Skip to main content

Full text of "Nova subsidia diplomatica ad selecta juris Ecclesiastici Germaniae: et historiarum capita ..."

See other formats 


This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world's books discoverable online. 

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 

Usage guidelines 

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 

We also ask that you: 

+ Make non-commercial use ofthefiles We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non-commercial purposes. 

+ Refrainfrom automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 

About Google Book Search 

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 



at jhttp : //books . qooqle . com/ 



L ... 
r : 



NOVA 
SUBSIDIA DIPLOMATICA 

AD 

SELECTA JURJS 

EGCLESIASTICI 
GERMANIAE 

ET 

fflSTORIARUM CAPITA ELUCIDANDA 
CONGESSIT ET EDIDIT 

Stephanus Alexander Wurdtwein 

EPISCOPUS HELIOPOLENSIS, SUFFRA- 
GANEUS WOTRMATIENSIS. 



TOMUS DECIMUS TERTIU& 




HEIDELBERGAE, 
SvnTiios TOBIAE goebhardt, 

MDCCLXXXVIIH. ' 



Q. D. B. V. 



Rei Diplomaticae fautoribus Tomum XIII. 
offeriraus Sigillis rurfijs duodecim exor- 
natiim, totidem daturi Tomo, qui proxime 
fubfequitur XIV. Indices Chronologico-Di- 
plomaticos, Topographicos, perfonarum, 
Rerum & verborum locupletiffimos conti- 
nente. 

Tomi prioris numero XLVII. addimus 
etiam tertium JOANNJS SUICARDI ft- 
gillum ovale an. 1704. aeriincifum, cum qui- 
busdam notitiis de Cronbergia inter Equeftres 
Rhenanas familia pluribus jam feculis eminen- 
te a Caftro Cronberg haud procul a Franco' 
furto diftante nomen fortita. Eiusdem in- 
fignia in Diplomate Augufti Ferdinandi II. 
13. jan. 1623. familiae conceffo curate deli- 
neantur. 

Wann uns nun der Ehrwiirdig Joharm 
Schwekkart, Ertzbifchoff zu Mayntz* des 
heil. Rom. Reichs durch Germanien Ertz- 
cantzler, unfer lieber Neue und Churfiirft, 
unterthanig zu erkennen geben, welcher 
maflen das uralte adelich, rittermaflig ge- 
fchlecht deren von Cronberg von viellen un- 
furdencklichen jahren hero, wie aus vielen 
Epitaphiis, Monumentis und Stifftungen, fo 
wohl in Kirchen und gebauen, infonderheit 
aber noch Anno Chrifti B66; von weyland 

a 2 Ru* 



Rudolffen von Cronberg geheimen rath und 
Cantzlern des Konigreichs Franckreich ver- 
mog nachfolgender glaubwiirdiger formal 
Schrifit — Meffire Rudolpbus ou Raoulde Cro~ 
nemberg, oncle de Charles le Cbaufue Grand 
Confeiller & Chancelier de France l! an. 
DCCCLXVI. homme fage, prudent &. de 
fain&e Vie , qui eftoit yflu de la noble maifon 
de Cronemberg & portoit*de queUles a la cou- 
ronne d 7 or , efcarte le de vair \ fur le tout de 
Tempire (Fuit hic Rudolfus frater judtihae^ 
quam du^jt N uxorem Ludovicus pius Inipera- 
tor Caroli M. Filios, Pater Rudolpbi & judi- 
thae praefatae fuit Wetpbo I. tum temporis 
Dux Norki ex comitibus de Altorf Ex hac 
familia uxorem deinde duxit Luitgardam Lu- 
dovicus Rex Franciae, Ludovici pii nepos &c.) 
zufehen, wio gedachter Rudoljf von Cron- 
berg durch das gantze Reich titulirt, gehal- 
ten und beriihmet wordem Auch difs her- 
nach gefchrieben ujate anererbt Rittermaflig 
wapen und kleinot gebreucht und gefuhret 
haben, fo da mit namen ift ein quartierter 
Schild, deffen hinter unter-und vorder-;ober- 
theil roth oder Rubinfarb, derhinterfte ober- 
und vorder • untertheil aber weifs oder filber- 
farb ift. In dem hintern und oberen vorde- 
ren jedwederen erfcheinet eine Konigliche 
Goldfarbe Cron. In dem vordern und obern 
hintern theil aber vier blaue paar-weis nebeii 
emander in glockengeftalt gefetzte berg. In 
mitte des Schild ein gelb oder goldfarb hertz 
fchiltel, darinnen ein fchwartz ausgebreite- 

ter 



ter doppelter Kayferticlier adler, welches 
jezt ggmeldte wapen kleinot dann naeh und 
nach uuffie, die von Crqnberg^ verftammet 
und gefallen. &c. 

Parmula toti impofita y nempeaquila du^ 
plex pauk> ante memorta in noftris figillis non 
confpkitur. 

Caeterum Ele&ore noftro demortuo tes- 
feras fcutarias complexus eft quidam eleganti 
tetrafticho; 

Montem evieifti Princeps, rota rite cu- 

currit, 
enfe, pedo, mitra, res bene gefta ti- 

bi eft. 
Sufficit: ite en(es i , mitrie, montesque, 

rotaeque, 
omnibus ex titulis una Corona fat eft. 
# 

SIGILLUM 
J O ANNIS P HlLtPP I 

ARCHIEP. MOGUNTINI 
«b *a. MDCXLVH — M&CLXXIiL 



Sedes Ar.chiepifcopi in habitu ^ontificali 
crucem dextra, finiftra pedum tenentis • 
non amplius columnjs, ut a num. XLlt ob~ 
fervare licuit, exornata eft, fed nunc aper- 
tior caelati leviterque arcuati operis in con- 
cham definit; a dextris in fcuti area prima & 

a 3 quar- 



VI 

quarta confpicitur Rota Moguntina, fecun- 
da tres cufpides argenteas afcendentes con- 
tinet, reliqua eius parte cum cufpidibus des- 
cendentibus rubente, queis Ducatus Fran- 
coniaeinnuitur; tertia area coerulea vexillum 
minio & argento quadripertirum ex aurea lan- 
cea depehdens exhibet Herbipolenfis Epifco- 
patus infigne. In Galea clypeo.fuper irapo- 
fita videas inter duominuta vexilla quadrifida 
ex minio & argento tres plumascoerujeam, 
argenteam & coccineam. Scutum a finiftris 
refert Ieonem aureum, coronatum tribus ru- 
pibus vel cufpidibus argenteis infiftentem 
Schffnborniis gentite. Supra galeam inter cor- 
nua diftin&a Schonbornius Leo cpronatus 
exoriens eqnfpiQitur. , Gfidula in tres <?irculi 
partes dvvifa hinc inde plicata hanc infcriptio* 
nera prfie-fe fert & JOAN. PHILIP. D. 
G. S. MOG SED. ARCHIEP. S. R. 1MP. 
PER. GERMAN. ARCHICANC. ET 
PRINCIP. ELECT. EPISCOP. HERBIP* 
FRANC. OR. DUCIS. 

SigiUum, fflinus quadripertituta primo 
quartoque loco rotam Moguntinam cum fex 
radiis exlybet; fecundo autem & tertioFran- 
conicum atque Herbipolenfe hieroglyhtctim* 
Quadra Secunda quatuor cuspides argenteas 
Ducatum Franconiae fignantes & tertia qua- 
dra coerulea vexitlum Epifcopatus Herbipo- 
lenfis minio & argento quadripertitum ex au- 
rea lancea dependens continet. Hifce qua- 
drantibus media incumbit parmula, nempe 
rubea referens Leonem aureum , coronatum , 

tri- 




wmtytn, sc. jn*j 



• % 



vn 

tribus rupibus vel cuspidibus argenteis infT- 
ftentem. In fuperiori latere dextro gladius 
& finiftro pedura, in medio pileus Eledora- 
lis confpicitur, fuper eminet autem crux Ar- 
chiepifcopalis. Infcriptio figilli haec eft: S. 
JO. PHILIP. S. S. MOG. ARCHIEP. S. 
R. I. P. GER. ARCHICANC. PRINC. E- 
LECT. EPI. HERB. ET FRA. OR. DUC. 

Tertium priori majus a duabus perpendi- 
cularibus lineis & una transverfa in fex area» 
las , quibus media gentitis parmula incumbit, 
diftmguitur. Secundum & quintum Iatercii- 
lum rota Moguntina, primum cufpides argen- 
teas ultimum vero vexillum, Tertium & quar- 
tum clavis Wormatienfis. Sex Galeae, in 
quarum medio crux ArchiepifcopaKs praftftil- , 
get, huic clypeo imponuntur. ad dextram. 
prima mitra Archiepiscopali, prhna ad fini- 
ftram, rota argentea Moguntina, tertia 
cornibus, quarta clavibus Wormatienfis Epis- 
copatus , quinta pileo Ducali & duobus yexil- 
lis quadrifidis ex minio & argento nec ; non tri- 
bus plumis ceerutea, argentea & coccinea. 
Sexta Schonbornio Leone exornatur. . Gla- 
dius quoque a dextro & a finiftro fetere pe- 
dum confoicitur. Infcriptum eftfigillo: JO. 
PHILIPP. D. G. S. S.MOG. ARCHIEP. 
S. R. J. PER. GERM. ARCHICANCEL. 
PRINC. EL. EPISC.HERBIP. ET WORM. 
FRANC* OR. DUX. 

Quasdam chartas joarmis Philippi figillo 
munitas fubjungimus. .; . > 

a 4 I. 



VIII 

' W . " " ' 1.; 

CAPUCINI ADMITTUNTUR AD OPPI- 

; :; ;, . DU& LOHR. 

Wirjohann Philips von gpttes gnaden-des 
; Migen ftuis zu'Mmntz Ertzbifcfcoff 
des liyiigehRomircHeft -fteichs durch germa-' 
rtien Elftzcantzler Uhd' 'fcKurftirft j Bitefroff zu 
Wiirizbttirg und hettzog zu FVancken : &c. tie- 

. kennen und thun kundt offentlich mit difem 
briefF, f dfts^wir auf befchehen demiithigftes 

• anfucheii des geiftlicheh unferes lieben ah- 
dacHtigen P. marei Capucinerotdens aus al- 
lerhand uns darzu bewegenden motiven uhd 
urfa^eh fefbigem orden Rhenanse Provinciae 
ilrifere ift liriferer ftedt Lohr liegende fteinere 
beTiaufung : die alte bufck geriant famfc darzu , 
gehorigengartenimdplatz inperpetuum uber- 
laffen naben alfound dergeftalt, das, weilen 
erwerite behaufung zu einer geiftlichen woh- 
nun^iriwfendig gar riicht accomodirt, felbige 
fiirdfcrlich \?6n unfern baumeifter befichtiget, 
deffeh gutachteri, wie* diefelbe am beften 
und fugliehften zu einer geiftlichen wohnung 
zu zu Hchten, dariiber vernohmen urid her- 
nachervotfgedachtem P. Marco der anfang 
zum bdiien ahgeordnet, nach undncah aus- 
gebauet lind verfertiget werden moge* . da 
nun diefe wohnung ihre vollkommene per- 
fetSti<Mi ArGicht haben wird, follen durch den 
geiftlichen unferen auch lieben andachtigen 
P. Lucam gewefenen Prbvincial von der heil. 

con- 



IX 

congregatioii deputirten praefe&um und in- 
fpeftorn der commiffion in der Rhenifchen 
Provintz vier oder fiinf Patres beneben zwey- 
en laicis in ofFgedachte wohnung eingefuhrt 
und verordnet werden darinnen ihre woh- 
nung haben, zu meherer beforderung der 
gottlichen ehr und andacht wie auch fort- 
pflantzung der geiftlichen exercitien nichtal- 
lein in gemeldter fladt Lohr, foridern auch 
inallen umliegenden und fonderlich ahn prie- 
itern deftituirten, doriHchafften mit predi- 
gen, mefslefen und adminiftrirung der heil. 
facramenten ihren eiffer erzeigen und verfpiih- - 
ren lafen. Defferi zu mehrer verficherung 
haben wir diefen brieff mit unferer eigenen 
hand-fignatur und zu end fiirgedrucktem fe-* 
cretinfigel bekrafltiget, dergeben ift in unfe- 
rer ftadt fVurtzburg montag vor SS. Petri 
und Pauli Apoftolorum den acht und zwan- 
zigften monatstag junij Anno Dni Millefimo 
fexcentefrmo quadragefipio nono. 

Sfohatm Pbilipp Eleft. A.M. Ep. 

II. 
CAPUCINIS IN BENSHEIM DATUR 

FACULTAS IN ARCE R0DENST&1NIANA IBI« 
DEM EXTRUENDi MONASTERIUM &c. 

Nosjoannes PhilippUs Dei gratia fan&e fe T 
dis Moguntinae Archiepifcopus facri Ro- 
mani Imperii per Germaniam Archicancella- • 
rius Princeps Ele&or-Epifcopus Herbipolen* 

a s fit 



fis Franciae Orientalis Dux &c. univerfis & 
fmgulis praefentes noftras litteras infpe&uris 
feu legi audituris falutem inDomino fempiter- 
nam. Supra muros Jerufakm aeterna fapien- 
tia cuflodes pofuit dum fan&os fuos Apofto- 
los virofque Apoftolicos in fua fan&a, una 9 
vera & cathoHca Ecclefia conftituit, quae ut£ 
S. Auguftinus de fimbolo ad Catechumenos 
ait, contra omnes haerefes pugnans pugnare 
poteft expugnari tamen non poteft, cui jura- 
vit Dominus in dextra fua & in brachiq forti- 
tudinis fuae, quod portac inferi adverfus eam 
non fmt praevaliturae, haec enim a Chrifto 
fupra petram fundata & a fpiritu fandlo infal- 
libili robore munita, ftante tam vigili cufto- 
dia, continuis praeliis decertat contrajuratos 
humanae falutis hoftes vinci nefcia* certa de 
vi&oria, deveritatefecura, laborum patien^ 
tiffima, manens m radice fua* in vite fua in 
caritatefua, Horum quoque Cuftodum opera 
Nos licet immeriti in facrae fedis Moguntin» 
fpecula conftituti pro eo qui nobis ex Archie- 
piscopalis officii fublimitate incumbit anima- 
rum zelo, uti volentes oculos noftros merito 
in coeteros in Seraphicam S. Patris Francifci 
Capucinorum familiam convertimus, cujus 
pater ficuti collabentem Lateranenfem Bafi- 
licam fuftinere vifus eft ita & hi genuini ejus 
filii univerfam Ecclefiam Catholicam a tot ho- 
ftibus infeftatam Apoftolica vita & do&rina 
adjuvante Deo diu noftuque propugnare ac 
propagare non defiftunt, unde praeter reli- 
quos fayores quibus didti facri ordinis pios ac 

lau- 



XI 

laudabiies conatus promovere haftetnis, co- 
nati fumtis, non intermifimus eidem de fta- 
tione aliqua in oppido noftrae Archidicecefis 
Moguntinae Bensbehnb providere & in hunc 
finem aream fatis amplam ibidem a nobili fa- 
jnilia Rodenjieiniana juftae commutationis fa- 
tisfa&ione acquifitam (prout confedfcaram 
hac fuper re & rite fignatarum literarum mo- 
numenta plenius edocent) eidem hifce tradi- 
mus ac confignamus, concedentes clemen- 
tiffime ut expurgatis conflagratae Rodenftei- 
nianae domus cineribus in ea Ecclefiam & mo- 
nafterium ad fummum pro duodecim fratribus 
capucinis aedificent, in quo juxta literam 
fecrae regulae fux viventes Deo & animarum 
faluti ferventer fideliterque deferviant, infu- 
per tamen in ditto numero duodenario fra- 
trum ibidem vel complendo vel diminuendo 
prudentem habeant rationem temporis, an- 
nonae & civium paupertatis, noftros quoque 
parqchos concionando, catechizando, facra- 
menta poenitentice & communionis admini- 
ftrando* infirmos vifitando, aliisque pietatk 
officiis facro ordini fuo competentibus in vi- 
nea Domini adiuvent & ad requifitionem no- 
ftram aut noftri vicarii Generalis parochiis mo- 
do ob penuriam faoerdotum vacantibus fuc- 
currant; ad quae rite ac fedulo pro viribus 
peragenda nobis praefatorum Capucinorum 
provinci© Rhenanae fuperiores fuorum fra- 
trum obfequia libenter ac prompte obtulerunt 
ac ofierunt tam pro praefenti quam etiam pro 
futuris temporibus. In omnibus tamen his 

ex- 



externam animarum curam fpe&afltibus ficut 
& ipfum monafterium more aliorum ordirium 
mendicantium ab ordinariatu Archidioecefis: 
noftrae Mdguntinae juxta decretarfacri Triden-. 
tini cdncilii & juxta conftitutionem Urbani 
VIII. pientiflimae memori® dependeant, ac 
denique juxta celfitudinem vocationis fuae ibi- 
dem in lege Domini die ac no&e meditantes, 
in fan&itate & juftitia ferviant Deo omnibu» 
diebus vitae fuse* tandemque cum ijs> qui 
erudiunt multos ad juftitiam fulgeant ^quafi 
ftellae in perpetuas aeternitates. In. quorunL 
omnium & fmgulorum fidem hoc praefens do- 
cumentum & manus propriae fubfcriptione & 
figiffi noftri appenfione juflimus communiri.. 
Datae ex arce noftra S. Maiice Herbipoli die 
decima menfis junij Anno Millefimo fexcen- 
^tefimo quinquagefimo fedundo. »r- Et nos 
frater Benedittus Provincialis provinciae Rhe- 
nanae una cum patribus Definitoribus nomine 
Provinciae jam di&ae celfitudini fiiae Eleftorali 
pro hoc collato inNos beneficio magnas agen- 
tes gratias viciflim-nos ad praedi&a omnia fide- 
liter praeftanda omni meliori modo obligamus 
&in fidem omnium & fmgulorum Provincia- 
latus figiilum ordinarium praefentibus quoque 
appendimus Die & anno ut fupra. 

Jdhan Pbilipp El. A. M. Eps. 

Fr* Benedi&us Leodius FF. Capu- 
cinorum Rhenanae Provinciae 
"' Minifler Provincialis Indl. 

IIL 



XIII 

IIL Conjunchir Recefs zwifchen denen 
kurfiirften zu Maintz und Trier^ wie auch 
allen andern bifchfcffen, Abjen und Praela- 
ten, fo in denen dreyen obern Crayfen, 
Schvvaben^ Francken und am Rheivftrom ge- 
legsn an einem , dann der gefammcen freyen 
Reichs- Ritterfchafit in Scbvvahen, Fran- 
cfan uud am Rheinftrom in der Wetterau und 
dem Bezirck des unteren Elfajfes am anderen 
theil. dejinit: und des zu wahrer urkund , ti- 
cherheit und bekrafftigung , fo haben wir al- 
lerfeits unfer ... Innfiegel .. . an diefen- brief 
wiffentlich thun % hencken , der gegeben auf 
den tag Concordice nach Chrifti unfers lieben 
herrn und feligraachers geburth taufendt, 
fechs hiindert fiiniizig dreye. Ltinigpart. 
fpec. cont. 111. abs* 111. pag. 40. 

IIII. Vertrag zwifchen Kurfiirften johann 
Philipp und kurfiirften Carl Ludvvig zuVhhz, 
fo wohl iiber das Wildfangs recht, als ande- 
ren fachen. finiturx zu urkund deffen haben 
wir beeder feits unfere Infiegel ?tn diffen brief 
thun hencken. . . fo gefchehen Regenfpurg 
den funfiten monats tag julij Anno Millefimo 
fexcentefirao quinquagefimo tertio. Ltinig 
fpicil. Lcclef. 1. Ih. forts.p. 159. 

V. Joannes.Philippus Archiepifcopus con- 
cedit facultatem Gothefredo Otterftett Ducis 
Neoburgici Philippi Wtlhelmi confeffario, dic- 
tnm Ducem cum Elifabetha Amalia Haffi® 
Landgraviae copulandi . . finis: In cutus rei 
fidem & teftimonium proprias manus fubfcrip- 

tio- 



XIV 

tione. . . Datura Ratisbonce XI. Augufti 1653. 
de Guden. 1. IV. p. 801. 

VI. Kurfurft jobanns Pbilipps ermahnung 
an das Dom capicel zu Magdebwg wegen der 
von herrn Georg job Marfcbalken durch die 
kaiferliche primarias preces erlangten, ihme 
aber denegirten ftelle in Capitulo. . . Regen- 
fpurg den a8ten Februarii Anno 1 654. X-#- 
mgpart. fpec. Conthu I. forts. III. p. 36; 

VII. Vergleich zwifchen kurfurft joann 
Pbilipp und Maximilian Heinricben zu Cdlln 
vregen der Cronung eines Romifchen Konigs. 
expttcit: Deflen allen zu urkundhaben bey- 
dehochft gedachte Ihre kurfurftl. gnaden und 
Durchlaucht MaxntK. und Cdlln fur fich und 
beyder feits nachkommen an dero Ertzftiff- 
ten . . • unterfchrieben und verfiegelt. . . ge- 
fchehen den 16. jun. des 1657. jahrs. Liinig 
part. fpec. I. Ib. pag. 400. 

VIII. Kurfurft jobann.PUUpps ratification 
des zuifchen einigen kur-und furften des hei- 
ligen Romifchen Reichs im jar 1658» gefchlos- 
fenen bundtnifs . . .fimtur: zu beftettigung 
defien allen haben wir diefe unfere ratifica- 
tion felbfthandig unterfchrieben und . . ver- 
fieglen . . . laflen. Dat 14 Aug. 1658* Lii- 
mg fpicil. Ecci forts. I. Ib. p 163. 

Vffll. Kurfiirft jobann Pbilipps ediftwi- 
der den ehebruch, hurerey und blutfchande. 
dejinit. In urkund deflen haben wir unfer kur- 
fiirftl. Infiegel hierfur drucken laflen. Ge- 
ben zu S. Martmsburg in unferer ftadt Mayntz 

den 



XV 

< 

den ao. September anno 1658« Liinigpart. 
fpec. Gmt. Lforts. 111. p. 37. 

X. 
NOS 30ANNES PHILIPPUS DEI 

GRATIA SANCTAE SEDIS MOGUNTINAE AR- 
CHIEPISCOPUS Sti. ROM. IMPERII PER GER- 
MANIAM ARCHICANCELLARIUS, AC PRIN- 
CEPS, ELECTOR, EPISCOPUS HERBIPOLEN- 
SIS, ET FRANCIAE ORIENTALIS DUX, VE- 
NERANDO NOBIS IN CHRISTO SINCERE DI- 
LECTO FRI. BENEDICTO ORDINIS MINORUM 
CAPUCINORUM PROVINCIAU MINISTRO, 
SALUTEM IN DOMINO. 

Paftoralis Muneris, quod noftris humeris, 
Jicet imparibus altilTimus impofuit, elTe 
arbitramur, Animarum Curatoribus hinc inde 
per ArchiDiqscefm noftram Religioforum fub- 
fidiariam Operam procurare, ut tanto reclius 
Chrifti fidelibus per eandem Conftitutis fatis 
fecere poffint. Quando itaque prae aliis Fra- 
pes Minores Sti. Francisch Capucini nuncu- 
pati, a regulari Obfervantia, Animarum Ze- 
lo, & Vitae San&imonia, Nobis Fide digno- 
rum relatu commendati fuerunt, Nos intuitu 
horum, cumprimis autem operofae Eorun- 
dem Fratrum Charitatis, quam noftris Paro- 
chis paffim ab annis bene multis praefliterunt, 
iisdem Fratribus Capucinis plenam facimus 
Poteftatem, ut ad Majorem Dei ter optimi 
Maximi Gloriam, Beatae vkginis Deiparse, 



XVI 

^Gloriofi Confeflbris, ac Patroni noftri Divi 
Martinii nec non feraphici Patris St. Fran- 
cisci honorem, Coenobium cum oratorio in 
oppido noftro IVallthuren exftruere valeant* 
dummodo reverfales, quarum Tenorem hic 
fubjicimus, fcriptas, fubfcriptas, ad figilla- 
tas nobis demifle exhibuerint. 

E^o Fr. Benedittus Ordinis FF. Minorum 
Sti. brancisci Capucinorum Provincialis Mi- 
nifter, & nos caeteri Definitores Provinciae 
Rhenanae: perprefentesfidemfacimus, quan- 
do quidem Eminentiflimus , ac Reverendifli- 
mus Princeps adDominus, Dominus joannez 
Philippus ,~Stae. Sedis Moguntinae Archiepis- 
copus, Sti. Rom. Imperii per Germaniam 
Archicancellarius, acPrinceps Elector, Epis- 
copus Herbipolenfis , ac Franciae Orientalis 
Dux, Dominus Jtfofter Clementiflimus hu- 
millimis noftris fupplicationibus clementer in- 
clinatus, nobis gratiofiflime indulferit, in alte 
memoratae fuae Celfifmi Oppido Walthtiren 
Coenobium una cum Oratorio exftruere, in 
eoque juxta Regulam Seraphici Patris noftri 
Di. Franciscii & Conftitutiones Ordinis Mi- 
norum Capucinorum, Regulariter vivere, 
Nos vicifim in fequentes nobis praefcriptas 
Claufulas, ad Conftitutiones, fponte, ac li- 
bere 9 & previa macura Deliberatione confen- 
ferimus, easque exa&e acfideliter nos obfer- 
vaturos promiferimus. 

imo. Provincialis tres vel quatuor, aut etiam 
plures, prout Neceffitas requiret facer- 

dotes 



idotes ab OrdinarioMoguntino, adcujus 
Archidicecefin, hoc oppidum fpe&are 
dignofcitur, confiftorialiter examinatos, 
& in fcripto approbatos addi&um Como» 
bium deputabit , qui Confefliones in Pa- 
fochialiEcclefia (Parocho tamen, & 
Eju3 facellano nullatenus exclufis) exei- 
piant, Gonciones vero, & Le&iones 
Catecheticas in di&a Ecclefia ad Parochi 
Requifitionem habeant» 

ftdo* Non licebit Provinciali uttra duode^ 
Ciffl> Veladfummum quatuordecim, & 
non amplius Perfonas ad hoc Afceterium 
novum deftinare. 

gtio. Multo minus in Eius Poteftateerit, uU 
-kfflConCioneni», prafertim antenieridia* 
nam in proprio Monafterii OratoHo in- 
r " ffituerei neque ulloi Conciohatbres eo 
. loci ad Coftciones in Ecclefiis Parochia* 
li, & eius Filialibus habendas, qui a 
Kobis» -vel noftro in fpirituaKbus Vica- 
*io* vel ad tninus Commiffario Afchaf* 
fenburgenfiliieefitianv &Tefpe&ive be- 
nedictioneffl perfonaliter tiott petierint, 
& obtinuerint, juxta Tenoreffl ff Cott* 
cilii Tridentini feff. 5. cap. a«$* Si qua 
vero* feff» a$* cap. as* feff» 25. cap, tu 
extenditur etianf ad Hierofolyntit&n» & 
alfarumMilitarium Clericos declarat* 14« 
ex prfcteriniflis fol. 708. 

4td» PP< Noftri Oblationes quaiescunque fi- 

ve tnortuas» five vivas in Parochiah' Ec- 

clefia a Chrifti fidelibus ftcTas, tanquani 

iVbv, Subfid. Pars. XM. b fibi 



xvni 

fibi debitas rion pratendent, fed iis> 
quas Ele&oralis Celfitudo ipfis clemen- 
ter pro tempore, & libitu concedet, con* 
tenti erunt. y 

5to. Non tantum in oppidi Matire Ecclefia, 
fed etiam foris in filialibus Ecclefiis, ad 
Requifitionem Parochi & Sacellani eo 
deftinandi, abfque tamen ulla obligatio- 
ne, & folummodo libere vices eorum 
fupplebunt, quoties per infirmitatem, 
vel ob aliam rationabilem Caufam ipflid 
muneris peragere-nequeant. 

6to. Simfliter etiam abfque ObKgatione & 
ultra ad filiales excurrent Ecclefias, ibi- 
que Parocho, & facellano infirmo, vel 
alias jufto impedito Le&iones Cateche- 
ticas per ©ftatem habebunt. <. 

7mo. In Fefto Pafchatis.nuili in proprte Ora- 
torio Euchariftias Sacramentum jiiipenfa- 
bunt conformiter ad Declarationem D. 
D. Cardinalium ad feffin- 13» de Refor- 
mat< pag. 1028. 

8to. Nullas Confeffiones irt pr&di&o Orato* 
, rioMonafieriipropriiexcipient* praeter* 
quam . Perlbnarum Illuftrium uttiuftjue 
Sexus i & aliarum in Majoribus Minifte- 
riis fuaeCelfitud.Eleftoralis, velaliorum 
Principum Confldtutaruml .,- - 

9to. PrO Concionibus nullas aniles Fabulas, 
& hiftoriolas apochryphas vel dubias, 
fed purum Etei verbum juxta fll Patrum 
folidas & probatas explicationes propo- 
neht, &vitiafineindiciisperfonarumge- 

nerice 






XIX 

nerice in fpiritu raanfuetudinis Corripient 

. juxta conftitutiones a Praedecefibribus 

noftris felicis Recogitationis Archiepis- , 

copis Moguntinis jatri editas v . & a Nobife 

^ . fiio.tempore edendas, quas tam in Con- 

n .^cioflibus Jiabendisy quanr in Confeffio- 

.«** *?* rfb.us exeipiendis exacfce obfervabunt. . 

«ufew IntColligendis-El^emofynis CQiifiden- x 

"^ ,tt ^S^^^4?^ " jS* 1 *^ 1 . ^iihonicum jSti, Patris 

% a ^i.pofo} £ , attinien prudenter , & discrete 

A,; - " :> procedent. N,eque tenuibris fortun» 

hqmiriibus graves exiftent. Ut haec ora- 

-nia, & fingula a Patribus, &Fratribus 

noftris ibidem Domicilium habituris, a<J 

amuffim obferventur, Ego F. Benedittus , 

in praefentiarum Miniiter Provincialis, 

mjeiqup in hoc munere fucceffores > una 

, ' cum &eftnitoribus &Cuftodibus praefen- 

tibu««5 ac ftrturis ftrenue* & per op- 

'poftuna quaevis Iuris, & fadbi Remedia 

; J / adlaborabimus , contra venjentes au- 

^eHi,' ubiVansgrdffionis fufficienter con- 

4 .: vifti fuerint , impuhe abirehaud permit- 

• " tamus; ! ;l^'Horumfid6m & Certitudinem 

'* has prdprm manu fcriptas, & fubfcriptas 

"., officii mei Provincialis figillo firmatas 

Electorali fuae Celfitudini ime fubftratas 

Confignavi. 

In quorum omnium reciprocam Aflecura- 
tionem, & nunquam intermorituram Memo- 
xiam has Ele&orali noftro figillo ex una: & 
FF. Minorum fupradi6fcorum Capucinorum 

b 2 figne- 



XX 

figiieto ex altera parte roboratas Literas ex* 
pediri, & ad noftri vicariatus Archivum repo- 
ni juffimus. A&um francofurti 2%. Mar- 
tii. 1658- 
Joannes Philippus. (L. S.) 

Fr. Benediftus Leodius, FF. Ca- 
pucinorum Rhenanae Provin- 
ciae Minifter Provincialis. 

CL. S.) 

XI. 

CONSENSUS EXSTRUENDI MONA- 

STERIOLUM PP. MINORIBUS DE OBSERVAN- 
TIA MILTENBERGAE CONCESSUS. 

Idannes Philippus S. Sedis Mpguntinse Ar- 
J chiepifcopus S. R. J. per .Germaniam Ar- 
chicancellarius & Princeps Ele&or, Epifco- 
pus Herbipolenfis & orientalis Francids Dux. 
Ad futuram rei memoriam. Cum diuturna 
Nobis experientia plus fatis comprobaverit, 
in bene multis Archidioecefis noftrae Mog. op- 
pidis & pagis praeteritorum bellicoforum tem- 
porum, hominumque injuria Ecclefiarum ac 
beneficiorum in iis fundatorum obventiones 
ita efle immifiutas, ut vixuni clerico curato 
fuftentando amplius fufficiant^ hinc non raro 
contingit crefcente indies magis ac magis fub- 
ditorum noftrorum numero, quod Ordinarii 
paftores prafertim in Majoribus feftivitatibus 
imo & aliis temporibus ad confeffionem & 

facra- 



v ( 



■Qi,. 




SL 




XXI 

facramentalem cbmmunionem confluentibus 
Chrifti fidelibus fufficientem operam impen- 
dere minime queant; cui defe&ui fuccurrere 
volentes pro majori animarum ab Altiffimo no- 
bis commiffarum fubfidio & folatio uberiori, 
religioforum familiashinc inde a temporeElec- 
toralis noftri Regiminis introclucere , intro- 
duclas vero a Praedecefforibus noftris fel. rec, 
f. fedis Mog. Archiepifcopis fovere &,ftabili- 
re operae pretium duxerimus. Tales fuerunt 
ha&enus FF. Mihores Recolle&i ad oppidum 
noftrum Miltebergenfe jam dudum admiffi > qui 
difficilioribus illis praeterlapfis temporibus pa- 
rocho urbico & vicinis pagis in adminiftran- 
dis divinis utilem & indefeffam operam nava- 
runt, quorum labores & piae converfationis 
exempla nos induxerunt , ut accedentibus ite- 
ratis fupplicationibus fubditorum noftrorum 
defuper nobis porreftis, illis prb exftruendo 
monafteriolo & firrcando ftabili domicilio 
Ele&oralis noftri culminis & ordinairii affenfus 
beneficium impendere dignati fuerimus, prout 
illum preefentium vigore litterarum imparti- 
mur, fic tamen & non alias neque aliter quam 
ut viciffim praeta&i FF. Minores fub manu 
ac figillo Miniftri fui Provincialis per rever- 
fales fcriptas fe fe Nobis ac f. fedi Mog. ob- 
ftringat, quod proprietatem exftruendi a fe 
monafterii didtae fedi noftra velint refervatam 
neque numerum religioforum duodenario ma- 
jorem unquam abfque fpeciali noftra licentia 
introducere, denique tribus parochiis, quas 
ha&enus adminiftrarent, per perfonas a con- 

b 3 fifto- 



XXII . 

fiftorio noftro , in hiinc finem fpecialiter ap- 
probandas & jurisdictione^arpfljiaK inflruen- 
das, ufque dum a Nobis Vel noftris fucceffo- 
ribus ab on£i$4fl»i*t>^ ^rovWte-'^;" 

fe arbitrio . nofbo de^utanda feleemofya^ 'c6ji; .. 
tenti. Ii*> (juoftjjft ;fiden\^ ; \ibef fof em;.e&* ; 
curationehj T^gRy&j^^teCifTum februm prae- ; v 
di&is reverYalibus-Jias ae^ora*?tit>ftf a fl$Ld**. 
' munitas ffl^ 
fexto junn.ipoQJ ir j^iB»? : . *««•*•« — /'.'•*■• " •■ 

XII. Concwdm4fA&^mti^ 
Archiepifcopum v Mogrni^^^^pitcopum 
Herbipolenfem nec nonji^chmum Abbatem 
Fuldenfem. finis. In ciijus feWefam noti- 
tiam . . • figilla his litteris appofuimus. Ac- 
tum die'vigefima tertia Marfcii anno 1662. 
Serics fafti £? juris. 

XIII. Accords-punftenundyefficherung 
von kur Maintz der ftadt Erjtyrl und deren 
angehorigen in betrefFder freyheit der religion 
Augfpurgifcher Confeffion. definiti^ Dfcffen 
zu urkund haben wir ihnen kufihr iriftandiges 
unterthanigftes bitten diefen Conffrmations 
brieff ertheilet und unfer.infijpg^iuriins>upd^ 
unfere nachkommen darjan hang^n laffen .. •<** 
der gegeben ift.zu fjrfuh den 16. De<?e*pber 1 
anno 1 664. Luni% part. fpec.X Ih. p. 401V 

XIV. Haupt recefs und giitlicher werr ' 
gleich zwifchen k\ir- Maintz und deffen Ertz- 

• ftifit an einem, dann dem Furftlicben Haus 
Sachfen anderen theils wegen der ftadt /Lr- 
fwrts.fimsx zu dem ende wir diefes mit un- 
ferer eigenhandigen unterfchrifft und anhan- 

gung 



XXIII 

gong tmfers kurfiirftlichem infiegel bekraffti- 
get . . . fo gefchehen zu St. Martinsburg in 
unfer ftadt maintz den 8- febr. 1666. Jtunig' 
j^ici/. £cc/w. /. Ib.forts.p. 165. 

XV. Receft zvrifchen kurfiirft johamt 
Philipp zu Maintx. und kurfiirften jdharm 
Georg H zu Sachfen . . . deiTen allen zu uhr- 
kund und ewig walirender fteter fefthaltung 
haben ihro kurfiirftliche gnaden zu Maintz 
diefen recefs mit eigener hand untejrfcbrifft; 
und bey gedruckten kurfurftliehen fecret In- 
fiegel bekrafroget . . . fo gefchehen zarScbul- 
pforten den 1 . Maij 1 667. Lxmig part. fpec. 
Cont. l.forts. 111. p. 43. 

XVI. Tra&at kurfiirften jbhann Philipps 
zu Maintz mit der Cron Franckreich. . . En 
foi de quoi ils ont figne le prefent trait£ de 
teurs propres mains & a celui fait appofer les 
cachets de leurs armes. Fait a Witzhourg le 
$8» jour de Fevrier, an. 1667. JLunig. part* 
jpec. Cont. 1. forts. 111. p. 41 *. 

U. 

S I G I L L U M 
L&THARIl FRIDERICI 



! 

| iiV/ili^IW! J. f «-x x-r *-, *». * V. * j 

ARCHIEP.. MCXGUNTINI | 

•b «o. MDCLXXIII — MDCLXXV. 



Majeftaticum, eiusdem apparatu^, ut illud 
num L, a dextris, fcutum quadripertK 
tum, in cujus area prirna RQtam Mogunri- 

b 4 nam 



XXIV 

nam cum fex radiis, fecunda clavem Epifco- 
tus Wormatienfis infigne, tertia crucem fpi- 
renfejn* ..quarta caftrura Abbatiae WeifTenbur-. 
genfis perfpicies. Scuto impofit^ efl galea & 
huic pileus Ele&oralis cum rota Moguntina* 
n finiftris apparet fcutum gentilitium familias 
Meternicbice fineae Burfcheid cum tribus con«« 
chis marinis nigris, Scuto huic impofita eft 
galea coronata cui cygnus infidet Sigillutn 
hanc refert infcriptionem: L07H. F&ID. 
IX G. $ S. MQG, ARCH. S« R. I. PER* 
GER. ARCHICAN. PR. EL. EP. WOR« 
ET SPIR. PRAEPOS, WEIS. ET ODENH. 
Sigillum minus figurae ovalis duabus lineis 
perpendicularibus &; una transverfa in fex 
areolas diftinguitur, queis media gentilis par-> 
mula incurabit. Secundum & quartum later- 
culum ornat Moguntina rota cumfex radiis* 
primum & ultimum Ctavis Warmatienfis^ ter- 
tium crux argentea in folo coeruleo Epifcopa- 
tum Spirenfem defignans & quartum Caftrum 
cum pedo &; incumBente corona, quanota* 
tur Praepofitura Weiffenburgenfis IfaJjgoviK 
ad Lutram amneip ex yogejjo in Rbetium pro«< 
perantem* Gentile fcutulum jam fupra de-* 
fcriptum. A fcuti latere dextro Gladius* a 
finiftrd pedum cernitur, fcuto impofitus eft 
pileus EJe&oralis cui fuper eminet crux. Ar- 
chiepifcopalis. In peripheria figilli legitur: 
LOIHAR. FRID. D. G. S. S. MOG. 
ARCHIEP. S. R. J. PER, GERM, AR- 
CHICANC. PR, EIu EP. WORM. ET 
SPIR, P> W« ET O* 

Duo 



/ 



aa. 





v. 'bJC 




JJJ. 





XXV 

Duo fubjungimus dtpiomata figillo hujus 
Arcwepifcopi munita. 

L 
PRECES ARCHI EPISCOPALE3 AD MO- 

NASTERIUM VETERIS CELLAE MOGUNTIAE. 

Nqs Loiharius Fridericus Dei gratia S. Se- 
dis Mogunt Archiepifeopus, S. R. I. 
per germ, Archicancellarius & Princeps Elec- 
tor, Epifcopus Wormatienfis & Spirenfis, 
Praepofitus Weifenburgenfis, & Odenheimen- 
fis, Relteiofae Abbatiffae nec non conventui 
Veteris CelUe in civitate noftra Moguntina ra> 
Chrifto devotis falutem in Dno fempiternam» 
& praefentibus fidem indubiam adhibere. Cum 
fecundum antiquam laudabilemque confue- 
tudinem diutiffime obfervatam ftelicis recar- 
datinis Praedeceflbres noftri Archiepifcopi 
Moguntini poft initia Inthronifationum ad Col- 
legia Conventus & perfonas quaslibet, qui- 
bus de Beneiiciis ecelefiafticis difponendi jus 
eflet , preces fuas primarias emittere confue- 
verunt, in favorem eoium, quos dignos fta- ' 
tuuTent ad confequendum Dignitates, Cano- 
nicatus, Praebendas, aliaque beneficia ad dis- 
pofitionem eorundem CoUegiorum, Conven- 
tuum aut Singularium perfonarum fpeftantia, 
atque hujusmodi preeibus a Collatoribus & 
Collatricibus praefatis paritum fuerit, reve- 
renterque datus fit, ut decuit, locust Inde 
majorum veftigia folitumque beneficentiaa . 
Officium profequentes, primarias hujusmodi 

b 5 pre- 



XXVI 

Freces noftras ih favorem venetabflis & flhi- 
ftris Francifci Georgii Baronis a Schmbom 
Ecclefjas noftrae Metropolitanae Moguntinae 
Cuftodis, devoti Nobis in Chrifto dile&i iix 
vos decernere decrevimus, porrigimus ac 
emittimus, per prsefentes vos adhortantes, 
quin imo in virtute fan&ae obedientiae requi-. 
rentes ac pro jure eonflietudinis Ecclefiae no- 
ftrae mandantes, ut praefatum Frantifcum 
Georgium Baronem a Scbmborn virtute hu- 
jusraodi noftrarum precum primariarum ad 
Beneficium ecclefiafticum de veftra ordina- 
tione nominatione aut quavis alia difpofttione 
cohjun&im vel divifim exiftens, fi quod va- 
catadpraefens* vel quam primum vacaverit* 
& praedi&us Franeifcus Georgius Baro a 
Schmborn per fe vel fuum aut foos Iegitimos 
procuratorem aut procuratores duxerit ac- 
ceptandum, admittatis, nominetis, autdeeo 
provideatis, etiam fi Canonicatus praebenda 
Dignitas vel officium fimptex vel curatum exi- 
ftat> & hoc eidem, quahtum Vobis jus eft* 
conferatis* illumque in pofleffionem corpora- 
Jem inducatis, quo magis honoribus* fru&i- 
bus, aliifque juribus plenarie & fine contra- 
di&ione fruatur; circa praedi&a reverent^as 
officiiquedebitum eatenus praeftiturae, utcon- 
tempta contumacia pro merito obedientiae ve* 
ftrae apud nos jure poffitis commendari. Nos 
vero arduis Ecclefiae noftrae negotiis inten- 
dentes ideoque ulteriori profecutioni minus 
intendere valentes honorabilibus devotis& fi- 
delibus nobis in Chrifto dile&is judicibus no- 

'ftris 



XXVII 



ftris generalibus Moguntinis CQmmittimus vi- 
ces noftras, omnia & fmgula fuprafcripta pro- 
fequendi exequendi , &.,faciendi , quod ftatue»- 
rint , eccl€|5sfticaH» per cenfuram firmiter q$- 
fervari. v /B^MR^i^.ttfpe^,feide^'pii^ij^ 
noffrutfi ^%jj^^ij£ej[re in- reliquis' refeiv 
vapte^.iOT^t w^wffetnoftra %;MartM irf.clj. 




. Ex<^n3»rdaco eiusdem IjSb™ 1 $ 
\ Celf"* Princlpis ac Domini 
Dni Lotbarii Friderici Ar- 
chiepifcopi & Eled. Mog r 
Epi. Wormat. & Spir. Prop.> 
Weifenb. & Odenheimenfis. 

C. R. v. Station. Vic Gen. 

\, ,',l£: -\ : ^ ; — -;.' •:* 

ANStLM FiUtiT&mimkhvoni 

JNGELHEIM DHO^CAjPltSt^^^l-CAMw'! 
ME^ER*D^;wC^p&NGmUCHTSZU j3 

•• Mmmrz.' " •*. ; .""'» 

VVTir Lotbarius Friderich vbn l Qoties-Gna-.n 
W den des Heyl. Stuels zu Mahttz Ertz- 
bifchoff des heyl. R8m. Reichs durch Germa- 
nien Ertzcantzler und Churfurft, Bifchoff zu 
Worbms und Speyer, Probft zu IVeifenburg 
und Odenbeimb &c. Beckennen und thun 

kund 



xxvm 

kund offentlich mit diefem Brieff, dafs Wir 
den Ehrfamen unfern Dhombcapitularn und 
Ertzfdeftern unfers Dhomb- Stiffts in unferer 
Statt Maintz Heben andachtigen und getre- 
wen Anfdm Franz Friderich von Jngclheimbia 
anfehung feiner uns und unferm Ertzftifft 
Maintzbishero erwiefener getrewer und fleis- 
figendienften, die Er auch hinfuhro zu lei- 
ften erpietig ift, und wohl thun kan, foll und 
mag, von befondern gnaden zuUnferm und 
Unfers Ertz-Stifffcs Cammerer unfers weltli- 
chen Gerichts in Unferer Statt Maintz aufge- 
nommen, gefetzt, und gemacht, undlhme 
folch Unfer Cammeramt befohlen haben , und 
thun das hiemit und in Krafft diefs Brieffs, al- 
fo dafs er daffelbig unfer Cammerambt mit 
allen imd yeder feinen Ehren, Wiirden, 
Rechten, v Freyheiten Herkommen und ,Ge- 
wonheiten haben und gebrauchen, und das 
nach feinen beften Sinnen und Vermogen, 
infonderheit der von unferm vorfahrn Ertz- 
bifchoff Wblffgang lobfeeligfter gedachtnus 
under dato u. Septembris 1593* wie auch 
von Unferm nechften Herrn Vorfahrn aufge- 
"richteten Ordnung gemes, und was von Uns 
und Unfern Nachkomraen weiters befohlen 
und verordnet werdenmochte, verfehen und 
handhaben, auch einem yeglichen, demrei- 
chen als dem armen Recht von Ihms gedeyen 
und widerfahren laffen , und das umb keiner 
Mied - Schanck, Gab, nqch anders willen 
jiit Verzihen, faumen noch hindern folle, 
als wie von alters herkommen, geiibt, ge- 

brauch- 



XXIX 

brauchlich und recht ift, dabey Wir Ihn dan 
auch gnadiglich handhaben fchytzen urtd fchir- 
men follen und wollen ohn gefehrde. Darii- 
ber hat Er nun \Anfeim Frantz Fridrricb von 
hgelbeimb Uns in Trewen gelobt und leiblich 
einen Ayd zu Gottund denHeiligen gefchwo- 
ren , Uns und Unferm Ertzftifft trew fold ge- 
horfamb und gewertig zu fein, Unfern und 
Unfers Ertzftiffts Schaden zuwarnen, from- 
men und beftes zu werben, dem beruhrten 
unferm Cammeranibt getrewlich fur zu fein, 
und feinen beften Verftandnus zu verfehen, 
auch alles das 7u thun und zu vollezihen, das 
von Ihme obgefchrieben, und ein getrewer 
Cammerer feinem Herrn fchuldig und pflich- 
tigift, fonder alle gefehrde und argelift 

Gebieten diefem nach allen und yeglichen 
Unfers und Unfers Ertzftifils Schultheiflen und 
Richtern Unfers Weltlichen Gerichts in un- 
ferer Statt Maintz, auch den andern Gerichts 
Perfonen und Bedienten, dafs fie denmehr- 
gemelten Anfelm Frantz Friderich von JngeL 
oeimb alfo fur unfern Cammerer halten und 
ehren, Ihme auch damit und mit allen feinen 
Rechten und Zugehorungen von Unfertwe- 
gen gewartig fein, wie das Recht, und von 
Alter herkommen , gebraucht und geiibt ift, 
und obangezogene Ordnungen alles ihres 
mehrern Inhalts auswehTen, fonder alle Ge- 
fahrde. Und umb folcher feiner Dienft wil- 
len verfprechen Wir Ihme Iahrlichs von uri- 
fer Renthen Luneks vierhundert gulden vor 
feine Befoldung reichen zu IaiTen. des zu Ur- 

kund 






S'^-"-' 



I^rQAw» WJl-UitfferOui^yfdcretlnfiegel 
aitnwn Brieff t^iljilienken, " der geben ifl: 
z&fc'M(titinstiurg,fn IJnfer Statt Maw* den 
fl^e^OaobrisAnno Domini Millefimo Sex- 
centefimo Sejjr^efimo quarto. . ( . . . ,, 

^■'« :*6rt\toiii#W5itt Fridericus A^ E. ! Mog: 

« ilV fli;'w >n V : - <• ' ' y.J «•. i '-*':* 
*«;••'<• V '"' .•. - .■■• ' LU. ;. ,.„ v i*? .V 4 *'.*. ^' ta " ri 

~<T- 'simi«if!'^^ 

ARCH(^^4©<SXJNflNI •■-'.•' 
ib u. MDCLXXV — MDCLXXIX. 

• i i ■■ ■■ i < 

" ' ' • ' .' t .:»..■«■ ••-- 

Sigilli hujus majoris aut, ut vo6a*jt y Maje- J 
* ftatici difpofitio eadem cuiri pficfri, (i qr- 
natjim Archipraefuiia & jeliqua .fpe&es cura- 
tius^a dextrisf fcuta^^^lfi^ qu^dram pri- 
maffi^^aitam Rom^ogun^^ rfecundam 
& iei^^M^avis Womatienfa^^fornant, a 
fkifWlputum cceruleum pald i^hteo int^r-^ \ 
ftindhutfw quod illuftris familiae de Petrafwe^ « 
von der^jLeyen fymbolum eft , & Galeas fupeir 
impofitiis iiiter alas expanfas coeruleas foliolis 
argtfnteis fparfas canis argenteus cernitur. fi- 
gillum hanc refert infcriptionem: DAMIA- 
MHAR7ARD1 S. S. MOG. ARCHfEP. 
S. R. J. P. G. ARCHICANC. ET PRINC. 
ELECT. EP. WORM. De hac antiquiffi- 
ma femilia in Dedicatione Annaiium Treyiren- 
fium Brwveri fa&a ad Carolum Cajparwn 

Elec 




CJrtf&sft Jdi~M. 



XXXI 

Ele&orem Trevirenfefti, Moguntfoi noftri 

Gerraanum haec leguntur — cum generis veftri 

fetlor pritnordia^ quod Latio quidem fermo- 

ne a jfetra, vernaculo ac Germanico a Leyen 

aut Leyanis (ut Romano more terminem) 

deducitur, praeclariffimis illud jam olim He- 

roibus conftat efTe nobilitatum atque iiluftra- 

tuni* Non evolvam hoc in loco ex antiquis- 

fimo Rerum Germanicarum fcriptore Corne- 

lio lacito, dufqueAibroUndecimo, Equites, 

Romanos illuftres, quibus Petra cogn^raen- 

tum f qui haud multo poft Chriftum fub Clau- 

dio Rom. Imperatore floruerunt: Non prcv 

ducam Sigismundum aPetra cum uxore Mag* 

dalena de Pyrmont fub Ottone I. Iniperatore 

in luftro Nobilitatis Merfpurgi ad Salam ce* 

lebratum; ille certior propiorque Nobis ftSr- 

pis veftras heros, herefque fuit Wolframus de 

Petra* quem altera poft Sigismundum fctate 

fub Conrado 1L Imp. Trevirenfium Annalw 

memorant anno Chrifti MCLL inter coeteros 

Comites nobilesque fubfcripfiffe ut teftem 

fententiae in caufa Abbatiae S. Maocimini tem- 

pore HilUni Epifcopi latae; quo jam tempore 

floruiffe veftrae familiae Majores ac fub alteru- 

tro vel de Petra vel Leyano celebratos no- 

nrine , vix cenfeo ambigendum. Nam eidem 

Wolframo, ut coaetaneum, lic confangui- 

neum fuiffe Henrkum Leyanum e nobili pro- 

fapia creatum anno falutisMCXLV. Leodien- 

fium Epifcopum , qui.peffumdatam* flagitio- 

fa multorum Ecclefiaftiqorum vita r religio- 

nem, pietatemque fub Aiberone deceffore 

fuo, 



XXXII 

fuo» laudatuTimis inftitutis moribusquenirfum 
erexit. &c 

Sigillum minus quadripertitum in area-pri- 
ma & quarta Rotam Moguntinam, in fecunda 
& tertia Clavem Wormatienfem & in medio 
fcutulum cum lapide fiffiii illuftris huius fami- 
lise fymbolo refert unacum pileoEle&orali, 
cruce, gladio&pedo. Infcriptum eft figillo .• 
DAMIANL HAR7ARDL ' ARCHIEP. 
MOG. S. R. I. PER. GER. ARCHICANC. 
PR. EL. EP. WOR. 

CESSION UND UBERGAB DES FLEC 

KENS ASTHEIM AN DIE DOMDECHANEY ZU 
MArNZVEi67$. 

Wir Damian Hartardt von Gottes. Gna* 
den des heiligenStuls zuMowtfzErtz* 
bifchofls des heiligen RomifchenReichs durch 
Cermanien Ertzcantzler und Churftirft Bi- 
fchoff zu Wortns &c Vrkunden und beken- 
nen hiemit gegen jedermanniglich , demnach 
durch beglaubte Briefflfchafiten zu Gtmgen 
dargethan und erwiefen worden, dafs der 
Flecken Aftbeim jenfeitt Rheins, welcheri 
«nfern Vorfahren ahffl Ertzftift Chriftmilde- 
ften ahndenckens bishero poiTedirt vndt ge- 
tiutzet, vnferer Dohmdecheney alhie fambt 
aller Gerecht- vnd herrlichkeit (das Gericht 
ausgenohmen) vor Alters zu vndt angehSrig 
gewefen, vnd dahero bey jiingfter Churfurftl. 
Capitulation §. 56. declarire vndt verfeheri 
Worden, dafs beruhrter Fjecken Ajtbeim ge- 

dach- 



aZJJT 




xxxm 

V 

dachter vnfer^f Dohmdecheney widrumb ab* 
getretten vndt eingeraumbtwerdenfolle;, da(s 
Wir es folcheiimach bey ahngeregter Chur- 
furftlichenCapitulation allerdings gnedigft be- 
wenden laffen , vndt wollen , dafs fothaner 
Flecken mit denefl Vnderthanen Iurisdi&ioa 
vndt Bottmeffigkeit , auch allen emolumsn- 
ten nutzbarkeitera ahn accis vmbgeldt, frei 
vel vndt dergleichen fambt allen ubrigen 
recht vndt Gerechtigkeiten inn- vndt auffef-. 
halb de^Fleckens, foweit deffen Gemarkung 
fich erftreckt, wie folche unfere in Gott ru-, , 
hende yorfahrn ahm Ertz- Stift poffedirrvndt 
genoffen, gedachter vnferer dohmbdecheney* 
'ietzo vnd kunftig eigenthumblich' fein vndt 
verbleiben folle, ohne eintrag vnfer* aucfi 
vnferer fucceflbtn vndt fonftpn mSnniglichfs.; 
Doch haben wir vns vndt vnferm; Ertiftifib 
bey folcher Ceifion vndt Vbergab austrucfc- 
lichbedingt, yndtvOrbehalten, Erftlich die 
Landtfsfurftl- Hochheit ahn geleidt, reiflfolg, 
Mufterung ynd appellation, fodan vndt vors 
Andere, das Peinliche Gericht vndt hohe? 
Centfalle, fo ohne geldtbties ahm leib ge- 
ftiaflt werden, auch. dritteris vndt endtich&i 
die Reichsftewer, zoll fambt der helfft der 
Schatzung vndt anderer ahrilagen, . ^ifferwel- 
chen reifervaten von feitten unfers Ertzftiffts 
ahn mehr beruhrtem Flecken Ajlbeim vndt, 
deffen pertinentien ie^o vndt zu kunfftigeti 
cwigen tageh ferner nichts praetendirt oder 
geforctert werden foll. Hingegen ift ex parte 
vnferer Dohmdecheney vffalle diejenige prae* 
NmStdfid.Pms.XIlL c teiK 



XXXIV. 

tenfioneri hiemit renunciirt ~vndt verziehen 
worden, welche diefelbe wegen dern durch 
allhiefige fortification eingezogenen Giitter 
vndt abgangenen zinffen rhenten vndt Gefal- 
te , wie * die nahmen haben mogen , formiren 
konte, alfo vndt dergeftalt, dafs alle folche 
prstenfiones hiemit aufgehaben vnd gegen 
vnfern Ertzftifit ferner nit ahngezogen vndt 
gefucht werden fpllen. Vrkundt deffen feindt 
gegenwertiger reipe&ive Vbergab vnd ver- 
zieckh zwey gleichlautende exemplaria ver- 
faffet vndt vns dem Ertzbifchoff vnd Chur- 
furften eigenhendig vnterfchrieben auch ne- 
ben vnferm Dohmcapitul vndt £)ohmdech- 
andt veHiglet worden. So gefchehen zu St. 
Mtartmsbwg in vnfer Statt Maintz den zwey 
vnd zwanzigften Iuli Anno Sechzehen hun- 
dert funf vndt Siebenzig. 

I' ■ (L.S.) (L..S.) (L.S.) 

:'■ ■ LHI. 

SIGILLUM 
C A RO L 1 H E N R I C I 

ARCHIEP. MOGUNTINI 
• I7.jtn^ — 16. Sept. MDCLXXIX. 



Sigfllum majus eandem formaro ac dispofitio- 
nem, eundemque ornatum exhibet,. quem 
paulo ante defcripfimus a latere dextro fcu- 
tum quadripertiturn cum rota & clavibus jam 
'.-•.•'..' foepe 



""** , 




Ciuz^^^i.M 



QIM. 




"7 



XXXV 

fepenominatjs. a finiftro aliud quadripertitum 
apparet, cujus pritna & qoarta areola rubea 
continet baltheum cochleatum coeruleum, 
quem utrinque comitantur tefnae crucicute 
aureae; fecundus & tertius laterculus itidem 
rubeus refert ternacornua venatoria exargen- 
to; Media hisareolis impofita parmula argen- 
tea cum tribus conchyliis feu conchis marinis 
nigris. Baftheus cochleatus , I4 ; innebergiwn 7 
cornua Beilfteinium & conch» (jneer-mufch- 
len oder Auftern,- fchaalen) fynjboluni funt 
Mtttertfichium. Galeam imppfitam cygnu$ 
Metternichius & alteram caput cum collo Ca- 
pricorni Winnehergius apex exbrnant. Haec 
eft figilli infcriptio: CAROLUS HENRl- 
CUS. D. G. ARCHIEP* MOG. S. R. I. PEfL 
GER. ARCHI. PRINC. ELECT. EP< 
WORM, 

Sigilli minoris forma & difpofitio fimilis 
eft minori fub num f Lll. quadripartitum fcu- ' 
tum refert rota^ claves cum fcuto familias 
pofito in medio etiam quddripertito fuperius 
defcripto. Haec in figillo leguntur : CARO- 
LUS HENRICUS ARCHIEP. MOG, S. 
R. J. PER. GERM. ARCHICANC. PR. EL. 
EP.WOR. 

LEHENBRIEF DES KURFURSTEN CA- 

ROLl HEINRICI UBER DAs ERBK.AMMERER- 
AMT DES ERZSTIFTES MAINZ. DE i«7P. 

Carl Heinricb von Qottes Gnaden 

des heiligen Stuhls zu Maynz JKr/.ui» 

c % fchof , 



W\ 



XXXVI 

fchofV des heihgen romifchen Reichs durch 
Germanien Erzkanzler und Kurfurft, Bifchof 
zu Worms &c. Bekennen und ttiun kund of- 
fentlich mit diefem Brief, dafs Wir uf todtli- 
chen hintritt unfers in Gott ruhenden nachs- 
ten vorfahren Herrn Damian Hartardts Erz- 
bifchoffen und Churfurften zu Mairm chrieft- 
milden Andenkens, dem wohlgebohrnen un- 
ferm lieben getreuen Philipps Emerichen Gra- 
jfen von Metternich> IVinnenburg und Beyl- 
ftein 9 Herrn zu Nauenhaimb , , GautsheinLund 
Koenigsvvart) R6ml. Keyflerl. Mayft. Cam- 
mererri, Generalwachtmeiftern,, und Oberi- 
ften, 1 auch Burckgraffen zu Lger y vor fich 
und feine ehetiche Mannliche Leibs -Lehens- 
Erben, Unfer Erbkammerer Amt, beneben 
denen- hienachbefchriebenen Lehenftiicken 
gnadiglich geliehen haben , leiben Jhme auch 
das und diefelbe hiemit und in Kraft diefes 
Briefes, allermaffen Unfer zweiter hochfee^ 
liger Vorfahrer Herr Lotharius Friderich Erz- 
bifchof und Kurflirft zu Mainz^ Ihne Philipps 
Emmerichen Grafen von Metternich im Iahr 
Taufend fechshundert, Jiebenzig drey den 
zwanzigften Monaths Tag .Septembris mit 
Vorwiffen und Bewilligung der wtirdig und 
Ehrfamen unferer lieben andachtigen Dechant 
und Capituls unfers Domftiftes in unferer 
Stadt Mainz* zum erftenmahl damit beleh- 
net hat, Inhalts IhrerLiebden fetigen Lehen- 
briefes von Wort zu Worten herhactrge* 
fchrieben alfo lautend: Wir Latharius Fruie- 
ricb von Gottes Gnaden des heiligen Stuhls 

' 2M 



xxxvn 

2u Maynz Erzbifchof,. de* heiHgen romi- 
lchen Reichs durch Germanien Erzkanzler 
und Kurfurft Bifchofzu Speyer und Worm^ 
Probft za Weifenbwrg und Gdenheimb, thtin 
kundt pnd bekehnen hiemit offentlich, als 
diefs hernachgefchriebene Mannlehen, ,aem- . 
lich dia Dignitaet und Wiirde Uhfer" und Un- 
fers Erzftiftes und Churfiirftenthumbs^ Maiwc 
Erbcammerambt fehon von- geraumer Zeit 
durch todtlichen Abgang weilandt Ihomq* 
Riidsn von CoUenberg nachgelaffenen Manns- 
ffommens eroffnet, undvacantwprdeni derx> . 
wegert bey Unferrflv negften Vorfehrn- ahn* 
Erzftirt weilandt Herrn Erzbifchofen Johaam 
fbilippfen Chrift - und Lobfeehgen. Gedacht*- 
nuffr der wbhlgebohrne.Unffer lieber getreu-. 
we ^bjUppt Emericb Ereiherr von MetemUf], 
Winneburg und. BeiLfteml^ Herr zu KSnigi^ 
warth und GauLfsbatwb , Rom.Keyff. Mayft. . 
Camnierer, Obrifter und Burkgraffzu Egen r 
erfchienen und unterthanigft gebe.tten, Se«- 
Liebden geruhen wollten, Ihme als alteften 
feines Gefchlechts riicht aHein fik fich, undt 
defleneheliehe.Mannhche.Defcendentenfon- 
dern auchin Kraftvorbrachten Gewalts, fur 
feinen Pruder den wurdig: tmd-wohlgebohr- 
aen unfern. Domfcholafter zu- Mainz unxfc 
Chorbifchoffenzu. 7rier, lieben andaehtigen 
und getreuen Carl Heinricben Freiherrn von 
Mettemicby Witmeburg und Beiljlein Herrn* 
zu Konigswartb «nd Gaulsheimb v fokh Erb- 
Cammererambt, aucfohienachfolgende durchi 
ebenmafSges AbfterbeaUirer deren von Met~ 

c j tex~ 



xxxvm 

~termcb, Mutter Bruders feel. welfandt. 8es 

~Wohleebohrnen Heinrich BroemhJJers von 

'Rudeweimbi Freyherrn Unferes Herrnror- 

fahren (eel. Geheimen - Raths, hoffrichters 

: und Vitzdombs in UnfererStadt Maint^ alfs 

' letztlebenden feines Stammes und Nahmens» 

Unffefn Ertzftifft lediglich wieder" eroffiiet: 

undt heimbgefallene weithere Lehenftiick ex 

nova gratiazu rechtem Mannlehen gnediglich 

ahrizufetzen, und zu verleihen, deren Uri- 

* de? thanigfte Bitt Ihre Unferes Herrn Vorlah- 

"ren feel.Liebden zwar iri gnaden ahngefehen, 

undt mit. Vorwiffen undt Einwilligung der 

Wurdig lind Ehrfumen Unferer lieben An- 

dachtigen, Dechandt undt Capituls unffers 

Domftifltesalhier, aus bewegenden Uhrfa- 

chen darein auch corifentirt haben , aber we- 

gen IhrerLden jnmmittels eingefallenen'Tod- 

fa\l$ die wtirkliche Belehnung ihren Fortgang 

nicht erreichen m6gen; Dannenhero obge- 

' dachter Philipps Emerich Freyherr von Met- 

ternicb) Winnenburg und Reilftein x 'Unfs we- 

riiger nichtin Underthanigkeit gebetten, vvir 

als der fucceffor bey fo befchaffenen Dingen 

gnedigft gefuhen wollten, Ihme fiir fich, 

.undt feine Eheliche Mannliche defcendenten 

, aind Leibs -> Lehens -Erben, auch feirien Bru- 

der obgedadht, mit jnehr beriihrtem Erb- 

camiperambt, und derien* hienachbenannten 

Lehenftuckhen* gnediglich zu belehnen , dafs 

d^herd Wir f6lche feine gehorfam^Bitv auch 

die getrewe dapffere nutz - undterfpriefsliche 

Dienfte, welche ihr Vetter der allhier ge- 

wefe- 



xxxix 

trefene Dombpfrobft Joham Re*ribardtFre& 
herr von M&ternich feel. wie auch IhrVatJ. 
twWilbelm$m\ierrvonMetternicbi Wrnme» 
barg undt BeHJiein als geweffeher Obermar- 
fchall, und feibige ganie Familia, abfonderi 
Iteh auch fie peyde Gebrudere, felber, -Un* 
fern Herrn Antecefforn und Unferm Erzftift 4 ; 
auch Uns in ittancherleyBegfebenheiten,, bej 
Kriegs - und Friedenszeiten^ viel Iahr hettf 
wiirklich undt fcheinbarKch, mit Darifres» 
kung des Ihrtgen geleiftet habe^nv und noch 
weifer zu erweifen willig und erbiethig, '5*d 
auch fambt ihren Brben undt Nachkommert 
Wohl thun kbnnen folleh undt mogen, glei* 
chergefbalt in-Gnaden angefehen, undt haben 
darauf rait obberiihrtes Unfers DombcapitUlft 
vorbewuft und bewilligung, Ihme Freiherrft 
PbiUpps Emerkben von Metternkb fur ftch* 
feine Ehehche Mahnliche Defcendeiiten undt 
Leibs - Lehens - Erben , Wie auch mehr ge- 
dachtem feinen Brudern, erft befagtes Unf- 
fers undt Unffers Erzftiffts undt Churfurften- 
thumbs Maintz Erb - Cammerambt mit ailen 
feinen herriicnkeiten, Rechten undGerech- 
tigkeiten, desgleichen diefe hemachbefchrr; 
bene Stuckhen, Guter, Renthen, Rechten 
und Gefalte zu Rtideshehnb (welche vormals 
dafe Gefchfecht der Broembffer von Rtides- 
heim zu Mannlehen gehabt und gecragen, 
undt wie vorgemeldt, ohnlengft durch Ab- 
fterben weitandti <ies Wohlgebphrnen /fci«- 
ricb Brombjjfers von Rudesheimb, Freyherra 
feel. ledighch wieder eroffhet und heimbge- 

c 4 failen 



XL 

feflen gefttefetf, wir folche • nr-xf WiMi«r £sfc 

durch Verfiigung mehrbefagter Gabriider vort 
Metternich) von Unlterm Schultheiffert imd 
Gericht zur RUdesheimb^ wegen Abgarig de* 
Uhralten riahmen, ' Orth uhd Nebenlager er* 
neiiert auch folcjier Abgang und Mangel de- 

. ren fich. nicht mehr befindlicher Leihenftuc?* 

, fcer, durch die Brombflerifche Erben ander,- 
wertig mit eineraiVequivalenfc, nach befag der 
daruber. Ihnen von Mettfrnkh zugeft§llten* 
Undt x zur Unflerer Lehenregiftrator iibsrge* 
benen gerichtlich befchriben - «nd verfiegel- 
ter Specification, als heraach folget) zu rech- 
tem neuen Mannlehen ex nova gratia gnedig- 
lich conferirt, geliehen und gegeben, con- 
feriren auch, leihen und geben ihrae Philipps 
Emerichen Freiherrn von Metternkh fur 
fich, undalle diejenige, wie.obgemelt, fol- 
ches alles hiemit und in Kraft dieff Brieffs, 
was wir Ihmq dar^n aufs Gnaden und von 
Rechtswegen leihen kSnnetx, follen oder mo- 
gen, und find diefs die Giither, Renthen, 
Rechten und Gerechtigkeiten, nemblich; 
befag uhralter auch jiingerer Brombferifcher 
Lehenbrieff, ein.Hoff zu Rtidesheimb in der. 
Niederngaflen under den Miinchen von Err 
pach> fo vor alters verfallen, und nunmehro 
ziieinem Garteq gemacht; Item ein jjalher 

^orgen Weingarts ahn der helde, fo ^ei- 
landt ElJJgen von Maintz, wie auch der hai- 

' be Morgen Weingarts, fo Cuntz, Hejje^ wie 
ingleicHen ein Virtel, fo Frankh von Heim- 
bacb, undtnpcheinVirteldafelbft, foCuntz 

zu 



•XLJ , 

zu dm^eth-mn das DritteHngehabt werdea 
nunmehr erfetztmit nachbefchriebenen fecbsr 
Viertelny worunder iacob htncker von Einr- 
hundert urjd acht und vierzig Ruthen dafelbft 
airi Heldepfedtgelegen, dafs drittel gibt,ge- 
forchet oben zu Andreas Scbeurer darzue gibt 
ietztbefagter Andreas Scjbeurer aufs ftinnf- 
und viertzig Ruthen daffelbft gelegen, dafs 
drittej, geforcht unden zu- lacob ]uncker 9 
fumma, Einhundert drey undt neuntzig Ru- 
then, jedesViertelzudreifigRuthengerechr 
net; alte Maafs thut Sechs Virtel dreyzeben 
Ruthen; Deffen der Rach Acht Ruthen hal- 
tendt eingerechnet worden: Item anftatt ei- 
nes Virtel Weingarts in der Heldte, fb-Io» . 
bam Brombfer gehabt, wirdt hinfuro von 
Brombferifchen Weingarten im Berg, dafs 
Parifs genannt, einViertelabgefondert, und 
obbenannten Gebrudern von Metternicb ge r 
geben, dafe alfo in Summa in dem Berg fie- 
ben Virtel fcltmaafs befindlich, darahn fechs 
Virtel drittelbahr feindtj Item als vormals. 
Eljjgen von, Mamtz drittel geben von einem — 
Morgen. ahm Rheinjtein geforchet lobam 
Brdmbfer, fo gibt hinfiiro Niclas Ricbters 
Wittib dafe drittel aus virzig Ruthen , gefor- 
chet r\ach Rudeshaimb: die BromjerifchenEt? 
ben, und mchdfsmusbaujjen, ebendieflel- 
be Erben: Item wird aus den Brombferifcben, 
Weingarten* alwoh bey demJteHer fVolfw» 
ein drittel Weingarten ejngezogen worden» 
Ihnen von Metternicb ietzo zugemeffen Acht- 
zig Ruthen, geforchet nacher Waldt fride' 

c $ ricb 



XLII 

rwh Schaeffer, thut* Summ*Etafairldert : und 
^wanfcig RutheiL, jedesVieral zu dreiffig 
Ruthen gerechriet, und macht • alfd eineri 
Morgen': Item als vermog alter Leftenbrieff 
Peter fiub das drittel geben * von eineih hal- 
"ben Morgen Weingarten amniederigftenHolz- 
weg, defsgleichen Friderich Francken Eidam 
von einem halben Morgen zwifchen deh zwen 
Holzweegen, defsgleichen aiich Kneujfgen 
von einem Virtel ahm Holzwegbey Dauden- 
haujfen heiligen/haufslein, thue zufammen 
Einhundert und furifzig Ruthen, welchePfiei- 
gen aber allefambt ohhbekannt feindt; So ha- 
ben fie von Metternich 9 von dehen Bromb- 
ferifchen Erben, vordiefem auf fechs Viertel 
fkh belaufrenderi Abgang und Wufturigen be- 
fcommen zwey Virtel drittelbahre Weingar- 
ten altmaais thuet fecnzig Ruthen,- thuet 
Summa mit denen zwifchen undt ahn den horz«- 
-weegeri gelegenen Weingarten, und negftbe- 
melten fechzig Ruthen, zweyhundert und 
zehen Ruthen, welche Ihnen von Metter- 
wiVfcinnachfolgendenWeingarten erfetzt wor^ 
den, namlich: Micbel Scheurer gibt drittel 
aufs fechs undt achtzig Ruthen Weingattens 
ahm holzweeg, gefdfchet oben der Kuhe- 
weeg 3 Imgleichen lobannes Heiven Wittibe 
ibll Kfinfrtig geben, dafs drittel aus Neun» 
tindt virzig Ruthen ahm holzweeg geforchet, 
oben Niclas Mutbung, unden der Pfadt, 
Imgleichen lobannes tveijs foll kunfeig geben 
das drittel an einem Weingart bey Dauden- 
baujjen heiligen Haufslein, geforchet oben 

loban- 



xtiri 

lohames Heejs uriden lohanmt ltzftein gewalt- 
bott halt drey undt dreiffig Ruthen^ imglei- 
chen er Johatmes Jtzftein foli kiipftig gebefi 
dafs drittel aus einem Weingarten bey Dau- 
denbaujjen heiligen Haufslein geforchet oben 
lohann IVeifs , under Lohrenz Brumken Doch- 
ter, halt zwey und funfzig Ruthen, thuet 
Summa zwey-hundert und zwanzig Ruthen: 
Item wiirdt in altem Lehenbrieff befchrieben 
ein halber Morgen Weingarts hinder IVorner 
Brombfers haufs und weil (ich hinder einetn 
alten Brembferifchen Haufs eiri halber Morgen 
Weingarts altmaafs fambt einem.Baumftiick- 
lein von Acht Ruthen befindet, verbleibt 
folches denen von Metternicb, und ha'lt acht 
und fechzig Ruthen, geforchet nach luncker 
Bojfenburg zu dafs Clofter Marierihauferit 
Item wiirdt im alten Lehenbrieff eingeftihrt 
ein Morgen Ackers im Sandt, weil aber der 
Name folcher Pfleeg auch erlofchen, fo wiirdt 
der Abgang Ihnen von Mettemich erfetzt mit 
einem Morgen Ackers uff der Lach , gefor- 
chet utiden zudem von Ocbjtein, oben zu. 
dem von Ridder zu Groeriftein; Item alfs auch 
im alten Lehenbrieff begriffen ein Haufs ge- 
gen der Obernburg in der Gaffen, genannt 
das Hewhaufs, fo ift denen von Metternicb 
daruoreingeraumbt der Haufsplatz in Riides- 
heimbi geforchet, Iunker Bojjenburg nacher 
Bhein die alte Burg, unden ab die gemeine 
Straffe : Item wirdt in altem Lehenbrieff ge-* 
meldt ein Morgen Weingarten in den Dachs- 
lcchern, indeme aber folchePfleeg vor diefc- 

, mahi 



xuv 

mahl Oedtund Wiift v fo haben viel benann- 
te von Metterni drfich desQrths umbzufehen, 
und nach Vermogen^ zu erholen : Item ge- 
ben uiid leihen wir Ihme von Metternicb 
zwolff Pfundt Geldts ufF dem Ungeld zu Ru^- 
desheimbx Item haben Wir Ihme zu Marinle- 
hen geliehen, und die Gnadt gethan, dafs er 
in dem Forfl; Brennholz moge thun hawen, 
in fein Haufs ohne Geferde ; Were es auch 
Sache, .dffi CT einen.Sohn oder Dochter be- 
rathen wollte, So mogte er zwey pder drey 
Rehe in vorgemekem Waldtthun fangen, oh- 
ne Laub, undt nicht mehr: Item ware es 
auch, das Ullner zu Ullenhaujfen wohneten, 
.als vor Zeiten gewohnt haben v die follen Ih- 
me von jeglichem Radt ein Marck geben, 
und Ihme auch Kriieg und Doppen genug al- 
le Hochzeit geben, in fein Haufs, uff xlie 
Maafs, wie es die Brombfcr von Riidesheimb 
jederzeit genutzet und genoflen haben , Undt 
dieflelbe XJUncr follen auch Rechthaben* lie- 
gendt Windtfitllig undt heimbuchen Holz zu 
hauen in dem vorgefchriebenen ForfU ltem 
haben Wir ihme yon Mettermcb zu Burkle- 
hen geliehen, fechs Markh geldts, die zu 
Ollen gefalien feindt , Item zwoh Marck geldts. 
"BurcklQhenzu Lhrenfels^ x die zu Kidderacbuff 
der Beet gefallen feindt. Und der Eingangs be- 
fragte Pbilrpps Emmerich Freyherr von Met- 
ternicb, hat auch anjetzo vor fich, feine 
mannliche Eheliche Defcendenten, wie auch 
in Volhnacht vorgenanntes feines Bruders 
Freiherrn Qart Heinricbs* vermoge iiberge- 

be- 



s XLV 

benen fchriftlicheh Gewalts und Vollmacht, 
erwehntes Erbcammerambt, Giitter, Ge- 
rechtfame und Gefalle von Uns alfo zu Mann- 
und Burklehen empfangen, dariiber durch 
feinen Bevollniachtigten adelichen Anwaldt 
in treuen gelobt, und leiblich einen Eydt zu 
Gott und den Heiligen gefchworen, Uns* 
Unfern. Nachkommen undt Erzftifft Maintz 
getreu holdt, gehorfamb, undt gewartig zu 
feyn, Schaden zu warnen, frommen undt t 
Beftes zu beftJrdern, folche Lehen getreu* 
lich zu verdienen, zu empfangen, dariiber 
zu geloben undt zu fchworen, fo dfit dafs 
noth gefchieht, in aller maffen Er dafs jetzo 
empfangen, dariiber gelobt undt gefchworen 
und einen Revers zuruckh geben hat, undt 
nemblich alles dafs zu thun, was mann ihrem 
rechten Herrn von fblcher Mann undt Burk- 
lehen wegen zu thun fchuldig undt pflichtig 
feindt , auch Lehens - Recht und Gewonheit 
ift; Wir haben jedoch in diefer Leihung auSi 
Uenohmmen* Unffer, Unfferer Nachkbm* 
men undt Erzftiflts, Unffer Mann und eines 
jeglichen Recht, fonder Gefahrde. Deffen 
zur Urkundt haben Wir Unffer 'lnfiegel ahm 
dieffen Brieff thun henken , der geben ift zu 
St. Martinsburg in Unfferer Stadt Maintz dqn 
zwanzigften Monathstag Septembris • Annq 
Domini Millefimo fexcentefimo.feptuagefimo 
tertio ; Und wir MarJiliusGbttfried von ln- 
gelhcimb Dechant urid Capitul gemeinlich des 
Domftifts zu /Wajwft^bekennen inKraft des- 
felben Brieff, dafs folche Belenung niit Un* 

ferni. 



XLVI 

ferm guten Wiflen, Willen und Verhangrtufir 
zugegangen und befchehen ift, willigen auch 
alfodie hiemit und in Krafft diefes Brieffes, 
undt haben defs zu Bekanntnufs unferes 
Dhombkapituls Infiegel, . fo Wir zu den Sa- 
chen gebrauchen bey Hochgedachtes Unfers 
gnedigen lieben Herrn Infiegel gehangen? 
doch Unfs, Unfere gemeine Praefentz, ann: 
UnfTern undt der Unflerigen fonderm Ren-» 
then und Gefallen ohnfchadlich*, der gebea 
,ift im Iahr und Tag als obftehet, Weiters ha* 
ben Wir Ihme Philipps Emerichen Graffen 
von 'Metternichi winnenburg und Beiljlein 
undt deflen Mannlichen Leibs-Lehens-Er- 
ben> ufffeine ahn Uns gelangte underthanig- 
fte Bitte, undt in Anfehung der in vorgefchrk 
bene in Unfers zweiten Vorfahren feeU Le« 
henbrieff ahngezogner getreuer nutz : und er- 
fpriefslicher Dienften, fo deflen Vater und 
ganze Faraili, Unfern Herrn Vorfahrer lind 
Erzftifit jedesmahl geleiftet haben , Er Graff 
Philipps E,mericb auch fambt feinen Erben 
«lid Nachkommen noch ferner zu thun erbie- 
thigift^ auchwohl thunkonnen, follen undt 
mogen mit Vorwiflen und Bewilligung der 
wiirdig und EhrfamenUnferer lieben andach- 
tigen Dechant und Capituls Unflers Domb-, 
fufts in Unirerer Statt Alaintz ex nova gratia 
geliehen, zwey Fuder Zinfswein, welche 
aus Unflerm Sahlzu Rudesheimb jahrlich pfle- 
gen geliefert zu werden, fo Unfs und Unflerm / 
Erzffift uff todtlichen Abgang Weilandt Hen- 
rich Brembfers Freiherrn vori Riidesbeimb apert 

wor- 



XLVII 

worden iind heimbgefallen feindt 9 wie auch 
die alfo genannt? ^ke Burck fambt dem da- 
rumb liegenden Graben zu gedachtem Rtides- 
heimb; welche den Klunkhardifchen Erbeu 
umb gewiffen jahrlichen Zinfs erblich verlie- 
hengewefen, Er GraffvonMetteraicbaber 
von bemelten Erben ab - und eingelofft hau 
leihen auch Ihme diefelbehiemitundtinKraflt 
diefes Briefes, wasWir Ihni vori Gnadenund 
Rechtswegen daran.leihen follen und mogen; 
Undt der mehrbenannte Phillips Emerich 
Graff yon Merternicb , , Winnenbwrg und Beil- 
ftein, hat auch anjetzo vor fich und feine 
Mannliche Leibs - Lehens-Er ben , abfteigen- 
der Linie* vorbenannte fo\-ohl in Hochge- 
dachtes Unfers Vorfahren Lehenbrieff ent- 
haltene; alfs auch die ex nova gratia ihme 
conferirte Lehen yon Uns gebiihrendt em- 
pfengen, dariiberin treuen gelobt, und leib- 
Dch einen Aydtzu Gott und den Heiligen ge- 
fchworen, Unfs, UnffernNachkommenundt 
Erzftiffi Maintz, getreu, hold gehdrfamb 
und gewartig zu feyn, Schaden zu warnen 
und Beftes zu befordern, obgefchriebene 
Lehen getreulich zu verdienen, zu empfan- 
gen, dariiber zu geloben, undt zu fchwo- 
ren, fo offt das Noth gefchicht, In atlermaf- 
fen er die jetzo empfangen, dariiber gelobt 
gefchworen, und eineh Revers zuruck ge- 
ben hat ? und fonftien alies das zu thuii, Was 
Mann ihrem rechten Herrn von Mann - und 
Burcklehens wegen zu thun fchuldig und 
pflichcig feiadt, auch Lehens - Recht undt 

Ge- 



XLVlft 

Gewohnheitift; Wir haben jedbch in diefer 
Leihung ausgenohmmen, Unffer Unferer 
Nachkommen und Erzftift Unffer Mann und 
eines jeglichen Recht, fonder Gefehrde. 
Deffen zur Urkundt haben Wir Uriffep Infie- 
gel an diefen Brief hangen laffen, der geben 
ift zuSt. MartinsburgmUnfferer Stadt Maintz 
den zweyten Monaths Ta jr Augufti Anho Do- 
mini Millefimo Sexcenteiimo Septuagefimo 
nono. Undt Wir Marjilius Gottfridt von 
Ingelheimb Dechant und Capitul gemeintiqh 
des Dhombftiflts zu Maintz, bekennen in 
Krafft deffelben Briefls, dafs folche neue Be- 
tehnupg die zwey Fueder Sahlwein undt- 
Burckh zu RUdesbeimb fambt dem Graben 
betreffetfdt, mitUnffermgutenWiflen/WiU 
len undt Verhangnufs zugangen undtbefche- 
henift, willigen auch alfo darin hiemitundt 
in Krafft dieffes Brieffs, Undt haben defe zu 
Bekanntnuf? Uftffers Dhombcapituls Infiegel, 
fo Wir zu den Sachen gebrauchen, bey hoch- 
gedachtes Unffers gnadiffen lieben Herrn Iiv 
fiegel gehingen, dochunfs, Unfferer ge- 
memen Praefentz ahnUnffern undt der Unile- 
rigenfondern Renthen und Gefallen ohnfchad^ 
hch der geben ift im lahr und Tag wie ob* 
fteheu 



LIV* 



A^S^ XLIX 

LIV. 

SIGILLUM 
ANSELMl PRANCISCI 

ARCHIEP. MOGUNTINI 
ab an. MDCLXXIX — MDCXCV, 



Sigillirai Majeftaticum priori fub num. LIII. 
fimile. adextris infignia Moguntina, afi- 
niflris familte Ingelheimice cernuntur, nempe 
crux teffelata duplici telfellarunj aurearum & 
coccinearum tradu. Galea impofita qrnatur 
jugo expanfo alarum nigrarum cruce teffellata 
fcutaria exornatarum. - Hanc exhibet infcrip- 
tionem: ANSELMUS-FRANCISCUSD. 
G. S. SED. MOGUNTINAE. ARCHiEP. 
S. R. J. PER..GERM. ARCHIC. ET. PR. 
ELECT. 

Sigilli alterius fcutum quadripertitum ro- 
tas & cruces teffellatas fuprafatas fiftit. e <ate- 
ribus fupernis prominet cutn gladio pedum & 
galeae fcuto tres imponuntur: Media cum mi- 
tra Archepiscopali pulvinari impofita, ante- 
rior te6ta pileolo Ele6torali rubeo , cujus ora 
redu&a vellere pontici muris fplendet, Ro- 
tam Moguntinam fuftinet; extrema ornatur 
jugo expanfo alarum nigrarum , cruje teffel- 
lata fcutaria exornatarum. lhfcriptio talis eft: 
ANSELMUS. FRANCISCUS. D. G. S. 
SED. MOGUNT. ARCHIEPISGOP. S. R. 
J. PER GERM. ARCHICAN. PRINC. 
ELECT. 

Nov. Subfid. Pars, XIII. d CU- 



CURIA PRAEPOSITU&AE AD S. S7E> 

PHANUM CIVITATI MOG. SUB CONDITIO- 
NIBUSCESSA. 

Nos Anfelmus fraricifcus Dei gfatia fan&ae 
fedis Moguntinse Archiepifcopus facri 
Romanilmperiiper Gef mapiam Afchicancella- 
rius, Princeps Eleftor. Univerfis"& fingulis* 
quorum iritereft , aut quoniodolibet intereflfe 
poterit in futurum notum facimus per pra&fen- 
tes. Cum fan&iffimus in Chfifto £a:tefy ac 
Dominus Dominus lnnocentius facrofari&aeRo- 
inanae & univerfalis Ecclefi^ divina providen- 
tia Pontifex eius nominis undecimUs, Doini* 
aus nofter clementiflimus nbbis per infra fcrip- 
tas litteras fuas in conimiffis dederit, ut trans- 
£&io'nein feu concordiam iijter Gofvvirium Hall> 
tdiltejgiatae noftrae S^ Stephctni in civitate ho- 
ftra Moguntina Praepofitum ex uria: & vice- 
domiriUtti atqUe fenatum eiusdem civitatis no- 
ftrae *ex altera partibus , ratione cujuSdam fun- 
di leU pfaediis antiquitus ad Pf aepofitiiram S* 
Stephahi pertinentisj, nunc vefo pio Reipub- 
licae Uriiverfae commodo^ & inimiftentiUm ne- 
ceflitaturii fublevamihe in Molaril equinam 
fumptibuS 'ejusdem Vicedortiini & fenatus 
converfi fub dato Moguntiae fexta Augufti 
Anho Millefimb fexceritefimo o&uagefimo 
tertio initas, atque pfarfatis litteris Apoftoli* 
cis Vefbotenus infertas^ quatehus earum nai> 
rata vera> & diftam tranfa&ionetti five eott- 
cordiam in evidentem Ecclefiae noftrae S. Ste- 
phcmi Praepofiturae utilitatem cejQTuram com- 

per- 



pertum habuefimus, eandem cum pa&is & 
conditiqnibus in ea appofitisAuthoritateApo- 
ftolica eonfifmaremus, approbaremus, &illi 
fobur inviolabilis Apoftolicae firmitatis adjice- 
feraUs, nec non omnes & fingulos juris & 
iatli defe&us, fiqui defuper quomodolibet 
iiitefvenerint* eadem Authoritate Apoftolica 
fuppleremus* non obftantibus ibidem allega- 
tis CoriftitutionibUs* & ordinationibus Apo- 
ftolieis* aliisque iti contfafium ConventoruaT 
quomodolibet ConCeflis, confirmatis & inno* 
Vatis, pf out in iisdem litteris apoftolicis, la- 
tius COntinetuf , qu© de yerbo ad verbum fe* 
quuntUf. INNOCENTrtJS P. P. XI Vene* 
fabilis Frater falutem & ApoftolicamBenedic- 
tionenh Etfponi nobis nuper fecit dile&us 
FiliuS Gd$\A)inUS:HalU Pnepofitus fa^culafis & 
collegiatae Ecclefiae S* Stepbani iftius civitatis 
Moguntinae, quod cum dudum penultimo- 
fum germante bellorum tempore difta civi- 
tas, a tunc exiftente aflerto Rege fueciae oc- 
cupata fuiflet* quaedam domus ad Praepofitu- 
fam di&ae collegiatae Eeclefiae legitime foec- 
tans difuta fuit> illiusque folum penes lena- 
itum eiusdemcivitatis* adeffe&um in eo sedi- 
'ficandimolendinum ita permittente bon.mem# 
Joanne Pbilippo^ dum vixit* Afchiepifcopo 
Moguntino facfi Romani Impefii Prineipe 
Ele&of e Pfaedeceflbre tuo> femanfit* Vemm 
diftus Gosvvinus Prcepofitus noviffime apud 
Te inftitit* ut fibi foii feu fundi hujusmodi 
reftitutio fiefet, eaque de caufa inter ipfum 
Goswinum Praepofitum ex una, & dileftos 

d a etiam 



i 



ln «^e^ 

etiam Filios fenatuml civitatis praeta&ae ex al- 
tera partibus inita fuit fuper praerriiffis, refef- 
vato tamen noftro, & hujus fanctae fedis Apo- 
ftolicae beneplacito tfanfaclio feu concordia* 
ut eidem Gosvvino Prsepofito pro fuis prasteii- 
fionibus fumma octingentorum flofenorum 
monetae, illarum partium ad Favofem di6tae 
Prsepofituras inveftienda a praeta&o fenatu pras- 
ftetur cum diverfis paclis & conditionibus,- & 
alias prout uberius continefi dicitur inpublico 
defuper confe&o Inftruraento tenoris, qui 
fequitur* videlicet: 

In nomine fanftiffimae &individuae Trihitfc- 
tisamen. 

Praeferiti pubiico Inftrumerito pateat curic- 
tis> notitaiquefit uriiverfis, quod Anno a 
Nativitate Chrifti Millefimo fexcentefimo 66- 
tuagefimo quarto* Iridiftiorie Roriianorum 
feptima, Pontificatus autem fan&iffimi in chri- 
fto Patris ac Dominl noftri Jnnocentii diviria 
Providentia Papae eiiis riominis uridecimi An- 
fto eiUs Regiminis. o&avo die Mercurii qu© 
erat decima quinta riienfis Martii, horas iri- 
terinovem & decem ante meridiarias admo- 
dumReverendus ac ampliffimusDominUs Gos~ 
vvinus Hall Ecclefiae collegiatee S, Stephani 
hic Moguntiae Praspofitus coram irie infra 
fcripto Notario teftibufque ad hoc fpecialiter 
requifitis videlicet honeftis & difcretis viris 
Bartolomaeo Meckel & Cafparo Paur civibiis 
. Moguntinis perfonaliter conftitutus compa- 
raerit, in manibus fuis tenens mihique tra- 
dens contractum in charta fcriptuifl, interno- 
bilenriDpminum vicedominum & fenatum ci^. 

vita- 



uir 

vitatis Moguntinaei & didtumDominum Gbx-. 
vvinum Hall praepofjtum initum 9 roganfque , 
ut cum eis fupra memoratis teflibus nqbile.ni 
& ampliffimum fenatum accederenj* & ipfiys, 
intefltionem fupqr di&p contractu. percipe-. 
rem, cujus tenor fuit fubfequens. 

Pofteaquapi'per Em ml3m Pfincipem Elec-. 
torem Mpguntinum loannem Pbilippum-pusr 
fimae memoriae nobis civitatis Moguntinae vi- 
cqdomino & fenatui ferip imperatum fuit, ut 
in loco qjuodam^ &rp Boarico vfcino, & ad, 
Pragpofituram S. Steplyanx pertinente, pro 
Reipublieas univerfas commodis, &imminen-. 
tium neceffitatujn fublevamine molam equi-, 
nam conffrueremus, promde idnobis abEm ma 
Principe Ele&ore prcefenti Qcmentiflimo 
Domino noflro per refcriptum injundlum fuit ? . 
conventione fadla cum prata&o S. Stepbani^ 
praepofito, prout juftum fuerit, aequivalen-; 
te alio locum hunc redimere!> vel fi fic vifum 
fuerit, numerata.pecuuiacomparare, paftum 
eft, utcum hujus temporis Ecclefiae collegia- 
tae S. Stephani Praepofito Doroino Gosvvino 
Hallj quod praemejnoratae PraepofituraOo- 
cum concernit, in utrfufque partis conyentio- 
nem amicabilem intrare licuerit, & praevia 
facla utrimque maturiori deliberatione, tuni 
& Em mi Principis Electoris ClementiflimiDo- 
mini noftri, utpote. ordin^rii ratihabitione, 
libera voluntate, nulfa intercedente vel coac- 
tione, vel ullius violento impulfu, tum &in- 
dubitata, fincera & prasfenti ratione in eum r 
qui fequitur, modum, pacifci, ut videlicet 

d ^ Primo 



uv 

Prhho faepe praeta&us Praepofitus S. Stephani 
pro fe fuifque fuccefforibus fupra memoratum 
locum > cum ambitu fuo univerfo juribus & 
ratianibus annexis & connexis, prout ea hac^ 
tenus Praepofitura tenuit, poffedit, ufa & 
fruita fuit, in nos communemque Rempub- 
licam deliberata ceflione* una cum omnibus 
beneficiistransferat, & remittat, itatamen, 
fiquando futuris temporibus cbntigerit, ut in 
hac civitatedi&asPraepofituras domus vel qua- 
liscunque locus alius acquiratur, hiciisdem, 
quibus prior gavifus fuit, dotari debeat Pri- 
vilegiis, & immunitatibus: tum vero etiam 
ado ad majorem hujus rei fecuritatem & fir- 
mamentum fuper hunc contfa&um praefentem, 
confenfum & ratihabitionem Pontificiam ut- 
pote neceffariam apud fedem Papalem Romce^ 
quantum id mature poterit, obtineat, in ma- 
nufquenoftras tradat, nos viciffim non ante- 
quam cum traditio praeta&orum fa&a fuerit, 
jam faepius praedi&o S. Stephani Praepofito 
o&ingentos florenos quemcunque horum 15 
Bsciis vel 60. crucigeris probatae monetae con- 
ftantem in fui fuorumque fuccefforum utilita- 
tem certa penfione annua elocandos, vel 
prout confultum magis vifum fuerit, pro 
emendo alio. praedio vel domo iterum appli- 
candos, proinde & di6to loco conftitutum ac 
praefentiae fispe nominatae Ecclefiae S Ste- 
phani debitum cenfiim n fingulis fcilicet annis 
duas libras & tres folidos Hallenf. ab eo tem- 
pore quo ejus loci poffeffionem civitas habuit, 
Ticut & in futurum deinceps exfolvamus, at- 

que 



que hiVita pofitis Praepofiturae hunc locum, 
nos prout & contra par eft emptiOne ad nos, 
pertingentem ea ratione, qua Praepofitura 
hactenus, inperturbati poffideamus, eo frui 
& gaudere* uti & in omnem alioquin ipoduni 
quo Em mo npftro ad urbis tptius emplumen- 
tum & commodum vifurn fuerit, cum eo.age-. 
re, paLcifci & negotiari liceat, nonfecus, ac 
cum aliis urbis. locis & bonis, agere in more 
pofitum eft, idque abfque omni honjinum li- 
tigio, turbatione-) inhibitione^ & impedi r 
mento., . pro cujus. rei fide & teftimpnio prae- 
fehs contra&us m duplo tranfcriptus, & ab, 
£m mo Principe Ele&ore Dpmino noftro cle- 
mentiflimo. tanquam ordinario, ppft utrius- 
que partis humillimarn fupplicationem , tum 
deinceps &;meo jam fupra memorati Vicedo- 
mini nobilitatis,infigni)Cquo & nos de fenatu 
nunc quidem temporis , & in fimilibus caufis 
utimur) denique meo pro tempore Praepofiti 
Gusvvini Hall confueto figillo ftabilitus, con- 
firmatus & fubfcriptus, ac partiura cuique 
exemplar communicatum eft, A&um Mogun* 
tiae fexta Augufti AnnoTVlillefimo fexcentefi- 
mo oftuagefimo tertio. Cum itaque officii 
mei publici ratio efflagitaverit , huie requifi- 
tioni morem gerere , hinc abfque ulla dilatio- 
ne a fumptis duobus praenominatis teftibus eo- 
dem quadrante horae ad locum confuetum fe- 
natorium , ubi nobilis & ampliffimus fenatus 
congregari confuevit, properavi, ubi fena- 
tum congregatum reperi, & eidem praeraiffis 
curialibus iftum contra&um feu confenfum in- 

d 4 finua- 



LVI 

finuavi petendo, an ipfi de illo conftet, hic- 
que ad mentem ipfius compofitus fit qui 
affirmative refpondens ait: Em mum Princi- 
pem Elecfcorem loanmm Philippum P. M. pro 
bono publico curaffe exftrui in loco iffco 
quaeftionis ad Praepofituram S. Stepbani fpe- 
ftante molam equinam, modernum autem 
E m mum Principem Eleclorem Anfelmum 
Irancifcum ipfi injunxiffe Domino Praepofito 
jnoderno aequivalente-alio locum hunc redi- 
mere, vel numerata pecunia comparare, & 
quod hinc faepe di&us fenatus cum praeta<5to 
Domino Praepofito pro redimenda vexa in 
narrata .forma convenerit, & iflum locum 
O&ingentis florenis redemerit. Haec omnia, 
uti a6la & pera&a funt, tefles meos memo- 
riae fuae imprimere, & ubi & quandocunque 
id neceffarium fuerit, fideliter atteftari roga- 
yi, ego vero Protocollo meo ingroffavi, in 
quorum omniuni fidem hoc praefens Inftru- 
mentum publicum & authenticum defuper 
confeci, manuque propria fubfcripi, pon- 
fueto Notariatus mei figitlo comihunivi, ac 
Douiino requirenti in hac auchentica forma 
extradidi. A6ta haec funt Moguntiae, Anno 
Indi&ione, Pontificatu, Menfe, die, hora, 
loco r ac praefentibus D. D. Teftibus legiti- 
mis fide dignis ut fupra. Nicolaus Du Puis 
facris Caefarea & Apoftolica Authoritatibus 
& in Archivio Romanae curiae immatricula- 
tus Notarius publicus ad hunc a&urn fpecia- 
liter rogatus, & requifitus. Quare Gofvvi- 
nus Praepofitus & fenatus praedidti nobis hu- 

raili- 



LVII 

militer fupplicari fecerunt, ut fibi in praemif- 
fis opportune providere, & ut infra indulgere 
dc Benignitate apollolica dignaremur. Nos 
igitur ipfos Gofbvinurn Praepofitum & Sena- 
tum fpecialibus favoribus & gratiis profequi 
volentes, & eorum fingulares perfonas, a 
quibusvis excommunicationis, fufpenfionis 
& interdi&i, aliisque Ecclefiafticis fententiis 
cenfuris & poenis, a jure vel ab homine qua- 
vis occafione vel caufa latis , fi quibus quo- 
modolibet innodatae exiftunt, ? ad effe&um 
praefentium tantum confequendum liarum 
ferie abfolvendas & abfolutas fore cenfentes, 
hu usmodi fupplicationibus inclinati, de ve- 
nerabilium fratrum noftrqrum S. R. E, Cardi- 
nadum , Confilii Tridentini interpretum con- 
filio & attenta fraternitatis tuae.relatione fu- 
perpraemiflis ad eosdemCardinalestransmiffa, 
eidem «fraternitati tuae per praefentes com- 
mitcimus &mandamus, ut veris exift^ntibus 
narratis, & poftquam compereris tranfattio- 
nem feu concordiam hujusmodi in evidentem 
Ecclefiae fuae Praepofiturae fupradi&ae uti- 
litatem effe ceffuram, eandem tranfa&ionem 
feu concordiam cum pa&is & conditionibus 
in ea appofitis authoritate noftra Apoftolica, 
pro tuo arbitrio & prudentia gratis confirmes 
& approbes, illique inviolabilis Appftolicae 
firmitatis robur adjicias, ac omnes &fingulos 
juris & fa&i defe&us, fiqui defuper quo- 
modolibet intervenerint , eadem authori- 
tate <lippleasi non obftantibus fel. recor- 
dationis Pauli II. & aliorum Romanorum 

d 5 Ponti- 



Pontificum PraedecefTonim noftrorum, de 
rebus Ecclefiae non alienandis aliisque con- 
ftitutionibus & Qrdinationibus Apoftolicis, 
ac quatqnus opus fit, Collegiatae Ecclefiae 
praeea&ae etiam juramento confirraatione 
Apoftolica vel quavis firmitate alia roboratis 
ftatutis, & confuetu<Jinibus , privilegiis quo- 
que indultis, & t litteris Apoftolicts. in contfa- 
nuni praemiflbrum quompdolibet conceffis, 
confirmatis & inno vatis. Quibus. omtiibus & 
fingulis illorum tenores praefentihus pro ple- 
ile & fufficienter expreffis $c infertis habeptes 
ill|s alias in fuo robore permanfuris. £d 
praemiflbrum effe&um hac vice duntaxat fpe- 
claliter & exprefle dqrogamus, caeterifque 
contrariis quibus.cunque. Patae Romae apud 
S. Mariam Majorem fub annijlo Pifcatoris 
Dievigefima fextaAugufti, Anno Miltefimo 
fexcentefimo o&uagefimo quarto, Pontifi- 
qatus noftri anno oftavo, I. G. Aufius. 

Venerabili Fratri Archi Epifcopo Mo- 
giintitio facri Romani Imperii Principi Ele- 
ftori. 

Nos itaque Anfelmus Francifcus Archi 
Epifcopus & Eleftor praefatus, quoniam 
diligenti praehabita informatione & maturo 
confilio praeinfertam tranfa&ionem feu con- 
cordiam, fic ut praefertur, inter utrafque 
partes norainatas noftro, uti ordinarii tunc 
accedente confenfu & ratihabitione libere & 
fj ontanee initara & conclufam , non folum 
veram, fed & in ipfius Praepofiturae faepe 
nominatae noftrae Ecclefiae S. Stephani evi- 

den» 



jjf: 




Gm£g*n.JcA. 



2JJK 




dentiorem utilitntem cedere*' denuo compe- 
rimus eandem uti praemittitur cum omni- 
bus fuis claufulis, pa&is & cotiditionibiis ex 
Authoritate Apoftolica nobis defuper con- 
cefla, & commifla per has praefentes noftras 
litteras confirmamus, approbamus, illique 
inviolabilis ApoftoJicae firmijjatis robur adji^ 
cimus, ac omnes & fingulos juris & fafti de-t 
feftus, fiqui defuper quomodolibet interve- 
nerint, eadem authoritate fupplemus , caete-, 
raque omnia attribuimus & refpe&ive dero- 
gamus iisdem, prout in litteris Apoftolicis 
latius continetur. In quorum 6mnium evi- 
defts teftimonium & firmiorem fidem litteras 
has per nos fubfcriptas in duplo fieri noftri- 
que figilli appenfione communiri, atque utri- 
que parti unum exemplar tradi curavimus* 
Datae ex Arce S. Martini in civitate noftra 
Moguntina. Die decima o&ava Septembris 
Anno Dominicae IncarnationisMillefimo fex- 
centefimo oftuagefimo quarto. 

Anfdmus francifcus A. E. M. 

Sigiila duodecim Archi-Epifcopalia cum 
elucidationibus neceflariis fubfequitur Gode- 
fridi monachi S. Pantatecmis Coloniae Cbroni- 
con Num, I. Burcardus Gotthelf Struve illis 
Godefridi Annalibus, quos freherus 7otn. 1. 
Scriptor. Rer. German. inferuit, maximum 
in Hiitoria fecul. XII. & XIII. pondus adjudi- 
cat; Quo ufque nunc fuum extenderet judi- 
cium , fi coram intueri liceret ipfi Annales 
iftos per fecula X & XI. deduftos e fcriniis 
Vaticani depromptos? Godefridus follicite 

anno- 



LX 

annotavit .ftatum Germaniae Epifcopatuum, 
fucceffionem Praefulum, diffidia & eorum 
gefta, expeditiones cruciatas, Comitia, cu- 
rias folemnes atque feftivas in Germania non 
f olum fed & Italia celehratas reliquis adcura- 
tius defcribit. 

Annales iftos excipiunt a Num. II. — 
XXXVI. Diplomata Imperatorum, Regum, 
pucum, Pontificum r Epifcoporum &c.&c. 
in rebus Germanicis rnagni momenti. Vo- 
lupe eritRei Antiquariae Cultoribus, AdoU 
phum Imperatorem in Caftris pro tribunali 
fedentem contueri & audire ferentem fenten- 
tias &c. Tentatam in curia reconciliationem 
Jpudovici Bavari cum Pontifice,, Carolum IV. 
Irnp. jura Archi-Cancellariatus Trevirenfis 
per Regnum Arelatenfe confirmantem , AU 
bertum Marchionem Brandenburgicmn Pio 
II. PP. fideliter affiftentem, Ligam contra 
Turcas , Viadislai Bohemorum RegisCapitu- 
lationem, Tra&atus Nuptiales Maximiliani 
Ducis Auftriae cum Maria Burgundiae Du- 
ciffa, Con&ederationem Epifcoporum Co- 
mitum ac Civitatum Saxoniae inferioris , A&a 
Coronationis Qaroii V variis documentis ad* 
aucta & complura ejusmodi^Archiviorum ci- 
melia. 

In Chronicis Lobienfi num. XXXVIL 
Monachi S. Maximini prope Ireviros num. 
LXXXIL a Carinthiae, ftyriae &c. Num. 
XCIL & ficiliae n. XCIV- haud pauca offen- 
des praeclare gefta alibi non curate fatis con- 
fjgnata. 

Diplo- 



LXI 

Diplomata Ecclefiae Argentinenfis a N. 
XXXVIII— LXXXII. valorem adaequant eo- 
rum , quae in Novis Subfid. Dipl. Tom. 111. 
lom. V. lom. VI. lom. Vll. Jom. IX. 6? X. 
magno numero protulimus. 

Concilia Bafflienfia num. LXXXV— XCI. 
& Herbipdlenfe num. XCIII. apud Synodo- 
graphos reperire non licuit. 

Pleniora Chartarum Argumenta expoafc 
fequens 




ELEN- 



ELENCHUS 

CHARTARUM AC tHPLOMATUM E 

PRAESTANTISSIMIS ARCHIVIIS 

COLLECTORUM. 

Ggdcfridi manatbt S. Pantakonis Coloni Cbf* 
nicon ab anno DCCCCLXIIIl ~ W.LXIT. 

tL 
Adolpbi Romi Regi Sententia fupef dampnis pcf 
Cafirenfes pajfis. 129?» 41» 

m. 

Bjusdem fententia , quod netno in atterius fitndo fett 
proprietate munitiones conftrucre dcbct. 1295« 43* 
IV. 

Bjusdem Sententia , quod Advocati non habent jus 
aut jurisdiftionem indatt aticujus Ecclcfiat. 1295-. 

44* 
V. 

Bjusdem Scntcntia : fi duo tcnent unUnt Cafirum. 
1296. 4f. 

VI. 

Caufae variae Pontifici Avenione cottmoranti prae* 

/ertim reconciliatio cum Ludovico Bavaro R. /?. 

propanuntur. 46 

VII. 
Carolus IV. Imp. confirmat Arcbi-Epifcopo Treviri 

jura Artbi'CanceUmatus per Rcgnum Arelatsnfe. 

itf6* 49* 

VIII. 



vni. 

Mdi£hm joarmis Bpifcopi Hcrbipolenfis de Unifor* 
mitatc cetebrandt dies feftos per totam Dioecejin* 

S V>4* pag> 5* 

IX> 

Scntentia arbrtralis fuper una pratbenda Mindenfi* 

1414. . 54-- 

X, 

Caroli Burgtmdiac Ducis litterat* aueis Cotonicnjt 
Jrcbiep: opem fuam proxime exbihendam pollice. 
tur. 1424- 57« 

titterac Pclicis V. PP. quibus. Ahrtum Marcbio* 
nem Brandenburgenfem bortatur ? ut vel ipfe vel 
ptrfuos Oratores Cbnventum Principum Mogun- 
tiae celebrandum frequentare baud pojiponat. 

Ptus IL PP. ad joannm tf Atbertum Marcbionet 
Brandehburgenfes y de maturando adventu in diae- 
ta Mantuae inditta* 14^. 61. 

Ptiis II. PP. ad AlhertiM Marcbionem Brandert* 
burgenfem, de beneficio Ecclefiaftico pro Georgio 
Htjskr petito , deque Marcbionis accelerandoiti* 
nere ad diaetam Mantmnam. 1479» 63* 

XIV* 

PrUi II. PP. Alberio Marcbioni Btanderib! gratiat 

agit , quod Oratores fms tanta cbaritate cxcepe- 

rit, fuumque tf Apoftolkae fedis bonorem in diae- 

tis celebratis fuerit tutatus* 1461* 6f. 

XV. 

Litterae Borfij Ducis Mutinaepro liga contra Tur* 

cas. 1470« 67» 

XH. 



XVI. 

Capitulatio a Pladislao Rege Bobemorwn fubfcripta 
£3 fuo figillo murtita. 1471. pag.,70. 

xvn. 

Maocimiliams Dux Auftriae tra&atus matrimonia- 
les cum Maria Burgundiae Duciffa per Frideri- 
cum Imperatorem initos acceptat. 1477» 76. 

XVIII. 

rFoedus inter Epifcopos^ Comites ac Civitates Infe- 
rioris Saxoniae. 148?* 79* 

XIX^ 
RefpmfumOratoribus Regis Bobemiae datwn. 1490. 

85* 
XX. 

Protefldtio -Regis Francia* pro Z3 fuper ititroitu Ur- 
bis Romanae. 1494» 92. 

XXI. 

fflaximilianus Mdria Sfortia de pojfeffi&ne.Ducatus 
Mediolanenfis. 1 5 1 f. 96. 

XXIL 

Wie Pfaltzgrave Ludvjig Kurfurft vom Ertzbi- 
fcboff zu Meintz zum Wale tag eins RomxKonigs 
gein Francfurt citirt und erfordert ift. \ % i 9. 98. 
XXIII. 

Wie dte drey Stdnde dts KonigreiCbs Boheim d:n 
Kurfurften fcbriben^ mit der v)ale eins Romifcbm 
Konigs zu nacb tbeil dtm K&rJgreicb tioheim nicbt 
furzufaren fondem deren ftdndm boiten zu tr- 
warten. 1519- 101. 

XXIV. 

tPie mein Gnedigfter her der Stat Francfurt Umb 
bebolzung aus iren vodlden ufeins RonvfcbenKo- 
nigs waltag iren furftlicben Gnaden zu geben 
Scbreiben laffen. 15 19. 102. 

XXV. 



xxv, 

Wes ein Ratb der Stadt Francfurt meinen Gncdjg- 
Jien bern uf vorgenant Scbreifon des bebolzens 
zum Koniglicbctt waletag balber wder zu Ant- 
wrt gebenbaben. ifi9. pug. 103«. 

XXVI. 

Wie Pfalt7.gr ave Ludvoig Ertzbifcboffen Albrecbt 
zu Meintz um Gelaidt zum Wai* tag erjucbet. 
if 1 * , 105. 

xxvii. : 

Wie der Konigk Maj: zu Htiigemund Bcbeimvcr- 
ordnete Comm ; Jfarien gewaltbaber bitten mit der 
Welung des Rom: Konigs bis uff ir Zukmft zu 
beruben. ip9« io6. 

XXVIII. 

Wiedre Kyrfurjlen undbottfcbajftendesKVnigsvm 
Bebem ficb ge$en dem Rdmtfcben KGnig, Carolo 
cls geborfamen erbieten. 1519. iq8*, 

XXIX. 
Proc/amatio Novi JRegis Romanorum Caroli Flifi% 

117. 
XXX. 

Wts ficb Ronig Kart gegen den Kurfurjien, fo zu 
Francifurt aufdem Wal-t^ge gewfen^ verfcbri- 
ben. 1519. ng. 

XXXI. 

Wie Pfaltzgrave Ludvjig Kurfurjt dm Ertzlifcboff 
Don Trier uf erfordern des trtzbifcbojfs ztf Meintz 
zum Wale-tagcins RomifcbenKonigrgcinFranck- . 
furt Gleid gibt. 15 19. " 131* 

Nov.Subf.ParsXIlL e XXXII, 



XXXII. 

Gerecbtigkeit des Reicbs Erb»Kuebenmeifter-ampt 
befagcnd. i?&. pag. 132* 

XXXM. 

Wie der bifcboff tHjl Meintz als des beiligfn fteicbs 
Ertz Cantzler mein Gnedigften bern als Kttrfur- 
ften zu trwlung eins Romifcben Konigsgein Cdl- 
len befcbriben und erfordert bat. 1530. 13?» 

XXXIV, 

Wie Kayfer Carl der funfft ficb gegen dtn Kurfur- 
ften vcrfcbriben , der Kayferlicb Cronung iu Bo- 
tionien balber^ den Kurfurften ires abivefens balb 
und das andere ire atnpterverfeben, inen* iren 
nacbiomenden und erben on nacbtbeillig fein foll^ 
volgt bernacb. 1531* 138. 

XXXV. 

Sereniffimat, Poieniifftmaeque Princtpi dc Dominae 
Elifabetbae Angliae &c. Reginae Ericus XIII. 
Suecorum £fo Rex de intUndo inter eos conjugio. 

JS63* v 14-* 

XXXVI. 

Jnftrumentum fuper fenUniiatione tituli Regis Polo- 

iiici Domini Maximiliani Arcbiducis Auftriaecum 

refervdtione .& proteftatione Magni Magifterij 

Pruffiae&c* 1599. *43* 

XXXVII, 

Fragmentum Cbronici Lobienfisdb an: DCCXLI— 

DCCCCLXXXIL iji- 

XXXVIIL 

Carta Cuonradi Murbaccnfis ele&i iS fratris fui UU 

rici Prepofiti Lucernenfis d$ plebania Lpcernae. 

1178« 214. 

XXXIX. 



XXXIX. < 

Armldus Abbas Murbacenfis # Lucerncnfium mo- 
nafteriorum praediumfeupratum quoddam inEils- 
mato Ecclefia Montis: Angelorum infcodum locat. 
c.. ii99«-. pag. 222. 

XL. 

fodices Delegati fedis Apoftolice in littinter Rod. 
C. de Rapperfcbwil: & Comitem de Cbiburg&Ab- 
hatiffam, de Zuricbfupw Ecctefia Ramlang. 12 12. 

224% 

, , XLL 

Ftidtricus: /?.,/& Eccltfiam. LutrwfcminproteHio- 
ncmfufcipit. 1218*. 229» 

XLIL ": 

Bonomus: IIT,. PP. Abbatiam* Scbwartzqccnfemi iii 
. fuis. bonis & immmitatibm cmfimat., 12 1 8. 230* 

XLIIL - _ 

Benricusr Argentinenfii Epifcopus Monaftcriwi S. 
Arbogafti-nonampartemfruEtuum de Curtibusfu* 
Ditccefis eidem monafttrio. donatdm confirmat. 
Mi8* 332. 

XLIV. 

Honorius 11 I. PP. Abbat-em Scbuoartzacenfem ab 
imquk Offmalium Epifcopi Spirenfis exttrfioni- 
bus liberat. 1218»' 234. 

XLV. " 

Fridericus II. R. /?. Alberoni Abbati Neobutgcnft 

jus pafcui £? lignorum in facra fylva confimiat. 

1219. 236« 

e 2 XLVI. 



XLVI. 

Ffiderim 1L R. R. Abbatiae Neobwgenfi quaedam 

bona in Hagenau^ tiuttendor/f # tfcbbacb fita 

. concedit. 1219» * 2>0£*j9» 

" XLVII. 

Capitulum Argentinenfearcamibidemfub annuocen- 
ju Waltbero aurifici concedit. 1 % 19. 24 r • 

XLVIII. 

jffonorius III. PP. Clerocivitatistf Dmcefis Argert- 
tinenfis pro CC. marcis argenti remittit vicefimam 
a Concilio Generali Lateranenfi impofitam. 1220» 

243. 

XLIX. 

JEknricus Argentinenfis Epifcopus reditus Eccleji* 
parocbialis fuperioris in Maur - Miinfter concedit . 
Mauri Monafterienfi Abbati*. iu. ,0. 24 f. 



Eonorius III. PP. cmfirmat unionem parocbialis Ec- 

' clefice fuperioris in Maurmunjter Abbatia MaurU 

JMonaJterienfi faftam. 1220. 247* 

LL 

Honorius III. PP. Abbatia inferioris Monafterii in 
Uobehburg bona prafertim in Goehswiler confir- 
tnat. 1220. 248. 

LIL 

Eonorius III. PP. bona &poJfeflioncs Monafteriiiti. 
ftrioris in Hobtnburg prajertim Ecciefiam in Qt- 
tenrotb confirmat. 1430. ' 249-. 

LIU. 



LIIL 

Honorius tlL PP.b&na tf poffeQiones Mbnafimi ST 
Hofpitalis* in Steiga fub fua recipit protettione. 
1220. pag, 250. 

Liv- : 

Friderkus IL R. R. Alberoni Abbati Neoburgenfi 
ejusdemqueAbbatia cqnfirmat manfosin Wimenau* 
iaao. 351* 

LV - \ : 

Hugo Abbi(s Murbacenfistf Hugo Cantor Bafileenfis 
compomnt controverfiam inter Ecclefiam Murba* 
cenfem & nobiles de Ratftdtt circa jus patronatus 
in Herlisbeim exortdm. 1220. 35*4, 

LVI. 

Hedewigis Abbatiffa 6? Capitulum Andelacenfe in 
fundo fwo monajierium five Hofpitale in Steiga 
fundant .& bords fuis dotant. \x%i* 256^ 

LVIL 

Henricus Argentinenfis Episcopus firmat concordiam 
initam inter Bertboldum Prapofitum ££ Canonicos 
Ecciefite Honaugienfis ex una B WernberUrh de 
Hurmeburg Marfcbalctm Argentinenfem atque di- 

' Ba Ecclefitt Honaugienfis Advoeatum ex attera 
partibus;i%%i. ~ ' , 257. 

LVIIL 

Jus patronatusinPalbeimadjudicatur Alberto Pr<e- 
pofito Hafelaeenfi. 1221» v 261. 



c i UX> 



LIX. 

Jfytorius in. PP. perfonas & bona Marbacenfismxh 
najierii in prote&ionmfufcipit* 1222« 262« 

LX 

fragmentum Cbart*> Hmrid Argentinenfis Epifcopi 
pro Abbatia, infaicfcis. Monajierii in Hobcnburg. 
\2ZZk. 364.. 

ffonorius HI^ PP: provcntus Ecclejue parocbialisin. 
Nufsback cmferx wmafigriQ, omnium fan&orum. 

1223. a$K 

LXII, 

Reinbardus PrapofitUs Argetitincnfis: & Capitulo.TU^ 
riccnfi quamdam. m Turm domum sorcmK 1223* 

ffenricus Rex Rom. Officiatos Abbati* Hobcnburgen- 
fis abomni collefta & exaftions liberos declamt. 
«24. 267* 

Jknnrius III PP. confirmat concordiam initam in? 

* ter Ecclefiam Collegiatam Honaugienfem tf ejus 
; , Advocafum Wernherum di Huneburg. 1224* 269. 

LXV, 

Honorius IIL P. P. Abbati<c Aprimonafterieqfi con- 

• firmdt Captllas & ppjfefjiones m Ober-Sultz, Ser- 
mersbeim^ Sigolsbeim S -Baldenbcinu 4224. 270. 

» 

LXVI. 



. LXVL 

Fridericus 1L Imp. Abbatia Neoburgenfi unamna- 
vim in Rbeno ab omni tbeloneo aliaque cxadtione 
UberamiS immmem deciarat. 1222. pag.zji. 

LXVIL 

Honorius III PP. Henrico Abbati bona & pojfcjjfo- 
nes Abbutirt Apri Monaflerienfis confirmat. 1224. 

Lxviii. 

Arbitrium in Caufa inier D. de Rappoljtein & pte- 
banufn de Sigolsbeirn aique Ecclefiam Stfaagienfeni 
fuper penjlonibus Bjure patronatus&c. 1234* 279* 

LXi& 

Omfirmatio 'Compofiiionis fupt? Decinus NovaliUnttA 
HagenaU. 1224. 281* 

LXX.' 

Honorius tlL PP> MonajleritCm de Etttnheim in pri>* 
teEiionem fufcipit ejusdmque bona confirmat. 132?* 

lxxl 

Honorius 2/7- PP> mbilibus Alfatice inbibei, ntfitiat 
fuas tf Agnatas in Monafteriunt Hobcnburgenfe 
intrudant. 122^ # fc8f* 

LfttlL 

Hermannus Marcbio Badcnfis tf frmengarctis tjus 
conjux ncfom per Rbenum Abbatia NeoburgenfiS 
in fuif diiiofdbus defcendentem & redeuntem ctb 
omni tbeloneo £? exattione [imminem declarUnt. 

I22Jt 386 # 

v LXXIIL 



LXXIIL 

Honorius 777. PP. jubct ut bona Abbatia inferioris 
in Ijobsnburg UMtt diftraSta vcl alicnata rcfti* 
tuantur. 122 f. f*ff»288* 

/,XXIV. 

Bertboldus Argcntinenfis Epifcopus confirmat Ottotti 
Mcturi Monafterienfi Abbati donationem parocbue 
fuperiorisfin Maur- Munftcr a pradccejjbre fuo 
Jicnrico faBam. 122$. 289. 

LXXV. 

Omradus Portuenfis & fanEie Rtifinc Epifcupus Le- 
gatus Apojiolicus confirmat monafterio Omnium 
San&orumjus patronatus atqtie redius Eccle/ie in 
Nufsbacb & Capeilarumeidem anncxarumin Ober- 
lircb £? Oppenau. 1226. 290. 

' - < LXXVL 

Bffiboldus Argerainenfis Epifcopus Caftrum Girba- 

- den & -cjus attinentias Simom Comiti Leiningenfi 

& Dagsburgenfiinfeodumconcedit. 1226. 29%. 

LXXVII, 

Statuta promulgata in Capitulo Catbedralis Argen- 
• tinenfis. 1299^ '* x 2^5. 

- lxxviii. 

Cbarta joarmis Epifcopi Argehtinenfis : de ferenda 
tonfura Ckricalu 1317. 297* 

LXXIX. 

Ordinatio Wca officium Divinum in Catbcdrali Ar- 
gentincnfi. 1318. '* 299* 

LXXX- 



LXXX. 

Jobannes Epifcojplts Argentinenfis proffltlgat Cohfti- 
tutiottes Conaiii Viennenfis. 13-18. pa&ifu 

LXXXL • 

Ordinatio. tircajurtsdi&ton&n Aribidiaconorttm Ec- 
clefid Argentincnfis. c. 1318» 310/ 

LXXXII. 

tbnfttttttiojobamis Epifcopi Argentinenfis contra hlat- 
pbematores & temerarie jurantes. 1325» 312» 

LXXXIt. ft 
Cbronicon Monacbi S. Mabcimvni prope Trevkos o£ 
« nno £>CCW/J«~ DCCCCUCXXflU 3 i<S* ' 

Lxxxm. 

StaMa prabatdariorUm FratrUm$3 SororUm tiofpi- 

talis fan&a EHJabetb intra monafterium S> Ma- 

' xiwtini txtra muros Tr&oirenfes. 320» 

LXXXIV. 

Arnoldus Arcbiep. Tmirtnfis taria bona ttb Henri- 
co Abbate <S» MaXimini Hofpitali ibidem coilata 
tonfirmat* 1466* ' 3*1. 

LXXXIV, & 

SenricUs Arcbiep. Trtoir. timnia bona tfofpitalis $. 
Elfabetb intra ftpta monafterii <X. Maximiniexi- 
ftentis confirmat. 1279. 3 46» 

LXXXV. 

StatUta Synodi Bafileenfis* MCCXClX 34?. 

LXXXVt. 

Ptoceffus & Sententia in Caufa Ctcrici BafileenfU 
immamtef occifi MCCXCVA 34f ♦ . 

i LXXXVH. 



LXXXVIl. 

Mandatum contra Qericos Bafileenfis arma portan- 
tes. 1305. pag-isu. 

LXXXVIII. 

Statuta jobannis de Fleckenftein Epifcopi Bafileenfis 
Synodalia. 1434. . 3*3« 

LXXXIX. , 

Jobannis Epifcopi Bafileenfis ftatuta Vicarit MSigil- 
lifcrj. J74 

XC. 

Alkcutio jacobi Cbriftopbori Epifcopi pro ihcboanda 
Synodo Bafileenfi in Ecclefia Delemonti congrega- 
ta. 1581» 38i* 

XCI. 

Ejusdefn allocutio infine Synodi. ifgi, 584. 



<c& s= --g^=s=gS' 



h 

GODEFRIDI 

MONACHI S. PANTAL&ON1S 

COLON. 



CHRONTCON.*) 
£ BIBLIOTHECA PATICANA. 

Anpo Domini DCCCCLXIIII. Otto ImperatojC 
natale domini Romac agit, ubi & filius ejus 
Otto coronatur. 

Eodem anno ja&a fimt fundamenta Bafilicae 
Sanfti Pmtbaleoqis. . ' 

Anno Dom. D ; CCCCLXV. San&ae memo« 
liae Bruno dux & Archiepifcopus ad compeicen- 
das feditiones in bccidentis Regni partibtts exor- 
tas^ & pacem procurandam inter primores , com- 
pcndium zdiit, ubi gravi infirmitate detentus/fc* 

mis 

*) Hoc Chromcon eft illo, quod apud Freherum 
cxtat, longe anterius, ordiens ab anno DCCCC 
LXIIII & definens itt anncrMCLXH, quo edi- 
tum illud incipit* Conferantur Frtbtfi fcripto- . 
res Rerunl Germanicarum Tom, 1. pag, 333. & 
ea , quae ad finem hujus Chronici memoravirnus, 

Nw. Sybfid* Pars XIII. A 



ms civitatem«defertur, ibique dispofitis & ordl- 
natis rebus iiri •Epifcopii, migraVit ad dominum. 
Corpus venerabile coloniam reportatum in mo- 
nafterio beati Pantbaleonis ^ quod fpfe inchoavit, 
& perficienduiu ordinavit, humatufn eft. Sedit 
In Epifcopatu annis XIII. cui fucceffit Folkmams* 

AnnoDom/DCCCCLXVI 

Anno Dom. DCCCCLXVH. Otto Imperator 
dejtalia rediit j &J?ilbelmus filius Moguntiae Ar- 
chiepifcopus dMm / 

Anuo Dom. DCCCCLXVIII 

Anno Dom. DCCC£LXIX. Matbildis mater 
Imperatoris obiit. 

Archiepifcopatus Mebtbutg fundatur ab -0#- 
touejmperatore. 

jfoanni papae fuccedit BenediSus. 

Folcmarus Colon. Archiepifcopus obiit.&nr 
fiicceflit. 

Anno Dom. DCCCCLXX 

Anno Dom. DCCCCLXXI fignum quoddam 
in coelo ignei coloris apparuit. 

Anno Dom. D. CCCCLXXII 

Anno Dom. DCCCCLXXIII 

Anno Dom. D. CCCCLXXIIII. Otto Impera- 
tor anno Regni fui XXXVIII jmperii autem XIII 
obiit. 

Ipfb anno Udalricus Epifcopus defunftus eft, 

Anno Dom, DCCCCLXXV* Otto fecundus re- 
gnare coepic 

Anho 



s 

AnnO Dom» DCCCCLXXVt. DominaS Gera 
£olonienfis Antiftes Conftruclor gladbacenfis coe» 
nobii defungitur , & fueeedit in Epifcopatum do* 
minus Warinus. 

Anno Dom» DCCCCLXXVEt 
Ann Dom. DCCCCLXXVIIJ» 
Anno Dom. DCCCCLXXIX 

Anno Dom. DCCCCLXXX dedicatuf Ecctefia 
beati Pcmtbalconis IX Kal» Novembris a venerabi* 
H fVarino Arehiepifcopo. 

Anno Dom» DCCCCLXXXt 

Anno Dom» DCCCCLXXXII 

Anno Dom. DCCCCLXXXIII» Otta Impenu 
tof apud Calabream oeciib a graeeis exereitu, d« 
navi Exiliens natande fugit» 

Anno Dom» DCCCCLXXXIIII Otto Imp» /&• 
mai moritur VI Idns decembris & ibi fepelitur» 

Anno Dom. DGCCCLXXXV* Otto tertius ad« 
modum puer eura matre Tbeopbam regnare 
ceepit* 

ipfo Anhd ebiit Domnns Wmmu Colonienfis 
pmtifex, cui meeedit Evergerusi 

Anno Dora. DCCCCLXXXVI 

Ahno Dom» DCCCCLXXXVH» 

AnnoDom, DCCCCl XXXVIII fames ihagna» 

Ariho Dora» DCCCCLXXXIX jobanni papai 
iuccedit Gregorius. 
Anno Dom* DCCCCXC» 

Anno Dom. DCCCCXCT Domna ThtbpbeHa» 
Inaperatrix mater Ottonis obiit, & in Bafiiiea S. 

A % Pan* 



JPantbaleonis Cohniae fepelitur, quoniam & dum 
advixit eam fummo honore coluit, & bonis mu- 
iiificenter cumulavit. 

Anno Dom. DCCCCXCII. Gregorio papaefuc- 
e&djxfylvefter II. 

Anno Donu.DCCCCXCIII. 

Anno Dom. DCCCCXCIIII. Addbertus Epis- 
copus de Praga a Prucis martyrio coronatur. 

Anno Dom. DCCCCXCV. 

Anno Dom. DCCCCXCVI 

Anno Dom. DCCCCXCVIt Cunradus dux 
obiit. jobanni papae fuccedit jobannes XVII. 

Anno Dom. M. Domnus Evergerus Coloniens. 
Epiftopus obiit tui fiiccedit Heribertus. 

Anno Dom. MI Otto jmp. ex!peditionem jam 
tertio movens in Italiam Contra rebellantes Ro- 
xnanos , hoftibus jam fuba&is veneno a muliere 
dato perit V Kal Febr. Anno jmperii XVII. 
Corpus eius Aquisgrani ante altare Jed modo in 
choro; porro inteftina apud Auguftam condita 
funt. 

Ipfb anno ftr ftae memoriae Cbriftianus pri- 
mus Abbas Coenobii S. Pantbaleonis migravit ad 
dominum fcui fucceffit Domnus Reginpertus. 

Anno Dom. MII. Henricus DuxBajoariae de- 
funfto Ottone III in Regnum fublimatur. qui con~ 
firmatus Henricum Marchionem, & alios fibi re- 
fiftentes cum exercitu petit. 

Anno Dom. M. III. Rex Henrtcus Italiam % 
Boemiam cum duce ejus Bolizlao, & omni gente 
flavorum fubjugat. 

Anno 



■:* 

Anno pom. MIIH. fames magna. 

Anno Dom. MV. 

Anno Dom. MVI. 

Anno Dom. MVII. Epifcopium Bavenberg n 
Rege Henrico conftkuitur. 

Anno Dom. MVIII. Bruno ex monacho Epis- 
copus, a Prucis varie cruciatus pedibus <& mam% 
bus abfciflis tandem capite plexus coelos petit. 
. Anno Dom. MIX. 

Anno Dom. MX. 

Anno Dom. MXI. v 

Anno Dom. MXII. 

Anno Dom. MXIII. Henricus Romae Impe- 
riali benedi&ione corbnatur a benediSh papa. 

Anno Dom. MXIIII. Erneft dux in Venatione 
occiditur. . ^* 

Anho Dom. MXV. dom. Reginbertus Abbw 
S. Pantbaleonis obiit, cui Kilianus fuccesfit. T 
. Anno Dom. MXVI. 

Anno Dom. MXVII. 

.Anno Dom MXVIII. 

Anno Dom. MXiX. poft Kyliantm Abbaj 
efficitur Helyas. 

Anno Dom. MXX. terrae motnsfaftuseft, ip- 
ib airao Heribertus, conftruftor Tuitienfis Coeno- 
bii obiit, ei fucceflit in fede Colonienfi ipelc- 
grintus. 

Anno Dom. MXXI. Henricus Imp. novam 
T^ojam in deditionem cepit & mortalitas magn* 
inExercitttfe&aeft. 
" A » Aiine 



Anno Dom. MXXII. Henricus Imp. annft R«- 
gni fui XXIII. Imperir XI vitae autem LIl defuno- 
tus eft Bavcnbcr$ in monafterio S. Petri. 

Anno Dom. MXXIII. Conradus dux Regnum 
iuicepit, cujus priroo anno diflenfio magna con- 
tra ipfiim orta eft ied divinitus ledatur, 

$enedi£tus Fapa obiit, jobannes XVIIL fte- 
ccdlt. , " 

Anne Dom. MXXIITI. Henrfeus Cunradi^t- 
gis filius Uex VflRcitur, Cmradus vero Romam 
tendens, Imperiali beneditUone coronatur* 
. Anno Dom. TVIXXV. 

Anno E)om. MXX VI. Brtina Auguftenfls Epis* 
copus frater Henrici defun&i Imperatoris, $s 
Welpho comes , praedas & incendia inter fe con- 
ficiunt. 

AnnoDom. MXXVII. Erntfl dux Allemaniae, 
& IVelpbo comes Cmado Imp. ad deditionem ve* 
juunt. 

AnnoDom. MXXVIII. CwnradUs Imp, Sttpba* 
mm Pannoniae Regem cum exercku petit |q- 
terea in Alemania £m/I dux, & Wtrnems comes 
cum aliis raultis ocoiduntur. . 

Anno Dom. MXXIX Stephanus Rex per L$t 
gatos cum Imperatore pacificatur» 

Anno Dom. MXXX, 

Anno Dom. MXXXL Rodulflis Rex Burgun- 
«Uae moriens diademarfuum Qmrado Imperatori 

ttili^ 

^abawttiPapa.e ihccedlt lSwiwfeffw, qui c% Tbco* 

piiia&us , moribus tanta dignitate indignus. 

Anno 



Anho MXXXII. Omradus Imp. hieme Bur- 
gpndiam petit. Edypfis fclis ftfta eft III Kal* 
julij hora Vl. 

Anno, Dom. MXXXlH. Imperator Franciam 
petit contra vdonem. Item Burgundiam vaftat. 

Anno Dom. MXXXIIIL Wirbmm caftellum 
in confinio Saxoniae pofitum pagani, qui Lmticj 
dicuntur obtinent multis Chriftianis occifis & cap« 
tis, quos Imperator cum exercitu petit. 

Symeon graecus Treviris migravit ad dominum. 

Ipfo anno. Dominus piligrinus Coionienfi» 
Antiftes deceffit, & in Bafilica SS. Apoftolorum, 
qnam ipfe conftruxerat fepelitur, cui Hermannus 
cognoraento nobilis de profapia Henrici Regis pn- 
mi Saxonici luecefflt. > . 

Anno Dora. MXXXV. Henrko Imperatoris fi- 
Uo knut Regis danorum filia conjungitur. ^ 

Liutici tributarii faaf funt Imperatori. 

Anno Dom, MXXXVI. Cunradus Imp. Italiam 
cum exercltu petit, & mediolanenfem Epifcopura 
in Cuftodiam mittit qui fuga lapfus Imperatori re- # 

beliat. . 

Vda\ Korolingorum pnnceps a gordone Lo- 
thariorum duce pugna viftus, fugiensque a quo- 
dam milite occiditur. 

Anno Dom. MXXXVfl. Stepbanus Ungario. 
rum Rex gloriofus obiit. 

Anno Dom. MXXXVIII. Onraduslmp, cbni 
II Nonas Iunij & fepultus e&fpirac relinquens Im* 
perium fUio &q Henrico. 

A 4 Eodcm 



' Eodem antio Cunigunt Imperatrix, mater pau- 
perurti Chrifti> & Herimamus dux Alemaniae fi- 
lius gislae Imperatricis o^ierunt. 

Anno Dom. MXXXIX. Henricus III Omradi 
Imp. filius regnat. ' , 

Anno Dom. MXL. Henricus Rex ducem Boe- 
miae Vratislaum bello petiit, fed multis proceri- 
bus & militibus in obftruftione fylvae occifis ni- 
hil dignutfi memoria efficere potuit. ' 

. Anno Dom. IVlXLI.' Ungarii quendam ovohem 
libi regem fecerunt, & petrum Regem fuum ex- 
pulerunt, quiprofugua HenriciKegis, cui priori 
' anno rebellaverat, gratiam quaerit, & invenit* 
Anno Dom. MXLII. Henricus Rex Boemiam 
ingreflus igne & ferro cunfta devaftat v & rebel- 
lem ducem obfides dare ipfumque poft fe Radis- 
lunam ad deditionem humillimam venire, fibi- 
que jurejurando fidelitatem ac fervitium jurare 
ctmrftat. 

Ovo Rex Ungariorum , ob fufceptum ab Hten- 
rico Rege Petrum expuJfum fines Bavariae depo- 
pulatiir: Sed magna pars ejus exercitus ab Albe- 
rone Marchione deletur. 

Domnus Helyas Abbas S. Pantbalcoms mori- 
tiiiS & ei iucceflit Aaron. 

Anno Dom. MXLIII. Henricus Rex Vannoni- 
am ingreflus duas populofiffimas civitates everfit, 
pltires deditione fibi fobegit. Gisla Imperatrix 
mater ejus obiit XVI. Kak Martii, & apud fti- 
ram iepelitur* 

Anno 



V- 



1 

I 

Anno Dom. MXLIHL Hcnricus Rex Panno- 
niam fibi rebellantem itefum fubjugat, & inde 
reverfus fynodo conftantienfi interfuit, ubi cudc- 
tis in fe delinquentrbus debita dhnifit, pacemque 
ha&enus inauditam tam in fiievia, quam in aliis 
Regni fui provineiisj conftituit. dein Agnetem^ 
IPUbelmi pictevenfis principis filiam, apud Mo- 
guntiam jungi faciens, Regalibus fibinuptiis apud 
Ingelbeim copukvit. 

Peftis pecudum ; hyems dura. 

Anno Dom. MXLV. HenricusRex tertio Pan- 
noniam fibi rebellantem fubjugans, ovonem cum 
uxore, & filiis, & cognatis expiilit, & Peirum 
in Regnum reftituitj ac inde cum magno honore 
revertitur. 

Godefridus dux Lpthariorum Regi rebellans ad 
deditionem coaftusin caftro Gibicbenftein cuftodiae 
mancipatur, ulque^rd condignam fatisfa&ionem. 

Arino Dom. MXlVI. Henricus Rex Italiam in- 
grefliis pacifice a Romanis fucipitur, & in fynodo 
apud futriam habita Gratianum forpam , qui duo- 
bus, id eft Tbeopbilatto & Beneditto figillatim ejec- 
tis , a Romanis fubftkutus fuerat canonica autho- 
ritate depofuit* . & fuidigerum Bavenbergenfem 
Epifcopum Oementem II di&um Papam conftituit 
porro Rex cum Agntte Regina ab ipfb Papa be- 
nedi&ione Imperiali coronatus in San&o domini- 
cinatali die per Apuliam multas provincias ducens 
Exercitum revertitur. 

Anno Dom. MXLVII. Suidigerus Papa qui <fe 
ta) obiit & ad Epifcopium fuum Bavenberg 

Ay repor- 



19 

reportatus tunrolatur, ei fuc^eflit^o, quiZfot 
mafus vocatus eft, , . . 

Anno Donn MXLVyi. Damafus Papa obiit, 
cui flrww Tulkqfis Epifcopus fucccflit* £eo IX 
diftus. 

Henricus Henriri Imp. filius nafcitur. Otto 
dux fuevorura oblit^ pro quo O^fo de fwnvwrte 
conftituitur, 

Anno Dom. MXLIX. Henricus Irrtp. quasdara 
galliae partes invafit^ contra Godefridum& Bai^ 
duinumduQes quibus !n dediuonem coa£tfs viQor 
revertitur. 

Leo Papa feftum S. Petri cum Henrico Impera- 
tore celebravit Cobniae, praefidente dorooo Her* 
tnatmo^ Archiepifcopo. N 

Synodus Moguntiat babetur , eui interfuerunt 
JLeo Apoftolicus, & Hsnricus Imperator. 

Anno-Dom. ML, Ungarii iterutn rebellaat, 
quibus Gebebardus Ridispoimifis Epifcopus, qui 
erat patruus Imperatoris, obviam vice ipfiuspro* 
ceffit) & eos magna Coede afiixit. 

^Vnno Dom. MLI. Imperator ?amumiam ite- 
rum adiens, vaftata magna parte multisque ibi 
occifis pacifice licet in?fte rediit, 

Anno Dom. MLU. Imperator iterum in Pan* 
noniam fed ina&e redit. proximum natale domi- 
ni cum Leone Apoftolico wormatiat celebrat. 

Aaron Abbas S. Pantbalams obiit. hic can- 
tum nofturnale de beato Gregorio^ a domnfr Apo- 
ftolico Leone compofitum ipib tradente, has in 
partes primus intulit. £i Hemericus fucceflit. 

Anno 



u 

Anno Dora* MLIII, Donmus Apoftolipus lep 
Jtomam rediens Exercitum^per Apuliam duxi* 
contra Nornannos, pofleffionum apoftolicarum 
iriftrfores, pugnavit XIIIL Kal. julij & infinita coe«/ 
<le per?cte ftagiem fine vi&oria regreditur, & i« 
vrbeBeneventana confedif, ubj *unc Udalricus^- 
pere Noricus Epifcopium tenebat. 

Anno Dom. MLIIII. Leo Papa gloriofe vitam 
finivit XIII. Kal. May, fucceffit ei KSory aritet» 
Gcvebardus diftus, & Ei<?hft?ttenfis Epifcoptjs 
fuerafc, 

Cuno dux Norlcorum, fbederatis flbi Unga- 
riis, graviter rebellat* Item Godcfridtk # Bal r 
(kiinus, s 

NemricttSy fllius Imperatoris eft in Regem in- 
vn&us j$<juisgranim d?dicatione Ecclefiae, 

Anno Dom. MLV. DomnosHerimannus Colo- 
nienfis Archiepifcopus deceffit) &fu?ceflit eiJn- 
pofecundus. 

Albcrtus Marchlo, & Wclpbo dux Carinthiq- 
rum pbierunt. Jknricus Imperator Zraliam cum 
Exercitji petit, omnia in pace disponit, t<?ver- 
tensque neptem fuam Bcatriccm raatrem MahtU- 
de fecum duxit, indigne traftws eam propter 
quasdam ejus infolentias, quibus vivere confue* 
verat, mortuo ejus viro Boncfacio duce, 

fyno dux Noricorum ab Imperatore pro per* 
Gdiae fuae Culpa, expulfus iq Pannonia ipale exul 
obiit. 

Anno Dom, MLVI, Gmbardus^ RadaspcK 
nenfisEpifcopus Imperatoris iyrw/dPatruus, ho- 

ftb 



ftis ©cculte peffimus deprehenfus & cbnviftus, 
revocatus, fedi priftinae reftituitur. 

Godefridus dux ad deditionem venit Magna 
coedes a Liuticis in Chriftianos fafta eft, quorum 
multi gladio perierunt, inter quos Wtlbelmm 
Marchio. 

Fames & egeftas multas Regiones afflixit mul- 
taque mala tunc temporis fa&a funt. 

Henricus Imp. principum confenfu Hcnricum 
filium fuum Regem.cbnftituit v & bono fine con- 
fummatus praefentem vitam claufit. III. Ttalend. 
Qftobris. 

Anno Dom. MLVII. Henrictis quartus admo- 
dum.puer, Patri fucceflit in Regno Agnes Im- 
^peratrix, mater ejus, quae poft mariti obitum in 
Italiam fe contulerat, &apud monafterium, quod 
Frufterra dicitur^ religiofam yitam duxerat, re- 
verfa in Germaniam ducatum Bajoariae fuscepit. 

Fridericus quidam , & fratres ejus Tyrannidem 
exercentes contra Imperium Romanum ab Agne- 
te Imperatrice & princibus Regni vi&i in deditio- 
xiem veneruntw 

Otto de Swnvrurte, duk.fbevorum obiit, & 
Rodolfus de Renvelden duc^tum accepit, quod ma- 
gnum fuit feminarium earum rerum, quae Reg- 
num perturbarunt; eundem namque ducatum 
Henricus Imperator Bertboldo comiti qui prius Ca- 
rinthiorum dux effe&us eft v promiferat, fed eum 
poft mortera Imperatoris eidem Rodolfo caufa fi- 
liae fuae illi coniun&ae Imperatrix tradidit. Id 
quod JBcrtbtfdi animum vehementer commovit un~ 

de 



13 

de de utroque, Rege fcilicet & Rodrffo vin$£tera 
fumere volem, omnes contra Regem incitavit t 
confpiraf etiairt Otto in faxonia ducatu Bajoarfae 
exutus, & conventus utrobiqUe fiunt. nrolta pfae- 
terea in Regno fafta fimt, eoque tandem produc~ 
ta ut Rodolfus in damnationem fui Regnum in- 
vaderet, fed haec res N quem efFefhim habuerit^ 
nec ^ufticos latet. .■ , .• 

Anno Dom. MLXVL Henricus Abbas S.Pan- 
tbaleonis obiit^ cui Hurnhertus, fuccedit* 

Anno Dom. MLXVIL Henricus Rex Bettbani 
Ottonis cujusdam Italici filiam accepit uxorerii, 
nuptias celebrans, tribwiae. 

Anno Dom. MCIIL Hemicus Imp. Natalem 
domini Moguntiae celebrans per Emecbardum 
Epifcopum publice praedicari feck fe filio fuo 
Hcnrico Regi rerum fummam dimiflurum, ftque 
fepulchrum domini vifitaturum. inde maximum 
tam vulgi quam principum & cleri favorem fibi 
accquifivit^ multwqtae e diverfis Regni partibus 
ad ejusdem Itineris comitatum fe praeparare vo- 
to iplb fuccendit. 

Cuno filius Otttms ducis bonis omnibus ama- 
bilis & affobilis dum iter ageret, quorundam fu- 
neftorum hominum ?on(piratione invaditur, & 
interimitur ingentem relinquens iiobilibus Regni 
luftum firaul & fufpicionem dum ab infimis in fum- 
mos tantum facirius praefdmitur nam antetrien- 
nium Henricus crajjus eiusdem Cunonis Germanus 
& natii Senior, dum in Friefiae Marcham, cui 
praerat) proficiscitur, a quibusdam FrefQnibus 

infi- 



i4 

infldiis vailatmS rci cognita fugit ad mare* fed 
vulneratijr a nautjs fimul & fuffocatuf ♦ 

Anno Dom> MClIJI. Henricus Imp. iiataiem 
doihini Ratisponat celebravit^ cumque ibidem 
fcliquam diu moraretur, Otto quidam murmurare 
Coepit inter Bajoariae priricipeSj eo quod Saxo* 
hes^ vel Franci illic honorabilius & familiarius 
tra&arentitfj quanl ipfl. Sigebardus tioihes qui 
hujusmodi fbfpicjonem raaxlme notabat» cocpit 
Imperatori paulatim invifus haberi \ Inde pofbali- 
quot dies oritur furibunda feditio, per qu&m ab 
bora teftia ufque ad noharii obfeffus ia.Iiofpitio, 
tandem fraftis foribus ipfi* prius fofta confeflione 
fuqjptoque dominici corporis viatico capite trun^ 
catus occubuit. 

Aniio Dom» MCV< Hcnricus Imp. nataleni do- 
itiini MogUntiae celebrat^ &Henricui Rex ejus 
filius ab eo difceffit in Saxoniam ubi rcbellionem 
tnachinatus eft 

Aiiiid Doiri* MCVi Henricus Imp< Mogwi* 
tiai exau&oratytf eft 7 & filius ejus ab univerfis 
Germaniae prfncipibus iii Regem jam feaundo 
«le&us* & ab apoflolicis legatis confirmatus regna- 
redoepit 

Annd Doni. MCVIL Heriricut Rex fefium 
palmarum Cbloniae agit, invitatus ab eiusdem 
ffedis Arehiepifcopo^ iridei Aquisgrdnam tendit, 
pafcha apud Ltodiim a&urtis, ubi tuno pater 
ejusinorabatut^ eumqueaquis venifiet, quOsdara 
ftofilffl pfinciptim pfaeiriifit obfervare pontem, 
tjui tnutt Snofam ducit ad oppidum Wigja\ jbi 



ficnricus dux Lotharingiae,#pag£tros filfas ejus # 
Godefiridus comes de Narmt, excipmnt tranfeun- 
tes vulnerant & trucidaht Haec in coena domi» 
ni ft&a funfc Imperator de Jtodfo Cohniam re- 
greditur urbenrvallo& fdflismunits Qurcbsrdiu 
Epifcopus Monafterii apud Nuffiam eapitur a Co- 
lonienfibus ) & ad Imperatorem ducitur a quo in 
vincula conjiciur. Filius Imperatoris coloniam 
obfidione premit Interim Imperator Leodii mori- 
tur & in Ecclefia S, Lambcrti ante altarfe S. Afa- 
r^fepelitur. v 

Comites TbeodericUi^ GodefiredUS) &Adolfus 
obierunt. Henricus dux Lotharingiae Regi /ifefl- 
rico fubditur ., & ducatu privatus udoni Hildenes- 
behn Epifcopo commendatur^ & comes Godefri- 
dus de Brabantia dux Lotbartngiae conftituitur. ' 

Colonietofes deditionem faciutit mediahte duce 
Bertolfo Carinthiae dux magnus Saxonum moritur, 
& ducatus ejus comiti Lotbario de $Upclingeburg % 
fimul cum Marchia commendamn 
♦ Henricus dux de cuftodia elabitur. 

Anno Dpm. MCVIII* Contrpverfia inter Re- 
gem Heriricum^ & Apoftolicum Pafcbalem dejn- 
veftitura. 

Rex colle&a exercittt cotitra KobcriUni comf- 
tem Flandriae de Jberofolymis reverfum tendit. 

Anno Dom* MCIX. Eclipfi* folis fafta eft. IL 
Kal. Iunij. 

Anno Dotn, MCX. Rex apud Leodhim lpon- 
fam fufcepit Hcnriti Regis Anglorum filiam, inde 
Trajettwn venit, ubi ex ejus juflu quidam ca- 



16 

pitc truncatur> qui in iiecem Ctmradi Epifcopi 
confeniifle arguebatur, ibi Rex fponfam fuam 
donavit, quam poftea Fridericus colonienfis Ar- 
chiepifcopus Moguntiae in Reginam Confecravit. 

Anno Dom. MCXI. Rex Romam vehiens ab 
Apoftolieo honorifice fufcipitur ubi cum fiiper 
negotiis Ecclefiafticis tra&ant, Fa&ione jquorun- 
dam repentinus tumultus a RomaniS excitatur. 
Rex pofita Viftoria papam fecum abduxit, fed 
poft modum invicem conciliati redeunt, & pacatU 
Romanis Rex ab Apoftolico in Imperatorem con- 
ftcratun 

Anno Dom. MCXIL dHTenfio ducis Lotha- 
jingiae , & Marchionis Rudolfi cum Imperatore, 

Coniuratio coloniae fafta eft p?o Libertate, 

Werra inter Imperatorem & principes Saxo- 
hiae, in qua Wibertm & Sigefridus palatinus co- 
mes ejus perdunt gratiam. Wibertus quidem ca- 
pitijr & Regi offertur, & Sigeftidus vulneratur, 
& ex eo moritur. 

Anno Dom. MCXIII. Imperatpr Expeditio- 
nem fuper Frefones fecit, ubi colonienfes, qui 
iiiter alios huic expeditioni intererant v fraude 
ipfius Imperatoris a Frifonibus circumventi inter- 
ventu ducis faxonum evaferunt. 

Anno Dom. MCXIIIL Imperator memor ii> 
juriarum fuarumin Colonienfes, illam totfiusgaU 
* liae & germaniae florentiflimam civitatem , toto 
ctiam orbe famofiflhnam extenuare conatus adu- 
nato grandi exercitu Alemannorum, Bawariorum 
& Saxonum, £ cum duce Lotbario Diutienfe ca 

' ftruTn 



*7 

ftrtim obfidere & evertere fiatuit) ; ut eollocata 
illic praefldio, commeacus navium a Colonienfi- 
bus arcer&nr* cujus rei nuntium cumcolooien* 
fes accepiflent, coa&o in unum deleftae juventu- 
tis copioib apparatu cum vaiida ftgittariorum 
manu Renura tranfeunt, & jmperatoris impetum 
viriliter exfpettant. erat autem in exercitu eius 
barbara legio , quae loricis corneis ferro impene- 
trabilibus utebatur^ Imperator poftquam Colo- 
nienfium audaciam confideravit, fatius arbitratus 
eft campo cedere , quam male pugnare y illa noc- 
te intra plauftrorum munimenta fe continuit, & 
fequenti die verfus vtronam & juliaaifn praefidia 
Colonienfium cum exercituproperat, flammisdfc 
rapinis omnia vaftans, jnde revertentem Frido- 
ricus Epifcbpus; Godtfridus dux Lotharingiaej 
Henricus de Lintburg; dux quondam TLotharin- 
fp&e&cnricusi) Henrictis comes de Zudntn \ Tbco~ 
dericus comes de Are\ excipiunt viriliter, ftd in~ 
feliciterj nam captf funt ibi ex eorum meliori- 
bus comes Qtrardus dejtdiaco , Lambertus de Mtt* 
Itnbqrc, (kEverbardus deGandtrnol^ virmilitarh 
occifus eft; fuperveniente autem Fridtrico^ co- 
ffiite Weftphaliae, & fratre ejus Htnrko, cum 
valida acie, Imperator fuga elabitur. verum Hlis 
infequentibus eum in Campis Antcrnacenfium ag- 
grediuntur. pugna diu anceps fuit* Tandem Co- 
lonienfium le&iflima juventus efferata ii> hofteta 
aut vincere aut mori deliberat^ & gravifllma coe^ 
de debachata adverfarios fugere coar£lat# Ibi 
Tbeodoricus comes miles fortiffimuSj & magna 
JSTw. Subfid. Pars. XIJL B p»rs 



18 

pars vi&oriae, inffens moreLeonis, ftrage$iro- 
roenfis bperatur. plures ingemii & militajes tru- 
cidanttfr & capiuntur, inter quos & Bertoifus 
dux Carinthiae imperatori MffirauscaptuS, ip- 
iius comitis Tbeodorici cuftodiae mancipatur, nuj- 
lus autem principalium virorum ex parte Colo- 
nienfium aut captus refertur aut occifus, praeter 
Hcnricim comitem de Kcsle, virum egregium qui 
per fuorum fraudem pedibus iuffocatur equorum> 
& Coloniat juxta Ecclefiam jnajorenj S. Pctri ho- 
jiorifice turaulatur. ^ 

Anno Dom. MCXVi Imperator ad iniuriam 
ducis faxonum Bruneswick occupat, & Hahtrftat 
devaftat. Coqjtra quem |idem dux cum laxani- 
bus, adjun&o fibi Friderico Archiepifeopo cum 
Colonienfibus, triderico comite Weftfaliae*.& 
JBtnrico fratreejus, Hcnrico LintburC) Heriman- 
iio dfe Cahblage, properat iri loco^ <jui dieitar 
Welpesbold ubi commiflb certamine Imperatflr 
terga vertit, # plenam vi&wiam principcs afle- 
cuntur. ' 

Sub eodem tempore Imperator Moguritiarn 
venit, ubi epifcopum Lbci jam triennio captivum 
civibus reddit , vi ad hoc coa&us* 
\ ' i 

Anno Dom- MCXVI. in nativitate domini 
multi princlpes * coloniae convemunt' Ibeodorici 
cartfi nalis luafu & confilio de Ecclefiae rebus trac- 
taturi. Scd idem Cardinalis in itinere moritur, & 
Corpus ejus humandum Q>hniani deportatur. 

Anno 



Anno Donv MCXVIL in Oftava S. Jobatmis 
T^errae motas maximus, plurima aedificia late 
per'orbem fubruit. 

Anno Dom. MCXVIIL Domnus Paftbalis papa 
obiic;' cui fucceflbr eligitur yobames, jpfius an- 
tea <Qancellarius, «]*ui & Gelafius II diclusift. 

Cuno praeneftirius Epifcopus, a domho Pa- 
fcbali miflbs» & eo mortuo, awcoeflbre fuo Go- 
lafio .ad iniunftum fibi officium, per 1 epifcepum 
vivarienfem, Virum liceris apprime eroditum, 
corrobpratus, Odmiam , venit, ibique &d eum 
convenientibus Saxoniae epifcopis, iynodumce- 
lebravit.* 

AnB» Dom. MCXIX. Imperator a Colonien- 
fibusJionorifice excipitur abfente epifcopo. unde 
Epiftopus divinum ofKcium ipfis interdicit. 

Aimo Dora. MCXX. Terrae motus faclus eflr. 

Principes cum imperatore in concordiam. re- 
«deunt. . 

Friderictts Palatinus comes obiit. • 

.J^ano Dom. MCXXL Herimannus bone memoS- 
riac^Abbas S. Pantbaleoms obiit, poftquem fucce- 
dit Rudolfus. 

Anno Dom. MCXXIi: FridericUs Archiepi- 
fcopus, cum Colonienfibus Carpenc Caftejlum 
Imperatoris obfidens, cepit& diruit. 

Circa feftumr S. Mariae conVentus principum 
fk Spirae^ ubi oftienfis Epifcopus, RomanaeEc- 
clefiae Legatus confulente Kalijlo Imperatorem 
banno abtblvit. Imperator contra faiveftituras 
Ecclefiarum certU modis S. Pctfo disaific. 

B a * Anno 



09 

Anno Donj. MCXXIIL 

Anno Dom, MCXXIIII. magna feraes 5 afpcr- 
rima hyems r & Rhenus Congelatinv * 

Kalijius papa obiit, cui Htmarius fuccediL 

Fridtricus comes de Arneftburg obiit, 

Bcnricus Imp. Tr^Si infra Ebdomadam Peil- 
tecoftes obiit) corpus eius TpzV^c humandum de- 
portatur. 

Anno Dom. MCXXV. Lotbarius, dnxSatfo- 
num bellicofiffimus ab omnibus in Regera eligi* 
tur, & Cobmiac ab Archiepifcopo Friderico ooo- 
fecratur, una cum conjuge fua Ricbenza* 

Anno Dom. MCXXVI. Fridericus dux Alfa- 
tiae y dum nova quaedam contra Regem molkur* 
judicio principum dampnatur, 

Henricus dux Bajoariae obiit* 

Treviris apud S, Eucbarium reperitur Cofpus 
S, Matbiae apoftoll fubtus Altare S< Joarmis Bap* 
tiftae, 

Anno Dom. MCXXVIL Rex natalem domini 
Coloniae celebrat abfente Epifcopo, Epiphanlant 
vero Aquisgrani ibi temefarius tumnltus coram 
Rege exoritur, fed moderatione eius adnullatur. 

Karolus comes Flandrtae y <& tfilbelmus dux 
Jturgunddaey a fuis crudeliter trucidantur. Karo- 
lus quidem in oratione proftratus in Ecclefla i Wil» 
belmus vero no&e in Cubiculo fuo. 

Quidam nefarius homo Gifilbertus^ qui do 
minum fuum Trajef^nfem Epifcopura, & Ec- 
clefias dei) fub eo pofitas annis fuperioribus fae- 



'«? 



pe fafefttverat, comprehenfus, juflu Regls capi- 
talem fententiara (ubiit* 

Anno Dom, MCXXVHL Rex natalem domi- 
jii Wirciburgi celebravit, ubi finiftro ruraore per- 
cellitur. Scilicet: 

Conradum fratrem Friderici ducis Alfatiat Re- 
gium novnen ufurpaflfe. Hac de caula, Magada- 
burjenfis & Moguntinus Epifcopi , & alii plures 
eundem Omradum excoramunicaverunt, & po- 
ftea eadem excomraunicatio a domno Apoftolico 
confirmatur. Venit & contra eOm Rex Spiram , 
in qua ille fuum praefidium expulfo iiide Epifco- 
pocollocaverat, & obfeflaurbe^ acceptis obfidi* 
bus» inde difceflit. 

Anno Dom. MCXXIX* Rex purificationem 
S. Mariat eelebrat Cohniat^ abfente Epifcopoy 
quia tunC) ficut & duobus praecedentibus annis 
inimicitias gerebat contra Regem. In partibus 
occideritis viris comam malo ufu nutrieritibus 
fubito capilli circa capita multorum ardere vifi 
funt, ipfo tempore Colonienfis Archiepifcopus 
Regi conciliatur. 

Anno Dom. MCXXX. Rex Lotbarius Spiram 
ebfidiens civibus fame vlQU urbem capit» 

Honorius papa obiit^ cui jnmcemius n. fucce* 
dit. Sed eodem tempore Petrus filius Petri Leo. 
ms eligitur» & Anacletus II. vocatur. hoc fchis- 
mate hmocmm expulfus ad Regera le contulit, 
& iplb annuente, & optimatum Alamaniae . . . 
roboratus , vices Apoftoiicas in his partibus egit 

B 2 Annt 



2* 



Anno Dom. MCXXXI domyfica anteNnedirih 
quadragefimae XI Kalend. Aprilis cetebferrMs 
principum conventus fit Leodiiy domno Aportoli- 
co rlrmoccntio& Rege Lotbario praefentibus, 

Urbs tota Traje&enfis, cum Keclefiislifcett- 
flio cbnflagravit. . > 

^Dora. Fridericus Coloriienfis Arcliiep/bbilt 
Rex Lotbariuf Expeditionem iuper Dknos & ffii- 
vos movit : . -T; 

Anno Doir. MCXXXII. Rex nataleni dcail- 
ni Coloniae celebravit. in cujus praeiemia g*a\/iffi- 
mae partes fuerunt utriufque ordiniv Cleri fcilicet 
& populi in EJe£Hone dorr ini Godefridi xariterifis 
praepofiti, praefideiitibus tribws Odrdmalihus S. 
Rorn. Ecclefiae Legatis IPibelmo fciltcct praeng- 
ftino, Widone^ & jobanne cremerjfi Fp^copo. tari- 
dem judicio Regis & principum &'ipf6rum Car- 
dinalium ad nnitatem jjerdu&a eft Ecclefiav & 
GoJefrido defiftente Bruno praepofitus S.* Qerephls 
Colonienfi Cathedrae inthroniiatur, duni haec 
tradtantur, Egkertus EpilcOpus IVIdnpfterieiijis 
decanus major Ecclefiae S PetriColoniac r qufhttic 
negotio intererat, infirmatus moritur, reporta- 
turque ad fedem fuam tumulandus cui Werruriis 
fucceffit* 

Vehementiffima vis ventorum oritur , &. m- 
niimera aedificia fubruit. 

Anno Dom. MCXXXIIL Rex Ronutm pfofr 
ciscitur ad reftituendum Innocentium fedi Apoft»- 
licae. tranfiens ergo per Italiarat. pleraqtteMocfc t 
xnunita, fibi reiiftentia capit> tandepique ttftal. 

-■ May 



May Rmtm cum fummo favore ingreditur, & 
cum jam defun&us eflet Anaclcttts, Innocentium 
reftituit, a quo in Ecplefip Lateranenfi II. Noh. 
junii in Imperatorem confecratus per bella & vic- 
torias reverfus eft , ducens fecum quendam prin- 
cipem Italiae captivum. x 

Magna inaequalitas aeris, & aquarum inun- 
datiopluriiaa. ' 

Eclypfis folis fafta eft IIIT Non. Augufti honr 
diei VI. in tantum ut ftellae in Coelo apparerent. 

Confobrinus Imperatoris occiditur TrajeSi 4 
Oodefrido , & fratre ejus Herimanno de Kucb. 

Anno Dom. MCXXXIITI. Imperator natalem 
domini Odohiae celebrat , ibi temerarius tumul- 
tus urbicorum coram Imperatore exoritur, & eo 
. hondum fedato difceffit. 

Rex Daclorum veniens fe in poteftatem Impe* 
ratoris tradit, obfides.dat, juramentum facit, ft 
fucceflbresque fiios non nifi permiflu Imperatoris, 
fucceflbrumque fiiorum Regnura adepturus. poft 
hapc cum pace redire permifius, in faij&o die 
pentecoftes ab aemulis fuis efloccifus. , . 

Anno Doro. MCXXXV. Imperator natale domi* 
ni Jquisgrani celebrat^ ubi Colonjenfes gratiam 
fuam obtinent, ibi Imperator & Colonienfes ab 
Archiepifcopo diflentiunt, fed hic poftmodum <& 
Fridmcus dux Alfetiae, interventu principum 
Imperatori rurfus ConcDiantur. * 

In fefto pentecoftes, omnes principes Regni 
coram Impefatore finniflimam pacera ad X annos 

B 4 jura* 



S4 

jurayerunt^ & deinceps caetera multitudo ktem 
facere compelKtur. 

Anno Dom. MCXXXVL Imperator Nataie 
domini fpirae celebrat. ibi mortuus eft Henritw 
Marchio, filius Wihtrti comitis. 

Hoc anno obfides Godefridi de Kucb nume- 
ro XII fefe in poteftatem Imperatoris tradiderunt. 
Verum ipfe Godefridus cura fritre fue Herinuntm 
profcribitur. • , * . 

Circa feftum Aflumptionis B. Mariae Expe* 
ditio Imperatoris in Italiam. 

Inter fufatienfes^ & Arnesbefgenfes deprae- 
dtfiones* incendia> homicidia fiunt abfente Im- 
§>eratore. 

Anno Donu MCXXXVIL Imperator natalem 
domini & pafcha in Italia ceiebrat. pentecoften 
vero apud Bori cum generali conventu Italicorum 
principunu Ibi domnus Brtmo II Colonienfis Ar- 
chiepiicopus oblit^ & in Ecclefia beati Nicotai 
ibidem honorifice tumulatur; cui domnus Bugo 
decanus S. IPetri fuccedit, & ab apoftolico jnno- 
ctntux ordinatus eodem anno moritur. 

- Princeps Apuliae , Ruggerus nomlne ob cujus 
infolendam Imperator Italiam maxime intraverat, 
ftatuit caftrum fttis munitum in ipfo Jatere civi- 
tatis Bari, in quo praedones collocaverat y qui 
terra marique mauditis calamitatibus regiones op- 
primebant) fimili modo per totam pene Italiaip 
fecerat. , Igitur Pentecofte celebrato Imperator 
caftrum cum Exercitu circum vallabat, quod 
magno labore devincens* igni tradidit, fotoque 

. aequat. 



aequat. praedones fimiliter comprehenfi fiint cir- 
ca Turrim exuftam, numero quingenti & amplius 
quo terrorei omnis civkas & oranis munitio Re- 
giae (e poteftati tradidit. Hinc Imperator in Ca- 
labriamambulavit, ubi legatos graecoruip ob- 
viam habuit, Sic demqirVrebus in. Italia «ompo- 
fitis, cum jam repatriare disponit, in ipfo itihe- 
retam fenioquam infirraitate gravatus II Non. De- 
cembtfs obiit. Vir Egregius & digne pater Pa- 
triae appellandus, quo decedente pak & tranquil- 
litas & rerunj copia, quae eo Imperante vigebant^ 
ceflaverunt ha&enus. Corpus ejus delatunl in Pa- 
triam fepelitur regio more in haereditate paterna» 
Lpco difto Luitbcron. 

' Ipfo tempore Moguntia una cum principall 
teroplo igne combufta eft. 

Anno Dom. MCXXXVHI. Cotirqdus dux Ale- 
njanniae frater Fridtrid ducis Alfatiae eligitnr in 
Regem , qui regalia quae penes Hcnricum dacem 
Saxoniae&Bawariae generum Lotbarii Iraperato- 
ris erant, callide accquifivit, & ipfum ducatu 
Saxoniae privare voluit, dato eodem Adfdbetto 
Marchioni, hinc caedes rapinae, incendia per 
totam faxoniam fa&a iunt,. unde Hemicus dux 
fratri -Wtlfoni ducatum Bawariae cura provincia 
permittens, valida manu laxoniam tendit^ <£ ip- 
fum Adalbertum Marchionem cum rege fbgat. >s 

Xoloniat in Archiepifcopum levatur Atnoldus 
praepofitus prius S. Andrcae pzulo poft gravifiima 
inter ipfum & cives feditio oritur 7 quae vix tan- 
dem fedatur. 

B f Anno 



Anno Dom. MGXXXIX. Circa feftumjS. jaco- 
bi Expeditio 1 Regis in faxoniam contra Hetiricim 
ducexii, fed fllci viriliter cum magno exercitii juxta t 
crucemberg 'occurrente Rex infefto negottofediit 
nec multo poft idem dux veneno, utfertur* vi- 
tam finivit. ; JlbcrmsMzrchio mdrte ducis exhi- 
laratus v cum forte apud Brctnam gloriabundtts 
adifet, utfcturbis inibi confluentibns quafi dux 
Patriae fuiciperetur^ ab amicis Imperatricis cir- 
cum ventus fuga vix cum paucis evafit, N 

Annt) Dom. MCXL. Rex urbem IVclphonis 
ducis Bavariae Wtintsber£ diftam obfedit & m de- 
' dkionemaccepit, matronis licentfo concefia, ut 
quae humeris valerent* exportarenty quae omis- 
ft iupelle&ile defcendebant r viros fuos humeris 
deportantes* 

Anno bom. MCXLL Rex penttcoften Wirze- 
burg fceiebrat} ibi celebris conventus principum 
fit pro pace& concordia inregao componeada: 
Sed infe&o negotio difteflum eft, 

^Domina-Imperatrix Ricbctzza obiit. 

Anno Dom.. MCXLII. Rex pentecoften Fran- 
ckmurt celebrat coadurtata principum curia, & 
ibi quorundamfamiliarium fuorum principum fre- 
tus auxilio, dominam 'Gertrudim fatnofiffimam \ - 
faxoniae raatronam *filiam videlicet Lotbariilm- 
peratoris> & Henrici dudis viduam^ uni e fratri- 
bus fois conjunxit, ftiens hac conjun&ione multos 
confoederari* qubd & fg&um eft. nam principes 
ha&enus discordantes hac occafione Regi conci- 

lian- 



17 

tfantur. celebrantur 1gkur nfiptiae p6r diW&IHL 
quas ipfe Rex per te mihiftravik 

Wecel Monafferienfis Carionicus ab Ecclefia 
s Osnabrngenfi epifcopus eligitur fed Arcfriepifeo- 
*po Colonienfi^ aliisque x quibusdkm refiftehtibus y 
"fufpenfiorie divini officii Ecclefia a Legititna elec- 
tione arcetbr; unde Pbilippum Daveiitrfeitfera 
praepofitum in eius locum fufcipiunt 

Anno Dom. MCXLlIi hoc anno hyems vali- 
-diffima. 

Domina Qertrudis praedifta ducatrix conjux 
Henrici* fratris Regis ob diffictiltatem parttis diem 
claufit extremom , & apud patrem & matrem & 
'priorem conjctgera fuum Henricum cum moerorfe 
totius fipconiae; fepe!itur in Lotheron. 

Rexin quadragefima Saxoniam iteYufrviritra* 
-re tentrinsnjftiue Goslariajn & iHildensbeim pifcces- 
-fitS cumfubko tfelpkQ.&Kx JBajoariae/confodato 
Tibi conibbrino fuo Fridcrico flYio Frcdericiducis ,> 
iueviam ingfeftus quaeque Regis erant depopu- 
latus eft. quaejres regefti remeare coegit 

Innoeentius papa obiit, cui .Coeleftinus Hifiic- 
-ceflit *' : y ; 

AnnoDom. MCXLIIII. Coelcftinus papa obiit^ 
„cui Lmus II fucceffit. ' % 

Anno Dom. MCXLV< Lucius papa obfit, fuc- 
cedit Evgenius III <: 

Natus eff Regi filiiis HcHricuS) quem alfcTte- 
'ringcrum ex ndmijie avi ehis vocant. 

Anno M/CXLVL Comet? apparufc ipfc artno 
gpavis <iiflenfio oritur iriter NavpcttwnTtrip&en- 

fem 



•t 

fem Epifcopumy & Omnem princlpem , fiiiura 
Ottonis palatinicomitis, patruelem Hcrmanni Sat* 
tnonis, quem Coloniehfes in praelio Tuicjenfi ce« 
perant, in tantum* ut pugna conferta ipfe Ott* 
ab epifcopo caperetur, & cuftodiae traderetur, 
fed poftea reconciliatus ^ & Hber dkniflus poftea 
pugnavk cum Hcrimanm Palatino comite, a quo 
iterum Capitur. 

Anno MCXLVII. Fames roaxima fa&a eft; 
ita ut modius filiginis XII folidis Colonien^ mono- 
tae venderetur in menfe juKo : famera etiampe- 
ftilentia & mortalitas fubfecuta eft intolerabilis* 

Wolbodo abbas efficitur , eura , Gcrardus Abbas 
fenio gravatus curaip paftoralem adminiftrare non 
fufficeret, & Baculum in praefentia dominiEpis- 
copi reddidiflet* 

Anno Dora. MCXLVIH. Expeditio lerofoiy- 
mitana fecundo fafta eft ex omni Regno Occiden- 
tis per Conradkm Regem , cum quo & Ludowicus 
Rex Francorum & plures alii principum proficis» 
cuntur cura innumerabili Exercifu* 

Eodem tempove' Hcnricns duxfexonum & Wtr- 
ncrus Monafterienfis Epifcopus expeditionem fe- 
cerunt fuper f lavos. 

Otta princeps in Cuftodia Hermcmi comitis 
moritur, vel ut quidam dicunt v ab ipfbcdraite 
ftrangulatus, Dorainus Gcrardus Abbas obiit. 

Anno MCXLIX. Domnus Apoftolicus Evgc- 
n/w/2em^ Concilium habait, congregatis ibi ex 
omni gallia & Germania Epifcopis, ubi Colonien- 

fis 



9* 

ffc Arehiepffcopus ab officio firfpetiditur quia fh 
huic conciilo fiibtraxit» 

Eodem anno ConradUs Rex de jbcrofotyma re* 
diit, filium etiam fuum tongi fecit in Regem 
Jquisgrani) qui non multopoft obiit. jerofolymK 
tanae expeditionis auftores 'maicime fuerant Btt* 
nardus. Abbas claravalleftfis, &!quidamMonachut 
Radulfus. fed heu proh dolor ( quo plures & for- 
tiores erant \t\ acie^ eo minbra virtutis reliquere 
veftigia periit maxima etf parte innumerabilis 
conventns fame, pefle^ pagafiorum gladjo, pJu- 
rimi a turcis & far&cehis capti foeda ftrvitute itt 
vinculis confenuerimt. fblum Damafcum nobilis* 
fimam fyriae urbem bello aggrefli funt, ubi AdoL 
/wfortillimus adolefcens fillw 'Adolfi cbmitis de 
Bcrgc, infatigabiliter caedi faracenorum inftans 
occifus eft; & cum jam civitas in manus Regis 
Oinf^tradenda eflet^ perfidialherofblymitanq- 
rura <t quorundam prineipum avaritia feduftl ab 
ea, fine Viftoria manus continuerunt Ergo> 
quia omnia quae in hac expeditione gefta funt> 
plena funt lu&us & miferiae, melius eft mihi file- 
re> & romanorum pareere pudore, nectradere 
cognitioni Francorum, 

Igitur Cunradus ReX ftpud Bahutiberc InfivmU 
tate detentus & diem mbrtis fibi adefle fentiens* 
duci Fridcrico filio fratris fui regalia tradidit, fi- 
lium fuum Fridericum adhuc parvulum commen- 
davit, & ut pro Regtto fibi adquirendo principi- 
bus loqueretnr fuafit , ficque Rex vita deceffit 
XI Kalend. Martii Anno Regni fui Xliil. fepul- 

tus- 



r* 



3° 

tufqu&eft.in praedifta Civkatepoft cujusmortem 
celebris conventus principum &Epifcoporum apu4 
.Frcmtinvttrt Mbitus , ibi fummo favore cun&o- 
rum praediftus Fri4cricus y dux fueviae. in Regem 
digitur^; ied licet fayorern multoyum haberet, 
JHenricus Epifcopu? Maguntinepfis unanimitatem 
quorundam circa ipfiim invefliyis quibusdamde- 
bilitare conatus eft, aferens. quod faftu quodam 
dfuftiis inter cqnfecretales fuos concionatus fuerit 
quia Regmim adepturus eflet, etiam nolentibus 
omnibus, cujus -obje&ionis malum Cqlonienfis 
'Archiepifcopus mitlgavit, regerii ab intentatis 
excufans, <$: moguntinenfis molimen annuUans. 

Anno Dom/MCL, Hyems validiffima & diu- 
turna/ Urfrs TrajeSH tota cum Ecdefiis & aedi- 
ficiis incendio conflagravit. ipfo tempore in.men- 
ie Majo Cbloniae pars ajiqua civitatis exuftaeft. 
\ DottiBus Arnoldus Colonienfis Archiepifcqpiis 
JZomam veniens, domno papae in fententia«fiia 
^perfeveranti minime reconciliari potuit^ & fxo$ 
reftitutione officii fiii rediit . . - 

..; Wemerus Monafterienfis Epifcopus obiit, cui 
Fridericus hujus Ecclefiae canonicus fucceflit. 

Anno Dom. MCLI. domnus Arnoldus Colonien* 
ffr Archiepifcopus obiit & fucceflit domnus 4^'- 
dus U Cancellarius Regis, & praepofitiis majoris 
*4omus. 

Ipfbanno fames horrida^ & omnium rerum 
inaudita penuria. ^ 

AnnoDom.MCLIL Domnus Arnoldus Rontam 
jproficifcens ab Apofitolico hvgenio ordmaiur, a 

qut 



31 

qno etiam honorifice acceptopallio dimiffus temp- 
^avit pacem diu negle&am toto ftudio reformare f 
praedoges feveris legibus & judiciis coereere^ 
preefidia eorum dejicere, inter qd&feyne for- 
tiffiifium praefidiura comitis Fuhardi combuffit, 
& folo aequavit. 

N Anno Dom. MCLHL Eclypfis folis ft&a eft 
VII Kalend. FebruariL 

Hcnricus Moguntinus Archiepifcopus depofi* 
tus c$, cui Arnoldus fubftitutus eft. 

Item Henricus Mindenfis Epifcopus renuntfa- 
vitEpifcopatui, cui fuccedit Warncrus, ejusdem 
Ecelefiae major praepofitus. 
~ Anno Dora. MCLIUL Circa feftum S.Micbae- 
lis expeditio Regis fafta eft in Italiam. 

Anajiafius papa obiit* cui Nicolaus Card. & 
epifcopus Aibanenfis iucceffit, & vocatur Ad- 
rianus. 

Rex in Italiam trajefto exercitu prirao impe- 
tu Placentiam Emiliat civitacem edomuit, quae- 
dam etiam cafteila ob infolentiam niediolanenfium 
igne devaftat;. deinde Spoletum opulentiffimam ^ 
umbriae civitatem totam incendio concremat> tfc- 
que verlus mare pacifice tranfiens venit, ubi a 
pontifice Romano & omni fenatu honorifice fus- 
• ceptus, in Imperatorem conlecratun pbft hanc 
follempnem ordinationem a quibusdam vujgari^^s 
fa&a feditione ex improviib tempore meridiano 
impetitur Imperator vero & fui ihbito armati ho- 
ftes ftri&is' gladiis trans Tiberim remittunt^ & 
tanta in eos caede deiaeviunt v ut ip$.ilN$riMIv- 

minis 



3 * 

minis totus fenguine occifbrum immutaretur. Hac 
cruenta vi&oria Xllfl Kalend. julii in parva ma- 
nu fuorum perpetrata fequenti die reditum infti- 
tuit, & exercitum iricolumeh in patriam reduxir. 

Anno Dom. MCLV. Imperator de Italia gal- 
liam reverfus perturbatores Regni & pacis adeo 
edomuit, ut in brevi quies firmifiima redde- 
retur. 

Anno Dom. MCLVI. Imperator Coloniam cir- 
cfc feftum omhium fanftorum veniens ab Archfr- 
epiffcdpo Arnoldo & civibus honorifice excipituiv 
Ibi quidam miles Bernbardus nomine quijn necem 
Hcrmami de Winceburg confpirafte a duccf Saxo- 
num convi&us eft^ inconfulte procedensjuflulm- 
peratoris ipfius decollatur. 

Anrto Dom. MCLVII. domnus Arnotdus Ar- 
Chlepifcopus pbiit. deinde genefali ele&ione Cle- 
rus <& populus habita gravi partium fci|0one a ft 
invicem dividurttur , d: una pars Gerardvm Bon- 
nenfem praepofitum^ altera Frideriaum praepofi- 
, tura S. Georgii acclamando variatur. fic utrimque 
Juftitiam partis fuae defenfantes cum magnai ani- 
mofitate pro confirmatione eleftorum & invefti-, 
tura primum apud Nurmberg poftremo apud Ra- 
dasponam ad audientiam Imperialem & pirincipum 
proficiscuntur, ubi tandenu voluntate & judicio 
Imperii dum partes non conveniunt, Fridtricus 
inveftitus inde continuo cum fuis Ele&oribus di- 
grediens Rmamquc veniens, a domino papa /f<i- 
riaw in Archiepifcopum confecratur. poft hoc 
ttiam accepto paltio cura fummo fuorura^tripndio 

Cb/o- 



33' 

Cofomam regredlens in brevi caflrom Ran#erode 
ad favorem Gulhitit Rorinberg, & injuriam Nar~ 
perni eiusdem caftrj tutoris obfidet, & dejicit, 
quod poftmodum in melius reftituitur, & firmiori 
vallo circumdatur. 

Eodem tempore inter dominum Apofjtolicum 
Adrianum atque Imp> Fridericum grav^s contro- 
verfiae oriri coeperunt quae hujusmodi caufiun 
habuifle feruntur. Papa Inmeentius eius nominis 
II. Romae in quodam muropingi fecerat feipfum, 
quafi ih fede pontificali refidentem Imperatorem 
vero Lotbarium complicatis. manibns coram fe 
inclinatum coronam Imperii fusciplentem. acces* 
fit huic aliud quiddam perfimile, quod novae com- 
tiiotionis atque diflenfionis magnum leminarium 

fuit: 

, Anno Dom* MCLVIII. Imperator Italianj in- 
traturus Reginaldum Cancellarium fuum, & Otto* 
nem comitem palatinum praemifit qui Bononiam 
venientes peraftis ibi negOtiis Imperialibus Rave* 
fkw» feceflerunti ibique ab ArchiepifcopQcivita- 1 
tis ipCius, & multis aliis Epiftopis honorifice fus- 
cepti funt; cumque caufam adventus fui civibus 
iptimare voluiflen<;> praefefhtt eiusdem urbis & 
caeteri nobiliores quique ex urbe fecedentes An- 
conam profefti funt^ quafi non Imperatori Roma- 
norum , fed graecorum pro pecunia fibi promifla 
fidditatem debitam fefvaturi$ quibus redeunti- 
bus accepta jam pecunia occurrit praedi&us Can* 
ceHqrius^ & inito certafnine cum X fuls CCC il- 
lorum fugere compulit, ipfum praefe&um cum 

Nn. Subfid, fars XIU. C filio , 



34 

.filio, & VI. nobilioribus cepitr, fecumque Art- 
minium deduxit. fequerite autenf die verfus Anco* 
nam iter arriptjit & dum eum fiiscipero renue- 
rent, urbem cuta exercitu circumdedit, cives- 
que ad deditionem coegit. poft haec mtercedente 
Archiepiscopo Ravennati pro fuis civibus quos 
Canc^llarius captos tenebat, eorum ablblutionem 
meruit, totaque civitas domino Imperajori fide- 
litatem juramerito firmavit, quod ante CC* an- 

k nos nulli Imperatorum exhibitum fuit. 

Igitur Imperator eodem anno propter Infolen- 
tiam mediolanenfium valido exercitu adunato 
Longobardiani ingreditur raultis fe comitantibus 
Regni principibus, quorum praecfpui erant Rex 
Bohemiae; Hcnricus, dux Saxoniae; Fridericui^ 
dux Alamaniae ; Bertotfus , dux Carinthiae y Heth 
ricusj dux Alfetiae; Ludovicus Landgravius; 
Cunradus , comes palatinus ; Fridericus , Colo- 
nienfis Archiepifcopus". Transcenfis itaque al- 
pibus cum ventum eflet ad fiuvium, qui adird 
auncupatur, & cura fine gravi periculo tranfilfe 
non,potuiflet , eo quod mediolanenfes omnes pontes 
diruiflent, Boerai quendam Lotigobardum capien- 
tes mihis extorferunt ab eo ut eis vadum fluitjinfe 
oftenderet, & fic deroum conftr,atis pontibus per 
triduum incolumis tranfivit exercitus omnis, poft: 
hoc papienfes & cremonenfes, cum valido Exer- 
citu fe Imperatori conjungentes, qnia & ipfi ho- 
ftes mediolanenfium exiftebant, repente caftruify 
cui Tritrumnomen erat, ubi praefidia medfola- 
nenfium fuerant* obfidentes & expugriantes ce- 
- pernnt* 



3t 

perwit. Impantor vero Mtdiolamm appropin- . 
«juans praemifit Marfealeum fuum cum L militi- 
bus ad inveftiganda opportuna caftrorum loea 
quibus dum fe Ekkebertut comes Auftriae cum 
CCCC & eo ampliusmilitibus foeiaffet, eonfide- 
ratis caftrorum locis^ dum redirent, & comes 
praediftus moras faciens tardius fequeretur, me- 
diolanenfes ad duo pene millia fubito e portis eru* 
perunt, & commiflb. praelio comitem cum non- 
nullis perfemerunt* captos vero quosdam abduxe- 
runt. Hae temeritate eorum motus Imperato?» 
die fequenti cum omni exercitu ad loca caftrorum 
aeeeffki & excifis vineis» quae in circuitu civi- 
tatis erant, ipfam forti .obfidione circumdedir» 
Cum ergo fic mediolanenfes obfefB eifent, qua- 
dam die arma arripiunt, & e tribus portis audac- 
ter erumpunt, ex una fcilicet ubi Imperatoris 
caftra erant', ex altera ubi Rex,Boemiae obfer- 
vabat; ex tertia ubi dux faxoniae erat; commis- . 
ibm eft itaque grave praelium» caefarianis pro 
gloria, medioJaaenfibus pro falute pugnantibus; 
vi£U iunt tandem Mediolanenfes & in urbem re- 
dire coaftL ergo poft aliquot tempus fic obfeflis ~ 
multitudine ruricolarum intus conglobata, cum 
animalia ad pafcua exire nequirent, foetor in* 
gens in urbe praevaluk. Confiderames quoque 
Mediolanenfes" nequicquam fe Impefatori refiftere 
deditionem facere dispofuerunt. . Epifcopo autem 
praeeedenteoVclero, deinde militibus, adextre- ' 
mum plebe fequente pulchro fpeftaculo ad tento- 
fia Imperatoris proceflerunt, pacem & mifericor- 

C % diaffl 



* 6 

diam poftujantes. Imperator itaque ex confilm 
principum veniam> pacemque vittis indulfit fub 
congruenti conditione, & annuj tributi redibitio- 
ne. fafta eft conditio hujus vi&oriae in nativitate 
S. -A&rte ipia die Caefar Qoronatus ,McdiolaAuih 
intravit , multis ante fe Imperatoribus hoc nega- 
to> Itaque Imperator cum fuis inde digrefius ac- 
ceptis oblUUbus de M&diolano fecurus, ad alia 
negotia pofuit animum nec multo poft Rcinoldum 
Calicellarium, & Conradum p^latinum mifit Mt- 
diolanum pro conditionetributi, quodeisviftisim- 
pofuerat; Mediolanenfes vero ingenitae fi^i frau- 
dis memores, necare Legatos Imperatoris, & 
bellum innovare difpofuerunt. quod cum cancel- 
lario & palatino innotuiflet^ mutato habitu no&e 
de civitate fugientes adlmperatorem venerunt, 
& ei fingula quae acciderant, indicaverunt. qui- 
bus cognitis fmperator furore fuccenfus v direttis 
undique nuntiis, principes & e^ercitum readuna- 
ri juflk, ac denuo Mediolanenfes obfideri man- 
davit. "* 

Eodem tempore .Fridericus Colonienfis Ar- 
chiepifcopus, quieratin eademExpeditione, ca- 
fd de equo corruens ruptis interioribus poft pau- 
cos dies apud Papiam finivit vitam, corpufque 
eius exofiatum ad fedem propriam relatum eft. .' 

Anno Dom. MCLIX. dominus Reinoldus Impe- 
ratoris Cancellarius, de quo multa jara praemi- 
fimus , ipfo Imperatore Miffis & fcriptis petente 
& fuggerente Arcfciepifcopus Colonienfis Eccle- 

fiae 



n 

Jfoe eligitur & conftitukur^ fed necdum etin^ 
iecratur, 

lisdem diebus Imperator coadunato univerfb 
Exercitu urbem Qremam inimicHflmam per VII* 
menfes oppugnabat. his autem^ qui intus eranfc 
virilitefr repugnantibus, & multis Jiinc & inde 
corruentibus , cremenfes tandem xebus fuis diffi-* 
dentes in deditionem venerunt, feque, &urbenv 
Imperatoris arbhrio tradiderunt ; fic itaque Qrma 
vifta & fuba&a eft in qua fpes n&xima Mediola- 
jienfium erat. ' • * r 

Poft haec Imperator in terram Brixinenflum 
invefto Exercituy pontes & caftella pontiumV 
pet quae mercatus Mediolanenfibus apportari po^ 
terat r villasque quamplufimas devaftabat. Erat 
quidam Burgus ckufus laarpatade, & montibus* 
natura & fitu loci munitifllmus omnique genere 
divitiarum opulentus t adeo ut Brixienfes in ipfb 
ampliiuS) quam in ferixia fiduciam haberent, & 
ficut dicebatur, ibi mjediplanenfes fe recipere co- 
gitabant v fi Mediolano pellerentur. Igitur habi- 
tatores loci' illius T dum fe ad rfcpugnandum confi-" 
denter praeparaflent, a militibus Teutonicis per 
paludem y ubi ar&iflimus pjttebqt aditus y ingres- 
fis fubito civitas capta & praeda magnifica in ip- 
fe deprehenla eft: fed intempefto noftis filentio, 
ignis furtim immiflus praedam ipfam fimul & ci- 
vitatem in cineres redegit„ 

: ' :> Anno Dom. MCLX. Imperator curiam apod 
Pormam urbem Italiae habens," affuere nuntii 
venetorum pacem & gratiam Imperatoris obnixe 

C 3 . pofhi- 



If 

poftuJantes v etnn quibus ipfe honorabile* Legatos, 
rexpifit, afFuit etiam ibi quidam Epilcopus legatus 
Principis Sardiniae viri potentis <& ditiflimi pro* 
jnifit namque idem princeps Inveftjturam & Co- 

* ronaro Regni fardiniae a manu Imperatoris fufci- 
jjere & tributum condignura ei annuatim perfol- 
vere. Dux etiam Wfybo ei curiae interfuit du* 
catum fpoletanum & JMarchiam totius Tufciae 
pertinacitfer poftulans : Sed Imperator talia nimis 
Importune requirenti nihil dx omnibus^concedens^ 
inauditum & quafi confufum abire permifit, 

Eodem arino Jrnoldus Moguntinenfis Arehie- 
pifcopus a civibus fijis, cum quibus diu conten* 
derat r apud Monafterium S<jacobi, quodin fu* 
periore parte urbis fitum eft^ crudeliter peremp- 
tus eft & ipfum roonafterium cum clauftro igne 
penitus confumptum. 

Anno Donv MCLXI A&rimw papa audito 
Imperatoris adventu circa feftum beati ,-Ptfrij 
quod dicitur ad Ftncula cum Cardinalibus fuis 
Bomm egrefius confilium habuiti ut iplum Im* 
peratorem excommunicaret, fed nofte ipfa mor- 
te praeoccupatus confilium jnfeftum reliquit, Sed 

* dum quidam Cardinales hoc fe voto pertinaci ob- 
ftrinxiflent, quod nulluni ei iucpeflbrem , nifiqui 
ejusdem propofiti # voluntatls erga lmperatorem 
efTet^eligerent^ idominum Rolandum prioris Pa- 
pae Cancellariura ctfncordker elegerunt, quem 
dum Romano more iramantare voluiflent, refti. 
tit obftinatifiune, indignum fe honore hoc conte-» 
ftatus; hoc UU audientesj cjui fcnperio ftvebantj 



3» 

OSavumum Cardinalem virum nobilem elegerunt 
& Komano more immantatum Vi&orm appella- 
verqnt, & in jubilo vocis in fede beati Petri col- 
locarunt, qui mox Romae confecratus eft nonas 
Oftbbris, quidam vero ex Cardinalibus nono die 
apud (fifternam caftrum convenientes praedi&ura 
Rolandum rurfus eligeijtes^ imiuantatum ibidera 
confecrarunt. 

Itaque Imperator> qui adhtfe in obfidione Me- 
diolani mbrabatur, urhoc Schisma fan&ae Eccle- 
fiae removeret> curiam & concilium generale in 
oAava Cpiphaniae apud Papium indixit omnibus 
Episcopis & principibus tam Alamaniae. quam 
Longobardiae Tuseiae, "Ungariae & Fyaiiciae^ 
jnifitque Epifcopos, Pragenfem, Verdenfem«> & 
JYIantuanum vocans utrofque Ele&os & Eleftores 
ad judicium Eqclefiae. Itaque OUavianus -qui & 
viftor, cum fuis fautoribus curiae & oonoilio fe 
devotepraefentavit, Rolandus vero, qul&jf/e*- 
emder audita legatione Imperatori in haec verba 
refpondit: Eg;o vocare debeo nori vbcan;* 6go ju- 
dicare debeo , non judicari. quod ejus refponfum 
'* fenioribus valde deteftatum efi, eo quodjudi- 
cium Ecclefiae refugeret. qua de caufe omnes 9 
qui praefentes concilio aderant, Rolandumexcom- 
muniearunt & Odtavianum pro Apoftolicoiusce- 
perunt. 

Similia a&a funt apud curiam & fynodum> 
quam Imperator Qrenumae habuit in dominica* 
quae e(t ante afcenfionem domini. Itaque Impe- 
rator> & qui fub ejus imperio erantj ViQorern 

C 4 loco 



4* 

locb femmi Pontifici.vhabebant, alH autem Re* 
gcs & prineipes^ ^Epifcopi, & Abbates, popu^ 
lique omnes, Akmndro tanquam Catbolico papae 
parebant. qui poft haec tranfiens ih Franciam a 
Rege & Epifcopis honorifice fuscipitur , a quibus 
etiam per aliquod tempus abundantiffime, fibi 
fuifque neceflaria fubimniftrantibus detihetur. 

Anno Dbtju MCLXII. Mediolanenfes longa 
obfidionq tods jam viribus frafti &c. 

m ) Chronicon hoc rcpcritur in Codice MS. Bibfia- 
theeae Reginae Sueciae in Vaticano ntim. 531* 
folio oblongo una eademque manu conftriptunu 
Codex iftq membraoaceus merito Chronki titulo 
irifignitur; nam praeterquam author confignat 
monafterii fui S» Pantaleonis originem in anno 
DCCCCLXIIII. ac Dedicationem eiusdem ih an- 
; no DCCCCLXXX* Abbatum quoque itlius fe- 
riem pro temporum ratione profcquitur; fimuU 
que rerum praefertim Colonienfium fuis locis 
amplam mentionem interjicit, aliaque curiofii 
multa profert & hattenus ignota* 



n. 



41 
IL 

ADQLFI ROM. R. SENTENTIA SUPER 
DAMPNIS PER CASTRENSES PASSIS, 

Nos Adotpbus*) Dei gratia Romaiiorum Rcx 
femper Auguftus ad Univerfbrum notltiam 
volurnus pervenire quod anno Domini Millefimo 
ducentefimo nonagefimo quinto lectfnda feria poft 
Dyonifii **) nobis in Caftroante Ouceberg (a) pro 
tribunali fedentibus obtentpm firit ad requifitio-' 
nem Venerabilis Ludolpbi Ele&i & Confirmati 
JVTindenfis (b) EcclefiePrincipis noftri dileai per 
principum nobilium ac aliorum confiftorio ^oftro 
afliftentium concordem fententiam coram nobis^ 
fi aliquis Princeps aut Dominus interpellat aliquem 
fubditum pro imperfdendo s flbi auxiKo contra fuos 
adverlarios de caftro quod ab eodem fuo Domino 
tenet in pignore paflto interpofito d? danda fibi 
pro hujasmodi auxiliopecuniecertafumma, idem- 
que fubditis adjuvans dum ipfiim de eodem qaftro 
fibi obligato faftusque eiusdem Domini officialis 
quod ipfe fubditus feu officialis dampna que exin- 
de pertulerit nifi aliud deducatur in pa&urti, de- '" 
bet perfanaliter fuftinere nec ilhjd tenetur fibi 
fuus Dominus refkrcire. Datum in caftro apud 
Cruccberg Anno & die prediftis regni noftri anifo 
quirto. 

*) E gente Naflbvica Kdeadis Maji 1839* Fr<**- 
cojurti ele&us. 

**> *©.oa. 



4» . ■■■ _♦-»• ■■ -'_ 

'• (a) Hifl. Landgrav. Tburing. c.Jg.Cbren. Mona* 
fterii S. Petri in Monte Crucit ad Werram apud 
Paullipi* p. 3.98. ait. Adolpbut, vinfeltum nobis 
nomen, crucis montem aggreflus r vadum fecit 
per Wetram^ tlon prQCul a loco, <jui dicitur 
Kumpfrcyn* quem ad huc vocamus Konigtfuru 
Ad hunc coilem pofuit caftra fua & facieost fibi, 
ligneam caminatam, quam miles Adolfftburg 
nominabat, vulgus vero nofter AiUburg. Ex 
hoc colle per aJrquos ftptimanas variis modis 
afflixit novellam & vix cineribua fuis exfurgeu* 
tem civitatem, fortiter fe clefendentem j igne au- 
tem fubjecSo in cineres denuo collabebatur* 
Caufam hujus belli paucis enarrat Cbronican Af/x- 
; nenfe \. CXXIII.fq. Adolpbui Rom. Rex f in Thu- 
ringia circa villam Eitleben fixis tentoriis multa 
- mala ex inopinata intulit, ex eo y quod emit ter~ 
ram Thuringiae pro XII, millibus marcis puri 
argenti ab AUbertO feniore Lanjdgravio^ refiften» 
Tbeoderico juniore Landgravio» cui non faluru 
haereditatis iipo etiam emptionis jure debuerat, 
Stero ad an. npj. Adolpbut . . , terras Thuringiae 
& Mifnenfes rebeHantes fibi intravit & duobus 
annis manens ibidem expugnavit easdem & ne- 
potes oiim Fridcrici Imperatoris perfecutores 
Ecclefiae, qui easdem terrai occupayenurt) eje- 
cit penitus *d eisdem» 

(b) Ludolpbut Ifte in ferie Epifcoporum Minden- 
fium, quam exhibet Piftoritus Svript. Rer. 
Gerrrn Z 1 , ?. p. yzz. onuflu» eft. w&fnbfid. Dip* 
Um. T.X.pag. 42. 



<in. 



m. 

SENTENTIA ADOIPHI IMPERATORIS 

QUOD NEMO IN ALTERIUSFUNDO SEU PRO- 

FRIETATE MUNITIONES CONSTRUERE 

DEBET. 

"VTos Adolfw Dei gratia Roraanorum Rex fem* 
1^1 per Auguftus ad univerforum noticiam vo- 
Jumns pervenire, quod Anno Domini Millefimo 
ducfentefimo nonagefipio quinto fecunda feria poft 
JPyanifii *} nobis in caijfo ante Cructburg pro tri* 
bunali fedentibus : obtentum fuit ad reqtiifitionem 
venerabilis Lufalpbi Els&i & cqnfirmati Mindeo* 
fis Ecclefie Principis noftri dite&i per pf incipuiq 
nobilmm ac afiorum cpnfiftorio noftro afllftentf um 
concjorditer fententiam coram nobis , quod, nullus 
comes in t?rminis comitatus fui in fundo proprie- 
tatis titulo ad aliquem incolam ipfius coroitatus 
fpe&ante pofiit de jure abfque cpnfenfu ipfius ad 
quem fpe&at ipia proprietas alicyjus ciflri vel aU 
terius munidonis edificia inftauraf e de novo, Iten^ 
fuit obtentum in fententiacoramnobis* »| fi inter . 
coraitetA cuius eft comitatus & Dorainumfundi 
predifti fuper edificiis prelibatis qtieftlo oriatur 
hujusmodi contentio coram noftra majeftate tam- 
quam fuperiori jpdice tra&ari debeat & finiri. 
Datum in Caftro ante Qruceburg Aono & dic pre- 
di&is regni vero noftri Anno quarto, 

•) io, oa. r " . 

IV. 



44 

. % . . . ' w. . •■ 

SENTENTIA AD OL P Hl IMPERATORIS 
QUOD ADVOCATI NON HABENT JUS AUT 
JURISDICTIONEM IN DOTE ALICtijUS EQ- 
CLESIE, 

Nos ddolpbusT>ei gratia Romanorum Rex fem* 
per Auguftus ad univerforum noticiam voIik 
Jnus pervenire, quod Anno Domini Millefimo du* 
centefimo nonagefimo quinto quinta feria ante fe- 
ftuiri beate Katbmnt *) „ nobis apud Jfctiacb pro, 
tribunali ftderitibus per communem fententiam 
tiobilium tunc noftro confiftorio aftancium erat ob- 
tentumnulli advocato quicquam lice^e necaliquod 
jus vel jurlsdi&iogem habere in dote alicujus Ec- 
clefie vel clerici five in rebus fiiis nec in vita nec 
in morte r Nos igitur hujusmodi fententiam ju- 
ftam decernentes approbamus & confirmamus 
prefentium teftimonio litterarum noftre Majefta- 
ftis figilli robore fignatarum, Datum Anno Dnr 
die & loco fuperiu^ annotntis Ycgni vero noftri 
innoquarto. ' - ' ; 

«)*4*tfor f V - 



. V 



V, 



4* 

- V;.. , 

SENTENTIA ADOLPHl IMPERATORIS* SI 
DUO TENENT UNUM CASTRUM. 

Nos AMpbus Dei gratia komariorum Rex fem- 
per Augiiftus. Ad univ^rfotum noticiani 
volumus pervenire, quod Anno Dni Millefimo 
ducentefimo nonagefimo fexto die fanfti Cofmt & 
Damiani*) Indi&ione decima nobis in Wcrcbmm 
pro tribunali fedentibus quefitum fuit in fententia 
coram nobis: fi Duo Domini equo jure habeanjt 
tmum eaftruni &jurantfivecompromittuntlbcie- 
tatem five pacem que vulgariter Borchiirede 
nuncupatur inter fe in caftro memorato feryare 
poftea vero alter eorum prohibet ne ab altero fuo 
confoclo cuftodiatur^ idem caftrum per excubias 
five vigilias pro parteHTua ymmo mandat ut de- 
ftruatur fuburbium fue partis ut per hoc totius 
caftri amiffio feu perditio confequatur , utrum al» 
ter eorum hoc facere poffit altero reclamante, 
diffiniente multorum nobilium tunc ibidem aftan- 
tium fententia eft obtentutii, quod neuter eorum 
altero invito partem fuam in eodem caftro five 
cuftodia relinquere poteft nec deftruere N nec,quic^ 
quam attemptare in alterius prejudirium & gra- 
vamen preientium teftimonio litterarum noftre 
Majeftatis figilli robore fignatarum. Datum die 
loco & annis Domini fuperius annotatis Regni ve- 
ro nofttf anho quinto* 

*) 27. Sept. 

VI. 



4« 

VI. 

VARIAE CAUSAE PONTIf ICI APENIONE 

COMMORANTI, PRAESERTlM RECONCILIA* 

TIO CUM LVDOVtCO BAVARO R, R, PtfO- 

PONUNTUR, 

Reverende' Dortiine Ditmare amice mi perdi- 
lefte, amicabili ialutatione praemifl& regf a- 
tior vobis fuper novls almanniae *c caetefis in lit- 
teris veftris mihi fcriptis. Nova curiae fiint quod 
quidam Imperator Tartar6rum valde fliaxittm* 
mifit ad curiam Niintios folempnes cupiens reci* 
pere legem chriftianam r ut illic aliquis deCardl- 
nalibus ad docendum eos transmittatur. 

, Item feria quarta in feftis Pentecoftes Dotni. 
jlus Gerlacus comes Naflbwie* & Dominus Epis- 
copus curienfis* & ftztevSermatmUs de Weftfdtta 
ord, S. Auguftini, novus doftor in Theoldgia^ 
"intraverunt dvenionam tanquam Nuntii folempnes 
quorundam Praelatorum Almaniae^ nuper in 
Spira colle&orum*, petentes a Domino Papa & 
iacro collegio ut propter pericula animarum & 
fcandala ac interdi&a in terris Almanniae, & 
maxime Praelatorum* qui miferuriteos^ Domi- 
nus Papa dignaretur fibi Dortinum Ludotoicum 
de Bawaria reconciliare 5 fuper qua re Domlnus 
Papa prirtio in camera <& fequenti die in collegio 
Cardinaiium pofitus irate valde reQ>ondit^ *) a£* 
ferens praedi&os Praelatos eos mittentes efle con* 
ipiratos cum di&o Domino Ludouoico cofttra Ro- 
manara Ecclefiam, & quod ipfe prius vellet mori 

ante- 



47 

antequam ipfuni reciperet ad gratiam hifi prius. 
cederet omni juri fuo & ftatui & honori* Vefum 
quia quidam Cardinales cupientes pacem Alman- 
niae iftam' ambatiatam de partibus almaniae fieri 
procuravei ir*t v61entes efle Legati ad reforman- 
dum almanmamj praedifti Nuntii inftru&iper 
hujusmodi Cardinales^ ex parte praedi&orum 
Praeiatorum almanniae petunt, ut duo Cardina- 
lium Legati ad almanniam transmittantnrj Papa 
dixit, quod fuos Cardinales nolebat urfis & Leo- 
nibus deftinare. Poft 4iaec vero di§ luriae proxi- 
ma Dominus Colonienfis fubmifit Dominum He^ 
ricurn de Tremonia do&orem in legibus, qui pfei: 
omnia agit ficutNuiitii praedifti; iniftonegotio 
notidum eft conclufum quod refponfum fuerit per 
primum Nuntium, quem habere potero vobifs 
fcribam. Salva reverentia Praelatorum videtur 
mihi quod multum agant inconfulte in petendo 
Legatos Cardinales f nonrie duo ex ijs anno prae- 
terito totam Ecclefiam Moguntinam confuderumt 
accufentes & referentes perperam \jalde multus , 
nonne Buccbamatius Cardinalis tempore JRudolfi 
Regis totam almanniam cenfudit, fcientes qpod 
fi miftantur duo Cardinales, quilibet habebit pr-o 
procuratione fua irt die centum florenos incipieft- 
do a prima die quando per Papatn & CardinalfcS 
ad hoc eliguntur, Ifti Praelati miferia,e propriae 
volunt addere miferiam roajorem, & fe & totam 
almaniam imbrigare & infamare* , Capitultfm 
Moguntinum mifit Joannem de Sybergb ad excu^ 
fandos canonicos citatos & Capitulum excufatio- 

■ ', wes 



4« 

nes eorum fimt repulfae & ipfl funt excommuni- 
cati, praepdfitus Moguntinus eft abfolutus ab ex- 
communicatione^ fed tamen nondum eft Domino 
Papae integraliter reconciliatus ^ ipfe impingit 
Capitulo omnia peccata fua & fic fperat evadere* 

Wormacienfis Salmamus eft in cuiia & de fac- 
tis fuis adhuc nihil fecit, nifi qood impetravit 
unum judicem cardinalem coram quo agit, inci- 
pit fuper fru&ibus praepofiturae S. Stepbani &. 
fruftibus thelaurariae S. Petri Mogunt & frufti- 
bus praebendae Moguntinenfis , fuper quibus 
etiam fpecialker impetit Praepofitum Mogunt- de 
Capitulo Ecclefiae Wormatienfis nihil adhuc eit 
acceptatum, in principio introitus fui abfblutus 
fuit a fententia excommunicationis exparteMer- 
catorum ufque ad feftum beati Joannis Baptiflat 
proxime inftans» 

Valete & me Domijio rtieo Reverendiflimo Do- 
inino Archiepifcopo recommendatum habeatis. 
Et coeteris focijs noftris amicis meis* 

Datum avenione die martis immediate poft fe- 
ftum Trinitatis. v ' 

Subfcriptio. Honorabili viro Domino Dyt~ 
ttiafo Capellano Reverend. Patris Doraini $* Ar- 
chiepifcopi Treyirenfis amico fuo Cariffimo* 

Joannes Verdenfis. 

Ex Cod MS. Eceles. S. Andrjm Worm* 

VIL 

*) Albcrtur Argeittin. tem plafle aliter & ficenar* 
rat p, 127. ln diebus illis (§n. 1336.) *Spifae 
Wnvenientibus Principe Rcnrieo Maguntinenfi de 



Virntnhurg Archiepifcopo # itcm Argtntinenfi, 
Auguftenu, Eiftetten(i f Spirenfi, Curienti Sc , 
quibusdam altis Epifcopis ,Provinciae Magunti- 
nae convocatis miffisque per ebs litteris & nun- ' 
tiis fcilicet Epifcopo Curienfi & Gcrtaco comite 
de Uaflir&e ad Papam pro abfolucione Principis 
& dejiberato pereos, (i Papa nollet, quod ite- 
rum convenire deberent & deliberare^ quid fa» 
ciendum eflet de eo. Cum Papa Bencdittur (XII) 
ipuntios recepiflet benigne, in aurem nuntiis flens. 
quafi conquerebatur, quod ad Principem eflet 
inclinatus, & quod Rex Franciae fibi (crip(erit f 
tertis litterts^ (i Bavatum fine eius voluntate ab~ 
folveret, pe]ora fibi fierent^ quaiti Papae Boni- 
facio a fuis praedeceflbribus dient fa£ba Nurv 
tiique ad rogatum Papae per Delphinum pcf 
tnontana funt ufque Laufannam perduiii. 



VIL 

CAROLVS IV. IMP. CONFtRMAT ARCHI- 

Episcopo trevirensi jura archicancel. 

lariatus per regnum arelaten- 

SE&c,*) 

In homine fan&e & individae TrinltatiS Atnetl. 
Carolus quartus divina favente clementia Ro- 
manorum Imperator femper AugufhiS) &Bohe« 
ibie Rex ad perpetuam rei memoriam» Etfi ce- 
leberrime memorie divi Romanorura Principes 
falubribus indu&i Ttudiis votivum ftatura & felix 
augmentutn iancte Trevirenfis Ecclefie multipli- 
cioribus affe&ionum amplexibus , quas i»d iplam 
Afo». Subfu Part, XUL D Jt* 



3o , 

Trevirenftm Ecclefiam & Ipfius Antiftites jugiter 
' habuerunt diverfis libertatibus , privilegiis, do- 
nariis, munificentiis, beneficiis aliisque conces- 
fionibus gratiofis & favoribus fpecialibus illuftra- 
runt, noftre tamen IVJajeftatis celfitudo preclara 
ad iniperialem reducens memoriam , impenfa fer- 
vitia , quibus iidem Antiftites pro tempore per ex- 
pofitionem rerum & corporum fuorum ad Lau- 
vdem & honorem facri Romani Imperii ad noftri 
nominis gloriam triumphum ac utilitatem totius 
.Reipublice fingulari fulgore fplendidius corufca- 
runty npn folum prefata que ittipenfa funt bene- 
ficia ftabiiire^ fed eaderti extendere; & extenfa 
gratiflimis favoribus ampliare decrevit; Prefer- 
tim venerabilis Boemuncli fafl&e Trevirenfis ec- 
clefie Archiepifcopi S. R. Imperii per regnum 
Arelatenfe & galliam Archicancellarii Principis 
& devoti Noftri chariflimi dele&abili intuitu qul 
femper pro juribus & honoribus jmperii & Regni 
Romani confervahdis etiam in minori dignitate 
conftitutus potenter expofuit fe & fua Predeceffo- 
rum noftrorum veftigia infequentes, motu pro- 
prio & ex certanoftra fcientia, debft;a canfe co-» 
gnitione premifia ac omnibus & fingulis fblemni- 
tatibus que de jure feu confuetudine in talibus 
requiruntpr , fana maturitate declarando <£ inno- 
vando volumus & confirmamus, quotiefcunque 
conrigerit Nos aut fucceflbres noftros Imperatores 
& Reges Romanorum intrare terminos archican- 
cellarie Archiepifcoporum Trevirenfiuin videli- 
cet terminos regui Arelatenfis & Gallie, quod ipfi 

Archi- 



Archiepifcopi qui pro tempore fuetlnt, vel lui 
jurati ad eorum mandatuin fpeciale cuftodiamlm- 
perialium feu regalium, jura, obfervationes & 
proventus Archicancellarie predifte, nec noh fi- 
ve dicltos terminos intraverimus, five non, jura 
quecunque que de curia Imperiali feu regia in 
eisdeni terminis intnitu eiusdem Cancellarie ce- 
dant vel cedere confueverunt percipere <k habere 
debeant^ cum omnibus infigniis huiusmodi digni- 
tatis 6f fpecialiter in cancellario prptonotariis, 6V 
notariis inftituendis ac deftinandis , quando & quo- 
ties voluerit in Aula iraperiali vel regali qui di&if • 
Archiepifcopis loco & vice noftri pro Reveren- 
tia, obedientia & fidelitate debita obfervandis fa- 
cientjuramentum, decernent ipfum Archiepifco- 
pum & Ecclefiam Trevirenfem ab olim nunc & 
impofterum jura pretacV cancellarie potuifle, 
debere & pofle in diftis terminis exercere. Te- 
ftes hujus rei funt venerabiles, Gerlacus Mogun- 
tinenfis fan&i Imperii per germaniam , WilbeU 
mus Colonienfis fanfti Imperii per Italiam Archi- 
cancellarii Ecclefiarum Archiepifcopi. Illuftfis- 
fimus Rupqrtus lenior Comes Palatinus Reni eius- 
dem Imperii Archidapifer & dux Bavarie, Ludo. 
vicus diftus Romanus Marchio Brandenburgenfis 
& Lufatie Archicamerarius , Rudotpbus faxohie 
dux Arehimarefchallus eiusdem imperH & f r;n- 
cipes Eleftores. Prenfentium.fub Bulla aurea Ty- 
pario noftre Majeftatis impreffa teftimonio litera- 
rum» Datum Nurenberg Anno jDomini Millefimo . 
trecentefimo quinquagefimo fexto IndidUone no- 

D z na, 



ne, IX januerii regnorum noftrorum Anno deci* 
mO) Imperii vero primo. 

. *) Dc Arelatenfi & Galljco Archicanceilariatu Ar- 
chiepifcopi Trevirenfis vid. Ludexoig ertiuterung 
dcr gUldenen bulU z\vciter theil. pag, 596. fq. 
nbi rcpcries diplomata pam a Vefontino Archie- 
pifcopo jam a Viennenfi Arelatenfis regni Archi* 
cancelUriis fubfcripta. Seculo demum decimo 
quarto Trcvirenfis hunc Areiatenfem Archican- 
cellariatum ftabiliter obtinuit* Confer» Ilh ab 
Henthtim /. c. Tom. i. p. 63Z. ; 



VIII. 

EDICTUM yOANNlS EPISCOPI HERBIf O- 

LENSIS DE UNIFORMl 1N TOTA DI0CESI CE. 

VEBRATIONE DIERUM FESTORUM. 

d* d. Hcrfiboli die xvij meniis Septembr* 
an. 1404« 

lobanncs *) dei gracia Epifcopus herbipolenfis 
J venerabilibus in criftonobis dile&is univerfis 
& fingulis abbbtibus &c. Salutem in domino fem- 
piternam quamquam , ut fan&orum fanxiere de- 
creta patrum , cun&os crifti miniftros votiuis ve- 
nerari officiis ac ftudiis honorare fblicitis debea- 
ifcus, incun&anter tamen, ut dignis digna re- 
peridat pocioribus, fanfta mater univerfalis extol- 
lit infigniis dignitatum 9 qui ipfam pre ceteris ex- 
cellencius illuftrarunt. Ne igitur indebita vene- 
racione fan&orum huiusraodi aiie ecclefie noftre 

dyo- 



n 

dyocefis deinceps difcerdent ab ecclefia noftraher- 
bipolenfi raatre fua, a qua ufque ad hec tempo- 
ra conperimus quosdam ex eisdem plerumque 
deuiafie in eisdem, feftiuitates per anni circului^ 
per populum vobis iubditum folempniter celeb* 
randas, & que ab olim ipia noftra ecclefia & po- 
pulus ciuitatis folempmter celebrauit, prefenti- 
bus duximus anneftandas. Monentes, quatenus 
feftiuitates eiusmodi & nultes alias fine noftra fpe- 
ciali auftoritate & ticentia populo noftro ad ce- 
lebrandum aliquatenus decetero indicetis. Fe- 
lliuitates vero ipfe, de quibus iupra raencio fit, 
iecuntur & funt tales, feftum f natiuitatis domsni 
noftri , Sanfti Stepbam prothomartjrris , San£U 
Jo6om»VapoftoIi&ewangelifte, Sanftorum Inno- 
eentium^ Circumcifionis domini, Epihanye do- 
inini, Purificationis fenfte Marie y Matbicizyo- 
ftoli, Annunciacionis Sanfte Marie, Refurrec- 
cionis dominice cum tribus diebus iequentibus, 
Georii martiris, Marci ewangelifte, Pbitippi & 
lacobi apoftolorum, Afcenfionis domini* penthe- 
coftis cum tnbi^ diebus iequentibus, Sanftetri- 
nitatis> Corporis Chrifti> Bomfacii epifcopi, Ftti 
martiris, Natiuitatis Sanfti Jobanms Bapt$c y vU 
fitacionb Sanfte Marie % PetH & Pauli apofta- 
lorum, San&i Kyliani^ diuifionis apoftolorum, 
Marie Magdalmcy Jacobi apoftoli, Laurcncii raar- 
tiris* Afiumpcionis San&e Maric^ Natiuitatis 
Sdn&e Marie r Concepcionis San&e Marit, Exal~ 
tacionis Sanfte crucis, Bdrtbohnm apoftoli, Ma* 
$ffd apoftoli, Micbaciis archangelh San£U pur~ 

D 3 lor- 



htrdiy % Symonis & Jude apoftolorum* Omnium 
San&orum, Martird epifcopi* fLlifabetb vidiie* 
Katharme virginjs f , Andree apoftoli , Nicolaij epi* 
ftopi T Tbome apoftoli , Anniverfarius dedicaciq- 
nis dc feftivitas cuiuslibet ecclefie-patronL Da- 
tum Htrbipoti Annb domini Mmo. gccomo, iiiito. 
menfis Septembris die xvij. 

*) E nobili Franconiae profapiae ab Egloffftein* 

IX. 

SENTENTIA ARBITRALIS SUPER UNA 
PREBENDE. 

Ego Tbeodericus Befeler Decanus Ecclefie Miti- 
denfis Arbitrator & amicabilis compofitor a 
Reverendo in Chrifto Patre ac Domino Dno WuL 
tirando Epifcopo ap Venerabilibus & circumfpec- 
tis viris Canonicis & Capitulo Mindenfi ex una & 
Pominum Bernhardum de Werpt de & fuper bm- 
nibus litibu* caufis queftionibus tam beneficialibus 
quam prophanis ac civilibus & criminalibus qua* 
Mtercunque vertentibus ex altera parte afTumptus 
& ele&us laudo pronuncib & dico pro bono pacis 
& concordie qtiod non obftantibus fufpenfiohis & 
privationis <& quibuscunque aliis fententiis per 
eosdem Dominos Epifcopnm & Capitulum con- 
Jwi&ira vel v divifim contra eundem Dominum 
Bembardum latis iidem Domini Epifcopus & Ca- 
pitulum Jjromittere <& confentire deberent & te- 
lieantuT) quod ijdem Dominus Bernbardus cano- 

nica* 



T5 

nicatum fy majorem prebendam epdefie Winden- 
fis quibus privatus afieritur gaudere poffit videli- 
cet firapliciter & ex cauft permutationis refignan- 
do vel alias prout melius videbitur dimittendb ad . 
effeftum quod ecclefiam parochialem in IVilfauyr 
Bremenfis Dioe. aflequi valeat quam & cujus h- 
beram pofleffionem Dominus Hinricus Krampc 
Decanus goslarienfis cognatus meus in prefentia- 
rum ;poffidens ex fimili vel alia quavis honefta & 
licita caula prout melius expedire videbitur dimit- 
tere vult-fi: debet mei aniore, ipfi quoque Domi- 
ni Epifcopus & Qapitutnm & CanonicL eundetn, 
Dominum Hinricumvel aliam idoneam perfbham 
per ipfiim Dominum Hiririctm nomfriandam ad 
taujusmodi canonicatum & majorem prebendam 
irecipere & admittere & fibi vel perfbne hujusmo- * 
di falvis prirao vina & difcipKna fblita omnia fer- 
vitia per canonicos pro terapore noviter receptos 
ibtvi confueta integraliter & liberaliter remittere 
debent; *) fic tamen quod liber fit eidem Btm- 
bardo de curia Canonicali & ceteris bonis fuis 
dando vel vendendo difponere prout fibi placue- 
rit r & ftatuta ipfius ecclefie pacieiitur, volo in- 

D * fuper 

*) Inter chartasMindenfes retulimus de habitatione 
fcotarium (Domicellarium) in communi Dormi- 
torio. Item fuper cerfis pecuniis in emancipatio*- 
ne Canonicorum exponendis* Subs. DipL T. 10. , 
p. 77. 140. z$9* &c* In quibusdam Germaniae 

• Ecclefiis Collegtatis viget adhuc ufus , quod per- 
mutatarius in permutantis locum tam in choro • 
quam in Capitulo intret , quin terreatur fervitia 
aut juniorum onera portare. 



5« 

fuper laudo & dieo quod ilK qui tenent obedJen- 
cias & decimas & alia additamenta queidemDa- 
sninus Bembardus cempore di&arura affertaruro 
fufpenfionis & privationis fententiarum ut caiM*- 
nicatus difte ecclefie poftulabat omnes & fmgulos 
fruftus redditus proventus obventiones & eniolu- 
xnenta quos <& que a tempore privationis hujusma- 
di perceperunt integraliter reftituant & iblvant 
eidem Domino Bernbardo infra duos menfes poft 
approbationem & eraologationem prefentis laudT 
mei fuper quorum quota ftare debet idera Domi* 
nus Bernhardus cuiuslibet iplbrumfolvere & refti- 
tuere ut prefertur debeneium juramentoin mani» 
bus fenioris & Capitulo preftando, refervo tamen 
miehi terminum fex menfinm a die decima feptU 
ina raenfls aprilis qua prefens laudum protuliinci- 
pienjdorum prout ex tenore eiusdem compfomiffi 
pofliim poteftatem declarandi fi quid dubii forfen' 
fiierk vel emerlerit in prennflis. In cujus tefti* 
monium hanc Jaudi cedulam meo figillo feci figil- 
lare. A&a funt hec Honovere in cimiterio Eccte- 
lie ian&orum lacobi Apoftoli & Georgii martiris 
anno Indi&ione menfe die hora & Pontificatu &c* 
prefentibus venerabilibus & circumfpe£Hs viris 
& Dominis Bartoldo Ryken Prepofito Tbeodcrico 
Bogell Prepofito helmoldo Bodeher Cantori Hinrico 
Dorbagcn thefaurario Tbeodorko de Guderten the- 
feurario Lubicenfis Wormacenfis verdenfis & 
ian&i Wilbadi Bremenfis ecclefiarum prelatis te- 
ftibus ad premifia vocatis Jpecialiter & rogatis. 

1414. dic aa.jaa* 



tf 

x. 

CJROUBURGUmiAE DUCIS LITTERAE* 

QUIBUS COLONIENSI ARCHIEPISCOPO *) 

OPEM SUAM PROXIMEPOLLICETUK. 

Reverendiflimo in Chrifto Patri IlluftriquePrin- 
dpi confanquineo poftro carUEmo Archiepi* 
fcopo Colonienfi. ' 

Reverendifliine in Chrifto pater, Hluftrifque 
Princeps> con&nguinee carifiime* Quia nuper 
Treugae & guerrarum abftinentiae inter Regem 
& Nos> conclufae fuere> in quibus non eompre- 
henduntur Dux Auftriae> fubdi&i comitatus Fer- 
rariae, cives oppidi Argentinen: Bafileenfis &c, 
& y quod noftrae mentis & intentionis eft> no- 
fhrum iter> totiufque nofttfe armaturae> arripien- 
di verliis Coloruam^ <& Alemanniam> fiibditofque 
veftri Archiepifcopatus ad veftramplenariam obe- 
diendam reducendi> & in quibus poterimus> vo. 
bis omne auxilhim> & favorem praebendi & as- 
fiftendi> prout Reverendiflime Paternitati veftrae 
lepius explicari fecimus, per noftros Ambafiafto* 
res advos deftinatos> di&ae veftraePaternitatiRe- 
verendifiimae fcribere decrevimus> lupra difto 
eidem notificando> contra iuos jnimicos & rebek 
les le totalem difponat> quia per Nos minime 
tenetur> quin diai veftri fubditi ad di&am ve- 
ftram obedientiam orimimode reducantur> & ut 
citius ad hoc pervenire valeamus> mandamus co- 
miti de Oanpobaflb, confanquineo noftro> utfe 
ipliun cum omnibus noftrarum ordinantiarom «r* 

D 5 mo* 



morum gentibus fe, ad ftatim & cicius quoupo- 
terit > cum machinis* lapidibus &c* & omnibus 
$d bcllum neceffariis transferat verfiis TrajeSuttty 
& ibi praefens noftrum campum ultra Mafum in- 
ftituat: 

Veftrae igitur prudentiae erit difta comiti de 
CarnpobaJJbfigmficare dum illuc ipfum cum noftra- 
rum armorum gentibuspervenirecontigerit, lq- 
cunu iu quo commodius diftum campum inftr- 
tuere poterit ufque ad noftrum Advpntum v & act 
preimfla exequenda fibi omnem prebere favorem 
& afliftentiam poflibilem. Reverendiffime m 
Cbrifio pater t Dluftris Princep* conianquinee^ca- 
riflime. Altiffimus veftram paternitatem diu con* 
fervet ad vota ineolumenu Ex Lutzelburgo oppi- 
do noftro die XXU menfis Iunii Anna M. CCCC. 
XXIV. 4 

s Karotus Dux Burgundiae, Braban- 
ciae> Limburgiae, J,uzeJbiir- 
gae, & Geldriae comes Fl?n- 
* ' driae, Artefiae Burgundiae^ 
Hanoviae^ Hollandiae> Selan- 
driae^ Zuphaniae &c. 

*)" Fuit is Tbeodoricur, comes Morfimus, Prae- 
pofitus Bonnenfis f qui in hoc eodem anno Dioe- 
cefin Pfaderbornenfem a Metropoli Moguntinat 
avellere attentavit* ' 



XI 



XI. 

LITTERAE FBLICISV. PAPAE, QUIBUS 
ALBERTUM MARCHIONEM BRANDENBUR- 
GENSEM HORTATUR , UT VEL IPSE VEL PER 
SUGS ORATORES CONVENTUM PRINCIPUM 
ET ALIORUM PRAELATORUM MOGUNTIAE 
TENENDUM *) FREQU ENTARE HAUD POST- 
PONAT. D, D. BASIUAE DIE XIL MAkTlI 
A*. 1441. 

PKr Papa quintus, Dilefte fili, Nobilis vir, 
Salutem & apoftoficam benediftionem. Ex- 
pofiierunt nobis difefti filii Ludovicus de Lanzecy 
ordinis Beate A/orit teutonicorura prouincialis per 
provinciam Elfacie conftitutus, nec non borrictu 
VttUn^ • canonicus Brixinenfis> ea, que nobis 
dicenda per eornm organum voluifti, qtribus ver- 
fa vice Refpondimus, quemadmodum prefatus 
hrricus narrationem tibi plenariam conficiet, cui 
in dicendis plenariam fidem adhibeas. Ceterum 
factt tue deuotionh Integritas 1& animi preftantift* 
ut in biis temp6ribus defuper te finceram geren- 
te< opinionem ad ftfta univerfalis ecclefie tuam 
virtutem confidentius excitemus; vides enira^ 
quante Inimicicie^ quante aduerfitates haftenus 
infurrexerunt in ipfam ecclefiam & in facrorum 
prouincialium concilioruro auftoritatem, que t 
niu defendattur, nihil fttpereft, nifi ut amodo vi- 
Jefcat fides^ ludibriofiteedefia, & omniaaRec* 
to decidant ordine, Proinde dum fentirous con- 
veucionem iliam principum & aliorum prelato- 

rum 



rum tenendam efle Maguncit. In qua , ut fpera- 
imis, non mediocris difputatio fuper negoeiis ee- 
clefle vertetur, Hortamur deuocionem tuam at- 
tentius, ut ad di&am dietam, fi commode po- 
teris, procures perfonaliter te transferre, quod 
fi dbi aliqrod Impedimentum vetuerit, folehnes 
toos oratorss nobiles & alios fciencia & virtute 
preditos ad eam deftinare nen poftyonas. Id 
enim faciens obfequium preftabis deo, ftocurres 
tne matri ofFenfe ecclefie, nomen tibi parabis cla* 
rifiiroura non fblum in terris > fed Chrifti mere- 
beris etiam graciam ? cuius negocium agitur, dum 
fiia cariflSma fyonfa vulneratur. Datum Btfilte 
fiib annulo pifcatoris xijMarcij Miiijc xlj* Pontifl- 
catos noftri anno primo* 

Martirms. 

*) Suk anni inUmm comitk Caefar Meguntiae ce- 
lebninda indixerat, magna Principum frequentia 
& fOlemniter cekbrata; advcnerc illuc etiam Eu- 
getdj Pontificis & Conciltj Bafilccnfis orstores; 
quisque Caefarem & Principes ad fuas partes tra- 
hcre connifus* Verum a Principibus faperioris 
anni decretum eft repetitum: medios videticet 
partium Caefarem & Ptincipes eo ufquc perman- 
ttaros, dooec aliud in fynodo Generali extra Flo- 
rentinum conftitueretur, Confer: Subfid. Di. 
fbm. Tm. VIIL pcr tatwn* 



XTL 



BULLA Ptftl.PAPBAEAD JOIIANNEMVT 

UBER TVM MARCMIONES BRANDfcNBURGEN* 

SES, DE MATURANDO ADUENTU AD DIAE* 

TAM MANTUAE •) INDICTAM, 

d. d. Romac XIII. Kalend. Febr. A\ 1458* 

Phis epilcopus, fenius feruorum dei, Dile&il 
filiis, Nobilibus viris, 7obanni & Jlbcrft 
Marchionibus Brandeburgenfibus ialutem & apo- 
ftolicam benediftionenu Hodie in dei & domin! 
noftri Jefu Chrifti nomine ahnam urbem , apofto- 
latus noftri iedem, relinquentes ad ciuitatem 
Mantuanenfem, locum diete indi&um, iterdiri* 
gh&us, perfoluturi fidelibus populis uim pacieu- 
tibus, quantura in nobis erit, paterne pietatis & 
mifericordie debitum. Cum itaque tam ex Hun- 
garia, quam ex locis orientalibus, noue in die$ 
criftianorum calamitates afFerantur, nuperque 
certiflimis nuntiis fcccepimus, Turcos in totaRas- 
fia fibi iam recepturti p&fafle, & fupra danubium 
loca complura munita cepifle, ex quibus ih Hun- 
gariam expeditum tranfitum habent, quotidie ia- 
fuper ad peftem noftram maioribus prefidiis fur- 
gere, & quod dolenterreferiihus, Peloponefufir 
totam, quam Moream appellant, calamitofis ex- 
curfionibnsperuagatos, multa animarhtti ttniiain 
lacrimabilem feruitutem abduxifle, uidentes^ hiis 
tantis malis» & que iu futurum maiora timenda 
funt^ non niii communi Criftianorum lufiragio 



68 •■ 

pofle obuiari , atque ad banc rem moram omnem 
efie fupra modum damnofam; hortamur nobiH- 
tatem ueftram in domino, ut, hec pie confide- 
ranteS) paternam requifitionem per alias noftras 
fitteras nobilitatj ueftre fo&am , ficut catholicos 
Principesdecet, mature adimpleatis , feciatisque, 
ut ad tempys prefcriptum uox veftra in reliquo-' 
rum conuentu deo & nobis noii defit; Eteniin, 
cum fidei caufa agatur, non uni aut alteri natio- 
ni fed toti gregi dominico falutaris. Cum nos 
^etiam, qui Crifti locum in terris tenemus, non 
etatis, non ualitudinis^non fratriim noftrorum 
fan&e Romane ecclefie Cardinalium , non curie 
noftre-, non fubditorum incoriimoda attendentes, 
nobis & fceteris in obiequium dei obuiam exea- 
mus , noftro nimirum <fc illorum debito conuenit , 
fan&e fedis apoftolice exemplura imitari, ne T fi 
in medio conatuipli relifti perficere cogitata ne- 
ftraf non pofiumus, grauius hoc animaduertat deus 
& macula deferte fidei principibus criftianis per T 
petuo relinquatur, de veftra nobiJitate cuiue Ze- 
lum ad omne opus bonum perfpeaum habemus^ 
cunfta deuotionis ofEcia expe&amus, atque r ita 
obteftamury *>pere^ ipfo coraplere contendatis. 
Datum Rome apud fanftum Petrum Anno incar- 
nationis dorainiee Millefinw quadringentefimo, 
quinquagefimo oftauo tertio decimo Kal. Febr. 
Pontificatus noftri anno primo. v • 

£ de Treuio. 

-*) Conventum Mantuae publicum hoc anno ha- 
bendum JPontifex indaerat, <juo'invitatr fuere 

^ omnes 



omnes Imperii ordines & Regum Legati pro fus- 
crpienda expeditione contra Turcas. Uogariam 
interim fortiffim^ propugnante Mathia Corvino 
Huniadis filio, tjuem Ungari, rejetto Friderico 
Caefare, Regem (ibi delegerant, Corvinut quip- 
pe & Scanderbegus Epirotarum princeps per id 
tempus duo fulmina belli Turcisu Tritkcm. 
ad h. a. 



XIII. 

LITTERAE PAPAE PII II. AD ALBERTUM 
MARCHIONEM BRANDENBUKGENSEM, DE 
BENEFICIO ECCLESIASTICO CEORGIO HES- 
LER*) CONFERENDO, DEQUE MARCHIONIS 
ADUENTU AD DlETAM MAtJTUAE TENEN- 
DAM MATURANDO. 

tl. d. Mcwbuac die IX. Sept. Anno 1 459- 

Pius papa II, DUe&e fili felutem # appftolicam 
benedi&ionem. Litter x as, per quas nobili- 
tas tua nobis commefldauit dileftum filiuq* Geor- 
gium Hefsler fuper beneficiis, qiie in ciuitate Mi- 
gtwtfieuacauerunt, nifi tardius accepiflemus, de- 
fiderio tuo Jibenter aimuiflemus, fed eas "nimis 
fero accepimus, & eo tempore, quo iam de be- 
neficiis prediftis aliis prouideramus'. Pro fumma 
tamen noftra erga te caritate & paterna diledlio- 
ne Conabimur, di£o Georgio unum ex mempra- 
tis beneficiis conferre, ut nofl fruftra tue pro illo 
apud nos preces fuiffe uideantur. Ceterum ve- 
hementer admiramur, quod tua nobilitas nihil 

nobis 



nobis refcribit de fuo aduentu ad dietam^ quara 
pro fidei criftiane (iiccurfu Mantue iani tenfemus,' 
&ad qiiam te Una cum aliis catholicis principibus 
totiens Jitteris & nnntiis conuocauimu& Cum 

k itaque tam neceflarii operis tra&andi tempus imi* 

neat^ nec differenda fint remedia communibus 
periculis chriftiano populo inftantibus^ pluresque 
principes perfbnalker iam conuenerint & ip dies 
conueniant, oratores autem omnium ferme natio- 

* num adfint, hortamur in domino Generofitatem 
tuam^ ut diutius non moreris, fed debiti tui-me- 
mor^ cauffe dei & reipubllce criftiane tam urgen- 
ti tempore deefle nolis^ ad nosque quantocius 
perfbnaHtq- uenias, qui tuum aduentum magno 
ddiderio preftolamur & te uidere exoptatnus. 
Nec te remoretur excufetio alicuius diete in par- 
tibqs tenende. Nam noftra hee mantuana eo a 
Crifti fidelibus omnibus allis dietis <& tra&atibus 
> hoc tempore anteferenda eft, quod & de commu- 
xribus periculis depellendis ln ea eft agendutti^ & 
quod, que dei funt, omnibus aliis negociis funt 
fcreponenda, prefertim ^umtempus dealiis fcgen- 
di quietius & melius trarifa&is prouifionibuS fidei 
referuetun Datum Mantue fub anttulq pifiratoris 
die IX. Septembris MccccLix Pontificatus noftri 
annofecundo* 

G. Lollius. 

•) Oriutidus Wircchurgi % Canonicus Ecclefiae Col- 
legiatae ad Novum Monafteriuffl, Decretoruiti 
Doftor; obcontinuas Friderici Imp* preces crea- j 
tus anno 1477« tSixto IV* Cardinalis bresbyur 

S. 



S, Lueiae obiltanno 148^2. menfefeptembriobru- 
tusJDafwbij aquis, dum parva liotre aninem. tra- 
jicere tentat. Mallinkrot de Cardinalibus Gcrtn. 
p. iSu Vicnnac ad B. V« in ripa fepultiw, MiiUcr 
Reicbs-iags-fbeatr.f.jtf. 



LITTERAE: PAPAE "PBTL h^JLBEJRTUM 
MARCHIQNEM BRANDENBURGpNSf M, QU^ 
BUS IPSI GRATIAS AGIT, QUODORATOrW 
SUOS TANTA C.ARJTATE ACCEPERIT> TAN? 
TUMQUE IN DIETIS CELEBRATIS •)*TUT?A- 
TUS SIT SUUM ET APOSTOLICAE SEDIS "" 
HONOREM* 

d, d. Rome die XVIIL Aptflis Anno 1461." 

Pius Papall. Difeae fi#, felutfetti * apoftoli- 
ram. Benedi&ioriem. " Scripferurit nobis ora- 
tores noftri, quanta caritate eos acceperis v <juan- 
tutoque tua nobilitas iu dietis,^ ,que funt celgbra- 
te, tutata fit noftrum & fedis apoftqlipe hqnorem, 
hec nobis non erant incognita, Sperauimus feiri- 
per t fa&urum te efle, quod fecifti & facis; Me- 
rito igitur virtutem tuam femper amauimus & 
dignum te duximus D quem pmnihonore & be- 
niuolentia profequeremur. * Im^leuifti munus 
Catholici principis, nobisque occafionem dedifti, 
ut perpetuo te diligamus, quod certe auftore deo 
toto affechiagemus, confiliatua, quibtis eosdem 
oratores inftruxifti, falutaria funt & digna prin- 
Nov. Subfid. tm. XUL £ cipe 



66 

cipe ftpientL Ample&entur illa in cun£tis, que 
agenfc. Ample&emur & nos, quantum cum deo 
poterimos. ' Hortamur & rogamus, ut fie fem- 
per fiaciat nobilitas tua, nec contra veritatem 
permittat noftram & <K£te fedis exiftimationem 
offen^ Habjpbit nosierapor fibi & domui fue 
affe&os, Habebit Romanam ecclefiam beneficio 
hoc obligatara^ que benp de fe merentium gra- 
tam memoriam confueta eft retinere. Plura ad 
te ftnberenius y ftd fides tua in nos atque deuotio 
rogari & perftiaderi non patitur. Datum Rme 
apud fanftum Pctrum fub annulo Pifcatoris 8ie 
xvin. Aprilis MccccLxj Pontificatus noftri anno 
tertio. 

^d Papicn. 

*) Inter cxprobrationes *Pio IL Pontifice Dicttero 
Archie^Mog. elefio & Confirmato faG&s,' con- 

. tinetur, ab eodem Principum Conventus prw 
fnum Francoforti dein Moguntinc abfque C*c 
faris $uQoritate coovocatos, in iiscjue Epifcopot 
ti PrihcJjSes adVerfusApoftolicamledem connpfc 
tracitatos, ipfosque Pontificis Legatos ioju&gtot 
&c.luiffc. 



XVv 

UTTERAE BORSU DU&S MUTINAE PRQ 
LIGACp^ITRATURCAS. ; 

Borfius Dux Mutinae & Regij Mirchi» Eften- 
fis^ Rodigiique coraes&c. *) Novirtufc ianc- 
tiffimum in Chrifto Patrem & Dominum noftrum, 
Dominum Paulum, diviina providentia 11: fom- 
imim Pontificem praeter alias multiplices, fligriis- 
fimal^ue eius cogitationes & curas, hac uWa ma- 
xirae tentum, exagitatum atque incerifum fempe* 
fuifle, ut non folura fcaliae, fed univerfo orbi 
male quiescenti , pacem tribueret Verum ^ cuttf . 
id feftum difficiflimum diutinumque fore cbtrffyi- 
ceret propter multorum Regum & Prindpum^ 
alioruriique Potentatum inveterata odia^ 6xitlales4 
quediscordias, excogitavit aliquid Pateriapfen^ 
tiflimus (k optimu*, <juia iiltem in praetentia Ita- 
lis rebus aeque coiifiileret\ in ebqueomnem ejus 
operam ftudium, diligentiam ponere conftittoitr' 
nam focietatem & unionem univerfalem, vel, ut 
vulgo appellamus, Ligam, iater eun&os ItaKae 
Principes&Potentatusiniri^ firmarique firit^ an- 
helat & ardentiflime & laborioflfllme curat, & 

E 2 inftau 

*) ls Anno 1460. aureorum trecenta millia in ex- 
pedirionem adverfus Turcas praeter communem 
poriionem dare pollkitus eft. an. 1471« Borfiut 
Ariftthiis de fede Apoftolica optime meritus maxi- 
ma'porapa, ut regiam non aequaret modo, fed 
vinceret, Urbem ingreflus a Sixto \V. PP^Fer- 
rariae Ducistitulo exornatus eft. Raynalai An- 
nah Ecckt. lom. XIX. p. zju n*s6.'* 



inftat* ca potiffimumT xatione addu&us, ut (ic 
mutuo quiefcentibus , in unum cogantur Italiae 
vires, & imminenti exitio & internetioni Chri- 
ftiani nominis, cui foediflima' & immaniffima Be- 
ftia Mebamtt, Turootfiro Tyrannus inhiat, & 
omni robore terra mariq^ incumbit & invigilat, 
magnifice confulatur, provideatur, obfiftatur- *) 

Cura igitur Beatitudp fua.fic nos, ficut reli- 
quos omnes invitaverit v i^cenderit, imo vero 
pro fumma eius humauitate & confervanda & am- 
plificanda fide ChrifUana, ardore, quo decoqui- 
tur univerforum quae fub coeio flint Dominus, 
precibusjiobifcum egerit* ut ad eam tra&andam, 
ineundam^ conduderjdamatqqefirmandam, cum 
caeteris oratoribus, Nuntiis, unum ex neftris 
deligereijius ac conftituereiuiis v e»m numdato ad 
id amplo & pleno. 

Nos, qui, pro vetere,Eft(jnfis Domus noftrae 
msre, &inftituto, &^optimanoftraiiatura, pa- 
ci &, concordiae femper ftuduimus, qwque fi<Je, 

obfer- 

*) Turcac poft tot Regna &provincias€hriftianis 
ereptaa» florenttilimam Euboeae infulam occupa- 
ruot, expugnataque Chakide, totius Graeeiac 
propugtiaculo, Italiae imminere coeperunt. Ad 
nas increfcentes quotannis Turcarum vires in- 
fringendas Paulus //. PP. prp fupnyna Chriftia- 
liae Reip. $ura fcripfit ad omnes prope Europae 
principes, deindeadFriWmVwwImp.; auflorque 
fttit illi, Conventus Principum celebjwidi,, 4 uem 
in annum fequentem lmperator indUit , cum jam 
Turca Croatiam , Carinthiam vic^nafque Auftriae 
provincias percurfaret. Brovcrus, dnnal. Trc- 
vir.Lip. 



€0 

i 

obfervantia, & obedientia in fan&itatem ejus 

(pace omnium dixerim) vel aequamus vel fupe- 
ramus cun&os mortales, parati plusquam bomim 
immo lalutare remedium adverfus tantam ftragem 
Chriftianorum , & everfion^m Reipublicae & or- 
thodoxae fidei impendentem , non revocando per 
hoc aliquem alium procuratorem, commiflarium 
& oratorero*» fed potius confirmando fponte, ex 
certa fcientia, ac animo deliberato, & omni alio 
modo, via, jure, &forma, quibus magis melius 
& validius poflumus cum interventu quarumcun- 
que fblemnitatum tam a jure, quam a confuetu- 
dine, requifitarura, plenifiime ex omni parte 
confifi de fingulari prudentia, fide, integritate & 
diiigentia fpeftati & generofi viri Jacobi Tirotti^ 
civis FerrarienfiS) & oratoris apud eundem fanc- 
tiffimum Dominum noftrum continuo commoran- 
tis, harum noftrarum patentium litterarum ftrie 
fttenore, facimus & conftituimus ^ &prdinamui 
Jacobum \ip(um, noftrumverum, certum indubi- 
tatum & legitimum commiflarium^ Mandatarium 
&*Nuntiutn fpecialem^ ad, nominenoftro, trac- 
tandum concludendum & firmandum generalemt 
& univerfalem focietatem , confoederationem & 
Ligam, cum reliquis Principum, & Pptentatum 
Italicorum, ad haec oratoribus qui Rmam ive- 
rint, & ituri funt ob hanc ipfam caufam, ab ipfo 
fummo Pontifice evocati, illis modis & conditio- 
nibus&c* 



E i Datao 



I 

Datae in Palatio noftro Coparii Anno Domini- 
cae Nativkatis MCCCCLXX. Indiftione IH. die 
VIII. menfw O&obris. *) 

Ex Cod. MS. Bibl. Vaticaa. num.6198. 

*) De Turcarutn irruptionc in Carniolam vid. ja- 
cobus Papienfis lib. VII. p*449. fq- jacobi Unre- 
tbi Cbrenieon Auftriacum. p. /fe. 



XVI. 

CAPITULATIO A ULADISLAO REGE BO- 

HEMORUM SUBSCRIPTA ET SUO SIGILLO 

MUNITA. 

1n nomine Domini Amen. Anno MCCCCLXXI. 
in montibus Kutiraea Principibus, Baronibus, 
militaribus » Pragens. & aliis civitatibus Regni 
Bohemiae, & totius communitatls fafta eftEle£tio 
fereniffimi Pnncipis & domini, domini Uladislaiy 
fereniffimi principis domini, domini Kazymiri 
Regis Foloniae, magni ducisLituaniae, Ruffiae, 
Pruffiae^ domini & haeredis filii fii* primogeniti, 
illa feria H poft afcenfionem domini, juxta Liber- 
tateS) jura coronae Bohpmiae,, de libera volun- 
tate, & abfque ulla obligatione eorundem erga 
nos & noftros pofteros; quae ele&io per nuntios 
ad nos miflbs ab eisdem nobis nuntiata, & nos per 
eos in Regem Bohemiae & dominum fuum elegis- 
fe^ & acceptafle , publicari cum totali & fufficien- 
ti mandato commiferunt; quod mandatum ma- 
gnificfc Stiborio de Uzymbuygb & in Tbowarzow, 

fu- 



71 

•ftpremo Cspitaneo MarchioaattB Moravi»! & 
Joawtide Cymburgby Nicolao de IaudirJUin dede- 
runt, qui nuntii articulos nobis infra fcriptos ne- 
cefMosatotoRegnoBohemiaeattuteruntj often- 
derunt, & de gratia dei dec eisdem concordarunt 
die ipfe S, Piti<> & in Craftitium die dominica in 
palatio caftri pragenfis promiftmus illos omnes 
articulos, «fcaliajura, libertates Regni Bohemiae 
fcrvare, & circa illos tenere in praefenfia fere- 
niffimi Principis domini Kazymiri RegisPoloniae 
&c. & ReverendifT JoaNiis Eprfcopi abneznens. 
& aliorum, cum in Regem Bohemiae nos aflump- 
ferunt, & in Dominum proclamarunt, quorum 
articulorum infra fcriptorum tenor talis eft. 

I. Inprimis, prout diaea in montibus Kutirae 
generalis eft tenta, & in ea diaeta in Regem Bo- 
hemiae elefti fiimus, promifimus litteras ei$dem 
necefiarias adhoc dare &concedere, ne hujusmo- 
di eleftio fafta nocumento fit Baronibus, milita- 
ribusPragenfibuS) <£civitatibus, quemadrtiodum 
moris eft , Regenf Pragae & non aliunde y juxta 
privilegia & libertates debere eligere. 

IL Item; promififflus: inter fan&um conci- 
lium Bafileenfe ex una, & Regnum Bohemiae* 
ex altera partibus, compaftata, ac marchiona- 
tum moraviae ere&a^ ut illa robur & valetudinem 
fuam habeant, obferventurque, & hoc eisdem te- 
nere debemus juxta omnes infcriptiones eisdem a 
noftris antecefibribus datas, &infcribere 1 prout 
alii Reges Bohemiae infcripferunt, obfervarunt, 
*;ad finem deducerej & fiquis contraid efle, & 

E 4 Regnc* 



Regno Bohemiae ac Marchionatu Moraviae illa • 
velit irifringere, debemus eos defendere, manu- 
tenere, qwtra unumqueriique, ac penes fum* 
mum Pontificem hoc agere <5c expedire ut Bohe- 
mis & Moravis eadem confirmentur. 

in. Item; promifimus: ut talis Archiepifco- 
pus ad Ecclefiam Pragens. detur & ordinetur> qui 
Bohemos & Moravos circa compa&ata teneat & ob- 
iervet tam fpirituales, quajn faeculares & etiam 
juxta infcriptiones ian&ae memoriae Caefaris Si~ 
gistnmdi & aliorum Regum ufque ad tempus Geor- 
giiy & hujusmodi Archiepifcopus cito ordinetur 
& confecretur. 

IV. Item promifimus : coronam Bohemiae te~ 
nere^ obfervare, ac totam communitatem Baro- 
num, militarium pragenfium, & aliarurti civita- 
turn, circa jura, ritus, libertates, ordinationes, 
concefla, & circa antiquas laudabiles bonas con- 
fuetudines. 

V* Item promifimus: omnia privilegia r in- 
icriptiones a caefaribus & Regibus Imperii ac 
Regibus Bohemiae, & ducibus bonae memoriae 
Regno Bohemiae data & concefla, & fingulis Ba- 
ronibus^ militaribus, civitatibus pragens. & aliis 
perfonis tam Ipiritualibus, quam faecularibus 
conceflis, & pracipue piae memoriae Regis Otta- 
gari, Regis yoamds^ Caeferis Caroli> Regis Wtn~ 
ceslai, Caeferis Sigisnrundi, Regis jilberti, Regis 
Ladislai, Regis Georgii^ ufque ad mortem om- 
nesinfcriptiones, fine conditionealiqua, emana- 
tas tenere & inviolabiliter defendere. 

VI. 



* 3 

VI. Item promifiraus: arcem Karlftm, co- 
ronatn, clenodia Regni & tabulas privllegia, ne- 
mini vfeHecommittere feu confidere, absque vo- 
luntate & confilio Baronum v militarium Regni 
Bohemiae & civitatis Pragenfis, & aliorum^ quae 
ad id Ius habent. 

VII. Item; addiximus: quando ad Coronatio- 
nem veniemus^ quod volumus ordinem & anti- 
quam confuetudinem Regni Bohemiae tenere & 

fervare. 

yin. Item promifimus : de extraneis tam fpi- 
ritualibus', quam Saecularibus , ad nulla officia 
Regni vel civitatum aut fpiritualium efle locan- 
dos, neque arces, civitates, coronae Bohemiae 
eisdem committantur. 

IX. Item } promifimus, nos velle agere & pro- 
curare juxta noftram diligentiam, utRex Gcor- 
gius, piae memoriae, ab omnibus excommuni- 
cationibus, aggravationibus ^ vituperiis ipiritua- 
libus, quibus in vita & poft obnoxius erat, & ut- 
cunque illa in eum provenerunt, apud San£tif£ 
Pontificem efficere, una cum Baronibus milita- 
ribus civitatenfibus & tota communitate tam fpi~ 
ritualium quam faecularium, utliberentur, abs- 
que aliqua fatiga & expenfis fuis. 

X. Item;, promifimus: quod non debemus 
provincias, ducatus, civitates, arces, caftella* 
oppida & quaecunque alia bona pertinentia ad Re- 
gnum Bohemiae, a corona Bohemiae alienare 
nullo pa&o feu modo, aut ullis in matriraoniura 

£ 5 do- 



74 

«Jonationibus , veram iUa , quae hucnfqne aliena- 
ta funt) debemus reducere & congregare. 

XL Item; promifimus, ferenifll Jobatmam 
Reginam Bohemiae penes fuam dotem, jura, pri- 
vilegia & juftitiam confervare eo modo, uti aliae 
Reginae orphanae a Regibus fervantur. 

XIL Item; promifimus: Illuftriffimis PiXd» 
rino^ Henrico, Hyncktmi, ducibus monfterburgen- 
libus & comitibus in Soloz Baronibus de Kymfladt^ 
& magnifico Vozoni etiam de Kymftadt fratri eo- 
rum, & filio, piae memoriae Regis Georgii^ cir- 
caeorum dominiumjura, juftkias, infcriptionesj 
tenere & obfervare, & ad haec omnia, quae Pa- 
ter eorum Rex Gcorgius bona impignoravit, feu 
illos pro fe fidejufbres reliquit, tam verbo quam 
litteris ob neceffitatem Regni Bohemiae, illa ut 
eis reftitueremus, & de infcriptionibus feu fide 
iuffionibus liberaremus, & praecipue de debitis, 
quae ratione falarii curialium fervitorum in fe re- 
ceperunt. 

- XIII. Item; promifimus computoribus & fa- 
miliaribus, quibus iatis faftutto non eft, neque 
cum illis concordatum, cum illis velle concor- 
diam de confilio Baronum Regni Bohemiae* 

XIV. Item; promifimus; IUuftrem Fi8ori- 
num, &alios captivos , qui ob Regem &Regnum 
Bohemiae damnaacceperunt, eo cogitare, uffi- 
ne damno liberentur. 

XV.Item; promifimus; illos, quiRegi&or- 
gio ferviverunt, & adhuc penes nos & coronam 
Bohemiae firat, de amiffione arcium, & bono- 

rum 



nmf eorandem velle rdevare 45: juvare, tit li» 
bona & arces rehabere poflent 

XVI. Item; promifimus: pro honore coro- 
nae Bohemiae cum Archiepffcopis, Praelatis, 
principibiis, Imperii tam fpiritualibus quam lae- 
cularibus, cnm quibus alii Reges in liga fuerunt, 
etiam amicabiliter velle vivere. 

XVII. Item; promifimus: monetam Regni 
Bohemiae nullo modo velle ifi valore diminbere* 
fed juxta privilegia Regni Bohemiae tenere. 

XVIII. Item; promifimiis: de fervitiis illu- 
ftriff: Vrmcipls jllberti^ ducis laxoniae, quaeno- 
bis & coronae Bohemiae impendit, gratanter 
providere & juxta confilium expofita refundere. 

XJX. Item; promifimus: pronobilibus diftis 
Qfpk, vellepenes duces Saxoniae intendere, ut 
ad fua pofient bona redire ad hujusmodi promis- 
fiones noftras & earum robur & firmitatem arti- 
culorum, nos Uladislaus^ex Bohemiae & Mar- 
chioMoraviae, duxSleziae, SigillumnoftrumRe- 
gale ad has Htteras noftras appendi juflimus. 
Datum die \ anno quibus fupra. *) 
Ex Cod. MS. Bibl. Vatican. num. 3924* 

*) In comitiis Norimbergenfibus hoc annb a£hlm 
quoque fuit de Bohemorum elefHone, qui mor- 
tuo Georgio Uladislaum Cafimiri Poloniae Regis 
filium quindecim annorum adolescentedi renun- 
tia vecant , * an rata haberi deberet» Improbat e*m 
Pontifex & ab haereticis faQam ac irritam fieri 
debere per legatum fuum in Comitiis contendc- 
bat 9 Matbiac quoque Cervini Regis Hungariae 
legati, ne ea ab Imperii drdiaibu» approbaretur» 

inter- 



7« 



interctdebant. . . . Principes vero plerique Impe- 
ratoris judiciutn fecuti ad Uladislaum proniores 
crant. . . w A£la oublica. 



ft.lWtl0 IUUIVIHUI AMUII I 

crant. • . w A£la publica. 



XVIL 

MAXIMILIANUS DUX AUSTRIAETRAC- 

TATUS MATRIMONIALES CUM MARIA BUR- 

'GUNDIAE DUCISSA PER FRIDERICUM IMPE- 

RATOREM INITOS ACCEPTAT. 

Maximilianus Dux Auftriae Muftriflimo prin- 
cipi Karolo Duci Burgundiae, Domino, 
Patri, ac focro fuo Kariffimo. illuftriffime Prin- 
ceps domine, pater, ac locer Kariffime. Vene- 
runt ad Nos pridie Reverend, in Chrifto Pater 
Dominus Georgius Epifcopus mentenfis amicus 
nofter cariffimus & venerabilis devotus fincere no- 
bis dileftus Georgius Beslar confiliarius nofter^ 
referentes Matrimonium inter Nos & Illuftrifli- 
{nara Mariam Duciflara Burgundiae, conthora- 
lem noftram cariflimam filiam veftram per fere- 
niffimum & inviftiffimum Principem & Dominum 
noftrum Dominum Fridericum Romanorumlmpe- 
ratorem femper auguftum^ dominum & patrem 
noftrum Kariffimum cum amicitia veftra aliquam- 
diu traftatum cum eadem tilia veftra domina Ma- 
ria duxifla Burgundiae^ Iuflu & mandato veftris 
per eos concluflim, tra&atum, & ad finem efle 
perduftum, Nos requifiverunt ut diftum Matri- 
monium acceptaremus, approbaremus, & omnia 

per 



77 

per eos nomine & vice noftris occafione*di&iMa- 
trimonii cum praefota Illuftriflima domicella Mti- 
ria duxifla Burgundiae^ Conthorali noftraKaris- 
fima fa&a traftata & conclufa ratificaremusi, & 
in ipfam ut conjugem oioftram confentiremus. 
Fraeterea litteras, quas cadem conthoralis noftra 
domicella Maria manu fua ad Nos fcripfit, & Io- 
cale per eam ad Nes transmiflum praefentarunt. 
Auditis itaque& intelleftis praemiflis ingenti gau- 
dio & laetitia exhilaratus eft animus nofter, di&um- 
que matrimonium inter nos & eandem domicel- 
lam Maricm per eos contraftum & conclufum co- 
ram praefiito Genitore noftro Kariflimo, aftanti- 
bus pluribus principibus Eccleflafticis & faecula- 
ribus, praelatis & Baronibus follempniter acc^p- 
tavimus, apprebavimus ^ & ratificavimus , &\n 
eandem Conthoralem nbftram D. Mariam Duxis- 
fam Burgimdiae, ut in legitimam conjugem no- 
ftram confenfimus, & eandem in uxorem duxi- 
mus, agentes gratias amicitiae veftrae quod Nos. 
pro fua benignitate diftae fifiae fuae dominae Ma- 
nat duxiflae Burgundiae ionfbrtio & amore fruij 
& in generum ac filium fuum ample&i voluit^ 
pro qua quidem benevolentia ac beneficiorum cu- 
mulo etfi Excellentiae veftraedignasgratiasrefer- 
re nequeamus y eas tamen quantum grati animi 
effe poterit quamdiu nobis vita comes fuerit ami- 
citiae veftrae femper habebimus^ rogantesExcel- 
lentiam veftram obnixius ut Nos pro fua huma- 
nitate in filium fuum ample&i & amorem ac be^ 
nevolentiam quam erga nos concepit in aevum 

con* 



78 

confervare vellt quod erga amicitiam veftram ftu- 
diofiflime promerebimur cui nqs e^ corde quam 
maxime commendamus &c. Datum Witmat die 
XXIIII Ianuarii anno Dom. M. CCCC. LXXVII. 

Maximilianus Dux Auftriae & IHuftriffimae 
iW^rf^duxiflaeBurgundiae^ Conthorali fitee Ka- 
riflimae, 

x Uluftrilfima Frinceps r Conthoralis Kariflima. 
Venerunt ad nos pridie Reverepdus <&c* (ut fupra) 
referentes matrimonium inter Nos & amicitiam 
veftram aliquamdiu per utriufque noftrum paren- 
tes pertra&atum nomine & vice noftris cum ami- 
citia veftra, aufpice Deo, Illuftriflimi Principis 
D. Karoli Ducis Burgundiae foceri & patris no- 
ftri cariflimi voluntate & conlenfu ad hoc acceden- 
tibus.conclufum, & per verba de praefenti eile 
contraftum, firmumque ac ftabile inter Nos & 
dileftionem veftram modo fore conjugium. No- 
bis infiiper Iocale per amicitiam veftram miflum, 
& Litteras manu veftra adNos fcriptas praefen- 
tarunt, quibus leftis & intelleftis omnibus com- 
mota funt vifcera noftr^ & ingenti fumus laetitia 
& maximo gaudio inde permoti, diftumque ma- 
trimonium praefentibus fereniflimo ac inviftiflimo 
Principe & domino domino Fridcrico Romanorum 
Imperatore femper augufto domino & patre no- 
ftro cariflimoy ac pluribus Principibus follempni- 
ter acceptavimus approbavimus, & ratificavimus 
ac in amicitiam & perfonam veftram & in legiti- 
mam conjugem & conthoralemnoftram cariflimam 
& diftum matrimonium exprefle confenfimusj 
praedi&umque jocale ob amorem veftrum gefta- 

bimus, 



7» 

bionB*r/& eo pro veftra memoria utemur > agen- 
tes gratias imraortal^ Deo qui fua divina clemen- 
cia nos sum dile&ioge veftra matrimonio conjun» 
gi & iqikuo frui confortio & amore. voluit & or- 
dinavit, faxitque immcnfa illius pietas ut in ejus 
laudem & gloriam nos invicem complettemur > & 
inter JNo$.contra£hun conjugium ad felicem per- 
ducaraus effe&um, rogantes amiciriam veftram 
obnixe ut cum nos coram affari nequeat, mutuam 
faltem benevolentiam^ & amorem quem erga 
nos^concepit litteris ad nos faepius perfcribere ve« 
Ut) quod itidem Nos fafturos pollicemur dile&io- 
ni veftrae cui nos ex corde quam maxime com- 
mendamus feliciflime per longiora tempora vali- 
turae Datum Wicnnat ufc fupra. •) 
Ex Ced. MS. Mbgunt. 

*) Vjd. Jtoa lib. VIII. p. 388. Philipput. dt Comi- 
.ncf'-?. ia8. Rccu.til dt Traiut dt paix T.i. 
p. ^43- Fuggtruslib. V. c. zf. n. 7* &c 



XVIII 

FOEDUS INTER EPISCOPOS, COMTTES AC 
CiyiTATES INFfeRIORlS SAXONIAe. 

Ex Dei gratia Nos Gmradtu Ofnaburgae (a) 
I Siman Paderbornae & Henricus MindaeEpls- 
copi, Ericus & Antonius Holfatiae # Schaumbur- 
gi comites pro nobis loco npbilium ac bene nato- 

rum 

(a) Ex Comitibo» de Dtybolu 



80 

l 

rum juniorum dominonim Ottoms & jobcmms di- 
leftorom noftrorura fratrom; nosjuflus Comes 
Hojae ac Brockhufii, Bembardus nobilis dominus 
in Lippa Rudolpbus nobllis dominus in Dicpbold, 
atque nos lenatus civimum GoslariaeMagdcburgi, 
Brunswgae^ Luncburgi, Rildesbebm, Gottingac y 
Stfndaliae, Hamoverae aliarumqoe civitatmn, 
quas uiterius juxta tenorem contra&us & foederis 
ad hoc requiremus, aperte confitemur pro nobis 
& noftris pofteris, haeredibusque, quod nos.in 
Dei laudem in Sanftae Chriftianae Ecetefiae*e 
Romani Imperii honorem nec non in Regiqnipn 
fiibditorumque & noftrarum civitatum omaiurti 
commodum coaduniverimus & conjunxerinjus eam 
ob caufam, nempe, quum natus princeps ac do- 
minus dominus Fridericus Brunfv. & Luneb. Dux 
per aliquem S. Cels. Clem. morbum, fuae Conju- 
gi Dn. Margaretbae fubdu&us, 1 & ih loca ubi 
nunquam E. Cels placuit, pertraflus, ^^ibus 
hominibus cum quibus ante hac nunquam^con- 
verfari voluit pro cura fui demandatus fit, atque 
fic privatus fuerit arcibus & ad fe pertinentibus 
ditionibus, quas fumme praediftus Princeps in 
pofleflione tenuit, etiam conjugem fuam dotalitio 
fuo (quod omni jure pridem ipfi ad fcriberidbm 
fuerat) nondum providerit: tum adhuc quuro 
nobilis & bene natus junior Dommus jobarmcsCo- 
mes Rettbergenfis abfque belli feciali denuncia- 
tione cum fuis plane iniquiter circumvallatus & 
captus fit. Tum quoque quum honorabilis Civi- 
tas Hildesbemium jam ultra obladonem bmnis jiiris 
ac nobis omnibus reliquis civitatibus libera ne- 

gotia 



st 

gotfctfo in advehendis & avehendis commerciis 
prorius praecluia fit^ nec tuto uspiam ad id viat 
concedantur, tum limul Hildeshemenies ac reli- 
quae civitates in libertate fua veteri jure coniue- 
tudinario detra&iones & impedinenta pati jam co- 
gantur. Fropterea coadunimns nos inter nos & 
contradum hunc pangimus ad cujusque partis 
proprios ihmptus damna carcerationes & pericu- 
b in praefentibus literis juxta tenorem & modum 
ftquentem qui extenfus fit in XX annos continuos 
a dato hujus icripti. Ideoque primo nos routuo 
proroittimus, quod rios praedi&i domini debea» 
mns & velimus inimici fieri & hoftiliter traftare 
ftatim Revercndum in Deo Epiicopum BartboL 
dam Hildeshemenfera ^ item excelfe natom Prin- 
cipem ac Dominum Dn. Wilbtlrnum & Henricum 
ejus filinm Brunswic. & Luneburg. duces; Item 
Epifcopatus Hildeshehnenfis incolas, Mannos* 
eorum terras, & iubditos atque ubi decentia ex- 
poftolaverit id> ac noftrorum dominorom qois* 
^piam debeat, & velit femetipium in Peribna HiL 
dcsbemi primum fiftere. Hoc quando fiiit perac- 
tum tunc nos civitates praecjiftae die ftatim fe- 
quenti debemus & volumus efle hoftes Epifeopi 
HHdeshemenfis, Epifcopatus mannonmrejus di- 
tionis & lubditorum, & etiam hoftiJiter eos inva- 
dere. Nos quoque praenominatae civitates e ve» 
ftigio feciales literas noftras volumus & debemus 
a dato hujus conventionis & foederis in manu* fe- 
natus Brunfwicenfis obiignatas tradere; atque 
tunc quam primum nominati Domini fcriptis & 
orali mandato poftulari curent, tuuc nos fenatus 
Aov. SubjUL Pars Xlll. F Brun- 



82 

Brunswicenfis literps feciales abfque mora «alt- 

tere volumus & debemus fin dolo malo ; modo 

♦nobis praedi&is dominis & civitatibus juxta no- 

ftrum omnium Confttium & mandatum a faepius 

nominatis dominis Brunswicens. & Luneburg. ob- 

tingere poflit, quod cuique hoc contraftu & foe- 

dere complexum efle a Deo, honoris & juris cau- 

ja nobis competit etiam nos domini praenominati 

debemus quempiam ex nobis dominorum, qui 

idoneus ad id fit>cum L equitibus verfus BrunswU 

gam 9 qui fecum iis & aliarum civitatum equitibus 

conjungant, mittere ad equites eorum ducendos 

& regendos. Ac quando domini & civitates una 

uicampumprogrediuntur, &oppida, cives, Pa- 

gos, captivos, fpolia, rapinas, & redimenta, 

aliudve accquifiverunt, tunc dominis dimidiaparsj 

& civitatibus altera pars in lucrum cedet, quod 

fumant fibi. Sed civitates tamen Dominis pro 

occupatis arcibus & oppidis quotquot oppignora- 

ta aut adfcripta illis funt, dimidium pecuniae fbl- 

vent. Si vero occupatae arces & oppida oppi- 

gnorata fberint, tum nos civitates faepius di&is 

dominis dimidium juxta honeftam aeftimationem 

folvemus, & occupatas arces & oppida nobis fu- 

memus, quod nobis dominis citra omnem contra- 

diftionem complacitum habebimus. quod fi vero 

accidat) ut nos domini, aut civitates quifque no- 

ftrum, aut fingulariter quis fblus quid accquifive- 

rit, aut fi aliquis noftrum in uno aliquo loco, & 

alius in altero folus fibi quid acquifiverit, illud 

lucrum quis fibi fbli refervet, excepto tamen eo 

omni T quod *d communem fpeftat, diftributio- : 

nem 



*3 

nem rapinae ^ illud juxta equitum jus & confuetu- 

dlnem diftribuetur, & tunc duo equites pro uno 

equite numerabuntur. Atque fi inde disputatio 

aud diflidium oriatur, quod tamen non debet fie- 

ri, tunc ad confopiendum & complacandum illud 

compromiflb deputetur duobus Dominis, qui ita 

a Dominis in Hildesbmium aut Brunswigam mi£ 

tantur, nec minus honorabili fenatui Brunswi* 

cenfi & Gottingenfi id committatur. atque fi nos 

domini autcivitates ad Ducem perveniamus, tunc 

una tam pars quam altera & quisque pro facujta- 

te fua abfque dolo fequi debet, ad opitulationera 

ferendam. Quod fi etiam noftrum cuiquam con- 

tingat, quid, & adverfi eveniat, tunc mutui ju- 

ris erit obligatio adinvicem ad quodcunque fic in 

hoc cafu pro fententia juris decretum fuerit, id 

alter tenetur ftqui & ratum habere^ tamen ita, 

ne una pars alteram nufpiam deferat, donec uhius- 

cuiufque caufe apud alterum totaliter in amicitia 

aut jure placide compofita fit; fic & nulla pars 

abfque alterius confenfu cum nemine ufquarn com- 

pofitfanem aut reconciliationem ineat. Si etiam 

cuipiam inter nos poft hac aut in pofierum aliaitt 

ob caufam ab adverfariis, dum adhuc noftrum 

hoc foedus inter nos durat, quid diflidii objigia- 

tur, ac nos domini civitatum, aut nos civitates 

dominorum compotes fiamus, tunc nemo noftro- 

rum alteri praedi&o adverfario ullam opem , fola- 

tium aut adfiftentiam praeftet, in ullo aliquo mo- 

do, quocunque id fieri poflit. atque hpec unio & 

confoederatiO) liga & contra&us omnibus aliis 

F % paais 



S4 

paftis * iontraftibus a nobi$ dominis & dvieati* 
bus univerfis & fingulis confe^is nullo praejudi- 
cio efie debet. Cunfta haec praefcripta punfta & 
articulos hujus pafti, & confoederationis promit- 
timuS) quodnosprius nominatiDomini, &civi* 
tates univerfae, & finguli omnes pro nobis, & 
noftris pofteris ac haeredibus in fincera flde ar&e, 
praeciflfe , & infrangabiliter abfque ulla argutia 
& dolo fumus fervaturi. In cujus rei iidem nos 
ex Dei gratia Conradus Osnabruggac Simon Pader- 
bornat, & Hmricus Mindae Epifcopi, Ericus & 
Antonius Holfteniae & Scbomburgii comites, Juftus 
comes Hojenfis & Brocbufti, Bernbardus nobilis 
dominus Lippiac y & JRudolpbus nobilis dominus 
Diepboldii noftrum figillum pro nobis & fuccefib- 
ribus noftris & haeredibus fcienter ad has literas 
appendi curavimus, ac nos fenatores civitatum 
Goslariac, Stendaliac, & Hmnoverae noftrarura 
civitatum figilla inferius, una cunj prius nomi- 
natorum dominorum figillis, pro nobis & noftris 
pofteris fcienter fimili niodo appendi curfcvimus 
anno a nativitate chrifti domini noftri M. CCCC. 
LXXXV, die fabbati poft Laurcntii D. Martyris. *} 
i».Aug. 

*) Sub medium O&obris Henricur Monafterienfis 
Epifcopus, Wilhclmuf Dux jaliae & Montium^ 
joamtcs Dux cliviae & Marchiae comes Tremo- 
niae alium folemnem habuere con ventum, adura- 
que in eo inter tres potentes Weftfaliae principes 
de pace inter fe firmanda , conventumque ne quis 
fine alterius voluntate aut foedus cum aliis face- 
ret, aut beiium moverer. Nihii illo congreflu 

laettus 



s; 

ketmrtTTQtms Brtnctpum jconviviis^ hujis & dc- 
curfionibns equeftribus atque omnibus concor-^ 
diae & amicitiae Cgnis* Scbaten. Annal. Padcr* 
hrn. T*z.f.7S2. 



XIX. 

RESPONSUM ORATORIBUS REGIS BOHE- 
MIAEDATUM. ( 

Reverendiffime iti Chrifto fater vofque magni- 
fice vir Domini Oratores praeftantfflimf. 
Sacra Regio. Ronu Majeftas (eaque per veftras 
excettentiffimas Dominatrones pro parte ftrenifli- 
mi Regis Bohemiae" pridie propofita fimt) intel- 
lexif, & antequam ad refponfionem fuper his ve- 
niatur, iuaMajefliismmFirijunxit, quatenushaec 
praeftando praetermitterem: fi ftraioiiabendus 
effet erga illos cujflscttnque conditionis homines, 
qUi hqjusffiodi errores & diffenfiones inter Reges 
& Principes cohtrafas & juftitiam ae munltiflimas 
infcriptiones fub fide chriftiana firmatasin detri- 
mentumtotius chrlftfenae Religionis praejudicium 
S. R. Imperii in turbationem maximam muitorum 
Regnorum praeftrtim autem RegniHurigariaead 
fiias privatas utilitates fuggefferint ac feminave- 
rint procul dubio fea Majeftas ftylum «"icendi 
acrius extenderet radicemque verkatis prdfundius . 
attingerent. Sed quoniam hunc refpondetfdom 
erit ftreniflimo RegrBohemiae, qui amidtia ju-, 
reque, fanguinis fuae Majeftatis jungitur. ftaque 

F j Regit 



8« 

Regia Rom. Majeftas dignitatl fiiae ferenitafis de- 
ferendo Terinohe, quantum bpportunitas rei ad- 
mittit, aliquantufum tertiper&bit. 

( Veniendo itaque ad refponlum faciendum 
quantiim memoria fuppefit omnia illa^ que ve- 
ftrae Dominationes coram. Regia Majeftate pro* 
pofuerunt fummatim breviffimeque perftringara 
& bene fi meraini hec fuit tota veftrae propofitio- 
nis^ obreptionis^ inve&ionisque fumma atque 
fententia* lnprimls etenim fereniflimus Rex Bo- 
•hemiae ft; veram indubitatumque aflefit Regem 
Hungariae,. adducendo ad hoc juftam Ele£tfouem t 
legitimam prociamationera demum in Regali^i- 
vitate fiude intromiflionem ac poftremo eiusdeiji 
propediem fiendam coronationem tam adRegnum 
Hungariae quam ad orrmia alia Regna ac Domi- 
nia huic regno connexa & adhaerentia inter que 
ducatus Auftriae merito eonqumeretur: Sedquia 
fereniifimus Rom. Rex fe in nullis praefati Duca- 
tus Auftriae civitatibus oppidis & caftris tura 
gladio tum. ex aliis viis & modis intruferit homi- 
nes videlicet iftius terrae in luam fubdendo dicio-» 
nem hoc cedere videatur in praejudiciijm Regni 
Hungariae ac Regis noviter ste&u quod tunc ip* 
fe Rex JJphemiae minime fieri Iperafiet attento 
vinculo amicitiae & jure fanguinis fuarum utr*> 
rumque Majeftatum, quibus adftri£H viciflim 
exiftunt, attento denique quetf nullapragceflerit 
inter partes difidatio^ ficut tamen in his fieri mos 
habet patriae, quod etiara hoc ipfum contra jura- 
menta & vincula^ quibus homines & fubdki du- 

catus 



*7 

catus Auftriae Regi Hiingwiae funt obllgatiy «ten- 
dat, pariter etiam, quod fereniffimus Bohemiae 
Rex praetendat per hoc Treugas & jnducias per 
ipfumet Rom. Regem inter ferenaflhnum DomU 
num Imperatorem & qudndara Regenr Matbkm 
magno ftudio confe&as indigne interruptas* 4116 
fuo ordine urtquead feftimiNativitatisMimjam 
proxime praeteritttm duraviflent, quibus onmi- 
bus attentis fereniffime Bohemiae Rex taaquam 
pro nunc Rex Hungariae & omrtium Connexorum 
Dommiorum princeps irfvigtfffimtftn Rom. ;Re- 
gem avunculum feu confangnineum cariffimum 
rogat* monet, horfatur, ut ab inceptis gravaiui* 
nibus, ac terras ac dominia ad ipfum & Regmim 
ipe&antes vel fpe&antia occupare ceflety' ieque 
erga ipfiim fereniffimum Bohemiae Regem ami»- 
cabilem fmceriterque exhibeat* quo fefto fpa&f- 
renitas fe erga Regiam Rom. Mftjeftatem tanquam 
amicos & confanguineos lue Majeftati inclinatiflr- 
mum praebere conabitur. : I x - • 

Super his itaque refpondet facra RegiaRom. 
Majeftas^ quod in primis fua eelfitudo fundameir- 
tum> in quo oninium veftrarum domiiiatiotiuto 
ftabilita eft propofitio, bfeviffime revelare pofik 
omnino videlicet aftriftione fui propofiti addu&a 
inficiando & negando, tum ut clarius vefitas in 
lucem prodeat, fuper fingulis articulis cefpon- 
dere intendit. - 

Ad priinum enim articulum relpondertdo4ha 

Regia Majeftas fefe verum indubitatum^Ie^tii 

mum Hungarfee Regem, & bmnium Ituic ; cofti 

nexorum Reguofum & doniinlorum ^lndperil 

• F4 & 



& doihimihi afierit^ tmminat & eonftanter tffir? 
maky & perinde verum & hnmediatum ac uni* 
cum quondam fereniffimi Regis Matbiat pie me- 
xnorbe in nominato Regno. Hnngariae fucceflb* 
rem : hac itnque elara veritate praeluppofita faci- 
ie foa Regia Majeftas ftngulis objeftiorobos incii- 
fationibus & invefttonibus refpondebk* Quan- 
tnm videfieet ad hoe> quod iha Regia Majeftas 
vinculum amickiae jure fanguinis interrupifie cul- 
patur^ relpomiet foa Regia Majeftss, fe nuUara 
eaufam alicmus iniffiititiae, vel-altereationis fere- 
niffimo Bohemiae Regi uuquam dedtfle> neque 
etiam per.hoc* que in.Dicionem fue Majeftatis 
jufte redegerit, ftreniffimo Bohemiae Regi, eft 
inaliquo praejudicatum* Quantuin ad Articiir 
him quod non pwefceflerit difidatio* videt Rons 
Rex y quod ex parteJJloraro, quae gefta funt per 
juara Ceifitadtnem ufque modo nuHa catt& fiait 
difitandi Regero Bohemiae, cujus fereiiitas nui- 
Jiina poenitus jus vel interefiie ad ducatuia Auihriae 
habere dinofcknr : & fuiflet firaihs oecafto ob eam 
caufimr;difiiare d«ea&_Sta;<miae & Bsvarise ficut 
Jlegem Bohemiae^ quoniam nuHumillorum prin^ 
sipiim iuterpfle <fottftat. ; Quantum ad Tfeugas 
ye\ inducias npn feyvjitasrefpondet Regia Maje- 
ftas, quod inducie h^j^modi confe#»e &w inter 
perfpnts fei.eniifinii Imp,_c3c tyatbiae qtipndam Re- 
gis Hungariae, quae etiam per moftem utrius- 
quepar^s terminatae fuiiTent v tum <juiaflia Re- 
gia Roroena Majeftas venjs unus # indubitatus 
fit Regis Matbiac fiiecefior raerito-tales induciae 
poft obitum ReghMatbiac ia perfrna iuae Maje- 

ftatis 



89 

fhtisccnfeanturfinltBe. Ad hoc autetti quod fiib- 
diti & incoIaeiDucatus Auftriae Regi Ronn prae- 
ftiterint homagia & juramenta obedientiaev nbi 
contra priora juramenta faciendo videntur hono* 
remfuum negligere&c. refpondet facraRom. Ma~ 
jeftas quod ex praediftis, ut fupra maniCefte cla- 
ret y quod homines & iubditi nullo glio quam hoe 
folo niedio honorem ihum falvare potuerunt re- 
deundo in ditionem & poteftatam fui principis & 
Domini naturalis a quo injufto bello avulfi fue- 
runt. etiam his fundamentis & breviffimis refpon- 
fionibus indicatura eft, quod facra Regia Rom. 
Majeftas omnes inculpationes, calumnias & in- 
ve&iones in fuara perlbnam jaculatas , rite in per- 
fonam fereniffimi Regis Bohemke retorquere pos- 
fit; ille enim eft* cuius ferenitas in praejudicium 
exernplo ]uri& Regie Ronu Majeftati^. de quo 
fundatiffimo tam per Caefarem quam Rom. Re- 
gem maturo tempore Ioage y antequam ad Elec- 
tionem procederetur confldentiffime edo&a& in- 
formata extitit Unde fue ferenitati omne exca- 
fetionis velaraen adijnitur, in Regnum Hunga- 
riae ad quafcunque machinationes fe inviftiffime 
intrafit homines videlicet ad Regnum hop perti- 
nentes in fuam dicionem & obligationera recipien- 
do ac alia que ad Roman. tanquam verum & legi- 
timum Hangarie Regem fpe&are dinofeuntur r 
exerceiido* ubi clare patet* quod fua ferenitas 
oflfcsium boni amici ac finceritatem conftnguini- 
tatis fatis culpabiliter neglexit^ quih imohaec 
taliter agendb nullam prorfus diflTdationefti pre- 
mifit vel qualemcunque avifatitnem &c. ex hoc 

F 5 parU 



pariter compertura habetur , quod omnes flli iub- 

diti Regni Hungariae, qui homagia obedientiaiti 

vel qualemcunque fubje&ionem aut juramenta fe- 

reniflimo Regi JBohemie praeftiterint juftede ne- 

gle&ofuo honore & rupta obligatione, qui facre 

Rom. Majeftati juxta praefatarum infcriptionum 

fub chriftiana fide roboratarum tenorem adftri£U 

lunt digne argui poflimt, perque itaqUe demutn 

compertum habetur celfitudinem Rom. Regis & 

omnes fuae Majeftatis jurahtes & adherentes m$- 

nime Regetti Bohemiae ac fingulis fibi tanquam 

Regi Hungarie obedientes non mediocriter fori- 

fecifle. Quarerogat monet, hortatur facra Re- 

gia Majeftas , quatenus fereniflimus Rex Bohe- 

miae ab hujusmodi ceptis injuriis* gravaminibus 

& impedimentis, quominus fiia celfitudo jiis fuum 

in Regno Hungariae ufque modo confequi potuit, 

ceflare & effieaciter remanere velit; Quod IT K- 

cerit amicabili ac condigiia viciflitudineiua Regia 

Majeftas hoc rependere. conabitur ; offferehdo fe 

ad omniaalia quae fereniflimo Bohemie Regi pro 

honore exaltatione & utilitate flle ferenitatis cede- 

re poflent paratiflimum. Inquantum vero fere- 

niflimus Rex Bohemie inceptis duraturus mole- 

ftiis huiusmodi gravamina continuabit, occafio- 

nem dabit facre Regie Majeftati cum confilio &c r 

auxilio inviftiflimi domini Rom, Imperatoris do- 

mini & genitoris fui clariflimi, cujus Majeftas 

non mediocriter in hoc negotio indigne quidem 

contempta eft, & facri Romani Imperii, cujus 

jus in Ele&ione Regnorum Hungarie fafta de 

Archi- 



*1 

Archidacatu Auftriae & ^raefoti Imperii prin- 
cipatu celebrata enormitef laefum cognofcitur, 
& altorum potentiilimorum Regum Principura & 
Communicatum fue ceifitudini adhaerentium nee 
non propriis viribus & potenciis fue Regie Maje- 
ftati hujusmodigraviflimas injuriasopportnne pro- 
pellendi, jusque fue celfitudiRi ad Regnunr Hun- 
garie debitum pro fua magnanimitate & conftan- 
tia potehti manu profequeridi ■> quod tarnferi potius 
fua Regia Majeftas fublata videlicet evitare cone- 
tur. ex his paucis praeftarttiflimi oratbres iacra 
Regia Rom. Majeftas veftris propofitionibus, ob- 
je&ionibus, inveftionibus pronunc reipdndifle 
voluit**) -' 

*) Poft exceflum Mathuic Corvini Regfe Hungariac 
Turcarum mallei (an. 1490) duo aemuli in af- 
fettando Hungariae Regno, Maximilianus Ro- 
manqrum Rex & Uladtrlaus Poloniae Regii fi- 
lius, Bohemiae Rex; Ille haud fecias quam 
Fridcricus Pater Hungariam ex dotalt jure, jcon- 
ventiique, ex quo Sigismundi Imper*§pri* & 
Regis Hungariae fiiia, Albtrfr caefari denupta 
regnumque illud in dortium Auftriacam jn tulerat. 
Vladislaus & fe haeredem praetendebat, quem 

5>roceres XI. KaL O&obris apud AlbamRcgdlcm 
alutarunt Regem. Maximilianus contrafto per 
Germaniam exercttu convertit fe in Auftriam re- 
petendatn, qu«n hoc Anno magnampartem re- 
cuperavit, Vicnna etiam civium ftudio aperta 
redditaque, Viftor dein Hungariam ingreflua. 
Uhattn. AnnaL Padcrborn. lib. XVIII. fag.tfu 



XX. 



G 



■■'■ "xx.- ••' : ■••■■■ 

FROTESf ATIQ REGIS FR ANCIAE PRO ET 
SUPER INTROITU URBIS ROMANAE. 

] arolus Dei grajdafraiKorum Rex> univerfe 
.Chrifti fidelibus praefentes has infpe£turis. 
Zelus cathplice, fidei & fa&um ia Domino fempi- 
ternum confiderantes attentius & noftre mentis 
archana faepe numero revolventes innumerabilia 
damna & incommoda, cedes, ftrages &.inaume- 
rabilium civitatum & fidelium & populorum de- 
folationes & devaftationes ac plurima alia horren- 
dafacinora, quae fpurciflimi Turd fanguinem 
ChrifHanorum inceffanter debellantes ; a quinqua- 
ginta arniis citra> ut a Chrifiianis profe&o fide 
dignis didicimus imraahiffime perpetrantur, cu- 
pientefque more progehitorum neu^orunV ?ran- 
eorum Regum Chriftianiffimorum tantis fceleri- 
bus, qnae ipfi perfidiffimi Turci Reiigioni Chri- 
ftiane continue minantur pro viribus noflris oc- 
currere & eorum furibundam rabiem totis cona- 
tibus reprimere poftquam placuit altiffimo in Re- 
gno ac Dominiis noflris fuam pacem ponere illa 
tranquiliter potiri propofuimus: prp .repejlendo 
Thurcorum <furore rabido & recuperanda terra 
fan&a & aliis Dominiis quohdam ChriftianisPrin- 
cipibus & populis ablata, propriis perfenis labo- 
ribus facuttatibusque non parcere cariflimo <uiec- 
tiflimis uxore ac unico filio noftris regno quam 
«mpliflimo pacifico & opulentiffimo & praeter vo- 
luntatem Principum & Procerum regni noftri re- 

liclis; 



H&is; flat&Utois adjutof fo De*> cujus eauftra am- 
pleftimur & fidera omnium Chriftianornm popu- 
[ lorum & pofterorum noftrorum Principum & alio- 
rura fidelium praefidio hoe fanftiffima fideli de^ 
. votipne & inagno animo aggredi, quod quiden» 
; fanfttffimum divina reddiraus afpiratione cordi in- 
fixura. Mec arbitretur quifpiam> ut ad occupan? 
> dum quorumcunque Principum vel Dominorura 
; vel Pofterorara dominia aut civitates opus hoc 
' tam fan&tim tam laudabile aggrediamur, fed ut 
' ipfe Deus ineffabilis verus teftis hoc folum ad ejus 
" laudem & gloriam fueque fidei & Chriftiane reli- 
; gionis exaltationem & amplificationem amplefta- 
: xnur, fperantes in Chrifto Deo a quo omnia ope- 
; ra profeftionem fufcipiunt, Nos hac fanttum de- 
' fiderium noftram ad optatum efFeftum produftu- 
ros. Sed quiaRegnum SicUie, quod Neapolittf- 
nuiu appellatur, fepius per progenitores noftros 
a manibus infidetium & aliorum Romane Ecclefie 
& Apoftolice fedis hoftium ereptum & eidem Ec- 
clefie reftitutum fuit, & dequo ipfi progenitores 
noftri XXIV. inveftituras videlicet XXII. a diverfis 
i Romatiis Pontificibus & duas alias a duobus fac- 
ris generalibus coneiliis receperunt, dLquodad 
Nos iure haereditario pertinet, quamvis jPrttfPa? 
pa 1L volens fuos ex humili plebe natos ad Prin- 
cipatus faftigium extollerc regnum ipfijm cQntrff 
iuftitiam abftulit & illud cuidam Fcrdtnanfa de 
Arrasma conceflit, ad oppugnandum di&os per- 
fidiflimos Turcos^ praecipue per vortum valeriac 
& nonnulla alia loca Nobis ingrefium fecile prae* 
berepoterit, iUud.Deoauxilianteintendimus re- 

cupe- 



94 

cupenre, ut Nobis <& Noftris ftftis iftgreflhs & 
egreffus ac tutum praefidium efle poffit* Nec 
intendimus propterea ahne urbi Romt, prout mo- 
derni Alfonfus de Arragma & lui praedecefibres 
alius Aifonfas & Ferdtnandus magna temeritate <t 
rebellione eam defendendo fecerunt, aut aliis 
terris Romane Ecclefie praeiudicium feu aliquod 
flamnum inferre, fed ipfius Ecclefie fubditos pro 
illius & Apoftolice fedis honore & reverentia ab 
omni damno & injuria pro pofle noftro illaefos 
conlerVare; ac ipfius Ecclefie ftatum honorem & 
dignitatem more diftorum progenitorum noftro- 
rum , quantum in Deo poterimus adaugere. 

Quia vero praedido Regno recuperando & 
noftro fanfto propofito excogitando, pro facilio- 
r! r breviori via ad urbem praedidam veniendo 
per nonnullas terras di&e Ecclefie tranfitus fit 
Nobis faciendus, (an£iflimum in Chrifto Patrem 
Dominum Alexandrum Romanorum Fapam Scx- 
tum & fecrum fenftae Romane Ecclefie collegium 
nec non quarumcunque civitatum oppidorum, 
Terrarum & Locorum eiusdenv Romane Eccle- 
fie Re&ores, Gubernatores, Poteftates, Officia- 
les, cives Incelas & inhabitatores quofcunquein 
Demino, requirimus, hortamur & atteftamur» 
ut feltem quemadmodum hoftibus noftris & in hoc 
iacro propofito Nobis adverfantibus faVorestfr au~ 
xilia^ quae poterunt, preftant & preftent^ ita 
Nobis & Noftris liberum ingreflum &regreflum 
per civitates, oppida, Terras & Loca praedida 
& viftualia Nobis necefiaria noftris fumptibus & 
cxpenfi$ exhibere diguencor, nifi cum Nos in 

hoc 



9i 

hoc faluberrimo opere impediviflent, eredimus 
iam urbem Neapotim & magnam regni partem 
expugnafie & in principio veris futuri fines ho- 
flium ingredi potuifle: fin vero ingreflus & egres- 
fus ac liber tranfitus & vi&ualia Nobis & Noftris 
folvendo debito pretio fuerint* quod non credi-, 
mus derogata^ nihilominus conabimur totis viri- 
bus roeatum invenlre & capere vi&ualia quibus 
poterimus mediis, pfoteftantes faltem Nobis ad 
culpara non debere imputari, fed potius illis, 
qui pro fidei iniquitate de fide noftra non rite fa- 
pientes, verum pium & fan&um propofltum vo- 
luerint impedire, proteftamur infuper de iniuriis 
Deo & Nobis faciendis damnis quoque & interefle 
per Nos praeterea commifluris & flque incurfuri 
fuerimus quas proteftationes ptofequamur coram 
univerfali Ecclefla ac Frincipibus totius Chriftia- 
nitatis , quos convocare intendimus pro hac fanc- 
tiflima expeditione^ Deo dante, feliciter adim- 
plere. 

In quorum omnium fidem & teftimonium prae- 
fentes litteras fieri & per Notarium infra fcriptum 
fubfcribi ac publicari noftrique flgilii appenflone 
muniri fecimus* Datum Florentie XXIU menfls 
Novembris Anno MCCCCXCIV. 

*) Caefar Wormatiac Comitia Principum civitatum- 
que Germaniae liberarum celebrans aimlia con- 
tra Francorum Regem pctit^ quod non folum 
Regnum Neapolitanum ac Belgas invafiflet, fed 
perturbata Chriftiana Ecclefia Urbem Romam, 
fugiente Venetiat Pontifice, occuparat, Heute- 
rus R$r. Aujlriacar. lib. V. cap.lF. 

xxr. 



96 

XXI. 

MAXIMILIANUS MARIA SFORTIA, VICE- 

COMES, DUXMEDlOLANI&c. DEPOSSESIO- 

NE DUCATUS MEDIOLANENSIS. 

Non ignoramus* quantonobisadjumento, prae- 
ter alios, fuerit Apoftolica fedes in reftitu- 
tione noftra proxirais annis in pofleflionem hujus 
paterni ftatus , & ducatus noftri Mediolani, quam- 
que proficua & utilis^ ad nos in eodem ducatu non 
xnodo tuendos & confervandos, ftd etiam augen- 
dos^ futura fit ipfius Apoftolicae benignitas & 
favor* (ifama exeat nos, praeter fblitam noftram 
erga ipfam fedem reverentiam &obfequium, foe- 
deris etiam nexibus fibi devin&os, Nos eo liben- 
tius de ineundo cum ipfa novo foedere cogitavi- 
jnus^ quanto majoribusftudiis, animique affetti- 
bus veneramur & vicarium Chrifti in terris ado- 
ramus S. D. N, Leonem X. ejus nominis Pontifi- 
cem Maximum, & quem quoad carnem,- pro- 
prii parentis loco habemus & colimus ^ pro noftra 
*& Illuftriflimorum Principum^ Genitoris* & Avi 
noftrorum, amicitia & arfta familiaritate cum 
ftblimi & excelfa Medices gente^ totius Haetru* 
riae antiquiflimis temporibus facile primaria, 
cujus auxilio nobis omnia undique^ populifque 
noftris bene cefliira fperamus, majoremque in 
modum fperamus, idque pro compertiflimo ha- 
bemus, ut in hujusmodi foedere etiatp compre- 
hendantur caefarea Majeftas, Catholicus Rex, 
Hluftriflimi & potentes Domini confoederatl Hel- 
vetiorunu quod maxime defideramus. 

Ut 



Ut jgitttr ad Mlegitimodevaniri qiwat^nriec H- 
ceat nobis Int praefentia Romae (ut deceret & cu- 
pereoibs) perftw<diter adelSR^ fci&mufqae ha&e* 
nus cum benevolenria ftn|ftkatis fuae apudftam 
res noftras tra£hfle r &obisqae ex .omni parte 
fatisfecifle Reverenduni Dominunr Mdrifriim Cto- 
racciolum> Apoftolicae-fedirprotonotarium, con- 
filiariumque noftrum cfrarifiimum y qui partes ora~ 
toris noftri Romac janrpluribus menfibus, magna 
fuicommendajione^ fuftinuit, ipfum illicp rei$it 7 
tendum ad Beatitudinem, fuam duxinjus, & eusH 
dem Reverendum Dominuro Marimm, tenore 
praefentium , fponte \ & ex certa fcientia^ con- 
fulto^ ac animo deliberato v ac omnibus aliis mo- 
do, via v jure, caufe, & forma, quibus validius 
& efficacius eflfe poteft, fecfmus, conftituimus, 
& creamus oratbrem, prbciiratorem , &manfda- 
tarium noftrum &c. Datum McdioUmi die XXVIL 
IuniiMDXV, 

Ex Cod. MS. Bibl. Vatican. rium. 6198. 

*) Annp v a Nativ. Dom. MDXV> dic ver^XXI. 
mens. julii indift» III» R. D* Marinus Caraccio- 
lur procurator IUmi Maximiliani Ducis Medio- 
lani inivit foedus Generale faftum inter S.-D. N^ 
& Maximilianum ElefK Rom* Imperaforem & 
Regem Catholicum. Afta fuerunt Romae rn pa* 
latto Apoftolico ifl cubiqulo Rmi Cardinalis <fe 
Mcdicit praefentibus Rmis Cardinalibus SS, II II. 
Coronatorum & S, Mariae in Dominica. Con- 
fen de MaximiUano Sfortia Roo* c> u Heutcrut 
lib. VIL c f m P. Jovim U% XV. f.462. Guic- 
ciardinw Ub. XII. />« 1&6. 

Nov. Subfid. Tars. XUL • . G CHAR- 



CHARTARUM MANIPULUS 
AD ACTA ELECTIONIS CA* 

roli v. r> r;pertinens> 



XXIL 
WIE pfaltzgrAue LutowiG C*iUR* 

FtfRST VOM ERTZBISCHOFF VON ME/NTZ 

2UM WALETAG EINS RoM. K8NIGS GEIN 

FRANCFUkT CITIRT UND ERFORDERt 

IST. (a) 

Dem hochgebofnen futften heim .fcaJwJg** 
pfelt^grauen by Rein hertzogen in Beyern y 
des heiligen Ronuichea reichs Ef tzdrnchies und 
Churfurften, unferm lieben vettera embietten 
wir AlbTecbt von Gotts gnaden def heiiigett romi- 
fchen Kirchen des Tittels Sancli Cbryfogbm prie- 
fter Catdinal des heiligen ftuls zu Matntz tind 
der Kirchen zu Magdenburg ErtzblfchofFj des 
heiligen Romifchen reichs in germanien Ertz- 
cantzler» Churfurft und primas, Adminiftrator 
der Kircheri zu Halberftatt ,. marggraue zu Bran- 
denburg, Stettifii ?mcrn % der Cafubenmd tVtn* 

dcn 

(a) Archiepifcoput Mogttntinenfis qui fuerit pro 
tempore fingutis Principibus Coeleftoribus fuis 
Ecclefiafticis & fecularibus Eleccionem . . . per 
fuos nuncios patentibus debeat litterit iotimare. 
Jtut.BuUa.Caf.L 



9§ 

im bgrteogi bjjffggraiie zu AW<«fc^g;-iirid furft 
zu /?tfgw unfer fjundlich dinft, und was wir 
Liebsund Guts vermogen. zuuor-,, undthunEwer 
lieb die Erwelung eins RomifchenKoaigs, we- 
li?h Von wegen des todlichen abgancks der aller* 
duilehieuchtigften^ grosmechtigften furfteri und 
berrri Maximilians etwan erwelteri Jlomifpheii 
kaiftrj; hochlbblicher gedechtnus *> ftirzunemen 
ift, welchentodt wir on riicht on rnercklich bfe* 
trubnus Unfers gemuts in kortz uerfchieheii tagen 
feffareri^ und thun diehfelbigenals eiri Ertzbifchoff 
zli Meini% JEWer lleb hietnit verktinden und zuv 
wifien urid Fof defcri fcwfer lieb a»$ pflicht urifetS 
tangts zu fplcher ofdfentlich, das Ewjef lieb hie- 
tait iiebeiiieheri iag; /ctes monats Martii dkrnach 
fcu dfeieri tyoftfefcett. riach jeinahdef zu fecheri**) 
dufch' EuchTelbft^. EWefc ^ottfchaffteri orfer for- 
toefer eitien Wer toferfe tok garitzeh vbllen gewalfc 
aarzU hibfeftd.. Khonifent iri die ftatt da das feiii 
fbll) tb) ri&ch def gtelteltt als die heiligeri gefetzt 

G i bder 

*) Maximiiianur I. Archidux Auftriae hatiis ao% 

. Martii i459i Rei Rbni. elefius 1486. Patri fuo 

FHd&ico JH. Impi fucceffi* 1493. riibrtuus eft 

$CII. jahuari 151 9. in Wels Atiftriae fiiperioris 

bppido, 

**/ Itidiatiiii eft £le£librils itiitiuixl ad dierii XVli* 
juhit 1519* 

(b) In litteris talis dies & termintis exprimatur im 
fra quero eedem iittere ad fingulos cosdehl Prin* 
cipes veri fimiliter poflinc pervenire, hujusmodi 
,vero iitterecontinebunt^ ut a die irt litteris ipflfi 
*prcffa inira tic*. nfco&d eohtihuos omnes & fitt- 

.-.:.. - fcttU 



fOO 

oder recht daruber gemachtauftruckeij uhdord- 
nen, zu bcdencken zu handeln und uber em zu* 
lorien ttrit andern Ewern und unfern mit Chur- 
furften von der wale eins kunftigen romifchcsji 
Konigs, nachvolgendt zu einem Kayfer durch 
gottlich hiiff zu erheben, oder zu machen, und 
dazu pleiben bis uf g^ntz vollendung derfelbigen 
wale, 'aueh ftmft zu handlen, zu thun und zu 
flolfuren, wie in den heiligen rechten daruber 
bedechtlich ufgeftcz cleriich undt uftruckfich be- 
funden, wirdet, lunftwojre, oder die Ewerri 
nicht dafein wurden wir Iblichs ungeachtetftmpt 
flen andern Ewern und unferii mit Churfurften 
in obangezeigten ftcheii , harideln und Ms zum 
^nde volnfaren, (c) wie folicher us nachgebung 
und macht der f echt und ^efetze verorderit ift, 
ctes zu urkund haben wir unfet grofts Ingefiegel 
zu ende dis verkundung brieft, wiiftntlich thun 
hencken der geben ift zu jifcbaffcnburg auf fontag 
nach fint Jpohnicn fcag de$ dritzehenden des mo- 

nats 

guli Principes Elcaores Franetinford fuper Mo- 
ganum effe debcant conftituti, Aur. Bull, iap. i. 

c) Princeps vero Eleftor ad eleccionem hujusmodi 
« v vocatus & requifitus & ad ipfam non veniens vel 
legales nuncios cum litteris patentibus figillo fuo 
Majori figillatis plenamque & liberam ac omni- 
modam poteftatem continentibus ad eligendum 
Romanorum Regem, futurum Imperatorerti non 
dirigeRS aut veniens . . , voce feu jure quod in 
cadem eleccione habuit & taJi moeto deferuft* ou 
rcatcavicc Aur. BuU. cap. i. 



101 

pats februarii Anno Doniini millefimo quingen- 
tefimo decimo nono. 
i3.Febr. 

*»« L; «J gg 71 Mg ff * <4 ^ * J& *a&*dP^k# 

XXIIL 

WIE DIE DREY STENDE DES KONIG- 

REICHS BOHEIM DEN CHURFURSTENSCHRI- 

BEN MIT DER WALL EINS RoMISHEN K6- 

NIGS ZU NACHTHEIL DEM K6NIGREICH Bo* 

HEIM NICHT FURZUFAREN SONDERN DE- 

REN STENDEN BOTTEN ZU ER- 

WARtEN. 

Hochwirdigften , durchleuchtigen hochgebor- 
nen furften und hern Euwern churfurftli- 
chen gnaden fint unfer gantz willig dinft niog- 
lich fleis zuuor bereit gnedigften churfurften und 
hern demnach der durchleuchtigft, Grosmech- 
tigft furft und her, her Ludvtig zu Hungern und 
Bobeim (a) unfer allergnedigfter herr zu der wall 
und chur eins kunfftigen romiichen konigs gefor- 
dertj darzu Ir konigh niajeftet und diefe Cron 
Boheim jre fende botten ufFden tagund fteHen 
fe angefatzt zuuerordnen gelbnnen, und hiemit 

G 3 E 

(a) Ludovicu/ minorennig crat, hinc ejus nomine 
Ladislaus Stcrncbcrgius a Bohemiae Ordinibus 
feligcbatur ad Ele&ionem mittendus, licet.dis- 
ceptaret Sigismundut Poloniae Rcx , qui tanquam 
tutor hoc* jus 'petebtf. vid. GoUajt" Pe/iti/cb. 
Rticbsblindelj. i. pag. zt.fo 



m 

E, Ch, f, gnaden vpr unfer pef /bnen dinftliQhen 
bitten E. C. F- G. wollen zuvor und eher der zeit 
fo uns ernent mit der chur oder welpng ainiger 
perfpn ftym zu geben fas diefer Cron Bpheim. an 
jren privilegien und freihiten zu nachtheiJ|?nrchts 
furnemen, wie unfer verfeheus E. C. F. G^ Laut 
der Crori Bobfim frih?it und privilegi>n| zu thut* 
fchulcjig> und Konigl. Majeftet und derCfon Bqr 
hcim ftende botten erwartteq, das wollen wir fwr 
unfer perfpnep zuuerdfcnen allezeit wUlig erfun- 
den werden. Datum iii Am Pfwenfii & Tikur^ 
pi. Anpo xvc t xix. 
14. Apr t 



xxiv, 

WIE MEIN GNEDIGSTER HER DER STAT 

FRANCKFURT UMB BEHOLTZUNG AUS IREN 

WELDEN UF EINS R6M, KqNIGS WALTAQ 

IREN FtJRSUCHEN QNADEN ZU (jEBEN 

SCHREIBEN LASSEN, 

Lydwig &c. Unfern gupftigen grus ?uuor Er» 
1 fanien und weiftn lfcben befonderu/na.ohdenj 
wir fambt andera uniera nii? Ch^rfurften kurtz- 
lich die wal eins Jtomifchen Kpnigs belaugen zv\ 
Frwcltpt? \n khpmen und erfcheineu werden^ 
da dan unfer herberig, wie by unffern vprrsrai 
$uch befcheen in detu teutfchen haus fein wirdet, 
pnd vonalter herkhoraen, das- ein ftatt Franck- 
fi#t m fos ji*eq welden ?u den. fyern beholtzen 
•*■*'• foU 



W3 

foll< darumb lo zeigen wir euch gunftiglichs 161- 
Jichs an mit beger, jr wollent den comenthur zu 
Frmckfurt in ewern welden durch die ewern ver- 
ftendigen wo jr uns follkh holtz an gelegeften zu 
holen geben wollen mu mit dem hawen und ho- 
len lafien. Darnach haben zu halten mit gutwil- 
liger beweiihng, wie unns nit zweiuelt, jr zu 
^hungeofiigt wojlenwirzadem herkhomen gun- 
ftiglich gegen euch und den Ewern bdehulden. 
Batum fidMberg juontags nach dem ofterdag* 
$&. xvmj^, i . ' 



v XXV, 

WES EIN R ATIf BER^ STATT FRANCK- 

F&RT MglNEW <JNEBi[lGSTEN HERN UF 

YORGENANT SGHREIBJEN DE£ BEHOLZENS 

£UM KONIGL1CHEN WALE-TAG HALBER 

WIDER ZU ANTWORT GEEEN HABEN, 

Durchleuchtigfter , hochgeborner furft E wern 
churfl. gnaden fien unfer unterthenig fchul- 
dig und willig dinft ^llezeit zuuor an bereit. Gne- 
digfter herr E. Churf. G. Schriefft uns itzunt zu- 
gefchickt^ das E< dmrfl. <Jnadeh mit iambt an- 
dern unfern gnedigften hern den churfurften 
frurtzlich die wale eins R»omifchen Konigs belan- 
gen , bey uns jn khomen v/erden. E. Churfl. Gnad. 
in teutfchen haus herberig" wie E. Churfl. Gnad. 

G 4 vorai- 



i 



104 

voraltern gehapt haben. und von alter herkhomen 
das .E. Churfl. Gnad. wir aus unfern welden* 
dttfcjh die unfern verftendigeridamitftch der Co- 
snenttwr mit dem hawefr und holen darnach hab 
zu richten* ferners inhaks haben wir verftanden 
und wilfen fonderlich von kheinem alten herkho- 
jneri v aber es ift nit one. E. Chnrfl. Gnaden ber 
und vatter loblichl. gedechtnus hat uns vor iareu 
.auch tfmb holtz thim fchreiben, und wiewo\e 
unfer welde merglich verhawen y <fas fich die un- 
fern by andern beholtzen mufen , fa haben ieinen 
furftlichen gnaden wir doch untertheniglich wil- 
farn des willens fein wir diefer zeit E. Churfl. 
gnaden mit zimlicher brenholtz auch *iit zu lafen. 
wollen darumb dem Comenthur , wo er follich 
holtz hawen und holen laflen foll durch die un- 
fern anzeigen lafleri das haben E. Churfl. Gnad. 
wir untertheniger memung nit wollen verhalten. 
dan E. Churfl. Gnaden underthenig und fchuldig 
dinft zu erzeigen , fein wjr allezeit willig. Da- 
tum freitags nach dem heiligen oftertag. Anno 
ivCxix. 
*9 4 Apr. 



XXVI- 



lOf 

XXVL 

WIE PFALTZGRAUE LUDWIQ ERTZBI- 

SCHOFFEN ALBRECHT ZU MAINTZ UMB 

GLAIDT ZUM WALTAG ERSUCHT. 

Unter freundlich dioft, und was wir liebs und 
guts vermogen zuuor, Erwirdiger in Gott 
vatter, hochgeborner furft* lieber vetter. Als 
E. L. uns zu der wall eins Romifchen Konigs er-: 
fordert r fein wir willig uns zu dem (elben gein 
Franchfurt zu fugen, dweill dan die gulden Bull 
under anctern vermage und uftruckt das ein Ertz- 
bifchoff zu Meintz uns verglaiten foll, *) ib ift an 
E. L. unfer freundlichs bitteh, diefelb wollen 
uns und den unlern an die II.c perfonen zu wafer 
urid laride mit einem fchriftlichen glaidt nfach not- 
turft verfehen > und dafelbig hiemit zu fchicken y 
das wollen wir umb E. L, der^wir mit aller vet- 
tcrfchafft genaigt, freundlich verdienen. Da- 
tum Heidelberg uf montag nach Focem. lutundita- 
**V Anno. xvcxix. 
30. Maji. 

*) Unusquifque Princeps Eiettor, ii & quando 
fuper hoc fuerit requifitus, quoslibet Principes 
Ele&ores fuos vel ipforum nuncios, quos ad 
Elcccionem ipfam transmiferint t per terras , ter- 
ritoria & loca fua & etiam ultra, ficut longius 
poterit^ condilcere teneatur; & eis abfque dolo 
preftare condu&um verfus civitatem , in qua ta- 
lis cleccio fuerit celebranda. . . Aurca Buila cap. /. 

G f XXVII. 



10$ 

XXVII, 

WDB, DER KQNIGL, MAJ, ZU MUNGBflN 

UND BEHEIM VER0RDNE,TE COMMISSARIEN 

GEWALTHABER BITTEN MIT DER WELUNQ 

DES, RQMISCHEN KONJQS BIS UF IR ZU- 

KUNFT ZU BERUHENj. 

Ho(?hwir(}igfte r durchleuphtigftc. hocbgebor-t 
nenfurften, gnedigfte herrn Ewern Chur- 
furftlichen. gn.ad?n fcin nnfer willige dinfte ynj- 
tner beuoran berait*, gnedigfte furften und herm 
wir bitten $,. F. G. zuu^rqemen das wirvon, dem 
durchleuchygften Grostnechtigften fiirften und 
herra herrn Ludwigw zu» Httagem Bekcim <&c* Kfr 
nigen, Marggraqen zu Mabren^ hertzogea z\k 
Lutzcnfatg ynd zu S/cj&r marggrauen zui;aW|- 
flftz &q. unfern allergnedigften hern unddem Refch 
Bcbcim uff die erforderung des hochwirdigftet* 
durchleuchtigeii hochgeboruen furften und heri\ 
hern Albrecbten der heiligen Rcunifchen Kjrehen 
de& Tittels fancU Ctifogm priefter cwdinalis 
dcs heiligen ftuis zu Mtiptz, und der Kirchen ?u 
Mggdenburg Ertzbifchoff, des heiligen romifchen 
reichs in Germanieh Emoantaler, Churfurft und 
Plimfis, Adroiniftrgtor der Kjrchen zu ffatkcrJUttt) 
jnarggraoen zu Bnmdenburg, zu Stettim^ Pomern 
der Cafuben und Wfaden hertzog &c. Burggraue 
?y Nurmberg und fqrft zu Rugen, unfers gnedig- 
fien hern gls Erobifchoff au Mrfnte mfc volkom- 
Hchen gewalt verordent fint, und itzunt uf der 
reifen, die ftelle uqd ernanten walizefc eins Ro- 

mi- 



107 

nrifcheq KSnigs nach vefmogen hochgemelten 
\infers gnedigften hern, und des reichs Bebeim 
prlvilegien und friheit zubefuchen und ferrer d^- 
XVi wir ubenlich zuuerf?ren als kompt uns alhie 
vergeblich vor wie veleich E. f. G, den geziefc 
ten weltag ander von K. M. unftrs gjiedigften 
herm dewten , alfct uf den zehenden tag des mo- 
nets Junij, (o unferm gngdigften herren von dem 
(iehenzehenden. tag *) des monats Martii der 
nachfolgende in. drfcq monatenzuerfctuuen* und 
jiicht anders verkundiget* welich zeit fich nach 
, reehter gemeyner aUw gebrauchten rechmjng 
des liebenzehenden tag d?s monats lunij thut er- 
fullen, zu welchem wir uns will Gott, ijnuer^ 
ftumlich zukomen erbieten derwegen an E. F. Q. 
Itn namen unftrs gnedigften h§rn d?s KOnigs und 
reichs Btbtim ift unfer befonder bit E. F. G. wo^ 
fcn fcis jugemelter tagezeit und unfer zukunfft \\\ 
4er wall eins Romifchen KOnigs picht verfolgeii^ 
u?ch w*3 finer Konigl Maj. rechtes naQhtailig 
lafen geftheen, dieweill fein Kon. M?j. wgeftal- 
ten weltag noch nyem&nts anderS d?n wie oben 
piage vermercken , verfehen uns gsntzlich E. F. 
G» wercien widder den angefatzten tag nichts 
handeln^ (bnder (i?h darin alfo erzaigen, damit 
Konigl Maj* unfer gnedigfter herr mit E, F. Q. 
in briiderlicher freuodtlicher Ueb erhalten, und 
die Inwoner des loblichen Reichs Bobcm E. F. G. 
emfig zu dienen geurlacht, auch ander h&ndlun* 
gen^ fq fich zijtragen mochten vermitten wer^ 

(ten^ 

*; Vid, tfot. **) Supra Num, XXII, 



ICg 

den, damit E* F. G, unfers vermogens zu dienen 
fein wir genaigt und gantz* willig. Geben zu 
der Hayde den funfften tag des Monets Iunij An- 
no. Millefimo quingentefimo decimo nono. 

Der Konigl. Majft. zu Hungern und -Bobtim, 
unfers gned^gften hern verordnete comidarien 
und gewalthaberzu der erwekng eins Romlfchen 
KOnigs. 

5. junij. 



XXVIIL . 

WIE DIE CHURFURSTEN UND BOTT- 

SCHAFFTEN DES K6NIQS VON BOHEIM SICH 

GEGEN DEM R6M. KoNIG CAROLO. ALS 

GEHORSAMEN ERBIETEN. # ) 

Dem allerdurchleuchtigften, Grosmechtigften 
furften und herrn herrn Carln geborn Ertz- 
hertzogen zu Oefterreicb, Konig zu Hifpanien % 
bayder Siciiien und Hierufalem 9 \ hertzogen zu 
Burgundi, zu Brabant &c. grauen zu Habfpurg^ 
zu Flandern und zu Tyroll. &c t 

Unfefn gnedigften hern entbieten wir von 
Gots gnaden Albrecbt der heiligen Romifchen Kir- 
chen des tittels fantti Cbryfogoni priefter Cardiiaal 
zu Meintz Herman zu Coln hertzog zu IVeftpbalen 
und zu Engtrn &c. R$icbart zu Trier Ertzbifchof- 
fen des heiligen Romifchen Reichs durch Germa- 

nien, 
•) A&a elctHoni* Caroli V* vid. apud. Frcbtr Script, 
Rer. Gcrm. Ttm. III. p. 157. *q- 



109 

nfenj Italien, Galiien, und des Konigsreichs 
Arelak-Ertzcantzler <£c. Ladislaus hern zu Stcrn* 
btrg^ Obrifter Cantzipr zu Beheim alsvolmech- 
tiger gefchickter urit^beuehlhaber der Konigli- 
chen wirden und Eren zu Btbeim. Ltidwg pfeltz- 
graue by Rdn hertzog in Beyern \ Friedericb hert- 
zog ztl-Sachfen : Landtgraue ' zu Duringen und 
marggraue zu Meyfen difer zeit beyde desfceHi. 
gcn romifchen Reichs viearien und verweferri &c. 
tmd Jottcbrm marggraue zu Brandenburg, zu Sttu 
ftn, Ptmtrn y def Cafubtn Und Wtndtn Hertzog 
burggraue zu IVurenAerg^ und fnrfttfu x Rugm des 
heiligen rtimifchen Reichs Churfurfteh : imftruh- 
terthenige fchuldig und willigef dirtft mit allem 
fleis zuuof. Wie wbft wir dem heilligen Roiui- 
fchen Reich als befbndbre glider noch Romifthen 
Kaiftr und Konigen ailwege init~ forgfehiger 
pflicht und verwandtnus zugethan und verwant , 
fein Ib geburt und zimbt uns doch lolich unftr 
verwantnus , pflicht und fbrgfeltigkeit in verle* 
digung des heiligen RtJm. Reichs, fb daftlbig 
feins naturlichen haupts und vorweftrs beraupt 
in mangel ftect* ahjig und betrubt worden ift, 
mit merern und hohern fleis arbeit und empfig- 
keit zu vollenftrecken und zu bedenken ^ darumb 
und fb das heilig Rom. Reich durch todtlichen 
abgangk etwan des allerdurchleuchtigften gros- 
mechtigften furften und herrn herrn Maximilians 
E.R. Kaifers hochloblicher gedechtnus verledigc 
und ainig worden ift, haben wir Albrecbt cardi- 
nal als Ertzbifchoff zu Mtintz obernant dem al* 
xnechtigen Gott zu Lob und ere, dem heiligen 

Ro- 



ito 

Roriiifchen Reich und Chriftenheit zu nutz, troft 
und raerung obberurten unfern mit Churfurften * 
hemlich herrt Herman z\i -Coln^ h6ra Jkicbarteti t 
pl Trict Ertzbifchoueii* hern Ludwigen jpfeltz- 
graUen by Rein &c. herrii tridericben hertzogeii 
in Sacbfais herrn Joacbint marggrauen zu Bran- 
denburg &c. - Utifern . beibnderrr ltebfen freundeii 
vettern r bruder und mit ChurfurKett, als wir 
tieri todtiichen abganqk egemelts unfers giiedig- 
ftenherrns des erwelteh tdmifchen Keyfers iii 
tonferm ftifft Meintz erftren) eiri neiniich zeit* 
irihfrits der KayferL gefetze «rnent, gefettt und 
fthrifftUch thuii verktinderi *. hemlicixd^s.fie yott 
dem xVi j, tag defc moriats martii iriweridig dreiett 
inonateh nechft yolgenden durch fich felbft oder 
jre gefchickte Vblmechtige bbttfchaffceri bder vbr- 
Wefer mit garitzem vbllen .gevvalt verfeheri art 
ftetten und enden ficli folichs nach inhalt der ge- 
Ifetzfe darUber gfemacht zu thuii gfeburt erfchinferi 
iblten^ fcubedencken* zu hahdelh* unduberfeiii- 
fcukhbinfen mit fcndern jreh mit Chtirfurfi£ri feirieii 
kunfftigen R&mifchen Kbnig der zti Kayfer er- 
Jifebt wef dferi fblt zu erweleh tirid ztj taacherij da- 
felbftitibleiben* bis dife toale tind.Chtif Volko- 
ihenlith vollendet wer^ auch funft zu thuri zti 
handelri Urid zu vblfurn* wie fich tiach ihh&lt der 
£efetie darubef getnacht gebtirt* und dife net» 
turfft thet ferheifcheri; Als nUn vor usgangk 
tibiarigezaigtef zeit wir fechs vorgfemelteri Chur- 
ftif ftem tind vbn wegeh herri Ludiaigs Kbriigs ztt 
JStbeim tirid der crbn daftlbft dfer Edel herr Lu* 
disltmtvQtiSicriiberg) Obfifter Cahtzlef gfemeltef 

efto 



ni 

cronen zu Franctfurt an dem Mayh erfchieheh. 
baben wir uf fritag den xvij. tag des monats Iu- 
nij in fant Bartbobmeus Kirchen daftlbft mit ehr- 
lichen zirungen ein mefe vom heiligen geift fih- 
gen laflen, *) und nach vollendnng dieftr mefe 
alle famtlich nnd yder fonderlich vof dem hoheh 
aitar uf das heilig fcvahgelitim die Eidt, wie difc 
keyferlichen gefetze 'und gulden Bullen kieflich 
anstrtlcken leiplich zu Gott nnd den hefligen ge* 
fchworn und gethah s uh&uhs darriach in dic Ka- 
mer, da man die chur uhd wale RonliKcher Ko* 
higxuhakehpiflegt, jgefegt» dafelbft tiie hand- 
lung d"er chur angeftngert, uhd nach zeitlichera 
fatt uhd viligehapter eWeiung aus mercklichen 
beVvegklichen urftcheri und ibhderlich mefckli» 
cheh obligehdef iachen halben die heiligeh Chri- 
ftenheit Und Romilchen Reich hdchlich belah* •• 
£ehdt die handluhg der chuf und wale ih die 
kuniftigen tag eihtrechtiglich erftreckt undcoh- t 
tihuirt bis uf montag dert xxvij. tagegedachts ' 
monats Junii, und alsder felb mohda^ erfchienert 
war^ und wir mitler.zeit hicht deftweni&er uh~ 
ter uhs vilfeltige hahdlitog der obberuften grofer 

def 

*) ftie S. rWecoires fex focri Rofc. tmperii Elec- 
tores equif a caria ad D. Bartbolomaei templunt 
VeSi, praecedentibus & ipfis equeftribus^ qut 
enfem ungulis praeferrent. Auditaredivina ibl 
de fpritu fanGo juravefunt jus jurandum pro ara 
D. Bartbolomaeo facraj fe(e probe & legitihie 
lefturos Romahorum Imperatorerh, cottl SitrH* 
btrgio Boemiae Regulo & Caacallario. Hfeorgiut 
Spalatiwu *d an^ifip. 



der CKnftenheft und reichs ftchen halben gehahf, 
haben wir abermals in vorgenanter fant Bartbo- 
Jvmaews Kirchen ein mes von unfer lieben frawen 
nic , zimliche ^ren fingenlafen, und nach lrfgangk 
fcHicher mefein obhermter camern die handlung 
der erwelung furgpnomen und nacfc gehapten 
rath umd bedacht die wahl und chur einfiitttiglich 
bis uf necbft kbmenden dinftag darnach erfirfiekc 
wnd GontinuirtV uf welicben dinftag wir zrarfiro- 
her tage zeit das arapt der heiligen mefe abermals 
von dem heiligen geift mit zimlichen Eren und ge- 
zierden fingen lafen &c. und haben npchfolgendt in 
der Camer darzu geordent die handlung der wale 
und Chur im namen des Almechtigen mit ein- 
trechtigemgemutzu vollbringen furgenomen und 
wir Albrecbt cardinal als Ertzbifchoffzu Meintz y 
der andern unfcrn mit Churfurften und gefchick- 
ten bottfchaffcen ftim und vota nach ordnung und 
gefetzen daruber gemacht voji yedem fimderlich 
gefragtiind erforft^ u«d wir andere churfurfteri. 
und gefchicfcte bottfch?fFten lamptlich herwidde- 
rumb des egemeken hvTnAifoecbten^Cmdimh 
als Ertzbifchouen zu Meintz ftim und votum auch 
gefragt und erforft^ in dem fich erfunden das wir 
alle^einmutiglich und eintrechtiglick keinen wi- 
derfprechend unfer ftlm ttmd vota iri EuwerKo- 
nigliche maieftat perfon gegeben^ geftelt und di- 
rigirt habett, darum wir Herman zu OSln Reicb* 
ardt zu Tritr Ertzbifchoffen , Ladislaus her zu 
Sternberg beuehlhaber des Konigs und Cron zu 
Btbeim Ludwig pfaltzgraue bj. Rein y Friedericb 
hertzog zu Sacbfen y undjoacbitn marggraue zu 

Bran- 



BrandtfAurg^ obgenant ftmptHuh unA urifer ye- 
der infonderheit hern Albrccbten, ,Ertzbifchoff$i 
zu Mtintz &c. voftomengewafc imd'macht g». 
ben in ftiner liebdund unferafler namen' Ewtit 
iKoniglich MajvUridWirde, .zumiRomi/chen K& 
nig in kunfftigen Kayfer mit;hi«E des Almeshtfc' 
gen zu erheben , zu welea y , zm kiefqn 7 zu n«. 
men v zupronuneijren und publicfrfen v . dasauch 
durch fein lieb, wie fich gebuit wfflich,f)'ey'UnS 
in de* Chur -Camern in fchrifftei* »gefchehen> 
und naihvolgendjs :uff\dem Lettnerofegenante* 
fant Bartbnlomaeus Kirchen dem*Volck In grdtet 
zale verftmlet offentlicluvtrkundt tfhd ptrblicfft 
worden ift mit nachfolgendePlirfgunfo-desLdBg-el 
fangs 21' Dtum Laudamus urid anderii gewoirlJ- 
chen Zierden Ceremonien und lreuden , folrttfie 
anfere einmutige chur und wale ari Ewef Kohl- 
gliche Maj, peribn durch uns garitfc gutfer tiiril je- 
trewer zuoerficht urid maynung gele£t und ge- 
fcheen verkunden wir Ewer Konigliche fVfejeftat 1 
gahtz unterthenigs und dinftlichs ffeis bittend| 
Ewer KonigUthe Majeftat woll foIIKrbe unftr 
Chur und' wall , unferm forfderHchen hoheri wll- « 
len und vertrawen iiach gnediglichen uiKTgut- 
willig annemen und empfahen, derri heiligen Ro'- 
mifchen reich und gemeiner Chriftenheit getretf^ . 
lich friedlich und fleifiglich verfehen und furfi& 
hen,- ims alle und unier iglicheri befonder als E\% 
Kon. Mayft. und des heiligen reichs nechfte glie 7 
der fampt dem gantzen Romiifchen Reich auch 
unfere lande und Lewte in gneaigem befehl iitr- 
Nn, Subjid. Pars* XIII. H bend. 



«4 

ben, in der gantzen Chriftenheit und dem heifc 
jen Romifchcn reich friede und ainigkeit ma- 
-chen* hanthaberMmderhaken und fimft alles das 
thun das einem Romifcben Konig geburt und an- 
gehort getrewlkh und tieifiglich, das wollen 
Umb diefelb Ewer KonigL Mayft. als unferm 
gnedigften herro wir mit vermogen Leibs und 
Guts uffs aHer unterthenigft getrewlichft und 
fleifigft, willigtfch und gern verdienen, des zu 
orkunde haben wir Albrccbt zu Meintz^ Herman 
txxColn% RticbartzxxTritr, Erzbifchoffen &c. La- 
4islausz\i$t&nbergy Ludwig pfiihzgrzue bey Rcin, 
Jricdcricb tartzoge zu Sacbfcn y und Joacbim 
inarggraue ^u Bfandenburg obgenant, unfer ig- 
Jfcker fein Ingefiegel an diefen brief thun hen- 
cken und mit zweyen offenbaren fchreibern die 
wie Albrccbt Ertzbifchofr zu Meintz darumb er- 
fucht und requirirt haben, underfehriben lafen. 
Geben und gefcheen zu Franckfm «ra Mayn ge- 
legen meiner Bifthumbs in chorundt camern der 
chur fant Bartbolomcus Kirchen, ins jar nach 
Chrifti unfers Ueben herrn geburt taufent fiun& 
# hundert newenzehen in der fiebenden Romei: zaU 
Indiftion genant, Babfthumb des allerheiligften 
k Gott vatters und herren, herren Ltonis Pabfts 
des zehenden im fiebenden jar feiner regierungf 
lif dinftag den xxvnj tag des monats Iuuij die 
newnte ftunde vor mittag in beyfein und gegen- 
wertigkeit der Erwirdigen wollgebornen Edlen, 
hochgelehrten und Ernueften unfernlieben freunr 
den andechtigeij^ getre wen und befondern herrn 

28. Juni). 



"f 

ytrtf&mo Bifchoffsu Brandenburg Lorentzen Trucb* 
/fl£von Bemcrsfcldcn zu Mtintz, beinricb Rew 
Vion Plawen herr zu Grafr* zu Cb/fe» bede Dhom 
DeehandtBotteri,' graiien, undherrnzu Stolberg 
urid- Weringerodc micbe Is grauen zu tVcrtbtim, 
fbilipfcn grauen zu *Solms hern zu mintzcriberg. 
Wolffeh grauen von Hoenftein^ Degenbarts vjitte 
Doftors Collnifchen Cantzler Cbriftoffcls herrn zu 
Scbwanberg Dctzlaus' von Scbefere Landtfchreiber 
der Cron fidbenw, Fhrcntzvon Penningen Do&or 
pffakzgrauifcheriCSfitalers, und Fridericben Dhum 
hauptmans zU fPeymdr als zeugen herzuerfordert 
uhd fbndjerlich gepetteto. 

Und dieweil Ich Martin Poelvon Bifcbofsbtim, 
Cleriek meintzer Bifchttmbs aus Babftlicher undt 
Kayferlicher gewaldt offner , und der Erwirdi- 
gen wirdigen hoch - und wollgebornen hern 
Dechandtund Capittel des Dhum-ftiffts zu Meintz 
gefchworner notari und feeretari by fiefung und 
volbringungderheiligen mefen^ leiplicher ge- 
bung und thunung der Eidt-erftreckung 4ind Con- 
tinuirung der walef erforfchung und gebong der 
ftim , m ge waltgebung , erwelqng auflprechung 
und offentlichet 4 gemeiner ausruffung und publi- 
cirung auch alleri und yeden andern dingen da fie 
nlle wie obgefthrieben ftet^ gefchehen und voln- 
braeht wordeh* fein mit Hlint dem nachgefchrie- 
ben Notariert von vorangezaigten gezeugen ge- 
genwertig geweft bin, diefelbten alle und ye- 
des fonderlicH alfo gefchehen^ und volnbracht 
gefehen und gehort, darumb fo hab ich dis offen 
ioftrijment durch einen andern notarien getreuv 

Ha lich 



11« 

lich gefchrieben geroacht, gefthrieben und Jrt 
diefe ofFene form bracht, auch mit royneiage-j 
wonlichem namen und zaichen mit fambt anhenV 
gung der obgenanten hochwirdigften durchJeuch* 
tigften, hochgebornen Furften und herrn ailer 
Churfurft. und gefchickten bpttfchafftenjrenrfie* 
glen bezaichnet zu urkhunde glauben und ge- 
zeugnis aller und yder obgefchrfeben dinggebet* 
ten undt londerlich erfordert» .' •,>. 

Und nach de\n Ich Gcorg Grhcker von Ballen- 
burg clerick wirtzburger .bifttjiurobs von Kayfer- 
licher gewalt offenbarer notarius undt Meintzi* 
fcher Rat und fecretarius by allen und yeden ob? 
gefchriben fachen und dingen durch den Qbge- 
fchribenen mynen mitnotarien underfchidtich an* 
gezaigt mit fampt den. obbfenent^n -zeugeiv pei> 
fonlich geweft die alle und yede alfb wie obbe- 
jrurt ergangen und gefchehen gefehep und ge*- 
hort, darumb fi> han Ich mit diefen gegenweiv 
tigen brief und inftrument durch: ein0n andem 
getrewlich gefchrieben und die abbenteriten hoch* 
wirdigften durchleuchtigften uwfc hochgebarnen 
Churfurften, auchdieobbeftimpteftBohcmifchen 
Bottfchafft und beuehlhabern mit-jren anhangen- 
gen lnfigeln hefi?gel.t v darub?c gemacht pijblir 
cirt und in diefe: oif^n formbraejjtdasauch mk 
royner aigen handt unterfchribenijnd mynen na- 
xnen zunahmen und gewohnHchen zaichen under» 
zaichent zu glauben und gezeu£nis itller und yder 
obgelchribener dinge, darau fondfcrlich beruifen 
und erfordert. . j c 

; ' xxk 



117 







FROCLAMATIO NOVI REGIS ROMA- 

••;■•'-.*. V- •* • -n0r<j&C ••••• 

• • .•• ;i* :»' •»' ».i .*» •< . . -. . • '•;'• • 

Jacft dem* datfheilifc Romifch Reich durch ab- 

und berrri, herm Maximilian erwelten Rorai- 

fchwi Kayfers verledjft}*vprden , haben die hoch- 

WirdigJen, hochgebornen Furften und hern die 

; t3&furft^imdAiefre1ben gefandten BottfchafF- 

/te^wj^W^^derke^erii^^geietze., daru- 

beVTjeihW, ^^unVgetartr fcur kureund 

wale eras andern trATpW der Chriftenheit und Ro- 

-J^qfe^*#»&%und itzazu lofce und> ere 

J^aUqMKhtijHSi Gptt\ wtq und wollfart d«m 

^i^geawiml^p^lie^ch.und gemeiner Chriften- 

.befc #K m^nro&, f/ fick iaiaptlich ; uf4 c >ng\ uti S$<^ 

IJ^t^ipand^rrj^es^e^migt und vertrageny und 

jen ^rdurcljjeuchtjgften gro^e«htigftei\ fur- 

4«»ijm^fh8Brn; henrn ^p^Ertzherzogen.au^ 

Qftombkip $Wiff *« fRfaanien und ; /Vfapq/tfvUn- 

: %n aiterfn>djgft«p,b«rn>, aw ^e#iifche« >KoBijg; 

•nndi^in^^l^ir J>ew.ilHgc^>^fee»e9t t und .ge- 

-Wfik;in dsm :nRB)wdei Ahnechtige». Got§ foiiehe 

.«feomijgje. wate uwMhur verJwndt^ijnd erojlqn 

iej} von wegen der gemelten meyner gnedigften 

hern der Churfurften und jrer. gefchfckten bot- , 

fthafften allermehigllch den ^emeiteii herrn Cto- 

rp^t»"vtfiteh vor eryvelten romjfehen Kphig und l 

^jfes«a Kaifef. zu ereiCunoi zu bilten, wie " 

... .4 . • . . -H. 3\ ,. k ..... <*. fich 



fich woll geburt &c. Qefcheen uf dinftag nach 
Joanais Baptiftae des *f jufllj Ao. xvc«x. •) 
98.Junij. . 

*) Dc cleaionc GinP Cmrfcr. frA/*// politifcb* 
Reicbsb&ndcl. p. L pag. 14. Sabini hijlorip clcc- 
tionis Caroli V. in Tom^^IL Sf^^uijy fe- a 




xmi 



•*■!•■ 



WES SICH KONIG KAQLu GE<?£N. <$®l 

CHURFURSTEN, SQ ZU fRm$Ff?R$AlJF 

DEM WAL TAGE G§^^, V^SJSW^ / 

BEN^ f^Lif nrj^iaifib ' ! •/' 

Wir Karl tTer funft *<tf«(^ijhfew "*W«- 
ter Romifcher Kbhig «ci ' !E¥#ne«goV 
ZU Oefterrekb, Konig 2U Hifpanien beMer «Sfcflfwi 
undt Jberufalem ofc. bertiog iu \fi«^gt«wtf^nH; tu 
Bfabant&c graue zu Habjpurg ,'zu .Riw^em^fd 
zu TyroJZ bekennen offentlich, ' als- Wir *us fi9|l- 
kung des Almechtigen in kurtl' VOfgaltfgetFli- 
g«t>, durch die Wall der ho^TiWir^igenErWirift- 
gen und hoefegebornen Albrtehm tet heilligeh 
Krchen des tlttels fen€\\Chr ifegotii Cwdihti., z\i 
Mtintz und Magdenblirg Erttblfchdfl^ adminf- 
ftrator desftifftsi^cf/Zarr&c.' /fcfrtwn it» CWf»s 

. ••»•' tind 

r : 

*) Multae lket & variae praecefierint Regum.Ro» 

manorum Capitulationes ; Haec praefens i^aro- 

lc V. fubfignata^ihgutaris prima eft & hprmji 

,J fnbfequentium ad noftfo-ufque terripor* rid. Heit- 

tmu Rsr. Aujlriac. lit>. VIU e, II 



und Reubardten zu Trier , Ertzbifchoufcn des heil- 
ligen Romifcjhen reichs In Germanien, Italien t 
9Uch Gallien und durch das Konigreich Arelaten 
Ertzcantzler Ltuhoigen pfajtzgrauen by Rein und 
ittttaogejn iq y£e&r» Fridmclm. bertzogen zu 
Secbfen LandtgrtKen mDdrin&en imd Marggraueii 
vxMeyfen und foacbhn Marggnuten zu Branden* 
for&zu Stettin % Powern, der Caffuben undt #fci- 
l*ti hertzogen, Burggrauen au Nurmberg und 
fnrften zu Atge» des heilligen Romifchen Reichs 
Eitzdruchfes, Ertzraarfcbalck, und Ertzcame- 
rer* unfer Jieben freunde, neueti und Churfur- 
ften zu der ere und wirden.des Roniifchen Ko- 
niglichen Namen* und gewaldts crhaben, er« 
hocht und gefetzt fein, der wir uns auch Gott zu 
Loby dem befttgen Reich zu Eren umbder Chri- 
ftenhek und Tfcwtfcher Nacion auch gemains nuw 
wiUcn beladeri, das wir uns dem nach aus freyen 
goedigen willen rait denlelben unfern lieben 
freunden neuen und Churfurften diefer nacbfbl- 
gendeh artickel gedings und pafis wiefe, verai* 
nigt, vertragen die angenomraea T bewilligt untf 
zu balten zugefagt haben, aUte wiflfentlich ht 
crafft dis brifs. 

Zum erften das wir in zeit fblicher Konigli- 
chen wirde ampts und regierung die Chriften- 
heit und die Kirchen als der felben advocat in gu- 
tem beuehl und fchirm haben, darzu infonder- 
heit ih dem heilligen Reich friede rtcht urid ainig- 
heitpflantzen und aufrichten und verfugen follen 
und wollen das die jren gepuhrHchen gang, den 

H 4 armen 



fjw 

armen afe.dem reiehen^gewiifeiif^fnd haben aqdh 
gehalten % nhd denfelben ordhbngeh fcuch frilffcS- 
ten und alten Loblichen herkomen^ nach gerichf 
werden fbllen, Wir Iblltti und wWlettaochlbr^ 
derlich die vorgomachten guldeft^ullen XnmflfcH 
LandtfWedefi und.ander des hciW^ri reiclis to** 
imrigen und geiettt confirmiretf£ fcrnewen**md 
wonet diefelbettyaut rath- unfer und desir«g0h& 
churfurften ftirften , . und ander ftende befeimy 
wie das m ydmeit des reichs gelegenhek erfoiH 
derp wirdet-) darzu ein loblich , erlich regimeat 
mit frometa.anneraentfchen-tapffern, verfteedi-i 
gen* redJichen p^rfonen tewtieher nacion^ ne- v 
ben etlicheh Churfurften und fi»rften t wie vor^' 
mah bedacfet und auf der bm gewefen, wiezun* 
gelchicklkhften.zu bedencken fein rfiag r auftich-I 
tenoind ftellenv damit die roangell^ gebf ecfaer^ 
imd betchwerungen *ilenthalben r ittt •beStfgew 
reich abgeleinetrreforn^rt flhd hi gut wefen ttttfc 
ordnung g£bracht werden', doch toiftrn Heberf 
Gheimen uiid Chtarfurften pfaltz und Sacbftn att 
^Jren rechten upd freiheiten , wes fiedes vicariat 
* ampts halber>haben onfchedlich r uhd inailweg* 
follen und wollen wir, die teutfchenacion^ da£ 
hqilig Romifch Rekh und di? Churfurften ah dfe 
vprderftern glider deflelben r auqh ander jfurften 
graupn v hern uudt ftenden, ,by Iren hocbeiten> 
wirden rechten , und gerecljtigkeiten roacht und 
gewaldt yeden nach feinem ftande und wefera $Hj-r 
leiben lafen> on unfern und meniglich intrag und 
verhindernis.>, und jneni darzu jve regglig.^bg^ 



"N 



tat 

keit, rribeltehy prlvileglen* Tjftndtfthafften und 
gerechtigkeken , auch gebrattch nnd gutegewon- 
heiten fo He.Msher gehaprtaben, oder In ubung 
gewefen' (einq zu wafer trad zu Landein guter 
btftendigerfonhv on.all weigerung corifirmira 
rodtttftetteifcfui auch dabey.sls Romifcher Konig 
baridt habeu gcbtotjten.,» «©^Sobirmen, doch me* 
niglich an$iiian/r^htej*imfch«dlich. - Wir lafen 
auch ztfdes die g*tachten-fcchs Churfutfftea ye 
zu zeitteftfp^ yerniog dsr gulden. Bull und jre* 
gelegenheic- des> hejijge^;rejfeh^ zu^ jrer n.Qtturn^ 
auch fo fie b^fe^werlic^j^liegtn hab.en ju^men 
bomen mog£p,; dafeyj^ jb^encken, ucd «u be r 
fajiifchjageni, das. wjr- auch,aU- v^rhind.ern npcji 
ift;en, i^pch djej&atben k£&;nngnade np^ : wid* 
4£wUlfyffBffgen.- jnen..fenien$9}i noch fonderlich 
fthep^epj jiocfe' entphaen,; : %jfigr unsj in.denrund' 
aijdeifn :der ;/ gulden JBulJ genies, :gnedigiich und 
unuerwi&JAjh naltep .fblleg.und wollen. Wir 
fpllen up,^woiJen aqch sdleAinzimliche ha%ever,r 
bundtnis,; ver.nMqkunj»; r und .zufamenthun der 
ttnterthanen des; aidels und gcmeinen voicks.au!c)i 
die emborung ; aufrur und.ungepurlich ge.waldt, 
gegen den Churfiirften furften.und andeiuifur- 
genomen, und die hinfurp.gefcheen, mochten^ 
aufheben., abfchafFen, und mit jrer der Chur- 
furften furften, und ander ftende rat und hilff, 
daran fcin, das folichs wie fich gebutt und billich 
ift, in kunfltig zeit verbotten und furkomen wer- 
den. Wjr follen und wollen darzu fur uns fclbs 
als romifcher Konig in des reichs handetn , f auch 
kein bundnls odef aynung- mit frembden nacion 

H 5 noch 



noch firaft im reicfa machen wiir hahen dan zuuor 
die iechs Churfurften :deshalben angelegen mal- 
ftatzu zimlicher zekerfordert, undtjren willen 
ftmentfich oder Aes itterern tails aus jnen in fol- 
chen eriangt, wasanch die.zeit hen einem yeden 
Churfurften fiirften, hem uad ahdern oder der 
vor Eltern oder vorfaren geiftJichs dder weltlichs 
ftandts der geftalt on Tectrt' g«w«lri#kHch geno- 
men oder abgetrungen , foften ond^wotten wir 
der pilligkeit, wie ffch im reoht g%bWt^ wider 
zu dem feinigen verbelffen bey felhctetf auch ft 
iiil er rechts hac hanthabeh, ScfcuKteri und Schir- 
men 6n all verhinderurig, aufhait 'Sder faumnus, 
zn dem und infbriderheit fbHen tthd Wollen -Ivht 
dem heUigen Romifchen feieh-umi deflelbenzu^ 
gehorden njt allein ort wilfen urid zu hfllen gemefc 
ter Churfurften lahieritKch nichts hingeben, v*r- 
iehriben, verpferfderi \ yerletzetrj' 'hbch/in ander 
wege vereuflern oder befwereri, fondern ims 
auch aofs hochftbearbeiten und alleri moglichen 
errift urid fieis furwenden das ieriig fb daruon ko- 
, iticn als verfallen furftenthumb*,' herfchafften und 
andre auch confifcirt und unconfifcirt mercklich 
gutter, die zum teill in ander frembd nacion, 
henden, ongeburlicberweis gewachferi zum fur- 
derlichften wider darzu zubringen zu algen auch 
dabey beleiben Iaflen, doch meniglich an fineri 
gegeben privilegien, rechten undt gereehtigkai- 
ten.utifchedlich) und ob wir felbs oder die unfern 
ichts, dan dem heiligen reich zufteridig,'und nitf 
yeruhen, noch mit ainichen rechtmefigen Tittel 

beko» 



oekonren, were oder wurde inhttten» das follen 

und wqllen wir by ynfern fchuldigen und gethsh- 

nen pfli ?bten , demfelben reich onuerzugk . auf jr 

der Churfufften gefinnjsp wider zu hand wen* 

den v zufteHenundfoJgw^te^en. Wir fbllen un<| 

wollen uns darzu in zeitbenjejter unfer regierung 

fridlicjb, qntf na^cbpurjich, gegen den anftofern und 

ChrUtenUchw gewataenv fcalten : )$iii. gezencki 

vehd nop^ikar^egk in oder r auferhalb de^ reichs 

von djefle^tyen weg?n ^ofatien oder wdepiemen, 

4ioct];^inigfr^n>bd^rieg$.VDlck und reich furen* 

op fiir wifl&R r*tt w*d,fetfwijligeji der reichsften- 

de zum .wpfligfte^ dey fechs ChurfurfteiH wo wir 

aber voa dffr,Reichs vyegen oder das heillig reich 

^nge^ffe^^pd bekriegt wurdqni, afe dpn «ogea 

^ir^yfergegen aller hi^ge^rauchen. p*r glei^ 

cheu ,f^ #e Chi£fip$sir t un4 ?od^f 7 jdeflelben 

reichs f ^«A?imit d#g r^chs tagen cantzley geldfct 

noch raiien,a,ufliegepjp^er ftewer unnotturffdglich 

uud uuf edlich tapflfcr \iffachen , . nit feel^den noch 

befchweren, auch iq^gelaften notturfftigen fal- 

len^ die ftewer- aqfleg : ui>d reichstage .on wiftea 

und wUien der fecha Chwfurften wi$ ghgexmelif 

darzu erfiardert nit anjeteenrooch aufohiiben ui#l 

fonderlich keinen reichstag auferhallpt «Jer reichs 

teutfcher nacion furnerneu oder au(cbreib«n» Wir 

follep undt; wollen auch unfer Koniglieh und des 

Reichs Ampt^s am hoffiwd funft im Rekfe* auch 

roit keiner rpnderp nacion dan geborn teutfchen v 

die nit flid*r$ ftandts »o?h wefens, ftndern nam- 

hafftig redlich lewte vop furften v gxau*n v hem 

voi^ A^l *;ft?)d fiioft tapffe^ guts herkomens v pei>> 

fonen 



144 

ftneh befetzen uhd verfehen, auch fiie6Dbenen> 
ten Empterby jren Eren, wirden, falen , rech- 
ten, und ; gerecfitigkaiten beleiben, : oniiJ denfel- 
benuichts ehtzieben 7 oderentziehen Tafen in anii- 
fchen wegk, fonder geuerde darzu in fefcrifften 
«md htodiungen des R-eichs kein ender zuhgtioch 
fpraeh geprauchen tefltoi ! | ,! dan dh» teutfcbe ti6& 
Latemlfche^ztmg', es werk dari^ari ofteri r -da "g-e- 
meitfHch' eiii • ander •fpraeh te ubung^imd brauch 
feind^ afs""aah mugeri w* J»nd die ! *ttm*eVn uns 
derfelbigenFdafelbft aUcfr •bekenTett : ^Aueh ?: Hi<* 
Churlurfteri, furfteh', prelateni gfluen, heriiS 
vom Adell-, auefc ander fteride rnidArtdeYthanMes 
reichs mfr reehtlfehen oW gutiit^#kipiftun- 
gen «ulerhaih teutfeher Ju8cHori<, tmd^Wih- jren 
ordentfieheri riehter» : hfc trlwgenn, .'eWdWfcVnv 
ndch toeTcheHehV-' fbhfe* fy att und j$leh in-> 
fpnders imreich, EMt m gtoMen BmW, traeh 
wie desheflligen reich^ op^fluhgen tfnfl ^fer ^e- 
fetzt," vermugen beleibetf lafeoV 'uritlsfe «uber 
tfnd wkler fconcordata ^rihcfpum-a\ich'iiiifgerich- 
le vertragen , zwnf<9ieri'tter Kirchetf pabfHfcber 
hWiliglteit oder dem IhHt Vo Jkmi ■UndF *euWcher 
«aeiorf imfc' ■anftrhflichen gracien, Refefipta, c '5\n- 
nata, det ftffit fbtaglfch mit r mahigralt^en urid 
erhohung der officien am Wtf ifchen *hfaff, aiich 
referuacion|<difpenfaci6n, und iri artder' wege 
zu abhrach Her ftifft^ ga8ft»cbefrs ttria : andtrivi- 
der gegebenifriheit, darztt zT^tafmiiil luris 
patrenatu*.tthd. tien^tebeft >MtA% . ; fte't^s'und on 
UrideVlefiff o%ntKch ! geTfaridelt, derhalberi''auch 
unteidjich verpetten. gefeUfehaft liMdr '^onttaai 
>'■ oder 



oder buntnus, als wir ber^cht^ Furg^nomen mid 
aufgericht werden v das.follea und wollen wir 
mitrin der Churfurften furften^ und ander ften» 
de-rat, by,,unfern heijigften vatter dem Pabft 
und ftull zu Rotn unfers«beften vermugens abwen- 
den und furkoraen, auch darob und dauon fein-f 
das die vorgemelten concordaten Princjpuni und 
aufgerichte vertrageij, auctfprivilegien und fri- 
heit gehalten, gehandthabt, des veftiglich gelebt 
und nachkoraen werde. Wir follen und wollea 
auch die.grofen gefellfchafften der kauff gewerbs 
leutc fbbisher mit jrem gelt regiert jrs willens 
gehandelv und mit thewerung vil ungefchick* 
licheit dem Reich* des emwonern und under- 
than merglich fehaden> nachtheil und befchwe* 
rung zugefugt^ einfurn, und noch-taglicfi thun 
gepSrn^ mit jrer der Churfurften, furften und 
andernftendeRatte, wie demzu begegen hieuoy 
auch bedacht und furgenommen aber nit vol* 
ftreckt worden, gar atthun. Wir fbllfcn und 
wolten auch infonderheit dweil tewtfch nacion y 
und das heilig romi£ch reich zu wafer und zu 
lande zum hochften vor damit befchwert mi hin± 
fur-keineij zoll von newen geben, noch ainichen 
aken erhohen^ onbefondern ratt, wiflen willeti' 
und zulaflen, der bemelten fechs chujfurften, 
wie vdr und' ofFtgemelt.: Und nachdem etlich 
zeit her die Churfurften am Rhehrmit vil und 
grofen zoli freyungen uber jr friheit und herko* 
men oftermals durch ftjrderhus brief, und in an- 
der wege erfucht und befchweft worden das foU 



116 

ten rihd wollen wir als imtraglich abftefleji, fur- 
komen, und zumahl nit verhengen , nochzulas- 
fen furter mehe zo uben noch zu gefcheen. Und 
infonderbeir fo follen und wollen wir auch, ob 
tinicher Churfurft, furft oder ander feine rega- 
lien, friheit privilegien* recht und gerechtig- 
keit halben, das by jnn gefchwecht gefmelert, 
genomen, entzogen, bekdtaert oder betrubt 
,werden, mit feinem gegenthail und widderwer- 
tigen zu geburlichen rechten komen oder vbrzu- 
fordern underfteen wolt^ oder auch anhengig 
gemacht hett, daflelb nrid all ander ordentlich 
fbhwcbende rechtuertigung nit verhindern noch 
verbieten, fbnder den freyen ftracken Lauff Jas- 
fen. Wir fbllen und wollen auch die Churfur- 
ften> furften prelaten, grauen, hern^ und an- 
der ftende des reichs felbs nit vergweltigen fblchs. 
auch nk fchaffen noch ander zu thun verhengen 
fonder wa wir oder ijmants anders zu jnetf allen 
oder einem infbnderheit zu fprechen hetten oder 
' ainich furderung fiirnemen, diefelben fambt und 
(bnder aufrur, zwitracht und ander unrath , im 
heiligen reich zu uerhuttung, aucb frid und ai<- 
nichkeit zu erhalten zu uerhore und gepuhrlichen 
rechten ftellen und komen laflen und mif nichten 
geftatten, in den oder andern fachen darin fy 
ordentlich recht leiden mugen, und der urputtigi 
mit raub* nam^ brandt vehdten^ krieg oder an- 
der geftalt zu befchedigen anzugreiflen oder zu 
uberfallen. , Wir follen und wollen auch furko- 
men und keins weg$ geftatten, das nun hinfur 
>mants hoch/oder nidern ftandtsn Churfurft, 

furft. 



1*7 

fiirft, oder ander on urfech auch onuerhort, in 
die acht und aberacht gethan, bracljt oder er- 
clart, werden, fonder in Iblchera ordentlicher 
proces, und des heiligeh romifchen reichsvor- 
aufgerichte fatzung in dem gehalten und volzo- 
gen wprden. Und nach dem daftlb romifth 
reich vaft und hochlich iri abnemeii und ringe- 
rungkomen, (b follen und wollen wir neben an- 
dern di? reichs ftewr der ftatt dnd ander gefkil Ifl 
fonder perfon hende gewachfen und verfchriben 
wider zum reich und geminen nutz widder 
recht uik* alle pllligkeit entzogen werde , es we r 
re dan das folchs mit rechtmefiger bewilligung 
der fechs Churfurften befcheen toer. Was auch 
lehen dem reich undt tms by zeit unftr regierung 
eroffnet und lediglich haimfellen werden, fo er- 
was mergklichs ertragen, als furftenthumb graflL 
fchafften, herfchafften, ftet und dergleichen^ 
die follen und wollen wir verrer nyemants lei- 
hen, fbnder zu underhaltung des reichs, unftr 
und unfcr nachkohmender Konig und Kayfer be- 
halten > doch uns von wegen aller unfer erblan- 
de und fbnft menigklichen an feinen recbten und 
friheiten unfthedlich , auch die enziehenund in- 
corporiren abermals uns wie vorftet und funft 
meniglich an finen rechten . und freiheiten nn- 
fchedelich. Wa wir auch mit rat und. hilf der 
Chprfurften ftlrften und ander ftende des reichs 
ichts gewonnen r uberkomen oder zu handen 
bringen, das alles follen und wollen wir dem 
reich zuwenden und aigen. Wo wir abpr in fo- 
lichem an der Churfurften furften und anderer 

, ftende 



ftende wifen und \villen ichts furnemen dariii 
follen fy uns zu helffen unuerbunden fein. Und 
wirjchts deftmynder .d&s jhen, fo wir in folichen 
erobert oder gewunen hetten, oder wurden* 
und deni reich zuduend dem reich widder zuftet 
len und zu aignen* Wir follen und wollen auch 
alles das > fb durch die zwen desheiligen reichs 
Churfurften und vicarien roitleryyeill fb. das va* 
•drt^ laut der gulden Bullen und mwft vernuoge 
des reichs ordnung gehandelt und verlihen geneqi 
haben > auch confipnrren und ratificiren in der 
allerbefte und beftendigiften form wie fich dafelb 
woll gezimt und geburt. und nachdem im reich 
bisher vil befchwerung und mengel der muntz 
halb geweft und noch fein wollen wir diefelben 
zum furderlichften mit rat der Churfurften fur- 
ften und ftende des reichs zu furkomeo und die 
beftandlich ordnung und wefen zuftellen mugli» 
chfen fleis fufwenden. Und infbnderheit lollen 
und wollen wir uns auch keiner fucceflion oder 
erbfchafft des offt ernenten romifchen rfcichs an- 
mafen, uhderwinden noch in folicher geftalt un- 
derziehen^ oder darnach trachten auf uns f?lbft 
unffer erben und nachkomen oder aqf ymandts an- 
der underfteen zu wenden, fonder wir derglei- 
chfin unfer kinder, erben, und npchkomen die 
gemelten Churfurften, jre nachkomen und erben 
zu yglicher zeit, by Irer fryen wall, wie von 
alters her auf fie komen die gulden Bullen pabft- 
lich recht^ und ander gefetz oder friheiten ver- 
mugen, fb es'zu fallea kem die notturft und ge- 
legenheit erfordern^ wurde gerwlichbeleiben, 

und 



129 

tmd gantz unbetrengt lafen. Wa aber dawider 
von ymants gefucht gethan oder die Churfurften 
im dem getrungen wurden^ das doch kains wegs ' 
fein fbll , das alles fbll nichcig fein und darfur ge- 
halten werden. Wir fblien und wollen auch un- 
fern erftcn hoff gen Numibtrg^ in mafen von al- 
ter im.Reich herkomen^ anfetzen und aufchriben 
lbllichs alles und yedes befonder wie obftet, ha- 
ben wir obbemelter Erwelter Romifcher KSnig 
den gemelten Churfurften geredt, verfprochen^ 
by unftrn Koniglichen Ern, wirden, und wort- 
ten* in namen derwarheitzugefagt^ dan dafelb 
auch hiemit und in crafft dis briefs , in mafen 
wir dan des ein leiplichen Eidt zu Gott und den 
heiligen gefchworn, dalelb ftet, veft undunuer- ' 
bruchlich zu halten* dem trewlich nachzuko- 
men , darwider nit zu fein, zu thun noch fchaf, 
fen gethan werden in ainich weis oder wegk die 
mochten erdacht werden wir wollen auch in dU 
fer unler zulage dergulden Bullen T des reichs 
ordnung und gefetzen ytzo gemacht oder kunff- 
tiglich durch uns mit jr der Churfurften und fur- 
ften auch ander ftende des heilligen Reichs rat 
xnochten aufgericht werden, zu- wider- kein re- 
fcript oder mandat oder ichts anders befchwer- 
lichs unuerhorter fachen aus geen laflen, oder zu 
gefcheeri geftatten in ainich weife oder wege. 
ob aber diefem und andern vorgemclten artickeln 
und punften ainichs zu widder erlangt oder aus» 
geen vvurde^ das alles f bll crafftlois todt und ab~ 
fein ^ in mafen wir das auch hiemit caffiren , tod- 
Nn.Subfid.Pars.XIIL I t?n 



len und^bthun, und wa not der begerendeto par* 
thy^ derhalben notturfftig urkhundt oder briefli* 
chen fchein zu geben, die wir jnen auch zu ge- 
ben und widerfaren zu laflen fchuldig fein fbllent 
argelift imd geuerde herin ausgefcheidetf. Wir 
fcllen und wollen auch uns zum fchirften icht 
jnuglich und fuglick heraus in das reich tewtfcher 
nacion perfonlich fugen , die romifch Koniglich 
Cron^ wie uns als erweken Romifchen Konig 
wolgezintt, empfahen und anders fb fich deshal- 
ben gepurt thun, auch unftr koniglich refidentz * 
anwefen und hoffhaltung in dem heiligen Romi- 
fchen Reich tewtfcher nacron allen giidefc, fteti* 
den und unterthanen deflelben zu Ern, nutzeti 
und gutern des merern taiis fouil muglich Haben 
und halten und nachfblgent fo wir die KoniglU 
che Cron, wie obftet^ empftngen hari unns fcum 
beften belieiflennd die Kayferlich Kron auch m 
zimlicher gelegener zeit zum fchirften zu erlan- 
gen, und uns in dem allem dermafen erzaigen^ 
und beweifen , das uftfer halben an aller muglig- 
keit kein mangel gefpurc oder vermerckt werden 
fcll. des zu urkunde haben wir diefer briff fechs 
in gleicher Laut gefertigt , und mit unferm Ko- 
niglichen anhangenden Infiegel befiegelt, und 
yedem obgemelten Churfurften einen uberant- 
wort. Geben am dritten tage des monats Iulij^ 
nah Cbrifti gepurt funfzehenhundert und im neun- 
tfehenden unfer Reich des romifchen im Erften, 
und der Hifpanifchen im vierdten jarn. - 
3. julij. 

XXXI. 



- I3t 

XXXI. 

WIE PFALTZGRA*JE LUDWIG CHUR- 
FURST DEM ERTZBISCHOFF VON TR1F.R UF 
ERFORDERN DES ERTZBISCHOFFS ZU MEIHTZ 
ZUM WALTAGE EINS ROMISCHEN KONIGS 
GEIN FRANCKFURT GLAID GIBT, 



Wir Lndwig, bekennen &c. und thon kundt 
offenbar mit dieftm brief ak der Erwi*. 
dig in Gott vatter und hochgeborn furft her AU 
brecbt des heiligen Romifchen kirchen des tittels 
ftnfti Cbryfogoni priefttr cardinal Ertzbifchoff za 
Meintz und Magdenburg, Churfbrfi^ unftrn lie^ 
ben vetter den Erwirdigen in Gott vatter hern 
Rcicbartcn Ertzbifchoff zu Trier Churfurften* un- 
ftrn liebeh freundt mit andern churfiirften zu der 
wale eins Romifchen Konigs gein Franckfurt er- 
fordert, und uns dan «fein Heb urab glaid, laut 
dergulden BulJ *) angefucht und gebetten hat 
demftlbigen nach, fo geben wir 4en gedachten 
unftrn freunde dem Ertzbifchoff zu Trier chur- 
furften nnd den feinen an die zwenhundert per- 
fonen, fich durch unfer Lande ftett, flecken u«4 
gebiett zu wafer und lande gein Frandfurtzu fu- 
gen unfer frey ftrack ficherheit undt glaidt an 
enden wir zu glaiten haben, allerding^trewlich 
und ungeuerlich. Datum Haidelbirg under un- 
ferm ufgetrucktem Infiegel^ uf montag iiach lu- 
bilate. Ahno xvC xix. 

Ia XXXIL 

*)yid.Supratlvm. XmNot,*) 



XXXIL 

INSTRUMENT DER GERECHTIGKEIT DES 

REICHS ERB KUCHENMEISTER- AMPT BE- 

SAGENT. 

In gottes nameh Amen. Kunt ly allen den dis 
ofFen inftrutnent anfehen, lefen oder horen le- 
fen, das von Cbrlfli unfers hern geburt, taufent 
funfhundert und zweintzig in der achten Indic- 
tion by Regirung des allerdurchleuchtigften, gros- 
mechtigften furften und herrn , herrn Caroli Ro- 
mifchen kayfers zu allen zeiten merers des reichs, 
in Hifpanitn und baider SieiUtn &c, Konig &c. 
Ertzhertzogen zu Oflerreicb &c> hertzogen zu 2?«r- 
gtrndi, zu Brabant &c. unfers allergnedigften 
herrn Ir Majft. Kaiferthumb im erften jar ufmon- 
tag den fiben und 2wantfcigften tag des monats 
Decembris der Edell herr jobann Lucas genanter 
Romifcher Kayferl. Majft. obriften fchatzmei* 
fter dem Ernueften Pbilipfcn von Seldencck des 
heiligen romifchen reiehs Erbkuchenmeiftern zu 
mein offen notarien und nach benanter zeugen 
gegenwurtigkeit anderthalb hundert kronen in 
golde vor zweyhundert gulden uff ein fchrifftli- 
che quitantzmit des genanten Pbilipfen ingefiegel 
verfiegelt jme den genanten hern jobanLucas uber- 
geben, gelieffert, und betzalt hat fbliche andert- 
halb hundert Cronen in goide., Ich offner nota- 
rien mit ubergebung der quitantzen von gemel- 
ten hern joban Lucas empfangen und genanten 

pbiiips 

67. Dec. 



pbitips von Seldeneck Erbkuchenmeifter uberant- 
wort fur und umb alle gefelle und gerechtigkeit^ 
fo offtgemelten pbilips von Seldeneck als des heili- 
geitRomifchenReichs Erbkuchenmeifter«, offfbl- 
licher ^Koniglichec kronupg Von Ampts und der- 
felbeafeiner gerechtigkait wegen : geburt und zu- 
geftanden, laut der qaitantzen ^ darumgeben, fo 
herin von wort zu warfc inferirt ift alfb folgendt: 
lch phiiips von Seldeneck des heiligen Romifcjlea 
Reichs Erbkuchenmeifter nachdem der allerdureh- 
leuchtigft grosmechtigft furft und herr herr Carolus 
RomifcherKayferundKonig in Hifpanien unfer allei;- 
gn^digfterher mit mir umb diegefelleundgerech- 
tigkeit als des heiligen romifchenreichs Erbkuchen- 
meifter, ye zii zeit nachRomifcherKoniglicher wir* 
dcn kronung erften boffhaltung und malezeit % (b 
dan feinlVlajft itzo zu Ach gehaptzufteht und geburt, 
nemlich die Tifchtucher umblege und uberftege uff 
undobderfurften tifch undallegereitfchafftj fbin 
der Kirchen ift gehraucht worden , aucfr alles das 
zu folicher mallzeitt zu niefen und zu brauchen 
abgenomen, darzu alle fpeis fie fy gekocht oder 
ungekocht uberblieben ift , und alle die hude von 
den vihe und fhieren zugemelter mallzeitt feinab- 
genomen worden durch jre Majft. Rette, dei* 
Edeln wolgebornen herrn herrn Wilbelm frey- 
herrn zu Rogtndorffzxx Muknberg. Kayferl. Maj. 
ftatthalter in Fritslandt, und den Erwirdigen 
herrn Baltbafar probft zu Vfaldtkircb, Doftor, 
meingnedig^ gunftiglieben herrn, dismals umb 
fcweyhundert gulden, von jrer Majft, wegen dar- 
uon zu geben uberkomen hat laffen , bekennen 

I 3 ich 



J34 

ich obgenanter pbilips von Seldenccl offentlich mit 
diefem brieffdas miui der Edel herr jacob HUin» 
ger KayfE Mayft. rath und oberfter Schatzmeifter 
iblcher (bmme zweyhundert gulden von Kayferl. 
Mayft. wegen hat ufgericht und betzalt, fage 
auch darumb KayfE Mayft. genanten Schatzmei- 
fter und wen das berurt folicher fbmma zweyhun- 
dert gulden bezalter hiemit undin crafft dis briefFs, 
quit r ledig und los, alles on geuerde, das zu ur- 
kundte han ich genanter pbilips von Seldeneck mein 
aigen Infiegel zu ende dieler fchrifft an diefen 
brief getrqckt, der geben ift am dinftag nach 
fant Catberinen tag nach der geburt Cbrifti unfers 
lieben herrn funftehenhundert und im zwantzig- 
ften Iare, uber folichs alles und yedes hat der 
roehrgedachfc pbilips von Seldeneck mich unter- 
fchrieben notarien erfucht und gepetten jme eins 
oder mehr^ fb vil not fein wirt offen inftrument 
zu machen und zu gebeny diefe ding feint ge- 
fchehen zu Wvrmbs in des wirdigen herrn pcter 
Benntzen fenger und Canonicken fant Paulus ftifft 
dafelbft behawfung des obgenanten hern joban Lu* 
cas herberg, dabey waren die Erfamen Marx 
Scbreygerling defelben hern loban Lucas diener, 
und lobannes Fabri als gezeugen darzu erfordert# 
Und dieweil ich Cunrat Kircbain von Fritzlar 
clerick meihtzer Biftthumb von Rom. Keiferlich' 
gewalt offenbarer notari by allen und yeden ob- 
gefchrieben dingen perfbhnlich gewefen , die al- 
fo gehandek gefehen und gehort darumb hab ich 
dis offen inftrument mit eins andern handt getrew- 
lich gefchrieben v darubcr gemacht und eroffent, 

aucb 



anch mit meinemgewonliehem namen und zaichea T 
zuglauben und ficherheitaller und yder obgefchrifc- 
bener ding, fonderlich erfucht uqd gebetten. *) 

*)< Officia quatuqr Ducum Qermaniae^ Camerarii* 
Dapiferi Pincernae & Marefchalli in Coronatione 
Ottonis Magnj peraQa Aquisgrani an. 936 fic 
peragebantuf: Lothariorum Dux Gifelbertus 9 ad 
cujus poteftatem locus ille pertinebat, omnta 
procurabat; Eberbardus comes Pafetimis men- 
fae praeerat, HerimannusFrmco pincernis; Ar± 
nulfus Bavariae Dux equeftri ordini & eligendis 
locandifque caftris praeerat. aevo fiibfequente 
cnata funt fub-officia. qonfer. aurea bulla pag.7f K 
ibi Magifter coquine de Nortenberg pro fe reci- 
piat equum & fcutetfcs Gomitis Palatini. ♦ , An- 
te Nortenbergios Magifter coquinae jara occurit 
Henricus de KoUnburg &e, 

XXXIIl 

WIE 1>ER BISCHOF ZU MET^TZ ALS DE$ 
HEILUGEN REICHS ERT7* ANTZ LER MEIN 
GNEDIGSTEN HERN AL^CHURFURSTEN ZU 
ERWELUNG EINS ROM SCHEN KONIOS GEIN 
COLLEN BESCHR1^ N ^N^ ERFORDERT 
HAT* 

Dem hochg* k>rnen furften herrn Ludwgcn 
pfalt^uert by Rein hertzogen in Beyertii 
des heV^ m Romifchen reichs Ertzdrachfeflen 
unc l riinrfurften, unferm lieben Vettern, ent* 
biA.ften wir Albrecbt von gottes gnaden der heil- 
n^en Romifchen kirchen tittels fanfti Pctri ad Vin- 
cula priefter Cardinall des heilligen ftuls zu Meinte 
und des ftiefFts M*grien*flrg.Ertzbifchoff Chur- 
furfl) des heiligen Romifchen reichs durch Ger- 

I 4 : manien 



13« 

manitn Ertzcantzler und Primas* Adminiftrator 
zu Halberftatty Marggraue zu Brandenburg^ zu 
Stettin y Pamern, der Cafuel, und K Wendtn\ hert- 
zog, Burggraue zu Nurnberg und fiirff zu RugcH 
unfer freundlich dinft und was wir liebs und guts 
vermogen und fugen E. L. zu wiflen , das der 
allerdurchleuchtigft, grosmechtigft unuberwind- 
lichft furft und herr herr Karle Romiicher Keyfer 
zu allen zeiten mehrer des reichs unfer aller gn6- . 
digfter herr* uns gnedigfter meynung eroffhet 
und zuerkennen geben, wie jr Majeftat aus red- 
lichen hochbeweglichen und trefenlichen urfa- 
cheru dem rOmifchem Reich zu ere nutz und 
woIfart> fm\notturfltjg angejehen* das neben 
jrer Majeftat ein Romifcher Konig erwelet wer- 
de, uih daruf an uns als dem Ertzcantzler gne- 
diglich bejfcrt U nd gefonnen Fwere liebe und an- 
dere Churfun* n d mu w j e fi^ geburt^ zu be- 
fchreiben und Zu^fordem &c. demnach und 
dweil uns von amp^ Wegen das zuthun zu ft cet 
fo verkunden wir tbHia. eW er liebde, und thun 
diefelb hiemit erforden uni heifchen das diefelbe 
E. L. nachdem die fachen die ^n erfordert, und 
die mallftat dieftr zeit der peftft*ntzifchen fterb- 
lauffund andern beweglichen urfacht, h a jb e r nlt 
f zu Franckfurt fein khan> auf denneun utx zwe i n _ 
tizften tag des roonats Decembris fchierft % x ^ 
len am Rein eigener perfon oder durch E. L. $_ 
nen oder mehr volmechtige bottfchaflrt oder an- 
waldt erlcheinen^ Keyferlicher Majeftet weither 
anzeTge und urfechen deshalb zu horen und zu 
vernemen, *} und further uf den felbigen und 

vol- 



*37 

volgenden tagen ftmbt uns und andern unfern mit 
Churfurften von fachen der notturiFt zu rathfchla- 
gen zu handeln zu fchliefen, auch die Koniglich 
wale furter wie fich geburt helfen thun uncl vol- 
lenden. (Jnd E. L. khomen odererfcheinen durch 
fich felbs oder jren anwald alfb oder nit> fb wir- 
det nichts defto minder durch uns und andere un- 
fere mit Churfurften in follichen furgefaren uird 
gehandelt wie iich gepurt und des Reichs not- 
turfft und wohlfehrt erheifchen und erfordern 
wirdet, darnach mogen fich E. L. richtetm dan 
deiv andern unfern mit Churfiirften ift dergleich 
auch verkundt. **) Geben zu dugfyurg under un- 
ferro grofen anhangenden Infiegel, auf den drejr- 
zehenden tag des monats Novembris Anno Do- 
mini Millefimo Quingen^efimo tricefimo. 

*) Palatiut Aauih Auftr. in primo feptemviro- 
rum congreflu allocutionem Imperatoris talem 
refert. conftare omnibus, quam periculofo in 
ftatu jam conftitutae fint res Germanicae f non 
modo ob exorta Religionum diffidia, fed etiam 
ob immenfam Sohmanni potentiam, German*» 
rum cervicibus imminentem ; fe quidem pro fuia 
viribus laboraturum, ne quid mali vel a Turcit 
vtl a principibus Lutheranis accidat; fed, cunl 
& aliis compluribus regnis a fe invicem disjunc- 
tis imperet, icjeoque in Germania praefto efie 
non femper queat 9 indigere fe Coadiutore aliquo 
fcu Romanorum Rege, qui fe abfente curam im« 
perii gerat, qui a fuis confiliis non diflehtiat, 
901 potentia valeat, concordiam quaerat & om- 
nia caefaris praecepta majori cum auttoritate vel 
' efficacia queat perurgere. Huic autem gerendo 
I f , mua» 



138 



nranerineminem fibi magis idonemn videri, qtwm 
Ferdinandum fratrem , Archiducem Auftriae & 
HungariaeBohemiaeqneRegem; quippe qui prae- 
ter infignem potentiam fingulari fimut induftria 
polleat, & quod omnium caput eft, etiam uni- 
tate vel concordia animorum a fe minime disjunc- 
tus fit. 
•) Haec Ele£torum convocatio anfam dedit confoe- 
derationt fchmalkaldicae, ad quam invitarat 
Principes ac Ckitates Proteftantes Saxoniae Elec- 
tor. Sleidanus. lib. Vll. p.1204. 



XXXIV. 

WIE KAYSER CARLL DER FUNFFT SICH 
GEGEN DEN CHURFURSTEN VERSCHRIEBEN 
DER KAYSERL. CRONUNG ZU BONONIEN *) 
HALBER, DEN CHURFURSTEN IRES ABWE- 
SENS HALB UND DAS ANDERE IRE AMP- 
TER VERSEHEN INEN, IREN NACHKOH- 
MENDEN UND ERBEN OJJ NACHTHEIL- 
UQ SEIN SOLL, VOLGT HERNACH. 

Unfer freundtlich dinft zuuor hochgeporner 
fiirft , lieber vetter der iungften zu Augfpurg 
unnfer und anderer Churfurften auch Ewer liebe 
rethe fb der zeit dafelbft geweft, genomen abre- 
de nach die kayferlich Cronung belangenndt fchi- 
cken, wir E. L* des Keyferlichen brieffs, darin 
fie verfpricht das follich Cronung utinfers abwe- 
fenshalber, und das andere unfere ampt verfe^ 
hen, uns unfern nachkomen und Erben unnach- 

thei- 



theilig fein foll &c. Glaubwirdig^ auscultirte co- 
peij zu, und haben wir als der Ertzcantzler das 
original hinder uns das wolten wir Ewer liebe 
freuntlicher meynung nit verhalten und geben ztt 
fant Martinsburg in unfer flatt Meintz, uff din* 
ftag nach Invocavit. A 6 * xv.C xxxx. 
ag.Febr. 

•) Clemnt VII. PP. Carolo Imperatori Bononiae in 
Bafilica Petroniana coronam auream impofuit in 
fefto S. Matbiae Apoftoli. Aderant folemniffi- 
snie huic feftivitati Cardinales ruinimum XX , 
Epifcopi & Archiepifcopi LIII. Legati Regum 
Franciae, Angliae, Scotiae, Lufitaniae, Hun- 
gariae, Bohemiae, Poloniae^ Venetorum, Ge- 
nuenfium, Lucenfium, Senenfium & aliorum, 
Comites, Principes, Marchiones, Ducefque fine 
numero. Coronfltionis iftius in Regem Italiae 
apparatum & Splendoaem peculiari libetlo de» 
kripfit Cornelius Agrippa. Tan(a autem «utn 
majeftate pera&a eft , ait Palatius in Aquil. Aufir. 
num. 296. ut ab omni retro memoria nunquam 
ulla major illuftriorque hominum multitudo, 
vel in celeberrimi triumphi majeftatc unius ur* 
bifmoenibus comprehcnfa fuerit. 



XXXV. 



I40T 

XXXV, 

SERENISSIMAE PQTENTISSIMAEQUE 
PRINCIPI ACDOMfNAE, DOMINAE ELISABE- 
THAE, (a> ANGLIAE &c. REGINAE, ERIGUS. 
XIIII. (b) DEI GRATIA SUECORUM &c. 
REX> 

de ineundo inter eos conjugio. 

Graviter conturbatus fum , fereniflima r IHu- 
tfiiffima, potentifiimaqueRegina, cum an- 
te aqnumelapfum* perNuntium meum Betiedic- 
tum Teyt, Tuae ferenitatis accepi litteras, quae 
omnera mihi fere fpem vifae funt abfcindere amo- 
ris & benevolentiae Tuae ferenitatis, Etenim^ 
non modo oranem occafionem, qua uegotium 
conjugale confici poflet, abftulerunt, fed etiam 
qiiam utiliffimas alias petitiones bonae communi- 
cationis negaverunt; quare autem T. S. erga me 
tunc temporis fderit offenfa, exiftimo caufam de- 
latores praebuifle , qui forteVetulerunt, mealiud 
connubium fectari, &non in animohabere, quae 
T. S. per litteras fignificaram , quod quidem T. 
S. longe aliter experiretur, fi adhuc animum ad 
petitum negotium inclinare velit: nam cum fial- 
fum fit^ quod illi jam dudum de Reginae fcotiae 
connubio mecum futuro funt oblocuti , ipfi fcoti 
non negabunt, cum folummodo pro meoFratre 

Regi- 

(a) Elifabctha HcnriciVIll. Angliae Regis &Annae 
Rolcnae filia an. 1533. die fecunda menfis feptem- 
bris nata. 

(b) Guftavi I. Suecorum Regis & Catharinae Dtt- 
cis Magni IL Saxo, Lauenburgici filius. 



«41 

Reginam illam iblticitaverim , & non mea de caa- 

fh}> ficut & illud quod de FiliaLandgravji, (c) ut 

audiO) T. S. dixerunt, non inagis veritati eft 

confentaneum : cum £go illud magis fieri expe- 

riendi animi T. S. erga me conftantiam, quam 

ulla alia de caufej mukuni etiam effecit falfe 

quaedam zelotopia ob Rebtrtum concepta, quam 

Ego fimulatione vice verfa per filiam Langravli 

volui cqmpenfare; fed, quemadmodum illud 

procul dubio falfum eft, quod de praefato Ruber- 

to dixerunt, ita. etiam fe habet, quod dfe filia 

Langravii funt oblocuti; longe enim aliud ]am 

audio de T. S. praedicari«> ita ut fummopere ad- 

xnirer T. S. conftantiam & benevolentiam erga 

nie, & nunquam credictfflem aliquam in mundd 

virginem fqturam^ quae tamdiu meam ob caufam 

vellet in coelibatu vivere: praecipue cum T. S. 

fuis in litteris conftila eflef, fe velle tandeni 

propter preces fubditorum nubere, quod indi- 

cium eft T. S. a natura non abhorrere connubium* 

ut mihi dixerunt, fed cum penitus apud me con- 

iiderO) quare tamdiu abfque refponfo fulpenfus 

manfi, cogor fateri me aliqua ex parte effe in 

eaufa, qui tam credulus fui, ut exiftimarem T. 

S. amorem a me facile pofle alienare, & quod in 

convenientibus rationibus T. S. mihi videbam 

conciliare; verum^ quemadmodum dici folet, 

ex incommodo fiunt homines circumfpefliores, 

ftc 

(c) Haec epiftola Erico fatalis, dum intercepta * 
FriJerico Danorum Rcge Landgravio Haffiac 
transmifla eft* 



14* 

fic etiam pofthaec ftcile omnibus fidem non ad- 
hibebo, qui negotium hoc interturbare conantur, 
fed potius quicquid ad promovendurfi negotium 
lpe&at, dabo operam, ut in mea bona volunta- 
te nihil defit; atque iterum amantiflime expeto 
T. S. aliud quam priftinum reiponfum, nempe 
Ot T. S. in connubium a me pctitum, & toties 
optatum, confentire velit, & fflihi litteras felvi 
conduftus in noviflima petita forma mittere , Ipe- 
ro namque T. S. id non rennituram. Sereniffima 
Regiha nolui praetermittere T. S. fcribere cum 
occafionem per hunc Tabellarium jam commo- 
dam habuerim; exiftimo enim T. S. cum ex fin- 
cero animo fiat non egre laturam. 

Commendamus his T. S. in Cuftodia omnipo- 
tentis Dei ad fiimmam tranquillitatem & felicita- 
tem perpetuam. 

Datum in Caftris de Bisltvcden y wSmolandia 
XV, Oaobris H63. 
Tuae ferenitatis. 

Frater confanguineus amantiftimus Errkus. 
Ex autographo in BibL Vatican. fub num. 3933. 



* XXXVI. 



v. 



I4| 

XXXVI. 

INSTRUMEMTUM SUPEH RENUNCIATIO- 
NE TITULI KEGIS POLONICI DNI MAXIMI- 
LIANI ARCHIDUCIS AUSTRIAE CUM RESER- 
VATIONE ET PROTESTATIONE MAGNI MA* 
GISTERil PRUSSIAE &c. 

In gotes naraen amen f Kund und zu wiflen fky 
jedermeniglich ^ fi> dift offiri inftrument zu ho* 
ren 7 zu fehen und zu Ieflen fiirkombt^ das jnfr 
jahr nach Chrifti nhftrs Heben herren und ieelig- 
machers geburt , funffzetien hundert und acht uhd 
neunzigiften* jn der ailfften Rtimer zinszal , des 
allerheiligften unfers in Got vaters und herren 
herrn Clcmentcn, auft gdtlicher vorfehung cles 
heiligen Romifchen ftuels Pabfts des namens des 
achten, Babftums im fibenden^ bey regierung 
des allerdurchleuchtigften , groftmechtigften und 
unberwindlichiften fiirften und herren, herni 
Ruddffcn des andern , von Gottes genaden Er- 
welten Romifchen Kayfers, allezeit mehrers des 
Reichs, auch zu HungeMy und Bcbcim KUnigs^ 
Ertzhertzog zu Oefterreicb, hertzogs zu Burgtmdt 
unfers allergenedigiften herrn , Freytags den ach- 
ten monats May, zwifchen neun und zehen uh- 
re vormittag^ der hochwurdigift, durchleuch- 
tigft fiirft und herr, herr Maximilian *) von go- 
tes geiiaden, Ertzherfzog zu Ofterrcicby hertzog 

zu 

*) Maximilianus Archidux Auftriat Mnximiliani 
II. Imperatoris filius airno 1558. cx Maria Ca* 
r$ti V. imp. filia prognatus. 



144 

zu Burgundty Stcyr, Ktirndtcn, Qrmn und Whr- 
tcmberg Adminiftrator des hochmaiftertburobs in 
Freujfcn % Maifter Teutfchordens in Tewfcb und 
Welfcbhmdty graf zu Habfpurgxmd Tyrol&c. vor 
dera wolgebornen, Edlen Geftrengen und hoch- 
gelirten herren herrn fPolfgang Rumpfcn zu WU- 
ros. freyherrn auf Wcitra, Rittern des loblichen 
ordens fanfti Jacobi de Espada, und trommen- 
tbuni zu ParacuclkSy Rem. Kayf Majft. gehaim- 
ben Rath, obriftem hoflmaifter und obriften Ca- 
xnerer, herren Pauln Sixt Trautfon grauen auf 
Ffdckenflein freyherrn zu Sprccbcnflain und Scbro- 
venftcin^ herrn zu Kbcya und Laa, Erblandtmar- 
fchalcken in TyroL Rdm. Kayf Majft. geheimben 
Raths und obriften hoflfmarfchalcks, herrn Ern- 
ftcn von Molart^ freyherrn zu Rcinegg und Dro- 
fcndorfy R6m. Kayf Mayft. nider ©fterreichifcher 
regiments Rath herrn Antonicn Trautfon^ frey- 
berrn zu SpredcnftainmAScbrofenftain^ Erbland- 
marfchalcken in Tyrol. Rdm. Kayf Mayft. FiirftL 
Dht. Ertzhertzog Maximlians zu Oftcrreicb Rath 
«ind obriften Camerer^ herrn jobann Euftacbien 
von Weftcrnacb, Rfim. Kayf Mayft. auch jrer 
Fiirftl. Dht. rath und Caraerern, teutfch ordens 
ftatthaltern auch Commendatorn zu Mcrgetbaithb 
und Kapfcnburg^ herrn jobatm Sigmundcn frey- 
herrn zu Berberftam^ Ncuberg und Guetenbag^ 
auf LenckcwicZ) Erbcamerern und Erbtrogfeflea 
in Karndten* RCm. KayH Mayft. Rath und obri- 
ften der windifchen GrSnizen und der Fiirftl. Dht. 
Ertzhertzog MaxbiUUms vx OJUrrcicb Camerern , 

herrn 



herrn Rudoljfcn Coraducitn dcr rechten Doftor, 
Rom. Kayf. Mayft. gehaimben Ratb und reichs- 
hoff vice cantzler ampts verwalter.» hervn jobann 
IHkcbrandt Meckern von und zu Balgbaim der rech- 
ten Do^orn f Rora. Kayf Mayft. gehaimben Rath, * 
und herrn jobann Duckberm Ftirftl. Dht. Ertzhert- 
20g Maximilians zu Oeftcrrcicb fecretarien, als 
hierzu fbnders vleifles erbettener gezeugen, md 
dann iins Notarien erfchienen ift, und ftehend x 
Woluerriemblich genedigift anbracht, mit her- 
nach volgenden worteii, nach dem jch auf vilfel- 
tiges und unablefigs erfuchen und ftettes anhal- - 
ten f fo wol der Kayf Mayft. als der Pabftlichen 
heiligkeit.das jurament von wegen der polnifched 
Tranfaflionzuleiftenmichentlichbewilligt, und 
nunmehr dafielb zu uolziehen alhier im werck 
bin, fb h?b ich mich vorher gegen Euch zweyen 
ofFenen Notarien vor diefen gegenwertigen und 
hierzu in fpecie erbetenen zeugen austrucklich 
und rund proteftando erciaren wollen, das jch 
das yetz vofhabens jurament alhie keiner anderrf , 
geftalt laift und fwere, dann als ein Ertzhertzog^ 
zu Ofterreicb hnd Erwelter zum kunig in Poln^ 
und das jch durch diefe aidtslaiftung oder Trahs- 
aftiops beftettigung meinem ritterlichen teut- . 
fchen orden, und deflelben grofs maifterthumbs 
derti ich vor der Polhifchen wal, mit aidt und 
pflicht verbunden bin , an feinem habenden recht, 
gerechtigkeit, zuipriich und anforderung es fey 
an Preiiffiny Lifkmd, oder wie das namen ha- 
ben mag; im allerwenigften nichts begeben noch* . . 

Nw. Subfid. Pars. Xlll. K * pxae- i 



14* 

praejudicirt, oder jchtes nachthaijiges zugelaflfen 
haben, fbndern mir und nieinen nachkommen 
am orden, jetzt und zu jederzeit und gelegen- 
heit^ pnfer recht und zufpruch zu fqechen und zu 

-profequiren> frey. und unuerletzt vorbehalten 
wil, wie ir hieuon nieine mainung und Protefta- 
tion von meinem fecretario werdet clarer und 
deutlicher ablefen hOren , darauf dann alsbalt jrer 
ftlrftl. dht« ftcretari obuermelt,' die angedeute 

. proteftation in fcriptis fiirbracht und nachvolgen- 
den Inhalts verlefen. Der Durchleuchtigft furft 
und herr herr Maximilian von gottes gnaden* 
Ertzhertzog zu Oftcrrcicb, hertzog zu Burgundt* 
Stcyer^ Karndten, Crain und Wirienbcrg, admi- 
niftrator des hochmeifterthumbs in^PrcuJfcn mei- 
fter teutfch ordens in teutfthen welfchen landen , 
graue zu Habfpurg und Tyrol, erfcheint hie ge- 
genwertig perfonlich, ffcr euch Notarien und 
hierzu infonderheit erbettenen und berueifenen 
zeugen, und melflet fich an> nach demire fiirftl. 
dht. lb wol von der Babftl heyl. als auch jrem ge- 
nedigiften freundlichen geliebten herrn undBrue- 
dern, der Rom. KayC Mayft. zum ofFtermahl un- 
ablefslich mit fbnderer Inftantz erfuecht und er- 
mant worden, die zwifchen jrer Kayf Mayft. 
iambt anderer des hochloblichen haufi Oeftcrreicbs 
fiirften, Eins v und dann des durchleuchtigften 
fiirften, herrn Sigismtindi des dritten^ Konigs in 
Polen &c. andern theils, damals zu Bcutttn und 
Bemzin vcrfambleten commiflarien, durch zu 
thueung uiid underhandlung weilandt Babft Six- 
ti quinti Chriftlichen angedenckens und dero da- 

mals 



or. 



1« 

roah aldort gehabten anfehenlicheh legati aLate- 
rc aufgerichte Tnmfaftiori zu volziehen., und 
mit denr darinnen begrifFenen aidt zu beftettigen v 
das derwegen ir fjirftl. dht. demgemainen Chrift* 
Hchen weefen zu guettem, und hieuor berurten 
ftattlichen fftrtrefflichen erfuchungen , zu fon- 
dern Ehren und gefallen^ drein verwilligt und 
nunmehr . damit im wercik ftin^ fblches alhier 
wurcklich zu laiften jedoch jnSf diefer ausdruck- 
lichen Lautern erdarang, vorbehalt und Protes- 
tation, das fie diefen aidt, durch aus keiner ari- 
dern geftalt, alhir laiften und thuen werden* 
noch verftanden haben wollen ■> dann als ein Ertz- 
hertzog zu Oefterracb und Erwelter zum Keni 
in Poln &c. das fie auch durch diefe jetzt vorha 
bende Eidtslaifturig oder beraelter Transaftions 
beftettigung, die allein auf die jars der wenigera 
zahl , fieben und achzig, zu Warfew ergangene 
polnifche wahl angefehen^ undnit weitter ver- 
ftanden oder gemaint, oder fonften auf einiger- 
lcy weifi oder weg jrem ritterlichen teutfchen 
orden, und deflelben Groftmeifterthumb, Ibhie* 
bey im wenigften nit zu fchaffen hat, noch ver* 
ftanden oder begrifFen feinlbll, (ob gleichwol 
in derfelben tranlaftion baider Lande Preujftn 
und Liffland titei bemeltem Kdnig zugemeflea 
wirdet) an jrem habenden recht und gerechtikaic 
zufpruch und anforderung wie diefelben mlmen 
haben mogen im allerwenigften nichts vergeben, 
benehmen oder praeiudiciret, vilweniger jrem 
vorigen aidt^ welchen jre ftirftl. dht. in anneh- 

Ka ' iBuug 



\ 



14S 

toung des groflmeifterthumb > erftgenaiftcfn tob» 
lichen orden angelobt und geftooren, (als der 
*hne difs mit vorberurter polqifcher wahi, nichts 
zu thuen, fondern ein abfonderlichs werchk faf 
fich ift.) Zu wider g^handiet, gethan, oder lch- 
tes jnachteiligs zugelaflen^ noch begeben m ha* 
ben^, von jcmanden geachtetoder gehalten wer- 
den, wollen noch foHen, inkem weifi nech weg, 
fondcm thuen hietfnit in crafft dicfler proteftation 
ihro und jrenuachkommen am orden, undgrofs» 
meifterthumb > alle nnd jede, dero recht und ge- 
rechtigkeit , zufpruch und aqforderung aflerdtags, 
als wann difs ortts von jrer dht. nichts gelaiftcf 
wcre, jetzt alsdann und dann als jetzt, 2uyeg- 
licl>er verfallender jrer und des ordens befter ge- 
legenheit, zu fuechen freffcrdern und zu treiben, 
auf was weift und weeg, es wirdt fein kfinnen, 
irey offen und foleniter ausdrucklich und clar re- 
ftruirn und vorbehalten nach voriefung aber izt- 
gemelt und Inferirter proteftation, haben Ir 
fiirftl. dht. uns Notarien diefeibige zubehandigen 
genadigftbeuohlen, undalfo zugelprochen^ weil 
ir nun meine meinung unnd proteftation baidts 
inundlich und fchrifftlich angehort und vernom- 
men, fo pitt und beger ich in gegenwart diefer 
erbettenen und erforderten zeugen , das ir hir- 
tiber ains oder mehr Inftrumentum und Inftru- 
-fiienta wie es der gewonhait und ftilo nach ge- 
breuctiig, aufrichten und verfaflen wSllet, wanri 
4aun uns Notarien tragenden. Ampts halber, ob 
Inferirte proteftation fchrifft anzunemen^ und 
dieies gegenwertige Inftrument daruber zuuer- 

fertigen 



fertigen geburen- woljen, Als hsben wi* dafleK 
bige in der allerpfcften beftendigiften und craff- 
tigften weifi mafi, form T und wie es zu recht 
ara aHerbeften^ beftendigften ftin und beftehen 
-kainnV fbH und mag^ hiemk verfaft «nd verfer- 
tigti gefchehen zu Prag m jrer Rito. Kayflerl. 
Majft. kuniglichen fchlofi und hochwolernanter 
fbrft. dht jnneriften camer gegei* der fchloskir- 
chen uber gelegen , jm jar Chrifti Babft. undKay^ 
ferthumb rOmer zinszahl monat- tag und ftundt 
! «nfangs difes inftruments begriffen. 

j So dann Ich Awbrofius Benctb R8m. Kayfler!. 

JVfeyft* hoffecretari, und von derofelben. kaifer- 
Kchen gewalt offenbarer Notarius fambt obbe- 
nennten herren zeugen und meinem herriach un- 
derfchriebenem mituerwandten diefer protefta- 
tion perfonKch beygewooet, und folchen a6^um 
obgefehriebener. maflen gefcbehen felbft ange- 
liort und gefehen > als hab ich dis offne inftru- 
ment niit aigener handt underfchriben auch mit 
meinem tauff und zuenamen ftmbt gewonndli* 
chera notarial zaichen bekrefftigt zu mehrerm ge T 
zeugnus aller und jeden obgefchriebenen fachen 
imit vleifs erfucht und erbetten. 

Und dieweH Ich Paulto Mainpocl von Main- 
pacb Rom. KayCMayft. Lateinifcher reichs cante- 
lei fchreiber aus Babftlicher heiligkeit und kaifcr- 
licher Mayft. gewalt offener hofnotarius fambt 
obbenenten heyrjizeugen und meinem hie ob un- 
terfchriebenen mftverwanten diefer proteftatjoa 
perfonlich bejggw,Qftet und folphep aftuna obge* 

K| fchri- 



H2 

r 
TeoderifUs poft Helpcricum regnat in francra. & 

;anno XX eiusdem /.eonu Teodericus oblit. &anoo 
XXV eiusdem Leoms — Karolus Princeps obiit* 
• quinque annis inter lapfis poft Teodericum fme re- 
ge. fexto demum anno Pippinus &^Karlomanus 6- 
]ir Karoli Hildricum ftatuunt Regem. eoanno con- 
ftantinus filius Leonis in Imperio fuccedit. item. 
primo anno Hildrici Regis francarum & prirho 
principatus anno Pippini & Karlomanni filiorum 
Karoli Principis. & ab incarnatione domini anno 
DCCXLI. indiftione VHIf. mortuo Caroh prirao- 
^genkus filius eius Karlomannus auftriam , aleman- 
niam Toringiam \ Pippinus vero Neuftriahi Bur- 
gundiam provinciam obtinuerunt* & eedem anno 
Aquitaniam vaftaverunt. 

DCCXLII. Karlomamus &Pippinus odilonem du- 
cem baiuuariorum & tiecbaldum duceni aleraanno- 
rum, qui in adjutorium ejus venerat^ faxoues 

quo- 

traditus feveriore difciplina imbuendus. fob tan- 
ti viri curis eos fecit progreflus, ut fparffceius-» 
dem in omnem late regionem fama multos etiam 
cx Imperii dptimatibus in fui admirationem per- 
traxerit , quorum deinde interventu donis ac mu- 
, neribus ab ipfomet Caefare non femel affici pro- 
meritus eft, dum ihterea rarae indolis juvenem 
Willigifus. Archi praeful ad fe propius alle&um 
Moguntiam Praepofitura collegii S. ViSioris cfx- 
tra urbem donavit , nec non An. DCCCCXCVH. 
die VL Idus Martii presbyterum inunxit; ^fac- 
tus eft pbftda VaHgionum Praeful. Gefi. Abbaium 
Lobbiens. apud Dacben fpicileg. Tom. th pag. 
744. Scbannat bifior. IVormat. pag. jji. 



i?3 

quoque & fclavos commiflb prelio fuper fluviuiiL 
Lecb &perant. - 

DCCXLIIl. #swo/duxaqukaniae%enVwtraiiT 
/iens carivitii civitatem inftin&u odilonis diruit. 
eodem anno Karlomannus faxoniam vaftauit, dk 
TbeodericUm ducem eorum fibi fubjugavit. 

DCrXLIIII. Pippitms & Karlomannus aquita- 
niam fubjugant. acceptis obfidibusa bunoldo, qui 
ipfo anno monachus faftus efh reli&o avaifario 
.filio in principatu. eodem anno iterum rebellan* 
tes faxones fubkiuntur capto eorum duce Tbeo- 
derico. ' \ s 

DCCXLV* Saxones iterum fubjugantur, <S; 
pluriifii eorum baptizantur. eodejn anno Ttetbaldus 
filius JSodefridi fugatur, & tota alemannia ducata 
pippini revocatur. 

DCCXLVI. Karlomannus Alamanniara hofti-.. 
liter ingreditur^ fiiftque ibi magnum miraculum, 
quocfr exercitus francorum exercitum Alemanno- 
rum comprehendit , atque fagavit absque ullo dis- 
crimine bellh eodem anno confeflus eft Karloman- 
itus fratri fiio , quod vellet monachus fieri. 

DCCXLVII. Karlomannus adiit Limina beati 
Petri apoftoll. ibique Zacbaria Papa attonfus in 
clericum, confilio eiusdem Pontificis fed cend- 
bium S. BenediSi in ctfinomonte transmigrayit ibi- 
que monachus fa&us eft eodem anno iiatus eft 
Carlomannus Imperator. 

DCCXLVIII. Pippitms cum exercitu totam 
pene faxoniam per dies XL; dwaftavit,. ^caftel- 
te eorum deftruxit* multosque ad fidem coiwer^ 

v K t tit 



154 

tit. eodem anno placitum de reftanratione Eccle- 

fiarum, & queriraonia pauperum in villa duria 

habuit. 

. DCCXLIX. A^/mijBaiuuarianiingreflus/ri- 

fonem fhrtrem fuum fibi rebellem & Landfridum 

captos inde adduxit^ & TuaJJitonem filium odilonis 

in ducatu Baiuuariae reftituit. 

DCCL* Burcbardus Wiftziburgenfis Epifcp- 
j>us & folloradus Capellanus foifli ad Zacbariam 
Papam renunciaverunt nielius efle eum Re»em & 
diei quivis regium teneret, quaproptpr Hildricus 
Rex depofitus, in monafterio fanfti medardi eft 
attonfus. Pipinus vero fclemniter a fan&o Bonefa- 
tio archiepifcopo ordinatur in Regem apud Sucfia- 
nis civitatem. 

DCCLL Grifo volens facere confugium ad 
HaiJkUfum Regem longobardorum in Alpibus inr 
tprfeftus eft. 

DCCLIL Pippinus Rex ivit in gotiam & trien- 
jnali obfidione. Narbonam coepit. farracenps de to- 
ta gotia expulit Solimam quoque ducem Barcino- 
nae & gerpndiae fiibjugavit. 
;-. DCCLIIL Pippinus iterum fubjugavit Jaxo- 
Biam, acceptis obfidibus, quod fidem Chrifti fus- 
jyperent^ & CCC equos fihgulis annis perfoive- 
rent. eodem quoque anno Siephanus Pap.a venit in 
^r?ntiahl> .petens auxilium adverfus Haijiulfum 
^egemt.arigotardorum, & in mouafterio fan£tt 
dyonijii Pippinum & filios ejus Karolum j& Karlo- 
fUannum UhKit in Reges franconmn 

DCCLIIIL i^/^/^RexprofeauseftltaKaiEf, 
&HaiJhilfo acceptis XL obfidibus jrtMvs&epbam 

Papae 



Fapae adimplevit, Earlomannus quoque mona- 
chus frater ejus, qui inftin&u Haiftulfi ad diftur- 
bandas juftitias fan&i Pttri ab abbate fuo mifiiis 
fuerat , apud Fietonam urbem obiit, eodem anno 
ianSus Bontfatms Martyriiatuf. 

BCCLV. Pippims Rex iterum ivit Italiam 
recepta teftia parte thefaurorum qui erant Papiat 
a Haiftulfo Rege. de cetero Langobardos tribu* 
tariosfecit. 

DCCLVL Halftulfiis Rcx Langobardorum 
mortuus eft, & ex confultu domini Pippm defidc- 
rius elevatur in Regem. . Omftantinus Imperator 
intpr caetera donaria mifit Pippino orgaaura. 
Jbajfilo quoque dux Baiuuariorum juravit fideli? 
tatem domino Pippino in compendio palatiq. 

DCCLVH. Pippinus iterum faxones proterity 
& ad debitutn tributum recpmpellit. 

DCCLVIIL Natus eft Pippino filius, cui no- 
men fuum impofuit. fed poft duos annos defunc- 
tuseft. * 

DCCLVIIIL Pippitm propter domcfticas im 
caufas corrjgendas nullumiter exercuk. .. 

DCCLX. Pippinus aquitariiam ingreffiis Bittu* 
ricas adquifivit, totamque aquitaniam uique ad 
Clarum montem fubjugaVit. , t ' 

DCCLXL Pippims iterum in aqititaniM fu- 
per Vuaifarium profeftus. & juftitias Eceleflaruitf 
franciae^ quaein partibus illis erant^ adimplen* 
reverfus eft. 

DCCLXH, /Vpptftttf tertk vfc 
greftiiS) multafpolia indeafportavit. 

DCCLXIH. 



15« 

DCCLXIII. Pippinus quarto aquitaniam in~' 
grelfus totam vaftavit. 

DCCLXUIL Pippims placttura habuit apud 
fwrmatiam, jfe utiiicates rcgni fui traftans , nut- 
lum ker exercuit; eo anno dedit cancor comes 
jRotgango mettenfi archiepifeopo & fuis mortachis 
monafterium , quod vocatur Lanmfixu 

DCCLXV. Pippinus Rex pro juftitiis fcccle* 
iiarum decernendis nullum iter exercuit ^ fed apud 
ttttiniacum conventum francorum habuit. hoc an- 
no allata funt corpora fen&orum Gorgoni^ Na+ 
boris, Nazari, & pofita fingula a rodcgango ar- 
* chiepifcopa^ locis (Uis. hoc anno celebravit Pip* 
pinus Rex Natale domini, & pafcha aquisgram 
palatii. , ■ ' • 

DCCLXVI. Puarifarius dux omnes civitates 
aquitanie deftruxfc* quas Pippinus reaedificawt, 
pjaefidiumque francoruro iit iei$ pofiiit. ea anno 
jRotgangus archiepifcopas ©biit. 

DCCLXVIl. Pippinus Rex habuit fynodum in 
Sdlmontitiaco altercantibus Romanis & graecis de 
S. Trinitate & facris imaginibus , bifque eo anno 
kerin aquhamam haboft, & ufqae guarumnam 
^uvimrvcunfta fuae ditioni fubjecit. eo anno ittors 
Pauli Papae ei nunciata eft, 

BCCLXVIIL Pippirm* Vmifarmn interfecit, 
Ipfe deinceps cum triumpho revertei» in mona- 
fterio fapRidiomfii defunfihis. ibiquea filiis Karo* 
io & Karh/manno fepultus eft. deinceps Karolus 
laovi homci clvltates Kariomanms futfionts elevan- 
tur in Regtes francormn. 

DCC- 

I 



tJ7 

fcCCLXVIIIL Karolus Rex aquftaniam pro- 
feftus , Hutioldum, qui Puaifarhtm fuccedere vo- 
luerat in principatu, quique ob metum Kardli ad 
Lupum Vuafcomm ducem confugiura fecerat. Cap- 
tum adduxit in frantiam, <fc celebravit natale do- 
mini jd vilk, quae dicitur duria, & pafcha m 
Leodk vico pubiico, ubi beatus Lantberdus corpo- 
re quiefcit» eo anno defun&us eft fulcarms, Leo* 
dicenfis Epifcopus , cui fucceffit agilfridus* 

DCCLXX, Karolus Rex habuit^ fynodum m 
yuormatid, & Berta Regina mater ejus perrfixit 
Italiam cum defiderio Rege colloquium habuit. ci- 
vitates pluriraas fanfto Pctrq reddi fecit. filiam rfe* 
fiderii filio ftio defponfendam adduxit. 

DCCLXXL Karoius Rex fynodum habuit va- 
kntianis, Karlomannwfmer eius defunftus elt 
Satmontiaco. uxor eius cum duobus filiis & Otga- 
rio Marchione ad defiderium Regem patrem fuum 
confugit. • 

DCCLXXIL Karolus Rex fynodum habuit in 
Vwrmatia, & lnde primum ingreflbs eft faxo- 
iiiam & Erisburgum caftrum coepit, & ad trmcn- 
fur Idolum uique pervenit, ubi divina pietastale 
miraculum oftendit, ut in fupra difto, ubi Ido- 
lum fteterat) cum aqua exercitui defieeretj, ex 
arido torrente fons largiffimus fine pluvia medio 
die proflueret. 

DCCLXXIII. Legati adriani Papae venerunt a 
Karolo Rege contra defidcrium Regem auxilium 
petentes. Karolus profeftus Italiam , Papiam ob- 
lidione circumdedit, ipfe Romam por^o acceflk, 
ubi & pafcha celebravit, interim laxones confinia 

fran- 



francorum irruperunt, '& raulta incendia exer- 
cueruiit r fed Ecclefiam in fridelare^ quam fanc- 
tus Bonefacius condiderat* & quam nunquam cre- 
mandam efle praedixerat r adhibito igrie exurere 
non potuerunt. videbatur quippe a duobus juve- 
nibus albis veftibus indutis defendi. 

DCCLX.XIIII. Karolus Roma rediens Papiam 
coepit , & defiderium captum cum uxore & filiis 
exulanduni direxit in frantiam ad locura j qui di- 
citur paufatio fanfti Lantberti Martyris. eo ianno 
reverfusin Engelbeim, ex quatuor partibus ag- 
greflus faxoniam, tres quidem partes pugnam inie- 
runt & vi&oriam adepti funt quarta fine praelio 
cum multis fpoliis rediit. 

DCCLXXV. Karolus Rex iterum faxoniam in- 
greflus, Sigiburgum caftium cepit, &' pars un£ 
fixonuin, qui dicitur bosfali, altera agrariy ter- 
tia vwsfali faeraraeqta & obfides dantes ejus fe 
4ominio fubdiderunt. 

DCCLXXVI. Karotus Italiam ingxeditur, /o- 
rtmjtUU recipit, Rotgaudum fibi rebellem inter- 
ficit > & omnibus profperej difpofitis reverfus faxo- 
piamaggreditur, nam rebellaverant, &Eresbpr- 
gum Caftrura deftruxerant, & cum Sigiburgum 
fimilker facere vel|ent, apparuit manifefta jufti- 
tia deroini; nam quacunque jacula adverfus ca- 
ftrura intentaflent, in ipfbs retorquebantur. ad 
uhinium appafuerunt fupra ipfam Bafilicam duo 
icuta ingentia ignei coloris in aere, ipiarti Eccle- 
fiam defenfantes. Karolus acceptis ab eis multis 
obfidibus plurimifque ex eis Baptizatis viftor re- 
verliis eft 

DCC- 



159 

DCCLXXVIT. Karolus f ex habuit conventum 

ad Parespronnam, in qua opines fexones ejus di- 

tioni ft fubdiderunt , & Baptismi gratiam fusce- 

•peruhti folus Vuidzchin cum paucis fugit ad 

danos. * 

DCCLXXVIIL Karolus exercitum in Hifpa- 
niam duxit, cujus mukitudine tota Hifpania*cort- 
tremuit, &icaptis civitatibus multis, farracenis 
fugatis, HMpania tota fubafta uuasconibus & Na* 
varris fubjugatis vi&or reverfus eft. 

DCCLXXVIIIL Karolus conventum habuit in 
villa duria, Hildebrandus dux fpolitinus cum mu- 
neribus advenit ; Karolus iterum laxones inftinftu 
Fuidkbinvebellmtes aggreditur, mnltis obfidibus 
ab eis acceptis revertitur. 

DCCLXXX. Karolus iterum ingreditur faxo- 
niam, ufquea/wWperaceedit, divifitque ipfam 
Patriam inter Epifcopos & presbyteros fou & ab- 
bates, ut in ea Baptizarent v & predicarent, nec 
non ut & vunidorum, feu & frifbnum & Nord- 
leudorum multitudo credidif. eodem anno Karo- 
ius Rex profe&us eft Romam, ujbi & pafcha ce- 
lebravit, ibique fiiius ejus Pippitms ,ab Afyiam 
Fapa Baptizatus, & de facro fonte eft fusceptus; 
poftea vero in Regem Italiae eft unftus. Lodovi- 
eus fr^ter eius in Regem aquitaniae ab eodem Pon- 
tifice. 

DCCLXXXI. Karolus Rex Rwna rediit, & 
filia ejus gisla a Tboma mediolanenfi archiepifco* 
po Baptizata^ ab eodem de facro fonte fuscept* 
eft. 

DCC- 



i6o 

DCCLXXXII. Karolus conventum habuit jux- 
ta Lippiac fontem. faxones (upplices ad pum con- 
venerunt, quacuor mijlia captos viros, qui eo- 
dem anno mifibs eius interfecerant > regi punien- 
dos tradiderunt. 

DCCLXXXIII. Hildigardis Regina obiit, fu- 
flTadam fibi Rex in conjughira fbciavit v faxones 
rebelles bis eo anno protriti funt, & mulfa mil- 
lja interfe&a. Berta Regina mater Regis defunc- 
ta eft, & fepulta in monafterio bcati DymfnjQX- 
ta Pippinum conjugem fuum. v 

DCCLXXXIIIL More folito iterum faxones 
rebelles extiterunt, &'de eis bis triumphatum efh 

DCCLXXXV. Vuittingus cum multis faxoni- 
bus ad adtiniacum viliam venit in praefentia Re- 
gis, ibique Baptizati funt, ficque tota faxonia in 
ditione francorum redafta eft. 

DCCLXXXVL Brittones veftigales ta t v & 
tota Brittannia francprum ditioni fubjicitur^ & 
Karolus Rex Romam proficisckur. 

DCCLXXXVII. Bcncvcmum fubjugatur, & 
Karolus llex Roma reverfiis conduxit Exercitum 
in Baiuyariam per tres partes ingreflus, & fiipe- 
ratis omnibus r & obfidibus acceptis reverfus efh 
eo anno defun&us eft agilfridus Leodicenfium 
Epifcopus, cui fucceffit gcrboldus. . 

DCCLXXXVIIL Tbaffilo, dux Baiuuariorum 
conviftus & confefliis regiae poteftatis reus in 
HengelbeimCaphzM fententia dignus judicatur, fed 
Clementia regis vita ei conceditur, & cum filio 
Tbcodom in dericum confecratur^ quateregan^ 
.' no 



no triumphatum eft de gente «varorum* id eft 
hunorum. 

DCCLXXXVIIII, Karolu* Rex duxit exerci- 
tum in partibus fclavorum, ubi multas gentes 
fclavorum fubjugavit. 

DCCXC. Karolus Rex a fclavis reverffas utU 
litates regni fui disponeris nufquara 60 anno duxit 
exercitum. 

DCCXCI. Karohisvemta&Regnesburg, dein- 
de cum magno exercitu avaros aggrefliis, vifto» 
riam confecutus eft. 

DCCXCII. Karolus Rex pafcha in Pegnesburg 
celebravit^ ubi <& felitiana haereiis primo con« 
dempnafa eft. qui ftlitianus per bengelbertum ab- 
batem adriano Papa Ronutc praefentatus, itejum 
condempnatus eft- 

DCCXCIH- Legati *draniPapae cum magnit 
muneribus regi praefentati funt. tunc nuntiatuni 
eft regi faxones a fide defecifle, apud fanftunx 
Cbiliatmm in Vuirzenburg natale domini cele- 
branti. 

DCCXCmi. Karolus Rex lynodum magnum 
habuit in franconofort, fcilicet Epifcoportom gal- 
liae & germaniae & Italiae ubi tertio condempna- 
ta eft herefis felitiana , ubi & affuerunt Legati 
adrimi Papae. id eft. Tbeopbila&us & Stepbatms 
Epifcopn 

DCCXCV. Karolus Rex fexones ex raagn* 
parte afflixit, terras flevaftavit, & obfidibus as- 
ceptis reverfus eft* 

DCCXCVL Adrianus Papa obiit, cui Leo fuc- 
ceifit, qui cura multis muneribus claves etiam 

Nov. Subfid. Pars. XIII. L con- 



r*3 

confeflionis fan£H Petri & vexillum Romanae ur* 
bis Karolo direxit* eodem anno Heinricus dux fo- 
riiulienfis Pannonias fpoliavit, <& thefaurum pris- 
cot\in\ regum multa faeculorum prolixitate col- 
leftum ^d aquis Palatium Karolo Regi miflit, qui 
partem ejus per angdbertum Romae fan&orum Lo- 
cis direxit. partem per reliquas Ecclefias regrfo- 
rum fiiorum , partem quoque pauperibus y par- 
tem reliquam fidelibus fuis diftribuit. eo anno 
Tbudon, qui partem maximam Hunnorum rege- 
bat, R.egi fe cum populo fuo fubdidit, & Bapti- 
zati funt. Rex vero Pippinum filium fimra in 
Pannonias direxit , qui omnibus depopulatis cum 
seliquo Thefauro reverfus eft. 

' DCCXCVII. Adella Rex faracennorum fe Re- 
gi fubdidit. Legati quoque Imperatoris conftan- 
tinopolitanis ad Regem venerunt, pro concordia 
inter graecos & francos ftabilienda. Rex adtU 
lam farzacenum cum filio fuo Ludmuico ad Isfpa- 
nias reverti fecit r Pippinum ad difponendam I(a- 
liam mifit, ipfe in faxonia hyemavit. 

i DCCXCVIII. Venerunt Legati Hadefonfi Re- 
gis galitiae & afturiae Papilionem mire pulchritu- 
dihis praefentantes, qui Elifipona ultima civitate 
Ifpaniae depraedata infignia viftqriae id eft Lori- 
cas multas , & mauros captivos & mulos Karolo 
.Regi mifit. Micbael patritiiis. frigiae <£ Tbcopbi- 
lus presbiter epiftolamjbww** Imperatricis detu- 
lerunt ^ pro pace inter graecos & firahcos confir- 
manda. 

DCCXC- 



162 

DCCXCVIIII. Romani Leonem Pontiflcem ex- 
cecaverunt, qui fuga lapfus inloco, qui.dicitur 
p&rcsbronna, ad Regem venit, eodem anno Lega- 
tus Micbaelis Imperatoris venit, & cum honore 
dimiflus eft. gens avarorum a fide defecit, & 
Heinricus dux foro julienfis & gtroldus praefeclus 
Alamanniae & Baiuuariae ab eis interfe£tf funt. 
Brittania per VmAonem comitera iterum in dedi- 
tio«em accepta , Baleares Infulae a noftris defen- 
lae & receptae, & mauti inde fugati fimt. Patri- 
archa Hierofolymitanus monachum quendam cum 
reliquiis de fepulchro dominiad Regem direxit. 

DCCC. Rex Hierofolimitanum monachumre-' 
-mifit, cum quo & Zacbariam presbiterum cunt 
multis donariis direxit. Rex Italiam ingreflus 
Rwnam acceffit, LeonemVvp&m fedi fuae reftituit, 
ubi & Zacbarias presbker cum duobus monachis 
a Hierofolimis reverfus. Claves dominici fepul- 
chri ac calvariae loci, claves etiam civitatis & 
xnontis Syon cum vexillo detulit. 

DCCCI. Karoius Rex ante confeflionem beati 
Petri ipfo die natalis domini ad miflam a Leone 
Papa coronam Imperialem fufcepk, & a cunft» 
Romano populo Imperator & auguftus appellatus 
eft, & difpoiitis pro quibus venerat tam Roma- 
aiae, quam totius Italiae publicis , &Ecclefiafti- 
cis reverfus eft. 

Eodem anno terrae motus magnus extitit, quo 
teftom Bafilicae beati Pauti apoftoli corruit, in 
germania quoque & gallia quaedam loca propter 
Rhenum tremuerunt, & peftilentia roagna homi- 

. L a num 



nutn €c pecorum propter molitiem hyemis ex- 

titit . 

DCCCII. Hicrenae Imperatrix mifit Legatum 
de confirraanda pace , remifit viciffim Karotus In> 
perator lejji ambianenfem Epifcopum & Hilgau- 
dum cortitem, ut idem inter graecos & francos 
ftatuerent. 

Eodem anno Jfaac Iudaeus reverfus eft a rege 
jerfarum cum magnis muneribus^ & elephante, 
cui nomen erat abulabaz. 

DCCCIII. Venerunt Legati Nicopbori Impe- 
ratoris, qui eodem anno fa&us fuerat Imperator 
depofita Hirene. venit quoque fortunatus patriar- 
cha de gretia, afferens inter caetera donaria duas 
portas eburnea^ mirifico opere fculptas. 

Eo aimo pannonia cum finitimis regnis fub 
ditione Imperatoris redafta eft. 

DCCClIIL Imperator faxoniam ingreflus & 
fclavorum caufas discuffit, & Regem illis praefe- 
ck n & fexonum quofque & maxime eos, qui in 
Quuigmoti commorabant, & frequentibus male- 
fitiis populum faxonum a via veritatis avertebant, 
per divifes galliae partes ad habitandutn difperfit. 
Eodem anno Leo Papa a Roma venit, cui Im- 
perator Rbemis cum laetitia occurrit. 

DCCCV. Imperator expeditionem in Btheim 
per tres turmas direxit, cui Karolum filium fuum 
praefecit. qui vaftata omni regione & omnibus 
fuba£tis interfe&o Rege eorum > cum gaudio re- 
verius eft. Eodem anno Gaganus Princeps Hu- 
noram , quia propter infeftationem fclavorum in 
priftinis fedibus efle non poterat, petiit ab Impe- 

morej 



165 

ratore, ut fibi cum populo iuo locus ad habitan- 
dum inter Sabariam & Carivintum daretur, quod 
& impetravit. 

DCCCVL fafta eft a domino Karolo Impera- 
tore ordinatio de ducibus tam venetiae, quam 
dalmatiae. deinde conventu omnium fidelium fuo- 
rum habito divifit omnia regna fibi a deo tradita 
inter tres filios fuos, Karolum, Pippinum & Lu- 
devicum, quod & fcripto mandavit, & roboran- 
dum omnibus fidelibus fuis tradidit, fed&Papa 
Leotti confirmandum Romam direxit. 

DCCCVII. Natus eft Imperatori filius nomjne 
TbeodcrieUs. Legatus Regis Perfarum nomine 
abdella cum monachis, qui de Bierufahm legatio- 
ne Tbomae Patriarchae fungebantur, quorum 
nomina fuere. Georgius & felix. hic geor&ius eft 
abba in monte oliveti, & cui Patria eft germania, 
qui etiam proprio vocatur nomine Etgibaldus^ 
ad Imperatorem venerunt, munera deferentes, 
quae praedi&us Iraperatori raiferat. id eft Papi- 
lionem & tentoria vario colore fafta, mirae ma- 
gnitudinis & pulchritudinis; erant enira Byflina 
tam tehtoria, quam & funes eorum, diverfis 
tinfta coloribus fuerunt^ praterea munera prae- 
feti Regis pallia ferica multa & pretio'a, & odo- 
res atque unguenta & BaUamum. nec non & oro- 
logium ex auricalco arte mechanica mirifice com- 
pofitum, in quo duodecim horarum curfus ad 
clepfidram vertebatur, cum totidem areis pilulis, 
quae ad completionem horarum decidebant, & 
cafii iuo iubje&um fibi cymballum tinire facie- 

L 3 bant, 



ift 

bant, additis in eodem eiusdem nnmeri eqtifcibus-, 
qui per duodecim feneftras , qui prius erant apar- 
tae, claudebant, nec non & alia multa erant in 
3plb horologio, quae nunc enumerare longuni efh 
fuerunt praeterea inter praedi&a munera cande- 
labraduo ex auricalco mirae magnitudinis &pro- 
ceritatis, quae omnia aquis patatio ad lmperato- 
rem delata funt. 

DCCCVIIL Hyems molliflima atque peftilens 
fuit, & dominus Imperator filium fuum Karolum 
cum exercituin partfes fclavorum direxit, qui go- 
doffidi Regis danorum conatibus refifteret; eo- 
dem anno ffardulfus Rex Nordanenbrorum pul- 
fiis regno & patria per Legatos Romani Pontificis 
' id eft. LeoniS) & per auxilium domini Imperato- 
ris regno fiio reftituitur. 

DCCCVIIIL Imperator concilium habuit de 
proceflione ian£H fpiritus , quam quaeftionem Jb- 
bannes quidam monachus bierofolimis primo com- 
xnovit, cujus definiendae caula Bcrnbamius Epis- 
copus Vuormadenfis & Adelbardus abba monafie- 
rii Corbeiae Romam ad Leonem Papam mifli funt. 

DCCCX. Pippinus Hex Italiae perfidia ducum 
veneticdrum incitatus venetiam bello terramarique 
juflit appetere, fubjeftaque vinetia a ducibus eius 
in deditionem acceptis eadem claflem ad littora 
dalmatiae vaftanda direxit, qui & eodem anno de- 
fun&us eft. Godefridus qiioque danorumi Rex 3 
quodam fetellite fuo interfeftus eft. 

Duas Legationes eo anno Imperator pro pacc 
confirmanda fuftepit, unam de corduba Regis 
Bifpaniac* alteram Mcofori Imperatoris* ztrbaU 

dus 



dus Leodicenfiura Epifcopus oblit, cui Vualcau- 
dus fucceffit. 

DCCCXL Dominus Iraperator confenfu filio- 
rum fuorum Karoli & Ludmuici Bcrnbardum fU 
lium Pippini Regepi Icaliae pro patre fuo reftitufo 

D CCCXII. Karolus primogenjtus domini Im- 
peratoris dolore capitis ab oculiseffeftus efh dein- 
de ipfo anno cum lu£tu omnium defunGus eft. 

DCCCXIIL Karolus Imperator voto & elec- 
tione omnium fidelium fuorum filium fuum Lu- - 
davicum Regem aquitaniac confbrtem lmperii fe- 
cit> & poft fe fceptra Imperii regenda inandavit, 
ftatimque eum in aquitaniam remifit > ut dein- ' 
ceps , quod reliquum vitae fupereflet, orationi & 
helemofynis, Librisque corrigendis follicitius im- 
penderet. 

DCCCXIIIL Karolus Imperator aquis grani 
palatii pof! afRietum balneum valida febri correp- 
tus decubuit, feptfmo die facra communione J>er- 
cepta deceffit. anno aetatis fuae LXXIL regni 
XLVII. V- Kalend. februarii hora diei tertia. fe- 
pultus in Ecclefia aquenfi. 

DCCCXV. Ludouuicus Imperator rediens ak 
aquitania hnperium patris integre pofledit, & 
thefauros omnes & fuppelle&ilem iltius , ut in 
defcriptione teftamenti, quod ante triennium 
pater ejus fecefat, invenit fine cunflatione di- 
ftribuit. 

DCCCXVL Legati regnorum & provincia- 
rum, quae Pater eius tenuerat, ad eum aquis 
granipalatii venerunt, eius fe ditioni & dominio 
iiibdenteb 

L * DCCC 



-^- ' V- ^ 



DCCCXVH. Iaflit £«iwicttylmperator.reno- 
vari omnia praeeepta & concefliones patruni fuo- 
mm , & ipfe manu propria refignavit. venerunt 
etiam Legati Beneventorom eius fe dominio fut>- 
•dentes , multa millia aureorum per annos fiiigulos 
le promittentes perfblvere. 

DCCCXVIII. Venit Bemardus filius fratriS 
ejus Pippm^ & fidelitatem cum tbta Italia parti- 
bus Imperatqris juravit. 

DCCCXVim. Mifit Ludovicus Imperatdr di« 
ligenter inveftigare per omnia regna fua, ne aut 
imbecillior a potentiore,, aut pauperior a divite 
tam in publicis, quam in Ecclefiafticisjopprime- 
retur, mittens unicuique provinciae archiepisco- 
pum ttnum, comites plures. 

DCCCXX. habuit Ludovicus Imperator gene- 
rale pladtum in partibus faxoniae, ubi dani pa- 
cem poftularunt. & expeditio in fclavos direfta eft. 

DCCCXXL Leo Papa defunclus eft, cui $te- 
pbanus fticceflit, qui & eodem anno frantiam ve- 
nit, &inremenfi urbe exceptus honorifice, do- 
minum Ludouukum irx Imperatorem denuo con- 
iecravit. 

DCCCXXH. Stepbams Papa obiit, & quibus- 
aammiraculispoftobitumclarait, cvdpascaHsptL- 
pafucceflit. 

# DCCCXXIII. Ludovicus Imperator Lotbarium 
primogenitum fuum filium confortem Imperii fe- 
eit, indignantibus caeteris filiis ejus. eodem anno 
rebellavit^«r7wr^Rex^'^. 

DCC& 



169 

DCCCXXIIII. Ludovicus Imperator venit «v 
Burgundiam cauillonis, ibique Bernardum cufto- 
diae mancipavit. domeftici domini Imperatoris abs* 
que fcientia ipfius eum exacecavcrunt. Epifcopi 
depofiti, Laici condempnati 9 qui pariter coti- 
fpiraverant. 

DCCCXXV, Ludovicus ImpervitoT fratres fuos 
de concubinis drogoncm^ Bugonem in clericos to- 
tondit, quibusliberalibusdifciplinisimblitis, dro- 
goni dedit Epifcopium mettenfem, Hugoni ceno- 
bia fancli quintini & Laubienfe, & plura alia. 

DCCCXXVI. Imperatbr abiit in Brittaniam^ 
ducem eorum Marcommnum interfecit, gentemil- 
lam fuo Imperio fubjugavit. i 

DCCCXXVIII expeditionefaftacontra orien- 
tales > laxones & fclavos. omnis terra eorym va- 
ftata e(t & fubjugata. 

DCCCXXVIIIL Lotbarius Imperator accepit 
iii conjugium filiam Bugonis fuperbiflimi comitis % 
de qua genuit Lotbarium , poftea excommunica* 
tuni) & Ludovicum poftea Imperatorem, & Ka+ 
rolum. 

DCCCXXX. Ludovicus Imperator habuit ge- 
nerale placitum atiniaco, ibique Lotbario dedit 
Regnum Italiae. 

DCCCXXXL mifit Imperator Legatos Roma 
ad Elongum & Hunfridem ducem, in quorum prae- 
fentia de obje&is purificayit fe pafcbalis Papa, qui 
eodem anno obiit. cui Eugcmus fucceflit. Impe- 
rator iterum Brittardam vaftavitj eodem anno 

L 5 obiit 



170 

obiit Vualandm Epifcopus Leodicenfis, cui fuc* 
ceflit Erardus. 

DCCCXXXII. Legati vulgarorum cum mih 
neribus venerunt, <£ Hcroldus rex danorum cura 
uxore Baptizatus eft ab lmperatore & Impera- 
trice. 

Eodem anno pugnatum eft cum farracenis & 
triumphatum. 

DCCCXXXIII. LudovicuslmvemorfedhKa- 
rolo ex Iuditb naco alamanniam , Rhetiam ^ & par- 
tem burgundiae, indignantibus Lotbario, Lu- 
dovico & Pippino. 

DCCCXXXIIII. Pippinus venit compendio par 
latio ad patrem dolofe, voluitque eum a regno' 
expellere. 

Eodem anno Ludovicus Imperator a filio luo 
Lotbario facramentum fidelitatis exegit. 

DCCCXXXV. Ludovicus Imperator abiit ob- 
viam filiis fuis dolofe ad fe venientibus in campo 
magno, qui eft inter argentinam & BafiUams ftd 
nihil horum, quae petebant, conceflit. adfuit il- 
lic grcgoritis Papa munerans Imperatorem remu- 
nerandus ab ipfb. 

DCCCXXXVI. Iuditb Imperatrix vi velata a 
privignis cuftodienda dirigitur ad Ertonam haliac 
civitatem. Ludovicus Irifperator comprehenditur, 
& Pippino diftedente in aquitania, Ludovico in 
Baiuuaria a Lotbario in aquas ufque deducitur^ 
ibique reclauditur. 

DCCCXXXVIL Lotbarius timore fratris Lu- 
dovici ad cofnpendium cum patre devertit, quem 

iitfecu- 



I7i 

Infecutus Ludovicus cum drogone mettenfi Epifco- 
po & caeteris fidelibus fugam inire compulit, & 
patrem aquis redu&um in fede fua reftituit, Eb- 
bonem degradatorem eius remenfem Epifcopum 
cuftcxtfae mancipavit. 

DCCCXXXVIIL LudovicUs Imperator conju- 
gem fuam recepit, Lotbario filio indulfit, facra- 
niento ab eo accepto , ut Italiam iret. nec fnde fu- 
perftite fe ulterius rediret. Pippinus obiit. 

DCCCXXXVIUl, Ludovicus Imperator quod 
reliquum vitae fibi fuperfedit, divinis cultibus 
mancipavit, utilitati Eccleiiarum, juftitiis pau- 
perum , commodis regnornm fuorum curam in- 
dulgens. 

DCCCXL. Ludovicus Imperator pius & paci- 
flcus obiit XIL Kalend. Iulii, fepultus in Ecclefia 
mettis. 

DCCCXLL defun&o ludovico Imperatore re- 
verfus Lotbarius ab Italia, Pippinus filius Pippini 
ab aquitania filii Hildegardis voluerunt Karolum 
&\\um juditb privare, ex ea parte, quam fibi 
conceiferat Pater, & fecundum id teftamentum. 

Karolus avus eorum fecerat Patri & patruus 
eorum per tres portiones inter ft regna dividere; 
qua propter, apud autifeo oliorenfem pagum in 
Loco , qui dicitur fontanitb , grave praelium com- 
mifium eft, intereos, quod in toto orbeterra- 
rum pertonuit, & magna ftrage pugnatum & a 
neutra parte triumphatum , tandem pacificati per 
quatuor tetarchias regna dividunt. 

DCCC- 






I 7 1 

DCCCXLTT. Erarditt Leodicenfium Epifcopui 
bbiit, cui Harcbarius fuccedit. 

DCCCXLIIL — 

DCCCXLVIIIL bcllum f uit inter Pipp inum fi- 
faum Pippini & Karotym. 

DCCCL. Canda oppidum vaftatum eft a Nor- 
mannis. 

DCCCLII. Harcharius Epifcopus Leodicenfis 
obiit: cui franco fucceffit 

DCCCLV. Lotbarius Imperator^ qui mtitato 
habitu prumiae monachus fa&us fuerat, obiit III 
Kalend oftob. cui Equivocus filius fuus Lotbarius 
fucceflerat, qui eo anno Ttetbergam fbrorem buc+ 
berti abbatis duxit uxorem. 

DCCCLVIIL Lotbarius Rex contra bucbertum 
oognatum fuum duxit exercitum in Burgundiam^ 
& Ludovicus adverfus Karolum fratrem fuum. 

DCCCLXIHL hic depofiti funt Tietgaudus tre- 
verorum , & gontbarius colonienfium archiepifco- 
pi a Nicolao Papa , eoquod communicaverant Lo« 
tbario pro relidia uxore tietberga excommunicato. 

DCCCLXX. Lotbarius, ficut jam fupra dic- 
tum eft* reli&a uxore Legitima nomine Tietbcr- 
ga y forore Hucberti abbatis, Vulradam fuper- 
duxerat. pro qua refranco Epifcopus Romano Pa- 
pae Legatos liios direxerat. id eft. Bericonem cfe- 
ricum Leodicenfem, & Tbietberum monachum 
Laubienfem , quos & ordinari Epifcopos ad vices 
iuas fupplendas petiit, ut quia ipfe multa bella 
contra Nortmannos egerat> vices eius applerent. 

Lotbf* 



*73 

Lotbarius vero Romam vocatus & excommunica- 
tus in Placentia reverfus diera claufit extremam. 

DCCCLXXIIIL tfaro/w Rex AndesmU civi- 
tate Nortraannos obfeditj fed peffimorum confi- 
]io acceptis obfidibus inhefbs abire permifit, iti 
illLs etiam diebus plaga locuftarum eft fa£ta« 

DCCCLXXV. LUdovicus filius Idriwrra Impe- 
rator frater Lotbarii excommunicati. Imperator 
obiit v - Karolusque Rex Italiam perrexit, & pars 
maximae multitudinis eiusdem provintiae eum 
cum pace accepit. fed Karlomannus nepos ejus cum 
exercitu veniens iter illius inquietare cotiatus eft* 
fed nuntiis intervenientibus ad colloquium mu- 
tuum devenerunt, & pace inter eos a£h Karlo- 
wannus reverfus eft in teram fuam , Karolus iter, 
quod arripuerat, protendereftuduit^ donec/&- 
nwwi ad Limina beati Petri pervenit, ibique a 
loame Papa honorifice fufceptus eft. 

DCCCLXXVL Karolus Rex die nativitatis do- 
mini noftri a praedi&o Joawne Papa benediftionem 
Imperialem accepit, multisque muneribus iana- 
tumPtfrflmhonoravit, &praediftumPapam ) at- 
que dehinc benediftione apoftolica percepta re- 
meavit in frantiam. mortuo dehinc Ludovico fra- 
trem iuo peftimo ufus confilio regnum ipfius, quod 
fimfiliis paterreliquit, invafit, aquisgrani pala- 
tium cum mnltitudine venit^ fed non ita, ut de- 
buit. Inde Coloniam perexit & Ludovicus nepos 
ejus ad eum Legatos mifit pacis gratia, fed quod 
petiere, non impetrantes, adeum, a quo mifli 
funt, rediere. unde inftin&u diabolico utrique 

Kar*- 



174 

Karolus Imperator & Ludovicus Rex bellum inter 
ftraandavere t andrenacunujuc deve\\erxmt 9 &Iu- 
ditio domini ceffit viftoria Ludookq* multique 
frtnci Nobiles ibi capti atque interanpti funt. 
Et Karolus Iroperator in defugiendo rediit in reg- 
num fiium. aftum eft hoc praelium non/oftob. 
mditt. X. interim dum haec agnntur, dani feu 
Nortmanni piraticam exeMentes fequanam ingres- 
(i ihcendiis & occifione regnum francorum crude- 
liter devaftant., contra quos Karolus exercitum 
dirigit % fed nil utiliter egere. unde de redemp- 
tione regni cogitare coepit. 

DCCCLXXVIL mifitque Legatos, qui cum 
Nortmannis tra&arent, ut munerati e regno ejus 
abirent, & fafta pa&ione fpoliafitur Ecclefiae, 
& per omne regnum ad hoc tributum datur, 4Jt 
ab hac liberarentur clade, & dum inbis princi- 
pes regni occuparentur, Karolus Imperator ad 
• hoc negotium perficiendum Ludovicum filium fuum 
delegit, in regno cum fuis primoribus relinquen- 
dum, & iterum iter parat, quo Italiam pergeret, 
& inde 3d Limina apoftolorum contra volunta- 
tem , denique fuorum cum conjuge Italiam ingres=r 
fus eft, iterumque Papiae civitati Joamts Papa ei 
occurrit, ibique fe mutuo falutaverunt. at hi, 
qui in frantia remanferant , dato tributo danos e 
regno abire coegerunt.&dum dominus apoftolicus 
& Imperator Papiae civitati eflent, fubito eis 
nuntiatur, Karlomannum Imperatori cum raanu 
valida fupervenire. unde commotus Imperator vi- 
dens non habere, unde ei refifteret, praedi&o 

Papae 



17* 

Papaemunere, quae de fanfto deportabat Petro^ 
dedit. inter quae crucifixura aureum, qualenon 
fuk ab ullis regibus fa&um* ipfe vero per alpes 
provintiae in frantiam repedare voluit fed, ut 
dieitur , a qiiodam fedecbia judeo potionatus in lo~ 
co, qui dicitur Mantua, intra alpes pofito IL 
non. o&ob. indift. XL anno aetatis fuue LIIII re- 
giii vero XXXVII, Imperii veroll. vitam finivit 
praefentem, corpus vero eius in eodem regno in 
loculo repofuerunt) donec transferreretur in fran- 
tiain , quod poftea per diverfa loca translatum eft. 
franci vero menfe decembri Compendio palatio 
adunati, Ludovicum filium ejus in regnum fta- 
tuunt. 

DCCCLXXVIIL Jobannes Papa ab Lcmtberto 
duce fpolitanorum injuriatus frantiam venit^ eius- < 
que adventus Ludovico regi nunciatur, qui tunc 
morabatur circa Z^gerwi propter nprmannos, qui 
feftinanter trecas civitati ei occurrit t mutuoquc 
fe ftlutaverunt. tum ibi incmarus Laudbnenfium 
Epifcopus , qui abbafone fuerat excaecatus coram 
ipfo Papa, atque omnibiis gallicanoruin Epifcopis 
de emnibus, quibus olim fuerat damnatus incul- 
pabllem reddidit,- atque jubente apoftolico miflas 
celebravft, ibi etiam Bcrnbardus dux auguftodu» 
nenfium de infidelitate convincitur. Rex etiam t 
atque omnes Principes multis;honoribus honorave- 
rujit dominum apoftolicum, & focium itineris 
eius. Bofonem delegerunt ulque Italiam. Ludo- 
~ vicus etiam Rex filius Ludovici tegatos mifit ad 
Ludovicum Regem* ut fibi driftallio occurreret^ 
pacis gratia, qui feftine ai locum denominatum 

veni- 



J 7* 

veniens, mutuo fe felutaverunt, pacemque fitv 
miffimam inter fe fecerunt; attum eft hoc menfe 
o&obri, ipfbque menfe fere mediante eclypfis 15- 
lis fafta eft hora diei oftava indift. XII, 

DCCCLXXVIIIL Moritur Balduims comes, 
fepeliturque Jitbid* monafterio. £udoticus etiam 
Rex graviter infirmatur, & die fan&o parafceven 
anno aetatis fuae circiter XXXIIIL indift. XII 
diem claufit extremum , fepeliturque in Ecclefia 
beatae dei genitricis Mariac, qna eius pater re- 
gio cultu compcndio fuo in palatio conftruxerat. 
poft vero eius obitum miferabilis & excidiofa in. 
ter francos orta eft diflenfio. nam Hugb abba, 
xnemor fidelitatis, quam promifit Ludovico Regi 
fuo , videlicet confobrinoj ifilios eius Ludovicum & 
Karlomannum in paterno regno cum fibi confen- 
tientibus ftaftiere volebak Gozlinus vero abba 
Cbuonradus comes, multique alii eis confentien- 
tibus fupradi&um Regem Ludovicum in regnoad- 
vocarunt. his denique inter fe discordantibusNort- 
m&nni ultra njare pofiti eorum audientes discor- 
diam navali eve&ione cum infinita multitudine 
roare tranfito tarvennam urbem morinorum me. 
diante etiam fcvilii igne & gladio vaftaverunt ~ie* 
mine fibi refiftente, videntefque initia fuorum 
profpere accidifle, omnem terram menapiorum 
perambulando ferro & igne vaftant. poft haec 
Scaldum fluvium intrant^ & omnem Bracbantifio- 
rum terram incendio & ferro delent, contra quos 
Hugo filius Lotbarii Regis arma fumens inconful- 
te non mediocrem eis intulit audaciam. nam nihil 

pros- 



proQ>ere & litiie, verum & turpker Inde aufu r 
git, interfeftis atque captis quam plurimis e fuis 
fbciis, inter quos etiam abba ^ilius atbalardi Cap r / 
tus eft, & dum haec aguntur, Hugo abba Vakhe* 
rwn arelianenfium Epiftopum mifit^ obftcrans 
Ludovico Pvegij ut partem regni Lotbarii^ quam 
fiius genicor Karolus inter fe dividendo regnum 
conceflit, acciperet &abiret in regnum fuum, & 
pacem fiiis fineret habere confobrinis > quod ille 
autjiens^ recepta parte regni abiit in terratn fuam ; 
Hugo Ludovicum & Karlomannum per manus anfe* 
gifi Archiepifcopi benddici fecit in Reges. per 
idem ternpus menft ftptembri natus e&Karolus $ 
frater illorum, Nortmanni vero non cefiant de-. 
vaftariEcclefiam, populumque Chriftianum, in- 
terfici, & Captivari. Bofo etiam dux provintiae 
per tiranriidem nomen Regis fibi vindicat, par T 
temque Burgundiae occupat. Sed Nortmanni irh . 
cendiis & devaftationibus inhiantesj fanguinem-, 
que humanum fitientes ad interitum & perditio- 
nem regni. menfe novembri corpus fenfti vedafii 
vallis fuper Sunnam ih villa fua defertur, in gath. 
davo monafterio fedem fibi ad hic humandum ele- . 
git. Ragneimus tornacenfium Epifcopus moritur 
india.XIIL 

DCCCLXXX. Nortmantii vero Tornacam ci- 
vitatem & omnia monafteria fupra v Scaldum ferro 
&igne deyaftant^ , interfedis accolis -terrae atque 
Captivatis. Gozlinus vero & Cbuonradus eorumque 
complices egre ferentes de amicitia HUgonis ab- 
batis, fuorumque dominorum cum Ludwico ite^ 
Nov. Subfid. ?aru XU1> N M rum 



17$ 

rum euui faciunt venire in frantiam. Contra quera 
Mugo abba cum fociis & dominis & copioib exer- 
citu v^nire non diftulit, apudque monafterkm 
fen£U quintini refiderent. Ludovicus vero Rex & 
eius exercitus fupra fluvium Hefa, & nuntiis in- 
tercurrentibus- praedicti Regis in unum conve- 
niunt^ & pacis foedera inter fe procurante Hugo- 
ne abbate firmant, regratiatis his^ qui a fe dis- 
Civerant. A&utoi eft hoc menfe februario poft 
liaec Ludovicus parat redire in regnum luum , oc- 
curritque Nortmannis a praeda reverteritibus^ & 
fafta congrelfione apiid limiomum nobiliter eos 
viciflet, nifi contigiflet, Hugonem filium fuum ibi 
• ruere. nam Godefridus Rex danorum illum inter- 
fecit. quo mortuo omifit Rex illos infequi. multi 
«Juoque nobiles illius gentis ibi corruerunt* Caete- 
ri, qui evafere, rediere ad caftra fua 5 Hugo 
quoque abbas fuit in illo praelio, hoc m&do Lu- 
dovico ad fua reverfoy Ludovicus & Karlomannus 
rejes ambianis ciim fuis fidelibus veniunt, ibjquer 
frantiam inter eos dividunt, dataque eft pars 
frantiae, & omnis Neuftria Ludovico. Karloman- 
po vero aquitariia & pars Bqrguridiae, nec non 
& gothia^ & inde uftusquisque ivit in fiia. poft* 
haec Ludovicus Rex dirigit Henricum quemdam 
de fuis principibus, qui pergeret cum Ludovico & 
jtarlvmamio contra Bafonem Tyrdnnum in iplb 
etiam itinere Heinricusr Teutbaldum filium bucberti 
gravi devicit praelio, Ludovicus vero Gozlinum 
cum aliis multis ad tuitibnem regni contra NorN 
mannoS dirigit, ipfe vero <fc frater eius cum re- 

liquo 



m 

liquo exercitu Burgundiara petentes civi&tes* 

quasTyrannusinvaferat, receperunt, fociatoque 

fibi Karolo rege fratrem Ludovici Bofonem in uien* 

na civitate incluferunt, pacemque ei obttilerunt, 

quam ille renuit fufcipere. circumdatfc itaqueur* 

be ifle fe firmiffime intus munivit* unde Epifcopi 

confilio regum & principum eum perpetuo damp- 

havere anathemate. Karolus vero Rex jde nofte 

fconftirgens jgnorantibus LtidoDico & Karolomanna 

Sgne fua caftra concremavit^' atque ita revertitur 

in fua* Hoc etiam tempore obiit Karlomannui 

Rexfrater Caroli^ &Ludwid, hivero, quiW^n- 

tewi-obfederant, videntes tiil inimicis pofie* ac* 

cepto confilio rediere hi fiia. Gozlivus vero abba> 

& exercitus, qui cum eo erat, ftatuunt nortman* 

nos,bellum inferre, mittuntquead eos, quitrans 

'Scaldum erant , ut 'die ftatuta venierites hi ex una 

parteflumkiis, hique ex alia eosque delereftt Sedi 

tton pervenit ita, uc voluerunt» nam non lolum 

nil prospere egerunt^ verunt turpiter fugiendi 

vix evafere captis fuorum plurimis & occifis. ti* 

inor quoque & tremor eorum cecidit fiiper inha* 

bitantes terram > & hac elati vi&oria die no&u* 

que non ceflant Ecclefias igne cremari> populum 

Chriftianum jugulari > tunc omnes intra Scaldum 

& funnam, atque trans Scaldum monachij cano* 

nici ianfti moniales corporibus fan&orum , & om- 

nis aetas & condltio fuga ineunt* Ipfi enim dani 

neminiy nec eti&m aetati parcebant, fed omnia 

ferro & igne devaftant. Gozlinus vero & hi r qul 

cum eo erant» videntes non pofTe eos refift^re^ 

M a men- 



J8o 

menfe oftobri intrante dimilTo cxercitiirediit unus* 
quisque in fua. Nortmanni vero fe dahi federa 
mutaverunt, & menfe novembri Curtriaco fibi 
caftrum ad hyemandum conftruunt, indeque Me- 
napios atque fuevos ufque ad internetionem de- 
l,evere , qui? valde illis infefti erant, omnemque 
terram vorax flamma confumpfit. Ludovicus vero 
Rex rediit in frantiam , diemque nativitatis do- 
mini egit celebrem in compendio palatio. 

DCCCLXXXF. Nordmanni vero cum infinita 
multitudine monafterium noftrum ingrefli VII, 
Kalend. Ianuar. ipfum monafterium & civitatem 
exccptis Ecclefiis, & vicum monafterii, &omnes 
yillas in circuitu V. Kalend. januar. interfeftis 
omnibus, quos invenire poterant^igne crema- 
verunt, omnemque terram ufque ad Sunnam 
pervagati funt. capta praeda infinita hominum r 
pecudum & Iumentorum. indeque eiusdem VlKa- 
lend. Ianuar. Cameracum ingreffi , incendiis <£ oc- 
cifionibus t^m civitatem, quam monafterium fanc- 
ti, gaugerici vaftantes, atque infinita praeda ad 
caftra fua reverfi omnia monafteria fupra biscar 
fluvium devaftant, fugatis atque interfettis ha- 
bitatoribus , & circa purificationem lanftae Ma- 
riae iterum moventes per tarvennam iter arripien- 
tes ufque Centula monafterium fanfti Ricbarii <£ 
fanfti Pualerici omnia loca circa mare T monafte- 
ria & vicos. indeque ambianis civitatera atque ror- 
tetiam monafterium petentes n multisque onufti 
praedis, lani & fine impedimento ad propria re- 
pedavere caftra; Tterum circa folempnitatem fanc- 
ti Pctri atrebatis venerunt, omnesqv , quos ibi- 
/ ' que . 



i8f 

^iiereperere* interfecerey & eirculta omni ter- 
ra ferro & igne cunfta vaftantes fani revertuntiaf 
ad caftra* * Interim Ludovicus Rex gravi dolore 
contriftatur videns regnum deleri, convocato ex- 
ercitu praeparat jfe ad praelium } at Nprtmanni 
otnnia profpera agfentes cutn magno exercitu-flvr 
trium Sunnam menfe julio tranfeunt, cunfta va- 
dftantes more folito ufque prope civitatem Befoagq- 
runu. Ludovicus vero Rex cum exercitu tjanfiens 
Hifam fluvium, latuerunt, tendere caepit, ,qgp 
credebat nortmannos redire/ mifiis itaque explo- 
ratoribus nuntiant redire eos. oriuffos a 'praeda> 
eontra quos ire rex perexit, ©bviavitque eos m 
pago Puitmanm villa, quae dicebatur Satbulcurtiu 
& commiffiim eft praelium , moxque Nortmanni 
'fugam ineunt^ atquc ad di&am.vill^m deveniunt> 
<juos Rex infecutus eft, gloriofiffimeqqe de eis 
triumphavit, & patrata viftoria ex parte coepe^ 
runt gloriari. fuis hoc aftum viribus, & non de* 
derunt gloriamdeo, paucique nortmanni exdi&a 
ivilla egreffi, omnem exercitum vertit iu fugamy 
pluresque ex eis videlicet ufqne ad^C bominesin- 
terfecerunt, & nifi Rex ritius equo afcenden* lo- 
cani refiftendi^ & at^daciam fuis donaret^ omng* 
tunpiter ex eodem loqo fugiendo abirent. ,bac 
vero patrata viftoria, quia multos contigit ibi 
ruere nortmannos, Rex ovans repedavit trans 
Hifam perpauci vero dani, qui, evafere, interi- 
tum firorum nunciaverunt in caftra* indeque 
Nortmanni Ludovicum Regem adolefcentem ti- 
mej;e coeperunt; Rex quoque adunato exercitu 
m pago cameracenfium venit, caftrumque fibt 

Mj ftatuit 



Iffs 

. -ftatuit jn loco, qui dicitor Strum ad debellatio- 
*nem danorum, 

Nortmanni hoc cognofcentes, gandavum re- 
^diere^ fuisque reparatis navibus terra raarique 
iter facientes fnofam ingrefli funt^ & in Haslao 
•fibi fedem firmant ad hyemandum, hac etiaro teni- 
peftate Ludovicus Rex fenior obiit, Karolus vero 
frater eius Romam perexit 3 ipperiiqiie dignita- 
tem adepus efi 

DCCCLXXXIL At auftrates franci congre- 
gant exercitum contra Nortmannos, fed ftatim 
terga verterunt, ibique Vualo snettenfis Eplfco- 
pus corruit. dani vero famofiftimum aquis grani 

- palatium igne cremant^ & monafteria, civitates 
treviris nabiliffima^ & Coloniam agrippinam^ pa- 
latia quoque Reguni & vil]a$ cum habitatoribus 
terrae interfeftis igne cremaverunt. contra quos 
Karolus Imperator exercituni iufinkum congre- 
g at v eofque Hafslao obfedit* Godtfridus vero 
Rex ad eum exiit* cui Imperator regnum frefb- 
num, quod olim JRonricus danus tenuerat, dedit, 
conjugomque ei dedit Gislam filiam Lotbarii Re- 
gis, Nortmannosque e fuo regno abire fecit. Lu- 
jkroicus vero Rex Ligerm petiit, Nortmannos vo- 
Jens e fuo regno eijcere atque altftingum m ami- 
citiam recipere, quod & fecit. fed quia juvenis 
eiat, quandam puellam filiam cujusdam germundi 

* infecutfls eft^ illa in domo paterna fugiens , Rex 
equbVedens jucundo eam infecutus fcapalas fuper 
liminare & pe&us fella equi attrivit, eumque va- 

lida 



m 

lida confregit. unde aegrotare coepit, ~& delatqs 
aqud fan&um dyonifium non. auguft. defun&usj 
maximum dolorem francis reliquit, fepultusque 
cfl: in Ecclefia fanfti dyonifii. miferuntque & vo- 
caverunt f^atrem eius Karlomannum, quifeftine 
venit in frpntiam. Berardus cjuoque quidam ab 
Italia venfens Bofimem Tyrannum non finebat quie^ 
tum eife. Nortmanni vero raenfe o&obri in con- 
dato fibi federa firmant, regnumque Karhfmanni 
atrociter devaftant. Karlomannus vero Rex eius- 
que exercitus Sunnam in Barlms refederunt, fed 
IJJortmanni non cefl&nt a rapinis, fugatis omni- 
bus accolis, qu\ relifti fuerant trans Sutmanu 
unde cum exercitu per terasciam iter agens Hifam 
tranfierunt. quos Karlomannus-Rex infecutus eft* 
eosque in vallis comprehendit, commiflbque prae- 
lio fuperiores franci exftiferunt> cecideruntque 
ibi Nortmanni circiter mille. Sed nil eos pugna 
haec perdomuit. Karlomannus compendio patatio 
petiit, & nortmanni condato ad nayes reverfi> 
indeque omne regnum ufque Hifam ferro & igne 
devaftant v fubverfis moenis & monafteriis atque 
Ecclefiis ufque ad folum dirutis> fervitoribusqije 
divini cultus aut gladio aut fame peremptis, aut 
ultra mare venditis> & accqlis terrae deletis ne- 
inine fibi refiftente. tunc ^gaabba haec ajudiens, 
adunato fuo exercitu venit ad regem> & Nort- 
mannis a praeda ex pago Belvacenfi revertenti- 
bus firaul cum Rege in Vitconia fylva infecutus, 
5111 huc illucque difperfi, paucis fuofum amiflis 
rediere ad naves v his etiam diebus bincmarus Re- 

M 4 mo- 



«84 

XBorum Archiepifcopus vir merito z cunftisprae- 
dicandus ex hac vita-deceffit. 

" DCCCLXXXIII, Cui in fede Pontificaii folco 
virammirabilis per omnia fucceflit. pofthaec Nort- 
inanni monafterium & Ecclefiatti fantti quintini 
incendqnt^ fimul etiam & Ecclefiam dei genitri- 
cis in atrebatis civitate. Iterum KarlomannusT^ex 
Nortmannov infecutus^ nil prospere vel utile fe- 
cit; moritur etiam his diebus Hortgarius Belvago- 
rum Epifcopus, cui fucceflit Honoradus. verno 
vero tempore a condato egrefli maritima petiere 
loca, ibique eftjvo remorati tempore flamingos e 
terra fua fugare compulerunt , & undique fevien- 
tes omnia ferro & igne depopulantur; circaau- 
tumni vero tempora Karlomannus Rex in pago 
xitbmaultelnaco cohtra Latuertim cum exercitu ad 
cuftodiam regni refedit. Nortmanni vero oftob- 
fx menfe finiente latuerum cum equitibus & pedi- 
tibus atque omni fuppelle&ili veniunt, naves quo- 
que per mare Sunnam fluvium ingreflae compu- 
lerunt Regem , cun&umque cius exercitum fu- 
gerfe* atque Hifam fluvium tranfire feceruntj 
tunc ambianis civitatem ad hyemandum fibi fe- 
dem parant^ dehinc ufque fequanam, & circa 
fiuenta-Ht/^, omnem terram devaftant. incenfis 
monafteriis & Ecclefiis Chrifti, nemine eis refl- 
ffente; tunc franci videntes^ Northmannorum 
res profpere in omnibus accrefcere, quendam 
Danum Cbrtft&miim nomine mittunt ad eos, qui 
caute cura eis de tedemptione rcjgni ageret; ille 

vero 



vero bttiMogum venit, & ita awbiafdi perrexit ad 
exercendum fibi injunftum negotium. r . 

. DCCCLXXXIIII. Circa idem tempiis mortuo 
EjigelvitiQ Parifiorum Epifcopo, Gozlims. abba 
fubrogatur in fede eius. ' Nortmanni vero non 
cefiant captivari atque interfici populum Chriftia- 
num v atque Ecclefias fubrui, dejftruftismeniisj 
& villis ignecrematis, per omnes enim plateas 
jacebant.cadavera Clericorum, Laicorum* Nov 
bilium atque aliarum.muiierum, juvenum & Lko- 
tentium, non enim erat yia, aut Locus* quo noij 
jacerent mortui, & erat tribulatiq omnibus & do- 
lor, videntes populum Chrifiianum ufque inter- 
nitionem devaftari. interim.quiaRexjuvenis erat> 
omnes Principes Compendio palatio cbnveniunt, 
tra&aturi, quid illis eflet agendum. initoque con- 
filio Sigefiridum dpnum Cbriftianum , . Reglque fi T 
delem^ qui nepps fuerat Heoriddam^ ut cum 
principibus fuae gentis traftaret^ ut tributum 
acciperent, & e regno abirent. & ille, quod fibi 
injunftutn fuit, opere implere ftuduit, ambianis 
ivit primoribus gentis r quae fibi fuerant di£h| 
envmtiat, & poft longam & diuturnam conditio- 
nem in eundo & redeundq renunciando* nunc his 
suncjllis ad ultimum XII millia pondera argenti 
cum iuo pondere impofuerunt Regi > & francis ia 
tributum, & datis obfidibus ad invicem coepe- 
runt hi^ qui trans Hifdm erant> aliquatenus ftcu- 
ri efle. a'die itaqiie purificatioriis fanftae Mariae^ 
ufque menfe oftobri inter eos haec fecuritas data 
eft; fed Nortmanni tran$ Scaliw» agent^s prae- 
A M f ' . das 



1 



idas rowrflbi Folito feitfo & igne cun&a- deva- 
ftant, Ecclefias r monaftefia,, civitates, vicos, 
habitatores ufque ad internitionem deletis. poft 
fcnjftum itaque pafcha inchoatpr tributum perfol- 
vi,' Tpoliantur Ecclejfiae, & Ecclefiaftica manci- 
.fcia, tandem foluto tributo menfe o&obri finiente 
adunantur franci , ut fi Nortmarini immutari fi- 
tlemvellent, eis refifterent. Nortmanni vero 
liia caftra incendunt, atque z&rmbianis recedunti 
Rex vero & franci tranfito Hifa lento itinere eos 
infequuntur, praedifti vero dani iter agentes Bo- 
noniam veriiurit, ibique agentes confilium, quid 
fibi faciendum eflet, pars illorum mare tranfiit, 
atque pars Luvaniam in regno quodam Lotbarii, 
ibique caftra fibi ftatuunt, ad hyemandum. fran- 
ci vero, qui cum Karlomantio fuerant, redierunt 
ad fualoca, pauci Juvenes cum eo remanferunt 
venandi caufa in iiafiu filva, & dum Rex vellec 
percutere 7 quidam e fuis Bertcjldus nomine , cum 
eum juvare vellet, cafu kegem in tibia vulnera- 
vit, & accepto vulnere fupervixit plus VII die- 
bus, atqiie in eodem loco defufiftus eft, decem- 
bri , anno aetatis fuae circiter XVIII. delatum eft 
Corpus ejus in monafterium fanfti dyonifii^ ibi- 
que humatunn franci capiunt confilium^ & Tbeo- 
dricum comitem Italiae dirigunt ad Imperatorem 
Karolum, ut veniat in franciam. 

DCCCLXXXV. Karolus Imperator nuntio 
percepto acceleravit iter & venit ufque in Pontio- 
nem y ibique omnes^ qui fuerant in Regho Kar- 
lomanni) adeumvenere^ eiusque fefubdiderelm- 

perio^ 



/ ?*7 

petfo*: /atque itia Karolus Imperator rediit in ter- 
raukfuaniy. praecipiehs eos, qui eraot ex regno 
quondaro lotbarii^ & regno Kaflomanm pergere 
Lmanio contraNortmannps. condi&o kaque exer- 
citu uterque placiti die adveherunt, ad di&un* 
locuin, praeter Sugonerh zbbwem^ qui dolore 
pedum ab "hac profe&ione fe abftinuit, fed nihif 
ibi prospereegerunt^ verum magno dedecore re- 
<Jierunt ad fus y francosque •> qui veneraint ex Rje^ 
gno Karlomatmi irrifere dani , ut quid ad nos ve- 
niftis t rionfuitnecefle, nafcimus, qut^ftisj & 
vultis, ut ad vos redeamus^ quodfeoiemus^his 
eti*ra diebuis godefridus danus^ quia difponebat 
fuam immutare fidem , 9 StugerUtfi fui fidelis ab 
Henrico duce interficitur^ Hugo etipm ifilius Lotba- 
rii Regis jubente Imperatore per confilium di£ii 
ducis excecatus eft. mehfe itaquelulii Vllcalend* 
auguft. Hotomagum civitatem ingreffi, cum om- 
ni exercitu^ francique eos ufque in di&um locuro 
infecuti fimt^ & quia necdum naves ipforum ad- 
venerunt, cum navibus in Sequana repertis fluvi. 
um tranfieniht, & fedem frbi firmare non defi- 
ftunt; inter haec omnes* *qui morabantur Neu* 
ftria , atque '• Burgundia adunantur , & colle&o 
exercjitu adveniunt, qtfafi debellaturi Nortman* 
nos. Sed 4 ut congredi debuere, contigit ruere 
Ragnoldum ducem cinomannicum cum paucis, & 
hinc rediere omnes ad Joca fua cum magna trifti- 
tia, nilaftumutile; tunc Nordmanni feevire coe- 
perunt incendiis^ occifioflibus ficientes, popu- 
lumque Chriftianum necant^ captivant, Ecclefias 
fubruunty nullo refiftente? kerum franci parant 

fe 



1*8 

fe ddTefiftendum, non in bello, ftid'in munitione 
conftruimt, quo navale illis iter interjiicant, ca- 
ftrum quoque ftatnunt fiiper fluviurti Hifam m lo- 
co, qui.dicitur ad pontem b?fere, quod* Letrano 
comittuntad cuftodiendum Parifios civitatera gau- 
ziiirflxs Epifcopos munit -* 

iNortmanni vero^ nienfe Novembri Hifam in- 
greffi praediftum caftrum obfidione cingunt, 
aqnamque eis, qui in caftro erant inclufi , haurire 
ex flumine^ quia non habebant aliam y^prohibent. 
hi vero, qui in caftro erant, coeperunt Laborare 
penuriar aquae, quid multa, pacem. petunt, & 
vivosrfe abire petu&t , &,datis ad invicem ob- 
fidibus aletranus cum fuis beihamm petiit. 
Nortmanni vero diftum igne cremaverijnt ca- 
, ftrum, diripientes omnia inibi reperta, nam hi^ 
qui caftrlitn reliquerunt v omnia fim inibi dimi- 
ferunt, praeter ,arma # equos, fub, hac etiam 
conditione abireillis periniflum eft. hacNortman- 
ni patrata vi#oria< valdeeiati;, parifios, adednt, 
turremque ftatim aggreffi yalide obpugnant , & 
quia necdum perfefte fif m9ta fuei;ai^ eam fe capi 
iine roora exiftitnant, at Chriftiani vjrijiter eara 
defendunt, & fa&mtn eft praelium.a- ma^e ufque 
ad vefper um , noxque dirimit praeliujn ^ atque 
ita Nortmanni ea nofte regreffi ad naves, gauze- 
Hnus vero Epifcopus & Otto qomes tota no&e cum 
fiiisLaboravere lbam obfirrtiantes turrim ad prae- 
parationem pugnae; fequenti die kerum Nort- 
snanni accurrunt ad ip(am turrim^ adpraelium, 
fitque gravis pugna ufqqe ad folis occafum/, fed 
danimultis fuorum amiili5.recUere ad naves. inde- 

v ,que 



18? 

que fibi caftrutn ftatuuntadverfus c!vitatem v eam- 
que pbfidione vallant, machinas conftruunt, ignem 
iupponunt, & omne ingenium fuum apponunt 
srd captionem civititis. fed Chriftiam adverfus eo$ 
fbrtiter dimicando in omnibus extitere fuperiore& 
VIII. Calend. februar.\contigit graue discrimen 
in civitate habitantibus, nam ex graviffima inun* 
ditione fluminis minor pons difruptus eft r quo 
cognito £ picopus delegit uofte illa ex fuis viros 
nobiles <$ ftrenuos ad Cuftodiam turris, ut manQ 
fafto pons reftauraxetur, quod Nortmannis mink 
ine latuit, anteque auroram furgentes cura omni 
xnultitudine ad ipfam accurrerunt turrim, eam r 
que vallantes^ ne ?djutorium e civitate Hlis fuper- 
veniret, oppugnare coeperunt. Ulisvero^ qui 
intra turrimerant* acriter refiftentibus fit cla 7 
jnor multitudinis ufque in coelum, Epifcopo de T 
iuper muro civitatis ciim omnibus, qui in civitat^ 
crant, nimis flentibus, eoquod fuis fiibvenire 
iionpoflent, & quia nil aliud poterat agere, Chri T 
fto eos commendabat. at Nortmanni cum impetq 
portam ipfius turris adeunt, ignemque fupponunt| 
& hi, qui infra erant, frafti vulneribus^ &in- 
cendio capiunturV atque ad obprobrium Chriftia- 
norum diverfis interficiuntur modis atque in flu- 
mine praecipitantur, indeque ipfam turrim de- 
ftruunt; poft haec non ceflant obpugnare civita- 
tem^ Epifcopus vero corde confiraftus ex gra- 
vi dartino Herkengero comiti litterasmifitmandans^ 
ut quam totius germaniam peteret, ex Henrico 
duce auftrafiorum expeferet-, quo ei & populo 
Chriftiano liibveniret/ hcrhnzerus vero, qua6 

fibi 



196 

fibi mSfldaVerat, ftatim adimplevit v & Heinricum 
cam exercitu parifios venirefecit, fed nil ibipro- 
fecit, atque in fuam rediir regionem. gozlinus ve- 
ro dum omnibas mddis populum Chriftianum ju- 
vare ftuderet^ cum Segefrido Rege danoram anri- 
. citiam fecit* ut per hoc civhas ab obfidione Iibe* 
raretur; dumhaecaguntur, Epiicopus gravi cor- 
ruk iofirmitate, diem claufit extremum in locu- 
loque pofitus in ipfa civitate, cujus obitus Nort- 
inannis non latutt, <&antequam civibus eitts obitus 
enunciaretur, a Nortmannis de foris praedicatur* 
Epifcopum efle mortuom ; dehinc vulgus peitefl 
tma cnm morte patris obfidione inremediabiliter 
contriftantur; quoS Otto Illuftris comes fuls ad-> 
hortationibus roborabat. Nortmanni tamen quo- 
tidie non ceflant oppugnare civitatem, & e>t 
utraque parte multi interficiuntur^ pluresque vul- 
neribus debilitfcntur; efcae etiam coeperunt mi- 
toui in civitate. his diebus idem x Bugo venerabilis 
abba ex hac vita deceffit , fepeliturque in mona- 
ftetfo fan&i germani atttifiodiro. otto vero videnS 
affiigi populum, clam exivit de civitate, a prin- 
cipibus reg^ii requirens auxilium > & ut Impera- 
tori innotesceret velotius perituram civitatem^ 
nifi auxilium ei daretur. dehinc regreflus ipfam 
civitatem de eius abfentia nimis repperit meren- 
tem , non tamen in eam fine admiratione introiit. 
Nortmanni eius pfaefcientes occurrerunt ei ante 
portam turris, fed ille amiflb equo a dextris & a 
finiftris adverfefios cedens civitatem ingreflus tri- 
ftempopulum reddidit laetum; nemo taifien mor- 

taliuiri 



w 

talium eriumerare poteft* qualia pericuta ibi per- 
tulerint, & quod millia jiominum in diverfis plus 
ibi pius corruerunt ex utraque parte} nam fine 
intermiflione cum dlverib apparatu armorum & 
xnachinarum, arietumque ipiam concutlebant ci- 
vitatem^ fed ornnibus magna inftantia ad domi- 
num clamantibus femper liberati fbnt. nam ferme 
ofto menfibus, antequam Imperator eis fubveni- 
ret^ diverfis modis praeliatum eft} circa autum- 
num vero Imperator parifia veniens cum ingenti 
exercku pr£emifit Heinricum di&itfn ducetn ap- 
ftrafiorum, parifius quidam advenit & illuc cura 
exercitu prope civitatem cum paucis inconfuke 
coepit equitare circa caftra danorum, volens in- 
vifere^ qualiter exercitus caftra eorum poflent at- 
tingere, & quti fpfi caftra figere debefent ? & 
ecce equus eius fiibito corruens inter foflas, quai 
Nortmamri fec£r'unt, illum dejecit in terram , fta- 
timque de latibulfe dani pauci furgentes illum in- 
terertertmt, magnumque dolorem, terroreni 
Chriftiahis ftcit, danis vero gaudium. Cumqu^ 
nudaflent illum armis fuis, fupervenit quidam.e 
francis /?«g-wer»$ nomine , comes, eiusque corpus 
non abique vulneribus illis tulit, qtiod ftatim Im- 
peratdri nuntiatum eft; ille vero audito multum 
doluit^ accepto tamen confilib Parifios venit cum 
jnanu valida; fed quia duxperiit, ipfe nil utile 
geffit. his diebus. id eft. XII Kalend. o&ob. ' BeUo- 
vagus ciyitas ign^ ex parte Crematur. in quo in- f 
cendio.omnis ornatus monafterii fanfti yedaftim 
thefauro & facris veftibus , & libris & chartis de- 

' : " x ' J>*rjk. ? 



19* 

periit. Imperator vero cum.exercitu adcaftra 
Nortmannorum veniens, qui ex utraque parte 
fluininis paftra fixerant, eis unam fecit deferere, 
fluviumque tranfire^ atque in unum caftra pone- 
re. deinde mifit cuftodes in civitatem, & exerci- 
tum mifit transflumen. indeque eoeperunt, quia 
hyenis imminebat, mifli ad invicem discurrere^ 
ut Impefator pacem cum danis faceret. & fachmr 
tft vere confilium nimis miferqm * nam utrum- 
que & civitatis redemptio illis promifla.eft^ & da- 
ta^ & via fine impedimento attributay ut Bur- 
gundiam hyeme depraedarent^ Epifcopo quoque 
ki ipfa civitate delegato HaskericQy,'ihomine y & 
terram patris fui Rotberti ottoni comid i con?eflarn. 
Imperator caftra movit, inde & quo veperac, 
ffeftipavit redire: nam Siiefionis apud ftnftum me- 
dardum terram inter francos difpertiit,. necd ; um- 
que fe deeo moverat loco, &ecce^?g^rwfe^Re^ 
cujus fupra meminimus, Hifam fluvium ingreflus* 
terram & aquam iter faciens, poft euna cum fuis 
omnia ferro vaftabat, &igne. quod y cmjilmpera*, 
tor cognoviflet} namigniseicertvminunciumde- 
ferebat* feftine rediit iii terram fuam. ppft haec 
$igefridus famofiflimam.Ecclefiam beati JMedardi . 
igne cremavit, monafteria, vicos, pfJ)3ti?*regia v 
interfeftis"& Captivatis accolis ^e^e./ Nort- 
xnannl vero , qui pet SefpJmam afcendeWnt a pa- 
rifiis cumomni exercitu & fuppelLeftiJi & navibu* 
Hionam fluvium ingrefli Smonas] civijatem obfe-, 
derunt. Sed Evrardus ArcbiepifcopHS ipfius ci- 
vitatis ftatim cum eis de redemptione ; civkatjs 
egit-, & obtinuit, qubd voluit* 

DCCC- 



191 

DCCCLXXXVII. Nortmann! vero Segmnm 
&iigerem more folito pervagati fimt, his etiam 
moritur Evrardus fenomenfis Epifcopus, cuifuc- 
ceffit Vuahberus)\wtms, ufque aeftivo vero tem- 
porerefederunt, incendiis & occifionibus terram 
In folitudinem redegerunt; Sigefridus vero cum 
fuis finiente vernb in Stquanam rediic^ agens (b* * 
lita, &circaautumnitemporaj^jrf«>iipetiit > ibU 
qtie interfe£tu& dani vero parifios regreffi prop- v 
ttiPlribottnn abimperatore promifliim, pro qua 
re qftrilut ad Imperatorem abiit, & pro quo ie- 
rat rfedfens fecum detulit^ datoque tributo , qui* 
niillus erat , qui fcfe t efifteret , iterum per 'Sequa. 
nam^ermm fluviam ingreffi, gaziacofibi caftra 
ftatuunt; frarici vero auftraies videntes Imperato- 
ris vires ad regehdum Imperium invalidas, ejefto 
eo de re^no^ Arwifim filium Karlomanni, quj 
eras erat nepos v infolio regniponunt. aftinferio^ 
res franci inter fe divifi quidam Vuidonem ab /f*. 
lia\ quidam ottonem inregnoftatuerevolunt; Bc~ 
rengarius etiam regnum Italiae ufiirpat Hroderat 
cairieracenfittm EpHcopus hfa diebus obBt Kartu 
lus vfero poft amiflum iniperium fertur ftrangula- ' 
tus, tamen in brevi finivit vitam praefentem, ' 
pofleflurus coelefte, ut credimus, Nortmanni 
vero omnia loca ufque z&rmfam more iblito r & 
partem Burgundiae devaftant. 

DCCCLXXXVfrll. veruni utdiximus, franci 
divifiaiiqui Puidonem^ qui partibus fulchms Ar~ 
chiepifcopi favebant, alii ottonemy inter quos 
Tbeodericus eomes eminebat, in regno ftatuere 
conteridebant; cohvenerunt itaque, wdotttmem 

Nm.Suhfid.Pm.Xm. N ; advo-\ 



194 ' 

advoqarent compendiopallatio, atque cura confen- 
fu eorum, qui fibi confentiebant per manus Vud- 
tberi Archiepifcopi benedici fibi in regpum fece- 
runt, pauci vero ex Burgundia Vuidonem Lingams 
civitate per geiknem eiusdem civitatis Epifcopum 
Regem fibi creaverunt Interim dum haec agun- 
tur, ordinatur dodilo cameracenfium& atrebaten- 
fium Ecclefiae Epilcopus XVI Kalend. april. at, 
qui uljra curum atque circa alpes confiftunt, ttilfo 
adunati Herodolfum nepotem Hugoms abbati per 
Epifcopum di&ae civitatis benedici in Regeqjpe* 
tierunt, qui ita egit; Vuido vero Re^fa&us,- 
audiens, ottonm in frantia creatum Regem^ cuni 
his, qui fe lequi deliberaveranty rediitltaliam, 
ibique cum Berengero rege non modica geffit bel-* 
la, femperque viftor extitit 7 cumque Berengerum 
e regno fugere qompuliflet, Romam ivit, Impera- 
tor efficitur. otto vero Rex francos , qul fuae no- 
lebant fe fubdi dominationi partim blanditur^ 
partim terroribus fibi fociari feftinabat; fed cum 
ei fidem dediflent^ quo eius dominatui fe fubde- 
rent) contulerunt fe ad Armdfum Regem, uti 
veniret in frantiam , & regnuin fibi debitum reci- 
peret ihter quo* erant primi hujus difcdrdiae fnU 
cbo Archiepifcopus, &Herodoljus abba^ necnon 
& Bdtduinus comes. fed dum illi haec agerent* 
contigit ottvni Regi per dei mifericordiam inopi- 
nata vi&oria, nam die nativitatisfan&i Joannis 
Baptifta? cum parvo exercitu danorum exercitui 
obviavit, fub % axonam fluvium, corafniflbque^rae- 
lio mox viftor extitit; quae vi&oria non modi- 
cara contulit ei gratiam; poft haec ab arnulfo 

con- 



convocatur ad placitum> qui fibi & regno fuisque 

confulens, fumptis primoribus e fuis ad Regem . 

ire non deftulit^ praemifitque ante Thtodericum 

cum aliis, quifi fuura nuntiarent adventum, & 

cum eodehis^ quaeneceflariaerant^ tra&arent; 

ijui ut fibi imperatum ffcerat, peregerunt, ei reV 

imntiant, quo die ad condiftum placitum deve- 

nirent; Bqlduinus reli&is fbciis ivit ad Regem 

cttonem^ & promifit fe de reliquo fidelem ei fore. 

at ille benigne fufcepit eum^ & cum honore hor- 

taturque, ut in fua promiffione maneret, juffit- 

<jue , ut fecttra iret ad condi&um placitum. ftatit- 

to itaque die otto Rex fretus auxilio fiiorum Vuw- 

matiam venit , * honoriificeque ab arnulfo Re*e 

lufceptusv & fafti amici remifit eum cum ho* 

nore in Regnum fiiunv petens, ut indulgentiam 

eis daret, qui fe ad eum contuJerant. interim 

Nortmanni meldis civitatem obfidione valiant, 

machinas inftruunt, aggeres comportant, ad ca. 

piendam urbem, quibus viriliter comes Teudbcr- 

tus refiftfc, donec Jnterifc.cum omnibus prope 

bellatoribus. mortuo itaque comite Epifcopus Si* 

^ermndus timore perculfus juflit Lapidibus obfuv 

maripoftescivitatis, cumquehi, quiinfracivi- 

tatemerant, inclnfi, obfidione peitaefl, farneat- 

tenuati , mortibus etiam fiiorum nimis aifiilticer* 

nerent ex nulla parte fibi auxilium adfuturum r 

cum Nortmannis fibi notos agere caeperunt, ut- 

data civitate finerentur vivi abire. quid plura, re» 

fertur ad multitudinem, & fub fpecie pacis obfi* 

des dant* referantur portae, fit via Chriftianis^ 

nt egrediantur .ddegatis bis, qui eo$> quo vel- 

N % lent) 



lent, duderent. Cumque omnem maternam tran- 
fifient, & longius a civitate proceffiflent, Nort- 
manni eos pmnes , infecuti comprehenderunt ip- 
Ihm Epifcopum cum omni popu|>, indeque re- 
verfi civitatem igne combuflerunt, muroftjue, 
quantum placuit^ deftrmcerunt, atque inibi mo- 
rati iifque menfe prope novembri. circa autumni 
vero tempora otto Rex adunato exercitu Parifiis 
venit, ibique caftra metata fimt prope civitatem^ 
ne iterum ipft obfideretun Notmanni vero per 
Mattrnam ia Scquanam regrefli, indeque havi- 
gantes, & iter per terram facientes Luvam flu- 
vium ingreffi, circa eius littora fedem fibi fir- 
mant; otto vefo Rex Rcmis civitatem contra mis- 
fos anrulfi perrexit, qui ei coronam, ut fertur^ 
mifit* quam in Ecclefiam dei genitricis in Eccle- 
fia fanfti BriEHi Capiti impofitam ab omni popu- 
lo rex adclamatur* ibique & qui fe fpreverant* 
deli&a pie indulfit, atqu? in focietatem recepit^ 
& ut de reliquo fibi fideles forent, admonuit. otto. 
vero Rex nativitatem domini in monafterio fan£* 
vedasdi celebrem egifc 

DCCCLXXXVIIIL poft nativitatem vero do- 
mini cum paucis francis aqtutaniam perrexit, ufc 
fibi eos fbciaret, quo audito Rammlfus dux maxi- 
me partis aquitaniae cum fibi faventibus vfenlt ad 
eum adducens fecum Karolwn puerum filium Lu~ 
doWczregis, & juravit illi^ quia digna fuerunt fi- 
mul & de ipfb puerulo, ne quid mali de eo fufpi- 
caretur ; aquitanios itaque ReX ex parte receptos 
feftinat propter Nortmannos redire in frantianu 

Daai 



1*7 

Dani vero more fjio Burgundiam> Neuftriam* 
atque partem aquitaniae nullo refiftente igne & 
ferro devaftant ; circa autumni- vero, tempora pa+ 
rifiis ingreffi , contrii quos otto. Rex venit r & nun- 
tiis intercurrentibus munerati ab ep-> regrsfli* a 
|>#rc/fo reli&oqtie Sequanam per navale mareiter* 
atque per terram pedeftre & equeftre agentes fn 
territoriQ conftantiae civitati? circa caftrum fanfit* 
Lauti fedem,fibi faciunt, ipfumque caftrum op^ 
pugnare non ceflanu 

DCCCXC in ipfa etiam obffdipne pofitus Lir 
ftam praedi£);ae civitatis diem claufit extremum* 
gladioetiam nobHioribus praedi&i caftri deletis y 
;ad ultimum capta eft munitio difticaftriv inter- 
feftjs eius.habitatoribus r ipfum^ caftrum fuiir 
ditus terrae coaequatura. Brktani vero viriliter 
fuum defenfavere Regnum* atque afli&os danos 
iequanos redire compulerunt. immifiente vero/t- 
ftq mniwn Sanftotum dani per fiquanam Hifim ia~ 
greffi noviomum petunt, ad ftatuenda, fibi caftra 
hyemalia. illis vero T q»i per terranj itej agebant* 
occurrit Rex otto circa gernianicum r ftd prepter 
Loci ineommoditatem nil eis damni intulit. Norfc- 
mamji vero coeptum ker peragentes caftra fibi 
adyerfus dvitatem ftatuunt; alftingns vero cum 
iuis argona* fuper fiinnam ftdem fibi firmavk. otto» 
vero Rex adunato exercitu fiiper Kttora bifitc fla* 
minis refedit v ne regnum libere devaftarent. aJ^ 
ftingus vero per dolum pacem fecit cum Rodulfik 
abbate> ut libere poffetire^ quo vellet. praecTx;.- 
tus verc* alftingus die folemnitatjV fonftj Jobannis 
Evangeliftae-venit adverfus eaflmrR ftve monafte- 

N i fterian* 



*9* 

lterium fan&i wdafli^ Rodulfus vero abbas ti- 
inens, ne multitudo, qui noviomum erat v cum eis 
advenhret, & infidias timens, quod etiam alflin- 
jgus mandaverat, populum retinuit, (ed cognita 
veritatepoft eorum difceflum mukum doluit; fre- 
quentibus vero incurfionibus exterruit eos, nec- 
aufi funt poftea ita adverfus praedi&um venire 
caftrum. 

DCCCXCL Hi vero, qui Novionat erant, 
inoventes exercitum ufque mofarn omnem terram 
pervagati fimt, indequeper bracbandura redire, 
tranleuntesque Scaldum per invia loca parant re- 
dire ad caftra, infecutusque eos fuper galtbcram^ 
fed non ita^ ut voluit. nam amifla praeda per fil- 
vas difperfi evafere, atque ita ad ciaftra reverfi 
fiuit. circa autumni vero tempora relifto noviono 
maritima petivere loca, ibique toto aeftivo tem- 
pore morati fiint; indeque moventes iter ufque 
mofam ^ quod audiens arnulfiis Rex veiociter ac- 
currit, eofque ufque trans Scaldum, & prope 
atrebatis infecutqs, fed eos non comprehendit ; 
indeque rediit in regnum fuum ; Nortmanni ve- 
ro^. qui Nmioniat hiemaverant, decreverunt L«- 
vanio fibi fedem firmare ad hiemandum, illucque 
menfe novembri petunt iter, qui vero dgobio am- 
bianis fedem firmaht; arnulfus vero Rex adunato 
exercitu venit adverfus Nortmannos. & deo fe 
protegente ipfum coepit caftrum , interfcftanon 
modica multitudine danorum > atque hac patrata 
viftoria ita rediit in regnura fuum, Nortmanni 
vero, qui huc illucque difperfi erarit, adunati in 

^ eodem 



todcra loca itenim fibi fed(?m firmsnt «ftrvejo 
Rex adunato exercitu mibianis pergit, fed nil ibi 
profpere geffit; veruiu poft haec in pagurajw^ 
mandijje ob negleftum Cuftodum illi improvife fji- 
perveniuik dani, eumque fugerecoegerunt. 

DCCCXCH. Rudoljus abbas, & Levita obift, 
non jianuar. fepultufque in Ecclefia beati Petri 
in fmiftra parte altaris in monafterio fan&i veda- 
fti, tertio vero die poft eius obitura* poftquam 
Caftellam becjridum comitem miferunt, ejus obi- 
tum Regi nunciantes , dp ut illis juxta fuum velte 
quid agercnt, remandaret BaJdoitmn a flandris 
avqcantes per confilium Eurcbertiy qui nknis fue- 
rat vefutiffimus contravolimtatem Regisrecepe- 
^runt, pro nihilqhabentes* quodregi mandave- 
runt, ut quod Hecfrido comiti promiferank per 
hoc itaque, quod Rurebertus Confiliatus eft, BaU 
doinus itaque comes Legatos dirigit ad dodviwn 
regem , mandans cum fua gratia velle tenere ab- 
batias fui confobrinv atto vero Rex refpondit, 
ut fineret illnm prius effe poteffativum de fub, 
quod 1111 conceffity & veniret ad fed ftdens beni- 
gnum erga illum fe invepturum fore* ., 

Baldoinus vero ad hoc non praebuit aflenfum ; 
iterum Rex alios atque alios mifity fed nihil pro- 
fecerunt. ex hinc Baldoinus jegi coepit efie infe- 
ftus, relifto itaque fratre atrebatis* ipfe in flan- 
dras ante quadragefimam perexit* fed dielunae 
ante pafcha contigit nobis malum tale* quod ift- 
reculpabile eft;- nam cafu hora dieHexta ipfiim 
caftrum igne accenfum combuffit Ecclefias inibi 
fkn&i vedaJHi fanaiPtfn, & fknfae Mariaz, m 

N 4 iplo 



106 

ipfo edam incendio omnia patrocinia ftn£toram t 

quae habuimus, furto nobis ablata, omne etiam 

caftrum confbmptum eft. indeque fames valtda» 

& fterilitas terrae nos invafit, ita, ut accolae 

terrae prae magnitudine famis fua relinquerent 

loca. poftbaec Baldoinus caftrum refirmat, & pa- 

rat fe ad refiftendum ; Epifcopi vero illum ex- 

communicaverunt ex hinc odo Rex adunato exer- 

citu iter arripuit^ quafi atrebatis venturus, re au- 

tem vera flandris petiturum. Baldoims vero ab 

atrebatis iter arripiens per aliam viam anteceffit 

Kegem, venitque in Bruciam, atque ita Rex 

lirie aliquo effeftu rediit ad Loca iba; nam fcntea 

pUalkerus eius confbbrinus caftellum Luddunen- 

fium^ quod agere perceperat, per tyrannidera 

^cbtinuit, fed Rex Caftellum obfedit, ipfamque 

' fcivitatem mox coepit, <& poftpaucos dies dijudi- 

catus. fed Rex noh fibi providit, capite ejus juffit 

truncari. Hocque aftum, antequam Rex flan- 

dras pergeret; nam Baldoinus per Eurebertum in- 

ter fe & Wal\tYUm pacem facit. quae pax illi ab- 

ftulit vitam. Nortmanni vero aluuario regrefli^ 

, videntes omne regnura fame atteri, relifta fran- 

tia tempore autumni mare tranfierunt. franci ve- 

ro, qui dudum ottoni Regi infefti fuerant, focia- 

tis fibi aliis* ut compleri pofient v quavolebant, 

." iuaferunt Regi, ut relifta francia hiemandi gra- 

tia peteret aquitaniam, ut franciam, quae tot 

annisaffli&a erat, aliquatenus recuperare poflet, 

& qiiia Ramnulfus obierat, & quia Ebulus & goz- 

iertus ab illo difciverant % eos > aut fibifociaret, 

aut 



J».f 

aot de regno foo peHeret, ant vita privaret v itye 
credulus fa&us, confilio adquievit eonim, nes- 
cius^ quae fibi malaparbbant v aut uBi fines atti-; 
git, aquitaniae^ Ebulus ejus adventum praefciens 
in fugam verfus interfeftus eft juxta quoddam 
Caftellum Lapide, frater quoque eius gozbertus 
per haec obfeffus ■> atque imbre vitam finivit, l 

DCCCXCIIL Franci, qui in frantia remaiir 
ierant, ut inimickiam & odium^ quod habebant, 
contta ottctwn Regem panderent rems adunati 
confilium inierunt adverfus eura^ ut die purifica- 
tionis fen&ae mariae in eodem iterum.convenirent 
Loco, & quod invicem firmaverant, manifeftis 
indiciis demonftrarent. mittunt itaque & Karolum^ 
regis Lud^vici filium adhuc puerulum, ad diftum 
placitum venire fecerunt f & die fupra d\&o!remis 
adunati eum in paternofolio benedifturainRegem 
colloeantf, oronefque conjurant adverfus ottonm 
Regem. ftma itaque litius volans^ quod faftum 
eft v ,otto»i Regiinnotnit; ipft vero, ut tunccon- 
veniens fuerat* aquitaniatn degens, ad eos, qui 
fibi fideles erant, in francia mandat, ut con- 
ihintes efient, in fuaque poffet permanerp fidele. 
poft pafcha domini fulcbo Archiepifcopus & bcri- 
iertus comes aflumentes Karolum regem cum omni 
exercitu difponunt ire contra ottonem Regem* ve* 
neruntque contra eos Rkbardus^ VuUidmus, & 
tta&atyaxusi habueruntque exercitum copiojfam. 
contra quos otto Rek venire non diftulit j mifitqi* 
adeos, quicum/foro/oerant, mandans, utquid- 
quid in eis deliquiflent, per fuiim ehvadttim emen- 
darejit, & memores eflent Jacraniemi* qutefiW 

N f jura- 



Z6X 

juraverant, atqueita,, aftum eft, ut fine allcfut 
effe&u unusquisque rediret in fua ; Karolus cum 
(Uis reverfus in frantiam; otto vero remanfit in 
aquitania aeftivo tempore* otto Rex lubito fran- 
ciam veniens Karolum cum fuis e regno abire coe- 
git • Septembri vero menfe Karolus cum fiiis re- 
dit in frahtiam improvife atque intercurrentibus 
nuntiis invioem pacem raciunt ufque in pafcha. 
atque ita otto Rex compendio ivit; Karolus vero 
cum fulcone remis r epedavit. 

DCCCXCIIIL 4 e "ique poft pafcha adunato 
exercitu. otto Rex difponit in Rcmis contra Kar*- 
lum eiusque fidelibus, Hi vero, qui ab eo difci* 
verant) remis cum fuo adunatur rege. ottq vero 
Rex veniens caftra adverfus eos pofujt, cumque 
hi, qui vamKarolo erant^ vlderent, fe non ha- 
bere, unde ei refiftere, civitate munita, cuftodi- 
btisqije delegatis fub optentu pacisacceptis a Rotb- 
berto obfidihus, noftu civitatem ingreffi cum fho 
Rege ad arnulfi Regis auxilium cum fuo Rege fe 
contulerubt, amtUfus vero Rex benigne fiium ex- 
cepit confobrinum, eique regnum paternum con- 
ceflit; adjutoresque ei delegavit hos* qui erant 
de fbperiori frantia, qui reverfi ab arnulfo odo- 
inem inveniunt in regnum eos cum fuo exlpe&an- 
-tes exercitu fupra axonam fluvium ; fed hi erant 
c\im Karolo ex parte arnulfi cum odox* rege ami- 
citiam habebant^ refederuntque , & illi ex aKa 
parte difti fluminis, nulloque perafto negotio 
unusquisque rediit in fua. odo vero Rex remanfit 
in frantia. Karolus vero contulit fe ad Kichardum, 
quem infecutus odo Rex volens determin^re belJo 

finem 



aoj 

Hneiri difcoirdiae, verum pietas dei no&eonceffit 
finguinem finem litis finiri. per idem tempus 
Teutboldus Lingomae urbis Epifcopus excaecatus 
eft, amans fe Ricbardi dile&o, cwfoRex iterum 
rediit in frantiara ; Karolus vero cum fiiis in Bur- 
gundiam, quo poterant, morabanturl . 

DCCGXCV» Xonftrifti vero hi, qui feque- 
bantur Karolum, nam odo Rex eis, quicquid in 
frantia habuerant, tulerat Burgundiam , acriter 
depopufati funt, venitque damor eorum ad aures 
arnulfi regis, qui miflbs in frantiam mitteiis, jus- 
fit 7 ut odo & Karolus ad eum venirent, quatinus, 
tantae calamitatis malum inter eos finiret. verum 
hi, qui Karoli partibus favebant, ab ipfa profec- 
tione fuum retinuere Regem, miflbsque fuos ad 
Regem dirigunt armlfum, otto vero Rex ftre- 
nuis ftcum fcflumptis viris ire ad Regem perexit 
armttfum multisque hpnoribus eum honoravit; 
Rex vero illum cum honore excepit, ' atque cum 
laetitia ad fua remitit, filiumque fuum Rex ar~/ 
mlfus in praefentia odonis Regis nomine Zucnde- 
bolcbum benedici in regem fecit, eique conceflit 
regnum quondam Lotbarii. Cumque odo Rex re- 
diret ab arrrulfo fukbonem Archiepifcopum , qiri 
pergebat ad armtifum, itinere obviant^ quivjx 
fuga lapfus eft, interfefto adalungo zomiie^ qui 
cum eo efrat, at hi, qui.cum Karolo erant^ cou- 
ferunt fe ad Zuendebokbum r eique partem regni 
confentiant, uti veniat^ & juvet-^ro/mfuura 
confbbrinum. quod audiens odo Rex, quia fui fa- 
tigati erant, quafi ignorans hoc Sequanam tran r 
fiit; 2tuendcbokbusvQYQRex & Karolus Qxxm exer- 

cittt 



204 

citn veniimt; Z^etonem^- abfidione cii>gunt f 
Baldointts vero comes & rodulfus fr&ter eius* nec 
non & Kagnerus non bono confilio accepto ifora- 
lum rellqnerunt) & fe ad Zuendebokbum contule- 
runt; hi vero, qui eum Karola erant, videntes ft 
inrninui, & ut ferunt, quia Zuendebokbus eum 
ftis Karolum privari vita cogitabat, ab ipfa obfi- 
dione legatos odonem mittum, ut parteni regni, 
qualemcunque ei placuerit, Karolo y & ei conien- 
tiat, atque eos in pace recipiat. quod Rex liben- 
tiflime anriuit* indeque adunato exercitu in fran- 
tiam repedavit, ut Zuendebokbo nunciatum eft^ 
quia jam zanditoo receflerat* Epifcopo didme in- 
ducias fub fpecie pacis petendo. quod primores 
Karoli videbat non ita efle erga (e, ut fuerant, 
velociter reverfus eft in regjium flium ; odo vero 
Rex Cbrbeiam venit, indeque atrebatis , caftrum- 
que feu monafterium fenfti vedafli obfldione val- 
lavit; fed miferatus Chriftianitate^ voluit eum 
bellando capere, homines vero Baldoini videntes 
ei non pofle refiftere, pacem petunt. obfides re- 
gi dant, ad fuum dirigunt feniorem, ut quid ilHs 
agendum fit, infinuet, & dum moram facit his, 
qui miflus fuerat, rex Juflit fibi aperiri portas, 
ingreflusque monafterium^ cafteliumque ad Li- 
mina perexit fanfti vcdafti> Coramque eius fepul- 
chrohnmiproftratus devotiflhne oravit, acuber- 
rime flevit, inibj etaam & mifl&m audivit, gra* 
tlas agens dbmino 5 venerunt itaque a parte Karo* 
U & primanlm eius Heribertus & bercbengerus^ & 
Ekfridus propter di£tam rationem* miffi vero Bal- 

{ • . doini 



% 



doini regrefli cum Rotberto r egerunt ea r quae fe- 
nior eorum juffir, ftatimque Rex juflk illis aare 
clavescaftelli, omnefque fuos juflit exire> &ita 
hemines Baldoini recepere ipfum caftrum. Rex N 
vero zb atrebatis dilponit iter ad fanftum quittti* 
mm&parenam^mmGiVi&.i quintini caftrum per 
noftem tradendo eum ab intus tuierat Redulfus fi- 
lius Tbcodcrici, fedintereurrentibus nunciis di- 
ftulit Rex profeftionem, & Karoh iidelibus in- 
dixit placitunti ufqtie poft pafcha, ut hyeme fine 
difcordiis agerent 

DCCCXCVL Odo Rexr in frantia hyemavit. 
Karolus Vero Rex fupra wio/y/aro; ex hinc hi, qui 
cum Karolo erant, \Baldoinum infeftum habuere* 
& ubique depraedationes agebantur ab eis. nanl 
omnia caftella tulerat eisodo Rex, excepto remis. 
igitur per varia placita totus hic annus pertranfiit; 
odo Rex placitiim cum fuis fidelibus habuit, vo- 
iens partem regni^ quam ejus fideles tenuerant f 
Karolo concedere. Sed Rodulfus comes omne il- 
lud placitum disrupit. unde Heribertus & Ercben* 
terus omnibus jam proditis contulerunt fe ad Re- 
gem odonem^ paucique relifti funt, cum Karolo^ 
poft haec odo Rex caftrum lanfti quintini & pcrro* 
nmt obfedit^ hominesque Rodulfi inde qecit*/w/- 
cbo vero Archiepifcopus > qui adhtic favebat par- 
tibus Raroli, circumventis a fidelibus odonis, & 
licet invkus venit ad regem, t£ de omnibus, quae 
ei Rex juflit, latis illi fecit. Rarolus vero hoc au* 
dito feceffit in regnum Zuendebolcbi, ac per idem 
tempus iterunl nortmanni cum duce Hundeo no- 
nune, & quinque barchis kerum Stqumam in- 

grefii. 



greffi, & dum Rex ad alia intcndit, roagnum fibi 
accrexere fecit. Fodulfus vero intra commotns 
propter caftella perdita, du:n praedari non ces* 
fat, abbatiam fanfti quintini, ab Heriberto in bd- 
lo occiditur* Nortmanni vero jam multiplicati 
paucis ante nativitatem domini diebus iniam in- 
greffi caticiaco fedem fibi nullo refiftente firmant 
Arnulfus Rex Romat Imperator efficitur. 

DCCCXCVII. Poft hoc ufque mofam in prae- 
da exierunt nullo fibi refiftentc. a praeda vero il- 
lis revertentibus, occurrit regis exercitus, fed 
nil profecerunt, venim nortmaniii ad naves re- 
verfi timentes multitudinem exercitus^ ne obfi- 
derentur , iji Sequanam redierunt^ ibique toto de- 
morantes aeftate praedas agebant nullo fibi refi- 
tente. Karolus vero bundeum ad fe dedu&um di- 
vino monafterio in pafcha eum de facro fonte fiis- 
cepit. verum pofthaec hi, qui cum Karolo erant f 
videntes fuam paucitatem , & pullum tutum ha- 
bere locum refugii> iterum ad ottonem regem di- 
rigunt) ^quatinus ad memoriam reduceret quod 
fenior eorum filius eflet fui quondam fenioris, & 
partem aliquam ei ex paterno regno concederet* 
adeo Rex cum confilia fuorum refpofldit, fe illi 
velle mifereri, fi fibi liceret, & intercurrentibus 
nuntiis venit Karolus ad eum , quem ille benigne 
fufcepit, deditque ei tantum e regno, quantum 
fibi vifiim fuit, promifitque majora, <& remifit 
eum ad locura fuum pacificato beriberto cum eo. 
Baldoinw etiam Rotberto feciente venit ad Regem, 
quem Rex honorifice fuscepit, & de omnibus, 

quae 



quae juflerat illi Rex, fatis illi fecif, &ita remi- 
fit eum rex ad fna. Nortmanni vero jam multi- 
tudine fidentes regnura ferro & igne devaftant* 
unde Rex mifit ad eos regtium rediraere volens, 
& fa$o placitoiuper ligerem hyemandi gratia 
pergunt odo vero Rex venit ad quoddam caftrum 
fuper fluvium Ifam, quod/era dicitur, ibique 
gravitejr irifirmari coepit, qui dum languor per 
dies fmgulo< increfceret, omriibus rogare coepitv 
VLt.Karolo fervarentiidera. 

DCCCXCVIH obiit ipfe in eodero loco Kiim^ 
cforpusque ejus apud fenftum dyonifium delatuiri* 
ibique honorifice humatum. Eran verorege mor- 
tfto die fw^conveniunt , Karotumquc in fede pa- 
terna reftifuurit Baldbhms vero propter Hcri* 
bertum venire diftulit, attamen miflbs dirigit^ 
qui regi innotescejrent fe illi fidelem efle^ ficut 
dignum erat Nortmanni vero verno tempore 
f ediere ad naves, vaftatam aquitaniae partem at- 
que Neuftriam infuper plurima everfa.eaftra in- 
terfe&is babitatoribus. Pofthaec Rotbbertus co- 
mes frater regis odonis venit ad Regem, quem 
Rex honorifice fuscepit^ eiu^que fidelis rediit ad 
fiia. Similiter fecit & Ricbardus^ pofthaec Rex 
Karolus cum exercitu parvo Nortmannis a praeda 
revertentibus in pago P uitman juxta quamdam 
infecutus aliquibus fuorum interfeftis predonis- 
que vulneratis Nortmanni tenentes more folito lo» 
ca importuna tenentes, rediere ad naves, ca« 
ftrum 7 quod dicitur mliorio^ uf inguer obfed, 
Nortmanni Brittaniam petierunt, ut ibi hiberno 

*em- 



4208 

tempore remorarent. Sed Brittanni adanati con- 
tra eos in praelium , terga verterunt Nortmannit 
cecideruntqne ibi ex eis fere XIHI. millia, atque 
ita rediere ad naves iii Sequana. 

DCCCXCVIIIL hyemis vero tempore Bm> 
gundiam petierunt, ibiquc fedem, fibi ftatuunt ad 
hyemandum; fed Rkbardus comes rio&u/iroflfo- 
rurn itmcentium comniifit cum eis praelium; & 
9 vi&or exiftens compulit eos redire in Sequanam*. 
Ragnerus vero comes venit ad Regem Karolum, 
& fidem ei promittens fuafit illi, atque fuis fidelir 
bus invadere regnum Zuendebolcbi; fed ille fuis 
adunatis fidelibus v^it.contra Karatym, nuntiis-; 
que discurrentibus inter eos Karolus fluljo perai&o 
negotio rediit in regnum fuufei. Baldoinus vero 
contra Regis voluntatem peronam invafit, fed 
&b .celeritate amifit pofthaec menle Novembri 
Nortmanni quafi fedem fibi firmandam fuper bi- 
fani iter arripientes omnem terram pervagati funt 
ttfque mofam. infecutusque eft eos Zuendebolcbus . 
Rex, fed non comprehendit eos. Karolus Rex 
obfedit caftrum fan&i vedafH, & habitatoribus 
excommunicatis omnibus, hi v qui ipfum caftrum 
tenebant, miflbs dirigunt ad Batdfiinum, drquam- 
vis non voluntarie obfides Regi dederunt, dato 
fpatio ad fua exportanda. ad diftum vero placi- 
tum rediit Rex, venkque adeum Baldoinus in pa- 
go cameracenfe, & primitus pacificati funt&z~ 
rolus Rex & ZueMebolcbus, & reddidit Baldoinus 
Regi caftrum , & fuos exinde fecit exire\ quem 
RSx dedit almaro comiti , in ipfo etiara placito de- 
* bue- 



20£ 

birtrqnt fe pwificari beribtrm & Batd<nnUs y *t- 
que redierunt umisquisque ad fualoca. Kdrolus 
vero Rex aeftivo terapore fliper kifam adunato 
cxercitu refedit tra£teturus 7 quid agerent de fui$ 
inimicis. Batdoinus vero perexit ad ipfiim placi- 
tum, volens fibi regem rebiandari, ut terram 
quam ei tulerat, redderet. Cumque hoc contri 
diztret fukboj atque beribertus , FUinetmams in^ 
provife fuperveftiens fukboni Archiepifcopo cuni 
iuis complicibus, quod di£him nefas eft v multis 
perfoflum vulneribusinderfecerurit>XVI, KaK Iu- 
fii> corpusque ejus Rems delatumy atque in Ec- 
clefia beati Remigii pofitum. pofthaec ordinato 
Epifeopo Htreveqremisj {ynodoque fa&a, omnes 
ahterfe&ores Epifcopi damnaverunt, & a Limi- 
fiibus fthftae. matris Ecclefiae extorres reddide- 
YWiiy Rex vero cuitf Ruotbberfo & Ricbardo, Bt- 
<jue fferiberto coepit fermocinari de Nortmann& 
quid agerent. unde contigit quadam die, ut ma- 
najfes quidam ex jidelibus Rkbardi cum Rege lo- 
quens, quae illi non conveniebat de Rrtbberto lo- - 
cutuseft} quod ubi Roibberto nunciatum eft, as~ 
cenfb equojiediit in fiia v atque ita omnes difcor- 
dantes fine ullo effe&u reverfi fiint. . 

DCCCC Armlfus Imperator &bHt> cui !»• 
dwicus filius puer filcceflit, 

DCCCCI. obiit franco Leodieenfium Epifco- 
pus , cul fiicceflit Sfepbanus* eodem ann<* propter 
infblentiam morum incerfeftus eft 3uendibol&b 
Rex a Lotharienfibusy quicunque tamen in ea 
confpiratione & bello hoftium eius vulneratus eft, 
No*. Subfid. Pars. XUL ; Q aut 



aio 

aut mortem in praefenti ;ion evafit, aut nunquam 
fenari meruit. 

DCCCCVI. Cuonradus cum jWe/fatfo pugnans 
occiditur. v 

DCCCCX. gens ungrorum primo gerraaniam. 
vaftanf. * . 

DCCCCXL Ludovicus Rex filius arnulfi obik r 
cui Cuonradus fuccedit^ & ungri orientalem fran* 
tiam devaftant. 

DCCCCXII. Karolus jam tandem occidenta- 
lium Rex regnum t& jam Lotharieufe recepit. 
' DCCCCXVIII. CowrataiRexobfit. 

DCCCCXVim. Hlinricus foKex. 

DCCCCXX- Stepbanut Epifcopus Lfcodicen- 
fium obiit^ & diffenfio inter Hilduinum & Rtcba* 
riumde Epifcopio fit, & quia Hilduims facfcone 
tantum gisieberti ducis, qui a fidelitate domini fui 
Caroli refragaverat., illudadeptuserat, Ricbarius 
autem a Karolo conftcutus erat«> authoritate Pa- 
pae Hilduinus abicitur. 

DCCCCXXII. Rkbarius voto & eleaione 
cun&orum Leodicenfium Epifcopus inftituitur; 
eodem anno Rotbbertus frater Hodonis regis re- 
gnuin occidentale contra dominum fuum Karohim 
invafit. 

DCCCCXXIIT. Karolus adjutorio Lotharien- 
fium apud Suefionis civitatem bellum cum Rotb- 
berto iniit, in quo dei judicio Rotbbertus oecubuit. 
eodem anno Karolus cum Heinrico Rege germa- 
ijorum foedus iniit , &ab amore Hcimici J,otha- 

- rien- 



/ 211 

rienfi regno cesfit luratum eft utrinque ab Epi- . 
fcopis & comitibus ia niedio Rem fluininis apud 
Botmam. 

DCCCCXXIIIL Kantos Rex ab beriberto co- 
xnite comprehendkur^ &Jfaodorki caftello*, dein- 
de fioiwe cuftodiae mancipatur» ubi poft biemium 
exul & martyr vita difcefiit. 

DCCCCXXV. Ro&ulft&s regnat ?n frantia. 

DCCCCXXVL Ludovicus filius Raroli mare 
tranfiit, poftea regreflus licet eruranofe, adju- 
torio tamen quorundam iuorum rejjnum recepit 
©ccidentale* 

*. DCCCCXXVIIIL Edit Regina venit faxo- 
nianu 

DCCCCXXXVIL ungri intervenront. 

DCCCCXXXVIIL Heinrkus Rex pacificus 
cbik, dominus nofter Otto fuccedit. 

DCCCCXXXXL Otio de infidiis confpirato* 
rum nyud quinteleburg liberatur, aliis interfe&isj 
aliis exulatis. - . 

DCCCCXXXXIL gisiebertus habens in matri- 
xnonio ftrorem domini iui nomme gerbergcm^ ftd 
ei rebellis exiftens cum Euuardo perik. eodeni 
athno Ludovms Rex uxorem eius fibi matrimonio 
copulavit. 

DCCCCXXXXIILStellacometesapparuit, fa- 
jnes fiibfecua eft, 

. DCCCCXXXXV. obiit Ricbarius Leodicen- 
Jkra Epifcopus. cui fiicceffit Pbogo. 
. DCCCCXXXXVL Edk Regina obiit. 

DCCCCXLVIL obiit Pfcogo JEpifcopus, cui 

lucceftit farebertus. 

.::;:,:. O a DCCCCLI. 



• 12 

v DCCCCLI. Lietulfus Rex cum Cumrado du- 
ce infurrexit adverfus Patreni. 

DCCCCLII. bellum fuit inter Cuonradum % 
Rainerum fupra mofam. 

DCCCCLIII. obiit faraicrtus Leodicenfium 
Episcopus, cui fucceffit R&berius. 

DCCCCLIV. ungri partem galliarum vaftant; 
eodem anno Ludwicus Rex obiit> cui Lotbarius 
filius fiius fuccedit. 

DCCCCLV. JRatberio ejefto^ Baldricus Leo- 
dicenfium Epifcopium fubripit, . 

. DCCCCLVL Dmtulfus rex in-KaUa diem clau- 
fit extremami eodem etiam anno Bruno frater 
eius parvulus obiit} & dominus otto vi&oriam de 
ungris obtinuit, ubi & Conrudus dux occubuit. 

DCCCCLIX. obiit Baldricus Leodicenfium 
Epifcopus^ cui fuccedit -Eueracrus. 

DCCCCLXI. dominus nofter otto aequiv&cus 
patris confbrs paterni regni afcifcitur^ & fepti^ 
fofmi gratiafpiritus fanfti donaturin pakttfaaquen- 
fi feptem hefbdomatibus a pafcha mmfa&is die 
pentecoften, & hora, qua fpiritus fan&usfuper 
<lifcipulos venit^v VII. Kalend* Iunii, Luna VII. 
anno aetatis fiiae Vllmo. 

DCCCCLXIL Domimis mo fenior Haliam^ 
ut qunflta fubigitj Rvmam accedit, ubi & Impe- 
Tator Jfit. 

DCCCCLXV. bonae metnoriae & fanftae re- 
cordationis dominus nofter Bruno Archiepifcopus 
hominem exuit* 

DCCCC- 



DCCCGLXVlil. Dominusnoftere>tt*RexJfci«. 
Uam a patre eyocatur , atque ab eo Romae ceitf 
fors Imperii fblempniter afcifcitur. eodera anno 
JStatbildis Regina mater Imperatoris obiiu 

DCCCCLXIX* hoc anno knperator natale do- 
*}ini in aptilia^ pafcha in Calabria celebravit. 

DCCCCLXX* hoc anno-natale domini Papide % 
jafcha Ravennae celebravifc -\ 

DCCCCLXXL obiit dominus £t*r*mtf Leo- 
dicenfium Epifcopus. menfe oftobri. VI. Kaleni 
nov. hee anno natale domini Romae^ pafcha /?*-> 
%emm celebravitv 

DtCCCCLXXIL dominusnofterATo^^men- 
fe aprtBoftavis pafthae & VIHIKalend, maij aptfcl< 
Bonnamn d&mitio gerone Archiepifcopo inftituitur 
Leodicenfiura Epifcopus j hoc adnblmperator na- 
tale domint Ranennat, pafcha JfowM^celebravit, 
ubi tunc equivocq atque Imperatori fua Tbeopbani 
nomine ab apofifolfco loannt co^onata inlegitimo 
saatrimonio eft fociata. '< - * 

DCCCCLXXIII. ddminus nofter otto tmpera- 
tor auguftus pius & paeifieus, qui in omni gloria 
fua non yidit eorifufionem , poftquam natale do- 
mini in ftanconofort, <& paftha in quitelingeburg 
cetebravit, non.. Maii hac vita decefljt^ relin-' 
qtiens nomine & opere , ftpientia & ppteftaf e ae- 
quivocum fuum fui Imperii fuperftiteip. 

DCCCCLXXIV. hoc anno Imperator natale 
tJomiai publica vMt-trajtEh celebravit,' pafcha ij\ 
qwttlingcburg. 

O * DCCci 



114 

DCCCCLXXV. hoc annp natale domini in vil- 
lapotfta, pafcha gratti palatio celebravit. v 

DCCCCLXXVI. hoc anno natale domini in 
bereftein, pafcfea in altftede celebravit. 

DCCCCLXXVli. hoc anno natale domini co- 
loniae, pafcha iii Engelbaim celebravit. 

DCCCCLXXVUI. hoc anno natale donriai 
.Torenburg, pafcha in quitefingeburg celebravit. 

DCCCCLXXVIIII. hoc anno natale domini in 
' fratuomforty pafcha in trutmonnia celebravit. * 

DCCCCLXXX. Hbc annq natale domini in po- 
Uda y pafcha in Engelbeim celebravit. < 

DCCCCLXXXI. hoc anno natale domini Ra~ 
vennae v pafcha. JRomae celebravit. 

DCCCCLXXXIL hoc anno natale domini in 
fakma t pafcba in tarente celebravifc. 

rtl O Jjto i &gn Jffh ^ gff n ^ffl n Jflfr . r^fr » 

XXXVIII. 

CARTA CtfWWW/JJMURBACENSISELEC- 

TI ET FRATRIS SUI ULRICI PREPOSITI LU- 

CERNENSIS DE PLEBANJA LUCERNAE. 

die1g.Apr.117g. 

ExUrbario plebaniae Lucernenfis apographum 
lib. i. Mifcellaneorum Helveticae Hiftoriae 
p. 148— »49» MS. in fol. Tugii in Bibliotheca 
Zur- Laubeniana. ■ 

Notum fitomnibus praefentibus&futurisy qua- 
liter venerabilis Murbacenfis Eleftus C. CO 
divina infpiratione, confilio quoque ftatris fui 

Pre- 



Prepofiti Lucernenfis V. (a) probabilis & difcre- 
tae perfopae, nec non totius tam Morbacenfis, 
quam Lucernenfis Collegij conniyerites, plebd- 
niam quam ipfe cum omnibus anteceflbribus fuis 
Lwetruae obtinuerat, pro falute fua & plebis B. m 
C3> wverendo conftantienfi Ele£ty refignavit. 
Deinde Canonica elecHonfe praenorrtinati PrepoJfiji 
totiusque canventUs, re&o eonfilio A. (4) Adv©- 
cati plurimoFumque tam fidelium fuorum, quam 
Minifterialium Mwfeacenfium.Dominum W. CO 
jde Cbriens prinaum legidmum plefrmtim ia hunc 
taodum inibi eonftituit. Pjraebendam Lucernqe 
nec non domum (6) in curia clauftri > pagumquf • 
que* qui dicitur Blattun (?) & reditns unius man- 
fus cum orani jure fuo in villa Waltwilwe (8) £ 
<ieeimas vfllae Staffeln (9) & Pupingen (10) eidefi 
-ptebaniae tali difpenfatione in fempiternum con- 
tulk, ut pbtentu praebendae choro plebanus con- 
veniemer interfit, nifi Ecclefiaftica negotia pre- 
pediant. Preterea fingulis annis in fefto beati An* 
dret (1 i) XX fbiidos Turegenfis (12) monetae fra- 
trum collegio plebanus debet perfblvere, nec noh 
'Abbati quarto anno in fervicium Epifcopi decera . 
talenta contribuet. Praefatae vero plebahiae ad 
divina plebi miniftranda Ecclefia in villa fita, quae 
Cajtella (1 j) dicitur, nominarim deputata eft, ad 
quam matutinale celebraturus officium Ecclefiae 
paftor inceptis laudibus matutinis de choro Domi- 
norum egredietur. Vefperas vero di&urus, in- 
cepto five lefto Magnificat exibit. Liceat paro* 
chianis debitam & plenariam paftori fuo obedieiv 

4 " titrm 



216 

tiam exhibentibus fingulo* feii plures etiam clan* 
ftralium^ i! libuerit % ad lefhim egritudinis fbae 
ialubris gratia confilli advocare, & derebus fiais 
juxta ptacitum illis deftinare^ <& quicquid volue- 
rint^ de tniflarum vel oratiotium fuflragiis ctum 
" ipfis ordmare. Defun&is etiarp campanarum (o- 
nitus & fepukurae officium in monafterio exhibe- 
bitur in hunc modum^ ut pleb^nus funus allatum* 
velutrmoris eft^ excipiat & tmffkm pro defun£tfs 
Jri Altari ian&aecrucis celebiret, nulle aKo prae^ 
'iUmehte miflam incipere^ ante le&am ab ipfo 
Evangelium. Finita vero miffa plebani, fi a eoU 
, -legio fratrum miflS petatur^ feu quod fepukurae 
interfit, aderunt ipfi exequiis, plebano corpns 
terrae commandante. Iti Dominicis vefo dicbus 
totaque ebdomada, eum plebano viiiwn fberit* 
ipfe ad praefatum altare divina celebrabit* ficta*- 
men^ ut fermo ad populum,- primam clauftra- 
lium congruo tempore canentiam non impediat; 
Siquidautem onum fuerit queftionis dentgotiis 
Ecclefiafticis ante primam nondum dtffinkum, ad 
Ecctefiam plebaniae antediftam facerdos transfe* 
rat <& inibi difcutiat & diffiniat. . In pafcha vero 
& Peutecoften in monafterio a fratribus fons bap- 
tisnii confecrabitur, & ab aliquo eorom primus 
jnfantum baptizabitur, plebano reliquum officii 
fupplente. In inventione autem fanftae crucis & 
- aativitate h)yamh Bapti]l*e & feftivitate beati 
teodegarij Cuftos ad altare fanftae crucis populo 
jniilam cantabit & obiata vendicabit. . Infuper 
candelae ubicunque in ,monafterio oblatae & om- 
niaad altare ian&ae crucis oblata preter folos de- 

narios 



«*7 

Aarid^ ;jitfeb^ii6 oblatosv mulferum quoque poft 
partum epclefiae limina, introeuntium oblationes 
SjdeiftVmario attinsbunt, Jtatamen^ quodnulla 
plebano inobediens* ipfb renitentfe introducatur; 
Ex quibus ipfe edhuus facras veftea > calicem^ 
vinumy oblatas^ librum, luminpria plebano re- 
compenftre tenetur. Fa&a & inftituta fum haec 
a Venerfcbili Morbacenfi Elefto Cwnradd coadiia- 
yante fratfe fuo Prepofito V. yiro prudente cum 
^ffenfu tqtius chori Lucernenfis, a^no.fib Jncar- 
natione Domini M. C LXXVIII- primo (c f ) vero 
decemr navenali ciclnXHH (16) KaJendaS;Mai> 
ftb AfcxMdto (17) Papa regnarite;- «F. <ig) Impe- 
ratore, tempore B. (19) Conftanti&ifis Elefti, 
preftfntibus yiris'honefti$* Burcbardo (io) Abbate 
lan6U jobannis y religipfb . viro. 4moldo., ad vocato 
in Rotemburcb Arnoldo de Garten (21) cu# fra- , 
tribus ftiis Henrico, TetbrftnQ f Pernfro y ljarpnan- 
no de Marlafcalcben (22) y Reinrico y Notbero de 

Litovjo (2j) aliis^ue perpluribus, J '~ - ' (*/ 

« ; « ,t ••• 

(1) Scilicet Cuonradut vet Conradut e- nobilfflimo 
ftemmate Baronam de Efckenbach y ttominorum 
in Scbnabelberg &c* de quo confutfit ur- lio*// 
Hi/or. Hetveu Lextc. T; VLp. 4*0 —42^ <piura ' 
Helvetise monafteria illi profap^ funjUtiones 
fuas &dotationes debent, Cappellenfe inCanto- 
ne Tigurino, Efcbcnbacb in ditione Lucernenfi, 
Jtrautntbal in Tugienfis civitatrs dominio. * Lit- 
terae fundationis monafterii Capellac ord. cifterc. 
*n. ilSS-y <i ua * retulit Hottingcrut Spcculo Ti- 
gurino p. 2fy—26S. celebrant ijlius conditorei* * 
nobtlet fratret de Exbtbabe ertot 9 bac eft Conr^ 
dum Abbatcm dt Morbacb Udolricum Pratpoji- 
O % tum 



ium dc Luccrna tf Wakcrum Tiominum dt Sc- 
nabhborkc* Praefensanni 1178. carta Gbuonra- 
dum Murbacenfem Eleftum nominat ; de iilo fic 
ait vetus catalogus Marbacenfium Abbatum , qui 
continetur Tom. h Mifccllaneorum Helveticac 
Hffioriac p. L in Bihliotheca zur-tyubeniana: 
Conradus L Abbas anno ivj(L vixit fub Alcxan- 
\, drollL iS a Friderico L Impcratori regalia ac- 
ccpit 9 /cd mn bullat a Pwtifice. Idque tribuen- 
dum fcisiwati, cui adhoerebat imperante Fride- 
ricah. fcre tota Htlvetia contra Papam Alexan- < 
drum 111. quodfcisma. duravit ab an, 1 1 59..US- 

3ue ad^ i fc Aug* 1177-. quo Fridericut Alexan- 
rum pro legitimo> agnovit Pontififie. . At Epis- 
copi & Ahbates , qut facrant eleEli t.empore dis- 
matis & (imul adhoe&rant Anti - papis , ^buHaa 
obtinere ab Alexandrn, , licet reconciliati % non, 
potuerunt, quamdiu vixit. . Eo.autera mortuo. 
30. A\ig. 1181« illius fupceflbres mitiori ufi funt 
indulgentia erga E'pi?copos & Abbate* efc&es. lem^ 
pore Veteris fcisnrvatis. 

(a) Videlieet Udalricus vel Ulrieus 9 cujus Praepo- 
fiti nomine infcriptum fervatur Lucernae in The- 
fauro Pracpofiturae pergamenus Codex, diftus 
Plenarium aureo argenteoque tegmine & pluri- 
bus prctiofis fulgens lagidibus. vid v Langii Hifto- 
riam Ecclefiafiicam Hclvctiae 71 J. $. 72$. 

(3) BercbWdus nempe Liber Baro de Busmanr ex 
Turgdvia eleQu? Conftantienfis Epifcopus an. 
1169. & mortuus 11S3. vir pirudens admodum 
atque ob virtutem omnibus commcndatijfimus, ta- 

, li encomio infignitus eft a Bucelino in Cbronologi* 
Conftantienfi. p. 240. & 2fJ. Fuerat quoque 
fautoiv Fridcrici 1. Jmperatori* contra Alexan- 



drutn lll. PP. 



(O 



(4) Alias Arnoldus Nobilis vir feu Bato de Roten- 
burg prope Lucernam. vide de illis Dynaftis, qni 

- Advocati Monafterii Lucernenfis extiterunt, Hf- 
/or. Hetvet. Lexic. T. XK p. 4^7. fq. Authore 

^D. Leu. Arnoldus de Rotenberg^ forfan s filiu^f 
praefati recenfetur Abba* Murbacenfis an. 3*94^ 
xn transa&ione habita cum Ludalda BaUlienfi 
Epifcopo, 1 

Cs) VT+tferntenfm fcilicer de Chrienf, jicdt£tmt* 
pago fuae Nativitatis Kriens fita prope ineri- 
dionalem Lacus IV» Cantonum filveftrium ri- 
pam> verfus montem Pileatum in diriorie Rei- 
publicae Lucemenfis, cujus hic pagus cum fua 
parochia una piaefe&iuariun conftaf » 

CO Qailibet plebanus Lucemde fuam adhuc habet 
domum curialem iil claujlro di&am» qui* fita eft: 
in ambitu Praepofiturae Lucernenfis* vulgodio 
fae in dem bcfi in curia clau/lru 

(7) Blattun (eu BTatten. pagellus cumxapetla finc- 
xi jodoci \n praefe£tura Malters difionis Reipub- 
licae Lucernenfis. vide Hiftoricam Luccrninfif 
Cantorir Topograpbiam D. Felicit &c Bahhajar 
T.i.p.Hf. v 

C8) WaJrmlare hodie villa Waltxoil 111 praefe£tu- 
ra Mahers prope Littau §c fiafflen in ditione 
Reipubiicae Lucernenfis. 

C9) Villa ftafflen pageljus in praefe&ura Mahen 
ditionis Lucernenfis vid. Leu* l. c. T 9 XVIL P* 491. 

(10) , Rupingen hodie villa difia Ruppiger- hof^ in 
- praefettura Malters. vid. Ltu.U c. T. JW. p. J74* 

X11) Jp. Nov. 

' (12) 



310 



(iz) Thuricenfis monetae a civitate Zurich fic no- 
mintaae. 

(13) Ula capella fanQorum Petri & Pauli exiftit 
Luccrnac ad ingrefl\im pontis di£K ab e& die az- 
^W/- £**«;&* per quem itur ad Ecclefiam Praepofi- 
tufae feu parochialem^ Ifte pohs ligneus teflus 
& pitturis fat elegantibus ornatus eft & amoemV 
fimo profpettu gaudet. Vocatur quoque die bof- 
brUcke propter Praepofituram % ad quam teiviit,. 
quaeque ^uJgariter nuncupatur der bof curia. 
In hac capella ceiebrantur bis annuatim comicia 
fenatus» quando removeri folet, & coragi civU 
bus. leguntur ftatuta civitatis* Leu /. r* T.Xlk 

(14) V. Udatrico vel Ulrico. 

(15) Gallice. cycle de dix neuf ans. vogez Part de 
1 verifier les dates. Anno 1 1 7 8. f uerat primus hu- 

jus cycli decem novennalis. 

(16)- Dje XVIII, Apriiis* 

(17) Alexander III. PP* die VII. feptembria 115* 
creatus obiit XXX Aug. 1 1 &t. 

(18) Friderico Imperatore* 

(19) 5. id eft f Berchtoldn 

(20) Monafferii nempe fan8i jobnnnis in Turtal 9 
in Turana valle ^ vulgo ditti alt fancl -jobanns 
in comitatus Toggici (Tockenburg) fuperiori 
parte, quod an. 1555* Praepofitura evafit & Ab- 
batiae fanfti Galli unitum. De hujus monafte- 
rij fatis confule Leu /. c. T. X p.f73 — S7&. In- 
ter Abbates fanfli jobannis plurimum celebratur 
Burcbar4us % de quo praefens anni 1178. inftru- 
ipentum agit. Supereft in Bibliotheca Abbatiae 

Ein- 



} • 

Einfidlenfis codex pergemenus Manufcriptus Fro* 
\vini Abbatis Monafterii Montis Angtlorum con* 
tra Btfrcardum Abbatem S. joannis in Turana 
vallc^ qui graviflimutn defendcbat errorem de 
fclicitate tjuorumdamfufiorum antc Cbfifii pas- 
fionem gT mortcm Mortuorunu Burcardus tameni 
fortifiima Thrtp/ #f admonitione & ratioqibus po- 
ftea refipuit. vid. HartmannusvAnnalcs ttcrcmi 
Dciparac Matris. p. 216. Ftiburgi Brisgoviae 
*6i*. in fol. l4»f. Hiftor. Ecclcf Hchctiae 
T< /. />.#V- & 3L*n-i> *. T. /7. p, 340. Beatus 
Frofrinut obii.t die 27* Martij 1178» eodem an- 
no, quo praefens carta fuk data. 

<qi) NobHes de (nirM» In Helvetia* \ 

<02) Hodie Mcrlifcbacbcn^ pagelltis cuiti capella 
inter Mcggcn & Kufsnacb ad lacum quatuor Jtl* 
vtjirium Canlonum y in parochia Kufsnacbt St^ 
ditione Reipublicae Suitenfis. Cafttum illius pa~ 
jjeMi fuitanno 1352. aConfoederatisHelvetiis di* 
rutiltn. L*u A rif . 7. J///. p. jj* 

(93) Nobiles de Liltau fuum babebant caftrum in 
pago eiusdem nominis , qui cum parochia Afa/- 
; jtw praefeilura eft ReipiibUcae Lucernefifis. Fue* 
,rant illi Minifteriales Abbatiae Murbecenfis, fi- 
cuti docent cartae annorum 21*99. iai3 '&* *P u d 
Hcrrgott Gcncak Habsburg. vohlh /• 20/. 2ot- 
if 22* 



XXXK. 






XXXIX. 

CARTA ARNOLDI ABBATIS MCJRBACEN- 

SIUM ET LUCERNENSIUM MONASTERIO- 

RUM, QUA PRAEDIUM SEU PRATUM QUOD- 

DAM 1HEILSMAT0 ECCLESIAE MONTISAN- 

GELORUM IN FEUDUM LOCAVIT. 

Autographum pergamenum in Archivo Abba- 
tiae Engtlbtrg Dioec. Conftant. fignatur.d. % 9 

Atmldas O) Dei gratia Muorbaccnfium # Lu- 
cemenfium Monafteriorum vocatus Abbas 
omnibus Chrifti fidelibus» Cognofcat fucceffio 
futurorum* qualiter noftra ceffione & voluntate 
Ecclefia Montis AngdorUm quoddam pratum in 
Eilsmato (2) v. quibusdara noftre Ecclefie homini- 
bus emit competenti pecunia. quod idem pratum 
confetifu fratrum noftrorum & Minifterialium nos 
jam,di£Ve Ecclefie Montis Jngclorum in fa>do con- 
ceffimus ea rationc^ ut pauperes Chrifti fepedi^e 
Ecclefie Nobis idem Iblvanttributum^ tjuodrio- 
ftroS' homines conftat femper lolvifle^ videlicet 
V. nummos Turicenfium in fefto (3} beate Vtri- 
ne. feliciter. Et ut ifta rata & inconvulla perpe- 
tuo permaneantj nos prefehs reicriptum Sigilli 
(4) noftri impreffione roboravimus, feliciter. 
Amen, 

(1) Arnolduf nobilis vir de Rotcnbcrg prope Lu- 

- ccrnam tunc regebat Abbatias Muroacenfem & 

Lucernenfem. Extat apud Htrrgottum VoL /A 

GcneaLHabsburg.p.ioj.fy* Carta 4 qua ArnoU 

du/ Morbacenfium & Lucerncnfium monafterio- 

. ruitt 



«*3 : 

■ % - 
rum Abbas & Rudolfus comes de Habifpurb & 

Caftaldus Morbacenfis quaedam loca pafcuofa in - 

Eilsmate & in VaUintcbacb & in Wifobetcb fita 

& Ecclefiae Lucernenfi obligata , monafterio Mon- 

tis Angciorum fub tributo annuali, heredi^rip 

jure iionceflerutu, hoc tquidem pafto^ ut fingu- 

lis annis de Ecclefia Montis Angthrum Ecctefiat 

Lucernenfi dud ferramenta in Fefto faH^tae f^r/- 

nat in littore frannis perfolvantur, & ipfo nunc 

Abbate Hcnrico decedente» omnes fibi fucceden- 

tes Abb&tes Montis Angctornm debeati{ Praepofi- 

Wfn Lueernenfem adire* duo ferramenta fibi in 

honorem deferre & ab ipfo fuscipere foepedi&a 

benefkra* A&urivin loco Lucernenfi Anno Da^ 

minkw Incarnationis MCLXXXXIX Indiaiont; ' 

II* XIV. Kal. Martii {6. febr.) cum figillis prae* 

fatorum Arn oidi Abbatis Morbacenfis & Caftaldi 

ipfius Rudolfite Hahisbureb. Caftaldus, id eft,- 

advocatus^ itefn gubernator alicuius monafterii ^ 

vke - Dominus , Praefefius* du Cange. Wsbneti 

dbferoau praB* JitT* A. voce Amman* Supereft 

& apud tundem flcrrgotturh /. *» p* 220: inftru. 

- mentum , tjuo Arrivldus Morbacenfium & Lucer- ' 

nenlium Ecclefiarum Abbas, Rudelfus quot]U« 

Lantgravius Alfatiae & Caftaldus earandem Ec* 

clefiarum , pafcuofa in Eiismate & in ValUnde* 

bach & in Wifobercb dfelegaverunt coenobio Mm- 

tisAngclorum* rogatu ficnrici eiusdem coeno* 

bii Abbatis pro alio praedio in Luncbunfts (ho^ 

die Lunkbofen prope Bremgarten) &c. A3a 

funt haec in Lucern 1213. Adhuc anno 121$* 

Arnoldus Murbacenfis Abbas vivebat , ficut do- . 

cet carta eiusdem anni apud Scboepfflinum Alfat. 

Diplom. T. U p*JJ0~-33^ * 

ffi) Hodie Efcblismate vel Efcbolzmaxe 9 pagus & 

numerofa parochia in valle Entlibucb, ditione 1 

' Rei/ * 



m* 



; v Refp&bUca* Lucernenfis- Lca Hiftor. Hclveti- 
\w* LtxHjm T+ VI. p* 44J. fy % 

(3) Feftum S. Vtrcnae virginis die iraa Septem- 
bris» 

(4) Pendet figiUum Amoldi Abbatis cereum , quod 
irrtaginem fen&i Bcneditti exhibet. 



XL 

* ' ' ' ' 

Apoftolice iedis iudices deleg^iti in fite inter 

Ro& C de Ripperfcbwil & Comitem CW. de 

0iburg ' ex jma parte & Dominam Abbatiflam 

Thuricenfem ex a!tera> atteftantur fequentem 

translationem de partium aflenfu & juclicunLDele- 

gatorum aiithoritate efle faQam^ quod Delega- 

tus AbbatifTe^ quantum ad jus fundi Ecclefiam 

Rwnlang renunciavit > cum jure patroiiatus, quod 

judices tradidtfruiit Adtfocato de Rapperfcbvjit fub 

nomine feqdi a comite de Cbiburg poflictendum* 

E converfb di£hi$ comes, Advocatus & fratres lui 

renunciaverunt decimis in Stebacby Recienb0lz % , 

eas Abbatifle poflidendas tradentes. 

M. CC XIL *) 

*) ,Taletti titultim praefert Originale in fcriniis Ab* 
batfae Turicenfis Fraucn* MUnfter, e quibus 
/ exeroplar fuis eiusdem Abbatiae a&is inferuit 
ptfg, 3$*fq. ErbardutDurftclcrTigarihvs, quod 
exemplar etiam extat Tugii Tom» VIU. Monu* 
thentorum MSS* Tugio Hclveticorutn pag. 96. fy % 
in Bibliotheca Liberi Baronis de Zurlauhcn caftro- 
rum MareTchalli in Regis Chriftianiffimi exercitibu $ 

Ne 



Ne contra res judicatas aut^amicabjli tranlactio- 
nedefinitas lis nova.denuo^fUscitetur, expe* 
dit eas fcripti memoria recipere firmitatem. Nos- 
cant igitur & prefentes & pofteri , quod cum dis- 
cordia verteretur inter /?a. <a) advocatum de nap* 
perfebvilare & comitem Ul. (b) de Cbiburg ex una 
parte & Dpminanj Abbatiflam (c) A Thuricen- 
ftm exalteraparte, fiiper jure patronatus in Ec- 
clefia (d) de Rumlang & fiiper deciniis in Seebacb 
Ce) <& Recbenbolz (f ) & Binza (g) & Dominus A* 
(h) Curienfis Epifcopus & Dominus Abbas Wein^ 
gartenfis (i) nec non Magifter (k) M Scholaftk 
cus Argentinenfis Apoftolice fedis iudices fuper 
hac caufa delegati citationibus ante memoratis 
prefentibus parati efient mandatum Apoftolicurn, 
talis interceffit tranfa&io & de partium fupradic- 
tarum aflenfb & delegatorum judicum authoritate^ 
<juod Henricus Clericus, qui de manu^Domine 
Abbatifle memorate, quantum ad jus fundi Ec- 
clefiam de > Rumlang acceperat, juri liio in maiiu 
delegatorum renunciavit, & infuper diftus Pre- 
pofitus (1) Thurecerifis, qui procurabat caulara 
Abbatifle & figSUum ejus pro ratihabitione judick 
bus oftendit, ex parte & rtomine ipfius Abbatifle 
jus patronatus in manu judicum delegatorum re- 
nunciavit & ipfi judices aflignavemnt & tradide. 
runt diftum jus patronatus Advocato deRapperfib- 
vilare perpetub fub nomine feudi a Comite de 
Cbiburg & fuis fucceflbribus tenendum & pofliden-. 
dum fibi & fuis heredibus. E converlb tam dic- 
tus comes> quum etiam memoratus Advocatus & 
fratres fui M. & UU renunciaverunt decimis in 
Nw.iivbfid.Pars.Xm. V fupra- 



29* 

fupradi&is locis denominatisj fcilicet in Secbacb 

& Rccbenbolz & Binza, in manu judicum delega- 

toruni. fimiliter & omni juri quod habere videban- 

tur m ipfis decimis. Et ipfi judices authoritate, 

qua fungebantur, affignaverunt & prefentialiter 

. tradiderunt illas decimas Prepofito Procuratori 

. Domine Abbatifle vice $ ejus nomijje, ut ipfe & 

eius monafterium debeant ipfas decimas perpetuo 

abfque alicuius hominis contradiftione quiete pos- 

fidere. ita tamen. quod Henricus clericu*. Cui 

. Abbatifla prius nomine patronatus Ecclefiam fii- 

. pradi&am contulerat, in recompenfationem la- 

boris, quem pro caufa controverfie fuftinuit, 

quiete ad tempora vite fue decimas easdem poffi- 

deat. quo decedente ad Monafterium Thuricenfe 

revertanur. Hec aiitem afla funt in prefentia & 

fub teftimonio (n) fanfti Galli conftantienfisdio- 

cefis & Fabarienfis (o) Abbatum & Prepofiti W. 

(p) Majoris Ecclefie Conftantienfis & Prepofiti fr. 

(q) Majoris Curienfis Ecclefie & aliorum multo- 

rum tam clericorum quam laioorum. Anno In- 

carnatipnis M\ CC°. XII° f Indiftione XV-. (r) 

^Ad cujus rei certitudinem pofteris oftendendam 

judices delegati fcriptum hoc figillis fuis robora- 

verunt* 

(a) Comites de RaPperfchtoeil , primitus Advoca* 
ti , de Rapperjchxoeil nominab-antur ob advoca- 
catiam Abbatiae Deiparae Heremitarum vulgo 
Einjidlen^ a quo jure beneficiario varias tenebant 
Dynaftios, Redolphus^ de quo noftra agit car-» 
ta, inplurimis Caefarum diplomtftibus eft hotis- 
fimus. Extat apud joannem a Bofco in libro, 

cujus 



a*7 

cujus titnlus : Antiquae fanftae ac (enatoriae Vicn- 
nae Allobrogum facrae & profanae plurimae ap- 
f iquitates nec non Primatum etus & Archicpis- 
<coporum elenchus Hiftoricus pag. 90. fq. ad caU 
cem Floriacenfis Veteris Bibliothecae BenediSi- 
nae Lugduni 1605 in 8. Diplotna Fridcrt ci II. 
Imperatoris in grntiam Humberti Archiepifcopi 
Viennenfis datum Bafiliae M. CC XIV. Indift* 
III* IX Kalend. Decembr. cujus teftes fuerunt 
Fridericus Treverenfis, Amedeus Bifuntinerifis 
Archiepifcopu Defiderius Dyenfis (Dignc in a*. 
initatu Provinciae) Conradus conftantienfis , Hcn* 
ricus Argentinenfis, Waldricus Bafileenfis Elec- 
tus, Gaufridus Tricaftinus Epifcopi; Otbo Dux 
Meraniae. comites; Rudulpbus de Haufpec (Habs* 
furcb) Fridericus de Ferreto. Henricui de Ni- 
pben {Neijfen) Anfelmus dtjuftingen. Rodulpbut 
"Advocatus de Raprebitsuuilare. Valterius pin- 
cerna de Cimpfen. Fredericus de Efcombori. Cen- 
rado fpirenfi & Metenfi Cpifcopo Cancellario, 
vice Domini Humlerti Viennenfis Archiepifcopi, 
totius Regni Burgundiae *) Archtcancellarii reco- 
gnitore. 
*f Tunc temporis Archicancellarii Regni Burgun» 
diae feu Arelatenfis nondum erant ^rchiepifcopi 
Trevirenfes fed Viennenfes. 

(b) Ulricus nempe comes de Kiburg unus e poten- 
tifitmis Helvetiae Magnatibus. 

(c) AbbatiiTa Turicenfis, cujus nomen littera ini- 
. tialis A. indicat , fprfan appellabatur Anna. 

(d) Rumlang hodie Rumlingen , , praefedtura , Rei- 
puhlicae Turicenfis, fita ad flnviolum Glat^ dua- 
bus leucis diftat a civitate Zurich alias Tburico 
vel. Tiguro. Pagus hujus r.ominis ruderibus 
caftri celebris, ubi habitabant olim nobihs de 
Rumhngy quorum ultimus Sebaftianus an. 15^8. 

J 3 obiit« 



. obiit. Hi quoque nobilel intct varia domtnia 

„ Dynaftiam Wulfflingen poftidebant. Arx autem 

Rumlang a Tigurinis in belto fempacenfi an» 1387« 

fuerqt vaftata. Leu bijlor. Helvetiae Lexieon 

T. XV p. fji. tf <f. 

(e) Secbacb 9 pagus, cujus nomen derivatur a quo- 
dam rivo e laculo Katzenfee effiuente, habet 
filialem Ecclefiam Praepofiturae Thuricenfis , fi- 
tus eft iri praefettura Thurkenfi Scbtoamendin- 
gen & Dubendorff) quam irrigat fluviolus Glat 9 
eftque vicin^ praefe£hirae Rumlang. Lcu. L c. 
T.XVII.p.7. 

(f ) Rccbenbolz. difparuit. videtur fuifle vicinus pa- 
rochiis Secbacb & Rumlang. 

(g) Biyza, forfan Binzmuble, molendinum in prae- 
fe&ura Turicenfi Scb\vamendingen & Dubendorjf 
in parochia autem Seebacb. Leu. L c. T. IV.p.jjt. 

(h) Curienfis Epifcopus apud Rhoetos tunc erat 
Arnoldus comes vel Liber Baro de Maetocb yel 
ab Amatia. obiit 1221. 

(i) Abbas B. Weingarten. Nomen huius Abb&is eft 

hic oblitteratum , fbtfan Bercbtoldus vocabatur 9 

cujus fanftitatem celebrat Bucelinus fub annis 

1 aoa & 1 2 1 1 . Conftant. facra 15 profana p. z$u 

. v & 260. Francofurti 166$. 4. 

(k) Magifter M. Scholafticus Argentinenfis, idem* 
qui Marcus iri chartis annorum ian & 121 8« 
memoratur./ 

(1) Praepofitus . . Thurecenfis. nomen oblitteratum 
videfur in Originali Carta. Erat fors RudoIfus 9 
de quo carta an. 1307. cxtat apud Herrgottum h 
cit. 

<«0 



*2p 

Cm) Fratres fui H. & V. SciKcct Henricus & UlrL 
cus pluribus celebres cartts, pratcipue Hcnricus 
di&us Wandclharc propter fuas facras peregrina- 
tiones. is fundavit aiui227. Abbatiam ciftefcien- ~ 
fium Wcttingcn in dioecefi Conftantienfi» apud 
Helvetios in Argovia Badenfi. 

(n) S. GaBi Abb*$ an. 1212. erat UMcus* Liber 
Bara de &x vel Hotcnfax ab an. 1204 ~- 22« 
fept. 1219. 

<o) Fabarienfis vulgo Pfcjfcrs Abbatiae- in Dioecefi 
Curienfi Abfcas erat an. 1212* Cenradus h po- 
ftuktus e Agonafterio Zwif altenfi , ut patet cx An- 
nalibus Zwifaltenfibus Sulgeru 

(p) Majoris Ecclefiae Conftantienfis Praepofitus vel 
Waltbcrut vel Wcrnbcrus. 

(q) Praepofitus/1 Majoris EccIefiaeCurienfis, for- 
tafle Udalricus. N 

(r) Indi&io XV. cnrrebat an. 12 ! 2. 

** 1U MiflP Mtf g P MI« P Mtfl P Mlfl P Mtfi T ^ ^ 

XLI. 

FRIDERICUS KOM. REX. ECCLESIAM LU- 

TRENSEM m PROTECTIONEM SUS- 

CIPFIY 

Pldericus Dei gratia Romanenifli Rex . . • ix^- 
tum facimus univerfis tam praefentibus quara 
futuris, quod nos de folita gratia & eonfueta be- 
nignitatis noftrae ctementia Ecclefiam Luhmfem 
fitam in Archiepjfcopata Biftifftmo fub noitra Ipe- 

P" 5 ciali 



' ciali prote&ione & deffenfione recijiimus tam rap- 
nachos quam caeteros homines nec noii omnes 
pofleffiones & jura ad eamEcclefiam pertinentia^ 
confirmantes e\dem : omnes bonos ufiis & bonas 
confuetudines , quibus olim tempore Domini Fri^ 
derid avi noftri & Domini Henrici patris noftri 
felicis mempriae & iliorum Regum uti confue- 
vit, mandantes & firmiter ftatuentes, ut nullus 
amodo praefatam Ecclefiam de praediftis omnibus 
offendere vel moleftare praeiuraat. Datum apud 
Brifacum Anno Dominicae Incarnat. MCpXVIIt 
VII. Kal. Aprilis Ind. VI. 
, Ex autographo Abbatiae Lutrenfis, 

26.Mart. 

XLIL # 

HONORTUS 1U. PP- ABBATIAM SCHWAR- 

ZACENSEM IN SUIS BONIS ET IMMUNITA- 

TJBUS CONFIRMAT. 

Ex autographfr Tabularii Abbatiae Schwarza- 

* • eenfis. % ? 

Honorius Epifcopus, fervus fervorum Dei, di- 
le&is filiis abbati & conventui de Svarzba fa- 
lutem & apoftolicam benedi&onem. Cum a nq- 
bis petitur, quod juftum eft & honeftum, tam 
vigor equitatis quam ordo exigit rationis, ut id 
per follicitudinem officii noftri ad debitum perdu- 
catur effe&um. £a propter, dilefti in Domino 



filll > veftris juftis poftulacionibus parato concuf- 
rentes aflenfu perfbnas veftras & Ioeum , in quo 
xiivino eftis obfequio mancipati cum omnibus bo- 
iris veftris, que imprefentiarum rationabiliter 
pofiidetis, autin filturum juftis modis, preftantQ 
dominO) poteritisadipfci, fub beati Petri & Pau* 
li prote&ione fufcipimus t fpecialiter autem liber- 
tates & immunitatesa bone memorie Jobamt Epis- 
copo fpirenfi , Epifcopatus fui accedente confen- 
fu, pia liberalkate monafterio veftro conceflas, 
iicut in inftnamento videtur <fc in eo plenius con- 
tinetur, vobis & per vos eidem Monafterio veftro H , 
aufloritate apoftolica corifirmamus & prefentis 
fcripti patrociifio communimus. 

Nqlli ergo omnino hominum liceat hanc pa- 
ginam noftre dire&ionis tS: cbnfirmatioais infrin- 
gere. &c. Datum Romac apud Sanftum Petrum 
VI. idus JYIaii, Fontiiicatus noftri anno ftcundo. 



P 4 XLIIT. 



XUlt 

BpNRJCm ARGENTINENSIS EPISCOPUS 
MONASTERIO S.^«B0(?^77NONAMPARTEM 
FRUCTUUM DE CURTIBUS SUAE DIOECESIS 
, EIDEM MONASTERIO A* HETZELONE EPIS- 
COPO SECULO Xr. DONATAM CON- 
FIRMAT. 

Ex chartulario antiquo five libroindulgentiarum, 
privilegiotuin & ftatutorura Ecclefiae S. Ar- 
hgafti foh if. in Tabulario TabernenfL (*) 

In nomine fan&e & individue Trinitatis. Bein* 
ricus Dei gratia argentinenfium Epifcopus, 
Univerfis ad quos prefens fcriptum pervenerit, 
in perpetuum. Solllcitudo paftoralis cfficii nos 
amonet fubje&orum nobis omnium curam gerere* 
eorum tamen maxima, ,qui, reli&o feculo, regu- 
lari fubjacent discipline. Hujus rei gratia prefen- 
tftrm pofterorumque noticie fignificamus* quod 
quondam predeceflbr nofter npmine Hctzelino fe- 
lieis memoriae divina infpiratione fimul & coni* 
monicione commonitus nonam partem fruftuum 
<le curtibus noftrae dyocefis> laude & aflenfu ca* 
pituli noftri conceflit Ecclefie fanfti Arbogafti^ 
^uern perpetuo poflidendam Condidit, quocunque 
gloriofa merita Epifcopatus noftri termini magni* 
ilce fuerant ampliati. Verum quia vetuftas ini- 
jnica eft meroorie, nos in hac donatione nichil 
novum ftatuentes^ eandem laudabilem donatio- 
nem eidera loco fcripti tenore innovamus, ita 
etiam, ut fi quando aliquid*de curtibus diftrahi 

con- 



contingeret, prefete Ecclefie fua juftitia felva 
confiftat, fed ne quid dein in tempus fuper hoc 
faclo iniufta oriatur vexatio prefentem paginam 
jam difto loco figillf noftri munimine tradimus ro- 
borataro. Aftum prefenribus & approbantibus 
majoris ecclefie noftre fjatribus Rcinbardo prepo- 
fito, Ebembardo Decano, Fridtrito Cantore, 
Marco Scolaftico, Bertboldo prepofito Honau- 
•gienfi , & Htinrico fratre fuo , Bertboldo archidia- 
cono, Ulrko Dapifero, Beringero Spirenfi canto- 
re, UlricodeBalmajtttgm, Ruodolffo fanfti Tbo~ 
«wprepofito, QttoneteBomclt, DietbeJmo y Hein- 
rfcovicedomino noftro W»t»*eroMarfcbalkotribttS 
fratribus Ludevico, Dietberico,' Jlberto^di£tis Ka~ 
gen> duobus fratribus Alberto y & Wembero dio 
tis £eger, duobus fratribus Gotfrido, & Hunber- 
to Zydtlere, Waltbero filio fculteti Wakberi cm- 
lis, Friderico fpendario, Burckardo fculteto de 
Ebenbcim, Jffrfowejudice, Petro Wezetone iu&ce\ 
Conrado vitulo, Burcbardo Ripelin, &aliisquara 
pluribus. Anno dominice Incarnationis M. CC. 
XVIIt pontificatus noftri anno fexto dechno. 

*) Extrt&us hujus Chartae reperitur m (iailia Ciri. 
fiiuna X" V* mter iniltumenta fag % tfi % 



? \ xliv, 



XLIV. 

soNonms ra. pp. abbatem schwar- 

ZACENSEM AB INIQUIS OFFICIAUUM EPIS- 

COPI SPIRENSIS EXTORSIONIBUS LI- 

BERAT. 

Ex authentico tabularli Abbatlae Schwarza- 
ceiifis. 



H 



Jonoriw Epifcopus fervus fervorum Dei , V$- 
nerabili fratri epifcopo & dileftis filiis, pre- 
pofito & Scbolaftico argentinenfibus , falutem & 
apoftolicam benedi&ionem , ex parte dile&orum 
fiiiorum abbatis &• conventus de Svarzabc^ no- 
ftro eft apoftolatui referatum quod cum is, qui 
pro tempore in eodem monafterio eligitur in ab- 
. batem* a VenerabiJi fratre noftro fprirenfi epis- 
copo temporalia recipere teneatur ; officiales ip- 
iius Epifcopi minime attendentes quantum ex hoc 
fiium offendant graviter creatorem > non fine vi- 
cio fimoniace pravitatis contra ftatuta concilii ge- 
neralis pravam confiietudinem ad liie iniquitatjs 
cumulum allegando, ab elefto ipfb pecuniam & 
res alias fetagunt extorquere* propter quod dic- 
tum monafterium dampna gravia & injunas plu- 
rimas nofcitur incurriffe. volentes autem tanto fo- 
cinori obviare, difcretioni veftre per apoftolica 
icripta mandamtw, quatenus officiales eosdem ut 
ab eiusdem monafterii fuper hiis de cetero moles- 
tacione indebita conquiefcant, monitionepremifla 
per cenfuram ecclefiafticam , appellatione renio- 
ta, ficut juftum fuerit^ compellatis. quod fi non 

- * omnes 



emnes his exequehdis potueritis intercfle, tu ea 
frater EpifHpe , cum eorum altero nichilominus 
ex*quaris. Datunv Romat apud fanftum Petrum 
XVII. Kalendas junii fcontificatus noftri anno fc- 
cundd. (a) 
i6 # MajL 

(a) Venerabili in Cbri/io Dei gratia fpirenfi Epis- 
copo , Majoris Ecelefiae Cnpitulo , totique cfero 

- Spirenfis Dioecefis hujus, bullae apographum 
transmiferont Argenrinenfis Ecclefiae Epifcopus., 
Fraepofitus & Scolafticus Argentinenfes Domini 
Papae executores, eis exoptantes falatem &aeter~ 
nae vitac beatitudinem. Litterae fic transmiflae, 
cum ipfum authenticum in nulla fui parte vicia- 
tum ad eos deferre propter viarum difcrimina fue- 
rit utique periculofum } in fine fic fonant : Gun- 
thcrur presbyter refcripfit haec Anno Domini 
MCCXXX, VII., Idus oaobris, Abbatiam in 
Svarzabe tenente venerabili Domino jobannc y 
confecrationis eius anno primo, regnante Rege 
Hcinrsco, Papatum tenente Domino Grcgorio. 



*LV. 



xlv; 

FRIDERICUS II. REX ROM. ALBERONI 
ABBATI NEOBURGENSI JUS frASCUI ET LI- 
GNORUM IN SACRA STLVA CONFIRMANS, 
EJUSDEM ABBATIAE BONA, POSSESSIONES , 
JURA ET LIBERTATES RENOVAT. 

Ex autographo Tabularij Abbatiae Neobur- 
genfis. 

In nomine fanQe & individue! Trinitatis, Fn- 
dericus fecundus divina favente clementia Ro- 
xnanorum Rex & femper auguftus & Rex Sycilie. 
pium defiderium , quod ad religionis propbfitum 
pertingere cognofcitur* regalem benignitatem li- 
benti aniraodecet admittere & in oippibus fuffra- 
gium & levatoen preftare. Qua propter notum 
efle volumus omnibus Chrifti imperiique fidelibus, 
tam futuris quam prefentibus, quod nos locum , 
qui dicitur^ Nuwenburcb a Reginoldo quondam 
comite de Lucelcnburcb & beate memorie Friderico 
proavo noftro ordini cyftercienfi contraditum , qui 
ex hereditario jure ad nos fpe&are videtur, _ob 
meritum retribijtionis eterne & ad fiipplicationem 
dile&i noftri Albcronis eiusdem !oci abbatis inpro- 
te&ionem & defenfionem noftre regalis Majefta. 
tis (ufcipimus cum <fcc. (& reliqua ut in Diplomatc 
Fridcrici i. dato 27* februarii m8) firma & illi- 
bata mane;:e cenfemus regali quoque clementia 
indulgentes , ut quicunque minifterialium noftro- 
nmi^ & hominum fifcalinorum^ five etiam ab 

ailo- 



allodiii noftris fnfeodatorum, Slve Sanus & fui 
compos exiftens, vel in le&o egritudinis decu» 
bans, ft & predia ma nd iepe diftum locum tran* 
ferre voluerint, libere &|bfque voluntatis noftr» 
conieniu facere poffint requifirionej ooiiceilimu* 
etiam eidem predi&o loco & imperpetuum dona- 
vimus, ut animalia eorum libere utantur paicuis, 
in facrajUva, ovibustantumexceptis.' Jignave- 
to ad omnium officinarum fuarum ignem racien- 
dum iimiliter eis concemmus. ad offerenda aocem 
ligna pro domorum ftru&ura de prenominata ffl. 
va non nifi juxta confignationem & permiiiionem 
miniftri noftri accipiant. loca autem, quein pre- 
fentiarum poffident, propriis duximus exprimen- 
da vocabulis. Curtem Gerboldisbufett cum appen- 
diciis iuis, curtem Lupucb c. a. s., curtem WUin- 
bacb c. a. s. curtem papbenburnen c. a. s. curtem 
Mulinhach c. a. s., curtem ergereswlre. c. a. So 
curtem Honfcbeit. .c. a. s. , cuwcm Sitvelnbeitn c. 
a. s. curtem Hecbenbeim c. a. s. , curtem Hafihu- 
fen c. a. s, curtem Doctyendorf. c. a. s. curtem. 
ffitindorfc. a. s., curtem Dumtenbeim c. a. s, cur- 
tem Gerute c. a. s. curtem butbenbeim c. a. s. cur- 
tem Delmannsimlre c, a. s. curtem Rotbacb c a. s., 
curtem Kirwilre. c; a. s. porro quicquid apoftoli- 
ca ciftercienfi ordini indulfit clementia noftra 
regali confirmamus au&oritate loco nominato fta- 
tuiraus itaque <& regio firmiter fancimus edicloj 
ut nullaomnino perfona humilis vei alta, ecclefia- 
ftica vel fecularis hanc noftre. canfirmationis diva- 
iejii paginam audeat infrimjere , vei ei aufii tem* - 

rario 



rario contraire. Quod fi quis faeere attemptave* 
rit 7 fi reatum ffrmn infra XL dies congrua fetis- 
fa&ione non correxerit, banno noftro fe noverit 
innodatum & pro pjpa temeritatis quinquaginta 
Kbras auri pufiffimi componat, medietatem ca- 
iriere noftre, partem reliquam ecclefie cui damp- 
num intulit, ad cuius rei certam in pofterum evi- 
dentiam prefens exinde privilegium confcriptura 
figilli noftri inpreflione juflimus coramuniri. Te- 
ftes hujus rei iunt Htinricus Argentinenfis Epis- 
copus, Heinricus Bafilienfis Epifcopus, AbbasS. 
Galli, Hugo Murbacenfis abbas, U^olfiranius ab* 
bas de Wizcnburcb, Reitibardus majoris argenti- 
nenfis ecclefie prepofitus, btrtboldtis eiusdem ec- 
clefie Decanus, Cunradus de Tan fpirenfi* prepo- 
(itusj Htiwicus Argentinenfis Epifcopi vicedomi- 
nus, Htinricus dux fuevie, Tbeobaldus Dux Lo- 
toringie* Wilbtlmus marchio comes de monttftr- 
rato, Gtrbardw ccmes de S. Ditlbis. Sygtbtrtus 
comes & Htinricus filius fuus de Werda^ Anfelmus 
Marfchalcus , Htinricus de Nm, EvtrbardusDz- 
pifer de Walbtrcb & alii quani plures. Signum 
domini fridtrici fecundi Romanorum Regis invic- 
tiflimi & Regis fyciiie. Ego Chunradus Metenfis 
& fpirenfis Epifcopus Imperialis aule cancellarius 
recognovi. Afta fnnt hec anno domin. incarnat, 
M. Ca XVIIH. Indift. VIL regnante domno/n- 
dtrico fecundd Roman. rege gloriofo & rege fyci- 
lle f anno regni eius VII. datuni apud Hagmovit 
XVL Kal. Septembris, 
17. Aujv 

XLVL 



X 



XLVL 

FRIDERICUSIL REX ROM. ABBATIAE 

NEOBURGENSI QUAEDAM BONA IN HAGE- 

NAU, HUITTENDORFF ET ESCHRACH SITA 

CONSENTIENTE FILIO SUO HENRICODU. 

CE SUEVIAE CONCEDIT. 

Ex chartulario membranaceo Abbatiae Neobur- 
genfis. fol. 16. b. 

Fridericus Dei gracia RomanorumHex & fem* 
per auguftus & Rex Sycilie prefentibus & fu- 
tufis omnibus hoc cyrographum infpicientibus 
gratiam fuam & omne bonum. Sicut antiqui diye 
memorie Venerablies & glonofi progenitores rio- 
ftri ufque ad tempora noftra monafterium in pre- 
dio noftro fitum, quod novum caftrwn dicitur* 
dilexerunt, foverunt & carufa habuerunt^ ita 
quoque nos eundem locum admodum affe&uofe 
diligimus & cariflhhum habemu? , cunftosque fra- 
tres ibidem Deo omnipotenti & beate eius geni- 
trici fanfle Marie famulantes &, pro noftra falute 
Domino fupplicantes fub umbra noftre defenfipnis 
atque prote&ionis profpere & in habundantia pa- 
cis degere defideramus & licet au&oritate regali 
tiniverfis Locis divino cultui mancipatis ftudium 
defenfionis debemus adhibere, huic tamenpretf- 
pue ceterifque, que noftram ditionem inciderunt 
hereditario jure, peramplius & perfeftius ^omni, 
bys modis tenemur prodfefle & providerp unde, 
quod abfit , eis non fua violenter tollerej, fed no- 

ftra 



£40 

ftra proprfe fib! tenigne atque clemente* decre- 
vimus impendere. Noverint igitur omnes hanc 
fcripturam fufcipientes, quod nos & Karidlmus 
fUius nofter Dux fuevie Heinricus dbmmuni con- 
Tenfuunaque manu omnespoflefliones, qua* qui* 
dam Heinricus fervus nofter cognomento Rex & 
alter quidam venator nofter cognomento Elha ex 
conceffione gratie noftre in Hagenowa, in Hittin- 
dorf& in Absbacb^ *) uique ad terminum vite ftie, 
pofterorum fuorum vel cognatorum omnium ex- 
clufo tamen hereditario jure poflederunt, bmni- 
potenti Deo & beate Marie foatribufque in novo 
cajiro in perpetuam proprietatem legitima dona- 
tione donavimus, ea fane ratione fcilicet ut curiam 
ruvclnbeim, quam de communi confenfu predic- 
torum fratrum novi caftrenfium abbatifque volun- 
tate^ in ufus noftros vendlcatum edificavimus, 
abfque tocius peccati nevo, vel feculari obpro- 
brii fcrupulo retinere valeamus , (perantes etiam , 
ut jam difti fratres memoriam noftri proventlum- 
que noftrorum tanto devotius & alacrius habeant 
ad Dominum^ quantum pro predi&a curia melio- 
ris reconpenfationis fe cognoverint habere^tefta- 
mentum, ut autem hujus recompeniationis vel con- 
camjni donatio jam di&is fratribus rata inconvul- 
feque perraaneat ih perpetuum volmnus &"3iftric- 
teprecipimus, quin etiasn Sigillorutn noftrorum 
au&oritate hanc cyrographiam roboramus. Si 
quis vero huic fafto noftro qualibet occafione oe- 
currere temptaverit & in his pofleflionibus fepe- 
, diftos Jratres noftros *!a]iquo modo gravaverit, 

fciat 
*) Hod Efchbachi 



t4l 

fciat quod noftre Majeftatis clementiam gravitetf 
ofFendat & digna pro fa&is recipiat* Scripta funt 
autem hec auuo ab incarn. Domin. M. CC. XVIIIfc 
epa&aHL CMcurren^ indiftione VII coram his 
teftibus , Cbunrado Cancellario Spirenfi & Metenff 
epifcopo^ Tbeobaldo duce Lotharingie^ Ludewico 
Marchione de Baddin, comite &Erbardo de Lu 
ptrimtein, Heinrico de Stipbyn, Anftlrtio Marfcalco 
de juftingen, ricbardo c^merario, , comite*#yg'rfw* 
*o & filio ejus Heinrico^ Merbot&nt de Malbercb} 
Marquardo notario v & Wkero fcriba^ Wdfelino^ 
fculteto de Hagenoiua, Htinrico de Winftdn, Lm 
dewroprepofito AeHagtnowia* Sefrido Marfch^I- 
co^ Heirtfko Camerario de reiinringen* Hurtungo 
ieolteto de Hofeiden & aliis quam pluribus. afta 
iunt hec tempore domni Alberonis Abbati9. x . 



xlvu. 

CAPtTULUM ARGENffNENSe MAJM 

AREAMjN ARGENTINA Slf AM SUB ANNUO 

CENSU WALTHERO AURIFICI CON* 

CEDIT» 

%k libro falico Capituli Majoris Argentinenfis 
foh 27« 

Reinbardus Prepbfitus * A Dedahus * T. Cantof j 
U. Scholafticus, totumque capituluirt Majo- 
tis' ecclefie in Argentina. Notum .fit univerfis 
Chrifti fidelibus tam prefentis etatis* quamfutu* 
NovtSubfibiPars.JZJL Q W 



*4» 

re pofteritatis prefens fcriptum audientibus ^ quod 
.* nos de comrnuni confillo aream unam, juxta cu- 
,riam domine Irfnengardis fitam, quam ex dona- 
tione felicis memorie Eberbardi filii domini WaU 
tberi & Domine fledevoigis uxoris fratris fui dqmi- 
tii Walthtri habuimus, Walter* aurifici heredita- 
rio jure perpetualiter poffidendam concefllmus, 
tali tameh pA&o interpofito, ut annuatim in fe- 
fto fanfti Jobamis Baptifte 1111 uncias, & in Na-. 
tivitate Gomini IIII uncias , & in fefto ianfti Mbx* 
#mITcapones v omm ambiguitate remota^ nobis 
periolvant, heredes quoque fui & omnium pofies- 
(bres iftius ar^e.in mutatibne medietatem cenfus* 
quivulgo dicitur Erfcbatz dare non tenentur> uifi 
forte pei? donationem vel vendicionem ad aliorum 
xnanus devolvatur. IHi tantum daturi font honof 
ris caufa v quantum eft medietas cenfus. Infu- 
per in pa&ione pofituni eft \ quod fi iftius aree 
pofleflbres in terminis pretaxatis debitum cenfum 
non exfolverint^ & contra voluntatem noftram 
detinere prefumpferint^ ftabilitatetn ulterius non 
habeat hec noftra conceffio, fcilicet eadem area 
libere ad manus noftras revolvatur. Et ut res 
ifte firmior maneret atqae ftabilior, e& fecimus 
xaandari Litteris & figilli noftri munimine corro- 
borari. -Aftum publice anuo Jncarnationis Do- 
mini MCCXIX, mdiaione VII. 

9 XLVIIL 



XLVIII. 

HONORIUS III. PP. CLERO CIYTTATIS ET. 

DIOECESIS ARGENTINENSIS PRO CC. MAR- 

CIS ARGENTI REMiTTIT VICESIMAM A CON- 

CILIO GENERALI LATERANENSI IM- 

POSITAM. 

Ex libro tfalico Capituli Argentinenfis fol.'4f. 

Honorius Epifcopus fervus fervorum Deiy di- 
leftis filiis /?. majori Prepofito, & A .,' rnajo- 
ris Ecclefie Canonico & B. San&i Pctri cuftodi^ 
argent. falutem & apoftolicam benediftionem. Es- 
hibete nobis ex parte venerabilis fratris noftri ar- 
gentinenfis Epiftopi & dile&orum filiorum cleri 
atque tam civitads, quam diocefis argentirienfis 
littere continebant, quod eo fuggerente, qui bo^ 
nis confuevit a&ibus invidere, a tempore conci- 
lii generalis guerris continuis regionis afHifti gra- • 
viter & oppreffi , ac afias rapinis <& incendiis mul- 
tipliciter lacefliti, tantam fterilitatem in anno 
fuftinereprefenti, quod vitam inopem deducen- 
tes vix poffint de tdt calamitatibus refpir&re. Un- 
de nobis ek parte memorati cleri per nos dileftos 
filios A. majoris Ecclefie Canonicum & B. Sanfti 
Petri cuftodem argentinenfem ad hoc fpecialiter 
deftinatos fuit humiliter fupplicatum, ut cum 
propter premifla & alia impedinienta juxta pre- 
fiati ftatuta concilii vicefimam noi/perfblverint, 
ac velint in recompenfationem ipfius certam 161- 
vere pecunie quantitatem , fcilicet ducentas mar- 
cas argenti fecundum mandatum noftrum pro fub- 

Q a fidio 



*44 

fidio terrefimfte, ne fententia excommunieatio* 
nis in detentores ipfius vicefime promulgata li- 
gerttur, provicfere de benigriitate fedis apoftolice' 
- dignaremur. Nos igitur ipfius cieri ttiifeqam 
mHericorditer mfiferantes, & paupertati compa- 
cientes, ipfius oblatam per vos A. & B> nuncios 
p^ cuniam acceptavimus , eidem Epifcopo noftris 
dantes litteris in preceptis, ut viros idoneos & ho- 
neftofc de civitate ac diocefi fupradi&is eligfere ftu- 
deat fine mora^ qui focultatibus & aliis circum- 
ftantiis ipfius cleri diligentius indagatis taxare ftu- 
deant, quid de folutione ipfius pecunie contingat 
quemlibet eoruridenu Idemque ipfos infra quin- 
decim dies poft receptionem prefentium lublato 
cujuslibet contradi&ionis & appellationis obftacu- 
lo) ud id per cenfur&m ecclefiafticam compeljere 
non omittat. Quocirca difcretioni veftre per apo*- 
ftolica fcripta precipiendo mandamus , quatinus 
li diftus Epifcapus preeeptum noftrum neglexerit 
adimplere, vos fiqui clericorum ipforum ultra j 
predi&um tempus folvere diftulerint de memora- 
ta pecunia partem fuam preter excommunicatio- 
nis fententiam quam incurrent^ ex tunc eos ad 
integram folucionem vicefime per cenfuram Ee- 
clefiafticam^ appellationepoftpofita, compellatis* 
quod fi non omnibus his exequendis potueritis in- 
terefle, duo veftrum ea nihilominus exequantur. 
Datum Piterbii Idus februarii* pontiiicatus noftti 
anno quarto. 

i3«Febr« 
I XLI& 



XLIX._ 

MEINRICUS ARGENTINENSIS EPISCOPU3? 
REDiTUS ECCLESIAE PAROCHIALIS SUPERIQ-* 
RIS IN MAURMUINSTER CONCEDIT MAURI 
MONASTERIENSI ABBATIAE. ' ' 

Ex aptographo Abbatfee Mauri monafterieirifo, 

In nomine finfte & individue Trinitatis^ Hciiu 
ricus miferatione divina argentinenfis minifter 
humiiis, univerfis Chrifti fidelibus hanc paginara 
infpetturis. Charitatis ordinate veriflimum folet 
eife indJQium v ^cum patres filiorum inopie condo- 
lentes eis Thefeurizant , & ne ab, incepto boni 
operis propofito propter inopiam humanarum ne» 
ceflitatum deficiant, paterna fbllicitudine ii\futu- 
rum eis providere non omittunt. qua propter ad 
notitiam prefentium ac futurorum pervenire, & 
eorum memorie arftius imprefllim efle defidera- 
mus, qualiter abbatia Maurimonafterii nomine in 
regulari difciplina devota femper affiftens adeo fit 
attenuata r quod nec pauci fratres ibidem Deo fa- 
mulantes in tenui vi&u poflirit fuftentari.quoniam 
propter Regum diflfenfiones & diutupias imperii 
perturbationes, & propter indebitas advocatorum 
exaftionesy propter bella & incendia r que Ducis, 
& primates inftrre folent* idem cenobium ma r 
gnum defeftum temporalium patitur. Nos igitur- 
benignkatis noftre patrocinio illud intuentes. ad : 
ftatum meliorem revocare curavimus tempore 
oportuno:. habito fiquidem concilio Religiofarum 
p,erfonaFum v qjialkqr periclitanti clauftro fubve- 

Qi. «ire 



\ 046 



I 



\ 



nirc poflemus , Parochiam fuperiorem tfomine, 
cujus patronatus ad prefatum cenobium pertinere 
dignofcitur, fine quolibet contradiftionis obfta- 
culo, falvo tamen jure cathedralis Ecclefie., ei- 
dem cenobio pleno jure in perpetqum concefllmus, 
ita ut fecundum provifionem abbatis in eadera Ec- 
clefia vicarius idoneus & hqneftus inftituatur, & 
nobis de fubditis fuis refppndere teneatur,' qui 
etiam ab abbate prebendam fibi habeat affigna- 
tam , Abbas vero & conventus onmes proventus 
tam parochialis Ecclefie, quam Capellarum cum 
omni integritate percipiant. Ad hujus igitur con- 
ceffionis noftrae confirniationem prefentem pagi- 
nam tam figilli quam banninoftri munimine duxi- 
mus roborandum, Datum apud argcntinam fecun- 
do Kalendas feptembris, anno dominice incarna- 
tionis* MCC. XX." Ego Htwicus argentinenfis 
Epifcojtas, poteftate ligandi atque fblvendi a Deo 
nrihi conceffi ; omnibus tam pio fa&o obvianti- 
bus five contradicentibus & infringere cupienti- 
busjanuas regni celeftisintercludo, mortis & in- 
ferni aperio cum Dioclctiano & Maximiano crucian» 

dos trado* 

1 ... 

3«.Afig. 



L. 



- «47 

■' : - ' l. '. - '■• 

HONORIUS III. PP. CONFIRMAT UNIONEM 
PAROCHIALIS ECCLESIAE SUPERIORIS IN 
' MAURMUINSTER ABBATIAE MAURIMONA- 
STERIENSI FACTAM. 

Ex autographo Abbatiae Maurimonafterienfis. 

Honorius Epifcopus fervus fervorum Dei , di- 
le6tis filiis, abbati & conventui Maurirnona- 
fterii falutem & apoftolicam benediftionem. Cuiii 
a nobis petitur , qiiod juftum eft & h6neftum , 
tam vigor aequitatis, quam ordo exigit rationis, 
ut id per follicitudinem officii noftri ad debitum 
perducatur effeftum. Ea propter, dilefti inJDo- 
mino filii , veftris juftis poftulationibus grato con- 
currentes aflenfu , parochiam in villa de Oberne* 
cbirben, in qua jus patronatus veftrum monafte- 
rium obtinebat, a venerabili Fratre noftro argen- 
tinenfi Epifcopo ^ capitulL fui accedente conlenfu^ 
pia vobis liberMitate conceflam ^ ficut in eius au- 
tentico exinde confe&odicitur plenius contineri, 
ficut eam jufte ac pacifice poffidetis vobis 7 & per 
vos monafterio veftro authoritate apoftolica con- 
firmamus^ <& praefentis fcripti patrociniocommu- 
nimus. , Nulli ergo omnino hominum Hceat pagi- 
nana hanc confirmationis iufringere, vel ei aufu 
temerario contraire fi quis autem hoc attentare 
praefiimpferit, indignationetn Omnipotentis Dei, 
& beatorum petri & Pauli apoftolorum eius fe no- 
verit incurfurum. Datum apud Urbem Veterem 
■ ." Q 4 * ' . VII. 



«4» 

VII. Kalendas OQobris,' Pontifieatus noftri anim 
<juinto* 

VONORIUSin. PP ABBATIAE INFERIORIS 

MONASTERIIIN/?0W£M?l//t(?, BONA^ PRAE, 

SERTIM IN GOECKSWEILER CONFIRM VT, 

Ex autographo tabularii Epifcopalis Tabernis AJ- 
faticis, 

Honorius Epjfcopus fervus fervorum Dei^ Di* 
leais in Chrifto.filiabus, abbatiflfe & conven- 
tui monafterii inferioris in Hobenborc falutem & 
apoftolicain benedlftionem. Cum 3 nobis peti- 

t tur^ quod juftumeft&honeftum, tam vigor equi* 
tatis, quam ordo exigit rationis, ut id per follici- 
tudinem officii noltri ad debitum -pferdiicatur ef- 
fettum* Ea propter^ dilefte iri Cbrifto. filie, ve* 
ftris juftis poftufctionibus grato concurrentes as- 
fenfu perfonas & monafterium veftrum, in quo 
divino eftis obfequio manripate, cum omnibus 
boni^ , que in prefentiarum rationabiliter poffide* 
tis, autin futurum juftis niodis,'prefiante'domi-r 
no , "poteritis adipifci fub beati Pctri & noftra pro-> 

- te&ione fufcipimus; fpecialiter autem pofleflto- 
nes de Gogeswiller ^ ac alia bona veftra T . ficut eq. 
omnia, jufte & pacifice poffidetis, vobis & per 
vos eideiji monafterio auftoritate apoftolica con- 
firmamuS) & prefentis fcripti patrorinio commu- 
v v nimus. 



*49 

nfmus. ; NulH ergo omnino hominum liceat hanc 
pagiiiam noftre prote&ionis & confirmationis in- 
fringere^ vel N ei aufu temerario contraire* Si- 
guis auterii hoc attemptare prefumpferit, indi- 
gnationem omnipotentis Dei & beatorum Pctri & 
Pauli apoftolorum eius fe noverit incurfurum. 
Datum Laterani, Kalendis Deqembris, pontifl- 
catus poftri anno cjuintQ, 
• i^ Dec. 



•Lii 

EONQRIUS m. PP. BONA ET POSSESSIQ- 

HES MONASTERIJ INFERIORIS JN HOHEN- 

BUR6 PRAESERTIM ECCLESIAM IN OTFE8* 

ROTH. CONFIRMAT. 

Ex autographo Tabqlarii Epifcopalis Tabernis 
Alfaticis^ 

Hanorius Epifcopus, ftrvus fervorumDei, dj- 
leftis in Chrifto filiabus, abbatifle & conven- 
tui monafterii interioris.de' Hobcnburc. Cum a 
nobis petitur quod juftum eft, & boneftum &c. 
Eapropter, diie&e in Cbrifto filie^ veftris juftis 
poftulationibus grato coiicurrentes afienft, per* 
fonas veftras, & Loeura, in quo divino eftis ob- 
(equio mancfpate, cum omnibus bonis, que m 
prefe.ntiarura rationabiliter poffidetis, aut in fu^ 
turum juftis modis , preftante Domino, poteritis 
adipifci r fub beati Petri & noftra protedtione fus* 
eipiraas, fpecfeliter autem ecclefiam de Ottenro- 



SfO 

den, cum pertinentiis fuis, ficut eaiti i jufte & pa- 
cifice poffidetis vobis & per vos monafterio ve- 
ftro au&oritate apoftolica confirmanjus , & pre- 
fentis fcripti patrocinio communimus, Nulli er- 
go hominum &c. Siquis autem hocf &c. Datum 
.Ztfferan/KalendisDecembris, pontific&tus noftri 
anno quinto. i. Dec. 



LIIL 

HONORIUS III. PP. BONA ET POSSESSIO- 

NES MONASTERIJ ET «OSPITA.LIS 1N STEI- 

GA SUB SUA RECIPIT PROTECTIONE. 
i 
Ex autographo Tabularii Collegiatae Taber- 

nenfis. 

Hmorius Epifcopus, fervus fervorum Dei f * di- 
leftis filiis ^> priori & fratribus hofpitalis in 
Steyga^ falutem & apoftolicam benediftionem. 
Sacro ftnfta romana Ecclefia devdtos & humiles 
filios ex affuete pietatis officio propenfius diligere 
confuevit, & ne pravorum hominum moleftiis 
agitentur, eos tanquam piamaterfiie prote&ionis 
munimine confovere. Ea propter, dile£H in do- 
mipo filii, veftris juftis precibus gratoxroncurren- 
tes aflenfu ; perfonas veftras & locum in quo di- 
vino eftis obfequio mancipati , cum bonis omni- 
bus, que in prefentiarum rationabiliter poffidet^ 
aut in futprum, praeftante Domino r juftis modis 
poterit adipifci, fub beati Pctri & noftra protec- 

tiorie 



tione fiifcipimus, fpecialiter autem deargentina^ 
deMarlei^ deKircbeim, deWeftbwen, deWazeln- 
beim^ de Qraftelm, de Altorf, de Sarburc, de 
Allenwlre, de Marfale, de Oftbwen, poflefiio- 
nes ac alia bona veftra, ficut ea omnia jufte ac 
paciftce poffidetis ,' vpbis & per vos hoipitali ve- 
ftro auftoritate apoftolica confirmamus & pfefen- 
tis fcripti patrocinio communimus. Nulli ergo 
omnino homfoum liceat hanc paginam rioftre 
proteftionis & confirmatioflis infringere.&c Da- 
tum Laterani VL Idus Decembris, pontificatus 
noftri anno quinto. 8* Dec* 



LIV. * 

FftlDERICUS IL REX ROM. AtBERONI 

ABBATI NEOBURGENSI EJUSDEMQUE ABBA- 

TIAE CONFIRMAT MANSOS IN WIMENAUEI- 

DEM A WERNHERO DE ETTENDORFF OLIM 

CONCESSOS. 

Ex chartulario membranaceo' tabularii Neobur- 
genfis.fol.i8» 

Fidericus Dei gracia Romanorum Rex & fem- 
per auguftus & Rex Sycilie, prefentibus & 
futuris omnibus hujus fcripture pagellam legenti- 
bus vel infpicientibus gratiam fuam & omne bo- 
. num cum lalute in perpetuum, a periciorlbus & 
& orthodoxis agiographie preceptoribus atque di- 
dafeulis divine legis audivimus efle fcriptum in 
facm voluminibus: diligitejufticiam, quijudica- 

tis 






tis terramc & rurfhs : jufte judicate filii homimm* 
&,atem: , honor regls judicium diligit. quockca 
noftris regibus ceterifqile principibus convenit^ 
ut omnipotentie divins, que nos fuper terram 
gloria & honore terreno decorayit, ngbifquegen- 
,tes & regna fubjecit, totis viribus^gracias agendo 
vicem perfolvamus> ita plane ut univerfis fubjec- 
tis noftris jufticiam fuam confervantes eorum pa- 
ci, $luti & utilitati diligentius intendarriusj <& 
- inter cetera vel fuper"cefera Ecclefias r monafte- 
ria^ & perfbnas religioias omnipotenti Deo jugi- 
ter famulantes, que pro Sarifis, peematibus ac 
pugionibus, fceterifquearmisutunturSaccis % mis- 
fis, pfalteriis & orationibus^ ab omiii pr&vorum 
infeftatione fumma diligentia defenlare contenda- 
mi\s, quod annuente Deo paratiffimi fumus ad 
CGmplendum. Noveriijt igitur ortines preftntia 
ibripta legentes vel audientes v quod veniens in pre- 
fentiam hoftram dileftus & venerabilis abbas no- 
fter Alhero de novo caftro, quod in fundo noftro (i^ 
tum eft, cum fratribus fuis yera relatioiie fignifi- 
cavit uobis , quod olim qui.dam nobilis miles He^ 
zel de Eddendorfde gloriofo dive memorie Fride- * 
rico Roman, lmperatore avo noftro & de patre no- 
ftro beate memorie Heinrko feodatus fuerit & m- 
ter cetera feoda fua duos manfos in termino ville^ 
que, Wiminova vocatur, habu^rit, quos moriens 
Wernhero filio fuo hereditario jure reliquit: a quo 
icilicet Wernbero abbas de novo Cafiro & fratreis 
fui feodhatem eorundera manforufa ^ quia eos luis 
allodiis contiguos & animalium fuorom ufibus ap- 
tos cognoverunt, pecunia niulta & bono poledro 
- com- 



comparaverunt, & poftea proprietalem predi&o* 
rum manforum ab Uluftriffimo dom. bftate memo- 
tie Pbilippo rege patruo noftro obtinuerunt, poft 
mbrtem vero jam di£i PPernberi, cdm w uxor eius 
& procuratores filiorum eius predi&a bona, tan* 
quam fi vendita non fuiflerttj in proprios ufiis 
contrahere vellent, fupradi&i fratres fcolteto de 
Hagenovd^ caufam coram burgenfibus noftris con- 
querendo fuggeflerunfc quo fa&o, cum idem fcol* 
tetus nofter prefatam dominam procuratorefqUe 
luos femel & iterum & tercio ad judicium iuum 
lecundum judiciariam fententiam citaflet, ut ab 
eis Cognofceret quid jurisin fepedifta teira fibi 
ufurpare^ vellent, & illi venire, vel reiponfalem 
pro fe mittere jieglexiflent^ ab omnibus in pre- 
torio comparentibus dHfinitum eft, ut fratres de 
novo caflro terram fuam obtinerent &c. fcripta fnnt 
hec anno ab Incarnat. Dottii M. CC XX. epa£U 
XIIIL concurrente Ht indiaione VIII. 



LV, 



r 



2?4 

LV. 

HUGO ABBAS MURBACENSIS ET ffUGO 
CANTOR BASILEENSIS COMPONUNT CON- 
TROVERSIAM 1NTER ECCLESIAM MURBA- 
CENSEMETNOBILES DE HATSTATT CIRCA 
• , JtJS PATRONATUS IN HERUSHEIM 
EXORTAM. 

Ex autographo tabularii Epifcopalis Taberais Al- 
faticis. 

Ego Hugo Dei gratia Muorbacenfis Ecclefie dic- 
tus abbaS) & Magifter Hugo > Bafilienfis ec- 
clefie cantor, univerfis prefentem paginara in- 
fpe&uris. Notum facimus, quod cum efiemus 
arbitri conftituti }n controverfia, que vertebatur 
inter ecclefiam Marbacenfem & dominos de Ha- 
dcftat fuper ecclefiam de Hcrlicbcsbtim ■> ita com- 
pofuifnus, quod domini de Hadeftat, Cunradus 
' videlicet fenior pro fe & pjo fuis filiis, & pro 
fllio Cuonradi junforis, & duo fratres Wernhcrus 
& Cunradus filii Epponis juraverint fuper facro- 
fen6hs reliquias, quod poft deceflum Heinrici 
tunc eiusdem ecclefie plebani ecclefie Marbacenfi 
prima conceffipne prefate Ecdefie Hcrlidbcsbcim 
in pace dimitterent^ & de cetero in quinta pre- 
fentacione eiusdera Ecclefie Marbacenfern eccle- 
iiam nullatenus impedirent. Hujus rei teftes funt 
nos arbitri. Fridcricus abbas S. Gregorii Fride- 
ricus prepofitus S. Dcodati^ & Canonici eius ma- 
gifter Nicolaus & Karolus. Hcinricus prepofius F. 
Albanu Cunradus prepofitus Bubcnsbeim, TbeoiJ: - 



dus abbas de Ludere. Sifridus prepofitus de Cb- 
lurribaria. Heinricus plebanus in Herlicbesbeim. Lai- 
ci: Domini de Hadeftdt, quos nominavimus v & 
eorum familia. Ansbelmus de Rapolfteine. Andreas 
fcultetus de Columbaria, Ludevicus de Turencbeim. 
Lentfridus & Gunterus de Landesberc. Algotus 
Crapba. Wernberus de pomo. Wetnberus de £ofo- ' 
gaffen: Bruno .de Btrcbolz^ Ruotliebus de Egens-' 
beim. Ouliricus de Turencbeim^ & alii quara plures 
clerici & Laici, qui convenerunt illa die pro pat- 
ce facienda inter juvenes de Hadeftat & illos de 
jiincholz, in quorum prefencia illi de Hadeftat iti 
campo Otensbubele fuper reliquias juraverunt. Ac- 
ta funt hec in eodem loco Odensbubele^ anno In- 
carjjationis Iehfii Chrifti MCCXX, prefidentePa- 
pa HonoriO) & regnante Imperatore Friderico, 
tempore Heinrici Bafilienfis Epifcopi. Ne autem 
a memoria hominum cadent, ea confcribi feci- 
mus^ & ad majorem fidem figillorum noftrorura 
& lan£ti Gregorii & de Ludere abbatum , & pre- 
pofiti fanfti Deodati munimine roborari. 



LVL 



2$6 

LVL 

mttEtmiS ABBATISSA ET CAPITULUM 
Andelacen.se in fundo suo monaste* 

RIUM SIVE HOSPITALfc IN STtfcA FUN* 
.DANT ET BONIS SUIS DOTANT. 

Ex autographo tabularii Collegiatae Tabef* 
nenfis* 

rnomine ftominn Quoniam ea v que gertiil- 
tur in tenipore fimul evanefcunt cum tempor^ 
necefie eft, utaut vbce teftium, aut fcriptbrg 
fnemoria recipiant firmameritum. Ea profrter ego 
ffedewic abbatifla & humilis miniftra , totumque 
f capituium in Andelaha notum facimiis fcire vd- 
lentibus, fcd quos prefens fcriptum pet-vetierit) 
quod illa novella plantatio videlicet hofpitale de 
Steyga iil territorio faii&e Ricbardis & noftro ex 
folius Dei providentia fult Conditum & feliciter 
inchoatum $ ille enim tocus hucufque pletius hQf - 
roris & vaftg fblitudihis , immo quafi quedam. fpe- 
lunca Latrbnuih torivef fa eft iri doroutn Dei & aft* 
lum. Ut autem hee domus Dei domus refugiij 
' domus propitiationis benefundatafuprapetram in- 
concuffe permaneat & confiftat, necefle eft ut ab 
Ecclefie noftre oonfenfu & beneficio recipiat fif- 
mamentum* habeat Igitiir ex parte Dei omnipo- 
tentis , fiuifte Ricbardis & noftra fundum in quo 
lita eft, & ut excolat de nemoribus fibi adjaeen- 
tibuS" ufque ad tres manfbSj qui vu|go dicuntur 
Kuneges Huoben^ & exinde perfolvat de cetero 
Ecelefie nofire pro cenfii dimidiam libram cere in 

• % " fefto 



9*7 

fefto fanfte Jticbardis annuatim, habeat & fibi in 
perpetuum decimam , quod exinde proveniet T ut 
ex parte noftrj conventus ibidem pauperibus ero- 
getur, habeat & fine contradi&ione communes 
ufusper totara filvam ad nos pertinentem. Ad 
hec habuimus confenfum & rogatum diHgentem 
eorum militum , qiii fiiper eandem filvam & ne- 
mora dicuntur foreftarii, videlicet; Waltrammsfi- 
lins domini Alberti Sappen, Ludevicus filius Do- 
mini Ottonis pueri. de Marlei^ Hezzel de Odrates- 
)ieim, bugo' de Kirbeim, Iobannes de Nortbeim y 
Eurcbardus Mufelin de Wabelbeim. ad cujus rei fir- 
mitudinem prefens fcriptum figillo Ecclefie no- 
ftre, videlicet fan&e RicbardisfigiWo^ eft robo- 
ratum. Acla funt hec anno Incarnationis M. 
CC. XXI. 



LVII. 

HENRICUS A&GENTINENSIS EPISCOPUS 

FIKMAT CONCORDIAM INITAM INTER BER- 

THOLDUM PRAEPOSITUM ET CANONICOS 

ECCLESIAE HONAUGIENSIS EX UNA PARTE 

ET WERNHERUM DE HUNNEBURG MARSCAL- 

CUM ARGENTINENSEM ATQUE DICTAE 

ECCLESIAE HONAUGIENSIS ADVOCA- 

TUM EX ALTERA. 

Ex libro Albo five Weisbuch Collegiatae S. Petri 
- Senioris fol. 71. 

In nomine fanfte & indwidue Trinitatis Hcinri- 
cbus Dei gratia argentinenfis Epifcopus. Om- 
Nn. Subfid. Pars. XUL K nibus 



nibus hanc paginam infpe&uris falutem in per- 
petuum. Cum , inftigante generis humani inimi- 
co^ fomes difcordie inter prepofitum B. & coh- 
fratres Ecclefie Hohenaugenfis, ex una parte& 
Wcrnbcrutn Marfchalcum noftrum ex altera eius- 
demloci advocatumintantuminvaluiftet, utpre- 
difti prepofitus & confratres tam fui prefentia, 
quam pbfequio divino ipfam ecclefiam^ alio le 
transferentes, defolatam diu reliquifTent, median- 
tibus tandem bonis ac difcretis viris, pax & con- 
cordia fub forma fubfcripta, inter ipfbs interces- 
fit. nam fide data in manus noftras prefetus mar- 
fchalcus nofter firmiter promifit, quod nec ipfe 
per fe> neque per fuos, vel quemcunque fibi at- 
tinentium eorundem prepofiti feu confratrum per- 
fonas moleftare deinceps attemptabit , vel in fa- 
milia, vel in rebus ad ipfos fpe&antibus aliquid 
omnino eis inferat gravamen. Idem Egelolfits & 
Wcrnerm de Mundingen fideles mei filii fororis 
fue, data fimili fide> firmaverunt. Addiditpre- 
terea, quodin omni libertate, fivejure, fiveju- 
ris executione, quod aftenus obtinuit eadem Ho- 
naugienfis Ecclefia, nullum ip/is per fe, vel cjuem- 
piam fuorum preftabit impedimentum. Ne vero 
leviqualibet occafione, vel ma]icia 7 auttemeri- 
tate fopita revivifcat difcofdia, de communi fepe 
diftorum prepofiti & confratrum, hominatj etiam 
Marfchalci noftri confenfu ac petitione fic flrma- 
tum eft. Si de cetero ipfe Marfchalcus , feu quis- 
piam ipforum > vel fibi attinentium , five fuo no- 
jinine, manurt in perfonam cujusjibet fratrum wU 

, ferit v 



2?<9 

ferit, autaliasdampnum, velgravameninftmi- ' 
lia vel rebus eornm ipfis irrogaverit^ difti pre- 
pofitus & confratres ad jam di&um marfcbalcum 
recurrent fatisfa&ionem fuper illato grayamine 
requirentes. quam fi ipfis non exhibuerit^ ad 
epifcopuoij qui pro tempore fuerit argentine, de- 
ferrent, qui prelibatum marfchalcum efficaciter. 
commonebitj ut de illatis latis faciat condigne. 
quod fi non acfcmplere curaverit marfchalcus, vel 
forte pro tempore Episcopus in hoc fa&o remis- 
fius fe habuerit, vel fui haberi copia non poterit 
pretaxati prepofitu* & confratres, per fe^ vel 
per aliquos de Capitulo^ ad capitulum noftrum 
argentinenfe recurrent Nec fiet eis prejudicium t 
fi qui fratres tunc abfentes fuerint^ fi quos tunc ' 
prefentes in ecclefia noftra poterunt habere, 
quantum ad hoc faftum vicem ipfius tociusque 
gerent Capituli^ coram quibus de illatis propo- 
nent injuriis, petentes ut antedi&um marfcjial- 
cum de fttisfaftione facienda diligenter exhor- 
tentur & inducant. Quorum monitis & precibus 
fi obedire neglexerit nec extunc a die comnjoni- 
tionis a Capitulo fa&e ufque ad quatuor ebdoma- 
das non,fatisfecerit, au&oritate noftra^ five cu- 
juscunque fuceeflbrum noftrorum , nec non Capi- 
tuli noftri licebit eis ecclefiam iuam cum tota ca- 
pituli fui univerfitate in argentinenfem transfcrre 
civitatem* Preterea cum tempore difcoTdie fepe- 
tfifti prepofitus & canonici conquefti fuiffeht a 
Marfchalco ac fufo per plurima dampna, grava- 
mina quoque, nec non injurias eis fbUfe illatasj 
pctitum fuit ab eis, ut huic a&ioni renuqciarcnt^ 

Ra • quod 



260 

i 

quod quidem recuftbant. Verum tamen in hac 
conienferunt*, quod quamiliu prelibata compofitio 
rata & inconvulfa ipfis fuerit fervata, nullam de 
illatis antea dampnis, vd iniuriis movebunt que- 
ftiotiem. Si autem, quod Deus avertat, novis 
malis fiiperadditis interrupta fuerit^ & commoni- 
tionibus premiflis, ut fupra notatum eft, eis non 
fitisfiet marfcalcus, ac propter hoc loco recefle- 
rint, iterato licebit eis iuper omnibus illatis aftio- 
nem & querimoniam ex integro innovare. Ut 
autem hec compofitionis forma integrum ac fir- 
inum deinceps robur obtineat, de confenfii, vo- 
luntate &;nftantia partium prenominatorum y pre- 
pofiti & confratrum Hobenaugic, nec non Mar- 
fchalci noftri advocati fcilicet eiusdem ecclefiepre- 
fens fcriptum noftro ac ecclefie noftre Capituli fi- 
gillis fecimus communiri. Mediatores partium 
fuerunt prepofitus major Dominus R. dominus H. 
de Grinbcrc, plebanus S. Martini. T. Stebeilinus. 
Teftes vero Vol. . . Scholafticus, W. Btgcre, Do- 
minus R. de Tcnge, argentin. Canonicus, H. Cy- 
derarius, L. Cago^ W> de Wolffgansbeim, porta- 
riusde Hafelobc, plebanus de Scberbeitn^ Wetzel 
judex & alii quam plures. A&um publice anno 
incarnati verbi MCCXXI, indiftione nona. , 






Lvra. 



*6t 

LVIIL 

ARBITRIO JUS PATRONATUS ECCLE. 

SIAE IN DALHEIM ADJUDICATUR ALBERTQ 

PRAEPOSITO HASELACENSI. 

Ex autographo tabularii Collegiatae Hafelacenfis. 

Bertoldus Decanus Fridericus cantor argentinen- 
f\s r Omdi^sibb^M^imonaflcrii^ Lam* 
pertus jprior hofpitalis in Steyga, univerfis hoc 
fcriptum intuentibus falutem in falutis au&ore, 
Laudandum eft & omni creature commendandum 
fcripture fignura* quia quidquid eft ihemoria^ 
dignum, nequaquam oblivionitraditur T infcrip- 
tum immortale fi rfedigitur, & ideo prefenti pa- 
gina quedam annotantur, ut per eorum intelli- 
gentiam futura mala fopiantur. Nofcant igitur 
prefentes & futuri prefentem pagtnam infpe&uri 
Dominura Albertum prepofitum de Hafelahe*, & 
nobilem Dominum Merbotonem de Malberc cw- 
fam , que inter eas verfabatur fuper jure patrona- 
tus ecclefie de Talebeim x & parrochianos eiusdem 
ville in nos precife compromififfe eandem caufara 
examini & arbitrio noftro difcutiendam commit- 
tentes^ & Domino noftro Epifcopo & nobis fide 
data fe ratum velle tenere quicquid arbitremu* 
promittentes. Nosigitiir* cum ex relatione cle- 
ricorum & Laicorum & multofuni honeftorum vi. 
rorum cognoviflemus in choro argentirienfi coram 
judice ordinario, quiludiciaprefidebat, prepoil- 
tum de Hafelabe predifte Ecclefie patronatum 
poft altercationes fufficientes per fentenciam orui- 

R 3 naiiu 



%6*. 

narie inquifitam cnm teftimonio fufficientlobti- 
nuiflfe, &jus 7 quod idem Dominus de Malbtrc & 
parrochiani de Talibcim in patronacu fibi ufurpa- 
bant, fuifle cafiatum, & eis omnimode abjudica- 
tum, idem nos approbames de pura confcientia 
& niera juftitia fuper hoc arbitri eidem prepofito 
de Hafclabc patronatum ecclefie de Talibcim, ha- 
bito prudentum virorum confilio, adjudicavimus, 
& 'Dominum Volricum plebanum in Talibcim a jam 
difto prepofito prefentatum , & ab archidiacona 
canonice inveftitum in plebanatu ibiderp confir- 
mavimus^ predifto Domino Mcrbotoni & rufticis 
de Talcbcim lilentium imponentes Hujus vero rei 
cauiam per noftrum examen & arbitrium diicus- 
fam coram Domino Epifcopo argentinenfi in fino* 
do manifefta, & tocius cleriaudientia, pronun- 
ciavhnus* . Adto anno Domini MCCXXL 

i H^M^ P n d P mflP ^r ^fln Mgr Oiw 
LIX. 

HONQRIUS III. PP. PERSONAS ET BONA 

MARBACENSIS MONASTERII IN PROTEC 

TIONEM SUSCIPiT. 

Ex autographo Tabuiarii Epifcopalis tabcmis 
Alfaticis. - 

Honorius Epifcopus fervus fervorunj Dei , di- 
leftisfiliis abbati & conventui Marpaccnfi. 
Cum a uobis petitur, qudd juftum eft <£ hone- 
ftum, tam vigor equitatis,, quam ordo exigit ra- 

tiouis 



tionis, nt id per fbllicitudines officii noftri ad de- 
bitum perducatur effedhim. Ea propter^ dilefti 
in Domino filii , veftris juftis poftulationibus gra- 
to concurrentes aflenfu , perfonas veftras & locum 
in quo divino eftis obfequio i^iancipati^ cum om« 
mbus bonis que in prefentiarum rationabiliter pos- 
fidetis v aut in futurum juftis modis^ preftante 
Domino , poteritis adipifci , fub beati Petri & no» 
ftra proteftione fufcipimus^ fpecialiter autem vil- 
lam de Hamirftat, terras^ prata & alia boria ye- 
ftra, ftcut ea omnia jufte t canonice , ac pacifice 
poffidetis, vobis & per vos monafterio veftro auc- 
toritateapoftoJica confirmamu5, & prefentis fcrip- 
ti patrocinio cpmmunimus. Nulli ergo hominum 
liceat hanc paginafn noftre prote&ionis & confir- 
mationis infringere, vel ei aufu temerario con- 
trftire» Si quis autem hoc attemptare prefump- 
firit> indignationem omnipotentis Dei & beato- 
rum Petri & Pauli Apoftolorum ejus fe noverit 
ineurfurum. Datum Latcram^ nonis o&obris* 
pontificatusiioftri anno feptimo. 



ft 4 IX 



LX. 

FRAGMENTUM CHARTAE HENRICL AR. 
GENTINENSIS EPISCOPI PRO ABBATIA INFE- 
RIORIS MONASTElill IN HOHENBURG. ; 

Ex vidimus in tabulario Epiicopali Tabernis Alfa- 
ftmdean. 1323. , 

In nomine fan&e & individue Trinitatis, amejm 
Ego Heinricus divina favente clementia argen- 
tinenfium Epifcopus , prefentem paginam infpec- 
turisj cum omniumnoftraediocefisecdefiarum. . • 
hinc cft, quod nos multitudine perfonarum Deo 
jugiter apud cqnobium noftri Epifcopatus^ quod 
Niedermunfter in Hobenburg nuncupatur fervien- 
tium, eorumque inopia. . . . a&a funt hec pub- 
lice anno ab incarnatione Domini MCCXXII. in- 
diftione.X, Epifcopo Honorio Romane fedi prc- 
iidente, anno pontificatus eius fexto, regnante 
Friderico Romanorum Imperatore gloriofiffimo, 
anno regni eius undecimo , Imperii vero (ecundo. 
Hujus rei teftes funt. . . . Conradus prepofitus de 
Jtenwilre, Conradus prepofitus de Trutenbufen 
Dietericus plebanus de Barre, Berwardus & Ru 
tberius canonici, Albcrtus Nibelingus facerdotes 
t& alii quam plures* 



LXL 



LXI. 

HONORWS Ht PP. PROVENTCJS ECCLE- 
SIAE PAROCHIALIS IN NUSSBACH CONFERT 
• MONASTERIO QMNIUM SANCTORUM. 

Ex autographo Tabularij Omniura fanftorun^ 

Honorius Epifcopus, fervus fervorum Dei, ve- 
. nerabili fratri Epifcopo argentinenfi falutem 
& apoftolicam benedi&ionem. Dile&i filii pre- 
pofitus iS: conventus de Cella ormium SanBorum 
premonftratenfis ordinis nobis humiliter fupplica-. 
runt, ut cum nobilis mulier Uta ducifla de $co- 
vjct&urg tue dyocefis jus patronatus ecclefie de 
Nufsbacb eis contulerit intuitu pietatis, quod ip- 
lis au&oritate apoftolica fuit poftmodum confir- 
matum» nos eisdem ecclefiam ipfam concedere 
mifericorditer dignaremur, ita quod poftmortera 
plebani eiusdem ecclefie proventus ipfius in ufiis 
proprios Valeant retinere, te de ipfbrum honefta 
converfetione laudabile nobis teftimoniumper tuap 
litteras perhibente , ac fupplicante fuper hoc ni- 
hilominus pro eisdenu Nos igitur & illorum fup- 
plicationibus, quantum cum Deo pofliimus an- 
imere, ac tibi, qui loci dyocefanus exiftis defer- 
re volentes, fraterni&tem tuam monemus atten- 
te> per apoftolica icripta mandantes, quatenus 
fuper hoc capituli tui aflenfu, prout expedit, re- 
quifito, fi de horum voluntate conceditur pre- 
diftam Ecclefiam memorato prepofito & Capitulo 
conferas, prout videris expedire. Nos enim eis 
fupet hiis 7 que fibi a te cum predi&ornm eon- 

R f fenfum 



V 



%H * 

fenfum canonice ac provide eonferantur, liben- 
ter favorem impertiemur apoftolicum requifid 
Datom Lattram V» Kal. februarii pontificatw no< 
ftri anno feptimo. 
aS.jan, 



LXIl 

k&NHARDUS PRAEPOSITUS ARGENTI- 

NENSIS A CAPITULO TURICENSI QUAMDAM 

IN TURICO DOMUM COEMIT. 

Ex tabuhrio Collegiatae Turicepfis. 

In nomine fanfte & individue Trinitatis. R. Dei 
gratia prepofitus argentinenfis. eaquegeruntnr 
in tempore, ne cum tempore dilabantur, litte- 
rarum debent memoria perennari. Notum igi- 
tur fit omnibus hanc Cartulam infpe£utfs, qnod 
quandam domum fitam juxta ripam Domui pifto- 
ris contiguam a prepofito, totoque Capitulo Tu- 
ricenfi totam, integram & individuam pro fiun- 
ma XII marcarum comparavimus, hac conditio- 
ne, ut eam domum tempore vite noftre tantum 
quiete ac pacifice pofiideamus 7 eadem domo poft 
obitum noftrum ad Capitulum prenoromatum,, 
Cbrifto herede conftituto, Hbererevertente^ita 
tamen quod Camerarius fepedi£H capituli X foli- 
dos de fupra difta domo provenientes annuatim 
in noftro anniverlario dividat inter iplum Capitu- 
lum adnoftrum anniverfariura memoratum, huic 
ergo rei ne falfitatis Jcrupulus contradicatj feci- 

mus 



*7 

mus hanc cardulam cqnfcribi , & figilli iioftri ap- 
penfione, pariter & teftiura fubfcriptione firmi- 
ter roborari. Teftes autem furit hii; Burcardus 
Bafilienfis^ BurcardUs Albus, Rodolfus deCfefto, 
Jfeinricus de Clote , Hugo de Gecbolt/em , plebanus \ 
clerici, Laici v«ro Heinricus dfe Ponte, Ulricus y 
Goltfien^ Rodolfus Holtman. Afla funt haec an- 
no Dominice incarnationis MCCXXIL decimaKa- 
lendas Decembris. 

23. Ntov, 



LXIII. 

HEINRICUS REX ROM. OFFICIATOS AB- 

BATIAE HOHENBURGENSIS AB OMNI COL- 

LECTA ET EXACTIONE LIBEROS DE- 

CLARAT. 

Ex antographo tabularii Epttcopalis Taberms AL> 
faticis. 

H. Dei gratia Romanorum Rex & iemper au- 
guftus, oniverfis Imperii fidelibos qoibos 
haec liccerae oftenfe fuerint , gratiam fuam' & om- 
ne bonnm. Significamus vobis, quod ad imita- 
tionem divoruro progenitornm noftrorum, abba- 
tifiam & clauftrum fan&imonialium de Hobinburc 
pia animadverfione amplexantes, de pietatis 
noftre munificentia , & confilii noftri plenifiimo 
de confeniuraduJfimus, ipfis, ot univerfi officia- 
ti earum, five majores five minores ubicunque 

refi- 



Atf* 

refidentes, ab omni colle&a & exafUone liberift 
penitus funt exempti, quemadmodum temporibus 
progenitorum noftrorum ha&enus funt exempti, 
'ftatuentes& fub interminatione gratie noftre diftric- 
te precipientes f ut nufius fit qui fuper bac noftra 
donatione & indulgentia prefatas % fan&imoniales 
rooleftare, vel aliquatenus audeat*impedire. quod 
qui fecerit, noftre lublimitatis iram & indignatio- 
nem fe novterit incurfurum. Ad hujus etiam no- 
ftre concefEonis, feu indulgentie robur in perpe- 
tuum valiturum prefens fcriptum figillo noftro jus- 
iimus communiri. Datum apud Hagcnowc^ VL 
Kalendas Martii , indiftione XII. *) ; % 

24. Febr. , 

1 
*) Indi&ioXII. occurrit in annif 1024 & \23p m 

SrimuS praelatus eft annus, quo, ut aliunde con- 
at , Hcnricut &ex Rom. Hageno&t commoratus 
fuit. 



^■'■■' f WftgT-& r 



LXIV, 



LXIV. 

HONORIUSin. PP. CONFIRMAT CONCOR- 

DIAM INITAM JNTER ECCLESIAM COLLE- 

GIATAI)! HONAUGIENSEM ET EJUS ADVO* 

CATUM IVERNHERUM DE RUNE&URG. 

Ex libro Albo five Wfeisbuch Collegiatae S, Pctri 
Senioris. foK fg* ' 

Hcnorius Epifcopus fervus fervorum Dei, di- 
le&isfiliis, prepofito &capitulo Honaugien»- 
ii 9 falutem & apoftolicam benedi&ionem. Hiis^ 
que judicio vel concordia terminantur, robur con- 
venit apoftolicum impertiri, ne in oblivionem 
forfitan relabantur atta queftionis. Ea propter^ 
dilefti in Domino filii, veftris juftis poftulationi- 
bus grato concurrentes afienfu compofitionem que 
inter vos ex parte una, & W. Marfchalcum ve- 
nerabilis fratris noftri argentinenfis Epilcopi ad- 
vocatum ecclefie Honaugienfis ex altera, fuper 
dampnis illatis de cetero non inferendis eiJem ab 
ipfb bone memorie H. argentinenfi Epilcopo k & 
quibusdam aliis mediantibus fa&a eft & ab utra- 
que parte fponte recepta, & a&enus pacifice ob- 
ffcrvata, nec non in Litteris exinde confettis di- 
citur plenius contineri au&oritate apoftolica con- 
firmamus, <fc prefentis fcripti patrocinio commu- 
nimus. Nulli ergo hominum liceat hanc paginam 
noftre confirmationis infringere &c. Datum La- 
terani IX. Kalendas Maii, pontificatus noftri au- 
noo&avo. 
*7 # Apr. 

LXV. 



«7« 

LXV. 

HONORWS III. PP. ABBATIAE APRI MO- 

NASTERIENSI CONFIRMAT CAPELLAS ET 

POSSESSIONES IN OBER SULTZ, SFRMERS- 

HEIM, SIGOLSHFJM ET BALDENHEIM. 

Ex Autographo Abbatiae Apri Mtmaftcrimfis. 

Honorius Epifcopus fervus fervorum Dei <> di- 
le&is filiis , abbati & conventui monaherii 
IVovicntenfis, falutem & apoftolicam benedi&io- 
nem. Cum a nobis petitur quod iuftum eft & ho- 
neftum tam vigor equitatis quam ordo exigit 
j-ationis, ut id per folicitudinem officii noftri ad 
debitum perducatur efFeftura. Ea propter, di- 
lefti, in Domino filii, veftris juftis precibus in- 
clinati, de Sirtza, de Sarmcrzo # de Sigoltes- 
btim & in Baldcnbeim Capellas cum allodiis & per- 
tinentiis earundem^ quas ab inclitae recordatio- 
His Henrico fecundo Romanorum Imperatore , dio- 
cefanorum Epifcoporum & Capitulorum ipforum 
deliberato confenfu^ pro liberalitate proponitis 
monafterio veftro conceflas ficut eas jufte, cano- 
nice & pacifice poffidet, & in privilegio jmpera- 
toris eiusdem plenius dicitur contineri, vobis& 
per vos eidem monafterio auftoritate apoftolica 
confirmamus y & prefentis fcripti patrocinio com- 
mpnimus. Nulli ergo omnino horajnum liceat 
hanc paginam noftre confirmationis infringere vel 
ei aufu temerario contraire* Si quis autem hoc 
attemptare prefbmpferit, indignationem Omni- 
potentis Dei H & beatorum Pctri & Pauli Apofto- 

lorura 



3?f 

lorum eius ft noVerit incurlurum. Datum La- 
tcrani tertio Idus Maii. pontificatus noftri anno 
o&avo» ' - % 

i}« MajL 



LXVI. 

FRWERICUSU, IMP. ABBATIAENEOBUR.- . 
GENSI UNAM NAVIM IN rt//£W0 AB OMNI 
THELONEO ALIAQUE EXACTIONE LIBE- 
HAM ET IMMUNEM DECLARAT 

Ex chartulario membranaceo Abbatlae Ntobur- 
gcnfisfol i8* b. 

Pidtricus fecundus divina ftvente clementia 
Romanorum Imperator femper auguftus & 
Rex Sycilie omnibus in perpetuum. cum Imperia- 
lis eminentia de confuete benivolentie habundan- 
tia expertis fidelibus fuis debita procuret tempo- 
re & loco impertiri beneficia, nos fpecialius ta- 
les promovere intendimus perfonas, quarum 
orationibus & elemofynis felutem nobis & impe- 
rio cum luperne retributionis premio ' fperamus 
pervenire ea propter confiderantes hoacftatera 
Venerabilis Jtberonis abbatis A 7 uwtnburgenfis in 
AHatfa, fuoruraque confratrura, qui quadam 
fpeciali pref ogativa optiime converfationis a&e* 
nus excellentie noftre familiares extiterunt atque 
accepti, v ne iherita eorum fine debita noftre li- v 
beralitatis permaneant recompenfatione prd felu- 
te noftra & imperii^ anim^rumque divorum prcK 

geni-r 



272 

gferiitolfum noftrorum remedio, recipiente per- 
fbnalitfer a manibui imperialis majeftatis noftre 
abbate andedi&o^ contulimus eideni & conventui 
Nuwenburgenfi eorumque pofteris omnibus in eo- N 
dem loco Peo defervientibus proceflum * navis 
unius in Rheno ita quod in defcenfu & afcenfu per 
Rbenum in nullo omnino loco fratres raemorati, 
yel eorum nuncii in navi illa r quam fibi ipfi ad 
hoc adaptaverint, ullam paciantur exa&ionem 
iiomine Thelonei r yel alterius inquietationis vo- 
lumus* & hec libere contulimus convehtui memo- 
rato quod quicquid ad exattionem confueti The- 
lpnei Juper fibenoab aliqua exquiritur navi id per- 
cipiatconventus fepe diftus de navi, quam ei in- 
dulfimus, ad fue prebende lupplemeritum fine ali- 
cujusminiftriautnuncii noftri contradidione, & 
ipfi fratres hoc recipiant ab una, ut di&um eft t 
navi^imperiali de cetero au&oritate ubicunque 
ipfis commodius videntur. Mandamus igitur &c. 
ad hujus autem rei evidentiam robur atque me- 
moriam hoc inde fcriptum prefato cenobio indul- 
fimus figillo majeftutis noftre cotamunitum. hujus 
rei teftes funt Albertus Tritentiuus epifcopus, s Ber- 
tboldus Brixinenfis epifcopus/ Heinricus conftan- 
cienfis major prepofitus, Imperialis aule protho- 
nritarius, Heinricus comes de Ebenftein^ Cbunra- 
dus burgravius de Nurenberg^ Cbuono de Twffen^ 
Chunradus & Ulrkus fratres camerarii de Werda 
& alii quam plures. Datum eppulie apud civita- 
tem anno Dominice M. CCXXIII. Sexto Kal. ja- 
nuarii, XL indidtione *) 
27,Dcc. 

Hanc 



*) HanC donatiotteni confirmavit filius Irtiperatoris 
, Henricns VII* Rom. Re«, Spirae MCCXXIIL 
iflenfe Majo. > 



LxVa 

BONOmUS III. VV.HENRJCO ABBATI Bp- 

NA ET PQSSESSlONES ABBATIAE APRIMO- 

NASTERIENSIS CONFIRMAT* 

Ex autographo Abbatiae Aprimonafterienfis* 

Hmorius Epifcopus fervlis fefvorum Dei, di- 
leftis filiis Henrico abbati monafterii fan&o- 
rtim Petri & Pauli atque MaUritii de Ebersbem^ 
ejusque fratribtls tatn prefentibus quam futuris re- 
gularem vitam pttrfeflis in perpetuam memoriam. 
Quoties a ibbis petitur^ quod religioni & bone- 
ltati? convenire dinofcitur j animo nos decet liben* 
ti concedere^ & peteritium defidefiis eongruum 
fuffragium impertiri. Ea propter \ dilefti iil Do- 
ttiinofilii, veQris juftis poftulationibiis clementer 
annuimus, & prefatum fnonafteriqm San&orum 
Petri & PaUli at^ue MaUritii^ fociorumque ejus 
de Ebersbeinii fitum in pago allatienfes fuper flu- 
vium^ 0*i dicitur TUa^ inquodivino mancipatl 
eftis obfequio, ad exemplar felicis jpcordationis 
Lucii Pape 5 predeceflbris noftri , fub beati Peiri 
& noftra prote&jonefufcipimus v & prefentis fcrtp* 
ti privilegio ^ommunimusV in primis fiquidem 
ftatuentesj ut ordo mon&fticu^ qui fecundum 
Dei & beati Beneditti regulam iii eodem tnonafte^ 
rio inftitutus effe dinoicitur, perpetuis ibidem 
, Nov. Subfid. Pm. 2&IL S tem- 



r 



2?* • 

temporibus mviolabiliter obfervetuf. Preterea 
quafcunque poflefliones^ quecunque, bona idem 
roonafterium in preftntiarum jufte&canonicepos- 
fidet , aut in futurum conceftione pontificum , . lar- 
gitione Regum & pnncipum ^ oblatione fideliuro, 
feu aliis iuftis modis, preftante Domino> poterit 
fcdipifci, firnja vobis veftrifquefucceflbribus & il- 
libatg permaneant, In quibus hec propriis duxi- 
mus exprimenda vocabulis. Loeum ipfiun, in 
qno prefatum monafterium fitum eft cum omni- 
bus pertinentii* fuis. In Sulza, curtem porte 
cum decimis fuis, & cum decimis curtis in agris, 
pratis & vineis* In Regenesbeim decimas duo- 
rum manforum. In Gundofaesbeim decimam quiri- 
qqe manfbrutm In Bercbolz* decimam unius vi- 
nee* In Bttideresbeim, in Battenbeim, in Reticbes* 
berhi^ in BoUenwlre decimas, quas in eis habetis* 
Capellam celle cum decimis allodii fui< Capellam 
Sarmenzbe cum decimis allodii fui. IxiJEgenes* 
beim decimas unius dominiee curtis. In Sigoltes- 
beim curtem.dominicam cum omriibus appendifiis 
fuis, vineis, agris & pratis, & banno, & capei* 
lam ipfius curtis cum oronibus decimis predii fui 
& cum deeimis duodecim manforum * & aliorum 
duorum manfbrum arg<* ;rinenfis Ecclefie. ln 
Qleswilre, curtem dominicam cum decimis ijpfius 
predii & banno. In Cunegesbeim^ curtem dxxm 
allodio vineariim & agrorum cum omni decima 
fiia quod Ringardis regma vobis dedit, infiiper 
allodium in ipfa vil/a^ quod Odalricus vobis dedit* 
In Scerwilre^ curtem dominicam cum vineis agris^ 
pratiS) & cum, decimis & banno ipfrus jpredih 

In 



m 

In TaMtmlrc allodibm cuni agris & pratls^ & aqua* 
rum decurfibus> & Capellam cum decimis. Iii. 
Ebtrsbeim curtem dominicam cum foreftis& quar- 
tapartebanni ipfius villc In Cagenbcim y cur* 
tem dominicam cum omnibus appendiciis fuis <fe 
banno. In Sermcrsbeim curtem dominicam cum 
decima falice terre, & ecclefiam cum decimis ip- 
fius ville* In Hittenbeim decimas unius dominice 
curtis* in Mazenbeim decimas fexaginta ofto ju* 
gerum* Ia Outtnbeim curtem dominicam & ec* 
eJefiam cum decimis ipfius ville. y In Nv?tbtts % 
decimas unius dominice curtis* In Hundenesbeini 
& in Lumersbeim^ fimiliter. Ii} Patva^ curtem 
dominicam cum quarta parte banni ipfius ville. iri 
Hfrenbeim-i curtem dominicam cum medietate 
bannifc In Hiltesbeim curteiii dominicam cum de* 
fcima falice terre & Ecclefiam cum decirha ipfiul 
ville &banno cum omiii Mutideburde fua ac liber-* 
tate. Iteminipfavilla, curtemdominieamadfacra* 
rium pertinens cum decimis & omnibus appendl* 
tiisfuis^ fcilicet pelhsbe : M r Omenbeim & Lagen*' 
bcim. In Jzolvetwlre, curtem dominicam cum 
£cclefia & banno & omni domirfio. In Mutcrbolz 
curtem dominicam cum Ecclefia & decimis ipfius 
viile^ & medietate bannl. InBaldenbeim^ capel* 
l&m cum medietate decimarum iplius vilie. In 
Wittmsbeim curtem dominicam cum tribus parti- 
bus banni & ecdefiam ipfius Loci cum decimta 
In Niveratesbeim , allodium & ecclefiam cum de* 
cimis ipfius ville. In Si*)atiesbeim> curtetti dorm* 
jicam cym medietate bannf. In Artoheskem % 
curtem dominicam cura Ecclefia & deeiniis ipfius 

s a . viil9 




Vj6 

ville & banno- Capellam in Birnbcim cum deci» 
mis fuis. In Gruzcnbcim, curtem dominicaiu cum 
tribus partibus banni & omni dominio ipfius ville 
& ecclefiam cum decimis fuis. In Arztnhttm^ 
curtem dominicam cupi om-.ii jure fuo. In Bur- 
cltlm, decimas dominice curtis. In Caftincto^ 
predium unum. In Tambaco, predium unum. In 
Ittichirebcn, tres ftianfbs» In Qffcnbcim duos man- 
fbs. In pago Brifaugienfi, curtem dominicatti in 
villa tfisvjilrC) cum omnibus a^penditiis fuis <$: 
ecclefiam cutn decimis ipfius ville, banno & om- 
ni dominio^ falva in omnibiis moderatione conci- 
lii generalis. In Baldofoesbeim, novem manfos* 
In Ibensbeim^ manfum unutti. In IPidcnfolcn 
manfum & dimidium. In Urcstcim^ manfum 
unum* In Atratcsbeim^ tres manfos, In Qftbcithy 
manfum unuttu In Pnbcirh duos roanfbs, tn Vclu 
cbirbcn^ vineam unam & diinidium manfunv In 
RolesvjilrC) duos manfbs, infupef vineam trium 
jugerum cum curtibuS fuis. Itetn aliam vineam. 
In Bateresbeim> duos mtfnfbs. In Burcbcim dimi- 
dium manfum. In Berohesbeim novem manfoS. 
In Blicmarcsbcim^ quartam partem manfi* In Ho* 
cesbcim duos manfos & diiriidium. In Heffenhcim^ 
dimidiura manfum. In Amricbvnlrc vinegm 
unam. In Pfaffenbeim vineam unam. In Dubets* 
beim^ duos manfos. In Hcdolvesbcim , manfum 
& dimidium. Et in Mocbenbem dimidfum man- 
fum & capellam in Ebersbeim fitam ^ cum omni- 
nibus. pertmentiis fuis, fane novalium veftrorum 
que proprii^ manibus aut fumtibus colitis, five 

N de 



«77 

de nutrimentis animaliura veftrofum> nulliis-a 
vobis decimas exigere aut' extorquere prefumat* 
liceat quoque vobis clericos, vel laicos e ftculo 
fugientes & abfolutos ad converfionem recipere 
& eos abfque contradi&ione aliqua retinere. Prch 
hibemus iiifuper, ut nulli fratrum veftrorum, 
poft factera in eodem loco profeffiottem^ fas fit 
abfque abbatis fui licentia, nifi ar&ioris religio- 
nis obtentu de eodem loco; difcedere^ difceden- 
tem vero abfque coramuniura Ktterarum veftfa- 
rum cautione, nullus audeat retinere. cum au* 
tem generale interdi&um terre fuerit, liceat vo-^ 
bis claufis januis, exclufis excommunicatis & in- 
terdiftis, non pulfatis campanis, fiipprefla voce:, 
divina officia celebrare. Sepulturam preterea ip- 
fius loci liberam effe decernimus, ut eorum de^ 
votioni & extreme voluntati, qui fe illic ftpeliri 
dcliberaverint , nifi forttf excommunicati vel in- 
terdi£ti fint, nullus obfiftat, falva tamen juftitia 
illarum Ecclefiarum v a quibus mortuorum corpo- 
pora afliimuntur. Obeunte vero te nunc eiusdem 
loci abbate, vel tuorum quolibet fucceflorumtiul- 
lus ibi qualibet Qibreptionis aftutia, feu violentia 
preponatur^ nifi quem fratres communi confca- 
fu, vel fratrum pars confilii finioris, fccundum 
Dei timorem y & beati BenediSti regulam provi- 
derint eligendum. Decernlnlus ergo, ut nulli 
omnino hominum fas fit^ prefatum monafterium 
temere perturbare, ant eius pofleffiones auferre, 
vel ablatas retinere minuere, fcu quibuslibet vexa- 
tionibus fatigare, fed omhia integra conferventur , 
- S 3 eorum, 



*7* 

'eorum^ pro quofum gubernatlone ac fiiftentacio- 
ne conceila fiint ufibus omnimodis prflfutura, ftl- 
va fedis apoftolice autoritate, atqye eiusdem ca- 
nonica juftitia. fiquaigitur in futurum Ecclefiafti- 
ca feoularisve perfona hanc noftre conftitutionis 
paginam fciens contra eam temere venire tempta- 
vent, fecurido, tertiove commonita, nifireatum 
fuum digna fetisfaftione correxerit\ poteftatis, 
honorifque fui careat dignitate, reamque le di- 
vino judicio e^Iftere, de perpetrata iniquitate co- 
gnofcat, & a iacratiffimo corpore ac fanguine Dei 
& Domini Redemptoris noftri Jefu Cbrifti. aliena 
fiatj atqueih extremo examine diftri&e fubjaceat 
ttltioni, Cunttis autem eidem loco fua jura ler-» 
Vantibus fit pax Domini noftri Jefu Cbrifti qua- 
-tenus & hic fruftum bone actfonis percipiant^ & 
apud diftri&um judicem premia eterne pacis in- 
veniant, amen^ ameny amen. Ego Honorius 
Catbolice Ecclefie EpiTcopus. Ego Pelagius Al- 
banenfis Epifcopus, Ego Nicolaus Tufculanus 
Epifcopus. Ego Leo tituli S. Crucis in Jerufalem 
presbytej: Cardinalis, Ego Guala S. Martini pres- 
byter Cardinalis tituli . Equitii. Ego Stepbanus 
l*afilice duodecim apoftolorum presbyter cardinalis, 
Ego Gregcrius tituli S.Anaftafie presbiter Cardi- 
nalis. EgQ Thomas tituli fancte Sabine presbyter 
Cardinalis. Ego Ottavianus fanftorum Sergii & 
Bacbi diaconns Cardinalis, Ego Gregorius fanfti 
Tbeodori diaconus Cardinalis. Ego Romanus fanc- 
ti Angeli diaconus Cardinalis» Ego Stepbanus 
fentti Adriani diaconus Cardinalis. Ego Petrus 

iancti 



m 

lan&i Georgii ad, vehlm aureum diaconus Cardina- 
lis. JData Lateraniper manum jnagiftri Quidoms y 
Doipini Pape botarU r decinio Calendas junii , in- 
di&ione duodecimfc, incarnationis dominice anno 
T^CCXXIV, pontificatus vero Domni Honorii Pa- 
pe TertU anno o$avo, *) 

214, Maji. 

*).!,<)€$ iuperhis recfrata explanabit Novernm Sub- 
v Jid f Diflom. Tomus VllU />. $S* fi* ubi agitur 4* % 
Alfchidiaconatibus Ecclefiae Argentinenfis. 



LXVIII V 

^VRBITRIUM IN CAUSA INTER DOMINUM 

PE RAPPQLTSWN ET PLEBANUM PE SZGOLS- 

#£/M ET ECCLESIAM STIVAGIENSEM SU- 

PER PENSIONIBUS ET JURE PATRO- 

NATUS &c. 

Ex autographo Tabularii Rappolfteinenffs. 

V. Scolafticus Argfentiueiifisy R Prepofitus. S* 
Tbeme y L„ Prior de Steyga judices a fede 
spoftolica delegati , in caufa , que vertebatur in- 
ter nobilem virum dom. de Rqppolftein & fuos co- 
gnatos & plebajnura L de Sigolsbeim & Ecclefiara 
SHvagenfem omnibus h»nc paginam intuentibus 
ialutem in vero falutar ? . Univerfitati veftf e jnno- 
tefcat, quod tjifcordia que inten? predi&os orta 
fnit fuper penfionibus & jure patronatus E^cclefie 
prefate, nobis mediantibus eft fopita per arbi- 

S 4 , triura 



28Q 

trium tali pena confirmatum, quocl quecunqoe 

pars venerit in contrarium perfolvat alteri cen- 

tum libras argentinenfismonetelnftrumenta, que 

utraque pars habuit^ nobis reprefentavenint, & 

fique funt fuper eodem riegotio non reprefentata 

flpt cafla & vacua promifit diclus nobilis pro fe & 

pro fuis cognatis aflignare ecclefie njemorate de 

fua proprietate pofleflionem valentem annuatim 

fine damno quindecim hamas vinl ad>menfuram 

villefic dividendas, quodin vita predifti nobilis 

ecclefia jam diela reqipial pro remedio anira^ (ue 

medietatem-) & poft obitqm fiium illas XV men- 

fitf as integre recipiat , retenta nihilominus antiqua 

confueta penfione XV, haraarum, preterea fepe- 

diftus nobilis de XII« cafeis, quos percipere eon- 

fueverat, fex remifit. quod fi predi&a compofitio 

non fuerit obfervata, inftrqmenta, fi que non 

funt reprefentata , habeant easdem vires quas ha- 

bebtfht tempore iftius compofitionis, A&a lunt 

hec anno incarnationis Domini M, CC, XX, IV* 

in natali S. MiftmYBaptifte, m Clauftro majoris 

Ecciefi? argentinenfis^ prefentibus C Scolaftico 

Ipirerifi, if, Canonico & plebano S, Martini, H. 

Canonico eiusdem ecclefie, cS: aliis multis clericis 

& Laicis. quod ut ratum & inconvulfum habea- 

tur v prefens fcriptum figillis noftris & figiUo jam 

i didle Ecclefie & prelibati dom. nobilis de JRap- 

j>o//to»fecimuspremuniri. - 



LXIX. 



281 

JLXDL 

CONFIRMATIO CUJUSDAM COMPOSITIO- 

NIS SUPER DECIMIS NOVAUUM IN 

HAGEMU. 

. Ex Rqtulo Abbatiae Regiopontanae, 

Cmiferatione Divina Portijenfis & S. Rufinae 
.,Epifcopus & Apoftolicae fedisjtegatus. Di- , 
le&is in Cbrifto ^batiflae & conventui Regis pon- 
tenfi falutera in Cbrifto*Jefu: cum anobis petitur* 
quod juftum eft & boneftum tam vigor aequitatis^ 
quam ordo exigit rationis ut id ad debitum per- 
ducatur eflfe&um , ea propter dile£ta6in Domino 
veftris juftis petitionibus inclinati, perfbnas ve- 
ilras & locum in quo eftis divino obfequio man- 
cipatae, cum omnibus bonis quae ih praefentia- 
rum rationabiliter poflidetis aut in futurum juftis 
inodis praeftante Domino poteritis adipifci, lub 
lacro fanftae Romanae Ecclefiae<& noftra protec- 
tione fufcipimus, ipecialiter autem compofitionem 
luper decimis Novalium inter vos ex una parte 
& Plebanum de Hagenowe ft&am^ ficutjufteTS; 
rationabilker fafta & ab utraque parte fponte re- 
cepta authoritate legationis qua fungimur, con- 
firmamus^ & praefentis icripti patrocinio cora- 
munimus, Nulli ergo omnino tiominum liceat 
hanc paginam noftrae prote&ionis & confirmatio- 
nis infringere vej ei aulu temerario contraire. Si- 
quisautem hoc attemptare praefumpftrit , -indi- 
gnationem omnipOtentis Dei & beatorum apofto- 
lorum Fetri & Pauli fe noverit incurfurum, Da- 

S f r tum 



* 8 * 

tum ffagen: V. Nonas julii Pontificatus- bonorii 
Fapae tertii anno oltavo. 



LXX, 

BQNQRWSm. PP. MONASTERIUM DE ET- 

TENHEIM IN PROTFCTIONEM SUSCIHT, 

EJUSDEMCUE BONA CONFIRMAT. 

Ex Autographo tabularii Abbatiae Ettonianae. 

Hworius Epifcopus fervus fervorumDei., dilec- 
tis filiis Htinrico abbati monafterii de Ettcn- 
' bem eiufque fratribus tam praefentibus quam fu- 
turis regularem vitam profeffis in perpetuutn. re- 
ligiofcm vitam eligentibus apoftolicum convenit 
ac praefidium - ne forte cujuMibet temeritatis in- 
curfus aut eos a propofito avocet aut robur quod 
abfit facrae religionis infringat. Ea propter di- 
Jefti in Domino filii veftris juftis poftulationibus 
clementer annuimus & praefotum monafterium 
lanttae Dei genitricis virginis Marine in Ettm- 
leim in quo divino mancipati eftis obfequio fub 
beati Petri & noftra prote&ione fiifcipimus & 
praefentis fcripti privilegio conimunimus. in pri- 
mis fiquidem ftatuentes ut ordo monafticus qui 
fecundum Deum & B. Bcnedifti regulam in eodem 
xnonafterio inftitutus efle dignofcitur perpetuis 
Jbidem temporibus inviolabiliter obfervetur. prae- 
terea quafcunque pof&ffiones, quaecunque bona 
idem monafteriijm in praefentiarum jufte ac ca- 
nonice poflidet, aut in futurum conceffione pon- 

tift- 



*&3 

tiflcuffl, tergitione Regum vel principum, obla- 
' tione fidelidm feu aliis iqftis modis, praeftante 
Domino poterit adipifei^ firma vobis veftrilque 
lucceflbribus & illibata permaneant, In quibiis 
haec propriis dujamus exprimenda vocabulis, 
Locum ipfum in quo praefatum monafteriwn fl- 
, tum eft cum omnibus pertinentiis fuis curiam do- 
minicam circum adjacentem eidem monafterio 
cum omnibus pertinentiis fuis de Dcrlebac^ de 
villa monacb6rum r de Ettinbcim, de Ruftcin, de 
Jttngsbeim de Rubiaco & de Stozbcim curias domi- 
nicas cum molendinis , pifcationibus & omnibus 
pertinentiis earundem; de Burbacb, de Valbcxo^ 
de Kencingcn^ de Forcbcim & de Lunicbbeim pofles- 
fiones cum omnibus pertinentiis earundem , de 
Tuswlt, de Herbotsbeiw, de Hofsvjilercy feKip- 
penbeim, de Tlmdelingcn, de Frie/enbdm 9 de Otafr. 
ittim, de Scbopfbeim, de RucbelbiimdeOngenbac, 
de Oterdern^ de Wibwitrc de Edingen, de Ofi^ 
warsbeim & de Rinavoe manfbs cqm omnibus pos- 
feffionibus & pertirjsntiis fuis, Ecclefiam S. Ptfr* 
fitam infra fepta difti monafterii cum omnibus 
. pertinentiis ftfis '& Ecclefiam in Swegbttfcn cura 
decimis & pertinentiis^ quas bonae memoriae 
Hcnricus Epifcopus argentinenfis accedente capi- 
tulifui confenfu eidem monafterio pia liberalitate 
donavit, jus patronatus quod habetis in Eccleffo 
de Rocdn^m, dqas partes decimarum quas habe* 
tis in ecclefia de Ettenbcim cum jure patronatus, 
duos partes decimarum quas habetis in jiltdorfm 
Ringsbeim & in Grauvinbuftn capeUis e?clefiae 
wemoratae, ~jus patronatus , quod habetis in vitta 



*84 

ntonachorum cum medietatfrdecimarum & aliis per- 
'tinentiis fuis, ju* patronatus^ quod babetis in Ec- 
clefia de Rufsftein cum medietate decimarum & 
afiis pertinentiis fuis; jus patronatus quod habetis 
in Ecclefia de Lounicbeim & de Stolitbeim cum om- 
nibus pertinentiis fuis: annuos redditus quosha- 
betis in Ecclefiis fupradiftis. Salva tamen in 
praedi&i s decimis moderatione concilii generalis 
<&c. lane novalium &c 

Ego Honarius Catholicae ecclefiae Epiftopus. 

. t> E ?° Guala $. Martini preibyter Cardina- 
lis, tt. pquitiL 

t Pgo Stepbcms Tfofiliwe dMdecma$oR.$res» 
byter Cardin. 

t Ego Ibomas tt. S. Sabinae presbyter Cardi- 
nalis. 

t Ego Joannes tt. San&ae Praxedis presbyter 
Cardinalis. * 

t Ego Hugo Hoftienfis & Velletrenfis Epis- 
copus. 

t Ego Nicolaus Tufculamus Epifcopus. 

t Ego Olherus Sabinenfis Epifcopus. 
-. t E g° Ott0 Sanftorum Sergii & bacbi Cardi- 
nalis diacoqus, 

t Ego Stepbanus S. jtdriani diaconus Cardi- 
nalis. 

t Ego* Rainerus S. Marie in Cosmedin diaco- 
nus Cardinalis. 

t Ego Egidius SS. Cofmae & Damiani diaco- 
nus Cardinalis. 

s 

Ego 



285 

f Ego Petrus Sanfti Georgii ad %tlum aurcum 
diac. Cafdinalis. 

Datum Latcrani per manura magiftri Guidonis 
domini papae notarii, 3. Calend. IVIaii indi&ione 
decima quartaincarnationisDominicae MCCXXV. 
pontificatus vero domini Honorii Fapae tcrtii anno 
decimo. 
Confer. novorumfubfid* Dipl. X VUJ. ap.iifa* 

29. Ap*. 



LXXI, 

BONORIUS III. PP. NOBILIBUS ALSATIAE 
INHIBET, NE FILJAS SUAS ET AGNATAS 
IN MONASTERIUM HOHENgURGENSE 
- INTRUDANT. 

Ex autographo tabularii EpifcopaHs Tabcrnfc Jft- 
faticis. 

Honorius Epifcopus fervus fervorum Dei^ di- 
leftis in Cbrifto flliabus Abbatifle ac monia- 
libus de altoCaftro, falutem & apoftolicam bene- 
diftionem. Ex veftra infinuatione didicimus, 
quod cum vix ad fiiftentacionem veftram, prpprie 
fufEciant facultates, quidam nobiles regionis il- 
lius quorum nori audetis, ut afleritis, refiftere 
voluntati, fuas intruountin veftrum monafterium 
filias & cognatas. Unde cum fit, ficut dicitis, 
non immerito formidandurti , ne cogamini fic mul- 
tiplicato in predi&o monafterio monialium nuine- 

ro 




28« 4 ^= » 

tb inetidicare^ provideri fuper hoc> ,a nobis hu* 
militer poftulaftis* , Ea propter au&oritate pre* 
fentium-diftriftius ihhibemus, ne taliter aliquara 
• de cetero recipere prefumatis Datum Rtate VIII* 
Idus Augufti, pontificatus noftri anno dtcimo. 

6. Aug. 



JLXXIL 

HERMANMS MARCHIO,BAD£NSIS £? 

IRMENGARDJS EJUS CONJUX NAVEM PER REH^ 

MM ABBATIAE NEOBURGENSIS IN SUIS DI* 

TIONIBUS DESCENDENTfiM ET REDEUN- 

TEM AB OMNl THELONEO ET EXACTlO- 

NE IMMUNEM DECLARANT* 

Ex Chartulario membranaceo Abbatiae Neobtif- 
genfis« fol. 19. b* 

Hermannus Dei gratia de Badin Marchio & coii* 
jux ejus nobilis Marchionifla nomine Irmiri- 
gardis omnibus has litteras infpicientibus dilec- 
tionem & ftlutem in Cbrifto. Ex ore Catholicd- 
rum do&orum prudeirtlumque ecclefiafticorum 
prelatorum cognovimus^ quod homines in ha* 
mortali fragilitate cohftituti ih eterna beatitudine 
felioes fint & cor^m Deo beati* "fi de animarmh 
fuarum felute Iplheiti fuerijit in hoc mortali fecu^» 
lo , qua de re fcire volumus omnes hos apices ih* 
ipicientes^ quod nos Cum commuhi confilio mi- 
nifle^ialium noftrorum & ad peticionem Venera- 
• v bitii 



*87 

bilis Domini Alberonis Abbatis rmi Caflri pro fa- 
lute animarum noftrarum nec non parentum no* 
ftrorum ho$ modo quandato modicam fecimus ele- 
thofinam ecclefie fbe. frater enim predi&i loci a 
Domino noftro gloriofb Imperatore Frider ico & fi-^ 
lio eius rege Heinrico Libertatem navis per Rhe- 
num defcendeptis & redeuntis habere meruerunt, 
quam fcilicet libertatem eiiisdem havis per loca 
iioftre diciotii fubje&a eisdem in perpetuum do- 
fiavimus* ita videlicet tit fiberrkue fine omni 
Theloneo & tocius exa^ionis occafione defcendat 
& redeat & proventus, quos homines noftri de 
jam difta navi colligere & in Cameram noftram 
deferre confueverant, fratres moi caftri de cete- 
ro percipiant ad fupplementum fuarum prebenda- 
ruHi. quod quiaj>ro falute noftra & parentum no- 
ftrorum fecimus, prefentem eartam figillis no<- 
ftris figiiavimus & elemofinam noftram ratam in 
perpetuum effe volumus. de cetero fiquis ^ quod 
abfit, de noftris vel de alienis huic noftre dona- 
tioni quavisoccafibne obviare prefumpferit) Dei 
benediftione & amicitia noftra carebit. A6la 
lunt hec & fcripta anno ab incarnatione Domini 
JVL CC. XXV* concurrenta II. Indi&ione XIIL 
epafta VIIII Coratn his teftibus Waltero abbate 
deAlba, Gerbotone priore eiusdem loci^ Swicbe- 
ro notario Heinrico pincerna^ Symundo dapifero^ 
Heinrico de Rode. & filio ejus Burcbardo, Jlberto 
de Lisvelt Cunrado Capellano de Badin , BurSbar- 
do Scolteto de vffisbeip & aliis qualn pluribus* 



LXXIft 



283 

LXXIIL 

HONORWS III. Pt>. jUBET UT BONA AB- 
BATIAE INFERIORIS IN HOHEUBURG ILLlCI- 
, TEDISTRACTA VEL ALIENATA RESTI- 
TUA^TUR. 

Ex autogfapho tabularii Epifcopalis Tabernit 

Alfaticis. n * 

HonoriUs Epifcopus fervtis fervbr um DeL • Di- 
* leftis filiis 7 abbati , .priori Stivagicnfi , - Tul- 
lenfis diocefis , flrluteru & apoftolicam benediftio- 
nem. Dileftarum irt Chrifto filiarum Abbatiffe 
& converftns inferiorU mimajierii pfecibus inclina- 
ti prefentium.vobis auftoritate mandamus* qua- 
tinus ea, qop de bonis ejusderp Monafterii alie- 
nata inveneritis illicite^ vel diftra&a^ ad jus & 
proprietatem ipfius fublato cujuslibet contradi&io- 
nis & appellationis obftaculo* legitimerevocetisi 
contradi&ores per cenfuram ecclefiafticam , ap- 
pelladone poftpofita^ compefcentes. Teftes au- 
tem<) qui fuerint nominati, fi fe gratia, odio, 
vel timore fubtraxerint, per cenfuram eandem, 
, appellatione ceflante, cogatis veritati teftimo- 
nium perhibej-e- Datum Rome III. Idus Augufti , 
pontjficatr.s noftri anno decimo. 

ii.Aug. 



LXXIV. 



LXXIV. 

BERTROLbUS ARGENTINENSIS EPISCO- 

PUS CONFIRMAT OTTONI MAURl M6NASTE- 

RIENSI ABBATI DONATIONEM PAROCHIAE 

SUPERIORIS IN MAURMUMSTER A PRAE- 

DECESSORE SUO HENRICO FACTAM. 

Ex.Autographo tabularii Abbatiae Maurimona* 
fterienfis* 

Bcriddus Divlna permKTione argentinenfiunl 
Epifcopus, omnibus hanepaginam infpe&u- 
ris in perpettfum. Cum ex injun&o nobis officio 
univerfis Ecclefiis in noftra dioecefi conftitutis in 
fuis teheanius neceffitatibus {pllicitudinem imper- 
tiri paftoralem , fpecialiter tamen Jllis adftringi- 
giraur^ qui Domino jugiter comprobantur, arc- 
tius famularj, Inde eft , quod nos venerabilis 
fratris noftri Ottonis Mauri monafterii abbatis, ip- 
fiusque coenobii conventus devotione confidera- 
ta, graves nibilominus & diverfes ejus hinc inde 
ja&uras attendentes reditus ofones integraliter pa* 
' rocbiat, quae Supcrior nuncupatur, inLocome* 
morato & Capellarum fuarum quemadmodum bo- 
ne Qaemprie anteceflbr nofter Hclnricus eidem 16* 
co cbntulit & donavit, ficut in Litteris fuis li- 
qutc etfpreffiiis, cenobio prefato|!falvejure con- 
cedimus & donamus 5 ita tamen , ut juxta noftram 
&.eiusdem loci choriepifcopi diipofitionem vica- 
rio poft mortem plebani nupc tenentis eandem 
ibidem perpetuo fervituro prebenda fufficiens & 
ydonea eonftituatur, qui tam nobis & choriepis-» 
tiw.SubfilPars.XIU. T copo 



*9& 

copo iupradi&o, quam noftris fucceflbribus lege 
videlicet jurisdi&ionis fubje&us exiftat, pariter 
& diocefana. Idem etiam \)icarius ab abbate lo- 
ci prefati in eadem prebenda perpetuus Chori- 
epifcopo> quiprotempprefuerit, prefentetur T per 
eundem Choriepifcopum inveftituram recepturus. 
Igitur quoniam hanc de confenfu capituli noftri 
fcientia voluntateque tam plenaria quam exprefla 
fecimus donationem, ad firmiorem eius ftabilka- 
tem figillo noftro & Cdpituli prenominati ipfam 
fechnus folemniter communiri. Afturaeft an- 
n* verbi incarnati MCCXXV, prefentibus /fon- 
bario prepofito* Btrtoldo Decano , Friderico can- 
tore, Udalrico Scholaftico argentinenfi, & aliis 
quam pluribus. 



lxxv* 

CONRADUS PORTUENSIS ET SANCTE 

RUFINE EPISCOPUS LEGATUS APQSTOLICUS 

CONFIRMAT MONASTERIO OMNIUM SANC- 

TORUM JUS PATRQNATUS ATQUE REDI- 

TUS ECCLESIAE IN NUSSBACH. ET CAPEL- 

LARUM EIDEMANNEXARUMIN OBER 

, KIRCH ET OPPENAU. . ' . 

Ex autographo tabularii Omnium Sanftorum. 

G. miferatione divina portuenfis fy fen&e 7?tt- 
^«cEpifcopus, apoftolice fedisLegatus, di- 
leclis in Cbrifio prepofito & conventui omnium 

fanc- 



ia|&orum premonftratenfis ordinis, falutem ii* 
Domino- juftfc petentium defideriis dignura eft 
nos facilem prebere confepfum, & ea, que a ra- 
tionistramitenon difcordant, effettu profequen* 
te complere* Ea ptfoptef , dile£B in Cbrifto ve- 
. ftris precibus inclinati, donationem juris patro- 
natus Ecclefie in Nufsbacb & Capellarum eidem 
eccl^fie annexarum, videlicet Obcrtikirc b <fc Nop- 
penme & reddituum ipfius ecclefie> quando eam 
vacare contigerit, a nobili domina Ducifla de 
Stowenburg Uta namine, coiifentiente nobili yi* 
xo Ebcrbardo de Ebcrjlein eius herede vobis fac- 
tam, Venerabilis in Qyrifto B. Epifcdpi argenti- 
nenfis & fui Capitufi acce^ente confenfu, prput 
in eorumlitterfepleniuscontinetur* vobis, fac- 
tam, ficut provide & rationabiliter eft fa&um, 
auftoritate legationis* qua fmigiifcur, cOnfirma- 
mus, & preleritis fcripti patrocinio, tommuni- 
mus, /Nulli ergo omniho hominum liceat hanc 
paginam noftre confirmationis infringere, vel ei 
aufu temerario contraire; fiquis autem hoc at T 
temptare prefumpferit , indignationem pmnipo- 
tentis Dei fe noverit incurfurumL Datum Fri* 
, lurgi-) fecundo nonas aprilis. 

4. Apr, 



T % LXXVL 



\ 

\ 



89» 

LXXVI. i 

BERTHOLDUS ARGENTINENSIS EPISCO- 

PUS CAST^UM (HRB4DENET fcJUS ATTINEN- 

CIAS SIMONI COMiTI LEININGENSI ET 

CAGSBURGENSI IN FEOOUM CON- 

CEDIT. 

Ex libro faGco Majoris Capituli Argentinenfis. 
fol.7«. 

B. Dei gratia argentinenfis EpHeopns, omrii- 
tms faanc paginam, infpe&uris, felutem in 
perpetuum. Noverint univerfi, quod S. comes 
de Dagesburc (a) nobis& ecclefie argentinenfi, 
noftrifque fucceflbribus^ quicquid juris in Caftro 
Girbaden antiqui & noyi cum fuis pertinentiis, 
tam in homioibus, quam in poflefltonipus, vei 
aliis quibuscunque habebat, tradidit & donavit; 
nos autem univerfa, que funt intra decurfum al- 
. vei, qui vulgo Rintbacb nulieupatur, ulque in 
Bru/cant fluvium ex una parte , & ex altera a pra- 
to comitis jiixta alveum qui Magelle dicitur, ufque 
in Brufcam fimiliter dirigentis, quod nobis & tam 
ln hominibus, caftellanis, refidenciis & eorum 
pertinenciis, pbfleflionibus mobilibus & immobi- 
libus, cum omni jure ad manus noftras & ufus 
noftros nobis &-£cclcfie noftre retinemus; excep- 
ta quadam muuicione in exteriori parte novi caftri 
verfus ruDem^ qui dicitur VaBenftcin fita cttm 
quatuor manfionibus, videlicet domo Waliram^ 
HtiHdfi de Baldeburnen Anftlmi advocati in Waz. 
zcibeim^'& Dietberi de Bifcbnvesbeim militiim, vi- 

nea 



nea quoque cum prato & curti ovilf, que VfdeliL 
cet devocionis eiusinttiitu ac omnia extra termfc 
nos memoratoS) & in Vafallis* qui de bonis HHs 
funt infeodati* po(ita f comiti tanquam privatum 
& abfblutum feodtfm jure feodali conceffimus, uni, 
iuorum herediim, & eo mortuo, iterum tdteri, 
cui cbmes decreverit, a^optandura* promifjnpu* 
infuper comiti ipfum in bonis ad dotem fuam per-i 
tinentibus cofttra omnem hominem defenderc v (S; 
manutenere* & auxiliijm fibi ferre, quemadmo- 
dum quivis Domrnus vafallum fuum libera& pri- 
vato homagio obligatum ferre tenetur, proqui* x 
bus omnibus fidelker obfervandis dedimus fibi 
mille marcas , fide qua fi unquam contra formam % 
aut promiflionem pretaxatam venerimus* nifi in^ 

. fra XV dies poft amonicionem comitis emendare 
curaviinus* & VL arWtri ad hoc communJter 
eleai. /7, Coraes de IVerde videl^et, O. de Ob- 

-fenftein. E: de Andelabe B. dc Geroltficte^ /KScq- 
lafticus & A. Begere x auteligendorum, fialiquis 
eorum deceflerit* prqmifllonem violatam judica- 
verint, nos ad civitatem argentineafem intrare 
tenemur, nunquam inde> nifi prius folutis mille 
marcis predi&is > quin femper de nofte fimus ia 
civitate aliquatenus recefluri^ & nobis hoc pro~ 
miflum infringentibus noftra fide ad idem & fub 
cadem forma verfa vice promifit nobis comes pro ' 
fe & fiiis in hoc feodo fucceflorjbus & m eodem 
adaptandis r idem auxilium & omnino fub eadem 
forma. rnfUper quod fi unquam feodum memora- 
tum, yel aliqua de bonis, que jam habet iii Al- 
fatia, vet habkurus eft, ad eandem pertiugn- 

T i ' ciam 



ciam vendere, permutare> obligare, atit quomo- 
dolibet alienare voluerit, fine confilio, fcienria 
ft voluntate Epifpopi hoc facere non poteft, nec 
debet, d fecundum eftimationem quatuor ad hoc 
communiter eleftorum,, videlicet H. Comitis de 
Wcrde, E.dcAndelabc, V ? Scolaftici & A. Bege- 
r* v aut eligendarum* fi aliquis eorum deceflerit 
trganos, vel noftrum fuceflbrem alienabitv vel 
6bligabit> & fl hanc promiffidnem fiiam^ aut dus 
formam violare prefijmpferit, feodura fuum' to- 
tum, quod ab Ecclefla noftra tenet^ fi amonitus 
4 Z nobis infra-XV. dies hpn refipuerit^ riec emen- 
daverit, & VI. predifU arbitri promiffionem & 
conventionem violatam judicaverint, vacabit & 
ab oftmi obligatione noftra fuperius proniiflbriai 
' ac fide juflbria nos & noftri fide juflbres erimus pe- 
nitus abfoluti. Promittimus & nos comiti memo- 
ratO) quod fl contingat nos proprietates caftro- 
rum de Tagesburc & de Berenftein cum fuis perti- 
nenciis nobis^ vel Ecclefie noftre conquirere, fi- 
bi proprietates easdem in feodum fukfepecji&a 
forma feodali^ & fecundumquod predi&i quatuor 
arbitri ab utraque parte faciendum decreverunt, 
in feodum concedemus. Ut autem hec omnia per- 
petua roborehtur firmitate, figillo prefati comi- 
tis fecimus fblempniter & publice communiri. . 
Afta iunt hec prefentibus B. Decano F. Scolafti- 
co, & Ar. de Burglen^ Canonicis majoris Eccle- 
fie in argentina, H* comite de Werdcy & 0. de 
Obfenftein y B* tie Geroltfeckc, advocato de Huns- 
velt) E. de Andelabe % E+ de Mundingcn^ & A. 

Bege- 



Begerc, anno M. CC. XX* VI. menfeSeptembri, 
in die Mkbalis* 

x ap.Sept* 

<a) 5j7h#ji comcs JLeiningcnfis, qui fuit haeresco- 
mitatus Dagsburgenfis per uxorem fuam Geiru- 
dem fUiam Adclbtrti ultimi Dagsburgenfis co- 
mitis-— 



LXXVIt 

STATUTA PRDMULGATA IN CAPITULO 
CATHEDI^ALIS ARGENTINENSIS. 

Pro confervatione ftatus Ecclefiaftici* jurifque^ 
honoris & Libertatis totius cleri eivitatis & 
Dyocefis argeUtinenfis* Nos Prepofitys, Deca- 
nus, toturaque capitulum Ecclefie argentinenfis 
ftatuimus^ ordinamus* provida deliberatione pre- 
habita confenfii unanimi, & antiquis ecclefie no- 
ftre ftatutis annexos efle volumus articulos fubno- 
tatos. Primum fcilicet* quod venerabiiis Pfcter 
Dominus nofter Epifcopus arg?ntinenfis, qui 
prpxime creatus fuerit hmoftraEcclefia, & ejus 
in perpetuum fucceflores^ clericos fibi fubje&osj 
quibus plerumque Layci opido fiint infefti^ ab 
opprefiionibus & violenciis laiborum T in quantum 
ipfi poffibile fuerit> dqbeant defenfare* & ne a 
Laycis ad forenfia judicia trahamur inviti, ipfis- 
que clericis violenciam vel injuriam paflis a L$y- 
cis fatisfa&ionem congruam y ve! emendam pra 
viribus proeurare, fecundum quod idem Domi- 

T 4 nus 



i ?- 



tnis Epifcopus & ejos in perpetuum foccefibres 

clericos decedentes vel mortuos velamentis Indu- 
mentiSj fuppelle£ttlibus, vel tliis bonis fuis fpo- 
liari non confenciant, neque finant, fed talium 
bona difponi procurent fecundum difpofitionem & 
vohmtatem ultimam decedentis, vel alias prout 
- de jure fuerlnt difponenda. tercium quod prefa- 
tus Dominus Epifcopus & ejus in perpetjium fuc* 
cefibres, Prelatis, Canonicis, Abbatibus abba- 
tiflis & aliis xlericis vel monafteriis, aut Ecclefiis 
iibi fubje&is exa6Hones aliquas, vel colle&as, tal- 
]iaS) aut contributiones imponere non debeant* 
vel ab eis invitis exigere % aut aliquatenus extor- 
quere nifl fecundura quod Epifcopis a juribus eft 
permiflura quartum quod Idem dominus Epifco- 
pus, vel ejus in perpetuum fuccefloresproventus, 
vel redditus berieficiorum vacantium vel non va- 
cantium invitis eorum re&oribus & patronis 
percipere non debeant ad ufiis fuos qualescum- 
«jue, fine licentia fedis apoftolice fpeciali» Quin- 
tum quod ipfe Dominus Epifcopus & ejus in per- 
petuum fucceflbres ofKcialem curie argentinenfi 
dare vel facere non debeat alium quam canoni- 
cum verum ecclefie noftre, prout etiam in noftra 
Ecclefia in antiquis retroa&is temporibus dinofci- 
tur efle fa&um, fextum quod duobus velpluri- 
bus pro beneficio quovis vacante contendentibus* 
fruftus & proventus difti beneficii» iitependen- 
te,, percepti vel percipiendi perioci archidiaco- 
num > aut eum^ vel eos qui per ipfiim eorum con- 
fervationem fuerint deputati futuro re&ori flde- 
liter referventur^ & lite finita integr.e aflignen* 

tur. 



*97 

tur. jnravimus igitur omnps & (Ingnli ad fan&a 
Dei Evangelia corpordliter tafta a n^bis nos fer- 
vaturos inyiolabiliter omnia & fingula prenotata^ 
nec contra ea venire vel impetrare a Fede apofto- 
lica , vei aKunde \ ?ut facere quoquomodo. Ac* 
tuin in craftino exaltationis fanfte Qrucis anno 
Domini M. CC. nonagefimo noncu 
15. Sept. 

Ex libro membrantceo Majoris Capituli Argentin, 
ditto libro Regulae. fol. 36. / / 



LXXVlll. 

CHARTA 70HANNIS EPISCQPI ARGENTI* 
NENSIS DE FERENDA TONSURA CLE^ 

RICAU&c. , ! * 

Jcbanms Dei gratia Epifcopus argentinenfis, 
Univerfis & flngulis prelatis, Canonicis, Rec- 
coribus, aliifqUe clericis civitatis noftre argenti- 
nenfis cujuscunque ordinis fuerint, etiam ordinis 
Acolitatus, dummodo gaudere voluerint, privi- 
legio clericali ftlutem in Domino. Licet inter 
alia clericalis honeftas jure tcftante in tonfura & 
coronai congruentibus exiftat, nonnulli tamen ex 
vobis circa obftrvationem hujusmodi tonfure & 
corone congrnentiura lfe exhibent negligentes, 
Immo quod feverius eft ipfis penitus non utuntur^ 
nea ha&enus utebantur> quod non folum eft fa- 
cris canonibus inimicum, fed etiam periculofe 
Laycos fcandatizat, ficut experientia docuit % at- 

T.S qu* 



«9t 

que docet Nos volentes periculofam hujusmodi 
jiegligenciam fupplere, prcut noftri officiixiebi- 
tum exigit & requirit, vos & quemlibet veftrum 
hortaiuur in Domino & paterna fuadela ruone- 
muS) ut quisquis veftrura a fefto Pentecoftes proxi- 
me venturo ih antea fecundum xnajus & rninus 
juxta fhi ftatus & ordinis prerogativam hujusmodi 
tonfura & corona utatur fub pena excommunica- 
tionis Late fententie quod ex tunc> ut ex nunc, 
in his fcriptis ferimus rebelles qua etiam fenten- 
tia excoramunicationis quemlibet veftrum teneri 
& aftringi volumus, qui a di&o fefto in ahtea por- 
taverint caligos omnino rubei, viridis crocefque 
coJoris. VolurauS etiam & mandamus fub pena^ 
de qua premitthur, ut nullus facerdotum nobis 
fubjeftorum a fefto beati Jobannis Baptifte proxi- 
me venturo in antea preoendam aliquam offigare 
prefbmati nifi hujusmodi prebenda de bonis, red- 
ditibus feu proventibus perpetuis dotata ftierit, 
& fuper hujusmodi dotacione publicum inftrumen- 
tum figillo curie noftre habeat comraunitumv In- 
iungentes omnibus & fingulis quicumque ftper 
noc ex parte noftra fuerint tequifiti in virtute 
fan&e obedientie & fub pena excommunicationis, 
ut prefens noftrum mandatum in Choris majoris, 
fanfti Tbom-t «fcfan&i Ftf r* junioris Ecclefiarum 
«rgentinenfium publicent* & alibi^ ubi fuerit, 
opportuum, Patum II. Idus Martii anno Mille* 
fimo trecentefimo decimo feptimo* 

Exiibrofaiicock.f0i.g9. 

LXXIX. 



*9f 

LXXIX. 

ORDINATIO CJRCA DIVINUM OFFICIUM 
IN CATHEDRALI ARGENTINENSl. 

Iii nomine Domini Amen. Nos yoames Dei gra* 
tia epifcopus argentinenfis cupientes divinum 
officiura in choro ecdefie noftre argent. tite, or- 
dinabiliter & fine perturbatione celebrari quali- 
bet, ficutdecet, deconfilio& confenfu fratrum 
noftrorum Decani & CapituH ecclefie argent. jam 
di&e, ftatuimus & ordinamus, quod de cetero 
nullus cujuscunque altaris ecclefie niajoris pres- 
byter, canonicus vel prebendarius prefumatmis~ 
fam cum nota vel fine nota vel aliud divinum of- 
ficium celebrare, antequam in chorq predido, 
in quo divinum officium eft foHempniter celebran- 
dum , a quo etiam quoad divinum officium alie 
civitatis & diocefis argentinenfis ecclefie regulan- 
tur^ inatutinum officium fitcompletum, & quod 
nullus eorumdem poftquam prima in choro pre~ 
di&Q fueric inchoata, ufque ad finem Miffc majo- 
ris, & Sexte^ vel None, que ipfi Mifi^ conti- 
nuantur > prefbmat miflam vel aliud divinum ofE- 
ciura celebrare^ vel inceptum cum nota aliquate- 
nus continuare ; volentes ut contra hoc ftatutum 
facientes, poftquam ad ip&rum nodtiam perve- 
nerit, fententiam excomraunicationis incurrant . 
ipfo fofto. Pr eterea, quia frequenter inter pres- 
byteros noviter ojrdinatos^ prout ad nos ftraa re- 
ferente pervenit, quidam eorum, prius ad celeb- 
rationem prime Mifie in Ecclefia noftra admittan- 

tur. 



100 

tur, lites & quod verendum eft dicere^ convida 
oriuntur, ex quo populus fcandalizatur, cum id 
ex.radice avaritie procedere videatur, ftatuiraus 
& prefenti decreto fiib pena eXcommunicationis 
jam late fententie prohibemus-, ne de ce^ero ali- 
quis ad celebrationem prime Mifle, qui non fit de 
civitate argeqt. oriundus , vel qui non habuerunt 
domicilium in ipfa^ vel moram ut incola ibidem 
traxerit, admittatur, & nec admiflus , fub pena 
predi&a, miflara primam in Ecdefia noftra ar- 
gent. celebret quocunque modo> verum quia hoc 
avaricie vitium in religiofis maxime eft fucciden- 
dum , idcirco huic ftatuto adijcimus , quod de ce- 
tero nullus religiofhs fub pena predi£ta, quam 
admittentem <fc admiflum incurrere volumus ipfb 
fafto, ad celebrationem prime mifle in Ecclefia 
noftra argent, ullatenus admittatur. ad hec ftatui- 
mus & fub pena excommunicationis jam late fen- 
tentie prohibemus, ne inpofterum aliquis cleri- 
cus beneflciatus , vel in fecris ordinibus conftitii- 
tus cujuscunque dignitatis , conditionis , yel ftatus 
exiftat, eundo per civittftem argentinenfem cinc- 
tus incedat, defuper more Layco culteltum defe- 
ferens in cinftura in opprobrium manfuetudinis 
dericalis , . fed in honefto incedat habitu f ficut 
decet ordinem dericalem. Inhibemus etiam pre- 
terea omnibus presbiteris canonlcis & prebenda- 
riis eqdefie noftre argentinenfis & etiam Cttpel- 
lanis, qui Choro, ecclefle noftre non funt aftric- 
ti> fub pena excommuhicationis late ftntentie, 
ne cetero ipfim ecdefiam fine religionc ingredi 
prefumant f douec iu choro ecclefie noftre divina 

ofilcia 



officia peragantur. Datum feria tercia poft quaji 
tnodo anno Doraini 13 ig. 
8. Maji # 



LXXX. 

JOHANNES EPISCOPUS ARGENTINENSIS 

f ROMULGAT CONSTITUTIONES CON- 

CILIJ VIENNENSIS. 

Jobannes Dei gratia Epifcopus Ecclefic argenti- 
nenfis Univ«rfis P .... ArcMpresbyteris> ple* ' 
banis, feu vice plebanis, nec non fecerdotibus 
quibuscunque itf civitate & diocefi divina celeb- 
rantibiis, falutem & finceram in Domino Kari- 
tatenu Ne' per ignoranciam quafundam confti- 
tutionum in Concilio Vtmtmfi .editarum, in qui- 
bus multa fub excommunicatibnis , lufpenfionis 
& interditti fentenciis jam Latis fieri precipiun- 
tur, quedam vero fub eisdem fententiis fieri pro- 
hibentuf, excommunicationis fufpenfionis $ in-, 
terdi£H t vel irregularitatis laqueum incidatis v 
& fub^diti veftri per compiunionem incidant ia 
peccatum, vobis quasdam ex eis, clero preci- 
pue, & univerfali Ecclefie neceflarias & ucilesj 
ftu ipfarum mentem fummariam infra perftrinxi- 
rous , & eas per vos fciri & obfervari , nec non i« 
veftrfs Cancellis coram fiibditis veftris, fi neces- 
fitas vel utilitasid expofcat, volumus fbllempni- 
ter publicspi, cum vos juris ignorantia non ex- ' 
cofet» In primis igitur vobis univerfis & fingu- 

lis 



lis publicamus quod fub titulo de reliquiis & v* 
neratione fanftorum ftatuit Gmcilium Piamcnfe 
predi&um, videlicet, quod gloriofum feftum 
pretiofiffimi facramenti Corporis & fanguinis 
Domini noftri lefu Cbrifti feria quinta poft ofta* 
vam pentecoftes proxima annis fingulis cum no- 
vem le&ionibus , & per ottavara cum tribus de^ 
vote & fbllempniter celebretur. Unde vobis & 
fingulis veftrum in virtute fanfte obedientie in- 
jungimus firmiter & diftri&e ut officii de hoc fpe- 
cialiter ordinati tenorem & ordinem , vobis ufque 
ad feriam quintam prefcriptam poft feftum Pen- 
tecoftes proximenunc venturam, cujus officii yo- 
bis in Ecclefia, noftra argentinenfi copiam fieri 
volumus, veftris fumptibus procuretis, Itaquod 
difto die, & de cetero fingulis annis di&um of& 
cium eodem die tempore revoluto fbllempniter 
peragatis fiibditos quoque veftros dominica dic- 
tam quintam feriam precedente moneatis, ut per 
puram confeffionem ElemofinarumLargicionem^ 
attentas & fedulas orationes & alia devotionis & 
pietatis opera taliter fe ftudeant preparare > quod 
hujusmodi facramenti pretiofiffimi mereantur fie- 
ri participes illo die & ejus virtute augmentacio- 
nem confequi gratiarum. Ipfis quoqv^e fubditis 
indulgenciam quam exaudicione divinorum illis 
diebus quibus hujusmodi officium agitur confe- 
quantur, Lucide exponatis* Videlicet omnibus 
vere penitentibus & confeffis qui matutinali offi- 
cio fefti eiusdem in Ecclefia In qua idem celebra- 
tur, interfuerint. Centum qui vero mifle toti- 
dem t qui autem in primis ipfius fefti vefperis in- 

ter- 



terfuerint fiqriliter centum. In fecundis vefperis 
tqtidem. , IHis autera qui per oftavas illius feftii 
matutinalibus v vefpertinis^ Mifle aut praedi&a- 
rum borarnm officiis interfuerint^ centum xiies 
fingulis o&aviruih jpfarum diebus de"oimiipoteh- 
tis Dei mifericordia, & bestorum Petri & Pauli ' 
Apoftolorum audoritate, de injunftis fibi peni- 
tentiis relaxantur. 

Item fub titulo de teftamentis $ ultimis volun* 
tatibus ftatuit concilium antediftum^ quod reli- 
gioli etiam exempti quicurique executores efle non 
poftunt cujuslibet ultime voluntatis > nifi fuperio* 
rum fuorum petita licentla & ebtenta» Et quod 
locorum Epifcopis cum executionis officium fus- 
' ceperint^ de fufcepte executionis officio tenen- 
turreddererationem, &quodEpifcopieos, quos 
^eliquifle circa id repererint punire poffint pena 
debita quocunque^privilegio non obftante. 

Item fub titulo de Sepultwis ftatuit conciliiun 
memoratum^ quod quiculique in.contemptum cla- ' 
vium Ecclefie in Cymeterio tempore interdi&i 
excommunicatum publice vel interdi&ura nomi- 
natim, vel ufurarium martifeftum lepelire pre- 
fumpfefit fcienter excommunicatioftis fententiam 
incidatipfofa&o, a qua nullatenusabfolvitur nifi ; 
ad arbitrium diocefani Epilcopi fatis faciat com- 
petenter ei r cui per fepulturam hujusmodi fuerit 
injuria* irrogata. Nullo cpntra premifla excep- x 
tionis vel quovis alio privilegio fub quacunque 
ibrmaverborum conceflb aliquatenus fiiffragante. 
Item fub titulo deparocbiis & alienis parocbia- 
nis^ ftatuic concilium lupradiftumi quodfratres 



804 

predicatores & minores ac ceteri religiofi Eccle- 
fias parochiales ad predicandura non debent ac 
cedere, nlfi a parochialibus facerdotibus fuerint 
invitati, feu ipforum petita licentia & obtenta, 
nifi Epifcopus loci vel prelatns fuperior per eos 
predicari mandaret ftatutum cft etiam in eodem 
concilio, quod non omnes fratres di&orum ordi- 
num undecunque venientes, ad predicandum vel 
ad confefiiones audiendum debent admitti, fed 
illi tantum , quos locorum Epifcopi ad hujusmodi 
officium in fuis diocefibus duxerint admittendos. 
Idem qqoque fratj-es per hujusmodi conceflionem 
vel admiffionem Epifcoporum non majorem ha- 
bere debent auftoritatem quam presbyteri paro- 
chiales, nifi Epifcopi gratiam eis in hoc faciant 
ampliorem , & licet difti fracres liberam habeant 
fepulturam tamen ne parochiales Ecclefie & iplk- 
rum curati feu Reftores qui miniftrare habent 
Ecctefiaftica facramenta , quibusve de jure com- 
petit predicare, & confefliones audire fidelium^ 
debitis beneficiis defraudentur, ftatuit concilium 
predi&um, quod di&orum ordinum fratres de 
omnibus obvencionibus tam funeralibus quam de 
quibufcymque <£ quomodocunque reliclis diftin&e 
vel indiftin&e ad quofcunque certos vel determi- 
natos ufus de quibus etiam quarta five canonica 
porcio dari five exegi non confiievit, vel non 
debet de jure, nec non de datis vel qualitercun- 
que donatis Y in morte, feu mortis articulo, in 
donantis vel dantis infirmirace, in qua deceflerit 
quomodocunque direcle vel indire£le fratribus 

ipfis, 



10? 

ipfis, vel aliis pro eisdem quartam' partem aufto- 
ritate apoftolica taxatqm & limitatam parochiali- 
bus fac^rdotibus 7 & earum re&oribus, feu <hu 
ratis largiri v integre teneantur. Item ftatuit dic- 
tum concilium quod fi difti ^fratres procurent t 
quod hujusmodi relfft a fiant ad utilitatem & commo- 
dum eorunj, talibus pferfonis, a quibus hujusmo- 
di quarta minime deberetur , vel quod donata vel 
data procedant ad tales perlbnas feu fi procurent 
in lanitate donantium fibi dari vel donari, quod ia 
infirmitate eorundem donanciura vel dancium, 
dandum vel donandum exifteret, quod in tioc ip-t 
lorum confciencie onerentur & fi dolum vel frau- 
dem premiffis adhibuerint, voluit concilium, quod 
obligati remaneant lacerdotibus^ & nihilominus 
deftrifta ratio in extremi Iudicii examine requi- 
ratur* Revocavit etiam, vacuavit* cafiavit r & 
irritavit. Immo cafla, vacua & irrita nundavit, 
& nullius prbrfus exiftere firmitatis univerfa prU 
vilegia, gratias, verbo, feu fcripto fui> quacua^ 
que forma^ exprieflione -feu conceptione verbp- 
rum a Romanis Pontificibus diftis fratribus con* 
cefla^ necnon confiietudines , conventiones^ fta-* % 
ttlta & pa&a, in quantum premifiis, vel alicui 
premiflbrum fuerint contraria. 

Item fub titulo fa excejfibus prhilegiatorur^ 
ftatuit concilium fupradi&um , quod religiofi cle- 
ricis aut Laycis non debent facramenta ,Euchari-' 
ftie vel extreme Un&ionis miniftrare, vel matri* 
monia follempnizare, nifi de licentia parochialis 
presbyteri fpeciaiL Item excommupJcatos a ca- 
none non debent abfoivere, nec a fententiis per 

iVw. Svbfid. Parsn XIU. U ftatu- 



306 

ftatuta prbvincialia aut fynodalia promulgatis. 
Item <juod non debent tiblblvef e quenquam a pe- 
na & a culpa. Et frquid horum fecerint, .excom- 
mtmicationis fentenciam incidunt ipfo tado, per 
fedem tantum apoftolitam abfolvendi. Et quod 
Epifcopi, poftquam de hoc eis conftiterit, ipfbs 
^xcommunicatos faciant publice nunciari, donec 
de ipfofura abfoluciohe^ l eis fcilicet Epifcopis fiie- 
rit fafta fides. Nullo religiofis eisdem contra 
$remifia exceptionis vel *lio privilegio fuffragian- 
te. Inhibitum eft els etiam , he in predicationi- 
feus fiiis, Ecclefianim prelatis detrahant^ id eft, 
malfe loquantur, aut Laycos retrahant ab Ecclefia- 
fum fua frequencia vel acceflu. Item quod In- 
dulgenclas non pronuncient indHcretas, id eft* 
nimias, Item ne cum feftionibus teftamentofum 
Interferunt, teftator&s Mtftfyant fr reftitutionibus 
debitis, aut a Legatis Ecclefiis matricibus facien- 
dls. Item quod legata incerta vel debita mcerta^ 
& maleablata incerta, id eft, vagos f eftitncio- 
nes fibi^ fratribus fui ofdiinis vel conventibus ip- 
forum erogari in aliorum prejttdicium non pro- 
curent. 

Item quod neminem abfolvere ^refumant in 
cafibus fedi Apoftolice* aut locorura Epifcopis re- 
ftrvatis. Item quod nullum contra eos fuam ju- 
fticiam profequentem vexare indebite^ & ad loca 
publica & remota convenire prefumant. Con- 
trarium facientes penis per duojf menfes fiibja- 
ceant illis-, que fecundum eorum regulam vel ffau 
tuta eis imponi pro gravibus culpis & criminibus 
fonfueverunt, Et quod cum ipfis abfque mani- 

. fefta 



307 

fefta neccflitate fbper premifiis non valeat difpen- 
ftri. Ceterum Prelati eoruim, nifi de his, que 
occafione premiflbrum excefluum, ad eos quo- 
quomodo pervenerint^ Ecclefiis aut perfbnfrEc- 
clefiafticis dampnificatis vel lefis fatisfa&ionem 
exhibuerunt infra menfem, poftquam fuper hoc 
fnerint requifiti, fufpenfionis fententiatfi, eo ip- 
fo incurrant. non obftantibus in premiflis ftatutis 
aut quibuslibet aliis privilegiis cujuscunque teno- 
lis exiftant. 

. Item fub titulo de penis ftatutum eft in conci- 
lio lupradi&o, qpod religiofi retrahentes in fer- 
monibus fuis vel alibi quofcunque a fblucione de- 
cimarum Ecclefiis debitarum excofamunicationis 
fententiam incidunt ipfb faQo* Item iiyunftum 
eft eisfub intimacione malediftioniseterne, quo- 
ciens publico predicabunt^ in prima Domiuica 
guarta & ultima quadragefime & in feftis Afcen- 
fionis Dominice Penthecoftes, Nativitatis beati 
Jobarmis Baptifte aflumptionis & Nativitatis beate 
Virginis yerbum Dei audientes exprefle ftudeant 
informare, fi ab Ecclefiarum Reftoribus vel eo~ 
. rum vicariis^ aut loca tenentibus eorundem fue- 
- rint requifiti , nec ndn ex his , quomm confeffio- 
nes audient^ confcientiam fecere^ ut decimam 
lblvere non omittant, quicunque vero fcienter 
confitentibus confcienciam facere de folvendis de- 
cimis omiferitj a predicationis officio fufpenfps 
maneat ipfo fafto^ donre confcientiara fibi con- 
iitencium informaverit, fi de hoc commode ha- 
buerit facukatem* Qui vero predi&a negiigen- 

Ua , tia 



3C$ 

tia non purgata predicationis officium prefhmpfe- 
rit exercere, exdommunicationis fentemiam ift- 
cidat ipfo fa£o% Item quod quicumque religio- 
fus vel clericas leculAris aliquem inducit ad vo- 
yendum» jurandum, vel fide interpofita, feu 
•alias promittendunuquod fepulturam apud fuam 
Ecclefiam eligat, vel jam Ecclefiam non immu- 
tet propter penas antiquorum jurium^ que in fua 
permanent firmitate excommunicationis lenten- 
ciam incidant ipfo fa&o, ab aHo, quama fede ' 
apoftolica, preterquam inmortis articulo, nul- j 
•latenus abfoivendus*, Nullis privilegiis aut ftatu- l 
- tis fiiper hoc in contrarium valituris. ! 

~*) Item lhb titulo^ de Scntcntia txcctommi- 
tationis, ftatuirconciliumfiipradiftum^ circam- 
terdiftorufti obfervantiam, au&oritate fedis apo- 
ftolice vel Epifcopi loci pofitorum, quod ReE- 
giofi quicunque tam exempti, quam nonexemp- 
ti, cujuscunque ordinis feu condicioiiis exiftant^ 
cum cathedralem & ipatricem five parochialem 
loci Ecclefiam interdi&am viderint aut fciverint 
obfervare, non obftantibus appellacionibus qui- 
bufcunque etiam ad ledem apoftolicafa, vel alium 
feu alios interje&is^ & aliis objeftionibus quibus- 
cunque^ abfque dolo vel fraude cum moderami- 
' rie decretaKs* Alma que eft Aefentencia txcommu- 
: nicationts titulo VI. invrolabiliter illud fervent. 
Alioquin noii obftrvarites hoc ip(b excommunica- 
tionis fententia fubjacebunt, quod etiak in inter- 

di&is, 

•) Quae fcqauntttr *rafa fant.iii autographo illa 
damiu ex libro : SaUco Capituli Majoris Argent; 



diftis, & in ceflationibus divinorum per provin* 
dalium conciliorum ftatuta, vult inviolabiliter 
obfervari; ln cefl&tionibus vero generalibus a di- 
vinis quas quandoque Capitula, collegia, vel 
conventus fecularium Ecclefiarum ac ^egularium 
iibi yendic^nt, ad repellendas injurias eis faftas 
xidem vult per omnia obfervari. hoc etiam ftatu- 
tum non folum ad futura, fed a ( d nunc penden- 
tia trahitur, non obftantibus privilegiis conven-. 
cionibus, ftatutis, & confuetudinibus quibusli- ' 
bet, que contra premiffa vel aliqua premiflbrum 
religiofis ipfis non vult ullatenns vel in aliquo (uf- 
fragari. Item ibidem ftatuit concilium fepedio 
tum r quodqne in locis interdifto fuppofitis quem- 
quam decreto divina celebrare officia quomodoli* 
bet cogere, aut ad eadem officia audienda excom- 
municationis vel interdi&ionisvocare r (eu qui ex- 
communicatos aut interdiftos de Ecclefiis, dum 
in ipfis Miflarum aguntiir follempnia^monkosne 
exeaiit 7 prohibent^ aut qui excommumcati pub- 
Jice & interdifti nominatim, in ipfis Ecclefiis a 
celebrantibus ut exeant moniti remanere pre- 
itimpftrint, excommunicationis fententiam inci* 
dant ipfo fa£o> a qua non nifi per fedem pofiunt 
abfolvi. Item a ftatuit concilium fupradi&uni ne 
fratres minores aliquem velafiquos fratres & fbro- 
res de ordine tercio beati francifci qui continen- 
tes feu de penitencia iluncupantur, ad divina ad- 
mittant quoquomodo in fuis E?clefiis tempore in- 
terdi&i quod fi fecerint^ eo ipfo excomraunica- 
tionis fententie a qua non nifi per Romanum Pon- 
tificem, vel fetisfattione premilfa per locoruta 

Uj Epis- 



310 

Epifcopos, guos au&oritate apoftolica fungi vo- 
liiit in hac parte abfblutionis beneficium valeant 
obtinere. Datum Jrgentine XI. Kal. Augufti. 
Anno Domiui Millefimo Trecentefimo Decimo 
O&avo. 

22. Jol. 
Ex libro falico cit. fol. 87« 



LXXXI. 

ORDINATIO CIRCA JURISDICTIONEM 
ARCHIDIACONORUM ECCLESIAEAR. ■. 

GENTINEKSIS,. "" 

Nos Jobannes Dei gratia Epifcopus argentinlen- 
fis, nobis fubje&is medelis congruis cupien- 
tes paterna follicitudine providere ne ipfi coram 
judicibus ecclefiafticis ordinariis delegatis aut ar- 
bitris infra civitatem & diocefim argent. litigantes 
perdilpendiofas protraftiones litium & onerofa fi- 
bi patroqinantium falaria gravibus afficiantur la- 
boribus & expenfis, hoc facile fieri fperamus fi 
in quantum nobis de jure permittitur fubtiHtatem 
ordinis judiciarii precidamus r modum falariis ad- 
vocatorum eoram prefetis judicibus poftulantium 
& prpcuratorum ponamus & eos, qui circa di&a 
verfantur judicia optimis remediis dirigamus. 

Statuimus igitur, archidiaconorum ecclefie 
noftre argentinenfis, qui jurisdi&ioni prefunt or- 
dinarie ds confuetudine in jam di&a ecclefia hao 

tenus 



tenus obfervata accedente confilio & confenfii^ 
quo*f in caufis mere civilibus ad fbrum tamenec- 
clefiafticura de confuetudine fpe&antibus fum- 
math quatuor librafum denariorum argentinen- 
fiunrnon excedentibus de plano & abfque ftrepi- 
tu judicii fine libello & obmifib judiciario ordine 
' procedatur, in quibus etiam caufis civilibus ad- 
vacatorum <& procuratorum gradu vel ordine 
non attento omnes a jure non prohibitiad poftu- 
lacionis officiumadnjittantar r iti aliis vero caufis 
priv&tarutn & fiftgularium perfonaru»in prefatis 
judiciis nec procoratores advocatorum nec advo- 
catos procuratorum nec unam eamdemque perfb- 
nam ujriufque volumus fungi officio.. Statuimus 
etiam quod nullus Litterarum portitor feu lator 
& huncius curiarum noftre vel archidiaconorum 
ecclefie noftre argentinenfis nec alius notafius ja- 
ratus di&arum ccclefiarum cur iarum coram itidi- 
ce eius curie v cujusjuratum exiftit quantumcun- 
que viles caufae fuerint itj peftulacione vel px - o* 
curationis ofiicio pro aliis admittatur^ nec ab eis 
fubftituti^ ceterum ne cupiditatis ardor alicui fid- 
vocatorum feu procuratorum noftre civitatis <& 
diocefeos incentivam tribuat eiusmodi noftra fta- 
tuta falubria contemnendi, Inhibemus, nepatro- 
ni caufarum advocationis officia in diftis judiciis 
infra civitatem <fe dioecefin noftras prefatas exer- 
cere volentes in caufis agitandis fuper prelaturis 
& dignitatibus ecclefiafticis fummam fex marca- 
rum in canfis fuper aliis beneficiis &'ecclefiafticis 
curatis & fimplicibus fummam quatuor marca- 

U 4 rum* 



312 

« 

tum, in caufis matrimonialibus fiimmam duarum 
roarcarum , in caufis injuriarum fummam unius 
maree argenti, in aliis vero ecclefiafticis caufis 
vel civilibus ad forum ecclefiafticum de jure vel 
confuetudine fpe&antibus extendentibus fe ad va- 
lorem feu eftimationem viginti librarum dena- 
riorum argentinenfium fummam unius libre dic- 
torum denariorum excedant fub aliquo velamine 
vel colore, in hujusmodi etiam civilibus & eccle- 
' liafticis caufis fi fummam^ valorem feu eftimatio- 
^nem vigih?! librarum vel infra eandem fiimmam 
fuerint.pro rata quantitatifc fumme valoris feu efti- 
mationis caularum hujusmodi taxacionem proxi- 
ftie difti falarii fieri volumus fine fraude.- 

Ex ftatutis Curiam Ecclefiafticarura Argsnti- 
nenfium an. 1388. renov^tis. 



lxxxil 

CONSTITUTIO JOHANMS EPISCOPI AR- 
>. GENTIN. CONTRA BLASPHEMATORES £T 
TEMERARIE JURANTES. 

In Dei nomine Anien. Nos Johamts Dei gra- 
tia Epifcopus argentinenfis ad honorem Omni- 
potentis Dei, & propter eommune bonum pre- 
fentibus ftatuimus inviolabiliter obfervandum, ut 
clerici civitatis & dioecefis noftrae, cujuscunque 
ordinis ftatus, conditionis* five praeeminentiae 
fuerint a blaspheraiis , jurationibus five juramen- 

tis, 



tis, voluntariis praeeipue tamen inufitatis, five 
inconfuetis circa Deura«> ejus fen&os $: maxime 
beatam virginem Mariam prorfus abftineantj & 
ut ipfi clerici maxime ab hujusmodi blasphemiis 
feu juramentis inufitatis, five inconfuetis citius 
retrahantur cum ex mente rea utique procedere 
videantur, volumus ut qufcunque clericus hujus- 
modi blasphemias feu juramenta inconfueta five 
inufitata fuerft, penam unius fblidi denariorum 
argentinenfium qualibet vice contrahat & incur- 
rat, nullam fuper hoc remiffionem aliqualiter ha* 1 
biturus. . ' 

Injungimus etiam in virtutp fen&ae obedien- 
tiae & fub pena e,xcommunicationis omnibus cle- 
ricis non in Ecclefiis collegiatis conftitutis> ut in- 
fra triduum a tempore notitiae praefentium quos- 
purique clericos extra ipfas collegiacas eccJefias 
conftitutos iquos circa hujusmqdi blasphemias feu 
juramenta noverint deliquifle, ad notitiam Ple- 
bani feu vice plebani loci illius in quo taliter jura- 
tum fuerit perferant bona fide ipfi autem plebani 
ftu vice plebani omnes perfonas eis taliter denun- 
tiatas in proximo capitulo quod habebunt, in illo 
archipres^yteratus regiftratus fideliter approba- 
bunt, & tunc per unum nuncium fide dignum ad 
parcendumr laboribus & expenfis perfbnae hujus- , 
modi regiftratae, officiali curiae noftrae argenti- 
nenfis infira triduwm , a tempore didi Capituli 
deftinentur, quem quidem quo ad hoc judicem 
feu executorem hujusmodi penarun conftituimus 
fpecialein. 

Uf ' 8 



' nos monemus ut Infra triduum a tempore fnfinua- 
tionis veftrae fidem juramenti nomine praeftent, 
ut fi quod abfit $ quotiefcunque eos venire con- 
tigerit contra diftum flatutum, poenam eidera in- 
fertam perfolvant & de ipfa latisfaciarit juxta ejus- 
dem ftatuti continentiam & tenorem, alioquinin 
omnes & fingulos hoc promittere nolentes ex tunc 
excommunicationis fententiam proferimus in hiis 
fcriptis. Datum Argentinae X". Kalendas Maij. 
Anno Domini M . CCC*. vicefimo quinto. 

Ex antiquo Codice Collegiatae S^Fctri Se- 
pioris fol. XIX, 

2a. Apr. 

LXXXtta 

MONACHI S. MAXlMINl 

PROPE TREVIROS 
C H R- a N I C O N 

tb Anno DCCVIII. ofquetd «nnum. DCCCCLXXXVII. 



Anno DCCVIH. Princeps Francorum. Drogo 
obiit. A 
Anno DCCIX. primum Pippims perrexit in 
Alemanniam contra Puillarium Ducem. 
Anno DCCXI. Rildebertus Rex obiit. 
Anno DCCXIV. Pippinus obiit. 
Anno DCCXV. Dagobcrtus Rex obiit. 

Anno 



H7 

Anno DGCXVL primnm pugnavit Karlus 
Dux contra Ratbodum Ducem. 

Anno DCCXLL, Kartus Princeps obiit. 

Anno DCCXLIL Kariomannus, & Pippinus^ 
contra Hunaldum perrexerunt. 

Anno DCCLL Pippinus ele&us eft in Regeni! 
& Bildericus tonfiiratus. 

Anno DCCLXVIIL ^Pippinus Rex obiit, & 
Karlus, &Karlomannus Rcgnum fiifcipiunt. i 

Anno DCCLXXII. Karlomamus obiit. 

Anno DCCLXXVIIL Lbudowicus patus. 

Anno DCCCIV. Alcuinus Abbas obiit. 

Anno DCCCVL pridie Nonas Maij, Luna 
XIIII. fignum crucis mirfcbili modo in luna appa- - , 
ruit, &eodem anno, XIII. Kalendas feptembris^ 
die Dominica hora IlIL corona mirabjlisiri cir- 
cuitu folis apparuit. 

Anno DCCCXIV. Indiftione VII. XVII. Ka- 
lendas' Augufti, Feria II. mcipiente, hora diei 
V. Ecclipfis Iblis apparuit, luna XXVIIIL Karlus 
Imperator obiit > & Lhudowicus Imperium fuicepit» 

Anno DCCCXX&IL Lbudwicus ImperiUra 
slmittit) & Lotbdrius illud fufcipit. 

Anno DCCCXXXIV. Lbudowicus recipitur. 

Anno DCCCXL. Eclipfis folis fa^a eft UU, 
feria ante Afcenfionenn * ' 

Anno DCCCXLIIL Matm nafcitur. ... £ . 

Anno DCCCXLXV. Karolus Rex per Btdt- 
nulfum, Laudanenfis Ecclefiae presbyterprn r coe- 
pit congregare clerum fub doftrina canonica Deo 
militaturumin coenobio a fe fundato* quod prnis 






318 

i 

Regium, ac deinceps Apoftolica au&oritate vo- 

catutn eft novum. 

.... Kalendas Aprilis. Ordinatio Hedenulfi 

Epifcopi. 

Anno DCCCLXXXII. Nortmanni treverm 
cum Monafterip fantti Maximini, vaftantes gal- 
liam, cremaverunt. 

Annd DCCCLXXXyill. Karolus Rex, Fra- 
ter Karlomanm, defungitur & Armlfus Rex coa- 
ftituitur. 

Anno DCCCXCIX. jfrnolfiulLex obiit. Zuen- 
tibold a fuis interficitur. 

Anno DCCCCXVII. Euodpertus Epifcopus 
obiit. .'.,.. 

Anno DCCCCXXIII. Bellum in fueffionibus. 
Eodem anno Karohis Rex cuftodiae datur. 

Anno DCCCCXXVIUI.. Gifalbertus Dux Ger- 
hirg duxit uxorem. 

Arino DCCCCXXX. Otto Rex ab Anglis du- 
cit uxorem. Carolus Rex obiit in cuftodia. 

Anno DCCCCXXXI. Ordinatio Jfaodperti 
Epiftopi. 

Anno DCCCCXXXin. Cecidit Ecclefia fanfti 
Maximini. 

Anno DCCCCXXXIHI. Converfio Monacho- 
rum fanfti Maximini & Ugo Abbas efficitur. 

AnnoDCCCCXXXV. obiit Hildierus Laicus. 

Anno DCCCCXXXVIL Heinricus Rex obiit, 
Otto, Filius ejus fucceffit. Arnoldus Dux Bawa- 
riorum obiir. Fulda Mbnafterium crematur, & 

Rex 



/ 3*9 

RexOtto Hungros ufque Mettts civitatem perie* 
quitur. ' x 

Anno DCCCCXLII. Dedicatio Ecclefiaefanc- 
ti Mnximm > 

Anno DCCCCXLV. Hoc igitur Anno-, XVIL 
Ealendas OcTobris hora prima nocYis apparuit fi- 
gnum in coelo, in feptentrionali parte, quod 
fignum quidam Antichrifti efie dicebantj & Ugo 
Leodienfis Epifcopus efflcitur, & Vuillcrus A&- 
bas conftituitur. 

Anno DCCCCLVfl. Vuillerus Abbas obiit 
Vuickerus fusceffit. ' . 

Anno DCCCCLXI. Otto junior Rex effidtur, 
& Eclipfis fblis ftaa eft. 

Anno DCCCCLXVI. Vuickerus ohiit; Jfotfus 
fucceffit •.•.."! 

Anno DCCCCLXVH. Afolfus qbiit, Dietfri- 
dus fucceflit. 

^Anno DCCCCLXXXHI. Dietfridus obiit, & 
Ogo fucceffit. 

Anno DCCCCLXXXVH. Hogo Abbas obiit, 
Folmarus fucceffit. 



• * 



LXXXVL 



320 

Lxxxm. 

STATUTA PRAEBENDARIORUM FRA- ' 

TRUM ET SORORUM HOSPITALIS SANCTAE 

EUSA&ETHAE INTRA MONASTERIUM S. 

MAXIMlNJ EXTRA.MUROS TREVl- 

RENSES. *) 

Primo quando vinum eft in bono foro, habe- 
bunt pro praebenda unam fextellam, fed ,in 

caro foro minus. 
It in quatuor fummis feftis, die dedicationis S. 

Elifabctbat & in quatuor diebus per annum 

qiiando.fraternitas in Holpitali peragitur, qui- 

libet de bona conluetudine habebit parvum al- 

bum panera. 
It. de oleribus, pifis pulmentariis fecundum quod 

tempus fe offert per diem & rationabilem cora- 

petentiam. ' 

It. diebus dominicis, tertiis & quintis feriis tem- 

pore efus carnium quilibet pro die duo compe- 

tentia frttfta carnis habebit. 

It. 

*) Veftigia hujus Snnfliflxmi moris plura (uperfunt 
in Germania. quaedam commemorafle fufficiat in 
coenobio Fuldenfi & Afceterio. Sylvae Nigrae a 
S. Blafio jJiis Incolis nugcupauvubi Chriftus in 
pauperibus recipitur, Fuldeiifibus data funt privi- 

, w legia , ut pauperlbus & peregrinis tempore fus- 
Ceptionis*ufus neceflarios poflint praebere fecun- 
dum id quod fanftae Regulae propofitum atque 
jnandatum jubrt : Menacbos in fufceptionc bofpi- 
tum pauperumque femper ejfc paratos. Scban- 
naU K Hijt. Fuld. T. I. p. 49. 



It allis diebus pulmentum «orum duo ova, vel 

modicum de cafeo , aut lac f^eundum ratioriem. 
It in quadragefima quatuor dies per diem^ unum 

halecem. 
It aliis diebus modlcura depifis, vel fabisafla* 

tis, aut nuces, vel alios fru&us. 
It. Praebendarii^ qui habenc cameras fpeciales & 

foculatas , poflunt in curia rationabiliter ligna 

aceipere non pimis, led parvum, & compe- 

teritem habere ignem^ quod cellarius femper 
• refpicere debet, ne damnum fiat hofpitali. 
It bmnia illa debent^fieri fecundum quod reddi- 

tus hofpitalis per cariftiam, vel pro tempore 

perlitesftent 
It. omnes praedi&i Praebendarii fratres & fbro- 

res tenentur omni orare 30. pater nofter pro om- 

nibus benefaftoribus hofpitalis vivis & de- 

fun&is. 
It. tepentur in quadragefima bis confiteri, &ln 

adventu jejunare^ qui fani funt tenentur ad 

minus in fefto pafchae & natalis Chrifti com- 

municare. 
, It omnino debent in hofpitali efle pacifici & quie- 

ti, & faceti^ cum nemine haftere lites^ nec 

conteritiones. 
It. Omnino non debent jurare v nec Deumblas- 

phepiare «> & de nofte quieti efle. 
It non fcurrilia ver ba aut turpia proferre in hofpi* 

tali, quia ibidem funt loca qonfecrata & re- 

liquiae. 
It. niillus audeat in hofpitali circa altare nudis pe- 
, dibus inhonefte procedere^ digeftioiiein & uri- 

Nw.SUbfid.Pm.XUL X nam 



'3M 

nam portare, aut turpem fbnum cuni ventre 
facere. 

It. iratres debent aliquando fecundum poflibili- 
tatem eorum ad minus ligna ad coquinam pbr- 
tare, pifa & fabas mundare, & in horto re- 
colligere. 

It. Sorores ibidem in {fmi v linum'& canapura 
mundare, praeparare fila, in horto inutrlia ex- 
trahere* olera, pife & fabas mundare^ lin- 
teamina & alia lavare & confuere. 

It. omnintf onmes praedictf debent efle in licitis 
& honeftis Domino hofpitalario, cellerario^ vel 

- cui eft commifliim , obedientes. 

It. fi quis habet aliquem defeftum in praebenda 
velaliis, non debet habere litem, neque con- 
tentiones cum fafnilia, nec cum ancillis # fed 
referet defeftum fuum ad cellerarium, finau- 
tem ad hofpitalarium , fin autem ad pominum 
Abbatem, vel in eius abfentia afl cellerariura 
qui pro tempore eft in monafterio. 



LXXXIV. 



ARNOLDUS ARCHIEP. TREVIRENSIS VA- 

RIA BONA AB HENRICO ABBATE S. AUXIMINI 

EXTRA MUROS TREVIR: HOSPITALI IBl- 

DEM COLLATA CONFiRMAT. 

An. 126*.' 



A 



rnoldus Dei gratia Trevirenfis Arcbiepifco- 
pus omnibus praefentes literas infpe&uris 

falu- 



32J 

ftlutem in Domino fempiternam. Dilefti in Chri- 
fto filii Abbas & Conventus S. Maximini trqviren- 
fis nobis humiliter fupplicarunt, ut collatioriem 
quarundam poflefllonum & jurium faftam per dic- 
tum abbatem de laude & affenfu jam di&i conven- 
tus Hofpitalis ante fpres Monafteriiipforum digna- 
remur mifericorditer confirmare. Tenor vero 
di&ae collationis talis efh In nbmine Domini 
amen. Quoniam humana fragilitas oblivioni eft 
iiibjecla, ideo ea, quae aguntur !n tempore, 
fcripto folent annotari. Ad notitiam igitur uni- 
vqrforurh tam prelentium , quam futurorum Nos 
Abbas Henricus Monafterii StL Maximini trevi- 
renfis pervenire volumus f quod cum Nos ad hono- 
rem Altiffimi & Sti Maximini patroni noftri, de 
aflenfu & voluntate conventus noftri poflefliones 
annotandas di&o liofpitali duximuS conferre, dc 
contulimus perpetuo poflidendas, videlicet dua$ 
partes decimae in Ruttbicbt curtim de Menningetk 
prope novum caftrum^ medietatem molendini ini 
Moudevjort^ de molendino apud Mercbe di&um* 
quod mitfelftrole dicitur, maldrunffrumenti, tres 
vineas apud Kevenicb cum cenfu & medietate de- v 
cimae ibidern > duo jugera & dimidium tam in vi- ' 
neis quam campis apud Ifelsbacb, vineas^ in Rio- 
la, quas Metbildis bomt memoriae ibidem legavit 
apud Lungnicb amam vini, quam Sibodo de . 
Scbweicb & uxor eius IVendelingundis legayerunt, 
Item medietatem vineae cujusdam fitae in .monte 
Kierfe apud Longnicb, quae dicitur Henrici Lufci, 
Jtem proventus .yini & annonae in monte Matte- 
va. Otto iblidos de quadam vinea, quae dicitur 



3*4 

BaAerfe apud Mercbe difrum. Petituram in curua* 
ji^ vineam apud IValdracum, quae fuit Rorki ibi- 
dem. vineam unam apud Urium^ & viginti fbli- 
dos cenfuum apud Urium, de bonis HenriciSurdi 
difti ibidem. Item viginti folidos cenfuum de 
olea, quae dicitur Pbilippi mgri fitae in poteftate 
noftra. De horto Nicolai borre in via S. RemigH 
fex (blidos cenfiium. Ortum, qui fuit Htnrki 
Ungariei in hatis Epifcfipi. Apud Mattenam duo- 
decim denarios de bonis canonis ibidem. Item 
de quadam vinea^ quam colit Surmevrifcb duode- 
cim denarios. De vinea quadam, quam colit 
filius Wirici de curuatia quindecim denarios. De 
domo Nicbolai prope domum Epifcopi in potefta- 
te noftra quinque fblidos. De doino Gerardi fa~ 
gittarii quatuor folidos> De vinea quadam apud 
Balianc^ quaedicitur ad faliUs fex denarios. De 
horto quodam prope hognum fex denarios. De 
Domo & horto Gertrudis Lofige in poteftate noftra 
fextarium olei. Item de domo & horto Hildegun* 
dis ibidem fextarium olei. De horto Warneri 
Royoz dimidium fextarium olei. Item de arbo- 
ribus fitis drcum hofpitale & domum novam, & 
borto novo, qui dicitur GerarcU centurionis in 
poteftate noftra oleum inde proveniens. Itecn 
bona noftra apud llans^ Jmtz^ Ooez^ Frds- 
fcnicb) Bruesy Sincii cum omni jure.quod habe- 
mus in eisdem^ ut de praedi&is pofleflionibus 
pauperes, debiles & infirmi ibidem venientes re- 
ficiantur, & in ufus eornm convertantur. Sta- 
tuimus etiam de voluntate & ^fl?hfu conventus 
noftri y ut praebenda Eleemofinaria in Ecclefia 

no- 



3 *t 

noftra, quae dicitur tricenaria, quae eft inpane, 
vino & pulmentis coquinae, quam cito eam va- 
care contigerit, cedat facerdoti celebranti divina 
in hofpitali memorato. Habehit fe etiam facer- 
dos difti hofpitalis taliter in exequiis fratrum noft- 
rorutn ,* cjui per triginta dies in celebrandis miflis 
fratris defun&i iriemoriam habebit. Et fi in dic- 
ta Ecclefia noftra fuerit fepiiltus, ipfius fepul- 
chrum nvcmoratus facerdos in vefte religiofa 
quaeret per diftos triginta dies cum cottidiana 
commendatione, Si tfero praefatus fecerdos ia 
praefcriptis inveniretur negiigens T praebendam 
illiusdiei, inquanegligensfuerit, Provifor hujus 
hofpitalis afiignabit pauperibus. In cujus rei rae?- 
moriam nos Abbas figillum noftrum praefenti* 
bus duximus apponendum. Nos vero «onventns: 
difti monafterii di&as pofefllones a jam di£o ab- 
bate Domno noftro hofpitali praefato collatas de 
laude & voluntate & afienfu exprefib noftro pro- 
fitemur efie collatas. . Et hoc recognoscimus per 
Kteras praefentes , ad quas figillum Prjoris noftri 
duximus apponendum. Datum Anrio Domini 
Millefimo duceptefiaio quinquagefimo fexto; Iu- 
ftis igitur petitionibus eorum, pium praebentes 
aflenfumpraedittam collationemfaftam faepedi&o 
hofpitali, ipfam cum.coeteris bonis quae in prae~ 
fentiarum rationabiliter poflidet, vel poffidebit* 
confirmamus, 'violatores hujus noftrae confirma- 
tionis vinculo anathematis innodantes. Datum 
Decimo nono Kalendas Februarii anno Domini 
millefimo ducentefiitio fexagefimo fexto. 

X 3 LXXXIV* 



'LXXXiv/su. 

UENRICUS ARCHIEP. TREVIR. OMNIA 

BONA HOSPITALIS S. EUSABETH INTRA SEP- 

TA MONASTERIJ S, MA XIMINI EXlSTEN- 

TIS CONFIRMAT. 1379. 

In nomine fan&ae & individuae Trinitatis. 

Henricus Dei gratia Trevirorum Archiepifco- 
pus omnibus praefentes Hteras infpe£hiris 
ftlutem in Domino fempiternam. Cum res gefta 
mandatur literis, univerfae rei calumnia praeri- 
jritur, ne ulla litis occafio poftroodum fucceffbri- 
feus aliquatenus oriatur. Nouerint igitut; tam 
prnefentes quam futuri, quod dile&us in Chrifto* 
f&\\& Ma^ifter & Provifor HofpitaIi< beatae Elifa- 
ietbt, apud S Mmm/rwmextra muros trevirenfes 
NobLs huiniliter liipp! icayit > ut ficut reverendus 
Pater & Drius piae tnempriae Jrnoldus Treviro- 
rum Archiepiicopus nofter ^PraeefecefTor bona, 
poflefliones & redditus ad iplum Holpitale fpec- 
tantes pia liberalitate confirmavitn fi nos eius ve- 
ftigiis adhaerere volentes fa&um ipfius ratificare 
ac etiam eiusdem Hofpitalis bona fimilker digna- 
remur miftricorditer confirmare. Nos itaque at- 
tendentes, quod ex officio noftro tenemur fingulis 
Jocis & perfonis ecclefiafticis & maxime pauperi- 
bus noftrae Dioecefis paterna fblicitudine provide- 
re, difti magiftri & Proviforis Hofpitalis piis po- 
ftulationibus grato concurrentes aflenlu, perfbnas 
ac ipfum Hofpitale cum omnibus boiys, quae in 
praefentiarum rationabiliter poffidet, aut in fu- 

turum 



3*7 

turum juftis modis adipifci poterit, fiib' noftra 
prote&ione fufcipvnus, & eadem bpna acTfuften- 
tationem pauperum, infirmarum&peregrinqrum 
ibidem recipiendorum totaliter convert^nda^ ipfi 
Hofpitali praefentibus confirmamus, violatores 
hujus noftrae confirmationis vinculo anathematis 
innodantes. ' Aftutn & datum duodecirop Kalea- 
das Februarii Anno Domini millefimb ducentefimo 
feptuagefimo nono in fefto beatae dgnetis vir- 
ginis. 

LXXXV, 

STATUTA SYNODI BASILEENSIS. 
An.MCCXCIX. 

Nos Magifter dlbtrtus de Friburgo officialis cii- 
rie Bafih notum facimus univerfis, quod 
Rdus in Chtffto Pater & Domlnus P. *) Dei gra- 

.. X 4. tia 

*) Petrus, jut Bro\verus ad an. izSp. notat AnnaL 
Treyer. Tbm. z. p. 171. 9 a Nicolao IV. PP. Me- 
tropolitanae Trevirenfis Praepofituram obtinuit, 
cum eflet Medicus Rudulphi caefaris, Mortuo 
Petro de Reichenftein Antiftite Bafileenfi juflu 
Nicoiai IV. fucceffit Petrus de freveri Vhyb- 
cus. Argentinas p. nj. vid. Bafilea facra p.zjj. 
Poft obitum Gerardi Archipraefulis Moguntini 
caufam Balduini pro cathedra Moguntina obti- 
nenda egit Petrus apud Clementem V. PP. irt 
Jquitania PiElaviae tum commoraptem an. 1 305. 
verum fleftere Pontificis animum non pptuit , im* 
becillam Balduini aetatem aeftimantis, cjuae taro- 

to 



328 

tia Epifcopus Bas. liib anpo Domini M. CC- 
tXXXXVIIHferia fecundapoftaftenfionem Domi- 
ni fynodum celebravit, in qua ftatuta quaedam a 
Domino Bonifacio Vllh Summo Pontifice edita 
publicaVit, aliqua etiam ftatuit de novo, quod 
.omnia in pfrefenti pagina de verbo ad verbum fine 
aliqua diminucione vel addidone integraliter & 
.fideliter confcribi fecimus, que funt hec. 

Ut pafta, obfervationes obtineant iirmitatem 
ftatuimus ut paftum cum Reftore alicujus cccle- 
fie faftum per religiofos & alios quofcunque, ne 
ipfi aliquos vel, certos ipfius ecclefie parochianos 
adfepulturamrecipiant, omninofervetur, eciam 
fi ante paftum ipfis paciscentibus (epultura libe* ' 
ra indulta fuerit a fede apoftolica vel aliunde, nec 
contra ipfum pa&um impofterum eligere valeant 
aliquo modo fepulturam. Officii noftri debitum 
exequentes, iit animarum periculo occurratur, 
ftatuimus^ & lub periculofa canonumcommina- 
cione diftridUus inhibemus^ ne quis tfericus cujus- 

cun- 

oneri ne quaquam ferendo erat. Dum vero Petrut 
m curia moras ne&it, evenit, ut Pomifex vale- 
tudine Jaefa, gravioris morbi difcrimen adiret^ 
atque ibi, comperto^ Petrum Epifcopum me- 
dicae artis laude praeftantem efle hominem ^ ex- 
templo opis ac remedfi caufa accerfiri jubet; cjui, 
cum artis peritia feliciter vim eius morbi omncra 
profligaflet ; Pontifex idoneum ratus animi mor- 
bis fanandis, qui tam falutarem corporibus ma- 
num adponeret, ex Cardinalium voluntate Ar- 
chiepifcopum inftituit, pallioque donatum cum 
infigni honore Moguntiacum mifit. Broxverut 



0*9 

» 

cunque ordinis ftatus aut condicionis cxiftat^ ha- 
beat pluralitatcm bcncficiorum^ curam aftimarum 
habentium *) fine dilpenfacione fedis apoftolice 
fpeciali, 

Item & quod qui tiabent curam animarura fub 
interminacione divine comunicationis fecundum 
generale concilium fe faciant infra annum in fa- 
cerdotem promoveri, & refidenciam faciant^ ni- 
fi ex caufa rationabili fuper ea per nos cum ipfis 
fu^rit difpenfatum. Item cum in Lateranenf! 
concilio vacaturorum beneficioruta conceffio ip> 
hibeatur , exprefle ftatuimus receptiones canoni- 
corum T que fiunt & fieri confueverunt pcr ordi- 
nacioncs capitulorum in collegiatis ecclefus rton 
valere ^ecernentes nullum fibi ex eisdem quid- 
quam juris vendicare debere. **) Item cum nemo 
alteri ' facere debea^ , quod fibi fieri non vul t , 
ftatuimus & fub interminacione divine vihdifte 
diftri&ius inhibemuS) ne aliqui religiofi aut fecu- 

X ? - ' ' lares 

*) Joannes XXII in Extravag, Execrabilis de prae- 
bendis in commun: ftatuit: quod qui deinceps 
receperiht dignitatem vel perfonatum feu officium 
aut aliud bene&cium curam animarutn habens an- 
nexam, fiantea fimile beneficium obtinebant, il- 
lud qu&ipfo jurt privati nofcuntur abfque mo- 
rac difpendio in erdinariorurn inanibus dimitte- 
re debeant pari modo: alioquin ex tunc fint ipfo 
jure fecundo privati & nedum ad facros ordines 
fufcipiendos ordines, quin etiam ad habendum 
, quodcunquealiud Ecclefiafticura beneficium in- 
habiles reputentUr, 

**) De exfpeaativis vid. Subfid. Diplom. Tom. V. 
p. /• fq. 



33o 

lares cujuscunque regule, ftatus vel condicionis 
exiftant per fe vel per alfquos alios ad moven r 
dnm vel jurandum vel quocunque alio colore que- 
fito ad promittendum inducant , ut apud eosdem 
monaftica vel ecclefiaftica fepultura eligatur* vel 
jam elefta non immutetur & fi fecusa&mp fuerit^ 
ele&ionem taliter faftam decerniraus non valere, 
& hii, .. qui fic ele£erunt, nec in ele&is.locis fe- 
peliri poffimt, nec alibi eligere fepulturam, fed 
«pud illas ecclefias fepeliantur, apud quasfepe- 
liendi fuerant, fi nullam fepulturam elegiflent, 
& fi idem rcjigiofi vel clerici predi&os in fuis ec- 
clefiis vel cimiteriis prefumpferint (epelire ad re- 
ftitutionem tamen fepultorjim epfporum, fi petan- 
tur, qttod eciam omninm eorum, que occafione 
fepulture talis pervenerint quoraodolibet, ad eos- 
dein infra decendium integraliter faciendara- illos 
obligatos eife cenfemus^ quam nifi fecerint, ipla 
xnonafteria Vehecclefia^ apii4. qnas ffepulta ftie- 
rint, nec non;& cirait$ria eorundem ex tunc eo 
ipfb tamdiu maneant ecclefiaftico fiippofita inter- 
di£o, donec ab eis fafta fuerit reftitutio plenaria 
omnium predi&orum. *) Itera cum is y qui eKgi- 
tur ad onus^ repelli nonrdebeat a mercede, fta- 
tuimuS) ut fi quis alibi, ubi majores fui foliti funt 
fepeliri, elegerit fepulturam, canonica porcio 
ecclefie dimlfle non debeatur .> fed illi duntaxat, 
in qua ille officia confuevit audire divina & eccle- 
fiaftica recipere fagraraenta. 

1 Item 

' *) In Cap. i. de Sefuh. m 6. , 



331 

Item qaia non funt transgrediendi termini^ 
quos ftatuerunt patres antiqui, ftatuimus, ut mi- 
nores filii cum ante annos pubertatis (epulturam- 
ftbi eligere non valeant, in parochiali eccleffa 
fepeliantur , nec pater eis eligere fcpulturatn va- 
leat, niii forte hoc concederet terre confuetudo* 

De Decimis. , .. 

Item cum Apoftolus non folum a malo , fed 
ab omni fpecie mali preeipiat abftinere, ftatui- 
mus & diftrittius inhibemus, ne religiofi velalii 
quicunque ad predicandum mifti in predicationi- 
bus fuis yel alibi aliqua predicent vel proponant, 
que audientes a decimarum vel aliarum reruni 
ecclefiis debitarutn folucione retrahant vel ^niroos 
corrumpant eorundem^ fed verbo & opere ad fo- 
luciopera prediftorumiplbs ftudeant religiofius in- 
formare^ (a) nec ftationes feu predicationes Do- 
minicis feu feftivis diebus faeiarit circa hofas riris* 
farum, in quibus parochias regehtes mandata feu 
precepta a pobis vel noftris fuperioribus eis iniunc- 
ta exequi & publicare debent, nec propter fub- 

' dito- 

(a) Imitando S. Hieronyntum in c.j. Malach. \xbli 
Quod de decimis primftiifque diximus, quae 
olim dabantur a populo facerdotibus ac Levitis, 
in ecclefiae quoque populis intelligite, quibus 
praeceptum eft, non folum decimas*dare & prU 
mitias, fed & vendere omnia quae habent & d^- 
re pauperibus & fequi Dominum falvatorem. 
Quod fi facere nolumus, faltem judaeorum imi- 
temur exprdia , ut pauperibus partem demus ex 

■ toto & Sacerdotibus ac ievitis honorem dgbitum 

* deferajhus. 



1 



33« 

ditorum abfentiam id, quod perinde exequendum 
fuerat, eludatur.(b) 

De Reliquiis & Veneratione San&orum. 
Item ut divine laudis organa promoveantur & 
augeantur & viros religiofos laudabiles debite 
commendemus, ftatuimus injo potius fiatntum 
lanftiflimi patris Domini Bonifacii Pape publi- 
cantes precipimus, <fc diftrifte injungimus omni- 
bus ecclefiis & monafteriis noftre Dioces. religio- 
fos fidei Chriftiane prjmcipes, duodecim apofto- 
los *) Revereridiflimolque Patres, 4. Evangeli- 
ftas. Item & egregios fidei doftores ecclefie B. 
Gr egorium Papam ^ Auguftinum, Ambrofium^ ve- 
nerandos Antiftites ac yerommum presbiterum, 
confeflbres exiraios, annis fingulis perpetuis & 

futu- 

b) Extant etiam quam plurimae ordtnationes no- 
viflimae, idem jubentes. fic Synodus Mechlin: 
tit. io. c. $ % nemo in capellis , quae parochiae fi- 
nibus continentur, concionari aut miflam celeb- 
rare praefumat fub poena arbitraria. . ♦ Similiter 
Buscoducenfis fub Majto Tiu iu c. j. Ne pa- 
rochiani diebus Dominicis & feftivis juxta con- 
cilii Tridentini declaifetionem parochiae fuae in- 
terefte ad audiendum verbum Dei tenentur, ab 

j iilo avocentur, praecipit, ne quis facerdos eo 
tempore in Ecclefia parochiali aut extra eam in 
capellis facrum facere aut concionari praefumat 
fub poena noftro arbitrio infligenda. 

*) Thomajfinus traSI. de celebratione feftorum lib. 1. 
c.f. oftendit, feritts inftituta fuiffe fefta fingulo- 
rum Apo/lolorym , fed primitus uno communi 
fefto omnium memoriam fuifle celebratam. 



333 

futuris. temporibus fub duplici [veneracionis offi- 
cio iblenniter celebrarU 

De fententia £xcomunicationis* 

Iterti cum Nervus ecclefiafticus ut magis ti- 
aeatur, fi diftri&ius cuftodiendus^ ftatuimus, ut 
fi civitas y caftrum vel villa ecclefiaftico fuppona- 
tur interdifto, fuburbia, & continencia edificia 
interdi&a intelligantur Item quia qui fceleftam 
vitam fufcipiunt, eandem debent fentire dilcipli- 
nam ftatuimus, ordinamus^ <& in virtute fanfte 
obediencie precipimus per prefens^ ut interdic- 
tum a nobis vel curia noftra- aut alias eciam in 
quamcunque ecclefiam vel locum noftre Dio<£ 
promulgatum ipfum interdi&um tam a religiofisi 
quam clericis omnibus noftre Dioc. fecundum te- 
norem ipfius interdi&i inviolabiliter obfervetur 
non obftantibus guibuscunque privilegiis ecclefiis v 
monafteriis, ordjnibus, religionibus feu perfbnis 
ecclefiafticis vel non exemptis fiib quavis forma 
vel expreflione verborum ab apoftolica ftde con- 
ceflis, prout in conftitutionibus Domini Pape flo- 
nifacti plenius continetuf. Exceptis duntaxat fe- 
ftivitafiibus Natal. Domini, pafce, pentecoftes & 
afTumptionis virginis gloriofe, in quibus campane 
pulfentur, & januis apertis divina officia celebren- 
tur^ Excommunicatis prorfus exclufis, fedlnter- 
di&is admiflis quibus ob reverenciam diftarum 
folennitatum prefatis diebus participationem per- 
mittimus divinorum , fic tamen ^ ut illi propter 
quorum excefium hujusmodi interdiftum eft pro- 
latum, altari nullatenus appropinguent. 

De 



334 

De Penitenciis. 
Iteip judex cum non poffit aliquem vel ligare 
vel folvere, ftatuimusv ut nullus noftre dioc. con- 
feflbrem eligere valeat fine licentia fui fuperio- 
ris non obftante confuetudine > que forte fuerit in 
cohtrarium^ quam in hoc pocius corruptelam re- 
putamus, Item ftatuimus & diftri&e precipiendo 
mandamus, ut omnes clerici hoftre Dioc. tam re- 
ligiofi quam feculares tam ecclefias quam cappel- 
las dotatas, fi quas habent,- nondum confecratas, 
ipfi confecrari procurent, ufque ad feftum Nati- 
vitatis Domini proximum venturum. Et fimiliter 
fi que ecclefia vel cimiteria reconciliatione indi- 
gent, ipfa infra idem tempus omnia reconpiliari 
procurent. 

De Judicibtis. 
Cupientes olim discordiam ^ que inter prela- 
tos& Reftores feufacerdotes&Clericos parochia- 
Uum ecclefiarum per diverfas murtdi provincias 
conftitutos ex parte una, inluper Predicatorum & 
Minorum ordinum fratres ex altera , fuper pre- 
dicationibus fidelium populis faciendis , audien- 
dfs eorum confeflionibus penitencijs injungendis 
eisdem , & tumulandis defun&orum corporibus, 
qui eligebant aut fratrum ipfbrum loca vel eccle- 
fias fepultijram, graviter invaTuerat. prorfus evel- 
lere ac omnimode fubmovere nullis unquam fu- 
turis temporibus fuscitandam , quamdam confK- 
tucionem fuper hiis edidimus, in qua ubi & quo- 
modo liceat eisdem fratribus prcdicare^hfajusmo- 
di confefliones audire, penitencias injungere,qua- 

\ liter 



33* 

lit'er~eciam /pfi fratres iiberam habeant fepultu-i 
ram; & de quarta (rbvencionum *) per eos eisdem 
parochianis , facerdptibus & ecclefiarum Reftori- 
bus feu curatis integTaliter exhibenda exprefle & 
plenarie continetur Verum licet Re&ores feucu- 
rati^ presbiteri & Clerici ecclefiarum 'civitat. & 
Dioc. gravi nobis queftione monftrarunt * fratres 
ipfi earundem civitatum & Dioc. licet conftitu- 
cionem eandem, in quantum pr6 eis eft r velint 
diftriftius obfervari, jn quantum proRedWibus 
civitatum presbiteris & Clericis antedi£Hs multi- 
pliciter iilarti infringere mpliuntur, quartampre- 
diftameis exhibere pro fue libito voluntatis de* 
«egarido, predicando indiftisparochiis, ecclefiis v 
invitis Reftoribus curatis presbiteris & Clericis 
liipradiftis ^ <& in aliis multis articulis^ quos lon- 
gum eflet enarrare per fingulpm , contra confti- 
tuciotiem eandem in ipfbrum Re&orum, Curato- 
rum, presbiterorum & clericorum grave prejudi- 
ciqm veniendoy de diverfis per eosdem fratres ac 
fraudem faciant conftitucioni prediftc maliciis, 
cavillationibus & aftuciis exquifitis. Nos itaque 
ipfbrum Reftorum Curatorum presbkerorumdc 
Clericorum earundem civitatum & Dioc. fuppU- 
cationibus incliaati attendentes, quod parum eft, 
t jura 

*) Dc quarta funeraria conf Cap. g. X de fepult. 
ubi ftatuitur, ut fi aliquem paroehianorum alibi 
contigerit eligere fepulturam , de teftdmenfp ip- 
inis quarta portio relinquatur fcilicetEcclefise pa- 
rochiali. Portio quarta liic determiqata apparet 
exemplo quartae partis hsereditatis, qux» Jtldtri 
debetur pro legitima haereditate filii. 



33* 

jura concederc v nifi qui ea tueantur, exiftant, qc 
volentes conftitutionem prcdiaarairrefragabiliter 
obfervari, difiisque Reftoribus, curatis, presbi- 
teris & Clericis earundem Dioc. & civitatum de 
illo providere remedio per quod ipfi nunc & ia 
futurum contra fratres eosdenj circaea^ quein 
ditta cohtinentur conftitucione , jufticie comple- 
mentum aflfequantur ; Discretiorii veftrae per apo* 
ftolica fcripta mandamus quatenus vos vel duoaut 
unus veftrum, per vos vel alium feu alios eisdeni 
Reftoribus, curatis x presbiteris & Clericis civita- 
tum & Dioc. prediftarum de illatis eis injuriis & 
gravaminibus acfubtraftis ex quarta predi&a con- 
N tra tenorem djfte conftitucionis per eosdem fra- 
tres debitam fatisfa&ionem impepdi ac exhibitu- 
ri eis fuper hiis quoque omnibus conftitutionem 
eandem tangentibus in ilUs 7 quse judicialem re- 
qu\runt indaginem per viam judicii in alifcjprout 
qualitas ipforum exegerit jufticie complementum. 
Ita quando officium poteftas & jurisdi&io veftra 
cepta contra aliquos uno negocio quoad omnes & 
omnia negocia eciam non cepta perpetua incon- 
cufle & integtaliter habeantur. 

Moleftatores &injuriatores hujusmodi necnon 
contradiftores quoslibet & rebelles querficunque, 
& quoscunque expedierit per cenfuram ecclefia- 
fticam appellatione poftpofita compefcendo , non 
obftantibus conftitutionibus tam de duabus di£tf s 
inconcilio generali^ quam in noftris litteris, qua- 
rum prima cavetur , ne quis certis exceptis con- 
ftitucionibus extra fuam civitatem & dioc. fecun- 

da 



«7 

da vero, ne Reu$,&fcerius dioc. ultra unam dietam 
a ftiibus ejusdem dioc. ad juclicium evocetur^ & 
in aliii quibuscunque eonftitutionibus a nobis vel 
predecfeflbribm nblfris Romanls Pontificibus tam 
oirca Iudices delegatos quam confef vatores e.ditis 
que noftre poflent in hac parte jurisdi&ioni ejus- 
que exercicio quomodolibet obviare ^ dumodo ul* 
tra terciam vel quartam dietam au&oritate pre- 
di£te'quis ad judicium non trahatur, feu fl aiiqui- 
bfts a fedeapoftolica flt indultuni) quando excoin- 
ttmnicari > fuspendi feu interdici non poflint pef 
Kftefas apoftolicas non faeientes plenam& expref. 
ftmdtevefbbad verbum de indulto hujusmodi 
ttientionetfy & quibuslibet aliis ihdulgenciis^ pri- 
^legiis & litteris apoffolicis 7 , quibuscunque & 
quacunque fofma verboruffy per que prefentibus 
iion exprelti vel totaliter. iion infefta didte juris- 
dMiphi explicato pofllnt quomodolibet iropedirjj 
$ de^quibus quorumque totis tenoribns de verbo 
ad vef bum in noftris fpecialis & ekpf etfa mencio 
fit b&Uenda. 

. Datum tmrmi Non. aprilis Pontifioatus Do* 
mlni &c. 

De Interdifto» 

! Ad perpetuam rei memoriam provide atten* 
dentes^ quamvis non fine cauia multorum inter- 
difti fententie proferuntur^ quandoque tamen 
fuutnonnulli ludices nimis prompti, adprofereti- 
dum easdem etiam 5n negociis fine caufa v que 
plus interduttTetf cupiditatis quatn caritatis radice 
perfpicuis Indiciis prbcederfe argoiantur^ Quan* 

Ato. Subfid. Pars. XUL ¥ doque 



33S : 

doque tempore U*terdi6tf % divka organa Tufpen- 
duntur, & laudes u?c facramenta eeclefiaftica mi- 
niftrantur, ut fblent; tolluntur mortuis ftu mi* 
nuuntur fuffragia praefertim per oblationem fre- 
quentem hoftie falutaris \ Adolescentes & parvuli 
participantes rarius faeraroeflto, minus inflam- 
mahtur & folidantur * in fide, fidelium tepefcit, 
devotio , herefes pululant, &. multiplicantur pe- 
ricula animarum. preferris.conftitutionis provide- 
musedi&o, utnullaprpvincia, civitas, caftrum, 
villa, locus, territonum ve| diftriftus auftoricate 
ordinaria vel delegata fupponantur ecclefiaftico 
interdi£l.o pro pepcuniario debito, vel pro cujus- 
cunque monete yel pecunie quantitate fub :qua* 
cunqiae occafipne vej caufa vel quovis confito. 
colore, pro eo makime^ qui ipfbrum domini Rec- 
tores feu offici$les quocunque nomlne nuncupen* 
tur, aut incole feu habjtatores aut fingulares per- 
fbne ipforum ftatutortfm vel ftatuendis, ordina- 
tis vel ordinandis terminis hujusmodi debitunl tett 
quantitatem non fblveruntha&enus, autinfcntea 
non perfblvetur. Nos enim ex nunc decernimus 
irritum & inane fi fecus haftenus extitit attemp- 
tatum> vel contigerit attemptari, illudque revo- 
camus omnino rion obftantibus quibufcunque con^ 
tra&ibus obligacionibus > pa&is, conventionibus^ 
compofitionibus, fubmiffionibus y fide Iufiloni- 
bus, confenfibus, procefiibus & fentenciis. Su- 
per hoc habitis & habendis Iuramentorum , pe- 
narum fpiritualium feu mulftarum vel quacunque 
alia firmitate vallat. nifi talis fuppofitio Interdifti 
hadtenus foret. fa&a vel in antea fieret de apofto- 

lice 



339 

liee fedis ffreciaB licentia & exprefl^-per ipfius 
fedis patentes lkteras apparente. Datum Jngaria 
in die afcenfionis dominice, Ponrificatus Domini 
Eonifacii Pape VHJL anno VIII. gravibus & quafi 
de injuriofis <& diverfis.mundi partibus — novis- 
lime autem Re$orum<» curatorum & parochia- 
liwn facerdotum Mormen. civitat. & Dioc. contra 
fratres predicatorum & minorum ordinum. in- 
qufetudinibus & querelis clamofis infinuatiooibus 
fatigfeti extorgere cognofcuntur, & negocio re- 
medium quale ctententis manfuetudo principispro 
corrigendis etfcedentibus' fubditis querit, & pro 
inlbhtibus emendandis liberis invenit levitas pii 
patris, non quale feveri jndicis affert aculeus, <& 
juris figbr expetit, compellimur adhibere demul- 
ta patiericia & benignitate , temperantes pietate 
rigorem, & s feveritatem mifericordia lenientes^ 
ot fatem quod abfit bbi<fc fit. ad offenfa proximi 
hujusmodi religiofi non cfeflaverunt eos jufte du« 
fioribus arcea^ius modis v & ipforum immodera- 
nfm affeftum moderemur falubriter acrioribus 
triedicinis, fane dudum ultra ea, que de confes- 
fionibus & predicationibus dukimus ordinanda^ 
juftis rationibus nioti ftatuimus , utiidem fratres 
in ecclefiis & locis fuis omnes ad fepulturam re- 
cipere valeant^ qui in eisdem ecclefiis atque locis 
elegerint fepeliri conftitucione parochiales eccle- 
(ie tSMpforam cnrati five Re&ores debitis & ne. 
ceffariis beneficiis defraudentur , inter cetera adj- 
cientes hujusmodi ut difti fratres de obvmtlonU 
bus omnibus tam de funeralibus quam quibufcun* 



34* / 

que vel quotnodocunque reliftis indiftin&e vel di- 
ftin&e ad quofcunque ftatutos vel determinatos 
ufus nec hon datis vel qualitetcunque dandis in 
xnorte feu mortis articulo aut mfirmitate donantis 
vel dantis de qua deceflerint quomddocunque dw 
refte vel indire&e fratribus ipfis vel aliis pro eis- 
dem quartam partem par^cbialibus fecerdoubjis 
ecclcfiarura Reftoribus feu cqratis largire in-.sgre 
tene^ntur. Verum licet. verba di£te conftittttio- 
ilis & rnens ita clara atque lucida nofcsntur^fore^ 
tamen iidcg^fratres^ qui quanto vigore fcientia 
& fan&itate ^llere religione & abftinencie angu- 
ftiis gloriari crtedantur, tanto humiliores fe red- 
dere & innocentes, pe minifterium vituperetur 
ipforuiv , praebere & infra modeftie clauftra con- 
tinere deberent, non verentur aperta.Vefha con- 
ftitutionis eiusdem oiFendere & occulfe mentem 
eius violare fraudibus & qaefitis coloribus pbfus- 
care. hoc habent memorate querele v hocinfinua- 
tiones continentfupradifte* nam ut de multis re- 
feramus pauca, & aftumamqs brevia de diffufis, 
memorati fratres de predi&is, de quibus quartam 
folvi volumus eam curatis & Reftofibus. Offen- 
dentesverba conftitucionis expreflfe pro voluntaris 
libito folvere contradicunt, adeo tenaciter ea, 
que pro ipfis in eadem conftitucione funt pofita t 
obfervare, Volentes quidem in obfervacionem 
eps modo exercere, referatur ad fraudanjjos, 
aut quantum in eis eft, contra mentem conftku- 
cionis predifte diftos curatos hujusmodi quartam. 
Quandoque morientes inducunt, ut petant & ve- 
lit cum ipforum habitu fepeliri non advertentes 

qui- 



341 

quidem, id eos a quarta non exemit, qui ymo fi- 
cuttantum eft canone, & (i tales in egritudine t 
de qua decedereut, ad religionem tamen fciunt' 
de bonis ipfbrum ecclefiis, aquibus affummun- 
tur-, canonicas debet porcio exhiberi, alioquin 
vero volentes, quodque ab hiis, qui decedunt, fi- 
bique apud eos eligunt fepulturam, legari permit- 
tunt fe ultimarum voluntatum eorum executores 
dimitti, & aliqua pro eorui-dem animabus juxta 
arbitrium executorum fuorum mandari diftribui^ 
que poftmodum fratribus fuis feu conventibus 
conferunt, & in eorum utilitatem co.nuertunt y 
caufantes indebite hec ipfis fratribus non relifta, 
& ideo quarta eorum non deberi curatis & Re6lo- 
ribus fupradi&is , pon attendentes quidem. Scrip- 
tum eft uere ab executore teftamenti datur ab 
eo tamquam a finiftro recipitur r & ficut a tefta- 
tore reli&um quidem de bonis fuis taliter ordi- 
navlt, habetur falcidie fubjugatum, hecexver- 
bis ipfius copftitucionis gratia pofitis evidenter 
apparfct, nec fpecificatio illa, que fequitur, tam 
tollende dubitatlonis appofita obvencionum ge-> 
neralitateinnuit, queprocedit, quamque eciam 
ipfi fratres procurant, ut teftatores ipfi legata^ 
que ipfi eisdem reliquerunt, fratribus illis fol- 
vant^ rogitantes in vcnum idem fratribus & fi 
teftatotes ex irifirmitate hujusmodi fanarentur^ 
| quod ex hoc ad quartam minime teneantur. igno- 
rantes , qupd teftator — legatum folvens in vita 
, fed quandb fblvit videtur fblvere ut legatum, ideo 
| quod legatarius poft teftatoris mortem id non ite- 
rum petit; & fi falcidie locus fit, eam propterea 

Y 3 noij 



34* 

nonevadit, faciunt infuper di£Hfratres> ne eis 
aliquid in teftamento vel alia ultima voluntate 
relinquatur, fed procurant, quod decedentes 
mundent executoribus ultimarum voluntatum 
fuarum , i-t fratribus ipfis detur aliquid vel per- 
mittatur, quando certum eft ad evafionem lblu- 
tionis quarte, hujusmodi non prodefle, quia 
Sllud nihilominus* cum palam capere pos- 
funt, reli£H jure eenfentur* & valet, & ideo 
fubjacet qnarte, quorum fidei commiflum taci- 
tum non eapaci dimilfiim falcidie fubjacet ra- 
tioni , fepe etiam ut reliftorum fibi effugiant ca- 
nonicam exfolvere rationem decedentibus often- 
dentes fe tantum de la£e lanaque curare fuge- 
runt, ut alibi non apud ft eligant fepulturam, 
quod ut omittamus non levis opinienis Doftores 
quartam dixerunt deberi curatis de^reliftis omni- 
bns a parochianis propriis, eciam fi fuerint apud 
cos fepulti* Nam ex praeterito & exdefun&o- 
rum qualitate perlbnarum & relittorum eLs quan- 
titate in fraudem fieri prefurtiimus, cum hi pre- 
terito anno conftitucionem hujusmodi privilegiati 
in quarta fepulturas & maxime diciorum apud fe 
totis viribus procurarent, ex hiis enimjura quan- 
doquefraudem prefumunt, & aliquando faciunt 
conjefturas pluries , eciam agunt. quando delin- 
quatur eorum alicui ad*difpenfandum aliquid, prout 
eidem videbitur* five fueritarbitratus, quod ta- 
lereliftum ipfis fratribus largiatur, non tamen 
ad quarte preftacionem hujus^ ad quam tenentun 
ut fupra in fhnili monftratum eft, exiftimant fe 
teneri, Preterea fibi reli&a, ex quibus quarta de- 

beret 



beret curatis integraliter ab heredibuS defun&o- 
rum recipiunt dicentes ex verbis conftitutionis 
prefete curatos facerdotes de fuis manibus quar- 
tam debere fecipere memoracam^ non refte in- 
fpickmt, qudd fit felcidia in hereditate, fi hujus- 
modi quatta In Curatorum facerdotum eft bonis 
& Jdcireo eam vindicare poffunt ipfi curati & in- x 
kibere moFtuorum heredibus , ut hijs , qui fidel 
comiflb reli&o fratribus funt gravati , ne eisden* 
fratribus illam fblvant, prefertim eum probabili- 
ter ipfos fratres poffint habere fiifpe&os, ne fib£ 
fblvant eandem r Ad froc reliquunt multoeiens a^i- 

"quid teftatores^ illis dantin infirmitate, maiidant 
dare poft mortem alicui diftorum fratrum in ?.liqu«s 
commoditates ipfius puta emendornm fibrorum* 
five rerum aKarum vel veftium , de quo fepe- 
difte quarte fblutio denegatur* que non fblum 
non denegaretur ab eis «, fi refte cognoiceretur* 
quod hec fratribus ipfis fic per Monachum men- 
dicumy per fervum Domino & patri per filiuin 
quafi unum fit quando vel fi legetur ftrvo , i»- 
fpiciat, quod fibi legatur, perfona domini v &ut 
cum ea fit intentio teftamenti, & poffint fidei co- 

«pifib communiori jmmo vetat dein dire&e ipfis 
felifto. dato vel dari mandato fine querela ut Iiquet 
eciam ex verbis conftitucidnis prediftae neceffaria 
folveretur. Hee religioni fanfte eongruunt, haec 
funt ab officio caritatis extranea r haec profeflio- 
m fratrum contraria dinofcuntur x nam vicinum 
monftro videtur* ut qui fponte renunciaveruntj 
propriis habere eoncupifcant & appetant aliena 

Y4 ex 



34* 

ex hiis & nliis feculari clerico, qui patrimoniali 
munera, ut ita loquamur, in ecclefiis fubeunt qu«- 
jifque velnt antiquiores & illos 9 quibus Locorijra 
fuorum inicia & augmenta fumierunt r non reodk 
cum honorare debentur opum> fi mfefti retribu- 
cionem eorum , quam fugienda ingratitudo reti i- 
buit impendentes fatagunt quidem unico horai- 
ne unaque ovicula ebsdem privare curatos re«u- 
ftntes perpendere, quod de.magna gratia fedis 
apoftoftolice de parochiali jure curatorum ip^b- 
rum habent ipfi fratres fepulturam quanta in hiis, 
religioforum ipforum integritas, qqanta finceri- 
tas dile&ionis verfetur cognofcunt, qui diligen- 
tiffime accedunt & fenciunt, qui cercius intuen- 
tur, Npsigitur, qui diucius eos exfpe&are volu- 
nras, ut experiamur in eis, utrum fponte face- 
rent, ad que poflent inviti compelli , non valen- 
tes ifta tolerare, # volentes diftam conftitucio- 
nem noftram in omnibus fuis partibus irrefraga- 
biliter obfprvari, & attendentes quam parum eft 
jura concedere nifi fit , qui eadem tueatur quan- 
doque ad nos precipue pertinet obviare fraudi- 
bus -i & compefcere contemptores, de tempore 
rnandamus quatenus per te vel alium feu alios 
eciam in non notoriis & non manifeftis ppecedens 
diftis Reftoribus curatis five parochialibus facer- 
dotibus civitati^ Dipcefis Morrnen* prefidio de- 
fenfionis efficacis afliftas eofque adverfus predi&a 
&alia tuearis, ipfofquenonpermittem contra con* 
ftitutionem ipfam ab^liquibus moleftari, eosque 
fratres ad fatisfaciendum de fubtra&is & impo* 
fterwn ipfos vel alios ad obfervanciara totalis con* 

ftiti^ 



34? 

ftitucAmis prefate per cenfuram ecclefiafticamau- 
6toritate noftra appellatione remota compellas, 
nori obftentibus tam noftris fuper vocationenr ad 
judicium, qnam de duabus di&is in generali&, 
quibuslibet aliis fuper hac five fuper confervato- 
ribns in Lug. concilio & a vobis conftitucionibus 
edi&s aut fi eisdem fratribus feu ipfbruijn ordini- 
bus aut aliquibus alfis ab eadem lede indultum 
exiftat , qiio interdici iufpendi vel excommtinica- 
ri non poflint , aut extra certa loca ad judicium 
• evocari pe^ litteras Apoftolicas non facientes ple- 
nam expreflam ac de verbo ad-verbum, de indulto 
hujusraodi & ipfbrum ordinibus menclonem five 
qoibuslibet aliis prefotefcdis kdulgenciis, privi- 
legiis & litteris generalibus ,' quocunque tenore 
exiftant, per que prefentibus non exprefla vel to- 
taliter non infra effe&us earum impedire valearit 
quomodo libet vel deferri, Datum Rwic Id. De- 
cemb. Pontificatus noftri anno VIIL 



LXXXVI. 

PROCESSUS ET SENTENTIA IN CAUSA 
CLERICI IMMANITER OCCISL 

1n Noniine Domini Amen. Officialis Curie Ba£ 
Judex a Reverendojn chriflfo Patre acDomi- 
no Petrb , , Der gratia Ba£ Epifcopo fpecialiter 
Deputatus, in caufa cedis bonememofie Domini 
Lenzelini facerdotis de Ongcrsbtim anno Domini 

Y t kCCXCVI, 



54« 

MCCXCVI. Sabbato proximo poft afcenfionem 
ejusdem continuata a proxima feria tercia, prece- 
denti afligriata" per nos Univerfitati viHe de On* 
gersbeim ad comparendum coram nobis per fe vel 
per fuum fubditum fufficientem & ad audieudum 
proceflum & penam juris & ejus excomunicatio- 
nem, que in diftam eam facere & jndicere inten- 
dimus di&a univerfitate di£lo (abbato non cora- 
parente, nec eciajn a jobanne viliico de Ongetrsbeim 
Interfeftore difti facerdotis priori termino prop- 
ter ipfms abfenciam contumace reputato^ Nos ip- 
fam univerfitatem , quamquara di£a feria tercia 
& craftino ejusdem quidam aflerens fe findicum 
difte univerfitatis comparuit, & noftras contumar 
eiones exfpe&are nolens quamdam appellationem 
nomuie uriiverfitatis interpofuit, cui appellationi 
tamquam frivole non duximus deferendum. quia 
ciaraor validus di&i ftupendi Sceleris DiocefinBafiL 
& maxime loca difte ville Ongersbeim vieiniora 
publice commovit, & tandem per folemnem de- 
nunciacionem difcretorum virorum Decani uitra 
Ottenfpuel camerarii ejusdem Decanatus & fra- 
trum eorundem in plena fynodo proxime celebra- 
ta Prediftum R. P. & Dominum Epifcopum Bafih 
omnefque per Diocefin religiofbs & ecclefiafticos 
prelatos totamque cleri univerfitatem in ipfa fy- 
nodo congregatam adeo notorie conturbavk, ut 
fine gravi fcandalo populi clerique magno preju- 
dicio & eterni judicis' ultione , tam exhorrendi 
homicidii attrocitas abfque debito & jufto contra 
hujusmodi cedis auftores a fenftis conflitutioni- 

bus 






347 

bus inftituto preteriri non poflet , & nos predi- 

£ins officialis y cum ad indagacionem difte caufe 

tamquam in negotio notorio defcendentes nimi- 

runi ordine in notoriis debito cliligentiffime ob- 

iervato clamore, qui ufque ad diftam fynodum, & 

qui ei prefiderant, pervenerat, invenerimusopere 

Bd impletum ,- cum ad puniendos fubditorum ex- 

ceflus tanto diligencius debeat prelatus aflurgere, 

quanto dampnabilius eorum oftenlas deferit incor- 

re&as ^ invocato Dei nopiine predi&um Jaban r 

nem villicum propter fuas iniquitates in necem 

difti innocentis lacerdotis fine caufa qualibet ne- 

quiter concitatum in quingentis aureis fentencia- 

liter condempnamus per prediftum Domjnuin 

noftrum Epifcopum vel per na$ in remedium ani- 

me occifi utiliter convertendis fecundum facro- 

rum canonum contfituciones penas facefdotum 

-.occifbribus debitas infligentcs. Item prediftum 

villicum & malefa&orem oftendimus, denuncia- 

m us officio fuo, in quo deliquit, privatum, & ni- 

hilominus finuando ipfum privamus quolibet offi- 

cio procurationis feu findicatus, jie aliquid pre- 

di&orum officiorum vel fimilium impofterum, de 

fafto cum id de jure non gerere vel aflumere po£ 

fit vel ab eadem vel aliquo vel aliquibus poffit eli- 

gi vel affumi caflantes vel irritantes , fi quid per 

eundem in aliquo officiorum impofterum fuerit 

admmiftratum ^ cum idem infignis homicida fiiis 

pun&is adeo ex cruenta manuurainje&ione in Cle- 

ricum ligatus ipfb jurc a quolibet aftu legitimo 

fit exclufus^ & ne minus vindi&e quam excefllis 

memoria prorogetur, non fokim ipfum malefafto- 

rem- 



348 

reminpredi&is condempnamusftdeciam ufquead 
qiiartam generacionem pofteritates ejus in cleri- 
corum collegio- nullatenus aflumantur, nec in do- 
mibus regularibus aticujus proclamationis afle- 
quantur honorem ^ nifi cum eis miftricorditer 
fuerit difpenfttum y ftlvis omnibus aliis penis 
publice punire infligendis cum ille miftf facri- 
legus ad gremium ftnfte Matris ecclefie % tan- 
dem forftn contritus humiliter revertendus. 
Item non obftante predifta appellacione interpo- 
fita, quam ut premiflum eft, frivolam reputamus, 
quia uriiverfitas ipfius villae Oengtrsbeim mortis 
difti facerdotis immunis non eft, ymo rea< & cul- 
pabilis reperitur , cum ex eo, quo difta univer-* 
fitas prebendam ipfi facerdoti deputatam sd offl- 
cium prioris mifle ftcundum ordinacionem inter 
ipfum facerdotem & diftam univerfitatem per 
nos alias fa&am, ut in litteris hoc confe&is, 
plenius continetur, ut debuit non fblvfr nec 
dedit idem ftcerdos* quare jus fuurn per jufti- 
tiam curie Bafil. licite defendebat praedifti ft- 
cerdotis execrabilis & horrenda mors extitit, 
fubfecuta , ipfam univerfitatem in eo , circa 
quod deliquit, punire neceflarie habentes ofKcio 
proxime inifle, quando idem ftcerdos, dum 
viverat exolvebat in perpetuum privamus, inhi- 
» bentes difte univerfitati & fingulis de univer- 
fitate predi&a fub pena excomunicationis , ,quam 
in hiis ftriptis ferimus in rebelles, ne de cetero 
di&um officium recolligat, nec eius nomine vel 
pretextu deinceps aliquas contribuciones, exac- 
tiones^ penarum foluciones* legata> elemofinas 

vei 



349 

vel quocunque alia nomine.cenferi poffint, ordi- 
net vel inftiruat inter fe vel aliunde» nec aliquos 
procuratores vel adminiftratores \ vel a&ores vel 
coWe&ores ad predi&a colligerfcfa, fervanda vel 
cttftrihiifi&d& conftituat, vel burftni generalem 
vel* ifcfcim ad fervanda predi&a, ymo omnia, 
quaetipl* univerfitas adhuc oeconomice.dicti offi- 
cli cctfgregata habet^ vel eciam comparata fub 
pena excdmmunicationis , quam prefentibus in 
ip$utouniverfitatemferimu$ 7 fi non fecerit, quod 
maridamuS) Domino raeo Epifcopo predi&o vel 
nobis infra menfem a tempore publicationis pre- 
fencium integraliter reprefentent & tradant, in 
remedium anime di£H facerdotis ^ & eorum , qui 
e& retulerant, utiliter convertenda, cum laicis 
difponendi de rebus ecclefiafticis nulla fit attri- 
buta poteftas. Item precipimus altare lanfte Ma- 
rie deongersbcini) ad cujus prebendam diftus fa- 
cerdos erat ordhiatus, & quod dum vixit. officia- 
bat^ ftatinique poft prefencium publicacionem 
omnibus paramentis^ ymaginibus & reliquis or- 
nameritfc nudari & difoeftiri in fignum triftitie & 
lugubris memorie mortis fui proprii miniftri^ & 
ita denudatum teneri , donec de ipfius altajqis ex- 
traftione & ruptura predi&us Dominus nofter 
Epifcopus aliter duxerit ordinandum. lcem <& 
quia ut premiflum eft dicla univerfitas. a premis- 
ftreatu non eft immunis^ cum non videatur ea- 
rere ftrupulo focietas oculte que manifefte faci- 
noris juxta fe commiflb obviare defiit propter 
eiusdem plebis maliciam ecclefiam in ongcrsbeim 
& ipfam villam ecqiefiaftico fupponhmis in his 

fcrip- 



3f® 

fcriptisintefdifto, itavidelicet, ut uffyue ad con- 
dignam fatisfa&ionem de predifto reatu fecun- 
dum arbitrium Domini noftri Epifcopi raoderan- 
dum divinum officium & ecclefiaftica (acramenta 
preter baptiflma parvulorum & decedentium & 
penitencias <& viaticum* quae in quolibet inter- 
difto funt excepta redpere decenter vafcant & 

M debeanta facerdote celebrante in Morsvxir>y «cui 
prefentibus ad preftandum di&e univerfitati pre- 
di&a, per indulgenciam concedimus poteftatem, 
nifi aliqui vel omnes de di&a univerfitate non fer- 
vatis predi&is^ fentencias excommunicationis in- 
ciderint, prenotatas. Dignum eft enim , utqui 
ad diminucionem divinorum officiorum inflamma- 
verant, in receptione eorundem cum difpendio 
proceljantur. Quam noftram fentenciaip publi* 
cari volumus cum effeftu per vos Domine de Nor- 
gajjen fcolaftice, Domine /?. de Scbweinbein ca- 
nonice ecclefie columbarienfis, Decane & Cam- 
meyarie Archidiacon. ultra Ouenfpubel incurate 
in Minnwlr & Incurate feu vicarie in Morsv)Ur 9 
nec non incurateinOflgw&tttnmandamus vobis in 
virtute fenfte obediencie fub pena excommunica- 
tionis, quam in vos & in quemlibet veftrum mo* 
nicione trium dierum pro trina monicione perem- 
torie premifla , fi non feceritis , quod mandamus^ 
ferimus per prefente*, diftri&e precipiendo* 
Qualiter fmguli & univerfi poft receptionem pre- 
fentium amoto dolo quolibet five mora certo per 
nos deputato ad locum ongersbein perfonaliter ac- 
cedentes di&ara fentenciam in ecclefia ibidem per 
fingulos articulos prefente populo publicetis & 

• ipfam 



3JI 

ipfam ibidem per incuratum regulare obfervari 

faciatis, £t nibilominus cuno R. JP% & Dominus 

nofter prediftus in fynodo publica loca, ubildem 

Jobannes viHicus moram traxerit» & poft ipfius 

receflum.per triduum ceflari penitus a Divinis 

Mandamus in virtute fen&e i-bediencie diftrifte 

precipientes interdifti fentenciam ibidem per fin~ 

gi^las Parochias difti archidiaconatus obfervari 

regulariter, ac ipfum occiforem, qui ex difta 

occifipne canonem late fentencie incidit^ faciatis 

tamqyam exfcommunicatum ab omnibus arcius evi- 

tari^ acvoiin ecclefiis veftris pubhcetis, <£per 

confratres veftros fingulos <& tmiverfos quocies- 

ciinque nos vel ipfios divina celebrare contigerit, 

excpmmuiilcatum denunciari precipiatis fingulis 

dktius Dbminjcis & feftivis publice in cancellis 

ecclefii. Quam quidem fentenciam & proceflum 

per totam Dyocefin Bas. Anno & predifto die* 

reddite litterfcs figillatas infignum mandati exe- 

cuti alter alterum ih execucione mandatrnon ex* 

lpeftans fiib pena predi&a. 

. i ^t flfo tjpn ugfr» u&fo dffl^ dflb ^M» 

LXXXVIL 

MANDATUM CONTRA CLERICOS BASt> 
LEAE ARMA PORTANTES. 

Petrus Dei gratia Bas. Epifcopus dile&is in 
Chrifto prepofito S* Leonbardi Thefeurario 
S. Petri& vicariisiive Incuratis S.Martini S. Alba* 
ni & S. Ulrici Bas. ftlutem in Domino. cumut viV 

ta 



m 



ta clericorum fub laudabili & debira honeftate 
confervetur^ facri canones diverfis infprmacio- 
nibus ufi intra alia ftatuerint, ut clerici arttra 
portantes excommunicarentur , Nos didorum 
canonum ftatuta noftra executione adjuvantes* de 
confilio capituli noftri Bafil. precipimus, manda- 
mus, & in virtute fanfte obgdiencie diftricte in- 
jungimus per prefentes omtiibus clericis civita- 
tis noftreBas. & qui de Dyocefi noftra ad ipfam 
civitatem venerint, ne in ipfa civitate & e|us fub- 
urbiis ac continentibus edifficiis arma . deferant 
publice vel occulte. alioquin ipfos & quemlibet 
ipforum , qui contra hoc fecerit poft pubjicatio- 
nem prewiflbrum monicione trium dierum pre* 
mifla ex nunc ut ex tunc in hiis fcriptis excom? 
municamtts* item ut res majorem confequnntm; 
efFe&um & iniblencie rebellium ftudiofius preve- 
niantur^ dedimus & damus per prefentes Magi- 
ftro civiutti. & Magiftro focietatum di&e civitatis 
noftre^ & illis^ quos iidem fibi adjutores affiimj*. 
ferint poteftatem^ ut ipfi v^l quilibet predi&o- 
rum vice & nomine noftro retinere poifotf & ca- 
pere clericos , quos in manifeftis maleficiis & inju- 
riis maxime flagrantibus negociis irivenerint^per- 
petratores^ dummodo predifte detenciones noo 
in turribus nec inhoneftis locis confervandi ipfbs^ 
aliquam habeant poteftatem. & hos noftros pro- 
celfus. fecundum fui tenorem in ecclefiis coram 
fubditis publicetis. 

Datum Bas. Aiino Domini M* CCC* V* iab- 
bata proximo ante Dominicam letare* 



«M«U«W*M 



Lxxxvni. 



3S9 

LXXXVIIL 

HAEC SUBSCRIPTA STATUTA R. P. DO- 
MINUS JOHANNES DE FpECKENSTElN EPISCO- 
PUS BAS. PREDECESSORUM STAT.UTIS ADDI- 
DIT» IN SECUNDA SUA SYNODO, PER IP. 
£UM CELEBRATA FERIAQUARTA POST MAT- 
', THIAE ANNO DOMINI M. CCCC. XXXIIII. 

Vigente Concilio Generali Bafilienfi. 

Ad laudem omnipotentis Dei , Gloriofiflime ip^ 
fius vjrginis Marie patrone meae, ac totius 
celeftis curie, nec hon ad profefkm & ad falu- 
tem fiabditorutn noftrorum. Nos Jobannes de 
Flectenftein Epifcopus Bas. ftatuta (& ordinaciones 
ftbftriptas alii» noftris ftatutis fynodalihus per 
quofidam- Dominiim Jobannem Anteceffbrem no^ 
ftruiri fa&is addenda decrevimus, quas eciam in- 
violabiliter ab omnibus nobis fubje&is precipi- 
mus obfervari ditta ftatuta ejusdem Domh)i ^b- 
hannis: m omnibus & per omnia approbando. In 
prinais enim volumus ^ & fub interminacione di- 
vini judicii omnibus.utriufque fexus hominibus 
preciphnus,, ut dies feftivos a vefpere vigllie hu- 
jusmodi fefti per anni circulum occurrentes^ in 
hac noftra diocefi. feftivari confuetos cum fiimma 
veneracione. feftivent^ ab omnibus operibus fer- 
vilibus tam publicis., quam privatis prorfus,ab- 
ftinendo facerdotibus autem & incuratis fub pre- 
cepto obediencie injungiraus, ut fubditos fuos ad 
premifTa hortentur fingulis diebus feftivisy & 
Nw. Subftd. Pars, XUl Z trans- 



; transgreflbres vicario aut dffeciah tioftro proVd- 
niendo indicent. 

Itera precipimus decanis atque rairierariis^ 

lit in fuis Decanatibus diligenter inquirant, fiqui 

Clerici hona Etfclefiurum leu berieficiorum inr- 

mobilia vel Yrfobilia preClofa tecipiebiritun di- 

ftraxifie feu alienaiie «t hujusmodi clerictfs ftib 

peria juraraeriti Hobis pretliti Nohis fetft vicario 

aut bfficiali noftris illic feferant, ut dilapldacio- 

nibus di&is mature confulere valeatnus, omnibus 

predi&is dericis & facerdotibus fub excotamuni- 

tacionis pena inhiberites* Xie tjuidquam de bonis 

jmmobilibus feu Inobilibus preciofis hujusmodi 

ecclefiarum fuaitmi alienttre prafumfarit preter 

noftram feu vicarii hoftri li&Iiciara ipecifelem. 

Cutn finguli lalerdotes noftfe Dioecefis au&ori- 

tate Woftra inftitui debeaht ac deltftui* taforidatartii 

fub ^ena fufpehfioriis & perceptibfcis fhittuum 

©mriibus holtre Dioecefis facerdotibttsy rit riullum 

adminiftrahdum divina, turamque bhimaruiu rc- 

genduto* atit teciata quodcunque beneficium in 

officiandurti feu eciata verbura Dei feminandum 

admittaht* jn fuis ecclefiis> nifi taamfefte appa* 

reat illuta hoftra au&oritate fore 4ufiultum , ife 

per Nos viearium fcut officialem noftrum fuifie ad. 

mifluta & approbatum^ de quo teheatur Deca- 

num vel catamerarium illius Decanatus noftris lit- 

teris infortaare. volentes nihilominnus hujusmodi 

fe ingerentem excommunicacionis fentenciam in* 

currere ipfb fafto. 

Item 



m 

-; Jtem inhibemus ftb excommunicacionis pena 

diftri&ius ompibus Prelatis, Re&oribus, Pleba» 

nis Incuratis noftrarum civitatum & Dioc. ut 

quofcunque queftores elemofinarum eciam cum 

litteris Apoftoiicis nullatenus in fuis ecclefiis ad 

getetidum elempfinas admittant, nifi primo per 

nps'tuerit di£ti;jjueftore$ & eorum litere vifi & 

» admiii^ & tunc ad eosdem predicandum in caa- 

ceilis feu ad aliquid aliud, quod ad exequendum 

duntaxat tenorem fuarum litterarum & Indulgen- 

cias ftbi concefias infinuandum admittere nequa- 

quamprelumant juxta ftatutum concilii viennerifis, , 

fiqui vero fuerint tramgreflbres premiflbrum pe- 

i narum exagggracione eosdem caftigare non omit- 

;." temus, taliter ut ceteris cedat in exemplum. 

h Jjem ftatuinms & ftatutum efle declaramus, 

I quod tempore interdi&i nullus in cimiterio vel 

I ecclefia le^eliatur^ nifi clericus fervans iw- 

i terdt&um , fi non dederit caulam ihterdi&o, 

l & fi per fecularem potettetem quis ftpultus 

{ ftierit) exhumetur, fi commode exhumari pote- 

i rit v nec relaxetur interdi&um , hifi prius exhu- 

* matus Fuerit, & ecciefia interdifla reddita inde 

: ' penis. Item volumus , quod excommunicati ft 

} ttmere ingerentes divinis ecclefias ingrediendo^ 

Kyel in cimiterio ftando ita in vicinia v quod divina 

audire valeant, tanquam contemptores ecclefia- 

Ificarum cenfurarum. difficilius admittantur, fi 

! j>etier1nt abfolucionem , & alias eisdem pena gra- 

'■ vior eciam "temporalis injungatur, quos tameri 

' Tacerdotes de fuis ecclefiis omnino ftudeant eicere 

\»ec in preiencia eorun^eni aliquatenus divina 

2 9 celeb- 



3f« 

celebrent; fi Irregulayitatis voloerint evitare 
notam, 

Itera precipimus eciam quod nullus lacerdo* 
tum vel fubditorum noftre Dioecefis dfcmos feu 
habitationes aliis publice ufuras exercentibus qno* 
roodolibet locet, qui vero contmium fecerit, fi 
fingulai is perfona fuerit excomtnonicacfonis , fi 
autem collegium vel univerfitas Interdifti fenten- 
ciam ipfo facto ft noverit incurfttrom. Quod 
eciam extendi volumus ad judeorum nutrices & 
fervientes eisdem nec non participacionem in ufii- 
ra cum ludeis habentes. Item antiquum ftatutum 
renovari mandamus, quod facerdotes noftre Dioe- 
cefis moneant fingolis diebus feftivis, ut jpdices 
teftes executores & quoslibet alios publicum offi- 
ciom exercentes denoncient aftus poblicos fibi 
competentes. utilitcrperficerenonpofie, dumfen- 
tencia excommonicacionis fuerint innodati. 

Quandoque iidem judices nullum publice ex- 
communicatum ad agendum vel procurandum co- 
ram eis quomodolibet admittant, fed eosdem ju- 
dices repellant, alias fentenciam excommunica- 
cionis minoris ipfo fafto incurrant. Item di- 
ffriftiusinhibitum antiquo ftatuto efie declaramus^ 
ne Religiofi vel aliiquieumque ad predicandum 
iriifli in predicacionibus fuis homines a folucione 
decimarum & aliarum laudabilium confuctudi- 
jnum ecclefiarum quacimque occafioae, retra- 
hant, quin jmo ipfos ad folucionem predi&am 
ftudiofius exhortentur, nec ftationes nec predica- 
ciones Dominicis & feftivis diebus feciant inter 

mifla- 



3f7 

Mffftfum ftfclttit, quibus populus luis ecclefiis 
jjdtfdchialibus interefle debet fub pena excommu- 
nicaciovris, quam hujustnodi predicantes ipfo fac- 
to incurrere volumus, veftigiis quondam Ottqms 
predfeceflbris noftri inherentes mandamus in vir- 
tutR ianfte obedkncie omnibus utriufque fexus 
h-minibus civifotis & Dioecefis, ne quisquam eo- 
rum ab alio t >.quam a proprio facerdote (uo fme 
noftro aut viearii noftri vel «jus facerdotis eccle- 
fiaftica r.ecipiat ftcrapienta yel aliquid eortindeni 
cafu inevkabilis- neceflitatis duntaxat excepto. j 
Itera ut qwlibet Ecclefia per fuos fubditos devota 
songregacione colatur v precipimus, ut quilibet 
fubditus Ecclefiam fuam parochialem frequenter 
in Divijiisajficiis vifitet, & eisdem ibidem lumma 
veiferacione ip^erfit Dominicis faltim diebus & 
feftifi^ c^nce^endp cuiiibet facerdoti incurato 
pjiftoritatem «compellendi per fentcnciam exco-. 
xfcjlnicacjonisin genere vel in fpecie fuos fubditos 
^d^lJjervacionem debitam premiflbrum.' 

Itetfl precipimus fub pena excomunicacionis. ac 
Snterminacione Divini judicii omnihus qbbatibus* 
prepofitis^.Prioribiis^ Decanis, ceterisque Prela- 
tis religionum noftre Diocefis * ut cum ipfi . vigi- 
les Dei fuper gregem fibi commiflum teneantur 
fibi fubjeftos in regulari obfervancia aliisque re-. 
ligionum ftatutis & ofdinacionibus diligenter in- 
ftruant, easque ad pbfervanciam eorundera &>o- 
tiflime triuna fubftantiajium ordine paupertatis 
leu c3ftitatis» ( & ohedieneie: inducendo, tajiter, 
qualiter fe m praefendo eifdem habetat , ut hu- 

Z3 jus- 



358 

jusmodi fubditi corum exemplo fftf n»ti ad mdftfr* 
invitentur. Item prohibemus uoivferfis tam *$&$ 
iie noftreBaf.acaliarum collegiatarumecclefiarura 
plebanis «ftcapellanis, quam eciam Monachu & 
candnicis regularibus monafteribrum noftre Dioe- 
cefis^ neullas contra luperioreMuos.aut fe imieera 
iniant co11igacionem r confederaeionem feu cei- 
fpiracionem ablqueluorum luperioram licencia 
taliter ftaas fore nullas & illicitas hujunriodi 
conlpiratores, fi religiofi fuerint perpetuo," voce 
capituli fore privatos, & inar&o carcere peni- 
, tcnciam %gere debere, fi clerici beneficiati fuis 
beneficiis & officiis debere fpoliari imperpetuum 
abfque quacunque fpe reftitucionh. kem ftrt&iC 
fimeinhibemus, ne clerici feu facerdotes qulcun^ 
que noftre Dioecefisludos alearum 8ut Taxillo- 
rum inordirtatos feu indecentes vel turpia lucra 
&, inhonefta mercimonia preiimiat exercere v vel 
tabernas intrare, nifi n&eifitatis caifla vel in id- 
iiere conftituti* coreis eciani & ptiblicis (f**®aci 
lis non interfint, veftes quoque longas & hone- 
ftas deferant, quales canones admittunt^ *& eoro- 
nam & tonfuram habeant congruentem ornatui 
crinum non intendant, fed comam & crines defe- 
tfant clericali ordine condecentes, alioquin eos- 
dem ad premifla per fubtra£Honem officii & be- 
neficii compellemus. Item ftatutum efle declara- 
Xtius contra notorios» ufurarios, quod ecc^efiaftica 
debeant carere fepultura, ipfbrum heredibus ni- 
hiloininus ad reftituendum ufuras compiellendi, fi 
quisl vero tales fepelirc prefortpferit, beneficio, 



# quodhabeaty prh^tur r ^echujusmodi uforarit; 

i|i,egr!oidinis le&o conftitiki abfolvantur r nifi prK 

mo per 4 ipfQs aut Qoriijn heredes d^ pfofiu«ep-, 

tjs fuerit fatis ft&uttu Mandamus oknibi*s incu- 

ratis. noftre Dipec, ^^ utfinguHsd|ebqjI)onym^& 

fieftivis au&oritate noftra hujusmodi ufurariosrio^ 

tqrios ex<jomunicent Y qtios <& Nos hoc noftrofta* 

tuto excoiTjumcamus r ficque excomunicatos fuis/ 

fiibditis denuqcienk ftem protiibemus. fub ex^. 

^omunicacionjs pena r ne ia locis fecratis r vi^e- 

licot eccJefiis r capeljis vel cimiteriis earundem 

t$bei;ne feQ mercatQre quarumlibet rerjim eciam, 

ijj : dedijpapionibus . logQrum, facrorum habeantur^ 

nec eciam hj\beci, quon^odolibet ab ipfis incuratis 

perroitt^ntuc ut ecianj tejmpus. celebrandarumi, 

mjpti^rum a %rris canpnibus definftum fingulos. 

ijbftre Dipecefis Igter^neqqeat, declax^pms^ & ffrr 

mitejC; ftatuendum ftatQijnuSv quQmqdolibet quoH-.. 

bet tetpporq mftrjmQjri* Qoptwhi>valeam^er ver* 

ba legitimc; deprelenticonti-aft^in %ie ecclcfie , 

temporibus fubfcriptis, fbl?nn}^nda^ob r> ip>(lu§ tem T 

porU re^renwov ajuwjpe ejcjftupt* £k4y,nt hec^ 

tempora a* feptuagefinia. ufqpe ad^ o^avj^.p?fce^ 

& a. diebus rogaqionum ufque ad^ DpininJP^Vp^fc 

feftmn Pentecoftes, fy defnde ab adventUiDomim; 

ufque ad oftavas Epiphanye. inqlufive r quibus 

diebus matrimonia eciam legitime conjrafta^ui 

facie ecclefie folennifari ftri£ifljmei mtiibemus. 

Item deteftabilem illam confuetudinem , que in 

neftra Dioecefi dicitqr inoleviflej quod in cena 

Domini oleo confecrato tam infirmorum quam 

puerorum laici ad portandom hujusmodi fajutife- 

Z 4 runx 




3fO 

rum ficforurt ad parochias fiugulas , perReAfr» 
res & inpuratos ecclefiarum mittuntur reproban- 
tes.in vhrttte fan&e obediencie diftri&ius inhi- 
faemusy me id jde^cetero fiat, ftatuendum quod 
Decamir d earaerarii cujuslibet capituli nofire 
Dioecefis facerdotem honeftum tS: difcretum an- 
nis fingulis ad hoc ordinent, die predi£ie v qui ad 
hauc etyitatem veniens diftum facramentum humi- 
liter& devote requiret, & cumdebita veneracione 
deportet , ipfura poftea in Decanatum ipfius cum 
adjutorio Decani & camerarii y quos in hoc one- 
ratos efle volumus per fingulas parochias difrri- 
buendo. Quando fi fecus deinceps faftuni fuerit, 
tam diftribuentem quam recipientem propter jrre- 
verenciamipfi facramento exhibitam penacoudig- 
na emendare procul dubio eurabimus. Manda- 
mus eciam fub pena excomunicacionis latejam 
ientencietam cuftodiquamfubcuftodinoftre eccle- 
fie Bafl & aliis quibuscunque, ne occafione di- 
ftribucionum di&orum faciamentorum pretextu 
cujuscunque confuetudinis, que potius corruptela 
cft cenfenda, quidque ipfi ac etiam Decani & 
Camerarii predicH extorquere prefumant, Quia 
propter continuum Divini offTcii exercitiura fa- 
cerdotibus absque intermifiione necefiarium eft 
penitencie facramentum, & cum facerdotes nofire . 
Dioecef Baf per licenciam eligendi confefibrem 
ad fiiperiorem fuum videlicet Kos aut noftrum 
vicarium quociens opportunitas imminet propter 
diverfa pericula commode recurrere nequeunt r 
nec aliqua confuetudine introduci poffit. Quando 
quisque propter fuperioris fui licenciam confefib- 

rem 



3*t 

rem flbi ellgcre valeat, qui ipfum abfblvere vd 

ligare pofiit, idcirco^ ftluti animarum difiorum 

ftcefdotum nobis fubjeftbrum confulere volentes 

Nos Jobames Epifcopus predi&us de gracia fpe- 

ciaHpertempus regiminis noftriindulgemusomni- 

dus & fingulis facerdotibus fecularibus cujuscun- 

bus ftatus^l preeminetide fuerint, & quilihet 

eorum tociens quociens voluerit confeflbrem ydo- 

neum eligere poflit, qui ipfum abfolvere poftit, 

&* fibi penitenciam falutarem injungere valeat^ 

etfflbus duntaxat Epifeopalibus & Nobis referva*. 

tis^ atque papalibus exceptis. dum defiderium nQ~ 

ftrunrofrea augmentum divini cukus potiflimum 

verfaturs ddtjirco ilium promovere votentes, fta- 

tuiniu^ ut prinriflarii) capellani feu prebendarii 

ecclefiarum fuis Refitoribus five Plebanis & incu- 

mi$ revterenciam tanquam ffais fuperioribus 

debitam exequantur, feu 'exhibeantr* ac Miflis 

& Vefperis , completoriisque atque matfitmis in 

feftis novem leftionttm diHgenter^inter fint, Ip- 

fos plebanos five Incuratos in divinis officiis re* 

verenter coadjuvando/ & eisdem concelebrao- 

do> itatamen, utin diebus Dominifcis & fum- 

mis quatuor feftivitatibus mifle publice non di- 

cantur feu legantur^ nifl illud ex aliqua jufta 

caufa & de confenfu diclorum Reftorum, pleba- 

norum five Incuratoruih procedat fub pena fu£ 

penfionis fruftuum , beneficiorum fuorum a per- 

ceptione nec non quatuor denariorum monete 

Baf pro qufclibet diftarum horarum negle&fy 

convertendorum in utilitatem ipfius Ecclefie & 

fabrice ejusdem, ad quorum folucionem ipfos pei 

Z 5 vica* 



Vicarinm vel officialeto, noftrum denuhciacionem 

ipforum Reftorum Plebanorum & ineuratorum 

compelli volhmos <S; conftringi. ftatuimus infuper 

ut five oblacio five receptia aUcojus ad offidum 

facrifte ad clericos ant laicos fpc&et, que gratis 

& five alicujus rei temporalis daqione & permiffio- 

ne perfone ydonee ia finguUs_paroQhijs& ecclefiis 

noftre Dioec. conferatur * que valeat & poffit hur 

jusmodi officium debite adimplere v & ydoneam, 

caucionem preftare babeat fideliter ferviendo eo- 

clefie & Divina officia atque ornatu eorundem 

confervando , quo eciam perfbna temporqdivino-. 

rum utatur fuperpellicia juxta ordioaciones ft. 

crorum. canonum ac ipfi Plebano fqu Jncurato ci- 

tra divinum officium iaotnnibus, $ per omni^ 

obediat* cum nonnunquam ex eo , . quod calices 

& alie res divina cultui deputate inter Iudeos ob- 

ligantur x nephandiffima per ipfos inimicos fidei 

commktantur, iu nonmodicamreligionircomu- 

meliam v unde volentes buju^modi abufum obvia- 

re fub pena excommunicationis inhibemus omni- 

bus nobis fubjeftis tam clericis quam laicis^ ne de 

cetera res hujusmodi facratas ex quacunque eciam 

caufe obligare prefumant, ipfl Iudei$ vel eciam 

obligacionibus talibus confentire alioquin contra- 

faqientes majoris excommunicacionis fentenciam, 

qiiam in fiife fcriptis ferimus v incurrere volumus 

ipfa fe&o, & nihjlominus abligacianis contra&um 

decernimus non valere. Cum in plerisqueEcde- 

fils nofhre Dioecef Laici de fe fabrice ecclefie <fc 

obventionibus ejusdem preter & eontra volunta- 

tem ftcerdotum in eisdem beneficiatorum fe intro- 

mittere 



3«3 

jnittere confueverint v unde fepius bona fobrice 
pro divino cultu deputata minus jufte difpenfon- 
tur, cupientes tataB confuetudinem pfcnitus ?bo- 
lere, ftatuimus & in virtate ijanfte obediertcie 
rnandamus ; nec non & fub exeorauhicacionis fen* 
tencia jam lata precipimus^ ut deincepsujli Lai* 
corum ad officium procuratoris ftbrice quarum- 
- cunque ecclefiarum admittantur y feu eciam reci» 
pitmtur, nifi hoc eciam pfocedat de confenfu pre- 
lati feu facerdotis in eadem ecclefia beneficiatl 
Qui eciam prbcuratores femel in anno de omni- 
bus & finguUs recepds & expofitis nomine ipfius 
fabrice hujusmodi prelatp aut ftcerdoti ac cotn- 
municati loci vel deputatis ab eisdem fidelem te- 
aeantur fub pena predi&a reddere ratioqem. 

Item fhb pena exeomunicacionis prohibe- 
mus^ ne quisquanrRe&or feu eciam vices Redi» 
rutn gerepcium vicarium perpetuum.in ecclefia 
fua inftitututn & inveftitum five fufficienti vel le- 
gitima caufa v & abfque noftra vel vicarii feu offi- 
cialis licencia remaveatur ad eadem, &fialker 
aftum fuerit 9 id irritum decrevimus, & patifor* 
miter ftatuimus^ nevicarius fme teghima cauft 
vicariam hujusmodi feu eeclefiara^ ad quam in- 
ftitutus-eft, deferat vel dimijttat* Eosquitimore v 
propofito clericos y feu perfbnas ecclefiafticas oc- 
cidunt, vulnerant, mutilant^ profcribunt v ea* 
piunt aut eaptos detinere preftmmunt^ faiten^ 
ciam excomunicaeionis h&am a canoneinqiden- 
do adjeftione arcioris pene cohercere cuptentes» 
ftatuimus v qupd prelati , Re&ores atqueiftcura* 
ti eccleliarumiingulis diebus Doipinici* dfeftis^ 

poft- 



3*4 

poftquarir ipfi legitirneconftiterit, hiijusmodf per- 
ibnas ecelefiafticas ifl' fuisipqrfcchiis fore occiias, 
mutilatasv vulneratas* capeti fe» profcriptas, 
ipfbs occidentes; vulnerantes nmtilantes, pro- 
fcribentes vel capientes excommunicatos denun- 
cient publice^ quos eeiani per prefens noftrum 
ftatutum excommunic^ios denunciani-us , & nifi 
liujusmodi mialefaftores s poftquam. requifiti fue- 
rint, a locis illis«, ia quibus fujnfc, receflerint, 
vel captivos prediftos. relaxaverint infra ofto dies 
atempofe iuquifitioim buju&morii, pomputandos 
extunc qustm diu ipfbpreliti Re&ories & incurati 
ac alii clerici quicunque jn hujusmodi locis^ ubi 
tales malefa&ores moram trahurity vdiclerici ipfi 
captivi tenentur, beneficiati exiftunt-y a divinis 
«flant quamdiu in locis ipfi*r;bujusniodi forefta- 
toresmorati vel eciam peribrieecekfiaftice capti- 
ve^ detente fueriiit- 4 Quod.fr vero quifque fa- 
cerdotum contfarimn premifibrrim .fecerit, tan- 
quam malefaftorum'hujusmodi partidpatione ex- 
comunicacionisfentfenciarn talero dncurrere volu- 
mus ipfofafto. Gum»membra f fiiie*eapite nihil 
agere debeant> omiiia ftatuta per;quevis capkula 
vel collegia Ecjdefiirum noftre Dioecefik eciam de 
prelatorum cohftftfu, qui eisdem eccleiiislmmu- 
nitate prefunt, fuper qcribtfevis arduis vel ftatuni 
ecclefmf um r t£ngeijdbus ordinatay quibus in ipfo 
a&u ad inftar tutorum: au&oritas Epilcopi non ac- 
ceiSt , declaramus i&xiecenihnus robur , firmica- 
terrt non habere jmo talia prefenti noftro ftatuto 
irritarrius^;& de cecero fieri prohibemus* Pre- 
terea: ftatuimuS) ut nulli Monaphorum feu Mo* 
* « nia- 



36* 

nialiiftn^jjpoftartrum- quarumcunque religionum 

fcb aliqao fticerdqtejn; pjyitate vel Dioepefi fufti- 

lieantur* wnde tales apoftatas & eos, qqi tales 

iciehter v recipiunt &, defrndunt, ac ecium in fuis 

ecclefmifcienter divina celebrare permittuqt, fen- 

tenciara *«communicacionis ipfo fafto incurrere 

yolumus , Precipientes . diftri&e omrtibus Decanis 

& Camerariis, quatenus hujusmodi apoftatarum 

& - eciafn clericorum pei;egrinorum , inter quos 

interdum non ordinati latitant^ in fuis terminis 

commorantes perquirant, & eadem nobis vica- 

rio ^ vel officiali noftris fideliter referant^ ut falu- 

ti animarum.falubriter confutere valeant. Item 

cum facri caqoftes religiofbs quofcnnque habitus 

feu profeffionis debijos temere deponentes, & 

aliter quam,ftatum regularium deceat, inceden- 

tes^ mijoris exComunicacionis fentenciam de- 

clarent fore illaqueatos , undemonemus -omnes, 

& fingulos Monachos & moniales , , quatenus habi- 

tum fue profeffionis congruentem deferant, alio-5 

quin omnes tales tamque excommunicatos publice 

vitari precipimus & mandamus. 

Statuimus quod flnguli Re&ores ecclefiarum 
fub excomunicacionis pena in ecclefiis fuis refU 
denciam faciant perfonalem, nifi noftra licencia 
& tolleracione fpeciali ilJos a fuis ecclefiis ex ali- 
qua racionabili caufa abefle contingat, alioquin 
contra tales ipforum rebeJlione exigente ad gravio- 
res penas procedere non omittemus. Item ftatui- 
mus^ quod nullus excommunicatus flve fit cleri- 
cus five laicus ad divina quovismodjo admittatur, 

' " nifi 



3«< 

nifi de canonica abfolucione docett legftimis do- 
cumentis, & nifi reconcilietur v & pemtencmm 
recipiat a proprio facerdote, & eodetn modo in 
ecclefia iemel interdi&a amplius divina non celeb- 
rentur v nifl de relaxacione interdifti legitime 
conftiterit. Item ftatutum efiedeclaramus, quao- 
do tempore interdi&i non tantum morientes fetf 
cciam viventes tam (pni quam infirmi ad peniten- 
ciam ieu confeflionem faciendam funt admitten- 
di, illis duntaxat exceptis^ qui fciuntur excom- 
luunicati, hii enim ad confeflionem admitti noa 
debent , nifi ih mortis articulo* fimiliter illi prop- 
ter quorum culpam, dolum & fraudum lata eft 
fentencia vel qui dederunt caufam interdi&o^ 
quamdiu illud aqimo fuftinuerint indurato* Eo- 
dem modo ftatutum efle declaramus, quod-tem- 
pore interdidti baptismus parvulorum, confirma- 
tio in fronte, viaticum feu Eucharifta morienciura 
dwri atque miniftrari, atque confefto crismate 
celebracio mifle femel in feptimana pro conficien- 
do corpore Chriiti pro infirmis fieri, & merito 
contrahi licet non'iblennizari iicite poteft claufis 
januis excommunicatis & interdiQis' exclufis. Item 
declaramus ftatutum fore, quorftempore inter- 
dicti mifle & alia divina officia claufis januis^ 
e^communicatis, & interdi&is exclufis, campa- 
nis non pullatis celebrari debeant fub eisdim pe* 
nis, quibus ceflante interdi£h> foret celebranda 
& quater in anno alta voce tempore interdiltf 
gfcneralis cumcampanis, januis apertis Divinura 
officium celebrari poteft, dumtamen excommu* 
nicati& interdifti funt exelufi. extunc qtfoad officii 

celeb- 



3«7 

ceiebracioriem joxta morem Romane ecclefie a 

vefpere ufque ad veiperam dies eft computaiida, 

ita quod completorium poft vefperas diei feftive 

veniunt ommittenda, que omnia intelligenda 

funt, utprediftumeft deinterdiftogenerali, cutai 

tota patria vel major ipfius pars fuppofita eft in- 

terdi&b, iectfS vero fi aliqua ecclefia duntaxat 

fuerit iqterdida, tantum enim in di&is feftis^ nifi 

interdi&um hujusmodi fublatum celebrari hulla- ' 

tenus debet* Statutum quondam anteceflbris np- 

ftri bbne memorie Ottonis Innovantes ftatuinfiis 

& inviolabiliter fervari volumus v quod quilibet 

Decabus, camerarius, Reftor, Incuratus five 

Vicarius eeclefiarum noftre Diocefis omnes fenten- 

cias & proceflus ac mandata, que a Nobis, vica- 

rio nofiro feu officiali curie iioftre Bas, emanare 

contigerit, omni fraude, fubterfugio & excufo- 

cione genitus femotis fecundum ipforam mpnda- 

torum^ fentefteiarumjS: procefluum ctmtinenciam 

& tenorem publice & fidefiter exequantur, qui 

vero fe in premiflis rebellem^ contemptorem * 

remiffum & inobedientem reddiderity fentenciam 

excommunfracionis, quam uunc trina previa mo- 

nicione-ititpfunf ferimus, incidat ipfo fa&o, & 

nihilominus peham duarum librarum monete Bas; 

nobis vel noftro vicario aflignand&m patiatur. 

Item ftatutum bone memorkTquondam po- 
miiii Gerbardi predeceflbris iioftri renovantes de- 
clar^mus denarios illos> quos quidem facerdotes 
fecretfcle confueverint vacare v ad Re&ores ec- 
clefiarum, ftu vices eorundem gerencium Y ficut 
& alias quascunque oblaciqnes ad altare faftas, 
^ nifi 



368 

nifi de graciaHlos capellanis fuk relinquere vo- 
luerint-, duntaxat fpeftare debere, non obftante 
quadam una diftin&ione, quam quidem autem ob- 
latos & hujusmodi denarios ftcretales facere co- 
nantur , cura orane id , quod in ecclefia offertur^ 
fublacionum nomine comprehendatur. Quia in 
pluribus locis , ubi fabrica ecclefiarum habundatj 
defeftus librorum & aliorunr ornamentorunn 
divino cultui deputatorum reperituir , cum igitur 
fabrica hujusmodi pro reparacione liipradiftorum 
inlpfis ecclefiis fic inftituta, fub excommunieacio-* 
nis pena precipimus omnibus & fingulis ^ecclefia- 
rum Parochialium & aliarum quarumcunque Re- 
ftoribus, plebanis incuratis feu vices eoruui ge- 
rentibus, nec non procuratoribus fabricorum, 
quatenus in locis illis talis defefrus librorum , ad 
Divinum cultum neceffariorum & aliorurn ornamen* 
torum exiftit, ipfis ecclefiisde illis provideant, fi 
feltem facultates ipfius fabrice fufficiant, alioquin 
poftquam pro parte noftri patroni vel Re&oris 
aut communitatis loci requifiti fuerint, fiinfra 
inenfem fequent. de hujusmodi defeftibus provi- 
dere non curaverint, ex tunc eo lapfb eosdem a 
perceptione fruftuum > nec non adminiftracione 
fabricarum ipfo fa&o fufpendimus , & fufpenfbiS 
efle volumus Mandamus noftris vicario & officia- 
li^ ut ex tunc de aliis procuratoribus providere 
habeant, qui fupradiftis defeftibus provideant, 
competentem volumus eciam 5 ut Decani & came- 
rarii fingulorum capitulorum fiiper hoc inquriere 
habeant ■> & hujusraodi inquificionem feftam No- 
bis vicario & officialis noftris fidelem referent, 

ut 



xxt hujusmodi defeftus poflit utiliter provideri, 

Item ftatuimus, utNullus facerdotum & clerico- 

rum noftre Diocefi quovismodo fub pena exco- 

municacionis guascunque res per predam captas 

emere feu comparare audeat vel prefumat, fi ve« 

ro quhque predi&orum contrarium fecerit* nifi 

rem ipfam taliter emptam infra ottodies imme- 

diate fequentes, vero Dominoj fi reperiri valeat> 

reftituerit, vel ejusdem verum valorem duplura 

ipfius fabrice ecclefie- noftre Ba£ folvere, irre* 

niiffibiliter teneatur, & nibilominus fentenciamu 

excomunicacionis ipfb fafto incurrat. cum non 

nulli ecclefiarum collegiatarum prelati & canonici 

anno gracie, qui pro relevacione debitorura hi 

fruftibus beneficiorum feu pro anniverfario de- 

fuh&is clericis eft conceffiis, ac eciam ftatutis ca- 

pitulorum, quibus cavetur, ut quilibet in canoni- 

cum recipiendus, certam qottanv peccuniarum in 

ufum ornamentorum ecclefiarum /blvere tenea- 

tur, dampnabiliter abutantur, ex quo duplex pro- 

venit injuria, ecclefie fcilicec & perfbne^ unde 

huic morbo confulere cupientes, ftatmmus^ & 

fub pena excommunicacionis late fentencie pre- 

cipimus & mandamns omnibus prelatis & canoni- 

cis bujusmodi ecclefiaf um collegiatarum * ut fru- 

£us ex anno gracie prevenientes, necnon pre- 

dittarum pecuniarum quottas ex ftatutis di&arum 

Ecclefiarum debitas in eos ufus licitos & boneftos, ad 

quos primo funt inftituta convertant , alioquirt pre- 

terfentenciam excommunicacionis, ^quam propte- 

rea, ut premifTum eft, fingulares perfonas incurrere 

volumu^ capitula ipforum a divinis iulpendimus, 

Nov.Subfid.Pars.XUl Aa & 



370 

& fecclefias ecclefiaftico hoc nofttt> ftatuto fuppo- 

nimus interdifto tarndiu, quoufque ecclefie ta- 

liter lex fatis fiat fufficienter. Statuimus infuper, 

&in virtute ian&eobediencie precipimus, & man- 

damus univerfis facerdotibus noftre Diocefis ne in 

fuis «ecctefiis matrimonia perfonarum alienarum 

quomodolibet in facie ecclefie fblennifare prefu- 

nmnt, nili perfone aliene fufficientes teftirnonia- 

les a fuis incuratis > fub quorum parochia moram 

traxerunt , deferant literatorie, & fub figillo hu- 

•jusmodi Incurati y feu alio noto^ fe alibi non con- 

traxifle, «fcalias bonorum fame& opinionis exi- 

ftere, fi qui vero contrarium fecerint, procul du- 

bio eosdem (Jigna caftigacione emendare nort 

oniittemus» Nos SS. Patrum ftatutis inherentes 

univerfis facerdotibus tam clvitatis, quam Dyo- 

cefis noftre Baf. fiibdito juramenti nobis preftiti & 

fub interminaclone divini judicii firmitcr inhibe- 

mus, ne quisquam alienum parochianum fibi non 

fubjeftum prefumat excepta neceffitatis caufa ad 

confeffionem recipere, vel ei quodcunque eccle* 

fiafticum fecramentum ^ nifi petita defuper & ob- 

tenta proprii fecerdotis licencia exprefla & fpe- 

ciali miniftrare. cum certum fit & indubitatum 

hujusmodi parochianum per talem fecerdotem ab- 

folvi vel ligari minime pofie. Item "ftatuimus ac 

firmiter & diftritte precipimu$, ut in cunftis ee- 

clefiis noftre Diocef. Baptifmus, crifma^ oleum, 

Euckariftia, nec non reliquie fan&orum fub fide- 

ti cuftodia & debita claufura clauibus adhibitis in 

locis debitis & honeftis cum fumma reverencia 

confervanturj, ne poffit ad illa manus temeraria 

ex- 



m 

efctendi, tibi eciam honorifice cum luftiiiiaribus & 

ampulis \tenerentur, Palle quoque altaris vafa corpo- 

ralia & veftimenta miniftrorom munda & nitidate- 

neanttur, cum nimis fit abfbrdum in facris facerdo- 

te negligere, que dedecent in prophanis. Inluper 

ftatuimus & de cetero prout haftenus conibetnm fuic 

adeo indifFerdfiter altaria ja Ecclefiis, capellis vel 

aliis locis facratis non erigantur, nifi eisdem de con- 

grua dote & conventibus redditibus compertum 

fuerint^ legitimefore provifum taliter> uteidera 

altari ' de miniftro , qui miflam in eo Jegere va- 

leat T poflit provideri. Inhibemus omnibus & fin* 

gulis Re&oribus , Plebanis> Incuratis & aliis qui- 

buscunque fub excorriunicacionis pena > ut hujus* 

modi altaria fine dote & redditibus in fuis ecele* 

fiiS) quibus prefunt, deinceps nullatenus erigi 

paciantur > nifi de hac noftra vicarii vel officialis 

noftrorum preceilerit licencia fpecialis , quod hu* 

jusmodi altaria erigere volentes literatorie often- 

dere habeant. Item precipimus omnibus facerdo- 

tibus curam animarum gerentibus , ut fubditis 

fuis alibi confitentibus fua peccata, quam proprio 

facerdoti fan&iffimum Euckariftie facramentum / 

nullatenus miniftrent, nifi ipfis kgitime conftite- 

rit hujusmodi fubditum & parochianum de licen- . 

cia fui curati auc alterius poteftatem habentis ali- 

bi ipfum fua peccata fuifle confeflum & ad reci- 

pieqdum hujusmodi falutiferum facramentum 

fore difpofifum ad quam confeffionem lacerdos 

curati fham plebem in principio quadragefime 

fepius folicitent & moneant y ut ?d confeffionera 

fociendam veniant fe ad fufcipiendum corpus Do- - 

Aa a mi. 1 



37» 

minicum in fefto pafce reverenter difponentes 4 
quia plures ex facerdotibus noftre Dioc. propter 
ipforum fimplicitatem fepe dubitant, qui fintaut 
vocentur cafus fpeciales, & qui Epifcopales, ut | 
igitur tales informentur, unde poffint magisfa- 
lubriter fubditorum manus animabns confulcre, 
Illosprefenti noftroftatuto decrevimus diftinguen- 
dos: unde cafus fpeciales funt quinque numero 
videlicet cum quis manum violentam mittit in 
clericum vel quemcunque Religioium feu eciam 
monialem. Item incendia Ecclefiarum vel loco- 
rum Religioforum. Item fymonia in ordine per- 
petrata. Item falfacio litterarum apoftolicarunu 
Item celebratio Divinorum in excommunicacione. 
Epifcopales vero funt homicidium^ facrilegum, 
Incendium aliorum locorum non facrorura , pa« 
&um contranaturam^ concubinatus perfbnarum 
Religiofarum in facris ordinibus conftitutarum, 
Inceftus videlicet cum confanguinea vel affine, 
aut cum eft que votum caftitatis emiffit, Injeftio- 
nes manuum in parentes, vel eciam in clericos vel 
perfbnas ecclefiafticas leviter tamen fefte^ op- 
prefliones parvulorum ex negligencia parentum* 
veneficium vel dacio veneni, perjurium fide 
fraftio , votorum transgrefiio, fimonia in benefi- 
cio, vel alias quascunque in ordine aduiterium, 
herefis, lapoftafia, plasphemia, defloratio virgi- 
nis, maleficum ejus qui raalefecit conjugesnon 
poflint coire, procuratio fterilitatis mulieris fr- 
cjens feu procurans aborfum, falfacio figllli litte- 
Te vel inftrumenti, noi> principalis vel monete, 
in hiis enim cafibus^ & fcun&is confitentes ad Pa- 

pam 



371 

pam vel Epifcopumfuntremittendi $cceptis mortis 
articulo, Cum fepe vinculo excoraunicacionis 
aftridti fiducia finalis penitencie in extremis tem- 
pore fanitatis claves ecclefie plurimi vili pendant^ 
ftatuimus & ordinamus, ut tales excomunicati 
fram abfblucionem usque ad extremum vite ip- 
fbrum difFerentes ad beneficium reconciliacionis 
in lefto egritudinis conftituti non admittantur^ 
nifi canonicam preftiterint caucionem non folum 
juratoriam, fed eciam fide jufToriam, quia five 
moriantur five convalefcant^ per fe vel per aliuqi 
per fuos fatis faciant de commiflis, vel faltim ju T 
ri pereant, fi pro contumacia fuerint irretiti. 
Item ftatuimus & ordinamus ac in virtute fan&e / 
obediencie & fub exconuinkacionU pena arcius 
precipiendo mandamus , !ut Reftores ecclefiarum 
plebani velinpurati, queftores elemofmarurn qua- 
rumcunque pro elemofina colligenda iu feis ec- 
clefiis non admittant , nifi tales in honefto decen- 
ti & convenienti habitu incedant, & qui nqn fint 
tabernarii , lufores feu apoftatc falfum habitum 
religionisMeferentes v alias enim tales nullatenus 
admittere teneantur, & in canone quoeosdemad- 
mifferint huic prefenti noftro ftatuto contrave- 
niendo quociens id fuerit fa&um ultra ftntenciara 
excommunicacionis, quam incurrunt t eosin una 
libra denariorum monete Ba£ decernimus mulc- 
taridos fore* Adicimus eciam, quodfi hnjusmo* 
di queftores vel in facris ordinibus conftituti non 
fuerint, quod eo tunc fecerdotes & Incurati tales 
*d petendam elemofinam fub penis predi&is ad 
cancellum ecclefie vel ambonem pro predicacio- ' 

Aa j ne 



< 



874 

tie ftcienda, millatenus admlttere teneantur» 
ymo nec paciantur eosdem in fuis ecclefiis quovis 
xnodo # extra ambonem fiu cancellum predicare^ 
ftd ipfi ftcerdotes & Incuratl litteris iplbrum vk 
fis & intelle&is popuhim juxta continenciara ad- 
bortentur, *ut fuas elemofinas tali queftorl elar- 
giri dignentur. Si vero clerici & fuerint in 
facris conftituti, eos aliter non adraittant, quara 
fupra in quodam alio noftro ftatuto defiiper clare 
continetur* alioquin eosdem Re&ores, Incuratos 
& plebanos propter predi&orum transgreffiones 
caftigare dccondigncemendare nuHatenus poftpo- 
nentes. 



LXXXIX. 

SEQUUNTUR STATUTA VICARIJ ET 
SIGILLIFERI. 

Joannes de Ftectenflein Dei & apoftolice fedis gra- 
cia Epifcopus Bas, Qiiia ecclefiis parochiali- 
bus noftre Dioecesl ufque modo plerumque per 
perfonas minus idoneas exftitic provifum, unde 
faluti animarum fhbditorum, qutfrum ftmguis de 
manu requiritur prelatorum , ecckfiarumque in- 
dempnitaci non confutitur, jmo cotidie fcandala 
populi, cleri opprobria oriuntur aut pullulantur, 
Ne igitur hujusmodi contingant, indempnitati- 
lus ecclefiarum & faluti fiibje&orura perpenfitis 
provideatur^ ac dampnis & fcandalis innumeris 

exinde 



m 

exinde in populoDeiprovenientibus filubritis ac- 
curratur, legitimas fanxiones in fubfcriptis im- 
roitande ordinamus & ftatuiraus^ Noftroque vica- 
rio & figillifero in virtute fin&e obediencie & 
juramenti ijobis preftiti preeipimus & manda- 
mus, ut noftras hujusmodi conftituciones & or* 
dinaciones fiibfcriptas prioribus ftatutis ciirie no- 
ftreBas. adiciendis obfervet £ abfervare ftudeat. 

De Difpofitione jnveftiendoruim 

Primo volumus & ordinamus, ut nullus dein- 
ceps cujufcunque dignitatis, gradus, condfcionis 
vel eminencie fuerit, ac curam parochialis eccle- 
fie .inftituatur feu inveftietur per noftrum vjca- 
rium & figilliferum , nifi talis vicefimum qufn- 
tum annum eciam per unam diem duntaxat ut at- 
tingat; ydoneufque fciencia, moribus & vite ho- 
Yieftatis inveniatur per publicum examen, in quo 
examinancium confciencias volumus onerare,/or- 
*ma examinh inyefliendorum ad curam. Et ut exa- 
minanti formam tradamus examinandi, taliter 
propedat, utprimo examinandus in le£hira Evan- 
geliorum^Epiftolafrum^ Pfilterii <& colleftarum , 
vel aliorum textuum facre fcripture audiat, dein- 
defibene legat expoficionem aut vulgarifacJonem 
earundem requirat, de poft vero formam Baptis- 
mi & abfolucionis & eciam juris niiniftracionem^ 
qualiter- ficra iHa miniftrat, & fic deinceps de 
preceptis decalogi, fecramentis ecclefie, &aliis 
curam paftoralem concernentibus , induftria exa- 
niinantis diligencius perquirat. jie. cantu <& compu- 

A a 4 t» 



to ac pronunciacione feftorum, expoficione ora- 
cionis dominice, fymboli apoftolorum vulgari 
querere non omittatur, aliavero fuppleat difcre- 
tio examinantis. Quod mllus ihveftiatur mfi prius 
pcrillumoftmfisformatisfuis. Itemvolumus, fta- 
tuimus & ordinamus eciam , ut idem vicarius feu 
ligillifer nofter nullum inveftiat, feu ad curam 
animarum inftituat, aut eciam ad aliud benefi- 
cium quodcunque, nifi pro more ante omnia talis 
de fuis literis formatis quando quidem rite & le- 
gitime fit promotus, Nos aut ipfum informet* 
J)e Iuramento Invcfticndarum ad cutram. Item 
voluraus & ordinamus, quod ad curam anima- 
rum inveftiendus in manus noftras aut vicarii no- 
ftri corporale juramentum preftat ad fan&a Dei 
Evangelia, de nobis v noftris ac fucceflbribus vi* 
cariis ac officialibus noftris obediendo & manda- 
tisnoftriS) &eorundem noftrorum officialium ftan- 
do & parendo. Quando quidem refidenciam per- 
fbnalemapud gregem fibi comiflum, & in ecclefia 
parochiali, ad quam inveftitus eft % faciat, nifi 
forfen de noftra aut vicarii noftri generalis licen- 
cia exprefla aut juratoruifl fuperiorum noftrorum 
auftoritate, diftenfacione ad tempus adefle ex 
tam racionabili difpofuit, & quod infra anni fpa- 
cium quia fue inveftiture feu pofeflione adepte 
computando, fi facerdos non fit, adfacerdotium 
ceflante impedimento legitimo & rationabili fe 
faciat promoveri , nifi de noftra aut |fuperioris 
v noftri licencia exprefla ftudii caufa ad univerfita- 
tem aliquam talis fe vellet transferre, ;quo cafu 

nihi- 



*1T 

nihilominus infra annum ad fubdiacGnatus ordi- 
nem promoveatur^ alias anno elapfo ecclefia ipfa 
fic privatus. 

Item de juramento per reprefentatos vel pre- 
- fentandos alaicis Patronis ad aliquam curara. ' 
Item quia experientia didiciraus annis tranfac- 
tis ecclefiis parochialibus yacantibus illorum Pa~ 
tronos Re&ores ad illas fub certis conditionibus* 
pa£tis& illicitis cbnvencionibus prefentafle, mo* 
dicam portionem reddituum & fru&uum ecclefie 
hujusmodi , de qna ftatum competentem &. jura 
Epifcopalia nullatenus aut difficulter expedire va- 
lfebant, easdem affignando parte majore fruftuum 
lllorum fibi refervata , unde ecclefiis talibus hac- 
tenus de perfbnis minus i<Jonei$ Ignatfs & ydeotis 
exftitit provifum& incomraodavariatam fpiritua- 
libus qiiam temporalibus ipfis ecclefiis exinde fur* 
rexifie quibus opertim remedio falubriter obviare 
cupientes, volumus, ftatuimus, ordinamus, ut 
de cetero ullus ad Re&oriam cujuscunque eccle- 
fie per ipfbrum laicum aut eciam ecclefiafticum 
prefentatus per noftrum vicarium & figilliferum 
inftituatur feu inveftietur, nifi primo juramen-^ 
to ad fanfta Dei Evangelia per ipfum preftito fir- 
maverit hujusmodi prefentacionem abfque omni 
pa&ione, conventione, permiffione ac pollicita* 
cione tra&atuque de retinenda tercia quotta le 
diminucione illorum faftam fuifie per fe vel per 
alium direfte vel indirefte quovis qUefitocQlore^ 
& quidem eciam poft reftitucionem fa&am taliter 
cum patrono non paciscatur, per fe vel aliura 
direfle vel indire&e omni dolo cefi^nte, alias 

Aa 5 euiiti 



378 - 

enim nequaquam inftituatur, & per hujmmodi 
Symonie Illicito commercio canonicam nihilomi- 
aus non evitabit ultionem. 

Quod prefentandis ad eeclefias incorperatas 
deputatur congrua porcio. 

Item volumus infuper ut prefentanti ad ec- 
defias, quorum Re&orie incorporate exiftunt, 
per noftrum vicarium & figilliferum non infti- 
tuatur nifi conftet congruam & reddituum & fruc- 
tuum quantitatem competenter ipfis fore afligna- 
tam, unde )ura & onera fupra ftripta fubire & 
hofpitalitatem debitam fervare poflunt, ad quara 
quidem aflignacionem faciendam ipfe vicarius no- 
fter \hujijsmodi prefentati terminum XV. dierura 
conftituat, infra quem fi prefentandis ipfi pre- 
fentacio tali ut permittitur, providere neglexerit, 
eompetenter, ne faftum prefentancium ipfo pre- 
fentato noceat^ & Chrifti fideles diucius divino- 
rum communione priventur, ipfe vicarius & fi- 
gillifer tali prefentato de congrua & competenti 
hujusmodiporcionedefru&ibusecelefie^ ad quara 
vicarius feu Incuratus inftkuatur, provideat. 

Quod Nullus Religiofus admittatur ad curam 
animarum niii cx fpeciaii privilegio. 

Item quia non nulli ordiuum diverforum Re- 
ligiofi obediencie jugo fubje&o per diverfas mun- 
di partes in clerici opprobrium difcurrcncium ad 
regendas ecclefias parochiales plerumque fi in ge- 
nere annis tranfeftis prefumpferunt, ne igitur 
talia deinceps comingant> ftatiymusj volumus 

■ • 4 



& ordinamns, utVicarius & figillifer nofter nul- 
lum Religiofum -> cuiuscunque ordinis fuerit, nifi 
ipeciali privilegio ordini fuo conceflb munitus 
exiftat, de quo eciam vicarium noftrum informet 
ad curam parochialem ecclefie aut eoiam beneti*- 
cium aliud quodcunque quantumcunqueexile* iii 
xedditibus inftituatur^ feu illi commendetur \ nifi 
fortaffis propter carenciam clericorura fecula- 
rmm in illis inftituendorum neceflltas hujusmodi 
*eligiofumcogat affiimi, neChrifti fideles diu ca- 
reant minifteriis divinis, quo cafu ad breve tem* 
pus, & quoufque de clerico feculari provideri 
pqffit* eciam vacans illi comitti poterit &c, pro* 
viib tamen quod nOn fit apoftata, quandoque rite 
& legitime ordinatus fit, & licehciam fui habeat 
Recloris vel fiiperioris honefteque converlacionis 
& vite, & alias habilis & ydoneus exiftat, dq 
quibus ante omnia vicarium noftrum prefatum lc- 
gitime volumus informari* 

De juramento preftando per Inveftiendos fi*. 

per non alienando bonis & Rehus benefi- 

cii fui« 

Item ftatuimus <§: ordinamus^ quod finguli ad 
beneficia quecunque npftre Dioecefes inftituendi ia 
manus noftri vicarii & figilliferi jurent , & fide 
data permittant domos, agros, allodia & alia ad 
proprietatem beneficiotum hujusmodi fpe&ancia 
indecenti & honefta cultura^ ftru&ura & refeftio- 
netenere, eaque proprio pofle edificare, repara- 
re & m culturam reducere, & quod infra amji 

. * fpa- 



389 

fjiacium a tempore talis modi inftitttcionis feu in- 
veftiture numerandum onmes & fingulos reddkus, 
fruttus, obventiones, bona mobilia & immobilia 
quecunque talium beneficiorum &\d ea pertinen- 
cia ita fcriptis omni fraude fervata ipfi vicario & 
figillifero tradent noftro & affignent ^ qufr eciam 
per ipfum vicarium noftrum regenerari manda- 
mus. Item yolumus <& mandamus, quod nullus 
ad beneficium quodcunque & qualecunque infti- 
tuatur , riifi juret in manus noftras aut vicarii no- 
ftri^ febonaraobilia, preciofa&immobilia, ag- 
ros & allodias areas & fimiiia ad beneficium tale 
fpe&ancia & pertinencia nequaquam vendere^ 
diftrahere, autquovismodo alienare velle , eciam 
in utilitatem beneficii , nifi ad hoc juxta legitimas 
fanxiones* noftras aut vicarii noftri concurrat auc- 
y toritas & confenfus literatorie habitus. Item fta- 
tuimus eciam, ut vicarius <£ figiliife* nofter nul- 
liim ad beneficium quodcunqnfe inftituat aut in- 
veftiat^ de quo juxta confuetudiriem hattenus ob- 
fervatam primi fruftus feu biennia nobis cedere 
confueverunt v neque tali Ktteras inveftituere tra- 
dat> nifi talis inveftiendus cum collettoribus bijen- 
niorum prius concordaverit , fi faltem concorda- 
re voluerit, & fruftus tales fibiretinere &c. Dea 
gratias. Et fic eft finis LVII. die XXIII qa.obris. 



XC. 



XC. 

ALLOCUTIO 

JACOBl CHRISTOPHORI EPISCOPI ■) PRO 

iNCHOANDO SYNODO BAS. IN ECCLESIA DE- 

LEMONTI CONGREGATA. 13 Apr. if8i. 

Yenerandi Patres ac fratres in Chrifto chariffi- 
nji pofteaquam fum per Dei gratiam, quam- 
vis indignus^ ad Ecclefiae hujus noftrae guberna- 
cula vocatus \ hoc mihi nnum & fblum praecipue 
curae mihi efle debuit^ ut non modo quaererem* 
quod perierat, & errantibusovibusimpleremEc- 
clefiae noftrae caulas> verum etiam utluccifa il- 
la putri amaritudinis radice, quae nobis, aliis 
caufis in terra praetermiffis, multae funt enim v 
tot fpinas & tribulos produxit nimirum vita cleri 
noftri, ad rationem meliorem revocata, cum 
Deo tandem rediremus in gratiam , eique a pec- 
catis averfi , & ad Chriftianum vivendi modum 
converfi, dicaremus nos totos, munereque no- 
ftro ftdulo & graviter fungeremur. 

Satis alioqui diu ceflatum eft a nobis non fine 
ttaximo noftro & aliorum malo tempus eft jam 
lios de fomno furgere, opera tenebrarum abiice- 
re & armis lucis indui. Quod ut faceremus com- 
modius, majorem & anteceflbrum noftrorum piae 
memoriae laudablli exemplo univerfum clerum 
Dioecefis noftrae , legibus quibusdam vincien- 

dum 

*) E nobiiibu* Blarcr a Warttn/tt* 



38* 

dum, dfc ei juxta SS. Concilium Trfdent!num v 
adeoque Dioecefis hujus Bafilienfis & horum tem- 
porum evidefitem neceffitatem «> quoad ejus fieri 
poterat re&am rationem vivendi, populum in Ca- 
tholica fide docendi, & facramentorurn mini- 
ftrandorum modum, quem fequeretur , praefcri- 
bendum efje putavimus : idque decreto fynodi^ 
quam hoc die & loco, ut lex convocationis litteris 
patet* in Dei nomine celebrandam indiximus* 

In primis authoritate S. D. N. Gtegorii Ponti£ 
Max. qui pro fuo preaclaro & nunqnam fatis lau- 
dato erga rempublicBm chriftianam ftudio juvan- 
daeque Chrifti fponfae cura fingulari, ut rem prl- 
mo quoque tempore haberem , per fuos Nuncios 
mandaverat, cui ego pro eo ne debui pari fane 
non invitus. 

Jam vero hortor vos Ortmes , quandoquidem 
videtis ipfi, quanta nos tnala circumftent^ quam 
foedis & horrendis Haerefibus vexetur Eeclefia, 
quanti fint rnotus.pef fathan&e miniftros in relli- 
gione & republica chriftiana excitati , ut jam 
taftdem male vivendi finem faciamus, pietatem 
colamus univerfi, vkam noftram ad exemplum 
filiorum Deiinftituamus, officium fuum quisque 
impleat, populo ad honeftatem duces finius^ ibll 
Deo adhaereamus 7 eumque noftris caftis pre- 
cibus & facrificiis, aegre huic fqualenti pacriae 
noftrae,placatumreddere ftudeamus \ quo ira ejus 
a nobis averfa, nbsad fe convertac, motus iftos 
tranquillet) Ecclefiae quietem condat, haerefibus 

finem 



fihem Imponat,, & tandem laborum eonciliorum- 
qtie noftrorom felicem det eaitunu 

Quae omnia a Divina ipfius lVTaJeftate , certo 
ut confequi jnerearaur, omnes &lingulialiisomni- 
bus afFeftibus di£tis & faftis exclufis vera mentis 
fuae ad Deum conveffione , & praefenti fynodo 
devoti interefie, & Deum patfem omnipotentem 
per Chrifti filii fui Domini & lalvatoris noftrr, 
omniumque fanttorurtv ejus merita, lyis afiiduis 
precibus orare velint. 

Volumus autem , ut ad hujus noftre fynodi 
conftitutiones clerici noftri, non folum dum pu- 
blicantur^ diligenter advertant fed & inpofterum^ 
vitam iiiam > ftudia docendi populi , facramentp- 
rumque adminiftrandorum rationem inftituant, 
nec ab eorum praefcripto unquam' difcedant* At 
vero id fibi de me perfuadeant omnes & me per 
hujus fynodi celebrationem nerainem gravare vel 
offendere, quin potius fingulos paterno fubinde 
quoque amore profequi , veftramque omnium ia- 
lutem pro virili promovere velle & infuper in hac 
vita nihil gratius mihi obtingere pofle^ quani fi 
promte & alacriter ea que ftatuuntur, fequantur 
omnes , adeoque vita fua & moribus ^ rectt po- 
tius , & honefti amore, quam ullo poenarum me- 
tu exprimere ftudeant. bonafpefreti^ fi taliter 
divinae fuae voluntati per gratiam ejus conforme- 
mur finguli ^ Dominum Deum pro fuo erga Ec- 
clcfiam fuam favore maximo, & eam, exhistan* 
tis malis, -quibus ob.peccata noftra hoc tempusy 

uc 



184 

«tfi unquam ante hac involvitur Jonge graviffi- 
me, cito liberaturura <& noftram ipforum his la 
terris falutem ex inimicis noftris& de manu omni- 
um , qui oderunt nos & poft hanc vitam , fempi- 
ternam in coelis trerto nobis daturum effe. 



XCL 

EjgSDEM ALLOCUTIO IN FINE SYNODI. 

Cum ex SS. Tridentini concilii praefcripto & 
S D. N. juflu praefentem fynodum , ut in- 
tellexiftisi indixerim, &per Dei gratiam abfol- 
verimus. fpem concepi b6ham b™c noftrum la- 
botem, tum nobis ipfis, tum Chnfti fidehbus 
noftrae curae comiffis, non inutilem fore. ^ Quan- 
aoquidem Xpii facerdotes propriae & ovium fibi 
creditarum falutis amantes , fiinaliquo haaenus 
«eccarunt, per hoc ftatuta officii/ui admo- 
neri fin vero viam mandatorum Dei cucurrere 
in leeeDomini confirmari & multiplices fruaus 
proferre poffimt. de aliis , qui incorngibiles 
& durae funt cervicis, nec quitquam quod non 
infornm detideriis, blandiatur, gratum habent 
atque probant, nihil aliud dicere , quani , eos 
ficui Hierofolymrtane comparare poffum. Quae 
foUis quidem\virentibuspatulisque ramis, fruc- 
tt tamen care\« ornata, ficum praetere *ntr & 
rfbrienti Domino dare non poterat, jufte admo- 
luni per Domini malediaionem igne confumenda 
exaruit Sic etiam omnibus chriftifidehbus at- 
qne facerdotibus. qui tantummodo. nomen chn- 



38f 

ftiani hominis 4 fecerdotis praefeferunt* necul- 
los pietatis fruftus edunt, contkiget, horrendam- 
- que illam fententiam^ vos matedi&i ite intignera 
aeternum etc .audient. ubi nulla v prout homixies, 
quoniam corripiuritur , varia praetendere. folent, 
excufatio valebit, nec ulla fpes apparebit elaben- 
di. Tormenta. illa , quae explicari, &incorho- 
mir\ls defcendere non poflunt^ o quam intoltera- 
bilia ferunt fratres charifliipi fummi illius boni 
peroptimi Maximi afpeftu privari, fupplicium 
erit-> quoftomnia fenfibilia tormentorum* genera 
fuperabk, hoc tamen omnia, aeterna bona & 
fuplicia pauci homines & quod valde mirandunr 
atque deptorandum inter facefdotes etiam multi 
prout animarumfalusrequirit, non confiderant, 
& rem tantam quafi nullius momenti curare vi- 
dentur:, fi enim noyiflima ante oculos haberent, 
.nequaquam Thefauraarent fibi iram Dei , atgue 
divina nbn abuterentur loriganimitate, fed ad fe- 
lutarem potius adducerentur poenitentiam. 

Cor in avaritfam r quod eff Idclorum fer^vitjjs 
nbn inclinarent , Ebrietate & crapula eorum cor- 
danon gravarentur,. conqubinas nec occulte nec 
manifefte haberent impuras. Qui enim talia 
agunt, <5Lfacientibus confentiunt v regnum Dei 
uon poflidebunU . , 

Neque aurum Neque arg;entum 7 vel alia res 

praetiofi* , fratres chariflimi ! Sed animarum & 

quidem fubditorum, omnhimque noftroruni falus 

periclitatur. Quos verbo <& exemplo pafcere & 

Nn. Subfid. Pars. jXftt B b 1» • 



3&* 

Jn caulas aeternae vitae adducer^ debemus r ndh 
ftris raalis raoribus feandalizamus^ & in gehei*< 
jiam tum nos^ tum iplbs praecipitamus^ 

, Suura quisqueonus^ qoialiorura curam non 
fijftinuit portabit. Sacerdotes vero pro fe> & pro 
ovibus fibi commiffis rat}onem*inibunt. Atqui 
ego vefter confervus indignuis Epifcopus, non foi- 
lura pro me <& ovibus meis, verum etiam pro vo- 
bis tanquam paftoribus & collaboratoribus chari£ 
fhnis exaftiffimara teneor reddere rationem* In 
iisenira^ qtiiprefuot* duriffiraura.6et judiciura* 

Quoniam igitur tnoribus fortaflls praele&a fta- 
tutanon conveniunt* velmious grata funt, fciaut 
ea non ipforum odio vel ipiis incommodandi li- 
bidine condita> fed magis paterna charitate eos a 
vitiis avocare & omnium tum tempbralem tum 
fpiritualem faJutem per haec proraovere voluifle 
& paratum efie, 

Qui medicum , quod phrenetici folent* perfe- 
quitur, pro defperato hahetm\ Qui mihiquod 
* nimarum morbos depellere cupiam * fuccenfet c 
certo non minus pro Defperato habendus eft, Ego 
pro officii mei ratione nlhil intermittam * quo 
quantum in me eft falventur omnes^ &peccant 
pulli, necfciens& volens, aliquorum peccatis 
conriivebo, ne aliena} cum fatis propria peccata 
me premant, ' 

Id circo vos omties rogatos volo pervifcera 
raiferatiouis lefa chrifti) ut quae veftram falutem 

, im- 



387 

/ 

Jmpedfcmt , aWjjcietis' ftdulo. pmfehtem; sona*- 
binara amovete .fratres chariflimu caetera etiam 
laltra deinde per Dei gratiam poteritis effugere 
facillime* : Noft eft necefle, ut concubii!ia«rtf'4nH 
cammoda cecenfeam Offinia qui hoc *tam abotni- 
nanda laborant vitio^ experiuntar eadenj-quotidie.. 

*'\ Apud Turcas vel alios irifideles cajjtivivihri- 
^liani durtift quidem agunt ftvitutem r ab 5&6H£ 
fiir^a vefomeretricum raancipia longe duriorum 
lUftinentTyrtinnidem^ ac quamvis a concubinis 
res domeftica & alia fcilicetcurentur^ (e bestos 
efle* <& vitani ducere fuavenu Sibi m?le perfua- 
deant miferi { multo feliciores funt illi, quod cor- 
poris morte barbarorum iervitiam evadere 5 . f\ 
vero> dumvivurit rapapi fcorto & triobalari fer r 
vire> cum mortem obierint* .tiifi priqs refipifcant* 
aeternos gehennae curiatus fubire " cogentur. 
Nullaque ratione , nifi fpatfmographae do&rinae 
pareant faluberriraae v evadent^ aut meliora fpe- 
rare debent Apprehendere inquam debent di£ 
ciplinam ; ne quoniara irascatur Dominus,, & in 
brevi exardefcat ira ejus* pereantque de via jqfta* 

Quiscunque ergo> fratres chariffimi! hocmo- 
do detinentur* inprimis efinu ferpentejn^ id eft> 
concubinam e domo eijcere ftudeant* Ac fgbrie 
demunj jufte & pie vivant in hoc faeculo* his fta*. 
tutis & aliis ecclefiae facro (anftis non gravabun- 
trir canonibus. Quin potiuSv eos tamquam regu- 
]am bene vivendi certiflimam amibunt, utque 
fequentur libentiflime* devotis ad Deura precibus 

ac 



388 

ac le&ione facfae fctipturae vacabwit fine inter- 
miflione Magnam brevi, credke, fentient utilita- 
tem, & quam ulla ratione ipfis univerfoque clero 
incomodjare^ fedma£is omniura faluti confulere 
voluerim, & ex animo cupiam, meridiana luce 
clarius apparebit. 

Qua propter fic vcftrara inftituke - vitam , & 
yeftrae curae cpniiflas pafcite oves y ut cum eis in 
aeternae beatitudinis pafcua ingredi merearaini* 
Quod nobis omnibus. animkus concedere digoe. 

tur, qui eft in fecula benedi&us» 

> 

Cbpias has ftatutotun} (ynbdalium Ecclefiae 

Bafileenfis originalibus fuis quae in Archivis Rmi 

ac Celmi Epiftopi Bafileenfis & R. J, Principis 

aflervantur, confortnes efle teftatur in arceZfrw»- 

- trutana die fexta menfis febfuarij anno 1760. 



Ltonard Leopold Maldmer 
camerae Confiliarius & 
Archivarius. 



^ 



\- 



/ 



JUN 1 6 1955 



4 




JUN 1 6 1955