This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A pubHc domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrainfrom automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.
About Google Book Search
Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
at|http : //books . qooqle . com/
/
n
--^
NON
CIRCUUnNC
* '. •^ ■J I--
NOVA
SCRIPTORUM
AC
MONUMENTORUM
PARTIM RARISSIMORUM*
PARTIM INEDITORUM
COLLECTIO
OPUS AD ILLUSTRANDAM HIST CIVILEM,
EGCLESIASTICAM, LTrrERARIAM, NBC NON JURISPRUDeNTIAM
rUBUCAM ET PRIVATAM GUM MAXIME
COMPARATUM*
TOMUS l
PRiETCR AUA SiECULI XVLMOMUMENTA
SAM. GUICHENONI
BIBLIOTHECAM SEBt/SIANAM
BT
PARIDIS DE CRASSIS
DIARIUM CUR ROM.
COMPlBXOS.
RECENSUIT
ChRIST. GoDOFREDUS HOFPMANNUSy
JCT. REG. BOR. MAJ. CONSIL. INTIMUS ET ORDIK.
JUKIDia IN ACAD. FRANCOP. OKDDtMUL
L 1 V S I JE
Sumptibtts HiERED. LANGKISIANORUM^
MOCCXXXt
♦ ■•
* IP' ?■'
J -i* "--,. t*.
.^I«(
i
• / V V ^
1 »
V . 1 . V
«»^ k
.M: ■
} ' :. '
• ..» ^»
" ' tr
,s^-- •■-
-«>-• • r
/..-.»:,. • •.
I
nLUSTtHSSIMO ATQffB^XCElLElfTISSlflO
" DdMINb
LUDOVICO OTTONI,
NOBILI DOMINO
DE PLOTHO,
S. REGIJE MAJESTATIS PRUSSKyE
ADMINISTRO STAl!t7S INTIHO, $&*!«
MORUM TRIBUNAUUM PRi^^DI, pY|lASTi^lN 2/^i^lli}
GERBSTiEDT, REESEN, GUTTER ET ILENBll|^G
• \ ■ ■ '^'.}C^ERA, 'i
*. i s ^
PATRONQMfROMOrORl SUO
SUBMlSlSb tlONORIS CULTU '■
PEBJ^I^^^EM FEI-IciTAT^JI. {
liLLUStRISSIME DOMmfi^
c-
^O i
•^ r^m'
-— T-f -^
i . c
.) .
D qum fotius teth
deret fnjefensfcrU
piarnfn a^ mmu-
^am ad TE, PQMINE ILLUSTRIS^
' quihus vel femel henefici Tui aUoquii bo-
nore
5LV
fi^ejfki, v€ljplendi^0ntam i^frajiaroii^
J^fharum IHmrum ac OjAkmh eopia dbun^
ikmtem Billiotbecam ininife Bcuity quity
m iniprelfmm neque dc ttumufcriptorti^
ijperum fretiojim exhibet thefaurumi ita
de Sluftriffimi Poflef&ris fa^t^ore & aM-
fonda in oifme Jcientictrultk ^enits prApen^
Jhf^ HMtif^Umpnehei tijiimonium. Q^
jujrgiathni majori ac^nceriorijludio am-
hiretj tenuie. boc opufiitlntny quam commUr
hif Ihentrum Patroniy quim ad tuendas
& excitandos Dtemtoruni conatus aeque
j^&num ^ptocltvem ontnes experUmtury ac
4eqt^pimtim rerum hafum jiidice^ atque
arhitrum^ a ^jti/iufk itlii pfethm fta-
fui ^aty 0 inteUfgufity ii^uiinprie-
JhBttni atqiie ttittia^feiHt^iiecumpne'
J^titjefuH iHfidii^ cetii^misy mus^e
^itttn: liee ^fiimisTmMidtem m-
4»^ ^ y^jMhmcilr^^^
(ionJpeSuiJj^kere mfusfim^ a cuJ^ (puh
4mmdo UVexare aueant: nolui tamen ad
iUffseonfu^ereexcufatimesy quascumalits
cmmunes habeo, . cwn graviores ^ plufe^f^
TKffhif^ns /^njf^i^,, ^quasj^ritio/^rceterjr^
jjfaudperndttitpietasy ^^TfM,B(>MIN4
ILLUSTRISSIME, n^^\firi^u^ ^g^
teor. Vix emmin i&/w- r^^^A^^ i<^^
mia LipJkn/i'delaiusyquem,ahfensB tan-^ '
tufnfavor.em imm^rens, i^notus Patronum
^^Prmotprem eocpertus eran^yJamMcecma\
temWProte^premhemgnwhatquecertum
deprehendij quigmtia/uaffavoreycommeff-r
datione^ nwnitis ac con/tliiSj qi^antim res
m^asprmoveritynunquamgrati animime'
mor1d excidet, verumpotius- me indies, ado^\
7?r^W/^lLLaSTRISSIMW^ TUtlM
NOMEN ma^ts ma^isque incitdbit. Pa\
tefe^ "tSitur JNpULdENTiS§I^4l| p^^
j^IIf^, ut^hocmihlicum meam Tt^pieta-'
fhibmnentmprdjiet^quod^ quafmiiJi^
ckm^JivetfHaxmehiferior'^^
[TtyE exquifitisjimce fcrims ohtinen^ilH
iid^if-at: Mibiveroiqu^e^tllKeJtUfighh
Wintdn^ardUlisbfimahitasp hcum mter %
los relinqueSf qui ontni pietate & dh/ervan"
fiaf^acendiqueJfH^RdGrttiiatnacFhtor^
TiXiMdemersfiy adhiiuntuf. £^o nuh^
^^iam aiilhfrufh %ecedamJ6vietateyquthdh
fantum confunmatam iUahi'pmdentiani%
vigilemfedulitatem^ intemer^tamjidemy
"quafidblimeht dijjicilem TI"fiI
PQiTENlTS^IMI R^^rS^ NOSTRI
gratiay Perfonamimpofuit^tot annosjam
Jii/linui/lij pio animo venerantur: verum
etiam henignitatem iUam&henevolentiam^
qua litterarumjiudiajiheraliaqueingenia^
quanm bonos & gratia boc Jeculo pasjim
yacejpinmuiiioprorjiisfaiorejuhlevas^ eri-
fij^iic^kjji^ , ^mpf:^ ifffs Jine, wtSt-
cesfikm^n;mf^mm^^
:4apre€ibm^ utptMicis fifm^*m ^
MCi(Us cm a,dmm^li TQQ a^m f:^A
ti^mfirnmvei^mquefi^^ Q&t-
f^pfpuxmii TUl j^eui^ehm!9^
m-V^T]5USSIMI AT(^ EXC?EL:
LECT55IMI TWI NC^MWi^; i
- • I
CMlmm (K C&imm
,0<KFr«a«>£t*Vlaartm. . pn^tm
. " €HR]ST.GODOF.HOFFMAKK4l|y^
LECTQ.
'I
LECTORI BENEVOLO
^'.f'^'M:>
& P. D.
Uhi jn prbducendisi
praBteriti aevi mo'-
aumentis,iisquej)af-
tiiti reiovaridi^jqtiafe
raritate fua pluriurii
ufui fe ftbditteranti
ex privatis carceribus ,
Inclufa delituerant haaenus inedita,
emitteridis certatim qUafi occujpahtur
Tiri omnis rei fiterarib promoVendi
b ftudi-
AD LECTOREM.
ftudiofi : vitio mihi Verti haud poterit,
i quod taih illuftribus exemplis excita-
tus, colleftionum illarum^ quae refti-
*tuehdis, conferandis ac publicandis
praeteriti aevi monumentis inferviunt,
nUmauhi augere coiiiHtiiferijEn. Ne-
que mihi exctrf^tione^> aut commen-
d^tione operis indigere videor : illa
certe in inftituto j (judaXitefatbruiii
^aculojam 4udum approb^tum, rion
ppus eft : de hac autem minime folli-
jcitus fiim, cum jiidicium fit penes
iasqiios rerum jUaruhi asftimatores &
udj^ ac dignitas , fc^iptorum pixr
[iknti colie£Hohecpntentprum, exillq-
rum infpeftione, ac evolutionere6tius
!|)ateat, quam editoris ftudio, accon-
quifitis rationibus doceri pofiit. Prs-
tcrca.
AD LECTOREM.
terea , qu^ de fingulis operis hiiju^
(criptis monenda aut r^ferenda fue*
runt, indifcuffibus, qubsfuolocbpra^^
mifi, legi poterunt, niihique ih pr«-
fend otium feciunt.
Nihil igitur reftat, Iquam ut paucis
exponam , quid deJGifceptacoIleftio*
neimpofteruiTipbUicerihabeam. Du-
plicis generis funt lcripta, quadin hoc^,
& fi J5eus vitam viresquelarg^tusfue-
rit, ftiturfe voluminibus exhiberecon:-
ititui: aliajameditaproftant^aliapu-
blicam ha&enus lucem noiiduin yide-
runt. Major in eruendis ineditis cura
erit, quorumaliquacopiaadmanuseft,
digna fbrte ex illis nonnuUa, <ptx alio*
rum quoque ufui communicentur. Et
quamvis tnateriam formandbrum ali^
b 2 quoc
AD LECTOREAL
quot faiciculorum mibi non defutu-
ram certtQim^ gonfidam ; operas ta*
men pretiulne^eeredo, nonnunquam
opufcula, qusBJamjam prelum exper-
ta junt, inferere, c)am& ^a>fiisiyentu
fint dif&cilia^ in pumero manufcripto-
liimh^beiiiqueant, & fa^piusutilitate
^c ^ig|)i^t€hiupercnt multos ineditos
Codices, quosfere nihil» quam novi-
I4tkjiij^^;pfa&judicium>6cprimae edl-
tipnis lui)rica fama commendat. It^
pleraque primi hujus voluminis folja
SAMUefclS GYICHENONIl
BibltinhecaSehu/iamqQCXJ^^ opus^
quod in noftris terris rariflupe oepur!!'
rit, adilkftrationem autemveterislta*
lid, atqiie Burgundici regni> commu^
DicatQ. i^ntiquiflimormn r dlocun^ento-
fum
AD LSCTOREM.
rum eximio apparatuy egregie fadt
£x ineditis hoc volumine eminet P Ar
RIDIS DE CKASSIS iragfmnr
tum diarii curi^ Romana^, ifM^ L^o-
ne X. Pontifice ceremoniafUQilnaub
Romana arbiter erat Scriptumhoc
tantamacquifivitai^t^fitatem^utetiajEn
iii^pius in publids^ de ptaerogativa fesr
iionis & ordinis controva:fiis, adilludi
provocatam fuerit, unde Ibrte enatus
fuitilleerror^quodPARlSDECRAS-
SlSlibrum quendam fub dtulo Ch-e-
mmialis /^z^/^i compofuerit^Romas
typis^ exicriptum. Hdsc enim fine
fiiadamento ail0ri>siiqpe editipniQS libri
nunquam imprefli lalfiffime narrari^
in difi^rtatione Qpu&ulppi^aeimi^ lu-
SpIejD*er pjrgbatpm dipdi., . .,
bj In
AB ZECTOKEM.
In difpofitione autem fcriptorum,
c^ftd meordini adftringere, haud ne-
ceflarium effe duxL iCum enim opu-
fcub, quas in hanc colleftionemcpn-
f e^re ftatuerim, plerumque nuUapror-
fiis connexione fe invicem attingant^
Bbertati, qua aliiante me incongeren-
dfe fimiHbus ifcriptis ufi funt^ non re-
riundandum efle credidi. Hinc ne-
queaBtatis,negue materiarum ratiofol-
ildtctenendaerit^ fedproutfeobtu-
ferint, ac prelo parari CommodiflTme
poteruHt,inIudBm]pn)dibunt. Hane
folam mihiftatui Ieg;em j ne admitte*
irem alia j qiiaYn Kffloififl&cum prbfanaft
tum ecclefiafticas, nec non juris pu-
blici, ac privati germanici illuftrationi
infervientia, rK>hpenitusexcIufiSi,jqu2^
hifto-
j4D LECTOREM,
hiftorias literarias lucem aliquam infer-
re poflint. £t ita iion t^tum ftrk'
pta hiftorica, dipbmata^ iaHaque^ viete^
m inprimis asvi qionumenta recenie-
bo; ve^im etiam juris patrii prifiire-
Jiquias, do^lcmimque ViroruminiU^
commentationes^ esdubebo^ quibus
etiamlitera^ VirorumCIaromm, acMife
eorum geftis & vidL relaidottes immi-
fcentur ; nihilque intermittam , quo
opus varietate, atque utilitate fecom-
mendare poflit Indic€S,inftruftifli-
mos addi, quHfita fieri ppt^rit atten-
tione curabo, cum illorum adminicu-
lo faciliorufbspateat,. atqneineditio-
iie talium fcriptorum , nihil Le£lori
gratius prasftari poflit, quam fi evol-
vendi facilitati ac commoditati accu-
rato
AD LECTOREM
rato reram & materiarum indicecon-
&iattir;: Hascque praemittenda cen-
fiii ; Nihil addq , quam alterum colie-
^ionis. Yoiumen proxime infecutur
ram.efle:,fi hoc qualecunque inftitui
turaTuo, L;B. favore acapprobatione
digtrani exiftimaveri§r: Vale. Dar
bam i?rancQf.iad Viadrum d. X. Mart,
AnnbMDCCXXXL
' .,.,.. ■ '-. ■
rv«»-ti r
BIBLI.
BIBLIOTHECA
S EBUSIAN A,
SEU
VAMARUM CHARTAkUM, DIPLO*
MATUM,TUKDATIONUM,PRIVIL£GIORUM,
bONATIONUM ET IMMVNITATUM A SUMMIS
PONTIFICIBUS, iMPBRATOHIBDS» KBGIBUS BTCL
CONCESSARUM fiCCLeSliS MONASTjBRIIS STALIIS
lOClS ST PERSONI« MISCBCLA CENTURIA DUA-
£X ARCHIVIS REOIIS, 7ABULARIIS ET CODlCl. '
SUS MANU5CRIPTIS COLLECTA NOTISQTS
• i ILLUSTRATiB
SAMUELE GVICHENON.
ZUGDVNt
APUDBARBIER ANNO MDCLX
EDJTIO NOVA
CUM PR^FATIONB
DE VJTA AC SCRIPTISSAM.GVICHENONlJi
HUJUSQyE COLLECTIONIS VT^LITATE.
*''■',' . ' .
t '
I X
.., . 1
0ISSE KT ATIO
PP.
ViITA ET SCRIPTIS
SAMUELIS G ViCHENONII,
HUJUSqUE COtLECTIONIS UTILITATE.
X
[Rimiim tn prcTeatt colledieQel^ctimni^
rtdjmo opufcuio ^ quod iodijftri^c SAn
MUELIS GVICHENONH ilebe-
muf^ Qptimo |ure dediimif • In^nent
inc er fuperioris (eculi Hiftoricoi nadus
er ac fatBam cekberriflliis Edicor , cu)ui|
conimeocaril }iiAorici pretiofiffimaiii
thefaurum documentomm contiucn^
magna cum fide coUedorumi ntquemifioricum |udicio din
l^onim. Natus txAMatifcm^^ urbe inDucjKu BurgundiacL
non ignobiH i capice cradus MaciKonenfis, qui olinvpropriot.
habuic Comices. Bargi^ civitasein Bre^Eccomicacu» Adyo^
caci tnunerc fimgebacnr. Non tamen ica ficm ftudiis fe man-;
ciporTerat » quin aliis elegancioribus fc pofteritaci exhiberc
pocueric , cgj^ £sii|iam dignicacemqttc fiiamauxiti coque pro«
doxity ut a Reglc OaHiae Dctceque Sabaudix mi^ omarcCQr
iidnoribusVqulex cituloyquem fi^riptisfiiispnefigerefolebaty
paccnt. Hic enim docet, fuitfe cum DwmimiP^mef^^
A a Rep
^. ttlSSERTATIQ DE VtTA
. Magi Fraf$ciaji conjiliis^ Franti^^ SiAaudi^ ff Dmbarum Hifio^ .
' mgraphumfTi EpMem aurmum ^CbfiMm Palatinum, Sacr£ Re-^ ' j
iigipnis: S. S^Mauriiii ff Lazari militem. Echiiotrinibusdi-
r gnum fe c&cerat immortalibus fcriptis patriacfua&hiftoriam.
iUuftrintibus,, quibus^ cum ea mecliodo elaborata eflent^. ut
narratis probationef ex: cartulariis & archivis fiibje^' lcge-^ ,
f cntiir» lucem fane egrcgiam antiquitati & hiAoriar inddii aevi
accendit^earationencmtantum depatria^ fedvtdnisetiamre«
^ohibul^imo^unive^ibliceraEo orbc egreg^emeritus;. ^ri-'
mum quidem opus^ quod ab Autore noftra prodiiflc nobis
confiat^ confecratuq:i erat ecdeGir BeUic^enfiy Arcjbiepifcopo'
Bifbntino fubjedicil ' Excttfurix (utt P^arifiisr anna 164Z. apu^l
DuPuis^ w^V^tf^ltMmiquehabctr EflSCOPORUNf
BELUCENSIUM <:HR0M0L0GICA SERIES.'
Acccrfit Catahgus Prtorum Charitatis ad Ligerim/xtein^Prso^
ratuum (fa£arumeccJkfiarum^ ex ea depenimium. Majprt ^^
patfttuf riiflfc^iaite Coin^^ B^effieiifi», Heugt^x^^ eoo^
i^St^ztcffxilkg/ibmz^^ Ht^temttm duobus vbfuminibui
annoi65o. in foliopubtlcam in rucem cmi6t, (ubtitutb: fS^
ficire de Brejfe fi Bugey, Gex fi Vair^n^j, CQmenant ce qms^ifi,
fafSdtmemrahtifius JesRomamfs Sjri^dkBourgognefS^tAr^
ti}^'EmpereurK^Sir^ ie Seaugf, Gime:f f$ Ducs de Savqyie-af
Jtais ms^htetifnMjusqft iaf Pedumgr dk Marquifitt de ^fucesi
eroee Is fondation des" jMdt^s^r Prieures, Chartreufis (f egEfis
iiOegiakr^ ofigine desnMesy eiateaux, Sli^nntrier^ Fiefs f$ Ge^
nea^i^s^y, ie ioutes hrfakiUes nohlessfj^^sparprtmtesaul^
tbeMipsefJ Qttj^^ihi boc opere cemcineamr yetcxadduk ^
Aoconftarepotefit titnlb; €6mpIedttQrhiflk>riamnobiIi9*'
ti^narumprovinciarttm»^ ^iatolim partem REGNI AR&
t "11
iirSC^m HENRlCUhS iV, (f CAROLUM EMJiUaELMM Sd*.
kdwUs Di^am ^ a^mo fipemrif fitiiUfrim^ ItfAttf dii ff. fttmMtik emu*
feh^Kiffu^atof9^foinmn {
;•
ETSCRIPttS R GVlCHEMQWin $
L'A7ENSIS confiitucbanr» coquc nomine aqq exiguam
qdKtatem in vicilficudi^ibus^ T^gni huj|us inTeiliga&dis pra^
bct. Epitomctt vafti jppcris dcdit GERMANUS GVI-
CHENON^ Lugdumanno 1709. in o£faw.. Ccnforcm^
autcmnaau&eftPHItlBERTUM COLL£TUM,Medi-^^
com DiviQpciifem>cu|UfLvcraopusiia<3eQuslatuii;, fbrtc nui^-*^
^ffojx^ proditunxm^ cum ^utor npUlitaten^ atquc antiquita-^]
tem nonnalt^um Eodie florentium ^miliarum in dubiuuib;
voeaiTe perhibcatun. Succeftu temporis ad fcribendam hW
Itomm SERENISSIMiE pomu» SABAUDICiE fe
ci^vertit^ ezcitatus ]nSix CHRISTINi£» Magni HEN^
RlCf ly* filiar'^ quar matrimonio jnnaa erat VICTO*,
RI AM^A b E O^ Hujufr ctiam Duciftk vitam pecuTtari kti^]
ptojde&ieaviti quodautcmevu^^tumefrc^ non rcpcrimiis;»
Regjhim&magriificumQpusefty quod dc SERENISSI-
MA Ooma SABAUDICA con£^ty cui etiaim ratioftc.
ibtnaiar externa: nibit deefteyxdetur^ quodad fprendorem rc-
ijuirr^terar» Titulus opcris eft : HISTOIRB GENE^
ALOGIQV E PE LA ROYALE MAISON DE SAp
VOYE9 ^fiifiiepar titfesj fondati&nsdemonafieres^mani^
fcrtfts^anaensinwtmteMs^hifioiTi^
niricUes de^fhfieurs fmtaitSj Jiit^ monmyes^J^tdtures (^
4mnomes ifc^ a LYON chez,GuiUlaume^Barhier^Impriweur
anHnaire du Roy f$ deS.A.S. de Savoye a la place de Qmfort^^
mma rdifa. infoUa. Rcclufit in fiocopere inatftimabilem pf or-
Ips ^be&DXQm motmmemorum & dipIoRiacumy^ quae cjus/
fiadia m iuceta protradta ihexbaaftuttt ufum Hiftoria; medii^
^i prxbent.. Dotcndam mfodo, opus hoc predoiidimumi»
mvcnttt<v^^^^^^^"^^^^^^t ^^319 it> pauctifimis compak
Mrc Bili^lfotheds y cn jaff rarkatts canfaiii aliqui eam darc vo-
luii^i. quodoperif^fampttbus Ducali&.qs^fmprei£; diftvibutio
9 ^ocs^ cpiQqifie henefido & K^raliut^ idcpenderit, dequo.
^ipijceytfim^l&reirciioiipofiumus^ idcertifl&fnttme%rarius
a j i»
"^-'
DISSERTATIO D1E VITA
mndllris regtonibas invenirii quo cuam fadum, ut/qui
fplendidiilimt operis copiam habuerunt ^ non dubitarint ^r
iUo integra diplomata 'defcribere , atquo >ei|)ublic« literi»
tix tanquam ex archiyis & manufcriptis novidime de^rom«'
pta commendare. Quantum alias tn nobilifltnio hoq ope-
re prxiliterit ^ teftantur honbrifica dogia) quac viri dodii-
fimi illi tribuere non dubitaruni;. . Cmerum nihil otid^*
(it^ qubd ad honorem SERENISSlMie DOMUS
dici poterat, quamvts etiam aliquando afie^ui indulfifTe vi-
deatur , quorfum forte ca referenda funt, qux ad InfirmaiUi^
dum nexum feudalem Ducis Sabaudix cum JmperatoreGer*
manorum Tmo primoj pagina Si* dilTeruit: quo loco ha«
magii obiigationem cum tituto & jure VICARIt GENE«
K.ALIS non fub(i(lere polTe argumentsitur^ ratiocinio, ia.
quo vim concltidendi defiderari, facileperfpidmos. Yerba
GUICHEKONII addocamus. Onpourroit dire, ifue^^
gniti de Vicaire perfetuel du St, Bffpire efi mompafMe avet
P honrmage, que les Ducs de Savoye rendent a V Bmpereur, car'
ilfaut necejfairement 9 que celuy , qui porte la qualitide Vicaire
tA de Ueuterumty nefoitpoint feudataire de celuy^ de qst il efi
lieutenanf, a caufe qne lapmjfance ahfol&e^ que fe Vicaire re^
foit ne peut/idfifier enfemble avec lafubmiJjSmy qu^il eft tenu de
faire, autrementilfe porrouit rendreles devoirs aefoy fi fhom^
mage a foi inhne, ce quiferoit une grdnde ahfurdttll. CertCp*
quae in hunc fenfum proferuntur, ignorantiaoA, (ed^ ni firlli*
mur, finmlatami St^itus Imperii Romano-Germanici (Were
Videntur. Graviorera cenfuram expertus eft GVICrlE*
NOKIUS aVARILCASIO * qui eum plagU reum egir,
cum ipfi deprehen£is ftierit pleraque io Sabaudiae hiftoria
de iiltimis Ducibus addufta verbotenus ex ' B APTISTjfi
K AN I Hiftoria defcripfifTe , nulla Scriptorif ItaBQl fadb
mentionei Caeteruin inter Hiftotlcos nihil firequentias aCci«
- ' dere
^'^ VAKllLAS IfrffMltUrmii^fbipwtMher^k. BJTIB UOkmiirh
£T SCRIPTI^ S. gVICHEKONrt 7
4ere KoleCi quam ut ab uno fcrtbaniur )am ab altero an^
iiomtai,.€uineandem fcribendi materknn habeane, & gCf
fia iadlaque recenfenda non eic ingento y . fed €k ado-*
rom vera ferie fint depromenda. Neque hde VARILL A«
SII )udicium exiftimationi prxfta6nti(itmi huju» optrii alit
ipud detraidty cui atquum femper ftatuerunt 'prettum Hifto^
fise amatores^ ^ut in illullrem hunc Scriptorem laudesinge*
nui atque eMdiflfuni-Hiftorici commoni quafi.applaufu con-it
flme non dubitarunt. Quod reUquutii) nuUafortealia ope^
^ adodiffima GVICHENONII manu lucem publicam
9fpex«runt» Hiftoria traaus DOMBARUM a GVt
GHENONIO duobus voluminibus inclufa memoratur
^uidem a^LB LONGIO in Bibliotheca hiftorica Fran^
ox Num. 15107« fed ea sque ac HISXORIA DQMUS
VIENN£NSIS,aGVINEMAUDO,MedicinaeDoaorc»
priraumconfeaa^aGVICHENONIOmoaufta&cmen*
data) intra priiratos adhuc deHtefcit parietas^ Tot £imds«
que monuinentis inclaruit G V I CH £N O N I U S, qoi anno
1664. odava menfis Septembris vivere defiit. De Religione
€)usvariacirciiiDferuntur.}udicia. BiCLIUS;) ex teftimonio
JOANN1S LEGERI, celebjns Autoris Hiftoriac Vakkn^
fium eccUfiarum, eum prima attate. Reformatorum fidei ad^
^t&um fuifre^ poftea vero ad Catholicorum facra tranfiiife
probaty cotttraAutores diarii Trivultiani^ qut nieofe Januarii
aiMO 170}. QuichfpQnittm ab. hac imputatioilf Uberane un^
taninCt .»• • ' - * • •
E^ hxc tvAt^ ^m ^e Vita k ^trifm cefebrisi Jmjtts Hi'^
' Aond repertre atque adduc^ere^potuinHis. Jam de ejus BI^
J^LiOTHECA SEBUSIAl^A^ cujos liovam editiooeoi
^iubemuSy.ctHa^amdicenda etiinii Prodiit Opus Lugduni.
a86o 1660. ^pd Barhieri in.qutrtO) InfiEription^di libri^
quodammodo Qbfturam reliqua tituli verba explteant^ quas
contCRt? ^fmt acnplii&ai^xeceAie&tt Diiju diplonatum
' " , ccmo*
8 PmERrATIO DB yiTA
centurias comi^edkiir haec biUiodieca, inde, fi humeruai ie
contCTtorum dignitatem Ipe^es, majni «ftimanda. Cs*
terum libelhis inprimis in his terris vixconJpiciebatur, & ut
G V,I C n £ N O N i I fcripta omnia, proptnr ftimmam rariti-
tem, vix<pr^ Tedimf pdTant, ita etiam hoc mole fua «m«
^uumopMsnonlkcilecompataripotuit. Hccmecemmi»*
▼efe potuerjiiit, «t de opufcidi nora editione cogjitarem«
Confilium hoc promovlt conHderatio utilieatis , qnam excol-
ledione hac «xquiOtiflima capere polTunt hiftoriariim fiii-
dtofi, in <}ua certe non vulgariai, tion trlta, nonotic^a, fedie*
leAa & curiotbrfim Indaga^one digna com^arent. A^utn
agerem, fi de librotcini hujus generis ufu & pretio niiilta dk^
lerere veilem. Vivimus «mm-in eo jam feculo, «luod anti-
ijuas membi^as atque diartas fitmmacqmirc^ioimdinecoa*
«[uirit, &didicimus itun|am lnnumerispene«xemplis,^u;m«
tum fnraefi<fii Hiftoria^M«tetiti aevi lex. his momtmqsfis cape«
tt poflSt.. His tanqaam fads cogmtis non imtBoitibimtir:
ca atdngenda vero pauds limt , tquae ad pEsfenris libelli oom-
mendatiooem proxime ipe^nt. Primo quidcm ex operis
perluftratione paeet, ufum col|eftorum docuoMntorum fines
agri Sebufiaat mulettm «gredi. Mulea cmm repernimur ia
hoc ubro,^XT4»Sabaudia;,Pedea30ttiii, Mondsferrati, D^W
phinatus , ^Tineix, aliaromqutf regloaum concernmit.
Cumque aommUa doeanMnta ad antiquiffimatempora Bur-
gundici & Arvlatenfis regm alfttrgant, varia«x IHis in bbfca*
ra hachiftoriaeperiodoiiluftvaripQtemnt. IpfeGVICHE*
KO N m <quTbatdam not» ufum hi]^»coUea3bni$ oftendit.
In invenies <2f»A l msm. XXfX Genealo^m Comitum
Juxeafitim , cx quibos aliqoi Navarrae Hejgcs prodierunt , ea-
dem Cmmia n. XXXI L «riginem Comitom Genevenfiunr
«.Z. Regum Lufitantae gencalogitm v. LIL natales Vicc-
comiram Poliniacorum vmu LXVIIL ftemma Comitnm
Ci^bencnfiMia) «. LXXL Capiarionim^enteffl j», ^XXK
' ' ' aomiam
ET SCRIPTIS S. GVICHENONIir 9
noridani de comiribus Metenfibus n. LXXXIIL Adelramii
Monasfermenfis Marchionis familiain rCENTURlA IL
nrnn.i. (ingularia de Comitibus Matisconenfibus num.LIL
qusdam de Alingiorum IzxxxXx^^num.LXIV. nonnpUa deDu-
ceZeringenfif fiim. LXXXV. GeneailogistmTurrenfium, ob ib«
&itcatn obfervationum genealogicarum materiam, ex fub-
(cripcionibus nominum petendam. Qui HISTORI>£ ET
]URIS PUBLICI fubfidia in hac colledione quxfiverit,
cam noh firuftraneo conatu pertuftrabit. Ut quacdam fpeci«
fflma exhibeaauis> jam fuccurrunt, quac ad COLONIENSIS <
k RCHI-EPISCOPI eancellariatum Italiae referri pofiunt,
Cent. I.num. LXXIV. num.LXXXIIL C. Cent.IL n. IL ^LXXV.
LXXyilL num. LXXX LXXXVIIL Non contemnenda funt^
qox de ofBctis Ecclefiafticorum ;aulicis Buticulariii Conftabu*
farii & Camerarii Cent.L n.XXXVL deComicum Capellanis
&CanceUariiS| n.XLlX. de advocattisecclefiarum n.LXVIL
^LXXl. Cem.ILnum:LXXX. deArchicancellariatu inregno
Burgundiae Cenul. num. LXXXI. de Epifcepo Spirenfi Archi*^
cancellario iil»9f.A'C//. de ArcHiepifcopo Ebroduncfnfi^ S»R.L
Trifcamcrario Cent. II. n. XXXL de Burggravio Magdebur*
genfi, Magiftro curiat imperialis^ 'Miem deEpifcopo Ratisbo-
Acnfi Cancellario num.LXXXIV. dc iEymaro Comite Pifta-
vienfi^Vicario Imperii^ num.LXXXVIL obfervari potcrunt,
Afiimadverfione porro dignum homagium Narboncnfis Du«
dSf Archicpifcopo Ecdefiar Ebrcdunenfis prarftitum) Cent.L
num. XXXI. promiffio protedionis, aLUDOVICOR. Fran^
dxPrioraui Amberti fafta, num.XXXVI. ercAio Comitatus
Matisconcnfis in Pariatum^ num. LXXIL oblationem Comi*
tatus Ebrcdunenfis, Archiepi&opo Ebrcdunenfi fafta , mm.
LXXVIIL Donatio Marchiohatus MontisferratenfiS|faAa per
iavcftituram cum baculo^ num.LXXXVL Venditio infulc
Crctcnfis & dvitads Thefialonicae cum reftitatione > num.^
LXXXIXm £rideridlLdonatio€aftcllorttmquonmdam,Gui«
B lidmo
lo DISSERTATIO DE VITA
lielmo,MarchioBi JMontisferratenii, h{kz^n.XCIL concedio re-:
galiuoi abHenrico Imperatore^BonifacioMarchioni Monti|-
^rratenfiannoiipi h&z^.XCVI InvcftitUraCpmitatus ForcaU
cherti dc a. 1164. CenuII. n.IL BuUaCaroiiiy. pro Archiepk
fco^b Ebredunenft, Cmu IL n. XXXL confirmatio |urium Epi«
fcopiGenevenfiSftanquamPrincipisImperix^ aFriderico L aa.
115}, (a^a;n.AX¥K appelIadoPnncipisImperii,Epi(copo Va»
lentino tx\h\xtz^n. LXXXVL Quae omnia amplilfimum di((e-
rendi campum aperirent, (i id pncfens jam ferret tnftitutum,.
cum nobis jam fufficiat primaria obfervationum capita per
indicem quafi indicafle. Non defimt quoque, iHuftrationi
JURISPRUDENTIifi FEUDALIS infervientia. Hoc
fiicit CenuLn.XXVIIL qui exemplum inveftltura^ rerum ak
lodialium praebet Num. XXXII L fiormuram hdn»gii in feu*
do ecclefiaftico exhibec> n.XXXVIL docetfeudum fuperiori
non ofFerendum : Num. XLIIL formulam feudi ab ecclefia
concefli continet. Num.LIV. refervationem l>anni & juris*-
didionis criminalis' rccenfet. Num. LXXXIV. inveftituraml
per terram&ramum arborisoftendit.Oii/.//.if.A!Ki. liberuas
&francumallodium9 atque (ingularis obftagii fpectes» ^Mir»'
XI.VH. videmus Vafallos in homagiis exciperc potuiife aliof
dominos, Num. HV. folennis fciidi oblati formula deprc»
henditur n. IJJ, hominis l^ii , feodi & ca(amenti ligii men*
tionem ^cit. Num. XCIV. confenfum Domini dire^i in tfor
nationem dcctarat, & n.XCIX diredi domioii meminic Ne*
que ftailem hanc colle^onem invenimus ijuoad jURIS
C A NO N I C I doArinas ubcrins explicandas. Ita Ccnt. I.
tkXLV. antiquum u(um tituli: DEI GRATIA abEpifcopis
»furf ati oftcndit. Num.LXIL confccrationem&dotationem
Ecclefiaerecenleu Num.IJOCXV.mK\mnaxy&^ Nmu
XCIV^ iai:erdidumClericis,necrimiiiaIem jurisdidionem i^
fedent^ Num. XCVIIL divifioncm:eccIe(jac. Cenu IL m, Z,
Archipraibytjeri honorcs. NunhXXyi ibrmulam Ttengae»
' . Num^
. ET SCRIPTIS S, GVICHEMQNIL ii
Nmm.XXXVU fenceatiam privatoriam contra^ EcclefiamBaU
tneniem lataiti. Mm. AX/.Canohicorum obligarionem bona
propria relinquendi. Num.XLVm. prohibitionem, nepro
bfficiis ecdefiafticts aliquid folvatur. Num* LVL privilegtum
-tnonetanditmonaflttrlo conceflfum^ Num. LXXIIL Epiftblam
PttriarchatHierofolymkant ad capitulum FruduarjjCfitc datam.
Deiiiqae JURIS PRI VATI difcipifna,inpriaijf quatenusad
oi^neslegum &confuetudinumiafi:endit| VarU jnyeniejt ob«
fervatbne digna. Ita prxllarut formula reperitur A^. XXin^
Cent.L D(do)te,qus:^ribfr^appdlabatiir, loqaiturif.^A7.
VocsybulMm £onfuetudinis onera & pneftationes cjuandoque
dcnatare|docefif.AX)u^ Graves execrationes donationibus
snilcAas recenfet ff.AZ. Venditionem fecjiuHbim Ipgem Salicam
fiidami n. LX^L ufos jab tffiifVu^ dQFerenjiani 9 n. LXIX. for«
> mulam-anttqui teftamenti nnncupatiifi» aano 12 34« «ondidf
iib/^XOrAfingulariade|ureiniervpii,jurisdidione» |nj»:iffl]s
difoentem jurium diverforum jufom deprehendimus Nnmp
LxXXJlKfyxodAc^tmj^geromana t^fp^/^quemadmodumiSSM^
' XC/FJiiv«nimus,aUos^^^>^^
^bmuXCVlJL Confilium jurispei^rum dean.ia44. exhibet
IhTenimus Cmt. 11. n. XK jtransai^Qnem ;de ^oo ^alp^s tollen-
do n.xyiIL f riviiegium immfiil^tatis ab if^uifiticmes ^uolo^*
co edamtittilus Proieflbrumf uris Civilis occurrit : In n. XIX^
lingttlaria ProiceffuSy&^fJIXTeftigiaufusjurisroaiani, j^ tnns*
adionibus» fubdkttrionibps,donadon[ibMinter vivos, Inv
turaperannulum9pofitisflPianibus,& intervenijentjeofculofoa*
i^tdmus. Num. XLIV. memonbile expnjpl^m fcvQf^tx dar
jiationis^ n.XLVI. fervitioram def i^dils^prrftandortun ileter<i
jninationem. Num. LXI. pecu!i«tm formulam iide}u(Iionib
Aivi^.jyaPf/i:t^amentumEnmefi.nd^ NmlUXXXniL |n-
^fition^m & Procetifafli (finnilattm. Nm* XCVL claufulas
cmtio.nis& vendiuonis notabiles memorant, &quK funt jilia
Buitaii qux fe (jponte Leftori induftrio ac curiofo objident.
^ B 2 ' Hakftt
» DBSERT. DE VITA Et SCRIPTIS S.GUrrH.
Habebttot etiam^ qui invehigaodis mcdii xvi vetbis operara
' navant,«qBod ex hoc opufculo vd difcant, vel ad confirman-
das harum^vocum interpretationes annotcnt. Huc rcfer»
vocabula, quorum frequens fit mcnrio: Alotum^AhdhPort^
. ioK diplomattmt, Aldumis» A/dLey Portinaticttm, Palificatura, Tho-
Jonium, Ripatictm, Navium iigatura, Sacri Palatiifcriptor, Bee-
xbaria, Verpitio» Cmdamina,Pedaticum^Coneambium,MombulM,
Dotaittta^ & fimilia, quae augendo Gloffario juris antiqui iDfer- -
, vire egr^e potcrunt. , .
r /?*""* ^*"** «ngratam rtruro faarum stftimatoribus
nos fcciffe, pcrfuafi fumus, cwn rariffimum hoc opu&ulum
4)rimQ,collcAionis noftrx loco pofuimui. -Speramu$,fore^t.
cx addudo indicc rerum, quas obiter tantum obfervavimus
urilitasoperisconftarcpoffit,de Ct^jus raritate mulri haac-
,iius conqucfti funt. Praefercndae mulris modis nobis vidoK-
tur eju»modicollcaioncs vaftiffimis compilationibusScripi»-
mm Hiftoricorumquc mcdii atvi, in quibus fxpius intdgra
. volumina pervolvenda cflc dcprchcndimus, antcqdaip unam
. aut alteram obfervationem attenrione dignam invcnire liceat.
.Et cum pleraqucab anciptti privatorum, rudiorumquc Mo-*
-nachorum fidcprivata depcndcant, in publicis his documen- •
tis mgenuaircrum geftarum probatrbifts&certrflima publici
. pnvatique juris vcftigirdctcgimus. Egrcgic de hiftoria re-
quc htcraria merentur, qui vindicandis ab intcritu preriofii.
fimis his anriquitatis monumenris pperam fuam impcndunt •
- neque minori laude maaandi funt, qui iilis cxplicandis in-
fiidant, rerumquc harum ufum ampliflimum doccnt. Adic
' cit nom Editor brcvc»; fed accuratas, mnltaque dodrina «- '
. fcrtas. Pinguior adhuc meflis rclida eft, cui vcro nes im>
mitterc, tempttris alioruntque ncgotiorum raria
haud permifit.
BIBLIO*
BIBLlOTfiECA
S EB U S I A N A,
SIVE
VARIARUM CHARTARUM. DIPLO-
KiATUMtFUNDATtONUM^PRlVILEGlORUM,
PONATIONUM ET IMMUNIXAT^M, A SUMMIS
PONTIFICiBUS. IMPERATORIBUS, REGPflUS» DUCI-
BUS, MARCHIONIBUS, CqMITIBUS, €T PROCERIBUS;
ECCLESIIS, MONASTERIIS £T ALIIS LOC|S/AUT ;
FERSONIS CONCESSARUM,
NUSSJJIAM ANTEA EDITARUM
MlSCELLJE CENTURIiE IL
BX ARCHiyiS REGIIS, MONASTERIORUM
TABULARIIS, ET CODICIBUS MMSS. AD HISTO-
RI^LUCEM COLLEGtT, ET AD LQCORUM EXPLICA-
TlONEM, ET FAMILIARUM ILLUSTRIUM COGNI-
TION£M, NOTIS ILLUSTRAVIT
SAMUEL GVICHENON,
bOMINUS DE PAINESSUYT,
REGI A CONSILIIS, FRANCIiE, SABAUDIiE, ET* DUM-
BARUM HISTORIOGRAPHUS, EQUES AURaTUS, ET
COMES PALATINUS, SACRiS RELIGIONIS
SS. MAURITII ET LAZARI MILE&
AmICO LECTblll.
^Ui Scriptonim notiufnentis aliquam spud
pofterbs famam comparare ftodetit, ad ar^
gjumcnta numquam tencata, anTmum meo
[ judicib applicare debent. Ex alienis (iqui-
dem vigiliis gloriam aucupari odiofumper'
inde cft ac iniquumf 8c ut omni prorius
laude indignus eflTetYquisquisafienos fibi labores adfcriberet,
ita nuUa Reipublica: utilitas, fi jam vulgata at<i|ue ab aliis du--
daoi authoribus tradlata proferret Pauca ha^tenus edidi,
(ediinea} jamnovuntOpustibioffcro^ anttquitate vcntran-
dnm, fide liiic orant controverfia coromendandumy & amde«
na rerum Tarietate non injuciffidum» Quodque^ ni fsMoVf
non exigiiam Hiilorix lucem afFeret. Id ante me nuUus,
quod fciam, ^ggreflus eft. Si unum cxcipias apud Belgat
erodid/Iimum Aubertum Mpr^m^ ic apud noftratcs num-
quam (atis laudatum R. P. Philifpum LABBCt e fyeh-
tdte ^ejk^ mz^no rci literariar emolumcnto & oraamcntou
Utinanri c (ingulis Regni Provinciis proditent plures^ ^qui hu-
juscemodi Hiftoriae rudera c tenebris eruerent. Meum in*.
tcrim hac in rc auc confiliumi aut cxcmflum, aequi bontque
Ledoc confuIc> &tibi qualkcun^ucbaDcOpi^afiarriferiry
Bia|orcm cxpedar
BIBLIO^
i5- BlBLIOTHECiB SEBUSTANig _
BIBLIOTHECiE SEBUSIAN^
CENTURIiE X;
CAPITUM S^ERIES.
Fundado Patemiaci Monafterii ^ Cap.L
Fundatio Abbatiae GoUianx IL
Donatio MonafterioAgaunenfi IIL
, - - Prioradfs de Cotidominio IV;
Prhrilegiuai Ecdefi^ Durboncnfis V«
Donatio a Guileimo Comite Pontivi V^
Homagiam Caftri de Bracon Itder^ AgaQn# VIL
FuQdatio CarthufixRepaufatorii VIIL
Homagium Bernardi djcTurre IX.
Confirmatio Donatipnis EccleH Cluniac* X
DonatioCotiT^di RegisMonafterioClun« XL
€k>nfirmat)o J)onatioDum Abb^tis S.Lod a Dofnipo
de Sinemuro Xlf.
Fondatio Abbatiat&^ftorisGenevenfis XIIL
Donatto Roflelini yicecomitts Coenomancnn XIV.
<- ^ SpinxdeCbronaDomtniaLudovicoRegeFrancXV.
Formula antiqua manumiffionis XVi.
Bulla Aurea Conradt Roman. Regis XVIL
Litera protedtionis Modafter. Liuncelli X VI fL
AUud Privilegium ejusdem Monafterii XIX.
Concordia inter Ccclefias No valicenfem 8c Contamineof. XX.
Donatio Rodolphi de Thoria Cartbufis Vatonis XXL
Donatio Ecdefis Cluniac. a Jofleranno Groflb XXlL
ConceflSb in feudum AJberico ComitirMatiscon.
aMonafterioAgaundifi XXIIt.
PromtfliQ Guildmi 8c Roftagni de Sabrano . XXI V»
DonatioMonafterioSaviniacenfi ' XXV.
~ - ' Motitia
CENTURIA L
17
Cap. XXVI.
. XXVII.
3eCViII.
XXDC:
XXXi
XXXL
XXXlt
Motkia Verpidonis Monailer; Gigniaoi
. •' Super m<Hte PHoris de, Cufl^ ^ >
- - Comitiflfae ValentinenG» . .
Donatio Monafterio de Six
. m.1 -'^. Odonis, Duci$ Burgtmdiac
Hoinagiuni AnaalficrNarboiix Ducis Arcliicpi^opo
Ebrcdurtcnfi
Docvado Eldcgardis, Comitifr. GebemienC ^
BendipraEftattoAmedciDominideGexMoaafteiio ^
S.Jurenfis , XXXIH.-
PHvilegiiun Carthufiat Sellionis XXXIV)
Donatio Monafterio Caflanis XXXV;
Lttera Lndovici Regis, qua Prioratum Ambertc fub - >
poteftatefiia ponit 3C}0CVt
Donado Ecclefix Ynimontis " XXXVII.^
DoBatio Monafterio biantuaci XXXV|||i
. . Artaldi, Comitis Lugdunen0s XXXDC'
- - Ecclefiac Peloniaci ' . XU
Canaqtt«damdei>f^;ifif£f« -XU.
VcQditio a Domino Naatonis IhriontiU S. f^
' • de Belna -
PKxftatio £eudr a Donnno deTurre Eccle£ Lu^4aq^
Rcatceptum Rodulphi Regis de Talvefi»
Carta Raynaldi, Archiep.Lugdun. pro EcclCIuii.'
Donatio Guilelnai GebenncnCComitts
Verpiiio Ecclef. Cluniac. a Comite Matisooft
Pri^^g. Miinaftcf . Portarum
Fundatio Prioratus Campi-Mufiiti . -^ ^
C
i i
XLUL
XLIV.
XLV.
XLVL
KLWL
XLVHL
3 xLlX.'
Doiu<f
«
BIBLIOTHECiB SEBUSIAN^
P^natip Mojiaft. CIu». ab Hog. DiSc. Biirgund, Cap;L;
■■ . - * Monaft.SavifiiaC.aCoiniceFor)efii '- (LI.
- - -' ^<:clc(Vt Brivatenfi aDalmatid Vice-Comite LIL
poiQCordia Monafter. MiratoHi & Gigaiaci . LUL:
HbtitiaAr<iutii,Epircop. Gdbcottenn UV.
PraKcptum Rodttiphi Rtg. pro Monaft. aun. LV;
Carta ProtcAion. Carthufiae Majorevi LVL
Pccret^m Conradi Regi prd J&cdef. Saviryac ' LVII.
Donat. Monafter.: Saviniac a Gau!fl&edo Comitc LVIIL
CaitaComitisNivcrnenfisprpEccJcCClun. . LIX
I>onat.Monaft.Saviniac.a^ComiteForefii LX..
CartxDominiBrancedun.proEcder.CIun.. LXL
Conrecraiao S. PiMifi de Bo^villa ' LXIL
Dbnat.DompiCarthufiaeS.Crttcif. XXIIL
C6Qfirmat. MviLMonafter.S. R3gnii>erti . LXIvr,
L^^.EcclCIun.aX^omitiflaNivernen^ LXV.
CartaRjiynaudi,£pirc.AiatiscOn. IXVl»
Donat.EccIef.Clun. aCoinit. Clartmonris . LXVIL
., - •; - Monaft. Talveriarum a Comit. Gebenn. LXVIII, '
Teftament. JrIaaibeiti,I>of9tni Monds Injjdli ; , LXIX.
Car'tiComit.Matircon. proEccLCIun. LXX^
L&eraCom^Gt. intcrComit:Afallse0a.&Eccle£ ,
; ' Cluniacenfem : . . 'LXXL
Scei*l|oComitatusMatiscon. inpariatUffl ' LXXII.
Donat; Monafter. Clun. a Cpmit; Monftrolienf. LXXIIL
Dpn^&^enrici ly. J^p^ Monafter. f ruAuarienC LXXIV.
.Jrt '.^rCComitisMetenfisjMon«ft.&Bcnigni LXXV.'.
Pidnii9e< Civ^ Savonac : ; ti^Vt
Oona>o
.J
CENTURIA I.
i9
Donado Lcptaldi,Comit.Matiscon. < Cap.LXXyU.
PaAumimerAndrcamDelfinmiiVijsimcnfem&ArcIii* -
cpifcop Ebrcdtin. ' LXXVm.
jCartaJoanmsjComitisCabiloncnf. ^ : ^LXXIX.
bonat.Robcrti,Frahcor«mp.?g« - . ^ , i-X^^C,
LitcraProtcdiomaFridcricolBapcr. ^ L3CXXIr
DDnat.Epifc'Gebchnenf.Monaft.S.Eugcndi LXXXIL
- - Hugpnis&LothariikaliaeR^gum : UCXXIIL
. . - Monaftcrio Noyali«n(i l.XXXiy.
.NoridafiindationisAbhatiasIntttrniontiuitt ; LXXXV.
DOnatMarchipJiatusMondsfcniiti athcod.PalcoI. LXXXVi.
- - Odionis m.,Imp. EpifcTaurincnC LXXXVIL
Dpnat.Guygoni8,Comit.Alboncnfis ,
yoadido InfiJae Crctcnfis Dnfi V«n«tvu»
Immttnitas Pcdagii CatthufiKDurboni»
Donat. Monaftcr. S3cnigni Difionenf.
LXXXVUI.
UXXIX.
XCL
Fridcrid 11. Impcrat. QuiLMjrch. Moiids& Xdl.
Catta Conradi Imp. pro Epift. Taunnwrf»
DonatMonaftcr.Graffatji ,
Doflat. GuUclma Archiep. Ebrcdiiii.
Conceffio Hcnrid Imp. Bonifiic»March.MDi«is6
Nodda Fundat. Abbatte Grandisyallil.
Charta de fiibmimonc Afebatiae Oran^v^lL
Donat. confirmatio MonaftCr. Carilocl -
Charta ^crcngarii & Adalbcrd Italix R^m pw
Momfta^deAnBo
XCIU.
XCIV.
XCV.
KCVI»
XCVH.
XQvm.
XQX.
C:
BIBLIO.
«p
BIBLIOTHECiE SBBUSIANiE
BI3LIQTHECiE SEBUSIANiE
Centuria II.
• 1
^
'bonatio Vuidonis^ Epi(cGeneven(! Monaft. S. Eogendi Cap. I.
inveftitura Comic^tusFbrcalcherienn a Frid. i€nobarbo 1L
'DonatOtthonis Comitis; Arduinl Italias Regis filiii B(cl
S. Sy^i PapienGs . . ,. /
^ - Leolaldt, Comitis Matisconenfis
'Notitia<k>nradi| Burgtmdiae Regis
'Dohat. Ogerif^ Epifcop. Ep6f«dienfis
•Vdrpitid Eecter Mat^Con. a Bernardo Groflfb ^^
X>onat* ficcler Ghmt ac. a Comit. Borgund.
Lttera Aymonis, Comitis Matiscon.
iDmiat. Ardoini kaliac Regis, EccK PapienC
^l^nat. Guidonis DoiAihi dt Serceyp * ^
> -' • Humberti,EpifcopiGebenncn£
IFufldatio Oirtluifiac Porverii
Oontiirmatio fundai^onisPomerii
^Cart^Guiielmi^Lugdun. Decani
•l[)Onat. Stephani Dorninl tJe Villari
**Ca^ra Hugohis Duci^fiurgun4
Privtleg. Humberti Datpbmi Vi^nhetif.
'Hatmk Verpitioiiis 0otf)$TOrutti^ufefacl & CaftelSor
- - ^ nis juriuniomiii4^<5fer * ' -■ ■ ' j ,-
Donat.Sfe()liatii)Dofnini deVlllars&Seiinardt
-^ » - Conradi)Burgund.Reg^%lOiia(l.dikn.*
Transadio inter Humbcrtum Ualphihum ViennenC &
Pt|ilippum de Vienna XXIL
•r»:. /'- : J*. Donatio
m.
IV.
- V.
VJ-
va.
VIIL
IX.
X.
^XI.
XIL
XIIL
XtV.
xv.
XVf.
xva
XVOT.
m.
XX
XXL
CENTHRIA It
21
DonatioHttmbcrti.DalplMniVienncDf. Cap.XXIII.
Obediciiti«,pwtftafi««.PrioriflfaBrocria^ .. XXIY.
CartalTreufaru^ inter Dbminncn de Thoirc-&=de ' .
Villars,~& fribrcm Naiiaiaci XXV.
ConceffioAbbatisAmbrQniaci XXVI.
Donat. Guildm.AKhicpifc. Bifuntini ■ ■. XXVII.
Wundatio Abbatiae de Sijt f - XXVHI.
-CartaOdonisDucisfiufgundiae _, XXIX.
Donat. Otthonis Guilclmi Coroitis Monafterio S.Bcnign!
Iro^iianenC ' ^^^*
iBttlla A. Carolr IVv Im|JCiWoris iii gratiata Epifcopi
Ebredunenfis XXXL
Donatio Leotaldi,Comiti8 Matiscon. XXXII.
Gonfirmatio Alexandri Papae Privilcgiorum Ab>atiac
S.Bcnigni Frn^naricnf.
Sentcntia Dclegatorum Bap«
ConfirroarioTridcriciiEnobarbi Imp.
CartaHumberri Bifiintin. Atchicp;
Doilat.Ferrandi eaftelleRcgis
PriviJeg. Domini AnUion. Ordini
-' - Hcnrici Imper. Mbntft. ^ruABar.
Doiiat.Matildis,ComitiflacNiwncnas ,
Privilcgium Leonis Pap»-
Donauo Hugonis, DndsBurgundiac
- - Hugonis deCalomontc- .y
w - Marildis,Comkiflr«Tomodorl;:
Immunitas Pcdagii Girardi,C«mit, Matiscoo.
C3
XJCXIU.
XXXIV.
xxxy.
xxxyi.
XXXVII.
XXXVIII.
XXXIX.
XL.
XLI.
XUL
' XUH.
, XLLV.
XLV.
Dona*
BIBLlOTHBCiE SEBUSIANiU
Domrcio ^ymonis Comitis GenevenC - Cap.XLVI.
Convent|loner& Padaincer Epifcdpum Genevc;n£&
' Dominumde Oiot ~ iLLVJL
CartaGuilelmi&GirardiCom&MatiicoiL ' XLVIli.
BuUaOekftini m. confirmatoria. - . XLIX^
CartaRaymundi,ConHti$$.Egidii i.
PaftaintetHugonemAbbat.Ciun.&c. J4.
ConcedloAmedeiyComicisGeneTenC LIL
CompofitiointerEccleCCiuniac. &Jo(reranfk LIII.
Pada inter Girinum Abbatep & Steph. de Villart LI V.
Conceffio Utrid de Villi^cs, Decani Lugduii. Ly.
. Privilcg.Bcatric. CbmitiffieCabilon. LVL
Compofitio inteir Gartufiam Postarum &e. LVU.
CartaHttmbertr,DominiMoatislupelli&c LVII{<
PaftuminterEccIeCClun.&DominamBi:iincedttni LIX.
Impignoratlo Caftri dc Roccatailla lX^
Homagium Ecdefix Bi^ndi^x jj^
Pafta inter Raynaldum BaugiadDynaftamj^Ajrmo»
nem-Epircop.Matticoa. -LXII.
SententiaAmedei)Lugdun.Arehiep. • LXlU.
Litera Bertholdi^ Zeringiaf Duci* L5ilV,
Carta Joannis, Coml^ Burgundiie IXV,
Donatio Hugonii} Cbmi(ts Vienns LXVL
Teftunent.Errae(ind«,Comiti(]&eMd^oril LXVIf. •
DonatioEcdeCStephaniBifiintini&e. LXVIIL
Dofiat.£cdefiaeLeinenciaComiteGeneKnli LXIX*
' .- . ' ■ Utcf»
^
CfiNTURlA, IL 2)
Litera Regis Amgonum Vicario & Cintad Mai&« ..
lietifi fcripta Cap.LXX.
Carta Bofooit Riegis Monafterio^Caritoei / LXXL
I>onatio Monafterk) Fruduar. ab Otthime Wildmo,,
Burgundiae Comice UCXIL
EpiftolaPatriarchatHierofolymitanijAbbatiFrudiia' .
ricnfx ' LXXffl.
Canfirmatid Ftivilegiorum & Donationum MoBaftcrii V
^ S.Benigni Fruduar. ab Henrico U. Inip. LXXIV.
Privilcgium Conradi Imp.Monafterio Fru^uarienfi LXXV. '
Donado Henrici IV. Romanorum Regts, Monafterio
Fruanaricnfi LXXVL
Epiftoia^gnetis Imperatrids Abbati FruAuarienfi LXXVII.
PrivilcgiumHcnrici Imperat. Monaftfqo S. Beni-
gniFruftuarienfi tXXVIIL
. CaitaLingonenfisEpi(copi>quaMonaftcriumFruAua« .
rien(e ab ejus fubjedHone liberat LX3QX.
Ptivilegtum Fridcrici, ^omanorum Regis, Monafterio
Patcmiaci LXXX.
Pmnntatfo inter Wiliclmnm Abbatem S.Bemgni pi-
vionenfis, &:Oerardum Comitcffl LJCSCXL
Donario Conradi Regis Burgundiae , MoiiaftcrioPater-
niaci LXXXIL
DtMiatio Monafterio Paterniacia Bertolfo Zerfng.
Duce , ^XXXIIL ^
fe>i^ma.FridericiImp.proMonafter.Patasuaci -LXXXIV.
Motida Prioratus Inimontis LXXkv.
'' Litcn
14 BIBLIOTH. SEBUSIAMA;CENT. II.
Licera Henrici Rdmanorum Regis ^ quo Aymarum
a PiAavia^ Comitem Vatenttn^nfem ^ Vica*
rium Imperil conftituic in Regnis Arela«
tenfi &.Vieo&eii6 LXXXVL
Donado Otthonis Imp. ATmofi. Comid LXXXViL
DtplomaearoKRoma6.Regis ^ LXXXVIIL
Donatio Oihonts Imp.Manfredo Marchioni LXXXIX.
Donatio.Arduiof Regis, Ecclef. VercellenH XQ
BiiUa Adriani Papae confirmatoria Privileg* & Jurium
. Moiuifter. Agaunenf. " XCL
Pnvileg. a Coniite Forefii Monall:. CalTan. C6iiceflum XCII.
Verpitio Hugonis deThoria, EccL Matiscon. XCIIL
ChartaPrattumdeThoriaEcckCMatiscon^v XCIV<
EpiftolaHugonrsDominiBaugiaci XCV.
Venditio Pomini Montislupelli| Abbatix Infulae Barl?ane XC VL
Immunitas PedagH 8c Leydae a Domino de Villars XCVIL
Ijitera Compromi0I inter Priorem Nantuaci &^Ste-
" phan. Dominum dc Thoirc XCVIII^
Utera Guilekni Palatini MiUtis XCJx!
Litcra Concordix injter Priprem Nantuacl 8f Hum«
bertumDominumilcThoirc&deViUaif C
BIBLIO.
rr, ._^^
^^^W» ^^^W^ ^^K» ^^^^ ^^^v ^^C^ ^^^^^^^^ ^^^» ^^^v ^^^^ 9^v ^^^5^ ^^^s ^^^* ^^^^ ^^^^ ^^R? ^B* ^^^ ^^^ 1^^^ ^^^5^ ^^^v ^3^7^
BIBLIOTHEGiE SEBUSIANiE
c:enturia.l
Tundatio Patermaci MonaJlerU^ a BES.TA
Reghm Burgundi£M
Et Tttdlo Ecdcto Pfttem* Cutulari^»
f , . \ . .. . ' '. "
^UndiiTane confiderandbus patet^ quod itaAAftoCiuifii
Dd difpenfatio quibu5.qae divitibus confii* * - ^*
lit 9 ut ex rebus cranficoriis | quac po(tiden<f ^ '^
tur, fi eis bene utatttQr^^^inper manfiua
praemia valejant pron^reri; quod videlicet^
aivinus (eroio pofiibile o^endensji atquc
ad iioc omnino fuccedens dicic: Diviciae Viri^ redemptio ani«
nue tip$ i quod tgo B E R T H A> (a) dono Dei Reginaj foUc^
cice petpendensi ac propciae faluti» dum lickum eft, provide^
fecttptensi ratum, imo peroeceflarium duxt| ut ex rdius.^
^ qux temporaliter mihi coUatx funt| ad emolumencum ani^
mx mer aliquantulum impertia(rt quippe qusD adeo in.hii
videor excrevilfey ne forcafiis tomm ad curam corporui sa
lii^emo redasguar expen^iffi^ quinp ocius cnin fiipremafors
cunda rapueriti^ quiddam mihi gaudeam refenraflc Quc
ftilicet caufii nuUa fpecie vdi modo congraeotibits pofie fieri
lademri nifi ut juxca praeceptum ad cempus ^^ fed condAue
pcragacur , monaftica profeffionc congregatos tx proprib
0 tunH
■ ^ . • ■ ■ ■ ■ I ■ ■■! I P II II . I Jll I ^ ^■■.
(i) BmbAy d^mo Dei Regmd} tunc Vidaa Jlodolphi 11» ButguAdiaii
Al€iiiaDiat,Pmfinci«lc Itali» Rm ft iorchKdi AicHnniti
DudsfiUiu • -
V
\
/fomtibus ruftcQtem^ca (tquidcm fide^ea fpCy ur^quamvis ^fa
ccmtemnwc fteqacam j tamen cum mijndi conteroptoroi,
cjuosjuftoscrcdo^ fufccpcrimj jirftorum mercedem^ acdpiam.
Igttur ommbtfsittunrtatc fidei yire4Qb|u$^ ChtiOifii mliCc-
ricordiam praeftiaJantibgs^^QCum Ac,x]uod>pb amorcm Dei&'
Salvatoris JEfu ehriftr, Irft jutis md, Sandte Mariae vidcliccr^
& Sanfto Pctro, & Sando Joinni ^ & Sando Mauritio, cum
, fo^m fiiiS])4c ilHs *3andis, q«i in jfto ioco cofiquiefcuut^^ui
diciturPATERT^l ACA, (b) & confentlentlbus filiis mcis,
CONV.ADO ^lorip/fs/mo Rege^ nec non & B,ODOLPHO (c)
Duce y dc ptbpria ' trado domiriation? , Ipfum oppidum
P. A^T E RN I A C UJMj cum omnibus. j;chus ad ipfum pcrtl-
fieritit>us , mancipiik utfiu^ue.rexus , ciim prjrdlis fuis^ c|ik>-^
rucn nomin^ liic tencntur fcripta (excepto' urK) prato ait 4^«
'hiufti Petn}caihph, pratis, fylyis, aqiiis^ aquarum dccurfibui,.
Yarin^rtif, cxhibift & rc^re(^busi , cultis & inctilris^wiEtfm Ctr
^ctefiatn aH Xarc^ferciTl dlfm^apFi^^^^^^ &aiiam Sttb^ti
*a(J'i^JliacumVter^m^^ adPib^irfin^cum orpni'»
'hu&^ilhic perdnen/ibuii &'fa1c.pracLdium> ^iiate ^cq[uifit/i ffi
^Phiottej & VociHnoi^ 8^ Iti^fiUii^a^ & filiis ejlis , fcumomrii intt5*
'Jritafc/ ' Dono SitiAaeMari* & fupra^ di(^is Sahi^rs r EA
VERYH A,^r/7///^ fiftRe^hia^ Vrimurn pro''an)rfre'bdr/Dtf-
^ini3e pro anima Dtonimci. Beatif RODtrLPHl *1?^^^^ &
^ • . . 'pro
- -^ypdftrfiUtifiA^o 'l^f^,--€iiljsVHfeIvciko rcm Wiotismb
i: 'i viocdiDi&i^^ttiBQrrdota^^Frttiiff^ ,-..,)
• • ^^iiu^lfcrtpteliBtc 'K^dfdfhiiMM\^fi iltcr^«o*ilphi H. R»gis |t
• " ^ Befthjfc libcrps non adftribqnt Nullam cnim dc co fecit mcn-
:*^offertr^TT^hr^^ >. a^yuratillT-
' mtisan^JtJiirrcrft)t^f}\(cd:q^^ iWPrific?as fuctit *a(ftus»'
t^BNTUKIA l ' ^
l^^attim^ Filii nieifiUKCHARJ>I (c^ Epi£copi,&ec»nini
^prwn debicores £am9y.SfOTBOmMt^gioiii<^i0m.
^if^nuj\m.fra atiitp» Btifc meKyR^imADUBLW(>At3a
fliorDm mcoiiutn C O ^ R.A D Iferetti^t Regfs, (f ) & RQf
l^QL^li i.ii^M^/^&prQ taeipfiiy&pro faiuice^Miiinaniaiirai-
ftiarGin^^ ^rppraini & omi^iuoi, qiai pnoptec amcncepi Do*
miai t£bQ4. t^tpplum Dei gttbemaire «uc tn^e' vobMi, pm
ftacu.^iaiii & iiitegritace Cacbollc» Retigioniaien. iiJi^ddetti
doaoffnorev utin lionore San^ae MaHae & rupradiftoruol
Sandoram-.MfHi^lfierium fegukre con^uatur) i^i^ueMmitt
dn^UiRegtUani.BmiB^diSi ^fhentes- cQn%r9^im'^ v^
jp(4$ ces pcrenni tetnpore pQflideant) tfineftnc, h^eanc, a*i>
S^ ordin^^t; ita dunuxac, u^.ibi vener^^ile onttioatft^ip*
miciUmiv ^ptis ac fi^ppllcgtioQibus .fideliter fireqittntetnr»
^(ttiver&itio^ ffd»^ efQRi. de(id<^o ft ardore intimopci^
^iiira^..^ exp)c<leti»r i: /^(Hik6 '^o^i^ ofttioiie», pol^^
AMatfuei^bfefrationes Domkio dirigantuirf tam pro.«<%
(|uam<.prp«jomi^M'>ikut eorum mcmorift fiipraid^eaa eft|
Sm«pie ipA M^n;^], cum omnibui p? Kfccipti» tdwi j», &b pci<
ldlve&4fMi^ti9P<L^AIOLI.(gy,/^^^<ilie, iqtti, ii)uam«Oii
jaa^em^ ^^nd.aoti^ruiH» {(Mre4( ppife.eis fegoiancer prcft-
jtoit, Bofi dj^ce^um verQ.^jui, h«bc»nt iidemiMonachi pof
j^ftj^em &. jTci/eAEiam qi>aiiiciin<iue fiii Ondinis^, fecundiim
•• .•.-•^'••^:-. ■'■■■ = '• '■ ^^ P^«^
^ (d) fi//rfj&;<rJf/^iXr(!^|J fpW Lau6ncnRs^ &poftea Archicpii^
* (t) Owonfs glomjt^m ttegls'^ ejus gencrU <jui (ccun^s iiupti^i
Atf^tiAttni cjii^cni Reginic Berthic fitidin, Locharii Regli Itali|B
c , vy^kokr fiU cMfomttrat» o^ A<)e)ai4ts proxime tnesnintt.
(V) &«^if^/limr^S^Ai^Jeoignoik^^
99). iepriats Agauoi
. /g) tf^joti^'AlA4^\ Gtoniaceniisy^afllJRQFffeRttacan! Mooaft^i
*L.: (j. A»c^^ vixcrci AbbatibiM CloniaccnfibBi per omiitt fubtfiiiL
>
;
^v
ig BIBUOTHECiE SBBUSTANie
flacicaai Dei ajtque|leguraixi Sandi B<:Dedi^ promutgatamy
Vigere malacrint Abbatem aifC|ue hrdoreiti ^ ita, ut itec all»
ttiju^ tx>teftads contradi^iione contra reltgiofam diAioneoi
knpecBaDtwv per quinquennium autem Romse X. folidds a4
Umina ApoAblorum ad concinnanda luminariiBi pratfati Mq^
flachi perfoltant; ha^eantquetuidonemrpfornm Apoftole* .
fomt atque Romani Pomiftcfe defcnfionem^ & ipfi Monathi
oorde & animo pleno ptarlibatum locum ]pro foff% & nofle
ftto aedificent. Volomus^ etiamf ut no(his fucceflbrumque
po^mtn temporibus, prouc €>pportiinitaf atque pOJfRbtlitat
ejjusdcm loci fefe dederitt quotidie mffericordiat opera pau^
peribusy indigefitibus, advenis, peregrihantibus fumma in«
tentionc ibidetpexhibeamur! Plactiit etiam huic teftamentd
inferi^ & ab hac cfie noftfo^ nec parentum' noftrorum, nec
'fiiftibtti regiac magnftudinis^ nec cujjtislibet terrenar poteftatis
jogo ftib|iciantttr Monachi ibJdem congregad» Nec aliquis
fi^cipmft fecuiariuift ^ npn Comes quisquam ^ hee Epifco»
pusquibbett nec Pomifex fupfa iK^ Sedis Romanar^ per
jbeum & in Deutn, omnesque SanAos ejus^ 8c tremencfi Jti*
dicii dtem CMtefttor, deprecori ihvadat res Spfbrum , Dei lei<»
TOrum nctt diftrahat, noci minuaf, non prxeambtar^non be-
.aeiiciet alicQiy non aiiqutm Ptelatum fuper eos contra eo»
fymvo)untaremconftiruat^& ut hoc ne^s ottinibus tcme-
'fariisacimprobisarAiusinhibeaturi adhuc idem inctilcans
fubjungo, & hoc obfecro v6$, o Sian^li.ApoftQli & gtorioli
Principes terrtc, Petre & Paule^& te>omi&x Pontificum
Apoftolics SediS) u^ per audoritatem Canpnicam & ApoQo«
licap, quam a Domino accepifti^ alienes a confortio San<lhe
Dei Ecclc£L2&fempicerme yits f^aedoMSi & invftfares atque
.diftra^ores harum rerum » quas San^ Mariae &(prsediftis
^anftis hilari mente prolntaque voluntate dono, fidsque tu«
torcf & defenfoFes jam di^i toci ratemiaci^ & fetvorum Dei
Jibi cofnnoraatiimi 7 ac cinasiiiieitdam ^ harum qupquc
.1^: ni.il ii^-.: '.^ ^ ■'.: : ur . . .^.w - ..: ^.. . .. ^ ,. ^- -'omni^
CBNTURIA h i9
mnnittfn facultatinn proptcr^lcemorynam & demcndam ac
mifericofdiam piiffimt Red^mptbris nofh^f } i! i|uia Sont^
(qiio^ abfit;|& qood perDeimirericordsam & patrociqiaApo* '
^tonim cvcdire non aeftimo) vel ez prd|^<)uis ant cKtra-^ *
aeis^ vel exqiiafibei comlitionc vel poteftate, qnalicuniqu^
calliditate contra hoc tcftamcntum ^ quod pro Dei amore ^
Mnnipotentis, ac venerationc SaiiAk Marise Matris pomini
&pr«lidorum (anftorum fieri fancivi, aUquam concu(Ii6«
Aem infcrretentaverit: Primum quidcm iram Dei omniptf»
tendstncurrat, aufcratque Deus partcm illius de terra viven-
tium^ fiatque pars illius cum his^ qui dixerunt Domino DeOi
tccede a nbbis, & cum Datban 8c Abyron^ quos terra apcrto
tfre deghitivity & vivos infenius abforbuit) pcrpctuath incup»
rat damnationcm : Socius quoque Judar,Domini prodttoiii^i
cffcdus, «tcrnis cruciattbus rctrufus teneatur, & ncci ia
prarfenti&culo.hbmanisoculisimpunc tranfire videatur} in
corpore quidcm proprio futurar damnationis tormenta cxpc*'
riatut^ A>rtittis dupUcem dircptioncttt cum Hcnodoro& An«^
tlocho, quortmt alter acris mberibus coercitus, vix femiyi«^>
VBs cvaGt, akcr vero fitpcrtto n«to percofrus, putreicentibus
mcmbris, & ftasentibns vermibus mifcrrime intcritt ^ aete*
.ns€{ue (acriicgis \ qui arrariuni domus Dei tcmerare prs-
iumpfenm(> partjbucpt exiftat^ haheatque, nili rcfipueriti Ar*
chiktt^ aottuis Monarchis EccIcfiaruiEn^ )unfto fibi SatiAo
fzviOy obftitorem^ & amenl Htadifi aditus contradtAorem,
quos fi veHtt babere, ^erat per ie piiffimos tniercefToresi
fecttndum mundialcm vcra legcm his^quibus intukrit ca-
lumniam, centum auri libras, cogente judiciaria poceftatCi
compnlfus ^folVat y & congrcflB6 ' illius frtaftratt nttlluni
omhino obtineat eftc;dtitfi| fcd hu)us iirniitas tcftamenti
omni authoritate fuffulta fempcr inviolata ac ihconcufla pcr-
snancat, cum omni ftipulatione (ubnixa. Si^um Domin^
BERTH^ Regi]», quae banc traditionem cum inanibus
D } ' . filio-
-^ BIBLIOTHRCA^^B^lANiE
fiUonimr"foom^, C QN ft»A D L Mfgir,. ac.il.6. D O UPSt
Duck^C\ibt»si'c(»ifirwyk^ SignufS GO'NRAOI<(h) (llHi
Rcgw.. Signum »ENR.ICl Cmitis. Signuta ELEARDI^
StgnumGA-US^S^N/. Signam ABO. Signuna Vf^AHw
]&AI»RXGJ.-^igilttro:A:?ZONiIS. Signuro BI,YOHl&.
Sigmun J$ URi£l9^ALD L Sifmim E NG £3 C A LD Ir $:.,
gttumMERfjlK SigAumR^UDOLPIU Comim. Signum^
ANSHELMI. Sigaum ADELGlS)H£IL Signum WORADS..
»gpum30R,N0.
Ego SU NFH ARDUS hanc cartswn ad..vicen[i POM^
t H b N JL Canccllarii fcr tp(r. Daca m die Martis Kal. A^iUsi
Anoo (i) XXIV. rcgnantc C O N R A D O Rege. Adlum vc-
roXA.USON4(^) Civitatc, .; T '
-^) Signum Conradi Filii Re^is] incognitusprorfusHfifltoficisnbftra
fuit ConradiRegis ^ic fiUusy qui tamcn jam provefta etat sta-
tei tam bui!c Tdbnhe (ignom appofuerit Obiter lifcnotafi^
dcrm eff, g^afvfier haflHciriafos fcriplore^ qni Rod^^lpho It. Re^
gi & Bertli^ Regiriaf Bosofnem fii^ioi, Arelatsnftfii .ComiteuH
- tribiiant;:laffl|us:J^i«de0^iic^
memiAiSei^
' (i) 4m^ XXtr. TignMN CamAii^kegi\ fdeft, AinaCbrifttpMl
^> iiceteil&oRx)4utphof it ejtisBitevofaMaJtAii^
K '?' oifiRtr. moi JRegtu Copradiial^, «liw-tiintwi fiur|^dijr tsani^
,. -* » q!aU)»:po|][cfii0«ie cooipiit^fltusi ^uod AocM) jQ9«evfioifc, refti;*
luto ei j^Jb Ocbpne tm^a^urei tororiQ ^ ftur|,uodiie R^gAOi^ijuQ^
prius occuj^drat. ^ .
> '^ i^494'0vi$^f\ Tapftpaipv iyt«us, liodie dvicat Latpb^y
HEun (iveVau4ei^r|iun capur» ubi Epi^palis fedes Berncnfijbuf
, ian;i (iibcft» quae iQlim Screnilllmo^ Sabaudlas Duces tanquacn
rrincipcs fuoi ^novit. Epiiibopus FnbHrgi Helvetiorum degi^
cujus OQminattoacqi S^abducGri^ux kucuscjtic fibi veodicavit»
CENTimrA T. ^ «• ' «fsi
'€k A«t^mpho1£ctk|Hfe AbufidaaM; quem Aobls pexiiiiiDuiftiivrtXiittntft
Prio;-, ;-...,
i iCl^i^t teropuis -npn<|u^in sft. ftabj^e ^ fc<J rerpper .^efliiit , tta ii«f •
^ quoqpc cimi ipfo tjempptc tcmporalla fluuntV&dcduatjit
vailicJnes i| ergo hc lab^tur culn tcnipQrc, quod modo gef itui%
. confirmari dcbet & voce tcftiuip, & tellimonioiitcrarum.
Sciant.er^a pradT^nt^s &.j}6ftenj quod ego GALCHtRUS (i)
Salhien^s.£>ofninus,^ laifcdatxte M.ORA (B) Matremea Cofnitijfa,
jid CQf^&x\JiRtdpLV[i,J^^^ in quo pfciu^ cr^t
.Prioratus, qui modo BeWkciis (c>dicitur \ concefli Detf &
pomviiAfm&Mtiie (d) pro rcdemptiQneinima mcxjc t^rac-
.dcceiforiim meorum. vijcul|jim\iilum.| qui Villare a)?pclla*
"tur, cum omni^us afycriditiis ruis.& pcrtperftiis.libei;e & (TnJB
*X)mm-tallia,&eMftiQnCj,&ir.deij)nitate,iipc tantljm nvRiih
(a) ^Mlcberu4^Sdlmen}!sJ>orhi«M6] Rlius Girar^di^ don\ii:is Vicnna
A: Matisconenfis, Salinaram Domini^ cujos^Aliniver&Simrfli
I^ . Monaftcrio Abundanti* ad 11.^^ cdcbratiir.
(b) Lamiantt Mora^iMatrt wiedCmitiffk^ ^^ )MK0(ft«O i\fl^ine
' " <fibi^«jr4iybdib€tiir/Filia 6tHecres Galthetii idva Galcberii, Sa«
f ftneofis Dyhafta^r Jpiu#9icfi* «£b nvperrftDetfubliflaTit erndt- .
tiffimii^a. P.FfiTRUS ;FaANasCU6 ^CHiFFiJB^W^^^
caetflte .Jcfo» m>Di4rnhaiAia.«^ Ai^^erjyVtf; (7^^
futti quae hedie (^ffi^ nurtcApatiir, Vli%n Nifh^Da^de GoiUe^
• ' in Dteecefi ffifuffTtifFi Ohff bis Divi AuguftiniyTumSaiini o^
• "'-paiiml ^ ' - •;*-'^ <--V •> ^-*M .v;i/'. •..■;>
' ^iy^Dimiii^iitM^affffaYMhtii^li
^' ' tfaiii-PltiWulnVo1ifn€anotircoii'*^
^"' '-^V(p«tt J*' Ai*bafri -HMtrfi 'S^Maorirli A^oridlfrf- «ll^endcns,
imnc Coogrcgadonis Juiicnfis. * o^^ *
•■ ■■■ /
31 BIBLIOTHECiE SEBUSIANiB
practaxaci Villaris tlonadonc rectnut) quod (i quU in memo-
rato Villari refidcns in aliquocnprnii delifto reprehcnfus
fiieriCi videiicct in pi^odiiionc ¥cl liomicidio, £go in corporp
ifus iild>ebo prQ juftitia facienda i pecu&ia vcro^ fi q^a fiipcr-
fueritf tota in jusAbbads & frdtram ibidem rcfidentium ce-
dct; Abbas vero Abundantix dc confilio fratrum fuorum
conccfiit Abbatiae atdificandaty quicquid circa Caftrum/^nr^fn^
fe(€) babcbac in redditibiis, 8c vineisi & ^tdiRcilSj & quibus-
cumqucaliisi hoctantum cxcepto, quod tres Bullloncs ad
lifiim Domus Abundantix fin|uUs annis percipiendos fine
omni impenTa^ mi(fione>aliiiua| innnnfo NicokiVernel fibt
rctinuit^in Burgo videlicctlmperatoris} hujus rci tcftesfunt:
Uff^Gakberm;, Salinenfis| ScMora mater mea Comitifiai/^^^r-
rius Pomtnus dc Munnct ^ Humirrtu/ de Laix 8c Petrus firater
ty^Sj RichardusdeUfy/, Prarpofitus SaIiniS| Dei filius mercv
toti Bbfvo Serjitnty Arduhms Kttot^ Sibuns filius Bercngaril
^x parte Fratrum Abundanti«r> teftcsfunt WiUelfnuf hh\f2^
^Wiklmus Prior Uc JPclUonajri Humbmus ^/ P^i]^Canonicul|
Hugo de Sabinis Canonicus, Stephanus Serjant Prcsbytcr ^ Wh^
klmusfMSxi^ liutricuI»riu;$.$.Anatholii; f^^Ma^ftcrde
III. Di-
<>jj II ■■■>■■ ■ 'wi. ^ I I ■ 1 ■ I, ,
(e)' (iMpmu JuirinfeX Caftrum ile Joinc» apndSt^nos.
ANDRBAS QUEflCE TANUS l* j Csft^, PmtA
Oif.ft.h^i/hr.fiwxMp.iACQB. CHIFFLEl lUS ia
F{/9i«r ; virttotp orote potiilicniN^oii^ Abbafiain GoUianaiM
iuad^m futflTc a (S4kieroS$ii0tn&DomioOy Aiuio 1119, i}uod
jftace fu^n poteft » Ciiiltelaius fi^utdcm Abbas Abun^antiat» di
Cttjus ^nimfit hop aduoi ^, yixit ab Anno 1198» us^ue ti^
AiUHlni iti8* quo obiit, IJL Suqceirpimi )iabui.t Albertiim. H^
Cdn.^egtd.M.f. CMpss.n.p. GaU. Sbrifi. Itaque fuudatio
haec refer/i |i;ece(Iarip deb<^ pociuf ad Aiumm nig. quam a4
Aunum U19. .G AJBRI£t f jENNOTUS eam maleAnn^
noo, »4faibit| ^ SAMMA&THANI/him/ peqpemm Anae
CENTURIA L 3J
IIL
DmatwMpnafterio^gaun^
* BurgftndU Rege.
Bie CtncdiUri» AjB!«iiiien&
In Nomine Sandbc & indivKiuae trmitatis.
130DULPHUSREX.(a) MaximtamRegninoftriaugerecror 99tt
^^dimusmunimentum^ (i conceflicnis noAnie munificentia
S.5.EccleG22dibu$ aUquid concedimuS|atque£ccle(iafticam in- .
digentiam noftrap opis prbpejifius fiugamusjiuxilio, plurimum
nobis ad aeternambeattiiidinem, Regniqu? nqfiri fiabUitatera
prodelTe con^dimusi & ad commodum prociil dubio credi^
mus: Omnium icaque ndelium opftronimitam pr^fcntium^
quam futiirorum certitudo compvijit^ quoniam V)enei;abil{S
Archiepifcopus Lugdunenfis| qui efl: Agaunefi^s A^atut (b)
Prxpoutusy noftrum adiens prjofpo!luffl rogayitfupplicit<»v
ut pro anlma Serenlsjbm Vatris no^riCOU R A D I, ficut iitm,
diftribuerat ^ futtiacum (c) Vijlam in cadem Abbatia Deo:
lamttlantibus> per pncepmm coomleremusi^quod in modi-j
_ , • . B '^ / '' -co^
(§) ReJsilfbm Rfxl^ fiarguodix Xr^^<><FU«oc ejutnominis terdiiit
iffnavas ab pmaibm Hiftoriw (o^omioafiis^ Conradi Regli
Wi|is,
(b) jlgdmfivfisBcckfid jpfifcfitm} ArpHicptfcopus LugduneDfis» d« <
quo Uiartti loquitar ; 3ttrcbardns -eft H^iblphl tL Regii jGlins:
qoi & Agaunwfis Ealefi» Pijl^ppfinis jw^^ Eft auteni^/4»-
9um Monaftei^um ^jekbfici^umf ^ta Bliodamim In oonfinlo
Chablarii^ fuK$eduD(ehG £pifibDpO|.?uigo& Ji/4f(mf m CkfdHdsi
i>fdfrr#m^« Dc^uoplursiiU^rM
<c) pMOidsmml Vkm fft 4i VaaiuMibM ad LapnnLpMaumtfvl^
f«.
34 BIBLIOTHECiE SEBOSIANiB
, I il . i I — ' ..1 , . ■ " ■
co juflimus adnbtare in jam diAa Vilia, qux dare potuima^
. jufte 8c Icgalitcr, cum fuis Qninibus appenditiis^ regia& prir*
cepti autharitacc\$^.^0ri/^;> fux kgix:^m &Caitofiicis»emi|-
}iter diftributa cojrbborandp confirniavimus ^ bt autem ne-
mo futuris temporibus irnmutare poifit ullo modo hoc prx-^
ceptum erga Eccleliam &:.Caiionicos pro divtnas remunera^
tionisamdre^&aoimaepatris noftri redcmptioiie^Jnfuper ct«
iam 9 ut atternam iibi vigbris firmitatem defendat, & a costis
Sandat Dei Eccledc inviolabiliter conferveturi hoc donatir
vumfummar pietatis^ratia peraAuth,faanc pratccpralem ficri
praecepimus fcfipturam, & manu propria corroboravimuS|
hoc & addens, ut, quicumque hoc invioIabiUtcr ccnfervarc
ftbduerit^ bencdiftionem 8c gratiam confequi mereatun Si
qms autcm irt^ pejus mutarc tentaverit, divinum incurrat pe*
f iculum 9 in dijc judidi a Chrifto alienus habeatun Signum
Sareniffimi Dotnini iioftri Kegis. . ' '
•| ' rJP-.^W$feLM(lS,;aImiMauritir&Domini Rc&is Can-
ietiariui, Uniiis nocas iroplevlt Annb Incarnationis Oomini
DCCCC %XXXXm. regni vero jpomini Regis 1. (d) Afta
io\$y44J(?prW.'Ka!:Apfa. • ' •'
<d)^ I^ni9ei(0 Dmini Jtegis 7.] Sj Anous, Doniint.ysi}. qoo dd-
natto hxc fubfcripU «ft\ primtis fiierit Regni RodnlphillT. ii|
nh .* «ot» Pif «* » .S5Rfl|t^NNy& CONTR^^eTUS &, QUIK-
,.,)i:.^ CElVllifMS» i»0pm.iSj^BiirgJikak */*f igra«ilcr «y raraiit»
■ : • .^i Conxadamae^sm, RodiMphi ^ajo» patrem, iiienobiifl«^
* ttano $94. CcripferiM , ^iti jajh «odolphus <jt($ iFlfJu/regna. '
•'"•-^Awiii9#eic<nd«Mlfc'- -"^ •^.-'**^«f***
GENTURIA L- ' . is
. -^ IV- ' . ' •. , :.
Donaffo Prforatus de Cqndomimo Ahhdti .
Guniacehfi. ^
Ex Ctrtnlario EcciefiK Ouniacenfis. ''
'UlbO, (a) Dd gratia GcncircniSs Epifcbpui, vcricrabiU wif#
t Domino&atnico noftro PONTIO, ' Cluniofi Abbati,
ejusque fuccefforibus in perpefuum Ecclefiam de^Condomir
nioy (b) cum omhibus appenditiis fuis, pro anima mea& prg
lanimabus antccefforum nieorum,EccldfiaqCluniac\c6ticcd(r
mus, laudamus & confirmamus; ea tamen con^rtionCi ut
'Rodulfus\^ipo% meus^ &illi, qui habuerint principalcm ^
ininationem in Caftro Fulciniaci^ fcmper h^beant Adooc0^
tiam (c) Condvminii 8c rcrum pertinentium ad eami & (i pra
qaalicumqucinjuria^ controvcrfi» cxor^a fucrit inter l;ionpii*
nes illius^ qui fuerit Dominus dz.Fu/niaco,Sc Monachomm
kabitantittm h&mines apud Condomlniumt damor non ad
tShm qualcmcumquepcrfonam fatcularcm dcfcrator, nifi adl
Pominum dc Fuloiaco^ & ad Priorcni Cpndomitiii^ ka ut
Juftitia iiat ajmd Fulniaaim, aut aptid Condomkxium. Hanc
dpnadonem facio Deo & Ian(%is Apoftolis Petr^ &PaulQ, 8c .
Cluniacenfi Monafterio/pro anima l^atris meiZoa&iiV^ &Avi
mtiErmerardiy & Wdebni Fratris mei, & Filiorum ejus Rodulfi, . ,
Lodoci, Raymondi, & Epifcoporum Get-frdi Laufanenfis^ 8c
Amedei Maarianenfis NcpotuAl.meorum; & Alatris coram
Utili^j &Matris Tetbergay &omnium, quinati funt, vel nafci*
E 2 , turi
(a) GJda <3tn€venfis EfifeopmY^fvxkT&vi Fulciniaca, vulgo de
.; foocignyariuadiis, quon raTTRUSf venerMhiRs Abbas Ctunid^
^nfis. Uh.Lde MimuL^^»s. nlaghar, iitifutfl^i^cundum
focuIumNobUitactf»
(b) Bcclefijimde Cdndominio] alifs^ Coo(aimniit d^ Cgntiiiiioc^
tn pago Gebeoneofi )uzca Anram fluvium*
(c) Jdpocaiiam} id cft| pcotcdiaii«m 9c d«foifionf m»
y6 BIBLIOTHECiE SEBUSIANifi
turi de tioftra' progenie & generacione S.Aymohify Comitis
Geocvenfi^5'. ^i^^ijFiliieius. S\WiklmiDarde&m,S.Gau^
ieranm, Canoaici, S. Richardi, Vicedomini Militts, coniervan*
tibusharc,paxcon(erveturattema> G quis autem, quod abfit^
contra hanc noftrat conftttunonis paginam iciens teniere ve*
Dice tentaverit j donec ad fatisfadionetn veniati alienus a
corpore 8c (anguine Dojpiini fiat« Feci autem hoc donunii
.tgo GUIDO; Epi(cd{>usGenevenfis,publice in CivitatftGc-
benna, in Clauftro B* Petri, aftantibus & collaudantijjus Ca«
lionicis meiis Alkerico, DecanOi & Wilherto^ Priore deCOndo*
tcAmo^itToniio, Capellanp, nec non WiUlmoy ejusque filio^
' JRuiiolphoj Girardo , Laufanenfi Epifcopo , 8f. Amedeo Mauria*
nenfi EpilcopOi & multis, aliis tam Clericis quam Laicis. Prsb-
fente quoque Domino Catalaunenfi Epifcopa, qui cum prae^
dido Abbate^ pro pace Reghi & Sacerdbtii ad Dominum Irn*
N jpcratorem HENRICUM proficin:ebantur. Kftom Anw
pominicieJncarnationiiM.O^ menfis SeftenArk.
;, ■,:■[: [ '■v.--' ' ^ '■• ■■
Ttirvilegi/mBeckfitThaicitmifs.
:Ex t^nalano porbonenfi n^Us * CUritfau Vir$t Dtmin» JO. BDUCHETO.
: ' '' tnnMnfiiiia. .: -i*. *
M|r. pGoTAlLLAFERS,(a) Vicnncnfimn & AlbonenCutn
'■-' Cojrics, (b)^ pro retnedid animx meac, & pro animabus
%aevieccfforurn & ftircntam (heorum, doho &laudo Deo^
■ 'i^'.\ '"'■''' '' " '"' ' " ' ' ' \ '^« ^
; (a) 75/fl«/iw] filius RaymondifDiidi NatlioiU^ Coantis tholo&/
- , A. Copftaau^ « Fraooa , : qut iiiit & Egidii Coacs. vid
(b) Vienntnfitm efJlhne^^CmejJqxt^e qai Biiatrici, Albo-
»:.. . laenftkn- «6 Vitftiwnfiom 'ComitiiTx nupfeiair, ex qii»&iJli
liberi. ' • .. ♦ •
CENTURIA L 37
B. Mari£, ^ S. 'Joanni^ Baptifia i£ Durbonenfibui firambm, (c)
tam pfxfcntibus^iuain fxicurisy pafctia animalibus eorum^ li*
bcrum tranfitum & u(aticum> &omne pedaticum, ut imrnu*
Bcs ab exadione eanti& redeanc per totam teriam meam &
aquam^ ncc aliquid ab eis omnino prorfus exigatur. ^t in«
(upcr confirmo Stgillum & Eleemofynami quam Paccr meuf
RAYMONDUS , Diix Narhma., Cmes Uotofa^ AUrchio pro-
mncue, etsdeni fratribus conceAit} hanc aucem donationem .
ficri apud Vijf/ise(d) Caftrum^ in prsfentia Dommi Chabertij
Vnot\^deI^b6nesAnmDomimM.C.LXXXIII. Tettc$Gui4o
dePodio Bofoms ScQ^
DofMtionemhanciJtyepotmhmtumtatuprivil^^ ek^
ikm Monachk co^firmavit Raymondus, Dux Narbona, Comes
Thbhfe^ Marchio Frovincia, i^Dominus QratianopoUs Gvitati,
fine£ef^ConJitUj^^uemPatrfmTaiUaferrifit^icorfuifie^ vid.
CartuL Durbon^
\ ,...•;• ,vy .... ■ VI.. ■ .. •
Donatso a Gmlelmo ComitePmirvi, Monafterio
jigoHmnJu
• lxC!ai>«eIlimA|ainienfi*
EGo 'GvSMmtU', Comes Vvmim & Monfirolii, (a) notiitn '»«*
' faido omnibas, tam futaris, qaatn przfentibus, quocl.
ego ob remediom animx meae, Patris & Manis mese, &. Alae-
iif uxoris m^, & Marta fillae mtx , & Przdeceflbrum mco-
' rnmV edntuii in perpetuum in Bleemdrynam Caiionicis
. , ■ :. .-., , .j. -. ..,. -■£•♦. S.Mau'
J . ,. . . ' -. ^ - . - . ' *
■■■■■ i% ■'■'iti'iij i' ij 1 1> > r* '■■"* -^*^ ■ ■ p>' .y. i»» < ■* «■■ ■I— ■ ■ ^* ■ ■ - " iM
^. Oij I^bi>nerifibmfratribus^Six\^ic>Durbcn^Qn%&tt\
Cartbufienfis in Dioeccfi Vapineenff % fnttmm babait Anne in6«
L inftantc Donl'^io deBeaudtfricr.
l : ^y fi;i0d Cafirunf] ^VifUei toetqmnn Caftram inDelphioatiifOOii
\ -..« .Ibnge aGr«tiancipoliCfvilate#:'
i (•) Comet Ponthi (f Ah^firMl^ CoMtes dcJPmitiea tc de ISoa*
L ftttglio^icard*
3« BIBLIOTHECiE SEBUSIANiE .
^ 6*. Aiauraii deChablais tredecim libras Parinenfiutii^ ad Guiha*
lamineamm AbbatHhVUla, (b) qutsqms eam tenuerit) an-
jiuatim fccipiendos in Nundinis Trecaram, fflenfe Julio^ con*
' ftitutas, ad emendas vigintt ulnas fcartats, ad uinam de Pru-
nisf ad facienda Capuciai <)ux prasdii^i Canotrici in iignum
Martjrrii t>eatoni<m Martyrutn,' Mauritii Spcionfmque ejuS|
jt&rq ordinis & coiiltiet^idiiiis in Ecdefit gefiare ruhea (c) di*
gnoicuntur. Concefli «tiam Gahonicis pnefati lod oAo fo*
, lidosceoruales, in Abbatli-Villa aimuatim accipiendos a^tr-
mifio de ^ernapbnt 9 fiuFgetife meo , & ab hxredibus qus de
c^\xztt\x!:>r StallU Carnificum^ i]iue pracdi<5tu$ Firminus de meo
tenebat } & ut hsc firma & ificoncufi& permaneatit, praeTens
ftriptum figillimei muniimne robbravi. Aduih hoc eft Atmt
0b incarnatione Powini MCCX. menfi Manioj,
Vlt
HomAffum Caftri de Bracon, EccUfuji^MmenJi
frdftitum^
■^ Cx eadem C^cellaria AgiMiienli. - ^
In Nominje Sandae & individui^ Trinitatis«
tf4& If^O^ JOANNBS , . Coffj Burgkn^i^, & Dpmkms ie SoJm^
^^ in pracfGnpa Nxibilium Virprjum^f»^/^ CpmitisSa-
baudix , ^ Hdrmawii de H^^berg^ Nantelino , Dei gratta Ab-
t)ati Agaunenii) pro i^xidodcBracon^z) hom^gium liigiutxi
fecimui, co modo^ q^uo aliqui de Pomiiiis de i^)wi ^ Pi^ti^
EcdeGae Agaunenfis, meli^s & fictelius aniea fecerunt) &, fide^
litatera in faada mami qus, licut DoflEiitoo ei promifimuH
(b) Abbdtu-yiUa] AbbeyiiLe vulgo^ in^adcm rrovincia.
^) ff^ft4u^£ fubeal a4httc h(oA\c Caoolii^^i & Mauritii Agaon«&
I Capucia rubea geftant ez aod^b oixUnfi inltituto, fedCoiiii*
lisPoativiJiliicrajicit^ a m^lds atsfli» non gaudent.
'(l) 9ra€on\ CaikumcftinScquanis, juxtaSalUHoppMuia»
_^ 5
CENTURIA 1 j^
rccognovioius autem &m«uitCeftavimus ip(i coram cmin>biis>
2ai adcrant^ ccnef e ab £cclefia Agatmenli omnes iltas terra»
i pofleffiones» quas GALCHElUiS, Dgminm de Satiw , olim
Domino GUNTHERO, Abkati SMauriui Agaunenfis^ Prat:-
4cceSbri Aio recognovcrat,' & recordacu» fuerat^ fed tcnerc
ab Ecckfiai Bracon cum pmnibus appenditiis, & oipnibiis, ^uar
percinest ad e)u» pominium, VaUem de A&egef^ (b> Arefcbe,
Chatnhlaciunh fuper hoc prsdi^lus Abbasapponebit in eodqni
feudo Chalme de AxHe f^ Hufie\ cum appenditii» fuisi & ci«
chum iilud/quod dicitdr Cafirum &,Mauriui cenfuales &
PomarKe^ (icut in fuis Privikgiis erat. Nos tamciv non nc^
gamus> neca£rmamtts> ficut fvx^iAm Gakherius prxdiAa
Gunfher^^noti negaverai hec afiirmarat, ^xo his omnibus effisr ^
Jebcnms homp ligius Ecclefix Abbatt & cjus rucceflbribui^
& ficut Domino devotum iili obfequium impjsndeFe.r Quair-
da vcro placuerit Abl>att» ut ifcniat ^ACafiellum deBracojt^ic)
honorifice deiemus eum fif/cipere^ (^clavef Ca/IeUi ei re^dderc, . i^
ipfif detet portario commendare. Nos autemD^mM Abbati de«
Vcmus in expenfis & fociis fuis regularibus honorifice provi*
— ■ i ■* I ^i . I ■ ■ .%■.■■... ti ., .. .—
(b) TJBkmdiMiigeSiAneJcbe'^ Ibca (unt m Comitatti BurgtmdiKft
qoae olim a Caftfo de Bracon , ficut&Cliamblaciiim depcflde^
bant Icifli & 6aftsa dcAffaiy, Ufie «c Poofiirlic^ dc i^uibw
« Caiiftalo^iicufii i . . > v • ^ '
.fc) C^mmde Mf^aHn dooanitt fulr a«S^$ditnit)b Itegc in fufl!:
. * , dauoQ(^ A^ai^^ii «/^aunc|ii«s «iqte^ .'poAerj&fe lioinagicP
^ M<^neijiu8yp9po(itu&5»Mauj^tiiy Albcriso Mfftijiscprtenii Co"^'
mid tradidit, uc fuo; loca yidebitmr , cujus ^aftrl aliasumqu^ %t^
rom feudallum aE c6 movi»itium^ hofii^i^iuixi pc;^^iteruut-va^.
/ '*• liis temporrtm.' ;GaLbtrw,y DominOT Salloenfis» Anno lioj^
--" ' tbtyniMm de CiHIbr «c !^///V ejus CoHjnl fti^/ 0/*i,Cb-
/ *? »es Bureimdis^ f^ilstms & pomtna deSaluis j^0{, ff^jAMfU^
\ '"nTarrciatA^Nafarrat Regina^ Cofiutiflir fiurgja^diap> pjiliitiaa fc
« X>»0ttG^S(lifienfiSi
ii5t.
49 BIBLIOTHEC^ SEBUSIANiE ;
'0 u. ■ ■ M ■ , ■ ^ ■ ^ ' m
dcfre. Recognofeimus enfm & proteftamur pro recipiefido
^usmodi feudo & ufagio faciendo ^ Nos & quemlibet aliunii
adquem fpedaverit receptio feudi| ad Augonenfem Eccle-
Gim perjonaiuer accedere^ de )ure teneri^ & in Ecdefia Augo-
nenfifeudum reciperc^ fecundum ejusdem Ecclefiae confu^
cudines; recognofdmus etiam, didum feudum hac vice eic«
cnEcclefiam Augonenfem ex gratia contuliiTei de his omni-
bus prxcepimusi ut charta fierety & figillo nofiro roborarc-
tur. Teftes hujus rei fiierunt Cmo Pnrpofitus, JirtlelmutThc^
tsLuntmSf ^acdlfus de Grelliaco, Stephanus, Prior de Luftriaco^
Stephmus^ Monachus Luftriacenfis^ WileA?m de BelfmiWtUl-
fnmdeEfiavayiyGuygo def^onte vir^rOfConradus^AdvocuusVd*
burgenfiSf Hugo de Gijjyij Dominus petrus de AUngio^ Aym§
deBknay miUtes, BofoAkjorde Monteky EmerictU deMirHel^
Petrm dePalatio^ Petrm dfi S. SigUmundo, CanonidAgauncn*
fes, &multi alti* Adum ih Do^mo Epifcopali Lai^eofii
Arnio ab Incamatione Domin}^ M CC^VL^. feriaptfif^lunt
ieaHMchaeBproximap
VIIL
TmdathCartu/URepmJatorU»
Ex Tat>ul»rio ci«s4!em JEccldup. .
Iii Nomine DoniifH JEfii Chrifti.
NOcam fit omoibiis, & genmtipnibus piae(endbiis & fo^
turis, i|uod Ego.AYMO D^FULCINIACp, ta)
«Dlttm <lefi|iariiim« & pjromtatn 'yaax jt. mulro tempoVe ha«
bens voluntaiem, ^uateous pro ^mvM^ mpsb ialuce,omt)isque
mec poftericads U fiiccc0ipms, Dommd (fi fieri poflet) Car*
thufienfis Ordinis in meo iaedificarem Sc conftmerem territo-
fio} tandem 4 pomino ezjiuditHSy eu|us benigniifima auris»
(a) 4fmo de Fidtim*c9\ fiUus Ro4ol^ Doaum 4« Fonqpijr, ^ul
obiit fipc libwis.
CENTURIA I.
foft tnultos labores, quus pio liaC rc obtiDcnda luianui, &
preces, quas crga Domino$ & Pacref Carthiincnics pcr mc 8t
aibicos obtttli^adoptatum iiujus rei eJfFc^lutn pervcni ; unid^
divina gratia adminiftrantC) fupradidi DominiCarthuficnicf^
meae petitioni afrcnfiim praebentes, ad hunc locum poilidcn*
dum, & inhabitandum, ut ipfa a mediu dcfiderata&qQsefitl
Domnsin mco sdificaretur patrimonio. Joannrm^qiictt^
dam Vcncrabilcm Virum & Rcligiofiimf pro Priore, ciim qut«
busdam fratribus in cadcm Rcligionc f Viris prxclariflimisi
^ quorumifia funt notijina: PctrusMonachus,RobeftuS)Pon«
siaS| Girardusf V7JielmuS| alius PctrusMichacl convcrfi^dixc^
runt, qui ad iocum pcrvcnicntcs^ qui antca Beolvoabztur^
& cum aptum & honcftumi & iccundum ordincm & pro^
pofitQmOrthuficnfc invcnicn^csi ci nomcn aliud| vidcficct
R^aujatoriuffi , (b) impofuerunt ; qucm locum ficut diil
optavcrami devoto aftc&U| & cfFcAu rccundum corum con»
fiUum & voluntatcmi & corum omniumi qui ad cos mifli
(ueraat, conciliandosi iUis in pcrpetuum tradidi poflidcA^
dumi&cxomnipartC| ut mc1iqspotui| &jntcHcxcrunt &
pcticrant hbcrum ab oihni conditionc Bc exadione fcrviU^
dcinceps remotuto &aUcnumi &| juxta bonos knorcS'& con*
fuccu^cs Carthuficnfiumi otiini firmitatc & ftabiUtatc fim*
4amm &fancitumi quas confiietudincsi nc ab aliquo mcc
poftcritatis & fiiccdfionis corhimpantui-| per aUquani igno^
nndam &pratfumptioncmj (quod omhibus ajodis prohibe#
atquc ^lefcndo.) Vqload mcmoriampofterorumi quatitum
in praefentiarum audivi & didid a fupra diAis fratrifous^ cai '
fcriptas& figiUatim^ dcnotatas trans mittere ^ & ut iUa^ diU^
genti(iGimc& irrefiragabititer cuftodirc pro.anim« mear & co^
. rum falutc ftudcanti mando & adjuro per Dominum JEfumi
* quL
., ^ — i : -— \ L. ,
(^b) RffM/di^riMm} vulgo lc Repofoiri Carthufia «ft ia fiHRaui
Fulctaiact moatibusi ioco afpero*
r.
41 BrftLIOfrfECM SlEBUSIANife
qut judex venturus eit vivorucn & itiQituorum^ ad cujus ad^
veotttcn omtief homincs refurgere habent cum eorj^oribai
futS).& redldituri funtde fkftis prc^riis rationem. Habent
enim fequent^s terminos pofltos & determinatos, extf a quos
nil pofTeffionis accipiant, a reptentrionali parte ad radices
mobds, intra planum de Valle ^iAi loci Rep«aifi^torii/ ten-
ikndo inde verfus occidentctni (tciit terra pendet inplanum^
ad rivulumy qui vocatur Bemety afcen.dendo per ipCUm rivu^
lum in fummitatem montis^ qui dicitur Randiez^ profpiciens
Kepauiatorium, S( indc re^e per crepidihem montium ve^
nientes usque ad coUum , revertuntur ad mendiem per cr»
pidinem ^ Fiermes usque ad faream de Vlatuysy unde verfus
orientem tendunt t in adverfun; 4isque ad Fenefirattesy & ad
paflum de la Leziere zAlrefiam deVerluys^ & defcendendo
ad fontem de crucCi & ad fontem de palude, dcinde tendeo»
do ad ^r^txxxsL Cucuamum y &ad nemus de Canali^ Sc per ]o«
Cum, qu^m appejlant Balmam Rojfam} ad ^xxAi&vm Foroii
regrediunturibidem^ ab orientali parte fluvii exitum acci^
pientes^ ubi ab occidentaU fumpferunt initium ^ intra quos
iiulla prsda a me, nec ab aliquo nunquam debet.trahsduci^
quodfiaUqua affoganda vel ignoranda patratum audaciter
fiieritfptatda ad integrum reddatur& reHituatdr^ & digna.
fiitisfa^ipne emeDdetur) nui)c|uam ibi aves capi, nec aUqua
venattb ab aUquo de feris debet fieri} per viam^quaquis in«
grcditur iUuc^ pef eam egrediatur^ arma beUica nunquant
intra terminos debent portari^ unumquemqiie proppfitum
veniendi Habentem ad locum hunc^ tn quo incepcrit iter
«undi^ donec fit rcvcrfus, fecufum efle: Omnes utique, qui*.
cunque ibi ad refugiuni cohfiigerint, pro quocunque reatu
vel metu^ falvos & tutos, quanto tempore ibi manferit^ efle^
.&permanere) univerfosettamexomnTmeapntedate^ tarii
Clericos quam Laicos^ qui tbi fefe ad habitum reUgionis trariS-
ferre> & ad Dei fmitium donare voiuerint^ Uberos a me &
iipo-
CENTURIAL 45
a pdftem mcis forc, &de fe fuaquc fubftantiaj fccundum itiy
ftitutafui ordinis, libercagcrci Imbcnt ctiam c«ra tcrmi-
iips^quos incolcndps ihhabitani:, alios t^minos pafcixalcs^ ad
alenda vcl hycmanda pccora, in quibus folummodp pafcua
obtinciif, q[ui dctcrminati fant a PontcdcMarnax, furfum
verfiis,pcr omncm mcam potcibtcni.5cadyocadonem,us|^ue
ad jFiumec^ & nc circumycniantur & infcftencur minis, Sc-
eonftringantur dcinc^ps a nullis) ftajbitio^ laudo &dohp| ut
nulla unquam iE<.eIigionis clotnus a^dificctur a nuliis pcrfonis,
" zrivoy qui dicitur Bornai ficut Arva determinat furfum ver*^
fus^ per cunft^m mcam ditioncm 8c fubjedioncm ^ftDmincr
opcrarios, qui ad ipforum opcra vcncrinti fimilitcr ftabiiiai
quamdiu apud ip(bs opcrdbunturi utacquaquam ciir^ ca«
gantiir, & ad mea irej & omne etiam commendatum^ fco
depofitum^ auo4 ibl ad cuftodiam commpndatum fiierit ab
altquo^ fecunduhfVV0iuntatem & d^i^ofitioncm Cdmmetida«
torif^ &iIlorum ^delc propofitum & inftitiyituffl ordinctur;
Gvc in ffiorte fit illeCommendator^ fivcin yita» merccnarias
- edam iplbr^m cum omni re fua, quantp tcmpore cum eis*^
obfequendo manferint in univerfa mca poteftatCi falvos 8c
/ccuros c(Sb^ fi quis furtum intra terminMcprum wtl de iirp-''
rom rc, vel aKorum pcrpc^avcritf fcu per vini iiui(e aHqafs
r^pucri^ y fivc homincffl ibi pro aiiquibu» inintucitiis capcra
ppefun^m, lut^i^que vidclicct, fiir& i^aptoX) quando invcnti
fui^idat & dcprehoiifi, jtali pflrna jnu]l]i$cntur , vt & ipfi corrif
gahtur, & caetcri timeant , ne ulterius talia agerc praefiaaantt
Hanc Itbertatem iUis & omnibus fucccfibribus donavii ^ df-
nando firmavii cx hcyc nunc jSc nsquc in jccuhim , nc ab zU^
quo pofteror^m meorum de taU re moleftcntutf & contra
bonoft (uos mordft fe coniiiQtudincsagcr^, & deviail^, (quo4
omnipo proHibea & defendo) cogajitur, & ut Deus ptnni^
potcns^ pro cujus amore hoc ^ccrcvi & dclib.cravi9 animam
mcamV & omnis mcse poftcritdtis 8c fucccffionis fccun^dum
. f 2 fuani
44 BIBLIOTHECiE SEBUSIANiE
^ fiiatxi gratuicam gratiam & mifcricordiam libcras & cxpertef
reddet, &eruat a poena &, (uppliciis extcrnis. Dc hbc tcftes
^mS^oannes j(c) cjusdcm Priorcum fuis fratribus, qujtioc
donum a me a^ccperunt» QthmannusicBorM Cwnver(iCar«
thufixy Ardfitius GebcDnends Epifcopus , frater mcus, & R<h
dulphmAlamandij (d) (imiiiter fracer metis Upgrinus^ Copver^
^ fiis Portarum# I^trm de Bu^es^yerrudmus de Tofimo>Fonnui
Manfredm , Sanfo de Meljinge, Fetrm Gaudinm de Alarnax^
Ciroldm de Bofirem. Adtum Xf. KaL Februar. Domino An-
. telmo (e) Priore Domm Carthufiae^ fedente anno Domim
M. C U.
IX. ' .
Homagium Bemardi Domini de^ Turrt^ ^
^ , Ahhate Cluniacenfi.
' , Ix Gnmalaria aunkcenfi^ iiobi$ a Ri^.PfinJTMnci/hChifii^^ iStkusm
Jffih edito. ' ^ ^
|X9'« TikTOmDfi iit omntbujs, tani futuris, quam prarfcnubus , quod
^ J-^ Ego EEtRN ARDUS deTURREi fequens vel^igia An-
' \: ■ -' , ' ■ teccs-
.^ ^ ^ ^..i —
' ii^) J^ohneSy ejmdem Dmm Prior'] iQgnoinentoHifpanus,({Uomaal
Hi(pania Qriundus «ra^ , prius Eremita; pof^ea Carthufianusj^
Vir fanAitatc & miraculia clarus ; cujus oifa illuftriffimus &
RcverendirtJmus CAROLUS AUGUSTUS DE SALES»
Epifiopus & frinceps Gcbennenfis^ lcvari curavit^ ut piecole»
rentur. -
' (d) Kniulpbm jlldmdndi^ Frdter mem'] alibi Tbeufonicm cognbmi-
natur; Pofteri ejus, Alamanni nomine rctento, primitivum
^creliquerunt. Ab eis Domint Valioncfii^ Albohae Sc CopeU«
magnc apud Sabaudos. & 2>elplmia(cs autkoricatisf dorivati
funt. ^ ^
:(c) Jneelmo] ^ui poftca Epifcopua fiiit Belliccnfis» 6c intcr IXvos
r
— CENTURIA L 45
tecciTomra ineoruni, Bertranm i^) ?ztti$ nici, & GuUielmi ^
Patrui^ quj intuitu Dcff & pro rcmedio animarum fuaruniy
mera donationc dedcrit Dco , & beatis Apoftolis Petro &
Paulo:, & Abbati Cluniacehfi Dominium CaftelH deTurre^{h^
Domino Hugoni) Abbati Climtacenfiy tncmbratum feodum
recognovi^ &hoiMinium pro ipfo illi ficri 2c fideliiatem ju«
rayi, in pfacfcntia Dluftris Rcgis PJiilippi ^ & multbrum Ba«
ronum, fub tali cooditione^ ut in pofterum, £go & fuc^
ccirores mei C^ftellunfi didlum & tutelam Domus de San3^
Pardidphoy (c). ^ de Camis\vL^im & non malitiorani ab Ab-
batc Cluniacenfi habcamus & tcncamus 9 ^^^i^^^^^o^u^.
pra^fati Antcceffores mei, Betrandus & Guilelmus,, legitimc
tcnuerant^ tali conditione & modo, ut jus iftud & Domi-
iiium jam didum ad nullam aliquam Abbas Cluniaci transferac
Derfonani^ q^uocun^uc alienationis titulo} quod ut ratum &
firmum , huic Cartx figillum meum ^apponi fcci« A£lum
Anno Incamati Verbi upu
F } X.CQfh.
- (•) lUrtranm F4irk mei} Hinc patet, Q^nSi Vinim CHRISTO-'
PHdftUM JtJSTEtLUM, »/?. ^iwr». /^^^^^
ioTarriana GeBcalpgiay qui Ddminuin de Turre circa annun
lljit. viventem Geraudum vocat ; cui patrem>Guidoncm ^le- >
dUttCitnr titulorum fidem; Bernardus fiqiiidem Dominui de
. Tttnr^9 de ^o faac in Carta> Batxamdnm jpatrcm habuic & ^
Patruum Gnilelmnm/
(b) CdfieUi d^ turre} in Arvemia.
(c) De S.Iar^bil^o] vufgo&PardoRlf^tnadeaProviacia^
PIBLfOTHECifi SEBUSIANJE
-!f— r-
Iponfirmath Don^mii Ecclefif Omimnfif
\, In Nomine Santl^ & inclividu« Trinitatls.
/ m2^ auteni).difpc^?nti&Dpo,>lonac4\usCIuniaceiUis,quQd
ukinfiis Ec^efiac Cluniaci dcili ^ prxferiti C^rtuU .figillo^ea
niunita^ CQi!f obforo & Qonfirtno \ vidclicct , jut ,4e vifla mca,
9UX cft in Anjlia ^ & ^oqttur Fob^ges^ annua^tim finc ulUun
contradi(llioacycldimitiilUonc.trjidanttir praeidi<^x Ecdefijp
^cccnj jibrac AnglicacOTonctac, fcfi}jix dcjccm cjusdem mo-
netac l^cclefiac dc .^umili^co, jqqam & ^ego xum aliia JJxore
fntqa, (b) dqdi >]qnachis Cluniaci^ hoc^A ^o fujlachfus
in nvahuBernardi^^ PriorisCkiniacl, publkc apud^iir^//i^^i<jf»^
4f»m yerbi Incamati M.CXXV. laudantc, fimulque coctSD-
^nte tSV^i&^m^ (c) Comite fionoiuenfi , cui h^creditatcna *
xncam cum Matiidi^iXx^mt^AciX^ qut &lioc donumlauda-
vit atqiic cbnQrmayit praefecuibus «nittlta^ <qHOMQi iwmi«a
ilHit rhxc : $. Etifiacbih qui hoc fecic, S. Stepham,C<Hvk\% Bo#
npniX| j^ui kudayiti !A^/i4&r <^^
nardi
■■ ■ ■ ' ; ^ ■ ■ III III I .11 t • ^ ■ ■ . .■■■
4^) JOxwemej^ omncs.Haft<>rtci, quid«Gbmkeeibftadiiorermo<r
,_ nem habueriiiit,.iinicam uxorem, fciltaetMARIAM, MMcolmi^
^otonim Kegis^ Fili^m^i tribuuQt; attamen'con(irm.atio baec
dteram eum habuifie, &ti$ indicat, ^ajus nom^n .& Familia
ignpnmtpr. '..^Sv - ^ ; -v ,..
^(^ StefhtMComite Monome^^ xpX^ Y^im^p^^
(chU Coinitts filiam & hacre^iem , in uxorem fibi CQnjuMiiTctt
STEPHAMUS ^LESgNSIS Mo^tagnu Comes vocibaturi is
cft I )t|i poft^ amt$ U3 ;« dfigjlia^tbtx inaugoratiM fiik^ ^
CENTURIA L 47
& Almtri^ B^dmni de Chsfol^ tViklmi de Edinot, Clgramhaudi
de Ttberona, Baldwini CanftabulafiS| JSi^-^^fi Dapifcfi, UJreS
fiBCCfM & £i^4^i de Fmkir
xt ■
Z)<>i/4//tf CO^^RA t>i %^ Monajlerh
ClmMemJu
ti Tatutario Ecdefi» GIiinia:cenfisr ^ Aiiiiliore C3iiAiadi Tilb;* ,
In Nomtne Dci itcrm.
CHUR ANS, (a> tiDtn Dci Rcx j qtfi«c|iic pro tfei atfiore iirt- 9««r
pmdere aliqoKi cti>ra?crit| meiitum fibi in futuro confi-
dat ; qtfapropter notum (it oiinnfbm fidelibu^ noftris prsrcti<«
tibos & futnris, qualrtcr pro Dei amore^ atque r«medio.ani«
mat noftrat, A D E L A N I^ (b) videli eet Rcginar)& hfantiim
mfirariimy (c) rcs Aoftras, quat ftint fita in Pag(^ Morienfe,
tidcMcet locum , qm votztckv Croatns ^ cumf onmi apf^dttiai
ttnacunvMolendinoad Mofraftcritinf S. ^ctH Cluoiacenfis
&Monachoruni ruoram^perprxccptumconcedimus) quod
& Jibcntcf fecimbs ; yolumus naftique, U firmitf r per fidc
.noftrum pracccptuin deccrfiiftiuSy ut S< i^etrus, vel MoAachi
jp(ius (amulantes^ cHBHcto obtincant vigorcm^pcrpctualiter,
_ ; ■ abs^^ . ,
(t) Ctmrdnsyxitnt eft» ^upd Conradusy Rcx B^rj^uodfx tranf«
juranaf;
(b) JdfUnid i(egi04^yi^ui cfat lo^^afii Fiegis j Orbonit AW
inannOrum Ragis Sbf or> & Conf adi Regi^ Uxof .
(c) ^/ftflXMteiia/^^^i^] A^QU^^
li^. 2 r^ 24. in Hegis Conrikli profapia quia^ue lib^eros nu-
- • flkcrat r quetf M«i)ldi Rtgiofltf/ ie€iin<fo Confa<{i ntotiy adT^nbitt
ntkUomihus abqups eiAddatd^ pfioia wor4 fiircepifle^.qno*
jRim )ue QKiiiio fit.e» hae.csfui v^^ ^r 9H0s tameoCoB:
f^ua alitftlr Mn d<;fignaivit .;. . :
4» BIBLIOTHEC^ SEBUSIANiB
absque ulld pbfiftentq^ vel contradicente} ut autem hoc no«
ftrund pntceptum ab omntbiis obfervetur)' Scz uemineun*
quaip »ioletdr,manu.noftra firmavimus^ & de Sigillo noftro
rigillari juffimus. Data X. Kal. Aprilk^^anuo XXVL ngnanti
COt^KADO Rege^(d)f(BliciferAmen.
.,. .' ■ XIL :. , '\ .
QtnfirnMt/oDonatfonumfat^
, a Domino de Simmuro.
Ex Cattulttio Abbaric Septmfonttum,
M<9« p^Go MARIA, (a) SerorDuck Burgundie^^ notum (acia
^ pntfefitibus & futuris, quod Dominus Simon ^' &nemu-
ro, Qd) maritus meuf ^ teftamentum fuum faciens, recogno-
vit fe promifilTe Petro, quoiidam Abbati & fratribus SdnSf^
Loci^ic) quod nihil mali faceretrebuseorum^ fed potius ia
pmnibus locis,, pro pofle (uo» bona (ide cuftodiret 9 & prac«
cipue Domum & Cellarium, quod habent apud Borboniun^
iu ut) quicunque fe vel res fuas, ibi repo^erent, tanquam ia
' ^ Eccle*
(d) XXrL regMnte Ontdib JUge] anno fcilicet falutis refKtutl^
9tf6.'quia Cooradus regnare traocjuiile in Butgundia tranijurami
tantum anno 939. coepit^ «iti jam cltf. t. diirimus.
' (a) Marid^ Soror Ducis BttrgunJid'] fcilicet Eodonis HT. & Hugo^
nis III. Dacis Burgundiae, tc Adelaidis Lfibdringid Fdia^ cujas
iion meminerat A. QUERCETANUS, inHlfl Burgund.eap.j.
tam c tenebris primi inter Hiftoricos noftros eruerunt hujuice
cartc auxitio CUriffimiSAMMAKTHANl/rarrej. Hifi. Gen.
FrdHc. Lit. fg. CMp 7.
(b) SimondeSinemuro'] Dominus de Semur &:de LasyJ illulbi
apud Burgundos gene^e.
{c) San£H Loct] olim ita nomlnsbatttv Mooaftetiura , quod hodie
Scptem-Fontfumy viitgo Sept Fms^ in Borboneofi Provincia
Ordinis Cfl<M:ciaifis,&;Dioecefis AuguftoduoeiiGs. vid. CASP.
• JONGELLIN. - .
CCNTUIWA I. , 49
E€cleGaliberie(&nc; exccprir videlket bomtcidjii & mceii-
di^iiis* Quando autem vimim ven<iU ibi force «ontigiflet^
tam tlle Simon, quam honftines Rd^ legicima vadimbnia mit^
terent) quae videlicet plus valendo tertiain partem prttjA cx-
cederoit^ iuajautemy fipoft^adragtata dieS|redem^anbf& , .
eflenty cxteroratn vero poft quatuordeciop dies licicie& libcre
vendi pottiiflfent» Quidquid autem Domus fahdi lod in ter«
riS| in nemoriiius, iii planis, in aquis fuis habebat, quando
faacc promiflio fada eft, totum liberam eidem Domui dediCTe
& conceffifle} & qitani talem prom^ffioneth credo cSc pro»
limiram, tamanims Domini Simonis^ qqam meac ; itniver(« r
quae rupradidafunt, laudo,^concedo 8c dono, 4c me fidelttec
teaenda promitto. Prasterea Dominus Simon dedit eisdeot
Monachis in nutnfo Affuiamofijiiiuos (blidp$ debitales, &alios
duos folidos in manfo ^cofenis^ de Marcilly^ 8t In manli»
J^mpardmrs, duddecim 4etiarios th fefto ianftiNazarii per«
loivendos, inmanfo Adenet de Marciil/, duosfolidosintefta
landi Naaarii, &alios diios foiidos in Carnisprivio, inmanfo
AfquUbanideDiofepsemqtnrtasavenae,innftanfoA(hdian4^^ .
tis feptem quartas avenat, perfol venda^ aQmiatim , in cu)us r (|| ^
con&niatjonem &tefthnonit2m^ pi^entem canul^^^
taaeinixinimineffoboravlL AS.bocefihocamogratkil/LCC^^X!^
XIIL
Fundatio AhhattA S<Vt&oris Cenevmjis, ab ii&f^
, ' ' , gone Genevenfi Antifiite* !
ExCirtuhrio Qimiac€ii& C<Bn€bii, ab Avttum
UNictiique mortalium pro falute animac rationabiliter tra-^ f^i^
. dareeft nCceflfariumj Domino & indubitanter acceptum X
Qgapropter Ego indigntis nominp H U G O, Genevenfis £c*
defiae Praeful, peccatorum mebrum obliteraijonem Dep an»
auente promerendcfidenmsj %c mecttm tacituS| ^equen-
Q tcr '
50 BIBLIOTHECiE SlfeBUSIANiC
tcr ethm cum S^ndre(z) RODULPHQ, cactcrisque ami-
.dstraftaredirpdfui) quarationeloca^in noftra Dioecefi pofitai
icddnoRTX fedis locum pertinentia, in meliorem ftatum rcr.
panirentur, noftra indiiftria) & eorum proteAione aflSdua*
iHaec autem iarpifSme traftante accidit ut bonae memoriac
ADALHhlDiCb} hnpframx Augu^a, noftri Pontificatusi
Urbem tngreffa^ Ecclefiam beatiffimi ViAoris Martyris Chr)-
dfHoratndi gratia intraretfquat^omnibus, propter quse venerat^
ritcperadis, eundem locum Monafticx difciplinac &^reIigio-
«iscongrui fore profpexit, & ut id omqino peragerem, con^
liliumdedit, {lonfnulto poft tempore, ejusdem beati Marty-.
ris memtH*a inytmire nos contigit, argenteo loculo diligen-
«iffime recondita, quac hai^enus per plurima tempora Jiomi-
ntim afpedibus fuerant occultata; his autem^fan<ftifIioiis
taenibrilabhiimp,<AiaB diulatuerantcautifitmelevatis^&ftre-
il&tflltne> ut dptirtftoftt, procuratisi in FeftivitateipGus Mar-
tjnt ^Seniore mflro Rbl>U'LPHO, tkmna quoque Regina
EGILDRUDE, (c) maximo etiatn conventu Epifcopo-
fmtl, Comitnin & aliorum Religioforum ic Nobilium Vifo- .
rUKn Cimgregato commnni confilio , ftatuimus eadem pra:«
l^ Martyris lAembra, fub ara ipfius Bafilkac efle locanda.
<;ui&.elgo cHkptUfki opus devota mente com^leviftemus , co-
gltare mecum coepi frequentiusy ut prxdiftum locum ampli-
ficareminmelius^ ftatuendo fcilicetillucMonafticsreligib-
nis
V. * ' t <
(a) Sim$ri.2 ideft|Domino»in£mxLatinitalisIoqaen(liformttla.
(b) jiddlbeid} Vxtit Imperdtoris OTHONIS, cujns^tamfanai-
. date&virtutibas corufcamdefctipiit ODILO cimUjueiifis At^
riii, ejus contemporaneus» ^.
-\ i^} -^^^^^ EgiUrude^ hinc coUige Rodulphupi IIL Bafgondiae
tcansjuraoktlegcmi plures habuiifeuxorest hanc (cilicet i%i£»
dniknn anuiUs Hiftcmcis nlemoratanrfc Rermengardam vel
<- Jir4i^j»iS«wr^VEiLCETAN0 »fi.Mitrffmd.lik.4.€.2s.
CENTURIA t \ 51
nisviros, qui eundeixi lociim religions exoraarenc cuicibus;^
icioordini co&gnuscircuaifirQerent'habitaculis} quia vero t<(
eQdemloco nonerattanca facultas pofieifionis^ ut aliquis ibi
potuiiTet ordinari loco Abbatis 9 memorandum ClunienRs
Coctiobii Abbatem) Odilonem, ad hoc perageftdumevocavi,~&
permifSone Domini Rpdtslphi Itegls^ conrehfu etiain fratris
e)us Burchardh(d) LugdunenfisArchiepifcopi, carterorumque
Comitum & Nobilium.Virorum hortatu, pratdiAum k>cum
fan^i Martyris Vidoris ejus Ordinationi comm^rfi, ut ipfi^
/uiqQe fuccefibres praelibatum locum,prout potuerint^ in ole^
liuslludeant reparare, & no^rdrum rucceuorum authcmta-
te, deinceps in perpetuum pbflideant. Hanc autem conQi-
tutionemnonideoftatuimus, ut a^poteftate noftrae Eccledc
aliquid (quod abfit) detrahere velimus i fed tali hoc geri«
mus diipoficione^ ut pradidlus locus in piorpetua valeat ma-
nere religione, 8c inter noftros fucceirQreii.C^uiiienfi^qcK
Coendbii Abbatesy charicas exccUentiffima firmetur, &apuil
illos noftra memoria fpecialitcr obfervetur i.SucceiTorum pnof
G 2 cer<»
[d) BurcbardiLugdunetfPs Ar^biepifccpii] AdvetteiuosSurcbar^s
Lugdcinciifcs Archiepifcopos fuifle» qaofum frimus Roiiilfbi it.
tnrgundix Regis& Bena Rcgioae £lfus fuit 1 ut ex fuodatiottc
Monafterii Pateroiaci patet Aher vem Cmrsdi Fa^ci&kvLtf
& f^olfbi ieriH, Regis Burgttndiae Prater» de.quo htc («cmo;at
ik* V9Ciliaiites & errantcs PARADINUM dc SEyEA*
TViAiu Ar€biv.JLugd./Ub Barcbard. fubkvamus, ^iesduoK
bas Barchardis aaicumcbnflarunti licet di\^rib tempore vixBi-
ffiot« ObiternotaetiamDAVIDEM BLONDELLUM
in GenedUg.Franc. deceptumimflre» quiBurchardum lecuddu^i
Archtepi(toptun Litgduneofem Aymcnis Qtuefenlii Comitis fiU«
ttmfoifle «t. v« Tabul. CmdAs Gen.
Blaamfi fimdationis hiqtMGvca fibo ^ fc Cm^leiiMiiinloMiinttf
con^cere fadle eft, eam drca Ani 1019. (biptinB fuifici quia tuuc
Hugo Genevenfis PtaBriiiJlodolpfaps gfc cognoawttQ a^i*
gcQs^fc 0^0 AbtMf Cluaiacc&fia vivcbut.
^ BmiOT»ECii SEBUSfANifi
tcrea hprtor & obfecro (inceriflaBaffl ckaritateaiy noftraro
iKj^entur &a con&rmatione ftabSire devodoncnit <}^tn fia^
tueire ciipio preptev (akttem aniKiainstn Sttcceflforuaa no-
ftrorum IL Eegis &CHUQMRADI Regky pro ftabUi-
tate qup(iuc Ecckfiat m>bis a Dominc connni(&>, conceden-
ibfdticei: Clttffienfis C^obii Reaoribus^ <Mrif^^
pore oidinattQn^m pradibttd. loci ViAocts.Mart)rris Chriftii: ur
in eodem loco nEiemoria& rdi^a perpetuo valeat obferyaFii.
& ip(i de ccdifQrtio Religioibrum VirorumdiutiuspofEntgrar^
nafietio CluniacK
Kr eod«m CamiKirio Cltiniacenfi..
<i?^ /^lHandbqciidem iti' multts terrarum partibus bcneficium
V^ Clunienfis Ecclcff* innotuit, ROSSELINUS (a)J^
'^Come^ Cenmamu 8c fanAat Su^nac^ in remiffibnem pec«
catorum &orum & AntecefIbFunvdedic> & in perpetupnicoBK
ceffit.Eccrefix Cluniacenfi Bafilicam deFonte^ovox cnoL Ci«
meteriisr & Qmnibus^ appenditiis^ qu»fita eftrfuprai^n^, {b>
juxtaCaftruin Bellimoaos, (c) ita(cilicet,tttomnes kominet
MonachorujBaibiaccipianromne fervitium Cbriftianitatis^tam
in vita^ quam in nsorte, ibique iepdi^tur aon folum ifti, fej
^mhe» illi> qut gratiam beatorum Apoftolorum l^. & P: in quo*
tum hoiiore Rmdat^ eft Bafilica, petierint, &ibi fe contulb-
finti cof!ctl&namqneMoiiachisGIuniacenfibiis^bidbniDea>
ferviemibus, Decimati\ omniumreddituum Caftri BeIlimon«
- tiis & tot;iusCaftellanii£,.& duos Fumosj^qpbs in codem Ca-^
ftra
- ............ ■ .. ■ — - ■- . ^ > _
(a) flt^ffwt/p^Ja)».} TO^lbltoitt.iiM^f^inAgtyrffm^nifftyifL
(bXfi«>«'nw] flimiueftb^'aft«.
' (e) MwttftuX dmmatf, Difym kodxei
r«
CEKTURIA l 5>
jftro habd>ac> ita Mbynros^ qood.ecitisterminis per anaummi*
Biftro» miitare pocenint ) & de tribus Fertis^ quat^ apud Pott»
tem-Novutn iii fofeanitacibu» Apofblorum P. & P* fimt ^ &
luai» libefam& immimem illam. videKcet de morte & atia»
nim duanim medietatem, & decimiam omnium reddituijyKi
jfiMrumde Anglia, atque quandam medietatem terrs apu4
locum - « «> - ita ut & qms ex fupra di<^is>rebus aliquid snde
Mouad» aufenrety tantumdem Jfoftitis Vice-Cbmes ipfis B^
ceret, ac fi de fuo aliquis raperet > & fiquis Baronum fuorum
eerramiiiam vel vinea», (eu aedificia fi») auc atiquid afiud
praefatat Ecclefiat in deemofyHain darc voiuerit, hoc idenv
Kce-Cams Rojfelmm, (^ Rkkardus^lms^t]v^
ae fore vohittunt ; & quidquid in feodo tUorum jufte ac*
qmrerepoterunt, coram Deo & Apoftolis P. & Pi, & omnib^
Cmdis le fervaturosi^tam ea, quam castera omnia^ c^ae adprat*
dvEtsm Ecclefiampertinent, promiferunt Burgenfes^ feu bo*
mims Monachomm Pontk-Nwr^ pro millo toik hSto alicui
4Qo4^ faetaht» nifi in CuriaPrioris) &fi qiifd deConfucn
tnitinibus Vice-Comidi retinuerint, vel aliud aliquod deli-*
Attmfiscerint^ nihti ampUus quam XJL nummos profori»
£i&o^ Vice*Comtci aut ejus^finiftroreddant) fitd ftliomici-
^umab aliquo pracdidosum hominmn perpetratum fiterit
^cubi| qitamvis in Ciuia Prioris ad jus veniant, tamen de
hoc folo Vice*Comes medictatem habebit , & Prior ^Kam t
Si ver^ afius homo undecttmqueveniat» & fimile^opus pero»
geriti aoc etiam majus ifto, etiam infra Cimeterium fupradi»
Aum incrare potuerit ^ aut fiib cuftocKa PHoris ejosdem Foci|^
de tbta terra yice*Comttii fanus & incolumis exire Scebir»
Burgpn£b autem^ & homineiPrioris^ ita liberc^ 8c immufie»
concefifit^ ut in nuOo negotio fucr peragant) pramr caufa^hel-
1, «oc cau(a perdendf Caftruffl,. aut catifir cuftodiendit Cat^
llnim Bellimoims : St hdmines defint^ tantum hoc faccre
ilebeat ^. ot idem Vice^Comps aut Seaeli^hidlttt ejus Priofi
.54 BIBLIOTHECifi SEBUSIANifi
PonusNovi^ luprr liac re fupphctccr pccendu rogaret. Hanc
Cartam CONSTANTIA yki^-Cdnmifa precibi|s Domini
STEPHANI,(d; Abhatis Clumaeefi/is UudMt^ & cum libe*
rp fuis concciriCi & ne obliyioni tradatur. Ego R O S S E L 1«
N US Vicc-Comes. Sigilli mei caradcremuniri ftci«
V • XV.
Donatio SfinA de Corona Dominh a B. Ludavic^
Rege^ Monafierio Agaunenji* ,
Ex Ctnceliaria AgauneniL
i26f. T UDOV I C US, Dei gratta Franc&rum Re^. DfleAis fib|
A^inChrifto Priori&.Conventui S. MaQritii Agwnenfisi
falutem & dileAionem finccram. De pretiofis Bcatorum
Martyrum Agapncnfium corporibus, qux nobis per Venera*»
bilem Abbacem & Concanonicos noftros> ac Nuntium no«
ftruifirveftra liberaUtas venirabilitcr defttnavitvcharitatem
' veftram dignis profequimur adlionibus gratiarum. Mittimui:
autem vobss per ipfum AbbatemSfacro-fanSa Corim^ Domimc^
ffmam unam^ quam propter redemptoris reverentiam /peti*
mui^ a vobis dcvDtiflimc faMiorari, & ut 90S& noftroS) veftris
orationibus habcatis fpecialitcr comm^ulatos. Adlilm Fd^
rifiisj^ znno Domtni M. CC. LXL menfeFebruarii.
XVI.
Formtda mtiqua ManumiJJionis.
" . Ex CartularioCarthuiixMoijtis-Mcriila.
1861. Tp Go H li M B E R T U S dc Afncriis^ (a) DomiccIIus, hotunci
^facio univerfis, quod Ego pjo me, & hacrcdibus meis , &
., fuc-
; (4) StjPfkaniAbbAti^ qu) vivebat Anno 1173. quo temp^re nodtia
h^ecfcriptafuit y^Bibliotbec, Clumac.
(a) S^nam uffamji extat aiUiuc faodic in Ecckna Agaunenfi, uU
' pie colitur»
(a) Buf9ibeftusd9 TlfnerHt.l Domiow S; Juliam fupra Rcyflbuaan
'V flttvium in Sfbufi^t . '
r ■ __
CENTURIA t B
fucceiroribus xn perpcnium , recepta fiquidem tertia farte, ut
tnark <b) cft, bomrutn Wl L E L M I, tilii quondam Fetri Ch/f-
valet de Montefantet, didum inquam Wtlefmum 8c haercdcs
fuos mcrae Kbertati dono & trado, ipruncrquc & fuos quitio
pcnitas, & conccdo Domui & fratribus Aiontmierufij (c) Car-
Uiu(icnfis prdiniS) perpetUQlibere poffidendos^lin^aliquain-
terpellatione^fcurequifitione a me de ca^terofaciendai tn
prx&to Wilelmo^ SucceflToribusque & rebus fuis, &promitt09
sne^praeftitGk}uramento &{kipulatione (oiemni, omnia prac-
icripta bona fide obfervamrum) ncc & vcnire contra v^rba
jrd fado, & renuntio omAi auxilio Juris Canonici & QviliS)
|iec mori & con(uetudini, per quam poflcm contrayenirCf Sc
Ipecialiter legi dicenti manumilfiohem fervorum irritari potle,
&fervos gkbae^ad priftinamfcrvitutem reduci poife. In cu-
jusTci teftimonium praefentes litcras eidem /^. tradidi. Si-
giOo HUM BERTI Capellani noftri S. Julianingillatas, qm^
mam ego careo figillo proprio^ ($ voh , qttod iUudfigtUum pro au^
shentici habeatur^ i^ robur obtineat f^ SigiUi authentici firmita-
lem. Datu m Anno Doviini M» CC LXL die Jovis pofi quinde^
pam Vafiha.
xm
(b) Ib mms eft\ T^t^xyx Svffii prorfus eft confuetndo iilay qna
Dominus/quifervum, £ntTMiUdbUem aut Manus • mortuae
bomincar ( ut apud noftrates Scbulianos loquimur ) maDumit-
terevellet tcrtiam bonorum lcrvi partem, rctinebat in pretium
libertatis concei&t qnam confoctudincm (ecuti (nnt C ARO«
LUS VL FrancorumKex^ cdidox4C2«& Scrcniffimus EMA'
NUEL FHIUBERTUS, ^4^4/k^4 DuX| Edidomanumifrorjo,
ann\i56i. ' ^
|c) Montis lierula] Carthufia cft, apnd Scbufianos olim Valli^ &
SteiAani diaa, vnlgo MlQntmerkf juxta Rfyilbvizs fbamm^ & S»
JttlMniOppiduau
f((J BIBLlOTHECiC SEBUSIAt^iE.
II' ■ ■ I I iT ■ ■ P I t I
xvir. _
BuUa/iure^i CONRADI Rofiumonm RegU.
^ pro EcclsfiaEkrcdunenfi.
£x Tabttkrio ficdcfie fibiseduseofiSi
txK Ndmbe Sands & ifidmduat Trmitads,
ti^y. ^f^ONRADUS, Dei gratia Rimanorum Rex 11. ^ileimo^
^ \X^\s Ebredunenfis (z) Arcfiicpifcopo, ejusque Cmtstis
Oero & populoi gradam (liam & bonam voltmtatcm« Antt*
qua confuetudo celebris^ & Imperaconim (nftituta) Regum
^ Romanoram ^ difcrctionem follicttant} quatenns Ecclefia-
rumutiiit^ibusftudeantproviderei Clericosdefendereibona
illarum ad laudem & gloriam nomini Clirifti iilibata bbferva-
rCi &nealiqua impiorum tyranoideaflSigantofi maxtmcope«
ramdare: Siquaetiameisdem damna cruculenter inlerancurt
pie^S: mtfericorditer rcformandoi eadem refarcire i imperialit
. Itaque decreta non deferenteS| Antcc^orum dementiam imi*
tando^ Tibi vencrabilis prxtaxats urbis Wilelmo Archiepi-
fcopo I & per tCi Ecdefiae tuae& Succ^oribuis tuiS| Ebreduneii-
fis urbis votO| noftra Regalia concedimus juftiti^y Monetami
- fedagtumyUtraqueftratdteUufkf$fiuminisDuranti£} concc«
dimus etiam tibi quaccunque in Regno hoftro Praedecefrorum
noftrorum authoritas, vel quorumlibet ptetas Prlncipum Ec-
clefiac tua^ & anteceflroribus cuis charitatis ftudio conceflQt \
verumtameni ut donatioifta firma &ftabilis poftcris tuts xeer-
nalitefpermaneati paginampncfcntcmSigillono(li:oinfignt«
rijuflnmus. Si quavero improborum t^meritas confirina*
tionem iftam pratfumeretinqnictarei Banno Rcgalifubjaceat.
Hujus
(a) Ebredunenfis\ valgo Ambrum^ A^om maritimaram Metropa*
list tunc in rcgno Ardat^Bnfi fita« , Ideo Romanorum Rcgei. dc
Imperacpres, <]ui (c Rf gcs etiam Arelstenics praedicabanti Civiti^
t^|n'illai«lt£c€lcGan varixs dcc<Nraruntfrl^
CE^TURIA !/
Hu}us donationi^ teftcs eiTc. ^plumus EpifcopoS| OrMium
.BaiUieprptnf Biirehv4umj^xgznxig^m^,B^^ Qixmii^ioXtsn^
ArnulphumyC^vict\\xr\\im Conftantiehfem, ^^j/^/w^wElichc-
riam, Archic^aconom, Jiogeriunh Sc aliosmultos.' Annp ak /««
camatiane Domini M. CXLyj[I. .anno yjaro X. Rcgni €juj,
LiVtfrrf Prot(Bionis 0 Immmitatis y MonafterfO
tiuncelli a Vuildmo Corniu Valentino cencejfa. * ^
VU.I L E L M U« (a) Pidivienfis ^ Dei grmta Valmtmui d- %!%%:
mesy G* Abbati .& f ratribus liuncelii,. (b) jlki pctrpetuumi
Nobilitatis inG^nc indicium «ft, ^toue^ljtdii Aoilri ^po(ctc
Attthoritas, pupiUos ^ 'Viduas d^^endiCCCt jc^ftodire^ yadiciuBi «
faccrci juftitiam in neceflStatihiti ^is jpauperib.tts mihiftnrc;
' Hoc atteitdens & diligcns Ego IKtiiieL EiSavienfis cognomiiie$
OJ/icio (c) ycro Valentinus Comcs^ (k dhriiia ordinationc, fraH .
(rcs Liunccili (ub prQtcSionis noftrae juTcipio numine, 3c per.
jtotam ien:am noftram imuniniss a Pedagiis ^ <.& oom) yioiea»
tia & a^Sliofi^ , atque liheros cooilituo , eorunnique me craMb .
fcrvitiO) quatcnus corum clccmofynis & orationibus a pco
* catis mcis mcrcarTcdimi» acPeo p^inipotentii Domino oiieQ;^
pcr cjus mifcricordiam Tcconcilijtri*
H 5CIK.
(a) JFilelmus'] Ademari Comitis Valeatini £fiu$| jat ex (cqucsti
patetcarta..
(b) Liufuelli] vulgo J^rf /, Monaftenum ordiois Ciftctdtnfisj ifi
Dioecefi Valcntina Bona^V^lis^lii. • ^ . ;
(c) Offido Comes] titnius Comitis Valentint taoliim etat tonc ^ -
gnicatis & officii nomieb, non patrimonii.
G» Abbas LiunceUi, qui hoc donvtn Tccepiti vivebat An&o
^ xi8}« ideo hujoscc litcra dau ad hunc anniim rcferri.dcbct.
/
5S BIBUOTHECiB SEBttSUNA
mU
xix;
emejfim sA endm Cmkt Valeu^
VUiLELMU^ Ca) Pidavienfk^Cbiiiei Vafentimis^caiii-
verfis Calkellsmis (va% & BmjuH^ atque homiciU>us majo^
^fibwii & tttitfoftbust (aluteflfi ft debitdth amorent. Notum
iic otfinibu^^ 111« DofyiQm LiuncelR^ & omnes, res ejus mobi-
itt & iitiifiobiles, m fecuri^re mea & proteAione^ atque
j^^rWi» (iifcep^ pro hoe magnam mercedemapud
ItortunuikivJEfum Cnriftum ft e)us Micrcmianfliffimami in
^)us honorc proedi^Domtti fundata dignofcitur, promere*
rri. ^Aiidifi quidem^ qtkDdTqQtdam peftilcntesi & etiam de
.Tiemi mea & Ffttris mei Domififi Ademari, Uttncel}en(ibm
Jnjurkri nonnietttUttr, & bMM eorum rapere, & violcnter
alidacerc iton^iorniidant., Nfando igiturVobis, &firmiter
^frsecipio , ^ut ttemo veArum mantim miitat de caitero in
^Mxdi^hif fervos Beatar VirgfniS| vel res eorum i & pratcipuc
sn Ahlos, qutbus in.montanarum dcgentes anguftiis, nbi fua
•mnja neeefTaria habentfimo^quantumpoterttis, eos abaHo«
wn\ in)uria , &. inqttictatione indebita^ defendatiso Si qui
verQ vcftrum de eis juftc cotiqoefti fuerint,. LiunceHenfcs fe
Bare )udiciD noftro prpmiferunt. Quisquis meorum homi*
jMim Mandatum ifttid transgreftus ftterir, (ciat fe iram meam
|lt odium incurriiTe.
— — 1 ^ - ^ ■ /■ . .
. fz) M^niirctipcutquidamCodex» loqveiTs dcWifeltnoPi&afvienfi^
Cbmite Valentinot ifujus uxorem FhyippinTn quandamX^UER-
* CETANUV fiiiflb fuTpicatus cft. Ait eum tiupfifle Con(k^0ae
Diend, quae cirol Mnuili n%o. Rsm^udi Bauciam,.A»uficani
Erincipisf arhafc etarfie. Hujns Cartae meminenuit dariiluni
IJNI
CEWTOltlAt ^ S9
Cdneordia inter Bcclefias l^lwaUcef^em ^ ConfA^
£x Cjutnlario auflMpenfi.
Cttz & f ert Gt omnlbu» (ignificatio, quod «baororeiCa» f ijw.
cvM^EccklCwThie/ti SiCaJliah»^
i^ ^ & fiEpe inter NovaSc^f^O») 8c Cmtmmiacerfimi<^
«venaiatafutt af^rfMr^BremetenGAbbate, taocPrioieM0f»>
liceofi, &A»gmzmfOwM»ccnBCimer9no, mat VnotpCott^
taoiinK, fic in pace ffrminata ftetit: Placuit Uv^Sfffhm
dafii Abfeati^ (d) qui |udex & coociliatoc tuji»acp>tu.ab
Mga» ^x^ conftitutiis crat^ tc Bemmh Afabati fiKdidaFft
coinmuiuapit»lol4o¥aHcciifi&A«»rtW^
attonim locotum Confratrii>un n abAngtttuoeiPrioleCon^
tan^fue, miUe quingentot Iblido» fecufienlct^ eo paAo & te*
tiore ftccipeicoti uc prft&ta. contfipvedia lo peipctsio. delM»
&fcript»i«ceret: ConcanuniaceniG>4iutem,prniiA»»'Bcd0-
fias4 tum bcnoficiis&appcndiiiii fuis, firna» & perpenukpa#
J^cep» luberct & poffideitt, quod laftum fi«Mm & confit-
matuin R»it , ex confcofu & volufttate omnium praediaaruil
otrqam. Et AtiMii Gebenneofis Epifiwpi,^ & Apimut RA»
Iriacefl&i <»m Adw>catu»lmju»rei m»fM€.£,mimai>»t»
^uHmDtmm, fridaico IraperatortrfegnaMe, & gueiw
^cnmMedioUooifibusagitante. |i fimttefte» f^ Cope»
'^ ' H % Wnti-
"^nttJii&C^if^y yuIjgoTbief:& Chaftiiio»» vici «rPooM
/. N •r^^^yi^ «ilebrc Mooafteiium Ofdiois !^
monti» Cineffiraaicet, juiuSqfit oppidom, No»*lefe, ^
/ \ cmtMthMtttfeml Goott«M<fc*riw»ttw inPag» CdycMttiifii 4e
fla»fopt»fcnnon«»l»ko»»W'
.^, J^^jf» ji*4«3 SJ^cli«ctt4«airfa, inPiiadfawPede^^
^(«)-»m«r«^toJgoBiWi»AF»M«^®^«^ ;■
l«wi
^o BIBLlOTHECiE SEBUSIANiE
Mauriancftfis, A. Fulciniacenfis, R. cjus Filiusy G. de Vtvlfci-
nO| jff. Pfior Aquae-beUas; & feVe^ odines Farochianl Thiefiif
Donatio Rodolphi de ^oria CarthufiA
-' -' ^ Valonis. ■
fo e}usd[ciri CarrhufiW Autograpfio » hofiS ai fLP. Compain Socictatis
. . Jtfii eidiibita:
ECjO Rodo/phta de Thorta^ (a) pro rcmcdia anfmi mcac, &
prb^anirna Patris mci^ Raymundi de Fu/cifttacoy {h) dcdi
&conc:e(fi uhdQf caballatam vini'puri> in vinca mea dcMour-
vant, Dbmtii de Vatorte (c) annitatitti perfblvendam , ut indc
ctlcbrentur MifTaeinDomo Valonis; ABum anm Tktnmi
' •;.,^"';!;.:y:r : XXII. . ;.•.•"";■ '•
'" '~ Ex Gartolario Monaftcrifa«niacenfi$, abAuthorcCIimla» vifo.
J074. %6lfefanus,. cpgtibmehto Grofiif, (a) annb Pomini M LXXI V.
jI* a^havit Ecclefix Cluniacenii Ecclenam S. Laureniii < pro-
■ ^.•, , •. ■ ' w
-• I (il) tMnlfhui dif-Tk^s] cujas Nobiiit pc^eritis adbuc bodie du-
-''s;i. ^^ ^ 4gr«jPufci<kii^enfi, i^ Dyn^fiis de,B$ugy^ 4e BtlUcgmbe
. |..f, ^\'^ £^tuze$uer.,'i .f «^. - ,^
C^ Rjymunai de fyla^ corniptelam feculi^ cum Filius
nlioffoititnedcfignetur, quam pflCcrQOj Filit aamqae ditio*
si mtA fuarum ut plutimdm aomina uiurpabant. ^ .
(c) Valone] Carthuiia eft in Montibus Fufciniaecniibiis, volgo Va-
fc) .:V ion^ unitaCarthuIuedeKtpdliay ad Lacoar Lemanom , |oafta
Tbonom oppidunt
* (a):6i»'0^]* BraYiccdanit UsceMafOiti &aUorQm locorum in Pago
Matisconcnfi Domiuus^ qm tnter Bui]^ndiie Proceres locum
iisre primQm teoebaty five ob geacris aittiqaitatem, five ob di«
tioBttm^plitoduiinu - .: ^* . ., _ .
.•1 H
CENTURIA I. ii
. pe Matkconems (b) ultra ilumen Sagons, & quosdam Man(b||
cum hominibus & pertiiientiis fuis, Gcos in diver(is lociiin
Matiscoiicfio ) nihil penitusiibi in praediAiSi vel (uis reti*
ficndo. " , ^
^ : x:x:ur; .
ComeJJio mfeudum Alkvrico^ MatisconenfiComitif
a Monafterio Agaunenfim
Ex Cinceltarit S. Maurltii Agaunenfis»
^n^nomtn^ Dci «ternf*
QUicunque res Ccclense fubulu (^eneficii acquirere de(i« 90»
derat ^ a^ ejusdera Re<^ribus Ecclefiae fuf&agium &
tuitionem petat, quorum videntur fubefTe dominatL Qua«
propter omnibus Chriftianis notum eiTc volumus ; Quod
nos Fratres de Coogregatioxie ^^Mauritii Agaunenns Mona-
fierii^Meynerius videlicetPrzpofitus^ fcu & cxteri Fratresy
inibi Domijno faipulantes , qivliter tu Alhrke^ (a> Comcs
petiifti humiliter, & quasdam fcs nofl:raS| qua^ (itae funt in
J^ag9 Warafcufn^ (l^) in Camtatu Scadif^ium , (c) fcilicet Ec«
dcfiam, qua^ e^ condirudla in hoiiore S.Petri in C^cArl^-
.canaycum om^ibus appenditUs, quac ibi afpiccrc vicifnturt
.■/'.-.• H> • . .- . : •
^ (b) Prcpi MjnfcofimyS.Lznnniii vlcus, hodic eft in sgro Scbtt-
fiano jtiktd Araris Pontetfr, qnafi in Matisconcnfi fiibuxbio^licet
a Matiscenenit Provincia mmimc depcndeaCr
(^\MH€9 Cme's\ aHbi vocatur Alberim M4$iu$netifis Comcs»
qucffl de-Narbona cognominalum fuifTe Sepenius (^Swjulid*
nm pcrperam fcripfcrunt. in Efifc^f. MattH. f, 64. in Amiqn.
^(b) bi f4go mufafium\ ea pacs Comitatos fiuigundiae, qux Scb]}-
, i lianis ^onm-otina ^ft^ olim vof;abatnr Pagus Vardfcut^ five Co*
jsiitatus iF^r^/!:^. , . - ,.
> ^ Jn Omitftu ScpJingum'] VfiUh ea eft , ia qaa Salinanim Offu
ivm% viilgo Sabntf aSafinis ita ^diuiii
<2 BIBLIOTRECifi SCBliSIAKie
FifcumFnuiciQmiCumippeoditiisfm^^ medietaton deFt^
fiingfi, &qindqtod9dtpfiilmmcdieta^^ peitiiiett 0nurk4-
f$m Fifcum^ oim onmiDt» ippenditiis fius, Brgctnm, & quid-
quid in (aliciis habere vidttur ex fupia dida re , cuiir omfii»
bus aq^pcQdiciiSi poteftatem ilnrm^ cumEcclefiatKAIf/m/f»
sum 4^B(mis^& oowibiu appeii^i^^^ Altarif Ecctah
liam S^ Mamini in CamMa0a« cuhl poteftate ipfa &deci-
inis, & onmibiu appen^tiis fuis ^ & aliis 10 has poteftates
infertis , ubicanque acquirere poteft. DeTuim vero i^*
teQfei fcilicet (hMOi^ 8c quidquid in has partes pertinere
yidetur, dbi & filiis tuis Leutoldo & Him^berto/poft; tuum
fxceUentijSbmRej^e, coacedere dbboremiiSiqiwd &iufedmii^,
cavo^ncione, iit annis (ihgidis ad feftivitatemS.Manritii,
c^nliim perlblvatis adfraereSf fbfidos fnginti & feptemi ad
Secretarium XIL ft>|idoS| a Ttirma Jurenfe , foKdos duos; de
unaquaque Ecctetia fblidos XVI & de* ipfb cenfu n^li|entes
non appareatisi & fi negtigentesln uno «nno foertdsi in alio
dupliim (omponatss^ & hocfiiperihlbtumi alienarepotefta^
tem |i9!n )i^catxS| ied poft veftnim c&ceflum omnis tntegri*
tisKS.emdioratai quandoquideml>omihiis-volttertt| adnos fe«
vertatUTi & h«c Vrdsfiurii (d) firma & ftabiiis peraianeati
cum ftipulaiianc fubnixa. Meynerm, Praspofitus 1 confeafit
& fub^pfit). M^SAmm JLevit^ pmlenfit &.fob(cn^pfiL Ckuoeh
rsdusljcviUyi.eiuAefyim,ljc^^
Ego ffewicMsGynk, Motailus | hanc Pntftariam fcri|>fi|
datam die Dominico^ anno V. (e) rc^ante ChuonradOt
pomino Rue«
^ ^ XXIV.
(d) Pfd/lMrLi] idMT eft, «{optf $ffui Feudiflas BfncSdttin, diciibiu
nos infeudstioaeiD , five in icudum concetiionMii *
Ce) Anno rJ} aim^ V. ft^nill^ Cwtadi cadk 19 aomm Gkii*
ftiW*
«BMTURIAt 4i
XXIV.
^rmiJSo Cmliehfii ^lSjipmm di Sdrano» aHor
.rmipii Comitsm Praviifcue ^ounm, Rtymmth
BerengiirutOnimtgrdumif^
JtAidihPBtcgte AqMa&
AHno ftb Inctrmlmne 0mm MCLVI. iixroegoCuiSeUnf \u$t
ikSanma» tibi RAYMUNDO BERENGARU, Comtd .
Barchtoonenfi, & Nepoti mo (a> Rtymffidt Berengarii, Fifio
f ratris t» Berengarii Rayitiundi , qood fi SKeplnt/tsg (hj uiof
MajHmnA 'tU Baiui» & /ftr^tf Filins ejitf , & Gutfelmitf , & Bert
tnnchU) & Gisberttis , comcnoti pef voi, auf per unum oun*'
tbmy ve) nuntios veftros, oni ex vobis vei ambobut y{c)0$»_
fhrttm 4t Trencatattia» €ttm omnibas fortifodiitibus fois, finc
vcftro BtffMM non redderent : Ego Gtukhm tk SiAfane jani
didua, veoi^m in poteftateoi veib^m, vel nepotis vefiri, vel
yioram, qoi loeom veftrum tencbant sid decem <ftel , es q[uc»
avobis^vclveftriscommonftusfaeroyTeiiUudrcieroMro/i^ .
Ivicu Cd) Infokt , ficut uodique drcumclaadifiir Rfaodiano}
2u tamen, qood ibi fccurus fim a vobb peir oinnia^ |»net<f
€fimicmn ttncndum» fine vcftro Engatm, HfioA indc a^ud
iHodb
(a^ iy^sytM'/iM] 0>tmti Proviiid«y^tdR«ymt)BdtwBercngariiJif«
jiior tocabatiir. ,
(^ Siefkoual iteor Raymiin^, "Oomva a Saucio, & CilSerti Af^
fiflt<U.<k>mitis filia % quidquid iik (.ontrarJom rcriDferim Hiito'
rid noftri, qur SfephaoisePaCFem ajuut fttide ^mfrfgM, qtiletB'
dam Provin' is < emitem. Alfbnfi Tbolofant, Gomitis, 4»
Fay(ii<iz> Comitiflsit Frorinciai^Aiant (jaoi omni iie caiel.
,(c} Cifrtmdif TroKjfiat^l vulgo Trin^uetail^ jozta R&o(£»dBD^
fat vtctni» Aretatenfis civiUtiK
(3) yttuhick lnfiehl dkitut hodie f^aSah^rguef, taSiii ^mtllm'
dao^Ot ooiTloogeaTlunafcoiM^ * '
tWi%,
64 BIBUOTDCC^ SEBUStANjE
,11111 >i I 1 ■ ■ ■ I I ■ I 1
modo non egrediar, doned fu|»ra di&i Stephanig, Vgo filtus
ejus , & GuikhnusjlicB^rfrmihtSj 8c G/sberm, rjcd4fint vol^s
dccem milli^ toYido% Melgoriefi/ts mone/a, finc vt&to Engartndi
& infuper convenip yobis ^ quod ex quo Stcphania fupra df«
jfta, & Vgo filius cjus, & Bertrandus, &<jisb^ttus commonif
ti pcr V0J5, vei pcr veftroS:, CaftcUum de Trexicatallia vobis
fine Vfikro £^gacino ;;ipd€{f re Boluerinjt, exinde adtolleodum /
yobis Caftrum de Trcopatallia, aut ^c gucrra, quam propter
hoc facerent yobis, eis adjutor non ero, neque yobis nocebo
ullQjngcniOi nec aliquis homo 4c tota jerra jri^eji ^is a^jutor
crit^ ^eo confiiio^ sifcjmco mandato, nec mca jrqt^^^^
gratuita^ hcque vobis nocebit ullo ingenia, quod hoc tbtun^
ad intelledu^ veftrumiinc veftro Enganno, ficut fuperius
(criptum,^, ita ^enebo jk attcndami^c^ ^uilelfHus de.Sabnh
fW« 2dcm.^ui:averuntiisdem fere verbis: Rofi^nmJe Sabra^
M9 Raymundus Ropjifkildi de J^QCcamaura^ Stephanus de S. Egidio^
Guilebnus de S. Stephano, Petrus de Serra^ B^rtrandm de iMudun,
Cuikbiiut de Roccamaura, Bernardus Ademofi 8c Bert^andus
Rabinetj,k funt iidejufrores projftis fupra 4i<^is, fcilicet Gui^-
wanhsJe.S^ma9^txA}X^^^ £t
Comes Nlclgprienus B. Feleti^ per duo millia & quingentof
fo)idos, & Bertrandus de Armadioricis per duo milUa & quih-
j;entos folidos. Signum Guilelmi Petri, Scribse.
xxy. -
J^onath Monafterio SaviniMenJi^^
Epifcopo Maurianenfi.^
^x Caitulario Af ooafterli Saviniaceqds, nobis a D^mido A £«^9«r/»fr> Infula
Barbars Prspoflco fabininiftratQ,
EGoinDiinomi^e Eurardus (a) fndignus, gratiatamenDci
Pi:sful faii(ft£ Aiatris Ecdefias Mauriana^ (b) cum confi-
• -- ^lio
(a) EHrardMd\ alias Lborardus, vel Hurardus, (juianno X015. Cqji*
cilio Auiae intcrf uic. dron, EctUf. Ped. cap. ff.
(b) Mamanal voigo S« Jcaa dc Maurieiiae.
CBt^TlHlIA f. tf
lio amicoram meorum) pro remedio animae mese, 8c Senioru
MriCONRADIi?<^j^>Ktiiqtte ejus ROOULPHI Regis,
fiec ' ink edwi Patris mei, & Matris , & omnhiin PareQtuni
aneorum, doBO fanAae Ecclefix S. Martini Saviniacenfis (c)
liloaaaeriii nbi DoiAinus Ditrannm (d) Abbas» oimgrefe
Monachoram habitarevidctur^EccIefiamlanAiVeranniyquc
eftfJiVittaiqcisvulgovocatur £rk»/>)utta ripam ^^(k^
minia,€um fu# Prcsbyteratu, &oivimbus adiacentiisfuis,quat
kifra teminos fubtitulatos fitaefunt. Sunt auton pr«tiit«
rcifitat in PagoGradanopoli/»^^ro^irv^j<^^(c) & termiiiatt^
tar a noane ViUisM^ini, a fero terra Vorni , a mcridie Ifaii||
Y#lvamiiafepCQatri<Ki6veroMoncetnBenediAum9 &in»U«
locoio viHatquae dicitur Ba&igcus mBnfuqfi iimimt & quantunk
ad qpfum adfpicic usque in exqoifitum} tali igitnr tenofft do«
IH> pt«diAas res Deo & fando Manino^ ut ab hodiemo die
lubnnjt Seniprvs eiusdem loa in Tuo Doimimcatu ,. 6i mM
ii^iS) in feftivitate beati Andfeae, ad Altare beati Jo-
anttir fimSae* Mams ficcMiaB Minijmiff decem foltdt*-
taacerstperlUvant} S.Ettradi Prarfiill'^ qui lioc donom
feci^&fitmarerogavit} S. Riculfiquiconfenfit^ S. Leocardl ^
l^ksettoflltiyAybert], Adalberri, Defideriii Franconis&Defideric
fiUo^mEQrardl Data IILKalMfef^ILannoXmreifi
. i yacfh
' (<) Siblntnce9^s Monafierii*] Abbatia ds Savigny, in pago Liigda«
' iiletifi,t>rdin]s Divi Beoedidi.
|(d) baitAtJNUS AHds.] InCartutarioSaviniacenlii;^4MM
* - ' vocatur» ^ui anno 1007. cleAus fuit dc Barcluirdi Lugcliuwiifii*<
Arcbiepifcapi confcnfaf A: confiiio Odilonis Abbatia C^ania*
cenfis, Raynaldi Abbadf Athanaccnfisi Bcrnardi Abbatia loSJim
'*' Barbars, Ac Wijgonis Abbatis fanAi Thciaderii, Domiiio Ro«
^ dolphoR^geiucMiffimcfe^bcntei hatcfuntverbiCvtiilarii
SaTioiaccnfis. , r
(e) Sao0^enjr] ideftSabandienfi. Anno XVEL Rqpi Ro^kilf Ito>»
ps» hoc cl^ajmoChiiftiiost.
^ BIBLIOTHECJrSCTHSIANNK
. XXVL
NafftM.Pfrpitiofih Moffafierii Gigmaci,f4^a 4
CoTitite Berttardo.
Ikt CSaiopfiylac» dratni Coin^ufofiia fari&olii ciifa Cdtii&ili! Doriiliu timi-
dHMruM enuHl(.fipM«
ANno ab Ittcstfiiatiotte Dolnini VCCCLXXXXVIir.
Indid. VIIL Curti cdnvtniflenf Ermetfgatdtf (a) Rcgintf^
k. ciliiaiPrinci^(b)LUDOVICI///irBOSONISt itt
locd, <{ul dteieor Varettmitt ad placitum $ acctffleninf ad ejtts
fnefeatiam Monachi de Gigttiaco (c> Monafterio, ifliffff^ (d^
Vide^ee Abba^, aliique fub e)us regimiflepoficit cotf(]iiereflH
m, it mottaehali humilifate conclamances, quod Bemar^
diu, (e) ejusdem Regin« Vafaltu^ , eorum res injufto ordinif
ihivadaido pofredifl*ec.' Hoc eft Bahnam CeUant, quam olim a
irODULFHO (0 Rese f«r prsfccepcam acquifieranci
j|uo(i
, (a) Brwungf^rdis R^mA} filia budovici U, ImpcrattcU ^ -^gi^
^ Provinciae, fiofonb ProvtnCiae Regts uxor. ««
(K) Princif/s^ id c(l,| I^rocercs Regni. f ljy^i»piVJmiiBo(biiis,qtt2
pdftea fuit In[i[5erat6r&: Prpvinciac Reif, cognomcnto ccsectis.
Xc) 0igfrisc0 2 Monafteriufn cft infignc ifl Scqmnk, Onlinis C{ania«
ccnfis, non loogcab Andeloto CaftrOf vufgo Gigmy^
iiyjiemo'} ex Comite» Ab&as Gfgniaccnfis Ccioobii a ie ftindatif
«t; ut Authof eft StGEBERTUS, //> ci/wi. oJm /y/ . (ffu.'tx
ooflo Avi^CdroIti(&i conftruxitCluniacuBiCcenobiooi in Ccl-
. Ig^ Gingiaccniem ea conditione, ut Ecclefia CIuoivccDfis ao-
AUatimrolveret Ecclefke Gigniacenfi cendim duodecim detia*
riorum. tiodie tamen Gigniacum a Cluaiaco dep^iNict
" {jt^ terndfim'^ furpicor) oecvanacrit cpitjedunitBernar^um hone
fuiircComitcm Plantapilofam cqgnomioe^ f^x co temporc vi«
ycbat} cujus dittoocs io Burgundiam uiram^ue proceode*
Tbintuf. ' *
^()^oJuIfJ;0 k^e.J e)iis nomiois L Biirgoo^iaBTrwsjuraoae, lcili-
<fC ttti jam fUpra dijkimus^ .
C&NTV&tAi,
^od tam bcnigni(Iiaia^& ypopr^bilis Regina^ qoam omnjts urr
jiecyflDyque co&fl^Qptium locorum Principci dili^eoter Atten-
4?iM:^9 dilsgcptiiisqu^ au^icnt^ , piaedt(^uipque Ikrn^dui»
in medium vecay^riu^t» &.cur ca^^cm rc> iienerert initerroga:
jrcn^it. Xpl^vaujt^n^ xe(poiidi{ » per dpnum tiidovici pr^di;
iSbs ro ie cencri^ ^rpdcrc , ^ujujs jpfponfionibus iicc Regina
jcox^SpoGf^ nec aUicpnicnjtijrf digiium forc djjudi^9irerun.t, fic
-tonc igrf per j^o%^ i^'n;!^|^ di^qm k).cum inpracreti;^
^^aomf^JMnAflVCipivfC^ 4^M»ltr;(;jesasdi»n re^ Aon jnyadore^
^|K>lj^ooait. Tun^c^ his ijta !explctis^ ^KHt Dominatr^ JEtegine^
jam Abbatibus, guamfratribusca^cri^i jhinc frmijtatis jfcrib^
/Itpf^vmp i4^u^od<:ince|^.contradiFe^tP^^^^^ lo^
^m i|uicco tf^ncmiC ff^^^. ,^^ juthxc nptitia jtnaneiip
vjleat^rm» j|ec najiioxsm t^p^;^ curricula^ manu pro-
pria»manibiistam£pi{c9porum,)quam Pro.cer^m, undique
jcottflueimiimi ftrmayit, afiirmarigye rogayit, &Bernardi, qiu
invcrpiraram illam fecit« 5* JBrmcngardis Reginpt , qux lieij
)uffit9 & firmari rogavit. S. j^qfi.agm^ Archlepifcopus Are-
htpfLh%j^^^.4n^raJt(s^ Canifix CabilweQns EcdeAsp £pifco«
pus, S^T^t (S-atianopolicenlrs Epifcopus. Richardmr(%)
gloriofusComcs,firmavit. Km^oComesfirmavit. ^^e^Co-
mes firmavit. Rattrrm Comcsfirmavjit. Teuham CpmfP
firmivit; 'JBf^^/i^^iey ComesfirmavijC^
I>!otitia ConcordU. fuper morte Prioris de Cujsji^
Cum Abbate 0urenji.
Ex MsiHrfcripto Codicc Camerc Cooifiitoroiii PaidiC f^vi liber Xrfac^iiiii. voqk
EfhkBUtuca^ ComitiflaTreoenfis Pa/atinay nomm (acioonif
vcrfis, pncfentcs literas infpedluris, quod dilofti & fiddes
^ I 2 /ffieit
• ^'iHttrduenGs, &DtaBurgandi«. ScApociDsRicardus Rolliliionis
Comcs, Abbati;iram Vcxelkcf A: PoicAine fimditw; QUliR*
CEl.i9$ttifi.MHrffind.Uk.:i^€rIL * '
^ BIBLIOtHEC:£ SEBfelSIANiE
ftiei) LucardtftaLamberti de Barro^ & Petrus fihus ejus , iH
pracfentiainea conftituti, creahraverunt| & fidudaVicrunt) ft
Viegios dederunt Joannem Brebant/&Petrum.deNfa(rey»'^
quodSimohinusdeBarrOf Fitms praeiati Lttcxyfuper foris fiil
Aoillo> quod ei imponitur de morte Prions de CuiTy^ ftabft
arbitrio & Ordinationi Venerabilium Virorum ^ //. Trecmjk
(a) Epifeopi G. (b) Abbaris Ckiniacenfis', & Fratris Haymardi
NTcmplarii) videlicet de poetficentil (aci6nda, & de ratisf^ionfc
exhibendaDeo& (c)EccIe(iari &ipeciaHter£cdefiatJurenfi>ft
Cpifcopo Beilicenfi^ pratdidae Ecclefiac Abbati. (d) Sctchdum dk
autem,quod iftudfa^um eftdeaflenfu &volttntatepraefatiE^^
fcopiBellicenfis^&B. deMontefandaeGermanar, & fi. S.PetA
cte Barro, Priorum) qui cum prae&td Epifeopo coiram me, cunfi
hocfieret) affuerunt. ^oEpif<!opusBellicehTh, cumhocfM^
Td^ affiiii & fadumiftud conceffi & laudavi; &SigiDui(i
meum appofui in teftimoninm hujus rei. Aduim anno Do-
mini MCCXV.menfeNovembri;'
xxyiii.
NotitU Comitiffk VaUntinmJis^ fro Abhdie
UmceUi.
£x Cartulano Ltuacellaoo,
NOs FLOTTA (a) Domina de RGtonu^ us^r quondiSjiiii
Nobilis Viri^ V^ilelmi de Pidavia, & Mater Nobilis Viri
Ademari
(a) H* Trtcenfis Epifefi'} Hervaei.
(b) G. Aktstis OMidc.} GiulelmL
(c) EccUfitJurmfi'] MooaftmuineftiaafiiEQgtmltJiSfei^, apad
Sequanos aodquiflinium & cekbarinuim Ordiak S. Beiiodidi,
volgo Sainft Claude.
(d) ^M^/i] BernardifcilicttaThoria, qui, dcpoCds Epifcopatoi
infulis,ez Epifcopo BcUiceQfiele&js fbit, iandi Eogendi Jonnw
fis Akbas^ retento (emper Epifcopi Bcllicenfis nogiio^iait tn A!-
florid StknfiMA P4r/. z. in Ef. Bellic^ monuimus.
(a) liQihiDmkkidfJtaiMij} lifcfiiii naor WileimiPidiritnfis, &
eSNTUIUA f.
Adcmari de Pidavia» Comitis Valentinenfis. Nocum Bicir
ixius miiveitis ^ prxfeiiiibus pariter & fu(i|ris ,, quod , cum di-
lcordia vmetetur iowr Religiofum Virum^ Dominura An^
d«eai&t AbhtM» Lmn^MkDotxixiSj nomiiup dfdbe Domus ei
«oa parte, & Petrum Sahioci fuper hoc^ quod diAus Abbaji
^iicebac; quod prsrdi^i homines poffidebant & diu poflede*
nnti quaedam prata ad Tertium , quc funt de dominiodiA^
^omttk^candmi partibns comf^omktentibm in nos tanquam
in amkttin ottEnmunem, vifis ^ auditis, quae panes proponci»
te volnenint i diicordiam taliter concordamus : videlicet])
^aod homines fi^ra difti & eorum Succeflbres poffideanc
•eadem praca^ fuhannuo cenfu ^piinquaginta folidorumVien-
nenfium» ih figaiim dominii^ &;de novo invelliant difta
^ata) '& fm inveftitura folvant dido Domino Abbati de-
cem libras Vientienfes, Adqm in Caftro de Grannaj^' arw
Mcarnai.D(nmk4lMCQl^m.mfnfe^mH^
XXIX
Dorutth Moru^erio Jt S$x.
Ex veteri Codicc M.8.
AYfncy Dominus de FoHcigniaco ^ univer fis praefentem pa* x 126.
ginam infpedurist setemam ia Domino falutcKQ- No-
yerit univerfitas veftra, qood Dominus Stephanos Miles de
I 5 Rou^
flMtcr Adcmari Comitis Valeiitinenfis » ejus nominif IL quod
Iracusqiie incogoitus Hiftoricis npfttis» itSfUt fi i/..£ CaJici^
dt^fufrs €4f.2S. kcmfimm^ fides adhibenda lity Wilel*
imim Pidavie&(em prioiis nuptiis Comitifla Dicnlt nupfifle
aeccfie efti a qua nullos habucrit libcros. Catcrum l>)rna-
ftiim W^ Atfiif ^ apod Ddphinates eiTc in Valcntinc^fi Comi-
tata* ohiter Doumdum cft» a qua dcpendent jptf«/ Raidni^
ekMiertnm & S. Nszdriui, Stemma Domus Roist^aBt ut tt
figiUo bttk carts afjiefifi» patsti JUUatum fcutum cft^cum fim-
tata corpnidct
yo ' BIBLIOTHECiE SEBUSIANiE
Romys, renunciatis feculiim, & regulariutn Canociicarum xe-
gularem habitum m manu Domini JacolM, Ecdefis Ac Sis.
Abbatisi fiirciptens, deditDeo,& beattMarias&Strvitortbut
^ccledae de Six^ pro falute ^nimac fi», & AoaGcflbium ftvi^
rum, quidquid decimanim habebat in Parrochia^^ Mymry |/
Geneveydon, ie Granneche, & tenemencum <^us» cum vinea^
qux prsdifttis Geneveyim facicbat tn perpetutim. Nos veix^
qui fam di^m domum, & ejtu poflfefliones, fanquam^PatrOr
fius & Dominus, ab bmntbos dc;fetidere tenennir 5 ksmc gIcqp-
mofynam volumus, & promittimtis con(ervare4 & ut ilU
donatio firmiter habeatur, & magts intcgra ad preces utriut-
que^ fcilicet memorati Abbatis de Six, & praedidsi Stephani^
pratfentem cartulam iigtUi noftri dusdmusmtniiminoiioborai^
dam. Hu}us ret tx^t% funt, fordofm, Capdlattus de Gsftfll»
lione. Roitdphus de Taloire. Wtklmm de Boege. jNS^
telmm de GraiUii{z) Milites ^ & mtiki alii» Amio Domiitf
MCXXVI.
XXX.
(a) Namebnui de GraiUif^ e Graltiorum familia Nobili ortu«> cfttflfc
spudGcnos noftros (Baillage dc Gex) ici pago G^benncnfi (e*
dem habety ubi a^uc Caftrum de CrdtUy ( (tve patrio idtoo^a*
te» GrdiUy ) vifitur. # Hinc prodsuot Domint deVJIe U GraMd
9cie Vtygti^ qoi iotcr Nobiies Sa^^fidc; noa ukimimi Jacoi^
tenent$ & oliiti prodiit Dominiis deGraUfyf Milcs« Aqmtanix
Scne(ca]kis » circa annum 1300. qui rebus pro Eduardo &ege
Angliae ftrenue & fortiter gcftis, Vicecomitatum Benaugii &
Caftellionis)iabiiit,^filiumque reiliqutt e}tiidem oomiois » qut
StMCd Ftijera^ Comitis Fuxi fiirae^ nupfit» e ^u^ Pefrum Domt-
num de Grailly , Vicecomttcm Benau^, Sc Captalem Bucbi,
Jtr^Ai^r^/irPctragoricenfTsmaritnm^iirfcepit; konim unicui
filius Arcemidldmy Dominus dc Orailty, Benai^ii & Caftcilio-
nis VicccomcSf & CaptaKs Budii» IfabtUamgaxiam^CAiiVDlvi-
tusFuxiifaanredBm» tncoremfaabttir, #nnoi38i« Ia4ft«<|ma
Bohna Bofbonia^ Cottittfii SabMdia^, CaftMnim Greilliaci,
Vill»
CENTURIA I, '. 71
XXX.
DonatioOdonifDucuBurgmdUy Monaflem
San&i Andochih
£x e|usdcfii Monafterli originali Mtuti.
ipGo ODO, Dux Burgundi^ ^ notum facio praerentibuJ & ^W*
•■^futuriji c^odRegnaldus, Viarius meus Eduenfis,(a) ad vo-
-lanta-'
— - - -• ' - 1 - II ' ■* ,1
ViUs 6c Rctoli inveftituramf Petro de Metitagne Domiccllotf
€|iis nQfitio» mfdiante, ij.Stfpumbris anisoi^yi accepit^ quO"«
nun pofteritas afltimpto fuxi cogDomin^, Comitei Fuxen(eS|
Lautrecios» Candallcos» t^urionios; Fle^nfcs & Meillenies,
Bcn^arni Principes, & Navarrx Rcges, aliquot /lupehdo even*
tu gloriofe protuiit ) hujiis tei vcntas» quac nulli hiftoricdrum
noftrdfum miiocnit) ttt6 pafet^ quod anno 1447. die 14«
Atfgufti , GuiMmu^ A AHngloyHouAttst Dynafta^ tanquam^
Francilcss a VeitoetoMarituSj ilbftfi Joatfinj a Fuxo Cafteliio*'.
8ts Vicecomitif Grailliaci) Vflt« magnx & Romli Doniin^
^NidQm pmftitit pto quiiiuadam rebii5| a CaftrO Rololf mo^
tentibtis. Qui quidem Joannes Faxuar Mal|^retaeSuftblcienfi|
Candalat in Anglia Comttiflkt matrimonio fe junxit^ ied cum
ia pugaa, Anglorum partes fecotus , a Regiis copiis jure belU
eaptusTfuiftet & detenios; Gdft$ Fuxus» l^us Patett LongiviN
IkComeSt MetUiae in Arag^oia, Gra^liaci» ViUae magoae &
Rotuli DominQs, ot filium a carcere liberaret, MargareCae Can«
daUacComitiirae» ejus uxor! fubveniret^ & fe erga creditofes Ara«
gonios magno aere exonetarett manddtum dedit Peiro de
CrMiOf^ Domicello & Arnaodo fionin, Amanttend fiio, dic
^Maji 1455. ut caftra GrdiBdci^ YiM magnae & \kouAi ven-
ierQit, qtii.hu}us mandati ylrtute Qrailliaci Caftrum» cpm
omiM jutisdidiofle, de LudovJci Sabaudi^ Ducis confenfii»
Ludovicb Bonnivardi Confiliario, CambcilanOf & Ducalis
hoffntis Magiftm, in Geouenfi Civit^tc 27. Augufti cjusdem
anni vendid^rtinf.
(a) Vurim mtue EAteKtfijy iiem et^ aptid EduenfeS, quod Divionc
Vicecomcs Majori vulgo Mairc. Viaiii dignitas olira iBduas
futro-
BTBtlOrHtCiC SBBUSIAN^
luntatem & inftanciam meam, (pontanca etiam voluntate>
gu er pivit & donavit Deo & Ecdenae SMnSi Andoclui EJuenfisyi^)
Gaknum Goifioy Sc hxredes ejus^ in perpetuum pacifice pofll-
dendos* . Prseterea notum fieri yolo^ quod quid^uid habe-
b«m in Alherto de laCoruee, & in haeredibus ejus, pro redem*
ptipne anims meaci & PraedecciTorum meorum, przfatx ec*
clefix dono & concedo: Decernens igitur, & volens^ utram-
que donationem firmam & ilabilem io pofteram permane-
re, figilli mei impreflionem fed pnfentt cartulae in teftimo-
nium apponi : Huic fado interfuit Venerabilis Gakerm,
Eduenfis Epifcopus % qui ad inftantiam meam & ad preces
Adelinae, & fanftimonialium Sanfti Andochii, pnefentem
cartulam figtlli fui mimimine roboravit. 'Huius rei teftes
funt Dominus Guido» Prior San&i Symphoriani^ Hugo
Eduenfis , Pracpofims. Seguinm , Dominus Caftri cantnL
ifuo, Miles de Edua. Regnaldus, Viarius Edueofis. Regnal-
dmdcBelna, cognatus eyut. AAa luec funt Sdk£ apud vi-
cum San^ loannis, io domo R<^ialdiVicarii. Amt^ verH
Jncamati M.CLXXXXV.
XXXI.
fupremiMsgiftrattis nomen erat, qm jas vit«Ac acds in Civei
habcbsCt Fergobretum vocabant, nunc dcpravato nomioe Vi«f{
dicitur, ut nobis plena manu cfftindct VencrabiJis & ClarilG«
mus Dominus THOMAS, Canior^CdnemcmBditeffJis^inXvaL
Educnli Hiftoria.
(b), SduaiAndocbHBdmnfit] MonaftcriumViipnam eft ia^tvitaCe
EduenG, Of dbis Sandi Bentdidi, (bli fcdi Romame fubditumi
quod oiim Sanaie Maric appcUabatiir, poftea Sando Ando-
diio dicatnm, a Bruncchilde^ Franconim Rcgina^ fiiadatum , ut
« eptftol,S. Gregocii oaagni Itfuct
XXXl
'''^feMitrerlfi)ar^6ie0op«:^'
Ut^hrwiis^ ad (fiios ^rcreivi fcrlpiani i>er»eiieic^'iXMAp '^
ltiMm:|iii4<idrt»it^«)Iudii 1i:ini«bfitttn^f>^tt»i(Mle(eiit{liftliK'
Bocefittttqtttid £go feiciifi40ytati!»»4renet]^li Ifetri & Ootiii^
fldnofl^ fienpatj^} BbreduttjDiid AMftiepiftiipo^^ <oni!ftlb«»'
iHlK^i^i&lialKo In 0r«4Mii«ff Cmttte, JfiA iaMil^A69
tSlStiMt StiAttk, ' ia «i^us pA ^teftinuM^mi ^rtfftlifeslitcera^
aitt^%}tt«M4«f!tttiiw|tie2!l«riidmTi ^'Afttfi» »t«tf;/liite>
ik^.^aMVitfp^iCiiinM^M^^Ocmlii^^f^Q^^ fe^
'(Jb)'fiuiirieis] vulgo-Oiorgest^DifleccfiEhttduneQfi.
(c>*f|rcA^rr<l,i4flfc4otis5 oUm«irinpMobrog^,<ui)(|b»,i&tfii
fas«' iii dotem jnuHenb^s datM, Vetdierias pj^ rennoae io-
a^aM,ua&c dote(n,Ver^e|pi|n appelhnint. ^,. .
^j^^IiBiiQaHffiffi^mj^esl jfteatrix Delphina ea fuit,<njuf
flutec ^tnx, iEUinerii a Sabirano, Domini de Caftcllar, /k Gaf
. fend«,Conatif&Forcaldiedwifi5. filia. QUERC ET^NUS
, , . mJH^^ptlfb. ^, ,<: 4c ftatres S AMMARTH ANI , hI^. Ge»»
' .fr))wr.)^4natnpoipiUO:Ania^rict<cuin Beatiice Delphina;!^ contta
;.v,^\. hn^e tabnht^d^ «^itactisu qu|ia)W» «F «« »*««« ^
74 BIBLtOTHIgyjrSggaSIANig
" XXXIl — —
Mx AcCliivoCMmCairiwtortttCcfflbattBlls.
fm^ CAoolai)^ ^cete(isi« ae Domui DdH qiue ih h,ohore btfait
»-? J?€trl, AfoftpU Cfariftj. fita vWctuit<appd VjilJiaj ^Atfi»fc«*
^>j^!4») <|9tt'«ft'mpagp£<|lieftiico4:. £g9ri)W$lefi(i,ELDiCf
G A StlD IS , CQgicaiM Deutn & falutein Pomkii !U)DtILPHt
tkgU.naftHi ac remedium animae )u^lis mei, quqo^ambor
QIB reCN-dati^Ms, Ajtiemih) Comiijii, ku pro abfcUucio^
Bcfaciawrtioi m«ftrvim>.4( refi^fip. ParcetiHg i}Qjftn»niiikVi
fiWBpGt mi|ki"?(0(lttiitas;, iK aH<ii^.t)ffliecbus mcisffcytjiA vd
9iancipiir, <|UK ipfe bonie memoriie.cip.ifai tklegavic, ftmtr
moriale ruum^ i|ttem ipfe ii^ volutitatem haMifat, poft fe
coi»fl^«t«rf|r^rS0ere jMffit» HC a4 ipAMyi' lQ€»i|X.faoilHm^
ifa:^ ^ dono } ita^ue ad ipfum altare & fepulK^irfiQi i^giiv
qui »3ii eaidate res del^avit-, ubi & ego tumulari opto.
l^tifiun iluaii «udiuilinicantai m pntdifta .Tilla fttmatit,
cMm «miii 4P0 ibi atpkiafice,- pntoicrliocj cpiodwiCguhacoicm
Fehcuu» habete Tideor; Similiter dono ibi idiltt res In i^fo
• .•> i .': . .rf- . • , . .■ :. pagb,
n t I I r ■ t Mii w T- 1 i ijt III II I Mn i ■ i > r • -^^
(i) Sdtimdiii'} hodic iiAt^ l^trfiyi in G<fii Batlivata, ad taCM
• Uwani ripam.
(b) 4r^ij&^^/) lcilicet .CeWfitsenlis^ a quo anttqua Cotniftim
^ 6en^<rf)fittiii tabiila GMcalogica, quie io Gctacvenfis Civks^
miiia, in cujuieotnmcndationcm & liiudein pltira deinceps da-
turi rumua^ iblas fupcrftes eft SOttlinjfmm & Excelletingimm
' '^» Ifeiii/W, ALBEHTUS EUGENfUS A GEVJEVA^
'tMhn fSt Pdntdlerii hidrebip, OreUMs immim P^irgi^is J£-
ks^ SdkduJU Equitdtm frdfeRm^ rcrum liiiHkriuiU gi^iia, A:
pluribua Lcgation^ua daniia
« I^gqiJiT^ m yiiiai Q^r^e,tivk Maafuni i^domioieatuni, cvpx
Bcdefia JQ Itonpit, l^ejidifimx VirgtoU ^wxt.fmniifa»^9
ppfOiditMs.iU^i iirpicicop^a^ffiuiepro ino,'$)uo44o vMh cjpe*
. cr ^becfir. . lode mpigr^/r vi^a fimilicc;!- dQi|o, 0|DAet
ros, quatitu pp<64ere videor^tam Mapnini indomiAic9(uip,
Sod St jUlud fub jam dido pago. Dooo c^iam ibi aU»s liet
> iplb pago, & in villa Fflgerm» quidqifid ibi ^pid^^ ifd
r»d me pertinet } pr«^^ fipF <^iiod .in GoHot^o M>erp Kifkiy y
,.bpc eft , am t^iips qiuiQ jgp^i caialibuf/fum xdificiis, (^
;,indaimaicatiS| qjiam':^ iocolinijdf, cpm i^^is /k uiKQrjybfis
jsonim» qui if fas Colmcat proiervire Videntur, vioeii , pratis
& Qrlvis, rivik, fontibus, alpibus, jirbonbi^^poniiferis, & ii|i-
. foimiSp^ c«J|is ^ ifulultl^ omnibos ad ipias ref pei^nentt.
' bop^pmfiii & in ocnnibus, lid ijp&mflocum £io<^ni, vel li^ii
Red<^busdono, l<^i$c |T9n$nindo,'|lc ref^o m>hi lenrunif
iSi^ViOveontWolieriftm, cnm nxore fu»; uTum vero ^ fr|i-
dum de ipfis rd>us, vel fervitium de ipfis mancipiis diebus
Oat mec miM relerv^ . iS^on^o tamen annis fingulis ad
fij^^sH^m.^MAi P^ in cpnfum Slplido^ V. adCaaontCDs
'^arai' l^tttuefieviii Civitatis , ob memodam & refrig^riuni
annHum ipfinji defunAi. SimiKter poi): me 0uianc'annit
finguUs, qui ipTum locum regendi priore^ fuoiint, ad ter-
^.«ninamiBftiixitum: fiibje^oneta vero ac patrociniom, vd
niam dc6pnfionnm ad iam di^Mn Ecdefiamt^evcnfem»
«olo fr dacemo, ac eonftituo, obi DotHhm RICULPHUSCc)
Pontif<» & JLedor adpfie videtur omni tempore, abcque dl-
-4kiȣpntvadiftiaciei & fi ulaoimpoKC vttinim & confticudo^
. ato iftam Infringere tentaverit, ant in beneficium, vtXfrf"
fyfrkm cwcwnque ;diqnis voloeric tr^nsfymp: Qyia Blepmo-
K 2 fynamj
I . . j ■■ . ' '
^ Jfkiifpht fontijw} cujm mciqjinit j^tniM&am Geiie»a^iiin_
Epifcopo|mn otaloguj , ia ^b f mjJwgefiiaiu j^tiqim in «c*
41«« f oiaitdci '.,_
■^6 BlBLl^filteTg^ggfcUStANiE
fyhafflf pcnrcrtere vifus fuerit, fa^ant PontificDm aikhoiili>
- farte propttifiiMores pafentcs rioftri iir Afcs prrprJds ipfas t^s,
'^ ftuHictpSiE reirocaildf. . ^ne (i ^uts vett^, k)uocI fieri rtdn
' acilo^ vEgdy «ut mius meb* de meis hanredibm;'Vcf iqu^li^
•'perfona, 'cafithk'haiic ceffiotfeiiil meam, ad ipfiim Idcimi^h'
Hnta fa^m, vemmdari, auc eam infringerr tentaverit, nqn
takac evfndieareiittod reoeeit, &, fic Redofihus ejusdan loti
-'tfb^^ilisf, &;itrip!eniros aiiplam cairtum, qaod ipfas.rds^-
'^ratasy vel eadcin mandpis mib^ffficaca fiierint, & iticeflio
niea firma permarieat, (tipulatidtte fabritxa & ElDEGARDiS
^ Comitiflaey ^u» faanc ceffidnem poft votum&'fidef?omm&«
'fiim-lugalisfoi feci, &firmarirogavi. . '; ■' v '
* , . . Egd in Pci noii|ine , M^iuf LeUta, ai^^tcem VMrifi
Arciri-C^nc^aHi, & pHtfente atquedif^ hai^ crfli6-
nem fcripfij SLdatumdieVenerirXIQiLMattiij AttnoJiXIV.(iy
regmne Domim nofiiy KOD\iL?ilO Sege. '
. ' ^t. ■:_y.:-'xxx-iii/-- -'■■• ^^ :^^^
j rio S. Eugendi jfufenjis, , ^^ ,
Cx qasdem Bcdclife moaaacadb
»a$, jpiCki AMiEDjE^S fi» |AS, (a) nocum ^Kioiiiiivet&^ad.
-"-^ q«09 praHcntes. littQrc pdrvcneriM, cpiad egade co^-
ieofuj& volimcace Matfis ineae, & bommom^tMorom, dona-
.vi&conceffiOeo&£ccJefiaeSaf^£ugeodi,in alodio feodum
de J^wma, (b> .ficiic {kiantio» de Diyooa a me ccnet, &i«jt-
■•■••■• ••■••: . . I.- lan
'^''{i) AnwXriP, tegudnte] c\im RODUlPHI I. iSurgundisc tMns-
' ' - juranar Rcgis, regnum ab anno %%%. ifKcpcrir^ ur omnes Hifto*
— ^rtd convenitiftt, anntf» regAreju» 24.airiftf naii cft icon "•
■pi) Amcdeus ^ominpi ie J4t'\ AfnedeU^nevaf bomim deCc3^
- fliug,^^«»w///. ComiiirGlbenncnKsrrcpos, ' ;
(b) /)ira/u3 Cafitufti eflifi Gcili BalIiYatO|?uJ]^oDivoniie#
^ _ ^.•l*^!.^.?l?!^^^t^l?£\'l?_l: 'fr
!■ II»- ■- .i.ii.i z,''','^r' '■' T I r t 7; i''",i ' ""i ■■i T ^*^ *, ■ ^
lam de Sovemiaco, 8c n]fyfmm dc^CtuJa, quod ipfius erat, ini«
hi mjkotbm concef^t^ & centutn viginct quiQmxe. libfsis Ge-
benhenfes dohavic^, pro quibut omnibus ego idem C<^cle(]ae
iiomioium fect^ falvd fiddiratelComitisGebennenfis) ad hoc
faciendum hatrcd^ mebs^^in perpetuum bbligavii ita ^uod
*illede4iarre9ibusmeis, qpiC^ffrwn^^^^pof^ T. •
' feoiMjgium egc f<cci)E€ck&»y ule cSdem ipfe ^Kiet, & fuprir-
-idiftam feodani tatisblt^ nlc Sgo^ taAis focft>&fi(3ift reliqaii|y
"^uravii idehritem didem^licckfitf me perpeiuo fervatpruo!»)
neeuflc^AA aliqu(c> temporevel podo me contravemaruni*
A^mannogvatiarMOCXXV^iiicn£b|ania« i
Prinjilegikm CarthujpA 'SeSionis\ a DoniiHii \
/^ ,,<:.V^%^\.L\ cowejfum. ' \ . ' ;
' Cx clasdem EccfefieAvtogApfuK» ^ ^
Otum ntomnibus^|>i^ftnfet1ittera« inTpeduriSi quod ttiq*
cjjp pf£himinmafijellij(z)^ &Bugp djleftusi^filiusmeifs^
dedimus & cohceffimus in puram & perpetuanr ^eemofy-
nam, tott Ordini Carthufienfi, & fpecialiter Donuii SeHio^
ffir>(b) pedagiumi & omh^ confuetudines & tyAjS^nts per
tocam tensuD noftram^ & praccipimus fidelibns ndftris, quod,
quandb per <bi ttMliefint ^ ebi tueaator ft dcfendamcJ Da^
UMmmfDommMCCX:OL
m^^ ■ I ■ ■ II ■ ■ ■ ■ I I , „
^aj P' Dominus Cui/dli'] id cft Fontiu»» Oppidi Cuifelli in patrii
nKever&montJsBominus^ 3Tcunf XStpfMU^ qni Laurtlitia; Milonil
de quo hic fimho, CWfyMZrOynaftani. & tre9 fi&s ftiicepiflrc lc^
. : ^tiiif> jqB4ni£D pTipr ^rifi Pomipg deGqr ,- 1. Hugm Albat*
Spinae Domino, &}. Sromondof Doinino deTrafficlaycotfocaj-'
tar funt. yy - ,.,.., . ..•;..■
(b) SiOii^nis^ Catldtifia eff projpe loiusn Seliufia<roii)n > vnlg»
Seiiloii. ' ^" ' '. / • v'
N'
ttm
" "■II , , .. ' . . 1 1.1 ,if
XXXV.
S» TrhmiiJjomno^, ■ •, .- i
Bx Ctttulario ^dMi ¥o«*fteril.
NOverinc prdeiitet^Epefteri, qnod GMlUOdf S. Tme"
rio (a) dedit Oeo & Fracrii»as de Cagmm (b> \m.fitt'
petuo, quidqukl itmt lubeiMC 'm ttm»nQ de fayifim,^^
^piidqiiid juns JuMat ia firflsus |brttblM («tib, qiw erai^lh
truQi de ViUa, quK dvd^Prmtti (c) ca)«flwaam vevo, qywp
in6vd>at pro terra de 8«»»', fn-orTui reliqttil « Iubc oc^oia fliii
qusdem Gtudotm, fhigo videlicet, Guido 8c Gtngo iaudaverunt.
Fidejuflbres pacis runt, ;f///«^yMi«f'Ooniinus de^lars, Gmk
filil ejus, teftes Urfredtis (d) Abbas, qui hoic oonum rccepit,
& VTicardus Sub.pri0r. Aam amo M'.C LXXVIL
. 14« . i,.
XXX¥L
Litterd Li$dovici RegiSy qua PriorMHni ^m^erh
Jui piffeflate Jua fonit.
Ex Carodirio M«ptfterii Cliicaaceiilb, $^K.Pm PetnFrsmifi^ Chiffla^,» Stcir
tMt€ Ji/kf nbbis edico.
In Momin« San^ & individiiaB Trinittdt $ ApkfS^ >
%i(9t ThGo LUDOVICUS, Rex Franevrmm, onmibusin pcq»-
«^ cuum: RegixMagoificcntixopusefledignordtury non
I fpluni
. (a) Gmib de S. Tri^eri^] « Sancriverionim famUit» apud Oombca'
fi:sNobiiisAunU<)iia: oUm CbsieH vocabanmr^
(b) C^m] AbbaciaeftOrdkib Giihrcita& iii SdMi&
Cbiflagn«.
(e) IhHi\ Victis eft in DombcnfiPriadpfts.
((Q O/rri&r] prifflas CaflanmAbbi^ ' ^ -'
Ibluni Ecdefiis Regni be^e|lciis anfpliajre» ireram 8c brachia
defenfionir ampleAi y. jk ne a dignitate Xoronx it\ manus
alienas irriceffu tfenipofrii'^TOhnti^^ Nocutn ita«
que facimus iiniverfisi tam-futuYi^, qiiam ^fentibus, quod
rogattt amici&fidetis noffri, venerisibilisTirff ST£PHANI|
CIuniacen/£r AkbafiF , & totws £cdefift^ quaer magnum e)us
Rc^^ff^fmbi^PfPiifliftKy ^cu)irs R^Iigipqfif^STiioftri
Qp^ Cff^itztiSf i^jb^bn^^iQfnplvms crqbrai etian^.f ^tkiohc
dikiti ii famiUaru ooftri, ArtaMi > Prioris de Ambert^, (a>
tandem Ccctdiam) videlicet^^mwr^ cum omnibus ap«
. pesiduiis fui^ it> manu & pi^otediooe noftra fulcipimusy doi
ccroenteS) m l^cclclia ^f^^anfi^ fust unimfo in p^ip&i
tnum fub Regi^ periBai>eaBt. ciofiiipio & protc^ionc, authot
fieatc etiaiii ^^ia prohibentes, njC alicui hpminiun noftroj
fum^ aut alii unquam iiomiiu, liceat cam aliqtio modo aa
aliam. tranyferr^ poteftafan« Qgod.iit fatum inifiofteranv
|e imiiK^Hi finpiiK^e f)A^ix«m notari^
9i fi^tUi a«ftri autib^v^ c^fir^mri.piiipepimus. ^ Mtmi
falfh^ <9t$d Fmmbhauiki^anno Verbi Ineamati M C LXX!i(L
lUgmveto yi^iXXXUl/pHiUPPI, filunoftri, nativiute5%
Subtos ctiam in^ip^ ioqu|)is noftri caradlcrc 9,.aftantira«
10 Palaiio noftrO} .%^r#S¥ i?PPP^^^/unt sotpina;: S.Guidonii;
Butknlarii, S* Mathai Camerarii^ S.Radulphi Conftabula*
fi]. Daca per manum Hngonis CanceUarii ^ & Epifcopl
Suesfionis.
\;:- • . :\ XXXVfL
.', .^ .1 1 .
ify Ambmd] Pttoratic«MirJiafcNfiii<dci^^ Osdiftis.Qii-
iiiacfBfiii
b
eo - BI8LI01H€OiB'S!8ittSIAN>E
; xxxm • _ '• •; - • ; '
c lo NomiDcStndr &-iMliti(huB Tomeatii. .
tMs. CGoALBERTUS»(a)DdmifMisdeTQfre) hiSMftilifi^
i-^ um¥etfis, pnkfences littefsls ihf^edurltV m^ ^rid» abH^
tarnatipne D6min}l«i;CC if. In fnanu'DonMni AMNftii^Cih^
hiacenns, qupnd^m^Abt^is Radingenfis^-ilectifleDdmai M>
imntit» (b) pro omnifous injuriis Eec|efic 31t, ft aliis niicmtl
bris Ecc1^fisClaMa<enfil*ffiai^<poird^^
fia&m» (t> qaam mieram % {yalfem miSadl ^MtrnkriiodeiS
Croy int^e &-finea1i^a tretfcmacioBe in^pii^e^rirpoffi'
dendamfibere&qttiet^vcxcepto Di>mftrio p9Stn6^m'yH
fimtUter 4edi eident DcvnuUpud Sarrariat, C#| tocuni ^Xkt^
numV& iquam fu1l3nibas Aei£M1aairmV'fiMiftr & ctai^iil
firt» illa via, quc diicit ib EceAfia iilMmy qnitHUiB |iiril
iUic ]iabebam,& pro damiHisame Itlads hominibosfnteiofK
tis , dedi dsdem liomin|bus iSe Eccieilc , ut in villa raea de-
tMyst (e) ab emni iSr^>'<|nanttttilitf md^ ^'^^i^Mftuuih ^
immunesjhac cottdloonc, utlj»fi iKmitttrcnti^iiAibi omiieiii^
r " " '.' .^ , i . "■' ■■vJ t? — : — M r :j ; ::' ^ . " *'\ .n
(a) JUiertmt bmitnu Je Turre] i3 eft, de Turre-Pitii , in l>eji{riuna<»
' ' - iHfnon de Tarre in Arvernia, /icae male opinatus eft Ciariidi-''
l^. iiiurVif.CHRlSTOPHQRUS lUyTELLUS^ JnNi/l. Arvem.
iik.f. €.p.
-^ goYnimont. . ,
(c) Neyridtmn] Vicus efl tion ignobiils adRkodanum, non lonjge
a Grole2 Caftro , Neyrieu.
(d) djcrr^iM/] vulgoSerricres»juxuRhodaniiiibinBiigcfici^Pro«
▼incia.
(e) Dys] Callrun^ftpropeiVoMMMv.
l# ■ I ■■■ NHWI. ■ I lUIMI. ■ 11 ■■ ■ i
jii|aijflto <& tcanjci3iriciii : .ftecognimNetuini «in pcatnomaiafiL
ilM!tfM^>.&4ft^ Portarum^a&.^ariiin pluranionit»
fnSgmitfmcindamoj ^Ua,& x.ebiis ykifnMM, nu1)aoi >gar«^
.4afii9 4oatiQiiimtMC.cQnfu.Q^^ jioc
MQ^ea jrttettto, iqiMid!i«ci:^iti9 iifiajtao vpoffit^mshi tiocere
ImpdAenimy^fipQireiil^dttarj&i^^ aliquid
fht .ddwfeilubece dopmii peLfi^ii: Hqq ^utem totum ia-
perpictiHim^ boM .fide Jbryj|tui]um ^ xnA &^ incos ^ Jis
<|iipd.miHMii :pc.cl)4ic yiumontis £Acef!em. jfqarisim^ xw^
.ego fif» tenerer fiiper Jiac dah;itione <vd juraaneQeo^ ii do«
masTaim6otis..ali^ucMl;doiQiniumi9el jG^ tribueret alwt
oAfttConxJuptrfe /fobili vd potentiyXi.^ forte ifiiper ,hoc m ttu
poflet damnum ^aliquotd .evcrnuce. ' ;$'iiper liac aut^m paiSTione
Ad^er ^cdfdTervaima y «Konftitui iDqminQs Ijugduoenfem jSe
yi«iUien&m , Arcthiepifcopos , & Cuper >eorum iCapituIa ^de- ^
}ul|^^^ '^^ jufiitia iContra mc facienda« ii .;i praefirripds
poSbfiSbriift ^c amem^mnia ^fiy^i&iptajura"
wk^Mmfim ffiBiiSdtneig ^ &lMna£de4npGflpittm ierratu-
sttm%\4Bff!ei4Hief aiitm TeoognitiSne & ijaramento
meo fefia funt hlantelinmVtyolt\ Am> de Bnitffd, Guigo de
MerejldJi f>og€rmm ie Lgngesy iSc alti, «gur, fiiper liornm
omnium.confe(fione:& jttmiiieatoi&ifto M^ii^ixAop fimili:
•: XXXV in.
DonatmMmaJlerjoNantmchaSim Jom-
viBa^^j^Lf&netai^Sex^
?Bs ArdiHra .^tisaem MoniftttfL
N6s Siimn ie fomDtUe^ (a) ^Mifes , Dominus de Says^ Sc «^*
. / ; NOS^
^i^ amn 4e ViattBfJ altcrius mninuOt^ma^tdtJoiAmt, Cam-
■ :- ..p)iik^SMeftlaittV4p^>^^ ^^'
99 BIBLIOTHISCie Smi$!ANifi
HosLeawUf^ (b) «xor c|us^ potiima Jefiffjisy notwaokthitm
inus aniverfijf pmTcntibus & futuris^.quod NbbUb V.t/lm^
dcus, ^ondam Etocninus ds^Sy Pater dHGtm Leonet^e, bofi«^
memorott dedit& li(l%nari ju(Ct Prtoratui.4S^jMmriuf^f(e^
tn ^eamoGfnsim pefpemaffi fujnque floreiios^.aonuattm pfsw
iblvendos^ pro remtdio animz fux &^Antecc{rorum fuorwiii
& didi floreni nunqttam fuerunt foluti d.do Prioratui^ niefi
etiam.affignaiii. Mos.volentes ipHus uitimwi vd^unratemi
prput piehus pofrufflus&debemus^ adiihplierei ittos qtiitique
lorenot aflSgoamus in pedagio de^s^t^» & pnxjptmuS) tm
qutsquis pedagium emcrit^five teouerit^ ilto&qiitnqiieflore««
nos foivat dido PrioraJtui, vel e)us mandatOy in fefto Bene-4
- . / ■ . . . ; , ^idi
• • V ^ - . ) ,
ndy» filiusjl0iiiy^//> Doaiini deJoinville»S^nerchaliidqmp^oia||
". & Gi^r^^dc Joinville, Dbxhbi dcVaucoulcufs fratef, ud.^
f eudi pfd <^:aftrd de Mdrn^i noftfb Simbne dc Joirtville,pd-
minb^ddGeic, JoaiimC6Ts^\ Surgundia;, SaKmenfi pomiilo^
Sc Avuhctild ft»b, pneftatitot fanA» mehfe Nbvem^ii*!!^^^
. oDflftflttitti. pattcm* nii^rem & friittes wmiiiit. QradUgfib^
f . ravit CLAUD. MENARfi« infk^Jemvdkmmm^fni^ m
No^.4dvitamSlMA>vUi.
} r (b) Leentfd] uniea iilia & luercs Azhcdei Domim de Gez, & Bea-
•*». . . *f*5^I^^W^^f» iJRSprioag mtorif» . :
(c) iJar.tud\ infignc Monaftcrium cft Ordinis CluBiactnfis.io B»^
gcfia ^ CUJU9 fundack>ftem Sando Amando Trajedcnfi £pt(co-
po« & confpcratioiiem Sando GregominHiftaKSehtifiana^m
peram mc ttibuifte doAilEmus & R. P. GODEFRIDUS
HENSCHENIUS, Socie$atis JefutheoiogUi, in fua ATm-
jtRenfi Epifcfrftam DyurfbAf .aei)uo pani^iranimo fcripfic^ con-
Jra Martyrologii & vatiorum cjusdem Monaftcrii tituiorujpi
" ' Hiftoricorumque fidenf. Quoniam Epiftdla Gngorii Af^m,
«tati CbiiderifiRegis^ qui fundationem cohfirmavit, npn con-
vcnit» qiviai idco Safptdm^ diikqf vcrtiisj^novimttSi 4c tao*
qiiam inteipolalap ad jtak«IOiiqpe^in(Wj«i|^^
(ciiBuii ot bcnigftus ^or jidtfc potedt»
CEOTURIA^ I. 83
diAi Midia^fis Archangeli aiinuatldi} promJttentfs boHna fi-
dc«'<{uod contm^tttdidam elcemofjnam & adignarioncA
iioti veftiebat lo fwurum* (t Nos ^ames^ 9t\ov de NaA-
tiiacO)4i ^tiquid ret^om faerit de did;a Eleemofyna contfa
voluntatemMftatoris, vel minus ^lene folutum, vel etiam,(i
pratdidlus AmedeuS| quondam Dominus defaysy in vita fua
aliquid de rebus noftris, per fe> vel per alium, minus jufte ce-
-pcrit) vd habucriti jiHud remittimus & quittamus, th cujus
m tdlimonium qos prflediftus Simon, Dominus def^ysy &
Noi Ijetmeta^ uxor cfus, & Nos^^Prior de Nantuaco, praefenti-
«iiof ^ttcris figiila duaeiiniis imponenda/ * AtSutn in oSava Na-
thmatk a. UAU&Virgini, anno Dmm U QCLXXVL '
XXXIX.
J)on4twArtalSComitis^Aiona]l^^
E^ Cartulario ejus^em Ecci^riji^.
la Dei Nomiiic.
EGoAnMui^) Comcs^ GerabU^ (b) quondam nobilis ab Aimo^g^.
Viiit & Gr«r^^iiffiUu6,reiiifnifcensiiialorum omniumi**'^'^"?*
OfaaLtMi fco acqQifitiontf^ quanyetiam pro defenfione fa^-
«ori& mol, Aoncrd Det prtccpta t^s pavef<^0 Dei judicia,
pro his mctttcnft aeteirna pei^eti rupplicia; verum quia lon«
ganimis eft Aiper me Dominr patientia, non differo diutius
-poenitemiat fiibire remedia. Nuper itaque Sacerdotum ac
Miniftromta Da. adiiConlilittmi quaercns ab eis (alubfc <&K-
L 2 filiumt
(a) Artddm Camts^ Logduocofis fcilicet A Porenfis, Hiftoricis
LugdMotnflbiis ft j^nemiano notus. Henim Comitum ple«
morcm expeAamus Htftoriam ab eniditi^Smo Domikio de la
JVI U R E V Ecckfia Mfatukhrifimf CMeffOta Canenico (fSdffiJU
dign^ffirna.,
Q^XGtrsidil cu^us patcr fiictat alM^^UMiGoiilcs.^
14 BrBLIOTHEC^Kl^9tlSIAN)^
fiUunri qui dij^a((i€anfc»tee'£kui«dn^ SimdoftifA CMonfMH
fftacuta, hsc: inter ca^er«»iAihi^ifidiii3emiftiiaoo«^
futr levius^ me» folvi peccaca:' Hir faliittiiltws ^rtft^^iis fBq^
situsi confideran^r cjiiae & quanta^ etga^ SaiQ^ Manim Moni-
. fteriom^, quod vocatur Savif$aim9i y (c> cottnniTerim maL «i'
depraed^ndo villas^ e}uS|. ac; ditvaftandt> a^ost* prmwi/if^
Bm^ Mamno alkiuid en rebui» mci^ ^ol^onir tribuo!. l^
tur ^^Art^ddm dono de ha^edirate rtiea EfcIeriaE;^<$ M^<-
univ quaixf regi« Dbmkius^^^^ H UGO> (d> utfft tiHttfigrv*
ge fibi confB^di Eft auteoaf if^Ta hcredias (itir in ^igp
Lugdunenfivin^<»Gogniiicenfi', fupor ffuvittmr AiMritKi, «c
yiila Tbriifiicoy tec^, vinWindomifacatai; cOfti cufcilia^vt^
ridariisy cam^s, praCis^ fylvisv a^uii»^ aquaruniqtie decorfibusy
fervii etiam & ancillisy^ quaOtumcunque in ipfa? vilta vifus^
ium habere, & in vifla Cajbcco dian&m^ oniim^ cuoc omtoiBtis
appenditii» fuisy id e(l|r curtifis, campis^ pratist ^ylvisy&quidt-
quid ibi vifus (^m habere haeredltatis, & quidquui itv.^^'*
fiaco & in MotavxAtor Kabefey^ id ^, portum cum pifcatio-
nibu», terrat cultas & iAcokas^ fcr^os & andllt$ licriuftqtte
^ lexus^ quidquid ego in iifaedi^ villis^^ & a;uvttla Margfim
lisqiic irr Ronnencum. vifu» Cum hafeere totunffiaieiittcgrttfli,
. usq^e in cxqojfitumy i^f^Q Sanfio MartiMrr & MotiaOccio
Savini^cenf» ac^ (lipendium fratrum^ 0eo ibi ii^etviencittflp»
pro emendaiione m^lifaAiy pra abfolotioDcr oitonkim pec-
catorum meorum, & ofluiiiim parentum nieernmr; taisve-
. fo rationr hanc: eleemoffnattiin dotiakionem^iiers jolB,» ur
c'. a die
: (c) Savinut€wn\ )am fuptaf diiiai«scfieM6Bafte0iuQ) OrdijiUS|indi
«. fien^di Ar , Divo Marcin^ dicatttJif , m pago Lugdttiien(i> non
r. : . fongB:aJyf?|jpidofaBtefer,; = ,
* \jSy Mh4$ ttuj^y^\ efeeh» fiiTfanncr 9J4. rndiflf. t. conrenttenrc
Conrado Kege> & Burchardo^ Areiuefifcopa LuRdunen(i» vid.
CsriHkJatfdngt,
'efirNTWR^lAt : ' i -; ^
K>a<x,
adis pfaefeiu» fitftiiA^nim io. <ioi»if4p & potdlate SanOi
Hxtix^^QtfBmitm^f: . ^tmi/e homi^unr Uoeacab bodiot
•Os^ftV &^ d(»MP|«» qtii<i^^tiA:.4? ifll^ ttb^s zb ipfaEc^lefifc
•,«ii£drte'&4ti9ii^i4^ei otc mibAyn^c-alicui (^areatumraeoi-
fudif.TeI ftfQpiiiqppi^vuBjvAec Epi?eop<^aec Abf^r» nulli in»
^tanfpotsiiisi. : S:4fft^Ui .QotiBAm,^ &uxor)s ejus Theo4e^
kergut., (t^ tjfik ittt ^& $rii)»re rogamtint» «f. fhikiafffii
y^uttti^ i4imftt1krwiiT[lh ^iiltetimBeraMit Mtekm, Leuder
gtm, Djtfa: ^pef Ifiainilni Gerherini^ ittenfi^Mfrm, reffianu
Jififyif^EQ^fiA.i^etoniasj i aMoierfoi Genevenjt
0isfi$eifiyh pforfu^betharo»
Ik Atciuvo' Abi>«tu6 AImn<kntt«; ,^
^Acrbi&nrt» &ctd(i« pcfpetu» Vivgiiiis Mari«> & Satldf lotp^vef
^*^ VcT^hiirj & Sism^i Atidres Apoftoli', & iltis reliqaiif^ qu«
m iffa Bc^lefia cotfiTnfuht) <{i^cft coi^ftru^a in pago Gene^
lenfcy &in vilisr de FeJMaco/^zy donit ROBERTUS Co^
(ncs (b) ^ahto (uoyhoc cft^ Tcrrati^ dominatem itf |^ge
*6cncvcnjfe>^in vtlFa^dc Pelonitfco manfoiXIL icLunaticum
tmmnf) & ifios Gafaii^qiios in Pcloniaco habcbanr^ 8c iit Bro-
fiaca inanfb^ It & in lCumbiattfs nianfum L & Lunaticum
L 3^ unuM
(c) T^M/if^fr^w} alibi TctWgiaf vowfur.^
(f) Regnante CoffraJo AtgeJ annushic dtcflfi: fed cumr Wugo Si*
^ viniacenfisAbbas vizerit abanndpg^ usque aid annum iOoV.
& CoDiiadof moftau^ fit anmtf 995^ uti jaitr ftip^/' jndicavi*
itiu^t necefle' eft,f iUud' evenifie ab anna 984« us^e ad anoum'
f («) Pchnidiol vuigo PeU$onex\ \n picece^ Cebenneo^,
(b) R^terfm CvmKs} vidclicet Gebennerifis r hio notki tref Comi*
caoi Geb.OneDfiiini' generatiiones, Conr^dmt neoipe» iftius Rap
hrti patrem i & altetum Conrdium^ RQberdfiliaiiir *
96 BIBLIorHECiSlt^SmiAMifi
unumi & imer pratos, & citti^d«, & NMit<«iiaiiroi ILJj^Pdr*
loniacoi iri Loy^ manfos^fiiMr Fefifliltttf^ap^
tnanibf lU. in Mar(bki|iLiioitti€iimufitwfi|'i^ oia»
fum L in Sevemikts m«nfu*i i. a Avalfftco deetoiaai^de uno
lunattcoy a Prefcnnio decinvKn dc 0/01^0, i|uat Roberm fii^
ad Maciiiaco Cafalem umim cum vittea in(iniut tcncreintfr
BrefenatU & Acifia & Eftabulo mianfos fepiiapi 9^Sem)^
manfum L a Pebniaco mannare L a Fleiinio mamiareLX
Iftam terram tenent Canonid fex in beoeficiuvH^i in iffiiai
locum fervitium faciunt, & donat Robertus de itiluft CIu^
Ecclefiam de Paciaco , Sc vineajsi indominlcataixi uoam me-
^ietatem, & Contamtneam indpmioic^afn ui^m.medieU'
tem, &Bo(co indominicatb\tnam .medietat^^ ^iilirf jtemk-
fum eft, &4e alia terra, quam Robertus pro Akto tenet man«
fos XX. in ipfa Valle, in ipfa Ecdefia, qufac Magiftratmn tenec
ix^ (ex Canonicis, unam medieiaficiQ Jbgb^n lg«i^a^,n|«
daco in ante; ipfam terram dgnat ^o||iri;|isii(/Ccynqiuua
de intus Clufks, excepto un^m aif di^tatcKi d« E^lefia de l^*
ciacO) qium Magifter teoet per deoe0ii|n^//ii;^df9^ ^/g^s^i^
^don^ Robeitus Comes iftam terrami ficu,c io ij^ Cfls^sf^
memorat pro Dei amore & bona vojunute, p^ aiiifn^.^p^
(copi Geroktiy (c) qui locum conftruxit> & prp fLX^yffiZ^^Xf^
fui Co9rad//^^ozti\jmx ipfa RQberti^ qqi li^am ^lefipoix*
fiam fedty & pro anima filii fui Conradi, & pro anima Hugo^
nk Clerici, parentls Rfibertif & donat Robertus adUi^ria tn
S^elpniaco n^ianfum L in Marfolatis manfumjE. ad tecl^utn re-
parandums & donat Robertus iftam terram de inttisClufas^
quac ifta Qirta commcmorat in communia^ in tjili iciominu-'
' _^ . nia^
(c) Gerpldf\ is.erat <}ebe&neflfis Epifcopus, cujus antic)uu)ii Ecclc*
fiae Geoenenfis fabuiariui)!!» 1n <)uo Epilcbporum Geoevi»n]fium
Cats^ogtts reperitur, meminie his verbis : Girardm wt^irt^ui^
pd Ecclffidm dtFttii^nex fitndsvit^ ^uod iiuic Cart« optioie
«oqfiTuit. . .
M»t tit<wfiiMt^eDf;Mi iomo (^ usque-adpri*
inMni.Uina ffnl^df^^ fnS^r & per tni Fcftivf tatesSandtf
Maeae, & fcAueei SMufite Antbntf & feftum SaodU VcraaDi^ &
(eft«0i.Samfiii#4m»r^^ & die
S^?«mM4iftqi&i&;4di)adl^lMa^ commeiil<H
raty Saniflis qui in ifta carta dcnominati funr, pro Dd.amord
^ bon^ v^U/imp^Si pio afiima Eptf^opi Qcrokli i jgui iUum
lac|up f;Q|i|irox^t, f&.pro.,anipia.H^onis N^potisi Senioris;
Robfiagdf &,pro^i:9a ^m:adi|Pa{i^s ^bmi^ & pro anitna
igifii^ ko)|(i|^l &;pcb.4nim^ fiii4fut Oonradii & praj^nima.
Ugonii Oerici, Parentis Roberti^ & donat Robertus iftani.
Eleemofjmam ad illos Sandos, qui in ifta carta dcnoihinati
funt i & pro ipfis animabm^jqitas Dominus pcrduxit in n^
tamatternam^ AmecL ^ ^ v,^, . ^ *
S. kobef1^,^ithktiioiti^ dm ^ firtnari rogavif.
S.Conradty filii Robefti^ t^i conceflfit & laudavtt ilftacri clee-
mofynam. ;. S*. Pvorardt tcftjs* S. Valttri toftti* Si vHjmr
homo j^^.itieifinofyr^am votuerit toiieret quam {U>()erkui
|ecita4|i<» )fat^ ifta carta denominati fui^t, (it,
«commmiicatnSf & maediAus^ &damnatus, & anatfoema^
fiiatm< &.vituperatii6 a Patre, k FiliO) & Spiritu SanAo^ &
Sanfta Miir^, J(|i4atrc Domiqi noftri J£fu Chrifti , &.a Sanfto
Mjchaeky ^m novpm ,prdiiiibus Angelorum i ^ a qiiatupi^
EvaogelUtisijMarco^ M?^^ ^upi & JoantiCi & a Sando Pe-
troy Principc Apoftolorum ) ^ui iia()ct poteftatcm ligafldi 8c
fi^endt, & a Sando Androi) & a^SanAo Vcranno, & a SanAo
Jufto^ & ^ aliis 3an^is, quibus ifta eleembfyna data cft^ ^
acentum quddraginta quatuOr ^milfia innocentum, qui pro
([^iiflo pam ftifttj & ab omhibu$ Saridfis bci, 8c ab univdria
potcftate^ quae in coelo 8c iti tcrra fcripta cft, ut ligams & ex^
communicatus,^ damnatus amma & corpore, fictttDatan&
Abironv& Judas & Pilatos, qui Dosiunofn tradidcrunt^usque
ad tciicbi^as a^teirlcJtcs* ftatV ^ ,
y
m BIBU0TAfi<:£$E»QtlAtlA
jEgo H U GO Mtikofm .de(icnera^ CiV iiMe, fcr^c»
1>oimmcam Aiiflam cantabam fiipor ^ateir^ Satidi 9<tri| Priiu
cspis ApoftoloQim^^ui iftamacommuiiicaiiionem & mdt&-
didiofiemicci|C(mtra'Qa»9iqiiNftam4do(^
ilcftruere, ^^pamVjAenittfk!^
ikicmorat. ' '■'*'"'"•'
1EgoBEN£DICTUS,<e) Sanaa^Catholicx&Apofta-
Ucx Ecciefiae Pratfult xonfirmani tdccrevit ut nullus •homo fu«
pra didamfiaBredttatem iSani^Maiisi Dei^fMatrifsy &'Sanfti:
Verannr, A Sanfti Aridrea^^ eorunn'juVeTtfb.ttat(Ml^^^q^
fecerit^ Apoftolico anathemad ^t iUbttuflus;
• %L$. ■ »" ' .
Ex Cactiilttio JBcdefic S,yia€Mtu jyMucsQaeafis; . » >
T\Omino firatti Adakifi. £go yf//i^^ & iiltt mei Beraldm^
*-' Prcabyteri& H^riiiKr venditcjtes, venditnas^restioftrasi
qtrx fitacfunt tn pago >latisconiiiffi|an Agnl^i^ciacenfe , :m
VtOa Varenrtafy(z) hoc cft, curtile icUthirnietiSi & arborfbu^*
& campo f qui dividitttr a mane terra:Rmnatv z meridie d€
via publtca, a fero • - * Lentgando Presbytero , qtiae
res ititra iftos terminos fimt miht obventae in rpbnralitio de
parte^tnnViirmel, fhmberti, egtf!ft fi}nmei,!BeraIdusvvide^
licct,
(d) J7ir^^/y?0/«riiSr<FfiffP4] ;qui<;eix>ldoimmed^^^
(e) BeneMHui] nominis hujus '0(5hivus Pontifex t quiobiitanbQ
1023. Ideo confirmafidnemliaDef fecundum HAr^tfif//(^eae-
venfis Epi(copitempora h€tzm fbifle drca annum 1019. vel
> 1020. conjicie.
^ (s^ Fufcidcenfe ifVsrefinM\ Vici funt in ComiUtu MatiscQnenfii
vulgo tmfe & Varemfeu
^"Jr.. CESTUKIA I. " gf
licct» atque Wl&rdm^ Itibi feticiinius fecundum tegem Salp-
um, (b) tradtnms itfqiie tr^ns(ucuiiinuji| &accit)fiiius dc vo«
bis ^rt^titn Vdlent. X» (olidos , i&-fro ipib pretio dc ipns re«>
bus verpitienem tibi faciimjii ut l^ias de ipfis, quidquid vo-
lueris. S.Alarw^ $.Benadi^ &AldoQJSt S^Hiraldit SBor*
fiolfi.
XUI,
VettdftioaDommN^ntmis,Priora$m
Cx Clircal^no MontftierU QunUcenfis,
NO verint univerfi , pratfentes & futuri , quod IfiohaJdtu ie ***f
tJmtih OO miles» i& nxor ejus, Matild^, laude & afien-
& filiorum ruorum^ GuidmM militisi Sc Joann^ (ratmm , &
AnfeUci filii cjusdem Matildis yendiderant. IIT.Priori S. Pe«
cri Clu&iaceniis de^elna^ (b) manfiimy qui eft inter domum
ipfius Prioris & manfum Bergamorum^ h ab eodem recepe«
funt pretiiam venditionis, fciUcet Valentiam quatuor vlgtntt
'& decem Ubrarum, & tenentur, nt ven^itores, gflrmirf.
In cuiiu rd memorUm .& tellimonium prslens cartai ad
preces utriusque patriS| munitaeft (igillo communi Belnenil
Adum eit hoc publice Sc folemniter apud Belnam, anno
ab IncsRrnatione Domini noftri JEfu Chrifti^ M CCXIV^
mcnrc Oiflobris.
XUIf.
^^ ■!■■ ■ — — ^i ■■iiiiin» »1 I — ^■^— c^— ■— 1M>— —^— — *— — w— i^w^— — — i^w^MMi^
Qol) Secunium Legtm SalUMm^ viderint iiic dutbores kujus isouli,
oui ixiiquo prorfus aBimo cootra legem &i(icam tam acritec
ieclamarunt : eam non fuifle incognitam jm dmitdiu MidH*
fcomnfe , Jicot eam apud Sebttfianes 5c Helvcdos vi^uiife p iaiRi
altbi diximus.
(a) Nduic] Caftrum eft in Dioecefi Cabilanenfi , unde Nobilts flp
anti^a Familia de Nammfr^diiK ^
(b) M^} ^gQ SeaoMi
M
n9$.
ye BIBLIOTHECiT SWBVSIAVIM
XUll
Lugditnen/i . i
EGo ARBERTUSi (^ Dominut^^ Turre,tiotmtt%ir6
per pnefences licteras univtrfis, quod Dcminus Rehermt
Artiuepucoptis & Ecdefia LugcfunenHSf CiC»nteflefiiiift iiiiihi&
hatredibus mds in feodum&cafamentumyCaftrum SMrtdre^e,
cum mimdamenco & percinenciis ejusdem^ propter quod
q(o & batredes mei cenemur rcddere didum caftrum didil
Archiepifcopo & EccIenatLugdunenn, vel eortim alterif cnm
anobis pecierint; ob hoc etiam dcbemus cgb&fia^rcdes mc^
hmifttutn ii fidelitatm ligiam di£lis Ardfiepirccpo&Ecclefiar,
cxcepca fidelitace& hominio figio Ecclefiar Viennenfis & Co*
micis Sabaudiz. Pro hac autem cOnceflionef Cgo caftrom
deAnrone^ (b) qaod ab eisdem Archiepifcopo & Ecclcfia ha-
bebam, juravi, me eis redditurum) vd eorum akeri, quotiek
ffuero reqfiifitas; inruper, quidqutd egd habeo, vel alius ha-
bec a me citra ChareH verfiis Rhodanuro & Lugdusum, cepi
ab dsdem Archiepifcopo & Ecdcfia, eo excepto^ quod Kabeo
in cem delMakhiy munitiones quoque, quas infra diAuiii
terminum ^abeO| vd in fQCUrunf fecero, velhabueroiCeneor
cif
— 1 1 1 ■ I - - , ^ I -
(a) Alkertm D^mimit 4e Tmrrt] hujus noBiinis IIL Alberci IL do»
noini dt Ttilte*Pioif & Mariae dc Ttirrc Comitifl«« (iKas Hogo*
ais de ToiM, £(»rcopi Claroitionceoris fnter. CHRI^TOPH»
JUSTELLUS ttifier. Jrvem. tii. i^eaf-f. BernarJum quemdam
Demioimi de Tt^rre in Arvernia et ftatrem prtoiogeiiitwn ad«
£Cf qood ooini fida caret ^
(b) Cafirum S.Jftdrea'] ad iuvium SimnQm m Se^&uiis sieiiy
vdgo & Andri iiir Sttraoi ^ao4 M^ poflUit Abbaa Jlflibni>
CfHTtfltTAr. ^i
cU xeddcrc . Oe aliis watem^ qiias alii a me habent^ vel ia
'Jif — I hnhiicri»» eo inodo ds ttHGorY vel teaebor^qiio alU
goUit'iawiiiir^ vd teodbmsfiBri ta oMiceiConc auteoi mihi
frfbi xttm«eniK«ilidi Archief iicopas & Ecdefia in pedagia
l^ctmo &aiidq[ii09 proiingulis troffeUiiOfBto denariosi <}uot
fewipcrc 4eheiit>iblevare tn peipcdium, i»bicum<|ue leyabi^
tbrr^fob^wai) fivst ia tCDra dc dlma^, fi¥c altbi, occafionc
MmSiite <3MbiR^^ Hanc rctendonem pedagiii & omn«i
rfiif«iMfi&^ f ro mc.4k hstrcdibus mcis cisdcm boiu fidc coo-
4»l&9|ifomitlcns cum iisramento, fiiper iao^ Oei Evangft-
Ka Mnito^ qm omnta fiipradiAa bona fidc finraturum ^ &
ludfef^^onocotttiawcttCiiriMB. iBArim(c)4|ttoquS9 Qxor
«MM Mni»lii^adiAa«moBflStJlcfp^^ )uramenco»rupcr ^
IbaAtM^ EvMigcKa coiporaUccr prcftito^ (ccabMsafidip
jlcnrawramf & nulla ratlonc cMtravcoturam. In ai|us rei
ftcn^caiem^&teftimonium, t^go & ipla pnrfimcem cartam
tmlliiBba^ ArcliSepiicopo&EcclefiseyfigiHofwi no-
Arorum tcftmic^s communicam. AQnm awno Dommh
MOpXXVIiL mcnTc Junil
'^ : : :! XUV.
i: ^irMtpiHmJiM de Tahmis.
& GuMlarMi Moiidlem^ S^^
^ lA' VfblthkicSandac IrindividustTritticailis»
D0|)Ui.^^S9<a)divina£iycmcigi9tiaRab RciMiBoftrissbsiuisfM^.
'l^iEiKMW augmcntarc, mf» Rcgiim JhriBdcG(ifibHim][^
SKifl^rami mik dttdmusi & honcfittm dj|^^ QtuH ^^
vU; .*-r ■• •. . ■'. M t pro-
j^' , . ^ — ■ "" '" —
^ ig^ tiatfix\ Hugonis Colonisd & Reycfffi-flMmtii Httrili filiai
^ . ^ oujpiiiilii^ts^UiTel^ilctfismGtMsiogm
. $m^ rZr.D. JOAN BQUCBI^TIUSf» <tuits«i|icliibfCtbcfl#
> .tMni^ omntiim QaUitt liitCQttq^
(4 Wajfiatil} fcilicct Burgoaditt tni&i)ii|aimRfK. . .
BIBLIOT.Ii«C^>SllUSIANiC
propter notum fit omnitiut O^EcdeCutf & tioftriK fidelibtii,
tiatis? & ttarctcuris, qualffef ob anime noft» remedMii»,:ie
petifione IRMINGAFIDIS (b) Regifi^e^ <onfU||i» ndfttie
diledaiei & BuHhMrdi Archiepifcopi, fratris noftri, 6ctom:hkrA, ^
Viennenfis Archiepifcopi, cMierorumque noArorum fidelium.
Damus in pag<> Ahanenfe(c) Taherks (d) vilUfh cum appe%i
dttiiiruis^ & cum Ecclefia in honora S^^ MaHs;, A»%iifti
^etri^ & Sanfti Mauriciiconfecratam) adSan^m>NAJiitiiR^
& Monaderinm Saviniacenfei k adjregrmen & fubfedioifeifa
'lurH Abkfiif^ (c) &rucce(rorom ejw^&utiltttttemfirptntiiii
Talverits monaftice Dea famulantium; ita oe in n^fteacifiU
tioiie Sc ImnHgarddtie^mxy Sc fucseflbrum^tynftwnim^IUl.
gum femaHeat. Et ut k^^k «lobis. fai^a (^ddaiitay^ ^OMb
tioftirarob(»ratimw5& Jigitlart jufTittftis,^!/^
.Carta IS^jnddi ^4rchk^^^
. pro Ecdi(jl^Cluip0fi< . • . ■.- ^c-A
Ex Caitulario ejusdem Monafterii«. -, «- .-
M0|« ^^Overinttam prxfentes, quam futuri, quod ego R.(a')
•*^^ Dei gratia primas LugduntnJls Eeclefis Archiepifcopus^
P :■■ ■■ ■•■■ ■ * * V ■ ■■ I -. ^/^ -\\l.-,.>l>.T. 1 X
(b) lrmifigArdii]-tz^lam ^tpat poftca'aiiiiQ^ .Oomini loi^. Prio-
rativti Talyerianim fiiAdavili , nt diccn^us in l^ria neftrd Sa^
■ ' kduiica
• (c)! AUfaffen/i*\ Parj^wDiicatus Gefcchnenfisf gtii PiAiSi&c^L^
. ; .; -'l^lrc^ias, Ktimiftacam » & loca circum^iclna HMiiaiiS^ PSps
'''i* «ii4ffMtbsficnIis?ocabjlui'^ vulgo Aibanoift. ;j .i.r.ii^M^n
* (4) T^/pmW} infigncfldlliaftcrium cnOrdinis SandiBcncdidi,ab
. Abbatia Savini^enfi depcndcnsi ad lacum Aoncciacum ^ vulfb
*^ •; 'TfXoixt '''" '^ . ^-'^ -j;
' *'$!)' ^'^^ ^^^^j q^i Duiianno Abbati anno loo^ elcSto&cceflt!^
* ' • IfJcoyra^ccpnim iftod antc fieri non pdtiut ; Scd ^ftftnlio. noa
liquctt d^ficicnce aone/ tcgtiilRc^s Rodttlphi/iQUii4ffitlom
(a) Rj Raymddui. • .'.**.>
CENTURIA I.- ' 93
de maiidato GmdonM (b) hdtm cneit Gomitis Forenfis^ cum
hsdMTtm GomiutiiBif oreojem tn inanu mea jnomiQe tutcl^
Liberorum ejnf, Mfotum meormn, afiignaiS Abbati & iCoa»
*cnmt GhHMacenfi tdtam deeimam yiUa de NnrvkcQy {c) ci^
tra aquam &;ttlnai aquam, fcilicet majorem & minutam de«
dmam pro decem libris Lu|dunenfis monetx, quas debitales
annis fingulis de mandatoipratfiitt fratris mci eis aiHgnare te-
jpkcbAti^ ti$^re ^J^ aliquJk diroieutiOM \\itc perpetuo poflf^^
dendatn > Ita^ qiiod nec Ego nomine Archiepifcopi , vel ali«
quis rucceflbrum meoruni) fi ve Capittilum Lugdunenfe^ pater
meuSf.five ncpotes mei^ vel hxredes eorum i aut aliqufs alius
vAirkStfS» dtoiffia aiiqqfid' vaftliiirtVyiBlttiaf 5 T^ <^'Wc-
pa in «nSoiiii, tnm ntttrimM(ii.^imaIiuA^, ad fkci^ndum
ahmferfariMat raefftf-diftr frkres mei^EicMie Ctfiniacenil
quieta& iA piaiee ^emaneat, &• fdiSifdum) qiiod ad hant dtcX^
jnam cbiligendam' ntiSus . minifter eft ; perhs^editateifh , vel
pei^ dliquam fucee^diiaB;[ l^d fHe eaM coSlfgil^^ftifeffet atS
^Htttt^ ficcKfiiif; txA A%b^<i^ nuritros eius iplcim ^om-
Ikiftrfireiroliiericcolligendam&ferendam inealibertate, iH
ij|na tAi/pore (ratris mei hoc fieri confuevit^ ^o quoque
iA ttujorewvfirmitat^m^ authoritatii Archiepllcdpi ratumiftud
lia^o,'&^Hf bnd authmitate etmfirmo. -^fletfUtfdaveruii^
TatwmmX^ & nepos meus GMtgoj & fo/ithi^t^v» GuigimM
& Atgrfmffa, (e) & uxor firatils mAAdala^ii) ComfttiTa.
' A) GuidohisX usquc ad annuiP TiOj/viSmSCpmittmliune Pori'-
^: - f ffehM-'^ERCftTAm;Slcripfit,'1^
* - * '''iRayiidlll65 iiqtitdein Archicpifropus Lugcttitienfid, efus* fratery
* ^ * " ')«aii tfiie flDnunf 1203« hWroniib faorMi toeeldm gellmt.
* : -f c) Ker^uuH] ' v ulgo Ner?ie<i, InComitaMi xE^refii. ; 1 . T
• ' i^y Pdter Mfui^ * <u«go II. fciltcet Lugduncnfis & ForifienGs Go«
tncs, qui Guhlonc Ilt filiafiipervixerat»
^ C^ A/^r^iin^3 ea eft, cuiHs pttip^ium tiomen in Forcficftum Co«
mimm profapia apud QuercftanuW^ deeft,
XO dddUSxComitffdjtsM quoque nomcn Qaercctano^tecogoi»
tttm fiut»
94 ftlBLIOTHEC^ SESUSTAMiC
TV^/ iltnc HugoBeaedidionts Dei &EuftorcfatusMattridea«^
fis, AblMtei, Cuilelaiiis Arch^reibycer de Neronda, Doragi-
nus de Spodis, le Joannes de Vaura, JoaBncs Itoche, Aymar"
dus de Veraol , Catardus de Suire, & Ghatardi» de Ticma*
XIVL
Dmtffo Cmlelm Cchenmrifis Cmitu Msm/lerk
, jigMmcnfi,
Ga Ctaffdtozi» ejufiiem MMufienl
xt4;. ^^^ Girffe/w»inf<|iWni<>ijl».l>iMi»fiii uoivaiis Chriftt fide-
XX Ubus, fiaefentein fN^fiain in^noAuns, rei,,geftae noti-
dani cum ialiitt: Quoaiainbbiliseft howifUMp memoria^
& eomm vica^ in momcnio tnmfitoria* cafibpter iiniver-
ficati vfiftne, cenore fipseleotis p^gins voIumMff fieri manl&r
ftum % quod iios;{tt-o remedia ^iiqMc aQftrat,^^MSar(a) uxpris
noftcae, & filiorum aofti^ni|ia« «mnivnM|ue Aateceflbiuin
noftrpmm in peipecuum, Ecdefiie S.Mauricii Agaunoiiis &
Abbac^ ejtiideaHjue lod fervliioribust dile^&cariftimis no-
ftris« qnilws iocci^ & vecK fiddjc^sAc fidei ceoemur 5ci)4-
Ibingiaiir ligmento/f^SisifpWt^iaod nt^ii, aotaticui nomi-
ne noftro jipwil c^finHn ^ Us. (jkz Iblv^ teoeotur , pro re-
bus eoruQBt qaiesfwu^e fiieriat, j9e<|uandpcuaiqiie ip&s per
illum locain innfife condjsenc, vel eciam deporcari remitd-
muii &hocpro|Mri>it&|io!l|mhmmiH>niieufi2Cceftbrita
prpmiminus Ibleaoiter ft^ulaodo, fiituris c^pofibus tueri,
ia inviolabUicer obiienraK; JSi quis aucem ex noftris bsredi^
bus, five fiicceflbribua, contiia dooaMonem iftjim aut eleemo*
fya am venire waefiHvpferit) maledi^oneib induac pao beiie-
■ • ' di^o-
(•) 4Ufdi$l filia ^it AlkmiUl Domiiu de TumPuii» & M^nm
it Turce* Avcmis , quar in dotem habuit Ctftra CoraiUoftis &
dcAomaiitt w (X ^ cdUmc&to fauti aaoi uf ^
CBtmmiii r; t ' : ^:
S6dotMt fc.Dpmtiiiit lEfus in ditkiae diejlidicii dignans'
fvfribtMC ttUonem. Hujus rei ceftes ftt&c Oominus Abba»
dBffi locr, ^iklaMn Jh^iurarm, Nicolafus JCantor, Ajmo'
ife 'S«nAi» Paulo, Omonieh Oominns Albertus de Comf^eysy '
jteUr^ Vakems ite AlUaco MUr, WMtamhAzKCGh. Ailum
gmm Dotmni MCCXLV. meAfe Ai^fta
XLVIL
VtrptOf EccUfu Clmidce»fiy a Comitt
Matk&mififi.
Es CaffCiilari^ Monafterii ClunhrceBfif.
Unifcrfis pratfntcs littcrat in^dturis*
JOanMs^ Cmes MatkconeHfis, (z) Sc A^ Cdmieifla^ nk6t qOs, i^«
ralttcem in Domino. UniverHtati iloftrat notum facimus, .
^uod Nos in quadam domo Cluniacenfisf Ecclenar, qua^ dici-
tur Mansi-Bertholdiy (b) propcf Logdanwn^ nnam habuicnu^» ^
td percef^mnsi vel mi^jiiBMi ali^uaHi PmmarMm, (c) auc
giftum
(a) Jommei C9mes M4tis€ohenp1 Joa^ndi Droccnfis vocabatur, e
CemicumDrecctffiani ftirpi» Rcgi^ famiti^^ ^ni Afexrae Ccihr-
fiffit Matisconenfi nutifchit.
(b) MmtiisBenb^Ut^ Viago Ment&cctlioj^ Pliorilu» }n Dombil
Onltilb Chinfiacenfii.
(c) J^0cMrsftkmm} ikl eft» aMOiK dbarhi^ ifoibui Epffcopii» vifi^
tans, itm Epikopl CofDitesleiumema paicuiitsuft de que fubr
fidio M ^4]f C0»nfmme Je Of, erdm. C4f csm Afefieim^ ca/u
fe^us ie tenSim* Qnod f cibttBi non adco inrolcns in hoe
liginficaio maiji debwi, ^uafM^equicicin icriptorcs Claff^i vcr«-
bum procHfiffiCf pro ribavires reticere nohnuncjUaili ulurp^*
lerint» ttt fummus Poetarunu J£neid 9
^UfitfereJt Uti iette ge/Us cerfora rehts
PrmurAte vifi.
Apud FUUERT. i^* M. <7pK Cantolep.^i. rrbcuratio
?Ocatur Ctnrab)jt| i|Qi^ clrcanfibus&cireutacuntibus^ id cff,Ti&.
iintibus.dfbnetQr.^ Vifitationiciiimatineucftprpcor^Ciacap»
^VcnecabilsidcCcnlik
0 BIBUOTKEGJB SBBUSIAN^
gtftum feu exadionemi & d qnid de pracdidis in cadem da^,^
mo habere de jure poflumui, vel debemus^ irel Praedeceflbres
noftri aliquo modo habuerunt. Hoc penitus libere &^ abibh)
lute pro nobis Sc fucceObribus noftik damu^i concedimus 4(
quittamus in perpetuumi Abbati & Cluniacenfi Eccledac Cvh»
pradiAs, ut nofltri noftrorumque memoria a Succeflbribus
in Ecdefia Cluniacenfi in perpetuum habeatur } in cujus roi
teftimonium 8c coofimiationem pracfentibus litteris Sigilia
noftra fecimus appo&L A£bm anm Dmim M CC XXX VII^
menfe Jannario«
XLVIIL i
Previlegium Monalierio Portkrum a Domin§
]Saontislu^eJU. ^
. Ex Pomrum CirtopliilBciis»
1917« II4G0 Humbmui, DominMs Mmnflupelli» (a) notum £aicio
I^ omnibus homtnibus faanc Canam ]n(picientibuS),pro fa*
lute & remedio animat meae» & parenaim meorum^ me de-
difle domui Fortarum per totam tefiam meam, tam ttrra
quam in aquaf pedag^a&ufagia, videlicet| ut quidquid aliquis
converfusyfive alius NunciusDomusPm^riy;9!r(b) emeritivel
vendtderity nuUum Opigium dare, qyidquid duxerit» vel per
terramt vel per aquara, tam in de(cenTu quam afcenfu^nul-
lum pedagiwm folvere teneainr)' pixterea onmes hominesi
qut ad Doiniim Portaram grada vifitatiooii) vd nq^ociatio*
nis, vel operadonis acceflerinti & fecum Nuntium Portarum
liabuerint) tam iii advenra quam in redltii, ab omnibus ho«
minibus mcis amicis accipio pctpetuo in guidagio^ & con«
dudu
^^^■^—^^^— ———*—— ^—^———— ^*l»<—*» ■IIIM» II ■■■ |IWI> - —
(a) MofiiiiUifeUil Yulgo MoBdnel» in agro Valli^-Bonx apud Sc«
bufianos.
(b) Pirijinptt^ Car^ufia cft in Bug efio, Pir/f/, todus Ordims poft
magaam Carthufiam aodfuti&iBai non louge a S. Ramberd
OppidOe
dhfttt meoi utauceiti barc detxatXyxA inea raca fit in per-
fft«uiftil|mcrcM!ftn\camm JigUli mef munimine roboraii
^ i4mM 0^ btcamau Dmm M CQXVU» i^i!^ i^ ^mi
l^t/m^aJ^Hd^r^t^ CampmtmiiiiA Jfhorkt
Comite iJteSemenfl,
^ -^ • In «o!«ii^^&rihaf=«feihaR^^
EGo AY MO ; 'Cmes (?^«»iw//,15f filitismf u$ GfroUutf^t- •«.«»• w8l,
mu$ & conccdlmus Domin^ Dco Salyatori noftro, &JJj;*™^"
Sanao MicliacH Arctiangdfo ^ «f*^ (a) Wnnem Cnmfum^
mmnitmi, (b> cum ^effeJtUi W$ , «aqua, qustvocatur
D.r/az, &. rupe, quae vocaiut ^04^ Wsqrte ail^^r^-w/ficiJt ex
integro ad Comitatum meum pertitiere videtur, id eft, tcf'
ri$ , fylvas, Alpes , venj^d6ne$ & banna, & Monachi Peo &
Archangelo ferviente^hdtttttum^iiabcant, & teneant finfc
cbntradiAiQne alicujiis tiotflfflli) S^iMhil nobi* nifi elccmbff.
na»5c ofationespro anichabusV^ftris, &Parentumnoftroru»
retinemus, ut Sanftus Michad ArchangeUis perducat nos $(.
ino& m Paradifum cxultatiohis. ^i quis autem , qood abfi^
hoc donutn tonfringefe.'volncrit, inAnathcmatc & mal©-
difticmc Gr;ficut Daiitiifc Abiron, qaoHsquercflpiat,'& fir-
dsfacittti ex iftis ergo donisfunt lcgitimi teftcs utcrini fta-
txtsf^ifiio^f Wilnhw Fuldsiti4fm^Afn«dm^THr»mln(tttm
i(^-'{^im»^^,AUfertfu Miles, & >j^iwy^ Prcsbxtcr *
siiicSr ' ' gy>
(a) m^^^pli Jf Clufa^ Monafterium cft infigw Qfdini» S. B^M-
' \ di^3i io Pgilcmontio- , . .
\ (b) C^mfum-mMnuum} vuIgoChfncujnh^tPrioratittBettcdMVwKiin^
ab AbbatU Divi Miphaclts d^ Ciu&y A^ftxAw ia €«itiiIinMi
JF^ttdgniac» PrOTinciac jugis^
,9B BIBLlQrHECIgTOBMSTAN^
Ego Andr0aSy<2xjtt(\wCqpeUanM, iiaiic Oarttm pnecbpdb
Ipfius ComitU rcrip(i.& tra^idi fmiP7iJbfm J^SI^UMPi^
...^v:
^ Ex C^uttolario ejttsdem Ecdeiis.
ftb anno 1075. /^Uonjam humana ftepf y.ita^ip ^ W^rju^^ quotidie ift
usque td an-V^ proclivia labituri tam.in progreflu dj(er^ni^qqi rempa
aoxn io7g* j^fcendendo minuuntur« quam practcntorum oelapTu. hm
volentes , nolcjtitcsvc |^9,s fem^<sr infeltant %j§*jfl^^^*ggiflgg
tantatn niiTefiam « oportet) nosialfqujci^medc^^
nobis adhibere., Qu^d e^ HUG\>« (a) /^S^^Ijf^^^
conndefans pro fcmper pcrmanentibus.^ tra^seunna m^^
re cupiens; Ideo dbno peo & Sando t^etrb.^Lluniaceimq^
Cpcnobio, poteltatcrp m}\msu^^2tVQCU^^^^
qux ad illam pcrtinent, pi;^ p2?fi^¥^fP?^.fe?P;^^^^^
ne, & progenitorum mcorumyenia culparum.^^i^.ut p;^^^
pes fiant omnium bonqrumi quat fiunt iijlUpl^co.p/ocm
centum locis ad ipfum pertiofntibus. Huji|&autbn don^
Vionis Uudatores & tcftcs funt> inprin)is Sikyha\{^^
cui eamdem villam in idotalitio dcdcram^lu^ri^^^ fcater
m^^us^
(c) Papd^Urbano' rtgndnie^l cjus nominh IL idco buiincrfbndatio* ^
!hir <tirtd refcn» deber anno 10%^, us^ue ad ^nntfn k^. (jiio
Urbanus obiit. ^' -»». r!
(a) TJugoTyiiyBur^undid] ejus neminisl. "
Qf) Sfbillaixi^r^a] llLLWS,QVERCtTAHVSHryi.bui.
Murg cdf,), &SAMIV1AR f H AN I fratren, Htfi.iSm.F^Me,
kb. iS cap i V?^tidofP;flk6rfem HtigoiHs, nUhi^m ,. AWrf^lmi
NiverninfisOimith filtam fuifie exmimaruiitv^t^ttm Ktc Sibylla
vocenir. • ». . - *• "i^«. •• ^
(c) Henri€Ui/rdiervteus]?ottugz\iixO}mt$f9L€ifioReguL\£^
^v-
'^^nmm(K"k^- ■ s9
pci]%t&CoiticsC«iA^/miGgeottor jam d&Ax uxoris mdt, Rteji-
mm:ScatklaSapy Ibtfuhfiiu de fotfuetUy Hugo Vicecome»
4b.lldnav&^yjBumlus frateir ejos, & Seguhtus jic Belna^
iiMMdbB|ok^1budBa«iiriA><^3»sv de la FKfcnKey & alii multkdd
ImsUiacfnea^vlftocaQiemipciiteftanifiv&VJIIiM in pagofduenfi
cft (ita^ & hoc idonikm.i^dhim eft:cempofe 4^«M»Mr>Cd) Ann
|)BftMiutaen(ii Epiftopl
DOxnlnoll%VlklG(yAug$^o, bellum cttm RODULFO loft*
C)Mr:^mmer&maQ4u€ Papa HU^DEBRAl4NO id .
Apoftdlico follo «efidenc& , atque Acchieptrcopatu Liigdu''*
fieiifi, iiib f e^nlitie Domini 6 E B U I N'! quieicente, Domn# .
etnm DALM ATIO^SavinieniisMbnafteriiblculum tenen-
te, VIDELINUS(a) ComerFor^Jlii;z^iae¥^OiCvtm1it-
r^o8c^]mfr3mhu%(ui$^^U^ Theotarino
quoque cum (ratribus fuis^ Jmlone ic Altardo ^ CwcAgnonei
Bai^i^-emfnsvin ^gtbaUo fratre A]|6,' t>urannutqite Vare-
narum cum fratribus fuis.) ac ^Jmo Sanffi Nicetii, & Durandus
Monwf^ 4^mff^^U ^m^, <;«P> worc fua PmtfarOXt^VihvLW'
^e fuis hxredibus , omncs coDCordker hanc Cartatti de Ec«
N 2 defia
X^ Ag^ofiis\ qui ab snno 1072. usque ad aonun logy. fiduae fe-
" ' , * dit« Ctim autetfiHugo in Burgundia annoi075« tantum regn^-
re^coeperit, Ae vtftem montchalem Chiniaci anno 1078* io^
duerit, neccfle eft, hanc donationem faftam fuiflfe ab annoiOTj;.^
usijue ad 1078.
(a) Widelinut ,Conies Forifii'] milli hiftoriconim aoftrorom hucus*
que notus , <(ui $ iit opinor , pater Gatlebni Ccmitis Lifgdtmfifis
'* &¥orifily a quo QUERCETANUS f* Hifi. Burg. Uh.j.
oaf. 79. pfofapiam GomUumForificnGum itichosviti ^rac.
VA BtBLIOTfHilMfftWSUN^
elefia SaodaBRaulx,.qi!terffiqi-ie&iii#ai«ciU«.Sanfti>LBiii«nti^
cam finibus Caif^ fieri>)u<fiSimeifc')aodd^niat!^:^«unC(»i(ie>
h\K rupnuHdti pro aoiofti fiia hdedk^V &vit9(>libeA, ^wU tit&
Vtcariust Qce ulluilMaibiifi^Sccie^ar^ natiaxhbiMMrcfaiifrai
d^quid &<ir«qdej>n»reliendeie):{^ffit9' fiMianatfteoafOSV ^
Vernea usque ad Balneum, & a Balnea-pqkie iadinibifait<IQi4)
«/9^ usque ad fylvamf qux fofatur Kuironella, 8c ab illa us>
que adeorium Adyifrttea»i} atque doijit liccqtiam nobiuicci-
>Quod fi quis aliquid campti aut vinex& fylvae, & pro anima
fua, &pro pretio iidbis"dtre voloerit, 'quod nos fine ulla
offM(iOfwrft-QCcafi««(e ntillhm hiami&i J^Cii^tfiofitiffntatiL
S.Vttidelifti:(r0M2«URlconls, i6g(ioniVft«icr9t^,.Umb^
•Vichardi -TefftgrilHj^ AMiloiMs 8c aMtvtn^^h^OthStim,
fa^atjl cma.ifiAmiMu» nteHp,Majo j^mia. \Ji^,AlV..\mm
thntmi M XXXV Uh IfuUftX concutfctte l^^fEfOdwitV^
i€dpiaimanii>.Jiawen(il vJ^onachii > :ij.<
Ci , ;,'
( ' . , 1' ' .Aill» .'■ ' ! 'ti ' ' ;i.") .r.ip
^ Donafio EccteJiABn^VatenJi^ a Dalmatio f^cf^
* ' ' Ex Gahulario Bcclefi^ Brhf ;ttdi^is , aoMJ • darisififlio Vixo; Dmtii^
tkafinood^ CAcrofan^T Dci EccTc(Tar, S. Juliani Martyris tico ^rmr-
aumgjd.*"* '^^ ^^^ qua ipfc Sanftus Dci Marryr cbrporc^ cumcastc-
ris Sanftis^ rcquicfcit, fub quo loco bqknatim (b) Dci ghtia
yicecmes, Rc^or pr««ifc vidctur tcmpotibus Cunde^ti Prac*
^j ... - ^' . , pofiti
(a) Briv4til Bfiottde in Arvcrnia. .
/ {^) lulm^titupei ^ratU^ riceicmej] ^ffphaoi Vicccomitisfifiuf,
^xmai\<li Viceconiitis ne^o^. a quibus vetuftum jSc^illpftre Vi*
cecomuufp jPoliaiac^tiUQ geaus* . '' '
Dffirfiiittlti ii^fmr«m>3ffiiiM)4Mf ,B«itn»Q^^
donationem, Si per abK>lutionetn animx ruf^.w^e^.pJ^Pt;!^
ninus per incercefTionem Ek Ji|lii|ni, & omnium Sandorum
ic peccaM ^jls-inclulgeatum. triJbuerevdknecur. CcdimuL
prias, qux ex ImtifeAiiiite 'ffareftofa falsraiii^ijf^jrent, Ainc-
lttarkVejoae«£i|i:^.v^»4U«<Ufiitur .0«M#;tM ififey^llatH
fiB,.<Uaf»|Mf» &ipQMiii» ^/yhri«^,«iiki|iiiEiH iw:i)Hts, qpaigmmiL
vel t^aadt^iM^fmftt^mx &i^a»<kial>u» parcibus e«a4R^
Ma toctMPiUjitmiui Doo & SafM^-^UtKft 'mf^vmmiM',
lBia^fiMer9>,<iK)lu«iti9» IkeiiiiaQ&h facien^i ab$qu4^
■ib c<)nttedi^9C(iiiAoi»ai, fane fijqui&lKQniiPAUtltffrx^l
neaa wifttttcs noflefM i9iiMita««.ypluecU,i»M»qu«difcte)Urp^
iDgattfiefibna QwoMic» S(iiH^<|uliani «Qnatrtai«t«l9^Fa*,
«eriC:. lofwpif iffnift,Qfii imarBat, &cii^DaK4ni&)A^]r-'.
roa^ Sbcami»4A trailiteQe, <^1 OMtmioum oiididit, iihinfer^ ~
imm prfctpiJDfnturt nifi t<enpu(tnni^.& aid cnieQdakioQcm a(ic<)
nerintv: & infuper auri'^riltbfiad»><ioi»ico^ttspdrfolvatt jls
cjnsniiiiucil halKeaftkffuai» .FaSlk^Kmtfit^ii fiffrlll {^pn.
|anti, apu^^Cafi^unv, qlii^d: v^twtJlt^uaiiiiayv»(c) repmtto
to.KO.D\il1^H^Xd)^^f ftim»rtmt^Heit,w>n A.quit»tw>-
N 5 rumj
(cj PodumMimts] ica atvoalki coiTOprefaiHiiadCaftciimiiiVda^
(cl) RMliilff Rfge\ DuceBurgundiae, qui in Reg^m FfMMfftnf coo*
" itniiim (Bni;o.9^. Csimlt fioipltcis R^ faolitate <& dd|dia
tbliKiiSicJci^us fuityDbiitp^i}» .. / :. ;: *.^
•.-Tl
loi BIBLIOTHtGWftnr^IANifS
niaii hxccartat tuiK cettiporis c^feriMa, omtrhceinpor^
firma permaneat TefiObs i$A% Godififiraico EpirctftMi^ Aure«^
Ubj Dalmacioi StiftitianiO) GtMl^i OdtkMAv Ker^Ho^^M
derio, Raytierioi^Bemardb, JterciMno^ lASrorit^ Blee&b^
narii Guilelmi earttni iftam M^^icf^Mi^^
Bemardo.AMeraf$.
^ LIII.'^ ,^^^; -. •••^':;;'^^
Cqncordia inf^f;\^^^
^Bx^GtnularioEcdefi» QlaiiitcMSt» :
•f»ir.
r*
1155« "^TOtttflafit omnftnt, ^uod fracrerdft A^stpfio,^t) ttdlAii»
4-^ derdQi DomatCluniacenfii «lediandiMis Dominis Bntf
dh> Lugduildig ArehteprfeopOi ApoMca^ fedia Legaet>;d»
Hemkoib) VintOnietifiifpircbpO) undicim^mtiUa folidoW
ruffl' Lugdunenfis monetae pro X« it 7. milHbuft filiidUf ^ de
t^uibas Domus prxdiAa Cluniactofis ab iltis Je MfMmio im
veftiri pr^perac pro iomnibns deeitttJsi <{q» iS^tisuMMfi^
erigebhnt^ didiimefti.qiiodfiritreideMitfacbrioLm
do$ LedonenjSs Mona^^ (c) ds aiinuatim pei(blvanC^'4c pcft
his de iis inter eot perpetuo pax permatid>ft : dcpafctMi
diAum eft, quod illi deMifmorio pafcua in terris Gigniaeeni
fibus^fine-damno, eomm bona fid«>incerveniencet'i|abo;qitt
Similicer-Monaohi Gigcfiacenfes de^pfOpriis^aniVialibusripatf
fcua interris de Mitacori^- liabcMt; tiquis^iam^Gigttia^
cenfis auc ab Ecclefia itla egreflus, vd alius quifpiam poceilafi
eorum fubdtras , illis de Miracorio damna v^ injurias infer^
rec, ipfe Prior Gigniaci,' & alii firatres^ tUom "oA Hefttcutioitem
damnorum vel fn}uriarum bona!*fide .compeUenc \ , fi Tero
.iM^ malefadtor ille ^icus a poceibce Gigniaci rededdreCi & poftea
/ -^ aliquis
(a/ MtrMiorki] vulgcle Mjjifotr, «Mooafterium cft Ordims Cifter-
cienfisy non longe aCufcUo oppido, in BaiilivataCabtloncoG.
- (b) WimomefffiyiB AngMsi,
< (c) Idiiomiafis Monetd\ qulr oliia apad Ledooem io Coiaisatu Bur*
«gundia^ cttdcbatur*
I I ■ M II ii^— If— ——II Wl I iin— — — ^plii \mx
itfiquis hominum fuoruin, taniClericciriioi, quam Laiflowmi
)nindem rufiapere, veLipfi awRili^ pncbcfet feu eriam.eoni
ftteR-xaura mdignandi rq^eriretur» Prior-Gigoiaci^iCiini^Ui»
fil^bas; Tcceptatorcmueel confwlatoren iUutif ad reftitHent
A( dimtik coercerec . Poftquam 'ettttm a psoteftate eorum f(h
tecpenitus^reffusv Domtni-Archiepifcopui Lugddneniili
Bpiitoi>i»>Wiocdni9nfi»,iAbbas Cluntaciv PciwiGigni«ci&/ui,
iffym^^Miter boiui<fide*usqiie.adl*«tit&^tnam.p^fibi|uet
itiktffV^^i^teitiUideidicaAonffi^Gigniaiceqiito^ dt &isjf«i
ddltv deierris vel 'quereliSf quas Gigniacenfes &fratre$'do
fiiteacorio liitc : Inter fe habenc. i>idum eft , quod aftcfta^
ifaSKte boHonnli f^iroifam y f^ fieri pcSit, convetriaMv-' vt< ibi
iMul(]tMqiie.*|ds>.fiiuy( oftoif>t8Ci':(i aiitenriqter fe AoalifiM
^iMNMife^QipddMtVante.J^wttninot Lt^doqenfo^jArchH
e^<^am^'&'Hcnticnm ^incotienfem Ef^tfccpunr)- «d te^
ttinafiidam qnerclam retnearent. :lio€ itaque cotum tatit
QuilitiBM^ Coftvcnitus, 'qitoin Gigni^fna&i (.-«(X liott 4t
1BBMy<>ilfetyc>v^»ud»veruftt^ fieri CBj>Qcflemntl iciEdSitm^^
fte JftHU&fUih» «f cMjhViimtuktti\Dmim:^ : Lugiiiiusqfi^
tti)»pift6po,:Apoftoficx.fedi8iL^a864 /ibimo ^V^ikttontenfi
Ipifcopo, .P. Cldttiacet}fi de.E Miratorienfi Abbatibusf & KL
WiorC' <Mgiiiac>) -^Qodfde omntuflh: Sigilla pncfentixarte inr
ftfttf^d^klaitrtt. : lkcnata*tb\faaa JiM^t mmti-.ttb ItKorma.rDer
iM M OLV. VL N6n.>Maicii, conficmaca lli Gapitulbai»>
iiacieikfi. •' ■■< ■
^- *••• ■'-•• ... -LIV. ".:. ■.■'■
AJidiitiiu (a) JDei gtatia.GcbcDncnfii )Epifcopu.s».cHnift»-ip "^'
i€amft9:1&dt^bmytm^k9ks^9fi^WLm fucui»,^tfcer-
..i.J.. 'ii nam
liL kiki . '. . ,- -.!,■■ ■ ; .It:.;. 1 • . . ff..> . . V . .:.• w.-.^ o:
(a) Araium] t NmilM Fuci|niacen^ ut jam liipra tctigimlMi
104 fiIBUOtH€OI/C^^ESl»SIANifi
itnm^ ia -Dominofiikicem. Tranqttiliitati &libatati EcclOr
fiarum:, Dco jugiter famulanttuni, cx officio nobis indidQiAt
«it debito charita(iS| quae in iua fonte aon adoiiitit aikliftt
iflvigilare ^ debcmos ut in beneplacito creatorts vcLad nMI>
dicum re^rfret Sanda Dei Ecckfia^ quae a Priociptblit bujMi
fiecnli frequenttr getnit infer malleum & inoudeai» Uiflf
eft, quod Ecdefiade^Condaminio poftiperfeaibGfrtt&nlkitf
fragia portomlbae liberationis adinvenit. o //miK^
Bitmisde Focigniacbi Nepot nofter, arind«$kilg^
eonvocatis tnaioribos terraD CuXj <qmdqiiid juris in Ecilcfia d«
Coodaminio haberet, iiUioftra prxfentiai &^Tatf9oicf tft
toymufsdi fratram ooftroram/^cimiftjAqfioiooid 0«p<lr
cmn ooftrolaM^ recordari : fedc pofl) fidelttaiis attOHabik inr
nmentiiiiiierpofitiooem vrfiii^^ &)abiWir«4
quoi tum exsvf ionginquitatey partim ex ipfis'«:biiicoi^^
battioticiai tiKs fafta eft recordatio} &cottthigeref9 terrani
de FQlciidaco imptti^aii ab hofiibMs^ io tnt«ncMBlli fi«P9
eflTc debent hominef>£c)^lefii ieCkmdalnimo^ &ti capfnop
ti^/ipfiusmatidtiis dhnidiumad Domimymde fikKig(IWil9
portaremr, juftitia aduberii, bdmicidioram, furtiquebanof
adDominum de Fuctgniaco ^eftident, in aliis omoibos tib^
fa eftEcclefia fijpradida arbidmni cttAiofie&gravamine, n^
et&t tqus (pOntaAea vohihtas. Hoc in sibnu.nofir«t)6rmj««r
ftabilitum cft, & laudatur a Domiiio Heorlc6 de Fiwigpiacfi^
& afratribus fuis Guilelmo , & Aymone, & MarchoGfOi. k^
tamen, quod, fi quando itid^ ^riretur qucrimonia ex partc
an ahquo dulriau a Nobis& a noftnr luccdionbus, pro um
caEcdTu fiieret jufticia^ , ne .tctnfritas> xei9^oeret impunita.
^»* ■ i ■ ■ I r ]^,. Id , i ; .J i ^
<fc> HenricMl Htoberti Demifi ds- Am^i^ £lfii9,^
ris obiit
{.^^SsiimikUml oppilmelEia patngFoudgiusdiVuYgoS
I^nc |Nra^ntis.{)^ginae (igiUo nofiro fubfcriptioncm con^'
inavitnus & tnumvlmui, utiiullam lubeac repuiram, quod
Juftitia ftablBvit. ^5»»» 5/? hbc Domino AJ-EXANDRO,
'S. Uomanx Ectlefia PrhfiAenti , fEDERICO hnperptore,
Aniedeo Comitc Ccbcnncnfi, tempOre Ptioi-is Guilettnh qiii
jnultum pro hac pace & pro liibertate EcdcHaE laboravir,<7»»>
jiiTncarmt. DomininopiyiSftt Chrifti MCLXXVIII. 4\itVene-
Hi menfi^untci» %o Cilbdtus , Cebehn. Caflonidis & 'Ma-
«ifter, &fipG ^ foci )kint Cartanii, )O0u Oomini Ardutii, Gi>
^ncnfisEpilcopi,1<abentii vkesCancellarii; proteftlb.us ad-
fuerunt multi Canoiiiti Sc Moiiathi, Rodulpkus t*evtQnicQ;s
;&Raymtmdus d&Tiidgftiato fi-atfesCj»ifcQpi, f^ditiiis Pilarp^
jGuido dpl^raxinfO) Aymo de Striaco, Guit^Innis de Fraxia tnJ!-
IwjAlimanudeCaftcUiottcyT^ttimbe/ws^fi^nscjusM - - »
4sSalanfhia>&.«Ut
• &>Oaita!«ia0;^udetn,£^d<£«e.' \
Kdtum at"0ttmibus fidelibiis «ifQftris, tatt! pkscTentibus', 99^
quamabfcntibus,qttodegoROOULfUS,(a)Oei'g^ ,
«aRex, Mhiiaperia €lmtigixi^> fito ioCwnitattfMatifooneAfl^
Quod in honorc Beatiffimorum Apoftolorttfri Petri & Paufi
JonftruauM eft,-{froOei amore, nec «on ptoreverttrtiaipfo^
fum Apoftolorum, inviaiffimris cupio eflft QtapMptier|*.
bcmus , ut ipfiim Monafterium, ac ipfes rcs ad ipfum pcrti-
ncntcs,quictcacfecure abs^ucujlius improbitatcpcrmancant
U^ RodtiiplntA fcilicetllKflurgundiat traiisjuran» Rac , qoianm
004. rcgnare coBfit, ut fuprt notavimos, temporc MM/oti Ab-
JbMi^-Cluniacenfis , quo pr^ceptum Regis emanavit, ut indicat
cartularium Cluniacenfe j cnjus idto data ad lUiik» «tuiw|l-cf> •*• '
fesd debet, qoo «pft M)iJ^ »\AU'
O
io6 BlBL10TiJBCifc>$£aUj5IANiE.
juglter, ficutf duduri) per aoftrse authoritati^prfreptanr^Ar
civimus} de rebus vcrO) qux itllocoi qui dicitur ColvinacUi^
condflunt) qua^ nuper ad ipfum Moii^Herfuni i»rHleemoryna
datx fuerunt, praecipimus^ uty ficut anti.quUu&determinaf^
fuerunt, reftituanturieodem quoquemodo commendami^
ac omni follicitudine dele£amus, ut omnia prxdia ac pofTes-
fiones, qux eidem Monauerio pro Dei amore fuerunt coxi*
cefTa, & qua^ jam futuris tepiporibus donandaiperamus forel
perpetualiter absque alicujus rn.quietudine illibata perTe|ve«
rent. Vos quoque, o Principes Judices,,iiYe Reftorcs Comfei
tatus illius, & regionis, in qua illud Monaflerium confifti^
quicumque.ia pra&fecuif ^nca.ellls^ au(.qHicumqu^,futu4
cl^is, obfecrandoJubetnuSf&jub^ndoai^ecramuf, quatenus
prp prxmio vlta&.aetcrnx, & pro amore ipforum Ap<>Aolor
rum, fitis in adjutorium & protedionem , atque ih di^feo*
(ionem veftravice^ loci illius^ fivjeMonachorucn il;>idem con-'
/ (iflentium, Chri Aoque (ervietlthim « in quocumque negotio
indiguerinr, utnofiro veflroquefrd^ aWinQ fiNWt<EN(»dCi^^
nobis, quam pro ftatu regni totius noflri , Dommo noftro
JEfu Chriflo , Regi Regum, fupplicare valeant , & in incepds
f jbonis perpetualiter perff^erent^ quod fi (mis ultprius ideijgk
l^onaflerium, feu habitatOKsejus, rcsque ibi colia^as, tein|-
^9ce .aut inquietare pnefumpferit, primitus Dei atqueApo«
fto}or)ttn iratn incurrat, ac deinde noflrac feveritatis experia*
tdr|C;t)fufai9. Infuper coram ^ uc notitia h«c firma fit, no-
H^Q :§i^iUo rolDor^r^ ftuduimus.
;;r' ■ "' , _ ■ Lvi;
CdrtaProte^ionis CarthtiJuMajorevh ahHenrko
Delphim concgjpe, .
•*' Ex Archetypo Majorevi.
1307, llj ENRICUSDALPHINI, Baromarum Montis albam
J^A, ^ Me4itlU(fnit DQjmmtsi .OainibusBuUivis, Judicibus,
Caftel-
\ J t
CENTURIA L 107
Caftelhnis, Prarpofitis, ChacipoUis^ caKerisque famiIi»rlbuS|
cujuscutnqae conditionis esdftant in terra Dalfhinam Vim:
nenjis, i$ terra Tiirrisy qui nunc futit, & pro tcmporc fuerint
conflituti^ falufem & dile^ionem Hnceram. Cum Nps &
pracdecejfores nollri femper habuerimus, & adhuc habemus
magnam affedtionem & diie^ionem erga ordinem Carthufienr-
fem, 8c Domus Majorjtvi Gt quoddam menabrum ejusdem or<*
dinis, quod it^W/ vulgartter appellatur, &:quod Domus
Major.evi foikiX eft in terra charidimi confangulnei noftri|
Domifli Humberfh Domini de Thoire ^ de ViUarsy quam do*
mum cttm religiofis^^Monachis, hominibusi rcbas& familia*
libur^futdem domuS) volumus inviolabiliter cuftodirii cum
in dsvinis & oracionibus^ quc fiunt'& iient ibi^ credimus fo*
tt participes & confortes. Quare tenore pradfentium vobis
& veftram cuilibet praecipimus^ injungimus & mandamus
fortiori mtfdo quo poftumus, & in quantum indignaMonem
nbftraA voluerftis evitare^ quatenus ipfam domum, Md-
^achos, convtrfos, hominesrbona, res, pofleniones, nec non
(kmiliares didtae domus, ubicumque ekiftentes &exiftentia9
cuftodiatiSf defefldatis, & inviolabiliter obfervetis, mandato
abo fuper h^c a nobis, vel altero, minime exfpedatO| & ad
hopfadendum^alter veftrum, alterum fuper hoc non cxfp^-
ftct. Volumw ttUm, quod vos Caftellani pratdifti pr«o-
ntfari faciatts publice & in generalii fub poenaX. librarum
Viennendum, ne aliquis^le terraTurris & Dalphinatus didx
domui Majorevii Monachis, converfis, kominibus^ familiari-
bus ejusdem domus, hec rebus/neque bonis eor^nd^m^tam
\empore pacis^ quamtempore Guertx^ aliquod mal^m feu
damnum inferanr^ neque inferri patiantur. Datum, cum a^
pJitiime SigiUi nofiri afud Poncinsj (a) die fovis poftfefium^cx*
^ O 2 MltSh
i«f
Ca^ twumsl oppidumeftjionigrtobilc inJpgc&if noalottgeab
Jdano fluvio*
icg BlBL10T|l$CiE StmstA^M
Mhationit S, Cmk, amo Domm M CCG XX V li: 'iWtU/mtii^
:fortfi«ff, (b) «ifo tenorie eorandct|^»..e^p«dUa J?C)r^« i/fjij^
rksttN pracdi^trr oreisenak t
Lvrt . ;
XJip^efmJi^J^r^ceptum CO N R A D I JRegkp^
fro Eitkfia Sa(;iniacen/f0 '\
' '^K «bderii* CarMarfo Monad erii Sariniaccnlis?^ *
:tft ndmiftc DQtnteipci & SalVatoris noftri iEruCtnftif;,'j
17^. /^ONJtADUSy cfmM ordinante pto^idctnia tnvijAr(fir
^^ mus Rcx. Si p^itionibus fcrvoivm Dci pt^ ^yuibQtr
nbct Ecctcfiafticis necc^Kasibus aurcm ScrenitatiM nofkt» U^
bentcr accoffimodamus. Jde^ nobis & ad mortafem yicarii
f cm{>oratitCY deduccndam , Si ad aetcrnam fc^cker obtinen^
dam f proFaturum ri<|uido crcdimu& Id€irco;Aofi^ hr<
tokmus conAis fidelibus San^s Eeciefiat Dfi) ^^^ftrifti
frra^rcntibw fcilieet & futuris; Quia AMBLAAPU^^^i^)
Sancfkat LugdttHenBs Ecckfiz Pta^ful, cunv<^tfri8snoftroriif||
fidclium Epiuopis rca Comitibusi ^ppkxnoftiFae Sercnifatjit
adiicMa^cKatcm, quo per fargitionis noi||» ffriptURVi^^uodr
dam Monafterium, qgjod Saviniacus vocatun^eft,) in qiiMt
Caufmarus (b; prseclfe digtiofcitor Abbas pn^cnti.aIiter,-ajS^
perpetuo tisiGcremus muaitutQi rnetuensq/tie) iic^liitufis temr^
(}>) Redduntur fortiivri'\ nihii (rcquentius hac claufbla, in hifce
Provitrcife^' qu^ Diplotnanfeus apporti fokfeati jcju^ndo horun»'
^urtbB) in lo€i« optn erat^ ilflficiebat eiliitf, ut «ft^ndcfcD-'
> tur d: Ifgttrenfuf, 6ve afi^ per fcriprtuni notifiar^one.
ri/t^ AmiUrAtg} c6)vi< geffa ab anno ^^'f ignan^it JdcatuiSt.ViK'^
TlOS» Arcbiepifcofiu Lugdun CartUl. Sdvmuu. 6ee elim Lugdu-'
lli4edi(£B cifcfuc ad-afmum^^ novit. /-
i^ jBm^iMnti] .^i elcdus fuit AMit Stfviaiac^^sWOtoo^^^
OF^NTlHtrA-r. . :^9
pv;iiDus ea, ijuae pro divino amore^ vel ab ipfo, vcf a CbrU
Uianis fideiihus ei concQfTa funtf aqt in futiiro concedereYi-
^ri fu|$AiCccfForibuj,,parvi pcodencfa.atinMlIarc.fitjaf, d^r
precatiis eft nofiraai SubliFniiat?n:>, utpattrtjjinimorerti fcr-
Vantes, i^pilrximmunitatispraceptijrti fieri denfercm^k^, P©^
quod dt?c|aretur^ q[uatenus nullus Pontifex I-ugdunea(i$ E,c-!
clefis cx.pracdi^ rebps Mona({efii {e.u ppncfTibfiibus^aliqfiidli
tnjudemingT^^r^ prsuHitiai:^ fiec n)an(>oihi%ticos, nec ulias jed-
IubittO0<9 exipcrc.te^ttit. frat^es yerp Monafterii pralifeatl
^ jdeSitoci jervitio ac^jrubjcdienis revcrcptiaiijtnpcijlay oin«ia
i|uar ad fioc pertincnt, absque ulla diminutione, feu impul-
ftone^ tcneant& poffideaQt) lliabeant etiam poteftatem eli*^
gcndi Abbatcs cx corum Coenobio, & cledlos^ante pracfen-
tiafii ej^silem Givitati$ Epifcdfi^dedaceFe^ auC at^ co benc*
diftiof&e accepta congregatioticm fibt commifTam regulariter
girbemare fludeantr ,cujus petilioqjbui ribenter alTenfunf
|inpl?iijln9.os^2(]^paiK>ftrac autboritatis praec^ptnm erga if ^19
l^ona({erium>/in}mu6itdti$ aique tuiuoniisgratiar pro 4ivi<L
mcuItu$.4iffore>& animaB noArac ac fuccedorum Aoifrorun^^
reffiedioy ficri de.cfevjniu?t p^^^ m^^^ pratcipimus afjciae P^\
Qiu», m 6e,ab ^Q^tm^Arc^iepifc^pe Jimhlardo harc re$ fiatut»
ircl atxCe.praefentidm hofEram dclaca e0e. dignofcitui') ita deiA-.
ccps a^fiobjs vef ijo(!ri$ iuCc^ri^M$j.&ao.i^ S^A?el
I>ei£ccieGat fidelibu5< etiam. aS fpRs Epifcopis , & ab omtii
Clerp Lugduncnfi^ Eiclefiae coftp:cvetqf , quatGpos £pifcopu&,
fubioiai^is, fiYC obedicntiscreeeptareVcrcntWvdcbita^ tip-,
iram juflwtjem. ^:fucceflbru^ Iio(lrpruiti conferve|, &Mo^
j»acht\ tteo ibidefti militafltcs^./LbMi (xx&^ ut cfecct, Aamili:
devottone obcdicntes cxiffant, utPr«|k>fitumfuura, Domina.
larglcnte, libcrc Confervare «alcanf- Pratcipicntcs ctiam ju-'
bcmi», «t rHiH«s Jtidcxf puWkUi^i-ad-cwfes audknt)», Vel-
freda aat tributaexigenda, rree patatasvaxit mar^&ones «xigcn-
4^ t«i fkiendasi avitide)u(for€scoltendos,auihomrncseius«
O J . tfCOT
iiS BIBLIOtHECiE SEBUSIANiE
dem Monalleri^ tam ingenuos, quam fervos, diftinguendos^
aut ullum cenfum, aut uliam redhibitionem exigendam^ Hye
ea, quac fupra mcmorata funt, exaAurl minime prkfiimant
Ut autem haec atithoritas firma habeatur, & a fidelibiisSan<^
Ecclefis futuf is temporibus diligentiu^ conrervecur , de an^
nulo noftro fubter juffimus figillari, Signum Domini
C H U O N R A D 1 9 inviffisjtmi liegis. Ego VincemiU reco*
gnovl. Datum Non. OSlohrisy anno fcilicet Intatndu Chrifli
VCCCCLXXVL India. II. SiannoXXWIL imperiipomitA
CHUONRADIi Serenisjtmi Regis. A&um iMgdmq puhlice
feiiciter.
Lviir. ' ' "'
Donatfo Monajiem Sa^miacenjlj a Gaufredot
^ EngoUfmenfi Comitct
£x Cftitalano Stvlniacenfi.
Ante Anniim \yf C^^ muildi meante, crebefcunt mutidi ruinX| mala ik«
loag. lyi cuU inundant, finem ejus nunc d^monAranti quani
celeriter occurrit dies jadicii, oftendit. Qtiaproptfcr vigilare
debet quisque, & fummo ftudio curare , ne eum poifit ipfit
dies anticipare: Domini enim roxin Evangelto fideles faos
admonet^dicens: DateEIeemofynam, &ecce ! cmniamun'*
da funt vobis. Et Prophetam: Sicut aqua extinguit ignemi
ita Eleemofyna extinguit peccatum. Salomon etiam aflfir«
matydicens: Redemptio animaeviri propriae divitiz* Ifta^
rum admonitionum ob auditores fieri cupientes: Ego Gaii^
fidtisy & uxor vtitz Fctrdnilla y (z^ delegimus Ecclefiam'
Sandi Pauli, quac eft fita in Santonenfi territorio, fubter Ca-
ftruoi, quod MocMirBotavillay (b) mancipandam fervitioDei,
pro
(•) GA$ifrediu & Petr^HU\ Gaufredi iftius tncinioit JO.BESLY
i» Comit.PiBdvsen.. ffffi^ €4p.zo. .ttZDris auteip nuiius adkac
quod (ciam« ; ^
(b) B9t4viUa\ vulgoBomcvilletiaDticatuEaculisincnfi.
CENTURIAI;' r .' u|
pro.animabus noftris/Patrum ctiahi & Matruna ndftTafunfii
feu filiorum noftrorum, & iiliarum noilrarum^ & omniuttt
FarericuiTi noftrorum , fub Regula Monachorum.i -frcti vcrb
adjutQriQ pomini ^ & confllio Wilelmi Comitk En^tkmen-
^, Cty & uxoris ejus, Domina^ Gerberga^ Patris vidcficet *mei
&pominae Matris> & DominiL/duim (d). fratris mei^ nec
(lon ppinini Isjs^. Epiicopi SantoncnQs , & aliorum. Bdeliutn
coftrorum y Donamus Dco & Rcdtoribus Ecdcfia! Sand^i
Marcini, Saviniacenfis Moiiailcrii^ fcilkct Domiho Abbatl
Irteric, 8c Mpnachis fub eo degentibus, & omnibus fucceflTo-
ribuseorbtny ifab JR.cgula Sanfti Parris Bentdi£ii^ \n codcm
Monafterio Deo ferviemibus^ quatenus ipfa Ecdena Sandi
Pauli, cum omnibt}s<) qusribi ddegavimus^ & quoe in antea
datnrt fumus, velqiiantufi^ipfa Ecclcfia, a fidelibus Chrifti
«cqiiifitura eftv gub^ationi Abbatum & Monachorum ^ Ml
coram ditioni fubjaccat) perpet^o enim anathemate damna.*
iDtis^ & omnibtts maledi^ombus, , qu^ in. libris , Vctcris^^^
Novi Teftqraemi contincjatur) nou^ediciqtiutpinDfs il)o9i.hor
Biiiies^ Gvefomiinas» qfi}:bdn4eleeo(iory.nam.caiumniavcr.inCt
Jtfubtraxerint^ & df: poteilate Abbatum & Monachornifi
Saviiuaceiifium ablfailerinC) quamdiu iffum Monafterium ia
Rcgula Patris Benediifti ftcterit, S, Dimiini Qaufredi i$u:corif
ejusPetrmilke, qui hanc eleemofynam fccerunt, &fcribi juflt^
runt, & firmari rogaverunt. S. Domini Wiidmi, Comttit
pdtris
^c) ITtUlmi Comifis EngoHmenfis & Gerhrga^ Comfi bk: Wilcl-
mu) II cjus nominiSiRiitcognomimTMiil^er^d^ quofJiira apud
MesUuminHifi Cmm.Pt&MP.£af.2C,zz^ obut auteiDanDoDo-
mini loig. nt refert Chronicon quoddam mf. continens gefta
Epircoporum & Comitum Engoiismcnnum a R.f LABBE^
c 5Q€ieuteJefi4, rejatum, Tm^I. MifcelL^ $. z^ fed uxon< Qomeo
tacetun x ^ i
fd) Elduini] qui poft Patris obitum Comes.Engolisai^nli» fui^ &
finc iibcris dccdfit. ]Q. fi^^U > esiUlffi. f^y.^ ^ ,
m» BIBLIOtritiCiB ^CBUSIANiB
jpfatris ejuk. S. Oert>erg£,^mitifliE matris. S. Alduini^ fVatris
eja$. S^Falcotiii &^ileltoi, fiiiorutn c6tvuti. S: Ddttiini
- Isfi, BpifcopiSantoiienfls; qui laudavit) Sfrtoduin , qxiiica
^raedf Ax Bcdelift fu^ debebat, dedir. 9. Aytr\9rdi: S. Ayttlba
nis, ^ilcUni, Ademarij^lJ^ilelml, Ittcrit Ptesbytcrii OtgerilJ.
JiatJi 'per moMtm Duranti Monachi , inenre jimio , ferU Ilf.'
rcgnante RQ B E RTO Ce) Rege in FraiKia^ & RX> 0 U L F0
jin Gm*,
• LIX •;
C^iV^ Comifk iJhferfKnjfls.f ,prc^ Ecdejls^
Qmmenfi. :
UM4. 'U' Omt A/iw^ni^ * (a) diledis fais Bm^genfihu de Ci»
XJi*<ri»itc, deS. Stephano^ NjferA«afi , ^le S. Salvadwo^
19.hrerne»B, de S. Maria dc PfSttO, de iMpmiaico, ^) dfiCkan«
no, deSan^oReveriano&oimiibusaJiishoflMkttsxdEc*
defiam Ctoniacenfi^, ft-de Caritate, <»in kicofiice^ q^MUM
4n membrii perritieitt^s ^ fBl» cu6odia-^noftro ^domiaMi
conftitods j lalntefti ^ ditr^onem. • MandajxHW mka^y ro*
2;amus & volmnus j qMatenas ilHedo noftro Abbati Claoifr*
«enfi £kdaris competens jaU^iui» 4e •■ " "■ visftris, ita sgaoA
■ ■ ip6»
; .(«} Roberto Rege & R^Julfbo^ duoruum Regoxn, eodem teopore
regnaottumy Regno fiib(cr4pta hetc fiiit cam* Aoberti Rcgu
FttinwB , «lempe qnia Comcy £ngolismM& fob jKJus cli^njtela
«ml; -Rodinifi iiut4m, Burgandis Rc^is, qaoniam Monaftcrium
SMkMtinfif cui .Oamitis fiUiis dooabat, in tegno B^rgundias
ikam erat* Hanc ven^donacionwi.ante anniim.ioiS* quo
mUmm CkMncs e^ viris dcceflit, fiviptam fuilTe oport^t,
(a) ff.^CMHefNiPtrfMfis] HcmeayBar^ dcDooz^^Conii &;S.Ania-
ni, Comitis Genabcnfis fiiius ^ qui poftea NiveciiicBfia Q>met
eitkitv at infiii dioemus;'
cf " / : OEHTUAf A X : m
^ fiab»«cxm<b^griMC haberc dob«at^ & (ciatis pro certo^
/^flAdfithoc 0oa faceretii, non poflcoius fujlinere, quin vini
^pAOnMit a<l faoCijappQtieremuiy & hoc aAixilium ci &ciatist
fiim QM>dtligetis>:{)0o j4pkitis Eccfenx Gjst pitgandis. A^m
LX.
l)(matw Mmaflerio Sk^umi^^
In Dct nonine.
EGo Gerardus, (a) Comci» confilio fidelium meorum) do^ xae^.
no d<; rebus meis^eo & S. Martino Saviniacenfii Nfionap
IbSrii^ uW Domihu^ DuranStu (b) Abbas praeeft, pro reme- '*
'i&o an&n^c mieis:, & pro animabus patris mei, Ak^frdi, $i ma*
lris4ne*,Theottergiac, & fratris mei, Altardi. Eft autem
*ib pago LugJunerfi, }ti agro Tamautenfi, in finibus Villse,
'ouas ConzMCUs Vocatiit, Mons, qui dicitur Ledaicus^ criticeas
iudoni habiKsl concluditurque finibus viilarum, quarum no-
mitta fubjecinius, a mane villa, qux dicitur Conziacusy a mt»
lidie Verjennirtus & ApptunactUy a fero Afnantmacus y a Cacia
terra Sanfti Martii^i. Hunc fiipradidnm Ledaicum Mon«
|em, cum junAa fylva» licut antiqua diftributione in fmibus
dcnoinmatarQm villarutq , fibi circumpofitarum, conftat^
' afpicitque, & afpicere ad^iprum montem videtur, communi
ccmfoniu fidelium meofum .4ono jam diSs £cclefis ^ ad
/i . . . '^* jtaenfam
^
.' 10 fi^^^^^ Comcsl Lugdunien|51^j& Forifieofis, noftris Hiftoricii
' ^ ' non notus.
Q>y Domnui Dftrdnnus Ahb^'] annoClirifti, (uti jatn fiiprl notdvi*
>' inttiOi0O7. cleftusf &ideo donstionis iftius datam ^osjcm
anni %S^ vii^ vptat v^/«. Cdrtular^ Saimisc^
/
U4 BlBUO-nHfiO;^ SVBOSIANifi
tnenfam fr^tfiun pefpnidb ftvvziu«mi'^M€ntd\impt»'
RianfuruiTi) &denoftfa poteftate transfiiffiiimu» in^cbruiii
dominationem* Ut autem^ h«c fcrtptiq^fifma ^pmafiAM^
Ego Gerakluh Cornes, manu propria vimtv^U ^^ fi^^M PH&A
firmare rogavi. S Vinfredi) Sylvii^ Berardi^ Girar£^^ iPWtt^
tionis^ JarentoniSi Sylvionis*^
LXI. -■ .. •*■".•:; ..<•!
Carta Dmind Branoidum^ pra Ecclejia
Clumaci. .
Eir ejtts^em Mottafterii Cartiilario* '^
x%^ pJOo BeatrixGrojfa^ (a) poipina de Q/?i7^^ cimni^us notu^i
•t^ facio / praefentes littcras infpeduri^s.^ quod noslauda-
mus & concedimu$ paAum^ quod Domihus ^oceramusj (^
filius nofter^ fecitcum Ecclefia Cluniaci, in villis 1de 3a¥t-
niaco^ de LomandO| &de Marfi]iaco,.& in terra, qua^ fit^ eft
apud Lornandum^ quae partitur cum Domino ^oanne Militej
& quod contra didtum padum per Nos^nec pcr aliquos ve-
niemus* In cujus rei teftimonium praefentibus SiglUum no-^
ftrum appofuimus. Adtum anno gratiae MXC.XXIV. menCb
Julio. ■ s ■ ' ' ■
.) '.^ J . '. .7 : Ih^XIL
■ ■■ ■ ■■ II ■■ ■■ ■ ■■ I IIIIB II II 11— ——I IWI 1— ^»*^»^—— ■ ■ I ■!! .1 ■ I ■
(a) Besirix Graffd^Biminside e/i&s] He&rici GroiG , Brance^Qiu
& Ofellarum Dynaftae, inter Burgundiae Proceres praecipui,
yiduai & Gautteriiv pomim yatigibnrs rlvi (vulgo Vighora)
foror, qUae Gafiro de Ofellis (Uxelles ounc dicunt) pro dota«
liuo fruebatur*
(b) Joeerdtinui^ cognomine Groffus^ Brancedufu (Braicion) 9c
OfellaruA % in pago MatiKoncnfi Dominus* •
CENTURIA r. 115
LXIl
Conficratio & dotatio S.Pmli dcBotarviHar
'[ ' a Comm ^npHmenJf.
Olpertfa dirpofitio omni{)otentis Dei, 5rSal\«toris nodri X0S9.
'^ lefoChdili) <\\A dixitin Evsngelio, fineme nihil poteflis
fkeere in quarumlibet rerum initiis « fummo ftudio ac fideli
«xhbrtanda cft, ut, a qtto onmc bonum incipinir, ^i per-
ceptione finiatur. Omnipotentis enim gubematio , qua re-
'gttur omne quod eft, ad redemtionem hamamt noftrae: in
thalatno otcri Virginalis «onjun^iaro fibi fponfam quotidic
adopttonis filios generare non ceffat: quatenus SandaEcd^-
liadtverfisOrdtn^us venerabiUter adornata^acregenerationiis
lavacro mundata, indcfeflas laudes Creatori fiio pcrpctuali-
tcr fdvat. Dominusci^oRedemptornofter,JEfusChriftu^
qdi omnes vult falvos.fieri , & neminem vult perire, ipfti pet
femet ipfum fideles fuos docet , & ex talento ftbi crcdftore*
demptionetn peccatorum, &repromi(fionem aEternz harredi^
tatis acquirant j quatcnus elcemofynarum fulti juvaminibu»,
cum ipfo fclieiter gaudcant. Hujus Igitur admonitionis &
promiinonis rodtis & particeps cupiens fieri, Ego in Dci no-
minc GmfredUs, (a) filius Wilehiii, Comitis Eogolismenfis,
botum fieri volo omnibus San^ Matris Ecdcfiac filiis, tam
prxfcntibus, quam fitturis, qualiter in noroine fandae & in-
dividux Trimtatis mifericordiCfima pietas animo meo infuJ-
fit, litEcdefiam San<aiPauli, fitam in pagoSantonenfi, in
Vicaria Chriftiolenfi, tn villa, quac vulgo 6\c\x\xr BotmnUa,
quam ego & uxor mca PetrwiUa ex noftro proprio fccimus
j*^ P 2 atdi-
fa) GdafreJttt] f^xJnculismenfit fi»cEngoli«meDfis,poftAWoini pri-
mogeoi^i ftatri» obitum , ComM evafitj cui Fako «ius fiiioi
iaComitatu fucceffit. JO. BESL. in^Hifi. Comm. m. c.ij»
ti6 8lBLIOtH6t;>C'Sfel60SlANyB: ,__ :_
"^ ^ • I -i
flcdificare) & fub DominatipnefiSsindi Martini, Saviniacenfit
Monxfterii , & Dotnni Iterii ^bibatts/ Sc Mpjrucl^Qri^, in
pra?didlo Monafterio commorantiuni,cpriftituirnusVA adcon*
fecrationis & benedidionis fublirfiitaiehi ab Epifcopis feci«
mus roborari. Placuit hsec convehientia dmlcis & fideKbas
meif) & una cittn con(itio'PpaMii Iterii Aioibws:cxpfcivif (crfi-
fragia y 8c adjimtoriam yicinpnui) medrufp ^^^(qppaiun^
Domni videlkQt Gotafyedh Arehie^i/copi '^an^a? Mjitrif>Ec^
clefix Burdegalenfis, & Vottmi Jffomj Epjbfeopi Santoneim^
& bomni Arnaldh Epifcopi Petra^oricenfiSf quibus in unum
convcntis^antequam ^ad confceratipriis graMam p^dem^ vertCf
reilt) tiixerunt nuUo mwdo.EiCi^l^am Cadiplicam poCebCf
tiedid^ nifi fub nomine djptis^ convenitautem miiii, ut jus;
fionibus eorum obtemperarcm ^ & fponfarem ipfap^ Eccler
fiam in nofnine Domini, cx proprio meo fonftituens ibiyfcf
jtMndum pofie meuno , ex redditibus meis & uxoris mea; Pcf
troniilx^ qUam Dominus jacri de hoc faeculo vpcavit, ad vi-
^us Monachorum^ ibi degentium, quac prqpriis noxninibus
fubter vocabantur, vidclicet Maipmacis villae unam medietaf
jtem cedo) & Fofiatis villam, quantum ibi vifi fumus habere^
jtx terris-etiam inibi adjacentibus , quas boni homines dcdt-'
runt Deo & Sando Paulo^ pro animabus (mjs, cum cenfU|qui
mihi advenit in vino & denariis, totum in dotem dono> G,^
militer etiam de ipfis terris, qux in antea daturx funt, cen«
fum xlono« Decimas etiam fimiliter ex moLendinis donO|
Acrefco etiam )uxta Marinacum, culturam terrs ampli(iipia^
^ vJLide bonac' in fponfalitio, & in villa, quac diciturTridls
terras, vineas & fylvam, quae Maynardus Gaiferm^^tr bene*
ficium tenet. ASlum ab Incarnau Dofnini anno MXXIX,
JndiS. XL fceptrum regni Domino R O B E R T O, invi&iffimo
Rege^ tenentei fummar CathednePonttficalis, honoris Sandae
Matris Ecclefix Burdegalenfis, Domno Gotajredo decentiftikne
tnfidentei Domno vero Ijfone, San^c Matris EccIefiacSanto-
nenfis
•CENTliRIA I.
fi7
ccnfis fcpXcopali folio praceuhre} ncc non Domno Arnahh^
*Sart<a« Matris Ecclcfiac EngolismcnGs Pontificall ftda fuU
gcntei.allantepqmnb Gautjredo, nobiliffimo Comitc, co-
ram eis prublice Bcati Paali Apoftoli, Doikoris Gentium, hac
difpofitio fivc inftitutio a praediftis Epifcoprs folidata & con*
-firmatacl^. Laudantcs.cum Abbates&Monachi, feu plurii
mjc bopulbnini catcrvac, inibi ad confecrationem Eccteniae
Conychichtcs! Amcn* Dntq rhanu Almanni Monachi j>r^ai
^ientt bomho Itcrio ^ Ahhate.
7 > LXIIL :
l)onatwT)omuiCArihufiAfan6i^rucis^ ajoamettk
de Mo^tdupeUo.
Ej£ Arctiivo Carthufias Salccarum in DelphiiiM.
NOtJ^etrmdeJ^c^alone, Canonicus Valentinen/fs^ oAculi% t3*f*
Ciiri2ELugdunenik,notifm facimusuniverds, prxfentir
ibus & iut^ri^i qu^^ )C^^ inclytac recordadonis jEANNETA
NataVm Nobilis Guyotij quoadara Oomini Montislupelli»
in tqfirmitate dc qua deccftit, rogavcrit Nobilem Dominarti
MonMlupem (^ Coloniacij (z} quondam Matrem ipfius ^ttati^
net£j & Virum iWuRxtm^ ^Joannem, Doniioum MontislupcUi,
fratrcm qaondam ^&x Joannctac^ ut matri & fratri fuis pla^
' ccret; quod ipfa darcc pro remedio animae fuar^ Parentum &
AnteceflTorum fuorum, VirisReligiofis, Priori) Sc Conventui
limutSanBe Crucif, (b) Cartlnuficnfis Qrdinis, Lugdunenfis
Dioeccfis mcdietatcm rcdituum dt Verjiaco, & dirccflum Do-
P ^ mini^
I ^ ^,. - -- ...... ^ .,....■_ . ■ - .- .■■■■■ -^^
(a) ColdnUtl'] Margareta Doitiifia Montislapelti 9 Domina ttiam
Coloniact dicitnf, q^ia Gttilctini Domiiii Coloniaci filia erat
^ (b)* SdnBa Crucis^ in Jare(io, Monafterium & CarchufianOrum a
Beatrice de Turrc-Pini, Guilclmi Dbmiiu RolSllionit 4c Aa-
ttoniaci Oiorci anso nSa. fundataiBf
- "1
118 BTBLIOTtiECiE SEBUSIANiE
■■■■■!■ i
miniutn ipforum reddituum, ad didum Dommum Monus-
lupelli pcrtinentium, pro eo, quod Prior & Conventus did^
loci ponerent ia di(flo PrioratUi & manutenerent tres Mon^-
chosfuiOrdinisXarthunenns, ulterius MonachQS.]am ibi-
dem inftitutosi videlicet facerdotes ^ feu aptos ad facerdo;
tium promovendumi qui in di(^o Prioratu d^ina celebren^t
ofiicia^ prout caeteri Monachi di(fli Ordinis celebrare, con^-
fueverunti pro-remedio «nimae ipdus ^qMmet£y^iimiSf Pa'
trui fuii Prioris quondam SanAi SpirituS| Parentuoi^ Ante-
ceflTorum fuorum, volens&pnecipienscadem Joanneta, quod
fi forfan, quod abnt)Prior&:Conventus,feu Monachi ad prx«
diAa focienda inftitutii vel indituendi^inpraepiidis^eficereiity
quod Dominus Montislupelli y qui nunc eft^ vel qui pro tcm«
pore (uerit, ipfos redditus in illo cafu ^non aliter poflit aliis
keligions cpncedere & donare, pro divinis celebrandis ad fa«
tiam intentionem Joannetae praedidlae, quac (iquidem Domi-
naMargareta 8( Joannes Dgminus Montislupelli) rogationi
& voluntati didlae Joannetae in(i(tere cupientes, & volenteis
toto polfe defiderium ic pium propofitum didx Joannetae
adimplcrci pracdidos reMtus de Verfiaco^ & dire^um Domi^
hium ipforum^ & medietatenl molendini & DomUs de Ver-
Jiacoy(c)^tx diftam JoSnnetam acquifitar, did^Domui faftdlac
Crucis ex caufa pratdida, & pro pra^di(fliitfaciendis grato ani-
mo conceflerutit, & donaverunt. In qua concelfione & do*
nationeRcligiofus Vir,fraterP^/m de Moyrenco^ Prior&Con-
ventus diAas Domus fandae Crucis, pro fe & fucccflToribus
fuis in medietatedifti loci izVeJtaco^ prout nunc efl^, di<^unt
pominum Montislupelli fuperiorem recognoverunt , & di-
miferunt omnimodam Jurisdidionemi merum & niixtum
imperium^ hanna grojfa f$ wmuta, tallias & homines loci prac«
didti,pertinentes ad medietatem praedii^am} prout idem Do-
^ ;i minus
(c) rerJUt$\ vulgoVer&u,inDcl^hiiut}u
mmus' Montislupclli & prafdeceflrorcs fui ipfam Jurisdi^iot
nem)'&a1ta fupradiifte retroa^is temporibustenuerunt> quae
qntdei^ omnia' & finguk fupradtda Oomina Mafgama, Sc
j^i0!Ji^/>~DoMtnus MoncijilupelU, pro CeSe hsredtbus fuis , ac
Prior & Cobvencuit prO ^ & ruccelTQribiM fuis promiferunt)
iridelicet diftui DothfnusMQUttslupeiK per juramentum fuum
Xuper Sahda Dei Evangelia corporaliter prsftitum , & didti
Donnina Mirgaretat Prior &- Conventus bona fide) contra
pcr f«, ¥tjl piwr aliuih, modo aliquo non fecere, nec venire»
tftc dttftfentirA, & alitui voletitv feu Votentibus contraire. Jn
qtmrtm t^khmum figillum nofirtm p-<efmtibas duxmm app»-
fundrnn XXI. menfis Apriiis, anno MCCCXIX.
' : Lxiv. ■
' Confirmatio Prhilegiorum ^ Itnmmitafum
Monaflerii San^i 'RagHiberti furenfist a PAULO
' ' ^ mtP.M:
£x Archivo ejosdeta Mo«aflet{i.
PAULUS, Epifi^opuit Servas Servorum peit DiUais filiil *53««
Framifio Sachodi, (a) cubiculario de nnmero participan*
tium familiarijcontinuo commenfali noftro, perpetubCom-
mendatorio,. & Conventjii Monafterii San3f Ragniherti , (b)
Surenfisy Ordihis SaniiH BenediAi, Lugdunenfi^ Dlac«fi«<(^-
lutem & apoft<Jicam benediAioncmj cum a nobis pctitum,
quod & juftum, & honeftum, tam vigor aequitatis, quam oc-
do exigit rattonis, utid pcr foUicitudJnefn oflScJi noftri ad "
dcbitum pcrducatur efFe<aum. Quapiroptcr dilefti ih Do-
. _ ... ming
(a) Frsncifio BMboM^ qui poftea Epifcopus & Princcpj Geben-
nenfis fuit.
(b^ S4H8i lUgmifrti'^ vulgo Saina /Umiert, itjoxsx, Abbarii eft
in Bogefio antiquisfima , medio quaQ iliter Forum SebuOanum
<c 0eUiceoJ«in dvitatem itineiCt
KQ BIBLIOTHEC^:S:|E»t>SIANi€
mino filii' veftrts juftis poftulationibus graco concurrentes;
afrenfu^ onanes libertates & immunitates a felicis recor4atio^
nis CELESTINO III. (c)^ aliis Romanis Poni;i(Kibus.pr^«
deceflbribus noftriS|.(ive per privileg^um, vcl alU ipfiulu yo^
Jbis&Monafterio veftro, inquo 4ivioo^fl:is obfequio inanci*
pati| ac illius membris conceflfas, ncc Qon libertatis & exem«
ptionis fxcularium exaf^ionum, a Regibus^ Princtpibus, ac
nliis Chrilli fidelibus» vobis &Mona(terio veftroi ac iUii|<
membris praediftis; rationabiliter sndultasi fpepalit^ aqtem
xenfufi j redditus , proventus ^ poflefliones 2^,alia bona a^ fuivr
datoribus & benefaAoribus veftris vobis erogata & conceflfai
ficuti ea juAe ic pacifke poifidetisi vobi^i &per vps Monaftc?
rio,& membris ejusmodi confirmamus, & prsfentis fcriptt
patrocinio communimus. -' iNiilli ergo omnino hominum
liceat, hancpaginam ooftrs confirmationis infringtret vel
ei aufu temerario contrairc. Si quis autem boc attentare
prxfumpferit, indignatioriem pmnipotentis Dei , acbeato-
rum Petri & Pauji Apoftolorum ejus fc. noyerit incurfurum.
Damni RopKe apid San^um Vetrum^ amo Incofnationis Domh
'fticie M CCCC XXXVIIl. J^. KaL^anuarii, Pontijtcatus noftri
anno V.
LXV.
DQfMtioEedcfia ClunUch a ComttijfaNi^ernenJL
Ex Cartulario Manafterii Clkiniacenfis.
xaa^. .pGo MATILDIS,(a^ Comitifla Niverncnfis, ommbus
**r^ notufti facimus, tam pracfcntibur quam.futuris, quod
. ■ ' -^ ' ^ " ^ ' ■ ' . noi
(c) Cdeftino IIL'] Bulla anniiipi, quam integram dcdimus inHiftO'
rU noftra Selu/iatid.
^ (a) Matildii] Cucteniaca, Petri Domini de Courtenay & Agnetis,
Niveraenfis Comitifrae unica filia&hseres, qu^ nupfir Hervaeoj
Baroni Douziaci, iratione uxoris^ idem ComitiNivernCnn.
CEKTURIAl. \' m
M0i pro mnedio acttmx noftnc^ & /(^^' bonae memoriaB^
4|iioadam Comitis Biiwmeafis, & Domiiu & imsuid ooftri^
-dedimiis 8i-coocd&vam EcdeGx B. Petrt duoijiceniii pro
«amihrfiriart»iioftris.y aoiiuacim io ipTa Eccleiii i:e)6brgndi9|
Xlibras ffddims curfiitlii moneCae^ in cf^ujl)e^^>(h) poft
deoeflfbm noftrym annuatim in; perpetnum peri:ipienda«|
froluniiis llquidem & praecipimus, ut j^icopns, qui pro lem*
poreerlty ponat fimtendM E«ommunicationis in peribnai
linedtt ftut (iicceirorb noftri, & infardidi in terram ipfius^fi
•fiottcidottimi tftoduiio modoiireactetitaveril:)^ aec ipfiMi
. wdsaosty <{Uousque di^ Ecdefo de diAo ledditu ad pkniiliil
. fii^t iamfadum : Quod ut ratutii permaneat, pratf^ntcs Ik^
feras fecimusfigtili npftri muniminc roborari. AQam anoo
DosiiiniMCCXXVl. '
: tXVL
Cart4 RayfyiuS * Efifeofi Matisconmfis^
fr« fratrihif MtKue, .
REgMUus, Dd gratia MarUconenfis^ E{>ifcofmSf onittHmf ut6.
has iitteras arpici£njd^,.iet^n;un fn Domino falutem;
Noveric uniwrdtas veftriMin, quod h^^viQl Sc quercla'« quac v^-
tebatiir inter fratre* :de Mufta (z) & Vmbertum deGenos» (jb)
Miiitem, a Domiho Papi ttc^ attilieh^aiS: determinanda
fuit comsAifl*^. ~ i^- iiauiue ftttent i*oSaflM)«e «pud C»Vi^
^HM^^^M I »■« *^M> .,1, I 1«! »i« . , ■ , ».■■■« .11, , . ■ ■ , i^. , ■•
. .0>) ]K^/j6»] c^a Dr^> ^ Ugerfmiluviisiti^ citas T^ec^^f \n Itim
. ^ ..\ 9§erdrh /Ifftpnmi yocator Dtfeda^ in icinere a Burdegala ^«(f4r«
*^d^ FfJtrer M ItfudJt^ OrSirAs tuffcTefmptdriamra, nuoc S. JbAnnis
JeroCbJ^itam, vof^o )a Mitfle , juxta Balgiacum lo agco Sebtt-
KX ^ BrBLIOTMECXSElQSfANifc
macmM (c> m Fdtbui JuUft nKfifisy ami^ «1$^ kicaniatiDiie^b^
^nitii' M C LXXXVt c:^ram 'Nobis convmavimat |. a»dMM ^
jitria^ue partii dkgatifoiiibos^ f^er cooimiafictft ^efiiaOEi
^foFum» d€ offinibtts «iiiiewli^r & iwmiiiadffi de Molemlioi^
:&Batcitorio^ dc Fome dc Vela^ & de aiiis^ tetrii plaiifs^ ii^«
(norfbos & pratit eotdem oencordavitniis^ Ipfe eiiiin U»«
• berto» ifide Viir libras tiabiaiti & qtKidani alii XX« foKdos«
rflamtEienfia & Stcpliam}» Paybdnsi & Stepbanns drNfonti-
; butt cutn eodem Umbesto, peem pn^didis firatrii>Bs fctper
ifcoc in perpetmim teiKndamy jofaveruntr audient8)us h ^
identibi» fnss t^ir<f, CamcrarioLugckiTenfi, B.Priore S^ Petiiy
. Petro Beraldty Aymina de Piieys, & Srephatio de MaKa^
Archidiaconis Matisconenfibus, Gaufredo de MoHs^ & Magi-
ftroMartino, DeSderio fitcerdote , & Joannc Pr^byten» de
Lays^, Umberto Presbytefd S Mauririt, Petro Gapellano de
Muciaco^Arcbipresbytero de Bafgiaco, Stephano fratre eju»^
tlgone 4^ IgiacOf Gabrofdo & Bemardo de Biftaco, Ackaris
de Btoleriis , Olardo & Otgerio fiiiis^ e)us , fratre Anfelmo^
tlmberto de Artierfrs^ Umberto de Marbo^ joaflne dc Viri^
feto^ & pluribua aMiAr
Lxvn. •
VcndtioEcc^Jf^ ClimiacenJlfA CotniteClarimontk,
in KoRtinci Safia«.& ilM^tkfMe Tv^ftaf^
«^, t^^JOnrm fit omnibus, tam praereQtibQS q^Qaffi futorfs^qtuxi
(C) Cdpamdtitml .mus efradVck iuviiUD| k* otiip «oaftttt^vnae
S. J6toai» des .<#«V0/Wtfi:.i]6ih«a ^abety iipudSebufiaBosineoik
(f) miitcrtm, Cntnti ClArmmis\ apod BelTovacos fiilkcf* Quida
CtMTURIA I. «^
Hemaiims, ^mue uxor watAUug^rdm, tradidimus Beacis Ajy^
^i^ ?ca» & faula in CJlaiiiacenfi jMonateno» ubj Domi-s
fuis 4bbft$...^i(^ praeeft^pro animabus naftrit« vdpar^iKum^
Boftrorum, partem mediam Bic\dCwS..SymphorMmx<!!^) 8c
^uidquid habuiniusincirctritu, five in agniS) fiire in arbori^^
jbusj five in aquisy five in :prati%^dvo(;attonem tantum reti^>
oentes in manu noftra. Obtinmnws autem apud Uadken^
fem Epifcopum Henricumx «tp wdilla Ecclcfia per fe ftet^
iiulUx>bnoxiai^itutii jus prc^um iiabeat Abbas baptiimi
atque fepulchrii nulfique aliquem refpedlum folvens^ .nifi
<fiiatuor tanmm denarios JBpifcopo leodicepfi». in cujusParo-
chia fita .eftj de nemore autcm tioftro habltantes ibi acci-
pantf tjuantum voluertnt, iivead ftdrficmdum, :five ad ignem
ttciendumy fed minime vel ad vendendunvi ivcl ad dandunu
CoDceffinius etiahi omne Kfuarimm de htidifs eortitn, five bO'*
bus, -five porcis, five aliis. ABumefi iflMdmmo i& htQnnmilh
neDomimiAXCl. £paaaLunatXXVlH.TegnaweH€NRIGO
£nperatareIK ^piftiopo autem prrdiAo Henrico, Leodicenfi
Ecciefiaeprzfidente. Hujns rei teftei funt Amutfwi* EJMes^
in^ridm &e TiBoUj Godefrcdns de f elain, Hobertns de Mau-
res;&{iUi ejus, "Robcrttrs Sofo, Wermannosde£s, qni do-
fftimtecepernm, Rodt|1fus, £athbertus-FulGomisdeFrcns9 ~
Galterus 8c Adelardus, de Louvemal^Godofiredus dePifieleu^ .
Fetn» & Adelardus de f ontaines , Theodoricus de Marenes»
HuiB tradftiom legiittme :placuit etiam pbflca Amitx meae .
Hermengardi^Comn^x^ Afilio ejus pattter coitcordat,fuam-'.
que pattem, ^uam in prxtfi Aa JBcclefia paternd jure ^oftide^ *
Comite dixerunt; fed.tan^m ie AtfidW^^uo^amComitey qiil
iXcca ahnum 1187. vivebat, quem antijjuiorcpi jehtis cre^m*
(b) SdnUi S}nfbm4m\ itt pago |4|^^ Sf I)4,S^|0%
114 BIBLIOTHfiCifi SESU^IANiE
bantf eisdcM beatin Apfoftolts (knHi difBnhrone cofi^dtre^^
cnrim jam di^o venerabili, ac ^tttfAevMrWt MenHcifif B|d«^
itopo, 9c coramidoneis teftibus^ qui tnfni rtiUcripti tantdiP^
nonicf , Albertus de Sando Latnbcno, Theobaldus de San^o*
Michaele; Laici^ Lambertus deForOi Arnulphtts d^Elb^eS|
Oalt^riis & Fi^atres, & multi aUi«
^^ . Lxvni \
Donath Mottafterio l^ahmarum a Cdmite \
/tx Avtographo Bcclcrise Talverlcnffi, ; ' *^
1^92« A Pprabatse Prinppi^m cofnruetudi^ii eH:^ fuis fargjt)Qnibu&.
«^^ £ccle(iarui;i ^ofleffioties ampliare, pot^ftateaueaDeai
fibi tradita a raptQnmi incurfibus casdeQi viriliter defeQlare;* .
£a propter ego I^IL^RMUSf ^tbenne^fium f^ Vatdenfitt^ (a); .
Qmesy^ nojtitiam tara prse%mum,^quam. fequ^tiuna trans%
i|^ttay me ad excmplar bon« memorix Prx<^ece()[pri^ mcf
J^tmnk^ CaaiitisijrebennenQst ^ remcdlum animvum An« .
teceflTor^jm meprum Sc moa:^ Deo & B. Majd« 9 TalVeriendii^
MonalUrii Ser vicoribusy. per.ma|iun R^yinandi J^ripr}t| ^^ ^
par(es dccimariun^Corrc^tat oiest in 4nnecmo^ 8c duos dec^
marum vineae, &dccimam p^ad mei^ &q^uamor dromQS^ cani ^
ipfis ca<bofy, in eodcm Anpeciaco (kis,, & paftum omnium
p^rcoriua T^Ivcfiei^Hai Monactiomm iaSylva meai gujc
vo^nr ^e^4^itfi0u^ Ac |:a(um/ervittiam & exaA^nemi quaoi^^
ha^^ebam^ ficut Comes & i^nus AdvoCatus in fccicfiis^ quac
"— ■ •■ -. -fitac
Mm ^«i» ■ ■ ■ , I y. m amt iii i ■ ■■ i ■ i 0<^wm ■■.■■■ ■■ i ■ ii m
(a^ jf^dUenfi^ Comes] (jebenh^nfes Comitcs y olioi ihviUL bppidc
aii W^m |.acus C^m^i ripaiq , ^pud Vsntttdtes j^osGcIebant^
ideo k Valinifes Comites pro^tebantui'. pA^tukittti enim
regio^illo fatculo, Valdenfis patria vocabatur /^uar adhtic bo-
CBNTUI^IA L' lis
fitae funt in Anneciacb npvo & Veteri^ ptrpdtiui dobadone
confirmafre , Si ngillf mei autdotitate rotibrafre. Htijoi do •
nationis & confinnacionii^ apud Anneciaciiia vetus fadGTf
teftes funt MagiftefFiilco, Joannes de Mayet6i| Turmihefm
d^ Zi^^fo^ (b) ViUermus de Infulai & multi a^^^^^ '* ,^
' Proceftii vero temporis hahcdonatio.nemlS^.confirma-'
obnem dc fa^m tJurhhertiu ^ (c) fitius meus^ booa fidelau^^
davit, & coofirmavit^ undc teftcsfuntV Rajrmtindus, ftior
Talyeden(k, joannes de Mayet6$, Turambertui dc V^dnglo
&niuJtiaUL , Fafta cft au«m hujujl^conceflionis&CQnfir-/
mationis cixtzoffm Iwdrtfatkn^ Dommic^ JtfC^^^^^^^r
In£3.X Epa&dW:cmummeIIt. Cekftm^
IMricoSjlfTnakqtmperatore.'
LXIX
^^ . Udi^nL . . : -
8k, GntatMtio InlUe HH^tmi
< feKoimneX>oftiini.n6ftri}E(hClinftt.
ANno'In>inlniMCC!XXXVI.Ks4: Aueumi to HttM- ' MJ^
. ••-•'- -0:^ ' ■ ■•■ «'ER---*
(b) Tirumhtrm ieljicinfiiX eLudn^ofunr apwi Focunatcs iive'
nam malto cum honore vlget. i-,., ,
ViduK Domini de.FofligiM wfi^ (k0x..i,U Qowtsni Ge-
i
;»i
arofbgos fiae liMrii dece$ut« anno »57.
irtyiiii. ■iintwT OtoilMbwWrOiriiiaem Gebeotioiifem; «M)oi«tt
pro ftaUK ««ccpifc ,
nS: BlBLIOTflECiE $EBU«IANiC
■ ipiHilll^^i^^W^WpP"
BERTUS4 <e). D9mtn¥$Mmikltfpfliu io. bon^ic faqa mentc
conftitucus^ ¥oljtof ipirar^ r^ligionem MiMe Jev^li jferofi^ \
lyjn%fam\^<As>^UJ!Sf^x^^ derebuf .
meis dilpopQ io tivnc n)p4vai : Inprin^s 4lajiam> (b) fi« ^
liam.mcam) hstr^em inftimo in 4ote fifa, quae eft icx mille
fQUdorum ViennfSDfitsm^ & in redditibus X^ Jjbr^rMpi yiien«>
penfiumt & iii quinqup folidi» Vienoennbtis/im^ Gbi folvt
pc^ipio poft mortcm pcaai naturalernf & pro iij pmnlbus'!
irplo cnfQ e0c (u:>nt:entaai| tam de rebus paternis, quamtna* '.
ccrnis. HeUzaM, (c) ^iammeamt h^rcdpm inftituo iit
dotc CufL^ qnae eft CXX. Ubrarum Vicnncnnum) 8f in redditii»
bi^ C fo^clQrum Ocbennenfium, & in C^I. fiSlidis Viennca<»'^
fibus, quos fibi prarcipio fi>lyi ppft niprteni meatn naturalera^
& pro iis omnibus volo e»m elTc contcntam tam dc rcbut
patcrnis, quani matcmis* Margaretani (d) filiam hiatrcdcni
inflituip in do|:e taj^ qu« qA C Marchar«fii. argcfiti* & ^cd^l^
tuum, quos pro dote fua in Ven^mek (e) a(Cghavi9 & CXL
Iblidorum Viennenfiunii quos fibi pl^aecipio /olvi poft mor«
tem mcam naturaiem, Be in medictate omnfiim rcrumi quas
habcbami & hajbcrc dcbebam apud San8umAkr€eU^{i) no^
minc meo^ yel nopiinc Matris fi]9>. pro ii^ opinil^n; v«Io
cain eflf: cont^ntafUi tapti $|c bonis paterpi^i qu^m matcm^/
'■.'.''■ II., I , ■! ■ * ■ I I ■ .
&; d« MontaDajr filiiis* - , . -
deTupre-nnitSUo) a^iidDel^tiMtcs, : '.'
1(c) *%^toAJ ufOreM Anialiii OoiK, MHrtbi; -; r ' '- ;'
J4) M4^«tam1 gu«pomiDpS.A»Qri*inOM^
. ^uptijk (oi^un^a fuit. ; , . '..!•.(• ,' -
(t) r<Brf»iif«4iX?<i|xeASugefiaiiBP((9yiiidirjiruIgai6V^^
cfiN^rtjRMf; ^ kii
^uat eft-eennim libraruiif Vieamcnfiuin,^ ^itjbminii & ufagii,
quzcamquehab<ritifmpored(kisconftituCiaEa{)t^y{|(!>»f^m^^h)
&ta CnCii ffllidisViennenfibKM) <(ua»fibiioI^ {araBcipio ^ft
SDorfetti m«attt nffcoraiism^ 4<'in Incdietate ^mnii«R.rtriim^
^vi hii^ebam'& h^dre adsbfibam^ t^iucl. Saoi^lttiD Marcelluniy
nomine mea, Vel nomuie.Matns £iac!, & pro its (>n>tiibu&
vo!o eam efie contentam,' tam de rebus patcrdis qnamna"
•terttts^ ftrfifiltemettiioiicicntaetumei^K », %ttat (Ibi rdi-
qiit, iftV^iS^^ «iltfa dotemv trdJoqiaodea^.^uaBetttoB-
quehim, V«( a^fMnreram, ultra docn» ad filittm mcuiny Pt^'
trttm, remaneant & revercanttiry qnem in <Mnnibus <dits le-^
Inm meii, mob^bus ac immobitibus, rel k movemibus, pa»'
bos & uri^fls^-dom«Biis'& feu4isrdd>itia&:a^iulMH; qui»>
cumque liiilf^yvel habece :debeo.«lef fure» vte^de £u^' haero-
dem irifthtio, ^ volo &.pfiectpiay ut pno ii»^nibus icAn£
jkbica mea, &cla»o«esrquz; Iegicima8c moderataeomputa-'
tiotte fa^, compatavi aji valettdailk ndSe.t^ fuingentanM
• mgrdi^m «rgmii nMsdktaMtn ^rHsfhiduidoriuai tiio!c!uili
- ^acmlfctm ttiejkuwmihi reKitM!tai.ad vkatii Bieai% donec nEfiv
riar mortc naturtflt. ficck^x hfitlaBathdta (jl^ doy legOy
duas petias terrae, qoas habeo fiwct A^ibeUum, (k) quac fun«
de feirdo Ecdefiat fupradidaef & (i noti valerent XX. folido*
am»j^ti«iii foia^uocl sft.#M rebul feocU ts^ttjim ^y^p bliacsfy
(e) Mjtttbi*m\ <)uae Guygonein tToauiiuih deE6ycs in VaHe-bona
SebufiaiueProviAciaftini'. , , •
iii i»fiit*idfi^*1i viilgo ruIe-Sarie , bfiin iWoiiafferiumjSerie-
aaeruminfigAeVsd AfaHih ftu-«i(ith,)UittiX9gdimUisi,iltUMI
W •''
iiS BlBLlOTHBClSS^ftttSIAN^
«t vtkant {infifiadiii XX. foUdqs. DwxmBnxitil} dono
^pracum unam« quod eft in praco maipri, Yel-^uinque folidc^
cenfuale» EccleGat^S. Mattioi deDagnieu, vok> quod duodi;'
ctm denarii afligoeoan: in vtUa de DagnieaCaiL) j|im|iatiai.
Tredecim Ecdeffia circa KiontemhipeUumt fif^ulis tFe«,fi>U-
4os jubeo dari, ad aiMirinm Domim Abb^i h^i^ Ri|ri>a«
nty & Guigonis Sacriflaci Sandt PauU, PonriRlMk^ni X. foU-
doc, <^>eri Eccle&t Lugdunenfis V« folidos, frsKribus Mitiori'
bu nnam frocMrationcm^ fiatrynis Pnedicacoribi^ altqxuot
PcBniteatibus SainftiMartini IV. fi>lidoB( Sc fi la^ voluot^s
snea aon valeat nomine ccffannentt ntmcttfarivi, voloquo4
. valeat Godidilonim^ St fi ncn valet jure Codidllorum, volo
^piod valeotradone cn)asi&et takimx voltmutis, qox potc-
ricvalere^ fllam Uberousm, qUaiti^ & iintccefibres aM
ergaOomam BDoriae obfet¥a»imhis, vol6 6iqiris tcmporibus
ofafervari. Ht^usfnextdtimcVolttntatis/i^/'/ro^ti& vq-
cati fimt Ifti : Donnmis Wiklmm, Abbai Xnrulc Barbars;
Qmfgi ds S^a, Sacrifta S. PavU^ Tttrtn QiftlUnm CopeUae
Si6auctholaniei<fo&iottteWip«lk>.$ i@iMMSE«r.«kMoiKefakoiie;
Afnm AAfghu$Ii Ftda itMai^, Mititmiy JDofoifljHsPatt''
lMttPapienfis]| &Bmi&MBniArar(n)fariptor* ^x
' " ■ ■ ' • i-^x • ,: ■,
; Cdi^a Cmitis Maimmmps fp^EaiUfifi ^
Cluniacenfi.
ExCutnlarlo CLnniacenfis Monafteni.
tvA pGoWILELMUS,Oiw/*f#«Mw»5^^ No-
*^ tamfacio.o|DiittiHHipi«l<njtcslii|etiai.i^^
in
Q) B»**\ Prioratos eftmVane-^ontjjii^eMontMnlaiteUuiiiOr-
cUnisS.BuflS,vulgoUBoy;ite. .... ' '
(m) D*imeH\ vicus ighb^ili^ quafi Tnl^&hiuib^fib^iOb
CEKTTURIA i: ' taj
In illa compoficionc, qux hSU fuic inter mtj cx una partei&;
Veoeraibilein Viruni^ DMninatn Cerokbimn^ Abbatem Claaiaciy
tL didamJEcciefiatn tt altera, apod Drkorckium, (at) iicut ia^ ,
firumento intle cofife^o pleniu^ coiuinetur i nu^la fuit farda
con^ofitio deMonte-Serfh^, neque de gus pertineiuiist
imo remanfit in querela, & didum fuit, quod infra 40. diesy
]^ftquam fberoTequtfituSy ipfi Abh^i & Ecclefiae ]m fkciam
de memdrata querela^ & dc Memore ^de Arbonay^^ebem ia-f
quljtere )us meum^ & jus Abbatis. fhgo deAzU, (b) Decanul
iie Perrfffutj (c) StXimdo de Lofiaco , Miles^ & Domimis de
ikfoncmelert, 8c de Vigofety (d) debent inquirene Tcrttatem.
Jeflerandus Prior de Maitiliis,& Simon ^e Vtrs,{t) Mties ^ \9tx
isxt inqtttficiones debent efTe terminatc I2sque ad mediara
^padragc^mam. £go autbm^ qutdquid itdi fnquifitoret
iiiertnit & tbquifiertnt^ me fervatnriftm jurayi & figilliaturum»
In cultis rdtefttmonttim prv(entemcartulam,tam ego, quam
fiiM mtMQmrardm^ (f> iecimus figillk noftris roboraru
MUm mm ffrgfkt MCCXVL mmfk;fm»mrio^ upd Trimr^
LXXL
(m) Tfimrcbutml tu%o Tcmttts) "•ppidom ad Atarim Bttvium^
QO ^^ ^Azifj^ iaimlia pJUm|<iw^ apud Matisootieiiios^ ^w
' exUivSa e£L
(£) Ferrond\ wlgo Piq^rone» in pago Matiscotieflifi*
(t) Vfg^fjpf] Caftrum eft In «odem pago.
C^) Vers^ feudum eft sntiqiiuin in ipfi>met pago*
(f) ijHirMim fo0 Girjriui\ e|us nomims II. qui pbft Giilfdimim
Patrcmi Matisconcnlis & Vieniicnfis Comes eztitit^ quem £tic
libens roafculis obiiflc in confeflb eft» reU&a tantuai onica
filia, uxorts Joannis Drocenfisf didi de Brcatit» ciangitiae'
RcgM>» utfBfjra jam letigimos^
JUtera (hmpdjkimie intet CttArdfm ^ Comktm
iifOr lCfOtBi» 0r ctnnibiis, pwefcwi&ua & faturfe^qaoi freq«etlf
r*-^ ticr orrt^ tft q.ucfeU \ukv Nobflem Viryitt, CMnicoti$
Cirardum iAsiiiLi^iti^tikm^ Siidmtficlm (^fMo^n/^Sjf&^t \iekf
ddb^ii^ confuASCudintbns 8( ir*fohus^ a^^soQibasf qui^u&Comci;
& Minifin^fi;}Uj(.mm EccIpO^^.ClmiracenfiSy in Epilcopattf
Matisfrotiepti iic^St .^^^^ cno^Ium gravabanr^ Sfq^uidenn Go^
Aadizm <fq^^fp:i ubii I^Qna^H i^ihil inum haJ^re ^fkt^
DMt ; in aKi» t^ ^ Ipci^^ i^i ^ofillabbjif y . if lum Ai? qca^ii^.|^
babere, 'md^Ut[9fi^xs£iim^^ $^i^^^^ liCafi
fabztf Cum igjtur fu^er bif rfErj^eiimiTero ajiiatnbm Chc^
Waceti(i|w^liT^*?i(i«^^ «}«liit^«i^s: yiri^
prudcfltibus & Rcligiolis/ confroircrfia ith (opftai eflf,;.^.;i<fc
hMC'mod\im ad pacem perdud:? r Convenerimr apud Sar^
^um Mamitw» MattKcrorofemyPomimigT^^^
rabilis Abbas Climiacenfis, cuni quibusdam Senioribus Cluk
niaccnfibiis, & niemoratusCames.a;W^^^ muTtisMfitr-'
fcns&*Minfftri$fuis'i & ttii^^cm ctyrA^fitftilRim d^
m hinc inde viros anriqpipres & fici[|^Ro^s e%eren^ jiuos dc
confuetudimbus & (latii rerrae illius cffecredercnccersiores} -
&quidquidip(i fcffest pr^cflita priusfacfamcnti rrflgiofley^lfe.
rercnt^ ab utraqiie part e Srmitcr tcticreturi ^Cunt crgo pi?c«
feti teflesy dato prius facramerfto; ^ .?nVtI?igah4a v6ritat« fo»
«um parker diu deliberaflcnti tandem In fabc tcllimbniuiii
am(enferunr, & didumeft ab eis, qiiod Comcs WiktmwF,
PaierComicisGirardi^nuUonP^ofiEmiiio^^l^ velicfmfoecu^incnt
'a£quai9
«jBHrURTAf. m
afiquatn iadomo yel in ^ilb jde Lai/Saco^jA) ^liquando ha*-
buft 9..aut €(V^CiVkj&€j(mttsGir(nyi^ ^teAitnoxiio jllorand U^
hehtffr aficnfit. Didam ^ft^ jquod Coffle$ in vrlla <le Da^
mntgi & (de ^> (b) Jiabebat g^bertam ^ videlicct in FolToTiie
uoam gerbun, &itn Antore^as^ ^ud Aionem habet Co«
^aes cuftodiam viaruni j&paG:upruin, rqujse pafcua Comiti fk
Monachis funt commuma^ ttn Nemore, ^od dicimr jofon^
babet Com^ me^etatem^ tnL Mon^du ^uaitam parte^m.; ^
Comes & Mohachi hafeent ibi tafchias £\xks in Nemaxe de
Domei:^ habet Come^cjuaraorCoiungeriaS) In jquibosMo'»
Mchf nthil accipiunt) apud Domeii^e habet Comes medie*^
«at^mt &Monachi qi^rtam partem^ 3sComes Sc Monadu
jtsedietatemii in iis tribus viilisnullam aKam.coiiruetudinenii
Jnb^ Comes ^ v^l Minijhi ejus^ in tewaMonacSlorum. Di**
dum eft^ciuod in obedientiavdeChaven>ils& ejus.appendit^
habeac Comes laiat>nem v^ulcerum , homicidam & fpenera^*
iwemv^ui inprxfentiaDecant,deCtiay£fnHs1egttime.appr<>*
hattfiieiihtt^ vel conjunCki^ Cenfum & Marchias ce»ruaIes,.iSs
«iUlodi4mirf9mm^|>afi:Borm»v ^cinde MkergnrianhqtLfim
per xiiecBof atorum itefiiwn garandiam ^ro votuncate fua ibp-
itetn habcre f>oiterat<9 «i&quasque alias confuetodines vetex-
aftkmcs ipfe^ vel Minifiri e)us^ ibi t^uaerehantt S«pe S&in
Cmnes c^ remedfiim animai: & ameceObrum > live fucceifo'
rom Iborum penicus gucrptvttY & dcdit Ctuniacaifi £ccleiiaBi
Propter he^ donum conce(fitei Abbas, Dominus Theobat*
ins^ & Cotiv^iwus^Oiainiaceniis, ut procurationem, quam ip(e
CofiventutCIuniaci & LeproOs AtSanffo Lazaro, fingulis afi«
ins in oAavis Pentecoftcs fponte faciebat, D<>w«^ //<? Chaveniis
facisU; poft dccefllim vcro ?jus ad dien^ anniverfarii fiii redi-
^nir, ad MidTam un^im quotidianam pro ]p(b& antecelfo'
R z ribus
(b) Domnitiil^^l Vici, itidcmi^i^t^^Matisfionenfis.
J32 BIBLlOTHECiB SBBOSIANif
tibusejQS, (ive cjus fQccefroribuis d conceflerunty & in fini&
fuo tanram pro eo fiac, quantunr folet fieti pra DomrnrdLAb"^
^ate Clttntacenfi f in fiitgulis quoque Doteinicis CUpeilantii
de Chavenia fpecialenn in Ecclefia Bftciat pi^o ipfo tAtjAofitxxk
anteceflfortbtts e^usy donaTerunt etiam ei^ & remiferunty
quidquid rdiqfterat in rebus mbbiUbus Onniacenfi Ecckfiae^^
^ except;o, quod de indebitis conftietadmibus, fi quas oialiK
k>cts> ad Cloniacenleni Ecclefiam pertinentibust induxit^ Sc
de fiinda tetrae^ vel cenfu debicalr^ eum nibiloitiinus poteA
f unt appeilarc. Ut autem hupv pacis definitio perpetoat fir-^
mitatis obtineat vigorem^ ipfe Comes cum omni devotione
Jhoc tenendum juravit, & conventio»es tftas Kterh mandar^
Jrateepit^ & figillorum pfatfentinm impre(Bone roborarij
Ludaverurft etiam, & tenendmn juraverunt GuiklmMsSc^au^
dferim S\n (ui. A^han Matiscme apud SanQum Martinum^
Aftno ab Incamaf^ Lhmini MC LXXX. praefente Domina
Tfaeobaldd) Abbdte, &: audientibus multis, vd aftantfims^
quorum nomina fnbicrtpca func Tefies Gaudus^ Prtor CIi»»'
Aiacit ArdmoSyMagifferHofpitalisdeSam^Egidio)! Huga
Sacrifta Cluniacenfis } Petrus de Mar^iacoi t^idode CotQ:»
niaco} Droeo de Bruetia^ Decanusde Perrona) Artaudu^
ViceCoflncsMatisconenfis^ Alardusde Montbelet; Hugodc
Vinzellejfi^ ^ido de LoyfiaecL tk^ Caprarius^ (c> Duraa^
sius dc Varefinis & alii. fraterea copceffit idem ComeSf
ilt Monachi Cluniacenfes pa^ioncsiilas^ fi vohierint, per
skianum pominiPapat, ft Domini Regis Fra&corum faciaai
confirma»*!*
, LXXIL
(c) ttugo CaptariuiJ Cipr^toruin f afnilin» vtt%o Clieuricrs^ totiutf
Provinciac Mitisconcnfis antf^uilirma $ cufxts hodie captiC Ho->
BOra(t<ts C^raritts^ X)oifiimis dc SarnA Maaris & Tillf Vicc«
comes.
Hujn^ fttefste^Mtnl ^tlibavit Q^ERCETAfW&ia/^
iurfftndi4jldif.i. caf^ij.
CENTURIA I. in
LXXIL
£r€^fo Comitatus Matuconenfn in PayidtuM,
Ex Archiyo CiWtatis MaciscMcn/i»*
CAROLUS (a) ?rmogmiui, Regi Fraitcorufn Regtttotil ^iV^
rcgens^Dux Nortnania^, ac Delphmm Viennenfis. CcKi*
tudo Regi^ Majcfhltis illos mapribus prsfogattvfs & hdrioti^ '
bui inngtiirC) & intcr caetcfoi dttollcrc conracvh!^ <)uibuA
cutti fraKellcnti iiobilitate gencris ^ qua alios antcceHunf|
concurrcntia virtutum ^ & inlblitortim afttium mcrita fufFra^
gantur* Kfos igitnr, antiquas mcmorise' dignas Progenttorunl
Hoftrorum, Regum t^rancornm, drdidationci atf mdhtonanl
rcvocantes^ qui ad coiirefvationem honoris CoronaeFrancia^
ac conGlium & juvamcn RcipubHafc, ht eodem Regno XIi.
Fares, qui Regni l^rancU i* itrduis Confirtis fS^^diciis dsfiflei^
rentp (^ infaffis atmotum ftreme, ad Tutamentmi Regni t^Rei^
fublicd^liegem iffum pariiate fideBy mterCollateidlesJiiosfpief^
Sdiui cmitatem^ confidcratrone (n-ovida ftatucrunt i intef
quoj Comes Tbolofanm unus cffe folebat^ cujiis fucceYfio ad
Coronam Francie jurc haefeditarid pefveniflTe nofchur , ab an^
tiquo kyco, cujus, quantum ad Paffiat & Pafriatus honorenl
& ncrmen atdnci, aliHm a^que, vcl magit idoncutn, pra^ertiiA
liis temporibus, quibu* in eodcm Regndr viguerisnt^ & vi«
Hent guerrar , a fatore zizania^ & faiinuini inimtco geheris
procuratar, fnbrogarc volentcs; tit (altctx>,quantutiladillumiy
numcrus dcficicns firpplcattnr) tsonrmunicato Magnatum &
Pradatorum^ alrorumqiic fapTcntiuth Corome Franeiat fidci'*
]ium conGlio, & dctibcratione fupeV his habita ditigentii ad
ficrfonani chat^fimifratris nofiriGermdni, Domini JOM^HIS (B)
R i M^ti^
(t) Cdfohu] qni pofte^ fiift Rar Pfahcofanii ejffs hominii V.
(b) pMnniil dein DudsEiiturlgtuii&ATCfiionim^ qni jSne Bbt lis
mafeolts dgccifiik '
134 BIBLIOTHEC^ SEBUSIAN^
Matkconenfis ^ ViSavienfis OmiM^ (c) qui ad dimtcandum
coDtrahafte9i:hari(fifni &mctuendi Domini noftri, JOANNIS^
DeiGratia, Ffaacorum Regis, & Regni^ non folum, ejusquo
genicoiis noftri&fui, ireram iSc fidelefii iiatura lcgitimafi^
lium fe cxhibuit Imo pro tuitione Regni^ RqfpubUciiie
pQgilem & defenforem evidend yirtutum&aStuum (Irenuo*
rum ]udicio demonftraTit^ &pr^cipue in fzrvbus Oxitanif
fioftrae confiderationis aciem . dirigente& Notum facimus
. iiniverfisypracfentibus pariter &futuri3|NospntfatuS|Regnum
jregensy jure & audioritate Kegis^quibus utimur ^ in hac par-
Ce, f^defUnitudw^pau/hitffRe^Ujli^ pracfadge-
nitoris jioftri attrJibutap, 2c debite competenjtis , coaftituKre &
creafte Domimim Gernunum noftrum, sx utroque fraterna
linea Bobis Jundum) ParmFr0nci£^& in numero Parium .
coUocamus^ lut Comitem Matisconei^m conftituimus^ &
Parem X^ranciae creamm 3 deceroentes^ pronunciantes, at
«dam ftatuemes authotjitate, jure Sc plenitudine fupradidae
poteftatiSf ut idem Germanus nofter, «ic Comes MatisconcQ*
fis, & fui fucceSbfes 4^£jusfan^ine^ in jeodem Comitatu Matk-
ionenfipatema Unea defcendentes y pmnikas fffinguUfpr^ogati^
visjjuribus^prrmlej^is^ Uberimiius ^ honoribm gaudeant ^tstan'
tur, ifuUfus gateri pires Framia gatuiere iSutifuntfoltti y />r^/r-
ritis temporibus ^ moderms, nec de perfonis eorum^ vel caufis^
in quantum ad Comitatum & BaUivatum Madsconenfemi
corumqueTcflbrta) vd reflbrd dependentias, velappendidas
atdnct, vel attinerepoterit, pplGc per queiticunquc quacun-
ique authorkat<^9 conuDiftiane vel poteftate fungentes^ fed
folumr
(c) Iddusfmenfis Comitis] Cofnitatum Matisconenfem hic Princqyib
4oAO a ftotte X^arola jam habnrrat diplomate. c;us4?in atini
I3$5K Majo mQfl4c , vx xe^ aimotarunt clarif nml SAmmMtbani
frstres ,• Sifi. GcnJib, tg. u u fed digmtas Paris Franci» ci eo-
idcm diplomatc conceira nba fuiti fcd iftotantuiiu
CENTURIA ff f3f
I iti !*»> iw I .^>
foltmmodoper Regef». vetRegentesReffturaFrmcia, vel de eorum
JpecialivumdatOt $$t RegioParUaaetfto cognofci,2& etiam judka'*'
ri» &hro TefTorto catifarum & ncgonomtn (jiroad paiites^, Ju«
risdidtonetn fuam in fuoi fbm tangentes , per viam a^eUd"
tionit dedttcendoy ad di^m Kegium PjH^fnencumf ilcur de
caiiBs&iiegtptitsaetctonmtfranciat Pariuin fincy Sc^t&hz&e»
toA cooniecu nf «nott ob({ancibust(i Comi caco» & BaillivMUsMa<
cUconenfisaIia$ 001$ conCieverinc wneri inParriaai^dec cen*'
(errvhonorevelniomin^ paricatisy contttecadinibQSf ufi&ttSy
fiyliS) &ordina(ionibus cootranis^uibuftunqutf non obftanf
tibus, eciamfi authorkace Regui ^nc '6nnatf& Maidancec
juthoricate, jure, & poteffate Re^s ^bus ih^tZf uaivcaffis &
frig^lis Oudfausy I^it}cipibfis& Pnetafiisy Gotoitibiis U Baro«
oUb^s^&ali^ fubdicis ttgaiFmicar,iquocii&i<|ue noiiibiecen*
Ibntury <{aod OofhiiiumGermaautittto^riiixr^CcHtikcaiMan
fiscioncorem^ ^ dto» «jnt S^eodfiTm Gbnsies^ai^n«»*i
lb> ex ruaPoliericacer uc praemicucur, defcetidenteiy wr Plsreft
Francia; craAenfy rectpianc.&rhonorenc^ inhibentes eisdem
& eonKm fingulrs authotiVittf^ pt^ Si pof dlate pr^didisv fub
Of)inibHSjf«etfifty ^vat et fMsfluftiiis- ceffiminarf ^ nefpfbf» v^
e)us pracdidos fuecc&reisis ftwmiBS» mvjfcikmtf vef lyercuf
bent, «uc pratfencf grati« dcCtedare ftf^txttmti (i o^fant
'k, i^ltionetn cftugfefre yofuerinc Kegjstf Ma)ei!atis$.faod uc
perpecnam.rDbomlirmitatetn obeinear^ fitteraf^ pmentetf
figilli noftri fechnos appenffpne meniri^ fz\voia ^U )ure*
lUg^o&quolibefaheno. . DattmapudS.Dionyfitminfra»'
tur, mm i)i98MffirMC€CUX. tneitfe ^ptemifi.
LXXIfL
i
15« BIBLIOf HBCM S't«tiSlAN>E
-^.^
j.xxm.
PoMh Mmajlmo Clumacf, a CQmite Mm» '
firolffinfi.
iwy« TJ Go, CemefPonthih & Monfirolii W I L E L M U S. (a) Ho*
•■-' tum £icio pr^entibus & futuris, praerentem paginam in«
^»eduris, me in eleefflofynam pro anima mea &haNredUiii
n^orum, Convcntui San^i Petri Cluniaccnf. pcrpetuo con-
-tulifle decem millia halecum, pariter &concefl[iire in proprios
iifus di^i Conventus diftribuenda, fuper Comitatum meum
de Abbatkh Villa , ita ut ^isquis illum , {| ve ego v Gve alius ad
firmam a me t«ieat, annuatim intra feftum Beati Andre«
Apoftoli |>ertipienda, & Mt hoe tatum & inconeuHum tn per-
petuum maneat, praefentcm Cartulam figilli noftri rounimi-
BcrOboravi. 4Sfi(m e/l Am fitemMf. P»mim MiXXY,
^en/e JlfriUf
LXXIV.
Dmtth HENRICI IV. /mPeraf. Mma/eri
IBru^uarienjl
Es Talniliirio c)us4cm Afohaftfril. ,
lOf».' tJENRICUS, />«;«« J^«i?^^f«wREX ROMANORUM
* -■■ Omniuin Dei noftrorumque fidelium, tam futurornm,
quam praefentium , folers induftria noveritr qualiter nos pro
amore divino, animaequae beatc memoriaE P^/r<«r noftri,
HENRICl JmperatoruMguJli, &no{ir» remedio, &'per inter-
ventum piitfima matrit mees, A G N E T I S , Augufiit Imperatri*
^; & A N N O N I S, ColomenfisArcbiepifcopi & ArchKtmceUarii,
■ FruAu.
. '(•) jrUtfmm ] id«m cft , de quo fupn Jocttti fiuniu a^. f .
CENTUm X t^
A
FruAuaricnfi (a) Mon^tfterio^ inSan^AxDei genitricis & per«
petux yirginis Mariae^ & SS. Beni|;m ^^ Tribuntii JMartyrum
topftrudo, quetld^ locum, quecn Tater tni^ acquSiin^
Forum (b) nuncupatum, cum .omnibw pertinetjtiis & appen-
dicibuS) ad mc & matrem pieam pertineQtibus, hoc eft. £6-
deniSy agris, xdificiis, pratis, pafcuis, cultis & incukis, viis 8c
inviis, aquis & ^uarum ^uftibus, molis, moleiidin^) pifi:;^
tionibus, portQbus, & cum i^mni utilitate^y Vel quani nutic
liabet^yel quam Ivabere deince^ iillo modo poterit^ in pro*^
prium dedimus atque tradidimus. , Quatetn vero locum, iil
Cmkatu A^uenfi^c) (itum, ea Fatiotic ^coiiceflSnttis, utf ^enc^
rabilis Abbas Albertus, onmesqucSiieceilDres iffius^^ritftn^i^
lilio aliorum -Monachorum ejusdem Monallerit lib^unV^cii
nendi^commutandi, vel quidqiitd fibi placu^lt, ad ufufh didA
Monaftcrii inde faciendi* NuUus ^taquc Archi^ifcopus^
£pi(copus, Dux, MarchiOyComcs^ Vic<H:6me$, vel aliqua regnl
«oftripam, aut niagna pcrTonii pwfatuni Maiiaftcrinth die
pratdi^r praDdiis , beneficiis aut po(fc0iotnbus inquictare^
,m6leftare, divcftirclinc legali judicio praefumat, fubpoenaT
mtllc librarum auri optimiperfolvendanim^ pro tacdictate
ie(peAiv6Qim€ne hoftrac & Friid:fiaricQ(t Ectlcnae. Dapm
gfudSanSurn Gom^mjmmDminiMh^Xf SignumKB!A9J<^
-Regij.
(a) fruSuarienfiJ Abbatia cft in Dioeccfi Eporcdicnfip a GmjclnuHy^
RobcrtiCbniitisyuIpiani in^Pe^cmontiaiiiio^ ^onacho^ani6ti
""Michaehs dc Luccdio, & Abbatc Sanidtt Bcnigni Dmonenfii^
anno I >oaitni 1003 fundata ^ Ordinis Cluniacc/ifi}, viilgo Mo-
naftcrium S. Bcnigiii^ vcl S. Baldmjvii. ^j^. f^rjml^pd.€.j/^
(b).F^«»l hodicyjIla-Focaria. , .. 1 .:>
(c) Comitam /Iquenft] vulgo Acpii^ in ca Mao^bfincfttliftrtei ^us
tffm Ttnjigtiiai ap£ffll/itur. . : - >
•5« BlBUOtHfeCiC SCftUSTAW^
jpmafio Qmitu Metenfis , Monafterio S. Benigm
Fruduanenji^
tx Ktc\\wo t)mitm Akl^txim^
aN pr^fentibus,- quaiM fuiuris, quotQodo quidam Vir Ku^
firk i$ magn^ Gpmknis^ Comes GERARDUS, (a) memor fra-;
gilitatis fuar, fuadence fua conjuge EVA, (b) pro fe & anima
^lii lui^SIGlFR ED I (c) d^fun^i, & confilto parentum 8c
Sffoxmxf^ ruonim fideliuiQ^ d^ii parten) j^roprittatis fux ad
l^cijun i^n^M^r/^ Monajkrii^y^ conilrudirin honorc ^andt
Mariaei in Regno Italia^^ in Provincia Longobmii^ in eodem
Regno, ic m eadem Provincia ipfe Comes tradidic ad fupra
.didum locum Ecclffiam^ in honore Sanfti Michaelii idcrah
um y (itamque in loco, qui dicitur^r^^ cun> mo]endinb
cjus proximo & ompi iMegritate fediminiS) ubi conAru^
confifttt) omnem penitus pofTeflionem, quam praediAusCo*
mes a Domino beatae memorise Wilelmo^ Divioncniis Mooa-
fierii Abbate^ per commucationis tefiamciitum in totoRegBO
Ittlia! acquibvity &de jfure S.Beoig«i^ per iwnus pncdiclU Ab«
batis in fuum fui vindicavit^ totam in imegrum ad fupradt*
Aum Monafterium tradidit, conceflSt& dedit. £t ut hujus
traditionis donum ftabile> firmumquc permaneat, idem Cb-
_ • : mes
^f)/Cme$QirAfdui\ MeccDfo kilicetf Ebcrardi, AllatiRGomitify
. ^ £[liu^ de cuju» pfogenie plura optimc & exquifite diireniit
A, A VIGNERIUSn CongregatioKis Ordiorii SdcenUsiWi
Viigtn. fdmiL Alfat. t! Lothdrmg.
{k) inid\ oonien propriuin udris CoinidsCcrtrdi^ quod hBc«f«
^c) Sigifreii^ ((efuD^i il! ptlgnS SfiHO tCI^. tit 1t&% HOtavit
QUi^RC£lANUd h Hlft.lMxemi.(.i./uhfa$.
^ CElfTUKlA L : t^ .
mcs Gerardus projnta MMinu confirmavit , & confirtn^tDo»
tn6idis.'^ Sc D..Deodericum, Mocenfi» Ecclefiae Epiicopunij
cuni pluribus aliii, ideni agere rogavit, ftipuUtione fubnixi^
Ad&m ^^U fubUee ). Uon. Februarii, anm Incamat. Pomini
MXX. TnMi HJ. regnante HENRICO Imp.fetimer, ann§
Regni ejus 17. Imp. vero /. Signum Domini DEODERICI Meten'
JuE^ifcop/.GlKAKDI, GISELBERTI, fOLMAm Comit/m>
Hftwamff Gmerh Marfrdi, Tteprerm Odebrki» Kieherh
LXXVL
Frivilegiumy Chitati SAVONiE ah Asiherto^
idarchioru Savonjt , concejfum , fiyk
femi'iarharo,
fic Atckiyo Gvkaris Sftvon».
Iii Notn tne Sandx & individuae: Trinicatk •
NOtom fit vobifi omntbiis^ noftris fideltbus noftrisque fio« '^^
minibus4&(7n^i^/(ajl tam pra^fentibusi quam.futuris^
qixod Ego AUBERTUSi Marchio, (b) promitto atque <pon«t
deo proptcr fidelitatem & Cbrifitium noftrorum hominum
Saonenfium retincndum^ quod ab hac hor a jn antca non \nr
trabo inCaftello Saonae per nullam vim, ingcnium, nuBaque
occafione quod ficri potcft, nec iillam Albergarum dc Caftci*
\oy nec dc Burgo, ncc de civicatc^ fifa^fucrit/nonre-
qutficroi nifi fub teAis manfionibus noftros fidclcS) & cabai-
lostioftrorum fidelium majorum feximento pcrfonarumy Vel
de morc in CafteHo, five in Burgo atque Civitate, ii h&z
&terit|non faciam fine lcgali ^dicio,hcqu(^ a noftris fieri peru
S 2 mitt^
(a) Sawinfii\ tulgo i^v^Jirrt ^iWHMoppidaminocaGeRttenfi.
' (b) Alb^rtHi Mdrebiol SAVonx fcilicet» qui a Mardiionibos l^cre*
Jienfibtu originem (ut femm) ducd>at« ab to fdUmfmnmi^
Marchiooum illuftri» £uxulia dcfhrm crcditur«
^ I4D BIBL!aTf!£CJI^<^^BnSSlAMifi
.ttiTttefnm^ gtnerlAt plaxriW?» ^ nifi ferncl in anno cuftoL ]
4itndi tribui diebu^ cisdenf cinbu$ Saonenfibus no&impoA
nemiisi Sc hotf generale placita» rton requiro^ nifi de fdfti^
vitate omniuttit Sattftofuni usqoe ad Septuagefimapi conten^^
tionem ai!item vel Htem prar dit , vel libelJaf iar, vel cujuscunqu6
f el ^ (i ^enerir rn ttvcU prxii&i^ hominibus , habitantibus in
Caftello Saonat, vel Burgo , vel Civitate, cum facramencale»
dc fsebu^ $c IibcIIarit$ in)ufte Abbacts uiurpatione per 20. an*
nos:. Nafn per iuoi cives Saqneinfes qualecumque litem orta
y fuerit riW deffinire oportet, quomoao iJilorunl dirigitur j con*
fetetuilo qtiidem & (^tidto atque promitto ego, qui.fup^a^
Aubertm Marchio^ vel meos iidtrtdet^ adverfus (K}f ulumSao*
tienfis^ ha^G ftatuta^ violare vel JFrangere tentaverimus, tunc
imponamuiauri.ofifimi libras centum, medietatem Came*
» Regis, & medietatem )am diAis Civibus Saonar. Ami ab
Incarnat, 'Dotnini mftri $Efu Ckrifti M LXXL IndiS. 1/. Ego *
AuhertOs qut hunc Teftamentum fieri rogavi^ ur firpra ei re»
leAa eft. Ttftes fuese Aftcngo Carbonos^ Daniel judex iav
LXXVIL
DomtioLeotaldi^ Comitis Matisconenps^^
Mmafferio Clufiiack
Ex CtfrmlaiJcrEccfeiitf Clum^c ib Aat&orcCftifliici ViIo«
t99« CAcro(an^ Ecclefiac: ^ in honorc beatorum Apoftojorum
*-^ Petri & Pauli fundatar^ in pago Matisconcnfi^in vifla Ou-'
Itiaco, quam Dominus Oddo^ Abbas, ad regendum haberc vi- ,
^etur Ego teotaldiUs Dei Gratia Comes Matisconenfis^ ncc
non & uxor mtz Ermengardts , pro Dei amore & 2tema re- i
tributione^y ut pius Deus animas noftras & parentum noftro- j
l^um Alberici atque Tholofana» Manaftei & Ermengardu^ nec j
^ n/OAder^ldi amki noftri| ieuomniuiQ fidelium ChrUUano^ |
CBNrrURIA t Hi
\
rniTy tam vivorutn> qoaoi 8c defundoram^ Hberare digrve-'
cur de poentf inlemi: Pro \fCo amore ccdimos atqiie doa:a<'
mus-ad fp(am catffani Dei aliquid tx rebiu noftri» in paga
Lugdunenfi^ in ViJla Dardamco, fDper ^vium Sil&a^ (a) quac<>
fitum & inquirendDm , cum omnibus appendentiis & f^r^ '
vientibus fapermancntibas^ quidquid ibi vi6 famus habere
totum ac integrum ad ipfam Dei cauf^^ ad fiipendium fra«<'
trum t ibidem Deo )figiter fervientium^ St quis vcro dona**
tionem tftam contradixeric^ inm Dci incurrat , & auri libra*
^.componaty & donatio ifta firma permancar ftipulatidno
ibbnixa. SLLeotaldi* SL Ermengardis^ qui donafionem iftam
fieri & rogaverunt firmare. S. GaDfredi Comitis. S. Nar'-
doyni^ &Leodegarii^ SLRacherS* S.Geraldu SGotho^
fredi. S.GosbertL S<» fwicheramL S. Mayoli 9.0dey^
krdl & Alberici. & Ardradi. S. "Q^ichardi. S. AalgariL
S» Bononis^ Datai per manum Berardis die Mercurioll KaL
jlfriL Jtm XIL regfMme ROD ULPHO (b) iiege^
LXXVIIL .
PaHim ittUr jindteam tkljinum Vtennenfemt
f$ Archiepfcopmn Ebredunenfem, de Condtatu >
^^ Etredtmenfi^
fi« CftrCttlarioi EbredfiiieniL
In Nomine Domini JEfu ChriftL
ANno Incarnac Doniinicar M CC X. itgnan te OTTHONE wxa
Romanorum Impcracorc, przfentes noycnnt & futUrl^
quod Dominus ODDO| illuilris Dux B:xrgufidi^xScDonibm$
l - S ? .AN-
(a) SiBia] vulgo USeille, fluvius c&f ^ui in Ararim influit^ noa
loDge a Rateaella vico#
(b) Afin^Xlt. regndHte RaJulfo Rege^ ii eft^ aono Ckrifii 995^
^cum anoo^gjl^ Rodulfm i, fiiir^oQdic tsai» juraiue Aes^ mc
goarc ccepcric
142 BIBLIOTHECiG SEBUSIAMiB: l
ANDREAS DALFINUS, fratcrcjus, Comes Viennenjis , *
donaverjt pura intentione , ac bona voluntate t^mino ^
REMUNDOi ArchiefifcopQ Ehredunenfi y & rucceflToribus
fuis in perpctuum , quidquid pertinebat ad Comiratum /Vr«
cakariiy (a) in Ebreduncnfi Diceccfi conftttutum , quod qui^
dem donatum fuerat olim a Domino l^ilelmo bonae mcmo*
riae, Comite Forcalcarii^ eidem Delfino 8c Uxori ejus, (b)
quae uxor, cdebrato diVortio inter ipfam & Dalfinum , dona^
vit poftmodum Dalfino > qu6ndam marito fuo , prxmifli
cmnia» & eandem donationem^ facramento corporaliter
praeftito, confirmavit^ & confilio multorum pi|;oborum viro-
rum & rapjentium , irrctradabiliter conceilit. DiAa autem
dopatio Domino Archiepi(copo hoc pado & liac conven*
tione fkda fiiit, ut Dominus Dalfinus & ruccefibres fui habe«
rcnt a Domino Archiepifcopo & fuis fuccefibribus in feudi|ai
in perpetuum omnia pradibata, & fidelitatem ei inde faee«
rent & jurarent > & perfonam fuam, & omnia }ura Archi*
epifcopalia ubique falvarent & defenderent, & jurarent mo«
dis omnibus fine fraiide, excepta^^villa Caturicarum, cum ter*
rii, cortina, juftitiis, pedagiis, albergiis, pofielfionibus, terrrs^
pratis, vineis» & aliis fuis pertinentiis omnibus > fcilicet Mon-
tegardino, Rofleto, Spinaciis, Menafterio S.Michaelis d%
Cukba,Xc) S. Dionyfib & tenementis eorundem, & fi quae
funtaliai quaead villam pertinent Caturicarumj quam vilr
lam, ut diftum eft| & qua: alia exprcflim nominata feu omifia^
con-
(a) CofniiiF0rcaie4rii] ut alibi dicemus,
(i)) ^^r^rifyVKf] BeatridfcilicctForcalchericnfi.
(c) CalciM] Monafterium efi OrdinisABenediAi, vuIgo/^C^jifA
cbe^ a BectrandoFolcalchcrienn Cbmite» Gaufredo5cGuilel«
SDO firatribus , conHliQ Aleydis Comitiflae Dienfis , eorum M^*
tris, anno 1^27, fundatum» non longe a Caturicarum oppido^ -. '
Abbtdac D.Mic^aelii de Clufai fubditum cft»
i
CENTURIA L 14,
coniiderata utilitate tam Archiepifcopatus EbredunenfiSj
quatn Comitatus Delfini^ retinuerunt fibi & fucceflbribus
fuisj fcilictt didus Archicpifcopus & Delfinus habenda, &
jure Dominii in perpetuum poffidenda , & fuit expreffittl
adum, quod ambo fimul concorditer ibi Bajulum (d) infti'^
tuerent & deftituerent, fecundum beneplacitum eorundem^
qui Bajulm\txxzxzty quod utrique didorum Dominorum pro
parte fua fideliter rcdderet rationem \ infuper etiam addi-
tum fuit, &cxpreffimadlum, ut, quidquid in prxdit^ villa &
fuis pertinentiis quocumque jure acquifitionis, feu titu)o/a}-
ter jeorum acquireret , totum ejus effet commune, ficut &
alia fupradida, pecunia tameh reftituta & expenfis, five iti
terris; five in aliis, quas illc, qni acquireret^ cxpendiffet. Si-
Be Dominus Archicpifcopus & fucceffores fui omniat ad )urti
fpirirualia fpeftantia^, veluti decimas & &lia xiebuit habefc
prxcipua, ut in villa Caturicarum & ejus pertinentiis. Iteito
de Civitate Ebreduncnfi &cjus territorio taliter convenerunt,
quod Dominus Archiepifcopus & omnia qu£ ipfe habet &
tenct, nec non & atiteceffores fui, five in juftitiis, caValcatit,
fidelitatibus^ fivc aliis omnibui, gcneraliecr habeat & tetteat
in perpetuum » velut Dominus pleno jure^ U exprcffim do-
'ininium tam poffeffionum, quam hominUm^ &Dc!finus fibi
V. ea.habeat emnia, quas ibi ad Forcalcarium Cotnitem pcrti*
nebant, falvo co^ quod eidem Archiepifcop6 & fu£cefforibus
fuis in perpetuum y idem Delfinus;& fucceffofes fui fidelit'a<*
tcro faccrc dcbcntj &hominium pro his, quac tn territorio
habcDt, &in civitate prsfata. Idem nomipatim dduqt fuit^
quod ^em Archicpifcopus & fucceffores fui in perpetuum
habeant dominium Caftri S. Crifpini, & ut fidelitatem & ho^^
Biinium um Domini^ quam Milites & homines di^ Caftri
^ ^' . eideni
«La^
(d) BAJulum'^ idemefl:, f^oi Bdillivnstde originc hujas tocis^
vkta MEN AGIUM in Orig. iinffi. Q£U
i
144 SIBUOTHEC* SEBUSI^ANiE
eidctn Archiepircopo .& AiccelToribus fuis in perpetuum fa-
ciant, & pcrUHiam eju) & terram Archiepifcopatus omni
Cempore cpntra omnem in<)uteutorem adjuvent & defen^
idant) de 3cqui(itionibas vero in priae&ta civicateEbredimenni
St e]u$ tdrritorto faciendis, idem per omnia ilatuerjunt. ' Jn-
Hiper additufb fuitf quod Delfnus juvaret Archiepifcopum^
velut Pojtninum fuum, cum terra&pofle fuo contra omnem
hominem, eundem Archiepifcopum feu terram ejus inquie*
cantern^ (cu inquiictare valentem^ &econverfO| utidem
Archiepifcopu^ deGpnderet & falvaret Delfinum » cutn homi-
litbttsterrasitue,vehitpraprium fuum Vafailum, bona fide*
Ut autem hacc omnia eidem Archiepifcopo & fuis fuccefrori- .
bus obfervarentur, in perpetuum illibata, tam idemJD^^^ar^
{quam idem iHuftris dio, Dux Burjgundix }uraverunt , nec
Hon & pro ipGs juravit Odo Almmdm, & W.deMmteS.Soan-
ni^ 8c hoc jutameotum &Aum fuit in«ianu cjusdem Archi«
epificopi Remundi) cundem pacis ofculo^ videlicet Archiepi-
fcopus> prc^er hoc fpecialiter recipiendo. ASafunt b^c m
prJfentia tefiium fubicriptorum, fcilicet V. Vlwrfis (c) Prac-
pofiti^ Raymun^i Abbatis, & M.Ccllerarii Bofcatdunenfis^^^
Bcrardi Canonici^ Galdivi, W. Bermundi. Hanc autem car-
tulam in pcfpetuum valituram, idem Odoy illuHiis Dux Bur-
gundiar, & Andrm didtus Ddfinus^ nec non^ Domina Du«
ciflfa jufleruiU figilbrum fuorum inunimine rcborarL
LXXIX.
'■ ■ ■ ■ Itii ■ i| I II !■ ■ ■ I M »1 ■ ■ ■ . -y»^-
(e) Vlchnfis] vulgo €»lx, inDelpbfnstUt -corrppiie aictturOuiv. •
(f) Bofidkduninjis'] Abbatia tft Jn Dioecefi Ebredunenfi, vtifgo
Bofcaudon, <nno 1131. Aindata a Pontto AJlberti, Cuiklmo ft
P«tro de Motttnura, Nobilibus^Ebroduncnfibus» fub reguta
DiviA^gaftiflif ppfteaPmficnediAi. ^
/
CENTURIA I. 14^
LXXIX.
CssrtaJpamUttCmitUCabilomnftSffroEcekJl^
Qumacenfi ~
Ez Cattulitio Monafterii Cluniacenfifc
EGo JOANNESi Come/ Cabilonenfisj (a) ootutn fadO| quod mm.^
de omnibus qaerelis Eccle(iaCluniacen(is contra me ha*
bebac, & ego contra iplam;' Sc de omnibus gravaniinibus &
injuriis^ quac vel quas ipfr irrogaveram, vel ipfa mihi, pr»-
nifi me ibre Domino Abbati Cltiniaceiifi fide daca 1 fub 'poe«
fla quingentarum libtafum parvarum i de quibus ei dedi fi«
dejuflbres , quos pofui in manus Comitis Nivernenfis , ad
opus ipfius Abbatis, videlicet Dominum Jfe^. Gr^;i9^ de
CC libris» qui fidci facrameoto promifit, quod Bfiagtum te-
Aecec apud tAjifiiy nec de villa eadem exiret, don^c. cidem
Abbad de di^s CC. libris fatisfecifiet; fi Ego aliquo modo
venirem , de C. libris refiduis fidejufforem dedi H. Gros^
fim^ Dominum Ufellarum) Jofierani Grosfi firatrem, qui omm«
modo apud Cluniacum oftagium teneret, fi contra dida .
MiDS Abbatis aliquo modo venirem \ de C. lilH-is refiduis
AmU fide)ufibrem Domin^um Hugonem de Oigbnia, pro<|uo
difius Comes Nevemenfis de illis diAis C. libris fe confliituit
stdditorem; rogavi etiam Dominum Oibilonen(^m £pifco«
pum, ut me ad obfervandum didfcum ipfiim perexcomonuni«
cafionem compcllati terram meam fuppooeado interdiAo.
Dcbec
■ ' ■ - ■ ' — . — ■ ■ "• ■ ■ ■■' i — -
(a^ ffomHs^ C^mtt CatUonenfis} quem BcatrictSy Coaiiciflrc Cibi«
tonends^ ^ium SAN - JULIANUS credidit in Jnti^u. CaHlon.
/ QUEftCFTANUS Hift.Burg. lib j. e.fOj. vero gencrtim, qnoiit
. difcutiendun»relln<]uimus R.P.PERRYj c Socistatc Jefu, Vim
tniditiffimo. qui Civiutis CabiloDeniis 9iiQmimn Ca^Uomm
Juem Uiuonain coociiumt
T
* '.•;. t
,14^ BlBLlOtiffiCifi SEBUSlANiE
Debet aUteni Idem Abba» (fi^^uiii faiim |5roferre inftaPafcha.
ASujfi apud BorbQniufn^/inm gtatue M XC XX. <aSr> Merftfrii
mte fefium beati Michaeliti
LXXX.
Ei iitcrt origiiialL I
tfi Kottiine Satia^ & itidividux TrinitattSi
IM^ 4^idd JRtf^^/i^>grada J>eiFrancb^ No?eiit oitiiiii»i
. J^ .sand^ Matris Ecctefi^ Hdelium iiidtiftrid, ut pr^retii) fei
ttiam futttrai qbod qtiidem nofter Comes, GuHehnm (a) oo»
^tnin^, iloitrae Serenitatis adierit prarfentiam, rogans&obniw
{toftulatis, iitquaildlm Eccle&unt^ in henore S. Martiniia^
tf atam I SSk fub-urbid Bilnenfis Caftd fitam ^ olini Abbaciam ^
^^ed jitil omnimoilo deftrucflam) ()uant edam jure tiolbi bd>
ile6ciipo(ridebat) fd mihi liceret ctedere^ od (tonvmtionii
teAore, Ut esindem Eeclefisim cuidam congregationi in loco
t^f uduitii, )utta Alpes Deo tegtiUriter fervienti^ CQmminus
traderMius t>ei?pctualiter habendatH^ Cu}us mionabili ^k
defbt2 {MStitidni hbentef condefcendere Vdlui, quotitam^
^m Coenobio }im pridem quitidam Abbatiam Sandae Ma«
iria^^ iti fub-ufbio Cabildhenn Hram, cum Eccleda Bufciani^
& AUodim Caitit^^f Cum £cclefia e)usdem Viilae^ per prat-
cepti firmitateM tdneederam^ Qua; omnia dedi inftinAu
It p^citione DominiGuilelmi Abbatis, ejusdem loci Frudua^*
ricnfis deVoti fundatdris, intervenientc & fubfcribcntc Gpi-
^/V(7i CabiloneiifiEpifcopd) cumfeliquis Epifcopis, qutin*
^rfuetunt Concilloi nupet* Ariaci babito. Innotefco igitur
•■*•- •■'ii--'-«^-^«-
^(s)' Com^i Guttebnm\ OttboGnileimus Vulgaritet liUDcUpatus, Di*
vi6neiins & Botguodia Comert jle quo nOs qaadani alia da^
biintti. /
CBNTyRrA. l J4r
cuoiftif 9 pndidtam' Scckfiam ^elnefirejii, Cjbilielmiim Coini«
tem mihi reddtdiflTei Sc mihj eacp Frfj$Sbiarie)n(i cqsnobio dcr
difie } erga quem locum itaUter noftrx beneyplenti^ incuica**
mus^affe&um, ut, quicumque in pmni npijtra? dopiinatlonif
tcgao pFO red<mprioti!e pcccatorum ruorum ?li(|uid inib^
oonferre voluq^it^ noftraei authoritatis habf at iaflTenrum i Jkp-
QcM noOri pnecepti .authpritate jBrQiayimus y ita etiani lega*
Iker dandi in pofterum habenda abs<)uedeclamiatione decer^;
mmus y & harum reru|ii conventiopem ;anpulj no^i fm#.
preffione fignamm. A&uni Avalmi, 0) ann$ Imamau Ver^
U MXXUL te^mme Roberto :XXX V|t. Mg^Balfioinm, Canceh
Imrim^reiefffkhfubfcripfi.
LXXXL^
X^t0rj$ Prate^miff Imnmumit iS^ Confirm^
timm Vrhikgmum , Carthpfi^ Maj^rfvi ^ 0
jFRIDERICO IMPgPrAT.
ExAixhivo ejusdemt^ardnii&B.
FR I D E R I C U S y 4ivinji ^vent^ Clemeiitia ^omanorm t^f^f
Jmperator',feniper Augujifisi Ad Imperlalis (lignij^tis Ex^ ^
cellendam pcrtinet, fervorum Pei quiet|totis clemcntia^ yi-
fibus providere^ eorumque loca in Imperio noftro conftit^*
ta^ cum eorum appcnditiis, non folum confervare, fed & bp-
ifeficifs amprioribui 8i donis aogere Bi multipiicsre Qao^
drca novetrt cunftorimi HdelijLim npftrofum pra^fentia & fuV
tiiromm pofteritaS) quod Nos, pro fincera charitate^ quatn
erga Ordinem Carthufis habemus, & pro fideli idevotione|
qoam nobis exhibuit Nantelmmj (a) venerabilis ejusdem Do»
mus Prior^ Domum Majprevi ejusdem Ordinis^ in PioeceQ
Lugdunenfi&Regno Burgundiae extftentem^illiusqueDomus
^ T ? / Prio^^
^ (k) Jvahnt\ Oppidum in Buij^imdfa*
148 BIBLIOTHECiE gtg«STAWiB ^
Priorem^Monachosyfratres^fervos, famiUam, e|o9qurfot«
fd&ones & hominea cum omnibus appendiriis foisi io. no«
ftram fufcipimus proceAionem) qaatenus ipfi & homines e<H
rum (ecttri & tranquilli fub noflra pace vivancr liberius Dcm
famulentur, & pro Nobis noftrisqoe fticceflforibus preces iffr
confpedu divinali Majeftatis oiFeranc» Infupcr fundatione»
didx Domust eleemolynas & largiciones pef^qoosdam No*
biies^ fideles noftros, donatas, (icut & privtiegium, per bonar
inemortae C O N R A D U M, Romanorum Regem II. anno Do^i
mini MCXLII.concefrum, eisdem Priori & fratribus confir-
mamuS) & 4c novo concedimus, ac de noftrae Majeftatfs Im-
perialis potcftate addentes, & pro Nobis & noftns fucceflfori-
bus in perpetunm largientest foloDei amore&intuitu, omne
)usy omne dominium altum & baifum , merum& tnixtun)
iinperium, omninHodamqueJurisdidionemf qfiam nbh fo»
lum infra terminos di^be Oomus, inferiu»ddcript0S) habe-
mus^ habere poflumus & debemus, Nos&hoftri Praedeceflb-'
res aut Succeffores habuerant, aut habere debuerunc in per-
pctuum } (ed edam extra didot terminos per cotum Impe*^
rium tioftrum^ & praeferdm per Burgundiac Regnum^ tamiit
eorum acqutfitis & acquirendis honiioibus legitimis & fpu«
riis, indigenis & alienigenis, & in eorundem hominum bb-
nis mobihbus & immobilibus univerfis , quam in omnibfv
tnanfis, terris^ vineis^campis, pratis, pafcuis^ fylvis, joriiS|
Biontibus, vaHibus, alpibus, planitiebus^ aquis aquarumve
^ecurfibus^ pifcarlis) molendinis, fodinis, univerfisque terri«
toriiSf &ex etsdem appenditiis ad ipfamDomum lAiyoTtviySc
r^s ejus fpeAantibus nunc & in futurum : Termini autem^
^(Xx Dumus a fondatoribus pofiti ^ & a fummis Pontificibus
confirmati fic declaranrur : IVimo ab Orientc Mons Agrilleti,
^ui fupereminet czMnis A/baronie, (b) &RocaRufa> ab Auftro
^ calma^
(hj Alhar^ffo] fluvius (ft, qtii t (oaifflisBugefi» jugis^ |ttXtaBrenodi
;* vtctirrt piroruinpehs , b>. l(aaibemA<^pi4uni u£k^ &id«iio mir
jfestuiv vulgo ArbMrine^
CBsnruKrAf; • 149
cahna^ quatdidtor I^g^ctovem, &R<Khar^ prati Bardo«
Bis, mdc ficttc Rocbariiimrtendit verfus Ferterias, usque duitt
idem Rochariimi finiacur) inde afcendic terminus usque ad
iMrilltm t iupra momcm dcGgnatum ^ & tendit osque ad cai^
cnaienmioncis Revoiiiai^ & deicendit usque ad Cmcem nos
Tiim, quar eft in^ BahfMi^ (c) inde idemTerminus verfut
Aqtiilonem tendit usque ad ir^eriorem Rocham montis Chi«
viliiaci, & circutc crepidtnem collis^ usque ad Kocham de.
Vlontececo) imde dcfcendic usqaeadPerifontanam^ &ind€
percriftam coUisy usquead rummitatem.montirOrfelliper^
Teriic. iMnrquos fines^ caDCerarumquepoflfeffionum praefa*-
tK Donrast niillus hominem caperc, praedam ducerc, furtuih
anc aiittd crimen committerCiaucupationem^venationem^aut
pifcttionem agere audeat ; nuUnsque hominum Majorej^
prsfeDttiimauc fucurorum) kgitiin^ru^ & fpuriorum tefta«
0Mmcom condere, haeredem inftituecC) dotem.conftituere9
kgata facerct nec fervitorilnis etiam aui altis aliquid donar#
prarfumat^ nUiide Prioris KI»)orevi. Hccnti» procei&rit it fa^.
cukaM. (^iconcrti fipciiM^ idem PriOr ptr l>}Oi olSiciarioS'
talent diBtiiiqtteittefni five Not^ilem^ Hve ^nobiiemi civiliter^ .
feu criminaliter, prout cafus excgerit,.ttitiltare & punirc dc«
beat} foliquc Priori liceat in hominibusfuis, five infrarter^
mrnosantediftos, five extra pofii^s juftitiam omnimodam
cxeime^ oma^ue^lbvithitti^pccere Asaccipere) eoique&
corum bona^ ficut & fpuciorum & alicnigenarum ^ de manu
cujusquam repetere Sc requircre* Sutuimus igiturf impc
riali authoritate firmiter inhatrentes, ut nulla pei^fona, ma«
gna^autffarva, ^ccleiTaftic^ aut feculat^s^ Dux, Marctiio^ Co^
mest Bam vci VafaUus a ftraefat» PriorC) frMnbuS) fervii &
colonis eorum^ pcdafgium) cxkiftionem, leydam^ aut aliquid
' T ^ fimile
{cy.MM/mf/il' viciis. nd0 lofigfit « Mm]Oi€v\ Csitthufu ixRm, dtM
- c Po&tii dc Bsimcto^ eja^dcdi Monailchi^Fiuidatom cci^bris*
tSQ' BIBLIOTllECJESEBTOANiE,
fimile petere;¥el lertfrey ant de aoqui^ciriailodtilc»riKcip«r9-
pRdumat > ^ed libeii & iaimunes voidatit^ accfuirattcv trao$r
etat> finc & permaneant per univerftim imperium npftrum^ :
Si i|uii autem Ediiflium »>ftrum temmvio aufii;iQfiri«q|4i:Q^.
tentaveritv prafcceptique noftrl niani^refibr.oxcitafty:iic^erit\
fe compofitufum LXvlibhis auri puri & dpmni> modietatom/
Gamerac noftrae, & aliam medi<:tatcm Domui Ms^orevl in^.
praefentii & cum Juda traditore a^erna damnatioue id mulda- -
torum in iumro» £c ut barc a Nobts^ (d&iScdgtk crcdaoturY^
& a pofterir noftris non infrmgantur, Cartam ^anc defccibf ^
& ^gtUo noftrae Majeftatis muniri jufiirous* Damm BISJ^-v
TiNI, KKaknJ.Novemfitif^ JMuS.V. amo Dmifikg' hitar^ ^
natiom Ki CLVII. regnant^Doniino FREQERICO, . Rmamrpm:
Ttfiferamt ^riofisfiiho. AMnoregmejuiVklmperiivfraJIL \,c.
Recognitdfh per JkhV^AtDXXlA^Canc^itm', vice]
STEPH AtQl| Viimnei^ Archiififiopi, ^Regni Bufpindi£i
Archicmelkrii^ tcftibus Humbetto fiifuntinttifi , Heraclio >
Lugdciilenft^ & Pfcird Tareticafienii' Archiepiicopif, CKHfelroac}
Novarienfi Epifcopo, MatcllCG Dooft Lotharingiat^.Wohtiaro
de Salvrerda, Stephaiio de Huroriui^ni & Alb<^'de Dili- '
geti Comitibus, &: aliiK
LXXXIL
Iknatio Eftfcofi GebenmnJiSi Mmafttrm >
S. Eugendi ^renfif. -
Ex Aichlvo ejusdcih Mbiiaftcrii.
ixzo. yn^Uido Spifcopus, Sands Gjcnevenfis Ecclefiac Servus. Ve-
y nerabili fratri Hunaldo, Abbati CGenobii.S.£ugendi9
e}usque fuccefloribus in perpetuum». £t Sandorum Gano*
num Inftitutio & noftri oiBcii debitum Nos hortantur, uc
, Monafteria, atque ki eis Deo fervientium neceflttatibus, prout^
Nobis poffibilitas fuppetit ^ xoncedere debeamus. yeftris
" . . - \ K\ -j^ , * ,■ -.n. . ir .c.'igitur
CBNtUTlIAI^ ttsi
^itMT^ kiSfir 'UkChnRocAxii^m^ & pcMtnini Humjberti, Prae**
pqii^ii^is pctHJ^c^nil)!)», &:diAantc charitat£.univer(j Capi«
tuli^^donamus Bcclefi^i ^.EQgOiidJi CQi Fratetoitas velh-a^ I^ea
authorcipraeefle yidetur^Ecckfiam^ in honore Bcatorum Priii-
cipis Apoftolorum, & S Eufebit Confefforis, in villa Cracia^
i9ka)fitam]i^Ufnibmntbus appendkijs faiso El!:!e(i?m quo?
quc in honorc S Eug^ndi) in^fago Verruinenfi, in villa Ma--
zi7iac9 (b).fitam, cutn Capella Caftri adjaC.Qntis, fciliipet BeUi*
montiit & caeteris appenditiis ejus, Ecclefiam ctiam^S.Maria^
Magdalenae^infraipfamXilivitatcmGenarcnftm) juxta lacumi
ficaji^.^ (fiya. Ecclenat no.i^ra^ & tipbis a^i^^ Miniilids^aofirii
^&ita ^evwcntla' fe^ Cbiicjedinius eiiam & cotifirf^
maniul», quidquid Vel a Nobi^^ vel ar^eceffbribui tioftris Coe-
nobio fupradidi iy*£i»|f^«^i conceirumi vel ad jus ipfius p^rti-*
fierc cognofcimus. Ec,clefia« vidclketMWi^»/, cum appen*^
giljiis fuis, 5;cdcfiani D/w«^>JB,Cclefiatn.(?(?«(?i7/^^/i EcQkfiain^
-S^y^aci^ ^(s\c(ian\ Pauliaci cum appcnditiis e^tucb , jE^dc-,
fiam S. Genefii^ Ecclefii^m Sergia^i^ (c) cum dppcndkiis ejuS|
Ecclcfiam '^my^c/>\Ecck0aqi Eheliifi^j EcchCi^iinCaudoJ/i^^^
Ecckiiam S, Cyricij EcckfiatQ Saviniaci. ,Hanc itaque noftf*
<|evptibni$.al%hatidncm icu don^^pnem oraBfentis.priyiJe- .
gti authoritate firmantes^ tam vobis^ quam omhibus^ vobis'
regulanter fttccefiims i -perpetua qukte>ponidendam iand-»
tnus) & fi quis fuper hoc vos^ vel veftra,inqMietare pra^funt*
pferit, doncc adintcgrani (ktisfa<ftionem vciiiat, anathematit
vinculaobligamus. Qmnibtis Ye;rO) qui in bis.aliqua bona
Vid utilia providerint vobis, hk &ia^tj^9Um .gratia & pax
aDomifioconrervetun Amcii«
S.A1-
■ tm III ■ ■■ ^ ■■■-■■ ■ ■!■■■ MmMi - I I ■« >■ I - II I ■■! ■ III ■ I ■■ II ■ ■< I . . ^
(a) Crjiciac^'] v^lga.CreiEtii) in Burgiefia, non looge a Bellkenfi
Civitate. ^.
(b) Mdzin^f fieUim^tii^ loca^ntin Valrome^i Bugefiat Prp*
viocioia. .
(c) frr^M^/] Scrgier» volgo apud Gefiol. - . - ^
f^ BIBLIGTt^ECiC SEBUSIANJE
S. Albertt, DecanL S. Vidoris^ Decanu S.Alberidy
Capellant. S. Aytnonis, Comids* (d) AMufun^lHtcGAe»*
. na, am$o ai JbkdriutMne Doniim MC^i^ ■
LXXXIII.
DofuaioWGOl^lSScLOTHAKn/taUdR^mff.
Aideramo Comiiu
lU vttfn MS. Codice Bibliothcoe Regie Tauriaeaiii^
In nomioe Dommi atterai«
fSt TJUGO & LOTHAR(US| divina favente Ctementit
JLX Regeu ^i pecitiombus fidelium noftroram libenter an*
nuimus^ ardentiores eos fore in noftri obfequio nequaquam
ambigintus. Quocirca omnium fidelium San Aae Dei Ecde-
fiac, noftroramque, praerentium fciiicet &futuroram, ^evotta
noveriti Amhofium Epifcopum & Heldrkum Comitemi di»
le^kos fideles noftrosi fuppliciter Serenitatis noftrac poftulafle
dementiami quatenus ndeli no&xoAkdramo (a) Comiti|
quandam Cortem, qua^fbn^ nuncupaturi fitam fupra flu-
vium Tanar (b) in Comitatu Aquenfii )ure proprietario per
hoc noftra: in(criptionis pracceptum | us(}ue in perpetuum
con*
(d) .i#;pwMirC(Miri/3 fcilicetGcbenAeDfis.
(a) AleJramo^ (ive Aldcraino L Montisfen-ati Marcfaionf^ qui !n
fiindatione Abbatias de GrafianOf in Dioeccfi Cdtatenfi^ fe Gui-
lelmi Comitts filiiiA noncopat, quod fabulaoi» quae vulgo de
e]us origine Saxonica circumfertory lucide patefacit, ut notavit
Benevenutus San-Georgius \ nupfit autem Gerbergae, Bercnga-
rii Italiae Begis filiae, & ab eis Mdrcbiones Monikferrdti^ Salm»
eidmm^ CUvefimi ff Ponzorn deftendunL Cbron^Hifi. Fedem.
€.jf.iIifi^,MomisfiIidlUdM&
(b) Tdndrl flufius eft Pedemontii> qui alio nomific Tanagrus vo«
jt caturfVulgo 74Mr«
CENTURIA I. jfj
cpnccderedigiuretnuri cujtts petitioni inflexi, «andemCor-
tem, ciHHomnibiJScebus a fluvio Tanariusque adflumen Bar-
. tnicie, (c) nec nou a loco^ui vocatur Barcile., usque Carpa-
. oum f erjuratum^ ac cum omnibus^ qvLac dici vd fiominari
. ppflunc^per hoc noftrum pfaDceptum in integrum concedi^
mufi & elargunur^ ac de doftro furc ac domtnio in ejus jus &
dominium omnino transfundimus & deiegamus^ una cum
caftris & Capellis^ .cafis, terris, vineis, campis, pracis, pafcuis,
. fylvis cukis & incultis, divifis & indivi(is, mafaeicits, faiicetiS|
£itionibQS|^ riipi^ rapinis, molendinki pifcationibus, porcubuS|
aquis, aquarum redudibus^ venationibus, reddibicionibuS|
diftri^ionibus, cum fervis etizmSczndMis^AUianibmScAMa'-
nibtu^ (d) (Hnnibusque rebus ad 'pratdidam Conem a jain
diftoflumine in ikimen) atque a jam nominatx) Barcik us*
que ad Carpanum prazdiAum, pertinentibus vel afpicientibus
in integrum^ ut faabeat, teneat, firmiterque poifideat ipfe
iuiquehaeiedes, habeantque poteftacera tenendi^ veodendi^
donandi , commutandi) alienaiKlf^ pro anima judicandi^ vel
quidquid eorura decrevetit animus fapendi^ om^iium homi-
.4ium contradidlione remota« Infuper co^cedimus eidem
fideti noikxe Aledramo ^ fuisque Jiacredibus, utdevilla) quac
vocatur /^(7^r/;9>&deomnilHis i^riW;?;?//, in ea morantibu^t
omnefii diftin^onem, omncmque publicam funi9;ipnem 8c
^(eriiaoniami quam anttd puUu^us nofterque >//j^//^ Eacere
coa*
(c) Suhfticdl vulgo Borinia«
(d) jtiS§mbju & jUUnibui} AUio mafccdlno genere t erat olim
perfona libcta» deputaca ad opus & mmiftertum Domini, qua^t
licet itbera, non multum tamen diftabat a fervo. Aldia astem
erat focf&ina ejusdem ftatus^ de eis loquitur LexLoogdbardat
Bubr. ^c plagis & fcrutis icrvorumy & Rubr. dc Conpigiis Scr*
vorumdc Al^Otttoit Aldstw ad 1« ieda dcr^us cted, Aldoi
vacaCi ^ "^ - ^"
i;4 BIBLIOTHEC^ SEBUSIANiE
confueverat, aut ante tioftrorum qualenicum<}ue MifTumj
ita ante prafati ^ledrami noftri fidelis praefentiam citfio-
diant & obfervent. Si quis igitur hoc noftrac concjeffionis
prxceptuni infringere vel violare conaverit^ fciat fe compo*
fiturum auri optimi libras 200« medietatem prsfaio Aledrg-
mo Comiti. Quod ut veriuscTedatur , diligentiusqoe ab
omnibus obrervetur^ mantbus propriis roborantes, annu-
lo noftro fubter juifimus inflgnire< Stgna Serenisfimorum
HUGONIS & LOTHARII Regumi GISEPRANDUS CanceU
larm^ ad vicem Bofim Epifiopi ArchicanceUarii recognovi &
fubfcripfi. Data VIII. Idm Februarii^ anno Dominica Incar^
nationis yCCCCWWWh Kegni vero Domini HUGONIS
fi^Jimi Regif IX. LOTHARIl autcm//« ejus IV. Indift.VIlL
jiSum Papia in Cbifii notmni feliciter. Amen.
LXXXIV.
Donatio Monaflerio Novalicen/t.
Ex cjusdem ' Mooaftefii Arckivo.
In nominc Dei SalvatoriS noftri JEfu Chrifti.
'^ TJ[ E N R I CU S I Dei grada Imperator Romanorum, fecun-
* -* do anno regni ejus^ Deo propitio XV. die menfis Mar*
tii, IndiA.XII. Monafterio S.Petri| quod eft conftrudum in
Novalis (a) Joco. E|(o AYMO^ (b) ClericuS) filius cujusdaqi
" Ugonis,
0) NavdUs] vei Novalicisi ut infra in textuf Monaflcrium eft an-
tiquifnmum^ ad radices Montiscinefii , & non longe a fiumi-
De Gfotfo pofitum, Dito Petrb dicatnm^ yv]^Q tAb^ye i$
ifopakze. - • ,^
(b) Apno] cufus familiac hic Aymo fucrit, dubium cft ; Kcel em(tt
amplitudo dloni enm potentem At divited^ indicarc vidcamr j
nihilombus cjus genus obfcurum rcmanct , cum fe cuju^dam
Ugohn tantum filtom itominetv non dcdgoato aut familiat aut
dignitatis nomine ; qui quidem Ugo uxorem htibuft'iKf/i#)o^>
qtue aimo le^tf.i^oratum Cofiae fiuidavit ia Sabaudia.
CENTURIA L '__ i/j
Ugonis^ qui profcflrus fiim c?c nacione mca leg^ vivereRomflna,
juflione & aflTcnfu Par^njtuifi mconun > ofFcro & dono ip(r
Monafterip, mcrccdcm promi^arn confpqui crcdcns, qua di«
citur: Qutsquis vcncrabilibtus locjs dc fuis aliquid contukrit
juxta Salvatoris voccm^ ccntuplum accipict, & yitam aeucr*
Bam poifidcbit, pro mcrc;c^e anim^as mcae & parentum meo-
fum/ nonainativc Jpccleiiam JS. ^artini 4e Voglannp^ ( c) &
aliamX^apellam, ^ux fupcr:huup locum p.ofuaicft) fum his
omnibus ibi pofitisy qus mei font juris, ^ jn.fimul dono vil-
lare, quod dicitur Atonej.Sc cum omnibus ad ipfum ^crtinen*
dbus^ &^uo$ tbapCos JQ Ipco, qui jrojcatur Pojas icprum alium
manfum.cum pertinciitiisj qui ja^et in yjlIare,qupd^/V^^;/;!^^
vocatur , & mcdittatem jde Sylva , jquae nomin^tur iSJzii^^r^/^r,
cum omnibus qux inde perven^rint, (ive.dc pafc.uis, iive de
omnibus aliis fervitiis. Jnfuper .dono mcdietatcm totius ter"
rx five fylvarum , qux qctenflitur a lacu^ (d) ^sque ad .agge*
raD| ubi.tcrffljnatur Sawargi^^^ z^uminc J^Ji/,^ nxedipta-
tcm pifi:atiohis ipfius fluminis, usque^ ftiperficiem montis»
qui eft fu^cr Vbglanum^ menfiira terrae hujusmodi eft, tam dc
viheis de terris arabilibus, & pratis , ^quinquaginta & viginti
quatupr jug^a, fuis locis di(pofita, degerbi$,& fylvis fexc^*
ta jugera*, fic fi aOipIifts de mjpp.jure jnJFra fcriptps teirminos
invenmm futnty iive fuerint ^iviftj yd ihdivi.fa, five culta
fiye inculta» jipas,^ ,ipinast /eu palu^cs & ufui a^arum Sc
duAus earum, nihil cxcepto, ,dojio jl|k<)jFcrO) Jk medictatem
pifcationlf omnium ^aquaruin, ,qu^ in lacuni ingrediuntur, &
propriam pifcationem in ipfo lacu, ^x his invcfiituram facio
terr^e f^ ramum arboris, (c) ^ me jpfum pro Monachp prac-
" ' ' 01.2 ' difto
(c) Vojfianmi] Vdgl^ttm yicQs eft, ftrc idnm intcr Camberium
&Burgetipaguai/'
(d> Ls€^ Buq;et> fcilicet, qiii non longe tVoglanoo jaioet
(c) Terrs&ranum arbms} nota vetuftam tQveftiturarum confhetn*
dinemt <i^^ oHm perterrat jaAum aut rami arboris traditionem
ficbat; poftea per fifti|lamr calaflMim, cukeliam aut eDicm era*
ciiiadusu
I5d BlBLIOTHECiE SEBUSIANiE
didlo Novalifis Monafterio tradcns. Si quis fuper his ex hac-f
redibus ruccefTorum noftrorum^ vel aUorum> moleftiam in-^.
tuleric^ (quod abfit> & infringere tentaverit, omnipotentif
Dei maledidionem confequatury & filiieius fiantorphani}
nec fit qui mifereatur itlis^ & hxreditatem ipdus accipiat al**
ter» Infuper poraam hanc fuilineat, centum uncias auri, 8c
trecentasMarchasargenti poteftati perfolvat^ qui maledidio-/
. nem prxdidam confequatur, ni(i condignam ex eo vindiflaRi
fumplcrif. Hanc cartam oiferfionis in pnefentia Domini
Anfehniy Epifcopi Cratianopolitani bonz memorisrY laudavit
& confirmavit Donnus Vifredus de Cambe^iaco, ff) cum uxore
fua & filiisruts^ &Donnus EerGa, cum filiis fuis, Sc Donnus.
Ludoviciu, & Donnus Vifredm d^ Viriaco, (g) anno ah incar^
natione Domini jfEfu Oyrifli M XLII. A£ium infra Cafirum,
quod Carboncria (h> dicitwr,. Data per manus Dotmi .^ofefh.
K Abbatk (i) NovaRcenJts. • ,
LXXXV,
^ 2>lotttiaTundaUmu AhhatU Intermonti^
£x Arefaivo A6btti« A&nndanthb^
r
In nomtne Patrts^ & Filii , & Spirkus San^i. AmttL.
•'54^ /^Uod ad multorum notitfam pervenire congruUm duxi*
V^ musy titterarum mandare montmentis, pFcyida deli-
bera-
'_•. — -..-p ».— ^ .. >. . ■■ .^ ^. .» ^^. -^ .- ^^,.^ ^ ^.. ^..- - . ^ .^ ^ . _ ■ ^, ■ ,. . . ^
(f) yifredmt de Camberutto\ vuigoChambery, oppickim CDtniitiudr
(juod hodie tolkisrSabaodiie non incelebfe efnporhini eft^toM
proprrot Dyniiftasr faabebaf,. ^ionnn fattitia nobiliiCflaa a VDfA*
tfs fecoKs cttinAa eff.
(gj) Vifridus de Viriaco\ cn iniigrie VTrftfc* fcmfliat, vufgo Viry, ui
Gcb^nn^fio Robilitatis, teftinropkjBi^
(h) C^rboKfrid] vdgoOiatbdisnesyCaftnMli Va}lts Maarun^y^dd
oppido Aqurc-bellar iiwmineiJ. t . * . .
(i) ^^h\ AkbMtifNowafianfis'^ omSxii (uit hicAbbas z\xitkjlffp»
jw^FRANCv AUGUSTINOt ab Ecclefia EpKcopo Saluriettfi
inerkiflinio^ m faa Abkafum (^ PriorumNPvaliceMfiim Nomem-
fUtr^x€hronI£/l^jPidi€.i^^ - ^. -
C£Wuk!AX '^ 1^7
bcrarionc curavimus. Kovcrit ergo praefcns actas, omnium-'
q«c fecutiira poftcriWfrj quod Abundantina Beclcfia in hono*
re Bcatiffim^ Virginis Mar ijc confecratsk, loeum dc Intermon*
tibmy (a) cum magno labdre, expenfisque non parvis acqui"
fivit, in iquo videlicet loco rcligioni apto, domum quandam
ftudi(tft aedificavit^ ac regularibus difciplihis diligcntcr in«
fimjdt» Eft igitur tam ipfa domus^ quam omnia ad eam
piitiftetftia, Sittidae MaHa^ de Abundantia, propria po(re(fia
atque hberrima j verum tamen elapfo aliquanto temporis
fpatio^ venerabilcs ejusdem loci fratres, &Beatae Mariatre*
gularitcr ac devote famulantes^ ip(b infpirame, qui exakarc^
nbn cefiat bumiles; affumto fecum Donm Pomio Abbate de
SiXj AbiMkJatrtinum Capitulufh adierunti fibic|ue dari Abba*
teni^ biiiniUitffe poftulavetuni: , Doflnus Brocardus , Abba«
Abundantinus, catterique fratres, devotam eorum poftula^
dofiemyidentes} retentil/omiijEitii^ qux in ipfa domo in
tempor&JPKiofaras|»fit^ habcbant; Abbatem fibi eHgcreex
codem Capitulo concelTcrunt 9 tali (cilicct conditionc 1 uc
eicdus ab eis Abbas obedientiam Abundantino Abbati.face**
ret^ & (ic Intermontartorum fratrum obcdicnuas fufciperet|
retinuit etiam (ibi pQnt)US ^bbas Abi;ndantinus tetusque
Conventus> tamh?ip(bAbbitefntefmontdno,.quaqi incom-
midk (ibi domb, pfenariam morttnt (^ ordinis correSionem, &
percipiemfi quzcumque voluerit, ac faciendi domindtio*
U 3 fJcm,
. v(a) ImermomibiA} vulgo BnttcmoriH» q^ia intfr «ibntes fitQ» ha*«^
3et,. |>lvae Virgini Mar^ar Montftcl^m dicatum eftin Pro.vin^
, jcia Cjfnercnfi, cu)us p^mus Abbaf fuit GiroUmi poftnodnm
Abbas ABundantinus f cfrca annum 11 go. D^ccptus eft
/ iLENATUS-CHJDPPlNUSt^ J^w^fi. lib.2. iu.i. ^,^.
' ..lttDA*Abb»iam httJca Ui^Kofi Congte^ationedc|»endere ^ti*
ftfniayiti nt tede notaiit GABR. V^fmOT. mfi.CankR^g^
lik.z tit\^ ff /iV Ordinis eft fmm StAugnftiaii^ C«noiU€Of
Refulares lube6
^sn «IBLIOTHB.CiB SEBUSIANiG
oemi & (icutexticic ipfius bcnignus fublimatory itiCi fuerit
(quod abfit)ioutilis yel iD(:orrigibilJLS,yclut firbprisi/ifruduo-
(k fucqforvfcyerps depofitor/ :^raetcrea idem Abbas Inter*
^inoiitanus iccrtiuin jn ^Abundantino Capitulo locum habebit^
primum yidelicet poft Donnum Abbatem dc Six^ qui a majo*
re AbbatC) fcilicet Abundantino, cft fccundus* Si qu^ndo.
autcm, illis^abfentibHs , Ppnnjiis ^bas J^cra|0{\tamis in:
Abundaiitia prad[ens/ueri() Abbatif ejficium tam in;QLpi<:uh*
Ip, quim in cacteris q$ciniS| tjurc.pbtincbit) in obcdicqtia.
vero Abundanjci]i^Dqmus,,&in grangiis ,quando dcveneriti
bcnigne (ufcipietary «at^up jpropiirabitur. ^Fadb funt autcm
hsc anno ab Incmfatw^ Pfimm} jM CJLlin. Jndi9f2. Epa3^4.
CMCurreme 4. prid. Idia Februarn, jMna XXV% regnanic Impe-,
ratore FRIDERICO ^ Pqot^ >M:dutiO| ^GfibcnncDfi Epifeopoit
fclidtcr* AmcD. *
LXXXW.
THEODORO PALEOLOGO.
Eic Hiftoria Montisferrati Benercnuti San-.GcotgiiMS. q«« «ft in
Aichiro Regio Taiitinei][&
^n ^on^nc ;Domini Amen«
13061 pEr prxrens Inftramentum publicum notuni) in.Chiillo
*• fidelis Imperatrix (a) & Moderatrix Gr^corum, DUCINA,
ANGLINA, COMNENA, PALEOLOGINA, y?w/>^r Augufia.
Damus & conccdimus dilcdiffiroo nato nc^ro , Donnna
THEODORO (b) COMNENO PALBOLOGO Perphyro-
genito Marchionatum Monttsferrati , qui jure hatreditario
^ nobisfuccedit^tamcxtdftamcntonofhichariffimtgeni^^
\. V ^ ■ PQ"^'
(a) Imferdmx'^ Yoianda, fiveVioUtita deMontefenatOyfalicet
AndroDiciPalcologi, GntCoratnlmpenObris, Cotqax. -
(b) Tbe^dorol^ a quo ftcQnda Mardiionuin Mootisferrati libca cx*
ordiunt lumit, is nujpfit Argenma l^inala.
CENT4lRrX t ' t$^
Dotnini GuiGfimi(c) recordatkmis felic», quam/etiam ex te«
ftamento Domini ^Mnmyi^'^ diledtiffimi fratris noftri^
qubndam Domint MarchimA^ uf apparet pefpinra infirumenta
publica^ thde confedaj itaT videlicet^ quod dominiuth ipfius
Marchionatus noftri Mdntisfemti', Gaftiii;, ^erra^ & loca, ho«
mines & Varallos habeat^ tcincfat & pofndeat vice & nomine
noftro, qtiousque Nobis placuerif , iple & filii ejus legitiml,
dummodo ad nullam aliam perfonam extranesitn trailsferay
tur. De qtio quideiii Marchit^natttt noftri doihinfo, & omni-
bus juribus^d ipfum Marchioiidtunl pertifientibus, ifi^z;^^
mus cum hacuh ipfum Dominum Theodorum C&fnHefiutn Pako^
togum Porphyrogenitum y dileftiftimum nattim noftrum- Et
hanc noftram conceiGonem & omnisi & fingu(a fupf a fcripta
promittimus inWolabiliter perpefno obfervare^ In cujus rei
teftimonium pr^fens inftrumentum fcribi |u(Hmas per ma-
num Magiftri Nicolai de Parma, NotarUAuU noftrdis & robo^^
rariipfamfecimus aur^aBuUaXxfi^tm noftri pendenti. ASum
mmo Domfni MCCX^VL pracfentibus&teftibus ad hoc fpecia-
liter vocatis & rogatist vid^tcet Domino NicoUno Bafiardo de
MmteferratOy Avuncuh noftro. Nobili Mulierei Domina'
Guascba de Mott. Sevafto Cohahgotheta ^ Protiftngriti Comnens
ftHo.
LXXXVIl
DonatioOtJlhonis IIL tmperatoris^ Epifcopo
Taurinenfi.
Ex eodem Archivo Reglo TaurlneniL
In nomine Dei sterni & Salvatoris noftri JEfu.
OT T H O 1 1 L divitia opiculante Clementia Romanorum 99t-
Imperator ;^4flgi;^i^/.\Petitionibus fidelium noftrorum,
• , ' eorutn
(c) Gi^iielmi] cjus neinittk j. Marchionis Mmiti&fcriutii cognomi'
ne Magni*
(d) Jddnnis^ qui oUit fine liberis cx Margarcta Sabauih, ideo
Yol^am, ibrorcnfi faam, Gratcomm Imparatiicem i IiaBrcdcfli
tcftamento icripfit anno ijo^. ^ '
i6p BIBLIOjagC^rSEpySIANiE
^orutn maxitne^^uipro^P^a.^lcccmre vi{)«^bunmr ialutey
clementer adcnfum praebemus^ fandis videlicet locis de no«
ftri Imperii Rq)ublica deyote tribuimus, id nobis ad antmie
f emedium proficere credimus. Omnium igitur $an4^ Dei
Eeclefia^ fidelium » nofirxqjiie prxCentium icilicet& ^tyro*
nim, nofie cupimus univerfitatis induftp^ : co qu0d intef-
ventu pb amorem Dei omnipotentis , animzquc npftras,
omniumque parentum nofirorum merccdis incrementuai^
jduas vallcsnoftri Imperii» uQam quc vulgp dicjtiir VaUis^ar
raitana, altecam quas nuncqpatur VaUU SturioM ^ fimul^gi
C}ufiaticO) Epifizopo S^ Joannis Baptifta^ Taurinenfis Ecdefiae^
cui pnecfie^izi0<a) Epi&opus videtur. Ter hoo noftrae
largitionis prasceptum jurj? proprio largimur, cum opinibus
adjacentiis^ juri npft:ri Imperii pertineiMiibu^ . Has ig^tik fi|-
^ra fcriptas Valles cum Clufiatico, quod i^lummodo exigir
tur de Valle Sturiana, jam prxdido Epifiropatui Sandi Joannu^
JBaptiftae concedimus, tribuimus, atque de noftro jure & do-
xninio in ejus.jus & dominium transfiindimus & perdona«
jnus, ut habeattam igit^^xAns Amize ^ Epjfcppus memorace
Taurinenfis Ecckfiaci quam &icc6fibres ejus teneant atque
poflideant, faciatque ex fiipra didis Valiibus cum Clufiatico,
tam ipfi: quani Succefibres fiii^ quidquid eorum decre)iheri£
animus, vel voluntas, remota totfus poteftatis inquietudine.
Si quis autem contra Katic noflripraecepti paginam aufii ne-
fario quandoque infiirgere tentav^rit, (ciat Te compofiturum
aurioptimi libras centum, medietatem Camerashoftra?, &
mcdietatcm pracdidae Ecclefiae, vel cjus Rcftoribus- Ut au^
tem ab omnibus vcrius credatur, diligcntiusquc obfervetur,
manu propria confirmantesV^w/i noftri imprcflionc fiibtcc
infigniri julfimus. Signum Domini O TT H O N I S, Sercnis-
fitnt
(a) Amizol hujufce doni memincrunt /ff*/?r/^v,j^ FttANCISCUS
AUGUSTINUS^ ab EctUfa Bfifcopui SdH^emfii^ Cbrcn. NiJI^
Pcd. c.j. & FERDINANUUS UGHELLUS^ i^ifcop.Taa^
noulium Caulogo« l$4l.S4^^tpm.4^
CBMTlwaAt rfk
GmiStT1^6mi Imperatom. EEIBEaTUS, CancHUHmpOd
fficem Fetri C U MAN I» E{tt(copi & ArciiicftQce}tag«t|TtJBOgia»
vi & fiibrcripfi. Data Kal Septembrk mma Dmdm^&mr-
natumk VCCCC LXXXXVIIL Mia. bciL Reg^ amm Damim
OTTHOMIS 7>r/ii jaUL b^i vero efm m. JfOm i^
imio fa^felkiter.
LXXXVIIL
Plehis Martymm.
'^ Ex Cutuhno Uldciifi.
'* ; fBNomibeSanAac&indtviduxTrinitatis.
ANno at> Incafnatione bomini . M L 1 1 K IndiA. 1« Ego <^f )*
GUIGO (a) Comes, gui nomine ypcor Senex ^ atque
filius meus Guygo Pinguisi^ dono & confirmo pro animat
meac mercedip} & anitna Pi^Qri]^ mei & Matris nrex, ^ Par^n* ,
tum meomm, Ecdefiiae S. Lpmrentii (b) Martjrris > in loco. qui
idcitur Sefana, (c) & Canonicis, in fiipra nominatis Ecclefiis
rctgulariter yiventibus> & omnibus eorum rucceflbribus, ut;
pro antmabus nofhis apud omnipocentem Deifm tiitercedb-^
rics exiftanc, qtiod totum fadiun eft con(ilio. Domini i^dc^
C^eOant firianzoiiis exiftmtisi interfuerant teftes quidaia
Canonict^CiirardiiS[ValeTiolje). Uldricus Praepofitus, &yar«
lierius 3k Martinus Qualterius^ & quidao^ Laici«. Aiiriciu%
Armaa<«
if^Q^ Caiims\ ttte eft^Albobbifis Comes, a qnotmditiffianis'^
». ;. iQVERCETANUS, Cefi.L Dalfinorum Viennenfiuin Genet- ^
rog^m tnccpU» qut annbio^;. Cluniaci Monadialanveftcm
fianjpfin&ibifepulttiseft: utfaipGtHERBERTUS, i^^^/iNr
Cen^maismifs^m^itaS.HugsnkfAbkat.dutiikc.
(b) jp&Mnr Midijf^lm^ ita olim vocabatur Ecdefia S. Laureoiii M
Ulcioy ▼ulgo OuR, in Pelfinatus&Pcdembntium coo&ii0»
(c) S^aad^ «lettiiiiDelphiMtiiitulgoScfane.
i^ BIBLiOTMEC7i.SiBiaiAMifi«
JlrhMaau* Perbratff^ Letarti^t GroAav <3irircbw Gireilito)
OcsftitwSjiatf, G,£mzi gariwto IMigortoi
"• Lxxxix ■ ^" :./'''-^^'
VmMtio InftdACretenJts&
Duci Vefietiafutnj a Bonifapp MaixhtQnv *
Rcglo Tatirinenii
f^ A Nflo Domini ndilri jEfii Cbrifii^, ^ incaraatiotic cjus«
V X* dem MCClYvtemgore binocettm Papap Roiipanorumi
Imperafore non exlilent^, die XlL ihtrante meii/e Augipflii
' t(bxm in ruburbicr MinnopoBtafiie OvitatiSy rndii^. VIL Ma«
Hifdlum fado. Ego quidem Sonrfacit^ ^ (t) Montisferrati
MarcliiO) quod a modo id antea^ ctim mcis h^redibus refu^
tationem & finem facio ^ vobi$ Dpmitio Marco Sanuto > 8c
Ddmintf Ravano de Verona recipientibus pracur^orio nomit
fieproDomino Hcnrico Danduld) Dti grafia Veneciarum,
Dalmatisr^ atqtire Croatiae Duce, ft^pro iuis fuccefioribus, nec
, non proomnibusjiabitatoribus Venetiarumidetotohocquod;
fcqmfiYiy&requirere potui, per quodtumque fhgjsmium )uil(!^
^tioqlie vel ifijulVe j videfitcf dc Jxiful^ Cmas (b) qu± niihlf
data vel promiflari fivt conceira^ fuit per A L £ X I U M htfera*
tarem}Jipmn i^^^p^dedefunSk-hnpenturui pro centum mii-
Sbus iBerperu ^Xc^^ qua^ mihi data fueruQt per ibpcaiaipfium.
Ai£XO^JpiperMtQtenh &; de wvx i^udoi quQdfioftumeti^
(a) S^nifiiciu4] hujus nomiois Uriitfs, GuilelauMenttsfcr^
chiOnis,&JuIi«A|iftdac«filiaf^ , . ,. ^., , ..
. liabttent, noa.ab l£i€bc)ys ^(^«^«^ri^cqyQKamicrif^ BENE*
VENUTUS SAN-GEORCIUS. in /^ iMM^ MHmMS.
(c) Jferfcris] ?ulgo Ai)i^St monctat ipcdci* /
I
~JEundua iinperacor «decUc Fratfi ismjpj, ^d) ^ 4e lx>to f)up4 a4*
' ^iceaduin iubui, vel JMibf 9 f er ^e, yc^fiei: jilvwa, jftsfonjm
jn .otnoi Tbtfilvfika (^ fiyijcati^ vel f|)^ pei^nienjtiii ijBlus 41:
fiim, j^ tiqn ^ 4c pnnmNif i^&yjf^^jf^ ipliitiit^bus 4^
tboapoi^UbuSf ii^as '^ jiajsent yi^ Jb^9a(ua.liD(3 ^s jc^ero
in Imperioi^eoftawmo^Iiifmo, jcaio jt ^rte4[;)ri(^.tis,^«ijuii
«'pjurte Opclden^^t Ae|)er Al»fu» 3cm p.mnijb|n /le Aiprj|.
jdii£kis i>«npibus nne foris j&do, cjim jcHnnji Jurisdi^pivey h i«i
yoftra {ilwllEa^ iibertart^ reUn^uo ^ Ca^endum ilnde» ^foiliA-
ijuid vegi^, fvxm^ projqnljtteyis» joe^ |>er «ne, «icque fpf
^aUam pei^.ua(nf .cqn.tra ojxiiiia rojpra ^ripu yenjrei ymiiQ
jquia, ut ruptadtdum .eO:i de.omiubjas fupradt^lis yobis fejFt^-
ltari<mem^<cci .& finism \ yoi iul |»r;i^GepM jnijbji jd^ .dcb^
miUe mapclKw ^i^pati, 4e fatt«i» p«gb)(]io|i^ ia ^arti; Oqciji^
.QSt-^iuanim red^tus X milUa Ipnffefa iauri, |u|0ta a((y.gaj^
jjoncii^^imus ^mici, &^alcer«i»s iF«ftrii»niiatHn ca^i^Cj quaf
quidem po£[e<fipaes, per.di^knm ppminum li^p^^fupi
lucceflpres, & .hom^iniea yenetiaru.m jip9)i'ti9dci^dUs,tP|iei;r
&iui>ere debeo jperpecno} srerum tamen }mp0ifittc^^cfKf
dcbeo 4e .Imperio., (^qje fupripjC /ifSjgnatst AtcpgdMm ^ujp^ io
paap «qmmjpni ^con^imBj^ i ^^^ii^o ^iff^li^BpMs, «it| dt-
^bmi^ft, pcr jdt^lum ppmtHiWB J39cfpi\i&'fu9ce£^wei/uai
l^ii^ Venjetjsrum.mj^i 4apda% lil^A/(c fb»&laie f o^i^
re debeb in perpetuum, jdjsiixrpde in ^xsat^tOkq^SjfsckX^takt
fculo .quam in fgemina, ^ad .facien!d.um ^nde, ^uid mc«,fiiei$C
voluntacis, Xjfihti fomen jnre ^fepiiim fmfet4tiirkf$ Imperth^
Sdendaih <inoque ef^, «jcipd jur.amebtp tem^ <ft)ftri£bs ^afi
faco Domino .Dud & liominibus VeMAarum in perpecuum^N
per me.& meos jbanredtis ^.jiSromA^^pptfrltibhes jk honorifi-
%'% ^cii^
(4) trMri wM],Rpyi)e(io,lciiiicetTjMft1«eReei* J w
(«> Jbtf>hiik*\ vel Hm&Ioiucs, 'vnlfo Saivid^, jnAs Macedi*
1299'
I
1^4 BIBLl6tafid^^fB^IANi6 *
ceritiai mantiteneildas & dtfdndendar,' qiias ipfl habent , Vil
'habituri fitnt fai toto Anp^h Homani^ ^ tam^ab uha paft(i| '
qnaoi ab alia^ & Qmner homines^ qditp&s ex parte viV^^x
tota de fapradidVis pRmibus poflfclH^oh
^moleftare aut csrpcllerc voliicriiit, falva tameh imperait^ls
fidelitatcj &quody poftquamTupradiAas pafrdfibnes & ar*
^cntom hibuemo, inftrumcntum> per manum publicam coh-
ftSkm^ fiiri & dari vofoit fadam) in quo^ continetiiK quod fi
didas pod^ffiones 8c irgcntum habuero, juxta brdiiicm:fi{-
p6*iu^ diAuth^ omhes homines, qui ipfaspoiTeftidnCs pcr mt
liabebuht, vel pcr alios qui cas pro me habebunt, fimilc prsei-
-ftabunt juramentum. St crgo contra hanc manifcftationcth
& promiiiidnis carcnlam, ^ Ego ircl a3ii| qui fuprafcrfptum of-* '
dincm diillas poflcifibnes hs^cbuhi, ire^tentavbrimus^ com-
fkTnere debcamus cum hatredibus nofiris vobis & fiicceflbri-
bus prxdi^ miltc marchas argenti , & infuper prsrdidae
poffdlioneis Ghe om^ni conditione in Nobis debeat dcvcnirC)
fi: infuf^r ^rkdiftus Ddtnihus Bonifacius fcrjbcrc prxceplt
^Mlmia^quarfili^criAslcguntur. ' 7^^/ ad hoc rogati fuerunt
Dominus^ Bikiacttrfius dc Triguano, Obminus Hcnricus dt
Sizdpi DofifVinus Pegorarius de Verona, Dominus Guillcbdr^
tasdftV^rofia, Jacc^s GrcgoHi^ & ego Bonus- Amicus Sacti
9AM doDuce Notariuisi ojnnia quse ruperius lcgiintuf^ mal
ImmumfM Pedagti Carthujk D^dohuy coftcijjk
NOnxn fit 0tiinit»u9:ii4ininibus, pntrentibus & futurit,
<tuod«go ROSS A , uAUi quuudatn GovcaniRoflagfu dff
Jtfftudot (a> mecar & libtri: voiiiaMte dono & cofieedo pi-o
■t.-; ■•' .r." ,'■.'■.«.' .'^ ;•••,'.■■.:.•' j.:i- .• : ■ '. ■•'■ai^iiha
(a) Bofidffti4eAgi9Uihi] vnigo d'Agotilt,unde'SaltasCdiiut«Sb
CENTOKrA l/ ..'_^ i6s
anima tnea &Piirentuffl fheorum Dto&Beans Mariar^&Do*
mini de Dut^one,' &tihi fratrt Hugoni Bontofi^ recipienti n6«
tninc ipfius Domus, & pro ipfa Domo pra^dida, liberuni
trMfiinfki per totam terram meam, & fpecialiterper terrfttti
Bieam 4$*. Donati^ five pedagio&iiruaticoi a quibus pritdiAan\
dqnAum lifeeram facio & immuneqd, Ne verp hanc dooa«
' tioncm delere pofifet temporis antiquitas, pratfentem cbartaki
inde fieri prxcept^ & figilli mei munimine communiri*
ASumfuit hoc aptd Aftum^ 'm Dom PetriEflomelli, anno Do^
mm 1229. Noni Martii. Teftes fiiat DominurGiiiramus dc
Simiana, Domina Huga ejus maiter^ Helias de Apta^ *ftofht<- ^
'gnusDalmacius^ frater Siepbanus de monte Mauron ^ fi.C
Sogoeriusi & Ego Adelbertus, qui hanc cartain^ mandato po» ^
mtnit Rpl& fcripfi» ; ..
XCI. ^^
' DmfttioMonaflerio S. Benigni Din)ionenJis.
EGo)^UGOdeiU»)T£GNEIO|Ca)DominusPEI^ tftafi
Natufh facio utiiyeiiis prsfeoles Uteras ini|)edufii^ quod
Ego doB^vi pro Mnhiei^mio twiSmi^z^ mei Wdebm (c>
defimdii Ecdefi^ S. Beiiigni D.ivi#nenfi IX. folidosDivioncn^
filmi) fingulis annis pjrrcipiendos in Tjed&u molendini mei
4k ViBejgj qui debent perfoivi in die S.BartfaQtomei Apbftoii^
ik Anniv/rrfariuni debet celebrarijn craftini fixakationji
finds Cr ucis, Ego vero & lutredes mei teiiemiir in perpe^
^ : \ X 3 i luoini
- (a) iii^^/»] vullod^AlitigM, faiddia iliiiftni olim & bJ3S
Bufgundiae. ^ ...._..
(b) Pennei'] Pagt)i,Ca(biim^ ifi<aJem ^rovincia re)eberriixiufill«;
(c) 0^ililmi\ CQJus dbicuaiiiitti S Benigni Diviooenfis toetitioil^f&
ii^nc,&cit XtltKaL Odob obiit Guilciniiis DotnitiKs de kn*
teignejbt /acit t^rOcumtonet^ ^e l3^. folidis Divtoi)enfibiif>
^ iiti iiiot fiipet mokncluuHD 4< Viliej()| fiipet Saonaou
I
a66 BIB3LIOTWJ5CA St^USIAN^
tVLtm f didit Ecclcfix S. Benigfxi Oivioneafic di<6to$ nummo»
;ibsqae ulla CQPtradii^ione faccre pcrfolvL Jn ci) ju$ rci cp-
ftlcnonuiin prae&ntcs litcras figilli mci muniminc fcci rafc#*
»rj. . Mum eft mm.D(mni}^l^ «
^Doffi^^ f RJDBEICl 1 1 JmftrAU^mfimidm
. Manchim Mmisferraiu
In NommcSanftx & indiyiduae Trailtatis. ^
Migu t^RIDERICUS H. dhnna favente clmemia Romanorim Rex,
•* fimper AUgufimy ii Rex Sicilia y dile^o confan^uinco &:
fideli fuo 9 GtllLIRMO, <a) mrcbieni Mmhferrath & cjtis
fiaenedibusYin petpctuum. DecctRcgalcffiMajcftatem )uftos
fiddiam fuorum poftulaidOnei iclcmentcr admitterc, & eas
c6ngtiii& tionorihus & bcsucftciis |>cmgmifime decorare ^ ac
(uts muncribus ampliare) propterca Hcgia iiberalitat^ con-
ccdimus, largimur^ inTcftimus i& donamus^ de confcnfu &
*^/ r ^lunrate ftrinctpmn «loftrorum, ttbi ifilede confat^gnmco
tioaro, GUlLELMOi MarchioM MomMcrrati , & tuis bacre-
^bus, ob f uum «iligne obfequium & amcceflbrum tuoram,
O^mJiaciAam^ ^ Cafirmn Torcelli, d dm Cafira, (ju^efunt
m tipa ^adi^ tjp^m WMttmr Cimtia, a$m ^urgo Pacilianu (fviU
^> (^ Curtiim» f^femisoriiridiSorwnCla^orum omnibuA
IHribus y jaiisdiftionibtts , ContiiiiMis & diftri^ibus, cbnfcf en^
tes m tc &.bmiiin« tuos, quidquid Imperium babct , Tel vf^
fimi cft habcre in didis Caftris & pcrtinentiis didoruni Ca-
llrorum^ in fiddltatibus» cxcrcitibus, augariis, aq^ij^ pafciiis,
' (t) GniGehn^ ejus nominis VL qui futt ThcflaliaeEcx, a quo Qle^
gno puthis anno 1225. DEMETRIUM firacrem h^buic efiam
1 hefialis Regem ^ qui fine libcm morictis FRII^RICUM IL
' Imprraterem hscede^i inftitiiit. ^ ^
ClRNtlfVlA i \ t^}}
&pifcattotttbirti venationibui, phntis, bannis, facccflfionHius^
pratis^ parttnfi&usy ctiltisf & incokiSy ttiolendinii, pontibus^ &'
j^tiiitiT mdtiitiohiBus^ & fpefcialTter p6htis Cttrfiolir cutti aqiiis
Fadt) & aHter «x atraqtiejripa, (icur proccndnntur currdi prf «
ditftpmm Caftroratif| & generafitdr itr omnibus aliii^ ut jtad- .
tltmiralgktliaec dkuuife generatts, ac fiftotniira cflTent rp^ciaft-*
tfer noittinita^j* pr«fiabfuitt autem 'tibi & h«redibus cuis! li-'
deat pofleflibncm de itrandato & atithoTifate nofb^ ^opria '
apprchefldcrtf pef te \ f ef per proprium ftantium } co»-
ccdente^ fibi & hacredi&us tuis dommum vet quafi Omtriumr
'prat(SAoram^ etiamli pjfhfionem 'Ott quafi pofesfioneTntion ap-*
piiehCTfc|cns^ ac fi efletit per te apprehenfe^ nutli igitnrper-
ttirat, vcl nisagBa;'! Ecclefiafticaf^ vdTecuIarii vef cbmmutii c!->
vitatum (eu fdCdram , liceac h^nc paginam viofare, vet malo
atiquo contratre« Si. quis^ atttem comra hsec vehire tentstve-
rH , decem oyiHia tiiarcharum auti poenam incurrat , quarum '
mt^ictas nofirai Camertmftratur^ rcliqua vcro pafTo inju-'
riam perfolvetur;- Hujds rei tefter fucrunt AnhUpifi:opia
Shgimhm, Arthiepifi:opwi Magdeiutgenfis ^ Epifcopui Woywa^
lAenfiSyfatohtu Epifeopus Taurihenfis, Imperiala AuU Vicarimx[
fyporegienfir Epifcopusf^Notarienfis^ Aifbas S. GaOij t^x Bava^'
ruejMrertutyDiixSaxom:es^DuxBraiantiajSiC4 ^"
EgoCONR A D^vrS) Metenfirff c^$Tefiftf Eptjcopue^M\Y0K^ *
nalis Attl£ Cane^OmtHy vidi & recc^novi* Datum apud Sfir
rW M CCXIX. 9. Kal. Marr. Itidia. VII. fdidter.
XCIH.
CarS^ConraS Imperatoris froEpifcofo Tatmen/L
. . Ex Acciitvo Re|^ TtHuUnfi,
In^l^iiikeSaa^ & tndividiMeTnftitank
GOMRADUS, Oei tnifeiraniine Imperator, San^^m %^.
Ecciie^arum 'yaxt & rea dirponere & ordinjtfc Intendi-
mus,
i^ BfBLfOTHEOE SEBUSTAN^
' - fi i-i . . if ^ I - • ■ ^
muti divioaNobisMa)eftateatqtie clementia coociliari^ alt«
qiiantir[)er autumamus, & R^nifiatum augmoitare ac di-
rigere veraciter exiftimamus. Proinde omnibuS|. pracfenti*
bus, pariterve (uturist ad Sandat Dei^gremium.^pcldiar mili^!
tantibus^ in noftraquoque poteftate degentibuiifiiootefcatt
qujod petitioHc atquf. precamine ODOLRICIf $rffcime Cm^
mis EpifcQpi^ otapfit res & praprie)cateS| praedia., rervitia^' &.
ancill^s, mobile & immobile confirmamus , &: per hujus-
fignificadonis praeceptum roboramus SanAx Taurinenfi Ec*
defiae^ ubi MaxiUa Sandi & pratcurforis Baptiftac CQlitur» at«
<iue aliorumSandoramMartjrrum velConfefllorum, ;Sec|mdi,
fcilicet) Solutoris, Eventoris&Odavii ConfeiTorum^ NUrtL-
iiianii Juliani atque Bifutiii unde videturyipo (a) Epi(co«^«
pus efle Paftor^ res videlicet iUaS| quas pro aniniat noftrx re- ^
inedio eidem Ecclefiae contulimus^ in perpetuam propieta*" .
Cem donamus^ Epifc^tum fciUcet Mffrienn^^ (b) Cmtatif^]
domos, cum omnibus ardificiis fuisi Cur^em videlicet SanAi^
Andrcae, cum Caftro & diftcidoi Curtem de Sigueriis cufli'
Caftro & diftridoy Curtem de Albuzo cum Caftrp & diftri«
&o\ Curtem de Monte-Rotundo cum. Caftro& diftriAo;
Curtem de Arvaco) de Camufeta» de Villaramberto> de Ma?
JevardatO) de Cujrna^ de Argentina) de Arpino, de Valloyrja,
dc
■■ ■ II . . I I ■ ) ,■■ 11
(a) yiDOl hujasce Diplomatis mentior>ein fceeniotinTa^rincn-
fium Epifcoporum fcrie, FR. AUGUSTUS dh EctUfiA EfifcaP. .
Sabttienfis, Chron.Hiftor. Fedem. cdf.j^ & PERDIf^ANDUS ^
UGHELLUS, ItaL Sdcra tom. ^. in iftius Epifcopi Elogio. ^
%b):Moriennenfis] Maurianfsfis Epifcopatusi Arcliicpiic.Vicancnfi>
cum antiquicus &c adhuc hodic fubdt, mirum videtur^, Conrk*
dum Impcratoreni cum fubmififlc EpifcopoTaurtncnft, ci3em«
quc pioca ala bca £pi(copatiilim Gcn6?ca(is,.G&riinopotiu-
ni , 6c TareotaficDfis addiidfle ^ ot redc notavit tdcoi U^k^llm^ ^
quod mihi , Rclcriptum Impcratorium cxccutFooi nuoquajn ,
^xundatum fuilfei aut brcvi temporc duraifei pcrfuadeU
CEMTURTA f. f69
tic Confluentia, 4^ fAuonq^ (if&^mn^tnQ^ fioUl^nfi^ ^f
Tho^ono, CmaicjimManafterjp San^«P,ciP^^ Vi|>
^nis Miiriflt^ Curttm 4e Vei^nep^ dfc S.Juliano., ^ep.randu^
po ^ S.tRemigii de Mop^te /iympni$y ^e viila ConilrAmi y .4p
fteculgfoUo, int^r atjaas de Mardarp)l|o^ Vijil^ii^ojoniipdianc^
CaftcMpcio, yillarif o, S^ppcro^ Vjatf cpRta, ftc^eo, Arpnj^ Lapr
jciooa, TranC^, ^c iGlb^ino^ xfm ^ftrp Cjip^lib ^ diftri^
ftoi Occimas quoqup JpfiuvEpifpopjat^ n^p .non ^cdefiaf
pidein ^pircojpaciii p^rtip^tiesi Alpntes yero^ y2illes,.aquas^
^qkx^^inaf pircanoocs^ f^ j^lyas^p^fcujttl^ufcaliia qmni»
in ipccgrum y quid^ wd fidi^UT cftc dp ^p^^ti^itiv jfupradiiftap
£ivitatis Moriennac, don^mus, ^opp^diivus jitquc dj^legamuy
jam didx jEcjc!c0x S. Jqannis jSapti.ftx Taurinenfis Cedis^
omnia, ut dijftum^ft,* per .impcrialem paginam cpnfirm.a«-
^us, huip noftjrq j^del; V^dqni Epifcooop pro jc.m^dio .anim2|r
liqftrac noftroramque Cucfc^rum t j& pro petitione .a ifupr^»
ififto Qdoldpq^Diqftrp |Cpn0i^r,io, ]Bri4ano .Ant;ftiref ^o yci*
jro ordinC) tit flptfH ^tcmpqrc in perp^tuo ^njineat fir^ium 8f,
fiabilc^pro inveftitMjra iupradijdla pyitatis .Mo/jape^fis ad Vi^
ioncm.PraefuiflpiilfS^^ fic jfataa i^ppicnte^
Jgitur fiwitcr j^ilij:cr^jip jnhm»^ » » pjp^oiipmp Archii-
^epL^pus, lEplCc^us^ AbMs, Pux«M?r^Mo>^onfuji;i Pro^
.conful y fivXhqufi rjtgni ^p.&i ^xima ;nini)siaqup «pcrfonj^
^i^axatim S.}oiitnnisSap.tiftarTaurvicpj(i$ fedis Epifcopum^
^dc ptaeCcriptis rirbusi fic .tatp in |irb;ibu%^uam in yi^is & .Ca«
^is» dqmibus^ quocum.^up jn.qdo|abricatiS) j^miliis jutriut-
,que &XUS, quas fuperi.us /c(:if;ian£ur, jicinyfAirp^ inqujbs.tar^
mpleftarc^ .caufare, pinrQir^ax^c^ pracfumat* jSi fiuis pra^terea
lioc nqftrae .autho|-itatts pncep.tu^i ^ jtutelaD ^ dcfcnfioni*
snfringeret^.annuilar^ fnfmtiptcvXt^ ;auri.optji.mi:iib/as 4e-
cem millia pcrfolutui^ani .anim.advcrjtat|i .mccUe^tcm CamjC-
.rae noftraci & mcdictatcm Epifcopoi leu fiicce^qribus Cuisy &
j^jatSof&m IttbetiUt incoityuUum pemaaneat» Ut ^ttn
170 BIBLIOTHECiE SEBUSIANiE _
huic paginx fignificattonis noftvae propenfiu* fides adhibear
tufi manu propria roborantcs, fiffn kaagmtf nqfira ^. vomtSi
dccrcvimus infigniri Signum Domini CONKADI, *wiwr*
tor$f mciSisJmi. CADELOUS, Cdn^ellarfm, vki Domtei
HE R I M A N N I , ArcbicanctBariii rccognont. Datum ig,Kal
Afril. amo Dommiae Jncamafumir, M XXXVIII. ImSa. VH
mmo aittem CONRADI regnantis XIV. Jmferafork JOL
'Mum CokMa feUcitm
xciv. ;
Donatio Monaflerto Crajfam^ a Cutlelmo ^
ALnrchione Montifferrati.
Ex Btnevcn, San-Georgii Momlsferr. Hift. MS,
"56* A ^^^ ^ Incarnationc Domini noftri JEfu Ghrifti M GLVl.
'^ IV.ditmennsMaji, Indid.1V» Quoniamfn hac fragi-
li, caduca & brevi vita degentibus, admodum utile&; faluber-
rimum eft, de xterna & feliciffima vita praecogitare. Nos
GUILELMUS Marchio;^\\m quondam RAINERII, (a)
ItemqueMarchionis, &JULITA JUGALIS» fi/iaquofh
iam MarchiofM LEOPOLDi de AUSTRIA, illud agcrc
pro noftrb pbfTc prxcogitavimus, qualiter in illa felicivita
conniventibius Dei milericordia aliquid participari promovc-
snur. Nos itaqae fupra didti iugales, qui profedi fumus ex
natione noftra ^ kge vivere Salica i ftd egoJULITAmea
lege vivere vidcor Alamannorupj y mprtifct-a peccata a Nobis
abjiccrecupienteS) & feUcitatis pnemia conditofc omnium
icrum Deo defiderantes diximus: Quod (i quis in fandis (eii
vcnerabilibus locis aliquid de fuis intulcrit bonis, juxta au«
thoris vocem centuplum in faoc feculo, atque iniupcr, q\iod
nclius eft^ vitam xtcrnam poftidebit: Idcoque Nos, fi quod
]as habebamus, donadoncm facimus Monafterio, conftrudo
., in
(a) Bjunerii\ MarchioDisMoAtiiftrrati^&GuilkBttrguiKlae.
]
CENTURIAI. 171
Id Gftftro^ quod Tocatur Gracianum, in honorem Dei & S. Pe-
tri/jl( beauffimorum Martyrum Ytetom & Goronae, & Sandae
Chriftinac, & aliorum SanAorum reliquiarum, quorum ibi
liabenmr tiominative, de omnibus rebus illiS| qua^ ab Alera^
mo, primacvo Anteceflfore hoftro in Marchia, (eu a quolibet
aflio Atiteceflbrfe ndftro, de ejusdem Alerami ftirpe dcfcen-
dente 1 janr di£):o Monafterio collatac funt , tam in CaftrO|
quam viilis & redditibusi & pertinentiis, Ecclcfiis, colonis^
fervis & andUis, & de univerfis, quae a fupradiiftis jam drAo
-Monafterio collata in aliquo loco inventa fuerunt, ut nec
Nos, nec noftri SucccflbreS) nec aliqua prorfui perfona, va«
kamus ante dtdo Monafterio, vel a pra^fatii omnibus exige-
re placitum, diftridum, bannumi fodrum, albergariam, prx-
dariami arimanniam, angariam, parangariam, nec ullam
prorfus publicamvel priyataiaexa^ionem} fed Abbas, qui
nunc eft| & Monachi, &; qui futuri funt in eodem Monafte-
> rio\ Deo & Sanftis Martyrijbtts fervieiites, iibere & abfpliire
poflideanty fcuantur^ difponant, ordinent atque diQ>enfent,
nuUa magna vel parva perlbna exadtionem imminuente^ cx«
ceptis quinque placitis^ quae, quia Religioni Abbatis congrua
^ Teu honefta non videntur,.in noftra refervamus poteftate, id
eft, iueOum, aduheriumyincewUumfproditiQnems khomtctdiumi
^lnfuper donamus & ofterimus eidem Monafterio totum
fifcum Coffevarum, quod habebamus ve! habituri eramus in
CaftroZ^^i^ &decimam partem omnium reddituum, qui ve<*
' niebant Nobis de portu Felicianenji, qui currit in fluvio Ta->
tiari, & hoc fpecialiter in refedionem infirmprum diftributa
efle voiumus) haec&fupradi£fca,proaiumaram noftrarum^an-*
teceflbrum vel fucccflbrumnoftrorummercededifponimus. Si
quis vero,quod futurum eflenon credimus, fi Nos ipfi qui fupra
|ugales, quod abfit, aut ulhis de h«redibus aot prohseredibus
ooftris, feu quxlibet perfona,contra hanccartulam oiFerfionis
vel reftttationis ire quandoque tentaveriti aut fi eam per
\ t quod-
quodvis ingenium infring^fo quattieri^^ tuhc ipCitAoo^trihf
^uc pirti Mona/leri) {^romil^ftiui y l^oi qiii fupra juga^i
tioiitoi(\ue CutQcSott^^iompdiietc aurtl libr^ C6Atuln$ & 111«^
fuper liae£ catta n6ftrds 6ffer(idnif {tf6 futuro omni tttbpore
£rmj & flabilis permdilesft; l^ra^tefea univ«r(is Aoftris fuc^
CefToribuSi qUt baiic fdutttioneiti & tffttCi6AU cartulanfi pro
Anittiiriim flQfbraruttl^ alt1teCe(rbfUmc|^e (eU liicceirorUin 0o«
Hrorunl ttiefcedd f;iaatil| flirifianf ^ iHibatainquc (ervaVerit|
benedi^iofiem 0ei & 6cati(£ttiorun1 Maf tyrUrfi, ifi qUorum
honore (a&i eft^ dtiaut oitifiitiitt fafi^orum mileficoirdisUli,
A qua cAf itiffefvefiire pre(:amur$ lllis vero^ qiii teitieratofes
& violatote». extitetiUfi ffialcidi^ib Dei, & beatilfionorum
Martyrumi 6c omniuol (aii^orUtti^ & tiottral! cum impii$ fu-'
pefveniaf. ASum ^fi iti p^^diUo Cqfiro^ ^uod VOCatUr Gf^«
eianunh (b)
XGV,
DcHath CMtetmo Jrehiebificfe Ekredtmenfii d
• Raymuiuta Batchitionenjt Clfm^, Matcbione
Proviitdie^
IbL CarmhrMf Eccle^c WanixiaiuAi,
RA¥M UKDtt S, (i) Bmhiiwttenfii Comef, PtineepfAi''
ragonfnjiii i^MaHhiQ Ptoi^iHci^t, pttMttb & fine ingaif
na
Q>) Ordciamm'] vulgd Gfajfdno^ Mofiafieriutti in MMtis^srratt
coUibus , itxttt Pachifti & A^LttiCt tertitoritiiB < sb Aleramo
Marchidne Mcfitisftrrati (utidatum, fit jdttt diilmii^« CirMoL
tfiJi.Pid t.if.
<s) RdymuntiM] NOSTRADAMUS in tttfi Pro^incis Pdti. i.
hunc dit Frovificistfl fcitifle tafitum ttitorio fiomitie Raymuoili
fi^rengsrii, ejas Nepoti» ; Ted itittidtiin iheo judicic eft^ eum
liic lC^mundus k MaKiiiooefH Proviiici^ toce^ & nt vems Ho^
minm agat| kon4 «iiim £fco roo sddita Epiicopo £bx$danedi
ifl feudum largitufi quod milii io metiteffi ixmdt^ Raymtto.
dum Comitcm fuj/Teil/um, qjul DuUid Frov rciae CorKiti(r«
nup/it, a ^ua Prmncid Comitatas partem tnito m%. babuir.
j
^ENtliltlAt tfi
m CBm hac cartlulaQcto,4oiioy toncedo tifai GUILEJLMO
Ehedium^Ardiif^jfcfipt&fycttMM ttui ift perpecuui^
qoidquid zcttpiaid « fiHt» ffenncifloiUimdAiis dt BreJterJ
i de Beifatti 8c inlU 4$ SMkeiki &. aL eamiLdeai idettuiiif ^ &
pertkidntiis eonidi, laih iil cokis ^ilam iniaMii lani in fyU
fxs quam iii aentdrtbus^ iai& iti ptCcHk qtiam iif aquafunl
dccurfibO^ & ptaaxni qaidquid juril vel proprietatii Anial'
dut Plotta in fupradi<Sii Caftrii & ttfcil pei' Nds&aoCeceflcH
fes ndftros huc usqtie fiabuiflc; videCur, ab to fevoUntes ea
occafione, quil damnationeim beneticii (u(« quod pef I^oS h^
bebaff incurrifTe Sidesxa^frvpterdeiefidiiefcelUi quod ctitarHifiti
(icut Eccfefiae Dei & fere toti ihdndo' innotuiti ftbi CiutehiMi
EbredunenfiArchiet>ifcopo&ruc(fe(foribustuts in (ferj^etuuitli
titulodoil^tionisConCeddj laudo^ hanci ifiquacn dohationem
eo tenore facio (ibi & fucCenotibuS fuii^ ut deitie^ps tu &
fucceifor^ tui habeatiif & libere pofiideatts pef iiie & fii^"
cefTores meosf reverentia peribn^ omi^o hoininid iA ^deU*'
tatem & (efVitium, quidquid ArnaidtaPlotta&Lfienricui fritef
e)us, vd anfecefTorei eorunt, Vei quilib^ aliui hOfHOyVei ftf-'
mina in rupradidiis Calbris vel lodis pef ine & antec60br0
meo$ habuilfe Videntuf $ ita Uf de caecerd nullus dibniho in
lupra di^is dSttk Vel locis audeat aliquid haber e Vel acqui"
f ere» nili per f e & fudceifofes tudi, ad quos ddminium rupfi"
didofUM tt integfO transtulimusi &fetentd mihi &ruccc(rO''
ribus meiS fervitio in fupra didis Callris vel \6t\ii qudd tgo
& antece^Tofei mei foHti fumus haberd) probfef haneautem
donatidflem &iSn^/»!»i^ habuimus a te undedm millia fo*
lidorum Melgofienfium. ftujiu fei Tefiei fuetunt RiV-
fnundtts iirelateniis Archiepifeopus^ Petrus Fofojuli^nflsE^'
fcopus, Arnaldus Nicienfis, Gfegorius Pripf de Valentida,
H % Berar-
(b^ Teftei'^ Epi&ogi qol liuic dofiatiot)! a^iieruttt^ drca anniiin
: ii6a vivtbaoti ad pp^ tmf^t^xA poteft bajui carth«
' ^ta* oiia& in camilaiio daa^
174 BIBLIOTHBCiE StBUSIAN^
r ■ ■ ' —————
^rardus Prior de BeUojoco^ Magtfter Siguinus, Magtfter Gt-
raldus Guirannus, Petrus de Chabannia, •Rajrmundiii de Vil-
la dc Muls, Raf mundus de Tarafcono, Petrus Lautardi, Guilel-
mus de Rifolo. Fa3aifiaCarthamfi$biirbioArelatenfi»mJo'
moFrattiimMilitUTmpUy rcjgnante FRIDERICO Impera'
iore, menfeOefoirh Luna i$, Sign. Raymundi Comitis. Hanc
eandem donationem laudo & confirmo. Ego Raymtmdiu
Berengarii, Nepos ejus&Comes Provincix, quando laudavic
JUr^undm^R&tngzxivLS puer hanc donationem| vidit hocPe*
trus Forojulienfts Epifcopus, &1?omin)RaymUndi Dapifer,&
Cuitelmus Ibelody & BertrandusS.Martini. SignttmPetri
Seribte Cmttit,
XCVL
ConceJJto Henrici Imperatoru^ Bontfacio
Marcbwm Montiiferrati.
Ex Benevmu Stn- Georg, Hift. Monc. MS«
In ttomine Sandae & individus Trinitatii •
1x91. TJIENRICUS VL Dei grafm Romamrumlmperator^fem^
*-* per Augufius. Fidelium fuorum juftis petitionibus^Ini-.
perialis Ma)eftas dementer debet annuere^ prxfertim vero
tllorumi quorum fidem & diligendam rerum didicit experi-
mento, &erga Imperii honorem fxpius efl: probata devotio»
tuam itaque fidelitatem, & quondam Patris tui^-everentiam
&obfequiai quaelmperio femperexhibuiti dilig^nter atten-
dentes honores & jura tua, volumus tibi cum integritate fer-
vare, in quibusetiam po0umus feudum tuum adlmperii ho-
iiorem augere. Notum itaque volumus omnibus fieri,quad
Nos tibi 60NIFACI0 (a) dileSofdeUPrincifn nofiro,Mar-
chioni Montifferrati, ejusque fucceflbribus in perpetuum , loca
Gamon'^
(n) B^faeio] ejus nominis IIL Gailelmi Montisfcrrad Marchionis^
& Julitae Attftriacs fiiioi isti fnpcriut ootavimus» cdf, fj.
CENTURIA L . I71
GMumdi & Marenghh cum qmnibui faonoribus & omhi jarei
& omnibus diftridis & univerGs Regalihat, tam fuper terri%
quam fuper earum & nunc & quondam in futurum cultori*
bus&habitatoribus, &quibuslibet detentoribus,cum integrii»
tate in feudum concedimus^ reftituimus^ & Imperiali authb*
ritate confirmamus , Ipcum & Forii cum omhibus pertinen^
tiis fuisi & honoribus cundis & diftri^Sy omnia etiam Ca«
ftra, villas, polfeffiones, honores, jurisdiAiones& jurai&unif
verCa Regalia^ quae tu tenes, vel poifideSf aut Patertuus te«
nntt, yd pofledit^ & infuper omnia, quap in Privilegtis con*
tinenrary tibi libere^ plenarie hac Imperiali pagina concedi«
inus & confirmamus} ftatuentes & prohibentes» ut nullus
Dux, Marchio, Comes, Vicecomes, nuiius Nuntius nofter^
millum Commune^ Civitas, nuUa perfona magna vel parva
huic noftro indulto contradicere, vel aliqua occafione con«
traire prarfumat. Si quis autem temerario aufu contradice-
re pratfumpferit, centum hbras auri optimi, dimidiam Ca*
taerat noftrae, dimidiam' pratfato Marchionl, vel han*edi fuci
componat Hujiis rei teftesjiinh Milo, Mediolanenfis Archi*
€pifcopus ^ Wilelmm Comes de Lomello ^ Rohertm de DurnOf
HenHcus de Lutre, Tincema} Henrim ie Otlendinoy Mareicar
luS) & alii multi. Sign. Demim H E N R I C I VI. Rmamrum
'Imperatarif invi£fisjtmi. Anno gefia funt hac ab Incarnatione
Domini M C LXXXXI. Indi^ X. regnante Domino HENRICO
Imperatore ghriofisjimdy annoRegni ejus XXIIL Imfcrii vero L
iXriMiif Mediolani VIIL mcnfis Decembris.
XCVII.
J^otitU Tundattonis AhhAttA CrandwvaUii,
Ex Archivo Abbatiff Abundant.
In nomine Patris, &Filii, & Spiritus SanAiy Amen.
QUod ad multorum nocitiam pervenire congruum duxi- X173.
mus, litcrarum monttinfiAtis mandare providadelibera*
. . . - done
ttoQc piraviinjuis* Noveck jqrgo pndens «eoa ^mniumquc^
j^outuni ^.^eritts^^upji AlmMmmAEcclefiap m Jionore )>e9*
Cidimsr Viij^fiis ^ari« iponfecig^t locioim de ^GRA^PI VAU
LE» jCa) jcum m;igno l^boj-e «iqp^lisquje ;ion parvis ^ffica-
yi^^ ib qipo yid^ice^ ipjpo reljj^;ii ap^o^ Popum quandam
fiudip^(p fiinday^ js^e f egulaiibtis jjircsplipis diitgencer inftnl^
^t. £1} ergo ^a^ ipfa Po^a^> ^^!^.in omnia ad .^m perdi»
^entjia^ SaciiSNe Mm3e.de .Abimdimjcia jpEpptta ^^p^el^Oy !atqu$
liberrima; yerum ,tamen jpU^pfp ^^ji^uatico cemporis rpatioy
fenerabill^ cjusdem ^oci JFj^tres» Pep j& Beacae ft^aris regula^
iricQr ac de^oce fizujiulanites ipfo Infpin^nce/ qui ex9|t$ire npja
jreiTac humjUeS) afl^pcisfecum jiitcris c^ppreca^oriis Pq.mni
TIEBERTI^^ limeMfhm^ (b) ,ac Ppmni JPONTIS (c) ife
Cufello, Ahiini^dnumCapy:ul^ adierun^^/ibique d^ri A)>«
jbacem humyiliQij: p€i0:ulaverun& Po;nnj|is igic^r Fmri«r> (d)
Abbas Abun^anMus ^ ptt^r^^e l^^fih llevoum jeorum po«
^lacioiiepi jridq^es» reteticisip9(iii|bsis qua: in ip^ Pomo ta
4;en^orp ffporatm pt-ius jb^al^^l^^ Ai>l^e^ Abi ^igere ex
^od^m Capitplo jcron^elTerunc^ ^li Jfcilipec fp^t^^ uc ele-
jElusAbbasjtb eis obedienciam Ab|indan|^p Ab^^^^
^ fic df^Cran^^Ile /racnmi xsilbediencias S^fd^st'^ recinuit
^ciam .iibi jDtom^nus ^bbtas Abun^ancinus tocusque Conven-
tus^ jtMfn m ipfo A^bate^ifHamj^nco^mifafibi dmo fknariam
worumti oriinis corre&ionjm^^percipienSjfuecumquevolt^riei,
jac faciendi doftationem ^ & ficuc\eicicic benignus jrublimacor,
ica fi fueric, quod ^abfic, jinvcilis yjcj incorrigibilis, yeluc arbo-
* ' ris
(a) Gran^alUl valgo Grandval, in Comitatu BurgHndt».
j(b) Tiberti de Monte Moret0\ Montmorct, familia Nobilis & anti-
.qui/Rima apjud Scqua;ios 5 a ^jua Po^ii^ dft JLicona, de VhU (^
/ie felagey.
(c) Fomis deCufOal qm Hogenis Domtni de Cufcau> Carthuik
VauehfiMa in Cpmii fcatu Aiiguodiit fBtsdmAh fttcr critt
|d) tomiml d« quo fupra eag.S^
CENTURIA l ip
ris iafrqAuofie fubc^orileverus depofitori qu^ndo aiiteib ei#
Abb^tem eligere contigeriti (iTe de Gxh^Civt de Abundantie
Canotiicis in Capitulo Abundantino^ Domni Abunddndnf
Abbatis condlio eligatur} zd.nullum^zncaUmn-ordinmt^H
pomus ab Abbatia de Abundantia lundatai & tsM^hmz^ fir
tfUo fuodo transfifrre pocerit. Practdrea idem Abb^i deGraa^
div^e quartum in Abundantino Capitulo habebit lacumi
fi quando Abbas Abuiidantiac vel Ai>bas de %\Xyic ipfe de ini^
termontibus defuerini:, Abbatis officium tam in Capipilo^
^am i» aUis ofiScints in Abundantiie }ure x>b(inebitf m Kht^
dicntiis vero ^biifidancinae domuS| ^ tn >g^angiisquaiido de^
venerit, beiu: rufcipietur , atque procurabitur^. Fa^afim
. autem b^c anno ai Incamat. Dofnini M C LXXii. Jn^i^' V^Epa^
§a XXliL4pnc»rrente VI. 3. KfiU Martii, Lma XXX regnanff
fy^er/rforefRlD^^CO^ Dornm^ Ar^ip Qck^n, E^ifiop^, -
' xcyiiL
Monafierio SmtSi Eu^endu \
NOverintoniverfi^prac&nsesUterasin^e^ri^qHodficcfe-, ji«m-
Q^^irimdu-^Valtisy quae jolim^fiierat Abbada^ peccads
oigentibusi oppreflfa erat> tam gravi & tam intolerabili tme*.
re debrtoriimi quod facultates ipGus Ecdefiat non fuffics^
bant vqragini ufiirarum (^mafibus tyramartm^ widte pro^pfeer
rerum penuriam diQperiis fervitoribus, Ecclefia divinjs Ojffidis
fraudabat3i;Lr, Ipcus divino cultui dedkatus^ & pqflG^ones ad"^
JiAam i^defiam |>ertinefiLtes ocfupatae c;rantv» vieims poteti«i
tib,u$, nejc e^at qui poffit refifterex>ccupamib|is>«el tantacrrui-
jix Xrbnfiliuip /k aufciliuni adhibere/ cum igitur per Etciefiam
de Alundanna, ad qus^m^iromcdiate tanquj\m JFiUa^MatriEc*»
di^ pertincbat , jBcckfia Gj:ai*s- VaUis non poflet a tantis
178 BIBLIOTHECiE SEBUSIANiE
periculis libcrarji cuinque cflct cenfualkakaittMiuiiwmpo-
(ibui Ealefi£ S.Eugefidh &muIto propinquior quam Ecck^at
Abundantiat i Humbnm Abbas & Conventus S. Eugen£t:f
i)na parre^ & jfoannes Abbas & Conventus Abundantiac ex al^
ttra, penH^ta utiUtate EccIeCaruiri , de Cwfiho ^misferitorum
g^ amicorum^ partiuin pcrmutatroncm amicabilem fecf runt
de Ecckfiis in hunc modum: Quod Ecdcfia Grandis-Vallif
ciim fuis dppcnditits & pcrtincntiis de CKtero, fit Monal^erio
S, Eugendi fubdita& fubjeda, ficutolim fuerat Ecclef«de
Abundantia fubdita & fubjciaai Prioratus vero de Divona &
dcAuiine cum fint propinquiores Ecclefiae de Abundantia,
cum eorum Prioratuum appenditifs & pcrtincntiis univerfis^
Ecclefia? de Abundantia fint de ca^tero fubditi&fubjeftt, ficut
olim fuerant MonafterioS.Eugendi fubditi & fub|eAi. Cum
igitur Monallcrium S. Eugendi &c Ecdefia dc Abundantia
ciTcnt in corporali polTeflnionc dc EcdcfiiS) & Prioratibut) & ap-^
pcnditiis, & pertinentiis talicer permutatis, quidam dc Capi*
tulo dc Abundantia reclamarunt) tl ratione, quod pQflefTio-
nc$ traditae Monaftcrio S. Eugendi prarpondcrabant pofieftio*
xiibus traditis Ecdefiae de Abundantia, & etiam propter in(b-
iMtiam Advocatorum & Dominorum de Divona , illi de
AbundantiaPrioratumdcDivonanon poterant pacifice poffi^
dere> qfkocirca prxdi^li Abbates & Convenms de confilfo
pratdidarum partium, amicomm , permutationem feccrunt
aliam dc Prioratu de Divona^ cum fuis appenditiis ad Prio*
lattim de Nuine & de-SanAo Genifio, & pertinentiis & ap«;
pen4ittt Mrtfndem fub hac forma : Quod PrioratuVde t)i*
irona ad Monafterium S.Eugendi redeat cum fitis appenditiis '
& pcrdn^nt lis univerfis, Prioratus de Nume 8c de SanAoGe-
nifio ficut dc caetero cum fuis appenditiis, Abbati & Ecdefix/^
de Abundantia (bbdlti atquc fubjedi', Prioratus autehi de !
Aurini^ remicieat cum fuis appehdftiis Abbati & Ecdefix de'
Abiindantia ^ ficnt in prima pcnnutatione contincbatur, '
CENTURIA I. I7Q
quatuor fiquidem librasannosc penfioni&qelwnncnfi» moo^
tac dedcrunt adhuc Abbas & Convcntus S.Eugendj, AblNiti
& ^cclcfix de Abundaotia, Sc affignaverunt eas reddendas in
pcrpetuum xpud Arhojhm {i) m Prioratu de Arbofio, in
o^ava Parchae. Ut autera .praefens permutado inooncit^
firma 8c ftabUis tn perpetuum obfervetur, prttfew fcnftm .
inde confeaum quatuor JigUlis dmrum Ahbatum £5" duwum (3m-
ventuum pr^dtSorum rohratum fuit » in tefiimonium fSmtn»^
rlam reigeftte. A<£tum ifuit hoc apud «f^i^amr» anno Ootni-
ni.M.CCXLlV..minrm/r Miivm^A ,-
XCIX. ^
Cmfirnmtio Donatimum Monaflmi CarUoci\
a PHIUPPO AUGUSTOi Ftanconm Regi.
Ex Carmlado Monafteni Cluniaeefifis.
!n Nombe Sandlae & individuaeTrinkads*. .. ,\
DHILIPPUSt Dei gratia FrancGrum Repc. Qi^niamea^ ti\fi:
^ quae in pi^s caufas erogata funtv rq))Ji»irati Reg^ icomi
venit protegere, ac immutilata cpn&rvar^*. : Notum^ fim^ vok
lumus univerfis, prxfenttbus pariter&fucurisi quoniamadic^
runt Serenitatem npllram Theobaldus» venergbiUs Abbas Qum
niacenfiy&;^rti/^x^;,Pxipr CarUoch (») iuppliciwr flagkanw'
tes, quaseourltbertai^m Iivip imn|upiratctpy^qwmi£ji^i^
nj/imus^, Pnedecepr mjer^ KmiJOMAli^US^FraiKmmiUixp
Ecclefi£ Crri/s^icontulit) ficutnifi ^us pttvilegio coMahetur,:
authoritate Privilegii noftri Cluniacenfi Ecclefiae firmarc*
tnuf 7 fi^tdem idem iocus Carilocenfishacreditas;extitit
Z 2 Raherii,
(a) Arhfiutny vulgo Arbois» oppidum ia Coiniuto if#r^iMM&r,
Prioratu celcbre.
( •) Oirihci ] vulgo Cbarlieu, in pflgdi Mldb(<Qnr
tfio BIBLIOTHECiC SEBUSIAN^
Jiakmi, Vakntinenfis (b) Epifcopi^ qui conftmxit ibi Mona-
ftetiiimi & fratrcs rcgularitcr viventcs ibidcm deputaviti fui
^utcm laudabtlis voti compos effeftus, Sandac Roman« Ec-
/defis illud, ut fub ejuselem tuittonc pcrpctuo manerct, tra*
fdcre non neglcxit, cujus authoritatc & privilcgio fretus^ fu-
^ didtut Rakertia apud Pontigonum (c) Curiam K A R O LI
xlmpermrk adiit, cundem locum coram Xl & ampltus Archi*
•«ptfcopis & Cpifcopis liberum fieri inftanter impetravit ab
Hbmni in(}utetatione perfonarum. Foftmodum vero Sanftus
•bOO i Chiniaeenfis Abhas, H U G O N E Rege ordinante^ ut. au-
choritas Apoftolica prardidum locum largiretuf Cluniacto^
Monaftcrio, per privilcgium obtinuit. LUDOVICUS etiam,
gloriofisfimus Rex, vcnerandis Apoftolis Petro ^PauIo, &Cla*
niaccoii Ecclcfiie fua^, regalitatis prccepto hf>c idcm conftr-
mare di^.«Qis eft. Ad pctitionem igicur mcmorati Abbahe
Cluniacenfis , & PriQris Cariloci , pratdiftorum AntcceflTorum
noftrorum vcftigia fecuti^ Monaftcrium Cariloci/ub noftra
noftrordtnqtle ^cccflbrum in aevum perdurare defenfione
"^ 'A\ ^cedimns^ & Iregio more noftrat authoriratis prarcepto fii^
iBUmJM^Vkt fubntilUus unquam tuitibne flcAatur^nifi r^gta^
itavqtiod ipfum cutn omnibus ad fc pertinentibus Ecclefiae
Gliiniacenfi, ad quam fpcAarc dignofcitur, (alvum & illiba-
ium con(crvemtis« Statuimus ctiam & przcipimus , ac
Prioratus five ccllas) aut Ecclefias five villas, feu terVas cideitl
loca tk fratribiis ibidem Dea (ervietitibus a fidelfbus con-
ceffi», anc inpoAerum rationabiliter conferendas, fcu in prae-^
•(iiaipftmim conftruAas^ cum omiiibus ad eas pertincnnbus^
nullus
• (b) Rdtebeni Valentinenfis Efifiopi'] quem Boronis , Arelattnfis Rc-
gi^, fratrcm fuifle* Abbatialtupie Catiloct itmdail#, aniK» ftlu-^
tis %^6. ( quat hodie Pfiorattis Ordinis Cluniacenfisr eft) affin
rAt yir eruJitif$mut. COLUlMBI Hb /. de Geft. f^arent.a.
(<5 Pentigenum] Diploma iUad defcripfit SEVERTIUS. Chr^naL
^ckLu^Am.f9lidk^fk , ^
CfiMTURlA. t 1»
nuHus Archiepifcopuiy vd Epifcoi^us^ hullus Judek publicuSf
aut ipfius Provinciac DuX| vcIComest nuUus Clericus velL«U
cusy tiullaque poteftas five perfona, quolibet ingenio audeat
conturbarei vel aliquid inde abArahere, aut cenfum mn
nuere, iifurparei tomdiutare pfaefumat^ nee ulltomniiio
homitium liceat przfatum Monaflerium temere perturbarci
aut e)us pofleilidnes aufcrre, vel ablatsls retinere) nec aliqni*
bus vexa(ionibus fatigarej fed quascumque pofle(SoneS|quse«
cumque bona idem Monafierium inptaienfiarum pofiideii
aiit icl futurutn, fbnceflxone Ponttficunt, largitione Regtim
vel Principum, oblatione fidefium, (eu aliis modis Deo pro^
pitio,.poterit adipifci) Abbati Ciuniacenfi 8c Prlori prtfati
Monafterii, & Fratribusi ibidem conftitutis^ eofiimque fuc^
ceiroribusfirma& inibatapermMeatlt} in quibus hatc prcMi
pnisduximus exprimenda tOcabuIis, RegHiacut^ Xum ptvd*
nentiis fuis} SanSumlsfketifm deStrata cum appetiditiis fuisi
quas EccIeHas & villas BOSO Rex dedit in eleemofynast nicM
morato Radebertc, £pircop09 & Cccleljae Cariloci} Sc idem
Madebertus per pra^ceptum CAKOLI M. fibi fecit* confirmad^
Donatio etiam, immunitas Ecclefise,' & ^ur^unide Tejiacoy (d)
cnm fuis pertinentirs, prftdiAo Monafterio fada, fata pertna<*
neat« Nos itaque PratdeceiTornih noitroruth treftigiis inh±-'
Kntes ) ftatirimas ifiterdicentes ^ xxi nulli liceat pracfcriptai
Ecdelias^ feu earum villas^ cum othnibui pertineritiii fiiis, li^
fibus atft vtxatfofribus fati^re, fed frattribus ibidetn iudigeil<«
tibusIiccaCi remota omtii ifiqtiietatioifii frioleiiia , pf opoii^
tum foum^ fecundum regulafn S. Benedilti^ fervare quietCi
& Dei miiericordiam pro noftra totiusque populi falute af&
due imdlorare/^ Si qua igifur Ecclefia five fecularis perfona
pt«^m Monafterii fibtfrtates feu imttitimtates intringere
t $ tillp
(d) Ttrioip] . lortc Tyii^ 10 Lvydon^ l^>MCf&
Ja* BIBLIOtrfECit S^BftsiANiE
- ■ ^ — - ■ ■ I .
bHo inddo conata fnet!t, noverit fe uUioni Regiae fubjaccre,
• quac o£hnia ut perpetnas ftabiii^atcs obtineant , prxfentcm
paginam Sigilli noffri authoritatc, ac Regii nominis caraiie-
i:e.fubteir anhotara^ praccepimus corifirmari. ^^um apudBi-
ttirtcaspuiHcet amo ab Incamat. Domint M C LX XX. regni
mflri fmrio H; adftantihm in palatio noftro , quorum nomitia
y&^ff/irtfy&weJ^/^w.' S.ThcobaIdi,Dapifcrinoftri} S.Guy.
donb, Buticulariinoftri} S,Mathaci,Camerariii S. Radulfi,
Conftabuli. DatapermgnumPhitippiHugonis,Cancellarii.
c
Cayta Berengam ^ AdaJherU^ Itdu Regum,
pro Monafterio de Azano»
EtArchivo ejusdein Monafterii. i
In Nomine Sanftae & individuae Trinkatis.
Wk -DERENGARIUS & ADALBERTUS, divina fitoentf
^ gratta Reges. Omnium fidclium Sand* Dei Ecdcfiat
noftrorumque, pnefenfium fcilicct & futurorum , compcri»
jnduftria} qualiter pro amore Dci, noftrarumquc animanim
'''T-l,°,*i"nTf"'" ^ l^ P""ionem Epifcopi Bumigi, (a)
noftridileaifidehs, perhocnoftrum pneccptura confirroV
. mus & corroboramus ejusdem Coenobio , quod dicitur Aeiat
nis, (b) quod videtur cffe conftruaum in honoremB Mari»
Dci genitricis, cunftas rcs & familias inibi pcrtincntes, cuiQ
; _omni-
(a) Bnri»gt\ five Bumingi, Epifcopi Aftenfii . . ''
0») Agi4nii\ Monafterium cftin Dioecefi Aft^nfi,'v«lgp de A«».',
no, olim Div* Maris dicatumi nunc S. Bartholo^eo , non'
longe a avitate Aftenfi fitum, Ctfngregationi San^fix Jiiftia»
Patevienfiumtom. Cfo-o* fi5/?,i>^^f.„.^^^
CENTURIA I. - • ^.
!
omnibus niispeit]nentns3 infuper conc^dioau^ ^c l^r^imur
frk^to Cffenpbio ambairtpas Jutolnis TanagKu txm Saodc-
cim pedibus nu^ris npftri Kegnl periineiites , noftratque
Corti, cpLxNonii nuncupatur, nominativdin eo loco, ubi
ipfum flumeh influit in rivum leproforum & in rivum Azm-
ni>atque decurfionem ipHus flumiqis ad pojtutn con(l^uen-
dum v&qUidqufdjMi didxCorti'N(99i^ (c) -pertinet aut per-
tinuit, videlicet Purtinawum, PaiifiC4turam y Tloolmeum Ripa*
ticum> Navium ligaturam. Prxcipientes infuper inhibendO|
ne uUuspux, Mapchio, Comes, 9(ut alia quxlibet perfqnai
praelibatum Coenobium aut Abbatem, qui nunc ibi eft, no*
mine Raimbertuiy aut in ante^, qui ordinatus fuerit, autMo-^
niicbos ibi Deo (eipvientes, in siiiquo mbleftareant div&ftire
prstfumat. Signa Sereniffimorum BERBNGARII & ADALr
BERTI Regwtty jOANNES CancettarimadVicem Vidonjs Epi-
Jco^9 8c ArcMtanceUarii Regum eorundem. Datum V., laus
Seftemtr. anno Dominicae Incarnatibnis DCCCCLll. regni
ytftp Berengarit & Adalberti Regum IIL indi(5t XL iaAum '
P^piae felidter.
BIBLTO-
(c) HAm} v«|go Noi^ oppidum ad ripMn TangEi
<^;f .^
E
it4 BIBLIOTttgCiE SEBU^IAW.fi
BIBLIOTHECiE SEBUSIANiE i
CSNTURM a
l
V^n^iq Wfdmsy Eftfiofi (knevenfis, i.
Manafiem S» Eugttidi, . ;
Ex Arphivo cJTisclefii MonaflctiL
la nopiine rummae & ifldiyiiluac Trinitatis^ Paeris^
Filii&SpiritMSantfli-/
1^1« TT^ ^^ WI© O^, Deigraiig Qenewf^^Ecckfie Fr^ful^ ob,
remedium animanun meorum AnceceQbnim & An^
tiftitumj nec non ob animc meat quietcm pofthanc:
vitam, noft^ EcclcHae Clero cunSo pf^iprentcidque.
apprpbante: Imo Aymme^ Qeney^um Comite, cogantet
trado atqiie conce^o Cmobio S.Ei^enfi^ quod Cmdatifienfri^y
Vocatur , nec non ejusdem loci Abbati Hunaldo» pariterqoe
firatribiis ibidem Deo famulantibus» tam pracfentibus quam
futurisy San^Maria^EccIeKiam, in villaJVj^^^(b) fit^^
cumterrisy & decimis, &oblationibus fibi accidentibus, qu«7
que fupra didS (ratresia^uvere )Q$e porerunt futurit tem-
;p6ribus} retinemus autem in eadem Ecclefia ex noftro jurci
Varoiam i$ Synodum > banni quoque noflri i$ minifirorum no*
ftrorum obfervafionem-9 ^ tam Mobjs ^e^m Archypresbytero
nofl^-Oi debita fervitia impfcndeo^a. * Incerdicimus itaque ex
Dei omnipotcntis parte, & Bis«taeDei genitricis Mariie^ &
Bcati
(a) Qmddtifcenfe] vel Condadiicenle; tta cnim vocabatur aadqcii*
tus Monafterium S*£agcndi Jureniii» quod hodie S^CUudH
nunciipatun
^) Seysfidcefifi^ TOlgo Seysfi, in Gefia ProTioda i Prioflitus cftf a
Alooafterio StCugeadi dcpcadciis»
f
CENTURIA 11. 185
deati Petri Apoftoli| & oinnium Cm^toruin Dei^ paricerque
noftrac, quatenus nullus hoc largitionis munus pracfumat in-
quietare, vel calumniari fupra didis fratribus^ fed femper
permaneat ratum, & omni roboramine fultum. Ut autem
perpetua conftet memoria, placuitNobis hoc fcripturx tefta-
meato confirmare, noftroque Sigillo fubmrare , (^dherforum
te^MmfignkaJ^gnare: S.Dpmini Pontii, BellicennsEpifcopi}
S.Bofonis, Prxpofiti; S.Vidoris, Decani} S. Wilelmi, Deca-
nt) S. Alfoerti, Decahi) S. Aymonisi Cantohsj S. Sibodi,
Viennenfis Decani^ S.Aymonis, Comitis} S. Petri} S.Ri*
iuu^dii S. Aymonis} S.Armanni. Data efi anno ab Incarnau
Dommi NIXCL bfdi&. XIIL regname Henrico IIL Rege, annv
xxKin.
11.
' JfnveftitHraComitatusFor^alcherienfi^
CmitiForchalcherii^ ijr FRIDERICO M^oharha,
Imperatore.
ExVeteciCo4iceMS«
ip NomineSandae & individuxTrinitatis.
FB1D£RICUS, dhim favente graria , Romanoriim hnp^
ratorfemper Augufius. Imperialis Bxcellentise benignitas
fuftis honeftorum pettdonibus indinari confuevit» & eas per-
ionas beneficiorum gratii obligare» quas ob fidei fiiae claflr
tatem & Nobilicatis pracirdgativam digtfas cenfuit honorari.
Notum fic igitur univerfis Imperii noftri fidelibus^ tam fucu-
ris^ quam pnefentibus, quod GuikJmfis (a) Forcakherii Co*
mes
(a) ff«rWwi(v] ejus nomims IV. Forcalchcrii, Avenioncnfif, tbrc-
duncnfis & Vapinccnfis Comes, Bcrtrandi IL Comitis Forcal* -
cherii, & Joflcranpac Flottae filius, M. S. Cofdez, cx quo hxc
Invcftitura. dcprompta a me cftf ait anno ii^t* Comitatum
i Forcalchcrienfi»! ab Imperatorc fifco adjudicatum fuiflTc» 9c
Cuilelmo Cpmiti o^tum» !lyioniani hoininiuo Impcratori pw*
Aacc rcculav^at. Aa l
iiiA*
i8<5 BIBLIOTHECiB SEBUSIANifi
niC5, praefentiam noftri MajcftatU adiit, poftuUns a NpbitV
ut cuno de Comitatu Forcakhmi inveftirc dignaremuri cujm
perfonam, (icutnoftram deculttlcmentiam, honorific^ fu(<;ir
picntes, & petitionis fuae afFedum dili^enter atcendenteS) ba^
bito cum Principibus noftris confiUo, praediAi CoQiitajiius tn^
yeftituram cum cmnibus pertinentiis cjus, in omni pkniimfytf
honoris, ficut Anteccflbres fui tenueret in feudum ci folennir
ter dedimusi & concelfimus \ ipfe vero fecit nobis hmikmm^
&Lfi4t'litaiem juravit, ficut quod per coUatum bcneEcinm<l|f
^mne mandatum nofirum fiare propojkity (^ honorem fmpmi (f
Caron£ nofiriC gioriam mqMequaque promovef'e,^xm\S&mt com^
promiftt) his itaque pa^is^Con^ fibt dari petit fcntentiam,
fi de jure in irritum debet rcvocari^ quidqqid ab antC^ccfToiir
bus de jurisdidione, f£ dejure hafpitiorumy f^ dignitate Comita-
tus alienatum cfteconftarct, five per vcnditionem, donaBo^
ncm, feu per quamlibet fubtradtonem fpontaneam, vel vio-
lentiam ; probata igitur eft fententta in medium a fideli no«
ftro, ilenrico Marchionc Wercio de Vafto, & ab omnibus
unanimitcr approbata } qttoinequaquOm firmum ac-fiabtk de-
beret aut pofiet permimem, ficut de Comitatus juridi3ione (^
4igmtate ab aliqtto fiipradi^um mdoKttvi fitifih idieMium^^
,vel demnutum i nuUa in pr^Jentibusy futurk titibm^ defemfione^
JiUfiiriptifine, pr4ifiriftime ten^is^ bm rej^ittttiomfiu priviU^
gio opponenda. No$ itaque ean4cvt*f<^iitetitiam jiiiftam & rar
ta^i ^ decernenK9| jam 4i^(> fifjleli nofiro GtdUelmoCond^
ti, Comitatus dignit4tem, juriidiAioAem, &Re^ia, cum
omni plenitudine honoris & utilitatisi, sieftra Xmpefiaii auf
thoritate reftituimus,& in perpetuum,y2f/i;i7 Imperiali^ufiitiaj
xonfirmamus} ftatucntes, & fub pana tanni noftri firmitcr
^diftriae praecipientes, ne qua perfona parva velmagna,
fecularis vel ecclefiaftica, praenomioato fidcli noftro>vim in
his^ feu iQJuxiam aliquam infers^ f ra^fumat, &fi facert atten-
taverit, U libras auri pro (acts&£^ne.campoiiat, diinidium
Cai^erac noftra^ & diiaiditMn gomiti^ (^u injiiria cogno fc-
j •■ . .* » tur
CENTURIA 11. , 187
tnr effe iUaca. Uc bujus autem donationis gratuita cpUatto
faca (emper & incoucuflfa permaneat, prxfentem inde caN
fam confcnbi^ & Sigillo noftrat Majeftatis juflimus robbrari.
Hujus rci teft^s funt: Pbi/ippfis, Colonienns Archiepifcopus.|
ArnoUus Trererenlis Archiepifcopus 1 Hmnumtu UbelgeiHis
Spifcopus, CoronenfiS) Bononieniis Epifcopus, flngo Vef-
^ei^s Epifcopus, Conradm Palatinus Comes^ ffenricmCo^
mc$ de Dieft, AU^erm Comes de Herberftein, Triderim Cch
mes de Aitena, Henricm Marchto de Vaftoi GuiMnrm Marchi6
Montisferrati & filius ejus, UmbertmComtt Bkmdrateniis,
Gmide de S. Nazario, Amaudm Fhtta, Petrm Grofm Forcal«
cherit Pnepbfitus^ Petrm Pelican ejusdem Eccldiac Can6rit«
ctts, Bertrandm de S. Maximo, Guilehnm de Fontana, Tetrm de
Motay & alii quam plures. S. Donrini FRIDERICI Romano-
f%m Imperatork woimsfimi: E|cr GOTHOFREDUS Cancel- ^
krim vice PHILIPPI Cohnienfit Arcbiepifiopiy fjltaliat regni
Arcbicancellarii, recbgnovi. ASa fisnt hac anno Dcminica fn^
camation^ M.C:LXll\L IndiAVIf. regnantje Domifw fRlDE^
RJCO Romamrum Imperatore gtoriofisfimo , anno regni ejm
XXIM. Imperii vero XXL Datum in Epifiopatu Papienfi in
«l^a««ifROBORETIAm^^^ ' ' \
IIL •
Donatio Ofthonu Comttis Ardum^ ItaUa Re^u
fiiii^ Ecckfij! S. Syri Papienfisy ftj^h
barbaro.
Eir Archivo ejusfkm Ecclefi»;
In nomine Domini Dci & Salvatoris noftri JEfu Chrifti.
ARDOIN US divina tn^uoitc gratia piijfimusRexy anne 1009«
Regniejmpropitiofiptimo;{i) India.VII. NosOTTtJO
Aa 2 Conies'^ ^ -
(a) Riffii ejwsftpiimo\ iieft, aniiaChcifti »09, quimtMn^riw-
um rcgnare in Italia tannim coq^t anao iod^.
188 BlBLIOTHECiE SBBUSIANiE
Cmes,{b) filius cjusdem Sermkjimi Dumni i^ metuendiffind
Fatrk mei, Domini ARDOINI Regis, ipfo namque Domino
Patrc meo mihi confcnticntc arquc jubente, qui profcflTus
fum ex natione meaLege vivere Salica^ praefens prxfcnribus dir
co : Quisquis m fanftis vel venerabilibus lods contulorit dc
fuis rcbus, juxta Authoris voccm: in h^c fcculo centupium
accipict^ &infupcr , quod mclius cft^ vitam poffidcbit «tcrr
cam. Idcoque cgo qui fupra Ottho Comcs dono a pr^fcnti
dic infra fcriptac Eccle(jac S. Syri, Epifcopi PapienGs & Martyriii
ubi vcncrabHis & Rcvcrcndus Dominus K. przcflTc vidctuf
Epifcopus^ ad ufum Canonicorum, ibidcm Dco famuUntiumy
pro anima AntccclTorum & Parcntum mcorum merccdc^
omncs ilias rcs, quas habcre vifus fum intcr Ticinun^ & Gra-
volonum, quae funt jugcra tcrrae arabilis ccntum fepfuagiruta
quinque per mcnfuram * • - fccundum quod olim
illuftris Princcps, Dominus Ardicinus^ dilcdiffinuis fratcr, &
cgo^ qui fupra^ Ottho Comcs^ fccimus cartulam in fupra fcri-
pta EcclcHa ad ufum prxdiAorum Canonicorum, cum omni-
bus honoribus&rcdditibus, atque diftridis^ ipfis rcbus omni-
bus pcr aliqucm modum p^rtincntibus, omnia cum omni-
bus, quas autcm rcs omncs juris mci fupradidas, uiia cum
acccftionibus & ingrdfibuS) fcu cum fupcrioribus & infcrio-
ribus canim, qualitcr fupra lcgitur. In a pracfcnti die fupra-
didaeEcdefiae dono&oftcrO) atque confitmopro animamca^
& Antcccftbrum & Parcntum mcorum mcrccdcy ita ut fa-
ciant abhac dic vchcrabilis D\)minusR.Epifcopus&Cainonici
pratdiftaeEcclcfiac, autcorum fucccfibrcs^ quidquid voluerinti
(ine omni mca vel mcorumSucccfibrum contradidionc^ & qui-
dcm fpondco atquc promitto mihi qui fupra Ottbo Comes,
una cum mcis han^cdibus adverfus vos^ qui fupra D. R. Epi-
' ' '. -" fcopus^
(b) Oiib^ Comes] is erat tCftiDs Ardoioi Regts Maiculus, a quo
ComitesValpergu^ SauBi Mariim de AUddio &.Cd^lk-ldontk
gcnus fuum duouit.
CBNTURIA ir. • . 189
fcopus, & adverfus * - • r in dida Ecdefia - - -
fupradiAam iDffern«nem^ i^uaKter fupra legitur, ab omnibui
hominibus varentare^ quod fi • • ^* fadum vel fcri-
ptum eft confervare promitto. Hanc enim Cartam ofier-
fionis, donatsonisi & conceffionis paginat jRi^irp^/ttyi Sacrt
Matii fcriptor, f radidit & fcribere rogavit ex pnecepto Sere«
mt&miDommi Ardloini Regis, metuendifiimi genitoris meii
^ujim fubter confirmavi, teftibus obtnli roborandam. A3um
apud Papiam^ in Palatio juxta Ecckfiam S. Mkhaelis felkiteu
^men. • Sign. manibus Domini Ardoiniy Sereniifimi, & In*
i4diflSmi Regis, atque Otthmis Comitis^ e|us filii^ qui hanc
Cartam offerfionis rogavit, & ipfe Dominus Ardoum Rex ei«
dem filio fuo conte(Bt> ut fupra. Signa manuum Berengarii
Comitis & Wiberti Comitis teft« & hsc cartuh fuit tradtta ia
mana Domini Magiftri Adeimari Archidiaconi a parte fupra-
di<£be Ecclefiae, & tunc erat D. Canonicus Alcherius, & D. Ami'-
ao^ & t). Befo , & D Fulcherius^ & Dominus Domengus ^ & >
alii quam plures. Ego qui fupra Ruitpertm Notarius Sacri
Palatii, fcriptor hujiis Cartulx ofFerfionis pratdidum complevi
&tra(ttdiw
IV.
Donafio LeotalM, Comitis Matisconenjis^
Ecclefi(e Matfscon.
£x Cartulqi-io eiusdeoiEcdcibr. .
CAc^b-Sandac Dci Ecdefiae Bcati Vincentii Matisconenfis, ^yj*
^ qujim Dominus tJqymhodits Epilcopus ad regendum ha-
bere videtur. Ego LeotaJdm^ gr^da.l>ei Comesy (a) & utor
mca Bertay (b) per amorem Dei, ut pius Dcus animam Patris
«fici Atberki^ nec non &animam Macri^ mca Ecolana feu &
noftne^ vci /min^^rii^ quondatti uxoris meac, depanis in«.
„. Aa ^ femi
(a) * Omtfs ] MatiscoDcnfis fcili' ct, ejiis nbmiais JLU
< (h)^£m4 J ejos t<nia uaor i ut dicmuit
■hAiJriEL.
190 BIBLIOTHECiB SBRUSIANiE
icrBi eripcri^ dignemri prupterca don«in¥s.aii ipiamcafam
Dtfi aU^iKd ex v^s.tioftris^qnae.&nt 6t« in ^^Jjugditwf^^
hxy\}kkAfyij^mlini^ Cplonicds fctUcet ciuqi omnibus appea-^
didbY ciopK!W pRlCtti vioQJs, asdifijciisi aciais, ^quarumqite dc-
£U£fiby% &^ o®oi%ur^jaGcnti«$9 quaeficui» & inquirendQfn,
duir fcrvieiinbus fiipcriii«9eii()iws« Q<]MM«itM ctjam qoum
jmactpiiuii) &(iqwijethQC beneficiQaltquid habeFc.pr^
fiunpretit^ irwti Dei omnipotcatis incurraSf &rhoc peirddt^
Sc fi Clcrici ipfiu$ lci^ci. hat res alicui beueficimierm > ad hasror
des meos perveoiant. Si quis autem contradixeiiti aiui Iftr
bras XX. compon^,^ & ut tn amea donatio ifta ootnt «aoipi^
fc firma pcrmaocatt cum flipulatione fubniaca^ S» l^eetaldi
Coroitii, S. Bcrtc uxoris ejus^ qui fiieri&firmftrc rogaverunti
S* Alberici fiUi fui, qui confcnfit Djgia per manum $erardis
Jub die Mercuru XL, KmL O^hkr. emm Vk fegnme lothnm
Rege.(c)
...-■• V:No^
(c) Anne VL regnanteLotbdrio Rege\ id cft » afino pirifti 959.
QuiaanriquonimCOMITUM MATISCONENSIUMIffl*or»
nulli Hiftoriconim noftroruin. plcne adhuc cognira fuit, & que de
^lis FufidlUrim^ ^ignerim^ Bugmonim, Ssn.Julunua^ ^gtrcitsnua icSe^-
i fim, flff^^^^k j^ut' oVSSura» autnvinufecnafint, eo^m-ibrlfm hic
anne&ere libuit; quod Le^lori non injucundum fore arbitrory quig «
pe cujus probatipnes hoc in'opere inveniantur,
J^4M^/y Comes MatisceaeRfir
l * . .4
AUericm^ Comcs Matlscon« eorum fflltis dJamt. S60.,
Tibohfmd-^ cjns uxor,
lto$^U^ l^ Comes Matisemciifi%L^mai fiiitVi . 4^ mn. 999».
£rffi^j^jri^,, ejus u^or,.
4&sricmir, Qomes M^coa. / .
EflsMSp ejus uxar» sdsnn. 94).
f
Notitia Cdnradiy Burpindix Re^, fro
Ecdejia Cluniaci.
Esc eactulario Monaftcrii Cluniaccirfb.
^ ' /In nominc Dci aetcrnL
/^ONRADUS, tiutu omnipotcntis Dci Serenisjtmus Re^ 94^
^. Notum fit omnibu$;fiiclibus noftris , qualiter Dei fa^
muU CK Cluniaco Monaflerio Mooachiproclamavcrunt, fe in
pratfeutiam noftram inj^^yiemenfej quod Carf^Iw Ca) con-
ianguincus oof^cr illoruax res, q«as IngeJberm per Carcam
■ •' , '^ • , ^ ■ j^ dona-,
^ ^ . * i,$tiuUm TL tai9 UufUm^ Comes HmiiMt.
Matisconenfis, corumtftius.^ ; ^ ^ ; ^ ... Qoaus$^ . ^
I, Ermin^drJs^ cjus uxor. "* " j ^ '
St. Rhlrildkf Md Mnn, ^$4^958« HttmhrtuS' Comc&f ^
5^ Bitts], ^ qui in Carta Clun,
, -^^jA^mVii/i//. ComsfMa^isconcdw , ' 057. f« nepofctn
' Tis corum filius, leotaldi Comith
Srmentr/uistf «justgoor. > ^ . » :•' MattsoncnC dicit.
In to FuftAUnhmihnp^im^Mmh^Umi^S^^rim defuifle Comitum
MatIsconcnfiumiineam,,conftanter afrcmerunr, eumque iine libcrif
MA annil 9$6.. ^MiUlmkmfkr C|ii9 Pammm in Cointeltu ei Aicces-
^iie 9 dcrpon/ara B^/4, ^lberici Matre & Lcotaldi Vidua » traftaou
Jf/7a»i/Epifcopo MatiscOncnii, quod prorfus fabuloAim eft. M. Kigif.
m^/h^ Stht/Um, j. fumtff €fJn pr$hsf, fJig. it. Otib» enim Matis^oAeH-
.% Cpmes^ Qui Villas Ani/hHm & Amtruu Monafterio Ciuniaci dcditt
de ctmknm ElizAbeth^ ^ ejus uxorxs, anno 1025 aut 1026. Guidq.
iicm Comitem Matisconemcm Patrem Juum nominat 1 LmsUim •
autcmMatisconenfiBmOomitieimll. Acavumiwina vocatfipiodftft*
re noi^ P^^> ^ MftUm Ul. Leotaldi iliius filius umcus, finelibcris
diiicesdfret.
Idciroo* nobts <£cehdtHn efty Merieum ffT. Comittm Madscottol^
km fefiquifle fyjsmi 'unicsmL Gomiti&m Maciscoee|^fim» pcimain
Ottow -Guileimip Coniitis Burgundiaf, uxorem, ex qUa prognatus fuit
Cuidu Comes, qui duas habuit uxords, Etttsbetium /ciHcer, Sc ddeLtnt;
^ qni quidem Ottho Gsufredi Comitis Matisconenfis , & Rajnsldi Patcr
€xtxtit,quQrumcxirum nondum comperuimus.
(a) Csrolus Confanginnew'] Icl eft» Csroltu Confidntinus Vienileil-
fis Princcps. Lue/oviei iMciFtoyiadx RcgiSi & Imfccacoris
filius ttoicus* * '
. donationis ad didum locum.tradidit. Idcm Carolus locum
injuftie contetidebati ille autem, ubi vidit 8c audiviC| .non fe
hoc rede tenerc, pnerentialiter dimifit, omnem querelam,&
iUico ipfas cartas» quas Ingettertus feceratt coiroboravit, & itop
rum in manuRegisfirmavit> & tunc iuflSt DomtnusRex hoc
judiciuni (cribcrc, per quod omni tempbfb di^ae Qirtar ija-
'- violabiOter pcrmaneant} & fubtus fidelium nbftroruni no-
mina juffimus infercrc, ac de Sigillo noftro {igillarc Ayms
Epifcopus praefens, Vido Archicpifcopus , Bero Epi(copusy
JHkgo Gomes, Odoricns Comes Paladi, Ghmo filius Ludovicit
Af^ehmay Oldoricm Comcs, ' Umbertm Attt>friS| VasfiOommi'
€1 majorcs & minorcs, qui praefcntcs fiierc. Ego Hemicus,
Notarim^ hocjudiciwnfcripfi, di£law V. Kai. ^ulii^amo VL (b)
regnante Dmino CO N R A D O.
Donatio Ogeriu Epifcofi Efmdienfts^ Monafterio
S. Stephanl de Epore^i^^ . ^ '
Ek AKhivo ejttsdem Moodtefii»' . ^ '^^:
In Nomtnc Sa Adae & indi viduae Trim*tat1i. -
'W* pjGo Ogerius, Dci gratiaSan^x Iportcenfis (a) Ecclefiac Epi-
^ fcopus , cundis priefcntibus & venturis fecQlis^fklelibus ,
perpctuam in Chriflo faJutcmi multis & crebris .patrum ex-
hortationibtts pro certo credimu^ convenirei Juftis fidelium
jfctitionibus acquicfccrC) pratCcrttm iis qui fan^ac Religionis
profedui&Ecdcfiafticat difciplinat invigilant fl:udio j Epifco«
palis cnim muttcris cft^ non iblum prxefTe, veruni etiam
fubditorum profeftibus infudare , & loca fanda b^neficiis
augmcntarc, infirma enim confolidare & perdita' rctocarc}
^^ -- nil
(b) Amio Ft.regnante Domino CohrdJo /1^«] id cfti anno Chrifti
944-
(a) 4^^riVf^]'Corruptepro'Eporcdien&
eBMTURIA ir. ' i^
i
nil «littd eflftp ccnfeiniMtt.qwio i>ei 4c prQxitoi dik^oMn,
in qua hex & Propbets perHibentur (iibGftere , KUcum tnciV'
tis adornare» & geminas alas, undo fupra coelo» erdkc, iiif
«ftimahilicer Qomparare , feque cum Dooiino in «ternum
.regnare^ Quapropter oninibc» fideiibus, cam p r^femtbui
quap:i fiituiiUt #P(uin fieri cu]^inus * Not proremedio be*-
C9 aiemoriqe Oomipi H E N R.IC I in^Mwif, pro^ipie exalt«-
tione vitatque jprodudione invidiifinii Regis, icenimH£)^
RICI nunc fuperfticis, &pro anima bdiue memoriv Pomini
HENRICI (b) Epiicepi, pratdeceCToris no^i, qyi Mon**
.Herium S. Stephani, in fuburbio oofirs Ovitatif iitumi d«*
'^otfiftmdamti (c) atqueconftrmit, pkiribus edam beaeficiis
dotavir 5; ampliavic, proque cam aoftra ialuce, quam viv4-
rum omntum & defun^rum prote^ione& reqtue, eidem
MonafteriQ S. Scepbani Ecde&im^- Don«ci,qu« navitercoii-
.ftnittur tQg^d^ vicii^orum, in.ciiciiitt» «MRmcirancitim, ic
liGtnlu firatrum .noftrorum Caoonicorum lar^endo^ cum
Parocbia, Coci9eterio^ (epulcuri$,& doce concediisms. Vk-
rochialem quoque EcdeGam S, Pctxi, io&a Civitatem con- .
j^^Um, cum Parocbia toiiqs Civltaum H tm^ » Ponte a««
jori, ttsque^d Baumain» ^ ciwd 4f^tim^^w)KmoKta^
tunrumi^ heclfcbarigrm> merc^ti, ^ omnium m«Ktmoni«-
rum, quac infra Ovitatem ^om^ cum Coitm^erio, fepultuirif,
dqte 9i qninibiis rdiMs , ad eam perciniOitjbus. conferendo ^
laiiimur ) ad Mc ^kifndo l^UFo^biaJem fedefiam S.Qm-
. ztci,ro^itu,atquQ iQtfliFven{ttQ«tni«iaay<»iei«bitiib^^
Ahfan<*
(b) UewHei ^fie^^ ^uen quidim 4icum Heofki It. fi6tim> alii
witf Ki Htnriti Hi. foipttatofis CuMtSdPkm SuSo* Cifn,H!^.
(c) AMi«cfi;|<9i)fl^CMfti|(MlicetHMii*ot«cAofllo^
(c(ipt«..
(d) •tktirim] « qtiQ Otaleccnp Altb4tii«i $. Stsplif ni E{Kweclie|ifis
iacepit. Domiiiiu Epiicopits Salutianun huj^ tiiata «kMtatio*
akmaiAwaim£cdLmiiifiif«rim^eru^
Bt»
194 BIBLIOTHBC^ SEB^SIANiE
Abbalis ifi eodfcm Nldfiilleiid refidehtisy ^e lapra fcnptd-
nim fratrum noftrorumCanonicortim affenfu, curh rebui aA
-«am pertinentibus largtmur, cumPalatio/foflTacis St rebus ad
Palatium fpedantibus ^ Uberamque donationem dt pratdii^
facimus, nt (int in ufus pauperum & fratrum ibi Deo fer-
▼ientium, eximentes diAum Monaftcrium a% omnibus decl*
mis & oneribus, quae ab|eo Nos & Succeflories noftW priatteh'«
dere poflemus, cum omnibtik quae modo ad ipfum fpedant,
vel juridke ad Nos in futurum fpeftabunt. &bnamus etiam
«idem Taurim 8c Succejfhribus duos Canonicatm de JCIL Presby*
terorum^ ut tam ipfey quam SHcceffores fint in ordine nofirorum
Canonicorumj ^ infi^per duas cafiziinfuburbio Vporienfiyipxoipt
Monafterium Caftanetum, propeLaureciacum facukatem fu«
-mendi ligna Monafterio ncceflaria , fuper terris EpilcopL'
Votum infuper facimus & de(iderium habemus , ut dmni
tenfpote iriiat noftr«| Deaac Beatiffima ejus Matrenobis vi-
tam producente, idem Monafterium magis ac magis amplf •
ficare, & in dies meliorare. Inde eft, qudH fi quis noftro*
rumCivium acBui^enftum, Villanorum feu peregrinorum^
0kqmd defii^ ordinaverit^ undetiohk per fucceffimemy velab alh
jure a&fuid pertinere debeat, id totum prafato Monafterto m
ujusfiratrum^ ibi Deofervientium^proanhna nofhne^fuccefiofurnr'
que noflrorum remedk^ donamus^ largimur, concedimus atque
tonferimus. Super autem hh coivceffis & coUatii, & a Dei
fideKbus poftmodum ofterendii, togamus & monemus, &
omnibus modis inhtbemusy ne ulla perfona aliqua fuggeftio*
nediabolica pratfumat inquietare, minuere^ vel aliquo modo
immut2^*e, fed quicumque fautor, vel augmentator & defen-
for iUitts loci extiterit» ceBtuplum elretribuatur aDomino,&
a B. Protomartyre Stephano in acteraa beatitudine cum An*
gelis & fanftis^ coronetur. Si qtiis veto (quod non cr6di«
mus) huic decreto contradicere, vel aUqup modoinfringerei
attentareye ipfum tentaverit, onmes m^edi^ones^qudt ton-
» •. ■ .r. . 1 "..1 tiiicn-
tinentur tn veteri&noToTefttaiento, afcendant raper caput
qusvft^iuetan^tfaeii^a Maraiiatha in adventu Dommi no-
ftri JBfiiC!brtfti,!labeatqae partem & focietatem cum Da-
than, Abiron, Anania, Saphira, & Juda traditore, quandiu ab
cnpre non deAiieric, & adratisfaAtooem non venerit. Dth
Perfiifo JSccUfid MatiscQmnlh a Bemardo Orojjhr^
2.': : . . &c<Ourtulanb S. VinoMttil MitijKoa.
Nbtum fieomiilbus Ma^iscbnenlis Ecclefic/i!f«-^ pr^efinti- losf.
ht acftttwrk, i|Ubd veniens Betnardm» (a) praenomine
Groffm, ante Attare Beati Vihcentti Martyris , in^praerentii
Wakerii Epifcopi & Canonicorttm ejusdem Ecdefiae, verpivit
vel ded}t Canonicis ipfii^s loci decimas Condaminarun^ fua-
rumV ^arjaitTdudumfuierat eis$ fimiliter & £;xtarium vi-
m,.&:unum panem,- qux tempore Me(fionis miniftri ejus-
AcmBernarJh reqairebant, ve! accipiebant «b hominibusCa-
iU7aicpruf%; bco ceqfus yel Eulqgif r^y% dui»} CafiQsid ^pGm
deciifias poiaidebant/ S^pt. autem iat Condmm<e in paga
Matisconenfi, in Parociria S^Ax Maric de Anioniac^, ii^
yiUa Sa^iciaco. Harum.frgo Condaminarum decimas, quat
i^ufte toUebat, Canonicis dimifit, vel eis iledit, fi aliquid
r«ftum habgrct pfopwr- Bftafa ¥cl- fore fafta, qiiat babcbat,
beu [am diiS^,Ecclcfa,,ut Deus per int^rccffionem ipfius
MartyrU titicentU dimittit '& ipfius tulpas^ (Srcaetera pecea-
U fna , S. Beirnardi Qui fieri )u^t^ S; (Jhermea, Adum
^nbMXV. -
•.-•I .?!.•• -i - ■■^; "• . '• ;-B'b-t . ■• -VIII.
.'.' ■■■ ^ A-;-A L ::i:...i., ?'• -11, >u II- ■>■■(■■■ . .1.. .<» ».
ZI93'
^4 BIBUOTHBCiR SEBUSIANjE
-y Yin. y ' "/•
Dorutiio EcclejU Cluniacenft^ s Comiiitw
Burgundne fi Akikconenfi^
^ , ibi CMlrfwio Btonaiifii OnDiaclttitA
NOtum Tit omnibus prarentibUs & ftiftitiis, i^Q6d eg05y#-
phanus, Comes Burguliditf , & ego w/klmtis, (a) Co-
il^es Vieiviz & Matisconenfis, recognpvtmus ^ quod unai^
Montskm^ qoatn Ectletti ^ati ^etri Chmiac. -i^kid Xedo^
nem Salis habuerary perdklit ihre per Noi^ $ve per homines
, villaB } fed quoniam hoc peccatum amj^ius p^rtare mIu^
mus 9 volumus, quod jntra XV. dies poft iftas , quibuft c4fii(^,
rus bullienti praedif^am Ecclefiae Cluniac reftitnant.
IX.
Uiera jiymonu Comtis Cehennenfisy fro
(krthufia Majorevi.
Es Arciitvd qnifan Gaitlnifi««-
%96%. X^iibJfyiUfm Coines Gebe&nthfe, ftotiiht ^io nfliverfif ,
^ ^nbd egd recept hi t^utria nMnerita trig^nt^ & fei fi^
BVai Viebhfcfif^^ Rdig^dfo Vird, fntut foMm, Priore Ma^
^>reviCart&iifi6iifit OMtiHii ^o idsi^d£tmt TafcmrufH Gififi
d&
(a) mUtmi Matifcen^ it SfrarJi Maii/ceiifuJ Kota <p6d eot
tonptixnccs^ ottcremdk ^crufonm Hiftdr,UHrgund:b$.Jiii
cM. ff.i^. &ii9,4. €.2f. Ib^pntdccc^res fuos taaium Tocao^
/In fine fiquidem iftws df^nationis, Stepbanm hic Comcs Bor-
fttndi» filiam & Bapuuidi Comitia^ C^
mes, MatifciHieQf. Wilelmi ft fiUum cficprofitttor, ^ui Ray^
oeyttunu li m
deVitrey, (a) & aniuhiineDtt praedi^ Cnfiri 4 oie h/SOi do
liovo Doflaai lifKjbrevt j & «tiatn pro cotilbtaftdii tehris ab^
Ibfutis &-Iibcris in per|^t(ittni ab iiigreflli quonimltfKt aai^'
fiialidiir Gaftrir& tnandattiehii {>r«diai, qatD ikfta dattforai
ponere toluerie dida Domus in pofielSonCf quam emit di-
eta Domui ab illis de R6(leUi6ne, (ubtas Viikim/«fr^^i>&(b)
In Cttjus rei tefiimohinm didlo Priori^oncedo prieftntes-ii^
ras., SigiBi Atfflri mfmtrhine roboratas» DaHm in vigiim
Nat^Uf Dminij anM ejtgdm M CC LXVUI.
% .
' HoMtO AKDOim /fi^a Regif i BeUJk
' S. $yri Papietijif.
. Ex-AccIuvQ «lusdetn £cdeltc> r
bi NomiAd StHoac & ihdividiic Triwtttia.
ARdoim, EHvitti bfgieiitcr elemeiitia lleti $i (Stt^^-ac
venefabilibas k>cis, ditriDd taltni mandpitiSf Mori
piofimi Regam Anttteflbrom Bbftrdlvtti', qai Ctiriftianafll
Retigidhem - •« • trixeHiiit , d«!votiiumtf cdfitiiltftt»
liias nollri monerf^ ibfir^o ^erdffime eredimas, Nos llo^
llroram R^mtm ItltefeelfiofiibBS fatiAonim ettldH juvami*
liei^tDperfabIevari,M<|oedivittii1iehefictisfidylimtirK %i*
tttt omniam Sandte Dci£cdefiaefidelium, ftofirdramqtie^
jbrtfcTemiam fcilicet & fbtororoih j «gAofeati^efpelliiita*, qa^
mer Nos pro Dei omnipotentis amore, ft pro attima Patril
Bb ^ noftrl
(i) Cnfiri de Vany] <|uod olim ad Comita Gebeoncnfes perdouttt
fafione dotis JMdrid di CchmdcOyDommx dc Vafelf » qtfVltl^
dolpho Comiti (jlcbennetin niipttt. Caftrdm nutetA illod eft
ajiud Mugejhs ii6fth>s, noif loftfgc ab Anibfo6iadM6n9(ft0ii6«
JUO JfiM^R^sJ viilgo aMiirke^ vkua eft| t Caftw dt Vvef df
peadcoii juxuldamim daviuak
MII.
198 BIBLI^THEGiB SEBUSIANiE
noftri DoddmH, (^) & pro anima Patrui noftri VomivLiAdal-
hrth &oh remedium animaruia cxterorumque Antecefla*
rmn Earentum noltroram , noftrsqu^ • - • .' rogan- '
te Domino WUebnOi cariflimo confobriilo germano noftro
Htc deTttiit • -V. -• -. - "• • r
iAExempUri«(yfiJ5 Caftri & loci Rofifihi, cum otnnibus, pertinentiis &
adjattntiis fuisi atque medietatem locorum & yilUrum Selle-
negia Sl PomefeUi, cum omnibus pertinentiis & adjacentiis
eorum locorum & villarum, fcilicet cum pafcuis, fylvisi ra-
pf$i rapinis, paludtbus, aquis, aquaramque decurfibus. Inv
fuper cribuimus fupradidae Eccle(iae SanAae Dei GenitriciS|
SaoAis» Syrique Epifco)>i Martyrum , omnenv diftriA^mi
mercata, toloneum, curaturam& omnibus reHditionibus^ ad
eandem Cortem & Caftrum Rofifihiy vel ad praefatas villas Sc\
locos Sellenegia & PontefiUi pertinentibus^ quae funt de no*
ftro jure ac Domiflio Italici Regni noflri^ &c|u$r jus:& Domi-
niurn transfundimus ^ concedimus atquc delegamus. ^Si
quis autem contra l^nc cartam concemonis, & donationb
fltqueconfirmattonis.noftrae| violatDr.exttterit, aut frangere
praefumpferit, fciat fe.compofituram auq coi^i libras quin-
gentaS) fnedietat^ Camerz nqftrae^ & medietatem Prxfuli»
& e)us Ecdefije PftpieWip^ Qiiod ut verius credatur , & dili^
' geadus obferveturi manu propria roborantes, Sigilli npftr^
imprelfione adno(ari juffimus. S, Domini Ardoini, Serenifli j
tni ^ glpriafisGffii Regis^ Riignifnberm Cancellarius&Sifi&f
Mutinenfis Cccleiiae Diaconus^ vice O^o- fyinf, (b) SaiiA;l^
Hiporienfis Ecclefiae Epifcopi, 6c Archicaneellarii feccghovit
& fcripfit. Daium^amo D<minic£lncamatumis M XL III. KaK
'" * ApriMs
—^ — I I • I I -i _ _ ' '
.^. (a) Dod^nn] yd Oclpnis, Eporediiic Mgrchipnij.
tur. Hunc fubfchpftfle huie donationi, fcripht Vir clanfli-
'« . fliut«quodcarrcrepugnaC)Af(^fifui^«nti ebron^H^
1
CENTURIA n. 199
N'
Apritis fndi3, JX. Adum Bobii, iz) in Epifcopali Palatio fi^ -
Unter,Amen» In Chrifti Dei omnipotentis. hxaiacu
XI
Donatio Gmdonis Domim de Sercejfy
Ecclefidi Clmiacenfi.
Eic Cartulario Monaftcrfi CXiax&utt^
fOs GuiHehntu, tniferatione divina Cobilbnenfis Ecdeliat >^)9«
Minifter humiliS) univerOs & fingulis praefentef Uteras
Infpe Auris. Significamus , quod Gnido^D&ftiinm de Serceyoj^z)
Hierorolymam profefturus, iff noftra prftfenria eonftitutufy
dedir, conceffit & tradidit in puram & perpetuam eleemofy-
nam, Deo & EccIefiae^B.Petri Ciuniac & Conventui ejusdedi
loci, quidquid pefcipiebat, vel j>erciperc con(beverat| in dc^-
cima vincarum de Serc^^ fibcte,' pacifice, & perpetub poflH-
dendum: Addidit etiam, quod tUa tenta pars kaceThofurhs
quz fibi de didis vineis debetur, infinnil detineatur; & nb
fraus in folutione decimarum fiat a debitoribus vinearutn^
'yoluit & przcepit, ut deciiham recipiat, quamquam nohie-
tint y antequam perveniat ad decimam Afinatarh: Tlane v^«
^o dooationem laudavit uxor di^i militis; & tam diftus'jtni«
ksy quam difta Domina, promiferunt diAam donationcm
bona fide contra quoslibet garantire , & damna ^ fi quae
indeevenient, refarcire, corporali fbper hoc pratftito Jura-
'mentO) incujus rei memoriam ad reqQificionem diftorum
militis^ & didae Dominsr ejus uzoris > przdido conventui
^ no^rai
(c) hohiil vulgo Bpbtio^ in ApSSini Jugo Civitas eft, ad Tre-
' biaiD fluvium, ubi noblle S* GaDi C<mobiniii, a S. Coliambano
Gotfio conditiim, et MonafteribCivieas accrevit.
(a) Gttido Dcminui de Serceyo] vulgo de Scrcy , familia ini.Comita*
tu Matiaconenfi antijjuiilima) dc ^oa plura Sao-JuUaAoi aa
aoti^fk MatisgoA*
v3po BIBLIOTHECiB ^BBU^IANiE
ii9ftrj(slni|r<£murUceras in ceftimoniuni Wiuti^ Jfft^
1114. "LJUIvilERtM^^^a) ^grtttHt Qebeim^ ^l^ E^-
* * fiofm» ^MriflSw ^^S^ Sc fratri| Stephamr^) yw&M»
liPnor|Ma}oir<iyi, cqm qeterif ihi^emDeo jG^entibus, aecer-
i^m m PP0Di«9 ralut^m, Qupdifm Voi (kuc charimmos
fiiioi fpecial^ inCi^fto dUjpj^io^e compl^*mqr, pecitionetn
veftKM» Tep<41cre HQp yalemqs, ficuc pecjericti aNobis, quit)-
jquid VD&f^, ter^^ti^s Yfllros conclMtiicurt ^ qniver^ui^ If-
^ b^ran» v?ftrPr"«P 4?cilWi W W>ftri iufi? efle nofcimwri
VoWs^ ^ ^MjpeQbribiw Yf;^ prp^iipftwi^AatcccflQxwmnij-
(trorum iM^^e con^dii^us j, ioDp firmiter d^m^s, & pr^feo-
ti fcrip^p. Uljprc 4C qiHe^e in perpety^mpoi^dere mand^mmi
. ve%ji <mfm vmvm ^^t^^v^ a>9w» npftru marmici»^-
Imis 4c fribuUciQOibiw «4 prvCeoiSr credimps veftris oracioni-
. bH« iWtfi^ pof^ 4^(rm vw, Mt m?mori^ noHruiii vqt
biiifmn ?iWf^t% fliligenter qu^ipfutqus. Huic zmm don»-
.dopi intf ?tttai?n,| Sok^f l>ec^i\s j ^y^eiinvfi Preshytcr <|e
Prcnp, p^a Cpn«prfi«Ii(^pi^ii, vipe^tiit tf^ S^Slm, A^a*i
AwMP^POCiv,
■• XIU.
• l(a) Himbmtul e Gratd|aonten{i (kmiUa, apudBtigefios antiqua
apnobili»^uiVidQi^ppipu9gniti|EpifcqpatH(Sjxeffit» ^
. 0*1 ^«J^l ««lcWft ^?tt>tt wvtatiais quwdft AbbaJ cumElo.
gio fctipat^ 9i4 qtiiwn Siiq^u^ telqipfit, f/|. mk^p^tuniU
& M4mir4fid4fit^U(it4tis ut inquit Ipdex Hbifirfi^ Cartbii/U'
«BfVTURIA II. MM
^imdauo CarthtfiA Fomrii^ 4 GwUlm^k.
Comite ^Gehimeti/l,
Bk Aixbiimcjusdfm CMfciAi. ' -■ . ^' ■■
AtlMd «b Ific**natiotTe Domini M C -LXXIX^ Ego fW/i* ««T^
■ m«i>> (^) per lAttencordiain Diei Ocbennenfis Comes,
grati» agens Deo, ^ui CarthuQanoruinfratrum , ccterorum-
^ue Rdigiolorum meridt^patrodniD^cundh inhpicii m^
cenfiifis, mihlque fuba^kiSyi^m|utiim integre mihi r^ftiiuit,
per pracrentem paginam, «^illr^mei impofitiont aiunitam»»
cundis pripfentibus & ^inirils: nntificov nt«i^;^e omolt )uri»
quchabeo inirzfratrum Pomer» {b) term^os, vel quac alit
am^ habentj fiquo modo fratres Deo &rvientes requirere
potuerintDeo ^ BeatseKfai^, B^^merA fratribus, in manu
«h^mtiittfi, Pri(imJbiMeiil,^;^ttaaiAi^0i»rtiftfR<^eFti, ^^'^
SanftK ykpMttfis Bcdelkb RerelttKli Ar^hiep^opi, & per
niMiiim Dooriu AnHHfmr, ft) Q^jetinenfis =Afitifitcis. Te-
J^n^fitM fiat0-::f£iodonkwv C^vr^rfb» iSylvie^BeiAedldie.
fitifmtOoAmm>TfrMMi:i(U*imavrtm^
JncdaBam &i^iii>m«Mi pHHlito^PiibAy ^ inaniWii fiipra
«Is^Mnki» £pifiu»poro«li) 9-^^pM>qtttf acor tnCftV^^^^ *>*^**<
,/fym» qimfaemmt hoc ^Muiin feceni«rS kndatftmnt in xib-
•\ ,':,-j.n\ '- . m.j:; ('j, -. . - ,al'. •'•I- • •' 'fidioTO ^
' J^.W^ltbim'^ GebenfieRfium GimM, Jnuius noniois primus, qui
;^ ... ^fli npinittM .San^tarii Jwafflt^ jiir» iiiiti far.i nrnlrfMVaiiar
Cathadnt^Tqg!^ A^CciwuaH tatwdfi |!fii<^<:#M%*^
(b) fmtriQ vul^ Pomi«rs^ Qw^n&i eft | ^^^<t«Mnm %icit
«^ , a Geo«7a CSvitate oiftaDs. .. ':\ ■. ■ ^ .\
(cf T«5w«<"] vnlgoTerni^ryin^^pGfbsi^ -^ ^
,; \u.^ff^.^^^\..^'^--.- '>■'■'- :^- ".'• ••:
gpj BIBHQTOECiB3EBUSIANiE
fidione Caftri^ quod dii:itar4(iis^/;(e) teftimonio Oliverii
Sacerdotis de CrufilUa> & Girardi, Vice-Cornitii i . ^roftter in>
penfa^ autem non modicas^ quas propter guerram iccepe-
ram , accepi a prxdidis fratribus quingentos folidos. Comi-
tiiTa habtiit centum fis^Udos , .HtmheYttM filius meus ceiuum
. r fQlidos , \\\x%9 de Noydcnt centun^folidpsi,^ <ii)1V^^H9 ¥\»^
tomes Terniaci X. lolidos^ Humbcrtus Vice-Comes de irkr
fillia (f ) XII. foiidos. Itcni jpro ftrata XXX. folidos^ WK^^T
nemento egp Wi/eJk^us XXXr iolidos, & Humbntfu. filiusf raetiii
'Vll.folidos.., . . ;" / , :. ^,, . ., o
]'. ; ;: ^ ■ '-' -v^ u ■ Xiy^ ■• ^i ' »' : c-M
Confrmatto tf Am^liaUo Ft$ndationU CatthuJU
Pomerii^a Comltefiebennenfi.
.•E»Archiiijo«J»^i«miC«tliufi(B,'." >»;-(., ^,.^._^
.'-^ tam p^n^fcYitibut quam iFutprM) ptafentem.pa^aanrm'
.ipeduris, Me vidiflTe & dilig^Dtei: inrpexiffie carcam ^ ar Nobili
.yira WJHFltPOi ?¥C!e :m«o.y S^^^f^^^ GbtiiMtr OeWi^enfl^
. fratri^Qs Vvsfiffni CarthuQ«Qli»PidBecfo, lacanaiaKittiqiffiiid,
non (jancellataiB, Xiox^i^^i^mi^ oooriiR.aliqttil pamD^otm'
^ptam, competenf^ figUlskCam in prae&otia mea, ScRodu^bi
filii ipfi rufficientsrjedam &e?ip«6clai« Nos vem|jP/&^hwb«
.Coines Gebennenfis, & .^j^i^ (b) Comittfia, uxor mea, &
XA^kfi^^iffilins nofter primogentnis^cura cxtcHs filiisnoi^is,
'■■'■■• ■■•'•• •-'^-^•••••' •-••■•;^M.--'>''fcfl!^et,
i IriiiiM II >ii I
(e) Jb^Ji mlgo 1« Roche, Oj^^ldunS C^bimneffi: _. ' '
-'- (f) CrkjXjyalM dppiduai P<JiHterlo yicinom/'' ' ", ' ^ '
(a) l^/w<tf^ejusteftamemam>ft anaii:5isf$.^ove(Dlnis, ,
<b) jilefit) (ttfTtifW-PrnfrWomitiide Comillohic d« BoitiSfleb
. V- . M>etti Dtnpiri? TWr}sM>«ffr «t Mariat AtvirtiJr fifea j ^atf ulti-
Biis ubulis Caftrum CorniUioois legaYirVtvi^j^^^l^^ebcaiieofi,
Ptimogeiuto ejO»4iio»
^ • CBOTURIA Ii: ^«v^ ioj
YiikttyAm^foXci veAcrahiM Viro^.fipUcDpo JE)^;^;, jtymef^
Wj (d) C3nfiiinJQ€b6m(xi&rBf9m (e) R$ierso (f) Cano*
liico Vtonaesfit l^aoif^w > (g) Gtdgcm^ (b) dofiationem ^^cbn-
(pflSooem&clccinorxnas^ fratrtbusPomerii ab antcceflbribuf ^
noflris fadas, laudaiiius Sc canfirmamoi, (Sreisdcm concedi^
mus & donamus, ficut eisdem jam dudum conceifit Vir No*
biliS) Wililmus, Comes quqn'datti Gebennenfis, fiindator Do-
tnus Pqnienif ^6 rcbus noftrii, pratih terri», iiemoriiMiSvho-
minibus, cenfibus, poflfeffionibus & rebus aliis, vei de feudis
noftris acquifiverint, vel acquirere patuermt,donatione, en^
ptione, vel alioquocumquemodo jufte & c^mnir^pofiideant^
JUbeCe & abfolute ih puram & pef)petuam eleemofjrnam , pro
iiitmabus noftris & AmecefTorum noftrorum, ufixm pafcuo-
rom per tottamConiitatumGebennenfemyySr^^yW^ akerius;
cum Domum Pomerii damus & concedinius pro remedio
muxi^ N^biKs Viri HunAeriij fiatris noftri, quondam Comi-
iw iSeb^tienfis/ & animarUih noftrarum & Anteceflforum
ftoftrorttm, ufum pafcudrum per totum Comitatum Geben-
nenfem^ falvo jure alterius } cuth Domum Pomerii fpeciali
Aledione ic privile^ debeamus ampleftii cujus fupdarores
... V . . Cc 1 ' exti'
'j' ' ' ' ' ' ■ ^ ■ ■ I. ■
(c) Amed^.^] ()ui teftamenco ii. Jannarii 1x75. lisredfDm ioftiliut
AymoDcm) J^onuteni Gebeoneofemi Nepotom iuum»
(d^ Afmone\ Prxpofito Ecdcfir Laufanenfis. ;
- (e) HcnriciQ qucmJacobiis^/4iP/z^JacobummaIe vocavlL Huic,
unica flia, Lemora itominey Bertrsrfdi BaucH^ Araa(jcani Pria«^
* ' ctpisY uror, quie 25 Odobris 1173. omnia fmra, fibi inrComitat^'^
Gfibeooenfi competentia « ^I^MfMi^ Genev«nfi Comiti 1 Nepofi
.(ao« ceffit, pRcientc GnUebno^ ArchicpiicopoVicnnenfi.
' (f) Rohrt^'\ Domino de Rmify & df Coffon^ie, qui c Canonico'
< ' ^icnnenfi Prspofitiis Lau&ncnfis evafiti & poftea Epifcopos
-« Gdhcveiifis. -
*^g) Vtlelmo^l Epifcopo dein Lingonenfi nt^
i(jk) Gttfgone} Fefcani Abbscc io NcQJibiay & poftfcmo Epifcapo
lingonM& . * •
ae>4 tflBLW)T»BCiE*f»USiANA
cxxiccrunt PAras o^iEf. fil itii|aK;lKt ^finaBtum N^
8i Rodm/fbm, fittusnofter Primogeiiita», 'pntfeBCeai paginam
Si^tlorttm noAroriMB impredione dujdams tnktonadam»
A3um mtmtk hKmfMt.Domm Jd CG ISL ■
^^i pft3 Ecdefia Omiacen^
-^ EiCartuIaiioManaflemChihiacenfis»
IM9U #^ UII^ELMUS» Vripi^LMg^en^ EcekfieDecmmyfgnh^
^^ /i^/;; Capuulum^ OaiDibMS in perpetuum &lBtein9 ac ii»
srteraum Oco propido|valitiura £:riptura prarfi^uces (circ to«
lumus &: futuro^ quod^ cam^mr^ Hos i^EcckJum "^Ckmacen^
fem dijcordkr efetdelkmoj» quam eadivi Eccle^fr^peCk^^nm
mfirum bahebatj ^ux ideo fiut d^Vnta^ com jpfius akitiido mw
nttipnt cjusdem Clauftri, ficur dicc^tur , prasbebar impedi*
mentum> tandem per manum cemmunium amicomm no^
ftrorum UUtici Pa/atim Ca&toris^ Guilekni Caroerarit^ SiA
fhani Abbatis» & jfobannts de Chaponay, (a) res ad pacem fuir
' dedu Aa > & pqr eos determinatum ^ in quo fiaro atcitudiniis'^
rifitirus deftrudhe domns remanerc debcrcL Nos igitur, quod
a prxdi^s Vlris in bac parte ftatutum eit) nuum habenres 8c
firmum^ bona fide prbmtctimuf^ quod dc ii^ quaemodoaedi*
ficata fiint, vel impofterum^ fi^us per eosdem ftar«tttm eft^
sedificabuntttT^ nibil immuratMmiia vel dcftracouu finc vo-*
Imwic 8c IkcAtia Ecckfia» Clttiijaccn&; fcd in codcm fiam»
in
ff ' , ' ■ ■ ■■' ■■ ■ II I ■ . .1 1. 1 ■ ■ ■ > t\
(9) j9a$nfuJtChafon4y\ in hv\w (amUiaB: gratuvn t«otttin> cartam
banc publicavi, qux nihil aliud (quamHiftDriaoA tatigar) con»
tinett quam anttqBum CbAfonayorkm au>iiumWoQi« qoontm
" yr9&piani& elogia fiifius extuiit rccena» (bd cnidaMs icrijplor»
COLtmidfr€f.^eJf.raim.^ifi.l$t.u
tENTURrA It i6s
in quo ibnt, difnittemi» di^ Oiinhic. Ece)efiit , ' tiibUofttfii
fMMpro rcicottipen|atic^' diite docntis AtStnaStty dotrittthi
ffcat ftiic ^tanms Gramnuitki, conftrentei in perpotuutn polB*
dehdaihv vfce quoque mutua praedi^a CIunfaccBfis Ecdeiii
NoIms b6na fide promifit» quOd fn e6 loco, in qno dtflru^
domus foic «fificaea, de csetero nthtl «difieatnt fitae voIiiil<'
tate noftra & ail^nfu, in aliit vero locts^ er, prout vduerit^',
aedificare Hcebit \ ita tamen , quod juxta murum clattflri altl»
tndtnem fubnim aedificiorum, in qua nunc runr, tion exe6^
dat, it nt Iftudrat^m magis habeatut & fitmom, & httpofte»'
nim veritatem obdneat ineoncnftam, pramomtnatse Eccle6<^
praK*dBtem tradtdimusCartam, Sigifli noftrimtmtmtne rpbo*
fatam. ' A8tm tn Capituh Ijtgdttnenfi/fnefente Dor/tinoKakt
ib^f^^(7p0> annograticMCCOC. mcMfirJiritob
.■■..."- ; XVL ' ■'>■ .
Donatio Stefhmiy Domimde VtSars, Monajiem
InfuU-Barbar^pm
Jb A>CN ^S, Dei pm^ hiHmlkfaetries» ^^UaffedU Le^ %\\r-
gatut, t^Captuhm Frin* Luffbtnerfii Eacbfis^ omnabu*
fimdae Matris Ecdefiae fiUit, tam pnB£etitibi»qttan»facu»t» iif
perpMaum. Pio» adus fidefium Ciwiftt & Ecckfiit befnnn^
tenemur ttee^iciBA^ &qttanM> anipiiits per^etoam^defiderafttf
fnnicatem» tanto eo» diligcntifts ft^iptiine cdlimotfio c6tt<'
«endare debenmi», ne machitoattoiM in^^t vtl doto per^
«nrtere valear poftcritas nicccfliira, quar ad ipfius notitiatn
fcripti officio duximus fideliter transmittenda ^ Nos itaque
iMim h<ibenekrs elecnto^tiam, qoatrt Vif NtbiB, •StephMas
ie VHlars , pro falutc animac fua: & JParerrtum foBrum feciflc
dignofcitur, EccUTiJt S.Martiti» de lofu!a-Barbira& fraliribkis,
ibideai nnnctttibus, ficut ftriptae((, &camdiIlj^tia.aotK)>
. . •• Cc }■ •■ tat»>
2o6 BIBUOTHECiC SEBUSIANiE
VfiSi.y ipfap pnecipimuf firtniter ob(i:jrv»ri, $c n« ab ^liq^q
^betur injufte, ex parte pninjpoteniis Dei, &Aib aoathetn^
te diftridius inhibemus^ Siquidem , cum dilet^us filius npn
fier, C^ir/m», ejusdem Monafterii Abbas, & caeteiii fratres,
il^um Stepkanufff in Capitulor.ut Monacbiim, &bf;;aefif^n4
eijMonacho debitum, tam in rpirituj^ibus., qttam,.in tempo|\
ralibus coacesniTem. Ideixi Vir nobilis dedit & coace(fiteii^
dem Monafterio in peipetuam Eieemofynam, fine omni retit
ficmento Gardas Vimeiarum, & raanfum d^Eifiis, &<|uid-
quid apud Vimeyas habebat^ & unum manruin apud Joen-
Bacum, &Cafteiluna de Lignejo, cum Bufigo^ omnibus-aj^
pendentiis fuis, cum Burgo de Nuafeja, fcilicet, quodcunqu&
Ijabebat in Parochia de Bttkfegesy (a) & in Parochia S. Joaa->
nis de Thorignieu, & in Parochia de Ranzis , & in Pdrqchifi^
deUmandas, & in Parochia de A/Uyferiac6, (b) & iri Parochiii
de Tosfie, & in Parochia de Biriaco, (c) exceptis h^, quae ex
partcmatris in ipfa poffidebat, & cxceptis Gtuirdm, qi^s h^
bcbat in Tcrris ahorum, & exceptisy>0</«r militHm,m^ quan-'
tum ipfi pro falute animx fuzdarevoluerint, &orones guar*
das, quas habebat in tCrns S. Marttni, & quidquid in pofte-
nim infra prxdidos terminos, ftilicet a liemoce de.l^oifey^
& a Meyferiaco usque ad ripam Sagona:, & utque ad Vimeyas.
acquirent. ' pooavit edam manftim de Charbonnieres &
Condaaynam, «quand poffidebnt apud VillaiD S. Andre» dc;
Corfei^, Def:iion ScQm^^ fi^dctf, ad haeredita^em-ejus perti-t
nfMtes,quos.^cquirerefpoteri«.Ecdefi*In6»lana, eiproii^
dio concefiiti juffit piarterea, mUle, quifucceffw eritin hare-.
■_ . ,. dkate^
r— — ; ^T^r— ^-— : ■ — — -
(«) Bmsfegei] i^eii$,eft isc^^nio ScbiifiMoniiaiLugdunfnjGunu,
dicimus ^odie i?«^<y. ' V
(b) Meiferideo^ Me^ieu,apuAi>otahau.
(c) Siriaco} vulgo Birijm» in Marcbfonatu dc Viliwt:. ibi Prion-
. . tut aQti^uus, ab Iafitla«^rbata dcpeodcBS. '
CfeNTURlA n. 2of
dnate ijj^taj Ahbsti ^ ipfi Msm^erii^ fidelimem prmittm ^
hmtiniMmfaciat y fi fBeimium qkodh^conmia Udna^kpfo iiher^
^franco allodic. ^His ita concdliS) iti CapitUio ftd majorem
fidei firmitacein pradidui ST£PHANUS, d^etw ad Altare
^S.MMrtmyfiiperAltarey Eoangeliumy f^fan&kruiHreliquiae^f^
frd^ c$rporis jttramentv fimfavits *k donuin iftiKf firmher'ob*
firnracDram, & tam per fe, quam per afiAkos Tuos ab omtii
inquietattooc pro viribus defenfurum. IMncus etiam de
ViUarsy confanguineus ejus, qui ei vendiderat przdiAaarCa^
fteUum^(?Zi^i^i^c(^>&quasd)im alias terras^donum przdidum
€onceffit« laudaviti & fuper Altare, Evangdi«ini&(ao^orum
reliqubts furavit^ quod pfo poflfe fud illiui in piirpetuum cu^
ftodiret ; & fi forte praedidui Stephanus in aliquo (quod
Deus avertat) a paftis ve! dono deviaret, ipfe Uldricus ad
«oiBmoiiitionem Abbatis veliracrfiffl Infblantoirum /ad Ihfu-
iBMdil^Monafterfum in Ofiagtumvtniretr^ tntn sffiiiMiiiribuj,
•^pidtmrti nomina funt hatcrFulctierus Brunus, Ato de Frefhsi
Ogerius de Chatflowre»^ Hugo de^Rupe-fciflla^Gifich^rdUsfi
fiilarimiteTrembUy^^StephaniisdeCaftellione, Pettusde .
^affalliaco^^ BoEcnardiis de Vafl&Uiaco , Berlk> d» Monfdbr ;
Hog^^ Itolandus de Eftars, ^&uichardus de Varenis^Uhibbi^
tm d^Avaon^ Bttrmonduii deMonteher/Petrus dePialude,*
«Vitdmus de Chaflfenay, Aymo de Neyreio, qui ottmes jura«^
MTUM;'' .Br«ii^s Uldri0Qs*)aravir ^ quod & ex O^agh noft
^jdbir^ 9fi 4ei{iermi|BoiieiAbbartis> veli^^
dkw^mriM^d^iadu^ . ^T^^^^uifleM 4bbt Aildfeift^ de¥dri
chcl| Prior major, Odo de Sandrens , Guichardiis de Moreff«
ciacoV&ernardus de Villars, Berlio de Vienna, Hugo de Bal* -
ma/AChardus dcToticcu,TIugo de l^oIongiJs, Bcrnardus dc
MontaghiaTOV'^Ini^tiu$ dc CafteHibne, Gapcerannui^-^dc
S.Boneto, ^telmus de.jy-i^f^ (d)'burahnus de Montarchier^
« " l -^ '*-' -j -y- ' • • ^- Andreas
(d; I^rj/] Delphinatus f-innia,N9lijPiQk^j^^.)Hj| IJ^^^puiljiA
^08 BIBLIOTHECiC SEBUSIAKiE
Aruirea$,cb M»gnUKU>i, H«go de Mon^rchier, Huge d'Anikr
|cs, Pcnrus <i'Ar$, Ckiigo 4c R»cbik§r<akf » it) & omnts Cott»
yjeotits. .Qu94 ut fatom & Briauni perpeous temporibus
luboAtvr* t^ttm iloiuitioiiem&cooceiHQnemi Gcut fuperitts
fiftdiftindt», ad peticiQDein&infUntiam tam prxdt^anuii
Abb^ ^ M^iiMKhMum, «(uam mcmomi trirt nobiltSf St»
pJMoi M Vijkus, pi«renfi^ caitae&%iUormn lioftixNmn mi»'
mmine fecimut robonin. Damm Li^dum, atmoDomini
MQLXXXVI.
XVII.
C4tU J^onis DuQts jRurffmdU rfi^^ ■ .• -
Ecplefia. Clumacenfi,
ExCaanhrioMoiufterii Clai^acea(i«. .
ittC T^Qali\l<9iOtJDitigff»mDitxBttrgimdi^dAihmtkQ
M-^ Qmfiibfn ppfemibus & fiituris iiotnm ftctoV.^MMl
hac cartA iii.verit«9 t^ftor &recogndfco,me»laiidc4k>affEik*
fu filim-iHll mQonim» Q4onif UAkxMdri, boAo «aimocoQr
SCflEifle qui^mit dm&nguiiicir mat JifsttUi, . Omtift T^r^
^t^ditrff. 4i|o4 .H^bfWMncMycrlt ftculQy vci m -exiremiA vm
fi)« liccntian iUlMii ur pQCfit 4ftre0ed,ft AsitQ Pelrtfryhpw<
(M!^j qtyi<l9ui4emit « ttie {ifM(lHift,'pr» cttoiiBditt anknae lii»
^ m^, parcatumquie noQrontm. -^ Ti^ Qtot Gobcitat,
^bbaji Fomowu O^) $t^fbtuun ih Conabial, Monacbii»»
^iHof ^^gp». CtpclknM ttem» €iiki^ Atcbippe&jrtcrTli^
lQQi(ti,|QSfu9li^Cl4rlcii»flMiii. Atm$,£kiimkriHemmmm
JACWCXVI.
^xvni,
; (c) Rocbibarpml Hp^bflfraiCiO^, api\d Foi^^
bilitatis, ftcmqaatc ipJsivI^IH.
(a) Alhonit Coftus] rationc Beatticis Alboac&fis &: Vieimcnfis Co-
mitifla6,c}usuxo^is» -
Cfe^JTURlAlL J09
i
XVIIL
PriviUgium Humberti Dalphmi Viennerifis^
Ofpid9 Perogiarum.
Ex ArdihrQ ^usdcm OppidL
NO%H\XU^^KT\lSDa^nuiir$enHenfis^^ «9f4>
bmk Omesac Palatinm, Domimuquc de Turre: Notum
fadmus uniyern$ prarfentes literas,tnrpeduri$j praBTentibus ft
futurisi quod diledtis hominibus & fidelibus noftris Caftri
noftri Peroffgrum^Xz) Burgenfibus videlicet tpfius^loci) ne
mtlafiat ^o^uo moio inqtiifim contra eos^ nifipmte cenqtteren^
te^sppellante^velprofeqttente. Latrodmotamen^ homicidiof^
pfoditione exceptu , plenam cojucedimus de (peciali gracia, te*
iiore prxfencium, in perpetuutn libertateni. Masidaiiccs ex«
preflc Harum ferie BaiSivo^ ^udid ffProcuratcri Terrjf Tur^
ritj (b) ac Caflellano diSilaci Perqgiarum, ut diftam libercatis
gratiam pracfacisBuigenfibus noftriS|4ic praeferturi conceflamt
eicepcis cafibusi debeant penitus oblervarci & imUam con»
tra id (icri pe^ fc vel per aUuin novitttem^ Datum Mexi^
mutci{!^ per AmUar£m deBdimcnte ^^urieCmluProfejfinrerit^
Protomtsrium De^natm. Amao Dommi MCCCXXX1V«
ilic XX. FebruariL
XIX.
^<i 1 ■■ ■ 1 ■ ' ' ' ■ . ' " ^ '
(a) Pero^iannh^ji vu\gt> Perogit^ oppiduni iiiyatle-booai titolo.
Baroma \zm a kmgo itetArpore mfigQftOfh j cuf of loci Dybafia
tm CUi^^Paure9^1>ominmdeKmgeUr,Vi$ Natafinm darita:-
t6| iflgeDii perlpicaciai fermonis eioqocottay moram utbanita*
te, iltuBris, cui mutfiim libguaGanTca dcBet s in cujus aoma*
' tionem pturreruditie ft cnm omnioiii admitatioiie fcripfit
0>) TurrSl] (cificet l^fif^inDelpliioatUt iquaDyrp^^
gutrum Caftnun depcndabat»
(^ Mexmiacii n^if^ Htmuen», ia Valle-liooa,
D4
90 BIBLI0T«EO« 91&B»$IANJi
■ I ■ i* ■' 1» '-■na— f ji>. ii ■■■w I ijj. 1111-
XIX.
Notitia Verpittoms. Dominorum Lufiiac^^^
CafteUionk ^yunumomniutn y ^uds babebcnt
apud Cavafiacum,
Ex Cartulario Monlfterii jCIuniacenfis.
ixe^. /^Ubniam ea , quae fcrfpturac fnandantar, certins veriusqae
V^ pofterorum notitiac rcfcrvantur, volumus, ut prxfea*
tium ac futurorum univerfitas agnofcat, concordiam placit^
quac dc loco Cavariacf{z) iz&z eft inter fratres Ckmacenfes
UHumhertuni de Caftemone(b) MiKtem. HUMBERTUS
autem ifte accepit fiUam^ viddicct Berardi de Lufeiaco, qua cx
caufa furrexit in Cavariacum, exiftimansy repofTe quasdam
ibi maloi cmfuetudifies exercere, quas Berardus ille in vita fua
finierat; unde tandem poft multas retradiones, faniori coh*
filio ad fe rediens, inprjejentia DaminiKugoniS) Cluniacen-
fis Abbatis, apud Berziacum viUam venit , hu jus rei rationem
cxecutums; quo in loco Berardus de Sandraens, prudens ho«
mo ac plenus dierum) fuper verpitione, quafn pra^diftus Be-
fardus de Lufeiaco feceratj verum ficut ipfe viderat| &att«
dierat, retulit tefiimonium coram multis tam Laick, quapi
. Monachk, fuo teco hominandis, in pnefefttia jam diSi Hugo-
nis Abbatis, & ejusdem Humberti de CaftelKone. Teftimo^
nium vero habetur ejusmodi^ quia Bergrfys deLuJyifigo (c>
ad finem vitx dudus> donavit &c omnino finivit Dco & Bea«
to Petro ad locum Cluniacum UQum receptum, qpem in Ca«
variaco exigcbat , pmnesque malas co&fu«tHdines ae deprx-
■ ^' ' ' ' ' .-V - •. . ..'••. , datio-
"^ \ ■ ' V ■ I > . ; .;. » .
(*> Cavariati^ vulgo Cbaveyria^ yijcw Sebuliaq^^ ubi eftPrioratus,
Abbatiaii Mcnfie Cluniaceofi a imultis aonis unitus.
^(k) CrJl^rW3"c:Jhsft«fcii, in tonfinio Dombenfis Principanis.
(c) Lufeiaco] v\x\%oLufejs,CA&tnmtm, juxta NoVae-Vilk vicum,
cujus rudetJiditiiucboiliir 4^ilbMkr^ih eo Joc^|- qot dijcitur U
^o^£fdcLufejfs^k^^pi[wifgtXi
CENTURIA IL w.
datioQes, Cfu torcurasi <)uas ibi per fc^ irel per fuos exerceha^
fttndactt» irerpivit & abJolvit, quid plura? Nihil penitus ibi--
dem vei (ibi, vel pofteritati fuae jufte vel ifijufte amplius exi«
gendum recinuir, nin tantum gardam & malefadorum )uiti«
dam, quam fe ibi habere fatebatur; conftansi fte altquis de
progenie fiiay quod finierat ipfe^ praefumeret appetere, (eii
aiittd deinceps opponete. Juftitiae autem, quam quaorebaf^
cenor ) atteftance coram ccnntbus pracdifto Berardo {d) de
Smdrgens, hufusmodf erat: ut (iMonachus ejusdem obcdiea*
ciacPater, de afiquo adverfario feu tatronci vei makfa&txre^
JHfthiamfiki quareretyfknarie mm iffifactret, & tunc jam ei-
d6ni Jttftiaadoges& placica inter obedientiarium & Senio*
rem de Lufeiaco per medium eflfe deberent. Si quis ettam
btro 9 videlicety qui de hominibos S. Petri non elTety in foro
Cavariaci fiutum faciens, ut ab ip(b Dpmino de Lufeiaco, feu
ab ipib Pr^po(itO| fctlicet de Lu(eiaco deprehenderetur, eo-
dem modo, videUcet medio ab eo juftitiaretur. De homi-
nibus autem S.Pccri cam ineeriorii^ios , quam extcrioribus^
iMiUa unquanv ad ^m juftitia percinebit^ (ed hadenus dc
Berardo. Audiens igitur jam did^s Humbertus,, caufam iiiam
noUam juftafx|i continere ratiotiem^ de pneceritis fatis&ciem
in maott Domini Hugonis Abbatis, juxta Verpicionjem^ff^tfr-
di de ijufeiaco, cunAa & ipfe verpivic^ &qii)da abfolvit } pro* «
iniccensy fe de caetc^o fequicacem fidelicacemque &Petro94
locum Cluniaci fervaturum, niliilque jam amplius in obe*
^encb de Cavariaco c;alumniacuram. Hoc idem etiam ici
Claniacenfi Capitulo poftea laudavic, & fideliter confirmavic
Cenendum. Quod uc fidelius pleniusque fervaretur in pofte-
pxm , abfolvic eum Domnus Hugo Abbas de iryufi^ imafimk
j^afu^iptione^ Si quis igicur huic jam definicac abfolucioni
' Dd z ac
[ ii) Berjrdtj bi^ffsEpilcopimiemiakSfiyfiRTIUS, Mcujat
lattilic «flk» MMi diftiBHL
n
Zt3f.
,ac libcralitati ^liquid cakRiiniaB tppoaorc pnirumpferit» •te^'
libiie Dei judi^ ium fe ceaeat iocurfiinmi. Fa^ tH aiitcnt
hatc Hamberct (pper hpc^ quod in|ufte quatrebatiy vtffitb
apud Beziacum vu/am^ ficut )amdiximusf ^ifffa DwkMie Jbh
afmationis M. C. III. XI. Indiclwne PASCHALI, Fapa Roimm
6ER ARdO, pratdi(5lt Huniherii frairCi MatiscoiKofi Epi&dpo^
Jiii manu Dodiini Hugonis Afobaiis, pnffmiikmd ^oiJi^^lf^^
^u Cluniac^nfibus Monachilt Hcvrico Priore^ Bernirdo Ca^
merario, Hugone Cellario, DttfanooPrioredeMpcttr^Ber»
toldo^ Adalardo Oecano dc Rmank, (e) cum aliii i^uribttf.
Tifles autem hujus tei, & laMdafores funt hi, Berafdi» <k
Sandraens^ Wilelmus de &Andrea> ^igodbScotfis^ Mtto
de ijifiacoi & ahi mukk
Donatio Stefhani t)<mimde yHlarSy p^BertuirS
Jroirk ejm, A^fftiflem S\ Ei^indim
Es Afcbfw t^MlMi ItiftsflMi^
EGo ^PHANUS, Dominuf de Vittars, & Ego BERNAR»
DUS de Thoria fniter ejus, omntbns pra^entibus &futn«
fii prarienti pagina notificamus, qnod Nos communt voto
Sirique confenfii d^imvimus Deo & Ecclefiar S.Eugendt) &
ambos tbidem V)to ferTientibus^ proremedio aninrarum
l^atrisnolbii Humteni de Thmia <a) & fiKi ipfius, firatrtf
: noitrif
(c) R4^mani$\ vn^oRoinaiiSyipiidSebufianof, ubi cft Dccanalns
antiquus Ordinis Cfuniaccnfisi uflitns Priof^ui de S^ks^ in
Provinda BeUi)ocen(l
(a) Tboridl primitivum crat Hluftris bujua ^miltar cognomcn. Sed
cnm Siefbanm iile ni^^SSttAgneih thmin^ de VtOdn^kbmi^
num de Vdlars nanmpavlt, &, in iltios matrimonii inemoriam,
tnter eontm Tucccflbres tiru J conftanter obHervatnm fnit» ut
Majpr nita femper fe Bmmnum dt Tbeire Mije FdUrs apptHa^
rcti titiquiatttcmf^ir' ^
-CEMTURrA Ift !ttt
noftri, & atioruin AnceceflTol^utn noftrorum, in eIeemo(y«
nara perpetuam » prout melius potuimM^) quUquid p-aprieta^
iij quidqui^jmwi quidquU dimim, vel jfindi, wctn^tudifm,
velalio quolibet ffroda haMamMs, velbaberefoterammyiH Var^
chia de Viry f£ de J^omia, (b) ^am in fapmdoibus quan» in cer«
ris, pratisy aquis, nemoribns ad di&zm Parochiam pertinen-
tibus, nif prorfks in asdem nobis vefpofterts noftris in ali-
^% Tmnwte^i jurai^mts eti^
tri f^PauB, atqueAndre^s quod niinquara de Cfletero per Noit,
9t\ per altquam perfonain contra hanc donatiancm v^wr^
inttsi fed ipfam fnniivimttS femper eidera Ecclefiar eontJMi
omnes homines tpanvtoiere ^ dcfendere t & prqpter hoc «
iK6biEoclefiaquidgen€asMarchasargcntibabttimQS. Utanr
psm hscc donaciq tc eleemofjriia quicu & padfic» Ecclefi*
S.£ugmdi perpeciio p«rmaneaCf pmicnccm can»tey Sigillo^
sitm ttoftrorum munimine roboracanv eidcmE«te(w indulr
fimus. &i hn^us rei teftimonittm & nHinimeti^ ad ma|Dfcni
^oqttc bnjtts rci firmkacem $ & ne aliquis ttnqttam poftero*
fttm noftroirnm cofitra lianc donatiQncni vcnirc pricfumaci
logafimus D^fmmem ArehiefifeofumLugduHeitfepi, nC| fi (quoil
jibfit>qaandoqtie contingerec« qnod ^^os, vel j^nis noftfo^^
fttmy concra jpfaim donadonem in allquo vcnire attcfiaro»
«Dus^ Domjnns Archiepifcopns Nos & ccrram doiliafn undis
iiib diftrifio cenercc incctdiaa, doncc iUnd, qnod in ipfii do«-
natione eflet male pncfumptum, plenarie emendareturi ^ de
cxtero in pace tenerccurj & ut hoc firmiter perpctnis tem-
poribus obfervaretur 9 rogavimus ipfum Dommum Ar<;&i*
epifcopum, ut fuper hoc erdem Ecclefiac literas fuas indul-
geat. ASum efihot in Cnpiiuh S. Eugdndi, atmo ab Incamat^
|>»»ih^MCX:XXV. VaKaUNavcQibris. . T;
, ■ , .^ , Pd ^ XXL
^»*^'"""""""**"^^""'^"^"'' ' ■■""••^ ■ ' ■ ^^ ■■ •
(b) /27 efJHomna} vici fuiit Monaftctii S« Eagsndi^ non ionge sb
Arb^nfi miinicipic^
'.O
«4 BlBLlOTHJBCiE SBBUSIAN^>
XXL
\, Donatio Conradij BurfundU Re^p
Mmafierio CluniacenJL
Ex Caitukrio ejusdem MonaftesiL
. ^ InNpmmeSaQds&iadividaaeTiiiiitatis. .
M|. ^UNRADUS) dmno tnunere largiente Seren^mm R^ft*
^ Quidquid juftc & redcNobis agcrc videtur^ fatis paffu-
ttius corroborarc & confirmarc* Iddrco notum fit omnibut
fidclibus noftris, praefentibus ac futuris, qualiter }l\XGOC(h
mes{z) ^ conjanguineus ncfier pcttit Regalcm Cclfitudineoi
sioftram, tit quandam villami nomine Bc^iactm , (Jb) cuoi
Ccdefia in pago Lugdunenfi, cuni viltis, tcrris, vincis^ pratisi
fylvis, ps^isi aquis, atque aquarum dccurfibus^fcrvisutrius^
que (cMs^ & omnibus adjacentiis & pertinentiis (uiS|tquafi>
tum&ad inquircndum) pcr noftram authoritatem ad Mam4
llerium Cluhtacum , quod eft in honore B. Pctri , concedcro^
mus, quod ita fecimus pro Dci amore. Volomus vero ^ U
per hoc noftrum pneceptum firmiter dccrcvimuS) tit didut
locusomnem obtineat vigorem, manu noftra firmavimu^
ac Sigiiio noflro in id affigi. Data IX. Kal. Maji anno ai
incamatione Domini nofiri fEfu Chrifii DCCCC XLIIL ann^
VI. regname Dopiino CHUliKADO Rege,j!Uo Rodulfhi.
XXIL
(a) Hugo Comes} Domiima Baogiaci 6c Sebufianorum Rcgiilus>
qui aiiquando G^mesi &aliqaando Marchto dicebatur.
0>) Boliniantm] vulgo BoifUj^^ie&x.^vkm eft iii Sebufia, juxu Vft#
j larii Oppiduni , quod Faludanorum anti^uum cft patrioio*
nium* "^
€E>4TURIA tt ' 2^
"r-^'
XXII.
^ntnsa&io tHter Humhertum Dalbhintm Vien^
. nei^fm, (^ PhiUfpum de Vienna, uminum
deVymmt. <• .,
Ei; Sche& Chrisfimi VtHf Domim ChwUr^ in (u^rcma Delphijucrcu Gtiffai
Caufidici mtritilfimi*
In Nomine DominL Amen.
NOverint univerfi & finguli^ pratfences & Ititori, quod an- ^343«
no ejttsdem MCCCXUII. India.XL die ulttma itien-
fisjulii, Pontificams SanAiffimi Patris&Domini^CLEMENf-
TIS Vape VL anno IL conflituti perfonaliter proptcr ca, quat
lequuntar ) lOufiris FrincepSy Dominus HUMBERTUS Dalphi^
nus Viennenfis ex una partc, & Vsri nobiles, Dominus Philip-
puf de Vienna, Dominus de P)rmont, & Guido de Vienna^;
^us filius PrimogenttuS) conranguinei ejusdem Domini DeT«'
phini nomine fuo, & aliorum liberorum ipfius, Domini Phi*'
Kppi, quoi habuit a Domina AUrgareta de 'MontehpeHo y (a)'
wore.qubndam qusdem Domini Philippij qua? fiitt filia (?/^«^
dtmtsj quondam Domini Montislupelli, ex parte altera coram'
teftibusy & me Notario infra fcriptis. Cum praefati uomini
Philippus & Guido de Vienna ejus filius , fuis & nominibus,'
quibus fupra , peterenc a dido Domino Delphino Caflfa
Monrislupdli , de Vallibus , & Baftidam Montislupdli , ctf m *
)urftus & appendftiis eomm , vi^ore ^cujusdam fiibfiitution^j,^
£idx quondam, ut didrar, prr Dominum Guidonem^ Patrem!
difUe Dominae Margareta^ quam & liberos ejusdem in prae-
^i^s Caftris fuis fubftituit didUs quondam Guidoy Dominui^
Montislupdfi, w qut tefiamento^ de quo extare dicitur pu^b^- ^
cum inftrumentum i didaque de caufa ipfi Domttti PbiRppns & '
. , buido '
(a^ Margaretd de MoHtelttpelio'] GuidpnispQOUiitMoitlKlopfiKi-^D!
Maigarccaei Dqouiud ColQniaQi filist
^ I
9i6 BIBLIQ^THBCuE fWlSIAN^
GuUo, ejui fiUus, alTerebaQt, /ii£f4 Caflra ad iffwn: Guidmm^
aUos frjetMos Ipjks Domim Pbittppi liberos /egitime pertinefe^
#fko PiHnioo O^fhim m eonttwrimm afftnnn, ic «liieentt,
quodprfmt Gf^^ Miimkhifea,iUVaaibMf^4b Bafiida Mm-
tittupelB, cumjuribus f^ petmentw nrundem, ad ufim Domim
Ikibm M JHidim fijiii f^ legim» caufs, ratimibm tf ii$^
pertineant plenojure, H>nc eft, quod didi Dotnini Pelphi-
mM ic Domini Philippus & Guido e)us filius, quibus fupra
qo^nili^us V<deates de. ptaedi^sad traitsa^memit^dam ^
concordiam deyenire, prKferttm diAus DominujiDelphtntfi
aftendensi uc dicebat, diledioncm & confat^initatem anti*
quas ii vigentes inter didum Dominum Pe^htnum alio»-
que de progenie eorundem j qiitqrum conGderatione vuk ad
^aec amicabilius declinare,. convencruoCf tramegenatt ^ cm^
cordanmt^ dito Pominui PQfphimis pro fe fnisqtte hsnroiib
httf & fuccefiRxibus, &di^ Dominns Philippus, tahquam Ic^
^timnsAdminiibrator liberorum fiiorum»^Guido de autho^
ritate 9t mandato qusdem Dommi PhilippiPatris foi pr«:(a»t
^ f ro €t ^ aliis liberis (opradiiStis, ftttiqiie 8c aUii hcredibut
& lucce0bribui perpetuo de prfidkjlis qmnibuf, m Wcm
dwn fotenmbm flipedatiombm inutuis intcrvenientibus hincft
inde» vide&cetf, quod didusDominusDelirfiintts in (atisfaftio^
nem ^ recompeQfattoncm ptsedi^onM»» totiusque queciehD
Sc ifmum, coaMP^tw^ttm & competitAnmi di^ Dominln
PhiHpoo, Gttii^iu epu iilio» 4^ t^ quibiiscimiqoe liberisi
(viis, mrredibtts, vel fucceiroribus in Oftris Monrisiupelli,
Vi^m 8t Baftidae, juribus, maodaoieiitis, & perttnentiis eo*<
lyndein, Sc cumttfibw i^rqm^ yircttte fublUtticionis pne--
didae, vel alia quatibet ratione^ ica quod nviKiuam perpcrao^
ip6 Do^iintv Philippus, & Gv^do^ St Uberi «ittsdem Domini^
Pbilippi, aliique eorum pofteri, poifint vel debeant in prs-
didis quomodohbet queretare, nec dicere jus;, vel reclama-
tionemLie habcre, feu aliqua nkcrius pecere in dsdem j con-
xctRtt
dBNTURiA If. .. 'ii7
ceflit> dcdit& donavit pura donamne Jtmplki i^ irrevocabili,
qux dicieur tHter vivos, dido Guidoni de Vienna prasrenti &
recipienti vde confcnfu didi Domini Philippi Patris fui pra-
• (entis, CCC. florcnos auri )u(li & kgalis ponderis Qelphina-
.Us, anoui & perpetui valoris, pro quibus tradidit & concedlt
C^ftrum Etiufiaci (b) in valore terrae cum mero imperio &
^risdi^ione omnimodaj in cujusCaftrircdditibus, valori-
bus diftorum trccentorum florcnorum, valores annui alU-
gnentar, im?<#^»v ^didus Oominus Pelphinus praefatumGui.
donem pracfentem de pnedido Caftro per tra4itimem annuU,
fki; Mandans & praccipiens univerfis & Gnguh*s fubditis didi
Caftri Entefiaci & ejui mandamenti, pratfebtibus & futuris,
quod difto Domino Guidoni de Vicnna & fui» perpetuohx-
redibus & fucccfforibus obediant, folvant & refpondcant,
bem fttkaaijm, &in paftum eipreffe d,edqaum ihterdiOos,
Dotntnum Ddphinum cx una parte, & dulhim Dominum
Phiiippum, quo fupra nomine, ac pracfetum Guidoncm ex al:
tcrai quod di^us Guido dc Vicnna praetcxtu doqationis C^
ftri pracdi«ai Entefiaci>r<»-^ debeat fidelitatein Ugiani didi Dor
mini Delphinij & ctiam quod iile ex haarcdibus didi Domi-
i|^^t^ppi> qui erit primo^eiutmfuccedens velfitccejfuriy inprin-
caamomine diSi Cafiri Ehtefiaci, d t^ens Mum Cafirumfac
ciat inde homagium Rgium di£h Domipo Deipbim, pcindc ibi-
dem & in continenti pratdiaus Guido de Vienna, fciens &
Ipontaneus primog»itus diOi Domini Philippi, de authon-
»te ipfius per fc, &haeredcsfuos & fucceffc)res,^rjt»$&rpoii-
tanca voluntatc, ex pratdiaa caufa confitens & recognofccns,
ie& fuccefforcs fuos tenere dcberc |)raediaum Caftrum dc
JEntefiaco in fcudiim, & de feudo reddibUi difti Domini Dct
i)hini, faaercdum & fucceffwum fuoruro j &propterea fecu&
* ' nrac-
O) Em^il vttlgo^B(^E«Mr,in.Delphia»ta.
Stg BIBLIOTHECiE SfBUSIANiE
' praefticit hmagmn ligitm ante & contra omties alias perfonasi
i\€to Donttno Delphino praffenti & recipienti ad opm fu!,
Iborunfique hacredum & fucccflfbrum fleftendo pedesj pojtfk
fak mantbm inter mantu dtSi Domini Delphini, (f imerveniente
crif ofcuh i^figntmfiieHtatif fif amorisy & juran$ fuper fanfta
DeiEvangelta, ab eo corparaliter ta6la, fidetitatem dido Do«
mino Deiphino pro ipfo & fuis omnitempore attendere^ (et-
\ vare incoliime> tutum> honeftum, facile, utile & poffibile, &
alia omnta, qoac in capitolo de forma fidelicatis novo & vetc-
re continentur. ASrnn apttd Viefmam, in Monaflerio Ahhatim
S.Petrifitrk fortam, prafintihm Revermidif Domink in Chriftg
Patrihm, Domino Henrico de Villars Lugdunenfi, Bertrando
sle Capella Viennenfi^ &HQgone de Vienna Bifitntino Dei gra-
tia Arehiepffcopis, Joannti eadem gratia Gratianopoli Epiftd*
pO) Magfnfick f§ IhbHikm Virk, Domino Ludovico dc Pida-
via^ Comite Vilentinenfiy & Domino Hogone, Domino Vin41*
let^ Rayn^udi Atamandi, Domino S. Georgiif Amblardo Do-
nfno Beltimontis, Guigone d^ Morgia Domino SpinaE| Mi&^
tibus. Sigf^ ftomcoxk
XXIII
JDoftaffO Humberti Dalfhim Vtenrurfis EecUfid
iS Camimuf ftattum Augufiinianorum
Oremiad.
>l3r« lllUMdBRTUS Dalfhim Vtemtenfis^ Dux Gtmfifiitiri^
*tx Viemkt (f ASfonit Comes acPalatinm, notum facimus
- nniverfis 8t ildgulis, prarfentibtis & ftimrisy qiTod confideran-
fes & atteiidefites^ DomittunL JOANNEM Dalphinum^ quoa-
dam Patrm nto^fti, fottdaife Ecclefiam & Conventbn fir»-
tnim Ercmitarum Ordinis S. Auguftini apud Cremiacum, (a>
coUcH
(•) Crenuatum^l vul|^ Crmtft % oppidua kpidumDclpluDatiis»
CENTURIA II. 2if
conocando.& ordipaado^ ibideiQ efle i^tt^X9o4ficemJratres
mi dffcrviendim Deo ibidetn pro remedio aBimarHin & falute
^fius D€>9imi loaaniS) praedeceSbrum&ruccdTorum, &ip(}|
fratribus prQmifiiTe, in d^edum eleemofynarum fi^u^um 8c
vidualium ipfis fratribus neceffari^rum^eorum necefiitatibut
fabvenire & providerei patrizarej^ & patema veltigia fequi co«
6s affedibus cupientest Sc ca, <{vat di^s Dominus genitpr
Bofter quondam diAis firatrib w ferttKme promifit t quod oar^
ois morte prflcventus, prout Deo placuit, n^ compfevit» per
•Nos Dalpiiinum pridem efliqicittir opere compleatur, ^ i«
fl[ielftts ftatus dida^ ^cdefiit ^ Conventus, dante IkPy re6»c«
jneturt .& per NosdiiStus Convcntw; augeatur, &fit ad laii-
ilem & honofem Deioninipote&^, fi:Matriic|us, B.AU91-
Atni, & onmium fandoruffl, & totius codcftis Cuih« fuper-
VLomxai^Jk pro fidute $c remedio aninup noftr^ &prirdeceflb-v
rum noftromm, & fucce(Ibcfia;i.t ibideBiiff >1^^> cekhrmdk^
& aliis divinis «fficiis facieadis^ volentesque didum Cott*
ventum augmenor^t ordinamus & coliocamus ibidenl tffr
gmta firatres di^i ordinis, ultra diAum numerum didoruffi
dccem franrumj priiis ut fupra coUocatomm & fervatomitit
ibidem ordnundp^ ^piod in di^ .Conventn CremMci Qom
feifctm & mafteanxdf^ trigtnta6ritres, iitera.diftoa decett
fratres po0int & as Uecat de audioricatePTiorts, Con^enws
.4idi loct jeicra di^itm loeiim pro 4^icfiis &.«Icraiofynispe'
.tendis iMbendii» & dido.CiMureQ«ii per q>fc3ft4epoivaMits^
Congocsandisi &fcoaliMoegociif dtOiCotivteaiseiciiai^*
ftam doQHim & Qwv^ntum in mtdius penagap^ feabfim-
tare^ vacare & intend^ poflint diAi fratres > & trigsDta fiia*
trds fupradi^ in di^o Gonveotu fiimfper & contmne rema«
0eant & interfiat f m diviao loffioio cdebrando, oifi ^tircwtt
t)oamcttm^e vittata,.Maiidamentiim&Jnfi difti loti»
pro defundis & fepulturis defun^orum, vel ad terminos pro
«fficiD ytKdimiouii eiercendo, mitterentur & vocarentur.
B« t 1 . dtem
«d BlBLIOTHECiC SEBUSIANiE
Item volumus & ordinamUS/Nos, Oomiauj Dalphinus» didit
fratribuSy Priore & Conv^ntu cortcedentibu» & confcntictott*
bnsjtjuod prafdiftos fratres videlicet, per quatuor tx ipHs
deinceps & in pcrpecaum quolibet die in pofterumy & pro fu*
turo, debeant & adftridli fmt MiflTas quatuor ibidem infalli'-
biKier^ pro animabus noftris, flutnberti Dalphini & 'diifti pro^
)gehitoris mei^ & Dalphihd (b) noftrx confortis, &prxdecc(ro*
rum nofltorum & fuccefforum^ (blentiiter 8c4tvott^JidmnJfs
tamen voce^ quotidie celebrare,' & in ipfis Miffls certas rc-
tommendationes&orationes pro npbis didis Dalph^no^ Dal'-
^hiha, & didiis progenitoribus & fuccefforibus, dicere pariter
ft obrc. Itm quod in diAo Conventu, ex nunc & detn«
teps perpetuo^ quolibet anno fiant & fieri debeant in dida
Ecclefia&Conventu dno Anniverfaria pro animarum noftr^
rum, Dalphini& Dalphinae, progenitorum & fuccefforum
noftrorum remedio & falute) in quibus quidetft Anniverfa^
fiis & quoliber ipforum diAifratres conventuaks fdLTittric
ftudentesj &quilibet ex praedidis debeant & tencantur Miflas^ ,
'$c divina officia celebrare. Quocirca ut omhia praedi^ &
fingula, ut pramittitur,efficacius per didos fratres fiant&ef&-
(ftuitnanGSpentur, No#, di&u% Htmlfertm Da/phinu^^ fpim*
«'ffanea voluntate & ex eerta fcientia & diviua cohtemplatioiie
moti, damut| donamus, cedimus pariter ac concedimus, pro
nobis ic noftris harredibus, & fuccefforibus quibuscumquevin
perpetaum di^is fi-atribus, Priori &Cooventui ftipuUntibus,
' & recipiendbus nomine & ad opus didorum fratrum&Con-
ventus 9 & prp ipfo, donathne pura, vera afqne perpetua, & ir-
revocabili faSa inter vivos , (mdus & perceptiones fi^uduum
decimalium omnium & fingulorum , decimae bladorum ft
▼ini Entefiad) excrefirentts tn tou decifnaria viUae^^iftridns
Ent^aci & ejus mafidamenti^ubicumque fint^ & a quixiifn-
qic
CENTURIA II. 2JI
que vcl quibiMcmnquedcheantur^quaito decimam vel fruau*
ikcimales quosctttnqx^Nos didns Dominus Dalphtnus & prae«
deccflfores noftri 'transadis temportbus^ &ha<llenus habcre,
ievare, & percipert per Nos, feu alium nomine sioftrp cpn«
Hfiievimus in^iAa villa, diftriAu, mandainento & Parochia
difti ioci, usque ad tempora hodicrna) & quatn decfnmm ^&i
fratres ex nunc iit antea, deinceps in perpetnum per re, vd
per aliumTeu alios percipiant^ levent & habeant, prout Nos
Dohiinus Ddlphinus & prxdeceflfores noftri antea<habeb»muf
timquamfmJuaTnproprnsfimam, & p^rHos kghime^ franche
(^ pt^efMtii^r eisdem coAceBTam. Dcvcftieptf^s nos idenii
Dalphinus Sc noftros fucceflbres in perpetuum, de di<^a dcci^i
ma bladi & vini, & obvenientiurn^quorumcumquc, ponentes
&indacentes eosdem fratrcs^Priorem&Conventum dedida
decima b)aidi&vini,&obvenientium in corporalem poflTcino*
nem & realem. Item damus Nos didus Dalphinus, ccdi*
mus & concedimus perpetuo eo modo & formai quibus fu-
pra, dido Convcntui cencum florenos auri de Florenda, bo-
ni & legitimi ponderis annuatim , pro eorum vefiiarik & ne^
xeflitatibus aliis fupportandis, quos centum florenos aflignaf*
< mus in & fuper Cafl:dlaniis infra fcriptis , videlicct in Caftcl-
lania S.Satumini (c) XXV. fiorenos auri. In Caftellania
Cremiaci XX. florenos^ inCa&ellaniadeTurreXX.florenos)
in Caftellania^orefteUi X. florenosi &in CaftelUnia Qui-
' riaciXXV. florcncis^ amiis fingulis perfolveiidos, fuper reddi«
tibus f cenfibus y obventionibus & bonis CaftcUaniarum prae-
diAarum. MandMtes &V prsecipientes eiprefle Caftellanii,
Celterario&eorum locatenentibus locorum prxdiAorum vel
Caftrorum, modernis pariter ac futuris^ ut alter aherum non
expedet^ nt prardi£tas fummas florenorum didis fratrjbus
.: Ee 3* aut
* • • "^ - - • - '
'(c) S.Sdimiim^ vulgQ^Ar/^^Oy^ibf/^inBugdSiy^QodoliiD
Delphinii parcbit. ^ .
]
111 BIBLldTHECifi SBBUSIANA
tut eorum ccrto raandatO) otnai exculatione^ dilatiQne^ cau^
tela fubmotiS) penitus folYaht 8c tradant^ & Hos diftas fiimmas
didis CafteUanis & Cellerariis, Sc eorum locatenentibus pro«
mittimus in fiiis computis anno qucdibet firmiter faccre coir
locare. Datum apud Crefniacum^ in dom iSMmmi fratrum^
sffifiemiiuiNdtwcum} videlicec, DoffiinoGukioncdeGrolea^
Humberto de Cholay , Hcnrico Drens AliktHm, Jorane dc
Pou(!^ico Thefaurari0 noftro, &MagiftroNic6lao deAvelinOy
tioVsntmagme Curue Magifiro RatianaH, die VILmenfis Fekrua-'
rii, anno Nativitatk Domini M CCC XXXVIL Sign^Amblar^
dm de Bellmonte, ^urie Gvi&t Profefor^ProthoHOt^rim De^hir
. natus.
XXIV.
OhedientM FrAftatio ^ PrioriJJa Bruerid
Akbatt Ambroniaci.
Ex ArcUvo MoAafterit AmbrooitqL
«a^- ^Os JOANNES PETRUS de Ambroneria, offidaUs Lugdur
^^ nenfis. Notum facimus univerfis pra^fimces literas in-
^e^urisi quod coram inandato noftro i videlicet Joanne de
tjrcdalertno) Qerico Curix noftrat furatOi a Nobis depuutOf
pracientibtts Dominis Guilelmo deLifliaco» & Guilelmo de
Chiel Miiitihus, Ciemcntia de Vai&liacOi Simonda de Molo*
ne, &Ifabella de LiffiacoMcmialibusPricK^atus de Brueria^i)
prope An/am, (b) Lugdunenfis Dioeafis^ ceftibus ad hoc vo«
catis &rogatiSyConftin]ta Religioia Domitia|Dorainay4^«#/4r^
PriorilTa Prioratu« dc Brueria^ an qiutttimi ix>ram prxdido
)urato
• -y > ' ' ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ' , ■ ■" " ■'" ' ' —
(a) MruerU]vulgftU£t§gi^^Nb^2&envmt&'mFiovm
nenfi rMonialium Ordifiif divi fienedidi» quod tano J^^l^
Liigdnnum tcanslatum e&^M MoaafteiciQ JBlia unitQm.
(b) ^dm^ Oppidom Gomicstitt f nTjdftiif nfi% qncid ttfi r4utm
vocatbr iu Itioecanis anttquiit
CENTURIA !L »5
prato noftro 8c teftibus pratdi^s ^ ia dotno Domini de Atn*
broniaco, GtaLugdunt iAter duas iiquas, in magna aula dldlae
domuf AmbroniaceniisLugduni, die Lunat poft feftnm Lu-
ciae Virgifiis, anno Domini MCCLXVIL dida Jaqueta habi*
to confilio &conrenfu Conventus fui, ad hoc infimul ^ecia-
literconvocati, fecit obedientiam cattonicam R.inChrjfto
Tatriy ac Domino , Domino Guikltno, Dei grgria Anihronia-
cenji^) Ek&o confirmato, recipienti^ nomine fuo 2e Mona-
fterii Ambroniacenfis , tanquam immediato & proximoSu-
periori^ Vifitatori & Corredori ipfius Priortdari locoratii &
monialium omnium Prioratus prasdidiy &didi ctiam PHo*
ratus.) inc^pite, & in membris commoti & divifi* Scicn*
dum eft autem, quod non fuit inttttio didi Domini Eleiftf,
nec didae Priorifliry ut aflTerant coram difto mandato noftro,
quod pi^opter hujusnftodi obedientiam^ quam fecit in loco
prardii^o apud Lugdtmum diAa Priorifia, non fit veliiat ali*
quod pntjudicium Dominat PriorilTa; & fiiccellbribus iBiis, m
dido Prioratu^ & Monafterio Prioratus prardiiSii^ nec dido
Domino EleAo aut fuisfucceftbribus, propt ipfi aflerunt c6«
. ram dido mandato noftro & teftibus pntdidii^ pro eo quod
liiEgie^ipratftitit diftam obedientiam, & didhim eft quantum
confitente didaPriorKTa cum confenfu totiusConventus fui^
fe&Prioriftas quae pro tempore fueriot di&i Prioratus, in po-
fierum teneri praeftare Eledis & Abbatibus Amhromdciy qui
dc cattero fuerint confirmad in Monafterio ante di£bo imme-
diate^ priusquam^ confinnatione obtenta^ PriorifTa quae pro
tempore fuerit^cum confenfu didi Conventus Aii, Aiper hoc
iuerit requifita ab Abbate) qui pro tempore fuertt. Confitens
infiipercfida Priorifia^^uod cmfirmatio Vriorifarum quade
cjnera
(k) Amhaniscenll'] w\gc} Anthonay^ infigne Benedidinorum Ccr-
nobiucn apud Bngefioi noBaMi d^ quo^aos pltut 4ixinui» in
Bifioria SitHfims.
iU BIBUOTlHECiB S.EBUSIANJB
^ a, ■ ^ — ' ' ■ -
catero fuerint m Prioratu de Brueria pr£diS[o,^e3at adAhhatem
Amhroniacenfem, qui nunc eft, (^ qui pro tempore fuerit^ in ep-
•dem incurrit tcftimonio diftus Officialis, cum nobis conftci
de pncdiais pcr fidelem relationem didi jurati noftri, gai &•
pcr hoc fidem plenariam adhibemus, SigiUum noftrum ad
preces didi Elcai & Prioriflae prafcntibus litcris duximus ap-
ponendum} falvo & rctcnto in omnibus jurc Domini noM
Archicpifcopi Lugduncnfis, qui nunc cft, & qui pro temporc
fii^rit dcinceps in Prioratu pracdido. Datum (^ aBum diSa
die iMfke ^anno prdsdiao pr^fentihm teflihmfupradiQu.
XXV-
Carta Treugamm inter Dominum Ik Th&ire
' ^ de ViUars , ^ Priorem Nantuaci.
Ex Archivo Monafterii Nantuaci, ^
NOs HUMBERTUS, Dominm de Thoirf (^ de Viffars^
& Nos Fratcr G. (a) humilis Prior NantUaci, totiusquc
ejusdcm loci Cbnvcntus. Notum facimus univcrfis, quod
cqmNos de guerra, quae erat m/^Nos, Dominum dcVillars,
& fubditos noftros cx una parte, & Nos, Priorem & Conven-
tum, & fiibditos noftros ex altera, dedunus bonam& firmam
t9'eugam ad invicem, una pars alteri proNobis&fubditis, va-
litoribus& conduftoribus noftris,usquc ad feftum &MichaelU
Archangeli^proxime venturum , prout in litcris Sigillis noftris.
figillatis plumbo continerur. Nos confidcrata utilitate n6-
ftra, hinc indcfuper pra^didtis, diftas Treugas prolongavimm
usque ad feftuin Nativitatis Domini proximc vcnmrum , 8c ;
eas tenere & attendcre, una pars alteri promitt^mus bona fi-
dc, 8l fuh (^ligatione omnium honorum mftrorum, ad bonum
intcllcAum, pro Nobis, fubditis, valitoribus & conduAorl»
bu$
(a) G ] Guide de CoJoniaco» xx iiliiftri Coloniaca faouluii tuac
Naatoaci Prior»
T CSMTirRIil ;I<L: : ' ■ a«i
jbur Aipte» mqjd^» A( ^nm* .^ Qc^ditioiiiVqc , cootentis Ui
iitm«4iaKT|fnc*»$igim;(4Mfinf%U«jB^ Hoczaqexr
^xeS^^Hf^ 9fii iuWi ind^- ,qnod ^pfr .fracdiaft^udra pacf
4babifi^prqiHllictai9 pcrl^ohiltt Viros P. Eytmmdi, Baillivum
^qgl^ & Mo?alefic , Pecrqm 4e 6^0^, DoBitnum de Vjd-
MHJ^^» . JI' ^ TramelairK Domioipi de Lan^pie^oa^ , Sc
UufBk^ittvm 4e..Q{yry) C^nicum S..Pa^i Lug^enGsj^'
iipViil^Nolitt jam elqftov.itt in didb Jreug^s coacinetur|
ttlWMWpy I^Hf PriQfi. 8i Cpavfaau facere reftitui cum eflle-.
^ oMmi» blada, f^uniai.dcjTs alias <]uascun<j^fl% quc 8c
]|iHl habfpmiV.iivTeiTa didi Pqmini de ViUan, quae pOBce*;
JiSl.fimtia tcf^porc^ <UAc TrcHgac pr|Qq|ial^ter, intqp:j(liter
Ik perfeAetattai paiMfao^ eu^eme intanpi prnliAas partcs,
4llM|lit di^ qujiimor praedi^ anoTere manum fuam de bbr
^B^ pedmiis fc rebus alii» fiipradiftis, &• debent eas dimittep
JN^ .DfaNiqiim Je yiUaiB.« (uv!p,^e utriusque pards y qua; ~
4nmia & ungMl^ fupra* dida promi^inius^inviolaibiliter ob?
iia^re, & in nulb contra v<;nire> & ut niajorem roboris €u>
4Mipn!Na:ObtineaiBt, fecimu^gf^s jtirari per <lecem Buigenftt
J^WIitb^^ ^occfP Bu^cnfei Mo9tj^'R<^Ks. ' Inaiiu».rei •
teftimonium Sij^a, j^odftra piiciendbiu Ikeds ^ximus appoy
jienda.. . Datum die MariiipofiExabaiiMm San^ Cridf, m-
iktmmMCCClX,
I Gmceffio AwdtuAmmmdcii QnifflifMa^r^i,
I - s - . - Ek Atdiivo «jusdem Caitfnilis. *" . . ^
i^I.p» Anbrvmacei/mm bmiUt ^hai, totusque Clda- tf)f;
' ~ ventus,
i2a-L
>sft H ll I
(b) Momianuffitfk^f^m^^ aim^^i iniytilmii Hfifii, quod
oUm «cat Rsgulonim d« Thoiie 4c de VUlasfc
a^ BIBLlOTHECB^SEiSUSIANJE
vcnttts, «fikftb fraiiTi STEPHAKp, (^rPrior^M^fV^
cuAiaisqueftatnhis, ii-eto^Diono Gfttilb l^
fenmbndbus'. OnfDcs qm ad ptrfenam ^eem tiytiirt^
fionis tendnnt, paets amatores & fcAalores efie opOlrcet} 've>
fthn illi pnecipue xj^kd&^quiefiopmni debMr linpea^^»
<far rationi Ht di^nar legti^ liiedicatfofii iafiicBdo ■fcidioirit^
ttqneDeo <le(iderant ferrire. 'Quapropter dAeMBm^ c|y«^
luanr audtVimus & legftiitts,"^ Fa^tnh Sekitt^dlkmdlmi^^
m» fiibma- fmge maia inter viros etiam- peifedos, ftt iMlt
Abndiam'& Loth, multaque e|Hsmodi p^eant exeifiptif ^
ct ifSkx proviilenter ac quieti^ neve tinde bona pac» debc^t
jprocdfiere, lites iiade-driantur. ' Pre^ vdt^ft pcfHtidne WAr|
ki facirnoftrr Ca|M'tuii^ emni ^venie Cbtt^ftntu^ fetelBBltier
4k gratanter, qui & ma}ora'fiKere Tdlsmfis, mnnia p«ftitt
ve&ra a Fonte ttbi oritBr Ofmtia, (b) donec Idtm Kiv|i&^ I»
bitur in fiuvium, qui f^jv^) ^cidfrj &riade nsqae-ailliM»
mumveftram, vobfs, ac fdcceCoribus vdltribte fktpetottai
iconcedimus, quandin inf Aatu & ordine €artliufienli JDoBMft
vdbra mahferit; fub talt viddieet pafto & con^ticAie, nt kl
!eisdem pafcuis alienas oves holn admittamus, nec diam ft^
«loftrir veftra^ abjici'i»mut. HUtc autem dotaitiso^: itttx4'
^mma^HimgrimyFortartm^Bimerfi^^ < « i
(f) £^} conupte pro Aivid Atns , Damim ^imiin Eriam^
Imic conctiEoBt nunii adjcA^fbcric im 9 timeir ad' teiinpi
miiBariiKi^ it : «7
.;:XXVIX
lio^k (jmlelmii Archiefi/cofi Bifmtinu Ecckfit
'j- ^- . SMSse Mi^daleme Bifamina,
- It iijprf Hi .Bcdtfa CitinHiUicio» yjmiMiwf ■ p. ^JmiML-Vvm,
Noi>OiS«iaaiu)i.T .
Itehpeifis 64et CatholkaB cultoribiM. roscificalit oiS«
-ciiaMft ciiyiHiwr.» }ufta polc«i^ibii$ «ran 'bfloevolavi
g, <t fc pewMiM d&aluiii pietaq», fefe.yH»dcjMit ^
\y tt fnttc edilbkr tiMritaiM €om(^e»(ati9aeai 4b
«Mbon vakMBUs ctmfidaitiQt opeAare. Sciac
%atqa6um fftfoMiMa <|ttNi finuioniiB uiiivorfitai, fuod
■^— o. ffigiMio noftri .^imificMm, .fftg»ti 1111«^ GaMMHcp-
fffmi» Beaoe MarixMagdaleiue fami^Qtiniii, ^aomlmm UttH
ati|ue Eodefic fi» pcrpdtialSibr' poffidendum illMnr etiam ie
iUrtufjf, (c) oiQi omnibus appendidit fiiit, jpnecer S>/»odaki
BAffoi ad ifKkf five Miniftrot noftrot pertinentet } conce>
dllfMMt ^JMN|lld' ^NEnllJtfiCGIBlfC I^MUf '-^fHMH {Mut^eiJwiMMV
cognoariM ifi^so i& <2ni!^ MM> (d> juietii {^ntdim Doaiial
DudM. ^ LiiidiuKift IM cllebi Bcddlt Hi '40ffib Petii
ttlfciijfiiMi Miiiddit^ ■E^BWnr feladoc Jn Map^fttM Mic
^:AickfiK Snpiiiinnti fiito Cataottiofn^ Mfftiw ettaM,
ta:.u n -.- fit _ - - . i^tiwfen
t>\>U.'»''.' ., ■>!. .. ' J • .-'!"'•. -^ ■•"-•.■
?. iO fliiM>"»] h^ipiihiinnltiniqiM ArehiRfiifeopi dogioiwe.
tiier «MiAk Vir tcuditiffinuu J». ^. CHIFFLEtKJS
.... ; ..'-«»* ^•//•««''^/ff-i^
ti> (V) Clig^^tfe4iM] idcan cft, qoed BifuatiMe^ at pluiawM <femda-
ilHili dilftrii lueolaoer fiiu BMtv idtu auibor*
. (c) 1/mrl '^«M t&»jpid 9fe<)btil6t, Cdlto Kr«M)a6 ceftbnik
dfitt JoinvtUanoitim Dfoaftthiin ^ mHK «fflbftkifl&li « ^nv*
«Mj|b Asiitei l^od&ValiiiUii Oi^ patthDomttii. -
m BIBLIOTHfiCaCSEBHSiAN^
II ' n 1 r I
qaem dedic atius Caaoni(i|sV1lQg<^ iciUccc de Dulia. Coii*
^firmamus autem di^ Ecclefiac Altare de Bo^feriis, deSayenii
'& de Azati cum appenditiis fuiS) fylvh, pratis, manfis/in q\»
bus Miniftri OMiitif (e) nultatn prorfus habeant cenfuetudi-
aettii quod prbbatum^eft )iire)tiradibi arqbfe jildtcfai^iifKf on-
fpeftu GuiUbni, Confulis Patris Archipnefiilis, HUgatM Archi«
' epifcopi Bifuntini. Hdtc igitor noftra fbu ahtecdrdrum dift»
sia' fupradida Ecclefiz Magdaletiae perpeteo poffidetitfa con-
' cedtmus, & prae^tem paginam Stgilh noftri ifOfniSmmt fBoh
' mamus fignataw ' 81 quis aatemttfeegoft^luK/nily.OHiCil-
^ kta funt^ auferre tentaveiRit ,- auihoritate noftrl oSaii fom
' excommunicamui) quamdiu^fiKisfiidiooeiiiJianshcldiftiH
-lerit Daiimi3.K0l.Atarm,4nmjilMmjm.Dom
-^Pa99»f/isawsD0mim IBgo^Bm^fcimm^
t€Ogti0Vi« ''-^ •• •• ..... .*.!
XXVI 11.
., , FundatiQjihbatu de Six: J^
r • ,» Sl,,Jl9a|iDe'Bapttft»Ftiliaifiw. •■;.-'„.,''
. ln nonune Patns* &]Eiiu» & Spritni Sandi/ Anfiqpr; j
114«. : ' & Ndqaoroin hftnmi fiBqoentCfveftigia; picU,^iiniad^ln
< '^^ fcedfcw/iqnryo^em f nBfiitt^iaB^ghjwdmnl-V Mtjtk^-
t HgBatct commendare cuniviniiis. Noverit ciigo praefent
' ^tas^arunWerla requefis poftote»; ii\uod MumhruitufELiifJSs
-ad laudem &,honoretti Dei oninitx>tetMis'ft'iMfc Hkn»
icmper Virginisi in loco de Six, (a) foa videiieerp^flreifione
fropria, ranuno labore ac' ftttdio-Domttin qdahSuri^ aedifica«
-r' .. - '"'^.- ■ -• ■ *■■, X\ '> \v vit,
';'.'. 'II' i '" • ■ •■ • i"l '
.-• •.(«) CMKir*} i4eft< Buii«iidi«.;V ' ".,' -.' '.:;'. /.
. ^ (fi} Six] Tulgp SiSf in FaacigaiaQeftfi bynd^U hmc^j^t Geneitt^^
^ii' **'i* (ed cjus iuodationeiii igaonvitr>biC4ooiiici Rc^
sesvTitmm;
ioffrfeni^ ^mBi^ iMtttrisnece0^iis^fiiutC^
icm ffA-pi^e eyhibui^ qi}an pofteat divnfo credin
wiBii foioii^fiecatis ac miigM>nis innittn» in Abbad^^iij
■fir<WfJBfclH»aviy j .regiilarcflpF vero oidiois fpUidOto
i4fcirt>wtffiwkm, ^c tpiiiis.d^inii p()^Q;aceii),inip(^
■<^aiiiqiriirjS%-feiPOg*nihM»ad.ei^gi pertineptibus» rpinaiali{
•kcu£allce|; &<ea^oraiib|»i| Hbi, /Hi«^ue fucceflbribusjDomi*
) Akktf^ 4hvda»tiim ' ( b) reti9uic,j Prior quoque ^utt^
,ijfm^i» isfyPSim, dc;Si3? prjtfcns/fwiMrit, ,praej
_; l^ejiourn in oinnibus obgjgfbit. Dec^itopte .au^
9^tomrJP««f<9.Cc)> AbtiK.t<(H<g|i pef onutij^Abi^idatitinae^;'
m Eccknae obediens & devotus ex^itifle cognoTci^, jl^ir^
df Six AbuHdaminton CaptfU^J^mt , ^ fecundumcor^tum
^J&hati^ acfi^if^rum AbunJ^tta^^^U^afiorertf eljgant i ele&u
•^^Mii^^himupfipojhe)UatwiM,Ab9^^
DominoacTatritdebitam obedienti^faciats ^ frmiampofi eum
m Cdfitukfedem ikheatiCfia ^qaodetH^idem^enerit, fi Domnunt
-i^MMiMilliiriilMpiiiiiip 4mc6 docfle aamiy<»u»fii*?g|^
niiyf iiiiiliniiifii||li II iliiliiliiiji Bi-ifMibuimSfmn hpvio
fiiiliiiiwifrr qnDpit iagreditiirvcsaiitirXllpliHi^
iti^ nagnilo, iUw: fsb oidriiSddk^ vwkire o»i^ iltibnKj k
iaai«MiibiAb6iHlMMi^ Gajdtiifi ipfius:ikMMis «UiMRtaQi^
irpbjii^lliidoM^ do^ eadaa«oo9R|g«to$i iaSifismt:^^
imMnfiftm^ i^ iMltteriCiiaihiaLfihifcUg|tJM«lf|^
.Jt'n;-» '•> .-" :. '. ; Ff-J : .■ . .. ; .idp-
;i
Foc^ny^finns.erat, ac[jtrdum Ginevtnns Epifcopil^ater,
natifetn PifVhiifsfitt qui^ani aittiniSnint i Pbatikfilitxt
Ahbate siicnfi Abbas /ybundantinus faAoseft drca annum
MCC^. Vir, utfM|dihM^fi«^«|ii(ftAAo^ c^rlbus
.^162
.WootflPiPitiifui «9^U ni a).«Cl o^uv (, »..4-% v «a (. ■ )
^ BIBU0rrf«(Sfi!^li8miAMiB
iOotteuiiis iii obedttfiidii ^iliiMt» &> fraaiib Ahnbdimte
^andd deveoerit, pftteme fulh^oir ft pwfQffihiiimtyio*.
COKtiir , «Jiiod fi ilte i^ ^4ir ir ,$&r qomimm
' (tjQod Deus inrertait>^iAveiicos flittit) p^iflr-fectBtawciiiRi-
tiani Oipituli Abundiil^cOiiiuiCMifriMiMi^ j^fiiMtl —^
Ht, <Mr «Mf» ^^for AktmiMHi i^^MMr,tkitt«Ck b«%aka
limavent} placuic quoque^ utfi ^iii* fideUoift qitlSbec itf>
]nadtdarani Sedefiaroin fe vd Cua reddtderit, atqiw in «Im*
mofyna&beiieficio aliquid eonculefk, hocdtenfciiriiin^
acc!^ere,'fihe iHlBi, dii cdUatiim ifiieratf aflmftt wiBfiMfai-
funat. ifm0 4A Ineonm, Dotmm MCXLHIi mtptjlkgfyth
Ttmthiietnmtttmfitiert, pundam MMmJkUmmt^ Hr-
■■■■ X"XX. **
t>9i$0t« Otsbovii tjtt^lm Comitu^ MimslUmS,
Beitigm FruSumriettfis,
fUf; • piUgjl>K hmmm coaditkmii, niifwye fidftfci wtm^
« ^ MC, wfifai in fe«mtln^d^att ii»ftb«»rfiim f f>w
«rk le volMric^dciriiaMitumiuifariatBri quaMU^wkm
traUfitorlft, Mt qnam cderritait labentia bene liilffnfii» 'ipi
-' M reoMdid «imK fi», ex^Us aliqiniiAriodv SanAawm
t MiilU «iliibto maadfiu OMmilarit4.^iURwmi in fM^
viia iad ai^gmnttiim vii«vtttm prgfidK) 4^ Hl «d PVdfin^
'<ccible^ depofitis corrbftibilibus indumends, con(cendat.
HacegoC6»esOTTHO,00cogiiome«uVItH£LMtlS,
confioeratione proToitacns, quid<ftfd nrih! ^undoni ^ha^
tnm flicceffion^ (oi dtmadotustraditionenA, t^c^tlulem
coafcriptioneinius profrietacis cdfatingere deciernUu^^^nfiRi
^s Panmartim & flttmea Pmttfti^ &fiunien dnriie iattfU^Cby
. .- . . . , . ,. quod
(k)'0«ilto)O^A*}>d»<|aotifliMlip.f^. /
(b) ikiHsiamia} ToigoDaiiclaiialtt»
!
' • ;CEt»TUSId n . . m
jftod inxta nrbemivM-M» (c> cuntt, ttadp & dono.pfo
jwdepafciwe tiwip» tncf^ac UxQrift; & filkuum k fifia^nny
lcuiyiycotiim m<iiwimtMoiiaft^rip^<|O|04tfiaiiy^
cpBftrudum in honore laQdc Dci Genkricis MariX) ian^o-
tnm Martjrirom Bcni|ni atqoeTybnrtit, advidualiumMona-
tWmB,ibiDeojqaaitaiitiHip« ^I>»«tgioai,qdfd^pii(lidni
ftnpcnm lermiBnm tpadodltnr : nifklictt curtem' Qr^ir.
Item villam qWB^iiidcM «i^-gimgww, e«m omnibus ap-
fniiHiilhii. lwa»C«wirfrJfe ji<iMiin'iw»& <5nMg#ir,
dJM.» It Anioilni .QraM», cnoi onuiiiNis irrigBi» fiib, &
-CafiflUifr Iiifet;CMM pofitii. ^ Feie^ & Qfrarimh ^ vii^
iMtt i%j^iiij^ caiD.fyiva jl^mH^^ in fua & Mooaficrium
fmardlycmDemniiws.pcftinentiis-corHm. yttlasqiio^
|fcftijiMr>.fc.oiiaaibm aypiliiditiis eoniia» VaUeqa cmm» «inf
•£SiMr diciair^ cwa C^jeUis & pertincn^ Aiisi mcdictatcaii
adam.yilke cpae Qiuitllfim (d^dickur , cum CaftcUp Cafimf^
ahra PadaBi,&c«tcri» oamSbos aKpie appenditiis-cbnim, &
cam flaiio/tafeMr Ar irriguis qas, &cuai oomi^», cfuc iqr
«o: fiipciicriptatfi tenniiuim coadBdnntun Hanc nutem
Joaaiaawaiineankiu ftri>iliem efie coaftitttco, ut nolltts la»"^
scdum Sacceflbmaiyic mcotum «at Pacentum , fivequdlibct
•ppofita pafotfakpofib aMriiocidumniam-in€trfe,aut contra '
caafiai . &cpii»aiitem tamerario ea» sMfii infriogcre tq»-
«aarit, irattt Oci oiniupotaUM.incarrct«& qaod repccit, via-
^faiare acfccat. Scd prarfinM doaatia amat tcni||KH!C fiff^^
ftafajfisqBe pemianeat, mulas nolHlilnts<pie tefithiu rc^ratf. .
■Otdto WiieliiQis Coaiea, BarcardU», Giflcbciius Vicccoaifi
IIMiCM^BenuKdapilteo , RadaJdntj Rodolftts , .BextHili»'
' . . . . v;. • . . ■ V .: . . »..-. m
(c) Evifteta^ comipte)^ a vcrbo liporedia. Y?re<«
^iyam^f^} GtmiBf OppUii» Pcdanciotif aM jgnaUke ft
^ BIBLICftlffiC^-SEBiaSIANiE
•" • - - - — 1 ri -III
''ABa'fmt hec "Burgufidut V^ , qu« 'Pcrm dicitur'i anmt$-
tai^ndt: Dominkit M X IX» * hdia. /T.lihpef arite Henw» /»■
^ufio. V. JSjil.'Novm^8; £go Fuldradum<XMiiHtecogQ6^ -^ -
: .■-■• .'• /•■ XXXI. ■'. ■' ;.:^. ,'..■ ■;
laltonMDe SwaKic iadtvidttaeTtSmtad^ feti^
t)$«. I/^AROL&S, iGvina favente iUmetnia Rma0mm Im^s>'
*^ /w; y?w/^ Aagufiui, ^ Bohmia *«)t, «d pcrpctiiain i«
fnemoriam. Inker gtorioncs reipiri>tieae. eoras, ({uibiB iltiip<»>
iriaHs EmiDenda pro fdorttm quiete fidcMMi fffidtteiedipiat
tur expoDercj incor illa foUicicttdiHttm Inferialiura <|Dod*
idlana ftudia, quib«s noftor animus frequentnrdifbralMar,ilb[
Kd>is eft tui-a praecipua, ad illttmfedulum-di^tinaiiaaf afto^
'Aum, qiialiter fanAam Mktrem noftram wemeimxit «cct^
'fiatn , & digtiis pue devodonis iivoribus ^mpl«Qnum
. ,^oc autfem tunc \^o% exequi rite pei^dirattc, dani fingainf'
mim quidem Ecdefiarum & EcdefiSuRic^rum peHoiMrum li^
<bertates & jura intafb (ervamus & liberilibiulmperiaiii M»>
'^gnificentix gratib gratioGus adaugemus. Hinc flttittmfiE
'Regem fiipremum, per qtiem Kegntm nohk & fm^riim orlm
eft creditum, devote recogao(cimus,&fiicri Imperii- glortaoi
'inrtutum operibns praeciptto quodamreddiBMiypraeconibgb-
-rioram. Sane pro parte venerabitii Giuleim, Eheedimnffif
'Ardiiepifiropi noSan^ic^^iJia^eriiRomamTri/bimerariiJhMr
•Upis, 8c devod diiefti, Majeftad hoftne fiitc humilicer foppH-
^tum, vxtyCumfiuEhradmmfisEcckfiaNobktifacrab^ark
hitmp^riUibusfitfit^dyit) f^ab,Hmmkm temporaB6s,^n^
•nk^er clara mmorue qmnubm Imferatonm ac Regum, Prade-
' . ,' '■" ' ' ces~
<«) SabfieW^ Bc|^t Arehttenfi* Gxz. BmrpmJ^d^tal&ODt, ^uodfiU
Iflsp«ratorei olim vindicabant Ut luiidHMaiMli^rnsp.^T.
CENTURIA IL i^
cejforum mjhwum^ liferas , privilegiay (^ ffratiofa iniuhafit m
totum exmpta, cuinque temporalia^ feu toiztemporalitas^vi$>^
dem Ecclefiat reputetur^ & fit in veritate^infigai lacri Romant
Imperii Principatus exemptionem & Principatum hujusmodi
innovare, approbare & de novo conferre&concedere de Im«
periali Majeftate dignaremur. Nos igitur ip/ius Archiepi-
icopi luftis &4evotis prectbus tanto dignati funiustbenignius
iavorabilem adhibere confenfum , quanto evidentius ipfius
merita, fides eximia & intemerata fincerse devotionis con«
ftantit) quibus ipfe Celfitudinem mfiram ^ facrum Imperium
^ jngi ftudio veneratur, uberius promereri nofiruntun Decer*
nimus, &hoc pratfentilmperialiedi^o perpetuis temporibus
ex fcientia certa ftatutmusi dc plenitudine imperatoriae
poteftatis, iit paMm ARCHIEPISCOPUS EBRE-
DUNENSIS9 fmquefuccefores,perpetmArchiepifcopiBre'
dunenfet reputefftur^cenfeantur, f$fint reaUterJiCutfuntyinveri-
tatemfiridS.R.L PRINCIPES SPECIALES, Tem-
poralftas quoque eorum , feu quaevis temporalia ejus«
dem Ecdefiae reputentur, cenfeantur, & ficut realiter proue
funt & fuerunt haftenus, fpecialisnoftri&ipfius ImperiiPrin-
cipatus. Nos quidem Archtepifcopum Ebredunenfem, qui
nunceft,& qui pro temporefuerit, nec non praedidam Ecde*
fiam utpote infignes Principem & Principatum noftmmi Sc
& lacri bnperii ab unherfis f^finguiisDoministemporalikus, cu-
juscunque pr^eminentiiey dignitatis, conditionis autftatus exifiant,
^ eorum furisdiUumeypotefiate feudifiinSiane ex certa^fdentia^
auehoritate imperiali liberavimusi & tn omnibus ac per omnia
liberamusi exemptosque liberos cenferi & efle volumus, & in
millp prorfus haberi obnoxioS) aut adftriAos hujusmodi Sal-
vagardiae & proteii^oiiis noftrst bnperiales Executores & am^
fervatores petpetuo Venw^iles, Taurinenfem, t^gnenfem ^c
Carpentoraterfem Epifcopos^ Principes ^ devotos mfiros dileSos,
jU eorum qoemlibet difto Archiepifcopo damus, & authori-
Gg tate
2H BIBLIOTHECiE SEBUSIANig
tatequa fupra) cum plefla.potellate tratisgreiTores , invafores
& turbatorcs diftorum Archiepifcopi & Ecclcfi», fuorumque
hominum bonorum & libcrtatum, poffertionum, i& jurium,
per fe, vel per alium, feu alios pnniendi & coercendi, poenas
cxigendi ^tque levandi , aliaque omnia & (ingula faciendi &
cxequendi, qux in tabulis funt, vel fuerunt opportuna ( te-
nore prxfentium deputamus. Volentes infuper, &^aaem
authoritate, de Imperialis etiam potcftatis plenitudine ftatu-
cntes, ut m Tetris ($ ^urkdi&ionibfiss qu£ah Ebredunenji Eccle^
fia a quibuscumque intra facrum tenintur } f^ recognofcunt Im-
ferium ad Archiepifcopum pradi^um recurfuni prompte fuerit^
tanquam ad fuperiores proprios per viam appeUationisf^ alia /p-
gitimajuris reinedia, liber poflSt haberi curfus 5 & Archiept-
fcopus ipfe, quieft, & pro temporefuerit, pro dcfeniione Ec*
clctiae fus, ac bonorum, poffeflSonum, juriuni & libcrtatuni
carundcm) ac ipforum recuperatione, cx juftis & legitimis
caufis, quotiens opus (uerit, bellum indicere Scprofequiy ac in'
toto Imperio arma portare valeat, atque poilit, & jurjsdidio-
neni temporalem, ubicumquc ipfum & diAam Ebrcdunen-
fem Ecclefiam illam conftat habcre, ac etiam jufto titulo in
, pofterum obtinebit, criminaliter, &cuilibetlfbereexequi,per
fcvelaliumi feu alios^ quos ad hsec duxerit ftatuendos, con-
tradidione vel impedimento cujuspiam non obflantc. Sta-
tuimus infupcr & fancimus , ut Archiepifcopus Ebreduncnfis
Ecclcfiaenon pofRtynecdebeat^coramquoviif a/io,quamcoram No^
bis feu facejforibus nofiris Imperatoribus (^ Regibm Romanoruinj
feu imperiali eorumjudicio trahi^ vel conveniriy v^l quomodolibe$
judicari. Quidquid contra hoc fadum fif?ritv'Coipfocarere
viribus decernentes. Nulli ergo omninx> hominum &c. Si-
gnum Serenisfimi Principis (fDotnini^ C AROLI IV.Romano^
rum Imperatoris invi&ifiimi^ fS gtoriofiffimi Bohemiie Regis. . 7J?-
fies hujus rei funt : VefterabilJ^ Armeftus^ Archiepifcopus
Vragenfisi Joannes^ Glomicehfis) Theodoricns Mindenfis Epi-
fcopi|
CENTURrA 11. 235
■ fcopij IWufiretBameym Stctinenfis , Henrim Magnopplcnfis,
BotroFallerem, Bergeftfis, Joannes, Tyeflini Duces } ncc noii
fpeftabilcs Burchardus, Burgraviiu Magdeburgenfis , Magifter,
Gtritela^ial», Albcnasdc ArcbaU, 8c Jzcobus dc Fierflem-
berg Comites , & alii quani) plures , prxfcntium fub ImperiaU
mflre MajeflatU fi^Uo tefiimonio licerarum. Dattim Pragt
mno. Domini 1350. IndiS. 7.14, Kah Martii,Regmrmnoflrorum
aono IMmperii vero IL
XXXIL
DonatioLeotaldiy Comitis Matueonenfis^ Ecclejta
Quniaci.
^ - £x C^ftulaxio Monafterii Cliuiitcciiiis*
EGo LEOTALDUSy Cmes Matkcmenfis, coiifiderani 95^4.
mukitttdincm peccatorum meorum^ quae in hac mifera*
jbiU* viu vhrendo concraxii fimulque.tremendi Judicisexamea
ei^avefceni, qui peccata hominum nequaquam impunita * • ^
^imitt^u Decrevi cum confiUo Uxorls mese & optimatum
meorum^ de pofiedione mea^ quae mihi a Domino concefl^.
.eft) aliquid donare pro falute animaemex&filii mei Alberku
I4atrisqu9 meae jEce^^M^^omniumqueAnteceflbrummeorum^
cidemL pmnipotenti Pomino &'Cluniacenfi Coenobio, quod
«ft confifcratum in honore^B.B. ApoHolorum Petri & Pauliy
cui Dominus Abbas Aymardus przeft, pariter ac prodefle vi«
deturv Manfum fcilicet de MaflSonerio, quod fitum eft in
,fifff^uf(;Ucen/f^ juxtafluvium J'^^^^»^^ cum tota fibi adjacente
texfa^ cifItA& iiiqilt^ (y^^jf > P^^^ui^ pircariis, aquis/itfbiett-
diniy, & cum lino (ervb hbniine Gbnterio^ fiiiisque^ejus ac .
filtabus, &^>mnfbus in^mea^quirendis. Terminatur aii^
teih terra, ab orienfe fluvio Saginue^ ' ab Auftro terra SmfSa^
Mtrii'^ & xt teclavoTivii ftdtaiiie ilfewfe^,/mvi deCapeUn
& de ipfo Maffionerk usque ad terminumpublicum, ab Aqui*
kmeterra Francorum. Si quis itaqui hanc meas devotiohisf
Gg 2 : clee-
2^6 BIBLIOTHECifi SEBUSIANiE
eleemo(ynafn (quod abfit) aufus fuerit contradicere , feu in*
vadere vel calumniari, divini anathematis excommunicatio-
ne feriatuti ni cito culpam fuam recognofcendo, poenituerit $
&infuperpropterea quam injecit, iibram auri componat, ac
deinceps ab invafione qttiefcat. ASum publke apud A4atifc0'^
nem. Signum Leotaldi Comitis^ & Uxorii ejus Rkhildk. S*
Alberici filii eorum> qui iioc donum laudando firmaverunt, &
fcribi inferius. S. Sigaldi, S« Vicardi, St RodeHL Datapet
manum Bemardi^ VIIL Idus Majas , tt^mxitc LOTHARIO>
FrancwUm Rege. (a)
XXXIII.
ConfirmaUO Frpvikgiorttm jihbatiAS.Benigm
FrH^uarienfis. '
\ ' . Ek Archlvo cjasdeoi Mouiflerlf.
IC70. 'A LEXANDER (a) Epifcopus, fervus fervorum Dcr,
/*^ Venerabili ALBERTO, (b) Abbati MonafterH fandbc
^ariae, fifi in Ipporegienfi loco^quidicitur Fruffuaria yVa\%i\\it
liiccelToribus regulariter promovendis in perpetuum, falutenu
)Ex confideratione hujiis fan^ae Apoftolicae Sedis^ cui Deo au-
khore, licet indigni meritis, pracfidemusy cogimur univcrftt
Ecclefiis providere, pracfert;im lis locis | qui pia religione po?«
lere hofcuntun Mulco enim Domino noftro Jefii Chriftb
jrolUcitudinis noflrae curam pkcere cohfidimus, fi fervosejus,
ut fibi fecurius militare valeant, a turbine fccularium per-
turbationiam fcuto poftrae proteAionis defendimus. Qniy
Droptcr^ fiU charifiime,. cuminterventn dile€Hffin^x fiKae
' , noftr^.
m^mtm^^ U 1 II I » I I I f I I ■ I I I , • I ' I ^ I ■ > I
' (a) Repmmte t§tbm^^ fpdtu^um Rege ] id eft^ nmioChrifti 954«
ijao Yiyeb^t a4hac jl^Mbii Cluniacenfis Abbas» &: rcgiiare
ccepit LotharirUS. . .
i%) Jkxdnder:]tzif9itL "
(b) Alberto] edamcjusnonini9l[.CDjasgeftariJeinClftrM^/JSj^^
Pririfm^yA C^. ^7. ttti dc hac confiraMdo^^
C^NTURIA ri I ^7
N
fioftrse, A G N ETIS Imperatrtck, tum diledi ac Venerabili»
A N N O N I S^, Cohnienfis Archiepifccfi^ rogiitiOiie^ tuit etiat^
predbusper numios tuos inclinati, )am diAamMooafteriulK^
per ihidlum (ervorum Pd contonftimi^ ibsque aliqua itoM^
lari potentia adlaoc quDd clTc videtur, pen^t, quodqii^ ^
ba^^enus fiimma devottoiie ad hanc (anftsun atdem refpexic»,
fub mtela Apoftolioe defenfionis fttfi:ipimiis&confirmamu«$
& quidqutd reAe habet, vel deinceps eft acqusfiturus in mdr
billbus^' imo & immdiilibusY «u ut »on liceac cuiquam ma-
gnx vd parvsc perfonst fervos Dd , ibi vd in Cdlis fuis d«-
genteS) inquietare / vel de fubftantia fiia immitittere^ ncc
quicquam de e)us jure in alium transfeire^ velXcculare placi*
tum facere. ^ SpeciaUttr awem /jBipar^f^EpifcopOi neibi
flofpiticim facttty Apoftoli^a atiihorittte tntcrdtciliputi.falvo
omnibus Ecclefiae Romanx privil^o. Si i^uis aittem tomf •
rario aufii bujus noftrat fan Aionis pri^ef^um in totiim , Vf 1
\n partem infregefit, nifi digna dttisfiuSoDeiemepdaVerit^
'tfdrit fe Apoftolicae excommonicationisi & anathemicis vi«-
^culo innodandum. At vero^ qiii proiniuitu cuftos & obfirr-
vator extiterit) peipetuae benediAionis abundantia repleatur.
Dmm Ij^sniznxk6 Domini M LXX.
SententU Deiegiiim^ PafJi>fuper diffidiot ivr-
tme int& Efycofum Gmevenfim ^ Mmachcs (3umaci>
- ''- Hmtmcifi^S.EugtnM.i
' . ' • \ &'iDirndario iifo<»fterii CTaniiicenfix;
In nomtne Dotnini noftri JEfuChriftL'
Nno Incanationis Donrinicac M € LXXXXVHL Ego n^t.
RAIN ALDUSi (H) primcLugdanenfi» Ecdefic Mi-
Gg % '■'■ " ' niftcr
(i) MMiim\ Conutis f oiefii Wm^ ^dun .fiipni jain «luuffliu*
1
238 BIBLIOTHECiBSEBUSIANiE
nifter humiUs^ Siephanm,c]mdcm Ecclefisip Decanus, &; 3^ofe^
rannus Abbas Infulae-Barbarse cognitoret caufae^ cndeUgatione
IniAnii Pontificis, quae inter Doitnihuin NanmeOintm (b) G6«
-bennenfem Eppfcbpmn ex ima p»rte^ & Ciuniaci fii S. Eugendi
Monachos ex patte aiia^ vertebatur) ex/eo qi^d idem E^*
feopus in quibusdamCapellis, quas eorum Monafteria inGe*
bennenfi Epircopam habent^ fine afTenfu & pmfentatione
Ipforum inftituit CapeOmos, cum ad praercriptaMonafteriaede
jure xotnmuni pi-aefematioaem pertineret iidem Aioo^chi
conftanter aifirmarent. Vifis & auditis allegationibuf qtrius*-
quepartis^ & atteftationibus cum fummo labore & fQlUcim-
dine, !& virorum pradentum habitpcoofilio: Ele^ionefn &
pnefentadonem C^peUanorum in hisEcclefiisi eisdem Mo«
nachir adjudioafimus» finlicet Monafterio S.iEugendi jttf Eo-
cltifiis de Seysjiacoii Nevidunoj &.Epifcop)im Gebennenfeoif
sul reftitutionem gagerue, qnanthabQbat io Venna^ eadem
Ecclefiaf IX.lib«is priiisci foluds^ cbndetdoamus, Mqn^fteri^
Kantuaci in £cc\d6iiiRMmiMiaci, (c) Ingiaci) Gigniaci^ Tar
lu^aci, Ameyfiad) Viriaciparvi^OavQrnay, PaflSniy Ro-
roagniaci) Breho^AbbesgamemiiCQn^ellesi ChondoreyChan'-
txi^ Serrieres, ArIos,.I)oj^e$| ViX^ Bitii%ci.^A^(^p^ff
elediqnem & jprxkMztipncm^idJudicafnfiSy Monafterio &Vi*
Aoris in ^jfclefia de ChHlonay, &ad reftituendam Gageriami
quam eadeiri Ecclefia 9 QuxHte. h^bfsbgu^^^pjaefat^Df) Epiff;^-
pum condemnamui^ MQiiafterio de.Patertiia(:q in^Efrflefia de
Tela, Monafterio.de Conchin^na in Eqflefia deThifes ele£lio-
nem ff pr^fetu^mnm Gia^ Epifcopo vero
Gebenncnfi eleffionern (^ frafeniationemljsi^limxm in iis Ec-
- • ^ :u cLefiis
(b) -Nf»?«?#/»w>l five,Nantelmiim,qnlfxPrivc^Y^^
. thuficnfis Ordinbj ad Epifcbpatpm GcbcnneiiAfm cvcduf cft 5-
.obiitIditLEcbr^UQ5^_ .
(cyRumm^ vidgoRumUli,tippidum.Ducat|ijCcbftORcfii,.
CENTirRIA IL ' • ' ,2^9
cleGis adjudicamus, In oAo EcdeGis de fioget, rdlicetSandac
Radegundis, Sccla:, Jarfiad, CafteUaris, Monte Capella de
Certy, Allioiri i& in EccIeGis de Fringe, Cbuella, Chomotkf
teti, Caftellionis, Salanchiac & SanOa: Mariae de Ripa.
XXXV.
Onjrmaffo BKlDEKlClMblOBmmi^r
feraterisy PrMleg^twnEccleJf^ Genevenfis. .
Ex Vctcri Cod. MS. rct. Gcncvenfmm,
In Nominc Sanftac & mdividuae Trinitatts- •
ipR I D E R I C U S , divina fdvente \clementia Romanorum l^ejc 1 15 J.
■■" Augufius.. Quamvis oinni petitioni^ quac ^d ufum homf.
num^ & ad utilitacemfpedantEccIedarum, ex culmineRegi^
dignitatis dignum ducamus acquiefcere, prxclpue tamen ob«
fecundare proponimusi quibus in adverfis, ficut & proprii^,
idem Nobiscum cft animus. Jgitur omnium, tam futuro-*
rum, quam prsfentium ChriftiRegniquefidetium^ ih pet^
petuum JToiers noverit induftria, qnbd venientem ImCuriatn
noftram diledum noftrum ARDUCIUM, Venerabilem Ge-
bennenfem Epifcop.um , C.cut tantum Vrincipem (a) noflrum
decuit, benigne recepimus, & in iis, quae ad Domum Regi^
. Majeftatis fpei^abant , IniperiaU fi^eptro eum promovimusj
deinde piaf petitioni ipfius clementer annuentes, quaecumque
bona.
(a) Priacipein^Eifx^o^m Genevtnfis^ (icot & Ldufanenfis^ Mdurid^
nenfiSy Augufterffis & Belltcenfis^ facri Aeni^ni Imperii Priikceps
dicitur, qui omncs olim ad Imperialia Comitia convocabaa'
tnn Ut & Archiepifcopas Tdrenidfienfis^ quae .dignitas cis a
FRIDERICO >&NOBARBO, Sdhaudui nomioU.hoftc
infeniisfimo , viriis tcmporibns cohccila fuit, nt Sabaudoriim
l^rincipum , in quorum Pomihio hi Fraelati crant, potentiam
aliquo modo imminueret ; quod irato Imperatori non fucccs*^
fit, Prddtis fiqmdem ilUs nuebim Prheipis nomen remanfiti aih
tbcritae v$ro fenes Sabaudum.
ti49-
140 BIBLIOTHECiE SEBUSIANiE
bona vel polTei&ones EtdeOac (ux Gebenn. poflederit^ aut in-
przfentiaFum poflidet, vel in futurum largitione Regia feu
obladone aUorum fidelium, poterit adipifcii K^a authorita-
te eisdem Ecclenat ufibus^ in perpetuum profuturi$|Confirro9*
mus, & prxfentis privilegii fcripto^ tam prxfato Epifcopo,
,quam fucceiforibus corfoboramus}^ flatuentes, ut nuUa ma*
gna vel parva perfona hanc ciofinm confirmationeifa infiriA-
gere prxfumit. Sed fi quis (quod abfit) contumacia duAuSt
huic noftrx corroborationis paginx temere contraire tcnta-
verit, Regali banno fubjaceat, & decem libras auri in compo*
fitione perfolvaty medietatem Camerae noftra^, & medietatem
jam didac Ecdefiac. Et ut ha^c omnia dmnino in pofterum
intemerata&inconcufla permaneant, pracfentis paginar^Sigilli
noftri impreifione munitaci tefles fubternotari fecimus, quo-
rum nomina fimt harc: Humbtrtusj BiJuntinuiArchiepiJcopu^i
Atdmnuty Bafilienjfs Epifiapus} GMfttdut^SpirenflsEpi/voputi
WcMo^ DuxSpoktii Matthanis, Bux Lotharingia i Fridericus,
Dux SuevuBi H.Magnu^, Marchio de Badeni Nugo, Cmes ie
Alfasi Leoderictts, Comes de MontebeUigardo ^ ^ alii complu-
res. EgoHETOLFUS, CanceBarim , ViceARNOLDI,
Moguntinenjis Archepifcopi & Archicancellarii y recognovi-
Datum Spir^e^ XVI, Kal. Febr. anno Dominica Incamat. MCLIIL
regnante FRIDERICCf, RomanorumRege gloriojisjimo^ ann§
vero Regni ejus IL
XXXVf.
CartdHumbertu Bifmttnenfis ArchtefifcQfu
de Balmefji Cosnobio.
Ex Cartiirario Monaftcrii aaniacenfis«
HUMBERTUS^ Dei gratia Bifuntinenjts Archiepifcopta ^
PETRO, venerabili Abbatl Cluniacenjiy eju$que fuc-
celToribus rcgulariter fubftituendis in perpetuum. Ex in*
jundo Nobis a Domino Poncificalis dignitatis ofiicio admo-
nemuTf
CENTURIAflt r 241
«emur, Ecdefiarum paci & utUitad, qnantum poflumus, Do*
mino auxiliame, providerciquod utique nunc ef&caciterinf
plere fufficimus, GmaiprumJioftroritfQ^ &, ma:ximeEOma-
iiorum Pontificttm-veft^ iolweremiM. Hiflc< igitur ^uotl
•a Domino Papa EUGENIO (a) deBalmf^ EccUfia 8c ejmt
j^ertinendis Ramtam t&y qttmivideMcef pro^er fcehu » ftud
Bdmenfis Monaehi, ad.CMtim^um.finiSkMmanie Ei:cUfi<ei in
^lagifirwnOTh.ERTUhkaufieJacnkg9cmmJhwtt,tfp^
fter reSgiorm defeSnm, quae ibi maidMe deperierat^ loco ipfi
nbmen & dignitatem Abbatix in perpetnum abftuUt-, vobiS'
que, & per vos Clbniacenn Ecdefic perpetuis temporibus in
JPriora/insxu-dinaiMum^dedit, ratiimi&iaGonouffimimalieK
(rolumus,.: DcmaniusitaqttefnB&tam.EcsdefiamiAcAnMi^Sfli,
cum oo(tflH>us appendkiis fiiis libere& qniete, qneflsadmo-
4um a Domino Papa &Aum eft, & voins &£cdc^ Clunia*
«enfi.pcrpetuo poffidpndam concediiitt»i Jhho.jiore\f^.teW'
remia&funtieusEccUfia,i^nefira^ fitca^ilin.n^^^^
my trnn in ffiritmdilm. quam temprtMm>: AEhmi: Bifimtii,
nmio ab Incamat. Domim MCXLIX. IndvftXL in pr^efintia
G U I D O.N.I S Fresiyteri CardinaUt, tit. SanShrum Ijiurentii f$
Damafi. Ego . H U M B E R X US , BlfiintiMttfis Archiepiica-
pus, Ego Guiklmu^ <de Argiael. Ego VitdmM de ViaUi'
btts. ' Ego Petrus dc S.Maurido, Teftes Iiu)us.Vd fiim:
Aytno , Prior San<Stae Marise Bifiindij Huge , Prior de Foya j
Petru$ MileS} Dominus. de Leya \ Goildmus, MUei dfiSallnt»'
• -■■••••• ■' •xx*vii:;-; ; '•■•'""; ;'^'; ~ -
Cluniacenfi.
"iBz.CttDilano M«^^"' Clmhfwtfii.- . ■ . — •
Q^oniam^di^MtfiuturKUt^feji qpm Rcges agnaiit,!^ eo xs^^*
regnare videantur reUgiofosviros^fiCv&mifiBriiorditer
: ■ cpri«
(•) BHgemo\ Ccat.I. u Sit coaocxtUtem habetcumhQCcapttCt
Hh
a42 BIBLIOi!TH£Ci€ SEBUSIANiB
confotendo religiofa loca, donationibus& beneficiis excoi^
lendo. EapropterATl?/ FERRANDUS, (z) Dei gratia Rex
CiifieB£f$ Toletis uaa cum Domina BERENGARIA(b)
•Reginay genitrice fua, terrelirc regnutn tranfitorium attei»-
dentetf &codeitisparticipes cfBci cupientes, ad cujus obten^
tum, dchis^ quae tranfitoric polfidemus,ps|nperesChri(ti ami-
cos Nobis & fiivorabilcs facere defiderantes j pro remedio
& Reginx A L I £ N O R I S, quibus 19 prsdfenti regno digno^i^
'murTuccedcre, in coelis divinagratia aflbciari mcreamur;
ncc nbn falute corporis & animac noftrac& genitricis noftfar, .
-^imaicartaotdonatianis, conecffionis & ftabititattsDeo &
lilonaftcria Clniifa^^eafi, quod cftconftruAum in proprio
'4iZ&)i^pndece(roris n6Mj A^MitanHDitck, WILELM I PII^
& vobls -Domiiio Gerkldo^ inftanti Abbati, & veftris fucceflb-
^i&usvtetique Monachonim collegio, ibidem Deo fervicn^
dum, pmlcnti & iutnro perenniter vaHturam. Donamus
ftaquCf &perpetuoaflignamus vice annua colligcndos inred*
ditibusy2rAMrii^;ii noftrarum de Accentia CCC aureoS) de qui-
bus vobis & quibuscunque ad Capitulum converiientibus, -
una tantum diemm generalis Capituli fiat praeftatio compe-
^ tcnter« Mandantes, & immutabiliter ftatuentes^ ut, quicun-
que' dcinceps redditus Salinaruih de Nobis tenuerit , didos .^
aurcos tcncatur voIhs pcrfolverc certis temporibusannuatinK '
Volumus & ftabilimus, quod hoc fadum no^m ^Baronum
noftrorum confilio & apprpbatione roboramm & inconcus-
funi m«neat & fideliteir obfervetur. Si quis vero ex noftro
vcl aliquo generci afifii temerarto noftne donationis & con-
ceffio-
( ' (ft) B^rniukii] HifioiSd HUjMiti «am RnUHMdm vocMit, ejii»
' iiamvAt tMkimi' ^'■> - ■
(b) BmHi^rUl Alfonfi m CalldiaB Regis m.
(c> 4ie^anf\ Lcgionis Rcgis.
CENTURIAIL 24)
Mllionis privilegium iofnngere, vel diminuere tentaveritt
omnipotentis Dei indignationem incurrat, actemis cruciad»
bns mancipetur, &ad terrorem iUorum^ qui temporalia Aip-
plicia timcnt podus, quam xtemam poraam^ injungimus
cemporalemv vel pro violatione feu deminutione privilegii^
quinque miiUa aureoram Regiar parti per(blvere teneatur, &
damnumi quod vobis vel vocem veftram pulianti, fnper hoe
intulerit, in duplum reftituat & emendet. FaSa carta apud
Burgas A7/I die menfis Sfanuarn, Htn MCCLVL anno regni,
noftiL&Egoi?r;rKregnansinG^^AiC5^7b/r/tf banc car-
tanii quam fieri )ufti , manu propria confirmo & roboro*
RODERICUS. (d) Toletanmfis Sedu Archiepifcapm^Hifpa'
marum Primof, confirmat, Tellius Palentinus (e) Epi(copus^
jGeraldus i$!firo^i^/ Epifcopos, Dominus ^4^««/^ (f) Epi«
fcopus , Dominicus Placentinus (g) Epifcopusi Joannes Domi*
Hi Regis Cancejlarius^^hu S. Auderii|COAfirmant|&Z)MMif«
cus de Sma juiru Cancellaru fcripfit;
XXXVIII.
Trivilegium^ a Domim jdnthoms^ Ordini
Cartbufienfi cencejfwn.
ExVetcriM&Codiie.
NOs HUGO de Gebennky (a) Miles, Domintts de Antho^» iS^
iie & de Varey, dileAis fuis univerfis^iri/6t;iir^JudicibuSy
Hj|i 2 Caftei^
(d) Redericui] qui hujmFeinuidi Rcgis geftomm Hifbfimiciipfic.
(c) P/Jmwm'^ Pabmce Yuigat in CafteUbe Regoo fiil^ Axchicpi-
fcopatuv
(f) Akulenfis] AriUf fab Archicpifcppatu (^mpofteUanOt
' iS) Placetuinui] Plaifancc* : - )
00 H^i^dc Geimmk} Amcdd^Cofflids Gebeonenfii, ftAgneds
Cabiloncnfis fiiius» qui primis nopdis UabcUs doAndionc An«
, dSioniSi Fcrogiarum dc GofdaniDominc conjundlas l^t»
/ i
24¥ BVBLlOrMCM*^ SHBHSIANiE
C^fleHaiiis^Miftralibus^ Pedagiatoribus^ Gabellatoribus, &
^s officiarns noffaris quibuscunque,ad quos praefentes literfl?
pmrenerint) vel eorum locatenentibus^falutekn& dile£Ho<'
ifem fincenam. ^; Cum bonae meitloriac Guichardms (b> quoht'
iamDmii^m deAnihime^ dudum conceiTerit de gi^tia^ tfptcitHi
&)>ro remedio animx fusc^ & animarum Anteceflbrum (u6-
rum, diledis noftris Viris Rdigiofis totius Ordinis Carthu- -
(ienfis, indulgendo eisdem, quod ipfi Religiofi, & ebtum fa;^
miliai^di & nuntii totius Ordinis Carthufiae, ut res eorundimi
& beftiz univerfae per totam terram fuam falvi & (eciiri per*^
tranfeant) absque aliqUa exadione pedagii. Nos igitur, prae^
.deceflbrum noflroruih Veftigiis inhan-ere volentes^didascon-^
ceifibnesi libertates, priviiegia &immunitates concefTasViK
concella^ ut pranHclttir, ^i^ Nobis & noftris laudamns') ap-
probamUs iS: radfitamus, ^tque omnia alia de no vo facimus
^rxdiftif Rtligiofis , uode vobis & veftrum cuilibet in foli^
dumtenore prxfentium prascipiendo mandamus, quattnus
pnediAos Religiofos & eorum hiniil^ires res & bona ipforum
defendatis^cuftodiatis.'& manuteheatisj Et quod Religiofi
pneciidi nec eorum familiares ullo modo Leydam & exa^io-
nesquascumque, veletiam aliqua pedagia de fuis propriis re«
bus fblvere teneantur^Et quod eispro tranfitu^^?/^ publi*
ori ifd ¥l»rDiA ^WPQQliQm) vel etiam pro flodificatione^*
rxxtti vel gontium^ .fi de novo iierent, aliquid exigaturi prava
•confuetudine non obftante^ fed liberi & libere eant &redeant^
& bqna eorum ducant & reducant, quocumque eisplacuerit,-
praede^dSbrum nofirorum & noih^ Hberalitate fpeciali prac-
lciriptkcdtagiudentesi prout faacc in pracf<^tibQs Uteriiplenius
r _ .con-
^mmmmm, i i ■ , •.-■ i ■ f, i ■■,■■■■ i u. ■ n i ■ ■ >i— ■ i ■■ i i i ■ ■ ■ ■ i ■ i'i . ■ n * i' , ,^
(b) Guicbdrdui'] immDnitatcm illam pcdsgti (de qua hkferiho)
- -'• ' c^nctflh Otdmi; (^ annb ubo.' He cottfM&^GiUchar^
'' . di de Anthone^ejus fiUi, fub %iUo Raynaudl|^At€liiepUcopi
t.iigdancii&. \
A
CENTURIA IL : • £45
continetur. loAiper volumus^ prxcipimus&mandamusy uc
fupra) quatenus pnedtdam conceflionem per Nos hAzm^ Sc
emnia, univerfa) & fingula praediAa iavtolabiiifier obfervetis^
Sc nihil in contrariotti bidmtj siec fiefi permittads, & adfnr
pVadifta omnia facidida & impleoda alttr veftrum alterum
non expedet. In quorum omnium robur Sc teftimonium '
Sigiilum prflcfentibus litteris juifimus appooendum. Datum
oltimadie Maji, aono Domioi MGCGLIIL
XXXIX. ;
Frhilegitm HENRICI Imperatorts^ Monafie^
. rkSan3iB<nigniFf^uarienfis,ftyhfemi-Barl^
I Ex ArchiTo ejusdcm Abbatlie; - |
lo NorakieSandae & iodividuaeTddoitatis»
Hfi N R I G U S ) Dei gratia RMtani^um Impefator Augufliu. 1014,
SicUt pro xdiBcatis locis San Aorum, ne a ftatuto fuo de-
ficiant) noftrtim eft juvarfe. Ita pro «dificandis qoaerentiutai
precesbeftignedebemus recipere, &utftabilitatis efte^um^cak
piant , pia ioUicitudine procurare. Hujus rei gratia^ A Ah^
ii^WILELMUS (a) noftram clementiam adiit, petens
quoddam Monafterium noftra authoritatecorroborari 9 fimol
in loco, qui dici^urFrudhiaria^ ex pt^opria hxreditate fratrum
t\asj Gotfredi, Nitardi atque Roberti, in honore Sanda: Dei
Genitricis Mariae; , Sanftique Benigni Manyris conftTudum^
velut in Carta (b) judicatus a Gontardo Diacono, edita cdn- ,
tinetur, cujus precibus fufceptis priiis regali praeceptoconftp»
mavimus. Dehinc ut ftabilitss permaneat, imperiali authori-
tate corroboramus^ fub noflxa defenfione ^ ea ratione recepi-
Hh 3 muS|
(a) Akhfi If^Milmus^^tdVictt^zrx^^iBenigni Divionenfis ^ qui Mo-
nafterii SAnRi Behigni Fruftuaricnns Fundator cxftititi uti jatn
fupta diximus» ^
( b ) Cairts ] ^ quam rctnlitf nuoquam latis laudandus Dominoa Efi»
fcofui Sdiutidrum. Cbronie. Hifi. Ptd. e. yj.
245 BIBLIOTHPCiE SEBUSIAN^
muS) ut nuUus DuZ| MarchiOi Comes, magoa aut parva perfo-
fia praeBitum monafterium inquictare, aut dee)usrebusinhis
locis fubfcriptus aliquid audeat fubtrahere, a foffzBaibele/io,
via, quae dicitur fiimari per transverfum Gerai^i & per GtUaria
ttsqueflumen Orp, Sc mqucin Bedokdo, &in Amakne, usque
in LofM vemla de una parte, usque in ToduUo , & fiuvius qui
dicimr Padas, in bco qui dicitur Lahraria, de aliqua parte.
fo(ra£4ri!^0/i?/?o^qu9edicimr via Sumariper transverfum ^lmiibr.
nem^Sc per transverfumJ^^ usque Varifia fttperiorem,& usque
vicum MancUionemJSc in prata Remoragia, & usquein RivariatSc
usque fluvium Padum, & dealia ripa Pa£ usque in AJpra, qiiod
cftinfine(j49izin^^i^^ &infine TeJcatia,8cin^ncLaierari£iin*
firaiftosfineseft P^/jp/^mimr^cumCaftello&Capellaieftpratum
Borfine^Sc ^nmvE^kigio fi Fornalk,8cVualdadeVulpiano,\XK{\xc
ad finem fuperius didum } In Canavafio Urbianum cum Cafielk
^ Capella, & fcrvisi& ancilUs ultra Padum in Gazingo, cum
aliis rebus fuis pertinendis. Cum his autem confirmamut
per hanc pracceptalem conftitutionera fc^pra dido Coenobio
femper habenda omnia, quae habet, vel quat habere debet in
hi$ fubterfcriptis Epifcopatibus , atque Comitatibus Iporienfi,
Taurinenfi^Vercellenfi, Novarienfi, Mediolamnfi, Ticinenfi^Afienfi^
Aquenfiy Mkenfi, Mingaunenfi^ Saonenfi ^ Tardonenfii habeat
& teneat quieto jure CafieUum Longobardorum cum omnibus
fuis pertinentiis, & omniaprxdiaiUa &cortes, quas dcdit 0/-
tho, qui& WUelmus Comes, filius Adalberti, Nepos Berengarii
Rcgis, ipfolocoinfira fines Longobardiae, exhacrcditateparen*
tum, & propinquorum fuorum. Statuimus etiam per hanc
noftri pnecepti firmitatem ^ in perpctuum habendas omnes
Terras illas, quas habere debet jam faspe nominatum Mona*
fterium cx hxreditate Rokerti, (c) quondam Viri nobiliftimi,
qui fuit genitor jamdifti Abbatis U^ilelms i fimul & ex haBre-
ditate
■^■- " ■ , -I ' ■ ,
' ic) Roberti J Wulpiani Comitis, qai Ardoini, Rcgislttliat, fi»tcr
erat.
CENTURIA IL H7
ditace Eriherth filii Gezonk de Stolezanoy inter omnes fines &
pertincnrias, il^rc^ztf cum cafis, Caflrts & Capellis fimul^ &
quod iiabere debet , in AiifafahMamirmu Cykn^Serraloci^Sc
inTerra quardicitur VarneraJcmyiWc Gravina^Scmtcmgnn^
de^quae fuit de Vameda} & in Gratinariaj & inJHwk^St mCelle^
& in Tupnojk in Mmtenajk in Fabricay & in Bredulo^ & in /ri7r«
neUojScinGranafiojSc inRocca-forteJicm clufa qus dicitur/l^ii»
i!a/c47^ & mRaciHj 8c in Laterole, in Garijka, in Cafiano^ & iti
aUis fingulis locis infra Comitatum Bredolenfem, confirma^
muS) & prat&to M onafterio per hanc noftram przceptalem
paginam» omnem iUam haerediutem & pofiefiionesjquac ex pa-
terno & matemo jure debebantur Otberto, qui fuit filius Ge-^^
rardi&ffepoeOtiertiQomitiSf quifecithxredemfuamfandatn
Ecdefiam FruSuarienfem^ quandoPater ejus^ & ipfe, relique^
runtmundumi dantes fe,^ omnia fua Deo £stdis Monachis,
Cortes fcil. & Qdlellaqustquac pofitafui;itin Comitatibus^/^*^
fi, Aquenfij IMonenfiy^ Ebredonenfi, &q;aaefiieriint propria j^m^
didi Otbei^ti Comitis, cu}us filia fiut jff^n^^UxorGirardi^qub-!
rum nomina notata in pnefenti pagina funt : Videlicet Ber^
gimafco, Bredunum^ Montebarnefium , Colomberium , CafieUum
Aynaldi, Gorinam, Bofe, iMuris, Cadenanoy Barbarifcum» Calix,
Criclariolap cum mancipiis utriusque fexus, & cum omnibua.
aliis fibi riteperttneotibus rebus, pofiideat quieto jure, & tc-
neat jam diduslocusomnia|~quacex haereditate Gorfredi 8cNi*
teprdi fi-atram^ quiiadis Monachis haberedebent,,&inCorte,
quae dicitur Cajale S.Evafii, fimul & montem rabiofimiylBtKn^
omnibus pertinentiis fuis, quam ex parte Girardihzhet^ 6c
omnia illa praedia, quat dederant Manjredus (d) Marchio^ &
Berta ejus Uxor, & fratres ejusdem Manjredi, ideft, Alticus
JEpifcQpus, & Odd^ Comes^ & y^r^e^m/tf Confobrinus eorum''
in MatigOj in Scaxnafixio & in Gazinga, 8c in CorteRegia, 8cm
Taurino Civitate, intus &foris, & fi quid aliud inveniri pot** >
eft
(d) MMfrtdus M^rfbio'} SQCufienfii.
248 BIBLIOTHECiE SEBUSIANifi
^ ■ ■ ■ . > ■ ^
eft in altis locis^ & fondis, &Ck>rtibus, dtterrisoftcrnoniseo-
nim} ncc non Sc omnci tcfras illas, quas^vdcderunt Vgo Cle^
ricus & Mater cjus ^ & fratits cjus Anfelm Marchidnis filiij
& WiklmtUy & Taprandus fratret fUii Marchionis OddonU^ id
cft| in Orfingay in Maleriay & in Tridinoy in Comaley in Gme
Oriolay & juxta mare in Comitatu Samenfi, in loco & ftmdo CeUe
& Terrifio^ & in Infiila Regia ; & fi quid aliud ubi invciiiti pot-
eft dc terra OfFcrfionis corum, & ca, qux dedit in Marigo qui«
dam Milesy Alberiais nomibe, quando faftus cft Monachuti
& tcrram quamfccit Ademarius cum Uxorc fua Berta in Rofi^
fihoy & ca quac fccit Onho de Sefiido in Palefiro. Conftitui-
ttius quoquc&ftabiiimus pcr hocnoftrar confii^mationii pnt^
ccptum, ut Abbaspra^difti Monaftcrii libcramba(beatpotcfta«
tem tencndi & ordinandi ccllas, quas jamhabct cx dona mi^
fericordias Dcr, ideft, Cettam Afienfemy Cellam Nevigenfim,
CcUam in Qua^Untfiy Cellam in CavdUiaca, CcHam in Pademoy.
ic fi quas alias X)cu>*dona>c dignatus fucrit, cutn omnibus pcr-
tincntiis canlm , rcmbta 6mnium hominum contradidione
Vcl mblcftia. Signum Domini H E N R I C I, Serenifiimi Cefa^
fisy atque inviBtJfimi Imperatoris Augufii. ^ HENRICUS.
Cancellaritts y vice EDUARDI Epifeopi Arihicapellani rcco-
pm7\ty'' Datumanho Dominic^ Incantafl W^
Anno Domini H E N R I C I ImperatorU Augufii Regis XIL
■ 'XL .
t)(m4tk MatUdis» Comitijpt NiruernenfiSy EccU/U
^ fi-' Clumacenjl.
Ex Camilario Monafttcii Gama«enflSk
laaS. P^ M ATl L D IS, Comitifa Nivemenfis, omniburnotum
*^facttnus,praefcntibu$& fiituris, quod Nos ob remcdium
afiitnae nofl:nr,& H. (a) quondam Comitis Niverne<i<is,DdmiBi
&Mmti nofliri, & AnteceiTorum noftronim, decfimus & con-
_.... - - cefli-
(a) H. Hcrv«i kilicet, de<iuo.plorarup«rius habuimut.
CENTUKIA IL 249
ceffimttf m ptmn & porpetuatn deemofyiiam Deo Sc Eccle-
fic Cbttuacenji, & Beatii Marty rtbiis, Reverufne & Pmib (raav
biii> qiii apud faadum Reverkmum, pro tempore memoran»
mr, f^dquid )i9ii| AiGtgli » confiiecudinis & exadioob in bla«
4o^ inpecuiiia^ in fo(!ameaaS| in carramencis^ in gallmis^ tii
corveis^ in cdmuMndis fiye aliis coftumis^ & omnibus alab
llibebamtis, vel faabere videbamuri vel Frxdeceflbres noftri
lidMeranCt vd habere vifi foeranc in villa Je Cbavmmis,juxm
Mmmrmidh & in bomioibus^usdem viUxproAnniverfariis
fkoftris» inEcclefiadiiAi Bead £nimmrannuatim perpccuo £i^
cieodis. Salva tancum garda noftra^ quam in eadem vill»
liabemus & recinemuSf tdlibus pr^rentibus litteris \ & figillo
HoftKs Nobit Viduaeuftente.^<S!i«m^MiwJ^^
XLL
Prsvilegium Leonts Papa^ Monaflerio San^i
Mdurini Aga»nenfis. '
Ex Caftulftrio Agauncniu
In nomine Dei aeterni & Salvatoris noftiqi Jefii CbriftL
LEO9 (a) hamittinms fervus fervorum Dd, & in Apoftofici <^9»
cutminis^arcfi^ non meritis propiiis , fed «therei clavigeri
diorttmqoe Apoftoloram Prindpis, Petri^ divina opiculantc
gracia fiibUmatuS) Dbminus nofter Jefiis Chriftus, ucaprimi
pareotis piacuU cauuone humanom genus liberarec \ de ctt-
lis adcerrasdefcendiC) &proprio fuo cruore redempcum B.
Pecro
-^ - ■-
^a} />#] nonus fcilicet» «jui anno 1049. ckdas fiiit«&eoipfo
aitno Concilium Mopmti^ convocavit» & eundo /Igdmsm per«
tranfiit. Ideo hujus Bullae daca anni 1049. tfie dcbeti quadi«
vis TRIT THEMIUS in ^m^. C6ncirti illim cdebrario^
nem & Alpium tianfitoiD ad tnnam 1050^ refeat, contra Mr*
" liMmiOCALlFI&yijpAirirtt^
#4& Ecclef.
l\
-1
«^ BIBLiaTHlEt3lB SBffliSIANiE
Pecro' parcendum cbmmifit i Quod myfiermmi fticceffioniii
fcrie adNos usque^ quamvis indighoS) pervehir. Quaproi-
pter oportet omnes Chrifiianos ad fandam Matrem Ec^le*
fiam 8c ApoftoUcainSedemcbncurrere^ e0 mpdo ^ utijbftdl^
tor efFedtnm devotionis coofcquator, &pn&t«nftrt)^Qnb
oracuHs in privilegtis latgiendis , nbn denegetur auxtthitHb
CunAjs^ituruniverfaUsEcclefix filiis notum efle vdmrifis^
i]aia, dum in illius partibus orbis naufi-agantem Bcclefiam retd-
«andaGalliastenderemus^adjeum locuni, cu! ^^MMMrii^^
men eft, pervenimus^ quem.pretiofi Martyfes Miaridtss, 9t
ejiis commilitones,fuofanguiueprofuderant, uti tridudcom-
«morati) quamquam patrociniis fandorum divitem locum^ &
iVpoftolicis privilegiis decoratum^ onmi iMiieci thefjmit) ft
beneficiorum plenitudine deftitutum, prout potoimtis^ ^oll^
folavimus , eorundemque Jvlartyrum fefta celebravimusi ibi
ctiamadftantibusl^obis Pmv? Archidiacpno noftro^&^^^^srr^
<fo Lugdutierifi, & Hugone Vefunticenfi, ScFrUerico Genvenfi,
& AymdneStduntaCi^ qdinunc eidcm praeeft Ecclefia?, relata
cft Nobis, pracmJfiisreliquis luauofamifcriarumfarcina, illius
loci Canonicis non illata, privllegii tamen aiithoritate ahte
pfohibitai quod non liceret CanonicU infine vitapropria bomf^
^ifiriher^^.ne^jueviventilm de Ecclefiaflicis rekusyfraterpriemi
'^.vollmment^^quidqtuimiirdinafv., Nos autcAi hujusmaH-
j/ddtum facimus pitediAis Epifoopis, & maxime eidemfipifcch-
po, y4y;{7mi» videlicet illi Praelato, iit Anperatori HENRICO
mobisapudCohniam ohviaturo intiniarent, pracepimu^, quate-
. im3ejus confilio & juvamine fedareraus ruinas tant^e violen-
tiae, quefumnottibkmft-nmc, fcdmirltatlei iWidita lachTygra-
'bili quefimonia miftratus praeflidlus irte puijtimus tm^^^
HENRICUS poftulavit aNobis, ut idem Mon^fterium
^/Igaunmfium^ in fqupipfc 4ymo fub' Cationic<y«uiii' Rcgula
, Abbas efle digri^ffitur , p.i;iyiilcgiftxdmiSedis Apoftolic« infu-
iijiiecQrafemai^ic ^futiliaiiAa^^^^Oed aUthore prstfidemus,
V * Ecclefia,
CET^TURIA U • - . 25iV
Ecclcfia^-conftitutum, pratteritorum Rcgum poft ftatuta &
priviiegk«fOsdem MonQfteriiynaAriquGquePontiScatusifia-^^
nore c9orBaranut;i ut n^llo tempore corrumpercntur) m,
netfuefuper Caiionicos ilks Fr^lam aliquis ^ fine eorum comnm-
m cmfelia vel aled^ne^ nmtatur, neque ex communibus Ealefia
rdmppofi c^ngrUam difpofimnem eqrum, quidquafu tradetur^
w^M^tffU^FrsikttivviokntiaJn eorum diripieiida hMpropria.te^
m^eprafitmfndo pravaUat X fed.omnia pririlegii authoritatei
propm^ vd communia bona eprum decretis ordinentur»
Etfiforte eorum aliquis praoccupattts ftserit mgrtey Jratres^ (^fi
dfffit^miparentfis) iiaejus ^ona JEcflsfia, familia ^ pauperi^^
Imdifiribus^t, uAjmerint oporsere.yEtfxc Pradatus aliquis:
poteftatem aliquam inibi exercendo, voceni Ixtitise eorunx
perturbet, fub anathematis vinculo coUigamus : £t in Epir
icopatu L4ufanenfi quandam Curtem, nomine Aurunumy
quondam eis fublataip yiol^ntia PrjElatorum, reftituiinui,
cum EcclGfiis & reliquis appenditiis, ut ad menfam fratrtini
femper deferviat. Propterea, piis Francorum precibus aures
accbmmodantes.^ prxdidti Monafterii congregauoni , divi-
nis mandatis inhxrehti, fedisque Apoftolicx Regulam fer-
vantis, per huju^i^r^^csptio^isjnoftrae a^thorj|atem) id quod
opofcunt) f fFe£lu maftcipamus. Idfo cujuslibet Ecclefta^iar
cerdotem in prxfatum Monaftefium vel in Ecclefjis., in ejui
Curtibus fitis^ & ex Gbi datis eleemofynis ordinatis, nuUum
Po^t^ciupi ^rioratm permittimushabitjinw, fed &illum, qyt
Civitatem*$i?i/«?^i^Wjj*pfaenomine Valifiam^hdih\izx\t^ quamli-
betditionemfcupoteftatem vindicarein ea^ aiithoritate Sedi/
Apoftolicac prohibemu^ i ita ut,nin a Praetato Ecclena^, vel a fra^
tribusinvitatus, necadMiftarum ibidem ce|eb^anda MyftenV
^viispiaip pracfumajtaccedere, vel fuam dqminationem excrce*
re, oecullaconclliabulapra^tendereyautdeeleemb^hisS Mo«
nafterio cpUatis particjparc} nequc decimas,jllic a SiSi£ifmu7?do,
velabaUiscoUatas, quisqpamjtentet aufefre, coquoafub tpi«
: ,. ! , ,,,..., I;i 2^, -' rionc
tSZ ' BIBLIOTHEC^ SHBUSIANf^
none AjK^ftoltci pnvikgtt confittuot, & inuHicutk cuntla^ fc*
cundum conditorts ejus deMeria, pevmanerc^ ctm^ccmpori«
bus confticuimus pcr hii}usnoftri Dccreri paginam,ai?qQeinter«
dicimus omntbus PraeTultbusi vcl cu|ttscun^e dignitatishono^
repratdttis^rubanadiemaiisvincnloconftrtng;imus,qnicimifue
ku}us feriem inftituttonis rubvcrtcrit^ vel tpfarum fcripmi*-
rum fanAiones de dtmmiisacliiniasifb^mre pratdids;i quat »
Regibus vd altis fidtlibus conftitotat fimt^ & prs&io Mona-
fierio fub privilegiis indulfar^ quolibct modo vcl temporc vo»
iuerit corrumperc JLeo^ Deo authorc itt hac ftrie privilo»
gti ob amorcm Dei & lanflorum Martyrum honorem a me
fedla, relegens fiibfcrtpfiy & Epifcopos hos fubcus adnolar»
|ufii: PETRUS peccmr ju^us a Damino Papa Jkbfmpfi*
GKEGORlUSpeccatorjujgii^aDamma Vapafuifiripfi. HUGO
peccator jujfiis a Donnm Papa JiAJcripfi. H£RMANNU$
peccaforjufius: s Domim Papa fiibftripfL
XLIL
PonAtia Hu^nuy Ducis BurgmMii^ EcckJU ^
Clumacenfi»
IkCiaradhrtoMoiidlcrii Quiicenlbte
**?* jr\Uontam propter vitac pracfentis brevitatem>'& fticceden»
V^ tium varietarem^ facile labitur amemoria, quod a mor^
taiibus geritur^ nifi literis fiierit annotatum» Ea^ propter iii
Pei nomine Ego HUGO^ (z) Dux Burgundiit^ notum facio
praefentibus & (tituris^ quod pro falutc mea & meorum^ &
pro animabus Parentum & Anteceflbrum meorum, & pro.
aninta Domtni Guichardide Kyon^ in emendationem damno*
fum, quat intulit Ecctefiat Cluniacenfi^ dcdi^ & hac mea carta
confirmavi Deo & Beatis Apoftolis Petro Sc Paulo^ & Ecclc^
Cae
(a) Hug9\ terttus hujus nominis^ ciqus rogatu u%^> Mamsffe^
Umffnenfit EpiTcoptfs^ faaoc dooatioDem caDfirmavit^
CjBNTURIA It 2^
^
fiae Ckmacenfi^ de caQfeiifii .& voluiHacc filiorum mcioruiii
Od^nk & Alexawhi, toiam ptirtSeiii meai». in vemUtiotiibas de
{^iSKpM(b>iiitegre&{4ettarie^cumo
ahsque ulk exceptkme^ 0cut Domiiiut UngMenfi^ 'J^fcofm
akeram partem unquamplenittt vel 19>erius ha^uit^ cum li«
bertadbm& confiietttdiDibm fiiisy Gve venditione$ intra Bur--
gmny five extra fiant, & iioc donum garentizahimus raemo*
ratse ficdefise Cluniact^ Ego & hatredes mett Pom Domitmft
lAA^wK (c) & conventus conce&ruac mihi miflam nnant
. quoddianam Sc continuam pro toima Domins Girardide
^ ^jfM>pmerattnfvaiar]ttm'e)u$', ideo quod incdietatem fix«^
]»a kxvfA reddimf pm eo (fodit & alteram medietatem pm
tte ipfo. Teftet fimt Artaudm Sacrifta Ctuniacea^ qum
demamirgtadmatimefrefentemimefivou Petrus de Ponfiol^
Berardus de Bofiro^ Robertus Ballo Monachi> & de Laicis
Simon de Breton^i Bernardns Pnepofitus de CafldHone, &
alti multx» ASum «mna aHncamat. Bbmm MCLXXXVIL
XLIIL
Donafso H^nis ds Calommte^ Eccle/k
Ckmiadn
Ex Caurtiilirio Cliimaceflit
QUatalta temporum profimditatein obKvionem devocari 1149»
pertimtfi:imus> prxl^nti fcripto memori«: pofterum
^mmendare gaudemus. Notnmitaquefiat, qupdHUGO
SeQdmmne (a) pro remedio animar fiia^ quidqnid itt viUt
^Jjurciacaj (b) )ufte & injufte poflSdebat^ (ea noipine gaiH ^
daC) vel quoiibet alio titulo» Dco & Ecckfia? Qiaiia^enfi do«
li ) navit^
(b) Caflellione] Aipra Sequaoam»
(c) F] Hugo IV- Abbts Cluniaci.
(a) CdlofMnte} volgo de ^Chdlmnant^ fifnilia totiiis Dombco^
Ptmcipatus olim antiquiffiina»
(b) Zunidc^J^ l^f^t in duieni Flrovinaa»
25^: BIBLIOTHECiB SlBflSIANifi
na^k) cat:erac(ue ben^ficia, qus Aicardm deMontemerulof &
^ Girbetgatotot cjtt«, &Fukaria Mater eorum, pro fiduieani- •
n^BrAimifioriiM pidem Bccle(ia& Clunia^eatr oomi4efranvdo- *
mvit &j^n<;pifit, qiridqui^videlicet i» viMa clpl>'»vi«fr<c) |>a4..r
b^h^my&rtiMthm-d^^ C(Bt cum appeiidicmfuis,^& manfuni.^
de V^'^ cum appenditiis fuis. Hoc autem GuUebnay. (bror i
pracdiAi Mugonis^^&^^o de Rodrtferio filiihejoi^ iBiid^vt^ \
iamtj& cbnfirmarunr) ^ihiiominus maotfeftum/fieri vblmj
mus, quod prxdi^la Gotldlma, pro recpsie a^rna haiTcndaili
diem obitUs^ Deo i& Giuniacenfi Ecdefiae dDuavit, quidquid >
in vilia de Safes & in appenditiis ejus IiabdKitv.&. Oildn^m^
de iUem ctim appenditifs.£iis^ & manfanet/de i;rr^i«^ni#7
cum appfcKdiciix fu^/>& mahfum de Morons^^Qdi ets. i|i vitat
fiia pro oidto libris obligaverat^ ea videlicet padiisne^ ut,
quingentos folidbs Hugoni Palatino pro debitis fijts & Hugmi^
de Ci9rAm(»ii/i?f6Ivendis, redderent, quodita biStMXSi eft- ^cir
endiimArero eft, qaod praeditflus H^gQ dt RatfrtiQ^ ^anceqHaiA.
hanc donationem in manu Domini Humberti^ Lugdunenfis
Archiepifcopi, & praefentia ipHus Capitull laudare vellet, quem-
admo^um fe iadurum promiferat, fex libras a prafata £ccle->
(ia CluniacenQ habuit, qutbus ihfceptis in manu Donnini
Humbertiy praefati LugdUnenrfis Arehicpjrcopi, hoc donum,
tifhil ibi fetinetis, laudavit & ciinceffltj & hatic Carcam Siw^
giiio Domini Arcliiepifcopi, & Sigillo Lugdunet^Hs Eccledae
inuniripr^cepit. Hu)us rei teft^s{xxvit HeracIiusArcliidiaconus^
Idannes At^tiiptiesbyterde Maxitiiiaco, OdoArchipi«sbytcrdA
Swidftina^Hftgo^eyalfcnSjWilciuius deChalauris,HDgo Pal^ti^
11US3 Hugo deSaxo, Raimondus de Molon^Petrus dc Vaflfaliaco^
Prior Montis-Bertrandii Guicfo de Marchia Monachus, &c*
t^cJd anremliariirartriTrCapitulq Lugdunenfi; irti^^^gOTir^
Roorterio laudata& confirmata fit, teftes ILint MallCnui Dtfca-
nus.
(c) Ueransl Caftrum cft, non bfige a VillariQ Scbafianorum op-
^mj. ■ I ■■ I» III I — "■ M I I II I
nu%j Girmus Frxccntoi', Aymo de Rivoria^ Petrus dcBi)iix)nfe
4c pturcs alih Hoc autemfaffum efi anm ab IncamMiom Lhf '
4HmhiCXLl^pidiffNnas:N<n)mtbKam ». :. *.. <"v j
=-'-:'•' ' \'''' \' XLIV: , • ^ .. /-'''"'
pbnaffo mttiUis Comittp Torm^^^ WcUJjk
, ^ Cluniacenfi. .c / /
Ex Cartulairio Monafterii Claniac
CGo MATILDIS^ (a) Cottiitiffa Tornodori. Notum ficri "Sa.
.Irkyolo *pi%^n^Vi^ :jS, futuris, mef: Capu:\ik>^ Ghiniaceflfi^^tV
fior^ pr^fcntium perpctuo dedifTc & conceflKTc quartam par-
temuniusvillse, qi^vocatur Hifs, qualn dfii^^^ Hugone^ Dute
Burgundi2C,"j^»/« ^ voluntate bddonu & Akxandri filiorum
^e^uAieM^ iicut ciontinetur in literii cjas dcrfi Ducii \{q^as 4> * ^^ * ^
ipfo inihi traditas ri^ff rvp) pro falutc znittix meas & animi<-
-bus priedeceirorum mcoriim, & pro Annivei^fario meo,' quod
Cluniacenfis Ecclcfia ipfo praccipue dono facere^epigtt ih
^setcrnum. Donufti itaque fic a NdWs eft dilpofitum, ' qudS^
4|uamdiu vjxero, proventus villae nominats iri rcfcffiHfenc CIU-
niacenfis Convcntus fcmel in anno expendeturj poft mor-
tcm vcro meam, ih die Anniverfarii tnei/ proventus fimiliter
Gonvcntus reparaAoni diftribufetur. Si vi^o AJlbnkci^i C/nnia^
eenfes denumtfiudvenderei vel invadiare'vofebantl dd^ominh
folum meos pertmens, emptione vel vadid redire decrevffftUsy f$
vdumus, manente femper beneficio refeftiohis^^mtmorato
Conventui deftinatx^ quia fi alique modo donum meum a
* poteftate Monachorum exitum habere contingat^ venditionc
fcilicct aut^adio, aurterr* in temm mutattanc, nihilomi-
•iiusfnaneatredditus in refe(fti#nenl fupradii^am difppOtuS)
CK quocumque modo res contirgat, quantlimdonum valet
in rcddicii, tatttum prb rcfciflione fua Convcntur'fcmpcr re-
' ' ' "■^ -^'- - •• ^ - ^ , ftitua^
..^
(a) M/tdiiSy Comitifd Tornodert\ cadem eft, «jui fuperiusCk)mi-
lifla NiT^enfis difta cl^
1
I
1168.
r^ BIBLIOTHBCiElSEinaSIAN^
«ihraMMr* Sicut cnitn perpeaiuiA eft antuveHarium, fic be^
«efiewm manere volumua in actemum. Huic ergo dorn^
tioni) ut firma fit&ftabiliS| litcraspra((enteSr^(igiUi noflTimti»
nitas imprefiione appofuirnus. Cujus rei hi funt tifies: Ste-
.pbaourde Moatc S-Joannif, Bemardus de Saiidon, Henrc*
fius deSafTreS) Oliveriusde Quingy, Stephanus PriordcTro-
ant & alii. A^um hoc ^fi amo vtrbi Incaffuni M C LXXXU^
XLV^
Immmkas Veiam^ GirarditComau MAUfiimeih
Ex Ctftiiltda ejoidem Monal;
EGo GIRARDUS, (a) Cmes mtifcimeftfU^w^rxmihfiS^
prxfentibus & fiituris, quod pro remedio anim« meac &
Parentum meorumj confiderata religioiic Domus de Cajftr
moy (b) & Oratorumt ibidem Domino fcFvientiumi parti-
ceps fieri cupiens, donavi Dco & praedi(!bt Ecclefiae, ut| cq«i
fratrcs monoratac Domusi jpr^ eminda fale ^ gUis fwk qsiMm-
xutnque negotUs per terram meum tranfitum facientes, ab onmi
£xaSume de ueterojlnt immunes, ne (cilicet in tota terra mea
Vedsfgfa^ vel Leydas folvere coganmn Hanc autem dona-
cionemi fadam io mzvMVtfredi (c) Abbatis, WiUlmm^\^%
ineus laudavit, & cgo, rs^tum & firmilfimum permanere dc«
fidcraaci icripturac commcndandum prxccpi^ & figilli noftil
ccftimonio roboravl Tefies funt HumbcrtQs dc BcUojocOi
Stc-
(a) GprArdm\ alibi dicitttr etiam Vieoiic&fis ComeSi & Doauois
Salinenfis, ejus ooininis primui. ^
(b) CMffknidl vulgo ChaflagoCf Monaftefium Ordinis Ciflfercieofis'
apud Sebufianos» dc quo plura dedimus to Hift. Scbufiana*
(c) Utfre£\ qui circa anniim iii^g. viyeba^ ad qcem hujus idt-
munitatis data refcrri peteft» ^ -
f
CENTURIA II. 257
Stcphanus dc Villars, Petrus de Pakule,(d) Colardus dcSala^
Ebrardus dcChavanncs &FuIgcrius Bruni Militcs. ^
XLVL
DonathAjfmom, ComituGenevmJis^MorMfterh
S. Ei^endi jfurenfis.
Ex Archtvo ejttsdem MonafteriL
In nominc fan^ Trinitads.
CCjO AYM0| Dei gratia Cenevenfium Cmes$ cogitani I09^#
*^cafum humanae fragilitatisi fimulquc pcrpchdcnS) quan«
tum Ecdefiarum augmcntationcs faluti profint animarum>
conccdo Ecdefis S. Eugendi, cui VencrabiUs Abbas Vnal^
dus prxciTc videtur, Alodos illos^ quos ab, ingcnuis ho«
mmibus inpotefiate Seyfiiacenfi^ (a) Monachi pntfiitae Ec«
dcfise liadcnus obtinucrunt, & a modo) d>tcnmri fimt»
^b illis viddicct ingcnuisy qui dies cmjuetudinales^ quos cfle "
^XSL tradunti & alia dqbita, cxceptis aratura bonum in cor«
vata, & obfervationc placiti gcncralis confiictudinaliter mihi
non dcbent j rctinemus autcm in hac concdfionci uty fi in
tcrra, quam hujusmodi acquifitione prxfati Monachi obti*
' nuerinti Rufticanus aliquis habitaty boves fiios incorvatamca
cxhibeaty & in pladto genciali) vidnorum fiiorum more, (e«
mct ipfiim pracrcntet. Ut* autem hxz noftra concdfio rata
permaneat, ab Uxorc mea & filio meo eam laudafi faci<^, &
tam (criptOi quam teftibuS| confirmari prscipio, %. Aymonis
GomidSi S. Itnt (b) Uxoris ejus^ S^ Geraldi^ filii. cjus.
XLVII.
■ ■ ■" >■■ ■ •
(d) fttrm de PdUtde^ iUuftiis PalttdsnsB familjc, Varcmboniomm
. Regdonim Comitumqiie Varafiorum capuL
(d) Poitfidiel id e& JxuAsASdono.
(b) lid] c familia Fuctoiaca» quippe qnz iMdomi^ Domini da
FoMcijK^y & Tetberga filia erat. Carterum, lictt hac in carta
nuUa anni defigmido repcciatur» nt ea erat (eculi incnrias at*
tamcn annoChrifti 1090* icriptam fiiiflc AtoQtMtUHMldui^ Ab«
4>as S. Eugcndi, qui donum reccDit, qui co temporc mebab
Kk
yj8 BIBLIOiriJEeiE SEBtlSIANiE
— XLVIL ■'
ComfcnHoms ^ Pa^a inter Efifcofum Cebennm^
^ • feniy i$ Difvnntm ae Gex.
Ex MS. Codice rMim Gebennedbim. \ •' . . . . .' . ;,
tt6n f TNiverfis prxreotcs titeras vifuris, vel audituris } Slmon dc
\^ jfoinvillaj Dominus de Qcx> & lAoneta^ ejps uxor, falutem
&titKiffam rci gcftit» ad omnium notitiam vol^mps pfij^e.
ntrci qtfodi cum a>ntentio, Gve difcordia effet inter N«s
ex una^rtCi & vcnecabilem patrcm, Dominum//mr/V//i^^ (a)
Dei ^racia Qebcimenjfcm £pifcopum cx alteray (uper iis vidc«
licfit, quod Njbs dicebamu^» Nos habere jus & )urisdidionem
internt^ il/ffAi>r,.^(cit^et apud Sattniacunh Burdigum^ Vey-
(i^it Finetump ,&, dicebajoajis Caftrum Pineti (b) adificatiuft •
cfie m i^judUkun noftriun & Qtftri noftri ^i? G^;r^ five Do«
nioi'CiwdQ»Caftrfi &^pas levatas ibidem fimilrter con>
tra p% 9c .)wisdii%iant:m doivinii noftri de Gexj & ali]^ quz-
ilam vendicabinws in priedi^is locis vel pertinentiis eoruri«
dem. It^ ciiccbamus, yiflam de Avayfon debere effc de
feudo noftroj, quam Pi^^verus dc Buffy^ DomiccUus Lugdunen-
lis DioGoefis tcnebat in feudum a difto Epifcopo, 8c recogno-
fcebat ab Epifcppo. //w .diccbamus Nos habcre jm (^ ju-
risdiSionem^ banna, confuctuSnes ^ i$^ alia quacdam in ponte^
Gebennenfi & villa S. GervaJH^ &pertincntiis corundcm j Ex
adverfo dicebat prxfatus Doniinus tfifcopus^ Nos teneri fibi ad
bomagiunt faciendum pro foro Caftri noftri de Gex , quod tc-
nebamus ab ipfo. irrnr petebat a Nobis fibi fieri emcndam
de damniS) gravaminibiis & injuriis, pra^decefibribus fuis a
praedeccfibribus noftris illatis. Tandem poft multas alter-
catiolicsy mediante nobili A* Domina Foucigniaci^ Uxorc illn«
ftris
(a) Henricuni} five ut alibi legitar, /&mf»ar^ qui l(x Piiore Por*
t;inim faAus cft Epifcapas GebenQchfis.
(b) Pinetf] valgo jP/;i^j^^ Coftrum Epiftopi GeUmu
CENTURIA 11. 2>-9
ftris Viri, Domini Petri difSabaudia, fic fbit amiGabiliter coin«
pontum inter Noi i pro Nobis & fttcccflbribus noftris , & pnfc«
^tum Epifcopum pro (e&fuccefToribus iius} qtiodnos gtark^ ,
^quiete^ i$ ffontanea mlantate^ non coaQi^ nec dolo iftdu&i^nec
tn aliquo circumventi, quittipfm (^ guerpimus pro Nobis &
fucccflToribus noftris mefmrato Epifcopo ($ Jiiccefforibus fui^
Si quod jus, jurisdidionem , five banna^ aut confiietu-
dinesi vel alia ufa^ia» feu alia qua^cumque fint, liabe«
mus vel habere poflumps, vel nobis competant| vel com«
petere poflunt aliqu^ modoin omnibus locis fuperius nom£r
natis, & pertinentiis eomndem, (alvo jure quod habemut
apud Burdignin^ videlicet in feudo, quod Nobiles dcFirJonajf
tenent a NobiS| & (alva fidelitafaey qfia. tenemr tkobisStepha^
ma dc Bttrdignin MileS| &e)us fuccefibres; & falvo feudO|
<|uod tenemus a Domino Petro deSabaudia Coniite'^ videliteb
in viUa^de Bufdignin , z^ud Cho/ie cum pertinentiis 5 iquc
quoad vniam S.GervaJti (uerunt liiriitatafc a loco, qui dicilldr
jCbrm^m> lisque ad locum qui dickurLinaHj^ praefatae vilbc
Gervefii, retinentes nobis aAergumHugonisdeGerdUideS.Get-^
nuifio cunii hominibus & pofteritate ipfius} ita quod di<ftus
Epi(Qopus habeat in ipfos banna & jurisdidionan^ Gcuti ha«
bet in aliquo de liominibus vills S.Gervafii^ (c) & recognq-
fcimus-& confitemur^ Nos tenere.aprxfiitd Epifiopo in fetir
dum^fcrum^Caflri de Gexj & tenemur Nos & fiicceflbres no«
ftri pnfato Epifcopo & fuccefibribui e|us ^voforo JupratSffo,
& ^xofeudo dcAvayfonj quod P^^^n/^prxdidus tenebat ^
codcm Epi(copo, dle quofeudo no&tum feudttm augmentavit.
Itaque diftus Paganus teneatiur nobis, ficut tenebatur did»
pqxxMioEpifcopo de dido feudo relbonderc Et nos didum
Epiftopum a didto Pagano tn omnibus & per omnia fenrabi-
mus indemneou Didus vero Epijcopus ptaecepit praefentibus
Kk 2 ' literis
(c) S. Gervajff] olim fuburbiuoii nonc pan Civitadi Gcneyciifii»
V
^if^
2S0 BIBLIOTHEGiE SEBUSIANA
literis Pagano memorato, quod refpondeat de^diAo feudo^
ficut ei refpondcbat* Et nos pi^didlum homagium manuath-
^ /^f.fecimus eidem Domino Epifcopo, citra jus alienum^ &
falva fideUtate triumDominorum, v\d^tt\\\\jSkxi%DommPetri
deSabaudioi KodulfiyComitis GebgmenJtSj (£ Ahhatis S.Eugendi.
£t promittimus &obligamus nos faAuros& curaturos^ quod
ibrores noilrpe & harredes eamm, rata & firma habebunt
omnia fupradida, nec unquam per fe vcl aliuth yenire con-
tfa prxdl<^a. Oiftus vero Epifcppus Nbbis dedit in pecunia
numerata pro omnibuifupradidis, fi quod jus habebamus in
<:isdem} CCLlibrasGebennenfeSi proquibus habebat.y^'/^!^;»!
de Avayfon pignori Qbligatum; & Nos rcnunciantes exceptio--
mnonnumerat£pecuni^\. Kfec autem omi^a & fingula fupri
difta Nos*$SfW(?», & Ko%'tioneta j, 8c didlus Epifiopusj juraraus
)pxixSAio Su^cr Jati^a DeiEvangelia corporaliter {uramento^
jpro ^pbii^&nprtris hscredibusy&focccflbribus noftris firmi-
ier att^o^erc 3c feryarc^ & nuUo tempore contra vinire, ^fe
garentizafe'cbntra oQines^ & defcndere injudicio &extra.
In ^cujus rei tcftimonium Nos ^xdiuiSimon ^ Uoneta^ uxor
noftra, & diAus Dominus Epifcopus^ una cum figillo illuftris
Dominae Apetis de Fouagnie\ & figillo Capituli Gcbchnenf^
^racfentcs litteras figillavimus, Tefies ad hoc vocati| Afmo
SamftaGcbenfi.Ecclcfiaci Aymo, Decanus Anneffiadi Stc-
jhanus de Roflcllione^ Caftellanus Caftri Infulat Gebennen-
fis) Jacobus de Sergier, (d) Rodulfijs dcLivran, Milites &
•plures alii. Datum f^a&um GehennU, annoDomini MCCLXL
X KaU Maji. ' ^
: XLVIIL
(d) Sergiet (f If^ron^ famiiitt oobiliflimc apud Gcfios f prisna
. . quidcm eztin!£ta » multii «bkinc aaoisi alccra vero magna ciim
iama fupcrftcs* . -
CENPTURIA Ur - 20i
XLVIIl
CaftaGwlelmi f^Cirardiy ComitumMaiiscontiu
' / • \ M''^^ /^^ Ecclejta^ Quniacenlt. ' . ^
EGo ^LELMUS, Viennenfit f$ Mmkctmenfis Cmes^ omnH iii$.
bus notum faciOj praefentes Isteras inrpedqrtS) quod quas«
damcompofitiofadafoitukdrf4r(3^UemViruihGIRARbU ^ .
CmitenfMatmcmevfemy ScEcckfii^ Ckmkieenfinhyx hunc ma-
^ixmiNommfip omnibmf^c. (a) Pollea, tempore protedente,
orta eft querela inter mci Comitem Wilelmum, & Dominum
G. (h) Abbatem Cluniacenfetn , €0 qued Cartam Comitis
'Guerinij (c>^ Fltri^-ffleii ptene non ;&rvaverarii^ fe4;.quii . /x
cpmpofitio intdrveheritf cartam Patris niei Iaudav{9.<oAcd5|;
^ figilli fneiiniprtflSone fimunris Sc d^ caetero me firmiter. v
Yervaterdih^ ^ik^dttti #eU^ne finnavL .f ro. emeadaArerfl
eoruQj) in ^bnif MiqoeKtth cohtfa cartiuh» dodi £fi¥le(^
Ciuntacenfi' ih petpesiwffi' iJimuSfm J^bpteiam Mtiria m/i
Ledimem^ ubiqulnque Moiiteias:&dimidiamprius hjtbebat^
'tam ex d6^atidne inc«| qisamia hgitima acquifitUMie^vit»
^quod te hac dbfiikibne^flnfa,]qii&m.«3( hcfCi ^x)d ibideni
prius^halk^batyintegram imA^^ Gatoo.jpoffidebit. Hiin^
atttem caldcriam landavii* concefl5| & pnefentis firripti patror
cinio Monathis Cluftiacenfibus confirmavi^ practereapro fib>
Itite tneacohcdfi^ ut Muiiiai quat fratres QuniaceaKs, v^
torum famuli per Tdrram meamy ad ncceffitates Gonyentos
^Cluhiaii diAtirifaMt, a pedagiis meis liberiB(itamunesfint3
Kh: 3 * &hanc
'. (s) N0tmfif emnibui} illamcsrtapfapradedjmiisroiA/*».^, :
(b) O.] Qeroldus, IHitriarcbk JerQ(bif fni^otisy qui fiiit AbbaiClxi-
^c^ Guerim] mindum cft Aminticnus> i4co loco Gucridi repbhcnr
2<^r _. BIBLIO^HteicM ^S^fiSasiANiE _
& hanc compofitionem me fi/miter rervaturum , juramenti
^ ifl^om firmj^ir V Similiter egiQ^ GrraUu^ ^^vs Cofnidf^ fai^
tatn Avi 'Bcnac tnemonx, .Comids C. &taftam Patris liiil,
Comids Wtlelmi^ fupradi^m iaii^avi,' Se (foncefli, & confir-
mavi, & me kt¥^tas\xm bona fif^ fidadavi, fide prxftitacor*
' poniIker,te(libus figiUaiioftrit. ASimatmffaHtilkCGX}fl,
menfiy^mafu* j • - . •-^
. -'••:. .••■T..;':...rxiiLXi--.i .-■ ■ .. ... ..,-,
^krunt Mmajierii ^.Mauritii Agaunenfif,
ti96* r^,^t%T\\iUSIp^ctifmiJkrpuifmff^ P06$
V^. fiiiit mLEiLMQi:Aklmi£c€/^.S,,i^fHrltif Agauffenr
/r« ^utqoe firatribos^tafti pndiettfibw, ^HafP ^ttw?si regult^
f ibud f«ibftitaeii£s iiipop«tiimi(, :-CamfifBliij ^,ciivajiii,j|(
ltegi«dbuftiv<vfidis£ccl[^9 Kfietbimtii4ii»t.|!r9\^ntU^
^tne dtfpofitioniSyiffiiiBf^^ vfi qtiMidepgftulaa»»' a Nobi%
^ae adiuiriooem EcddEiataimf cniaeaoCt,.f!etetitium defidc-
inis deifieiitei: CDttveiiit «*iuJc£<tjtdpre, i^^ram vot^.fflSsS^
tirofe^emeco»{flore. •■:£a>profairv<iil<a8il in Pmip<;^. ^jij»
WftHs )afl!isrpa^olafikmifcus(«Maitw.Atin«^^ SltJj^i^u-
T^m Setkfiimi «fuaB4ulist& pfapri^tati4/6QatiiFi^..Q(re i^-
gnofcitw; i^ qua fiseundtun .fib^ Atiguflioi t egvlaon App-
ftolicam vium gfcrentety (ttvniQ «acaos:^ii|fiio^5. ad «Kffnp{f|r
i^decefidram iaioflroront -fclicis-. xtmtatsxpfiVi-^bifiiiunt^t
AUxaitdmt)fi^hnkRommwnmho^ia!^Qmi\ A(l^plica}t.fe#
priyilftgio conamunimus, ftatuentes, ut quascumque pofles^-
fidfies, quzcamque bona eadem Ecdefia io praefeiiti»«m
julle & canohice poflidet > Mit'4a ftiiamm cooceffioti^ QoO'*
itificuth, latgitio)ieR«gum ^l Efriiicipam,. oblatiOta^ fidelivun,
feualiis.juftis^modis,praeftanteDomino^ poteritis adtpifci,
'&liaa Vobis Vdfaisqub fuccefloribas illibata permanditft. In
- ' ■ quibus
/
CBNTl*RrfA'rti.Ma 3 ' «^
tqoibnsiitx^propruf duximiue^piriinetKki.v/gcid^i^if. l^ocuj^
ipfimt fo qup praefi^ BcckSa Rt^ eili ^uj^ <?innibH« pfrrci-
-ciasdjem E^clefiaeS. J^uritii Gt» rpn(« |^$(||i,!«waiMbiii adjB^r
«leGam & Hofpita^c jpertinentilH^, .^cfjjsgotn .^. JTo^/ ^
Smmmrfi» Ca) c.um japppodiitns ruisy.<;kr^<$^ jbiy«/ar ^wggep^,
l\vat in cpdcip.(:aftiip;.Cta cft,.4: /«*<T!^«»W:l«»m yiWff i &•
clcfiam. de ^<««^^;, cuip «p|^ii4^i^, fwd'.ft:^l|?%W7ic
Mi^ongf0COx(hy jcum app^dj^ijs fuis» Ec^l^fiam 4e:;^^^y«
<um appenditiis fuis ; .Ecdeigb^ S. ,I^^4fSi4e::T«w»fafy,
ctim appcAtUuis .f»i&5 .Mefi?iW<ie4ffi3ri*<#>v(j^)!*fi|n/«f*.
liQnditiis fujsi . |i«(;l56»n».4fr./^<#<rj5. W .<^ppenjiifiiii»>fHif }
Bcclenam de..4/^i Milt«e v«f;atur^M^i3i^j, cuini appfiii^-
«iis fui$;-iBcc}e(iafti :4e Qfi!?»/» cotn .appi^dtkus fuisi Ef^lcs-
fom de Orf/)0)?<?^<7>€iim app.Q^it|b9 .jEcdje(j<wi ^ 0<?>^]«^ C<D
«oAi appe«di|iis fiiisi ^ccWftast^e ?k9fnf«sism^^yvi^'
tiis ; £ccle6a.w 4fijVmft^J Bc^iefiamii^^^^fifwy qiiWt^M?p«-
ditiis fiiisj 0rima-ver(h, »kf(mfin^im,, cmfier4ttmes AltA-
rium fiu Bafitifarunif ardifiafimes Ckrmri/m, qt^ ^facr»s Orr '
tlines fufrmtpramotjefld^^ 4J^cefimfifQ^iatisEpy^(^x^A^
deoiCathoUcus Bififif, ^ gmtijim a^oe: como^atuonem Ap<^
ftolicn: fedis \ab^iiiif\^i^^ea.vo^itgrstit d abffue pravitfite alir
tfm vQltteru «w^/^^^^-alioqitin^liceat yobui, quemcunquc aia-
2neritiii> CathoUcunn aifire, Aptifiitcm, ^tiaoi atquccom-
' ■ ; T -. - ',.....' .. .oiunifl^'
•f • •'■ . i' ■■ - ■ ■ • ,■ — : •; . , ;■ — — ^'
(a) £f»«w«r9} Qppijam Ducatiis fiutgucdiac, .ya.Igo Semoc «n
Brionnois.
(b) Af4fofigi4to2 vnfgo Maflbngi^, non Idnge ab Agaunenfi Mo-
nafterio;' ' . ' .^
(c) ' T*eBl} viiTgoQi h>sfti i licas'^ uitiAifM in Docfltn Auguffae'»
- - cuiimttiinetMoii$P(wixia», kp€(itS.'Bernard(lidas, ^uoad
Taientafieafes itur.;
{i) Cb«txi abOppido$.Mauritii]nilIiariotaotnmdiAani*
2<J4 BIBUOtHfeCiE SEBUSIANiE
munionem fedis Apoftolicae habentem, qui nimirum noftni
fultus authoritate^ vobis, quod poftulatur, impendat. Prae*-
ttr ea debitam libertatem a pntdeceflforibus noftrisy Roma-
nis^ Poifti6cibus, eidem Eccle(ise noftrae conceflam^ Nos iu*
thoritate Apoftolica nihilominus confirmavimus, «i^ vHelicet
Ecckfia ifjky eum tt/Uii adeampenineniihfu, filummodo Roma^
« m Pontificijii Jidyeffa, nec aUcui omnino quamlibet dominatuh
^ nem autexaSumem kt eisdem hcis liceat exercere. Sancimus
* edam^ ut hullufln eisy nifi regularem mtamprofejfusy Candni«
cus aliquando fubrogetur, aut qualibet aftutia intnidatun
Obeunte vero te nuncejusdem ioci Abbate^vel tuorum qno'»
* rumlibet (ucceflbrumy nullm ibi qualibetfiAreptumie aftutiafeu
violentia praponatury nifiquem fratres commmu confenfu^ vel
jratrum pars amfihi fmoris , ficundum Dei fmorem, f$ B. Ath
gufiini regulam providerint eKgendum. Eleftus autem a Roma^
no Pomifice^ vela q$§ocumque malucrit Catholico Epifiopo^y mu^
' nut benediSionis accipiat. Decemimus ergo, ut nulii omnin<»
*Hominunf liceat, prarfatamEcdefiam temere perturbatre, aut
ejus poflfeifiones auferre, vel ablatas rednere, minuere, feu
quibuslibet vexationibus fatigare, (ed omnia integra confer-
irentac) pro quorum gubematione & fuftentatione concefia
iTunt, Ufibus omnibus profuturat falva (edis Apoftolicx audio-
ritate. Si qua igitur in futurum Ecclefiaftica fecularisve.
perfona hanc noftrac conftimtlonls piginam.iciens, :contra
eam temere venire tentaverit> 2. ^.commonita, nifi reatum
fuufn congrua fatisfadione contraxerit) poteftatis honoris-
3ue fui dignltate careat, r.eumquere dlvino judido exiftere;
e perpetrata iniquitate Cognofcat, & a facratiflimo corpore
& fanguine Dei & Domini Redemptoris noftri JEfu Chrifti
allena fiat^ atque in extremo examine divinse ultioni fubja*
ceat> cunftis autemeidem loco jnra fua fovantibusiitpax
Domini noftri JEfu Chrifti , quatenus & hic frudum bonac
a^onis percipiat^ & apud diftriAum judicem pnemia actemae
pacis
* CENTURIA !r. x6s
pacisinvenian Amen. Amen. Amen. Ego Cekftmwy Catho»
cae Ecdefix Epifcopus, fubfignavi; Ego A/iinus, Albanenfis
Epi(copus. Ego OSavimtUy Hoftienfis & Velitrehfis Epifco-
pus. Ego Petruiy Partuenjts & SandaB Ruffina? Epifcopus.
Ego MeUar, Saniftorum Jotonis &Pauii Presb^er Cardinalis,
tftttU Pammachii. Ego ^omnesy tic. S. Clementis Cardina-
lis. Ego Guida, Preibyter Cardinaitf , Sandae Marisc trtns
T^berim titl Cab'xtir Ego Rugo, Presbyter Cardinalis S.
Martini tit. Equiti* Ego Sofff'edu$, Pesbyter Cardinalisi tit.
' SanAzPraxedis. Ego Fed. tit S. Marcelli^ Presbyter Cardina-
lis. Ego Gregorius, SanAac Marixirt Aqutro DiaoHittsCar-
dinalis. Ego Gregorius, tit. S. Georgii ad vdum aureum IMa-
con. Cardinalis. Ego Lotbanus^ S S. Sergii & Bachi Diacon.
Cardinalis. Ego Nicolausj SanAac Mariat in Aquiro DiacosL
^ Cardinalis, ^ £go Nicolaus^ Sandae Mariae in CofnMdin Dia^
con. Cardinalis. ; Ego Boto^ S. Theodori Diaconi Ciirdinalis.
'tiatumLatefam^permanum CbntiiSanffa Lucias inOrMDia-
' coniCafdihalisi^ DominiPapaCdmerariiyKaLAfrilisIndiSi.XIV.
htcamationk Domtnica awm MCXCVL Pmtificatusvero Do^
-mim Cekfiim Papa IIL Anno V. SigiB infcriptio. S. P^trus^ ^.
taukts petfice grejfus nieo^ infemitistuis^
■ L. ■■
Carts Rapnufidf, Comkit S, Effdiii fro Ecclefia
Clt4nMeipfi
"tx CmuUrio Monafterii danlacenits.''
GMnibus, pr«fentibu$ &fiituris, notuai fit, quod Egd «i^^-
RAIMUNDUS, (a) Comes S. ^^«fi#, cognofco &
coafiteor, S. Satumini villami anodium 8c pr6ptietatcm cffe
Beati Petri Clmiacen/isi Cpd propter amicltiam, qiiamMona-
• chi
( a) JUimmtbu Cmes S. ^ulii] qui pofteap>ines Tholofic, fiiit
Alfonti i. Thoio£uu Cemius fiUqv
Ll
1
KS^ BlBLIOTHECifi SEBUSIANit
chi evga tnc habebant, .& ut per meam dcfenGonem,^ villa
ip(a in ccmmercio viahtium.magis augeri po(Hc , (latjukniu;^
quosdam novos redditus mihi & Gbi infra viUam inviccm acci-
piendos^ & ne unquam ab alio variari pofiit , hac definitio-
ne ftatummcft^ ut in Fedatko, qmdper aquam acciptur, du4f'
fortes erunt mea, tertn ilb^um, in mmibtu nan ufaticuy qu£fer
terramacdpimttwr^ taminfraviUamfwmimfraB<mas, . (b; ijljtus.
. «iite, medietas erit mea, iS medietai ilhrmn in quintallp y iS i^
tardaj f$ in leda, de mercato medietas 'erit meaj (^ medktas illo-
rum^ excepta ledalumbormn ^ linguarunhf^ excepta Ifda Ubtfi-
rum,fi mmumfru3ufmx qni ad /extorium mn vadunt, qwp
propria ej^ Ahnacborum, de hahitamibusm vHla, focuin videlicet
.ibi faciemibm, f^ forrtaticam donantibm^ nec per me, nec per
ineos aliquam un(|uam juftitiam habeboi^ fi /ntcr extraneos
/orfia! iiwrit ii^v^Ua } n)cdie<as jul^itic ccic mfa, i& medTet^
/Mi^Vt)m^^\im^t^\Vi^^ & ajiqi^m Jubii^^^
. yitlaB contcntio fu^rit, de kabitmore-n\iUam cgo juJlUtiam kt-
feebo. Juftiti» vero y qus de extento muidata fuerit^ raedSa
nobttcrit) in oAo fext^ii » de Salc ^ . quos ia Salinis acciperc
^j^enti.Iircmoainibus confu^tudmibus^ quas.de rsfttbus» qiiar
. per aquam vcnicint^ aq;ip,ei;c Mcnt x ,^uae fui^t; decimat,^ & ^«
bemacuta^ & transverfaria, & ih remo, queindc tinbquoque
navigagio vendho accipiunr, ego partemnonhabebo^fedpro*
pria& ttuta: itlqtoixi^ilcuiovines dll c^h;n t^ditus^ ft^ai g]^«
ciquitushabere A)lent,^*^ift^^aA^ Vi^a ipfa^ exceptis iis, quar
fijpr2rdiximus.ab ornm yi mea^ & meor^m* & nfatico xlein^
(^ lib^ra pcnnarieSrt, utnecego^ necullui unquam,(k jtieisi
iliquid infra vitlaro y .*vtl infra Boiias vilfat invrrare vef arccfc-c
ijjodk j fi qilid arccndum^ Vei fuftifican Ajm in vilk & infra
^ JBottasvifl* fperif^ non niliptt^ diiium Prrdris/vcfDccalii' .
jpfius Kifonaftcrri fiai, cjUifa ip(i hott Coficefferant, 8c laochVcrotac
mihi ia prar<&!ta Viftla ea;^ quat fupradixi^ qt^ anteceffove»
ItMlr
^^b) M^nof} id eft, liinit0^i
t*m» 4 .iwl» I lii»i»«
CENTURIA !L 267
tnei, ncc ego habucran^ antev 'Prxterea ego concedo illis&
laudo, fi nufulma^y i^fnercat^ omniacomitiercia, in quibds lu-
crari & negotiari poHinti nnndlnasautem nominatim & ex-
prefle promitto eisy Sc laudo a prima die Pafchz, usque ad dt-
cm Jpvjs poft.odavas Pafchx^ ^ ut venientes ad nundinas^ Iji
a^ mercata^ fecure veniant, & redeant^ Quicunque vero ini
viUa S. Satumim manferit, vel domura ibihabuerit, vd indo-
mo locata focum fecerit, & famiiia eorum, omnes iftiabii^'
ikoj &juftitija mei, & meorumliberierunti mercatum^quod
afid^uitus in Villa S. Saturnini die Jovis fiatutum eft, & ex
dono Ilegii Francix confirmatum» Nos eodem die Jovis, in
|)erpetuumtenendiim laudamus & confirmamus dePedaticO|
quod per aquam^ ut fupra didum eft, accipitur de parteMo»
nachpramy in unoquoque inno XX. folidos Ba)uIomeoper«
Iblveht. StiitutQAi Ho^ eft ita ad tenehduth in perpetuum a
tne & a mds, amo ai IncOrnat. Domini MCLXI V. regnantt
pomino meo L U D Q VICO , Francoruni Rege , in frafentia (S
feftimonio ipforum, qui ifiterfiierunt ^ Ego videlicet, %aymun^
Vkr Cbihes, qui hbi ftatui & l^siidavi^ &*Belmoiidtis de Ufes,
'Wilelmm de Saibran6,{c) Conftabularius, PetrusdcCadaroflfe,
Petrus Prior de CadarofTa^ Petrus deRemolini| fiertrandus db
^BalneoIiSy Hugo de Portu & aliL
tl i LI-
■^MMi*^
(«) AA^am] Epiftaiamiaa|ifttadLiidpviaiinJiim6teiii»Frai|-
coniiB Bs^nn, coiitra. MdgQtii QMjnfwit qu*». hab<car apud
Quantum autem ad &ArM»dm familiam ipcdac^ ea eft Kobi-
lifltma, & inter Uluftces Gomitan» ProviDciai antfi)uiflima»
' qnippe qucfi Oxesri dt SskrdMArum Comitit. aMokoria glo-
riafar, bi in Comitum Fftdtktricn^im .hu «Mtwnaoio «(cita
. ivtif .q««4Ac.gill«tUi^«B^m,dciaffillicpoteQtiafflaper.
tedeoout.
26ii . BIBLI0THEC^-5^.PilSIANi6
LL ..-.-.-.
Pa(Sa inter AhhAtem Cluniacenfem, ^Raj^m"
duniil^arbona.Ducem f^ CothiteirtTholofanum, ' •
Ex Cartniario Moiufteru.
t
ifloi. /^Voniam mottalium vita brevis.i &: viventium labilis tft
V^ memoriai ne vitio fragiliutis humanx veritas occMlte-
tuTi^quxinter homines plerumque^ pro bono pacis adl^
funtiContemptipnis occailonem gencrentvmpribus ellTeceT
ptum & meritO|,ut quaememoriam dcfideranti (criptura^ mi;
Qiftefio.perpetuo valeant &perdurent. Inde efti quod no^
tsitnfieri votumjjs omqi|>us homihibusi tam prxfentibusy
quam futurif , qupd anm ak Ipcarnatione Domni MCCII. Kaf.
- ^niL ^g?tfraf5P ^fJ^Qi (;^),bumi|is CluniacenfiH^ Ahha$^
CQ4^ & VPJijijmWip^^ &. VOp
hxami^R^V^i^ af/BraWQ> "PrjQr^kS, Siaturnm, i$ Conventuf
ipjm Moiufftprii, p(^r me » & per omnes fucceflbres meos, xtl
remunerauonem o^fequiorum^ qua; Monafterio npftroi &:
ineiifibris, q|us ate recepi0e conficemuri ^ in fpem(uturQ«
nimi quas tc collaturum' pr omittisi iloho & in perpe tuum feu-
dum trado tibi| RAYMUN DO| (b) Dei gratia Duci Narr
bon^e^ Comiti TholofanOi Marcbioni ProvincikyZC omnibus fuc«*
cefToribustuisilocum idoneumad conftruendum^ pef^ci*
eidum tibi Falathtni in Villa S\Satumini^ in eo videlicetloco^
in quo turrim ardificare mce^rasi tali conditionei utGngulis
anmsi proiilo & pra aliisi quar rihi concedimusi tinnm Mara^
toiinum^ (c> donc8|iioiiiine cpttfiiii Abbati &£cdei«Clunia-
cen(i| quihta diepoft>4^feha} qucttiescunqut tamen ilfum
Priori 1 Satuminii Cquieuncjue ttle feerit ) folveris , yel folvi
' fccc-
(a) iUgigy h}ii\os QMoinis V. Ab^ Chmiafju
{h) ItaymimJo^ ejfts^OUmittitVLM.' ;»- i) v.!. .
(c) Mardhothnm^ Specits eft «atf^fteinoocMFlKfpMiari forteca
qtt« Maravcdis dicitur.
CENTURJA M. , ,, • 260
fccerisj Abbaci Cluniaci eum folviijreintelligeos ; ^ cimenex^
negligentiai veloblivione, pcr bietinium > vel triennium , vet
tcmpora Iqngiora folutus non fuerit^ res propter hoc m com*
iniflf«m n^n cadet^ fci, A^rahtinui tnnis lin^uHs exigetur^
Prstcrea ip dptno Sl^S^tutnim fingul» a deb^is accipc-)
re CC •••««• taqienequitandbus, pro terrac conuietudine^
p^rtip) velperaliumi quemvolueris, a feftivitate & Mjchaclist
usqueadfeftivitatetn ^ Martini, quem fi tibi vel Bailjivo tuo
tqrfae illius pblatMm coram^trituiii ^ qu^ probis homi*
i^bushojusvUtapy velBaju^twiS| fi a^f(|ns^u fiieris, accipere
noluerit^ proilkhacceptuireputabitur^ verumtameniquahdo*
Ba|uhutaus w4^^^;97 Vjclletaccipere) &fit tot enuitaturasnoii
lMb94(f, f$qi^Qij(s(n)if9 ^uittntibus CCjc^ fuis equitaturis^
ftonlij^fWHB^^ffl^m^ dbhare te*
«flbwri /gttX?^p^BCfPt & vinum^
itti ^ei 8c tcmpori oppomtnum. Et Egq j^, Dei gratia iDux
ifarh^n^i Qmfs Tb$lpJ2mus^Manbi0Srw omnia vera
fff^ con^ttQv^fy C9gpp(cienspropter h6c hominium tibi fed
Hn^^x Dei safiqj^tfniacenji Abhatij&, in bona fide mea te
reapiens, promitto tibi^ & Monafterio Clutiiaci omnia, quac
in Inftramento cotitinentur Patrit mei> quod faiftum Kiit inter
G. Priorem £ Saturtiiiii & J(. Patrem nicntpf me bon^ fide per^
pttno: oiWervathrutnr'^ hifirumenti atdemtene^inc V- (iy
Ad hWc ftatuo, utfuceeflofes ttetj&bbatibus fuccedentibus
femper mumo Ctfmite vel Abbateidemfaciant& promittant,
quodi^tibjr&dk»hic& promitto^ & cgo fi dibi fcipiervixero^
ji^ tdcfn faciam^cccfrorit ycIfuccefroribustuisY it^^zme^f
J^P^1^^9S^^^h^.Uf^^H^ Tepr^tmMnfmf^redetiet,
W^Ji^f^Ji^il m^hjfe^^jCHUgMe interra meapojftmifi hU of-
^tfrereJoc^ ^ tewjMre comfetentf ji^promitto f$ tibi, quoddh hac
dki if[\f^pt(^4^j^ouc(^^ luribusSLSaturninitiihilac*
:^ui|^,4Wo^nfeBifc^^^^ ^WftP^^ 1«;%»^^ & GQnyewuu^p
(d) /ffr(yfXhabctttriopt«c^eot]capttc«. '" ^" ^
170 . .^.mUOTHECie iSEBUSIANiE
IpcorumilloruflDi fed pernMas, iota^ resEcdefiacCluttitceAfis
Monafterii bona fide defendaiti & promovebo. ASa funt
b£c omnia apudS. Saturnmum^ in Ecdefia majori, fcilicet S« Pe«
ttx^pr^fentihusi^tonfintiehtibm Germano ^ Camerario Ottniac
Simdnei Camhellano. Qfrardb 'Notafio Domifii AbbtttSi Jbati*
he de pey viers , & Mattiho Socits Domihi Abbatit , Geratdo
Abbate Curlatenfi, &RaygmoridoPrioreS.Saturnini| G. Prio»
re Rompontisi & RoftahnodeSalve Priore AndufiX| &Ro(bn«
no de Attdufia, j^iofe de V^nrtdi Priore de Roferiisi Berntrdo
lieGallerrtaPrioredeRions, PetroPriorc dcAhcone, Hugone
iie Seuflci & tbto Conventu S. SaturainL frafintibus Audc^
bertode Nonisi Judice, & A^eflbre Comitis in CaftroBeUii
cardi, Raymundo Oaufiridi VicartbidcPitemis/Petre^Oid^
yannetio &Geruneulo9 Scriptoribm DbtoiihiCofflitisV^tt&r
Vidoiejusdem BajulolhVilla&Sihifnfhi^R^if^m^
(lii Vivaldo Bruho dcT bolpfaV ^ meBugone, Noiario Dommi
R.CmitU V^ohjani^ qui mimdUoRv^ilelmiJudicisejusdem
& Canceliarii fcripfi) & (ignum hieum «ppofuf. & l^o R^
Wi/elmusj jfudexiS CahceUfttins pominiComitkThokfanhpte^
fem imirfuif^Jiibfcripfi. - * ■' - •' ' ! ' >'
Qmctffio uimdikhC^m^i^^^^
-^ " y. ^{HmdmttA.: j.. .r. ,.. . : ;.;\
Bx Ardiivto ^xudemMDmfteiik/ . . '
^ In nomine Pafiis, &:Filii, & SpiritotSahftiy ^men. :
U5^ piGoAMEDEUS, GebejmenfiiComes^^xligtm^z^
'^ volens Ecclefiaht Abundantiar, con^atahi iit honoro B.
Virginis Maria?, pro animabusahtecdTorum meomhi , fcilicfec
Paoris mei 4y^<^^^9 ^^tcis meae /ir^, & Pf!^/f9fi f^^
^ MatiUisy Uxoris nieat, &proTemiffionepecca<:onmi meorum,
^atqtie pro incolunum^^^fffionimf hwefrui^^*fK^m| («> &
'^ ^ ^ . ' ' ' . . \ Amedeis
. (a) irilHms} quiPatri«Cbmitatuti«ndveniffa(*€flit. /
CENTURIA IL . ., ,271
Amedjh O^) doQo pratdidlxEccIefisef & Servitoribqs ejas boca
fide in per.pctuunri poifide.re concedo urum& pafcua^/lris p^«
coribus pro&cura, pertbtam illam partetnmei pdaiiiatusy
quas ex hac parte Khbdani flumine continetun Hanc zix^
tem donationem eleemofynat atque' conceflionem bona fi4e
(eci) in manu Reverendinimi Conranguinei meijt pomifti
\Bocardii ipfius Ecclellat Abbatis, tam ipfi, quam fucce/roribu»
*e)us» NuIIus icaque hominum, heque Pafioresy iieque pe«
^cora eorum^ de caetero inquietare vet tnoleftare audeaty
qupniam hanc eleemorynam, prout melius potui| bona' ficie
(cfi> ^ ia Qarta fcribi, tfc tefiibui corrpborarj^ meoaw Jigillo nftf^
' niripraupi^ \ Wiklmtu ^c TJahgiacd rtftii> Ajrraq ht A&iio
teftis, WileTmui d6 Crufilia tcftis, >etrus,'de Villfera tt^U^
Guichardus de Alingio (c) teftis, ' Ugo Chatboldas teftti^ itivLo
ab Incarnau Douiipi MC Lin. IndiS. l Epaff. IV.
Omfcfitio interEcblefiam Clmiac. ^ Jfe^rif«-
nivMr GroJlmn^ Branceduni Ddminma* ^
, / ExCaitdasipMeiMiffcriiCI^
EQo^J^ti/o^ Om^* (a) n^focum iacio '^4»
, pr«feo(ibii« & fpturisi quoid coofirdvcr£b> quae erat inter -
'';^ a) AMtiiil pamilDi <y Cct, i qti6 D^fiaSie d< Gbt» ^dfifaf li^
r?:-r » i^cji^^fteu^it LwfletadtGe^ Sh»om Joto? ilkna -Dbnii^o
•"'"^ ^4* Matfwy ifuptt. *' ^' "' • ' '•' • -^
(c) BmUhdftthu ie Mnghi] JBngkPm ftraiffai tlifgo ^«^^ i|Aid
Cliablafibs^ optiniK aots, & (fcufc dtra afiintiii Dttcatos Cba*
. blafii ^ tefuq» eiMqi • SnJbwiiat famtiitrom iik)Ufi«n . ai^iliqiii»*
. , .fiii}»^^ fi#l^yl)d5iiHi ^^ «Qitits. ciKuoJtniiiy.Maidtio^es
Couired^ GcmiHs Z4ii^j ^ BarM<s Larrit^iU^ geooc Ac ;sc«
lys pto j^rtnape A: ftopoblica fcfictter ^ gcMrofe g^flos cisk
V /os [jrotufil. * *
L-M^
\
'l^Z ^. BIBLIOTHECiE SEBUSIAN^ .
' Ecclefiam Cluniacenjem & Jojferannnm Grojjkm, tne^.tnediante
' & praefente concordata e(l la hunc modum : videlicet, quod,
^ i^\i({mdL ^ojfn-annm reclamabat, & li quid habebat, vel ha«
\ bere julle vel injafte poterat, in domo & villa, & inParochia^
rcilicet tam m hominibus & in mulieribuf de S. Hippolito,
quatri telk-rit, vineis, pratisi pafcuis, nemoribus, aquis & aliis
terragiis de,$. Hippoh'to, yel honiines vel mulicres de Parro*
' chia S/Hippoiiti, ^cclcfix Cluniacenfi libere & absque uUa ^^
retehtionequittayit, ut neque cuftodiam (ive gardam, neque
juftitiam minimam vel majorem, neque aliquid omnino i^i
haheat, vel habirfe, vcl reclarnare yaleat ipfe^ vel aliquishac-
redum, vel ruccefroruthfiioruml ; Confenus eft idem /^j^- -
ranhuif quod in Grangia de Serciaco,tc ingagnagio, & domi^
iiicata ejusdem grangias nihilomoindhabebat velreclamabatt
vel haliere vel reclamare poterat, ficut de S. Hippolito di^um
cfti tommomminoquittanfii, litneque ipfe L vel homines^
. yd (oto^drM q^fiu&afi^d ibrrcfcla%are valeaht| vel haB^e
. conceflSc, 8c di&as h nt in viila'& domo S*. Uippoiiti liceat
Ecclefift Cluniacenfi| yel mqnire yel baftire forteriam fecun-
dum voluntatem fuam,' vel illailk francam facere, vel qiMtttt
voluerit aflTociare. '^iOe ^lottiinibus vero, qui apud S^ Hipj^-'
^itum pro JoiTeratiiiGrfe tiMetxt; ftatuhiin eft^ per ipfiimT^&
' per Ecclefiam Cluniacenfetn, ut infra feftivitatis S. Michaelit
feftum, de ViUa S. I^p^liti^ ic^t toiiemetius lEcclefiae Clii»
. niac lexeantt & quidquid ab ipfa Ecclefia (^ITutiiac. tenebanti
liberum Ecclefiae remanebity umeii de «dificiis domorum,
quae in praedido loco fecerant, )uxta arbitrtum Domini Ar^
duini Loffgre^ &Domini Humbern de Brejfe & Durami Prioris
de S. MdrcettOi & Rainaldi Decaai Cluniac. a^imationem re-
' dpient five valorem, & illa akdifieia Ecclefix remanebunt, vel
fi maluerint, acdificia deportabunt. De aliii vero hothini*
t)», qupi didus I. reclamabat, de quibus erit contentus, ia
bona eijt inquifidone didorum quatuor, yideUcet Arduint
Lpn-
CENTURIA IL 275
Longre, Humberti dc Breflc, D^ Prioris & Marcelli, & R. Dc-
caniClpniac. qui de illis jurati (ideliter inquirent, & fa<fia in-
quintione fideliter termtnabunt. Illi autem^ quos I. elTe di«
xerit, ficut de aliis diftum eft| de diAo loco exhibuit. Hoc
autem fteri debet & terminari usque ad feftum B. Michae-
lis^ quod (i infralllum terminuthnon exierint) Monachis ex-
pellere eos non licebit, prius quam non exierint, neque illos,
neque alios ibi L vel haeredes vel rucceflbres ipfius habere po«
terunt, vel tenere. Si autem apud S. Hippolitum EccleHa
Cluniac. villam francam fecerit, bonlines L ibi non poterunt
retinere. Similiter didus ^opramus homincs didac Ec-
clefide ubilibet poGtos ulio unquam tempore non poterit re«
tinere. Haec omnia L concefl[it-& juramento firmavit, de«
ditqueile firmiter tenendoCluniac EcclcCix ^dejujfores 0.(b)
Pucem Btirgundiae, Wilelmum^ Macirconenfeni & Viennen-
fem Comitem,,£5* Walterum Dominum de Vignorrjr^ & eos-
dem Ecclefia fidcjuflbres loflreranno donavit. Ego vcro ad
prccesCluniac. Ecclefiac& Jofleranni utcrque pro altero fi-
dejuifi, & has Itteras patentes utrisque conceHi, tenetur idcm
JolTerannus bona fide per juramentum Hteras RegU Francia '
patentes fuper hoc EccleJuB Cluniac. 4are^ & Ecclefia fimiliter
eidem} I. tcnetur quoque dare Ecdefias Cluniac. & ipfa ei li-
teras 0. Ducis Burgundiac & B. ComitiCTae Cabiloncnfis, &
WilelmiDovcixnx dc Vignbrry & Archiepifcopi LugdunenGS|
& Matifconenfis & Cabilonenfis Epifcoporum> qui illum, qui
contra hacc unquam venerit^ debent usque ad fatisBaflioncm
ej^communicarc, & terram ipfius interdicere^ & Joflerannus
homagium in Capituio fecit^ & ibidem fidelitatem juravit»
Ecclefia vero Cluniaci pro bona pacis deditJolTcranno mille
libras Divionenfes, & de damnis & injuriis, quae ipfi Eccle-
fix vel hominibus fiiis didus L velfui| intuleranti quittavit
& ab-
(b) 0] id eft Odoncm.
Mffl
374 BIBLIOTHECiE SEBUSIAKiG
& abfolvi^. Si qua: vero danina vel injurias Ecclefiai vel villa
, Clumaci, vcl aliquid de Ecdetia vel villa L vel fratribus vel
^ auxtliatoribus fuis, usque hodie intuleraty omnia quittave-
runt, nec ab Ecclefia, vel villa Cluniaci> vel homiaibuS) vel
auxiliatoribusv corura , hac occafione aliquid poterunt exi-
gerci nec Ecclefia vel villa Cluniac. ab L vel fuis^ EcckfiaClur
niaicenfis ipfum L tanquam hominem fuum, & ipfe Ecclefi^
am tanquam Dominam fuam debet cuftodire. Haec omnia
fupradidta fratres didi FoCTeranni B. f^ IL (c) & Soror eo-.
rum) & Mater^ (d) & Dominus Dalmatlm de Lufiaco coqccs*
ierunt|laudaverunt)&fervaturos)uramento firmaverunt} ut
neque ipfi, ncc aliquis hxredum, vel fuccefibrum fuorum^
contra bxc valeat venire. Ego autem W. Comes Matifco*
neqfis & Viennenfis, de prxdidis fervandis, me fidejuflbreoi
perpetuo obligavk Ego autem \lf^alterius, Domious de Vi«
gnorry, ad inftantiam Jofieranni Gro(fi| Nepotis mci, figil-
lum meum in teftimonium huic cartx appofui, & de fuper*
fcriptis firmiter tenendis me fidejuflbrem obligavL Ahum
iYiibiy iS in Capitulo\Ecclefi£ Clumac. anno grati^s MCCXIV»
Menje: Aprili.
LIV.
Fa^a interGirmwn> Abbatem InfuU Barbar^ ^
Stephanum Dominum de Villars^
Ex Cartalario Eccldi^ Infuls Barbars.
>>y<^ F TNiverfis prarfentes literas infpcauris, STEPHANUS de
^ VILL ARS (a) falutcm & notittam rei geftac. Ad nctitiam
. • . . . ; veftram
(c). S. &' H.'] BerDardum videiicet a BrMciduno^ Epi(copani, poft*
ca ^inque EccleCarucn » qui obiit it34..&Ueiiricttma i^/^^Afw
iiduno.tliQmitium de Uxclles.
{$) Mater] cujus notticn proprium ignoratur: crat autcm GuHel-
roi, Comitis Cabilonenfis, filia.
(a) Stepb^nui derin^$\ mtcr SobnfiaM Provind» anti^uosPro^
ccres facilc prtmi»«
C^NTURIA ri. 27^
veftram volutnus pervenire, quod Noi accipimus in feudutn
a Domin0 Girino Abbatc, & ab EccleGa InfuLe Barbara^ qnid-
qoid jiiris vel ufagit habebamus, poffidebamus, detinebamus»
vel quafi,*vel alius nominc noftro: Omne Pedefticum,^^
Roccatailiiap (b) & li quid in eodem Caftro^;^ vel forte in ejus
appenditiis) fcilicet Fontanis, & in Parochia ipdus habebati
quas omnia fupra didla noftri erant juris & allodii, & termi-
natur diftridus a partc Vimiaci (c) jn prato Boil/at, citra Pon-
'tem Bertrandi, in collc fuperiori ab ortu Splis, a parte de
Chane tcrminatur cum Rivo de Sathonajy in pede Montis de
Cravept, & pro iis omnibus fecimus homagium dido Abbati
& Ecclelic praedidkae, & Nos & noftri^ qui ]pro tempore fuc-
rimus, tam hseredes quam fucccftbres debemus, & pro iis
omnibus ftcimus homagium dido Abbati, & fucceftbribus
ejus facerc tcnemur^ & etiam quandocunque & qualitcrcun-
que Abbas in dida Ecclefia^ vel did^us Dominus vel fuccelTo-
res in rebus fupradidis mutabuntur; volumus, quod pra^di-
Aum homagium recognofcatur, & fingulis mutaxiohibus rc-
novetur, &adhoc Nos & noftros fucceObres obligavimuS|
& volumus, quod ad hoc in ^erpctuum teneantur, & etiam
pronrifimus pro Nobis & nollris omne confilium & auxili-
um in omnibus negotiis fuis Nos& fucccfibrcs pro poffc no«
ftro pneftaturos di&o Domino Abbati, hoc nomine Ecclefiae
fuae ftipulantii & a Nobis obligationem recipicnti. D\&m%
vcroDominusAbbas^confiderans devotionem&afFeiftionem,
qUarn in receptione ipfius feudi erga ipfum &. Ecclefiam la-
fulae Barbarac feceramus, dedit Nobis centum libras Fortium
Lugdtinenjiimh de quibus confitemur Nobis fuiflc plenarie fa«
Mm 2 tisfa-
^b) RoccatdiUia\ vulgo/!^ri&f/4ii?/iryCaftnimadArarimia territorio
Lugdunenfi.
(c) Vimidcil vttlgo Vknif oppidiun Lvgduacnfis fro.vinds ad"
Axmsu
27<5 BIBLIOTHECiE SEBUSIANiE
tisfadum. Renunciantes in hocfaQo exceptioni non numerate
pecunia fj non habita, (^ omni leguin f^ Canonum auxilio^ fuper
hoc NobU competenti vel competituro. ' Praeterea confitemur) in
receptione illius feodi machinationem vel fraudeqn ex parte
di(fli Domini Abbatis vel Ecclenz Infulx Barbarae non inter-
' venitTe, imo noftra fpontanea voiuntate, (ine aliquo pad|o &
convcntione, m^/w»miftrus feodi feciflej & renunciamut
in hoc fa3o errori tam juris^ quamfaQi; prxterea dedimus&
cohceflimut io eleemofynam dido Abbati & EcdeHx Inful»-
Barbarz, quod ipfi poilinc acquirere feoda noftra quomo-
dolibct, qiiaecumquc fint,& ubicumque finr, & etiam-jam ac-
quifita,-& ea <iuae.acquifierint, donavimus, conccflimus &
confirmavimus in Alhdium ejusdemj omnes autem res fii-
pradidas confitemur, Nos nomine Abbatis & Ecclefix Infulx
Barbars poflidere, & ab his caufam poflcflionis habere, &
pmnia fiipradida Nos tadis Sacrofandis Evangeliis juravi-
mus, in omnibusi^ pcr omnla ihviolabiliter obfervare, &
de caetero contra pcr Nos vcl per alios nomine aliquo non
venirc j Et fi quis contraveniret, Nos opponercinus, & Ecde-
fiam pro poflc neftro defenraremus. In cujus rei teftimo-
nium pratfentcs literas dedimus, noftri munimine roboratas.
Datum inMo Monajierio 14, Kal Novembrif» armo Domiui
MCL
LV.
ConceJJio Uldrici de VtUars, Decam iMgdunenJis,
Monaflerio Cafanite,
& Cutnkrio ejusdem Monafteni.
Abinnoir74. /^UICHARDUS, Dei gratia Lugdunenfis Archiepifiopui^ Apo-
S^xir/'*" ^^Mc^fidis Legatus, omnibus in perpetuum. Quonwm
/ * ea, quas gefta fimt, pcr decurfijm temporis & oblivione mcn,-
tis, ni fcripto mandentur, cito cadunt a mcmoria. Ea pro-
pter notum fieri volumus tam pneTentibus, quam fiitiuis, prz-
CENTURIA n. 277
jentcm cartulam inrpeduris, quod ULDRICUS de VILLA-
RliS, (a) Lngdunenfis Decanm y dcdit pcr manum noftram
proremedio animae fuac & antccefTorum fuorum, ncc non
!& ppfterorumy fraMbus de Ooaffania^ ufum pafcuorum per
totam terram fuam, fcilicet pcr terram qux appcUatur
Meriay (b) per terram quac appellatur Breffia, ubicum-
que ipfc dominium habebat, jure perpetuo pofliden-
dum. Hanc autem donationem. laudaverunt Alardm^ fra-
ter prstdii^ Uldrici, & alter Uldricus filius Alardi^ & promi*
ferunt bona fidc manutenerc) ad quorum preces pracfen*
tem cartam (igilli noftri muniminc & authoritatc confirma- ^
mus. Tejies fqnt PetriUy TarentafienGs Archiepifcopus, ad .
cujuspreces hacc donatio fadla fuit. Utfredus Abbas, qut
hdc donum recepit. Stephanus Ccllarius S. Sulpitii. Ay-
fflo dc Caftellione, Pontius dc Varego Monachi. Bcrardus
dc Loycs. Pctrus dc Palude, Militcs. Hoc autem faHum
fuit in Camera noflra a$ud Lugdunum, fciRcet in Camera, qu£
appeUatur Camera Cifiercii.
Mm i LVL
(a) UUricui de ViUars] ex eadem Villariorum famtfia, de qua in
praecedcnd capitc mendo habetur, Ulrip Domim de Villart
fiiius.
(b) Meria] vicus cft m Reverfimonte di Surdnum fluvium, qui o«
lim ad Dominos de Villars perdnebat.
Qaamvis haec conceflio fine dte &: confule fit, nthilominus
collatis temporibusy quibus Guichardut ArcHiepifcopus Lu*
- gduni federe cceptt, Petrut Tarcntafienfis» & Utfiredus Cafla-
niae primus Abbas vii^ebant, iliam (criptam fuiflc aut anno
1174* 1175. ^^i 1^7^* indubitanter aflero, ut jam in noftra IS*
fiorU Sehupana Bart.j.fuh finem annotayit .
278 BIBLIOTHECiE SEBUSIANjE
___ — — ^ —
Frfvilegium JBeatricit^Comitiffi Cabilonenfist
Monajierio Cluniacenfi.
Ex Cartulafio, ejasdem Monafteoi,
fii^ CCiant tam pofieri^quam prz(enteS)quod ego BE ATRIX,
^ Comitijfa Cabihnenfisy pro (alute animac mex^ & anteceiTo-*
rum meorum, Deo&EccIefixCluniacenfi in perpetuam elee-
mofynam contulij ut monetaiz) Cluntacenfis per univerfam
~ terram meam a modo cun-at y nec alia de aetf^ro foffit currere ,
moneiaibii excepta in przpofitura me^ Cabilonenli, &;hoc
ih perpetuum pacifice teriendum juramento przilico firmavL
Hoc etiam mecum' juraverunt ^iww Milites^ Bernardus dc
Chaumont^ Renaudus Oalmatius, Hugo Dominus de Digo-
fiia^ Rodulfus de Marnie^ Durannus de Roduns, PraepoGtus
de Charroles, & plures alii. Si vero (quod abfit) contigeritt
quod tponeta Cluniaceniis tantum ponderef^ kge priorefi^at^
quod marcha argenti minus duos fiflidos valeatj quam tempore
umcefitonk mcde valeba$> fuccejfores mei juramentum pradilsium t
fervare non tenentur. Erat autem tunc temporis y^i^n^/^ Clu-^
fikcenfis, videlicet XIL denarii, fecundum legalem probatio-
nem, in pondere argenti V. denariorum & oboli, &cupisVL
denarioriim & oboli. Ut autem hxc mea conceflio perpe*
tuum robur obtineat, cartam Sigilli mei munimine robora-
. vi. A&um anno grati^ M CC Xll.
' LVIL
(a) Nulla alia dc caula privilegium illud hoc in operc locum oki- ,
ncre dcbcrc judicavi, nifi ut conftarct, Ecdejiam CUiniacenfem
elmjus cudendd fnonetA bAbuifft. Qood multis Ecdcfiis Gal-
liae regni in prifcis feculis conimune eratj fcd hodic, mutatis
moribusi ad folum Principcm fiipremum fpcdat, obfoletis &
rcjedis omnibus privilcgiis & confuctudinibtts cootrariis.
J
CENTURIA II. 279
LVIL
Comfofitio inter Carthufiam PortarumyQ^
Triorem Yhimontis.
UNiverfis , prxfentes literas infpeduris ^ frater B. (a) homi« li^
lis Prior de Fortts & ejusdem loci Conventus Carthn- '
^ fienijs Ordinisy falutem in Domino. Univerfirati veft^
nomm facimus, qiiod, cum difcordia verteretur inter Nos & ^
Piiorem de Vnimont^ Cluniacehfis Ordinis, fuper quibusdam
Terris, diccbat didus Prior de Ynimont ad Domum de BuU
hencbe pertinere s c contrario Nobis aflerentibusy quod ad
Domum de Portis pertinerc debebant. Tandcm ita cpnve*
nimus ad tnvtccm) quod didta querela, five res, dequibus
difcordia erat tnter Tio%yper medium partirentur , f^ partithrie
*fa&ai/he divifione, ponerentur termini^ in quibtts dividetur qui^
Met pars, five portioyunicuique domui ajfignatay ne pojfet inpofie^
rumfiiper his inter diSas domos difiordia Jisboriri y quam com*
. 'pofitionem, dtvifionem, & terminorum pofitionem, proinic*
timus bona fide , Nos pro Nobis & ordine noftro in perp€*
tuum inviolabititer fervaturos. In cujus rei refiimonium Si-
giilum nofi:rum przfentibus liceiis duximus apponendum*
ASum anm Domini M CC XXXIX. die Mmuriipofi translati(h
nm B.BenediSi.
LVIIL
(a) Bulhmbe'] hodie dicittrr U Burbanche^ in Dioecefi BeUicenfi^
viculos eft, non longe a Roffilionis Bugejii oppido» ubi erat
Trioratus Ordinis Clunia^enns, ^ui unltus (uit Prioratui Thtmon^
tis^ antiquitus autem Bulbenchiac Prioratus ab Abbatia SdviniA^
rejv/Tdependebat; juzta donatloncmi quamqclidam Bugtpenfes
Nobiles Sdvimacenjis Monaftcrii, Iterio Abbati ftceranr^ ttvor
pore ]R^/Ar^Burgun<Hae Regis ', ut dixi in JE^i^m^r ;yi^r4 j^^
fana^ dtrHdaf. S4vmia$^
280 BlBLlOTHECiG SEBUSIAN/E
LVIII.
Carta Humberti Dommi MontulupeUiy pro
Abbate InfuU Barluirje.
Ex Cartulario Ecclcfi» Infulae Barbarc.
lajy. TTUMBERTUS, DQrntnm Montislupellu Omnibusprx-
JtJ. fentcs litteras infpcduris, falutcm in Domino & noti-
tiam rei ge(lx« Univerfitati veflrx notum fieri volumus,
quod Nos obligavimus > tradimus & a(fignamus Venerabili W.
Abbati & Ecclefiac Infuk Barbane^ omncs illos redditus & pro-
vcntus, videlicet quidquid juris vcl ufagii habcbamus^ poflS-
dcbamus , vel quafi , vcl alius nomine noftro in Efchais^) 8c
in manfo de Ijiudoens^ fito apud Miribellum^ & quidquid ha-
bebamus apud Avanci (b) & in tota Parochia, & apud SatO"
fiay (c) & in Parochia, &apud Montemlupellum, omnia pra«
ta noftra, & omnes'vincas noftras, & quartum vinearum, &
molendinum, & battoria, & bannum vini in Augufto) & fer-
.vitium, fiveccnfumdenariorum Montislupelli, quoddebq-
pius factrc valcf c quingentas libras fortium in TattiU Montis-
. lupeWh & apud Bayno^ (d) vineam noftram & pratum* Hapc
omnia tradidimus & a(fignavimus ad folutionem XI. millc
fblidorum fortium, di Ao Abbati & Ecclefiae faciendam, quatn
fummam pecuniac ipfi Abbati&Ecclcfiae confitemur ^os dc-
^ : ' ; bere,
* (a) E/cBdif} Lacus cft in Scbufiana Provincia, noi» loDg< a Montii-
lupcUi oppido. ^ ,
(b) Jpanci] vulgo Avanda ^ yicvis cft propc oppidum MiribcIH,
cujus fit mentio in Legenda S«Domitiani.
(c) Satonay^ Caftrum cft Scbufia^i tribus milliaribus a l^ugduno
diftans.
(d) Bayn§'\ vicus cft juxta Miribellum. Pafium iihid Hitmbertuit
Dorriinus MontislupcUi» Petri a Montclupcllo fiiius, appro-
bavit, menfc Aprili, I25tf«
V CISNTURIA IL > i§i
bere, videlicet C libras fortium, quas de novo Nobis accdm-
modavicAbbas, & alias quadringentas quinouaginta libras
fortium, quas ingageria noftra dicfta Ecclefia habebat, ficiit
in inftrumento fuper hoc fafto & figillato, & eidem Abbati
a Nobis tradito pleniui continetur, de qua tota pecunia no-
his numeratione & folutione reali fuiflfe plcnaric fatisfaftum«
Hujusautempecunisefolutio, fcilicet undecim millefblido-
rum fortiuni de didis redditibus & proventibus, debet fieri
eidem Abbati & Ecdefiae, talibus terminis: fdlicet fingulis
annis, usquead quinque annos plene completos CX. librse
, de Talliis, & U de aliisredditibuS| termino competenti^v uc
fic qutnque annis plene completis folutione etiam XL mille
folidorum fortium hoc modo fada^ res & redditus fupradidi
ad no3 redire valeanc abfolute; quod autem ifta fojutip ple*
ne & pacifice, & fine omni impedidiento debeat fieri) t^os &
P^/m filiusnofter,ta(^iscorporaliter SacrofanAis EvangeliiS|
juravimus, quod in redditibus aifignatis nihil per nos vel per
alios, quos prohiberepoffimus, mutabimus^ minuemu$,vel
ufurpabimus, nec capiepius, imoabomni calumniatore &
infeftatore modis omnibus defendemus , & quod nullo mo«
do, nuHo cempore, nuUa ratione feu occafione, contra illani
fblutionem veniemusi nec alius arte noftra vel ingenio^ope^*
re vpl confiliO) nec dicemus nec faciemus, quo minus dida
folutio poflit libere fieri terminis prattaxatis} & ad majorem
rei fecuritatem fidcjufibres & obfides juratos dedimus, de pa-
ce & de pa6bs fupcrius didis obfervandis> &de mendd fuffi»
cientit fi quid contra male fuerit attentatum, Abbate memo-
raco nomine ^Ecclefiae & fucceflbrum fuorum hoc ftipulante
&recipiente) videlicet eosdem qui fupraproximo inftrumen-
tO| &eodemfereordinej omnesautemfupradiAiomniafu*
pradifta taAis corporaliter Sacrofandis Evangeliis iden^ ju-
rjjverunti Mtm amo ffratM MCGXXXVa menfeMajo.
Nn . LIX-
28» BIBLIOTHJgCife SEBUSIANiE
' LIX-
Fa^um facis inter Ecclejiam Cluniacenfem^ (S^ ;
Dominam Brancedunu
Ex Carculario Monafteril CluoitconCf.
Ab Aimo C|C!ant omnts, ad quo$ prafcns fcriptum pcrvcncrit, quod|
id^^^* ^ cum intcr Cluniaccnfcm Ecclcfiam & cjusdcm vilfce Bur-
%2i%. gcnfcs cx una partc, & Dminam de Brancione, ( a) & filiof
cjus,atquchomii^cs fuos&coadjutorcs tx altcfa, diflcnfib or«
ta fuiflct) rcformata tatidcm pacc intcr cosdcm, mcdianti^
bus Vcncrabili Epifcopo Cabiloncnfi, R. - • - & NobiU,
DominaB. Comitifla Cabiloncn(i| nc fucccffionc tcmporis
rcs ipfa a mcmoria bominum labcrctur > de voluntatc utrius-
que partis proc&ffit, ut modus pacis prsefcnti pagina notarc*
tur. Contigit itaquc, quod Burgcnfcs Cluniaci proptcr inju-
rias multas & immenfas, a fiKis pra^fatae Dominx & homini-
bus fuis atque coadjutoribus, Ecclcfiae Cluniaccnfi & mcm*^
bris cjus atqucBurgenfibus irrogatas,ad Cafirum deBrancion&i
& ad Cafirum^ Nantvny &'ad villam ie Chajfangtaco armata
manu & valida defccndcrunt, in quibusdam locis & fibi ad«
jaccntibus mala plurima perpetrarunt. ?Dc damnis igitur
utriusque partis ftiitcotnpofitum talt ino'do: In primis Do^
mina de Brancione ad pacem fupjer his Tcnichs cum Ecclefia
Cluniaccnfi & Burgenfibus, deterisque membris cjusdcm Ec«
dcGae in propria perfot^a juravit in manu Domini R. Cabilo-
ncnfis, paccm a fc & fuis omnibus erga eandem Ecclefiam 8c
omnes fuos inviolabiliter obfcrvandam. Juravit ctiam, quod
ab omnibus illis, qui cx partc fua in ca gucrradamnum fufii-
nucrant, crga eosdem firmam pacem faccrct obfcrvari. Hoc
idcm juravcrunti taAis facrofanAis Evangeliis, Bernardus Gros-
(a) Dommdm di BrdHcione\ jam fupra diximusi «tm fuiirc filiam
' Gmlclmi^ Comitis Qabiloneniist
CEKTTURIA IL ^8?
Jus,Sc Guilelmm Grojfus, filii ejusdecn Dominac. Juravit etiam
iilud idetn, & eodetn modo Guido de Seneciaco (b ) pro fe 8c
.onAQi&us (iiis; Seguinus de Braneione pro fe filioque fuo Hu-
gonC) &pro omnibus fuis^excepto On^rr/^? Canonico, qui ta«
men Oulardus^ fi pacem jurare & fervare voluerit, ficut &
alii) erit in pace* Sin autem ipTe eandem pacem jurare, ut
diximus, & fervare noIuertt,iiulIum habebit reditum inXer-
raDominac.Brancioiiis, velComitiflfx, dum cpnftaret eum
forefeciflfe Ecclefix Cluniatenfi, feu villae, velmcmbris £c«
defiaC) 8t fi forefaceret, & forefaflum reduceret in Terram
prxdidx Domifis Brancionis vel Comitifik, tenerentur ipfi
ergaquosrediret, emendare forefadum. Stephanus de Nantan
pro fe & omnibus fuis, ^offerimdus de Sala pro fe & omnibus
fuis^.Domifius vero Ulricus de Baugiaco, (c) Maritus Dominse
de Brancione, hanc pacem approbavit, &conce(fit pro fe &
omnibus fuis, atque prc ea inviolabtliter fervanda, literas
SigiHo iuo rc^or^tas,. Ecclefiae contulit Cluniaci^: Ecclefia
^quoque Cluniacenfis ex parte fua & fuorum ad pacem fuper
eisdem venit cum faepedidla Domina & cum fuis} f^ de com^
jnuniconfilia Ecclefi^ f^ viUa juraverunt duo Burgenfes Cluniacu
jiompacem ab omnibus fuis firmiter obfervandam. In hu jus e^-
iam pacis reformatipne quidquid inveniri potuit ex his, qu^
capta fuerant ab utraque partium, in hominibus videlicet,
equitaturis & armaturis, fuit in integrum reftitutum. Scien-
dum infuper, ^uo^ Domina BEATRIX^ ComitiJJa Cabibmenfis^
mandato &f etitione Domina d,eBrancione^ vei fuorum^ pacis
hujus inftitutionibus obvi^ret^ ipfa Domina Comitifla da«
mnum iliatum Ecclefiae Ciuniac^nfit velfuiS) integre refar*
Nn 2 cirety
(b) Lutfiacp] w\ff}Lugfiyi fatnltitd in Canntatu Matilscbnenfiiolitii
opibus, gencris daritate Acpotentia Aorent^
(c) Ukitus de^Baucisco} ejus nQnuiiii IIL Sebafians Provindc
Regulun '
» .
1
284 BIBLIOTHECiE SEBUSIANiE
ciret 9 a quo , fi forte refiltre niteretur y promiferunt & con-
cefTerunt ad inftantiani ejusdtm Contiiti(rx,Dominus R.Archir
/ ^pifcopm LugdunenfiSy (d) qui literas fiias tcftimoniales de hoc
\ fedlo Ecclefiae Cluniacenfi contulic, &Dominusi?. E^ifcc^
pus Q^lkfCioMvXi%^ qu4)iferfonam ipfim Comitiffky (f totam ter-
ram ejtutandiu fub interdiSo ponerent i^ tenerent^ queusque de
iUatk damnk Ecckfia Chmiacenfis aut Burgenfes padftcata peni-
tu&fuh pralibata htterdiSi cvnditioke^ voluntate propria cmdcna-
vit. Ut igitur pacis hujus compofitio robur p^etuum ob-
tineat, Dominus £jpt(/?^/>//^ Caii/onenJfSy(t) &ip(a Domina
Comitifla/r^^/^/^f^^^i/^/^imr SigiUifui tefiimonio roborarunt.
LX-
Jmpignoratio Caflri de Rocca-TaiSay a Stephano
Domino de VtUars.
Ex Cartularia Infiils Barbarer# .
iijr. ^^Ciant tam pracfentes quam pdft^ri , qifbd Stephantii de VtU
^ lars Pedefticum dc Rocca-TaiUa, & fiquidem eodcm Ca-
ftro, vel forte in ejus appenditiis^ fcilicet fontanis & Paro-
chia ipfius habebat , mifit Girino SenefchaUo, icLugdunenfiEc^
ilefia in gageria pro X.inillibusy^//^(?r«^ Lugdunenfium, mo*
.nfetae cujus XXVIIL folidi valehant marCham argentipuyiy ea
videlicet conditione, ut nullo quis poflit excogitate modO|
ne alius,|nec ipfe etiam aliena pecunia prxfatam gageriam
Aifi ipfe tantum> vel hseres ejus^ rtdimat Hoc autem jus
Girmo 8c Ecckfidt Lugdunenfi in re ijifa haberc conceflit. Hoc
fadum eft per manutn Wilelmi, illuftris Matisconenfis Comi-
tis, in prxfentia Domini ilfo/f»/, Lugdunenfis Decani, Gi.-
. Prac-
— " " " "' • ' ' ■" « ■ 11 »
i (d) R.4nlntfifu9mLugiunef^s'\ idcft, Rtinaldutt qniab acfio
1199. federe Lugdimi coepit. - '
(e) R. Epifeopm Cdhilonefjfis] Rob«rtos fcilicet j qui vixit k Epi*
fcopatu ad annum usi^ue 12x3« -
r
CENTURIA IL • ads
Praecentoris&Camerarit, Wikhii ^ie Marziaco,Mzg\R.nChQ''
rj, Stephatti Othemlphi, Hugonkie VarenUi Petri de Borbotiio,
^toldide MoUmey Ca) StephanideiioccmaiUa, Gauch&iiite ifi-
xo, Dalmatiide. & Triverio, Petride VaffaHaco, Fulcherii Coqui,
PonttideCoppenay, 8c multorura aliorum j hoc verohaa^m
cft, utfi moneta quantitate vel qualitate deteriorata non fuerit,
in optione Stephani de Villars Cit , aut* X;. millia foitdorum
perfolvere» autproXXVIIL Colldis marcham purs argenti t
huic quoque contradui additum, ut 6 forte prae£atu> Stepha-
nHs.praedidam^//^<Tww, prorfus Girino Scnefchallo, &Lug«
dunenfiEcclcGaB venderc voluerit,, quod idem Girinitfs Senc-
fchalliit, poft commonitimem infra JCLdie/, ufqwt^ ad o6ixv9m
Pafchx , 6idcm Stephano pcrfalvat quinquemiUia folidorunD
tJotandum verOf quod ab codem dicGirinus ScncifchaUus, de
pafto ifto non tcncbitiir. Si vero antc hoc ftatutum tcmpus
pr^i^ Stephanus dc Villars deceflrcrit, pracE^a quinque
^iUia folidorura ^bati & Sulpitii , juxta inandahim WileU
mi, Matifconenfis Comitis, pcrfolifsuituradidsbita, & ad cla-
morcs ipfius folvcndos. Scicndum vcro cft , .quod fi praedi-
dus Stephanus captus fuerit, vel aliqup modo impeditus,
quod nullatcnus.ptaefata pccunia, nifiad hoc opus, psrfolva-i
tur. Hujus rci tefte/ funt.: Wildraus,. Coflttcs Idatiscooen-
JSs; Gi. J*rarccntor.&;Camcrariusj Wilchnus de Marziacoi:
jHbc autem faBum efi ahfioah Incamat, Dommi M^L h i6, Sept,
Dchacautempacc tcnendaSiephanus de ViUars, Gi.Seae-.
fchallus Lugdunenfis .Ecclcfiac Jurj«rit„.Wilcteji?i>M4tisco,:
Hcnfiseomcs, fidcjuffor cft & fponfor.
Nn^ LXL
(a) T»Mekm^ieSiaccf(f deVnplUto^l vslge» Molon, M Ssfei
& VafTaMieu, iaiBiUs aotitiuc & oobiMlmae, apud Sebuli»>
aos mc9f* . . ■ -:
S'
28<5 BIBLIOTHECiE SEBUSIANiG
LXL
Homagium Ecclejk BifmurMj a Domlno de Cojfo^
nay pro Caftro de Nyons pr£ftiiu)n.
tx Tabulisauthographis Ecclefix Bifuntm» , aR.P. PETRO FRANCI-
SCO CHIFFLETIO, c Socict. Jcfu transfcriptum,
1^46. "^T^* J O A N N E S , Dei gratia Laufanenfis Epijcopus. N<>
i^^ tumfacimusuniverfii praefentesliterasinfpei^isiquod
diledlus frater nofter Humbertus^ Domimu de Coffonayy (a) in
prxfentia noftra, apud fiifuntinum fecit homagium Venera^
^ bili Patri Wilermoy Dei gratia Bifuntino Archicpifcopo 9 & re-
cognovit idem Humbertus coram nobis, & coramliqnis viriS|
quod ipfe tenebat infeodum^ ipfo ArchiepifcopoBifuntitio,
iiyons (b) & Villam, quac diciturP^rw^/^r, &afontedeme^
dio quercU) mqaczdMalatairiamdeNyons, &lacum a ripade
verfus Nyons, usqueadmedium lacum ; & pedagium/& pi*
(cariam tribus diebus in feptimanai & qusftum pifciufnia
quadragenma, & decimas a Canali de EruJJmsy usquead lapi*
dem de Moray. Item recogno vit| quod erat htmo Ugius prae«
di<SH Archiepifcopi prae altis omnibus, dtra Juram verfus Bi'
fundum) & ultra Juram^ faka fidelitate Domini de ^ays^ (c)
exceptO' feudo Comitatus Gebennenfis , quod durat ab ilia
aqua Lisldmde^Perenginiy uique ad fontem qui voc^ur BraU
lons. Incujus rei teftimonium figillum noftrum pracfenti-
bus litteris duximus apponendum« ASuminfefto heati Bar*
»i^^^4^#/9/ryannoDoQiiniMCCXLVI» '
; LXII.
(a) Cdpnay^ familia apiid Vaudenfcs Nobiiis aeque ac aoti^iuay
. quaBpenitushodiecxtindacft»
j V^) Nyons (f^rmdntor] oppida jaxu Ucum LentMkm^Siih Bcr-
. : ncofium ,ditiORe.
(c) Domimdejayi} dicimoshodieGcX|iQpagoGebcaocaff,
CENTURIA ir. 587
LXII.
PaBa inier Rainaldum Baugiaci^ Dynaflamy^
Aymomm, ^fioptm Matkfcan.
Ex Camilario Ecdefi» S. Vincenrii MttiTcoii.
UNivcrfis Chrifti fidciibus, ad quos pracfcntcs litcras perve^ r^a^
nirc contigerit, ?. kl"^ KL\i\XS ^ (^) Lkminus BaugiacL • ,.
Notitiamrei gefta: ad notitiam veftram volo pervenirc, quod
Vdncrabilis J^ater & Dominus,/4jw«?^(b)I>ei gratia Matifconenp
GsEpifcopus, devoluntate noftra, & mandamento fpcciaK
&cxprc(ro obligavit fe ut fidejuflbr in manu Wtlelmi, de Ope^
ratorio Burgenfa Bellavilla , de 360. libris Matisconenfibus^
reddendis & pcffolvchdis fibi, velmandatofuo,usqueadpro^
^ ximum fefiumrevelationif B. Stephaniy quam pecuniam a ff^A
elmoy crcditorc confiteor me rccepifie mutuo numcratamV
promifi fiquidem per ftipuIationem,juramento prseftito cor-
porali fuper SanAa Dei Evangeliay diiftum Dominum Eph-
rcopum, SucceflToresque ejus de di<fta fidejuffionc &obIiga-i
tione fcrvare penitus indcmnes, & de damnis, & de pcrditis,
quas occafione iftius fidcjuflrronts , & obligationis fuftinucrint,
tencor fub praeftito juramctitocrcderej?w///i:i eorum verbo }
& proptcr hotpbligavi fpecialitcr, & cxprcflrc diilo Domino
Aymoni, Epifcopo, prbfe, &Tucccflroribus Caftrum mcum de
S. Triverio^X^) cum omnibus appcpditiis & pertincntiis,
quod Caftrum a difto Domino Epifcopo tencre infeodumf^
cafa^
■ ' -^ i > 1 ,, ... ■ ,■ ■ ' ■' ■ «^ ■>■■>! *)■■ • .
' (a) RdinMai^homitias Baugiacil hoias jppmiDis Vf r^i<Sdzt>af^
nafta»
(b) ^fyfno'^ Sev«rtius in hujus Epi(a>pi Elbgto^aliquiddehaccac*
tadeiibavit; fcdejus tenorenonexpr^flTo.
(c) S.Triverid} Caftrumeft ifi Sebn(Jdnis, oppido m&um, non
longea RomenxtCaftro, quod antiquufti eft/Epifcopi Mati^co*
Dcnfis patrimonium i aliud eft S. TriYCcii oppidiunt in Oom»
pcnfi PrincipatUt
m BIBLIOTHEC^ tEBltSIANiC
■ ^ I ■ ■!■ .1 . ' . J. " . ,
cajainentum ligium promitco, & bona fide, fub prxftito juramcn*
to^diftum feodum tradere (ine contradiftiocle aliqua, vel
fubterfugio, dida Ddmino EjHfcdpo, vel mandato fuo, vel
fucceflbrum fuorum.pro damniY& deperditis, quae inde fu«
ftinuerint, donec ipfis de darnnis & deperditis, fi in pecunia
j^raediAa perfolvenda, diAo creditori tempore, & teraiino pra^*
fixo deficerem, fuerit plenarie fatisfa£tum. Ad majorem au-
.tetn hujus rei fecuritatem & firmitatem, volo & praccipio, ut
Ji pr^miiTa, quod ai)fit, non fervaverim, quod Venerabilis Pa-
ier A* (d) Dei gratia primx LugdunenfisEcclefiacArchiepi*-
icopus, fuccefTof esque fui, quorum jurisdidioni me fuppono
in hac parte, ad requifitionem Domini Epifcopi fucceflTorum-
quee)us, mepoflintcompellereper Cenfuram Ecdefiafticam^
perfonaih meam excommunicando, & terram meam fuppo«
.nendo interdiAp. Eodem modo & fub eadem forma fuppo*
Do me jurisdidioni Domini Epifcopi Matisconenfis , ut in defc-
jftummeum de prarmiflfis, me poiiit compeilere ad praemiffa
.facienda ^firmiter & tenenda., Datum i£ a&um Matiscone in
.domo di^i Domini Aymonisy Epifcopi Matisconenfis, anno Domini
MCCXXXVII. menfe Oaobris, in ffio EeatiLeodegarii.
• LXIIL
' SententtA. Amedei^ Lugdunenjis Archiepfco^i ^
Apofiolic^ Sedis legati^ fuper diffidiis Ecclefia Cluniacenfis^ '"
cum Domino Branceduni.
^ Ex CArtulano Monafterii Quniac.
«*49- -VTOtum fit omnibus, in manibus quoruro haec carta pcrvc-
*^ nerlt, quod Ego AMEDEUS, (a) Lugdunenfis Arfhi-
epi'-
^^•^^~^^^^^ — . — '-' ^- — - ^^p-^-g,^,- ^ — ,.- ■ ,,., ^^^^^— ^ ., ■ ■ . ^ ^
(d) i4 ] id cft Amcricus, tunc LugduocnfiSiEcclefiae Archiep.
. (a) Amfdeus^l i]u^ xioa\\m% primas, qucm iJtVERTIUS in
Anhitp. LugduH. fijfpicatus eft e f^milia aiitiqua & nobili de
Tfiiaru oriundum fuiflc. Vivcbat autcm & Lugduni fcdcbat circa
auaumii47« adqucnihujusfentcntisdatarefercadacft.
CENTHRIA 11. 28^
gfifiopui, ApGSioiicx Sedis Lcgatusi Domini Papx ui^ente
maQ^tOi Veoerabiles' fratres Ciuniacenfes, & ^Jfefamum
Qrofftm, (bj ad definiendam contromfiam, qus inter eos
diu agicata fuerat, ante meam evocavi prcientiam} utraquo
. igitur paite ante Nos conftituta, allegarernnt Cluniacenfeti
^ praedi^um foffgramim in Clunienfis Ecdefis terrisi qUac fub
qus fberant poteftatei graves injurias & exa^iones feciflTe \
hofpitiai quae anteceflbres ejus in eis non habueranti violen-
ter eiegiflei rapinis & taiUiisi diverfisque iiifeftationibttSi eo-
niiti hotnines graviter opprdfifle \ e contra ^ferannm aje«
bat| fiil in eorum terris accepiflei nifi ea quae more confiie-
tudinario anteceflbres fiii in eis accepenint. Audids igituf
Qtriusque partis rationibof i & an^ilM reUffofinm VWortm^
Eradii Archidiaconii Vilefani deMarzelliS| MagiftriOthnu*
ri & Gilberti Archipresbyterii tefies, quos Chmiacenfes pro«
duxerunti diligentor/>r^/>^ Saaramemn, tefiificatifimt, quod
foferMHus in pnedi£tis Ecdefiac terris nuliam penitus vimi
nuUasque exaftiones de more inferre debebati teftimonio quo**
. mm Jofleranni teftcs non contradixerunt; pneterea Ecdefiae
teftes afleruerunt j quod ipfis praTentibus & audientibusi
BERNARDUSi (c) pracdiai Jofleraniii Pateri cum Jiero«'
folymam in domum Hofpitalisi ubi (e donaverati ire difpo**
nereti inCluniacenfium fratrumi & aliorum nmkorum prae«
^ fehtiai non folum confuetudines uUas in pratdidts Ecclefiae
terris fe non habere afleniiti verum, edam ^Jfiramo & Hen^
nc(^ fiiiis fuiS| quiaderanti neinjuriat aliquasi aut exaftiones
in praeiFatis Ecdefiae terris d$inceps inferre pfakiimerent^ tn^
denter praecepiti qui| fi ejus mandato non obedirenti pater«
namhanrediutemebinterdhdt. QuibusauditiS|Communiai«
toil-
(b^ Jofferamnm Groffifm'] iiujas aomiiiis primoiBi Domiiiumde
Brandoii 9c d*UxeUes.
(c) Sehtardtu'] ILfcUicet^qui Sorori Lodlarisgic Dadsoopfiti
ut leftatttr Mericm ia Cbrofh MS.
Oo
tpo BIBLIOTHEC^ SEBUSIANiE
to illoram confilio, qui ibidem nobiscum adennt, pcr finten^
fiam protulimui , m foffermmude iUatk^^tnjwnk ptitdiSkfrM^
tribusfatisfaceret, f^fea ta&hs exaBumibmdeinceps cmpefceret,
neqite enimin terrk €(rtrum.de moretalem babebat potefiatem.
LXIV. ^
LdteraBertoldhZermgu DucUjAhhati
ClHniacenfi.
Ex eodem Cartulario aiiniac
circt tnnum T\Omino Abbati CluniacenG, & omni Conventuii^«/>Mf4k
1157. I^ZERINGVEN, (a) atque i?i^r^»»/i>i2rdbr>falutem
cum fideli famulatu. Veftrae infinuamus ianftttati;, qiioniam^
, Comobiolum veftrura de Roqueriomonte^ quod ful)JioftratuL>
tione fufcepimus fiBrvandum, diverfarnm muodtaliumreruai
jamfentit detrimentum a Dpmiho Hugone, qui ipfampraepo^
fituram a Nobis (bfceperat agendam & regendam i in pluri«
busenim nocuit, fedinnuUisprofuit, quia diu infirmitate
gravatusinecprcefie poterat> nec prodeflfe. Audivi ergo &
bene comperi , quod jam eandem vobis refigriaverit Pnepofi^
turam, & memorata Cellula deftituta eft, tam infpirituaUbua
quam in temporafibus j hinc eft, quojd veftra: rogando de*
mandamus magnitudini » quatenus iHam nuUi alienigensr
commendetis, fed cuidam in eodem Coenobio Dccano, viro
honefto, & in omnibus bene mortgcrato , quem & cnndH
fam majores quam minimi pofcunt» afiignare noftris exorati
precibus procuretis } confidk> enim, quod per hunc quoque
dclapfiipofiunt reparaci.
LXV.
(a) Hxc litera^ quz finc die & Conrulc, 10 CartuUrio ClumiMcmfi
reperitur, dc Bertoldo IV. hujus Dominis intciligi dcbct , qui
. ReaorBHrgundU (ficuti CONRADUS, Dmx Zeringenps,
ejus Pater) diccbatur, & circa annum 1157. vivebat
CEKTTURIA n» ly
LXV.
'. Carta Joamis, Comitu BurgmdMt Ahbatu «
Charitatis^
Ez Archivo .ejnsdcffl MoaaftetO, ...
EGo JOANNES, Cmes Bu^gmidue fg Cabihni, aotum >«4s-
^ . facio ubiWirfis pncfentes literas in^Auris, quod E^-
heth filia mea, Qxor quondam Hemrm Comitit Vtemunfist
laudavit in prxientia mea Amedeo Abbati de Cbmritate, (a )
&' Convennii ejusdemDomus, v/^m/i fiiMr/»0r .Ski!firr0i- il^AT
in Puteo Ledonenfi, quod Pontius Mat^etme dedit in elee-
mofynam fratribus didae domus, ut libere & fine onuii eza-
iftibne eos teneant j quod ut ratum permaneat, Sigfllimd
munimine fed pracfcntes literas figillari, amo Dmitd
MCCXUX.
LXVL
t)(iiatioHugoms^ ComitisViematuibbatiaMmt
tis SanMa Maria.
V
Ex qusdem Monafterii ArcluT<^
NGs H U G 6 , Comes de Vietma, Dotitintts Pagneji, cundis «*5*.
fidelium noram fieri volumus, quod ego conceffi 8c dedi
Abbati Motttir SanBa Marite^ (a) & fratribus ibidem &raulan-
tibus, duas montatas falis accipiendas in puteo nofiro Ledo-
Ticnfi, quas volumns eflfe Uberas^ & immunes ab onwi exa-
^one, pro anima Patris mei Wildmi, Conutis Viennenfis,
& Matris mese Beatricb, de illis montatis, quas juro haeredi-
tario poflideo in diAo puteo, & fecundum Umites appoGtos
Oo 2 inter
(a) Cbjritate] volgo U Cbarite, Abbatii in Comltatu Buigondiae,
Bifuotiii» Dioeccfis.
C«) M»iitis&inaaM4ri4lyxiigaMomSsiitatiiane,m9tiMiAto->
mitttoBufgsaditcBifiintinc Dieesefis.
n?f'
292 BIBLIOTHEC/E SBBllSIANiB
'''■-■■ — • — ■ — — — ' - ' < »» ' .-— •
interPatretn meum VPiU/mum Comitem Viennenfem, Avuo-
culum meum^ deconfenfu Akulff (b) Comitiflae, uxoris me^, &
Phtkppi mei primogenitL A3um apud Ledv^tm aimo bkatr
mt. Domim MCCh, prajhmkis Sftmme de Roccaj C^ WUehno
de Roland Mlitibm.
LXVIL
^eftamentum Erme/hkk Commjjk Melgmh e^
Cazophihcio Regio,
AKno ab Incamatione MCLXXVII. regnantc LUDQ^
VICO, Francorum Regiy^ Nonas Novembris, in prae»
lenti» Dommfi..de Araw^% RE. OiaconiCardinalis^ & Db^
mini A. Nemdujenj^ (a) JEpi^opi, publicatum fiiit teftamen-
tiun Hermeiindsp» (b) Conaitiflae .Mn^or», per depofitionerh
teflitm juratoruhyyixtitswax. fiquidem ta^ CtCrofanAis Ev-
angeliis, qwfdfub eorum pr/^emi» Q>mitifla Melgorii reliquit:
Ma^ fuae Bqatrici duo mfllia ifoiidorum in annos fingulos,
^uattOttt.viveret» A^pm^anima foa reliqus miHe foltdos, x^
^ua bona &omnia jura fiia reliquitDomino fiioR.DuciNar«
bonx, ComitiToloiae, Marchioni Provinciae, & filio ejus Rai-
mundo Marito f&o. Hoc autem faAum fuit in Cafiro Ma^
tatKerue^annpfitprafcriptoi^mettfi, ''
Lxvin.
(b) jUidi/] CaHcA dc Bntgfihdia) alii Uioritm «i t^uDnt JMc
ri4m ie Jhein FiStr/, •
(a) A NemMfiufis fpifitpt'} /fynardm voc^atur, cogiioiBiQe de
Montredon.
(b) Herme/l»d4 ambiffi Melgmt\^ filia cnrtBenMrdiPeletit Akafit
Domifii, & Bel^tridi COMitiflieMdgorienfis^ quk^idein ker.
mefuiA primi$ naptiisPetrum£m»Mr/&»» AAdaficDominum,
Maritum habaerac, kcM&slU^itndiim^tuqmmii Tholo&nt
Cofflitis filinoi, ptidtc Idus Decembiis 117S.
r
CfiNTUlMA II. • ^.
Lxyni.
.yieme^fi,.. ., "? » . . • . >.
ExAidiivo.ejusdem fc<l«4*y-
NICOLAUS, (a;, /niferajtioQc^^ivii^ .j^ifancm^e^^iedis n^iiii-f i«Jf»
%^W»l»t!9W«rfi^PF?r«^ibij« *. feiirii^ rci gi^
BQtitiam, cuqi: (altue. .KqyeciiU uiuf«|rfi, ^od,;f)Ofi^i(utti|^
in noftraprxrentiatroigdlisyiry^QritEIJM^gCb) i?fim^j£r^uoo«
dam .filiui Wilel^ lyiattrconenfis & y^neofi» ponutis, Do^
can|ii SL S^i^phan^ ^^Ui)fu^ni,. dedic ^,gooce£t ij(^jpleetiu>rx*
oatn Ecdefif 5,^Sfcppanl.Biru^ttm im^xaof^^if^l^^^p^
libere >n Pilt^b tciipnei^, perpetuo; & pacifice pqfli^itd^
de iliis montatis^quas kabec & poffidt^at^j^^-j^fa^edJt^ip
diAo Puteo Ledonenfi, & de^ejul^ montata praediAam Ec-
defiam inveftivit pro remedJo^aQnnc fiue, & animanim fhn
ComiCttm quondam Vieonenfium^ b^tvm im»^CCXXXV.
Donati(y BccfeJU Umenfi^ a Comite
•'."■ ■■ '" . Genevenfi, " - - •' v
Ex Arcfalvo XAiMa&, proconiite R. P. HUado s S. Joaiutt Bapdfta Joli»
eofi, Pfiore MnaiaaAm,
EXemplaPatris GeraUi (a) & firattis C^i«r, (b>.<Come*
AYMO fiicceflbr czciutus, vel eteeniofyfum fafratU'
06 3~'.~ •« "3Sih
■«/ I»
Ck) iTutLm] de fLipig»m //. BiTuiitkitnfis Aiddepifcoput»
(b) VHehm Fi«mtn/u\ ^eoi ^dem csHiftonds noftris an-
pfifle csedidenmt' - "-
(c) <^ri(/i(fir/&»W<(3 primwMaUfoM^am^ttMtAlirit, lecu^
'AutTveaawCnicd. ■ -
(a) GersUi} Coinitis icilicet Geneveti&t
^) Cumit]' ^tu pofiea MoMcIutt, ^ deia^ Abtm<3«ntic Abr
basfiut
, a$t4c BIBLIOTBECA SEB^USIANA'
3am (c) amplificaret, inteffveiitu &petttione firatris Burchardt
MonachtfPodiumquoddain) ad]acen»^ruora4i<Hni^ ternc &
ifaw&V*itlcraS;M'4rcillo contulit, ficut AUmm^Habtt^
tus (d) didaverunt & pmviaverunt) poft donum autem ta«
zati Podii) quidam Godofredus^ qui decimam podii poflSde-
bat, decimam iliam S. Marceflo tiibtlit, c^nfenru & laudaiu
osjuidani fervientif iteifif^ifm^.qui a
decimani ftiiebat. lioc vero Cpmes Aymq laudavit atquef
ConceflSty ut G quts^ dfc feoc^o fuoi quod de Allodio Comitis
eft.i tradere S. Marcello voluerit quidpiami Itcentiam donan«
di habeat liberam^ & Ut permaneat fetnper ratumi omnique^
i&Uiitatefirmaitum atque (iibnixunr. Hujus lai^tibnis te*
ftes (unt: Hermannus dt RumiUaco, ^ AnMardm f$ AAerkm^
Uermafmu^ Guikhmu^ Gualtmm de Aqui, Aymofelkuer.
lJ$er Vicsth ^ Cmtati
• M^Uenfi fcripta.
E)C Schedis Yiri claffisfimi, Domini d« Rufiy,
lUsp.a CoofiUis* .
i3ti» pETRUS, Dei grattaRif»A3^^(num,ValmU^ Majorkanm,
^ SarJiniti ^ (^fica^pmei<me.Barchimm<t, RoffilUonit f^. Ce^
iritaffia. NobiU&prudendbusViris,Ciutranno^«5)fWMfm/,{a)
Militi. jiip^, fi Cafanovitj Dwmfia Vicario. (by^^eneraU cmfi^
". •....• . ■. '• ' .•• .. . - . •" . . Cw*'
I .1
(c) Bktff^fynamfufraksiam^ Cono, Giraldi Comitis GencvciiiSs
fiiiui, dederat paulo aote Ecdefis & PHoritui Lemenci Etck^
fim^ d$ S. MdtielU vot^opit
(d) Merkm & Hubertml Coinitcs Grcneveoiei» cjusdem domos
Lciftifoia bcoeftAorcs» .
(a) GmrdmBO de Simidnd'] ejus nominis VL Guirandi dc Simiana
dc Nfarcibiitx ab Arpa}ooo filius.
, (b) rsedrio] vdgo Vigpier^^om rumflpa in Qvfcate Maflil^nfi
dignicas eft. ,. . !
1
CEKTaRIA iX K- IT ^f
tU vefira reccpimus literasy & imkim quaternuai icriptuni«.*
rum> inter alia comi&entes rapinas» raubasi violeptiasi alia-:
QfiSL daama, pcr fi])>dito8 noftrosi bt dtfta ^cftm litcra in«;
Qttit) veftcb diftriflftttalibus irrogatai qua^ilfiifibgci^
litasi molcfte gctimiis. Novit Dcusi cum MoffiUnfwi .ca>r
tcrosquc Provincialcs Ixtiignc &.fayorabilitcr per Nos &
Noftrates cupiamuS) veltti: amicos & bciicvoloS| & ad quo»
a&dionc fijnccra afficimur^ ubilibet pertradarL Sancquiar
Bcc in litcra, nec tn quatcrno «xplicaiitQr somimifiilKiitxiK
ram noftrommi per quos afletitur difta damna iuifl(e tliatiy
ncc alitcr pcr Nos fcu alios, cft dataNoSisaliquaKs infi(Mrmai«
do, cx qiiarfflDveri poflimtts ad rcddcAdttm jufifdaia dc pne*
di^s» cumtoaldiidorcs ipfi Nqbtt penitiidritiitigtiotiij ,^f0h(
ptercahabcndo^Nos indcy iiait liebedi^ raocmiiiUc^^
iatosy Nos praefentium tenore ceirtioramusi Vobisqtw Nc%
promptos offerimmi quod fi .quandocun^uc per Vos fcu ex
parte vcftra ofter^mr Nobis infermatip, dc.quaL Nohis cda»
ftarc valcat de ^fonis noftris * diftri^aUwsi ^piod dicitilr
praediAak rapinas.& aliamaleficia cotttnufifrc} Nos 6£ iUb
rcddcmusdebitum Juftitiaecomplementttm) tali^cr, quodDc^
Juftitiaque vobis & danma paffis fatisfiet, ad picnum; & dit
fti Vyrat^i fcu .Depracdatores fericntur pflena debitav^a&iqiif
noftri fubditi) illoram pociia dodi coliibfcbonciir a fimilibps
impofteram committcndis. Daram P^W^mi XV. dic b6>
ccmbris, amo a Nativitat^ D&mim MCCCIL Indid» V«
LXXL
CartaBq/bnif RegisMomfteriaCarilQci^
ExCartttlario ejiisdem:Eccl«fie> exhlbente Domiiio4rChapoiiay,.Doinind
de FIsle^Mean, Libell. fupplic Mtgiftro,
In nomine Sandbc & individuae Trinifatis.
BOSO(a)mifcricordiaDeiRex^ QoantumindiviniscultibuSy
-• ' -^ : , ■ > -, Deo-
(a) BofoRex] fcilicet Arelatcnfis, & Provind* Cirtf6* Imptratorift
eognomioe Gilvi^ gencr.
29^ BIBLIOTHECiE SB^USIANiE
Deoquc faoMilastium; fieceflicatibu& amil&un . lUiendus por-
rigimiu, tanco id Nobiis a4 moftalem vitam temporalicer de-
ducendam, 8e ad fiituram £elicicer x^tioendam commodum
provcmne confidimus. Igimr notwn cfle Tolumui cuoAv
ideUbaffinte Dei Eede(is, iioftrisi|ue fne&ndbn» fciUcet
ac fiituris: Quoniara adtre Serenitacem noAram JShMUby ^)
Comes, 8c fidelis nofter, fupplidcer fta^tans» quacenus Mo-
ludais ex Monafterio K^riUdy (c) quod eft dicatum in fao«
iK>re S. Stephaniin Comitara Matiu^ fuper Sitrtum fluT»*
«mi itk alk|iio-cancedereanU| cu}ns peticbni, ucpote raciooa-:
Uli, anoiientes pvr hos noftne GelGtudinis apices, concedi-
»us ad ipfiim Monafterium, Monachasque ibidem Oeo raili-
cantibus, AbbatioUm ia hoiioie S. Mar|ini, cum oranibus
GBd^ift ad Gs peninencSiiis, eum terris^ pratis, pniaiis, ffU
fUf acjBii, aqoarum decarftbos, «iwii etidbcu & regreffibus,
& dmnijbus adjacentiis fnisr Hacc x>mnia fiiperius noimnata
fmmibus iote^icadbas pro nu9cede A Ktnli Impnatork^ Ae
anfnueiBoftr»rcmedio,- ac conjugis. noftne, ipfi loco & fui«
drhodiknai& impf^tenun perpenialiter. copcedimus poffi«
dendiim. ' Ec uc noftsac oonfirmadonis iuthoricas Domina
protegeme noftris fiitocisque cemporibus inconvuUa perma*
neac,manupropriafiibcer£FmMr|Bna, &Annuii noftri imr
prdfiooe infi^iri jnflimBs. Signum BaS0NIS,^£r<t7^99il
itegii, SaephanurMaiadusad vicnn Adalgarii recogoovict
DattahllLNonas Deieembr.InMS. Xn^mmo L (d) Regm Domim.
Bofonis. AJSumKarilocaMmi0erio,mDeiHOJiUHefe6dter,'
Lxxn.
Q>) ^dUut Cimt] Am Siwdim apad SERVERT. mJ^i/e,Ms-
t^eon.fiiiQmr4do.i,i. qui hujat cartc tneminit.
(c) KiriUei} vulga Cb4rUe$i, Abbatia oHm Ordinis Benedi^i,
qa« a phinbos annis in prioratum Conyeotualem teda^ cft.
( 4s4U.fSfi.'€krift.4^«i.4. '
-j{S) Amu L Regttt\ id eft Aoao Cfarifli 879. aut fgo. quia BOSO
" .RexAreliiimfu&Vtonaux coronatus fuit M^mtde^ anno S7f .
I
CENTURIA IL ' 297
Lx;xiL
Donatio Monafterio 'Fru5tuarienfi y ab
' OTTHONE ^ILELMO,
Burgundia Comite.
Es Cartulatio S. Benigni Fruftu^urienfis.
/^Hriftiana Religio, viam redeondi ad Paradifi patriam Dcro
^^ authorc patcfacit, non iblum divitiis rcnunciantibus^fcd
ctiam contemptorcs earum juyantibus. Hujos rei gratia in-
ter cartcra fandis locis ab infcrius nominandis veris miferi^
corditcr conccfla, quandam EccleGam in honore S. Martini
dcdicatam, & oltm nominatam Abbatiam, fed antiquorum
iicgligentia mifcrabiliter deftrudam, Nobiliflimi Principes
^^/m//f>cognomine Ottho^ & filius ejus Raynaldm^ (a) con-
fultu Ammathi illuftriffimi Viri Umberti, qui fuit filius H^tlengi^
tradidcrunt publica donatione Monafterio San£tx Marix,
conftruAo infra Regnum Italix, loco qui dicitur Fru&uaria^
. in Comitatu Hisperienfe , ubi inter plurimas fandorum col-
lc&as reliquiasi beatorum Tiburtii, Agapiti, Alexandri atque
Juiiani vcnerantor patrocinia. Eft autcm fupra dida Ecclc-
fia S. Marrini fita prope moeniaCaftrii quod Belna (b) nomi-
natur, in Epifcopatu Auguftodunenfiy quam de juris fui pofics-
fione transfudcrunt prsdidi Prineipes inpoficfiioneFruftua-
ricnfis Monafterii, quod xxao^o-Wtlelmm Abbas regere vidc-
tur) ita ut ab hac dic, tam ipfe, quam fucccfibres ejus^Rcdo-
rcs vidclicet Fruduarii, faciant fecundum Dcum, ad pro-
priam utilitatem, finedantium fucccfTorumque contradidio-
ne> quodcumque voluerint} unde & )am hoc feftamehtum
uila
■^■i ■ ■■■ '■' ■■ ■ ■ I I ■ 1.1 ■■ II 11 > ■llll > I» -1 I . ■ W I II II Mi ■■ M
(a) RdinaUm^ qui in Comitatu Burgundiae Patri (iicccffit.
(b) Behtd] Tulgo BedulnCf urbi ioter primariai Buigundk VtOm
vindat.
11X2.
.208 BIBLIOTHECiE SEBUSIANiE
L \— '" ' ' ' ^
ullaline cxccptionc faccre juflerunt, propriisquc manibusfir- ,
matum firttiare tcftes fubfcriptos rogavcrunt, horun)^c vio*
latorcm voto fruftrat\im, auri-talcnto damnavcrunt. Signum
Girardi, Clefici dc Caftello finc muro. Signum Azzclini,
Abbatts dc Montc S. Joannis. Signum Ugonis de Bclna^
Sigifrcdi fimilitcr dc Belna, Thcoderici filii Umbcrti de Di-
vione, Tetbaldi & Hugonis firatr^s cjus de ^elna.
, LXXIII.
Epiftola Patriarcha Hierofolymitani^ Abbati
Fru^uartenji.
Ex codem Monafterii ArcJiiro,
ADci gratia ^erofolymitanm Patriafcha^ (f totnin S.Septil-
• chri Capituhm. Domino A. (a) Fru&uarienfis Ecclefia^
Ahhatiy univcrfaequc cjusdcm loci congrcgationi faliitem, &
continux bcncdidionis fratcrnitatem. Mandatum^quod de
.fraternitatc&focictate vcftra, pcr fratrcm W. nobis dircxiftiis,^
gaudcnter fufcepimus. Nos quoque noftram communi vo<«
toepdemqueconfilio vobisremittimusj Ecclcfiam vero di*
.flajn CommiJagOy a primo aedificatore ipfius, Ambrofio appel-
lato, S. Scpulchro commiflam, propter fancftitatis veftrae rcfi-
gionem) Ecclefise FruAuarienfi unanimiter committimus, vfc-
ftraque in difpofitionc, vel fucceftbrum veftrdrum mancat,
prouc diduvlocus ampliorari poterit, quam caritatem veftrae
Ecclcfiae Domino&fandiftimoSepulchro fingulis annistrans-
.mittcre voluerit. . Si quis itaq^uChaftc Conceffionem hoftram
infiringcrc prxfump{erit,divini£ ultioni S.SepuIchri &Roma*
ns Apoftolick Sedi fubjaceat 9 nifi fatisfecerit. Si Outem
qufspum fratrum vefirerum- obierit, NosfcirefaciatU, de nofiris
' ittiiem
(a) A iFruauarienJi^ Id.cft^ <^/p^^^> Vird^^ptetate ififigni exiXoini*
msBarbanUy ut Dp^vit DominmEfifiofu^SdtiirtArumin Cbren.
Hifior. Bedemom^itapaj.
\ <yENTURiA IL , 299.
iiidem faciemus vohis, Domnus Gibellinus (b) Pater Paftorque^ '
P^tr^rcha nofter, Vir piiffimus obii$ VIIL Idus Aprilis» Hoc^
fcfipti^m: noilrpm Confirmatuii> eft in Capituk S. Sepulchri:^
jferufalem VL KaL Madii anno Dominicse Incarnationis MCXIL
Indid. V. captiom ferufal^m a Chrifiianis anm XIII. Domim
ArnulphrPatriarcha anno L praefidcnte in Jerufalem Domino .
^ALDUINO Rege invi&ij^mo ji anno^XlL regnante Domino^
nn^rp JEfu Chrifio.
LXXIV.
Confirm4tio Trvvilegtortfm ^ pon^tiommMo^
,nafieriiS.^enigniFru£uari€nJis,,s^^^
. . ;. , , imperatore^ . ' . ,.^ ... ..
. . ^ * Ex Cartulaijlo cjuj^deitv Monafterii.
In Nomine Sandae & individuae Trinitatis.
HENRICUS, divina fi^cnte cltmential RomanDrum '^Jy*
Imperator Auguftiis. Ommum Dei nbftrorumquc
fidclium, tam fiiturorum, quam pracfentium folers induftria
novcrit, qualiterNos pro amore divino^ animxque noftrae
rcmcdio Fruiluarienfi Monafterro, in honorc SanAac Dei
GenjtricisMatiac cottftru<ao, &fan(aonimMartyrum Bcnigni
&Tiburtii, omhia, quac ab Antccefforibus noftris cideni Coe-
nobio Regibus vel Imperatoribus qiiidetn funt tradita, aut a
quibuscumque jufte & lcgalitcr quomodolibet conccfla, Im*
pcriali noftra authoritate confirmare & corroborarc dccrcvi»
musx cuhi omhibus furs pcrtincntiis, vel quae nunc habet,aut ,
deinccps acquirere potcrit, fitis in Epifcopatibus autCbmita-
tibus^Yporicnfi vidcllcct, Taurinenfi, Verccllcnfi, Novaricnfi,
'Mcdiolancnfi^Ticinchfi, Aftcnfi, Albenfi, Aquenfi, Albin-
gaunetifi, Saonenfi, Ferrarienfi, Auguftenfi, ca videlicet r^
Pp 2 tione,
•^t^ — t. . ■ -* "' ^ i' ' .■•■■■ , . n
(b) GibeUinw] cuiuf obitom noUvit BARONIUS iaAnnaL!t(L
annamuP7«
job BIBLIOfHEG^ SBBUSlANyE
. tione, ut idem Coembitm, onmium hominum remota contradicHo-^
ne^Jit liberumj nuUiusque pvjftati fidrditurh^ liceitque Monachis^
tum Venerahilis Abbat S U P P O , fa) qUi nuftc jiraeeflTc i^kletcfr|i
naturap concelTerit, quemcumque velint,^^ illit eligerei &eufi«.
dem>/7 quocunqueipfis placeat, ordinare. Obtineatquc pracno-^
minatus Abbas libere omnia fupra memorata; cum Curte illa
Serralofiga^ 8cJdL^Monte-rabiofi>, SczCaftello Longobardbrurai
€um omnibus fuis pcrtinentiis ^ nec noti cum prsdiis otAni—
bus intra fines Morocerii pdfitis; & cun^a quae fucrunt^^S?-
gard^e & Henrici filii cjus , Gaticum videlicet, & in Nuno , & ii^
Tomitrioy in Ravoreto, in DoJJanello, & cactcra,* quae haber? «i^
debapntur, vei haberc debebat irtfra Regnum Itdint. Res quo-
que omncs Anfelmi filii, Roberti de Vulpiano^ qui divina infpi*
rationc cfFedus eft Monachus, in fuprafcripto Ulpiano/iVL
Meleto, in CaflelloWamone ^ &in caeteris locis, quas ad eum
pertincbant in praefato R^no Italico ^ Ecclefiam cunl- Sahrip
itiJBurgQ Vporienfip & duos manfos,. in PHlerone, quos obruUt
janno jam difto, Coenoljio, & in Cavallario Wiberiij, & in Cflr/-
pit^ in Savilianoy in Fermadoroy in Virzolo/in Corigo^ in Saliczola,
in Cavaliacay in S.Damiano, in S. Savinio. Infuper etiam fta-
tuimus, ut nullus Archiepifcopus , Epifcopus^ Dux, Comes^
yicecomes^ vd ^liqua Regni noftri njagnjt parvaque perfona|
praefatum MQnai^erium inquictare aut deveftire prxfumat^
aut Abbati fuisque fuccc0bribus aliquam-molcftiam, vel ia--
juriam inferre, autdecimas cxigere, aut in tcrris dominicatis,
aut in.9gris, pratis,vineis9>vel rcbusaliquibus^aut animalibus.
3i quis autem hanc noftram Imperialis Excellentiac confirma-
tionem infringerc, aut violarc pracfumpferit, millellibras auri
optimi componat, medictatem Camene noftrac, & mcdietap
.tem praedido Abbati. . j !» ♦%«W
(a) Jbltds Stippg^ cju$ tneminit &*iiujur cartat iUuftmfimm & r€*
t^erendisfimtu tramifim AIJ GV ST If^. abEaiefid Eptfiof»
SALUriENSIS Hifi.Cbronol.Pedcm.c:^p
GEIvJtURtA n: ^ • ^ ^oi
Signum 'Domini H E N R I C I II. Romanorum Impef-atora
inviSisfimi Augufii. Guncerus Cancellarimj yicc Herimanni
^ArchivanteDarii rccdgribvf. .
Datum 14, KaL Majas dnno Dominic^ Incamatienk M LV,
Indi&. 7. anno Imperii Domini, HENRICI VIII. A^um ^4afh
tm in Dei nmine feticiter. Amen.
LXXV^
Frhilegmm CO N RA Dh ImperaforUi
Monafierio Fru&uarienfi.
Ex eodcm Archiro.
In Nomine Sandae & indivicfuaeTrinitatis.
/^ O N R A D U S , (a) ejm annuente mifi^ricordta Rontanornm
^^ Imperator Auguftm. Quoticns ad laudem fervitiumquc
Dei novus aliquis locus condruicur, Imperiali authoritate ad
.ffstcavcndas pofterorum verfutias neceffario corroboratun
Quocirca dignum duximus Frudtuarienfe Coenbbium litjC-
ralibus prxceptis Ci^nfirmare, exorante Domino Wilelmoy Di--
vionenfi Abbate, qui praediftum Muna(lerium~ex praediis,
^eleemofyDisquc propinquqrum fuorum, ac caeterorum fidcr
lium Chrifii a funijamentis conilruens plqrimos fecundum
Regulam S.BenediSiDco fervlentes inibi congregavit Nos, .
noftrosque in perpetuum fucccifores, propt divae memoriae
pncdeceflbrem noftrum H E N R I C U M fuo ac fratrum con*
tubernio fociavcrit , omnium benefadtorum fuorum partici-
pem habere cupiens primum ejusdem Cccviohix Abbatem\
nomine Joannem, (b) ejus in pracfentia confecrari fecit, & tam
Pp 3 ipfuHi, .
(jl) Conr^dui} ejus Qominis IK . .
(b) Abbdiem^ mmine Joannem] Arduini^ Regis ftalia^ Ncpotem^ Sc
Guidonis S. Martini Comids filium \ primus fuit f ruuuaiieniis
Monaftcrii Abbasi vir faoitiis^onia daruSf
jot BIBLIOTHEGiB SfiBUSIANiE
ipfum^ quam totum eun^em loqxmjke Imperiali tutela com-
inific, ca maxune pro cau(% ut eatidem illi in omntbus iiber-
tatemconfervet, quam C/uni^cenfe-MQtuifieriiw^phtinQX^^'^
ghofcitUn Nos i^pgo faluti noftrae conful^ntcjsj & bcinevo-
lentiam&afFedum, quem erga prmxatum locum h.abutt9
imitantes, prxdidi quoque Abbatis precibusannuentes^ fspe
non^inatum locum fimili nosindefenfione fufcipimus,omni*
bus tammodernis quam pofteris interdicimuS) ne quis^hujus
loci fratribus^rebusqud, quas ad prcfeos poflident) vel in po*
fterum acquifituri funt, aliquam inquietudinem inferre prat-
fumat. Statuimus quoque, Sc Dei noftraque authoritate
confirmamus, ut idem loais fupra memoratam libertatem in ^
cunftis obtineat, & quaecumqueyi? ejtu libcrtate^ ^ fiahilitqte,
deAhhatk eleBione, f£ confecrati^ne a Dornno Apofiotico Benedi&o,
viultisque Epifiopis in privilegiis f^ Synodalihm Decretk fiaiuia
funty rata omni t&mpore f£ inconcujja firmiter ful^nixa conferven-
tur. Si quis* autem, quod abfit, hujus praccepti tii^latpr exti-
terit, tanqiiam Impnialis banni transgreflor:, qentuno libfas
auriperfolvat, dimidium Camerae noftrae, & djmidium ipfi
Monafterio, & infuper ApoftoHcae maledidioni fiibjaceat. Et
ut hatc noftrat ingenuitatis|authoritas ilabilis & inconyuKa
omni pofthac permaneat tempore, hoc Imperiale pracce^tum
indefcriptum manu propria^confirmarites, Sigilli noftri im-
preflione juflimus jnfigniri. Signum (c) Domini CONRADI^
SereniJJimi fi InmSliJJimi Romanorum Iviperatoris Augufii.
HUGO, CanceUarius^ vice Domini ANNONIS-, Arcki m
Jtalia Cancellarii^ recognovi.
LXXVI.
(c) Haec carta, qux fine dlc & confule cft , rcferrl dcbtt ad-aa«
pum 1016. aut 1017.
CENTnRIA IL 303
LXXVL
\ DonattQ HENRICI IV-. Romanomm Regii^
. Mona^mo Ffn£luarienfi. ;
Ex Cartulario ejus Monafteriu .
' / In Nomine Sands & mdhridux Trinitatis. . ,
HE N R I C U S , divindfavente ckmentia Rex.^ SanAas Ec- X065.
Clefi^e profedur tanto largius & diligentius debemus
providere y quanto excellchtius fublimati fumus ex divino
munere* Quapropter omnium Dei noftrorumque fidelium
i:am futurorum , quam prxfentium folers induftria noverit,
i|ua|^ter Nos^pro amore divino, animxque noftrs remedio^
.& per imerventum dile<Sae Matris meae AG N ETI S Augufi^
Imperatricisy Fru(£tuarien(i Monafterio, in.honore Sandae Dei
Getlitricts Mari£ conilrudO) & fandomm Martyrum Benigni
i&Xiburtii qucndam locum^ llivum Tortum (a) nuncupatum.,
£um omqibMf appenditiis fuis> hoc eil, areis» dedificiiS,pratiS|
jpafpuis^ viis & inviis, aquis, aqtiarumque decurfibus, molrS)
inolendinis, pifcationibqs, venationibusy & cum omni utilita-
tCj vel quam nunc habet, aut qux deinceps uUo modo^inde
|>|t>venirepoterity in proprium dedimqs, atque tradi^imusy
«mid^nv vero iocupi m Comitaru Aquenfi^txmy ea vifielicet
lationci ut venerabilis^^^^^ Alhertus (b) otnnesque fucc^fl(>
xes ilKuS) cum conOlio aliorum Monachorum ejusdem Mo«-
nafterii, liberam poteftatem habeant tendndi, cqmmutand%
,vel quidquid (ibi placuerit ad ufupi praenpminati Monafterji
inde faciendi. £r ut hacc regalis traditip ftabilis; & inconr
vulfa otnni permaneat aevo, hanc cartam inde confcribiv tpa^
iHique propria corroborantes, Sigilli noftri imprefTione jufii-
mus ipngniri. Data KaL AprU. anno Domintc^e Incapiat.
• MLXV.
(a) Rivum Tartum\ vurgo Rivatorta.
go4 BIBLiaTHECiE STBUSIANiE
MLXV. rndia. III. Anno autcm ordinationis HENRia IV.
Regis XII. Regni vcro VUL ASuni, Wormati^.in Dei nmine
feliciteu Amen. Signum Domini HENRICF IV. Regk-Jn-
viBkfirril GREGORIUS CanceUarim vice Annonis Archi-
cancellarii^ recognwi.
LXXVIL
EpiftoU AGNETIS Imperatricis ^ Ahhati
FrsiSuarienfi.
Ex eodem Cartuiarlo.
Almperatrix (^ Peccatrix. A (a) Patri hono ^fratrihu
• in Fruftuariacongrcgatis, in nominc Ctomini; fcnri-
tutem Anciilac, cujus oculi m manibus- Dominae fus funt.
Confcicntia mea tcrret me pcjus omni larva, omniquc ima*
ginc; ideo fugioper fanAorum loca,qu2ereris latibulum a fa-
cietimoris hujus, nec minimum defidcrium eft^ mihi ve-
niendi ad vos, de quibus compcrijquia veftra interfeflio cer-
ta falus eft, fcd noftrae profcdiones rn mdnuDei funt, &non
in noftra voluntate. Interim vero mente adoro ad pedcs
veftros, rogans ut Gregoriana fietate in Trajanam^ petatk
ntihi veniam a Domino: Quia namque ille unus homo ab inr
ferni clauftris cxoravit Paganum, multi vos facilc falvabiti*
Chriftianam unam: Qiiodfi decrevcritis, pcto,' tit in fignum
pietatis^ focictatcm & fraternitatcm veftram maridetis & mit-
tatis mihi quam primum.} rogo ctiam, ut parvum quod mit-
to munufi>ulum admonitionis (ignum (ufcipere dignemini,
quatenus crcdam, quia de me. curare inccperitisj valete, ^l
xa^ Paterhont^ diligenter commcnda me fpiritalioribus fra-
tribus de Cosnobiis, atque cellis, ut faciant me participem in
orationibus & jejuniis, atque omnibus bcncfadis fuis. ^^
LXXVlil.^
(a) d P4trf\ Andrea laiicet^ Fniftuarienfis Cocnobii Abbati.
' /
CENTllRrA II. J05
LXXVJIL ^^
PriviUgmm HENRICI Imperatoru.MonaJieri»
S.Bcnigni FruSuarienfis.
Ez Cartolari* «jusdem Domus.
In Nomine Sandae & indiyiduseTrinitads.
TJ' E N R I C U S , Dei gratia Rcmanorum Itnperator Augufliis^
^ -* Sicut pro adificatis locis San^loruin nc a ftatuto fuo ;
dcficiant ^ noftrum cft juvarc, ita pro «dificandis quercn-
tium preces benignc dcbcmus fufcipcre, &ut ftabilitatis cffe«
£lum capianty pia rollicitudin^c procurare. Hujus rci gratia
Domnus Abbas WUelmus {z) noftramclcmentiamadiit, pe*
tens, quoddam Monaftcrium noftra authoritate corroborari,
fitum in loco qui dicitqr FmSuaria, ex propria haeredltate
firatrum ejus, Gotofredi^ Nitardk atque Robertiy in honbreSan*
dae Dei Gcnitricis Mariat, Sahdiqoe Ben^i Martjrris con-
ftruftumi velutin cartajudicatns, a Guntardo Diacono edita^
continetur. Cujus precibus ftifceptis^ prius regali pneccpt»
confirma:muS| deiny ut ftabilius pcrmaneati imperiaii autho^
ritate corroboramuS) fub nofira defenfime ea ratiohe rccepi«
muS| ut nullus Dux, MarchiOi Comcs, Vicecomes, vel aHqua
Reghi noftri major aut minor pcrlbna) pracfamm Monafte-
rium inquietare, aut de eo, vcl fub eo ab hominibus pofitts
bannum, vel aliquam publicam exadioncm exigere, vcl^acci*
perC) aut de ejusdem rebus aliquid audeat fubtrahcre. Sta«
tuimus quoquci & Dei noftraque authoritate confirmamus,
ut idcm locus fupra memoratam libcrtatem in cunAis obti-
neat; & quaecunque de cjus libertate^& ftabilitatc^deAbbatis
eledione, & coniecrarione a pomno Apoftolico BenedidO|
mulusquc EpifcopiS) in Privilegiis & Synodalibus Decrctis
ftatuta
_; . . — ^^^ : ,
(a) ^M^jri/r/wMr] fccuDdusFniaosriaBAbbas^
3a(S BlBLIOTHECiE SEBUSrAMi*
ftatutafontj rata omni tcmipoKf & inconcufla finnitate fui^
ntxa conferventur ; & ut harc noftne ingenukatis sRithoritas
Aabilis ) & iiKQnvu}'^ omni poft hine pernaanear teRf^ore, .
Eoc Imperiale Prxcepcum inde conferipcum manu propria
confirmaQtes^ Sigilli noftri impofiftione jqflimus infigniri«.
Si qiiis autem^y quod abfit, bujusjprxcepti violatov extiteriti
tanquam impiriaUs hanni tfansgr^Qor centum librai auriopti*
mi perfolvat^ medietatem Nofirs CameTat|& medletatcm ipfi
Monafterio, & inniper Apoftolicx malediftioni fubjaceat.
Signum I>omini HENRICI^ Romanoruih imiiSiJJbni Impe^
tatork Augujli^ H U G O CancellariuSf ad vicem HeliherardU
Archicancellaryh recognovit. Datff IV. Non. Septembrisy Indiff^
VI. anno Oominica Incarnat^M XXJIL anno Domini H E N R I-
CI IL tegnamk XXIL Imperii X A£lum fiermata» Ameth.
Amen. Ametu.
Carfa Lin^enJisEMo^, ejua MonaJlcrittmFm^
^ ^arienji M ejmjubjeiiione liberatw
£x Apchivt> Kcgio'Tawrin«nfiv
1917; pG^or L AMBERTUS^ C^O Satidx Lh^onefiJfstcQltri^ Epf-
•*-' icopus. Notum fieridecrevi', tam praefcntibus quam &•
turis, quod quidcm dileftus ex dilcdiis, Abba» vidclicct Wil^
elmtu^ adiit paiernitatem noftram juftis precibusy xxtfynodalt
Decreto quoddjanr teftamentum , quod ad votonr praventu
mortis, bcatx memoriac Pfacdeccfforis IRo^x Brunonis adim-
plercncquivitbcnignitas, noftrse benevolcntiac pcrficerstur
iuthoriratci quodquidem ixoninTmeritatanftofaciliusdebct
impetrarc, qnanto Dcr cognofcitur zdus id omnino poftu-^
larc; Quidam cnim fuus, carnali propagrne Germamts, no*
mine Godefredtu^ ad fantJfem venicns ^onverfionem-, tofum^
ftuodcomqiue hsd)uttiecum^Deodcvotecontalif, camaxime
, , - rnfcn-
, C 3 ) Lambertus } cujus gcfta^ vide Gall. CJbnJlr tom. j.
CENTURIA 11. 30>
intetttione, ut de proprio fuo coftftraerctQr Monafterium,
quodne alicujm Epifcvpio vel Camohio fieret aiiquafubjeSione oh'
mxiuTfh folerci pettradatum eft confilio, ut in quodam 1ocO|
antiquitttsFrufiuana di^o, «dificaretur, quod kgalem per
cartulana, a Nitardo & Rosherto Cermanit ipfins Gotejredi, ctii-
dam Guntardo I^itg traditum eft, iit ipje inde faceret judica-
tus teftamentum, lub liberiima omnino condkione. .Qupd
& faAum eft, ted noti ftne mukorum, maxime/^</»»fiR^i<
& BertttnxoTxs e)us, ad)ittorio j (|uormn fagaci induftria Je-
gaU l^aliter confirmata (bnt teftamonta, 8t fan<%o Divhnenfi
Coenobio non parvi pretii, ut patet, collata fiint ornanoentay
fcilicec texfflm unum auro, gemmiti: lapidibus mire ornatum,
cafulaaurodccorata. duaeftolae deauratae cum earummanipu-
lis, &«]numdngulum atqttetpMMioramifti, GmUieerdeaa-
ran^ quod & ideofacere ftuduerunt, ut «eii>w, nm^ Fru-
Auarienlis videlicet fumpfitexordium, his honeftaretareme-^
loraemis, & hoc memoret ih pofterum non habeant, unde
icandatum &uere iniqua fodinc vohmtate. Et nos igin^:,
cq»itatis jiira afpendeotes, & animarum locris magisquam
cupidkatibusperverforumconfuleates, fed&fim^ Prxdece^
fortsnoftripromiflTa compleotes, a privilegiK quoque Apofto-
licis, atquedecrecis Epifcc^Iibus, a ptaecqpds denique hnpe-
dalibus ac Regalibus npn diicrepaiites, FrviAuarienfe Coeno-
bium , cum omnibusjjquaspbffidere vidoBit, refwtammo-
bilibus quam immM^\>utyinnuBafil^f&ione,i/tttiaoJurecui'
^uam Nop-i Epi/copii fertineHtue obmxwm prockmantes , ^um
imofubpropriopaftore, ut per omnia ^folutai^^rr/tf/r a Ro^
mana Sedefibi cmejfapotiittur, 8cz fubbt^ hujusmodi fubje-
dionif vinculo conftet alienum. Volumus 8c Nos, Is ftacui-
mus fub Synodali decreto, ut nullus Monachus , aut pcacfcripti
videlicec Domini W. Abbatis fucceflTor, oontra pratfamm lo-
cum diquid querdae, ve!caiummxinfcrat,veIquidqnampro-
prietatis, feu fii^edionis requirac. VU fit igicur ipfe locin
Q^ 2 Fru'
308 BIBLrOTHECiE SEBUSlANiE
Fru&uaria di^us, noftn quoqueauthorttateinconvulfaftipu-
latione liber & abfolutus, & ab otnni querela immuius, &
in frudlificandis animabus femper Chrifto duce facris aptiw
incremcntis, tefiibus ex ijoftra Clero admiffis , noftra fubfcri-
ptione firaiamus. Signum Lamberti, Lingonenfis Sedis Epi-
fcopi. $ignum Beraldi, Archidiaconi. ^ignum Beraldi,
Abbatis S. Stcphani Divionenfis &c Aaum apud Divio-
nem fuklice, IJI. Idus ^an. amto ah Incamat. D6mim M X V 1 1.
" Indid. XV. r<f^»rfi' ROBERTO, l?<fg^ /r4Wffir»i». Ego
<}^<&, Canccllarins in Synodo StmBe UngoneHfa EccleJU» hoc
^ tefiamentumperle3um,fS ab omni Symdo laudatumiS conjirma-
tum recognovi f$ fubfcriffi.
LXXX.
Frruilenurn FRIMRiCl, Romanorkm jR£gis>
M&tfMflerio Faterniacf,
Ex AichiTO Rtgio Tf nriiKnfi.
In nomnne Sandat &'individuae Trinitatls.
*^Sf^ I^RIDERICUiS^ (^ma ffventeckmenmRomanorimlUx
^ Augufiui^ Cum Ecclefiii' Dci pcr omverfQm nof&um Iln-
perium conftitQtit Regia non dcceat authoritate confulerty
illud pratcipuc; obfalutiiNoftrarprofperitateinduximusanim-
advenendum^ quatenui donationem ab Anteceffbribus n0*
ftris Regibus feu Imperaftoiibus, pix devotionis intuitu, Bccle-
(]is conceflam, noftra authoritate uGbQi ipforum tn perpe-
tuum profttturam) invtolabititer conlcrvemus. Eapropter
tam (uturoTum quam praefentium (blers noverit induftria>
quqNosfidelium noftronim Confratrum Patemiacenfimn^{2^
. querimoaiam contra Obdelhardum de t^iviek (b) de Curti,
qug^-
(a) Pdiermdcenfiim'] wulgo Paj^eme ^ Monafteriucn apud VaudcQ'*
fesy cuJDS fundationcm dedimushujus opcris cap. !•
(b) DeVipieis^ idcft r^p^yxOppldumclegansiiicudcinProvincia»
r
CENTURIA II 309
quse Hercek nuncupatur, in qua ipfe Advocatiatn canrrafan-
cita privilegiorum pnedeccflbrum noftroruni obttnere volc'^
bar^ pro debito noftro clementer adnitentes , ex judicio Prin-
cipum noftorum, pracfato Ohdelhardo eandem Advocatiam
Bbi ufurpatam caHamus. Statuentes^ ut nec in pratdi^flo loco^
l vtlln quibuscunqiie polTeinonibuf ^ ad idein Coenobium per*
r tinentibusi aliquis aliquod jus Advocatix (ibi ufurpare praefu«
tmty(t6<Ahbas C/uniacenfis^tzm prsefem, quam fucceflfpres ipfius
ex fratrum Fdtermacenjium eleSione cofifiituendi Advocatum»
ficut ab AnteceflTonbus noftris ftatutum eft, liberam potefta*
tem habeant« Nihilominus etiam decerhimus, ut quascun-
que poflfeffiones^ quxcumquebona^ cenfus, velquoslibetred«
ditus Ecclefia Paterniacenfis in praefentiarum poffidet, aut iii
futurum (foncefiioneRegum, largitione Fontificum velPrin^
cipum, oblatione fidcHum^ (^ualiis modis^ Oeo propitio^ po-
teritadipifci^ firma & iliibata ipfi permaneant^ in quibus hatc
proprii^duximus.e^rimendavocabuNsy fcilicet villa & fic*
defia Pateraiacenfis, cum decimis & caeteris pertinentiis ^
Curia de Herceis & Ecclcfiay cuth decimis totius Parrochiae &
; caKerisappenditiiS) ^nria de TuUtaco^ cum pertinenttis iuis&
Ecclefia cum decitnisi villa dc Ar/f/ri^ cum appencfitiis fuis^
&Ecciefia cum decimis ; Ecclefia de Urha cum decimis , ad
campertijnentibuS) CuriadeTerruJfinsy cum appenditiisfuis^
yilla & Ecdefia di Omacho^ cuni pertinentits fuis. Illa etiami
quae VenerahiUs Dux Kodulphm^ fiepe memoratac Ecdefiac in
territorio Alfitue contulit, regia authoritate corr6borare de-
CTCvimus^/Curiaqo videlicet Co/umbarienfim^um cum atdificiis^
mahcipiisi terris cultis & incultis, & earum redditibus» Curiam
deHythenhein, cum pertinenti|s fiiis^ terras &vineas, quasZi^
fefym Villicus & Uxorcs ejus , Ffymeza & Richeza, dederunt 3
£t ut hxc omnia, arternalege valitura^fkpedidas Ecdefiar^ibi-
q|ue Deo fervientibusi^iata & inconculirapermaneant, prae^
fentem pai^acA attchoritittcnoftra confirmatam &corrobo-*
Qj{ 3 ratam.
9to BIBLIOTHEC.C SEBUSlANiB
rataoi» Sigilli no&n impFeiCotic inngmri judjmus^ adjicieiv
tes, ut nulla magna vel parva perfona cemere contraeam vc-
nire prsfumat* Quod (i quis fecerit, Regio baono rubjaccat|
& in ejus compofitione centum libras auri Camccx noArx
perfolvat- Tefies intfixfucrunt Arnoldus, Colmienfis Archi«
cpifcopus.s HumbertuS|;6(/2^iim;^^ Archicpifcopits ^ Amc«
deus^ iMufimenfium Epifcopus 9 Orlcrius, Bafilienfiji EpiCco»
pus^ Hcrmannus, Cof^4rii//>»/£r Epifcopus^ HcnricuS| £)to;c
Saxoffi^, Hcrmanuui, Msnrcbio d^ Saxonia, Amcdeus, Comf/
Gebent^fifisy WileliiHis^ Comes Matiscanenfis. Signum Domi^
ni FRIDEKICI, Roman.RegisInviaijl/mL EgoARNOLr
. D U S) CanceUarius recognovL Datum Bifunt. fj. Kai iAkrtii^
mm bommc£ Incarnationis M C L 11 1. InMd. ts* regnante Do^.
mno F RID ERICO> RQnianorum Rejgt gUriofo ^annoipero re^
gnifuih
LXXXL
PermiaMiointerJ^tldtnam,AbiatemS.Be^^^
Divionenfis ,j^ Gertirdum Comitem.
Ex pervetufto S.BcnlgQi Fruftatrienfi$GarcularIo«i
feodDt A Ntiquitatis jure inftitutum cffecpnftat, ut, quoticnsprs*
•^^ diorura traditio , live commutatio fit ad tiotitiam poltc-
rQrum) fcripturac tellimonlo roboretun Qupcirca congru-
um^ imo neceflfarium cflc vifutii eft, ut mutuam pr^rdioruni
traditioncm inter Dominum Wilebnuni, pmoncnGi Mona«
fterii Abbatcm, & Comitem Gerardum, (a) pro communl
oportunitate fadam literarum annotatioiic Iblidarctuf i ne
vpoftowdum per Aiccedentium ignorantiam, aut invidoriim'
malevolentiam adnlliiletur. tgitnr cohfetifu Prsfufis £4to^
terti Lingonica^ Bcdefiaei & omnibm fratram Divioncnfis
Monallerii ^ dedit in primis Abbas Wilebnus» de jurc S. Be-
(a) Gerardum'] Metta&mfdiicetfde^fap£alocatiihmiis<a«.i«
CENTURrA n/ ;rr
- nigni ^ Comite Gerardoy intra rcgnum Itatix^in Provincia
L>iigobardiay Ecclefiam inhonoreS.Mi€haeIisracratam,ntam<*
qiicinloco y c|ui dicitur Atorox, eun^ maknciino d proximo,
& omnt integritace redimiaisy ubi con^uda confiftity &
omhibus a^di&ciis, ibidem pertinentibus. Infuper etiam omne
praedium duomm fratrum^ Nitardi & God^firdiy quod ip(i
Divioriend Monafterio tradiderunt^ in toto regno halixy
quando Monachi c&Aifunt, cum omaibusappendidis9man<»
cipiif I vinels, pratis, fylviii molendinis, pafcuis , cultis & iacul-
tis, aquis, aquarumque decurfibus h omnem quoque pofTedio-
nem, quae ad Divtonenfe Monafteriam in toto reg^io Ita*
liat pemnebat^ Dammis^^^^i^ ^itelmus pratdldla Comiti
C. in integrumtradidit^canceltlt & dedit per commutatio-
sis hujus tefl:amentum> eo tOMre, ut ipfe Gomes absque Qlla
contradidioneuliierius habeat, poflideat, & ex his omnibus,
quidqoid (tbiUbitam fuerit| deinceps faciat. £ contra vera
Comes Gerardta, conrenfu fua? cotijfugts RV(ty & Parentum, '
& omnium fidelium Rtorum, praedidlo Ahbati W. tradidir/
coflceffit, defiio juretranftulit^ & reddidit eoncambiuin in He--
gnaLotharien^mComitzxuSolicefifi, mviih Gedmcortycnn-' -
Aa quar adipiumprsdium pertinent, in mancipiis, ^dlficiis^
campis, vineis, pratis^ fytvisi molendinby pafcuiis, cultis & in^
cukis, aquts aquarumqne decurl^ns, totum in integrum tra-
^dit, conceffit, &de nio )ure tnmftuKt in jus monafterii Di**
vk>ne6(»> per manus Domini AbbafU W. quo rpferuique
fbccefifores^ulterius babeant, poflSdeam, & exindc quidquid
jufte decreverint ^ faciant llt autetn ha^c muttia- fupradido^
nim praidiorurft traditio (labilsor conftrmaretuT) dupficis tc--
ftamenti tefti^nonio figtftata eft ^ quat uterque Sc Dominiii
Aifbas W. Sc C&mes 6, pfopdis manibus confemav^crunt, &
DonHnum DcoderictNir, Mcfenfis EccIcfifaeEpifcopiim, cum
BMnItis aliis^ iclcm agere^ rogaverttat> ftipulatioiie fubnixa.
Adoai
lu BIBLIOTHECiE SEBUSIANiC
i . -H T'
Aftum Mew publicCi 3. Non, Februarti^ anno4ncarnat. Danuni
MXX.India.3.tt%nzxitcBE^K\COImperat&re^tX\c^^^
rcgni ejuf XVII. Imperti vjcro V, Signum Ddmitii Deoderict
Epifcopi^ Gerardi) Giffcbcrti, Folmari Comitum^ Hermatinsi
Gomeri, MatBredii Varini, Euzelinii Bofonisi Rutfridi| Tirzc*
lini| Olaricii Richcriii Godcfridi, Rainaldus ad vicem Domini
Blidulfi Canccllarii. Ego Wilelmus Abbas hanc commuta-
tioncm fcrlbcndo firmavL Ego ^fobejtusMomcYkVLt y miffus
fubfcripJL
LXXXIL
DonatioCO\^}LkDly Regis BttrgundU, Mona^
fteria FatemJaci* ,
' Ex Archiro Regto TaiirineiiS. .
In Qominc San^ae & individuc Trinitatii.
9i^ /^HUONR ADUS| divina Numinis largirionc piiffimus R.cx.
^^Mos Rcgalis Ceifimdinis eft| omnibus fanAis fubvcnijrci
ac in cunAis bonis opcribus pcrfcdis ftarc. Quaprpptcr
noverit omnium fidclium noftrorumi pracfcntium ac Rituro-
rum, atquc omnium Chriftianorum induftriai qualiter NoS|
una cum Matre noftra Bena^ ac firatre nollro Rodulpho^ tn-
fpirante pietatc divinai & pro remcdioanimaruoi noftramm:
ac Parcntum noftrorumi donavimus Ecclefiae Jana^ Mari^t
Paccmiaci noftrum AUodefn f^ carras^ ut ibidem Deo famu*
lan^s fubfidium habercnti Dco in(pirantC| inter caetera im-
pcgimus in quandamCellulam, huiciacroOrdini apti(fimam|
BailHvo nuncupatanii hanc cuni duabus fylvulisi qux fuper
cjus rupcm cminent^ unai quarum frugiferai akera glanili-
ferai Dccimamctiam tinius vici| in qua fita cft cncrarum
moruiulaj una Brioch nominatur^ altera Chempmaco^ atquc
curfum aqusei quat antc portas ejus curriti cujus nomen Bir
hiunai^ fupra difto Chempiniacoj usquc in introitu Mnraten-
CENTUJUA 11. ii^
j£r Laci. (a) Hscc Qmnia cum ctteris dotalitiis, quac circum«
quaque adjacetit, per intcrveDtum pralib^ae noftne Ma«
tris, ac fratris noftri Rodulphi> & ^ovom Aieidis, & pcr
noftri pisecepti paginam fecundum morem noftrum Rega««
lein corroboramuSi quod & fecimus. Vblumus namque, ac
firniiter per hoc ndlrum pneceptum decernimus, ficui;
pnef^tat Qartx commemorant. Denique & hoC| quod no<»
fter Avas acquifivit in Pago WiBacenJl^ in loco qui ^icitur
Cune, ^imvX cum fratre noflxo RQdulpho^ fupra diiftis rebus
adjupgimusy ac infuper mmetam cum mercato pnefati loci|
PWfavente^ haccomnia, ficut fuprafcripta funt, concedinius
Pomino Deo & ejus Genitrici^ habttatpribusqae etiam (u«
pra memorati loci> fivcMajoh Abbati, hxc& cacterai quas
in pracdiftis cartis inferta efte videntur^ de noftro jure haere«
ditariQ) \n illomm jus & doi;iationem folemni moire transfe«
riniHs^ ut habeant, teneant, flrmiterque poffideant, 4bsque
«licujus contradiSione Regis aut hnperatoris^feu Principitm Ut
autem hoc noftrum praeceptum ab omnibus obferveturi & ^
Siemine unquam violeturi manu noftra firmavimus^^ac de Si«
giUo noftro fubtus confignare jhfiimus. Data VL Idiu Apri^ .
lif, anno ah Incamatione Domini noflri ^Efu Chrifli DCCC0.
XXXIL anno, regnante Domino noftro CONRADO Rege^
^XIV.lMufanna CWitzttkXxcittx. Amen.
LXXXIII.
Donatio MonaperioPatermaci^ ^Berjholfo^Zjerin^
genfi Duce. . *
Ex eodem Archivo Regio TauriBeniL
NOtum fit omnibus tam praefentibus quam futurisi quod xt7S«
Domiaus BERTOLFUSj (a) Dux^ villam quae vocatiir
FRI-
-^
(a) kbtfdtenjis Laci\ valgo Moratf oppidani apud Vandcnfes»
(a) Sertiljm] fiTCJffrm/(^»Zcringcn(js(cilJcct.
Rr . "
314 BIBLIOTHECiE SEBUSIANiE T
FRIBURG^ acdificaric, cujus quarta pars in fundo & allodto.
fanAse Marix Patemiacenfis (ita eft. Cdnftriixitautem idem
t>ux Ecclefiam, in honore S. Nicolah in ea quarta parte prs^
diftz villac, qux ad prc^rietatcm 8c dominium Paterniacen*
fisCoenobii pertinebatj quo faAo, Dominus Petrm^ Pnori
& fratres ejusdem Monafterii, Ducem humiliter adierunr, &
multipliciter rbgaverunt, ut caufa pei & falutis fuary & antcN*.
ceiTorum fuorum, Ecdefix Paterniacenfi terram fuam trade-
ret, qui commnnicato confilio cum hominibus {uiS|4audante
fiRofuo B. (b) allodium Beatx Mariae, & quod fuper eum .ae^
dificatam erat, firilicet ecclefiam S« Nicolat cum cimiterio &
duobus cafalibusj atf d6lmum Monachorum conftruehdam^
l^riori & fratribus praedi<flis, in pace& fine alicujus contradi-
€(Xom rcddidit. Qux rcdditio ut inatteraum rata perma«
Reat, figilli autoritate eam corroboravit. Hujus ui tefi^s
funt Ottho de Balniis^ Nantclmus de Rubeo' monte^^ Pt«p04
iitus Salodorenfis, Amedeus, Comes Gebennenfis, Aldricui
de Novocaftro^ Walcherus de Blonacho^ Rodulfus de Mott«
taniaco^ Cpno deStavail, W^arnerius de Sigena* Hugo de
Egiftor, & quam plures Friburgenfcs. A^uni efi tfikd mn§
ab Incarnat. Donmi MClXKVUh
' . LXixiy. •;;
Diploma FRIDERICI Imferatoru^fro Mona-
fierio Faterniaci* ^ . , -
•fe coi^m Afchivo Regio Tiutiijeiiii.- ^ . \\
In nomine SanAae & individuse Trinitatis .
*^3*- .pi^RIDERICUS Re^a^ divina favente Ckmentia Ronianorum Im^
^ peraior femper Augufim^ ^erufalem tS Sicilide keic^ Inipe-
nalis eminentia tune pranripue fuinoministrtulds ampliat)
cum
1
— — ■. ^ ■ « . . » ■„ - ,1
(b) mo fito /?.] id eft BettoI({b> fej«s nomiBis V." & huja» illa.
ftiiiSnue latntfi« nltibio. <- *• t
t, CEKTURfA JL / y^
cum dtvinae pietatis intuitu^ per^u^m potefti Principibusor-
bis terrx loca venerabilii pro favore prorequitur9& juftas eo«
rum favorabiliter petitiones admittit. Eapropter univjprfis^
Imperii fidelibus, tam prxfentibiis quam nituris, volumuii
ciTe notum, quod venerabilis Prkr Sc Conventus Monafterii
fatemiacenfis fideles noftri, quoddam Privilegium, eis indul^
tunia Divo Avonq/h'o (z) FRIDERICO inclytae recprdatio-
msAugufioptemporeRegni fui, noftrsCdfimdinipra^fentaruntf
humiliter fupplicantes, ut illud eisdem innovare de noftn
gratia dignaremur. CujUs tenor eft per omnia taHs 8c&.
Mos igimr fuis fupplicationihus benigne incUnati, attenden-
tes fidem^ &finceram devotionemi quam erga CeUitudinem
noftram habct^ Privilegium ipfum confirmamus. Et ut hax
innovatio robur firmitatis obtineat Iq pttrpc^ruum valiturum^
pratfens Priviiegium fieri, & BuUa aurea cypario noftrat M«-
leftatis imprefja julHmiis infigniri. . Huj^s rei teftes funt Sj^
^dus Maguntinenfis Ahhieftfcopm^Si^dm Ratisponenfis Epi^
^opm, ImpcfiaUt AuU Cancellarius, Rivogerius Batavienfis ^t^
Ifcopuiy Cafnndnt Spirenfis Epifcapus^ Hermannus Magtfier dnh
mus Theutohicorum in Jemfalem, Rafpo Isndgravius Thurin-
gtx^, Sigttum Friderici 11. Deigratia Romanorum bnperatoris
femper Augufii^ ferufalem fS Sidlide Regis gloriofiffmi. Ego
-SYFRIDUS RatiJ^onenfis Epifcopms ImperialisAuU Cancellarius^
vice DomvciiMaguntini^tn GermamaArchicanceUariirccogaofU
Adum hoc anno Dominic^ Iftcamat. M C C XXX VL menfe
Aprili,IndiS. p.imperantelpMjinonofirof KiDEUCO 11. Dei
gratia invi£lifftmo Romanorum Bnperatorefemper Augufio, ^eru^
fiilemfS Sicilise Rege^ anno Imperii ejus XVIL Regni feruftlemXL
Regnt vero Skili^ XXX VIL Datumz^Spiram feUciter» Amen^,
Rriv LXXXV.
(t) Dkto 4P^ ntfiro Bidenco} fcilioet IL cd|qs dtfhms fu^ dc-
. dimtti*
XI07.
ii6 BIBLIOl^H^CiiE ^«EBliSIANiE
, II... T li^„ , , , ,1 • .^. ■' •
LXXXV.
Notitia Triorains Tnimontis.
Ex Cartttlario hiqos JEcclelis^
DOminu$\B^r/w de Turre, (a) ,& filii cjus, Giro/dui 8i
Waloy dcderant, quidquid in Kac Tcrra habcban^, vcl
alii dc CfS| ita, ut Dominus Humberm (b) m^clius inquircrc
& intclligcrc potuit» Tc^^fj- fucrunt Amblardm MilQ$|..8^
tukhQ^ & Gaumarus^ & multi silii. Adum anno M C V^ ■
LXXXVL
Ldtera HENRICI Romanorum Rtgs, Efifiofo
Valentino , pro Adefharo./t^ PhStaviay valentlnenfi
W ' . , Qmite. . .....
Exeodlem Archivo Regid IfausinenfL . ' . -
TJTENRICUS, Dei gratia Romamrum Rex femper Augttfim.
,Jvl Vcncrabili i^i/c(5po Valentinoy Principi (>) fuadilcA^
^atiam fuam & omnc bonum. Gravcmqucrelam No^ilis Vin
Aymari de Pi3aviaj Comitis Valcntini> rcccpimuS| continen-
tcm, quod, licct ipfe & prsdccc(rprc$ fui Comitatim Valemir
nenfem tanquam Domini ipnu$ Comicatu$ Comitc$ tanto
tcmpore non tcnuerinti cuju$ contrarii mcmoria fion cxh
flit| tu tamen tuorum praedeccnbruni non contentu$ limiti-
bu$, hu)u$modi Comitatum tibi ufurpa$| te fcribi in certk
mmetkiiL nummis, ctiam nominari fadcn$, Comitem, in rui
- prat-
(a) Dminus Berlio ie Turre] a quo («rics DoKninorain de Turre-
Pini, olim apud Delphinates & ScbufiaQos nofiros potcns^» Sc
mx tandcm' Delphinetum dc Comitatum Alboncnfem, titulis
luis Anna Uelfbind^ matrimonio adjunxit
(b) I>mimu Htmberrus] prixxnn r>)imontis -Prion
• ' (s) Pf49ic^i fiol ^nfi^gM pro Epifcopis Vafenrihcafibus mbau-
mcAtami quo Principes Impeiii tunc tcmporis tocabai^.
'' J d* b^t U R I A il. ' • ' «^- M
prsEJudkium, injuHSfh&gravamcm rUhdii fin^ritati tu»
damus firmiter in mandatis, quatenus a talibus dcfifterc dei
beas^ nec aliquam novitatem cprvcrar tBodum & formam tuo-
fum j)r«4cccflbrum inchoes vel attlentes. pt fi. quod m con-
trarium peiLtc atifcniatum «Jfifti^ hoc providc-lhideai Vevo-
carc. Alioquin fibi fiipcr pnemiftis proyidcre cogijtabimus
dc rcmedio oporttAio. Datum MediolanitS, Kal, Febr. regni
mjiri antidsi '- • . ^ •
-..-- . -■-•■':•• •-LXXXVn. '•••• '^•\.- "•:/-) •tJe
t>ipIom,4 C A R O LI Koinanorum Regis, quo ^- ^
inarm a fi^am» Cmitem VaiehtinenJem,,\lCA^\lM ■'
' "':; \,lU?E%lXm/lituit^hJ^^^^ Arelatenft f$,- ]■;
I -. ytennenju- . • . .
.■.rr.-rr^- :^t!i . iOD ii- ... :!' .; . ..: r .- •.. -j ,ii-,',.'. ..-.i .>, .■.••t
e AROiui Detgratia Romamrum Rf)( fempex Augufltu:^ ^
Bohafiiia^^x^ VeneraMi Epfccfo Valcntmetvfi, Principi fuo
'g&fkogrpfiamii^a^ ^..omr^ ^fonum. ^jjjjade fpeftabiUs^^lf-
^ii C^iti?)Yalcji9iu & Dyenpi .Confanguinci & fidcljs
llkoftri^ charMBmi, circumfpcftioflis mduftna & conftantls
fidei probi^^ obtincnte» praefutntioncm fiducix fingularcm, -
ipfufii, mmo npf^o Priiicipum confilio prarccdcnte, Arela-
Znfisi^Vtenn^Mnorutn; nccnoni^ univq-fis &fingUU$
terris, ^ppendiius Sc diftriaibus pcrtiiicntibus- ad cadem , «o-
firumdSacri Rm^ Jmferiifecimm^ i^ ionfittuimus Vtcarium
generakm. Eaproptcr devotionem tuam rcquirimus & hof- ^
tamnr, inj^ngc^ites tiblDihilominus fcriofc, quatcnus fiipra-
.tfiap Comiti A(^o in omnibus & f nguHs, qu« a4 Musdein
Vicariatus fpcdant 0^«»«, finc quavis djflScultatci fcu coil-
•trsdiatene forere 8c intcndcre dcbcas, & cfficacitcr obedtre,
Tiullam irt hoc praetextn cxcufiifionil aliquali» negligentiam
Rr 3 com-
« l-j . ' ■■ . ;)'■ a:i.
(a) Ctrtlui^ fcilicet hujiM nomihis gnsrwJ
1
318 BIBLIOTHECifi SEBUSIANiE
commiflTuro, Datum jMcemhurgh die i6. Martii Regnorun
nofirorum nnm 3,
LXXXVIIL
, . Don4tio Otthonit Imferatorit^ Ajmoni
Cwiiti.
: Ex Archivo Regio Taurmeoit
In aomine Sandat individua^ue Trinitatis.
fjf • /^TTO, (a) divina providente clementia bnperatar Augu-
\Jfius. Si reftisnoftrorum fidelium pedtionibns aflrenfuoi
p»bemus, promtiores eos in noftro fore obiequio minime
dubitamus. Quocirca omnium Sandat.Dei Ecdefiae fideli-
um noftrorumquei prsefentium fcilicet sK fbturonun, com-
periat induftriay qualiter interventu atque donfultu amatifii^
mat noftnt con)ugiS| noftrique hnperti Cbf^/ir| perhanc no-
ftri praecepti paginam concedirhus, donamus atque largi£i|p
Aymopi Comiti^ (b) dileftoque noftro fideli» CorticulM duu
)uris Regni noftri, in Vercellenfi Comitatu conjacenftes, quac
Aniurni ic Molinar^ nominantur, una.cum CapelKsi ViUi%
Mafiaretiis, rupibus, planiciebus, terris cukis & inculti^s, nio«
'lendinis, pifcarionibusi Aldionibtis & Aldiadihtts utriusque fe*
]CUS| famihisi.diftriftis, publicisque veftiga(l^i& penGonibos,^
omnibusqiie quae dici & nomSnari poflTunt ad pnedi^bs Cor«
' dculas in integfum pertinentibus, nec non it noftro jute & do-
minio in praemi Comitis jus & dominium omnino trattsfun-
dimus & delegamus. Infuper hac noftra pratceptali authorir
tate confirmamus &corroboramus^idem fideli noftroomnes
'reS| & utriusque fexw famrlias juris fui| videlicet Cortes AU-
cac,
(a) Otto'] huiiis fipmittis primut, ^at rq^nare iocoepit aimo faltf-
^ (b) JfymmComiiil^itj^i^^^
ut in aliis Diplgipatibus vocatux. ; ^^.^^r . " " '^^ '
'■ ■■ ' CENTUklA II. 319
cxy Cavalfagai Caranova^.Ropali^n VercellenfiComitatucon-
jacentcs^ atque Caxana, Bremita, Ticinen&, Zeiitiaa^, Aftel*
liano, Gpmaroro, Caltranaxo^Calvarengo &Fra(finetu inLo*
mellenfi Comitatu, una cum CaftcUiS) Villis, Capellis, Mas-
faiitiisi Campis, Infiilis, aquiS| molendinis, pircatiojtiibus, di«'
ftris9.Denfionibus, Aldionibus & Aldiabus, rervis*& anciIIiS|
bmniDUsque; quae dici velnominaripoflTuntiadprxdi^asCur-
tes &res pertkientibui in integnim^ Propterea, fi de prxdi-
\flis rebus a Nobis conceifis, & de prmxatis a Nobis confirs»
matis, legales querimoniae contra eum ortae fuerint, aut de
eofutn terminis ntigaverint, hac hoftra imperiali autoritate
cottcedimus, 8cnt ]^n inquijitimem f^ facrammtim trium Ip-
betorum hominum liceat eum affirmare, quod jure proprie-
tarid indeinveftitus fiierit, & eas firmiter tenuerit, ac ddnd^
liafareac & teneat^ firmiterque jpoffideat ipfe, filique haaredesE,
habc^tque poteftatem tenendt/do^andifV6ndendi, com^
mutahdl, pro anima judicandi, & quidquid eorum decreverit
anifqus faciendi, omnium contradiftione remota* Si quii
eigo concra hanc noftri praxepti paginam interpretaverit|
aUtinfi^ingere prarfiimpfirrit, firiatfis compofiturtim auri optl-
mi libras centum, medietacem Camerat noftrac, & mediet»*'
tem pra^dido Comiti fiiisque han*edibus. Qupd ut veriui
cr^dacur^ diligentiusque ab omnibus obfervetur, manu pro«
pria robbrantes, annulo noftro fiibter juifimus infignirL Su
gnum' Dominf OTTONIS, biviSiJj^i bnperatms AuguJH.
Lutagerius Cantelbrius, advicem Guidonis Epifcopi &; Archi-
cancellarii recogciovi & fiibfiuipfi. Data 3. Idus Augufli, 4W-
no Dminiciie Incamationis nangentefimo fexagefimo tertio^ In*
diS.fixta,ItnperHferen0nfi OTTONIS Imperat^m 27. aOum
LXXXDL
32D BIBLlOTHECi5 SEBUSlANiE
; ~ LXXXIX. ~ ^ '.
DlmatkOtthoniSylmferatomMar^edo
' ^ _ ' Marchtoni. • ' '
Ex eodem Atchtvo Rtgio Taoiineiiili
fai nomine^SahAat Sa incHvidu^.Trinitatu.
v^ noftrorum fideUum petitionibu^.atrenAim praebeoius,
promptiores eos in noftro fore obfequio minimedubitamus}
quocirca omniuoi SaD<%« Dei Ecclefiae fidelium^ noftrorum-
/ ^ue prxfendum (cilic^t ac fiiturorum CGaipenat induftria)
qualiter interventu atque confultu dileAidGnue MatriSi noAnt
.THEOPHANIiiE, Imperatricis Auguftaty p^rhanc noltri
ffratcepd paginami proutjufte & legaliter poflumusy confir-
inamius Sc corrpboiiainus M A N F R £ D O, (b) filio quondara
\/^inmif> Aoftroque diledo fideli^^cordculas qpasdam/qiiai
ipracceptali dono SereniffimiAvi nofiri, OTTO NI S M A jGjfJjt
Imperatorkp Pater ipfius obdnere vifiis eft, in Comitatu ycr-
cellenfiy quarum nomina ifta fimt, videlicet Audurni, MoIi«
4lana, Gallanicp^^udano, Ponderano, Afidola» Canderiot^
.TraVeriO) una cum Capellisi Villisy^Maflaritiis^ rupibusi
planiciebuS) terris cultis & iacultis, aquis, molendinis^ pifca-
tionibuS) Akiionibusi &Aldiabus utriusque feus, familiis
.diftridlis, pubUcisque vedigalibus , quae dici vel nominari
pofiunt, ad prsdiftas Curdculas;in intcgrum pertineodbuli
p^r hujus noftri praecepti cautionem & authoritatem, in prar-
fati Manfredi) noftri diledi fidelisi )us & dominium penitus
«ansferimusy &confirmamu$9 & corroboramus. Infupcr
;pro h»c npft» prisceptaK firfpt]S^te.conQrm^iU CQrrobo*
ramus idem fideli noftro omnes res &Vamilias utri^fqiM
iteius;
(a^ OUo'] tcrtiui fcilicetf qui imperare coepit anoo (aluris 973.
(b) Mdnfred^] <}ui 4dibi HierQnjfmm Mdnfredut duplid nomiQC
appcllatur* ^
CENTURIA n. . 321
• \
fcxus, jurisfui, videlicetCurtfes, Alicx, Cavaliaga, Cafa-
nova^ RopoU tti Vercelleofi Cocnitato c<^}acentes , atque
Cahna, Bremito, Tignenfo, Zeutiano^ Aftelliano, Gomo«
rofcai Galdavazo, Calvarengo& Fraxeneco, in, Lomcllenfi
Coniitatu fitas, una cum Caftellis , ViJUs , Capellis^ .Maftiti^
^tiisi vineis, campis, inrulis^ aquis, molendinis, pifcationibusi
lliftridis, penfionibus, Aldionibus&Aldiabus, lervis&an«
ciUis/omnibusque, quae dici vel nominari poflunt, ad prae^
^djAas Curtes pertinentibus in integrum. Confirmamus ck^
iamprarnominato.fideli noftro, hacnoftra authoritate, Cuf«
/tem At.Bragario, cum fervis & anciUts^ & omnibiis pertinen-
tiis ejuS) Curtetn vero de Vitignianoj cum fervis & ancillisi &
omnibus pertinentits ejus. Pneterea, fi de pr^didis rebus.a
/Kob.is cdfifirmatis legales querimbniat coram 60 exortx fuis-
rint) aut de eorum terminis litigaverint^ hac noftra regali ati-
thoritate conceditiius, & ut per inquifitionem & (acrameri-
tutn trium liber^rum hominum liceat ei affirmarey quod jure fro^
frietario inde invefiitus fuit x d eas firmiter tenuerit^ac detnie
haheat f$ teneat firmiterque ^offideat, rpfe, fiiique hacredes ha-
-4)eaotpotefltatem tenendi^ donandi,[cbmihutandi j; pro am«
ma judicandi) & quidquid eorum decreverit animus faciendi,
omnium hujustnodi contradi^ion^ remota. Si quis ergo
coiTtfra^nGf Qoftri praecepti paginam ire |tentavefit, ^t in-
fringere prsfumpferit, fciat fccompofiturum auri optimi li-
bras.centum^ medietatem Camerse noftrac, & medietat!l(nt
.praefatoil£7n/r^^(7^fuisqueh2eredibus« Quod ul veriu^ creda-
.tur^dtligemiusqueabomnibus obfervetMri hanc pagtnaipiny*
;im- prtipria roborantes, amufo nofira fiibter juflitnus infigt^iri.
Signum Domini OTTONIS, ir^idlifitmi Regis. AD£BERTLTS
CanceUmuSi aidviccnrPetri ^fcopif^ArchicanceUarii rccognO'
vi & fubfcripfi. Data XL Cal. NovefnbrU, anno Dominka fn-
carnatimis mngen^^tnofexagsi/mopm, Indtti^.Lfim^ ver^^
.tk OttMif^ • \ y^
322 BIBLIOTHECiE SEBUSIANiB
Donatio ARDUINI Regis, Ecclejut FerceSenJf.
Ex Arcblvo S, Eufcbii Verccilenfif •
In Nomine Sandlae & indi vidux iTrinitacts.
1003« A RDOINUS|DeigrauaRex,fideIiumpetitionibusa(ren«
•^^ fum pratbemus - - - omhium fidelium noverit indu-
ftria, & fandtat Ecclenx Epifcoporumi tam pratfentiUm quam
: futurorum^noverit folertia, qualiter interventu&petitione
j?^/^^chari(fimx ConJorM^tcgni nollri participif| prout jufte
& legaliter poflfumuSy confirmando corroboramus atque lar*
gimur Cuf^erto, Vercellenfis Ecdefias Praepofito, atque Can^
cettario noftroj Curtem Decianam j (a) fibi jure proprietarip
, pertinentem , cum Callro &Capel]a ibidem confiflente, una
cum manfis, terris^ vincis, pratisque. Signum Domini Ar^
doini, Sereniffimi & inviAifiimi Regis. « - • vice Petri
Reverendiffimi Epifcopi f^ ArchkanceUarii recognovi» Datum
rnmo Incamat.Dominica iooi.
XCI.
BuQa ADRIANI Pafst Confirmatma Trhik^
gkrrnn f^ ^urium Monaflerii Agaunenfis.
& eJTisdem Ecckfitt Cahcellaria.
Tn noffline. Domini Dei aeternt, & Salvatoris noAri
JEfii Chriifi.
ADRIANUS, C^) humillimus omninm (ervorum Dei^
& \xijan3a Sede Romana^ totim orhu Magifira, non meri«
kis propriis, fed interceffione Beati(fimi Apoftolorum Princi-
'pis Petri| ab omhipotcnte Deo in ApoJMattjs arce ele^Hs;
quia
. (a) Curtemhecidndm^ antiquum eft Titiond famllix apud Infubro^
Caflruiq» Cpmitatus titulo poftea decoratam.
(*) AdriMnut^ ll fdlicet, qui fcdere Romx cfitpil- antip falutis %jh
Hujtts Bullc mcminerunt clariflimi dc ertiditiifimi*SAMAlAR«
Tmiil/r4tret^a4LCbrift.tom.i.
CENTURIA 11. J2J
qttla Domimis oves proprias , quas fub fando ac pretiofo
iaQgaine acquifivit, Beato Petro pafcendascommifit» ^ Con-
ftat nimirum, cun^os Dei cultores ipfius fubjici tuittoni, cu-
jusNos ubique non diffidimus protcgi patrocinio» Quapro*
pterlatis convenienter omnesChriilianosopdrtet ad Cznitzm
MatremEcclefiam& Apoftolictm fedem pratbere concurfiimi
taiiteci ut & devotio conditoiis convenienter ibrtitaefle vi«'
.deatttrdfedum) &piae conftoi^tionis oracuti in privilcgiis
elargiendis minime deni^et auxilium. Igitur quia poftula-
vit a nobis KAROLUSy^b) ExcdlmiJ/mtu Rex Franeorum^
qoatenus MonaHetium fanftorum Agaunenfium i in Regn^
Burgmdi^ fitom, (iiper Rhodano fluvio , quod in honore
Beati Mauritii, vel aliorum Manyrum SIGlSMUNDUSi bon^
menioride Rex, conftruxtfTe digiiofi:itur , in quo Altem Epifco*^
pus Abbas pntefle videtur^ privilegio Cum Apoftolicae Se3is
infulis decoreturi & fub fanAa^ cui Deo authore pra^fidemusi
Ecclefiaconftitutmn, prattcritorum Regum ordine gloriofii
videlicet Regis «fir^gwiTziiif^^ ac caeterorum Regum ordine glo«
iiofi viddiceti poft ip(a ftatuta & privilegia ejus^lem Monafte«
rii iioftrii iterom Pntfulatus honore conlentientes confirme^
mnsy ut nullatenus ttlto deinceps tempore irtumpanturi &
conjacentes terras i» Francoruni finibus j fcilicet in Semnenji
ComitatUsi fub privilegU authortute coUigamus Abbatiam
Monafterioli^ ubi Sonna&Sennaconveniunti (tumfiiis omni««
bus pertinentiis & adjacentiis, & Talfiniacum cum integrif
appenditiis^ & faltuum redditionibus | in Comitatu Fontico^
fapu Quantia Atimcn 9 omni cum fua integritate feu appen-
ditiis Vertunum ftati ubi Ecclefia in honore B. Michaelis Qbi«
que Salnium producitur^ & Noniono cum Ecclefia in hono*
re Almi Mauritiii nemus caBCccatque ad eandem terras fubja*
centes ac pertinenteS| Curtemi & in Epifcopatn Edunenfi fivei
Ss 2 Augu«
(b) Kkrolui} UL ^ai poftea lop^iium obtinoit
324 BIBLIOTHECiE SEBUSIANiB
Auguilodunend Caftellum de Sine-murci, ficut dauditar Ar«
nienzonafluminc, cum fuppcsfita Ecclefia, in honore S.Mau^
ntii dedicata, cum decimis&Pafrochiis, cum villis^hisnomit
inibui: Rkvaniaco, Sanciaco, Sarniaco cum nK>laribus, mo«
lendinis, aquis, aquarumque decurfibus, Cyhns^ pa(cuis«&
omnibus redditionibus , eidera Caft^IIo vel villis pracdiAis
pcrtinentihus. Praeterea pKsdefideriis filii noftri^ Regis*Eraii*
corum^ alTetiitim accommodantes, Agaunenfis Monafterti.
congregatidnis mandatis inhaerentcs, SedisqueApoftoIicaeRe*
gulam (ervantes, per hujus pVa^ceptionis noftrac authoritatemi
Id quod expt>(cimuS) effedku mancipamus^& ideo nuHi cujus"*
libet Ecclefias Sacerdoti in pnefato Monaficrto quodlibet ftii
Prioratus Pontificium, nifi fratrum invitatione, permittimus
habendum. Nec etiam illi, qui Civitatem Valentiam nunc
habere (Aghofcitur, vel fueritpoftcaacquifiturus^liceatquam-
libet ditionemi nifi fuprkdida conditione, feu poteftatem ex«
tendere, hac autboritate quidem pra^ter fedem Apoftofica^i
prohibemus per hujus decreti paginltm ^ interdicendo bmni*
bus omnino cujuslibet Ecclefiae Prsfulibus^ yel cujusciioque
hondris dignitate pratdids, fub enathematis vincuIO| nein
J)rzn6ttiinato Motiaftprio quodlibet exerceant dominium^tiec
acros ordines, nec facrarumMifTarumfolennia celebrent^ fi-*
ne voluncate Abbatis,- & firatrumyibiDco famulantium. Qtii*
cumque vero hujus feriem noftrac jnfticutionis aufus fuerit
«vertere^ vel ipfarum fcripturarum lanitionesi (\ux a Rcgibus
eonftitutat fimt, & praefato Monafterio fub privilegio^ quoli-*
bet modo vel tempore tentaverit violare, anathematis domi*
nationi fubjaceat. Adrianus^ Deo authore, in hac fe»e pri-
vilegijv ob amorem Dei & fanc^rut^^Martyrum honorem a
me fa<^a, relegcns fubfcripfi^ «c ^pffcopcs quosdam noftrt
Pro^fulatus praBfentes adriotare joffiL .;: Mauruiy peccator juifus
a Domino Papa fubfcrijrfi* Aureliusy peccator Epifcopus,
luffuiraDominoPapafubfcripfi. ^^rii^^pcccatorEpifcopus,
.... j : . M* . , . - ', ^ ■ juffus
CENTURIA IL 32^
fuflTus a Domino Papa fubfcripQ» Sabaudm peccator Epifco«
pUs, juffus aBonriinoPapa iubfcripii. Harhn Epifcopus pec-
cator^^juirusaDomino Papa rubicripfi. Leo peccatof Epi*.
fcopus, juflus a Domino Papa fublcripfi. Anaflajtm peccator
Epifcopus , iulTus a Domino Papa (ubrcripn. Amatifs pecca*
tor Epifcopus, juffus ia Domino Papa fubfcripfi. Item Benej^
astiu peccator Epifcopds , juflus a Dotoirio Pipa fiiblcripfi,.
Ego Stefhamu-Cz^XLZViVi^i^ 'CanceUarim Rmani Falatit^ jiiffus a
Domino Papa adnotavi.
XCIL
Privilegiumj a Comite Forejii Monafterio
Cijjamde concejfum.
EiL venifto hnjxi» Moiiaftcrii Carmlario^ . . -
SCiaiit poftcri, ^UQdGUXGO^FotenJiufn Come^y & GUYGO
filius ejus, Milesy dederont prd fua & pra^deceflbrum fuo-
him falutc, vcnerabili loco Cajfania{i) lcydas ^ padagia, ei<
Vel haeredibus eorum quomodocumque debita; pafcua etiani
per totam terrafh , (ine tam6n eorum homiftum gravi in-
comiiiodo. Qui quiderti G//jg^fl> pater & filius^ delifldrum
iiiorum non imniemores , didae donatiofii fuperaddiderunt
ujfis f^ confuetudines y qus in portibus aquarum terfae eorum,
a tranfeuntibus cxiguntur. . Praetcrca Ifberc remiferunt tcr-
titorium de Fontc Vouderiac , quod a Frairibus fiofpitalis an-
tta poflGdtbatu)-.' . Item manfum de Doriorio, Tcrratil dc
Maynis. Tefles Petrus Solerii^ Hugo de Marliaco, Bernar-
dus de Meyferieu.
fis t^ XCIII.
{z} Cdjfdmji] Tulgo Cbajfagne^ Moaaftmnia Ordiflii Ciftfidenfii
dpud S^bufiaoos floftroi«
i^%6 BIBLIOTHECiB SEBUSIANig
XGIIL
yerfitid Hugonisj Domim de Tbria>
Ecckfia Matkconenfi. -
Ex Cartulario hujus Ecdeiu^.
OMnibus Satii^ae Dci Ecclefix filiis ucn pratreotibus quam
futuris, notum fieri volumuS) quomodo HUGO DE~
T O R I A , (a) de placito, quod cum Sandae Dei Matisconen*
(is Ecdefiac Canonicis anteceflbres fui^ & iple fecerant, diu,,
Jicet injullei calumniam intulit) quapropcer t>ominus& Ve-
nerabilis BerarduSi Matkcenfis Ecclefie fr^fid, atque Canonkij
cum prxfato Ht^ont in viila Taxoniaci (b) convenrentiam ha«
bueninty ubi jam bis nominatus Hugo fuam injuAitiam, jufli«
tiamquc Canonicomm recognofcens^ quidquid in potefia-
tCi^ • - - in cerra S.Andreaj &S. Vimentii, vel in Cimi-
terio, feu manfumt feu brationem^ fivc quid aliud calumiiiai*
verat> quidquidve Feodani ab eo in his locis habere diceban«
tur, uxore fua laudantc & confirmante^ Deo & pretiofiflSmo
MartyreVin^entio^ omnimoda Verpitionc finivic, &uc dein*
ceps Canonici, Deo inibi {erviencesj libere pofiiderenc, con*
ceflit} adjungeas, quod fi Feodarii aliquam moverenc in«
q^Ietudinem 9 fe nuUum inde eis pracberc auxilium feu tefli-
, monium , nec per juflitiam , quam pra^Iibati Canonici fuper
eos exerceFcnt»a)iquQ modo illis moleflus fieret. Hoc fecit
jam fopc nominatus Hugo deToria & uxorfiia, per manum
X>oxsxvix\ B^ardi^ (c) Epifcopi MatiscenfiS) & Gauceranni Prae-
cento*
■ # — — ' — — — ~-- —
(s) Hugode Tboria] Gentis Tb^ridM & de Vilkriis , illuftrifliniie
&Nobilt({imxapud Sebnfianos familiae capuc.
X (b) Tdxomdd] vulgo Tgtffbage^ ]\xxu SebuiUnonim oppidum*
(c) BerdrdisEf ifcof i Mdiiseenfis] ^ogtiomint de CaftcUtonc-Aliloms»
Domini Caftelltonis, «d oram Dombenfem fiiti, qui Mattscpni
iedtt aimo 1046. Hujus cart» meminimus iaHiftona noftra
Sebufianay in Genealog, Fdmilis dQ Thoirc»
CENTURIA II. liff
centoris. Tefies autem hujus rei fiint : Stephanus de S. Ci»
ricoi Petrus de Beyviersi Gaucerannus de Meipi|iaco, Otge^
rius de & Cirico, Leodegarius de Vaileg^ignofai Wido.d^Aiv
-bent, Letholdus de Coyfiaco.
XCIV.
(^rtafratrum de Thoria^ CarthufiA Majorevu
Ex antiqao Ira]u Ecclefiqp Cntiilario.
NOtrerlnt tam prxfentes quam futuri, quicumque hoc
fcriptum vel legerint, vel audierint, qu6d Dominus
WILELMUS dc THORIA, (a) &fratrcst:jus HUM-^
BERTUS & GISSEBERTUS, Matre quoque eorumi
& Uxore ipfius Wtlelmi, laudantibuSy dederunt in perpetuum,
& vendiderunt fratribus Mdjorevi» qtiidquid infra terminos
Jpforum fratrum juris & dominiihabebant, fed & fi quid €x«
tra terminos ad terras concabiandesi acquirere voluerifif,
quod ad ipfos aliquo modo pertineat| tptunt fimiliter co»-
ce(rerui>t, nec non & paTcua per totam terran) fuafm, & a|l
portum T^russ libarum tranfitum eodem .pafto,quo fupradh
^ dqnaverunti &quod majusell, fidelem amicitiam, &m^
nutenentiam promiferant. Hoc autcm fa^um eft in Conp
ventu omnium Monachornm Maj^^h t^^fente Domini»
Humberto Priore, & t{\xzx\x(X fratribus Laick , Bonpfilioy Gi-
rardO) Humberto, Wilelmo Chatboldi 3 Sacfdares verorfijcruiit
hi : Hugo de la Balma, Stephanus de Moraaco, VUelmas
de Naih MiltteS) & ^ilclmus Pifchardi. Pro hac vcro d»-
natione & venditiohc acceperuht a fratribus pntdidis qua^
taor libras Gebennenfismonetx. STEPHANUS (b) C^
fnes Burgunduej fratribus Majorevi falutem &omnc bonumi
Dona-
(a^ Wdelnmsde Torta\ Hugoni$,d« quo cnoxlocuti fomus^Nepos»
(b^ Stefbanus Comes UurgtmdW\ e cujus feudo tanc temporis ea
BHgefit pars, quae Terra Montdned vocabatur^ dcpcndcbati nC
fuuus.cxpUcatum eft inH^^/ii Mjfr4 A^i^^
\
•^ . BIBLTOTHBC;E SBBUSIANvE
bonationein & veoditionem Patres & Domini chariffimi,
quam fcccrunt wob\s .Domini de Toria^ quoniam de noftr§
fcHdd. cft:, dono & conccdo vobis hiiari &dcvot6 ammo, vc-
ftrisquc fucceflbrtbus in perpetuum^ pro falutt animac mec
& antcccflbrum meofum, quoddqnum mcumideodonatjo-
pi corum ruppofui^ ne quispofterorum, vel meorum, yd
ipforum fupcr hoc inquietet vos, Faftum eft hoc anno bomint
millefimo centefimo fcxagefimoquarto.
XGY. V
Efiflola H. Domlni Baugiaci^ quihmdam
AbhatibHi.
Cx CArtolario CiuAiacen&
^'fTlris venerabilibusY Abbatibus de Fontaneto, & dcAM^a-Ri^
, ^ pay & Priori dc Fontaneto. ( a) H. Domintii Baugiaci, (b)
falutcm & revcrentiam. Si bene recolitis vos, quandoTcr-
ram ^e Chanlita) authorieate Domini Papac, ficuti vobis pla«
'cuit^abfolviftis, A.l^facpofito dtCorveya, in praefentia Domini
•DuciSy 8c de cjus mindato,quta iUtus caufac cognitio vobiseft
a Domino Papa commiflfa. Supplicamus igitur vobis, quod
ipfi & nobis cfiem & laciim afttgnetisi ubt coram vobis juri
parituri comparere p oilimus. Volumus autem , qtiod qux«
^umque de domo Cluniaci ad vos, ex parte noftra veniat,
lipfum tanquam nos in^ure noftrb petcndo cxaudiatisi qutk
iibcram &'gcneralcm adminiftrationem domui Cluniaci ia
*<au(a iftacOACclfimus,& ipfam procurationcm virem fuam
^ fupdr
* ■ -- - ■ ' '• ' I ' • ■
(a) Fmaneto] vulgo dc Fontenoj^y & JtAuhmve^ & 4^4R^a^
Monafteria Ordiais Ciftcrcienfis, quoram primuai eft in He*
duenfi^.alterutn in Lingoncnfi DiaK:e&
(b) H. Dominus Baug$4t$} ideft,tIugo, fcd qualis fiierit, aJhucin-:
certum eft ; cum trcs hujus familiE fuerint Baugiaci &Scbunc
' • Dynaftac, ' ^ :
CENT41RIA II. - jif
fiiper terda paite do^tUtU filiae qo(^ conftituimus j j^tuoji
ludN^Jcpudqukl i|ir»fiK*erec iii^re io agpii4p, five i|^ definr^
den4a^ fivjetr«n%aiidD^five.aUM4 prosdi9ilD9t9ndb.
xcvi. ■
- . Barhar^. '
;' " -; '^ Ex" CartnlMio litanis; EccleCe; •
. TTHiverfi^pnercntesliterasinrpeAuris. HUMBERTVS» uj;,
^ Dominus MMtiikpelU, (altttem & nodtiam reigeftae. Unl-
verfitati univetfae Volutikt» ficTi manifi^itan , qftod Kos iflalk
fraude.bdudlus, nplla dolofa machiiiatione eircttriavefitus»'
nuil^^^itiam pa^fo aHb , ve| conventione intervehienlie , imo
excerta fcientla, & fpontanea voluntate vendidimus , ceffi«
mv^, & in perpetuum reliquimus, veneraWli'^. Abbad , &
^EiiiMa Infuhe Barbar£» quidquid )uris viel 'ul^tg^ fivcfdoml-
nii mibebamus, poltKiebanms, detinebamns^ vdqdafi?^ vil
alius nomine hoftro in Prioratii , viUa & hominibus de k^
lieu, (a) & in toto territorio, & in Parrochia ejusdem , ic
iinnm Pifcatorem in Efchais, cum illa libertate &;'facultaCB -
prfb^di,' quath i^df^ri Hab^iuit pro]^ri! pifeatoires, pro vide- '
licct centunA rtbrfs Turonenjibus probatse & legidinae monetae,
'& quam'pecuniam confitemur, & recognofcimus mmeratit'-
'ne, ($ 'reali foluiione fuifeplenariefatirfaSum, Confitemilr
't6xcRydi&impetuniaiftin UtiUtaiemmfira^gff cotmmllumeffe
'verfami £t fi dt£tx res pliis dido preda Valeiiti vd aliquaa-
ddvalerent,'illudtotumpure in deemofynatn cohc^miks
& donavimus Abbad & Ecdefiae ittemoratae. Promittentes
'Kof', Sr ?etrm,%!axa nofter, taft^ corporaUtd' facrofanAk -
'Evan^e|ils;^Ft^6s &. Iberbde^ fivefuecdTdres iroftrds, qiod
• • . •' , •'; ,■ • '. ■ • '•ebiU
, ,4icnlis tccritotiit . . . — v .^
Tt
330 ^ BIBLldTAfeC/E^iSEBllSrAN
contra hanc vcnditioneni, donationcm, fucceffionem^ milio
temporey nuIkTatioiie^ feft' o€ca(fioiie)«i toto'^ Teltopatti
Tenircmusyficc iikpA% ai!t6Aoltra^^ciiog|BluvVic} 0{K^5w1
confilio. Imo fi quis didiiBi £cclcfiam j fiiper praeEsitis ^«
quando moleftaret, Nos in jiire & cxtra. jus,pro ^cclefia^op*
piSDerentuSy&caufam pro-poflfe noftreiervaremus Imkliricn-
ter; proraittentcs nihil€>tiiltftis dd.cvidtione fatisfacere, &
indc obligavimus onrnia bon» oiyftra, omnia vero paAa me-
^lXlorata, univerfa 8c fingula prpmifimus Noi^Si^Petrus^f^m
naftery fubpratftitO|uniniento cKAo Abbati| nomincEcdefitt
.ftuti ^ fucjceflRpnimfttOrum^h^c^ ^ifialin^y^^Kd^^^^ per
,{^o^ SfcktHP^h &?€ fuccefi^rcs noftros (empcr invioI|l^tip|r
iiihfcff^tly ^v^ ad majorcni fi^cu^tcffi d^im^f y^^
'JHfvfJkfSc obfidcsr )uratos d? padis perpetuo obfervanj^is^ vi*
:4ejicct Guygoneai de fiuy^s, Hugonem de Chalamont, Ber^
4krdvisn.d^ Lo^Re^jFaifQncmdeMoitbn, B^rliondeMonitjQjiei^
l^. ^^^tpoay^? Hi^mbcrtt^^ deMontcnb*, GuidobeailDc-
;fchai| Petrum de Loyei, Domicellum, Hugoncin deNeuro,
iL..M Ruafolla, Aymonem de Ruafolla, Jo. dc Pbrta, ^ Hu.
:^9i)tcnfi dctBjiyop, qut ad comnionmopcm Abbatis:, vcJXui
.nufotii, 4«^,ancrc,a^ «ec^ndcjc o^^c,
^ 4<>pcc ifm Abb^ & Ecclcike cifetplci^ar^ cmendacdm^ (^uic^
.q^idforctco^r^pa<^adida rupen^q$iaj(tC|i^um,'&^V9q^'i^
qucfi2pradiAorumfic)e>u(rpcumin folidum tcnctur) reounti-
« antcf^^tam Nos^qi^fidcjuifores noitri ey ccrta fcicaQtiarA'^^*
a^^/w>.tf jri«^^*:^'^^:» McejfUoniJif&^ t^ errorijn/a^umj
^f^omm^auxiUo Ugtm ^ Ofnmmii f^ pmijurifcriptQ^^^ n^
^/>rf proDwIga(o,^utjp^ulpai^
ijj* ^, i|rf?t e«pp^^
•^flWu vcnirc poffcmiis* In cujus rei teftimomunrpnt(ciitcs K-
^^as eidem Abbatt dcdigius Sigilli fioftri^&Sigiai Pctri filii no-
^♦munitnincroboiirittar.' i^^ Dothiai 1235. M Ap$i!i.
xcm
Monaflem O0km«;
Ex Cann^do cjtis Gcdeii*.
GVICHARDUS, D^p^fiz Artbi^^^ iMffbninJtf»
AfoftoUoe SedkLegtftm» omiubutui fttpecuuiii. Notum
fieri TOlaiinu j ua praieodtot quaok furaris, qaod £r<iyi6i«>
Jiaaribus ide Qta^pma in pei^ecuum, Mms, prata, nemorai
pafcua, quae fiiac ini omui terra (iia, &'traa&um aquarum»
dedit etiam, utmuquam ia! omni dominio e)ilsd«ai domus
tU Cbafimia, (xAvat lejrdas, rel peda^ Tel aliud» quod ad jut
fBcrcaci pertineat) hoc etiam addidic, ucfi quid fratres de
^bajfottia praeTences, vdpofteri, defeudisiftius «finyt^miacqui*
£eric, vdaliqiiomodoacquirerepottierit^ililiberumallodium
^ cedat, fiiper iisprohihait, uc ouUus fiicceflbmm vd hzre*
dum e|us, haec fiic lar^lioais don»» aHquacenvs temerarie
mutare praernmat. Ut autem hsc &aiia, quclfiatres de
Chaflania, praedidb, vel aliomodoacquifierint, vd acquirere
potuerint, firma & inconcuflain p^etuummaneant , rogatu
'Stepham, SigiUi noftri impreifi<me muaili curavimus j &noi
candum, quod idem Stephanus, .quando hgc dmmpermt^
mm nqfiram fecit, nuUum dt uxtlre fna infantm bdhebgt^
Qiundo vo-oji^iiKffricuravit, interfiieniat Vitfredusy Abbai
Chaflaniae, Benu-duftdeLoyepi,J^<pus deVafl*aliaco, Pen-us;dq
Palude, Stephanus deQuinqiaco, Hi^odeCafliaci^miUtfib
Tt 2 xcvm.
■11. I I ^ I I s .y I . 1 I ■ ■ ■ ■ ! . . ■ ^ tf
(a) Siefbdmu di VilUrsl hujmfamitixultiixuis, qui J^/4wZ>#-
mkHm dt VdUti -«ftkam flyumi!eU^pu^4k^4M Tmd lUnk
DOptWit '
XCVIII
IMer^ Qmfr^mnfijntcr Prmm NafHHm.i.&,
StephanmiDnoirmmdeJhone^deVillars»
Ex ArtlRvo EccleUx Nancuaci*
Id46* 'VfOs B. (a) Dd^zAii^ian^tuAH^ totius
NanMAci cxiiiuif^, & Mot &T£2HA^US^£hf9riHus de
^Uir^ff^di yHkn «itf aiMrai^ ' »Notisfa £»»»« uxanitSn ffs^
prDiniitimas aite&i -^p^ in wiierabilem Patrem HiUppam^
DeigfMi^frim^ ^du^ie^s Etehjue ek^my rupcaxlifoitiob
ntde^Brm^SiiwfripxAzNmtM^ aiiis quere^
lii^ ipm ttkcite' 'ki. |yo4ieraotn dfem habd^athbs^ vel habeze
potmiiiiis, Mlutlvteedly praetevea etnendam Treagej tpix pc^
liitos eft tte6pau G6nvaMuih auteiii hiir in faoc Compro^
miflfo^ qood P. PrUr (b) OmzMciy ex parce domus Nantiuf-
eijicDeminm Gmkknus de Grsyfiaco ex parte akera^ afrocien-
tur fecum ^ coarbitri nominati, & cft dttftum & exprefliim
in fontia cMi Gompromifli, quod quidquid didus Eledus
cum praedidifi duobus Coarbitris^ vel cum "altero boram,
fi eos contingeret difcordare, vei neutro fecum concor*
«dante, dlcet, dida^it vel ^rUtrabhur, qoomodocumque
fimul, vel reparattm Noi.tcnemur fine contradiAione, fiib
poena trecentarum marchamm ftipulata^ a Nobis perfblven*
da, ad voluntatem Atam plenarie Eiciendam, & fub religione
prtt&ti juramenti) dfdam^^m pronunciationem vel arbi*
trium invMkbilitet obf^h^e» Pro his antem adimplendis
ebligavimus f^ pofuimus in manu (ua} Nos Archiepifcopus
Cantuarienfis, & Con^eihtus Nantuaci^ Caftra Nantuaci^ &
& Germanl/i& Nos D^omhius dCVilbrs, Cafhra dcLoyes^
(t) Nos B.'] Bonifacius de Sabaudia.
(b) fri^r Ofnziaci} vulgo Conzku^ prope Belliciuia.
cENTaRrA u: ^ 13^5
-de Moroay ^do EleAo^ cattera boiia ooftra pro a4ti|i|rli^^
difto (bo nibiloinmut obligantes» Si autem praedid^i Goar-
rbitri wmfojfmi vei twfJeiu inteteffe^ Iqco dejickmis pptem alius
^ibnog^ii ,Subrogaodiis.aiitcciiprius^il Doip^p Eledo^ ^
.•fiinir.akeri lomimuridus^ nt:peir(ma certiiliina fubr^j^etui^
/pote^s autepd procodendi in pcincipfili & in accelTorioi dauf
*efieia Nobiiy ^tfibiSf vel cum iffis duobtfs, vel altero eormnp ei
^ Modo, qm voltterit, vakat pr^cedere, fefiuiidum jut fcriptuni vel
confttetudinarium^feciendumjm Bat^ni^, vel fime^ipfo^^Qut W-
Um ad advifum futmi extitffiiprfocedendumi habet etiam di*
Aus Ele£lm pleni£mamfacu^tem interpretmdi^ declarandi
in toto CompromilTo femel vel pluries in di(^o vel arbitrio,
.quotiescumque ye^ ^uodcumque dubium. pccurjrerit, veLoIi:*
fcuruniri expredimus etiamrinCompromi(fb,&; (ine ftrepitu fivie
Jitigio lite contefiata, velnon contefiata, dieferiata, velnonferlatai
Nobupr^fintibm, velabfentibm^velaltero nofirum^ velutraquepar-^
teabfenteSwitomnifubtilitateU negotio procedat, & iecundum
quod ei meliusvifum i^^xity excepta treuga^ qu«dicitur'^uoiI-
dam fraAa^querelas terminet univerfas.Dominus autemEledus
de cottfenfu Arbitrorum fuorumNobis injunxit, ut fub jura-
mento pracftito procuremus, quod infra diem proximo afti-
^nzndzm fi^periorum nofirorum literas de confenfu fuper coni-^
promijfum hujusmodi habeamus. Nos Prior Nantnaci literas
Abbatis Cluniacenfis, 2V(?/ Dominus de ViHars, Uteras Nobi-
lis Viri) Domini Joannis, Comitis BurgundiaC) ad quos^ ut ad ^
Superiorem^ negotia videntur pertinere, &|de hac faciamus tota*
Hter poflfe noftrum. Expenjas autetri, quas fadet Dominus
Eiedus 2n afefibribm Confiliariie^ vd in Caftris a .Nobis ei
traditisf perfolvemusadmatidammfuum, eundemindemnetn
faper hoc confervantes, ad Caftrorum etiam cuftodiath
i)pem ei conferemus & juvamen, impedimentum fi quod
evenerit fuper hoc, prout partem dlterutram contingeret,
reoMvendo^ rcnantiamus autem nltro citroque fub pneftito
'Tt 3 jura^
334 BIBXIOTHECiB SEBUSlANiE
'larafnebto exceptionh doU in faSum, beneficto r^^wtmni in mr
tegrutHyfrwilegus impetratit, vel imfetramlir, qu« ad compro-
miiTuni & arbitri pronunciationem , vel ponue ro}utionenit
tiec poiBmus venire in aliquo contra arbiman, vel etiaiii
comptomiiTnni. In cujtu rei teftimoniiim Nos <lidi Ard^-
eptfcopus & Conventus NantuacenGs ex una {«urte, & Not
Stephanas,Dominus de ViUars, Sigilla noftra, una cum SigiUo
Domini Ele^, praefentibus duximus apponenda. A&mJ^
'Mtnrtii anno Domini C46.
rcix.
Carta CuiUlmiFdatmiMilitis.
Ex Arcfaivo Camerc Computoniiii Del^hinalinm.
laSj;. "VTQs GUILELMUS , Valatini (a) Miles, notnm Bicimus uni-
-V^ verGs, praefentes literas inlpefturis, quod medietas iire'
B dominii Montiitiderii pertinct ad domum diftorum Les
Chambut, 8c quod Nos olim. tenebamur didum caftrum 8c
villam Mmtitdiderii (b) &cere villam francam, neque tamen
forum fecere fine voluntatfe ipforum Les Chambut^ & qu<4
ipfi participabant & capiebant medietatem in diredd domi-
nio, vidclicet lationum,& vcnationum, & omnium ad jus dl-
redi dominii pcrtincntiuro. Itcm capicbant mcdictatem
de Blariin Item mcdietatcm carruearum dc Ceffia; in «*•
jus rei tcftimonium pracfentibus literis Sigillum noftrum du«
ximus apponendum. Datum anno Domini M C G LXXXXV*
c
Litera OincoffliA inter Priorem NanttMci, ^
HwiAertumDominum de Thoire f^ deVittariit. ■
Ex Aixhivo Ecdeiue Nantuaci. ^
NOs, Frater jOANNES, (a) humUis Prior Nantuaci, &
cjus-
(a) PMaiinf] familia olim Dombeafis Paginobiltflifna*^ . >
(b) MMkdiderii\ vulgo Mmdu^^ Caiinia «ati^iii apad Ser
, bufianos.
(a) Briitrj94nnei\ Abbas S. Scquant llDBuigaiidia,& Priof Nadtuaci«
CENTURIA n. ^ i nf
^uidem loci Conveiitus, & Nos Humberm^ Dominus
deThoire & de Villars, nocutn fadmus univerfis, pnrfencef
ficeras infpcAuris, quod eum difcordis^ feu controverfia ver-
terecur inter Nos praediAum Humhertnm ex una parte» &
Nos Dominos Priorem & Convencum ex altera, fuper garikt
ViUa fS Priffratus Nmtuaci, & rerum & hominum ad didnm
Ptioratum percinencium in Mmtaniat quam gardam Nos dp*
Aus Humhertm&cf^o^mwt ad Nos pertinere, Nobis Priore &
'.Conventu e contrario aflaentibus. Tandem inter Nos par-
tes praediftas^ poft tradatus varios interceffit fuper his & fu-
per articuHs mfra fcriptis amicalnlis compofitso in hunc mo-
'duni, videltcct, qnod^viUa & Prioratus Nantuaci i$ Caflrutn
'S. Germam & generaliter omnes res & homines, ad didum
Prioratum & didtim Caftrum pertinent^ a Caftrp C^fiel-
lania de MtchaHa usque ad aquam, quae dicitur Ens^ usque ad'
(terras & cerritoria S. Bugendi Jurenfis, exceptis viUis 6c re-
*bus, fi qoae erunt intra terminos faprafcriptos<lealiena garda,
uc de dominioalieno retroadis temporibus ab antiquo fint&
remaneant i'n perpetuum debona gardanoftri Humberti^ Do-
mintde Thfire & de VillarSi & fuccefibrum Domiiiorum de
ThcMre^ & de Moncania, qtiam boniam & perpetuam gardam,
Nos di^ Prior & Convenno, eidem Httmhert» tc fucceflb-
ribus fuis damus & affignamus perpetno habendam &rcti-
nendam in omnibu» locis fuperius expreifi», cnm cpnvf^
tionibus infra fcriptis^ VidcUcet, quod idem Nobiti»,Vn- q^
-ftrum j^iAuin SiGematttj ktaSc homines de CafieB^ta
i\S& Caftri, tencntur gardarc Sc defenderc borta fid^ pro qu^i
bona gatda diAi Caftri & CafteUaniXj ^NefftBEdiai Priopr
& Conventus promittimu» bona^ fide & ftipu)atiofie eidem
'ffiittihertd ftote dc haeredibns dc fucceflbribns fui» dare, red-
Mere 8c f(^er« quolibet attno tn fefto Beati Hilarii cciktnifk
'^fbHdos Gebenhenfe» in Prioratu Nantuaeenfi, ad^alorein
'^ecuniflr GebcQHcnfi» nunc curreiitis) hanc autem bonam
^36 BIBHOTHECiE SE^USIANjE
gardam di^^ftd S. Gernmi & CafieOafda. Nos didus
iiunibmus ^oc&xsam &. recegAordmus^ Nos tenere ux fcur
4ttm zDmino Yvone^ AbbateCluoiacecUi, nomine fuo & fup-
cefforamEcclefixOuniacenGsy fcr.hoc cidemhomagiumjam
fcdifle promittentes, & obliganc^ Nos &fucce{Ibresnoftro:^
«qut di£bm gardam tcticbunt ad homagium faciqndunv^ in
renwauone cufusSket Ahhatif ClunkcenGs, & <)uicumique Ik
fioVns Donmus de Thoire^ idcmque pc^Qfedbr didht gardat
teneatur facere homagiiim de prsdi^a garda Abbati Clunia,-
cenn^ fuo & Ecdefiae Cluniacenfis nomine, ficut fuperius eft
exprefTum* bem idem Nobilfs Vir deb^ ^rdare & defendere
bbna fide Frioratum'& Villam de Nadtuay & homines^& res
ad 4lidum Pribratum pertinentdes in Mmtania^ pro qua booa
*j|;arda, & perpetua, excepto CaiiTa&: Caftellania S^ Qermani»
Nos Prior & Conventus pratdidit proticiittimus bona fide di*
iCto Mumh&to j^o fe & han^dibhs & fuccefibribus fuis dar<^
redderie & folvere quoUbet anno^ in £efto B. Hilarii, in Prioi-
ratit Nintuad^ quindedm libras Gebenncnles, vd valorem
ipecuniae Gebennenfis fiunc currentis* Fi^/Rrm///etiam9&'ex-
prefle concedtmus, quod garda^ quam ideoi NobiUs Vir ha-
bebat in villa B. Martini^ del Frejno, & in viJla dcBrenod^ in
tao flatu remaneat) & nihil immutetur in gaida ^iaruii^ Vil*
larttm^ per ea, quae fuperius latius funt exprena. Nov^ au^
ierngaf^ dtf Charii^ d^Efchabn & de Condamine computan-
W & continentur in fiimma quindedtn librarum fuperjik
tiominatarum. Item fuit ad^m interNos ^^ paititt p^xdid^s,
& {n^piidum deduftom, quod fi fiominiis Abbas Ouniacen^-
fis yel ejus fuccefibres Abbates CluniacenfeS) qui pro tempoFe
fuertnti yeUent^iconvenire coraih &DomintnntleTh^re ratiane
fettdiJuffadiSi^ feu quaeumqu&atia.)t^ rationef idcn;i Do-
minus Abbas dehetfibi ^ffigtiare heum citra Sa&mam a ^aT$f
crientaK, a^Civitate Matifionenfiusqnead Civitatem.Gebennen^^^
y^i ubi vokerit^ mJoco idonea ^hmefioi U^gins autem diSus
NohU
^CENTURIA If.' 3J7
'Vc^ilk^vel ejus haredes^ ad Imgandum irt vel mittert nullatenuf
ieneantur.'' AosqQidem diftus Humbertus confic^mur & rc-
tognoftimus pro Nobi$,& h^redibus, &/ucce(roribus noftris,
iiuod Nos- in villa, Tcrricorio & Caftellania NantuaciyV illa
& Tcrritorio de Port^ Villa & Tcrritorio B. Martini du Frai^
fne, in Caftro, ViHa & Caftellania & Germaniy in Villa ^ Ter^
ritorio de Brenody nec habuimus, nec habere debemus jurisdi-
^ionetn, juftitiatn, merum veimisttiim tmperium, corredio-
tiem, dominium vel diftridum, feu r^ftbrtum, exceptis terris
deLollioy \n quibushabeamus dominiufPi dir^Sum^ in aliis vero
villisi homintbuS) rebus & tertis pjertinendbus ad Prioratuta
Nantuad in terra Mmtane^ non habemusi nec haberc debe-
tnvis jurisdi^onemj merim velmixnm iwperiuPh correSumem^
^ominium^ vei difiriSum feu refjbrtum^ nifi inlocisi in quibus
prxdifta exercere conftievimuSi prifcif temporibus retroa^llis^
infuper cognitionem, exercitium ieu executionem cau&rujn
feti qusftionumyqud^usquisalicnxjurisdidionii forum no-
ftrum jure communi fortiri tenctur, Nos praedidus Humher^
ri/jNobis&noftrisretmemus. Prseterea Nos didLus Hum^
hertus promittimus bona fide Priori Nantuadi recipientt no-
mine fuo, & Conventt]S| & Ecclefije feu Prtorattis Nantuaci
^/rr/iyr^, defendere, & manutenere Priorem, Mooachos^ Cle*
ricos, Prioratus & hbmines Ecdefiae Nantuaci contra quas-
cumque perfonas, praterquain contra Abbatem Cluniacen-
fem, Pttorem & Monachos^ Clericos diiftae Ecclefia^ feu Prio-
ratu5^ Nantiiaci. A&um eft etiam, & in padum dedudtuiQ
Ipeciaiiter & expreflfe, quod Nos dtdus- Humierms g^tdza^
feu gardas prsdiftas non pofSmus de mainu noftxa remover^
vel in alium tTaniferre> nifi ad ipftfm folum, qui erit Domir
nus de Thoire, & dc Montoftiai r Item cohcord^usim eft itKcf
Kos partes pr3edtA2liv& in' paRftunv4fdu£^ qood quifipm^
que, quvpro ternpdrc «it novus Doininm de Thoire vel 4c
Momaniai & qutcuiHque ef itf boviis Pjrior Naomaci^ fiibibit
338 BIBLIOTHECiE SEBUSIANig
& facict fubirc tcncWtur juramentum in magna Ecclefia Nan^
juacifupermagnunt AJtare^ prafcntibus fi$pradi0l^l><m)Xio dc
Thoiria, & Priore & Conventu Nantuaci, dc prxdidis omni-
bus attcndcndis & fideliter obfcrvandis. Item Nos- didu$
Humbcrtus promittimusy bona fidc gardare & defcndcre a
Nobis & noftris forum VHU Nantuaci, cundo & rcdeundo
tanquam bonus gardator, nec prohibebimus, ncc prohibcri
faciemuS) feu prohiberi fuftinebimus, quo minus quicumr
que volens venire ad diAum forum, poflit vcnirc^ una cum
rebus quibuscumque libere & folutc. Praterea conyentum
cft & concordatum^ & pcr ftipulationem folemncm inter
Nospartesprxdidas fainc &inde s^dinvicem firmatum, quod
in molari de Partu neutra partium praediAarum poifit Ca-
ilruni, fortalitium, feu quodlibct aliud aedificium, furcarum
plantationcm, feu aliquam aliam culturam quocumqne no«
mine cenfcatur facere, conftruere (cu b^iftire) & (i quis alius
prxdida (ivc praedidis fimilia Jii<li^o Molari faccrct, feu faf^
ccrc attentaret, utraque pars, videlicct altera alteram ob al«
tcra requitita tetietur dcfendcre & )uvare ad inhibitionem &
impcditionem prxdidorum. Hanc autem concordiam, pa^
iftioncm, convcntionem^ ordinationem & paccm , promitti-
mus Nos dx&MHmfiberiusy & Nos diAus Prier per juramen-
tum fuprafanSa Dei Evangelia corporalitcr prxftitum, &Nos
diftus Convcntus bona fide pro Nobis & noftris fucceflbri«
bus univcrfis^ attcnderc & fervare, &gcncralitcr adimplerc
omnia univerfa & fingula pnedida, Committentes Nos parl
tes prardidse una altori ad inviccm fub' vinculo prxftiti jUra«
menti & bona fidc conrtra pracdiAa non venire, vel aliquid de
praedidis faifto vel verho^ in judiqio vel extra, jure yel con-
fuetudine, pratfcriptiooo^nfett al|a .rationc, nec contra ire vo-
lenciquoquo tnodk>,attq(iut)enfl^ conienorCk Nos j(iquidem
didus Humbertus pro fupradidis omoibus & fingulis atten*
dendis j^/>po9/;»«r/Nos9& ii^rcdes & fucceftbrcs no^oiSfurk^
Mio-
CENTUKrA It/
539
MSiani Archiepifcifpi Lugdunenfis, Bellicenfis f^ Gcbennenfis Epi-^
icojHiram, & eorutn officiariis & cuilibet eorutidcin , qui
poffint & debeant compeliere Nos & haeredes, & rucceflbre^
noilFo^s ad obfervationem compofi^ionls praedrftac pcr cenju-^
ramEcdefiafticamf^ terram nofiramEccLfiaflicvfiipponere infer-
diSo. Nos autem Henricus de ViUars Canonicus Lugdunenfis,
& Eeatrix Lhmina de Thoire (b) & Mater didorum Hutnberti
& Henrici, prxdidlam pacem^ ordinationem, padionem) con^
yentionem & concordiam laudamus, approbamus & ratifica-
musi &acceptam habemus} promittentes per juramentutxi
corporaliter pratftitum proN^bis &rucce(roribusno(lris Con«X
tra pnedid) ndn veptre Vel aliquid de pr^didis. Nos fiqui^
dem frater Yvo miferatione divina Cluniacenfis Ecdefiae Mi«
nifter humilis, confiderata utilitate Prioratus noftriNantuacf|
praedidam pacem , compofitionem & brdinationem, prout
fuperius eft expre(fum,laudamus,approbamus & confirmamuS|
& acceptam habemus > promittentes bona fide , &c« In
iquorum pratdidiorum teftimonium & munimen Nos frater
Vvo^ CIuniacenfisMintfter prardiAus, & Nos frater Joannes,
?rior, &ConventusNantuaci pnedidli, &Nos prxdidti Hum-
bertus, Dominus de Thoire & de Viliars, Beatrix & Henricus
^igilla noftra praefentibus literis duximus apponenda. A&um
annoDominiiijo.XI.KaLSeptemhris.
m
Uu 2 Corol-
' ^ ' .1.1. ■» p
(b) Bdatrix Dominade Tioire] cogiiominc dcFucifftiaco.
« j
fv
J40 BIBLIOTHEC/E SEBUSIANifi
Corbllarii vice
SequenUa nbtatu dtgna^iua/iferlndicemadjecmuf^
qua ex amiquo Ecclejite Cluniacenjis Cartulario fer otium
AuthoritransfcrUferenimlicmtf^c*
I.
Lltcra Conifrmiffimtcx V.Ffifcopum MattscoftXapitulum^Ue
' Ecclefia Matiscon. ex uria, & Abbatem & Conventum CluntaL
cx altera, fuper Procuracionibus^ petitis a Domino Epifcopa
in Decanatibus & Vidloris, Arpayaci^ Lordoni, S.Hypohci'^
Meleti) Ca&narum, Be(brniati>Berzix yillae&Ercuceo^rum^
ia inanibus Domini Bernardi/Gcbenneh^s Epifcopi, Ebredu-
nenfis eledi» & in Magiftrum Columbiim Archidiaconuin
Mauleonenfem, Domini Papse Subdiaconum, anno grati^e
"MCCyill. Idilm Afril.
IL Carta Compofitioni inter eas,dem parces^ ab Hugone
Priore Siduiniacenit^ & Magiilro Coiumbo, Domini Papx Sub-
diaconoi Arbitris eledis, h&x^ per quam adjudlcaverant,£pi-
fcopo Matisconcnfi ccotum marchas afgenti, pro omni jurc
quod e^conipeterc poterat in di£UsDecanatibus/;m2WA/ir/-
m nomint jjalvojure Epijvopali in Capellis diQoruni Decana-
tuunx 1215* in Vigilia S.Bartholomei Apoiloli.^ , •
III. Sentcntia z Fr.W,?riore Uviniaci, ^ Magifiro M.
Archidiacono Flaviniacenjtj Athitxisj[z Duranno Cabil()nenii
Epifcopd, Abbatc & Conventu jCIuniaci ckdis, fuper procu-
rationibus, quas Dominus £pifi:opus aflferebat fibi dcberi in
Dccanatibus S. Jangulphi, BeUimoniis & Juliaci, in fua Dioe«
ccfi conftitutisj per quam fcntentiam pronuntiatum fuit) ut
Abbas Cluniaconfis Epifcopo centun^.& fexaginta folidos Di?
vionenfis monccat darct, pro di(ih pr$curationibus MCCXIX»
menje Majr.
IV.Cdfl-
CEWTaRiAiir. :: ;^ ^
l V. Cdnfirmatio cjusdem fententiae^ab //o;wm, Summo
Pontjfice, facfla^ per Bullam datam Latetani', Idibus Januarts»
*antificatu$ annd ftxfe. . v . i - . ' '/.
' \.^ Litcra yehditionis StcphattO^ Clnniat.- Abbati ,"sfd
opus oBcdicntiae fui de Berzi Villa, a Wilelmo de Marchant ^
Milite, & Alalis ejus uxorc, eorum omnium qux babebant
in Parrochiis de Berziaco, dc Charnay & de Soligniaco, fub
•Sigilb. Curik Lu^aunt. anho pomini M CC XXklH.
VL Carta ven^itioms pofTeflioniimjquas habebatSegui-
nusDccanus Matisc* in CaftellaniaBerziaci, Ecclefix CIucu^
^Mjus venditiopi/jjoceranaus, PominusBranciduni, fidejufTor
Mtitit. A^pmlij craflino beati tirbanf, anno pommi «34.
V I L literte, quibu^ 'Ackardus^de Macl^cq, Miles, vendit
Ecclefix Glun. quidquid habebat apud Befornay , & in Par«
- rochia S. Vincentii, fub Sigillo Aymonis/Epifcopi Macisc.die
^McfC^rii j>ro^daia ppft o^y^ ^^}^% annp^Itonp^qi 1236. '
. v/yilL Litcrsc dc iCoiicprjtUa., fajftaJftf^r Mo^^
Cbioiaif. & Bernardum de MaiU/ Thomot filium fuper Con- '
damiod dc CoA»fiei$i cujui fide)u(rore(n dedit Dominum
Hugoncm de Bcrzy, & Dominum Hugonem^ primoge^^iium _
e}tiil £^Wt lomD Vcrbt-kiCtffiaa ii88«ftgiia)aM; Pomino Phi*
Hppoi» EraQa>rom Rege# - : f , - , '
IX. Confirmatio yi/riir Aharif & pKfentationisPresbj*
teri in Ecclefia dc Turre fup^ r M^cron^im) Ecclefiat Cluniaci
4^rdncfitii$ ^ penlBMffum R^^QipnMti AKhi^jwIco^uin
. Sedis i^egatlim. Datti per m^iifn A]<;xaodri ,' Qiiicellariiy
anno ab Incarnat DoiAini U79» iD^nfcFebf, ^,r:
X. TcftimOAlum 'Sa^Jimu, Rheokofua Arciiiepifco{i^
it (fono part1»iti«Ac!ndtnl fupcrl^Mirnamdaci^£ctle(i^S.Ge-
nefii. Teftcs Hlfa/AbbastStlRen^i, Jotooes AbbaiSL*Ki-
€oIai> Odo^Abbas S.Dionyfii; * Adlum Rh^ii|^nno i&c^
Uu 3 Vcrbl
54^ BlBLIO.THEC-fiSEBUSIANje
Vcrbi n52.Ind.i4.regnantc Ludovico, Francorum Rcge, atino
45«Archtjepircop^ti^s.Pomini Sanfonis anno 12.^
Xi. Literae Rainaudi^ Rhemoruixii Archieptfcopi, de 4Ar '
.:^ationc'Akaris:de Turi;e iuper Maternam, ab eo a Dominis'
•de Plaioflo^at dePiagaiofl:^ vindicatL Sub (ignis Domini Rai-
naudi Archiepifc. Domini RogeriiCatalauni Epiicopi) tlinan*
d\Laudunenfis Epifc/ & ]Raboldi Niomennf Epifc. Remis A Jnc.
Verbi MXCL Indid. 14. regnante gloriofQ Francorum Rege
Phiiippo, anno 32« Archiepifcopatus autent Domini E^enoldi
anno 7. Godefridus Canceilarius recognovit, fcripnt & fub*
fcripfit. / ' '
X I L Privilegium Akxandri Papae, Abbati & (Jlonvental
novi Monafterii Pidav. quo confirmat omnes libelalitates eis
faftas a W. Comite Pidav. & plurimas alias res. Damm
. Later. per manum Sacrae Rom. EccicGae CancirllaVii 8* KaK ^
JuniL
X 1 1 tl Sehten tia diffinitiva, per Jtidices a Domino^ Papa
Gregorio delegatos, firper querela inter Epifcopum &:Capitu* .
lum Pidtiavi ex una parte, & Abbates& Conventum Chmiac 8c
novi Monafterii ex altera* Dic Jovis poft Nativit. Dbmini
anno 1233.
XIV. Privileghim Gregorii P^jp^t^ de novo Monafterii
AbbatiClun. daturh, quo inter cxtcra SumitfftifPontifex coii-
ftruftionem & dotationem Monafterii novi tribuit Vilelmo
Comiti Pidtay. quam laudat & approbat Dat« Laterani f. Idus
Decembr. per mahos Pctri, S. R. E. Cardin^ Presbytcri ac Biblior*
' thecarii A. 4. Pontlficatus Domini GM^orii Papat 7,
'-■ XV. Garta dc pacc fa^a inter Ecclefiam Clun. cx una ,
Dalmatium de Luzy & Dominam dc Vannuri cjus uxorcm 1206.
. Non. Martiii quarta fcilicet feiia in Capitc ]ef»tm. ^
XVL yerpitiocuAodiaimolendini^rV«rnctO|fadaEc-
-defiarClun. aWiIelmo&G«icharxtedcl6^«mis firatribus,fub
Sigillo P.EpircopiMatisconu2i7#
, ■. ^ XVIL
c
CENTITRIA rt ! I4J
X V H. Vendkio Dedmx de Marztaco Ecclefia^ Cfaiiu per.
Dominam BeatrkenLdc La)re, |ixpiQiti,quondamBariiholoniei
de GiifaMilttk, & per,Hiimbernif9 UcMingidX/o ejksNcpo^
«1119 fub Sigilb A^rmoiBSy Epifc0p.MatikO0iu 1236^
X V 1 1 L Carta P. Dei padentia Mattscon« Epifcbpi ^ da ,
ftda pace fuper querelis, quasDosniiiusGaufrcdus deBuiTejo
iiMlc5^Mliia(«rga Ecclcfiaoi Quoiac izo^t. lou Aprilib r u ,: 1
XiXr Carta dpftftiioitiis E«(^e(ife(kBmrei$»^aisiCkuk^
Ecclefiaeper WakeiiifA dcFriidigoeisi fi^SigilioAda&^^
Epifcopi I^odienfis. Tefiiet.sic NQbilibus arqoe iUuftr: Viris
Go^dxidus^ Comes NamurceQ^, 9^^^^^^.^^ Come^ de Dura-
cio^ 8c Lambei:tu$ C^m^s dc M^ntcafiuto. AdumLcodii^ ^A.
Dom. incarnat. m^lnd,2* rcgi^;amcHq|^coIV. annolmpcrii
c)us 25. >
XX. Litera: ceffionit & remidionis, fz&x ab Abbate Sc
l^ccleGa Clun. Hi^in-fo. Epifiropo BclMacciifi> dc Prioi;atu & do-
mo dc Buriacp, qu^m olim Abbas & Conycntus S. Joannis ;
Angeliacenfis Monall. Cluoiac. concefierunt 1240. ol Augufto.
XXL Carta cpncedionis Monafterii S.Albani) fuper
fluvium Rheni in fuburbio Gvitatis Bafilcenfis Monaftcrio
Clt^iiaci) pcr Burchardum, Bafilecnfis Ecclcfix Epifcopum.
K&z apud Bafileam annd Dominics Incafnat. 1105. IndiA. 13*
feria2. Pafchalis bcbdomadac, Luna 22. rcgnantc Romano-
rum Imperatore Henrico IIL & filio cjusi Rcge Henrico V.
anno autem ordinationis Burchardi Epifcopi Bafilecnfis , qui
hanc cartam dedit 33. anno vero ordinationis Hugonis Abba*
tis Cltiniac. cui data efl:) 57*
XXII. Litera difirordia^ tnter Abbatem S. Joannis dc
Valentianis^ & Priorcm S.SalYii9 fub Sigillo Nicolai Camera-
cenfium Epi(copi » fine data.
XXIII. Commiifio Domini ImcU Pap^, S. Remenfi Ar^
chiepifcopo , de dilcordia , quac yertitur inter Abbatem
& Joannis de ValcntianiS) & Priorem S, Salviij qui Kemenfii
Archi^
^44 BIBLtomgQiEtEBQSIAN^ ^ ^
ArchiqpifcQp. vifa fentcDiiiA intcr^sdein partes, pddcnf lau a
Ni£olaQiGfta)a»Getifi pptfiiopoi eam approbarit. Renusi anno
I nqard<2VjcrlMbii4^d lx^i£k. 71 ircagnaoDe ^oriQfi(fimb Francbruoi
RegQlMdQvi^, aaM^iAithtq^ep8Cui)otniitf
tibd fubngAisfGofierdSaedoiieqnEpircopi & aliorumr
' XXIV. CzxtzLudovkh Franceirum Regis^ dataapud Vicen-
nas, annoCH^miniie^^; tnmifeSfi^ptt quaia ait^^fiiiCuruifl
pift4los>iro^<qQi iiK|il^^ qQefdftv quA^^bas &Con-
ventus Clufi]ae^& J.Cbiiiefi^JiiM^c. habebatit ifif icem fiiper
quadam^omo, fita inter Dbmenge'& Igy^<
XXy. Carta Wilelmi, Gbmitis Vrcnna: * Matiscott. qtii
fidejubetpfrb pace fcrvanda' Monaftcrio Cluriisic. dcHbgbni
deMiillyT quam^ctlhRl juraVttSl^ilelmus acGcVhioIa,'&uibir
cjusHuguctadcMailly, fincdata. ^ •'
XXVI. Con6rmatio //^r/V/ Regis, doni quod Heffo qui?
damnomjnc fecitMonaftcrioCluniacEcclefiac tujus^artj, no^-
mine Rimeftrigo, & omnis Patrimonii fui. Dita Wof maci^
6. Kal. Augufti, anno Dominicae Inc. 1072. Indl£t.2. anno autem
Domini Henrici IV. Regis feptimo decimo.
XXVIL Carta ^ocerannh Domini Branceduni, per qyami
laudat donationem&elcemofynam quam Bernardus dc Taf-
fiaco Caupnicus Matisc. Tcqit Ecclefiac Cluniac, de rchu>fed
pofltftionibus,quasapudTaifiacumIiabcbat,U.KaL Sept«]23u\
XXV III. CAmfoceramh Domiiii Braoccxluni, per quam
titulo pignorif otdigat Ecclefiae Cluniac. quidquid juris lubebat
in villa dc Perciaco^ quam Dominus Guidiardus dc Calvo-
monte donavcrat diAae Ecclefiat. In qua quidem carta.didus
Jocerannus nominat Stepfaanum Abbatem Cluniac kariifi-
mum confanguincum fuum, & poUicctur ^cer^ laudare car»
tam fuam pcr venerabilcm fratrem fuum Bartholomcum,
qutnque Ecclefiarum Epifcopum. A<!lum 2i. Kai. Scptembfi.
amio Domiaii^i» . . ....
XXIX.
CENTURIA It : i45t
XXIX. Orta foceranm Grofii, qua promitdc iare Ec^
cle(iae Clon. liceras Oonini Lngdun. ArchiepiCcopi , fi Domim
pucis Biu^iHlic iiiperf ace, in^ eum&di^m Ecdeiiaa
fa^ , de S. Hypolictf, ci^ promiflBonis obfides dedic Domi*
num Regnaliumde MondKlec^Henrtcumftatremdidi Joccr
ranni, Slinionem dc Ver, Joaenem Merulum, Gu^^nem de
Lugnii, &Hugonem de S. Alban, 4)iu omnes t»Qentur cenere
oihg^m «pud Cluniacum uv. menfe Augufto.
. .^ XXX. Carca/^<:MArtmirpro/ftm^»J>omiaoBcUa}oci
pef Stephanum Abbatem '.Clun. in villa de Ts^co, alias de
Tofley, & Decanatu^de Alpajaco XL Kat Majian» Oomini 12^3.
XXXL ■ LiterafContmens conventienes, fadasinter A^^sr
liMrAbbacemClunite.&HumbcrtumDomiBumBeHijoci, fii-
^ expIicatione.a0ffciatiQius viUc de Ts^fiaco, & Decan«t3Uf
^ lie^paiaco, MCCXXXIX. menfe JulSv
' XXXIL Dona^J?tf4S»^Re^,Buigaadi±;,Monafterf»
Chm. de quadam viila, fita in pago Matisconcnfi, & de certit
parte pifdnac cujusdam, quae vocatur Ofaiciioi* A^m.pn£i
villa ^e <h^y ibi fiicic fticDtionem de Eraina, ejus \a,mt»
XXXHL Litera //.i?<^ Angliae, pucisNormaniae& Aqui-
txB9^ jScComitis And^venfis, quadicit (e dedifle Monafte-
lioClttnt.pro Iftlute.llegis H. Avi fiii Manamm de Ledeleciunr
ba,quodRexScephanus eidem.MonafteriQdSgQaverat pco C^
snrchisj Tdtes f^ Epifisopus SagienC R, Epifcopus Nan-
' necenfisi RegnaUusdeCurcenayi GilbeitusMalet. EcC»
apad Chinon, finedata.
XXXIV. C<infimiacio//miM:y> Dei ^«tia Reg^s Angliae^
Domini I^bern^;DttcM Normaniae, Aqoitanic, &Comitif
Andcgavenfis, fiii«a di^ Ucerae H. Regis Angltae, Avi fiii. Da-
. t», apud Veftrin22.dieJan.anno regni fiii 22.
XXXV« Donatio ten«& Ecctefix .S.Pancratii,.Monafte-
jIo Qon. fa^ per Viklmum de Vfuamua, & GondrdUam
e}Hs usoicffl) aflcnfo • Detoioi Re^ Anfllorum Wilehni*
Xx fub
^ BIBLIOTHECaK nfiirSIANifi
fub fignis Wik^ Regts M. Reginae AQglorum, ^TiIeltni €€>•
initis fifii Ke^ , Robcrti de iSieUomonte, Henrici de Belto-
inonie) Rogerii de Mortuomari^ Gotrcdi dc Calvomonce,
Radulfi Dififeri, XV^itelmi de Varanna , Mautfcti CanceUarii
& GandrettaeUi6k-ifi) VtldmideVaranna.
XXXVL DonatiO) Monafterio Oun. fada de Maneri*
^quodam, quod CeltonavocatUf^ per Rogerium Comitem,&
Addeydem Uifiorem e)iA, dc<oafikAlii Wtlehm, Rcgis Angto*
rumi & Ducti Normannorutti^t^Vttilelmi Regts, ejus filii , in
Hegno (kcceflbris, iine diita.
XXX VIL Donatio Eccle&e 51 Agath£, Monafterio Oun..
hStdi ah //. Dei gratia flirpantarum Regei ivxt data.
XXXVIIL Compromifiiim interiEccleTtas CalaguHt£^
tMSi Si Kaitenfem, in Hifeanla 1222; 8«^Idw'Odobr.
XXXIX. Donatio Monafterii S« Petri de Cardinai &
^ke AbcllaB y m Burgenfi Territorio fita^, Monafterio Clun.
laAa ab Adefonfiy Hi/pani^ Imperatore , Si Uxoreejus Belrcn^
jgarta'Era Mgo. 4^ CaL Augufti, ]^raedidto/;^])^^e)r^ Adefonro^
imp<9rftntc ittToleto^ LegionevC^&r Aikgiifttf, Na|ara,Ca-
ftena,GaUcda, ab eo fubfcripta cft carta, & ablmperatrice
Bercngaria, Sancia, (brorc Impcratoris InfantifTa, ComiteRo^
derico, CDmiteFerfando , Raimund^ Toletiitio Archiepifco^
eo;PetroSecdbicfifiEpi(copo&c:» ^ . ' *
^ XLi Doti'atk>quorandamAItariiiin&EtcIe(iartnn,Mc>
iiafterio Glunu fada pcr Bernardum de BaroIUok4iIitemftin>
nuum^ Uxorcm eiusMatddim^ & filios ejus Iftgerrandumy
M. Uvidonem^ Enftacfaium&Bcrmlrdubi', & hkuldim filiam
»38. Indift.2. &bSigi8oGuanRi9 AmM«ttenfi6Eprfi:opi/
XLL Carta Bertunrdi XantoncnBs Epiicopi ,. fuper di-
lcordia, quac vertebatur inter Petrum Arcliiprcsbytenim de
Rochelfa^, & Prloftm Ayenfcm X. KaLOftobr.iMno 1149.
Roma^ribn^ce Efig^io^ regnantein Fhmcia Rege Ldd^
vicO) codtai Dn^ in^A^nitaniai 'reftes AnniudUs^ Abbas .
gratfa
CtNTURIA n. ^4!f
grada Ddi) Jordamis Prior de Avefio^ Aymcriciu Prior da
Bocc
XLIL Cm^rmatio fupradi^ Carnt, & ottniam Ec«
defiarum 9 quas Ecclefia Cluniac poifidebat in Dioccefi Xan-
tonenfi, & earum rerum^ quas Dominus Ifaqbardus de Cafiro*
AiUione) Ecclefix Ayenfi dederat,perBemar(bm5 Xantoncn^
CsaoL Epifcopum^ iapud Xanton. i^^KaL Julii anno ti82. Ro-
manoPontifice Lucto 111« r^nante iHFranciaRege PiiilippQ«
HenricoRege AiigIonim> guberpante Ducahim Aqnitaniae
per Ricardum filium fiium. Tefles Bemardus, Abbas Nadto*
ttii, HeUais oe Proncat, Prior de Ays Sec.
XLUL &ullaCmi(eradonedivinaPaituenfiS|&iand«
Rufinst Epiftopii Apoftol* Sedis legati, qua cz mandato Da?
mini HonoriiPapar^ EccIefiam,Prioratum&CanontcosRochs
deSolocrejoDiGccen Madicon.fi2bReguk B»Augu(tini) pro-
pter eorum diflbSadoiies ^ & tepiditalem OfhferYatttix dUcipHf
nalis^ fiibnifttit Ecckfiae^ & ftlonafterio Ctuniacetafi. Dau
Qfteh anno Domtni 1222« KaL 4. Odobn ^
XLIV. Bulla DomintP^^ir/i^Papae,Hugotti^ Abbad
Chint.fiiper exemptione pedagiorum, pro tou Tenra Clunia*
ci. Data Cabilone, 4« Non« Febrovii^ lodid. i§» aimo iio^
• XLV. UferaZmr^r^fcx^FrancoramRegis^deafibciationtt
fifcu fada a Monachis Clniuiie S. Gengidpho. A^m pubii*
ce Parifiis^anno Verbi Incarnati 1166. regni noftri 29.Pfaifippi
fitn oofiri natalis anno u aftamibos in Palatio siolbro S. Co«
nudsTheobakli^ DapifertRegis^SiGddonisBttdciilar^
disiCaoomrir^ S. R^iduifiCimft^Qkrii .J
XLVL Sententia Petri, Dei gratia Attanntfif Epifi^opi^
ciCardinamMisRomaosEcclefiatjinpartibus Bwrgmidia, ex
praeceptoDominiOrcgoriiPapstLegaidi quarconfrdfat lia^
lufteiiismCittsiiadm&fnmittosf^ iokibet Domiliis d«
Brancidunoi Berziaco, Bruxeriay Seduno, Sagiaco & OfixUsi^
sii( aiiqnid in damnum Ecdefi» Clutt. j^t^ & Epiicopo Ma«
. ' . X X a tifi:*
548 ~BI6LIOTHECA SEBtlSIANiE
f ilc. Landrico, & Gcbuino Arcbiep* Lugdun. iatiiQac (e exparce
Domini Papat, eos excommunicaturos, nifi amoleftiis, quas
Clun. Monachis inferunt, abftineanc. Adum Aurs apud S.
Bcmardum, 8* Idus t^ebr» 1078. Ind; z. In ea Tentencia fic
Bientto Vuarmundi Archiepifcopi Viennenfis,'qui ante didum
CardinalemproGluniac. perorabat.
XLVIL Carca ^mnk Comitts Cabilon. qua (e confti*
tuit defenibrem & protedtorem eleemofyna?, quam Bernar«
da de Brechie fecit Eccle£ Clun. deiisquaehabebatapudCur^i
disi Bufieres^ & fiargeferens* Laudantibus Thomix filio di«
ihe Bernardae, Hugone de fando PriatorororioThomae, U
Beatrke fiUa didae Bernardac Pra^entibusPootiaOecano de
]da(filiis , & Gnichardo Priore dc ChkoUes. Adum anno
gratiae 1218 menfeMarcio*
XLVUL Carca B. Coraidflae Cabilonenfisdepace^ faOa
iiiter Qun, Ecdefiam&RadulfiimdeBuflyf finedaco*
:. XLIX» Litera Bartholomei de Brancidimo Epifcopi QiunH
queEcdefienfiS) quaordinat de fepulcuni corporis iiii apud
Clun. AdumAnnoI>ominii234.
L. Bulla Domini hmQcentn Ps^» Abbati <& Conventui
Clun. qua confirmat donum Grangix de Mercurii Curte) quam
nebilisVir T« Comes Treceofis Ecclefiat Cluniac dedecat ca-
ritative. Dato Romat apud S. Petram^ 4. Non. Ma)i, Pontifi*
catusannoi.
LL Licera ^amk Domhii Arduini 1209. menf! Auguft,
fier quain de conibnfii Domini Abbatis Clun^ donat Mdea»
dinutn & duos Campbs yuxtaEcdefiam S« Margaretac
UI. Literae Confirmatoria^ Altaris de Turre, fiiper Ma-
iemam Rainaldi Romanorum Archiepifc pro Ecdefia Chiii*
AdumRemis, annoincariu Verbi; U25. Ind. 3. regnante Ludo« -
vicoRege Francorum an. i8. Archiepifcopatusatitem Dosuni
RadnalcK annoi.
LIU. Lkerae Poponis, MetCBfis SpiTcopii (k coo^rma-i
tione
CENTURtA.IL : ^49
tionc donationisEecIeGxde Thiecurth, fadsEcclefixClun.a
Gerardo de Thiecunh. Adum Meds, anno>abIncam. Do«
xniniMXCIIL Indid. i. regnante Regc^ Henrico Duce, Theo-
derico in Lotharingia Comite Folmaio, fubnotata eA hzc
carta permanumAndreaeCanceliarii.
. ttV. Compofitio, fadainterPrioremdeMortua*Aqua
ic homines ad illam Ecdefiam perdoentes ii88*
LV. Notitia permutatiQnii ^ fadaeinter Hugonem Chin,
Abbatem, & JoiTerannum Grofliim Branciduni Domimim^qui
^emifitEcclefisCiuniac Cailrum fuum de Botavant, & Vil-«
lam de Brey^ &de ContubertO| de fuo liberoallodio promil*
le & quingentis marchis argeA^i y j& qoadragiota libris Divfo*
senC pro Druellertis, & Dominus Abbas ultra didas fumtpas
ce(fit ei Domum fuam de Bellemonte CabiloQ» Dieecefis^ &
Grangiara fuam S« DefideriL Cujus permutationis laudato^
. res fuerunt Domina de Brancionei Uxor didi Joflferanni) &
Henricuseorumfilius, fubSigillisAymonisMatiscon. Epifto^
pi) & Vuilelmi Cabilonenfis Epifcopi^ Adta menfe Martio
1236.
LVL Carta de padione inter Ecclefiam Clun. & Hugo»
neni Difcalciatum, fuper conftrudione Caftri cujusdam iti
Monte Avoto, contraEcdefiam Cluniac. ^ munitione Caftr^
Clarummane, Clerfflatin, ^adaaMonacbis, perquam padio^
nem temporePetriAbbatis Clun. munitiones illae ex utra^que
parte ever& funt^ mediante Seniore Hugone de Berziaco^
padiones priftinae iterat» funt, & additum , quod Mo«
nachi poffint daudere muriS) & munitionibus Domum &
Burgum de MaifiliiS) & querimoniam facere de pe^agio, quod
didus Hugo Difcalciatus conftituit in Terra Cluniad 1173.
regnante Lu.dovicoRegeFrancorum i« deAionis DominiRo«
dulfi Abbatis.
LVIL Literaerdeobligatione^quamfecit RenaudiisDo^
minus de Bufltria^ EcdelSiae Clun. de botusy qu« habebat ii^
Xx 3 ' Yajjle,
■^
550 BIBLIOTHECiE SEBPSIANiC
VaUe d^ Ardre. Fid^uflbres debiti, Guilieimus Dominus de
Digoni^, & Hugo frater ejus, Robercus Dalmatii & Gaufri-»
dus ViridisMriitesi ftib SigiUo Guillelmi Domiai de Digonia
1243. meRfeFebr. *
LVIII. Diffiniciva fenteatiay lata a Gerakto, Engelismen^
fis Bcclefo EpifcopOy & S« R. E. L^ato fuper Ecclefiis de Moi>
lanOiL inter Guidonem Lafcurrenfem Epifcopum, 8c Monachot
Ounieii&Si e9rpr«cep«>Domiai Papot Pafchalis MCLXXVIl.
indift. K. . • • LndovicaRege Francorna — - -
L I X. CarraGaufrid]^ Pctragoricenfis Epilcopi » continens
confirmationem donationis Ecde&e S. Joannis de Rochenac, .
Ecdefiae Oiumac^ fadaeper Raii^aldum, Epifcopum Petragort-
cenfem, ejus pracdeccfloremi g. Kal. Novembr. anno vero ab
Incan:iat. Donnni IHL IIL Epa^ ;;• concurrente 4. Indift. 6.
prarfidente in SedeRomana Domino Innocentio Papa, Ludo^
vicoRegcin Francia: regnante, afique Aquitanorum Duce ex^'
iffente.
LX. Epiftola PatrisFr. F. Abbatis Novi Mon.Piaavien«
fis, P. Rothomagenfi Archiepifcopo 123S. per quam Ecdefiam
Ciun. Matrem fuam appeUat.
LXL BuIlaDomini Inmcemii Pap« confirmatoria con«
eordta^ffaAxinter ^^tesCluniac. & Novi Mpnafterii PiAa^
Vienf.ex una, & Epifcopum &Capitulum Pidtav. ex alcera^ fuper
exempttoneNovi Monaftmi^dataLateran 6« Kal. Martit, Pon«
tificatusannof5.
LXII. Utera Concordiaeinter Abbatem & Conven&im
Ncm Monafterii FiAav. & Abbatem & Conventum Cluniac
fub SigiUo Holridy Abbatis Ndvi Monafterii, anho 1211; ^
LXIFI. Tefttficatio Hulrid Abbatis^ & Conventus Novi
Monafterii Pii^av. ad J. «• • Papam de fubjedione & obcdietttia^
quam debentEccIcfiaeClun.finedata.
LXIV. Carta^perquam Daknatiui Li Hohgres snVadia-
wifc decimam (bam i^ Cortambtcy S.«Abbati Gluoiac fiab
S^IIo H« MadscQn. E[Mrcepi 1234« Menie. Jan.
LXV.
CENTURIA 11. 551
LXV. Homagmin Reoaudi.tk BoflSaia Militis, Hugoni
Clun.£i^m 124}. mcnfe Januario^fubSi^o S.Matiscoii.Epi>
fcopi.
LXVt HomagtmnDalmatudiaiUngarnSjMilitiStAb. ^
bati & Eccldtx Cluniac. de eo, quod habd>at in Ecckfia 8c Par- ^
rochia S. Hypoliti, & ultra Guiam, 1244. menie JuL fiib SigiUo
S. Matiscon. Epifcopi.
LXVH. CartadefeoddJocerantiideS.Albatt,derd)ns
ia\t- qiiasiJiabebat in Parrochiisde Triviaco , & de Curdlibus,
kudante Beatrice ^us Uxore/ub S^^ G. Epifcopi EdnenfisjSe
H. fipiicopi Matisc 1234, menfeMaj.
LXVIiL CartaMonachorttmMoifl!acen(inm,perqua8i
petunt a Domino Guiilermo, Abbate Oun. poft mortem R.
coramAbbatisjtKetseltgat^>batem. DatumapudMoiffia-
cumannoDominii245. i^
LXIX. CartaR.AbbatisMpifiiacenfisH.AbbatiCltiil.
^obedientiaabeodebitaEcclcfiaeCiinuac. DatumCIuniacl
4243.
IXX. Cohfirmatio , fada a Guillermo Abbate Quniac
de&onis firatrts Aldemaci, Monachi Cellarii Aurdiacenfis, in
Abbatem Figiacenfem, a DecanoInfinnariongiacenfi,&Pci-
ore Garderiod &dx , fub SigilJo Hugonis Epifcopi Clarmon-
^pnfis 1244. menfe Jan. przfdatibus Jacobo, Priore Mardgoiia-
ci, &aliis.
LXXI. LiteraFulconis^McmaAei^NoviPidav.Abbatis,
ad Wtlermum Cluniac Afabatem, nt diAiim Monafterium
nomm protegat ab opprefnonibus inimiconu9. Data ^
VittiaisaiiccLaftare, Jerafalem, anno Dom>nii245'.
LXXIL liitera Bertrandi Abbatis Aurdiaoettfis, ad Ab-
bacem Cluniac. qincicorameiidat Alderaarum Cdlerarium
Aureliacenfem, quem Monachi Figiacenfes fibi inAbbateii»
fi^eniii; DataAureliacii 3.feria poft Epiphaniam, a&noDo-
mi»ii245. -
LXXIIii
554 BIBLIOTHECiG SEBUSIANiE
^_ - ' ^ ' - II 1U 1 _ I Tl ■IILU
LXXIIL Cartacompofitiocis^ &dxinterCIuniacenrem
& Balmenfein Ecclefias , Theobaldo Balmenfi Abbate^finetiata.
LXXIV. Carta de compofittone & pace tnter Hugonecn
Abbacem Climtac. & Oddonem Abbatem Balmenrem'i239.
in craftinoPentecoftef.
LXXV. Compofitio, faiftainterNariodum, Epifcopum
Eduenfem ex una, 8c Ecclefiam Cluniac ex altera, mediandbus
R. AH>anenfiEpifi:opo& W^.NivernenfiComite, anno Incar-
nat. iro^. fiib Domino Pafchalt Papa 2. regpante Ltuioiacs
Franconuii Rege, in praefentia Poncii Abbatis Clunf;
LXXVL CartacompofitioniiinterDominumSimonem
deLuziacoz&Eccldliani de Maebria| fub SigilloHugonisEdu-
enfisEpifcopi, finedata. ^
LXXVIL Litera Stephani, JEpifcopi Eduenfis, qua pro»
mittitEcclefiamCluniac. & resomnes ad eamperttnentes, ab
iltiquorum tn&KhitiQne defeiidere, fine data.
LXXVUL Donatio VC^ilanci, Sedunenfis Ecclefiae Epl-
fcopi, Ecdefiae B.Petri de Altapetrai de rebus di(Btz Ecdefias^
qtias in proprio tetiebaty fub figillo Widonis Archiepifcopi
Viennenfis^ApoftoIica authoritate Bifuntinas Sedis Vicani
AAa hoc aimo 1107. Incam* Domini, Ind. XV.
LXXIX. Litera Bofonis, Epifcopt Catlialaunenfis , dr
tlifcordia, quaeerat inter Ecdef de Tribus-fontibus, & Ecdej^
deBandoVillarii finedata.
^LXXX. Vadimonitim Baiiierii de Dr6e, Milicis, deits
amnibus quas habebat apud Giureiumf Teftis Guido Df>iai»
iiusdeVerge^finedata. .5 - -t
LXXXU Utera R. Arelatenf.SxdM^c CdnTentui Ck»-
niac fcripta fiiper recuperatione Prioratus S. Gervafii in Dioc-
cefi Arelatenfi fiti , quiad Ecdefiam Cluniac ip^dabac^iicle
data» .;..•*
LXXXU. Gtrta Vilermi, Comitis Forcakherii^ de d«»
natione, quam fecit Ecdefix B. Mariae, de Podio dc G^eg^brc^
an^o/uo6. anteFeftumS.JoannisBapdftae.
Lxxxm.
fCENTUWrt ILMn' ' '33
LXXXIIL Caita Aipaclii, Epi£:.Qpi T.holoraoi» pcr.quam
refiitiucEcclefiaeClun. in manto Domitti Ffinci*, ^atii^Eccl^
S. <:o]ambix ia tenritorio Tbo\q&$^i Uiuti«PCibf|s^f}oiiici;
ThQlorajiis,Vice«QtMnitc Ancon..6eraM4o*l^oro ^niwndoj^
tlxore ejus Adela, qastprx6i&i AJobam fonoir er.at. frsiCenpf
bus Raymundo, Aurciorum ArchiepifcopO]^ aliis. A^tn dpu^
S. Eulaliamprope CaarcatSbsamt aotiio abiocMlii Qi>mim mo.
fiib Domino Fa&idi PapLlSaciii^» mgnilMit^iLmitoliCP»!^
FiancoruttU:!.: ...,» ,;..-.:. r • :::,>:.';;:• ./!. .-• ' . x
LXXXIV. Uccra Hntnbertiy ValcntinenfiA Epifcopi, p^r
quam Priori S. MareeUi in Provinciar dat decimas.S.privati,
finedata. . :' • ii.:/ ;■.; .. ' ,
LXXXy. Carta<lef>cietRteniui]iainterAR^iq^rcQpui9
& Capitulum Ecdef Lugduaenf. & Afabatem ft ConveRtum
ClHii. fub Sigillis Joannis, Archiepifcopi Li^dun. &Hngonisy
AbbatisClun.finedata. :: . . < . .
i LXXXVLCart^Fen»ndi,DfiigratiaReg«CafieU«&Tole$-
ti,& Barengai«aB.R^naEv;;qusA)a|ns,perqluu»trccentosaurer
os anriuos donant Mon. Clun. fuper Salinis de Attentia,Gne dat,
. LXXXVU. Litera miehif, fiurdi^ Archiepifcopi, per
quamconfirma6Ecder.CIun.fiaQiDniat ^uaQ.PnedecfifrqresiUi
. Archiepi(copi Burdtgalenf. ei dederant Datum apud S. Joatv*
nem Angeriacenf. 7. Kal. Jol. 1^2^ Rbjgl. Pont. LfflioJU. exiften-
te. PbiUppdRegeinFrwciarq;nante, HeioHco,RegjeAngIo-
rAn, Ducat.Aquit. gubernanteper RicardumiiUtimjRium.
LXXXVilf. CzxizAdefot^i Imperatori» Hirp. &Beren-
garicefus Uxoris, per quamiEcdkCiScCohYeati Ckmiac dopat
Ecclef. S. Vincent. de Salamaotica, in manu Donuni Guigonis»
Roffl.EccIeCCardinalis & L^ati,IaudanteSancio, Imperatorii
majori filtoj pnefentU>us Toletano, Archi^p. Petra. Compo-
ftellano Archiep. Petro Secobienfi Epifcopo, Petro Palentino.
Epifc. Berengario Salmanticenfi Epifcopo, Rod^rico Comit^
Pondo de Cabreria,Comite ficc.
I^XXIX.Carta4^Awf>Anglon]mR^is,perquammji'' .
" Yy ncri-
1
■ifd. BIBLIdYftECrjE SEBUSIANiB
neriumfuomdeLedcgiata, deproptiodoxpimorub, dat EccleH
&Moii.Clua.proGeiimmmarchis argenti^ quasRezHenncus
^Vuftci^iis&?Atnreceflbr e^^ pro aniixu Patris fai| Avi didi
ScephMi RegisdiAoMMaft. donirztyzmnolnamzt. Domi^
hicae. 1136. regaifui l. S. Stephani* Re^iS. Mataldis Regiut. &
Eu(lachiifilirRegts,S.HeDricideSuil)x&c« < '
' XC Ci>iifirmacio/j(r«mci>R^sAngIornin^^
^lmaefuivlfecjtkKs^tydiH^ fiiik
MatildiS) donatidnis EccLS. Trinitatis, quae eftidfLamcma.a
^lelmo Penttcfllb/ejdsd E(diiihdatire.fa2lz, iihe data.
XCI. CoticerOoEgdcCClun.abHugpAe, Ulmi &Caftrx«
cani DominO) fafta 9 per quam promittit Ecd. S. ChriftKfpHori
de Cd(lV^iliii6,^qliodtiiUhis. ife^
lendina iniraftaftrearUCaftricamni; > Attum ul2. menfe Fd>r»
XCIL Carca Tbeobaldi^.CQtnitis Treceiifis Palatinii qua
donat Ecd. S Magarets, quac eft cellaEcd.CIun.Grangiam^ quae
tiicitur Merclic^his prb falptd^ativf& MatHs, &. fratris ful
Aitum anno VeriiiljRcam. np^ dataiper ipafium Galteril Gui*
cellarii. '.
XCIII; CartadonatiohisEccLdeBorbbna; de Mntii^ & de
lintellis EccL Clun; per Atooem) EccL Trecenf:rEpi£b. .fine
dttta.: '^ ' •' «'i^- .-'■- ■./•'■ ^. . : ' .
XCIV. airUAl;&dit^tilatlisDuc.Burg:dedomo de Tro^
ant^quac redire debet ad Quniacum poft deceflfum di^ Alaidis
1235. men(e Junio. •
XCV* Carta >/&^Mlr, Dommi Vergiaci, pcr quam dat
EceIefi»&ftatribu^IiitikcenfibQsIiu>mines fuosvquos babebat
apud villam Giuriacumj quam occafione Ducis guerrar, ho-
mines ejus combuflferant, anna iigy. regnatue Philippo Rege
Fraincik) HUgone DuceBurgundiQS^ & Stephano fduepfiEpi*
kopoi TeAe^ Dominus Bugo & Uxor ejui. Domina Gi*
Hafi^Simonflratcterw... / V , »
XCVI. Literx Hugonis^ DudsBnrgundiit^ per quas poU
licetUr St^phado AbbadCIwiiAQtnC, ie r^eddiiufitfn bbha fide
EccleH
EcdeCGun. Dptnam deTroant immunem aboinnibuidebit
tis, poftdeceflkii^AlafdxMatrisrttaei cuiadvitamejusconceifil
ftierattfidaDonms. AdumeA.aKnoOomint n^,mm(D Ji^
i|k>^rutiS%iIk>Rifif]^DQimfisSpir^ n : j
carosti omnium reruB^.qaas habebat^ < v&l h^ere peterat intor
tolMMipredffADiherta) u^Me&daquimdeChangiaco, qus di«-
€itttrTd!piv^i&dalloia.ttU^xde.Torz^ ;. .Adumapud Amr
bcnasK^in piflEiaiiJa DomimrTlieoMdi Clon. Abbati», cut
quittatio illa fada fiiit anno ab Incarn. Domini u8o. u die menft
&epc. regmuitp FiaA£ohi4i Riige Phflippo^ anno v & Domini
Theobaldt^ VmitffaybilisChm» i^bao$pnffiO pvocboticfn» ^nngu
TeftesflugaSacctfti Ckoi. AriattobtfrH>r^aliloc«.IHicantiik»
Prior S» V idoais. ; Jotmcfis de >^as»nnes, Petru» Decanus de
Torziaco. PontisisddCa&elki. fetrnsdeCarnant.Radulphug
deSpinatia, & Dalmatius frater ejus. Dalmatius.deS. Albofid4
I r ^ iXCm 6actadij(aiQdisFti!roflli«)iditoC|aRititdoA^^
lpaiseafi%irtop6^fadia:»d7*fm£!DferM ; . - r\i i
XCVIU. Cartadepac&intoi£ccle(iamdeGhiiiiaco&Mo:^
nafterium S.EgidiVcontiiibens d^onooneffi odcdientiae de Li^
mant,faaaMMuftbiil>Cluniac^AtrQAbliate.&Egida^ i^
Hdnfii MCXXXn.itaiii|ki8d DimiiMi JUtnocentii, Va^ $ 2; anno
-quoquefrvundot tkg^aittei.adflfko EiAiic&rum!
^oqpe Domino Papa Innocntio^ffsr/ente, Epifcppis, Alba-
tfenni^-joanneCremehi?! H<£p)iI»!po Antifiodoreiiii, Ay«
mfeiAo Onodbiia^;Glr^orio. :Di^<PDO OurdinaM RQ91WQ*
Romatio Gardiliati DiacbiiQw Hu)US;iKi teftcsrfiUtKJS^ymttQr
dus, Abbas S. PriTOti &c. • . - .
XCIX. Cartadonationis AbbatiaeS.Pontii, Ecclef. Chin.
CitdaaRambaiklpqnQdamylaadantibas filiis &Nepotibu$, fui%
in manibusDominiHugonisAbbatisClun.fubfignis di<^| S^a^
-nibaldiJEpift^del^viniQh. WSIelniiGslrdlton. Pori.ci df Aicardi,
qui omncs diSam donationem firmaverunt, finedata.
. CL Cmsi£kberimBfi[co^Tulkf^
Yy 2 EccleC
55^ BIBLIOTHEC* IBEKUSIANiE
ficclcf* Cloiu donationcm CclUt Foiidonenfi^ ilias Frundcni-
fis, qisam olim didae Ecclefiae fecerat Vir ilhiftrii Odoinusi
qup^codfirmsftiofftdafQit Pi^ntlo, AVbAi Clun;* TtiUii mSy nd^
dogenerali in majori BcQlefiaS. ProoMnarrfrisStcpliahi 11091 ^
Ordinationis vero didi Rkheritn 4^ Indift. 4;£{>ada ^xbncur'
rence 6. impaante Henrico IV. regnante Domtno JEfu Chriftb
felicit^. 'Am^tu S«Richerkii Epi(copi. &TI&eamarfi^Afafaa^
ti9S.Klaiifoeti S.Uehid,A^^^^^ ScTlieodprictd6S.Hjn-
iario. S. TheodcriciUcCaitonMmte^ /S.Gaha^
^atris cjus de Vircres; :>
' CI. Judicimn Gmdbardi Prioris S. Etaicii Petri Prarccn^
«Dtis^ &r:HumbePti Prnii^ehtiafii Li]gdun;4btiimocenti6 Pafii
^egatohimyifop^r q&^efis^ ^ae mcc^ FbiorcSh ^ Domutti
Marciniacdnfem) & Simondunli Oominiim.SiB^muro vcrto-
4>antur. A^um apud Al>mellaffii die Merdirii poft odav4i
Pentecoftes I2t8. » • - j
Clh Oantr &ai pro EcftlefitfiCiuh. 1»^^^
per Archiepifcop. Ln^diifti; AdamLogdiinivin dbmii^ Archtc|i
A. Dbminicse tncarn/i26g. menfe0^lH%]pra:fetatibusiftis P.
lilatifconenfi 8c B. BeUiccAfi £pifcop. P^deBalma,AbbatpAmr
bTOniki. J. de Vanirei;S.de&Mdren^.<lbdi^BotMirx .3 .
^' CIl|.Cartafadtoia,Imi]Ki^Ma)^^
rm Podiblenii) M{mach;Orwa**Ghmk &MagiftrwP]dtr. deCa-
ftris) Priorem de Suira, AYbiiim elcA6s fiiper querdis^ qufltin-
ter EcclefiamClun. & Prioreni S. Egidii vcftd^aimijr. A.N.C
*^5.Pohtifit:dtkiSfI>ominl<Inhocentii Pipa; ipihno^. {ndift.3*
tfi€nf|Sjttlirdiies8^fttbSigiMa ficnediAi Epiic M^^^
CIV. Litera obcdicncix ab Hcnrxco PJ-idreS. Majoli
Papini^tifiS) Domini Abbatis Clun. in Lombardia Camcrarii)
dd Abbatcm Clun. fcnripta. Adum Lugduni^ A. Iiic D. 124^
«itnfejuKo. • . > .f .
» CV. Lite^ratt. Ariibiep. Lugdun. &S;.e)Dsdpm Eccle-
fiseDecano, ad bdminimilnhocentium Papam fciipca, qoa
tcftacur fe^oponiiafle ih favprctai EccleC.CluiKJCOiitra Mc-
- ' - ^ f natcn-
^^ , . — -j -
CEJltURiA II. 3J7
» mtcakm <A}>bateai pro obedientia & rubje^Uoae, quatn debo»
s} ^atcKdcCkiik-EccMiaB. ^
> CVL CaitaJo(reraQ^<Srdi&^DoaiiiiiBniticedan2,qiia)
% -cade^afiik rebi^ iqoai anaffiucosACBep^ al>£cc]eGa Clun.
<inieaduQ]i fcilicer, prata-deNoceroisjfiAetur fe recef^ffe a DcN
) fmno^tephanoAbbateCluninfeodum,quidquidhabebatapud
h ' ^ Flagiaacumj&fntosavaUedeSiroaCy&iBvalledeMaciaco
'l9eaiusdeSbrpiate,'&N«masdeldmiteAttdoil, &Iocum qui
i 'didh^Beasl^iigi^&NeiiiusdelQKinin. A^mannogratife
'ta34. menfe Januario.
CVII. N6tidaJoceranniGroflS,DoYniniSnmceduni.,^
: rebu*,quas Joocrahntis de Nantoh iAiks ab Eccl^ Cluni teh^
I batinfeodum. AdumA. D. i2^.^lheafeAugu(lo.
I Cyill. CartaQuittaeionis^d6di»aedeMoi(rene8,fadaEc-
clendcCHm. per Joflferann. le Merie, fub Sigillo Jblferanni, Do-
Tinu»;Brancediini,i234»menfe^ebt!.
CIX. Cartadonationisdecim«deAyha»t,EccIefiaeCliffi.
[ - iada abHugolinode Petra-Campi Donvcellivfiib^igilloGuiN
lerhii, CalMkinenf Epi(copi, 1234. menfe Mart.
C%, taptitia^Joiferanni Groi0i Domini de Brancedan»,
de rebus, qnas Guillermu^ de LofiacoMlIes^tMtbiait inftodk/ki
'ab£cdefiaClah.9idcSieet<^fameatunvDomihi GnilUrmi de
Sauf, Domii^i Gaiifridi deCros. Domini Girardi de Viliaco,
r - Prcpofiti deSeflbnay; Joflleranni Lou-Roft, Pnepofiti d*UxeI-
! la,&DomihideVirifeto. ItemlaHdamillohimdeDigonia,
. ..-dcdmaih de <ihrti», Oetfveias >de S. Etiadio, de Vatiibuk & de
Moo^anta. . ]ren»Mohtiim 4eKitohtcba^,'&quii^liid |nris
idem GuiUermus habebat^ Vel hjibere potirat) a Gradona uiqfie
I ad&iiaaHexceptoleodo^DviminiS^naci. Adum feftdB.Ut--
^ bani A.D.1234. * -'
CX|. CaitaJoflT^ranniGrdffijDdfliiifidbBran^eduno,
< ■ quateaMur,Ach2rdumdeMa^cb,1iominekn&1iddehVfutim
I TendidiflreEcele&eCluiuaci^qaidquid habebat de Bieforaa7&
S.Vincentii de Pratis, laudan^bus Dom(ioti«> «jus^ ukoi^,
.::: . Yy 3 Aicai>
358 BIBLlOTflECig SEBUSIAN^
Aic^do & Guirardo filiis ejus, & de contenfu didi Domini
Brancedunii decujus feodo& cafaniwitfo ea.oiiuiia crant*
pacumin Cflcna OoBuiii A.!D;u0i "^ •:> .• .
CXII. Cam de invadtatiQnc.DocDmi.|affi3ritnnideNl9a-
■ton circa Jangulpbuai,& in terricorio Garciaci,Ecde(iaeClua*
.h&ii in manibus Stephani, AbbattsCluniac»fubSigiUoJocera&-
niDominideBrancedunoi. iAAumA^D.i236».ai.JuIio..
CXIU* .Homagium OotniniiieSerciaci»^) Steph^ db
Berziaco » Abbati Clun.iadum, dc omni.^jMod, po(Sddbat a
Barta Sarciaci,usque ad portas VillaeClun. Adum Chm. fe^
:ria quarta incrio^va^Afcenfionis Domini, A. D. 1232. menfe
Majo, fubSigilloJoceranniGrofli, DomittiBranceduni>& Ca-
fiellani Domini Regiaaldi in Burgundia. •:
CXIV. Homagium AcardiMilitis de Maciaco,derebus,
quas in feudum teild>at abEcclefiaClun.fubSigilloJocerannt
Grofii , qui Acardum fratrem & fidelem fuuto vocat. . . Adiim
.A.D.i23Z.mettfeJuniL .
CXV. Gartafuperquartaparcedecimse,de^roge$&DQ-
tnnae Pecrae, quam in feodum accepit ab Ecdefia Clun. Joan-
.neide Ch^iniacoMiles, fubSigilloAymonis, EpifcopiMatisc
: A^um A.D. i23<5.,m.Martio. • v • •
CXV(.^DonatioEcde6ae Alts^.-Pe^nfis, Mohafterio
.Oun. fada a GDillelmo Bifundnenfi Archiepifc. ad ^ects
Walcherii Prioris GigniacenC Gne daca.
CXVII. Carta Humberd, Archiiepifc Biiiintini, qila
r guerpicEcdefiam de Dpminp ManmoEtodefi* «le AJta-Petta,
i, quam Landricus Archi-Diaconus de Varax occupabac &<i)^i<./
: nebat. Aftum A. D. Inc 1143. Teftes Aurelius Archidiacon.
. 4e Salins.^.deArgueL StephanusdeFoucheres, Canonicus,
&multialii.
CXVIIL Donatio Ecdefiae S. Joannis Evangeliftae, de
. Veana, Lamberto Priori de Alca.Pecra ab Humberco Archi-
. epifcopo Bifunc. fa^. Teftes funt Petrus Abbas S.Vincencii.
<7uiduff(^PriorS.Pauli&c
-. . cxix.
CENTURIA II. ^S9
■>'''■ ' ■ ■ »
CXIX* Donatto, quamRobeitus, Lingoncnfis Epifcop.
fccit Cluniac. fratribus dc Ecclcfia dc Arcu* Ad:a funt h«c Gre-
gorioPapacxi^lcnte^ Philippo rcgnante^ Roberto Lingonenfi
epifcopante, StcphanoCanccUario didantCi fine data.
CXX. Compofitioi (adainterHilduinumLingonenrem
£pircop.& Ecclef Clun. fupcr decimis dejeureio. Ad.A.D<i2oo.
CXXI. CartadecompQfitionc^ (ada incer Gualterum
£pifc6p.G^il6n(cnfcm & Ecclcfiam CIuh.fuper EcclefiaCaftri-
CapcUat. Tcftes Gualtcrius EpifcdpGrs Cibilonenfis. AIber«
tus Prior Clun. Wigo Cantor Matiscon. Hugo dc Viliaco
Can. Gualterius dc Lofiaco Can. Pctrus de Burniaco. Ardwi- ,
nus de LorcJaiio. Aftum eft hoc A. ab Inc D. 1142.
.^ CXXi. *CartaPaynidcPierrcdoufupcr;mortc£Uifui,(Ub
iSigillo ofEcialis^f atiscon. Adum A. D.n^j. m* DeccmbrL
CXXU. Judicium Stcphani Prioris Silviniaci , tcnentU
Caftrum Bcrniaci/upcr qncrcla, quam Paganus dc Pctra-claulai
Guido ejus filius^ &Pctrro de S. Laufentio, cjus gcner, verfus'
Ecdefiam Clun. movcrint^ occafionc^occifionis filii diftil^i»
gani } cujosjudicii fidcjuflbres fucruht cx paf te Ecclefix Glutf. '
Jofierannus de Marziaco Milcs. Durannus Prarpofitus dc Bla^
vafcQyQaufriduscjus iratcr. ExpartePagani dePctra-<Iaufa &
^ fuajum, Pominus Majolus de Vinzelles, Dominus Guygo 4f
Bruaia^ Domious J4ugo deGhaintri6MiIeS| &Guygo deVin^
2dles Domicellus. AAum A. Dqmini 1229. menfe Augufti^ •
CXXIIL Vcnditio, Hugoni Clun. Abbati fafta per An*
dream de Vers, Doniicellum, Hciizabcth uxorcm fuami & Bea-|
trtccni Matreix) fuam^ de Manfo fuo,qui dicitur M^rtelon^fitum
}umViIlag;ideBrey^i238. mchfeMajOi .^
CXXI V. Litera^ Sacrameoti Homlnum de Charitate 1 de
non inferendo damno, aliquo temporcEccIcfiaeCiun.praeftiti
in civitate Nivernis, m prxfcntia Domini ComitisWilclmi^ &
Domini Hugonis Epifcopi Altifiod. & Domini Frcmundi Epi«
. fcopi Nivernenfis, & Domini Anthonis Epifc Trecenfisi & Ger-
vafii Abbatif S. Germanl
^ CXXV.
5^o BIBLIOTHBCiK S^BUSIA^JiE CENTUR. II.
CXXV. Carta Guillelmi, Cabilonenfis Eptfcopi, ad Nobiiem Vi-
rum, Petrum d' Efcrilicqua ei fignifictty Nobilet Virost Wilelmum Do«
minum depig^nia^AnfellumdePeureriay &GuaIterium de Salviangiis
Miiicesy te^ipionib veritatis confefios fuifle, quod Wilelmus de Eosr
fiiloni Domicdlus firater didi Epifi:opi| dedillet Ecclefis Cluniaci d^-
tcm foiidoi Cluniac. fiib Sigillo difti Epifcopinj^. menfeDecembri.
CXXVL WerpitioWilelmideCbtvinon, Matris fuae&fratrum
£iorum» Deo&Ecclcfix Cluo« de omoi jure» quod habebant in prs-
fofito de Barchafeffe t & io omni progenic ejus > fiib StgiUo Wilclmi
jComitis Cabilonenfisy fine data.
CXXVIL Carta. Aymericif Alvernomm EjKfcopit foper jcompofir
tione pacist nuper inter ipfum&Ecdefiam Cluo»& Canonicos Claro*
montenfes initacy fuper quibusdam Ecdefiis» 1 1 3 1. Anno L Pontific.
Donuni Papae InnocentiilL regnanteRegeFrancorum Ludovicp in die
fcftivitatis S« Matthsi Apoftbu. Teftes Rogerius Abbas S. Genefii|
Hubertus Prior Cclfiniac Stephanus Prior S. FIori,Hildinus Prior de
Volta» Euftachius Prior de Rivbt Petnis Prior de Araberta,- Petrus
Prior de Bort Hugo Prlbr de Nigroftabulo.
CXXVIIL Carta PetriDiaconi Cardioal.fi]perquci*dla, quae vcr^^
;tebatur inter Ecdefiam Clqo. & Capitul% Claroniont aftidentU^us Ar-
chiepifcopo Bituric & Epifc. AntiiCodor.&Ntvern. fin^e data.
CXXIX. Notitia Hugonbt Domini Brecarum, de rebuS| quai
Domus de Mofteret habebat in Gaftro fuo^ d'Arcy 1177. ^
CXXX. Carta Controverfiat intcr Simon^m Priorem d<e Maj^-
ineira» tc Ricardum Capellan. de Caftro^Villano. Adtm in prarfentik
•Wahen Ungonenf £piic6pi| A. V« Incarn. 117 3. regnante Liid^ico
Rege» Odone Duce BurgimdiKi Hugone Brecarum Caftmm Villanum
tiriliter regente*
CXXXL Judicium Roberti^ CabilonenC Epifcopi; & Quakecii|.
/Ibbatis S. Petri, fuper querela fupradida. A. D. iiSo.
CXXXIL ConfirmatioAbbatiae S.StephanideBraunia9 Ecdcfiae
Cltto. fa&a, a Petro Sanftonenfi Epifcopo MCX. apud S. Egtropiunty
io praifimtia Domini Petri Abbatis , Anno L ordinationis
Domini Petri EpiicopL
PARI-
PARIDIS CRASSI
BONONIENSIS
APOSTOLCARUM SUB LEONEPAPA X,
CAREMONIARUM MAGISTRI AC EFISCOPI
PISAURENSIS
DIARIUMCURIiE
ROMAN^,
CWM '
DISSERTATIONE
DB
AUTORE DIARII, EJUSVE VITA
NECNON -
DIARIIS ET LIBRIS CiEREMONIARUM
CliRIiE ROMANiE
PRIMA VICE EX MANUSCRIPT9
pOJTVM.
3^4
DISSERTATIO PRieUMmARIS
Romamae conftitutts, reram ipfarum, quas confignarant &
SpeAatorilHis&quandoqneModeratoribus, quorum tcfttmo*
nio ut fidem habeamus, graviffimx movent rationes, literis
mandata funty non quidem eaaiiimo, ut divulgarentur, (ed ut
arcanorunr inftari in futurorum cafuum pracjudidum zSkt^
varentun
$• IL Primam edendis (criptis hu|us generisimpen^tppe*
ram Vir nunquam fine elogio nominandus iL^IBNITIUS^
qui anno M DC XC VL emifit Specimen hifioria arcans de Vtia
ALEXANDRl VhPap^, ex Diario]OH. BURCHARDI,
Ceretmniarum Magifiri. Continet autem hatc editio tantum-
modo excerpta , qu^ ad manus Leibnitii pervenerant. Iiite«
grum vero diarium in Codice Berotinenft libi vifus eft reperiflfe
VIR CELEB^ JO. GEORG. ECCARDUS, illudqucTiiwpyJ-
€undo Corpork Hifiorici Medii £vi inferait. Aft non (ine ratio«
ne fufpicamur^ id quod in publicum produxit opus Vir CU
minime integrum exhibere Diarium a Burchardo coltedum^
cumjamobeunte SIXTO IV. officio CeremoniarumMagiftri
fundtus fuerit, ad quod patinuifTe videtur gefta in romana
>euria conGgnare : Hinc vix verofimile eft, Burchard$m a teoH
poribus Alexandri dcmum diario^confcribendo initium fe«
ciflfe. Nam, qus fub tituloPiarii Burchardiani proftant^ ul«
traPontificatum Alexandri non afilirgunt, &dennunt ad an*
num M D V. qui penultimus vitae fuit Burchardi. Erat aa«
tem BURCHARDUS patria Argentinenlis, MagifterCeremo*
niarum in aula Romana & Ecckfiae Hortanac a 2^iio 11. Pipft
prxfeAuf» Ab codem Autore habemus Ceremoniale anti'^
fuum Sedk Romm^ vacantu a morte Sixti IV. usque ad ingres^
Jim novi Ponti/ku in eccUJiam Lateranen/em^ quod iteram dc«
bemus illuftri LEIBNITIO^qui illud mantiflk Codidejurie
gentium diplomatici ad|ecit, quod tamen, ni fallor,pro fbgmcn*
to quodam ipfius diariii ab hoc Autore con(cripti,haberi po«
tcritt Csterum^ eidem Burchardo adfcribendus eft tradatMSf
. qui
PE AUTORE HtlJUS DIARII. 3^
qui Rm£ amo\\so^. prodiit fub titulo : ^Ordo Mijpepro infor^
nmioncSacerdotumy recufus Vci^etiis amio 1572* Memiait et^
tam Diarii-Cermoniarum curia rmams a Burchardo confcri-*
pti ODORICUS RAYNALDUS skl annum 1484. $.28. &^4
annum 1485« 5*42« De qua tamen, cum ihtcr arcana Vati-*
cani^chiviprematurynihil certi profierre poflumui,ezceptiSy
qux $. VIII. ex verofimilibus adducuntnr conjeAuris.
$.IIL AnteBurchardum non defuerunt, qui pari finceri*
tate xque ac libertate hiftoriam urbis curwque Pontifictspo-
fteritati fcriptis tradidete. Hicque rarfiii nominandus eft
Celeberrimus £ C C A RD U S, qui Tomo I L colIeAionis fiiae
Scriptorum medii aevi numeroXVIL ex Codice BerQlipenfi&
Hanoverano Diarium urbis Km£ recenfiiit^ quod ab anno'
KiCCXCIV. indpit^&ad amium M CD XCIV. progreditur.
Opus, quod diverfos Autores expermm eft, infcriptum qui^
dem ^STEPHANO INFESSURiE, quem Codices manufcri-
pti Scribam Senoius PopuU Romani z^ipdhntj fed fine omni
dubio diverlpram Autorum ftudio compilatum, prout evin^
cit teftimonium ab illuftri ECCARDOex Honorati NIC*
Q\ ET II Avetnonenfis Jiy.libello de cruce addudura,quo lo-
co Autores hujus diarU LiEUUS PETRONIUS , PAULUS
DE MA61STRIS 4^ STEPHANUS INFESSURA nominan-
txvr. Imo latent in Bibliothecis atque Archivis plura bulw
generis fcripta, cum adtemporaantiquiora,tum ad recentio-
ra refpicienda, ex quibus, ut quac mihi innotuerant, referam^
nominanda fiint, Diaria urbis 8c aulc ronianse ab anno
MCCCXXVIladannum MCD. Autore LUDOVICO
MON ALDESCO DE ORVIETO, & ab anno MCCCLV.
antore FRAN<:iSCO VARONCELLL Cive Romano
& Tribuno Patriac fiiac , ab anno M CD XXXI. ad annum
MCDLXXXIV.autor^: BENEDICTO di COZA, qui fe
appellat Maeftro deUo Rione di Ponte, 8c ab anno M DXXL us-
queadannnm MDLXIL autorc COLA CALLEINS
Zz 3 Romano;
^66 DISSERTATIO PRifiLIMINARIS'
Komano: ut (ileDtio pneteream illoS) qui fingularium fzAo*
rum recenfionem fub dtulo diariorum inftituerunt, inter
qtios memorari meremr fcriptum^ cui titulus: Diario(Pakune
mtitmi pm notabili nel Pmtificato di Faolo IV. f anno MD^
LXXXV.finoaUafuamme: autqui^rubANNALIUM titulo,
idem tentarunt, ez qoibui nominandi mihi videntur Annales
MATTHEI di GIOVENAZZO^ ab anno MCCXLVm, ad
annumMCDLVIL &ANTON1I de AFELTRO, abanno
MCDXXXIV. usquead an|ium MCDXCVI. Quamvisautem
hi fcriptores minime cquali ft^dio ac fide incoofignandis re«
bnsverrati, potius non raro partium, quibus £ivebant^ amore
abrepti videantur: nuU^tn tamen eft dubium^ quin illa fcri-
pta ixpius arc^nos receflus curix Romanat, qus illo xvo xo«
tius pene Chriftiani Orbis negotia moderari ambrebat^ reclu*
dant, omnibusque iUis infervire poftint, qai ad intimiorem
cognitionem cum feculariumytum Ecclefiafticarum rerum
iftoram temporum adfpirant. Nam non vulgaria & trita in
illis leguntdr) qux omnium in ore verfabantur^ fed Wcdota
pleraque, & (ine fimulandi vel diffimulandiftudio oblervat^i
quibus quantam habere cpeamus fideni) iUi judicent, qui ve-
rum difcrimen inter hiftoriarum fcriptores quodam ftipen-
dio condudos, atut ad fufcipiendum opus aliis aliedos argu^
inentis^ & quos nuUa ambitio vel extranea caufa ad con^
vandam rerum geftarum memoriam fideli confignatione zr
^orum irritavit) facere noverunt.
$.IV. SedprogredimuradPARIDEMCRASSUM,4:)ta-
rll iUius autorem, cujus infigne ftagmentum )am in lucem
producimus, quodve ab ipfius Autoris celebritate commeni-
datur. PARiS CRASSUS, alusPARIS deCRASSIS
vel GRASSIS9 didus, minimeautem, proutaquibusdamal?
legatur, Grii^van Paris appeUandus, Bononienfisyin aula Ro«
oiana (plendidiffimum munus Ma^ftri Ccremoniarum fubiit :
quod circa annum MD. fulcepide videturi prout ex epiftob
ij>fiu»
DJ AUTORE HUJUS DIARIL 367
ipfias Paridis pacer, quatnanno Ml>XVII. Pontifici LEONI X«
inrcriprit9& quamMABILLONIUS Tom.II,MureiItaIiei
fagfnasSS* imprimf curavic. Profitetur in ea^ quod inter fa-
cras folemnesque Romaoas Eccle(ke ceremonias a fna fuven-
'tute verfatus^ illis, LEONIS ac ejus PrardeceflTorum beneficioiy
)am per XVL prope annos pratfedus fuerit. Prom^
ruitftudioy diligentia & alacritate, qinbuiCeremoniarum Atir
tiftitis officio deftindus, ut AnnoMDXIIL die 4. menfis Apri»
lis a Pontifice Epi/copus Pifaurenfis deciaratos fueriti referente
UGHELLI tomofecundo Italia facra pag. i(). qui addtt, eum
inauguratum fuUTe in Ecdefia S. Laurenrii in Ludna ab A^-
CHILLEfiratredeGRASSIS, affiftentibusEpifcopisTrevifiancs
Romst Gubernatore, DyrrachienfiqueSacriftaPontificiSy lexta
die Majf, altero die poft Pentecoften, & fdeniii demum nm
pompaque poflreifionen^ Epifcopatus iniiflfe die ig. Januaru
MDXV. Diem fdpremum obiit Romar Anno MDXXVIIL
die 10. Juniiy cum fe antea munere foo Magiftri Ceremons»
rum abdicafllet. Sepulms apud & Petrum, meffloriat ejus
fequcnsinicriptiopofita: '
Tifrk de Graffis Epifcopm Ttfaur.
ApofloUca Sedis
Cerenimiarum Magifler
CoUeg.hujm capelU
A. B. NL
Otteram pauca iunt, qtts de vita Parldis CmSSl f eperire po»
Cui|<t^amvisepismentiotiemfecerin£jAC. A. S. CAROLO
in BibhothecaVmificias ALlDO^lUS de virii iUuhihiis Bofionh-
gf^ifims^^WiqM. Singulare tamen & lepidum eft^ quod e* M A^
BILLONII itinere italicopag. 174* tetulit BAYLIUS in didio^
-nario fub voce GRASSIS^ %actfrba admodum cenfura contri
Paridem ufus, quem inter eruditot impoftores reftrre non
Aibitac, quamvisParidis&^um^ protitobiervaVitMabillomui^
magis
368 DISSERTATIO PRiELIMINARIS
Diagif ad jocum acccdat^ qu^in uc decipiendi aliitque impo^
nendi animum referat. Res ita narratur : Confinxerat Pa-
rii de Craflis epitaphium mute infcriptumy quod fic incipie-
bat: DIS PEDIBUS SAXUM &x. rculptumiliudexmarmore
in quadam qus vinea fepulmm fiiit: poftea fingens (e velle
quasdamarboresplantare, )u(nt foveam & fcrobem eo in k>co
fieri, ubi marmor abdicum erat. Cum vero fodiendo illud
eflec inventumi id de fua niula prcdiftum fiiiflfe dint. Ad-
dit Malnlhmusy marmor illud multos annos utderelidumilH-
dem reftitifle, cum res pcr jocum ada fiiiftet: dcinde autem
«iti^uitads (pecie mulms decepiifei opinantes^ id efte anti«
quum m^rmory & a P. Craflb mulac fuas infcriptum: THO-
MAM PORCACCHIUM inter alios hoc epitaphium pro ge-
tmiiM & aotiquo babuifle in libro fiineralium: immo ALE-
XANDRUM VVL. in adverfariis fub notalfei id repertum fii-
iffe/prope S. Petrann Qus tamen onmia citra mentem 4c
4r6mm Paridts de Graflis acciderepptuerunt.
V. Hax de Autore Diarii: )am qiiacdam de qus fcriptis
dicenda funt. Proftant ejus Kbri duo de C^emmik OariimU^
um iS Ep}fc9p(nrmn in earam dimefibm^ opus (|uod nniltis poft
obicum Autoris annis emifit FRANCISCUS MUCANTIUS»
jCcus Romanus, illudque OTHONI TRUCHSESSIO S. R.
E. CmrdinMli Augujlano^ Epifiopo Alhanenfidtdicvriu Ad ma^
fius eft editio Komzraapud Bernardinum Danangelum incam^
po Flor^. Anno ijg^. in forma 8- excufa^ quae (ecuta eft Vene-
|iis anno 1582. in 4to prociiratam editionem. Andquioreni
non vidi| neque ab aliis obferv^tam deprehendL Quam
cnim ndnnuUi citanteditionem^Romarautoriute PII IV. an«
Ho 15464 procnratam, nemoviderit 8c errorem & £iUicatem
reladonis produnti quod PIUM IV. anno demutin quinqua-
geGmo nono in Pontificem eledum faitki conftet. Opua
hoc, reference Mucantio, fcripferac PARIS de CRASSIS ia
graciam ^. StephamFerrerii, Gardiaalii Ecckfiac Bononie»-
6m
• DE AUTORF HU JHS DIARri^^
^s pcrpettii tUDc fidiW9iftratQni| ^d i^Gms fiononienfit. Ccr
^clefiat pfiini .iopriinis aEComtnedatutni deTunKa pleraqac ex
Jifu xaipdla» Papalts* Dc^tucrat Itbelluis in ^amis Baptiftjt
\ Ofiiy Ejptirccypt ReatiQH/f«rinijs, quetn oiitn ab ipfo . ?mide ao
ceperat editoris avus maternus^ Ai(2^i^ Baromus Cefmna$y Apo-
> Jftolicarum ceremoniartxm magifter* <;;ommendaverat jam
opurculuttt.PAULUS IIL &den(ai« PIUS IV. omnium
jCardinafijam afloalii confirnuMwraL Oeteruai ille JibeUus
omnia minutatim recenfet atque difponitt quaecunque per
Cardinalet & Eptfcopos tn luis di«celHHismoranteS| circadi*
viiuim cultimi obfervaii debent. Diverfiiinabiioc opere
eft libellus, .quem ez MS. Codice JPeni Mtrcardi Civk Tura^
ii^/^edtdttCelebernEOMUNDUS MARTENE^atque
^wxio fecundo prcftanttffimi oper» de anti^ Mimacborum
ritihuspa^S9S-t\ibmvXo<yKDl}A\^ ROMAi4I^a/rr
PARIDE CRASSO facrarumcerewcinianm Prafeffoycommvnf
Bicaffit. Cbnfeceratilkuh in uUxmGuUieimi Epifiropi A]banen«!
fiSiCardtoalis. Inftitumm rcferant fequentia prae&tionisy ad
didum Cardinalem dire^^a verba: quam flrtdiffime ^ licuit^
voe^tjfiA cwtpendio renmjacrarum celebritates omnes^Ponti^
Jkiasy numerusque ac vices (^ kca^ qusy qualiterve, ac. uhi (^ per
qttds ihtfla foiuin 4in»usri fokmnker.agantur. Cuhas quoque
cmiffMcr.isparatihui: qtubus tam Pontifex Maximus, quam Pa^
tres ampH^iad rei divina cekbrationem proficifientes^eidemque
prafemesy tuo jujfu, Pater Swerendiffime^ coUegi.
VL TcrtiumVquod.ab {illuflTi hoc Prarlato habemus
. inonumencumyeftDIAaiUMCU^IAE.ROMANAE^ cujui
partem jam. in publicum producimus. Non entm intcgrum
efle opus, doceot fragmentai hujus diarii ab aliis allegata*
FRANCiSCUS; SESTJINI in lH>rO Modemo Mfi^ro di Came^
rat cttat cfuaedam ada ad Annum.MDXlII. ex hoc diario; In
,ratiffimoopcne,qu0dP-'R£TRO.MONOD ^w. y£y& tribui-
CUTi ^ .cuitkoim:4rattatadeki$oloi^Meg^ Ma fereniffU
... .♦ Aaa . ma
570 PISSERTATIO f RiEMMlNAKIS
rna cafg di &fvoiay imprdTo Taiirtttt Anno 1633. in folip, pagv
57. & &j. nonnitUa exctfrpta ex hoc diario ad ahnmn Ka)XV.
leguntur, qax fnb acrcm ceniuram vocantor ai Gft^^lMt*
CKELIO mdijfertatione, de jure pr4$edmtia merSereru£imam
Venetam Rempttili^ant ^ (^ Serenifj^im Dttcem SsAauS^ Cap.
XXXL&XXXVIIL MABILLONIUS Timto fecundc nmfei Ita^
iici fag.sS?* alkid firagmc;ntum, qnod ad annum MDXVIL rc*
feren^m edidit, in qtio recenfetur adio a Batade i^imtr^
MARCELLUM^CleAttmCorcyrenfem^inftituta.' Quatnine
teftimonia abunde evincunt, diariam Faridis CjctSR non pau^
cis qulbusdam foliis abTolutum foilfe, aAa potinr plurium
annorom complexum efle. Operat tamen pretium iuit, &
illa fragmenta publica? exponere hici, partim cum vix aiiqua
ipes fupcrfit, fore ut integrum diarium typis excudi poffir^
partim cumvel l»rariffimi operis rcliquiae in unum coUedas
non fua deftituantur utiUtate acque ac jucunditate, de quibus
in fbbfequentibus plura dicemns. Antor (umma libertat^
iifus non pauca memoratu digna prodidif, adeo at hu|us dia-*
rit quoque u(us aliquando inligni» in tUuftribos de ceremo*
niis atque inprimis Principum inter ie de prascedcntia coa«
troverfiis agnidis feerit.
VIL Pkira ac certiera de PARIDIS GRASSI &riptii
invenire haud potuimus. Sedgrafvior rcftat inquiHtio^ Cpm-«'
munift & a raultis magna cnm fiducia tradita cft fabub: Pa-
ridem Craflum UBRUM quendam CEREMONIARUM iii
pubUeum emififlfe. Noininatm* aimut impreflioniS) liempe
Seculi XVI. qttartns: nominamr k>cw impreftionis, Roma^
imo nonniilla ex eo recitantttr. GABRIEL NAUDAEUS iq
UgSographia politica $• 24. inter fcripta, quacdec«rcmoniii pu«
bUcijurisfaaafuntircfert PARIDIS de GRASSI& CAERE-
MONIALE, cu)us autorititem (ccutus eft. BAELIUS in di«
Aionario fub voce GRASSfS, qui non tahtufn impreflum efle
hunc Ubellumi verom etiam atftioiari^ aflb«nit. Admoi
^ dum
D€ AUTOftE HtrjtlS DIAIlla 371
' ■ — ■ ■ ■ , '
dum falUcur PLAGfiLUS de Ser^toribus OMfiynm nutn. 671.
' fi 1071. cum MASlwCHTiP) quando pro Autore libri Ce- '
remoniarom habct Paridem Crajum^ eumqueCardiflalemdi«
cic. ZACHARIAS Z^ANZIG in Tlieacro praBCedentic fre-
.' quencer ad faridisde Cr^ffis ceremomale dc anno 1564. pro«
- vocaCi ejusque aucoricace niticun Sileo aliot (cripcoreS| qui
enndem morem erraverunt Ego certe omnem in quar-
rClido hoc opere fhiftra coUocavi operam, eoque addudus^
iuin, ut talem librum a Paride Craflfo editum fiiifley mihi
non perfuadere poffimy imo plue dubitaremi tale opus uii-
quam ab ho<i Autore compofinmi efle , nifi fcrupulum mo«
veret MABILLONIU$> qui in coounentario fito in Ordinem
Romanum fag. V. fi VI. Ceremoaiale Paridis ab cjos Diario
diftinguit) qqaravis Mabillonii veiba ita fint comparatai ut
ttoti fiifficienter differfentia utriusque operis ex iis pateat. Id
. iliterim pro cerdifimo habeoi Ceremmmwn tikrum ai h$c
Autinre C(mfcriptum nun^[uam WK^d^^
$. vni. Facile crit aflcrti vericacem fiifficiencibus de-
monftrare argumenciS| quae inprimis vera hiiioria LIBRI
CEREMONIARUM fiippedicac, quam cum a nmkis minus
rcde tradicam animadyercerim, paucis exponaffli quo vuiga-
res craditiones de hoc libro evidcnrius explodancun Primus
CEREMONIARVM LIBRI, qui fiib hoc titulo circumfer-
, cur,AucQrfiiicAVGVSTINV5 PATRICIVS PICOLOMINB-
VS £pifi:opus Piencinus^ Ceremoniarum fub Poncificacu IN«
NOCENTII VII L Magifter} annis fupra viginti in capeiia
Pontificia verfatus, non confundendus cum AVOVSTINO
PATRICIO FRANCISCI PICCOLOMINEI Cardinalis Se-
nenfis, in convencuRatifponenfiSecrctario, qui ada ejusdem
convencus liceris mandaviCi proujtreferc MABILLONIVS iii \
mufeo ic^lico Tam. L /t 2. pag. 2fs. cui edam fcquencia de '
AyCVSTINO PATRICIOPienrino^pifcopodebemus. Me«
mosac emm AVQVSTINVlyl PATktCIVM antea PICCO-
Aaa 2 LOMI-
L<;]^ 1K£,UM appelUcum por a4Qimqyin , e^ n^giftro .
caErqinoi^arum laiMcenttt VIII. renmpKum (wSt Pkntis
Ej^fOfum anPA N^CCCCLXXXia & obUfTe aimo,
M>CQ<yCX.CVI. • Ad. cqQfi^^dam opi|ide peremoniii-.
Rwn»Wcfi« AUGUSTINUM PATR,IC1U^ ex-',
citayit '(mmceQtuu.VIU. cu)us.)u0U emcndationcm LIBRL
PONTIFICALIS ruTQe^rac : Teftacur illud ip£e AU>
QUSTINUS io efvfto)») quaadfinem perdo^ocsrqnonia-
rqm libro iilam INl^QCENTIQ VIIL pr^tvia c^nfura.
Seaatus^ApoftolKs Sedjs obtoKt. Adjptorem faabuit JO-
H AN t^E M B U R,C j» A R«U M,. de quo %erius §, n, di-
4iun C4ft,cujusopera}Bprimisin cofiden.do.recmsdo Ijbrpulum.
f^ fuiiPre , £wefl;ir., Con^t bxc ex Epil^ola .a|ie;gata«. quam^
Iaud%(us, MABILlfQ^^IiUS Tibim .;/^«k/(9 i^^
Xff.in£pg|raavre$imfiHC> & quam luic u^fcribere,' cum Cxre- .
momarum in^<^ Romana (onditip|i^m> q,ua iUo. tempore
crant, lucuienter dercripferit^ noor pigct,- .
AUGUSTINI PATRICII PICOLOMINEI,
Eptfcopi Pieminit) epiilola ad InnoceimuiiiVIIL in libnim
faqfirum C^emonianim^qD&iisRomam Pon«
tlficesud confiieTeriinc . .
SAnaiffimoDominataQarolNN6CENTIO Vffi. tfni vcHalb ec- '
cle(iae rummopontificii AugaftiausPlatridosPicolomincuSt in^gous
EpifcopusPientinaSffeiicitiiten»^ Abfoluta nuper fiitis felicitet divino m»»
nereenieoclattonelikiPotitificaHs» ezpj^cstibocm or^niatiQnensque (a^
€ianmac9rre{nonidrttm>jqutb^ftRqmaniPontificcs uticoofiieveffanty too
)uflb> tais<)ueau(piciis> beadfiimePater» aggrckdioxv Certan)co piofirdo
pciori laboriofius^ tongequedifficilius, cum proptcr mcertam ejus rei di«
fciplinam» lateque pcr multa capita vagantcm> tum cfiam ob fi-cqacntem
atremontarumadditidnem, diminmioocm, vauatibiicnf > ac pro tcm*
porc mul ttpliccm .toutatio$eth« * €ogj(tavit (anc circuoiipeftiffima hcz^
titudo tua, & redtc qiiidenf^-pllirimum^dd difinani clemtmiam nobl^^
piepidoQdaiBferfineKii fipwii^ c^is(<OAgc«iilqa»ow •
: Csh^ latur:
:i>E AUTOKEHUJUJ fiTARli: 373?
hmr: NecnuiMisipcdxeai Majeftac^m Aposftalktsit facriqne feiia-
tos aaftoritatcin fencrationem^c prafirff^andaaiistqueiaugciichni^fi^
fboordine^.rituqQC dfscenti omnia pCr^Mtur*! fi rctiim,Mapdiiioi^
pdribnanim ratio haheatttr^' fi cuii|uo^>eclclaiitur ddbitDa honor:^.'.fc.
E«>paa romcftiia; <pnt qoidcm omniai Itec^paadifepikwiiriwirmwt^^
ggcfabtar adminiftnMiitsqac» • Qumta SatA apod ooHicaigtntbrtc
ajMid omoes populos^ apudomnea Datioiics (Mrovaix» cufSt nithts Ipt^i
gom efiet^cnarrdririL • Piatt^rmittam ElcoffntfCerctb^^amrBtfpibabdl*
ta faoav SxAoGiy pudcnja^ne Dionyfit c^gia^^ Agyptiqramtiniduidi^ .
& potteniaoia mioiica, & Romanoram fiipcrAiitio&inrcBgibiicm^i
apud quflis nolti magtftratus legitimi putatfanf uTr flttttiB^ezpeditiooesy fivc -.
mari,five terra fofi:ipiel>aotar,mhit a fenatu pppok>teftal&iciMmt|mfi prias
juftts cserimooiiSy (uperoin voluntaf expioffata eflet^^ Ssrcia ceiteficat^
^uci hiftotia totaftte io tmdctidis diVufis ritibos tiscfitunf: itaiirnSni/
magisMoyfes^lmoipfifm Peum curaiOic^boftcty qmmrun^flatoti^coiH.
gf uisqoe cstrimoniia ditina^ majcftaa abhominibuscotcretttc : ^i co*
dem teoorc (ervari nofindanturprKceptay citiiiiioniasat^oefinUcia.
MajorcsTcronoftriy Doces<tIJ)oAoreaChiiftxaiiipopaIiyabinitio'
naicentts eccleficf (acros ritos divino afilati numinenobtscsadiilciimt^j
qoos ddndt crclcentc fidetinmmuititodine^ ittomm fiic»flbrcsRf>po«J
ni pontifices» falva rerum (hbftantiay anxerunt, at^e simm in mo* t
dum ampliavcruntt adduntqueindtes : mutantar fc Taaaotur pecmul»
ta^ qax^ontam prifaa infticntioaibus advcr(h (bnt^ qoam tempori,. &-:
rciMi9*qoK j^uotury accommoda 9 atqoe dccora. Qaafki.nt cum pro^
ptcr rct v«tttfbtem> paoca adniodamex priorom.tmcrTattiiis) repcariatt* [
tasf & quscdeindea pofterislitterismandata eaflcnCt ttun.piopfar Ro^-
nsanc curiai crebraa apud exteras gcntea pcregtioattones, tum etitm .
propcervariasconfuiasquefcribeotium fententias, parunr.u&i'&iiici-^s-^
litatlnoftristemporibus cfte videaiitur ; corimoniis oootlimftziiiti^
quam fam pridem confuetis ha^ue^oagoa es^ pacle lufi fiiimoa. :
Hinc varii^' aliquando tnter patrca de|>erogCiMl2i^ fatas^opiniones^ >iiioo<l
contcntiones indcccncec interdum» intcraitoiftrcAr ti^icftoniirianKi cuca 1
flMmoriahq^iinumlabUisfit&fluxayfoptf^noaliai^^prodii^
jcqmdcertitenendumfiti foareguU oft^orirnon^offit; » |^ane igitnryp
ntreon pfovide conHdcrans S^ditas tsf^^ bcla^i^Siokl^^xrajncttSfoe, <
utio omnibas robuj^ taii\divjhi^ qaftmbiiYttsnis/^ckus^cisdo d^iccn^
ftifetur; ocquc fiac tumiiltu, qvietc» tran^uifk eum ghivioice^&^ili^ .'
Aaa j gnif
^r^ DISSERTATlOFRALIMrNAMS
gnttatc omnui pctagfAtui: : injiuiKit mibit lA tam ex iibris majoram»
qiios diarchiviia RomaDB cccUfic compluraa deprompfi ; qtiam ex
fuottdianoiiiacapcUsapofloiioB» in qao asioii iupra vtgjind, noo fine '
labore aflUao vmatus rumi /cmmoniaa omoca^ qoibua noftro.tcm^
|M>0^<iiti copfiiGivertmt fiomaiii poottficei , pcstccmUIb fiipcifluii^ Sc
aiidiqoatis^ m ordincm ccdigcrcm. Devitaflcm recnlafremque lioc mn«
iHtt pcrlibentcr, Ac farcinamliumeris mcis omnino impaiem excuflls*
lem, fi licoi&t Pootifici maximo non obtcmperave. Scd (cieQs obcdi* •
cptiam viftimirpratftandocem cflct & rcum eflc moctis, qui fiunmo
Bofitifici Qon paret : maloi rudis ac ignarus f udicarit quam protemisac
iaobcdiebi. Ercxity&miniminmodumconfinnavitmiliilabeotcmani-
mumf ifi primis fiimmatus pictacis inomncibcnigi|itasatqocderaca«
tia, qa« notitamincpticudiiicm mcam, quaatoptimammcntem» &pav
rcndiptomptittidiibemjiietietur, tum iHorum cevcrendifliimarum pa« «
tfum« quos kujus aoftrat luculirationis rccognitoces rcviibrcsquc con*» .
ffitcdfti» pfudenlia, diligcatia« accrrimum integrumque jadicum, &
cmniumrernm dirinarum^ atque humanarum fiimma doftrtna : qui
piofcdontkiladmittent, quod gravicati ac dignitati ApoftoUae Sedis»
ft taotiSenatiis non convcniat. Quorum cM&iSxmx ccnfiirae hos tl-
bfos, pcrmuttos dies libcntiflimc fubmifi, ratus, ut fiatantis viris ap«
probarentur, fi»re ut a ixcmine hierito poflcnt damnarL
- Totum opusinrrcs iibros divifimus. Piimus & major ea conti-
ncbi^^atad fummumPootificem» dc fiicnimfenatnmperttncnt» extra
ofdinemdivinio£kii,.utputa cicAionem, 4t oon&crationcm Romani .
Ponuficii,.Gs(kis<prooatiooeai;caoonizationes Saodoruoi, creatio*
nes Cardhialittmr&.aetcr8 hu|usiiiodi» Secuodus ordincm &, rttum
cdcbraiuli frcras fidlennitatcs, pcr totum anai cin:ulum «ompIcAetiir ;
fc^»ead<fivinamo£ctumipeftaiit,taminycQ>cris« quamin Miflia, &:
aliis horis. Et ia hoc quidcio libro fi^ndo, qooniam minutioi» mUlta
infitfit, quibus finocotitinue caKrcitationc nemo facilcmeminificpos-
fet, aidbibntmut oobis ad|HlO|Mm Johaonem Burcardum Argratinca-
(cm, PcKpofitumHa&iatcolcmt & (acrarum catrimoniarum mioiftrum :
CHJus foicrti opcra otiaoi. «fi famus in cmendationc libri Ppdtificalis«
quiomnbi qnamiiUigentiflimdcoUcgit, ^ accuratifline aonotavit, u(r ,
pcffvo laborc i9a4ig«eftdo iibro opps Aicrit.^ Tcrtium librion addkii^ •
OuBgdncDifia ^uirilii^f nocms, ^lyjuc cupisque ofiicii fumoiarias 18«*
flm^acs oontiocntcmi pMpofui^ttsque cuiquc iibro capita rerumt.l
'^ ; ^ ' ' ■ • '' ' quc
^ l>g AlfTORg HUJUS blARIl/^ ^37^
iputijicoconcincntaV: m facilius quid cjuisque defiderflt » inveDtt«
Aue9t. . ' Adtniitbiiatiir ferta0econiplures difccti &: latinat lii^^a» ctn^
$orts,,/(mod vimpr9f|rictatcaique rcrborumlatinommnoii iwpicipi»!
que fcrvavcrimus: .quodquc pluraadmifcucrimus nova vocabukj i^ti^
JatimusdicipoCuiilent. Quibui ingcnne fatebiniur ignorantiam no^
ftramil S^ tamcn multa ibi efTe a£SrmabimuS| quz fialiter dicercnturi^noii
ficilcab omnibus intelltgercntur. Secuti flimus iti his tcrminost a fut
pifrioribusl^runircrumTcriptoribus ufurpatos» ftqui hbdte^tiam (uhi
inufiiapMffacrorumininiftros: arbitratiSanditatetnitiam» dt (acrnti^
icnatumnontam verborum lcnocinia, ooam rtnjtti.or^emf *& etpii«^
catioocm a nobis exa Auriois. Quibiis 6 ntisfecestmusi Deo Ow M. bcMia
rumq^mn laigit9ri,.quiufKiefttis£K;Crep9flcpius» depg^enfaflimetris
^itfgratiasagii^ttsimmqrC^les.: iln mtiid^.ntimbecilUtati niditptij|N|»
Qojftrar fgnof<a$« 8c obtcmper^^ndi fludium bcnigcM fufcipias etiam at»
qt^e ctiam fupplices ezoramus. Valc Rom« $ Kal^ A4^rt. aano falnti^
MCCCCLXXXVnt . .; ■ ]
Compilavit hoc oput EpircdpusnendflusVia (eeefrKSettetifi^
94} qucm vocatiohea magiftratu Caeremoa^nim impetra£a,ab
lonoccntio VIII.dimiflus erat,libroque Ganficiaido triemiiuni
impeiidit) quem tandemperfcftum, Pondfesinpalaeiilacra^
rium ac interiorem bibliothecam reponcM juflSt. Ab eodcA
AUGUSTINO PATRICIO habemiis ^itam FABIA^
^I BENCII PMlitianenfis, facroram omonttm ProfidTorisi
quamexmanufcriptiseraitlaudatus MABILLONIUS^ M
MufioItalkQtomJ»p^2.pagasu q^i^t\aAu4^riptionem 4fdvm
r KlB^Kl Ci lil.Mperaiorif ad PAULUM Papam IL
AUGUSTINO PATRICIO Aueore)^(}cikiIibropagi-
na 256» cxhibttic } <^ii(CQlum* leAii digniffimum) cum ipfe
At^t^inus PatriciUi enairaris folemiutibttt interfocrit* ^-
§. IX. Anno MDXVL Vehetiis^(^odfltOpus>fub ti-
tnlo: SACRARUHCBRBMDT^iARilM, S/S. RQ-
MANAB BCCLESIAtl tlBRi TRES f^ON ANT!E'
IMPRESSIinfolio. Sobfcriptio habet: GREGORIIdc
GRECORU3 ^xaifh^f^eitml^oLamrt^ Ve-^
netih
57<5 DISS?RTATIO PRiELIMINAiWS
petiis MDXVL Menfis Nwemkris. Inftvttiratkmetn f efcrr
prsfaoicaY operi praaxiifluio ^ quod cain. niMiifiomhibus fiibj*
fecttris edidcmiba» fegatur, hic referreplackt. . ^ Habis^lntfiii
Ediior^ cpthneUStyry rituufrtecdefiafiitarumyfivefdcrarum Ge-
rimoniarum S. S. RmaM Ecclefi£, libros tres. Opus cum nonante
jformii excujum , tum vero argumento fiio, (^jucundumtihif^uti"
lei " l^dmqu^rifflQ^reandiPontificis^quareUquor
quj^ rnodfisadmiff^^ Imperatork, cum urhesni^vifity que Divih
rMtn mfirorum Aptheofi^s ; exin qui pietatis ^rdo > dumS^mk
Fmsifex opermkr s KaL ^anuarh ad annifinem, poftremo veluti
eorom dcfafii^um operkj fumma quadm std infiitutam rem
f^in^r explicatio plnrfhnarum ac bfficimtm, qweoperantiPon*
iifici adfiint, hk lihrM cohmentm\ . Eflf^in frontd operk Reve-
rendifilmi iS TkUiffimi Corcyrenfis Archiepifcopi CHRIS.TO-
PHORI MARCELLI, adSana'fmumD.N.lJEOmiAli.
f^oi^^jcuik.bidici.^ 7\JDfivisV^^minterdiMimynemnpr^dU
Sum:dkas mdnceps.^arie; ne qui infra quinqttefmiumpr^ttef
ms 0muht* QB^ caveas , ne lucri cuplditas transverfitm ti
aSue^i^^jaykripoma viventem affkiat^ ^ morttfum barathro
^Ufmstn^icai. Munita iucceftcditiopfivil^iis L^NIS
XvtQC/twnrSeseniiffinix Rdipublicac Venetae^v^uas inrecentlo^
^ibiiscdidi(>nfliNiiAnii{&, hpcloco repetenda nbbii vifa lliht^
canjadaperiihiijus hiftoriani nofi parunifadant.
.PRiyitEGIU;M PAP-flS MPSIS X,;
lutm.f^4i0fylumim!iiiaaMhiR'>Cumd^
Sylvanui G^^cj^tff. Vmetiyl^bf^mliitUiiinEetitfiaftkbrmede'
^^f>^!{ ri^ MmmMwpm^Hfeproptftle^ itVeosaqnititmi.
^ jw» i^f9f>fM"m.ik^^mi f^MorMAM^r^t, vi^anAttA.
-^ue, P0,qi^ifrfiavi ex^iliq.percipi p6ffi»tl i£ mercfJniintkAm⁢
...■, ;\ hu
DE AUTORE HUJUS DIARIL 377
bus inhtbemm mandafnmque omnibus ii fingulU, n£ perjpatium
^uinqueannorumyjam nwtc incipiendorum^ &brum ipjum impri*
mereyautimprimifacere^impreffiimvevenumdariautvendefu^
tradere^ uUis in kcis audeant, Antonio f$ Syhano non permitten*
tibus^ Qui conlra inhibitionem mandatumque hoc nofirumfece^
rity admiferity cujmcunque nationis ef dignitatu, it uniperfa Dei
ecclefia expers excommuntcatusqise efio^ Datum Romst apud
SanSum Vetrum. Sub annuJo Bifcatoris. Die XV U. Decembr.
MDXVl.Pont.mfirianno mi.
Tenor pri vilegii Vened fequens eft :
BEMBUS.
JExemplum Senatus Confulti Veneti, qtlo cOvetur, 4e quis tnjrade^
cenniumopushoc impiimat, imprefumque aiibi htsc hnportet, fuk
mtUSHs ut in eo^
Die VII. ^i/ MDX VL In Ro^atis vaditpars, fuodcum^
Nobiles Viri Antonius f^ Syhmm CapeUi a Bancho miprimi ifd
tendunt quoddam opus Cderemoniarum Ecclejus/licarum , caistuno
auSoritase hujus Senafiu^ i$ fiatulfimfity qmdper decennium ne-'
moipfum opus imprimi facere pofiit, tam inhac civitate nofira Ve^
netiarum^' quam in dlio aliquo ioco, dominio nofiro fubjeSoy aut
alibi imprefum vendere, tam latino, quam maternofermoneypra^
terquam imprejfum cura ^ impenfis ipforum nobilium Antonii
f^ Sylvani CapellorumyJiApcenaamittendi ipfa volumina , ^ au^
reorism dvem, pro qtsoUbet volumine^ qui reperirentur^ cujuspcmse
tertiapffrs fit eorum judicssmfeu officialiumy quibutprimum de^
mpfiattsmfueritjalia tertiapars detur Hojpitali pietatis^ (^ atia
fit Accursooiis^feu inventork
Laurendus Quartuf^
$. X* Ex his documends di&imus^ <^us hoc dc-
mum prodiifle anno MDXVL proinde eos fallii qui adt
aimum quartum, aut rexmmiftiusfecuIieditionem.librirc^
^nmt, T* A£fes ^ Memoires des negotiatumsde lapaix deNime^^
, / ^ Bbb ' / gua
378 mSSERTATlX) PRiEtlMINARIS
ffie TomoL pag. 423. Docent porro addu^a privilegia, dpas
publica Pontificis & Senacus Veneti approbatione editum*
Sditorem prodit epiftola ad LEONEM X. dircdai ^ ih
irbntelibripofita- FuitincCHRISTOPHORUS MAR-
CELLliS, ArchiepifcepusCQrcyrmfisy qui etiam aliis rcripd;
polemicis de jure gf am&rtMe Pontificisy favorem curiae Roe-
manae aucHpari voluit^ referentc DUPINIO in BiUiotheca
Ccckfiafiica Temo XJIL f^. 13U Sed vix prelum exlerat liber,
cum Romam perlatus graviffimam indignationem Magiiin
CxremoniarumPARtOIS de GRASSIS, in fe ctincita-
tam fentiret. iEgre ferebat opus hoc publicis litteris exfcri-
ptiuD : querdtas.primuni Cardinalibas exponebat, aquibus
fd ipfum Ponti&em delata^. Adla retulit ipfe P A R IS ih (tie
diario: fuppedltavit ea MABILLONIUS itrMufeo Italico
YoffKlLpag.si?. Exeo ad finem fragmenti hujus diarii jam
Cjditi ilU. f etulitnus. F^iflQJn etfam in aeremomali Hio fe-
i^ucntibnsnarravirPARISdfc GRASSIS ve^bis: 3?m?r .
rendtUy inquit, ek&m Corcyrenfis hoc amiOy cumlibrum caremo*
nialem imprimendum Veneiiis tradidijjety vel potius, nt ita di*
cam, in vulgiuproflituijfetyforte {quodpacefua diQumfit) quia
rituutfi ecQlefiafficorum admodum ignarus efi, quippe quiperpau^
cu/os ante dies cJertcaR profefitQne ex mercatore Venei^ addiBm
fueraty nec dumforte talium dogmatum capax: eosque lihros fic
ifiiprejfos ad diverfbs Itali£ locos f^ extra eam, ut mos eftmerca-'
torum, etiamadurhem vendendos transmififfet : ego iA% id inteU
^xh ilico ad Vontificem accedens condolui, fttppTtcavique y ut pro
jufiitia Vanto facrilegio occurrert dignaretur y ne fude facrofanS^
Sedis Jpofiolics CderhnoftiaSy qudt femper in ficretiori Hh/iotheca
pa/atina cufiodit^ fuerunt , nuncjko fub pontificatu contaminariy
^ilhtr^di^u/ggtitmmpateretm'^ Ciimqu^S^nSitus fuajufie
l^igneque anmtijfet^f forte nomtxSi ipfim Qorcyrcftfis compa--
iriotttiit^fprjejentesyquia i» Aercatura damntm ceder^iy e.con^
tra inttrcirS^'^ au^ petu^rmty quas ob caufas etiam c^rintonia/ia
'- \o " o ! 1 facra
DE AUTORE HUJUS DIARIL ,579
■*-^—^ '■ ■■ I ■ n.j ....ii. ^i 1.1, ,. , . . . ,1,1 |,.,| ,^-«
jkcra ifion pofmt Jkut ^MiJfalia (^ Foptificalia publicari ^ /juibm,
quia tunc inpaucis non licuity tandem in buhc^ quifequitur mo-
dum prolixiorem tam fcilicet prafatdd rationi^ quam itlorum peti-
tumi fatisfecijje puto. Sed ^ ipfe qtioqw^ mihi fatisfecitxpro f?o-
nore coUegd^y imt^ magifhi fn^iEpjfcopi Pientini {i.e.Anguftini
Patricii Picco/ommei) veri ipfius libri ceremonialis au&oris^ cujui
abrafo nomine- i$ titulo^ ifie Corcyrenfis falfi fibi titulum f£ no^
men auSoris vindicare non erubuit. Ha Aenus P A R I S in fuo
ceremoniaU» celiqua ex Diario ejus fupleviC MABILLONJUSi
in quo legitur prolixaPARIDiS epiftolaadLEONEMPa*
pam^ qua graviinme MARCELLUM accu&t.
§. XL Tria autem funt accufadonis capita» qux contra
Archiepi(copum Corcyrenfem movit, Primo plagii aiguit
cditorem, qui fupprelTo vero autoris nominef opus hoc quafi
a fe con£bdum in publicum. protruOt. Secundo corruptionei
allegat, qu^ manu Marcelli in hoc opere alieni Autoris fadn
fuere, quarumque numerum ad miUe &. fupra adfcendene
conqucritun Tertio taxat imprudenttam in dlvulgandis his
cercmoniis commiflTam, quarum arcana fandtius cufl:odienda
fuiffent Ad primum quod attinet, oftendit PARIS de
,G R A S S I S opus hoc , quod allute (ibi adfcripferat MarceUui^
cum illud in epiftola adLeonempr^fixai lucubcationem fuann
appellaflret^ eflTelibrum qucm AUGU&TINUS PATRICIUS
PICCOLOMINEUS, Epifcopm Pientinus, juflTuiNNOCENTU
VIIL confcripferat, quem igiturex facris penetralibus furto
furreptum, fufptcatur, Abunde veritatem hujus gravaminis
probavit PARIS DE GRASSIS* Immemoiem plagii fui alt-
quoties deprehendit Marcellum. Miranda eil Editoris ofci-
tantia, quando verba, ex quibus verus operis Autor cognofci
•poteft) non delevit. Sui oblitus eft^ quando practervidit ver*
ba^ ceremonias in coronandis Regibm fervandas in LIBRO PON-
TIFICALI, QUEM NUPER EMENDAVIMUS , j)/«fe con-
fcripfimus. Conferenda hic funt, qux fuperius §. VlUi prola-
Bbb 2 tafunt.
580 . . DISSERTATIO PR/€LtMlNAltlS
ta (unt« Produnt plagtarium verba, qux tempus fcripti opu<
fculijndicant) fequentem in modum: Hoc juramentum Fri^
dericus IIl. Imperator^ qui adhuc regnat, dum fenis ejfet, pr£fti^
tit. Ita extra controverfiam efTccredimus, librum hunc mi*
nime foetutti Marcells^verum o^w^bAuguflino Patricio^lA^^
giftro olim Ceremoniarum produdum eflfe : in quorum ta-
men numerum, nefcio qua fide, referre nonnuili voluerunt
MARCELLUMi quem Paris ab omnibus ceremonlit alienum
Imo vix ante pauculos dies clericali profeffioni ex mercatore.
Veoeto addiAum fuifle memorat. Proinde etiam opus hoc
d recentioribusScriptoribus genuino ac vero Autori vindica*
tixt 8c Patricio adrcribitur, prout nuper idem egit DOME-
NICUS GEORGl in traSatu Romx annoMDCCXXIV.
excufo: gli AbitiSacri delSommoPontejke Paonazzi e Neri. vid.
fag. tf^ Altemm accufationis membrum » . quod )e)unas &
ineptas torruptionek concernlt^ quas MARCELLUS eum in
finem commifit, ut impudentius pro operis Autore jaAere ft
potuerit: non paucis neque obfcuris exemplis adionem fuam
probavit PARIS DE CRASSIS, ita ut nuUum reliqutiTe vi-
deatur dubium ^ quin MARCELLUS tantae iinpofturas reus
4edaretur : qux luculentius ex ipfa epiftola patent, ad quam
nosremittimus) contenti illofpecimine falfitatis^ quam fe*
quentibus narravit PARISIUS verbis: £v/^^i^/^^inquit»^i^r
Miendavitj albam^ albumi genuflexum^fupplicandumi officiales^
magiflratmi piletmh galertmi concinnavit. Pro lignis tignis fitp^
fojiiiti pro cufino puhino i pro baci/i, vafoj pro perfeSis, per-^
a8ai propiatea,areami pro armis, infigniai pro rubeo purpu--
teum inferuit. Reftat ultima contra Marcellum prolau que*
rela, quae Paridi de Graftis quam maxme cordi fuiflfe videtur.
Mifail enim gravius tulit, quam quod ceremoniae facne& my«
fteria divulgata fuerint. Prolixus eft in proferendis argu-
mentis, quibuslMarcelH facinus execrabile reddere voluit/
Provocat ad experientiam) qua? docet facras ceremonias evul-
gatas
DE AUTORE HUJUS DIARIl. 381
gacas ad profianas manus in facerdotii contemptum , 8( ad
abenas fe^as in fus rel^ionis irrifionem devenire. Petiity
ut liber ceremoniarum cum ipfo autore comburatur, aut ille
corrigatur & caftigetur. Neque negandum hanc Paridis pe^
titionem infignem habuifle fpecienL Hincrefert: Papam
prima facie turbatum fuifTe, ez quo hxc aftio ad eum dela*
ta : Cardinakm tamen finSa trucis^ quem^ caufam fuiflfe fiifpi-
catur, iit liber impHmcretur, pro Marcello perorafie : rem
vero primo commifiam fuifle fratri Pariciis de Crafiis, Cardi^
nali ACHILLI D£ CRA^SiS Proteaori officii caeremoniar
-rum, ut fimui cum auditore Camerx provideret, ncampliui
aliquod volumen venderemr usque ad diemxanfiftorii^poiii
ea autem in ipfoconfiftoriotrlbus cardinalibusD,ANTONl6
DE MONTE, tiu S.?raxedk, D. PETRO DE ACCOLTIS,
&Eufebii Ancmitano 8c D. ACHILLI de GRASSIS, S.Sixti
Cardinali demandatum^ ut peritiones Paridis de Graifis in«
telligerent, & eum, prout juris fuerit, ac ipfis videremri
tam fupertibro comtnirendo^ quain auftore caftigandoex*
pcdirent.
$.m Hxc quamvisa PARIDE de GRASSIS magna
cum animi contentione fadta fuerint, eventus tamen ejui
votis minime refpondifle videtun Non enim legimuS) vd
contra librum vel libri Editorem decremm aliquid fuiflfe:
teftantur potius frequentiores libri editiones, tanti non ha»
kitas efle Paridis querelas , ut opus fupprimeretttr. Forte
deerat etiam opportunum confilium,cum non facile damna-'
f i potuerit libri editio , qux cum amplifiimo Pontificis privi-.
1(f;gioin publicum emifla erat. Sane, quae a nonnuUis de ra-
rkate libri prolata funt, vel fuo deftituuntur fundamento^
vel accipienda forte funt de prima operis editionC) quam ra«
liorem hdaLxn non miramur, cum )am duo efHuxerint fecu^:
la, ex quo typographiam exiit. Plures vidimus& ocuiis
ttfurpavimus cditioncs^ quas rcferre optfs pretium erit.
Bbb 3 Nam
38t DWSBRTATIO PHitUMlNARlfir
Nam prattcr pricnaiQ illam Veaetam^ aliam paulo pofl: exw-
fam in BIBLIOTHECA, PAULINA intcr prctiofos antiqui-
tatis.iibraria: thcfaurQS^ qui illo loiCQ deprchenduntur^obfer*
varimui.. Exddit tamcn «lemoria annus & Locus^ quo: illa
cditio in publicum emiflsu Tcrda ad^anus eft, eaquc niti*
diffima multisque figuris sneis ornata. Prodiit Vcncciis
apud Juntas in 4« Maj. anno M D LXXXIL Titulus cft: Sa-
trarum Cermmiammfive rituumEcclefiafikorum S.Rom.Eule-
fi£ Mri tres: hac fofirema editione magno fiudio ac vigilantia
recogmti^ auSii^ locupletati. Univerfis Ecckfiafiicis non tam ju-
cundf^ qnam utdes f^ necejfarii. Praeftat hxc cditio reliquii
^lcpdore ac typorum clcgantia, cut ctiam nonnulla acccflc-
funt-^ quaein aliis cditionibus frufira quaeruntur: intcr alia
enim Ubro fccundo rccenfcntur, preces decantata (^ceremoni^
^tfirvata aperiendo portasfitn&as quatuor ecclefiarum urbis Ro-
ma, prianno ^uhilei. M D LXX V. Prima in Germania cditio
CoUnia Apripfin^ apud Haredes Armldi Birckmanni > Anno
MDLVIL emmay quam ab lisdem procurata anno MDLXXIL
in oSavo fccuta eft. Aliam memoratVir illuftris dc LUDE Vf^IG
sma fixto reliquiarum medsi avi pag.ifg. mu]to a^c a fc re-
deneitam, quas R(me anno is6o. typis Vakrii Dorici cxfcripta.
Forte plurcs opcris erunt ,edidoncs. CQgitavii; etiaQi de
opere rccudcnDdp M A B I L L O N I U S, fcd confilium mutavit^
prout in Commentario in ordinem romanum, pagina X. narraii»
Ornnino vero hcum^ inquit, in his ritunlihtu lihris mirehatur
GEREMONIALE ROMANUM AUGVSTINI PATRICU ad
INNOCENTIVM VIIL Verum quiajapt ah Mo Corcyrenfi
epifcopo, PAUCIS MUTATIS editum efiy SiEPlUSQUE rect^
fismy atiis novse bujtu editionis curam perpiittimus.
$. XUL Caeterum noo vanus fuit PARIDIS dc GRASSIS
timor promulgationcm hu)fj5 opcris exiguam utilttatcQi pol-
liccri curixRomanae) potius mctucndum) ne in ejus dctri-
snentum ced^t» Cum enim libcUus iUe omiuuin oculis cxr
ponat^
DE AUTOKEflUJUS DIARtl. 585
, ■'■■ I > ' ■ m I I I I ■ ■ II ■ ■ ^i II. I ,1. , „1
ponat) quxprincipia aula romana foveat ratione cultusPoii!-
tiiici & Cardinalibus exhibendi , & quo lionorum tempera^
mento ipfi Imperatores> Reges & Prindpes fintexcipieaclf»
facileprjcvidere poterat, ea vel indignatioBem vel cenfiirani
eorum excitatura^ qui forte de hoc in decemendo ceremdr -
iiiarttm imperio & arbitrio a romana curia afibdlato non ple«
ne perfuan efTent. Id enim vi x negaii poterit , fi onme par^
tium iludium exuamus, duriilima nonniilla in PrincipiimSfrn
cularimn jura & honores Aatuta eflfe , qi}it»is ejtcttfandis vix
fufiicitint ardficiora& ingenioia argumenta^ quibus vitinm
ninoix ambidonis diflimnlare rolentTcrumharumdefenibres»
Vix enim cum apoftoAica Ula non ^dlcam humilitatf v^^ tan^
tum humanitate, qua iptfeSalvatorprsdvit, contiKariponiint^^
^spstlSkro terti(iife3idnepma^cafi$efecundo fegunturV Rma^
pas Ponfifex nenmi omnino morfaiium reverentioM fach affisr^
gendo mamfefiey aut caput inclinoffdo fiu detegendo. Rmano^
rmrvero Imferatorip ptifliquam ill^m fedens adofcufum pedisf^f
manusfufcepityaUquantulum ajjiirgit ad^^rii ofculum,mutuo cha-^
titatu ampkxu iUum benigne recipiens: idem aliquando facit
^magnis regibus.. Cateros opmes tam prindpes, quam pralatos,
eujuscunque sUgnimtis fint , cum ad otif ofcuiuin eos recipit, pon
ajfurgit,fcdfedensfyecipiu (jovfuevertmttamenPmtifices Car^
dinalibus (f maxinm^TrincipHms privatim aduentamSm fS rev^
rentiam famntibus y cunMionfintmPomificaliBtts^aUquantulum
caput inclinare, tanquam reverentiam reddentes. Et hoc non ex-
offim fed ex kudabUi bumanitate. Qmd dicendum de cerc-<
mohiis^ quac m convivib fblemii Pontificis cuni Cardinatibui,
&*Praslacts oblervanda recenfenmr tibro primo > feStione ter^ ^
tk. , Ita enim f^ntit Cereau>niaie de ordine Rc^um <&
Pritidpian inter Cardinales* * Stabunty inquiti ante menfM
kvantes^eoordme^ quo ftdere debent in menfd^ prior Epifcoj
perum in cdpite ad dextramifi aderit ^^^ oBquis, erit; ik
fectmdoJoco/fi piures Reges mixti, eruin cum pimis Cardi^
naiibus
}84 DISSERTATIO PR/ELIMINARIS
--'-'■ ' ■ ■■ ■ ■ — , -
nafikus, primo CardinaUs ^ deinde Rex fuccejjhey fi eruM
tnixtimPrincipes aut filii v,elfratres Regumy debentfedere inter
DiacmosCardinales^velfofieosypro eorumdignitatef^cmditione;
primogemtus autem Regitj quiaRex futurtu putatur, pofi prinium
Prestyterum Cardinalem erit. Sed nutto modp imer Epifcopos.
Singvdaiia prorfiif fiint, quac eodemcapitcde fercults admen*
fam Papalem portandit refieruntur. Vrtmum ferculum pwrta^
UtNobUiorPrmcepSjfiwf Imperator,fiveRexfit. Secundum ali-
m digmorpofi eum, ^ficfucceffive: ^fierunt ex ilUs^ qui dehe^
antfedere in menfisy portato fercuio fedeant in hcofuo. Et w*
tandum^qtsodlmperator, IjieXyfeuMaximwPrincepscapkfercu^
lumj quod portare debet ad Pontificem extra portam auU convi-
viij ah aUquo familiari Pmtificif ittuc apportatum. AUi inferio^
res pro ferculo ad coquinam vadunt (^c. Qus (pecimina ab«
unde de ftylo acque contentis libri Ceremonianim teftantur^
8f, kz comparata fimt) ut ^plaufiim fiibfircutorum temporum
vix mereri potuerint. Ea quidem olim fuere temporai ia
quibus honor Priocipum Secularium^ dignitas 8c exiftimatio
a beneficio & nutu Curix Romanx dependere fi^Iebant. Std
multo abhinc tempore Principes^ pro ea qux ipfis competic^^
Majeftate jura fua & pntrogativa« non ex traditionibus curiae»
Romanx neqoe Ceremonianun difciplina Roms effida x&i^
mari voluerunt. Hinc jam Seculo X VL oitis de praeceden*
tia lidbus inter Legatos Francis 8c Hifpaniae, Venetiis com^
morantibus^ cum Hifpani ad decifionem ex Ceremoniali Ro->
Riano petendam provocarent^ Gallicus Legatus relpoadit:
Jeparum de eofoUicitum effe^ quod in CeremoniaU Romano defo-
nitum fuerit^ fibi fufficere pofieffionent. WICQVETORIS in
Tradafiu de V Amhajfadeur Ub. l Se£L 24. Ex his patere pote^
rity an proxOtt inanis fuerit PARIDIS de GRASSIS fi)llici«
tudo. Pr^uit Uber ille occafionem fiiftum Curic Romanat.
depingendi & invincibili teftimonio oppugnandL PrimuS)
qui hts armis ufus eft| WBNCESLAVS UNCK Theologut.
refor«
r
DE AUTORE HUJUS DIARIL 385
Tcformatis facris addidus fuit. Primus Akenburgenns emen-
datx religionis Paftor, poftea Norimbergam evocatus ^ ubi
anno MDXLVII. diem fupremum obiit. Edidit Anno
MDXXXIX. libellum Germanico idiomace con(criptum, fub
tituio; SSapJftf ©epreng au^Dem Cerimoniix^^^w^x cx-
cerpta funt ex hoc Cxremoniarum libro^ <iuaedam ex Ponti-
ficali Romano defumta. Infcriptus eft libelius S I B Y L L iE|
EleaorisSaxoniarJOHANNIS FRroERICI Magmnif^i uxorl
Pari confilio fragmenta qusedam ex di(flo libro Tubing^Anm
MDLVL evulgavit PAVLVS VERGERIVS, fub tituld: OrJo^
eligendiPimtificif^ ^ ratio de ^rdinatione^^ confecratione ejmdent^
de T^rocejfime ad Ecckfiam Lateranenfem, defolenni mwivio^
quo Cardinales^ Epifcopos atque alios excipit, tum de paUio de
corpore Beati Vetrifumpto^ in quo €fl plenitudo VontificaJis ofii-
cii. Notus fatis eu Editor opufculi, qui primis vitde fuas tem«
poribbs aulx Romans 'fuit addiAiilimuS) &, pro ea ampliili-
mas obiit legationesi nempe atmoMDXXX. itemmque anno
MDXXXVL inGermaniam milfusy ut gravidimumnegotium
componendi diifidiireligionis perficeret. Proximus fummis
a Pontificatu honoribus in aula Romana fuit, fadus enioi
primo Epifcopus JuflinopolitanuS) aditum fibi ad cardinali-
tiam paraverat dignitatem, qua tamen Q)e vel fua vel tnalevo*
lorumculpa excidit) tandemintermaximosapparatus, quibus
protellantium dogmata impugnare minabatur^ ut fe a fufpi-
cione proteftantismi liberaret, ad ipfa proteftantium callra
tranfiit, pofleaque multis fcriptis odium in Romanam curi*
am prodidit. Minutiora funt pleraque hujus Autoris fcriptaf
quorum nonnulla conjundim Anno 1563. Tubingse prodie*
ruot^ quo loco ultimam vitae fux periodum abfolvit. BA^-
LIVS in diaionario^ fub voce VERGERIVS citat ejus cditio-
nem Uhri Cerenwniarum Romame Ecclefiay cum prsefatione f$
fchoHif^ quam tamen prodiifle vix credo. b^on ignoro VER-
'GERIVM hufus editionis fpem feciiTe. Nam in ilio libello^
cujus titulum fuperius recenfiiimus, in Cronte ipfius titulihacc
Ccc lc-
386 DISSERTATIO PRiELIMINARIS
leguntur: omnia excerpta verbum verbo exlibro^ cui titulm: S.
Rom. EccUJU Cerimoniarum libri fex^ qui invaticana fecretiore
Bibliotheca magnare/igione (^ reverentia confervatur. Addit;
teliqua etiam^ qu£ illic in hoc gefiere latebunt, brevi evulgabun-
tur. Idetn promifit ab initio capitis quinti, quo de pallio
agit. Similesp inquit, fiultitias aut incantationes videbis pluri^
fnas^ quum integrum Ceremoniarum Fapalium librum emittemus.
Hoc confilium executioni datum, nullibi legimus. Prodiic •
interifti hoc fragmentumi quod priora libri primi capita ex
LIBRO CEREMONIARVM exhibet, qux de eledione, or-
^ dinatione, confecratione & coronatione, nec non convivio
Summi Pontificis agunt^ quibus adjcdla fiint, quz eodem
libro primo capite Vel fedione decima, de pallio i$ quomodo
tradatur^ referuntur. Catterum quo animo hxc Vergerii
cura fuerit recufa) docet opufculi dedicatio ad ALBERTVM
Marchionemy Ducem VruffU dire^ta. Inter alia enim, hunc
in modum diflerit: Patefeci ego, inquit, haSenus libris editk^
quam plurima ex illis tam horrenda^ quamfiulta: atque opera
me pretium faBurum puto^fiin hoc inflituto^ ut ccepi^ perrexero^
ac reliqua^ qudt funt generk ejusdemyper omnem Europam ac f<e-
term (fipjfim) orbis partes veluti circumduxero^ in hoc ut ride^
antur atque exfibilentUr^ ut luto ac ktio ajpergantur^ tum omni
ludibriorum genere^ quibus digna funt^ excipiafjtur. Porro dc
Ceremoniarum libro fequentia refert: cum in Papatu inter
innumeras aliasy h£ qtioque fint fentin^ putidiffim^e PONTIFI*
CALE nimirum^ & CEREMONIALE (Jibros fic vocam) mtdr
tique quid pafleriusfity pauciffimi^ quid inpfiore contineatur^ no^
rinty vix enitn alibi quam Rom^e hoc ipfum reperias: quin Romse
quoque pauci funty qui norint^ quodnimirum ejtispudeat^ acpro^
inde celare quantumpoffint, conentur» Interea miramur, quod
VERGERIVS hujusoperislibrosfexnumeraverit: quemnu-
merum quoque tenuit in pracfatione libelli, hac infcriptionc
infigniti: cur f^ quomodo Chvtflianum Cancilium debeat effe
comparatwn^ refcrcnte CL SCHELHORNIO in amomtatibus
Ute^ .
• DE AUTO*E HUJUS DIARIL ' 387
Uterariis^ tomo quintopag. 243. Meminic quoque illo lcco Vc-
nen editionis anno MDXXVL a pracdivite ex Capellorum
famiiia> avaritix caufa mercatore, cui nomen fuifletSylvano,
procurats: addit CLEMENTEM Papam VIL id valde ini«
quo animo tulilTe atque fupprimenda' ea exemplaria, ac ne
deinceps excuderentur, feverilCme imperaflfe. Aft qua fide
haec relata fuerint, ex addudis dijudicari factle poflunt.
§. XIV. Dubiura igitur manet, an MARCELLVS de
RomanaCuriaeditioneLIBRl CEREMONIARVM multum
fueritmeritus. Nam eum non prorfusliberant, quaepro ipfo
allegavit MABILLONIVS commentario in ordinem Romanum^
pagina VIIL Ncquc confilium PARIDIS de CRASSIS, fi ni-
miam acerbitatem excipias, a prudentia fuit alienum. Inte«
rim tanta illo xvo Romanas Curiae de fua fortuna ac emihen-
tia erat perfuafio, ut nefciam, qiio imminentis periculi & de-
crementi indicio fibi omnia licere crederet. Res jam eo de-
venerant, ut neque avaritia neque ambitio ulterius dilli-i
mulanda crederetur. Teftantuir illud duo fcriptai qux pene
eodem tempore in lucem prodibant, quorum alterum avari-
tix infatiabilis, alterum ambitionis immenfas fignum eviden-
fiflimum prxbebat: cujus poHerioris teftimonia prodit liber
ille Ceremoniarum, dequo haftenus egimus. Paulo ante
Romac Cancellaria Taxa excufa fuit. Operis titulus erat : RE-
GVLAE, CONSTITVTIONES, RESERVATIONES^ CAN-
CELLARIAE SERENISSIMI DOMINI NOSTRI LEONIS
PAPAE X. NOVITER EDITAE ET PVBLICATAE. Pa-
- gina 67. legcbantur fequentia: Taxa Cancellaria per MAR-
CELLVM SILBER, alias FRANCK. Roma in Cam-
pb Flora anno MDXIV. die XVII L Novembris. imprejfe^
jmiunt feliciter! En duos >larcellos, duorum operum cele-
britate claros, & pari ratione de Romana curfa promeritos.
Et quidem, quod ad TAXAM CANCELLARIAE attinet,
habuerunt certe multas rationes Romanac curiac Patroni, u€
librum tlium nunquam tjrpis exfcrTptum efie, aut ejus jani
Ccc 2 dete-
j$B DISSERTATIO PRiELIMINAMS
deleri pofTe memorianiy optcnt. Hiftoriam libri / pra^tcr
LAVkENTIVM BANCKIVM, JCtum Franeckcranum, cu-
|us cura FrMecker^ anno MDCLL rccufus^ muka cum dili*
gentia conquiQtam dedit BAELIVS indiSliqnario Tomil. fub
nominc Laurentio Banck^ nec non Autor prxfationis, qua^
editiani noviffima: Sytvie Ducis armo MDCCVL apud Stepha--
num Dumont^ prout fcrt infcriptio/praemifla* . Quantuni
enim hujus^ fcriptt Romanam curiam pudeat, docent Indices
Romani cxpurgatorii, quihoc opufculum expungendum quo*
quc cenfuerunt, quxfito colore in addita claufula: ab hareti^
"cis defrmiata. v. DAN. FRANCVM in difyuifitione Academica
de Papiflarum indicibus librorum prohibitorum f£ expurgdndo^
rumypag.%14.feq.
§. XV. Uxzy ni fallor, fufficere poniint ad omnem con*
vellcndam vcrofimilitudincm, aPARIDE CRASSO un*
quara CEREMONIARVM ROMANARVM libruro pubU-
cx luci expofitum fuifTc) cum tanta cum follicitudinc & vc«
hementia contra MarccIIi imprudcnttam cgerit. Omnicerte
temporc ccrempniarum difciplina intcr arcana infigni cum
reiigionc fuit relata^ quod etiam rationc non dcftituitur»
Pnetcrquam cnim^ quod ritus & Ccremoniar in vulgi noti«
tjam prolapfat feniim cvilc(cant: acccdit etiam illudy quod
ita invidi£| cenfurar^ ac indignationt corum cxponantur^ quo-
rum privatar rationcs vcl lcviter taAae c(fe vidcntur. Et hasc
erat aliquando Romana? aulac autoritas^ ut ab c|us Ccremo*
niarum Magifterio^ quafi cx infallibiii oraculoomncsritus,
omniumquc honorum ipfisPrincipibus cxhibcndorum rcgula
pctcrctur. Sed quantum hac hominum facilitatc & cacca
obedientia Rotx|ani fucrint abud» hiftoria infinitis exemplis
probat, & ipfa inconllantia docct^ qua iii mutandis rcbusillis
vcrfati Cuerunt, quac clariffime confpicitur in colktionc anti-
quorum jCeremoniarum librorum^ aliommquc monumcn*
torum, cum rcccntiori ritunm difcipiina. Ex antiquis ho-
die adhuc fupereft LIBER DIVRNVS> forte ita appcU
latus^ ,
?
. t
. _DE AUTORE HUJUS DlARir. 389
latus, quod «orum formulas contineret, quae in ufu ferc
quotidiano apud Romanam Edclefiam erant^ epiftokrum
a Pontificibus ad P/incipes atque ad Epifcopbs fcribenda-
^ rum^ & cum his ritus ordinandi Summi Pontificis, Epifcop^
cum omnibus earum ordinationum adjundis aetates, pro«
fesfiones fidd^ privilegia, pneceptay conceifiones, aliaquc
hujusmodi non pauca, prout libri contenta recenfct DOV-
JATIVS pranotionum Canonicarum Uk IL Cap. LXVIIL
pagma sgif. Prodiit tandem^ fuperatis infidiis, quibus prc-
mebatqr Lutetiis^ anno MDCLXXX. cura JOANNIS
GARNERIL Fata libri reccnfuit STEPHANVS BA,-
LVZIVS in notis ad PETRI de MARCA librum de
Concordia facerdotii (f Imperiiy UL L Cap. IX. qiiac cum
multum faciant ad declaranda ac coniSrmanda hadenus
dida^nonpigcthic rcfcrrcj LIBER DIVRNVS, inquitt-
Pontificum Romanorum diuiatuit, quamvis olim roultus
cognims & frequcnti in ufu fuerk» Illum vir rccolendasr
mcmoriap, LVCAS HOLSTENIVS, cdcr^ volucrat, &
Jam typisRomanis mandavcrat, (nempe anno MDCLX.)
' paulo ante quam ex vita dcccdcret, non cx Bibliofheca V^«
ticana, ubt compcrtum cft iUum non cxtare^ (ed ex veteiri
coque optimo Codice, qyem ci fubroiniftravcrat HILARlp
RANCATVS^ monachus Ciftercienfis. Ego teftari poflum,
illam Diurni cditioncm facflam cflrc. Etcnim cum MAR«
CA ad HOLSTENIVM fcripriflTct (KaL Jan. anni MDCLX-
cogitare fe de (cribendo tradlatu JTpeciali ,de cxemptionibps
monachorum, ille ad eum rcfcribcns fequentibus Kal. Martli
fimulmifit duo priorafolia, itemque poftremum libri Diurni,
quod in ilUscxtarentantiquxformuIacpriviIegiorummona(le«
riis conccfforum a Pontificibus Rom. Hzc tria folia, feu po^i-
tts oftemioncs, fi novo vocabulo uti licet, cgo communicavi
cum R. P. PHILIPPO LABBEO, quicapcrfatislongumtem-
poris fpatiumrctinuit. Interim e vivis excclfit HOLSTE-
-MIUS micio anni fequentis* £t mox COELIUS PIjCCQ-
Ccc j l6-
390 DISSERTATIO PRiELIMINARIS
LOMINEUS, apoftolicxtumSedtsNunciusinGallia, occul-
tanshaud dubie conniium fuumi utipoftea patuit, ea foliare-
cuperavit e manibus illullriffimi Archiepifcopii nequeillaun*
quameireftituit. Poft mortem itaque HOLSTENII^ cum
recuperataeflentFoliailla, cum certum jam elTeti nihil ex illa
editione extravagarii vel aIibiextare,quamRomae, libri Diur-
nieditioomninofuppreiraefti PRUDENTI CONSILIO, ut
ait FRANCISCUS MARCHESIUSi juxta cujus verba expli-
candus eft Vir clariffimus JOANNES MABILLONIUS, fcri-
bens in itinere fuolt^lico DiumiiwpreJ^newjfrohibifamfui^^
Impredio (iquidem fada fuit & perfefta} fed non emiua,
quia fupprcfla, Tandem anno MDCLXXX. R. P. JOAN-
NES GARNERIUS, librumDiumum hercLutetixedidit, fuis
commentariis illuftratum. Nos vero, fi Deus nobis vitam
otiumque conceflerit, novam illius editionem daturi fumus^
& integriorem&meliorem) emendatam videlicet, fecundum
fidem vetuftiflimorum exemplarium. Hadenus BALUZIUS,
qui plura de codicibus hujus libri memorat innotisad AN T.
AVGVST\Vi\Xxz(k^t\xm deemendatime Gratiani,zd pag. ^35.
Crediderat Antonius Auguftinus^ hunc librum non amplius
cxtare: refert autem BALVZIVS^ etiamnum hodie fupereffe
cxemplar Romx in bibliotheca Vaticana/alterum Lutetiar
in bibliotheca CoUegii Claromontani Societatis Jefu : & ali-
umCodicemetiamvidifleJOH. LAVNOJVM, in CAROLI
MONTCHALLI, Tolofatis Archiepifcopi,bibliotheca« In-
terim BALVZIVS promiflTa non explevit. Plura pr«ftitit
MABILLONIVS, qui magno ftudio^ & primo quidem fru-
ftraneo conatu exemplar hujus libri quaefivit, tandem iUud
ipfum nadhis, quo ufus cft LVCAS HOLSTENIVS in ador-
nandaeditione, quodque annorum odingentorum aeftimsH
vit. Idem coUationem inftituit excmplaris fui cum GAR-
NERIANA editione, ex qua nonnulla llipplevit capita in hac
cditione omifla, eaque parte fccunda tomi primi Mufci ira-
lici pag. 32. imprimi curavit. Pcrvctyftus ille libcr majorem
- - fim-
DE AUTORE HUJUS DIARIL ^
fiinplicitatem, tnodeftiam ac humilitacem Curiae Romanae
fpirat, ac quidem in librp Caeremoniarum deprehenditur :
ftylusque prorfus diverruseAabillo, qui fequiorixvoinvaluit.
Exemploe(re poterit relatiyo, de eleAione Pontificis ad Prin-
cipem, five Imperatorem Conftantinopolitanum, quarcapite
fecundo, titulo tertio legitur, in qua prxceptum]Principts
de ordinando eledo his verbis (ubmifTe foUicitant : ideoque
lacrymahiliter cuncli famuli fupplicammj ut dominorum pietas
fervorum fuorum obfecrationes dignanter exaudiat^f^ conce£apie*
tatU fu(e jujjione petentium defideria^ pro mercede imperiifuiad
effeSum de ordinatione ipfimpriecipiat penenire, Idem jam ob-
fervavit BALVZI VS in notu ad Anton. Augufl^ quando fup-
preflfac editionis rationes hariplatur : Fortaffisy inquit, quiaifu
initio nimium multa circa eleSionemRomaniVontificis triiuuntun
Imperatoriy (^ Exdrch^ apud Ravennam commoranti. Et antc
eum LAVNOJVS in variis epiftolarum locis, quacTENZE-
LlVSxn fchediafmate de natalitiis Epifcoporum^ exercitationibus
e)us feledis infertO) repetiitydeincarcerataRomanahujuslibri
editione conqueftus eft. Catterum hoc eft antiquiftimum
Caeremoniarum Romanarum monumentum, cujus aetatem^
graviflifnis rationibus fuftultus,ad(eculum odavum, & vero^
fimiliter ad annum DCCXIV. retulit eruditus editor, ufusin»
primisilloargumento, quod inCodice fiat mentio literaruni
adExarchum, quos conftat anno DLXVIL inftitutos, & anno
DCCLII. pulfos, itautneceflefitfaterii coUedlum efleeotem-
poris intervallo^ quod ab anno DLXVIL ad annum DCCLII^
efHuxit. Neque huic conje£lura^ obftat^ qupd in profeflione
fidciexhoclibro dcfumpta apud IVONEM CARNOTEN-
SEMy Pontificescum fuperioribus cecumenicis conciliis, et;
iam oHavum^nonofeculo habitum,fervare promitunt :haec enii^
facile addi potuerunt, pro more librariis exfcribentibus talia
communi & folcnnL Praeter hunclibrumdiurnum) memo^
randi quoquefunt ORDINES ROMANl, qui dedivinisec*
defiac officiis & minifteriis, per totius anni circulum agunC|
; alquc
392, DlSSffRTATIO PR^ELIMINARIS
atquedeProce(fi6ntbu$)Celebranone aii(&, ejosqtl&eofficU, ac
librorunii qui inRomanaEcclefia leguncur, orationibus^ five
precibus cujusque fefti, ritibus ac caeremoniis, cuique raini-.
ilerio aptiS) denunciationibus quatuor temporum, dedican-
dx ecclefiat, eonfecrandr Epifcopos , benedicendilmperato-
rem ^ Abbatem ^ & aliis faujus generis tra£tant. Diverfi^ a di-
verfis autoribus, diverfis quoquetemporibusprolati. <jE«
ORGIVS CASSANDER primus typis excudi curavit ORDIr
NEM ROMANVMjColoniae^annoMDLXL f dem prodiit cum
variis de dhinis catholtM eccUfie nffficns ac mtntfieriis , cura
MELCHIORIS HIDDORPn, Colonia apud Genvinum Caleni-
uniy f$ hndrsdes ^ohannis Quentel^ anno MDLXVIII. Receo-
Cior & locupletior eft cditio GEORGII FERRARII, anno
MDXCL RomacexcufayacGREGORIOXIV.dicata. Omni-
iim tamen m his fcriptis edendis lludium fuperavit MABIL-
LONIVS y qui tomo fecundo Mufei Italici^ antiquos Ubros
rituales, plerosquenondumeditos complexuseft^quosbene*
ficio.illuftriflimorom Virorum TELLERII , CASANATAE,
COLLOREDi, JOHANNIS CIAMPINI, JOSEPHI MA-
RIAE THOMASII impetraVerat. Huic editioni comtnen-
tariummultifariacerudirionis, atque antiquitatis ecclefiafti-
txplenum praemifity infperfis eriam operi dodtifiimis notis
ac' obfervarionibus. De aliis rituum libris nihil addimus,
icum ad praefens noftrum inftitutum ii tantum faciant, qui
caeremonias Gmul dcfcripferunt,adftatum&dignitatemPrin«
cipum inprimis & Laicorum pertinentes. Reliquor um enim
vix numerus inlri poteft^ oriumqUe nobis feccrunt Viri do-
difiimi) inillisrecenfendis occupati, quosnominafierufticiat.
Ita cnim de libris ecclefiafticis Graecorum duas fcripfit difler-
^ tationes LEO ALLATIVS, quascum noris, fupplemento&
ittjlice cdidit Vir de reliteraria meritifiimus Jo. ALBERTVS
FABRICIVS, Volumine quinto Bibliothecac graecac., quibus
addenda funt^ quas Vir celeberrimus in Bibliographia antiqua-
ria pag. 117. attuliL GVILIELMVS CAVE diflrertationera
dc
DE AUTORE HUJUS DIARII. 593
dc libris (^ officiis ecckfiafiicis Gr4scorum , Hiftoriae licerarias
fcriptorum ecclenafticorum numero fecundo fubjunxic. De
libris LATINORUM eccleGafticis elegans fchediasma Vitem«
bcrgx anno MDCCVL cdidit NICQL. PETRUS SIBBERN,
in quo imgehs copia Agendorum, Anttphonarrorumy Brevia«
riorum, Calendariorum) Ceremonialium> Gradualium, Hjr<>
mnariorum) Ledionariorum, Liturgiarum, Manualiumi Mi«
crologorum, Miffalium, Officiorum, Ordtnalium, Poeniten-
tialiumi PontiBcalium, Ritualium^ (imiliumque fcriptorum
recoifetun No viffime Theologus Tubingenfis Gcleberrimusi
CHTIST. MATTH. PFAFFIUS in Diflcrtationc Aca-
demica de Uturgik Mifialibusy Agendis (^ hhris Ecclefiafiicis
Ecclefids Qrientalis i$ Occidentalis veteris f$ modema yTuhingx
M DCC XVIII. prctiofum horum Scriptorum thcfaurum cx«
hibuitr In Gallia inter plures infigniter de hoc literarum
genere merims eft Reverendus D.EDMUNDUS MARTENE,
qiii editione infignium mpnumentorum praefens Sc futurum
feculumfibimultis obftrinxit nominibus. , Viro huic dQftis-
(imo debemusvaftadcantiqui$Ecclefix,necnonMonachorum
rittbust clegantilfimo ordinc difpofitaopcra^quxlaudibus tia»
ftrift minime indigcsit*
§. XVL Tantuseftdifciplinadc GEREMONIIS Ecdc-
fiafticis ambitus. Romatia igitur Curia', quz illaruntmagi-
fteriam fibi a pluribusfeculisvii\djicaretentayit,abexperienda
^dicit, cautiu^ in illis formandis ^tque fecretius in tradendis
verfari. Quantam huju$ rei curam agat, non folum cx eo pa*
tet,quodin illaCuriadivcrfiCEREMONIARUM. MAGISTRI
in magnificoceremoniarumminifterioconAituttfint^quorum
Qrdinariec[uatuor in Pontificis aula hoc munere defimgi retulit
LUNADORO in rektione de Curia Romana Italicc fcripti^ ac
Romat anno MDCXCVIII. publicata: verum etiam docet celc-
brisCONGREGATIO RITUUM^ a SIXTO PapaV.inftituta,
cujusofficia refcrt CONSTITUTI6 LXXIV. difti Pontificis,
Ddd quae
394 DISS^Rt. PRiBLlM/ DE AUTORE HUJUS DIARII.
tfax lcgitur in BULLARIO ROMANO,! pma (ecundofdg.^fy. lut^
xlla vero non uldma funt» ut libros de facris ritibus & ceremoiiiisi in pri-*
misPONTIFlCALE, RITUALE, CEREMONIALE,proutopuf fiierrt,
reforment&cmcndent» utRcges&PrincipeseorumqueOratorcs» alias*-
que perfboacietiam Ecclcnafticae^ad urbcm,curiamc)uc Romanam vcni^n*
tes pro Sedis Apoftoliot dignitatc honorifice cxcipiantur, cogitationem
fufcipiant feduloque providcant: controverfias dc prxcedcntia in pro-
ce0ionibus aut alibi, caeterasquc in hu)usmodi facris ritibus 8c ceremonib
incidcntes dtfficultates cognofcant AftquicquidRomamoliatur»prae-
tcrierunt illa (ccula, quibus fupremi terrarum Principcs bonorum fuo^
rum mcnfuram cz loco, qui illis in Pontificis capella aflignabatur» )udi«
carc volcbant. Hinc non (ine voluptatc libros illos ceremoniarum» nec
ooo Psaria euriat Romanae legimus, quae principia atqueregulas illo atvo
obfcrvatasi mnltis doccnt cxcmplis.
$. XVIL Talia, nifallimurt.fappediiabuntiUafiragmentaDIARir^
a PARIDE dc GRASSIS confcripti» quae jampublicae luci committi*
muS) quo rcm iis non ingratam a nobis faAam eflc confidimus» qui ftudia
iic cognitionc Ceremoniarum & rituum Curi« Romanae dcledantur.
Quamvis autem illarum aucoritati rationc publicorum inter Principcs
folennium multum dcrogatum « neque facile quis credidcrit ad offi-
eiiim Romanat curiae pcrtincrc, ut ab ca honores & dignitatcs Principum
libcrarumquc gentium difpenientur: noo tamen prorfus omni utilita-
te caret, hanc ceremonianim difciplinani in antiquo fuo habitu coih
fcmplarii indcque non p^ucas crucre obfervitioiie^ quae origiocm mal*
tarum rcrum noftra aetatc adhuc obtincmium dedareot. Facilc cilct
cx illislibris integrumCcrcmoniarum Syftcma ddincarei &quam ien-
tcntiam^plexa fit RomHna curia in controvcrfiis praecedcntiarum fi-
tnilibusquc » qu« intcr ChriftianosPrincipes fiepius agitatae, cnarrarc :
Scd haec ad praefens inftitutum minime faciunt, & forte alio tempore
& loco commodius ficri potcrunt, inprimis cumnovam LIBRI DIURNI
Dcc non CEREMONIARUM libri edfrioncm racditcmur, variisquc ob^
ftrvationibas multofttidio colledis illuftrare, faAa ctiam divcrfi>rafli
ftemplarium inter fe coUatione» eam brevi , cum jasn omma
prelo paxata finr, exhiberc nobis fit
conftitutum»
EX-
/ •
EXCERPTA
, EX
PARIDIS DE GRASSIS,
imSCOPl PISAURIENSIS ET MAGISTIU CEREMOMIABXJM:
LiEONE X. S. P.
DIARIO € URIiE
ROMANiE,
A» ANNO MDXVIIL-USQUE AD MDXXIf.
Qil9 *^ IIOC MUNERB ABDICAVIT
OPUS
dUOD PLERUMQUP SUB TITOLO
GEREMONIALlS ROMANL
CITATUR
KUNC PRIMUM IX MANUSCRIPTO
EDITUM.
fi w ^ "^ ct? «y ^ ci? fjjs ^ "^ M» c^ <^ "^ ^y ^ ^^ ^^ i^ f^ i^ T^ ^fti^
■S^llil^llilSlBllliaillB^llll^Hls^^lB^lB
CONTENTA
DIARII FARIDIS de GRASSI&
Ad Annum MPXVIII.
L Rixa Paridis cum Oratore Htfpana Epifcopp.
2. Creatio quatuor Legatorum.
3* MiflTa in anniverfario coronattonii LEONIS X. pro
anno VI.
De pnerogativa Confemtoiruau An Duces & F^inclpes Ro«
manos prxcedant?
4. Mifla Dominicae de PaflQone.
lites dt praEcedeixtk inter Oratorem Rhodianum & Fefra«
rienfenu
jL In die Palmarum. RecefTus Legati condu Ai a collegio.
, €. Mors & funendia CardifUfUf de SaulU.
7. Sabbato in albis.
^ Accedente Legato, fufceptaro legationemi ceffat rota.
k 8- RccefTus trium Legatorum.
(9. Mandatur procedi ad privationem Cardlnalis Adriani.
Procefliss contra Cardinalem AdrianL
10. Creatio akerius Legati ad Germaniam) loco Cardinalis
l Farnefii infirmi.
I II. Confecratus fuit Cardinalis in Epi(copum.
12. An novus fpecialis Legatus in unam Provindam 9 in qua
eft alius generaHs antiquus Legatus^cedere debeat an«
tiquo, vel non, & quahter?
Competunt de pnecedentia Cardinalis deXucemburgh & Cat«
dinalis S.Mari«.
13. Rceeflid reverendiflimi Domini Legatti Cardinalis SanAi
Sixti, ad Imper^koriem.
14. An Rou ceflet in difceflfu Legati & quafitcri
Ddd 3 is.lti
39«
CONTENTA
15. Ip vigilia & fefto Corporis Chrifti, Papa prsfcnte.
16. Renovatio capellac papalis in die S. jQannis Baptiftae.
17. In Vigilia & fcfto S, S. Pctri & Pauli,
An Subditi Pontiiicis posTint 'Legttos ^cte inattla pontificiaSt
iH* PrivatiO Cardinalis Adrianl
19. Baptizacus eft filius DiQ>oti, pracfentibns multis Cardina-
libusy&quare.
Locus Difpoti inter Ctadintles aifpatttiir. Cor Pontite cm«.
pater cflc nequeat.
20. Matutins in node nativitatis, abfente Papa.
21. Mi^Ta in die Natalis* \
ReconcUittio Pontificis cum Ctrdintle S. Geoxgy.
Ad Annum M D XIX.
L Rcdintcgratio Cardinalis S.Georgii ad votumintegraliter
& confiftorialitcr.
2. Pro Maximiliano Imperatore elefto mortuo Mifla exe^
quialis in capella Papx.
An otatio fiinebris haberi posfit in ctpella Pontificia?' Aa
Mifia a Cardinali baJberi debeat? Aft coronatiolinperatoiis
neceflario Romte fieri debeat?
;• ElcAio novi R£gis^omanorum& rmpcratoris.
Anlmperator teneaturPontiflci notasi fitcere eleftionemluailli^
4« De oftcntatione betitiS) pcrPapam & romanam curiam
fada in crcatione novir
5. Rcditus Cardinalis de Campeggio ex l^atione fua An«
glicana) & confiftorium publicum.
6. Mors fororisPapaei vidclicec DominaeMagdalensei matris
Cardinalis <7/^.
7. Mifla in vigilia nativitatis cclebr^ta.
8. Qui Barpnes procedente Papa ad capellam inter Papam
& Colicgium ire dcbcanti aut ubi.
Locus Principum prcfenttum.
: 9. In node natalitia matutinae abrcntePapai &nonccb5^
brante in craftinO| & in ^o liab^ot veniat ad eos 8c
quidageret»
€04 la
PIARII PARIDIS DE GRASSI& 399
10. In dic Natalis mifla major, praefcnte Papa non cclcbrantc
Confecratto & donatio fpathae bcnediftab*
tL In vigilia 'cifcumci(ionis & mandante Papa, quod nulltts
unquam Earo ad gradus folii acccdat aut Act.
AdAnnumMDXX.
, h MifTa habita dic novi anni.
2. In vigilia Epiphani«.
3. In dic Epiphanix.
4. Baptizatur orator infidclis Rcgis Numidarum.
5. Connftorium publicuth pro Cardinale S«Mariae in Porti-
cu Lcgato cx FranciiL rcvcrlb.
Receptio Legati ex Galla rcdevntis.
6» In dic pyrificationis.
Diftrlbutio candelarum a Pontlfice h&t^ Frsroga^va geAe*
ralis humiliatorum.
71 ./i> Dominicfi de Paffiohe ; feftum ammnciationis (^ profeai§
Pafa ad Minervam.
g. In die Pafchatis VIII. Aprilis. ^
9. Vcfperaein Vigiiia Afcenfionis & mifTae in dle 1520^
Dux Albanis vult federe apud Cardinales^ Utrum mi£Si dr
' Epifcopo Cardinali» an Prcsbyteto celebranda,
fo. De Proccffione in dic corporis ChrifH^
Lites de prxrogatiira inter oiSdalcs cqricRomanc
f K Confiftorium publicum pro obcdientia Rcgis Scodx.
Dux Albanie, tutorlUgts Scotiae, orvftat fedi pontificic oBc*
dientiun : an cum Gurdinalibus ledert debeat.
12. An Papa in Confiftoriis & congregationibus rcfpondcrc
debcatpcrfeipfumOratoribus proponcntibus, ficut
usque modo: an verd pcr interprctcm ficut mos eft
' aliorum Principum ChriftianoruoL
13. DcMiffaS.JohannisBaptiftac.
14. De dignitatc, officio & prisdidione pi^dfc^i urbis^&qua*
litcr & ubi invcftiri dcbeat.
15. Mifla in die omnium dcfundorum. *
Lites intcr Legatnm Ducis Sabaudi» & L^fttlimDaeisVenettaniflW
i4 Mors Cardifialis S. Mariae in porticu*
i^.Itt-
400 CONTENTA DIARII PARIDIS DE CRASSIS. .
i7f IhgrclTus ExcdlentilCms Duciflki olim Mediolanenfis,
nuncBarrenOs*
AiiCardinalesDucii& Q}>viam Iredebeant? An.LegatisGtiikreis?
AnDuciflk intrare posfit capellam papalcm ?
Ad Aiinum MDXXI.
1. In die annnnciataS) qux vcnit intrahebdomadamfimftaD.
Controyeriia inter cubicularios & Equites S. PctrL
2. In fefto Afcenfionis.
An Gubemator in mantello rofato comparere posGt.
3. In fcfto Pentccoftcs.
Rit^s ex alto dimittendi eolmnbami abrogatur*
4. Reformatus ordo proce(fionis corporis Chrifti.
5. Ordo Proceffionis.
6. Mors Cardinalis S.Georgii, Decani Collegii, Galncrarii &
Epifcopi Oftienfis.
7. Sex Bpifcopi jurarc tencntur rationc fuanim Ecclefiaruou
An Cardinales Epifcopi jurare tencantur,
({« Camcrarius novus deputatus & acccptatus.
Inveftitui^a Caiperarji. ' ' * '
^ Jurarunt rcvercndiftimi Cardinales Oftienfis 8c Sabincnfis
Epifcopi pro Ecclenis fuis.
10. Mifla folennis indic aflfumptionis habit^ proptcr ferdus iiun
tum intcr Prcsbytcrum Joanncm Egypti atquc Indiac Re*
gcm' cx una partc^&PortugallixRcgc cx altcra, contni
Turcam.
11. De infirmitatePapacLconisX. &fubitacjus convalcfccntia.
12. Captura Mediolani & laetitia fadla per Papam in curia. ^
13. In dic S. Andreae mifla in prima Dominica de Advetitu.
14. Mors inopinata LeonisX. cjusquc cxequix.
: EXCERPTA cxDiario PARIDIS dc GRASSIS 4?/^-
mmMbXVII. apu4 MABILLOR in Mufc9 liaUco
TQm.ILp.s!7-
*
DIAKIWM Pl^RIDIS GR^SSmSAy^
RIENSIS TEMfORE PONTinCATVS;. .^
LEONIS X. \ ^ :-
Anno I5f8r Mcttfc Februariu .
I. BJxameifcam Oratore Hi^^^ EpiJcof$ ;
• fupfir nmnuOis Ahufknihusejut. ^ \^
Dlebui^pratteritis cuni vidt(rcm iL P4/r^ Z^Mxri^y^^^LefuasHiip
PETRVM, Efifcopum Simufanum^ "^^"^"^ ^^^^ttdS^SiS''
»««!, Oratorem He^^ftr fH^Aniay pcr urbem e^uftan*^^
. tem (ine capellp j^pifcopali, & cum niahtellb brey|
jtotalftdr ante ped1:us aperto^ fine etiam capuccio latp hurpcf
rali| ac quod plus eft| ducentem Tecum duosi EpircQpos pb(l
fci tanquam duos capellanos^ & quod muho oiajus e(C , n .
quaiido cum Cardinalibus dnobus in via efret^ pede(ler vel
cque{ler vOlebat frc terdus^undus ct^ duobus inis (^rdU
tialibus^ quod hon dec(itVf& aiiqui Cardihales 6k hocmc^
cum cohqucfti fuitfenti dixj primo placide^quod noh rite id
faceret, prxter eai qux fupra.dixi} fe^omnmp admohuis^
femicumpon curavit. Ac^cum ^um iterum in via inve^
j^tlTem^fimi^vi me atite confpieid^ Cardiijrl^um ^uorum^
Cum qtiibus ipfe erat tertids iirl^a jundijs duobjus Cardinaf
I libuS| ut (Ic non pro(ifederetit| fed junior ex cis e^fet in (Iniftra
(entoris: orator vero, qui oon erat in gradij par eisdemi fe«
quer^ur eoi poft tergai (icut alii pratores PrzIatL Ille .^ . .
ftutem Oratbr dei^atalbperbia non voluit (equi| fedr ivit. ad i .
dextef afn Cardihalvs feniofiifj qbo^ ^dentes omnes riferunt^
& irrHenint ipfum., ,Ego autem, cum effem in Caftetlo
cutn Papai & muitisCardinalibus'ibipri(entibu^, tonqueftus
fiim dc^hoc Oratore%!ai(n lllij^erboi ut atnbireti par e(le Car^
dittaHbtii in via: lpfe'am%m inuttV magif /audiente Papai
& oninibhsi conquerebatuf 'de mCi qui tafia fherim auius,
6go refpondi| quodji R/it (kui ferfinaliitr in Miiquo derogarei
Eee IdMh^
4W rARIpIS DE GtjASSK PIAi;tIVM CVRIAE ROM.
U4J€fiAufidi& J^JbHcd^ ipfum mrmttm^ fS mmpkm Om»
uremejuf. Et cum Papa intenexiuec caafa$> quibus mocut
' €ratn;tcirbs^eft, & imppfaitCardinali (andx Critcis Hi-
fpano, m cnm placidcidmoneret de obfervandis ritibus, &
QfibnsRomanit Curiat, & ettam idc parenda mandatis ma»
gii^i, <{ui iR)r\ nifi,^fta & honcftii n»QO€t. Scd. illcf Ibicfcm
hoc ad partem audiens>.muItQ> m^is {Jafuare contra me
^ ^coepit a longe & akc, a mc quacrcns, ^/y^ jigo effkpr ^Hi *^
*! laii/la/km. E20 benigne refpondi^ tanquam £pi£:optim e0e
filium> & fcrvitorem fuum^ tanquam Magiftruin, CcrcmQ-
niarum cflTe Imperatorcm fuum^ qui Hbi impcr^rem> ctfi
iion obedirct» impcrareih Fapae ^ univcrib Scnatul» ut iU
liim vct ajb^ciant de Curia, Vefl corrigant it^otcptia fua^
Ip(e fut^junxity vetle (cribere Regi fuo dc pratfttmti<;rhe!cncar
|k cgo, ut priut^ audiciue Papa,, refpondiy me ctiam faiptup
rumde fatiiiratibus fuis, quia ncc ]?apatn>.ncc CardinalfSt
iiecfe^ipfum atftitnet ii^ vltuperium Regis j & quia i(^ qu!i(|
f enfcf niitfari^ Papa impofuic Cafcii^ibus^ ut iUutn rncrcp&^
rent, me autem tnde licctitiarencV nc habcrcm verba cuoi
nio, & f?c difceHL Mox illuc rcverfus^ & pctii a Papa^ aii
fux Sanditati jdtfplicuifre^, quia itlum porrexi v & l^apa idc
Ihudabititer commcndavik) qui animole Axcrim > & quodi
luic ipfc faciet bthnia hoca Re^rdc honiinc iftotam fupcrbow
\\. Creatid Lfi^atorum qu^^
^ttittt^ Dic Mcrcurii 4/ ^l^rtii Yi^^^n^xt^^^ C^nGdloruiii^
ck atawpeci^ g^jj^i ^ ^ vocato dj?it, qixalitcr lijodufe propoticf^ ,& ^rWB"
itttciidib^t LEGATOS ^u^friir I)^ tAT^RE fu« Sandicai»
ad' diverfas tiacioncs prb e^pcditiotic habVt)daco«ti^Xucf^
i&nomfnavft ebs quatapr H,c|fc}fluni^.'Ht j^oi mffir^ijaf/jf^^
fopei; a^cndJsj & lit Falaanbs s^t Qviixtt^^^
k:o\ tegatos cond^ucdrc dft^crgpt^j^^^j^arcro foptt ageadisr
ipWcrtith iiipe^ cquit^til^.e ^£' ModudUohc ipf^^^^
toruiB
; • AD ANWtfM l«-l>XVW •-•^. .■ 4:^1
^ I ■■ I ■ l»l I ■!-..■ f T I- li-i-i ---1 W I !■■ Iflil ■ -.
«oram ad «dcf fim. Hi -Le^<^i (dcruMi-X^ardhtd/ifJe CAM*
IPEGGIO ^dKegem ^«///«/Cardinalis AEGlDIVS W CMfb^
JkumKegmHifignUffPi&ttigiillHi^CardinMiitik^fXflBS^ ,
ad lmp«rat«r*m^ €srdmaikSf^iCT'l& MARiAE IN K31li
TlOfad KegemBmiakt Et cuQi' diceremPaps/qttareesfiirM
DOR iaceret^IfMn Legatttfll ad Regem Hungaric & ^onfci ,
fefpondit mihi, ^nod ib» c(fet ^^lardittaii^ Strigoniet«(it,^ut Lei-^arAidh
gatas ddftinacm fam ditt-«if ipfo fopeir hac miteria< ■''*pKit JSSl''**'
civi, per ip(um^StFigoni<^ra'-non'i^ utiremrXegatiJm^
^ia cuH).^ db-4iatkme;' & tanq6afn iiegit Hungarix crea^
«ura, aoo^fe gerit taitqitam Legatim^ fed tdXi(\vtvnC$ipetkmiik
R*gii:xaxia cuin debetet efliB tftn<iuaM Legacus ApoftoKci»
Ifii^a Riegemitiori (blum non cft fiipnR<^emr, fed fiffiiikJi
&«« pfifMi^ Regi dditot^ taoquftm^nOrv^'^';<Miflto
cjtti, qu£i iavanti manus R^i mSAkSltki&^^^iayit, ii^'iififll
pacefQ.4(librumvvmOd. tiqii d^^i^%(r(B^' £j|ropfdi|» in £c|ttacii|ii
his & in^iliis ipfe i^atus.^^trahit MP5>^ fcdis Apoilolicae, Pg^y.*^*
£Un^t . fic f apa n^poadit , qttod hoc id^M«|dlifibilk " j^' ; ^ ';
altts ^ i^4!trig^»j!Cardi04/t'mff^lt4ti q«lt;fc«B«icltobtit' ,^^j. \ ^^
cwif . h^t(») imo cum: de4f$ore 0i4fs, ApoAoUra» ^ l^ttdd . • - • ^
illj;e$9tqialeW,parun;>jp0tt9Pl:.9C<^tus, & ptfe^M» '" "
matus, «lide volehat providgre^? . fffwfnv 4ixl ixroinn fol^
fi Sandttas fua eciam illuc deflinarct «num Pradiatutn 4tatif
quam ]Su|icii»rV) <|vi iimvd oim L(egat9>pfoyid.«rec, ut Rcgeik
ilU dupj^Vfitifllmi venifct^t lad. ^ifeditio»9n iftate 'COtttn
Torcas; 8c Papa mttii refppndit, qipMl iiOAf 0«CHdfthis ^i*^
bos Regi)>W^ubttandum, ii}uig^fr quqdd»? ^f^ ittter<
tirpafii^erajpVdht MriViVBr^^^a» run^^^UiSgfefi^lti*.
fiie(L"" ' ^" '• ••' *"i-''J' '• ■ fi' • "'J-^» '■'!•-■ ^o-»"'»
Ecc 2 Na»
.J.1 ■
-«^'. il»3101. {*
^ PARIPIS PR .Gil^Sa«6 PIARIXW CVRIAE RO.\f.
^i Natn jprtiDO in Palatto ad Cainefas Aws 4udtis eft C«fv,
j^«4/^ SANCTAE MARIAE iN PORTICV, idcft,ad
^na^ffiA^ (caUcmir, & ibi.orquliatiM «ft Cardinalest &
)i(iecnwjti;dicevefKKi^>Ll^to«^Q«4(d>ere io orcUQe lcg«-
/^Affyfin» &.n«iBk in ordi<tf(%ir€Qpprq«R,(^^
lU prifno ^ pfkiuu eflet, qui iret ad ImptfaHftmy Jetmidut-i
. (|ui iret ad Rcgem^ i^»«M, rrr/Aiv, qui iret ad Rcgeoi i/#-
JfjMi*'^ uUmtu^ qui ire^ ad Regeni.^/i^/M, haJbtita ratione ler
satipqiim, ad qMas proficircsbancur « & doq habita prdtnis
ipforutnratione. Tatnencgp non-volui ni& rcfyicere ai
j^x61ticm^^U9iffiC/ir4iiH^i*sfidtn$^^8t Gc {iitt bene fiidutni»
' Pu^t autem fuerc ad ardes juxta commoditatem ipfarum
«flium. Primo enhn SANCTAE MARIAE IN PORTDCy
\ai^^^04 di^dp FARAl^IVS^ tum CAMPEGGlVS» «Iti-
fiioAJ^IDlvSv AJ;i%iii; aliM,
• - : ' ' III. Miffd /in jiinm^erfario CorQnafmiir
\ ;,''-' ., -LEOHJS X.^rf 4»»« ;^/.
««pnn»gttt ,ln hac MtfTa COM$£kVATORiES nolucruht cerferc
);j;J^«Jj[»*Ood6RAyiNAE; quia dicunt,Bar6ne»Roffianos fubcffe
ft^riffcipM^^ti^^^ov^bo^* Reipondi ego, Cardinales Romanot fub^
Romaiwsfnt.«fleConGRVaforibut,<ilecefle eft> ' Dixerunt, de Baronibui
*^"*^ inteUtgi 4ebere. Refpo»dl'IWrtffti, hociutique verum; cx-
ceftis DutUiUi '^'Pfsft&9, (f-Gonfaltnel^ 4C Cspimue» Ec"
tttfd, 9t fimitibctt. Et cnm adhuc mihi tion credcrent, con*
fii|.ut Pipaf, qoi< apeftP-'|udicio arguit Coofcrvatorcs, ut ni«
Mfttliiiilta arrogeilt^* matidavitque, quod Bn* effk fipm
€4H/hniditrtfffr<}tttMt^ >• > . >! i •
-r.'. ; :. jy;. /„2^p PbMc^de P^om.
xjtetdepraee- . ' Ycrha attcVcatoi]^ fuc^i^nt iotcr Qratorcm RHODIAr
SiSSL W" ul^W^^WW^m^^^^^ ^^^ VOluit Cfr
SMmmm ft j^. oi^e Jvcrran<ti.u^)2f; P^^^ fo me^^^cfptjpiens dixit, ut eam,dif-
rtritnfim, fcrctttiain ^ fenteotiam diffinirrai.^ ^ iUud elcvatfi voc^
.. 'r ^. dixi
dixi /{^A^W| ^ucxl atti ille omiiiiiD pedercti omqiiam 4s«
giiiori) aijit ooininD acc^eret, &«pfe vellet tnecuol de(uper
contendere. Dixi^ quod non eflurc Vatpry fed CameWirkn
UiifffifitJ^c^mirkmSmtrktS^
^nfs in A#i«f«t^C4(iffyit,^ fi&.«MW^t 4C.^> 7 Vffriin-
tameo dixit pofteai quod vjolebat aieUuft inteUigpete a loe
caufam decj(ioni$| & obtuii me diduruiD iterumi prout )am .
dixeram. , V r r ^ i
Pdil<Mt(ram Papa revtfrrus ad leA^im psUHamentl, exu^ Dh^iffiaf^
tusque othnibus paramentii, circumftantibiis^in' gynm^ Car* **^'*
dinalibtiii,& ante Tchjibenf^trtiQ^m^ imef quam^&^Fapa^gAlii
llexd Kti^tnSlifimf^ CMrdmgli de FARNESIO^^'2^/» sd Cd^
faremi jfegit et libro, Atmphonam, Pfalmfum' & verficulos, at
Orationcs confuetaS) ic ille ofculatus manum, pedem iciik
Papi abiit^ do^uia Cptl^ipJHl t>ort$u% quae cft anto Tur- ^ y\ .^.^ .,
riooemr pUt«l^S»p<^ Far%.HhXtiBiEO:a egpC^rcfinidi» -
piculatitf itfft oiiiiifs ^fifi^o» Cardipales^ & 6c v$le di(ft9
^biitverriis.O^^MAr^js/itfJkfi^. ^ Alia.nt aljas» ^. ^;
VL Mors&TFmeraliitCardtnalt^^
t>fe Lun^ X^ VIIII/ cirif j|, folis occafinp, tandem infclix Oarainatis de
Bhmmn.V^ Cardinklis de^i^lX^ mortuus eft, qui poft^"2f J^"'^'^'»-
CarcerationemToamy^k leoMpriY^tjonem^ ac multarum pe-
Cji^aruin foluttoncm usi^ue UMdo ipfirmus* fueratj 8c quaur
dc^iie diAjasimQrtuus, & quandoqye viyus^tahdemfcquievit
jiii pac^ Qupd ^a ipteUigens non prius acce(!i| quantunT-
cuQ^ue pluries & inftanter requificiis ab affinibus» quam ac-
ceflC^dqa adBapam, & intellexerim , an placuerit, quod de
3* ^jfb Icpeliendp, & hQnpriQcc^ac folchnjier id fa;:ercmiquo4
ealns (olet. ^£t !Papa in me cdhverfus, quali admiratu;^
quid hoc peterem } Petii cau&m admiratiiHiis hujusmodi^
Eee 3 ftrur- _
4»6 PARIDIS DBGBASSB DrAMVM CVRIAE R0M.
&/rurfiu Papa a oie qiNefiyit, ipt»e ktcfmrtmt d cm/k me*
dtdfiMioim^ cu(n ipfe iamp nuf mihi^uKrit, «piodfi contiit*
gM huQC mori, qnaa hoiiorifice fiuriam eom fepelirij. Rot
^OYjdi» me id qjoidem rreGordart:, fied - tum Jtmhwk XIL in
difi^ sansfnks ^d fifiterit iforMrs m ^uobmtate ft$a
circa iiberationem ejm, Nam quandoque diaum eft^
ctfe liberatum acrefticacnm voto, incenrentione folutionii
pecuniarum multarutn^ & qtiandoque didum eft, afperios
multatum, fici^t ego etlatn. Tathtam habeo opinipnem &d-
cndi. Itaqdii rte^i* rifitm difik; Zt. mi^i -impdfitnm , ut id
CBtequcmf q»0d dc aliii Cardtnjtlibus defimdii G^let» quod
&.ff ctift omiiibu* ^.per omnla, ut alias, licet pwfciui pro-
pcer^y^^afli-liaeredicf^cakpnmfracres & affines ^cpbanc,
qi(|iL^(»i.aaip|n)^ fupeTrae ad vi^um^Qornt^f . .Cardin^lef
«£|fiier9jacjQXX>! ^ DiandatuKi fj^nm ell parce fratruoi
WtxOMdiutSi,-'- i- BoheDEusl^ qiMVidAft^linoftrUff lcculo«oftrol
Cardtoalis <l« ifte>S2^li^NEmJ^^ ^oriktlniiitidt SiHfi&^ >)Mtf^hiti^oam:
Car^tftalii ^lft^VTIO, Sehei^YMlkr ncfpcr ftranguUtiai
ac aliis comp<licibus, rion cCdebit-aUcui its fa(&i &;pottipa(
^gr»??,^?«>^^NIS,qjeR»;in deOfeftum
. . trum fecit Papam, & ex illo in tanta fuperbia crev;it, yt ipfe
'., Pijjifibi viiieWtui' erro.;/;"tiiiieh quii Pa|«[ %%tj nQA.fortc
v- f ctribuit cTijUt Ypcrabat, verl^s rfl in uhionetnft, &voiaitPa-
pam vfertei^are,- ic in maniboi FRANaSC!' MARIAE Vrbii-
Inatii tt^aderei \ipfe'fuit rfa(dit6$''k;tarcBf^tu«', a<i piivatt^i
iCaramaiatu^.bt y&/>r4/4/<W Yuo f(kq fcr^jt\ di^'taj6detn- k»orr
tuu$ infelidtcr & fep'i^tus';in 'J^ccJefya' ^aH^''^bin«, iqjWi
*ab' inttio' il!um titulum habuerat) l^cet nunt efl£t.fiiie'tkpl6;
^D ANNVw vLtyjmm ; :^ i 4075
* ^ Vii. ^ ^ ^
'-. SabbW rrr ^VlWf Pipa' multo chius folftqrparaWs^vi^-^AcceJeartite.
iitad Miffam/quiadiccbatur/qudtfd^ Linijs prcwifha, ^us^SJkttJ^^
effct XII. Aprrlis, Cardinates crcs Lcgkd acccfTor?. - 'Dfxi Pa-^ein,ceffacRo-
paei quodca d\e/S/et cefJtre Rjoa^^^^udndo urnu Legafui^dctif^^^^^ «*«•
i/// 4i infigntm Legstionem^ prgferiim extn lialiam^ ntrrjc?" *
autcn[^5)Qia\<pii3tiiQt rVceflVrr^ifii; tann> fortjiUs iic)^j(^Rota
ccflarc. Et cum P]^pa fupip hoc^^dli ^dubitarct^ rerpondiy
hoc idccQ fcrvatun^ fuilTc pro SandHat^ fuAi^qui^i^ crat
CatdinaHsi .& fuit Lcgarus BoaonicnGs fiib Julio. Et jtupiCf .7' . '- T
tncnior ^^^» ju(Ik.,mil^,^^^ praffcntiti^ .4. . . •
iritiipa^cn[\/quodj5{ fc«V Hcct c^a dixcrim/quod iyG ,qiii*
^cm ircnt.ad Rotam>.&.quod ipHs ibi fcdentibus i^ tcmpor^
tnittcrcm unum Cubicularium P^pari qui, Ggnificarct cis^ ut
j^dla CQncIuGone caufarun^^ qua$^i)tcr fe prQjppfui0cnt| noti
^^i]te1P^;u^^*^"i*^^f^^ cxii;^t fiApUcif^|',.&:adbciafcn^
tcgatbs, quodl^apa a^fculravit, & apj>ro][^Y.it Ycrum D^
canus Mcrcurius dlxit hoc c(fe in danihumy lcd mclius fore
0 ommno Auditores non iotFcnt Rotam proptcr expenfas;
i^uas cum Advocatis & pf^ocuratortbus facerent litigantes» ,
EtficPapababitoconfenfu Cacdinalium^ qui fuj^rantAudi^
tort%;prfu$ Vohiit, quodADaitbrtfs omnmo ccffarifiti^ib ac* '
ccfTu kota^r prout ccffarunt, fci^^conduGonem aliam Coh&
jloriatem fadam, iide infm die TAercurii V..lddji ^ eft/im
^i^**S^\ , •...••..-.,-/... •..-,.,
, s bi *N :VttLi ^tffm4rMm Legatmm* -
*' *-Dic £««^XII. ApriHstr^ Legari ffmnlfdcefrcfunt tifMmxAvm
Confiftork^videlicet ptimus dt^CAlAVEis^itO./ecun^iiur^V*^'
& <ftm'^JitirehJT/<iu6<i «jtj^itt Ri|>eri^
«rWrbc,n6ti'cflef prdgrtffBs rfoiteripM, taiiquam Infififtusj
^fiti ac Papa, 49 fna^tuik^MHim^eiktmirei & ferp6hdtr«
••-•":'■ . J^^J^
4Qt PARTDIS DE* GRAS9C5 DIARIVM CVWAE ROM:
quAJi quod ifte non henefacerei fimuUnio fe tgrotum^ quU non
- .7 efiyfS m fne^.nuliurnT^erhum ae eo fecii. In fiae^Confiftorii
hi tres ^egati f^^genu flesi fuerunc cum lcdione foliu pe;r
Papam licentfati, & a CoUegio dudi ad diverforium foli-
tum circa angulum vix de populo & abierunc in ^nomipc
Domini. *
IX^ MmdatmfmceS dd frrudtUmm
CAriinMk A»RIANL '
Tmeriit crni* Hodie iotra Confiftorium (ut per PTocuratorem fisca-
mCardina. lem requifitus^ ut fecum incraremi quoniam me oportebat
lem Ain^.\ ^jjj. teftcm, prOut fui, * ipfe Procurator Fifcalis fimul cun<
Advocato, ^ Notario dixit procefium fuiffe executumcontra
Cardinalem Adrianum , & quia non cojnparuerar, petebac
ipfum cfuri debere in valvis aedium ejus, & procedi usque
^ ad privatiori^of} EtPapa refpondit^ manddmus^ procedi cf
iltari: & (ic cgo cum Ddmino Phtllppo fimul Aldlmalrl, &
Jbomino GuiddneMedico fiiimus teftcs.
X. Creatio dtertHS Legati ad Germaniam loco
Cardina/ii TAmESlI infrmi.' '
OcdloiKs ie . Cum Rcvcrendiffimui p, Cardipalis de iAJQ^ESIOXe-
FMrnefacttA^ gatus is|dGermaniam| prout fupra lacius fcrtpfi, exConfifforio
fiirUgatas. affociatttt a Revcrendiffimis DD. Cardinalibus rcccffiflct, &'
ad fiia Caftra divertiffet, & uti melius feordinaret, prouc
dixiCy five quod a fuis i^ pcrfuafus/uerit^uc npn iret, five in
veritatc infirmiis fuemV lartdcm'quia tkiii \\nk\ & itcr fiium
nimis tardarct, Papa hodie, quae cft XIII. ApriUt, &cvercn«
^ dilfimum Dominumt THOMAM Cardinatem San^ Sixti%
iivc de Minervs nuncupatuai,. Lqptum fcdt .ad rGernu^if^iiii
Sngahmt ^^^o Cardinalis FARNESII ^^ $c futt^ fitfitaConfiftofiOf a loto,
^usiobabitu Collcgio ad zdes fuas mxu^San^A^ Aiariam in via Jata aflb*
iffefttvit; ciatusi cum illico ego de raandat^ Pap«,.dedi inftrudioncs^
quibus
AU AMWVM M»3fVIfL
qttibiis iti fua lcgatiooe.regtilaretttr^liccc ipfe muita a
|«tiit| quai ridetn nega^iytanquam trimis exorbitamiay* ttC eBt^
qttia volebat quatuorJlf^M^me^x, qoituor,M4r/^/r//0/, eqnum
vel ChineAm Mlbam^ cum phaleris ex veliuto Creme(inO| &
ynratttm Gamerx fuae de rafo OemefinOi & alia, quafc non
liioc vt(a convenire Legato CardinaJi novo, & prcfertim. re«
g«larL Omitto quod vqluit etiam hihcxtiineitim rMtoiWi^
^ cMfpsm ad minnt de ZamieiM§ nign Aiperius^^ik intenui
4c ^smhffitia diii^ '(i non pofTet babere de 2^mbellotto fa«
vojnatioi & rubeo) ficut aUi CaedimdesL^ti ratcoIareiL
Sanai SIXTI.
tXt Rytwend^mm D. CdrdinMj poftqoam init Cir^Qw
dinalk, iiabuit ArchiepiroopatBm Panormitanttn) & qttiavo^figfr^*^
kbat^ ac vult nomisiari Arduepifiropusi & non ele&us voloh{y%iS|!^«
prtmo con(ecrari| deindehabere pallhim. Ec quidem Car-tnMs,
dinaiis de FLISCO die prima Maji ii»dofflo Tua (blenniter-
(enm) conieciaviti aflBftente me a dextriSi & Epifcopo de
&OSA, five C4ftren/I a (iniifaris feciCi quod habtiit fedem(icot
«elebraiiSi 8c qood non (it ofculatus manum poft examen,
ied ^enti & qoando obcolit poft oflTertoriumi non g.eiw
QexiCi fed (hns cuoi mitrai obtulitCardinalrftantii & in fine
obbfiQiiis oicnlatus eft eum in facie« Ego in^principio din:
Revtremii^me inChrifte paier (f D$mine1 PcftuUt SekBs PW *
ftm Btciefie CstMicMy ni iMverendiffimnm in Cbrifto p4trem^
Deminmm M^Hmu Btclefie fresbjtcrmn CerdirtAtem SMSi
JBfti tituti^in etdinem Bpifiopstem cenficret Daminetie ye/brn
hAerendagima^ e» qnebiket mMndeium s SanSffflme bemim'
ntftee tApnvite-Hcie wacnU fHi feBmn. IBt ipfe mhil aiiCNl
dixiti vXx DHO gratiasi & fuit benefiiftuffl & di^m.
Fff XIL
4iO PARIDIS DE CAASSIS DIARIVM CVHIAE ROMl
Xn/ ^» n&ow t^ctdis Legattu munam Trii
\ vimidm^mquA€ftslmg(m€rBiMsnsiquuiI^g4tm^€
deheM 4$$t$qu0y V€luon% ff qudliter.
Cooipetiiot de ^ Com dicbus iftis Papa Legatum Cu*dinalein Diacomin
pr^rDgativa SANCTAE MARIAE m POKTICV ad Galliam dcftiiUH
r^ij&c^^ LVCEMBVRGHOfive<5c-
HxaMts.Md. m)manenfis Galliis eft Legatus non rcvocatusv & Epifcopu*
r/#. Tttfculanus utcrquc ad nie icripiitt ar diffinircm^ quis eoram^
prateflcy & quis rubefle altcrl debeat: 8c rc cum mnttif m
genere ezaminatay cum ifte cafus potius fit terminandus per
Juriftu^ qoam per jQeremonjftai^ cum.ihn«eri.a fic lutis, &
de jure> tandem propqfui cafum in Confiftorio coram F^pa
& Cardinalibus XXXV, ubi rc muttum in utramquc partem
1 1 '(BiaAiitiatay cumvideretm- muldsi quod DiKomis Cardinalis
^ novus Legatqi debqret prvefic canquam ipectalis^ & adtcr tan«
^l, qiiam geoeralis debeat fubcffe (peciali i ego a fimili diiiy mie^
. ftcus crcderci nam Oratores^qui etiam Legatt ronCyhunc faa»
bcnt inser (c ordinem, & fi unus Orator fit a fuo Pirtncipie
< ad Papam miftus^ & alius ab codem Priodpc mittaoir, quod
locer hos erit illc ordo, qui etiam eflTet coram Priocipc (ho^
U non aiiter} imde ego putarem, qood Cenomaneniisy qni
dft Epiftopus Cardinalisy debeat eodcm modo in Gallta prs-
cfle Diacono Cardioali SANCTAE MARIAE IN PORTICV,
ficut fi uterque eflet ifi utbe Roma^ ex qua non eft ilierevo*
calBs. Tandem mihi impofiitt, ut otriqttc fcrtbcrem fic m«
deiiccC) ut Cenomancnfis licct (ic LegjmiSy fblum ad vifiia»
, cionem Monaftcriornm in RegooFTancfa?,& per conlequei»
ipfe dtberetcederc fcmpery & ubiqne ^oho Legato, tamen
quod io ifto prtmo ingrcflU novi Legatiy id eft> donec ip(k
Amrui Legatus bis poftc agnoTci '& videri canqoam LfidA«
TVS Apoftolicus DE LATERE, & pofiic darc benedi^o*.
siemi & deferri ante fe facere crucemi quo h€to per aliquod
cempus
AO Atywvtf Mpyvtq .4«
■temptts tnttcCardiiialis DE X VCEMBVRGO, fi ibit Baittl
oitti Q0VO tcg»t(», qtMfd ncnnudLrgatiu ctdat afitfqno ob
reverctttiam ordiaia Epiicopalis & «ntiquc dignicatii Cardi-
nalatus, acetiani ad nobiUutem {[fineris fui. Qi« dedfio
omntbtts CardinaUbut valdeplacuk» 8c Plipa mifai commi&^
ut hanc deciiioncm 'utrique Lcgato es parte-ltia fignifict-
f«mi quod & fiedl. .
JQIL Rg^j^Revenmif^mDomfn$Leg4f$C4^
Jmaiit SANCTl SIXTI sd im^Mfrtm,
Die Kfercurii, fmbM M^jij KcTereofiffiroi» Pominas diIoCis Lcgi.
•THC^ilAS C4rditNilit m MlNEHVA, fite Xm^^ J)w«r DEC'<i«i«t«n«<
L ATERE, deftinattts ad Ce&rem, fott benedidus, & leftuK''"!'*''*^
Pfidmoi fifpa eum cum verficttlis tk. <N-ation3>us per P^pam,
hciiioHicft, & deniqoedadusaSacroSenatu, noo per eam
viam, qua fuerat Cardiflalis DE FARNBSIO, id eft, per potw
tam guardiae Palatii, fiul usque «d aedes Accbiepifcopi Nico-
fieniis verfus ad Populumi nam cum usque aa eum locum
etiam tres dufti fimul (iiiflent, placuit Papae & Legato, uc
fifhiliser Senatus eb accederet, prout fuit
JlQV. JiHBjotdceJJitmdifceJfuLegatiy&qualfter,
Saperius fcrtpfi de difcefiu trium Legatorom & qualiter Nova qwefti»
Rota de toto celfavit^ hma apropofitione cau(arum, quam ded«Kotaccffiia:
nbfervatione termiiioram ) imo quod Auditores non «▼«•^^JiS!'
fuot ad Rotamea die. Qaodcum imcr Patres diceretur
dele, & praeter anti^uaai Htam fuifle^ Fapa mihi impofuit,
ut defuper providerem. . Itaque cum modo receffuro hoe
Legaco'Auditor^ ihtellexifient, forfan tit liberius vacarent,
hiibfto ezempto priom aAos de ttibos Legitis, quia. modo
i^eront ad Rocim, & )ktti tiunc ire ttokHeninc, prout noa
rjvrunt ) neque ProciiTatores neque Adi«c«ti ibfertnarunf
in caufis, quod foi« ftimis licentiofe fodom, & arbimJlier;
/ » Fff 2 Pro-
4B PAitlDIS tm GBJmS DIAIimf GVHIAE RQM.
Fropccrea ego dixi Papc, «t provkterety ne Oirta i» hocpace-
Mtor» Et fic Papa in tukUemo Coofiftorio^ iocads ad fe
^uatttor CardiiialU)ot| qui priot ^beraittAiidic<msRoc«, cum
Vice-Cancellarto, iotdlezit, qoaliter antiquitosi 8c mque
.BAodo io difceflfii Legati non ceflare deberet Rota, led noft
leneri^ & Auditores . congregariac ip&s^fiias cau&s propo«i
nere, & refolvere debere. Sed Papa folec siicfiefe unuin ek
fuii Cubtculariis ad Rotam^ & intimare Auditoribus di(ces»
lum^Legati ad effeAuro, Ot ipfiAudttorcs,qHt fiint CapeHani
Papae, aflbcient & comitcntur Legacunv ficM eciam &ciunt
oomes Cardtnales^ & iHiilo modo fiDdeoc ia Aoditttia pro-
xuiottatori aliqutd» £t cum boc Ptopa iitteUexifleti. mandap
¥it Revcrendilfimo Vice-CancellariOy uc de cetero hoc idem
lervars.faciat, & non phiSf vel minus^ & maiKlavit^ quod tn
(Cpnftitutionibus Rot« fcribatur» & mibi» iK annoceai> ^pod
f rc^erea fiic notavi de inandato fiwSan^taba»
/ XV. /» iTtgilM &" Feflo Corforis ChrifiK
:,. Pdp4 prdfinif.
Cum diebus iftisPapa argrocaflct ez fiia diutoina fiftula^
dicercturque gravius aegrotare>quam veritas cfiet, & Vcfpfsra^
^ Froceffia & Miffa absque cfus pratfentia fere pasarentor^
ccce Papa exi vit ad Vefperaa fiinnsi & rubicundusi & qota <fio»
bus iftis non fiscit atiqoa negotia, propterea a diverfis Cac^
dinalibus XXX« & duobus cantum alfiftentibus Pratlatisb Ek
cum ego proporuiffemy ut Vice-Sacriftam, qui apud akare
ledety in alfifteniiam vocarct» non voluit| dicensy ipfiim ooa
cfleSacriftam.
In die hora X. Papa ezivit, licet fiiifiec iittimacum pro
liora IX. & faAa fum omnia more folico. Ec Papa mihi ex-
prefle mandavic^ qood in mandatis quae fioocofficialibtts^ ut
yeniaiity & interfiot cumTorciis, qood addato!r,& non dilce-
dmdcfiiaGUMaiinTorciisyibidcm omnes^
donec
-\
AD ANNVM MDXVIII. jffi
^ottec' SaerMBentum expoficoni ftieric fuper altare SunSd
Petri, & hoc ideo, quia ipfi officiales dto drcuierunt Pto»
cefiionemy & ilHco extinzerunt Torcias, & abienint przter
folitum, & praeter decoreai ProceflBonis.
baqoe & io&per ego qucrelam fed Pap« primo, 4ein> littsiqcer MK
^ ViceCancellario, audientftnttiooiiiibiu Cavdinalibos, ▼i*|^'J^'s2^
«leliccft, quia Scriptores Apoftolici noo volueruntBuUas meas^pontificioc.
czpedire, quoniam ego in Proceffione, qoc fuit iiaUta die-
bus j^eriris pro expeditione contra Turcas, vocavi itf4-
pfim omosque Btg^n fuper ipfos Sci^ptores, & in di*
gniori loco $ & quia ego male fed, ut ipfi iudicamnc, pro-
pterea de hoc meo malo judido Toluerunt me impugnare,
quia non voluerunc meas Bullas gratis' ezpedire. £t quia
cgo fdebam, me benefedfle, cum ez jure Ceremoniarum,
prouc in Libro fcriptum eft, fecerim, & etiam fic confoctam
cftaSIXTO & INNOCEl^TfO, dtra prout rotnlosfc
libros praedecelTorom meorom fiiper hoc ezhibui. Fropter*
&i petebam aPapa & Vice>CanceIlarto ipfos fcriptora cor-
ligt debere, cnm non debeant efTe officiales Papx proprii jo^
'^ices io caofa propria. Secondo dicebam, qubdfi ego ma-
lefeciflem, volebam me fimol cum libris meis conr.burii fed
fi benefecerim, quod de cetero Bulla: meat expediantor abt«
que manu Rcfcribendarii-, prsefertim dt »«•, fM efi unAit*
Jfr#/4, fi nefiiAty quiddicdt^ dut quU fMutt, Vnde Papa
nandavit ViceCancellario, quod faciat Bullas roeas ezpe-
diri omnino, & mandavit Cardinali FARNESIO, qood
53nat in Procesfione Magiftros prxdiaos fupra Scriptoret
poftolicos, non obftante qoacunque querela Scriptbraniy
«root foit fiaom. ftem Regtftratores Biliarom in Proces*
fSonc iveront immediate infhi Ajbbreviatores dc Biinori pai^
fO aKa. • ■ ■ ' , %
Gobernator haboic coram Proceffionis bndalinm) Cai*DifiaMMl ^ ^
neraritti habtuc de CUro, &MagifterDomiu de Baldachino^Mct^M^
' Fffj P«B?:
^ PARTDIS DB ORASSIS DIARIVM CVRIAE ROM.
f oftandQ» ^ P* Jobaimcs de i«de Papx xqualiccr & niQdeftc
portaoda*
AoPapacum Papa , qoia aniiis prattericis voluic efTe in PrbceflSone
mitraioccdmpropter devotionem Sacramemi /iv^ Miir^i ego hoc ann^
.4ibctt? ^^^ Q^ 1^(1^ ^ffe (ineMicrai ez quo eft fedensi fefi pro-
oes(miUiUur fismp^ iciif; «ucn Miira in Capitei prout otpi^pp
;,\ Pritlaii & Cnrdinales nicraci incedunc* £1: Pap^ viden%
ctiam Cardin^ roecttm fencirci annuic, & accepic Mitram
preciofam, quam pcr toiam ProcesGonem porcaviCy ideft^
cam accepity poftquam foic fedcns, & con^poficus» fuod itiit
bone fiiAtim»
MtiTam canCivic Cardiaalis de VXCU) CMaUmm^ dixi^
fe nunquaoi aliam miiTam cancaifei qoa: fuit fatis bene, lice^
cum multo tremore vocis* Jn fine publicayic (ndulgentiani
decem annorum*
£t quia millus alius «sGflens Prslatus interfuiCi prartec
mc folum» fui coadus petere a Papai uc vel Vice-Sacriftani
I mihi pro iHa vice fdcium dareti qui me adjuvareti vel faiceni
unum asfiftentem novum conftiiucret, qui me adjuvaret;
Petitt a mCiquis mihi ^videretur ex multts yocandus^
fagb ^uia diliga Epifcopum CMftm^um^ disi Pap^i 4n)uriani
^ri fibii quia cum tempoce SIXTI Bpifiofm AUvtmpt^
^ habebat fignaturam fupplicationuoii non fuiiTec vocatus
jid asfiilentiam fimul cum duobus alHs tunc creatis asfiften-
tiinB^ dduit dtteilSi fibi in juriam fa^ami cum eflTet pfimtu Re^
f^9d^i$^^ & fiifpHsdiiMUm Sigmiort & P^pa Sl^T V$
j feeit eiiQl' asfiftensemi & deinceps ab aUis fucceirpribns feoif
pcr^onicr^fitts. Icaque Papa ne Bsiciat ifti EpifcopoCafi:iv
fan> injttriaiiii quWiabct figtiatvrami qqod potefteumvoqiri
* fttfqread.asfifteociaai* Et fic Pap^ ridi;ns mthi iifsfifi fi fic
videreturi quod hunc vocaremi & fic vocari fcci| & atnba
t'^r.^ * I duik jBMftrvi^iiniisv ego de libroi & ille de lumiiie. £t licet
^ ^ de»itolikfttterfmpr»£pifcopoNepefioo.Vice*Sacrifta|tafiieA
: . . ridens
AD AN^nril MDXVIlt 4IS
ftdekis noii voluk audiMf quia adbac tion eft Sacdfta, ut di^
tiebdc rideni. . . I
XVL RenovMto CapeJU PjbaUs in di^ Sdn£^
^ In dfe Sandi Joannts Baptiftde Papa femper folet Yellecapeiiaordi.
lilifrani cantatatn aodire aliqaando in Capella minori, Bbin^n^^f^^^^^:
Cantores qootidie fiiciant pfficiQm, & aliquando in Capella^||['^|^'^t^^^
fiia majori Papali,* quam aliquis Prxlatus Palatinus celebrat,
praefeniibus omnibus Cardinalibus, & Prslatis non utiqu^
(^ppatis, fed mantellatis, ut fupra fuccesiive fcrtpfi. Vnde
ego ▼idens, hanc devotionem Papx, quaEi eo major in ipfo
eft, quo ip(e Joannes vocator & Florentinus: nam natio
Florentina hunc fandlum celeberrimum yeneratur» prseter
OBteroSi ut gratificarer Papas, duci in ConGftorio audientibus
Cardinalibus, quod anttquitas (ic dare fcriptum eft in iibra
noftro ceremoniali ordinario; hoc fefium hAbeat CapeUam
Papalem in Figilia fi die^ nam &" Vej^era folebant^ C^ in die
JAiffa filennis^ quam celehrahat Presbyier Cardinatis^ (S etiam
jleha» Credo; fermo non dicehatuTj ni/i fefium caderet in Do^
miniea. Itaquehocfeftumfit|cekbreinEccIefia; namtefti-
inonio ipfius Domini tK>ftri JEfu Ghrifti, inter natos mulie«
funi non furrexit major, quod verbum etiam infideles & .^
Mauri, &,fere omnes nationes omnium fedarum hunc diem
frx caeteris colunt, venerantur, & adorant: nos vero Chri-
niani omittimus celebrarc in Capella Papilt, ^uod in veri-
tate non bene eft. Bene igitur eflTeti ut in Vigili^, Vefperac
praefente Papa & Cardinalibus cum Gappis, & etiam Pratlatis
cappatis, ac etiam in die fieret capella ordinaria, ex quo
cmnino Papa & Cardinales fimpliciter adfimt, & folus Papa
t ex hoc gravari poflet propterpluviale & mitram, quam ge*
ftaL Itaque fi foat Sanditati placeretirenovare antiquam
iatcrmifiam cociuetudinem} de ifto feftb bofl«m efle^ quod .
cofi&
^ PARTDIS m GRASSiS PIAMVM CVEIAE ROM.
0(Hi(iftorial|€^r decerp^ti & m^tidet uni Cftftlioaiiy ut cdnr
brec. £t Papa hoc imelledo contentus fuic laciii 8c convec^
ffis ad Cardinales djxic^ fe farpe admiracuai de hoc fuiflct
quod hoc fcfliib non habuiuet XapeUam ordinariam^ &
qutdem fuiflfe credidic propcer calores, qui hoc tempore vW
genci fi camen placerec ets colefere calores pro; ifta ,<Ue vel
Vigilia, nam tn mane diei non eflent caloresy qupd e€iai||
fibi placerec. Et fic omncs per yerbum placec refpondeiy
runC| & Papa impofuic^^uc unus Presbycer Girdinalis de na«
tione Florencina cancarec Wffam^ fed npn fiat iermOi & di^
cacur crtdo^ propcer devocionem^ & fic fisiiSanx cft ifi omntj
bus^ &«per omniay Hcuc in Capella ordinariai & fiet fequen»
tibus annis in perpecuumy Ac Cardinales erupt in Cappif
Rubeis*
XVtt In Vtgtlia,^ Vefio S.S. Tetn^
Papaifitped!- PcT dics aliquot ante dixic Papa fe in hoc fcfl:o non ce^
turmiffatBcc.;iebraturum proptcr calorcs, quos fcncit noccnccs corpori &
^ "'^' uacura fuac : eft enim gra^m (f grajfo corpore^ iia ui nunc
fmper fadotibus fii repieiUs^ €J* nunquam inira rem diyi^am
. AUudfaciiy quam aliquolinieok eapui^ faciem^ guiiur^ (fmanui
fudere m^denies aifiergere. Icaque mihi impofuic, uc prof
iridcrem. £c fic Cardinali Sandt Georgii, Decano Collcgii^
ut pratpararcc fe, prouc fe prarparavic pro mitTa, quam in die
caoTavic bcne more folico, ficuc cciam Indulgcncia plenaria*
Omnia aliafuerunc more folitO| ficut etiam Vcfperxpridians
in VigtHa.
AnfubaVi In Vcfperis intcrfuit ORATOR quidam JANVENSIS,
nn^*^!»?*' quia fua fponte fe in loco Oratorum pofuit audacitcr & anit
ag/re ioAttla V^ok. Ego prius intclligcns, quem iilc fe gcrcrct^ quaefivit
Poiitificfa. quid ibi faccrct j Ec ^m^fi Orai^rem Januenfem. Rcfpondif
nm cfe Oraiores in Rom^na Curia^ Sc in confpcdlu Pijpac, quf
tH fubditus altcriqs Dpminl Ifte acccsfit ad Cardinatem dc
^, *. FUSCO;
AD ANMVM MDXVIIL 417
FJJSCOi oadbonc JanuenfiuD, Sc Aarravtt talia* Ille fubdeni
in oie dixiCi jm propierfa Adc eljccfrim^ ut atiquidmbk prcfi^
nsret. Refpondi, me facere ^cmm meum^ o mefcire^ qnoi
fkhiiii in con^eBu Pspd rnn habent letum honorie^ nifi de gm^
tia^ Cicut Bononien/esy & aliqui alii* Refpondic^ jMuenfes
effc in boc kberos^ fi fe hdbere Ducem. Dixi , Ducem hsbeni.
Vrbin^tes^ habentSonmi^ Cabres (f Mcdhlanen/esi non samen,
hi hdbent in Curia Omtores. Icaquei (i ifte vulc ibi eflTe^ &- .
ciac Papam conciencum. lUe miht dixtc, quod talia egopeo*
ponerem. ^go dixi, jjuamt ipfe^ji^putt , (S fic quaefi vic a Pa«
pa^ fvi annuitj & me fommendayit, quod facerem o$cium«
Et (ic ego dedi illi OrMori Januenfi CAudam fort»ndam Pap£
in Ve^eris^ quta atius non aderat major eo.
Hodic pofl: Miflam Papa mandavit baptizari quosdamMoonuHij«:
Judaeos cura filiis & uxoribus iuu, & pofl: Miflam dup vene*^»*'^^'»*
runt, pacer & filius, aid ofculum pedii Papae cum mulcis pa-
rabolis^ quta prius fuic, narramus; & Paps ad Palacium re-
deunci y Oracor Hifpanus equum album pro cenfu obculir,
verbis Hifpanis fatiS| & Papa Latine accepit^ & commen-
daviL . V
XVIIL PrhAtio Cardinalis ADRIANL
DieLunae, VL Jutii^ qua fuic Confiilorium fecretum9Caii&,cut
Papa privavit Cardinalem ADRIANVM CardinalatUy ^^^^9^^:
|>encficiis3| ex^eo, quia, ut Papa mihi in fcriptis oftendit, ipfe^^l^ *"^
ADRI AN VS pluriesfub Jutio aufugit ab Vrbe^contra ^olun-
tatem PApa^ (^ non refedit in tiiuto fuo^ficut de jure debuit^ (f
nunc dejure aufugit inticentiatusj & vocatus non 1>otuit Veni^
re^ (f etiamj fuia in proceffu Cardinatis quondam DE PE«
TRVTIIS fmt confors ipfius Cardinatis PETRVTII, im
pr^natione veneni contra Bapam^ cum FKANCISCO
MARI A, olim Duce Vrbini^ & nonnulla alia fecifle diceba«
tut) pro.pter qux hac die fiiit privatus^ ut diciint in Confi-
Ggg "^ florio
4it PARIDIS DE GRASSIS DUHIVM CVWAE ROAl.
ftorio fecreco, ia quo ego non incerveoivquia non bene fa«
nus fiii. Atcamen audto, le^m fuiflfe fenceociam privah
tionis contra ipfum, & fuic privatus ob crimen Ufr Msjt^
ftMtis^ dignitate Cardinalatus, omnibus Ecclefiis, Monafte-
riiS) feudis, &bonisEcclefiafticis9 ac etiam facerdotio, &
omni gradU) & honorc Ecdefiaftico^ & exeommunicatl
•mnes illi^ qui eum proCardinale aut Ecdefiafttco reputant;
XIX. ^4[/^//&4/Wd)^F///wDlSPOTI^
tiim multis CardifMiiiw tf qudrt.
LoanDi^n . Cum magnificus & illuftris Dominus DISPOTVS
'oter Cardiaa- mulus occafiouibus quzfivifiet pcr diverfa temporai nunc a
Us«fpytsc»f.p^p^^ nunc a Cardinalibus, prout fub Sixto alius DISPO-
TVS habuerat) nec potuerit affeAum aflfequi, me fcmper
dextro modo Cardinalibus, & Papae hoc fa£lum difluadentCi
ac etiam novisfima cum de partibus Turcarum contra Chri-
ftianitatem rumor frequentisfimus cffet, ipfc D I S P O T V S,
aliquos caute mifit, qui dicerent| nunc tempus efie, quo Do-
mino DISPOTO gratificandum eflet omnibus modis tam in
/ augmentatione provifionumi qux illi pro alimentis fuae fa-
mili^ confi|nantur, qtiam etiam in aliis hbnoribu^ perlbnx
fuX) ut eflct, dari illi /ocum (f /ejffiouem cum Cardinalibui^
ficut olim alteri DISPOTO^ & neque hoc illi multum pro^
fuiflfet, roe Cardinalibusi & ipfi Pontifici fuadente in con«»
trarium. Tandem cum nuper natus fir illi filius, & hinc
forte gratiam invenireti fi pofiet tanquam affinis (j)iritualis
PapaCi & multorum Cardinalium gratiam fux intentionis ac-
quire*
^ PIETRO ARETtMO mtd CortegUns Juo primo^ Scemo^^
ifond.' Md 4bi ifiu Hokik cbe Usignor Coftdmino^ the fk Di^
j^oio de id Moredf i ^iudfe di Hdcedouidf ed hom^ egovemdm^
dktdnof
i)air«re. ^ IcaqueiinriQ»rit Pa{>aiii in compatrem, & X. Cam
dinales, qui omties^ ut audivi, accepcaront, & qutfd pltis eft,
.{>raeparavit folennitatem in hoc baptisroo habendaih. Sic
«lim fub ALEXANDRO Papa Sexio fsAvaa fiiit de filio baio
«I Lucretia^ filia eiosdem Papat.
Cui baptismo interfuit totiis Senatus, & Decanus Col-
legfi baptizavit, cum ptnribus triumphiS) quam fi Imperatdr
Chriftitnorum fuiftet baptiiiatus, quae fuit mera amentia, fe-
Tundum quod lcgi poteft ek Annalibus JOANNIS BVR«
C H Ai^ D I , tunc Aiagifiri ^kremonUrim. Has itaque Pom«
yzi cum pra?para(ret nuptr ipfe DESPOTVS in EcdefiaSandi
Tifarcj, & me invitaflfeti ut ceremonias defiiper facerem, in«
*crepavi eum modefte de aufu eicesfivo fiipo^bift fiiaci & me
Ire noUe rcfpondj^ ac etiam me prohibere, ne quis CsrdinaiieOn iPmiditx
^^trfmiliter Mcceddt^fedfi fuis velit^ PntlMtumfiimn^ AUi *• JJ^^JJJ*
creturium /itum ee deftinet. Dixi etism PspSj ut nub mode^
Mcceptet CompAtemitdtem^ quis ip/reft pster generjtlif mnium.
Tandem hic DISPOTVS fcivit fistcere cum Cardinalibus, ut
\decem ex eis perfonaliter acceflferint ad Ecdefiam Sandt
lAztcU videlicet duo Epifcopi, duo Diaconi^ & quinque Pres«
.byteri, inter quos fuit Cdrdindlis noiler de GRASSIS, quem
«ego fum derifurus fcquutus, irao reprehenfurus {acilitatem
.Cardinalium^ prout feci: nam cum ipG me voc^fient & in«
vitaflCbnt, ut nomine omnium irem ad puerperam fado Ba-
4!cismo, & copgratularer cum ipfa de lofpitate & partu 8c
baptismo, & compaternitate) acceptavi quidem commisGo-
nem, fec^ damnavi facilitatem eorum in perfonaliter vent-
endO) cum fatis fuiffet) unicuique Cardinalium mittere Prae-
Jatum aut Capellanum. Nam ex ifta tuli (f tunt» fdci/itate
\mpdrendi in dBiim leVihm fi publicie^ attenudtur mdgna $n
parte Mdjeftas Sdcri Seudtusi quod verbum meum omnes in
fe refpicientes approbariim^ ficbt mihi dixerunt, quod in
'primo Confiftorio hoc idem dicerem^ audiente^Papa, & 4:
Ggg 2 otani«
'430 PARIDIS DE GKASSIS DIAUVM CVKIAE ROM.
oivraibui Cardinalibufy ut aliquam l^etn feu modutti taier
iefe fuper hoc ordiiiarent.
Caotenim Bapttfmum fuitfic; nam finita panraMifla^
^ 'JffbiepifiopMi Nazdremu paludatuf ih porta catechizavit iop
fantemi quem Secretarius, tanquam Vicarius Cardiiialis SaiiP
Ai Marci, in ulnis pori^vit, inde ad Tribunam) ubi erant
Cardinales fedentes^ ^ ibi in medio baptizavit cum^ Cardi>i
nalibus refpondentibus per verbuoH volo (f cpfdo^ ac etiani
J^uerum tangentibus^ tanquam compatribus. Nomen in«
antisfuit jOANNES MARTINVS LEON^ARJ>VSl
Poft difceflfum Cardinaliumi t%o fimul cum Kcverendo Do^
/ mino Epifcopo de PORCARIIS acceffimus ad puerpo^
ram^ & jnfTa fumus executi ambo. Nam ego dixi Cardlna^
libu^, bonum eflfe, fi mihi adjundos duos Pratlatos, aut (ai^
tem^ unum darenti & vifum t% fufficere unum^ qui fiiit de
XX. MatHtfm in noSte nativitatisl
atfinie Pspd^
MoifSamc»^ . Ego cmn vidiflem Papam graviter dolentem de frigore
fc^iSSL!*' t>roptcr vcntum aquilonarem, ei fuafi, ut in node non dif-
^^^ cedcret, fed fe ipfum coftcdiret, & vifus eft aliqnaliter ac«
qurescere confilio meo^ M drxtt omntno velle venire» fed
tamen non venit ex caufa prxdid(a : nam vicum quafi invi-
tum tenuerunt, & fic faAae funt Matuttnar absque praefentia
Papae. Cardinales XVL interfuerunt, & C/ardindlis ARMEL«
L^ VS, ut audivi, fecit ofSctum rtdenttbus omnibus, quta fic
fe habuit, ut nanquam vffas fit vidiflc aliquod offidum Df«
VitTum. Nam ita cantabat, ut nuHam formam cantus fer-
vaverit. Et rnchoatum eft ofiicfum hora V. & finitum horfi
cilava, vel dfca-
, XXI. MJJk in die NaUis.
M»^<M# • Patf » veiiici ctiin prius bciKduuircty^MMi in camem
AO ANNUM MDXVITJ: 4n
fua. Ego dixi (ibi^ non bene fuifle, quia Papa i4 facit in ca-
mera fuai quando ipfe non venic ad MiHam^ aucquando non
celebrac. Ipfe dixic fe folicum benedicere in noAe. Ro-
Ijpondi) non bene eflfei nifiqu4ndo Mliquis Princ^ps tfiprstfens^
fui diiiJU cdntare leSionem cum enfi nud^i quta Cunc Papa
benedicic tn noAe, alias Papa regularicer fiMnper debec in die
l>enedi0ere apud ledum paramencii cum primum ipfe para-
tus eft cocalicer absque regno^ & dixic Papa, ut de cetero fa '
fscism firvuri.
Hora X Vli defcendic proceffionaliceri pratfencibus XX V#
Cardinalibusy & canu?ic MiflTam folicis ceremoniis tn ornni-
bus, ucmorisefi Cardinalis S. GEORGII ft^ic afl5ften%:
^e^^RAGONIA cancavicEvangelium, & Dominus MAR«
CELLVS Epiftolam, qui heri eriam inconavic anciphona^
nc omnes riferinCi quia nihii bcne dixic.
In hac Mifla Papa fecic quid fingulare, & vere opns Recoocinttki
pienciftimum. Nam cum ipfe habueric femper coleram Pootifidf cunt
concraCardinalem SANCTI GEORGII, quem, uc fu- ^;*J*^^ *
pra dixiy sftace pratcerica prius privaveraC| & poftea reftitue*
rac ipfum absque ullo voco ConHftoriali, camen hodie, cum
incra Miflfam cftec, & dacurus eflfec pacem eidem Cardinally
qiii erat Epifcopus aflBftens, Papa cum prius clam & fecrece
paucis verbis allocutus eft, nemine audienct, & ego vidi
ipfum Papam prarnimia piecace fleviflfe, & Cardinalem ne-
icio quid in aure murmuraflfe, candem ambo citiflSme conH
ciliati func, & Papa eum ofculacus eft pace miflfalt. Ego il«
lico dtxi Cardinali, quod profit fihi de grdtia Papa fibi refiu,
iuta. Ipfe quaii flens ^ixxt^fuijfi vc/untntem DEI:^ & nihil
aliud mihi dixicj nifi, quod res illico divulgaca eft cum bc«
nedidionePoncificfs, quem omnes mirum in modum lau*
•i]arunt. £c finica eft Miflfa in omnibus, uc alias, & hoira
'fuic XX L quando Papa reverfus eft ad Palatium« Icem dixt^
verba Papac neminem audiviflfe praecer me, & Papa mandavit
Cgg3 mihi,
4» PARIDIS PE GRASSlS PlARlVi» CVRIAE ROM.
-tnihi^ ac nihil dicercm , propcerca illa non fcripfi. Poftea
•verO| €um Papa a fe ipfo rem cum Oracoribus propalaflfeC)
videor pofTe iHa eciam ego fcribere. Nam hatc prxcife fue»
. runc^ REVERENDISSIME DOMINE, ui Dommaik
Vefim hdtei$i *emm pdeem^ ftensm dique perfeSdm^ iam m
fdcie^ qudm in cerde^ ege vebie iUdm dmnmciOj (^ dom prdh.
feniehic Demimmfiro JBSF CHRISTO in cdme iS fdn^
gume^ cmjmgmtid, ego remiuo Domindiioni Veftrd RefUrendis^
fimd omnem injuridm^fiqudm uUo cafu dui iemp^rt conim n§o
fectflie. Biverfk ifice fimitiier fer ipfum Deminum mfirum
JBSVM CHKISTVM bic prdfeniem rogo (f peio^ ui eonffH
me omnem md/um nnimum remiiiuiie^ fi quem baieiie. Bc
cum hflcc dicerec, flevic, uc fupra diii« Cardinalis aucem Jn
aure ei refpondic» &ego non pocui incelligcre perfedeomniai
quar dixcric, licec pauca dixcric*
Finicum 1518.
DIARIUM CURI^ ROMANiE,
. DE ANNO MDXIX,
1 Redintegratio Cardmdis SANCTI GEOBiGIL
dd voium iniegfuiiier (f Confifiorialiier.
SIcuc fupra die Nacalicio (cripfi, Poncifex in dadonc
ofculi pacis SANCTI GEQRGII Cdrdind/i,dhein ilk
verba^ per qux ipfiim redincegravic, & illi in cocum pepercit
ac refticuic in votum aftive & paffive. Tandefti hac die
^Lund X. Janoarii «um Confiftorium cenerecur^ idem Rever
-tenMffimm Dominus Cdrdind/U^ ad Confticucionem venic, &
a me peciic, an ego dixiflem aliquid de fe Papat, auc aliqui^
.'de fc a Papa habuiflem in mandacis fuper redincegracionc
realicer (acienda . Ec quia in vericacc nihil habucram in
mandacis, ^o Cardinalis mihi cautc indicaviC) ut procor^-
rcm
AD ANNVM MDXIX. 4»j
rem tfieAum rci. Itzqpc ingreflus ad Papam, cum adhuc
fe.veftinr^ indicavi Cardinalem SANCTI GEORGII ad
Confiftorium vcniBe, & m propierea Saf^QUas fua cogitAit^
dtiquid /liper ee dicere 4ut facere^ qui miht dixit^ un aliquid
ip/um opmetfacere nififignuni crucis, (f declamre cenfiftoria^
titer ipfim habere de cetero J^ocem aSHl^amy (^ pajffivam» Rc«
Iponcli: hoc quidiem Sanditas poflecfacere: fed recordecury
quod ficut in Incerdido voci Confiftorialicer fibi fado olim,
voluic Notarium Camerae elTe pra^fentem) 8c coram teftibuft
eflre^rogatum, ita etiam nunc in revocatione difti Interdidi
bonum efle, fi idem vel alius Notarius Camcrs coram tefti-»
bus adfic rogatus. Ec Papa^mihi dixity quod hoc in prin-
cipio Confiftorii faciet coram Nocario, fed coram Vice-Can-
cellariO) & Confiftorialiter^ ac eciam BuUam defiiper man-
daret expediri) quod propofitum fuumjrg^it per me inti-
mari eidem Cardinali^ qui poftea ingreflWrepa Confiftorhim
ofculatus eft, egit gratias & acceptavit-
n. Pro MAXIMILIANO Imferatore eUeto
mortuoj Mifia exefuialis in Capeua Papa.
Hac die XXIJL Januarii^ cum in Confiftorio PatrefCcremoii?sia
fcderent, venerunt nova de MAXIMILIANO, eleao Im-^J^SibS.'
peratore morcuo die XI. menfis, hora quafi tertia nofUs. £t vaod«.
Papa a me quxfivic, quis modtu fervandtu ejfet in exequia/i
memoria ejus ad DEum. Refpondi,.me hanc materiam oo-
tafle ac diligencer examinalfe , quid & quancum antiqui Pa« -
tres obfervaveritit ad honorandam memoriam tanci viri, qui
fimul cum Papa funt duoLuminaria Mundi: & fic videlicct, Anomio A-
qui anciqui Poncifices faciebant novendiales excquias in Ca- J^^"i* JiVjei.
pella Papali, ac primam & nonam NiiflTam cantabant duofapoouficu.
Presbyceri Cardinales praefente Papa, & toto reliquo Senatu,
absquctamen lermqnei quiomnino nullus fiebat : imocum
aliquando pratparatus per nefcio quem Ceneralem ordinis
Pratdi«
414 PARIDIS DE GRASSIS DIARIVM CVRIiE RO»t ^
■ . ■ I ' mmmmmm
Prxdicatorum fuiflfer, qui ob parricularem lervitutem^ quam
cum illo defundo Imperatore habuerar, pratparaflet] fe ad
orandum, omnino reje(flus fuit^ nec permiffus eft orare, pra>
fertim in Capella ac confpe^u Papae, & Senatus; quod ta«
men non probaretur in Miflfa, (i Ecdefia nationi dicata ce|e«
braretur, prout hodie etiam eft Ecclena, quat Ih^iuU Ate*
mannorum vocatur. Itaque absque fermone fiebafft duae
Miflae, tn prima, & nona die Septembris, verum mediis ditt^
bus, per aliquem Praclatum Palatinum de natione defundii
quae antiquidima fuit obfervantia. Verum in generali cere«
moniarum rcformatione fub INNOCENTIO PapA ^&mT^
modo faAa, hoc capitulum (imul cum aliit reformatum ac
correAumfuit) videlicet, ut unica fola MifTa per Pratlatum
hi Capella Palatina fieret prsfente Pontifice, & abfolventCy
fic^tiam in annivufariis defun<£ti Pontificis fieri praefcriptum
eft) prout tn ipfo memoniarum Volumine plenius contine-
/ tur. £t fubinde Cardinalibus Papam incitantibus, ut me in-
terrogaret, & quod conGlium five judicium meum quzrerct,
quid ego cenferem in cafu currenti refpondi, quod cum Saa<*
dita^ fua, non obftante lege in Ceremoniali Volumine data,
fuper Misds exequialibus ilatuerit, quod non amplius prp
Pontifice dcfiindo Miffa exequialis in Capella cantetur per
Praelatum quantumcunqule Oratorem^ fed pcr Cardinalem»
AnMiflaa ac etiam quod anniverfarium defuni^orum Cardinalium fiat
S:ri^d"cbc^^^^ pcr Cardinalem» & non per Praslatum, nunc vero pcr Cardi««
nalem Miflra cantetur, ut fupra plene notavi, fic etiam mihi
videretur, Sc cenferem bene fadum ac pici & quafi fraterne,
* ut ex quo Pap4 (^ ImperAtor funt duo lummariA Mundi^ (f pro
Papa Mijfa fiat per Cardinalem^ fuod etiam pro Impcratore
fimiliter quafi pro fratre fieret Mijfa per Cardinalem^ (f non
per Pralatum , attento nunc^ quod Cardinalis de COLVMNA
fponte ie ofFert, ut interloquendum audivi^ ad ipfam Mifiam
celebrandami etiam ut dixit ad duas, quatcnus pIaceretPapX|
anti^'
AD ANNVM MDXTX. 4,5
ahtiquam & reterem conruecudinem per me |am <!iaam fci^
vare, quac rententia fi?e cenfura mea fic Poncifici placuit, oc
eam ainque conruUatione Cardinalium, ut feroper folct, ab-
foluie approbaveric, & acccptavcrit; illico mihi imponcns,
, uc fic ombino, ficut dtxeram, executionem faccrero, ac Car-
dinali pracdiao dc COL VMN A indicerem ex parte Sanfti*
tatif fuat, uc fe praefente praepararec fe, & cantet. Omittoi
ut aliqui Cardinalcs, ut videbam, fe difpofucrunc ad propo-
»endum,titnoa aliasqoamin'Ceremoniali contemtum fie-
rct, videlicet per Pnelatum, attento, ut inrer labra dicebani^
fi^oAmnlmperatorfiterat.fedtantumRexRoma-'
mrtm, ^diu acfemfercum ijio titulo ejje 'voUiity
mn curans Imperatoris titulum habere> nefedi
ApOJloUcAin altquoteneretur, unftampartm e/u ami.
cuf^fS p^rim de iHa cgmfu iaiere (orutam a Pantifiee, quem
femfer faritm curavit, atfape A^xit: imo etiam nune in bee
infianti fuareiat etrenarit/ed Iteieiaty quedPapa iret i& etpiam
usfue ad Tridentumy ficut Bapa Regi Francia otvisvit perfinu"
Uter mque ad Benoniam,
■^_ Et haec matefia vera eft, quoniam Papa roihi eam figni. Ao cotouti»
ficaverat per muitos )am cffluxos dies; licct caute hoc roihi >" lopcmo^
dixit, ut ftuderem, quid & qualiter fieri cum honore fuacj^"**|'^
SanAitatis, & Sedis ApoftoJicaB, quod dmnino prhna &cie,debca^{*"
&delnde pluries confulciffime difiTuafi, quod td fierct npn
bene, neque pofifet, aut diebcret, tum maxime, quod ifte
aAus coronatidi Imp^ratorem non alibi fieri (blitus cft,
quam Kom«, imo, fi Papa in eadem provincia eflet cum
Imperatore, etiam in eadem civitate aut Caftrb Alemannii^
libi rcfidet Imperator, vetlec coronari, quod Papa mitteret
imperacorem ad urbem Romam, & fimul cum eo ^Iuos Le-
gatos, auY fattem onicum Epifcopuro, Cardinalem Legatum,
ijui ipfum Romc, Romx inquam, coronareti & non alibij'
Hhli Quia
1
^6 PARIDIS DE GRASSIS DIARIVM CVRIAE ROM.
qoia alibi non poteft^ nec unquam kifluni, aut intelledum;
«ut fadum alias, nifl de quodam,..qui coegit Papam, uc
. ipfum coronaret in Galliis, fed poftea;(everfusPapa jn urbem
Romam, & Imperator reverfus in graciacfi Papx repcnit).&
habuit corodam Imperialem Romar,, & non alibi^ & prima
coronatJo tanquam nuUa- irritata fuit, ut inlcgendis hifto-
riisque pleoius continetur^ nd quas me remitco. Sed hxc
incidenter» & excra propo6tun> di(%a funt.
Ceterum, ut fupra dixi^Papa mibi mandavit, ut Miflam
hanc expediri ^cerem, dte» qua fupra. Tamen poftea Papa
mihi mandavit, ut nihil facerem, nifi aliud roihi m^ndaret*
Hoc autem fadum fuit ad requlGcionem & preces Oratoris
. Regis Hij^amd juvenis, & Nepbcis Imperatbris, ac etiam Ora^
ioris Regis' PortugaOUy qui rogarunt Papam, ut nihil faceret^
de iftis exequiis, donec, & quousque ip(i fcripferint, & re-
fponfum habuiflent, an aliquid plu/iutum fieri Juiereni keges
pradiiii in Capetla Papali pro ipfi Imperaiore^ quam pro aUia
Regibus fieri fitimm fit^ quibusPapa credens bene iacere in«
duifit. £c quia publice dtcebatur ipfum Imperatorem non
eire mortuum,quxfivi aPapa, an id verum «(Teti quia malum
fuiflfet publicare «xequias, fi adhuc ytveret £t Papa fubri-
dens dixity levitacem Oratorum eifei quibus tauMn compl£-
cere voluic, expedtando aliquot dies, prout fecit. £goetiam
rubjunxi Papae, quod Capella fuae Sanditatis nunquam aliter
faceredebet) verumyf i6^M/>i^/^r naiione vo/uerini pompam
facere ittam^ faciani in Ecctefia naiioni dicata. Et Papa nathi
juflit, ut hapc dicerem Oratoribus praedidiS| ac etiam Oratori
POPOLO, qui fc agit pro Oratorc CxGireo, quod fecij
^ & ipfi cum Isttitia ac^eptarunt meum confilium, & obtulo-
runt fe omnic^o^ pompam maxioiam velle facere*
IttqiilAttim Icaque; bac die^ quae eft Ven^is XL Feiruarif^ hStz eft
^limutas. MifTa excqutalis in Capclla Papac pro anima MAXIMILLANI»
etem Imperai$riiy ptr Cardinatem df COLVMNA, morc
i . . (blito
folicoy praefence Papa & Cardinalibus XXV. .£x Oratoribus
LaiciifolusVenetus interfuit:, OracorP^/Mi^f, Epircopus Plo«
cenfis^ iocerfuit vefticus dc nigro. In fine Papa abrolvic nio«
re roHto, & alia ut alias.. . r. ''
IIL Ele^fo novi Regif Romanomm^
Tandem hac die M^rtif^ ^inia Juiii^ venerutic certaCaroltKdigU
nova de eti<llione novi Imperatoris^ celebrata dte 7/ige/fma^^^^^^^^^
p^aVd prarteriti menfis. Qai Impcrator cft CAROLVS^"^™^
Rex Hi^Mniarumj nepos MA^XIMILIANI dcfundi nuper
Imperatorisi pro qua novicate mulca per bomines de natione
Hifpanica' fada funt figna lactitiae in ^riiculari. Verum
cum Papa amultis riiaderetu^^ ut idem f^censc pro mucua
graculatione, ego difibafn^ nofk quia noh fft Iscui^ aut laccus ^
tik debeat Papa de eledo novo ImperatorCvqui fit fucurur
Advocdiui Beelefid R^mkHiti kd.qma nan con/uiUi Papa fa^^tnpentwtc^
eere aliquod figmtm laiiiia puhHca aut priMa^ nifi prim «^ootamfiS^
vmn haheM ahipfl^iPlitff^ eteBo imperatore de xiati e/effionecit&ioooM
faBay quam ipfe eleBtes Impfraior fotei (f ieneiur figmficaref^^»»^
fapa^ fi tiniverfo Setiaiui Cardinalium^fitui eiiam quisque fto^
vtu Papa fignificare folH Impetaiori e/eSionem ad Papvum.
Et afto cafd Papa &.fH>pUlus'^omanus tunc ^it figna & ar-
^mte^aiAitiae, qtia^ma poteft, & qillalia vulc. Qmr tnea
%enAHra4ic'I^afia( ft Cardinalibus placuic, uc omnino, quod
^x{\ fervare omriesftateerunc, & fecerunc^ Vcrum aliqui
Cardinalcs Hifpani pecierunc^. fe poflTe privacam Ixricianlk
i>fteniaireyquodPapa*eis conceflSc.
. IV. De oftentauone UtitU per Fapam ^ Ro^
. manam Curiam^ f^Sd iff Creattane nartn. -
y * j":- \'> * • .; • Inipiraioru.
^kfic fupra diJtt|Xttrii prfino veniflTenc^^AVli a^ diverfos
^-i»^/ \ Hhh 2 fcmper
4St PARIDIS DE GRASKS DIARIVM^ CYRIAE ROM.
fetnperOratores&Cardinales in Romana Curiaeuftefites,qtii
Pontifict rero fignificamnt. Papa, ut erat cupidw Ixtiti^ dccla^
nndx in popuio^ a me coratn fe, & univerfo Scnatu coor
vocato^ petiit) quid per fiiam Sanditatem ac CoUegiuna
commode & congrue fieri poflfcti 8c deberet Quxfivi, sm
fia SamSitu certs mva de hoc hdieret. Refpondit, rem
certam effiy licet ipfe titteroi non batuerit. Qusfivi iteruip :
sn iffi elfBm Rex fLom^merum^ fic enim affelt^i deift^ mi^
firk ati^uod moHd^tum JiT^e infirumentum fuU Qrateribm^ ul
becfia Sanlhtati fignificent. Papa dixit, fuod non ; /icet ipfi
titteras ab eodem eieBo defuper kabuerint. Aibjunxit Papa, a
me quaercfu ^ quare ego talia qkarerem tam difiiniie. Re^
^ond;, andietuibiM Qmnibus.jCardinalibus^ Ral^erendiffim»
l>ominos non admirari debere^ fK9ftereia,quia ifie aOus iatitia
fer Bafam exbihenda re^eBi»e agendm efi^ficut legimm fuk
UICOLAO W.faaumfuife. Namcum FRIDERICVS|
tune eleUm Romanorum Rexjpofiea Jmferatory m^JJetmmtios
odRomanam Cmriam^fignificsntes ele^^am defe in Rsgem
Rmanorum faSlam^^/ui^nxii^ nefcio ^rVsria ferfiexay fer
quaquodammodoiffi Pafa NICOLAO mordacia teria fer
Fafam contra fi im iffa eleBiane defe fa&a batita^exprotra-^
iat^ fuodefiet/aSm Imferator^ (f qv^d ^cc^nofioMt de Jurdm
hnfetii^ (f aUj qua Pafatm Hfurfaiat to^fecuiis^ fic ^/^irr, (^
Hcnfare^ de/urefofeP^ (f deheret^ Q^teria fer Oratores
pradiSosfic divulgata fer uriemfuere^ m nanfidnm Pafa mn
fecerii atifua /igna iatitia^ fed agre ferek^ ai bis^ H^ figna
iojtitia^ aus fuitice^ autficrete facieians. Et cum fofteafie^
cejfu temforis odia mutua imter Pafam . (f RamamMn Regem
FREDERICVM Imferatorem fic creUrinty ut quafi atiqu^
fiandaio duiitatum mamfefiej aut fiisem l^erifimUiter fitaris^
sandem rescomfofita efiy (^.faSifint.amici P^ dklmferator^
t£ comfofitum intereos fratifi fmS^ ut Imperater fignificares^
Pafa ehSi^mmdrfi fa&am^ flT quadjffe rapmt-baism. Et
' \ . qnia
y
I
k
AQ ANNVM MDXIX. 419
quia Rex Romanorum, id eft^ Impcrator» folet, & dcbec efle
Advocatus, & dcfcnfor Ecclcfix Romanx, Papatus ac Papati
ut Jefu Chrifti Vicarii^ & fucceflroris pro tcmporc exiftcntis»
propterca ipfc novus Elcdus pcr fuas littcras Hgnjficans prat«
dtda Papxy & fubdit^ quod intendit, promittit & oflFcrt fc
perpetuo k&mum pro poflc fuo, omnia, quat D£I Sc Ec-
clcfiacRomanae, acSanditatis fuae honoris^&commodicflenti
ac perpetuum fore carundcm dcfcQforem atque Advoca*
tum. Quo cafu Papa habens iftiusmodi litteras ab Impe-
ratorc, faciet figna iartitiat in urbc Roma tam pcr fc ipfum,
quam pcr/facrum CoUcgium^ & untverfum Populuin Ro-
manum.
Itaquehacconciliatione&.conypofitioncbabita, fcrvar
tumcft-adungucm per Papam & Cardinales ac Populunb
& curiam Romanami videlicct habitis litteris ab Impcratore>
& hon prius. Si igitur Sanditas fua vult hoc idcm (crvarc^
^o multum laudarcm^ quia licet iftc quidcm r/eSiu Rmm^
fKomm Rex^ futurtu ImperMmt fi$ deiic»$fj[f$mm jHvenisy (f /#-
tm EceUpAfiicm^ id t% bcne ifl difciplinis Ecdcfiae nutritu»
^ imbutus, tamen poftct eflTet qnod mutaret animumifi pci^
fifterct in arbitrio fuo, id cft, nifi promittatPapa^y fc futuruni
Advocatum & dcfenibrcm . Ecdcfiat Rpmms i forfiin, f^oQ
volct efle Advocatus Ecclcfiat; fprfiin .Kceptavit clcdtooeod
dc fe £i£tam fub aliqua conditione^ puta quia vult expcriri^
de jure an pAirimenium Petri 'jnfit per RonMnes fMiifices
peffideMtnr. Item fub conditione atiqua alia accepuvit, quia
forfan vuk venire Contra urbcjxi Romanam avmata man^»
aut quia non teact Papam >pro Vicavio Jcfii Chrifti, &^ Gm>
libuscafibus. Ergo mihi viderotur, quod fua Sani^ita; allo-
4|ucretiir Oratores iftos, & pcrftiadcret eis,> ut quan citi^fnc
poflfent, fcribcrcnt haec, & qust dcBipcr placerent fiw $aQ(^
tatiy &'Sacr&ColI^09 ad ipfiim ek^luiTi) rogantcs^ ut Jaudah
kHkcm codfnictudinmi^ & introdu<llioncm baoc IxQncftaqA
Hhh } fcrvare
430 PARIDIS DE GRASSTS DtARlVM CVRIAE ROM.
Cardioalesim. fervare vclit, videiicet ficut mortuo Poncificc facrum Colle«
tumplwtrficL Ggnificat illo Imperacori mortem Pontificis, & pro-
nunciarefa. pterea qudcrunt eum| utin cafu neceflEitatiSi fi qua necefiitas
'^°^« forfan intertreniat in tali vacatione Papatus, quod velit oS^
cium fuum facere, id eft| protegere ac defendere Ecdefiam
{lomanam, quo cafu licec Imperator forfan prius ab a1iis fide
dignis fimilem notitiam de obicu Papae habuerit, non tameR
facit figna moefticis^ priusquam habueric tales litteras a Sacro
Senacu. Similicer & creato no vo Pontifice, Imperator licet ha-
buerit aliunde forfan etiam ab aliquo Cardinalinovacerca
de (^reato Poncifice, & publice^ ac palam talis fama pro re
certa habita prius fuerit, & figna Ixticise ab amicis creati
Pontificis faAa pnblice fuerint^ non tamen Imperacor ali«
quod fignum Iztitiac facit nec in publico, nec in fecreto^ nifi
pofliquam ipfemet Papa per Maflerium fuum cum litteris
plumbatis fignificat. Nam quisque Papa hoc facit^ & tunc
Invperatory & non prius, facit figna Iztitix & gaudii confueta^
& plura pro qualirate conceptx Ixtitiae ex parciculari ami»»
citia^ conclufiveitaqueego fentiremac cenferem, quodPapa
hoc idem Oracoribus indicaret^ ut fcriberent hacc omnia Ioip
peratori novo^eledo, ut (cribat per fuas litteras Papar^ 8c Sa^
cro CoUegio eleftionem de fe fa<Sam, 8c quod fe ofFert, 8c
cdfhfnendat fuat San(^itati.' Qup cafu fua Sandliras timc
poteriCfigna laecitiae, qgac!; qualia ac quanca velic^ ezhibere,
* & non prius ex ratione praediAa.
Papa meoy ut fupra, confilio fic acquievit^ ut mihi fic
yifus, ita de meoconfilio laetari^ quod nihii fupra> & vida
iprum cum Cardinalibusy non foldm meuso^ jQdfciuin' pro-
tvare, fed me multum commendare. Quod etiam poftei
ab ipfismet Oratoribus Hifpanit intellexi, qui etiafn valdc
'O^itMdnem 8c fuafionem meam laudarunti & fecuti funt^ aw
^ ib^tpfe^dnt eled^ Romanoram iRegi, qui tamhro ifta. $tie
'iMh^ XFIll Juia pfxrcotarQnt Papac literas, ab^imperatoitt ,
deftiw
AD ANNVM MDXIX. 451
dcftinatas^ in omnibus, & per omnia formatas, ut ego difpo*
'fijerant.
Et Papa ipfa die a n>e petiit, quid modo fentiremySignalstiti^
4audans iterum meum conOIium, quod optimum Hbi yi* ^"» ^^^ti&x
fum fuit| & refpondi fic vidclicet: SandliOSmus Dominus j* p^j,j®^'
nofter Papa omnia Ixtitix argumenta exhibeat, fe contcn-oovi edcieto^
tum eflc dcmonftrans dc elcdione novi Rcgis Romanorum|"^*^'-
a$ Impcratoris futuri, tam in fuo Palatio^ & toto Vaticana,
ac in Caftro Sandi -Angeli, quam in univerfa urbc.Roma,
hodicrqo fcro, & craftinc cirm fctopis, ignibus, yaporibus, gi- • ,
randulis, fonis & tympanis, acbombardis. Bafilica Sandli
Pccri in luminaribui & campanarum fonitu fcftivo idem fa«
ciat, & fimiliter Hofpitalc Sandli Spiritus in Saxia 3 fcd pra:* ^
(ipue Palatium Papae in Vaticano, aut in omnibusi fefflvitat
tes Caftri Sandli Angcli adxquct, aut fupcrct.
Omnes urbis Ecclefix, inchoando a Bafilica Laterancnfi|
fimilitcr lastitiam proTcrant in omni fortc, tam in campanis^
^ quam in hymnis, & gratiarum adionibus apud DEum 8c
mundum.
Omnes urbis Principcs, Barones, Cives, MagiRratus^
' tam publice, quam privatc Iztentur) pcr omnia Initiae ar«
gumenta de novo Regc Romanorum crcato, & Iniperatore
foturo, Campanae Capitolii fimile officium feftiviter faciant,
Senator aliquos carceratos liberct. £t idem ab omni curia
urbis pro feftivitate fiat.
Mercatorcs, cx omni natione tn urbe commoranteS| '
invitentur, Sc mandetur, ut Collcgium fcftificcnt^ ac priva*
tim exultent, ficut & quantum viderint Callrum Sandi Ati-
gcli facere.
Per publica bannimentai omnibus Collcgiis, artificibus«
operariis, mercatoribus, & merccnariis fcftum hoc celebrari
niandetur, fub poena arbitraria, 8c ab bpcre fervili hoc biduO «
^effeturi ac feftivitatibui publicis intendatur»
Sua
43t PARIDIS DE GRASSIS DTARIVM CVRIAE ROW.
Sua San<£titas illico Revcrehdiffimis oihnibus Dominis
Cardinalibus ad fe convocatis elcdionem annunciet, cum
exulcatione mantfefta per omnes fienda, ipfosque etiam col-
legiatim & privatini invitet, ad omnem laecittac eidiibicio-
nem perageodam tam in bodiernoi quam craftino (ero.
Sed Sc gratias agant DEO de miti Rege, 8c dulci Prin-
cipe eleAo Romanorum Imperatore futuro, & Mtfla per
iBiliquem infignem Pnelatum de natione Hifpano^ aut faltira
fubdito Regno iplius Rcgis Romanorunii cantetur quam fo-
lenoiffime in Capella Palatii, przfcnte Ria SanditatCi &
omnibus Cardinalibus rubeo colore indutisi ac omnibus aliis
Ixtitiae Ggnis apparentibus. Miflfa autem fit de Virgine
Mariai cum commemoratione de novo Imperatbre,qua!ora-
tio incipit: DEud regnorum omnmmy (^ mdxime&omam Pro^
teBor Imperii^SczWz^ pro Ecclefia videlicet: Ecclefiatud^qud^
/kmus Dominey preces pUcAtus Admitte.
Intimetur Vicario Papx in urbe, ut omnes Bafilicas
& Ecclefias urbis refpediveidem fieri faciant fub pcena, tam
tn fimili celebratione, quam in campanarum fonitu, & illu*
minationibusi & fplendoribus noduraisi & feftivitatibus
diurnis) nulla ezceptai quantumcunque privilegiata.
Mandetur Senatori, ConfervatoribuSi Capitibus rcgio-
Hum ac Marefcallis omnium Curiarum, & Tribunalium
urbis, ut ceffent a foris eorum. Sed & figna lactitiae facianti
ac fieri mandent ab omnibus fub- poroii. Et fimilicer man-
detur omnibus officialibus de buffiUu^ ut idem in omnibus
& per omnia faciant.
Et fuper praemifllis deputenturyfimul cum Guberaatore,
aliqui officiales Superintendentes, ut omnia quam laetifliffle
fianti quoniam fi^ eft voluntas Sanftiffimi Domini noftri
Papae.
Hoc
AD AKNVM WBXrSr.^ ' 453
Hoc meum memoriate dim Pondfici dedKTemy^ta pla* ^
€uit> ut illko cmnta iervan matidaret; & pro CardiiialH)iit
omnibus mifit, &0>llegtittn dcfuper habentes omnia pro«
)>aront. Venmtameo Miflam non per PratlMimi kd per
Cardtmdem plapuit cekbrari ^ videlicet per CdrdmMlem dt
COL VMN A. £t ea MiiTa fuit de ^iriiu &in&$^ (ic vo-
lente ac petente Cardinale SanAx Crocis Hirpano. Cum
illi voluittem dicerei non efTe ad propdfimm, »# Spit^ Sam^
Um tmne mpfcriUTy cum jjm tffeQum /kum fuerU ^ertUmif
fed p9tim regraiiMudm^ Papa in me fubridem dixit, tit ae«
.quieCcerem^ quoiliam fic volebat in feftivttate ilK Catxiinalt|
& omnibus complacere. £t fic diAa die Lund XFIJL Ju/H
habita eft Capella Papalis» 8c MilTa ipruper feftivifnma celi^*
Wata, & omnia^ ut fupra in fchedula kiea Pontifici data iue-
runt, diligentiffime feivatai ita, nt omnes, & qui pro eledo
Imperatore novo agunt| mihi fummas gratias egemnt et^ .
iam cum propina.
y. BjtditHS CarMndis de Campeggio tx Le^
gAiione/uu JnglicMdy ^d CenJ^^itm :t
. puiikum^. . , '\
Pi« LamE, XX VUI. Nofcmbris, ReferendisBinm i)wKh«sliitet%i-
gacione reyerfu», pridie aut nadiiis terrius, qu9 tempore io**^" ***
dondbUt fiiis fecrece ktttic, hodie iiiinmo . mane ad fim Aam
Mariam de Populp, nt fieri per onuiia iblitum eA» & ibi a
Coltegio facro receptqs eft, &■ vificatus, ac inde cum (blidt '
ceremoniis xonduAus ad publicum Confiftorium, in quod
P;^>a venit, & fervaris fervandis, ac duobut propofitionibua
per Advocatos fa^s, ipfe Legatus ingr^fii^ eft, & «dmi0ii&
ii Papa cnm hilari&de, & in fine.hiniiilui hegV^ ofcufata^
eft pedem Papx. iFinito Confiftorio, 'CoUe^um duxik Le-
g^^DO) ad cdet fnas, vii moris eft, licet aiiquibus vidcbatuf,
lii at
4J4 PARIDIS DE GRASSI9 DIARIVM GVRIAE ROM.
ut ipfc I^iitus debuiflcc «ligcre io Palatio pro ifto die, &
^pro ifto adu^ aliquacn manfioaem, donec CoUegium ex Ca-
.Bvcra paraincnti ad ipfam manfioncm eum conduxiflct, non
ismtem per urben%equita{ret^ ficut dioehat, Saifft faiftom in
'iiedltu duoffuip Lcgatorum^ ultimo ioco^ id edi liar aeftate,
Smxt fupra> aCTociatoruro & conduftof um. Scd ego oon
ivolqi) quia iliiid fiiit propter immcnfos, & infupportabilot
SsAQt» 4c *fttt5| qtiod nunc ce0at> & Papa approb^Tic di-
jOum mcDni* Detndc ipfc Legatus vifitavit Papm uoa die^
&aUa vifitavit Cardinala^ tocipiens a Decano Coltq^ii^ &
jnde per fuam commoditatem illa die & aiiat & poftea'
Palatipp$*
y L Marsfireru PapOj "VfMc^t Domim MA Gr
*'- IS^tTenerk i. DecemirA itt trepofculo mdfrtua e(!(b*
ror Papar, Domhm MAGDALENA, Matcr Ciafdfoalis CFBOV
k akcra die (epulta, fimpliciter quidcmf ^uod fiiit mirum
mihi & aliis. Quin etiam Papa nullum mceflitije fignum
praebuity prout debuit; Imo SabbathO| cum adhuc ip(a efTet
infcpulta, tenuit fignaturam publicam in majorem omniuni
admbrationoas^ut fiiir> utPapa didraheretiir a cbr^Iio lu*
dus tamen. ' ?
^* In Vlgilia NativitatiS) cum Papa ftatuifTet MifTam cclc«
(rare in hoc Yefto Nativitatis, & jam omnia de ejusdcm man*
dato pneparata fui(tent| tamen non celcbravit^ czcufans (e
Srbpter bella, qulbus nunc incipit;impIicarL Et fic Vefpenc
letont Rartpficjter^;ut aljias in.Sanfto Petra,, ad quas Papa
^et\it^.d6)aru tn ^Afi^ ut aliaf. C^dinajes fiicrunttbt^ ita^'
ur vit'fQ fcdiboi fuisTedcfe potuifient.
» .-1 • • ■
AD^ANMVM MDXlX. 43J
VIIL S!fi Barones pracedmte Pafa ad Cafet-
. . Um mur Pd^m ^ C^UcgiMmin^ Je*
£t quoiiiam ob beDigfiiciatem SandlbGinlDominl noftri OcJopcocefltts
tot & tammoltt Equitesi Barones^Nobiles ac Domicelli ante^^^^^^i
Papacii inoeflere usqoemodo rolitt^ ut CMrdmsfy/ miuu u
fflrfiua Fspd di^f0 €9gfreniur^ ego prius habito vferbo; icuni
Papa, exdoO diAos Barones a confpe^tu Papx. £t ciim ip(i
qi^ aegre ferrent, non difcedere: nam jusfi Mafletiisi uc
illos omoes ante cmeem^i & Gc ante Collegium pr^cedere
facerent. * Sedaimadhucobedlre iibn velleot jusG Cardi*^
iiaUbus, ot remanerent, & non praccederent, quia el&t fco-
nim dedecos talibus fubefle. IpG ReverendisGmi Dommi -
Cardioales mnltiim contenii remanferuiit inter iriam, & qui-
4em Gc maBferont, donec P^pa hanc caufam intelfigens,
coauBendavtt fttftumi & GC| ^t ferrarem de'cacftrO| jusGt
mthi 8c Gubernscovi, aC Capitaneo. Et Gc folus Ciapitaneus
aiite Papam procesGt com fiiis ad laterar procedeOtibuS| non^^icDsFrifloi;
tameo. pdr mediam viami f<^ per latera, & /f^^i/f/t/ 4/if<ifi7«ap(«(ai-
p^fi^ ipffimul cUfft^ Cufimrito l^emant (f ii^4nt ^ ac iri %co ,
G^tUfitiU duifid^t^ proOt fititi fitnt: £t quia aliqui m
gfudtbuiSaBai Pctri ad dekteram foHi fe focaverafltj pro«
pfiaaQtoritate, nte noftra^ autcMitate ieor fentovlnfus cui^
muperio fuo^ itA^ ciitnt''^dtierveiHffer di\
trM^iu totui autatilsi put^id^ (c d^bere^c poGe federi apud!
Ba|iami oon vofuimtis eum au#*e, nec admittet^Ci quodj
vkkw Pofi|»r€4)a«t| & vokrit etim Tedpi ftiindare, niG.'
eg0 idiBi&m^ Bl Mu»" die^ ph) i})k. vtc6' anqaid^ iit* .
alii pracfnntiofii^icltttitf^ qtfi^* fl^ eatt!ero* afitfri eflemus
de ipGs.
lii 2 VLIn
Ai^ FARIDIS DE GRASMSIHAWVM CVRIAE ROM.
UL In m£te NafalftM MAmiipt ahfinte Pafa^ ^
- Fri£e ,9apa a me petiit, aa iplb ikilefite io dip Hatdti
celebrare, teDeattii| ad Matutidas npAis venire, ft in quo.
Rabitu. &;. fl[uid cantare, aut qui4 lacete^.vd sob firaere ipfe'
pQsflt, & dpi^t, yel an rcmanere i» (ui» Camera vdebear.-
Rerpondi, ifi CeretnonialibusoQflirisliocnoiieoBtineri lad—
^uam praeceptutn, fed quqd (atis mamfeftviin eft, ipfiim non
debere ad m^tutinas venfre, ^i«offidiUB:ye%CfaJc^ & M»-'
tutinale it ^iC&k rqleope.dQfe dcbe^ jit.pe^ Bapaai ean—
tari, oa^' Ca^dinjUcs.cuivi ij^fQ. 6«o(are..debcttt ■■ aotipliomif
in Vetperi^ & fiututinis, et^am led^es, fic ctiam io Uikfh'
j^vangetium etiamn.Papa prsreps eA Matotiois, & officiun
faciatyjt|bece<te;,ejli,-quod C|rc^al«» caotott kdsines^ialia»'
(^uere|q(^ qut^^ Cantores cantareot illae, & Bapa' camarec
ilttiraain, '(^6(f nooconvenity ut Papa qhomm biabeat cum
cantoribns, Ted coin Cardinalibus.j . quat cenfiiFa x^mc *
praedeceflbribus fetnper fujt fic obTervatft a CA-LIXTO^
- , & EVGCNlb^' ^*^vf ad no%um teatput. Si tamen Papa
ez devotione vi|ui^ iotereHe,. guo^ otiqjie petcA^ led fit in
Kabitu firopnct, id eft fine capp%, (ed ^xIe^ fo]a iioh, (bper
rapucine, & fefftn» 9oti. in .:(blio,' fed in.ibde camerali Sc
fimpliti,. quo. cafu celebta^priit IvIiBam^Ltotun £Hpac o^
cSnnn reatiitina^rCaiita^..ipfiim'|e0lopepa'«IcinairK - (^o-*
a^(iit6y I^apa acquieTi%.& i^ ooorenic ii|a node ad Macu-
. tiiia^ quae habicaefiinf ia jpiarya.c^peUa» pr»r«naUbiB deccnt-
Cardinanbu» ^ paikis px9il9^%ii9^\:svnm VfiKpnmt, aoi fJ
fit» tiJereffteie mAJ9unQt.teid^ii^ 'imnfftt rsi Mnu ^'
'^ " AD AStiinA MDXIX. 4?7
■■ • '■ ■ — '■ — '• ■ -^' ^
X. Jn d/e Natalk Mtfa Majot pr£fente P^^
. Mn ctlibranie.
In die Nata1i& Papa miht prios commifeKat, ot cafncardmris^F^r.
NrtfTatn alicui darctn^, qui libcnter cflct cclcbratin-ui, cutn fx mfi^yfii^
quatuor Cardinalibus Epifcopis praDfemibus uBus^id cft, pri*^ ^ ^^* >
mus, eOct retniinfirmus» fccundus in dic omntom faodlorum . )
cclcbravit^tcrdQs pridic ex peivgrinatidtae Parifienfi riedieric
(ktis fciTcis, quartus vtx ip& die in Vrbcm 6t ihgfefTuruSf ex
peregrtnatione Janucnfi. Et cum dixiflEem hanc mthi curam
admittcrct, quia confidcbam, qubd FARNESIVS libcn-f
ter qoafi gioriofus id -fiicerct^ remaiifit' contentus. Et fic '
borttfus &m ipfnipfi Girdinalem FARNESI VM, ut cele-^nrccntia ft
braret primam fuam Miflfam iti hac dic Natalis, qto. cfl;^^^^
prima Papalis^ &* fic fecit, &, 6mnia placueruiK Paps. Et^^
Papa benedixit^4£flm in Camcra fua. Et cum pcterem poft
Mi(&m, an vdlet i|liam hbdie donarc alicui, qui conducens
eflTcfinc a femilia Fatatina, Sc ib OratoribuS) dixit adhuc
habere Illam deanno prncrito apud fe^&veUc itlam donare
mvo bnfenuon in publico Confiftorio.
XI In yigilia Circmicyiitms^mandanuPapai^
quad nuOm i^nqudm Baro sd gndmfilu
MtedM^ dut fioU
Fucrtmt Vefperac Papalei, ot alias in* Capetf a pratrenteBames a gra:.
Papa cum Cardinalibut dccemf & maadavit Gubefnacoriy^ofj^^^^P^"^^
U Capitaneo Goardizt «t milioi ingrfdi ftdant ad grtdol^^^'^
fi>lii; nec aliquos ante fc tattqnaai fiaroncf ante fe «ettntttnvt
& redeuntem, nifi quos^ego, & Magifter Ceremoniartim )uw
dicaverintf quoniam non folum^crccundia eft| quodjunus-
quisquc pro arbitria fiio antcccdat Papatn- (bpra Cardi^
iia)csY coodolucrqnt .de fubmiffione /ua fub illis, & iUa dic .
^iiltf TCpuffi fbjcirunty & pdr md puStic^at&Yn ibl, quod dc ce« ' ,;
ifero nnllus accedat, nifi^de cxprciSb Pap« roandat6. *^ ^ - * ^ -,,^ ^^
Iti 3 DIARI-
ulC^l
41% PARIDIS DE GRASSIS DIARIVM CVJMAR ROM
DIARIUM CURIiE ROMAN^,
DE ANNO MDXX,
\. MiJpimhacdienoviamL
Ctr£flaUsd« TTOdtecelebravitCardiiulisdc GRASSIS^ firaterffleus^
Gr^/Miflkfli Xj. lioet tarde inchoaverit propter tarditatem Papar: nam
ct « rat^ ip^^^ ex dolore Ctfarim haeroorrhoidttai efl: dtu tardusi & cum
c^o dicerefDi fuadeQa ut remanereti diztt fe vdle audire Ux^
monem hujus fratrisi qui fibi (emper placuit: fed quia r&i
quifitQs foiCi ut militent crej:t| quod differret in Epiphania»
Sermo ipfe (atis dodus & bonus fiiiti fed ipfe Frater fandi
Doi^ioip nomine - - - quafi arroganccr^ & fiiperbe
prpptcr^do^inam foam difieruic*
IL In Viptia ^ die Epiphanid.
Papa fiftuU la- In f^tgUia Bpipb^nid Papa non' venit ad Vefperas pro«
hmu ptecdolorcm fiftuk, qua continue laborabat in natibus^ &
oihil novi evenit, nifi quod cradinam Mifiam celebraturus^
videlicet Cardtnalis SanSidt Crucu hodie.non venit, fed ia
Capella ipfa celebravic Cardinalis FARNESIVS» Epifcf^-
f us V^fiuliinui fatis beoei tumJH n^us.
• - . '. .
Hodte Pap^ femifimus ^de fua fiftula vemt ad Banii-
camt & del<ttu$ in fede, ubi CartlifisUt SsmBm Crucii, tice6
Abirie» tniv&ttnt propcer cathtrrum, cdebraritv fennonefA
&cit iV^vr/rriwyfw ikitdodum & diegwttm) acBoti nimiij
prolivum, ut multi folent.
IV. Bapnzjafur Orator infideUt Rjtgts
Lagatqs R(gis Cum ih^bus dapfit capta fuiflet ia mari a noftni
JJJjJJjj^jgjf^cIalTejdaflii - .? - vtoicatiuitt a Magnp Turca, ctisuii
* .1 ' in
«•>— ^ " " if ■ ' ■■«■■■■■ I I ■ ■ -■ ■ . , j , II ^
in ca captus fuiflet Orztor Regif FECIARVMr velur ve-pontmainpie.
rtus appellatur, SipAam. Nam ficuc nos Regetn noftrum ^'^"^*
llomanorum^ Catfarem <Iicimus, fic ipfi Regem Numidarutki
Siphacem appellant, fed corrupto vocabulo commuditek'
Pheciarum dicunt. Itaque, cum ifte Orator multo tetn^
pore ftetiflfet in Caftello Sanfti Angeli, tandem l^cificut pru*
defiSy ut lihtretur a carceribusj >r/ ut vera inftin&u du8usy
dixit fe Qptare feri Cbrifiianum. Pro qua re Papa eum incaur«iobqiit$
primo quzri fccit, qua de caufa dimifTurus cffet fidem fiiarhy^'."^»^»»*--
& alienam defideraret, quam non cognofcerct? Ipfe ut vert jf^®"* * **
doAus, nam in lingva fua peritiftimus effe dicitur in Philofo^
phia, & Medicinis, prout multi Philofophi & Medici cuttt
eo difputarunt^ & ipfe textus de Arabica lingva in mulcis
male interpretatos, & inaniter & falfe, correxit cum laudc
untveHati. Itaque cum ifte Orator diceret, me examinantc
fimul, cum aliis duobus Epi(copiS| quibus Papa examen hoc
commifit, fidem Mauritanise non habere vellc, propter va*
rietatem, & confufionem fiiam^ ac in fc ip(am multipliciter
contrariam, quia Mahumetus^ ut potius vir defperatus, illam
fidem feu fedam introduxit, in defpedum Chrifti & Chri«
ftianoruna, malc contentus de ipfo & ipfis fic conftifamy ft
dicebat rhultas confufiones ejus tegis^ qua? proptfcrea non
fibi placebat Sed cum intellexerk aliqua capita de noftra
Ieg6 Chriftiana, in tantum fibi otimia placuerunt, ut omntno
illam defideret haberc. Vcrum cft^ quod in aliquibus dubi^
tahat, tanquam parum introduAus, & cum fuper iftis, dc
quibusdubitabat^ anoftris Doftoribus ioformaretur, facilc
addo^uS) & «ndcm cxaminatua dc ^uptsculitfidci rcfpondii;^
in omnibus crcdcrc. Et fic Sacrifta Palatinus & Epifiopus
tafertanusy & ego Epifcopus Pifiurenfts^ quibus Papa hoc ex«
^raca ccmimifit, catcchiaavimus ant(e forcs Capellx P^palis
l^riroo, & deindc introduxftor fuit^ faiSlus Cattchumcnus.
RcfefVMimw isi hac dic Bpipbamit Bapdfiiiuray ut fi f^apaCeremoDixUi
440 PARIDIS DE G|LASSfS DlARIVM CVRIA ROM.
vclic ipicmcc (accrc, faciat, prouc fcctt in \p(g dic Epi phaniiar.
Fro quo a(flQ ccrcmonialiccr 6cndO) cgo vocaco Magiftro
domus Papar, dcdi (ibi hanc fchcdulam, uc omnia in ca coti-
ccnu praBparcCi prouc prarparaca fucrinr , vidcliccc nooicti. Sc
cognomina baptizandi fciac a Papa : Papa przmoncacur de
agendis & diccndis^ vidclicec in mcdio BaGlics ance Cruci-
. fixuro pcrvcnicns gcnu flcdaC) & orcc» providcac texcuro Li<-
bcUt pro Bapciftno conferendo. Bapti^andus firoHicer prac-
moneatur) lic fic ance fores cum candela in manu, medius
incer duos Poeniccntiarios. Pacrini^ qui & quoc^ Magifter
domus Papae adfk: locos in Bafilica dcGgnecur, ance alcare
iCrucifixi mcnfa parecur cum fuis requificis^ Tacca cryftal*
lina, vcl Bticale Foncefium, mica, paniS) mappulae Papar,
Gromialci candelabra, Liber, Chrifma, caodela pulchra^ fe^
dcs Papac, duo Tapccia, vel unum magnum, Concha magna
argentcai Patella cum acccnfis prunis, Barbiconfor aliquis
ma\ ^aumculisi Miniftri aliquif uc Crcdcnciarti Papaci tc
Scuciferiy ac eciam altqui (copatoresi Alcare cum pannis, 8c
pmnibus fcftivis ornamencis, & candelabrisi & aliis rcqui*
iicis.^ Itaque omnia bcncfada fucrunc, & Papa baptizavi(
me asfiftence. IPatrini cres fuicrunty videlicec^ C^dtnsiH
^ANCTAE CRVCIS, drdimsJif SANCTORVM QVA,'
JVOR, & <:4rdm4li$ AEGIDIVSi ac CMfitllMmr qai
Epifcopui cft SalutUrum^ pro quo Cgo fupplevi* Nomea
fttic JOANNES LEO di MEDICIS. ♦
V
V.Ckri.
* 1$ cft JQANNES illc LEO/Auaor dcfcriprionls Afiicac.
tottes & tot lingvis edits^ qaemadmodum 8c TraAatut m
HOTTINGERO cditi, de viris quibusdam illaftribus, qus
apud Atabe» floruerunt. RedticLEOinAiTicam ad%os> tcfte
sion folom WIDMANSTADIOi ftd cdam AMA&O^
?I0 THESEO,
AD ANNVM MXX, 441
♦ ' II I ■ ■■ I imwmmm^mmmm 1 it i ,m
Vv Conjifloriwn fublicunk fro Cardinale SAN-
CTAE MARIAB IN PORTICV, 1^4^
ex Fntncis re^erfi,
DU Imu^ mus JsMMru^ foit Confiftonmn pi41>UctiinKM(fiioi.tfa.
ffo admilfione Reverendiffimi Domini Cardinidis SAN>ti>«*<><difac«.
CTAE MARIAEIN PORTICV, ei foa Gallica I^*^
done reverfi, & licet aote fefta natalia foerit io iwl»t, tnin *
qoia ConfiAoriuoi fiert aoB potait, otqne modo ditatum 6»k,
pt ^e iiiit a priodpio palam & p^lice vlfiu ft vifltatuti • -
quod cum e^ male fiiAun, rapcdiendi eom, & montii, at
fecrecius maocret, aat ea orbe recedcret. Ei; fic fiiit; Car« *
dinalei euin bodie es MMiafterio dePopdlo confluxeroot §4
Palatiun^ otqMiris e(t InCoafiftorio4ucpropofitooes har
biiB fiint: prima per Domioum JVSTINVM breris) ali«
loo^ dcgantiffima, per Dominnm MARQEttONEM, qoem
Papa laudarit (atis mecum. Nos habuiratos manteUQm, At
ctiam capucinom de zambeUottopavonatio^ ac emsa blret
tum rolatoffl (atis bonum.
VI. In Jie Pnri/lcdtitffw,
Hac die Papa tardiufcule veoit, & Jente^ dedif eanddai DHbft^
multis coiti.dclcaiitiooer& rilii, -^ aSi^uibus plu^es 4)ttatti ?"<^»?*
peterent, & omnia fiierunt, ut alias. Confervatoccs volue*
mnt venire, (ed ego oiempr dilcotdic, quim habent com
Oratoribus, perfiiafi^ Ot ^bfitnereiit, qnod Pap« plicuit, 8t
bbrinuii quod mittcrec 'tpGs canddiif oes albas,' quat dedit
€Uu^dmitH CIBO affifteoti. '.■ Ego habui duas albas,ut aHat.
Canlioalis SANCtORVM QVATVCm celebravtt. OflAr
TOR CAESARIS tenok ooam £wulam mago¥» P^palem t
dcxtris, & SemiHr a finiftris» atig ut aiias,- & o&ium fioitum
ieft hot» XXL piilfitta, & poft offiaon v^ ad Qiftdioa,
nfiims maCuica^ '
Kkk GENE-
<44» PARIDIS DS JGSASSS DIARIVM CVRL£ ROM.
toMfuivt "' GEMlEfi^S HVMOIATORVM mulm diebus apud
stnmBtHiu fne inftitit, ut federet ifiCtpelU fupra omnes Gtmentetj
"^**'*"'^ quod mihinuriquara placuitj tamen hodie fedebit & fedit
in banco Jii^fum £ne praejudicio, & Gc, donec de fuis^privi-
. '• ' legilsy quoe didt habere , fic Piipa aanuente; Pt)ntifice& cer-
tiorcm reddat. ^ "*
VH In D^minka de V^^ne, Feflum AnmmcMn
PaMVtoltai. ■' ^^ Dmimtdde Bsffm* ^it Feftum Anoaadati^iiiii
firibMte cko p«o quo Piip« ptriit a nie, w foflet fieri de ¥e09 Virgmi^
wb*"^*' efmifTaDominic^ &qii«lker fieri^poOet, qaonam iibenter
Iret ad Ecdefiam cle: J^Mtm, • innuJtas a CacieiMe^ nt det
Bleeai«fyttaQi nwelliB^ Rft(|>oadt litiqite pafife^ quomam fie
ffuiipiorc Alex^mdri^ lc JiUiir fodum luit: videtiqec Miflau4iJ
cator de Dominica, qme pnecermitii noUo moio |>oteft, &
^ebet^ & addfctur unica sdia Orano de Virgine, &, fic ^aat
tMcum Orattoiiek rub<uiia coDdttfione, & paranMHta fini
violacea ceiebrantis, & cappx fimiliter Cardinaliom yvciau*
cex, & non fiat fermo^ Et £c Papz placuit, 8c fada funt
omnia nt fopra. £am Miflam cantai^t Efi/tepfu SAiamMti-
. jMkr, & Papa Ufui eft outi:a pretiofa , & paramentis. novis ru-
bdsi&ia fioeMifl(e.Papa .d¥cMt'/:\ceinofpam pueltis, qoae
fiienuit nomerO LXVIIL ;. ^.
VIIJ. la^e T4cLuu Vlll AfriUs,
Hac diib ^pa celebravlf, qoi cuKi vdkt defcendere ad
Bafilieam, intdlexit fanuam, qu»eft fiab poirta Bafilicc, claui>
lim efle, iSc non repcriri davi^s. l>okiit, <& cum a me innr»
togaretur, an pbcerer per ^ateam liefcenlbs, ire ad BafiH-
taih noluir, 4ed p^tios^lfit^fi^angi janiiui^M& poft fla^mluii
inteUexttiT^aniitfre^sUiaiitH^^iaepitdefteod^-i, qwe jaoea
Ron fuit frada, quia non crat clavibus obfeiaca^ fed nuuen
' L ' -^ - vedli-
A^D ANNVM MD2CX. , 4H
, ' ''«' ■ '.II I »— )iM^ IIW ■l>
vedibo^ daora. Icaque cootra illum» qul meodaciutii dixe- .
rat, turi)atus, taodem ixtus futti & fic adBafilicam penrenli
proceffiooaliter, & Miflam celebravit deyote,v& rite. Cir<i ]
dimMUt de CABSIS caouTit Evaogelium» & qoidcni beoA '
ac modefle omoia fedc & dixiL D. caotavit Epiflolam Le^
tioam, & Evjo^ium Gtwaam Bfi/oipiu ScMlm/s, Papf
commwiicavic, usque ad fioem hbftiarttm patieoter & de*
vote, & io fioe^i£&e veoit ad Lo^as per (cadas ftri^Us, qus
fnoc-apud Camerim plumtn, per quas cum ooo poflet conip
mode tnmfire propcer aogoftiam earuai,}u^ pridie e)tts ^ei
mmpi perticas fedis geftatoriae, & abbreviari, ut fic per illac
traofiri, 8c revolvi poflet, prouc optime fiiit faAuoi. lotai
ftfiflam c^o |oflS ter ofteodi vuknm (aoAum populo, qtu
taotos erat , qoaotus a trigiota aimis n<m.' fuit 'Judieio
omoinm, k, Papa admiratus fnit vehementer, ac qaafi,aiitt
Populo beoediceret, flevit pieotiflSme. Hora fiiit quafi de-
cima oooa, cum fioitos eft a^s* Cardinalis S A N CT AE ^
CRVCIS, quieft/?r«W4Kri;/^«/«tf, hodieadftititPapae, ^
licec Cardioalis SANCTI GEORGII iotereflcc, fed nuo^
qoam debiUs fiiic excofatus.
^ IX. Ve^er^ in Vtgilia AfcenfimU^ ^ Mi^ >
lo J^^itid Afcen/mk fuemnt Vefperae io Capdla, moi^ Dn Albanic
.iblito, Papa prxfeote com CardindH>os, & oihii novi eveoit, ^'^j.
nifi qood qoidam. Dox AibjmU Gallos, frater oUm Vxorisa^
jyi4g9Kj|fey JVLI ANI,- fratiii Papae, veoit, & a fois perfuafos
efli, tti federet cum Cardioalibus, qood ego andiens exdufi
iUos de Capella cum fuis vaniatibiis, & ipfiim Ducenxfieci
ftare cmn fcutiferis Papac, donec Papa re intdleAa mandaa- .
'^t, quid ageodum, & fic Papa }offit, ut iUnm pooeremiapiid
Diacooom Cardinalem afliftemem. lUe autem GMtbu Qjd'
Mt€ MiMtwt fjiitfi imfiiMf CsriiMlk mnrifii wnUtmm,
> Kkk 2 la
444 PAAIDIS DE GRASSIS DIAtllVM CVRIAE {tOM.
<inr I II I iji I I -II > I
VttHB iiUb In die fiiic Miflii in Sand^o ?etro, quae cum fbiflct •flS-
^jjp^^ gnata Cardittali ^dio, ultimb Pre^ycero Cardinali, ego
9tea>rm»'!t.^^*^h quod e0ct male h&um, quta Toler, &debct efle
iibiaaAii Epifcopw Cardinalis. Epifcopi orones contra me acdaman-
ccs diienint, quod tempore Alexandri erat Pre^yteri, & non
EpifcopL ^o in Confiftorio, audiente Papa, dixi Epifto-
pii, quodfi Papa ter in anno cdlebrat, ipfi, qui fimt kxy pos-
, iiuit femel quilibet celebrare, & maxime quando eft Mifla
-ffdebranda in Sando Petro, & fi tempore Alexandri Presby-
cer celebrabat, ideo erat, quia Epiftopi, partim pn^t^,, par*
tim infirmi, & partim (enes decrepiti erant: Qusc cum Papa
-«idiflet, dixit, benefachuit Epilcopi,^ fi fervant legem fibi in-
fandam. £t fic Cardinalu de FLISCO Epifcopus eelebravi&
Ec in fine oftenfam eft ferrum 8e vultus fandus, 8c data eft
^ bcoedi^o in Logiis per Papam tiaratnm, & alia ut aUas.
^!^' DeProceJlwne.m Me Corporis 03rifii.
litMApnE. « - Hoc Anno 1520. praecedentes Vcrperx fuerunt utalias^-
3^2 Ca' ** ^°"' ^*P* ^*"'* *""* Cardihalibu» non mukis, proptcr
• - "* labores craftinae procei&onisr Pro qua in die Vigilix feci-
fflos foflcas diligentias de mandatis in CanceUaria pcr cur-
fores prxfencantes, & de alth omnibus '& fingulis diligemiis,
nt in Ordinario. Sed qtiohiam multi OflBcialcs etiam folito
fikaxts vidc&antur intei- fe ipfos fiiper pneccdenlia diftor-
dare, ego cogitavi boonm efle, fi femel unico adn materia
oomls jfia toUcretur} vidcKcet, quod Papa mandaflet priori
Diaconoriift) Cardinali COANBLIO, nam nuilc ifte prior
left, ad qncm pcitinct ordinare Proceffionet Papale$,.ut infra.
.meorfemf vcl aliqnod ^tium omaes difcerdias decideret^
vocans omnes nrbes o^ciales ad fe^ & cogat fingulos fingo-
loram oflkiornm fefpeaive, ad docendum de prioritate ac
dignitatcfna^ ut illas de privilegin fuis, fecundum qiiie
.tmumqMdqnei ofidi Coliegiiuii pir«cederc debcat, ita at
' - • • onncs
'■' DE ANNO MWSL 44%
Omnes officiales in pcrpetuum rctanti. & babeant ordincm^
gradum & locom fuumi in quti proceffionalker ire & efle*
jcbeanty 8c quod (a^a hac decifionc, Papa defuper BipUan%
eipediat, confiVmane, ac fiib poma pecuniaria, tam CoUegi»
quam Officiali infligenda) mandans^ qui non obfervav^tf
Et dcfijper deputetur Gubernator Vrbis excquutori qui in-
remiifibilitcn Qtiod cum prius prxdidoCardiliali.^iaco-
norum priori) prxfcntibos & audientibus multis Cpardina«
libus, dixiiTemtita eisdcm ac aliis omoibus vifiim fuit noo
folum utile, Ced ctiam neccBarium, ut omnes confirmave-*
rinti & demum Papam i»^erint ad hoc Decretum facien*
dum perpetuo duraturum. - Quod cuo) Pap^ atidiflTeti primn
Gardinali eadcm rcfcrente fiimmariCy & me dcmumad lon«
gum ciplicantC) iUico approbaviti & fic vivs yocis oraculp:
idem Cardinalis Gmul cum Gubematorci & duobua Ms^
ftrii ccremoniarom ivit ad Portam Palatii, ut ordinaret Pro^
teffionem^ fcd propter praediAas differentias tgrtadiHii fiiiti
usque ad horam undedmam^^antequam Papa cffist eytra Pa-»
latiumi qus res omnibus difplicuit, maxime propcer pluvia-
nrni fufpicto&emi quat imminebami iU| ut pluries jnflcric
proeedi, fed cora difficulcate & faftidio itum fiiit* Et cuni.
viieffcmosini^ateai plwix licet exiles /opcrventrupt^ fc
Papa mandariCi non proccdi ulteriusi usqoc ad divcrforium -
ante atdes Caidioaiis CorneUii obi olim habitavit Arrago»
aenfisi qilae crac via |am foHtai & pro hoc anno difpofitai &
parataf-ied diverti ante aedts prioris urbui qu« funt ;n ip(a
^latea Sandi Pctrii & fic cgo jusG omncs illo divcrterc ad-
▼erfos SanAotn Petmm per Burgumi & Cardinalcs & Pratlatl
revcrfi fonti qui jam pratccflerunti 8c properatiuiculc ivimtif ^
td Rifilicami itcet pluviat non vcncrinCi fcd tamcn tion u$«
que x|aaqttc ccflaverint* Confufio fuic proptcr deUuns
M^UMtifttj qoi crant difpofiti in divcrfis & pluribus locis,
•kift oMBia uc aliasi nifi quod Papa voluic dc palatio dcfccn-
Xkk 3 dcre
4^6^ PARIDtS DE GRASSIS DIARIVM CVRIAE ROM.
dere pcr fcalas latas propc Paradirum, & ante maDfionein
CardiAaUt Cayt$m€9ifiSf 8c tade m Cortile magnum Palatii, 8c
volmc ipfe eflTe femper in proeesGone mitratui, quod iudici^
meo bene fiiic Miflam cantavic Cardinalia de JACOBAO;
CUS, & alia ut alias faAa runt.
XL ConJtJhrMm pMcum pro oheMentia
Jttg^ ScotU.
noxAilMnte, Reverendisfimus Dominus CardinaUs ANCONITAt
^"T^Siit''^^^* tanquam FfoUlhfRitgk SchUj dixit mihi ex parts
S^d^pl^Dtiiicix Pdp^9 ^ prscpararem Coofiftorium publicum) quia muftrk
obedicDtiaiiu Domiwti Dux ALBANIAE| tanquam Tucor Regis, vult
illud praeftarey ex quo eft nunchic praelens a Papa vocatus ex
alits caufis. Quscfivii an ifte habeat mandatum fiiffidens» &
videatur, an vero iitteras patentesi & fimiiiter exhibeat, uc vi*
deantur> Bim littenifts fint latimt vel vulgares, quo cafii
, redacantur in latinum, ut in publico confiftorio legantur H
intenig^ttir: io ftiat ipfe iatinum, an ipfe fit diAurus^ vel
i|uis, aii habeac jam oompofitam Orationem, & exhibeaK
eam Secretario Papa, an de novovelic urbem ingredi, fic tiC
Iblefnnlter a Curia & &miliaribos Papac» & Cardinalifout h.^
Ik comitari, & qoandoi & qua die,.an habeac Araldumt aa
famiiiam, an Tnbasi qois eft Protedori & quando dcbea^
iieri Confiftoriom pro hoc adu. £t talibus a me quaditis it
intelle£US| prseferttm quod ifte Dux eft Tunii- Regis Scofii%
& generalis Adminiftrator & Gobemacor. legitimus Regiiit
& taltSi ut fi Rex ffloriatur, ipfe fit ipfo jurc Rcxi & propfiea*
AocamCardi^ea quafi admirabatur, gmd m CapeUs BMfd mn kUmerk /#-
Sbea^'^^^'^ 'M0ir cum CdrdinsUtus^ficui ^udiucr Ducex AdktermU^ fuumh
pApa (f Rex FrmU BononUfuermu^ nam miesJiMkmmm /h
\um^ fuiu ipfi fnerum ettSiy vscsnse Rjsgm^ fuctefmtts Ksgis
^ frsncit ; ipfe vere mnfuis d quoqumn ekQm fkuffir Regkf
fed tniiter Re^ cen/unSm^ ntfjl nnridtnr Rex^ eiifismdti mth
fusm
\UgiiimmfMU^riffriufe^ Jcen^ 61^1^0 p^Oei fc.m
babeat maiidaCQiB» ipfemec «4^^^^^»» <^^ habca^ 67
gilliim Rtgiom majua apud fe» & i^raldos posfit ^lc^tmi
«tricimqiieiipfftfitf fKcre fimul omi Tubiciciibiaf^ ^ aliif
mfigstfauafiqiib^ Itcm. haim: |am..aratioQem c^9PfptftQi^
fc haba Skaeiariam fiium adiwc^idciMiim & piaqMttUinf
«t eam cecitiet.
. Qoc omiiiacum Pape rttuUflim)^& IttdiciQ meo iftf
Dox viderecur. tnereri^ federe cum C«rdiQalib|is, ficDt igi
cra:Oallft JBarooes lcderunt Bdooinr* fapa TrmHit ipr(i|i9
arbitrio meO| deinde melius vifiim. bft fibl, ua 10 iEberctQ Cqp*
fiftoria proponerem, praefertim de loco cum CaKdinaiibuSi
Adc mandat9 fiiahulasmodi^ & fi cafii fimt de novo litter*
condpisnd*, qualiter concipiattcuri atCflnio ^uod l^ei eft
fu€r ^MimfMemuis ^
( Itaque in Confiftorio ftatcto his propofitis, tandemLociisipriaffi.
conclufiim fuit, uty&i ultim^^ CarMnsli IHuiW fi:deatt ^^'^^^l^i,^^
qilod formam htterarum concipiamus Reverendisfimlis Aur i)i][^o.
coi^jtauuS) & ego. Itaque ommbus exped^ & litterit q^flh-
ceptis fiib nomine Regis, ac etiam nomine hujus£Hicis .tao^
quam Tutoris, & Generalis Gubernatoris Regis & totiu^
Regni, ac reforraata aliquali oratione, qua obedientia pr«-
ftabimr Regis & Ducis fimul^ ut \tXti dicami. . . i ^
Confiftorium fiiit habiium ^ Zsma XVltL %miv^
Attla Regjia, ubi duc Commisfiones pfdpofitic fiierunt^pfima
per Dominum Jta4Mmr i^p«^4iii d^&mtm^ 10 cujus medio
Duxingre(ruse(l,Confifloriiim.ciimmulcis familiaribus fnis,
-& amidsK)alfis fiiis, &praeeecfeitte Araldo^ &: quacVQr Mas- ,.
feriis. Quatuor Praelati asfifteutes, viddicet Arcbiepifcqpus
rSpalatenfis, & ego, habuimus euni medium in vefte aurca
longa, & pbft nos duo alii asfiftacites, videlicet Cafertanos,
& Tudorenfis^ feqtiuti fiiAt omnes Barones, praeceflerunt iu
Confiftorium ad finiftrum latus PapK. £t^Diff duit P^P^
in
441 PARIDIS DE GftASSlS mARIVM CVUAE ROM>
in «ulgrn ftki daa verba, 8c pntfeiua?ic Ititentt. Secretth
riu» ejUs poft eum fuk taoqaain famttia|iSt non tanquam
Oraior. Et hoc fado, noi atfiftencet redmdmus eom a4
Poftergale Presbycerorum^ ubi ftaMibus ipfis ^itt eft pro«
pofitio Advocaci. Deinde Mccer« Regis per Sccrecachim Pa«
ptf k^ka^, cum Secrecarittsrecicavic Oracionem) & praeftictc
obedienciami & Papa eidem eleganctsfime 8c commodisfime
irefpohdic; Qim faifto, fifcalis proteftacus eft de morey &
Ckrditialis Anconitanu^ Proccdor venic ad Papam, & pectic
HTapft , ut juxca Dccrkttim Confiftoriale iple Dox ducere^
tiir ad fedendum poft nlcimum Cardinalem Diaconum, &
lic nos quacuor eodem ordine ipfiim Ducem folum accept*
inuS| de loco illo ftanceiA, 8c duuflftus ad fedile Diacooo»
rum, ttbi full olcimo^ iilum fecimus federe. Ec propofica
eft alia iotegra commiflio per Domiimm Mariiim Stlomo^
* 'nefn',ltcet abufive dixeric^ & novom modum inveoerit^ io
ipfa propofitione, qus nulii vifa eft placuifie^ In fine Car«
dinales duo Diaconi, & ProteiftoF venerunt, & Dux. dodus
a nbbis, qui petiit o(culum'pedis.pro familia & Baronibtis
fiiti. Et ipfi; Dux in finc fu^nnit (MdMm Pdfd dd Cdme^
nm reveriemu.
Xlf. An Pafa de cdtero m Cmfijionit^^ Cm^e-
^AikHiiiis publicu rt^oniire debeMy per jfi ipjum Orsforttui
frofonimiku^fictUM^e mado: smvero fer imerfreum$
ficut me efi^ MUermn Brimipum
(Ariftismmm»
Qucftiota Diebusiftis cum fimul Papa cum aliquibua <6irdiQalii»
ConfiftiMrio busi! & multis alUs cotloquerctur dc Confiftorio publico t&>
P^^P^P^n^n^Q^ & me praefcnte qucreretur aquibusdam: nneenve^
' * nirei Mefeftdiijedie ApoftoHce^ ^md in puilicu ConfiftoriUy tf
Congregsiioniiiu^ Qt fimilihm dBiku fapd rej^ndere debene
firfe ipfum^ ferfimUiier lofuende (HntorHm trimipnmj ikdem
AD ANNVM MDXX, 44»
pro^onentibus i an 1fer$ fueJ Pdps fdcisi^Jkut a/U Prindpes
fdcinnf^ re^ondentes per Interpr^tem. Papa qui fuper hac
quaeftione a tne alias fuerac interpellatuS| & oon concluierar^
fed ad primum Confiilorium puhlicum ddiberationem hanc
diftulerat} nuncdemum mihi commiiit^ ut privatim priuf
vota Patrum, maxime feniorum perfcrutarer, quid fentirent|
& referrem^ ac etiam quid ego ipfe cenferem. Dixi) quod
)udicio meo laudabiliter fieret, fi Principi per (e ipfum per-
fonaliter proponenti , Papa fimilicer per fe ipfum perfona-
liter refpondeat^ Oratori vero Princtpis nomine, ipfius Prin-
cipis proponentt^ fimiliter Papa 1 non per fe ipfum, fed per
Interpretcm fuum^Gve Secretarium^fivequemvtt alinm quafi
Oratorem refpondeat^ qui mos fervaturi ab omnibas aiiis
PrincipibuS) adverfus etiam quoscunque Oratores Apofto«
licos, & Legatos Papales. Quod cum Papae vifum Biilfet
non difplicttilTei quia in veritate fic Majeftati firdis Apofto-
lica^ convenire videtar^ praefertim quia in tnaximo pericula
conftituitur, quisque Papa refponfurus perfonaliter^ namfi
Pdpd benedicii^ facit pr^cul dubio debitum fuum; fi auiem m.
nm T^erbe filum inter omndum deficiat^ Utuperium ingens fe^
fuiturj (f Papa ^uodammode irridetur^ ff Majtfias Jua i//m-ExemplaP<
nuitur^ Ccut aliquando contingit, & fic contigit PAVLO^^J^J^
fecundo^ qua in creatione Ducis FERRARIAE dixit: ^^tluau
greganm cum con/ortio aUarum Ducorum^ cum Diicum dicere
dcbuiffet, & ficut vidiroo» INNOCENTIVM OCTAVVM,
nam ipfe nunquam publke altqnid dixit, quin in parte vel
toto de&cerit, cum rifu totius Senatus & Curixv & ficuC
vidimus ALEXANDRVM Vltum, qut in Confiftorio pu«
blico, ubi Suecimu tam magnu^ Orator defecit inter oran-
dlum,&Papa ALEXANDERi volens quodammodo fupi^
plere de&dum illius, animofeJncepit orare, & reipondic
j^ aliqua, quafuemnt per iOum obiim^ ff mn propofita^ qudd
cum Papa adverti(re^H^o>t ^ ipfum corrigerci & non it»
1^11 potuit
'00-
4t» PARIDB DE GRASSIS DIARrvW CVRIAE-RaM.
potoit anc (civic^ ut oon cefpkaverit) aut balbuiieritj ficut
eiiam tcfltporc JVLII faepiffime contigit: nam ipfe itati«
mide^ dicebaty ficut puer fub diJciplina Pacdagogi tremebun-
duf Cicere folet, & atiqttaiuiQ verba imperfeftai ac bis ac
tcrtia cadem repetita corrig€bat,xquod erat valde inconvc-
oiens, Itaque ut tanta indecemia de cattero evitetur^ non
diftonvenire videreturi fi stodus fupradidus introduceretur^
maxime (filia dicttnt muftiy quod ifte mos rcCpondendi per
ipfum Papam non antiqiitts eft^ fed tantum a P lO fuund^
introda^us^ qoi erac vir eloqucntiffimusi & iri orando prK*
mus fuo fecnlo Oraior iuit} poftquim alii Pomifices qoafi
i^Uquis Pio atquales idem facere vurluerunt^ prout factunr^
& nuUus poft Pium pratdi(ftum ita eleganteri facunde^ &
dode dictti ficut nunc SanBiJfimm thmm$u mfi^f LJEO.
B^fiQttio fiSK- Itaque bis per me fuac SanAitati rekttSi & ex parte foa
^^' diverfis Patribus expc^iti placuit tandem fux San^itatt) ut
cgo in Confiftorie fecrero proponefeqr)) caufisqoe aHegarem
motivi mei| prout feci pridie, in uhimo Confiftorro. %tiL
«lemum mihi rurfk» in Confiftorium revcKatOy Plapa dixir^
Patribus non placerci quod ufus renovetur^ fed quod a PIO
^$md0 usquc modo fervatum fuit, fervetur deinceps. Et
ftcPap^inConfiftorio publico per fc ipfum re^ndit Ora*
tori fivc Secretario proponcntK
InteUexi autem ab aliqutbus Patribus^ quod res ifta
imiltum diuquc inter ipfos diicufTa fuit, & quafi placuit ma-
|om parti^ w ittudfervarcturi quod ego propofueram pro«
ftet ittud periculum, quod eveivte £icititer felet, & poteft:
Verum cpia de San^ffimo Domino noftro LEONE noR
dubicator) €}uia facunAffim» & etegantiffimus Orator eft^
ft icmper benc i&mt^ & dtdiims ^^erat^r^ ptcpterea, qubd
ftontenovctur ofui. V^rumy fi q*is fttcceifor loc Decre^
f um vuh faccrcy pweth fesiper^ & qu6ti«f fibi tideUtur>quta
•ritiiiarfaitriofiia
XIIL
\ •
AD ANNUM MDXX. 451
XIIL De MiJJa San^i Joanrus BapiftAi
In Vigilia non fueranc Fefierjt PapsUs^ qaia ante ^tmyGtks.j»Mt..
illum fiierac longuro Confiftoriunt. Propterea Papa non "* ^'^'> .
voluit Cardinalibys 4n seftu, & ldK>re efTe: fed in die fuic
Miifa folenaij> in Capella magna, ad quatn Papa palqdacus,
& flucratut venic fummo mane.
3aV. De Sgnitate, officio €J* iunsJs&ione Prs-
, fe8i Hr^y ff ftAlittr^ (^ hH irH^fim debtaU
Diebus practeritis cum Papa creaflet ExcellentiJltmwn
tominutn Ducem CAMERINI PrdfeSum Frhis in fuo (ecreto
ConfiftoriO) me de tali adu faciendp non admooitov.idem
Dominus praEfeAus ad me mific, ut ipfum informarero de
agendis per eum in Inveftitura fua, quoniam intendebatfe
in civiute Cimrfiff/ per aliquem GommilTarium Apo-
Aolicum inveftiri 6icere, proi« etiam in eodem locode Dtt'
catu Camerinenjt fimiltter inveftitus fuerat, exiftimans ipfe
fimili modo hoc poife, ficut eciam illud fia-i pocuit. ^o
autem, cum diKiCTem fuis agentibus, quod non eadem ratio
cflet, fed longe diverfa haEc Prsfe^urae inveftitura ab iila
Ducali, quafi de me vei cohqoefti funt, vel irrileruat, pu- .
tantes, me talia dicere^ uc inveftitura noii in Camerino,' fed
itt urbe fiat,ut officialesPapx, & nos cum eisdem, propi-
namcapiamus^ dequa re^eciam cum nonnullis CardinaH-
bus, confanguineis, atfinibus & anticis verbum fecerunt, ac
etiam cum ipfo fummo Pontificei qui etiam mihi veibum
lecit, prxfertim a me petens, quod iftud oAcium quaeque di-
cnitas ac iurisdiAio efiet, & an in urbe Roma, vd in Catne-
rtoo de Jure imvefliendus eflet novus Pracfatus. Itaque ego
so hunc modum ftripfi, videlicet:
De Ji^ate & offcfo Pr4i&i mlm.
Dignitas, offidum & poteftas Pratfefti nrbis antiqua eft,o^ P»6..
L 1 1 2 utpotc**^ '^'
45» PARIDIS DE 6RASSIS PIARIVM CVMAE ROM.
«tpoce a TARQVINIO9 Romanorum Rcge, inflituta, cuni
ampla lurisdiftione, de qua in Hbro Digeftorunf de Officio Prs*
feSi exprefla tnentio fit. Prstfertim quicquid intra urbem
admittebaturi ad PrsfeAum Vrbis pcrttnebat: quicquid prae^-
' terea intra certtifimam lapidem admiiTum fuiflret. Audie-
bat fervos, ad ftatuas eonfugientes, ttem Dominos agentes^ ft
filiorum implorantes auxilium. Relegandt deportandique
in Ififulam poteftatem habebati de adulteriis (ervorum cogno*
fcebati & Tutores remittebati ac Curatores, eorumque ratio-
nes & ada revidebat, mancipia tuebaturi de injuriis, per eos
Dominis illatis judicabat^ curam numutartorum gerebat, dt-
fciplina eriam fpeAacuIorum ad Pracfcdum perrinebat» & uc
tc% ofmnes fufto pretio vendcrentdr. Hint forum Boariumt
Suarium,Pifcarium,01itorium ad Pratfedlumurbispertinebat.
Hinc oportebat difpofitos ftationarios milites ad tuendam
populorum quietcm curare, ut quicquid ubique de pratdidis
ageretur, ad aures fuas per detatorcs vcniret, &. tianc {Urisdf*
Aionem Przfcdus urbis in urbe tantumi & infra certoi ter-
'minos habebat
Inter omnes autcm alios Pratfedlos^ qui in urbe erant^
Iri^eticet Pnttorii, equitnm,' annonar^ & Vigilum) & G qui
alii^ipfe urbis Przfedus prior 8c dignior erat, cui etiani
cmnes Civcf & Coltcgia, ac Magiftratus urbiS| multo tem-
pore fuppofita fuerunt. Verum cum poftea ca dignhas fuc«
ceffu tcmporis intcrmifta vidcretur^ dtfir AVGVSTVS au«
^ore Tranquitlo eam reftituit. Rcfcrt cnim AVGVSTVM>
ntplures partem adminiftrandar Reipubticac capercnt, nova
ofiicia excogitaffe, & inter alia Praefcduram urbis longo i»-
tervallo dcfitam reftituifte»
Coodrtrohifttff Dignitas harc diu fub Imperatpribus pcrmanfit com [u«
SSt"ib^ ««**ione fua^ita^ut ncmini ccderet, prxtcrCacfirr, obquod
^•' "•pracfeaus Prxtorio rn aunutarionem cam ipfo foper prxce-
ientia devcnit, pro qua atmiiladoDC toUcnda, Imperatoi*
JVSTI-
AD ANNVM MDXXt 453
JVSTINIAN VS tinilum io Libro deeimofecundo Codkit addi-
dit^ ftatueos, ut ii Pratfe^us Vrbis cum quocunqoe alto Prsc^
fedo coocurrat) is praeferatur^ qui primus io oficio crea«
tos fuerit
,Ex hac ratiooe exiftimo^ quod^ cum Pntfedus PrsEtorii
is hodie cenfeator, qoem Capitaoeom Cuftodix Palatiij alii
▼ocaot Populi Romaoi Confaloneriom) & ifte Capitanetu
five Confalonerius forte vigore Jcgis praididae volocrit Prae-
fe^um urbis tempore SIXTI qmdrii prarcederei tanquam di-
gnior, utpoce in officio prior & fenior^ quod idem SIXTVS
nepoti fuo Prxfcdo digniratem ma)orem^ videlicet Ducalem
adjecerit) quippeeum tunc Ducem SORAE creavit, & Gc
non tanquam Praefedlus^ faltemi Dux Capitaneo feu Confale-
rio pratefle poffit^ fiquidem hodiernus ufus Ducem Pracfedo
majiN^em exiftimat.
Haec autem Praefedora orbis noftro tempore nollamiiioditraasfta.
aot puGlldm io urbe Jurisdidtonem habet, refpedu illius^' ^^^
aociquae de qua^in libris Digeftorum^ & Codicis, ot dixi> men*
tio habctor, fed tantommodo titolo tenus digoitatem foam
retinet^ ut fit fupra omnes urbis Magiftratus. Nam & Prat-
fedui ifte cum iQveftitur^ dignitate fua equitat per urbem
cum pompa & folennicate) comitancibus omnibus urbis Ma^
giftrattbus ac SenatorCy Cohfervatoribos, Confalonerio, Ro-
gionariis^ Proceribosque & civibos Romanis. Equitat au-
tem ipTc vefte indutus fenatoria^ id eft prirao, Tunicella
longai & quafi (bbdiaconali, & paludamento defuper holo-
ferico ad manum dextram aperto, quod aotiqoitus latus da*
vus dicebatur, limbb circumquaque contextis, gellatque ca^»
pite infiilam concolorem, pendentibus utrtnque vitcis^ qui
habitus e)us proprius^ & fingularis cft, oec cum aliqoo
conmiunis» r\ : ^
Quotics Imperator ad urbem venit) &.per iilam five
pedefteri five equeftcr incedit, a Praefedo urbis in co, qoem
LII^ dixi,
454 PAHIDIS DE.aRASSIS DEAItlVM CVRIAE ROM.
dixi habici^ fic vefticp ducituri prout cioviiGme (ub PAVLO
ficund^ Praefedliii Vrbis veftitus equitavic ance FRID&»
VilCVlA1mp9rdi0renhz\^vc PATRITIO, tuncOfr«r#*
niarum cen/ire^ qui eum C^raris itigreiTum pece triumplu-
lem 4eC:rip(ic, uci de Prxfedo fic, videlicec :
,, Incedebac Caefar medius inter duos Legatos Apofto«
^lfcof pullis veftibus ijodutos, fequencibus pratlacis fuo or-
j^ditie^ 4c alits.|o^cis. PraEceddbatic twbiles Romani Ba»
^ronesi Conlbrvacoresi Canceliarii cum Tuo omacu, dcitHle
^Oracores , poftpenio Prsfedus urbis^ rubro paludamencoi
f,quod pluviale vocant, indutus, apertura camen fupra dex«
^crum humerum eziftente, pileum incapite geftac» obluA«
^gum, viccis ab aure pendencibus, in modum clarae Pontifi*
^cialii, coloris aucem rubei> ac fignis quibusdam tn longura
^porredis diftindum, vehebacurque equO|- fericeo panno
^ ejusdem coloris cedo. Incer Pradfe^tom vero ^& Imperaco-
,,rem equitabat CdfareM Armigery nudum enfem ttunu prx«
^fercns. Hadenus PATRICIVS.
Ec quiladicunr, ExceUenciftimum Ducem, Camerini nutie
PraefeAum defignacum, optare, uclnveftitura Pratfedurae hu*
fusmodl ad fe in Civicatem Camcrini, ubi ipfe refidet, per
GotnmilT^rium Apoftolicum cransmittatur^ ego, quod cura
venia didum fit, cenfto, hoc fieri legitimenon pofle, neque
debere, cum urbit praefeAus non nifi in urbe, in qua pratfici^
tur, inveftiri del[)eat, quoniam in Digefim^um eode» li^ro ex-
preiTe cavetur: cum Praefedusurbis terminos tirbis exit, pb«
teftatem nullatn hab^t, oeque iili^ extra terminosfuos ulla
poteftas aut juriidiiS^o demandari pcteft. Itaquenon nifi ia
urbc inveftiri debet, ficut ipfemetlmperator, tion nifi in urbe
.per. Potit^ceiSt aut Cfusdem Legatos inveftitur^ & corotiatur«
Ipfa autem Inveftitura^Pratfedi nihil aliud erat^ nifi, uc
^ixi, mera <)uaedam obQquitatio per urbem alioquin foien«
ais k pompofa cura Magiftratibus jk Proceribus Romanis^
I ipfttia
AD ANNVM MDZX ^ 4ff
ipCum PnefeAum, (kutfupra diiiy paludacum, & infulatQna
feftivitcr comitantibus, qaat obequttatio, fi in Camerimo^ 9c
noQ in orbe fiet, {M^ofedo non urbisi fed dmerini Pracfedu» n
vocari poterit^ & erit.
£t hanc formam inVefiiturx^ tam fimplidf & nuda^
cnm idem SIXTVSnotaflfet, reformavit^ fivc potius de, nova
compofoit, qualis eft in /iiro Paps/i^ quamvis refbrmatio»
fidvo tamen Pontificis honorc» mibi n6n placett Nam ficnt
ego exifttmo, aliqualiter corrigi poteft.
XV. Mtffa in die immumdefmBorwn.
Hanc MitTam celcbravit Cardinalis S ANCTORVMMifla k dk
pistnory novus Poenitentiarius, facis compctenter^ licct °^^1*^^^^^
tum laboraverit ftudendo in hoc cantu emortuali> qui fibi
omiiino novus & intifitatus^ eft. Papa fuit prxfensy & mulci
CardtnaleSk
Hodie cnm fupervenifiet novus Orator Dmk SdhuJUyUim loter u»
qui fiunper fuit in lite^ fuper prxcedentia cum Oratore ^^^^^^B^^
remeiisrumy & ne in praccedeiKlo contcnderent, ego f<^ci^ug!dimDttci$
quod Sabaudus portavit caudam Papae iii via. In CapcUaveoctiaruai.
iautem com Orator Venetus ftaret, )on^us cum Hifpano^tum
cedens itliy hSL^ cft rixa^ quod ego videns fignificavi Papar^
qui a me petiit qtrid videretikr £iciendum. Dixi^ quod alias
iD finuli cafu failum fuifiet^ fic at Papa illum Oratorem, qui
cotiqueritur, yocet ad kj tffacidt eum effe cum affifientihm
m dextre latere fi/Hy cum SenMere fr$ i/te aQu^ & illa vice^
& quod de caetero inhibcatiir iUis» ut concordcnt vehicntes
jdtornis capcilis^ tie habeant ulteriiis litigarci quod Papar pla«
cuiti & mihi impofutt, ut exequcrer, quod. eSeci, vocavi
enim Sabaudum ad Iitus Papar^ &fccf et^m ibi (bre per to«
tam MiHam. Alia> utalias. Papa inf ne abfolyir, & ^kj^
officium ivt| fpatiatum extra tffbem> rediturus fob Ad**
fcmunu
XVi
4$S PARTDIS DE GRASSIS DIARIVM CVRIAE ROM.
XVI. Mars Cardinaiis SANCTiE MARIiE
^ IN PORTICV.
Obim & fii. oie feneris^ mna N&vemSrif in fero mortuus eft bonae
;**iJ^^'j'^ mcmoria Bernbardm ^/r BIBIENA, />MrMiRr CArdimstis
ewicm. SANCTAE MARIAE IN PORTICV, antiquut familiaris
Papac, qui miilcis dicbus fuic infirmus cx incognica infirmica>^
tCy & hodic, quac cft dccima, fuiCi priusquam rcpclirctur, tt^
cntcratus, & vifccra e)us invcnta func livida^quafl cx vcncna
corrupca« . Htc cum in Patacio Papar mortuus fuir^ ncc ha-
buic propriasD domum, ad quam posflt dcfcrri, mcndicavimus
domum in Burgo vcccri Sixtino, ubi olim Cardinalis Ala-
ricnfls habitavit, & ibi mclius, quam potuimusi fccimus pa-
ratum pompas, & Vigiliarum, & in aula quantumlibct an-
gufta fuit, Icdus funcbrisi & Torciae 2g. ad latcra cx bom*'
bycc; fcd non ^cccdimus, nifl quatuor propccr fumum«
Cardtnales inccrfucrunc XVIII, Praelaci auccm pauci. Ec (uic
inchoatum ofticium hora dccima nona propccr advcocum
Duciffjt MedioUni^/ive B^ren/isy qu* hoc fcro liccc finc pom-
pa noftra tngrcdi volucrit. Torciac fucruncccncum^& librac
catidclarum ccncum, oonvcntus diverfl dccem cum Ciero ur*
bis. Fratres rcccperunt corpus cx Aula & ledto, & dcculc-
. runc ad Aram coeli) ubi depoficum jaccbic, quousquc fit rc(b«
hitum) ut defcrri poffit ad Beatam Mariam de LaCircto: ibi
cnim fic ftatuit: Habucrunt Parafrcnarii Tapcte Cuflinos &
fiabella, quac dixerunt ad ipfos pertinere, fcd & pannum dc
rafcia, & voluiflent raperc, aflcrcntcs, fimilitcr ad ipfos pcrti«
ncrc, quod nofi cft vcrum: nam nihil horum habcrede-
bent, quod, cum cgo indicarem) ut abftincrcnt, fcccruot in
. me impctum.
XVIL In^eJJus ExmllentiffimADtici^^ olim Me^
. . diolanenfisy nunc Barenfis.
iSSffiSgJi. ^"P^*" Sanaiffimus Dominus nofter cx CernfttOj ubi
fii^Ucrviiid«»folatittur, ad mc miflt| commictcnS| ut cogitarcmi qualiter
hono*
. AD ANNVM Mmx, 4^
booQriBce pdflec recipi iogreflurii urben) Ext^Otmiftms Di-
MfM ELISABETHA^ Duciff» BARI, quc oUm fott filia AU
HlONSIy /(4>^«r Nedfoiftturiy & foror al(eriut A<^«r FBRAN*
DINI, olim^ue Ducif» Ut^UtUnfty & nunc iister REGI-
NAE POLONiAE. Qsi •mnes ^dus fimul in ^nitate
coftjttnAi, nudBmi iiluftrantiplaai Dominam Duci(&m, uih
de ▼dlet fua Sanditas refpeoive ipfam honorifice rectpi fm-
cere. Super qua re ego revifis omnibnr codicibus ceremo-
aiarum, & atinaUbus a miuto tempofe habitis, reficripfi, me
aon inv«iure verlMim di^oens deadmifiioiie Duciflae, nifi
tantum Jbmperairicit ff Bjtgau^ De Ducibut autem abuode
conftBt. Itaque neforem, quid aiiud fieri poflet, nifi fimpU*
dter nanttere obviam fiirailiam fiiam Palatinam, Or^toresque
fc Prslatos Cariac, ac fiumlias Cardinalium. Verumtameo,^
fi placeret, deftinarc aUquas Matronas usqoe ad Pomem Mil*
vhim, Gvead aliqnod fpatiolum dtra moenia, & extra Por*
Um de Populd in curribus 4e:carretis, viddicet aUquas con-
fingvineas, & afines foas, ac conjuges aliquorum Princlpum.
atBaronom Rnmanonnii. Ad qose mea tnotiva Papa replin
cavtc, an bend vd male dSfXi mtitere obviam aliquos Cardi-
nales. Refpoodiy qood ficut duo Cardioales obviant Doci
iogredienti, eunique ducunt ad Confiftoriom publicom, fii;
refpedive nunc poifet agi, haWta confidcratione ^d condi- . ;;.
tiondm iftips Duciflk, qux in quantum eft Dueijpt BARItAn iMeire ,
i§on dehtfee^is CsrdittsMtfs, Item in quantum DVCIS$AC>tAaai<s ob;
MEDIOLANENSIS miQvu^fttiseJlextm fiatum/ium^ & inbSS)"^**
^antum Jltis Regiti & firer 'fimiUter ^egis oon . iUuftratur» . -^
^A* tfget ii& Mtpiiitt neit fimt im rertm natttm, Qupd^
Mcem 6t Muter Afgl^t UcniUtei' pr^^rea non illuftratur»
qoia lolgor iUe K^ioatls 000 taoglt eam. Verum umea
poffetf G pUceret fuc SaoAiuti, fic fieri , ot doo Cardioales^
iioaf PresbjTter & onm Diacooos, qui fux SuiAitati yideren-,
tor, «bviarcBt Do^flk oiqae ad Pootem MUvium, pei: aliam-
Minni vuuni
45f PARnMS DE GRASSIS DIAMVM CVRZAE ROM.
■■■■■- '
Tiam, quam per viani dc Populo, ft iUam ibi ialuute hmm^
11« Papae & Sacri Sleoanii, & pet idiqnM faiicos paflus cobu-
tari verfiis uibcm, donec inciperait appronroare famUisE
Gardinalium, k Catkt recfiit eam pcr yiam redam de po«
fttks & tnoc ipfi duoCudinales per aliam viam ia iirbem
revcrtcientor, aac veiiatum procedertttt per aliMB vkip, ftd
qnodCar^natcsittiocqaeexeqins, (eo«Milabas dcAnMtof
Cnaadm ie.rent, ocqne capnc dmtidareDt, fed tanco Capdlna dopo^
c«^c«£»"it Bcicnt, Ocothoc modo hasm hit Bfifitft CVRS£NSI|
*^**^ qoando tanqoam Ltgmm impmm U ad. ofhcm vcnit» .tcgt»
pore JVLll noodum creatns Casdinalis» <^ mct ccofio»
vifa cft Papx non diljpficere, & me ad ^toresCardinaks rf«
mifit, quorum confiKo faeerem. Et fic confultis CaidioBiU
bns (eoioribtis vifiim cft, oosoioo Gc fiai debcity GdiK ^
cenfebam^ & ptacoir, qood Ptcsbjmc Canlittaiit.cflci Gird^
mtlit de 6RASSIS, qut «II: PmiOm^Jtegm PtitMu, & Dia^
conos efiet CardimtUt CtBOr nepoc Pa^ io cuiof «diboa
IpTa habimra ent, Nam & Papa, ifrfam ifaidan cKipi )uffi^
ddemquc cum omoi comitato fuo» qoi fimnior ohni qoc-
tnor ceomm cqoi, viAum pasavit, 8c ii& dno CardhuAec li*
beotcr fis difpooebanc ad obviandum, & cuin miOflcttK aii*
qoos ad perlcrutandum qua hora diei h«c obyiatio fieri poi»
iMAitf». fet, quae fibi Docttkt placeret} RefpoBdic, mnft «m^ «wlr
^^j^ll^^^eimfmp4bttntr0<t&/eim-fiptSuJwJii»fi,Nt^
fti^^ ekerttmfuk ingreffa </, ll Canfioatet aliqoi' bini, ft tenu
poflea viifurunc iUam in aDdibos, & dcpofitis mameUis aOH
plexati fiint eam. Similiter, ut aiidi6,omoesafiifeccn»c.
Haitc autem vifitatiottcm feccmot omoes oon.quift tcnepQO^
tor, ficuc fi Dbx atiqoiv edci: Ad qoia Pap» ijj^fieunttx
ftcefibfoo, fibi gramm forc^fi ipl»0oda&» Cardinolibus lio»
aoraretor, fioit ipfe ctiam lionorabac eami, qwanqnam tklkm
dScL Na» & ci, ft oi^verlb eomicatofMj» a^colas ketL
hotat & abofidintCB, fibiqoc ii> nwwibiis, qoanooo pocoiCp
t - _ grati-"
AD ANNVM MCkXX. 45^
gratificavit» & incer aiia cum tpra d^fi^eraret videre .Capel-ObtiaecBttii.
lam Papalem illiuique ornacum & paracum,ac ibidem^iflaro ^,^''T^
^ devocione audire fotennem, & in canco, nos inhibuimusi^fto^.
quia mulicaibus ingredi, & Miflic ibidem interefle oon Kcec.
Sed Papa (iippiicationem (igniivi^ & difpenravic cum Indul-
genda vlemtriji» cum omnibus pcxfoncUnisi ficf}ue caBcIk
Mrajbi (kftc ia Eie natalts folc, etiam qnoad foUum, & fediliap >
&jilcarQai;Qninia «lia folennisGme, 5t cancac» MiOa eft per - • "'
JB^i/s^mC^rm9m m die Don^nicai qu« fuic Dcdicaci«
M^liu 4f9/l«i9rtim ^tri Cf- PshU, Non volui» quod Cardi-
iia^es aliqul edeot /pffrcnces,. fed tancum Oiriiiuik CI60
Jq^MMtf. aiii eam poft Mi0am per totuo diiceret PaUciumi
&adBattbumtubtviderec»«^iMei:«i£F«MR. IpfeC^dinaiii „.
eum aiKii0ec atiquoi Cardinales Teiiiflc in Palacium, fin-fimi . .
st in CapelU Mif& prvieotes interefleoc,«go fuafi, ot ipfe
Oc<Uoalis CIBO perfooalicer os que ad portam obviarotf &
dinfuaderet, oe iotinreoC| prpiit £|^m fuicy & beoe.
Et CardiiialU ipre fedit in loco (uo ordinario^ &prQ
-ijpia ego paravi quaG to inedid Capellx juzu (edUo Epiicov
pQrunii ante gradui Iblii unum .rcabelluniii cua cufll*
hii-r ubris, & quatuor, itai iit ip(a effet diftantiot abari), quani
CardinaliSa Prxlati circa decem fuerunt in (edili longo
primoi & in reUqim fedibat foernnr reliqui familiares fui.
]l4agifter Cerenoniariun inter transeondum foli Casdinali
' f ev.motiam &ciebaC9 nifi quando incenfum & pacem dedit^
fui aliqualtter caput tnclinabat Pacem autemr inftrumeflh
talem obtutic Cardinali & DttciflTaei ac aliis omnibus etiam
PralatiSi Mtfla per cantores & mtrabilis fuit^ per coviva vel
cocfiva muficaliat quae divina vidcbanturi itai uc omncs de
«ovo mkaf emiirf & ftopereimus»
Mmm 2 DIAkl-
4^ PARIDIS Dt GRASSIS DIAIMVM CVKIA ROU,
DIARIUM CURIiE ROMANiE,
, DE ANNO MDXXI.
maddm jknSdm.
2J^JjJJ:^/«i»^> &PapaaliqdaIitcr dubitavit, an jpoffit fltc irc ad
JEcclcfiam Je Minerva illa dic^ an vero tranifcrrc poff Pafclu^
Dijn^ rite pofle hac dic ire, & folcnnia faccre, fed fi veniflet
in quarta feria aut odavat ^^^ dcincepi, quod neqaaquani^
& ita fadtum cft. Pdpa ciiftn Cardin^libui ivit ad £cc!efiatn|
& interfuit MiflT^? p w, Cafirtanum catit^tx,: ^ circnli «on fM|
BeffiB^rntt fiidi. In fine LXX. pucllx du£(x'funt adPapam, quibusPapsi
2j^*2^"*^folito tncirc donavii eleemdfynam, & in eundo fuit tontro*
CootiCverfia vcrfiaintcr cubkulariof, & eqi)ite& fandiPctri dc novo <rca^*
iotef cubtcu. tds Pi»paremifit ad mc: ego.cenfu^; quodfi in Bultsf crcatio^
Sifcfcrtir*' ^^ cq*J'^^tt* fit fa^« mentio dc loco equitum>'qudd fcrvemr
BuIU> fin autcm , quod cubicularii fint in loco digniori^
tanquam vetuftius officiumi & quia ipfi Cubicularii mht^ &
habcnt (acerdotium annexum jofficio fuo, quod Papa appro»
bavit, & fic dixit ficri} dum tamen audio^ ab aliquibus eqai«
tiboi Bon fuifie obfervatutiL
IL In Feflo jdjcenjionis.
Vaps fatmfl Cum dicbus iftii poft fefta Pafcbalia Piipa Tpatiatam
Mift. iviflret, tandem heri reditt ex venat jonibui fuis, & bodie Fe^
§erk infcrfuir^ quac more folito habitae fiitif in Capella.
Miffa aatem foit in Ecclefia SMnBi fttri^ quam Cdrdindtit
AnceniUntis Presbyter celebravit. Papa venit cum mitra
pretiofa, fed non voluit portare Rcgnum fivfe Tiaram tundo
ad Ecclefiam. Vcrutn inde ad benedifSlioiiem portavit iHato«
BaMoesprohu Hodie Papa mandavit, quod dum ipfc vadat ad^capcl-
bcatviQtcr lam fivc Ecclcfiam) nullus BarO) quancumcunque grand»^
vadat
AD ANNVM MDXXL 4A
vadat inter jprum, BcXS^r^nzla^ fed qiiod Papa 8c CoUe->'^Btificcfiiii
gium fimol fiat junai, & noUm omntoo tnteraiedim gt^Cardinaicsin.
nifi folus Capitaneiis guardiar, & Gii^rnator ac ego* luque
alu voce dizi omnibus voluntatem Papflt, qux exequuta fiiit»
Item etiam, quia Gubemator venerat ad Palatittm cutn An Gubemt.
maBteilo rofato, aliqqi Cardinalet cpnquefti (uot cum Papa^ tor 10 mtntcUo
iquod nos non facimus dd^itom^ioftrttmf. & Papa cothi vorKrepoffiu^
cato dint. Bgo refpondi» h$€ tmmmm effi ptctMum fer Gu^
iermu^rem commiffkmf re^eSu emrumy fud im ham commiUuut
Csrdmd/es: oc Papa rifit. Ego dixit vidifle Gubernatorein
in mantello ro6no> non roCtto, tamen quod cgo ei dicer»m|
prout diziy 8c fe excuiavit, quod pumml^Jlii boc licere^ mm»
qu4mPice*Camerario.
Sermonem poeticuth fecit quidam Sfoleiiuus SchoUfii^
em^ & barbatus tanquam Paribusi aut Turcus. In fineMiflac,
irultm fan^ih oftenfiis eft, & poft omnium beoedidionem
Papa in camera fua creavic duol militesi qui erant primicon*
dtt^ores Suevorum nuper condudorum in Icaliam ad fum-
mam decem millium.
IIL JnFefto Penteeops.
In iXtMijffk inSanAo Petro, quam cantavit de FAR-Cclefanrtw
NESIO, ut alias Papa voluit, pro genuflexione fua poft Epi- ^^
ftolam adverfum, Veni SdnSe Spiritm^ deicendere^ & poftea
reverfus legere Graduale, & interim Cantores cantarent (e-
quentiam» quam iongam tenereor, & fuit benefadcmi.
Icem; cgo fic confentiente Pbncifice ordinavi, quodRjtiiscxsita
Canonici Sandi Pecri non ampltus in fucuruth dimittcreniJjjJJJJ^J^^^
illam columbam ex alco ad alcarc) quando cancatur verfusgator.
ille, Veni SanSe Spiriim^ quia ille aAus fapit idololatriam, &
eft rudicer fadus per Romanos rudes & dcriforioS) & fic hoc
anno dimiftus eft adtus illc
Item if^^iir SANCTI ANTONII (rMmfAircum diebusKtbttosAbba*
iftts veniftet in urbem cum C4r^/M/i Lotbaringo^ 5s pcr ur-^*»*^*'^'"^
• Mmm3 *^ bem^'"^"^"^-
^6t PARIDIS DB GRASSIS IXARIVM CVRIAE ROM.
bem irrt qttafi unat Audhoif Rotae, &iti Capeila ttiam fic vellcc
efife^noii accepto halmii» ctpellacprolubuii nec fic ampliiy
venireci fed mibidarec io fcriptis oomeo 8c cogoomen^ 8c
ordinem fiuim^ qoem profiteuir, quibus per me ioteliedi^
ordioavi» quod ipfe per orbem ircc cum maoto «tuplo oi«
groi ficut Proconotarit hatatt: io Capella totem efler cum
cappa loog« caudata oipucieca de Soia o^^ra, ooo aocem dc
CiambellMto oign^ ficut ipfi: voluiflTec £c cum hcc Paps
friM 4ixifiem, Papa coofirmavic, uc oon peteret Roccliettumt
ficut alii forfiio Canooaci Regulares habeoc, de qQibus ipft
fe dixtc capuc & Primttem» J^c Gc fotc cooceooii, & eft. <
IV- Reformafus ordo Proc^ffkms CoTr^
fms Cbrifti.
Ordopcoc^K ' SkutaooopraKerito fiscii dixt & fcripfi, tta etiam boc
fionis aeiiQi. ttifio dixi Papat, bonom efle, quod ordo Prccesfioola Cnfmrm
jMwr^^'* 06r//i reformaretiir per fuam Sanditatem, ita, oc omnes
ftirent loeum Ajum; absque contentione mutua) & quod
omnes Officiales cotius Curix, qui perpetui funt,itocludereci*
tur, nomine evcepto, qutntumcunque privilegiato. Qoae
meapfOpoficip placuic multum Papar, & illico jusfic Cardi«
oalt C I B O ) qui erat, & eft Prior Diaconorum^ ad quem fpe«
Aat ordinare proce&fiones^ licec Cardinalis CORNELI VS
efiet ipfe prior^ fed abfeos. Ec etiam jusfic Cardinali S AN«
CTORVM QVATVOR, ac etiam ARMELINO^ uf
ii tres» 8c ego cum illiSf defiiper provideremusi quia hac
provifione fada, defuper Bullam expediret^ qu« elTet ad perw
petuam rei memoriam. It^que Jie Um^ hoc ego feci prius,
in maoe coogregari fimol, coram quibus retuli ordinem per
tnukos intios fervamm i ic rerali^ qui eflfent dilcrc^^ces ia«>
ter fe fuper prxcedentiai & etiam, qui efient alii ooo Toleo*
tes comparere ad offieiumi ot omnes vocareotur & audi-
reoturi quare recu(areot veoire ad hoopraodum &|crameo««
tufiiy
■ • AD jftWNVM MDXXL 4^
nitti, «li 4|aod P&pa & GardiiMlcS} ac Prclati omnes Cari«
tuii dcTOM convconiit* Itt^ dlitt otnoes per currorcs
coffipariMmnf io AoIsIniioceMioria, ubi YaSokaiCsrMmUit.
CIBO, quoniain^ cft aoipla ic capax oBiniuin ofiicialioni^
Sc fiida pfopoficione per Cardinalem SANCTORVNC
QVATVOR, fiiit primo qoidem mnlta conliifioi quia w
fioiti aUe^bant maicMritatem (upra alios) |ed ego propofui^
m talibos boc lervari dabere, nt i0Ad C^ikptm MtM iHwm
fitd $»fii0M/i0mf Mtt 4Md CtSegimmy ^mt ftfies it^Ummm
fii^y fi fie JiuM temftit fits iufiiti^ttiit mite CtMeginmfiii
tffieuy 9t fic Cardtnalcs tres conduftrunt, ft fiwiUime rc»
ded(a fuit, Ucec aUqui aliquaUter recbunaverint, ut Cuftos»
NotarittS CaoceUariae, & Nourii Camerae, & RegUfaratores
BttUaruoi, ac multi aKi j fed, ut dixi, res ^cilUroe fic ded(a,
&; compofita eft, Qood cum PajNe poftea retuliflenu ia
%oatiura cxiftenti laudavit faAum, & maiidavic fieri BuUam
ad perpetuam rei memoriam.
Iteoi perfuafi fuae Sanditati, ut fiouUter mandaret fieri
de omnibus CoUegiis Cleri Romani, tam Regularibus, quam
fixularibus, & noUo excepto omna veniren^ maxime Mo-
nachi Sandi Pauli, & Canonid Regulares Saodx Mariae de
pace, qui cum non veniant, irrident aUos venientes, & cum
vana gibria manCnt deridcmes nosalios. Qttod Papae firni*
Uier phcuit, & mandavit obfervari
V. Ordo mum Ptoceffkms Ojficudium
miftt fmt*
PracCedentibns reli^ofo, & Cloro po-ordinem finmttOrdbpracc».
Pbftionaru Ripc,Pr«fidcaie»annonc, NomrinsTurrisNonc»^^ <>*'*'-
Not^rios, Protottocarios paftidpaariimir,Nocarii VicoritPapary
Motarii Vke«Omeffarii, ScripMras Afdiidir Scr^ces Bre-
viom, CoUcAores pkimbi, SoiKdcacores ApQftolict, Nonrii
Andicoris GMMm, Notarii Aoditenim Rfas, Nocarii Ca-
metc
46^ PARIDfS DE GRASSIS DIARIVM CMEOAE ROM.
■ III I ' ■!■ I ■ ' '» , t, k m ■—■ ri' I HillMliJ
men Apoftolicflt, Scriptores & Clerici RegiftronimiBullM
rQnii Procuratorcs Poenitedtiariar^ Procuratore»contra<)ida-*
ratn, Corredor minorit Juftitiac, finiQl abbreviatores de M^
jpriy Regens Cancellarix, Plumbatores, Magiftri plumbi^ Equi^
tes Sanfti Petri| com rcutiferisy lcutiferi Papx Sc Soldannty.
Pirocuratores ordinum^ Procuratores Principum, Procurator
fifcalis, Advocati Confiftoriales, Clerici CoIIegti, Summifta^
Secretarii fimiil Cubicularii extra Camerami Nobiles qui fe*
deAt ingritdibusi Confervatores Vrbis^ Oratoret Principum»
" Seoator, ORATOR CAESARIS, nobiles & Baiones» & fiipra
Senatorem, & poft praediftos funt fuperpdlictis itodultii ut
CantOres Papae Acolyti.
Quj ordo fuit fervatus, licet aliqui aliqualtter reclama*
verint» tamen Papa fic voluit, & fic ^dlum fuit, exceptit
Kotariis Camerae, oui voluerunt effe in loco digniort (upt^;
Notartos Rots^ & nierunt, fic perfuafoPapa> & fic tnandante,
quamquam meo judicio non bene^ Prdcesfio fuit (blitay &
u)Ittis ceremoniis obfervata. Papa portavit Sacramentum in
(fede delatus, cum mitra femper in capite.
Finita procesfiohe, & repofito Sacramento^ inchoata eft
MiiTaper CArdinMlem de JACOBACIIS, uc alias.
VL Mors boju tncmorU Cardinalis SANCTI
GEORGil, DecAni CoHegiiy CAmefurii^ (f
Bfipofi Ofiienfis.
CaritniiisJ.. Die nwA JulU mortuus eft CArdinAlk S ANCT I G £•
f^-J^*^^*»^ ORGII^ RAPHABL RIARIVS, Sat^nenfis Dee^m CoU
pnws, ^^,^ U Bfifiofm Ofiienfis ^ qui, cum efiet attatis fiias anoar
decimo nono, creatus eft a SJXTO Cardinalis, demum ia
XXIK £aftus Camerarius^ in quo m^tnfit annos XXXIX»,
ft firaono nuncLXI. vel circa,Qbiit inNeapoli, cujus ani- -
ma requiefcat in pace« Hic elegjt fihi f^pitJcnun in Ecclefia^
collc-
AD ANNVM MDXXL ^if
collegiata SsiiSi LuiHremii in DamMfi de urbe & executo*
ribtti ceftamentt fadi, cutn alter videlicet Cardinalis de
^ MEDIC(S Fice^CMmeBariui abefleti & alter nepos ejus^
cfTet^ videlicetPatriarchai quorum nomine nihil pro para*
Cii fepulcralis pompae fieri poterat| nec minus pro exequiist
petii a Papa, ut fakem unum executorem prxfentem miht
daret^ cujus pomine ifta folennia pararentur, & 6erent|
quoniam nec nomine Cardinalii Mbfentis^ neque min$u norhine
Prdiaii Coliegium conVocari poieft. Nominavit mlhi CsrJi^
nalem SANCTORVM QVATVOR. Deindc, cum Bw^niafai^
propofuifTem, quali cum pompa placeret, ut in urbem cor-®'^
pus ex Neapoli efFerretur, fubdens ego quaecunque in fa«
nere aliquorum .Decanorum & Camerariorum repererinij
acviderimi videlicet iLft^/^/Ki^^^j^ fub SIXTO9 auf AZm-
foti^nidjtb JVLIOi itcm Concien/s Cub EVGENIO, aci
AHceni fub SIXTO praedido. In quoruni duorum ultt«
morum exequiis Fontifex perfonaliter. interfuit^ honoratu-
Vut a^tum^ licet hic adm per me fuerit taxatus coram Papa
,LEONE in ConGftorio^ ubi hxc adla fuerunt, ac fuafii
.Papac^ ut nulio modo exemplis illorum innitereturi ex ;au«
fis & ratiombust q^as dilFu(ius in libro meo. de Funeribus (f
Exequiis^ fubRiibrica: An Pontifex Maximus exequiis fune^
pUibus^ (f exequiklibus interejfe foUat^ explicAvi. Quibus
intelIe(f)is,Papa fub(litit| quafiadmiratus, quia aliunde for-
.teaudiyerar, eum intereflfe exequiis oportere. Itaque Pa-
p», quid ttiihi ia hac cau(a funeris illatione videretur, ex«
quirens, cun(Aa approbavit mecuin, difpenfans, ut npci
obftaQteprohibitioneCMri//i £4/rnf;9^j|r^j, qub pompaehu^
jusgiodi nMdificatatfuerunt, quam maxrme pompm ipfam
ampliarem, & facerem^ ut mihi melius vifuni ftierity fic
annucntibus & audientibus Cardioalibos. Ego autem pri»-
'pofueram, quod corpus de nodte in urbem portaretur, ac
ia Ecdefia ^n^ Georgti j onde ipfC) dum vixic^ denomi*
Nnil WAQ^
4^6 PARBDIS DE G^ASSIS DIARIVM CVRIAE ROM.
pationem habuit) depbneretur) familia fua eqtteftri tota
fubfequente, ac quod in mane omnis Curta iret ad Ecde<>
fiam SandiLaurentii, & quod omnes ordinum cfficialium
Curise, ac quod omnis Cleru^^ exceptis Canonicis Patriar-
^ charum Bafilicarum, obviaret^ & ibi facerent vigiliaS) abs-
queeo, quod Cardinales (ibi intercfrent Vigiliis perfonili-
^ ter^ fed tantum familias mitterent, quod Pafiae placuit.
Sed CardinsIis^M^CTAE CRVCIS, qui nunc Dcca-
. nus efl> & ia demortui locum Epijcopm Ojlienjts fufFedlus,
* aliter cenfuit> videlicct, ut corpus dc nocJte in domum de-
fundli portaretur indufum, ut erat Capfa, nigro veluta te-
^diySc de mane Cdllcgiutn Cardinalium adiret,- VigjIiK
tnterfuturunp, pcrinde ag fi cadem no<Jie ibidem Cardina-
lis ipft dcfundus fuiflet , nec propterea Patres eil eo tur-
bari, quod caloresxflivi, autlabor intol^erabilis dTct pro-
pter acftum) quoniam, Qt dixit Cardinalis ifte, multum
honorem ab omnibus promeritus efl:\ tum quia Decanus,
tum Camerarius^ ttim etiam Epifcopus Oftietifis, &, fi alit
^dire^ non vellenti ipfe folus adiret, & interefiet. Qup
. auditOy Cardinales omnes fe quoque ituros, pariter cum
c^ dizerunt. Itaque.de mane fummo fa€ta^ funt Vigilttf
prsfratibus Cardinalibus, & univerfa Curia/'& inde cor-
f ps per Canonicos SanAi Laurentii levatum eft, & in gf-
rum domus circumquaque delatum per plateas & vicos^ &
in Ecdefia locatuni ac depofituttt| populo ftibfequ^nte, Pa-
tribus interea expedantibus^ donec familiares rediifient,
alra ut alias.
VIL Sex Eftfcofijurare tenerawr^ rAtiom
fuATum Eccle/tarum.
AiiCstaifiale^ Cum dicbus iRis ,Cardin.4/if SANCTAE .CRyCIS,
JjJJj^^J^^^^ui e^ SabiiicnfisiVanslatus/uiflct ad Ecdefiatn
^ .OiEtieofemy abfentc tnn^ .fSfriiina/i GRJMANO^ Bfifcopo
-^ BQrtn-
AJD ANNVM MDXXL 4^7
PiriuenJsy&CardiniUs de MONTE^ANCTI VITALIS
h€tn\ifx\^tA Bpi/hpiis 4lkantnfiiy cgo dixi Papar: ^art ifti
CardindUs ftc dd iftas Ecdefias fex privitegiaias premoii n$n
fumni^ prpui dejurejumre teneniur^ ut in C. aniiqud de pri^
vilegiisj Sc ibi per Dodlorci latifllftief itiaxime per OSTI«
ENSEM, & JOANNEM ANDREAM, & aliquos
Dodorcs. Imo, qaando Papa JVLIVS promovit Csrdi-
nAlem Alexandrinum ad Bcdefiam Albanenfim^ dizitet, me
praefente, ut jurarit, fubdcns per rifum , ut folverct merce«
dem mthi Magiftro Ceremoniarum. Ad quod Cardinalis
Alexandrinus xtt^nAxty noil folerc nec dcberc jurare, cui
Fapa rcplicavit, dicens, quod tempore, quo ip(e fa^di
Tuit Epifcopus OftienHs fub SIXTO, erant in Collcgio
Do&ores ita fubtitcs & fingulares, Gcut co tempore, ic
omQCs tuncdixerunti quodEpinropt CardiDalcs debent )tt-
nre, ficut alii Praclati clcdi Epifcopi; licet Cardinalcs non
.jurcnt inmanibusDiaconi Cardinalis, ficut Prxlad, fed in
. manibus Papx tantum ,. proptcr quod J V L I V S Papa, tunc
BpifiQpus Oftienfis^ allato li^ro in Confiftorio jurayit»
Qup audico, Cardinatis ALEXANDRINVS refponditp
verum cflfe de )Qre, fed quia non erat in ufu, quod non,
credcbat,^ fetcneri. Tamcn pctiit a me librum, & fic \U
Hco juravit in manu Papae JVLIL Itaque cum haec Papae
.dixidem, jufiit mihi, ut infbrmarem <^rdinales, qui et«
iam ftudercnt de jufe, quid & qjaliter de cxtcrofacicndum
e0et de ifto Cardinalium juramento. Et fic ego in Confi-
ftorio Papx ad mentcm reduxi , audienribus aliquibus Car^
dinalibus, qui etiam fimtlitcr, cum ipfo Cardinali SAN-
CTAE CRVCIS, hunc transferendo ad Ecclcfiam Oftii*
enfemf dixerunt C^rdinales, fcx Epifcopos dcbcre jurare
in manu Papx. Et fic Papa ftatuit, ut de cattero praefati
Cardtnalcs fex jurent| ut fupra, etiam, quoties & quando
translati fuQt,
- * ^ Nfnti 2 VIIL
niis.
4^8 PARIDIS DE GRASSIS DIARIVM CVRIAE RpM.
VIII. Carmrarius novus Deputatus^
(f Mceptatus.
Cirdioafis de . Dic ^/ff^a mnfis ^uiii^ proxime prsterici vocavit per
Ci^» cooftitui.obitum bon« memori« RAPH AELIS de RIARIO, J4z^'
tarCamcn- ^^^^ CardmA^is SanSi Ge$rgiij'&L EpifcQpi Oftienfis^ Decaniqne
CoUegii tarverendtffimorum Cardinatium Camerariatus, quetn
ipfe per annoy XXXIX. tenuerat, a vigefimo fecundo artatit
;fuae anno, -usque in annum LXI. vel circa, & fatadillimus
Dominus noftcr LCO hodie^ qux tGifipiima menfis Jugufti^
coniulit Rever^ndijfimo Domino INNOCENTIO CIBO
DiacMd Cardma/ij ntpoti (uo ex forore, in XXXL anno
conilituto, & Qc hodie po(re(fioiiem adeptus eft| ut infira.
^ Verum eft> quod aliquati eam, ut iama fuit^ contdlft/
propter aliquos divites compctitores Cardina/es^ qui| ut di^
citur, multa milliat quod diffiwulter credidertm, circa fexa-
^ ginta millia.obtulerunt, prdtfertim Cardinalis ARMELLI*
* N VS. VndcPapa fortp propicr bcllii, qux nuric ci incum«
bunt, neceflkate coa<Jlus aflrcnfiflret oblationibus iftor um, &
praefertim Cardinalis ARMELLINI j nam & ea ex caufa
ab ipfo )am, utdicitur, aliquam fummam perceperat, & quaii
* in illum inctinare res ipfa videbatur, donec Cardina/ss CIBO
ab amicis adptus, & (icPapasAvuncuIo fuafus, ut fubv^ni*-
Tct in neceffitate confticuco, obtuIit,^ut dicunt, XXX. millia,
quibus Papa ipfum Camerarium fecit. Ego opinor, quad
i&cCardma/if CIBO aliquando fuit male contentus nun«
quam cpgicaflTe.de habendo hoc ofiicio propter hanc folu«
tionem maxime, quia noh libere, ut antlquitus fditum erar,
& integre gubernare Camerariacum , fed hodie tantum per«
cipere falarium folitum fuum. Sed quia fam primo cuoi
diceretur, ipfum effe creatum Camerarium^ omnis Curia
onmium brdinum ad ipfutn accesfit congratulan$/& ip(e
liujus^
AD ANNVM MD3CXC ' 4«^
■■ ' '' "" '■■■■■ Mi>i>J I . '■■■ ■-• ■■■ M ,,— . ■..y*^— — — ■ III m
hD)u$modi congratulattones admktebat indifferemer, tati«
quam jam eflet plenus, & perfedus Camerarlus, & poftea
non fuit propter hoc male contentus> ut famam fuam re-
ilimereti obtulit didam fummam XXXV. milltum Duca-
torum» & Papa benigne in reliquum admifit. Qujcquidiinrtftitomro:
fit,tandem admiflus eft, pro qua adoiisfione cum multij^^jjj^^^^^^^
inultas cetemotttas fomniarent, ego fuafi fic &ciendum|digmmGoa«.
videlicet, quod ipfe Cardinaiis Cappatus fua cappa folitaceditur.
pavonatia iret ad Papamy 8c jurarec in forma, cui Papa
daret annulum figillatorium in digito, & etiam baculum
)iirisdidionis daret in manu fua. Quibus habitis ipfe Prx**
iatis amicis fuis, irec ad Cameram ApoftoUcam, ubi omnes
officiales illius adefle monuifler, & cum aliquantulum in^
audientia fcdiflet, audiehs (hnilitcr cum aliis propofitiones
ingrederetury& ibt omnibus audientibus diceret aliqua verba
per modum fimpticis ordinis, in fine concludens fe admitti
)uxta tenorem BuUarum fuarum, quas exhiberet, & data
refponfiotie perDecanum Clericorum, quod Bullx lege«
rentuTy .& quod Clerict illjs ledlis attingerent, & ipfum arn-
pledierentur) & ofcularentur , tanquam fuum Dominum
Camerariumi & ipfis denuo fedentibus omnes alii exclu-
derentjur, & per ipfos Decreta inttrponerentur^ fuper prx^
pofiiis, quz per Cardinalem fno novo figillo figillarentur^
. & in fine quod ipfe Camerarius difceflurus daret bacn*
lum Guterndiorij^ quem fic Vice - Camerarium fuum defi«^
gnaret, & quodammodo fubdelegaret) & fic retederet ad
Cameras fuas^ quem omnes officiales cbmitarentun Quat
mea opinio Papac placait, & fic mandavit fieri. Verum cum
mutti multa dicerent, videlicet^ ut prsetermiflb juramento
sret ad Cameram, & ibi faceret fe admitti, fic fecit, fed
vadens mifit ad Papam 9 qui tunc erat in Arce fandi Angeli^
'confulturus de modo fupra didto^ Papa ad eum^ mifit nQn«
tios> uc frimitus jorareti prout ego |am prius confulue*
Nnn 3 ' nm^
'
i
476 PARroiS DE GRASS[^ DIARIVM CYRIAE ROM.
rain , fed carde nundi fuperveneruDt. Icaquc ipfe fedic ia
Audienciaaliquantulutn) tum ingreflfus Cameram in paucis
fe abfolvic, & Rrverendiffimus Dominiu de SENIS, tunc.
Decanui) elegantisfime ipfum accepit in Camerarium. l>e^ ^
indc leftae littera^, tunc omnes Cierici ^i ad ofculum vencr
runty & Notarii ad tnanum ofculandam. Hinc cic1u(|i
"^omnibus aliquafueruntDecreta, tum itum eft ad Caftruoi
ad Papam, qui recepit juramentum^ de quo cgo & fociiK.
meus rogati fuimus, prxfentibus infinids, fed in teftimo-
nium rogatis Bpifiopo Marianenfi f^ Cervienfiy ac PAH^
DVLPHO DELLA CASA, &aliis. Ledo juramem0|
impofuit Papa annulumi & deinde baculum dedit| ditens
fimpliciter : Jecipe baculum jurudiSlionu &* AuBertMk in
neniine (fc. £t furgetis dedit ipfe Camerarius bacuIum^iU
lum Gubernatori) dicens, audiente Papa: Ei ifos accifite
haculum ifium^ & eftote Vice ^ Cametariui de confinfis Sad'
iiiffimi Domini noftri Papa , cui Papa ienedixiii & fic fink'
IX Jurarunt ReverendtffimiCardinales^ Ofli^
^ enfis tf Sabinenfis Epifiopi pro Ec*
clefiis fiiis.
lAt oBat^a Augufii^ cum Papa cfTet in ConSftorio itt
Arce Sandi Angeli^ acceflerunt ad ^um Reverendiffimks
BERNARDVS CARVAIAL, Cardinalis SANCTAE
CR VCJK, Epi(copus novusSaiinenfisy & petierunt a Papa;
ut pr6 prarftatione hujusmodi Sacjatndnti, quod quisque
Gardinalis de cxtero praeftare intendebat, talis modus fer-
varetur, vldelicet, quod femper in primo Confiftorio,
poftquam fa(Sus eftet aliquis ex eis Epifcopus, juraret ia
forma, quod juramentum ad longum legeret hon ipfemet
' Eptfcopus Cardinalis, fed Atagifier Ceremouiarum genufle*
- xus, ipfe autcm Cardinalis eftet ftans apud Papam, & finita
, ' tcaio-
\ y^
AD ANNUM MDXXL 471
tcdionc Cardinalis gcnu fledlerety ^ juraret dicens: Sic me
DBUS Mi^ufbei (fc. fuper Ifbro ad genua Papx pro cere^
moniarum appofito , & quando per translationem alicujus^
etiam aliquis transferri cqntinger^t, quod tunc ille trans*
latusy (imiliter veniat, ScRety & le^o juramento per cf«
remoniarum pro una vicc tantum fimiliter genuflec^at, Sc
dicat (icvtdelrcet: Et ego CardinMlis de FLISCO,\ Bpifcopm
SAkinenfrs^juro in omnitus^ (!f per omnia^ utfupra^ pro ^cclejta
Saiinenfi mihicommiJfM: fic me DEUS udjuvet. ^t Qmilt*
ter idem dicatur, &;fiat pro alip feualiis, quoties translati
fuerint. Ceterum Papa audiens fbrmam illius juramentiy
quae eft libro noftro communi^ex qua omnes alii Przlati
regutariter jurant, quia in ea forma aliqua eflent non per-
tinentia ad Epifcopos Cardinales jurantes^ mandavit mihi|
ut reformarem illam formam , caflans illas particulas^ qua:
Car4inalibus non conveniunt^ ut ed illa^ Legdium Apofio^
Hna/edie im eundo (f redeur^ (^c. item^ uteft illa^ Vocdius
«<i S^odum (fc. item illa Apofiotum fingulis Annii (fc* usque
ad illa, Videiicei poffeffiones ad menfam Ecclefia mea Ofiiepf(fc.
Et fic eam formam refbrmavi egO) & ia libello ad partcm ^
icripfi, quaeCardinalibusEpifcopis tantum conveniat, qus
cft illa, videlicet:
torma Juramentomm^ qmfex Eftfcopi Carr
dinales praftani SanBiffim^ Domino
mftro Papa.
,,Ego BERNARDVS, Cardinalis Sanila<>ucii^Eipl-}immtfitfaaB^
V,fcoppsOfticnfis, ab hac hora inante^ fidclis & obedicns^^****^"»*
.,,cr© Bcato Pctro Sanftsequc Romanae Ecclcfiar, & Vobis
jjSanftisfimoDomtnomeo LEONIF4^ie X. veftrisquc Suo-
^,ccflbribus Canonicc intrahtibus. Non cro in confilioi
^^aiit confenfu) vel fado, ut San^titas Veftra fidem pcr*
^djit| aut men^rumy feu capiattir mala capdonr^ autvi •
„ean-
47t PARIDIS DE GRASSIS DIARIVM CVPXM ROM.
y^eandem vel fucceflfores veftros latdant^ aut violentes maniu
y^ingeranturi velinjurir aliqoac inferantur, quovis qaaeCio
fj colore. Conrilium vero quod Sanditas Veftra miht cre«
i^ditura eft, per fe aut Nuntios fuosi feu lirteras, ad ejusdem
i^vei illorum damnum me fciente nemini pandam. Papa^
)itum Romanum, & regalta Sandi Petri, adjutor Sandt-
i> tatis Vcftrx & illis ero ad retinendum, & defendendum falvo
i)Ordine meo conrra omnem hominem, juraf honores, &
y^privilegiaf & autoritatem Romanat Ecclcnx, ac Sandi-
^,tatis veftrs, & fucceflforum prxdiderum confervarey de^
)ifendere| augere & promovere curabo, nec ero in con^
^jfiliOi vel ia&o feu tra(3atu , in quibus contra SanAitatem
yiVeftram, vd Romanam Ecdenam aliqua finiftra» vel ali-
^^qua przjudicialia perfonarum, juris, honoris^ ftatus^ &
),pbteftatts $an6litatis Veftrs, vel fucceftbrum veftrorum
^machinemur, &fi talia a quibuscunque tradarr v^I pro^^
^,curari| novero, impediam hoc pro pofte, &t|uanto ci«
i,ttus potero, fignificabo eidem aut illis, vel alicui akerf^ ^
,^per quem poftit ad Sandlitatis Veftrx, vel iltorum no-
9itttiam pervenire* Regulas Sandorum PP. ^ecreta^ ordi«
i^nariones, difpofitiones^ refervationes & mandata Apofto;-
)>lica totius urbis obfervabo pro viribus, & faciam ab aliis
9>obfervari. Hxreticos, fchifmaticos , & rebclles SanAi-*
^>tati Veftrxi vel fucceftbribus prxdidis pro pofle profe-
9>quar) &.impugnabo. PoffeflSones ad menfam ecdefiat^
9>mcsOftienfis perrinentes non vendam necdonabo, neque
9>de novo infeudabo, vel aliquo modo infeudabo» San^t-*
>>tate Veftra, aut Rom. Pontifice pro tCmpore exiftenre, in«
9,confulto etiam com confeflu Capituli Ecclefiae mex Oftien*-
>>fii. Qua juramenti forma per ceremoniarum kSU Car-
,idinalis genuflexit, & exrendens ambas manus fuper in
,>iibro in genibus Papx aperta jurat, dicens: Sic me DBus
aJ/HM^ O 6d( Sm£1^ DJSI Ev4ngeJ$4, & fi plures tunc
interfint
AbANNVM MDXXI.
/473
ibterfihi ^pHcbpt Cv^^ unosqaifqic fucceffive gena.
flcAcns, limtlitcr jurat, dicens; Bi ep l^. Cardmdlis 2f.
lEfi/c9pUi PorfuinjFfj jurc in cmniiits^ f5 per mnui^ utfufrs^
fro EcciefiMfartuenfi mibi cemmi^a^ fic me DBUS ^J^iflfety
t^ bdc SM^a I>EI BPange/uh '
X. Mtffafokmu^mdieAJ^mtionishabitd^
fxdus^ iHiium tnier Prtsijferum jQsnnem Egjpii aique Indid
Jiegem ex unu fm^ie^ (^ BwenguBU Rege ex ulia^
cenif» lurcnm.
Pridic.Papa roihi ad fe vocato ttarravit, qualiter ha-FfleaosiUKis
buerat nova z REGE PORTVGALLIAE fuper f«-J[f^£fj^
dus initum inter fe ez una parte^ & ex alia inter Presh^e^ JHSL^^^
rum JOANNEM» JStiMpum utfne Inderum mc Mu/pernmiem.
Regem^ fuper C0| quod ip(e Presbyter volebat eflfe omnino
Chriftianut, & quod erat Chriftianus jam a multis annit
citrii, fcd nefcicbat adorare JBSFM CHKISTFM debe-
rct in Ccrcmoniis & culto Catholico, & quodfi Rex iple
Portugallix vcllct, quod ipfi duo fimul eflent pugnaturi
contra Turcos^ 8c alios^ infidcles, pro nomine JBSF
CHRISTl^ & multa alia, quae latius in literis tpfius Por*
togatliae ad ipfum Papam mii&s continentur^ & quod has
litceras fua Sanftitas recitavit in extereo ConfMlorio, ut hai«
berct vota Cardinalium fuper gratiis ^DEO agendis, com
lactitia & fefto convenienti tantae novittti} (ed quod molti
Cardtnalcs alitcr fenfcront, ita, ut non conclofiim feit per
Confiftoriom, quodgratiat DEO agereotor^ f»ec Iblennii*
pt$ aliqua in publico fieret , nifi alia eertior^ oova habean«
tnn Vcmm cum Papa iteram atque iterum relegifiet liu
cetas Regias, omnino ftatuit, ip(as gratias agere fplenniter^
Qtfecit, & mihi impofuit, ut iterum ego Cardinales (e«
moresadtrcm>exhorcatts, otctiamip(iltcteriMiplasbc»eac
Ooo cordatc
474 PARnDIS PJIvQEUfflS ly^jgfVMiCyRIAE ROM.
• I ■■■■ ^^^^1 ■ I '" ' '' _^ ^ "' ^
jcordatc cogitqittv^^ *^fVJ? "^^pfei^pjuf^^r^up-
sviaips^ fi bene iiot^buQti pr^^c^o, Scip^ quoqt^d cenlebuiiti
feftuo} ede ^cieudum prb t^nto novo, & pra i^nlt^te du«
bruna Regjim, atji^«prutn contra Turcap^ &;:H(iio5 infi-
deles pro nomine JESV CHRl^Tl arpnHando,. .Et cuoi
talia dicerem, quod etiam dimitterem unlcuique copiani
^(Cerarutp Rfegijt PortugaUiaC) fcriptarum ad Pap4m> & fic
ego Cardinales feniores adiens, cuique juflfum Papac expo-
ful, & copiam litterarum dimifi,' quam copiam eciam ego
hic allegaTi; Itkque, cum aditiftm.Cardfnales, parum
profeci quoad votum eorom babcndum, nifi, prout in
Cpnfiilorio diyeranti^ ei(pe<^ndan> efre.fecundam novita-
tf;m 9 R^ge. Tai;neQ. pninff fex Papap teipircrunti ut fat
cpr^) prouf t\^\ pbfreret. Alii fija^runt oratiqnem five
icplle^«|i|L, iq Mifi? .<liccnflain efic, ut ^EVS aperirei
llieliHf pra|^pr4ia ip^us Presbyteri Joannis, & fuorum Po-
pilprc^p^ ^ peffcveirapdum in eo, quod primo jam pro«
I^Ucr^Qtf, &} a^4 a^^^^^ ^^^^ bellica contra Turcum j &
^uqi P^pa,TcUe( ifiteUigere) qu2ip fornn tSkt talis colledati
niiUi impofuu^ pteani.formarem taliteri quodpofiem.ipfis
C>r4tnalibus fiitisfa^erC) prout ratisfeci, nam quisque ap*
pjcpbavit tenprcn;! & formam coUedarum ) fed in fine Papa
npn ^ccpt^yit eam fprmam : nam dixit Papa^ quod Gc itt*
[gii^.fier^ ^rfffl^ro^ 19^9^^ 9^^ ^^ Chrjftiainum profitc-
|ur^ tuffl^ ^icifnfy^ q^pd DEVS. iUuminet cor ejus ad fi«
^cgircap^fiiijnd^nii quatQ ipreeam accepity & profefius eft|
$^^eni«i. i)Qn accepit fideiin , qqod parum rogamus D £ V M
^^'V^^i^li^^^.^^2i vifum fuit, quod omninp Miflfa^
d^i;;j^,;(^;2|^^4pp6)ij9 ipfa die afiumtionis, cum unica
Cpyie^aidp ^pjfiitM^ $andlot <i4b una coficlufione, & quo^
}^iiSkv^ c^set i^inus Praelatu^ Palatinu^, i{vX:io\t Bptfiapu^,
Sul^^s iU^4m^\ & quod Papa veniret cum, pluviali &
«i»*|>f«jR6i icQn^iff^^y^^^ &lH^?ca
!?',:.. ' V. . w OratOr
J
■> ■ ^ ■ ■ . —
Oracores CoritE imtrnnt,- proac hxc otdtAz hdOiVMi,
C^^litterart^m vitJericet hiciinpreflra^ &< <:op1a coRedib
tfSittiattirc^ttimiirjVidclfCit. ' ' • '
XI. Din^rmmePafit LEONIS X:^fdim
I^a; Pic^'>:iV ^k^^- .^'4«ai^u$; jPeiSaintts npftW 9^
ftt^ca arg«otati9Be> ^U ^jc^if Cubka fifpilitj» .recoQyakiii«
^«ter ^em. 9^1^00)9 PrF^crtim: fiioruna , qui io.tamuia
4'u|>it?runt ti?!ientef. 9»prtcnv qus, ut ipfi;,nqiHiiiJlj;«ex,c|^, ;.
i«»it4|Cs.pttbK?aVfecej;in^ : |pfe.^iam Papafliaxinip I3tei»i% ^ ■
iu^ty /& ^iVafl pcciefiam de Popvjo c^iuicavit, Ojinoi^b
pulo a4(aiVante. ,
• ^]f^i^HyaMe^oUm»^I^hMfa^a^per \ >
Die JTX^/K NVPeniirut hora quafi prhna no^is, atidtviv GallasMea!*.
HmII^ bi^rtlwKls» in %nutn laetitiat tx Ciftix) «wrj» -<!te^« •«»«»«*«•
bb-Metliokfium it^timi^i h^ifi tnitidbtts cutn noftrb hdi.
. katiPI^«ti«Rffl«lb'CaVdi!iaU rfe iH?*rii, "qui ih €ivi&«>
fttH^tMXoikfa tHik exfcrcituApoftolitolbgrefltli eflec, dii.
ffclJtls Gal!brum caflrii , fc cum vii crcf<lerenAiis, quia ftt
«fuWitt per urbcm fcrebatar, Papara ex hac captura mals.
«ftf fetWrt efle, tMii <iui4« cji-favori ftio 'Galli effent eit
Italia ptrtfl, etiamqtna dkebatiir, ipftim Rhterenibftuaak
Gtrimafem' ^ ^^tyid^ ^af\im pucem'Meiiio/am prd
!>uce B ARI,^qul in Dacem 'Mediolani- ftffleAUrum- fe pu*
tabat: fed quia CW/XM/«r >)?^ </^ MEDICIS dieebatnt
ciiin Bhperatore A ipfo*I)«ice BARI fic ^m^oiTuifl^e,
ut ip(b CarWhilil t^ftrA iCai)dihiilat6i td CahceHariae, ae
omnibtts bateficiis fuic, quorum oi^iraiuM Jicdul valor L.
Ooo 2 millia
•:.w.
4!fi PAR1DIS DE GEASSIS DEARCVM <:VRIAE RO\f.
• mtlHa Ducatonim in &vorcin Dutu BA^I , qvi Dt$x BAR(
c^deret jttri fiio, fapcr Ducacn Me^<^iienn., io fa^foc^
CtrJinsim tegsti^ & qiiod.fic pro|^tcrca -Papa v^nufva j^
tabatur, ut nunqaam ptus Istatui fuerit intrinfccus vet cx*
iriolecus,' ita & alitert qao4 ex Alii^/Mjv4,> qpo erat prcj^
Aut iblatii canfii, pluret ac plures fingulis hpris per nun-
dos ftftivicaris l^na fieri maiiaaret, quc figna ^ triduum
toiitintium durarunt, dfebus &' noAittus. -0010 iixio cnm
ipfe ex priedida M^g&^na TednflTet, du ^/. quae foit dileis
5. CAtbsrim Lutu, foit a populo quafi cnm |ulMk> excepp
UftmHtaxaiiVity & t multis cum olivarnm ramis obviatttibus, & cum
^^2^«* f laolfibds , & tubis ac fdppis, fimtltbttsqnfe laedtiae figniti
& Itffupfcr 8 nte etiatn fuit req^ifitHis, -an plaCeret ex tinta
hecitift aNqtias gratias DEO reddere, & Ripa qtuefivitja-
dtciummeum. Egorelpondi, ^utd^ qu4»d»~hOitm efihntn
<^an^pto trim^es £briftUu9Sf ex. tiBen» 4aii uw filet S^leJU^ fft'
ti.raSof^J''»^*^» «/ifrf/^^ Medi u/ffuod tntere^fia^ ^xsfm
AttfuttmCa-pr^^atiUte^ re^eait imureffe fm^-^td ip/k BcckfiA fivt
^^mamk\ fede3tAffitht*\ dut P^s fseitfgnA iM^ist prt uud» wQ»'
rid uequtjttd, Itaque Q flapa habec aliquod intciieflf mik
gt^m» fimlitfr & Iji^titiam feciai, & etiao^ gratiat DEO
TAidat, Papa ad, hoc ridens» .&. toms MirO» 4i9it^; qopd .
bontutt magnum in manibus habcret, . .%o repHgm, quod
crgo & tpagnas gratias DEQ redderet, & refpondit vette
.qtnnino, &, quqd 4//^ J/mwiv^ tei^erec Confidorioin^ Ac
^oA egp redttcer^in fibi, ad niemprian} hoc, fiocum^ ^aia^
fum Cardinalibu» volcbat faAum tocum, &, lccftiatn.to*
pxa fignificare, & fic cum bsc dicerec, cubiculum ingrcs»
fns eft,. ubi cuin ; siliquas horas quievUret, diAus cft noii
bene fe babqre. ; . ,
MartMrtati: & iic d|e N^crctiiru flon Iffcit- Coo^ortuni , ficc eqQi<-
^^ tavtradEcctcfiap- de Populp,; ad quafii jfe dixeiat ire vcUe
reddiean» ibigradasDfiOl . ,
XIIL^
♦ «^ «
]AtiA^mMmDX%t - 47T
XIII. /n J/e San&i AndnA Mijpi in frima
■ ' Dmimc* de Adventu', "
^ , ' HMcI^^in cd|ebraTit Arc^t-.EpilcpfHis Nico(icnfis,Mi(ra i» dft
aififtieDS, pratjfentibus 26^ Cardin;llibi]f, kbfeott Papa, 9ai^S.Ao4r<9&.
dicitor aliqualttcr atgfQtare ex /uptrJljuM /c/i/m, fudm cou^
ij^. ex CdftunUfdkUfn. In ipU Mida omtiia funt fer«
vaulblita« utalia^ • * v (
^ XlV- Mors mopinAta PapA Lfottis X.
Dic IHuMiicMy qu« fujl^ frimd meujtf Jbecemtris^ horaobitosPap*»
quafi feptitna ■mortuus Papa L E O X^ e^ catarrho (ujper^uoi^
^squeeo^ quodaliquis prxvidinretcafuin fiiutn, nacn Me-
did ipfum jeviter atgrotare dicebaat ex catarrh6 concepto
in viila MagUsus.
^ Ineftedlu ego interpellatus fui| inedia no6te quafi^Didrarvm»
nopa^ utireni aJ p^raiidum funus ipHu^,' & fic ivi, & in*«« wtttsBini».
venieum.mortuum, /& )am frt^idum quali lugrum ex tu» -
roore catarrhi, licet aliqui iixcriht c% yeueuoj nt iiifira di«
cam latiDs. '
Omnia feci fieri, qust funt folita in parato tuneris Pa«Ap|Mirat«sAi«
paliS) quo fai!to feci figni({cari Coftegio, ut de m^ne veni-oebris.
renty prout omhes vraerunt, qtii crant tntlc rri iirbe» vi^»*
delicetXXIX. numero, & cum tanta eflTet multicudd po*'
pulbrum in Palatio ^ tn vix Cardinales ingredi* poflenti
tamen ingreffl funt in Aulam Ibtitam paramenti inferio«*
rem» ubi ^uflreram poni funus, ^ inde Cardioales in Au*
km uherioriinA^ qiisr-fuerat Papar AleKaodri ingrdlij coo«^
gregati funt, & me ibidem proponente . diffinita fijot^
videlicet:
l^ftMieKi/efiui(rmu^ufmfnere^jiep$nert(drf(U^ySc
ptaeuit, quod ib capriU pfr ipfum dcfignatt depodietetuf,
dootc tojstiepiiloita.arbiirio affifuion^r^
Obo 3 Item,
m PARIDIS DE iSiL'fmS't>mWM CyWAE ROM.
— : : : :~^ — :: =; — — — . — ■. — -• -^r ,, , ^- -, — •. -. -m
I^m> quqd afif^k BnUuus mus yel dut^aficrrmiur
pompSy (^ ' cumreftt j ne qHicqUAm dirtperetur^ pr«rerti&i a
CleroSandiPetri^ 'prou( rempcr rplltum eft fieri, & pla«
• ^uit , qu6d ' Bpifihpm *'tajertAnm\ & Epifi^m " '^e^epnm
^(Tenc przfe^. • i -- .»^
Item ^ c3^o^rumperetur pluniiuni , (f Annulm pi/catprif^
prout in praefentia Colli^i ^lutnbdfti" ruptJlini fuit,^ & fiaii-
litcr annulus pifcatoris ruptus* "* * * ' ' ■' ' •*' * *-'
^ Iteoi) quQd prQ^fiasceotqr aliqui fQ^rdindlef fbper
inveptariis thefauri , Ecclefix facientes s 8c tres Cardinalesi
videlicfet,; Sdnffi titalk Bpifinp^ Senenjfr Presbpet ^ & de
€dfis DidioHtis fuerufl( dtputati ^fatrl-ctmi Ca tacfarib.' • ' ?
Itcrn ,' fiant duo (jubcirnatores, videliciet unifs* url>is, &
altet Paratii , & 'placuit cllgere Arcbiepifiopum J^eApoHu^
num^^ tirbis Gubernatorem ^ qui illico juravit in tn^niW
. prioris Epifcoporutn , videlicet San&A truc^^ a quo etiam
habuit baculum ' Jurisdidionis, & huic Gubcrnatirfi ad-'
ditiis fuit CApitanem Fr^ ^ J)omintuC CONSTANTU
NVS COMNENVS, cx Prmcipibus Maeeiionia, qui ct^
ian^ juravit.
Et Guhemaior^ Balatii ivk Bpi/c^m Sp^iftanttf^ ^ jlli
adiuni^^S fjk Cafiimtem cufto& P^latii , & fxf^ ctiam ambo
finulitcr juraruDt^
Itcm, quod CApeSanm SanBi Angeli^ (imiliter d^pu*-^
taretar^ ctiok^tirAaiQQip, «t.QiftruniiCttfioKlirery.frQ-.coU
legio, & pkcuit, qnod iJIi tres Cardfual^ ironi ?d Q**
ftrum fioHii cum CaascjrartO;, finul ^ ab p9* jvicamentiHxi
acciperent. / . '
Itcnii quod duo eligantur Secretarii coDegii^ t)oi iio#
mtne coUegct figniikalmt» ahfeatibBt Gardimtlsbus obituin-
Pafpat^ficutdetnocee^t, arplaMivqmd du6 Glerid iDof^
lcgii hoc (accreut, &.ciimiego fc^Iicafiosi :^« dlb eoa^
rucros
(tffiff)^ C^Mf ps QiU^U hqc ^jpiicidum. J&ccre , fcd rqgft^
pmninp du^ Sccrciarii eyg^reotur^ pr^^tar Clericoi CoU
lqgiii placuii:^ qyo^ ip^ duo C|erif:i Co)legii fufgcf;reptY at;^
(^iua cprum luffiqemifi, prxfertim f>^^^ &^y^
9U0;ift?,G|nul c|im JOAJ^NE lyJADRIGALI^ao» fuffi-
cerdnr, vocaretur Dominus VINCENTIVS PIMPI-
r l(em, quod voc^rentur Coofervatores^i . & Capurio*
nes, qiifbus inipon^etur cura. quiet»^ urbisy &^lic vt>ca^.
fimt,».5(f cif impQ(iiMm) ut cu.m criagitia cura prf^^iderentJ
i^ndedUi, u|ipn,iDter fe ipfo& CQlIoquerentur fuper pecu«
^iis inyenKndis & hahendis, prp ufu neceflario exeqtiia*
f4im. ^ conclavisy. prqyt.limtil diq loquuti ^unt, (& cgnv.
cl^fprunt, . ,. . > ;
Item petii, qua die piacerei exequias inchoare^^ & pla«|
&iity qupd dio jDvis(y qux evit^ ^t^^f niii aliudobfter.
l^t, an placeat qwtidie copgregafi^ & pl^cuit^ quod quoci^
4ie;in.PikIan^:iii aul^ para^nti Papalishpra XX« congre<«
gcnifir, . - ,. ^ .
.. Vltimo admonui Nep^es CardmaUs Fjfpa defun^fli , uf
funus ad B^niicam comitarentur, qui eflent quatuor, aut
fex: feclxnultialiiajbiipfo LEONE creati C^dif^les (imul
^i^ ^liis iivfc^aitf » & c\^\% exequix bop? mcmoriae CWi-
n^Us, SANCTI GEO.RGII, hac aftafc defunai, usquc^
9)o4p 6cri non.potfieruDt.) propter abfenci/am Paps^ &
4ic Mercurii proxicna, qux «r^t quarta prasffntis, ordinatae.
crgi^t » quod ^^maino : ^S^m»^:%. i^ifue^^ad noKum Pa-^
pam creatum.
. Sdeo^um autCfn^.quQd horja nodla terti?^. vel circa
corpus fMi^: fed egp prius videus ilUid multum tumefa^.
^um., & obfcurum praeter folijKum admfrjafu^ prof^fui in
Cpliegiq, an pUcprei , . q^pd;.6|[ )^ c^uf^ fdQcrem C!(ente«
arij^ * plWttit* ; Sl in. fiofl.ijlp ?BP/JX^i||Vcntum c/l ?or
' ^ ^ mac4i«
y
4Stf PAgipiS DE GRASSis bt&RiVM ^IA£ ROM.
macuUtum, & rj^lenii parrem corrofani} &'lfentf fiitiilt-i
ccr partem vkiofamy qus cum Chirurgi ac Phyfid vide-^
rent, cum ftupore admirati dixerunt, pro certo illum fuifife
toxicatum , & mkxime , quia ip& inftiix Papa ante obi-
tum farpe doluerii fencirei intercoxa fua quifi ex igne
comburi.
Surpictodeve. Itaquc manifefte compertum cfi, P4f4m LEOKEM
^ nenaca u#** venenatum periifle , qu« res illico credita eft , quoiiiam
^^* per aliquos paucos ante dies quidam ignotus, inb4tUHjn»u*
/dfo iM Ad fcnefiram undm Monafterii San£li Hieronymi|
& inde vocato certo fratrC) dixit ei quod crai| omnino iret
adPapam, & fignificaret ei, qualiter veneniim paratuni
erit fibi de proximo a q^pdamejus intrinfeco-, non xtt
cibo aut potU| fed auf in nafitergio, aut in Camifiafe
mappula.
Et cum ifte firater tion vellet ire ad MdgliMMm^ ubi
tunc Papa follaciabat) ivic ad Palatium, & dixit Dauim^ qui
illico ivit ad Magti4nam^ & retulit hoc Papse, qui iUico
tnifit pro ifto fi-atre, ut ad fe in Maglianam venireti & fio
ivit, ui rurfus idem fibi dixit, quod prius Daurio dixerar»
Qup audito Papa ftupefadus eft, & dixit: Si vnkntoi DEl
effet^ quod pattreiur ^ fcd ^Hod calnrti quantmn pojftU
Itaque inde ad paucos dies veniens Romam aegrotare
coepit, & cum cgrotareti fstpe dicebati foiens quod in^
riusardebat, &^in finalibus fuis verbis dixtt, quod verum
erat, fe occifum effe^ Jk mox morttur. Doluit autem, quod
CWirjM/0 fuus dileSus de MEDICIS fupeieilet, in mul-
tis aerumnis, & faftidiis bdlicofis.
Csnenrinf Et quia fufpicio omtiino fuit de veneno prdpinato in
Fociiiatocca* ^no, fuit captus qutdam Camerarim poctllator five pincema
P'^'* Papx, fimulcum Canapfaria a furorePopuIi, a fufpicionCt
quia ifte vifus eft , urbem exire, & captus eft, & duAut
in Capeilamy fed poftea.cxaminattU| fc inquifitus (uit Iik
bera-
AD ANNVM MDXXL ^ ^ 4gt\>
ber&nis tanqaaiiifnQocens;! & condufum iFuic, Papatn non
vencnatuni, fedexcararrho, utfupra. ' i
CongregatioAes quotidie a prima die^ id eft^ Luxui
usque ad aliumdicm Lunae, quo cxcquiae Inchoacae funt| [
inpapclla Sixtina, ut infra dicam. Jnterca fupervenerunt
afiqui Czrdm\c% jFHJ/eyntiiuJj.& CORNELIVS, 8c
nii'ulta per diverfos in congrcgationibus iftis propoHta fuerei '
quz pcr nemincm nbftrum) nec aliquem notata fuerunty
licctpaucanotatu digtva fada (int, nifi Hiper paratu 8c ex-,
peditlone excquiarum/^uae paucifllimac in omnibus faAae
funtv tum qufa Camcr^ & fedcs Apofltolica dicitur exhau- '
fta, & debita in fumma oSo Mfi^i«riKr Ducatprum , & uItra,OeUtiGMiit:
quafi fo. qu4tuor mitt, aui LX. miii. tum edam ob rapinam offi- <^ Apoftoiic«;
cialium deputatorum a Cardinale Armeltinai^ & aliis de*
ptttatis, nam quafi (mines effkuUis ifti fuerant mercdtons
Fhrtntini dcutiffimi.
Exeqmarum LEONIS prima dies.
Die Luu£ nonu Decembru inchoatx funt exequiae in Ca- ExeqolatiiB
. pella Sixcina, utfic Cardinales propter hyemem melius fta^^'"^^"^
reiit tuti a frigoribus. Vt dixi , paratus iftc fuic miferrimus
in omoibuS) videlicet in veftitu familiae: nam cum eifent fa->
mittares . nomero fupra mtUe, vix ducenti fuerunt vcftittii
, Item in cera miferior fuit paratus, nam prima die praediAa
I folum librae mille & centum fiierunt adhihitas cum fumma
mi(erta & negledu.
Indifta Capella feci, quod celebrat^s eflet verfa vice
adjparietem» itai ut Epifcopi & Presbyteri Cardinales ne-
cenario eflent in finiftra ingredtentium , & Diacqni to dex« .
tra» Imago Sixti fuit cooperta cum coenotaphio & velutO| &
bene fuit cum armis L £ O N I S defunftt»
Oratorcs cum Senatore in fine fedilis Diaconorumi
Ppp Pratlati
4tx PARIDIS DE GRASSK DIARIVM CVRIAE ROM.
Praelati iii cancdliihinc inde^ ut atias; C^rdmslif. SAN^
CTAE CRVCIS EpifiifHsOftienfis^ DecmmiMgUj ce^
lebravit & falutavit Collegium fine mitra. & nudo captte,
fibiliter & quatuor Cardinales lEpifcopi depofitis mitris fa-
lutarunt, quando ipfi iverunt ad abfolvendum apud ca(lrum#
Mifiae per Presbyteros & fratres religiofbs in Ecclcfia nullae
didxnierunt, nifiordinariae^ & fimiliter nulix eleemofynae
datae funt pro anima defundi» omnia enim cum miferia &
f umultU) & (ine ordine ullo faAa funt. Ex caula przdida
fermo bac die non eft habitusi quia tarde demandatui' fuit^
& rcfervabitur habendus in ultima die, Cardinales omnes
fe per ordinem obtulerant.
Item in congregatione hefterna RiveremUffimi Dmimi
omnes fecerunt me vocari ad fei quia ego )am quafi feflus
& feneX) at videns bunc peffinmm frdmem^ ftquefirwtrsm
me ai exerciiio ceremeniarum ^ fniu ipfum §ffUium JMm re/f*
gmtverAm^ C^ prapiereaj cum mibi rtfcf^ajfem cmolumennii
non curabam an^liui me ingenre ;
Quod audientes Cardinales rogarunt me, ut vellem
eis fervire in hoc officio^ donec novus Papa h&M ctttty
quipofteaageret) utvellet^ & fic mihi omne onusimpo-
fuerunt) ut efiem praefidens Magiftrisi ficut ettam eram
ternpore LEONIS» & fic onus libenter accepuvi» & in«
cepi fervire^ ac extquias^ ut melhis fcivi^ & potui, com»
poiiiit licet cum miferia^ ut jam di^um eft.
Itaque poft Miflam hanc hodiernam* ingreffi funt Car-
dinales Capellarem locum in Bafilicay & ibi me proponente
leifta fuit BuHa fanBa memoria JVLII foper Bapa /^-
giiimej ff fine fimonia eligendo. BuUam hanc legit prins'
BLASIVSi Secreiarim CoBegii folus, absque ullo tefte^
qua le^ai vocavitOratores, fi qui eflfentin Bafilica, alioquin
Pradatos fcz: unus autem ez eis ego fui, & Bpifiofm Jmo^
icnfisj
AD: ANNim'Ml>XXL 411
JmfiB^ ^^ffUma^ Sf§Utmmiy TSfmm tf Mtintnfit^ togadf
qualiter omnes ipfi Reverendimmi Cardinales tunc numero
%%y juraruncra^ ftripiurit ipfius BuUae, quod ^fervarent^
itnprem ipfius Builx. Ec quia non omnes Cardinales, qui
iperabantur interftituri ele^ioni Papa^i erant praefentef)
9^0 dijtii bonom. cflffi fi ^b^C eadem Bulla feqiel atque
iieriim kgerenir iconnei OitmHribusi & omnibus Cuftodi*
}am fiiniri CooctavisV & etiami ^uando ipfi Cardinales in
procindtu eligendi Papam novumi quod omnibus placuit*
^;. ; .SucdtflEh^e quottdie iifita eft Miflk texequis^lis per' Epi«
fcoposi deindeper Pretbyteros: cum ififafolutionibus apvd
.Caftriimmore foiiio. '
^ £c quia pompa ^ldebatur eflfe admodum vilis ob/de«
^ftum cera^i ded^naiitibus Cardinalibus prsfertim affinibus
•defiiiidiii tffi cmifuluii quod depiitaretur unus Cardi-»
iialis^artifittlarlsjAaispr^cxpeditione cxequNurumi & fuit
deputatus CsrdmMiis de SALVIAT1S| qui tionorem com«
,fnui|4fti curaviti ic pofuic in tertia fuper Callro 40. &
ad littera 5^. & fu^r /cpukro 4« & faculx fuper Caftro
pro oiedietate ^mae 4jei| & fei^ Torciac fuper caricellii
«apfUae ^ixtiiHry ubi cdpbnrunt 1 & feci cooperiri de panno
irelluto fepulorumXifti.
icemi tfp etiato feci ieputari «inum Cardinalem con«
clavifadendoi quifuitCtff^i^iM^i^ CAESARINISi qni
anitnofeiocepiL^
Iteca ettam feci fieri duOs caminos in duabus fa1iS|Co0cHivse&;
& (feci ficri^o. ceHasy ridelicet 31. in Capellai Jk novem^w.
extra tam «quales orones loi^ttudinis a paricte usque ad
liftam albam ntrinquci <iuae longitudo «ft palmorum 23«
& latitudo luit palmorom lo. & modicum plusquam terttt
pani & feci fuper folaH iieri tabidatumi ec fimiliter feci
cooperiri cdlas et tabttlis ful^tilibusi quod omnibus pla-
Ppp 2 cuit^
484 PARIDIS DE GRASHSTaiARIVMXVRIAE ROVL
,cuit , & feci cUudi ieoelRfis cum «eUn,v.«i tcU «oepiJii
«(i^ia feneftras intreas ' '.','. •• ;. ^ ,jj( ^,
Item propofui', qciod propter ^mUtt^s fr(iiidet=, qoae
cotnmittuntur in aperitibne portetlx^^quando introferun*
tur fercula) bonum eflet, quod un» rota apud portam 6e-
retmore Montaliuid, & placilit oiMiibu* ft^ctiminiferyn^
-quod fieret omnin^ cnm doabui' piMtU hteK tndes ut €»•
ftodes onam clavem haberent,; &.aliam M^ftri Ceremoi
niarum.
Item, propofni de CQftodtbca & cpnehvtftis, ic ra-
'xiaeopinibnesrucniht, uteesfaerit.indt&affiu .1
Die M4NU X Cardinalis CORNELIVS ex Venetiis
.fupervenit, & die Mercurii XI. qulnque -alii Cardiaales (ii«
;perveoerunt,videlicet,S£D.VNENSIS^ ^VBVVa JeMB-
J)ICIS, yfce^iKtiUt!iUs,.df PEXRVCCIIS, SEN£N-
-5IS, CORTONENSISi JF.LORENXiNVS„* CIBO
,^0iut*nfis, . . i ^ , ■
> Die Jovis duo ' Cardinales fapGrvenerunt, tidelicet
«ERMAN VS &' MANTVANVS, aiftbo inlU-mt, qtioti-
idie-habita efiMiflfa cxequialisi cura abfotutione pbf Prei^
<iiyterDs'ctith Preibytero celebrante , ic per^ifcopos cMl
Epifcopo celebrante.
Cera data eft Cardinalibos & Prslatis pi^fentlbat cutn
imifq-ia:, &.. ruper- Caftrb ^raras £ku1<,. •dcrariora^iniortkia,
& nifi Cardinalis SALVIATVS deputatus) providifievi
forian nulla ficula, nec nulla intorticia- pofita .fi^lTent , &
tamen computata fuifTent in exp^nfis, ex caufa c)us, qoem
fupradixi, pauciflimi veftijti ftint.
.; Die LuHd venerant nova c«m literls ex BApiM allatii
per fervitorem tranifugam Cardinalis Hiporfgielifis , qui.
fignificabat tnterceptum fe Papix a quodam SVEVO. fer*
^vitore Cardmi/ey qui, ut fcripfit, habuic in maiuiatis a Dot
• minis
AD ANNVM MDXXI. 4S;
minUfuis non.rclMaiidi cum, dqnec Papa creatus eflrct) tx
qua novitate totun) CoUegium maxime commotiim efty &
cum jam omnia parata elTent pro ingrefTu in conclavi^ die
Mercuriiproxima ftatuerunt, quod omnino expedaretur
iile Cardinalis per oAo dies, & (ic vocato Oratore Ducit
Mcdiolani, quidte prsceidenti urbem per StafFetta^ ingres^
fus fiierat, imporuit CoUegium , ut omnino (criberet Duci
iuper liberatione prxdidt CardinaliSi alias procederetur
contra, prout de )ure» & fic prorogatus eft ingreflfus in con«
clave per odo dies«
Badem die unus Cdrdin/tlis ex multo odio^ quod| ut
credO) ilie habet, drxit mihiy quod Cardinales aliqui, qui
xioviter urbem advenefant, mirabantur, quod ego Prxla-
tu^ Epifcopum auderem me intromittere in officio Cere-
tnoniarum, cum me egomet ipfe.proporuf(Tem, quod Pras-
lati non pofTent eflTe Conclavtftx Cardinalium, & quod pro-
prerea abf^inerem, quaG ipfe non vellet, quod ego ingre»
derer, ut forfan poflcm fervire in aliquo fratri meo Car'-
diMii deGV^ASSlS.
Ego converfus ad feniores, dixt totum illud, quod mihi
didum fuerat, & fubdidii quod ego innitebar decreto eo«
rum in congregatione faAo , per quod ip(i omnes, nemine
difcrierpante, non folum me deputaverant^ fcd etiam me
rogaverant, ut eis (ervirem: quin etiam dixi, quod habe-
bam fuperhoc Bulks meas, quibus Papa LEO mihi rbfer-
vavit practer omnes fruftus officii etiam locum in Capella,
& extta eam, & titulum Magiftri, & praeeminentiam ubi-
que, (icut habebam antequam re(igna(rem , & quando in-
tendebtftn illum locum habere, quo. audito feniorei co-
gnita mallgnitate fubriferunt^dicentos, velles quodego fer-
viam eis y qui me de confenfu univerfali ooonium elege-^
4l< PARIDIS DE GRASSIS DIARIVM CVRL£ ROM.
tanc, &fic me confirmarent praeter Baltas nicaS| qaas ega
oftendiy fed eas noluerunt aliter videre.
• )
Dte Uartis IX. exequiarum CsrdindHs SANCTAE
CRVCIS iterum cantavit Miflam^ quia CardiM^is d^
GRIMANIS, cui fuerat ea Mifla refervata, graviter tn*
firmus erat* lotra Mi(Sim confervatores fuperveneruntf
& ^bluerttnc^federe fupra Oratorem Bononienfem^ non vo^
luti: jeis cedere, licet ipfi quafi per vim vellent ejicere.
Bt tandem ipfi Confervatores fecerunt atiud Caput
Seflionisfux^ id eft» verfus Cardinales^ ut fic ipfi omnes
viderentur cfle fupra Oratorem Bononienfem. De qua re
omnes riferunt^ licet in veritate ego demandati Collesgii
jam prius dixeram Confervatoribus^ ut non comparerent
in talibus, ne propter rixam de praccedcntia iiujttsmodj
inter eos oriretur fcandalum, fed non voluerunt obtem«
^ perare. Aliqui Cardinales adverfum me reljpiciebant) quafi
cgo componerem differentiam talem«
Ego refpondi, Oratores dicerC) paratos 'effe defer^
Senatori, qui eft primus Magiftratus Romahorum^ quia
forfan eft^ etiam vellent ipfi Confervatores, quod ad alt-
quos dies poftea «tiam cederetur Capurionibus^ & fic
omnes tacuerimt.
Finita Mtfla, habitus eft rermo per Dominam AN«
TONIVM de SPELLO, jtcclyium ic Rocbeitp ^ & cappa
veftitum; ipfe fermo fuit brevis^ compendiofus & accom-
modatus, & in fine fada abfoknio fuit per quatuor Car*
dinales Presbyteros, licet ipfi jam furrexerant ante fermo-
nem, ut abfolverent, fed ego fcci ad loca fua redire.
Canonici SdnBi Petrij officio finito, acceperunt pan-
flumi tx veUttto nigrai qtti erat fuperpofitus fepulcro
Sixti,
AD ANNVMMDXXL 4lr.
Sixti, Kcct Cardinalis ARMELLINVS clamaverity ie
illutn habcre vcllc.
Ego rcfpondiy ad Canonicos pcrtinere» quicquid £c«
clefiat& fcpulcro oblatum fuiflet^ nifi ab initio fada fuis«
fet proteftatio de repetendo, qua cafu, (i Canonici zcce^
ptaflcnt proteftationem I reftitucre tcnerentur ipfum pan«
num alitcrncquaqttam. Ec fic Canonict pro fc tenuerunt
pannum*
In finc abfblutionis habita eft congregatio brevisi
Qbi Collegium dccrcvity quod dc actero fieret congregt*
tio in domo Deisni C^Uegiiy quando intimaretur eis ex
mandato ipfius DccanL.
Orator Veneitu conqucftus cft^ quod Caballarii in*
terccpti funt quotidie intcr vias.
Ittm Ordtor MsniuAnm tVfo(\xity quodFr^i FRAN-
CISCVS MARIA crat in via vcrfus ftatum fuumi ex.
^quo fiierat pcrPapam LEONEM cjedus, & quod vcnie-
bat cum manu forti & gentibus in ezercitu magno&c*
Etambopratdidipeticrunt, ut fiipra pcr Sacrum Senatum
providerctur.
Ego habui ab initio cxcquiarum Ducatos auri in auro
pro mc, &totidcm pro focio meo pcr manus PHILIP-
PI de STROCIISy & ccntum altos ctiam habui pro em«
tione fupeliedilis nccelTariat in Conclavi^ ficut dc more eft
Et fic finis cxequiarum bonz rjicmoriae LEONIS
Psfd JP. io pace cujus anima rcquiefcat, Amcn.
F I N I S,
EX
4Sg PARIDIS DE GRASSK DIARIVM CVRIAE ROM,
EX DIARIO PARIDIS DE CRASSIS.
Contra eleAum Corcyrenrem, qut praediAum Auguftini li-
brum fub fuo nomine vulgavit.
Vid. MABILLONII Mufcum ItalicumTofnJI.p.sg?.
HOdic^ nempc XI. Martil, anno MDXVII. cum mihi di-
ftum eflcc, librum ccrcmonialem noftrum, quo rcspu-^
blica noftra Ecclefiaftica rcgimr & gubcrnatur, fuiflc Vene-
tib imprcflum, & ad Vrbcm rcmiifum omnibus vcnalem:
dolui vchcmenter, & priusquam aliquid diccrem Pontifici)
fuper hoc conqucftus &i cum Cardinaiibus, qui in dle crca-^*
tionis annuae papalis cxpedtabant Pontificcm vcnturum ad^
MifTam. Et aliqui, imo multi cx eis commoti , fcandalizati
funt, quod Cercmoniae facrx & Myfteria corum divulgata
fucrint: fic ut cercmoniae noftrx, qux erant quid facrum, &«
ant quid publicum &c. £t ih fine dixcrunt Papa^ dolcntcs^
Papa autem prima fadc turbatus, dixit fe faAurum quid Car«
dinalibusplaccrct. EtquiaCardinalisSANCTAE CRVCISfor-
fanfueratcaufa^quodimprimcrctur liber illc} dmtnonmMluin
ejfe. Tandcm Papa commifit Cardinali de GRASSIS, pra-'
te&ori officii ceremoniarum , ut fimul cum auditore Camcrae
provideret^ nc amplius aliquod volumcn vcndcrctur usque
ad dicm confiftorii : quia tunc cxquifitis votis omnium Car«
dinalium concludcrctur. £t fic fadlum cft.
Dcinde cuni collatione fada de illo impreflfo cum no«
firi^i invenifrem^ multa fuiiTe ad libitum addita, & plura fi-
militcr cafiatay rctuli Papae pratfcntibus Cardinalibus in con«
fiftorio (cquenti: ac Vapa vidit ac magis commotus cft. Et
vocato itcrumAuditorccamcrac, mandavit^ut omniavolumi- '
na imprcfta apud fe habcac & fic rctineat, donecaliud fibi
dixerit. Sicut fupra dixi, XL Martii fcripfi^ eleffum Corcyren^
fem publicaflfe librum cercmonialcm contra jus fasquc^ & Pa-
pa mihi coix^mifit, ut ipfum librum.diligcntcr vidcrcmac
colb«
AD ANNVM MDXyill. 4S9
comdonaretn cUm originali^ (i qiud eflec ^dditum vel immi^
natum, quod illud figiliarem ac referrem. luque eo totalij
tervifo&fignatOyfecihaacjmeamepiftolam, quam prztnm
quafi inve(5tivam contra ipfutn Corcyrenfem temeracoretij
libri facri, & eam Papx dedi in manibus: & iegic & approba*
vit, mandansmihifUt inprimoconfifl:oriorecitcmcau(as,qui-
^jis motus fiiit & ezaudire^prxrente(bnatupetitiones meas,
.qus runty.uc ip£i «ipiftola de.yf:rbo ad verbum hic pofita, fiq
i^delicet:
Epiilota
PARIDIS DE OIASSIS A» LEONEM X
SANCnSSIMp: D. N. LEQJ^JI PAP/E X. PARIS bi
GRASSIS, ^ifcofmFifaurenfis^teremmarummagifier. Inter
jQtcras..rQleronesque Romanat Ecdefiae ceremonias, beatijjme
^OfUfjhHtt. a juyentute mea verfatiutuoac cuorum benc&cw^
|pnedece0brutn, illis jamadXVI. prope annuin.piraefedusrpiair
culum ingens, & id quidem calumitiae & ignominiae plenum^ .
fadurus videor, fi cranfeat Aibfilentio, & conniventibus ocu-
U% patiar, illas per Vihtof, facronim rituum nuper fub nominc
ict^u^daai falfi & temerarii auiftoris. hnpisfros, corrumpi, ac
An cotiternptum ApoftpUcae Sedis divulgari^ atque antece»-
.Tores meos, qui eisdem praefuere ceremoniis, ills^ue mily
canquam per nunus dedere fuis labx>ribus, fuis vigiiiis acftu-
diis, concr«^ jura legesque.defraudare aequo animo fer^m ,fu|p
^eUciffiiDo San^itatis veftrae Pondficacu, cujus ingenii dotes
itarlongaexperienciaomnes didicimus, ut jam non idubiter
«nus eam (fi qualia haec funt, inteUigac) pro fua erga Deuoi
piecate, pro fandae Sedis Apoftolicae maieftate ac innata juftir
^a, non fqlum non pafiuratni fed, ficut; egp <»• prp cr^ninii
magnitudine fine hac verboruin detefta^one praecerire nofi
fomiiHi itaiUam acriter yindicatmam. , Nam q^ema^inof
490 PARIDIS DE GRASSlS DIARIVM CVRIAE ROM:
dum jufti cujusque principis cft curare^ nequisquam fuo )ure
fraudecur: ita, fi diligenter inrpexerimuS| ad quempiam ali*
um non magisfpedlac/quam adRomanumPoncificem^nefa^
trae fuae ceremoniae maculehtur) neve aliqua in parce aTte«
rcntur, ac pratfercim^ necorrumpancur: fed & quod omni-
um Principum eft, neprolataeinvulgus, velut proftitutae, pon-
tificaliuiti iacrorum exiftimationemminuantifloccifaciaTit, &
contemnantpr;' Quod (i inprimis tua ac facro(kn£ht Sedft
Apoftolicae r^s agitur^ B. P. ne pigeat obfecrO) haec, qualia-
cunque (int, quae temporis anguftia cur(im colIegimuS| per-
legcre. Inveniet profedo iii Jiis^ 1109 qu^ vcvbQru^(Con#
tcxtu auribus grata & jucunaa 9 fed quac ad rem tuam maxi-
me perttncntia (int & necdfl&ria. Vdnim aritequim ab eo
cxordiar, quod hae facrar ceremoniat in vulgus minime prcf-
dendae funt: refpondebo illorum opinioni^ qui exiftimant,
religionis Chriftianac ceremoni^ ad^publitim ntoftaliuai Qti-
litatem eflfedivulgahdas, m6tifor^n'irel toargument€>,qtiod
ijpfa divini Numinis deduAio & caetei^' Eccle(ix facrameiHa)
libris Pontiflcalibus impreflfa & publicata funt» Quippe
illa ad omnes Eccle(ias & fingutos quosque facerdocts ipcidv
nent, nec omhin6* recondi poterant Hax ^d RomanatA
Eccle(iam tamum^-ejusqueSummum Pontifitfem) fuosque
fAintaxat ad id operi^ vocatos minifti^os. Sed utrnam etiam
& illa, quac dixi, fecreriora forent & magis recondita» Non
'enim ea quotidie zdprofanasmanm tnfacerdotii conteriiptumy
nec ada/ienatje3atin nofite religionk irri/ionem detenire vide^ -
remm.^ At quoniam repfehendi tTragis poflTunt) quamcorrigii
revertamur ad rem noftram integram adhi^c^ ne hoc malo
exemplo & ipfa labefadtetun Novlt jam pridem S. T. omnem .
ltomaiTomm*l*dnttficum auftoritacem, omhdm majeftbcem
hujuis ^crofanftac Sedis pCndfere ex animk opiniohihu^qiie Prin-
iipum iS-TrahitQrum^ Duhi enidi illi Summos Ponrifices
Aon
f - AD-ANiVVM MD,XVITI. ,'491
npn tamquam mortales homines, fed tamfjuam Deos in ter«
ris exiftimant & credunt: illis fe fponte fua fubjiciunti illii
.parent, iilos fufpiciuntac Vjcnerantur, & etiamadorantj in«
;CredtbiUque quadam afficiuntur admiratione, cum aliquan-
do audiuntaut 'vident fupra humanum opus ab illis per eaS|
de quibus agimus, ceremonias infandorum numerum quemr
.piam referri, Pontifices tanta folemnitate tantaque obferva-
tione eligt atque fandificari, Imperatores coronari|Reges inp
ungt, Cardinales afTumi) Patriarchas^ Archiepifcopo^ EptJco*
ppsque confecrari, ac cxtera cSiOj qux turh rerum magnicu-
dinei tum varietate divinitatem quandam prac fe ferre videii-
tur. Qupd (1 facrorum arcana pandantur, & facrse publicen*
.tur ceremonis, illico fumrum eft, ut otx^nis opinio minua*
^^r, ut pont;ificia auftoritas elanguefcat necefle edt, Suberit
extentpio Summus Pontifex vel uniuscujusque plebeji homi-
nis cenfurac Aliu^ ritu^ nbn reAe a majoribus ordinatos
iredargu^t: altas non obferva|;as traditiones phji,ciet: aliui
jxiotcm cijilmmque racrorum perperam ititerpretabitur :
aUus geftus deridebit& fubfannabit. .Et cum dnteceflbres
tui confueverint,/>r(? tempore^ pro kcoy pro necejfitate ceremp^
ni^ qmndoque mutare^ non. crut)|^JSuQEimi Pontjfices nii.ar«
.bicrii^ neque flne vulgi mqrQwratjpoVi^ cxequi poterurJt|
rutcvmqv^ res Eatnili^ co^it}oti|(:in cpntemptum addi^-
vcent. Quod ne.fiat^ non miniis curandum a Nobis, qui
. vero luipiiie fifiei illuftramur,. qua^ curatum fit olim agen-
. '^llibiu in fuk fuperfittionibus , qt^us^ quafipeculiaris mosy omm^
ius arcana ceremoniarum nec velU^^ nec auderein vuiguf ejtere^
a0erentihus non licere prQEanisnbfledeprum myfteria^ fem-
per fuit: in quibus nulla tnajorquam fides filentii deberetun
Quoyd ut castera innumerabilia taceam, qus circa hafca
^JylacrobiO) Apulejo^ Valerip^ Pluta^choi ^z caneris antiquis
audloribtis r^fquntur} memoriae tradituqi eft> Tar^uiniiim
Q^q 2 Re^
49» PARIDIS DE GRASSIS DIARIVM CVR!AE ROl». ^
Regem, M. Tullium quod librum fccreta civilium facrorum
contincntcm, culdam Sabino dcfCTibcndum dcdiffet, CoHb
infulam in mare abjici julfiffc. Quod fi apud cos tanto fitp-
plicio librlfola dcfcriptio vindicata cft, qua poena apud Nos
•crit afficiendus, qni non /blum facra dcfcripfcrit, fcd ctiam
dcfcriptacormpcrit, ac corrupta divulgavcrit? Adde quod
illetribmvir illis cisdem facris pracerat, licebatquc illi eundem
Tibrum legcre & attreftarci hic noftcr ab omnibus ceremo-
niisalienus, ex facris penctralibus furto librum hunc furri-
' puiffefacnecredipoteft. Nam cum INNOCENTIVS VUI.
lumma induftria colledas in hunc librum ceremonias, non
ignorans quam retirienda & occultanda forcnt facrorum ar-
'cana in palatii facrario, ac interiori Bibliotheca magna cum
diligcntia obfervanda rcpofutffct, ut indepcr illos tantum,
qui pnccffcnt, quando opus effet, incorrujpte haurirentur, id-
' que hucusque obfervatum fuiffet: quomodo ad hujus manos
pervcncrim, non liquct fatis. Illud ccrtiffimum cft, quod
hic novushomo, & modo fdcris iniriatus, unus inventus eft,
' qui quod ncmo alius criam iritcr fiicras ceremontas educatus
' unquam aufus fuiffct, anderet non folum librum honc In
' profanas manus ederc, fed eriam multa fubtrahcrc, nonnulla
«addere, qua plurima immutatc & corrumpere. At <ficat
ipfeobfecro, ubinam iftas ccrwribntas, qtias immntabat, *-
dicerat? quo audore, quo magiftro, qua facukatenitebatur?
nam filiber ipfe ceremonialis a Sede Apoftolica approbatus
")us &Icgem fecit, ut /» Clm&ntmr tit. ele jurejttrat^ fanci-
' tutn eft, & nutli pncterquam Principi Hcer^ ca quat furis funt,
immutareV qu4 attdacia hunc impulfitm dieemus, ut cum
'fccundum cORftitutiones nomen adhuc fuum nefi:iret (ap-
'.pellavif cnimfc ubiquc elcftum Archiepifi:opum, cum ete-
"^^&ata tantpm appellare dcbuiffet, ncc licthzt ante palfit as-
''^mtieiie^ ^emquam Archiepifcopum nominart) hanc
'' '• / > jm^
r ADw ANNVM MPXVig 49^
)urfs mutatidncm fibi liccre pvmre^? Pefcribebat profedo
bojfius vir, quod minime inteiligebat. Si enim eadem n^n
ignorafletf^ neque ambulaflet in tenebris, ncm pofuiflet^iif^^tm.
ftodfxtraj nonjSeklem pr(^/!Halemj non particulas negativaf aut
^isj$in&haf sdi<jpando omUifleti qu« (enrumperverterent aut
dcpravarent: nonpdet^ii(ret^M^/^i:im//^jr(^/^^/,co^^
nec immutaflret^iifriafi^/^^j benedifftones^ unffiones^ h cattera
quae de fubfiantiafunt, & charaderes imprimunti qup nul-
lo.pado immutari dd>cttt aut poflunt. Sed quid in hi»
'mOTOTjad miiie & Ji^aj B. V. xmyiptianes enumeravimus
inlibrohoc fud nuperimpreflroi dum iUum cum ciemplari
protocollo Pientini prafulifj veri auAoris» contulimus. Nec
verbis noftris fidem habeat S. V. librum ipfum quem pro*
/tuli intueatbr. Signa£a:funt loca aut afterifco, ant lineaf
aut Utura. Nidla frerfiis pagina errore vacat. Quac omnia
non minus pro pietate tua erga Oeum reprobare & repelle-
re debet' S. T. quam pro nia juftitia curare, ne defundo
eidem praefuli. Piendno, yiro do^iflSmo, ac de Sede Apo«
^ftbilca bene. merito^ vis & injuria inferatur^ fuisque vigi-
liiS| fuo^omine fpoltetur, ac fuo honore privetur. Is
cum plures annos magiftratum ceremoniarum egregie &
fcite exercuiflfet, ab INNOCBNTIO VIIL pracdeccflTo-
re & aflBne mo ab hujusmodi magiftratu vocadone acce-
'pta, eisdem tamen ftipendiis Senas^ tamqu^mi in (eceflfum
literatorium» ad Romana Ecchfia cerempnias in librum hunc
coUigendas miflfus eft. Laboravit triennio vir gravis 8c fum»
mx experientia:: dcmum incredibili ftudio, & exaAa dilU
gentia abfolutum libram e^usdem Pontificis nomini ante-
pofitis fuis epiftolis dedicavit, contentus vel eo nomine^
-quod apud pofteros noii anAor^ fed quafi colIeAor aitrt
'Compilator facraVum ceremoniarum diceretur. Nec exi-
^ffimavit bonoi pater aliqi)ein fuo ,tantum nomioi invi-
Qqq 3 (brum
494 PAKIDIS DE GftAMIS DIARIVM GVIIIAE ROM.
furum. ' Sed o triorcs hominum l . non .crubtiit fiibdio
Pontificatu eloftus ille Corcyrcnfis cjus patris, cujus! po-
tius debuiflet obfetVare metnoriam, abradere nomen &
epiftolas, aC ftias ita infcrere, utfc libri Jiujut cei^or
nialis • a\i£lorcin crcdere fecutura poftccitai. crcdcretut
Quis enim in hoc libro ntiper impreHq prattenqoam untis
CHRISTOPHORUS MARCELLUS nominamr?
Quodnam P/Vt?/m/ fr^fulis audtoris, aut altecius cujusvU
lcgitur nomen? Quin eti»m fubtr^xtt iftey qui tam kQpur .
dcnter alienos (ibt labores vihdicat^ Verba tlli^s optio»
patris, quibus in capite de clericis ceremoniarmU imperF^
dionem fuam excufabat; dicentis inter alia: utinam tam
bene officium meum fufiinere fiivijjemy ' cum.m io fuij /juam
hene impe^fepum meum cogn^fcd.' Eat igitdr, .etfi Don- dolo,
non fraiidt id feciflfe autumjer> dicat feTnas epiAoIas ad
ornamentum tantum appofuiflfe, non ut laudps alicnas u-
furparet. Sed interrogetur obfccro, cujusnam (it illa Iu«
cubfatio, quam adeo efficaciflimis verbis a S- Ti accepi in
prima c()iftoia efflagtcat? utmmne intdiigat breyis «qpiftCh
Ix fu:)e, an totilis opcris lucubrdtfonem? Interrogctur, in-
quam, a quo abfoluta maxima pars operis videri poterat,
cum tot & tanta priore Kbro^ peregerit, . ut ipfa alto»
epiftola amptiUarum , vel a quo ultlmiis abfolvttur liber,
ut ejus verbfsutar. •ftitabatncfimplex vir^ dum. opus alie-
num ad vcrbuth tranfcribebat, futurum^ ut nunquam in
furto deprchcnderctur} ^ an id magis ingenium. fortaflc
opiti^bamr, quam miimm fcddere, vel fateri^ pcr quem
profeCiiTet? An* exiftithabat potius tatKum^iOpus, paucisad*
moduni ittithutatis verbis & 'rubrici$j> ita. fuum ficri, wt
veri auftoris nomen penitus abolcretur; Primum fe onmi«
um hxc ad ufum & voluptatem communicafle commemo-
rat. O egrcgium opus! o ls(boriofam' conciiinatioajciti.
' ' ^ ■ p:> ' exc-
AP ANNVM MDXVITI, 495
£x?quias )ufte cixiendaHtt) a&am, allmtai genuflexum^ S\x^
fiUcahduiii) pffidalesy niagtftratus> jt^m, galerum coq»
ciitiiavit. Pro H^nits tigiu» fuppofuit: pro cufim pulvino.i '
pro haaliy vafci pro fexfeHis^ pera^ai pro plateot aream j
^o.armut inGguia ^ pro ruheo^ purpureum inferuit. Ha:c &
liii)usinodiruBt frivoia.quidem&ioanii^ quaeifte fiiisfesqut*
padalibi»verbttificoiicimu^e.jaiftat) 'tcifi p^jttiiuda, dara
«'£mplida noti; ipagis religio rxpofcereti quam iftaverbo-
fuiii leBOjciQia. . Ac fi cuncinnaturus exat^^cur non omni»
conciniiiviti cur ,poh eodJBm dbiquc niodo» pro. Papa, rPoor
dficdnrpfan^ffofsffiGnibti^ ^ifflismHifituCiiifCiiSfki mod»
«asdcnbidifisQntt .fdiqutt btad^fis 9 faAquam fi«tie(iis. etian
loapytmicondnnationgm eoram iibronim) quorum auAor
hthen volebat. Qwd^ quod ubtque HQrn^ & excufatic^
aemi ac jqpi^alaft autcint deU;vi0«l,- -r N»iV(de)eVi(rretiam hoQ
Ibndbnuum FRII>£&ICUS. UI. IjNiper^Jiflr, ,qui' «^huc reb
paat^dfim Stjvif ^et, praeftitit. Quid j$(,il}ttd- inta)ftiim relih
qoir?. Ceremoaias: in .corpnandis regibus fervatidas i» /(^0
fomifieiaJh fMmmper.eimiiidmfimmpkii^cot^ip/mui: .ut ia
^esorfciL doksi&meja4adiifAa|^eret>,dQ&mf%> j)mdi«
Imfdraeose). in alto-Q i^irtlim G<mi(^ittii& jHi^fipaUee gtr
miciare Pontificakm litirum iUum, ita i«t bctf fecit fibi attri-
buenf. . Prsteriit ultra h^cmulca his ftoo.oMnora.five ne«
l^igeiu;iaf five ut dnitni& pariter con.fmiderQi, j^iam 9c S^
iMerfi:|i0tt<4oionatiQnb£)<iftdem iatpera*>cW]8S;^ridifl^Cairr
iiitaiesiMcenumScJltKfhmf^<9c feryifie.P|arl& pdr^
Hosi p1tuim'os , & .fuo ittApott nullum. Rona^nom Pondfif
cem 'praeter. SiXTUM J V. confecratuip Am jmpndenttr
«osamjff^ ao.>^ dicat ;iec.;PiUM!l[lK^t)ec «e LEQNiH>Xt>
abfln[o /toB^poraifiiiftlf c^nCecrztopir, Quc <^vta£l» m. pffinii»
guftdiji ippvime cottyeflaehint^riea hnic fufpotititki .Sc e}ut
libro| IdBtQfm fideia 'idimunt» A^t cnim itU non.drapc .
•tljt' amo«
- ;
4^6 PARIDIS DE GKASStS DIARIVM CVRIAE ROM, -
amovenda, auc hatc qlioque cum illtf^ abradenda fuerunt, ixt;
coocinnatum undequaqiie opus ' viderecur». Aft o (i ipfe ^
Pientinus auAor revercatur, & nttnc fua jwra repofcati npn»
ne ifte opei^oraf concinnator, tamquam Horatiana corai-
cula^ alienis omnibus pennts deplumatuS) cum fuis tantum
teiTupttonibus remanfurus eflet, fiftu»usquc omnibus iqdii^
brioi At puiabit fotte ea fibi iicerej £ jeptftokis fiias cum>f
fe concinnato opere ad S. T. direxifleci ejusqoe iacratilfim*
ilomine colpam (uam pertexilTet) eos i^itatui^ qor ut. im«
l^nc (urati iint, lurta magi^ratibus elai|;funcun £ed.iioa
^idk ingeniofut «itt ^ltenis' Qpenbas' ^aiidioq^ ^ami^tiiAcatif i
tudinem tuam ofkn^dtrti^ duM 4aiiiquam inanijs^^orix.ii^ . '
mb appetentem eam in locum abra(brum nommum ingel^
rit, (uique criminis partictpadone coinc)uinait contendici
noA fdlum invidts & matevolis caiifiim cosncraeam.iavo
iiendi pfaebet, fed etiahi ^)us Aiccefibribus; ahnHbaDd|
L E O N I S (acidiffimum nomen cum tuia ignominia i- «f i
cum laude fua auAorum nOmina reftituendi materiam r»
tinquic Quod (i hiS| qus maxime Sandiottem tuam mo^
vere dtberent, non movtiniy finSt^f^ PM/ifS^xi^.noc d£-
ficit ce cbntemptus Apoftolkc Sedik, acPontificiaB dignti^
tatiS) qui ez hac arcanorum invulgatione iUtco irreptu*
rus eft, moveat tc quaefo tua erga Deum pietas, nec
'^m una cum ipfis ceremoniis ab ifto infolenti jadator
te ^dfrum^i paftaris. Moveant tc.Piemini Eptfi^iiw»
ikuGA Uboris^ fuae vigiliac )ura T«po(cente|. Mordait u
demum INNOCENTII VIII. pntdeceflforis nii afi^
finisque memoria, cui tu untum ddies, ut fuitaflTe tu>
mo magi*»- H «nim fijum abs ce^ cum jure affinttacai
& gracitudinis, tuoi aDquicatis & juttttae reponi v piitiis
Is liiMrum futim intqgrnm & iittorraptimi . defidoat^
& in arcacus refervari| ut vivcas mftkuit^.. efflagam
>o«b.
AD ANNVM MDXVm. 497.
Obfequere eortfm umbris, hea^ffhne Vater , tam jufta^tam
pia^ tam fanda, poftulantibus \ &) qu« tua juftitia eft j reje*
do & explofo etiam fub anadiematei ifto impudenti ufur«
patorecum (uiscorruptionibus,librosfuis auAoribusreftitue.
Futurum eft enim, ut plus verac laudis i plus gloriae adeptur».
Gt S.T. in eorum nominibus reponendis^ qiiam fi quodlibec
egrqgium opus a Vero auAore fibi dicaretun
Hanc epiftolam cum in manibus Papac dediftem ^ legis*
fetque libentcr & aridei & acceptaftet rariones & argumenta^
tn ea per me allegau \ verfus ad Cardinala aliquos, qui fibi
forte adhaerebanti dixiti meradonemhabere fuperpetidoni*
bos meis : & librum ceremoniarum nuper kf^efim amnim
cmburi^fimul cum falfo anSare, ficutpoftulalTemi autfidteia
ipfum audorem corrigi & caftigan omnino deberey prouc
pnfendbus videretur. Itaque ad primitm confiftorium rem
i& caufam difterre, ut inipfoGHlfiftorio proponerem) prouC
propofui atidientibus omnibus } & tandtm Papa mandavic
tribui Cardinalibus I viddicet R. D. ANTONIO DE
MONTE, tit. S. Praxedk , & D. P£TRO DE AC-
COLTIS, S. Eufebii Anc&nitam , 8c D. ACHILLI DE
GRASSIS9 S. Sixti Cardinali Bommenfi ^ proteAori o0i«
ciiceremoniarum^fratri meo^ utpetidones measadpartes
plenius intelfigerent, & me, prout juris futfrit ^ ac fibi videre-
tur, expedircnt) tam fuper libro comburendo, quamaudore
cafti^ndo, & ad Urbem citando perfonaliter & compara&«
do. Itaque quid fequcmr> hic edam fuccelfivc adno*
tabo.
Rrr EXCER-
498 PARMMS DE GRASSIS PlARrVM CVRLR ROM.
EXCERPTA
Ex
PETRI MONNOD/ traftato deltitohRc^
gw dovuto alla Ser Cafa di Saveia > infietne <fon un riftretto
deHe revolutione^ dfd Reame di Cipri. Tqt. 163^^ foL *'
^ag. S7* ^
AHii W rcglftrf di Pap» BENEDETTO XIL fi tror»
iiAa Bolla data a41i fei di Aprile dcl 1339; in favore dcl Conte
Aimono^ Padre del C^nte Verde, iielki qmak dkhivra il Pon-
fefice, chc i!t^vandoA 3 Contedi Savoia^refente allacorona-
fione del Papa dom ^U.tCMrei/ /ri//r(^ lu^ dopo UR^e fc
non v\ fera chc on R^, bant' qucfti aUa dritta, & il Corte di
Savoiia alla fisiftra^ IffamD. Papam cum de foronationeexibit
prTranuntyducet ComesSeAaudi^» nifReges ^idem fuerint eum
ducentefi unicotamen Rege adhoc p*a:finte (^ duceme, idem D.
Comes ab ahero latereVapamduceredebeHt. In fattichc i Prcn-
cipi di Savoia havoirera la prcccdcnza in Romxfopra tuttigli
kltri d^Italist, he (an^iio fcdei Regiftri autentici deUi Macftri
di cerettionie ne^quali fi tfova l'ordine dc' Duchi. Nella Ii«
braria del CardinaleSIRRETTOy vene fiio due anfai antichi.
PARIDE de GRASSIS Macftro di ccremonie di Papa GIU^
UO H. e LEONE X« nelfuadiariolometteparimcntencl
tnodo che fcgue :
ORDO DCGUJVl
Dux Britanniae. ^
Dux Burgundiae.
Dux Bavarise, Comes Palatinust
Dux Saxonia^
AD ANNVM MDXVflL ^^
1 - ' ' Marchio BrAndenbprgenfis.
Dux Auftriac. /
Dux SabaUjdis.
tiw Mediolani "/
Dux Venetiaruau ' .
Dttz Bavaric
Duces Fraocft99 totfaarii!^« '^
Dux Borboniat.
Dux Aurcl^neoGt.
Dux Gcnuaei*
Du$ Ferraric
P^^-V/. ad Ann. MDXV^
SeflSone dedma in Laceranenfi concilio dixit Papa L£(>
X. quod vellet intelligere de Sabaudis & Venetis ac Mcdiola*
neniibxui ^s eflTet tam de jure noAro^ quam de confuetu*
idine major, & quid faciendum mihi videretur^ ut 4>mnes ifti
Oratores fimul in Sefiione eifent, & fine controverfiamane*
xent. Refpondi, de )ure noftro efie, prout patet in iiim Ca^
mer£ ac CanceUafU, f^ nofirii Hirffy qm^DViX. SABAUDIiE^
cffet/v/w«f in ordine, & DUX MEmbLANI effet^r^w^^^
& denique DUX VENETIARUM cffctreruus. (^deusi
novum ac mirum viderctur Papae prima facie^ non credidtc
milii, (ed ego allatis libris oftendi fic efte in ordine icripturaCi ^
quat in taiibus decifionibus attendenda eft. Verumtamen ad«
didi, alitertnobrervationeefiei videiicet, quod DUX ME-
DIOLANI fponte olim ceffit VENETIS, Jed non vultdefer.
re & cedere Sabaudiae Duci, nec minus Venetprum Dux, un«
de controverfia femper (nitySc efl:, inter hos^ 8c ne (candala
intervenire poiTent incer eos confiieviflfe Pontifices aliquo
Rrr 2 ^ modo
L
^o PARIDIS DE GRAS5IS DIAfilVM CVRLE ROM.
modo obviare, ut eft 9 quod Papa rogari £iciat hunc & illum
ad non comparendum tali dic in tali aAu, quia tlter cum al-
tero Oratore non habet caufam rixac. Quod ego fsepe feci
tempore JUUIi & lcgi, fic etiam fa^um fuKTefub ALEXAN-
DRO & PAPA; voluit videre tales libros, quos ego oftendi
fibi prsefertim de fimili cafu an. 1493. dh prima ^anuarii in vi-
gilia S. Trinitatisj quia ibi ALEXANDER togare fecit Orato*
rem Venetum, ut tunc abftineret^ quia SabaudixOratorpau-
cis diebus eftet in urbc man(Urus &c« Et ficfuit, & propterea
mihi impofuerat, ut idem dicercm Oratoribus, Veneto&
Mediolanenfi, qui erant parati obedire, fed tandem conclu-
fum fuit, quod omnes Oratores fimui irent in loco folito,(ed
SabaudiefTent facientesmedium magnificum Julianum Papse
fratrem, &tuncCapitaneum Ecciefix, quafi eftent una copia,
& placuit omnibusi &itafaftum fiiit, quoad eundum, in fe-
^^ado vero Inloco re(Qonitiinlateredextro,interomnesOra-
' toresalii fedentes more folito, fed quatuor Sabaudi eflfent jn
latere finiftro focii, quodfi Confervatores ibi veniflent, Papa
ypcaret eos ad gradus folii fui, fed ego providic quia pofui
juo fedilia longa, &in uno, quodeflfet propinquius Diaconis
Cardinalibus, federunt Sabaudi, &in aliofederuntConferva-
tores cum Baronibus Romanii, & fic omnia bene faAa funt.
'PARIS dc GRASSIS indiario thOm^X.adann.isv^
FASCI-
FASCICULUS
RERUM HISTORIAM AC STATUM
CURIiE ROMANiC, ■ ^
QUJ INPRIMIS SECULO XVI. FUIT, IhLV'
STRANTIUM, CONTINENS
L LUCi£ HOLSTENII notas ad Pontificale Ro-
manutn.
IL EXCERPTA, quae a rommis Pontificibus, aut facris
conciliis decreta funt circa vitaiti acmoresRoma*
nx EcdefiarCardinalium.
IIL NARRATIO HISTORICA, quo paaouibsRoma
6 d. Ma). anno MPXX VI L ab exercitu QtroR V.
oppugnata, capta, direpta & vaftata fiiit, cum O R A-
T I O N £ habita in Senatu Romano, prade^ literis
a Caroh V, ad eundem fcriptis.
IV; iNSTRUCTIOPAULIin.dataTHOMiGCAM-
PEGIO, Epifcopo FeltrenG, &aliquibusdbdisVi-
ris, cum eo in Germaniam ituris. Roma:^. OSobr,
MDXL.
V. EXTRACTUS PR0CESSU5, contra Cardinalem
CAROLUMdeCARAFA, imperantePio Papa
IV. inftitutus.
.VI. MEMORIALE CARDIN. BELLARMINI, ad
CLEMENTEM VIII. contincasrcs, quaePonti-
fo refoniMfedcbcat.
'. :^ i.- .--
^ , ' r 7 » T ■>
r .1
SM »^«9 o« o« 00 uo w 49 ^C* ^
AD LECTOREa
iRimuMin prasrcnti- fafctculo locum dedimtif
ebfervationihm ac lecHo^ihus vdriantihus, qua$^^
ex PONTIFICALI ROMANO cruit LIU
CAS HOLSTENIUS, prout teftatur cxcra-^
Slar manurcripium, ex^up haec-cxterpt^
cpfompfimus. Videbaritur ea ad praefcnr
iriftitutum, vcrfantibus nbbrs in rccenfione praecipuofum au-^
Ise Komansi rituanum librorumi bene referri potuifle. NontV
Ultimus inter illos eft PONTIFICALE, qui libcr Cc^cmoniair
ac ritus in Prxfulum Eccleliafticorum muncfibus fervandar
cxhibct, magniq^ue (empcr in Romana £cclefia asftim^us eft«
Jam iNNOCENTir VIIL abtate cmcndatio Bujui libri ab
AUGUSTINO PATRICIO fufccpta fuit, dc quo fupcrius, in
iiffertaiione prdiUminari de Autore Diarii ^ lihrVcereimniarum
S.S' pluribus aAum« Revifio Cjusdem Pontificalfs f^Aa aci[«
toritatc CLEMENTIS VIII. cjui fingufari Conftifutione Ro-
mst anno MDXCVL cdita, cavit, nullo unquam temporc in
totOy vel in parte mutandum, vcl ei a|iquid addcridum, aut
detrahcndum e(fc, ac quoscunque, qui pontificalia muncra
cxercerc^vclalias, quatin diftoPontificaLnfContmehtur,facere,'
aut excqui dcbmt, ad ca peragenda^ &praefl:anda ex hujus Pon-
tificaUs pracfcripto &.ratione tencri. Repetiit hanc (ahdio*
hcm URBANUS Vffl. annoiMPCXXXXIV. lata nova con-
ftitutione, in qua: a iaonpultis Cardinalibus, & aliis Viris do^
dis accuratiorem recerifionerii libri fadam fui(fe rtfcrt , ad«
dita lege, ne exfr^L urbem Pontificfalc aliquis fypis cxcudcre^
aut cvulgareaudeat, nifii facultate in fcriptis acceptaablnqui-
Rto-i
508 FASaCVLVS RERUM HISTOMAM AC STATVM
ficoribus hcreticae praviuds, vel a locorutn ordinariis, addiu
comminadone excommunicadonis eccleHafticx, a qua nid a
Romano Pondfice abfoludo impetrad queat. Interim plurcs
Pondficaiishabemus edidones, interquasandquiffima, quam
vidimus, prodiic Fhrer^ue n^udLuJovicfimAmonitimJeGum-
ta, attito MDXX, fwb dtulo : PONTIFICALE. feu rhgt S. S,
komame EccUJta, cum nmltit aMtioniius opportunii, f$ aptiffimk
ffgurit, gefim [$ motm perfinarum ex officiorum decoro exprmeft'
mmitai. Noviffima prodiit Romay ex typographia Vadcana,
apud jhannem Mariam Sahioni, anno MDCCXXVI. cur»
ANNIBALIS S. CLEMENTIS, PRESB. CARD. ALBANI,
S^a Romana Eczlefue Camerariiy fi Votican* Bafilicte Arcki-
fresbyteriycm edidoni, fi fplendorem & elegandam confide-
rcs, nihil deefle videtur. Caetbrum, quantam autonutem
in Ecclefia Romatia hic liber habeat , quantamque ejus curam
agat Curia Rpmana, docet Conftitudo LXXIV. SIXTI Papac
V. qui lacrorum rituurocongregationi, emendarioncm& ob-
fervadonem Pondficalis Romani injunxit. Interim nonnul-
la obfervavit LUCAS HOLSTENIUS, prout erat in his lite-
ris (agact(Bmus, qu« in editione Romana anno MDXCV.
cenfuram mercbantur, quorum nonnulla in fubfeeuds edi-
tionibus correfta, pleraque velinipfa noviflSmaadhuc dcpre-
henduntur. Quibus addenda funt, quac MABILLONIUS in
it'merebalicopag,i62, ex CodiceBibliothecaeFlorentinac JlCriK-
wjccenfuit, quaefuolocovideripoflunL
n. Scquuntur Excerpta nonnuBai qu^a fammis Ponti&i.
hm, aut facrts ConciUis decretafunt circa vitam^c mores Roma'
1M Ecclefie CARDtNALIUM. Defum» ea funt ex MAR-
TINI V. decretis, rdformadonc SIXTI IV. ALEXANDRI VL
]UL!I III. CONQLIO BASILEENSI ac infequend LA-
TERANENSL Quamvis autem plcraquc his cdnftitudoni-
bus contcnta hodicmo CardinaUum ftatui acconditioni pa-
* " nim
CVRTA ROMAN^ iLLVSTRANnVM, ycy
rum refponiieant : nthilominus)ucundumerit, priicambujiu
dignttads fimplicitatem ac ordinem intueri.
lU.^Exhibemustcrtio loco, Narratiomnihifiorl*^
cam expumauac direpu urbk Bjonuah exercitu
CAROLI \. Triftc ac It^ubre faftum , cu}u$ vix rccentio*
ra tecida fimiie videmnt aut oaemorant. Reperiuntur tri<^
ftiffimte jiiijus dadis variaerelati<m^ Duasinieruit SIMOM
^SCriARDIUS tmmfieuruh e^h&msJiuiScr^orumCmnam^
corrnn. Altera edita a JOACHIMO CAMERARilO, qu«ab
A. Palaofpyro ipfi transmiflfr erat ; altera etiam a ScharSo pro^
.duAa , eodem voIuiKune legt tur. Alias lingua It^Uca lcrr*
pttfs, recehfuh Cekherrinm ]fA3RICIUS in centifpUlLitther«i,
mp^rtealterMp^.ffi. Germanico idiomate concepcamt &^
reliquis vaHis modis diverraiii confervavit COLDASTUS (H
peHtif^ ^f40#J^nbcilLf PatteXn, nupt' VIILpag. 44^^
quam ex biographia GEQRGll FRUNSBERGII erutam fu-
i^lcamuiv r ^Ea voro-, quam hoc k>co exhibcmvs,^reliquis
<ircumftantiarum' narratarum copiapraeftaredeprehendimn^
^rinium in lucem protraxit CASPAR BARTHIUS, atque
cum Petri '4isietm.BormMtfealo, Fran^^furtian. MDCXXIIf.
sotpiicab.publicartfc. > Seorfiai .excu£|.eil Fr^fia^mii, fumtir
bia ^oannii Ammtmii,.saaio i$27.«xquaeditiot|eyi^ftnsqaor
ique defcripta. Adjectmtis orationem, quaein Senacu Roma-
•ttohabitafuit, occafioneliterarum^quasCAROLUS V. a4
^kaatum Romamtttiifcmpirerac, hc cujipain .:direpcp:iirbi^ a J^
.ttedinaMt. Habita^lUfcitJfine^Hluo a Vkp ^wfjott^ui
•Ronanosoiufearicati^t exffkpattteiUmt.ai]roHici brcvi ante
iitbd.eBcidium puhKco «emine ad Gsfaise^ ia Hifpaniam
4iiifltbn &tifle. Cztertimaceibi<fimum diceodi ge^s, jnve.
,4ffiVjc^)U«iad, qdakOtei^afgit* imiiifmor rtt?er^ntic Qtffui
debisk, abtdicioiiejuisdcterttie p6tuiC«nt:/iii& eoiuUHKHir
diiiii.^qnid cilet ddloii» qttii« eara aaimiiMt abripoM; iftipo^
. . . ' ■ Sss ten«
V
fp6 FASaCVLVS RERVM; HISTORIAM AC STATVM
-*• ^^,^_^,.^_^ t ■_■■ ■■ I ■ N I I ■■ I ■ ■■ , • ,1 ■ I ■ Mm^MMB
teDciam» oc fiii oblicustam virulenta verba in Imperacorejn,
Nationemque evomerec Germanicam) qux camehab homine
pnvacay & ia furorem quafl ^&o dida, Majefiati Cstfaris , &
Gencis glorix nitnl derogartc poflfanc. Interim-eumcalami-
taces 8c circmnftantias iftius temporii vhnde e)q>rtmat, varia
fingularia, & haAenus incognica referat : operae pretium
omnino videbatur, eam pabMcs cxponere luct. Noa con-
funt^da' autem hacc eft oratio, quam ex inaaufiaripto da«
Bius, cum JOANNIS STAPHYLAI Siharia^ ^cifi tkz-^
tione^ quam ad Rot« Auditdres d. 15.. Maj^ anoo MOXXVIIL
iBrexir, a JOH. VOLFIO tom, ». kaion. memorabiL SCHA A>
DIO tom. 2. Scvipt: Gerrmm.Q<AS)ii&yo m poHtkik tmfnia-
^us farr. 22.pag. ima recenfita, ncc cum ali^ flinicione,.quj|
ab<tisdem autoribus P; M. Profeflbri publico adftrfl^r, u»
quibtt» sque modeftiam ac animi moderacionem defidcrei^
nihilofeetus aliqootici in Getmaoia rccufe fiiccitnt» . ;
- - ;• ' IV, Compiret ' (ub ifuarto iivm«ro" INST&VCTIO
f AULI PAPiE m. THOMiE CAMPEGK>, Bf^opo Fel^
trenfi, tegato Pom^ie m Getmsiniain cMn.aliqQibu» do^
Viris adCoUoquium, ex diecrcto CoBweotti» Ha^moici Ver-
ms^ habendum, iiuta. Qoam a^re hm(c.'co)|o«pii« ^t^
«u^fiPAULUS HL ffcftff SAllPiUS, htkijhfia CoKiRi Tri-
thntini Lih.lp.m. gt. nequ« diffimulavtc PAUt.AVlCINI m
-k^ofia Cbitciui THdentini Ub. 4» eitpM. SuRt autem eiusQB»^
idi inftmftiotresy five maodata, geBujniindices anin», dcfide*
tn a^rvotonimfMlttiutiam., ft quaMdoqMi artana rcckidaM
co^ia. • 9atH'U alh» fitnSf»' fi:fipe» ad tnamwi "V* fcccfi-
dora re^iichmttempora» liiprRniifaftru^<i^<iUaaliCA-
RAPFAEy Nuacfo Pontificio-aMiaMDCXXIV.;^;danv <3oh»>
niam tftae pectncil fiec non IaA|ru^o)€Ianlifiah.iQ|NBTin,
iintlohlDGXXX VI. €44o«iam>|Meitai«ivei£distraAancfae
tauf3i,a^ffiulii^^ii» noA ftihp» ad OhiAi^^
nicas
nicas i&m acvi faciunc; &d ab iilu(UyiiIgaiulis,vaiiismodni*
tioaibii$,^ftiimif&iuu v ^
V. OrdatiBi^aUudmaiiiiiiicKumIiiftoricRoiiiaiUB|
oempe EXTRAGTyM .PROCESSUM, coatca CAROINA-
LEM CAROLUM de CARAFFA, cujiu triftU fata (atisao-
taritnt. Acculabatiir graviflinofuni deliAoratn, iaprions
4)uod dok> ae lic«ude PAULUM. PantiaQem.ad bcUicMfifia
iDduxiftettimo belli i^iu occa(i9ne,adq»Qadam inTi(bs€bt,
lafontes ^ufut eflet Numeraittur ia praefenri ftripto un-
46cim orioHna, quonim Cardinalisreus agebatur, m qaibus
•jdUuendi^atciue refeUendisoccupatur Autor hujus libelli, Cat-
. di^^lis 4j[efeiifpreqi.'9^ens. in iUo< ooa tantummiiiul^;ua'
tur, qua^ad liifteriam PonttficfttusPAULI iV. factant,verum
etiam procedeadt ac iaquirendi modum -coittra Ptnpuratot
in 4^uriik fiomvaA degentes ^egie iUuflraat ~Non enim ab
inquifiti«i)i»ip&mi8, neque poeQiBiimmunes tflfeCai^dinde^
nHnimeoj^atKibns^exuniis priyilcgiis, qiiibus a fontifidbus
^Nmati^ plurimatc(Unturexeinpla,ittter qiMc Proccfliucoff»
iraCAROLUM & ALFONSUM, Ffatres d«CARA£FA, auco.
/ifate P^ IV. inftitixa re£srri meretur. Idumoum ardaaf
litiae dignitati^cooQefTifm, ittde illorttfl^ capit^ Cardinalesiai»
4uii)er64it, quorum odo-nomia^i, qui<iiMefiiohipnefidereQ^
Xetbatem tulit rfsmentiam CAROCuS,.ab. ipfo Poadfice do*
cretam. Executionem funefti decreri retulit fequenrifaas
GRATIANUS in libro de cajtbus Vmrum tUufirium, qux hic
exoerpefjB non pi^et.. . Ad Curi^m, iaqutt, dbhHiefttbmin-
temp^node, patie&Ais rq^te cubi^li foribut> adkrUnt
jnioiibir^in capialium» atque ipfo in^rediearium fUepitu
cxpeitgefaao, & quid hoc rei «(fct^^qucrairi moct^ iadt^
cant, du;J>uft aajo^:hpris ad CQmpoiiefkhiniaaiiilumcoacc**
(U. , ; Securus 4a f^nte, actaQtum^libert^te. atmas Catohit
fiieratyeumiiuidpe^tata rcs vehemeatius perculit^ Fertur pri-
Sss 2 mo
5«8 FASQICyLVS RCRVM, filSTCMtUiM-AC STATVS
mo atracc$ edidifle clamores gcmitusquci 8c Philippi perfi-
diam Cosmiquc incuraDS,proditorcs eosfuatfklutis dppcUaflfe.
Dcinde fumpcis veftibus, & corpori circumdatb^exiliens lcdto,
ioambolare OQtpiflfe, Ttthu ocuiisque adeo tracibuSya^eoque
itatmafte gemens fremensqoe^ut, qui circomftabant, magnop^-
re tfecrcrentun Phiribuii per iram & crebros queftus confe-
&U9 &rq>ctitbrpattis demum defervelcente paulatim) ac re-
fidciKeaaimi adhi> &; irao ininiftrorum ^eunris tempom,
«i|tiodbreveprcfioitumcfierY meptttmanimum tandem mor*
ti accommoidavit. AdmiAb SacerdotCi delida ei fiio ex more
«eft confedhs, veniaque accepta^ rite eo (e facro procuravit
-Sumpicoinde qoottdtanarom precationumlibcltoi al^iciens(e
4ntcrram,addimidiumiiorgBtacitusleg«ftii) ac firpe]^ieAiitru-
mm pugoo pulfittispfigiiadeditplacantilac^ropitiahdsDeunu
;ltoftrra(io allaca in feila confcdit, ftque juflae mortis exaAo-
^ibas |>ermifit« Ttun caiiiifex prdperc laqUeum collo tn|e*
^ic.. ^VerUnx dum conftritigere, ac pcrageve itM-atqlio plus
feftmat, fcminecato jam eo, frangitur laqUeus, qui dum ne*
^ituricerttm, componiturque, audita Caroli vox, fceleftum
«icrepantis, atque hauddubie eo cafu commotum obludan*-
«emque cum mortc, fudarioinos inje^, (^ucibus obftruAis
laqueo, manu linteo aqgre confecic. ItaCarolus iterato fup-
.pitcio^ duplici pene morte eft necatus. Corpus maneTum-
«10 in D. MariaeTranspotinae fanum illatum actcrracmanda-
«nmcft.
VL Addimns MEMORIALE Cardinalis BELLARMI-
MI ad CLEMEMTEM VIIL cum ejus Refponfionibus : in'
quo non pauci abufiis curiae Romaoae notantur. Illud non*
4om typis e^riptun^ obfervavinHis, dignum quod impri^
mcretur. ' Hisque &tltm praefcnti coikftioni imponimus, re«
li^ua, qi»infltt0etoqubquep#oducimcfebahtttr|inaIiudtem«
pis rcfervanKcar %
ILLUCiE
CVRf^ tLOMASM ILWStRAVmm, 509
LUCffi; HOLSTENII NOT^ AD
BOlsiTmCALE ROMAi^iUM, ROM>E
ANNO MpXCV. EDJTUM.
Pag. 2. Ad.verba: ?fuffus p^ttjentet' nifi mimn aut duos., non
-plures. Quid in villw oppidisve?
-. .5. Oratio, Deus^qui Apoftoiis tuis dedifti Spiritunt,&c,
• ■" ifirigitur ad Chriftutn*i' nt ^x cbndufione patet, qui
xum Patre &c. at in tnifTali 8c breviario fei^i» IL Pca*
tccpftcs tribuitur Deo Patri.
« .j^o. .Ordinandi dcbcnt l€'jgq?feptS|rc ciim candelis aicceii-
'G$yde/e zccen^s, V,., . .
. ibid. d9ordinationeextratempora,,><ii/«, indoinltiiciS'&
tempore patchali non dicitur fle3anm genua.
m II. L^itur mandat^ ^ftoUcuDC^) an/uffiqat antfpri'
mam ordinatioaemf , -. \
$Hd, adde: fiinrabbathos|imtiiortemporumfiatQ£ficium
de feflib.xlupiici, miflaotdi]iacionumerit.de.feriaiine
commemoratione feftL . .. . v
• 14. OremiAfratr«scariffilni&cocal6»«oratii4^^^/«n
- legnidiimm>i>f. >' • * -'
De Epcorciftis.
• .26. la oratione, Deum precemur omipotentem &c per
unigenitifmfiiiumy&«OT,lcge^^. . .
- 3^, in £nc Litanianim, an fuper unumSubdiaconum di-
cantur tre&illac jpreces, ut hunc ele^m benedicere,
fan^ificare, confecrare.&c. Vide benedidibnem Ab-
... • . l?ati$^ii.^^<^.^ji£^?t^^/6'^-<''''»«^-y^*^"?^«?1;'.
. 38. In imagine demendjc ^unt ftolat diade|ifajes a tangen-
tibus <:iliacm delendie. ..:.>,
7 S»$ 3 * Di
9iy FASCICVLVS RERVW, HrffPOMAM AC STATVM
Pag.227. Incukabilb. An conculcabilis 258.
» 243. In imagine deeft corona capiti regts.
- 255. Et debet velari rcgina. '
. 259. In imagine rc^ina a Stniftrb fit.
• 266. In imagtne male Epifcopus ungit.
^ . 28K. In imagine Epifcopus (it fine paramentis /acris.
' « 284« An mittatur fal terin aquam?
- 285*« In imagtne miniftri fion (int in Albis ^ &in fequenti^
bus imaginibusi ut in dedicatione Ecclefiae*
. 286. Quam dileAa^ ut in Breviario.
« 289* Nifi Dominus stdificaverit&c. ut in Breviario.
« 290. MifereremeiDeus&c utinBreviarib.
^ 293. Fundaroenta &c. ut in Breviario.
^ 288« Scuipit fignum crucis in nomine Patris &c. notan-
dum eft femel fignnm crucis. videRituale Rom.
''\ »fy. S^amwgenuar)adde:niGfitDoninicavelten(ipus
Pafchale, quod in fequentibus obferva.
« 295. Lstatusfum&c. utJnBreviario. i^
^ • 297. Sane fero, fane vel^eri.
- 298» Ad caput cujuslibet crucis* An adpedes?
; 299. «QaM fii fervire Ecclefise tvon poifit?
. 300. In imagine an Crux determda?. vide 342. & Rit.
'< Rom. nulla mehtio in ][»»)arandis.
^ 302. Fledtamus genua^ adde nifi fit Dominica vel tempus
•^ »^ Pafchalfc. .
i , * 312. EenediAusD.Deutffrael&&utinBreviflErio.
- 314. In imagine debet Epifcopus fcribere Grarcas Ittifrat.
*. 315. An ne^dTario cum Eccleiia fit Altarte confecranduml
^ 318« Commiftid falis & dnerit &c. an ibi notandx 3.Cru-
cetfVeluna?
ihid., Commiftio viAi &C4 e^dem quflefti6r'^fitiiim illumi
j^id Judica rae Deiifl &c« ut ItiBrevMo. ^
-'' Pag.
29g,^i2. Sanaificetur f &c iii fiee nomum Pstris f «dde. &
de msmu bcnedicit. ' ^-
ilx^ Quidfialrarecircuiriiioiipofltt
- yijf Miferere mei D di«. i
- ^. i4ctatutiuoi 8cci< ..' \ „. .„ p.^. . -
. ^. EniigatDeot&c >"^«»B«^W««^
' iy^ (^habitac&c. . J . ^ -
- H^. Iinagoeft difviia-arttbrica.' vide^e^; '
* 349. Si^diacDnusiit fimftofaiJoiiiii^iiM; . : :
' <^ fS7' Cantate Domiiio&c ut iii fireidbriok^
- 359. In nomine Pairisftc «o QrttK aoica)
iHd. Con&cratus Scc Umca cmx pii^eBda. - tam M
noneftadrem.
- 360. Con(ecretHr&c.qt.infolJQ|Nacedeiui;ir :
- 363. SipetttrdccttnictiGmK.
ittd. Ao ilb> benedicaris. .AottinaCrttxf
" 3<S4. bi niis^e deeft mitra capiti ^ifcoal. ■ -
-366. Quamdileaa&cttcinBreviario. . < *
- 367. San^ficetur&c unicaCiiu^ - . ■ i. : ^
- 369. Bpnnm eft confiteri &c. ut ih Breviario»
' 370.' SanAificetur &c unica f ,, .'
- 371. £ruAayit &c,utin£feviano. .. . > •
- 373. Sandificetur &c uc fiipra. : . ' * '
V - 374. Deusnofterrefugium&c'^ .* "'.
-375. Fuhdamenta &c. ' VutinBreviario. ' ' ' " .
- y)6. Lauda Jeruialem&c j
- 379. San^ficetur ^c ut fopra.
> 391. InnominePacris&cantrescru^esf ; '
"^- 393. t!airi$matiChriJmate, 011434.
^- 398- beus.Deui meus &c iifc in Breviirio.
- 400. Ipfani vifitantibus. Ipfum vis.
- 410. Confecretur&c ut in pnecedenti
• 412. Stgnetor&c ttt3^ ■,:.<•
Ttt Pag.
4H FA9aiPl^y»ia»mHBT01IAM AC STATVM
- 416. Ideio.
^- 418« Ideiii» ...
-^ 419. Corde. Corda. « . v '
- 432. In nomineFatris^c; ut 3911.
. 43}. Imagdnoneftadrem. . ' . : .
^441. Imago continet fupfrflua»
• 442. ImMp il«bc« hiiBieteAiani poftadfeiB.
San^^«lKr&c*^utfapiak *
•* '443. Imagattoiirdlad^rom.^ '
• 445. San Affioemrftc. iit (iif nu
^ 446» £t ipik p^rrfnt»^ Cum pervenerint.
» 447. Imago non eft ad rem.
SgnSbimMSDp: utftijira. ^ *
- 448. Sandificewr&c ut ffipra^ . . - ^
» 449. Confeeretdrftc ntfupra. ^
- 453. Meta!Ii*^materiem. Lapiseft.
- 454. Lapideum metallum.
• 455« Quid quando plaret arst confecrantur^
. 456. Imago habet Diaconum a Siniftris cum ftok nale
induta» ^
• 464» Et Lux honon Lux & honon.
Pares & lux & au^on
^ 477. £^danti0unus |udicatun
- 492. Cbnfecrat &c. unica Crmu
•»494. Con(ecrare&c. utlupra»
• 50K- Agno t vinccntc;. CurCrux?
•^ 504. CurinbehedidLtoneCrucisminiAricumDalmaddt
in imamel In pratcedente hcnedi^one calicis
finceisc
• jroy. PIuviaHalb^
» 511^ InimaginedefideranturOiJaaticcnuniftris»
Pag-
1 CVttlA ROMAPGI^ ILLUSTRANTIVM. «»
pag.513. In qua nma aucem Miiniia cadefte com cabuliftc^^
mend&c: Videaii. - .
' - 514. yii^ Altt-00 ifi arca tefiamenti, .
. • 522. Committio falis & aqux uC284i:
- 525. Sandtificctur &c. ut alias. "
- 529. Ante Sonkumy »1 Sonitutii.
ihuL Cum Jordanis rettcnda fluem*.
Part cum Jordane retro & fluotte flucnt»
• 537. AmeSonttum,adSon.&c.
- JBvangelium recundnm Lucam ut ia Mifl&U.
' 550. In imagtne ftola deefl; Confefl*ariis.
- 551. Ittiago noQ coBjCordjtttum lubricai dena^r c«oddae|
ponit effe extindae.
- $s6^ Infira oftium. Intra ofttum.
- s^S- In imt^ine Epifcopus debet jundtis manlbus ftare.
- 570. Imago non habet menfam, ut in rubrica) & ibi po-
fita non eft adrem.
- 572. Imago reformanda ut praecedens.
- 573. Calicem feu vaf^luna, dele feu vafculum* ,
>• 575. Tliuriferarius in imaginc debet prxccdere, neque
debcnt videri tria vaia.
- 58t. Imago deficit in multis. -
- 585. Complacuifle, an complacuiflcs?
- 58<5. Cum oleo. Eumoleo.
- '594. Dele. Denunciant indulgendam &c Stgttat adcare^
adde, non.
- 600. Dele, tcmpori convenittttibiis, f«i Evangetium fe-
cundum tucam, ut in Mtflati, &608 «6«.
- 602. In imagine fcdere debet Fpifcopus ad altare 8tt.
- 610. Per patres confirmantur non In dioecefiin, & 1603. ibi-
• • demhota.
- <4t. bfficio,befl(efictd, lifge, & bcnrticio, dc ^ coi».
vinaus cft&d. titinm fuo kico dicatucl
^ Ttt 2 Pag^
p6 FASaCVLVS RERVM, HBTQRIAM AC 8TATVM
F«g.628. NoQtftcdaaim Obfeura locotio.
- 640. Excomtnttiiicatus noo.cftin(ttohdbiliak
. 643. Cogttavic,asiCogn6vk2 r ' - .
- 662. Cantacorationcms addecum DoiMuauivobiicttnu
- 66}. Quem Ecclefiac. Hutc Ecdefiat.
- 669, Erit juftusjcurnoAatrupra: Eruntjufti}
- 669. Perrento, cum perveneriL
• 684*. Terti» iqnamlibet Jedt fartcm, «n », uti dicitnr a
partc fua dextera incipiens. Cerem. fipircpf(is.a
partftdextera le^, cap. ^ fed cap. il concordat
- ciun Pontificall.
- 6gz. Sertttittium. Scruttttiuni non eft ia ufii. 1 . -
• 704. De baiba tondenda.
- 705. De officio Pralmiftarum.
■• It ■ •
EXCERPTA '
QVAE A SVNtMIS PONTIflClBVS, AVT SACRIS
COKCILIIS DECRETA SVNT CIRCA VITAM AC MORES
ROMANAE ECCLEStAB CARDINAUVM.
JEtr MARTmi QVINTI Decretu.jinm
Jui Tontificattti nQavo.
/^AI^DIKAtES munditia vitae aliotprxcellant, acrobiie,
^ jufte, pieque vivant 5 non folura a malo, fed a fpecic
matileabftineaac, pcenam in aliomm cxonplttm fubkaii
fi vitam ^ao ftatai minimc congruentem ducerc compeiii
fiicriiK' *
Hurailitatem continue.exerccant, PneIatos<|ttebenigiie
ac hottorifice pertraAent fecundumdiverfitafiemftatuum m*
^pmdpm. OomnifiMelif I?cnc-praec(fcoftcndant, £imiliam-
quc tam acrACorufn, qqamJUicorum, faoncftiun^ honeftif-
i
que veftibvs.ui^ed6otein nuoriant, Sacerdoteiqiie «c Itevita^
ifiteftilnaiiitfm^boqiimiieCttiitbrfMaiitl . :.:■>■'. i
' -ftotddlion^Rigita^i Princi>um, <;;oiriitura,a^
qiie perfotiaj-liffl^^^ieculannin non ^umanc: aflumptasque
nmi exerceam, ut Kbeihis ipfi ifigm^i^» in cQneilfis ac aliis
a^EHbwi va|eaBt'«ififtnre.
Pro ordinum Religionum quorumcunque, aut perfbna-
ram faftMmryrotedime iiihil"pqoiinic petcipiant, etiam a
^ektgofer^ntibAf; . >'. " .»■.'.:
NuUas &ppKeadaiicripfiSaaAiffimo pnBfeatrat, nifi pro-
paBpcribusf vel pr^rpeslbna fiia, lervltoniiai cisnfuiguineo-
mBn.vi&iafiniiiii^T^familia,rittm.fijbnmii<. ->.;' .-. . ,
Kqn ducant fecum iiltra XX. ^milii^ Eqnites Cleri*
cbv', <& L»u)s continoDs (fbmfiaeo&les , cum ^ Palatium
cqutant, ikI ftijpfos; vifitan^ ^ aUp.in leco conveninnc
Non portent in pnrlcnda Paps Cofpam, vd diam-vc
ikenvruperioiemoolaiii.nibci.':': : ^ - ■ <
• "• pfocurenf repafadonem Btclefiarom fiionim tkulorofa
Jnxta pofife fiiom in iis ^ qus divinum cnkum per Refigi^bsy'
dcvo^os, ac hohefio^ ckribot perfici ac augeri factant,' ne
&iAdhim locia, in qiitt^ipfi coinifltfdc rcfidcre neqnean^
per nq^Iigefidam dcRrtalrdriaocailt^ ' > •
. In Ecclefiis ac Monafteriis fibi commiendads alMqne ex>
ci^^owe Gotigraum iiaiBeriiiil'<!!BiK»ic<mim, vel Monoclio-
mn psv dhrinas -olfiKik tdebmdii' habcsiilr, sdificitqiic^
"^ • -iint«uci»WnicMi'Ooofcrn5nt. ii •
XiardUialies dUmfdnt in Ca^fla,airtiieapt ab indeceotjl
slfii, & immodcfto 'itaotuj' contrafacichtibiis lit pcena fola
crabcficcnti^
Ttt 3 Cardi-
l
5t8 VASC\CVWSr/SSXVM,m\ST^^
CdrdimdQ»inu&<£^ viw» cnorum honefiate^ ac gravi"*
tatealtos praeceilaiit, Itsibeaatei adttm;Om^£UI«kfaclilmiitt
C0Milip!.%^t««eapifres, vigU^ r<»)icia(}|A dMm^ ^ciis
peragetidiVy ac Miflarum celebraci.ooibius.in cappellis eorum
leparatiss(locis,comi9unibus orationibfBi «intttfnmodo de-
dicatis cum Dei timore in boniim exmphifBi ac do^rioa
- famiUa^ ibenra, &p^ciidi renmi & ayiomm nume-^
roQtate, pompis^ vel aliquo exceifu irreprdienfibiljk fit^ do«
musque^ & quafc tn domo Aiotf ita moderate fint oompofita, ut
aliinonfcandalum) fed frugaUtatts eaemplom ab eis cafcro
poiTmtY illisquecomcncii&nt, qittlkeMiotaiemmedc^^
redolent» :,
Non ftctm^nt eoram leAos pannis ferice», vdlaneii
predofis ctrcafiaoftian;^ im|ue utantur oiiilierom ^wit
CO^tf&XtlSr _ . .. - • V T • '. '' ..J '. . l.' ^ / ' «.. .. '
Prxfentes Cardinales pec fe : abfentei Teto pqr Viam
rium idoneum fingiidis' ^miisiticttlos fuos,^ dericosque, ac
popuhim Eccle(iarun> titulo fuo rubjedartim yifitent, & cum
diligfiitia inquira^ti 8^ prpvideant pro c^kudivi^o^ bonii-
^eipiaruiQ.$cc^%f19ii yitaque ac. (noribus ^Jiericorum» .&
parrochianorum, eosque dingant» -ac hortentur ^d bene bo»
ncftcquc vivendunu .
Pro augmento Goktts.^v^, ac fidute animaram.Ca^db-
!|^al}um.quiyb<;t Cardioaltt io irita vei ia morte taniun umr
lo fuo reltnquat I ut dz eo fiJtem muis PiesbjKter eomcnQdf
fubftcntari poffit, conferatque tn reparationem timli fui nii«
nofi, quanturoi& facultate pofluat^ Sc liberalitate valent, pro
cujus rei adjumento Pon];ifex ipfi titulo imtet atiqua^J>en6-
l^ciaruralia,iiiterris£cckn«confiftentia. ' ' ^
Nba
■' ^Ton flrittimif' jbbs ^'irrifiares^ac^iitintiandttm prbnujdd-
nes fadas Praelatis provifis, nec pro commilfionibus EcikQtt-
■nxokjsiaiktottmm aU^iihd«ecipi«Bcpr)Bter ^lculeDU& po-
tnlenta, fecuadtuivjurii^i^pbiRiiMeBKr • ' .:.. .. ■. -.
■CopGftorio^iiifi i^lSvmtH^A^ l^ffJfi^sgf^ fipc illis quaii(9tib«is
^Qtati, ^ttff» i^»«.C^noiiibnf,/&,pcaecipu^ a qobfiicutioniB
i7flt«Ui}4<ii!OBtAi93s;Afe}maiu<. t^wvf^tw,' . . . ;
Cum ad Palatium eqnitanc, aucfe ip(bsyiGia6t»,y^
i^^.^49Co^^ciaw>t, ii}ii|.dti£4Lnt re«(^.43ltraXX}C. equi>
j^faQ$iiiares'C9n^lu^..coaii|iei)faks>, qutorum,XII. ad xair
nus fint in facris cbnftituti. ::..,..
Bene prxfint domui fuae » familiamque honeftam hi-
beaq$y^^3#^.^MMNir<>Hiatfd^ l4(n|iajtt^e^ha^tes*bene-
ficia Ecclefiaftiea) fi ufi fiierint ve^l^s frappatis, 8c virgatis,
neque protendentibus usque ad genu , & ultra.
• In cbnvi^is fificibbi-ii , sc nvbdefti ^ aibque dbiit ucan-
tur, qui fine It»ii & poitipa id rc(edieiiMiin^jigii^'quam ail
p4afl9 fipt aptiores.
In men^aau^ian.^ Iedi<»em verbi divinlf Qon Ibnot
IDuficQs, noyi cancyik iecqlfuesa nec fab^Ias hiilrionum> ut
fpintiHili ZK jcprporall (;it>o .j^^e^ giorificent Dcum. t
' AMItieant a veniaitiottibus clainerbfis ac accipftribttk
aTendn^ ac fonitu cominim « aelattam canttm» qus non
fine fcandalo a fecularibus vid^ri pofltint, cum Deo»noh-iii
ferarum ven«u:arei^ ftdin hoMimin piTcatorcs honeflae vitae
cMnfplo, &di«iAiverbipnrdicationeiUotciegcnt; .
Obl^rvent conffitufionem B. CREGOIil^, edftam id
generali Synodo, ut fcilicet clerici .habitti togdtf , & con-
verlatione mpdefti , feu rdigiofi virt cameraB eorum prae-
fint.
Bnc . Omioni & \cSlim v»««K fccniidiim PASCHALfs
-«erW* ' ''••'].••
Eiaqui« CardifiaUnBl buk1<^ fi«iu:,^it«»iit MDtwtm-
penla non exciedat fuaMBaiiijmille florenonum: ... ,..: - • .1
Caidiiuto \xL cap^a, <|uaodo MoSk oMciiKisrrttnc,
filentium fcrvent, fineque riftr aut inatiibBi rermdnibus con^
templentnr, qu« dicuntur in Ntiffii. Non habeaat paramen-
u oun pretiofaj ut «quaii, aut fuperatHideailtttt pacamiBt^
Pontificia.
;jk i I
Inxdifidis fabticindis fenrenc modom convienienlsni
dignitati fuac, non fiiraptuofe, vd fuperbe, fed pro ncieeffiter
tpfua&fomUisefua^
ALEXANDER VI; J8^ tigl^f^^
Cardinalmm^
■f CardifBdetili^coiJMfitiun^t»!»^
li, »d Mctropeiian», «MW«HPfln« ^^ ^ -
Cardinalibus, <iui ei Ecckfia, quam habent , aut 6x ea^
aut aliis bfencficiii EcdcfiafiScis, vcl ck penfioBtbus fummam
"iex fhifiium dncatorum annt^m^ pro reditu recipiant, ft
nilul ampliii» pblfit «is commcofdariy aut c^nc«d» 5 h&a\-
tttf autem ukra 4^9«i fummam, tef^antur-dimittep^ infrn
fex menfes in &vorem perfonantm qualificatiurmn, .quibu
eis vidabitur.
DiBiiltant ac libene renunticBt in nuwiibMa Pap* » fc
facri Collegii omnes tecras» 5^ area, ad vitam jcoium lobs
tentas , ut tcDiporalibus curis;eionerati liboius ad .re^imeti
univerfidis Ec^efiitcum Pontifice infifiant.
Lcgati
CVia^E ROMANA lLLySTRAl»TIVM. ^ j^,
Lcgati nc ad pompam &Jucrum^ led ad tcrtarutn Ecclcfiac
tranquillum ftatmp clefti Vidcantur pcrfonalkcci &contihuc
in loco fusc lcgattohis refideantj^qoad C non fcccrint, carcant
cmolumcntis, gcftaqucperipfos^ vclefficiale» fuosnuHiusfiat
momcntL
NuUa lcgatio ultra biennium prorogad poflit » ftatimquA
. . ^ IneledioncPontificis pro votq. fiio mhii temporaIC| vel
^fcclefiafiicum pofiint recipere 9 quod fi ^cccpcrint aliquid
temporale,teneantuf inter pauperesdiftribuere, &fi:illudfue«
.rit aiiquod Sene^uinEccIefiaftiau9« in eo.nullumtifulum^
«f^f^&jus .acquvaiM:^ ^i^^^o^m crroris in £bquepti eledicH
be Pontificis, quoad vocem al^vam 6c pafiivam fint inhabi-
^ks» nulladilp^fatipRcPontificis ^ vcl pemulSon^ &: licentia
XoIIegiiprqnitun^ ,
j^^. Subditialicutlhrincipi^velkabentesme^^
mille DucatQrum^ vel ultra^cum tradiatur in confift6rio fcr
cretoaliqua materia, quxpertineat ad eumPrincipemi drnn*
modo illa ctiam conceroat Pontificemi velEcdefiam^intrenc
in cubicuIumPontificiS| donecmateriadilcutitur»
. Abftineant ac pmni ludo illicito, ac a jure prohibiti^ j%
vqnatipne clamorofa,,S^ ab aucnpiis a 6p:isc4nonibu$vctiti$7
; Prohibeantur ab ingreuu confiftorii» qui bi$ a Ppntificc
admonici de diftis ludb^ & venatione non fe correxerint. ^
Ca^.inalesquitanquam cardines,& Ecclcfiac co|umtu&
cumPontifice to^ius Ecdffiae regiminispoiuitts fubftinjprf;d<l-
..bent, non &equentent c^as feculares Principum finf licen-
. tia^ in fcriptis a Ppntifice obcentat neque eorum fint Secrptf^
^rii, aui: proteftojrest ne milceant tkoiUxh cpm Eodcfi»)^-
cis, tnetnoresquclintyerbi^^gi^lici : ^^ fm QiffaxiS;,Cfi^
farhf^ qu^funtDeij,'Dep. . '
. ^ Piromb^iitiir ^iikique ill^ingrkra ^nlTi^rii bik a^o«
laitii qui noiSle imfiliftnio^pesr.fi^gyi^cj^fljint^ v^ «fyerfunt
■.K Vvv - haftif
5»*
tASCICVLVS RERUM H1St6rIa!m AC ^^ATVM
Tiaftiludi!s> vcl larvis , comadiis, apt aftus gentilitatem imi.
tantes, ante fcficri conrcntiunfc' * Hoc ^cnim, teftfrConciSo
iSSm^/^;i/f, diabolicum eft, & facris canonibos prohibitum.
Numcrus familiariumnon exccdat oAuagcfimum, intcrquds
XIL adminusfint in facris conllituti, cquitaturafint XXX. pr&
^ mulosditdarios.
Pro reladone in confiftorio JzStk ^ sA fiicienda, verprb
Tcntentialata, CardtnaIesfint'contend^muneribus a fure per«
snifiis, efculentis fcilicet, & poculemis, quae paucis diebus pos-
"(intconfumi.
Rdationesfiiperprovifiontbus fadiendae, ipfis Gardinali»
i>us, per «-- tethum ^ unum, juxu laudaVflem morem coni*
:^snittantun * *
Tibidnes, &Mufici, BufFones & Hiftriones, non ingre-
diantur domos Cardinalium> neque in cnbiculis eorum ief-
^viant {iueri, veladolefcentes-) juxta illud Betimfdi ad Eugeni-
"iimtcrtium:\D//f27»r a te Cocpifcopi twycrnnitihkspunvsj gf
'cmptosadolefientesfectimnonhabefe.
Rcfidcant in Rpmana Curia, & qui funt extra Italiam,
rcdcant infra quatuormenfes^ quiinUalia,Infraduos.menfcs>
^ alioquin amittant frtiAas bcneficiorum^ & cmolumenta offi«
tiorum fuorum, ac privilegia ipfiscorlccfid, exccptts illis/qoi
ob offidum a Sc3e Apoftolica fibiinjuhi^um) vcl de licentia
Pontificis abfcntcs crunt.
ExcquiatCardinaliumcomputads omnibus^non exccdant
Summammillcquingentorumflorenbrum. •
' ' <^ardinalibus non dentur in CpmmeridsHn' B^neficfai
' hon excedentia v^lorem centum Ducatorum^ exccptis ^vacan-
tibus perobitumfuorumfaTniKariutn, quxretinerepofitintad «
"nnum menfem, titaliispro £20 arbitrio pbftea conferaiib
*. £Af]ULII IIL Rpfiimtiukmimf^^
In Colkgiiun Ca^difiafiua\nan«funt' nifi viri
. .. CVR14P IfOVIA?^^. JLtySTRANTIVM. n|
^Cavcs, aodlL hioa^^Uj^. quTqupln 3ircjpnha ecclefiaftica cuoi
laudc verfati Fucffnt^ acquc eorunioumerus nifiex maxima^
.& rationabilicaura augcatur, ii;i coruitiquc creatione cano-
pci qw,<>ai ir^tetp unii^sciiju^ciuf ordini$ funt obfervandf.
yratef gcrmaau$^iCaf4inali& yi^vcr)'tis llt inha]bUi$ ad dignlta^
tcmcardirialatusi iia ut codcm tempore duo fratres gcrmanl
in collegio hullax]tio^adfe|(p(nnt. • QualitatesCardinalium
funt hx : bonum ^e lc cxeihbluiir homlhibus pracbcrc , do-
thiirn ac famllidm fuanf bene dijlfoncrcac rcgerc, paupcrcs
%mirc^;f6verc', f)pprcflb$ {iiblcVare | »t(|«iS iicfchdcre. ^Von^
Hfrc^ maximbth in admin|flratiohc'oflkii pontifidalispru-
tienter atque amantcr adjuvarc^ etquecum honore acfidc^
omni metu ac temporali fcvorcTepofitdTconfiHi darc, aulas
Snriclptrm vitare. ' Titnferum '&onuii £cclefias. frequenter
•Vtfitare^ ac tam inteqnEpoiralibus, quamin fpirituafibus, fiopus
-6ierit,reparar^) EGclefias/corum adthiniftrationi commiflas,
^ idoQCOS^vicarioS) ac fuffragaaebs rcgi &gubemarifacere.
-Bcncficia praefertim curata bene theritis conferre^ privilcgiis
4mi niiitime abuti^ omniaque alia facere domi & foris^x[ui-
bus oftendant, fc meritocardincsorbischriftianiappellari;
Non habeant nifi linam.EccIefiam ih titulum vel com-
,mcndam, vel adminiftrationcnr, & fi plurcs habuerint, tenc-
antur dimittere, &unam retinere , exceptis Cardinalibus Epi-
fcopis.
Non gaudeant pr i vilegiis Cardinalium, nifi apud Pontifi-
ccmrefidcaot/vel de ejus ficentia in Ecclefiis fibi commiflis
maneant/vel aliqua rationabili caufa^ perPontificem in fcri-
.ptisapprobata, abfentesfinti &;fuper hoc obfervetur Decrc-
j^um PAULI 111. in Confiftorio XVIIK.FebruariiMDXLVII.
promulgatpi vifitcptaliquo tempore anpi p«- yjces ^cclefijw
fibi commilfas^ i^a ut munus fuum in Ecdefiis particularibus
^obeantabsque detrimcnto univerfalis Ecclefiaeregiminis.
In propontionibus Ecclefiarumrefcrendis in Confiftorio,
Vvv 2 maxi-"
5H FASaCVLVS RERVM, HISTORUlit At STATVM
inaxiinain dili^entiam adhibeant in requirendisvita) Scmorii^
)his promovendorum^ proceflQtnque fiiper hoc com depo6«
tione reftium fa^Sum cribus Cardtnalibus ex quolibet orjine
antiquioribusQiittant) onaque cum ery fuinmum Fontificcqi
ante rehooncm de cootentisin proceflu informent»
£x BapUenfi OmctUi); '
Numerus Ctf£nalium Sk adep moderatus^ q&od nec
fic graTis Ecck&c, nec fuperflua nonierQfitate vikfirstt. iloa
exccdaiit ttumerum XXIUL orgeote tapen mfigna^ Eccltfiar
necefficatCy vel utilttatC) poilmc idjtciduo viri infignes^ift
qoibus vitK Sanditas > & eximiae vircuces refu^eanc
Aflumancur Canliaales ex omnHius Chriiliaoitacis R6^
fionibus^ finc viri in fiuentia, nioribBs^ ac rorum cxperieD^
tia excdlentes, m» minores XXX* anniK Magiflri, DoAo^
res, £eu Licentfati, cxceptisfiliis, fratribusqueacnepocibttsRe-
gum^ &magnorumPrincq^m filiis, quibuscumxircumlpc^
iUone 9 & maturitate raorum fufficit coimpeteBs litera-
tura,
Non lunt affumendi Cardinales nepotes, ex fiatre vei
forore Romani Pondficis, ncc aCcujus Cardinalis yivcntis^
non iUegttime nati^ non corpore vitiatt| aut aliquo crioai&c^
ieu infamia notati«
EleSio Cardinalium noii per vota auricularia iblum,
fed peT fcrutinium fiat^ iUeque intelligatureledus, in quem
Cardinales per fubicriprionem manus propriar collegialiter
confenferint^ cumqucfusdignitatisinfigniareceperint, )u^
ramentum prstftet, fi pra^entes fuerint io publico confifto-
rio, fi vero abfentesi in manibus alicujus Epifccpi«
In vita vel morte rclinquant propriis rituHs tantamii
nnde communiter una pcrfona fuftcntetur Ecclcfiaftica.
Munos
- Munus propriiMn Cardinaliuin EpUcoporom Gc indji*
gare^quaeTCgionchM^efibus, erroribus, ruperftitionibDsin«>
fe&T fintj Prcslyterorum vcro, ubi morc* & difdpHna Ec-
clcfiafticadefi&^t. Diaconorumautem, qui R^es & PrinV
cip», fcu populi bellis infeftentur.
Vifitet qnilibct Cardinafis, fi praelensfit, fingoUs annit
jpropriii^-*'«"«M> «- *^-»»feos» per idoncumvicarium.
Si infpcxerint Papam negUgcntem, --remiflum, mt
j^eQCcm, <|u2 ad ftatumillius non decent, filiau ..«e^eit*
tia,.&clsuricat^ canquam Patrem obfecrent, utofiido pa?
ftorali, honoriquc ac dcbito fuo fatis faciat j fi vero Pontt^
foc aiiquoft ex Cardinalibus reprehenfione dignum cogno-
xeric, patcma charitate, 8c juxta Evai^tcamDoArinamcQr*
jigcre ftudeac.
Bfii%neac honorifice pertradent Praelatbs, ad Roma-
nam curiam venicntes, corumque negotia apud Pontificem
graos ac liberalicer o^ediant , ac foveant , non pratbeanc
manus aid o Jculandum , nec patiantur . ficri coram fc genu-
fleuoncs Sacerdotum , quos in (amulatu non retinent, ncc
afiqucm Praelatum in domo, nifi a. propria fede expulfiim,
vd pauperem , vitae necefiariia non habenteto, & tunc 'cum
diaritate & honorificc eum traftcnt.
Mon fint perfonarum acceptores , vel advocati, nec finc
Principum, aut aliorum contra quemcunquecumpretio, vd
feie, partialcs proteftores vd defenforcs.
Prindpum autcm, aut Rdigtoforum gratil, & fioe uQo
iqnaeftu jufta negotiapromoveant,
Gravitatem ac modeftiam cum afiabifitate fervcot, pie^
fatem iwtem ad omflcs,
Vvv 3 - ^^ffincs
p4 FASCJCVLVS RERVM, HISTORIAM AC STATIfM
Aflincs luos, gt^rerttm bcoc tocmcos, aut paupepcs nc-
gltgere non dcbcnt, no» tamen ipfos optmaut bencl&cioruBi
mi|U?tadine ita accumulent, ut aut alii fcai^dalum patiantur,
aiUt bona ab Ecclefiis prqfcila, in carnc ni ^laiguiacm) ulo:^
quam ncccffitatisratiopoftulat^c&n^datuun^^
. Familia, Mcnfa^ fupcllexreriwn^ ^ cquprum, nc pun1c>
rofitarc, faftu, aut pompis fit aliquo mo^*^ •-^s>»Ahgnfibjii5^
C4rdinale$ non l^o-- Vy^^^^q"^ ^^^^'^ vcllibus noi
tatantur, rxe^-^^^^^orncnt ferico vel auro.' ^
Npn habeant pucros mimftcrio ' cubicult , fed^ Gterkc^^
Vel quosdam ex MonacMsekAps, qui teftes /fint'in iecrct^
ruafconvcirationis,/ ' . : . " '\
Cardinalibtisnpn aKac ^aufa^, quam catbedra^m Ecde-
Tlan/m, autMonafteriorum^ aut PriftGipum, aut Goihniunka^
tum, fcufimilesperPapam dclegcntur. :
FatAiUarcs fuos ad Prxlatos p-ovKbs non anttant, ilt inde
muncre accipiant. -
Poftmortcm ipforum nihil ^o annuloin aflignaHoof
tituliipfis traditicxigatur) cum labores edrum pro Ecdefia
idmcreantur. : -
; Eo^LateraneriJiConctlio.'
Cardinalcs fobrie, cafte, ac pie viyant^ fint vigilcs diyrnif
<;^(Hcii$t Mi(farymquecelebrationibusjntctui, h^beant Cap-
pellasinlocohoneftb domus, familia, mcnfa, fupellcx npn
Taftu aut -pompa fit rcprchenfiBilis.
Prxlatos, & infignes Vii^os ad Romanam curiam venien*
%«, benigh^ ic l^pnorificepcrttiadlenti coruni negotia apud
Pontificem gratiofe liberalitcrquecomme»4ata fufcipientci
Nonhabe^ntin domibus fuis indecotoim minif|criunv
Epifcoporum, Praslatorumve, ne dignitas m vilia defcendaf
cxercitia.
;^on fufcipiaijLt pattialitatcm aliquam , neque protcdo-
res
CVRT^ ROMANA it^LVSTRANTIVM, . yt?
Tes fiant Principutn, aut communitan^ ^ut aliarum pcrfo-
narum contra quemquc, nifi pro juftitia, «u^itatc, acpro cpit-
'^tioiic fiiae dighitatis, vaccntque omni dilige.*ia in fcdandis
ac componendis intcr quosciitique litibiis, oppH(f^^que •&
^injofte gravatos pra virlbus fuis, & officii debito adjuvtitL
Vifitent, fi praefentes fint,peribnaliter,fi vero abfentcs, p<;£
Idoneumvicarium^ locafuorumtituIorumXaltemfingulis an-
ms femcl^ invigilances circacaltum diviaum & Bona Ecclefia-'
rum, explorantesque vitam & mores Clericorumiaut Parodua-
soriimt quos ad honefte vi vendum debeant.
DofS»t quilibetCardinalisin vita, vel in morte relinquat
* Aiotiti^ quantumiit (atis ad Presbyterum unum commode
.liifimitandbun, &fiEcdefiareparatl^^ donetvelre-
linquat quantumfibividebitur.
Bonsi Ecdefiarum cemere non efFundant, fed ea in fan*
./tis&piis operibus cjqponantjquorum caufa permagni & opimi
i Tcdditmi per fand:os patretordinati fuer unt, Eccleliis fibi com-
snifiis cde idoneo ac fufficienti VicariO) fcu.fui&a^aneocuai
raercede conipet^ntcprovideant.
Pxocurent Ecclefias fibi commendatas, vd Abbatias, fivc
Prioratusdebite infervirieos famiKareS|equosquefuis impen*
fisalant, quos fua facultasconditioque ac dignitas patimr, ne
luxus aut avarida vitid notart poffint.
Oftendant fe optimos Redores efle fuae, Domus^ qiw dc-
betefTepatens hofpitium, portusque ac refiigium proboram^
& dpiSorum maxime virorum, & pauperum nobilium ^ kone-
' ftarumque p^rfonarum } fin tque de qualitate £imiliarium fao*
rum curiofii ne ex alienis vitiis turpem fibi contndiant infamiat
notam.
Habeant Sacerdotes & Levitas honeftis veftibus, usque ad
talnm demifiis,indutos^habentesque in cathcdralibus dignita*
tcs^ ac canonicos , ac primam dignitatem iQ collegiatis ha«
' bcntcsi qui fuis ferviois infiftant. CardinaUumque Cappel-
i ^
^fii FASCICVLVS RERVM^ ^STOBIAM AC STATVM
lanicaputium, inpu^^cuin deferrc tcncantur, fcurifcris vcra
fupratalp5veftc$^->nccdantun
Parafrf**^^^ ^^^) ^^ ^^ continuo motu iiint, expcditts
vcftibust-ipoffint-
cnircnt fctre quxrcgiones hxrcfibus^ erroribusque infedc
AHt, ubi divinorum nandatorum ccclenaftica dcficiat difci^
- pKna^Y quique Rcges^Principesqucac populi bcllisinfeftcnditf
* aut infeftari timeant. Haccquc omnia ^omano Pdntifici H^
-lerreftudcanti.
Legati perfonalirer in fuiskgattonibusidcflretcocantiirf
*nec pcr locumtcnentes eas exercere poftint, nifi de Mandato
Pontificis; pro allquibus gravioribos tlegotiis in Rosiiana cu^-
' rta retineantur , veladalialoca mittantuT) fubpoenaaatil&A^
niscmolumcntorum. ^
V Omnes Cardinalcs in Romatia Curia refideant, exccptis
iis, qui ratione fibiofficiiinjunftii aSedcApoftoIica, vcltnan-
dato 8c Hcentia Pontificisi vel jufto mctu^ vcl aCa ritionabHi
caufa abfucrint.
* Expenfat funebres Cardinalium, computatis omnibus, noa
excedant| Summam miUe quingentorumflorcnorum.
Non.revelcnt Cardinales vota data in Confiilorio, aut
quxcunque ibi gefta fimt , quae in odium^ pra^judicium y aut
•«Ibandalum alicujus redundare pofiint, fub poena perjurii, ic
inobedientiae} fiautemaliquisinhoc, velcumaPontificcfuC'
^ rit fibi fuper aliqua re filentium indidum , contrafecerit :
,,ultra inobcdicntiam, ac perjuriunx latac ctiam fentcntiae cx-
:; cqmmuiaicationem incurrantf
iXwi^
m.
Jl
A/iCCCttf RomaB, five nanado Hiilorica, quopa^o
Hfbs Roma (exco die Maji Menfis, Anno a niato bonopublico
MDXXVIL abczercim CAHOLI V. Imperatoris, DuceCaroloBurbo*
W, oppugoata» capta, direpUTaftataqac (it, cx fide^ignis eieaiplari*
hu$ I^ltco» H^adicoqoeidiomate fcriptis fideli opera, ftudioqiie i«
liogoain latiaam ^oslatat ut funtispluribusque ciKomftai^iis, adicl
geftc Tcritatemp^ctinentibus, pejtradata yix usqqamTCpc>
riaturf Hiftotia admiranda nec ioaois mita-
cdorum Dci»
HiJhrU ^reftlms ttahis Rmut,
'ltHtto>iDXXVil. fumma pcnuria rerum ncccflTailaruia,
«*^tam <iuoad adminiftracionem bcHi, quamviftus&ftipen-
tfiorum procuratiofiem, Ctefaris Caroti V. exercitum Bononia
cidere coegit) & »tcr verfiis Rdmam inftituere. Qup in iti-
tiere copMt parum, aut nthil commeathshj(baere^ ut, quamad
l^acentiam cgeftatem fiunemque perpeflae fuerant, nc com«
parari quidcm cum ifta indigentia poflct ; quae caufla cxcrci*
tnm rapido agmine Urbetn petcre adegit, ubiviautbonis ver«
Ins Tcmcdinm malorum inventttnmi milcs fperabac Hoc
ftndio Monaftcrium SandHOnofrii propemQeniaUrbisappu-
lcre, nbi aliquot dierum faffle (ittque confeOi, nonnihil vini
'dftendcre, rdiciendb viribus «ppido opportune. Eo loci ia«
ter medios hoftes poHti penculis undique imminentibuspa-
tebant. A frontc Pontificis lcgiones cum Urfinorum copiis,
totaque Romaha potcntia infefta omnia &Ciebant. A tergo
magnisitineribus fcqucbacur,cnmreliquo exercitu Pontificis,,
Dux Urbinh fanc robur ipfofti ftervusque Papatis potentiae :
quippe eac copix atiiplius triginta millibus facere dicebantur^
colleftac ex veteran» Gallis, Vtsnetis, Itafisqui . PrartCrea
omnesdrctim PrkidpesCivitafcsquc hoftili In Caefarem anii..
ino eranty fol» •SWMrexcepcisj qaarcivicasIaTpd-acorismajefta-'
Xxx • tcm,
5}o FASCICVLVS RERVMt fllSTORIAM AC STATVM
tem, quantum in fe erac^ egregie fervabat. Princeps Borbo-
niusy Caerarei exercitus (ummus Dux, bis feciali miifp in Ur«
bem nomi&e Caroliy primum petiit, apertis. portiis Impcrati6-
mm militem per urbem aliorfum iter facere finermt^ qua>
que commeatui opus (iitura eflcnt, argento commodo wlvb^
te, impertirentur; id quc^d contemtui habitum^ fannisque
infuper irrifum negatumque (uit. Secunda dehinc poftu*
ktio Borbbnii fuit, ilrbem Imperatori ejasque militi nuHa
condicione patefacerent, aut qux expugnitroneoti mala fecu*
tura effent, obflinationi ipforum proprixaccepta ferrenc
Ad hoc Renciusy Pontificii prsfidii Pracfedus, fecialem muro
abfcedere ^flSt, neque UiiqQam redire, aiit fufpendio vecoc*
diam mandatorum luiturum. £a refpon(ionere€C|pta» inclf-
tus Dux Cxfarex miiitix convocatis exercitus primoribuii
figniferis^ quique auAoritat^m longis ftipendiis habebant|
confilium iniit;» quid fado opus foret> dcliberans» . A froQt^
a tergO) circumque undique hoftibiis inciqdi impeditiqufi
crant, imminebant ingentes Vrhini Principis copi^i quae' vel
(blx delendis ipfis fatis erant, nec longe jam aberant aliae et-:
iam vicinarum Qvitatum« Conclufum eo conlUio eft fub-;
urbium^ quod Burgam Naviam vocant, fummo mane fequea"*
tis dieiiquoquo modofieri polTet, injedis fcalis penetrandunv
Parati ad id equites ne calcaribus quidem pofitis fumma ala-
critate peditem fequebantun Deerant idonea murorun
demolitioni tormenta> & fuburbio expugnato^ intra quod
communire fe pofle^ (berabant, facilius commeatum & pe«
diniani a Pontifice obtenturi erant. Neque ad audaciam.
augendam parum fiiciebat dtffidium jntra mctnia Italorum 8c,
Germanorum pr«Gdiarionun, quod ipfis incognitum noo
erat. Capiendum certe ex re ipfa conhlium^ mifitem^ hoftc
fameque.pre0um> mirifice . ii)flaminabat. Rci non. prosa.
ptius fondul^, quam audacius feliciusque patrata eit Ne«.
bula> Sole onente^denikit^altero ma^e inJfujtrexerat^ quac
, .^ com-
(smAt kmkmf^^vsTmmm. 531
OMnmode incurreritein miiitein fiegebac Veles {>rimaa
«mUo titmitltu, iii^dtis.mun> fcalt*r tos tenuici^fequuta mox
gravis annacura uno impetn moenibustcaarcenns, Armamen-
tarium Pontificis bccupavit, ubi ingens c<^ia muraltum ma-
Bualiamq«ie tormeiitorum inventa, hoftetai armis (poliavit^
iflcuncntiqac militi fubfidio fuit. l-evis Gcrmattorum ar^
matttfft fortam S. Spiritus pari fitccdra ccpugoavit, quam
fequutum robor «(crdtus ance medium diem Palatium Pa-
paiCytoCttmqBefuburbtum, tenntt. Cxfa eo incurfu quiq-
queampiitts inlonmt pnefidiaribrum miUia, ftipendio Pon*
ttficit merentia. CaBiareo excrcim treceod, ferc omnesHi-
ijteni, dcfidcrati funtj inter quos forttffimus Princcps Dux
ipfe Borkonias d^m icalam animando milici promtius inf^en-
«Kt, globonianualis tormenti ttafc&us o<icubui(^ . Ita fiaburi
blam^tomm brcviffimt tentpor» ^aoo direptum cft, paucis
cwdvitati' fcrvads, cum furens periculo 6c fucceffu exercin
fos nemtni parccret. Ponrifex ipfc tam ioopinan rcrum
akeratiMc perculfiis, cum omnibus fiiis flipatoribus, Cardi«
mlibus, Eptfiropis, aBisque naagnatibus, cognatis.pafrim.fi»i«,
eaftniro fiinai Angdi pnepctcfagft pcttit. Ea foga fqpr^
fKmtem S Angeli phirimt iieplebci wi, faeminjp, pueriqu^
Equitum, mmmm, civiumquc concurfiteUfi exrinaiquc tm^
miocfttem urbi direprioncm fato pracvcnerc Proinde m€t«
conftemamspopulusjia^vel qubrfumfttgien^um foret,non
«wcmtpcrfpicerc par» msmt» titfeftas bpftium dum vitar«(
£rdei,incuiric Sumota, marima pvs palantium a 4uobus
Hifpanorom fignis, qu« ad id dctoiata, inifcros fcqucban-
tnr tntercmta atque deleta eft. Dc C«ftello nuUi iftus tor^
memonjm aoifiebantur, Ucet oppido omnis gencns machi-
nis inftmanra eflet, cum prKcipitl R^manorum fug» hoftc»
abctvibusiirbanoquepoputedifcemiminimepoffent. Cum
iath crao Romani, qut taU pcriculo tam propc cffe mmimc
Sedarpotacrint, Bowificiis polUcitatio^ibur aha omtm
., Xxx 2 pcr-
53» FASGICVLVS KERVM. HtffEOttlAU AC S^ATVM
perTuadoidbus, exffeo^ienun peipefli, m refilbncio miQf^
feem haberent, vi Aore pKo lubku per omtsesaogMlosfratr
fante; Alhmum MarckioDemBrandeburgenfem fuminisfN«>
dbus eo tamdem cominoTerc, ut, velut Germanici iaiigiii>
nis Princeps, & ob hbc exercita gFatior, futentem militem
dloqueretur, & ad inducias pacemque hortaretnr. Fada-
tos qux placuiflent Romanos» q^acque poffibilia fint omoia^
modo de reliquo ditepdonibus caedibusqttc abftineretmv
Noo defiiit A&eriw petitioni, ut qui tot miferorum bomi-
num infantiumque fanguint interitum bonis verbis «moveii
polTe crederet, quin ad exercitus Ckfarei praefedos de acci*
pienda ingentt pe^nnix (umma, & fanciendis aliquot dierum
induciis verba Eaceret. Vemm furibundns miles vix Princi-
pi ipfi pepercit, quin futurjtt czdes ipGus fangutne aufpic»»
iietar, ut xgre elapfns ad momm ptofceotibits omnia booa^
quae in urbe tum habebaf, diripieoda reliquerit. Qu|n & po^
ftea captus Germant cujusdam tribuni verfiida Hii^oriiiii
manibusfubduAMseft,alibquinccrtocertittsperiturtts. Re*
cente adhuc furorc in aliam qupque uihis partem pcr Pon-
tem Sandi Pancratii yidores irroperunt} fervarisordinibtt»
emnia obvla ferro flammisqaeproihmientes, fpofits, cxdibob
direpdonibus, c;^tionibns, omnia late vaftantcs. Quos ca-
pios habcbant qucnique fecundom cenfiim cenfebant, ne-
qoe ulla fpes effiigii crat, donec a qooqoo eza^ aori (um*
ma coram deponerctnt; Tota Roma fiipra aetatem trlom
annorum nullus mortallum inventus efl, qui non pro capite
fuo certam pecunicfummam depencfcrccoaaus fuerit. Noo-
nuUis accidit ter ceoferi, aliis tertio amplius qoam folvere
poteraot, quibus non credebatur illico gladiis tranfaai vitam
precio mutabant. Paud dapfi torbis foot. Vigind ampli-
us miUia facultatibus exaaione perditis, Urf>ci in exifium,
folo corporc non fpoliari, cxcefiere, ut fide d^i hpmines
lopitotHmuku,rationempofteainivtrant; Memitt^QmQino
* ' homt-
* CVWAEROMANAEILCVSTRANTmff. 5jj
hQmtoiim pcttii iftaf^percic Non.Horptcali IpG (ive No«*
focoiDto Garmaiiorum. Adco furof militaris omnia perva*
glbatQn fiodem deinceps dic per pontem Sixtiottm fum*
. mo fiutmia fafonripfiim caput urbis irrapere. M vi ftatim.
QCCnpaMm cxempIofidbQrbioram & ipfiim craftavere. Ali«
qvotCardihatss^Jpifcops^ Mcrcatores^^pfaBdivites, Monachii
Vcftalcsqud capdy occifi^ ccofiti^ %«liati: .Virgincs facrac ftu«
pris comlptae. Libri magnarum opum rationcs, rcditus^
cxpienfis<pi6 continentes, dKfi2i0i d]S|»3ique numqnam poft
ofiit dom^s fois fiter^. Ballx Papales, Chartae figtUis Fon->
uficiis mtmitat, vbtera magnatnm Privilegta confcifla^ pedi^
bus proculcata, tiencibus cttam difrupta func b\gcns ina-
lommilcs mercatoribua Sc fimcracoribus dcdit> Syn^phia
Chirogra{rfusqne pefliimdatii quibtis fnagdma pecuniac fwau'
laa credita dcbit^quc contin«banm Ncc.uUa re Qiajor aur|
im periiflfe tuin putanda eft, ftabula Equorum, Afinorumt
X mularamque Papahbus buUiSy Itterisque magnatumi Ncgoif
^ dttorumqoe opfribbantnr, ne qois ftramcntorum inqniren*
doram lidMr euec Tcmpht ctkm Sanftoram, Pccrii Pauli,
LamrCndi, &c onm^s paricdim & Sccrctarionim, fiiccUo^
ramquc & dtarium cHmamentis ntidata & /poliata func Rc#
liquiat omnes G quas auro argentove aptap cran^ dctraftotnc*^
caUo, fparfo humi c<mculcatatque> In^ilat^ Caliccs» immo
qtiicquid aoro ai^ntove induAum inducnmvc crat» raptun^
profitgatnm, pcrdimmque cft. Adco nc cota urbe iuiUu|
calix uUi tcmplo fuperfiierit, unde divinat rcs procurarcntQrp
In ipfo fitniti Petri fano» ad gradns aharis, 8c in ipfis penctra-
Ubus Cicrat aedis fiipra bis ccamm homines tracidati Aint^
intcrqaos.ijpiicuiat(M«snoB pauci Hclvctiit ex iis qui corpc^
itt cnfiode;i Pontifici fcmpcr adfiiot. Direptio tanta? tamque
opnlentx urbis quatuor dccemque integros dies Hifpano It
Gcrmano mUiti fatis fiiir, caefis^ fpoliatisi direptis pmoibust
nnde fpcs luari affulg^Mt# hM^wrc dvitati non pand milV*
Xxx 3 ccs
5J4 FASClCVLVS'RERVM;.H(8TqRIAM AC OTATVM
tes, qui animo fcRiper iirOIarein propenfb iiieran«; neqae*
' unquam Ponttficis parcibus contra| iplum £aivere voluennty •
verum hts ficies fervata nullo qmalumento fiiicv cutii:^'
cbntra nSbm damaret) quid ica mm^ miutysfl atfod&riaCy'
immittendii iiibi (beiis^ fi conftaikir'in ImpemoMOP
fide fuerint ) His tot aruafnarum. ei^axitiatio neqoi^»
quam contra fasvitiam prsedatorum proCuit. Nfjfue fe«
xus, natio, aut dignitas ulia jam reperiebatur^ quin mulie*:
res, viri Graeci, ludxi^ BarJDari, Priaqipes, Ctfrdioalei^ fipifcoM
fi^ Laici, Qericique eodefh omiies poiulere adliiiiarenttuv
Genus tormenti apud Italor increbnit, quodipfis bavbaro ro^
cabulo StrapgcorJa- vocatur^ hoc affici dum vitae parcertturr
f um bencficium eiat, tameu .u(u coflipcrtum eft piurai ne>^
gatampecuniaciumMameocrttciatu^a^ot>p«itdifle» Mam^'
hultos (iuiv <tuod ttigebatur^ tergiverfafido exirdnKrfid cffiauv
milites t^ftibus fUtoe colligatis ftiblimes ab ipfis fufpeodefeif
Novi cruciatus, nova fupplidorum genera inveniebancur, m
rapinis prxdisque dudum concepta ex fanie & peimriarcnm»
neceflariarum tabieisrpud viftorem mffitem (edarmin lUi
femper inexpcAaata pbft eooraiem ^eftatcm kbundamid
feroces eftcrosque reddit mortalium ai!imos,iUt vindi^ co#
pidt etiam innocentibos immineant. Inter Hifpanos fuerei
'qui, (ut gem ea.beliuinas libidiois eftioeque nUis legibijs te«
aetur, quoties licentia oqplendab.voloptattnoiideeft,) pueb
las nondum puberes^ neque dedmo xtads avno eomi^oi
. ad ftupruffi Tapuere) tamque horrendis modis htnc inde di»
vulfas traAavere, ut major earum pars fpiritum fiQedilGmat
hofttum libidini contradidectt. Ea res Germancmim zion-
tiullis ih cKrdtu potendbos» nuociata^ ita<c<9 aNXui»vit|
^ut immania facinora maou ulti fyttU interfcdis qui peffioio
^emplo difdplinam mtlitarem temeraveratMi. Epifco^
cum Proctf umque Ecclefiafticorum aliqui» cutti praefcriptuoi
^uri psim^s oQnestemffofeadeccmtj^ crudai-
- : CVRIAE ROWANAE ILt.VSTRANnVM; 535
rionunqiie manibos poft tergum reviinai» manipulatim per '■
excrcicum,. poft vicatimper urbciii,.ttadaAi fiint, ut fpeaa-
fculocsteris effent, ne quod viaows exigebaat, quiiquam
perfolvere detreAarec. Plurimas facrarum virginum, ut
qweque formar & familia confpicuac erant, Hifp«)f abdudjis
■««cubinatai ieryaverunt j NonnulU Romanonuti poft vicia-
icum.coiims ffias ab ib fuas redemeranc, vel & rediuere coa-
difttnti f retio XX. XXX. tvd.pWiQm aurepmm, cx placito
icorum, quornmyduntasimperiumierat. Interhosreperti
lunt, qttipretium redimendonim liberommj cmn etadUoni-
Jitus mUiCttm depaupcnti prorfus fercnc, per exn^ibim com-
4»Mdi!i^erunt; 1 In eo rerum ftatu&oma XV. dies fine tap.
.^t^atu, ordine,:juftttia, tmpQrio!9> dtfctpiinaquf fiifc, pMoc
.pocou erat, qubqud jus manu fibi iaciente; nihHque libidi-
«i avaiitiaeque fu« ncgantibus, qui,.cum iemper magna vl-
jAtti^angttftia.fivilimc, ttti9:ex voto,,licet ferc pwter fpei%
^aediviouD hoaiiMim fMultatibtts Jmpecabant. .Ci;»iua
^ttltamilK* cciporc fola fa^o,, «um OBdtmds cx inc^bt,
aduIcerio,ftttproque,Co»)ugiisliberisquc,nihil fupereflTct, un«
M viverent^ Ancenatn^ Venedas, NeapDlim, in exfilium ab-
yt%. „ Urbe M«« VaiUca atque dinifa, 'ut cgre integram vet
4»iaa»'aliqttamidoiiii«il iAvetiiffiss} nec J^edes.tantc ms^
ftt^sj-eAabatfquanta ante pauciffimos din Temrum Orbis
Imperii fwuMfriCQm confervacricemqueeciamnnmteftabatuft
Cardinaliumnonnulti c^, domibusdire^ luXitricdiuconfc
gcifta inftramenta palan fiBdari,Kidero. ^^Caidinalis Smh^
laciq fwo exi«<aus mjgtfOAuri -pondetevitam redipTere com».
pulfus cft:; • Ipfae aedtt vfi^lNJsdolafaritqtte eftb^, porne
c^mbttftae, thiMauri ingcttc» eiarii rapioarfiu-encibus^ ut qu»
qjif manus nsilitum fcoofiddntiar iocraverat. Hiipanacum
gl^btts Cardin^ ?<^^/f«l<^>.&xdebn»divicias«feipuit^
auTA argfi^o^gMe feryafto^ prcii^.vtfis, fiipcUedili, leais^
536 FASaCVLVS HERVM, HISTORIAM AC SrTATVM
Gs^ quae tncliorum cupidioc & abundaatit a?aritia militis
contcoinebab Duo alii purpurati Patres Ara Catij qtd Or-
dinis S. Francffci fiierat, Cardinalisquc Abnmm^ Dotnihid
quondacn moMchus^ ceofiti^ exaAo aoro pcrfdluto, dioiifli
. funt» nec oognitumeft nUi perpaucts^ quo preriocaptivitafeai
f edeiAcrint Domioici Maxini fummae inter Romanoa no»
bilitacis viri duo filii, ma|or aimprum fex & viginp ^ vtteti
profapia fua digno G4>im parentem antevertere^ irmmpen-
tibus enim latronibus fenemque vinculii conifaifhiris obvii
atnbo eotisque dimicando obfljtere, donec uterque ccmfofiiife
mortc ad patrem adimm patefecit. Infigiiif hic aftatia IS-
fpanorum fuit j exploratoribus enim praemiifiirditiflSiiias qua»-
t)ue dombs potentioram civium co^itas habdianty quas po^
ftea velut forte formna oUatas^ dum in adcftans Germanus
mtles hoftem operimr, ip(i primi diripuere^ fpoUisque pr«fi-
gnibusalicMTum periculo potiti funt, donunos a^lium indida
capitibus pecunia mulAavere^ (ine damno poftiea ftimro»
Ipforam dcfenfiono tutos, dqerantes. At Germanorufli
manipuli fortiores, ubiSr» ab aiiquot diebus c<»gnita fuit, 61-
rentei deceptionC) globatim Hifpanoram domicilia irrupo-
runti quodque iilt dolo prttcepcrant, ifti vi rapuere, non Ime
caedibus mutixit, Vidoria tamen Germaiiommf parribus l^
ventc. Mec fando legendove perceptum eft^ mille retro an-
nis cxercitum aliqucm tot precioGs fpohis di^atum fuiflTei nec
. iiUis tanti temperis hiftoriis compertum tantillas copias tot
l»rsdivitunrPrinctpumCiviumquefortunisdireptis adeo lo-
cuplctem pracidam fedife. Quse celeberrima Annalibus vc-
terom tiipugnatioHierofolymorum foit| eam nemintmaqui^
dem partecum ifta direptione comparari poflfc, Romano^
funi ftemmae filiatque aibitrarae funt. Earam nuNi ferc quo^
vis gencra libidiiram & cradeittatum^ parcebkur. In oculit
maritorunt dUcftiifimat ccihfuges ab Hifpanorum tixts coto^
Ifaif catat fimti daiiiaiitibai uciiiqfic tokrahilioitte vcl cm^
ddis-
CVRIAE ROMANAE TLLVSTRANWHt jjt^
deiiifimam mortis fpcciem eflfei Cod furore hoftico parutn
animum advertente. Filix neptesque Magnatum Procerum«
que, fummis familiis thoro deftinatx, fpem conjugii fobolis«
que nobili(Hmit juvenibus debitam^ inccilo concubitu fpur^
corum pra^donum perdidcre* Neque tam immania facinora
humano more perpetrabantur^ diviilfk disruptscque impube-^
res puellae exfecrabili exitu florem xtatis pofuerunt. Ut in
his acrior & fkdior Hifpanorum furor fuit^ ItaGermanorum.
tn vcxandis Sacerdotibus magis improbns. Nihil Iudibrio«
rum plebs militaris omittebat, quin facridcis omnique Clero
vicatimprodiens &geiliculandoceremonias tempHsfblemncs
cxprimcns, acgre, prout poterat, facerct. Prxcipue duo ur-
6is locaiis Ivdis vdut defHnata erant, area Templi Pctrini^
& Campus Floraci quibus fingulis diebus infuJtabatur, mole-
ftc ferentibus Hifpanis tantam, ut putabanr, impietatem : ne^
quc fcmel rcs ad manus venit; cxdibusque ludis tam frc«
quentibus plerumque litabatun Supcllcx pretiofii gemmas
sdiaquc cimelia tam vilia copia ipfa fecerat, ut qux X. vigin»
tt^ue aurcis parata non fucrant, uno dimidiovc venaUa ha«
bcrentur. Vici omncs bppleti pretiofi c^eris & materix uten-
filibuS) qu£ magni olim confliterant^ pedibus pra^contiuoi
fuppofucrunt,. Intcxta auro tapttia, lefH bombyce tcxti, vc-
ftes argento dudlx, lino prctiofifiimo fafta umbracula&mille
luxuriac inftrumenta coeno lutoquc opplcta pafHm procuica-
- bantur. .Cadavcra occiforum, quorum fupra decera millia
numcrata funt^ paucis tamen c Cxfariano milite inventiS|
quatuor aut quinque dicbus fcpukris caruerC) tandem confti-
pata&acervatim congcfta obruta potiushumo, quamfepultai
focdiflitno fxtorc omnia turpavcrunt. Unde poft orta pefti-
lcntia crudelitatem Viftoris catforum hoftium tabo ulta efl.
Sacrarum acdium thefauris adeo privilegium nullum erat, ut
cffoflfo B. Petri Conditorio aurum in co quxfitum perhibea-
tur. Crucis fpecics qus cjusdcm Apoftoli aureae portx affixa
Yyy erati
5|S FASCICVLVS R^VM. HISTORIAM AC &TATVM
^rat, detradacft) nihilfati£titatecn tot feculorumliabensndif
violatum & profanatum. Decem diebus inter hxeelapfis^
urbem appulit Dux Venetac legtoms Alexander de Vitela, lm«
peratori ftipendia facere cupiens* Is cum mille pcditttm
cquitumque agmine in fidem Cxlaris pntftito facramentore-
ceptus eft. Plurimi alii hujus exemplo idem ambibapc, Ccd
nemini eo pervenire confenfum cft^ licec undique magois
manipulis n^ilitet convolarent. Alexandro coftodia corporis
Cardinaiis Cokmna commilfa eft: Taceri nondebet,. quod
^ionnuUi Germanorum militum globi ludibrio circumfefli iii
9rce Pontificif 9 facinus exhibuerunL li mulabus equisque;
catervatim infidentes cum omnein urbem fpe<tacaIo ridicu^
larum gefticulationum, opprobrio facerdotum fidarumi ac«»
traxifienti prope Caftrum S. Angeli camdem conftituer&
Tum unus inter eos vultus ma)efhte & corporii prgceritate
paullum cxteris confpedior, tnduto habitu Pootificali, Co^
rona triplici capiti impofita, inftilis ftolisque predofifiimis m«'
volutus, pompa Papali, equo fe generofifiimo collocari fecic;
Aderant non pauci magnatum Cardinaliumque vefUmencif
exornatti pars Epifcopalibus mitris^ pars coi^co, albisquc tu-
nicis^ pro fc quisque facerdotum Proceres expriiTiens: nequc
non fatellites hinc inde equitantem circumcurfabant, tympa-
nis tibiisque undiqu^ perftrepentibus ; planc ut Summi Pon-
tificis agmen, ipfum ftipans proequitantcm, videre dixi(re&
Cum Caftellum vel & aliam aliquam domum accefiifienti
qua Procerum captivorum aliquls obfidebatur, porjedis di-
gicis benedicebatpopulum. Ubi lafTus equitandi fuerat, feila
parata humeris fatellimm imponebatur} noonunquanigrau'
di poculo correpto^Captivo Pontifici propinabat, faluti ipfius
& perpetus cuftodiae* Secuti fidiciiim Papam omnes Cardi-
naliumf Epifcoporumquc, inftar fidorum filiorum^patrishatt-
ftum excepere, fimul juramento fe agmcnquc omnc devia*
cientcs prxcuntc vcrba Prsfulc} nulli fc umquam cemplo
xdi-
OTRIAE ROMANAE ILLySTRANTrVM. 53^
aedificando afRituros, Ofari tamqaam legitimo fofique ipfo-
rum Principi, obtemperaturoi, fidemque fervaturot) nul-
]is umquamdoHs infidiisveRomanram fmperium, quod nunc
effct, infeffaturos. Vcrum quod ex pratfcripto Apoftofi
Pauli ipfis conveniret, obedientiam Magiftratibus, inftar
Chrifti, Petri, & omniumvere Chriftianorum, cum ipfius
mt/t periculo firmam coafervaturos. Qupd contra Ponti»
fices Rdmani ctm^ omM Catdtnalium fuorum choro femper
lenfeiint, ExcommunicaiSs Reipublicac Chriftiansc neceflariis
Impcratoribus lion alia de caufa, qtiam quod horribill & iri-
audito ipforum faftut rcgia capita fubmtttere detrctftarent
Hint brta innumerabilia mala adco Divinam iram in genus
inortafinm exacerbafle, ut nnlla non ztas, dum Papx rerum
podti fint, civiiibus, parricidalibUs, facrilegisqne beilis fas fere
omne piumque tradidcrit. 'Jam refpexifle miferos a tanto
tempore Deum, ulfritiaque ipforam arma fcdi omnium fce-
lierum intutifle, ac videre tandem poffint, quid meritifint,qut
'Religionem voluptaribus fiiis conflmxerit. Efle nimirum
penes CaEfarem virtutem animosque vindicandorum maio-
rum praeceflbrumque (uorum, quoram capitibus fceleratos
pedes Pontifices impofuerint Se quidem (ea proclamatio
militaris Papac tttm fuit) ut antea juramento fanxerit, Impe-
ratori fidu^ obedientemque dum vita fuppetat, (utUruni^
Ab obim vero fuo )us omne Pontifidae dignitatis teftamento,
(confentientibus quos penes (cjns negotii cardo verteretur,)
Martino Luthero transfcripturum ^ ut is pro lubitu & ufu publi-
co Sedi ApoftolicaE tot vitia, jam praefulum libidine, 8c an-
norum ferie contraAa, e5c(tirparet, novisque velis, rudenti-
bus, remis, & magiftris navem Petri inftrueret^ qu« palaret
modo veiut ludibrio ventorum & «quoris expofita, infdis
regimis incuriofisque qui ad davum ie4entes no^ diuqae
j>ergraccarentar, parum de tempeftate follidti. Addidit his
magna voce. Cui ea res placercr, ^uique arBitriQm fuum
Yyy 2 inea
540 FASGICVLVS RERVM, HISTORIAM At WiTVtA
in ea ezfeqKenda fecucurus eflet^ inanu fublaca clarum con«
fenrui fignum daret. Compofiti ad id milites^ toto agmine
inanibus porredis vociferati funt. Vita Lutbero Pap^. Vi^
^at Luthenu Pontifix. Ea omnia in ocults Clemends Septi-
mi gefta, quo vultu excepta ab ipfo univerfoque comitatii
fuerint, in facili eft conjeAari. NuUo momento ab interitu
fecuri eflfe poterant^ qui neque ipem vitt ullam habebant^
cum viAorem tanto jam temporeomnia vaftantem, ipfisque
infuper inrultantem, audire & videre cogebantuTi neque nu
tio componendx pacis erat; tanta obftinatione furormifiU
taris inarferat. Fuit inter Germanos Veteranc» nomtne
. Crunvaldi celebris vircute^ fed & mire procax ^ nuUi non U^
cinori exfequendo habiUs habebatun Hic clara voco prope
snoenia CafteUi jadliuvit: paratum fe meaibratim difcerpti
Pontificis vifcerum partem degiutire, modo ut certus inter^
cmti nuncius Luthero venire poflCet) cum tot jam annis; Ver*
£fum Dei Papae obfuicarint, quantumque in ipfis fu^ pro te»
gmine injuftae injurfolkque potentiae, conp-a piorum pnml*
um fententiam, habuennt. Cxtera qux peculantia inaudita
furibundus miles Pontificiis auribus occinqtt^ tam varia, par-
tim foeda & dira didu funt, ut meUus o^nino iilentio prae-
tereantur, cum aUoquin etiam exemplis acuenda gens ea
non fit, per fe fuosque mores inveniundis patrandisque itv^
)uriis fatis fupcrque iogeniofa. Vetuftiilimam atdiculam Pa«
latii^ in qua folemni more plurimis retro Pontificibus iacra
peraifta fucrant, [ilabulo equino afinarioque fixx commuta-
vere. BuUac Papales, induJgcntiarum tcftimonia, Refcripta
Antifticum ilraminis loco jumentis cubilia .prabucrunt. la-
^entium Regiorumque redituum & thcfaurof um inftrumen-
ta irrecupcrabili damno inftar putris fceni coniumta funt.
I^rincipem Borbonium, Ducemcxcreitus Imperatorii, &to in
cxpugnati^ne (uburbii fiJmdum, in S.5ixti lacrario, quoPon-
tifices cum Qgoibus CardinaUbus fuis magna pompa facra
CVRUE ROMANAE ILLVSTRANTIVM, 541
facere foliti, concucnulaverunt} enfe principali, de more fa-
nilianim taJium^ brachio fuppofito. Ne fcilicet ettam pofl:
dtfceflTum exercitus, qui tanto eum honore affecerat, Ponti*
fici deefllet, quod memoriam perpeflbrum malorum redinte« '
graret Odavodie ab expugnatione cum fpolii^omnia edam-
Bum ferverentl qui paefarearum partium femper (ueraty^
metuque Clementis Urbe exceflcrat) iir eam redtit mille cir-
citer cquitibus pcditibusque ftipatus, Cardihalis Cdumnefimt
plerisque Papalium partium aflfeclis extreme exofuS) Impera*-
torivero ejusque ducibus acceptiflimus Princeps. Vifu di«
gnsflimum id agmen fuit infigntter ornatum^, & quod armiiy
equis^ milttumque egregia (pecie animum potentiamquc
Cardinalis bene commendaret. Is foediffimo rerum ftam
confpeAo^ cum a tantiilis copiis tam munitam inftradam-
que urbem in id loci redaftam videret, ut prudentiftimus
qussque multis ad tantae rei eftedum annis opus foiife puta^-
&t, tton potaiit quin teftaretur^non Imperatorts aut mtti-
ttfm ipGus hoc opus eflfe» fed Dei omnipotentis, qui perfpi*
cue atiquando mortalibus oftendere vellet, parva vi magna*
rum rerum expeditiones in fua manu eflfe. Annns is, quo
haec gefta fimt, alter ab eo fuit, quo, licet non direpta adeo^
occupata tamen Roma fuit a minoriretiam exercitu; Cum
enim Catfaris copix Neapoli decederent, Vice-Rex ejus Regni
& Hugode Mmcada^ Hifpanorum dudor, itinera omnia ver-
. fus nrbem tam ar^e exploratoribus & militum cohortibus
infedere, ut de adventu ipforam minimo minus Pontifex re-
fcifcere potuerit. In eo exercitu quatuor &n amplius mil-
lia peditum, & mille levis armamraMquites foiflfe perhtben-
tun li nuUo rumore ad urbem delato, fubito in portis ap«
paruere^ qtiarum quamque ducentoram. equiram turma in-
feflfamy mtam ubi fecifllent, rapido agmine medtara urbem
invaierunt. Ad Colonam tertiam amplius horam dimica«
' TerC| donec repulfis praefidiariis Palatium Oefiureo nomine
Yyy 2 occu*
i'
f4t FASCrCVLVS RERVM, HISTOftlAM AC STATVM
occuparunt> ipfumque mox fanfti Angcli Caftrum, in quod
Pbntifex confitgerac. Palatio vi cfFrado, neminem <iui.refi-
fteretoffendenteSjomniai^ilpoUarune, ingentipecunix precto^
fiimmque rerum fumma in poteftatem reda<9a. £d quod
Pontifici nunciatumcertum eum fecit, fecus atque perfudlun'
hsbtkax, Atoncadam nihil non armis tentaturum obceaturem.*
que. Itaqae legatisad eum miflis rem eo reduidt, ut €xfikrcuB
Dox prodamari perurbem juftetic, nemo fibi refansque^fiiir de
caetero metueret j non enim animo e(fe imperacori quemqnanr
injuriaafticere>praecereos, quibus cumdepacejamipfiusaom»*
lae transadum eflet. icaque concinereBC amia, fi daiKnce
Cxiare uti velient. M ultis ea res anMflamr jam pene fecinic»*
cemreftituit j prudentioresevetttumaUicnn inbpttiaco exem-'
plo non credere» fedqu^ in urbe liabebant exportare. lis (e^
quenti anno metus ifte plurimum profuit, falvis extra mun»
eon fervatis iis, qux Borboniana expugaatione haud dubio pcrt'
iftent. Idem ifte Momada Vice - Rege Neapolitano comi tato»
tum quoque Romam venit, curo )am urbis fexmm decimum dU
em in poteftate Borbonianm^um fiiiffet. Erant in copiit ipfiui
triamiUiapeditumGermanorum, fepfiem Hifpanorum ; mul-
taquetormentaj nequeadventusqusparum mifero rerum o-
mniumftatuiprofuit.Eveftigioeniro,uttotmaIonimfinistan-
dcm aUquis effet, licentiaque penims omnia perdendi militi de'
meretur^ tresnomine Imperatoris civitati Redores dati fimt
quoram fuumcuique imperaiidifpacium alfignatum, ut cohi!
beri dnarum> mcm peccamra tcrtia pars poflet. Odariarum
edam parcium erac praccer Colmmefiumy CardinaUs &tcefordiusi
m ejus domum mulci Epiicoporum, Procerumque& nobilitatit
urbanx omnia fua bona conftipaveranc , arbitrati, quoniam
notaipfiusinexercituergalmperatoremfideseiatjtutioiefcio*
co non poffe fbrtunas fuas collocare. Verum fpes eos lua pror-
fusdccepit5 Hifpanorumenimcohortescumejusrei notniam
habereot^ noa. deftiterc, quin obfeftum Cardinalem in potei.
ftatcffl
CVMAE ROMANAE ILLVSTRANT^W. c«
ftatem rcdigeretit, qui iniciQ quidem m fe fuasque, quarque
penes ipfujoi eflent, faculutes rapinseiimeret^trigintaaureo-
f um millia perfolverecoai^us eft. Mox vero cum Germano*
irum ccleberrimidudtoris Fronfpergii filius, Mekhior nomine^.
Cufiili^ritatis gratia domumPrincipisingreflfusefret, eaqueres
ad Hifpanos enunciarecur h vcriti, ne quod divitiarum ibi con-^
gctlumnoveranty inOcrmanorummanusvcniret) ipfi prsve-
nirc) frudumquelaborisperciperevolnerunt.
Mode igimr concubia domum cxpugnant, arcas^ ciilas*
' Cffxt omnes effringunti quodeonquc ferri agique poterat aurum
argentumque exportanc Immenfa pecuniae preciofarum-
que terum vis tum direpta eft; quantam fcilicet crcdibile efl:
totopulentii&mos Pratfules civesqueintutodeponcrevQluiflei
cum fpoliari fuas domus metueret* Summa feftinatione di«
teptioh^jperpetrata eft^ in vicinasquasdam asdes raptim opi*
bu$ congeniS) altera die vacuis iis relidkis^ qux quod eflPerri
poflPet) )am non habebant Neque Cardinali integrum erat
ea de re apud exercitum ducesve conqueri, quin metu mortis
cnuirare&confentire vetut damnis fuis cogebatur. Poftridte
Cohors Germanorum Cardinalis cuftodiae inani domui immifla
eit ]am vidualium quaeqiie ad edendi bibendique luxum
faciebant) tanta ubique copiaadfluebat, ut omnibus celltS) ta«
bemis, culinisque magnatum patentibus, potius qui pararenc
& menfis epulas mferrent, deeflent} quam qui parta & pratr
poflta confumerent. Stans ad (igna in formidinem hoftium
miles undique comportatis vtni doliis, diem potando ducc-
. bat^ domus poft ftationem ingreflus nodem pergraecando
|i|ngebat: nequc erat quod quis meracret, vclde quarefolli-
dtus eflet, nifi quo paAo immcnfam vim auri argenttque^
^quam prcdatui fuerat, (ervaret, aut tandem urbe relifta, fe<«
cum afportare poflet« Tantae tamque immani Urbls quo-<
ilam Orbis dominae vafl:attoni & direptioni fua prodigia non
d$fttere# Vivebat tumctiam Romae fittui quidam capitis ho-
mun<»
544 FASacVLVS RERVM, HISTORIAM AC STATVM
iBuncio, Senis oriundas, txtxcmzpzuptmtCj^ohannes Baptifta
nomine, adeo indigens, utfemitedus, iDferioricorporisparte
vili panno circumvoluta,per vicos facpe incederet. 1$, nemine
cjiis coepta curante^ Jovis die Pafchati proximo^quem viridem^
vulgo appellant,|Anni M.D.XXV1I. quoipfo hscgella funt,
cumSacramentofolemni Domini memoria recoleretur^ ma-^
gnaque ceremoniarum pompaBulla^quacCaensDomini dicitur,
populo praclegeretur, inTcraploPetri, magnsc fe ejus Apoftoli'
ftatux impofuit } Ibi cum pauium confediflet) magno clamore
Pontificem,CardinaIes,Epi(copos, univerfamque CuriamRo-^
manam allocutus eft: Verterent dudum aliena ad Deum pe«^
ftora, luxu, Ubidine, avaritia, defifterent. Qwt mala omnen
&profequisque animohaberent, eo eiicerent, tempus ipfum
retrocedendi ardolimitecontineri: Imfflinere Vindicemfce»
leribusDeum, quipatijamnonpoflit ampliustam immanium
facinorum tam diuturnam continuationcm. Quod fi con«*
temturi) adjecit, hosmeosmonituseftis, nequeillicopariturii
/circ vosvoloprocerto, breviurbem hancevertendam, hofti^
' umque poteftati tradendam inconQlioDeiomnipotentiscon«
clufum cffe. Tu vero, qui PondficemVtcariumqueDei tecon*
falutari jubes, nequc Pontifex, neque Vicarius Del cs. Tune
loco pulfo Chrifto, potentiam tibi vindicare impune audeas?
Imminct commoti vobis Numims jraj dcfiftite maleficiisi
quodque reAum juftumque elTe non ignoratis, id fequimini.
His pluribusque in hanc fententiam aliis homo^ quem pro fatuo
dmncs contemferant, quafi pro concioneuniverfumSenatum
Romani Antifti tii increpavit. Neque quisquam> prxcipue ma-
gnatum erat^qui illius ullam rationcm habendam cenieret; quo-
que rifu rcm fequcnte i & fatuorum privilcgia cfle, lit, qux vel-
lent, impune loqucrentur didtitante. £a opinio ifanemifero
aUoquinhominiprxfidiofuiti cum fortafiC]; fi fecus fuiflent,
fupplicium vel carcercm non cffugiflfct. Cum in ipfo templo
4d
/
. 7' V i: ^CtriaA ROWAN^ rLLVmANTIVM. ' 545
^d ipfum ta.Ii^ de eo verba deferrentury iJlico, nequaquatn ift
-fais 4e factium eflfe procbmavit , fed mandatum Deiexfequr,
<xd fi .parere nolient, pericoib i^forum rem gererent, fefe
-<|iuei^ certo ventura fciret, praenundaiTe. Sequenti mox Pa«
(chatis die cum ingentt pompa facra folemni ricu peraifta fo«
rent^ denuo velut fubfeliiutn funm Infcendit ; majoreque|
quam antehaC) vocis contentione eaden> aliaque i&fiiper yct^
to dedamavit. Deiiftite, ait, fuperbia maUsquc n)orlbus5e«
Aris, denuomoniti; quod (i negleiteritii, pratdico, univerfa
urbe pium impiumque eadem poena faoftium poteftati fub)i«
ciendos. Addidiffenon pauca contumeliofa in Ponttficem
q^squp n^rales & ftirpem dtciturj qutbuc a fs^tellitibus audi-
tis, cam templo extre vellet^ comprditndts, fuftibus pugnis-
que ca^fusy&in Caftrum & Angeli in carcerem raptus eft. In-
ter vafiulandum fubridens uequaquam illibenti animo fe pro
bomino fuo ifta ferre CMifenfus eft^ quin & n^aiora fponte
{lerpeflfuriimv fufBcere enim ccmfcientiam (ibi ftuiai, qua
nomt Dei mandaf a prbminciafTe. Dndus mox in carcerem ;
at vos, inquit, non diu me ifthic tenebitis^ majoris potentiae,
vindex ventet , qui hinc me brevi omnino Jnvicis vobis edu*
cet. Stetit fides vilifttmi homuticuti f»didts.
Paucis enim pofteum diebust foto videlicet Maji^ C««
(areanusmiles urbem expugnavit, mtferiimque carcere lit>e«
ravit. Exiens cufiodiai cum omnia alia facie&in pejus ver(a
confpiceret, filentio rem tantam fecum admiratuseft: Cum«
i|i^t»miiaferriatqueagtvideret: Boi^i, isiquit^ viri, ^gttCi
rapite, vertiteomniaYquippetempus hoc vobis deftinatum
eft> verumfcitote,onuiia revomiturosiquac )am tanto furore
deghititis. £a atidito, duo tresve Hifpani milites obtor(a
cdUo hominem abftrahunt, caedem mtnicati^ nifi_ quae^dein*
€epsfuturaitf(fent, ipfis pratdiceret^ refpondttiitumoire per* .
culfiii: nthil fe praediccndum habere^ «eque quae vencura
imrainerent) icire fiiiim effc* Ea de refponfiond ^lurimi .hino
Zzz indc
54< FASCrC\a-VS RERVM, HfSTCMMAM AC StATVM
inde per exercitum fcraiQXies nati funn* Fuit dchinc zi
difceffionen!! usque copiarum xn eiercitu» & hinc inde cotor
nieao$ cibo poruque a mtlitibus fuftentatus eft. Pracdi^^io^
ries certe ipfius tam quae Urbis direptioncm, quaoi qus exee-
cicus infortunium tetigere^ nequaquam irritae fuerunt.
De Urbis quictem vaAation^ hadlenus auditum eft:
Copiae vero fpoiiis & divitiis fupra vota onuftar, pefCme quor'
que.pler«queificerierei adeo ut miles ive centefimus quidem
quisque patriam fiiaiii quicquiam de eo intukdt) quod tam»
pondere ferebat. Orta namque fubito peftitemiatadeo ccc>-
bros eos confecit, ut inftar culicum mufcarumvein publico^
perque vicos fpoliatie urbis^aut regionum civinatttmque^per
quas iter Eaciundum erat> condderent. Si cui furor mordi-
ferac tabis pepercerat^ is nullo modo quod paitom habeba^
Italia efferre quibac. Ingcns multitudo. ab infidentibus viatt
latronibus, eofinein infidiis latentibus^ trucidata eft} quR
miferi precium caedium fuarum quisque penes fehabebanb
Qtiae res» per univeriam Italiam nota^.itpfefta iis omnia facicr
baL Qui rediere ad fuos, vetere fuo artificio vidtum par^uc
coafti funt, h. e. mendicando per pggos incedere^ viliqu^ pa^
ne & aqua de profluente haufta contcnti^ divithirum triftem
men^orikm^ nuUum vero fruAum^ ufimive, repot care* Fue*
runt aonnuUi^ qui Deo per/equenti, hoftibusque infidianti*
bus elapfi) alea ingentes opes perdiderunt^ Adeo certum eft
male parta male dUabi) frudumque opum tx caufla acquifir
taram feraper pependifte.. Ita & hac parte, quid vifis iUe
homuiicio pratdixerat, fecundum verba fpfius cecidtt. Qui
bdlis rapinisque ditcfcere pofie fperant, nefciunt quam vi-
duarum, pupillorumque, & contemti bellatoribus popuU cla-
mores. ctslum penetrent, quacque poena horum violatores
fequi divinttus foJeat, nifi cum, exemplis non credentes , da<-
mnO) detrimentO) quin & e^cidio fuo veritatis regulam con-
teftantur. Durante Caftri S. AngeU obfdnoj^e^ Bontifex, <|ui
pluri-
CVRT^ ROMANiE ILLUSTRANTIVM. 547
plurimis tormeoris, fed parvo commeatu inftruAus inibi
erat, nihil non moliri , conari , tentare> dolo & ex aninio , ut
i&ducias aKquotdiefum impctrarct, deditionem etiam fpon-
dcns. - Verum omnibus irtitis, tamdem bona fide Vidori-
bns fe tradcrc coadus eft, iftis potiffimum conditionibus,
quarum fcries ita breviffime contrahi pptuit. Quoniai*
Formna adverfa vd jufta, potius ira Dei eo res redaa* eftent^
m Pontifei Romanus CI^MENS Septtmusy ditione UrbisRoi
ifix ejedus, in caftroqne fQO^.AngeN a Caroli Quinti Impfri
ratoris copiis obfeffus, ferro fameqae ad deditionem com-
pulfusfit} aflSrmar, juramentoque fancit ipfe Clemens Papa
fcptifnus, fe corpu» & omnia fua bona Caefareae majeftati
dedere, ut aibitrio fuo de ip(is «K1^6nece Impfcrator poflit.-
SpecKitim vero ^fius poteftati tradtfre, quoniam Neapolita-
numjTgnum jam occupaflet, Pannamy Placemiam,Modol/inh .
Bonomam, Ofitam, Vozam, CafteBattami Quodlque de ftipen-
«bo veteranis in exercitu-Caeiaris reliqufim infolutiim fit, hoc
-dc fua pecunia Ponfificem numeraturum. (^ar fumma fie
aureorum GCCC mitlium. Ita mutua fidc data & accepta,-
Pontifex deCaftro S. Angeli decedens^ poteftati fe Ca^Iareo''
tum Ducum dedidit. tdem facert Cft^dinales , ^pifcopi , 8i
qutcquid Procerum captivnm Priirctpem noii deferucrat.
Qui pracfidio arci milites fiierant, ab ikjuramei<itum exaaum
eft, contra Carfareni numquam meriiuros.' Eoi^m viceni
figna duo,alterumHifpanorum,Germanofum alt^i^^m cufto-
diae oaftri data funt. Pontifici aulaeque ipfius licet expofitii
inilitari petulantiae, omnis tacnen a ducibus htinos habitus
cA, quorum plerique mira ixrbanitate quem captivum ha-
bisbant, adulati funt j culpa ab fe in militem femota, qui fa-
me penuriaque & ftipendionim mora efiferatus , cum a fuii
quo opus erat, nancifci no» potuerit , vi extremaB egeftat?
confuluerit, & irtde fubfidiiim petierit, ubi fumina c mnix
abuDdamiaelSe notmtibabifbat Qyod fi omntno izt&iffx*
Zzz c tnus
541 FASCICVLVS RERVM, HISTORIAM AC STATVM
mus Princeps irafci & duAoribus ip(is vdlet, vtderet cseterot
ipdus cauffa oitinia quae poitent & facere & faduros.eflej
Summum vero malorum. auftorem poenas conatuum in ipOa
fcalis expugnandae urbi dediflfe^ Sine cu jus imperio fi fuiflety
res alio omnes ordine procul dubio geftac forenL Ira tum
^yisque quod egerat, cuiqtie confilio atque opera adfuerac,
minime egi^Te videri volebat Dediti Pontificis. nuntius ii-
li^o ad Cxfarem niiflrus eft. Pauci innerlapn dies erant, cum
nefcio quorum clandeftinis in*eafOffcitu conGliis deftinatum
erat iiberatum Papam ab inimico milite, clamllrbe aliorfum
educere) non quomodo ufua & confucti^do pofcebat, con-
gregatiscopiarum praole.ftis^fed.uno alceroquerem fua audo-
ritate gerente. Verum fiMrte fortuna de eo negocio Hi^a«
nus gregarius icuudivjerat, is nuila mora indiciiun tribuno
fuo fecit, qui nequaquam cuncftandum ratus, impigre cum
cohortefua^, ubi congregatos bu)us confilii auftores nove-
rat, irrupit, disjej^osqjQc & hiac inde diiFugientes tanto mo?
tu oppleviti ut numquam poftea ad exercitum redire aufi
fiierint. Poterat emolumento Clementi efle, fi urbe tum
exire potuiflet, verum deteda re, miles in dies magis magis* ^
que exacejj>atus , extrema omnja comminatus eft. Eoque
iracundiae vonieb^nt copiac, ut nuUo modo pacari pofte per-
hiberent, nifi ftipendia integra ipfisaPontifice, etiam qux
. a decem annis Imperator debebat, folverentun Plurimi
tum in exercitu fuifle dicumur, quorum portio iniHe aurcos
exceflerit, ut infinita hsec pecuni^ copi^ fiierit, quamnullo
modo tamen milices quin pcfcerent tumultuabundi , per«
fuaderi poterant. Diximus antea de Urbinate, qui Pontificis
reliquas copias ad urbem ducebat. Is fiKceflu reruqi audir.
to hsefit aliquandiu, incertus^utram fortunam fequeretur,
cum & fallcrc feli;c poflet, & adverfa pntfentis eflent peri»
culi. Tandem cum univerfo, cui prarerat^ militc> adCs-
faris partes conceflit, feptemi i^illia in arnis tum habuit^reli^
' - quis
CVRI* ROMAN^ ILLVSTRANnyM. 54^
quis dilapfis aut aliorfam conccdentibus } nam , ut initio
quoquedidum eft, ad trigipta millia rub^fignis ipfiusfuifle
fama erat. In urbe cadavera honunum & jumentorum ter« '
ta obiter injeda femifepulta manferant. * Ea.rts foneftam
peftilentis tabem dedit, adeoque prxcipitem^ ut memoria
hominum par lues exfticiflfe non credatur. luque milite
jam femoto, nemofere in urbe manere poterat, ita vacua
hab^tatpribaK domicitta miferrimam' faciem tam Qpulentap
florentique pauUo ante Civitati •dabant* Akera {ittc ftra-:
ges Romanos premebat , verum non poftrema. Sopitis
cnim morbidac luis tncendiis > tanta annonae caritas fucces*
fit^ ut mul^s retro feculis major compeua non fueric^
i^uicquld frumenti horrels principalibus fuftinebatur pafcen-*
dsc plebffiame furibimdse^ efFufum eftj pafvo vcro tempo-
re & penuariis omnibus exhauftis, inufitata cibprum gene«
ra miferos confolata funt. Ita faftu ante >unum menfem
rurgida civitas, & cacuminibuscoelum pulf^e vifa , ad in-
feros usque paucis diebus dejeda eft^ Neqae qui audoret'
malorum fuerant, tanra praeda gavifi funt^ coelitus pefti*
lentia aerumnis innumeris in extera regione oppreffi s ^^nie
tamdem refundere coaAi, quod avaritia inexpleta vdut in*:
gurgitaverant. Haecconfilio omnipptentis Dei ita gefta
funt, ut pofteritas velut in fpeculo coram videre pollitf Pro-
videntiam divinam criminofum hominum genus^ &cino«
rofis aliis ulcifci & punire folere. Neque tamen ideo ma*
lis parcere, quod contra malos ipfi fervierint ) fed expleto
ufu, poenaque exaAa> & iis imminere, qui peftimos pe(|ime
traAarunt. Quac res documento & confolationi nobis cfie
debet, cum gnari peccatorum contra fanAa Dei praccepta^
bacchari in fupplicia noftra hoftem efferum videmus. Non
eninv & ipfe meritas poenas effugiet , cum non fentiens
majori manu fe torqueri immifiis frenis velut fiia virtute
nos profternens nihil omittat^ quo pr^fibs plane proterat.
, . Zzz 3 * Hic
5JO- FASaCVLVS RERVM, mSTORIAM AC STATV^
Hic ordo dtvtnx vindidar ab initio reriHn conditarum ad
Doftra usque cempora pcr omnia Imperia & regna proceffiC)
Bec credibile eft tam dtuturno a^vofervatum, hoc oltifflo iri
inunutatum» Licet ieciuitas mortalium fuccctfu renun im*
naties animos fumat} hacrct tamen male geftoruin in pene-
tralibus confcientiac perpemum opprobrium, quod fterili ti*
more florentes profperse fortunar ftimulos comprimat; do-
nec revoluto tempore & maxime feliceS| teftiouMiio proprio
mcritumi fequantur interitum.
O R ATI O
HABITA IN SENATU ROMANO PR^LECTIS LITERIS
A CAROLO V. POST URBIS DIREPTIONEM
SCRIPTIS.
SOlebam atitea P.C. nonnunquatn Diis immortallbus gra-
tias agere, quod orbata Rep. tantis.luminibus iplie fiiper*:
ftes adhuc effem^ cum tamen amiiEs omnibus otrnamentis,
maxima etiam vitae pencula adiifTem^ At poftquam recitari
«idivi literas, quas CAROLUS, Cefiivdefignatus» exH^fpa-
nia Vlh Cal. Augufti ad Nps dedic, maximo in doloi^e ibm,,
vel moerore potius» quod ut periculi. cot ampli^imorum Ci-
vium, clari(fimorumque Virorum, quos deftderamus,.&u,
ica etam fortunx, acerbicnmique fati particeps non fuerim.,
Etenim, ut infinias alias omni in genere mirerias, quasr
ferrecoaAus fum, prxteream, hanc faltem nunc miferrimam
turpiffimamque indignitatem , ut quo primum dic poft pa-
triae excidium convocati fumus, fencentiam ipfc dicerem,
quemadmodum ad Caefaris litteras refpondendum eflet, qui,
- mUa fua voltmtate nos afHi<flos cfle teftamr j cum camen;
pancas ancehoras, quam everccremur, fencentiam quoquc;
diriflTem de ratione agcndi cum BORBON lO, Duce Cafa^
rlmu exei;citiu , vcl pocius Furia» «kc face bumani gcnerb».
qui
CVRWE-ROMAN^-ILLVSTRANTIVM, 551
qui nomine ejusdem Cx(zt\$y certaque atiAorrtate in Nos
.invadere pTobabatv& juflTui imperioque illius, nifi deditio^
- ^ nem faceremus, fe Utbetnfinflammarurunir,* Civts trdcidiatu^
him, omnia delcturunt, mihabatuf. ^in ettaih) (i Hlt
jpfe fceleratui Dux revivtrcerety atque haec cognofireret, noit
dubito, quln fortuna? Populr Rom; milererettfr, etiatnfi ab
bmni humanitatis (enfu ali^ntis eflet, qtrod^ulii taiitis ma*
lis in NQSf importandis audfietis {uiflTet Carfarii int^Ifigeret^
mox ipfum Caeiatem velte ftii tedcrriitir fadi iAvidiam alio
derivare, & culpam^^antatum ruinarum ih alium, quain ift
auftorem corifcrrc. ^ Itaquc reftius fcdflcnt Frincipes Civf* ^
latis, fi Nos huc convcntrc |ufl]flent ad lugendas ihiferiaS
noftras y non ad deliberatfones hdbendaii* Quod fi ho€
temporc quidquam Nos delibcrarc optaflcray voluiflem po^
tius, ut deliberaildum Nobis tenfoiflcnt , non dc rcfpon^
dcndo ad litterasCaefaris, fed ad verbk profligatrflithoTUitt
Cajfaris latronum , qui pofl: Gohcdrdiam cum GLEMENTB
¥ontifice Mtixhno ffiftitutam^ pbft focietateih nobifcum irii*
tam, poft omnia amicitiar )ura fancita, fcmpera NbbSs pc^
omiam eMagirant ^ lemper rtp3uat\ feihpcr fbrtunis no«
ftris infidiamui^ , km^ jagnianr^ fendiper diruuht 9 niQ
Urbefc.excefluros denuikianc , nifl^finpammatsr, everfa^i
diiiurbatar cxcifa, & folo penitus cqtiaf a. Hzctarii hor^
renda fuorum fada , hanc tam comumeliofam veriKiruiii
acerbitatem, hanc tamraitogant«m'& fcsd&m erudefitateti|
C«far excufare deber Ikccrls mittendis? ; VerWsfpcciofis
ofurpandis? futs famfliaribils altegandis? Ndn audit, \xi^
quiunt: Ataudivit direptiontsvaildmt ncces civittm; 2W
divit cruciatus & carnifidfi^s &iceTdotutfy ; audhnrcxpiiav
tiones Templorurii, & demoUti<:mes, au^vit FiiiMS* xx&jof*
rum , qui tam immanffa ih^e6efei VihdfCafh ? qui tanta
mala fcdavic? qui tam incredibiks calatmcaftts levavi£{
Nihil
^ FASCKVXVS teRVM, HISTOWAM AC J7ATVM
Nihil unquam ab eo allatum cognovi P. C nifi nuctioS|
(i verba rcfpictas ^ jucundos y fin fada ) triftos & acerbos*
Nunc has litteras acccpimusv ^quibus multji nobis figniifi^
ca; dc fufcepto confilio propagandi Imperii Romani , cuii|
primura Ocfar falutatus cfti & pucibus{fuis obfiftentibus,
nos perculfosi conquerituri ad cxtremum miferias noftra»
fc levaturum poliicctur. . , Et.certe, cum has ipfas legc-
rem litteras , roc ita varic gffc<aum fuifle fateor , ut mo-
^o non fatis conftituerc poffim , quid agendum fuadeam,
quid refpondcndum decernam , quid denique confultan-
dumccnfeami quod vel hominem Rtfmanum deceat , vel
hujufcc Ordinis auAoritate dignum judicctur. Sed ta-
mcn , nc vaniis fuiflc tantus labor Primorum Civitatis,
in nobis convocandis , & fruftra fufcepu de mea fenten^
tia cxpedatio videamr^ dicam omnino, quid cenfeami
P. C iftis Htteris rcfpqndendum* Qua in re illas pcr ca-
pita primuffl nobifcum recognofcere necefle eft j ut faci-
lius Principcs Civitatis Jii rcfcribehdo noftrsr caufae fatis-
feccrc poflint.
Primum igitur CiCSAR ait, Ittuflres , 8c rcdequi-
4em Illuftrei. Nam e nomine Rctmano fplendorem lm«
perio Romano^ quod gerit, oriri judicat, idquc pruilen-
ter. Nihil enim in tcrris unquam nomine Rcmano fuit
illuftrius, nihil acceptius, nihil omni mortaliiim gencri
gratius. Quandoquidem armati » qui mm fummx Rcii
publicae pratcrant, potius orbis terr£ patrocinium haberc vi«
dcbantur) quam itnperiiim* Contra, modo nihil infeilcius
nobis^ nihil affli^ius, nihil miferabiliuS) cum qui armati
prxfunt, crudclitatc&fpeiioyaram rapinarum omnia foedare
vidcantur. lUuftrcsautem quonammodoefie poflumus tcfti^
monioImperatoris:Ronu4\i? cum in tenebris omhia )aceant.
Mobilitas ^nim ab illius exercitu dcletat j[uventus occifa,
artcsy
CVRME KOmNM ILLVSTRANTIVM.
ssi
artes, difciplinaequc cxunAae } Saccrdotcs, quorum audoritat^ ^
ipfc CadM impcrium obtioct, diffipatiftigaqucdiftraAij opes
omnis gencris ablatSt Harc fi effcnt, iilttftrare nos poffenc,
ut aiias illuftrare confueverant. At Cafariani latroncs Vere
illuftres & fplendid», quippe qui omnem fupeIle<ailcnr,omncm
mundum muliebrem, omncm Fcrumpretiofarumappdratmnk
V>mnia doaicftkaprname^ta eripucrunt j| atquc his non io«r '
tcnti, ^cfas etiam JDivohimxdesdonisfpoliarunt, quibus
ounccIypcoSylQricas, galeas, dccorarunti atquc ita armatf,
ut pcr Urbcm.illuftreji inccdimt, ita llluftres appeliatidi vi-
dentur. * . ^
. ^ MAGNIFICL.SiCae(kfuperiorariefptcittcmtK)rat.}gre
quidem nos Magnificos vocat -y cum praefertim iljius nHiites iir-
banaopera, quaenoftramteftabanturMagnificentiam, vix per-
^nnumdcmoliri potuierinc.AtfipraEfentem iutelligit ftatjumyi^
fimnifxo M^Uijg^t, deridcrliios puto. Nam fpolia^ iis iorcuDjis
fumusjquaE admag^ificentiam dedaranda^). pcrneceftariae fiM^
Itaque nuUas pofthacdivitias, vel inpublicorum operum orna-
tuni, velinampfitudinein, vdin materix praeftantiam , vd in
tttrmitacem conBexerans. . .NihU etiam (bUiciu enmus deludii
liKtundis, de(ped%cuUs edtp«li«i ^ Regfbtis pMbiici>,holpi.
tio exdpiundis. QuodrcaDec ipfe mirabitur, cum huc ve-
herit, ut Imperii inlignibus honcftetur, fi nec-fuo hofpitio ul^
lam dignam domum invencrit, nec in fe ezdpiehdo quidquain
iDuigiBificeatiobisagividerit. .. ">
I. SPECTAfflUS. Nonfatisconftftutumhabeo,urrutJi
Caefar Nos fpeAabiles vocet, quod noftrae jam miferic fpcdjt.
culo omnibusfint j aH quod 4>eAata. fic noftra conftantia in
jtot acerbifSmis injuriis ferendis. Conftantiam,~dico? ne-
fdo^an mieilius paticndiim poflem diceiie j rd ut erumpat ck
«everavox, ^dieam fine cun(^ttoBe,quod ftntioviin grsi-
vtflimis maleficiis tolerandis i!emi(fionem animi, ac diflblo-
fionenk Quotus enim iftud quisque popalos fecifiet, utaoi-
- . » Aa aa i^itu
554 FASCICVLVS RERUM, tBSTORlAH AC STATVM
pUasImperacoremeumrelappelUret, velferret, qui inJlinitam
:crucleit(fimorumBarbarortimmanum armafTet inperMcieM
iiii populi 9 in quibu» ad omne fadnus immanis eifetaudt^
ciai praccipuaque rapiehdi, & cxdis faciendae cupiditas.
SINCERE DILECTI. Exhilarat fervitutem noftram
Otfar tam blandis vetbis. Et certe eximie nos diligit , duU
cemque fuum erga hos amorem, his litterisfcribendis,atqufc
exanitno loqut eziftimo. Tantus efiitti Rex, & quidetn no^
fter) nfihil fimulatey-nihilfiAe, vellbqui, vel* ^gerepoteft.
Verum immanet hi Batbari, vita, moribus, inftitufis, natura,
confuetudine efferatioresj quam vers unquam bellua^ fi hiia'-
.titsuem^^hbbis uilafai petfptcerent^autftultbs, autnxmi|cre-
dulos, nihiisve ad fidem facilbs judicgrent, quoniam fua ini-
'portunitate, omnes hilaritatis^ laptitiae, volup.tatis, & jucundi-
tatis cau(as e nobis fublatas voliiefunt ; dum nos ita mifcre
afBigunt) & omnei fortunas nbfttas^ fuam ad iifaidinemi vd
partasjvelreftrvataydi^aftant. ^'^..
J^ofnani Imfeni Sgnitas hac a nohis Le^fiir
fcepta eftiutiquantwnper No^fonp:fffet^Jarcmam
4j4nt^^6ht4mpronoflrayS^ Chri}^
fliank ipflmcjHe Kornant Imferii gloHa fufcepijje
njtideremur.
Oneratus quidem Ca^ar fuitifta (arciha, quae Romani
Jmperii iionos atque dignitas eft, cum parFiiiilet^ quantum
cdra, labore, vigiiiis,&cu!tatibus,audoritate, confilio, opibus
Imperii eniti» atqueeffic6repoterat,nihiIpra:cermittere^quod
ad Romanorum libert<ftem^ adJtalMt ihcolumiratem, ad
oronium donique Chriftiatiorumtfelfcitatetnv pertinere arbi^
trareifi^^ ;0neTaepiinhaJc ihaxima liierant PrincipQm Ro^
jnanorum, qui humano geheri falutaret habitt funt* Sed ni«
Jul piv)rfus tak a Csfarc fjtdupi^idemuir Hondrattia ^rgd
.: ,* : t. Caro-
/"
CVRT^ ROMAN^ ILLVSTRANTIVM. f^y
Carolus fuk Cxfaris nominc, & decoratus gldria. ^os
onerajti rarciiia laboruin, vigiliarum, a^rumnarum, foliicitu-»
dinnm^ qutbus tameii refiftere non potuimus furiofae imma-
mtati incredilMlique ferocis tot ficariorum ^ & parficidarum,'
quosin nos cixcitavit* Kultam autem ReipubKcat Chrittianaf'
Romanoqoe Imperio gl.ori am partam firi(fe illiiis Principatttf
cernimus^ nifi forte illegloriam eam &ctftimat, quam^qui larinc
loquunfiir^igQOftiimam & exitiom appdlantSiquidem Hirpani
. & Germaniiquibas illeimperitat^&iitifipctfGanosfemper habu^
cmnt s Britanni,occafione temporum^modo Gallosimodo Ger«
manos bello perfequuti funt. PannoniiJaurinum)inviAum fere
propugnaculum 9 quo fines fuos ab excurfionibus Turcarumy
& latrocimistudbantur^ amiferunt} ad extrenuim cacfo Aloy^
fio LUDOVICO Rege, qui fororem ipfius Cxfaris duxerac
Uzorem, a Solymanno Rege Turcarami libertatei una cuayRe-^
gni honore fpoliati fimt. CHRISTIERNUS Rex Cimbrix
Cherfonefi, cui altera (bror nuptui tradita eft| Regno opu-
lentiffimo, & maxinio excidit, & vagus exulque diu erravitf
ac undique exclufusY vix in FERDIN ANDI Fratris Aulam re«
cipi potuit. Rhodus, transmarinarum Provinciarum robur
atque firmamenmm, (ongaobfidione fatigata, cumabeodem
Caefare firuftra opem & auxilium imploraflret, tandem armis
Turcarom ceffit. Nulla yero Italiat regio vaftitate, & qui-^
dem mtferabili , vatat. Nulla eft pars^ in quam Capfariani-
fiue rapacitatis, fuae: libidinis) fuac ne&ndae crudeiitafis, veftt-
gia tion imprefierint* Laus enim Fmpeja latrociniis dive^'
xara^ G^Mdireptaeft; 7ir/iri^f»>quod RegisGalliacobfidia-
nem pertulerat, luae ccmftantiae hos (ruftus tuiit. Commis-
^foenim prxUo,& capto Rege, Carekis Lanojusy quemCaefar&
ftto exercitui , & Regno Neapolitaao prarfiecerat , pntdat reli*
quit Germanis miHtibus ftipendium effiagitantibus. Cre^
numa incendiis, ruinis, rapinis miferabiliter afflida eft. Me^
dhkmttm fete difturbatum* CunAa Anilue oppida omni
Aa aa t genere
55^ FASCICVLVS RERVM, HISTORIAM AC >ST\ATVM
gcnere calamicatum percuUa funt* Urbs autemi)uki noa
acerbum? quidnonmiferum? quidnontctrum ? quid non
fiineftum perpeffa eft l quotidicquc pcrpetitur ? Vidcmus
hasfcdes fanaitati«, amplitudinis , mentif, confilii publici^
caput orbis,. aram Chriftianorom, portum omnium g^nttum^
inflammari, exfcindi, funeftari. Quid pbftea Cacfar ? ^arcrc
(c voluiflfe noftris utilitatibus.
atque ui Romanomm nomen^ iemforumin^
junafereextMumy inpriflinum ftat^m erigere^
idque^ rurfus^per unpverjas Orbis nationes clariffi^
mum ac celeberrimum reddere liceret^
Expe Aabamus quidem Roxpani^ omhia hxc tam prscla^
ra beneficia aCacfare; tum qudd crebris ipfe litteris fuam
hanc voluntatem nobis fignificarat \ tum etiam, quod ma-
xima ornamenta., quae Pontificcs Romam in eum .conge/rc-
ranty adducere eum pofle videbantur, ut erga Romanos gra-
tus efiet. Nec opes illi deerant^^vit av0| proavo, & reliquift
' majoribuf ejus dee& vidimusi ad res tim iU.uftres9 & memo^
rabiles gerendas^ cum ille unus prop^modum plus poflett'
quamuniverfichriftianigenerisRegeS)& Populi ; quanquam
certioris noft» fpei illa etiam caufa videri poterat , quod malc-
ficiai & tetra.fcel^era, quae complures. GertnaniCarfareiiPon-
taficum Maximorum hoftesi p^r fiimmam impieutem olim
cdiderunt, fperabamus ab hoc ipfo Csfarci ob miram pieta^/
tem, quam prae fe fert, compenfari deberC) reparandts tem-
pliS) ma^ificissedibus exftruendis, viis muniendis, ornandis
publicis apdificiis, exhauftis domibus replmdis, civium ceic-
britate augenda, & aliis pulcherfimis monumentls, quae tum
ad famae daritatem, tum ad memorix dctcmitatem, infignia,
& admirabilia eflent, ut Romanorum nomen tcmporum in*
/ juria ferc cxtinftum^ in priftinum ftatum crigcretur. Ve*
rumfuppudet dicere^-lj^ermani» clariffims Proy^Qcic cauia
Hulla
CVRIA ROMANA ILLVSTRANTIVM. . 557
nulla P«C aliorum temporum injuha magis perniciofa, ma*
gis funcftai magts tccra^ atquemagisRomanorumnomenex-
tinxir/ quam praefentium non injuria ^ fed atrocitas quaedam
& diritas. Nunc P. C filios ant^ confpcAum noffarum |u-
gutarividimus: Nuncipfietiam Parentes, afFcAaartatc^fum-
maque fcnedute, percxquifitatormenta vcxati, ad mortcm
compuld^funt: Nunc bona noftra expofitadiripi, occultata
eruf, & diftipari cognovimu^ : Nunc pontificem maximum
in cuft6diat»iiaberl: Nunc cujusque ordinis Sacerdotes ne-
' cari doluimih^ Nunc religionis dignitatctti violari) & in Dcr
Majcftatcm illudi pcrfpcximus. Hoc fuit per univcrfas or*
bisnationcs clariilimum ac ccleberrimum nomen Rohianum
jiedderc, hoc eft^ clariftiinos & celebctrimos reddcre excur^
fpfes, & carnific^) illos qui in Nos immiftt funt , ut fua bar-
bara crudelitace tctram omnem barbariem fnperarent.
UtyquiinChriflianorum Provincias Religidnis
Principatum obtinent^ quorumque religiojis ugthus^
a Chrtftianis uhique oltemperatur^ eorum etiamre^
ligiofis ^ frofanis jurihus Chrifli nominis hofies
couafuhmitterent.
Judicium hoc a gravitate & fapientia Casfaris Romani
non alienum erat« Talis quoque voluntas decebat eum^
qui Carolum illum^ graviflimum & fanftiilimum Impcrato*
rem) inter imagines Majorum fuorum haberct, eundem«'
que primum e Transalplnis ampliftimi Caefaris nbmine
•rnatum. Decebat quoque eum ^qui fcmpcr armatus, Pon-
ttfici Maxitnoi tanquam advocatus adcflTej qui femper inun-~
duspatrocinium Saccrdotum, contra^accrdotumhoftespro-'
fiteri, quietiam fcmper rcligiofus) dcfenfionem rcligionis,
fufcipere debeat. Chriftiani quidem religiofis Ca^farisLegi- .
busobtemperant, fieae legcs Chrifti pia^fcrant rcligionem.
hx quid lege Chrifti prarfcriptum habemus 2 Nempe bencfi-
Aa aa 3 xen^
;5t FASaCVLVS RERVM, HISTORIAM AC STATVM
centiam ftuderei honeftace gaudere, manfueiudiaem pracfta-
rei pacemfervarey (implicitate & conftantia uti, alieno abfti*
nere, a parricidio abhorrerer Sed qui apud Cxfaircm aufto-
ritatenunc valenti in np^ ChriftianoSi^ & religiofarum legum
nonviolatoresy nec Chrifti legibusuti, nec ejusdcm infticuta
fervarei vi(i funt. At diccb^ti fe ea velle in Chrifti nominis
hoftes inferrc, ut fuis rcIigio(iS| & profanis juribus coUa fuh-^
mitterent. Sed Civcs Romaaii miferi| coUa fubmiGmus
nooejusmodi legibas Cx(ariS| verum impiis fe^uribus Caefa-
riS) totum etiam corpus tormentisi cruciatui) trucidationi,
obtuUmus eorumi quia noftris a civibusi nec reUgionis cul-
tuminec ftudiumparendilegibusCsfariseitigebant) fedma*
gnam pecuniam, majorem etiam pacieoctam efHagicabanc»
cum libercace privarencur^ cum cniorem profuiidereat , cum
vitamamiccerenc.
Simidque ^ Chrifliy ^ Romani Imferiiglo^
ridy beruflcionoflroreflitueretur.
Chrifti nimtram glodam refticuitfec Cxfar^ fi perpecuo,
fuoPrindpaCu Vicarium Chrifti incoiumi dignicace e(fe per-
mi(i(reC| acque iUius caufam, omtiibus fuis ftudiisi laboribus,
vicx pericuUs complexusi fociis armisi fociisque viribus., bel-
lum in oppugnatores ChriftianorumincuU(ret| non indefen-.
foreS| acerrimosque propugnatores« Quin etiam refticuci
Romani Imperii decus eum quxrere voluiflfei ftacueremusi fi'
diucurna pace IcaUx populos recrea(feCi (icura(feC| uc Roma
ftareCi uc opes Civium Romanorumincegrx e(fenC) ucordo
Romanorum Sacerdocum vigerec ; uc Pontifex ipfe Romanus,
quemadmedumhonoreclariftimus eft, ita etiam opibus, au-
^oricacci gracia^ fplendorC| & poceftate florerec. Sed Cxfar .
valenciftimosFabroSi robuftiftimasque operas adhibuic ad di-
ruendam. Romami ucaUam forca(fe Romam inorbe aUoaedi-
ficarct, fibiquepararec. Verum hi fabri demoUri opcime fci-
unt,"
CVRIM nOMASM ILLVSTRANnVM. f)^
uot, stdificare autem architedlarique nefciunt. Itaque non
alibi reftituetur Imperil Romani gloriai fi RotHa nulla fit, ubi
Romanilmperiidomicilium haberi debeat.
Verumtamma^vkinisnoftrisadhellumpro^th
catiy civilia arma tamdiu exercere coa£ttfitmus.
Qu« nunc tempora defignet Carfar , ignoro. Siquidem poft
obitum MaxiThilimi^ usque ad extrcmum Ponttficams TJer^
annum,Italia pacatafuit, Transalpinac autem provinciac pac*-
tiofc^i Sex ante obitum IjeQnk menfibus, inltalia ipfeCarfais
junitis armis cum \.tK^Tit^?rof^erum CvlmnnamyCVim maximis
Germai&orUfrti , Hifpanoruin & Itistlottim copiis , :in InftJbr^
ac Transpadanbs miHt/ qui Odetum I^utrethitfm^ Prjlsfedum
ReguGaltiaC) exQsalprnisGaUix urbibus exterminaret,inRe^
gnumque Mediolanenfe francifcum SfortiamtcRitucKt. Vir
^wProJper au({Hciis Caefarjs, ac Leonis, Sfortiasfuum rtddl«>
di( lUgnum, atque illud p^atun^ tamdiu obtipuit» quamdii^
PjTofpervixir. Summo eaim, & fingulari illb Ouce vita fun-
doi.Caefarianimodo l^ujusce rei, modo illius^fufpicione per^
cuifii ac (|e apvi JDynafta^. potehtia^ communibusque form-
iwS)an(>pliu9 ettimefcere noiexites, eiim e Regpa exturbafunt^
^Fgo finitiaiK^ Ca^far int^ii bello laceffivitvdnnis vexavi^
iunumerabilibus fcirarum gentium copiis invafit. Quid^
f|(lod ipfe L^O ^iflium Medkem Legamm, cum immenfape-
ciHiia e Florentla) ujbi publici confilii audor erat, in exerci«r
tiim^ ^dParmx moenia fedentem^ tranfire juflit) tum ut cer«
tior viftoria referretur; tum etiam utarmorumfufceptoruni
fama dariorii & ut ita dicam, augufiior belli illati audloritas
e0et. At quam gratiam Caefarianus ille exercitus, quem per«
magnoftipnniiio.aflfecerati eidem 'Juiidy qui nunc Pontife}^
Klaximuseftiretuleri^i nifi cuni.maiximo gemitu dicere /noii
poflum \ ita mifera) &.omniex parteludluofaeft ipfius Pontifi-r
cisfortuna.
5^0 FASaCVLVS RERVM, HISTORTAlvr AC STATVM
Qmutque in poteftate mflrajuit^ lahmtem
Bjnnp.reflaurare.
Inftaurarc foruffe Caefar ex Hifpania cpllapfam Remp.
Volebatm Icalia, fedqui in Italia Cxfariani Duces erant, vo-
lebanc collap(am calcarc, proftemere, ic penicus accerere«
Nec omnino Caefar exulcantium iftorum pracdonum audaci-
amconcundcre^ac frangere, neccancis malis occurrerepo-
tutt. Itaque ut ex dis)undi(fimis terrisi ac renyotiflSmis lo--
corum fpaciis fieri folct, confilia poft res afFerri fentimus.
Bxflitutoque priflitiA likertati GaUorum Rege^
ilhaluimui imquam facem ampledti^ijuam bellum
aquilJimum profeqm.
^ Nonconcenci Cacfariani Gallos ciceriore e GalUa expu*
lifle, in ulcertorem eciam, fupcracis AlpibuSi gravem arm)o«
jrum cempeftatem immiferunc^ dumquc Maffitiam ob(idCnt|
fentiunt fortunam curfum fuarutn vidoriarum nonnihil in-
terpellare* Siquidem Urbs ea, Laitrenin Urfini Caritk indtt-
^ ftriaegregtc defenfa, idem crgafuum Regemfideiy &conftan'^
iciae exemplum r^tulit, quod erga populum Rom. bellis civi**
libus prodidcraL Nec multo poftamiit Rex 6a11iae, qui obi
fidentes obfedit. Soluta igitur obfidiohe,cuii1 hoftcsfugi^
entes infedaretar, nuUum in(e£tandi fincmfecit, quoaduter^
que exercitus in Circumpadanis Campis in Icalia conftitit;
TumRexy cuminaciem omnes copias eduxiflret, communem
Marcis cafum, ancipitemque belliforcunam tentacurus, oihil
Cacfariani potius & anciquiushaberevifi funty quam in oppi-
da confiigere. fcaque dum Rex Ttdnum obfidet^CaEfarianus
Exercitus majoribuS) ex Germania copiis augemr, tum tmi-
verfi e Galliae urbibus crumpentes impetu, in Rtgia caftra
fa£toy Rcx ihfeliciter capitur. Caefar capciTum Regem ad (e
in Hifpaniam adduftum liberac^ imperacis obfidibus duobus .
grandioribus nacufiliis, & fideaccepcai cumquasdamBelgicae
GallwB
1 trwaAE ROMANAC ILLV5TRANTIVM. ^it
-GalUar^ ttitei4«dditurttm.^ Egic qutdem Catfar, quod coct-
fetataHeum^rat vircuci» fidei, & magnicadini aniofri Regis
Chriftiani, ut Regem, qui ChriftianifTimus appellacur, perdt-
tttm fervaret, jaccntcmfublevaret, captivumdiralctercc,&pri-
^me iibertaci refttcuerec. Veram iudicio bonorum> & f^
•duncum homitittwmagtss Regio amtno & more Clrriftiane
feciflec^ (1 eimdem dittiifiirec, non idico^-tfuemadmodumalii
Ccfaro^ qui Romx rerum func pocici, capcivos Regcs & libe-
«-arunc, & dimifemnt, fed qaemadmodum Philippm Vic^
-C&mes Medioldnenf.iyjra&jaL^ Alph€i\fum^t%cm»6A^ HvSk
-«ftihi, cum in fattcibtti Cajbcafii Pottai: ilbvaU poelio cipci^
lefTeC) ad euiidemque Modiolaiittm^ adducereciir, iii primisRd-
gni finibii^prarft» fbit, nec ilium^ ut capcivam, fedot hofpl-
^^, magnanimuiliofpes cradavic; «ieinde in^nitis^ttnerij-*
iM»oftfa6itki sri>aincemi ttsqaead ttlcimosifiQ8s«ft profequoh
tus. Monumenca enim falucis, & clementiae, fi in pdvacls
gloriola fitnti ixuflco mag\s commemorantur in Regibus.
Quamquam nunc quxrendum non eft de capdvo Rcge Gal-
tiifi fed dc tibbis Romanis ca^civfe, c^ahf^icofis, afejetais, &
.•Itiifcre pcrcolfit. - Qbid, Capffm? fmmcf^fcrvfc affljais, a!-
^utnrtofei atque t fedmfts acformhisnoftrb *je^s, irtpolfis,
elatis, induiJtis, in fraudcm cbnjeftis, & ffmulatione oAicii,
•fummxquc bcnevolentiac, omni cum perfidia felffs, turpitcif-
"dutdeceptts* ^ Nci fanc (qaantutttcoifjcdora aU^ror) uif-
-quimRcuent dsefari gloriari liberaffc Romartos,-^ti JBcerc
GK pcffuadct gltori, Gallix Regem libcfaflei <^uni ampfKdr
atquc illuftrtar omftino futura fuiflcttjUs gloria, fi, ut C*far
iRbmattUS cft,'ita ctiam RomanUm fervaffet ^Popfrlum. '
UtinattPIatrbfics ifli & fiirfte, quai GdarknoriMti Dd-
•CnttVittim«ii»^WparttrtittaSj intiVdibilis^ttelufchPTapiniJi iil-
, ::yX Bbb b ccn*
X
j^i FASCICVLVS RERVM^ HKTORIAM AC STATVM
cendiis ic omiiibu& exitiis publicis pavit, ali<|iiiiQd6ibasicQD*
rfari operatn pracftenc, ut pro Chrifti gloria beUum adverAli
transtparinos ejusdem hoftes gerant: quod alias fe Iperaftc
ait Cxfar, Sc nunc quidem fperare 8c velle confido^ idque
xum aliis de caufis, tum maxime, ut fuorum militum.animoi
cxfHet tara impunis fceleribus & malefidiSf qu« io hu}us Cir
vitatis difperditione commiferunt. Qpamquam (pero, &
*quidem propediem ex hoc loco nos fpedatores fore jufti^ ,
ftmx ultionis noftramm iojuriarum. Coguntur enim mulai
Latti Caftella> atque adeo Regnum ipfum Neapolitanumt do-
;fendere adverfiis Britmnos, Gallos^ Helvetids, & alios Bar«
-baros^ qui, etfi eadcni crudelitatis rabie in bdlis, qua Cael»-
riant^ commoverifolent) tamen ipfam nunc eo vehementius
4ncitabumt qoo majorem gloriam fibi paratam cernunti c
-mon&ris iftis confeAtS| quas invidum robur ad. diiBicandwi)
4e afierre jajdlant.
DHmque ad eam Provinciam accingimur.
Mari? an terra? an utrobique? Mari navalis appar»-'
.cus nullus vifebatur. Etenim Siciliac Portus, qui femper in
aliis hu)us gencris bellis receptacula fueruiit ClaflSum, qu^
]in Afiaticos hoftes ducefa^nturi toto Cx£iris Prinqipatu (em-
!per Clalfibus, fcmper militaribus ftationibus^ femper dalfia-
,riis, fempcr rcmigiis, naudcaque omni turba, nudatof vidi-
muSf Ad littora Hifpania: paucx qusdam celeres erant, quat
siuntios Caelarianis in Italia latrocinantibOs afFerebant> nec
unquam cia(EbuS| aut firmis praefidiisy adoraata (Uerunt. In
Germanico Oceano vix dum fex, aut feptem naves o^erari^c
tiayigabant, qux merces ex Bntannia, Gallia & Hifpania aci
maritimas Germaniae Ur^es imponabanf. Superum Mare&
inferum) quatenus Regnum Neapolitanum alhitt, necnan*
>US) Aec clalfibus^ nec Praefedis maritimis.unquam cuftodi-
.tum cft: cumtamcn Ca^far^ut Rcz ]>)4^jQ|icafiUf| fup «xof-
V - i ficioji
(miAt ftOM/WAE TtXVSTRANTrVM. fif
■■■,■■ -. , ■■ rr ■ . ■ ■ , .11 ,
^ctOy ?et€ri(fuc mftituto clatietii) & quideai perma^ain inJ
fttediffDqtM habere debeat ad Itdtttutelatn, drmare piracisl
fibtfuni reddendum. Terra manfnnm ferociffimarumgen-'
tkim in Infubrifous etercitum (ineftipendio fubfigntsliabebat'
fttit» Quamobrem-illinc modo Be^os vexabac» modo Camo-^
Aanos populabiturfmodo iitV^entatps excurrebaj^ hinc Ae-^
ndlifc vicos exordia^v BtnM^iasque populis imQiiiiebaL Ac^
que ut majorem Italke^:errorem incuteret^ quociescomquer
foleinni jttrejttrandoquippianeonficmare volebat, perfacran
FlOrenfinoram Civitatis direptioneat lurabat. lUtique aii^
tetil greges annentorum ocdebantur; reKqni pecorist quod«>
^que Barbari ifti iiaftf etanr, epnlabancor^ Civet nccabanii
tln'; agr{ vaftabantnrf, VttUtdinpiebandir&urebanturvma^i
tfbs firtniHjii) virgiifei, piieH iogenui^ abripiebamur^ ixnnia-
pfiVata & publiM urbtuai dirnamenta a^orcflfaantor} deni*>
^ qtte atrociffltnae fidMM: ftragest idMcunque iUi veftigiapofqis—
fiAtt» Hitc tato idiKicfiia Sag^Zf Wfn ibkint odia finitiffio*'
rum, led etiam arma omnium R^gum & populorum in au^
dords excitarunt. Itaque Oc(ar eo progrcditur, ut dicat :
lEcce^ Summum Ppntificem arma in Nos, n<h
firamnjue dtgnitatem moruere fentimus.
Catteros quidem fiios hoftes tactttts.praBtertit Otfitr^, nott
oblivione, (ed confilio: cxiftimavit enim) non mediocremt
iimdiara in fe concttari poflfe, fi qnac fuiiirent» nominaflfecii
partimr Reges, qiii uno tempore aid faliitem Italto; aiFereiidatai «
oonfpiravecint? parctm populot, qutaditbertfttem Chriflia*/
norum a^rerendam fbcia arma ipduorint: &^eo qiudera ffla«>
giS) quod Caefariani latronesi ac corumiktronum Duces e}us->
modi fueriat, ut fahimJPontifiQeffl suinc fibi infieiri fentire
non debnerintt quat tamen poftrem^iQaUffuot. Primumf
Hdvetii, &Britanni} mox VeiiQti& Florentini^ tum G|lli>
crii conditiones in rec^iendo fiio ft«gi:.panun aequas, Mt> illi:
Bbb b 2 fcruntp
^4 FASCtCVLVy «ERVMs MSTQttlA&t Ag mXVM
Ittraciniis omoi^ infcftiDies^ irruer unf t M «xtrMflunk^fiMH
tifex ipfe MaKimus^ cumiUonim nitttumriiefftrtiK k w»k4-
Irratas vdlimtates pfecibus 8c admonitionibus toUerei api ^
aare non potuiflfeti csperifri ftaoiit, an vi.de iUoruQfi mani^^
&fesktperA&.gladiaieitoixi^ore po((ft C^<|Uidc«»Mk
se magnahiiiso«'COA(bintc^&quQ Poiitifices imk^s eft^ qiMH
fum omne ftudiifm omsMque voluattt w. fpedare vi^ t^
ut mifene Italiat urbes itmdttus non everterenturi ettAtAl&Ur
larum^cives aliquandoi iM&rias & «mpuc^ fiaripafiMW» («in
uunelias>^ turpitiu)stiesqpe fubiiflfent» HomMem ^mi^ «>rr
kmtatis ndmqute» pMoeoittbit^ f pnfiUt ibff ^fi p9nitf{|b9C <hmi4
bdlum viftor adminiArahji) & i« (nagn« Sartun* iM^nenAI^
i)bi ipG defueriCy atqne fideflii iis faabueric, fieut paM^ pc^
ddcebo, qui oinni fidacmre depiwbif^fi fisob -^ Ce^febMt
autem foediffimosiUof excutiforesi teieqritMofi|iNRricid«Si iQfio
rimostnfidiatoras beilo,farfi:qi|endo»» ^U0«l.>e «civici|i|i$:
Infiibrum^ &Trafispadanoriun.depeUefemur» G^liiaque Gis*
alpina ezcedq-ent^ & in avtto paiternQqpe RegniO e0e €n^
rent iS/e^r/its';^;^ qpetn ipfe qjia^ Pontificii Caefariai^itciiie exerci-
tus Legatus cx auftoritatc etiam CkC^riiy Dynaftam Medio-
lani conftituiflTet. Ab ipfo Car(are nunquam antmo fufit ali e«\
noj t C2(arian)!i pe^ittih coUuvione antmo femper fuil aUe«
niifimo. Gatfarem enim ampliifiniir honoribus ornavit^ an«
dnr etiam fnit Leani PfttrueU (uo, tf Regnum NeapoKtmtmi
ddem iUi concederer/quodqaidefa5&^.Pontiife!:^Max. de«j
CKta veterum Pcmtifiaim feqoucns^ ea lege F&rdmandu av9.
marerflo ratum feceraty ut, quifuccefibriUiusfeturus erat^
Caefar non defignaretiai^ De eodem item mult^ ac hooon-
ficti judicta fbcit^ quQeftd>)ici(bmmttm genthxmtlttecfs ioQ^
numentisqpe'ooh%nataF»ibntt detiiqiie illos tumquam iMidi*
cndos ptuavit, qui in l^mmobetft ardore, Imyerium/^ ina-
ximmn honprem Caefari abrogandum faadei>ant; qnod aiios
I' * 1 u { . omnes
- , CmiA ROMANAE IL.LVSTRANTIV>L $<$
Qfnocs Poodiccs C2^f<mri jioiles fedCe acc^piiDaui. Cx&r
a»«i.a4uESin.mooftm e po(M<Mie.CHa}pi«« Gi^. detra-
beodaf VeKailddiya^ligcoaa,^ dUcrttci^tida; crQct<iancl?> & p«r«
pttuU inftfonim fu(q>ltctti4evove«4a )udicabac. ■
Tt4tit, quinHper ch/tfa krmd f^fueramw,
jil/is'qUam' chilfd reaffi/inerei r . ' '
;.\ .' ^fi^lps <)uam,civi]ia^ fed; p^us quain capitalia, con(ce-
lerata, impia. ' Bt certe non ,aniia^ fed funerai (empeftatefi^
yuinas, fulmina, faces nbbis intemarunt Cae&riaraeiftae. Biri»,
ft ittiiftUfiWMinK:. iumts'eiiim(«rnia (^poni queuatt armo*
item i^s; irinorum'«tiam pMcGdioivaag^fokt: arngMtlteRtti
a^idterfcid graviffimonim viroruai intstidum eeduntt arma
fetfkpevyquaB fpe viAoriae a£pifdinte fufcipiunMf, adspU.
^ofiadeponumnr. In nollra antem caufa yis afmorom
du^em^CffiAa kattuitv<{iHe perpctuarfuit iocendioisntt, mi<»,
Dt^CMi, olafoMny«nici4aci<»fQm, & acerbiaimormii lu&utmi.
- " 'Novasc^tiie copias ifk Itdtiam mittere coa&f
k^m^'\"\.. ■'; •. '■..■;
• ^ Qaanto ad p^iUoBB; & pnvatas Cae&ris ratBones nia^
c<Mit«i)iffet,:fi,'ii»novaB, quas aitt copias coiftra.nords hoftes^
"tcnrcas, in Painnoniam mifiiTet, n<ni contra Tcceres in Italtim
amtcoc. Hoc enim affinltasy quam tum Zm/m;/^» Pannoniae
R6g» cdticraKenK, hoc psopMqoita» Germania&v ; hoc fide&
nMelBtvdinic^ hoi: danique aiidDritaK GaB£iri& peftulabatL
MmxkdkntidaxR^ qtiod R^athilhniroRiiii haraEUiJi <ipe:deftt«
tttCom,acnideli-nece viiMicaifec^incotumiquepropterea ntiac
Sama-com fidttce viv«ret,<acque reiigiogilimos illos&optimot
vtrbsf PaaniDmoCva cacde, uibes ab iticendiirr agros-avaftttace
ctf}pHfi£fettii^Qgp(t6.nuhiis tot &' tanta OGmmioda isitinaD
PannonitfirffiBrre potuilTet-, Tutvttsrfaleem PannoniaexcedciiM.-
te^iri» iiidtokran4aiii«rim'fiijgpriigr.a«ittr afttniflar' Atnova^
V ^ Bbb b 3 iftc
^i FASCffcVLVS RERVRI, HISTORTAM AC gTATVM
iftae copiaC) qus cirdtelr XVlm*Cimbiiiin ac TeiuoQttMfiieroav
^miTerrimstm quidem pefteffl nobi$ importaraat) ftfdtalcaftr
omniafo exitum eos habiturot proipichnust qaiikm habai(re^
legtmus veteres illos Cimbros acTeutonesf ex quibm ifti pro^*
<;reati funt, atque adeo omnes Bajrbaro^ q^i tath tetri^ tam
horribiles, tam noftri geh^is hoaainibus anfefti, Italiam. Eb\
opprimerepoiTevifirunt. . ^ - ' -\
N/ cum maxima igriominia nofirk^ 'BxifM-^
CdqttejaiiuraeicedereveUemt^. \
Eopiae (tiiflet Catrans ignominia) RdpuUMel|ne jtiAi|6
n? fi peftiferi mitiMiUitts^ GaiUam CiTaipinafl» .«aftarei |ft
Sfortiam ia Arccm MediolanettTem iDclofiim coodMre ftefik.
itfsnt^ fi ettam pacato agmine in Regnuo^ NeapolitttHVsafOf
verfi) canSx Italiae benevolentia, omtiiuaK|tte Kegwn grati^
florerent: Illa fuit fumtna tgnonMoia, illud ftiitftmpiCQmiit%
dedecuSf' &non coatemnenda ja^tua, qiwd vivkttfafiifNn
um deditioae extpna> qui in Cifalpitiis remaoferanty Qcla-
riani interfedi fuat. Laus enim Vumpeja primb belli motii
interc^ptai Cremonu expugnata eft, Genua^ praefidid occi(b, ad -
Kegis Gallixfidem iSc amidiiani it oontiiik; * Nmmut^Der^
thBfUiy Akxandria ad Aquoi StatieUat^ Cfppreini^ qiti. «s ifttfto^
diebanti Catfarianis^ Sfortue cum aliis reftitutatr funt. Quid
de Ticino dicam? quod fingulaiem^ eximiamqne ilian Vi-.
doriam ftiperiore bcUo Catfarianfts actutem^ & taiaeii (u« 6*:
ddi & conftantis erga Catfarem hos percepft frQdus^ dfc.cir
pto fladm Rege Galltae^ Gcrmanit ftipendia^effla^iafltibiit»
diripiendam a Carolo Lanojo datum fit. At mitic a Galii34e«-
molitione moeniiim affli^Sum^ & fundttus. propc excifinneftw
Nk/iklamm & Hfyoum Comum adhnc in fide Cid&rbffiiiit^ iliij
cnm legioaetma pwftantiflimoranii Hifpani generis.cEim^
Gum^ Antomut l^va praeeft^ huic ^ * - -r. -. curtr iH>n. eoa^:
ttoanendanjani) fciniUxonum|&pntd9n«mquoriHi4dmifgc^
> i . .. a ^ ftate
\ / • CVRl^ KOMANiB ILLVSTRANTIVM, 5^7
"•j^^^^^ tpm^^m I '.111 ^ --, I 11 — -' '.- i '
ftate & fcelere perditofum* Utraque autem urbs moltis
.'Operibiis ac munitionibus daufa eft, (emidiruta, eihaufta
•opibus, exhaufta^civibus, exhaufta commeatibus^ & a Veno-
tis, Gallisque, &HeIvetiis ita obfpfla, ut )imjam in deditio*
aem compulfa Sfortiam Dynaftadi fuum complexura fit
Qutd detnde Ccfar?
QuofA^Hmeji^ ut ^ dnm Pomifex ohUtiom-
hm mftrufepittijpretu , induciuque nmUtis^ ma
cum atiis Chriftianis Pfincipii^ue arma in nosy rii-
hiltalea^^o^ranteSymorMctis continuare ftttdet.
: DocebO) docebo nunc, P. C. planumque faciam, qiiam
>impr0b% pcrfidt^ impuri^ faUaces, arrogantes, & fraudulenti
.Caeiariani Duces in Italia fuerinty qui fane cum diu facilitate
' Csf«ritabufi eflfent^ multaqUe iUi a verttate abhorrentia pe^
nitusque falfa.fignifica^ent, coegerint nunc illum etiam Csd-
> £d hacc ad Nos fcribere. Lanojiu quidem pridie CaL Decem-^
,krk€ifjetamyM^cncnt^ cum firmiftkno Hifpanorum & Ger«
rmanorum peditam> qUem per annum Ocfarrin Hifpania ar-
marat) ut in Italiam miifiir, quidquid inviolati fbrtuna fu-
perioris belli reliquum nobis fecerat, mi(erabiliter vaftaretr
. Itaqne Lanojus, cum in Latium irrucnpere ad interitum no-
ftrum^ Urbdsque excidittm comretur) a tanto impetu ab-
:flrBdus eft copits Pontificiis r ^^^ ^toi^ FfHfmum confede*
- rant^ quod opptdum oppughiare adorfus, eruptione defenfo-
rufnv& intervetitu faoftilis exerckui, profligatus eft. Interea
:fMit&xAmtefjmm> totum^e fei^e Satnmum Csfari adimit,
Ar dalTe Sderm expngiatOi iieafotique jufta obfidione cir-
animfe&r&Hifpahis; qui prrfidiO Hrbi eranr^ circumvallatis,
rpropedtem Regnuth Neapoliti^num ad imperium fuum ad^
|un£tttrus nd^batur. Lam^iSy cum a fronte viAorem exer-
citam fe pafeqvuSBttti^ ^a fetrgn^ omftia $)b hpftibus teneri
^ ' videret;
5«» FASaCVLVS RERVMj HISTQRIAM AC/OTATVW
videreti pet Ciitfmm Fermttfiam»]k NiaiLmmSe^aipkergiim,
cum PonttBce«git 4e pftce, aut certe de iriduciU faciuD<it(;
quaet>ofl:long«mdtftcptationeni,iiiscoDdittoatbusp^dxfaoc.
• Vt Cafar.^ P^mifex ah armk difiedfrent , ipfiqnf VoHtiJm
6mia e^ urk^us 4ewSfs>iT*^^ ret^ovem i-Gratideifi pr^frt^
pecuniam "Borbtmio perfiheret, ihflipendimnQmbrum^j^TeiUtx-
nunt, quos cum leSitfima Hijpanorum legione, (^ Italo equitat»
in Bononienfi agro habebat. Venit inllrbem Lmtcjut X Cal.
Apfilis , ut Pontifex ab eo prxfenti ignomitiiofas irtduciM |e
iniidiofascmeret j atqUe eo ipfo die hotDinetoi,ad^edes a^*
mifit) tum cum eodem omnia trattsegit, qux ad fidem ia-
duciaruht fancieridam pertinerent, non folum Jove tonaftt^
quo tempore cum P<^'ulo'Rom. agere apud veteres neEu
eratj fed DHs etiam Gtmn.ibosredamanttbus^Sqvro^pdaBldii
chmore prohibentS) maxfaio idnbile, terafeftate»"vetidl,
procellts, turbinibus, ititer fulminia ac tonitrua) gemisniites
omnibus ac tlmentibus, ne tali^ tngreflus Lanoji in Urben
perpetuum nomtni Romano exitium, ipHque Ponttfici fii-
* neftam aliquam calaraitMem apportarct.^ Acoeddsat ettnai
quod BorbonitiPi cutli fanp«r-idi(lenfiflkt;ab'tBtioi)ibi»£mt^>
nbvas inducias, ex ait^ritate tamenCcrftris.fa^aB, noo pro-
batuniJ videbaturi cum ille «tiam inTebusItalic, Teipertur-
bandis, vel componendttvpliiCacMs audoritate uti poflot.
CotiVczLehtoJnt, &Po'fttificB»v 4rhW»v quj pcricifll eaim. afl-
monebaiTftls, qaod infolens:fiorbibiiii aDfiiia8,fin:ae caftfrite
'pofle videbatur, bene fpenire )ubebat, afreveraas,aiitQor1»«
niuspadas confirmaflet inducias^feHifpknos&omnem.equi-
tatum ab eodem iHo abdii4ftutv«0r>& a6ii9cndum.VeMtJ»<|e
G^llii tradharuttli, qui io ><£r7V^.i«vtfo«itim ineAie^bic
prxKis exercibint. ' E^uidem iqtrm de homih&iffiplbinda
curia audit^iih , tacitus'mitisibar-j. quod tantuih JuiKbinifQs
eiTet corjftantiae , &~dtligi^tltiary ad bonorem Ciriati» in Italia
tueiiduniv ft 6dd-Iuudefleik;^lilttglki«i^^fMfln|ufan^./.Qa^
v; ■' ipfutii
^ " CVRl^ BOMAN^ ILLUSTRANTrVM, ^tf^
IpTucn iUe cotqedans, idem rorfus mihi affirmavit» cum mh
l^M&tak & honoratiffimi plerique aide0eot Viri, inpfitiijsqM
ifinmjmus MciiopolitantUj Pontifex TarentinuS; quijhujuste
fti teftis locupletiifimus & reUgio(i(fimu$ iemper eft futunu(
^uemque ille deicgcrat oh.e^cellimfietp rejceDtJpmiTjheoloi
giac cognitionctiir^ qui pcpladdo aniipo^fup pracefl^t.; iViyic;^
^vit hic^ P. C. , & ad Minervat quotidie eum audiiliittjdfc
rtebus divinis concionantem, lUum ipruinilerhorttini refr
iborum. quali religione quadam ^Mfi^ttt is poterit ^ qyi OEif
£)rtafle proptcFfingularc od^iin^perfidiam iflMn^ut^BaiJb^
torum ic iratides» menciiHh(plG^it&n . . Atque .hoc.qutd«n
ipfism mihi &.aliii abs fefieri pbfle perfuaferat, quod eitnr
vem equitatuht, .& Hifpanorum peditatum in GaHof^^jsalr
£pinos ipfe duxiflfc^. Spondefaat praeiserea > fi coocra oos Bati-
^hmim nu^ifiet^ & LhrlMm onitaia^. )imi9ib iisfiopiisiddvbfo-
rmm, quiram paulaante in/Rrgno. Me9pali«auo Jikiper^iytr
.'foiflet» Icaque Lanojus^cum L • - - Pontificio DmH$
(Florentiam tranflit. Utrique aucem Pontifex ipandata de-
vderat omnium rtrtim, :quaftQgi.& curari cum Bonbonio v<di^
•bat. : Ad radicd» Appeimmi cnm liomtne n^flolJoq««UQ[t<49*
^nerunt^amboi ille contatoi^Y rq«cit, C6p«4i9v)t^ iHufi()i
pecuniamque ita grapdem poilulavity ut vix totius Itaiisbft-
cukates pares efle potUiflent ad eam pendendam. Ad^idit
przterea^ (ibi er.Gs(ki$ qiidque aw£(orit9tQ juy elfe a4 bel-
lum^ contra qdem valuiifeti in Italia vel )Qqcitandum,.jF4|
fedandumi htl^etfs^mv^ ck Caefaris yolunraceipa^v
'Romat iiiduciascum Lanojo^ Duce fumms audoritatis Cat(a-
-riano, affirmaret) quas ijUumi quoque Ca^farianum magpac
auAoritatis Ducim ratiisfafiere oportehaci in eum Ciiphrfls
>CQncitavitr qooiMm' Impetum cum io^ge |H*Q^aeret> y^x
«equi celeritate^)utu$> kicotemis, vulnere tamesi acc<q)(9^
. evaflt. LMfWfus aufcm primo congrelTii , cum audiret, fe a
^miiitibuipmdicoirem tttclamatoms nulja ampUus ratione ad*
Cc cc duci
570 FASCICVLVS ItERVM, HfSTORIAlyl AC STATVM
^ci potiutvy tit ok cum JBorhfM cav^tct^ ^i^uxvxA graHii
«Kfus fdem , & qaat le confedaram omnibm f oeepetai^
Nec ioterim Roman Tcdtitr quam fe Qmnino proptignatth
fnm pollicitus fiierat ^dvttfm Bof^hnium^ (i copias fuas, nfia
<onfirmatis induciis , contra eam dux^et: ^Quodrca Ne»-
f»61irii noniter feciflfet^ Ted volafiet, nifi ppportunitas ;tfmr
ittum^wcard^etv Indeenimqaa(ie^fpecula tuti(&ma) qin
«moram apparatusexifio noftro imniinebant^ cognovit> &
t^p»e^apicibus noftris indlldMnt rainx^ prc^pexic. Nulkuii
tjooq^e Hifpanorum pe^icaaiHH^ nuHum eqmsadiniTabfbaxk
ab exdfcltif^BoifbokiiV & (^allis VenetisqooEffl^eodum do*
dit), ne ita mutilatus Caelarianus exercttui impar eflet ad id
* n^onficiendotn , quod ex au Aoritate qupque Gstfaris , alter
-Dux Oefarianus fe confb^rum- afleverabat. Pridic iiQtm
iufajas Urbs mifenim ac ftmdlum fatum fiibiiti >quo ettafla
die BQrbonius mottem oppetiit^ idqiie noi» mo«ki fumma,
Ted etiam expedata Deor4tm pioviclentia ^ ne vivus Is^aii
alfqMndo pofTet, a ie deviAam.principem orbis Civicatem)
-^qoae tamen (bcia Caefaris , & fide ac amicsda cum DuciiHii
^Jfcfa^rianis coti|uni£la) •&icontra'omttem^elli:nnpe(um iaoh
ipiksaz tfftVr qtwquevemput&fpatiura vik dom haboiflctad
-eolleftitias quasdam coplas comparandas, ntei, qaemnun-
3^uam putaflfet hoftem, vefifterei; Hai^enus a Pontifice qui-
*dein iiallat llint violatx induitisev cnm tempus illad inter-
^e^m ittttrK^ifl. Aprilk^^ pidU Nm^M^joiifXtmkm cu-
4rs&foIIidtudintsfueritfyquoetiam tempore ipfe Ponti&x
arma fua abjecerat ftlataria \ vxt inermis pemiciofa Caeiatts
4txperiretur. Gonftat quoque^ P. C uter Pond^x, an Catft-
^ilanitt ^xbrcituf) non <iico 'itifdiicitfs illas pefti&ttas, fedomnia
Sritx Taluttsque conymunis^tt)Ua etiam homanitaiis^ jon
violaveritl uter fidcm non ffcrva¥erit? Uter ad poenanf ra-
ptarum paAidnumdepofcendtisfit? uter tollendus tanquam
piaculum ^preflbrum iacerdotum} uter isiacd^, ob.cujus
' V -- . deliAum
CURI£ KOmVJB, ILLUSIHANTIUM. 971
ildiftmn ab eo Dit pa9$i«ii. QaaniDo cx^^rc«^^ liter (j^
4l»«DiUmvirus« &ho«)|nibus (?xectaiMli«^4i»0iiW^ i.V^r
inuintiimsn Qtfary uc vcriQiniliU» efEcoretidf quo4.dii^oi|
«raf M ioduciis violArit, ante (cripjeratt Pontificem cooii^i-
dopes a<re oklata« (kpius fpc^viQ^, cuoi priusqMatn Poncif<sup
cwtm GaUMt':QritRtttnf,'iFloretttini9,^yetiet)ji«. Helvctiis Iqii
4»ftperoiit^t iUt bcUucn Ca^ciaiu )0n*fQ4itet»at. .Neft
qdodifii«iicsinHirpaniauUae unqnaM Leg^ti» Pontilicii^ d$b
hm Cuati neo9Q icco^ li«w int0u$ ad pMem ideptecandaOM
QiieuK$>ttc iwntifttnt ad. bciluitk dfioiMici«ndi»o. Unum db
^piQ,fJfgmMmca(iiti»ii qut in oftedio an«niQni»-iurdP(e 9t
atoci^ram iQCoJtecabiHa Oc&m poAukiiia attutetmtv ^tnefeio
qiias qgporuetac-cotKiiciQiKs pQntificiarmorum abiiciendo'
ruoo:, OT)&iemill»a&acco)iaret, fufpieAumqtte iociis rcdder
ret^ . Aftcnntij «rcdot CaB(ariasa»iii.icaliaOuces,..4iqMibai
fequi.&.ia!g»i' qoidquam l^erare «ur impetrare pQiTfl»? Nibil
ilteuttquam fuit ii» tccri»£.C «(perius, nihil nitOftciiNv.iii^
hii con^taliu», fiihil trucitis , oibil vtolentiut, oibil rupert
biua* itihil rapaciut, niiul &Uactuf. Tenium aUiincianf
nmMfJtt, c»ptoILflge,GaUife» .cum73mw(efler, paccm«
^.quiden» perpenifimi ut aieb^t , cjwn 'boc iprQepiltifice:^
Ot(9t wam io Htfpania fmm. . loteflra Imvw magoafln
amri vim cx foedei» abeodem PomiScc fBttoffit , pd^itu«
& £ii| «rmis Regum Lepidiy & quaedftm j&mH^. CafteUa OO'
b^ ^i^urum , qviacAi^or^ Dyfiaft» Fdrntricflfii , miQ^
tjata HMirimi mortO, ia'di«oneOi.fuam red<i§teat: fed «q
p^<inia itfus dicitur.ad illuftrioreln captivi R<^, qqeni
iOvHi^paniam adducebat, pompam efficicndam : nec Ccfa«
riants milttibus uUum ftipendii gemis ptriblutum eft, quod
i|y(eNpcci^t u^cfi^a Alphenfm i^citum do^ereirj imo
VQCO eickm etiam Mfhmfo irviltam. pecuniam imp emit, u(
'^enaricttfem agrutn, ab omni belli injuria vacuum prxdareti
aciiiterimquancactmque valebataudoritate, ScReginm Lepidh
Cc cc ». • • - ' • 9t/&»-<
57* FASCtCVLW RtRVNl. 'HtSTORrAM AC StATVM "
^^MtHtm GifMarziAtm Dynaftitf^reca focit. NecbikliSi
tM^iuaiiti a]^MArak, «ufieo tempdre^^quo illum vefiieoclem^aifl
PonHlicem tfpprimendum, & Urbi^m deletidam^ tanqucafi<'p^
filfttrftm flammam, Fntfinates copia arcuerunt. Addit prs>
teilea Cxfar f^oncificem, cum aliiis PrincipibusChriftiaaifrfar-
tfia in fe, bihiUtlbab^orperantem, mordicuscbntittuareft»*
. tuf fle. ' UtiMwis P. Cf uchiam Caefar rera dicem 1 nulla <)ttU
d<An nunc ittipbfit^ nbbis eflet neceflStas commumittfn c9ta«
tAltatum dqploraitdarum : ntilla it«m jufta caura^conquier^
dl^deOinirevaac-dee^ldem^ Dudbus.^ PoodfeiMiuybtA, pa«
<lts^Rboae«utH iMn^a^ixsm. «iao induoiis, «ohfe^ti^iitf^rJ
ftiorum^dQfiaifendortim paAionilNis,'vi<9or«tn 6xercieui»dli
mifit ;: yi^ficem <}u6que claflem a Campania: fittoribus re-
vocaTtt : '«ipugoata R«gni Neapolicani oppida Carfari risddi-
tfic, tt^ ibtielligerfet CxIi«trecQntti ■cftocordik 6det»>t<allo ge<t
iiere^rettKitoriint armomm 4 ■Poifriifice poiTe iabefiufllail M
ebtem^dpdiioa foluif)i#viacipci civitatis«eftificabanjMr,D6i
Os ndltri denunciabant, hillites prxdicab»ic } ftd «tiarti hi
^rieceiUtbis loqucbantur & perionabant, 4lttrtim:exefx>
f Mttj cqi ^orbonius prseefat,«otonlventi> ectaoi Ljnop s ^m^
fivub im^ittutti i impaittcum , inermeof i- «rrerfurat» j Civf tsU
teitromni praefidiodeftitUtam Adnihiitiifrt%daduru»v';' R^ib^
pttblicamdekturum} omniaxonculcacurum. EccameaQc
for,' inquit, Poricificem mordicus perpetuis ufiim.in fe armis^
eoin ipfwlPotttifexaiTOappfuerit) ^^Ca^at^ni) ut e>tpbrd fo.
fnusyii oitinittofiierint, qui in nofeis delendiff, tanqnaiB bel-
\ ir, iccriifn» n(l<»fibasi.tntolcrabili fmpecu, vehemetftiffima
rabie, fiMnmtffiirorcygraviflimoincurfu, feritatcro exafpera.
tuncfuaw». AdjungrtitemCaefar, . i,-
^'B:omani ImpMtJklute ac dignitdte,' tohias hoi
firoi mmutenerei^T^osque atot hofimminjurtddc^
fendere cUramusl < . . .
Ofe-
CVtm RiMHANA ILLVSTRANTIVM.' :^
•■■ 04^V^;^bfS^4ones ! Ofacem qDoqtie,ffoJtti6fitl
'A4vdootam^tt«A^<ranc AdvqcatiuK&Patronum fuaqa, m ia
lA^ocmiiSiquaB^Vekmripruni^PQntificein comniifertnt. £quii>
dfeHTP.^G. teiftiiniibaip, Cacfarem triftiiTuDum h«. tcmpw>
quo ifttias^tnilites in Galiia fuerunt, fi e rerum nacura noi»
poflertV^re, &:dnimfirialiem ebcctdcrei. & co qlikiira'a»tr
miiq^6i'^tt >^ pximia fua aitkniihcKkiftibBQ^iftCimiibil^
«lid podore; & tingulari intcgritatcrea confictf» dcfeebat j i\im
fk)Atifex volebat. rSubalpini tsdm?ofv^JhJuh-esi Bqiu.Cii^
ndffMtth otQ!aai.Traiispad(mh atqna adi4oipfii«r.i©»:&«}POp>jl4
4 grtsrnio I<iifei|i noftti ftofiii^ cUw jitiileridjiif i«ijili^m?>du«»
tjuoti^ie m«gi«atqiie.migis.!iiecarentar, diflipafetttttr,- famei
morbo&vaftitate confumerentur, ipfum Pooti^^mad-^fn^
{Bini;ada«ompulerunt, qui ramcn ^atui1u}»etiattf toilipulis- .
-fent Thfaqum Turcarum Re^cm,' iiecium Poni;ificem *lo-
manum,qui Itianae 'magtia ex parte Prinipcps eftj quJqu^ prtJ
bffidofub, cum^dmnesCfiriftiaiioi, tum vcl ma^ittie,<iuiiii
Italia nifcuntur , pei-ditos excitarc , erlgerequc debct. Vei
rumCjcfarGaUosCisalpinos; omni genere caramltatUtt» f>resii
ifbs, fubaitos, Ko^c^efti vcftigalds i & ftipendiarios fuos appeH
iat ' <5ua. iii rc bmntno ftatudfc poBumus, illurt"fl' ijiqiid.
a&ittiomorum Veftfgalium qufereiasaudlcbat, mnlto inftjuidi
renoftras, quiliberiTumus, audiwruth 5 atque ctiam fi lenti
ter fe^cbat , m dediritii foi, hoftilem in modum a fuis toiiiti.
bus Vexarentur, lcnius quoque, & facilius lamrutn-, cosdeni
miiit^sV^ ihiKtum Duces , qui nihH aliud agcre didicerunt,
quam publicisalienorumPopulorum peftcs alere, civiiim cla-i
dcsinferre", Sacerdotum ruinasmoliri, civitatum vaftitates
importare. Norat tamcn Caefar . . . . vulnera, viderat dedii
tiriprtim calamitatcs, qucrimonias audierat, pro focii» contri
feoftcs exercitum^rtn«creputabat j' imo pbtius hoftiuftifiniu*
latione contra focios atqiie amicos. Caefar pratcrea Roma-
mImpctfii&lui«jn>*d«gtii»««nt&copias faas, pcfidgena»
•"'1 ^ Cc cc 3 latro-
1^4 FASCICVLVS RERVMt I^ISTORIAM A£ STATVM
tacMWim fe confemre voluifle zkj cnm iliipinps^m didi^
t&xftnti Sc aCaefare aamio ftipendio firauiijtcoi^./t; militifc
lii? praemia fibi petenda e Templortim' expilationibus, e. Gi«
^ium. c»mi6€iiiiS) e nundinationibus Itiiis, e fortuaaraqt 4i'
reptionibus, exagroram populacionibus, daiique^eieediffi*
ma Italiae fervitute. Mec ii» l&cronibusr<fi;. defea4dMtt , auc
contun^Uaa« fe propuUabat Oefar, in quenticinio ccmto-
meliofus etac^cwntamen cun^a Italia, univerfiis terneorbis ^
ticirfiflet ad eos latrone» toUendos | ut everfores Imperii Ro*
mant, proditorei dignitatis Oefaris, hoftes bonarum omni-
um, & plmenatos ad eatinguenda ommafinra humanai 8^
Vitae communis inftituta del<uda« Caufiun tamcn noftri ex«
tidii demonftrat.
Mitites noftri Pontificem ad honeftampscem
nohifcpim componendam^compeUere njotentts.
Brgo IjMojusfiStc reconciliata cum Ppqtifice gratiai id
ilrbem venerati ut illumi & nos omnes prodcrcti aut quas
cum eoflem Pontifice inducias fecerati honeftae hon erant.
Sed cur ck Hifpania Cafar i icripds ad nos litteris, Lano/um
miriiicelaudaviti quod priiho quoque tempore ad auAorita-
i;em Pontificis fe contuliflTet? Cur illas ipJas induciaSi ut no-
bis Iioneftasi 8c fibi honeftiorcsfanxitf ? Cur Neapolitano in
Regno, quod paulo ante gravi bclli motu concuuum fuerat,
pax ab omnibuf Regni primoribus colebatur > Cur in Latio,
& tota Campaniai nullus armorum ftrcpitus audiebatiir ?
Cormriuquearma non folum poficai fedetiam abjeda? Cur
etiam Cacfari nie caufani Pontificif captivi agentem, in Hifpania
libenteraudivit? Cur denique mihi probanci, illum amicum
^ fociumi ut hoftem habitum futfte aflfenfus eft ? & Frafici-
fcum Angehm in Italiam miGt| qui cum Jjinojo ccrtis rcbui
imperatisi eundem Pontificem e Mok Mia, libi cuftodicba-
turi emitteret? AtnunCfcribit|iilosvolui(recompeUcrePon«
* tlfi-
^ CVM« ROMAN^ nXVSTRANTIVM. fff
tfficcm ad hQneftacn pacemfecum compQAQQdani) cum po^
tiut vcUeDC fangtiinem noftrum haurire, nos a iwxftrorum
cotnplcxu diftraherei tedadifturbarc, booa diripcrc, fpoUarn
patria^ cxaidfQmo digniutis gradu priecipit^rc. lUoruni
ttiendtdcas avidicati (:on)uni!^ay faiiid), vitae» lbi«iuus<|ttB no<f
ftrbimminebata QmddeincqseCaefir?
DucihusnequidquAfnfrohibentilm. '
Lachrymis> lachrymisj P.C nunc agendumi non verbt^
ad probandum dolorem , cujus fenjflim Csefaris pratlo ihtio^
biS| veracerbiilunuitiexci|:at| quanquamturpeeft>'Viro0girti
lachrymasemittere. Qul proKibueruhtDuces? •Nemo,Tic-
mO|P.C prohlbuit eorumi qui jus habebant prohibefidi, qub
n^inus invaderemur. Nec enmi prohibuit Lanojus, qdod fc
cuth fuo exerci^u (adurum in induciis' pacifcendis pollicittti
cft.. Nec prohibuit latronum Priiiceps Borbonius, id;i^qu6
omnium Ducuixi longe maximuSiimoverotantuniodiQmia
nos prx fe ttilit| ut etiam moriens milites cbhbrtatus fit a&
irrumpendumi &viAoria utendumi nc;c Urbina, ntc Nazari^
liec 'Marimaus prohibtiit i' ne^ ^t i0iportutii3c impnri parri-
«dibeprohtbuermiti qoi>€tfiiAltaUanati ciatt^i;tmQ«;iP(^
•jbarorum Duccs libcntcr fe profitcbanturi iit ini&iamltaljai|i
exteris gentibus rcferatami conciilcandamcdanidarent. ^ec
^ohibuerunt tot Tribuni militumi tot Centuriones^ Hi(pa«
ni & Germani generispugnaces^ laccrtdli & rapaci(&ixti«
ISIoBisqHe inconfultis. . - ^
Qutd necefleerat Ciefartanis confi]io.Oe(ariS|nifiinno-
biievertendtSi fi auftbritatc nitebantur ? CoiKfiliQ ad hajc
opera tetra & futiefta cdenday &tis pcr fe quidet9^,vigebanf|
anftbritatem a Catfare exoptabant| quam illcDon modo Ii«
beralifBme^tribuit I fed edam vtribus eosdem inftruxit^ & fir-
mifTimis pncfidiismunivit* Vefum Caefar negati.fcnomtii^-
dmhocillismanda^re^ proptereaic iinpmdente nos affli^s
inquit»
57« FASCICVLVS HERUM, HESTORrAM ACiSTATVM
inquit. At ntfti imprtidens generatim maRdarat Zmo/dl^ &
iorbmiaH^ttitih in kalk confidenda^^ qoc akerutri ^kcais^
fent. Flagrante pmterea bello , ' fi uterque ;eodem impetiof
kadem ^uft^ritate inltaliam a Caefare miffi fuerant, nomie
f^erabatyfic^ivel abutroque^ vel ab altero opprimi pof& {
fed nimirum id evenitf quodnunquam eventurum cognt
bat, ut alterprodcrct, alter everteret. O fingulares & ad-^
ttirandQS Duces ! O fatalia portenta. prodigiaque Chrilhana-
caftris di(Hdebant in oppugnahdo Pontifice M^ximb, fodoi
populoque Romanb conJunAiffimo delendo : intcr fe indu-
ciis, Yoluntate, fententiis, & fortuna congrucrunt, Ergo.
^pod Cacfar nuiiquam futurum in Italia (perafTct^ evieniti ut
Aui^ondfcx, hoftis.noii ruus.quidem, red./uorum invidus
alteri Duci (uiflfct} mox amicus, ab eo fpecie amicitiae, alterf
'puci proder^tur^ utvidus, perculfus, captivu$),& inperpe^
VuuDa calamitofus eflet, ,
•. . ^ InUrhm iflamy . quaTft nos inter cMeras ai
t^mmoleflMprx/ervatam aptahamm^ eum impe^
Humfecerunti ejuemjijieripoffety ms^velfangutne
noflrOyredifpere^velkmus.
* ' Qu* ^^^ ftupida uhquani fucnt poftcritas , & hihil <fc
ofticiis vitx cogitans, aut rerum ufu carcris, quae putaverit
Oefarem voluiffc ante nos^xpertes fuifle tantarum miferia-
fum, ciitn ttunc vel maxime jios mifcros, ac perditos velit \
ut ftatuere liceat, miferias noftras illi fi non prbbatas^ at gra*
'tas tamen efle. ^ Ac hujusce quidem rei hinc documentam
^poflumuscapere, quod Cx(ariahi a Pontifice in coaditiohi-
bus deditionts Centumcelbs, & Oftiam extorferunt, uti (i
opusforet, maritimis interchifis commeatibus, Civitatcm fa-
me necvesit. >Nec (eptimum poft meofon libecari eum prius
voluit.
CVRIAE ROMANAE ILLVSTRANTrm $7^
ToliHt^ qum Hfftiftms, Qmbris & Tcutonibui magnam di^
Rumeraverit ftfpendium. Oinfelicem hominem! Qmife-
randam PondficisRomani conditiohem I Cum immaniflimis
Barbaris optima fide egifti. IHi fingufari perfidfa Te afRixe-
raot) Urbem difturbanmts in cxdes Sacerdatum &:ctvium
furiofe debacchati funt^ i& tamen ilHs tanquamhoftiumtuO'
rum, non Toi, vido^ibus, & gloriofa aliqua malitia pro Te
perftmdtisi commodati^iftii honoresdetaiifti| prxmiacon-
ceffifti, peccriiiam in ftfpendtum repratfentafti. Coadlus, di-
cct altquis» Hoc ipfe qut)que non ignorabam« Sed nun-
quam P. C. exiflimirffi^m, nsque ex HifpatiiaCacfarem ad fuos
htrones in Italiam ftriptunimi ut Poitdficem^ & quidem So-
thnn, non ante dimitterent| quam iUius pecunia (ansfaAum
tiapacifnmis & avariifimi'! fiiis mitidbus effet, qui ^un-
tfem opprcfTerant. Placet igitur hocCxfari fHpendium^
Slictt Oftia; placent Cebtumcellst, placuifTent quoquc cre-
o, Ve|i} placuiirent ettam magis Parma, ac Placenda}
mias kem urbes Pontifex in conditionibus dedidonisCa^faria-
^is tradiderat: fed iilarumcives nec gloriae, nominisque Ita-
lia^, hec libertatis fuat oblid^ Cacfarianis ponas dauferun^
teftati fe podus in Solymanni Turcarum Regis aut Mauro*
tum potcftate foturos, quam Cacfaris aut Catfarianorutm
Laudem pntterea fidei, conftandacy 8c fapientias fuae magis et«
iam iidem civcs augere vifi funt, quod affirmarent Pontifici
captivo nulium in fe jus efTe. Quid de obfidibus dicam?
xjuos in liberando Pondfice quinque fummi Ordinis Antifli-
tes impcrarunt, Trivultium^ Plfanum, Gaddium^ Urfinumy Cf-
fium. E quibus tres primos Alarchon^ Hifpanui Dux^ Cajetam
dcp^^rtavitt quosculeo infutos, in mare fe demerfuram mina-
titri ^ifi Pontifcx conventione fleteriti id quod fonaffe fue«
. rit^ fed tum demum» cum ab illis^ Ut £cif&mis Sacerdoti*^
biMv magnam auri vim exprefTerit. Duo alii Pompqo Co-
lumnae dati, quos taunea ille fidc acrhumanitate prxftantilfi-
Ddd d taiui
J78 FASCICVLVS RERVM, HISTORIAM AC STATVM
pius^ ut CoUegas & amicos (ingulari fide pracditps^ libere per
j^hrivina oppida vs^ari permittit. Noftras etiara clades &
ruinas Cxfar vocat impetum i ego> & qui me prudentiores
JTunt, P. C. vocare folemus feritatem^ idque aptiflSme arbU
tror. Impetus enim aliquando rcfidet, feritasi cum nativa
fity nunquam refidet, & remittit, nec item exdnguicur, nifi
extinAa fera. Siquidem non aliter quam feras Caefarianos
in nos irruifle fenGmus. Nec mirum: tanta enim aviditatc
fanguinis noftri exlbrbendi tenebanmr> ut^ quamvis denfior
caligo per matutinam nebulam oborta eflTetf tamen quali
coclo fereno atqueiiluftriinnosinvaferunt: atque hoc ipmm^
quod tamenduoscirciter menfes coelum obduxerat, reliquum
earum nubium fuiffe fufpicari lubet^ unde tanti imbres de^
imifli Cinty qui fatalem exitio noftrp Lanojs in Urbem ihgra*
fum praenuntiabant. Et fane, quemadmodum ilUus tempe^
Ratis vis, coclique pefturbati oblcuritasi animos noftros offii»
Ibs habuit) quo minus veritatts lucem, ac tantas proditorum
inGdias difpiccremus} ita hujus novx caliginis facies confpc-*
Aum lucis fubitis iiiis proppgnatoribus noftris in omnes pat*
tes ademit. Quid itemCaefar addit? illum impetum, fi fieri
Ipoftet, vel fanguine fuo fe redimere vellc. O Dii immorta»
les! qus de Czfare Romano audip? qus, Romanus, alli r&
rpondere cogor? Non redimit calamitates noftras cdido ulla
humano, & acquo, vel potius, quod neceflTc eflcty minaci &
contumeliofo in talcs prxdones, omnium icelcrum maculif
notatiffimosi & redemerit fanguine fuo? Audloritate P. C
iHius opus cft nobis ad exturbandas peftiferas illas bclhias^
non fanguinc- Sanguincm autem ipfe fuum refervet ad bel-
la, quae contraChrifti hoftes fe fufcepturum coniirmat* Ad-
verfus cnira illos Imperator Chriftianus ianguincsQ omnino
Tuuai profundcre debcc
/ .
CVRIAE ROMANAE iLLVS!TRANnVM> - ,57^;
.. Noftroque maeroH ac ludtui^ nec modum ut^
tunh necjinem certen)ideremus^ m matum hoc ma^
jus imumfeqm pqffe fperaremus.
Nullam P. C vatictnandi artem nec in me amjuam (ti^r
ifle^fenn, nec in aliis^e((b pofTeiudieaVi; fed providehda ant«
m); vfu rcrumi ^ognitiohe cdfiinm humanerutti^ alitiuandpf
folemus eventus fiitiiros ita animo ptofpicere, ut 'prat(entes'
ccrnimus. '' Itaque hujus gchens atigurii laiide fretus, vidcrc
mlhi videor, Carfarcm perpetuo moerore affli(%umy.pcrpetuo«
Ifiie luftu profligamm fore, quia hoc frialum fimiqiiam ma^
lus bonum fequetur: quod tamea id&n Gaeflar /perat leqti^
«olfc; ' Ecquandb enim ex malis boha diihanaruht? Cogi-^]
^ tationes quoque noftne in eos, qui tam ludhiofam peftemr
•iiobismoliti futtt, quounquam tempore lenes^ placida!^ quic-^
tae« humanac efle^oterunt? quis itdm (bUicitudinef cpnrola-f
Simr noftras? aut dolores abfterget? adt ahimos a moleflia-
vindicabit? quae nationes exterae^ qui Reges nobis miferir
opttulabuntur? cum fentiant Imperatorem Romanum frau-';
de ftiorum militumi Romanorum defcrtorem cflcj Unde
tommoda erhanare ihcipiient, quae ad afllidam npflram for-*
tunam aliqua cx partfe fublevandain fdonea fint? Quis etiam
civis cxiftimabit fibi laetandumhbcnuncio & fignificatione
litcrarum Cacfaris , ubi fpes commodorum proponitur, nec
hnde fruAus colligi pofBnt, oftetiditur, luftus 'autem cauHc
femper fubor?tur? Itaquc vcreor, nc Cacfer ih perpetuo» ut?
hos, lu^nfuturas fit) ium praneiPtim; quam lactitiae aflert
caufam, nunqiiam eflc pofle judicemus.
Jiperta vidj tum ad facem univerfatem^ tum,
aiarma mperfidosBMigtd
Unaa.
. . Imo daufa) obfefla, & obftraAa via ad pacem cdmmu'^
' - . • D:dd'i'2 nemj
cgo FASC1CVLVS KERVM» HISTORIAM AC STATVM
J, 1 , ^ —
licmi & aperta, patefaftaque.ad bellum comm^uniter adver-
(iis eum gerenduin. Ex pace enim propemodum commaniy
cum a Cae(arianis beHmn: txcitatum ut^ bdltim quoque con*-
tra Caefarianos, & Caelarem communiter fiet. $iquidem Bri«
tanni^ Gallt, Helvetii, Allobrogef, Subalpini otanes popuH)
Yeneti, Fiorcn^ni, Ferrairicnics^ ^lanmani) tota depiquelcft-
Va ercda, conciuta, par^ ^matia animisi ail. ^pUaoiiiini
<!laerarem Imperio^ audoritate, copiis, Concurritur undi^
ad commune incendium rcftinguendum : Omnes propemo*
4pm Chrifti^i^ s|fl p^licasiojurias rindicandas^ mcnte, to«
X^atAtc^ Qfjui^ yoGeqaoreqtiutif. Qd^mlaupretiu^^
GalUcui Dnx, in Truenmn amnftntr^nsgpdlus eil oi^ innu«
9ierabilibus Barhanprum copiis, ut bcUum N?apolitanQ in
Regno adminiilraiis, Catfarem tandem' aUquando armis tJL^
ItcUat exta^Italiae partCi ^apijurc amittcrc debct» ob latrocir
nia^ qedes, & facrilcgjlgv quas Caefari^ Romat: comimrcpiot;
SfuUmUj, 6c Augm^nl im ccnvalUbus PyrenaEwrani mmitiuni ^
magna ex parte ab ipfo GaUis Rege in poteftatem liiam re-
da(Sti fuht. Belg£ armis GaUicis 8c Brit^nicis uq;enmr.
Nec dendorant lii Reges & Populi aUos pcrfidos nollrae Reti«
gionis hoiles, quibus beUum infcrant^ quam Carfarianosi
pmnis perfidiacDuccS) ac magiftros;i omiiibusquereU||^onibus
infeftos, & vitac bonorum hoftes accrrimos* Morum juguia
petunt miUtcs Barbari: horum fanguincm fe item exforbere
vclledi^tantefteratatgentes,.qua:pYOpinquos facerdotes ia
i^rbe amilerunt^ hos confodinre noftri avq^» ut injurias ab
»s libi fyetM uifiaris jn quibiM ncc &ipa^ pudor, r\ec fuppIL-
cit humaniy aut divini metus incrat. Non, igitur bellum rc-
ftindum, utCasfar fcribit, fed infiaminatum eftpotius, atque
fic inflamqaatum per totum ilUus Impertum pavadit*
/ihfie tandetn in ^jirumy kc Retp. horid^
rejn ^cpmm(^m fa£tm
Jn cxpedtatiohenijaorarfortunae nos erigit Caefar} ^t^
tcm-
- - CVMAE ftOMANJffi lUVgntWTtVM, . 5»
^pu$ ^cfiGiiQrutn fQormid.iioii prsftkttit. Satii q^idinB
l^^ff^tpJT ^(,«^11» iUod:l^i}o iocicicre poiTe arbltr»^iitut
S^miaof ajii, R u 4« ipagnlficii hujHSCC oraviiipoUicitttic^
nibus, quidquid aut pro. Ubidtue^auiinl velim;> auc pro ftudi^
partium. (eiitifiiiduiiv judicent. Egp, ilhuQ erga oos talen fv»
turum rufpicor, qnales C D.;abhinc aunps^ Ca^es alios<3re0>
inanas iiuue l^mus, Hi enim oosnes oiagnaex partei G
ftqftiUter ingi^ fuqt urbcfni quae[ mcme^^rcderntat ac nefar
ria cupiverunt, adepti: hxc omnia loca tutn afiearis cadav^
sum, cum magnificentiifimorum opcrum ruinis complerunt
Sin «item amice excepti fiint| de pemicie civium» & e^tio
urbistam acerbe, tamque cradeUcer cogitarant, ut heeeflc
fue^tiDos amicp exceptos, tan^am hpflcs e]^;>ellere. In
^iohorcm etiam Reip. noftrs & commodum ait frudus fu<>-
riim bellorum redundaturos* Quam ReoipubL noilraminp
- lelligat^ ignoro, Remp. paulo ant^ tencbamus^ cui prxerat
IPontifex Max. , Hanc video, oppixfram, everfam) perditam^
9C penfi.dele(9tam. Nofhi modo nihil fane video, przter vi-
tamhanc miieram atque miferandam. Noflram quoque
dicerem folum hoc> ubi yelli^um imprimimus, nudum &
4c(ertum> fi per Carfi^viauasbeUuas licereti quatquidein nuUa
fatione patiuntui:, ut quidquam iiolfarum dicamuS| qubd ez*
tra noftra cotpora fit«
DentqueEpiftokniiconcluditfuamCa^farhisverhis:
Qm^ vos^ ftt wmem prdferiu caiamftatu
dotorem deponarisy bonoc^ue aniimjkis^ hortamur.
^^^^.^.Augctur quotidie.mfgis atq^^ n;agsi dolor a Caelaria-
Qis. Ettamen Qtlaf nos cohortaturi ut ^olorem depona-
mus. .Prae^ntcs quot^e calan)it^^^ gra^ores, acerbiorcs
^u^ttdij^OTfttcriw^^ cpn*
t^cnda^jf^^ii^ ,p^ientiqm;7C«tUi»ita|ujn fepfi^s. me-
migKriani; veterugei,rc^|fat«-cHic: ^^^ .Aj^^uicr ^roxi^
Ddd d 3 muni
iti FAS<aCVtVS'ircRVAl,>HtttOWAl^«C Sl^ATVM
mumimagis miferum cogitatibfte reddic; At (juafitq radu^
•fuMfet, CadTarem fuis ihilitibus per litterat get-lbafide^ ^e hth>
Tum calami»(um dolotrem nobii af£:iTent»^uam' adiiosl^
bere, ut hauftar^um talamitacum ddlore liberareiiiur.j cum^
fi retiaearar dolor, animus nofter magisi^ticituf «unquairi
reddetur , qui omni fotlicituditauin ac mdieAia^tn genere
obrutui, nunquam emerferfti^lin abjicwtur; deformat* pai
triac afpcdns abjeftum doloreto, & ijuidcnii velvementidreirf^
revocare coegeric. i
Speretisqtte,iiKommodAhM:multactmdimir
me^ gloria njdhu refitniendaep, ^ .., -t "
Spcremus, P.C, quandoCaefaritayult, &vivimu$;
Nam vitat propria cft fpes. Verum Dii melioraj ut ita
nuftc fperemus, quemadmodum ante excidium fperavimus.
Etenim induciis padis, maximatii fperavimus fiiturkm pa-
cemy fcntimus deinceps maximum fniflc bellum, & in bella
lu^ofiffimas calamitates. Per quos igitur certa tantQriam
commodorum afFulferit fpes, & fpci fruAus, amicitiaquc
commoda? AnperCatfarem? Minimc vero j cum rebusk
quxin Italia geruntur, non interfit: An pcr Cafarianos mi-'
lites? cum*multa ipfi agant, qtiae pcr Dnccs^gendi cflcar.'
Malam illis peftem! damori enim veftco a(rentior,& co iirfri
dem magis, quod tales fe efle profittfmur, ut militise finem,
aOn viaofiam, fed fanguincm judiccnt^ fiing|iincmjinquam,
npn folum, hoftium, verum etiam^micprum, atque »3eli
ipfius* Caefaris, fi in illo hauriendo /pes aiiri eflct. Anp^
Carfarianos Duccs? O certas fpcs, quibus aluenmt Pontig-
cem & Nos ipfos i duiii quotidic poUicentur, edmais iftis la-
tronibus, magnam & pemiciofam Urbis fcntinam fccxhau-'
fturbsi O fidai d«xtrak, quibus pUinmos facerddtesi ft-facckvfc*
aotum AtttifttK* trucid*UntJ 0#atuiii rcIttiofeSidue fir-*
4usi quoi«imiftis fecimto! Hocfi ;Dwcs<ferinahi violarc-
S^^A^t^
cvftiM roman;e iLLvsmimvM; 5^
conadfunt^ Ducam credo Hifpanorum fandtitas a fcdere
revocavit* AtCsfar poUicetur) tanta incommoda multa cum
dignitate & glofia fe velle refarcire. Quo qusfo pafto tan-
ta t>ona,'tanta fortunae, tanta belli (ubfidia , tanta pacts orna-
menta diffipata iterum colligentur, & fuis reddentur Domi«
tus? Sed dixeris: Cxfar per aeftimationem pecuniam pen»
det. Vix , P. C , totius Hifpanix , &Germaniae, totque In-
fulf rum, quibur ille imperitat, fadae aAiones dimidium pri-
vatx jaAurae refarcire poterunt. Tot quoque magnificas
sldes, cot, Divorum templa ac ddiibra, quibus funeftos ac ne-
fxriot ig^es Gaefariani inmlerutit , qua memoria Oefar ex
Hifpatiia mi£Ei pecunia reficiet, ac inftaurabit? Ut praeterea
civium profufus fanguis eluatur , num elni praedicatio crude-
^cacis,iti facerdotcsciUtae, potcrit? Qpae itcm vetuftas tollet
operum circa malmJSJ^, quo Pontifex confugit, tctra nao-
tiumenta, fceleris indicia, latrociniique veftigia? Aliorum
denique maleficiorum , quibus commemorandis nemo exi-
tnm inveniretj quo beneficiorum genere compenfatio fuerity
iut effe poterit. Sed ipfe adfcribit, qua ratione nos felicc*
ftrrcdcfiturus.
J<los mm Imperiumt Regns, pominiaque
mmat fdngmmm deniqtie ac vitarn ipfam m*
firam mmquam nonfumus txpofyuri, ut Carob V.
mperanteypriflinwn Romana aignitatisy gloriaquc
incrementum ajfequantur,
Quinque ad nos defertCcfar, ut dignitads k gloriaeRo^
-fliaft« acceffio afferatur: Imperium, Regna, Dominium,.$;an-
«utiieffl & Vitam. Magna hasc quidcra praefidia funt ad
omnem ^plitudinem vel aHcqueQdam, vel confirmandam.
Sed t%o unum dc its opto, quod foftanae noftrae opportu-
.^msx, Caefari gloriofam, Italiae grfttum erit. Hoc autemlm-
pcriuin
514 F ASaCVLVS^ ftgRVM , fflSTORIAM AC STATVM
' - ■■■■■. ■ ■ ■ . ■ .. ^ I ■ ^ ^ „ ,
permm eft. lUtus enim auAoritate cuperem, ittprius Not
Otfar vivos vellet, quam mortuos} prius Uberos^ quam ho-
tieftosj prius (alvos, quamilorentes$ prius domi noftne ce-
nues y quam alieoas locupletes ^ 8c onmi copiarum generc
abundantes* Invita in hoc loco vorfatttr oratio P. C quo«
niam nonnullomm dvium 'perver£i.|udicia damAarc opor*
tet, qui exiflimabant, Xummoveri ^siportere ex Urbe; faGer-
doteS) quod fuperbia^ rapacitatc, religionis fimulatione nuN
loque mandradormn racerdotioran judxcto vivL, ac mmnii
«ternis fuppliciis maidandi eileot. &ecipiendos aucem Gaer
farianos, qui, etfi peflSmi ac tecerrimi tfkot^miko tamc&
commodiores faGerdocibus viderestun fitigreflus Ckfir»-
Tiorum in Urbem f.C & conmioratto omnem Ibbftttlic act-
tnirationem. Siquidem publice aut religtofa (ana difueruii%
aut in illis non dirutisi pratter veftigia violats reli^omS) nof
menque Divorum nihil reliqnerunc* Hoftium fyoiiz^ «<>-
numeora Imperatorum, decora atque ornammta cemplo-
rum tnpoftcrum^ his praeclaris nominibus amiflSs» ia tn&n^
tnenco) ac (uppeUedtile.Caefkiani exercitus.QJonii^2^^
Privatim nimirtim tales & Hifpanos, & Germaoos ez^idti fii^
^us, ut nec pudor a turpitudine, nec metus a periculo^ nec
ratio a furore, nec (ides a crudelitate rcvocaverit. Imperec
jgitur CaroKis V. & locup}ett({imum fiireat Imperium; fsd
<)uemadmcdam Caefares alii Germani imper^re cpnfiiev^-
yuot: de iis loquor P. C quorum Principatus orbi ialutaris
fuit. Hi enim omnes Urbis imperio abllinuemnt^ 'Pontifi*
cemque Maximum dignitatis fuae ducem agnoverunt^hdfiorb
pfincipem coUierunt, ampKficatorem gloriat experiemnt» re-
rum geretidarum favorem habuemnC) denique aodorem ov-
^amentdrum Imperii fui rednuerunt. Graveo» pcaecerea te*
'ftem amorii fui)' & egregwerga nos vohmtatis dac^
r-.. -. 1
Trm,
■ '^ CVRMB ROMAN^ ULVSrmANTIVM. stf
Prouti inquity hjtc Utius NobilisyfideliSi No-
bisdiUSius Petrus a Verel, Baro S.Juliani, Camc'
rariust ac Dapifer nofier, 'vohis noflro nomtne
referet,
Praedaram ifte faciem Aulx Cxfarianx, & audtoritatem
PUrpuratorum ejus, fecum attulit; atque nos, credOf a mor-
teadvitam) a defperatione' ad fpem, ab exido ad falutem
«xcita\nt Nam milTus cft in ItaUam a Cafarc, ut Heipu&li*
cxfubveniret, Italiamque fraftam malis, mbtam) d^ilita*.
tam, abje^m metu, ad fummam libertatis, priftinxque di-*
gniutfs fpem erigerct. O fapfentctn Lcgatura, & magnx
Ihduft^is vinnja , prxfcntisque aDxini hominem ! Tribu»,
ftienfibus pofl fuum in Urbem adventum, littcras Cacfaris no-
bisreddidit, &illius nomine hxc nuntiavit. Necid fane
fbirum P. C. Dapifer enim cum ifte Lcgatus fit , (imul ac
lids Senatores, non commeflTatorcs ofFendit, nonnihil pcr-
^batus eft, & gravate, tardeque Caefaris mandata confeciL
In extremis demum litteris Cxfar fcribit:
CMVOsJidemhahehitu.'
At majorem fidem Cxfarianis mUitibus habcmus, qui
linpiis fuis latrociniis & cxdibus exultantes, nunquam fcr-
monibus fuis cxdcs fuperftitum Civium, & templorum ac
teaorum inccndia, erudare dcfinunt} ncc qux crudant iti
cyomendo tardiorcs funt. Ita «nim compofitis rcbus no$
affligunt , ut quotidic graviora ac tetriora timeamus, quam
co die, quo primum in Urbcm irruperant, &timucrimus, &
cxperti fiqjus. ;
.Rccognovi: fmguU capita P;C cpiftolx Cxfaris, & fimul
dcmonftravi, quaQtum vei ipfiius dignitati, vcl noftrx for-_
tunx ^onvcnirej, ut ea hoc tcmporc illc ad nos fcriberet.
. ^" Ec cc Rcii-
^ FASaCVLVS RERVMi HISTORTAM AC STATVM
Rdiquum dft, ut idem quoque ipfe noAris e litteris cogno-
fcat , qua ratione tantis , quibus opprefiS fumus , ruinis^
noc levare poflet, td quod fine controverfia (e fadurum al^'
firmat, & pollicetur.
Sumnu autem eorum ^ quae refcribere mea fententia
debeant Prindpes Civitatis^ hxcfont:
Gratas illius quidem litteras nobis fiiiflej (ed longe
l^tiores futuras &i(fe , H ad nos id attuliflent , quod tan*
tis in acerbitadbus omniho expeftabamus, ut arceret ab aris,
xemplis, tedis, moenibus Urbis iftos opumi cujusque car-
nifices , latrones laliae , fcelerum foedere ihter fe ac ne-
fariafo^ietateconjundosj eriperet quoque conjuges, ae li-
beros noftros e caede miferrima j Virgines , quae ezemplo
Veftalium fandiCfimae funt, ex acerbiflima vexarione j tem-
pla atque delubra, hanc communem omnium gentium de-
formatam patriam , patriam tamen ex foediffima fiamm%
acvaftitatei redderet Ofiiam y ttddttet CenmmeOas , v^
maritimi commeatus libere ad Urbem importarentur; ad-
deret fortuna» ablatas , quae colligi poifcntj qux non poi-
fent, aeftimadone folverentur , idque p^ pofiTeffioiKs mili-
tum ipfius & Ducum noWs aOignatas. Ita enim , fi amifla.
rum omnium fdrtunamm compenfado non fiet, earum faK
temfiet, quaead vitam tucndam aptae fberint: dirutatem-
pla c cehfibuslacerdotum , qui in toto illius Imperio fynt
curaret inftauranda: mittcrct honeftiffimos quoque c Sici!
lia, Sardinia, Regnoque Neapolitano, qui Urbem incolc-
rent, ut domus, civibas nobiliflimis interfc<ai$, eihauftat
anobiliflimis qnoquc replerentur, & qu« evcrfje funt, ab
locnpledffimisreficerenturj pateret noftris cxterisque gen-
dbus tutus ad Urbem accefli»: poftremo in id teto animo
incumberet, ut PontifexMaximus, qiu fimnl ac cuftddia li-
bcratuseft, Urbem veterem fcceffit^ in Urbcm revcrteretur,
tevcr-
CVRI/E ROMANAL ILLVSTOANTtVM. 597
rcverfus eam poceftacem obtinerec» uc incelligeretur , non
modo^jacens fuiflfe excicacuS| fed dignitatem eciam nuUis
Ipoltacam ornamehtts recepifle. lcaque , (i cales fcripfilfec
litteras, quibus baec beneficia in nos concuKfTec , illum ca-
lamicates noftraslevacurum fui(!e« Orare incerim per no-
men Romanum^ quo ilie Auguftus eft, ^perfidem,la«
pienciamque ejus ebceftari, uc primoqtioque cempore fer^
vicutem a nobis repellac , hoftesque pefarips , noftrac vitx
ac (anguini imminentes» liinc extrahac^ quia, fi locus ilHs
'fcac in Urbe. fuerit , Urbi ipfi locus ndn eric : Sacerdott-
bus fuccurrac; quod quidem fum ad Reipublicap fummam,
tum ad illius gloriam & dignitatem maxime percinere vi-
deatun
Rogatus , P. C, fum fimtentiam ; Dixi laluberrimam
'Iteipublicae ac nece^flariam. Mec ignoro, me liberius dixifle,
quam vel temporum conditio , vel Civitatis ftatus , vel
^Orfiifianorum eflfrenata immitnisqtie cradelkas poftulet.
^Hic ego « quanfum huoiano confilio efficere pomi , cir«
cumfpedhs relbus onmibus ^ wtibnibusque fubdtfdis, fum-
Biam fecicogitationum^mearum^fflnitrai) nihil aiiud mihi
vim importunicatemque iftorom ^barorum iffcrre ^oi^^
quam mortem. Ethahc-quidem ego , nrrpribu^ meisiSc his
calamitofis temf^rflMss-parens^^hunquam reftigi, nunquam
deprecattu fum , nunquam-alienam a viro forti conftantique
homine judicavi j modo tormenta abeflent & cruciatus«
Quanquam fortunatt{m iQprimis geaus mortis illud femper
ftatui, quod, fi optatum eflet, ^gloriofum quoque eflfet fit-
turum* Tafe autem mihi contingerethis pra^fertim tem*
poribus, quibus tot circa me jadis ftilminibus, ambuftus,
idem qdoque exitium mihi impendere auguror. Et tertc
fubturpe aliquando pi^tavi, fuperftes efle tot praeftanttftimis
Civibus, tot principtbus aijusque ordinis Viris, tot ampli(G-
mii Saccrdodbus, cot fandiftiinis Pontificibtis, qui tmivefffi
iEe ee I ua»
5g« FASCICVLVS RBRVM, «ISTOR; AC STATVM ETC.
~ ■ ■ w ■■ ' ■ * I ■ ■ ^ I I I I 11 I _■ I ^ m
uno Urbis fato corrueruntt Atque hi quidem » P. C^ Q
viyerent^ rogatique nunc rententiam elTent^ eam fine du«
bio dixiiTent , cujus invidiam capitis periculo (ibi prxftan-
dam judicarent. Itaque cgp^ fi non yirtutis & ^lpqucntiae
horum Tapientiffimorum hominutn , at conftantiar magni-
tudinisque animi haeres y eodcm item animo in dignttate
noroinis Romani fervanda, & libertate civium defendenda
efle debeo ) quo ilU eflfenti (i viverenL In twtis igitur
Reipubltcz malis^ vehentidamo in pptimum quemque ycnto
excitato, mortem malorum portum inveniain ^ quam eo
iiiuftriorem etiam Ibre fpero , quo pulchriori meat coo-
icientiae teftitnonio nitetuff Atque nimirum ta^ fciicita*
tisgenuscives, quosdefideramus, confequi non potuerunt.
Alii enim a Cacfarianisi quos cp^iiter exc«perunt, incauii
intra fuos pe|iates occifi funt : Quidam captivi iiiter tor«
menta } nonnulli mcerore animi ^ ob publicas & privatas
calamitates ^ inteneri^nt. :. Qui pnqnes nullatn, fere vocenii
homine Ubero dignam, emijreruDt. Egq vero in comnraai
fervitute dedi operam ^ ut agendo , & diccndo iiber vide-
rer. Quam Ubertatetn yp% etiam P. C^ omiii vitac^peri-
culo neglcAo, retinere debetis} cum iis ma)orib];s orti
ficiS) qui npn modo ip(i Ubert^tem expetere, fed ,
aljii etiani pqpuUs afferre foUti
funt
D I X l
A
IV. In-
:>^'.( m-- fi^
Inftru<aio PAULI III. dataDbminb t'HOMJE,
Epifcopo Felcrenfi, & aliquibus do<l^is .Viris, cum eo in Ger-
raaniain ituris^ Rotnx v. 0(f^obns' M D X L. qui dlfc^flcnint
■ . ■ poftrfdicvr.oiiobi«is. '* ■
PAyLUS PAPA iii. '
GUmeflunbii9.1iterii Legad^ 8i Nuntii noftri-apud CkC
Majeftatcm^ velalterins itcntNuneii-apud Sereniflimum
ti^triimifium^KoaitauiWm Rcg^ jloftidnoivine ageRduiH,
e(fec nobis fignificatum, fuifle in Gonventu nuper Hagenote
-celebrato dtcremmjxitum^mdaSt (^ p-udemesVtri Gevmam,
pro p»t«><>acholio0niai iUiultntioais y & totfdem pro parce
.eoiriini) <qiA fe Pfoteftsmtes jfippdiaht , ad^^oddaiirlnccrife
coUoc^uipm, die X3(Vni. hu)usMeh^ I^mglMiecomrenien-
'tes habendumpacbte, & absqneuUis costoentionibus', aut di-
fpucatiott^us, ac-etiamdtfa e<irum,qud:iUic^^buntur, de-
*ctfiohetn,«fi<^a|1ion<ftsfs~v&sMtiott«sqiiee}Kogitqit:, per
"qOiissutcMnpofitiotiemdi^diivquodan Re%ionis canfit, dp-
'dum apud Germaoos onkmi, in diescrefcit, authixreDbiirino
poftea devenifi poteft, opiareque prxdidos Iropenitorem ic
Rc^e»^ atque adecrNobis-^aU revosentia IbppUoaite, mrafi-
'quenrPtclacum adrutM^didaoiCivitatemVormaaimiDii-
tannxs, t)Ui una cumfuisOratoribus, quos iUuclofifllvi: fDni,
*cK^m dfthodoxae fidei procurent» & CathoUcorum deput^-
<tos4on()Uo & dodrtna dii^gant, &.itivent ; ProteftAvcium
Vero$(!x|tta.-fieri po^t,-in redam vialn reducere nhsintOr-»
hos licet ex eo <]^uod iftos fuper ReU^bnei tradatm abiqae
aiidoriiate iioftra, &1i6iu«T4ndae Sedis fiidosnonrolomim-
probare, vernm etiam damnare, & quoad *^% fieri polfit,pro-
hiberedebeiemttt) tamcn exemplumDomiiii, cu|us vices,.li-
cet iiAifiierici, in terris gerimcis, qtiaiituds. per ipfins-gradam
p<^imuS)ittttaiil4»pieA(tf> rncut &A obfalutem hnmaBl ge-
Ee ce 3 nerii,
'jr^
INStRUCnO PAULI m. pp.
neris^ex rupremo cceli (blioiainfimamterramdercendcre, 8c
immcnfamDivinicftteiivruam modicas hmnana&carnisimbecil*
litate veftirii contemtui haberi^ & tandem acerbiffimammor-
tem pati dignatus eft) Itands officii noftriefleducimus, noa
folum exterioremgloriami verum etiamipram vitam pirqpri*
am falutiovium nobis creditarum omntno pofthabere.
Hanc ob caufalb, ^ pnefertim precibuspraefatorum Im«
.peratorts& Regis iiivitati , aUquem noftro nomine adpratdi-
rdam civitatem inittere ddiberames, Tc Veoerabilem Fra«
cremaoftroa^^THOMAM^ Pskremfem^E^afmm^ obtuam
cgregiam dodrinam» vitae int^ritatemi & in rebus tamauli-
cisy quam Gerniamds expertcntiam prc caeterii idoneum )u«
dicavimus ^ qucto ad tam fiodum & la«dabilbfipiis traAan*
dumimiaitieromus. . ^Veramquianutcriail^&idttquaagiiuri
admodumardifa&difficiiiscfty &iiluivittetito<iiiUt.quamoca-
Ins 9 & ficut Sapiens non femei dudt : Erkfahu, ifH mub^
^Mfikafunt. Accedit ad id^ quod a pnedidis ImpecacoK &
;Rege, qui &ipfi cumfitis OmtoribnS} ad pi»)d^um .GoUo-
^uium alioquosdivcrial-tttt di&ipltnafumi;^; praelcrctmfacne
Thcologia^) Profcflbrcs femlflTuros fignificarunt^ utitidem noa
-fitceremus, conmioti & rogatifuoitts $ unde no&i) unacum
•Ibit coo)unAit mttltomdius.acgotium fidei.promoTCifc poi-
^OC) Iibarco& nos .tibi nonnuTlos pi6s>.pr^»j»);^' & ta variis
tlcicntiisi &;linguis peritos Virot ad hoc ttcri&ideoipiuBiQe-
gotmm I cum Dei auxilio capeflendumi adjuiudmus. Qup^
ffum m confiliisi &ipfi te duce , & faujus aegotit modcratorci
;maodataaoftrai quat fequuntUTi fidctiter & diUgencer.provi-
-ffibuieicqut fludcatis.
t. Ut omnem fpem & fiditdam veftcam io pomiiMi
ponentai fincero corde & devotamente ^us iofiaitaaiiboM-
^em prccemioii idquod noS| ciun ipfius :aaxiKofaAuri f^
/inusi utgreflfus veftrotrinvi^ pacis & profp^ittftts dif i^^
^ eocumiiQfa quk jpfo hbnorefuoi 4c &JMtfe&xidfiae fnat^&ii-
DATA DOMINO TMOMA, EPISCOPO FELTRENSl. $9»
As vos in Germaniaiii mictimut, felices vobis fucceflfus' con*
cedat.
2. UcFamiliares vobis xonducatis benemoratosy pios
&catholicoSy & qui fuorum.morum^quocunquevosirecon-
ageriti bonum & gratum Deo & horoinibus odorem difFun-
dant. Hoc autem , ut vos fkdatis , fuperftmm extftimamur
vos commonefocere, quos longa experienda nohis notos, ii:
hac dexanfiigratos, inprinusapcoslodicaverimttSi qnibushxc:
fanda provinciademandaretun
3. Ut tam eundoquam redeondo^apodquoscttnquevos
veriart) &cum quibuscunq^eloqui) ufb.ekrefiiat^.in vidu^t:em«(
perantiam) in ferraone modeftiamy & hunumitatem effg%
omnes femper pncferatis.
4. Vobiscmnh«c^qQatfequnnmr,fcriptahabeatis.
Edi3umWamatien/e,hzc dccm&izblmpc^
Itnperio, adexecutionem fententtat/kpoftolicw^.cantA Ltaktr
rtm 8c compfices^ AnQ0Doaiiii& MDXX« edkum.
Recejfum ImperiaUf Omoentusj Anno MDXXX. Augujlc
cdebratum.
TraSattm puttuardtchndepmstxmmj ibidem (iiper hail
materla habimm.
ConfeJ^Mem Lutkeramirm9t,&id^
Cmfutatumem CaAoHcman, eodem in loco compofi*"
tam, fednondumeditam.'
Apelogjumt LutberamrmnyContneuAtmxioxi multopoft
divulgatam, & typis excufam.
EdiSum Induciarmn Norwibergepfi^ Aa.Dom» MDXXXUU
Ratisbonae publicatum»
Impium Recejfum Frmifordut, An* Domini MDXXXDL
eonclufum^ (ed nequaquam ab^OAperatore^ pro ejus pietam
comprobatun:u
Refionfimem frotefiantium^ datam Comittbns de Mader*
lchefd) &Novae Aquiiae;»
Arti^
.\
59t INSTRUCTTO 1»AULI m. PP.
Articulos eorufkUm, datos Catr.Ma)eftati9 Gandavi) hoc
Anno MDXL. MartiL
' D&oique Conventus Hagenoe^ hoc codem Anno habiti,
jR^<^/i XXVHI. JuUiconciuTain.
Ex quibus omnibus, una cum his, qux Epifcopus Muti*
Henfis, Nuntius noiler^ qui & ipfe^ex mandato noftro Wor«
mattam^hac decaufa fe confert, vobiscum communicalntf .
amplam & fadlemcorumy quat tn hujusmodi negddo traAa*
re habet, doftrinam & inftimtionem capiatis.
Omittimus hic eos iibros, quibus ad reddendam ratio-
nem ejus^ quam profiteminifidem, &.adredudionem criin-
tfum inteftimonium^qmfitac |am pervosdodrinxvobiscttm
efte optime noftis.
5* Qttia tempus breve tSi^ neceflfe eft» ut, quanto citius
fieri poteft) habitatamenbonxvaletudinisconfervandaeratio^
ne, iter veftrunvperagatis.
6. Cum aiuem duo itinera perceperimus efl& WormM^
tiam eundi) zlterum ^tr Medio/anumjfSuhenfis, 8cBaJfleam,\xn*
de (ecundo flumine brevi, & commodiftime Wormatiamde*.
feenditur multo l>revius:} &.perquod nontamdiu interris
(tifpedlis fit immorandum : Aiterum per TridentumySeion^t
gjuS) &p]uribus fdfpei^ locis^non tamenper Suitenfes^quod
adMontes ita ifperos^ &quod ad populos adco infenfos in-
terjci^um, per vitium mtis vobis eft bene confidcrandumt
& per quod elegeritis cauter ambulandum. Non enim du-
bitamus, multos in hac Urbe elTe Germanos^ qui devobis, &
dreditaProvincia fcripturi fint in Gemuniam, aut Fiorenti-
am jam fcripferinty propterea ab his, qui utriusque itineris
pertti funt) tum hic, tum Sedis, &Florentia^ &Bononix, per
quas Civitates omnino vobis trametmdum eft , infbrmacio^
nem capiatis, & modum, viamque falvi conduAus^ quo pos^
iitis Deo auxiliante/iter veftnim tuto peragerei & fiforcead
iter per Suitcnfes facicndum falvus comkdtts vabis deefteti
pcr
DATA DOUINO TBOM^i fmC096 PELTRENSL f»}
per TridcDttttDt &Sereni(fimiRoaL&cgbtaTaiinM^ efltt
Tridenti enicn capto confllio, a Vener; Fratreiiofiro, EpiU
fcopo ejus Civitatii, vclfiipfeabefret adile^^ofiUQy Nobili Vi^
cario N. CafteUabo^ primo Ciyi.rat;i8 pro RomaticaDm Iks»
iPnrfe^. Quos am^os, w ttitcbusg^rendis pmdlemM^ it»
cdamiiifideCatholicoii^ {k huic faniSbx;Sedi ^(io%fiS%^tkf
rimumgaudeamus, & v6iumas, uteis optitBumnoftrumani*
miim^ hac de cau(a in xodfMi a&Aum fignificetii* It^ vc^
^ruip, quodillincduplexlcinfdtt^ pr^i^qui poteritts, &fipe*
Om/(7ff/flvf/> j)rxdidi Roroanoram R^is j»e;culiarem Regio-
tiem^magis coiifuleretai^tllica Regio Senatu falvi condu<9(us di«
plomata; una cum duAore itineris impetretisi id qnod facilci
&:libenter Legatis Nuntiis noftris id petentibus^probonitate
iliius Principis, fempcrconcediconfeviu Licet autem intel-^
K^mus^CxC Ma)e(L puUicaflle )am a die (alvi condudus
tKnnibus difto Colloqoio ^OFmat.'acce(IuriS| profedurum^
tamennon pofliimu^non vos monere» ut omneftudiumad-
hibeatis , qua tuto ad locijp vobis ^ecretum perveniatis, in
^uoprsterfalvoscondudiis procurandos^ & peo4critf>luri«
tnum fi piudenter, & tacitc^ & sd^sque ulb oftentationc iter
vcftrum faciatis. In boc autem Aiticulo ^ropcerea muko
fumus immoratT) quianon parum Ropuhlicaciatereft) nc quid
finiftrt in via, quod Deus avertat, patiamini.
7r Cum ^ormatiam, auxiliante Deo, iocc^umes pcrve-
lieritis^nihil vobis antiquiusi^uam ut, (knificatoadventuiUuc
liofttoDomino Bpfct^o Mutinenfi, confilia veftra, &commis«
lionem vobis dacam, cum illoUbere communiceds ) deinda
una fecum CoUoquium procuretis Qratorum CeJ^ i$ Regu^
'J^jfftatum,eommi{VLC Dodorum, qui Cum illis eo acce()<>
rint; & inprimis Vener. Fratns^i/r^^r^^^tmy^&diled^
AlhertiPighih quos & ipfos vobiscum ilU Convenmi intcrefie
voluimus, e quibus ftatus Religionis^ & Collegii depptato-i
rumetiam incepms fiieriti inteUigcntes inlcr yQ% confilium
Ffff itt-
^dari mohoandimi fic '
-i ' g. Sod iUudpnBcipijemeiBiaeritif) ut vos pracrertimifi
l^rkicipio Kiagts audiendi, &quaabaliiadi€untur obfervandf^
quamnofira confiliaaperiendi ftMiofi Giir^ a^diens 6iihn (a^
picti^ &^ent!i6r erit) uc imj^it Saiowlon, 8c jtixta' Diil' JacoH
ffrftceptttffl^ effinif hamo vekx ad audiertdmn, tardm authn adU^
^Htndum^ ^tardus ad iramyic qu^quamvis vos commone&^
«ere fuperfiuom fit| nonabs^fcfaeric indicaflfe.
* 9« Sicut & illjad |ief efTaria vohis qbfenwi^uiiiv ojcptuno
cenfemus, ut non fblum mutuo inter vos amore conjiUK^
fed fententiis & dodl^rina concordes fitis> & tales vo^efletaitt
publicequamprivatim oftendatis« .
10. Nulhis ite^i per fC) yel cnm Catbolicofum , vel eo»*
rum Adveri!afiorum deputati^ aut afiis qaibi|sciinqueyquiof
quam traiflare audes^t) nifi prjiusretecuffli&cumcaccerisyquof «
lecumhacdecaufacoQunifiams^ comfnunic^ta«
11. Qoo^ fi qms vcftrumvforte aliquid' foris inteliexerit
eortin^ cpsatadrem facet;e videbanturv^ cm qiiraffiprimuifi
referatv& ad te inprimisy quem hi^ui^ iiagottationis Gubcrs
hatoitm: infiimtmui^i catteros vero tibi canfiliarios ad|UQ^
ximus.
*' 12; Et quoniara ad aures miffrar pervenic; a nonnultis
£11801- fifledignis fubdttbitatum eHe, ex afiquibus indiciis fa^
die fieri-poflb, ut aliqui ex eis, quos Caihotici fux* nomirie dtii
^utaturifbnt, partim noh bono in hanc S^dem noflram ani^
iho^t affeAi) propterea bmnem adhibebitis curam, utfiqui
fintt^esv & quinam iflifinn inttUi^tiSi id (^tlod ab EpiRop^
Mttinenji^ itt iflis Regiontbt9 diu ver&to* fktile perc^er6
crit. .*■'.*
13. Allorum autem non Ghceroruin colloqaio £: con-
fue-
j
DATA DOWP T^mi^^&WeOfO mTRENSLfii^
te.dcptttari]6iflribt»i(»it<WBr»pitTwu>gtc»imitt <|]»i.|l^Kft,
gotiari vos oportd>it, 8cx^i»^<yun^cnm *lijs vcre QaHiplii»
q»^^: vo» «buos» j^fnecaiUxKuyeifeis ^ cadae fidei ntkiiB^ pne-
V. .;;> ^ -idiaanKkmm&v^ifiiimajiodti K»m idtk «ituiibiii.
fiv^ pal<hi{iive chfri&noB^enoirefltietn^psvCtytifctttegradai
fint «ut conaBtibBii, ^iiibincura;necefimo,,e0et. aliqUiljEiilMs
traftawiiita.
15. ^/^'ctttuilepiitdlb^veiwCai^idst^etiesvel^ft
Mi>9 r. - -ili^lia vab)S^p:k^,, &;«enipDre inyit^d fiierint^
atoniaqttt: AgQad^eiO[6nt,-!iberius.& accuratii» conferentes
iloo fokim doj^iina ^ confiiio»r fi opus fiierit, eos juvabids,
Jfeelettim ad<f jet, ]>ru4enier^acate, cuflfiadycrfariorum d6-
ttKtaiMi«i»^Mi|tHn^ q^otiiim j-digionis:i^metis, &^uo-
dammodofdingi^tii^ common^ndpeosv utarixisi cohtentia-
nihus, & oftentadonibi» abftineant, & zelofidei^pads&cha-
aaUi^mtAi^^xttii&tai:.
• ^ Siveroibrteccmtif^eret^utdeputatiProteftantiittnv
JV6l fpof^te fua, vel afiqinbus aliis honeftis perfonis indudi,
-▼el alia «yiavis bona occa^one oblata , «>ilof)ujum ve&iiii»
nuaererent, eos benigne & amice accipiatis, Sc cum w lor
^endp) T4:nego|iando^,non minus prudentia, humani-
^tc, jSc deJttcriiiatc,.qu^ In vobis npvitnus cflTc fi^mmasi quan»
4oitrina,utemini, fignificaptcs cis^ nosje{fe,tnaximepr6mto>
lunitatem fidei, in omnibus quidem ovibus'nobircotnmi%9
fed prxcipuc^illius indytx nationis provocare, ad quod exe-
^uendum nos bonitParcntls opine pfficlum implcjcvros £-
cctis, tno^J^^f*^ ^*^*^^^"'*^^*®* ^^^'^***'*
' Jvi* €pt(|imemorabidsetiam4eKtroqaodammodp,qufl^
.^ajQontaquc damna pafia fit Ecdefia Dd , 8c pnefertim Cqc-
■ Ff ff 2 ««p-
f^ ' iNSTRCCtio pAuu ra. P^. ""
■ ■■ ' ■ f* . * ■ III I I .
matiica NiMio, ex iftis iti ReligiMM diffidiit, quatitacpie.im-
|bra fcricuk immtiieftfit non (blom tx intcftinis> veram
ctiam lnfldeKum bdfisi qda^ omtita liaaddilBcuker tolierai-
tur, fi velint ad Ecclefisun Dei redire.
.18« Qnod (i altqua in EccIeGa reformarii aut fibi coti*
cedi putanti ea certa, 8c claraifcri^squc tommendata w>«'
Ifis exhibcant I ad Nos <{iiamprimttm transimttm2^^ qmr
fitatia erunt, ut (alvo Dei hottore, & confcifemta. noAra
coMedipoffint, & voa iftic eos boiu fpc (avebitis iflequendt
quarpetant ^ & nos reipfa oftendemus eflfc nos 8c }gfmfficsp
5& p»ciS|.& ohariutisLi '&:tiiritatis mMiitii^ cupidos.
(^ f^. Si rero itdem ^roteftantiiinlcfeputali {itrtinaces in
ims opintombus pcrfcverenti' & hos verbU modtsqoefttb»
afpcris tradlarenti vos tamcn a vcftra fi>tita fbquendi| St
Sgendi modeRia nequaquam recedatiSi qUtnimo tam apuil
rp(6s/<lvBmi apud^fios^uoseutiquei ubiqtie fuxca «animino^
tlri deiiderium (ingMarem charitatem, unitaitem &paanil
icmper profiteamim^ fedin hoc neceflTe eft co utamim tcm*
peramentOi ut tam Proteftantium Deputati| quam alii qt;^
•cunquecogno(cant, vos cx animo agere ; nec qiria catiOe no«
Arx diiHdatis, fed e bonitate nacttrae yeftr^i & Aporftolorum
dod:rit>a) qui contcntiones ab EccldiaDciehmanti modcftw
am & civilit^itcm vcftram proccdere.
20. Non depfccamur autent| fi rcs ad iftos termJnbs
fauttiiinccr vqs, ^cProtcftantium dcputitos Coiteqtiii, w
alicujus' honcftf trkdatus, rcduwcur, & vos ctim modcftiai
TiunurthaDSi pradentia& charitatc, (icut confidtmos, rem
Tiujusmodi rraA^ctis, qutn iftud in ReUgiqrie diflSdium ad aii-
quiitt bonam & cerrara viam dirigi poHit ,• nijdc njox unitas
& pax Ecclcfiaeloco & tcmpore; &debhis rtodis perficienda
authoit, fautOfc^Domiho fubfequatur. Qdod fi Deos non-
dum
" 1>ATA 130MINO TttOXME, EPISCOPO FELTREN5L f^^
^t I. .1— ,>^.if ■ ■■■ aii ■■II i.« I , , , .1., .■I— . ' .. I *n
chiin concederc nobii dignabtcur, nos tamen & duz^ohin
cadMiiiRotiiSy & vos (ufcepd laboris nequaquam pcpnkere
debebk^ Cum aftiones noftras pro officio 8c rationct & im«
plomto Numine dirigere^ iUarum vcro fucceifionem a Do<;
mino expedare del^mus. .^
' 21; Etliseproperunt;quorudiingenere,&;velntiqua«
dam forma vos comiponefaciendos exiftimavimusi catterum
quia non pauca pro mutabilitate rerum de novo emergere
fitctle poflunt, ea tam ex his regiilis per nos datis, qu»B ex
prudet\tia veftra guKeraandai &, quod dicitur, confiliuin ca^
jpittnidum^ vobis riitinqtiimus.
*^ ' -22. i^w vtro ad merita. hujus caulk & articulos c^«
troverfos attinent^ non eft quod vos inftruamus, cum in(er« .
^um (it, quibus pottftimum tuac inGftere adverfarii velint, 8c
confummata do^ina veftra altcrius inftrudiQne non ioidi«
^eat.- ^
23. Hlud tamen in hae f e ctrti\i$ explioindum vobis jam
nunc duximuS) Qooniam cum Lutherani muka errata {alfo
itnputant Sedi ApoIltolicX) contra quia^poftea fcribente^ & ea
refellentesi fi aures populi captanf & anhnos eorum^ idcirco
maxime profuturum putamu^ cau fac noftrae fidei, fi vel cum
proteftantium deputatii loquentcS:, vel etiam cum aliis ho-
minibus^ qui ubique fere hac fraude funt fedudii detegentes
&redargu«ntes hos malos dolos; obfervata tamen fuper e%
quae vobis toties incukavittous^ modeftis 8c prudentiar regttla^
iit ne propter ea ad contentiones & rlxas deveniatis, cumvos
nof non ad dtfputandum^ auc ad akercandum, aut aliquid ia ^
co Colloquto tra(ftandum) probandum, dicendum^aut con«
cordandum illuc mittimus, fed pro fatisfadione officii noftriy
& ad Ca:C Majeftati & Sereniffimo Romanorum prius afti^
fiendum) ^ confulendum deputatis Catholicorum, ad man«
dandum advcrfariis redudionem & pacem^ fi mintjs ad ex*'
ffff^ plo-
X
^ msTRvcrro iBmum jejata dowino •mcm^ cra
■^..>^
j^orsn^UkD & tnccUigeochun sdrain CQnfiliai ftad quae rtMN
dem terid6rei tideaMu?| 'pei£:fiitaodiim f in ^uo non Aikam
fumma diKgentia, fed &inaxima pradentiiay ir^icaatda «ibb
iftefidum ^it, ne forte .dffte&uai pcopofitum TseflDdtn roi^a^
rem conciliet pcrturbationem. .. c . , r ^
14I SUHqiKwab«fp«y<J^i«^ip9fii€^
fllucefc^et^ de ea & omnibtts alil^^ 4)Uf¥ iHiv ^861 ioici^^tt
aut (|pn(ignabimt notatu digna^ ad Qtos per Jiterasic^fn f^w
tnum referatis coograum & ofpoi;twiHH.^^gilwsiflWii9ljC(>
lcrrk»eaccoptwrifflfpcmlttp . ^ : -^ / , - 1 ..fj^
25. In fumma autem ita proiyifili/Sfiftra^^fnnrrQdnanf
^Tlio agereiftudeatssi vt fi fiddi9:.& hiijy» S«»0fR Apdis tauu
ex veftra negottatione melius^promoveri noQ polCt> (akeoi
ad dcteriorem^ quam inquo nunc eft ftatu veftra.^^% i^f
quo^tamennequaquam tiaKiDii^i p^ducntur^ .^j(^iO$aUr
tem facpe & copiofe fcribendo facile nos de omnibus cctf
ciores reddere per Tabeliariosy quLyigjefimo quoque die ul-
tra citroque hinc in Flandriam, 8c illinc Romam commea»;
^er Spiram^ Wormatia admodum vicinam confueverc, fed &
«ibi res .poftularet, etiam proprium Curforem ad nos illinp
«tpcdire poteritis- Dominus nofter jEfus Chriftus conGIia
4c aftione^ veftras gubernet, & vos incolumo illuc dqcere^
i& cum labqrum vcftrorum optatis fruaibus ad nos rcduceri^
,&EccleriamfM|impacare,&liaredignetur, qui& fup«r
«omnia Deus beaedidus in fascukfxculorum AmcQ. .
Dai:um Rm^ apud San&um Marcum^ fub Ammlo Vifesr
'toru^ diif ^itaaOSQhrif^ MDXL Pomi^am nqfiriAnufi
fe:>ito^
V. EX-
m y o cw «^
E^JfrKACTUSPltOCESSUS
coftcra
GAROLUM CARDINALEM de CARRAFA
intcntatL ' - ' '*
'i " ' , • '* '
^u/hri^mutf^keveretkBjffmusDwCAROLUS Cariindls CAjR)^
RAFA de mjrafcriftis per Ftfcum S. D. Ni PII Baf» JK
. _ , . • . imputatur.
IVl f&a&t fiuK decem & oA«)> atml» vef circa qtKMf iHijinv^ir
^ftUm HierMytm OmturbH-i» in Tcnieorio Cir^U Regifl
Kdapol^ ad occideitdum quendam Tbemam Pennacbienem ek
BeneveptOs qui antea occidierat Sytyium fratrem Germanum^
|»tt»fao OmuTberii. Bc quod iio^ prat^tus Cardinali^ fectt
ne^ftte pecunia.
$uper pratdidft ddi^O iiutt' exaniinati pro parte Fi(H
X^IV. Teft^, proQCapparec ikprdcefTu foL 154. & a M;
^1$. laque- 3244. qoorum 22. Tefte* deponunc fe audiviflej
qufldteor didsis CaroIasCarrafe, tnfcc fkcuraris exiftens» intidrt
veiwrat in^t«6H»iuHilidi|optt^ttt>anricitiam, quam habe^
batcnmpraefaiic^^^^ii^^^^^^^^-^lrion propter pecuniam. -
. Pro IIIuftriAiaiO|Cardinali dicimw de pnediao delidd
iMMi-pofleinquiti^ifttCtnoteftari.-- Prtmo quia non conftaf
«leixorpote dellftkv 'SbcKftidoy <jtilSa pnrdldrTeftes pro iilfoi^
ma«cme.Cuti»itaMAuui, ^i^ Glii^^nale noii dtato, fueruiit
mmiaaH; Eiqi^ depdount^ de aadittt nuilum £iciunt ve^
dicium<
Sed dato, ^uod plene probaretur diftum defiAum> huc<'
tMqiicni!Hcinmti>de eo lK»n'p€^'ihqdiH fhmM ab>
(blttCftfHi» itt iKioquftfdrb fibf fa^^dil ooifiibi» comnMii an^
teCardinalatum per mo^mtt proj^iimf; 2. VauR ?apa IV»
nanftnip^ in proMflb 1 4i5V^
< T... . Ncc
^ EXTRACTVS PROCESSVS
Nec.obftanc obieAione«firci,diceDtis,quoddd>ebat fieri
fpedalis meotia quaUtatiS; AlTaffinii» quod tanquam delidlutn
exceptuatum non venit fub generalitate verborum, & quod
non fueric in fpecie dn^pgatum Clementix contra homici- .
4aS) Sc quod ex depofitione Epircopi ^eatini tunc P^tarii con-
ftat, praniatum motum proprium fijiilre fignatum poft a^Tum-
ptionem i^fius ad Cardinalatum, & tamen apparet, data ptr
afiquot dies ante Cardinalatum, nam prxfatis objeftionib^
£iici'.is eft refponfio.
£c primo non obftat illud, quod dicitur de omifla ex-
preflliiitne qualitatis Affiiinnti,.nam de «tnonicon^ ImCat
que Sc Cotfiamiut Colatiay qui £01.2236. deponit audiviflequol
D. Carolo pro caufa prxdi^a data fuerunr D. 400. a prae(ati$
conturberii*> nuUum facit indicium, quia ultra quod patitur
illof met propter defeAus ui £icje fecundi folii p. -dicit fe efle
de contraria parte^ 8c efleinimicum Cmturherunrum^ 8c quod
e^ic amicus didti Fermachiom, & tunc,quandofuit occifusyas-
(bciavit usque ad terram Paduliae, ^ fimiliter, eosdem defe*
(ftus patitur JoannesdeBlofio, quidicittantumaudivifle,quod
Teceperat 300. fcutorum, nec dicunt a quo audiverunt, &.fic
i)p^.poteiit fieri fundamentum fuper depofidonibus illorum*
ftante maxime depofitione tot teftium, pro parte^fifci exami-
|tatorum,dicentiumquodpropteraniicidam, & nonpropter
pecuniam intervenit in homictdio, & fic quando poteft oon»
iedurari caufa excludens, vel mhius delidum ^ iUapncru*
incada, & accipienda, quanto magis incafii Boftrodebet cem
fare fufpicio afl*affinii> cum conftet per praBdiAos. teftes de
fiaufa praedidi homicidii, quac fiierat amicitia Conturi>erio«
rum, & non pecunia,
Et ulterius didmus, eundem Pennachioncffl^tempore '
fuae mprtis fiiiflc bandiram, St forojudicatum pro affiiifinio,
& de robatione ftrataruq} publicanim, quo cafu ex &rma Con-
ftjtutionum iUios Regni potueratitDpime.occidi, & qui jui«
' Ucito
CONTRA CARDIN. DE «SflTOAFA. ^,
licko- poteft aliquem occidere;jUtulQciafii poteft: f«|cere^ .tncft
diante pecuniavprout in jure demonftrabimus. .: .: j
Dicimus etiam, quod propter prsignkntiinmas clattfulas"
in dido motu proprio contentas, ceQfetar remilTum &anafl&
fuom, prout in jure detnonftry>j£mis, maxinie^.quia;Papa cx
certa. fciecvtia^ & de pkiiitudioe poteftacb adiiiicm.priatno4
vendt ipfum ad Cardtnalatum voluit omnino efle abfolutuin^
& ab omni macula purgatumi prouterattempore fufceptiba^
ptismatisy etiam (i comminflTet crimcn lallx Majc&ds io pd^
mo captte&alta mapra, & quod.crimenpoteainveniriquod
fit ma}iisjcrimioclfffo Majeftatis in primo cap. quod eft pes*
iimum. & fcekratiffimom omnium detiftoruHii ut jura te«
ftantun j
Ctpropter easdem claiifulas diciffivsnbn obftare omillio*
oem fpecialis derogationisClementiae praediAsi quta in {ecunda
parte didi motus proprii dicitiu-^quod poflit expediri Esce»
iiteras iteratis vicibus cutn quibuscunque derogationibuscom
expreflione aliorum criminum & qualttatum, &. quod poffit
«nutari narradva, adeo quod nuncetiam poflunutt 'txpcdid
iacerefiterasciim^rsfaftis derogatioiubus. . >:{
< ..Etulteriusdlconfiderani^jtn^quodpraefataQemtiw^
.liaiiet locum iahomiddiisi coolmifits in ftatu tempor^It£«^
defix, & iftud de quo agitur^fuit commiflyoiinRegn«;iitfil-
pra xtiAum eft. Nec etiam oUlat dopofitio Epitco|4Reatt-
.ni^l qui tiltrai quod eft nbtortur intmicus .Carra6(^ lipp^fitip
jliius, data iii tpotu p*oprio, utipfemet depooity fuit f^Ai tfe
expreflTa ordine Pondficisi qui fciebat) quandd CardinalcjRi
abfoivtt^ 5c'de ftyloi & de jure Papa pc^eft hoc facerci maxi-
.mettl |{k'4ifpeti^^ £icultate fua depetidentib(iS| tc
nemioi |M|udicandbos. !
.2. inqumtor fiiper eo contra DoQimUOA Cardinaleffl,
quod de Antio 1558* mesfe OAobr. five Novembris manda*
,.yit Pitro CtfcMf UAntm^ Camr^de JUrHwy ut occtdarcnt
. ; Ggg g mcciiaar
^ ErrsACTvs processvs
ncdiante ^mt^Dmmiam de MasAmk, tunc Neapoli ddt
gcntem.
Super hoc crimtne Ftfcus producit tantum proGeflTum
& partibus fabricatum in Vicaria in proceflti regiftrat. foL
2160. in quo adeft primadeikiGdo praEdi^ Dmpmi deMaxmik^
qui dicit non credere qnod Carran hoc mandarat^ fed fidfd*.
cabatur de aliti fuis iniraicif , & quod illi aflalfini vold»Bt
fub nomineOmrafat dare audoritatem negorio, quod eft ma«
l^ veriGmile, confiderata perfbna ipfius Uluftridimi Domini
Cardinalif) €uinonopuserathocnegotiumcomimtterepr|nii-
Ais vilibtts perfoniS) & abeopenitusincognidsi cui indvitaf^e
NeapoL non deficiebant perfpnae^ & conianguinei majoris
audtdritatis,
Sed quidquidfiti depofidonibus pnedidomm infamium
Boneftdanda fides. Primoquiaexaminaricum^uamento n&i
gaverunt, licet poftmodum affiriHaverint in tortura ; i) qutt
tnvicem fibi contrariantur: nam Petrus dicit fniflTe promifia
ds 20o« D» in pra^nria Antonii^ & Antonius dicit quod in
iabfentia Petri fuit fibi pronsiflbm^ quod Cacrafa haberat eum
pro cariffiino fiitmliari, & iervitore^ & in mnltis aliisfibi ipfis
nvicem contnKficunt^ & convinctmtur de men^cio. 3)
^oia fimt examinari per judicem fecularem iacompetenteni»
-&ip(bCarcfinalenon alitercitato*
£t licet pracfata imputatio fit fiilfiflima, attamen ex quo
'vmo fhit deventum ad aAum proximtun refpedu mandands
edamClerid, non efier nifi poena pecuniaria) prout in )ure
demonftrabitun
3« Imputatur de ocdfione quorandam Hifpanorum in
^lnfulaCorfica tempore belli^ in quo ferviebat Rc^ Gallorum.
Super quo eiaminari fiierunt pro parce fifci Uiennymus £pi-
( icopus, Dwnimilu de Afculoy 8iCapitm$m Bulefira^ qui in ene-
dtt deponunt contraCarra&m,imopratdidusBaleftra foL72.di-
tit| quod Carrafa noluit in dida fa^ione intervienirer Sed^
^ . - dato
COMTRA CARDIN. DB C^AFA,' «^
4ato quod mterreai&tj diciiqas iiin licuiflfe fore belli, &
contra hoftes fui Principist a quo merebatur fiipendiat & q^i^
iiori cqnftat de corpore delii^i nullum adeft ibdicium^ &
comprehc^ditur ladiAa abfolutione generali ante Cardina«
latumV ideo coatra cum non poteft procedi, tieque inquiri.
4.' Inquiritiir, qudd tcmpotelPauli IV. impulit, &cadere
lectt in terram quondam fumantetn Bernardinum bandera-
riuftii ex quo cafu & impulfu mortuui fuit.
Super quo faAo pro parte Fifci fuerunt examinati Frafi-
cifcm Porta fdl. 117. qui dicit audiviflfe)^ <)ttod Carrafa impuli^
eum^ fedfol. 112. dicit| qupd mortuus ifuit ex bile, &quiacenir
pore inundationis urbis ivit per aquam Mr.SebMjHanm altqr
tefiis foL 129. Magifter Sylvelier de Bunfymribas^ & ^oannes
Baptifta Ramoratiusj 8c Vetrtu Pengiburi fol 122. & foL 231« <£•
cunt; quod mortuusfuit ex Catarro, prout medici diceban^
iqlria ivit per aquam ad (alvandam ti«orem & bona^ Ec ^lf
teriusdeponunt,quod nullapercuifio vifafuitin ejuscorpon^
adeo quod deponunt pro Carrafa condndendo^ eum motf
tuum ex morte namrali, &non yiolenta.
5« Inquiritur^ quod tcnipf)f;e Pauli IV. carcerare fecit*
fet quosdan^ familiaresi feu famulos BaminiiJe Laute^ (B^j^
rum unuS| vocatus iSJp/V^ i/^ Spoleio^ fuittransmiflusadtrir^
mes.
.Super quo,nonreft plurimtim inGftendiuni qwa tpQoKt
teftesFifci vide^ Veniura Bari^e&fi foL 138* gf J^ifa^/ts dufimflf
tunc urbis Gubernator, & Petrus BeUtis^ judex: malcficiorum,
dleponunt cpntra prxdiAos ritei & r^e feciflfe etiamt quia
confeffi fuerunt, fe eife mariolos» & capeg^atores^ unus fuit
banditusi alter fuit transmiflus ad triremesi prout apparet in
procefl^. £t in omnem ^vei^m cofii tion co&ftet de di-
qua cpmmidipne vel mandato Cvn&^ Ju{licc» jie tali coii«
demnatione reddorc debint iis^onenu
Ggg g 2 d. In*
«fid^ . '. EXTRA3CTVS ?ROCESSVS
: 6i te<luirii:«t,:qoodittpiincipioPoiitificatn$PaqliiiiK
focwnncdpti qUidamv Cefar Spina Cslsiher ^ quicub con»
ftffM fuiffcc fp teniffc ad Urbcm pro occidcndo- ipfo mnir
Arimrap Ca*rafa,y tl Hluftriffimum /J«>r«/&«w, demanda-
t9$er<Miigimi Rcgbp^x^l^i, ctiam mcdiawc pccimia , &
fimilitcr quidam Ahbas Nanus,, qqi confeffus fuiffct fc vcne-
no volujffc., & prqcuraflc hecarc Pontificcm , & Carra&m
ad inftantiam prsfatorumMiniftrorum ultimo fupplicioam:
00 traditi fueruht. \ "-
:" ^ifcus prit^ndit, .^uod prafaii fucrunt injuftc traditf
inoiti, & quqd pracfitacrimina contta eos tonfida fiicrunt
Jd-hot,:Ut Carraftr itritarct Paulum MII. ad movcnduni bel.
lum contra Itnperialds, f • • ' ' • • , "''"™ P^S
£t fupcr hoc fafta cft pro partc'fifci maenadniEcntia!
tx&tnmando Judiccs, Ijlbtarios, delatorcs, conffrtatSxS
lHa.?J^r' cficimus,'quoad primum capiit injuftitix, U
^^UJ^V^''^^'^'^'' ""^-^^ proceffuum con-
ftye, juftc cosdem.hiort. ttaditos , maxiWc quia Dominu,
-l>/*f^^r<«/^tf/?/^;iunc.Qubfernator UrWs, ad Fifci inftanriam
•««tain^ttii acpdnit foI.io32. tn'caura >.4rafa ^^7^
'fTlS:^^' Foceffum, &pcr plurcs^drccs Tr.t^^
Paps delcgatos, vidchcet ipfum mnc D. Gubernatorcm n
•iram FaalunK^ Tarahoi tmt Vite - Lefratdtrt RnrtiwJxr
-nen«em GUbcftiatoris prttdift , mii fepiu, catiraHi A;tu a^
•liiifcf^c*Uii,:nUnfc P.<KUr5drIs^fiMs^S^
runt, & fcntcntiaverHf>t.in&s defeaiHe mdlt ^ ' *"
*:•. .0 i t> r r
-^^ . Scd
COPWTiA CAKbrW. DE CAWRAFA. &6^
'^' - 9€A dato ) quod affkcf ftiiflTet prdcefliim , dicimus hoc
«ihilpertittei^ead Carrafam^l^uia praefati Judkes fuerunt do-
^tad j*»*ercri^«im Papaf, & Dottainus A/iusSpirim^dcp»
nit, ante foL 2631. c[uod Carr^fa (ibi dixit ut bene a4verrei«^
'& Che^ mvaJJfeM Verita > f^ Che facejfe k git^itia^ Et ulte-
ifilir^ qi]artdai(}t(ft) faeitmi;;cpndm3nati^ A.ihpr^ Cwrirfii
«najm€attia^;c|dco.:qtfc>dhdjijir^ quofujpsr cau&
praid{da.£arr.^poaitimpucari.. ;
\\^j. Qi^' yero ^d capitt fecundum figucate propter ha$i caup
ias t^amtottiiviis ad hellum, dicincius,quod da^.xent«tC| ^
jHiUria ptfediSb£tntttnxbnmi, protit i-pca ets tranMtdisjin repi
^dibitimv^ pco^tot jnagnis /&. c^nfuffimatii&iiuf: VM\ i$ft
prxfuniendum.|ure Bcitov & potu(»at &debut»r9t jRapt 'm\tfk'
a contra Imperiaks:> & fujse pard adhaerentesi & aud;iprf s tan-
tlfcclcris; iic.^t in rei yfritatc Papa per multupi rpatium
|emj^pri^.lati^,^^^^ pr?efat.Qru^i declarayeraf animurti '
^lupm contr^^^^^ fuic^^^^rti acJfjaBrcntcsi cbnftat
^ehirt) in procelTu fol. 2669. quod Ahh^^tTanm fuit captus poft
carccrationem Illuftriffimi de fan&a Flora^ & occupationent
Sta^us.Coljjmnen(ii|m^& arreftationes illis adh^rentium, &
"'Fapa publi^^&pala^^ eft notoriuTtp,;&.pia-
"iiifeftu!mV^^iceb'^t ^ plures caufis cbn§raT^aje*ftaterrt
''Cdroli F. gl#r. m.em. & Serenisfimi Regis PUiippi^ ejns filif|
qiiasnon eftWftrum recertfere. Undirt timeti non omh>
^imiisj^udd cft notoriunl^conduioncm&naturam.^auli^pit^^^
foi(rjj^& nullus pert.eseum; Aiit la^tii^ au(aor1rati$Vut^»cirtV'a
iiio pr^]^6fit6j:& deT^^^^^ ift^tabttftn hoc
eft verum, qnod in diftis ttfmpDrfbus, fcum Rev. Dh.3^jw«dr
della folfa^ hunc Epifcopns fand! Marci vplniflct ei perfii^
^der e,' nt^bcnteTe gereret cum ImpcriaI?buS,^;&:tutfa'eis^oh
venire^Fia* rotufart , earil tjuantufricuhqtie; ftrhtti'^<x' (bretffc
nepbtettf a?fiio cbbifculo€)eeit^ ffpfiyiWf fbafattiak
fiirti?itetf>uxFi///4w/dejJot!it foL-T- qUod^Johec fi dedaWi*
Gg gg 3 contra
4^ EXTRACIVS PROCESSVS
contra Imperialesi Papa namqoe eiun vidit graro vultUt 8cbo*
Ao oculoy adeo quod conclndendum e(^ C991 P911IP IIII» pa^
fum aut nihil pneyaluitTe confilia & verba fNepotumy fed
omnia qiue fecit» ex fua propria voluntate fecit.
Hec obftat depofitio AUxandri Adarjti^ <)uia ultrO| quod
eft notorius inimicus Carrafat, qui mm p» multos menia
detmere in carceribus fecit| cedula, de qua ipfedqKmtt^wat
direAa Domino Mathao Stendard^, & dc ea conquerebaix»!
nec lamentationibus reorum ftandum eft| quifi aliquid con«
€ra veritatem confeifieflenti habebant )uris remedia, & po^
tuerant revocare eorum confelfionesi ii cbdbre dq errore^
irel purgare per torturam, & non perfe? etare,^ prout per(evc«
raverunt in eorum confeffionibus usqae ad &iem.
£t fimlUter non obftat depofitio TT)eodori Ruhd, qui
erat prarfatus Nanus a D. {^arzia de Avofalariatus , prout ipfe-
met Dominus Garzia deponit fol.2457. cujusTheodori d^-
pofitio ex alio Carrafe non nominttt in hoc FadO| fed dicit ;
pluiries vidifTe Alatthmm Standarduvi, loquentem cum car^
ceratis.
Nec etiam obftat depofitio prarfatiDomiiu Gefrz/^, quia
traAat de fe ipfum exculpando, licet, fi bene cjus dcpoGtib-
nem confiderare velimus ex iiia fuga quam igfe fatcrar) &
.ex certa locatione 9 quam per medium Abbati^ Nani fecit
cum Josmne Maria Caritufio Scako, fi^crtto CarrafX) magnji
fuiit orta fufpicio contra didum ^lanum.
Nec obftat depofitio Comitis Samn^ dicentis^ vidKTc N21-
num loquentem cum Carrafa, & qubd pracdid. tentatam &
procuratam venenationem fibi revelavit, quia hoc deponit
de auditUi & relatione ipfius Abbatis Nani, qua|S rclado non
videtur verifimilisi nam fi revelationem feciftet Abba^ Nanm
jie oftenderet efl(&duplicem c$]^i4V7r^4llam uuqoe^non coni-
fnunicalfet difto Comiti, qui, ut notoriucn erat| & eft Va&I-
]
CONTHA CARDW. DE CARRAPA; 6or
las, &feu^atartu$pncdtdrRegis.Philippi| nec pndiAo Co-
miti Sarai cootra Carra£un in aliquo efl: xredendumy quiai
ttt notorium eft, ftriAidima confimguinitatey affinitate, &
omicitia cnm Dominis Coiumnmfibu$ eft conjunfhir.
7« Inquititur de inflammatione vel foUicitatione mor-
6srYiB6SxPalia»i prargnaatis &e« • Super quo fado pro par*-
ce fi&i examinatur SyhiusGoritss, qui foL 44. deponit 1 quod
vniens ad urbem temporeXedis vacantisGirrafa pedit ab eo
^piid fadlum erat de Dudfla PaBofii, & quod ejus firater ipfe
«(pondit, qualiter Comes AliffiBc D. Ijemafdm de CarJ&ne e)0i
confangiiineus determinaverat in node tunc proxime fe-
quentt ipfam mori facere, & Carrafa
fe ne mofirava contento ,
& conquertbatur^ quod propter ejusdemDucifl&e impudicidiB
4olorem mortuoi eratPap«> & Comiti0a ejus mater^ hct:
^erba^ ut clare patet, de (e nnllum ddiAum impohaflf$ de*
ponitetiam Yncdl^mSyhiusm foL^^; qnaiiter audito poft-
jnodum, quod Duci0a non erat mortua, indigiiatus eft Car-
jsifai dicens fibiy quod non voljebaa: reputare Ducem pro fira-
• trey^onec (iio lionori iatisfaceret^ incendendo
deUammedeSaDucheffa,
& quod nolebat fua nec fbse familiar negotia pertraAare 5 8c
quod iple Syhhu pratfata omnia (cripfit Dud^ fubdens & per
quefb Jettera il
Ducafirifiheafarreffetto,eomefifecep^f(JL44.
f^dit: jfo credo, cbe quefia lettera mia delP avifi
del Cardinal Carrafa faffe caufa deUa morte della
Ducheffa^ & in eod. foL
-quod^poftqoam audivitCarrafa^Docifram (uifTc occifami ot*
.dfinaverat fibi^ -■ r
chefaceffe intendere al Duca, che hdava quantofi
arafattoy fubdens > exfe iffo volendo imendere fer
quanto k^mdodella mortejeguita deflaDucbeffa.
i. .t * Super
6c% / EXTffiACTVSrPROCESSVS O^
Super qua depofitione eft lcefrfidcrancfaim ^ qaodi^iiy/r/W fa4
tendo,^ prout fatetair^ rcripiiflre.prcdi£bis Htceras^ qux ut ip(e
ilicjt^ fuerunt cau(a mortb DuciiTx) facit fe delinquentetn,
nod enim (ibllicebat illa verbareferre nec fcriborc^ mazi^
mequianoncratSdb-etaiiusXarrafat, & fic tanqnam focio
^rii^inis ^i non^eXi: (;redendum ^imo ex confeffione fua po^
'tc(t'6c debet puniri9'& tamen liber vadit per Urbem» & tanto
magis non eft cKdendum, quia tradat de (e ipfum exonoii
rapdO) &excuIpandQTub pra^textu mandati Carrafk a fi:riptu*i
fapndFatarum littierarum, &DuX'deponitfoL6a non re^&-
^me pndiSas litteras, & Comes Aliffi foh 52. dicit^ipra^das
literas Syhii Duci diredas pervenifte in manus fuasi & iUas
aperuiflre, & quod in ijlis nuUa erat mentiQ de Cardinale
i^rrafa, & pi:opterea eft verifimiie,. qupd Sjfbiur ex capite
Ad p»didas literas Iciiplit/^neft eft tredeadcnDf tqood Cac^^
tafa perfona fudtdofiffima & pnidentiflfima i^egotium tantae
importantias committeret perfonac Gbi vix cogn^ta&«
^ Nec etiam obftant depofitioncs ejusdem SLylviLfol 4qu
'D.Le^anif de Cardine, fol« i4a,&:i4f. & ^[^lomiitis Aliffij i6du
& 167. circa rebtiones nomim Catra&^ ut alftnmt, fa^as Ca«
pitaneo Vico de Nobilibus ad fotficitandam mortem rnciflae,
quiaDux eis contradicit, & foL^S* deponity non habuifte Jlr
^teras neque nuncium ab aliquo pro acc^leranda vel danda
morte DucifTac , & quod Capitaneus F/ri^ nunquam talia fibi
rctuilt, &foi;<S3. *^it'
Che in cafo ^bonore lui nm haveva hifogm di ricor^
d&, ne del Cardinale ne di nejfuno ; • \
£t ulterius^ praefati funt varii, & mendaces prindpales delin*
iqaQnteii, qui fpbnte cbQfelli.funt ocdd^eDuci(ram/&6c
didis illorum non eft credendum, quia not\ fuitiiai tn cafii,
ubi ex juris difpofitione de Sociis poflTet intetro^rt^ & eft vc-
rifimile, quod vellent proprium eorum deli&um alleviarct
velctimimierei&praefcriptasUtera^^credentiaksiftferfonaC
. tanei
CONTRA CARDlSl. DE fcARRAPA. tfoy
tanei vicreisdemy ut ipfi aflferunt) diredac, nonfunt produdae
per fifcum, & dato, quod eflfent vere per eas, namque pra^
mitur data commilfio ad explicandum delidlum^ quia per
mandatum quancumcunque generale cenfeturdata facultas
ad delinquendum, maxime, quia przdiillus Vicm, ubi nunc
cft| publice dtcit, & facit fidenii fc nunquam a Carrafa ha-
buifie in commjflis^ea^quxiftis dcponunt,fuiire relata.
Nec obftat depoJlitio prxfatt Comitis foL 3. ubi ilicjt,
quod fuerat inftigatus z^oanne deNepe-, in fua depofitione dt^^
cit totuth contrar^um, & quod nunquam habuit calem com^
mifiionem a Carrafa, & fic quemadmodum didusComes re-
peritur mendax in hoc, ita & in particulari Capir«nei Vich
prsfumendus eft meodax, ultra qi^od inter eos eft nugoa
(ontrarietas & varieta&
. £t in omnem eventum dictmus > quod verba , quac jpra^
tenduntur prolata per Cari^afam, non itnportam mandatun^
fed cantummodo inflanmiatianem quandam illis » qui ut ipfi
fatcntur, etiam in literis per cos fubfcriptis Xiluftrifttmo Car-,
dinali Neapoliuno, deterroinaverant jam per prius Ducifiam
nifori facerC) & onmino crant alias EaAiui ,- quo cafu inflam-^
txvans^tiQn ten^ur poena homiddiu
... Nec eft in cafu <omittcndum,^qu0d de morte pratdidas
bucilTx nuUa deberet haberi confideratiO|att^taugnomini%
quae ex ejus adulterio & inceftu obtimierat Illuftri6fimae fami^
liae de Carrafaj & caufa honoris & vit^ atqD^fdratiV) & ioju-
ria fadla fratri fuo, eidem c^fetur fada. £t quis in limili-
|bus cafibus jitftum pofiet temperare dolorcm.
8* Inquiritur^ quod Carrafa (uit origo & principium ad
invocandunt cum diverfis dolis & fraudibus Pauhm IV. feU
rec. ad faciendam Ligam oftenfivam^ &defenfivam cumRege
Gallorum, contraclar.mem.G/rf/i^ V. Imperatorem kScter
niftimum Regem Philippum ejus filium>&ad movendum beN
. lum contra eoS| & eorum ftatus, ex quo bdlo tot homicidia^
Hh hh incen«
iio EXTRACTVS PROCESSVS
tncendia, n^iiMe & invafiones procdlerant, 8c (fifcordia inter
omnet Principei Chriftianos, quorum malorumCarrafa, tan-
qu^m origo & cau(a, debet luere pcenas.
Fifcus ad.verificandum praemifla, primo dicit mentem
f^apx a principio fui Pontificatus paci deditam propter cjus
cotiditionem, & religiofam naturam, & ob Jubilea conceffa
ac Proceffiones fadas pro pace inter Principes Chriftianos,
f rout eft notorium. 2) Producit inftra^ones, quas Carrafii
dedit fummo Duci de commiifione Papae, eunti adGallorum
Regem, quac regiftrantur in Proceflfu usque ad fol.447. & a
pracfeto fohusque ad 858« rcgiftrantur multa, in quibus Car-
rafa in effedu dicit&fcribit ad diverlas perfonas, quodlabo-
ravi? pro fervino Regis Galliac cum eminentl pcriculo fuo,
fuorum fi-atrum &etiam San^itatis fu», pro conducendo illa
ftegocia ad finem, & qnod a principio pntdifti Pontificatus
habuit intcntionem volvendi animum fuae Beatitudiiiii ad
fevorcm Regis Galloram, prout fecit, Sc quod a principio,
quando Sanditas fua beatat memoriacl pofuit negotia pubfira in
manu fiia, procuravit ponere fuam Beadtudineminneceffita-
te,mediandbusr^rofis executionibus, fiMJ^s contraReveren-
diffimum D. de SanSa Flora, & Dominos OlumHenfes, &alios
ladieni Imperiali adhaerentes, & quod omnia fcienter fecit
eum periculo fuae Sanftitatis & fuo proprio, folnm pro fcrvi- '
tio Regis Galli. Et in alia Inftruftione dicit, fe cfle in pcffi-
ino pavitu, videns fc decepiflc patraum fuum , qui pluries
dixerat ci , fiy? decla^abat contra Impmaks : quldfacient ifti
tui GaOi? Et fic in condufione, & in fumma reperiuntur in
fois fcripturis multae inftruaioncs & litcrae, per quas proba-
tur, ut fifcus praetendit, quodCarrafe procuravit, iit Papa &.
cerct praedidam ligam, & fuccelfivc bellum.
Praetendit etiam fifcus , quod fafla Treuga inter Rc-
gcm GaDi^ & Iniperatorem, ac Sercniflimum Regem PhiUppum,
■ ' licct
J
COmTlA CARDIN. DE CARRAFA. <it
licet Poncifex per multa figna declaraflet Treugain pnt^
di^ftamribiplacuiffe, & per illam venifle in fpcm conctu-
dendi pacem inter Prindpes Chriflianot , Si propterea m»-
(iflet euiiclem Orrafam ad ChriftiuiiflunumRegem, Dofai'
num vero de Pifi ttd pisfimum Carohm gtcrtofisfimte memorue, 8c
Serenisfimum Regem?hiU^um, de lacere L^atos ad componea-
das praediAas difcordias, & cradandam inter eos pacem, &
condudendam, prout extancmultx literaeCanrafae, fcriptae ad
omnes Nuqcios Apoftolicos in diverfis mtindi partibus, 8f,
jfuae publicaelnftnidionet canubant produdae, & regiftratx
pcr fi/cum foL 1268. & feqq. & propterea pmni conatu Car-
rafa tradare & concludere pacem praediftam debebat^ atta^
men uc ipfe in fuis conftitutis £uetur, operaVic, quod Rex
Gallus (rangeret Treugam, & moveret bellum concra Carokm
StPhilippum, & quod pejus eft, prdcurav^c, uc in didp bdlo
gerendo.addfFec Claffis Turcaram , & confequencer fecic, ut
Rex Philipput ex amico inimicus fierec Papae. Et hae funt
in fumma praetenfiones 'fifii circa maceriam belli concra
CarraBtm. i
Quibus & aliis, quae in hac maceria per fifcum adduci,
& confiderari poflenc , non obftancibus , dicimus Carrafam
in praedidis nullum commififle deliAum ex infira dicendis,
& breviter repetendahiftoria.
Praecendebat Pontifex in perfona fua privata,' fiiorum-
^uc confanguineorum a Carolo V. gloriofiffimx memoriae, &
fuccefliye a Sereniffimo Rege PkiUfpo, qus filio, multias rece-
pifle oftenfiones, quas particulariter non decet recenfere, fi;4
in parce narrantur in quodatti Memoriali, daco Annibali Du^
ceUajo^ regiftr. f. 867. & propterca ctiam antequam fijiflct a(^
fumms ad Poncificamm, mulcodes dedaravic animum fuum
concra praediAas Majeftates Catholicas , prout eft nocori-
um , & darc prpbant \\ttat iHuflrKfimi Dtwis Alba ad praedi-
dum Paf^m iK in taoduin prpteftacionis direAae, fiib dat»
Hh hh 2 Ueap^-
ttf. EjrrRAervs proc;es$vs
tleapoH L zu Aug. 1556. in (^uibas^ poftquam narravic caufas»
propter ^uas contendebat moverc bellunt contra Statuni Pa*
jpa^> dicit hkc verba, videlicet :
netdefida ad mend^e apertamente che il (Ufegm pon i
adaltro^ che ad offenderefua Maeta^ come ancorah dmo-
^oprmachefuffefattafummoPontifice^quand^ intempo
ielU tumuki di Napoli non. manco di conjtglar Papa PAO-
LO III* al invafone del Regno^ perfuadendo gti (he nm
perdej]^ una t9^ occ(ffi(me f^c ^
prontetiamh$cruaiVQli|Qtas & sntentia antc Papatum per
infinitos tettfss probari poteft» propter quas caufas i]p(b ad
Pontificatt^m auuiatQ, Bcet forGtan Papa poft ejus aframtio-
nem volun^atcqc;^ ttiva^cndi Re^um noa habertt j)ropter
pr2cfi£(as (U(picLQn9S^& Qi^aspanes^ qufis h^bjcbat in Re»
gnaylmperi^ies d^ e}US invaConc &dubita^c^ & (uipicari coc*
^erunt^ prout clarq apparuiti quando^Ctvitas NeapoL LcgH'
tos & Qr^(ores iam ad fe congratulandum cum Pohtifice dc
lua.ek^k>t^c ^.ansmittjerc vellety prohibita fuit ab lUi^ftriirv»
mo Dotnino Semardiho' de Afmioza, mnc ^^^^mm Ma*
leftatun) JtociHnteDentc in di^oRegno> 8t poftmodum quan»
do ex abrupto dc ordinc ejusdem locumtenentis ob prxfatas
fufpiciones fuerunt capta?, & aperta^ omnes Mterar^ quac ah
tlrbc tfansmittebanturNeapoIim> per Pracacmmy & muld
ConfangutneiPapj? ptQpter haiic magnam & notoriam diffi-
j^entiam noni autT fuerunt venlrc^ad videndum* PorrtificcnT|»
proiltcupiebaht faccrc in tanta Ixtitia^ quar omnia notoria
^unt.
Dilplif ebant Fontilici hqpc^geto pcr locnmtcnentcm
jpraefa^npy tameo (b^rcbat patientcr. Evenit pe^lmodum,
^uq4 P9p3 ex luftj^ ut praetendebat, caufis ob fugatn trircmi--
nmi p«r^ aVititis yeo^ris» csircerare fccit Jjottinumy iceo^
4eq:^ tqijiporc intCKr^ptse fu(,erwt q}i^d^T^[lvifirH3ionesy in
^vub^^ j^raj^ 4^ qwfiUo^opgfJSg^^ mylfi^ aliif
^ >cbus,
CONTRA CARPIN. DE GARHAFA. ' 6^
rebus, qnx multum ofFettderunt animum & meotectponti*
(idi, de quibus Inftrudionibus fit mentio fb/. 830. & in Pro-
celTu I/f tnm poffentyidcri^ &.rucce(Iive propccr certatn coiv;
greganonedi^ faftam per adhacrentes pMrtiXmperiali in dotho
przfi^tt Uludriilimi dzSoHSgFhrar Wcm PmIus euiidsncar.
cerare fecit, & occupavit ftatum doiiiiinArQin Cobmn^Jium
ex caufis in fentenda contra eos per prat<tidam Pontificem
prolata, & imprefTa contentii) qu« gelb^ Ut i^em pui^ Alba
teftatur in praedi<llis literis^ omnia 6]H»rii<it capt^ Sc fiiQita ad
ofFenfam Cathollci Regis^ iub cyjus protedione erant pnedi-
€d lUuflrifflmi Domniy & propcerca ex utraque pirte in (onfi-
otbus Regni mifiae fucrunt gentes armof itiny uiiusqmsque ta-
men Aabat in terminis & confinibns fuis cufii gMgpaTufpt-
cione &.dif{identiaL
Quod videQtes Domni de Avammy Sc Ijffi/acky pfo Re-
ge GaUoram in urbe exiftentes» noii prsKermtremnt oQcaCo-
fiem> fed coipaiint loquiy & babere praticaoi cum Poatifipet
coi ex partc R^is multa & magna pro dcfcnfionc 8c iCxalta^r
tkme, ac ampfificatione ihtus Ecclcf^ oficrebmc» prout ap^
paret in di^ Proceffii foL 822^ ubi in qaadanMSiftnidlione
, dicitur,
IlRe fomincio a foKcitare N. ^^ pern^i^ AVANZON
^^ ^ di LANSACHy cm largffim^ offerte^ effovtando fua
B^^ che wmfofpmaffe Pinfiknta de^ Impsrudu
Et omnia h«c ofFercbantur ad hoc> \xt facerer IXpm U con*
foderationem cum Rege Gallo contra Oefarem & Regem
Ifhiyppatn^ &ad hoc^ ut prad&utuor ncgcttiuin.Cttmaltq^ pro*
tedione & favore penes Pontificem traAare, ^ ^ncfudere
poflent, ufi funt juflo favore^ protc^cncGirr^^prQUt.^
depuis fiueri quoddte per iUos,; qui cum Summis PondSdbus
magna negotia traAant^fSe qui, ut nomium^efi^ fkmfter habent
me£atorem fiproteMorem aH^mem. nepotem Pnt^iti a^ &Qi^ ^
poffint bpnam. & felcfctn cxpeditiQti^m obtinerej^ & qnod
Hhh h 3 ^ pr«-
^14 EXTRACTVS PROCESSVS
praefatis DminU de Avanzo f$ Lanfach pei' hutic tnodum licU
tum &honeftum penesPonttficem Carrafa prxilicic favoremi
& proteAionem, apparet incademlnftrudione^ ubi dtcitur :
Mi fforzai di operaTe chejua Beatitudine defle airoficrte
^\ fuaMaefti Chriftianiffima f^ in^alia Inftrudione Do*
mmo CaJariBrancatio ^
data^ quam fiicus pro fe producit, narratur :
Et allhora MON5. di LANSACH e^ gU altri Minifiri
del Remifiilititavanoj fi m^inJHgavano con gradiffima in^
Jlanza che io provocajji S. S^^ contra gP bnferiaU, in che
io m^adoprai ^cominerai a riducere ^ memoria aS.Santiti
r^ffefe che haveva ricevute dall Imperatore f$ dalli fuoifef
cgni tempOj t^ majjme nell Conclave ultimos f$ andai in^
troducendoU^ fg ponendoU in gratia Monf d' AVANZOM
tT m LANSACH^ U quaU gU fecero molte larghe offerte
da parte del Re^ canto che finalmente fi conclufe. la Lega.
£t fic cxpreflSs per fifcum apparet modus Ucitus & honcftusi
quaufus eft Carrafa ad favoremGailorum fine aliqua fraude^
& dolo^ imo \xt ipfemet dicit in praedida Inftruftionc Dud
deciarat intentioncm fuam fuifte dire<^m in przdiAa Inftra*
- ftione & negotiationc ad reputationemi & fervittum Sands
Scdis^Apofloliae, ibi dum dicit,
Et ia giudicando, che non fi potejfe mantenere^ anzi ricth
perare la riputatione di quefta Santa Sede^ ehe eraaffai dir
minuita per lanegUgenza paffata^ altramente che con Par^
mi^ i$ con la potenza del Re mi Sforzai di operare^ chefua
Beatitudine deffe orechie aW offerte di fua Maefia^ fi
fol W-
in literis Credcndc Regi direftiS)
GU dara conto di quanto hdprocurato a henejkio di quefia
Santa Sede, f$ gloria di V^ Maefia,
tcfoL S17. in aliis Inftrudionibus in finc dicitur !
JtaceUaihoconferitotuttoconN.Sigmrecm^potetepenfare,
Appap
CONTRA CARDIN. TfE OARRAFA. %.
" / ' '■' ^' " ' ■ ' ' ' ' '
ApparctergOy quod Legati & Oracores praedidli RegisGaUo«
nitn traAabant 8c negotiabant cum propria perfona Papar^
a facie ad facieoiY mediante tamen introdudione Carrafie.
Ex qutbut evidenter apparet, quod Liga (uic conclufa cum
pnefato Pontifice per didos Oratores ex mera e)us voluntate,
Sc fine aliquo^commento firaudis, &illam Papa fua propria
manufubfcripfiti prout apparet in procefTu foL 2123. ^ qu<>d
Carrafa vferbis, & iationibus, modo ticttO| honefto & aperto
operam fuam prxfticit introducendo prsefiitos omnes ad Pa-
pam, & reddendo eos illi gratos, quae praetenfa perfuafio t^U
mpdofaAanon fiiitdolofa, nec in perniciem Principis vel
qus Status, immto ad e)us neceflariam defenfionem &con-
fervationem. Videns enim Carrafa diifidentiam natam ift-
ter Pontificem & Imperiales, & quod omnes habebant at«.
ma in manibus, & quod non inveniebatur modus inWcem>
leafTecurandi, exquounusquisquevolebat, utalter primo
arma depbneret, uceft notoriom, confideransque vires Ec«
til^fiae non fufficere ad ftipendia mflitum^ qnibtts in magno
duiiiero ^d)at Pontifex pro defenfione fui Status nndique
ab Imperialibus circumdatus , rationaliter potuit 8c debuiii
tionfiderare bonumt ^l^ & expedtens, ac neceflfarium fiai(fe
Pontifici oblatam^JLigara & confixderadonem ex patte Galio-'
fom Regis non refiitare, ad hoc, ut in cafu neceUariac defen-
fionis perfonar & ftatus Papas tueri & defenlari poflfet adver-
fiis eum oflfendere volentes.
Et quia utplurimum^ uti cxperti in bello iciunt, pro de«
fenfione eft neceftaria oflfenfid^ & melius eft prarvenire quam
pratveniri, &magis expeditfacere bellum inftacu alienoquam
in fuo, ideo fuit conclufa pratfata Liga etiarti ad oflGsnfam, in
qua eft confiderandum quod Papa dictr, illam (acere ex )uftis
caufis per eum fuo terapore exprimendts, quae caufac femper
in Principe fupremo juftac prxfumuntur. EftetiJtm confide^
Yandum, c^d Summi Pontifices tanquam fupremi. Principes
- •• ■ ^ de^
^i^ • EXTRACTys PR0C6SSVS
de jure & cotiruecudine poflunt & foliti funt facer^ Ligas &
confoederationesi nec eis hoc adfcribitur ad peccatuaiiive de-
lidum.
.Si ergo Principalis &.contraheni prxfatam confofedera*
ttonem & Ugam non deliquit^ quomodo in perfuadente &
fibi confulente ligam & confoederationem pratfatam^^ poflet
confiderari deU<Sum non video^cum deficiente princtpaU) cor<r
mat etiam acceflbrlum) quod tanto magis affirmandum eft,
quia refpeAu Garrafc, & etiam^ quod nuUa eflfet jufta caufa
contrahendi Ltga«i) & faciendi bcUum, attamen quia omnia
hsc fiebaot tx auAoritate 6c voluntate fupremi Principis^ li«
ciU ceiifesda erant» Sc (unt. Bdlum enim geftum refpedv
Mssiiftii&^fecutoriS) juftificatur & redditur iicitum- ex folai
auAoritate Principis^ ctki ipfe Minifteri ut Carrafai parerei &
obedire tencbatur. ^
Apparet iuq«ecxpracdidis vera&firma conclofio» quod-
usque ad tempus Ligat praedids nuiia in Carrafa culpa rcpe^
rttnr. SncoDffivc ileveniendo. ad difcuffionem Treugx^ k
iHiustnptura^ dictmus^ quod^ poftquam per pcadEatam Itgam-
Papa 8i e|kis fiatw fuerat aflecuratus^ venerant Noncti exGal^
lia notificantes^ . inter Chriftiaailfimttm^ 8c Catholicum. ^
Regem b^zm fuifle Treugam, in qua cx parce Regts Callo*
rum tanquam xonfoederatus ocprefle nominabatur Summuit
Pontifex» nec propterea Imperides a confinibus difcedebantv
nec arma deponebant, adeoque Papa iterum de ftatu (Ito du-
bitare coeptt, ut dicitur in pltiribtts Inftru^onibus, in dido
proceCruregiftratis^quia non confidebat dc Columnenfibmy Sd
Imperialtbus, quos ob praefatam Treugam videbat viribusati**
6to% in Regnp, cum non eifet eis amp|ius necelTarium cum*
Gallis pugnarcin Regione Pedemontium, vol^sque rei fux
provtdere, inprimis Statum Paliani^ ex cujus partibus nafci
poterat ofifenfio^ conceftit fuo confidato & fiepoti, & ad hoc
ut illos populostenere poifet in fide, fortificarefecitPi^/Rtfffimr^
&his
CONtRA CAftPIN. Dfe CARRAFA; Svj
&hisiioncomencas,mificCaitafam hac de rc ad Chriftia^
juffimum RegemvutconfinnarecLigam^ & non pernutte-
ret ipAim & ipfiusStamm ab Imperialibus opprimi. £t quia
Liga non erac hucusque puUicaca, ne videretur parttalis &
majorem de fc fufpicionem dare, mifit etiam Revercndi(fi«
mum de Ptfa ad fsacdi^os Qnohm V. 8c Regem Phiiippum,
«ejus filium, ccnn pnfaiicisInArudiD&tbus ad traaandam pacem
inter ilhs Ma^cfhunrs^ qnaih fivondDdcre noii pbtui^t, & fic
|)er illum mddum.Krraa8aflbcurartf^€ftverffifhiIe, quod, ne
mnaneret folus fine aurilio, '& ne defactti po(?et opprimi a
pracdidis Imperiadsbw^ quoddrrir^-dederit in commiffis,
ut confirmaret pnedidam Ligam, & procuraret, quod in cafit
pfFenfionts ex;p^Imperialikim^;& invafionisStams Ecclefiar,
Rex Galius fibi nqn deficeret 9 & ad dividendum vh^es dido-^
fum Ifmp^^dium, & divertendum bfUum a Statu Ecdefiari
etiam & ipfe Rex Gallus moveiT; debci;et bellura in partibus
Pedemontium, &rumpere Treugani) &quod h« fiierit Fa«
pasintentio, apparet in Memoriali fecretp, infcripturis Carra-
fe reperto in Procefiu exiftente^ fcripto manu 3^oh. della Cafa^
Secretarii mnc Pontificis, qui illum non fcripfifiett nifi eilet
cectifkatus de mente Pontificis^ & quod pra^fatae Inflru Aiones
fecretae ciA:a ruptaram Treugae & belhim ex voluntate Ponti-
ficisprt>c4(rerity apparet in ahoMemoriali, AnnibaliDi^r^^a
h&o^ per didtumCarrafamin GaUta, & dato eidem Annibali
foL - - in quo pritacipio dicit:
• farrai intendere^ a S. Santeti,
ic ponuntur omnes refolutiones^concementesbellum, & m*
pturam Treugx» faAas inter ipfum &'Regem Chriflianif&-
mum) & in eodem memoriali dicitur:
II Re §W h^nttiopi pfibUche^ rijponde puhKcamente^
^adeotpiodvidetur exprefe firmarelf abutflc & publicas & fecre^'
tas inftri^onesiquaru^irefblutiones nonmandaffet perme^
lii i dium
'^
i$ig EXTRACTVS PROCESSVS
diamdifti DuceUai Aii^o Pontifici dcnuitciari) &;iiotifidarj,
Difi omma tra^itec<}e£:teiitta&Toluntate Pomif cis*, tneceft^
verifimitejquodCarrafavoliierittradareinrdoPontifiosea^qi»
de fiii natura in iUiUs executione &,parfedioineoccultari non
poflunt, prout eft ruptura Treugae & belli. OMijeduratur tt«
iam, quod talisfiierit mens &voluntasPoittificif, quia, quan«
domifitpratfetoslegatos^ttondcpofttttarma^qiwerant in^n»
finibus Regni» imo PaUmmm fordficire Ceek» exqua fofftificap
tione ma)or fiifpicio orta& data.iuit Imperialibiis invafionis
Regni. Nec etiam L^am contra. pratdi Aas CathoHcas M^*
ftates conxrd£tua revocavit, imo in ea (emper duravit & po*-
ftitit- . :
Sed efto miHies^uod a principioCarrafa habuifllet in com-
miifis, ut tradaretpacem^&nonbellum^ adhucdicimusipfiim
HOn ddiquifie, nam conftatin proce(ruj^.^7.dbUrbcfibi in
QaUia icripmm fiii(fe| quod Dominus MarmAnumimColtmna
£icid)at expeditionesbdli:
i$,che volevafar da dovero^
& quod propterea Papa feciebat etiam & ipfe expeditiones
pro fua^ & fuas urbisiecuritat;? &defcnfione. Et Reveren^JSS^
tnm d^Pifa dqponit, rupturambelli fixiflfe caufatam in Urbe in
abfisntia CzxtzSxfoL 464. & quod ^pfe a fua Legatione fiiit .revo-
<9tus de Ordine SandiipGinu Papac, prdpter deteftos tradatus
GarcilaJ/i^ Ik illius carcerationem^ & apparenc mukae literae de.
Ordine Papac fibi fcriptac, utprocuraret riipmram Tre^gae, &
quod moveretur beUum, per Rei^emGanum contra Imperia-
k», & quod ittvocaret Regem, ut haberet iuejus adxilio&fcr-
vitio in di<^o bello gerendo Claffem Turcarum^ quas literas
Dux Palianiy qui tunc nomine Papac fcribebatyZ^/* i^g. deponit
fuifle (biptas perSpcretarios Papat, &de illius coram}(fione&
ordine, quae litera: & opdinlitMms taiiqtaam uidfaiiorioco^fiiii
datae^ de]bebant p^ eiiQi obferYari|.& ipfiim penitus toiii^iceaf*
tem
CONHRA CARDIN. DB CASKAFA. tt^
tem recidQtic&rexcufimc a ^rodbfiatione belfi & invocatione
ClaflSs Turcarum tanto mzp$f'*quia pro defenfiane Status Ikep
fidetiPrincipihabere infervMainfidebsyfrom clariflStnein jure
deodonftrabitur & probfibkur |N^ce, PauJum /K h«c dixiflfe^
4quOd Yolebar vindkaneie do iiw&ida^s cum iniaiicis fuif •
Im6 ex depofitione i^^rMi^^iiiJDamm
. rafam femper etiamy; quafido erai in GaUia» defidera(& pacem.
Et licet ex pra^ftis lapp^reat do innocentia Carrafie pro*
pter ordines pra^di^fcosi. (ihidatos in Gallia^attamcnli ipfos non
hrabuifTet) dicimus, eaQdenxcem iUioitaniiion tradaUer con^
ftatenim ci^rcrponfione Re^ Qallorum, & conclufionibus
8t re(blutionibuS| ihter ipfum &::6krr^;»fadis^ &tnpFocefiru
regiftratisi & ex literis Carrafa^ exGallia fcriptis fub ^/9 /7. Julii
iss^.fol. 1S06. quod Papa pro tunc dcbehat flare in temiinis
fiiie defenfionbi ^"^^0^ Rcx Gallomm moveret belium, 8c
rumperet Treugam» in eventum, quodlmperialcf invaderent
Siatum Ecclefix^ & fic ipfi per prius Treugam firangeFent» &
quod per hanc caufam ^ilicct ruptacTreugaeexpartelmperia*'
liumRcx Gallus transmireritexercimm in Italiami conftat ex
literis Brancatii^ regiftratisibl. 1093. in quibus dicituri quod
Rex Gallorum notificaverat Legato KcigLiPhilippi penes euoi
exiftenti) ut fcriberet luo Regi^ ut faceret quod Dux^i^iedebe*
ret fe rctrahere ab invafioneStatusEcclefiati &reftitueieoccu«
patai &quodpoftmodumloqueretur| ut fe interponeret cum
Papa de pace ^ & poft dicit, quod Rex Gallorum dixit> etiam
in fuo Confilioi quod cognofccbat Treugam efle ruptam ex
parte Ducis ^i^^i & quod propterea volebat etiam ip(e rum^
pere & facere bcUumi & transmittere exercitum in fubfidium
Ecclefiac, & quod ex defedlu Imperialium Rex Gallus rupit
Treugam, j& mifit exercitum propter defenfionem Scatus in
monte Alcino^ & noapropte^ Ligampraedidam, qusnuUwn
fuit fortita eftedtumi apparet ex difcurfu dcfuper impre^To
Roma^ apud Antonium Bladum iss7* adeO| quod Carrafa con^
lii i 2 dtt^
\
^rt ' EXniACTVS PROCESSVS )
dufie recn licitam, ^ jui|am,t l^. jpfopcereainoa p&teftxbBiide^ '
rari in aliquo deliquille. -
Non obftant ex advarfo per fircum aHegata} nam con-
lideratis praecedentibus &fiibfe9xentibusverbisdidarumrcri«
pturarum^ per eum pnoditftarumr &ut ipfemetCarrafa betie
declarat in fuis Conftimtis iUa verba :
, per mia ofera^fer ma eolpa^per mio meze^
funt vcrba exprobratoriafervitioTum ergaRegem, adhoC) ut
demonftraretillum eflfe (ibi obligatum, nt in tahtaneceiTitate
Papam protegeret, & Eccfefias fuccurrefet} & ad hiinc finem
omnia illa difta tendunt, & quamoperamipfeprxftiterit, jam
ftiperius eft declaramm, quodfueratlicita&honeftaadfinem
^flecurationis Status ecciefiaftici, &afrertioneiadaliumfinem
faftae fibi non pratjudicant. £ t ulterius objeftis per Fifcum di-
dmus, pr«didla verba continere quasdam afTertiones, &con-
fftfBones extrajudicialesi ]amperGrnv{/^;^reYocataSjtanquam
erroneas, & ad alium finem prolatas^ adeo, quod exeis nulla
poteft capi probatio, vel conjeAara c6ntra Carrafam, cum de
contrario ejus quod dicitur in diftis litcri^^ & Inftruiftioni-
bus conftat per verba gefta, & fcripturas etiam matiu propria
' ]pfiusPapa^,veldeejusmandatofignatas.
Ex alio etiam prasfatae afTertae confeffiones extrajudicia*
les nullum faciunt indicium^contra Carrafam ; quianugat
generales nullum fadum particulare continentcs^ ex quo de
fraude Carrafk conftet, & ex juris difpofitione, etiamfifuis-
fent fadtac in judicio, fibi non nocerent, o^non doi^o de er-
rore,, nam fi quis vel confefTus fuerit fe commififfe homici-
dium, vel furtum, vel proditionem, nifi venerit ad particula-
ria, & illortim circumftantias, defignando loca, tempora^per-
(bnas, & facfta , & illorum circumftantias praefatat confeffio-
lies d non nocent, prout in jure demonftrabitun
Nec etiamobftat quoddam folium, quo didtur :
accon-
CONTRA CAtlDW. DE CARRAFA Sti
acconcia pm?iofirare alPapa per ordine del Cardinat
Carrafa, regiftrat- fol.977.
Nam ut cft viderc, in cfrorc prrfatarum litcrarum nihil cft
immutatum in fiibftandalibus, ttccpotcftdici^quodprdptcr
iHas beilum Papat^crfuadcbatury cx quo iftae litcrae (ucrunt
(criptae ab Antenore, ut cxfcriptura illarum apparct, pcr plu*
res mcnfes poft motum bcllum, 8c occupatum Statumecdc-
fiafticum,aDuce^/^^; &po(re(ctiamcUe, quodfuericerror^
sec conftat, quod illa vcrba fucrunt fubfcripta dc voluntate
CaFra^, & commiftione, nec probaturi quod illae litcraefuis-
fent oftenik Pontifici, & illa verba hon condudunt^ quia
jiicunt
per mofirarla al Papa^
& non dvcunt^quodfuerunt demonftratarPapat, & multafimt
in intentionc, quar poftca non ponuntur in cxecutione, nec
eftbonumargumentum: Voluit demonftrarci crgo oftcndit
Papac«
Quibus omnibus bene confidcratis, non obftant iiterae
fi:riptae ad pnefatos Nuncios per Carrafam, natn illac fcribe-
banmr ad confavandam reputationcm Pontificis circa Rc-
ligionem^ & nccum fcandalo Populi Chriftiani videreturtra-
Aare bcllai & etiam ^ quia fi per Imperiales non fuiflet rupta
Treuga, & invafus Status ecclefiafticus, ucique procurafiet con-
clQdcre pacem9& RexGallus non transmififlet excrcitumj &
debcmus attcnderc rei vcritatem^ & fubftantiam negotii, de
qua veritate Carrafie eft crcdendum, quia interipfum&Pon-
tificem, non opus erat Teftibus & Notario, & negotia ftatut
fecreto tra^ftantur, proutbenefciunt, tjui illa quottdie tra«
Aant.
Nec etiam obftat illa Capitulatio regiftrata mfoLpopf,
f^ pop6. circa traditionem fortalitiorum in polfe Gallorum^
pro fccuritate excrcicus 3 tam ut apparct in liccris ejusdeni
li ii 3 Car-
4^ — EXTRACTVS PROCES9VS
t^nzS^MfioSh & ptr alUs dir^aa* a Monf.di SanaoFerm^
conftat contcnta in dida Capitulationc fuiflc dcfidcrata &
gctita VoxxihiaDavanzone, fcdnon acceptata, imo repuUa &.
jrcjcaa, pcr Carrafam, k difta Capit^la p^r cum n©n fijc--
runt firmata, ncqMc co<iclufa>& hjcconuiia«:a(aal»nflurcujtn
fiicntiaPapae, imo Catrafsf nwijoridiUgentiaprafiuampedtto-
ncm ufus fuicincuftodlcndis ipfis forialitiis, &inillortimcH*
ftodiapafuit VafaUos ^fideles ecclefix, & non Giallo», proutot-
pencntia demonftravit, & notorium cft, omniafuiiTcfidelitier
o^iftodita & confcrv4ta futuro fucccflbrj, &fic.dcJ)onaoperc
flipndeiMretlapidari. ' "^
Et ad illud, quod dicitur, procuravit,utRcx ?;?»/%« cx.
Amico inimicus ficrct Papaej. dicimus<|updcftcontrariumia
j«rc, &in fado j nam,de jurc hoc proccderet, quandoprocu-
raflct & tracaaflbt cu|p Kcgc Pbi/ippt,, ut ex Amico inimiciw
ficrct, non autemcura Papaj &in faao,eftcpntrarium4 nam!
fi vera eflcnt pr«tcnfa pcr fifcum, potius cenfcrctur opccafl&
nt Papaex Amico fit faftusinimicus Rcgis PA^!*/, Htapparct
^ tenore Capitulorum Ligae praEdi^sr.
Et hw funt, quac brevitcr circa faaum Hm, Treut* f4
&.^juftificant aaionesCarrafae fidelc, &honSratt$,^;&
F. E & fuum Prmapem, ncc vidco,in quo poflit cicAt».
dida>ncgoaa argui de pcccato. ^
' 9-Fifcu$noncpntcntusinquircrccontraCarrafamdcbcl-
lo, quod, ut ipfc dicit, nptuuomnibu., infurgitetiamfibiipG '
contranusj& mquint contra eum dc pace inter diaum. clr-
rnfam, f^ Ducem M^ faeU, ob quam,dcbet & commcndari
& remunerari, cum ex ea tot bpni fmaus pcrvencrint, quS
pcr unum dicm rcccnfcrc npn ppflcm. ^
Supcrqup faao pr«tcndit fcciflc quandam Capitulatio.
nem f^ptam cum Duce Alb^, rcgiftratam /,./. Jf, Tn a w
iii,cff«a«cpni;Judit PA««;, qMperCa^ulSWfS
cre-
CONTRA CARDIN, DE CARRAFA, ^ij
xrctam exificnteiii fol iji^. poai dcbebat in poflfe confiden-
tis, ciim toto ftatii.rao, &debere cedi pdt^Ducem, cui ftel
Gatholicus niiandaveriti dummodo non fuerit contumax, &
rebellis ecdefiae, & illud detinuerit, habita recompenfa ad ar«
bitrium lUuftriffima B,eipubUca Veneu, in cafii difcordi^ein fe^
menfes, & in eventum non datae recompenfac reftitui debere
-ddem Duci PaKaniSmanteSatumi ic fiib praetextU) quod dida
Capitulatio fecreta non fuerat poftmodum Papae notificata,
fifcos occupat membranas, &dilatatfimbrias, & dicit elTe cri^
meifLdfa Majefiatis, 8c ad probandum, quod Papat non fue-
rit notificata^ multa adducit, quae in eflPeau non cohcludunt
pra^didam, quae cum non coardetur loco & temporc^ de fui
ttatura eft improbabilis.
Sed his non obfiantibus, huc usque dicimus^ Carra&m iti
hoC| ficut 8c in aliis, efle innocentifiimumi pratfatamque Ca-
pltulationem fecretam & potuifiei 8c debuiue facere, & poft
fa^m dato, quod illam Papae non notificaverit, aut notifi-
taflet, probaVe non poterit, nulium per hoc delidum com«
mififie.
, Qupd autem hoc potuerit facerci probatur ultraauAo«
ritates luas generalei, per particolare Brcv^ ad concluden-
dam didamPacem, a$anAitate fua fibi concefium, fubDato
Sam£ die VIII. Septembr. issj* per quod procondi^enda di-
€tz Pace datur ampla & libera facaltas faciendi quascunque
capitula cum conditionibus fibi bene vifis j £t quia optimc
qxentem Sercniflimi Pontificis noverat, quod poflet circane*
gpcium pracdi^kum facere omnia,qu«ip(emet, fipraefeasefiet,
Ejcere polfit,^ quae libera & ampla poteilas ukra Breve praedi-
dum probatur ex difpofitione YyovBM^Patrimh^ Hierojhlymi-
tani: tuncSecretarii fummiPofttificisi regiik^fa usque.adjS/.
i2(fi. ubi inter cactera dicit, quod tnifius^a CSvitate a€arf afii, .
in Qviute Pramftina comniorafm ad Paii}«m lU{«.<idem
"^ nar-
6%4. EXTRACTVS PR0CESSV5 _^
Aarravit difficultatcm Pacis, & quod opui crat in Falumo po-;
aereconfidentcm^ quo auditofua Sandita;
m dife va dal Cardinale cbe luifa P animo mio, che
faccia il meglio che fub.
Habult ctiam Carrafa ad faciendum & concludendum qon^
tcnta in dida Capitulatione fecreta fpecialillimum manda^
tum , prout conftat cx depodtione Illuftri(Emi Vicellii^ conr
)unda cum InftruAionibus & depoficionibus Domini Epi^
icopi Cefenenfis, nominc SandlifTimi ad didum CardinalciQ
Carrafam ultimo loco midi, pro refolutione & conclufione
Pacis. . . ;
Videns enim Carrafa, quod Dux Albiey (ine pradFata Ca«
pitulatione paccm condudere volebat, non ad rccipiendum
aHquodaliudmandatumaPontifice,quia illud,quod habebat^
crac fufficicntiflSmum, fed quia tra(^abacur de particulari in-
tereflc Ducis Pa/ianiy voluit etiam ab eo perfcrutari cjus vo-
luntatem, licet hoc etiam fibi non cnetneceflTarium^quiaipfe
nomine Principis pro bono Pacis, ctiamnondatarccompen-
fa,potuerat jus privatorumtollere, & bona fubditorum con-
cedere , ut notiflSmi juris cft. Illuflriinmus icaque Vicellius
aUocutus eft Duccm in Ecclefia fanS^ Crucis Hierufalem, &
omnia contenta in difta Capitulatione homine Carrafaeex-
pofuit, proutambo tcftantur, &deponunt, qui Dux licet fibi
durum vidercturStatum Paliani ccdcrtj &propterearefpon«
derit Vicellio, quod nullo pado confentire volebat, attamen
poftmodum communicando omniahxcfuxSanditati^con^
fidcrandotamSanditasfua, quamipfcDux Ptf//^;;ip6riculum
in quo erant, fi pacem non concludebant} Duxenim Ghife
omnimodo cum fuo cxcrcitu difcederc volcbat, &ire adfuc-
currendum Regi Gallorum, cujus Exercitus rupms fufusque
fuerat a Regc Philippo, apud !$l Quintinumj detcrminavcrunt
tr«mmittcre Donunum i^2/?<;^ Cefenatenfes, addiccndum^
CONTRA CARDTN. DE CARRAFA, ^,y
& pcfolv^dum Cardinali CJarrafas, ut non obftantc quacun-
que fllicita condltione, per Daixm^/ha propofita, vcl propo-
nenda, pacem firmaret, & conduderet.
Prgemifla omnia probantur ex difpofitionc Epifcopi Ce-
fcnataifis, & exliteris, & ex Inftruaionibus fibi nomine fu«
Sanditatis datis j^A (f^/. fS feqq, in quibus ihter ca-tcra fcri-
bebat Dux Cardinali, quod, poftquam intelicxerat a ViteUit»
difficultatcsimpedientesconciufionempacis, ivitad Pontifi-
cem, & dixit haec veiba :
Iddio ntinfpiro di dover dlre il fam cofi nudamente ■
comefia, fS ^o trovato dijpofitiffimo queftofanto Ver"
cbio aUa Vacey M. Odoardo vi diraquantodafuaBea-
titudinemiefiatoordinatoj
£t in Inftrudionibus datis dido Domino Epifcopo, dicit ex«
pofuiflTe Pontifici omncs difficulfatcs/fibi ab IUuftriffimo VU
iellio rclatas, circa pacis conclufioncm, & dicit Jucc vcrba t
II Papa haprefo ogni cofa in bene}
& poft tranjmiffioncm dicfti Epifcopi ad Civitatcm Pr^efii'^
mmy fubdicX. Scptembris, per littcras regiftrat.y^/. ^4^.
idem Dux fcribit Carrafx de difceifu cxercitus Gallorum , &
cidcm cxponit extremam ncccfiitatem concludcndi pacemi
diccnshaecverba: ' '
Et il Papa dice ilmedijimoy 1$ rhnette ogni cofa aJla
prudenza di V. S. IUufiriffima.
Et fub dre 12. Septembris , pcr alias fuas rcgiftraturas foU 449^^
foUicitat conclufioncm pacis, narrando ncccfiitaten illius
concludcndae ccleritcr, poncndoinf/afcriptaverba:
IlDucadi Glifa fi e refoluto partire^ tS tutt^leco^
tene del Mondo non bafiarebbono a tenerkf
confirm atur etiam per dcpofitione^i Ducis fol. Hip. in qao diciti
Kk kk quod
M EXTRACrVS PR0CES8VS
- - -
quod, poftquam andiverat pacis DCceiBtatem j & diTceflum
Galloram :
S'^ Sta fiette un poco fenfando , ^ poi mi diffe,
vorreicbe mandaffi uno fubito a tuo fratetto ad avi-
farh di fuanto bavemo ragionato, f^ dirgUinognimo-
do cbe concluda la pace d" ogni modo cbealuif^ aque^
Cardinati cbe fonofeco pare^f^ fefopbenbifognodar-
lameta dellofiato Ecclefiafiico io neledo auttorita fS
facaa il meglio chefipuo.
Cx quibus etiam lippis omoibus & toiiroribui patct) Carra*
fiim habuKfe pleniffimam autoriutem, & fpecialiifima man-
data a fummoPoQtifice ad faciendam, & condudendam prat-
diAam Capitulationem (ecretam. Nam tx quo Papa audl-
Terat, quod nuUa alia remanebatdifficultas pro condudenda
^pace^ nifi ceflio RztmPaliani, cum recompenfa, refpondenda
poftmodum^ & iteratisvicibus mandando, quod omnimodo^
non obftante quacunquedifiicultate, concluderetpacefflynoR
poteftnegari, quin dederit rpecialKTimummandatumCarrafat
ad concludendam pacem, etiam cum diAa conditione,&pra-
fnUfione ceffionis di£li ftatus cum recompenfa, quia genera-
|itas,quacnon poteftverificarinifi inuno particulari» habetur
pro fpecialitate, utin Jure demonftrabitur, licethxcomniadi*
caiitur ad abundantiorem cautelam^ nam virtute primi man-
dati omnia potuerat facerei & in ffiecie ceffionem, & reftitutio'*
nem di<fti ftatus Palianij ex cujus caufa principaliter ex partc
ImperiaU fiiit motum bellum^ ut eft notorium i non poteft
crgo imaginari delicftum , faciendo ea quae audoritate Princt-
pisfecity tantomagis, quia utiliterPapae, & ecclefiae negotium
ge(fit i recuperavtt etiam pro Ecclefia omncm Povinciam Cafo^
pani<e, & Maritimae per dt^lum Ducem Alba occupatam) & di-
(cedentc exercitu Gallorum, prout jam difccdere inceperaf^
F^/ianum, quodundique erat oppugnatum, de necVftitate per
vimbrevitcmporecrat pcrvcncurumad manus, & poflfe di^i
Ducif
CONTRA CARDIN. DE «ARRAFA. - 617
.» ■ ■ » I ■! ■ ■ 'Wm.. ■ • - -■ ■ ■ ■ ■ . ■ ■ I 1 ■ 11 l^ ■■^111 IM
Ducis AHne, qui de facili cum iilo txercku vi^ftoriofo potnis*
fee continuare viAoriain , &bccupare totum ftatum Eccledao
fttcum, Sc utilitatem Ecclefiae in hoc negocio demonftravit
cxttus, cum biduo poft faiflam pacem tota Urbsfuit aquis in-
andata, adeo quod necmtiripoterant defenfari) necalter ai-
teri auxiiiumprxbere, & fine aliqua difiicultate Dux A/hte po«
tuilTetillani capere, & oppugnare , &conquirere} omnis ita-
que utilitas prxdidx pacis fuit Ecclenae» & per Carrafam fuit
prppofica utilitatifratrisfui, adeo, quod de koc fantSbo opere
deberet & laudari, & remunerari.
PrxfuppofitaitaqueptaedidU au^oritate & £icukate, ac
utilitate in negotio gefto, nuUidubium eft,quocl Papa effica«
citer obiigatuserat j-obfervare nomine fuo promifla, & coii*
ventaper Carrafam cum Duce Alba, & ftante pnedida ne«
celfitate, dato, quod fibi praediAam Capitulatiotiem non no-
dficaflet, necdamnumpropterea evenit Ecdefiae, nec ualita-
cem aliquam perdidit, & ubi non poteft coofiderari aliquod
praejudicium, nec refpeAu damni emergentis, nec refpeftu
lucrl ceffantis , clarum eft, nullum pofie confiderari ddi&uai
in illo faAo , prout in fure dariffimum eft. Licet in rei ve-
ritate per Carrafam omnia fuerunt communicata Pontifici,
quodxronjeduraturexmultisi Pr/wro^quiainCapitulatione
publica, de qua tamquam notoriisfima, non poteft allegari
ignorantia, difponebatur, ut in Paliano poneretur confidens,
qui )uraret;& Papx & Regi fidditatem, & de eo difponeret
juxta conventa per Carrafam & Ducem Alba, & in nulla par-
tedidaeCapiiulationis de PalioM fiebat mentio, & fic dene-
cesfitate refercbat fe ad Capitulationem fecretam, quac vide-
batnr pars iftius capitulationis publicac, quia relatum fcmpct
eft in refercnte. Colligitur etiara ex alio, quod Papxomnia
fueruntcommunicata, nam de ntenfe^lii MDLVIli; poftre-
ditum Carrafe a Curia Regis fhiliffi , Dux U Dominus Fer~
iomiits de Sangrma maoifeftavcrunt Pontifid, iitipfi depo-
Kk Kl^ 2 nun^
jiti EXTRACrvS PROCESSVS
nunc^ & Papanon fe alteravic^t imo benigne rcfpondic, &
pcr plurcs mcnfes in eisdem favoribus & adminiftrationc to-
tius ftatus Ecclcfiaftici, prout per prius Carrafa retinuit j nec
cft verifimile^ quod fi fine voluntatc fiia negotium prstdiftum
tantx imporcantix tradaflfet^ contra.cum fignum aliquod al-
terauonis non demonftraftet.
lo. Fi(cuspmetidit, quod Carrafa commifit crimen
lacfac Majeftatis^ quia ipfe &' fratres cum a Paula IIIL ab ur-
be fuifient expulfi, transmiferunt Uaulum Filonardum ad Re-'
gcm Philippumy ut rogaret tamj quaccnuf eos reciperet iil
poteftate^ & protedione^ & intercederet pro eis ad placan«
dum Pontificcm, qui fine jufta caufat ad nilfas ftiggcftfones
amiulorum concra eos iratumi & quia rccompcnfa Patiani
pcr verba tancnm Duci fucrat oblaca, fupplicatnitur fiiarMa'
jcftatt^ ut iilam fibi rcaliter concederct , pfdut promiierat:
m dtdaCapituIationeofrerenda fe, Dux etiam promiftacx:
jparte fiia oblervarcy videlicet cedcre ftatum Palianh prout
erat convoiitutp in dida Capitulatione fccrcta, per eundcni
Ducem jam ratificata,
Et fiipcr hoc fifcus regiftrat Inffiruftiones Filmiardh
cxaminari fccit Tcftes, & aUa produxit ad pfobandum, irt-
fumma, quod Carrafa procuravit^ & cradavit^ ut ftacus Pa-
liani ccilerec pracdido Regi pro recompcnfa obtincnda cxr-
tra ftacum Ecclefi!ac»
Qmbus camen non obftancibus, hucusque dicimus ct-
iam in hoc Carrafam non deliquifle, ncc aliqucm minimum
crrorem feciflTe } nam ultra quod in praediftis Inftruilionr*
bus foL 1007. dicitur :
fer che fitrovi modQ che non cafchiamo in maggior
disgratia delPapaj
& paulo inferius:
chefitrovimodo, che a n<n non noccia ,
- * ., cx
CONTOA CARPn^. DE CARRAFA. 619
ex qufbus verbis colligitur ^ quod 9 quando volebat efFeAuare
di^tatn ceffionemy intendebant &cerc cutn bona gratia fuar
Saniftitatis, & cudi modo eis non nocivO| qui erat aiTcnfus
Pap2 j & paulo inferius etiam dicunti
Noifaremo quello cVe in nofira facolth ,
adeo, quod nihil de jure Dominii diredtiy qugd non erat \n
facultate eorum^ nec poteranty nec intendcbanc detrabere
acdifponere*
Dicimus etiam, jure licito potuifTe prsedidla trad:are,&
concludere 1 quod xlare demonftrabitur, quia Dux virtute
prasdidac. Capitulationis de mandato & audoricate Pontificis
fadbf t & per cum ratificacac tenebatur ^ &; obligatus erat fer<«
vare contenta in dicSta Capitulatione, & (ic cedei:e ftatum Vit-
Uanis culDux mandabat^ nec opus erat alio alTenfu Pon-
tificisi quiafufficit in alienatione feudi afllenfus Domini<Ii'
ttGCx^ five praecedat^ (ive fubfequatur^ tanto magis> quia Va-
Uanum efl feudum francum & liberum s fic ergo Dux^ qui
erat pnncipalis, cedendo ftatum Paliani pro recompenfa,
non delinquebat ^ fed faciebat illud ad quod de jure erac
obligatus) inauditum efl, quod Carrafa per hoc dicatur
detiquiffe, quiiilud forfitan confuluit, perfuafit, & procu«-
ravjt) maxime, quia omnia tra^abantur cum catholico &
piifGmo Rege Thilippo^ fandti Romanae Ecclcfiar ohedientifli-
mo filio. Et quid aliud procuravit Fitonardm in Curia praer^'
didi Regis Philifpi^ nifi illud idem quod E)ominus Fabritius
de Sangros nomine Sereniffimi D. N. Vii Papsc IV, & pro
illius clementia.&: benignitate tradavit & procuraviti &
tanto magis de difpofitibne Valiani Papa etiam, fi nunc vi-
Vjeret, non poffec conqueri, quia requificus a Xioxxmo^oanne
Bcmardino Carhmos qui Palianum in confidentia tenebat^
nt contribueret in flipendiis militum cuflodia^di^i loci juxta
conventa^ &promiuapereumy illud habuit pro^ dercliAo,
. Kk kk 3 diccnsy
tfjo EXTRACrVS PROCESSVS
dicens ie ampltus in eo nolie intromifcere, hec in itipen-
diis contribuere ; & iilud idem refpondit Domino Ctmitt»
Urfinot 8c aliis de fuo ConHiio, nocnine Ducis voluntatem
Papae circa hoc perfcrutancibus ^ £t cum omnia pr^iiSa
concernentia Ligam, rupturamTreugs, belluniy &po[lea
pacem per Carrafam fuenntxradlatacumaudoritate, &vo-
luntate Papat pro fecuritate, corfcrvatione, & utilitate (la-
tus Ecdenae ^ non in perniciem Domini fui, nec cum in-
tcntione, voluntate aut propofito Doniinum fuum damni<
ficandi, inauditum eft, quod per tales adtus committerescri-
menlxfae Majeftatis, quod fine voluntate & propofin) D<^-
mino fuo, vel ab co fe rebellandi, nunqu.amcenfetur com-
miCTum, prout jn jure clare dcmonftrabitur , ncc de Carrajk
hoc poteft imaginari, aut fufpicari, confiderata fide, qnam
retroa<ais temporibus femper Domiois fuis obferravit , &
cui Pontifex Cardinalatus dignltatem conceflcrat , 8c ctiam
rcfervata Principi ex fua fupcr intendentia, & fecultatc ad-
miniftrare Papa permittebat, & tolerabat, & in cjus Carra-
fe & fratrum fuorum utilitatem non parvam Papa tradavit
ut eft videre in Capitulis dida: Ligx. Abfit itaque de tanto
viro de Ecclefia bcnemcrito aliquod finiftrum, & non gc-
nerofo ac IIluftriffiHio nomine dignum cogitare.
II. Inquiritur de Narefi. Super quo limine cx qua
nullum apparet indicium, non habco quid dicere, & ^rchi-
epifcopus Confanus, qui facit fidcm tantummodo de quadam
figurata diffatione in Curia glorioC memoria: Caro/i V. tem-
pore, quo ipfe Cardinalis ferviebat Gallis inimicis Hifpano-
rum, nuila habenda eft confideratio, ex quo fa<aa fine iu-
ramento, & ut ipfemet demonftrat, proceffit ab inimicis &
4icit fe of&nfumcflTe a Carrafa, & in iftis deliais dcbet vide-
ri, quis fit zelas accuTantis.
Ncc
CONTRA^ CARDIN. DE CARRAFA^ tfji
Nec obftat, quodinter fcripturas fitas fbit repertaCapi*
talatjo , qaatn ALBERTUS^ Marcbio deBrandenburgh , vo«
lebat facere cum Papa & Romana Ecclefia ^ quia Reveren^
dfflimus de Augufta deponit etiam, & perplnres probabitur^
quod Colonellus Federkus a D. Alberto mifliis, cumPapafuit
Jocutus, &cumeo negociaverit> & Capitulatio prxdida per
Carrafam non fuit acccptaca nec conclufa) nec firmata, imo
ut ipfe AuguAus deponit, poftquam Papx &Carrafe notifi«
^ cavit, conditionem & qualicatem-didi Federici (ubito ipfuQi
ejecit ab urbe.
Ultimo Inquiritur de crimine Veculatus^ 8c quod fraur-
davit Cameram tn ftipendiis militum , 8c fuper hoc fifcus re«
giftrafe fecit infinita mandata Capitaneorum militum. Su-
per quo breviter dicimus, non pofH hoc modo procedi^ fed
otFcrimus computa pracdida folidare in Cameraj & omni-
bus oilendere, nullam fraudem fiiiffe commifTamf ex quo fe-
imcl fuerunt folidata , & declarata , & fuper eis lata fenten^
tia, qu<s fccit traniitum in rem judicatami fuper didis coiv-
putis ampUus moleftari non deberet.
Nec obftant depofitiones multorum lliuftriinmorum
Cardinalium, & aliorum ^ deponentium de verbis Pontificis
iraci contra fuos nepotes poft illorum exilium , five vjolcn-
tam expulfionem ^ quia uttra quod notorie conftat^illaab
irato Principe fuiflTe dida, & fa£b,injufte levato velo de
fado, & ad fuggeftionem fuorum smulorum > etiam contra
mulieres & infantes, quiinnihilopeccaverant^ & Carrafa per
medium liluftriftimprum SaheUi & Alexandrinl^ 8c alioruni
S. R, E. Cardinalium fe ponere in carcere & fui rationem
reddere volcbat, nec potuit hoc obtinere.
Dicimus pr^dida pro nobis (acere« Nam ex quo'i|i
Principe omnis pccna eft arbitraria y & Papa Cas ra& ifijonxic
^Hum proomnibus pra4ibfis^ omidisi & cQmmiflis tem*
pore
6^1 EXTRACTVS PROCESSVS
pore prxdidi Pontificacus ^ Fifcus Sereniifimi D. N. ejus-
dem Papx fuccelToris non poteft iterato^ de eisdem confjp-
Ais criniinibus inquirere, cum Deus non judicet bis in td
ipfum, Sc peccata (emel punita^ & remiflai amplius in ultio-
nem redire non patitun
( Nec eft omittendum, quod contra di^um Cardina-
lem nulliter fuit proceflfum^ quia ante capturam nulla prx-
ceiCt dif&matiO) nec aliquod minimum quidem indicium,
nec erat dc fuafuga timendum, cum omnis ejus^atus in
obedientia S. R. E. condftat, nec de prxdidis practenfis der
l}&\% erat inquirendum, neque loquendum fiante ipfius alle-
g^ta facpius gratia, & Privilegio 8c Indulto per Papam Pium^
quo conceditur , conrra fer/ifias Cardinalium non pojfe ptoce*
di fiifiin criminibus hare^, Ufie Majeflatis in p^icdi^o cap. (f
fcbifmatis^ & (ic in illis calibus certa forma fervata^per quam
gratiam & padum de xion procedendo refpedu pra^terito-
rum criminum omnia, fi qua erant^ delidta intelliguntur ex*
tinfta, nec poftmodum per quodcunquc refcriptum Prin-
cipis pofluntrevivifci, proutin Jure clare dcmonftrabitufi
tantomagis, quia fimilcs gratias refpedu practeritorum cri-
^minum Papa Condaviftis conceffit, & obfcrvavit, quanto
magis decens eft illas obfervare in perfonis Cardinalium,
quac tanquam pars corporis Papx , & membra principalia
S.R. E. debent majori prawogativa firui, unde ad condemnan-
dum Diaconum Cardinalcm requiritur numerusXXVL Teflium^
qui debent ejfe omni exceptione majores. Et quia nullus adcft
teftis, qui aliquid contra cum deponit, nifi patiatur multos
defedtus, & qui non pofiit ex pluribus cauHs legitimis re«
probari, ftante maxime tanta rigorofa diligentia <fapiendi
proprias fcripturas a domo rei, & pene omnes ejus familia-
res catcerando, & aliquos torquendo, & cum tortura ter-
rcndo. Et quia in tam rigorofa inquifitione huc usque nul-
lus apparet acouiator ^ aut qui Jl^uaQi querimoniam co&-
tra
CONTRA CARDTN. DE CARRAFA. 6^
tra ipfunv Cardinalcm porrcxerit, humilitcr fupplicatur
SereniJSimo i$ Clementijjimo Domino nofiro PIO Papac IV. iit
eundemCardinalem iuom humillimum fcrvum abfolvat,&a
carceribus relaxari mandct, quod juftum piumque eric.
Proteftamur autem, quod reftitutis nobis fcripturis, &
fada nobis copia videri procelTus menrioqatos indiciorum
Carrafae ,. quos hucusqpe habere & yidere non potuimus^
luce clarius demonftrabrmus ejus innocentiam.
Nec copiaProeeflus fonnact contra Cardifiakm C«r«
ra£un , reduda in fumifia cum imputatiombus Fifci ^ ea^
rumque reprohatioiubus perfeda iuic , die XX. Novanbdi
1560. ' \
Memoria, quodidem Cardinalis Carrafa cum Cardi«
siale>Neapolitanoc}uscxfratrenepote, ScDvail^alumw^
ccrati fiierunt onmes in Arce Saadi Aogeti die eodaa.
Memoriale
CARDINALIS BELLARMINI
ad
CLEMENTEM OCTAVUM
Pmijkem maximum,
condnent
ReS| qii2 Sandicas fua uci bonus Faftor reformare
debebat | fi absque fcrupulo gregem fuum
gubemare volebat|
cam
Re^m/iomhus ifjiusmet Pmificis,
SUmmut Pontifex triplicem gerit in EcdefiaDd perfbnam,'
dt enim Paftor, eft RcAor Ecdefist» unicusque Epifco-
LUl put
^34 MEMQRIALE CARDINALIS BELLARMINI
pus Urbis Romar, proprius & princeps Ecdens Siecionii, (ed
inter omnia ^ejus officia primum locum tenec fpllicitudo
omnium ecclenarum. Hoc enim eft primum fingulare ma-
ximum. Primum quidem Apoftolus Petrus multo ante
faAus efl: Paftor totius Dominici gregis , quam Epi(copus
Antiochenusvel Romanus. Singulare autem^ quoniam
snutti funt alii Epifcopi nobiliflimarum civitatum | multt
quoque Principes temporales. Sed Pontifex orbis Terrarum
Vicarius generalis, Paftor univerfalis Ecclefix /blus ipfe 'c(t>
Demiqtie riiaximum ^ quia Epifcopus Romae Urbis mos ha-
bet definitoslimites, eosque fatis anguftos, utetiam Prin«
cipatus Ecclefiae temporalis; At fimimus Pontificatus nuf«
los habet in orbe terrarutii limites, nifi quos ipfe terrarunr
Porro hoc officrum taih antiquum, tam magmim^tatft
nngukre^ tam proprtQm fibi ,- tam nete(&rium| Ecdefiar^
facile poterit fiimmus Pontifex implere ^ Ci Ecclefiis fiDguIii
bonos Epifcopos pracficiat , ecfsque fiio muneri fatisiacere
curet, &fippus fit, tcdgat} fiquidenfTboni Epifcopi bonos
eligent Parochos., bonos . Cbncionatores , bpnos confefia*
rios, totaque animarnm falas, nifi per ipfos fteterit^ in tuta
erir. At fi forte negligentia Epi(coporum feu Parochorum
aliqua? pereanx, fanguis ^arunri de manu PaHorum particu-
larium requiretur. Summus autem Pontifex animam fuam
liberabit, quippequi fecit, quod fiium erat, ne perirenc^
Sin autem fummus ipfe Paftor ecclefiis particuliribus EpiIco«
pos dederit vcl minus idonpos^ vcf qui muncre fuo fungan-
tur^ operam non dederit, tum fane animatum illarum fan*
guis de manu Pontiftcis requiretur
In Concilio Tridentino $c(f. 4* C !•
" Pojkenio eadem fan5aSy)lodu^, tot gravij/tmis Eccte^
\ . jfte incommodis commQta^ non patefi ikm c^nmetnorare^
nihil magii Ecckfiai Dei ejje necefimum^fHm ur
\
AD CLEMENTEM V«I. PP. <Jjy,
Beatiffimus Rmanm Pmtifex foUicitudinem y quam
nniverfe Ecclefide ex muneris fui offlcio debet^ eam •
hicpotiffimum impendat, ut le&Ufinws tantum Catr
dinaUs fihi adfctfcat y ($ bonos maxime aj: idoneos
Fajiores fingulU Ecclefiis pr^ficiaty idque eo magis^
quodovium Chrifii fanguinem , qua ex mato negli--
gentium fifui officii immemorum Vaflorum regtmine
feribunt» Dominus nofier JEfus Chriftus de mani^
- bus ejrn requifiturtts.
A. Hxc confideratio ita vehetnenter me deterret/ut
nullo homini magis compatiar, quam fummo Pontifici, cui
plerique omnes invidere Iblent , quod enim SanAus Jo"
annes Chry fofiomus HomiL 3. in Ada ApoAolorum magno
cum animse fenfu fcribit;
Pjsucos ex Epifcopis falvari propterea^ quod diff^cil&-
mum fit tot animOrum fibi creditarusn bmam ratio^
•nem reddere.
Multo magis in fummis Pontificibus locum habere dubicaii
jion poteft, neque blandiri nos debemus de bona confcien-
jtia, de reda intentione, de fandis oper ibus^ cum Apoftoluf
Paulus dicat: nihil mihi «onfcius fum^ fed in hoc jufUfica^
jus non fum. Cum & Apoftolus Jacobus terreat nos iHa
formidolofafententia: Quicumque totam legem fervaverit,
& ofFendat in uno, fadus eft omniuoireui. Unui^ autem
in quo facillime peccatur^ &difficilUmum remedium adhibe»
tur, eft hoC) de quo agimus. Quare Apc^olica benignita-
tc deponam in finu Potentiftkni Principis, jCbu potius ad pe*
des ejusfcrapolos meos, quime^ ut fatear, quiefcere non
finuftt. Videntur igitur mihi fex^ujedgm rei efiey qusere-
formatione indigent 1 nec fine perKulo negliguumr.
B. Prima res eft diutuma vacatio Ecclefiarum. De
^ua re exftat Epiftola ianAi Leonis ad Anaftafium Epi(co«
' Ll II a' . pum
Si6 MEMOMALE CARDINAOS BELLARMINI
pumTheiraloniceiif. in qua jubet fine mora providereEccleGiSy
ne gregi Domini defit cura PaAoris. Exftat etiam De-
• cretum lonocentii III. in Tit. de eledionc, ubi dicit,: ne pro
defeAu Paftoris gregem Domini lupus rapax invadat , aue
facultatibus fuis ecckfia viduata grave difpendiism patiatur:
Volentesedam in hoc occurrere periculis antmarum,j&eccle-
fiaram indenmitatibus providcre : fliatuiinus^ ut uitra tres
menfes cathedralis Ecclefia vel regularis pneftatio non vacet.
Eftque hoc decretum cum multis aliis maturo confilio in
' Synodo generali amplilfima confeftum. Ezftant quoque
plnrimxapud SanA.GregonEpiftol2e, in quibus admonen-
tur iii ad quos fpeiftat elcftio, quam citiilime Paftoretn eli»
gcte. Et fi forte neceflaria fiiiflet aliqua toora, confuevcrat
vacantem Ecclefiam commend^re vicino Epifcopo, noii ut^
fit ad frudus hoc temppre percipiendos, fed ad folIicitudi«
nem e)us Ecclefix interim gerendam. Itaqtie ftudebant
*5andi(Smt prudentiflimiqiie Pontifices, continuo vacantibus
Ecdcfiisproviderei nc rei efficerentar animarum.i quasob
defeAura Paflx>ris perire contingeret. Difficile enim eflet
paucis expUcare , qoantum detrimenti capiant Ecdefis vi«
>duat« ) in quae vitiorum abrupta fe grex prscipitet dum ca-
m Paftore, quantum fylvefcat vinea^ diimcaret agricola*
C Secunda res eft promotio minus utilium Prada-
torum. Debet enin pranrtderi optimam illam efle prxvi-
fionem^ cum fimul utrumque fieri potcft, ut perfonx bene
oerenti & vacanti Ecclefix utile provideatun Sed prima
Si maxima radp habenda eft Ecclefiar* Scribit enim Sand.
•Gregorius Lib. 6* in Lib. i. Reg. cap. 3. In aliis multis re-
bus falubrem efle difpenfationem. Et ipfe S. Gregorius
L3x 2. R. cap. 65. dicit)«fe ob metum peccandi in ckftio*
ne omnino decreviffe non fe admi(cere in eiediontbus Epi«
fcpporam. At ut alia nunc pratteream , ContiL TridenL
.SefH 24. ci. dilcrtis verbis aftinnat, peccare mortaliter eos
, - ' ' omnes
AD GLEMENTEM VUl PP. 6ff
^tm PiBil.iii I III III- III ■ t . . ■ , .. — *i— ^ 1
emnes, ad tjaoi quocumque modo fpedatEpifcoporum pro^
'motio^ nifi praeficiendos curaverint*
A Quos digniores Sc Ecclefiae magis utiles ipfi judi-*
caverinti quae eft communis Dodorum l^ntentia. Expavi
(ateori cum bis terve.in (acro Confiftorio vidi ad Epifco-
j)a(ius Cardinalidos promoveri aliquos, qui ob nimiam k^
nedutem, vel ob aliam corporis debilitatemi vel obdef<£;«
&um Epifcjopalium .virtutum, tales eranCi ut non modo non
utiliore$9 fed vix udles, vei apti ad regendas animas judjcari
j^ofient: At^confuetudo id poftulati ut antiquioribus Presby^
teris Cardinalibusi quicumqiie illi fint, Ecclefiae illac commit-
tantur. Non opinori uUa confiietudine unquam efFeftum
efiei ut corpora noftra curanda medicis antiquioribds cpm-
mittamus, ficut decrepitam fenei^utem (statem) yel ob
^liam caufam minus idonei fint ad curandui^i <|uod ergo fa-
cimus.ob falutem xternam animarum«
E. OmittOi quod hoc tempcM^e p^urinu ambiant;&>«
fcopiimsi vel potius non ambiunti led aperte quacrunt| & m-
gitant nefcientes omninoi ut Dominus ait, q|uid petaoc. : Si
jenixn judicio dvilium Legisktorimi noneft dignus Iacerdo«
tio nifi qui ordinatur invitus,.quomadoi[on fitindignus^ qili
ailtro fe ingerifr
F. S. Gregor. Lib. 6* in pitnc & Sand. Bemhard
Lib. 4. de Confid. Cap.f.qui pro fe rogaiCi inquit, jam fudi^
catus eft^ & inter cui]^tore^i& renuentes comrpdlo intrarc»
G* Terda res eft abfentia Pallbrum ab Ecclefiisi quid
enimrprodeft idoneum eligi| fi non refideat? At ut cattera
practemiittam Conc Trid. Sefl! 23. c i. dedarat pra^cepto di-
yino teneri Paftores atiimatumioves fuas ag^/^fc^^^. verbi di-
.vini prxdicationei facrametitorum admmij|ra^pe^^ bono*
rum omnium operum exemplo pafcerCi qux omiiia implere
Ll II 3 ^non
>^}g MEMOMALE CARPINAUS PELLARMINI
non poiTunt, qui gregi fuo nonaffiftunt^ & per fe notum efty
&; per eandem Seifion. explicaturo. E;c quo Conci|io idem
quoque.Cardinaliscolligit: (i forte Epi(copi fint Ecclefiaram.
ab urbe remotaruni, teneri ad refidentiam pcrfonatem illis
Ecclefiis»
Z Atque hoc efl praecipuumi in quo vehementer tt-
'meOyne ofFendanmr ii| ad quos pertinet dare operam, utEpi-
fcopi refideant.
L Video enim in Ecclefiis Italt^ defblationem tan-
tam, quanta ante multos annos fortaffe, ut jam neque divioi
Juris, neque humani refidentia videatur. Numerantur ho-
die Cardinales Epifcdpi non refidentes XI. i. Genualdus, z
FlorentinuSi 3. Verohenfis, 4. Afculanus, 5. GalluS) 6. Borro-
meus, 7. SenenfiS| g. BrandinuS| 9« Vice-Comes, 10. Tufcus^
*IL OfTartus.
' ' M. SecundOi plures adhuc numerantur Epifcopi^ qui
nuntios Apoftolicos agunt, qui per multos antmsEccIefias (aas
-fiph^wderunt. Tertio nonnulli, relido mihifterio pafccndi
-atiiiiiai^ fibi creditas^ magiftratum publicum gerant, id^ qua
ii^atione juftificetur,ignorare me fateor.
->• ' ^.-N. Nam Apoftoltis prohibet eos^ qui Deo milttant^
iimplicart negotiis iiecQlaribiis. £t Greg. Lib. 7. Reg. C 9^
acriter reprehendit Bafilium quendam Epifcopum^ qui veluti
bnu&de iaicis incaufis forenfibus>'& prxroriis occupabatur.
Oliip.ex jqdicibus feculi afivmebantur aliqui ad (blium Epi^
.fcQpale, quod de Ambrofio, Macatio, CbryfuftqniOi' Gregp^
jio, legimus. Quod vero ab Epifcopali fisiftigip defcende-
tint aliqui ad politicum Magiftratum gerendiim^ apud vete«
res, quod fciamus, non legimus. Nec immerito. Quale
cnim efty utpropriummuniis eftminiftrare verbo&orationei
& quorum jiianiv ad benedidionem confecrata?, ii fatelliti-
1>us ftipatjr ^ielTe hon pofTunt torquendis & necandis homi«
nibus.
0. Qoam
AP CLEMEt^TEM VIIL P^. €39
O. Qiiam tnuki, relidlU ovibus, Romas vel inutite'
tempusterunt, vel its inrebus occupantur, quse peralios com*
mode fieri poflenc. Fateor quidem aliquos Epifcoposa re^
fidentia per obedientiam excufari. Neque illud inftcior) poflfe
fummum Pohtificem certis de caufis adtempus Epifcoposali^
quos a refidentia ^ximere, fed nefcio an Deo placeat^ uc tan*:
tus nuifterus Epifcoporqm tam longo tempore tanto cnrm'
atumarum detrimento apmpriis Ecctefiis abfit? Quos certei
fuo muneri fatisfacere non pofle perfpicutim efi^: Natti fi iill
Epifcopi, qui affidue refident, & totis viribus in curam ani«
marum incumbunt, neque fufcipiunt talia tradanda negotia^'
vix tamen omis regiminis ficrunt, & cum ingenti jp^ecilo pras^
fimtf ut de iis & Auguftinus Lib. de Confeff. €»4. loquitjarii
£t notum eft ex Apologetico S. Gregor. Namn. Di^i^q
S. Chryibft. de Sacerdotio, & libro S. Gregorii. Quomodo nois
fiilluntnry qui longe a fuis oviburabfunt, & alienis multis ne«i^
^odis implicantur, & tamen muneciiuoBpifcopaU (atisfacere
tonfidunt.
P. Qnarta res eft Polygamla rpiritualis, videltcet cum
nnt Epifiropo plures Ecclefia? committuntur. & Bernard. in
Epiftola ad Comitem Tbeobaldum rem totam tribus verbis
ibfoivit, cuffl ait; Id non efle licitum^ nifi difpenfatione ofer
magnam Ecclefiae neceffitatem. S«Thom. lib. 9. art* 15. icri«
bit: Beneficiorum pfasfertim Curatorum multipKcationem
BOtt folum contratiarf Juri Canon. fed etiam juri Nat. noa
qaod ita fit intrinfece mala^ ut nuUo modo Iioneftari poflSlt^;
qualia funt adulteria, mendacia, & fimtlia^, fed quod abfo-'
lute mala fit, poflTet tamen ob certas cfrcumflanttas honeftari,
& ch ecdefis neceffitatem, ex quo coUigit idem SanftusTho«
mas, cum qui cTifpenfiKione duas habetEccIefial^non cflTe ttt:«
ttmt in confcientfa; nifi caufa illa adfic iBcclefiaeineoeffiiistf»;
rc) faltem majoris utTlitatis^ quam-difpeniSitio nofl ft>ilit, ntfi
vincttlum pris Po&tificii» £t hanc S.Thotsat doAiinam
^o MEMORIALE CARDINALIS BELLARMINI
omnes Tbeologi probanL Quare timendum*eft> se forte
aon fint in confcientia tuUi qui d^as Ecdefias habent, un«n
Cardinalittam) alteram non Cardinalitiam. Caufa enim, cur
Epifiropis Cardinalibus duat permittantur Ecdefisc, non vide^
tUr eflEenecelfitaSi Vel utilitas Ecclefiae, fed ma)or perfonse di^
gnttas vel commoditas^ qaas canfiis & Thom. omnino repo^
diat. Neque fufficienter excufiui vidcntur ez ^, qiidd unam
Ecclefiam in Diaconiam^ akeram tn adminiftrationem habeoe
dicanturi vel quod hanc Polygamiam fpiritualem ufiis a mul^
tis anius introducens admittat: Nam ut omittam;| quod EpH
Ubopi Cardinales hodie fi: non adminiftrateres, fed Epifi:opot
iitriusque Ecdefis cfici nolunc, Certe Coimlio Trtdem; •
Sede Apoftolica approbatam dtftinftionem iUam omnium a^
perte committi debere) neque in tituiaturanii nequein com^
mendami neque alio quovis nomine^ & Sefil 24. Cap. 17^
Duo Bieneficia praeferdm curata ne tpfis quidem Caidaia&
bus concedit* Ufum autem illuin a mulds annis introdu«
€him eademTridentinaSynodus abrogavit^utonutcam^qiaodk
ea>quee mala funti nifi ceru qucdam circumftantia adfit.
Q^ Qumta res eft facilis translado Epilcoponm de
nna Ecclefia ad alterami quc maxtme cemitur in fex £pUco*
patibusCardinalitiis & in Epifcopadbus Hi^paniac Transla«
tio enim fipifcoporum fecundum Canoncs atque ufum vete*
itts Ecdefiae non debet fieri, nifi ob Ecciefix necelfitatem, vd
majprem utilitatem^ neque enim inftitutae fuat Ecdefiae pro-
pter EpifcopoS) fed Epifcopi propter Ecdefias. Nunc autem
qiiottdictraniladones fieri videmus ea fola de caufa^ ut Epi-
firopi vel honore vel opibus augeantur, propterea notum eft
. oxcap«corpora^t deTranslat. Epifc. Vinculum matrimonU
ipiritualis eflfe aliqiio modo majus, quam vinculum matri-
SBonii corporalis* At propterea non pofte folvi) nifi a DcOf
vel a Vicaro Dei, dedarante vohmtatem Domini fui. Qmt
latemctedctveUaDeumi utob>foIumtemporalelucrum»
vinculum
AD CLEMENTEM VIIL PP. 641
vinculum ^tiidi hujijs^conjugU (jiflfolvatur, prxfertim cum
fine detrimentq animarum fieri nequeat^ ut experimentum
ipOim docetj.At^ue Epifcopi eccleflas 'diltguot, quasbce\^
defererc fpcraht, \it ad 'aiias cdtnmodiores tranfeant. Ccrtt
intra paucos menfcs mifei^a Albanenfis ecdelia quater muta-
trit Ept(capos. ^Et ecciefi^ fex C^rdipaliti2e>quac Omnibus ali-
itdlgriitat!?ptiafeintV5^ J^aftcirali omtiibus ali-
Js ceduntVj^i^ertinif^ qtlDtreslIlarum fponfos
^habefjt Pblygambs , &'W ifteiriils fporifae 'ditioris amplcxibus
otcupatos) tres:vero rdiquacfponfoshabent ita confe£bos a;ta«
tie vel tridirbis, ut de^dria edircatione filiorum> ne dicam ge««
itera!ione/6mWno defpeffeit/ ' ^
R: iSexta fes clft* E^i^coppriirti refignatio finc lc^itima
caufa : Nam fi tam eft-anJtutTi 8i pene infolubile vinculum iriter
£pifcopiim)& ^cctefiaQT, ut Canones docent. Unde fit, ut tam
£acUe.mct]lttn:tifiuU qMtidie (blvi videamus^ Alii rctentis .
fruftibus Etclt&9aojel^fmt^tc fi.quism«kreit»wpudiat&do-
tem retineat. Aiii divites ex redditibus Ecclefise jam eftedi,Epi«
icopatui renunciant,ut ad majorafibi viam aperiant. Aiii nepo-
tibusfedem renunctant, &fpecie renunciationis hacreditate
pofiident ^aii^uaridin Dei. 'Alit malunt in Romana curia
Refercndarii efie vdClerici, quam extra curiam Sacerdotes
magni. Alii denique mutant ia^ris infaluipritate, Alii ob
proventus exiguof. Aliiob populi proterviam. Sed Deus
novit an iftac fint juftx caufie refignationis, & an Epifcopi
ejusinodi quxran(, quar fiint fua, autquac J[Efix Chtifti. »
Haecque fiint Beatiflime Pater,. qoae mihi Hoc tempore.
fuggerenda San(%. Veftrac e(fe videbantDri ut confcientiam
raeam hac in parte exonerarem , quae ficut.a nie fincero ani-
mo fcripta funt^ ita benigno vultii, ut. a Bcatitudine Veftra.
legantur, cuin,6mni revcrentia &^e^itfijgfne etiam atquQ
e^amprecon ....«•
St Y, .. Scmis humiU^
Rob.Catdinaiis Bcllarniinus.
Mm mm RE^
6^1 MEMORIALE CARDINALIS BEfXARNflNI
RFSPONSUM SUMMI PONTIFICiS^ -
■\ ' ■ 'a ^ -: ; • .
HOc mc quoqiic terrct j fed cuf» corda hominum foli
Deo patcant, qec.poflimus nos nifi bomiiics cligere,
duo excmpla aliquando Nos confolanitu"» Primo, quando
Dominus noftcrj^os C^riftus clcgjt XIL Apoftolos pracyi^
pernodlatione in oratione^ quod nefptur an in klia aftione
fucrit^ & nihilominus inter illos elcdlos unus fuic Judas»
Aliud exemplum t^y quod XIL Apoftoli pleni omnes Spiri--
tu Sando feptcm elegcrunt Diaconos ) intcr quos ^nus fuie
Kicolaus^' tam inGgnis peftea hzreticus. Quki^xeinpla pra.
fua infinita bonit^xe p ut^us Deutp pmQipQtcnt^m pro con-^'
fblationcchgentiuminJBcciefiarelliquifte* '
B. In hac prima rc» ficce in Fm^ jpritrio capteficemur^
Nos pcccare > fcd plerumque in caufacft ilUBBcultasiovenicndi
pctfonas idoneasi &quamvis ikpe m^tttprop^nantur^ cum*
pcr Nosmct ipfos non fteterit ftimmace inforniationes^&aii^
quando cxpcrti fumus illos, quibusthanc cauiam deniandavi^
mus, Nos vel dccepiflc^ vcl ipfos ab aliis-deccptos fuifte. ^ De«
niqu^ putavimus ^memores fcntentias S. Pauli : Cuiqnc ma*
nus non imponas^ & tdco dtfierrCy ne:(!$icipiamur. • Nec noh
rccordamu^vtemporcetiamMagnr Gregorii ccclcnja, qua? dtu
vacabant^ & hac dc.caufa Pontificemi folitum fuilTe uni Epi*
icopo aliam commcndarc> ut interim ciiram illius habcrct;.
C Scimus hot^ & quanturii in Nbbis eft, fempcr pr«
dculis habcmus pr6viderc Ecclcfiis, non autcm pcrlbnis^ nifi
quando & Ecclcfi» & pcrfoni arque provrdcVdputamus.
D. Maec (fentcntia rc(fla cft , fcd hodie> fi dc digriio-
ribus eft agendum^ nunquam providebitur^ecclcfiis ^ quia
nefcimus modum; qUtcn tcncrC debcnius^* u't fciamus qut
digniorCt. ,, , ^ *
jEl Qubad Epifcopatus &c; inferius diVcmas»
- ' Hoc
r AD CLEVIENTEM VIH. PP. 64^
Hoc etiam corquetNos^ quia fi volumus dareEpifcopa-
tus petentibus^ vel iis, qui Npbis ab aliis proponuntur, nefci-
mus, quombdo poterimus ecdena: providere, prsfertim' ec-
clefiis non iu magnis» &p^rvireditus. Et fi D. V. fciret ali-
quem mpdum^ libenter auidiremus & ampledteremur.
jF* Ifta pofldint dici, fed cum ad praxin dcvenimus, ia*
siagnasincidtmus difficultaces^
Gi In hoc fatemur peccare^ quia nimis facile indulfi-
musEpi(copiS) ut posfintRomamveoire^ &difBcileRomaeX'-
pcHuntur. -
/• Antea (i D. Vcilra vutt recordari, fortafle unus, ut
dicftur, pro mille non refic}^bat. Gervaldus occafione li*
tiumj &forta(re icit D.V. (i magiirexpedityUtreiideat^necne.
3. Vcronenf.habetCbadjutorem*
4. Tra^atdere(ignatione,&eftTheoIogus/
5« ycmt occajSone anni Saii(fli.
dl Scit D. V. quas habet in fua Dioecefi.
7« liifinnitas eft in cau(a. ^
5. Refidet^quia Ecclefia eft in Provincia) quam regit &
(kpisfime ctt io Ecdefia.
jf^ Nunc redit &paucoshabet Parochianos.
10. Refidet^ qualibet h^bdomada poteft efic in Caz ee^
clefia» '
a Optatus ad negotia Regia»
' M. Quoad Nuntfos putamus decentiflimum cflre,uc
Kutttii fint Epifco^i,quiaEpiftopilmperantyacmajorb«iao- ^
ritatisfnntiapudPrincipcsacpopiilos, ftnifi tanta homihum ^
penurialaboraremuS) citius niauremus*
R. Quoad cos, qui poiitic^s Magi(iratus gerunt : Si
agitur de his, qui iri ftatu epdcfiafttco gcruiit Magiftratuf
noa cft in toto ftatii cccljefiaftico, t^ifi m Romandiola unus»
• " * Min mm 2 Altcr
«44 MEMORIALE CARD. BELL. AD CLEM. VnTi PP.
Altcr cft Epifc. Camerin. Prolcgatusin Provincia Marchix^ ita
u£ in fingulis diebusj neduo) fuigulahebdomad^point eflcin
f cclefiafua, & quaQ (ingulo fero in fua Dicecefi.
0. Revcra nos nifi nuncios abfentes non' rctinemus,
quorum mutationonitafacile ob magna 8c principalia ncgo-
tia fieri potcft.
P. Quod ad iftam Polygamiam j nifi in ilbs fcx Epii^
(copatibus Cardin^litiis circa nihii immutandum duximus ,
jam a praedcce0bribus noftris etiam poft Concil. Tridcnt. r»
haeccxaminatafuerat, & itaconfticuta,&nonfineOrdineCol«-
lcgii : Etrcdairguerc fafta prardccdforum noftrorumi & tot
Cardinaliuro,nonvifafuitNpbis res, quae finc fcandalo ficri.
"poflct, quomodo cognofcct D. V. fi mature fuper hoc copfir
derabit.
Q^ Nos autem difficultatc transfcrimus : Qupad Epi-
fcopatusCardinalitios diximus fupra : Quoad Hifpanise Epi«
fcopatus cogitct D. V. fi nunc Regi haec facultastoIlerctt]r,in
quantasincidcrcmusdifficultatcs'. Circa tamen hoc ndn dc-
fccimusmonereRcgem, &pcrNos, &perNuntiosnoftros.
R. Has refignatiohcs difficillimc admifimus , & rcgu-
lariter non nifi cxaininatis caufis, & congrcgationererum Con-
fiftprialium^ & aliquando ob inccrtitudinem refignahtlutti.
Hacc; piucaita curfimdiximus, tumadexcufaniasexcuft.
tiones in peccatis, tumobmiferiarumdifficuIFites,quibusim-
pliciti in has acrumnas incidimus. Fatemur enim nediimia
iftisi fedinaiiismukis, impiaomnibuftpeccare, &in iw^la re
muncri noftro fatisfcciffc, ncc fatisfacerc. Rogct crgo Dcum^.
omnipotentcm,;ycl quod fua diyina,&cfficacifl[imagratia
Nobisopitulctur, vclquodmagisoptamus,Nos ab hocmortali
yiaeulo abfolvat, aliumque fubroget, qui omnibusnu-
mcris officium fibi injundum
.1 perficiat ' '
V.-i*^ fi I N IS, ■'"'■'' ■ •■
IND£X
*»*♦#**»»*•♦♦##»***#*##»*#'****«*
*•.*#*#**#»♦**•**#*#**'*#**#**«##•*»
I N D E X
VERBQRUM ET DICTIONUM,MEDII
iEVI BARBARIEM REDOLENTIUML
A# Carrd
AlMergarid ^3^'^S9 CafdsddJtficU ,
Atiergum 2SP CafafmBtum f9. ^ Mgkifm
AldioffAl^d ifS^Pf Cafldlani ^"
AUodum^ . I4t.is^^)f2 aiUrim
AUodium 76.10^.241.265.226 ChacifoUi
Alodi ' /tfi.ir/7 Coffoamhium
AlotHmidemdcterrdibminatd Ss Conddmiud
Apofloldtui ^ )22 Confuetuiinfi
ConftaiulariMS
B« , Coriiculdregni
Cortis
BdiUlvi ^07.24) CtdHdeum. Crefneu.
B^uli , SSi4}^^9
Bamiutn 97.184^ in^eriak 306 D.
75
2ti
toj
107
'J79
VS
47-79
U2. ISJ
Baro
Battidorium
Btcbcbarid
Beneficiarc
Blddum
Burgenfes
Butkuldrius
CabaUatdvimfwi
Cdlderid
Cdfucid ruhd
SJ.242
122 Ddfifir 47.JSZ
ipj Deveftire ' ^ ^m
ipi biesconfueiuMndles 2S7
24P tHftriaualis ferfond ifs
Sj DomhfitUus j^
79. tS^ Pcminicdius 6j
Donuf^ci mdjores (fnmms ipz
Dommium. velqudfi ify
DeminiumDinSim jj^
60
2fl &
jS Engdnno 6j
Na nii F. frf «
I N D E X !•
F.
Ttodum4S4i.90.
Fodrs^
FrAfubo
Frtduin
^
frAgerid
Garda
Xjarentire
^erberid -
Grftumf.ex4^
Guerpire
GuidAgk
3'f
171
lOf
9St'»Sf
'J'
Si
S9
ijt
7'
SS.p7
H.
Homdgtimlifftm jg
Homt ~ jy
H*Hinetmajtni&m»»ret jS
Momimnm 77''S^
JneoUnlre
Jngdnuo .
Jnqmfimtdupi&tttk
^rpfra, manft4^Arftc$t^
^udieium frofememi*
XMtdimim
7f
*7S
t6i
Zjiri Tt^enenjet
Ugi* fidelitM
JjmMtietim
3*9
»17
S4
M.
MdglJUr mapme Qtrue 22»
Magr.ifid Mulue zif
JtSanddmetiium 1^7
Mjtnfiondiicmie lop
Mwfiu 49 6i. in4mitue4tiU7i,i6
Marabatiiium,m»tiet4HiJ^4m4 iSg
33*
93
'SJ'i'9
iiS
36,40, 9f,t99.zit,2fy
t30.22g
'S3
9S
3**
Marcba
Mari^uijpe
Mafarieimm
Medfetas
Milei
Minifiri
Mtjfue
Motidie
JdoruhiU
N.
Napium tig4ttir4
Uobtiei viri
O.
Ofer/h
Ofagium
Ofiagium
Ofiatwunt^
P.
173 fitgit efttefiriem
m
»/
96. I4S
907330
74
I N D E X I.
Palifitdturd
'SS
PATUttlU
'SS
Pdrod*
m
£>Mrifare
2tp
PeJdgtum
Uf 4.164
feiagtttmt
»44
Weiefiitum
»75
fincemA
47
HMtittm
44
Portiff4ti(Km
fSS
Potefiai pro vilU fjf.
jtirUii&io
»57
Prafim*
(U7S
R.
Rauha .
»95
ReeJamatioHem baber*
216
Refrigerium
75
s.
Sdvogenfis-dger fro SabMtiiei^ ij
StnefebOm , 99'»S4
Stnior 5^' ^5
S^onfaUtium
StabiUum
Studentetm motfdfUria
SS
4i
.310
T.
taiertuigtmn
Tafcbia
TemporaUtat
Tenementiim
»ss
'i'
»ss
7»
Treugarum eartd
T>ueamerarim
*»4*SS»
»S»
V.
Vdffi , VJ
Vercberid fro doie 71
VerpiHo it^iMh ^Pf' ^^^* J^
Veftidrid 221
Viarisu 71
Vicarius ^/4L
Vice-Dominue 3^
Ufagium * gi
ll/kucum 37
) o (
Nn nn a
mm
l N D E X IL
I N D E X
PERSONARUM RERUM VERBORUM
£T MATE&IARUM COPIOSISSIMU^.
A« Antelmus^Epifcofus BeUiceKfis 44
AMmApUU St Antigfiy fsmUis i^
\jhm$dMii4 mwdJkriMm ji ji^uiisnid DMces 242
V7' ^7^ Arbofisms •ffidum mOmtdtuBMr"
AiMertmhsBdRgx //1 gundU 179
AdetMtd^Vidudl^tbdriiKegis^Othh Arcbi^CdnceUdrius in GermdsM /ij
nse Atemdmorum RegisSoror^ (f Arcki-Cdncelldrius RegniBurguudid
Conrddi Regis Uxor 47 ^ tju
Adelbeida^filtd ReginaBertbd 27 Arcbi- CdnceSdrisss regjoi lidUd . ijj
Adeibeid uxor imfcrdtoris Ottonis jo2^ $04
Adridum Pdfd $
Ad^^Mtid ecclefid
Adpocdtue F^iburgenfii
A *voc4tm cdfifd 59
Agdutsenfemondfierium $} 3$- slo-
• Udtur ffind de coronu Domini f^
41,94. 249. 242. i2J
4gties Wfor Henrici IV. Imperdtoris
AtamdndorumfdmHid 44^
Aiexduder Pontifex 2ff,
jo Arcbi-CdftUdntts
^22 Arduinm Rex ^
3S*4S*9^J Areldtenfe regnum
40 Aretdtenfis ArcbtefifcofttS
Arrdgonum RexPetrm
Aflenfes Efifcofi
Ajylum
Avdncj^ vicm '
Augtificdunenfes efifiofi
Azuno moudfierium
^4t
3^3
^$2 317
^P4
tgz
49
99
tSM
B.
Afionenfes 0,mites t4s. Guigo ibii;
Hugo '20$ Bdbnenfe ceenobium
j^ingiorum fdmilid
jAfdtid territorium
Amdlricus^Ndrbotod Dme
Ambertd Prioi^
Ambronidcd Abbdtid
At^no Arcbief. Colouienfis
jfi^4i/fi4m
271 Bdr,numregate S7 244. gjroffum €f
30S minmum . #//
7} Bdftifmi&fefulcbrijmuj. Hsffo*
7f tus Romd bdftizdrm 4ig. Ze-
222 2ZJ g4tm Regie Numidurum bdftiz^^
Si4.2j7 tur . ^ - ^^/
3^
BdT^
m S.Bdrbdr4 occtefiu
l N
X IL
Bii^cinonenfes O mues ij ^7^
Bdfileenfis Epjfc^pus /7
BductAip ( UlrUm de ) SebupAnd Pro^
' vincid Regulus 2g)
Bdugidci Oymim 21^. Mfy. jig
Bducio Dimini 6j
Bdynovicus 2go
Bellicenfes efifcopi Sg^
Bebid urbs Burguniid zgy
Berengdrim Itdlid Rex tgi 2^6
Berndrdus' Comes Pldntdpilofd 66
Berno dbbas &gnidcenfis 66
Bertd regthd Burgundid futtdds mo^
' ndfierikni Pdtemiaci 2f
Biftentinus Archiepifopus 2zy. 240
2g6 29J
Bonifdcius Montisferrdti Marchio
' 1/2
Bononienfes Comites * 46
Bofcatidunenfis Abbatid 144
Bofo Rex Ptovimid 66. 2ps
Bouligneuxcivitds 214
Bf^dcon feudum ecikfid Agdunenfisig
PoJfeJforescdfirijjf.'^n Notis.
Brdnceduni Domini 114 ifs. 271
2g2:2gg
BriPdtenfis ecclefid 100
Brixidni epifcopi i6g
tmerid Priorijfd prdfidtobedientidn
Abbdti Ambronidci 222
Btdbimbe 27} .
Bwrcbdrdi Ceremonidrum Mdgifiri
fcript^j6j. dtdrittm curidRomd-
nd4 ib'
Jturek^rdui Bpifaptts ^Ldufdnenfis^
T filtne Bertbd Regind Burgundid
^ ^jNinsjt$rdndr< sjjt
BttrgundidComiees]ozmtsjg. Jo«
anna jf* in notis Otto GuilieU
mus 146 297. Stephanus, GuiU-
elmus if6, Hugo 2^2. Joannis
2pij Stephamis 327
Burgundid Ouiti 4g ^ Odo 7/« Hu«
go . fg 20g
Burgundid Reges^ Bertha 2j, Con-
radus 47. tpi. 2^4. Rodolpbus
26 SO.32J
Burgundid RjtSor^ Ceringid Dux
2p0
Burgum Imperdtoris }z
Buticuldrius 7fi
G.
Cdbillonenfes Comites I4f 27^. 2pt
Otremonidrum Romdndrumliberj^o
verade iUo hifioridj^i. dtttor ib»
eStiones 3^2 verfio ^gf
Cdlamonte fdmilid^ Chalamont 2^3
Cdmberidci domini if^
Cdmerdrius 7p
CdmerdriiPontificii indugurdtio 46p
Cdmpegius {Thomds) Legdtue Pauli
III. in Germdnidmso6. infiruQio
eiddtd si9
Cdwpum-munitum PriordHte Bene^
diHinorttm . ' p7
CdncfUdrid Romdnd TdXdp editd
Romd 3g7
CdnceUarius Poncho 30 • Anfelmus
dbm Mduritii fg Domini R^ie
CdncelIdriue34,Amulphuss6.lU*
ricueAr:bi*CdnceUdrius Rodulfbi
Regii 76 Hugo CdnceU Regis
Mn, on 3 Prdn-
I N D E^
11.
Francid 79. Baldainui 147, Bo*
fo IJ4. Eriberiui 161 ConrdJtu
Metenfis (i Sfirenfis Epifiopus^
imferialis 4uU Cdneelldrius i6y.
CddeUus 170. Viio igj: Oddo-
BoniipS* Henricui 24^. Du*
cii Ndrbonenfis Cdncelidrii jfg.
Giinierust CanceUdrius Henrici IL
Imperdi.sot. Guido^CanceU, Oi^
ionisImfer,.jrp. EftfiofutVer*
• ceUenfis 3^^
Cdfrdriorum fdmilia ij2
Cdfucidrubed^qud Canonici S.^MdU'
riiii Agaunenfis geftdre fokHi^jg
Cdrdffd {jCarolus) Cdrdindli» fdid
jo'/. ixtrdHus exfroceffu conira
iUum.
Cdrdindles vuk fraudere Legdius
Hiffdnicus 40U . riius funebres
40}* 4S^' puniuniur 4og. 417."
in Efifcofos creaniur 409* recors*
ciliaiio voii 422» Dux Albania
dfudeos vulifedere 44}. an /)«-
cijfd ibviam ire debeant 4J7. Efi'^.
fcopi jurani 47t. officia joS.s^
Cariloci monaflerium (Charlieu) i»
fdgo Maiifcon. 179 . 29S
Cdroli W* ^^^^^ BuUafro EccUfia
EJbridunenp 2^2^ fro Comiie Va*
leniinenfi 3^7
Cdroius V. eleSus RomdH. Imfer.
4,27. Solennta ob bdnc ekBiO'
nem Romd celebroia 427. ielka^
iispmus Juvenis ff ecclefiaftkus
429. Rjomam4CcufaiS29. titera
ad Senaium Romanum SS^
Carolus V. Rex Erancia 133
C^rolus nh Imferaipr . ^23
CarolusConftaniinuSjViennenfistrm*
cefs ifi
Carsufia refaufaiorium fundoium
Cariufienfis ordinisfrivilegisim 144.
Cdffdma monaftetium 7S. 2S^* SV*
SSi
CafteUa Reges.- Ferrandus 241
Cavaniacumf vicus ad FeU fluviusu
12Z
Cavariacum^vicus Sebufia, 21$
CeleftinutUL itoniifex - 162
CenomanenfesViceComisei /«
Cbafonitf fdmilid 204
Cbdriidiis Abbdiia " - . ^fi
Cimeierii concesfio jj
Clarimoniis Comiies 122
Clavafium jiji
Cluniaanfe monafteriufk 46, 47 s^*
6u 9S. 9g. lOSn ii2. 114, uo* 122^
12S* lid. ij6. 140. 14S. i9U i^Sm
199. Z04. 20S. 224* ^Jf* ^S7*^4i^
Hi VS* ^SS* ^^* ^^S' ^^/- ^7'*
'^7S' ^Se. 2SS^ 99^
Coloniaeifamilia 91^1?
Columbam dimiiiendi rS$¥S abroga»
tus ^ 4fi
Comesexofficio . s7
. Comfromifum incer Priorem Nan^
iudcy,^ Siefhdnum Homimimie
Tboyre ^s^
Qmdaitfcenfe Mondfterium iS4
Condominium deContMinc jf
Confirmaii0frrvUegiorum V fa£l0t
rum . ii2i47
Ofnradus Imferaior i^.j^^
I N D E X IL
Conradus Rfx BurgutidU 26, 27.^3.
47 f2. 62. 6$. lOgn jl2
Conrdius RowAnQrum Rex j^
ConfecrMio Ecclefid S. Pauli de Bo*
uvilld . ^ 'V
fenftatuLiriuf Regis Ludopiei yg
Comantinenfis ecclefia ^ jp
Cojpaay familia 2g6
ACHILLIS CRASSUS Car^
• dinalii jgi
PARIS CRASSUa^ ejus\dia.
rium curia Romanajdi. ojjicia
367. olnius ib. e^Uapbium ib.
aninter tmpoflores liitratos refe^
rendus ib. fcrlptum ejusde ca^
remohiis Cardinaltum idg... au--
tor Ordinis Romani jdg. autor
diarii curia Romana j6^. falfo
dicitur^ eum edtdijfe Itbrum ure^
moniarum Curia komana J71,
non fuit Cardinaiis J71. con*
queritur de editiont libri Ceremo^
niarum ^fg, aiJio contra Mar^
cetlum '4g7
Cremtacimonafierium 21 g
Cretenfis infuUvenditio dHonifacio
MarcbioniMonttsferrati . 162
SM^Crucisjnonafierium injarefio it^
OtifeUi Domlni. 77
Qtlibamonafterium ifj
D.
Palfbm Comita
7Sa^7. i^p. 2tS*
Decima monafterio de Six data 70
Delegatorum judicum fententia 237
Diariorttm Qtria Romana Scriptores
J^i* dioerfarum recenfio j6f
Jbifpotus baptizatur ^ig
Divionenfis ecclefid jto
Divina^ cafirum in Gefii Ballivaat
76
Domintum altum Bffajfum i^g
Dominii DireSi translatio tig
Donationumfingtilaresclaufula 76.
VS* juramento firmata go^ fa*
Sa ob mala anted patrata, S2.
excommunicdti iUarum viblato*
res g7^ cofifirmata a Ponttfice ib.
- execrationes adjeSa py. tot. //1,
i2l. iso tj^. tff
Dos diSa spud Altobroges Verche-
ria 7s. ecclefia confiituenda tis
DotaUttum ' fig
Ducum Ordo in Curia Romana fpp
Durannus Abbas Saviniacenfis fs
E.
r
Ebredunenfis Arcbiepifcopus j^ 7/.
,14.1^ 172^ S. I. Romani Tjrisca^
m^ariui ^ 2)2
Ebredunenfis Comkatus 142
Edel^ardis^ Camitifa Gebennenfis
74
Eduenfemonafierium 72
Emenda in paBo confiituta 2gt
EngoUsmer^ Gomts tto. Gaufre^
dus r^ ttS
Efi^
I N D E X 11.
Eftfcoforum juramentum m iurU
Romans 466
Eforedta Marchiones ip2. tpg
ErmengurdisRegina filia Ludovid lU
Imperatori$ (f Re^is Provincia
. Bofopis uxor (16
Bxecram fundationi monafterii Ps-
iertiiaci adjeHa 27. donaiioni-
bns ' J4
F.
Feudttm % ejut xoncesjh a Monafte^
rio Agaunenpj Matisconenp Co^
miti ftSa 6i. Ecclepa Lugdu^
nenppraftatur a Domino de Tur^ ,
re fo. ab Abbate ClunUcenp
: Raymundo Dtui Narbonaccnces-
fum 26i
Fidejtf^ijnis contraRus ^4
Fdcigmifamil a t2j
ForcalcariComites 142. lij
Foripenjcs Comites pjBfip. ttj. 2^7.
Fouciany Ccmites 40. 6g. toj. 200
Friburgenps Advocatus ' 40
Fridericus L Imferator jp.tos. ^on^^
firmat priviltgi4 Carthupa Majo^
^ revi 14J.' is!* tjj. tgs* confir^
matio ptivilegiorum ecclepa Gene^^
' venps 2jp,
FridericusII. Imperator 166 p 4
FruSluarienfi monafterium 136. Ab^
batia in dietcepEforedifnpisyjjg.
hf6. ijO. 2j6. 24S,. Zp7. 2fi. 2ff,
304,305.30^
Fsdctniaco Downi funt advocatiec^
ctepa Condominii 3f. Raymum*
dus de Fuiniaco . 6o.tOf
Fundatio monaperu Patemidci 2/.
Cartuparepaufatorii 40. Abba^
tia S^ f^i^oris Gcnevenps 4p
Furtipmna 43^
G-
Gakberus Salinenps Dominus *ji
Gebennenfes Comites Sf» 94. Aynao .
py.t24.tf 6. W\\eXm\n20t. Hu«
■ S^ ^^f* Amadeus zjo
GebennenfesEpifiOpi 103. tjo. Hum^ '
bertus 200. Henricus 2jg
Genevenfes Comttes 74. 2jf. zjo.
293
Gtnevenps Epifcopus Hugo 49. if.
igf. conprmatio privile^torum
^J9
Gex Domini , . 2jS
GfgtAatummonafierwm 66. ^ern^
ejus ^bbat tb. ^ loz
GoUiana Abbatia fun iatio 31
GralUorumfamiliaapud Gejpos 70
Grandis*vaUenfts Abbatia fundati^
Grajfani monafierium * - /7^
6rojfus Jofferanus 60.. Bernardus
Guichenonius (Germantu) j
Guicbenonius (Samuel) Ptta if/cri^
pta ife^f^
Guidtt GertevenpsEpifcofus jj
Itabespnorum AegA/kdtis mm kegg
FortugaUia ^jf
SaU^
.ir NXD^E X H.
^ HaUcum diftrikuiff $0 m^mftetio m^ tikbrsnd^^ 4^7. £n iUBh^
. , IxCluniMifi i;<-. no^t • ' L \ ; V^ *. ,\ W» Romsno Pomifiii fignificdri
^HiwrfcmbnfirAtor jt(.ij^\Jf 4,^11^} -{. fomdmt-' > ,. ,^/-
24s,J^tlipi \^f^^rixffin/orsimf^rii iig.jiz
Hinrkiun^Ifi^i^.dondiiibijusmo. ; lmf^t4iio c^^r^ 4^^ciA- T^IU
mi^erioFruU^dtriinfir^6 jOi.^f\^y}\K..y \.\ ♦ •. . ^^^^
. Hetfrltut VL Imfnrdtoid. : \ v 1^^ ^ JB»4i£R^AMm itfm \ , - r ^^
Hinrici JBtgkMlum mg^ JUdOfo J^fiiiilAMSttfk^Sk^
Vuce^ V. .., ' *\. j ,1 .^^v. ^ . •. "1 . ^ S^f
\ HiircfolymiiMm Pdtridrcba 29$ Jnginui bominis fer^ 0ffofiti ti»
Hol/liniM(lMczt)oifiriMi^^iJm Inhnontiii iozi9^3i*
\ ^ in PomificaU RomiuMmO, ^ s^7 ^^f^nfoitniim VIIL emendavit ceremo^
yHom4giumligiumfr^fiudadeBfi$' nim j 42$
«; conjinnMerjmrdiDomiinJeT^r- Inquifitio qudndo locum bdbidtf
n 4-^. AmdbiciyNdrbMd Duiis^ .' rr ^V
Ehredumnfi dretdefifcofo fTdfii* httitmtfiemm AbbdSid in^fripincid
tumJi. Amddeide Jdc^moudfie- ^Genevenfi ij6
. rio JurenfifdAtmfd: cumnfir* Invifiiturd ^f. mrd (f rdmum ar^
> itdtiotef frdfiitum ztOmdcdefidtHi^ beri» trddiiione ijj. cum bdculd
.. fimtind.d ^mmef de Cejfoifdy ^ . //^* Comitdtm Ji^Udltibirmifis
. frdftitum ^t,jj6 iiS^ fii^ dunuli trddittomm 2iy
^ Hemicidii femd SJ fet fceftrum i^g. dondiionie 2SI
. Hefstfniifrofrii mduumiffo ^ // Jf^^mteSf PrierCdrsbufidf Rcfdufdto^
^H^gOfJidtidRex \V^'^ tiimirdcuUs iUrm , 4/44
*.v ', ,:;r." Y.foin^dUl>omim . ti^^si
c L '^mienfistccUfidfrdl^erediinfiipz
'mondfiirium S^Sufbdsiidedifo^
JmfetdSer: exiqusdgmindsidre^ \ \re4is ibii.
\^\i,m4ti44^*^ d^ii^m memc^dm 'Jsmingdrdss Rigind ... %t
^. .^ ffdtio bdbii^jH^ufJt4^ msfro JEri^i^iGjgW /.Hugo if j Bartiigarjgs
V W^f^ P^ OistdmdUmfiirs pts* ^ >ef Adalbertiis^ ii2. AtdoiHiw 197
fi^4^5* qitid ^fihemid imerJm- ^^fpdidui mflrtyru corfm i«#
> ^jerdsorem (f^Rdmdmxum Begem p^dmentmtm filemsid zoj, fuftf
'•r itff^ im.i^fiemmdm RHfut ibU. ..fstfdn^^fofieddruifsPessriifMduU
^^^qudUdm nb itUm eUlH^siu^Rd^ ^^^&Andreu 2tj. 2i2 si
^a Oo 00 Jurenfe
i1
•iiriDW^a
Jurenfitjfitmji. muutfitrimm fS UtftUm ie Anfin*
. ,^ , ' c\»v^ A ^ ff,if»^legeMdmmmtnim9V0n
MJim^thitifiHm4^4^onji i3p'iie*»mmU9i9ii9 'i.' tff
■^irMhcriminalk rifirvm io- if*»*«f-» *'. • - ' '" • {h rSS
'nmori32.tnmon^fi»^^SS^^'^'"^, \^ , ^^*
■•' ik Merm i bpmieidHi flT f^ti Unck <W«nc«hw) nttUgm 3SS
. -Mmim 1^4, tjt 171. mnmmedd xlisngmwtfetEp^mfi ^^-^
mcrum ff nuAiim imftrinm kS ■liimtelU^Mi*^^ . '- S7Sf'^'
f4f. JHmmilttti ^ tim&tet^m- liitninfmmlfd^etfim »60
niret4f.20f.zti. mtdietnt ifS S.LQti JUmi^, bodU Sept-Fon»
Jurkperiicramtifvpttam ^jg : .
V Jm dvikss^ jHfu aviik Prt^effi>r Ung^Jid fromti^
j^ i*, . htHbdrimfirtgiimm .
, .^ : V I^ib4rimgU nmx MdHbdm
KdrhfmmMm,B^dntirHmRtx^eecl^ L^bdrifts.I^d^idlUx
Cdrib€tnf^tiff9^t^Miegis i^^ I^tbdrim^ It^Bd lUx
Ludovicm fbm Bofonkyf^fitd Iqpr-
'\ \ . rd$9r{fPrmmidfyx . ##
A*'/i . lMd^mRex]^^ii6rum jt
LuiQVicm^Bm^dikortimJomei m^
ndpri^ AgJtunenfi fiiudm ie e^
rorid nmnini ^ ' S4
^LdMfdnkeivim /^
^Legdfi munere m duld romdnd dn
fumi mSii P^iiim Fonitpcid^^tj
%egdeti^i4tere'tfnomodireredfHik4a2 Lngim^^ Anbiefifcopm efi frm^
Mene ejfefrprd fifgef dfOjcdre^
n^ni^ in iUorymdbifH 4*^9*^ '^
mvm- fftetidlk:legdtue teiere A-
btdtdnti^nOtLegmo^n. reMtnd
adConfiJhrtum pubUcnm^.44f
^^Lemenfif ecclefid Hi
X^p"( JeattiTe?) dtiior Jkfc^tftknk
. < jij^iU^onfd.bdftizdlW'.
te^IX.Poneifex
foptmdbbdiidAnginenfis^ MuTm
obdrdmfunddtAhbdtidmS.Vtffm*
rii GenevenfiSl jff. Robertm fm
. Rtyndldm p2.2S7n Brdclim tcm
t Ambldrdm tof, dfofioUcu Seekd
. L^dnut^^ j^ Amddem 2St
93dgJbinet^o^.CdwitH fj iij
if40 Lugiimd^fiEeckfinfrdfidtnrfembtm
24f 4 rtdmirm de. fur¥e pa. Lugdn-^
leo^X P9ntifiu SfT- ^rm^h 44» nenfiiDmdnnf Guiliebnm . 204.
mirbn^iTf^ mriif/- ^^«'^ Lngnrfmmiiid ikComkdiu Mmie^
. J
^ L
I)N n B XL TITi
. M Pdtrnitmcettfi^ ^mdm fuo*
idfmuXfifli^oj/vii^^fit^, M
lufejdfi&CafieUiQnkdomifii' \ z 0
MagdeburgirifisBurggtavimMdfffiih
€urid imperidlU , ^/j
li(dfoluixAhibdiClunidtefifif^ . ^17.
JidifiJ^^if^iiiJ. i^ddmitttiA
{^de paffior.e^^i. in die PafJsdtit
yjbid, in fefto S. jMnnie\£dpeiflM
"^f^ im die (f^nium defmlUtrutk
Mdguniinenfisdrcbicdm^ldiriui f»r-
fmi ^^ 241 )if
MondfieriorumfrtvHegiorum<onfif»
^ mafionei ftf» PrioriJpi'Tiruerid
liddjOKevi mmdfierium loH. pripii^ '"-pt^i^tobtdiei^jhHdnw^^
: gium dFriderieoL 147. tp^. 201 0^/VfW*3Ji^*yai!^^
^ ^ X j2j^ Miueid cudendd, jtu ^hiifidcefifi moJ
Af4nfrfdtii Mdrcbio i^0 fidfi)^tortccffum'z7iymondfie^
^^umiffionii formuU dntiqiu J4 rioPdtimidci jif
24^rce9ui.Epifcopm QtrcyrenfiA jjd. Mo}tfiroliiiltjfh\jdmites i^fj^
xodititi^rittfcdr0ft9oni4ru^r^j7g liHnt^tibret^fkfkitid'' * lyt
Maffileenfis ciwitds • Jtgj MMiHferrdti Comites tji. eUftdti^
Mdtiiconenfes Comites fu ff, tdg " MdrtiiondtmYBeodhi^^pAteotogif
ijo. 1-40, erelHo Comitdtus istpd*
ridtum tj^ Leotaldiis tgp, zjj
^.GesteMlogiAifo.tpd. Guardus^f^
. Wilelmu^v' • \r '. 2^1. ipj
Mmuconenfet €pifcopi tas^ 2gy^ jt6
MMiiiConcnfis Scclefid .
M^triculdtrim S. An^ttfolU
fdSdtj^. ihmtdttnt IfrfiHdm Cre-
tdm 162. Fridericui IL Imper^
GuHieimo Mdrfl^ioni dondt ^ttkm
ddmcafirdt66. Guilieimm M^r^
^ihiot^o. Bonifdciii'^^ *^ t^f^
igjf M6niiihlPeUt dtmini pi. 117: wj. zjf*
jz i . : . :tgo,j2f
Mduridstenfef epifiopi 4^ Mordy Comitiffd Sdlinenfis
iffsa^niliimi et^i^quid-MomdHMrm- Mt^d fdmiU^t la Muflp -^^
$ur ^ •. .. • V^ ^V-. ^^' ^*'
^n
N/
Modiflldno GdQiejoffi 4ff
Met^nfis Comitei ^ ijg^jio
Minifirif^Ddptferi , lofy, Ndritehmi-lSfifcopm MUcenM
Mirdtorium mon^fliti^ y Miroir.* Ndktoniifdmilid ^ * ' ^ \ s^
. ^ '^^^-'ni^r^sudcimoftdfieru^^^
MifthhigUfVmMii^ mrbiiiidium'''^'^'^'^:' 7>: zjS<
dionofi^mti 4jg. in vigiUa ff imes^fksCiomkes^\ 1x^.^20:24^
Oo QO 1 . tlotd-
FN B B X IL
. 1^^ • jfu Ai^0r lHri Cerem^mdram
NfitdrmdulM \ '\ V9 S7^* me^fddi Mrttm FMiificd^
N^dUcenJis ecciefid J9^V4 ^^ , S7f
NumiddrwH fieget^j^ Jb^Mm^d^ FanbuIL fr^Duam^ Duc^rum
. ftizMurtmu • * 4i9 ^^9
.,»' ♦>' . -'/ - ' PedugUimmunitas V^*S3^
PehuMienfis eeciefid ( Pcllioncx )
f^bfidgium X ^S
qdo^ DuxBurgundU ., . p.ut
OfficiMium curid4s$mM^ 0rdo-^ 46^
Ordmcs Rjonuni .-: i9^^
dfiulumfdcic ddcmfinndudum fd^
^ Qum 144. in invefiiturd 2ig
Perogidrumcivitdtiefrivilegid 2&f
PbUiffke Augufini, ^Jsncorum Rtx
PiadvienJesCsOmiies ff
PldWdfibfd ' • ^
PfilimdCi Comiies lou
CfiiUddyndfidv/erVTf^^^ M4 PomerdCdrtbitfid \ 201.202
(Itto tmferdtor i4^,S{ir: s9^^^^^ Pomifex dn fopeffe con^dter 4^9
Cltto Rcx^mdfitm Adelb^f vidud
Lotb^rHHquISdlU . ^7
P.
..t!^
PdUtium Pdfid^ K ' ^t
Pdicolpguc .(Theodoras Comneniis)
invefiitur Mdfcbiondsu Afontio*
ferrdti , , W
Pdtdtini eitubfs . - v> » i#^^
Paldtinut miles ' ii^
fMUdvicinortemComhunf origo ijfi
Paluddnd fdmilid 257
P^ridSUs jurd^ ipf gos^s^^itco-
^en/et cothttd \ ..^^..i.tfM
dn poffit Jpdtdm btnfdicefe mfitO
comldn42i. tjm Barones frace*
dente Pafd dd CafeUdm , imer
Pofdm & CoUegium ire dekednS
4^5-^ Cdndelarum dtfiriiatid' a
\ponfifice441, eleem^narumin^
eerpueUdt 442, Dttx^ltdnia fts^
fimet eaudam vefiimrnti fontifi^
cii44g, an Papa tffi reffiondert
debeat Oratmht 449- ^ ^*^* "
• 4jSHicftinera1ihifs infeh^ffc dekedi
-^j^if. qnando folenftttates fra vi*
*^rris celeiree ' 47^
Poniificale Romanusft J07
Pon^iviJComites . ^ i7«y#
, Pfrurum mondfiehum 90*279
fi^ejrnfdcum mwdprisgmj^^^mf\ J^.iif^d^Mmto ifidrj^idkindd
r»o ...:^ ' ^ Prdcc'
I N D E X IL
rfdceitntiArum Utts in luria ro-
matts 444. ratiomDticiffarum
^ .^Sj.rMioneBaronum iSf* 4^^
Pr^ffSi urbit digmtas 4//
Primogcnitura jus ziy
Principatm Imperii jura^EbrcdunenJi
Arcbiefiftopo comeffa z^s
Proteffio^ corporis Chrifii reformata
Procurationes epifcopales . pjaSp
PrdteHionie litera^ monafierh Liun-
ceUi tonceffa /7* Afnberta Priara •
tuidatayg, monaflerio Clunia*
cenji tod
Provinci£ Comitts 172
^uUiacum^ Pouilly* ncus in Varffua-
tAm^adlacumUmanum . ^jj
R.
S. Ragnibefti Jurenfis.monaflerium
Jtaimondus, Dux Narbona^ Comes
' Tbolofa &>€. ,37
Kegaliaj uclefiaEbrtdtinenfi conceffa
Regum obedkntia^ Pontificipraflanda
tUnunciatio excepti^ni non numera*
- ta pecunia^ if omni legum & ca-
nmtm amciti&^ ^ . Jtjd^ ija 334
ti^paufat0rifmyi.€. Kepofoir^ mona*
fleriufti in Fuldnioci moneibtct 41
Kbodiaman Oratms mitterepoffmt
4S
Riarii (Raphaelis) GnrdinaUe De-
caniolntus 464
' Robertus Rex Francia ti2.i^6
RoccataiUiaj Caflrum . tyj.ii^
Rochibarone 2ot
Rodolphus I Rex Burgundia Trans «
jurana 6€ jt
Rodolphus Dux^fUius RodolphilL
Rcgie Burgundia Transjurana 26
Roddlphus IIL Rex Burgundia jj. ^
uxores ejus i^*6s:f^,ios
kojani Djnafla 6p^
Roma totius orbis magiflraj22. bi^
florta ejus tiireptionie f Caroti ^«
tm^dribus fada " PS^S^9
Romana legevivrre iss
Romans^ monaflerium apud Sebufta'
nos 2il
Roffilionis Comes Richardus 6f
Roflagni deAgoudo famiUs 164
S.
S^ttudia Comites^ Amtdem jt
Sabaudia Epifcopi Principes Imperii
Sabrana famHia 26f .
SabranOf €uilirlmtts Cf Roflagm 6^
Saltca lex^ uptatdin Comitatu Md^
tkconenfi $9
Ssiinrnfes Comites ^/. ^S
Satiniati eccUfia J4
SauUt Car-tina/k fatd 407
Saviniacrnfewonaflerium 64 dcna^
tio Artaldi t omitu g^, donanO 4
Com^teForefiifp, decretumCon-
Oo 00 3 ^ radi
I N D E X IL
radi Rcgu ug dondiid s Gau^
frcdof tM^oliSmenfi Comite uo.a
Comiic Fortfii " iij
Savona civitatisfrivilegia i,y
Savona Marchicnes ii,
Scotia Rcx ohtdicntiamPontifici pra
fiat ' 4^6
'Seodingtnn^ Comitatus fy
Sell.on.s Cartbufia yy
Segufia Manhiones jig.
SercejQ^romini tgp
Sirentjfmi titulus in dtplomate anni
993* " 33
Sigllli defeHtts : SS
Sigillunt' majefiatis ifo. jij^ annuti
imfrcffio ^ - I0o.j2t
Sinemuro^Domini ^g
Sixj monafierium 6f\ ejus fundatio
' 22g
Sfata confeiratio a Pontifice fa^a
437
^uhflHutio tefiamen(4ria - ztj
^lvarumjtis nj* 124
T. -
Taillafers filiusRaymohdi^ DucisNar"
bona " ■* it
Taheriss monafierium adlacumAn^
neciacum^ alias ToXom pz. tz^
Taurinenfis e^ifcoptis tjf, t6j
Tenementum 202
TefiamentumHtsmtertiyDominiMim*
tislupelti t2f. 2ij. Canorticorum
df propr.iis hnis 2^1. Ermtnfun-
da Cmitiffa Melgorii 2fz
iheofhania hnperatrix }M0
Ihefialonica civitas penttita id
TholofaniComites tj} 26f
Thoria,Notiles in agro Ftifciniactnfi
60 212 f26
Titiona fami/ia yi/
Tituli Epifcop rum fingulares 20f
Toleranenfis Arcbiepifcoptu ' 24}
TornoAoriComites « , 2jj
TransaSio intcr HumberttimDaipbi'
num Viennenfem & Pbilifputn da
Viennai. itj
Trecenfis Comitijfa. 6j
TreKcatalUafTrtnquetaHU cafirum
Trettjgarttm prafiatio 224
Triverium cafirum ztj
Turre Domini 44 go ^o AlajJiSffilia
Albcrti HJ.DonAnide Turrp^.^ti
Valdenfet Cotnites. izjf
Valeminehfes Comites a Carolo^ IF.
co^ftituunturVicariiinregnis Ar^*
latenfi (i Vienr.enfi. . j/7 •
Valeminenfes epifcopi* tfo. Princifes
JtS
Valentini Comhes^ jj.jt iff
Valon Cartbtifia in montikus Fufci»
niaeenfibus. ^
PenetUrum Duci vet^ttsr4 Bonifa*
eio AUrchitme htontisferrati inftiU^ \
CretajH lis ek Utaadnttia cum
Mediolanenfi Dut^ - ^pp .
Verefllcnfis comiutm. 3^0
I N D E X IL
VerceUenfis ecclejik.
Vergerius (Paulus) . - jis
Verpitio mondfterii Gigniaci^ faQa
a Comiie Bernardo . ^6
'Viariijura (^fpteftai p
S.ViBoris Martyrisojfainventa p^
Viennenfes Comites. 142 zpi, 2}}
VUlars^ Domini 20j^ 224. 274 2y4
j22 VolubriHs infsda VaOaire^uei , in
Rbodano
Ufuarium de hfiiis
Warafcum^fagus.
Wulfiani Comites
*3
'12}
fl
2ii
^i4' SS^^^SJ^* iSS Zeringia DuXf Bertoldus^ BUrgundia
VifiU^ cafirum in Delphinatu jj ReHor.
^fo^tff HS'
ErroresTfpographicos, c[uos loci diftantiaflequecofirigere,iieqac
jam annotare permiii^ B.L. pro humanitate fua corriget: eorum TttOi
guos obiemvimiis I indiccm fubre^jucAti volumine adjiciemuj.
Live Music Archive
Librivox Free Audio
Metropolitan Museum
Cleveland Museum of Art
Internet Arcade
Console Living Room
Books to Borrow
Open Library
TV News
Understanding 9/11