Full text of "Groyser ṿerṭerbukh fun der Yidisher shprakh"

See other formats

ץ גמ 2 תמז1 תפנםסמנצ 161121ם 6סעמפממ9?188 אמצ8פז1פ 


6 .0סא 


אטץ האטקאי אט עפ{800ג) 
ה א,א, ועםפ ומםפוט1צ וטםע 


061טע /1/12 ,016+ ח02טח6+צ 


עקאט דג ממ1ז מפוטמפזצ עס 08 011 6611 6688 מתהד עסע סאזטפאטץ 
מדודך זאצסמע דאא מטס 2 צט 1דמא,ע אז /099181? מ0 אזא 849טץ 
אסזדג, פמאטסע אמסחמספגזה .ם 828,282 פסאא סמזצגם 


2 


א דאם:) 8604 ופוטמנ1צ ,81 4110 


פד'זמפש49586 21 , דפ 11 זא גע 

















וט 1אתס צ3060 מפוספנצ א א10ד, א 
9 455,461 21 , 91 אט 1 זא גע 


0. 24/אזמ191160םמזצ | 250-4900 413 


3)ע0. עם די אע 6086סספ8םפנפמזצ. צצטצטֵע 


ת8ת1 װמסע שסאזסאשע װמסןא,זא 
+צצ4א אממזז תפ1וממנצ ,1611 טסאעםטז8מז2עפ אתע3עע1פ 
נצם מתמעמזצסעע פ45א חע 


171 0186 .ם 1006 1 
1סחס1ש1 הזטססז:) 160 6 4716/ 
{ד/גנזדם 1 דדם1זוט4זג) זזוסוזזןוספ 1106 
1 1ז111/90/10 .3 0ז0טז0 00 100016 
//101608 1010 
06 1406 
1ז10111160110 170180118 14191160118 
71 .ט /16 
//111118סזס 1 װסם 0016 ווחזחפ 

1ז10111160110 9ז0ט106111 160116116 חחום שזזהם 
2 עס פפאחזתע מאא פאעטזאעזא זא 

60116:) 3000 װ/16615 1 01 חזס םאו 


1סומץפ 1120100021 2 620004,15קן ת80106 עס ,006 00106116 106 
סיז 002068 תסתק0010 עטס זס} תססהזנקפת1 06 1 .ץ16ט162ס ת10015+ 04 


15161 ,0װ16105216 04 1ת11202 600161 צ' 2054 60זסת 106 צט 465100 8 


1108 ץסנסקןסנק 1046116000121 200 +120עץעקסס 6ח} 16506045 6016 ) אססם ת10015+ !1200 סטת1 
4001 0110גוקן 06} תו 6106 15 41416 4015 {16096טטסחחא זטס 04 2654 406 10 .פאססט טס תז 
/106041460 06 תגס ז106סת +12צעקסס זתס1צטס סת חסנתטצ עס} אזסטץ תגתקזס תג 15 16 עס 
- 0068 סתטץ שוסתא טסץ }1 עס - /1סטט 4015 ס? +180עץעקסס 2066 תג 10סת טסץ 14 

018 1806 60ת020956ס 21 6211 שט עס , 101א 413-256-4900 26 סתסתק שט 5ט 004204 16256קן 


גרויסער װוערטערבּוך פון דער יידישער שפּראַך, בּאַנד {{ן} 
1 0240 ,װ/58012 ז101580ץ 461 מט} 4אטט:0110ט {ספץסזם 
ה מילון הגדול של לשון ײַדיש, כּרך ג' 
1 סנזט!סש' ,2880296 1 מ310015 1806 01 9ז2ת1210110 310241) 


גרויסער 


ווערעערבוך 
פֿון דנגר 


ייִדישער שפראַך 


רעדאַקטאָר 
יודל מאַרק. 


בּאַנד זזז 


אײַנבּי - אָפּבּױ 


קאָמיטעט פֿאַרן גרויסן װערטערבּוך פֿון דער ייַדישער שפּראַך 
ניוײיאָרק-ירושלים, תשל"ב --- 1971 


.180 ,מעזידןזאזא0) צהאאסנזסנםת /פ1פס+ סם} עס ,1971 60 +מפגזצעטסט 
.11:5.,4 ,10028 .3 .א ,אזס צי שסצ! ,סטמסטג/ מ21:1 1048 


21 .סא 616 2848108) 20221089) 01 עזהזטג 1 


מערכת המילון מודה לאוניברסיטה העברית על העזרה בהוצאת הכרך השלישי 
של המילון, במתן אכסניא ובסיוע שנתנה למילון בשטחים רבים אחרים 


10014011005 01101019 1116 מסזן 6115 0 18וסי/ז 166זסממצ 5סער 11:016סט צזזיך - 


טי זטס גפזשמז מסת אסזזאפאטסע, זאזמסזאמזא 
סא ;אס1דג/פמאטסת תמעטאזיזדזן א 5טזסטז מחיד 
דפוזמיד , 1 זזממטמזא .ם 5 81גזד) 
אסזזדאפאטסת אג מיד, 
אס1דג/פאטסע מע זנטש7םטעל שאזפטס מזויד 
(1088א1י! 81) פמאוטת קעסומפמצםזא װעמפסז 
דפתמטסס8 מטפסטשסספע ז א 8 ם 


{15841 אז פמעדאזהע 


4א18840541.2 ,8855ט 81.0114א 


פֿון דער פֿאַרוואַלטונג 


מיט טיפֿער בּאַפֿרידיקונג פֿאַרצײיכענען מיר אַז דער דאָזיקער דריטער בּאַנד פֿון 
גרויסן װערטערכּוך פֿון דער ייִדישער שפּואַך דערשײַנט אין ירושלים, אין דער 
שמאָט פֿון ייִדישער אייבּיקייט, אין ירושלים השלימה. דאָס אַריבּערפֿירן די רע 
דאַקציע און דערװײַל אַ טייל פֿון דער קאַרטאַטעק קיין מדינת-ישׂראל איז אין 
פֿולן חסכּם מיטן געשיכטלעכן גאַנג פֿון ייִדישן פֿאָלק און מיט די אַנמװיקלונגען 
אין אונדזער דור. זינט זומער 1970 זײַנען מיר פֿאַרבּונדן מיטן העבּרעאישן אוני- 
ווערסיטעט פֿון ירושלים און מיר דריקן דערבּײַ אוים דאַנק און אָנערקענונג דעם 
פּרעזידענט פֿון אוניווערסיטעט אבֿרהם האַרמאַן, דעם פֿריערדיקן ראָש פֿון מכון 
למדעי-חיהדות פּראָפֿי חיים רבּין און זײַן איצטיקן ראָש פּראָפֿי חיים בּײנאַרט, 
דעם פֿריערדיקן פֿירער פֿון דער ייִדיש-קאַטעדרע פּראָפֿי דב סדן און זײַן איצטיקן 
פֿירער פּראָפֿ'י חנא. שמערוק. דער אַפּיטרופּוס פֿון דער גאַנצער אונטערנעמונג 
אין איר פֿולן יורידישן פֿאַרנעם פֿאַרבּלײַבּט די פֿאַרװאַלטונג אין ניו-יאָרק. 
די פֿאַרװאַלטונג האָט זינט 1983 אױסנעטראָגן אױף אירע פּלײיצעס די 
גאַנצע אָרגאַניאַציאַנעלע אַרבּעט און די פֿינאַנציעלע זאָרג פֿאַרן נרויסן פּראָ- 
יעקט צונױפֿצוזאַמלען און אױסצוטײַטשן אַלע ווערטער און אויסדרוקן פֿון 
ייִדישן לשון. מיר קוקן אויס אויף דער װײַטערדיקער מאָראַלישער און ממשות- 
דיקער הילף פֿון די בּאַוואוסטזיניקע ייִדישע קולטור-קרײַזן פֿון אומעטום אין דער 
פֿרײַער ייִדישער וועלט. די װײַטערדיקע בּענד וועלן --- אַזױ האָפֿן מיר -- מער 
און מער צוגעגרייט. ווערן אין ירושלים, און אין ירושלים װועט מען זיי דרוקן 
און אַרױסגעבּן.. 


דער צווייטער בּאַנד איז אַרױם סוף 1966 און צווישן צווייטן און ערשטן האָט 
געדויערט פֿינף יאָר. דער צײַט-אָפּשטאַנד צווישן דריטן און צווייטן בּאַנד איז 
דער זעלבּיקער. מיט די מיטלען װאָס זײַנען געווען אין אונדזער רשות האָבּן 
מיר ניט געקענט בּאַװײַזן אַרויסצוקומען מיט א נײַעם בּאַנד אין אַ קירצערער 
צײַט, אין פֿאַרגלײַך מיט פּאַראַלעלע לעקסיקאָנראַפֿישע פּראַיעקטן אין אַנדערע 
שפּראַכן זײַנען. מיר ניט חינטערשטעליק, אָבּער מיר האַלטן אַז די געשיכטע 
הּאָט אויף אונדז אַרױפֿגעלײגט דעם חובֿ צו פֿאַרגיכערן דעם טעמפּאָ פֿון דער 
אַרבּעט און אַז צווישן אַ בּאַנד און אַ צווייטן זאָל כּשום-אופֿן ניט געדויערן מער וי 
דרײַ יאָר. גלײַכצײַטיק בּאַשטימען מיר אין פֿאַרױס אַז דערבּײַ זאָלן ניט זײַן 
קיין שום פּשרות אױפֿן חשבּון פֿון דעם װיסנשאַפֿטלעכן ניוואָ. אַדרבּא, אונ- 
דזער אָנקומען קיין ירושלים עפֿנט פֿאַר אונדז נײַע מעגלעכקייטן בּיִם אַנקלײַבּן 
די שפּראַך-מאַטעריאַלן און בּײַ די מעטאָדן פֿון דער פֿאָרשיאַרבּעט. עס איז אַ פֿרײד 
צוצוגעבּן אַז מיט דער נײַער עליה פֿון רופישע ייִדן האָבּן מיר צובּאַקומען (און 
וועלן אויך װײַטער צוקריגן) פּאַסיקע געלערנטע מיטאַרבּעמערס. אויף אַזאַ אופֿן 
ווערט נאָך בּוֹלטער דער כּלל-ישׂראל-כאַראַקטער פֿון אונדזער חדיבּמינופּראַ- 
יעקט, װאָס איז מלכתּהילה אױפֿגעקומען מיט אידייען פֿון ייִדישער דורותדיקיים 
און צונױפֿגעבּונדנקײט. 


אַ פֿרײד און אַ הילף איז פֿאַר אונדז געווען די אָנערקענונג פֿון דעם װיסנשאַפֿטלעכן 
ווערט פֿון אונדזער װערטערבּוך מצד דער רעגירונג פֿון די פֿאַראײניקטע שטאַטן 
װאָס שמיצט אונדז יערלעך דורך דעם פֿאַנד פֿאַר די הומאַניסטישע װיסנשאַפֿטן. 
מיר דריקן אויס אונדזער דאַנק צו די אַלע װאָס האָבּן אונדז דערבּײַ מיטגע- 
האָלפֿן. מיר דאַנקען דער מעמאָריאַל-פֿונדאַציע פֿאַר דער בּאַשטענדיקער אונ- 
טערשטיצונג, דער ?. נ. ליטאַוער-פֿונדאַציע, דער אַטראַןפֿונדאַציע און אַלעץ 
אַנדערע פֿונדאַציעס, אָרגאַניזאַציעס און יחידים, װאָס זייערע נעמען זײַנען פֿאַר- 
צייכנט אין בּאַנד גופֿא און אויך די װאַס איבּער דוחק אין אַרט האָבּן מיר זייערע 
נעמען ניט געקענט דערמאַנען. זיי אַלע האָבּן צוגעליינט א האנט אין אױפֿבּױען 
נאָך אַ גאָרן פֿון אונדזער גרויסן נאַציאָנאַלן בּנין און זי אַלע פֿאַרדינען אונדזער 
אָנערקענונג. מיר דריקן אויס די האָפֿענונג אַז די װאָס האָכּן אונדז בּיז איצט 
געהאָלפֿן וועלן אויך װײַטער ניט אָפּשטײן פֿון אונדזער מחנה, װאָס וועם זיך 
פֿאַרגרעסערן און זיך פֿונאַנדערװאַקסן און העלפֿן דערפֿירן דעם גאַנצן פּראָיעקט 
צום גמר. 


מיר דאַנקען דער פֿאַרװאַלטונג און דער אַדמיניסטראַציע פֿון ייְוואָ פֿאַר דער 
פֿילזײַטיקער חילף דורך געבּן אַרט פֿאַר דעם גאַנצן אַפּאַראַט פֿון װערטערבּוך, 
פֿאַר בּאַדינען מיט איר גרויסער בּיבּליאַטעק, פֿאַר טעלעפֿאַן און בּאַלײַכטונג און 
בּכלל פֿאַר דער פֿרײַנדלעכקײט און שטענדיקן אַנטקעגנקומען. 

| | א א 
מיר דערמאַנען מיט ליבּשאַפֿט און מיט יראַת-הכּבֿוד די נעמען פֿון די נאַענטע 
טוערס און פֿרײַנד װאָס זײַנען בּמשך פֿון די לעצטע פֿינף יאָר אַריבּער אין עולם- 
האמת : 
די מיטגלידער פֿון אונדזער פֿאַרװאַלטונג --- דר' ל. וואולמאַן, בּ. טאַבּאַטשינסקי, 
אַלף כּץ, לייבּ פֿײַנבּערג, ז. מ. קערשמיין ; דעם ערן-מיטגליד פֿון דער פֿאַרװאַל- 
טונג יוסף שלאָסבּערג ; דעם אַקטיון מיטגליד פֿון דעם קאַנטולטאַנטן-ראָט דר' 
שלמה בּיקל; אונדזערע נאַענטע פֿרײַנד און יועצים פּראָפֿי מרדכי קאַסאַװער און 
דר' יצחק ריבֿקינד און דעם מימאַרבּעטער חיים פּרום. תנצב"ה. 


א א 
צִ 


אַחרון אַחרון שיקן מיר איבּער אונדזער דאַנק אַלע מיטאַרבּעטערס מיטן רעדאַק- 
טאָר יודל מאַרק בּראָש, אַלע אונדזערע זאַמלערס און אַ ספּעציעלן דאַנק אלע 
מיטנלידער פֿון דער פֿאַרװאַלטונג. 





אט /ײװף. | 7 5, ש 0" 
= ירושלים | י | : י- | = גיויאָרק 


מר-חשוון, תּשל"ב 


אַרוױיסגעבּערס 


אַבּראַמסאָן, ה. א. -- נייאָרק, 
ואַבּראַמסאָן, העראָלד בּ. -- קליפֿטאָן, נ"דוש. 
אינטערנעשאַנאַל לײדיס גאַרמענט װאָירקערס יוניאָן: לואיסטאָלבּערג, פרעז'--ניוײיאָרק 
אַרבּעטער:רינג; װיליאם סטוירן, עקזי סעק' -- ניװיאָרק, 
אַרצט, װאָלף -- ניװויאָרקי 
בּאַרנשטײן, יודל און ש רה -- ניויאָרק, 
יעקב בע דג פונדאציע - ניװיאָרק. יאסנזאפאטסץ סמ סכז 14008 מצרך . | 
גוטװירט, רעגינע -- ניואָרק. .מאזסמםת געזאזאידטט 
: דזשואיש קאָמיוניטי קאַונסיל: סאָל שװארץ, דירעקטאָר -- נואַרק, נ"דזש. 
7 ,50062:42 5801 תא .1 אה , אז8שסו1 ,ץזתט0ס) אספפם 04 }נסאטסס צדזאטזאזא00) גפזששם? 
האַלפּערן, י. ל. -- לאָסאַנדזשעלעס, קאַליפ. 
האָניגבּוים, משה און פּעסיע--מאַמײבּיטש, פל"אַ. 
ה ד ס ה -- ציוניסטישע פֿרױעןאָרגאַניזאַציע אין אַמעריקע: פֿרוי מאַקס שענק, פּרעז'; פרוי די װאָלטער 
בּרעכער, קולטור-דירעקטאָר -- ניוײיאָרק, אין זכר פון הענריעטא סזאָלד, 
.014 }' שסאן ,40167104/ 01 018201221108) /2:0215 פ'םסמזסשל --- 0459411 114 
.52014 1160110112 1/1158 01 ץזסמזסנת מז 
-121160401 .12604 600110121 ,316080 /002116 .1615 :/21051000 , אתסםס5 8א2ןא .פזזן 
הילקרעסט דזשואיש סענטער: הרב דר' י. מאָװשאָװיץ: דר' דוד אבּראַמסאָן, פּרעז'-- ני-יאָרק. 
װײַנער, דר' גרשון און נח מה -- ירושלים, 
װעד הרבּנים אין פֿילאַדעלפֿיע, פּ"ע: הרבֿ ראובן י. מאַגיל, פֿאָרןי 
-68211020) ,242211 .1 מסטטסת 22001 .22 ,221120610002 316446) 04 פזממאת סקס פמאסם 
ויסקינד, דר' נתן און טויבּע-מלכּה - ניװיאָרק, 
לזכר אונדזער יונג-אַװעקגעגאַנגענעם זון, מאַן, פאָטער און בּרודער דר' פּרץ ד. טײטלבּוים, ז"ל 
(1925 --- 1966), אין טרויער געבּליבּענע עלטערן: צביה און בּנימין דעמבּלין-טײטלבּױים; אַלמנה: מרים ד. 
טייטלבּוים; יתומים: דוד און דניאל טײטלבּױם: שװעסטער און שװאָגער: מרים און דוד גראָס. 
יי דיש נאַציאָנאַלער אַרבּעטער:פאַרבּאַנד; די נאַציאָנאַלע עקזעקוטיוע, יעקבֿ קאַצמאַן 
גענ' סעק' -- אין אָנדענק פֿון מאיר בּראַון, ע"ה, גרינדער און לאַנגיאָריקער פּרעזידענט, און ל. סיגאַל, ע"ה, 
געני סעקי פֿיר צענדליק יאָר.. - 
ייִדישע קהילה אין מעקסיקע--נדחי ישׂראל --- מעקסיקע. 
ידישער אַרצעטער:קאַמיטעט; װלאַדקע מיד, געהילפֿס עקזי דירעקטאָר-- ר 
ייִדישער נאַציאַנאַל:פֿאָנד אין אַמעריקע צום 70יאָריקן יובּילעאום פֿון קרן-קימת לישׂראל: 
ה. ל. װײַסמאַן, פּרעז'; אַברהם סאָלאָמאָן, עקזי װויצע-פּרעז' --- ניויאָרק, 
18164108/ ?0 פאטת זאאסוזאא צפזשמן ‏ 
1 5 1 161סעג א 28 01 018012 סמ} }04 :8פ1סטומתא,. 8 86} 01 זסמסת תוּ 
58 /142410041 ,ת8מז1ס טי .}1 020ז1ס110 --- .100-2268שי ססאטך ,ת0000ס501 גזגזטא, 
לעװין, דזשעק -- ראקאָװײבּיטש, נ"י 
מאַרק, יודל און פײגל -- ירושלים, 
פיליפ און עדװאַרד סאָלאָמאָן פונדאַציע--גרעיט נעק, נ"י. 
| אס צ'. שסאג -- -סא1 ;אסנזאפאטסע אסזאס501 סח שותם 286 פזזזת 106 
סטעף:ראָוען, סאָניע -- ניהריאָרק, אין אָנדענק פֿון פֿאָטער אַהרן ש. סטעף, ע"ה. 
סעלצער, אײַדא -- נידיאָרק. 
פֿראָסט, װיליאַם לי -- ניויאָרק. ‏ }.א--- מע זאאנזוזשט ,נפסהת 
פֿרויען:קאַָמיטעט פֿאַרן גרויסן װערטערבּוך פֿון דער ייִדישער שפראך -- ני-יאָרק, 
קלײנמאַן, מילטאָן -- קלפֿטאָן, נ"דוש. 
ר אָ סט ען, דר' לעאָ--ניװיאָרק, אין אָנדענק פון זײַן פֿאָטער סעמיועל ראָסטען.. 
שײװער, גחמה (עמא) - דעטראַיט, מישי, לזכר משה ל. שייוער, ע"ה. 
שצכטער, אַרטור, ע"ה אוֹן אײַדאַ -- גרענד רעפּידס, מיש. 


שטיצערס 


אײַזנבּערג, מאַניע - גיויאָרק. 

בּלעק, י. מ. -- ניויאָרק, 

בּערגער, מילטאָן - אינגלישטאַון, נ"דוזש. 

בּערמאַן, א. יוסף -- מאָנטרעאָל, קאַנאַדעי 

בערנס, טשאַרלי אן מאַלי-- ניויאָרק. 
=+ .אנ ,100 ,8120 "21 , צזזס}א סאא .4 28 04801) ,פאמפן 

בּראָמבּערג, עװעלין ק. -- מעיפּלװאוד, נ"דוש. 


גאַרפֿינקעל, משה און זעלדע -- סאַןפֿראַנציסקאָ, קאַליפֿ, 


לזכר פון זײַנע עלטערן: יעקב-יהושע און רחלילאה; שװעסטער מיט 
זייערע משפּחות: חיה און משה:יחיאל בּעקער: קינדער: יעקבייהושע, 
שׂרה, מלכּה, הערשעלע: שׂרה-פּעסיע, יששכר װײַנגאַרד: קינדער: אסתּר, 
חנה, יעקב-יהושע, אומגעבּראַכט דורך די נאַציס י"ש. 
גודמאַן, אברהם - קיערני, נ"דוש. 
{} .אה צאמתהתא -- 482/1148 / אא }אסססענ) 
דזשאָינט בּאָאַרד קלאָוק צנד סוט, אינטערנע שאָנאַל 
הנך מענדעלסאָן, גענ' סעק' --- ניװײאָרק, | 
א .שש ש.11.6 }טפ 8א6104 פגאסם זאנס! 


/ 11008008 216846190300, 668. 2128298061- 


דינין, זלמן און סאָפי -- פֿאַרמינגדעיל, נ"י, איצט אין ישׂראל, 
.186 {אסזצאפאטסע אזאאמטם 
דיק שטײן, א,, ט"ה -- מיאַמיבּיטש, פֿלײאַ. 
דרעסמײקערס יוניאָןן לאָקאַל 22, אינטערנעשאָנאלל, 
י. בּרעסלוי, גענ' סעק'.--- ניוזיאָרק, 
-צ.א ,.שט.של.1.1}.6 22 1008 גאס!אשט פאפאאזאפּפעקם 
-242829801 /'560 ,13109106 181401 .זזאן 
הײבּער, מענדל -- ניריאָרק. | | 
עזס צ שס): -- -סא} ;,אס1זצמטאטסת אגזא.זזו11 צטמאסופ מזויך 
װאָהל, מאַקס און סילװיע-- קליװלאַנד, אָי 
װאַלעצקי, מאָריס -- ניװויאָרק. 
װאָלק, רבּקה, איציק און ראובֿן-- מיאַמײבּיטש, פל"אַ. 
-+צ א ,838210 ,אסנזאפאטסת אזסשט 8ססמםמע סאג 1580088 
װײַסמאַן, שלמה און חנה -- מאָנטרעאָל, קאַנאַדע. 
זילבּער, שראַגע-פֿײַװל, געבּי אין בּאַרש נעבּן בּוטשאַטש, גאַ- 
ליציע, פּולן -- איצט װאַנקוּװער, קאַנאַדע, אין זכר פון פֿאָטער 
אַהרון זילבּערשיין, געשטי אין בּאַרש 1937: מוטער חנה גאָדענפֿרײך- 
זילבּערשיין; בּרודער נחום-אָשר; שװעסטער פֿײיגע זילבּערשיין-פּערל- 
מוטער און געלע זילבּערשיין-בּאלכאָװאַ, אַלע אומגעבּראַכט געװאָרן דורך 
די נאַציס אין דער צווייטער וועלט-מלחמה. 
זינגמאַן, נח און בּעטי - ניו-יאָרק, 
זצליטש, יהודה -- פֿילאַדעלפיע, פּ"צ. ‏ 
זעלצער, דושאַרדזש מ. -- סאַוטפֿילד, מיש. ‏ 
.108 ,8ת2:81:2 .}א /8080ג) (אז22 01806) 40611080/ סת ' 
זעלצער, סאול, פרױ דאָראַ (קאָהן) -- סאַױפראַנציסקאָ, קאַ 
ליפֿי -- אין זכר פֿון פֿאָטער נחום זעלצער, געבּ' אין זשיטאָמיר, רוס- 
לאַנד, געשטי אין ס"פ און זײַן בּאָכּע אסתּר-רבֿקה גרינבּערג, געבּ' אין 
פּראָסקוראָװ, רוסלאַנד, געשטי אין שיקאַגאָ 1929, 
טעמפל ישׂראל אָװ גרציט נעק, הרב מודכי װאַקסמאַן -- 
גרעיט נעק, נ"י. 
טשערניאַק, י. א. -- װיניפּעג, קאַנאַדע. 


יונײַטעד דזשואיש װעלפֿער פֿאָנד אַװ ראָטשעפטער, | 


עלמער לואיס, דירעקטאָר -- ניוייאָרק, 
,/09518 800 עס סאשץ מתאץזעשל ז1{פוזאיען סזווזאשט 
-12160401 ,15טס, 1 01גז121 .זא 
יודישער קולטור:קאָנגרעס, אַרגענטינער אָפּטײל - --- בּוענאָס- 
אײַרעס, אַרגענטינע. 
מאַזיאַ, ראָזע -- אַטלאַנטיק סיטי, נ"דזש, פֿאַראײבּיקט דעם אָנדענק 
פֿון אירע עלטערן זלמן-דוד און דאָבּע זעליטשאָנאָק, צ"ה. 


4 .2 /, 808 זם. 


מאַרגאָליס, אַנשל און מינדל (קאָן) און משפּחה -- סאַך 
פראַנציסקאָ, קאַליפֿי, פֿאַר דעם המשך פון ייִדיש און דעם ייִדישן פֿאָלק. 
. (1:0006021108 /82:000 180)) אסדאג, 125 8001 זע 
מילװאָקי דזשואיש װעלפֿער פֿאָנד, מעלווין זאַרעט, צקז' 
װיצע-פּרעזי --- מילװאָקי, וויסק', 
2266 4מט!ס10 14 ,פאטתע מהאענעטט ופזאיען עעאטאצלזוזא 
.65ע106-2/ .1460 
ס אָ קאָלאָף, מאַקס -- קאָראַל געיבּלס, פֿליאַ. 
סעמיועל, מאָריס -- ניו-יאָרק. 
סענטראַל קאָנפֿערענץ אָװ אַמעריקען ראַבּײַס, הרבֿ 
סידני ל. ריגנער --- ניוײאָרק, 
.014 +צ' שס4נ ,8815 8א8ס/8מם1אג/ עס עסאעגעעא0ס) /זאאזאעס 
1000 ,262001 .. 1 /09מ5140 82001 
עדיס, הערבּערט און רבֿקה לעװי -- גרעיט נעק, נ"י, אין 
זכר פון איר מוטער חיה-צפּורה בֹּת משה-יוסף לעװי, געבּ' אין מאַר- 
יאַמפּאָל, רוסלאַנד, געשט' דעם 28סטן נאָװעמבּער (ז' כּסלו), 1949, 
אין נ"י; און איר פֿאָטער שׂמואל-חיים בּן יחיאל לעווי, ל"ה, געבּי אין 
לידע, געשטי דעם 20סטן פֿעבּרואַר (זי אדר), 1945 אין נ"י, 
=+ א , 14668 621644 --- גדטם פאא זאממחעת! ,0156 
פּיאַנערן-פרויען, נאַצאאָנאַלער אָפֿיס, ציוניסטישע ארבּעטער: 
פֿרויען אָרגאַניזאַציע פון אַמעריקע, אֹסתּר פּ. זאַקלער, פרעזידענט, 
מרסי לוסעט האל, עקזי דירעקטאָר. - 
40124110) 1021 4001 1 מסנתסשט 1106 --- אמזאסשט אמטאסזת? 
4116 1064 1 .1119 .2169 ,ז204810 .2 125140 .7119 .1102סנ4/ 01 
121:60401 .2460 
פּײַן, דר' מאָריס (משה פּינטשוק) געבּ' אין בּריסק, פּולן.--איצט 
אין ניו-יאָרק אין זכר פֿון פֿאָטער שלום פּינטשוק, געשט' אין 1916 אין 
אָרלע, פּױלן; זײַן מוטער צפּורה (נאָסאָװסקי), געבּ' אין אָרלע, אומגעץ- 
בּראַכט געװאָרן פון די נאַציס אין קאַװעל צוזאַמען מיט איר טאָכטער 
מלכּה קאָװאַרטאָװסקי; זײַנע בּרידער: שמואל, מלכיאל און שמעון און 
זייערע פאַמיליעס אומגעבּראַכט דורך די נאַציס אין 1942 אין פוילן, 
פּערלאָװ, יוסף -- ניװיאָרק, 
פֿאָרװערטסיאַסאָסיאײשן--ניװיאָרק. 
פֿעלדמאַן, יצחק--ניויאָרק, לזכר פֿון פֿאָטער יהודה ליב (לואי) 
געבּי אין זאַליזניצע נעבּן פּינסק. -1910080 , אאזאס זעק 
פֿריד, לעאָן-- נייאָרק, 
קאָהען, איזידאָר -- גרעיט נעק, נ"י 
קאַָהען, אַלבּערט בּ. און פרוי - ראָזלין, ג"י 
.א ,13512165 מץ!809 --- .2485 סאא .248 ,.ם דאמם (ג/ .אמ1וסס 
קאַנאַדער ייַדישער קאָנגרעס - מאָנטרעאָל, קאַנאַדע. 
קאַפּלאַן, שמואל און סימע -- ניוײיאָרק, לזכר אירע עלטערן: 
בּנימין נעװאַדאָװסקי. ע"ה (1867--1942); אַלטע (חיה'נעכע) נעװא- 
דאָװסקי, ע"ה (געבּי אַבּראַמאָװיטש, 1869 --- 1923), 
קעניגסבּערג, לעאָן - נייאָרק. | 
קריגער, מאַקס, ע"ה, פרוי סײידי-- סקארסדעיל, ג"י 
ר אָ װינסקי, אנא -- מיאַמײבּיטש, פֿלײאַ, אין אָנדענק פון איר מאַן 
אַבֿרהם, ע"ה, 
ראַזענזאַפֿט, יוסף און הדסה - נייאָרק. 
ראָזענשטײן, טובֿיה -- פילאַדעלפיע, פּ"ע. 


ראַטנצר, ליליען און לעאָנאַרד-- קליװלאַנד, אָ. 


-010) ,11618045 58486 --- סמהאסע 1 4 אאזזזן} ‏ תעאזאט 


שאַפּיראָ, דזשוליוס, ע"ה -- נייאָרק, -101108 ,140ץ5118 

שיף, אַלבּערט -- ניײיאָרק. 

שערצעס, טובֿיה פֿון װילנע-- איצט מאָנטרעאָל, קאַנאדע פאַראײבּיקט 
זײַן מוטער פּעסיע (ליליאַנסקא) שערעס, אומגעבּראַכט דורך די נאַציס 
אין ווילנער געטאָ דעם 23סטן מאַרץ 1943, 10 .400 2428 :51 


איזאַקסאָן, ראובֿן און פֿרױ --- ניוײיאָרק. 

אַלינער, שמואל און פּערל -- פּעדמאַנט, קאַליפֿי, 
פֿאַראײבּיקן די נעמען פון זײַן משפּחה: 
פאָטער אַהרון: מוטער אסתּר: בּרידער: ישעיהוי 
משה; שװועסטער: פייגע -- אומגעבּראַכט גע 
װאָרן אין בּאָבּאָװוער געטאָ אין 1942, 

אָסטראָו, בּתיה, יוסף און יעקבֿ -- לאָסיאַנדזשע- 
לעס, קאַליפֿי, אין אַנדענק פון פֿאָטער זלמן- 
מאיר אָסטראָװסקי. + 

אָקמאַן, קאַרל און פרוי -- פֿילאַדעלפֿיע,. פ"ע. 

אַרבּעטער-רינג, גרשוני בּרענטש 199 -- ניו" 
יאָרק, יי | | 

אַרבּעטער-רינג, בּר' 209-207 --- אַטלאַנטאַ, דושיאַ. 

אָרדער, אַבֿרהם, הינדע, דינה, לאה און סאָניע -- 
מיאַמיבּיטש, פל"אַ, אין זכר פון פֿאָטער 
יששכר, מוטער פֿרײדע און בּרודער אליהו 
(131149). / 

אתרוג, הרבֿ דר', חיים:ישׂראל --- ניויאָרק, 


בּאַלאָטין, גרשון און רחל --- סיאַטל, װאַשי, אין 
זכר פֿון זייער פֿאָטער אַבֿרהם-לייבּ, געבּוירן 

אין סמאָלענסק, רוסלאַנד, געשט' אין סיאַטל, 

װאַש' אין 1959, און דער פרויס פֿאָטער, 

אַריה-לײבּ גרינפֿעלד, געבּ' אין רוסלאַנד, געשט' 

אין לאָס:אַנדזשעלעס, קאַליפֿי אין 1961. . 
בּאַריס, אַלעקסאַנדער ל. -- ניויאָרק, 

י. .014 צ' שסא1 ,410:246461/ ,2115 
ביוראָ פֿאַר ייִדישער דערציאונג --- סאַןפֿראַנציס- 
- קאָ, קאַליפֿ.. - 
בּייגון, דר', דובֿ -- פּאַריז, אין זכר פֿון פֿאָטער 

יוסף, מוטער בּתיה און פֿיר קינדער, אומגע- 

בּראַכט דורך די נאַציס. 
בּלוי, מאָריס --- ניויאָרק. 

| .014 3 שסא---20101115 ,ט814 
בּערניקער, אייבּ --- װינדזאָר, קאַנאַדע. | 
בּערנשטיין, היימאַן --- ניוײיאָרק. 
בּערקאָװיץ, הרבֿ, מאַרטין, טעמפּל עדת ישׂראל = 
מעין ליין, מעריאָן סטיישאָן, פ"ע, בּאַערט 
זײַנע עלטערן: אַבֿרהם-לײבּ און פּועה בּערי 
קאָװיץ. | 
בּערקאָװיץ, סיד --- ניו דיאָרק. 46 ,162טסאזטן 
.0038024100 שסמס2ג/ 2101113 מזגווןועץ 
בּראָנשטײן, לעאָן -- מעקסיקע. | 
,0046 1068 מץ!אסטזם סג'ד 
;מסעסס 581 .11 ,601081ט16 .1 {טטגת 
|.1093140604? 
בּרידזש, בּנימין --- סיאַטל, װאַש?, אין זכר פון 
זײַן פרוי שֹׂרֵה (סילװערמאַן), געבּי אין װאַרשע 
| 1900, געשטי אין סיאַטל, װאַש' דעם 8טן 

סעפּט' 1965, | 2 
גאָטדענקער, בּאַסיע, מיכל און משה -- טאָראָנטאָ. 
גאָיכבּערג, מרים --- ניוײיאָרק. 
גאָלדבּאַרד, הירש --- מעקסיקע, 
גאָלדבּערג, י. -- סאַןמאַטעאָ, קאַליפֿ. 
גאָלדין, דר', אַלפֿרעד י. און פרוי --- סאַןפֿראַנ- 

ציסקאָ, קאַליפֿי, - 
ת58ר 5 6 .1 4141064. נכן} 6מ600189 

6414 ,8001900זי 


פויערם : 


גאָלדמאַן, פאול ל. --- ניויאָרק. 

גאָלדמאַן, ראובֿן און אסתּר --- ראָטשעסטער, גיי, 
אין כּבֿוד פֿון זייערע אייניקלעך. 

גאָלדפֿאַרבּ, אידאַ (שראַגע) און איר מאַן הירש- 
אַבֿרהם גאָלדפאַרבּ --- סאַן פֿראַנציסקאָי קאַליפֿי, 
אין אָנדענק פֿון פֿאָטער לײבּייצחק שראַגע 
(שראַגאָװיטץ), געשטי אין אוקלענד, קאַליפ 

גאָלדפֿאַרבּ, הילדע --- ניו-ײאָרק, אין אָנדענק פון 
ליבּע שאַפראַן,. ע"ה. 

גאָלדשטײן, יוסף --- ראָטשעסטער, נ"י. 

גאָלדשטײן, סאול -- לינבּרוק, נ"י, 

גאַנאַפּאָלסקײגאַנאַט,. טײַבּעלע-טערעזע (קרײַט' 
שטיין), טאָכטער און איידעם: װיויען און 
הענרי איסעמבּערט -19 /זתס11 םס 06ג1ט1ץש 
0016נתספ, זון און שנור טשארל און אידאַ 
1 (זט2ט!112206) 108 מס 0821108) 
און אירע אייניקלעך -- פּאַריז, אין זכר פֿון 
מאַן, פֿאָטער און זיידע זכריה גאַנאַפּאָלסק- 
גאַנאַט, פירנדיקער געזעלשאַפּטלעכער עסקן אין 
- פּאַריז, געבּי אין װאַרשע 10טן יאַני 1900, געשט' 
אין פּאַריז דעם 4טן דעצ' 1965, - 

גאָרדאָן, היימאַן --- ניודיאָרק. 

גאַרלאַנד, מ. --- ניו-יאָרק, : 

--:180 ,.600 זסטגתט 1 אס .24 ,64ת12112) 

: -8זס + שיסצן 

גוראַלניק, דוד --- קליוולאַנד, א" 

גורין, יצחק -- ניוײאָרק, געבּי אין בּריסק, אין 
זכר פֿון בּרודער הלל גורין:גורני (הערמאַן 
גאָלד), געבּי-אין. בּריסק, געשטי אין ניוײאָרק, 

גילדין, אײַדא -- נייאָרק, אין אָנדענק פֿון איר 
מאַן הערי, צ"ה. 

גינדין, בּען --- קאַמפּבעל, קאַליפֿ, 

גלאָבּערמאַן, משה און ישׂראל פֿון פּינסק -- 
איצט װיניפּעג, קאַנאַדע, פֿאַראײיבּיקן פֿאָטער 
אַבֿרהם-יצחק, מוטער שׂרה ירבקה, בּרידער און 
שוועסטער. 

גלובּערמאַן, אַכֿרהמ-שמשון -- גיריאָרק, אין זכר 
פֿון די עלטערן: מוטער גיטע-מירל (לעווין) 
געבּ? אין פּינסק, געשטי אין ניײיאָרק, די בּטבֿת 
8 פֿאָטער יעקבֿ בּן שמשון גלובּערמאַן, 
געבּי. אין. פּינסק, געשטי אין ניו-יאָרק, י"ח 
גאדר, 1940 און לזכר די איבּעריקע ומיטגלידער 
| פון. דער משפּחה.. 

גלייזער (כמיעלניצקי), בּתישבֿע -- סיאַטל, װאַשײ 
- אין זכר פֿון איר שוויגער-מוטער רחל גלייזער, 
געבּ' אין ראָסטאָװ, רוסלאַנד, געשטי אין בי 

! לינגהעם; װאַשי דעם 22סטן יוני, 1965, 

)314700 80462164 6 591312. 

גליקמאַן; הערי (צבי) און זשאַנעט (חנה) -- 
סיאַטל, װאַשי, אין זכר פֿון איר פֿאָטער דניאל 
/האָראָװיץ; געבי . אין האָלאָװטשיץ, רוסלאַנד, 
געשטי אין סיאַטל, װאַשי דעם 17טן אַפּריל, 

/ ,1948 

געזעלשאַפֿט בּרעסט-ליטאָװסק -- פּאַריז, אין זכר 

פֿון די בּריסקער קדושים אומגעבּֿראַכט. דוֹרןך 
די נאַציס אין צװוייטן וועלט-קריג, 
{ 2219 190084 1 1084 646 41010281/ 

געזעלשאַפֿט פֿרײַנד פֿון לאָדזש --- פּאַריז, מאַנדל 


טּ 


| לעוין, פּרעזי; װאָלף זאָלאַטאָבראָרסקי, ויצע- 
פּרעז' מרדכי ניסענבּוים, קאַסירער; בּערנאַרד 

| װײַס, פּרעזי דעפֿעט; זשאַק גוטקעוויטש, פּרעז' 
| סאַניטאַר קאָמיטעט-מיטגלידער: שלמה פּלוסק- 
װאַ. יוסף גראַנאַט, עליע קאָרענבּלום,. טוביה 

דאָבּריצקי, 

141 .101 0624 1 06 פמזא, 168 6 :1 

-6490101) ;מזטגסתס8. 

גראָס, סאָלאָמאָן און דאָריס --- ראָזלין האַרבּאָר, 
גי" 

גריבּעטץ (לעווין) רייגע-ביילע --- נין' דיאָרק, אין 
זכר פֿון איר מאַן יהודה-לייבּ גריבּעטץ, גצַבּ' 
אין נאָװאָגרודעק דעצ' 23, 1896, געשטי אין 
ניו-יאָרק דעצ' 27, 1964, 

גרינשטיין, הערש -- מעקסיקע. 

גרעי, אייבּ -- װאַנקוּװער, קאַנאַדע, 


דאַװידאָװיטש, שמעון און לוסי --- נייאָרק. 
דאָמיניאָן לאָון ענד דיסקאַונט אַס' --- מאָנטרעאָל, 
קאַנאַדע. | 
---.מ 458 1219000104 2264 1024 תסות!מזסטז 
-0804642) ,11081ת1/10 
דובּאָװו, י. א. -- שיקאגאָי אילי. 
-2154שׁ 2260 121699 186 04 8024 1010 
עס שסזן 1 04 מסום/ז  102246153‏ 
.8.ש ש.ס. 11--49 ,60 ,22 ,10 00813 1 
: : .1 }0 
דושאַנער, מיכאל י. -- אָוקלענד, קאַליפֿי. 
| .0221 ,0מ004818---.1 81100261 / זסמתג1 
דזשואיש סענטער אָװ קיו"גאַרדנס הילס,' הרבֿ י. 
א. קירשבּלום --- ניוײיאָרק. 
1111 8 א6סאן 04 6010 עס 1 
.גזט1סמ181:5 /580ט .1 1טס4ם ;+.אן 
די דזשואיש פֿעדערײישאָן אָװ נעשוויל ענד טענע- 
סי -- נעשוויל, טענ', 
0 102520116 01 מ1*040121/0 מ1615 סמיד 
.1019 .2460 ,2021 .5 14199004 ,966פסממס'יד' 
דזשואיש קאָמיוניטי פֿעדעריישאָן אָװ גרעיטער 
לין, מאַס', 
-2164) 01 מ200012110 עוומגונמוסס) טס 
.1217 .1460 ,5162 21013 .180 ,מתעץ 1 זס} 
1 04 00804ס) צתטמצגסל) 1615 
| 0445 1 
דזשואיש רעקאָנסטראָקטאָניסט פֿאַונדײשאָן = 
| ניו-אָרק. 
ת0)))טס? 14 015ססן וט ז 
מ1219003161 808606 .12 1טט24ת 
דײַטש, שמעון --- שיקאַגאָ, איל'. 
דיסטענפעלד, משה-יוסף בּן יצחקאַריה -- נין* . 
יאָרק, אין זכר פֿון די עלטערן: פֿאָטער יצחק- 
אַריה, מוטער חנה-רחל, אומגעבּראַכט פֿון דִי 
נאַציס אין געטאָ בּוטשאַטש, |גאַליצוע! אין יאָר 
3, 
דראַכלער, נחמן און שלמה -- דעטראָיט, מיש, 
-אין זכר פֿון די עלטערן ראָזע און ישׂראל, צ"ה. 


האַנדקאַן, מ. --- פּאַריז, פֿראַנקרײַך. 
הובּערמאַן, סעמיועל --- װאַנקוװער, קאַנאַדע. 


הערמאַן, אייבּ און מינא קאַץ --- גרעיט נעק, נ"י, 
אין זכר פון זייערע עלטערן: מוטער מלכּה, 
פֿאָטער מאיר, געבּ' אין ווילנע, געשטי אין ווילנץ 
אין 1920; מוטער אומגעבּראַכט געװאָרן דורך 
די נאַציס אין װילנער געטאָ. מאַנס עלטערן: 
חנה-גאָלדע און בּרוך גיימען פון אַשמענע (וויל- 
נער געגנט), געשטי אין אָשמענע, און די איבּע- 
ריקע מיטגלידער פֿון דער משפּחה אומגעבּראַכט 
געװאָרן דורך די נאַציס בּעת דער צװיײיטער 
וועלט-מלחמה, 

הערש, פּראָפֿ, זשין -- זשענעו, שוייץ, פאַרי 
אײבּיקט איר מוטער לובּאַילוטאַ ליכטענבּאַום" 
הערש, געב' אין װאַרשע דעם 9טן סעפּט' 1882, 
געשט' דעם 10טן מײַ, 1964, אין זשענעה, 
שווייץ, 

העשל, הרבֿ דר', אבֿרהם י. -- ניוײיאָרק. . 


װאָהל, הערי ל. -- ניוײיאָרק, אין אָנדענק פֿון זײַן 
ליבּער מוטער פריידע װאָהל, צ"ה. - 

וואולמאַן, דר', לעאָן, ע"ה -- ניו-יאָרק, 

וואכנאוועצקי, יעקב -- מעקסיקע, 

װאַלאַך, טאַמאַר און נעמי -- ניו-יאָרק, אין אָנ- 
דענק פֿון מוטער גיטל װאלאַך. - 

װאָלסקי, בּאָריס --- ניוײיאָרק. - 

װאַנאַמעיקער, בּאַשקע (איטע"בּתיה) --- בּעווערלי 
הילס, קאַליפ', 

װײַזל אָפֿיס מענעדזשמענט --- סאַן-כאָזע, קאַליפֿי. 

0766 210004) 112028010624 04006 1501סשטי 
(-סת1 

װײַזנזאַפט, דרי פּאול און פֿרױ רחל --- ניו-יאָרק, 

וויטקין, ה. --- סאַנטא קלאַרא, קאַליפֿ, - 

.(21211 101ז011 ת8סננסמזג/) .11 , מזא};עט 

װײַן, מחנה, מרס'-- קעמדען, נ"דזש, לככּרון 

איר פאָטער און מוטער נפֿתּלי און גיטל 
נפֿתּולין, צ"ה, 

.014 צ' שס)1 ,4890012405/ עטסשל זס/סגש 
1111 /1סטסם ?0 02608מטסץ גתסז7,2) 
(.22111) 

װישניעוויטש, י. -- מעקסיקע. 


זאַקי, זכריה --- סקאַרסדציל, ניי, 

זילבּער, לעאָן, זײַן פֿרױ סאַבּינע (זיסער) פֿון 
שטשוצין בּײַ טאַרנאָו, פּױלן -- איצט אין 
פּאַריז, אין זכר פון משפחות: זײַן פֿאָטער 
גימפּל, מוטער שׂרה (אַנקער) זילבּער: איר 
פֿאָטער יצחק, מוטער לאה גאָלדע (װיזער) 
זיסערס שװעסטער שׂרה און שװאָגער ליב 
זאַלצמאַן מיט זייערע קינדער: שװעסטער חנה, 
בּרידער אַהרון, יאַנקל -- אַלע אומגעבּראַכט 
דורך די נאַציס אין טרעבלינקע, אין יאַנואַר 
3, | 

זיס, אָשר פון לאָדזש -- איצט אין פּאַריז, אין 
זכר פון פֿאָטער יוסף (געבּי אין יאַנאָו לובּעל- 
סקי), מוטער בּרײַנדל (גאָלדװאַבּ) זיס; בּרודער 
חיים, זײַן פרוי שפרה לאה (קאַנשטאַם) זיס 
און משפּחה; שװעסטער אֹסתּר מיטן מאַן 
שלמה-לייזער פֿרימעט פפּאַבּיאַניץ) און מש- 
פּחה: װאָלף ראַפּאַפּאָרט (קאָלבּישׁוּװ) און מש- 
פּחה -- אַלע אומגעבּראַכט דורך די נאַציס אין 
צווייטן ועלט-קריג: אויך די נאָענטסטע משפּחה- 


מיטגלידער פֿון דער פֿאַמיליע ליפּסקער -- אַלע 
אומגעקומען אין לאָדזשער געטאָ, 

זיפּין, דר', י. און פֿרױ -- ניו-יאָרק, 

זיפּער, יעקב און שׂרהקע --- מאָנטרעאָל, אין אָנֵי 
דענק פֿון יוסף:חיים פּאָפּעליס, צ"ה. 


חברה קדישא -- ריאָידע:זשאַנײראַ, בּראַזיל, מ, 
רױיזנבּליט, פֿאָרזיצער, אברהם גאַלפּער, גענ' 
סעק', 


טאַובּ, בּערנאַרד --- ניויאָרק, 
טאובּ, סאול --- ניוײיאָרק, 
טאָמבּאַק, לאה -- ניוייאָרק, אין אָנדענק פֿון איר 
מאַן דוד-צבי טאָמבּאַק, צ"ה. 
טאַמלער, דר', י. און פֿרױ ראָוז --- סאַפראַנ- 
ציסקאָ, קאַליפֿי, אין זכר פֿון איר מוטער לוסי 
װײַנער (1061סשט 115916). 
טאָמפּסאָן, מ. --- װיניפּעג, קאַנאַדע. 
טומאַרין, בּאָריס --- ניויאָרק, 
טוראַק, נתן און סיידי --- ניו-יאָרק, 
טעמפּל בּית אל, הרב עדװאַרד ט. סענדראָו -- 
סידערהוירסט, נ"י, 
-1 28668164 זכ 42001 /8668-21 ס60001ד 
צ. אנ ,184םז6642)---ש9206010 
טעמפּל בּית אל, הרב דוד דזשייקאָבּסאָן --- סאַן 
אַנטאָניאָ, טעקסאס, 
8 /4010010, 528--8640-21 1016ח6'ד 
.124800908 122614 01ט2ז 
טעמפּל בּית שלום, הרבֿ אַריה ש. היימס --- ראָזלין 
הײַטס, נ"י, | 
1161 מץ!803:---0ז80010 8618 16ממזסיד 
.פנמכעד1 .8 10ז4/ 1ט 2406‏ + וז 
טעמפּל בּית שלום, מרס' הערי מײיערסאַן, סיס" 
טערהוד פּרעזי --- ראָזלין הײַטס, נַ"י, 
תס5801 מ366 1610 
,2768 519610004 ,מ150סעץ2416 /זנ112 .פיז זען 
| , צ. אה ,11012845 מע091גן--- 
טעמפּל בּני שלום. הרב מאַקס רוטענבּערג -- 
ראַקװיל סענטער, נ"י, 
-ו20 8128 82001 ,מזס1סמ5 8021 ס1קמזס'יד 
.014 צ' שסאו---1600619} 
-514 84001 ,ס0021ס1' ש11מטמתממתס2) 8558 זן 
צ. א ,1100051024 00034---ת82110 עסת 
האָלי בּלאָסאָם טעמפּל, הרבֿ װו. גינטער פּלאַוט --- 
טאָראָנטאָ, קאַנאַדע. 
 82001 9302106/ 14.‏ |ם-טמגמזת ס1'6:001' 
{צ:א , אססצו 61044) ,(ע"ה) +טגוקך 
טעמפל עמנואל אָװ לינבּרוק, הרבֿ האַראָלד זי 
סאפּירשטיין --- לינבּרוק, נ"י, 
--.100 ,002עטמע;ז }ס !ת}-טמהמזת 16ממתס'ד 
.820615461 . 11210101 82001 .זס +' שסא1 
טעמפּל עמנואל אָװ ענגלוואוד, הרב דר' אַבֿרהם 
הערצבּערג --- ענגלוואוד, נ"דזש, 
{ אנ ,6006ס80981 }01 81ם-טמגמנת ס001ס'1 
.116120019 0ז2ת4012/ .121 1טטג יז 
טעמפּל רודף שלום, הרב דרי װאָלטער דזשייקאָבּ 
--- פּיטסבּורג, פּ"ע. 
.22 {,מ118ט211/9---5821001 0061 6016 
-14008 02166ט 121 2001 ט! 
טעמפּל שערי צדק -- באָפֿאַלאָ ניי, הרבֿ יצחק 
קליין, 


צ.אה ,80112410--/2640 /ס/5820 ס1קגמס' 
.161610 19220 01טח 
טענענבּוים, נתן און גערט -- ניו-יאָרק, 
שסצ1--2014) 200 תגם/262 ,מזטגסמסממגד 
צזס + / 


יאָסלין, דר', מיינאַרד און פֿישער ג. און פרוי -- 
בּוירקלי, קאַליפ', 

84 .211 00מ115 284 .121 , 0סז2מעזע מעָופס צי 
.2418 

יונײַטעד דזשואיש אַפּיל --- דזשוירזי סיטי, נײרזש. 

;צו21) /ס1619 04 0213מ4/, 160098 11060מ1} 
.תג02מזז6821) ,161ת122 זהם)0 1 .זזעת .1 יד 
יונײַטעד דזשואיש אַפּיל אָװ ענגלוואוד, נ"דוש, 

604ס1:081 01 /400021/ 038טס1 10016640 
.1211 .2460 ,ת1120192 300186) .1. וז 

יונײַטעד דזשואיש פֿאָנד אָװ בּירמינגהעם, אַלאַ- 


בּאַמאַ, | 
גתגםקמז1 04 1380 0058 8406מםש 
.4120212/ 
יונײַטער דזשואיש קאֲונסיל אֲװֹ גרעיטער 


בּרידזשפּאָרט, קאָנ. 
671 0 004001) 66154ס1 0000 
540101044 מגמ!האן }1 8000800011 
םת .ססאט 
יונײַטעד װאָירקערס עדיוקיישאָנאַל אָרגאַניזײ- 
שאָנס --- פילאַדעלפֿיע, פּ"ץ. 
-018812) 12681 5ס;אזסשל 1006 


1108. 

ילדיש-נאַציאָנאַלער ארבּעטער-פֿאַרבּאַנד, מסדה- 
צװײַג 403 --- ניואָרק. / 

ייִדיש-נאַציאַנאַלער אַרבּעטערפאַרבּאַנד, צװײַג 


4 *. מ. גאַריסאָן, פּרעז' --- קליװלאנד, אָי 

ייַדישע קולטוראָרגאַניזאַציע -- פֿילאַדעלפיע, 
פ"ע. .ת601888122110 2011016) 158שס1 

יידישער װעלט-קאָנגרעס, דר' מ. ריגנער, פּרעז"-- 
זשענעוו, שווייץ. ‏ - 

ילִדישער טעאַטער קלובּ -- ניוײיאָרק, 

ייִדישער ליטערארישער קלובּ -- סאן-פֿראַנציסקאָ, 
קאַליפֿ. 0184) שז8זס11 1 מ14015+ 

ילִדישער קולטור-קלובּ --- בּאָסטאָן, מאַס', 

ילוואָ קאָמיטעט פֿון גרויס מיאַמי, פל"אַ. - 

י. ל, פּרץ שרײיַבּער פֿאַראיין --- ניוײיאָרק, 


כאָרבּערג, אַבֿרהם און מרים --- ניו-יאָרק. 

כעלמינסקי, אינזש!, אַבֿרהם -- מעקסיקע. 

כּץ, צילע -- ניוײיאָרק, אין אָנדענק פון איר מאַן 
משה-אברהם אֵלף כּץ, ע"ה, געשט' דעם 22סטן 
יאַנואַר, 1969, 


לאַנדסמאַנשאַפט בּענדין און זאַגלעמבּיע -- פּאַריז, 
ערןפּרעזי, מ. גאָלד: פּרעזי, הערצקע העללער: 
וויצע-פרעז', א. דאַנציגער: סעק, י. בּראַט; 
קאַסירער, י. איגראַ: און די איבּעריקע מיטגלי- 
דער פֿון קאָמיטעט: ז. דרעסלער, נ. פֿישער, 
סעגאל, װײַנבּערג, בּריצמאַן, ר. מעלצער, ל. 
מוסקאַט, 

-2 04 2020 06 06 זאו 500646 

.2118 ,0012ס81 

1018 0--ת1:00042410 1016 .8 15טס ז 

01900, 6414 


לובּלין, אַהרן -- פּאַריז, אין זכר פֿון זײַן מוטער 
רחל (אשטעווסקי) לובּלין, געבּ'י אין בּריסק, 
פּױילן, געשטי אין ישׂראל; זײַן בּרודער יעקב- 
זאב, אומגעבּראַכט דורך די נאַציס אין װאַרשע- 
ער געטאָ, 

ליכטענשטיין, פֿײיגעלע -- לין, מאַס!, אין אָנדענק 
פון משה ליכטענשטיין, ע"ה, געבּ' אין פּוילן 
אין 1906, נפטר געװאָרן אין בּאָסטאָן דעם 5טן 
פעבּר' 1963; זײַן פאָטער ר' יוסף און מוטער 
צפּורה; זײַן שװעסטער זיסעירויזע מיט איר 
משפּחה, בּרודער גרשון מיט זײַן משפּחה, אַלע 
אומגעקומען אין צוייטן װעלטיקריג אונטער 
דײַטשער אָקופּאַציע, 

לײען-קרײַז און מוטער-פאַראײן פון דער י. ל, 
פּרץ שול אין קאַלגאַרי, קאַנאַדע. א.. אייכלער, 
פאַרװאַלטער, | 

ליף, אַביגדור און איידל (װײַנבּערג) -- סיאַטל, 
װאַשי, אין זכר פון די עלטערן: ניסן-יהודה און 
מאַלװינאַ, אומגעבּראַכט געװאָרן פון די נאַציס 
בּעת דער צװייטער װעלט-מלחמה און יונה בֶּן 
יעקב-מאיר, זײַן פֿרױ רייזל בֹּת אַלעקסאַנדער 
ישׂראעליטין, געשט' אין 1954 און 1955 אין 
סיאַטל, װאַשי 1424 66 ז1040ש ,1241 

לייקין, בּ. מ. --- סאַוטפֿילד, מיש'. 

לעהרער, דוד --- ניו-יאָרק, אין אָנדענק פון זײַן 
בּרודער ליפּע, ע"ה. 

לעהרער, סאַלקע -- ניוזיאָרק, 

לעווין, לייבּ און רחל --- לאַונדסדײיל, פּיע, לזכּרון 
זײַן פֿאָטער אַבֿרהם:שלמה לעווין און מוטער 
קיילע, ע"ה; פֿרויס פֿאָטער שׂמחה מאגאדאױ" 
סקי און מוטער עניע, ע"ה, אומגעקומען אין 
אָראַן לעבּן װילנע אין 1941 דורך די נאַציס. 

לעוויס, פֿרעדעריק און פֿרוי -- ניװו-יאָרק, אין 
אָנדענק פון שמואל פֿרישבּערג, ע"ה. 

-סמז 8ת1ט10 18 .2115 46 1:0061108 ,8גטטסס 1 

.60618מ125 00161ת52 01 עזסמת 

לענסקי, לייבּ --- ניוײיאָרק, אין הײיליקן אָנדענק 
פון זײַן פֿאָטער מאיר קשענסקי און מוטער 
שׂרה; בּרידער: אַברהמטשע און פֿרױ חנהטשע 
מיט די קינדערלעך, מאָטל און פֿרױ לאה מיט 
די קינדערלעך און משה, ע"ה, װאָס זײַנען אומ" 
געבּראַכט געװאָרן דורך די נאַציס הי"ד. 

לערנער, גדליה-דוד בּן משה פֿון בּריסק, פּױלן -- 
איצט אין פּאַריז, אין זכר פון פֿאָטער משה- 
שלמה בּן זכריה לערנער, נפטר געװאָרן אין 
חודש אָבֿ, 1926, אין בּריסק; מוטער חיה- 
ליבּע בּת מלכּה-פֿייגע, געשט' 12 טעג אין חודש 
אדר, 1932 אין בּריסק; שװעסטער אֹסתּר און 
מאַן מיט צוויי קינדער אומגעבּראַכט דורך זי 
נאַציס אין בּריסק דליטא. 


מאָגנעס יהודה ל. מעמאָריאַל מוזעאום --- בּוירקל", 
קאַליפֿ. 

,גמטספט} /210000012 2128005 . 1 10428 

-121000 ,זסנמסעת .5 ,41 .6214 ,עס6:801 

101. 

מאַטענקאָ, דר', פּסח -- ניװיאָרק, אין אָנדענק 
פֿון פאָטער יצחק מאַטענקאָ. 

מאָנטרעאָלער ייִדישער קאָמיטעט --- מאָנטרעאָל, 
קאַנאַדע, 


מאָסענקיס, דר', משה -- ניװײיאָרק. - 
מאַץ"בּעניא. מאַשאַ -- ניו-יאָרק, לזכּרון איר מאַן 
אליעזר מאַץ, ע"ה. 
מאַרגאָליס, אײַדאַ --- װאַנקוּװער, קאַנאַדע. 
מאַרגאָליס, ליליען -- דעטראָיט, מיש', אין אָנ 
דענק פון איר מאַן הערי מאַרגאָליס, 
מאַרק, מענדל --- ניוײאָרק, 
מאַרקאָװיץ, משה -- מעקסיקע. 
מאָשינסקי, מאַקס --- מעקסיקע, 
מזרחי,, פרויעןאָרגאַניזאַציע פֿון אַמעריקץע -- 
ניוײיאָרק, מרס' מילטאָן דזשייקאָבּסאָן, פּרעזי, 
אין זכר פֿון מרסי בּעסי גאָטספֿעלד, 
-0ז4/ 01 מ01882122410 8'תסנסט 1112:180111 
1 ,מ950ט1800 .5. 17111400 .1011 ,1108 
6 .21 01 עזסותסמז 10 .110514001 
תו 201226 ,021:02) תג מזסט ,30181010) 
08 /0 /402088/6 סמ} ,1889 /004000 
תו 6164 ,201431010) 2261 286 (מ8וט1ס 1) 
6 1962 ,29 {{ט! מס ,151461 ,טנטג/ 101 
1030068 סת} 04 086 .73 01 286 סם) 
1 601822122608 8'מסנתסשל 01ת10112/840 
-16 /15126 168 295 8610040 220 גס/ס1ת4/ 
67טון 2 תגה} סזסנת 10 סט/:18מספסצן 
-ץזטזםסס 2 }01 
מײידענבּוים, נתן און אסתּר --- לאָרענס, נ"י. ‏ - 
מײַזעל, טוביה און דוד --- מעקסיקע. 
מילמאַן, שמואל, געבּ' אין לאָדזש, פּױלן -- 
איצט ניו-יאָרק, קינדער: מרים מילמאַןגעלפּאַר 
און מאַן משה: לעאָן מילמאַן און פרוי יהודית; 
אייניקלעך: בּרכה, העלען און מאָריאַן, אין זכר 
| פֿון זײַן פֿרױ, זייער מוטער און בּאָבּע דאָראַ 
(שטיינבּערג) מילמאַן, געבּ' אין סאָקאָלאָו, 
פּוילן, דעם 28סטן פֿעבּר', 1896, געשטי אין 
גיויאָרק דעם 14טן נאָװעמבּער, 1967, 
מינקין, דר', יהודה, ע"ה -- ניוײיאָרק. 
מעדאָװניק, אַהרון --- פּאַריז, 
מעדיקאַל עלײַענס -- פֿאַרבּאַנד פֿון ייַדישע דאָק- 
טוירים פֿון פּױלן -- קיו-גאַרדנס, ניי, 
טס 01 4ת4990012110/ {00מ41112/, 1/1601021 
402 שסא--201206 מזס?ז} 101205פץת 
,עי אנ ,6008 
סעמיועל מעלטאָן פֿונדאַציע --- קאָלומבּוס, אי - 
---17030021102 1610 2468061 52/00101 
.6810 ,פטטמזג{ס0ס) 
מעלניק, נחום און דבֿורה -- ניויאָרק, לזכּרון 
זײַנע עלטערן שמואל און חנה-רחל מעלניק, 
טיה 
מעק- גראָ היל בּוק קאָמפּאַני -- הײַסטאָוּן, נידזש. 
,1112883606:---00 אעססם 1401 46זנ) 110 


נא- 


מראַטשני, מ. -- גיװײאָרק. ‏ / | 
.011 /' שיסאג---(. 24 ,805טס01)) .21 ,1410 


ניומאַן, דניאל און דינה --- שיקאַגאָ, אילי. 

ניומאַן, מאָריס --- ניוײיאָרק. 

-2002602 2104 6ס13)  12401113‏ מגנמשסוו 
(.-סת1 ,מסו} 

נעלסאָן, מענדל --- סיאַטל, װאַש: 


נעשאַנאַל קאַונסיל אָװ דזשואיש ווימען, מיס האנא 


שטיין, עקזי דירעקטאָר --- ניו-יאָרק, 


יא 


--תסנתסשט 6058סן ?0 |:20000) 118110021 
1460 ,5161 020תג11 101159 .א1ס/' שסאן 
הי | .+נס ' 
נעשקין, סעם --- מיאַמיבּיטש, פֿל"אַ. 
סאַװיץ, דזשוליוס --- פילאַדעלפיע, פּ"ע. 
105ט1 ,017ט52 
סאַלפּיטער, דר', עדווין --- יוטיקא, ניי, 
סוויסקי, עליס ל., מרס' -- גרעיט נעק, נ"י, אין 
אָנדענק פֿון איר פֿאָטער ראובן לעוי, געבּי אין 
| לאָנדאָן, ענגלאַנד דעם 5טן יאַנ', 1888, געשט' 
דעם 14טן דעצ' 1959: מוטער חיה לעװי, געבּ' 
! אין װילנער גובּ' אין יאני 1888, געשט' דצם 
5טן סעפּט' 1967, אין ניוײיאָרק. 
.2415 ,, 1 41106 , ש1388ט5 
סיגאַל, יוסף --- װאַנקוּװער, קאַנאַדע, אין זכר 
פֿון פֿאָטער שמואל סיגאַל, געשט' אין עדמאָנ- 
טאָן, אויגוסט 1939, . 
סילװערבּערג, דר', ש. -- ניװיײאָרק, 
סימקין, א. ל. --- װיניפּעג, קאַנאדע. 
סימקין, י. --- װיניפּעג, קאַנאַדע. 
סירעפֿמאַן, װיליאַם --- ניװײאָרק, 
סמיט, עטא -- ניויאָרק. . +.א1--24124 ,ת50011 
סענטראַל סינאגאָג אָװ נאַסאו קאַונטי, הרב דר' 
ישׂראל אתרוג --- ראַקװיל סענטער, נ"י. 
;עומט0ס) 4255243ן 01 0220816ע5 1121ת66) 
-8004---84108 151461 גתגס .121 {סטג 


צ. א ,000116) 116ש ‏ 
ספּאָרער, דר', אַלפֿרעד און רות -- סאַןכאָוע, 


קאַליפֿי, אין זכר פון פאָטער שלמה-יוסף בֹּר 
משה-דוד ספּאָרער, געבּי אין 1898, אין מיט. 
קאקא, אונגארן, געשט' דעם 16טן נאָװ' 1956, 
יכ כּסלו, תּשייז, אין ניװײאָרק. | 

סקורא, שמואל --- ניו-יאָרק, לזכּרון זײַנע על- 
טערן: בּעריש און צירל, אומגעקומען אין אויש- 
וויץ בּשעת דער צווייטער וועלט-מלחמה, 


עדעלשטיין, גרשון --- סאַפֿראַנציסקאָ, קאַליפֿ, 
אין זכר פֿון זײַנע עלטערן: פֿאָטער הערש בֵּר 
צבֿי; מוטער חנה, געבּ' אין לובּלין, פּױלן 
פֿאָטער געשטי אין 1928, מוטער געשט' אין 
2, ביידע אין סאַןפראַנציסקאָ. 

עכט, דזשאָרדזש -- שיקאַגאָ.   )300186‏ )םסק 

עפּשטיין, לאַזאַר און סאָניאַ --- ניװ-יאָרק. 

ערלאָװסקי, ש. מ. --- ניויאָרק. 

ערליכמאַן, יוסף, קלאַראַ און משפּחה, געיל ה. 
און משפּחה --- װיניפּעג, קאַנאַדע. 


פּאָזן, אָשר --- װינדזאָר, קאַנאַדע. 

פּאָזניאַק, יצחק --- פּאַריז, אין זכר פֿון זײַן יוגנט" 
חבֿר, פּאָצט לייבּ נײַדוס, ע"ה. 

פּאַט, עמנואל, דר', ע"ה -- ניוײיאָרק. 

פּאַיוס, דוד און ראָזע --- פּוטנאַם װואַלי, נ"י, 

פּאָלאָנעצקי, איזאַק --- פּאַריז, אין זכר פון אַנאַ 
האַלפּערן פּאַלאָנעצקי, זון סאָלאָמאָן, טאָכטער 
מיראַ. 

פּאָלאַק, איזידאָר און פּאָולין --- ניו-יאָרק. 

פּאַניץ, יוסף און פֿײיגל -- לאָס-אַנדושעלעס, קאַי 

ליפֿי. 

פּאָקעמפּנער, חנה און יצחק -- דעטראיט, מיש,, 
לזכּרון זײַנע עלטערן: יוסף און חנה פֹּאַי 
קעמפנער. | 


פּאַרק עוועניו סינאַגאָגע, הרב. יהודה נײַדיטש -- 
ניודיאָרק: . 
-ט1 .זכ {טט8ם סע סנוסטג, אזגק 
14846100 420 
פּופּקאָ, חיים און פֿרױ --- ניו-יאָרק, אין אָנדענק 
פֿון זײַן פאָטער אַבֿיגדור בּרי משה (געשט' אין 
8 אין ווילנע) און די נאָענטסטע משפּחה- 
| מיטגלידער, װאָס זײַנען אומגעקומען אין די 
- פינצטערע יאָרן פון נאַצײהערשאַפט: מוטער 
מלכּה (ווילנער געטאָ), בּרודער זעליק מיט זײַנע 
צוויי זין, אברהם און יוסף, געוו' אַבּיטוריענטן 
פֿון װוילנער ייִדישער רעאל גימנאַזיע (אין לאַ- 
גער קלאָגע), 
פידטאָ, בּ. -- טענעפֿלײַ, נידזש. 
| .א עס28מ10' .8 ,21410 
פּייזער, דר',. שמואל און רחל (אימערמאן) -- 
סיאַטל, װאַש!, אין זכר פֿון איר פֿאָטער אַבֿרהם 
אימערמאַן, געבּ' אין װינדאָו, לאַטװיע אין 1891, 
געשט' אין שיקאַגאָ אין 1944; אין זכר פון 
איר מוטער רבקה בּלומבּערג אימערמאַן, געבּי 
אין ריגע, לאַטװיע אין 1899, געשטי אין לאָס- 
| אַנדזשעלעס, קאַליפי אין 1964: און בּאָבּע אסתּר 
קאהן, געבּ' אין לאַטװיע אין 1871, געשט' 
אין שיקאַגאָ אין 1955, 
פּירס, הענרי --- ניוײיאָרק. 
| .014 +' שסצן---ץזתס11 ,202106 
פּעיס, דרי װיליאַם -- ניו-אָרק 
.א , מתגזוג/ט .:ם 2400 
פּעלציג, פרידא, ע"ה -- ניוזיאָרק.- 
פּרײַס, לואיס און אײַדא --- ראַקװיל סענטער, נ"י. 
1024 6 1,015 ,21106 
י. ל. פּרץ שול אין װאַנקוּװער -- קאַנאַדע. 
י. ל. פּרץ שרײיבּער פּאַראײין. --- ניואָרק. 
פֿאַרבּאַנד שטאָט-קאָמיטעט --- ניוייאָרק, 
-0010114606) 17ס) 41 סזגלן 
פֿײַף, עליאַס און בּערטא --- ניוײיאָרק, 
-ת1:03002110 1116 301188 :6 3128 
פֿיסקע, דזשול. -- ניוײיאָרק. ‏ - 
: .עס /' שי צ1---10108 ,171966 
פֿישמאַן, מרדכי זהערש און יענטע --- מאָנטרעאָל, 
- קאַנאַדע, אין אָנדענק פון פֿאָטערּ בּנימין רובּין, 
געשטי אין װיִלנע: מוּטער רייזל: בּרידער: אֲשֶׁר, 
משה און יודל רובּין, אַלע אומגעקומען אין 
ווילנער געטאָ. . | 
פעלדמאן, דושייקאָבּ -- דאַלאַס, טעקסאַס.. | 
.ת02110מנוסקץ מ1761404 סמיך 
פֿעלדמאַן, ישׂראל --- מעקסיקע. 
| פֿעלדמאַן, מ. -- מעקסיקע. 
פֿעלדמאַן, פרענקלין -- ניו-יאָרק, אין אָנדענק 
פֿון ראובן פֿעלדמאַן.- 
-סנת מ} ,014ע 14660---112408110 וסק 
| מ1*01002 מ6006ת }0 צִצסמע 
פֿעלדמאַן, ש. --- וויניפעג, קאנאדע, 
פֿעפער, צדיק און מיכלה (עדעלשטיין) -- פּאַריז, 
אין זכר פֿון זײַנע עלטערן: מלכּה און יהושע- 
'העשל. פעפער, געשט' אין לובּלין, פּױלןג 


פֿרױס עלטערן: חיים און צביה עדעלשטין, 


| אומגעבּראכט געװאָרן דורך די נאַציס. 


פֿרױעױצענטראַלע, יידישער קולטור-קאָנגרעס - = 


ניויאָרק, 


פרידמאַן, מאָריס און שׂרה --- דעטראָיט, מיש.. 


קאָגאָס פֿרעדעריק פּאָבּליקײשאָן קאָ. -- גרעיט 
נעק, נ"י, 
| ,00 ת2011024/0 ,2164610 0808 ,1 
קאָדער, אסתּר כּהן --- תּל-אָביבֿ, 
קאָהן, לעאָן --- װאַנקוװער, קאַנאַדע, אין זכר פֿון 


פֿאָטער סאול: מוטער מרים: בּרודער בּנימין; 


שװעסטער פֿרידע קאַגאַנאָװיטש פֿון איישישאָק, 
פּױלן, אומגעבּראַכט פֿון די נאַציס אין צװייטן 
: וועלט -קריג, - 
קאַהען, העראָלך -- נייאָרק. 
60מ00) .סמ}1 ,ת100000200 .4, מסםסס 
.0108 ,1121010 
קאָהען, יוסף-חיים --- װאַנקוּוער, קאַנאַדע, אין 
כּבֿוד פֿון זײַנע עלטערן ראָוז און אַלעק קאָהען 
פֿון קאַלגאַרי, קאַנאַדצי ‏ / | 
קאָהען, מאָריס --- ניו-יאָרק, אין אָנדענק פֿון יעקבֿ 
קושנער, געבּ'י אין בּרעסט-ליטאָװסק, יוני 4, 
6, געשט' דעם 5טן פעבּר', 1969, 
עזסמתסמת הז עס די 16---1/101119 ,060 
1801 14000 04 
קאָהעף. פֿרענק, מרס' -- ניוײיאָרק, אין אָנדענק 
פֿון פֿרענק קאָהען. 
-גת20) 1100 11900---.6113! ,1204 מס602) 
-צ. אה ,1016066. 
קאָהען, דרי, בּערנאַרד און שׂרה -- ניואָרק. ‏ . 
עס עי שטסזן---5824 80 0102 .עכ ,טס 
80608660 שׂור ;טםזג, 01 עזסנגתסמז מו 
.מס81406001141 218 גתסז} 
1065 1,161 28000146 . ,תסטס0) 
תממזמאן סטע 1810 חס 01 עזסנתסמת תז 
ז"ל ,עס8סס) 
קאַלען. האָראָס -מ. און רחל -- ניו דיאָרק, 
14ס /י ששס11---128061 2 זא 0,6ס411 8 
קאָנאָף, אַנאַ, מרס' --- ניו-יאָרק. .םמת 2 ,00011ס6 
קאָנגי אוהבֿ שלום, הרבֿ לואי לעוויצקי --- סאַוט 
/אַרענדזש, נ"דזש. | 
48ט50.-- מ0088168400 8522!0:0 0290 
ע60148 1 19טס 1 8001 .1.ז? ,014096 
קאָנגי סיני שיקאַגאָ, הרבֿ דר' סעמיועל קראַף -- 
שיקאַגאָ, איל, 
זט ;טמ 4ת00081684110) 081 0מטו וס 
: 1141 0061ת52 
קאָנגי רודף שלום, הרב סאָלאָמאָן פֿריהאָף -- 
פּיטסבּורג, פּ"ע. . 
-21443---000810941102) גזס01פ 1400 
4 1:06001 ת10מת5010 28001 24 ,8פַזטט . 
| .124000 8146שט .זכ1 2001 
קאָנגי שער השמים -- װעסטמאָונט, מאַנטרעאָל, 
קאנאדע. .5800844 .שש 1טסגת 
קאָנגי שערי תּפֿילה,, הרבֿ װאָלטער ואורצבּער- 
גער --- פֿאַר ראַקאַװײ, ג"י 
-82 זגת -- 101112' /5822120 0281688400ט) 
-2עטשש /902/60 824001 .}יאר {שסשגאס 
-01801ט 
קאָנער, פרענק --- איסט פּעטערסאָן, נ"דזש. 
.1204 זסמ8ס ‏ 
קאָסאָי, יעקב און גיטל --- טאָראַנטאָ, קאַנאַדע. 
קאָסאַף; לואיס --- ניוײיאָרק: .0015 1 ,16059014 
קאַפּלאַן, בּיילע --- פילאדעלפֿיע, פּ"ע, פֿאַראײבּיקט 


יב 


דעם נאָמען פֿון איר זון סידני (שׂמחה) קאַפּי 
לאַן, אַ קרבּן פֿון דער צווייטער וועלט-מלחמה. 

קאַפּלאַן, משה --- לאָס-אַנדזשעלעס, קאַליפֿ.. 

קאַץ, בּאָריס -- בּאַלטימאָר, מערילענד. 

קוניק, פיליפ און לענאַ--- ניװיײאָרק, 

קיילעס, ק. --- מאָנטרעאָל, קאַנאַדע. 

קליין, פֿרענק --- ניוזיאָרק. 

4 /אמגזת ,1161 
.016440258) 01721ז08) 

קלײינפֿעלד, לעאָן --- גװאַטעמאַלאַ. | 

קלעבּאַנאָו, דר', דוד בּ. -- ניו-יאָרק, געב' אין 
װאָלקאָװיסק, פּױלן, אין זכר פֿון זײַנע על" 
/טערן: פֿאָטער משה, געבּ' אין בּאָריסאָװ; 
מוטער חנה (שלינדמאַן) געבּי אין װיאַזמע, 
רוסלאַנד, אומגעבּראַכט געװאָרן דורך ידי נאַי 
ציס אין בּיאַליסטאָק. 

קעסל, צבֿי --- מעקסיקע, 

קראַװעצקי, פּ. --- וויניפעג, קאַנאַדע. 

קריגעל, אפֿרים --- ניויאָרק. ‏ - 

קריװאָי (קריװאָרוק), דוד און מאַניע -- װאַנקוּ- 
װער, קאַנאַדע, אין זכר פון בּרודער און שװאָ- 
גער ישׂראל קריװאָרוק, געבּי אין כאָטין, 1914, 

| בּעסאַראַבּיע, אומגעבּראַכט דורך די נאַציס אין 
צווייטן װעלט-קריג, 

קרעמסדאָרף, מערי -- ניו-יאָרק. 


ראַבּין, אַלעקס און שפֿרה -- לאָס אַנרוטעלעס 
קאַליפֿי. 

ראָבּינס, חיים און ליליען - --- ניו-יאָרק. 

ראָבּפאָגעל, בּען --- ראָטשעסטער, נ"י, 

ראָגאָו, דוד --- ניו-יאָרקיירושלים, פאַראייבּיקט 

עלטערן: מוטער אסתּר, געשט' אין 1940, 
װילנע: פֿאָטער שמעון און שװעסטער פֿרידאַ 
אומגעבּראַכט דורך די נאַציס אין װילנע בּעת 
דער צווייטער װעלט-מלחמה, י 

ראָגאָװוישולמאן, נינא --- ניו-יאָרקדירושלים, פֿאַר- 
אייבּיקט עלטערן שאול און לאָה: שװעסטער: 
ציליע און חיהלע און בּרודער הערשעללע, 
-אומגעבּראַכט אין מינסקער געטאָ בּעת דער 
צווייטער װעלט-מלחמה, 

ראַדאָמער מיוטשועל סאָסײַעטי. מאַקס פֿרידלאַנד, 
סעקרעטאַר -- ניײיאָרק, 

זס + שסן 01 ש/50016 2104021 ז06ת22600 

בפ ;ץע 500 ,1711001200 188 

ראַזנבֿלום, לייבל און דבורה -- בּענינגטאַון, 
װערמאַנט, לזכּרון זייערע עלטערן יודל און 
מישעל ראָזנבּלום,. 

ראָזענצװײַג, סידני און לענאַ -- סאַװאַנאַ, דושיאַ. 

ראָט, מאַקס --- ניװ-יאָרק, 

ראָטמאַן, שׂרה -- ניװ-יאָרק, לזכּרון- איר? |מאַן 
קארל ראָטמאַן, : 

ראָכלין, מ. מרס' --- ניוײיאָרק, 

,עס +. שס13-----17115 .54 , מ860811 
ראָסקעס, יהודה-לייבּ און מאַשא -- מאַנטרעאָל, 


קאַנאַדע; צום ליכטיקן אָנדענק פֿון אונדזער 


בּרודער און שװאָגער הירש-צבי מ"ץ,- 
רובּינשטיין, מאָלי--- מיאַמי-ביטש, פליאַ. 
רודערמאן, אוירווינג --- ראָטשעסטער, נ"י, - 
רוט, מאָריס י. --- פילאַדעלפֿיע, פּ"ע. 

.2 ,281144610012----. { 12101113 +4סס עי 
רייזען, מאָריס --- יוניאָן, נ"ידזש. | 


{י 


רײַך, דר', נתן און פרוי ריווע -- ניוזיאָלק. 

רילײַעבּל פֿאַר דרעסערס ענד דײַערס -- טאָ 
ראַנטאָ, קאַנאַדע, 

(1960) פ1סץ12 46 171055019 זטק סא 

1 1011466- 

ריימאַן, דר', משה-שלמה און פרוי ריװע-ראָוז --- 
סיאַטל, װאַש!, אין זכר פֿון דער בּאָבּען חוה 
(פֿרידמאַן) גאָלדמאַן, געשט אין נואַרק נ"רזש, 
אין יאַנ' 1951, 


שאַנאָק, װיקטאָר --- ניו-יאָרק. :1040 , /סמ502 

שאַפּיראָ, אַלעקסאַנדער --- ניוטאָן, מאַס' 

שאַפּיראָ, יודל און חנה, ע"ה -- ניו-יאָרק, 

שאפּיראָ, דר', משה-יעקבֿ -- ראָטשעסטער, נ"י, 
אין זכר פֿון זײַנע עלטערן: מוטער נחמה-רחל 
(גאָלדשטײן), געבּ' אין װילנע, 1882, געשט' 
אין ראָטשעסטער אין 1966; פאָטער זכריהו 
שורער-שאַפּיראָ, געבּ' אין מילאטשיץ, גראָדנע, 
אין 1880, געשט' אין 1965, | 

שאַפּיראָ, פּאול ל. --- קליװלאַנד, אָי 

שאַפּיראָ, דר', ש. ל. -- סאַן-פֿראַנציסקאָ, קאַלים, 


הירש אַבּראַמאָװיטש, צ"ה - 
הרבֿ יהודה אַבֿידע (י. עלזעט), פ"ה 
דר' י. אונטערמאַן 

ש. איזבּאַן 

צביזהירש אײַזנבּערג 
מאַטעס אָליצקי 

א. אַלמי, ע"ה 

מנוחה אַלפּערין 
װעלול אָנהײבּער 
יעקב אַפּטײקער, צ"ה 
יוסף אָקרוטני 

מ. אָשעראַָװיטש, ע"ה 
לאה בֹּאָבּי 

אַלי בּאַוער 

בּצלאל בּאַלער 

דוד בּאָס 

שׂרה בּאַרנשטײין 

ח. בּאַרקאַן, צ"ה 
דניאל בּוימגאַרט 

יוסף בּיטענסקי 
גוטמאַן בּיידערמאַן 

ל. בּײַטעל 

נחמן בּלומענטאַל 
מאשא בּעניא 

ה. בּעק 

גוסטאַװ בּערגער, ע"ה 
יקותיאל בּערגער | 
א. בּערן 


פאראייבּיקט דעם נאָמען פֿון זײַן פֿרױ, עטאַ 
בּלאָךשאַפּיראָ, איבּערזעצערין פון ייִדישער 
ליטעראַטור אין ענגליש, געשט' דעם 18טן 
! פעבּר', 1960, אין סאַפֿראַנציסקאָ, 


שאַפּראַן, בּעטי --- סיאַטל, װאַש, אין זכר פֿון 


איר מאַן חיים (היימאַן) שאַפֿראַן, געשט' דעם 
4טן נאָװ', 1965, אין סיאַטל, װאַשי. 

שאַפראַן, נתן און איטקע --- טאָראָנטאָ, קאַנאַדע. 

שאַפּראַן, רבקה -- ירושלים, אין אָנדענק פֿון איר 
מוטער ליבּע, צ"ה, 

שאָר, ווילי --- לאָס-אַנדזשעלעס, קאַליפֿ, אין אָנ 
דענק פֿון זײַן פרוי ליזאַ, 


שװאַרץ, איזידאָר, ע"ה --- פילאַדעלפֿיע, פ"ע, 


שװאַרץ, הילדע -- סאַןפראַנציסקאָ, קאַליפֿ, 
פֿאַראייבּיקט דעם נאָמען פֿון פאָטער אַדאָלף 
שװאַרץ, געבּי דעם 31סטן מײַ, 1856; מוטער 
מינאַ: בּרודער מאַקס, 

שווימער, מיכל, פֿרױ נאַדיאַ קאלינא -- פּאַריז, 
אין זכר פון זייערע עלטערן: מוטער צביה 
(קאקאטיק), געבּ' 1896, אין בּענדין, פוילן, 
געשטי דעם 3טן נאָװ', 1965, אין פּאַריז; פאַ- 


רשימה פֿון זאַמלערס 


י. ל. בּערנטאַל 

דר' יוסף בּערנפֿעלד 
אײַזיק-ימאיר בּערנשטיין 

ג. בּערנשטיין 

דוד בּערעזער 

דר' יוסף בּריאל 

אפרים בּראנדלער 

חיים בּראָקאַזש 

דוד בּרידזשער 

ירחמיאל בּריקס 

װאָלף בּרעסלער 

אַברהם גאָלאָמבּ 
נחוםייהודה גאָלאָס 

העלען גאָלדבּערג 

משה גאָלדװאַסער 

חוה גאָלדמאַן 

דר' איזידאָר גאָלדסטיק, צ"ה 
יצחק'לייבּ גאָלדשטײן, צ"ה 
דר' אַריה גאַליה 

אֲבּא גאָרדין, צ"ה 

י. גאַרװעלמאַן 

יעקב גאָרעליק 

בּ. גורעוויטש 

משה גלאַזער 

אַ. גלאַנץילעיעלעס, צ"ה 
דר' װאָלף גליקסאַן 

נפתּלי גראָס, ע"ה 
שמעון-מלך גרונדלעגער, ע"ה 


ינ 


טער מרדכי-לייבּ שװימער, געבּי אין בּענדין, 
5, געשט' דעם 15טן נאָװ', 1967, אין פּאַריז. 
שטײנבּוים, ישׂראל און ראָזע --- ניו-יאָרק, 
שטיינבּערג, לעאָ -- ניו-יאָרק, 
שטיינבּערג, פֿײיגע --- בּוירקלי, קאַליפֿ, אין זכר 
פון איר מאַן הערשל שטיינבּערג, געבּי אין 
ליטע, 1888, געשטי אין בוירקל? קאַליפֿ, דעם 
0סטן סעפּט', 1952, 
שניצער, אַלבּערט, מרס' -- מאַונטענסײַד, נ"דזש. 


שניצער, הענרי ר. -- עליזאַבּעט, נײדזש,. 


.ת02110מ100 50801126 . /זמס11 סת'ד' 
שעוויץ, סידני און אידיט --- דעטראָיט, מיש' 
שעלטער ראק דזשואיש סענטער --- ראָזלין, נ"י. 
;מץ80891 -- /00010) 1665 אסס0ם זס!1סמפ 

א 
שער, נח --- ראַטשעסטער, נ"י, 
שרייבּער, פּראָפ', אַלבּערט נייטען -- סיאַטל, 
װאַשי און פֿרױ שיינע (בּערעט) אין כּבֿוד פֿון 
אירע עלטערן: לאה און יודל בּערעט, אין 
שיקאגאָ. 
שרייבּער, בּען -- ראַקװיל סענטער, נ"י. 


מיכל גרינעס 

דר' י. מ. גרינץ 

שלמה גרינשפּאַן 

עזריה דאָבּרושקעס 
בּצלאל דוכאָווני 

לייבּ דוקלער 

גאָדל דזשייקאָבּסאָן 
זײַנװל דיאַמאַנט, צ"ה 
ישׂראל דײַטש 

מאַטעס רײַטש 

בּ. דעמבּלין (טייטלבּוים) 
חנוך האַלפּערין, ע"ה 
לעאָן (לייבּ) האַלפּערן, ע"ה 
מרדכי האַלפּערן 

ליליען האַמער 

ש. י. האַרענדאָרף, ע"ה 
ר. הארקאַװוי 

צבי הורוביץ 

משה הורוויץ, צ"ה 
שואל הורוויץ, ע"ה 

9. הײילבּראַנער 

נחום הײַקין 

י. א. הערץ 

פּעסיע הערשפֿעלד-האָניגבּוים 
יוסף וואולף 

שלום װאַסילעװסקי 
בּערל װאַסערמאַן 
אוריאל װײַנרײַך, ע"ה 


בּינה װײַנרײַך 
יצחק װײַנשענקער 
אַבֿרהם װײַס 
גבֿריאל װײַסמאַן 
אײַזיק װײַסקװױט 
- = מ. זאַלקינד 
- אליעזר-אַהרן זאָמער 
גד זאַקליקאָװסקי 
בּןדציון זאַרעצקי, צ"ה 
הינדע זאַרעצקי 
שמעון-משה זהבֿי (זלאָטניצקי) 
ריווע זהבי (זלאָטניצקי) 
- ישׂראל:אַהרן זילבּערבערג 
אַהרןחיים-ראובן זילבּערשטיין 
יעקב זיעלאַנקאָ 
דוד טאָמבּאַק, צ"ה 
אַהרן טהאָרן 
קלמן"לייבּ (אַריה) טענענבּוים 
| אליהו טענענהאָלץ 
שלמה טענעראָווסקי, צ"ה 
מאיר-זימל טקאַטש 
גבריאל טרונק 
ישעיה טרונק 
אַלטער טרוס 
משה טרײַן (טרונקאָווסקי) 
דניאל טשאַרני, צ"ה 
ס. טשעסניק 
יוסף טשערניאַק. 
אליהו יאָנעס 
מאַרקוס יאַקובּאָװיטש 
דרי אַברהם יאַרמאָלינסקי 
יעקבֿ כֹּהן | 
אֲלף כּץ, ע"ה 
יוסף לאַקס 
בּער (דב) ליבּערמאַן 
הרב חיים ליבּערמאַן 
דר' שלום (סעם) ליווי (לװאָװיטש) 
אַבֿרהם ליוער, צ"ה 
זונדל ליפֿשיץ 
י. מ. לעדערמאן (ניװוײיאָרק) 
לײיבּוש לעהרער, צ"ה 
ליפּע לעהרער, צ"ה 
דר' יעקב לעוויטש 
א. לעווין 
יעקב לעווין, צ"ה 
לײיבּוש לענסקי 
דוד לערמאַן 
דוד לערנער 
הערשל (צבי) מאַטיסאָן 
דרי פּסח מאַטענקאָ 
שאול מאַלץ 
יהושע מאַניק (לעדערמאַן) 
נתן מאַרק 
ה. מאַרקוס 
מ. מוסטער 
צבי מיאָדאָונק 
י. ד. מיטלפּונקט 
יצחק מילאַקאָווסקי 
ש. מיללער, צ"ה 
אַהרן מיעדניק 
אַבֿרהם מלאָטעק 


אָשרייצחק מעהר 
שמשון מעלצער 

מ. מענדלסאָן 

אַברהם מענדעלעוויטש 


, יעקב מעסטל, צ"ה 


יוסף נוימאַן 

דר' מרדכי נחום 

ס. סאָבּעל. 

דבֿ סדן 

שלום סודיט 

אַברהם סוצקעווער 
בּערל סיגאַל 

נח סיגאַלאָווסקי 

שׂרה סיגאַלאָװסקי 
דוד סיװאַק 

ס. סימכאָװיטש 

ש. סלוצקי 

יצחק סעבּעל 

צבי עטקעס, צ"ה 
אַברהם עין, צ"ה 
יהודה עלבּערג 

מענדל עלקין, צ"ה 
נחום פּאָזנער 

דר' עמנואל פּאַט, צ"ה 
פּנחס פּאָלען (פּאָלינסקי) 
דר' חיים פּאַָמעראַנץ, צ"ה 
מאיר פּאַקנטרעגער 
בּצלאל פּאַרגמאַן 

מ. פּופס 

שלמה פּושקאָװ 

דוד פּלאַט, צ"ה 

חיים פּעט, צ"ה 
פּעסיע פּעסעלאָװ 
חיים פּרוס, צ"ה 
אַבֿרהם פאָדים 
חיים-לייבּ פֿוקס 

יוסף פוקסמאַן 

יוליוס פּישבּאַך 

משה פריד-װולינינגעו' 
משה פֿרײליך 

פּתחיה פרימער, ע"ו 
מאיר פרישבּלאַט 
יעקב צדקוני 
ירחמיאל צוקערמאַן 
אַהרן צייטלין 

אפרים צימערמאַן 
רעיה צימערמאַן 
בּערל קאַהאַן 
סאַלאָמאָן קאַהאַן, ע"ה 
ל. בּ. קאֵהן 

ל. קאָהן 

ח. ש. קאזדאַן 

דוסיאַ קאַפּלאַן 

זלמן קאַפּלאַן 

ישׂראל קאַפּלאַן 
מרדכי-לייב קאַצענעלסאָן 
עזרא קאָרמאַן, ע"ה 
ה. קוזנעץ 

עזריאל (לעאָן) קוסמאַן 
ס. קופּער 

י. קיײיטלמאַן, צ"ה 


יד 


דוד קעשיר : 
מ. קראַסניאַנסקי (סמבּטיון), צ"ה 
נחמן קרופּין (קרופּינסקי), צ"ה + 
א. קריזאָווסקי: 

בּערל ראבּאך 

א. א. ראָבּאַק, צ"ה 

דר' אַהרן ה. ראַבּינסאָן 

דוד ראָגאָו 

אַבֿרהם ראָװינסקי 

מנחם ראַװיצקי 

יעקב ראָזנבּלאַט 

מ. ראַזענבּערג 

שלמה ראָזענבּערג 

יצחק ראָזענפֿעלר 

אַהרן ואָט 

י. ראָט 

מלכּה ראָט 

יעקב מ. ראַטבאַרט 

לייזער ראַן - 

אַהרן ראַפּאָפּאָרט, צ"ה 

דב רבּין 

ישׂראל רובּין, צ"ה 

פּנחס רודאָי, ע"ה 

ריבּאַ {בּריסל) 

אַבֹּא ריבּער 

אַ. ריװעס (גיימאָװיטש), צ"ה 
מינע ריװקין-בּאַרדאָ 

רבקה רייזנער-פֿײַגנבּלום 
ט. רייזנער 

שׂרה רייזען-ראָזענדאָרן, צ"ה 
לייבּ רייזער 

בּערל רײימאַן 

אַברהם רעכטמאן 

מ. מ. שאַפֿיר 

רבקה שאַפֿראַן 

פֿײיגל שאַפֿראַן-מאַרק 

קלמן שאַרפּ 

ר. שוגערמאַן 

נחום שװאַדראָן 

מ. שװאַרצבּאַרט 

שלמה שװאַרצבּערג 

הרב דרי מאיר שװאַרצמאַן 
מאַרק שווייד, צ"ה 

יעקב שולמאַן 

יעקב שופלער 

מאשע שטוקער פּאַיוק 

מנחם שטערן 

יוסף שטשאַװינסקי 

ראַזע שײינפֿעלד 

ל. שינדלער, צ"ה 

ל. שמעוני (לייבּל חיין) 
ישׂראל שנליך 

משה-יוסף שנײַדער 

מ. י. שעליובּסקי 

חיים שעסקין 

ז. שער (זעליג שערעשעווסקי) 
שמשון שערצער-שאָר 

רות שפּיזמאַן-גאָטפֿריד 
לואיס שקאָלניק 

אפרים שרליער 


פון דעם רעדאַקטאָר. 


אין פֿאַרלױף פֿון די פֿינף יאָר צווישן דעם צווייטן און דריטן בּאַנד איז די אָנזאַמלונג 
פֿון די מאַטעריאלן געװאָרן א סך רײַכער און דער גאַנצער פֿאַרנעם פֿון אונדזער גרויסן 
פּראָיעקט געװאָרן קלאָרער. איצט קומט שוין אויס צו רעדן ניט וועגן צען, נאָר וועגן 
צוועלף בּענד פֿון אונדזער װערטערבּוך ; איצט זעען מיר אַז אויך. דער פֿערטער בּאַנד 
וועט דערעיקר זיך פֿאַרנעמען מים ווערטער אױפֿן אות אַלף; איצט פֿאַרשטײען מיר 
אז עם זײַנען נאָך נייטיק גרויסע אָנשטרענגונגען צו פֿאַרמערן די ציטאַטן אין רשות 
פֿון די אױסטײַטשערס און צו בּאַנײַען די זאַמל-אַרבּעט פֿון די. פֿופֿציקער יאָרן. אין 
דער זעלבּיקער צײַט קען מען מיט פֿרײד קאַנסטאַטירן אַז עס ווערט מקוים די האָ- 
פֿענונג, אױסנעדריקט אין דער הקדמה צום ערשטן בּאַנד, אַז װאָס װײַטער וועלן די 
בּענד זײַן רײַכער און בּעסער און מלא-וגדושדיקער. 


בּײִַם גרייטן דעם דריטן בּאַנד איז מען געבּליבּן געטרײַ צו די גרונט:יסודות װאָס 
זײַנען פֿאָרמולירט אין דער הקדמה צום ערשטן בּאַנד. דער ציל און דער צוגאַנג זײַנען 
דאָ די זעלבּיקע װי אין די ערשטע צוויי בּענד. דער אופֿן אױסטײַטשן די ווערטער, 
זייער כאַראקטעריזירונג און דאָס בּאַקלײדן זיי מיט פֿאָלקלאָריסטישן און שטייגערישן 
מאַטעריאַל---אַלץ איז כּמעט דאָם זעלבּיקע. עם זײַנען אָבּער צוגעקומען כּמדרדיקע 
אױספֿײַנערונגען און נײַע מיטלען אײַנצושפּאָרן אָרט. עֶם איז בּוֹלטער געװאָרן די - 
אַנדערשקייט. אין דער בּאַציאונג צו פֿאַרשײדענע מינים װערטער; עם איז קירצער 
געװאָרן דאָם בּאאַרבּעטן אַזעלכע איינסן װאָס קומען אַרײַן צוליבּן פּרינציפּ פֿון פֿול- 
קייט, און מע האָט נאָך קאָנטיקער אַרױסגעשטעלט די פֿיל- און פֿלבּאַמײַטיקײט פֿון 
אָפֿטע ווערבּן און נאָך מער זיך פֿאַרטיפֿט אין סימבּאָלן און טרעגערס פֿון שטייגער און 
אין בּאַטײַטיקע קנייטשן פֿן אַ צאָל אידיאָמאַטישע אויסדרוקן. 


דער איצטיקער בּאַנד איז נאָך כּמעט אינגאַנצן צוגעגרייט געװאָרן אין נירײיאָרק. אָבּער 
די צען אָדער פֿופֿצן פּראָצענט אַרבּעט אױפֿן בּאַנד װאָס מיר האָבּן דורכגעפֿירט דאָ, 
אין ירושלים, האָבּן בּלי-ספֿק געהעכערט די איכות פֿון אָט דעם בּאַנד, װײַל דאָ איז 
געוועז מעגלעך נאָכאַטאָל רואיקערהייט און כּאַטראַכטערהײט איבּערצוקוקן דעם 
גאַנצן מעקסט. אין פֿאַרגלײַך מיט ניוזיאָרק זײַנען דאָ געווען אַ סך טעכנישע שוועריי 
קייטן בּײַם זעצן און בּײַַם דרוקן, אָבּער ניט געקוקט אויף זי איז דער רעזולטאט אַ 
בּאמת גוטער. | 


אין 8 מזלדיקער. שטה פֿאַרן גראַנדיעזן פּראָיעקט האָט די רעדאַקציע זיך אַריבּער- 
געקליבּן קיין ארץ-ישׂראל, קיין ירושלים. דורכדעם איז היסטאָריש און געזעלשאַפֿטלעך, 
פּסיכאָלאָגיש און פֿאַקטנדיק פֿאַרזיכערט געװאָרן אַז דער גרויפער װערטערבּוך פֿון 
דער ייִדישער שפּראַך זאָל דערפֿירט ווערן בּיז צו זײַן פֿולן גמר. כּמעט די גאַנצע אַרבּעם 
פֿאַרן פֿערטן בּאַנד ווערט שוין דורכגעפֿירט אין ירושלים און מיט דער הילף פֿון אַזעלכע 
מיטאַרבּעטערס װאָס מע װאָלט זי ניט געקאַנט האָבּן אין חוץ-לארץ. מיר זײַנען פֿאַר- 
בּונִדן מיטן העבּרעאישן אוניווערסיטעט פֿון ירושלים, וואו מיר פֿונקציאָנירן וי 8 מפֿץל 
פֿון מכון למדעי-היהדות. עס איז ניט קיין ספֿק אַז מיט יעדער יאָר וועט די פֿאַרבּינדונג 
ווערן נגעענטער און נגעענטער. 


טו 


א אִ 
א 
זייער שווער האָט זיך געלייגט אױפֿן האַרצן און אױפֿן געמיט דער אָנװער פֿון אזעלכע 
טײַערע און נאָענטע: 
שלמה בּיקל, ע"ה -- קאָנסולטאַנט און בּעל-יועץ; 
אוריאל װײַנרײַך, ע"ה--װאָס האָט פֿון סאַמע אָנהײבּ פּראָיעקט בּיזן לעצטן טאָג 
פֿון פֿרי-פֿאַרשניטענעם לעבּן זיך פֿאַרנומען מיט דער ארבּעט פֿון 8 זאַמלער; 
מאַקס װײַנרײַך, ע"ח---ניט-אָפֿיציעלער, אָבּער פֿאַראינטערעסירטער און שטעני 
דיק גרייטער צו העלפֿן קאָנפולטאַנט און בּעל-יועץ; 
אלף כּץ, ע"ה -- קאָנסולטאַנט, זאַמלער און אױסטײַטשער; 
דר' עמנואל פּאַט, ע"ה -- קאָנסלטאַנט און אױסטײַטשער פֿון אַ צאָל מעדי- 
צונישע טערמינען; 
ח יים פּרוס, ע"ה --אױיסטײַטשער פֿון ווערטער און סעקרעטאַר פֿון בּיוראָ. 
צ צִ 
צ / 
מיטן להבדיל-שפּרונג צווישן צוויי וועלטן קומען מיר צום אָנגענעמען חובֿ, צום בּאַ- 
דאַנקען כאָטש אַ טייל פֿון די װאָס זײַנען זיכער ווערט אונדזער הארציקסטן דאַנק. 
דער ראַש-וראשון אין דער ריי איז דער מײַערער פֿרײַנד, דער איבּערגעגעבּנסטער טוער 
און בּויער פֿון װערטערבּוך נתן זיפקינד, דער דירעקטאָר פֿון ייִדישן לעקסיקאָלאָגישן 
אינסטיטוט בּײַם סיטי-קאָלעדזש, דער וויכטיקסטער צווישן די קאָנסולטאַנטן, דער 
גרויסער מומחה פֿון אַלט-ייִדיש און איצט אויך דער פֿירער פֿון דער פֿאַרװאַלטונג און 
דער אָנפֿירער מיט דער גאַנצער אַרבּעט װאָס ווערט געטמאָן אין ניריאָרק; אָן זײַן 
אײַנשפּאַנען זיך אין דער אַדמיניסטראַטיוער און צום טייל רעדאַקציאָנעלער אַרּבּעט 
װאָלט ניט מעגלעך געווען דאָס אַריבּערפֿירן די רעדאַקציע קיין ירושלים. 


מיר דאַנקען פּראַפֿי דבֿ סדן פֿאַר כּסדרדיקער דערמונטערונג און פֿאַרן נעמען אויף זיך 
די טרחה איבערצוקוקן א טייל פֿון מאַנוםקריפּט. אַן עפֿנטלעכער דאַנק קומט מײַן פֿרױ 
פֿײינל שאַפֿראַן-מאַרק פֿאַרן אַרױסהעלפֿן בּײַ אַלעץ ווערטער װאָס שטאַמען פֿון פּױליש. 
אַ דאַנק פּראָפֿי מ. אַלטבּױער פֿאַר אָנװײַזונגען אױפֿן שטח פֿון סלאַוויזמען. אַ דאַנק 
פּראָפֿ'י חנא שמערוק פֿאַר וויכטיקע עצות און פֿאַרן וועקן די זאָרג אױיסצובּרייטערן און 
צו בּאַרײַכערן דעם אוצר ציטאַטן פֿון דער אַלטער און נײַער ליטעראַטור. מיר דאַנקען 
אַלע אונדזערע קאַנסולטאַנטן אין די פֿאַראײניקטע שטאַטן און אויך די װאָס קומען 
בּיסלעכװוײַז אַרײַן אין אָט דער גרופע דאָ אין ארץ-ישׂראל. דער אַמאָליקער פֿאָרזיצער 
פֿון דער פֿאַרװאַלטונג סאָל ליפּצין איז דאָ ווידער געקומען צו הילף מיט עצות און 
אָנװײַזונגען. 


מיר דערמאָנען מיט דאַנקשאַפֿט די אַלע װאָס האָבּן אוױפגעטײַטשט ווערטער פֿאַר דעם 
דריטן בּאַנד: יעקב בּירנבּוים, זץליק בּרושי, כּרוך טשובּינסקי, מענדל מאַרק, אליעזר 
פֿרענקל, דוד ראָגאָוו. | 


מיר דאַנקען דוד ראָגאָוון, װאָס איז געקומען קיין ירושלים אין סעפּטעמבּער 1970, און 
איז אין אַ פֿיל גרעסערער מאָס וי בּײַ די ערשטע צוויי בּענד געווען דער אחריותדיקער 
ממונה איבּער דעם גאַנצן מאַנוסקריפּט, דער זאָרגעװודיקער אױפֿפּאַסער איבּער דער 
דרוק-אַרבּעט און דער פֿאַראַנטװאַרטלעכער פֿאַר דער קאָרעקטור, 


מז 


אין ניויאָרק האָכּן אויך געאַרבּעט פֿאַרן בּאַנד: בּערל רײימאַן, געניע סילקעס, לייבּ 
לענסקי, ליבּע סטאָלאַר. עס קומט אַ דאַנק נחמן לעװענטאַלן, דעם פעקרעמאר פֿון 
בּיוראָ אין ניויאָרק פֿאַר זײַן אַדמיניסטראַטיווער הילף. 


מיר בּאַדאַנקען די בּעלי-בּתּים און די זעצערם פֿון דער דרוקערײַ אַלפֿאַ אין ירושלים פֿאַר 
זייערע בּאַמיאוננען אז אַלץ זאָל אַרויסקומען כּדבּעי. 


אונדזער אָנערקענונג אַלע זאַמלערס, אַלע אױסשרײַבּערס פֿון צימאַטן, אַלע װאָס האָבּן 
צוגעלייגט אַ האַנט בּײַַם אױפֿשטעלן דעם דריטן גאָרן פֿון אונדזער בּנין. דער רעדאַקטאָר 
בּאַדאַנקט אַלע מיטגלידער פֿון דער פֿאַרװאַלטונג אין גיריאָרק און זײַן לאַנגיאָריקן 
פֿאָרזיצער דר' גרשון װײַנער. יא יאה 


דעם אַחרון-אַחרון חביב לאָזן מיר איבּער צו בּאַדאַנקען די פּערזאַנען װאָס האָבּן מעגלעך 
געמאַכט די פֿאַרבּינדונג מיטן ירושלימער אוניווערסיטעט : דעם פֿריִערדיקן פּרעזידענט 
אליהו אילת, װאָס האָט גלײַך נאָך דער זעקסטאָגיקער מלחמה ענטװזיאַסטיש זיך אָפ- 
גערופֿן אױפֿן פּלאַן אַריבּערצופֿירן די רעדאַקציע קיין ירושלים; דעם איצטיקן פּרע- 
זידענט אַבֿרהם האַרמאַן, װאָס דער װערטערבּוך האָט אין אים אַ פֿאַרשטענדיקן, אַן 
אױפֿריכטיקן, א װאַרעמען פֿרײַנד און העלפֿער ; דעם פֿריִערדיקן ראָש פֿון מכון למדעי- 
היחדות פּראָפֿי חיים רבּין װאָס האָט כּלבֿ ונפֿש געאַרבּעט אַז די פֿאַרבּינדונג צווישן 
וװוערטערבּוך און דעם אוניווערסיטעם זאָל דורכגעפֿירט ווערן אין לעבּן און דעם איצ- 
מיקן ראָש פּראָפֿי חיים בּיינאַרט װאָס זשאַלעװעט ניט קיין מי לטובֿת דעם װערטערבּוך. 


ירושלים, מר-חשוון תּשלײב - 
נאָװעמבּער 1971. 





יז 


אאַ 
אאזוו 
אאר/ 
אב 
אַבּג 
אבֿק 
אַג 
אַגפ 
אגרת 
שלמה 

אדגל 
אַדװו 
אַדי : 
א"וװ 
אוּו 
אַװע 


אוטו 
אול 
אומג' 
אומפ 
אונגיי 
אוק 
אוקר 
אורח 


א"ט 
אַטר 
א*ײי 
איבּז 
איבפף 
איט 
אי 
אײַנו' 
אײיפֿ 
אימפּ 
אינוו 
אינף 
איסטאָריע 


קירצונגען און 


א 


| און אנדערע. 


און אַזױ װײַטער 
א. א. ראָבּאַק 

אליה בֹּחור (אליה לוי אשכּנזי) 
אַבֿרהם בּער גאָטלאָבּער 
בּערעזניאַק, ,מלון אידי-עבֿרי מלא" 


| אַזױרגערופֿענע 


אֲבֿרהם גאָלדפאַדען 


אגרת שלמה, װאַנזבּעק 1732 
און דאָסגלײַכן 
אַדװערבּ 


- אַדיעקטיוו 


און װײַטער 
אוריאל װײַנרײַך װב 
אַװע'לאַלעמאַן, 
,260:061!11/7) 64601190/16 1009 

2 612218 1 
אומטראַנזיטיװער װערבּ 
מ. אולינאָװער, דער בּאָכּעס אוצר 
אומגעגנט 


אומפּערזענלעך 


אונגעריש ייִדיש 
אוקראַאיניש. 

אוקראַאינישע ריידענישן (אין ייִדיש) 
א. ג. גורדון, ,אורח מישור", מלון 
תּנכי עברית-זרגון, װאַרשע תּרע"ד 
אונטערן טיטל 

אַטריבּוט, אַטריבּוטיו 

ארץיישׂראל 

איבּערזעצונג, אינבערזעצער 
איבּערפורעמונג 

איטאַליעניש 

אַן אײראָפּעאיש לשון 

אײינוואוינער 

אײיפֿעמיזם, אייפעמיסטיש 
אימפּעראטיו 

אינװאַריאַנט 

אינפיניטיוו 

א שיינע איסטאָריע פון דעם אינ- 
גילשין גענעראַל:אַדיטאַנט מֿילאַרד 
געאָרג, איבּערזעץ פֿון רוסיש -- 
אַבֿרהם מאַליעװיטש איש אָשמענע, 
זשיטאָמיר 1874 

איצטיקע צײַט 

אידישער קעמפֿער 

איראָניש 

אַבֿרהם ליעסין 

אַלגעמײינע ענציקלאָפּעדיע 

בּן-ציון ירמיה עקיבא אַלפס, 'מצשׂה 
אלפֿסי 


ידן 


אַקוז 
אַקוזװ 
אַקש 
אר 
אַרכ 
אשט 
אַשכּנז 


בּ 

בא 

ב"א 

בּאָט 

בּאַלעי 
גערניש 


בּאַש 
בֹּב 
בִּיר 
בּלומ 


בלעטער 


במ 
בּע 


בעמ 
בּעס 
בער 


בּערג 
133 
בראָד 
בראַנט 


תּיבֿותן 


אליעזר צווייפל 

אַמעריקאַניזם; אַמעריקע: אמעריקאי 
נער 

אײַזיקימאיר דיק 

אַמעריקאַנער פּנקס, ייְוואַ 


אמשטערדאַם, אַמסטערדאַם 
אונטערן נאָמען 
אָנאָמאַטאָפעאיש 

און ענלעכץ 

יוסף אָפּאַטאָשו 

אפֿרים אױערבּאַן 

איינצאָל 

אָנגענומענע צײַטרעכענונג 
אורי-צבי גרינבּערג 
אַקוזאַטיז 

אַקוזאַטיישער װערבּ 
אַחרן קושניראָװ 

אברהם רייזען 

ארכאאיש 

אליעזר שטינבּאַרג 
בּאַשרײַבּונג פֿון אַשכּנז און פּאַלאַק, 
פּראָג 1675 וְפֿש וווז 


8 
בּאַטײַט 
בּלויז איינצאָל 
בּוענאָס:אײַרעס 
באָטאַניק 
יידישע כראַניק פֿון בּאַלאַגערונג פֿון 


װין 1683, פּראָג תּמ"ד, זעט)}א 
7, וו 

יצחק בּאַשעװיס 

בּאַטײַטן 


שלמה בּירנבּוים 

נ. בּלומענטאַלס זאַמלונג פֿון געטאַ 
און קאַצעט-:װערטער 

איש יהודי {לעאָן ראַבּינאָװיץ} בּלצי 
טער, פעטערבּורג 01"1900 

בּלויז מערצאָל 


י. ‏ א. אױערבּאַך איבּז, ר' ידעיה 
- הפּניני, = ;בּחינות עולם", זולצבּאַך 
1744 

געלימחשבות 

בּעסאַראַבּיע 

י. מ. בּערמאַן, ,מעבּל:אַרבּעט", װאַר- 
שע 1929 


דוד בּערגעלסאָן 

בּ. צ. גאָלדבּערג 

משה בּראַדערזאָן 

ר' משה הענעכש, אבראנט שמּיגֵל". 
98 1676, 1706 


בריון 


בַּש 


ג' 
גאָר 
גה . 
גובּי 
גוו 
גוטג 


ג?. 
גנ 
געוי 
גער 
גק 
גקל / 
גר 
גראַמ 
גרינ 
גש 


דד 
ד"ה, דה 
דװוו 

דז 

דזבּ 
דזוו. 
דטש 
דטשמ 
דפ / 
דפֿװו 
דצוו 

דר' 
דרייזין 


װאָ 
וואול 
װאָיעי 
װאַר 
װבּ/ 
וז 
װײַס 
װינטש 


פּריװאַטע בּריו פֿון פּאָדאָליע אין 
סגער יאָרן פון 20, ייה 
בריוונשטעלער - 

= 
געגנט 
מיכל גאָרדאָן 
גליקל האַמיל. 
גובּערניע 
געזאַמלטע װערק 
ק. גוטנבּוים, ,ספּעציעלע און אַלגע- 
מיינע רעלאַטיװיטעטס-טעאָריע", װאַר" 
שע 1923 


| געזאמלטע לידער 


געאָגראפישער נאָמען 
געוועזענער 

גערונדיוו 

גאָלדענע קייט 

געקליבּענע לידער 

גריכיש | 
גראַמאַטיק, גראַמאַטיש 

חיים גרינבּערג 

געזאַמלטע שריפֿטן, געקליבּענע 
שריפטן 


חֹ 


- דיאַלעקט, דיאַלעקטיש 


דוד איינהאָרן 
דיאַלעקטן 

דאָס הייסט 

דאָס װײַטערדיקע װאָרט 
דאָס זעלבּיקע 

דער זעלבּיקער באַטײַט 


| דאָס זעלבּיקע װאָס 


דניאל טשאַרני 

דײַטשמעריש - 

דוֹד פּינסקי 

דאָס פֿריערדיקע װאָרט 

דאָס ציטירטע װערק 

דאָקטאָר | 

דרייזינס רוסיש-ייִדיש װערטערבּוך 


ה 


שמואל האַלקין 

דוד האָפּשטײן 

האַרקאַװיס װבּ' 

ה. לייויק - 

ה. רױזנבּלאַט 

היסטאָרישע שריפֿטן, ייִואָ 


זו 
װערבּ 
װאָלין 
וואולגאַר 
װאָיעװאָדשאַפֿט 


מאַרק װארשאַװטקל 
װערטערבּוף. 

וועלוול זבּאַר(ע)זשער 
י. מ. װײַסנבּערג 
מאָריס ווינטשעוו'סקי 


חא 
ח"א 
ח"ב 
חג 
ח"ג 
חה | 
חה װ 
חה װו 
חחת. 


העט 


טח. 


טמז 
טעיאַטאָר 


טעכט 
טענדלאָו 


טרון 


מגילת ווינץ, אַמשט תּ"ח 

וויצנהויזן | 

װײַבּלעכער נאָמען 

ווילנער ,פּנקס" תּקצ"ב 
װײַסרוסיש, װײַסרוסלאַנד 
װײַסרוסישע ריידענישן (אין ייִדיש) 
װאָרטשפּיל יי 


| זײַט 


זאַמלבּוך 

זאַצװאָרט. 

זײַטן 

זעלטן 

זעליק קאַלמאַנאָװיטש 

זלמן רייזען 

משניות זרעים, קעניגסבּערג 1861 / 
זלמן שניאור. 

זשורנאַל 

חיים זשיטלאָװסקי 


חֹ 
חלק | 
חיי אָדם, א. דאַנציג, ווילגעץ 1863 
חלק א 
חלק בּ 
חיים גראַדץ 
חלק ג 
חובֿות הלבֿבות, אַמשט 1716 
חובֿות הלבבות, סדילקאָוו 1820 . 
חובֿות הלבֿבֿות, זשיטאָמיר 1848 
חמשה חמשי תּורה, פֿאַרדײַטשט, אָרט? 


1829 


חומש עם עבֿריטײַטש, זשיטאָמיר 1851 


טֹ 
טערמין ‏ - 
,טאָזײ-ידיעות, װאַרשע 1928 -- 1936, 
רעדי דר' ל. װאולמאַן 


| טײַטשװאָרט 


טײַטש-חומש -- רי יצחק בּן רי שמ" 
שון, חמשה חומשי תּורה עם קצת. 
פּרשײי ומדרשים ע"ט, פּראָג 1610 
טאַגימאַרגן-זשורנאַל - 


- טעיאַטאָר פֿון חסידים, לעמבּערג 


8391 --- 143, וָהש ון 

טעכנישצר : טערמין 

--זסעוג/ס;יזק 5 ,ט1600184' מזגמ2נטא, 
-401:15011 26660050/16 1406 זס} 
4ט}אתגזיך /1001260 +/100190/0 
0 0 1141 מזם 
טראַנזיטיװער װערב 


* 2 
ישׂראל אַקסענפֿעלר 
יודאַ אַ. יאָפע: 
יאַכינסאָן, ,אַרבּעטיבּוך אויף נאַטװױי 


װיסנשאַפֿטײ, ז וו, יעוו 1926 
יעקב גלאַטשטיײן . 


יעקב דינעזאָן 


ייה 
יהל 
יובַּ? 
יוג 
ייְהאַנ 


בֵּי, ב"י 
כ"י 1474 


כַּצ 


יאָרהונדערט - 

יה"ל, יצחק הלוי לעווינסקי 
ילװאָבּלעטער 

י. ריבֿקינד, אילדישע געלט" 
ייִדישער האַנטװערקער, קאָװנע 


1940 -- 1938 || 


י. י. זינגער 

י.י טרונק 

י. י. לינעצקי 

מ. קאָסאָװער, ;ייִדישע מאכלים" 
ייִדיש פאַר אַלע, װאַרשע 1939-1938, 
רעד' נח פּרילוצקי 

יודישעס פֿאָלקסבּלאט, פּעטערבּורג 
ייִדישע פֿילאָלאָגיץ, 1924 

י. י. שװאַרץ 

ייִדישע שפּראַך, ניו-יאָרק 


| יהודה-ליבּ גאָרדאָן, , שִׂיחת חולין", 


װאַרשע 1889 

יודל מאַרק 

יהודה עלזעט 

יוסף פּערלס ייִדישע כּתבֿים. װילנע 
137 

יחזקאל קאָטיק, , מײַנע זכרונות" 
יונה ראָזנפעלד 

יחיאל שטערן, ;חדר און בּית-מדרש" 
ייִדישע שפּראַך, קלעוו' 


5 


כּתבייד 


מחבּר? רעצעפּטן. יזה כּתבֿתּי להנכבּד 
ר' זעליקמאַן נורבּערק אויש איינם 
בּוכלייןי |דווקא, פא ען. 
כּמות-צאָלװאָרט 


לאַטײַן 

ייִדיש:רוסישער װערטערבּוך, ליפשיץ 
רוסיש-יידישער װערטערבּוך, ליפֿשיץ 
לאָס:אַנדזשעלעס 

יוסף לאַטײַנער 

מכתּבֿים אָדער איין נײַער בּריפען 
שטעללער, פֿאָן לעווין אַבראהם ליאָן 
דאָר, ווילנע 

לאָקאַליזם 

ליטווישער דיאַלעקט 

,ליקוטי דיבּורים" פון ר' יוסף-יצחק 


| שניאורסאָן 


לב-טוב, אַמסטערדאַם 1723 
לבֿ-טובֿ, סדילקאָוו 1838 

ליטװיש - 

ליטוין, , ייִדישע נשמות" 
ליטעראַטור-שפּראַך 

לייבּוש לעהרער 

לעצטע נײַעס, תּל-אָביבֿ 

אַ.. גלאנץדלעיעלעס 
לאַנג-פאַרגאַנגענע צײַט 
לשורקודש . | 
ריידענישן פֿון ליטװישן דיאַלעקט 


מאַנ 
מאַקמאַן 


מאַרק װבּ 


מבּ 
מבּאַ 
מג. 
מגל 


מהד 
מהמ 


מוו 
מוזט 
מוק 
מז 
מזיו 
מחנה 


מיי 
מינפּי 


מל 
מלה 
מלל 
מלרה 
ממ 
ממוס 
מנהגים 


מעט 


מעשׂה אומן 


מצ 
מק 
מר 
מרדכי 


מש 


נאָמ 


נוצ 
נחב 


ר1"י 


נעאָל 


מ 
מזרח-אייראָפּע 

מאַטעמאַטיק 

קאַדיע מאָלאָדאָווסקי 

איציק מאַנגער 

גוסטאַװ מאַקמאַן, ,די געהיימניסע פֿון 
יענער װעלט", װאַרשע 1865 

אַהרן מאַרק, , פּוליש-ייִדיש ווערטער" 
בּוך", װאַרשע 1929 

מעשׂה-בּוך, אַמשט תּס"א 


מנחם בּאָריישאָ 
| = מזרח"גאַליציע 


'מגילה-ליד' /14. י"ה, 2טע העלפט, 
רײַן-געבּיטן, כּ*י. מחבּר: אײַזיק דער 
שרײַבּער. איבּערשרײַבּער: ר' יוסף 
בּר' יעקב פֿון וועצלער; 1544 
מיטל:הויכדײַטש 

מנורת המאור, אַמשט 1722, העתּקת 
ר' משה פרנקפורט, דיין בּק"יק אַמי 
שטרדם 

מאַקס װײַנרײַך 

מוזיקאַלישער טערמין 


|אָ. מוקדוני . 


מאָרגןזשורנאַל 

מזרח-יידיש 

הרב חיים נחמן בּישקאָװיץ, ;ספֿר 
מחנה כהונה", בּיאַליסטאָק תּרצ"ח 
מערב-יידיש 

נ. בּ. מינקאָװ, , פּיאָנערן פון ילְדישער 
פּאָעזיע אין אמעריקע", ג"י 1956 
מאַני לייבּ 

משה-לייבּ האַלפּערן 

מלים לאלוה, בּערלין 1760 

מחזור לראש השנה, סלאַװיטע 1832 
מגישי מנחה - 

מענדעלע מוכר-ספֿרים - 

מהרי"ל, מנהגים, וענעדיג וווענעציען 
1590 | 

מענדל סאַטאַנאָװער 

מערב-גאַליציע 

מעדיצין 

מעטאַנימיש 

, מעשׂה גדולה מן אומן", סדילקאָװ 
4 וְהש ון | 
מערצאָל 

משה קולבּאַק 

מאָריס ראָזנפֿעלד. 

'זאש שפּיל פֿון מרדכי אונ' אסתּרי, 


אמשט 1718 


מלמד שׂיח, פיורדא 1737 


י 
משה נאדיר 
ה. נאָמבּערג 
ניט בּאַקאַנט, ניט בּאַגעגנט 
נופֿת צופֿים, ווילנע תּרמ"ג 
ר' נחמן בּראַצלעװער, ,ספּורי מעֲשׂיות" 
ניודיאָרק | 
דער נסתּר 
געאָלאָגיזם 


נצן 
נ23ֿ 


סוצ / 
סוף 


סור 
סטוטש 


סל 


סמבּ 

סעג 

ספּ 

ספּעצי, 
ספעצ 

 צס‎ 

סשי 


-עח 


עט 

עיון 

על 

ענ, ענג 
ענצגאָלך 


עק 


נח פּרילוצקי 

נחלת צבי, פראַנקפורט דמײַן 1711 
נחלת צבי, זשיטאָמיר ... 186 

ניט רעקאָמענדירט אין דער כּלל-שפּראַך 
נחום שטיף ‏ 


5 


!ספר - 
סאָװעטיש 


ספֿר המגיד (לובּלין 1625, פּראָג 1691, 
װילהרמרשדאָרף 1717) 

סובּסטאַנטי, סובּסטאַנטיוירונג, סוב" 
סטאַנטיװויש 

אברהם סוצקעווער 

;אַלס דער סוף איז גוט איז אַללעס 
גוט", אַנאָנימע ייִדישע קאָמעדיע פֿון 
סוף 18. יייה. הקדמה, הערות, מאָדער- 
ניזירטער גוסח פֿון ל. פוקס, פּאַריז 
155 

סגולות ורפואות אין , שער אפֿרים", 
פֿון רי אפרים ווערטהיים, פיורדא תּפּיח 
נ. סטוטשקאָו, ,דער אוצר פֿון דער 
ייִדישער שפּראַף" 

אין לשון װאָס איז שטאַרק פֿאַרסלאַ- 
װישט (ניט רעקאָמענדירט פֿאַר דער 
כּלל-שפּראָך) 

מ. סמבּטיון, ,אַ זעקסטער װעלטטייל" 
ז. סעגאַלאָװיטש 

מרדכי ספּעקטאָר 


ספּעציצל 

סדרצאָלװאָרט / 

זאָלער, ;/ספר שערי יצחק", װאַרשע 
תּרע"ט 


ע 


איבּז גערשלס, ,ספֿר עץ חיים" (קיצור 
של"ה), פיורדא תּקיייב 

שלמה עטינגער 

עיון יצחק, בּערלין 1732 

עלזאַסער ייִדישׁ 

ענגליש 

די אַלגעמײינע אילוסטרירטע ענציקלאַ: 


פּעדיע, רעד' דוד גאַלדבּלאַט, נײי 1923 


יחיאל מיכל עפּשטיין 
עזרא קאָרמאַן 


פַּ 
פּערזאָן 
פּאָדאָליע 
פּאַסי, װערבּ אין פּאַסיװו 
פארטיצים 
פּריװאַטע בּריוו 
פּוילישער דיאַלעקט 
פּרץ הירשבּיין 
פּוליש 
ש. פּיעטרושקא, משנה'איבערזעצונג 
פּרץ מאַרקיש 
פּנקס מדינת ליטא, בּערלין תּרפייב, 
שמעון דובּנאָװ 


כא 


פסיכי 
פעיאָ 
5 

9 / 
פַּר 
פּראַ 
פּראָגבּ 
פרעפּ 


* 


אפ 
4 /}- וכט 4 = 
וט! וםן ום! 416 4 2 20 24 = . 
וס ופ! וכ ומ! ופט! ומ ומ) ומ ומ!} ומ 


8 


צי 
צ"אַ 


צאינה. 


צבּ 
צגז 
צוו י. 


צוכט 


צונ 


צוק 
צור 
צזור 
ציט 
צייט יֹ 


פּסיכאָלאָגיש 
פּעיאָראַטיו 
פּערזאַנען 
פּאַראַלעלע פאָרעם 
ריידענישן פֿון פּױלישן דיאַלעקט 
פּראָנאָם - 
פּראָגער בּריוו, 1621 
פּרעפּאָזיציע, פּרעפּאָזיציאָנעל 
פֿ 
פֿאָרעם 
פֿאַר דער אָנגענומענער צײַטרעכענונג 
פֿאָרװערטס 
פֿרײַע אַרבּעטער שטימע 
פאַרלאָג 
פֿאָלקסגלײבּעניש 
פֿאָלקסגעזונט, ווילנע 1923 -- 1940, 
רעד' דר' צמח שאַבּאַד, הירש מאַץ; 
פּאַריז 1948 --- 1951, רעד' דר' ל, 
קורלאַנד 


| פאַרגרעסער-פֿאַרעם 


פֿאָלקסװיץ 
ח. א. פֿינקעל, ידי טעכנישער װעה- ‏ 
טערבּוך, כאַרקאָוו 1923 
פאָלקסװערטל 

פֿאַלקסטימלעך, ניט ליטעראריש 
פיגוראטיוו 

ל. פֿײַנבּערג 
פאַלקסליך 

פֿון לעצטן חורבּן 
פֿאָלקס-מעַשֵׂה 
פֿאָלקס-עטימאָלאָגיע, 
לאָגיש | 
פאָלקספֿאַרגלײַך 
פראַנקפֿורט-אָדער 
פראַנקפֿורט-(ד)מײַן 
פֿאַרגאַנגענע צײַט 
פאַרקלענער -פֿאָרעם . 
פראַנצייזיש - 
פֿאַרגלײַך 
פאָלקסרעטעניש 
פֿילאָלאָגישע שריפטן, ייַוואָ 


פאַלקס-עטימאָ 


! פֿאַראייניקטע שטאַטן 


צּ 
צײַטונג 
צװישן אַנדערע 
צאינה וראינה, אַמשט תּע"א 
צונויפֿבּינד(ונג) 


צונויפגעזעצט 


צאָלװאָרט 

אולמא זעליקמן, ,דער צוכט שפּיגל" 
פראַנקפֿורט 1680 

אליקום צונזער, קריטישע אױיסגאַבּע 
ייְװואָ, נ"י 1964 

צוקונפט 


צאינה וראינה, ווילנע תרל"ב 


צונויפגעזעצטער װערבּ 


: ציטירט פון, ציטאַט בּײַ 


אַהרן צייטלין 


צינ 


צמ, צ"מ 
צעד 


צפ 
צש 


קאַל װבּ 


י, צינבּערג, ;די געשיכטע פֿון דער ליי 
טעראַטור בּײַ ייִדןי, װילנע 1935. 
צענטימעטער 

אַ. צעדערבּוים, ,דיא געהיימניסע פון 
בּערדיטשוב", װאַרשע 1870 
צערטל-פֿאָרעם 

דרי צמח שאַבּאַד 


ק 
70 ,00/8ט0ס0211 11010100 .תסז 


1601111ס ק 8 ,2 


1736 112116 
קאָניונקציע 
מרדכי קאָסאָװער 
א. קאָראַלניק, שריפטן, ג"י 
קב הישף'.- / 
קולטור און דערציאונג, נ"י 


! לייבּ קוויטקאַ 


קװאַדראַט 
קעגנזײַטיקער (רעציפּראָקאַלער) װערבּ 
קהל חסידים, לעמבּערג 1875 
קינדערלידל 


קינדער-לשון 


קול מבשׂר 
קילאָמעטער 


קענעדער אָדלער, מאַנטרעאָל 


קירצערע פֿאָרעם 
קומעדיקע צײַט 
קװאַדראַט-קילאָמעטער 


ף 


! רֹבּ, רבּי 


ראָש:השנה 

יוסף רובּינשטיין 
רומעניש 

רוסיש 

רוסיציזם 

יצחק ריבקינד 


אַלט:הױכדײַטש 
װײַסרוסיש 
דײַטש 

ענגליש 
פראַנצייזיש 
איטאַליעניש 
לאַטײיַן 

ליטװויש 


רעדי 
רעפל. 


תּקק 


תרגימא 


0 


יז 


זע? מספמט4ס44א /2'עשט/ש 


48תט 1050410266) 
7 +1390050421שט 
' 108 


מיטל-יהויכדײַטש 
אַלט-פראַנצייזיש 
פּויליש 

(רוסיש 
רומעניש 
שפּאַניש 
אוקראַאיניש 


- י אונגעריש - 


רעדאַקטאָר, רעדאַקטירט, רעדאַקציע. 
רעפֿלעקסיוע פֿאָרעם' 


1 י ריידענישן : 


שי 
שורה 
מנחם מואַזן בּן שלמה הלוי אַמעלאַנ- 
דער, ,שארית ישׂראל", אַמשט 1743 
שמעון דובּנאָו, עדי וועלטיגעשיכטע 
פֿון יירישן פֿאָלק". 
שבֿילי המלמדים, בּבֹא מציעא, װאַרשע 
15 | | - 
שפּריכװאָרט 
אַברהם שוואבּ, ספֿר דבֿרי יושר (ווער- 
טערבּוךן, אַמשט תּקב"ז. 
שאלות ותּשובֿות 
שבט יהודה 
שין מיללער 
שמואל ניגער 
שלום-עליכם | 
מ. שערטילש, ספר ירמיה, פּראָג 1602 
שפּאַלט 
שפּאַניזם 


שֹׂ 
שׂפה בּרורה, אַמשט 701} 
שׂמחת הנפש 


ת 


תל-אָביב 


תּלמיד-חכם, אין לשון פֿון תּלמידי- 
חכמים 

תּרגום יהואָש 

תּלמודיש 

/  שיכנּת‎ 

תּקנות פון קראָקעװער קהילה, 1595 


/ספר מיני תּרגימ"א והוא ספֿר המצוות 


על לשון עבֿרי-טײַטש, לאָדז? יאָר? 


אַכטונג, בּאַנוצער פֿון װערטערבּור - 
1 ער סדר פֿון אַלף-בּית 


א, בן ב, גן, ד, ח, ו ז ח, ט, י, כּ, כ (ך), ל, מ (ם), 
נ(), ם, ע, פּ, פֿ(ף), צ (ץ), ק, ר, ש,.ש, תּ, ת. 


כּ און 2 זײַנען בּאַזונדערע אותיות; 
5 / 5 8 . א 7 ן: 
פַּ / 5 : 4 . 2 7 ; 
5 א 5 ה , 2 6 ; 
שּ 2 שֹׂ שש זל יש 


שׁ קומט נאַך ש. 
ם אָן אַ פינטעלע און אָן אַ שטריכעלע פֿון אויבּן), 
9 אָן אַ פּינטעלע און אָן א שטריכעלע פון אויבּן)-- . 


קומען אין אַלטע טעקסטן, אין ציטאַטן פון לשון-קודש, ווען דער אַרױסרײד קען זײַן אַ צווייאיקער, 
און בּכלל אין אַלע פאַלף. וען עס איז ניט קלאָר, צי מיר האָבּן פֿאַר זיך אַ ב אָדער אַ בֿ, א פּ 
אָדער א 8, | | 


א, אַ, אָ -- װערן ניט גערעכנט װי בּאַזונדערע אותיות, 
ו; וז 1 -- װערן ניט גערעכנט װי בּאַזונדערע אותיות. 
י/ ? --װערן ניט געועכנט װי בּאַזונדערע אותיות. 


וו, די, יי, יי -- װערן פֿון שטאַנדפּונקט פֿון סדר ניט בּאַטראַכט װי ספעציעלע אותיות פֿון ייִדישן 
אַלף בּית, נאָר קומען לויטן סדר װי צװיי אָפּגעזונדערטע אותיות. 


וען דער אותיות-בּאַשטאַנד איז דער זעלבּיקער -- בי 


קומט פֿריער א (אָן שום נקודה); א קומט פֿאַר אַ : 
אָט פאַר אָט, איבּערהאַר פֿאַר איבּערהאָר. 


| קומט יי פֿאַר ל;אונמערהיילן פֿאַר אונטערהײלן, איבּערנייען פֿאַר איבּערנײַען, 


קומט דאָס װאָרט מיטן אַקצענט אױפֿן ערשטן טראַף פאַרן װאָרט מיטן אַקצענט אויף אַ װשטערדיקן טראַף: 
| ואז װוינטערהאַנדלעך פֿאַר אונטערהאַינדלען, איבּערגילטן פֿאַר איבּערגיילטן. | 


בּײַַם סדר פֿון אויפשטעלן די ווערטער נעמט מען נים אין בּאַטראַכט דעם מקף און 
אויך ניט די צעטיילונג אויף בּאַזונדערע ווערטער. 


געדענקט וועגן שמומען אלף צווישן צווייװאָוון און א װײַמערדיקן װואָור: 
אַוואן קומט פֿאַר אַװאַנסירן, אַװעקװאוינען פאַר אַװעקװאָען 


געדענקט וועגן שטומען אלף אָנהײבּ טראף פֿאַר ז און י 


אויסציאונג קומט פֿאַר אױסציגײַנערן, איבּערגליאונג פֿאַר איבּערגליד, 


כּ: 


א, אי, אִ' 


פֿאַרבּײַטן די װערטער װאָס װערן אויסגעטײַטשט, א' איז פֿאַר אַ װאָרט װאָס הײיבּט זיך אָן מיט אַן אַלף אָן אַ 
נקודה אָדער מיט אַ שטומען אַלף, למשל: אונטערן איינס אחד פֿאַרבּײַט אי דאָס װאָרט אחד; אונטערן איינס אײזן 
פֿאַרבײַט אי דאָס װאָרט אײַזן. א' איז פֿאַר א װאָרט װאָס היבּט זיך אָן מיט א, למשל: אונטערן איינס אַזיאַט 
פֿאַרבּײַט אַי דאָס װאָרט אַזיאַט; אונטערן איינס אַחדות פאַרבּײַט אִי דאָס װאָרט אַחדות, אִ' איז פאַר אַ װאָרט װאָס 
הייבּט זיך אָן מיט אָ. למשל: אונטערן איינס אָזאָן פֿאַרבּײַט טי דאָס װאָרט אָזאָן; אונטערן איינס אָחי פאַרבּײַט 


= 


אַי דאָס װאָרט אָחי; 


אויבּ עס קומט צו אַן ענדונג, װערט זי צוגעשטעלט גלײַך נאָכן ', למשל: בּײַם װאָרט אוצר, פֿאַר אוצרות -- 
איות; בּײַם װאָרט אייגל, פֿאַר אייגלעך -- איעך. 


בּײַ אַ מקף אָדער. בּײַ אויסדרוקן. װאָס בּאַשטײען פֿון צוויי. אָדער מער װערטער קומען די ראָשיתּיבֿותן פֿון 
אַלע בּאַשטאַנדטײלן, למשל: פֿאַר אחד למאה -- א' ל'; פֿאַר אַחדותיהאומה -- אַ"ה'; פאַר אחד מן השוק -- 
אי מי ה'. | פיט | 


אין איינס פֿון װערטערבּוך בּאַטײַט: מעג יאָ אָדער ניט זײַן אַ טייל פֿון װאָרט: אַטמאָספֿער(ע) -- קען 
זײַן אַטמאָספֿער און קען זײַן אַטמאָספֿערע; איבּערבּײַט(עװדיק קען זײַן איבּערבּײַטיק און קען זײַן איבּערבּײַטעװדיק. 


2 אין דער אױיסטײַטשונג בּאַטײַט: עס קען יאָ אָדער ניט זײַן אַ טייל פֿון דער אויסטליטשונג: עס קענען 
זײַן בּיידע אָדער נאָך מער פֿאַלן; עס איז אַ נייטיקער צוגאָבּ צו דער אויסטליטשונג, 


3 אָרום לשון-קודשע װערטער װאָס קומען אַרײַן אין פּינקטלעכן ציטירן פֿון אַלטע ספֿרים. 


| { 


1 צוגאָב צו אַ ציטאַט. 
2 אינפֿאָרמאַציע וועגן שטייגער, פֿירונג, דין; סתּם צוגאָבּ-אינפֿאָרמאַציע. 
3 אָנװײַז אױפֿן אַרױסרײד, ספּעציעל בּלַל װערטער און אויסדרוקן פֿון לשון-קודש. 
4 זײַטיקער אָנװײַז אויף אַ גראַמאַטישער דערשײַנונג, | 
5 װאָרענונג קעגן א מעגלעכן טעות. 


ס ים נ י ם 


-+ -- זען. 
22 -- שטאַמט פֿון. 
== -- שטאַמט פֿון (אויבּ עס קומען ניטייידישע אותיות), 
= -- האָט דעם בּאַטײַט פון, איז גלײַך צו. 
- -- דער גאַנצער טייל פֿון װאָרט בּיז צו דער ענדונג אָדער בּיזן געגעבּענעם אות. - 


-- װײַזט דעם טייל פֿון װאָרט װאָס חזרט זיך איבּער בּײַ די אָפּשטאַמיקע װערטער און די צוגאָבּן, למשל: 
בּײַ איטערןירן -- זאַטיו, אנשטאָט איטעראַטיה. 


א דער קאָנװערב (בּײַ: װערבּן מיט אומ- פאַרבּײַט עס אומ; בּײַ װערבּן מיט אונטער- -- פֿאַרבּײַט עס אונטער; 
בַּ װערבּן מיט איבּער- --- פֿאַרבּײַט עס איבּער; בּײַ װערבּן מיט אײַנ- -- פֿאַרבּײַט עס אײַג) װי אויך א 
פאַרבּײַט פֿון די זעלבּיקע טיילן בּײַ ווערטער װאָס שטאַמען פֿון אָט די װערבּן. 


-- נאָך אַ ציפער װײַזט אַז עס איז אַ סדריצאָל, למשל: אין 19, י"ה --- אין 19טן יאָרהונדערט, 


+ -- בּאַטײַט: לייגן אַכט; קומט געוויינלעך פֿאַר אַן אידיאָמאַטישן אויסדרוק. 


כד 


אײַנבּינטלען 


אײַנבּינטלען -- טרו. -טל אײַן, --געבּינטלט, 
-צונויפנעמען, צונויפבּינדן אין אַ בּינטל. אי די 
בּלימעלעך. א' כריין, מערן. א' דאָס צעשאָ 
טענע היי. 

אײַנבּיפ -- דער, 'ן. אַקט אָדער רעזולטאַט פֿון 
אײַנבּײַסן. אײַנגעבּיסענער אָרט אין אַ קערפּער. 
אַ צו גרויסער א'. אַן אי מיט שאַרפֿע ציין, 

פזע, דער אי איז נאָך אַלץ געשװאָלן". פֿרגל 
- אײַנבּײַס, 1095, הב 

אײַנבּיפֿן -- טרװ? 8 אוטװ. אַרכ. -צטט :מ = 
מס. אָנװערן, האָבּן היזק. ,טוט מענכר 
גוטר מאַן אײַן בּיסן אונ' די רמאים טוט עז 
גניסן", אַשכּנז. ,װער עס װיישׂ דז ער װערט 
נאָך יום טובֿ נישט אײַן בּיזין אן קרן, אַזו טאָר 
ער נישט פֿר קופֿן {אום חול-המועדן, דאָך וען 
ער ניט האט אויף (הוצאות יום טוב)... אַזו 
מעג ער פֿר קופֿןײ, עח, סט/ד. (אין דער אויס- 
גאַבּע װאַרשע תּקצ"ז האָט מען א' פאַרבּיטן 
אויף 'אײַנבּײַסף; מע האָט אי שוין ניט פֿאַר- 
שטאַנען.} ,אַלץ איז דעם מענשן אויף גזעצט 
-פון איינם ראש השנה בּיז צום אַנדרן ר"ה וואשׂ 
מן זאָל גװאונן אדר ח"ו אײַן בּיסן", עפש, 
. דרך הישר לעולם הבּא, שקלאָװו 1796. . 

אײַנבּיקעװוען זיך -- אוטוו. -קעוע זיך אײַן, 
זיך --געבּיקעװעט. 22 בּיק. אײַנעקשנען זיך. 
אײַנגעבּיקעװעט זיך, כאָטש האַק אים און בּראָק 
אים, 


אײַנבּירגערן -- טרו. יער אײַן, ---געבּירגערט. 
1. געבּן בּירגעררעכט אַן אימיגראַנט. א' די 
- אימיגראַנטן נאָך פינף יאָר זײַן אין לאַנד. ,מע 
װעט אײַך אַרײַנלאָזן אין דער שװייץ, אָבּער 
מע װעט אײַך ניט א'". 2. אַרײַננעמען עמעצן 
פֿון אַ פרעמד לאַנד (אָדער פֿון אַן אַנדער געגנט 
פונעם אייגענעם לאַנד) און שאַפן לעבּנס- 
| מעגלעכקייטן װי פֿאַר אייגענע אַלט-געזעסענע, 
| עגעבּן דאָס רעכט. . . צום אי אין די גובּער- 
| ניעס. . .", קמ, 1868, פאן 29. ,צו בּאַקומען 
זייער. בּירגערשאַפֿט, האָט די טשעכאָסלאָװאַקי 
שע מאַכט אָנגענומען אַלע מעגלעכע מיטלען 
אײַנצובּירגערן די שטאַטלאָזץ יידן", צ. ה. 
װאַקסמאַן, אין לאַנד פון מהר"ל און מאַסאַריק. 
װאַרשע 1936. 23 אײַנװאָרצלען. אײַנשטעלן, 
|,, . - מאַכט אַ סוף צום בּלבּול פֿון יידישער 
פּחדנות, א בּלבּול װאָס אַפֿילן אייגענע פֿאַר- 
װיאַנעטע ייִדן האָבּן געהאָלפֿן אי", יג, טמז, 
1967 שו 14, 
מיט זיך -- (בּאַזעצן זיך און) געפינען פאַר 
! זיך לעבּנס-מעגלעכקייטן װי אַ פֿולבּאַרעכטיק- 
- טער בּירגער. װערן װי איינער פֿון א נײַעם קאָ- 
לעקטיוו. אי זיך אין דער נײַער שול און װערן 
גבּאי. אויך: מיקראָבּן, ווירוסן בּירגערן זיך אײַן 
אין אָפּגעשװאַכטן קערפּער.. פֿיג. דער דלות האָט 
זיך אײַנגעבּירגערט בּײַ זיי, ‏ -|נג. ניש. 
אײַנבּלאָון -- טרו. בּלאָז אײַן, -- געבּלאָזן, 
-געבּלאָזט. 1. בּלאָזן (לופֿט) אין עפּעס. 
אַרײַנבּלאָזן. אי לופט אין בּאַלאָן. אי רויך אין 
די אויגן. א' די נשמה אין גוף. ,ריד דיא הייליג 
דוא הקבּ"ה האט דעם מענשען זעלבּרט אײַן 
גיבּלאזן", בּראַנט, פּרק ח.-,דא קאם איין מלאך 


-דזיעט, -דעט, 
= װעג, פֿאַרבּלאָנדזשעט װערן. אי אין װאַלד און 


אײַנבּלאַנקען --- אוטו. 


1097 


/אונ! װאַר איטליכם מאַן פֿון סנחריבֿ איין. פא" 
דים פון פֿײאר אײיַן בּלאזן אונ' זיא װאַרן אַזו 


אַלי גיטיט . . .י, צאינה, שמיני. ;דא נוך האט 
ער אים ואָדמעןן אײַן גבּלאזן דיא נשמה דז 
ער װאַר לעבּנדיג", מחזור שלש רגלים, אַמשט 
3, 

2. צעבּלאָזן, אױפֿבלאָזן. אי זשאַר און צעי 


| פֿירן אַ פֿײַער. 9, פֿאַרלעשן. דער װינט האָט 


אײַנגעבּלאָזט דעם לאַמטערן. פיג: אײַנשטילן, 
אײַנרואיקן. ,מע דאַרף די מחלוקת אי ניט 
אוי{פּבּלאָון". - 

4 אײַנטרומייטערן, אײַנשאַלן. אי אַ תּקיעה 
גלײַך אין אויער אַרײַן. 0. אײַננפֿיחהן. א' 
יענעם אונטער דער סאַמע נאָז. 

0 אַרײַנהױכן, אַרײַנגעבּן (מוט, האַפֿענונג, 
כּוחות אע). אי אַ נײַע נשמה. אי אַ רוח-(ה)חיים 
אין אַן אָרגאַניזאַציע, געשעפֿט. א' אין די 
פֿאַרייאושטע א נײַע נשמה. א' האָפֿענונג אין 
דעם דורכגעפֿאַלענעם, 

מיט זיך -- אױיך: װערן בּרוֹגז, פּראַװען 
רוֹגז. אי זיך װי אַן איידל-געפּאַטשקעטע מאַמ" 
זעל, סובּ: --בּלאַז -- דער, -ונג. 


איינבּלאַט -- דאָס 4 דער, -בלעטער. בבֹּאָי 


טאַניק) נאָמען פֿון אַ צאָל געװיקסן װאָס צייכע- 


| נען זיך אויס מיט איין (גרויסן) בּלאַט, ספּעצ 


פּאַרנאַס-גראָז. ,בּײַ דער מילצבּלום אָדער בּײַם 
אי (פּאַרנאַס:גראָז) שאַפֿן דעם גאָלד-קאָליר ‏ . . 
די אייבּערשטע געלבּלעכע בּלעטער, אויף װעל- 


כע די בּלומען זיצן װי אויף טעלערלעך", י. 


פּאָליאַנסקי, בּלי פֿון געװיקסן, קיצעװ 1927, 
"יק -- אַדי. איער װאַזאָן. איע אױסגאַבּע. 


אײַנבּלאַטיקן -- טרו. "טיק אײַן, -יגעבּלאָז 


טיקט. אײַנשמוציקן. אײַנשמירן מיט בּלאָטע, 
קויט, אי די פּאָדלאָגע. ,,האָבּן זי אויסגעשמירט, 
אײַנגעבּלאַטיקט, איר געגעבּן צו האַלטן א בע 
זעם, געמאַכט פֿון איר א בּאַבּאַייאַגאַ, בּאַש, 
פֿאָר, 1967 או 30, פֿיג. בּאַװאַרפֿן מיט זידלע- 
רײַען. פאַרשמוצן דעם נאָמען. אי דעם קעגנער. 
מיט זיך -- פּאָרען זיך צװישן בּייטן און 
אי זיך. אי זיך בּײַ אַ קוראַציע, בּײַם נעמען 
בּלאָטע:װאַנעס. 


אײַנפּלאָמבּירן -- טרו. בּיר אײַן, -'גע- 


בּלאָמבּירט. 89: -- פּלאָמבּירן, אַרצלױגן 8 
בּלאָמבּע. פֿאַרפֿעסטיקן מיט אַ בּלאָמבּע. אי אַ 
צאָן. אי דעם פּאַק סחורה. -/23, 


אײַנבּלאַמירן -- + אױסנּלאַמירן, 153, 
אײַנבּלאָנדז(ש)ען, "דזיען, "דען -- אוטו. 


ידז(ש)ע, -דזיע, -דע אײַן; -יגעבּלאָנדז(ש)עט, 
1. גיין מיט אַ ניט-ריכטיקן 


ניט קענען אַרױיס פֿון דאָרטן. 2. אַרײַנקומען 
ערגעץ צופֿעליק, אָן אַ כּװנה. ,איך װיל ניט 


װוערן א מיטגליד. איך האָכּ נאָר אײַנגעבּלאָנ- 


דזשעט אין אײַער צימער". |מיט זיך -- גיין 
און גיין און א' זיך. -עניש. 

יקע אײַן, ‏ +יגעז 
1, דזװ דפֿװ. אי אין דאָרף װי אַ 
2. גיין אָן א ציל, א' גאַס:אױס 
-עניש,. 


בּלאַנקעט. 
פרעמדער. 
גאַס-אײַן. מיט זיף. 


| פאַרבּ. אי די רויטע פֿלעקן. 


איינבּלומיק -- אַדי. 


אײַנבּלײַבּן 


אײַנבּלאַפן -- טרו. בּלאַס אײַן,. ---געבּלאַסט. 


1. מאַכן בּלייכער, שװאַכער אין קאָליר. א' די 
י וי 2. דערפֿירן צו 
בּלאַסקײט. די קרענק האָט אים אײַנגעבּלאַסט, 


| 9, פֿאַרטונקלען. שטעלן אין שאָטן. אי מיט 
שיינקייט אַלע אַנדערע פרויען. ;מיט זײַן רעדע 


האָט עֶר אײַנגעבּלאַסט די פֿריערדיקע רעך- 


נערס". מיט ויר -- אי זיך פֿון דערשרעק. 


דונ2, 


אײַנבּלאַען - -- טרוו. בּלאָ. אײַן, -- געבּלאָט. 


לד. דזו אײַנבּלױען. 


אײַנבּלאָקירן -- טרװ. -קיר אײַן, --(גע) 


בּלאָקירט. 1. אײַנצוימען, אײַנשטעלן, אײַן- 
פעסטיקן אַ שטערונג. אי דעם װעג, דעם צופֿאָר 
צו דער שטאָט. 2. אײַנקװאַרטירן (-+) 
9, אײַנראַיאָגירן  ,)+-(‏ -ונג, 


אײַנבּלוטיקן -- טרו. -טיק אײַן, -געבּלן- 


טיקט. אויך: -- כּלוטן. 1. אײַנשמירן אין 
(מיט) בּלוט. א' די קליידער. *א' די הענט = 


טייטן, אומבּרענגען מענטשן. 2. פֿאַרװאַונדן, 


פֿאַרשנײַדן (וועגן גוף). אי א פֿינגער. 2 פֿיג. 
נעאֵל. אַרײַננעמען אין זיך אַזױי װי אײגן 
בּלוט. ‏ ,שװער אײַנצובּלוטיקן אין זיך אַ נײַע 
שפּראך", סעג, מײַנע זיבּן יאָךְ אין תּל'אָבֿיבֿ. 
מיט זיך -- און האָט זיך אײַנגעבּלוטיקט 
בּײַָם קלעטערן און בּײַם טאַנצןײ, דרי אָרשאַנ- 
סקי איבז, שאַמיסאָ, פּרץ שלומיאל, װאַרשץ 
2. /נם, | 


אנינבלווען, --- טרו. בּלוי אלין, -געפּלוט, 


4 אַרנגעבן בלויעכץ, בּלויס, סינקע א 
פּראָשיק אָדער אין א האַרטער פֿאָרעם) בּײַם 
װאַשן װײַסע װעש. ,אַז מע װעט אי די װײַסע 
העמדער בּײַם װאַשן, קען מען זיי טראָגן לענ- 
גער". 2. צוגעבּן, צומישן נאָך בּלויע פֿאַרבּ, 
בּאַפאַרבּן מיט אַ שטאַרקערן בּלויען קאָליר. 


א' דעם האָריזאָנט פֿון הינטערגרונט. 8, אלינ- 


ריכטן אין בּלויען, מאַכן אַ בּלויען פֿלעק. זעצן 
זיך אויף בּלויע יאַגדעס און א' דאָס קלייך. 
'אי אַן אױג = ואויליונגעריש. אונטערהאַקן 
אַן אויג, עס זאָל בּלײַבּן אַ בּלױער צייכן 
מיט זיך -- האַלטן בּלױעכץ און אי זיך. 
זעכץ. ‏ -עניש, 

װאָס האָט נאָר איין 
בּלום. איע געװיקסן. אַן א'ער װאַזאָן. 


אײַנבּליאַפקען -- -קע אײַן, --געבּליאַסקעט. 


אוטו -- אַרײַנדרינגען מיט אַ שטאַרקער שײַן, 
מיט אַ בּליאַסק. די זון בּליאַסקעט אײַן דורך 
די האַלבּ:צוגעמאַכטע לאָדנס. טרח -- מאַכן 
אַ גלאַנץ, אַ בּליאַסק. דערפירן צו דעם, עס 
זאָל גלאַנצן. אי די שיך, זיי זאָלן זינגען 
זעניש, 


אײַנבּליאַקעװען - -- טרוו. -קעווע אײַן, 7 גע 


בּליאַקעװעט. דזװ אײַנבּלאַסן, בּו. די זון 
בּליאַקעװעט אײַן די קאָלירטע טיכער. מיט 
זיך. 


אײַנבּלײַבּן -- אוטו. בּלײַבּ אײַן, געבּליבן. 
| 1. פֿאַרבּלײַבּן. ניט פֿאַרלאָזן אַן אָרט. א' בײַ 
-קרובֿים בּיז איבּער די יום-טובֿים. 


2, ניט 





אײַנבּלייכן 


אײַנבּײַטן אַ מצבֿ. לאָזן װי עס / איז. זאָל עס א' 
וי עס איז. | 

אײַנבּלײכן -- טרו. בּלייך אײַן, |--געבלייכט. 
1. -+ אײַנבּלאַסן, 2, (װעגן גרעט) מאַכן 
גאָר װײַס. אלייגן נאסע װײַסגרעט אויף דער 
זון, בּאַנעצן עטלעכע מאָל דורכן טאָג און לאָזן 
זיך טריקענען, -- א מיטל פאַר פּערלדיקער 
װײַסקײט?. מיט זיך -- אי זיך און װערן 
אַ שאָטן פון אַ מענטש. ונף, 

אײַנבּלוען -- אוטװ. בֹּלי אײַן, --געבּליט, 
אָנהײבּן בּליען, אַרױסגעבּן שפּראָצן. אי װי 
נאָך אַ מאַיאָװן רעגן. 2 צעבּלוען זיך, צצי 
גרינען זיך, צעװאַקסן זיך. אי װי אַ שיינץ 
רויז. - -עכץ. | 

אײַנפּליצן -- בּליץ אײַן, -געבליצט, אוטוו 
-- אַרויסקומען מיט א בּליץ. דער פרילינגךי" 
קער הימל בּליצט אײַן װי פֿאַר א רעגן. פֿיג. 

| אי מיט א געדאַנק. טרו --- 1. אײַנפֿינקלען, 
אײַנבּליאַסקען. אי דאָס געפֿעס, עס זאָל שעי 
| מערירן,. 2 נעאָל. אַרײַנבּרענגען עפּעס גיך 
און שיין, װי א בּליץ, ,נאַסע װוינטן גאַלאָפּירן 
... און בּליצן אײַן חלומות ניט קיין היאי" 
קע", סוצ, װאַלדיקס. 

אײַנפּליק -- דער, -ן. 1. אַרײַנבּליק, אַרײַן- 
דרינג. אַן אי אין תּוך פֿון דעם ענין. אַ טיפֿער 
אי. ,איז נישט אַן אײַליקע מיסיע בּיסלעכװײַז 
צו עפענען פֿאַר זיי אַן אי אינעם לעבּן פֿון די 
רעדונגען.. .*, נפ, יפֿאַ, 1939, 2 2, אי- 
ליקע, בּחיפּזונדיקע בּאַקענונג. ,דאָס בּילד.. . 

ווערט . . . סוגעסטירט דורך זײַטיקע בּליקן און 
איך, בּ. ריווקין, גרונטיטענדענצן.... 8. 8טמ. 
דזוו אָנבּליק. כאַפן אַן א' מיט עמעצן װי א 
געבּאָרענער צווילינג. - 

אײַנפּליקן -- אוטו 8 טרו (זן. בּליק אײַן, 
+-געבּליקט. 1 אַרײַנקוקן בּחיפּזונדיק. אַ 
קוק טאָן אויף דער גיך אָדער בּשתּיקה. א' 
איבּער די פּלייצעס אין אַ שכנס צײַטוג, 
2 אַרײַנדרינגען צום עיקר פֿון א זאַך, דער" 
שײַנונג אדגל. אי (אין) דעם ענין בּיז צו זײַנע 
חדרי-חדרים. מיט זיך -- 1. דזװ אײַנקוקן 
זיך. אי זיך גוט אין עמעצן. ,זי האַלט עס 
פֿאַר אַ שלעכטער טבֿע דאָס אי זיך אין פֿרעמדע 
פּנימער", פֿאָר, 1966 וווט 29. 2. גוט, טיף 
בּאַטראַכטן. אי זיך אין דעם. װי דער פּראָצעס 
איז געגאַנגען. -עכץ. 


אײַנבּלישטשען -- ישטשע אײַן, -יגעבּלישי 
טשצט.- אוטװ -- אײַנבּליאַסקען. אַרײַנדרינ" 
גען מיט העלער ליכטיקייט. אײַנשײַנען. דורך 
אַ שפּאַרונע בּלישטשעט אײַן די זון. טרו -- 
אײַנפּוצן, ריניקן בּיז צום בּלישטשען, גלאַנצן. 
אי די מעשענע קנעפּ, 


אײַנפּלעזלען -- טרװ. -זל אײַן, --געבּלע- 
- זלט. 1; מאַכן אַזױ (אײַנטרייסלען, אײַנקאָכן 
אָדער אַרײַנשיטן עפּעס) עס זאָלן װערן בּלעז" 
לעך. אי אַ גלאָז װאַסער מיט טרינקסאָדע. א' 
דעם סיפֿאָן מיט מער גאַז. א' דאָס װאַסער אין 
טשײַניק. 2. שאַפֿן בּלעולעך דורך בּלאָזן. 
דורך אַ שטרויעלע בּלאָזן אין זײיפֿװאַסער און 
עס אי. 8. אויפבּלעזלען (-+, 400). אױיפֿי 


1098 


- בּלאָזן די הויט, עס זאָלן אַרױסשלאָגן גע 


שווירלעך. ,די הייסע זון בּלעזלט אײַן די הויט 
אויפן גאַנצן פּנים". אויך מיט זיך. 


אײַנבּלעטערן -- טרו. -ער אײַן, -געבּלע- 
טערט. 1. פֿאַרבּלעטערן. פֿאַרמישן דאָס 
בּלאַט װאו מע לייענט אין בּוך. אי דאָס בּוך 
און דערנאָך זוכן עטלעכע מינוט װואו מע 
האַלט אין לייענען. 2. אויסלייגן אָדער בּאַ 
שיטן מיט בּלעטער, אי די פּאָדלאָגע, ‏ 8. אײינ- 
וועלגערן דינע טײגבּלעטער. א' אייערטייג אויף 
לאָקשן. 4. אײַנװיקלען אין דינעם טייג, א' 
! פֿרישן קעז און מאַכן בּלינצעס. מיט זיןך-- 
דאָס בּוך האָט זיך אײַנגעבּלעטערט. די לאָנקע 
בּלעטערט זיך אײַן פון דעם שכנס בּוים, 
אײַנפּלעכלען -- טרו. -כל אײַן, --געבּלע- 
כלט. אַרײַנטאָן (אײַנשיטן, אײַנגיסן אע) אין 
אַ בּלעכערנער פּושקע, אי פרוכטזאַפט, אַרבּעס, 
פֿלײיש אע. 
אײנבּלענדן -- טרו. בּלענד אײַן, -יגעבּלענ- 
דט. מאַכן עס זאָל בּלענדן, שטאַרק שײַנען 
אי די שטיוועלעך, עס זאָל קנאַקן. *א' די 
אויגן = א) פֿאַרהױלן דעם אמת, אַרױסשטעלן 
די מעלות און פאַרשװײַגן די חסרונות; 
3) אַרױסדרײען זיך אונטער פֿאַלשע תּירוצים. 
א' די אױגן מיט פֿאַלשע הבּֿטחות. -/21, 
-עניש, | 
אײַנבּלעקערצן -- טרו. -קערץ אײַן, -גע- 
בּלעקערצט, 85: -בּלעקעכצן, 1 אײַנ 
שמוציקן מיט מייקעכץ. זיך אָנשיכּורן און 
א' די אייגענע מלבּושים. 2, (גראָבּ) אַרײַנ" 
שרליען. אי מיאוסע רייד אין די אויערן אַרײַן. 
מיט זיף -- רעפֿל. אי זיך װי א דבֿר-אַחר, 
אײַנבּעמען -- טרו. בּע אײַן, --געבּעבּעט. 
אײַנמורמלען. אײַנשטאַמלען. אי עפּעס, אַז מע 
זאָל ניט פֿאַרשטײן קיין איין װאָרט. פֿרגל אײַג- 
בּעקען. ‏ עניש. 
אײנבעועמען -- טרוו. "זעם אײַן, יייגעבע- 
זעמט. 1. אײַנשמײַסן מיט א בּעזעם (אין 
בּאָד בּײַם פּאַרען זיך). אי יענעם, אַז די הויט 
זאָל פֿון אים אַרונטער. 2. שטאַרק זידלען, 
מוסרן, קריטיקירן. א' א פּראָסטאַק, ער זאָל 
װיסן זײַן אָרט. מיט זיך-- אַרױפֿגײן אויף 
דער אייבּערשטער פּאָלקע זיך א', 
אײַנבּעטן 1 -- ולאַנגע ע אין פד, אוקרן טרו. 
בּעט אײַן, --געבּעטן, 1. פּועלן בּײַ עמעצן 
עפּעס צו טאָן דורך אײַנטענהן, אױפֿװײַזן אע. 
מיט הכנעה אי א טובֿה. אי די קינדער, זיי זאָלן 
ניט גװאַלדעװען. "ער איז ניט אײַנצובּעטן= מע 
קען זיך ניט א' בּײַ אים. "ניט קענען א''= 
אײַנטענהן, זיך בּעטן און ניט פּועלן. ,איבּער 
דעם האָט מען בִּיז אַהער נישט זוֹכה געװעזן 
אײַנצובּעטן דעם צדיק בשום-אופֿן אַהין אַרײַנ- 
צופֿאָרןײ, וָחיים מאַלאַגאַן, יגדולת ר' װאָלף..., 
וִיפן. ,אויף מאָרגן האָבּ איך אים אײַנגעבּעטן, 
ער זאָל . . . מיך אָפּפירן קיין בבּויבּעריקײ, ממוס, 
'דער חילוף'. ,מע קען זי |די ייִדישע נשמהן ניט 
- נעמען אי דווך קיין שום זאך, סמדן נאָר דורך 
אַ בּאָך", ממוס, מסעות. 
2, איר. נייטן. ,ער װצט ניט טאָן, -- װעט 


אײַנבּענטשן 


מען אים אי מיט מוזיקע, מיט אַ גוטן שטעקן". 
אָפּט מיט זיך--(ניט קענען) זיך א' בּײַ 
עמעצן. אי זיך מע זאָל לאָזן איבּערגעכטיקן 
אי זיך אויף אַן אַרבּעט. ,איך האָבּ פײַנט מיך 
אײַנצובּעטן", װײַס, קנאה און תאװה. ,... האָבּן 
זיך ניט לאַנג קוים אײַנגעבּעטן, מע זאָל זי 
צונעמען", אמז, דער סולטאן, װילנע 1895 
- סקוים מיט צרות האָבּ איך. מ י ר אײַנגעבּעטן, 
דער אַלטער . . . זאָל מיר איבּערגעבּן די האַנט", 
שע, יזעקס-און-זעכציקי, ,סוף-כּל--סוף װעלן זי 
זיך א', אַז מע זאָל זיי זיך לאָזן אויסמישן 
צװישן די פֿעלקער --- אַסימילירן", א. ל. זײַדי 
מאַן, װאָס דאַרפֿן מיר, בּאַרדיטשעװ 1898 
יעכץ. -עניש. דער (דין, הקע) -- 
אורח פֿאַרטײַטשט 'עתרי (צפֿניה, ג, 10); ע,מיינע 
א', אָנבּעטערי וָתּי: ;מײַנע בּעטער"ן. יערט. 


אײַנבעטן 1 -- טרו. בּעט אײַן, +-געבּעט. 
1 צונויפלייגן אין אַ סדר דאָס בּעטגעװאַנט. 
אױפֿשטײן, אי דאָס בּעט און גיין צו דער 
אַרבּעט. 2. דזו אױיסבּעטן וו, -+ 153, א' 
צװישן קישנס. 23. אַרײַנלײגן עפּעס צװישן 
בּעטגעװאַנט,.- פֿאַרשטעקן,, פֿאַרמאַסקירן, ‏ מע 
זאָל עס ניט זען פֿאַר די אויגן. ,,מע זיכט קאָנץ- 
טשנע דעם רבּי אליין. האָט אים געמווט א 
פֿרומע יידענע אין אַ בּעט מיט בּעטגעװאַנט 
אי", {חיים מאַלאַגאן, גדולת ר' װאָלף..., 
זפ 4 אײַנפּאַקן אין עפּעס װאָס איז װייך, 
אי דעם אתרוג אין װאַטע. אי קרישטאָל. מיט 

זיך -- פֿאַר זיך, 


אײַנבעל-הבתּעװען = {., בּאַלעּאַטעװעןן 
טרו. -תּעווע אײַן, --יגעבּעל-הבּתּעװעט. 1 מאַ- 
כן אַ סדר אין דער הויזפירונג, געשעפֿט אע. 
| אי די נײַע פֿאַרם. אויך איר. א' אַזױ, אַז מע 
זאָל אין א יאָר אַרום נעמען א טאַרבּע און 
גיין איבּער די הײַזער. 2 אײַנשאַפֿן, אײַנ- 
| האַנדלען אַ בּעל-הבּתּישקייט. אי טײַערע מעבּל. 
| מיט זיך -- 1. + אײַנצּאַלעבּאַטעװען זיך, 
2 42 אײַנפּאָרען זיך. פֿאַרטיק װערן מיט 
דער אַרבּעט. אי זיך און זיך זעצן אָפּרוען 
9 אײַנבירגערן זיך. װערן אַ בּעל-הבּית, אַ 
תּושבֿ אין אַ געװיסן אָרט. א' זיך און װערן 
איינער פון די שבֿעה טובֿיהעיר. ‏ . 
אײַנבּעל-מלאָכה(װע)ן זיךף -- {. בּאַל- 
מעלאָכעזן אוטװ. איצ, אימפ נבּ; זיך *(גע) 
בּעלימלאָכהט. זיך צוגעוואוינען, זיך אײַנניטן 
אין א מלאָכה. ,בּיז אַ געזעל װערט טאַקע אַ 
מײַסטער דאַרף ער זיך א' כּדין וכּרת"י. - 
אײַנבעלעמעטשען -- טרװ. ‏ טשע אײַן 
געבּעלעמעטשעט, אײַנפּלױדערן. אײַנשטאַמי 
לען. אי עפּעס אױפֿן אויער, אַז מע זאָל ניט 
פֿאַרשטיין קייןן איין װאָרט. 
אײינבּענדלדיק -- אַדי. װאָס אויף דעם איז 
דאָ (װאָס האָט) נאָר איין בּענדל (געװיינלעך 
װי אַן אָפּצײכן פֿון דעם נידעריקסטן מיליטעי 
רישן ראַנג),. דער א'ער זעלנער מיט דער 
שמאָלער טאַשמע אויפן אַרבּל, אָפֿט סוּבּ -- 
| דער. יי : 
אײינפּענטשן --- טרוו. בּענטש אײַן ייג 
| בענטשט. געבן א צאָל בּרכות, בּענטשן אַ 





אײַנבּענקען זיך 


סך. אי די שכנים מיט כּליטובֿ. ,דער אַלטיטש- 
קער בּענטשט מיך אײַן מיט פּרנסה, מיט אַ סך 
יאָרן, מיט גוטע קינדער -- און ער װינטשעװעט 
און װינטשעװעט", אויך סאַרקאַסטיש --- אײַני 
שלאָגן, אײַנמזיקן, א' עמעצן מיט אַ שטעקן 
איבּער די בּיינער. -ונג. -עניש. 


אײַנבּענקען זיך -- אוטו. בּענק זיך אײַן, 
| זיך = געבּענקט, ווערן דורכגעדרונגען מיט 
| בּענקשאַפֿט. אי זיך נאָך דער אַלטער היים, 
נאָך אַ היימישן מאכל,. 
אײַנּעפערן -- טרװ. ער אײַן, --געבּע- 
סערט. 1. דערפֿירן דאָס גוטע, דאָס פּאָזײ 
טיווע צו אַ העכערער מדרגה. א' דעם אופן 
לערנען. אי דעם אייגענעם כאַראַקטער. 2, פֿאַר- 
ריכטן, מאַכן תּיקונים. א' אַ טעקסט. א' די 
טעכניק פֿון אַ פֿאַבּריק. אי די סיסטעם אין 
אַ ביוראָ. אי די בּאַציאונגען צװישן צװיי 
ישכנישע לענדער. מיט זיך. -נג, 
אײַנפּעקען -- טרו. יקע אײַן, --געבּעקעט. 
אומקלאָר, שטיל, מיט קלאנגען ענלעכע צו 
בּע-בּע עפּעס אַרױסזאָגן. אײַנבּעלעמעטשען. א' 
אַ קינדערשן סוד דעם טאַטן אין אויער אַרײַן. 
פֿרגל אײַנבּעבּען. - עניש, 
אײַנבּערשטלען -- טרו. -שטל אײַן,, *ייגע- 
בּערשטלט, אײַנפּוצן, אײַגרײיניקן מיט אַ בּער" 
שטל. אי די קליידער. אי די האָר, די בּאָרד און 


װאָנצעס. אויך מיט זין. ‏ עניש, 
אײַנבּערשטן -- טרו. בּערשט אײַן, --גץ- 
| בערשט. -+ דפֿװ. -+ אױסבּערשטן, 156 

-עניש. 


אײַנבּקיצורן -- {. . . בּנקיצערןן טרוו. בּקיצור 
אײַן, --בּקיצורט. -+ אויסקיצורן, 156, 
אײַנבּקשח(נע)ן -- {... בּאַקאַשען} טרו. 
בּקשה אײַן, --געבּקשהט. זזו אײַנבּעטן ‏ 
פּועלן עפּעס מיט שטאַרק בּעטן. געװיינלעך 
מיט זיך. זיך א', מע זאָל אַראָכּנעמען 
די שטראָף, 
אײַנבּראָדזשע(נע)ן, -פּראָדזי)עכנע)ן 
| -- ידזשע (ידזיע, -דזע) אײַן, --געבּראָדזי, 
ש6עט. אוטװ --- 1 אַרײַנקומען, אַרײַנקריכן 
אין אַ בּלאָטע. אי אין אַ זומפּ בּיז צו די קני, 
2. אַ לענגערע צײַט בּראָדזשען. א' אין די 
אָסיענדיקע בּלאָטעס, טרװ -- 1, אײַנבּרודיקן 
בּראָדזשענדיק. א' די הוזן בּיז איבּער די 
קני,. 2. אײַנבּויטען. אײַנקאַלױצען. א' זי 
ריטשקע, מאַכן מוטנע דאָס װאַסער. 
אײַנבראַזנע(נע)ן -- טרו. -גע אײַן, -'גע- 
בּראַזגעט. אויך: --בּריאַזגען. 1. אײַנבּרט- 
כן מיט אַ בּראַזג. אי די שוױיבּן פֿון די געשעפטן, 
אויך: אי די זײַטן, די בּיינער. 2, אײַנקלאַפן, 
| אײַנשלאָגן מיט א בּראַזג. אי אַ טשװאָק אין 
װאַנט. 2, פֿיג. אײַנפֿרעסן, אײַנזױפן אע. אי 
אַ גלאָז בּראַנפֿן און זיך ניט פֿאַרקרימען אַפֿילו, 
4 אוטו. קלאַפּן מיט אַ בּראַזגערײַ. אי אין 
די טאַצן און אױפֿװעקן די שכנים, - 
אײַנפּראָטן -- טרו. בּראָט אײַן, -געבּראָי 
טן, 1. דזו אױסבראָטן -+, 156. 2, צו 
בּראָטן נאַר אַ בּיסל, ניט אינגאַנצן דורכבּראָטן, 


1099 


אי פֿלײש, עס זאָל אינעװײיניק בּלײַבּן האַלבּ- 
רוי. --בּראָט -- דער. אַ געשמאַקער אי 
| זנג. = -עכץ. /עניש,. 


אײַנבּראָך. -- דער, "ן. אויך: = בּרוך, נר 
1 אַקט פֿון אײַנבּרעכן. דאָס בּאַזײַטיקן מיט 

כּוח אַ פֿאַרצומונג. דער א' פֿון דעם שלאָס. 
(2, גניבֿה,. אַקט פֿון רױבּ, מיט אַן אײַנבּרעכן. 
+מאַכן בּײַנאַכט אַן אי אין אַ יוּװעליר-געשעפֿט. 
;געווען אַן אי בּײַ אונדז אין הויז און מע האָט 
אַלץ אַרױסגעטראָגן. 


3 דורכגעבּראָכענע עפענונג, לאָך. אַז א' . 


אין אײַז צו שעפּן װאַסער. אַרײַנקריכן אין 
הויף דורכן אי אין פּלויט. זיך אַרײַנרײַסן אין 
פֿעסטונג דורך אַן א' אין אַ װאַנט, 4 טייל- 

| װײַזע צעבּראָכנקײט. שפּאַלט, פּלאַץ. אַן אָפּגצ- 
קראַצטע װאַנט מיט אַן א' פֿון אַלטקױטי אַ 
װאַזע מיט אַן א', 

9 מום. צעשעדיקונג פֿון קערפּער. (פלוצעמ- 
דיקער) ריס אין געזונט. נערוועזער א'. ,קריי 
מינעלע מיט גענוג אומנאָרמאַלע קערפּערלעכע 
פֿאַרדרײענישן, פֿיזישע א'ן", הל. 0. דאָס 
אײַנבּרעכן זיך (מיט אָפּגעשװאַכטקײט, מיך- 

קייט, הכנעהדיקייט). ,געזאַנג... און אי פֿון 
װײַסע צוויי הענט", הל, בּלאַט... עפּלבּוים. 
עדו זאָלסט צופאַלן,.. מיט אי אין די קני, 
אָבּער מיט אַ התרוממות אין האַרץ", לע, טמז, 
3 וו 5. | 
ריס. איבּעררײַס. גיכע (מיטאַמאָליקע) 
פֿאַרערגערונג אין א מצבֿ. א' אין מסחר, אין 
די געשעפֿטן. אי אין בּאַציאונגען (אונטער: 
האַנדלונגען) צװישן צוויי שכנישע לענדער. 

8. דאָס אױפֿקומען פֿון עפּעס נײַס מיט 

אַן איבּעררײַס פון דעם פר;ערדיקן. דער א' 
אויף טאָג. דער אי פון פֿרילינג, 
9, גרויסער שינוי צום ערגערן. צרה, 
גזירה. ;השם יתבּרך זאָל פֿאַרצאַמען די אין 
פֿון אַחינו בּנייישׂראל.. .ײ, יפֿון אַ צוואה', 1819 
ויבּל ווא, 6-5ן, 10. שאַרפֿער בּייג, אויס: 
קרימונג (פֿון א װעג, פֿון אַ שטראָם, פֿון אַ 
בּרעג). 27. זײַן פֿאָרזיכטיק װײַל בּאַלד קומט 
! אַן אי אין ועג. אַרײַנפֿאָרן מיט דער שיף אין 
א', אין דער בּוכטע. 


אײַנבּראַמען -- טרו. בּראַם אײַן, --גע- 
בּראַמט. 99: -. כּראַמען, אײַנבּוען א בּראַם, 
אַ געװעלבּ. אי דעם טויער מיט אַן אָפּדאַך. 


אײַנבּראָנ(ד)ז(יר)ן -- טרו. בּראָנ(ד)ויר) 
אײַן, --געבּראָנור)ויר)ט. . בּאַדעקן אַ בּיסל 
אָדער אינגאַנצן מיט בּראַנדפּולװער. א' א 
הענגלאָמפּ, לײַכטערס,. /81. . 

אײַנבּראַנדעװען -- טרה. דעװע. אײַן 
--געבּראַנדעװעט. אײַנבּרענען אַ סימן אויף 

| אַ האָרן, פעל אע. אי אַ פֿערד. אי די פּאַרטיע 
אָקסן, איידער מע לאָזט זיך מיט זיי אין װעג 
אַרײַן. 

אײַנבּראָנירן -- טרװ. -ניר אײַן, -געבּראַ 
נירט. --- סאָו. פע81מסטמעצסטס :2. בּעת דער 
צווייטער וועלט-מלחמה) אױספּועלן, קריגן בּײַ 
- מיליטערישע אינסטאַנצן אַ צאָל דאָקומענטן 
פֿאַר (הויך-)קװאַליפֿיצירטע ארבּעטער אָנגץ- 


אײנבּרוגזן 


שטעלטע) און אינטעלעקטועלע. אַרבּעטער, מע 

| זאָל זיי ניט נעמען (רופֿן) אין דער אַרמײ. 
אִי די שרײַבּער, אַקטיאָרן. . אי די- מעכאַניקער 
פֿון זאַװאָד, 

אײַנבּראָנעװען -- טרו. -געװע אײַן, *י געז 
בּראָנעװעט.. פֿאַרבּראַנעװען. צעקרישלען דעם 

| אױפֿגעאַקערטן בּאָדן מיט א בּ(אָ)ראָנע. אי דאָס 
| אויפגעאַקערטע פעלד. - 

אײַנכּראַקירן -- טרו. --קיר אײַן, - געבּראַ- 
קירט. אויך: -:3ראַקעווען,. זזװ אױס. 
בּראַקירן (-+, 156). אי אַלע. צוגעשיקטע 
סחורות און זיי אָפּשיקן צוריק. א' בּלַם פּרי- 
זיו. -|נג. -עניש. 

אײַנפּראָקן -- טרו. בּראָק אײַן, --געבּראַקט. 
1. װעגן עסנװאַרג -- צעשנײַדן, צעקריש- 
לען אויף קליינע שטיקלעך און אַרײַנטאָן, 

אַרײַנשיטן אין עפּעס. אי רעטעכלעך און גרינע 
ציבּעלע אין סמעטענע, בּאָרשט אע. א' מצה 


- אין מילך, יויך אע. א' חלה אין פֿישיויך. 


;... בּראָקטשׂ אײַן אין איין מילך אודר אין 


. מילכיגס", בּראַנט, פּרק יז. ,כּליזמן די יויך 


בּריט . . . טאָר מען ניט ואום שבּתן אי קיין מצה 
אָדער חלה, ס'הייסט 'מבשליי, סשי |, פּב. *אי א 
קאַשע = א) זזו פֿאַרקאָכן אַ קאַשע: ב) צו" 
נויפמישן אַלץ אין איין קאַשע. עװער עס 
בּראָקט אײַן די קאַשע זאָל זי (אוים)עסן", שװ. 

| 2. צעשנלדן, צעהאַקן אויף דינע פּענעצלעך, 

| שטיקלעך. דזו אױסבּראָקן. אי לאָקשן, לאָזן 
אַ בּיסל טריקענען און דערנאָך קאָכְן. ,װי מע 
בּראָקט אײַן די פאַרפל (פֿערפֿל, אַזױ עסט 
מען זיי (אויף)", שװ. אויך: אי פֿאַר די הינער 
זייער עסן. גשבּת שירה פלעגן מיר אי בּרויט 
פֿאַר די פֿײיגעלעך". 

3. אַרײַנגעבּן, אַרײַנלײגן עפּעס אין עפּעס. 
אי נאָך געלט אין אַ קראַנק געשעפֿט. פאַרײַנ- 
געבּראָקט אין פאַבּריקל דעם נדן מיט דער 
ירושה און אַרױס נקי, אָן א העמד". (בּײַ קאָר- 
טנשפּיל) אי װאָס מע האָט פֿרלער געוואונען אין 
סאַמע לעצטן קאָן. ‏ 4. אַרײַנמישן, אַרײַנ- 
בּרענגען. צונויפמישן. א' ליגנס. א' גלײב- 
ווערטלעך אין שמועס. 4.. . בּראָקט אײַן אחד- 
העמען מיט בּערדיטשעװסקין װי צװויי שװאָמען 
אין איין בּאָרשטײ, פרץ, געדאַנקען.. .. ,פאַרטיף 
מיך אין אַ װעלט-קשיא, שפּאן צוזאַמען אַ 
שװוערן תּוספות מיט אַ האַרבּן רמבּם, בּראָק אײַן 
אַ יפּניייהושע' און מיש אויס מיטן 'תּומים'", 
פרץ, דערציילונגען.... מיט זיך -- מזיך 
אײַנגעבּראָקט האָט עֶר װי אַ בּערקוט", פמ, 
מלחמה וו. -עגיש. 

אײַנבּראָקעפץ -- דאָס, ן יער). דאָס װאָס 
מע בּראָקט אײַן. אי אין בּאַרשט, אין שטשאַװ, 
א' פֿון גרינסן אין זופּ. אי פֿון מצה אין הייסער 
מילך. ,פּסח האָט מען זיך אין די חסידישע 
| היימען געהיט פֿאַר מצה-"א"". 


אײַנבּראָש(ור)ירן -- טרו. -שוריר אײַן 
-יבּראָש(ור)ירט. ‏ אײנבּינדן אין בּראָשור-פֿאַ- 
רעם. אי אַ פֿאָרטראָג, צירקולאַר. -ונג, 


אײַנפּרוגון -- {. . . באַ)דויגעזן} טרו. בּרוֹגו 


אײַן, --געבּרוֹנזט. דערפֿירן צו אַ בּרוגז, אומי 





אײַנבּרודיקן 

פֿרײַנדשאַפט. אַרײַנבּרענגען אין א שטאַרקן 
בּרוֹגז, אי צוויי חבֿרים, אַ פּאָרפאָלק. מיט זיך 
-- אי זיך צוליבּ אַ קלייניקייט. א' זיך אָן א 
פֿאַרװאָס. 


אײַנפּרודיקן -- טרו. דיק אײַן, --יגעבּרו 
דיקט, אײַנשמוצן, אײַנפּאַטשקען. א' די װעש, 
די הענט, דעם דיל, דאָס פּנים. פֿיג. אי יענעמס 
רעפּוטאַציע. אָפט מיט זיך -- פּאָרען זיך 
אַרום די טעפּ און אי זיך, - 


אײַנבּרוטששן -- טרו. -טשע אלין, -געבּרו 
טשעט. 1. דזו אײַנבּורטשען -+, 1094. 
2, דזוו אײַנמרוטשען -+. 


אײנפּרױזן -- טרו. בּרויז אײַן, -געבּרויזט, 
1. דערפֿירן צום מצבֿ פֿון בּרויזן. א' קאַלט 
װאַסער מיט אַ בּיסל סאָדע. קאָט קומט א װוינט 
און בּרויזט אײַן דאָס טײַכעלע". 2. אײנ- 
שאָקלען עס זאָל בּרויזן, עס זאָלן אױפֿקומען 
בּלעזלעך. אי זעלצער, 8. פֿיג. אונטערהעצן, 
אױפֿהעצן. א' די געמיטער. אי בּיידע צדדים, 
-- בּרויז -- דער. אויסטרינקען דעם אי פֿון 
זעלצער מיט זאַפט. -ונג, -עכץ. -עניש. 


אײַנפּרויפן -- טרוו. בּרויך אײַן, = געבּרויכט, 

| אײַנניצן, פֿאַרניצן. א' אַ סך האָלץ דעם װיני 
טער. --3רויך -- דער. דער א' פֿון מאַטע- 
ריאַלן פֿאַר דער בּויאונג. /ג2, 


אײַנבּרױנען -- טרו. בּרוין אײַן, +- געבּרוינט, 
9 --בּריינען. 1 אײַנשמירן אָדער אײַנ- 
פֿאַרבּן אין (מיט) בּרוין. פֿאַרבּן די טירן מיט 
בּרוין און. א' די הענט. 2 בּאַקן, קאָכן אע 
אַז דאָס געבּעקס אָדער דער מאכל זאָל בּאַק 
מען א בּרוינעם קאָליר. א' די קאַרטאָפל. א' 
קאַשע. 8. מאַכן בּרוין. .די תּמוזדיקע זון 
װעט אונדז א'י. מיט זיך -- ליגן אױפֿן 

זאַמד און זיך אי. --כּרוין -- דער. קריגן 
א שיינעם אי -ונב. -עצכץ. 


אײינפּרױען -- טרו. בּרוי(ע) אײַן, --געי 
בּרוי(ע)ט. 1. דזו אײַנבּרײַען. 2, אײַנהעצן, 
אי דעם המון אַז מע זאָל זיך אָנהײבּן בּונטץ- 
ווען. מיט זיך -- אױפֿרעגן זיך, אויפקאַכן 
זיך. אי זיך און זיך װאַרפֿן שלאָגן. --עכץ, 
-עניש. 


אײַנבּרוך -- דער, ן. דזו אײַנבּראָך -+. 
דרייזין. ;אַן אי און אַן אײַנשטאָך אין דײַנע 

- בּיינער", ע. בּ. וַעוזר בּלאָשטײן}, װיכנא דװאָ 
שע, וילנע 1893, עדאָס איז געװען דער ער" 
שטער א' אין {אירן אומענדלעכער איבּערגעגע- 
בּנקייט", װײַס וו, 'דער איבּערגאַנגי. ,דער א' 
פון די פּרײַסן", לעאַן קאַבּרין. 


אײַנבּרומבּלען -- טרו. -בּל אײַן, --געבּרומ- 
- בּלט. ופֿקפֿ פֿון דװוו -+}, שטיל אײַנבּרומען. 
אי א ניגון. אויך: אײַנשטילן דורך בּרומבּלען. 
אי דאָס קינד אין וויג, 0 
אײַנפּרומען -- טרו. בּרום אײַן, -געבּרומט, 
1, אײַנשרליען מיט בּרומעדיקע קלאַנגען. דער 
ווינט בּרומט אײַן זײַן קלאָג אין קוימען אַרײַן. 
די חיות בּרומען אײַן אין װאַלד. 2, זאָגן 
| עפּעס בּרומענדיק. אי אַ סוד אין אויער. 2, אלינ- 


אײנפּרײען -- טרו. 


100 


זינגען (אינטים, מיט אָדער אָן װערטער) א' 
אַ ניגון. -עניש. -עריי 


אײַנבּוופטן -- טרח. בּרוסט אײַן, --גע- 
בּרוסט. (שנײַדערײ) אײַנשמעלן די בּרוסט. 
היפּוך פון אױיסבּרוסטן -+, 157, 


אײַנבּרוקירן -- טרו. -קיר אײַן, -י(גע)בּרוד 
קירט. 1. בּאַדעקן מיט שטיינער, מיט אס" 
פֿאַלט אע. אי די גאַסן און די געסלעך, אי דעם 
שטראָז. 2. אײַנמױערן. א' שטיינער אין די 
לעכער פֿון דער װאַנט. 8. אײַנפֿעסטיקן, פֿאַר- 
פֿעסטיקן. א' די װאַלוטע מיט נאָך גאָלד. 
--בּרוקירט -- אַדי. איע גאַסן. איץ שטיי- 
נער. -ערהייט. ינב, 


אײַנפּרוקען -- טרוו. יקע אײַן, -יגעבּרוקעט. 
1 אַרײַנזאָגן עפּעס אויף אַ בּרוֹגזדיקן אָדער 
אויף אַן אומפאַרשטענדלעכן אוֹפן. אי עפּעס, 
מע זאָל בּלײַבּן ניט פֿלײישיק ניט מילכיק, 
2 זאָגן אָדער זינגען מיט קלאַנגען, ענלעכע 
צום בּרוקען (מרוקען) פֿון טובּן, 


אײַנבּרידערן -- טרו. ‏ ער אײַן, --געבּרי 
דערט. שאַפן א בּאַציאונג װי צװישן בּרידער, 
א זייער נאָענטע פֿרײַנדשאַפט. אי ווילד-פרעמדע 
מענטשן, זיי זאָלן איינער פֿאַרן אַנדערן די 
ינשמה אַװעקגעבּן. מיט זין -- א' זיך מיט 
אַ נעכטיקן שׂונא. -/נ21. וֶוען עס רעדט זיך 


וועגן איין מענטשן אין לד; --בּרודערן 
סיד)}. | 
אײַנפּריהן {... בּעריעןן טרו. בּריה אײַן, 


= געבּריהט. מאַכן אַז עמעצער זאָל װערן 
א בּריה, זאָל זיך אויסטויגן צו עפּעס. אוני 
טערגעבּן מוט און אי די קינדער בּײַ א פֿאַר- 
מעסט. געוויינלעך מיט זיך -- אי זיך און 
נעמען שלעפּן די שװערע משׂא. אי זיך און 
טאָן פֿאַר דרײַען. ,. . . האָט זיך אײַנגעבּריהט 
אויף שלעפּן א שװערן װאָגן לײַדנשאַפֿט", בּ 
ריװקין, גרונט-טענדענצן.. 
אײַנפּריוגען -- טרו. "גע אײַן, --געבּריזי 
געט. 1. אײַנשפּריצן. נאַס מאַכן מיט טראָ- 
פּנס װאַסער אע. אי זי לײַלעכער פֿאָרן פּרעסן, 
אי דעם מלבּוש מיט אָדעקאָלאָן. 2. אלנ- 
שמוציקן מיט אַן אומריינער פליסיקייט אָדער 
מיט עפּעס װאָס איז וייך. א' די הויזן מיט 
השתּנה. אי די בּנדים מיט בּלאָטע, 
אײינפריינען --- טרו. בּרײַן אײַן, -יגעבּרײַנט, 
פּד. דזו אײַנבּרוינען -+. ספעצ פד, אי הײַך" 
לעך = בּרוין מאַכן אויף אַ פּאַטעלניע מאנע- 
קאַשע און דערנאָך קאָכן צוזאַמען מיט קאַר" 
טאָפֿל-זופּ (און געטריקנטע שװאָמען). -עכץ, 
בּרײַ(ע) אײַן, -יגע- 
בּרײַנע)ט. 1. אײַנקאָכן, אײַנזידן מיט האָפּן, 
אי בּיר, מעד. 2 אויך סתּם אײַנקאַכן, אײַנ" 
זידן. א' א געקעכטס, מע זאָל אין מויל ניט 
קענען נעמען. 8. לאַנג רעדן כּדי צו געװוינען 
| עמעצן אויף דעם אייגענעם צד. אײַנטענהן, 
זיך בּאמיען דערװײַזן. אי מיט עמעצן און 
דערשלאָגן זיך צו אַ טאָלק. אי די מעשׂה מיט 
אַלע קליפּערלעך. אי ליגנס. -עכץ. עניש. 
אײנפּריפקען -- -+ אײַנבּריזגען. 


אײַנבּרעכן 


אײַנפּריען -- טרו. בֹּרי אײַן, --געבּריט 
(אויך: --געבּריעט). 1. אײַנקאָכן, אײַנזידן. 
אײַנפּאַרען. פאַרבּריען. אי מילך, אי טיי, א' ‏ 
| די קעלבּערנע פֿיסלעך און מאַכן פּעטשאַ. 
2 מאַכן עס זאָל זײַן הייס, זודיק, מיט דער 
טעמפּעראַטור פֿון קאָכן. א' שטינער און 
כּשרן מיט זיי. אי כּלים בּײִַם כּשרן אויף פּסח, 
;ליגט ניט מער אויף דער זון, די זון קען 
אײַך איי. 3, אײַנבּרענען. אי די פֿיס מיט 
קראָפּעװוע. 4 אָנהײיבּן אױיסװאַרעמען (און ניט 
פאַרענדיקן אױסבּריען). ,װאָס איז די פעולה 
פֿון אי אייער, אויב די הון בּריט זיי ניט 
אויס?יײ. --בּרי -- דער -אונג, | 
אײַנבּריקע(נע)ן/ -- בּריקעווען -- טרו. 
-קע(װע) אײַן, -געבּריקע(װע)ט. 1. אײַנקאָי 
פּען מיט די פֿיס. אומװאַלגערן עמעצן און אים 


אי, מאַכן פֿון אים אַ מאָטשעלקע. 2. אַרײַנ- 


שטויסן, אַרײַנשטופּן (מיט בּריקען. אי אַן 
אַרעסטאַנט אין תּפֿיסה-קאַמער. - 

אײַנבּרעך -- דער, ן. דזו אײַנבּראָך, ספּעצ 
בּבּ 1--2, | יי 

אײַינברעפונג -- די, ען. פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פֿון אײַנבּרעכן. .דא הבּן די יהודים 
זיך גאײַלט אום צו בּויאן די אין בּרעכונג פון 
דז (היכל)", יוסיפֿון, פֿיורדא 1764. ;אַז אַ גנבֿ 
װעט געכאַפּט װערן בּײַ אַן א' ובּמחתּרתץ", 
תּי, שמות, כב, 1, 


אײנמרעפיק -- אַדי. נעאָל. װאָס מע קען 
אײַנבּרעכן. איער מאַטעריאַל. איע פעסטונג, איע 
עקשנות. -יקייט. {- כּרעכבּאַר, נרן, 


אײַנפּרעפן -- טרו. בּרעך אײַן, --געבּראָכן. 
1. בּרעכן טײילװײַז. אָנבּרעכן, אָבּער ניט דורכ- 
בּרעכן. מאַכן א שפּאַלט. א' א טאָפּ, מאַכן 
אין אים א שטשערב פֿון אױבּן. אי אַ צװײַג 
אויף אַ בּוים, די צװײַג זאָל בּלײַבּן הענגען בּיז 
זי װעט אײַנדאַרן. א' א יונג בּיימל. אי דאָס 
בּרייטל, די מצה, ר 

2. דזוו װעגן א גליד פֿון קערפּער. מאַכן 
אַ וואונד, א מום. אי אַ פוס, א פליגל, אַ האָרן, 
,;אים געטראָפֿן גלײַך אין שטערן, אִים דעם 
שאַרבּן אײַנגעבּראָכןײ, יהואָש, הײַאַװאַטאַ. 

2 אײַנװאַרפֿן. חרובֿ מאַכן, רואינירן, צע- 
שטערן. מיט גרויס אָנשטרענגונג צעבּרעכן בּיזן 
סוף. א' א הױז, אַ װאַנט. אי אַ פֿעסטונג, 
שׂבּ פֿאַרטײַטשט 'מותר' -- ,ער בּרעכט אליך", 
,מיר האָבּן איין שול, איז נאהנט צו הוין תִּימֿי 
לת הנוצרים . . . אוני איצט גיבּיט דער שופֿט 

| דז מיר זאָלן אײַן בּרעכן די שולײ, שי, אַמשט 
0. סאײַן בּרעכין בּניינום אונ' װוידר בּויאן", 
נצו, ב/ג. ,אונ' מיר יהודים האבּן אַך זעל- 
בֹּשֹׂט מוזן העלפֿין אונזר שטאט מויאר אין 
בּרעכין אונ' שטערצין", איין נא קלאג ליד 
פון חורבּן ק"ק װרמיישא, אַמשט 1723 ופֿש, 
וווץ. ,אונ' עֶר בויאיט די מויארין פֿון ירו' 
שלים, די פּומפּיוס אײַן גבּראָכין הט", יוסיפֿון, 
פֿיורדא 1764. ;בּרעכט אײַן די מויערן פון 
אומבּאַזיגונג", י. בּאָװשאָװער; גקל. אויך פֿיג. 
בּרעך אײַן דשׂ הז פֿון דיזער װעלט", 


- רי זאב בּרי יוסף, דרישת הזאב, בּערלין 1740. 





אײַנבּרעכן 


,גאָט בּ"ה . . . קען -מיר דאָך מײַן געלט אוני 
גוט װוידר אײַן בּרעכן", בּע, ח/ב. *אי דעם אויי 


װן = זזו אײַנװאַרפן דעם אױװן (-+ 138) 


אויסדרוק װעגן אַ זעלטענעם אָדער אַ ליבּן 
גאַסט. ,גוט שבּת, גוט יאָר, ... זעצט זיך 
אַנידער. מע דאַרף א' דעם אויוון, איר זענט 
-. דאָך בּײַ מיר אַ גאַסט", יופֿאָל, 1884,, א 18, 

4, עפֿענען. מיט כּוח, . איבּערגװאַלד. אויס- 
| האַקן א דורכגאַנג. אי די טיר. אי אַ פענצטער. 
| א' די קאַסע. דערפֿון אויך: בּאגנבֿענען. ;א 
גנבֿ קען דאָ א' און אַרױסטראָגן אַלץ פון 
שטובּ", רייד (מג). ,איין גנבֿ װען מן אין העט 
גהאַרגט דא ער אײַן בּרעכט", מחזור שלש 
רגלים, אַמשט 1713, רלא/ב. ;ער האט מורא, 
גנבֿים אדיר זונשׂט אנדרי בּיזה לײַט מעכטין 
אים אײַן בּרעכןײ, אריה ליבּ בּרי יהודה זעליגמן, 
תּקוני המועדים, פיורדא 1729. עניט געפֿונען 
קיין שום צייכן, אַז מע זאָל עפּעס האָבּן אייג- 
געבּראָכן אין דעם רבֿס דירה", ייפֿאָל, 1884, 
א 1. ,גזלנים מיט העק אין די הענט בּרעכן 
אײַן די ווענט", פרץ, לידער און פּאָעמען. 

9. צוימען, בּאַהערשן בּײַם שטובּיקן טרע- 
נירן. אי אַ פֿערד צו גיין אין שפּאַן. אַזױ אויך: 
-א! א. צעלאָזענעם יונג. , שטאַמען פון דער 
- צײַט,. װען דער מענטש... איו נאָך ניט 
דערגאַנגען צום א' װילדע חיות", בּצג, טמז, 
4. *אי א פרוי = אײַנרעדן, מִפֹתֹּה זײַן 
זי זאָל זיך אונטערגעבּן. אדווקא אַזאַ האָבּן 
מענער אָפֿט ליבּ אײַנצובּרעכן", ל. פֿאָרעם, 
פֿאָר, 1959 שן 5 | 

0. צוגעוואוינען צו אַ שװערער אַרבּעט. 
אײַנלערנען א קאָמפּליצירטע זאַך. אי די לערן- 
יינגלעך. אי עמעצן צו אַרבּעטן בּײַ דער נײַער 
מאַשין, *א' דעם אוער = צוגעואוינען צו 
{(דער)הערן, זיך צוצוהערן. ?כרשי, שמות, יט, 
8 לִשבּר את האוזן: | 

7 דורכבּרעכן עמעצנס װידערשטאַנד. מנצח 
זײַן דורך גײַסטיקן אָדער פֿיזישן דרוק. אי דעם 
פֿאַלשן עדות. אי די אַנוסים אין די קעלערן פון 
אינקוויזיציע, 

48 גובֿר זײַן, אײַנצוימען אַ שטריך, אַן אייי 
גנשאַפט, א חסרון אין זיך אָדער אַנדערע. 
משנה זײַן אויף א ראַדיקאַלן אופן (ועגן כאַי 
- ראַקטער, אױפֿפֿירונג אע), א' די תּאװה צ 
געלט, צו קליידער. א' די געװאוינהייט צו 
רייכערן. אי יענעמס עקשנות. ער דאַרף אים 
געמען אין די הענט אַרײַן און א' אין אים 
די עקשנות", פּײַװל סיטאָ, אָט דאָס זײַנען 
מיר, כאַרקאָװ-ק;עװ 1932, ,|די. פֿאַרשטענדיקען 
איבּירגי פֿר בּרענגליכי נוצן טואהן זיא אײַן 
בּרעכין", א. פּאַװויר איבּז, בּחינות עולם, זשאָל- 
קעוו תּקס"ה, 

9. מאַכן עמעצן ווייכער, מיט מער אײַנזען 
און רחמנות. ,אירע טרערן האָבּן אים אײַנגע- 
בּראָכן". ;ער זאָל דערזען (אירן ליכטיקן 
פּנים, . . . ער זאָל הערן איר זיסע שטימע, 
װאָלט דאָס אים אײַנגעבּראָכן", ג.י. ראַװיטש, 
ריב משפּחה..., װילנע 1865, ,זי האָט אים 
געצאַמט און אײַנגעבּראַכן, אַזױ װי מע בּרעכט 
אײַן (53) אַ װילד פערד", ס. גאָרדאַן, פֿאָר, 


1101 


3 וו 9,. *א' דאָס האַרץ = א) אַרױסרופן 


|- רחמנות, +מיטגעפֿיל, מיטלײַך. ,מײַן האַרץ 


האָט זיך נישט געלאָזט א', מײַנע אויגן זענען 


געבּליבּן - טרוקן", ש. בּיקל, טמז, 1964 |4 6; 


3 ) געווינען עמעצנס ליבּע. אַ בּריה אלינצוברעכן 
מיידלשע הערצער. | 
0 אײַנהאַלטן, אָפּשטעלן, בּאַזיגן. אי דעם 


פֿאָרױיסמאַרש פֿון די פֿײַנדלעכע חיילות. א' 


די פֿאַרטיידיקונג, דעם װידערשטאַנד. 


1, מאַכן בּאַקװעמער (סאיז אַזױ װי בּאַ- 
| הערשן). א 


א פּאַר נײַע שיך. ‏ 12. מאַכן אַ 
פֿאַלד, קנייטש. אי דעם דאַשיק פּאָיקאָזאַצקי 
א' די פּאַפּאַכע, מעשׂה יון, 

8 (דרוקערײַ) אויסשטעלן דעם זאַץ אין 
זײַטן, שפּאַלטן, אױסקאָרעגירן דעם זאַץ און 
אי. אי די עמודים, דזוו אױסבּרעכן װי 43 
װיאָרסטעװען, | 

4, פיג. גובֿר זײַן גײַסטיק. בּאַנעמען. אי 
די האַרבּע סוגיא. אי דעם אונטערשייד צװישן 
די בּיידע פילאָסאָפישע סיסטעמען, 


אײַנפּרעפן -- אוטו. -+ זפֿו. 1, מאַכן אַן 


אײַנבּראָך, 23. גנבֿענען, רױיבּן. ,ייב הלדוקין 


! האָבּן אײַן גיבּראכן בּײַא הירש ר' עקיבה אין 


גוועלבּ", פב, 1588 וְהש וון. ,איין רשע דער 
דא היימליך אײַן בּרעכט אונ' טוט גניבֿות", 
מחזור ר"ה וו"כּ, הומבּורג 1721, כו/ב. 


אבּרעכן זי בּלֵא גוים אײַן, מוז מן זיא אופֿט 


פון דער תּליה מציל זײַן", אַשכּנז. 

2 מאַכן א פּלוצעמדיקן איבּערפֿאַל. גיך, 
פּלוצעם אַרײַנקומען ערגעץ אויף כּוח. ;די 
פּאָליצײ פֿלעגט אַמאָל אי צו זיי אין צימער", 


אֵר. אי אין הויז אַרױסצוראַטעװע עמעצן בּעת 


א שׂריפה. 

.49 אָנהײבן אײַנפֿאַלן, צעבּראָכן װערן. ;דיא 
װײַבּיר אויבּן אין דער שול. האבּין גימיינט 
דאז גנצי גיװעלבּ װערט אײַן בּרעכין אוני אויף 
אינין פֿאַלין", גה, 325, - 

4 אָנהײבּן זיך, אָנהײבּן ויִרקן. דזוו אויס- 
בּרעכן ו 23, -+ 157--158. אַרכ. ,דען זיא 
גדאַכטן . . . דשׂ דיא גזירה װערט װײַטר אײַן 
בּרעכן . . .ײ, שאר. 

8. דריטפּערזאָניק. אױפֿקומען אין צײַט, אַזױ 
װי אומגעריכט. עס בּרעכט אײַן אויף טאָג = 


עס הייבּט אָן צו טאָגן, ,וי דער טאָג בּרעכט 
אײַן, װעט מען שוין אים פֿינדן", א. פאַויר, 


גדולת יוסף, יוזעפֿאָוו תּקצ"ח, 


אײַנפּרעכן זיך -- אוטו. בּרעך זיך אײַן, זיך 


-- געבּראָכן. -+ אײַנבּרעכן, טרוו, אײַנבּרעכן, 
אוטװ. א' זיך אין אַ הױז. אי זיך פון 


צרות, דאגות אע. א' זיך צ|... = זיך צו- 


פּאַסן. א' זיך צו די ערגסטע בּאַדינגונגען. די 
כּוחות בּרעכן זיך אײַן. ,װען אַ בּאַלקן הײיבּט 


| זיך ואָזְן אײַנצובּרעכן אום שבּת, מאָג מען 
| אים אונטערשפּאַרן מיט א בּאַנק, ער זאָל 


זיך ניט װײַטער א'"; לט2, סה/א. ,פון א 


גרויסן װינט קאָן ער זיך א"", ג. ח. לעװנער, 


דער אמתער פֿעטער, װילנע 1897. ,טירן אויפ- 
געריסן, אין שטיבּער זיך אײַנגעבּראָכןײ, בּעריש 


 !‏ װײַנשטײן ריישע. ,אוב מער און אַריבּעֶר 


דער מאָס, האַלט מען ניט אויס. בּרעכט מען 


אײַנבּרעכעװדיק -- אַדי 


אײַנפּרעכער -- דער; -ס. װנ נבּ. 


אײַנבּרענג 


זיך אײַן און מע פאַלט אַנידער", ונס, די משפּחה 
- מאַשבער 40 

װאָס לאָזט זיך 
(גרינג) אײַנבּרעכן. אײַנבּרעכיק. איע גלעזער. 
1. װער 
עס בּרעכט אײַן. רױבּער. צעשטערער. ,פֿערך-. 
גנבֿים, א' און קליינע גנבֿימלעך", ירמי' יוסף 
יאַקאָבּזאָהן, המאיר לארץ, מינעאַפּאָליס 1900, 
;דיא היט פֿון דוד ריכט אויף אונ' דיא אײַן 


- בּרעכר איר צוים פר וישט", מחזור שלש 


רגלים, אַמשט 1713, 2. ספּעצ. פּורק'עול, 
פּורץ-גדר. ,, ס'האָבּן זיך געמערט די אי אין 
גדר װאָס די אָבֿות האָבּן אױפֿגעשטעלט", חג, 
טמז, 1965 אן 10. 


אײַנבּרעמזן -- טרו. בּרעמז אײַן, --געי 


בּרעמזט. אויך: --בּרעמזען. אײַנהאַלטן, 
אײַנהאַמעװען, פאַרהאַמעװען, טאָרמאַזירן. א' 
א װאָגן װאָס יאָגט זיך בּאַרג-אַראָ א' דעם 
אױטאָ, 


אײנפּרעמען -- טרו. בּרעם אײַן, --יגע- 
בּרעמט. מאַכן 


א זוים אויף זאַכן פֿון לײַװנט 
אע. אי אַ לײַלעך, אַ פֿירהאַנקע, פֿאָרהאַנג, 


אײַנבּרען -- דער, -ען.. 1. אַקט אָדער פּראָז 


צעס פֿון אײַנבּרענען. מאַכן אַן אי מיט פּע- 
כיקע קינעלעך. אַן אײַליקער אי. 2. ואונד 
פֿון פײַער. אַרױפֿטרעטן אויף אַ הייסער קויל 
און בּאַקומען אַן אי 

9. דערקען-צייכן, אױסגעבּרענט מיט צע- 


גליטן אײַזן אויף דער פֿעל, די הערנער, אָדער 


קאָפּעטעס פֿון אָקסן, פֿערד אע. אײַנקױפֿן אָקסן 
און מאַכן אויף יעדערן אַן אי. 4. שאַנדפּלעק, 


שאַנדצייכן, קין-צייכן. אַרױסשטעלן דעם פֿאַרי 
רעטער צום שאַנדסלופּ, מאַכן אים אַן אי. אַן 


אי אויף דער בּרוסט פֿון אַ נואפניצעי. | 
פּוטערקיכל, פּידפּאַלעק. יעדער מין גע" 


בעקס װאָס איז פֿון אױבּן בּרוין און אינע" 


װײיניק ניט אינגאַנצן דורכגעבּאַקן. בּרייטל, 
בּאָנדע, געבּאַקן אויף קוילן. 0. געמיש פֿון אייל 
(פעטס) מיט מעל (אויך מיט אַנדערע צוגאָבּן: 
מיט זאַלץ, צוקער אע), געפּרעגלט בּאַזונדער 


- אויף אַ פּאַטעלניע און דערנאָך אַרײַנגעטאָן אין 


זופּ, אין צימעס אא שפּײַון. אַן אי צו פֿאַר- 
פּראַװען אַ געקעכטס (זופּ). אַן אי אָנצושטאָפּן 
אַ העלדזל, אַ קישקע אע. אַן א' צו קאַשע. פאָן 
אַן אי האָט אַ פּאַסטערנאַקיצימעס קיין טעם 
ניט". ,רי װעלװעלע האָט אויסגעטיילט (בּײַם 


נאַכטמאָלן פֿאַר יעדן אורח אַ שיסעלע קאַרטאָ 
- פֿל מיט אייי, ספֿר שבחי רמ"ל. לעמבּערג, יאָר? 
- , פֿון דער ירושלימער קולינאַריע: מע נעמט אַ 


בּיסל שירעס (אַן אײנפֿאַכער סאָרט בּוימל פֿון 
סעזאַם-קערלעך) . . ., מישטעלט עס אַװעק אויפן 
פֿײַער, און אַז עס װערט הייס, נעמט מען א 
בּיסל מעל, מע מישט עס צונויף און מע לאָזט 
עס אײַנבּרענען. אָט מיט דעם אי פֿילט מען 
אַשטײגער העלדזלעך אין טשאָלנט אדגל", קאָס, 
'דיסערטאַציע װעגן א"י-יודיש.. 


אײַנבּרענג -- דער, -ען,. אַקט אָדער רעזול' 


טאָט פֿון אײַנבּרענגען. אַ גאַנץ נישקשהדיקער 
אי י . . 





אײַנבּרענג(עווד)יק 


אײנבּרענג(עווד)יק -- אַדי. נעאָל. װאָס 
בּרענגט אײַן, װאָס גיט רװח. איע געשעפֿטן. 
מאָבּער דאָס איז אַן אײַנרענגעוודיקע הוצאה". 
-יקייט, 

אײַנבּרענגטכיץ -- דאָס, ז (2ער) אײַנ 
בּרענג. רעזולטאַט, פּועל-יוצא פֿון אײַנבּרענגען 
(זיך). ,װערן יונגעלײַט בּאַקאַנט מיט יונגע 
מיידלעך. און אַזױערנאָך קאָן מען זיך בּאַגיײין 
אָן שדכנים: אויך אַן איי, פרץ, 'פּורים-שפּילער". 


אײַנברעניען -- טרו. בּרענג אײַן, -יגע" 
בּראַכט, -- געבּרענגט. 1. אַרײַנטראָגן. בּרעני 
גען פון איין אָרט אויף אַן אַנדערן. אי האָלץ 
פֿון שטאַל אין קיך אַרײַן. 2 אַרײַנפֿירן 
בּרענגען צו פֿירן. מכניס זײַן. אי עמעצן איי 
| בּערגװאַלד. א' אורחים אויף שבּת. שׂב פאַר- 
טײַטשט 'מכניס' --- ;ער בּרענגט אײַן". עיהושע, 
דער דא װערט אײַן בּרענגן ישׂראל אים 
לאַנדײ, טח, שמות, יז, 14, רשי. ,... אונ' 
זאָל זיא אײַן בּרענגן אין ירושלים טאָר, װען 
עז װערט װידר גיבּויט זײַןי, ספֿר משלים, 

- פ9פדמ תּמ"ז. ,דשׂ דיא הש"ס ואש זײַנן נדפּס 
ווארדין בּזולצבּאַך, מלבֿד דשׂ הש"ס זײַן ע"פּי 
צוה המלכות יר"ה פֿרבּאָטין אײַן צו בּרענגין...", 
יכּרוז ר' יחזקאל לנדא', פּראָג 1764 (י. הײַלי 

פרין, ועד ארבּע ארצות, ירושלים תּש"ה} 
|,מכניס אורחים , , . װען איינר אין היישׂט 
אין זײַן הויז גין, דאש היישט געשׂט אײַן 
גבּראַכט", עפּש. דרך הישו לעולם הבּא, 
שקלאָװו 1796, כח/א. שער איז גאָר קיין ייֶך 
ניט... האָט עֶר געשרלען בּײַם א' אים אין 
געטאָ?, ישׂראל קאַפּלאַן, שליאַך און אומוועג, 

9 מיטבּרענגען עפּעס װאָס מע האָט אלנ- 
געזאַפּט אָדער װאָס ס'האָט זיך אָנגעקלעפּט אע. 
אי מיט זיך גוטע פֿעלד:ריחות. א' מיט די 
שטיוול בּלאָטע פֿון דרויסן, 0 

4, אַרײַנקריגן, אַרײַנבּאַקומען. צוריקכאַפּן. 
,זי האָבּן אין די קיגדעריאָרן געהונגערט, 
ווילן זיי א' איצט די הנאה פון עסן". ,איר 
הוט יוא גזייט... אוני איר בּרענגט װינג 
!= װײניקן אײַןי, סהמ, חגי, א, 6. ,גר בּלד װעלן 
מיר די הוכצײַט מכן, אונ' טאג אונ' נכט װיל 
איך אן אים הענגן, װש איך בֿור זוימט האן 
וויל איך אײַן בּרענגן, בּבא-בּוך. 18 - 

9 אײַנשפּאָרן. (זיך בּאַמיֶען צו) מאַכן קלץ- 

נערע הוצאָות, װאָס װייניקער אױסגעבּן. פֿאַר- 
שפּאָרן. אי פונעם עסן, אי פֿון קליידער. אי אַ 
גראַשן און אָנװערן א הונדערטער (אַ מאַיאָנ- 
טיק). ,אַ גוטע בּעל-הבּיתטע ברענגט אײַן, 
הולטײַקע בּרענגט אויס", שו. ,זייא אין שתּדלן 
דעם דוכּס יר"ה געלט אײַן צו בּרענגןי, גה, 
359, ,איינמאָל האָט זי געלט אײַנגעבּראַכט. 
| זי האָט איר קינדס בּרית אינאיינעם מיט איר 
חתונה געמאַכט", עט, לידער. גיענע מיני מענ- 
| טשעלעך װאָס דרייען זיך תּמִיד אַרום קהל, 
װילן דער שטאָט רק א'", ממוס, קליאַטשע. 
;האָט זי דער שנור געגעבן פֿאַרשײדענע 
עצות. .. מע זאָל קענען עפּעס אי", װײַס |. 

0 בּרענגען פּראָפֿיט. קריגן רװחוים), האָבּן 

! הכנסה, פֿאַרדינען. אי געלט. אי אַ פאַרדינסט(ל), 
אי (אַ גוטע) הכנסה. די קראָם בּרענגט אײַן 


102 


כּמה וכמה. ;א גוט װאָרט קאָסט ניט קיין 
געלט און בּרענגט תּמיד. אײַן"; ,שׂכל בּרענגט 
אַמאָל מער אײַן װי די הענט", שװ. ,דײַן קר" 


קעות . . . בּרענגן דיר ניט אַזו פיל פֿר דינשׂט 


אײַן", עיון, נה/ב. ;די האָרעפּאַשניקעס מוון 
א' געלט אויף אַלערלײ סספּאָסאָבּעס כַּדי זי 
זאָלן האָבּן גוטע-יידן פּדיונות צו געבּן", גע 
נאַרטע װעלט. 11815 ,פון אַלערלײי אַרבּעט 
בּרענגט עפּעס אײַן, נאָר פּלוידערן מיטן מויל 
בּרענגט עס רובֿ אויס", מס, משלי תּקע"ד, 
יד, 22. ,ער איז זיך. . . מִתִּיר אַן עבֿירה צו 
טאָן, װען עס בּרענגט אים געלט אײַן", חא, 
מח/ב. ?אַ גוטער אַקערבּאָדן װעט אי מער װי 


| אַ געמיינער אקערבּאָדן", מ. װעבּער, דער יודיי 


שער פֿעלדאַרבּײַטער, װאַרשע 1891. ;נאַכדעם 
װען ער װעט קאַנען אי א קערבּל, װעט ער 
שוין ממילא קאַנען אויסבּרענגען אויך", שע, 
יוגנטיראָמאַנען 

7 מאַכן אַז עמעצער (אָדער אַן אינסטיטוי 
ציע) זאָל האָבּן מער הכנסה. ,מע מיינט אַז 
ווען די שטאָט-רעגירונג װעט עס איבּערנעמען 
װעט עס איר א' װייניקער װי איצט". ,דער 
שדכן האָט זיך אַװדאי געסטאַרעט אײַנצובּרענ- 
גען דער מלוכה אַקציז {דערפֿאַר' האָט ער 
געװאָלט אַז מע זאָל װאָס מער טרינקען 
בּראַנפֿן", יופֿאָל, 1887, טא 35, 8. אײַנזאַמ" 
לען, צונױפֿקלײַבּן, ,דער דא האט אײַן גיזאַמלט 
זיא {= די װאַסערןן אונ' אײַן גיבּראַכט זיא 


אַז איין מויאר . . .י, מחזור ר"ה וו"כּ, הומ" 


בּורג 1721, קלח/ב. ,דער איז איין ממונה 
אײַן צו בּרענגין כּל העוונות וכל הרעות דו 
דער מענש זיך האט בּהעפֿט דראן... בּזה 
העולם", נצו, ט/ג. 'לאסף ולכנוס' (קהלת, ב, 
6 עאונ' צו אײַן בּרענגען" {תּי: ,און צו 
זאַמלעןי. | 

9. אַרײַנטראָגן. צושטעלן, צוגעבּן, מוסיף 


זײַן, אי נאָך דאַקומענטן און עדות. א' אין 


געריכט אַן אָנקלאָג אויף עמעצן. אי אַ פאָר- 
שלאָג. 10. דערפֿירן צו אַ געמיט-צושטאַנד, 
צו אַן אַנדער בּאַציאונג װי פֿריער. אײַנשטילן 
די מחלוקה און אי שלום. א' אין פריילעכ- 
קייט, אין לײַכטקײט פון געמיט. ;אזא מוזיק 
בּרענגט מיך אײַן אין אַ מעלאַנכאָליע. פֿיג. 
אי עמעצן אין א נײַער װעלט. ;אים אַרוסי 
געפֿירט פון דער רייךרעליגיעזער אַטמאָס- 
פֿערע און אײַנגעבּראַכט אים אין דעם רעאלן 
לעבּן", קאר | . 

, אַרכ. אײַנשרײַבּן. אַרײנטראָגן, אַרײַנ- 
פֿירן אין א בּוך. .אונ' װען ער הט שוין זײַן 
זאַכן אויף גשריבּן אוני װיל זיא (חול מועד) 
אין איין בּוך אײַן בּרענגן -- טאָר ער ניט", 
עח; ע/א. 

מיט זיך -- אי זיך א גאַנג. אי זיך אַרבּעט 
(די מי, די טרחה). אי זיך האַרצװײטיק. אי זיך 
הוצאָות. ,ער מוז זיך אײַנשטעלן זײַן נפֿש איי 
!= איידערן ער בּרענגט זיך אײַן זײַן פּרנסה", 
מחזור לראש השנה; סלאװיטע 18232, לב/א. 
;פאַרגעסט ניט אויסצוחשבּונען װיפֿל סענט ער 
בּרענגט זיך אײַן א טאָג, װאָס ער גייט אַלײן 


- אײַנקױפֿן", אָפּאַ, 'אַ תּכליתי, אָפֿט פאַרבּרענגט 


אײַנבּרענדל -- דאָס, -עך. 


אײַנבּרענען 


איינער און דערמיט ברענגט ער זיך מער איין", 
מס, משלי תּקצ"ד, יא, 24 -עגיש. 6. 


אײַנבּרענגער -- דער, -ס. װנ דין -קע, "ס, 


| 1 װער עס שפּאָרט אײַן, מאַכט הוצאָות מיט 
חשבּון (היפּוך פֿון אױיסבּרענגער). קאַן אי איז 
בּעסער (מער) װי אַ פֿאַרדינער", שו. ;נאָך 
קאַרגער װאָלט, דוכט זיך, דער גילדנסטער 
אי נישט בּאַװיזן צו זײַן", נפ, ייפֿאַ, 1939, 2, 
2 װער עס ברענגט אַרײַן הכנסה. ,און װער 
שמועסט פון זײַן בּריהשקייט אין סוחרײַ? א 
קאַטאָװעס אַן א' איז ער . . , וֵי, עט, סערקעלע. 
,זי װאָרן די אי'קעס אין שטובּ און ער פאַר- 
קערט װאַר דער אויסבּרענגער", אמד, רזע 
פֿינקעל . . ., װילנע תּרל"ד. 8 װער עס בּרענ- 
גט פֿון איין אָרט אויף אַן אנדערן. װער עס 
פֿירט אַרײַן. ;איז ער דאָך אֵל צײַט דער אויז 
ציהר אונ' דער אײַן בּרענגיר גיװעזין פֿון 
דעם פֿאָלקיי, סהמ, שמואל בּ, ה, 2, 

-עריי, ייש -- אַדי. איע מיטלען, -יש- 
קייט, | 
דזו אײַנברען, 
3. מאַכן אַן א' צו דער זופ. אײנברענען 
קאַרטאָפל-זופּ מיט אַן א'. 


אײַנברעניק -- אַדי. אויך: ברענעוודיק. 
װאָס מע קען אײַנבּרענען. איע שטיינער. איף ‏ 

קינעלעך, שײַטלעך האָלץ אע. 
אײַנפרעגען -- טרו. בּרען אײַן, -- געבּרענט, 


דיקייט, 


1. אָנצינדן (וועגן מאַטעריאַלן װאָס ברענען 
שװאַך). אונטערלייגן א סך טרוקענע שפּענער 
אײַנצוברענען די נאַסע שײַטלעך האָלץ אין 
הרובּע. אויך: א' א קנויט פון אַ קעראָסיך" 
לאָמפּ. *א' אַ ווע לט = ייך בֹּריהן; זײַן 
אויפטועריש, אַרױסװײַזנדיק ענערגיע,. אימפּעט. 
איר: אי אַ װעלט און אָנװערן געלט. 2; צר 
בּרענען. פֿאַרבּרענען אַ בּיסל אָדער טיילװליז. 
פּרעסן מיט אַ צו הייסן פרעס און אי די װעש. 
8. אָנהײצן זייער שטאַרק, ספּעצ אין שליכות 
מיט כּשרן דעם אויוון אויף פּסח. טריקענען 
אַ פֿריש-געמאַכטן אויװון אע. א' דעם אױיװן 
דרײַ טעג פֿאַר פּסח, קיין זכר פון חמץ זאָל 
אין אים ניט בּלײַבּן. ,ווען דער סיני האָט מיט 
פײַער אײינגעבּרענט, װיל זי וענגלאַנדן מיט 
טינט פאַרשמירן", חיים ליבּערמאַן, זבּ, די 
שטימע פֿון טאָל, נ"י 1940. 4, קאָכן אָדער 
בּאַקן און דערלאַזן אז דאָס פֿײַער זאָל צובּרע- 
נען דעם מאכל. האַלטן דאָס בּרויט צו לאַנג 


אין אויוון און אי עס 0, אײַנפּרעגלען, אײַנז 


בּראָטן, אי מעל, מאַכן אַן אײַנבּרען. 

0 מאַכן עס זאָל אָנהיצן (און בּרוין מאַכן). 
אי דעם רוקן אויף דער זון. א' די גלידער 
װאָס טוען װיי מיט אן עלעקטרישן מכשיר. 

4 אײַנשטעמפּלען מיט אָנגעגליטן אײיזן א 


- דערקען-צייכן אויף זי הערנער, קאָפּעטעס, 


פ8ֿל פון חיות. א' א טאװראָ אין א טְאבּון 
פֿערד, א סטאדע אָקסן. ,פאַלן די תּקיפים פון 
די אומות אויף אן המצאה און בּרענען אײַן 
אויף להכעיס, דעם קליינעם אומהלע א:קין 
צייכן אויף זײַן שטערן---א חותם פּון אַכזר* 


| יות", ד. י. זילבערבּוש, שטרעכאַלעך.,., וין 


.6 





אַײַנבּרעקלען 


8. זייער שטאַרק װירקן. אי אין דער נשמה 
דעם בּאַגער צום ייִדישן קיום. א' מיט גליאיקע 
ריד געטרײַשאַפֿט צום גלױיבּן .... 

ימיִט זיך--אי זיך א פינגער. ;דער חותם 
פֿון: די יאָרן אַרום פּרצן האָט זיך אין זײַן 
נשמה אײַנגעבּרענט װי אַ זיגל פֿון רויטן לאַקײ, 

- מלך ראַװיטש, קענאַ 1960 0 1; *אי זיך אין 

עפעס = א) זײַן פֿאַרקאָכט אין עפּעס. אי זיך 
אין דער אַרבּעט פֿאַר....; בּ) זײַן אַרײַנגע- 
טאָן אין עפּעס און דערבײַ אױפֿטאָן. אי זיך 
אין מסחר און װערן רײַך. *א' זיך אין עמע- 
צן = זיך שטאַרק פֿאַרליבּן. -וננ. -עכץ. 
-עני'ש. דער -- אויך אַפּאַראַט, מכשיר אײַנ" 
צובּרענען. 


אײַנבּרעקלען -- טרו. -קל אײַן, -- געבּרץ- 
קלט. 1, אײַנבּרעכן, אײַנמאָלן, אײַנשנײַון 
אויף בּרעקלעך, קליינע שטיקלעך. א' אַלט 
בּרױיט און געבּן די עופֿות. אַ װאַרף טאָן 
אַ שטיק אײַז און אי אים אויף שטיק:שטיקע- 
לעך. 2. אַרײַנבּרעקלען. אַרײַנשיטן בּרעקלעך 

- אָדער צעבּרעקלטס, אי סוכאַרעס אין טיי, מצה 
אין מילך. 2. פֿאַרשיטן בּרעקלעך. א' דעם 

- טישטעך. עסן בּרויט און א' די גאַנצע פּאָך- 
לאָגע. ‏ -עכץ -- דאָס װאָס מע בּרעקלט אײַן. 
-עניש. י יי 

אײַנגאָבּ -- דער, זן. 1. אַקט פֿון אײַנגעבּן. 
דער אי פֿון די מאַטעריאַלן. 2, אױפֿגאָבּ, 
אַדערױף, האַנטגעלט. געלט װאָס מע גיט אױפֿן 
חשׂבּון. קױפֿן סחורה אויף אַ הונדערטער און 
געבּן (אַן) אי אַ צענערל. 9. (שנײַדעריש) דאָס 
װאָס עס איז אויף אױיסװאַקסן. דאָס װאָס עס 
איז אויף אײַנפֿאַל. קױיפן אַ גאַרניטערל סחורה 
מיט אַ האַלבּן מעטער אויף א'. 4, דאָס װאָס איז 
נאָר דער אָנהײבּ (פֿון א געשלעג, קריגערײַ אע), 
אַן אי פון אַ פּאָר סטוסאַקעס. אַן אי פֿון קללות 
פֿאַרן רײַסן זיך פֿאַר די האָר. ,דאָ האָסטו דיר 
עטלעכע פעטש אי, דעם ריכטיקן חלק װעסטו 
ערשט קריגן שפּעטער". 


אײַנגאַװערן -- טרװ. ער אײַן, --געגא 
ווערט, אײַנריכטן, אײַנשמוציקן מיט גאַװער, 
שפּײַעכץ. אי די סערוועטקע אויף דער בּרוסט. 
אי דאָס פּנימל. אויך מיט זיך -- אי זיך בּײַם 
עסן, פֿיג. פֿאַרכליניען זיך, איבּערכאַפּן די מאָס 
בּײַם לױבּן,. א' זיך מיט איבּערגעטריבּענע 
שבֿחים אױפֿן חשבּון פֿון יובּילאַר, 


אײננאַזן -- טרװ. גאַז אײַן, 6-געגאַזט. 
1. פֿאַרטױבּן מיט גאַז. א' דעם פּאַציענט און 
אַרױסרײַסן אַ באַקצאָן. 2. אומבּרענגען מיט 

גאַז. פֿאַרגאַזן. די דײַטשן האָבּן אײַנגעגאַזט 
מיליאָנען מענטשן אין זייערע גאַזאױװונס. מיט 
זיך. -נג. 


אײַננאַוען -- טרװ. זע אײַן, --געגאַזעט. 
אײַננעצן, אײַנזאַפּן מיט גאַזע, קעראָסין, אי אַ 
שמאַטקע און רײיניקן מיט איר די בּעטן. 


אײַננאַזשירן -- טרװ. זשיר אײַן, --גאַז 
| זשירט. נר. 9טמ. אַנגאַזשירן. אַרײַנקריגן. 
בּאַשטעלן און קױפֿן. ,איך װעל מיר אַלײן א' 
מזומנע יפּאַפּירלעך'=, שע, מנחם-מענדל, 


1103 
איײיננאָט -- דער. מצ נבּ. נעאָל. אייךאון 
איינציקער גאָט. דער אחד. א ייר, דײַן 
שטאַם איז", אפֿא, ... געצעלטן. איצליי 


ב ן -- דער. מאָנאָטעאיזם. 

איין גאָט .+. -- אָנהײיבּ פֿון אַ צאָל אויס- 
דרוקן, וואו א יי ן בּאַטײַט: נאָר, בּלויז. א' 
גי ווייסט װי מיר איז בּיטער (אַז איך 
קען ניט אָפּצאָלן דעם חובֿ, אַז איך זאָג דעם 
אמת אאַזװ), ,אי ג' װוייסט, װאָס זי האָט גע 
מוזט אין יענער צײַט פֿון די לצים אויסשטיין 
נעבּעך", ממוס, קליאַטשע. אי גי זאָל (קען) 
העלפֿן. ,דו בּיסט שוין אַ פֿאַרפֿאַלענער. א' 
גי קען דיר נאָר העלפֿן. ,הערסט., ,, א' גי 

| זאָל מיר העלפן, סאיז נישט גוט, בּרודער, 
ס'האַלט שמאָל", אָפאַ, ראָמאַן פֿון אַ פֿערדי 
גנבֿ. אי גי זאָל זיך דערבּאַרעמען (זיך מרחם 
זײַן) אע. 

אײַנגאַלאָפּירן -- -פיר. אײַן, --גאַלאָפּירט. 
אוטו -- אַרײַנגאַלאָפּירן. אַרײַנקומען אין גאַ- 

| לאָפּ. אי אין דער פאַרנומענער שטאָט מיט א 
טראַסק. פֿיג. אַרײַנפאָרן האַסטיק אין א צווייטנס 
רייד. א' מיט אַ מעשׂה שהיה. מיט זיןך -- 
אַרײַנקומען, אַרײַנבּרענגען זיך אין אַן אימפּעט, 
אין התפּעלות, און ניט קענען זיך אַפּשטעלן. 
אי זיך אין ליגנס. אי זיך און פֿאַרשפּילן אַלץ, 
טרװ --- אָנהײבּן טרײַבּן אַ פֿערד אע אין גאַי 
לאָפּ. אי די סוסים, אַז די ערד זאַל בּרענען 
אונטער די קאָפּעטעס. ונב. 

אײַנגאַלדן -- -+ אײַנגילדן, 

אײַנגאַלװאַניזירן---טרו. זיר אײיַן, --גאַל- 
װאַניזירט. 1. צוטרעטן צום פּראָצעס פֿון 
גאַלװאַניזאַציע, אָנלאָדן מיט עלעקטרישן 
שטראָם. אי אַ טויטע בּאַטערײיקע. 2. פרע- 
זערווירן מעטאַליזאַכן פֿון ראָסט. אי טיילן פֿון 
אױיטאָ. 

אײינגאַליק -- אַדי. 5טמ. עגאַל. װאָס האָט 
דעם זעלבּיקן אויסזען, קװאַליטעט און קװאַני 
טיטעט. ,איך זוך א פּאַר א'ע קנעפּלעך צום 
מאַנטל", 

אײַנגאַליקן -- טרו. ‏ יק אײַן, -געגאַליקט. 
אײַנבּיטערן,. מאַכן אומדערטרעגלעך פּײַנלעך. 
אי יענעם ס'לעבּן. 

אײַננאָלן -- טרװ. גאָל אײַן, --געגאָלט. 
1. גאָלן גרינטלעך אָדער מיט שװעריקייט 
(אויסהיטנדיק זיך). א' אַ האַרטע בּאַרד. א' 
אַ פּרישטשעװאַט פּנים. 2. פֿאַרכאַפּן מיטן 
גאָלמעסער) אָפּגאָלן ניט בּכּיװון אַ בּינטעלע 
האָר װאָס האָט בּאַדאַרפֿט בּלײַבּן ניטאָנגע- 
רירט. אי אַ שטיקל פּאה. 9. (אױיס)גאָלן א טייל 
מיט אַ ספּעציעלער כּװנה. אי א פּאַס אין קאָפּ 
פון אַרעסטאַנט,. -+ אײַנזייפן. 

אײַנגאַלקעװען -- טרו. -קעווע אײַן, -יגע- 
גאַלקעװעט. 1. אַרײַנװאַרפֿן די גאַלקע (בּײַ 
אַן אַלטן אופן בּאַלאָטירן). אי פֿאַר פּלוני בּן 
אַלמוני, 2. טרינקען אַלקאָהאָל. א!, מאַכן אַ 
ילחיים, 

אײַנגאַנג -- דער, זען (--גענג) 1. יעדער 
| אָרט װאָס איז בּאַשטימט אויף אַרײַנצוגײן, 
אַרײַנצוקומען. װאו איז דער א'? שװער צו 


איינגאנג 


געפֿינען דעם אי. שמאָלער (בּרייטער) א'. .קיין 
טיר און קיין א' האָבּ איך ניט געפונען, 
יהואָש, ,און גאָט װעט איבּערהיפּן איבּערן א' 
און ער װעט ניט לאָזן דעם אומבּרענגער אַרײַנ- 


-קומען אין אײַער הויז צו שלאָגן", תּי, שמות, 


יב, 23. מלל פֿאַרטײַטשט אל מבוא השׁלישי 
אשר בּבֿית הי (ירמיה, לח, 14): ;אײין גאַנג". 


| ,אונ! בּיגעגינט פּײַנדן. אין אַלי אויז און איינ- 


גענג", ספר מבחר הפּנינים, הומבּורג תּצ"ט. 
;די מאַשײע האָט 31 אײַנגענג מיט 20 טויערן", 
קמ, 1865, פא 10. אץ{ס-טיר -- טיר װאָס 
פֿירט צום דרויסן, 2 

2, עפענונג אויף אַרײַנצוקומען אין אַ בּנין 
אע. ,אַזױ איז ער (אַבֿרהםן זיי געלאָפֿן אַנט- 
קעגן פֿון דעם אי פֿון געצעלט", תִּי, בּראשית, 
יה, 2. ,אין (געצעלטן האָט מען איבּערגעלאָזן 
אַן איי, ל. שאַפּיראָ, נאָװעלן. ,און די אײַנ- 
גענג.--- פֿרוכט בּאַהאַנגעןײ, פרץ, פֿינף מגילות. 
2 אָרט אין אַ בּאַװאַכטן בּנין (אַ טייל פֿון 
בּנין) אָדער בּײַ אַ בּאַװאַכטער פעסטונג, גרע- 


נעץ, זאָנע, װאָס מע קען איבּערטרעטן נאָר מיטן 


הסכּם פֿון שומרוים). װײַזן די דאָקומענטן בּײַם 
אי. , אונ' זיא אופנטן צו אינן דיא בּישליסונג 
דער אײַן גענג. . . דיא דא בּישלאָסן ווארן מיט 
אײַזונן ריגלן", יוסיפֿון, אַמשט 1661. /בּײַ / 
די בּראָמען אין אי פֿון דער שטאָט", מס,: משלי 
תּקע"ד, ח, 3. א-וואַך. א"ט ויער. א" 
פונקט. אס-בילעט -- עמיט אַן א'ס- 
בּילעט זיך אַרױפֿגעכאַפּט בּיז צו דער ערשטער 
רייע", פרץ, ליטעראַטור און לעבּן. 4. װעגןל) 


יסטעזשקע װאָס פירט צו אַ בּנין, צו אַ בֹּאַי 


שטימט אָרט. בּאַשיטן דעם אי מיט זאַמד. ,דורך 


צוויי שורות פּאַלמען און ציפּרעסן פֿירט דער 


הויפּט-אי צום בּית-עולם פֿון די פרעמדע", פה, 
פֿון װײַטע לענדער, 

9. יעדער מין ענגער דורכגאַנג, דורכפֿאָר 
װאָס בּרענגט אַרײַן אין אַ בּרייטערן שטח, 
שמאָלער אי דורכן קאַנאַל. אי אין (צום) האַװן. 
אויך: האַלדזדאי צום מאָגן. 0, אַרכ. אַרײַני 
גאנג. אױפֿגאַנג. ,דיא זון װייס (מבואו) זײַן 
אײַן גנגןײ, סהמ, תּהלים, קד, 19. ,איין א 
גאַנג אונ' איין װעג װאו דורך מן קען קומן 
צו דען גאָטש דינשׂט", חה, אַמשט 1716, *װויסן 
די אויסגענג און די אײַנגענג = װיסן װי מע 
פֿירט זיך. ,טוסטו דען חלילה דענקען דאָס עס 
קיין גאָט בּ"ה איבּער דיר, דער דאָס ווייס דײַנע 
אויסגענג און איינגענג", א. פּאַװויר איבּז, בּחי' 
נות עולם, זשאָלקעװ תּקס"ת, - 

אָפֿטער אַרײַנקום. פֿאַרקער. *"האָבּן 
(אַן) א' = אָפֿט אַרײַנקומען, פֿאַרקערן, האָבּן 
אָפֿט צו טאָן. "מאַכן (אַן) א' = פּועלן, 


- װירקן אַז עמעצער זאָל האָבּן א'. ,ר' אַבֿי 


רהם האָט געהאַט אי אין פיל לײַטישע היי 
זער און זיך געריבּן אַרום נגידים", ממוס, 
װינטשפֿ. ,איז פֿאַר אונדז א כּבֿוד אַז אונדזער 
קינד קען האָבּן אַן א' בּײַם פּרימאַר", דאָס 
גיטױיפטע יונגיל, לעמבּערג 1884. ,מילא דײַן 
טאַטע האָט דאָך אים געמאַכט אַן אי אין די 


יקושאַרןײ, װײַס, אַ שלעכטע פֿרוי. ,אַן ערלע- 


כער... װאָס האָט אַן א' צו א הולטט", מס, 





אײַנגאָם 


משלי תּקע"ד, כא, 12. אויך האָבּן אויס- 
גאַנג און אי (אי און אױסגאַנג), ,אונ' אויף 
! אַל די לײַט דז מיר אויז גנג אונ' אײַן גנג איז 
אויף שיפןײ, סהמ, ישעיה, בּ, 16, 

8. אַרײַנפֿיר, הקדמה. ,אינגאנג צן דיא מעָ- 
שׂיות",, מראות הצובאות, װאַנדזבּעק 1718. ,אין 
דעם אי בּעט ער אַלע בּעליימלאָכות.. . זיי 
זאָלן שיקן לערן-יינגלעך", קמ, 1863, יא 19, 
9 הכנסה {הורויץ, ספֿר המלים, אַדעס 11903, 

,אונ! בּײַ אײַן גאַנג דר געלדר . . .=, י. מאַרשן, 
חנוך לנער, פֿיורדא 1774, | 

אײַנגאָם -- דער, "ן. 1. אַקט, פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פון אנגיס.  ,6-‏ 2, דזו. אלן" 
גוס -+, 

אײַננאַפטירױן -- טרח. -טיר אײַן, -(גע)גאַס- 
טירט, איר. אײַנקװאַרטירן. א' עטלעכע קאָי 
זאַקן אין א ייִדיש הויז. מיט זיך -- אַ לענ 
יגערע צײַט פֿאַרבּלײַבּן, פאַרהאַלטן זיך צו 
גאַסט, אין געסט. , מע זאָל זיך אָפּהאַלטן װי 
װײַט מע קען נאָר דאָס מע זאָל זיך ניט א' 
בּײַ דעם אַנדערן", אמד, הלכות דרך ארץ, 
וילנע 1871. זנג. | 

אײַנגאָפּלען -- טרו. -פּל אײַן, --געגאָפּלט. 

אַרײַנשטעקן (טיף) אַ א גאָפּל. אַרױסנעמען אויף 
אַ גאָפּל. אי אַ בּינטל היי און אַרױפֿװאַרפֿן 
אױפֿן װאָגן. 

אײַנגאַראַנטירן. - שרוו. יטיר אײַן,, -יגאַז 
ראַנטירט. געבּן אַ פֿולע ערבֿות, גאַראַנטירן 
די פֿולע סומע, אי אַ חובֿ, א װעקסל. -/נג, 

אײַנגאַרבּן 1 --- טרװ. גאַרבּ אײַן, =ריגעז 
גאַרבּט. ‏ אײַנבּינדן אין גאַרבּן. א' די אָפּגע- 
שניטענע תּבֿואהי ..- / 

אײנגאַרפּן 11 -- טרו. גאַרבּ אײַן, --גץ- 
גאַרבּט, אָנהײבּן בּאַאַרבּעטן. פעל אין גאַר- 
-בּערײַ. אי אַ. פּאַרטיע יוכט, 

אײַנגאַרכּען זיך -- -+ אײַנהאָרבּען זיך. 

אײַנגאַרגלען זיך ---אוטו. -גל זיך אײַן, זיך 
= געגאָרגלט. 1. אָנכאַפּן (אײַנקלאַמערן זיך) 
עמעצן פֿאַרן (אין) גאָרגל. א' זיך אין שונא 
און אים ניט אָפּלאָזן. 2. פעיאָ. - אַנגעניטן 
| זיך איך זינגען אע. א' ' זיך אין חונישע שטי- 
קעלעף - 

אײַנגאַרטלען -- טרו. -טל אײַן, --געגאַר- 
טלט. 1, אלינבינדך מיט אַ גאַרטל (ספּעצ פֿאַרן 
/ תּפילה טאָן). אי די קאַפּאָטע, אָנטאָן אַ אַ טלית 
און שטעלן זיך צום יום-טובֿדיקן שחרית, 
2. דזו בּכלל אײַנבּינדן, אַרומבּינדן. א' די 
פעלצלעך און לאָזן זיך שליטלען. מיט זזיך-- 
אי זיך װי אין א פראָסט, : 


אײַננאָרן -- טרוו. גאָר אײַן, -- געגאָרט. לאָקל 
(שידלאָװ, קיעלצער גובּי). אין לשון פֿון חדר" 
יינגלעך. אײַנלערנען, אײַנחזרן. אי דעם טײַטש 
פון אַלע װערטער פֿון אַ צאָל פּסוקיִם, אי די 
אויסריידענישן פֿון רשין. גוט א' און ניט 
= מְורא האָבּן פֿאַר אַ פֿאַרהערעניש. 
אײנגאָרנדיק -- אַדי, װאָס איז פֿון {האָט) 
איין גאָרן, עטאַזש. ;אַ הױז, אַ הילצערנס, איס, 
מיט אַ גאַניקל אויף עטלעכע טרעפלעך די 


104 


- הייך", ממוס, שלמה. ,דער ראָמאַן איז א', 
אפֿשר בּלויז איינצימערדיק". 

אײַננאַרנירן -- טרח. -ניר אײַן, -גאַרגירט, 
אײַנפּוצן. מאַכן עס זאָל אויסזען שענער. א' 
! פֿיש מיט רויטע פֿעפֿערלעך און גרינער פּעט 
רישקע, -/ג2. 

אײַננאַשטשעןן -גאָסטיען זיך -- אוטח. 
גאָשטשע (-סטיע) זיך אײַן, זיך --געגאַשטשעט 
('סטיעט). 1,. זיך פֿאַרהאַלטן אויף אַ צײַט 
(מער פֿון אייגענעם װילן װי געבּעטן) צו 
גאַסט. אי זיך בּײַ אַ װײַטן קרובֿ, 2. אײַננאז 
דיען זיך. א' זיך צו אונדז יעדן אױפֿדערנאַכט. 
-עניש. 

אײַנגדלען זיך -- 1.. גאדלען אוטװ. גדל 
זיך אײַן; זיך -'געגדלט. אָנהײבּן זיך האַלטן 
גרויס, שטאָלץ. אי זיך, מי ישווה לי ומי יערוך 
טי : 

אײַנגדױן -- {... געדערןן טרװ. גדר אײַן, 
-י געגדרט. ‏ אַרומנעמען מיט א גדר, צוים, 
| אלינצוימען, 
אַזעלכע לידער אויך אײַנגעגדרט אין ליב 
שאַפּט", יג, תּוך | 

אײַנגװאַלדעװען---אוטו. -דעווע אלין,, -יגצז 
גװאַלדעװעט. אַרײַנשרײַען; גװאַלד-גװאַלד, בּכלל 
היסטעריש אַרײַנשרײַען. אַרײַנלױפֿן אין שטובּ 
און א': רוצחים, דושעהובּניקעס. -. 

אײַנגװינטעווען -- טרו. -טעװע אײַן, +גע- 
גװינטעװעט. 1. אײַנשרױפֿן, אײַנדרייען, אלינ- 
פעסטיקן אַ שרויף. א' אַ גװינט אין דער 
זאַװעסע, זי זאָל זיך ניט טעלעבּענדען. 
2, װאויליונגעריש. פֿאַרװיקלען עמעצן אין אַ 
מיאוסער סיטואַציע, עס זאָל זײַן שװער זיך 
/אַרױסצודרײיען. אי דעם חבֿרהימאַן אַזױ, אַז 
ער זאָל מוזן טאָן װאָס מע הייסט אים, - 

אײַננוטיקן -- טרו. -טיק אײַן, -געגוטיקט, 
ילד. פֿרגל: -;נימטיקן. . מאַכן בּעסער, 
בּאַטעמטער. אי אַ מאכל, 2. פֿאַרגיטיקן. קאָמ- 
פּענסירן. אי פֿאַר אַן אָפּגעטאָנענער עװלה. 


דונג, 
אײַנהויאישן -- טרו. איש אײַן, --געגויי 
אישט. - פֿאַרגױאישן;: אינפירן אויף א ניט. 


ילדישן, גויאישן שטייגער. אַרײַנפֿירן אין א 
גויאישער סבֿיבֿה, אַטמאָספֿער. א' דעם יתום 
װאָס לעבּט אין דאָרף. א' אַ ייִדישע אינסטיטו- 
ציע. א! די בּר דמצווה. מיט זיך -- אי זיך און 
! וערן אן איװאַן װי אַלע איװאַנעס. 
אײַננױדערן זיך -- אוטװ. "ער זיך אײַן 
זיך -געגוידערט. איר. אָנבּלאָזן א גױידער 
אויסצוקוקן פעטער, נגידישער. אי זיך מעֲשׂה 
{ נגיד, 
אײַננולמען |... גוילעמעזן טרוו. גוֹלם אײַן, 
*ֵי געגולמט. אלינטעמפן. מאַכן טעמפּ. מאַכן 
כּמעט אינגאנצן פאַר אַ גולם. א' דעם יונג 
מיט כּסדרדיקע קלעפּ. א' דעם פּראָסטן נאַראָד 
| מיט קליאָטשע, מיט נארישע צװאָגן. ;די טע 
לעוויזיע גולמט אײַן מיט אירע אומקולטורעלע 
פּראָגראַמעןײ, ריד (ניי). מיט זי ך --- אַרײַן- 
-פֿאַלן אין אַ העק און א' זיך. זיך א' מיטן 
-- שיכּורן, | . 


;דאָס ייִדישע לשון װערט מיט. 


== אוגגיין 


אייננום -- דער, ין. 1. אַקט אָדער רעזולטאַט 


פֿון אײַנגיסן. אי פונעם רעגנװאַסער. ;און װי 
צונגען אין פלאַמען פֿאַרלאָרן -- אַן אי געװאָ 
רן", מק. 2, ים'פּאַס װאָס גייט אַרײַן װײַט 
אין דער יבּשה. בּוכטע. גאָלף: מעקסיקאנער א'. 
דער אי פון לאַנג-אײַלאַנד. ,דער בּרעג פֿון ים 
בּײַ אַשדוד איז א גלײַכער, אָן דער מינדסטער 
אָנדײַטונג אויף א בּייג, אויף אַן א'", שלמה 
בּרישׂראל, פֿאָר, 1964 װוש .5‏ 8. פֿיג.. הש 
פּעה, ווירקונג, ,ער האָט גערעדט און געמוסרט, 
-איך האָבּ ממש געזען דעם א' אויף די פֿאַר" 
רייטלטע פּנימלעך פֿון די קינדער". 


איינגופֿיק -- אַדי. נעאָל. װאָס אי פֿון איין 
גוס. איינהייטלעך. ,די פּאָעמל... איז אוער 
און גאַנצער לויט דעם אײַנדרוק װאָס זי מאַכטײ, 
שנ, 1921, :יקייט. 


אײַנגורטן -- טרו. גורט אײַן, --יגעגורט. 
דזוו אײַנגאַרטלען. אי די לענדן. פֿרגל אָנגור- 
טן מיט זיך -- אַרכ אויך: אײַנוויקלען. זִיך. 
עאין. זײַן װאַנדר קליידר גוירט זיך דער. יונג 
ווידר אײַןײ, שמואל-בּוך, סטראָפֿע 6, 


איינגורלדיק -- {... גוירל. ..ן אדי. װאָס 
האָט אַ בּשותּפֿותדיקן גורל, דעם זעלבּיקן גוי 
רל. זײַן אי אין ליידן און אין פֿרײדן,. -יקייט 
-- ;זיי האָבּן אַלע איין גורל... ליװיקס 
פּאָעזיע אין אירע העכערע מדרגות איז די 

- = פּאַעזיע פֿון . . . אייי. שנ, ה. לייוויק. 

אײַנניטיקן -- טרו. -טיק אײַן, געגיטיקט. 
פֿרגל: --גוטיקן. 1, אײַנשטילן מיט גוטן, 
אי עמעצנס כּעס. 2. פֿאַרגיטיקן. קאָמפּענסירן. 
אי פאַר די שאָדױנים; דונג, 

אײַנגיין -- אוטו. גיי אײן, בּין (האָבּ) 
יריגעגאַנגען. אויך פֿטמ: +יגעגאן, -געגאַנען. 
1. אַרכ. אַרײַנגײן. אַרײַנקומען פֿון איין אָרט 
אין. אַ צװייטן. ,'בּרוך אַתֹּה בּבֿואך וברוך אַתֹּה 
בּצאתך, דאָס איז טײַטש: גיבּענשט. זאָלסטו | 
זײַן אין דײַנם אין גיין און גיבּענשט זאָלסטו 
זײַן אין דײַנם אויש גיין", לטו, נב/ב. אהערט 
איר אַל דא גאטש װאָרט איר פֿון יודא דאש 
איר אין דיזם טור אײַן גיט", שעריר, 1 2. 
,דו מאגשׂט ניט אײַן גין א ין דש הויז זײַנר 
קנעכטן", יוסיפֿון, אַמֹשט 1661. אדא ער נון 
צום הויז אײַן גינג, גאר פֿרײַנטליך אין זײַן 

- פרויא אנטפינג", ספֿר משלים, פֿפֿדמ 1686. 
,דיא איבּריגן דיא גאָט װערט פֿר זאַמלן דיא 
ווערט אײַן גין אין דען לושׂט גארטן", מַחזור 
שלש רגלים, אַמשט 1713. *קענען אויסגיין 
און אי = האָבּן כּוחות צו פֿירן אַ װעלט, פֿירן 
מסחרים, אָנפֿירן עפּעס אע. ,איך בּין שוין אַן 
אַלטער מאַן, אויסגיין און א' איך ניט מער 
קען", מְשל הקדמוני, אוסטרהא 1808. . . 

2. אָפּט אַרײַנקומען צו עמעצן, װעֶרן פֿאַי 
מיליער. א' צום שכן. א' צו אַן אַלטן חבֿר. 
אי און װערן אַן אלַנגייער, - | | 

2. אַרײַנדרינגען. אי אין מוח. אי אין האַרץ. 
;עז גיט אים אײַן צו. איינם אורן {= אויערן 

- אונ' צו דען אנדרן װידר אויז", ספֿר משלים, 
8פדמ 1686, לד/ב: ;עז גינג אים גלײַך אײַן 
אַז אין. איין פאַס װײַן";, דאַרטן, נא/ב. ,אוני 





אײַנגיין 


דזערע װערטער זײַנען זיי אײַנגעגאַנגען און 
זי האָבּן דעם חשק צו דעם שידוך פֿאַרלאָרן", 
יפ. ,װער דרינן װעט לעזן דער װערט זיך 
משׂמח זײַן און יראת-שמים װעט אים גיין אײַן", 
רי'י אהרן מטריבש, ספֿר מצח אהרן, וארשע 
תּר"ג, 

4 אַקוזו. דורכגיין אַ שטיק (לאַנגן) װעג. 
אי א לאַנגן װעג. ;קום און זע לבֿן איז געגאַנ- 
גען אין איין טאָג װאָס יעקבֿ איז אײיַנגעגאנגען 
אין זיבּן טעג", נצ2, מד/א. 

9. אָנהײבּן זיך (וועגן צײַט). זײַן בּײַם אָנ- 
קומען פון שבּת, יום'טובֿ אע. ,װען דער היי" 
ליג שבּת גייט אין, דא בּיגרײַפט משיח אן 
די פֿיר רינג, דא היבּן זיא אן איין גיזאַנג", 
ספר עולם הבּא הנברא בּפֿי כּל ספֿר הגן, 
אַמשט 1659, ,קאן ניט װישׂן דיא צײַט.., 
װען שבּת אײַן גיט... מוז ער... פריאר 
שבּת מאַכןײ, טח, בּראשית, ב, 2, רשי. אמן 
זאָל שבּת האַלטן אם ערבֿ שבּת, אי דאש דער 
שבּת אײַן גיט", צאינה, כּי תשׂא. .ער שפּראך 
| צו אים בֹּשעה דז דיא נכט ואר אײַן גיגנגין", 


נצו, לו/ד. ער זאָל ריין זײַן װען דער יו 


טובֿ אײַן גיטײ, עח, נג/ג. ,מן זאגט ניט תּחנון 
צו מנחה אם עֶרבֿ ראש חדש, װען ראש חדש 
אײַן גיטײ, ספֿר המנהגים, אַמשט 1723, י/א. 

0. אָנהײבּן פֿירן א געשעפֿט אע. װערן אַ 
שותּף אין אַ מסחר, אונטערנעמונג. ,דער קליי- 
נער {סוחרן קען גאָר מיט יענעם ניט קאַנקו 
רירן און אַז עֶר גייט אײַן אין א געשעפט, 
| קאָסט אים שוין טײַערער", ארז, קמ, 1867, 
א 30. ,דער מענטש וויל נישט אי אין אַן לסקי 
װײַל ער האָט פּחד אַז ער װעט האָבּן היזק 
פון געלט נאָר בּאופֿן אַז זײַן חבֿר גייט מיט 
אים אײַן בּשותּפות", א. י. שפערלינג, ליקוי 
טים וו, לעמבּערג תּרס"ט, 

4 אָנהײבּן זיך (מיט)בּאַטײליקן אין עפּעס. 
- אי אין א װיכּות. ,-- האָט איר דאָס גע 
הערט? .. . פֿון װעמען? -- אין דעם גיי איך 
נישט אײַןײ, טעיאַטאָר. , מע {= די פייגלן װוערט 
נענטער בּאַקאַנט און |מען גייט אײַן אין שי" 
דוכים װאָס פֿאַרהעלפן צו דערהאַלטן דאָס 
פֿױגל:געשלעכטײ, יופֿאָל, 1882, פאן 49. 

8. צוקומען, אַרײַנפֿליסן. אַרײַנקומען (וועגן 
געלט). אײַננעמען הכנסה. עעשׂ זאָל אײַן גין 
מײַן מינץ אוני אידר מן זאָל װישׂן מײַן ערבּט", 
מחזור שלש רגלים, אַמשט 1713. עוהפּרנסים 
והגובים האָבּן רשות כּל שנה דען יעניגן צו 
בּפֿראגן אוב מקצת מאלי אײַן גאַנגין זײַן 
כּדי חלק השליש. . , אײַן צו קאַסירן", 'פנקס 
הקהל דק"ק רונקלי, תּצ"ג וְיבּל שון. ,אין דער 
צײַט איז אײַנגעגאנגען פֿון אײַנשרײַבּן אין דער 
חבֿרה . . . 335 רו"כּי, קמ, 1863, פא 25. ;נדבֿות 
זײַנען דווקא אײַנגעגאַנגען...א רעגן פון 
נדבֿות האָט געגאָסן אויף זייערע קעפּ", שע, 
יכתרילעווקער נשׂרפֿיםי. ,מ'עט אױיסקלעפּן אַן 
אַפיש פֿאַרן טעאַטער, דער עולם װעט זיך א 
לאָז טאָן און געלט װעט אי װי מצהװאַסער", 
יא וועקסל גײט אײַן= א) ער װערט 
בּאַצאָלט. ,זעסט, פּלוניס װעקסל אױף 500 
קערבּלעך איז אײַנגעגאַנגען, כאָטש דו האָסט 


109 


געמיינט אַז ער װעט בּאַנקראָטירן": 3) עס 
קומט דער טערמין אים צו צאָלן, -+ בּפ. ,די 
וועקסלען װעלן בּאַלד אי, וואו נעמט מען געלט 
צו בּאַצאָלן?", | 

9. היפּוך פֿון בּ8. פֿאַרלירן, אָנװערן, האָבּן 
היזק. דאָס געשעפט גייט אײַן = װערט קלע- 
נער, פירט צו היזקות, ,איך פֿאַרליר מײַן קרן, 
ס'גייט ניט, יעדן טאָג װער איך אָן. דער עסק 
מײַנער גייט אײַן װי זאַלץ אין װאַסער", רייד 
(ליטע). אויך: א' װי פּוטער אויף דער זון. 
,. . . דערפֿון זײַנען מיר פיל אײַנגעגאנגען, 
עס איז קיין רעכטער בּוך ניט געװען, קיין 
רעכטער מענטש זאָל פירן", מסדר אגרת, 
ווילנא והוראדנא, תּקפּ"ה. 

0, (װעגן געזונט) אײַנצערן, שטאַרק אײַני 
דאַרן. אָפּגעשװאַכט װערן (פון הונגער, קראנ"י 
קייט, אױיסגעמאַטערטקײט). זײַן אין א געפער- 
לעכן געזונט:צושטאַנד. אי פֿון טאָג צו טאָג. 
אי װי א ליכט. אי פון צרות, פֿון האַרצװײטיק, 
אי ממש אונטער די הענט. *דאָס ה אַ ר ץ גייט 
מיר אײַן = ציטערט אין מיר, װערט אַזױ װי 
אײַנגעשרומפּן פֿון װייטיק, ,דעם װאָס גייט 
אײַן קומט רחמנות פֿון זײַן חבֿר", תּי, איובֿ, 
ו! 14. ,עלקע איז אַלע טאָג שענער געװאָרן 
און קאָפּל איז אַלע טאָג אײַנגעגאַנגען אין גע 
זונט", ש. בּעקערמאַן, דער זשענסקער װאָפּראָס, 
אַדעס 1887, ,דער יונגערמאַן האָט אָנגעהױבּן 
פּשוט אלינצוגיין פֿון טאָג צו טאָג", אֹלֵצ, 
תּוכחת חיים, װילנע 1865. ,שטיל אין זי 
אײַנגעגאַנגען, געצאַנקט װי אַ ליכט", שע. 

1, אינגאַנצן אויסגיין. שטאַרבּן. אי װי אַ 
ליכט אויפן װינט. דאָס פֿײַער אין אויוון גייט 
אײַן. אבּלויז דאָס פעדער לײַכטע גופל האָט 
לײַכט אַ צוק געטאָן, א מענטש איז אײַנגעגאנ- 
גען", בּיזבּערג. ,האָבּ געקלערט פֿון לעבּנס 
וועלכע זײַנען אײַנגעגאַנגען", מלך ראַװיטש, 
נאַקעטע לידער. 

2, אונטערגיין. פֿאַרשװינדן, אױפֿהערן עק- 
סיסטירן. ,אונ'י דא קרח מיט אַלים איז פֿר 
שלונדן גיװאָרן, דא איז אַלז אײַן גנגן אן דאש 
אורט", סהמ, תּהלים, מב, 1. ,די תּלמוד-תּורה, 
איבּער װעלכער עס איז געװען אַזױ פֿיל פּאַלע- 
מיקן. .. איז גאַנץ אײַנגעגאַנגען...", קמ, 
8, דאן 48, ;איז א יושר מע זאָל לאָזן א' 
אַזאַ נוצלעכע אַנשטאַלט, װאָס האָט אירסגלליכן 
נישט?", יופֿאָל, 1885, א 1. ש--- ס'גייט אײַן, 
ס'גייט אײַן!--- װאָס גייט אײַן?.-- ס'יידיש" 


קייט. אפשר װערט שוין גאָר כּלו חײיבֿ", י. מ. 


ניימאַן, שבּת-אויבּס, װאַרשע 1923, 


8 (װעגן שטאָף) אײַנלױפֿן, אײַנגעשרומפן 
ווערן. אײַנצלען זיך. דאָס בּיליקע העמדל איז 
אײַנגעגאַנגען נאָכן װאַשן. ,א װאָלענע זאַך 
טאָר מען ניט װאַשן אין הייס װאַסער. עס 
װעט א'". ,די שנײַדר זײַן מיר אויך גנץ פֿײַן. 
זיא זאגין דז טוך גיט אין װאֲשֹׂר אײַן", דוד 
מוזיקוס, איין שין ליך פֿון די הנד װערקשׂ 
לייט', 1775 ופֿש ון. ;אַרױסגענומען פֿון קעסל, 
מיט די קליידער אײַנגעגאַנגען", ש. שפירא, 
קליידער פֿאַרבּערײַ, ארשע 1900, 

4, מסכּים זײַן. צושטימען (צו א תּנאַי) 


אײַנגיין 


מושווה װערן. אי אויף א פּשרה, אויף אַ בּוי 
ררות. אויף דעם װעט ער נניט) א" א' 
אויף א שידוך. א' אויף אַ פּראָגראַם, אי אויף 
אידעאָלאָגישע קאָמפּראָמיסן. ער װערט וייך 
וי פּוטער און גייט אײַן אויף אלצדינג". ,, מיט 
פאַרגעניגן די קייסאָרים זענען אײַנגעגאַן", דאָס 
געזאַנג פון די פֿעלקער, מאָסקװע 1939, ;,און 
עֶר װעט ניט װעלן שװערן און װעט ליבּער א' 
אויף אַ פּשר", יהל, די אומבּעקאַנטע פֿערליבּטע, 
װאַרשע 1901. אװען איך געבּ אײַך א קאפ- 
טאַליסט װעט איר א' דערויף איר זאָלט זיך 
טיילן . . . מיט אַלע פֿאַרדינסטן?", שע, בּלאָנ 
דזענדע שטערן |. ,אַ משוגעת איז אויף דער 
מיידל אָנגעפֿאַלן, האָט מען אױסגעטײַטשט 
איר אי אויפן שידוך", ייז, יאַשע קאַלבּ. ,פֿון 
די עטלעכע טױזנט ארויסגעשיקטע איז ניט 
געװען קיין איינער װאָס זאָל א' אויף בּײַטן 
די אמונה", ימ איבּז, שד ווש. 

9, דריטפּערזאַניק און געװיינלעך אין אַ 
נעגאַטיוון זאַץ (פּאָזיטיװו כּמעט בּלויז אין אַ 
פֿרעגזאַץ). (ניט) געפֿעלן. (ניט) װאוילבּאַקומען. 
(ניט) הנאה האָבּן. (ניט) זײַן ליבּ, זײַן ניחא. 
דאָס לעבּן, די װעלט גייט א י ם {דאַטיון ניט 
אײַן. עס גייט מי ר ניט אײַן דאָס טרוקענע 
עסן. ,כ'האָבּ געהערט פייגעלעך זינגען, ס'גייט 
מיר גאָרנישט אײַן. . . פֿון מײַן ליבּע װעט 
גאָרנישט זײַן", פֿל. ,מיר איז קיין שׂמחה אײַן 
גנגין, נייארט אייטל טרויארן", יכּ"י מגילת 
איבֿה', 1703, ,אוב איך נון שונט אֲלי גוטי 
טראַקטימענטין וכּבֿוד שבּעולם האבּ גיהאט, איז 
מיר דאָך אַליש ניט אין גנגין", גה, 248 ,, סאיז 
מיר נישט אײַנגעגאַנגען די פֿרישע פּלאָמען... 
װאָס דער בּעל:הבּית האָט מיך מיט זיי מִכבֹּד 
געװען", שע, מעשׂיות פֿאַר ייִדי קינדער ו. ,אין 
דער צײַט װען איך האָבּ געקאַנט קריגן געלט 
איז מיר ניט אײַנגעגאַנגען עסן און טרינקען", 
זלמן בּער װאלפֿטרובּ, הספד אױף די אַדעסער 
קרבּנות, אַדעס 1906. ענגאָט}, נעם זי (מײַן 
תּפילהן אויף אין דײַן אוער אַ מינוט פֿאַרן 
טוט --- און דער טוט װעט איר א", צייט, 
'שאָטנס אויפן שניי'. , בּבֿא דעם גינג עשׂ אובּיל 
אײַן {= עס איז אים שלעכט אײַנגעגאַנגען, 
ער האָט געהאַט האַרצװײטיקן}, אים װשׂ ליד 
אום זײַן ליבּן הערן", בּבֿאיבּוך, 161, 

0, דריטפּערזאָניק. אַדורכגײן בּשלום, אײַנ- 
געבּן זיך. געלינגען. עס װעט (נישט) א'. די 
המצאה װעט א'. גער האָט גוט געװאוסט אז 
אַלץ װאָס ער װעט טון װעט אים א', דען אויף 
אים איז קיין משפּט און קיין שופט ניטאָ", 
יוְפֿאָל, 1887, נאן 28. ;פנחס האָט געזען אַז 
עס איז אײַנגעגאַנגען, האָט ער װוידער... 
ארויסגענומען פון קאַסע פֿינף פֿונט", מ. אחון, 
די צװיי שװעגער, וילנע תּר"ס. אעװעסט לײזן 
ערשט שפּעטער, בֹּאָם עס װעט מיר נישט א' 
מײַן הסבּרה", ממוס, דאָס קליינע מענטשעלע. 

, דריטפּערזאָניק. אָנקומען (צו בּאַנעמען, 
צו פאַרשטיין), ,איר אין דאָס לערנען ניט 
גרינג אײַנגעגאַנגען=, רייד (פון א זקן). ,אוני 
דרום דשׂ עשׂ משה |= משהן, דאַטיון שװער 
אײַן גינג צו ור שטין דען שיעור פון דעם 





אײַנגיין זיך 


מולד, זא ואר אימש גאָט װײַזן מיט דעם 
וינגרי, טח, שמות, יב/ב, רשי. 

אײינגיין זיך -- + דפֿװ. אײַנטרעטן זיך, 
ווערן בּאַקװעמער צו טראָגן אויף די פֿיס (ועגן 
שיך אאַ), די שטיװל זײַנען (האָבּן) זיך איינ" 
געגאנגען. 

-עכץ. -עניש. 
אײַנגייער -- דער, 'ס. 1. װער עס קומט 
אָפֿט אַרײַן אין שטובּ. יוצא ונכנס, הױזפֿרײַנד, 
שטאַמגאַסט. ,ער איז גאָר א נאַענטער א' בײַ 
אונדז אין שטובּ". אַן א' אין שענק. ,איר 
קענט אַלע אײַערע הױזלײַט און א'ס זייער 
גוט", עט, סערקעלע. ,מע זעט ניט קיין פֿיס 
פון פר;ערדיקע א', בּאַקאַנטע, גוטע"פרײַנד, 
גוט-יום-טובֿ-בּיטער", ממוס, שלמה. ,זעקס יאָר 
בּין איך געווען כּמעט א טאָגטעגלעכער אי אין 
פרצעס הויו", מוק, פרץ און דאָס יודישע טע- 
אַטער. ,זינט ר'איז געװאָרן אן א' אין מײַן 
שטובּ, אין ער געװען װי צו א מכה צוצן- 
לייגן", בּאַש, גימפּל תֹּם. 

2. חסיד, אָנהענגער. נאָענטער מענטש פֿון 
אַן אָדם גדול. אַן אי בּײַם רבּין. אַן אי בּײַם 
פּריץ. אַן אי בּײַם גובּערנאַטאָר, בּײַ נאַטשאַל- 
סטווע. ,. . . האָט געהאַט די זכיה צו זײַן אַן 
א' בּײִַם אורח-חיים", פרץ, פאַלקסט' געשיכטן. 
;דער קאַרלינער! איך בּין דאָך בּײַ אים אַן 
א, אַ שטיק חשוב", ממוס, אין אַ שטורם-צײַט. 
,שמשׂים און א' לױפֿן צעמישט אַרײַן און 
אַרױס", װײַס, 'מזל טובֿי. ,זיי זענען געװען 
אַמאָל אי בּײַ אַלטע גרעפינס-אַלמנות", ייז, פּערל. 

9. אַרײַנפֿאָרער, אַרײַנקומער. , פֿאַר אַלע א" 
אין דעם טױיער פון זײַן שטאָט |בּאי שער 
עירון", תּי, בּראשית, כג, 10. -עריי -- 
מווי װערט מען פּטור פֿון זײַן אי?". 
אײַנגײערױן -- די, ס. -קע, יס. 1. װנ 
פֿאַר אײַנגײער, -+ דפֿװ. ,אַן אי איז אַן אויס- 
בּרענגער, אַן איקע איז אַן אַרױסטראָגערקעײ, שװ 
וְאַן אי גיט מען כּיבּוד, בּרענגט מען זיך אויס; 
אַן איקע דערציילט אויס די סודות פֿון שטובּ, 
פאַרפֿירט רכילותן. , מײַן מאַמע איז געוען 
בּײַ אײַער בּאָבּע אַן אָפטע איין", שע, יאָסעלע 
סאָלאַװײ. עערשט נאָכדעם װי אַסנע איז געװאָרן 
אַן אין אין... הויז, איז זי שוין בּאַטראַכט 
געװאָרן וי זײַן כּלה", חג, טמז. 1963 ע 31, 

2, ספּעצ פֿאַרקױפֿערין װאָס קומט אָפֿט און 
בּרענגט איר סחורה אין שטובּ אַרײַן. ;אַלער- 
ליי ייַדענעס, אַזױ-גערופענע א'קעס, װאָס האָבּן 
אַרײַנגעבּרענגט פולע קוישן מיט עוֹפֿות, מיט 
מילכיקס, מיט פֿאַרשײידענע עסנװאַרגן און אַנ- 
דערע לאָדזשער כּל-טובֿן", ייט, פּוילן וו. ,אַפֿילו 
די א'קעס מיט די סעדעכעס לערנען אויך", ייל, 
ניט טױט ניט לעבּעדיג, װילנע תּרנ"ח. ,לאה די 
מילכיקערין איז דאָך עפּעס אַן אין אין הי 
זער", פרץ, בּילדער און סקיצן. ;די קיך אין 
געװען פול מיט אײינס, סטראַגיניאַרקעס און 
צוהעלפֿערינס", י. װאַרשאַװסקי, 'ר' יוסל מינץ', 

9, ייִדישע פֿרוי װאָס העלפט אין דער שטוב' 
אַרבּעט ניט װי אַ שטענדיקע דינסט, נאָר פֿון 
צײַט צו צײַט. ,דען מיר האָבּן דאן געהאַט 
נור איינע א'קע (דאָס הייסט איינע אָרעמע 


100 


פרוי װאָס טראָגט אָן האָלץ, װאסער, װאשט 
די פּאָדלאָגע, שײַערט געפֿעס", אמד. ,מע 
ווייסט ניט װאָס פֿריער, צי זאָל מען א קינד 
א שיכל קױפֿן, צי דעם מלמד שׂכר-ילימוד געבּן, 
צי דער איין פאַר דעם גרעט בּאַצאָלןײ, קאַלמוס, 
זעלטענער בּרית, ווארשע 1882., 


אײנגייעריש -- אַדי. װאָס איז (האָט די טבֿע 


פון) אַן אײַנגײיערוין). ,קיין קלאָרן חשבּון 
האָבּן נישט געוואוסט נישט די א'ע ייִדענעס 
און נישט ר' חיים-יעקלס װײַבּ", ייט, פּוילן װ. 


אײַנגילדן -- טרו. גילד אײַן, -יגעגילדט, 89; 


-;גילטן, אויך: --נאָלדן. 1. בּאַלײגן, 
איבּערצנען אָדער אַרומרעמלען מיט גאָלד. א' 
דעם אײַנבּונד פֿון ספֿר, 2, אײַנפֿאַרבּן מיט 
גאָלד-קאָליר,. אי די בּילדער-רעמען. 0. אָפּגִיל- 
טן, געבּן א סך געלט. ,מע זאָל מיך אי, װעל 
איך דאָס ניט טאָן (צו זיי ניט אַרײַנשמעקן)". 


עײגניפֿן -- טרוו. גיס אײַן, -'געגאָסן, 1. אי 


רײַנגיסן אין עפּעס. א' זופּ אין טעלער. א' 
װאַסער אין טאָפּ,. א' טיי פון סאַמאַװאַר. א' 
צעלאָזענעם מעטאל אין א פורעם. *א' גאָלך 
(שמאַנט) אין האַלדז אַרײַן = שטאָפּן מיט טלי- 
ערע מאכלים. , און דער בּעל:הבּית זאָל זעלבּרט 
אײַן גיסן צו בּענשן איבּר װײַן דאז ניט פּגום 
איז", לטו, זט/ב, ,אונ' זיא גיסט אים דען 
טרייאקס אײַן, עז גינג אים גלײַך איין אַז אין 
איין פאַס װײַןײ, ספֿר משלים, 99דמ 1686, נא/ב. 
,ווען מן אײַן גיסט צו הבֿדלה גהער מן אַבּיסל 
איבּר צו גיסן. דאש איז סימן בּרכה", עח, 
מט/ג. אײַנגיס-פֿור ע'ם, 

2. פֿארגיסן, אויפהייבּן אַ פֿולן כּוס װײַן 
און אי דעם טישטעך. אי דעם דיל מיט די פולע 
עמערס װאַסער, 

9. אָפּגיסן. אי נעגלװאַסער. מיט אַ קענדל 
װאַסער אין האַנט אי די שפּיץ-פֿינגער. 4. אוים- 
גיסן. א' די הענט פֿון די כּהנים פאַרן דוכנען. 
2. בּאַגיסן. בּאַשפּריצן. אי די װאַזאָנעס, זי 
זאָלן ניט אײַנדאַרן. 

0. אײַנלעשן אַ פֿײַער. א' א שײַטערר, 
/. אײַנטיילן פֿליסיקײיט אין חלקים. אי די זופּ 
אין גלײַכע פּאָרציעס. 8. אײַנשפּריצן, אי טראָ- 
פּנס אין די אויגן, 9 בּאַנעצן מיט השתּנה. 
א' דאָס בּעטגעװאַנט, 

מיט זיך -- א' זיך א גלאָז טיי. אי זיך 


אין שלאָף, 
זנג. -עכץ. /עניש. רער (ײין, 
-קע). -ערײ, 


אײַנגיפֿטיקן -- טרו. -טיק אײַן, --'געגיפ- 


טיקט. 1. אײַנסמען. טײלװײַז פֿאַרסמען. א' 
דעם פּרינץ מיט קליינע דאָזעס סם. א' די 
אַטמאָספֿער מיט גיפטיקע גאַזן. 2. אײַנשמירן 
מיט סם. אי א טיכל, שפּיז, פֿײַל. 28, שאַפן 
שאַרפע מחלוקתן, אויפהעצן. רעדן, שרײַבּן 
זייער בּייז. אי די גאַנצע סבֿיבֿה מיט שׂנאה, 
אי יעדער װאָרט מיט סם-המות. 


מיט זי ך -- אי זיך דעם מאָגן, -נ2. 


אײַננלאַזירן -- טרו. ‏ זיר אײַן, -'געגלאַ 


זירט. דזו אײַנגלײזן -6, 


אײַנגלאָון -- טרװ. גלאָז אײַן, -געגלאָזט, 


אײַנגלידערן 


1. אַרײַנשטעלן שױבּן אין פֿענצטער-ראַמען, 
וויטרינעס אע. א' די טאָפּליפענצטער אויף 
ווינטער. 2, בּאַדעקן מיט אַ שיכט װאָס זעט 
אויס װי גלאָז. אי די לעקעכער מיט צעלאָוץ- 
נעם צוקער. אי דעם פּאַרקעט. 8 אַרײַנשטעלן 
אין גלאָז. אי אַ בּילד, 

4. פֿיג. אײַנגליװערן. מאַכן אױסדרוקלאָז, 
;יאוש און גלײַכגילט האָבּן אײַנגעגלאָזט זייערע 
פּנימער". 0, פֿיג. פֿאַרפֿרירן, בּאַדעקן מיט 
אײַז. ,בּאַלד װעט דער פראָסט א' טײַך און 
ריטשקע".. ונג, 

אײנגלאַטיקן -- טרו, -טיק אײַן, -- געגלאַ- 
טיקט. 1. מאַכן (אַ בּיסל) גלאַטױק), אי א 
צעקנייטשטן טישטעך, לײַלעך אע. 2, אלב 
דריקן, אײַנפּרעסן. מאַכן עס זאָל האָבּן וייני- 
קער אַרױסהײיבּונגען. אי דעם שאָסײ. -|נה. 

אײַנגלאַנצן -- טרװ. גלאַנץ אײַן, -יגע- 
גלאַנצט. אײַנשײערן, אײַנפּוצן סזאָל בּאַקו- 
מען א גלאנציקן, שײַנענדיקן אויסזען. א' די 
שיך, ס'זאָל פֿון זיי פּערלען. א' די מעשענע 
קנעפּ, זיי זאָלן בּלישטשען װי גאָלד. א' די האָר 
מיט פּאָמאַדע. /נג. -עניש, 

אײַנגלאָצן זיך -- אוטו. גלאָץ זיך אײַן, זיך 
+י געגלאָצט. אײַנקוקן זיך מיט שטאַרע אויגן 
(בּליקן). אי זיך אין עמעצן מיט צװיי גלץ 
זערנע אויגן, 

אײַנגלאָ'ש -- אַדי, פּרעדיקאַטיוו, אינװאַריאַנט, 
9 איננלאָ'ש. לאַקל, טשאַרטקעװ און 
אומג', מג. 22? פֿאַרפֿלאַמט, צעהיצט. דער 
חולה איז א' = עֶר האָט טעמפּעראַטור. ס'װײַבּל 
איז אי = איר. צעהיצט, צעקאָכט. ,דער פֿיר- 
שטינס זויער פּנים האָט אויפגעשײַנט, געװאָרן 
א'יי, 3. רעסלער, איק, ר"ה תּשייח, 

אײַנגלױבן זיך,, איינגלובּעניש -- 
-+ אײַנגלייבּן זיך, אײַנגלײבּעניש, 

אײַנגלוסטן זיך -- אוטװ, דריטפּערזאָניק. 
גלוסט זיך אײַן, זיך --געגלוסט. (מיט שפּאָט) 
בּאַקומען חשק צו עפּעס. ס'האָט זיך אים אײינ- 
געגלוסט דאָס טעלערל פון הימל, 

אייננליד -- דאָס (דער), -ער. דאָס װאָס האָט 
נאָר איין גליד. ‏ 1, אַלגעבּראַאישער אויסדרוק 
װאָס זײַן לעצטער אַקט איז ניט חיבּור אָדער 
חיסור. ;אַן אַלגעבּראַאישער אויסדרוק, אין 
וועלכן דער לעצטער אַקט לויט דער אָרדענונג 
איז כּפֿל, חילוק, דערהייבּן אין אַ מדרגה 
אָדער אַרױסציען א װאָרצל הייסט א'י, א. גאָלַד 
שטיין, י. קאַרפּינאָװיטש איבּז {נ. שאַפּאַשניקאָװ 
און נ. ק. װאַלצאָװ}, זאַמלונג פֿון אַלגעבּראַישע 
אױפֿגאַבּעסו. מינסק 1934. ס +4 -- צווייגליד, 
אָבּער ס (ס +4) -- איז א'. 

2 פּשוטסטער בּעל-חיים, אינפֿוזאָריע, פּראָ- 
טאָזאָאון) װאָס פאַרמאָגט נאָר איין גליד, 

דיק -- אַדי. אַן אייקער מאַטעמאַטישער אויס- 
דרוק. אייקע בּעלי-חיים. 

אײַנגלידערן -- טרװ. ער אײַן, --געגלי- 
דערט. אײַנשליסן, אַרײַננעמען װי אַ (מיט)) 
גליד, טייל פון א גרופּע (קאָלעקטיו, אונטער- 
נעמונג אע), א' אין א פֿאַראײן, קאָאָפּעראטיו 
אע. ,א קאָמיסיע . . . איר אויפגאַבּע איז געווען 





אייַנגליווערן 


אײַנצוגלידערן יוגנטלעכע . . . אין װירטשאַפֿט- 
לעכן לעבּן", ישעיה טרונק, לאָדזשער געטאָ. 
;אי די שטיקאַרבּעט אין אַלע אַרבּעטן פון די 
קאָלעקטיוון", א. קאַנטאָר איבּז, װ. קאַרפּינסקי, 
שמועסן װעגן לעניניזם, מאָסקװע 4 /די 
גאַנצע עקספּערימענטאַלע פּסיכאָלאָגיע . . . אירע 
אָנספקדיקע דערגרייכונגען זאָלן קענען אײַנ- 
געגלידערט װערן אין דער פֿאָרשונג פון קול- 
טור", מװ, דער װעג צו אונדזער יוגנט. אװינקל 
מיך אײַן, נעם מיך אויף װי א קרישל זאַמד, 
גלידער מיך אײַן אין דײַנע שטיינגעװעבּן", א. 
שומיאַטשער, גק, טן 41, 

מיט זיך -- ,זיך אַלײן א' אין דעם אַלגץ- 
מיינעם ראַם פֿון דעם װאָס עס עקסיסטירט און 
געשעט", גרינ, מענטשן און װערטן 

-ונג -- ,מאַכט די ייִדישע אַגענטור די... 
פּראָדוקטיװוסטע א' (קליטה) פֿון נײַע עולים", 
מ. ריבלין, טמז, 1964 א 21, 
אײַינגליווערן -- ער אײַן, --געגליוערט. 
טרוו -- דערבּרענגען אַז א (געדיכטע) פליסיי 
קייט זאָל איבּערגיין אין אַ (האַלבּ-)סאָלידן 
צושטאנד. אי פּוטער, שמאַלץ, אי פּעטשא. א' 
זשעלע'. אי צעשמאָלצענעם מעטאַל, 

אוטח -- 1, פֿאַרלירן אײיגנשאַפֿט פֿון פֿלי- 
סיקייט, פֿון בּאַװעגיקײט, פֿון נאָרמאַלן פֿונק- 
ציאָנירן. הענט און פֿיס גליװוערן אײַן פונעם 
בּײַסיקן פֿראָסט, פֿון שרעק גליװערט דאָס 
בּלוט אײַן אין די אָדערן. ,שטיבּלעך ליימיקע, 
פאַרגעלטע, גליװערן דאָ אײַןײ, משה קנאַפהייס, 
אילוסטר' ליטער' בּלעטער, שש 110--112. 
2. שטיל װערן, אַנטשטומט װערן. װערן גצ 
פּלעפֿט. אי װי אַ שטיק זאַלץ. א' פֿון די 
טראַגישע איבּערלעבּונגען און פֿאַרלירן יעדן 
אינטערעס צום אַרום. 8. אױפֿהערן זיך צו 
אַנטװיקלען. ,זײַן טאַלאַנט האָט גענומען א"", 
מ. דלוזשנאָװסקי, פֿאַר, 1966 א 14. 

מיט זיך -- ,זע צי דער דעזע'רט האָט זיך 
שוין אײַנגעגליווערט", ריד (נ"י), 
אײַנגליטשן -- טרו. גליטש אײַן, +-גע- 
גליטשט. 1. מאַכן גליטשיק. א' דאָס פֿאַר- 
שנייטע בּערגל. א' דעם בּאַרג-אַראָפּ. ‏ 2. לער- 
נען עמעצן זיך גליטשן. פֿירן, גליטשן עמעצן 
איבּער א גליטש. אי דאָס קלײינװאַרג אויף א 
פרישן גליטש. , איך האָבּ אײַך אײַנגעגליטשט, 
איצט גליטשט זיך אַליין", 90. אײַנפֿאָרן אויף 
א גליטש. אי דאָס נײַע שליטעלע. 
אײַנגליטשן זיך -- + זפֿו. 1. בּאַװעגן 
זיך איבּער אַ גליטשיק אָרט און אומפֿאַלן, גיין 
איבּער אײַז, נאַסער פּאָדלאָגע און אי זיך. אויך 
פי. אי זיך בּײַ א דיפּלאָמאַטישן ענטפֿער, 
2 װערן גליטשיק(ער). דער פֿאַרפֿרױרענער 
סטאוו האָט זיך אײַנגעגליטשט און געװאָרן 
גלאַט װי א שפּיגל. 8. אַרײַנגליטשן זיך, 
אַרײַנקומען אויף גליטשערס אָדער דורך גלי- 
טשן זיך. אי זיך פון גאַס אין הויף אַרײַן. 

4 אַרײַנקומען אומבּאַמערקטערהייט. אי זיך 
אין שטובּ, קיינער זאָל ניט בּאַמערקן. ס, אַ- 
רײַנקריגן זיך דורך חניפה, שמד-שטיק. אי זיך 
צװישן דער עליטע און װערן א גאַנצער מא- 
| כער. /0, געווינען עמעצנס צוטרוי, ליבּשאַפֿט 


107 


אָן אָנשטרענגונג. אי זיך בּײַם נגידס טאָכטער 
אין האַרצן. }: אָנהײבּן אױפֿצופֿירן זיך ניט- 
אָנשטענדיק. א' זיך און אַרומשלעפּן זיך מיט 
פֿאַרדעכטיקע פּאַרשוינען. ,, מע זאָגט אויף איר 
אַז זי האָט זיך אײַנגעגליטשט" -- איידעלער 
ווי: זי איז אַ געפאַלענע. 

אײַנגלײבּן זיך -- אוטח. גלײיבּ זיך אײַן, 
זיך --געגלײבּט. 1. בּאַקומען אמונה אין 
עמעצן. א' זיך װי אין גאָט אַלײן. א' 
זיך װי אין דער תּורה. איר, אי זיך (אין עמעצן) 
וי אין גויאישן גאָט. א' זיך אין א דאָקטער. 
,און די מענער פון שכם האָבּן זיך אײַנגע 
גלײיבּט אין אים", תּי, שופטים, ט, 26. ,מיר 
זעען אָפט אַז נאַבּאָזשנע {פרומען גלײבּן זיך 
אײַן אין א רײַכן מאַן {װאָסן איז ניט פֿרום און 
קאָן ניט לערנען", מ. בּ. זאַבּיעזענסקי, די שװעי 
רע צײַט וו, װאַרשע 1887 2, בּאַקומען אמונה 
אין עפּעס (װאָס איז עס ניט װערט) אי זיך 
אין כּלערלײי סגולות. א' זיך אין בּאַבּסקע 
רפואות, ,וואו האָט איר דאָס געזען או דאָס 
זאָל שטיין ערגעץ געשריבּן, װאָס איר האָט 
זיך אײַנגעגלײבּט אַז א חופּה |אויפן בּית-עולםן 
װעט העלפֿןײ, ש. בּעקערמאַן, טרײַער משרת, 
װאַרשע תּרמ"ג. 9, אײַנרעדן זיך. אי זיך אַז 
מען איז דאָס אייבּערשטע פון שטייסל. קיין 
לייענער װאָלט זיך ניט געלאָזט א' אַזעלכע 
חלום-רייך", יג, איק, 1956 וו 17, 


אײַנגלײיבּעכץ -- דאָס, ן. זזו אײַנגלייי 
בּעניש, נאָר מיט מער בּיטול. אַ נאַריש אי פון 
פּרימיטיװע מענטשן, 

אײַנגלײבּעניש--דאָס (די), ן. 1. פּראַצעס 
אָדער רעזולטאַט פֿון אײַנגלײיבּן זיך. דאָס אין 
װאָס מע גלײיבּט זיך אײַן. אי אין שדים, כּישוף- 
מאַכערינס, שרעטעלעך. ,אין קיין שום צװײַג 
פֿון דער מעדיצינישער װיסנשאַפֿט טרעפֿן מיר 
ניט אַזא גרויסע צאָל פֿאָראורטײלן, א'ץן און 
זאבּאבּאָנעס װי אויפן געבּיט פון פּעדיאַטריץ", 
פגעז, וילנע 1940, פא 8. ,דער אינטערעס 
צום חלום האָט... אַראָפּגענידערט בִּיז א", 
מװ איבּז, פּסיכאָאַנאַליז.... 2. אײַנרעדעניש, 
אָפּדאַכטעניש. אַן א' אין די אייגענע כּוחות. 
,ס'איז א דמיון, אַן א', נישט קיין מעשיייךי- 
אָדם", בּ. האַגער, זבּ, שטריקי פֿאַבּרי פֿאַראײן, 
בּ"א 1961. שהאָבּן ארײַנגעפירט אין טעות, א' 
און װידערשפּעניקייט", ייִבּל וווצא, 2, 

אײנגלײיבּעריי -- דאָס, ‏ ען. נעאָל. דזװ 
אײַנגלײבּעכץ, אײַנגלײבּעניש. שרבֿקה טיקטי- 
נערסן מוסר-רייד זײַנען אויך געװענדט דער" 
עיקר צו פֿרױען; אַגפֿ װאָרנט זי זיי קעגן א", 
זק איבּז, שד וש, 295, 

אײַנגלײכּעריש -- אַדי. נעאֵל. װאָס איז 
גענייגט זיך אײַנצוגלײבּן, װאָס רופֿט אַרױס אַן 
אײַנגלײבּעניש. ,די איע עלעמענטן פון ועלט. 
בּאַנעם", ליבּמאַן הערש. 

אײַנגלײבּערן זיך -- נעאֵל. דזו אײַנגלײבּן 


זיך (מיט אַ פּרוּו צו מאַכן עס עמפֿאַטישער). 


,כ'װועל זיך אי אין דעם שטױיבּעלע וואונדער", 
יג, דעם טאַטנס שאַטן 


אײַנגלייזן -- טרו. גלייז אײַן, -'געגלייזט, 


אײַנגלעטן 


1 אײַנגלאָזן, א' די פֿענצטער אויף װינטער., 
2 אײַנשמירן מיט גלאַזור און אײַנבּרענען. אי 
ערדענע טעפּ. מיט זיך -- אי זיך אין (אויף) 
עמעצן = לאנג קוקן מיט א שטאַרן בּליק. 
-עניש, 

אײננלייטן -- טרו. גלייט אײַן, --געגלייט, 
דזוו אײַנגלײיזן, ב23. אי ליימענע שיסעלעך, 

אײַנגלײַכן -- טרו. גלײַך אײַן, -'געגלײַכט 
(--יגעגליכן). 1. מאַכן גלײַכער, װײניקער 
אויסגעקרימט, א' די צעבּויגענע צװײַגלעך. אי 
דאָס יונגע בּיימעלע. א' א ראַנד פֿון קלייך. 
2. מאַכן גלײַך מיט דער הילף פֿון אַ מכשיר. 
אי די מעטאַלענע שטאַבּעס. א' די ציינער פֿון 
אַ מאַשין-ראָד. 9. מאַכן גלאַטער. פֿאַרשיטן 
די גריבּלעך, אַראַפּשנײַדן די בּערגלדיקע ער" 
טער און אי דעם װעג. 

4 צום טייל אױסגלײַכן. אי די שׂכירות, עס 
זאָל ניט זײַן קיין צו גרויסער אונטערשייד 
צװישן די געהאַלטן. אי בּיידע צדדים, קומען 
צו א פּשרה. א' די חלקים װאָס יעדערער 
קריגט. 0, צוגלײַכן. מאַכן אַ פֿאַרגלײַך. א' 
קלאָץ צו בּוידעם, | 

0 (מאָט) מאַכן אַז צוויי פֿאַרשײדענע מאַ- 
טעמאטישע פֿאָרמלען אָדער אויסדרוקן בּכלל 
זאָלן װערן צום טייל ענלעך. אויסדריקן אַלץ 
אין קאָסינוסן און אי די פאָרמל, 

מיט זיך -- ,דער עלטערער זון האָט גע 
קענט א סך מער, אָבּער דערנאָך האָט דער יינ" 
גערער זיך אײַנגעגליכן מיט אים". 

זונג. -עניש. הער -- אויך: אַפּאַראַט 
װאָס גלײַכט אײַן 

אײַנגליִען -- גלי אײַן, --געגליט. טרו -- 
1 אײַנהיצן בּיזן גליען. אי אַ שטיק אײַזן צום 
שמידן. אי א פֿאַן בּײַם כּשרן אויף פּסח. א' 
שטיינער צום כּשרן. 2. שטאַרק אָנהײצן. א' 
דעם אויוון, אַז מע זאָל צעפּרעגלט װערן אין 
שטובּ. 9 אײַנבּרענען סימנים (אותיות אע) 
אויף דער פֿעל אע בּײַ בּהמות (בּײַ אָקסנהענד- 
לער, מיליטער אע), אי דעם נומער פון עסקא- 
דראָן אויפֿן הינטן פֿון די פֿערד. 4 אָנהעצן. 
אי די יוגנט. אי די אַטמאָספער, - 

אוטו -- בּאקומען א הויכע טעמפּעראַטור 
בּעת א קראנקייט. זיך פֿאַרקילן און א' װי 
אויף פּאָקן. 

מיט זין -- אי זיך אין עמעצנס האַרצן 
;דער װייטיק האָט זיך אײַנגעגליט אין מײַן 
נשמה". -אונג,. -עניש. 

אײַנגליקן -- גליק אײַן, --געגליקט, טרװ -- 
בּאַגליקן, אַרײַנבּרענגען אין צושטאַנד פֿון גליק, 
;גליק מיך ניט אײַן, איך דאַרף ניט דײַנע 
טובות". אוטװ, אומפֿ -- אָפּגליקן. האָבּן 
הצלחה, מזל, גליק. עדו מיינסט אַז דאָס אין 
געװוען זײַן חכמה? עס האָט אים פּשוט אײינגע- 
גליקט", 

אײַנגלעזן -- דזו אײַנגלאָזן, אײַנגלייזן. 

אײַנגלעטיקן -- -+ אײַנגלאַטיקן, 


אײַנגלעטן -- טרח. גלעט אײַן, -'געגלעט, 
1. מאַכן גלאַט אָדער גלאַטער. אי די פּוטער 
אין דער מאַסלעניצע. א' די װאַפּנע אויף דער 





אײַנגנבענען 


װאַנט. 2, בּרענגען אין פולער אַרדענונג. א' 
דאָס בעטגעואנט, ס'זאָל זינגען. פֿיג. אײַנבּע- 
סערן. א' דעם סטיל, 9, אײַנלייגן, אײַנבּאַר- 
שטן. אי די האָר מיט װאַסער, מיט אַ נעץ 
(סעטקע). אי די בּאָרד מיט דער האנט, מיט א 
קעמל. 4, אײַנפרעסן. א' די שפּיצן פון א 
קאָלנער. 9. אײַנרואיקן, אײַנשטילן, אי אַ 
מחלוקה, א סכסוך. אי יענעמס כּעס. 0. אײַנ- 
צערטלען, פירן מיט די שפּיץ פינגער אָדער מיט 
דער האַנט איבּער עמעצן. א' א געליבּטן. א' 
דעם קינדס קעפּעלע, 
מיט זיך. -עכץ. עניש, 

אײַנגנבענען -- |... גאַנװענעןן טרו. גנבֿע 
אײַן, -'געגנבעט. ארײַנקריגן דורך גניבֿות. 
אי זילבּערװאַרג. מיט זיך -- אַרײַנגנבֿענען 
זיך. אָפּטאָן עפּעס בּשתּיקה אַזוינס װאָס ס'פּאַסט 
(לוינט) זיך ניט צו טאָן אָפֿענערהײט. אי זיך 
צום חבֿרס װײַבּ, 

אײַנגנידען זיך -- אוטװ. -דע זיך אײַן, זיך 
* געגנידעט. אײַנעסן זיך אין עפּעס װי א 
גניד(ע). אי זיך װי א לויז. דער טרויער גנידעט 
זיך אײַן אין האַרץ. ;בּאַזײַטיקן די שווינדלע- 
רישע עלעמענטן, ועלכע האָבּן זיך אַזױ טיף 
אײַנגעגנידעט אין דער... אינדוסטריע", פ. 
קאָנסטאַן, פֿאַש, 1967 א 15, 

אײַנגם -- -+ אַנגסט. ,. . . האָט אים דערציילט 
די אײַנגסין װאָס ער האָט פֿון זײַן זון װאָס 
ניט צו דערציילן", שבחי בּעש"ט. 

אײַנגעז -- די ווערטער װאָס מע גע- 
פֿינט ניט מיט אײַננץ... + אייג + 
דעם ערשטן אות פון שטאַם, 

אײַנגעאָדערט -- אדי, פאַר אײַנאָדערן -+, 
;די אײַזנס װאָס האָבּן אין דרערד א' געדרימלט", 
סעג, קאַפּריזן. -קייט, 

אײַנגעאיבּט -- אַדי, פאַר אײַנאיבּן (זיך) -+, 
,. . . האָבּן פֿאַרזאָגט, דער מענטש זאָל ניט 
זײַן אי מיט געלעכטער און מיט טרויערקייט", 
י. ל. יאָסעלאָװיץ, תּוכחת מוסר, וילנע תּרל". 
-קייט. 

אײַנגעאײגלט -- אַדי, פאַר אײַנאייגלען -+, 
אַן אי צװײַגעלע. -קייט. 

אײַנגעאייננט -- אַדי, פּאַר אײַנאייגענען -+, 
איע פאַרמעגנס. -קייט. 

אײַנגעאיילט -- אַדי, פּאַר אײַנאײלן -6, 
איע מאַשין. -ערהייט, 

אײַנגעאימפט -- אַדי, פאַר אײַנאימפֿן -+, 
איע קינדער. 1 

אײַנגעאנקערט -- אַדי, פּאַר אײַנאַנקערן -+, 
איע שיפן. ,בּראשית פֿאָלק ישׂראל, פון א"י, 
איז אי אין בּראשית פון װעלטבּאַשאַף, פון בּרי- 
את-העולם", דר' ה. זײַדמאַן, טמז, 1965 א 17. 
-ערהייט, -קייט, 


אײַנגעאַרבּעט -- אַד, פאַר אײַנאַרבּעטן 
(זיך) +. ,א שפּאָגלנײַע מאַשין אַרבּעט פֿיל 
מאָל ערגער װי אַן א'ע מאַשין"י, דר' אַבּ. 
קאַספּע, פֿיזיק, נ"י 1916. ,װאָס קען זײַן נאָך 
איער װי אַ רבּישער הויף", יג, תּוך ו. -ער- 
הייט,. -קיים, 


108 


אײַנגקאָודנט -- אַדי, פאַר אײַנאָרדענען 
(זיך) -+. |אמד פארטײַטשט אין 1878 א' 
מיט: אײַנגעפּאַראַנדזעט, דער אונצײַטיגער בּעז 
זוךן. א'ער אָפּטײל אין שפּיטאָל. איע וואוינונג, 
;די שול איז א' ריכטיק כּדת וכּהלכה", שמו 
פּלאי, ספֿר האמת והשלום, לעמבערג 1893, 
יערהייט. הקקייט -- אַ נײַע אי 


אײַנגעבאַבלט -- אדי, פאַר אײַנבּאַבּלען 


(זיך) -+. ליגן אַן א'ער און שלאָפֿן. ,מיר 
זײַנען געלעגן פאַרקלעמטע, אי אין בּעטגע- 
װאַנט*, בּאַש, אין טאַטנס בּית דין שטובּ. , צו- 
מאָרגנס האָט מען זי געטראָפן זיצן אַן איץ 
| אין איר גרויער שאַל", י. קייטעלמאַן, פֿאָר, 
9 181, ,א יינגעלע איז געװאָרן דרײַ יאָר, 
האָט מען עס אין א דינסטיק בּאַלד נאָכן גע- 
בּוירנטאָג אײַנגעװיקלט אין אַ טלית, אי איבּערן 
קאָפּ ... געטראָגן אין חדר ארײַן", יפֿאַ, 
װאַרשע 1938, 8. -קייט. 


אײַנגעפּאָטן -- אַדי, פּאַר אײַנבּאָטן +, 
,פון אי בּיז אײַנבּאַצאָלט איז א מהלך רבֿ", 
-ערהייט, 


אײַנגעפאַקן -- אדי, פאַר אײַנבּאַקן +, אַ 
הערינג, אַן א'ענער אין א בּאָנדע. אי בּרויט 
-- גוט אױסגעבּאַקן. *אַן איענער = אַן עקשן, 
"ער (זי) איז א' אין האַרצן = מע האָט שטאַרק 
ליבּ. אויך א זאַך, א פֿירונג, אַן אָרט אָדער אַן 
אידיי(ע) קענען זײַן אי אין האַרצן = מע קען 
בּשום-אופֿן זיך ניט אָפּזאָגן פון זיי. ,דו בּיסט 
אַזױ אין מײַנעם הערצן אי געװאָרן, דאָס צײַגט 
אויס דאָס מיר בּיידע אַ זיווג זענען", א. פּאַװיר, 
גדולת יוסף, יוזעפאָוו תּקצ"ח. ,אינעװייניק אין 
האַרצן בּיסטו מיר א', האָבּ איך דיך אַזױ ליב 
װי מיך אַלֵייןי, עט, סערקעלע. ,דאָס הויזגץ" 
זינד איז בּײַ אַ ייִדן דאָס גאַנצע לעבּן, טיף 
א' אין האַרצן", ממוס, װינטשפּ. -ערהייט. 

| -קייט, 

אײַנגעפּאָרן -- אַדי. לד. -+ אײַנגעבּױרן 
1. װאָס קומט צוזאַמען מיטן געבּאָרן װערן. 
װאָס איז פון געבּאָרן װערן אָן. מיט זײַן 

אַדער ווע רן -- צזח. אַן א'ענער דראַנג. 
די אידייע פון א'ענער זינד. ,שרעק פֿאַרן 
טויטן װאָס איז געװען אײַנגעבּאָרן אין זײַן 
האַרצן", בּ. גאָרין, דיא מזיקים..., נ"י 1900, 
;עס איז אן א'ענע אידייע בּײַ מענטשן אַז 
יעדע ווירקונג מוז האָבּן איר אורזאך, יעדע 
פּעולה איר סיבּה", דר' י. װיערניקאָװסקי, 
אמונת ישׂראל.. ,, נ"י 1905, 

2 װאָס געהערט צו די ערשטע אײַנװאוי- 
נערס פֿון אַ לאַנד, די נײַיאָנגעקומענע בּאַהערשן 
די א'ענע. גדערציאונג פֿון די א'ענע צו זעלב- 
שטענדיקייט", זשיט ווצ, נײי 1917, 

דערהייט -- זאָס איז שוין פון אי אָן 
דקייט, 

װײנגעפּױגן -- אַדי, פּאַר אײַנבּייגן (זיך) +, 
שטיין א'. זיצט א' איבּער אַ ספֿר. אַן איענער 
פון צער, פֿון בּושה. *מיט אַן א'ענעם רוקן = 
הכנעהדיק, אונטערטעניק. אין צווייען א' אונ- 
טער א מֹשׂא. אי אין דרײַען פאַר אַ פּריץ, 


אַ מוֹשל. 98: אי װי אַ הויקער, װי אַ האָרבּאַטש, 


אײַנגעבּיטן 


װי א װערבּע, װי צו בּרכו; אי װי דער דלות, 
וי אַן אַלטער בּעטלער, אַן אלטע בּאבּעצע, אַן 
אָרעמער בּרודער; אי װי אונטער דער רוט, װי 
צו קאַסטראָי, װי אונטער א שװערן יאָך, װי 
אַן אָקס אין יאָך (אין יאַרמאָ); א' װי אַ פאַר" 
דאַרט צװײַגל, א פּרוטיע, א כליסטיק, װי א 
בּיימל אין װינט (שטורעמוינט), װי א הושענא- 
רבּה-בּיײימל; אי װי (דער חזן) בּײַם פֿאַלן כּור- 
עים, װי צו מודים דרבּנן; װי א (דעם) לולבֿ בּײַ 
די נענועים, װי אַן אָפּגעשלאָגענע הושענא. אי 
װי די קאָטשערע, װי דער קרוק, װי א האַ 
טשיקל, 
,;אויף אַן א'ענעם בּוים שפּרינגען אלע ציגן?, 
שװ. ,מע זאָל זיך ניט שטעלן דאַװענען נאָר 
מתּוך כּובדיראָש, א' דעם קאָפּ מחמת גרויס 
בּושה", פּוֹקחיעוורים, שקלאָװו 1822, אות כג, 
;װאָס װייניקער די פֿלאַך איז א!, איז זי אַלץ 
נענטער צו דער ריכטונג פון דער האָריזאָנטאַ- 
לער פֿלאָך", דר' אַבּ. קאַספּע, פֿיזיק, נ"י 1916, 
;גייען מענטשן, גייען א'ענע, שלעפּן זיך מיט 
| קינדער ניט-געזויגענע", הל, איבּער װעגן. 
,װאָס מער מענטש מיר װערן, אַלץ מער גלײַכט 
זיך אויס אין אונדז אונדזער א'ענער רוקן", 
זשיט װ, נ"י 1912, 
:ערהייט -- ,אי מיט גרויס הכנעה טאַנצן 
זייײי, אַבֿרהם רעכטמאן, יִבֹּל וווא. -קייט -- 
,;זײַן אונטערטעניקייט צו גאָט און זײַן נידע" 
ריקייט און זײַן אי פֿאַר גאָט", חה, ב, 98, 


אײַנגעבויערט -- אדי, פּאַר אײַנבּויערן -+, 
צערן, איע אין האַרצן. ,װי איך װאָלט געלעגן 
אי אין אַ שטיק אײַזײ, חג, טמז, 1968 ווו 8, 


אײַנגעבּױירן -- אַדי. פּד, אוקר. -+ אײַנגעז 
באָרן. מער פֿאַרשפּרײט אין ליטרש. אַן איענע 
אײגנשאַפֿט. א'ענע מידות. א'ענע אינטעליגענץ, 
אַן איענע צניעות. דער שװאַרצער א'ענער אין 
דעם לאַנד, -קייט. 

אײַנגעפּונג -- די, -ען. פּראָנעס אָדער רע" 
זולטאַט פֿון אײַנגעבּן. אַן א' פֿון מעדיצין 
איבּערגװאַלד, | 

אײַנגעפּונדן -- אַדי, פּאַר אײַנבּינדן -+. 89; 
= געבּונען, פר, גאַליציע. עאונ' עֶשׂ זאָל 
זײַן דער לײַבּ פון מײַנים הערן אײַן גיבּונדן 

| אין בּונט דען לעבּינדיגן מיט גאָט דײַן האַר", 
סהמ, שמואל א, כה, 29. ,װעט זאָגן א סימן 
אין װאָס דאָס געלט איז א'", שהמ, טז/ב. , גי 
איך אַרױס און טראָג מײַן האַרץ מיט זיך װי 
א קאַץ אַן אײַנגעבּונענע אין זאַק", רחל קאָרן, 
ידאָרףי. -ערהייט,. קקייט. 

אײַנגעפוקט -- אַדי, פאַר אײַנבּוקן (זיך) -+, 
גיין א'. ,זײַן גאַנג זאָל זײַן מיט (הכנעה) 
דעם קאָפּף אי, די אויגן צו די ערד", עח, יח/ד, 
,... װען ער גיט אונטר איין אַלטי מויאר 
דיא אײַן גבּוקט איז אום אין צו פאַלןי, מהמ, 
אַמשט 1722, צו/א. ,דער אַלטיטשקער איז שוין 
געווען שטאַרק אײַנגעבּױגן, איי, ייִפאָל, 1885, 
פא 13, ,.. . דרײַ װײַבּער זיצן אײַנגעבּיקט, 
איינע פֿעדערן פליקט", פרץ, לידער און פּאָי 
עמען. 

אײַנגעפּיטן -- אדי, פּאַר אײַנבּײַטן -+. אַן 





אײַנגעבּייגט 


| א'ענער הונדערטער. ;אַן א' רענדל גייט גיך 
אַװעקײ, שװ. -ערהייט, 

אײַנגעפּײיגט -- אַדי, פּאַר אײַנבּײיגן -+. אַ 
סך זעלטענער װי אײַנגעבּויגן (-+). עדער פֿון 
קלוגשאפט א'ער מאַן", בּראָד, גש. 

אײַנגעבּיינערם -- אַדי, פּאַר אײַנבּיינערך. 
נעאָל. װאָס איז אַרײַן אַזױ װי אַ בּיין, געװאָרן 
װי בּיין, ,,דאָס אויג --- אַ קופּערשלאַנג, דער 
זאמד -- אין גוף א'", מ. חסיד, איק, פּסח 
תּשכּיח, 

אײַנגעפּיכערם -- אַדי, פּאַר אײַנבּיכערן. 
נעאָל. װאָס איז שוין אַרײַן אין בּיכער, װאָס 
האָט שוין מיט זײַנע בּיכער געװאונען אַן 
אָרט אין דער ליטעראַטור. ;אין דער העבּרע- 
אישער פּאָעזיץ איז ער שוין אײַנגעבּירגערט 
און איי, לע, טמז, 1966 וא 20, 

אײַנגעפּילדעט -- אַדי, פּאַר אײַנבּילדן (זיך) 
-+, דטשמ, אָפֿט געניצט. 1: װאָס מע האָט זיך 
אײַנגערעדט, זיך אײַנגעשמועסט. װאָס אין 
בּלויז פֿאַראַן אין דער פֿאַנטאַזיע, נישט אויף 
אַן אמת. אַן איע קרענק, אַן איער קראַנקער. 
זײַן מאַניאַקיש אי 

2. װאָס איז מיט אַ פֿאָראורטייל, מיט א 

פֿאָרויסיקן בּאַשלוס, אָן אַרײַנטראַכטן זיך. איע 
געדאַנקען, אידייען. ,קאָנסערװאַטיװע מענטשן, 
אי אין אַלטע געדאַנקען, אַלטע מנהגים", בּ. בּע- 
קערמאַנן, זבּ, דער יודישער שפּיעגעל, װאַרשע 
5. ה-קייט. 

אײַנגעבּיסן -- אַדי, פּאַר אײַנבּײַסן -+, אַן 
א'ענער עפּל. *אַן א'ענער (מענטש) = אַ פאַר- 
בּיסענער, פאַרעקשנטער. ,איינעם . . . װעט ער 
אויסגעפינען, מיט רויטע אויגן און מיט ליפּן 
איי, יהואָש, אונטער זיבּן זיגלען. ?אי מיט 
די ציין אין טיגערס האַלדז, שלײַדערט זיך +.. 
דער מלך", הל. 'דאָס קראַנקע צימער" 

אײַנגעבּירנגערט -- אַדי, פּאַר אײַנבּירגערן 
(זיך) -+. אַן איער, אַ תּושבֿ. לעבּן אין אַן 
אין דלות. איע װערטער אין ייִדיש. ;קוים פילן 
זיי זיך זיכער און װערן א', זאָגן בּאַלד עדות 
בּאַשטימטע געבּײַדן אויף זייערע מעלות", קמ, 
5 39. , איך פיל זיך שוין א בּאַזעסענער, 
אַן איער אין דעם שבּת", װײַס װו, 'דער איבּער- 
גאַנגי. ,,זי איז {אין שטעטלן אַן איע משוגענע", 
זש, נח פּאַנדרע. -קייט. 

אײַנגעפּליבּן -- אַדי, פּאַר אײַנבּלײַבּן -+, 
;אן א'יענער גאַסט פֿאַלט תּמיד צו לאַסט", שחו. 
יערהייט. 

אײַנגעבּלענדט -- אדי, פאַר אײַנבּלענדן -+, 
איער שניי. ,אונטער אײַז, אי אין פאָספֿאָרנץ 
קרישטאָלן, פֿיבּערט דער אירטיש", סוצ, יאָװנט- 
בּרויט', 

אײַנגעפֿן -- טרו. גיבּ !אַנדערע פֿאָרמען -+ 
אױסגעבּןן אײַן, --געגעבּן. 1. אַרכ. אַװעק- 
געבּן, שענקען. ;דאש |דעם האַרבּעריקן האָט 
דוד המלך אים אײַן גיגעבּן, דא ער װאַר גיקומן 
פון דער מלחמת אַבֿשלום", שעריר, מא, 17, 
,דא װאַר זיא מצוֹרע, דא גאב מן איר איין 
הויז איין צו רום {= אין רוימן אויף דען מאַרק, 
דען עשׂ װאַר דער סדר... דש מן דיא מצן- 


אים געװען פרעמד. א' א געדאַנק, 


1709 


רעים איטליכם איין הויז איין גאבּ", מבּ, 
מעשׂה נט. האבּ איך ודי לומדיתּורהן אײַן 
געבּין איין גרושׂין שטאָק אין מײַן אייגן הויז 
מיט פיל שטובּין", כּײי 'מגילת איבה', 1703, 

2 מנדבֿ זײַן און איבּערגעבּן מיט אַ בּאַ- 
שטימטער צערעמאָניע. אי אַ ספר-תּורה (א היילי- 
קייט, א רייניקייט) אין שול (בּית-מדרש) ,א 
יאָר צײַט האָבּן די װײַבּער אויסגענייט דעם 
פּרוכת און שבֿועות אים אײַנגעגעבּן אין שול", 
רייד (ליטע), 

9. איבּערגעבּן דורכצופֿירן עפּעס און דערבּײַ 


מכבּד זײַן. אי דעם רבֿ סנדקאות. אי דעם נדבֿן 
| צו זאָגן אַ פּאָר װערטער בּײַם חנוכּת-הבּית. 


;און דער װאָס מען גיט אײַן צו בּענטשן, זאָל 
דעם כּוס אַנטפאַנגען מיט בּיידע הענט", לט2, 
נג/ב, 

4. געבּן אויף צו היטן, אי סחורה אין אַ 
לאַגער. אי די צירונג צו פאַרשליסן אין פֿײַער" 
קאַסע. .(בּידך אפֿקיד רוחי) דאש איז טײַטש: 
אין דײַנר הנט גיבּ איך אײַן איין (פּקדון) מײַני 
נשמה", לטו, ו/א. | 

9. אַרײַנגיסן, אַרײַנשיטן עפּעס (אין א 
געבּן אַראָפּצושלינגען. א' אַ ר פֿיאה, א' 
סם. אי פּיזעם. א' אַ שאָפּגעטראַנק. 


שפּײַז, אַ געטראַנק) און צוטראָגן צו נעמען, 


| אי טראָפּנװײַז. *אויפֿהאַקן די ציין און אי אַ 


רפואה = אויך: איבּערגװאַלד טאַן עמעצן גוטס, 
*פֿאַרמישן מיט צוקער (אײַנגעמאַכטס) און א' 
דעם בּיטערן פּראָשיק = אויך: װי ניט אין 
פאַרזיסן, װען מע זאָגט אָן אָדער מע טוט 


- עמעצן עפּעס װאָס איז בּיז גאָר אומאָנגענעם, 


שלעכט. *א' בּוימל = װײכער, גלאַטער 
מאַכן אַן ענין; בּאַרואיקן. ,זאָג אים א פּאָר 
גוטע װערטער, גיבּ אים אײַן בּוימל". *א' 
ריצנאייל= זאָגן אָדער טאָן עמעצן אַזױנס 
װאָס רופט אַרױס װידערװילן, עקל. *א' א 
מיטל -- אָננעמען א (קונציקן) מיטל עפעס 


| דורכצופֿירן, צו דערגרייכן, 


,פר דשׂ קדחת רבֿיעית. נים איין בּיין פֿון 
איינם פּגר אונ' שטוש עֵשׂ ואל צו פּולבֿר אוני 


| גיבּ עשׂ דעם קרנקן אײַןײ, כּײי, יספר הרפֿואות', 


4 ודװקא, טא 17}. ,גיט אים מַים של גרוגרת 


| דורך איין רעריל אין מויל . . . װי ער האָט אים 


דאש אײַן גיגעבּין, דא קומט אויף אים איין 
שווייס אויף זײַן פּנים", נצו, מה/ד. ,ער זאָל 
דער מויד אַזױנס א', זי זאָל דאַרפֿן מפּיל זײַןײ, 
יפ. ,ער האָט אים אײַנגעגעבּן אַזא מין קרלי 
טעכץ אַזעלכס", ממוס, שלמה. ,די מאַמע 
פֿלעגט זיי א' אלע ראָש:חוֹדש װערעמקרויט 
מיט האַניק", שע, פֿונעם יאַריד |. 


0. משפּיע זײַן אויף עמעצן (אַזױ װי דורך 


| אײַנגעבּן אַ גײַסטיקע רפֿואה), יענער זאָל 


טראַכטן אָדער איבּערלעבּן אַזוינס װאָס איז 
אַ מחשבה, 
אי א נײַע אידייןע). אי פֿאַרשטאַנד, אי שׂ כל. 
אי חשק צום לערנען. א' א געפיל פֿאַר שיינַי 


| קייט. א' ה אַ רץ, מוט. עדער זעלבּי װאָלי 


דאָך דער גיטיגי גאָט אַך זוא איין דיעה אײַן 
געבּין", גה, 176, ,גאָט דעם מענשין װערט אַזו 
אין הערץ אײַן געבּן...", יעקב בּרי' ירמי' 


| רעזיגנירן -- א' די רעזיגנאַציע. אי 


װאָס גיט זיך אײַן איז אַלץ אַ 


אײַנגעבּן 


מתּתיהו הלוי, איבּז, תּורת לקח טוב, ווילמרש- 
דאָרף תּפּ"ד. ,תּמעװאַטע -- שׂכל אײַנצוגעבּן", 


ימס, משלי, א, 4. ,דארף מען די געבּילדעטע 


מיידלעך אי ליבּשאַפֿט צו אונדזער טײַערער 
אמונה", קמ, 1864, וא 9. ,מיטהעלפן אלינצו- 
געבּן דעם פאָלק א פֿרישן גײַסט", ממוס, אַ 
גרויע האָר', 


1 דערלאַנגען, איבּערגעבּן אויף אַן אָפֿיציעלן 
אופֿן, אין אַן אַמט. אי א בּקשה, א שריפֿט, א 
פּראָטעסט, אַ פּעטיציע. אי אַן אָנקלאָג, אַן 
איסק, א פּראָשעניע, א בּיטע. א' אין געריכט 
= אי אַן אָנקלאָג פאַר אַ ריכטער. אי א ויף 
עמעצן = אָנקלאָגן עמעצן פֿאַר עמעצן; פֿאַר- 
פירן א פּראָצעס קעגן עמעצן, א' צום מיראָ- 
װאָי --- צו דער נידעריקסטער אינסטאַנץ אין 
צאַרישן רוסלאַנד. אי אַ פא פּיר-- פטמ, 
יעדער מין אָפֿיציעלע שריפט. אי 8 אָ ר מאַל- 
גע -- פ9טמ, אויף א פאָרמעלן אופן. גיודל 
גיט צום דוכּס אויפן פּריץ אײַן", ממוס, יודל. 


,דער דאָקטער ק. האָט זיך מיישבֿ געװען און 


האָט אײַנגעגעבּן אױפֿן דאָקטער ל.ײ, שע, מנחם- 
מענדל. 

8. (שנײַדעריש) אַרײַננייען: בּרייטער, לענ- 
גער מאַכן. אי נאָך א פינגער. א' אין די 


פּאַכװעס. 


9. געניצט בּײַ אָפֿיציעל צוריקצ;ען זיך, 
אין דײ 
מיסיע. ,. . . האָט אײַנגעגעבּן זײַן דימיסיע . . . 
פון פּרעזידענטשאַפט אין דער קאָמיסיע פֿון 
דער וועלט-אויסשטעלונג", קמ, 1865, פא 20, 
0. איבּערגעבּן אויפצומאַנען (אַדמיניס- 
טראַטיוו). ,מע האָט מיך אײַנגעגעבּן פֿאַר דירה- 
געלט". ,די װעלט מומלט עפּעס, אַז די בּעלי- 
הלװאָות װילן א ויף אײַך אי די װעקסלען", 
אני שלשום בּר יענטע |ש. בּערנשטיין), ר' יאָכי 


| צי דל גאה, קעשענעוו 1884. ,מע שטעלט אַװעק 


דאַטעס, מע גיט אײַן די ראַטעסײ, יפֿון כּתבֿים 
פֿון אַ בּדחןי וֶשׁ. הורוויץ. 


, אוטוו. דערלאַנגען א בּקשה, זוכן אַן 


| אַמט, אַ שטעל, זיך בּאַמיִען מע זאָל אָננעמען 


אין אַן אַנשטאַלט (פֿרגל מיט זיך, 433 א' 


- אין מושבֿ-זקנים, מע זאָל אָננעמען דעם אַלטן 


טאַטן, , מײַן זון האָט אײַנגעגעבּן אױפֿן מע 
דיצינישן פֿאַקולטעט?. אי אויף שוֹחט (פֿרגל 
בּ7), 

מיט זיך.--1, דריטפּערזאָניק. געראָטן, גע" 
לינגען, עוֹלה יפה זײַן. אַן אַרבּעט גיט זיך (ניט) 
אײַן דעם בּעל-מלאָכה |דאַטיוון. דאָס בּילד (דער 
כאַראַקטער) גיט זיך אײַן דעם מאָלער (דעם 
שרײַבּער). דער עסק, דאָס געשעפֿט, די אונטער- 
נעמונג אע --- גיט זיך אײַן. דער עקספּערימענט 
האָט זיך אײַנגעגעבּן,. עס גיט זיך אײַן צו 
פארענטפערן די פראגע. עס גיט זיך אײַן צו 
אַנטלױפֿן, צו ראַטעװען זיך אע. ,א נאַרישקײט 
נארישקייט"; 
,גיט זיך אײַן דײַן שפּיל --- װיל ניט צו פֿיל", 
שװ. ,אורטיילן אָן שום עמאַציאָנעלן אַרײַנ- 
מישן זיך. .. זייער װײניק קריטיקערס גיט 
זיך עס אײַן", שנ, קריטיק און קריטיקער. ;אַז 
גאָט העלפֿט, דער מאַרק גיט זיך אײַן, פֿאַר" 





אײַנגעבּעט 


דינט מען דאַך א גאַנצן גבֿיר מיט געלט", 
בּערג, נאָך אַלעמען |ן. 

2, זײַן געראָטן אין עמעצן (פון דער מש- 
פּחה). אויסזען װי עמעצער. זײַן לויטן כאַראַק" 
טער ענלעך צוֹ... . ,מײַנע זין האָבּן זיך 
אײַנגעגעבּן אין זייער טאטן ע"ה: הױכע, 
שװאַרצע, שװײַגעדיקע". קאין װעמען האָבּן 
זיי זיך אײַנגעגעבּן קען ליבּע מיט זײַן שנלי 

| דערשן שׂכל ניט משׂיג זײַן", אַר, יטעכטער'. 
9. מעלדן זיך אויף אָנצוקומען, פֿאַררעכנט 
| צו װערן, אַרײַנגענומען צו װערן. א' זיך װי 
אַ פֿרײַװיליקער אין דער אַרמײ. קאַ גענעראַל 
האָט אים א פרעג געגעבּן: צו װאָס װילסטו 
זיך א' אין דער דינסט", שע, מעשׂיות און 
פֿאַנטאַזיעס. ,אַהיימקומענדיק... פון דינסט... 
האָבּ איך מיך אײַנגעגעבּן אלס אינװאַליך", פב, 

צויזמער 1925 {ייפֿאַ, 1938, 5ן, | | 

4. דריטפּערזאָניק. טרעפֿן זיך, פּאַסירן. ,אומ- 
גלײבּלעכע זאַכן גיבּן זיך אויך אײַן". ,עס 
גיט זיך אײַן אַן אוהבֿ בּעסער פון אַ בּרודער", 

- מס, משלי תּקע"ד, יח, 24, 
זעכיץ -- ,פֿון . . . קאָמפּרעסן און אץ .. , 
איז גאָרניט בּעסער געװאָרן", בּ. דעמבּלין, ערב 
נאַכט. תּ"אָ 1954. -עניש. 


אײַנגעבּעט -- אד, פאַר אײַנבּעטן וו -+, 

| ,זי האָט געהאַלטן איר נײ-געבּוירענעם אי אין 
קישן נעבּן זיך", אַש, תּהילים-ייד. ,יעדער נאָגל 
איז אי אין דער הויט", דר' י. איפּ, פגעז, פּאַריז 
8, פא 1, אװײַס-גרויע שטיינער ... זע- 
נען געלעגן א' אין דער ערד", בּ. דעמבּלין, 
-פֿאַש, 1953 וו 13, ,,דאָס טײַכל, א' צװישן בֹּאַז 
גראָזטע ראנדן", ישׂראל קאַפּלאַן, שליאַך און 
אומװעג. -ערהייט. 


אײַנגעבּעטן -- אַדי, פּאַר אײַנבּעטןן -=, 
אַן איענער גאַסט = װאָס האָט זיך אײַנגעבּעטן, 
זײַן, זיך אױפֿפירן װי אן א'ענע(ר) זײַן אויף 
אי בּ רויט = אין מצבֿ פון אזא װאָס האָט 
זיך אײַנגעבּעטן מע זאָל אים שטיצן. ,מע האָט 
מיר {= מיךן געהאַלטן דורך איר בּאַפעל װי 
אַן איענעם", ליאָנדאָר, נײַער בֹּש, ווילנע 1887, 
, מיר זענען שכנים, אָבּער שכנים א'ענע, און 
דערצו נאָך גרויסע עניים", ממוס, 'בישיבֿה 
של מטה'. , מיר זענען א פֿאָלק אָן א לאַנד, 
האַלט מען אונדז אומעטום פֿאַר א'ענע", זב, 
דער קליינער כּליבּוניק, אַדעס 1985 (היפּוך פֿון 
אי -- פֿאַרבּעטןן. -ערהייט. -קייט, 

אײַנגעפּענטשט -- אד, פּאַר אײַנבּענטשן 
-6. אַן איע פּאָר. ‏ -ערהייט. קקייט, 

אײַנגעבענקט -- אַדי, פּאַר אײַנבּענקען זיך 
-+. תדו זיצסט א', פֿאַרדרימלט", יג, דעם 
טאַטנס שאַטן 

אײַננעבעפערט - אַדי, פאַר אײַנבּעסערן 
(זיך) -+,. אַן איע סיסטעם. ;אַן א'ער האָט 
ער אַװעקגעװאָרפן זײַנע אלטע שטיק". -ערי 
הייט, -קייט. 

אײַנגעבּע(ר)לעך -- קינדערשפיל. (קינדער 
זיצן אין אַ ריי אָדער אין צװיי רייען מיט 
אָפענע הענט. דער אָנפֿירער פֿון שפּיל בּלײַבּט 
שטיין. איין קינד גייט אַװעק. דער אָנפֿירער 


110 


גיט ארײַן אין די הענט פון א קינד עפּעס א 
זאך, אַלע קינדער פארמאַכן די הענט. דער 
אַװעקגעגאַנגענער דאַרף עפענען די הענט פֿון 
קינד װאָס האָט די זאַך; טרעפט ער, גיט דאָס 
קינד א פֿאַנט. װען עס קלײַבּן זיך אָן גענוג 
פאַנטן, שפּילט מען זיי אויס.ן 

אײַנגעבּראָטן -- אַדי, פאַר אײַנבּראָטן -6, 
איענע לעבּער. -ערהייט,. קקייט. 

אײַנגעבראַטעניש -- דאָס (די), ‏ ן. װאָס 
איז (מע האָט) אײַנגעבּראָטן. ;אן אי אָדער א 
פֿלאָדן װאָס שטייט בּײַ דעם פֿײַער טאָר מען 
אים |אום שבּתן ניט שמירן מיט שמאַלץ, 
אַפֿילו (וועזן עס איז שוין גוט אײַנגעבּראָטן", 
לט2, סז/א. 

אײַנגעפּראַכט -- אַדי, פּאַר אײַנברענגען 
(זיך) -+. ,װאָס ס'איז א' איז װי געפונען", 
שחװ. בּיכער, איע אין בּיבּליאָטעק. א' ווערן 
,איצונד זײַן אײַן גיבּראַכט גיװאָרן פר מיר 
דיא קלוגן צייבּרר, דז דאש כּתבֿ זאָלן לייאנן", 
סהמ, דניאל, ה, 15,. -ערהייט, 

אײַנגעבּראַפן -- אדי, פּאַר אײַנבּרעכן (זיך) 
-4,. אַן א'ענער פון צער. אן א'ענער פוס 
פֿון טיש. א'ענע ליניעס. אַן איענע מויער. .ער 
איז געקומען פֿון פֿאַרשיקונג אַן א'ענער, א 
| צעפּײַניקטער". ,אַן א'ענעם נאָגל קען מען 
ניט אויסגלײיכן", שח. ,איצונד װי די פראנ- 
צויזן זײַנען א' אין אלושיר. . .ײ, אמד, דיא 
װיסטענײַא זאַהאַראַ, ווילנע 1868. , מיטגעטראָגן 
װייטיק פֿון די גופן, פון בּיינער א'ענע בּיז 
טויט", סעג, איצטער. א' ווע רן--א' װי 
פֿון האָרעװאַניע. ,מע האָט אונדז אױסגעטאָן 
נאַקעט, מיר זאָלן פון בּושה װ' איי, חג, טמז, 
8 ווט 19, אָפט אין קללות: א' זאָלסטו 
(זאָל ער, זאָל מען דאָ אע) װי! ספּעצ -- קריגן 
א קילע. ,פון שלעפּן אַזעלכע שװערע פעק 
קען מען נאָך אי װי*י 

אײַננגעפּראָקט -- אַדי, פּאַר אײַנבּראָקן -+, 
איע שטיקלעך בּרויט אין יויך. ,פּסח פלעגט 
די מאַמע אונדז קינדער געבּן צו עסן איע מצה 
אין הייסע מילך", רויטע רעטעכלעך און גרינץ 
ציבּעלע, א' אין סמעטענע. *זײַן גוט א = 
אויך: שטאַרק פאַרמישט אין עפּעס װאָס טוג 
ניט, װאָס קען זיך ענדיקן מיט א סקאַנדאַל. 
-עץרהייט, 

אײַנגעבּרוֹנזט -- אַדי, פּאַר אײַנבּרוֹגזן -+, 
אוועקגיין אַן איער. -ערהייט. קקייט. 

אײַנגעפּרודיקט -- אדי, פּאַר אײַנבּרודיקן 
-+. מיט א'ע הענטעלעך. אן א'ער נאָמען 
-ערהייט,. -קייט, 

אײַנגעפרוינם -- אַדי, פּאַר אײַנבּרוינען -+, 
אי פֿון דער זון. ;ןשבּתן טשאָלנט מיט בּולבּע, 
פֿלײש און מאַרכבּיינער, א' און פֿאַררוקט אין 
אַ הייסן פאַרחתמעטן אויוון", שואל הורװיץ, 
יישפּ צא, 3. -ערהייט. קייט. 

אײַנגעבּריט -- אַדי, פאַר אײַנבּרוען -+. איע 
מילך. בּאָרװעסע פיסלעך, איע פון קראָפּעװע. 

אײנגעבּרײַנט -- אַדי, פּאַר אײַנבּרײַנען -+, 
א'ע קאַשע. 


אײַנגעגלייבּט 


אײינגעפרעננט -- אַדי, פּאַר אײַנבּרענגען -+, 
דזוו אײַנגעבּוראכט -+. איע גראָשנס. 
אײנגעגרענק -- אַדי, פּאַר אײַנבּרענען -. 
דאָס איע האָלץ, איער אויון. א'ע זופ. עדי 
פֿײַער-געבּאָטן, א' אין ייִדישן לײַבּ, זײַנען 
| פֿאַרלאָשן", יג, איק, 1956 װו 17,. ,גויאישע, 
- מיט שׂנאה איע שליאַכן", א. שומיאַטשער, גק, 
נא 41 -ערהייט, קייט, 
אײַנגעבּרענטם -- דאָס, ן, "ער. פד. דזח 
אײַנבּרען, 63. דזוו אײַנבּרענדל. 
אײַננעבּרעקלט -- אַדי, פּאַר אײַנבּרעקלען 
-6, = איע מצה. איער טישטעך. -ערהייט, 
אײַנגעגאַװערט -- אַדי, פּאַר אײַנגאַװערן 
-+, אַן אי פּנימל, אַן אי טיכל. -ערהייט, 
אײַנגטגאַנ(ג)ען -- אַדי, פּאַר אײַנגיין -+, 
דאָס איע געלט. איע געשעפֿטן. ,געל, אָנגע- 
זאַפּט מיט דער פֿאַרבּ פון זײַן איעם גוף", חג, 
- דער שולהויף. 
אײנגעגאַפֿן -- אַדי, פּאַר אײַנגיסן -+,. די 
איענע גלעזער טיי, = -ערהייט, 
אײַנגעגאָרבּעט -- אַדי, פּאַר אײַנגאָרבּען זיך 
(-+ אײַנהאַרבּען זיך). אַן איער אַלטיטשקער. 
;אי (טויזנטיעריק איז דער גאָרבּ!)... שטייט 
וי אין א שרעק פֿאַרגליװוערט די אַלטע דורכ- 
| גענעצטע קלויזײ, פרץ, לידער און פּאָעמען. 
אײַננגענאַרטלט -- אַדי, פּאַר אײַנגאַרטלען 
-+, אע קאַפּאָטע. -ערהייט. 
אײַינגענדרט -- {. . . געדערטן אַדי, פּאַר אלינ" 
גדרן -+,. א'ער שטח. ,קרײַזן, רעדער... 
אײַנגערעדערט, א', אײַנגעסדרט אין טומאַןי 
| יעקב פֿרידמאַן, נפֿילים. 
אײַנגענויאישט -- אַדי, פּאַר אײַנגױאישן -+, 
איער שטייגער. איע אַטמאָספֿער. -קייט, 
אײַנגעגולמט -- אַדי, פאַר אמנגולמען 7, 
איער דאָרפֿסיונג, -קייט, 
אײַנגעגיל(ד)ט -- אַדי, פּאַר אײַנגילדן -, 
איע רעמען. -ערהייט. קייט. 
אײַנגעגלאָוט ---אַדי, פּאַר אײַנגלאָזן -5, 
איע פענצטער-ראַמען. איער קוכן. 
אײנגעגלױבּט -- -+ אײַנגעגלייבּט. 
אײַנגעגלידערט--אַדי, פּאַר אײַנגלידערן -+, 
איע אין קאָאַפּעראַטיו. א' אין א סכעמע. איידן 
אין אַמעריקע ונען אי אין דעם אלגעמיינעם 
קולטור-לעבּן", אַ. מענעס, פֿאַר, 1962 ווע 18. 
זערהייט, -קייט. 
אײַנגעגליװוערט -- אדי, פּאַר אײַנגליערן 
-+. איע שפּײַזן. ליגן א' װי אַ שטיק חוֹמר. 
,געבּליבּן זיצן שטום װי א'", א. װיעװיאָרקא, 
הימעל און ערד, לעמבערג 1909. עארומגע- 
רינגלטע מיט כּישוף-טאנץ פון מאָטן, זי 
- שטייען איי, הל, "כּי טובי. ,איך האָבּ אין אים 
אויפגעװועקט זײַן אין טרויער", חג, דער מאַמעס 
שבּתים. ‏ ערהייט. קייט. 
אײַנגענלײבּט -- אַדי, פּאַר אײַנגלײבּן זיך 
 ,6-‏ זײַן אי אין זיך, אין דעם רבּין אאַזו. 
אי אין א שיטה. אן איער נאַר. ?ער איז אָן 
שפּאַס אי אַז אַלע בּעסערע דענקער און פֿילאָי 





אײײַנגעגלײַכט 


סאָפֿן...ײ, זשיט ווש, נײי 1917, ;,אויבּ די עְָלי 
טערע קענען שוין מער ניט זײַן אַזױ א' אין זיך, 
צִי איז כאָטש די יוגנט א' און צופרידן?", מװ, 
דער װעג צו אונדזער יוגנט. -ערהייט, 
יקײיש. ‏ - | 

אײַנגטגלײכט, "געגליכן -- אַדי, פּאַר אײַנ- 
גלײַכן -+. איער, א'יענער װעג. אע שׂכירות. 
-קייט, 

אײַנגעגנידעם -- אַדי, פּאַר אײַנגנידען זיך 
-+. ;עמעצער דאַרף דאָך געבּן אַן אויסדרוק 
צו דער א'ער אנטוישונג", {שטריגלערן, איק, 
8 וו 2, | 


אײינגעגעבן -- אדי, פּאַר אײַנגעבּן (זיך) -+, 
אַן איענע רפֿואה. אַן א'ענע המצאָה. ,זי איז 
געװען, װי מע זאָגט, אַן אי קינדיי, שמ"ר, דער 
פוסטער מיוחס, װילנע 1887. ,בּית-שמאי זאָגן 
אַזױ, בּית-הלל זאָגן אַזױ . . . בּיידנס רייך זליי 
נען אי פון דעם לעבּעדיקן גאָט", װינטש, דאָס 
נײַע לעבּען, נ"י, יולי 1910, ,א דין, פאר' 
שפּיצט קול װי אַ ניט-א'ענע תּקיעה", חג, צמח 
אַטלאַס. -ערהייט. -קייט, 


אײַנגעגעפן -- אַדי, פּאַר אײַנעסן (זיך) -+, 
1, אַן א'ענע בּיטערע קעלט. אי װי א פּיאַוקע 
(טיף אין האַרץ). א'ענע בּלאָטע. איענער זשאַ- 
ווער. פאַן אַלטע, פֿאַרשלעפּטע קרענק. . . וי" 
בּאַלד זי איז אי אין דער זייל, גייט זי איבּער 

- בּירושה", ממוס, אַ סגולה.. . . ,פֿעטע פֿלעקן 
װאָס זײַנען זייער אַלט, פארדאַרט און שטאַרק 
אי אין קלייד . . .*, ש. שפּיראָ, קליידער פֿאַר- 
בּערײַ, װאַרשע 1900. 2, פֿאַרבּיסן, פֿאַרעק- 
ש;ט. א'ענער שׂונא, איענע שׂנאה. א'ענער בעל 
מחלוקת. א'ענע בּריאה. מיט אַן איענעם כּעס. 
;זי איז געװען א יידענע אַן אי'ענע, נישט 
געקאָנט אויסקומען מיט קיינעם",. שע, 'הײַנ- 
טיקע קינדער'. 9. פֿאַרהאַרטעװעט. װאָס מע 
קען פֿון דעם ניט פּטור װערן. װאָס איז אַן 
אָנשיקעניש. אַן א'ענער װאָרעם. איענער לץ, 


/א'ענע לצנות, א'ענער נפֿש. , געפינען עפּעס 


א תּירוץ אויף אָט דער פּריקרע, א'ענער קשיא", 
| ײל, ניט טױט ניט לעבּעדיג, ווילנע תּרנ"ח, 
;װאָס אַן א'ענער דײַטש קען!', שע, ‏ דער 
דײַטשי. ,איך ... אַן אַלטער א'ענער װאָר- 
טשון. .. דערקוטשע אַלעמעןײ, הר, פֿאַרנאַכט. 
;אַ מלחמה קעגן דער קאַלטער, נאָר א'ענער 
קליפּה פֿון שמיריזם", שנ, װעגן יודישע שריי 
בּער ו. ,, ייִדישקייט איז ניט איין מאָל אויף 
אַלעמאָל געגעבּן, איז ניט קיין א'ענע דאָגמע", 
ימ, איינהייטלעכע פֿאָלקשול, 1922. -קייט, 


אײַנגעגראַבֿן -- אַדי, פּאַר אײַנגראָבּן (זיך) 
 ,8-‏ אַן א'ענער שטיין, סלופּ אאַזװ. ליגן 
א' אין דער ערד, אין בּעטגעװואנט, אין דער 
מוטערס שויס. *ליגן (טיף) א' אין דרערל = 
זײַן אויף צרות און ניט קענען זיך העלפן 
*זײַן אי אין זיך = שטענדיק אַנאַליזירן זיך 
גופֿא. *אן א'ענער ש טול (קאַנאַפּץ אע):= 
װאָס פון זיצן אויף דעם איז געװאָרן א פֿאַר" 
טיפֿונג. ,אַזױ הואזרט זײַן זיא |{= די זינדן 
איין גיקראַבּן אויף אירם הערצן", שעריר, יז, 
1 ;איז דײַן ליבּשאַפט אין מײַן הערץ א'", 


1711 


טויזענד אונד איין טאָג, װאָרשע 18239, ;דאָס 
עגמת'נפש איז איר אַזױ טיף א' אין האַרץ", 
דאָס גיטױפטע יונגיל, לעמבּערג 1884. עא 
דאַרע ייִדענע . . . די נאָז א דינע, אויגן איענץ", 
ממוס, 'שם און יפֿת.. .י. ,יום כּיפּור צו כּל- 
נדרי . . . דער רבּי שטייט בּײַם אָרון-קוֹדש, 
דעם קאָפּ א' אין פּרוכת", א. בּערגמאַן, קאַצי 
-קער מעשׂיות, װאַרשע 1929. -ערהייט. 

| -קייט, 

אײַנ(גע)גראַװירט -- אַדי, פּאַר אײַנגראַװי 
רון +,. אע אייציאַלן. ,אויף דעם בּילד, 
אי אויף דעם שער"-בּלעטל, שטייט א מאָטאָ. . .", 
קאַר ו. -ערהייט. קקייט, 

אײַנגעגראַועט -- אַדי, פּאַר אײַנגראַזען -+, 
,די העמד אײַנגעפּאַטשקעט, א' בּיזן האַלדזײ, 
שבּתי מאַטצקעװיטש, בּענציק דער יחוס, ווילנע 
3, 

אײַנ(גע)גרופּירט -- אַדי, פּאַר אײַנגרופּירן 
-+. איע תּלמידים. ‏ ערהייט. קייט. 

אײַנגע;ריבּלט -- אַדי, פּאַר אײַנגריבּלען 
(זיך) -+, הינער, איע אין זאַמד. דער קבּי 
רן . . . מיט שיטערע בּינטלעך האַר אויף די 
איע בּאַקן", ל. טרייסטער, צוק, מאַרץ 1960, 

| -קייט, 

אײַנגעגריונעם -- אַדי, פּאַר אײַנגריזנען -+, 
אי אין בּלאָטע. אי אין זנות. | 

אײַנגעגרײולם -- אַדי, פּאַר אײַנגרײַזלען 
-+. געמאַכט מיט גרײַזעלעך. איע פּאהלעך. 
זערהייט. קייט, 

אײַנ(גע)גרימירט -- אַדי, פּאַר אײַנגרימירן 
-+, אַן אי פּנים. איע בּאַנקעט-רייד. ‏ "ער" 
הייט. -קייט, 


אײַנגעגרענעצט -- אַדי, פּאַר אײַנגרענעצן 


-+,. איער תּחום. איע רעכט. -ערהייט, 
| דקייט, | ' 
אײַנגעדאַװנט -- אַזי, פּאַר אײַנדאַו(ע)נען 
-+, = גוט-אלייַנגעחזרטע, איע תּפֿילות. ;א װע" 
כעדיק דאַװענען איז נאָך סיאַק-טאַק, . . . ווער" 
טער, שטאַרק אי", דער יודי פֿאַר פּסח, װאַרשע 
1, ה-ערהייט. קקייט, 
אײַנגעדאַלבּעט--אַדי, פאַר אײַנדאָלבּען -+. 
איע בּרעטער. תּורה, א' אין קאָפּ. ;אַלע אויס- 
רעדענישן . . . דערקענט מען גאַנץ גוט אַז דאָס 
איז א'. . . מיט דעם קאַנטשיקל, מיט א ריס 
בּײַַם אויער", צעד, 41, 
אײַנגעדאמפֿט -- אַדי, פּאַר אײַנדאַמפֿן -+, 
איע שפּײַז. ,אין פינצטערן שטאַל האָט דער 
חוֹשך געאָטעמט מיט . . . אין פֿערדישן מיסט", 
ש. גאַרדאָן, צװישנ אַזאָװער און שװאַרצנ, מאָסי 
קווע 1934. -ערהייט. -קייט. 


אײַנגעדאַרט -- אַדי, פּאַר אײַנדאַרן +. א' 
און אײַנגעקװאַרט. אַן א' בּיימל. איע בּאַקן, 
ליפּן, ,אַלע מיידלעך װאָס פֿירן ליבּעס, זי 
ווערן דאָך א'", פל. ,דער בּאך דער דא פון 
דורטן קומט, (יחרב) װערט אײַן גיטרוקנט 
און אײַן גידרט אויף איבּג", סהמ, איוב, יד, 11, 
.א . . פארשװאַרצטער ייד און א בּלייכע איע 
ייִדענע . . . דאָס פאַרלאָזט מען די קאַלאָניף?, 


אײַנגעדרוקט 


פּה, פון װײַטע לענדער. ,דער א'ער און כּמעט 
וי אָפּגעפֿאַלענער צװײַג פֿון אונדזער שפּראַך 
(מי!) האָט קיין גרויסן בּאַטרעף ניט אנטקעגן 
דעם בּרייט צעװאַקסענעם בּוים פון מזרחדיקן 
ילִדיש", מװ, ייִשפּ װוא, 2--3. -ערהייט. 
-קייט, 

אײַנגעדולדיקט -- אַדי, פּאַר אײַנדולדיקן -+, 
איע צוהערערס. ,סיוועט . . . זיך צעבּליען דײַן 
נקמה, די אױסגעצײַטיקטע, א'ע נקמה", יג, 
פון מײַן גאַנצער מי. 

אײַננגעדונגען -- אַדי, פּאַר אײַנדינגען -. 
איע פּרײַזן. איער טערמין. אַן איער צו טאָן 
אַן אַרבּעט. -ערהייט, 

אײַננעדושעט - אַדי, פּאַר אײַנדושען -+, 
אײַנגעדעמפט, אי פלייש. טענער װאָס זײַנען 
אַ בּיסל אי. ,האָט זיך דער קוים איער ליבּעס- 
פֿונקען װידער צו איינער העלע פלאַמע... 
אױפֿגעפֿלאַקערטײ, אמדז, פֿײגעלע דיא עגונה, 
ווילנע 1875. ,האָט מלכּהלעס שטיל א' שלוכצן 
אים געעגבּערט אין מוח", בּ. דעמבּלין, צאַנ 
קענדיקע ליכט. -ערהייט. קייט. 


אײַנגעדייווערט -- אַזי. 89: -נעדע- 
ווערט, --געדיווערטט אוקר). אױסגע" 
צערט, שטאַרק אײַנגעדאַרט, אָפּנעשװאַכט װאָס 
איז (אַזױ װי) בּעת אָדער נאָך א קרענק. ,אויף 
דעם אין גוף מיט דער פּלאַטשיקער בּרוסט 
בּרעט פֿון דער װעש-נייטערין . . .ײ, יודל יאָפֿע, 
דאָס איידעמל, מאָסקװע 1936. הקייט. 

אײַנגעדיקט -- אַדי, פּאַר אײַנדיקן -+. אע 
מילך, | 


אײַנ(גע)דיריגירם -- אַדי, פאַר אײַנדירי 


גירן -+. איער קאָנצערט. -קייט. 
אײַננערעמפּט, ינערעמפט --- אַדי, פּאַר 
אײַנדעמפּן, אײַנדעמפֿן +. אַן א' שטיקל 
פלייש. א בּרוין א' הינדל. ,.. . שמעקט מיט 
דעם אײַנגעדעמפֿטן מערױצימעס, מיט דער 
ציקאָריע", א. שעכטמאַן, ערבֿ. -ערהייט. 
-קייט, | 
אײַנגעדענקט -- אַדי, פּאַר אײַנדענקען -. 
איע װערטער. גיענע איע װעגן איבּן", יג, 
סביבה, פא 21, 
אײַננעדעקט -- אַדי, פּאַר אײַנדעקן (זיך) -*. 
ליגן אי אין (מיט) קאָלדרעס. ;װאָס ס'איז דאָ 
אין אין טאָפּ ווייס אויך ניט דער קלוגער קאָפּ", 
שװ. ,דער צימעס. . . אויפן פּריפּעטשיק בּײַם 
טשאָלנט-בּרעטל, א' מיט א קישן -- גיט די 
שמוכט", ממוס, 'שבּתי. ,,כ'ליג . . . אין א וינ- 
קל, אי אין קילע שאָטנס", סעג, פּאָעמען 
יערהייט, -קייט, 
אײַנגעדראַטעװעם -- אַדי, פּאַר אײַנדראָ 
טעווען -+, אן אי ליימען טעפּל. 
אײַנגעדרוננען -- אַדי, פּאַר אײַנדרינגען -+, 
איע, ניט-געבּעטענע געסט. אן א'ער געדאנק. 
;דר מענש האָט פֿון יוגנט.. . לושׂט צו לײבּי 
ליכי הנאות .,.. אונ' װערט נאָך מער דרינן 
אײַן גידרונגן", חה, אַמשט 1716, מז/א. ,דער 
איער געזאנג פֿון לעבּןײ, בּעמ וו 
אײַנגעדרוקט -- אַדי, פּאַר אײַנדרוקן -=. 





אײַנגעדרייט 


איע צוגאָבּן צום טעקסט. -ערהייט -- ,דאָס 
איבּעריקע זײַטל האָבּ איך געזען שוין א'". 

אײנגעדרייט -- אַדי, פּאַר אײַנדרייען (זיך) 

-6, = ליגן אי אין דרײַען. האָר, אי אין שטיק- 
לעך פּאַפּיר, ,זיי ליגן א' אין זיך אַלײןף, 
הל, די קראַנקע פייגל. ,דער פֿראָסט אין 
הארט. ס'ליגט א גרויסע געגנט אי און װאַרט", 
איזי כאַריק, זב, בּירעבּידזשאַןן, מאַסקװע 6, 
;דאָסס קליינע פײַערל אין לעמפל... איז 
שטאַרק א'", יר |. ,מײַן צוקאָפּנס זײַנען האַר- 
טע, איע װאָרצלען", יְהואָש, בּיימערי. -ערי 
היים. -קייט, 

אײַננעדרימלט -- אַדי, פּאַר אײַנדרימלען -+, 
אי' ווערן. אַן איער זקן. דער א'ער װאַלד. 
דערהייט. הקקייט, 

אײנגעדריקט -- אַדי; פּאַר אײַנדריקן (זיך) 
-+, איע צװישן עולם. ,זײַ|נזען די װאָרצלען 
גאַנץ קליין, הארט . . ., טיף אין די בּריסט א'", 
מלכּה בּערלאַנט, די גליקליכע מוטער, וילנץ 
6, ,הונדערט מענטשן אַרבּעטן אין צויי 
ענגע צימערלעך. . . אי און פֿאַרשטיקט", י. מ. 
אַלפּעראָװיטש, די װעלט מלחמה..., וילנע 
5. -ערהייט. קקייט, 

אײַנגעדרעמלט -- אַדי, פּאַר אײַנדרעמלען 
-+. א' ווערן. גערשט שפּעט אין דער 
נאַכט האָבּ איך געכאַפּט א דרעמל, אי בּין איך 
געװאָרן . . .", ממוס, קליאַטשע. ,... צערו" 
דערן די שטרעקעס, איע אין כּישוף", בּ. לאַפּין; 
דער פֿולער קרוג. -ערהייט,. קייט, 

אײַנגעדרעניט -- אַדי, פּאַר אײַנדרענגען -+, 
די קליידער, אי'ע אין אַלמער. ,די גאָסן... 
גראָע, שטילע, איע צװישן די טונקעלע זײַטױײ, 
עוזר װאַרשאַװסקי, כאַליאַסטרע וו, פּאַריז 1924, 


אײַנ(נגע)דרעפירט -- אדי, פּאַר אײַנדרע- 
סירן -+. איע הינט װאָס קענען טאַנצן. ,דאָס 
פֿאָלק װי א גוט א' פֿערדעלע, לױפֿט מיטן 
ערשטן סיגנאַליגלאָק. . .", זשיט וו, ניי 1912, 
יערהייט. -קייט, 


אײַנגעדרשנט -- {.. דאַרשנטן אַדי, פּאַר 
! אײַנדרשנען -+, איע בּאַנאַליטעטן,. -קייט -- 
;עס װערט נעלם די װאָכעדיקע א' פון שׂכל 
און עס לײַכט אויף דאָס שבּתדיקע ליכט פון 
האַרץ", בּערל כּהן, דרום אַפריקע, טא 121, 


אײנגעהאָכבּערט -- אַדי, פּאַר אײַנהאָבּערן, 
װאָס איז צוגעוואוינט צו האָבּער. ;א יאָר דאַרף 
שטיין א פערד אױיף האַבּער, בּאַקומט ער 
קײַלעכדיקע זײַטן, ווערט אַן א'ער", ליטו. 


אײַנגעהאַלטן -- אַדי, פּאַר אײַנהאַלטן (זיך) 
-+, א'ענע װערטער. אן א'ענער זיפֿץ (גע- 
לעכטער). א'ענע געשרייען. אן איענער ניגון. 
רעדן (הערן) מיט אַן א'ענעם אָטעם. לעבּן א' 
און שפּאָרעװדיק. אַ מיושבֿדיקער, אַן א'ענער. 
,שטיינערנע הערצער האָבּן א'ענע הענט", שחװ. 
,... איז א שטילער בּחור, אַן א'ענער, היט 
אָפּ א גראָשן", שע, 'קאָנקורענטן. ,זאָגט חצות, 
ער װיינט מיט א בּיטער-א' קול און שלאָגט 
זיך מיט דער פֿוױסט אין הארץ", ייז, 'צװישן 
בּעטלער'. ,דער ליריזם איז אָפֿט בּײַ אַשן א 


1112 


בּאַהאַלטענער, אַן א'ענער, א פאַרשטילטער", 
רשנ שלום אֵש. עאין דער שטיל-א'ענער, סוד 
סודותדיקער יום-טובדיקייט שמעקט מיט דעם 
אײַנגעדעמפטן מערןך-צימעס", א. שעכטמאן, 
ערב. *דער זייגער איז (גייט) א'= גײט צו 
פּאמעלעך, שטייט אָפּ פֿון דער ריכטיקער צײַט, 
-ערהייט -- ,וועמען האָסטו בּאַקומען פאַר 

אַ מאן? -- פֿרעגט ער א'", ל. יאָסעלאָװיץ, דער 
פֿאַרװאָגלטער (הנדוד), װילנע תּרמ"ח. -קייט 
-- ;אַז דער עלטסטער זאָגט, נעמען אים אַלע 
נאָכזאָגן מיט אי און ציטערניש, בּיז עס װערט 
אַ געיאָמער", הל, יפאַר דעם געװײינמײַסטער 
א מזמור'. 

אײַנגעהאָל(י)עט -- אדי, פּאַר אײַנהאָליען 
- -, ,שטייט נאָך א קוישל, אי אין אַ זעקל", 
פּמ, װאָלין 

אײַנגעהאמעוװועט -- אַדי, פּאַר אײַנהאַמעװען 
-+, איער װאָגן. איע וילדע יונגען. א'ער 
שטראָם. איע תּאווה. -קייט, 

איינגעהאמערט -- אַדי, פּאַר אײַנהאַמערן 
-+, איע נעגל. איע לאָזונגצן. -קייט, 

אײַנגעהאַננען, - געהאַנגען -- אַדי, פּאַר 
אלינהענגען -+. די איע מאַנטלען. 

אײַנגעהאַנדלם -- אַדי, פאַר אײַנהאַנדלען 
-+. איע מציאה. דער א'ער איידעם. עאַל- 
טיטשקע, מיט איע פאַרפֿרױרענע עפּל אין פּאַ- 
פּירענע זעקלעך", חג יזיידעס און אייניקלעך" 
,מלוכות, מעשׂה-כּישוף א'ע", אֵל וו, 'דאָס גע- 
וויין פון שאַראַזאַדי. -ערהייט, 

אײַנגעהאָפֿטן -- -+ אײַנגעהעפֿט, 

אײַנגעהאַקט -- אַזי, פּאַר אײַנהאַקן -+, 
;איע האַרטע אייער מיט ציבּעלע און שמאַלץ 
. ,. אַדער איער הערינג מיט אַן איי און עסיק", 

| שואל הורװיץ, ייִשפ שא, 3. ;אע קוילן פון 
זאָדיק-פלייש אין זויערן", ממוס, דער פריזיח. 
;איע בּאַרבּאָליעס מיט ציבּעלעס... אויך א 
בּיסל איע לעבּער מיט ציבּעלעס", ישׂראל אַרני 
שטײן, רעיונות ישׂראל, יאָס 1893. איע זײַטן 
= אײַנגעשניטן פֿון בּיידע זײַטן (מאַרינאַרקע). 
יערהייט, 

אײַנגעהאַרבּעט -- אַדי, פּאַר אײַנהאַרבּען 
(זיך) -+. אײַנגעהויקערט. שטיין (זיצן) אי 
אי אין דרײַען (צענען). ;אײַנגעבּויגן, אי, שטייט 
אַ בּיימעלע אין פעלד", סעג, שטילע טרוימען. 
,שטעלט זיך פֿאָר א געזונטן זשלאָבּ, אַ הויכן, 
אַ בּיסל אַן א'ן... .*, נ. לוריע, בּריקן בּרענען, 
כאַרקאָװ 1929, 

אײַנגעהאַרטעװעט -- אַדי, פּאַר אײַנהאַר- 
טעװען -+. איע אין צרות. -ערהייט. 

אײַנגעהאָרפט -- אַדי, פּאַר אײַנהאָרכן (זיך) 
-+, איע מוזיק. ,,זיצט ער קאָנצענטרירטיא", 
מ. גראָסיצימערמאַן, פֿאַש, 1966 א 15. -קייט 
-- ,די פֿאַרטאָגן ---. . . אין שטילער א', איי- 
דער די זון גייט אויף", ישׂראל עמיאָט, פֿאָר, 
9 או 30, 

אײַנגעהאַרעװעט -- אַדי, פּאַר אײַנהאָרע- 
ווען -+. איער גראָשן. איע אין די סװעט. 
שעפּער. -ערהייט. -קייט, 


אײַנגעהייצט 


אײנגעהויבּן -- אַדי, פּאַר אײַנהײבּן -+, 
די. אײַנגעהויבּענע ספֿר-תּורה, 

אײַנגעהויערט - אַד, פאַר אײַנהױערן 

זיך -5. לר. אײַנגעקאָרטשעט. צונױפֿגעדרײט, 
האַלבּינאַקעטע קינדערלעך, איע אין די װינקעץ- 
לעך. 

אײַנגעהויקערט -- אַדי, פאַר אײַנהױיקערן 
(זיך) -+. אײַנגעהאַרבּעט. זײַן (גיין) א'. אַן 
איע האלטונג. איע הײַזלעך. די לאַנגע איע נאָז, 
דעם יידנס איער רוקן. א'ער זקף א' אין 
דרײַען. אי װי אַן אַלטער בּוים, װי אַ בּעטלער, 
וי א קאַץ, װי אונטער א שוערן יאָר. ,הונגע- 
! ריקע קינדערלעך האָבּן זיך פֿאַרשלאָגן אין א 
װינקל, א' אין צענטן", ממוס, װינטשפֿ. עאַ 
קליין אײַנגעיעוקריט וֵיילס אויסלייג!ן שטיבּל 

| אונטער א פֿאַרגרינטן שטרויענעם דאַך", דאָס 
פוילישע יונגעל, אַדעס 1895. אװעלכע שטאָט 
פֿאַרְמאָגט אַזא אַלטן אין בּית-מדרש?", שע, 
פֿונעם יאַריד ו. ,פֿאַרמאַטערט, אי און פֿאַר- 
יאָמערט װי אַ חוֹלֹה... זיצט און שוויצט די 
צדקה"גדולה", פֿרוג װו. ,אונדזערע חדר-יינג" 
לעך... גרין און געל, אײַנגעדאַרט און אי 
אָן א בּיסל מוט און אָן לעבּן", דרי מ. גאָטליעבּ, 
פאָפּולערע אַלגעמײנע היגעניע, ווארשע 1908, 
;איר שייטל --- גרויער, איר געשטאַלט -- א'ער", 
חג; דער מאַמעס שבתיםי 

דערהייט -- ,אי טוט דאָס ייִנגל אַ ציטער, 

גראָבּט זיך אײַן מיט די אויגן טיפער אין 
סידור", בּערג, בּײַם דניעפּער וו. -קייט, 

אײַנגעהונגערט -- אַדי, פּאַר אײַנהונגערן 
-+, איע יתוֹמים. -ערהייט. -קייט, 

אײַנגעהיט(ן) -- אזי, פּאַר אײַנהיטן (זיך) 
4 א'ענע כּוחות. אקענ)ער גראָשן. ,אַז מע 
גיט צדקה לעניים . , .דאָס איז א גרויסער תי- 
קון להנשמה אַז זי זאָל א' זײַן פֿון אַל די 
שלעכטס", פוֹקח עװרים, שקלאָװ 1832, אות 
כֹּח. ;און אי איז פֿאַר דער אומה געבּליבּן אַן 
אוצר אין מיר (אין ייִדישן: די פֿאָלקסזעל -- 
אַ פרישע, אַ פרומע, אַן אוצר אָן ערך און 
שיעור", אֵל ו, יייִדישי. ,אַ בּוים אַן איינציקער 
בּאַדאַרף א שומר, אַ װאַלד איז אי דורך זיך 
אַלײן", הל, בּלאַט... עפּלבּױם. -ערהייט, 
-קייט, 

אײַנגעהיילט -- אַדי, פאַר אלנהיילן (זיך) 
-+, אַן איע וואונד. -ערהייט, 

אײַנגעהיימישט -- אַדי, פּאַר אײַנהײמישן 
(זיך) -+. זיך פילן א' אין דעם נײַעם לאַנד, 
;א צאָל איע ענגלישע װערטער און נאָכגעענג- 
לישטע ייִדישע װערטער קענען אָנגיין אין דער 
קאָרעקטער שפּראַך", מו, ייִשפּו. -קייט -- 
,זײַן פרעמדקייט, זײַן נאָך:נישט-א"י, יג, איק, 
4 ווט 17, 

אײַיננגעהייצט -- אַדי, פּאַר אײַנהײיצן -6, 
א'ע שטובּ. א'ע קעסלען. ;אין עטליכי ערטר 
זעצט מן דען שאלינט אין איינם אײַן גיהייצטן 
בּאַק אובֿן", לטו, סה/א. ,פֿיל בֹּעשׂר אַז דער 
בּןאָדם לאָזט זיך אין איין אײַן גיהיצטן קאַליך 
אובֿן װרפֿין אַרײַן אי ער זײַן חבֿר פר לײַטן 
זאָל מבֿייש זײַן", עיון, סא/ב. -ערהייט. 





אײַנגעהילט - 


אײַנגעהילט -- אַדי, פּאַר אײַנהילן (זיך) -+, 
א' אין אַ פֿאַטשײלע, (שאַל, שלייער אע) א' 
אין שׂאָטנס (פֿינצטערניש). אי אין א סוד. א' 
אין טלית און קיטל. א' אין זינד (תּאוות). אי 
אין צער (מרה-שחורה אע). מלל פאַרטײַטשט 
ימעלפֿת ספירים' (שיריהשירים, ה, 14): ;אין 
גיהילט? ותּי: ,בּאדעקט"ן. ,דאָס זענען די 
אַגדות הש"ס, , . אי אין קורצע װערטער מיט 
גרויסע מיינונגען", סשי וו, טז. ,אי אין אימת- 
מות... . עס הענגט דעם מענטשנס לעבּן אויף 
אַ האָר", פרוג 1 'דאָס קוויטלי. ,אי אין דעם 
אור-טרוים פֿון װערן....י, מלך ראַװיטש, נאַי 
קעטע לידער. 

-ערהייט, -קיים. - 

אײַנגעהילעס -- אַדי, פּאַר אײנהילען (זיך) 
-+, אַן איע װײַבּל. ,א בּאָרװעסער, אי אין 
א גרויסער פּלאַכטע . . .*, י. בּודזאָהן, אַ מעשׂה 
פון אַ רבֿ. .., װילנע 1927. -ערהייט, 

אײַנגעהיצט -- אַדי, פּאַר אײַנהיצן (זיך) -+, 
איער המון. ,אוני דער קאלך אובֿן (אזה יתּירה) 
איז זיר אײַן גהיצטײ, סהמ, דניאל, ג, 22, 

אײַנגעהעפֿט -- אַדי, פּאַר אײַנהעפֿטן (זיך) 
-4, איער מגןדוד, איע אין קאַראַהאָד, 

אײַנגעהעצט -- אַדי, פּאַר אײַנהעצן -+, 
איער המון. -ערהייט, -קייט, 

אײַנגעהעקלט -- אדי, פּאַר אײַנהעקלען -, 
,זי זענען װי א' געװען איינער אין אַנדערן, 
אֵש, בּײַם אָפּגרונט. -קייט, 

איינגעהער -- דאָס, ז. פֿמט. אויפמערק' 
זאמקייט. ,, זאָלסט האָבּן אי צו מײַנע ווערטער", 
רייד (צויזמער), | 

אײַנגעהערט -- אַדי, פּאַר אײַנהערן (זיך) 
-+, איע װערטער. איע מוזיק. -ערהייט. 
-קייט, 

אײַנגעוואויגן -- אַדי, פּאַר אײַנװעגן -+, 
דער א'ענער האַלבּער פונט, א'ענער צוקער. 

אײַנגעװאױנ|ען -- טרו. געװאוין אײַן 
= געוואוינט. 89: = געוויינען (-+), מאַכן 
עס זאָל װערן אַ געוויינלעכע זאַך, מע זאָל זיך 
פֿירן, טאָן עפּעס אָן אָנשטרענגונג, אָן איבּער- 
קלערן, אָן פּראָטעסט. אײַנלערנען צו טאָן 
עפּעס (כּמעט) מעכאַניש, אָן װאַקלענישן. אי די 
קינדער צו װאַשן די הענט פֿאַרן עסן. א' די 
אַשכּנזים צו לעבּן צוזאַמען מיט די עוֹלִים פון 
די מזרח-קהילות. ,די יידישקייט אירע װאַר 
איר ניט . . . פאַרשטאַנדיק געמאַכט, נאָר איינ" 
געוואוינט", אמד, רויזע פֿינקעל, ווילנע תּרל"ד. 
;זײַן פאַטער און זײַן רבּי האָבּן אים אײַנגע" 
וואוינט . . . מורא צו האָבּן פאַר גאָט און דינען 
אים", תּניא, קו, 

אָפֿט מיט זיך -- א' זיך צו לעבּן אין 
ענגשאַפֿט. ,, ויפל דאָס לעבּן האָט אים ניט 
געזשאלעװעט קיין צרות, האָט ער דאָך נישט 
געקענט צו זיי זיך א", אַש, תּהילים-ייד. 
,... אויסהאַרן בּיז ער װעט זיך א", קמ, 
5, יא 18, ,ער האָט זיך פון זיך זעלבּסט 
אַזױ אײַנגעוואוינט צו פֿירן, בּיז עס איז גע" 
בּליבּן בּײַ אים פאַר אַ נאַטור", י. ל. יאָסעלאָװיץ, 
תּוכחת מוסר, ווילנע תּרל"ו. 


118 


= געוואוינט -- אַזי. איע פירונגען 

-טערהייט -- אי ענטפֿערן אָמן. -טקייט 
-- 2,. . זיי {די טעכטערן זאָלן זיך בּצניעות 
האַלטן אַז װי זייער מוטער, דען דאָס בּרענגט 
. זיי די א'", לט2, עד/ב. 

אײנגעוואונדן -- אַדי, פּאַר אײַנװוינדן -=, 
;דשׂ שװערט פון (גלית). .. זיא איז אײַן גי" 
וואונדן אין איין לײַליך", סהמ, שמואל א, 
כא, 10. 

אײַנגעװאַטעט -- אַדי, פּאַר אײַנװאַטען -+, 
אײַנגעוויקלט, אײַנגעהילט אין װאַטע. איעדער 
ייִדיש װאָרט איז... אי אין ייִדישער נשמה- 
װאַרעמקייט", ימ, יישפּ ווא, 4, 

אײַנגעװאַלגערט -- אדי, פּאַר אײַנװאַלגערן 
(זיך) -+, אַן איער בּוים. איע מלבּושים. ,צו 
יעדן אבּרענענדיקן הויז פֿון סטאַלינגראַדער 
חורבֿות און רואינען", פמ, מלחמה וו. ,שמאָלע 
געסלעך, איע הילצערנע פּלױטן, א. שעכטמאַן, 
ערבּ. -ערהייט. קייט. 

אײַנגעװאַל(י)עט -- אַדי, פּאַר אײַנװאַ" 
לױען +. אַן איע חורבֿה. ;דאָס . . . פענצ- 
טער איז אי און קיינער װאוינט מער ניט 
דאָרט?, ספ, גליקליכע און אומגליקליכע. 
-ערהייט, -קייט, 

אײַנגעװאָלקנם -- אַדי, פּאַר אײַנװאָלקענען 
(זיך) -+. איער הימל. ,ער כאַפּט אַ דרימל י . . 
אי אין טאַבּעק-רויך", נס, איבּז, אַלעקסאַנדר 
אַראָסעיעװ, ערשט ניט לאַנג, ק;עװ 1929 

-קייט, 

אײַנגעװאָנדן -- אַדי, פּאַר אײַנװענדן -+. 
א'ענער אױסטײַטש פֿון געזעץ. 

אײַנגעװאַנדערם -- אַדי, פּאַר אײַנװאַנדערן 
-+, די איע ייִדן. אָפֿט סוב אי'ע(ר). .איע װאָס 
האָבּן . . . ניט געקאָנט אַראָפּשלעפּן פֿון זיך 

| די אַלטע הויט", זשיטװ, נ"י 1912. -ער' 
הייט, -קייט, 

אײַנגעװאַקשט--אַדי, פּאַר אײַנװאַקסן וו -+, 
איע דילן. | 

אײַנגעװאַקטן, --געװאָקפן -- אַדי, פּאַר 
אײַנװאַקסן ו -+, װי אַ בּוים אי. געוואוינשאַפֿט 
װאָס איז א' אין זײַן פֿירונג. איענע געפֿילן. 
,איר קינד איז געבּאָרן געװאָרן מיט אַ ניט- 
א'יענעם אָפל", פגעז, װילנע 1925, פאה 10. 
,װיבּאַלד מײַן ספֿר װעט שוין זײַן בּײַ אײַך 

- גוט אי אין זינעןײ, הרבֿ אַלכּסנדד זיסקינד איבּז, 
די הייליגע צוואה וילנע 1881. 8.. . א'ענע אין 
אונדזערע הערצער, אײַנגעװעבּטע אין אונדזע- 
רע מחשבֿות", חיים ליבּערמאַ, פֿאָר, 1962 
וװ18. -ערהייט. קייט. + 

אײַנגעװאַרעמט -- אדי, פּאַר אײַנװאַרעמען 
(זיך) -+. אַן אי געקעכטס. די איע היים. ,זיך 
בּעסער אײַנגעמעסטעט אויף די א'ע ערטער", 
ה. זאָבּין, צװישנ בּינשטאָקנ, מאַסקװע 1941 
-זערהייט. -קייט, 

אײַנגעװאָרפֿן -- אַדי, פּאַר אײַנװאַרפֿן -+, 
אַן אי הויז. א'ענער פּאַרקאן. ‏ ערהייט. 
-קייט. : 

אײַנגעװאַרצלם -- אַדי, פּאַר אײַנװאָרצלען 


אײַנגעוויינען 


(זיך) -+. איע. אין בּאָדן. איע אין דער סביבה. 
די אי'ע שׂנאה צו ייִדן. אַן איער גלױיבּן. ,דיא 
עבֿירה (גאָלן די בּאָרדן איז אונטר דיא לײַט 
אַזױ אײַן גװאָרצילט..,", קצת דברי מוסר 
על איסור השחתת פאות הראש והזקן אַמשט 
תנ"ב? ;האָבּ גיזעהן.. איין אײַן גיװאָרצלטן 
נואזרן אונ' רשע", סהמ, איובֿ, ה, 3, ,איר 
יסוד אונ' אײַן גיוואורצלטה ואונונג אַז אין 
דיזה ועלט", חה, אַמשט 1716, מז/ב. אװען 
איינר האָט גיזעהט ווייטץ אודר קאָרן אונ' װער 
נאָך ניט אײַן גיװאָרצילט, טאָר מן אויך דער 
פֿון נעמין צו עסין", ל7טו, עב/א. ,די טבע פון 
איטלעכן פאָטער איז אי אין דעם קינד", הנהגות 
נשים, װוילנע תּר"ה. -קייט -- אַן א' אין דעם 
טיפֿסטן עבֿר, 


אײַנגעװאַשן -- אַדי, פּאַר אײַנװאַשן (זיך) 
-+, איענער פֿלעק. איענע פּנימלעך. -ער- 
הייט, -קייט. | 


אײַנגעװויגט -- אַדי, פּאַר איינוויגן (זיך) -+, 
דאָס א'ע קינד. אַן איער שרעק. די איע בּרעגן 
פֿון טײַכל. אַן איער (װי אַ) בּעליצדקה. ;די 
רבּיצין דרימלט אײַן בּײַם שטריקן א זאָק, 
אפֿשר אי פֿון גמראיניגון", פרץ, זכרונות. 
;אײַנגעשטילט און אי און אײַנגעהילט, װי אַן 
אײַנגעשלאָפֿן קינד", הל, אין קיינעמס לאַנד. 
;ערשט דרויסן די א-שטילע אלולינאַכט און 
קיל װוינטל נעמען אים בּאַרואיקן", שמעון האָי 
ראַנטשיק, 'גאָטס משפּטי. ,די שטערן פּינטלען 
אויס פּסוקים פֿון תּנך, איך לייען זיי מיט אץ 
קאָפּי, אפֿא, . . . סטע -ערהייט. -קייט, 


אײַנגעװויזן -- אַדי, פּאַר אײַנװײַזן -+. די 
א'ענע טעותן. -ערהייט. -קייט, 


אײַנגעווייד -- דאָס, ן 8 מצ װי אצ; געװייני 
לעך בּלויז מצ. דזװ אינגעװייד -+. ,לוֹבּ מײַן 
זעל צו גאָט אונ' אַל מײַן אײַן גיוועהט זאָלן 
לוֹבּן זײַן הייליגן נאמןי, מחזור ר"ה ויו"כּ, 
הומבּורג 1721, פּג/א. ,דאָס טראָגן (ההריון) 
איז אין דער צײַט אין װעלכע דער זאָמען 
(זרע) װאַקסט אין דער מוטערס אי (אבֿרי הליי 
דה)", מלכּה בּערלאַנט, די גליקליכע מוטער, 
ווילנע 1826. ;א בּראַנדיקער געשװיר װאָס 
פרעסט מיר אויף מײַן א' אין בּויך", מלה, 
לידער וו. ,אַלע א'ן מײַנע כליפּען אין דער 
טיף", יעקב פּרידמאַן, נפֿילים. 


אײַנגעוויים -- אַדי, פּאַר אײַנװײען -+. איער 
מאַנומענט. ;די טויט די אי'ע {= צערעמאַי 
ניאַלען", יהואָש איבּז, הײַאַװאַטאַ. 


אײינגעווייפט -- אַדי, פּאַר אײַנװײכן -+, 
מש פֿאַרטײַטשט 'מִשרת ענבֿים' (בּמדבּר, ו, 3); 
,איין גיווייכט . . .* וָתי: , זאַפט פון . . ."ן. א' 
פֿלײיש. אַן איער אײַזן. 

אײַנגעװײנ|ען -- טרו. געװיין אײַן, -'גע- 
וויינט. פּ8: -געוואוינען (-+). זזו אײַנ 
געוואוינען. |מער פֿאַרשפּרײט אין גערעדטן 
לשון, אָבּער אפשר װײיניקער אין ליטרשן עאַז 
מע װערט א בּיסל אײַנגעװיינט, זעט מען. . .", 
ממוס, מסעות. ,אײַנצוגעװיינען די פּרינציפּאַ- 
לן... אַ בּיסל צו אַכטן זייערע ארבּעטער", 





אײַנגעװײַסט 
י. מ. אַלפּעראָװיץ, די װעלט מלחמה.... װילנע 
5, 

אָפּט מיט זיך -- אוװילשׂטו האבּן אַז מן דיר 
דײַן ריד אימר זאָל צו הערן, גיוויאן דיך ניט 
אײַן ליגן צו זאָגן", עיון, מו/א. ,זי האָט זיך 
אַזױ אלינגעװויינט צו דער גרויסער פרעסארנע", 
ש. בּעקערמאַן, דער זשענסקער װאָפּראָס, אדעס 
7, 
--געוויינט -- אַדי. אַן איע זאך. איער 

דרך. -טערהייט, -טקייט -- די אי צו 
שלאָגן א קינד, | 

אײינגעװײַסט -- אַדי, פּאַר אײַנװײַסן -+, 
איער בּאַרשט, ,, הענט און בּגדים זײַנען אי אין 
מעל", חג, צמח אַטלאַס |. 

אײינגעװייקט -- אַדי, פּאַר אײַנװייקן (זיך) 
-+, אי פלייש. אַן א'ער הערינג. איע גרעט, 
חלה, איע אין בּראַנפֿן,. אי אין מעשׂים טובֿים; 
אי אין יחוס. א' אין לערנען (תּאוות). מלל 
פאַרטײַטשט 'משרת ענבים' (בּמדבּר, ו, 3); 
,אײַן גיווייקט" {פֿרגל אײַנגעװוייכטן. געֶר זול 
ניט טרינקן , . . אל אײַן גיװייגט טרויבּן", טח, 
בּמדבּר, ו, 2. -ערהייט, 

אײַנגעװיליקט -- אַדי, פּאַר אײַנװיליקן -+, 
איער שידוך. איע זיך מקריבֿ צו זײַן,. ‏ -קייט, 

אײַנגעװיקלט -- אַדי, פאר אײַנװיקלען (זיך) 
-4, אי אין א שאֵל. אַן אתרוג, א' אין װאַטע. 
טראָגן די װעטשערע אין אַן אין טאָפּ. אי אין 
אַ געדיכטן נעפּל. א יאַ װאָס איז א' אין א ניין, 
,זײַן גזיכט אין גװיקלט אין זײַן (טלית)", 
שאר, יז. אליגן זיא גאנץ נאקיט, אײַן גװיקלט 
אין עטוואס לײַנןײ, משה אײַזענשטאַט, איבּז, 
דרך הישר לאבן בּוחן, אָרט? 1746. 2.. . װעט 
גאָט צו משפּט בּרענגען מיט אַלעמען װאָס 
דרינען איז א' צו גוט צי בּייז", מס משלי 
תּקע"ט, יב, 14. ,אי מיט דימענטן זאָל װערן 
דער דאָזיקער װעלכער עס װעט...", ממוס, 
מסעות. ,דער װינט איז געלעגן א' אין די 
סאָסנעס און געשלאָפן", יהואָש, 'זומערנאכט 
יערהייט, -קייט, 

אײַנגעװיקלטם -- דאָס, מצ? פר. יעדער 
מין שפּײַן װאָס בּײַם צוגרייטן זי קומט אויס 
אײַנצוּוויקלען אין א בּלאַט, אין טייג. דאָס 
פֿלײישעדיקט (מילבעדיקע) א" 

אײינגעווירצט -- אַדי, פּאַר אײַנװירצן -=, 
אַן אי צינגל. איע רייד. ‏ -קייט, 

אײַנגעװעפ -- דאָס (דער), ן. רעװלטאַט 
פון אײַנװעבּן (זיך). אַן אי פון קאָלירטע פֿעי 
דעם. ,דער א' -- איך און מײַן פאָלק, מײַן 
פֿאַלק און איך", מאָל, סביבה, יאן 21, 

אײַנגעװעפּט -- אדי, פּאַר אײַנװעבּן (זיך) 
-+, א רויטער פאָדעם, אי אין א װײַס געװעב. 
א' אין סתּירות (אין סודות). חלומות, איע אין 
הערצער. {|מענדעלעסן גוטמוטיקע לעפֿצן 
זאָגן: איך בּין א פֿאָדעם, אי אין גרויסן געװועבּ 
פֿון ייִדנטום", ה. סאַפֿרין, שטעגן, סטאַניסלא- 
װאָוו תּרצ"ו. ,. . . זיצנדיק אין װינקל, אין דער 
האלבּ-פינצטערניש א'", װײַסו, א פּאַמעניק! 
,דערשטיקטע דערפֿעלעך, אין גראַבּנס איע", 
פּמ, מלחמה. -ערהייט. -קייט. 


114 


אײַנגעװועלצט -- אַזי, פּאַר אײַנװעלצן. 
אײַנגעװאַלגערט. אײַנגעװעלגערט. אורח פאַר- 
טײַטשט ימגוֹללה' (ישעיה, ט, 4); א' (תּי: ,גע 
וועלגערטין, 


אײַנגעװעלקט -- אַדי, פּאַר אײַנװעלקן -6, 
איע בּלומען. איע לעבּנס. -קייט, 


אײַנגעװוענרט -- אַדי, פּאַר אײַנװענדן -+, 
וְפֿרגל: אײַנגעװאַנדןן. אַן אָפּגעפרעגטע, אַן איע 
טענה. איע כּוחות. איע בּויגנס. 


איינגעװועקפט --דזוו אײַנגעװאַקסט, -+ אײַני 
װועקסן, 


אײיננעזאֿרן -- אַדי, פּאַר אײַנזידן -+, 89; 

| = געזאָטן, אי פלייש. איטן אין האַרצן 
;ור שטופּף דשׂ לוך מיט אין גזוטם װאַכּש", 
כּיי יספֿר הרפואות', 1474 |דװקא, נֹא 117 
,... דאש איז אן גיבּרענט, דאש זאָלט מער 
זײַן אײַן גיזאָטן . . .*, בּראַנט, פּרק מד. -ער- 
הייט, -קייט, 

אײַנגעזאַלבּט -- אַדי, פאַר אײַנזאַלבּן -+, 
איע הויט. איער מלך. ,איצט בּין איך שוין א' 
און קען זיך היימיש פֿילן", יהואָש, בּאַרג- 
געוויטערי. -קייט, 

אײינגעזאַלצן -- אַדי, פאַר אײַנזאַלצן -=, 
אויך: - געזאַלצט. אענער נדן = װאָס איז 
אָפּגעהיט. ,פיש דיא אײַן גיזאַלצן זײַן טאָר 
מן אַך װאול מטלטל זײַן, דען מן קן זיא אַך 
אַזו רוֹא עסן", לטו, עֵא/א. ,מע מוז זיך היטן 
ניט צו עסן אַלטע א'ענע פֿלײיש", חא, לב/ב. 
,פעלט אים דען חזיר-שמאַלץ א'ס, האָלץ אָדער 
קאַרטאַפלעס?", װײַס װ, דדער איבּערגאַנג 
זערהייט, -קייט, 

אײַנגעזאַמלט -- אדי, פּאַר אײַנזאַמלען (זיך) 
-+,. א' געלט. דאָס איע פאָלק. די איע משפּחה, 
,אילענדיר, . . . אין דײַן הויש אײַן גיזאַמילט", 
בּע, כט/א. ,אונ!' װען אויך אלי (ימים) אונ' 
אײַן גיזאַמלטי ואֲשׂר װערן טינט.. .", מחזור 
שלש רגלים, אַמשט 1713, רכא/ב. , געדענק דאָס 
פֿאַרכטיק פֿאָלק ישׂראל דיא ואש זענען דאָ א"י 
מחזור שלש רגלים, טשערנאַװיץ 1848. ;דער 
זאַפּט איז אי אין די קערנער פֿון די יאַגדעס", 
הרב ש. ז. שניאורסאָן, ספֿר בּרכות הנהנין, 
װאַרשע 1874. א' ווע רן -- געהױבּענער 
אופן װעגן נפטר װערן. ?2'ויאסף אל עמו, 
בּראשית, כה, 8, אאַ. ,און ער איז א' געװאָרן 
צו זײַן פֿאָלק", תּי, דאָרט. -ערהייט, 
-קייט, 

אײנגעזאַפּט -- אַדי, פּאַר אײַנזאַפּן +. איע 
פֿליסיקײט,. א'ע חכמה, תּורה אע. דאָס אומ" 
שולדיק פֿאַרגאָסענע בּלוט, א' אין דער ערד, 
;אין דער מאָרגנדיקער קילער לופט פילט זיך 
דער איער זיפץ פון יזכור בּרית'", װײַס, אַ 
שטעטל. ,די איע, פֿאַרװאָרצלטע מיינונג...", 
קאַר !. -ערהייט. -קייט, 

אײינגעואַצט -- אַדי, פּאַר אײַנזאַצן. פר. 
װאָס איז געבּליבּן אונטן, בּײַם דעק פ(פֿון 
פֿעסל), ,ס'האָט געשמעקט מיט אויסגעשטאַנענע 
עפּל, מיט אי קרויט און מיטן װאַרעמען קליי- 
ען", י. פערלע, יידן פֿון אַ גאַנץ יאָר. 


אײַנגעזײַערט 


אײַנגעוויהן, -:געווינט -- אַדי, פּאַר אײַנ- 
זויגן, אײַנזייגן (זיך) +. דאָס איטע מיט 
דער מוטערס מילך, א'ענע ריחות. ,די עטישע 
ענערגיע . . . װערט צערונען און אי אין דעם 
זאַמד . . . פון די טאָגטעגלעכע קליינלעכקייטן", 
זשיט וש, ג"י 1912, עדי ליפּן {פון װאַמפּירן, 
א' אין מײַן לײַבּ", יהואָש, יװאמפּירי. -ער- 
הייט, -קייט, 

אײַנגעזויערם -- אַדי, פּאַר אײַנזויערן -+, 
9 --געזײַערט. אי קרויט. איע פּאָמידאָד 
רן. אי פּנים. -ערהייט., -קייט, 

אײנגעזונגען -- אַדי, פּאַר אײַנזינגען -+, 
אַן איער ניגון. אַן איער כאָר. -ערהייט. 
-קייט, 

אײַנגעװונטיקט -- אַדי, פּאַר אײַנזונטיקף. 
װאָס איז דורכגענומען מיט שטימונגען, מיט 
איבּערלעבּונגען פֿון זונטיקדיקן טאָג. ,כ'קום 
צוריק פֿון מײַן איינזאמער שול. זי שטייט 
איצט אויך א' אין שרעק", יג, פון מײַן גאַוי 
צער מי 

אײַנגעזוגיקט -- אַדי, פּאַר אײַנזוניקף. אַ 
בּיסל אָפּגעבּרענט פֿון דער זון. דורכגענומען 
פון די זונשטראלן. צוריקקומען פֿון װאַקאַציע 
אַן איער. 

אײַנגעזונקען -- אַדי, פּאַר אײַנוינקען -+, 
א'ע אוצרות. אי אין דרערד, אין בּלאָטע. האָבּן 
איע בּאַקן. ,ער איז אַזױ טיף א' אין די ליבּי 
שאפט פֿון דער-וועלט", חה, 235. ,די שטאָט- 
חזירים זײַנען געלעגן א' טיף בּיז איבּער די 
אויערן", ממוס, װינטשפ. ,דער מענטש זינקט 
אַלץ נידעריקער, בּיז ער װערט שוין אינגאַנצן 
א' אין אוממענטשלעכקייט", יעקבֿ ראַװינסקי, 
דער פֿאַלשער שלדיבּריעף, װאַרשע 1885, 
, פאַרפֿוילטע דעמבּענע שטאמען װאָס זענען א' 
אין דעם שליים פֿון אומבּאַקאַנטע צײַטןי, אַש, 
תּהילים-יוד. ,הויערט אי אין מחשבֿות יעדער", 
חג, פּליטים, 

א' ווערן. קללה: זאָלסט א' װ' נײַן 
קלאַפֿטער (איילן) אין דער אֲדמה. א' װ' װי; 

- בּלײַ אין ים, א שטיין אין טײַך, װי די מיצרים 
אין ים"סוף, װי קוֹרח. א' װ' װי אַן אַנקער. 

| ;אי געװאָרן בּיז דעם האַלדז אין דלות", ממוס, 
קליאַטשע, 
זערהייט. -קייט, 

אײַננעזונקעניש -- דאָס (די), ן. מצבֿ פֿון 
זײַן אײַנגעזונקען. ,שא, אַן אי אויף אײַך!-- 
צעשרײַט זיך יענע", הירש דאַָבּין, אַפֿ דער 
װײַסרוסישער ערד, מאָסקװע 1947, 

אײַנגעזיגלט -- אַדי, פּאַר אײַנזיגלען -6, 
א'ע דאָקומענטן. ,אי אין געשפּענסט פֿון ציגול, 
עפן איך די ליפּן", מאיר שטיקער, צוק, מלי- 
יוני 1965. -ערהייט, -קייט, 

אײינגעזיים -- אַדי, פּאַר אײַנזייען -+. אע 
תּבואה. א'ע סַמיקֶע קערנדלעך פֿון שׂנאה, 
דערהייט, -קייט, 

אײנגעזײערט -- אַדי, פּאַר אײַנזײַערן -+, 
9 +-געזויערט. א'ץע) קרויט. מיט ציט- 
רין איער שטשאוו. א'ע מילך. איע גרינסן. שׂבּ 
פאַרטײַטשט כּבֿוש --- ,אײַן גיזייארט", , איץ 





אײַנגעזײַערטס 


פּירות אָדער זיי זײַנען געקאַכט א בּיסל . . . מוז 
מען זיך װאַשן דערצו. . , נאָר מע דאַרף ניט 
מאַכן די בּרכה על נטילת ידים", הרבֿ ש. זי 
שניאורסאָן, ספר בּרכות הנהנין, װארשע 1874, 
;דער שפֿלער הכנעהדיקער גאַנג, דאָס א', מאָ- 
גער זיפֿצעלע...", הר, הרודעס. ,,.. אָפּגץ- 
עקלט פון דער איער ייִדישער גײַסטיקײט", בּ. 
ריוקין, ה. לייװיק..... -ערהייט. -קייט, 


אײַנגעזײַערטפ -- דאָס, מצ? פר. 1. יעדער 

מין שפּײַז װאָס בּײִַם צוגרייטן זי זײַערט מען 
פֿריער אײַן א בּאַשטאַנדטײל אָדער דאָס גאַנצע. 
;נאָך דעם אמתן אָקעװיט איז גוט א'י. 2, פֿיג. 
שלעכט געשעפֿט. צושאַנצן עמעצן אי 


אײַנגעזײפֿט -- אַדי, פּאַר אײַנזײפֿן +, א' 
פּנים,. א' גרעט. "ער איז (שוין) אַן א'ער = 
אַלט, גרוי, שװאַך. *ער איז אי = אַרײַן אין 
א שלעכט געשעפֿט, דורכגעפֿאַלן; פאַרפירט, 
"ער אין גוט א' = ער איז אין א שװערער 
לאגע, זעט ניט קיין אויסװעג פון איר, "די 


אַרבּעט איז (שוין) אי = שוין אָנגעהױבּן: מען ‏ 


איז שוין אַרײַנגעטאָן אין איר. ,זענען מיר דאָ 
געבּליבּן װי איי, יפ. ,דער קונה זיצט אן איער 
און סאיז אים סומנע אויפן האַרצן", א. 
קאַרפּינאָװיטש, בּײַַם װילנער דורכהויף. -ער- 
הייט, 


אײַנגעזעג|ט -- אַדי, פּאַר אײַנזעגן +. אַ 
איטער קלאָץ. זן --געזעגן -- ,מיט די ציין 
א'ן", בּ. לאַפּין, צייכנס. -טערהייט, 
אײַנגעזענקט --אַדי, פּאַר אײַנזענקען'. :247:4 
68 + ת. געמאכט עס זאָל אײַנזינקען 
,מיט קוועק זילבּר אונ מיט בּללא זײַנט זי 
בור קלייבּט אונ' עיין {= אײַןן גזענקט", 
שמואל הוגרלן, 'װערפֿל-ליד', 15. י"ה {ריבֿ, 
קאַמף קעגן אַזאַרטשפילן..., 
אײַנגעזעפֿן--אַדי, פּאַר אײַנזיצן +. 1. װאָס 
האָט קאָנטיקע סימנים אַז מען איז געזעסן 
אויף דעם א לענגערע צײַט, אַ סך מאָל. א'ענע 
| שטולן. אַן א'ענע קאַנאַפּע. 2. װאָס מע זיצט, 
מע ואוינט, מע לעבּט דאָרט. אן א' אָרט. 
,שיקט מען אַרױס ייִדן פֿון זייערע לאַנגיאָריקע 
א'ענע ערטער", ספ. סודות. ;געהייסן זיך 
אַרױסקלױיבּן פֿון אַלטן א'ענעם קעלער", סעג, 
צעבּראָכענע זײַלן ;אַזא א'ענע היים -- און 
דאָך אַזאַ שטראָמענדיקע אומהיימלעכקייט", 
חיים יצחק בּונין, חבּ"דיש, לאָדזש 19238, 

2. סובּ. תּוֹשבֿ. װאָס לעבּט שוין א לענגערע 
צײַט אױפֿן זעלבּיקן אָרט, אין דעם זעלבּיקן 
לאַנד (און זיך צוגעװיינט צום דאָרטיקן לעבּן), 
מיר זענען דאָ א'ענע. ,איך בּין דאָ שוין בּאַלך 
צען יאָר און נאָך ניט קיין א'ענער". ,די א'ענע 
האַלטן זיך דאָ גרויס, פּונקט װי קאָלומבּוס 
װאָלט געװען זייער לײַבּלעכער פעטער". /אַ 
פרעמדער און אן א'ענער בּין איך בּײַ אײַך", 
איבּז דר' ה. זײַדמאַן, טמז, 1967ו2454 |תּי: ,א 
פֿרעמדער אָבּער א תּוֹשׁבֿ".. }. ,אמת:אי'ענע, 
בּכּבודיקע לײַט. אײַנגעבּירגערטע פֿון דור-דורות 
אין לאַנד", ייז, .. . קאַרנאָװסקי. א'ענע פייגל 
= װאָס פֿליען ניט אַװעק. 4. אײַנגעװאָרצלט, 
;ער האָט גרויס דרך-ארץ געהאַט פֿאַר אלעם 


115 


װאָס איז א', אײַנגעפֿונדעװעט", אָפּאַ, די טענ- 
צערין. ,אַשס שטעטל איז אַן אײַנגעפונדעװועטע, 
אַן א'יענע, סיטראַכט גאָרנישט רירן זיך פון 
אָרטײ, שנ, שלום אַש. 

9 װאָס איז טיף אַרײַנגעדרונגען. װאָס עס 
איז שװער זיך צו באַפרײַען פֿון דעם. אן 
א'ענער הוסט. קער עלטערט זיך מיט זײַן 
א'ענער אסטמע". די א'ענע שװאַרצקײט פֿון 
א קוימענקערער. ,פֿינגער פון אַן אײַזױבּרעכער 
מיט א'ענעם זשאַװער", זש, טמז, 1963 וט 10, 

יערהייט. -קייט -- די לענדער פון אונ" 
דזער אַלטער א'. ,דער רוסישער פאַבּריקאַנט, 
פֿאַרשאַפֿנדיק זײַן אַרבּעטער א', ד"ה געבּנדיק 
אים א דירה, האָט געקענט אים שטענדיק... 
אַרױסװאַרפֿן פֿון דער דירה", ע. טשערניאַװסקי, 
דער ייזדישער אַרבּעטער אינ װײַסרוסלאַנד, 
מינסק 1932, 


אײַנגעוט(ע)ן--אדי, פאַר אײַנזען  .+-‏ -יגעז 
זעענענר). אַן --געזען טעותל. --געזעענע 
טעותן. --געזעענע סכּנה. ספעצ -- פטמ דזח 
אָנגעזען, חשובֿ. .דער אַלטער איז זייער א' 
אין דעם שטעטל", ישׂראל אָרנשטײן, רעיונות 
ישׂראל, יאָס 1893, ,דעם גרעסטן טייל טאָג אין 
ער געזעסן אין קלײַזל איבּער אַ ספֿר, ער איז 
געװען זייער א' בּײַ די אַלע בּעליבּתּים אין 
קלײַזלײ, ממוס, װינטשפֿ. | 

אײַנגעזעצט -- אַדי, פּאַר אײַנזעצן (זיך) -+, 
דער איער אין תּפֿיסה, די א'ע אין מושב-זקנים, 
א פֿלאָקן, אי אין דער ערד. איע פֿלאַנצן. איער 
דימענט. איע געסטקע. אַן איער דערקלערזאַץ. 
אַן איע שמירה. ,זעלכי פֿינגרליך די (אבֿנים 
טובֿות) אײַן גועצט האבּן מוז מן (פּשיטא) 
אויש טאָן פאַר דעם הענד װעשן", עפּש, סידור 
תּפֿילות, אַמשט, תּק"ח, ב/ג. ,סע איז שוין בּײַ 
זי אַזױ א' געװען.. . אַז דער עיקר איז נאָר 
דאָס געלט", נחבּ, 'מַעשׂה מבּעל-תּפילה. שאַז 
זי האָט א'ע ציין אָדער א בּייגעלע (מאַטיר 
רינגל) אַז זי קאָן אַרױסנעמען, זאָל זי אַרױס- 
נעמען, און אַז ניט זאָל זי אַ שאלה פֿרעגן 
וֶוועגן חציצה בּשעת טבֿילהןי, ספֿר מקור 
הבּרכה וו, מונקאַטש תּרנ"ה, נו/ב. ;די שרשים 
און די יסודות פֿון דער חכמה װאָס זי איז א' 
אין די בּאַשעפעניש....", חה, זי 118, עענגי 
איע אין צװויי גרויסע בּעליעגלהשע פאיעטאָ 
נעס . . . זײַנען די געסט , . . צוגעפאָרן"ײ, בּערג, 
אַרום װאַקזאַל. 

-ערהייט, קקייט. 

אײַנגעזשאַװערט -- אַדי, פּאַר אײַנזשאַװערן 
-+, אי אײַזן. -ערהייט, -קייט -- די 
אי פון זײַנע אײַנגעשטעלטע מחשבות. 

אײַנגעזשוזשעט -- אַדי, פּאַר אײַנזשוזשען 
-+. אַן אי ניגונדל, ,גוט איז א בּיימל צו 
זײַן אײַנגעגדרט אין ליבּשאַפֿט, גוט איז א 
בּלימל צו זײַן אי פֿון בּינעןי, משה יונגמאַן, 
אין שאָטן פון מוֹלד. 

אײַנגעזשמורעט -- אַדי, פּאַר אײַנזשמורען 
-+, ,, מיט זײַנע איע אויגן קוקט עֶר, האָרכט 
און װאַרט אויף דער בּאַװועגונג פֿון זײַן האַר", 
אַש, תהיליםייוד, 


אײַנגעטוליעמ 


אײַנגעחושכט -- אַדי, פּאַר אײַנחוֹשכן -+, 
א פאַרצרהטער און איער. -ערהייט. -קייט, 


אײַנגעחזירט -- אַדי, פּאַר אײַנחזירן (זיך) 
-, = אײַנגעבּרודיקט. אי װי א שװאַרציאָר. אי 
אַז סאיז א בּזיון אים אָנצוקוקן,. -ערהייט, 
דקייט, 

אײַנגעחורט -- אַדי, פּאַר אײַנחזרן (זיך) -+, 
איע לעקציע. א'ע לאָזונגען, דערקלערונגען אע. 
,בּשעתן עפענען {דעם טויערן שעפּטשעט ער 
עפּעס אַן אין סגולה-פּסוקײ, משה טײַטש איבּז, 
ח."נ. בּיאַליק, אַריה בּעליגוף. -ערהייט, 

אײַנגעחלומט -- אַדי, פּאַר אײַנחלומען -+, 
;מיך װעט מען שוין קיינמאָל אינגאַנצן נישט 
בּאַפרײַען פון איע מוראס", יג, איק, 111960, 
-קייט, 

אײַנגעטאָלט -- אַדי, פּאַר יאײַנטאָלן. נעאָל. 
אײַנגעטיילט אין טאָלן. דורכגעשניטן מיט טאָלן, 
,מײַן װעג -- אין טאָלן א'", בּ. לאַפּין, דער 
פֿולער קרוג. 

אײַנגעטאַמעװעט -- אַדי, פּאַר אײַנטאַמעװען 
-+, איער װאָגן. איע פערד. אי בּלוט, 

אײַנגעטֿאָן -- אַדי, פּאַר אײַנטאָן -+. אויף. 
שרײבּפֿאָרעם -- געטון {-געטין), -- גע- 
טאַנענע(ר). ראָזשינקעס, א'ענע אין טייג, 
א' זײַן 8 ווערן -- אַרכ. אומקומען 
אוועקגענומען װערן. שטאַרבּן. אי װערן צו 
זײַן פאָלק' --- טוו פאַר 'ויאסף אל עמיו', 'נאסף 
אל עמי' -- טח, מלל בַּאר התּורה, מש אאַ. 
;דאַרום איז אײַן גיטון אונ' צו גין װערט דאז 
פיך אונ' פֿגיל", שעריר, יב, 4. ;אֲלי מינים 
רוחות רעות װערן אײַן גיטאן פון עולם", נצו, 
ה/ב; ,אונ' אויך דאש זעלבּיג גאַנצע דור אין 
אײַן גיטאן ווארדן צו זײַנין עלטערין", סהמ, 
שופֿטים, בּ, 10 וינאספֿו אל אבֿותיו'ן. ;דו בּיסט 
גלײַך צו דער זון, אַז עס קומט בּײַנאַכט און זי 
ווערט א'", נוצ, זשיטאָמיר תּרכ"ג, רעג/ב, 

אײַנגעטאָפּטשעם -- אַדי, פאַר אײַנטאָפּ- 
טשען -+. אע פּאָדלאָגע. אַן א' פײַערל. 
;די ניט-א'ע שטרוי האָט אונטער דער לאַסט 
פון איר קערפער זיך אַראָפּגעזעצט", נאָטע 
לוריע, הימל און ערד, מאָסקװע 1965. ער" 
הייט, 

אײַנגעטאַקט - אַדי, פּאַר אײַנטאָקן -, 
;עפּלצװײַגן . . . א קווייטל אין א קווייטל א'", 
ש. רױטמאַן, סאָװ' היימלאַנד, 1961, פאן 3, 

אײַנגעטויפט -- אַדי, פּאַר אײַנטױכן -=, 
,פֿיר פאַרטאָג, װען נייאָרק איז א' אין א 
געדיכטער פינצטערניש", טמז, 1968 א 21, 


אײַננגעטוישט -- אַדי, פּאַר אײַנטוישן -+. 
איער קויף. אַן א' קלייד. אַן א' פֿינגערל. 
-קייט, | 

אײַנגעטוליעם -- אַדי, פּאַר אײַנטוליען (זיך) 
 ,4-‏ זיצן (ליגן) אי אין א קאָלדרע. ,די הי 
זער שטייען אין ענגשאַפֿט און אין שטיקעניש, 
אי איינע אין דער אַנדערער", ממוס, 'צוריק 
אַהיים'. ,אין פֿאַרשאַטנטסטן װינקל פֿון בּית- 
מדרש, ואו די נשמות פון די טויטע רוען א' 
איינס אונטער דעם אַנדערנס פֿליגלען", אַש, 





אײַנגעמון 


תּהילים-יוד. ,אין ווייכן קישן ליגט דאָס קינד 
אן איע", אַר, 'די מאַמעי. ,פֿליסט . . , פֿאַרבּלי 
איע עופֿעלעך-גרעזלעך", הל, בּלאַט... עפל- 
בּוים. -ערהייט. קייט, 


אײנגעטון -- -+ אײַנגעטאָן, 


אײַנגעטונקט -- אַדי, פּאַר אײַנטונקען (זיך) 
-+, 89: -געטונקען. מרור, אי אין חרו" 
סת. כּרפּס, אי אין זאַלצװאסער. טרוקן בּרויט, 
א' אין ראָסל פֿון הערינג. א' אין יידישקייט, 
אין תּורה. א' אין יחוס. א' אין גאָלד און אין 
סאַמעט. אי אין חובֿות. א' אין פֿאָלקלאָר. א' 
אין טומאה, אין זינד אע. *ניטאָ פֿון עמעצן קיין 
אע פ ען = ניטאָ קיין שום בּריװ. אויך: 
...אע 9 עדער. *ניט נעמען קיין איע 
פּען = קײן שום שריפטלעכע גאַראנטיע, 
,;האָט זיך געמאַכט אַ בּײַל, זאָל מען פֿלײַסיק 
צולייגן טיכלעך, אי אין קאַלטן װאַסערײ, תּעלה 
ארוכה, לבֿובֿ 1850. ,אױפֿן גאַנצן עולם-הזה 
ליגט אַ טרויער, אַלץ איז אי, אײַנגעהילט אין 
עצבֿות", פרץ, חסידיש. ,די לאַנגע גאַס װאָס 
איז געווען בּאַזעצט מיט ייִדן איז ניט געװוען א' 
אין בּיימער", אַר, 'דער בּויםי. ;דער הימל... אַן 

| אַלט:צעריסענער טלית, א' אין בּרודיק װאַ- 
סער", א. װיעװיאָרקאַ, הימעל און ערד, לעמ" 
בּערג 1909, ,אינדזלען, א' אין בּלאָ, קומען 
קעגן זון צו שװימען", יהואָש, 'יזומעריזוךי 
יערהיים -- ,אײלבּערן... אי האָט עֶר זי 
פֿאַר זיך געלייגט", זרעים, צ/ב. -קייט, 


אײַנגעטונקלט -- אַדי, פּאַר אײַנטונקלען -, 
אין אין שפּיטאָל:צימער. ,אי דער ועג", יג, פֿון 
מײַן גאַנצער מי. -קייט, 


אײַנגעטונקעכץ -- דאָס (די), "ן (דער). ורר. 
אוקר. פּירעזשקע (און בּכלל עפּעס װאָס איז 
געמאכט פֿון טייג) װאָס פֿאַרן עסן טונקט מען 
אײַן אין צעלאָזענער פּוטער אָדער אין אייל, 

אײַננעטוקט -- אַד, פאַר אײַנטוקן (זיך) 
-. אַן א'ע(ר) אין מקווה. ,די לאָנקע אין 
פאַרגאָסן מיט א טוי-זילבּערנעם טײַך, און אין 
דער מיט שטייט חבֿרה א'", װײַס, אַ שטעטל, 

אײַנגעטושקעוועט -- אַדי, פּאַר אײַנטוש- 
קעװען -+. די מאַנצבּילן האָבּן בּיידע װי' 
בּער געטראָפֿן אי אין לעצטן בּיסל אַװנט-ליכט", 
הר, הרודעס. / 

אײַנגעטײַטשט -- אַדי, פּאַר אײַנטײַטשן -+, 

איער פּסוק. איע פּרשה. איע רייז. ‏ -ערהייט, 
דקייט. | 

אײַנגעטײילט -- אַדי, פאַר אײַנטײלן (זיך) -+, 
איע פּאַרציעס בּרויט. די א'ע פעלדער. איע 
אַרבּעט. איער כּבֿוד. אי אין גרופּעס, כּיתּות אע. 
;דער שׂכל איז א' אין חכמה, בּינה, דעת", 
חבּ"דיש. , דער בּאַשאַף איז א' אין פיר מך" 
רגות: דוֹמם, צוֹמח, חי און מדבּר", תּניא, קי 
;דאָס ספר . . . איז אי אין פֿינף שערים", משל 
הקדמוני, װילנע 1816, עאװײַבּערשע קלידער 
זײַנען א שווערע הלכה. די הלכה איז א' אין 
פֿיר חלקים", ממוס, 'צוריק אַהיים. ;ארץ- 
ישׂראל איז געװעזן א' אין 24 מעמדות װעגן 
די קרבּנות צו בּרענגען", זרעים, קיט/ב. ;ייִדן, 


1106 


אי אויף רעכטס און לינקס. אויף רעכטס בֹּאַ- 
טײַט: דערװײַלע נאָך צום לעבּןיי, סעג, איצטער. 
זערהייט. הקקייט -- אאין װאָס עס בֹּאַ 
שטייט די אי פֿון שלחך-ערוך...", דרי נ. ה. 
עהרמאַן, דער שלחן ערוך, וארשע תּרפּ"ז, 
אײַנגעטיועם -- אדי, פּאַר אײַנטײַען , 
;יעדער איינער איזו געזעסן א'", הל, טמז, 
1957 שו 20, | 
אײַנגעטיכלט -- אַדי, פּאַר אײַנטיכלען -, 
איע האָר, ,דאָס גאנצע פּנים איז בּײַ אים גע 
ווען פארוויקלט און א' אין זיבּן טיכער", נאַד. 
אײַנגעטינופֿט -- אַדי, פּאַר אײַנטינופן (זיך) 
-+, איע װינדעלעך. איע הענט. -ערהייט, 
אײַנגעטיעט -- אַדי, פאַר אײַנטנען -+ איע 
קינדער. מיט אַ פעטן אין קאַרק. ;אַן אַסאָבּע י.. 
מיט אַ בּויך. און אַזױ װאַר זײַן װײַב אויך אַ 
פֿול מענטש. בּיידע גוט א' װי גרויסע בּעליי 
אַכסניות", אמז, דער רענדיל, װילנע 1868, 
-קייט, 
אײַננגעטיפֿט -- אַדי, פּאַר אײַנטיפֿן (זיך) 
 ,4-‏ זיצן א' אין מחשבֿות. אן א' געמעל, 
,דאָס קינדעלע ליגט מיטן פּנימל א' אין מו- 
טערס שויס". ,. . . פֿאַלבּן זיך אין די טונקעלע 
איע ערטער", װײַס װו, א װאַלדמײדלי. .שטייט 
| ער, א' אין הוריות", צייט, מטטרן. ,שטומע 
שטיינער . . . אין זיך א'ע אויגן", בּ. לאַפּין, 
צייכנס. ,, מיט אומעט ... אין די שטערנס 
א'ע", אפֿא, װײַסע שטאַט. -קייט -- אָפּי 
וישן אָט די א'י, הל, טמז, 1951 | 6, 
אײַנגעטעפמט - |... טאַיעמטן אַדי, פּאַר 
'אײַנטעמען!י. געמאַכט עס זאָל זײַן בּאַטעמט, 
װאָס האָט אין זיך אַ (בּאַזונדערן) טעם. איץ 
מאכלים. איע פֿערזן, : 
אײַנגעטעמפּט -- אַדי, פּאַר אײַנטעמפן -+, 
אַן אי מעסער. איער קאָפּ,. -קייט, 
אײַנגעטענהט -- אַד, פּאַר אײַנטענהן -, 
איע קריוודעס. -ערהייט, -קייט, 
אײַנגעטראָגן -- אַדי, פּאַר אײַנטראַגן -+, 
אַן א'ענער מלבּוש. פֿאַרנאָטירטע, א'ענע טראַנ- 
סאַקציע. -ערהייט, | 
אײַנגעטראָטן -- אַדי, פּאַר אײַנטרעטן -+, 
לד אויך: = געטרעטן. איענער װעג. א'ענע 
פּאָדלאָגע, ,ציגל אונ' ליים... אן גימאַכט 
אונ' איין גיטרעטן פֿון דער בּלוט פֿון ישׂראל", 


טח, שמות, יד, 24. ,זײַנען געלעגן קעגן דער 


זון א'ענע שטיקער פעלד", אקש, קינדער פֿון 
אײן פֿאָלק, מאַסקװע 1928. ערהייט. 
-קייט, | 

אײַננגעטראַפכט -- אַדי, פּאַר אײַנטראַכטן (זיך) 
-+. ענטפערן א ,געגעסן האָט מען זאַכלעך, 
אי און שטיל", פמ, מלחמה |. -קערהייט. 
-קייט, 

אײַננגעטראַמבּעװעט - אַזי, פּאַר אײַנ 
טראַמבּעװען - +. ,בּיז די איע ערד דערגרייכט 
ניט קיין 150 -- 200 ממ....*, נ. סאַכאַרני איבּז, 
ל. פֿרומין, װאָס דאַרף מען װיסן... װעגן אַ 
װאַגראַנקע, כאַרקאָװו 1932, 

אײַננעטראַמפּלט -- אדי, פאַר אײַנטראַמפּ 


אײַנגעטשעפּעט 


לען -+. ,קים אריסגעשלעפּט אירע פֿיס 
פֿון דעם גע געװאָרענעם שניי אויפן אץ 
שליאך", חג, טמז, 1960 |8, ,טעג זײַנען צע- 
לייגט געװאָרן װי רעלסן אויף... אי'ע בּלאָ 
טעס", ש. בּרעגמאַן, אַפֿנ מיזרעכ איז אומרואיק, 
מאָסקװע 1924 -ערהייט, -קייט. 


אײַנגעטראָפֿן -- אַדי, פּאַר אײַנטרעפֿן (זיך) 


-+, א'ענע האָפענונג. א'ענער גאנג בּײַם 
שפּילן שאָך. -קייט. 


אײַנגעטרויט -- אַדי, פּאַר אײַנטרויען (זיך) 


 ,4-‏ אַן איער שליח. א'ער סוד. ,שיק איך אײַך 
איינעם װאָס איך בּין אין אים א' אין אַלע 
עסקים", ר' יעקב מדובּנא, משלי חכמה (שמות), 
ווילנע תּר"ן, ב/א. ,די ערשטע געדאַכטע מענ- 
טשן זײַנען געװוען אין דיר איי, ליאָנדאָר, נײַער 
בּש, ווילנע 1844, ,די שטאָט-בּהמות {= עוֹלם" 
גוֹלםן זענען אין אים אַזוֹי א', װײַל... ער 
קויפט אַלע יאָר חתן-תּורה", אל"ק, גליקליכע 
פֿאַמיליע, װאַרשע 1881. -קייט, 


אײַננעטויעריקט -- אַדי, פּאַר אײַנטריי 


עריקן. צוגעװיינט, אײַנגעלערנט צום טרױי" 


| ערן. יג, איק, 1964ו21. 
אײַנגעטרונקען -- אדי, פּאַר אײַנטרינקען 


-+. אי אין לבנה-שײין. 


אײַנגעטריבּן -- אַדי, פּאַר אײַנטרײבּן -, 


די א'ענע בּהמות. 


אײַנגעטריקנט -- אַדי, פּאַר אײַנטריקענען 


-+, אי געהילץ. איער בּוים. איע בּיינער. אן 


א' פּנים. מלל פֿאַרטײַטשט ישׁדַים צומקים' 


(הושע, ט, 14); ;אין גיטרוקינט" ותּי: ,און 
בּריסט פאַרדארטע"}. אי װי א פֿאַראַיאָריקער 
אתרוג. אי װי בּײַ דער באָבּען. ,דאָס פּנים 
איז אַזױ שװאַרץ און די הויט א', געל", װײַס 
וש, 'קליינע שטעטלעך'. עדי אָרעמס הענגען א' 
װי אלטע לאָגלען", יהואָש, 'מדבּרי. אי ווצ: 
רן -- .דער בּאַך דער דא פון דורטן קומט 
(יחרב) װערט אײַן גיטרוקנט אונ' אײַן גידרט 
אוף איבּג", סהמ, איובֿ, יד, 11. ,פּודאַגרע + י. 
דער שינבּיין װערט א', תּעלה ארוכה, לבֿוף 
0, -ערהייט. -קייט, 


אײַנגעטרעטן -- דזוו אײַנגעטראָטן -+. ,הב 


דיך גיזעהן אײַן גיטרעטן אין דײַן בּלוט" |איבּז 
'מתּבּוֹססת בּדמיך', יחזקאל, טז, 6}, חה, אַמשט 


1716, קכג/א. , מעכשׂטו אום דײַן חבֿר, ., ניט 


צו הש"י בּעטין, וערשט דו איין זינדיגר גירופֿן, 
אַז ויא װערשׂט אין זינד אײַן גיטרעטןײ, עיון, 
לט/ב. ,די א'ענע סטעזשקע צו געװאָר װערן 
זײַן װאָרהײט", חה װן, צז, 


אײַנגעטשאַדעס -- אַדי, פּאַר אײַנטשאַדען 


(זיך) -+, איער קאָפּ. אי פון א תּאווה. אי פֿון 
דערפֿאָלג. ‏ -קייט, 


אײַנגעטשװעקעט -- אַדי, פּאַר אײַנטשװע- 
קע(ווע)ן -+. ,ער בּלײַבּט שטיין װי אי אויף 


איין אָרט", זש, דער ממזר. -ערהייט, 


אײַנגעטשעפַּעט - אַדי, פּאַר אײַנטשעפען 


-+, אַן איע סטענגע אין די האָר. ;זיי װערן 
אײַנגעצעפּעט אין פֿיל צרותּײ, שלמה יאַנאָװסקי, 


-עקדת יצחק, ואַרשע תּרע"ג. ‏ -ערהייט. 


דקייט, 





איַנגעיאָגט 


אײַנגעיאָגט -- אַדי, פּאַר אײַניאָגן (זיך) -, 
איע פֿערד. די פריער אָפּגעשטאַנענע און דער 
נאָך איע תּלמידים. -קייט, 

אײננעיאָזשעט -- אַדי, פּאַר אײַניאָזשען זיך 
-+, אײַנגעדרייט װי א אאָזש. ,אַ געזעמל 
מענטשן -- אײַנגעפאַלענע, איע, מיט שפּען- 
צערס שװאַרץיגרויע", מענדל מאַן, בּײַ דער 
װײַסל. 

אײַנגקיאָמערט -- אַדי, פּאַר אײַניאָמערן -+, 
איע חורבּן-פּאָעזיע, ‏ -קייט, 

איינגעיוירט -- אַדי, פאר אלניוירן +, 
איער אָבּער נאָך ניט קיין אויסגעיוירטער װײַן. 


אײַנגעיום"טובט -- אַדי, פּאַר אײַניום-טובֿן 
-+, אַן איער עולם. אין אַן איער שטימונג, 


אײַנגעיחופט -- אַדי, פּאַר אײַניחוסן -+, 
אַן איער דורכן שידוך. 

אײַנגעיידישט -- אַדי, פּאַר אײַניידישן -+, 
אן איע גרטע. א שפּראַכלעך איער שרײַבער, 


אײַנגעישבנט -- אַדי, פּאַר אײַנישבעננע)ן 
-+,. דער איער אין תּפֿיסה. איער גנבֿ, 

אײַנגעכּישופֿט -- אַדי, פאַר אײַנכּישופֿן -+, 
;דער װאָס איז ניט א' אין דעם אידייע- 
קרײַז. . .י, שנ, לעזער, דיכטער, קריטיקער|. 

אײַנגעכּתיבחט -- אַדי, פאַר אײַנכּתיבֿהן +, 
איער לכּבֿוד. -ערהייט. -קייט, 

אײַנגעכאַפּט -- אַדי, פּאַר אײַנכאַפּן -+,. די 
איע אין דער נעץ. אי געלט. איע שמונה-עשׂרה. 
דערהייט. -קייט, 

אײַנגעכמאַרעס -- אַדי, פּאַר אײַנכמאַרען 
זיך -+,. איער הימל. אי פּנים. -ערהייט, 
-קייט, | 

אײַננגעכמורעס -- אַדי, פּאַר אײַנכמורען זיך 
-4, בּייזע איע פּנימער. -ערהייט. -קייט, 


אײַנגעכראַקעט - אַדי, פּאַר אײַנכראַקען 
-+, איע פּאָדלאָגע. ‏ -ערהייט, 

אײַנגעלאַד(י)עם -- אַדי, פּאַר אײַנלאַדױי)ען 
-+, איער סכסוך. איער שלום בּית. ,. . . האָט 
זיך אָנגעהאָרעװעט, אָבּער עס איז געװען בײַ 
איר אלץ א'", ש. בּעקערמאַן, טרײַער משרת, 
ווארשע תּרמ"ג, 

אײַנגעלאַדן -- אַדי, פּאַר אײַנלאַדן -+, דטשמ. 
א'ענער גאַסט, א'ענע פֿאַרװײַלערס. ,אויף דעם 
גרויסן יום-טובֿ פון דער נאַטור זײַנען אַלע 
איי, בּעמ ן. ,האָט די קהילה . . . דעם חיימלען 
אויף א פּראָבּע אויף שבּת אײַנגעלאַדנט", ז. 
מױרער, זײַ נישט קיין װאוילער יונג !, 
טאַרנאָו 1925 -ערהייט, 

אײַנגעלאָוט, = געלאזן -- אַדי, פּאַר איינ- 
לאָזן (זיך) -+. א'ער שאַנס. א'ענער שידוך. 
איע פּאַרע. -ערהייט, : 

אײַנגעלאָנטשעם -- אַדי, פאַר אײַנלאָנטשען 
-+, א'ער עלעקטרישער שטראָם, 

אײַנגעלאף -- דער (דאָס, ז. 89: --גע- 
לויף. אָנלױף, צונױפֿלױף. סומאַטאָכע. אַן א' 
וי א גוטער-ייד װאָלט געקומען. 

אײַנגעלאָפֿן -- אַדי, פּאַר אײַנלױפֿן -+, איע- 


117 


נער מהלך. א'ענע סחורה. א'ענע װעקסלען 
אַן אי קליידל, גלידער א'ענע פון קעלט. ,האָט 
די א'ענע בּרוסט, דאַר װי א װאַשבּרעטל, זיך 
געצויגן אונטער דער אָנגעצױיגענער בּלווט", 
אָפּאַ, יפײַערדיקע צלמיםי. , מיר האָבּן בּאצמערקט 
װי א' די |(שפּיטאָליןדעקעס זײַנען", טמז, 
1 1 16, -ערהייט, 


אײַנגעלאשטשעט -- אַדי, פאַר אײַנלאַש- 
טשען -+, אַן אי קינד. -ערהייט, 


אײַנגעלאָשן -- אַדי, פּאַר אײַנלעשן -+, 
א'ענע שׂריפֿה, א'ענע לאָמפּן. א'ענע בּאַגערן. 
,די ליבּשאַפּט, אי אין מײַן לײַבּ, װאָלט װוידער 
זיך צעגליט", סוצ, פֿעסטונג. ,די א'ענע שטע- 
טלשע עכאָס האָבּן זיך צו אונדז דערטראָגן 
פֿונדערװײַטנס", שזר, טמז, 1964 או 20. -ער- 
הייט, 


אײַנגעלוהט -- {. .. לואַכטן אַדי, פאַר ‏ אלנ- 
לוחן', נעאָל. אײַנגעשטעלט אויף שטענדיק װי 
אין לוח? אייִדיש . , . א לשון, אי אין שטח און 
מרחק", אַברהם רינצלער, 1957, 


אײַנגעלױיף -- + אײַנגעלאַף. ,איך הײבּ 
אויף די אויגן -- אַן א' בּײַ אונדז אין שטוב", 
שע, 'הײַנט איז יום-טובֿי, ‏ 

אײַנגעליבּט -- אַדי, פאַר אײַנליבּן זיך -+, 
רעדן (פּלאַפּלען, זיך היצן אאַ) װי אָן איער. 
אי װי אַ ייִנגל. ,ער שרײַבּט צו. . . טאַכטער, 
אין וועלכער ער איז אי שטערבּלעך", דער בּע" 
קאַנטער דאָקטאָר, װאַרשע 1882 (ייפֿאַ. 1938, 
נמ. ‏ -ערהייט, -קייט -- די אי וערט ניט 
שוואַכער. | 

אײַנגעל(י)ולעם -- אַדי, פּאַר אײַנלני)ולען 
-+, 59: -געליוליעט. אַן אי עופעלע. א' 
פון פאַרפֿירערישע ריידעלעך. ;זיצן בּיידע... 
פֿון דעם קדושין-װײַן בּאַרוישטע, פֿון די פיך" 
לען איי, הר 'אונטער גאָטס הימלעןי. -ער- 
הייט. -קייט, | 

אײַנגעליטן -- אַדי, פאַר אײַנלײַדן (זיך). 
װאָס האָט א סך געליטן. װאָס איז צוגעװיינט 
צום לײַדן. ,,מיר זײַנען שוין א'ענע און פֿאַר- 


ליטענע". -קייט. 
אײַנגעלײַפּלעכט -- אדי, פּאַר אײַנלײַבּלע- 
כן. נעאָל. פֿאַרקערפּערט. אײַנגעקערפּערט. 


װאָס האָט בּאַקומען א גופישע פֿאָרעם. ,אידייען 
| שיסן זיך צוריק אַרויף, איע אין זאַפטיקן 
װאָרט", בּ. ריוקין. 
אײַנגעלײיגט -- אַדי, פאַר אײַנלייגן (זיך) +, 
דאָס א'ע האָלץ. די איע סקירדע היי. א' קרויט. 
איע אוגערקעס. איע קאַרשן, יאַגדעס אע. א' 
געלט. א' הױז, איע פֿעסטונג אע. א' אין 
צווייען, אין דרײַען אאַזו. 
איע ק ליס קע ס -- געמאַכט פֿון געריבּענע 
קאַרטאָפּל אָדער (און) פֿון טייג װאָס אין שי" 
טער און מע שעפּט מיט אַ לעפֿל. אזוי אויך: 
| אע ק לויצקעס. אע זופ - געדיכטע, 
געבּרענטע זופּ. ,איין אין גליגטי זופּף, אודר 
גיבּרענטי זופּף, דז דשׂ מיינשׂט קלומפּן אודר 
- קליס זענן, זאָל מן ערשט אין לעפֿל נעמן פֿון 
די קליס אונ' זאָל איין בּרכה מאַכן בּורא מיני 


אײַנגעליפּנעט 
מזונות... *, ר' שלמה זלמן לונדן, קהלת 
שלמה אַמשט תּק"ד. 

*ליגן (איך: זײַן) א'= זײַן בּײַ זיך 
שטארק געפֿאַלן, זיך ניט ארויסרוקן, זיך ניט 
אַרוסשטעלן (אויס מורא, דערשלאָגנקײיט, אויך 
אַנדערע מאָטיון װאָס קענען ניט אַרויסרופן 
קיין דרך-:ארץ); שטומען, ניט רעאַגירן (ניט 
ענטפֿערן אויך אויף אן עװולה) אָפּט געניצט 
אין בּאַפֿעלן צו קינדער, צו שװאַכע אַדער 
חוצפּהדיקע, אָדער װי א װאָרנונג. ;א ייִד איז 
אין גלות, מוז ער ליגן א'", שװ. ליגן א' װי 
אַ געשלאָגענער הונט, װי א מאַלפע, װי א 
װאַמפּ, ;אַז מע טאָר ניט און מע קען ניט, 
ליגט מען א'", שװ. 

עירקות אין עסיק א' מאַכט מען פרי 
האדמה", שלחן ערוך, אָרט? יאָר? אדער נדן 

- איז נאָך געװען אי, דער שװער האָט מורא גע 
האט אַרױסצוגעבּן דאָס שלישות", פרץ, 'עלנט'. 
,ווען ס'איז געװאָרן גאָר געפערלעך, האָט... 
נערן זיך ערגעץ אױסבּאַהאַלטן אין הויז און 
איז א צײַט געװען א'", בּאַש פון מטן טאַטנס 
בּית-דין שטובּ. ,אַרום אַ יאָר צײַט איז ער ... 
געלעגן א', אַרומגעגאַנגען א מרה-שחורהדי" 
קער", ש. סײַמאָן, טאָג, 1958 א 28, 

-ערהייט. קקייט, 

אײַנגעלײגטם -- דאָס, ן. 1. שפּײַז װאָס 
בּײַם צוגרייטן זי האָט מען געדאַרפֿט דעם 
האַלבּ-גרײטן פּראָדוקט אַרײַנלײגן אין אַ פֿלײ 
סיקייט (װאַסער, מילך, האַניק אע) און לאָזן 
קאָכן. אין: געגאָסענע טייגלעך פון מעל מיט 
אייער, געקאָכט אין מילך; פֿאַרשײדענע פֿאַרמען 
פֿון טייגלעך, געפּרעגלט אין האָניק; יעדער מין 
מעלשפּײַז (ספעצ פון קוקורוזע-מעל), געקאַכט 
אין װאַסער; לויזע קליסקעס אין זופּ אאַ. ספּע- 
ציפֿישער נאָמען אָפּהענגיק פֿון געגנט. ,רשעו- 
שׂין אי מקמח ובּיצים על כּולם מברך בּרכתו 
הראויה", הרב יצחקאײזיק יהודהיחיאל 
{ספֿרין} מקומרנא, שלחן הטהור, תּ"א תּשב"ה. 
;אַן אי מיט פֿאַרפֿעלעך", שע, בּלאַנדזענדע 
שטערן װ. 

2. יעדער מין שפּײַז װאָס פֿון צוגרייטן זי 
בּיזן עסן מוז אַװעקגײן אַ געוויסע צײַט. אַזױ 
האָט מען גערופן די מילכיקע שפּײַז װאָס מע 
האָט ערב יום"-כּיפּור צוגעגרייט אויף צום עסן 
בּײַם אָפּפאַסטן, 

אײַנגעלײזט -- אַזי, פאַר אײַנלײזן -6, 
דאָס איע געלט. -ערהייט. 

אײַנגעלײיענם -- אַדי, פּאַר אײַנליענען (זיך) 
-+, אַן איער טעקסט. -ערהייט. -קייט, 


אײַנגעלײיף -- דער (דאָס), ן. דזוו אײַנגע- 
לאַף. ,אודןותן העסק בּיש בּק"ק בּריסק איי"ן 
גיליף |דאָ רעדט זיך װעגן איבּערפֿאַל פֿון סטן- 
דענטן אויף ייִדן, װעגן 'שילער'געלייףץ", 
'תּקנות ועד שפּײזי |פנקס מדינת ליטא, בּערלין 
תּרפּ"הן, 

אײַנגעליפּנעט -- אדי, פּאַר אײַנליפּנען. 
סל. צוגעקלעפּט, אײַנגעקלעפּט. ,פונאַנדער- 
געשפּיליעט דאָס איע כאַקיהעמדל אויפן לײַבּ", 
מאָטיע דעכטיאַר, בּויער, מינסק 1936., 





אײַנגעלעבּט 


אײַנגעלעבּט -- אַדי, פּאַר אײַנלעבּן (זיך) 
-4, אַן איער פֿאַרמעגן, צװישן זיך איע פרײַנד, 
;אױפגעהאָדעװעט און אי אין ייִדיש אומגליק", 
סעג, מײַנע זיבּן יאָר אין תל אָביב, ב"א 1949, 
-ערהייט, -קייט -- ,שװער װי דער תּנך 
זאָל ניט זײַן , . . אַזױ פיל נאַענטקייט און א'", 
קאָר 1. ,וויפל היימען זײַנען פֿאַרלאָזן געװאָרן, 
וויפּל א' אין צעשטערט געװאָרן", סעג, גע 
ברענטע טריט, 


אײַנגעלעגן -- אַדי, פּאַר אײַנליגן (זיך) -=, 
װאָס מען איז אויף דעם געלעגן אַ לענגערע 
צײַט, -+ דוווו. א'ענע פּערענע. ,דער מאַטראַצל 
איז געװאָרן . . . העכסט אי און האַרט", אמד, 
פֿײיגעלע די עגונה. װילנע 1875. -ערהייט. 


אײַנגעלעגערט -- אַדי, פאַר אײַנלעגערן -, 
איע עפּל. בּאַהאַלטענע, איע סחורה. קליג איך 
אַזױ . . . אױפֿן אונטערגעשפּרײטן װאַטניק װאָס 
איז שוין אזוי א' אַז ער איז האַרטער. . . װי 
די ציגל פונעם אויוון", ט. גען, סאָװ' היימלאַנד, 
8, דנא 5. -ערהייט, קקייט, 


אײַנגעלערנט -- אַדי, פּאַר אײַנלערגען (זיך) 
-+, איע רייד. א'ע תּורה. אַן איע יידישקייט, 
איע פירונגען. ,אַזױ האָט ער |אברםן אַרויס. 
געפֿירט זײַנע איט", תּי, בּראשית, יד, 14 
וחניכיוץ. -ערהייט. -קייט, 


אײַנגעמאָגערט -- אַדי, פּאַר אײַנמאָגערן 
(זיך) -+. אע פּריזיװניקעס. ‏ ערהייט, 
-קייט, 


אײַנגעמאַטערט -- אדי, פּאַר אײַנמאַטערן 
(זיך) -+,. איע אַרבּעטאָרין. איע פערד. אן 
איער פון שטענדיקער ארבּעט. א' קערפּערלעך 
און גײַסטיק. -ערהייט. -קייט -- ,דאַרף 
מען אונטערשיידן א' און מידקייט. מע קען 
אַמאָל זײַן רעכט אײַנגעמאטערט און דאָך 
ניט פֿילן קיין שום מידקייט", ט. בּערלם, מענטש- 
מאַשין, קיִעוו 1927, 


אײַנגעמאַכט -- אַדי, פּאַר אײַנמאַכן (זיך) 
-4, דראַטװע, אי אין זויל. אַ פֿונדאַמענט, א' 
אין זאַמד. אַ טלית מיט איע ציצית. ראָזשינקעס 
איע אין טייג. גוט פאַרפּאַקטע, איע סחורה. 
אָן אײַנגעשמירט, אַן אי פּנימל, איע ווינדעלעך. 
א פֿאַלשער, אן איער חשבּון,. איע פֿרוכטן 
-- יעדער מין פרוכט װאָס װערט פּרעזערװירט 
אין אַ פלאַש אָדער קענדל אָדער אנדער מין 
כּלי מיט דער הילף פֿון צוקער און אויך אַנדע 
דע אויפהיט-מיטלען. אזוי אויך א'ע יאגדעס, 
איע פֿ יש --א) געוויינטלעך מאַרינירטע פיש; 
3 ) אויך: פּרעזערװירטע געפילטע פיש (נ"י), 
אי פֿלייש--א) געפעקלט:; בּ) געדושעט, 
געדעמפּט. אי גרינסן -- גרינסן-סאַלאַט, 
צוגעפּראַװעט מיט אייל, אָדער א זויערס אע. 
איער א ינ ג בּ ע ר -- אײַנגעמאַכטס פון אינג- 
בּער. איע ר ויזן-- אײַנגעמאַכטס פון רוי- 
זרבּלעטלעך. ‏ א'ער רע טעך -- א) אײַנגע" 
מאַכטס פֿון רעטעך: ב) דורכגעמישט מיט זאַלץ 
אָדער א זויערס. 

,װען מן צימוז אין מאַכט אֲדר ירקות, 
מאַכט מן זריבּר בּורא פּרי האדמה,, זונדר 


118 


אַלײין רעטיך אין גימאַכט מאכט מן דריבּר 
'ישהכּל', דען מן פלאנצט אים אַזוי רוי צו 
עשׂין , . . אין גימאַכט אינגבּר אוני פעפֿיר מאַכט 
מן יבּורא פּרי האדמה, אין גימאַכט אתרוג--- 
יבּורא פּרי העץ'י, שׂה, נו. , איבּר איין גמאַכטן 
שלאטן |= סאַלאַטןן מיט עסיק אונ בּוים אייל 
מכט מן פּרי האדמה'", שלחן ערוך, |זשאָל- 
קעוו? אָנהײבּ 19, י"הן, ,װען עס מיגליך איז, 
זאָל מן זעלכע מווות האָבּן דיא אין אין 
בּלעך אײַן גימאַכט זײַנן", עפש, דרך הישר 
לעולם הבּא, פפדמ, תּמ"ה?, ע/א, 
דערהייט. -קייט, 


אײַנגעמאַכטפ -- דאָס, ז. פּרעזערװירטע 
שפּײַן פֿון א פֿרוכט, יאַגדע, גרינס, געפּרעגלט 
אין צוקער. א טאָפּ אי. אַגרעסן-אי. קאַרשן-א' 
עפליאי. אתרוגים-אי. רויזן-אי. אי פון פּאָרעטש- 
קעס. א טאַץ (טעצל, טעלערל, שעלכל) א" 
מאַכן אי פּרעגלען א'. ,בּײַ אונדז אין רײַסן 
האָט מען א' גערופן -- װאַרעניע. א' האָט 
געהייסן נאָר רעטעך, געפּרעגלט אין האָניק", 
רייד (שטעטל לעבּן מינסק), עװען מע האָט 
צעשניטן בּוריקעס אָדער מערן אויף דינע און 
לאַנגע לאָקשעלעך און עס געפּרעגלט -- דע" 
מאָלט האָט עס ערשט געהייסן איי, אַר, יוש שי 
1 א פֿײַנער כּיבּוד: לעקעך און א'. 
*יאויס א'!= אויס גליקן, אויס גוטע 
צײַטן. *דעם אַ רע מאנס א'=א) איר װעגן 
עפּעס װאָס דאַרף כּלומרשט זײַן גוט: בּ) הנאה 
פֿון געשלעכטלעכן פֿאַרקער. זיס װי אי. זיס װי 
דעם אָרעמאנס אי. *עס העלפֿט װי דער רבּיצינס 
אי = עס העלפט לחלוטין ניט. ;זינט איך 
פּרעגל א', האָט זיך מיר דאָס (אַזױנס) ניט 
געטראַפֿן" (אויך: ,זינט איך האַנדל מיט אי 
איז נאָך אַזא אי ניט געװען": אויך: ,זינט גאָט 
פּרעגלט א'.. ., האַנדלט מיט א'...") = איר 
אָפּרוף װען עמעצער דערציילט װעגן א װואונ- 
דערלעכער זאך װאָס האָט געטראָפן מיט אים. 
;ווער עס האָט ליבּ אי --- זאָל קומען צו מיר,..ײ, 
פװל װעגן מאָטקע כאַבּאַד (אויך װעגן אַנדערע 
וויצלינגען) --- געװאָלט װויסן װיפֿל מענטשן אין 
ווילנע (אנדערע מקומות) האָבּן ליבּ א'. ,דער 
שכנהס אי איז זיסער (בּעסער, זיסער און בּעי 
סער)"; ,אַפילו אי עסט זיך אויך צו", שװ. 
,כֹּל המיני אײַן גמאַכטץ מאַכט מן די בּרכה 
װאָשׂ קער צו דר פּרי", שלחן ערוך װזשאָל- 
קעװו? אָנהײבּ 19, י"הן. ,אויף א' פֿון מערן, 
ריבּן, בּוריקעס, רעטעך, כריין, אינגבּער -- 
בּו"פּ |= בּורא פּרין האדמה", בּרכות מנחם 
{קעניגסבּערג תּרי"חן, עא/א. ,אין לשלח לצָ- 
קאַך ואײַנגימכטץ על החתונה, גם להיולדות 
לא ישלחו כנ"ל", 'תּקנות ועד תּנ"ה' |פנקס 
מדינת ליטא, בּערלין תּרפּ"ה, 1231 ,װען מן 
צון מאָרגנש אין גימאַכטישׂ עשׂט אודר לעקוכן 
אוני טרינקט בּראַנדי װײַן, מאַכט ער ערשט 
בּרכה איבּר לעקיך אוני אין גימאַכטש אוני 
דער נאָך איבּר בּראַנדי װײַן", שׂה, נז/ד. ,איך 
פֿאַרגלײַך אונדז צו א קראַנק קינד, אז מע בּא- 
דארף אים אײַנגעבּן רפואות, מוז מען אים פֿאַר" 
מישן אין צוקער אָדער אין א'", יפ, הקדמה, 
;ייִדן הונגערן און קרענקען ... די גבירים 


איַנגעמידט 


העלפֿן זי --- מיט א', מיט לימענעסי", פֿרוג וו, 
יא בּריװעלע 
אין על --- אי = פֿעטס, געמישט מיט בּוימל, 


אײַנגעמאָלדן -- אַדי, פאר אײַנמעלדן (זיך) 
-6, אַן א'ענער אין פּאַליצײ, *אי בּײַם מלאך- 
המוות = איז געפערלעך קראַנק, איז א חולה 
מסוכּן. -ערהייט, -קייט, 


אײנגעמאַנט -- אַדי, פּאַר אײַנמאַנען +, 
איער חובֿ. איע שטײַערן. איע עװלות. -ער- 
הייט. -קייט, 


אײינגעמאַסטן -- אַדי, פּאַר אײַנמעסטן -+. 
א'ענע סחורה. -ערהייט. -קייט, 


אײינגעמאַסטעם -- אַדי, פּאַר אײַנמאָסטוי)ען 
(זיך) -+. ,אויפן א'ן געלעגער װאָלט אים גע" 
ווען זייער געמיטלעך צו שלאָפֿןײ, בּערג, בּײַם 
דניעפער }4 

אײַננגעמאַרינירט -- אַדי, פּאַר אײַנמאַרינירן 
-+,. איע פיש. איער הערינג. *א' אין עסיק 
און אין האָניק = אויך: שרײַאיק אױיסגעפּוצט, 
*זײַן בּיז גאָר (זייער) אי = א) כּלומרשט איידל, 
געקינצלט-אַריסטאָקראַטיש; בּ) צוריקגעשטאנען, 


אָפּגעשטאַנען. *ליגן א' = זײַן אין אַ שװערן 
מצבֿ. אי ה א ר ץ -- פֿאַרגליװערט, אָן גע 
פֿילן. איער מוח-- מיט פאַרגליװוערטע אי" 


דייען. ,נאָר אן אײַנגעעקשנטער נאַר, אי אין 
דעם עסיק פֿון ראַדיקאַלעכץ, קאָן פאַלן אויף 
דער המצאָה", זשיט, דאָס נײַע לעבּען, סעפּט' 
1, אויך: שפּאַסיקער סינאָנים און עֶנטפֿער 
אויף: , זייער אַנגענעם" (אײיַנגענעם, אײַנגענע- 
מען, אײַנגענומען) -- זייער אי -ערהייט. 
-קייט, 

אײנגעמויערט -- אַדי, פּאַר אלינמויערן -=, 
איע װאַנט. איער אוצר, איע עלעקטרישע דראָטן, 
*אי אין א גע שע פט, עסק, קראָם אע = 
מע קען פֿון דעם ניט ארויס אָן היזק, (קריגע- 
רײַ, משפּט אע). *א' אין צענען = פאַרקראָכן 
אין גרויסע חובֿות. ;א פֿראַנט אין א פראַנצייי 
זישן פֿראַק... די געמבּע אי אין א שטײַף- 
קראָכמאַלירטן קאָלנער", קמ, 1870, פן 39, 
,איז געבּליבּן שטיין אויף זײַן אָרט . . . װי אַן 
א'ער", אמד, דער פּלעט איף שבּת, וילנע 
2, ,זי הערט די קולות שװער, פֿאַרדומפּן, 
אי ערגעץ דאָ אונטער א װאַנטײ, הר, הרודעס. 
יערהייט. -קייט, 

אײַנגעמוליעם -- אַדי, פּאַר אײַנמוליען -+, 
4 .. מיט א האַלבּ אין פּנים צום ראַזירן", אָפּאַ, 
יפֿון ניוייאַרקער געטאַי. -ערהייט, 

אײַננגעמושטירט -- אַדי, פּאַר אײַנמושטירן 
-+, איער זעלנער. איער הונט. -ערהייט. 
-קייט, | 

אײַנגעמידט -- אַדי, פּאַר אײַנמידן (זיך) -+, 
איע אַרבּעטאָרערס. איע צוהערערס, אַן אי מוֹחַל 
הײיבּט ניט אָן צו בּאַנעמען. קאָטעמט װי א 
בּלאָזזאַק און מאַכט מיט די זײַטן װי אַן א' 
פערדל", שע, אַלטינײַ כּתרילעװקע. ק2ער זעצט 
זיך צו אַן איער", פֿײַנ, גאָט פֿון צאָרן. ;בּרענגט 
מיר . . . װאַסער אָפּצופֿרישן מײַנע א'ע הענט", 
הל. ,לעבּן אים איז געזעסן זײַן פֿרױ, אַן 





אײַנגעמײַסטערט 


אײַנגעמידערטע, 
דקייט, 
אײַנגעמײַספטערט -- אַדי, פּאַר אײַנמײַס- 
טערן -+. איער טייל פֿון מאַשין. -ער- 
הייט. -קייט, 
אײַנגעמילדערט -- אַדי, פּאַר אײַנמילדערן 
-+. אוער כּעס. -קייט. 
אײַנגעמיפטיקט -- אַדי, פּאַר אײַנמיסטיקן 
-+, איע פֿעלדער. -ערהייט. -קייט, 
אײַנגעמישט -- אַדי, פּאַר אײַנמישן -+. איע 
קאַשע. -ערהייט, קקייט. 
אײַנגעמעלט -- אַדי, פאַר אײַנמעלן (זיך) -+, 
99 --געמעליקט. אע הענט. אן אער. 
| עא זײַטיקער ייד אין אַן א' כאַלאַטל, קענטיק 
א מעליסוחר . . .ײ, שמעון האָראָנטשיק, 'גאָטס 
משפּט', 
אײַנגענאָגלט -- אַדי, פּאַר אײַננאָגלען -+, 
איע בּרעטלעך. איע זוילן. -ערהייט, 
אײַנגענאַפֿטאַלירט -- אדי, פאַר אײַננאַפֿטאַ- 
לירן -+,. א'ער פּעלץ. ,דער עדוד מגיני 
השפֿה' ליגט שוין א' אין די אַרכיוװו-קאַסטנס", 
מרדכי װ. בּערנשטיין, פֿאָר, 1964 וווצ 2, 
אײַנגענאֿרט -- אַדי, פּאַר אײַננאַרן (זיך) -+, 
איע קונים. איע פאַלשע מטבּע. אַן איער אין 
זיך. ‏ -ערהייט. -קייט, 
אײַנגענאָרמירט -- אַדי, פּאַר אײַננאָרמירן 
 ,4-‏ איע אַרבּעט. איע בּאַציאונגען. -קייט, 


אײנגענאָרעט -- אַדי, פּאַר אײַננאָרען (זיך) 
-+, 89: -גענורעט. ליגן אי אין בּײַדל, 
אי אין שמאטעס, ס'קעפּעלע, אי אין מאַמעס 
שויס. -ערהייט. -קייט, 

אײַנגענומען -- 1, אַדי, פּאַר אײַננעמען -+, 
אי לאַנד. איע פֿעסטונג. איע שפּײַז. איע מעדי- 
צין. א קינד, אי מיט לאסקעס, דאָס איע געלט. 
דער איער בּויך. די איע טאַליע. עווען נון דן 
הערץ אײַן גינומן איז מיט הבלים,.., איז גאָר 
שער דער נאָך דיא תּורה אניין צו בּרענגן", 
עפש, דרך הישר לעולם הבּא, פפדמ תּמ"ה? 
;דער נפֿש, רוח און נשמה זײַנען אי בּײַ איר 
וִדער אַראָפּגענידערטער בּחינהן אין גלות", 
תּניא, 90, ,זאַטע, איע, מיט א נײַעם אויסזיכט 
צום לעבּן", ש. בּערלינסקי, אַ לעבּן גיײט אױף. 
;אי פֿון טרויעריקייט, לאָזט ער דאָך ניט נאָך 
דעם גאָרטן צו זען", איין שיינה היסטאָריע 
פֿון איין קיניג אויף.. . פּערסיען, סוף 18. י"ה? 

זײַן אָדער וועון א' פאַר עמעצן = 
צוגעטאַן; האָבּן, קריגן א געפֿיל פון צוגעבּונ- 
דנקייט, גרייטקייט צו העלפן. ,דער אַלטער איז 
געװאָרן זייער אי פֿאַר הערשלען, ער װאָלט 
פֿאַר אים קיין זאַק ציבּעלע (ניטן גענומען", 
אמד. 

2. אַדי. 8טמ אַנשטאָט אָנגענעם, אײַנגענעם, 
95 --גענעמען. אױך: ניחא(דיק), ליבּ; 
וואויל, בּאַטעמט אע. ,בּאַקענט זיך, --- זייער 
אי אײַך צו קענען":; קקען איך קריגן נאָך א 
טעלער זופּ? זייער איע זופּ"; סא איער ניגון, 
כ'על אים געדענקען; ;איך קען אים גוט, ער 
איז אַן איער מענטש". , זייער א סימפּאַטישער, 


א שטײַפע", י. מעצקער, 


119 


אַן איער פּאַרשױן", שע. פונעם יאַריד וו. ,װאָס 
קען זײַן נאָך מער אי פֿון דעם... אַז איר 
קומט צו פֿאָרן, שטעקט מען אײַך פֿון אַלע 
זײַטן שלום-עליכם?", שע, אַלטינײ כּתרילעווקע. 
,עשירות איז אַן איע זאַך, אָבּער ס'איז א גע- 
פערלעך אַרטיקלײ, לדבּ, נײי תּשיז. 

-ערהייט. -קייט -- ,זײַן אי ציט צו, 
ער איז אַ ליבּלעכער מענטש". 


אײַנגענומענם -- דאָס, ן. דאָס װאָס מע 
נעמט אײַן אין זיך, א רפואה, א געטראַנק, 
שפּײַז, דאָס װאָס מע קען אײַננעמען. א בּיטער 
אי ,זײַן אי איז ניט װייניקער װי אַ האַלבּע 
גלאָז בּראָנפן", | 


אײַנגענורעט -- אַדי, פּאַר אײַננורען (זיך) 
-4, פרגל: --גענאָרעט. דזחװ אײַנגעניורעט. 
זיצן, ליגן א' אין א װינקעלע. א' אונטער א 
קאָלדרע. װערן אײַנגעהויקערט, אי. ,סאיז א 
פֿראָסט, איז דאָס קעפּל אי אין פֿוטערנעם קרע" 
געלע". ,זיי זײַנען געלעגן א' דאָרט ערגעץ 
אונטער א װאָלקנדיקן לאַנטעך", ממוס, מסעות. 
,;איז די כּלה געשטאַנען אין װינקל, א' דעם 
קאָפּ אין שלייער", אַש, תּהיליםייוד. ,ער איז 
געזעסן דעם גאַנצן אָװנט אַן א'ער", א. שאַמעס, 
מענדל רױטקאָפּ, װאַרשע 1928. ,די זיבּן הונ- 
דערט פופציק נפֿשות -- א' אין איין קרבּן 
קנויל אויף דער אָפּגרונט-עקידה", בּ. לאַפּין, 
ישטרומאַ'. 

-ערהייט, -קייט, 


אײַנגעניאֿדעטס -- אַדי, פּאַר אײַנניאַדען (זיך) 
-+, 959: *-גענאדו(ש)עט. אַן אער 
אורח, 


| אײַנגעניורעט -- אַדי, פּאַר אײַנניורען (זיך) 


-+, 89: - געניאָרעט,. זזו אײַנגענורעט 
-+, , מען איז געלעגן אי אין די װינקלען און 
אויפֿן דיל", בּערג, שטורמטעג, װילנע 1928, 
2 . . איז געלעגן טיף א' אין דער איבּערבּעט", 
סמבּ. 


אײַנגעניט -- אַדי, פּאַר אײַנניטן (זיך) -+, 
9 --געניטֿן. איע אין דער אַרבּעט. איע 
אין אַ שפּיל. ,אַז דאָס חומש-יינגל איז שוין 
געװען אי . . . אין טײַטשװערטער, האָט מען 
אים געלערנט טײַטשן זאַצױײ, יש. -ער- 
הייט -- ,אי גייט עס גיכער און גלײַכער". 
-קייט, 

אײַנגעניטן -- טרװ. געני'ט אײַן, -'געניט. 
אײַנפּראַקטיצירן. אײַנלערנען; מאַכן מע זאָל 
זײַן געניט, צוגעוואוינט צו טאָן עפּעס (בּעסער, 
גיכער, בּאַקװעמער, מיט מער פעולה) א' די 
געזעלן אין דער מלאָכה. א' די זעלנערס אין 
(צו) װײַטע מאַרשירונגען. א' די תּלמידים צו 
בּאַרעכענען אויפן קאָפּ, אָן פּאַפּיר און בּלײַער. 
געוויינלעך מיט זיך -- א' זיך אין סטענאַי 
גראַפיע, אין געאַמעטרישע אױיפגאַבּעס. ,װעסט 
נאַך דאַרפֿן יאָרן זיך אײַנצוגעניטן בּיז דו װעסט 
ווערן א מײַסטער",. /נג, 

אײַנגענייט -- אדי, פּאַר אײַננײיען -+. אַן 
אי קנעפּל, א בּײַטעלע, א' אין קאַמזױל. איץ 
דרוקבּויגנס. -ערהייט, 


אײַנגעסטראָיעט 


אײַנגעניסטערם -- אַדי, פּאַר אײַנניסטערן, 
נר. דזו אײַנגענעסט -+. ,די אויפגאבּע פון 

- סאַטירע איז אויסצולאַכן אַזױנע פעלער װאָס 
זענען אי אין לעבּן", קמ, 1870, פא 23, 


אײַגגעניצט -- אַדי, פּאַר אײַנניצן (זיך) -+, 
אי מעבּל, איער אָנגרײט. -ערהייט. -קייט, 


אײנגענעגלט -- אַדי, פאַר אײַננעגלען -, 

| איע בּרעטער. ,ליימיקע בּערג, װאו עס זענען 
א' געהויקערטע שטיבּעלעך", ר. פּאַלאַטניק, 
איק, ר"ה תּשב"ז, 


אייננגענעם -- אַזי. פ9טמ 2כאָנגענעם. דזװ 
אָנגענעם. דזוו אײַנגענומען, 23. איער און מיט 
מער פֿאַרגעניגן. ,די צימערן זענען אלע אויס- 
געהייצט און די װאַרעם איז פֿיל איער װי די 
װאַרעם פֿון זומער", ישׂראל אָרנשטײן, רעיונות 
ישׂראל, יאָס 1893, ,װאָס ס'איז אמת און װאָס 
ס'איז פֿאַלש, װאָס ס'איז א' און װאָס סאיז 
נישט א'י, דווקא, 60, אויך אוֹ'ען -- ,סאיז 
אָנגעלײגט און א'ען אײַער קומען אהער"". 
;נעמען און מודה זײַן זיך . . . איז אים אָבּער 
נישט זייער א'ען", שע, פונעם יאַריד |, 
א'(ענ)קייט. 

אײַנגענעפט(יקט) -- אַדי, פּאַר אײַננעסי 
טויק)ן (זיך) -+. איע פייגעלעך. אַן א' פּאָר- 
פֿאָלק. איע קראַנקייט, ;אין דער סיטואַציע איז 
שוין געװען אײַנגענעסט די אידייע....", בּ. 
ריװקין, גרונט- טענדענצן.... 

=-;גענעסטלט -- -+ אײַננעסטלען. ,מיר- 

זײַנען דאָרט א' משפּחותװײַז", י. שינבּערג, 
איק, פּסח תּשט"ז, 

אײַנגעגעצט -- אַדי, פאַר אײַננעצן (זיך) -+, 
איע פֿיס. איע קליידער. קרײַבּן דעם גוף מיט 
ונטיכערן איע אין קאלטע װאַסער", רפֿואות 
ועצות, װילנע 1848, ,בּײַם װאַשן. . . פאַרקאַ- 
שערט זײַנען די א'ע אַרבּלײ, פמ, מלחמה . 
-ערהייט. -קייט, | 

אײַנגעסאַזשעט -- אַדי, פּאַר אײַנסאַזשען 
(זיך) -+. 89: -;געסאדז(ש)עט. אַן אי 
פּנימל,. איער קוימענקערער. ?א פֿאָר געטאָן 
מיט אַן אײַנגעסאַדזשעטער שמאַטע איבּערן 
װײַסן קראַגנדל", ש. האָראָנטשיק, 'גאָטס מש- 
פּטי. -ערהייט, -קייט, 

אײַנגעפאַכניעט -- אַדי, פּאַר אײַנסאָכניען 
-+. פארחושכטע, איע פּליטים. א'ע בּיימץ- 
לעך. -ערהייט, 

אײַנגעפדרט -- אַדי, פּאַר אײַנסדרן (זיך) -+, 
איע בּיכער אויף די פּאָליצעס, איער מאַטעריאַל, 
;קרײַזן רעדער . . . אײַנגערעדערט, אײַנגעגדרט, 
א' אין טומאַן", יעקב פֿרידמאַן, נפֿילים, תּ"אָ 
3. הערהייט. קקייט. 

אײַנגעסטאַלירט -- אַדי, פּאַר אײַנסטאַלירן 
 ,+-‏ אַן אי געשעפֿט. איע קאנאליזאַציע. אויך: 
א'ער מענטש = רואיקער, געזעצטער, װאָס 
איז אָן קאַפּריזן און עקסטרעמע שטימונגען. 
-קייט, 

אײַננעסטראָיעט -- אַדי, פּאַר אײַנסטראָיען 
-4, איע אלקערלעך. א'ער כאָר. ,איע דונער- 
אָפּלײטער", י"ד ויעקבֿ דינעזאָ, דער דונער 





אײַנגעץסטריגעוועט 
און דער בּליטץ, װילנע 1874. -ערהייט. 
-קייט, - - 

אײַנגעספטריגעוועט -- אַדי, פּאַר אײַנסטריי 
געוען -+. איע מאַרינאַרקע. ‏ -ערהייט -- 
לאָזן ליגן א'. 

אײַנגעסילאַסעװעט -- אַדי, פּאַר אײַנסילאַז 
סעווען -+, איע גרינסן, פּירות. ,איז געזעסן 
בײַם פענצטער, געקוקט צום הויכן זוניקן הימל 
און פֿון װײיטיק געבּיסן זײַן לאַנגע א'ען{ץ 
בּאָרדי, ש. גאַרדאָן, צװישנ אַזאָװער און שװאַרי 
צנ, מאָסקװץ 1934, 

אײַנגעסמאַליעט -- אַדי, פּאַר אײַנסמאַליען 
-+. איע פעדערן, האָר. ;פע, סאיז ניט קיין 
אויסגערייכערטער, נאָר אן א'ער הערינג". 
יערהייט, | 

אײַנגעסמאַלעט -- אַדי, פּאַר אײַנסמאָלען 
-+, אי שיפֿל. איע פּנימלעך. -ערהייט, 

אײַנגעסמאָרעט -- אַדי, פּאַר אײַנסמאָרען 
-4, איע מלבּושים. איע הענט, פּנימער אע. 
יערהייט, 

אײַנגעעיפּושט -- אַדי, פּאַר אײַנעיפּושן -+, 
איע חדרימלעך. -ערהייט, -קייט, 

אײַנגעענגט -- אַדי, פאַר אײַנענגען (זיך) 
-+, אַן איע טאליע. איע געלטמיטלען. ,צו 
פֿאר האבּין זיא גוואונט פֿר שפּרײט אין ערלים 
הײַזר אײַן גענגט", כּײי 'מגילת איבֿה', 1703, 
,מײַנע יונגע טעג, פאַרבּראַכט אין דחקות, א' 
אין צער", זשיט 1, נ"י 1912, ,שייך צו אֲוא 
גערודפטער און ממילא איער שול װי אונדוע 
רצי"י, מװ, דער װעג צו אונדזער יוגנט. ,דער 
הימל איז דאָ א'", דפּ, 'בּערגשטליגערי. -ער" 
הייט, -קייט, 


אײַננגעעסיקט -- אַדי, פּאַר אײַנעסיקן -+, 
,פאַרקױפֿערס פֿון איע גרינסן", אַמעריקאַנער, 
8 ווו 14, -עערהייט, 


אײַנגעעקשנט -- {... אַקשנטן אַדי, פּאַר 
אײַנעקשנען (זיך) -+. אַן אײַנגעשפּאַרטער, 
אַן איער װי אַן אייזל. בּלינדזאיע מענטשן. אַן 
איער נאַר. אַן איער בּויער. איער מאַניאַק. ,איז 
די פֿאָרשטעלונג פֿון דער מאַטעריע אַקוראַט 
אַזױ א' אין אונדזער בּאַװאוסטוײַן װי די 
פאָרשטעלונג פון רוים?", זשיט װ, נ"י 1912, 
;גיין מיט אַן אַרױסגעשטעלטער בּרוסט, מיט 
איע פּלײצעס, מיט פֿעסטע טריט", נאַד. ,פילט 
זי אַ מידע ליידיקייט, אַן אין פֿאַרקלעם", מאָל, 
פֿרײדקע. ,װיל א' ניט אויסדרייען צו אים 

- דעם קאָפּי, א. שעכטמאַן, ערב. -ערהייט, 
דקייט -- ,בּאַשטײי איך אויף מײַן א' און 
פרעג ווידער", הל, ידי בּיימער בּליֶען בּלויי, 

אײַנגעערנגערט - אד, פּאַר אײַנערגערן 
(זיך) +. א'ער קעגנער. א'ע סיטואַציע. 
-ערהייט, קקייט, 

אײַנגעפּאַטשקעט -- אַדי, פּאַר אײַנפּאַטשקען 
(זיך) -+. איע הענטלעך. איער נאָמען. ער" 
הייט, | 

אײַנגעפּאַנצערט -- אַדי, פּאַר אײַנפּאַנצערן 
-+, איע בּרוסט. איער ריטער. ;די שטאָט 


1120 


איז געלעגן א'י, װײַס /, 'דער איבּערגאַנג, 
-ערהייט. -קייט, 


אײַנגעפּאַסט -- אַדי, פּאַר אײַנפּאַסן (זיך) 
-6, אַ בּילד, אי אין אַ רעמל. איע אין דער 
געזעלשאַפּט. א מאַנטל, א' אין טאַליע. ;א 
דורכזיכטיק-בּלייך, לײַדנדיק פּנים, א' אין אַ 
שווארץ-בּערדלדיק רעמל", ז. װענדראָף, אַפּנ 
שװעל פֿונ לעבּנ, מאָסקװע 1941. ,װי פֿולקאָם 
אי עס איז אויף זיי אַ פֿעלײ, פּמ, מלחמה. עאַ 
סופיט.. . מיט איע אויסגעהוילטע בּלאָקן...", 
יפּראַספּעקט װעגן דירות אין יזרעאליה', א"י, 
אויגוסט 1964 -ערהייט, -קייט, 


אײַנגעפּאַקט -- אַדי, פּאַר אײַנפּאַקן (זיך) 
-4, א'ע סחורה. א'ע װאַליזעס. ,שמוגלערס 
פֿלעגן פֿירן פֿלײיש. . ., אי אין די בּרודיקסטץ 
טיכער", א. בּערגמאַן, דאָס פּױלישע שטעטיל, 
װארשע 1926. -ערחייט. קקייט. אַזױ 
אויך אײַגנעפּאַקעװועט -- ;אי בּײַ דיר 
די זאַכן?ײ, שע, ימענטשןי, 


אײַנגעפּאַרט -- אַדי, פּאַר אײַנפּאָרן (זיך) 
-ש, איע בּחורים און מיידלעך, איל דיסקו" 
סאַנטן. -ערהייט, 


אײנגעפּאַרעט -- אַדי, פּאַר אײַנפּאַרען -+, 
איע מלבּושים. פאַרשװיצטע, ממש איע לויפערס, 
איע טיײבּלעטלעך. -ערהייט, 


אײַנגעפּאָרפּלט--אַדי, פּאַר אײַנפּאָרפלען -+, 
;אע אין דער ערד, געקילט זייערע הייסע 
לײַבּער", י. מעצקער, 

אײַנגעפּודערט -- אַדי, פּאַר אײַנפּודערן (זיך) 
-+, אַן אי פּנים. -ערהייט. קייט -- 
;אַז די אי קליידט איר גאָרניט". 

אײנגעפּוצט -- אַדי, פּאַר אײַנפּוצן (זיך) -+. 
אַ יום-טובֿדיק א'ער, איע רייד. אַ בּאַשװינדל- 
טער, אַן איער שותּף. -ערהייט. -קייט. 

אײַנגעפּוקלט -- אַדי. 1, פּאַר אײַנפּוקלען 
-+, איער רוקן. 2, אוּו. דזו קאָנקאַו. איער 
שפּיגל, 

אײַנגעפּיפּקעט -- אַדי, פאַר אײַנפּיפּקען -+, 
אַן איע ליולקע = אױך: כיטרער, דורכגע- 
טריבּענער, געבּיפטער יונג, 

אײַנגעפּלאַטשט -- אַדי, פאַר אײַנפּלאַטשן 
-4, 89: = געפּלעמשט. איע קופּעס בּראַכ- 
װאַרג. ,קינדער קומען אַהים מיט געשװאַ 
לענע בּעקלעך און א'ע נעז", פרץ, געדאַנקען 
און אידייען. , שװאַרץ און א' פּונקט װי אַן 
אײַנגעפאַלן פלעצל", װײַס װ, דער איבּער- 
גאַנג', 

אײַנגעפּלאַנטעם -- אַדי, פאַר אײנפּלאָנ- 
טען (זיך) -+. ,דער גרעסטער טייל בּערלעך 
אין תּשעהבּאָבֿ זײַנען אין זײַנע פּאות א", 
ממוס מסעות. -+ דװװ. -קייט, | 

אײַנגעפּלאָנטערט -- אַדי, פּאַר אײַנפּלאָנ- 
טערן (זיך) -+. איע פֿעדעם. אַן איער אין אַ 
מיאוסן עסק. די א'ע, די זײַטיקע עפּיזאָדן. 
, געװוען . . . בּיז מיט נעגל אי אין די נעצן", 
יהואָש איבּז, הײַאַװאַטא. ,,מיר זײַנען א' צװישן 
אַ סך פֿעלקער, א' און אײַנגעװאָרצלטײ, סעג, 


אײַנגעפּרעגלט 


מײַנע זיבּן יאָר אין תּל-אָביב. -+ דפֿװ. -ער" 
הייט, -קייט, 

אײַנגעפּלאַסקעט -- אַדי, פּאַר 'אײַנפּלאַס- 
קען'. זזו אײַנגעפּלאַטשט, אײַנגעפּלעטשט, 
אײַנגעפּליאַשקעט. ,האָט אים ניט געאַרט װאָס... 
זײַן נאָז איזן בּײַ אים א'", ש. בּעקערמאַן, 
טרײַער משרת, װאַרשע תּרמ"ג. 

אײַנגעפּלעט -- אַדי, פּאַר אײַנפּלעטן -+. אַן 
אי העמד, איער צ ימ ע ס -- געדושעט מיט 
אַ בּיסל פֿעטס, צוגעדריקט מיט א שװער דעקל. 
;דער ריח פון די געפֿילטע פֿיש און דעם אץ 
צימעס פארגייט אים װי קטורת אין דער נאָזײ, 
ממוס, מסעות. 

אײַנגעפלעטשט -- אַדי, פּאַר אײַנפלעטשן 
-+. 89: -ינעפּלאַמשט. פפֿאַר די עס 
קימאָסן איז אַ גליק װאָס זיי האָבּן אזא א' 
נאָז, װײַל א מער אױסגעשטאַרצטע װאָלטן 
זיי געװיס אָפּגעפֿראָרן", אידע לונסקי, דערי 
ציילונגען װעגן װילדע מענטשן, ווילנע 2. 

אײַנגעפּעלצט -- אַדי, פאַר אײַנפּעלצן (זיך) 
-+, איע פּאַרשױנען אויפן אָפֿענעם שליטן 
יערהייט. -קייט, 

אײַנ;געפּענטעט -- אַדי, פּאַר אײַנפענטען 
-+, איע פֿערד אויף דער לאָנקע. איע געפאַנ- 
גענע. ;א מענטשך-לײַבּ, מענטשפֿלײש, אי אין 
שנורן", אַש, תּהילים-יוד. ,, געזען... דעם דניע- 
פּער און זײַן דראנג, דעם א'ן אין שטיינע- 
ריקע בּרעגן", פמ, מלחמה  .|‏ ערהייט, 
-קייט. 

אײַנגעפעקלט -- אַדי, פאַר אײַנפעקלען װ 
-4, 89: -געפּיקלט. ;ניטאָ קיין געשמאַ- 
קערע זאַך װי א'ע צונג". ,אי פלייש קאָן מען 
האַלטן א יאָר צײַט?. -ערהייט. 

אײַנגעפּואַװעם -- אַדי, פּאַר אײַנפּראַװען 
(זיך) -+,. איער װאַרשטאַט. איע עלעקטרישע 
דראָטן,. ,דאָס א'ע פֿיסל פֿון טיש האַלט זיך 
ניט". געבּראָטנס, אי מיט בּשׂמים און מיט 
װײַן. -ערהייט. -קייט, 

אײַנגעפּריעט -- אַדי, פּאַר אײַנפרוען -=., 
9 -הגעפּרײיעט. איע מילך. איע פֿיס- 
פינגער. פװאַרעניקעס מיט פלייש און קאַרטאָ 
פֿל, אי אין פּוטער מיט צוגעבּראָטענע ציבּלי 
קעלעך", י פֿאַליקמאַן, די שײַנ קומט פֿונ 
מיזרעכ. מאָסקװע 1948. 


אײַנגעפּרעהט -- אַדי, פּאַר אײַנפּרעגן -6. 
זאָגן . . . אומצייליקע מאָל, דאַמיט עס אין 
זײַן האַרץ א' בּלײַבּן זאָלײ, ר'י הילל ליכטעני 
שטיין, עת לעשות וו סאַטמאַר תּרפ"ה. ,דאָס 
איז דאָס איינציקע בּילד װאָס איז טיף א' אין 
דער נשמה פון אױטאָר", א. שטיינבּערג, דאָס 
נײַע לעבּען נ"י, יוני 1910. ,שרעק איז אַן 
איער שאַנדפלעק אין אונדזערע נשמות", ייש. 


אײַנגעפּרעגלט -- אדי, פּאַר אײַנפּרעגלען 
-+, איע ציבּעלעס. ;עס טראָגט זיר דער פּאַס- 
קודנער ריח פֿון א'ן חזיר". ,געבּראָטנס, פֿלײיש 
א שטיקל אי מיט שמאַלץ און ציבּעלעס", ממוס, 
ספר הבּהמות. ,מיינט איר אַז ער פלעגט 
עסן פליישיקע װערטוטן, אי אין פּוטער? חֲלי- 





אײַנגעפּרעסט 


לה!", ש. װאָלצענאָק, רבּי יוחנטשע.. , װאַר- 
שע 1883, ,קומט אָן פֿראַדל מיט אַן א' צעיאַכ- 
מערט צונטער-רויט פּנים, אויסגענעצט אין אַ 
בּרודיקן שווייס", אברהם ראָזענפֿעלד, די גרינע 
בּריק, װאַרשע 1924 -ערהייט, 


אײננגעפּױיעפט -- אַדי, פּאַר אײַנפּרעסן. -+, 
איער שאָסײ. א'ע מאַנזשעטן. איער פֿינגער. 
איע בּאַגערן. א צעבּראָכענער פוס, אי אין גיפּס, 
ליגן אי װי הערינג אין א פאַס. איע ציין. א 
האַלדז, אי אין אַן ענגן קראָגן. ,איז מײַן האַרץ 
געלעגן אי אין כמאַרעס גראָע", אֵַל וו, 'דער 
אָפּרוף'. ,אין די אויגן קאַלטע שײַן און די 
ליפּן אי --- זאָל עס דען אליין איך זײַן?ײ, הל, 
'בּײַם ראַנדי. ,דאָס ליד פֿון װילדן װײַן. אין 
ענגע טרױיבּן א'", יעקב פֿרידמאַן, נפֿילים. 
יערהייט, -קייט, 


אײנגעפֿאַלבּט -- אַדי, פאַר אײַנפֿאַלבּן +, 
אַן איע בּלוזקע. ,טרערן האָבּן.. . גערונען 
אויף דעם אַלטן אין געזיכט", הנ"ץ, איבּז, 
שולמית, לובּלין 1894, ,אין די אי'ע קנייטשן 
בּאַהאַלט זיך די טונקעלע שטילקייט", װײַס װו, 
א װאַלדמײדלי. -ערהייט, -קייט. 


אײַנגעפֿאַלן -- אַזי, פּאַר אײַנפֿאַלן -+, א' 
שטיבּל, א'ענע װענט. איענער אין אַ קרענק, 
א'ענע בּריסט. א' פּנים. א'ענער רעיון. איענע 
המצאָה. אַ שװאַרץ און א' פּלעצל. שטייט מיט 
| די הענט אױפֿן א'ענעם בּויך. אן אי מויל אָן 
ציין. אַן אַלטע שקאַפּע מיט א'ענע זײַטן. אויס- 
זען װי אַן א'ענע קרעטשמע {= איך: זײַן 
הויך און דאַר}. ,א'ענע בּאַקן -- און די ציינער 
קנאַקן", שװ {= דאַרע מענטשן עסן אַ סךן 
| ;איבּער אַן א'ענעם פּאַרקאַן שפּרינגען אַלע 
ציגן", שח. ,פֿון א'יענע קראַנקע זענען אינ- 
גאַנצן 34 געשטאָרבּן", קמ, 1866, יא 10. ,דאָס 
פּנִים -- אַ. װיסטע חורבֿה, אײַנגעשרומפּענע 
בּאַקן, איענע אויגן", ממוס, אין אַ שטורםצײַט. 
| ,דער נאָז איז געווען בּײַ איר אַזױ א', אײַנגע- 
פּלאַסקעט, אַז מע האָט אים קוים אַרױסגעזען", 
ש. בעקערמאַן, די קאָרטן װאַרפֿערקע, אדעס 
8, ,װעגענער, געשפּאַנטע אין א'ענע פֿערך", 
מענדל מאַן, בּײַ די טױערן פֿון מאַסקװע. גע 
| צויגן האָט די גאַס זיך אָפּנעשונדן בּלאָ, אַן 
א'ענע װי נאָך אַ האָגלײ, פּמ, מלחמה ו. -ער- 
הייט. -קייט, 
אײנגעפֿאַסט -- אַדי, פּאַר אײַנפֿאַסן -+, 
בּילד, אי אין אַ רעמל. שיין איע טאָפּאַזן. א 
בּריל, אין זילבּער אי. א רייניקייט (ספר-תּורה), 
אי אין שיין-געשניצטע עץ-חיימס. מלל פֿאַר- 
טײַטשט 'משנחבּצים זהבֿ' (שמות, כה, 20): 
;אין גיפֿאַסט" תּי: ,אליַנגעזעצט"ץן. ,זײַן ריד 
האָכּן חן אַלישׂ װיא איין אבֿן טובֿ, דר אין 
גאָלד זיצט אין גפאָסט", אורחות צדיקים, 
אַמשט תּצ"ה, ס/ב. ;אין איינם וארים בּאד 
דשׂ דא לױפֿט אויף דר ערדן טאר מן זיך ואול 
בּאדן, אבּר װען עשׂ איין גיפאַסט אין האַלץ 
אודר אין שטיין איז אָסור דרינן צו בּאדן אום 
שבּת", לטו, עז/ב. ,די תּורה איז אי אין זייערע 
הערצער", חה, קד. בּלויע אָזערעס, א' אין 
ליבּלעכע בּערגער", דא, פֿו, בּערלין בּיז סאַך 


;לן 246 


1121 


פֿראַנציסקאָ. , שענקען זי סידורימלעך, א' אין 
גאָלדײ, מל, 'די זיידעס מיט די בּאָבּעסי,. -ער" 
הייט, -קייט, 

אײַנגעפֿאַרבּן -- אַדי, פּאַר אײַנפֿאַרבּן -+, 
אי קלייד. א'ענע ליפּן. ,מײַן פֿערז איז אין 
קינדערשע בּלוט א'", סעג, איצטער. -ער- 
הייט. -קייט, 

אײַנגעפֿאַרן -- אַדי, פאַר אײַנפֿאָרן +. איע- 
נער ועג. די עטלעכע א'ענע װיאָרסטלעך. ,גיין 
איז שװער, דער װעג איז נאָך ניט א'", י. א. 
קאַצאָװיטש, 60 יאָר לעבּן ;די בּריײיטע גומענץ 
שינעס האָבּן געפּרעסט דעם ניט-א'ענעם זאַמךײ, 
צ. דאָלגאָפּאָלסקי, בּאַ געעפֿנטע טױערנ, מינסק 
8,. ,דער פאָרזיצער האָט ניט קיין א'ענעם 
צונג", י. יאָפֿע, אין קעסל גרובּ, מאָסקװע 1929, 
, פעלערן . . . װאָס שטאַמען פֿון זייער א'ענעם 

| אומגלויבּן", בּ. ריװקין, אַ גלױבּן פֿאַר אומגלויי 
בּיקע. -ערהייט. -קייט, 

אײַנגעפֿױלט -- אַדי, פּאַר אײַנפֿױלן -+, 
'א'ע פּירות. איער רעזשים. -קייט, 

אײַנגעפֿופטיקט -- אדי, פּאַר אײַנפֿױס- 
טיקן. נעאָל. ,האָט שוין לאַנג אָנגעװאוירן 
די שטאָלצע, די א'ע פרייד", יג, פֿון מײַן גאַנ 
צער מי 

איינגעפונדעוועט -- אַדי, פּאַר אײַנפֿונדע- 
ווען (זיך) -+. א' געשעפט. א'ע בּירגערס, 
איער בּעל-הבּית. אי לעבּן. פֿון דורות איע אין 
שטעטל. איע קולטור-טראַדיציעס. , מיט אַ יאָר 
0 צוריק, װען די רעליגיע איז נאָך געװען 
פֿעסט אי בּײַ די . . . אַרבּעטער", דיא שׂכירות, 
לעמבּערג 1896. ,פונאַנדערקלײַבּן זיך צװישן 
אַ װיסנשאַפטלעך פעסט-אץ פֿאַקט און א... 

- סבֿרה", זשיט װו, נ"י 1912, ,די יידישע דנ 
מאָקראַטיע מוז האָבּן אַן א'ן . . . און מאַטע- 
ריעל געזיכערטן אָרגאַן", ימ, נײַס, קאָװנע 
1. ,דער רבּונוישל-עולם האָט שוין מיר 
לכתּחילה בּאַװאָרנט מיט אַזעלכע גוטאיץ 
מחלות", דטש, װילנע. ,שלאָפֿן זיך געמיטלעך 
אין געדיכטן אין שפּינװעבּס און חלומען", ייז, 

פּערל. -ערהייט. -קייט -- ;אַ קלינ- 
שטעטל -- אַ שטיק ייִדישע א', אַ בּמקום 
פֿאַר דעם גויאישן דאָרף", שנ, ליט' בּלעטער, 
5 או 18, 

אײַנגעפֿורעמט -- אַדי, פאַר אײַנפֿורעמען 
|-4, איע. רעליעפֿן. ,איז װי א ליכטיקער 
שפּיגל אי א קײַלעכיקע אַזערע", איציק קיפניס, 
סאָװי היימלאַנד, 1968, א 5 -קייט. 


אײַנגעפֿיטערט -- אַדי, פּאַר אײַנפֿיטערן +, 
איע בּהמות. -קייט, 


אײַנגעפֿין -- דער, -ען. אַקט אָדער רעזול-" 


טאַט פון אײַנגעפינען. בּצַשלוס. פעסטשטעלונג, 
אַ ריכטיקער אי. אַן אי נאָך א לאַנגער חקירה 
ודרישה, 

אײַנגעפֿינם -- דאָס, "ן. דאָס װאָס איז אײַנגע- 
פֿונען געװאָרן. רעזולטאַט פֿון אײַנגעפֿינען 
מאָדערנע א'ן װי צו האָדעװען אַ קליין קינד. 
;זיך רעכענען מיט איצטיקע א'ן", מוװ, יושפ או. 


אײַנגעפֿינען -- טרחװ 8 אוטו. געפֿין אײַן, 


אײַנגעפֿינען 


ריגעפונען. 1. געפֿינען נאָכן זוכן. ,איך גאָט 
האָבּ גזוכט אונטר זי {= זיין איין מן דר 
דא... זעלט בּשיצן... דא האבּ איך ניט אײַן 
גפונן", סהמ, יחזקאל, כב, 30. ,פֿאַרמאָגט 
אָבּער ירושלים אַנדערע פֿירער, װאָלטן זיי א' 
שװערדן", בּרידער װידאַס, ירושלים. 

2. אױסגעפינען, דערגיין צו עפעס. ,מיר 
האָבּן בּײַם װיכּוח אײַנגעפֿונען אַז איינער פֿאַר- 
שטייט ניט דעם צװייטן". ,האַבּן די זין אײַני 
געפונען אַז דאָס איז דווקא א גוטע זאַך", אַר, 
ידי נײַע קנעלונג', 

9, אױסגעפֿינען װי אַ רעזולטאַט פון נאָכ- 
טראַכטן, אויספרעגן, פֿאָרשן אע. א' די סיבּה 
פון דער מחלוקה. ,די געלערנטע װאָס האָבּן 
אױסגעפֿאָרשט די אָרגאַנישע שטאָפן פון א 
פֿלאַנץ . . . האָבּן אײַנגעפֿונען אז זי בּאַשטײען 


-פֿון . . .ײ, מינקאָווסקי, די פֿלאַנץ און איר לעבּן, 


װאַרשע 1923. ,זייער ריכטיק האָבּן די ייִדישע 
געזעצגעבּער אײַנגעפֿונען דעם מעטאָד פֿון 
שחיטה פאַר דעם אומשמערצלעכסטן און אַמי 
װײיניקסטן אַכזריותדיק", 9געז, װילנע 1923, 
פא 877, 

4, אָננעמען א בּאַשלוס. קומען צו אַ גע- 
ריכטלעכן אורטייל, אי װער עס איז (אומ)שול- 
דיק. אי אַז מע דאַרף זיך (ניט) בּאַטײליקן אין 
עפּעס. ,דער צוזאמענפאָר געפינט אײַן אז אַ 
צעשפּליטערונג פֿון די כּוחות בּרענגט שאָדן 
דעם כּלל", די קאָאָפּעראַטיװע בּאַװעגונג, װאַר- 


- שע, 1926, פא 2. ,מע האָט אײַנגעפונען אַז 


דער עקאָנאָם האָט זיך אױיפגעפֿירט ניט ריכ- 
טיק", איציק קיפניס איבּז, אָסטאַפּ װישניא, 
שמייכלען, כאַרקאָוו 1929, 

9. אײַנזען. קומען צום אױספֿיר, מיינען, 
האַלטן, ,,איך געפֿין אײַן אַז איך האָבּ שין 
גענוג אָפּגעגעבּן צײַט פֿאַר געזעלשאַפּטלעכער 
אַרבּעט". ,,משהס קופּערנע שלאנג האָט מען 
געהאַלטן אין בּית-המקדש, אָבּער ניט װי אַן 
אָנגענומענעם פּסל. פונדעסטוועגן האָט מען 
אײַנגעפונען פֿאַר גוט װאָס חזקיהו האָט אים 
צעשטערט", ע. לעף, ייְבֹּל וווא, 877. ,אויבּ איר 
געפֿינט אײַן אַז איך דערצי אים שלעכט, זאָל 
ער זיך אומקערן אַהיים", ה. כאַצקעלעס איבּז, 
העקטאָר מאַלאָי, ראָמען קאַלבּריס, ווילנע 1940, 
;זי געפינט אײַן אַז איך בּין צו לײַכט אָנגע- 
טאָן, רחל אױערבּאַך, אין לאַנד ישׂראל. 

מיט זיך -- 1. זײַן אין (אויף) אַ בֹּאַי 
שטימטן אָרט (אין א בּאַשטימטער צײַט). זיך א' 
אין ירושלים, ניו-יאָרק אאַזװ. , פֿלעגט ער זיך 
אי אין די הײַזער וואו מע שפּילט אין קאָרטן", 
ח. בּ. צימבּלער, זיא גענעראַלשע..., װילנע 
7 2. זײַן אַ בּאַשטענדיקער טייל (פֿון 
לאַנדשאַפט, פֿון אַ כּוללדיק בּילד). ,אין אונ- 
דזער געגנט געפינען זיך אײַן אַ סך אָזערעס". 
,צװישן טונקל-גרויע סקאלעס האָט אַ הײל 
זיך אײַנגעפֿונען", הר, געדיכטע און לידער. 
9. זײַן ערגעצוואו און געפֿונען װערן די 
גניבה האָט זיך אײַנגעפֿונען" -- אויך איר, ווען 
מע געפינט עפּעס װאָס מע האָט געהאַט פֿאַר- 


- לייגט. ,, דער מעסער, דורך װעלכן דער סטו- 


דענט ווערט . . . בּאַשולדיקט, האָט זיך אײַנגעץ- 





אײַנגעפֿירט 


פֿונען אין הױיפּטקװאַרטיר פון דער פּאָליציי", 
- יעקב טער איבּז, דער געהיימער מאָרד.., נ"י 
4, 4, אױפֿקומען, זיך בּאַװײַזן. ?עס מוזן 
זיך אי אידייאישע יורשים". ;האָבּן זיך אײַן- 
געפונען זײַנע {= דעם רמכבּמסן תּלמידים און 
האָבּן איבּערגעזעצט זײַנע ספרים אין לשוךן- 
קודש", י. ל. יאָסעלאָװיץ, תּוכחת מוסר, װילנע 
תּרל"ד, 


דעכץ. -עניש. -ער. ‏ -עריי. 


אײינגעפֿירט -- אַדי, פּאַר אײַנפֿירן +, איע 
סחורה, אן א' געשעפט. א'ע קונדשאַפט. אַן 
איער פּראָצעס. איער מעטאָד. איער אויסלייג, 
איער רעזשים. קאַנטפּלעק דײַן ארים, דוא אײַן 
גיפירטר |(= אָפּגענאַרטער, פֿאַרפּירטערן מאַך", 
חה, אַמשט 1716, צד/ב. ,דיזע פֿון דיא יהודים, 
וועלכע עס װעלן ענדיקן דעם קורס פֿון גימנאַ- 
זיע. . . ערלױיבּט זיך זיי אַרײַנצוטרעטן.., 
אין איע הויכע שולן", איבּז, קאַנסטאַנטין קא- 
לינסקי, פֿעסטזעצונג װעגן יהודים. װילנע 
והוראָדנאָ תקצ"ה. ,זײַן איער האַנדל זאָל בּלֵלי 
בּן בּײַ זײַנע קינדער פּונקט װי געװען נאָך 
זײַַן צײַטײ, ליאַנדאָר, נײַער בּש, ווילנע 1844, 
אי זײַן--,אַזױ איז א' נאָך פון אַלטן 
פראַנצויז" --- איר וועגן אן אַלטפֿרענקישן איינ- 
פיר, ;אַזױ איז שוין א' בּײַ אונדזערע ייִדן: 
זי אוּװאַזשען נאָר דעם װעלכער אַנטלױפֿט 
פֿון זיי", יופֿאָל, 1887, פאן 48:47, ,דען בּעה"ר 
| איז דאָך שוין יעצט א' דאָס מע שעמט זיך 
צו לייענען אויף עבֿרײדײַטש א ספר", י. ל. 
יאָסעלאָװיץ, תּוכחת מוסר, וילנע תרל"ו. ,עס 
איז א' אין די קליינע שטעטלעך אַז עס קומט 
א גאסט איז א מצוה אָנצװאָגן", ש. בּ. |ש. 
בּעקערמאַן, דיא גוטע פֿרוא, װילנע, יאָר ? 
;עס איז בּײַ פרומע ייִדן ניט אי אַז אַ כּלה 
זאָל א שעה פאַר דער חופה גיין בּאַגעגענען 
דעם חתן", ס9ּ, סודות. 
זערהייט, -קייט, 


אײַנגעפֿלאַכטן -- אַדי, פּאַר אײַנפֿלעכטן (זיך) 
-+, א'ענע פעדעם. א'ענע צעפּלעך. בּלומען, 
א' אין אַ קראַנץ. א'יענע אין קאראהאָד. א'ענע 
שטעכווערטלעך. ,זיי זײַנען װי דערנער א'ענש", 
תּי, נחום, א, 10. ,די גאנצע עדה, . -. אי אין 
די לײַבּער אַרײַן, בּאַװעגט זיך אין איין ריט 
מישן אָטעם", אַש, תּהיליםייד. ;אין אײַער 
דערהױיבּענעם געזאַנג מײַן קול איז אייי, אַקש, 
מזרח און מערב, מאָסקװע 1940. ,די בּיימער.. 
שטייען אי איינע אין די צווייטע", הל, בּלאַט... 
עפּלבּױים. -ערהייט. -קייט, 


אײַנגעפֿלאַנצט -- אַדי, פּאַר אײַנפֿלאַנצן +, 
איע בּוריקעס. אי פֿרוכטבּײימל. איע קאַלאָניסטן, 
- אע שׂנאה. א פּראָװאָקאַטאָר, א' צװישן רע" 
װאָלוציאָנערן. איע מידות. מש פֿאַרטײַטשט 
'וכמשמרות נטועים' (קהלת. יב, 11): עדי דא 
זײַן אין גיפֿלאַנצט אונ אין גשלאגן" ותִּי: 
;אַרײַנגעשלאַגענע"ן, ,די לוסט צו שטײַגן הע 
כער איז כּמעט א' אין די הערצער פון אַלע 
נאַציאָנעןי, ח. ש. סליוקין, הנודד אָדער דער 
- נעיונדניק, װאַרשע תּרנ"ג, ,די איע שרעק פון 
יוגנט אַן װערט. . . אײַנגעסטעמפּלט אין דעם 


122 


געהירן", דער מענשענפֿרײַנד, נ"י 1890, פאן 23. 
, פֿרײַיא'ע צימערבּלומען הייבּט מען ארויס 
צוריק אין די כּלים בּאַצײַטנס, שוין אין די 
מאָנאַטן אױגוסט:סעפּטעמבּער", אַגראָנאָם י. 
ראַסײין, די שענסטע צימער בּלומען, קאָוונץ 
2, -ערהייט. -קייט, 


אײַנגעפֿלאָסן -- אַדי, פּאַר אײַנפֿליסן -4, 
א'ענע װאַסערן. די א'ענע אומגעװואונטשענע 
עלעמענטן, א'ענע חובֿות. 


אײַנגעפֿלױיגן -- אדי, פּאַר אײנפֿלנען -+, 
א'ענע טױיבּן, די א'ענע צענדליקער טויזנטער 
מײַלן,. -ערהייט, 

אײַנגעפֿלוסט װערן -- פּאַסיװ. נר. דזח 
בּאַאײַנפלוסט װערן. בּאַװירקט װערן. מושפּע 

װערן. פֿרגל אײַנפלעסן. ,פֿון דורות אַן איז א' 

| געװאָרן אן עקל, אן אָפּשטױס צו דעם דאָזיקן 
פלייש {== פערדנפליישן", 9געז, וילנע 1933, 
פאן 2, | 

אײַנגעפֿלײישט -- אדי, פּאַר אײַנפֿלײשן (זיך) 
-+, איע אין פאָלקס בּאַװואוסטזײַן, אינטעג- 
רירטע פֿאָראורטײלן. ,אַלע בּאַריכטן . . . זענען 
בּאַזירט... . אויף איער שׂנאה", קמ, 1870, 
זא 31. ;ער איז אַן א'ער רעפּובּליקאַנער", 
ייפֿאָל, 1882 |7. ;א גרויסער טל פֿון דער 
מימיק איז ממש פארבּונדן, ממש אי אין דער 
שפּראַך", מוק, טעאַטער און אידיש טעאַטער. 
,דער אַנטיסעמיטיזם איז שוין געװען צו פֿיל 
פֿאַרװאַרצלט, צו שטאַרק אי אין דעם בּאַװואוסט- 
זײַן", לע, טמז, 1966 או 11 הקייט, 

אײַגגעפֿלעקט -- אַדי, פאַר אײַנפֿלעקן -+, 
| איע מלבּושים. איע רעפּוטאַציע. אַן איער מיט 
עבֿירות. ,קיין ליידיק אָרט איז ניטאָ אויף מײַן 
לײַבּ, עס זאָל ניט זײַן אי מיט חטאים", שׂרה 
בּת טובים, תחנה שער היחוד על עולמות, 

- וערגעץ אין רוסלאַנד, פֿאַר 1826}. -ערהיים, 
-קייט, | 

אײַנגעפֿעדעמט -- אַדי, פּאַר אײַנפֿעדעמען 
 .-‏ אַן איע נאָדל. איע קאָלירטע װאָל אין א 

| גרוי געװעבּ. אַן אי געשעפט. , די אױיסגעװעבּטע 

רעדער |שפּינװעבּסן זײַנען געװען קונציק א' 
איינע אין די אנדערע", חג, דער מאַמעס 
שבּתים. -ערהייט. -קייט, 

אײַנגעפֿערערט -- אַדי, פּאַר אײַנפעדערן -+. 

! א'ע קאַפּאָטע,. ,צעכראַסטעטע װײַבּער מיט איץ 
האָר", מ. ראַסקין, צוק, יאַנואַר 1937. -ער- 
הייט, | 

אײַנגעפֿעלדזיקט -- אַדי, פּאַר אײַנפֿעלדזיקן 
ד+. 4... אונדזער ייִדיש לשון װאָס אין אים 
זײַנען די נייטיקע העבּרעאיזמען אײַנגעשטא- 
מיקט און א'י, יג, איק, 1967 וט 23, ה 

אײַנגעפֿעפט -- אדי, פּאַר אײַנפֿעסטן -+, 
,מע זאָל װיסן די טבֿע װאָס איז א' אין די 
גופֿים פֿון דעם אָנהײיבּ אַז זיי זענען בּאַשאַפן 
געװאָרן", חה, ב. -+ דװחו. 

אײַנגעפעסטיקט -- אַדי, פּאַר אײַנפֿעסטיקן 
(זיך) +. איע געבּײַען. איע פּאָזיציע. איער 
רעזשים, , א'ע יראה אין האַרץ", תּניא, רמ, 

4 . . נאָך אַלץ ניט א', ס'האַלט ערשט אין גע" 


אײַנגעפֿעפֿערט -- אַדי, 


-| אומװעג, 


דײַן איע טיף", 


|אײַנגעצװואָגן 


בּוירן װערן", זרובּבֿל, דאָס נײַע לעבּען נ"י, 
- פֿעבּרואַר 1912. -ערהייט. -קייט, 


אײַנגעפעסטעוועט -- אַדי, פּאַר אײַנפֿעסטע- 
װען +. פֿרגל דפֿװ. א'ע בּאַלקנס. ,שטייט 
אי אין בּאָדן אַרײַן א פֿעסט-געבּויטער פּאַרקאַן 
פֿון בּרייטע האַלבּיקלעצער", ש. פּערסאָו, אויצי 
רעס, מאָסקװע 1939, 


פּאַר אײַנפעפֿערן 
-+, איע פֿיש. פּאָלעמיק, אי מיט שטעכווערט- 
לעך. איע פּעלצן. -ערהייט. הקייט, 

אײַנגעפֿראָרן, -געפֿרױרן -- אַדי; פאַר 
אײיַנפרירן -+, אי פֿלײש. א'ענע הענט און 
| פֿיס. א'ענער בּאָדן. א'ענער זומפּ, איענע חובֿות, 

שטיין פֿאַרגליװוערט, װי אי. ,ציט דער טראַקט 
זיך, װי א שפּיגל, גלאַנציק איאָרן", יהואָש, 
'שליטלענדיק'. עזײַנע טענץ, װי מײַנע לידער, 
זײַנען אאָרן", מאָל, דער מלך דוד אַליין א 

! געבּליבּן. ,א'וירענע געבּעקסן", פֿאַר, 1965 
ווו 19, ,קען עמעץ נאָך איצטער געפֿינען... 


אין װאַלד --- א פֿאַרבּלוטיקט-פאַרטריקנטן בּענ- 


דל, אין שניי --- אווירענע טריט", הל, אויף די 
וועגן סיבּירער'. ,די מתים, א'וירענע אין שגיי, 
מיט צלמער פֿונדאַנען בִּיז די ראַנדן", פמ, 
מלחמה וו. -שרהייט. -קייט, 


אײַנגעפרעפן -- אַדי, פּאַר אײַנפֿרעסן (זיך) 
-5, אַ װײיטיק (מחלה) װאָס איז א' אין די 
בּיינער. א'ענער זשאַװער. אן א'ענער געדאַנק 
(טעאָריע, שיטה אע). ,האַלטן די הענט תּמיד 
אָנגעשפּאַרט און אי אין די קאַלטע פעל פון 
- דער שלאַנג. װאָס װיל דיך דערשטיקןײ, זשיט שו, 
נ"י. 1912. פיידן בּראָדוזשען דאָ בּאָרװעסע, 
. . . רײַסן די קוסטעס און איענע גראָזן פון 

אונטערן וואסער", ישׂראל קאַפּלאַן, שליאַך און 

ערהייט. -קייט, 

אײַנגעצאָלט -- אַדי, פּאַר אײַנצאָלן -=. א' 
פֿורגעלט. איע ראַטע. ,. . . מיט אַ קויט שוין 
אַפֿילו פֿאַר אַן אין חודש", װײַס װ, 'װי דער 
- גורל פֿירט'. דערהייט. 


אײַנגעצאַמט -- אַדי, פּאַר אײַנצאַמען -+, 


9 -יגעצוימט, אַן אי שטיק פֿעלד, איע 
! פֿרײַהײט. איע פֿערד, אי תּאוות. (ניט)א'ע 
- פאַנטאַזיע. אי אין אַן ענגן קרײַז. איער שטראָם, 

פֿײַער , . . איז פֿון גרויסן נוצן, כּליזמן עס 

איז א'", אמזד, דער ערשטער נאבּאָר, װילנע 


| 1871, ;מיט אין צאָרן האָסטו אים געזאָגט: 


פֿאַרלאָרן . . . !ִי, יהואָש, בּלומען און דערנער. 

,מײַן שטאָלצע שיף . . . אַן אומרואיקע שנײַדט 

' מל, יים-רויש!. -ערהיים, 
-קייט, 

אײַננגעצאַצקעט -- אַדי, פּאַר אײַנצאַצקען 

 ,6- |‏ אַן אי בּאַלקלײד. -ערהייט, -קייט, 

אײַנגעצאַרנט -- אַדי, פּאַר אײַנצאָר(ע)נען 

| ,אוער בּעל-הבּית, װעכטער אאַזו. -ער" 
הייט. -קייט, 

אײינגעצװאָגן -- אַדי, פּאַר אײַנצװאָגן -+, 
אי'ענע קעפּלעך. אי מיידעלע. זײַן אי = װערן 
אַרײַנגענאַרט (ספּעצ בּײַם שפּילן אַקע). ‏ -ער- 
הייט, -קייט, 





אײַנגעצוואונגען 
אײַנגעצוואונגען -- אַדי, פּאַר אײַנצווינגען 


ד6, איער װאַסערשטראָם, איע פּשרה. -ער- 
הייט, -קייט, | 
אײַנגעצובּערט -- זחו אײַנגעכּישפֿט. 


דקייט, 
אײנגעצויגן -- אַדי, פּאַר אײַנצנען (זיך) -+, 
איענע הויזן. א'ענע טאַליע. א'ענער האַלדז. 
א'ענע ליפּן. אַן אי פּנים. א'ענע בּרוסט = װאָס 
האָט ניט מער קיין מילך. *א'ענע פּרנסה, קרֹאָם 
| אע == װאָס האָט גענוג בּאַשטענדיקט קונים, 
;ליד פון דעם טעריק: פאָררעדע צום טעריק, 
מען מוז פֿאָרקומען {= זיך װײַזן פֿאַרן עולםן 
אי אין אַ רויטער דעקע אָדער שאַל", פֿון אַ 
בּדחנישער שפּיל וְייֶשפּ וווא, 4}. ,די זאַקנבּענ- 
דער בּײַ דער שװאַנגערער פרוין דאַרפֿן ניט 
| זײַן שטאַרק איי, מלכּה בּערלאַנט, די גליקליכע 
מוטער;, װילנע 1826. ,בּאַקן איענע, מיט האָר 
| בּאַװאַקסענע און בּליקן קאַלטעײ, פה, פֿון װײַטע 
לענדער. אאַן אָרעמאַן . . . מיט אַן אויג אַן איצי 
| נעם אין בּלינדן שלומער", הל, אין טרעבּלינ 
קע.... *לעבֹּן זװײַן) אי = מיט קנאפע 
מיטלען, זייער שפּאָרעװדיק, אָרעם. ,,מיר זע" 
נען שוין אַזױ א' אין דעם װיסטן, טרויעריקן 
לעבּן אַז מע מיינט אַז עס דאַרף אַזױ זײַן", 
ש. בּעקערמאַן, דער זשענסקער װאָפּראָס, אַדעס 
7. הערהייט. -קייט, 


אײַנגעצוימט -- אַזי, פּאַר אײַנצומען -+. 

/89: -:געצאַמט. אַן איער הויף. איער װייי 
טיק. אי אין אַן אייגענער ענגער וועלט, ,װיבּאַלך 
זיי וָמאַן און פרוין זענען נישט אָפּנעהיט און 
אי |בּשעת תּשמישן, איז פאַר (זיין... בּשעת 
מיתה ערגער װי דאָס גיהנם", ספֿר הנהגות 
טובֿות, װאַרשע תּרנ"ב. עדאָס לעבּן פֿון קיבּוץ 
-איז פֿאַרבּליבּן אי אין דער גרעסטער שפּאָר- 
זאַמקײט", סעג, מײַנע זיבּן יאָר אין תּל-אָבֿיבֿ. 
-קייט, בי 

אײַנגעצוקערט - -- אַדי, פּאַר אײַנצוקערן -6, 
איע קאַרשן. איע יאַגדעס. -ערהייט. -קייט, 

אײַנגעצייכנט -- אַדי, פּאַר אײַנצײכענען 
(זיך) ‏ -*, איער סימן,. איע שטריכן, דער" 
הייט. -קייט, יי 

אײַנגעצוילט -- אַדי, פּאַר אײַנצײילן -+, 
איע זאַכן בּײַם מאַכן אַן אינװענטאַר. איע מל- 
קות. -ערהייט, 

אײַנגעצ(י)מצומט - --- אַדי, פּאַר אנצניזמצר- 
מען -+. - אע פּאָרמולירונג, -קייט,. 

אײַנגעצירט -- אַדי, פּאַר אײַנצירן -+,. איער 
זאַל. צום יום-טובֿ א'ע קינדערלעך. -ערהייט. 
-קייט, 

אײַנגטצטנטלט - -- אַדי, פּאַר אײַנצענטלען 
-+, איע בּרוכצאָלן. 

אײַנגעצערםט - אַדי, פּאַר אײַנצערן -=. 
דאָס איע געלט. קאַן אויסגעדאַרטער, אַן איער, 
איז מײַן זון געקומען פֿון . -ערהייט, 
-קייט, 

אײַנגעצערטלט -- אַדי, פאַר אײַנצערטלען 
-+, , מײַן מאַן איז בּײַ מיר אַן א'ער". 
-קייט,. | - 


1138 
אײַנגעקאָװעט -- אַדי, פּאַר אײַנקאָװען -+, 


איע פֿערד, איע שטיול. א'ער קאַסטן, איצ. 


אַרעסטאַנטן, פֿענצטער, איע אין אײַז. אוערן 
| איז געשטאַנען װי אי אויף איין אָרט און האָט 
זי אַלץ נאָכגעקוקט, בּיז זי האָט זיך פֿאַר- 
קערעוועט", קמ, 1864, טג 24. ,אויפן טיש 
גייט א' א גאַנץ בּרייטער אָנגעבּלאָזענער ער- 
דענער טינטער", מ. דלוגאַטש, די װעלט מסורה, 
װאַרשע 1881. ,. . . װײַטער פֿון דער ערד, װאָס 
איז. א' אין אײַזן, אָפּגעשװענקט מיט בּלוט 
און שוייס", ר. אַדעלהײם, דער פאַסאַזשיר, 
װאַרשע 1914. -ערהייט, -קייט, 


אײַנגעקאַטשײַעט -- אַדי, פּאַר אײַנקאַי 

ר טשליעןי. דזוו דװוו. אי אין בּלאָטע,. ,האָט זיך 

אַנידערגעשטעלט א מענטש . . . דורכויס אי אין 
פֿעדערןײ, אמד, דער ישובֿניק, ווילנע 1867, 


אײַנגעקאַטשעט -- אַדי, פּאַר אײַנקאַטשען 
(זיך) -+. אַן איער אין בּלאָטע װי א דבֿר- 
אַחר, , פאַרבּיסן מיט צוויי אָפּגעשײילטע אייער, 
גוט אי אין זאַלץ", שע, יוגענד ראָמאַנען עדי 
ועגן זענען נאָך געוען בּלאָטיק-:װײך, ניט א", 
-פ. רודאַי, טמז, 1965 ש 2, / 


אײַננגעקאָכט -- אדי, פאַר אײַנקאָכן -6,. 


איע גרינסן, פֿלײש. אי אין קרויט, זײַן א"= 
פֿאַרקאָכט, פֿאַרליבּט. ,אָלגא האָט ניט געוואוסט 
אַז איך בּין אין איר אַזױי א'"', חג, טמז, 
7 וווט 411. -ערהייט, -קייט. 
אײַנגעקאַלכט -- אַדי, פּאַר אײַנקאַלכן -+, 
איע ווענט. איע הויזן. -ערהייט, 
אײַנגעקאַמט -- אַדי, פּאַר אײַנקאַמען -, 
9 --געקעמט, איע האָר. אַ בּרייטע איע 
בּאָרד. -ערהייט. -קייט, 
אײַנגעקאַסירט -- אַדי, פּאַר אײַנקאַסירן -+, 
איער װעקסל. איע קאָמפּלימענטן. ,דל. . . הו" 
צאָות װעלן זײַן גוט א'", ישׂראל קאַפּלאַף 
שליאַך און אומװעג. -ערהייט. -קייט, 
אײַנגעקאָסקעט -- אדי, פאַר אײַנקאָסקען 
-=, 89: --געקאַשקעט. אאַן איע װײַב איז 
אַ רפואה פאַרן לײַבּי, שו. -ערהייט, 
אײַנגעקאָפּ(י)עט -- אַדי, פּאַר אײַנקאָפּיען 
-+. איע קאַרטאָפֿל. ,האָט מען געפונען א 


.. קריגל בּוימל װאָס עס איז געװען א'פּעט אין 


דער ערד", סשי |, קכו. ,נעמען זיך צו דער... 
מאַסע מענער, פֿרױען און קינדער, װאָס האָבּן 
זיך געהאַלטן צוזאמען, איפיעט הינטער די 
. וענט פֿון די דרומדיקע בּערגי, אַש, משה. - 


אײַנגעקאַראַנײעט -- אַדי, פּאַר אײַנקאָראָ 


נייען -+. אָפּטער: --געקאָר(ע)נייעט. 
,פעטס איז א' אין אירע טעפ". איע מידות, 
,איך בּין קראַנק, א שטאַרק א' קראַנקײט, 
אַ ירושה פון מײַנע עלטערן", משה װײַנבּערג, 
די חרטה, בּאַרדיטשעװ 1898, 
אײַנגעקאַופּט -- אַדי, פאַר אײַנקאַרבּן -+, 
א נאָמען, א' אין קאָרע פון בּוים. אַן איער 


--- מילכיקער לעפֿל, ;|ןזין כאַפּט ארויס די האַנט: 


די פֿינגער טיף א' און בּרוין און בּלאָ פֿאַרי 
לאָפֿן", װײַס, אַ שלעכטע פֿרױ. ,װאָס בּלײַבּט 


דיר?. , . קנייטשן, אין פּנים א'", הר, אין 


2 


אײַ'נגעקוטשעבּוירעט 


שענסטן טאָג פֿון האַרבּסט. ,מיר טראָגן א' די 
יאָרן אין די הויטן", אפא, לױטער.. קַװאֵל. 
,סימנים, א' אין מײַן געמיט פֿון קאַמף און 
פֿון פֿאַרלוסט", א. שומיאַטשער, אין שעהען 
! פֿון ליבּשאַפּט. -ערהייט, -קייט, 
אײַנגעקאַרגט -- אַדי, פּאַר אײַנקאַרגן -+, 
איע גראָשנס. איע װערטער. -ערהייט. 
-קייט, 
אײַנגעקאָרטשעםט -- אַדי, פּאַר אײַנקאָר- 
טשען (זיך) -+. שטיין אַן איער אין װינקל. 
אן אי פנימל. א האַרץ אי פון צער. אן איע 
נשמה. ,איע אָדערן און פאַרקרימטע היילט ער 
-אַז מע טרינקט זײַן װאַסער", תּעלה ארוכה, 
לבֿובֿ 1850, , דאַרע, קװאַרע, אויסגעדייווערטע, 
פֿאַרחוֹשכטע, פֿאַרפֿינצטערטע, אײַנגעהויקערטע, 
איע, צוֶען זיי זיך מחנותװײַזײ, ממוס, 'בּישיבֿה 
של מטה'. ,לעמקע --א בּיסל אי אין זײַן 
קאָרטענע קאַפּאָטע", בּ. גאָרין, פסח.., נַיי 
9, /א'י אין זיך, מיד פון אַלע װערטער, 
| װי אַ קראַנקע חיה זוך איך פּוסטע ערטער", 
מלך כמעלניצקי. -ערהיים -- ליגן א'. ,די 
מאַמע איז עפּעס אַרומגעקראָכן אין דִי װינ- 
קעלעך איי, װײַס וש, 'זעלנערי. -קייט, 
אײַנגעקאַרפעטעװעט -- אַדי, פּאַר אײַנ- 
קאָרסעטעװען -+, ,זייערע לעבנס {פֿון די 
קריכערסן זײַנען ניט אַרומגעצױמט פון גדרים, 
ניט אי אין אינסטינקטן", ש. בּלום, דער בּוים 
-פֿון לעבּן, ניי 1931, | 
אײַנגעקאַשערט -- אַדי, פּאַר -אײַנקאַשערן 
-+,, איע אַרבּל, דערהייט, 


אײַנגעקװאַטירט -- אַדי, פּאַר אײַנקװאַטירן 


| -6, 89; -קװאַרטירן. 
פּליטים, 

אײַנגעקװאַרט - -- אַדי, פּאַר אײַנקװאָלן , 
געוויינלעך צוזאַמען מיט אײַנגעדאַרט. אַן איער 
סקעלעט. אי װי אַ שפּאָן, שפּענדל. ,ער איז 

| אַזױ אײַנגעדאַרט און אי אַז עס איז אַ גאָטס 
רחמנות אויף אים". אסטודענטקעס, אײַנגע- 
דאַרטע און א'ע פֿון אַן אומגליקלעכער ליבּץ", 


אע זעלנערס. איע 


| מוק, מײַנע בּאַגעגענישן. גצװישן די עבֿרישע 


שקלאַפֿן, איע פון אַרבּעט, הונגער און פײַן, 
האָט זײַן מאַיעסטעטישע מעכטיקע פֿיגור זיך 
אַרױסגעהױבּן", אַש, משה. אאיר אין אײַער 
לעבּן אין . . . ווייסן נישט אויף װאָס זיי װאַר- 
טן", י. מאַניק, 'די פֿאָן און די בּגדים, -קייט, 


אײַנגעקװעטשט -- אַדי, פּאַר אײַנקוועטשן 
-+, איער פֿינגער. איע פּאַפּירן. ,מה'בּצע. . . 

| דאָ איז דיא ה איין גקוועטשט, אַלז װען זיא 
ניט דא שטונד . . . אַזױ איז בּג"ד כּפ"ת מיט 
איין דגש", אבן ישׂראל, מעץ 1766, דער" 
הייט. -קיים. 


אײַנגעקוטעם -- אַדי, פּאַר אײַנקוטען (זיך) 
-+, אַן איע אין זיבּן שאַלן. ,אין טולופּ אי 
איז געזעסן און געטרייסלט זיך. פֿון קעלט", 
הר, הרודעס. ,א זון. . . אי אין א װײַסן קאַלטן 

- שלייער, נאָר פֿאָרט אַ זון", על יע שעכטמאַן, 
אַפֿנ שיידװעג, כאַרקאָװ 0 


אײַ נגעקוטשעבּו'רעט -- אַדי, פאַר זאלג- 





אײַנגעקױטיקט 


קוטשעבּורעןף. אוקר. 6308 6 גצצג :1716 =. 
אײַנגעדרייט, אלינגעקנוילט: אײַנגעקאָרטשעט. 
אי פֿון קעלט. אי פון אַלטקײט. ,בּאַשעפעניש 
איז געלעגן אי װי א קנויל, די אייגעלעך צוגע- 
מאַכט", שע, פבּאַשעפענישי. דז אויך: --גע- 
| קוטשקעט, מג. 
אײנגעקויטיקט -- אַדי, פּאַר אײַנקױטיקן 
(זיך) -+. איע שטיוול. א' קליידל, ,,געטראָגן 
שװערע טרעפּעס, א'ע מלבּושים", י בּריקס, 
היימיש, מײַ 1959. -ערהייט. קייט, 
אײנגעקױפֿט -- אַדי, פּאַר אײַנקױפֿן (זיך) 
-+. איע סחורה. אן איע מצווה. איער מפֿטיר, 
אן א'ער אמט. א' זײַן אין א חבֿרה -- ;די 
מלאָכה האָט ליבּ דעם טרונק און אַנדערש קען 
מען נישט זײַן אי אין דער חבֿרה פּועלי-יצדק", 
ממוס, װינטשפּ. -ערהייט -- א' אָפּטראָגן 
צוריק. -קייט, 
איינגעקומען -- אַדי, פּאַר אײַנקומען -+, 
אי געלט. איע הכנסה. איע בּריוו. 
אײַנגעקופּ(י)עט -- אַדי, פּאַר אײַנקופּוי)ען 
(זיך) -+. צוגעדריקט נאַענט איינס צום אנ" 
דערן. ,די יונגען זײַנען געזעסן מיט די פּנימער 
אי אַרום טישל", דטש, דוקאָר. ,ראָזע, מאַ- 
טילדע און רחלע, א' אַרום אים", אַש, חיים 
לעדערערס.... . 
אײַננעקושט -- אַדי, פּאַר אײַנקושן +, 
,פאַרװיגט און צערטלעך א'. דאָס קליינע בּלאַ- 
סע קינד. . . א רגע עפנט אויף די אייגעלעף", 
מל, 'דאַן בּייג איך טיףי. -ערהייט, 
אײַנגעקייט(לט) -- אַדי, פאַר אײַנקייטןלע)ן. 
-+. אַן אילטע טיר. א'לטע הענט. עפּיזאָדן, 
א'לטע אין אַ דערציילונג. ,, מיט קייטן שװערעץ 
שטיי איך א'", ייקאַ. א'לטערהיים. 
א'לטקייט, 
אײַנגעקײַקלם -- אַדי, פּאַר אײנקײקלען 
(זיך) -+. איער שניי. אַ קראַנקער, אי אין 
אַ לײַלעך. ,געזיכטער א' אין מרה-שחורה", 
דער לאַנד חכם, נײי 1894, פאה 10 -ערהייט, 
אײַנגעקירצט -- אַדי, פּאַר אײַנקירצן -+, אי 
קליידל. איע דעבּאַטע. -ערחייט. -קייט, 
אײַנגעקלאָגט -- אַדי, פּאַר אײַנקלאָגן -+, 
א'ער בּעליחובֿ. ,אַן איער איז נאָך ניט קיין 
פֿאַרמשפּטער=. -ערהייט, -קייט, 
אײַנגעקלאַמערט -- אַדי, פּאַר אײַנקלאַמערן 
(זיך) -=. זײַן (בּלײַבּן) אי צװישן צװײי אַקעגנ- 
דיקע כּוחות. איער אײַזן. די איע פֿיסלעך 
פֿון די כינעזערינס. ,האָבּן זיך פֿעסט צוגץ 
האַלטן מיט א'ע הענט און פינגער". װײַס, אַ 
שטעטל. אאַרעסטאַנטן ליגן א' -- קעפּ און פּנַי 
מער צו קני און פּיאַטעס", הל, אַ בּלאַט... 
עפּלבּוים. -ערהייט. -קייט, 
אײַנגעקלאַפּט -- אַדי, פאַר אײַנקלאַפּן -+, 
א'ער נאָגל. איע זוילן. א'ער שניי. א'ע אייער. 
איע תּורה. -ערהייט. קקייט, 
אײַנגעקלוננען -- אַדי, פאַר אײַנקלינגען -+, 
ווערטער, א'ע אין אויער. ,אין אײַערע גע 
בּײַטשטע גלידער איז א' זייער הויך", סוצ, 
יודישע גאַס. -קייט, 


1144 


אײַנגעקליבּן -- אַדי, פּאַר אײַנקלײַבּן -+, 
9 --געקליבּן, אענע יאַגדעס, שפּענ- 
דלעך אאַזח. ‏ -עערהייט, -קייט, 

איינגעקליידט -- אַדי, פּאַר אײַנקליידן (זיך) 
-+, אַן איע אין זײַד. ,זיצט דאָ. . . אין ראָי 
זעװע קרעפּ א'", זש, טמז, 1966 ווו 20, 

אײַנגעקליי(ע)ט -- אדי, פאַר אײַנקלײען 
-+, איע פּאָדעשװע. איע בילדער. ;זײַן אייי 
גענע פּאָלע איז א'צט", י. מ. אַלפּעראָװיץ, דיא 
װעלט מלחמה, ווילנע 1905, -ערהייט, 

אײיננעקלעמט -- אדי, פאַר אײַנקלעמען -+, 
אן אי פֿינגער,. אי אין אַ צװאַנג. ,מײַן האַרץ 
איז אי אין ווייטיק". ,לײַדנשאַפֿטן װאָס זײַנען 
אונטערדריקט און א'", פֿישל שניאורסאַן, 
מענטש-װיסנשאַפֿטו, נ"י 1930. עאַן עקסטאַטי 
שער מאמין אין א בּוראיעולם, א גײיער מיט 
איע לוחות אין האַנט", ש. בּיקל, שרײַבּער פֿון 
מײַן דור |. ,ס'האָט דער זשאַװערדיקער נאָגל, 
א' אין הענגער, געהאלטן די קאַפּאָטען", י 
יאַנאַסאָװיטש, אַ שטובּ אין שטעטל. ער" 
הייט. -קייט -- ,די אי פון ייִדישן פֿאָלק 
צװישן מעכטיקע פעלקער", בּ. ריוקין, אַ גלויי 
בּן פאַר אומגלױבּיקע. 

אײַנגעקלעפּט -- אַדי, פאַר אײַנקלעפּן (זיך) 
-+, איע זײַטן, מאַרקעס אאַזװ. ,אַ פּשוטער 
שטיין ליגט אין בּרוק אי, װי אין פלייש ליגט 
אַ בּייןי, יוסף ראָלניק, גש. -שרהייט. 
-קייט, 

אײַנגעקנאָדערט -- אַדי, פּאַר אײַנקנאָדערן 
-5, ,ער זיצט דאָרטן אַן א'ער... און אָטעמט 
שווצר", בּ. דעמבּלין, צװיי און אַ דריטעך. 


אײנגעקנאַטן -- אַדי, פּאַר אײַנקנעטן -+, 
9 =--געקנעטן, אי טייג. אי אין ליים, א' 
אין געדעכעניש. ;אין דער װאַרעמקײט װאָס 
נעמט אים אַרום איז א' דער חסד", אַש, תּהיי 
ליםייוד. ,ליגן קינדער אי אין די גריבּער שניי", 
יהואָש, 'מלך וינטער'. ,ערגעץ טיף אין דער 
ערד א'ענע װאַרטן אוצרות אויף אונדז", הל, 
יערגעץ װײַטי. ,דער בּלוטיקער אש איז מיט 
ערד א'", סעג, איצטער. -ערהייט. -קייט, 


אײַנגעקנוילט -- אַדי, פּאַר אײַנקנוילן (זיך) 
-+, איע װאָל. אליגט ער אײַנגעהויקערט, אי 
װי אַן אָפּגעגאַנגענער בּאַנדװאָרעם", פרץ, גע 
דאַנקען און אידייען. ,ליגן א'ע... די אָפּגע- 
לעבּטע שעהן פֿון מײַן טאָגײ, הל, אין קיינעמס 
לאַנד. ,שטיבּלעך שלאַפֿן איע אין דער מאַמע- 
נאכט", אפֿא, לױיטער... קװאַל. ,עס ליגט אין 
קלויז אין חרובֿער אן א'ער זקן", סוצ, פֿעס: 
טונג. -ערהייט. -קייט, 


אײנגעקנייטשט -- אַדי, פּאַר אײַנקנייטשן 
(זיך) -+. איע בּאַקן איער שטערן. איער 
פֿילעק -- אַזא װאָס א פּאָר אָדער מער זײַטן 
זײַנען אויף אַרײַן, אין ריכטונג צום אינעװייניק, 
;אַן אַלטע קװאָרט א מעשענע, א בּיסל א'י, װז, 
'בּריװו' (פֿש װו, 234 ,ער איז ניט דורכויס א' 
אין טונקלקייט", 10, דערציילערס און ראַמאַ- 
ניסטן וו. ;אַן איער װי אַ דאַרער דאָרן", מל, 
'געזיכטערי, 


אײַנגעקראָכן 


אײַנגעקנײַלכלט -- אַדי, פאַר אײַנקנײַלכלען 
-+,. איער פאָדעם. ,פיסלעך, אויערלעך און 
מײַלכל, . אי אין אַ קנײַלכל-שפּרונג!", מל, א 
העזל' 

אײנגעקניפּט - אַדי, פּאַר אײַנקניפּן -, 
פֿרגל פּאַר +--געקנײפּט 4 -יגעקניפּן פֿון אליג- 
קנײַפּן +. טיף פֿאַרבּונדן, צונויפגעבּונדן. 
אײַנגעװאַרצלט. װאָס איז מיט אַן אַרײַנגעװאַק- 
סענער בּאַהעפטונג. ;אַן אמונה, אַז זי איז א' 
אין א מענטשנס הארץ, איז אַפילן טויזנטער 
ריטער װעלן אים פון דער אמונה ניט דער- 
װײַטערןי, דער פֿאַרבּיטענער, װאַרשע 1882, 
,דו װאָס דו בּיסט אי און אױיסגעבּונדן {פֿרגל 
אויסגעקניפּט, זי 198ן מיט מײַנע יונגע יאָרן", 
שע, פֿון פּסח בּיז פּסח. ,די סודות פֿון די 
שמות הקדושים זײַנען אײַנגעקריצט, אי און 
פאַרװעבּט אין אים {= בּית-המקדשך", א. לַיפּי 
נער, איק, פּסח תּשכ"ד. -ערהייט. -קייט. 


אײַנגעקניפּלט -- אַדי, פאַר אײַנקניפלען -, 
נייען מיט א ניטא'ן פֿאָדעם. ,דינערע פצי 
דעם . . . װאָס זײַנען . . . אי און טײלװײַז פאַר- 
בּונדן צװישנאַנאַנד אויך", מװ, שװאַרצע פיני 
טעלעך. -ערהייט, -קייט, 

אײנגעקנגעטן -- זזו אײַנגעקנאָטן. ,דער 
גרעסטער טייל פון דער װאַנט בּאַשטײט פֿון 
שװאַרצע בּלאָטע, אי אין שטרוי", ספ, גליק- 
ליכע און אומגליקליכע. 

אײַנגעקנעלט -- אַדי, פּאַר אײַנקנעלן -, 
די איע תּורה. איע טריגאָנאָמעטרישע פֿאָרמלען. 
,מע פֿאַרטונקלט אייגענע ירושה-װערטן מיט 
דעם . . . אין נאָכלױף נאָך פֿרעמדע ליטעראַ- 
טורןי, יג, טמז, 1965װוש .26‏ ערהיימ. 
-קייט, 

אײַנגעקעכלט -- אַדי, פאַר אײַנקעכלען -, 
אַן איער איידעם. -ערהייט. -קייט, 


אײַנגעקעלזעװעט -- אַדי, פּאַר אײַנקעלזע- 
װען +. פֿיג. אײַנגעצוימט. ,איבּער סענע 
זײַנען בּריקן אָנגעזאָטלט און די בּרעגעס זײַ' 
נען אי אין שטיין", מאָל, חשונדיקע נעכט. 


אײַנגעקעמט -- זזו אײַנגעקאַמט. איע האָר, 
איער פֿלאַקס, 


אײַנגעקערפּערט -- אַדי, פּאַר אײַנקערפּערן 
-+, אַן אונטערנעמונג, א' אין הסתּדרות. אַן 
איע אידיי(צ). -קייט, 


אײַנגעקערקערט -- אַדי, פּאַר אײַנקערקערן 
-+, אַן איער הינטער גראַטעס. ,דער א'ער 
מענטשלעכער גײַסט האָט מיט שטורעם אויס. 
געבּראָכן", קמ, 1868, מאן 29. ,בּאַפֿרײַט דורך 
פֿײַער די געפֿילן װעלכע זײַנען אין אים א", 
דפּ, 'בּערגשטײַגער'. 

אײננעקראָגן -- אדי, פּאַר אײַנקריגן -+, 
א'ענע קאָמפּלימענטן, א'יענע רווחים, 

אײַנגעקראטע(װע)ט -- אַדי, פּאַר אײַנקראַי 
טע(װע)ן -+. איע פֿענצטער. די איע חיות אין 
זאָאָלאָגישן גאָרטן, 

אײַנגעקראָפן -- אַדי, פּאַר אײַנקריכן. 
אַרײַנגעקראָכן. אײַנגעזונקען. עווען איינר מאגר 





אײַנגעקראַצט 


איז, זײַנן . . . דיא אויגן אײַן גיקרוכן", סהמ, 
תּהלים, עז, 7, 

אײנגעקראַצט -- אַדי, פּאַר אײַנקראַצן (זיך) 
-+. איע בּעקלעך. איער אות. -ערהייט, 
-קייט, 

אײַנגעקריהן -- אַדי, פּאַר אײַנקריגן -6, 
א'ענע מציאה, 

אײַנגעקרײַזט -- אַדי, פּאַר אײַנקרײַזן (זיך) 
-+,. איע װערטער, צייכענונגען אאַזװ. אַן 
איער אין דער אייגענער קורצזיכטיקייט. ,צי 
איז ער אין אייגן פֿלייש און בּיין ניט אַן אייי 
בּיקיאיער?י, יעקבֿ פֿרידמאַן, נפילים. ‏ ער" 
הייט. -קייט, 

אײַנגעקרײַזלט--אַדי, פאַר אײַנקרײַזלען -+, 
דזוו אײַנגעגרײַזלט -+. איע האָר. -ערהייט, 
-קייט, 

אײַנגעקרימט -- אַדי, פּאַר אײַנקרימען (זיך) 
-+, איע ליניע. אַן א' פּנים. ,אינעװײניק איז 
זי געשטאַנען װי אן אי פֿארזעעניש", װײַס , 
יחיים אהרןי. -ערהייט. -קייט, 

אײַנגעקריפּלט -- אַדי, פאַר אײַנקריפּלען, 
פֿאַרקריפּלט. װאָס איז געמאכט פאַר א קאַליקע. 
אַן איער פון דער שלעכטער דערציאונג. ;א" 
אָפּגעזונדערט . . . טראָגט דעם גורל ער דעם 
האַרטן, לערנענדיק געדולדיק װאַרטןײ, יהואָש, 
ידער פאָלקסגײַסט'. 

אײַנגעקריצט -- אַדי, פּאַר אײַנקריצן (זיך) 
-+, איע אותיות. איער סימן. עפּיזאָדן, איע 
אין זכּרון. די סודות, איע אין די צען ערשטע 
פּסוקים פֿון בּראשית. ,אויף דיא טאביל מײַנש 
הערץ איז אין גיקריצט דײַן ליבּשאַפט", צאינה, 
קצ/ב. ,איך זע מײַן שטאָט, די איע ערטער", 
סעג, איצטער. ,דײַן יעדער טואונג, א' אין 
דויער, גאולה-וואונדער װאָס דײַן װילן בּויט", 
סוצ, געהיימשטאָט. -ערהייט. -קייט. 


אײַנגעקרעפצט -- אַדי, פּאַר אײַנקרעכצן. 
נעאָל. ,די גאַנצע אײַנגעבּאַרענע, געירשנטע, 
אײַנגעקריצטע און איע בּענקשאַפֿט צו ציון", 
יג, איק, 1964 ווט 17, 

אײַנגעקרעמפּירט -- אַדי, פּאַר אײַנקרעמ- 
פּירן (זיך) -+. איע האַנט. ;ער פלעגט בּלײַבּן 
װי אי אין זיך מיט זײַנע אַלע געפילןי, װײַס ן, 
'דאָס לעבּן. 

אײַנגעקרעמפּ(עװע)ט -- אדי, פּאַר. אײַני 
קרעמפּ(עװע)ן -+. די איע רצועות פון שלייך, 
האָר, אײַנגעדרייט און א'עװעט אין פּאַפּיר, 
א'עװעט מיט דראָט. ;אַ סיסטעם פון שטרענגן 
צמצום, פֿון אין פּאַסיק", אפא, געטראַכט מיט 
עברי-טײַטש. ,די הענט --- שטײיַף װי אַן א'עווע- 
טע מיידלשע טאַליע", דער אמת, בּאַסטאָן 1895, 
יא 9. ,בּאַפֿרײַט אירע פיס װאָס זענען ניט 
געװוען צוגעוואוינט צו זײַן אַזױ א'עװעט", 
מעצקער, אויפן זיידנס פעלדער. ,דער מֹֿחבֵּר 
איז אַפּנים א' אין דעם קרייצצוג קעגן פאָר- 
מאַליזם בּכללײ, ימ, ייִבּל ווצא, 3. -ערהייט, 
-קייט, 

אײַנגעקרעמפֿט -- אַדי, פּאַר אײַנקרעמפֿן, 
אײַנגעדריקט, אַרײַנגעדריקט מיט קראַמף, מיט 


= 


1128 


ציטער און כּוח גלײַכצײַטיק. ,שטויסן מיר זיך 
צונויף אין קאַמף, די פֿינגער א' איינער אין 
דעם אַנדערנס האַלדז", זשיט װוש, ניי 1919, 


אײַננעקרענקט -- אדי, פּאַר אײַנקרענקען 
-+, דאָס איע געלט. די איע ענערגיע, 


אײַנגעקרעפטיקט -- אַדי, פאַר אײַנקרעפֿ 
טיקן (זיך) -+. מיט װיטאַמינען אי'ע שפּײַזן. 
איע פֿאַרטײידיקונג, 

/אײַנגעראַכט - -- -+ אשנגעריכטי. עי 

אײַנגעראָלט -- אַדי, פאַר אײַנראָלן +. איע 
מגילה. איער פּאַק סחורה. אָפּגעשטיגן פון 
דער בּאַן . . . מיט איע געצעלטן", פּנחס גאָלדי 
האַר, גש, מעלבּורן 1949, 

אײַנגעראַמט } -- אַדי, פּאַר אײַנראַמען -+, 
9 --גערעמט. אַן אי בּילד. ,אי אַרום 
מיט בּיימער, ליגט דער טײַך, אינגאַנצן זיל- 
בּער", יהואָש, 'די קעטסקיל-בּערגי. ,. . . האַלט 
ער אין די הענט זײַן פּנים א'י, חג, 'דורות. 
;נישט די קרוין אױפֿן קאָפּ איז דער עיקר, נאָר 
דער קאָפּ װאָס איז אין דער קרוין אײַנגעראַמט", 
טמז, 1963 ש 20. -ערהייט. -קייט. 

אײננגעראַמט 11 -- אַדי, פּאַר אײַנראַמען, 
-יראָמען -+. 89: -;גערוימט. א סוד, א' 
אין אויער. איע חדרים. עערהייט, -קייט. 

אײַנגעראַנט -- אַדי, פּאַר אײַנראַנען. אַרכ, 
אָנגעלאָפֿן,. ארײיַנגעדרונגען. קדא קאמן דער 
היידן ויל איין גיראַנטײ, שמואל-בּוך, 301, 

אײנגעראַצט -- אַדי, פּאַר אײַנראַצן (זיך) 
-+, איער טיש. איע הענט. ,פֿאַרמערן פּאַלי 
מען קען זיך אײַנגעבּן מיט עטװאָס איע זאָט 
(קערנער)", אַגראַנאָס י. ראַסײן, די שענסטע 
צימער בּלומען, קאַװנע 1932. -ערהייט, 
-קייט, 

אײַנגערואיקט -- אַדי, פּאַר אײַנרואיקן (זיך) 
-+, אַן איער המון. א' געמיט. ,אונטערן 
לענגלעכן צודעק פֿון אָרון -- אַ וואונדער אזא: 
רמ"ח איע אבֿרים און גידים שס"ה", הל -ער"- 
הייט, -קייט, 

אײַינגערונזם -- אַד, פּאַר אײַנרוֹנון -+, 
א'ער האַר. ?אַן איער, האָט ער גאָרניט געענט- 
פערט". -ערהייט. -קייט, 

אײַנגערויכפערט -- אַדי, פּאַר אײַנרױכערן 
-4, 59: -:גערייכערט. אַן איע שטוב. אי 


פֿלײש. -ערהייט. הקייט, 
אײַנגערוימט -- אַדי, פּאַר אײַנרױמען +, 

9 --געראמט, -געראָמט. אַ סוד, אי 

אין אויער. שטיל-איע װאָרנונג -ערהייט, 


-יקייט, 

אײנגערונען -- אַדי, פּאַר אײַנרינען -+. דאָס 
איע װאַסער, 

אײַנגערונצלט -- אַדי, פאַר אײַנרונצלען -+, 
א'ע הויט. , דײַן שטערן פֿון דײַנם פּנים װערט 
זײַן פֿר פינשׂטרט אונ' א'", צאינה, קעה/ד. 
,בּאַגעגנט . . . האָט ער אַן אַלטן מאַן. . . זײַן 
געזיכט איז איי, פּמ, מלחמה וו -קייט, 

אײַנגערוסט -- אַדי, פּאַר אײַנרוסן (זיך) -+, 
איע פּנימלעך. "זעסט אויס װי א' = האָסט זיך 


אײַנגעריכט 

בּאַנארישט, בּיסט אַפּנים דורכגעפאַלןן. ,דו מו- 
סרסט? װי נאַריש דו בּיסט, גיי צום שפּיגל, 
װעסט זען אַז דו בּיסט אײַנגעריסט", שו. ,דער 
אַ קירזשנער, יענער א שוסטער... דער קאָי 
װאַל אַן א'ער", עט, לידער. , אַלע אומות-העולם 
קומען אַרױס אי װי די קוימענקערער", פרץ, 
געדאַנקען און אידייען. , קומט ער אינמאָל 
אײַנגעריסט, ס'רינט אים בּלוט פֿון נעול", 
מבּאָ, דער גײיער. ,דערזען װי די דינסט איז א" 
האָט ער זיך צעלאַכט", אָפּאַ, אין פּוילישע 
װעלדער. -ערהייט, -קייט, 

אײַנגערופֿן -- אַדי, פּאַר אײַנרופֿן -+, אַן 
א'ענער צום מנין. א'ענע קאַנפערענץ. א'ענע 
אין אַרמײ. /ערהייט -- קומען צו מנחה 
נאָר אי -קייט, 

אײנגערוקט -- אַדי, פּאַר אײַנרוקן +. א 
העמדל, ניט אי אין די הויזן. א'ער טשאָלנט. 
איער אין א װינקל. א בּחור, אי אין מיליטער. 

אײַנגערטנערן -- טרװ. ער אײַן, --געד 
גערטנערט. אַרײַננעמען װי א טייל פון גאָרטן; 
מאַכן עס זאָל װאַקסן אין גאָרטן, אי (א בּייט) 
בּלומען. ,אי א בּוים איז גאָרניט גוט, די גרינסן 
בּאַדארפן װאָס מער זון", רייד (קיידאן, ליטע). 

אײַנגעריבן -- אדי, פּאַר אײַנרײַבּן ‏ +, 
א'ענע ציבּעלע. א'ענער כריין. שטיוול, א'ענע 
אין טראָן. א'יענער װעג = גלאַט, אָן הרודעס. 
אַן א'יענער = א) א דורכגעטריבּענער; ב) אָנאַ- 
ניסט. , שמעלץ דאָז אלז |= די קרײַטערן צוזאַ- 
מין . . . שמיר דא מיט דשׂ גליד וואָס איז 
אָפּגענומעןן, .. . וואול אײַן גריבּין", סור ! 
כו/ב. , דינגען א קראָם. .. אַן א'ענע מחיה" 
וַמיכיע, א'ענע = געזיכערטע, אַזאַ װאָס האָט 
שטענדיקע קוניםן, קמ, 1866, נאן 19. ,עס איז 
שוין דאָרט א'ענע שפע", צעד. -ערהייט. 
-קייט, 

אײַנגעריגלט -- אַדי, פּאַר אײַנריגלען -6, 
איע טיר. אַן איער אין א שטאַל -ערהייט -- 
א'. אַרוסקריכן דורכן פֿענצטערל. -קייט, 

אײַנגעריטן -- אַדי, פאַר אײַנרײַטן -6, אַן 
אי פֿערד. א'ענע אין שטאָט, 

אײַנגערייט -- אַדי, פּאַר אלגרייען -+, = קיני 
דער, אי צו צוויי, 

אײַ נגערייַט -- דאָס? ין. אַרכ. צונויפֿקום, 
אָנקום פֿון רײַטערס. ;דא עֹשׂ נון קאם צו 
דער צײַט דשׂ דער טג בֿון דעם שטעכן זולט 
װערן, דא זאך מן איין גרושׂ איין גירייט בֿון 
מענכם ריטר אוני גרושׂם הערן", בּבאיבּוך, 117, 


אײינגערייצט -- אַדי, פּאַר אײַנרײצן -, 
איער כּלבֿ, איער המון. -ערהייט. -קייט, 


אײַנגעריכט -- אַדי, פּאַר אײַנריכטן 1 -+,. 
9 --גערעכט. אע גלידער, בּגדים, כּלים 
אאַזװ. אי אין בּלאָטע, אין צוֹאה. אי אין (מיט) 
עבֿירות, זינד. הענט, א'ע אין בּלוט. איע רע- 
פּוטאציע. , איין פרוי זאָגט ניט א צװײטער: 
דײַן פּנים איז א'", שװ. ,װײַל ער נאָך מיט 
עבֿירות א' איז, אַזו נעמט מן אים זײַן תּורה 
ניט אן פֿר השיי", עח, סג/ד. ,װער זיך אויס" 
שנײַצט און זײַנע פינגער זענען אי פון דעם 





אײַנגערינגלט 


אויסשנײַצעכץ, זאָל עֶר קיין ספֿר אָנרירן, בּיז 
ער זײַנע פינגער אָפּװישט?, ספר חסידים, 
ווילנע תּקע"ט. געס איז א גרויסער חובֿ אויף 
איטלעכן יהודי, ער זאָל גוט אַכטונג געבּן 
אויף זײַנע קליידער, זיי זאָלן זײַן ריין אַפֿילו 
ניט בּשעת התּפֿילה, װאָרעם די קדושה רועט 
ניט אויף אַן אין אָרט=, קה. ,וי װעל איך אוים- 
הייבּן מײַן פּנים פֿאַר דיר . . . מיט איע קליי- 
דער, װאָס איך האָבּ אײַנגעריכט מײַן נשמה 
מיט מײַנץ זינד", תּחנה שערי תּשובֿה, װילנץ 
8, ה-ערהייט. -קייט, 
אײַנגערינגלט -- אַדי, פּאר אײַנרינגלען -6, 
איע גרײַזן. איע שטאָט. קוואו דא שטיט איין 


גרינגלט צװישן צוייא הלבּני לבנות (תּר'), 


דשׂ מיינט דז דער תּרגום מכט דעם פּשט אַזו, 
סהמ, הקדמה כּתובים, לובּלין שפּ"ו. קאין די 
ווינקלען פֿון סופיט . . . שטייען א' און פֿאַר" 
כּישופט . . . דער גיבּורדיקער לייבּ, דער בי 
געוודיקער לעמפּערט", הל, 'די שטאַלי. ,ער איז 
א' אין סבֿיבֿה-:אײַנפלוסן", מװ, דער װעג צו 
אונדזער יוגנט. -ערהייט, -קייט. 

אײינגעריפֿן -- אַדי, פּאַר אײַגרײַסן -+. אַן 
א'ענער אַרבּל. אַן א'ענע פּרנסה. א'ענע בּאַצי- 
אונגען. מלל פֿאַרטײַטשט װחומת ירושלים 
מפֿורצת' (נחמיה, א, 3); ;אין גרישן" ותּי: 
;אײַנגעבּראַכן"ן. ,אין װעג האָבּ איך אַלץ די 
א'ענע פּאָלעס געװאָלט בּאַהאַלטן", ג. י. ראַי 
װיטש, דער גװאַלד ריס, װילנע 1883. *אַן 
א'ענע(ר) = װער עס האָט אײַנגעריסן מיט זײַן 
(פרומער) סבֿיבֿה. ,שפּעטער װען ער איז גע- 
װאָרן אי און די עלטערן האָבּן זיך געשראָקן 
פֿאַר חילולישבּת...", דער איד, נ"י, 1959 
וא13. -ערהייט. קייט. 

אײַננעריקט -- לאָקל, סאָניק און אומג" 
דזוו געשטאָרבּן, 

אײנ(נע)רענולירט -- אדי, פּאַר אײַנרעגו- 
לירן -+, א'ער פאַרקער. א'ע באציאונגען. 
-קייט -- ,פֿאַלן פֿון ניט-אײַנגערעגולירט- 
קייט", סאַכאַקלען פֿון דער אַרבּעט איבּער דער 
ערד אײַנאָרדענונג . אין דער װײַסרוסלענדיי 
שער.. . רעפּובּליק, האָמצל 1927. 


אײַנגערעגנט -- אַדי, פּאַר אײַנרעגענען -+, 
איער מאנטל, קאַן איער, א דורכגענעצטער, האָט 
ער געכאַפּט אַ פאַרקילונגי -ערהייט, 


אײינגערעדט -- אַדי, פּאַר אײַנריידן (זיך) -+, 
אײַנרעדן (זיך) -+. אַן איער קראנקער. איער 
כּוח, כּבֿוד, שטאָלץ. איע שטאַרקײט, שואכ- 
קייט. איער ג ע ד אנ ק -- װאָס צו אים האָט 
מען זיך ניט דערטראַכט, נאָר בּאַװירקט גע 
װאָרן דורך רייד, פּראָפּאַגאַנדע, און איז א 
סתּירה צום אמת. אַן איע זא ך -- װאָס האָט 
ניט קיין אָבּיעקטיוון גרונט. ,די שׂנאה צו יידן 
האָט זיך אײַנגעװאַרצלט בּײַ די אומות-העולם 
גלײַך מיט אַלע אַנדערע.. . שטותערײַען און 
נאַרישע א'ע זאַכןײ, ממוס, אַ סגולה... . מאַן 
איע קרענק איז ערגער װי אַן אמתע", שו ואַן 
אמתע קען מען אויסהיילן}, ;בּײִַם עולם אין 
אי געווען אַז רי חיים איז א מעטער, אַ גרויסער 
מבין אין דאַקטאָריע", ממוס, שלמה. אזיי (די 


120 


- קראיםן זײַנען בּײַ זיך א', דאָס זיי זײַנען די 
אמתע ייִדן", איבּז שפּערלינג, דיא קאַראַימשע 
מיידכען..., װאַרשע 1899. ערהייט. 
-קייט, 

איַנגערעדערט -- אדי, פּאַר אײַנרעדערןי 
נעאָל. אַרײַנגענומען אין א ראָד, אין רעדער, 
,;קרײַזן רעדער, רעדער, רעדער, א', אײַנגע" 
גדרט, אײַנגעסדרט אין טומאַןײ, יעקבֿ פרידמאַן, 
נפֿילים. | 

אײַנגערעפט -- זזו אײַנגעריכט. -+ אײנ- 
רעכטן ו. ,איז יהושוע (כֹּהן גדולן גישטאַנין 
פר דען מלאך אין אײַן גירעכטי, בּשמירטי 
קליידר", נצו, בּמדבּר, טו/ד. ,װאָס דאַרפֿט 
איר דאָס קינד צו קוילען... אײַערע הענט 
זאָלקן זײַן א' פֿון בּלוט?", איין װינדרליכי 
מעשׂה פֿון מדינות אַפֿריקי {סוף 18, י"ה?ן 
,געפונען א זאַק, אי מיט בּלוט", טױזענד אונד 
איין טאָג, װאַרשע 1839. ,די נשמה איז א' אין 
שלעכטע אמונות אָדער אין שלעכטע מעשׂים", 
ר' משה בּרי'י נתן נטע איבּז, שבט מוסר, 
סודלקאָו 1833 -ערהייט, -קייט, 

אײַנגערעפנט -- אַדי, פּאַר אײַנרעכענען -+, 
אַלע איע הצצאָות. דער א'ער פֿערציקער. 
. . האָבּ די תּחינה געמאַכט, עס זאָל אי זײַן 
נאָך מײַן טויט. װער די תּחינה װעט ליינען 
װעט די תּפילה פֿאַר געװיס אָנגענומען װערן 
פֿאַר השם-יתבּרך", שׂרה בּת טובים, תּחנה שער 
היחוד על עולמות (ְאין א דרוק פון רוסלאנד, 
פֿאַר 1826 -ערהייט. -קייט, 

אײַננערעפט -- אַדי, פּאַר אײַנרעמען +, 
דזו אײַנגעראַמט |ו. פד. ;א פּנים פון א גאַנץ 
יאָר, אין א בּערדל א'", י יאַנאַסאָװיטש, אַ 
שטובּ אין שטעטל. 

אײַנגערעמלט -- אַדי, פאַר אײַנרעמלען -+, 
איע פאָטאָגראַפֿיעס. ,אי אין א פּאַס פון בּלאַער 
פּאַליצײ", נאַד. ,, . . מיט די בּאַרבּאַרישע סטאַ- 
טועס און די שװאַרצע אי'ע הייליקע בּילדער", 
קאָר װו, 117. -ערהייט. קייט, 

אײַנ(גע)רעפּעטירט -- אַדי, פּאַר אײַנרעפּע- 
טירן -+. אַ גוט אע פֿאָרשטעלונג. -ער" 
-הייט, ה-קייט, 

אײַנגעשאָבּן -- אַדי, פאַר 1, אײַנשאָבּן -+, 
2. אײַנשיבּן +, 1. א'יענער צפל, 2, טשאָלנט, 
אי אין אויוון, 

אײַנגעשאָטן -- אַדי, פאַר אײַנשיטן -=, 
מעלצוקער, אי אין טוטלעך. אָבּרעק, אי פאַר די 
בּהמות. אַן א'ענער = א פֿאַרמסרטער. -ער" 
הייט, 

אײַנגעשאָפֿן -- אַדי, 
א'ענע קוילן, 

אײַנגעשאַפֿן -- אַדי, פּאַר אײַנשאַפֿן (זיך) 
-+. א'ענע גיטער, קענטענישן. א'ענט פרײַנך, 


אײַנגקשאַצט -- אַדי, פּאַר אײַנשאַצן -+, 
איע סחורות. ,הוט ער מקומות בב"ה של אנשים 
או נשים, זול מן דיא בּעלִי חובֿות איין גישעצט 
געבּן, אפֿײי וען זי װערין דעם װײַב איין גי- 
שריבּן אין קליינן בּיכלײ, תּקק. -ערהייט. 
-קייט, 


פאַר אלינשיסן -+, 


אײַנגעשטאנען 


אײַנגעשאַרן -- אַדי, פּאַר אײַנשערן -+, 89; 
--געשוירן. איענע פּאה. -ערהייט, 

אײַנגעשאַרפֿט -- אַדי, פאַר אײַנשאַרפֿן -+, 
| איע בּאַציאונגען -קייט, 

אײינגעשביעט -- אַדי, פּאַר אײַנשבֿיען -+, 
;איך זיץ װי אי אין מײַנע די אמות", י. מאַניק, 
9. 

אײַנגעשװאָרן -- אַדי, פּאַר אײַנשװערן 1 -+, 
א'ענע עדות. ,מע טענהט .. . ניט . . . מיט אַ 
פאַרבּיסענעם, א'ענעם טויט-שׂונא", מ. װילנער, 
א. גורשטיין, פּראָבּלעמעס פֿון קריטיק, מאָס" 
קווע 1923. -ערהייט, -קייט, 

אײַנגעשװאַרצט -- אַדי, פּאַר אײַנשװאַרצן 
-+, אי פּנים. איע שטיול, יערהייט. 
-קייט, 

אײַנגעשוויגן -- אַדי, פּאַר אײַנשװײַגן -+, 

א'ענע אײיַנווענדונגען. ,דער װאַלד מיט זײַנע 

הויכע ביימער װאָס שטייען מיט א'ענע ליפּן", 
װײַס װו, יאַ װאַלדמײדל. שער (דער ניעמאַןן 
האָט זיך איצט אײַנגעטוליעט אונטער אַ דיקער 
שיכט פון דעם א'ענעם אלײַז", ז. שזר, טמז, 
4 טו 12 -ערהייט. -קייט, 

אײַנגעשװינדלם -- אַדי, פּאַר אײַנשווינדלען 
4 איער פאַרמעגן. -ערהייט, 


אײַנגעשוויצם -- אַדי, פּאַר אײַנשװיצן (זיך) 


-+. ,עס האַלט די בּרוסט שטענדיק א' און 
ממילא אומבּאַקװעם", דרי י. מעריסאָן, היגיענע. 
;א קאַלטער װינט האָט אים מיט שפּריצן װא- 
סער א נעם געטאָן דאָס א'ע לײַבּ", ה. דאָבּין, 
צװישנ בּינשטאַקנ, מאָסקװע 1941 -שרהייט, 
-קייט, | 

אײנגעשװועכט -- אַדי, פּאַר אײַנשװעכן 
(זיך) -., ;אַמאָל גייענדיק פֿון איינער הויכ- 
צײַט זייער שטאַרק אייי, אמד, 

אײַנגעשװענקט -- אַדי, פּאַר אײַנשװענקען 

| -6, = איע העמדער. ‏ -ערהייט, 

אײַנגעשולדיקט -- אַדי, פּאַר אײַנשולדיקן 
זיך) +. איע בּעלײמלאָכות. -ערהייט, 
-קייט, 

אײַנגעשטאָפן -- אַדי, פּאַר אײַנשטעכן (זיך) 
-6, = א'ענער שפּליטער, א'ענער פינגער. אע 
נער בּלאָטער. ,די בּיקס . . ., אי מיטן בּאַיאָנעט 
אין דער װעלט", אַהרן ראַפּאָפּאָרט, טמז, 
4 4 24. -ערהייט, קקייט, 


אײַנגעשטאַכן זײַן -- אַרכ. פֿאַרזונקען 
זײַן. ,דיא אַלטי נאַרן דיא אין גישטאָכן זײַן 
אין איר גילושׂטןי, מהמ, אַמשט 1722, רכב/ב. 


אײַנגעשטאַמיקט -- אַדי, פּאַר אײַנשטאַמי 
קן +. ,די נייטיקע העבּרעאיזמען, אי און 
אײַנגעפעלדזיקט ., . . אין אונדזער ייִדיש לשון", 
יג, איק, 1967 וע 23, 


אײַנגעשטאַנען -- אַדי, פּאַר אײַנשטײין (זיך) 
-+, א'ער צימעס. די א'ע אורחים. געסט. 
א'ע אין גוטע הענט. ;א האַרץ װאָס איז דורכ- 
געזאַפּט מיט שטאַרקן, װי א'ער װײַן, צאָרן, 
אַקש, קינדער פֿון איין פֿאָלק, מאָסקװע 1928. 
. . פאַרהאַלט מיך דאַ. . . די איע היימלעכע 





אײַננעשטאַנצט 


װאַרעמקײט", סאָװי הײמלאַנד, 1965, נאר 4, 
-ערהייט, -קייט -- ,צעטרייסלט די פֿאַר- 
גליװוערטקייט, צעריסן די א', ימ, נײַס, קאַװונע 
2, 
אײַנגעשטאַנצט -- אַדי, פאַר אײַנשטאַנצן 
-+, ;אויסארבּעטונגען אויף װעלכע עס איז 
ניט אי דאָס װאָרט "ישׂראלי, דאָס פּראָדוציר- 
לאַנדײ, ל. לענעמאַן, פֿאָר, 1961 ווא 19. 
אײַנגעשטאָפֿט -- אַדי, פאַר אײַנשטאָפּן -+, 
בּעטגעװאַנט, אי אין זעק. -ערהייט, 
איינגעשטודירם -- אַדי, פּאַר אײַנשטודירן 
-+, איע ראָלע. ,. .. א קוק געטאָן מיט איר 
א'ן נאָנישן שמייכל", גריג, .... טאָגבּוך. ‏ ער" 
הייט, -קייט, : 
אײַנגעשטובּט -- אַדי, פּאַר אײַנשטויבּן (זיך) 
-+,. איע קליידער. אין אַן אין װינקל. ,ער 
װאָגלט אום צװישן די מײַדאַנעקיריגלען אַן איער, 
אויוון:אײַן און אויוון-אויס", הל, 'מײַדאַנעק- 
אײַן, מײַדאַנעק:אױס!. -ערהייט. קקייט, 
אײַנגעשטױפן -- אַדי, פּאַר אײַנשטױסן --+, 
איענער צימרינג. -ערהייט, 
אײַנגעשטומט -- אַדי, פּאַר אײַנשטומען -+, 
איער פּראָטעסט. -ערהייט. -קייט, 
אײַנגעשטן ײַגט -- אַדי, פאַר אײַנשטײַגן -+, 
9 --געשטיגן, ,די אייגענע אין װאַגאָן 
האָבּן שוין אַלע געפונען ערטער פאַרן בֹּאַי 
גאַזש". , געפֿונען האָבּ איך זיך אַלין אין ציי 


מער איײַגט, אליין אין דיקער, טיפער פֿינצטער" 


ניש", יהואָש, 'נאַכטימחשבֿות'. 
אײַנגעשטײפֿט -- אדי, פאַר אײַנשטײַפן 
(זיך) -+. אן א' העמד. אַן איע מוטערקע. 
שטיין אי איינער אין צווייטן אין דעם אָנגע- 
פּראָפּטן װאַגאַן. ערהייט. -קייט, 
אײַנגעשטילם -- אַדי, פּאַר אײַנשטילן (זיך) 
-+, איע טומלערס. אַן איע בּאַוועגונג. איץ 
געזאַנגען,. איער פֿראָנט. , מיט דערבּאָרעמונג 
און ליבּשאַפּט א,... אױסגעלײַטערט אין 
מײַן האַרצן שלאָפט די זינדי, הל, אין קיינעמס 
לאַנד. ;זיך געזעגענען מיט אַלץ און בּלײַבּן.. . 
אי. . . אַ בּאַרוטער", האַל, װיי און מוט, מאָסי 
רקוע 1929. , דער איער אומעט ... האָט אין 
זײַן בּליק מיט װײַטקײט זיך ארײַנגעזויגן", פּמ, 
מלחמה וו. -ערהייט. הקייט -- עא רח" 
מנות נעמט אים אָןי.. איבּער איר א'", װײַס וו, 
/איבּערגאַנגי, 
אײַנגעשטימט -- אַדי, פּאַר אײַנשטימען -+, 
איער אָפּמאַך. ,װען ער װעט קומען צום אץ 
טראַקטאַט, װעט פֿאַר בּיידע צדדים זײַן אָגיל 
ואשׂמח", '. מ. אַלפּעראַװיץ, דיא װעלט מל 
חמה. . ., װוילנע 1905 -קייט, 


אײַנגעשטיקט -- אַדי, פּאַר אײַנשטיקן 1 -+, 
איער אױפֿשטאַנד. איע פאַרלאַנגען. -ערהייט. 
-קייט, 


אײַנגעשטעלט -- אַדי, פאַר אײַנשטעלן (זיך). 


-+. דאָס איע געלט. אַן איער אין אַ סכּנה, 
א'ער סדר, שטייגער, אופן, א'ע אַרדענונג, 
מילך, אי אויף זויערמילך. א'ע אוגערקעס, 
קאַרשן אי אין בּראַנפֿן. אַן אי טעפּל מיט זויער- 


127 


מילך. איע סמעטענע --- געדיכט געװאָרענע. איץ 
גענדז זיי אױסצופּאַשען, זיי זאָלן נעמען אויף 
זיך פֿעטס. איע מוזיק. א'ער שלום. א'ע תפי 
לות. ,די שלש רגלים זײַנן אין גישטעלט קיגן 
דיא דרליא אָבֿות", לטו, קנא/א. 
"זײַן אי = 1. זײַן אין א סכּנה, ,ווייס די 
װעלט װי א' זי איז?", צייט, טמז, 1956װ 17, 
2, זײַן בּאַהאַרצט, חוצפּהדיק. 8, קומען צו 
אַ גוטן שטאנד. ער איז שוין א'. ,געווען איז 
דאָס נאָך מיט לאַנגע יאָרן צוריק. איך בּין 
אָבּער דעמאָלט שוין געװען גוט אי", י. א. מרי 
גליות, אַמעריקאַנער, 1962ו 12. אויך אַן איער 
ס וח ר. 
יערהייט. -קייט -- טראַדיציאָנעלע אין, 
א' אין פּרט פון הלכה. .דער לעבּעדיקער קװאַל 
פון דעם גערעדטן דיאַלעקט איז. . . די דאָר- 
פישע בּאַפעלקערונג: גיט דאָס אים צו א גע- 
וויסע שטײַפֿקײט, א געװיסע א'", שו, ליטי 
בּלעטער, 1925 או 18, 
אײַנגעשטעמפּלט -- אדי, פּאַר אײַנשטעמ" 
פּלען -+,. איער צייכן. ;אויך ייִדן אין גע 
| שטרייפטע קאַצעט-בּגדים און מיט די פֿלײיש- 
איע נומערן -- אויך זיי דערװאַרטן |די לבנהן", 
ישׂראל קאַפּלאַן, שליאך און אומװעג. -ער- 
הייט. -קייט. 
אײַנגעשטעפט -- אַדי, פּאַר אײַנשטעפּן -+, 
איע בּענדלעך. -ערהייט, 
אײַנגעשטעקט -- אַדי, פּאַר אײַנשטעקן (זיך) 
-+,. הענט, אי אין די קעשענעס. אַ מעסער, 
אי אין דער ערד. ;ונאָך א געשטאָרבּענעם צינדט 
מען אָזְן א נשמה-קנייטל, אי אין אַ גלאָז בּוי" 
מל", ש. בּערלינסקי, אַ לעבּן גייט אױף. עדי 
צוויי גראָבּע פינגער, אי אין גאַרטלײ, ימבּר"ע, 
שפּרינצע מירל, בּוקאַרצשט 1818. קאיז... 
דערוועקונג פון דעם שׂכל א' אין דעם מוח 
און האַרץ פֿון דעם מענטשן", חה, סודלקאָװו 
0, פּט/א. -ערהייט, -קייט, 
אײַנגעשטריקט -- אַדי, פּאַר אײַנשטריקן 
-+, איע רויטע פֿעדעם אין גרויען טוך, 
-ערהייט, | 
אײַנגעשטרענגט -- אדי, פּאַר אײַנשטרענ- 
| גען זיך -+. איע פּרוּװענישן. -קיים, דריי- 
זין 
אײַנגעשטשעמעט -- אַדי, פּאַר אײַנשטשע- 
מען (זיך) -+. איער פֿינגער. מיט איע ציין, 
;שטייען א' גאָר איינער אין דעם צװייטנס 
האָר", אַל וו, ידער דור הפֿלגה'. ,זײַן האַלדן.י, 
פעסט אי אין הילצערנע צװאַנגען", נ. קאַבּאַי 
קאָוו איבּז, זומפּ, מינסק 1936, ,רחלע איז גע 
ווען אי אינעם שמשׂ", אַ. קאַרפּינאָװיטש, בּײַם 
| װילנער דורכהויף. -ערהייט, 
אײַנגעשיידלם -- אַדי, פאַר אײַנשיידלען -+, 
;שפּרײט זיך אויס, איע מגילה פון מײַן לעבּן", 
- מבּאָ. דער גײער, 
אײַנגעשײַערט -- אַדי, פאַר אײַנשײַערן ו 
6 /װ . די אע פּאָדלאָגע. א'ע תּבֿואה, 
-יערהייט, -קייט, 


אײַנגעשיכּורט -- אַד, פאַר אײַנשיכּורן 


| שול", 


אײַנגעשלאַפֿן ווערן 


(זיך) -+. אַן איער װאָס ווייסט ניט װאָס עס 
טוט זיך מיט אים. אַן איער און ניט פֿון װײַן. 
יערהייט. -קייט, 


אײַננעשיקט - אַדי, פּאַר אײַנשיקן -+, 
איע סחורה. ,. . . אַקעגן דער געשריבּענער, פון 
דער פרעמד איער אינפֿאָרמאַציע פֿון יעדן פּראָי 
ווינצער ייִדן", נפ, יופֿאַ, 1939, 1, 

אײַנגעשלאָגן -- אַדי, פּאַר אײַנשלאָגן -+, 
א'ענע טשועקעס. אַן א'ענער הונט. א'ענץ 
אייער. אַן א'ענער פֿון אַ דונער. אַן א'ענע 
קאַפּאָטע = געקירצטע. ,האָט אָנגעטאָן זײַן {ל- 
טערן בּרודערס א'ענע מלבּושים". מש פֿאַר 
טײַטשט 'כּמשׂמרות נטועים' (קהלת, יב, 11); 
;די דאָ זײַן טיף אין גיפֿלאַנצט אונ' אין גש- 
לאגן" ותּי: ,וי נעגל אַרײַנגעשלאָגענע"ן. אזײַן 
װאָרצלן זײַן טיף אוני בּרייט איין גישלאגן אין 
דער ערדן", צאינה, ויצא. קאַ שיינע טיר פֿון 
פײַן האָלץ, מיט גאָלד א'", טױזענד אונד איין 
טאָג, װאַרשע 1839, ,,א'ענע, אױסגעװאָרצלטע, 
אַװעקגעטראָגענע ... בּיימער", אֵל ו, די 
לפצט" . 


אײַנגעשלאָסן -- אַדי, פּאַר אײַנשליסן (זיך) 


-4. זיצן א'. אַן א'ענער אין א קאַמער. איענע 
אין געטאָ. א' אין אַן עיגול. א'ענע צירונג, 
,פּרײַז פון צושטעלן, אי אין חשבּון". אַן 
א'ענע צונג. איענער מאָטאָר. זכרונות װאָס 
זײַנען א' אין דער משפּחה. זײַן א' אין די 
די אמות פֿון הלכה. אַ מענטש װאָס איז אי אין 
זיך. אַן א'ענע אין זײַנע אָרעמס. אדר רוח 
הקודש. .. האָט גישפּראָכן צו מיר: קום, זײַא 
איין גשלוסן אין דײַן הויז", סהמ, יחזקאל, ג, 
3 עאין דעם (בּית הכּנסת) אין גישלסן גיװעזן 
אנשים אין דר מאַנן שול ונשים אין דר װײַבּר 
'גזרה ממדינה אושׂטרייך, ספֿר מעשׂה 
ה', אַמשט 1725. אלייען דעם בּריו פֿון דײַן 
טאָכטער װאָס דאָ אי איזיי, מסדר אגרת, תּקפּ"ה. 
קאײַנשטיין האַלט אַז די וועלט איזן אין ערגעץ 
ניט בּאַגרענעצט.. ,, זי אין אָבּער ענדלעך 
װײַל אין זיך איי, זשיט, אַ. אײַנשטײנס טעאָריע 
פֿון רעלאַטיװיטעט. ,האַלט די בּייזע שרעקנס" 
בּילדער אין זײַן האַרצן איײי, הר, געדיכטע און 
לידער. -ערהייט, -קייט, 
אײַנגעשלאָפֿן -- אַדי, פּאַר אײַנשלאַפֿן -+, 
די א'ענע בּת-מלכּה. אַן אי קינד. ,איז געזעסן 
בּײַ דער טיר, די פֿיס אי, װי זיי װאָלטן נישט 
געװוען זײַנע", אָפּאַ, אין פּוילישע װעלדער. 
.. מיט איר גאַנצער שװערקייט זיך אויס- 
געלייגט אויף זײַן א'ענעם מוח", דטש, ווילנע, 
,מיט װאַסערע מיטלען מע זאָל ניט אויסדע" 
ליבּען די א'ענע אידילישע רואיקייט", פמ, 
פאַרבּײַגײענדיק. ,די א'ענע בּענקשאפט טוט 
א צװיקל פֿאַרן האַרצן", ל. אָליצקי, ישיבֿהי 
לײַט, תּ"אָ 1968. *א' = אויך: געשטאָרבּן 
(שעדלעץ). -ערהייט -- הערן אַלץ אי 


| -קייט -- אי פֿון בּאַגערן. אי פון אַ בּאַװע- 


גונג. | 
אײַנגעשלאָפֿן װערן -- פֿטמ. זזח אײַ 

שלאָפֿן (אָבּער מיטאַמאָל, אַזױ װי דער שלאָף 

װאָלט אַרומכאַפּן),. ,עס שרײַט. . . אַזױ לאַנג 





אײַנגעשלומערט 


בּיז ער װוערט דאָך (אזוי וי אַן אַרט פאַרדולונג) 
א'", מלכּה בּערלאַנט, די גליקליכע מוטער, 
ווילנע 18236. , דו בּיסט א' געװאָרן און הײַנט, 
געלױיבּט און געדאנקט גאָט, האָסט זיך אויפֿ- 
געכאַפּט געזונט", ממוס, קליאַטשע. ,זיצנדיק 
אַזױ איז ער א' געװאָרן", יד, אבן נגף. ;אין 
מײַן עלנטקייט װערן אַלע מײַנע פֿעאיקײטן, 
מײַן מוט, מײַן גאַנצע לוסט צו אַרבּעט א", 
ספ, סודות. ,יחיאל װערט אויך א', אױבּ נישט 
אויף דער מאַמעס שויס -- איז אָבּער אויף 
גאָטס שויס", אַש, תהיליםייוד. ,.., בּיז די 
בּרעם װערט א'י, הל. 

אײַנגעשלומערט -- אדי, פּאַר אײַנשלומערן 
-+, איע בּײַם זאָגן תּהילִים. ,א' איז דער 
משכּן", יהואָש, 'עלי און שמואל'. 

אײַנגעשלומפּערט -- אַדי, פּאַר אײַנשלומ- 
פּערן -+. איע בּגדים. -ערהייט. קייט, 

אײַנגעשלונגען -- אַדי, פאַר אלנשלינגען 
ד+. דאָס א'ע עסן. דער א'ער בּראַנפן. אי 
רייד. ;אַרײַנגעטאָן אין דער עבֿודה, זיי מאָלן, 
רײַבּן, פאַרדײַען געטרײַ דאָס א'ע גראָז", 
ממוס, צבבּישיבֿה ‏ של מטה. -שרהייט. 
-קייט, 

אײַנגעשלייערט -- אַדי, פּאַר אײַנשלייערן 
-+,. די איע כּלה. איע סחורה. א פֿאַרבּרעכן, 
אי אין א געזעץ. אַן איער אין רויך. ;די גאַנצע 
װעלט, אין סודות א'", סעג, סטרונעס. עדי 
מיטה טראָגט מען, אין שװארצן א'", אפֿא, 
{.. יעקבֿס געצעלטן. -ערהייט. -קייט, 

אײַנגעשליפֿן -- אַדי, פאַר אײַנשלײַפֿן -+, 
א'ענע מכשירים. אַן א'ענער בּריליאַנט ‏ -ער" 
הייט., -קייט, 

איינגעשלעכטויק, "לעך -- אַזי. װאָס איז 
נאָר פון (געהערט נאָר צו) איין געשלעכט, 
אייקע געװויקסן. ,א'לעכע בּעלי-חיים", ש. בּלום, 

- דער בּוים פון לעבּן, נ"י 1921, 

אײַנגעשלעפֿערט -- אַדי, פּאַר אײַנשלעפֿערן 


-+. איע קינדער. א'ער עולם. א'ער יצר" י 


הרע. ,דער גרעסטער יחוס, דורך ארמוט גאַנץ 
א'", אמד, דער פּלעט אױף שבּת, ווילנע 1872, 

אײַנגעשמאַלציקט -- אַדי, פאַר אײַנשמאַל- 
ציקן -+,. !;מיט גלאנציקע ליפּן און איץ 
הענט פּאָרעט זיך . . .*, ש. האָראַנטשיק, 'גאָטס 
משפּט'. 

אײַנגעשמאַלצן -- אַדי, פּאַר אײַנשמעלצן 
-+.. בּלײַ, אי אין א פֿורעם. א'ענע ליכט, 
א'ענע קאַפּאָטע. -ערהייט, 

אײַנגעשמאָרעם -- אדי, פּאַר אײַנשמאָרען 
-4, איע קינדערלעך. ,די איע זעצער האָבּן .. . 
געקלאַפּט . . . איבּער די קליינינקע שטיינדלעך 
פֿון די קלאַװישן", זבּ, שוצ, קיעוו 1931, 
זערהייט, -קייט, 

אײַנגקשמועפט -- אַדי, פאַר אײַנשמועסן 
(זיך) -+. סאיז אַן איע זאך. אַן א'ע גלײַב- 
גילטיקייט, רואיקייט אע. ,א'ע און אײַנגע- 
גלײיבּטע דאָקטרינעס", זשיט. -שרהייט, 
-קיים -- ,די נאַרישע א' אַז מע קען...", 
זשיט װו, נ"י 1912, 


1128 


אײינגעשמואט -- אַדי, פּאַר אײַנשמוצן -=, 
איע קליידער. איער נאָמען. ,װער קען דער 
וואשן אזא א' העמד?". קװען די ואונד איז 
אי מיט זאַמד, ערד אאַזװ, מוז מען קודם גאַנץ 
ריין אויסװאַשן מיט א דעזינפעצירנדן מיטל", 
היגיענישער אינפאַרמאַטאָר, װאָרשע 1914, 
-קייט, 


אײַנגעשמידט -- אַדי, פּאַר אײַנשמידן -+, 
איע אין קייטן. אי אין אײַז. אדי יוגנט-פרייך 
װאָס איז א װינטער לאַנג אין קייטן זילבּערנע 
געלעגן א'", הר, אונטער גאָטס הימלען ,גאָר 
די װעלט אין קעלט איז א", האַל, ערדישע 
װעטן. ערהייט -- גדאכט מיר, אייבּיק 
װעל איך זיצן איי, הל, 'דאַכט מירי. -קייט, 


אײַנגעשמיפֿן -- אַדי, פּאַר אײַנשמײַסן -=, 
בּיז בּלוט א'ענער קערפּער. עער װיינט אַן 
א'ענער, א בּאַליײדיקטער". -ערהייט, 


אײַנגעשמירם -- אַדי, פּאַר אײַנשמירן -+, 
איע הענט. אַן איע װאַנט. ,הוילע לעכער איז 
מײַן קאַפּאָטע און א' אין גאָלע בּלאָט", פֿל. 
אַן איער נאָמען. איע נשמה. ‏ -ערהייט. 
-קייט, 


אײַנגעשמעלערט -- אד, פּאַר אײַנשמעי 
לערן -+. אן א' קליידל. די מרחקים אע 
אַדאַנק דעם עראַפּלאַן. -קייט, 


אײַנגעשנור(עװוע)ט -- אַדי, פּאַר אײַנשנו- 
ר(עװוע)ן -+. די איעװעטע טאַליע. ,בּליִם גימ- 
נאַסטיקירן דארף מען ניט זײַן א'עװעט", 
דר' מ. גאַטליעבּ, פּאַפּולערע אַלגעמײנע היגע- 
ניע, װאַרשע 1908. ,דאָס געבּאָט פון דער 
צײַט איז אַ נאָרמירטע כּלל-שפּראַך, ניט קיין 
איעוװועטע אין א שנירלײַבּל פֿון פֿישבּיינערנע 
חוקים", מװ, יפֿאַ, 1938, 10. -ערהייט, 
-קייט, 

אײַנגעשניטן -- אַדי, פּאַר אײַנשנײַדן (זיך) 
-+, א'ענער לאַבּן בּרויט. ,האָט מיטן מײַל- 
כעלע אויסגעזויגן בּלוט פונעם א'ענעם פֿינ- 
גער", מעשׂה פֿון אַ גנב, לעמבּערג 1913, 
,בּטחון , . . איז ניט חזקה פון הייסע מאמי- 
נים, נאָר א שטיק ייִדישע נשמה, טיף א' אין 
דעם פֿאָלקײ, נש, דאָס נײַע לעבּען, נ"י מײַ 
1, ,ס'פֿעלד, אי מיט קאַנאַלן, פול מיט װאַ- 
סער", ע. איזראַ, צײַג. קִיצוו 1928. ,דעם האַלדז 
דעם א'ענעם -- אַ דריי", פמ, מלחמה ו. -ער" 
הייט. -קייט, 

איינגעשנייט -- אַדי, פּאַר אײַנשנייען.. בֹּאַז 
דעקט מיט שניי. , מיר גייען דורך די פינצ- 
טערע איע געסלעך", חג, דער מאַמעס שבּתים. 

איײינגעשניצם -- אדי, פּאַר אײַנשניצן -6, 
איער בּלײַער. איער נאָמען אין קאָרע פון בּוים. 
-ערהייט. -קייט, 

אײַנגעשנירעוועט -- + אײַנגעשנורעװעט, 
,דאָס מײַלכל איז בּײַ אים צונויפֿגעצויגן, א', 
די ליפּן רוט און פעט", שע, יוסילע סאַלאָװײ. 

אײַננעשענקט -- אַדי, פּאַר אײַנשענקען -+, 
איע װײַנען. 

אײַנגעשפּאָלטן -- אַדי, פּאַר אײַנשפּאַלטן 


אײַנגעשפּילט 


-+. א'ענע בּרעטער. עדי שטיינער שטעלן 
זיי ארײַן אין אן א'ענעם האָלץ און בּינדן אים 
אַרום מיט אָדערן", אידא לונסקי, דערציילונ- 
גען װעגן װילדע מענטשן װילנע  .1922‏ ער- 
הייט. -קייט, 

אײננגעשפּאַנט - אַדי, פּאַר אײַנשפּאַנען 
(זיך) -+. אי װי אן אייזל, פערד, קליאטשע. 
אַן איער אין יאָך, אין עול, אין דער אַרבּעט, 
אין דער עבֿודת-הבּורא. ,האלטן דעם קאָפּ 
פאַרריסן, װי אַן אַלט קייזעריש פֿערד, אי אין 
אַ מיסט-װעגעלע", רייד (מג). ,איך בּין גלײַך 
אַזו ואול אײַן גשפּאַנט אינש יאָך צו טון 
מצות", בּראַנט, פּרק כח. ;עז איז אָסור צו 
רײַטן אויף איינר (בּהמה). . . ווען איין בּהמה 
אײַן גישפּאַנט איזי, לטו, פּ/א. ,געלאָפֿן אין 
יאוש א', װי אין א שװערן עול", האָפֿ, 'מײַן 
הונטי, , צוויי בּעְטן, איע אין שווערער לאַסט 
פֿון יאָרן, קלערן", מאָל, אין לאַנד פֿון מײַן גע 
בּיין. -ערהייט. קקייט, 

אײַנגעשפּאַרט -- אַדי, פּאַר אײַנשפּאַרן (זיך) 
-+. אַן איער הינטער שלאָס און ריגל. אַן 
איער אין דער יאַרמע, אין יאָך אע. אי װי דער 
טײַװל, װי דער יצר-הרע, װי א בּןדיחיד, װי אן 
אייזל, אָקס, װוי אַן אָקון, װי א גוי (צום פּגרן) 
אַן א'ער, האַרט װי א שטיין. אן איער פֿלעק 
װאָס מע קען ניט אַרױסװאַשן. א בּינטל איע 
האָר װאָס לאָזט זיך ניט אײַנלייגן. ,מע דאַרף 
לאַנג װאַרטן בּיז מע קען איבּערשפּאַרן אן 
איץ", שװ. ,מע דארף אויך ניט בּאַשטראָפן 
א קינד מיט גרויס כּעס, דען דאדורך װערט 
עס א'י, מלכּה בּערלאַנט, די גליקליכע מוטער, 
ילנע 1826, ,זעט זי אַז זי בּלײַבּט א' אין 
בּרונען", הנ"ץ, איבּז, שולמית.. ., לובּלין, 
5, ,דער איער ייד . . . האָט נאָך געהאַט דִי 
העזה װײַטער צו דאַװנען", יהל. די קאָלאָניס- 
טן ו, װאַרשע תּר"ץ. זעמדעלעך שטרײַטן מיט 
אַן אין װוילן", הל, לידער פֿון אומקום, 1922, 

-ערהייט, -קייט -- תּי פֿאַרטײַטשט 

יבּשררות לבּי אלך' (דברים, כט, 18); ,ווען איך 
װעל גיין אין דער אי פון מײַן האַרצן". 

אײַנגעשפּאָױט -- אַדי, פּאַר אײַנשפּאָרן -+, 
דאָס א'ע געלט. א'ער גאנג. ,דאָס א'ע אױפֿן 
מאָגן גיט מען אַװעק דעם דאָקטער". -ער- 
הייט. -קייט, 

אײנגעשפּונען -- אַדי, פּאַר אײַנשפּינען -+, 
פ9: --געשפּינט. אער אין חלומות. די 
פאָלקסװערטלעך, א' אין דער דערציילונג, 
-קייט, 

אײַנגעשפּיוט -- אַדי, פּאַר אײַנשפּיון -=, 
אַן איער בּליק. ,, מײַנע אויגן זײַנען א' אין 
דער זאַטקײט און ציכטיקייט אַרום", מ. דלוזש- 
נאָוסקי, פאָר, 1964 וווע 14. 

אײַנגעשפּײַכלערט -- אַדי, פּאַר אײַנשּײַב- 
לערן -+. דער א'ער װערטעריאוצר אין אונ- 
דזער װבּ. ,די ענערגיע איז אי אין די אַטאָמען", 
זשיט, א. אײַנשטײנס טעאָריע פון רעלאַטיװוײ 
טעט. 

אײַנגעשפּילט -- אַדי, פּאַר אײַנשפּילן -+, 
אָן איער קאָנצערט. די איע פוטבּאָליקאָמאַנדע. 





אײַנגעשפּיל(י)עט 


,;געװאָרן פּױפּסט פֿון אַן אין קאַטאָליציזם", 
יג, טמז, 1965 צו  .9‏ -ערהייט. קקייט, 
אײַנגעשפיל(י)עט -- אַדי, פּאַר אײַנשפּי 
ל(ט)ען (זיך) -+,. ער איז אַן איער, ער זאָגט 
ניט אויס װאָס עס טוט זיך בּײַ אים אין האַר- 
צן". ,. . . זיך געוויגט צוזאמען מיט איר הוי- 
כער בּרוסט, א' אין סאמעטענעם לײַבּל", מ. 

ריבקין, דער װעליזשער בּלוט בּלבּול, װילנע 
4, -ערהייט. -קייט, 
אײַנגעשפּינװעקבט -- אַדי, פּאַר אײַנשפּינ- 
װעבּן. נעאָל. ;אָ װערטער איע, צעפרעסענץ", 
זישע לאַנדױ. 
אײַנגעשפּינט -- אַדי, פּאַר אײַנשפּינען -+, 
פ:; -געשפּונען. עס לײַכטן די לאַמטעי 
רן, עפּעס זיך פארגרינט, אין שײַן פון העלן 
נעפּל איי, ל. מלאך, אָפּפֿאַל, 
אײַנגעשפּרונגען -- אַדי, פּאַר אײַנשפּרינגען 
-+, אַן אי קליידל נאָכן װאַשן. 
אײַנגעשפּריצט -- אַזי, פּאַר אײַנשפּריצן 
-+. איע טראָפּנס אין די אויגן. א'ע קליידער. 
,גאָלד איז א' אין צעדער-קרוינען", מאיר שטיי 
קער, טמז, 1967 וו 26 -ערהייט. קקייט. 
אײַנגעשפּרענקלט -- אַדי, פּאַר אײַגשפּרען- 
קלען -+, א'ע האָר. א גרויע װאַנט, א' מיט 
בּלויע בּלימעלעך. , צעװאָרפֿענע נאָטיצן, אי אין 
אנדערע ארטיקלען", נפ, יופֿאַ, 1939, 7, 
אײַנגעשראָקן -- אַדי, פּאַר אײַנשועקן -+, 
א'ענע קינדער, אַן א' פּנים. ,אי זײַנען מיר 
שוין געװען, האָבּן מיר שוין ניט געקענט 
איבּערטראַכטןײ, אמז, דער סיום התּורה, ווילנע 
8, ,ער איז שטאַרק בּאַזאָרגט און א'.,. וי 
מע זאָגט, װי א הונט אין די נײַן טעג", י. בּודי 
זאָהן, אַגיטראײַע װײַבּיל חלעבּין, װילנע 1892, 
זערהייט, -קייט, 
אײַנגעשרױיפט -- אַדי, פּאַר אײַנשרױפֿן -+, 
אן איער טייל פון דער מאַשין. ;זוכט מען 
דורך דעם שטאַרקן דרוק פון דער א'ער מא- 
שין . . ,*, דרי אבּ. קאַספּע, פּיזיק, נ"י 1916, 
;אי אין זיך אַליין װי אין א קייט", הל, בבּײַם 
ראַנדי. ‏ -ערהייט,. קקייט, 
אײַנגעשרומפּט -- אַדי, פּאַר אײַנשרומפּן 
(זיך) -+. ;אַן... אַלטער מאַן. . . מיט אַן 
א'ן פּנים, װי דער ים", פרץ, ינסים אױפֿן ים', 
,זײַנע אױיסגעדאַרטע פינגער .. . דריקט צום 
א'ן הארצן", יהואָש, 'עלי און שמואל. ,עס 
זײַנען אָבּער פֿאַראַן װאָלענע זאַכן װאָס זײַנען 
געמאַכט פֿון אין װאָל", דר' י. מעריסאָן, הי" 
גיענע. -קייט, 


אײַנגעשרומפּן -- אַדי, פּאַר אײַנשרומפּן 
(זיך) -+. שׂב פאַרטײַטשט יצרבֿתי (ויקרא, יג, 
3); ,, איין גשרומפּן". מלל פאַרטײַטשט יוקלוט'י 
(ויקרא, כב, 23): ,אין גשרומפּין". שוב פאַר- 
טײַטשט אויך ננחמר' --- ,איין גשרומפּן". עדי 
בּריסט, די װאָס זײַנען א', זאָלן מילך געבּן", 
צור, וירא. ,,דאָס פּנים אַ װיסטע חורבֿה, איענע 
בּאַקן, אײַנגעפֿאַלענע אויגן", ממוס, אין אַ 
שטורםיצײַט. אלייבּל שטאַרבּט... דאָס פּנים 
איז א'י, פרץ, פֿאָלקסטי נעשיכטן. ;אין דער 


1199 


ענגער ... קראָם ... איז פאַראַנען אַן אַלטע, 
איענע ייִדענע", ש. האָראָנטשיק, 'גאָטס משפּט', 
,איך שטיי א' אנטקעגן דער פֿאַרבּלענדעניש 
פֿון אומכבּאַנעם", מבּאָ, דער גײיער. ,... מיט 
א קורצן זכּרון און מיט אַן א'ענעם האָריזאָנט?, 
גרינ, איד און װעלט. / 

אי ווע רן -- קזיא ווארן אײַן גשרומפן... 
אוני פאַר שניטן פון דעם עולם", מחזור שלש 
רגלים, אַמשט 1713, קכה/א. ,די געדערים זייי 
נען אים װאָרן א' און איז אַזױ געשטאָרבּן, 
צור, נח. ,מיר װערן א', אײַנגעצויגן, אָפּגע- 
שטויסןי, פרץ. ,די פּנימער װערן װאָס אַמאָל 
פֿינצטערער, בּלאָער און א'ענער", װײַס, 'מזל- 
טובֿי, , צײַט, פּונקט װי אָרט, װערט כּסדר א' 

- און רעדוצירט", צייט, טמז, 1967 ווו 17, 

יערהייט, הקקייט -- אי פֿון א קערפּער 
אין קעלט. ,אי פֿון עסנװאַרג און ואוינונגען", 
יובּל אי 


אײַנגעשריבּן -- אַדי, פּאַר אײַנשרײַבּן (זיך) 
-4, א'ענע אין א בּוך. א'ענע טראַנסאַקציעס. 
אַ נײַער א'ענער חבֿר. איענע פּונקטן פֿון אָפ 
מאַך. אַ פֿילעק, אי אין א קרײַז. געשׂ איז אײין 
גישריבּן אין בּוך דשׂ מלך,,.ײ, צאינה, קעז/ד. 
;סײַ מע געפינט אַזױ א שטרחובֿ װאָס עס 
שטייט א' אַחריות נכסים", שהמ, יב/ג. -ער- 
הייט, 

אײַנגעשריפֿטס -- דאָס, ן. דאָס װאָס איז 
אײַנגעשריבּן, אײַנגעקריצט, ,, אין די װענט פון 
טעמפּל האָט ער געפֿונען קורצע אין", מװ, די 
שװאַרצע פינטעלעך. 


אײַנגעשרענקט -- אַדי, פּאַר אײַנשרענקען 
-+,. איע װאָלענע קליידער. א'ער רצון. איע 
פֿרײַהײטן, -קייט, 

אײַנגעתּפֿיסהט -- אַד, פאַר אײַנתּפֿיסהן 
-4, אי הינטער גראַטעס. אי אין צער. -קייט, 


אײַננראָפ -- דער, ן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פֿון אײַנגראָבּן. מאַכן א טיפן אי. אַן אי אַרום 
דער פֿעסטונג, //נג -- אױפהײבּן די קעפּ 
פון דער אי 

אײַננראַבּל(י)עוושן -- טרו. -לני)עװע אײַן, 
= געגראַבּלי)עװעט. אײַנשאַרן, צונויפשאַרן, 
צונױפֿנעמען מיט א גראַבּליע. א' דאָס אָפּגע- 
שניטענע װילדגראָז און די שטיינדעלעך אין 
איין בּערגל, 

אײַנגראַבּלען -- טרו. -בּל אײַן, -יגעגרא- 
בּלט. 1. דזו דפֿוו. 2. אײַנקראַצן, אײַנדראַפּען. 
איבּערלאָזן סימנים בּײַם גראַבּלען עפּעס אָדער 
עמעצן. די קאַץ האָט מיט אירע נעגל אײַנגע- 
גראַבּלט דעם קינדס פּנימל. א' די הענט בּײַם 
שלעפּן שטיקער אײיַזן. אי דעם לאַבּן בּרױיט, 

אויך מיט זיך ---,מיט איין שפּרונג איז ער 

געװען אױפֿן בּעט, זיך אײַנגעגראַבּלט אין דער 
דעקע און זי אַריבּערגעצױגן איבּערן קאָפּײ, ה. 
בּערגנער, זב, שטריקער פֿאַבּריקאַנטן פֿאַראיין, 
ב"א 1961. *אי זיך אין לעבּן = האָבּן אַ שטאַר- 
קן בּאַגער צו לעבן; אָנגעשטרענגטערהײט 
(װעלן) בּײַקומען סכּנות. -עניש. 

אײַנגראָבּן -- טרו. גראָכּ אײַן, -געגראָבּן, 


אײַנגראָבּן 


1. פֿאַרגראָבּן. גראָבּן און (פֿאַר)באַהאַלטן. א' 
אַן אוצר. אי א טאָפּ מיט גאָלדענע רענדלעך 
אין דער ערד. א' דעם קאָפּ אין זאמד װי א 
שטרויספויגל. ,רינגעלבּלום האָט געהייסן א' 
די מילכקאַנען מיט די דאָקומענטן וועגן װאַרשע- 
װער געטאָיאױפֿשטאַנד טיף אין דער ערד"". 
;. -. נעמט איין טאָפּף של חרשׂים אונ' האט. 
אין אײַן גיגראבּן אלף תּיק אַמה", נצו, בּמדבּר 
כא, 2. ,די פּוילישע שענקאַרעס האָבּן בּקבּלה 
איש מֿפּי איש, װען מע גראָבּט אײַן אין א 
שענק א פערדישע פּאָדקעװע אונטער דער 
שװעל --- יאווען זיך שיכּורים פון אַלע זײַטױײ, 
מ דלוגאַטש. די װעלט מסורה, װארשע 1881, 
פֿיג. אי דעם סוד אין האַרצן. 

2. בּאַגראָבּן, מקבּר זײַן. אי אַלע הרוגים 
פֿון פּאָגראָם אין איין בּרודער-קבֿר, 8. אַ בּיסל 
גראָבּן, אױפגראָבּן. אַרומגראַבּן,. אי די ערד 
אַרום די יונגע בּיימלעך. א' שמאַלע קאַנאַװעס, 
רינװעס, גראָבּנס אַרום די בּייטן, דאָס װאַסער 
זאָל זיך בּעסער אײַנזאַפּן, 

4 אײַנפֿלאַנצן. אי די קאַרטאָפֿל, מערן אע. 
אי יונגע בּיימעלעך אין גאָרטן, פֿיג. אי גוטע 
מידות אין די קינדער. א' שרעק פֿאַר דער 
מאַכט, 

9. אַרונטערלאָזן. מאַכן עס זאָל אײַנזינקען. 
אַרײַנשטעקן, , גראָבּ איך אײַן אין הארטן 
שטרוי מײַן פּנים גאָרנישט מער צו זען", מלה, 
אין ניריאָרק. ,דערנאָך האָט ער... אײַנגע- 
גראָבּן די נאָז אין דער טאבּאַקע אַרײַן, האָט 
גענאָסן עטלעכע מאָל", קמ, 1868, טן 42. 
;לויף איך . . . אין 'שרײַבּערסי שטיבּל |= קאנ- 
טאָרן אַרײַן, װאַרף מיך אויף זײַן בּעט און 
גראָבּ אײַן דאָס פֿלאַמענדיקע פּנים אין קישן 
און ציטער", פּרץ, זכרונות. אי די אויגן (דעם 
קאָפּ) פאַר בּושה (חרפּה), 

0. צוטוליען, אַרײַנטוליען. אײַננורען. ,די 
קליינע קעצעלעך האָבּן אײַנגעגראָבּן די קעפּע- 
לעך אין דער מאַמעיקאַצס בּויך". ,זי האָט 
אײַנגעגראָבּן דעם קאָפּ אין דער חבֿרטעס אַקי 
סל", דרי ה. זאַלאָטאַראָו, גש ו, נ"י 1924. ,מיט 
אַ מידקייט אין קערפּער האָט (ערן זיך אַועק" 
געזעצט אויף א טרעפּל, אײַנגעגראָבּן דעם קאָפּ 
אין זײַנע גרויסע הענט", אָפּאַ, ראָמאַן פֿון אַ 
פֿערדיגנב. *א' דעם קאָפּ אין קישן און זיך 
מאַכן ניט זען (װיסן) = ניט רעאגירן, ניט 
פּראָטעסטירן, 

. אײַנקריצן, אײַנקאַרבּן. א' די געשעעניש 
אין זכּרון אויף אייבּיק. ,אונ' זיא האבּן דיא 
רידן אײַן גיגראבּן (מיט איינר פֿעדר) (י"א 
מיט איינם גריפל) איין אײַזרין אויף איין קופּי 
פֿרין טאפֿיל אין ירושלים", יוסיפֿון, אַמשט 
1, 9יג. ,איך גלייבּ אַז דו האָסט געשריבּן 
אויף שטיינער א געזעץ מענטשן זאָלן זיך ליבּ 
האָבּן; איך פיל אָבּער, דאָס האָט ניט געפֿאָלגט 
קיינער, העטסטו אונדז דאָס נישט אין האַרץ 
אײַנגעגראָבּןײ, עט, לידער, ווילנע 1925, 

8. דורכנעמען מיטן בּליק. נאָכפֿאָרשן. אי 
אין עמעצן אַ פּאַר א ויגן אַז יענעם זאָל 
װערן אומהיימלעך, קאַלט, אי די קוקערס אין 
דער מויד. ,דאַרפסטו אי בּיידע אויגן אין דער 





אײַנגראָבּן זיך 


פֿאַטשײלע און . . . איבּערקוקן די װייץ", מ 
דלוגאַטש, װעלט מסורה, װאַרשע 1881. 

9. פֿאַרלירן. פֿאַרתּכלעװען. פֿאַרשװענדן. איר. 
אי אַ פֿאַרמעגן אויף דער בּערזע. אי דעם נדן 
אויף פערד'געיעגן, 

0, אונטערגראָבּן, אַרונטעררײַסן. נר. אי די 
אױטאָריטעט פון פֿאָרזיצער פֿון פאַראיין, 


אײנגראַבּן זיך -- + דפֿו. 1. אַרונטער- 
קריכן, אַרונטעררוקן זיך אונטער דער אייבּער- 
פלאַך פון דער ערד. פאַרבּאַהאַלטן זיך, פֿאַר- 
שטעקן זיך אין דער ערד. אי זיך אין אַ בּונקער 
קיינער זאָל ניט קענען געפֿינען. אי זיך אין 
אַ לעבּעדיקן קבֿר. ;די אויסהרגער קומען אַרײַן 
אין דער שטאָט, און װער נאָר עס קען, גראָבּט 
זיך אײַן װי א קראָט", אֵל, 'דער ויכּוח, 
2. דזוו אונטערגראָבּן זיך, 23. זיך אי אין די 
אָקאָפּעס און װאַרטן אויפן אָנגריף. זיך א' אין 
די טראַנשײען אַרום דער שטאָט און זי פֿאַר- 
טיידיקן קעגן שׂונא. 9. דזו אײַנגראָבּן, בּב 
5. א' זיך אין דער װאַרעמער בּעט, אין 
קישן. אי זיך אין מאַנטל, 

4 זיך אײַנעסן אין עמעצן אָדער אין עפעס. 
דורכנעמען, דורכפֿאָרשן עמעצן אָדער עפּעס, 
זיך א' מיט די נעגל אין עמעצנס פּנים (חזי- 
רישן פּרצוף). ,איר קראַנקײט האָט זיך... 
טיפער און טיפער אײַנגעגראָבּן אין איר יונגן 
קערפּער", יהל, די אונבּעקאַנטע פערליעבּטע, 
װאַרשע 1901. שװען זי האָט דערקענט איר 
טעות, האָט זיך אין איר צורה אײַנגעגראָבּן 
אַ טיפער, צניעותדיקער צער", ד. י. זילבּערבּוש, 
שטרעכאַלעך.. ., װין 1916. ,װאָס פֿאַר אַ װיי- 
טאָג ס'גראָבּט זיך אײַן מיט יעדן װאָס מיר 
פֿאַרלירן", מענדעל זינגער, פֿון מײַן היײמלאַנד, 
ווין 1919. ,נאָך קיין צײַט ניט געהאַט אײַנצו- 
גראָבּן זיך אין דעם אונטערשלאק פֿון רעזשים", 
ב. ריװקין, אונדזערע פראָזאַאיקער. ,עפּעס א 
טונקעלע מחשבֿה האָט זיך אים אײַנגעגראָבּן 
אין פּנים", ה. ל. זשיטניצקי, ימשהלע'. זיך א' 
מיט די אויגן. אאײַנגעהױקערטערהײט 
טוט דאָס ייִנגל אַ ציטער, גראָבּט זיך אײַן מיט 
די אויגן טיפער אין סידור", בּערג, בּײַם 
דניעפער {., 

ס. זיך אָפּגעבּן מיט פֿלײַס, מיט אײפֿער 
צו עפּעס (עמעצן). זיך אי אין דעם פּאק דאָקן- 
מענטן. זיך אי מיט לײַבּ און לעבּן אין די ספרים, 

-עכץ, -עניש -- ,מאַמענטן װאָס האָבּן 
זיך אײַנגעגראָבּן אין מײַן נשמה מיט א שאר" 
פֿער איי, הל. ‏ -ערי. 
אײַנגראָד(י)ען -- + איבּערגראַדױ)ען, 911, 
איינגראדירן -- טרוו. -דיר אײַן, -י(גע)גראַ- 
דירט,. אײַנשטעלן גראַדן. אײַנשטעלן אַ סקאלע, 
אי די פֿאָדערונגען אויף דרײַ מדרגות. /21, 
אײנהראַווילן -- טרח. -וויר אײַן, -(גע)גרא- 
װוירט. אײַנקריצן, אײַנשנײַדן, אײַנראַצן מיט אַ 
שאַרפן מכשיר אין (אויף) מעטאַל אע. א' א 
װינטשעװאניע אין א מעדאַליאָן. א' די דאַטע 
פון דער חתונה אױפֿן (אין) רינג. ,אויבּ איר 
ווילט . . . אי אין א גלעזערנע כֹּלי אײַער נאָי 
מען, בּאַדעקט איר . . . די כּלי מיט װאַקס,. דאַן 


180 


שנײַדט איר אין דעם װאַקס אויס אײַער נאַי 
מען...*, ס. פײַנסטאָון, כעמיע, נ"י 1920, 
,דער שרעק איז מיר אײַנגעגראַװירט געװאָרן 

בּיו הלינט", דער מענשענפרײַנד, נ"י 1890, פאן 
3 -נג -- א שיינע (טיפע) אי. --גנרא- 
ווירט -- אַדי. ,דער פּרעזידענט האָט אים א 
זייגערל געשאַנקען מיט אין נאָמען און אינגאַנצן 
גאָלד", מלה, 'מײַן בּלינדער שכןי. -ערהייט. 
-קייט, 

אײיננראַזען -- טרו. -זע אײַן, -יגעגראַזעט, 
סל. אײַנבּרודיקן. אי די הויזן. 

אײַנגראַטעװען -- טרו. -טעװע אײַן, --'גע- 
גראַטעװעט. 99: =-קראַטעווען. אױך: 
-נראַטע(נע)ן. 1. אײַנשמידן, אַרײַנ- 
שטעלן, אײַנבּויען גראַטעס. א' די פֿענצטער 
פֿון (אין) תּפֿיסה, בּאַנק. 2, אײַנזעצן הינטער 
גראַטעס, פאַרשפּאַרן אין תּפֿיסה. א' די פֿאַר- 
בּרעכערס, 

אײַנגראַטשען -- זזו אױסגראַטשען, בּו, 
8, 

אײננראַמען -- טרוו. גראם אײַן, -'געגראַמט, 
אויסדריקן אין גראַמען. א' די באַגריסונג" 
רעדע. אי אַ ליבּע-דערקלערונג. ,אַז מע גראַמט 
אײַן פּראָזע, װערט נאָך פֿון דעם ניט קיין 
פּאָעזיע". פֿרגל אױיסגראַמען, 208, 


אײגגראַנקעווען -- דזוו אויסגראנקעווען -*, 
8, 

אײַנגרוז(י)ען -- זע אײַן, -'געגרוזי)עט, 
9 --גרוזענען. טרװ -- 1, אײַנלאָדן. אָנ 
לאָדן. אַרײַנשטופּן און אײַנפּאַקן. אָנפּאַקן. אי 
די תּבֿואה אין װאַגאָן. א' די סאָלדאַטן אויף 
דער שיף,. 2, דזח אײַנגרוזנען, -+ דװח. 
אוטוו -- אײַנזינקען, בּלײַבּן שטעקן אין גרונט, 
אי אין בּלאָטע. אויך מיט זיך. ז(י)עניש. 


אײַנגרוזנען -- טרו. -נע אײַן, +- געגרוזנעט, 
1. אײַנבּינדן, פֿאַרבּינדן. אי שטײַף דעם פּאַק 


בּעטגעװאַנט. אי די װאַליזע מיט דיקע שטריק. . 


2. דזוו אײַנגריזנען -+, 

אײינגרויען -- טרו. גרוי אײַן, --געגרויט, 
1, אײַנמאָלן, אײַנפֿאַרבּן מיט גרויער פֿאַרבּ, 
אי די װענט. א' דעם הינטערגרונט, 2. נעאָל, 
ווירקן עס זאָל װערן גרוי, אָן בּוֹלְטע קאָלירן, 
אומאינטערעסאנט. שילדערן, באַשרײַבּן אין 
גרויע, אויך מרה-שחורהדיקע טענער. א' דאָס 
לעבּן,. א' אַלע געשטאַלטן פון ראָמאַן. מיט 
זיך -- 23. 

אײַננרונטעווען -- טרו. -טעווע אײַן, -יגע- 
גרונטעװעט. 1. אײַנװאַרצלען. אי די אימיג- 
ראַנטן אויף ערד. אי די פּויערים פֿון דאָרף אין 


דער אינדוסטריע. 2. אײַנפֿעסטיקן. אי אַ סלופּ, - 


א' דעם אַנקער פון שיף. מיט זיך -- א' זיך 
אין דעם נײַעם לאַנד, 

אײַננרופּירן -- טרחװ. -פּיר אײַן, -י(גע)גרו- 
פירט. 1, אליַנטיילן אין גרופּעס, אלינסדרן. א' 
אין בּאַזונדערע איינהייטן, אי די ספּאַרטלערס, 
אי פֿאַרשײדענע מינים פֿײגל, 2. אײַנשליסן, 
אַרײַננעמען עמעצן אָדער עפּעס אין אַ גרופע. 
אי די ייִנגערע קינדער אין די פּאַלאַטקעס פֿון 


אײַנגרילן 


די עלטערע. מיט זיך. /נג. --גרופירט 
-- אַדי. איע קינדער. -ערהייט, -קייט, 


אײַנגריפּלען -- טרו. -בּל אײַן, --געגריבּלט. 


מאַכן קליינע, ניט קיין טיפע גריבּלעך אין דער 
ערד, צעמענט, טייג אע. א' די אױפֿנעאַקערטע 
בּייטן און אַרײַנלײגן אין די גריבּעלעך אוגערקע- 
קערנדלעך. אי די אויסגעװעלגערטע שטיקער 
טייג און אַרײַנשטעקן מאַנדלען. א' די בּאַקן 
בּײִַם שמייכלען. מיט זיך -- אויך: 1, אײַני 
נורען זיך. זיך אײַנראיען. די הינער גריבּלען 
זיך אײַן אין דער ערד און קװאָקטשען 
2. מיט התמדה נאָכפֿאָרשן. אי זיך אין אַן ענין 
און װעלן דערגיין דעם אמת. אי זיך אין עמע- 
צנס פּריװאַטע עסקים. ;אי זיך אין דעם פֿאַר" 
פּלאָנטערטן שפּינװעבּס פון דער אייגענער נש- 
מה", זשיט. ה-עניש. 


אײַנגויז(יען, -גריזשען -- טרח. -זי)ע, 


יזשע אײַן: *יגעגריקי)עט, -+-'געגריזשעט. 
1. אַ בּיסל גריזשען, אײַנבּײַסן, אויסעסן מיט 
(שאַרפֿע) ציין. א' אַן עפּל און אַװעקװאַרפֿן, 
מײַז גריזשען אײַן אַלץ װאָס זיי טרעפֿן אָן 
2. יאַדען. נגען. מיט כּסדרדיקע רייד, מיט 
פאַרמאַטערנדיקע מיטלען װעלן איבּערצײַגן. אי 
דעם בּאַלעבּאָס, עֶר זאָל געבּן א הוספה. א' 
דעם שװער עֶר זאָל איבּערשרײַבּן אױפֿן איי- 


דעמס נאָמען די געשעפֿטן. א' עמעצן א לאָך 


אין האַרצן, מיט זיך --א' זיך עמעצן אין 
די בּיינער און דערגיין די יאָרן. -עניש. 


אײַנגריזנען --- טרוו. -זנע אײַן, = געגריזנעט, 


1. אײַנבּרודיקן. אײַנשמירן, אײַנחזירן. א' די 
קאַפּאָטע, די הויזן. אי אַלע גלעזער. 2. אויך 
אוטװ. (מאַכן עס זאָל) אײַנזינקען. אַרײַנטאָפּ 
טשען (אין עפּעס װאָס איז געדיכט, קװאַטשיק), 


אי אין א זומפּ, פֿיג. אי אין חובֿות בּיז איבּער 


די אויערן. 

מיט זיך -- ,מע האָט זי צום סוף פֿאַר- 
טריבּן אין אַ טיפֿער גרובּ, און דאָרט האָט זי 
זיך אײַנגעגריזנעט אין בּלאָטע", ממוס, קליאַי 
טשע. 


אײַנגרײַזלען -- -+ אויסגרײזלען, בּו, 209, 


-עניש. 


אײינגרייטן -- טרו. גרייט אײַן, --געגרייט, 


1. אײַנשאַפֿן. אָנגרײטן, פֿאַרגרייטן. אַװעקלײגן, - 
פֿאַרזאָרגן אויף שפּעטער. אי קאַרטאָפֿל און 
האָלץ אויף װינטער. 2. צוגרייטן, א' גענוג 
משקה צו (פאר) דער שׂמחה, 

מיט זיןף. -נג. -עניש. 


אײַננריײיפֿן -- טרו. גרײַף אײַן, -געגרײַפֿט 


(-י געגריפֿן?). 1. אײַנקלאַמערן. ארומנעמען, 
אײַנשליסן. אי דעם קעגנער מיט בּיידע הענט 
אַרום האלדז און אים אַװעקליגן. יוסף מאַרשן, 
חנוך לנער, פיורדא תּקל"ד, פאַרטײַטשט א'-- 
;אַפּרעהענדירן, אײַן פֿאַסן". 2, פֿאַרשטײן, 
משׂיג זײַן. אײַנבּײַסן. אי א שװערע אױפֿגאבּע, 
אַ סוגיא. 8. דזו אָנגרײַפֿן -+, 


אײַננרילן --- טרוו. גריל אײַן, --'געגרילט. אַמ, 
| 1זם ס} :2:=. 


אײַנבּראַטן אויף אַןְ אי 
זערנעם מכשיר. אי דאָס פֿלייש. א' די פֿראַנק" 
פורטערס. 





אײַנגרימירן 


אײַננרימירן -- טרו. -מיר אײַן, -י(גע)גרי- 
מירט. 1. אַרױפֿלײגן, אײַנשמירן גרים, 
שמינקע). אי ס'פּנים צו דער פֿאָרשטעלונג, 
2. פֿאַר)גרימירן אַ צאָל. א' אַלע כאָריסטן, 
סטאַטיסטן. 8. 9יג. זיך מאַסקירן. זיך ענדערן 
(אין בּאַציאונג צו עפּעס, עמעצן). זיך פֿאַר- 
שטעלן, ,ער האָט זיך אַזוי אײַנגעגרימירט אַז 
איך דערקען אים ניט, עפּעס האָט ער מיר אָנ 
געהויבּן צו שפּילן די ראַלע פון א גאַנצן יאַי 
טעבּע-דאַם". 

מיט זיך. -נג. -עכץ. -עניש, 

אײינתרינדן -- טרו. גרינד אײַן, -'געגרינדעט. 
אײַנשטעלן אויף א פֿעסטן, זיכערן אופֿן. אײַג" 
װאַרצלען. ,דאָס נײַע לאַנד דאַרף זײַן אַזא פּלאַץ 
װאָס דאַרטן זאָלן אונדזערע גענעדיקע בּרידער 
קענען אי און אײַנאָרדנען די נײַע עמיגראַנטןי 
ח. ש. סליװקין, הנודד, דער ;נע ונדניק", װאר" 
שע תּרנ"ג, 

אײַנגרינען -- טרװ. גרין אײַן, -'געגרינט, 
נעאָל. מאַכן אַ בּיסל גרין. אײַנמאָלן, אײַנפֿאַר- 
בּן מיט גרינער פאַרבּ. אי דעם פּלאַץ פאַרן הויז 
מיט א בּיסל גראָז. מיט זיך -- עדי אי" 
רישע גרינען זיך אַלע אײַן צום סע פּאַטריק- 
פּאַראַדײ, רייד (נ"י), 

אײַנגריף -- דער, ז. אַקט פֿון אײַנגרײַפֿן, 
אָנריר. אַרײַנדרינג אין עפּעס. אי אין די לונגען, 
אי אין א נײַער טעאָריע. עניט װײניק שולד ... 
טראָגן אויך די דאָקטוירים, וועלכע אָפּערירן צו 
אָפֿט. װײַל יעדער אי אין די געשלעכטס-טיילן... 
(בּײַ געװינערינסן קען בּרענגען שאָדןי, פֿגעז, 
ווילנע 1931, נא 15, 

אײַנגרענעצן -- טרחװ. -נעץ אײַן, -'געגרע- 
נעצט. 1, אײַנשטעלן גרענעצן. אײַנטיילן לויט 
גרענעצן. אי דעם פּאַס קיינעמסלאַנד צװישן 
די שכנישע מלוכות. א' די רעקװיזירטע ערד 
צװישן די פּויערים. 2. מאַכן א גרענעץ (אַרום 
און ארום). בּאַשטימען אַ גרענעץ. אי דעם עזה- 
פּאַס. 8, פֿאַרקלענערן. אײַנשרומפּן. אײַנהאַ- 
מעווען. בּאַגרענעצן. אי די מאַכט פון פּאָליצײ- 
בּאַאמטע. אי די פולמאַכטן פון פֿאָרזיצער פֿון 
פֿאַראײן. א' די תּאוות. 

אויך מיט זיך. 6/נג---,ספענסער גייט 
ניט אַזױ װײַט אין דער אי פֿון דעם מענטש- 
לעכן װויסן", מעריסאָן איבּז, ספּענסער, ערשטע 
פרינציפּן 

איינדאַָ'גמעדיק -- אַדי. װאָס האָט נאָר איין 
דאָגמע. אַן איע רעליגיע. -יקייט, 

אײנדאַװ(ע)נען -- טרו. יון אײַן, +יגע- 
דאַװנט. אײַנקנעלן אַ סך מאָל דאָס דאַװ(ע)נעןי 
אַז מע זאָל קענען גוט זאָגן די תּפילות. דער 
מלמד האָט אײַנגעדאַװ(ע)נט מיט די קינדער 
דעם גאַנצן שחרית. . 

מיט זיך -- 1. זאָגן תּפֿילות מיט גרויס 
כּוונה און ניט אין זינען האָבּן עפּעס אַנדערס. 
,זיך אַזױ אײַנגעדאַװנט, אַז ער האָט ניט גע" 
הערט װאָס עס טוט זיך אַרום אים". 2. װערן 
א געניטער שליח-ציבּור. ,האָט ער זיך אָבּער 
װאָס װײַטער אלץ מער אײַנגעדאַװנט אַזױי אַז 
ער האָט שוין נאָכדעם געקענט אויסנעמען 


1131 


אויך מיט זײַן תּפֿילה און האַרציקער זאָגעכץ", 
ש. װיגאָדאַ, פֿאָר, 1962 ווא 9, 

אײינדאָזיק -- אדי. װאָס האָט נאָר איין דאָזע. 
איע קאַפּסלען. 

אײינדאטיױן -- טרח, -טיר אײַן, --(גע)דאַ- 
טירט, 1. פֿאַרשרײַבּן די דאַטע אויף אָפיציעלע 
פּאַפּירן. אי די אָנגעקומענע פּאָסט. 2, אײַן- 
שטעלן פּינקטלעכע טערמינען. אי די פּראָדוק- 
ציע אױפֿן לױפֿיקן יאָר, 

אײַנדאָלבּען -- טרוו. -בּע אײַן, --געדאָלבּעט, 
סל. 1, אײַנבּױערן. מאַכן אַ לאָך מיט א 
דלאָט(ע). אי די בּרעטער, 2. אײַנקלאַפּן, אײַנ- 
האַמערן אין עפּעס. פֿיג. אײַנקנעלן, אײַנחזרן, 
;האָט זיך . . . אין אונדזערע מוחות אײיַנגעדאָל- 
בּעט די סבֿרה, אַז אָן פּעטש מיט בּזיונות װאָלט 
גאָר {דאָס לערנעןן קיין קיום ניט געהאַט", ייל, 
ניט טױט ניט לעבּעדיג, װילנע תּרנ"ח. מיט 

זיך. -עניש, 

אײַנדאַמפּן -- טרו. -מפּ אײַן, -'געדאַמפּט, 
9 --דאַמפֿן. 1. דורכנעמען מיט דאַמף. 


אי װאָלענע מלבּושים בּײַם רייניקן. א' װעש ‏ 


פֿאַרן פּרעסן. אי דרענגלעך און זיי בּייגן אויף 
דוהעס. 2. אײַנקאָכן אַ מאכל אין א צוגע- 
מאַכטער כּלי, קאָכן אין פּאַרע. א' א זראַזע. 
מיט זיך. עעכץ. עגיש, 

אײַנדאָפֿן -- טרח. דאָס אײַן, --געדאָסט, 
1. לשון-נקיה פֿאַר אַרױסלאָזן צוֹאה אין אַלע 
בּאַטײַטן, 2, בּמקום-װערבּ פֿאַר פֿאַרשײדענע 
טואונגען (שפּאַסיק און פּעיאָ), א' די אַרבּעט, 
מיט זיך, 

אײַנדאָפּטשען -- ל2. -+ אײַנטאָפּטשען. 

אײַנדאַקוטשען -- דזוו אײַנדערקוטשען -=, 


אײַנדאַרבן -- דאַרבּ אײַן, -געדאַרבּט, אוטװ 
-- פֿאַרלירן די פֿרישקײט. װערן שטאַרק טרוקן, 
גיין אין ניוװועץ. אײַנדאַרן און א'. טרװ -- 
אײַנטריקענען. אי פֿעלן, 


אײנדאַרן -- דאַר אײַן, --געדאַרט. 89: 
= דערן. אוטו -- 1. װערן מאָגער, דאַר. אי, 
וערן הויט און בּיין. ;דער נאך הט מן גנומן 
אין תּפיסי אַרײַן אַלי עלצטי פֿון יהודים אונ 
זענין גווען בּמצור ובמצוק פיל צײַטן בּיז עשׂ 
איז אײַן גדאַרט ווארן זייער הויט אויף די 
בּיינר", שי, ג/א. קללה: אי זאָל ער, פֿאָטער 
אין הימל! 

2. װערן צעטריקנט, אױפֿהערן װאַקסן. דאָס 
בּיימל דאַרט אײיַן. דער װאַזאָן האָט שוין אײַן- 
געדאַרט, 

9, אײַנשרומפּן, װערן געקנייטשט פֿון אויס- 
געטריקנטקייט. ,די הויט פֿון מײַן לײַבּ טוט 
אויף מיר ציטערן, גלײַך װי פון היץ פון אַן 
אויוון טוט די הויט א'י, ישרי לב1, װילנא והו- 
ראָדנא תּקצ"ט, כד/א, | 

4. פֿאַרלירן די לעבּנסקראַפֿט, װערן אומבּאַ- 
וועגלעך. די האַנט האָט אים אײַנגעדאַרט. ,פֿר 
װאָר זײַן האַנד זעלט אים אײַן דערין...", 
יוסיפון, אַמשט 1743, פֹּה/ב. 

9. װערן װייניקער, קנאַפּער. אינגאַנצן פֿאַר- 
שווינדן, מער ניט עקסיסטירן. די קװאַלן פון 


אײַנדוכנען 


פּרנסה דאַרן אײַן, ,בּשעה דז יוסף איז נפטר 
גיװאָרן זײַנן אײַן גידאַרט גיװאָרן די מעיינות 
ומקורות החכמה", נצ!, דבֿרים, מא/ד, עאוני 
דז װסר פֿר פרירט אודר אײַן דרט", סהמ, 
איובֿ, ו, 19, 
טרװ -- 1. מאַכן דאַר(ער). אײַנטריקענען. 
אײַנציען,. אי ואורשט פֿאַרן אַװעקשיקן. א' 
בּרויט, מאַכן סוכאַרעס. , אין ניט קיין געבּאָטץ- 
נעם תּענית איז פֿיל געזינטער צו עסן װי אײין- 
צודאָרן זיך די קישקעס", בּ. בּעקערמאַנן, זב, 
דער יודישער שפּיעגעל, װאַרשע 1895, 2, (אַרכ) 
אומבּרענגען, פֿאַרלענדן. ,איך װיל פר װיסטן 
דיא בּערג . . ., כּלומר דיא שׂרים אונ' מלכים, 
אונ' אֵל איר קרײַטכט, כּלומר דיא צו זיא 
בּיהעפט זײַן דיא װיל איך אײַן דאַרן", סהמ, 
| ישעיה, מב, 16, 
מיט זיך. יונג. -עניש -- ,אַז עס קומט 
דער װינטער, קומען זאָל אויף אײַך אַן אויס. 
| כאַפּעניש מיט אן אי, מיט אַן אײַנשרומפּעניש", 
שע, פֿונעם יאַריד וו. אויך: א דאַרער מענטש. 


אײַנדפּרן -- |. .. דאַבּערןן טרחװ. דבּר אײַן, 
*יגעדבּרט. אײַנריידן (געניצט אין פֿאַרשטעלטן 
לשון אָדער מיט אַ נעגאַטיוער שטעלונג) א' 
אַ קינד אין בּויך. א' דעם ערל ער זאָל אויס- 
זאָגן. ,װאָס האָט יענער אײַנגעדבּרט דיר? 
זאָלסט װערן איינער פֿון זייער מיאוסער חבֿ- 
רה?". אויך מיט זיך -- א' זיך א קרענק, 


אײַנדבקען זיך -- {. . . דוייקען . . ן אוטח. 
דבֿקע זיך אײַן, זיך -געדבֿקעט. אַרײַנבּרענ- 
גען זיך אין צושטאַנד פֿון דבֿקות, עקסטאַז, 
אי זיך װי בּײִַם אױיסלאָזן דעם אחד. א' זיך אין 
(בּײִַם) דערציילן דעם רבּינס פירעכצן. -עניש. 


אײַנדבֿרן -- {... דעװערןן טרװ. דבֿר אײַן, 
= געדבֿרט. 1., אײַנמאָרען. מאַכן דאַר, שװאַך, 
קראַנק. א' די געפֿאַנגענע. 2. מאַכן אָפּשטױ- 
סנדיק, עקלדיק. ,דער הקדש האָט נאָך מער 
אײַנגעדבֿרט די פאַרלײַזיקטע שלעפּערס". 


אײַנדובּען, -דויבּען -- טרו. בע אײַן 
*-י געדובּעט, -דויבעט. 1. דזוו אײַנדאָלבּען. 
2. דזוו אײַנדבּרן, 


אײַנדודלען -- טרו. דל אײַן, --געדודלט. 
אײַנרעדן, אײַננאַרן מיט אַ סך זיסע (חניפֿה- 
דיקע) רייד, א' גוטע צװאָגן. ;ער האָט א יר 
אײַנגעדודלט אַז ער װעט חתונה האָבּן מיט 
איר". | 

אײינדווקאן זיך -- {.. . דאַוקען . . .} אוטו. 
דווקא זיך אײַן, זיך --געדווקאט. זײַן כּסדר 
אַ צודלהכעיסניק, אַ משה-קאַפּױער, טאָן אָדער 
ריידן פֿאַרקערט װי סאיז שׂכלדיק, אויף אָפּי 
צוטאָן, ,האָסט זיך אַזױ אײַנגעדװקאט אז מע 
קען ניט רעדן צו דיר װי צו א דערװאַקסענעם". 

אײַנדוכנען -- {. . . דוכענעןן טרוו. דוכן אײַן, 
-י געדוכנט. פּעיאָ. בּמקום:װערבּ פֿאַר: אײַנ- 
רעדן, אײַנװוינטשן, אײַנבּענטשן, אײַננאַרן אע. 
אי דעם פריץ. מיט זיך -- זיך צוגעואוי" 
נען צום דוכנען. ;ס'איז מיר געװען מאָדנע 
זיך אַװעקשטעלן פֿאַרן עולם און דוכנען. איך 
האָבּ זיך אָבּער אײַנגעדוכנט". 





אײַנדולבּען 


אײַנדולבּען -- -+ אײַנדאָלבּען, 

אײַנדולדן -- דולד אײַן, -געדולדוע)ט, 85; 
--דולדיקן. אקוזװ -- אױפֿנעמען מיט אַ 
רואיקן געמיט, ניט פֿאַרלירנדיק דעם קאָנטראָל 
איבּער זיך. אי א פּגעירע. טרװ -- מאַכן מע 
זאָל זײַן געדולדיק. א' די קינדער בּײַם לערנען 
רעכענען. -יקונם, 

אײַנדולן -- טרח. דול אײַן, --געדולט. 
1. שטאַרק אײַנרעדן און צעטומלען מיט צו 
זאָגן א סך גוטס, מיט געבּן פֿאַלשע הבטחות. 
אי דעם עולם-גולם. אי יענעם א ספּאָדיק, צו" 
זאָגן הרים וגבֿעות. 2. אײַנטומלען. די קינ" 
דער דולן אײַן דעם קאָפּ. מיט ז יך. -עניש. 

איינדונערן -- 1. אוטװ, דריטפערזאָניק. 
מיטאַמאָל אַ דונער טאַן, 2. טרו. אַרײַנהאַמערן 
אין קאָפּ מיט דונערדיקע רייד. אי די לאָזונגען. 

איינדוריק -- ן. .. דאָריקן אַדי. נעאָל. 1. װאָס 
איז נאָר בּעת אָדער פאַר (צוליבּ) איין דור. 
אַן איע בּאַװעגונג,. ‏ 2, װאָס איז מיט אַנדערע 
פֿונעם זעלבּן דור. איע קעמפערס, 

אײנדורען -- טרו. -רע אײַן, --געדורעט. סל. 
1. דזוו אײַנדולן,. 2, דזוו אײַננאַרן. מיט ז יך, 
יעניש, 

אײנדושען -- טרװ. -שע אײַן, --געדושעט, 
9 +-;טושען. 1. אײַנדעמפֿן. א' פלייש. 
2. דערשטיקן. אײַנשטיקן, 0, סל. אײַנרואיקן, 
אי דעם װייטיק. 4, סל. אַרומלײגן מיט א סך 
זאַכן,. ,די מאַמע האָט זי אײַנגעדושעט אין 
בּעטגעװאַנט", בּ. דעמבּלין, איק, ר"ה תּשב"ד. 
9. סל. בּאַשפּריצן אָדער אָנזאַפּן מיט פּאַרפֿום, 
אִי א נאָזטיכעלע. 0. אײַנקוועטשן. א' די זאַכן 
אין דער װאַליזע. מיט זיך. -עכץ. 
-עניש, 

אײנדזשימען -- אוטו. -מע אײַן, -יגעדזשיי 
מעט. װרר. אײַנדרימלען. ארײַנקומען אין א 
צושטאַנד פון שלעפעריקייט. ,דער הונט האָט 
פון דער היץ אײַנגעדזשימעט", רייד (מוש), 

איינדיפּורדיק -- אַדי. װאָס איז פֿון איין 
נוסח, פון איין דאַגמאַטישן געדאנק (װעגן 
ריידן, שרײַבּן אע). איע טענות, 

איינדיטקעװוען -- טרו. -קעווע אײַן, --גע- 
דיטקעװעט, אײַנמאַנען אין דיטקעס == קליינע 
מטבּע, 3 גראַשנסן, אַרײַנקריגן דיטקעװײַז (אין 
קליינע, נישטיקע ראַטעס). אי אַן אַלטן חוֹבֿ. 

איינדייטיק -- אַדי. 1. װאָס האָט נאָר איין 
מיין, איין בּאַטײַט. װאָס מע קען פֿאַרשטײן 
נאָר אויף איין אופֿן. רעדן א', אָן הינטערוועגן. 
אָן איע קלאַרקײט. איע דערמאַנונג. ,ניט 
אַזױ . . . אי זײַנען די צװישנשײַכותן פון דעם 
נאַציאַנאלן און דעם קלאסן-עלעמענט בּײַ דער 
בּורזשואַזיע פֿון דעם אונטערגעדריקטן פאָלק", 
זשיט וא, נ"י 1917 2. (מאַט) איינציפערדיק, 
ראָכקינדישקליאַר װבּ. פון 1 און פֿאַרענדיקט 
מיט 9, -יקייט -- ,אין פֿרישמאנס שרײַבּן 
איז דאָ די געמאַסטנקײט פֿון אַרכיטעקטור און 
אי פון א מאַטעמאַטישן זאַץ", שנ, קריטיק און 
קריטיקער. 


איי גרימענטיאָנא'ל -- אַדי. װאָס איז פֿון 


182 


איין דימענסיע, פון איין אויסמעסטונג. אַן איער 
געדאַנק. -קייט -- ;אָט די א' האָט צומאָל 
געשאַפֿן דעם אײַנדרוק פון גוזמאדיקייט", ש. 
בּיקל, טאָג, 1969 ווו 1, 

אײינדינגען -- טרװ. דינג אײַן, -'געדונגען. 
1. קױפֿן אָדער קריגן צום ניצן נאָכן דינגען 
זיך ועגן מקח. אי סחורה, א' א דירה. 2. קריי 
גן בּעסערע בּאַדינגונגען נאָך אונטערהאנדלונגען. 
אי אַ לענגערן טערמין אױסצוצאָלן, 9, צו- 
קריגן נאָך עפּעס חוץ דער עיקרדיקער זאַך (װי 
אַ רעזולטאַט פון דינגען זיך). אי א היטל צום 
מאַנטל. מיט זיך -- אָננעמען אז ארבּעט 
פֿאַר א בּאַשטימטער שׂכירות, בּײַ בּאַשטימטע 
תּנאים. ,דאש ער גלײַך איז אלש איינר דער 
זיך אײַן דינגט בּײַא איין בּעל הבּית איף 
איין יאר", צאינה, קמט/א. -עכץ. -עניש, 


אײינדינען 1 -- |לאַנגע י אין פּדן דין אײַן 
= געדינט. אָפּדינען א טייל פֿון דער צײַט 
װאָס מע מוז דינען. אי די ערשטע צויי יאָר 
פון די פינף יאָר דינסט אין דער צאַרישער 
אַרמײ. ,כ'האַבּ שוין געהאט אײַנגעדינט דעם 
בּעליהבּית מער װי א העלפֿט פֿון מײַן לערע, 
אָבּער איך האָבּ מער ניט געקענט אויסהאַלטן?. 
מיט זיך -- זיך צוגעוואוינען צום דינען. 
אײַנדינען 11 -- טרחװ. דין אײַן, --געדינט. 
מאַכן דין אָדער דינער. אי אַ בּרעטל. ,די זיבּן 
מאָגערע יאָר האָבּן אים אײַנגעדינט". 
אײַנדיפציפּלינירן -- טרו. -ניר אײַן, -ידיס- 
ציפּלינירט, 1, אײַנשטעלן א דיסציפּלין. אײַנ- 
בּרעכן אין א בּאַשטימטער אָרדענונג. א' די 
יונגע זעלנערס. אי א צעבּונטעװעטן קלאַס. 
2, צוגעוואוינען צו א געװיסער אָרדענונג, צו 
א רוטין,. אי דעם קערפּער. מיט זיך. ונת. 
אײינדיפֿטאַנגיק -- אַדי. נעאָל. 1. װאָס האָט 
נאָר איין דיפֿטאַנג. אַן אי ריידעניש, 2. גלײַך- 
דיפֿטאַנגיק, װאָס האָט דעם זעלבּיקן איינציקן 
דיפֿטאָנג. ,הויזן און הייס זײַנען אי אין לר". 
אײַנדיקטירן -- טרו. -טיר אײַן, --געדיקי 
טירט. אויך: -;:דיקטעווען. . דיקטירן 
מיט א בּאַזונדערער התמדה אָדער עקשנות, 
אי א בּריװל, אַז מע זאָל עס קינמאָל ניט 
פֿאַרגעסן,. 2. אַרױפֿצװינגען מיט בּאַזונדערער 
שטרענגקייט אָדער אכזריות. א' פּאַראַנדקעס, 
אַז מע זאָל ניט קענען אָטעמען. 
אײינדיקן -- טרו. דיק אײַן, -'געדיקט. מאכן 
געדיכט(ער). קאָנדענסירן. א' מילך. האַלט פּעי 
טשא לענגער אין א קאַלטן אָרט אײַנצודיקן, 
איינדירהדיק -- אַדי. װאָס האָט (בּאַשטײט 
נאָר פֿון) איין דירה א'ע הײַזקע. 
אײַנדירינירן -- טרו, -גיר אײַן, -'(גע)די- 
ריגירט. 1. אײַנשטודירן א קאַנצערט, יעדער 
מין מוזיקאלישע פאַרשטעלונג. א' דעם כאָר, 
אי נומערן פֿאַר א פֿאָרשטעלונג. ,דער װאָס 
האָט אײַנדיריגירט איז קראַנק געװאָרן און 
דעם קאַנצערט האָט געפירט אן אנדער דירי" 
גענט", ‏ 2, אײַנטרענירן. אײַנמושטירן. א' די 
מיטגלידער פֿון פאראיין, זיי זאָלן אויף אַלץ 
זאָגן יאַ. ונג, 


אײַנדעקן 


אײנדישען -- טרו. -שע אײַן --געדישעט, 
דזוו אײַנדושען, בּבּ 3-2. , מע דארף דאָס קינד 
נישט צו פיל א', נישט צו פיל טוליען". ;אפילו 
אין דער װײַבּערשול האָט זיך די בּהלה אײַן- 
געדישעט", ר. פּאַלאַטניק, איק, ר"ה תּשכ"א. 


אײַנדליבּען -- טרו. -בּע אײַן, --געדליבּעט, 
9; --דלובּען, -דאַלובּען, --דעלו- 
בֹּעֹן. זזו אײַנדאָלבּען, בּו. אי מיט אַ נאָגל, 
מיט א פינגער. -עניש. 


אײַנדלפֿ(ו)נען זיך -- {. . . דאַלפֿענעזן אוטוו. 
דלפֿןו)ן זיך אײַן, זיך -- געדלפֿ(ו)נט. זיך אייג- 
געוואוינען צו אַרעמקײט. זיך אַזױ א' מע זאָל 
שוין גאָרניט װעלן קיין גרינגער לעבּן. 


איינדרעהחדיק -- {... דיעדיקן אדי. 1. װאָס 
האָט די זעלבּיקע מיינונג. א'ע בּוזעמפֿרײַנד, 
2. װאָס איז אין פֿולן הסכּם מיט אַלע מיינונ- 
גען. איינשטימיק. אַן איע החלטה. -יקייט, 
אויך מיטן סופֿיקס -יק, 


אײַינדעװוערן -- + אײַנדבֿרן, 


אײַנדעכען -- טרו. -כע אײַן, -'געדעכעט, 
סל. -+ אײַנאָטעמען (עמאָציאָנעל. א' די 
פֿאַרשטונקענע לופט, 


אײַנדעמפֿן -- טרו. דעמפּ אײַן, -'געדעמפט, 
9; --דעמפֿן. 1. אײַנדאַמפּן, אײַנדאַמפֿן, 
23. 2, אײַנדושען. אי פֿלײש. ,מע לאַנט |די 
הוןן זיך א' בּיז עס װערט העלבּרוין אויף 
אַלע זײַטןײ, מ. ראָוז, פֿאָר, 1967 א 3, 9, אײַנ- 
שטיקן (בּנוגע רעדן אע). א' דעם רכילותניק, 
4. שטילער מאַכן. אי דאָס קול זונג. -עכץ, 
-עניש, 

אײַנדענקען -- טרו. דענק אײַן, -'געדענקט, 
ארכ. מאַכן מע זאָל גוט געדענקען, האָבּן 
שטאַרק אין זינען. ,כּל הזכיות דריין גשטעלט 
אוני לבֿעלי המשפּט געבּין כּדי אַז די זכיות 
אײַן דענקין זאָלין", יכּײי װעגן מעצער עלילת- 
דם', 1669 וְפֿש ווון. 

איינדעקיק -- אַדי. װאָס האָט איין דעק. אַן 
א' שיפל. אַן אי פֿעסל, 

אײַנדעקלאַמילן -- טרו. -מיר אײַן, --(גע) 
דעקלאַמירט. אײַנחזרן א פּאָעטיש װערק, כּדי 
עס פֿאַרצולײענען, צו דעקלאַמירן, 

איינדעקן -- טרו. דעק אײַן, --געדעקט, 
1. אַרױפֿלײגן אויף עמעצן א צודעק (קאָל- 
דרע, מאַנטל אע) און בּאַװאָרענען אַז דער גוף 
זאָל אין ערגעץ ניט בּלײַבּן אָפֿן. אי דאָס קינד 
אין וויגל. ,גיי, דודל, מיט איר און דעק זי 
אײַן מיט מײַן שאַלײ, ממוס, שלמה. ,די מאַ- 
מע... האָט אײַנגעדעקט די מיידלעך װאָס 
האָבּן אין שלאָף אָפּגעקאָפּעט פון זיך די 
קאַלדרעס", אָפּאַ, אין דער פרעמד'. 

2. איבּערציען עפּעס מיט א שטאָף אָדער 
סתּם פֿאַרשטעלן, מע זאָל עס ניט זען א' א 
טרײפֿענע סחורה. ,, שפּרײט זי אויס אירע צע- 
לאָזענע האָר בּיז אויף אײַנצודעקן דאָס פּנים", 
ד. י. זילבּערבּוש, מענשען און געשעהענישען, 
װוין 1931, פֿיג. , שטילע נאכט מיט זײַדן"-פליג- 
לן . . . האָט אין זילבּערשײַן און שאָטנס אײין- 





אײַנדערבּאַרעמען זיך 


געדעקט דעם אוהל-מועד", יהואָש, יעלי און 
שמואל | 

9. אַרױפֿטאָן, אַרױפֿלײגן פֿון אױיבּן. אי דעם 
טאָפּ מיט א שטערצל. א' דעם קרוג װאַסער 
מיט פּאַפּיר. ,,בּשעת מע פֿירט איבּער די בּיימער 
פֿונעם פּיטאָמניק צו זיך, דאַרף מען זי גוט ... , 
אי מיט שטרוי און מיט ראַגאָזשעסײ, רעדי אַג- 
ראַנאָס מ. װעללער, װי מען פלאַנצט אַ סאָד, 
ווילנע 1900, 

4. מאַכן עפּעס זאָל אַרומנעמען. אי די פֿיס 
מיט הייס װאַסער. ,דעק אײַן די קאָפּ איבּער 
דער כּלי, זאָל גיין אויפן קאָפּ די פּאַרע", איין 
בּיחל... װיא צו היטין דאָשׂ גיזונד.. ., שקלאָװ 
5, 

9. פֿאַרהיטן, אי דעם בּאַטאַליאָן מיט שטאַרקן 
אַרטילערישן פײַער. 

מיט זיך -- ;אויף שאָטן כ'לייג זיך צו, 
מיט שאָטן כ'דעק זיך אײַן", האָפֿ, בּײַ װעגן 
;אָבּער ער זאָל זיך ניט אי מיט שטינקעדיקע 
װאַסער און ניט מיט װייקװאַסערײ, זרעים, ד/ב. 
אײַנדעק. ונג, -עכץ. -עניש, 


אײַנדערכּאַרעמען זיך -- אוטװ. -רעם זיך 
אײַן, זיך --דערבּאַרעמט. דזו זיך דערבּאַרע- 
מען, אָבער עמאָציאָנעלער. א' זיך אויף א נויט" 
בּאַדערפטיקן, 

אײַנדערװײַזן -- טרו. -װײַז אײַן, -ידער"- 
וויזן. אינגאַנצן דערװײַזן, עס זאָל קיין ספֿק 
ניט בּלײַבּן. אי די שולדויקע). אי אַז דער עקס- 
פּערימענט איז טאַקע א געראָטענער, 

אײַנדערזשן -- טרו. אימפּ, איצ נבּ; -ידער- 
זען. ‏ קלאָר דערזען, זיך איבּערצײַגן ,איך 
האָבּ שוין אויך אי אַז דאָס איז ניט דער ריכ- 
טיקער זיווג". | 

אײַנדערן -- דזו אײַנדאַרן -+. ספעצ אוטװ. 
אײַנגעדאַרט װערן. אי פון אַ קראַנקייט. אי פֿון 
שווינדזוכט, | 

אײַנדערעניש -- דאָס (די), "ן. פּראָצעס פֿון 
אײַנדערן. ספּעצ שווינדזוכט, סוכאָטע. אין אָט 
דער פֿאָרעם װערט בּאַנוצט בּעֵיקר װי אַ קללה: 
אַן אי אויף אים (איר), 

אײַנדערפֿילן -- טרוו. אימפּ, איצ נבּ; -'דער- 
פילט. דזװ דערפֿילן, נאָר עמפֿאַטישער. א' 
אויך יענעמס ווייטיקן, 

אײַנדערקוטשען -- טרוו. -טשע אײַן, -'דער- 
קוטשעט. שטאַרק דערקוטשען, אײַנמאַטערן 
מיט רייד, מיט טענות, מיטן אוױפֿפֿירן זיך, 
;ער האָט מיך אַזוי אײַנדערקוטשעט אַז איך 
האָבּ געמוזט אים אָפּענטפֿערן גראָבּ", 

אײַנדערקלערן -- טרח. אימפ, איצ נבּ; 
רידערקלערט. גוט, גרינטלעך דערקלערן, מע 
זאָל פאַרשטיין, געדענקען. אי אַן ענין (8 טע- 
אָרעם) אַלע זאָלן עס בּאַנעמען. 

אײַנדערקענען -- טרו. דערקען אײַן, -ידער- 
קענט. ‏ בּאמת דערקענען װאָס פאַר א מין 
מענטש (אָדער זאַך) מאיז. א' דעם נפֿש. א' 
זײַנע מיאוסע גענגעלעך. מיט זיף. 

אײַנדערשרעקן -- טרחװ. דערשרעק אײַן, 
--דערשראָקן. שטאַרק דערשרעקן. מאַכן עמע- 


139 


צער זאָל אַרומגענומען װערן מיט מורא. אַזױ 
א' די קינדער מיט די װוילדע מעשׂיות, זיי זאָלן 
ניט קענען אײַנשלאָפֿן, 

אײַנדראַוגען -- טרו. -גע אײַן, -געדראַזי 
געט. אײַנבּרעכן, צעבּרעכן, אײַנשפּאַלטן, צצי 
שפּאַלטן מיט אַ דראַזג. א' אַלע פֿענצטער. 
-עניש, 

אײַנדראַט(ע)װען -- טרו. -טע)וע אײַן, 
*געדראַט(ע)װעט. 1. דורכנייען, אײַננײיען 
מיט דראַטװע די ראַנדן פון אייבּערטייל (שיך, 
שטיוול אע) צו דער טריטלעדער (פאַרן אַרױפ- 
קלאַפּן די פּאָדעשװעס). 2. בּאַשמוצן. דזװ 
אײַנטראַטעװען. אײַנדראַקען. אײַנשמירן, אײַג- 
בּרודיקן, אי די גאַנצע שטובּ, 

אײַנדראַטעװען -- טרו. -טעווע אײַן, --'גע- 
דראָטעװעט. 89: -דראָטן. 1. אַרומבּינדן, 
פֿאַרריכטן מיט דראָט. ,װען ער מאַכט מיר 
טרייף דאָס טעפּל, װאָלט איך ניט געװאוסט 
װאָס צו טאָן. ערשט פֿאַר פּסח אים אײַנגע" 
דראָטעװעט", אַר, ידער רבֿי. ,אַ צעבּראַכן טעפּל 
קען מען נאָר א', גאַנץ מאַכן עס קאָן מען ניט", 
שװ. 2. פֿאַרריכטן, גאַנץ מאַכן: היילן. ,איז 
דאָס לעבּן צעבּראָכן -- װאַרפט אַרױס די שער- 
בּלעך; פּרוּװט זיי ניט אי" |שנ, דערציילערס 
און ראָמאַניסטןון 

אײַנדראַנג -- דער, "ען. דאָס אַרײַנדרינגען 
זיך. אַרײַנקום אומגעבּעטן, מיט כּוח. אַן אי אין 
זאַל װאָס אין שוין פול מיט מענטשן. ;נור 
דוריך.... גליקלעכן אײינטראַנק אין דעם... קאַ- 
פעהויז . . . מײַן לעבּן (צון רעטן", עזירה 
העבּב', 1819 וְייִבּל, שוא, 271ן, 

אײַנדראַפּען -- טרוו. -פּע אײַן, --געדראַפּעט, 
אײַנקראצן, אײַנקריצן מיט נעגל. אי װי א קאַץ. 
אי דאָס פּנים, 

מיט זיך -- אױיך: אַרײַנדרינגען אומגע" 

| וואונטשן. ,האָבּן זיך שוין געפֿונען נאַכפֿאָלגער 
(יורשים), װעלכע האָבּן שוין געהאַט די העזה 
אײַנצודראַפּענען זיך. . . אין גוף פון, , , ייִדנ- 
טום", יופֿאָל, 1887, פא 49 -עניש. 

אײַנדראַקען -- טרוו. -קע אײַן, -* געדראַקעט, 
1, אײַנשמירן מיט טינטפלעקן, קויט אע (אָפ- 
טער װעגן פּאַפּיר), א' א העפט. א' די היימ' 
אַרבּעט. 2. (גראָבּ) אײַנשרײַבּן, אי זידלערײַען 
אין דעם עם-הארצישן בּריװו. ‏ עכץ -עניש. 

אײַנדרומלען -- טרו. -מל אײַן, --'געדרומלט, 
1. אײַנקלאַפּן אויף א דרומל, אײַנטומלען. א' 
עפּעס א פּרימיטיווע מעלאָדיע. א' דעם קאָפּ 
מיט פּלאַפּלערײַען,. 2. אײַנריידן; אײַנשמועסן, 
מאַכן אַז יענער זאָל גלייבּן (געװויינטלעך װעגן 
אוממעגלעכקייטן און אומגעלומפּערטקייטן 
;דרומלען זיי אײַן א קינד אין בּויך", ריב"ל, 
די הפֿקר װעלט, װאַרשע תּרס"ב. ,דער פֿאָטער, 
דער פֿאַנאַטיקער . . . דרומלט אײַיַן זײַן קינד 
די גרעסטע דומהייטן", דער רײַזענדער, װאַרשע 
3, 8דאָס האָבּן אומדערפֿאָרענע דאָקטױי 
רים. . . איר אײַנגעדרומלט אין קאָפּ, אַז זי 
ידאַרף האָבּזי, מר װו, נײי 1908, 

-עניש -- ,די נאַרישע פֿאַרליבּעניש וועלכץ 

ס'איז ניט מער װי אַן א', אַן אײַנשמועניש, 


אײַנדרוק 


און גאָרניט", ח. ד. גילדענבּלאַטט, אברהמעלע 
בּעליעגלה, ווילנע 1913, 


אײַנדרונ2 -- דער, יען. אַקט אָדער פּראָצעס 
פון אײַנדרינגען. דזוו אײַנדראַנג, 


אײַנדרוק -- דער, ן. 1. אַקט אָדער רעזול- 
טאט פון אײַנדריקן. א קאָנטיקער אי. א דויער- 
דיקער אי. כ'האָבּ דעם א' אַז.... דער אי איז 
אַז... 2, סימן, אָפּצײכן, סליאַד. דער אי פון 
טריט אױפֿן פֿריש-געפֿאַלענעם שניי. א' פון 
די רעדער. 

9 רעאַקציע פֿון א רייצונג אויף אַ נערוו 
(אָדער אויף דער גאנצער נערוון-סיסטעם) 
שטאַרקער אי פֿון ריחות. דער אי פֿון דער אויס- 
געשטערנטער נאכט. ע|דער מענטשן האָט אַלע 
אין װאָס ער האָט בּאַקומען פון דער נאַטור 
איבּערגעאַנדערשט און אױפֿגעבּױט פֿון זי 
זײַנע װיסנשאַפֿטלעכע און פילאָסאָפישע פּאַלאַ- 
צן", זשיט ווו, ניי 1912. ,די טרויעריקע נאַטור 
האָט אָבּער פאָרט געמאַכט אויף אים אן א", 
ט. קאַמינסקי, אַ בּיאָגראַפּיע פון אַ ישׂראל- 
קלען, קיעוו 1913, 

4 אַלגעמײינער רושם פֿון אַן איבּערלעבּונג, 
דערפֿאַרונג. איבּערדערציילן אַן אי. ,א'ן װאָס 
זײַגען . . . ניט געװוען פארגעסן אויף אַן אמת, 
זיי זײַנען מער ניט געווען אומצוטריטלעך", מװ 
איבּז, פֿרױד, פּסיכאָאַנאליז. ,דעם מאַטעריאַל 
פאַר זייער שאַפֿן נעמען זיי ניט אין זייערע 
אוממיטלבּאַרע לעבּנס:אץ, נאָר אין זייערע 

- קונסט-ערפאַרונגעןײ, שנ, לעזער, דיכטער, קרי" 
טיקער וו. ,אונטערן אי פון די פריערדיקע בא 
ליידיקונגען טראַכט מיט בּיטערניש און וויי..,", 
שמעון האָראָנטשיק, 'גאָטס משפּט! 

9. עפעקט אויף געפֿילןן). שטאַרקער, גרוי- 
סער אי. שװאַכער אי. בּאַקומען, קריגן, איבּער- 
לאָזן א גוטן (שלעכטן, עקלדיקן אאזח) א"י 
,אונטער אַלע יונגעלײַט װעלכע דער צופֿאַל 
האָט מיר צוגעפירט, האָט קיין איינציקער אויף 
מיר קיין אי ניט געמאַכטי, רחלע די זינגערין, 
זשיטאָמיר 1868, ,אויף נישט קיין פֿאַרדאָר- 
בּענע קינדער מאַכן... אַ שלעכטן א' אַלצע 
לשון-הרע", קמ, 1870, יא 40. ;די גוטע בּשׂורה 
האָט געמאַכט אַן אי אויפן װײַבּ", יק. ,דאָס 
מוזיקאַלישע װעט זיכער מאַכן אַן א'", מ. בּור- 
שטין, 'גורלי. , צוליבּ דעם אינהאַלט פֿון בּילד 
מאַכט די גאַנצע ריזיקע אונטערנעמונג קיין 
שום אי נישט", דא, פון בּערלין בּיז סאַןפֿראַני 
ציסקאָ, װאַרשע 1930, 

0 רושם אױפֿן אופֿן טראַכטן, װירקונג, 
השפּעה. מאַכן אַן אי מיט די לאָגישע בּאַװײַזן. 
מאַכן אַ שטאַרקן (דעצידירנדיקן) אי. מאַכן אַן 

אי אויפן עולם, גאָר קיין אי ניט מאַכן. ,איבּער- 
הויפט שפּילט אין אַ קליין חסידיש שטעטל 
דער גרעסטער מלמד די גרעסטע ראָלע. ער 
האָט דעם גרעסטן אי אויף דעם עולם", קמ, 
9, פן 22, ;איר מיינט אַז מאָסקװיטערש 
ן= רוסישן שרײַבּן איז גאָר א קלייניקייט, קאַרג 
מאַכט דאָס אַן אי אין ייִדישקייט", דער אַקציזי 
ניק, זשיטאָמיר 1868, 

7. אַלגעמיינע פֿאָרשטעלונג וועגן א מענטשן, 





אײַנדרוקן 


וועגן זײַנע אײגנשאַפֿטן. מאַכן א בּאַזונדער 
גוטן א' מיטן שיינעם בּאַנעמען זיך. דער א' 
איז געבּליבּן אַז ער (זי)... . מאַכן אַן אי פון 
אַ גרויסן מענטשן (גדול:הדור, צדיק אע) א 
גוטער (שלעכטער) אי פֿון קאַנדידאט. דער א' 
פון זײַן אופֿן רעדן. מאַכן אַן אי פון א װאָרעם 
(לויז, פראָש, הונט אע), ,געבּליבּן שטיין װי 
אַ סטרונע אויסגעצויגן, ער האָט געמאַכט דעם 
אי װי ער װאָלט דורכגעגאנגען דורך א מאַנגל", 
אַש; תּהיליםיוד. / 

8 פֿאָרשטעלונג, מיינונג וועגן א געשעעניש, 
פאָרקומעניש אע. דער אי פֿון פּאָגראָם, פון 
אױפֿשטאַנד, ,, אַװעקצושװענקען דעם פאַלשן אי 
אַז יידן זײַנען געגאַנגען װי שאָף צו דער 
שחיטה", בּצג, טמז, 1961 וש 26, 

9 אַרכ. טװ פֿאַר 'גירה' |{אין מעלה: גירה 
זײַןן. ,אונ' דען האז װען אויף בּרענגט א'... 
אונ' קלאָן ניט ער אישׂט גיקלאָט, אונריין זיא 
צו אײַך", טח, ויקרא, יא, 6, | 

אײַנדרוקן -- טרו. דרוק אײַן, --געדרוקט, 
אַרײַנדרוקן. אי נאָך אַ הוספֿה (צוגאָבּ) צום 
טעקסט, ,דא האט דער ווֹאורם {שמירן אײַןןן 
גידרוקט . . . די (אותיות)", צאינה, עד/ד, 

אײַנדרוק(ס)לאָז -- אַדי. אויך: -לאָזיק, 
נר. װאָס האָט (מאַכט) ניט קיין אײַנדרוק, 
מאַכט ניט קיין רושם. איע רייד. אַן איע פאָר- 
שטעלונג. ‏ -(י)קייטֿ. ודטשמ װאָס איז שװער 
צו פאַרבּײַטן,} 

אײַנררולפפֿול -- אַדי. 1. װאָס לאָזט איבּער 
א שטארקן אײַנדרוק. אַן איע רעדע, אונטערנץ- 
מונג, פּראָגראַם. 2. װאָס נעמט אַרײַן אין זיך, 
זאַפּט אײַן אײַנדרוקן. איער מענטש, איע שטי 
מונג. -קייט, 

אײַנדרוקפ"פֿעאיק -- אַדי. װאָס קען (איז 
מסוגל) איבּערצולאָזן אַן אײַנדרוק. א"פיער 
פּראָפּאַגאַנדיסט. -יקייט, 

אײַנדרוק"צייפן -- דער, 'ס. -+ אײַנדרוק, 
3, בֹּבּ 6-5. ;נאָר דערצו העלפט דער א"צי 
אין די מוחין און די יראה פאַר גאָט און די 

| אַהבֿה צו אים", תּניא, לד, | | 

אײַנדריבּלען -- טרו. -בּל אײַן, -געדריבּלט, 
9 =--דריוולען. אויך: --;דרױבּלען. 
אײַנבּרעקלען, אײַנקרישען. אי סוכאַרעס (סע- 
כערעס) אין א זופּ. די ציבּעלעס דאַרף מען 
מער --דרױבּלען. 

אײַנדרינען -- טרח. -גע אײַן, -געדריגעט, 
אײַנשטויסן מיט א פֿוס (די פיס), אי און אלינ' 
פּרעסן א קופּע אַראָפּגעפֿאַלענע בּלעטער. א' 
א שיכּור פֿון דער לאַװע אין דער רינװע אַרײַן, 

אײַנדריזנען -- טרו, -גע אײַן, --געדריזגעט, 
1, אײַנשפּריצן מיט בּלאָטע, קויט אע. א' די 
שיך. 2, דזוו אײַנדראַזגען. | 

איינדריזיק -- אַדי. װאָס האָט איין דריז. 
א'ער אָרגאַן. 

אײַנדריי -- דער, יען. אַקט אָדער פּראָצעס 
פֿון אײַנדרײיען. אַן אומגעריכטער א' אין אַ 
זײַטיק געסל. אַ מיאוסער אי, אַ שווינדל, 

אײנדרייען -- טרו. דריי אײַן, -'געדרייט. 


1184 


1. אַרײַנדרײען, אַרײַנשרױפן. אי אין א געי 
שטעל. א' אַן עלעקטריש לעמפּל אין פּאַטראָן. 
;איין בּעכר דער דא גיגלידרט אין טאָר מן 
אם שבּת ניט אײַן דרעהן", לטו, עב/ב. עבּײַ 
בּיידע זײַטן מילכוועג והאָט גאָטן אײַנגעדרײיט 
די שטערן אין דער נאַכט", הר, אָדמס קינדער. 

2. אײַנפלעכטן, אי די צעפּ. א' א סטענגע 
אין פערדס גריוװע. א' בּלומען אין קראַנץ 
פֿון גראָז און בּלעטער. 8. מאַכן קרויזן, לאָקן, 
אי די האָר, 

4. אײַנוויקלען, אַרומװיקלען. אי די כּלים 
אין שטרוי פאַרן אַװעקשיקן. א' װערטזאַכן 
אין זײַדפּאַפּירלעך. 0, צונױפֿװיקלען. אי די 
פּאַפּירן אין א ראָלקע. א' א בּאַל סחורה. א' 
די דעקע (דעם בּרעזענט, קאָץ אע) א' עמעצן 
וי אַ בּייגל --- בּײַם ראַנגלען זיך, בּײַם שלאָגן 
זיך. 

0. (שנײַדעריי) אײַנבּײיגן, אײננעמען. אי אַ 
ראַנד, זוים פֿון א קלייד און אָפּשטעפּן, 

7. אָפּדרײען אָדער פֿאַרדרײען א בּיסל, טייל- 
װײַז, ניט אינגאַנצן. אי דעם קראַן, דער שטראָם 


זאָל װערן שװאַכער. אי א קנויט ניט צו פאַר" 


ניצן אַזױ פיל קעראָסין. אי דעם לאָמפּ. אי דעם 
קראַן פֿון סאַמאַװאַר און זיך אָנגיסן אַ גלאָז טיי, 

8. פֿאַרקירעװען אין אַן אַנדער (אַ זײַטיקער) 
ריכטונג. ,די בּריטשקע טראָגט זיך מיט א 
געפּילדער איבּערן אויסגעשטיינערטן װעג... 
וערן האָט אײַנגעדרייט אויף אַ זאַמדיקן ועג", 
אָפּאַ, אין פוילישע װעלדער. 9. פֿאַרשליסן. אי 
דעם שלאָס.. | 

0. אַרײַנפֿירן, ארײַנבּרענגען עמעצן אין אַן 
אונטערנעמונג אויף אַן אומדירעקטן אופֿן (מיט 
אַ דריידל, ניט:געזעצלעך, צום טייל בּסוד), א' 
א חבֿר אויף א גוטער שטעל. א' אין א גע 
שצפטל, | 

1 אָפּנאַרן בּעתן חשבּונען. ,דער פּאַסטעך 
פלעגט אָנזאָגן, אַז מע זאָל אים קיין געלט ניט 
אי, װײַל ער פאַרדינט אַזױ שװער און ערלעך", 
מ. אחון, די צװיי שװעגער, װילנע תּר"ס. 

2, איבּערגעבּן עפּעס בּסוד, בּשתּיקה. אי 
אן אסיגנאציע דעם אָדון אין יד אַרײַן. אי אַ 
מתּנה דעם שטאָלצן יוֹרך. | 

אײַנררייען זיך -- -+ דפֿו. צום 23: ע|זין 
האָט זיך אײַנגעדרייט מיט בּיידע הענטלעך אין 
ודער מאמעסן פֿאַרטעך", בּ. גאָרין, שפֿרה.. ., 
ניי 1910, צום ב4: אי זיך אין דער קאָלדרע. 
;איך האָבּ . . . אײַנגעדרייט זיך אין שאַל און 
געװאַרט בּיז זיי אַלע װעלן צוגיין נאָענט", מ. 
ריבקין, דער װעליזשער בּלוט בלבּול, ווילנע 
4, | 
צום 83: ,די מאַשין האָט זיך אײַנגעדרײט, 
- געשניטן מיט בּראָדװײ?, אָפּאַ, די טענצערין. 
אויך: צונױפֿצ;ען זיך, װערן קלענער, איינ 
קאָרטשען זיך. א' זיך אין דדײַען, אין צענען. 
;ער האָט זיך אײַנגעדרייט אין דרײַען, זיך 
איבּערגעבּויגן איבּער דער אַלטער און די אויגן 
אײַנגעעגבּערט. . ,", נ. לוריע, בּריקן בּרענען, 
כאַרקאָװ 1929, 
-אונג. -עכץ, 


-עניש. = דער (דין, 
יקע). -ערײַ. | 


אײינדרינגען 

אײינדרריכנען -- אוטו. -כנע אײַן, -'געדריכ- 
נעט. דזו אײַנשלאַפן, פּעיאָ. 

אײַנדרילן -- טרו. דריל אײַן, --געדרילט. 
פֿרגל: -ידרעלעווען. מיט א דריל מאַכן אַן 
עפענונג, לעכל, זייער שמאָלן דורכגאַנג. אײַנ- 
בויערן. אי אַ מונדשטוק. א' א בּורשטינען 
שפּיצל, 

אײַנדרילעװוען -- -+ אײַנדרעלעװען. 

אײַנדרימלען -- אוטו. -מל אײַן, -געדריי 
מלט, אוקר, אָפֿט ליטרש. 89: -:דרעמלען. 
1, אײַנשלאַפֿן אויף א קורצער צײַט, מיט א 
גרינגן שלאָף (ניט אין דער געהעריקער צײַט 
און ניט אױפֿן געהעריקן אָרט), אי בּײַ א לעק- 
ציע. ,טיילמאָל פלעגט סאַטיע ויום כּיפּור אין 
שולן פֿאַר מידקייט איי, פּרץ, ינסים אויפן ים', 
, פֿון מידקייט קען איך ניט א'י, חג, דער מאַי 
מעס שבּתים. 2. אַרײַנפֿאַלן אין װינטערשלאָף 
(וועגן חיות), 

9 קומען צו א צושטאַנד װאָס איז ענלעך 
צום שלאַף. ,ס'דרימלען אײַן די בּרייטע פֿעל- 
דער, ס'וויגט זיך אײַן דער אלטער װאַלדײ, סעג, 

שטילע טרוימען, װאַרשע 1909. ,דרימלען אײַן 
די גרינע בּלאָטעס", פּמ, 'זומער-װאָכנטעג'. ,זיך 
אײַנגעהערט צו דער אי'דיקער אַרומיקער שטיל- 
קייט", רעדי אַקש, זבּ, דער װעג פֿון פֿאַראַט, 
מאָסקװע 1932, י : 

4. פֿאַרבּלײַבּן פּאַסיוו אין א צושטאַנד פֿון 
ניט-רעאגירן. אויפֿהערן זײַן טעטיק. ,דער 
פֿאַראיין דרימלט אײַן, שוין א יאָר צײַט ניט 
געהאַט קיין פֿאַרזאַמלונג". ;אַן עדה... לאָז... 
אַזױ מיאוס א'... װאָס טוט זיך... בּײַ זי אין 
די מוחות", ח. י. בּונין, חבּידיש, לאָדזש 1938. 
5. פֿיג. זיך ניט בּאַװעגן פֿאַרױס אין קולטורעלן 
לעבּן. צוריקשטיין. א', בּלײַבּן בּײַ די עלטער- 
זיידעס. -ונג. -עניש. -ער 

אײַנדרינת -- דער, יען. אַקט פֿון אײַנדרינ" 
גען. פֿרגל אײַנדראַנג. א האַסטיקער (פּאַמעלע- 
כער) אי. א בּאַרעכטיקטער (חוצפּהדיקער) א', 

אײַנדריננלעך -- אַדי. 1. װאָס דרינגט אײַן. 
װאָס קען אַרײַנדרינגען. איער בּאַװײַז. 2. װאָס 
בּאַשטײט אויף עפעס מיט כּוח (מאָראַלישן 
אָדער פֿיזישן). ;ער האָט אי, שאַרף און מיט 
|מאָראַלישן ציטער אין װאָרט געמאָנט בּײַ דער 
וועלט", ש. בּיקל, טמז, 1963 ווו 16. -קייט, 

אײַנדרינגלער -- דער, ס. 1 װער עס 
דרינגט אײַן, קומט אַרײַן אָן הסכּם (קעגן 
ווילן) פון בּעל-הבּית פֿון דעם אָרט. אַן אומ" 
פֿאַרשעמטער אי. ,דער אי קומט ניט מיט קיין 
אנדער צוועק װי נאָר אַרױסצורײסן דאָס שטיקל 
בּרויט פון זייער מויל", זשיט ווצ, ג"י 1917, 
2. ספּעצ פֿאַרכאַפּער, אָקופּאַנט. די פּאַראַזיטישע 
איס, 

אײַנדרינגען -- אוטװ. דרינג אײַן, ה אָבּ, אויך 
בּין, -יגעדרונגען. 1. אַרײַנדרינגען, אומגע- 
בּעטענערהייט אַרײַנקומען (בּהדרגה אָדער מיט" 
אַמאָל, אויך מיט כּוח). ,. . . ווען עס הייבּן אָן 
אײַנצודרינגען בּײַ אים נײַ-מאָדנע אידייען", 
בּעמ װוו. ,דו האָסט אין מײַן הײיליקטום פרעך 

אײַנגעדרונגען", מר 1 די פאַרפירטעי. ;א בּוים 





אײַנדרינ(ד) זשען 


מיט דעם גאַנצן אַרומעט האָט לאנגזאַם אין 
האַרץ אײַנגעדרונגען", סעג, אַ בּוים פון פּוילן, 
ב"א 1945, 

2. טיף אַרײַנטראַכטן זיך, דערגיין צום תּוך, 
צום עיקר. אי אין אַן ענין. א' אין אַלע פּרטים 
פֿון א פּראָבּלעם. ,ווער איז דער קענער װאָס 
זאָל קענען אי אין דאָס הערץ דער מענער", 
אמד, דאָס גרויסע געהיימניס, ווילנע 1887. עדי 
חכמי-התּלמוד װאָס האָבּן אויסגעארבעט אַזאַ 
שאַרפֿן, אַזא א'דיקן אַנאַליז, װי כּמעט קיינער 

- ניט נאָך זיי", קאָר|, 8. איבּעררעדן. איבּער- 
צײַגן. זיך שטאַרק מיען אַז אַ צװייטער זאָל 
אָננעמען א געוואונטשענע מיינונג, שטעלונג 
אע. ,װערט ער מלא כּעס און װיל מיר א 
אַז געלט איז א שחיטה פאַר דער װעלט"? שע, 
טביה. | 

4. אויך טרח. אַרכ. דריקן, אױפֿדריקן, צו" 
דריקן. אױפֿדרינגען. מאַכן עס זאָל אַרײַנדריג" 
גען. ,צװישן דיא (כּרובֿים) האשׂטו דײַן שכינה 
אײַן גדרונגן", מחזור ר"ה וו"כּ, הומבּורג 
1, ;װוען איינר אײַן װיל דרינגן צו בּיצאלן 
אודר . . . בּיצאלט זײַןי, שעריר, טו, 10, 

ונג. -עכץ. עניש. ער (ין, 
-קע) -- , בּאַזיצן ודי נעסטןן אויך אַ גרויסן 
חסרון: זיי זענען נישט געשיצט קעגן אי", ש 
בּלום, דער בּוים פון לעבּן, נ"י 1931, 

אײַנדרינ(ד)זשען -- טרו. /דאזשע אײַן 
+-געדרינ(ד)זשעט, 1. אײַנטרײסלען מיט געָי 
קלינגערײַ, קלאַפּערײַ. אי שרויט אין א גלעזער- 
נער כּלי, 2, אײַנשפּילן מיט א קלאַפּערײַ, אומ- 
האַרמאַניש. אי מיטן קלאפּיאָרקעסטער אַ שטיקל 
מאַרש. -עץכץ. -עניש, 

אײַנדריפקען -- טרו. -קע אײַן, --'געדריס- 
קעט. זזו אײַנדריזגען. אי די קאַפּאָטע מיט 
צוֹאה, כ'בּעט איבּער אײַער כּבֿוד. מיט זיך. 
יעכץ. -עניש, 

אײַנדריפּען -- טרו. -פּע אײַן, -יגעדריפּעט, 
אײַנשפּריצן מיט אומריינס. אײַנפּאַסקודיען. א' 
דעם אײיבּערשטן מלבּוש. מיט זיך. ‏ עניש, 

אײַנדריק -- דער, ז. אַקט פון אײַנדריקן 
סימן װאָס בּלײַבּט נאָכן אײַנדריקן. סליאַד, 
פֿאַרטיפֿונג, פֿרגל אײַנדרוק. ;די מסירות... 
האָט . . . אַ גרויסן א' {= אײַנדרוקן געמאַכט", 
חײַקל הורװיץ, צפנת פענח, בּאַרדיטשעװ 1817, 

אײַנדריקלעך -- אַדי. 1. װאָס מע קען אײַנ- 
דריקן. איע שטאַפֿן. זיצן אויף אַן אין געזעס, 
2. װאָס מאַכט אַ שטאַרקן אײַנדרוק. אײַנדרוקס- 
פֿול. ארױיסבּרענגען עפּעס אויף אַן א'ן אופֿן, 
אן איע דעמאַנסטראַציע. ,און פרויד גיט צון 
פֿאַרשטײן אין פארשיידענע װערק זײַנע אויף 
זייער אַן אין אופֿןײ, מװ, דער װעג צו אונדזער 
יוגנט. -קייט. 

אײַנדריקן -- טרו. דריק אײַן, --געדריקט, 
1 אַרײַנדריקן, אַראָפּדריקן. צודריקן. אי דעם 
קאָריק אין פֿלעשל, ,דם נדות צו פר שטעלין... 
נעם שפּיגונאַרד אייל אונ' טונק אײַן װיניג 
בּוים װאָל אניין אונ' ליג עז איר אויף איר 
נאבּיל אונ' דריק עז מיט דען פינגר אײַןײ, סור, 
כה/ב. ,די בּוכשטאַבּן פון דער פֿאָרעם זאָלן . . . 


1158 


גוט ‏ א'י, ליאָנדאָר, נײַער בֹּש, װילנע 1844 
.. װי דא אײַן דריקט דער ואגן דער דא 
פול איז מיט גואַזרבּןי, סהמ, עמוס, ב, 13, 

2. אײַנקװעטשן, מאַכן עס זאָל פֿאַרנעמען 
װייניקער שטח, קלענער אין פארנעם, אין 
אַרומנעם. אי פּוך אין זאַק. אי היי. שאַטקעװעז 
קרויט און אי אין פֿעסל. אי זאכן אין טשעמאָ- 
דאַן. ;עס איז שעדלעך צו טראָגן א רימען 
אַנשטאָט שלייקעס, װײַל אַ רימען דריקט אײַן 
דעם מאָגן און די געדערים", דרי מ. גאָטליעבּ, 
פּאָפּולערע אַלגעמײנע היגעניע, װאַרשע 1908, 
9. אַראָפּזעצן. אײיַנלייגן בּלויע יאַגדעס און 
זי א', 

4, אַרײַנקװעטשן, אַרײַנשטעכן, אַרײַנקלאַפּן, 
אי אַ דרענגל אין דער ערד. 0. אַרײַנשפּריצן 
דורך קװעטשן. אי א לימענע אין װאַסער (טיי 

אש 7 

0. מאַכן עס זאָל בּלײַבּן אַ סימן, צײכן, 
סליאַד. אײַנקריצן. אי דעם שניי מיט די שטיוול, 
;אין דעם גראָז נאָר דעם צעקװעטשטן, אין 
די רויטע יאַגדע-צװײַגלעך, זיך געזען האָט זײַן 

געלעגער װאָס זײַן קערפּער אײַנגעדריקט האָט", 
יהואָש, הײַאַװאַטא. ;אַנדערשוואו האָבּן די אײַז- 
מאַסן אײַנגעדריקט טיפע טאָלן אין דער ערד...", 


+ דא, פֿון בּערלין בּיז סאַןפֿראַנציסקאָ. פיג. עדעם 


צו הערר דיא זאַך רעכט אײַן צו דריקן אין 
זײַנם גדעכטניס", אבן ישׂראל, מעץ 1766, יט/ב, 
| 7, האַלטן פֿעסט און דריקן אויף עפּעס, 
,מיט די שפּיץ פינגער האָט עֶר אײַנגעדריקט 
דאָס הענטל און גענומען זיך צו דער אומגע- 
וויינלעכער ארבּעט", פֿאַרין זונאױפֿגאַנג, זשע" 
נעוו 1904, 

-8, אלנצוימען. מיט כּוח (מאַכט) דערדריקן, 
אי דאָס פֿאָלק װאָס װיל רעפֿאָרמען. אי דעם 
פֿרײַען געדאַנק, 

9. װוירקן, משפּיע זײַן. אײַנפֿלאַנצן א מידה, 
מאַכן מע זאָל געדענקען. א' א געבּאָט אין 
האַרצן. ;יעדער פֿאַרפאַסער זוכט נאָר צו דער 
וועקן און אײַנצודריקן גוטס פֿאַרן צװייטןי, 
ליאָנדאָר, נײַער בֹּש, װילנע 1887, ;אַבֿרהם, 
יצחק, יעקבֿ, יוסף, משה, --- נעמען װאָס מײַנע 
רעבּיים האַבּן זיי אײַנגעדריקט אין מײַנעם 
צאַרטן הערצן", אמד, דער סאַלדאַטשקע סין, 
6, 

/10, (אײַנבינדערײיַ)) אײַנפרעסן. אי די גע- 

- פּאַפּטע בּיכער, | 

מיט זיך. זונג. -עכץ. דער 
(דין, -קע). -ערי. | 

אײַנדריקעװדיק -- אַזי. 1. װאָס מע קען 
אײַנדריקן, אַן איע ספּרונזשינע. אַן איער װאָגן 
היי. 2, אײַנדרוקספֿול{?). ,אין אַ גאַנץ איער 
מאָס משפּיע דעם אויסזען פונעם ייִדן", אאר, 
פֿאַלקסגײַסט אין דער ייְדִיּ שפּראַך. 


אײַנדרטלעװוען -- טרוו. -לעווע אײַן, +-יגעז 
דרעלעװעט. 89: --דרעליעווען. אױך: 
-דרעלן. פֿרגל --דרילן. 1. אײַנבּױערן, 
מאַכן א לאַך (מיט יעדער מין מכשיר). אי מיטן 
בּויער לעכער אין װאַנט. 2. פיג. אַרײַנקלאַפּן, 
אי די נאַרישקײט אין קאָפּ אַרײַן. 


-עניש. 


אײַנהאבּעװען 


אײַנדרעמלען -- אוטו. -מל אײַן, +-יגעדרע- 
מלט. לד, פר. 99: -. דרימלען -+. צום בּו; 
;זי האָט ניט געדענקט וואו זי האָט איבּערגץ- ‏ 
לאָזט אין דער הגדה איידער זי האָט אײנגץ. 
דרעמלט", חג, אַטלאַס. ,די האַנט פֿון א 

- שטרענגן מדריך װאָס לאָזט ניט אויף א רגעץ 
א'", בּעמ וו. עדער קעניג שטייט אויף. . , ניט 
שלאָפן, ניט אי קען ער", יהואָש, 'לא ינום ולא 
יישן . . ". ,דרעמלט דער איבּערפֿירער אַמאָל 
שבּת נאָכן מיטאָג., . . אײַןײ, אַש, אַ שטעטל. 
צום 23: ,אַזױ װי עס װערט נאָר קאַלט אין 
דרויסן, פֿאַרזאַמלען זיך די פֿלעדערמײַז... 
אין זייערע נאָרעס און דרעמלען אײַןי, איבּז, 
בּילדער פֿון טהיערילעבּען, ווילנע 1898, 

צום 33: ,אָװנט-פֿענצטער דרעמלען אײַן פֿאַר- 

שלאָפענע, װעקט דער זונפֿאַרגאַנג די פֿענצ- 
טער", אֵל ו, עיו-יאָרקער פארנאכטן. ,פּאָמי 
דאָרן, מיט בּעקעלעך רויטע, זיי דרעמלען שוין 
אײַן אויף די שטענגעלעך דינע", א. בּראַנפֿמאַ, 
סאָװ' היײימלאַנד, 1961, פאן 2, 

אײַנדרענגען -- טרװ. דרענג אײַן, -יגע- 

- דרענגט. פד. אַרײַנקװעטשן. מאַכן ענג. א' 
עמעצן. אי זאַכן אין אַלמער, 

אײַנדרעפירן -- טרו. -סיר אײַן, -י(גע)דרע- 
סירט. אײַנלערנען צו זײַן דרעסירט. אײַנדיס" 
ציפּלינירן. אי אַ הונט. אי די זעלנערס. אויך 
| מיט זיך. זונג. 

אײַנדרעפּטשען -- אוטו 8 טרו. -טשע אײַן, 
ריגעדרעפּטשעט, 1, אײַנטרעטן. אי די (אין 
דֶער) בּלאַטע. א' ליים, 2. אײַנבּרודיקן, אי די 
- קאַפּאַטע, 

אײַנדרעקן -- טרו. דרעק אײַן, -'געדרעקט, 

| 1. (גראָבּ) אײַנשמירן מיט צוֹאה, מיט קויט, 
פֿאַרבּלאָטיקן. ‏ א' די שטובּ, די קלידער. 
2. (גראָבּ) בּמקום-װערבּ פֿאַר א שלעכט-דורכ- 
געפֿירטער טואונג. זיך צורירן צו עפּעס און 
עס גלײַך אי / 

אײַנדרעשן -- טרו. דרעש אײַן, געדראָשן 
(- געדרעשט, פר). 1. אויסדרעשן (-+) אַ 
טייל. א' דאָס גערעטעניש. 2. בּײַם דרעשן 

| אָנװערן א טײל. א' אפשר א צענט:חלק, 
9. אײַנלערנען, אײַנהאַמערן, אַרײַנקלאַפּן אין 
קאָפּ. ,ער האָט אַ האַרטן קאָפּ, און די פּשוט- 
| סטע זאַך מוז מען מיט אים א'". מיט זיך, 
3, 

איינדרשהדיק -- אַדי. װאָס קען נאָר איין 
דרשה. אַן איער מגיד. 

אײַנדרשנען -- {.... דאַרשענעזן טרו. דרשן 
- אײַן, | דיגעדרשנט. ‏ 1, אײַנטײַטשן, אײַנפּשט- 
לען. אי פּיתום און רעמסס אויף (אין) אַ פּשוטן 

פּסוק. 2. אײַנטענהן, אַרײַנרעדן. אַרײַנקלאַפּן 
| אין קאָפּ, אי די גרויסע מעלות פוך זײַן פּאַרטײ, 
=--דרשעניש, 

אײַנהאַבּעװען -- טרו. -בּעװע אײַן, -'גץי 
האַבּעװעט. פאַרמאָגן, אַרײַנבאַקומען מיט אַלע 
מיטלען (פֿאַרקוקנדיק יושר, דאָס אייגענע גע" 
זונט אאַ), ,דאָס איז דער סוף פון מענטשן, 
װאָס האָט געװאָלט אײַנשלינגען, א' די װעלט", 

| ח. פּעט, אַ הויז אױפֿן פֿעלד. 





אײַנהאַדעװען 


אײנהאַדעװען -- טרװ. ‏ דעװע אײַן, -יגעץ- 
האָדעװעט. האַלטן בּהמות, היימישע עופות אע 
אויף אינטענסיווער האַדאַװליע, אויף פלייש. 
אי גענדז אויף חנוכּה. אויך מיט זיך, 


אײַנהאַדען -- טרו. דע אײַן, --געהאַדעט, 
9 --האדזיען, - האדזשען. מאַכן עקל- 
דיק. שטאַרק אײַנבּרודיקן. אי עפּעס מיט דרעק, 
,מיט די אַלע מיאוסע סודות װעגן... האָט 
ער אים אײַנגעהאַדעט אין מײַנע אויגן", רייד 
(וורר). געניצט אויך אומפּ: ,סהאָט אים אייני 
געהאדעט אױפֿן האַרצן". אויך מיט זיף. 
-יעניש, 


אײַנהאװע(גע)ן -- אקוזוו. האווע אײַן, +ייגעז 
האַװעט. 1. דזו אײַנהאַבּעװען. 2. אײַנרײַסן 
װעלטן, האָרעװען איבּער די כּוחות (נתעשר 
צו װערן, צו בּאַקומען כּבֿוד), *אי' א ווע לט 
= אײַנשלינגען א װעלט, 


אײַנהאָטיען -- -+ אײַנהױטען. 


אײַנהאַלבּירן -- טרו. -בּיר אײַן, -געהאַל- 
בּירט. אײַנטײלן אויף (אין) צוויי. בּכלל אײַן- 
טיילן. אי אַן אָרעמע פּאָרציע בּרויט. א' אַ 
דירה פאַר צוויי משפּחות. נם, 

אײַנהאַלדזן זיך -- אוטו. האַלדז זיך אײַן, 
זיך --געהאַלדזט. אײַנליבּן זיך, אָנהענגען זיך 
אָן עמעצן, אים ניט אָפּלאָזן פֿון זיך. אי זיך 
אין א שיינהייט, 

אײַנהאַלט -- דער, ץ. 1. אַקט אָדער פּראָ- 
צעס פֿון אײַנהאַלטן. פּלוצעמדיקער אי אין אַ 
גיכן לויף-פֿאַרמעסט. 2. אָפּהאַלט, שטערונג. 
א' אין אַן אַנטװיקלונג. ,. . . דאָ װערט געטאָ- 

פּלט דער שטאַרקער א' פון דעם אומלויף.. , 
דאָ קומט די פּלאָגונג", א. פּאַװיר איבּז, בּחינת 
עולם, ווילנע תּר"ך, 

אײַנהאַלטן -- טרו. האַלט אײַן, -- געהאַלטן, 
1 האַלטן (מיט א האַנט, מיט ביידע הענט) 
און ניט אָפּלאָזן. האַלטן מיט כּוח. אי די שטריק 
בּײַם קלעטערן. אי מיט בּיידע הענט א משׂא. 
;בּאַדאַרף מען נאָכלויפן נאַכן װאָגן, א' די 
לייצעס", שע, טביה. 

2. האַלטן עס זאָל ניט פֿאַלן, אוינטערהאַלטן. 
ניצן קראַפּט. א' דעם אײַזערנעם שטאַנג אויף 
די פּלייצעס. א' די הויזן מיט א גאַרטל, מיט 
שלייקעס און מיט א האָקן אין זײַטימיר-מוחל, 
;די צעשפּאָלטענע װענט קענען ניט א' דעם 
דאַך"י | 

9. טאָרמאַזירן. אָפּשטעלן מיט כּוח. א' די 
פֿערד װאָס לױפֿן בּאַרג-אַראָפּ. ,דער ייִדישער 
גיבּור זישע בּרײיטבּאָרד האָט מיט די צין 
אײַנגעהאלטן דעם פאָרנדיקן אױטאָמאָבּיל". 

4 האַלטן כּסדר, א לענגערע צײַט. א' די 
געשװאָלענע האַנט אין קאַלט װאַסער. ,אָבּער 
עס מעג אַזױ הייס װערן בּיו מיזאָל קיין פֿינ- 
גער ניט קענען א' דרינען", לט2, סו/ב. אי אַ 
סוד = ניט אױסזאָגן, 

9. אַנטהאַלטן. האַלטן עפּעס אין עפּעס. דאָס 
פעסל האַלט אײַן פֿינף עמער. /1גאָטן דער װאָס 
האַלט אײַן אין דיר דײַן נפש", מס, משלי 
תּקע"ד, כד, 12. -ער איז די כּלי פֿון גאָט און 


136 


ווען די כּלי װעט זיך חלילה צעבּרעכן, װעֶר 
װעט אי גאָטס מידות", אַש, תּהיליםייוז. 

0. אױפֿהאַלטן. לאָזן אין דעם זעלבּיקן מצבֿ, 
מאַכן עס זאָל װײַטער זײַן, בּלײַבּן. *א' אין 
זכּרון = געדענקען. אי דעם בּאַלאנס. ;א פליי 
סיקייט האַלט נאָך אײַן איר זעלבּשטענדיקן 
פאַרנעם, אָבּער קיין זעלבּשטענדיקע פֿאָרעם 
האָט זי ניט", מ. זאַבּלודאָוסקי, פיזיקע.. ., 
בּיאַליסטאָק 1929, ,שבּת זאָל זײַן, שבּת! מיט 
צוואנגען האלט איך שבּת אײַןי, פרץ, ידי גאָל- 
דענע קייט', 

זען עס זאָל בּלײַבּן װי עס איז, אָן שי 
נוייִם. אי די מאָס פון קלייד. ,איך טראָג קליידער 
צװעלפֿער. איך װיל עס א'", רייד (נ"י), א' די 
מאַכט. א' אַ פּאָזיציע, א שטעל. א' דעם ניואָ 
פֿון לעבּן. א' דעם סטאטוס-קװאָ. *א' דאָס 
בּענקל = אויפהיטן די (קהלשע) פּאָזיציע. א' 
די קרוין = בּלײַבּן אויפן טראָן (א' דעם טראָן) 
אי דעם געוואונענעם פּרעסטיזש. א' די געשעפֿ 
טן אין דעם איצטיקן מצבֿ. א' דעם יוגנטלעכן 
רייץ אויך אין די דרײַסיקער יאָרן. | 

8. אָפּהאַלטן 9 ון טאָן עפּעס. אי פֿון קױפֿן, 
פֿאַרקױפֿן אאַזװ. אי מחלל שבּת צו זײַן. אי פון 
קאָרטנשפּילן, פֿון אַ געשלעג. א' פון אָפּטאָן 
אַ נאַרישקײט, ;אבֹּר אין קיגן טייל, װען איר 
וערט האבּן קיין אײַל אוני' װערט מיך לאזין 
װאַרטין, זוא װער מיט דרוקן אײַן האַלטין", 
'שיני אַרטליכי גישיכטין, אַמשט תּע"א ויבֹּל 
וווא, 6-5}, ,, קיין היץ אָדער קעלט, אָדער שטו" 
רעם פון דעם ים װעט אים ניט א' אַז עֶר זאָל 
ניט גיין אין װײַטע װעגן", חה, קצד. *אי דעם 
מת = ניט לאָזן אים מקבּר זײַן, 

9. אָפּלײגן אויף שפּעטער, אויף אַן אַנדער 
צײַט. מעכּב זײַן. א' דאָס עפענען די פאַר" 
זאַמלונג אויף א האַלבּער שעה. װאָס סטרא- 
שעט ער מיך? ער װעט אי משיחן?", פֿװל. ,זא 
מוז ער . . . רידן מן זואָזהל המשפּט של מאיר 
הנ"ל נאָך אײַן האַלטין", ככּ"י פֿון מעצער 
עלילת-דם', 1669 {פֿש ווו 

0, בּטל מאַכן. א' א גזירה. א' א שלעכטן 
פּסק-דין, ,די תּפֿילה װאָס איך טו מיט מײַן 


האַלדז זאָל אי דעם שלעכטן דיןײ, מחזור לראש / 


השנה, סלאַװויטע 1832, מב/ב, 
1, אינגאַנצן אָפּשטעלן א בּאַװעגונג. אינ- 


גאנצן פאַרהאַלטן װאָס פליסט. א' דעם בּלוט- 


שטורץ. אי דעם שטראָם מיט א דאמבּע. ,גאָט, 
האַלט אײַן דעם שטראָם, לאָז שטיל וערן דער 
ווינט", עט, לידער. ,אוב אַ קינד בּלוטיקט 
נאָכן מל זײַן, קויפן אין אַפּטײיק אײַזנטראָפּן... 
אויף אײַנצוהאַלטן בּלוט", טאַרלער רבּי, סגר 
לות ורפֿואות, לאָדז, 71910 , די רעגירונג האָט 
געזען אײַנצוהאַלטן דעם שטראָם, דעם אָנדראַנג 
פון די נײַע געסט |= אימיגראַנטן", יפֿאָל, 
5, פא 25, ,האַט זיך מיר אױיסגעדאַכט אַז 
דער מאַמעס פּנים גייט ערגעצואו אַװעק, עס 
האַלט אין איין גיין און קיינער קען עס ניט 
איי, אַש, תּהילים-יוד. 

2 פֿאַרפּאַמעלעכן; טײילװײַז אָפּשטעלן. א' 
דעם אימפּעט. א! די כװאַליע פון פֿאַרבּרעכנס, 
דעם שטראָם פון הפֿקרות. א' דעם טעמפּאָ. א' 


אײַנהאַלטן 


די פּראָדוקציע. א' דעם פּראָגרעס, דעם גאנג 
פון געשיכטע. , גאָט זאָגט האַלט אײַן די קוויט- 
לך אייא = איידערן עֶשׁ איז גיחתמנתּ", תּיקון 
שלש משמרות, אָרט? תּקנ"ט. ,בּנימין האָט 
געמוזט צוליבּ טאָן סענדערלען און א' אַ בּיסל 
דעם גאנג", ממוס, מסעות. ;,אײַנצוהאַלטן דם 
נידה . . . נעמען דרײַ גוטע רויטע קרעלן... 
זי צעשטויסן דין אויף מעל. דאָס פּראָשיקל 
זאָל מען אויסמישן מיט אַ גלעזל רױטװײַן, 
און די אשה זאָל דאָס אויסטרינקען... ניכ" 
טערנהייט", טאַרלער רבּי, סגולות ורפֿואות, 
לאָדז, 1910? 

2, ניט דערלאָזן עס זאָל פֿונקציאָנירן. א' 
די אויגן און ניט קוקן א' די ה ענט 
און ניט אָנרירן, ניט דערלאַנגען א פּאַטש. ,ניט 
א' די ה אַ נט אין געבּן צדקה", פוקח-עורים, 
ניי תּש. א' דעם פּ יס ק -- שװײַגן, ניט אָפּי 
ענטפערן. א' די צונג. ,בּישׂטו שולדיג.., 
דײַן צונג אײַן צו האַלטןײ, חה, אַמשט 1716, 
קמח/א. קדאָך מוז מען די צונג א'. . . דען די 
הייליקע גמרא זאָגט: אל יפתח אָדם טפה לשׂטן, 
מ מ, דער פֿאַלשער אליהו הנבֿיא, װאַרשע 
תּרס"ג. אי די ט ר אַ כ ט , די פרוי זאָל בּלײַבּן 
אַן עקרה. *א' די מילך -- א) ניט לאָזן 
אָפּצאַפּן פֿון דער בּרוסט: בּ) װירקן אַז עס זאָל 
ניט זײַן קיין מילך אין בּרוסט. ,די הויכע טעמ" 
פּעראַטור האָט איר אײַנגעהאַלטן די מילך". *אי 
דעם אָטעם -- א) אָנשפּיצן זיך, גרייטן זיך 
צו עפּעס אומגעויינלעכס (געװויינלעך, סכּנה), 
,די גאַנצע ייִדישע װעלט האָט אײַנגעהאַלטן 
דעם אָטעם בּעת דער זעקסטאָגיקער מלחמה", 
רייד (נ"י), ,די גאַס האָט אַזױ װי אײַנגעהאַלטן 
איר אָטעם און האָט אויף עפּעס בּאַדײַטנדעס 
געװאַרט", אַר, יפֿאַרשטעלטע מיליאָנערן: בּ) זען 
מע זאָל ניט בּאַמערקן, ניט דערהערן. גײן 
אויף די שפּיצן פֿינגער און א' דעם אָטעם. 
;אונדזערע פּאַרשױנען האָבּן זיך צוגעטוליעט 
צום פּלױט, אײַנגעהאלטן דעם אָטעם, געלעגן 
שטיל", ממוס, מסעות. 

4, דערדריקן, אײַנהאַמעװען אַ געפיל, צן- 
ריקהאַלטן פון עפּעס װאָס מע װיל. א' דעם 
וועלער, דעם חשק אע. ,מע קען א' אַ תּאווה, 


! אָבּער װי לאַנג װעט איר זי צוריקהאַלטן??". 


,מע זאָל געווען זיי צולאָזן אַזױ געך צום 
עסן, העטן זיי. . . אַלע ראַפּטאָם געשטאָרבּן, 
מע האָט זיי אָבּער אײַנגעהאַלטן, זיי זאָלן זיך 
ניט מיטאַמאָל זאט אָנעסן", חײַקל הורװיץ, 
צפֿנת פענח, בּאַרדיטשעװ 1817. *אי די נערוון = 
זיך בּאַמיען צו בּלײַבּן רואיק, 

9, אינגאַנצן דערשטיקן (אַ געפֿיל, אי די 
תּאוות, דעם יצר:הרע. קאַז מע האַלט אײַן דעם 
כּעס, האָט מען עולם-הבּא", שװ. ,דער טעם 
װאָס איז מחייבֿ אַז מע זאָל פֿאַרשליסן און אי 
דאָס גלוסטקייט פֿון דעם לײַבּ, דאָס װערט גע 
טיילט אויף צװיי חלקים.. . .", חה, ב, 264, 


| ,בּשעת דעם זינדיקן האָט ער געקענט א' זײַן 


יצר, נאָר ער פֿאַרלאָזט זיך אין הארצן אויף 
תּשובה", תּניא, רו. ,געדענק, ווען אַבֿרהם אָבֿינו 


האָט זײַן לינקע האַנט בּאַגריפן אָן דעם האַלדז 


פֿון יצחק און . . . האָט אײַנגעהאַלטן זײַן רח" 





אייַנהאַלטן 


מנות, --- אַזױ קער זיך צו דערבּאַרעמען איבּער 
אונדז און א' דײַן צאָרןי, שׂרה בּת טובים, 
תּחנה שלשה שערים, וילנע 1864. ,איך קען 
מער אין מיר שוין מער נישט א איך מוז 
שטילערהייט אַמאָל כאָטש דאָס האַרץ אָפּרײדן", 
ממוס, דאָס קליינע מענטשעלע, 

0 צוריקהאַלטן, ניט אַרױסבּרענגען (װאָס 
מע דאַרף ניט זאָגן). ניט ארױיסװײַזן קיין גע" 
פֿיל, איבּערלעבּונג. אַ געהיימער כּוח האַלט מיך 
אײַן. א' דאָס וויינען, די טרערן. אי אין זיך 
די רציחה, דעם צער, די צופרידנקייט אע. ,פון 
/מײַנע אויגן טוען טרערן פֿליסן, כ'קען ניט אי 
מײַן געוויין", פל. ,דאָס מויל פון א נאַר קען 
נישט א' זײַן אייגענע מפּלה", מס, משלי 
תּקצ"ד, י, 14, ,פון דעמאָלט אָן קען איך ניט 
צוטרעטן צום טאַטן װי אַמאָל. עפּעס האַלט 
מיך אײַן", פרץ, 'דאָס קראַנקע ייִנגלי. ,די גאַל 
װערט מיר צעזעצט, איך קען ניט א' דעם פּראָ 
טעסט". ,די מחשבה האַלט אײַן די שׂמחה און 
פאַרשליסט זי אין האַרצקאַמערןײ, חכמת מהר"ל, 
פּיעטריקאָװ תּרע"א, 

7. פֿאַרהאַלטן עמעצן. אַרעסטירן. א' די 
פֿאַרדעכטיקע פּאַרשױינען. : 

8 פֿאַרהאַלטן עפּעס, ניט געבּן, ניט צאָלן. 
אַראָפּרעכענען בּײַם צאָלן. א' מיטגליד-אָפּצאָל. 
אי דעם משכּון. אי א טייל שׂכירות. אי א חוב, 
אי די לעצטע ראַטע. ,קיינר האט דיא מאַכט.., 
אײַן צו האַלטן , . . ואש גאָט האט איינם אויף 
גיליגט דז ער זאָל פֿון איין אַנדרן האבּן", חה, 
אַמשט 1716, פּ/א. ,פון דעם געלט, װאָס די 
פֿאַבּריקאַנטן צאָלן אויס די אַרבּעטער, זאָל מען 
אי צוויי פּראַצענט און פון דעם זאָל מען שטיצן 
די אַרבּעטער װאָס בּלײַבּן אָן אַרבּעטײ, יוִפֿאָל, 
4, יד 17, *א' די מאָס (וואָג)= 
אויך: ניט געבּן די ריכטיקע מאָס, װאַג. ,מיט 
די פינגער די מאָס א'י, מסדר אגרת, וילנא 
והוראדנא, תּקפּ"ה. 

9 ניט אױיסגעבּן, אײַנשפּאָרן. אָפּלײגן 
אויף שפּעטער געלט, פּראָדוקטן. אי דעם גראָשן 
מיט די ציין. אי די כּשר-פֿאַרדינטע זלאָטע. א' 
די הוצאָות. אי סחורות, אקציעס, בּיז זיי װעלן 
שטײַגן. ,װאָס זאָלן טאָן די קלייטניקעס... 
אַז זיי דאַרפֿן צוזען װי מענטשן קענען אי בּײַ 
זיך א רובּל, עס זאָל ליגן בּײַ זיי אויף דער 
שלעכטער צײַט", ש. בּעקערמאַן, די קאָרטך 
װאַרפערקע, אַדעס 1888. 

0. צוהאַלטן דעם אינטערעס, די אויפמערק- 
זאַמקײט, צובּינדן. צוציען. א' די שפּאַנונג, 
אי דעם עולם, די צוהערערס. אי די חבֿרים פון 
דער אָרגאַניזאַצע. אי די קינדער בּײַ ייִדישקייט, 
,איך האַלט אײַן זייער אומגעדולד אַז זיי זאָלן 
אױיסװאַרטן בּיז איך װעל זיי דערציילן", ממוס, 
'צוריק אַהיים! י 

21. פֿאַרהאַלטן נאַטירלעכע בּאַדערפֿעניש. 
אי דעם מאָגן. נעמען בּיטערװאַסער אײנצן- 
האַלטן די דיאַרײיע. ,ווען עס פֿירט |דעם חולהן 


שטארק אָפּ, זאָל מען אים געבּן א רפואה אײַנ- 


צוהאַלטןײ, א. שפּערלינג, ליקוטים וו, לעמבּערג 
תּרס"ט. ,װער עס האָט שלשול און ער ליגט 
אַרײַן דעם מישקאַטנוס אין בּיר אוײַן כּדי 


1197 


דורך דעם א' דעם שלשול.. . מאַכט דערויף 
א בּרכה בּורא פּרי העץ", הרב ש. ז. שניאור- 
סאָן, ספר בּרכות הנהנין, װאַרשע 1874. ,...קאָ- 
נען נישט א' די אורין. . . מאַכן װאַנעס פון 
װאַרעם װאסער, אין וועלכע עס איז געקאָכט 
געװאָרן אײַזן פון דער אַפּטײיקײ, טאַרלער רבּי, 
סגולות ורפֿואות וו, לאָדז, 1910? | 

2, אַרכ. אַנשטאָט אײַנהאַלטן זיך. ;אֲלי 
צײַט זאָל דער מענש אײַן הלטן מיט זײַן עסן 
אונ! טרינקןײ, עח, יג/ד. 

8, האַלטן אויף זיך; האַלטן אין אַ גלײַכ- 
געװויכט. א' אויף די פּלייצעס דעם אקראָבּאַט. 
אי די געוויכטער. 


אײַנהאַלטן זיך -- + זפֿו. 1. צוריק- 


האַלטן זיך. בּאַהערשן זיך, ניט טאָן לויט אַן 
אימפּולס. אי זיך מיט די לעצטע כּוחות. א' 
זיך פֿון אַרויסשיסן מיט א געלעכטער. ,איבּער 
דעם װאָס דו האָסט זיך ניט אײַנגעהאַלטן איין 
טאָג און האָסט געגעסן דעם עפּל, איבּער דעם 
האָסט אָנגעװאָרן", נחבּ, 'מעשׂה מאַבֿידת בֹּת 
מלךי. ,האָט זיך ניט געקענט אי און איז געקו- 
מען אין דיזער שטורעמדיקע נאכט", אמד, 
דער סיום התּורה, ווילנע 1868. ,דאָ האָבּ איך 
מיך ניט געקענט א' און האָבּ איר אױפֿגע- 
װאָרפֿן אַ פּאַטש", קמ, 1868, מא 23, ,האָט ער 
זיך ניט געקענט אי פאַר געוויין און האָט אָנ 
געהויבּן זייער וויינען און שרײיַען", נצ2, לח/א, 

2. פֿאַרשװײַגן, ניט דערציילן, ניט אַרויס- 
געבּן זיך. ניט אַרױיסװײַזן א געפיל. זיך ניט 
א' און שטעלן א פֿראָגע. זיך ניט קענען אי און 
אַרױספּלאַצן. זיך ניט אי און ארויסקומען מיט 
אַ טענה. ,בּײַ מיר איז אָבּער געװען אָפּגץ- 
מאַכט אי זיך װי װײַט מעגלעך, ניט אָנרופן 
זיך מיט אַ װאָרט", ממוס, ספֿר הבּהמות. ,ער 
האַלט זיך אײַן און שמייכלט מיט א פּאַס 
קודנע געמאַכט שמייכעלע", שע. ,ער האָט זיך 
אײַנגעהאַלטן און זיך געװאונדערט װי {דאָסן 
װאַלדקינד האָט געענפערט", קינד אין װאַלד, 
לעמבּערג 1891, ,איך בּין געװען אין אזא 
גרויסער התפּעלות, אַז איך האָבּ זיך ניט גע 
קענט א' און האָבּ דערציילט דעם טאַטןײ, לדבּ, 
נײי תּשי"ז. 

9. גובֿר זײַן א שטארקן בּאַגער, א גלוסטונג, 
אַ תּאווה. ;העט זיא זיך אין גיהלטן בּיז נאך 
די חופּה, װער זיא ניט גיקומן צו חרפּה", 
עיון, סג/ב. איעדער מענטש קען מיט זײַן 
רצון . , . זיך א' און געװעלטיקן איבּער דעם 
רוח פֿון זײַן תּאווה", תּניא, לב. , מישקע-לעבּן, 
האַלט זיך אײַן!-- אוי, מאַשקעלעבּן, איך 
שטאַרבּ", לאַט, מישקע. ,האָסטן מיך ליב -- 
קום אַרײַן, װילסטו א גבֿירינטע -- האַלט זיך 
אײַן", ש. גאָרשמאַן, סאָװ' היימלאַנד, 1962, 
אה 1. | 

4. צוימען זיך בּײַם בּרעכן א געואוינהייט, 
בּײַטן א פירונג. א' זיך פֿון רייכערן, פֿון 
טרינקען, 

9. שטאַרקן זיך, ניט אונטערגעבּן זיך, אי" 
בּערקומען. אי זיך אין א בּאַלאַגערטער שטאָט, 
,װען איינעם קומט אָן א געװיין אום שבּת, 
און אַז ער װעט זיך אי ניט צו וויינען װעט עס 


אײַנהאַלטעװדיק -- אַדי. 


אײַנהאַלטעװדיק 


אים זײַן א צער -- מעג ער װויינען שטילער- 
הייט", לט2, נט/א. ,אוי, איך װעל מיך א', זיך 
ווערגן, שטיקן אין מיר", ממוס, פּריזיו. ,ער 
האָט זיך אײַנגעהאַלטן מיט אַלע כּוחות אַז ער 
זאָל ניט אײַנשלאָפןײ, ראַבּא, אייגענע ערד. ,זי 
האָט זיך פֿון װײיטיק נישט געקאָנט א' און 
האָט אויסגעשריען", נס, משפחה מאַשבּער. 

0. ניט האָבּן קיין (ניט קומען אין א) מגע- 
ומשׂא. אָפּשײידן זיך. אָפּטײלן זיך. אויסמײַדן. 

4. זײַן, בּלײַבּן פּאַסיוו. אוױיסװאַרטן, איבּער- 
װאַרטן. ;איך קען זיך מער ניט אי! פֿאַרפּלוכט 
זאָל זײַן דער װאָס זעט אַזעלכע עװלות און 
שװײַגט!", ממוס, טאַקסע. ;די קאַפּיטאַליסטן 
האַלטן זיך אײַן, און די מעקלערס גייען אַרום 
בּטלײ, שע, מנחם-מענדל. ,--- פֿאַרװאָס גיט מען 
נישט אַרײַן דעם סאַמאָװאַר? -- איך האַלט מיך 
נאָר אײַן פֿון שטעלן צו דער פולער װאָך", ש. - 
האָראָנטשיק, 'גאָטס משפּט', 

8, אויפֿהיטן אַ שטעל, אַ פּאָזיציע. זיך א' 
אויף אַ שטעל, אויף אַן אַמט. ,קיין דינסט, 
קיין יונג האַלט זיך דאָך איבּער איר ניט אײַן 
בּײַ ר' צדוקן", ג. י. ראַװיטש, די קלוגע הך' 
רכה, װילנע 1877. ,אין די בּעסטע צײַטן אַפֿילן 
האָט ער זיך מער װי אַ חודש ניט געקענט א' 
אויף אַן אָרט", אר, 'דער בּאָיקאָטירטער. 
;קיין מינוט האָט זי זיך שוין בּײַם פאָטער 
אין שטובּ ניט געקענט אי", בּערג, נאָך אַלעמען. 

9 בּלײַבּן אין דעם זעלבּיקן צושטאַנד. בּליי- 
בּן אויפן זעלבּיקן אָרט. דאָס װאַסער האַלט זיך 
אײַן אין ליימיקן בּאָדן. ,אין װאַרעמער לופט 
קען זיך. . . אי א סך מער װאַסערפּאַרע װי 
אין קאַלטער", חייה זעלדעס, װינטער אַבּענ 
דען, װאַרשע תּרנ"ח. *א' זיך אױפֿן װאַסער 
(אויף דער אײבּערפֿלאַך) = אויך: אױפהאַלטן 
אַ געשעפט (מסחר, אונטערנעמונג אע) בּײַ 
שווערע בּאַדינגונגען. *א' זיך אױפֿן אין) 
זאָטל = אויך: בּלײַבּן אויפן זעלבּיקן, װיכ- 
טיקן אַמט, ניט לאָזן מע זאָל אַרונטערװאַרפן. 


| ,אונדזערע גבּאים האַלטן זיך אײיַן אױפֿן זאָ 


טל -- און טו זיי עפּעס!". *די פיס האַלטן 
(זיך) אײַן = מע בּלײַבּט װאו מען איז. מע 
טאנצט ניט, שפּרינגט ניט אע. "זיך א' אויף 
די פֿיס = א) בּלײַבּן פעסט שטיין (ניט געקוקט 
אויף שוואכקייט אָדער אן אַנדער סיבּה); 
ב) בּלײַבּן בּײַ אַ געשעפֿט, אונטערנעמונג אע. 
געניצט אָפּטער מיט ניט. ;א פיסקאטע אין 
זי, א בּעסטיע, אין דער היים קענען זיך נישט 
אי אירע פיס", מס, משלי תּקע"ד, ז, 11, 

0. אויפֿהיטן זיך, פאַרבּלײַבּן (וועגן זאַכן, 
געלט). ,ער האָט שיטערע פינגער, בּײַ אים 
האַלט זיך ניט אײַן דאָס געלט". 

1, פֿאַרהאַלטן נאַטירלעכע בּאַדערפֿעניש. אי 
זיך פון שטולגאַנג, ,קענסט זיך ניט א'? פאָר- 
דריי (מיט) די פֿיס", פֿװל, גראָבּ {ווש מיט בֹּב 
1, 

זוֹנג -- ,, . . איין האלטונג פון דשׂ זעל- 
בּינה ואש אים גילושׂט", חה. אַמשט 1716, 
קמג/א. -עכץ. -עניש. 
װאָס קען (איז 
מסוגל) אײַנ(צו)האַלטן. , איך האָבּ ליבּ צו שעפּן 





אײַנהאַלטער 


פֿון דעם נישט-א'ן שטראָם פֿון די נאַטירלע- 
כע. . . רעיונות", יעקב גאַלדשטײן, בּײַ דער 
יונגער מוטער, לאָדז 1912. -יקייט, 
אײנהאַלטער -- דער, יס. װנ יין -קע, ס, 
1. װער עס האַלט אײַן. ,ער איז ניט נאָר מײַן 
בּוכהאַלטער, ער איז אויך מײַן א'י. 2. בּרעמ- 
זע, טאָרמאז. ,פאַר פּערזאָנען-צוגן מיט דורכ 
גייענדע בּרעמזע (א') איז פעסטגעשטעלט גע 
װאָרן א מעגלעכע געשוינדקייט פֿון 100 קמּי 
א שטונדע", בּ. פֿײַגענבּוים איבּז, א. בּעבּעל, פֿרױי 
און סאָציאַליזם. "יש -- אַדי. א'ער װוילן, 
,דער סעקרעטאַר פֿרעגט אַזוי א', װען ק. װ. 
קומט", א. קאַהאַן, אינזשענערן, קיעוו 1932, 


אײַנהאָל(י)ען -- טרו. לוע אײַן, -יגע- 
האַלױ)עט. אוקר. אײַנװיקלען, אײַנטוליען, 
אַרומטוליען. אי דאָס עופעלע איידער מע נעמט 
עס אין דרויסן, 

אײנהאַלמעװען -- דזוו אײַנהאַמעװען -+, 

אײַנהאָלן -- טרו. האָל אײַ, --געהאָלט, 
דטשמ. נר. אָניאָגן (פינסקי װב). | 

אײנהאַמאַניען -- טרה. ניע אײַן, --גץ- 
האמאַניעט. דזו אײַנהאַמעװען, בּב 271, 

אײַנהאַמעווען -- טרו. -מעווע אײַן, +יגעז 
האַמעװעט. 1. אײַנהאַלטן, אָפּהאַלטן. צוימען 
בּאַגערן. אי די תּאווה. א' דעם טעמפּעראַמענט, 
2. פֿעסט אײַנהאַלטן (אַזױ װי) אין צוים. א' 
די צעפּלאַשעטע פערד. א' דעם גראָבּןיונג, 
כוליגאן. אי די קונדייסים. ,כּדי צן אי די אומ- 
רואיקע, ווילדע שכנים, האַבּן די קאַטױלישע 
מאָנאַכן . . . געשטרעבּט צו פֿאַרשפּרײטן דאָרט 
די קריסטלעכע אמונה", איבּז, קודריאַװסקי, 
אדם הראשוףס דורות, װאַרשע 1896. ,מע קען 
דיך ניט אי מיט זיבּעציק דראַנגעןײ, העשעלעס. 
9. פֿאַרצוימען. אי מיט אַ דאַמבּע. אי דאָס װאַ- 
סער. 4. טאָרמאַזיױן. ;אין דער לעצטער רגע... 


האָט דער דרײַװער אײַנגעהאמעװעט זײַן קאר", 


ע פּאַט, טמז, 1962 או6. 0, פאַרהאַלטן די 
אַנטװיקלונג, (ניט) א' דעם שעפֿערישן גאַנג, 
אי די ווע לט = פֿאַרהאַלטן די װײַטערדיקע 
אַנטװיקלונג, 
מיט זיך -- עער איז געװען גרייט אַראַפי 

צושפּרינגען און זיך לאָזן אין א טאַנץ. ער 
האָט זיך קוים געקאַנט א'", פ. רודאַי, טמז, 
0 וא 11, 

אײנהאמע(װע)ן -- טרו. -מעווע) אײַן, 
-יגעהאַמע(װע)ט. 2כהאַםיהאַם. קינדער-לשון. 
אויפעסן. אײַנשלינגען. אי פּאפַּע, מאַני (בּרויט, 
מילך),. שפּאַסיק: א' די ווע לט = װעלן 
אויפעסן, אײַנשלינגען די גאנצע װעלט. 

אײינהאַמערן -- טרװ. -ער אײַן, --געהאַ- 
מערט,. 1. אײַנקלאַפּן מיט א האַמער. א' די 
נעגל אין װאַנט. ‏ 2. אײַנטאָלקעװען, אײַנחזרן. 
אי די לערע אין קאָפּ אַרײַן. ,מיר האָבּן דאָ. . . 
אײַנגעקנאַטן, אײַנגעהאַמערט דעם אַלטן ניגון 
פֿון אונדזער שטאַם", א. שומיאַטשער, לידער. 
דונג, 

אײַנהאַנדלען -- טרו. דל אײַן, -- געהאַנדלט, 
1. קױפֿן, אײַנקױפֿן, אי אַ גוט שטיקל סחורה, 


1738 


אי אַ מציאה און פֿאַרדינען גראָבּ. א' א סך 
בּיזשוטעריע. אי פון כּליטובֿ. א' שאר-ירקות, 
,;האָט װי א סוחר געזוכט אין א שידוך א גע" 
שעפט אײַנצוהאַנדלען פֿאַר זיך", ממוס, װינט- 
שפ. ,דער טאַטע איז פריילעך, װאָס ער האָט 
בּאַצײַטנס אײַנגעהאַנדלט װײַן אויף אַרבּע כֹּו- 
סות", שע, פון פסח בּיז פּסח. ,און פֿון בַּיי- 
דערליי געשלעכט האָבּ איך זיך != דה פֿאַר זיךן 
אײַנגעהאנדלט קנעכט", פרץ, פֿינף מגילות. 

2 (איר) אײַנקױפֿן װאָס עס האָט זיך ניט 
געלוינט. אי מציאות, מעצאַצעס. *אי מפֿטיר = 
קויפן מפֿטיר נאָך אַ דינגעניש; אויך: א) קרי- 
גן א גאָבּ, אויסגעזידלט װערן; ב) ארײַנקריכן 
אין אַ שװערער סיטואַציע. ,ער האָט טאַקע 
מיט דער גרושה חתונה געהאַט. נו, האָט ער 
אײַנגעהאַנדלט א מפטיר. ער װעט האָבּן צו 
זינגען און צו זאָגן". *א' אַן איידעם אױיף 
קעסט = אויך: זיך פֿאַרפליכטן צו שטיצן אַ 
זײַטיקן, אַ פרעמון. קאַז אַ שלימזל איז אױיפֿן 
מאַרק, האַנדלט ער אײַן די אמתע מציאות", 
שװ. ,איר מעגט כילעבּן זײַן צופֿרידן װאָס אליך 
איז ניט אויסגעקומען אײַנצוהאַנדלען יענע 
טײַערע סחורה", ממוס, 'דער חילוף'. ,קויפט 
ער תּבואה, װערט אַ זול. האַנדלט ער אײן 
אָקסן --- פּגרן זיי", שע. ,ער האָט אײַנגעהאנ- 
דלט פּגירות, איידער ער װעט זיי אַהײמבּרעג- 
גען, װעלן העלפט אויסצ;ען די לאַפּקעס", אָפּאַ, 
די טענצערין. *אי א קאַץ אין זאַק = אײַנקויפן 
עפּעס ניט-זעענדיק, ניט-בּאַטראַכטנדיק װאָס מע 
קויפט, 

אײַנקױפֿן מיט שװעריקייטן (עפּעס װאָס 
איז אומלעגאַל אָדער פֿאַרבּונדן מיט א סכּנה), 
אי געװער. ,פֿאַר דעם מאַרגאָרין אָדער קעז... 
נעמט עֶר אי אַ קענדל װאַסער", ישׂראל קאַפּלאַן, 
שליאַך און אומװעג. ,עס גייט דער ערשטער 
ייִד זײַן ערשטן גלות-װעג; די בּרכה אויסגע- 
נאַרט, די בּכורה אײַנגעהאנדלט", אל װו, אל 
תּירא עבֿדי יעקבֿי, 

4. אַרײַנבּאַקומען. אַרײַנקריגן. ,נעם דיר 
איין װײַבּ... אונ מעכשׂט דיר אײַן הנדלן 
פּלאָג אויף דײַן לײַבּי, עיון, נה/ב. ,,מײַן טאָכ- 
טער, אויבּ דו װילסט דיר א' א חתן-- זינג 
נישט און רעד נישט און זיפץ נישט, נאָר שװײַג 
אים אויס מיט די אויגן", נאַד. ,כ'האָבּ שוין 
אײַנגעהאנדלט גוט: דרײַ קאַרטן: זאָדיק |= צענ- 
טל רויטן, לאקריץ {= נײַנטל טרעף) בּנימין 
!= װאַלעט פּיקןי, שע. 

ס. אײַנשאַפֿן, דערגרייכן. ,חכמה אײַנצן- 
האַנדלען איז בּעסער פון גימגאָלד", מס, משלי 
תּקע"ד, טז, 16. ,השי"ת האָט אַראָפּנעשיקט 
דעם מענטשן אויף דער װעלט ער זאָל דאָ א' 
תּורה ומצוות", 'משלי אָבות אויף אָבֿותי וצור, 
ניי תּרע"גן, -ונג. -עניש. 


איין האַנט -- אין פֿראַזעס: מאַכן (זײַן) 
א' ה', דזוו מאַכן ידיאַחת, זיך קעגנזײַטיק צו 
שטיצן, אָפּמאַכן צװישן זיך צו טאָן עפּעס צו- 
זאמען. ;איך זאָג, אַז מיר דאַרפֿן מאַכן אי ה', 
דאָס זאָל אײַנגעפירט װערן", ש. בּעקערמאַן 
דער זשענסקער װאָפּראָס, אָדעס 1887, 


אײַנהאקן 


ײיגהאַנטיק -- אַדי. 1. װאָס האָט נאָר איין 
האנט, אַן איער קאליקע. ,די בּיימער. . . מיט 
איין צװײַג אַרױסגעשטרעקטע אין א זײַט, װי 
אַן איער האלבּ-משוגענער מענטש", װל. לידין, 
שטילער אָדער גרויסער, מינסק 1936,. 2. תּקי- 
פֿותדיק, אַלײנהערשעריש: דיקטאַטאָריש. ;אין 
דער פּאַרטײ זײַנער איז געקומען א שטאַרקעץ 
אָפּאַזיציע צו זײַן איער פּאָליטיק", בּצג, טאָג, 
4 וו 26, -יקייט. 

אײינהאָפֿיקן -- טרו. -ניק אײַן, --געהאַניקט, 

1, (קינדער-לשון) אײַנשמירן אין (מיט) האָניק, 
אי די המוציא. 2. מאַכן פּריקרע זיס, פֿאַלש 
ליבּלעך. אי די רייד מיט קאָמפּלימענטן, 

אײַנחאָסטיען זיך -- אוטו. -טיע זיך אײַן, 
זיך --געהאַסטיעט, סל. זיך פילן גוט װי א 
גאַסט. בּלײַבּן אַ לענגערע צײַט א גאַסט. אי זיך 
בּײַ בּאַקאנטע און װערן א בּןיבּית, 

אײיגהאסטיקן -- טרוו. -טיק אײיַן, -'געהאַס- 
טיקט. מאַכן אַ פּראָצעס פון אַ טואונג האַס" 
טיקער, גיכער. א' דעם לויף פון דער מאשין. 
דונג, 

אײַנהאַפֿן -- טרח. האַס אײַן, --געהאַסט. 
װעקן האַס. דערפֿירן צו שׂנאה. א' א שכן מיט 
! אַ שכן, זיי זאָלן װערן אויף מעסערשטעך. מיט 
זיך--,ער האָט זיך אַזױ אײַנגעהאַסט בּײַ 
אַלעמען אַז ער האָט געמוזט אַװעקפאָרןי 


אײַנהאָפּקען -- קע אײַן, --געהאָפּקעט. 
אוטוו -- אַרײַנקומען האַפּקענדיק. מלא שׂמחה. 
אי פֿון דרויסן אין שטובּ אַרײַן,. טרװ -- אײיַנ" 
שטויסן, צונױפֿפּרעסן מיט די פיס (האָפּקענדיק). 
אי דעם בּונט היי. מיט זיך -- האָפּקען א 

- לענגערע צײַט. אײַנגעניטן זיך אין האָפּקען. אי 
זיך װי א געשװאָרענער טענצער. -עניש. 


אײינהאפֿטן -- טרוו. האַפֿט אײַן, - געהאַפּט, 
1, דזוו אײַנהעפֿטן +,. 2. אײַנפעסטיקן. מאַכן 
עס זאָל האָבּן האַפֿט. אי א צעװאַקלט געשעפֿט, 
אײַנהאָצקען (זיך) -- -קע זיך) אײַן, (זיך) 
= געהאַצקעט. 1, דזוו אײַנהוידען -+. 2, דזו 
אײַנהאָפּקען. ‏ -עגיש, 
אײַנהאק -- דער, ז. 1. אַקט אָדער רעזול- 
טאָט פֿון אײַנהאַקן. אַ בּוֹלטער א'. 2. שניט 
אָדער סימן פֿון שניט. א בּוים מיט אַן אי אויפן 
שטאַם, 9, אױסגעהאַקט שטיק װאַלד. אן א' 
מיט גראָז אין אַ מאָכיקן װאַלד, 4. שטיק 
פלייש װאַס דער קצב האקט אײַן אױפֿן יאַטקע- 
קלאַץ. ,גיט מיר א גוטן א"י 
אײינהאקן -- טרו. האַק אײַן, --געהאַקט, 
1, אַרײַנהאַקן, אַרײַנקלאַפּן עפעס אין עפּעס. 
א' די האַק אין קלאָץ. אי טשװועקעס אין װאנט, 
2. אײַנקאַרבּן, מאַכן א שניט (מיט אַ האַק 
אָדער מיט סתּם א שאַרפֿער זאַך). אי א קלאַץ, 
אָבּער ניט קענען איבּערהאַקן. אי אַ פֿינגער, 
עס זאָל בּלוטיקן, *א' בּאַנקעס = שטעלן גע 
האַקטע בּאַנקעס. 9, טײלװײַז אויסהאַקן. אי 
דעם אָפּגעקױפֿטן װאַלד און פאַרענדיקן אויס- 
האַקן א יאָר שפּעטער. 
4 צעהאַקן אויף קליינע שטיקעלעך (בּײַם 
גוייטן מאכלים), אי פיש צו מאַכן געפֿילטע פֿיש. 





איינהאַרבּיק 


אי פלייש אויף קאָטלעטן. אי לעבּערלעך. א' ציי 
בּעלע און ריישן. 0. אַרײַנטאָן, אַרײַנשיטן, 
אַרײַנגיסן נאָכן צעהאַקן. א' א קנאָבּעלע אין 
פֿלייש. אי א האַרט איי אין לעבּער, 

0. (שנײַדערײַ) מאַכן א שפּאַלט. אי די קאַ- 
פּאָטע. אי די מאַרינאַרקע, 

/. אונטערהאַקן. אײַנבּרעכן. קללה: אָל אים 


אַ דונער א" 
8. פֿיג. אײַנהאַמערן. אי אין קאָפּ אַרײַן די 
ריכטיקע ענטפֿערס. 
מיט זיך. -ונג. -עכץ. -עניש. ישר 
| -- ער עס הייבּט אָן די אַרבּעט פון אָפּהאַקן 
אַ בּוים, 


אײינהאַרפֿיק -- אַדי. 
הויקער. איע קעמלען. 


אײינהאַױפּפטן -- טרװ. -בּסט אײַן, +-געי 
האַרבּסט. 1, אַראָפּנעמען גערעטעניש. אי די 
תּבֿואה פֿון די פֿעלדער. 2. אַרײַננעמען דאָס 
גערעטעניש אין א זאַמלאָרט (שפּײַכלער, סטויג 
אע), אי היי. אי קאָרן. -ונם, 


אײינהאַרבּען -- טרװ. -בּע אײַן, --געהאָר- 
בּעט. אײַנהוקערן. אײַנבּיײיגן עס זאָל אויסזען 
װי א הויקער. עדי עלטער האַרבּעט אײַן. 
מיט זיך -- אויך: אײַנקאָרטשען זיך. זיך א' 
אין א װוינקעלע און שװײַגן. ;עס װעלן זיך א' 
די לידער-טעכטער", מס, קהלת תּקע"ט, יב, 4, 


אײַנהאַרט(עווע)ן -- טרו. האַרט(עװע) אײַן, 
-יגעהאַרט(עװעט). 1. פֿאַרהאַרטעװען. מאַכן 
הארט, שטײַף. דער פֿראָסט האָט אײַנגעהאַרטע- 
װעט די בּלאָטע. 2, אײַנקראָכמאַליען. אי די 
מאַנזשעטן, 9. אײַנטריקענען (און עס װערט 
האַרט). די שטיוול האָבּן שוין לאַנג ניט געזען 
קיין דזיעגעכץ, זײַנען זיי אײַנגעהאַרט(עװעט) 
געװאָרן. 4. אײַנקלאפּן (אָדער טאָן אן אַנדער 
מין ארבּעט), עס זאָל װערן האַרט(ער) א' די 
זוילן מיטן האמער אויפן קאַפּול. א' שטאָל, 
אי פּאָדקעװעס, 

9, צוגעוואוינען איבּערצוטראָגן פֿיזישע שווע- 
ריקייטן. א' די זעלנערס איבּערצוטראָגן קעלט 
און הונגער. ,, די ציגײַנער האַרטעװען אײַן זייץ- 
רע קינדער", העשעלעס. 0. דערצ;ען אין גײַסט 
פון אומטאָלעראַנץ (אומרחמנות אע), א' עמעצן, 
ער זאָל ניט וויסן פֿון רחמנות, 

מיט זיך. --;האַרטונג, 
ניש. : 

אײַנהאַרפן -- טרו. האָרך אײַן, --יגעהאָרכט, 
1. פּאָעטיש, אַרכ) אײַנהערן מיט קאָפּ, מיט 
אויפמערק, ,די קליינע לבֿנה אין הימל האָרכט 
אײַן",. ,דו הערסט װי שיין מע שפּילט? קום 
מיט מיר נענטער, װעלן מיר בּעסער קענען 
א'", י. בּודזאָהן, אַגיטראײַע װײַבּיל חלעבּין, 
ווילנע 1892, 2. צוהערן זיך און פֿאַרנעמען. 
אָפּלערנען. אױספֿאָלגן, אי די רייד פון מוסר, 
3 אײַנזאַפּן אין זיך. אי די שטילקייט, ,איר 
שטילער אידיקער בּליק איז נאָך טיפֿער גע- 
װאָרן איבּער דעם קינדס פּנימל", װײַס, 'חנהלע 

אײַנהאָרכן זיך -- -+ דפֿו. ודי געוויינלעכע 
פֿאָרעם איז מיט זיך;ן 1, אײַנהערן זיך (מיט 


װאָס האָט איין האָרבּ, 


= האַרטע- 


1189 


אינטערעס, מיט אָנשטרענגונג). אי זיך צו דער 
מוזיק. אי זיך צום קלאַפּן פון האַרץ, פון פּולס, 
זיך אי װי ייִדן לערנען תּורה. אי זיך צום אייי 
גענעם געװיסן. ;ער קוקט דיך אָן און ער 
אָבּסערװירט דיך. דעריבּער קען ער לאַנג שװליגן 
און הערן, נישט אַזױי הערן װי אי זיך", מלך 
ראַװיטש, היימיש, אלול תּשי"ח. ,. . . האָט זיך 
געקאָנט -א' דעם געשפּרעך ואָן צוון װאָס זי 
- האָבּן געפֿירט", אמד, דער סולטאַן, ווילנע 1895. 
2. פֿאָלגן, אױספֿאָלגן. געהאָרכן. אי זיך צו 
ידעם װאָס גוטע און פרומע לײַט הייסן 
9 אײַנזאַפּן אין זיך. אַרײַננעמען אין זיך. אי 
זיך צו דער אַרומיקער שטילקייט. 0 דזח 
צוהערן זיך. מיט איר בּײַטעם. א' זיך צום 
קװאַקען פֿון די זשאַבּעס. א' זיך צום געזאַנג 
פֿון די גרילן, -ניש, | 


אײינהאָרמאָ ניק -- אַדי. נעאֵל. װאָס האָט 
(גיט אַרױס, אַרבּעט אויס) נאָר איין מין האָר- 
מאָן, איע דריזן. 


אײַנהאַרמאָנירן -- טרו. -ניר אײַן, -'האַר- 
מאָנירט. 1, אײַנשטעלן א האַרמאָניע. א' קלאַנ- 
גען. א' פאַרבּן. אויך: אי דעם אָרקעסטער. 
2. קאָאָרדינירן. אי די אַרבּעט פון פֿאַרשײידענע 
אָפּטײלן, 

אויך מיט זיך. -נג, הער 
איינהאַרן -- דער, 'ס. 1. גרויסע זויגיחיה 
מיט איין גרויסן (אויך מיט א צװייטן קלענערן) 

האָרן אויף דער נאָז. 

בּײַ אַ צאָל מינים 

האָט די זי בּכלל ניט 
קיין האָרן. די הייך 

קען דערגיין בּיז אי" 

זייער מאַסיו געבּויט. די 





בּער פינף פֿוס, 
פעל איז דיק. שפּײַזט זיך מיט גראָז. לעבּט 


אין טראָפּישער אַפֿריקע און אַזיע. 6108ססמומגן 
18םס,עגן. 

2. טו פֿאַר יחמור', אין סהמ (מלכים א, ה, 
3 בּאר משה, סשי אאַ. פרגל אָנהאָרן ואָבּער 
אין סהמ, איובֿ, לז און מ איז א' טװ פֿאַר 
יבּהמות'ן, 

9. לעגענדאַרע חיה מיט א גרויסן שװאַרצן 
האָרן אױפֿן שטערן, ענלעך צו א רייקן 
שטיינבּאָק. לויט אַנדערע פֿאַרשטעלונגען: א 
גרויס פערד, מיט הינטערשטע פֿיס פון אַן 
אנטילאַפּ, מיט אן עק פון אַ לייבּ, מיט א האָרן. 
אין אַלע פֿאַלן האָט דער האָרן מאַגישע און 
מעדיצינישע אײיגנשאַפֿטן. דער אי האָט גע- 
שפּילט א קאַנטיקע ראַלע אין דער העראַלדיק. 
סימבּאָליזירט כּוח, אויך רײַכקײט, אויך בּתולה- 
שאַפֿט. ,דר שטיין בּאָק מיט דען איין האָרן 
לעבּן מיט אַננדר אַז װען זיא פון איינר מוטר 
ווערן גיבּאָרן*, משל הקדמוני, פּפֿאָ תּש"ד, , גאָט 
האָט אים אַרױיסגעבּרענגט פון מצרים, עֶר האָט 
גלײַך אַז װי די שטאַרקײט פון אַן אי", חחתּ, 
צה/ב |תּי: ,וויזלטיר"ן, 

4. קאָנסטעלאַציע, געשטערן (אױפֿן סמך פֿון 


3) װאָס מע זעט אויף די דרומדיקע הימלען, 


גלאנצט בּוֹלט ווינטער-צײַט און אָנהײבּ פרילינג, 
08. 


אײַנהויזן זיך 


-דיק -- אַדי. װאָס האָט איין האָרן. איע 
בּאַשעפֿענישן. אויך: "יק -- ,צי איז עס נישט 
אַן אייקע חיה מיט א װיידל און מיט אַ פֿעֶל 
בּאַדעקטײ, בּראָד, גש. 
איינהאָרן"װאַלפֿיש -- דער, ‏ ן. דזװ נאַר- 
ווא'ל, ועלטענער בּעליחי. צייניקער װאַלפיש, 


2 
יב א 
ימרי ונל ע 
יי = יק גע -- 4 





2 יב ייר יי וט 
2 = 


זויגער פון דעלפֿינען-משפּחה. דערװאַקסענע א" 
וו'ץ זײַנען א 674 מעטער לאנג און װעגן ביז 
צװויי טויזנט פֿונט. ,די ערן (און זעלטן אויך 
די זיען) האָבּן אויף דער לינקער זײַט פונעם 
פּיסק אַ מין האָרן, בּיז דרײַ מעטער לאַנג, 
לעבּט אין ארקטישן בּאַסײין, זעלטן פֿאַרגייט 
ער אין דער סובּאַרקטישער זאָנע. ער לעבּט 
צװישן אײַז. 008006008מ1 240800408. 

אײַנהאַרעװען -- רעװע אײַן, --געהאָרעי 
װעט. אוטװ -- 1. האַרעװען, שװער אַרבּעטן 
אַ דויערנדיקע צײַט. ,װאָס איך האָבּ שוין איינ- 
געהאַרעװעט אין מײַן לעבּן". ,.., װײַטער 
האָרעװעט מען מיט זיי אײַן צו זינגען די פּסו- 
קים בּײַ אַ הלויות'המת", א. י. סאַפֿיר אס 
מינסק, חטאת הקהל. . ., ווילנע 1881, 2, אלינ" 
טענהן, פּרוּװן אױספּועלן מיט גרויס מי. א' 
מיט אים, ער זאָל זיך היילן, 

טרו --- 1. אלינגעוואוינען עמעצן צו האָרע- 

ווען. אי דעם יונג דעם ליידיקגייער. א' א לאָי 
שיקל,. 2, אײַנמאַטערן מיט אַרבּעט. אי די אָנ 
געשטעלטע. 9. אַרײַנקריגן דורך האָרעװאַניע. 
א' דעם גראָשן. מיט זיך--אי זיך און קראַנק 
װערן. 

אײינהאַרציק -- אַדי. װאָס האָט א האַרץ (ניי- 
גונג, ליבּשאַפט) נאָר צו איין זאַך (אין 
מענטשן, איין גרופּע) פֿטמ אויך דזו ענגהאַר- 


ציק. ;ער איז אַן איער. חוץ דער משפּחה זעט 


ער קיינעם ניט". 

אײַנהובּלע(ווע)ן -- טרו. הובּל(עאוע) אײַן, 
-יגעהובּל(ע)װע)ט. 1. הובּלען, עס זאָל זיך 
אַרײַנפּאַסן. א' א לײַסטל צװישן בּרעטער, 
2. אָנהײבּן הובלען, אָבּער ניט פֿאַרענדיקן די 
אַרבּעט. אי בּרעטער װאָס מע בּאַדאַרף זיי נאָך 
אָפּהובּלען, 

איינהוטען -- טרח. -טע אײַן, -'געהוטעט, . 
1. אַרײַננעמען אין א הוטע. א' בּראַכװאַרג, 
2. דזוו אלינהויטען -+, 

אײנהוידען -- טרוװ. "דע אײַן, --געהוידעט, 

אײַנוויגן. אי די קינדער, בּיז עס פֿאַרדרײען זיך 
בּײַ זיי די קעפּלעך. אויך פֿיג. אי די מאַסן מיט 
צוזאָגן, ‏ מיט זיך -- שאַ--אַ--אַ... סאיז 
גוט אַזױ, --- האָט זי |די נאַכטן זיך אײַנגעהוי- 
דעט לויט דעם בּיימער:שאַקלען", אצג, מע 
פ יסטאָ. 

אײַנהויזן זיך -- אוטװ. הויז זיך אײַן, זיך 
=+ געהויזט. לר. װערן א בּרבּית. זיך אָנהײיבּן 
פֿילן (ווי) אינדערהיים, 





איינהויטיק 


איינהויטיק -- אדי. װאָס האָט נאָר איין 


הויט, איין שאַלעכץ. איין איבּערדעק. איע פיש, 
אָן שופּן, איע פּירות. 

איינהויטען -- טרו. -טע אײַן, --געהויטעט. 
אוקר. 89: -;האָטיען. 18ענסז :אע =. 
1 פֿאַרקערעװען אויף רעכטס. אי דאָס פערדל, 
2. אײַנאַרדענען, אײַנמאָסטען. אי די ימים-נו" 
ראים-יידן. מיט זיך -- אי זיך אין בּויך. 

איײינהויך -- דער, ן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פון אײַנהויכן. אי פֿון פאַרסמטער לופט, אן א' 
פון ענערגיע אין דער אָרגאניזאַציע. 

אײַנהויפן -- טרו. הויך אײַן, --געהויכט. 
1. אײַנאָטעמען, אַרײַננעמען לופֿט. ארײַנאָטץ- 
מען. א' רויך. א' בּאַרג'לופֿט. ;כֹּדי זי 
זאָלן נישט א' דעם עיפּוש, װאָס גיט אַ זעץ 
אַרױס פונעם אָרון', ‏ קמ. 1867, פך 220, 
2. אַרױסבּלאָזן פֿון זיך דעם הויך און אַרלַנ- 
בּלאָזן אין עמעצן. אי לופט אין די לונגען פון 
אַ געחלשטן, אויך פֿיג. .איך האָבּ דאָס גיפֿט 
וועלכעס ער האָט אין מיר אײַנגעהויכט... 
פאַרשלונגען", מ. מ. אויזערקיס, דער פּריװאַט- 
לעהרער, דראַהאָבּיטש 1898 8. אַרױפֿבּלאָזן 
הויך, אַטעם אויף עפּעס. אי די בּרילן און זי 
אויסװישן. אי די שויבּ פֿון פענצטער, 4. אַרײַנ- 
געבּן מוט; אָנרעגן, אינספּירירן. ?ער האָט אין 
יענע אנאָנימע מאַסן אויפגעװעקט היסטאָריש 
אונטערדריקטע הונגערס און דורשטן, אײַנגע- 
הויכט אין זיי דעם גײַסט פֿון רעװאָלט*, גרינ, 
מענטשן און װערטן. //81, 

אײַנהוילן -- טרװ. הויל אײַן, +-געהוילט, 
אַרכ. 1. אײַנמאָנען, צונױיפֿקלײַבּן. אַרײַנקריגן, 
ע;דשׂ (משולחים) אוש (ארץ ישׂראל) גשיקט 
וערדן אום געלט פר זי אין צו הולין", שאר, 
קי/ב. ,דורך גזל אונ שוחד אײַן הולן", עיון, 
מה/א, 

2. אויפנעמען. , שיני קליידר אן צו טאן 

לכּבֿוד שבּת אום שבּת צו אַנטפֿאַנגן מיט שׂמחה, 
אַלשׂ װיא איינר דער דא גיט איין מלך אין 


הולין", מהמ, אַמשט 1722, קלו/א. 8. איבּער- 


נעמען, פֿאַראײגענען. געמלק האט אײַן גיהולט 
לשון פון אנדרי אומות", סהמ, עובֿדיה, א, 3, 
פּראָג תּנ"ב, 

אײַנהױלקעווען -- טרו. -קעװע אײַן, -'גע- 
הוילקעװעט. (סטאַליערײי) אײַנשנײַדן, אײַנהובּ- 
לען האלבּ-קײַלעכדיק. א' אַ בּרעטל, א פֿ- 
לאַנקע. 


אײַנהויערן זיך -- אוטו. דער זיך אײַן, זיך 
= געהויערט. אַרכ. זיך אײַנבּײיגן. זיך אײַן- 
קאָרטשען. ,צו לוגן אונ' פנגן בּהמות אונ' 
חיות, דא הויארן זיא זיך אײַן אַז דער סדר 
איז פון דיא יעגר", סהמ, איובֿ, לח, 40, 

איינהויקערדיק -- אַדי. װאָס איז מיט איין 
הויקער. אײנהאַרבּיק. איע קעמלען. 

אײַנהויקערן -- טרחװ. יער אײַן, --געהויי 
קערט. 1. מאַכן א הויקער, עס זאָל אויסזען 
װי אַ הויקער. די צײַט האָט אים אײַנגעהוי- 
קערט. 2, אײַנבּייגן. אײַנקרימען. דער װינט 
הויקערט אײַן די יונגע בּיימעלעך. 9. מאַכן 


1140 


הכנעהדיק, אונטערטעניק. ,דער דלות הויקערט 
אײַן, דער גראַשן גלײַכט אויס", שו. 
מיט זיך -- אי זיך פון צרות. אי זיך אין 

דרײַען, אין צענען. אי זיך אין דרײיַצן פּאַהיבּע- 
לעס. ,װאָס מאַכט עס א יידן אויס אַז דאָס 
פֿאָרהײַזל איז א בּיסל ענגלעך? מילא, הויקערט 
מען זיך א בּיסל אײַן", ממוס, שלמה. יונב, 

אײַנחוליען זיך -- אוטח. -ליע זיך אײַן, זיך 
= געהוליעט. - אַרײַנטאַן זיך, אַרײַנװאַרפן זיך 
אין הוליען. אי זיך און ניט װיסן אויף וועלכער 
וועלט מען איז. 

אײַנהוננערן -- טרװ. ער אײַן, -יגעהונ- 
גערט. 1. געבּן װײניק אָדער גאָר קיין עסן 
ניט. א' די אורחים, א' א הונט ער זאָל װערן 
בּייז, ‏ 2, צוגעוואוינען צום הונגערן, צו קריגן 
ניט גענוג שפּײַז. אי די יתומים אין פאַרװאָר- 
לאָזטן יתומים-הויז. ,װאָס נאָך אין דאָ צו 
דערציילן? נויט הונגערט אײַןי. -|נג, -ניש. 

אײַנהוסטן זיך -- אוטװ. הוסט זיך אײַן, זיך 
-הגעהוסט. הוסטן א סך, א לענגערע צײַט, 
א' זיך און ניט קענען אויפהערן. 


אײנהורפּען -- טרו. -בּע אײַן, -יגעהורבּעט, 
אײַנשאַרן, אײַנזאמלען (אין א קופע, שטויס 
אע). אי דעם שניי אין אַ זײַט פון טויער, 


אײַנהיטפּאַר -- אַדי. דטשמ. נר. אײַנהיטעװ- 
דיק, 

אײַנהיטונת -- דאָס, זען. פּראָצעס אָדער רע 
זולטאַט פֿון אײַנהיטן. א זיכערע אי א'ס- 
מיטל. 

אײַנהיט"לעמפּל -- דאָס, ‏ עך. לאַמטערן, 
לעמפּל פֿאַר א מינע, שאַכטע. קאין די קוילן- 
שאַכטעס קלײַבּט זיך אַמאָל אָן גאַז... װאָס 
בּרענט זיך גיך פֿונאנדער פֿון פֿײַעראַנריר, 
אין די אײליעך איז דער פֿלאַם אַרומגענומען 
מיט א מעטאַלן נעצל..,ײ, איבּז, ל. מאַלטשעװ- 
סקי און ג.יאַקובּסאָן, איײיניקע פשוטסטע עקס'" 
פערימענטן.. ., מאַסקװע 1920, 


אײַנהיטן -- טרוו. היט אײַן, ---געהיט (אויך: 
+-יגעהיטן). 1. גוט היטן, אויסהיטן, זען עס 
זאָל ניט פאַרלאָרן גיין, ניט קאליע װערן. א' 
אַ יקר-המציאות. אי פֿאַר די קומעדיקע דורות, 
,די זעלבּשטענדיקייט איז דעם קריטיקער פֿון 
טעאַטער-שפּיל שװוערער א סך אײַנצוהיטן װי 
דעם בּיכער-רעצענזענט", שנ, לעזער, דיכטער, 
קריטיקער װ. 

2. פּרעזערװירן. זען עס זאָל בּלײַבּן בּײַם 
פֿריַערדיקן אָדער איצטיקן צושטאַנד. אויפֿהיטן, 
אי פלייש אין אײַזקאַסטן. א' די שיינקייט. א' 
דאָס געזונט. א' די מנהגים. א' די דיסציפּלין, 
אי אויף דער עלטער דעם אימפּעט פון די יונגע 
יאָרן. ,. . . יאָרן, אין וועלכע מע דאַרף שטאַרק 
אי די ריינקייט פון גײַסטײ, דר' ט. קארניג, היי 
גיענע פֿאַר אומפאַרהײראַטעטע, װארשע 1908, 
;האָט נאָך בּיז איצט אײַנגעהיט אין זיך פֹּאָ- 
װאַדקעס פֿון א סאָלדאַטײ, ה. דאָבּין, סאָװי היימ" 
לאַנד, 1961, פא 2, 

2. דערהאַלטן אויף שפּעטער (װען מע װעט 
צס בּאַדאַרפֿן). א' דעם גראָשן (דאָס קערבּל, 


אײַנהיטעװודיק 


דעם דאַלאַר אע), א' װאַסער, שפּײַז אע. א' 
אײַנגעמאַכטס אויפן װוינטער. א' שמאַלץ אויף 
פּסח. ,די בּאָבּע , . . האָט געזוכט מיטלען װי 
אַזױ אים |דעם קוכןן אײַנצוהיטןײ, ה. ל. זשיטי 
ניצקי, ידעם זיידנס הײַזל, 

4 אָפּהאַלטן פון עפּעס, ניט צולאָזן צו עפּעס. 
;א היימישן גנבֿ קען מען ניט א'", שװ. ,גאָט 
זאָל דיך אי פֿון אַזא מכשל װי א מאַנס צוואה 
צו צערײַסן, יד, אבֿן נגף. ענאָר דאָך האָבּן זיי 
אים ניט געקענט א', דען ער האָט אַלץ געלערנט 
און געלעזן", צ. ז. רובּינשטיין, דער שרעקלי 
כער קנס-מאָל, אַדעס 1883 , איך װעל... אי 
ער זאָל ניט קריכן אין זומפּ אַרײַן", ט. קאַי 
מינסקי, אַ בּיאָגראַפיע פון אַ ישׂראליקלען, 
קִיְעוו 1913, 

9. צוריקהאַלטן. קאַנטראָלירן. ,דער װאָס 
קאָן אי דאָס מויל מיט דער צונג דער היט זײַן 
נפֿש פֿון צרות", מס, משלי תּקצ"ד, כא, 23, 
,די צונג איז שװערער אײַנצוהיטן פון די איבּץ- 
ריקע גלידער", חה, ב, 293. ,די פרויען וייסן 
שוין װי אײַנצוהיטן די מאַנען פון געלט צו 
פֿאַרשװענדן", ח. בּ. צימבּלער, די גענעראַל 
שע..-, וילנע 1887. ,וען זי װיל עפּעס, קען 
דער טאַטע זי ניט אייי, חג, טמז, 1962 וע 15, 

0. פֿאַרהיטן. אי פֿון אַן אומגליקספֿאַל, פון 
אַן עפּידעמיע. אי פֿון אַ סקאַנדאַל. אי פֿון א 
פּאָגראָם. אי פֿון א שעדלעכער השפּעה. אי אַן 
אויסגעפינס, מע זאָל עס ניט אױסכאַפּן. ,א' 
אונדזערע לײַבּער אז עס זאָל זיך אויף זײ 
מער ניט אָנזעצן קיין מכּות", זבּ, דער קליינער 
כּליבּוניק, אַדעס 1885, 

4. אויפֿהיטן (א פּאָזיציע, אַן אַמט אע) א' 
אַ גוטע שטעל. אי די פֿאָדערשטע רייען. אי דעם 
אָנדענק פון א נאָענטן. אי די אייגענע קולטור, 
דעם אַרט לעבּן. אי דעם סדר. ,, . . אַריבּערפירן 
אויף די קורסן אַז דו זאָלסט אי דעם סטאזש", 
י. פאַליקמאַן, סאָװ' היימלאַנד, 1961, פא 3. 

8. בּאַהיטן, בּאַװאַכן. בּאַשיצן, ראַטעװען. 
איין גאָט זאָל א'! דער אייבּערשטער זאָל א" 
אי דעם ייִדנס פֿרײַהײט. א' שלום. אי די גרע- 
נעצן פֿון לאַנד. אי פֿון א בּייזיאויג. ,,איין מלך 
בּשׂריודם, װען ער אײַן היט אים ים, קאן ער 
דענוכט ניט היטן אויף דער ערד", סהמ, תּהלים, 
קמו, ה. 6. ;אָט די קמיע װעט מיך אי פון אַלע 
שדים", קינד אין װאַלד, לעמבּערג 1891. ,האָט 
אין איר װירטשאַפּט א ציג מיט אַ קעפּל 
קרויט . . . לסוף היט זי דאָך ניט אײַן", אמד, 
דער אָפּעקון, ווילנע 1872, 

מיט זיך -- אי זיך פאַר עמעצן װי פאַר 
א פּגעירע. ,פֿאַר (פֿון) אַ היימישן גנבֿ קען 
מען זיך ניט איי, שװ. ,דער װעג פון הולטלי- 
סטווע איז װי א טיפֿע פינצטערניש װאָס מ'קען 
זיך נישט א' פון עפּעס אָנצושטיסן", מס, 
משלי תּקע"ד, ד, 19, ,, מע קען זיך כּלל ניט א', 
מע קען זיך ניט בּאַװאָרענען, װאָס ס'איז בּאַ- 
שערט דאָס איז בּאַװערט", ממוס, מסעות. 
זעכץ. ‏ -עניש. = דער (דין, דקע). 

אײַנהיטעוודיק -- אַדי. װאָס מע קען (לאָזט 
זיך) אײַנהיטן, אַן אי האָבּיאון-גוטס. איע שפּײַזן. 
-יקייט. {--היטנדיקיים, מאַרק װבּ, נר.ן 





אײַנהייבּן 114 אײַנהייצן 


אײנהייבּן -- טרו. הייבּ אײַן, --געהויבּן, 





1. אַרײַנהײבּן, אַרײַנשטעלן,. שטעלן צוריק 
אויפן אָרט. ,אך דאַרף מן אם שבּת קיין קוואטר 
פֿון איין פֿענשׂטר ניט לאזן אין היבּן אונ'י אויז 
היבּן", שׂה, סב/ב, 

2. אַרײַנשטעלן צוריק אַ ספֿר'תּורה אין 
אָרון'קודש נאָכן לייענען. מאַכן הכנסה. ,ווען 
מן אײַן היבּן װיל דא מן גיזאגט האט 'הודו על 
ארץ' -- זאָל מן אן שבּת אַך זאגן דען מזמור 
יהבֿו לי בּני אליםיי, ספר תחינות, פפדמ 1714, 
;דער נאך היבּט מן דיא ספר תּורה אויף אוג 
װײַזט דאש כֹּתבֿ אידר מאַן. דאָרום גיט ער 
אויף אֲַלי זײַטן, גלײַך אַז דער סדר איז, דער 
נאך היבּט מן װוידר אײַן", לטו, כה/ב. ,װען 
ער אויז הוט צו װיקלן, זול ער דש ענד פֿון 
דער מפּה צום חזן צו װענדן, דא מיט װען מן 
ווידר לייאן װויל, דשׂ מן זיא װידר קאן אויף 
טון אונ' ניט דאַרף אום קערין אונ' היבּט דיא 


ספֿר תּורה ווידר אײַן", ספֿר המנהגים. אַמשט. 


3, ה/ד. פרגל אויסהייבּן, 23, -+ 223, 


8. אונטערהייבּן. אַ בּיסל אױפֿהײבן. ,...אין 
שיפס-קעלער ארײַנגעגאַנגען א קליין פֿעסל 


בּראַנדװײַן מיט אַ הייבּער-ליווער אײַנצוהייבּן", 
היסטאָריע איינע שיף בּראַך, װאַרשע, יאָר? 


אײַנהייבֿנט -- דאָס (די), ‏ ן. מיז, פּר. אוקר. 
צערעמאָניע פֿון הכנסה, דאָס ארײַנשטעלן די 
ספֿר-תּורה צוריק אין אָרון-קודש נאָכן לייע- 
נען. ,װער ס'האָט אויסהייבּנס (דער) זאָל אויך 
אי האָבּן", שװ, טענדלאַו, 865. |דאָרטן: װער'ס 
אויסהייבּע' האט זאָל אַך אײַנהעבּעי האבּעי = 
װער ס'הייבּט אָן זאָל ענדיקן, אַזױ װי: װער 
עס האָט פֿאַרקאָכט די קאשע -- זאָל זי אוים- 
עסן.ן 

איינהיי -- די, ז. 1. בּאַזונדערע איינס 
װאָס לויט בּאַשטימטע סימנים טיילט זי זיך 
אויס פֿון א גרופע. אַן אי אין א קאָמפּליצירטער 
מאשין. די אומענדלעכע אין אין דער איינסקייט 
פֿון דער װעלט. אַן אי אין דער בּעלי-בּתּישקייט, 
אַן אי אין אַ שול-סיסטעם. איעדע פֿון אָט די 
א'ן אָדער מינים זײַנען אויסגעשניצט געװאָרן 
וער װייסט וויפל יאָרן צוריק", ש. בּלום, דער 
בּױם פון לעבּן נ"י 1931. 

2. בּאַזונדערע אָרגאַניזירטע גרופּע (װאָס 
איז א טייל פון א גרעסערער). אן אַדמיניסטראַ- 
טיווע, מיליטערישע אאַ א'. ,.. . צו לערנען 
עבֿרית . . . אין יעדן לאַגער און מיט יעדער א' 


פון דער אָפּטײלונגײ, מ. אהל, איק, ר"ה תּשכ"א, - 


9. בּאַזונדערער געשלאַסענער קאָלעקטיוו מיט 
אײיגנאַרטיקע סימנים. אױפֿטרעטן װי א קול- 
טורעלע אי. ,די אַקטיאָרן שפּילן ניט פאַר יעדן 
פון די טעאטער-בּאַזוכער, נאָר פֿאַר זיי אַלע- 
מען, װי פאר אַן א'", שנ, לעזער, דיכטער, קריי 
טיקער |ו, ,די פרעמדע שפּראַכן האָבּן ניט אויס- 
געטיילט די ייִדישע ישובֿים און זייערע לענדער 
אין בּאַזונדערע אין. פֿאַרקערט, זי זײַנען געווען 
פֿאַקטאָרן פון אַסימילאַציע", אפֿא, טמז, 1964 
ווצ 27, : 

4. גאַנצקײט, צונױפֿגעבּונדנקייט. די אי 8 ון 
דער שלום-סיסטעם. ,. . . פּראָבּלעם װעגן דער 


א' פון דער ייִדישער קאָאָפּעראַציע אין פּױלן, 
די קאָאָפּעראַטיװע בּאַװעגונג, 1926, פאן 2, 

9. איינקייט, איינסיקייט. ;אַפֿילן דער קערן 
פון ייִדנטום, די א' גאָטס (אַחדות הבּורא) אין 
אויך פֿאַרפעסטיקט און געשטאַרקט געװאָרן 
אין גלות", פרץ, ליטעראַטור און לעבּן. ,דער 
רמכּם שרײַבּט צו דער לעצטער רעאַליטעט אַן 
אי װאָס איז נישט קיין צאָל: און נישט קיין 
אָרדענונג-איײ, קאָר |. עדי װעלט װעט געפינען 
איר תּיקון, זי װעט זיך צוריקקערן צו איר 
אורשפּרינגלעכער א'", שנ, לעזער, דיכטער, 
קריטיקער |בּײִַם רעדן װעגן צייטיס מטטרוןן. 

0. איינפֿורעמדיקייט, איינמינימדיקייט. איין- 
הייטלעכקייט. אי פֿון טאַט. אי פֿון אידייען, פֿון 
דענקען אע. אייפ ר אָנ ט -- פּאַליטישער טער- 
מין און לאָזונג צו פֿאַראײניקן אַרבּעטער און 
לינק-געשטימטע פּאַרטײען פֿאַר בּשותּפֿותדיקער 
אַקציע. 

4. איינס פֿון אַ מאָס. מעסטן ענערגיע מיט 
דער אי ערג. די עלעקטרישע אין: װאָלט, אַמפּער, 
אָם, . 


אײינהײַטלדיק -- אדי. װאָס איז מיט (האָט) 


נאָר איין הײַטל. איע אייעלעך אין דעם אייער- 
זעקל. 


איינהייטלעך -- אדי. 1. װאָס האָט אין זיך 


אַן איינהייט, װאָס איז כאַראַקטעריסטיש פֿאַר 
אַן איינהייט, אַן איע אָרגאַניזאַציע. אן איץ 
סיסטעם. אַן איער צוגאַנג צו פּראָבלעמען 
מיעדער ניגון איז געװען גאַנץ, זעלבּשטענדיק 
און אי", יק. 2, װאָס איז נאָר פֿון איין מאַטץ- 
ריאַל, איע שטאָפֿן, 8. װאָס איז פֿון איין מין, 
לויט איין שניט, װאָס איז אײַנגעשטעלט אויף 
איין יסוד. ;די שפּראך אונדזערע וייִדישן מוז 
זײַן א' און ניט געבּונדן אין קיין איינציקן 
דיאַלעקט", מ. א. הערבּערט, דאָס נײַע לעבּען, 
נ"י אַפּריל 1913. ,דער װילן אויפצוהאַלטן... 
דעם אין א ויס לייג ו{פֿון ייִואַן האָט איבּער- 
געדויערט די מלחמה", מװ, ייִשפ אוא, 2. איץ 
שול = אַן אַלגעמיינע פֿאַרן גאַנצן פאָלק. {לויט 
דער שיטה פון פֿאַלקיסטן אין ליטע, ימ, איע 
פֿאָלקשול, שאַװל 1922.ן 4. װאָס איז אונטער 


איין אָנפֿירונג. קאָאָרדינירט. צענטראליזירט. אַן 


איע קאָמאַנדע. איער פראָנט, 

9. ניט-פֿאַרשײדנדיק. װאָס איז אין תּוך ענ" 
לעך, גאנץ. אַן איע כעמישע פאַרבּינדונג. איער 
כאָר, כאָר פֿון מענער (פֿרױען). איע קאַלאָנאַדע. 
איע קאָלירן. ,פֿון דעם אין אַמעריקאַנער כאַ- 
ראַקטער זאָל אַרויסקומען א קאַריקאַטור", זשיט 
וו ניי 1912, ,דאָס צעריסענע לאַנד, װעמענס 
נשמה איז געבּליבּן א'", יז, בּרידער אַשכּנז 

-קייט -- אי פֿון (אין) א סיסטעם. ,די 
אַנדערע װאָס טוען עס, אויסדריקנדיק אויף אַזאַ 
אופֿן די אולטימע אי פֿון דער װעלט", שנ, ה. 
לייװיק. 


אײַנהייליקן -- טרו. -ליק אײַן, -'געהײליקט, 


מאַכן הײיליק, אַרײַנבּרענגען צו דער מדרגה 
פון הייליקייט. ,עס איז א קלייניקייט אונדזערע 
נעמען אין א בּוים אַרײַנצושנײַדן. דאָך מיר 
איז װי איך װאָלט אים אין אונדזער ליבּע אלינ- 


געהייליקט", דפ, דאָס נײַע לעבּען, נ"י פֿעב' 
3. /ינת, 


אײַנהיילן -- טרו. הייל אײַן, --געהיילט. אַ 


בּיסל, צום טייל פֿאַרהײלן. אָנהײבּן היילן. אי 
א ואונד. א' דעם װײטיק אין האַרצן. מיט 


זיך -- עדי מכּה האָט זיך אײַנגעהײלט אָן 
שום רפואות". 


איין היים -- אַדו. אַרכ. דזוו אַהײם. אין דער 


ריכטונג וואו מע ואוינט אָדער פונװאַנען מע 
שטאַמט. ענחש, נחש גיא ווידר דײַן עג אי ה'י, 
ספֿר מעשׂה השם, יז, 1696 ואַװע װון. עאיר 
זאָלט דאש ניט טאן דאז מיר זאָלטן אי ה' ציהן 
בּײַא אונזרן קיניג דוד", מבּ, מעשׂה קמה. *א' 
ה' שיקן = שיקן אױפֿן עולם-האמת, דער היים 
פון נשמות. , פּעסיל בּמײט |בּמזל טובן גילעגין 
איז אונ' האט איין טאכטר גיהט, האט אדר 
איינה אום שטיין גיזאגט װידר איין היים 
גשיקטי", פּראָגבּ, 55, 


איינהיימיש -- אַדי. װאָס איז פֿון דער זעל- 


בּיקער היים, שטאָט, לאַנד. ,די איע באַפֿעלקע- 
רונג", קמ, 1868, פאן 29. ,די אַלטע בּראַמינען 
און אַנדערע האָבּן געמיינט, אַז די איע שװאַרצע 
זײַנען מכשפים", מתּתיהו מיזיש, יבֹּל װוא, 
1 אאַז מע רעכנט אין בּאַרדיטשעװ בּיז 
0 יידן, זײַנען דאָך פיל מער פרעמדע 
װי א'ע", צעד. געניצט אויך סובּ: דער א'ער = 
היגער, אָרטיקער. 

אי ווע ר ן -- װערן היימיש. זיך אײיַנבּיר- 
גערן. ,די מאַאָריס . . . זענען שוין זײַט טויזנ- 
טער יאָר דאָרט א' געװאָרן", קמ, 1866, טא 5, 


אײַנהיימישן -- טרוו. היימיש אײַן, -- געהיי- 


מישט. 1. מאַכן היימיש. שאַפֿן א היימישע 
אָטמאָספער פֿאַר א פרעמדן, צוגעקומענעם. אינ- 
טעגרירן. אי דעם יונגן קיבּוצניק אין דעם נײַעם 
סאָרט לעבּן. אי די אימיגראַנטן. ,די ייִדישע 
שפּראַך, מוז אי דאָס קינד אין א נאציאָנאַלער 
אַטמאָספער=. ,, אי טרויער און געפֿינען פאַר אים 
אַ מקום-מנוחה", יג, תּוך ו. 2. צוגעואוינען 
אַ בּעל:חי צו נײַע בּעלייבּתּים. א' אַ הונט װאָס 
מע האָט געקױפֿט. מיט זיך -- װערן הי" 
מיש. אי זיך אין דעם נײַעם לאַנד. אי זיך אין 
דער ייִדישער ליטעראַטור. ;ער האָט צײַט גע" 
האָט דערװײַל זיך אײַנצוהיימישן", הר, פֿאַרי 
נאַכט. ,אירע אויגן האָבּן געשײַנט מיטן לעבּע- 
דיקן נײַגער פֿון א פרוי װאָס קען זיך א' אין 
יעדער סבֿיבֿה וואו זי קומטײ, חג, צמח אַטלאַס. 
זונג, 


אײַנהײַפֿלען -- טרח. -פֿל אײַן, --געהײַפֿלט, 


אײַנזאַמלען, צונױפֿקלײַבּן אין אַ הײַפֿל. הײַפ- 
לעכװײַז. אי די צעריסענע פּאַפּירן. א' א פולע 
זשמעניע קערנדלעך. זנב, 


אײַנהייצן -- טרו. הייץ אײַן, -'געהייצט. 


1. (אונטער)לייגן האָלץ (קוילן, אַ בּרענשטאָף) 
און אָנצינדן. א' דעם אויוון, די (ה)רובּע, די 
פּליטע. א' א קעסל. אי דעם מאַטאָר, ,די דריטע 
הייצט דעם אויוון אײַן, די פֿערטע שטעלט א 
טעפּעלע אַרײַן", פֿל. ,צרות װי האָלץ -- און 
מיט װאָס אײַנצוהייצן דעם אויון איז ניטאָ", 
שװ. ,.. . כּלן בּדניאל {ג, 19ן ופֿירושו בּלשון 


אײַנהייקערן 


הסקה ובּלשון אשכּנז אײַן הייצן", אבּ. ספר 
מתּורגמן, איזנה ש"א 1541 עז/א. ;אײַן צו 
היצן דען קאלך אובֿן . . . מן זאָל אין זיבּן מאל 
אַזו פֿיל אײַן היצן אַז דער שיעור איז", סהמ, 
דניאל, ג, 19, ;אין עטליכע ערטער זעצט מן 
דען שאלינט אין איין שטובּן אובֿן, אונ' דער 
גוי צו מאָרגנשׂ אײַנהײיצט, דא נעמט ער דען 
שאלינט הרויש", לטו, סה/א. ,מן הייצט איין 
אובן אײַן אונ' הוט די אש ניט הרויש גיקערט", 
בּראַנט, מי. ,|אַװעקשטעלן קאלטע יויך אום 
שבּת אױפֿן אויװןן איז אוך נישט מוֹתּר, רק 
אַז דר גוי זאָל דשׂ שטעלין איי מען הייצט 
אײַןי, ספֿר שלחן ערוך, ח"א, זשאָלקעװ? 19, 
י"ה. ,איין מִעשֶׂה גשעהן בּײַא איין אַנדרי 
יודן -- האט אם יום- כּפּור צו מנחה לאָזן דען 
אובֿין אײַן הייצן . . ,.י, מנקת רבקה, שער הרא- 
שון, ג/ב. 2. מעט. א' די שטובּ, די מקװה, 
די בּאָד. *א' די ב אָ ד -- אָנמאַכן א פֿײַער, 
ד"ה א קריגערײַ, א מחלוקת. אונטערהעצן. 

9. אונטערצינדן, מאַכן אַ שׂריפה. ,אונ' זיא 
װערן אָן צינדן אונ' אײַן הײיצין מיט די וא- 
פונג", סהמ, יחזקאל, לט, 9. ,און איר מיינט, 
אַז מידאַרף אמאָל אײַנצוהייצן אין א הײַזל 
צוליבּ דעם גנבֿהלע . . . קען איך ניט א'", ל. 
פימסענשטיין, די צוואה, לעמבּערג 1894, 


4 אױפֿהעצן. אי א מחלוקה, אַ קריגערל, 
,. . האָט גערעדט קנאַפּע צװיי שעה און האָט 
שטארק אײַנגעהייצט זײַנע צוהערער", טמז, 
7 א 22, 

8, אַרײַנבּרענגען אין התרוממות, אין התלה- 
בֿות. .דער רבּי הייצט אײַן מיטן ליכט פון זײַן 
דעת און פֿײַער פֿון זײַנע מידות", חיים'יצחק 
בּונין, חבּידיש, לאָדזש 1938, 

מיט זיך -- צעבּלאָזן דאָס פײַער בּיז דער 
אויװן הייצט זיך אײַן. /נג. -עכץ. 
דעניש. דער (יין, דקע). הער 
אײַנהייקערן -- -+ אײַנהויקערן, 


אײַנהיל -- דער, "ן. 1. אַקט אַדער רעזולטאַט 
פון אײַנהילן (זיך). א פֿלינקער א', 

2. לויזער מאַנטל, געוויינלעך אָן אַרבּל, איי- 
בּערקלייד װאָס מע הילט זיך אײַן אין דעם. 
אַן אי זעט אויס װי א מין קיטל, טאָגע. ,גיך 
כאַפּט ער אויף זיך זײַן א' און אונטער דעם 
אָרעם זײַן סידור", עט, לידער. ,, זייער קליידונג 
באַשטײט אין {פֿוןן א געװעב... ., װאָס װערט 
אַזױ געטראָגן װי א רוימישע טאָגע (א') און 
לאָזט פרײַ דעם רעכטן אָרעם", קמ, 1864, פא 
7 ,דער טלית װערט אויס סתּם קלייד און א" 
ער זונדערט זיך אָפּ פֿון אלע אין און װערט 
דער טלית פון אַ ייד א בּעל:תּורה", ש. בּיקל, 
שרײַבּער פון מײַן דור |. 

9 צודעק פֿאַרן קאָפּ. לאַנגער שלייער װאָס 
הילט אײַן די פּלייצעס. ,אין קראָקע פלעגן 
טראָגן די װײַבּער װי א װײַס לײַלעך איבּער דעם 
קאָפּ פֿאַר אַן א'י, ארז, קמ 1866, יא 4, ,, טוען 
מיט איין װאָרף פון אַן אַקסל א שאר אַרױף 
אָדער אַראָפּ דעם א"", רחל אױערבּאַך, אין לאַנד 
ישׂראל, 

4. אײַנדעק, איבּערדעק. איבּערצי. דאָס מיט 


142 


װאָס מע הילט אײַן. ,דעמאָלט זע איך דאָס 
מעבּל אָן אַן א' -- געלע פֿײגל און גרינע 
בּלעטער", פרץ, 'פורים-שפּילער'. ,אַלע בּאַשץ- 
פֿענישן, װאָס לעבּן... האָט גאָט אַ גוט א' גע 
געבּן, װאָס זאָל זיי פֿאַרהיטן פֿאַר דער קעלט", 
עט, לידער. ,'מעטהו קנאה' -- זײַן אי איז רע 
כענונג פון משפּט", מחזור לראש השנה, סלא 
וויטע 1832, טו/ב. ,טונקלען זיך אין דעם א' 
פון דער נאכטײ, װײַס וש, אין דער שטיל'. 

9. קאַמופֿלאַזש, מאַסקע. פֿאַרשטעלעניש. 
;נאָר היט זיך. . . איר זאָלט זיך ניט אויס- 
רעדן פאַר מײַן מאַן, --- איר האָט זיך א נאַטור 
אַמאָל אַרױיסצוכאַפּן אָן אַן א'", קמ, 1868, טא 
3, ,װיסנשאפֿט און בּפרט אן איינפאַך אמת 
װאָרט אָן אַן א' זײַנען אַזױנע.. . מאכלים, אַז 
דאָס פֿאָלק קען זיי ניט פֿאַרדײַען", פרץ, געי 
דאַנקען און אידייען, 


אײַגחיל(ד)זן -- טרו. היל(ד)! אײַן, -יגע- 


היל(ד)זט. ‏ אַרײַנשטאָפּן טאַבּעק אין הילדזן, 
שבּת-צו-נאַכטס א' פּאַפּיראָסן אויף א גאנצער 
װאָך. 


אײַנהילונג -- די, -ען, פּראָצעס פֿון אײַן- 


הילן. דאָס מיט װאָס מע הילט (זיך) אײַן 
אײַנהיל, , זײַן {גאָטסן אי איז אייפערונג", יוצר 
ליום כּפור, פפדמ 1883. ,דאָס פֿאָלק אין זײַן 
רײַכעו און שיינער א'ס-שפּראַך נאַנוצט זיך 
דערמיט אָנצורופֿן פּאַפּיר װאָס װערט דאַן גע 
בּרויכט 'אשר-יצר-פּאַפּיר', יע, דער װאונדער- 
אוצר פון דער יודישער שפּראַך, װארשע תּרנ"ח. 


אײַנהילן -- טרו. היל אײַן, --געהילט, 


4 אײַנוויקלען, פאַרוויקלען. אי עמעצן אין א 
טוך, לײַלעך אע. ,די מוטער האָט זיי אײַנגץ- 
דעקט און אײַנגעהילט", ספ, גליקלירע און אומ- 
גליקליכע. ,האָט מיך אײַנגעהילט, פאַרװויקלט 
אין אַן אַלטן, געלן טלית -- אונדזער אַלטע 
אוניפאָרעם, אונדזער ייִדישער מונדיר", פֿרוג 
װו. טװ פֿאר 'עטף' (תהלים, סה, 414 מלל, 
פּח/ב, 

2. בּאדעקן, פֿאַרדעקן (פֿײַערלעך), ,בּײַנאַכט 
האָט געשיט א שנייעלע און אײַנגעהילט די 
ערד מיט א נײַעם װײַסן מאנטל", ממוס. 'שבּת'. 
;צעריסן ליגן שלייערן װאָס האָבּן אײַנגעהילט 
ס'געזיכט פֿון וואונדערלעכע אָדאַליסן", צייט, 
מטטרון 

דז פֿיג. .א האַרבּסטיקער פֿײַכטער נעפל 
האָט אײַנגעהילט . . . די מענטשן", יוסף סמאָי 
לאַזש, כבבּײַם אָפֿענעם קבֿר. ,ס'הילט דער 
אָװנט-בּלױ אַן אַלטן טורעם אײַןײ, דא, װיאָלעט. 
;לבֿנה-זאַמד האָט אײַנגעהילט די װײַטקײט פון 
די פֿעלדער", סעג, קאַפּריזן. , מיר װעלן אי דאָס 
ליד אין בּלויע טיכער און אפשר גאָר אײַנװיק- 
לען אין פּראָסטן װײַס", הל, בּלאַט... עפּל- 
בּוים. ,,גאָטשׂ שכינה װעט אים א'", מחזור..., 
הומבּורג 1721, 

4. פֿאַרשלײערן. בּאַהאַלטן,. אי אין א סוד, 
אין אַן אטמאָספער פון סודות זייערע בּאציאונ- 
גען (דיפּלאָמאטישע פֿאַרהאַנדלונגען. ,.. . איז 
ניט גורס דאָס א' אין א ראָשי תּיבֿות-מענטעלע, 
ער רופט אָן אלע. . . |גאוניםן בּײַ זייערע נצי 


אײַנהיצן 


מען", ד. י. זילבּערבּוש, מענשען און געשע- 
הענישען, װוין 1931. ,דעם 'איך' האָט מען איינ- 
געהילט אין לבֿוש פֿון חסידות . . . ס'איז בּאמת 
פּײַנלעך צוצוזען", לדבּ, נײי תּשיײז. ,היל דײַן 
פאַרדאָרבּנקײט ניט אײַן אין פֿינצטערניש פון 
אוּר", פמ, מלחמה. פיג. ,היל אײַן מיך אין די 
װאָלקנסײ, יעקב פּרידמאַן, נפֿילים, תּ"אַ 1963, 
9. דורכנעמען, דורכדרינגען. איבּערשטײַגן, 
,התלהבֿות האָט אונדז אײַנגעהילט". עפּחד האָט 
דעם מענטשן א פֿאַרלױרענעם . . . אײַנגעהילט", 
הר, ליים. עדי תּפֿילה פֿון דעם עני הילט אײַן 
אלע תּפילות פון די ישׂראל", קה. 
מיט זיך -- צום בּו: זיך א' אין טלית, 
אורח פֿאַרטײַטשט "עטוי (תּהלים, עֹא, 13); 
,זאָלן זיך א'". ,איך האָבּ זיך געמווט א! 
אײַנטוליען אין מײַן גראָען װעגמאנטל", אמד, 
כּיי. ,האָט זי זיך אײַנגעהילט אין א טונקעלן 
| דעקטוך", ממוס, אאַ גרויע האָר, ,הילן זיך 
אײַן אין קליידער און דראַפּעריעס", ייז, אין 
דער פֿינצטער", 
צו די בּבּ 42: אי זיך אין א מאַנטל פֿון 
צידקות. ,אין אייגענעם אויסגענעפּלטן שווייס 
האָט זיך אײַנגעהילט די ערד", פרץ, יעס זענען 
קיין וואונדער געשעןי. ,די שיינקייט סוף טאָג 
אין העל"בּלױ הילט זיך אײַן", הל, בּלאַט... 
עפּלבּוים. ,האָט אַפֿילו נישט קיין װאַרצם שטיקל 
גלױיבּן מיט װאָס זיך אײַנצוהילן", נאַד. ,לילית 
האָט געלויערט אומעטום... תּחילת האָט זי 
זיך אַפֿילון אײַנגעהילט אין אַן איצטלא פון 
קדושה", ח. אַיאַלטי, איק, ר"ה תּשכ"ד. ,אין 
װאָלקנס הילט די זון זיך די פֿרימאַרגנדיקע 
אײַןײ, פּמ. מלחמה. 
*אי זיך א ין עמעצן = אײַנקלאַמערן זיך, 
אַנטשעפּען זיך מיט פאַלשע מאָנונגען, אויס- 
פּרעסן געלט, ,ער האָט זיך אײַנגעהילט אין 
מיר און איך האָבּ אים געמוזט געבּן טויזנט 
זלאָטעס, בּיז איך בּין פּטור געװאָרן", רייך 
(וואַרשע). 
אײַנהילעכיץ -- דאָס (די), "ן דער). דאָס מיט 
װאָס מע הילט (זיך) אײַן. טװ פֿאַר הרעלות' 
(ישעיה, ג, 19) אָנהײבּ 20. י"ה אין פּאָד (אין 
ישעיה, פֿירוש עבֿריײיטײַטש, לעמבערג 1877 -- 
,;אײַנהילן", תּי: , שלייערס"). ,זיך לאנג גצ 
פּאַרעט אינעװײיניק מיט דער א", י. טיגער, 
דער צדיק און דער בּעל:תּשובה. 
איינהילען -- טרו. לע אײַן, +-געהילעט. 
לר, פטמ. זזװ אײַנהילן. ,הילע גוט אײַן די 
סקינד, ס'איז א פֿראָסט", אויך מיט זיךף. 


אײַנהילעניש -- דאָס 6 די, "ן. פּראַצעס פֿון 
אײַנהילן (זיך). דזװ אײַנהילעכץ. ,דאָ איז 
קאַלט . . . און דו גייסט אָן אַן א'", קמ, 1870, 
נאן 11. ,אויפן קאָפּ האָט זי געטראָגן עפּעס אן 
אי פון ווייכן שװאַרצן געוואנט", י. טיגער, דער 
צדיק און דער בּעל:תּשובה. 


אייגהיצן -- טרװ. היץ אײַן, --געהיצט, 
1 מאַכן עס זאָל זײַן זייער הייס. א' אײַזן 
פֿאַרן שמידן. אי די שטובּ. 2, אױפֿרודערן. 
אַרײַנבּרענגען אין א צעהיצטקייט, אי די (אַט- 
מאָספֿער פון דער) דעבּאַטע. מיט זיך -- 





איינהנחהדיק 


1 דזוו אױיפֿהיצן זיך (-+ 4232), 2, פֿאַר- 
שוויצט װערן. א' זיך, בּאַגאָסן װערן מיט 
שווייס. -עניש, 

איינהנהחהדיק -- {... האַנאַָכע...} אַדי. 
װאָס איז פון (געבּויט אויף) איין הנחה. איער 
בּאַװײַז. -יקייט, 

איינהעליק -- אַדי. 61160ם-תנס :0126 אַרכ. 
איינשטימיק, װאָס איז בּהסכּם כּולם. ,עס ווירט 
לכל בֹּעְלי בּתּים... קונד גמאכט דז בּװעד 
הגדול פֿולגנדי, . . איין העלליג ער װעהלט 
ווארדין", פּראָגער תּקנות קעגן לוקסוס, 
תּקכ"ז ויבּל , 338ן, 

אײַנהעלפֿן -- אוטו. העלף אײַן, --געהאָלפֿן, 
צוהעלפן, העלפן אַ בּיסל. א' עמעצן (דאַטיװן 
טאָן אַן אַרבּעט. 

אײַנהעמען -- טרו. העם אײַן, -'געהעמט. 
דטשמ. דזו אײַנהאַמעװען -+. צוריקהאַלטן 
אונטערדריקן. ,זיי װאָלטן . . . בּאַדאַרפט א' 
זייער אייגענע שטימונג", טאָזיידיעות, װאַרשע 
9, לֵא 11710,. -ונב, 

אײַנהענגען -- טרוו. הענג אײַן, -יגעהאַנגען, 
-געהאָנגען (פד אויך: --'געהענגט) אריינ- 
הענגען. א' די קליידער אין שאפע. מיט 
זיך -- ;זי האָט זיך אײַנגעהאַנגען אין אים . . , 
אויס מורא פאַר יענעם", נאַד איבּז, פּ. אַלטענ- 
בּערג, װי איך זע עס. : 

אײַנהענטיקן -- טרו. -טיק אײַן, -'געהענ- 
טיקט. אַרײַנגעבּן, איבּערגעבּן אין די הענט 
אַרײַן. א' דעם מלווה דאָס געלט. ,... שיקבּל 
שיי כּתפֿ ידו עֶל איזה זמן שירצה אײַן צו הענ- 
דיגן", אגרת שלמה, א/ב. 

איינהענטלדיק -- אדי. 1, װאָס האָט (איז 
מיט) איין הענטל. איער קופֿערט. 2. װאָס מע 
קען האַלטן מיט איין האַנט. ,מיט א קורצער 
א'ער זעג . . . אָפּגעזעגט . . .*, י. פֿרידמאַן איבּז, 
װל. לידין, שטילער אָדער גרויסער, מינסק 
6, 

אײַנהעפֿטן -- טרו. העפּט אײַן, -יגעהעפֿט, 
= געהאָפֿטן, 1, אײַנװעבּן, אײַנשטיקן, אײַנ- 
העקלען, אײיננייען. אײַנפֿלעכטן. א' בּלומען 
אין יום-טובֿדיקן טישטעך. 2. אײַנשליסן. א' 
לידעלעך אין דער קאָמעדיע. 8. אײַנפֿעסטיקן. 
א' די בּייגעלעך פּאַפּיר, זיי זאָלן זיך ניט צױ- 
שיטן, | 

מיט זיך -- 1. צושטיין, צוקלעפּן זיך. ,דער- 
נאָך האָט זי זיך אױיסגעגלײַכט, אָפּגעשאָקלט 
דאָס שטרוי װאָס האָט זיך אײַנגעהעפט אין איר 
קלייד", װײַס א װאַלדמײדל. 2, אַרײַנפּאַסן 
זיך, צונױיפּפּאַסן זיך. אײַנפלעכטן זיך. אי זיך 
אין טאַנץ. ,די נײַיגעקומענע... האָבּן זיך. . . 
אײַנגעהעפט אינעם . . . גאנצן אַרומיקן אימ- 
פּעט", ש. פּערסאָװ, אויצרעס, מאָסקװע 9, 
-ונג. -עכץ. -עניש, 

אײַנהעצן -- טרו. העץ אײַן, --געהעצט. א 
לענגערע צײַט שטאַרק אָנהעצן, אָנרײצן. א' 
דעם המון קעגן ייִדן. -עניש, 

אײַנהעצקען -- טרו. -קע אײַן, -'געהעצ- 
קעט. 1. אײַנשאַקלען. אײַנװיגן. א' אַ קינד 


1149 


אויפן שויס,. 2, נעמען אויף דער העצקע. דזוו 
אײַנהעצן, פּעיאָ. מיט זיך -- זיך אי און זיך 
אַװעקלאָזן אין א װילדן טאַנץ. -עניש, 
איינהעקלדיק -- אִדי. װאָס איז מיט איין 
העקל. אַן איער פוטערנער קאָלנער. 
אײינהעקלען -- טרו. -קל אײַן, --געהעקלט, 
אײַנאַרבּעטן, אײַנשטיקן, אײַנשטריקן מיט א 


העקל, נאָדל. א' קאַלירטע פּאַסן אין דער. 


װאַלענער בּלוזקע, מיט זיך -- א' זיך אי" 
נער אין דעם אנדערן = װערן שטאַרק צוגע- 
בּונדן. -ונג. -עניש, 


איינהעקערן -- טרחו. יער אײַן, --געהץ 
קערט. 1, אײַנטיילן אויף קלענערע חלקים 
(וועגן פֿלייש). אי פֿונטעלעך פלייש פֿאַר די 
אָרעמע קונים. 2. בּײַם פֿאַרקויפן לאַחדים 
פֿאַרלירן, אָנװערן. אי עטלעכע פֿונט בּײַם פאָר- 
קױפֿן אַ זאַק צוקער. 


אײינהער -- דער, ן. 1. אַקט אָדער רעזול- 
טאַט פֿון אײַנהערן (זיך). קלאָרער אי. 2, פֿטמ. 
דאָס אָנגעשפּיצטע, אויפמערקזאמע צוהערן זיך. 
,מיט אי נאָכגעגאַנגען די רייד . . . און געקאָנט 
זיי איבּערזאָגן", רייד (קאָװנע), 

איי'נהעריל --אַדי. מח נעאָל. סטוטש 313, 
אויפמערקזאַם בּײַם הערן. -יקייט, 

אײַנהערן -- טרװ. הער אײַן, --געהערט. 
1. הערן אױפֿמערקזאַם. דערהערן. אי אַ בּרכה 
און טױיבּ װערן בּײַ אַ קללה. אי א גערויש פון 
דער װײַט. ,איך הער עפּעס אײַן אַז אימעצער 
איז אין הויף אַרײַן", אָ. בּודזאָהן, המן מיט 
מרדכי'ן, ווילנע 1901, 2. אַרײַננעמען אין זיך, 
אױספֿאָלגן. .--- װאָס איז דער חילוק צװישן 
מתנגדים און חסידים? -- מתנגדים דערהערן, 
חסידים הערן אײַן", פֿװל. 

אײַנהערן זיך -- אוטװ. הער זיך אײַן, זיך 
ריגעהערט, 1. צוהערן זיך. זיך אי אין דעם 
ניגון פֿון דעם לערנער. אי זיך צום אַר' 
קעסטער. אי זיך צום גערויש פון די כװאַליעס, 
,איך הער זיך אײַן! דאָרט אין אַ קוסט אַ קור- 
צער טרעל פֿון גליק, פֿון לוסט", סעג, שטילע 
טרוימען. ,װאָיען זיי, אַז די חיות אַרום האָבּן 
מורא זיך אײַנצוהערן", מלה, די גאָלדענע פּאַװע. 
;שטיין געבּליבּן זיך א' װי מע לערנט אין 
קלויז", חג, 'דער שטומער מנין. עדי שטערג- 
דיקע שטילקייט הערט זיך אײַן אין שטילן 
אָטעם פונעם לעבּן", האָפ, אין װינטער-פֿאַר- 
נאַכטן, | 

2. מיט אינטערעס, אױפֿמערקזאַם הערן. 
הער(ט) זיך אײַן צו מײַנע רייד! ,הערט זיך 
אײַן װאָס עס איז געװאָרן". פרום זיך אי צו 
(אין) אַ בּרכה. זיך א' מיט קאָפּ, מיט דבקות, 
א' זיך און צושאַקלען מיטן קאָפּ. ,אוי װיי, 
מאַמע, איך האָבּ זיך אײַנגעהערט: רעדט ער 
נישט קיין שלעכטס אויף מיר", פֿל. ,פלעגט 
אויסגיסן זײַן שװער האַרץ... און ישׂראל 
פלעגט שטיין און שטאַרק א' זיך", ראובן 
בּרײַנין, שריפֿטן. ,אַלטע רבּנים. . . זענען גע- 
שטאַנען אין אַ קופּקע, זיך אײַנגעהערט צו אַ 
זקן מיט אַ קלוג, איידל פּנים", אָפּאַ, אַלײין 


אײינװאָגיק 


;זיך אײַנגעהערט צו יעדנס װאָרט, צו יעדנס 
אויסגעשריי", הל. 


אונטערהערן. הערן װאָס מע רעדט צו 
אַנדערע. ,איך ליג אױפֿן בּעטל, הער זיך אײַן 
אין אַלע זייערע טענות", ממוס, בּישיבֿה של 
מעלה'. ,דערבּײַ זאָלסטו אַװעקשטעלן עפּעס א 
קלוגן מענטשן הינטערן שפּײַכלער, און ער 
װעט זיך אי װאָס זיי ריידן", יק. איחיאל אין 
צום ערשט געשטאַנען פֿונדערװײַטנס, עס האָט 
אים געצויגן צוצוגיין און אײַנצוהערן זיך", 
אַש, תהיליםייוד, 

4. אױספֿאָלגן. נעמען אין בּאַטראַכט. אי זיך 
צום דאָקטערס רייך, צום אדװאָקאַטס עצות. 
א' זיך צו די קאָמאַנדעס. אי זיך צום אייגענעם 
געוויסן. אי זיך צום דעת:הקהל, 

9. דערשפּירן, אויפנעמען מיט אַלע חושים. 
;זיי ‏ שמועסן צװישן זיך, זיי הערן זיך אײַן 
מיט אימהדיקער גלוסטונג פֿון מענטש און חיה 
אין די קנאַכנס", א. שומיאַטשער, גק. שא 41, 
,;סאיז װערט. . . זיך אײַנצוהערן אין דעם 
שטיל-אינטימען איבּערשמועס פון זייערע בּלי- 
קן", ש. בּיקל, טמז, 1960 וא 12, 

0 פאַרנעמען, בּאַנעמען. אי זיך אין די שטי- 
מען פון אַרום. ,און דאָ האָט טאָלסטאַי, זיך 
אײַנהערנדיק אין שטים פֿון דער נשמה, באז 
מערקט זייער א װיכטיקע זאך", זשיט, שריפֿי 
טן! נ"י 1940, 

-עכץ. -עניש -- ,טעג זײַנען פאַרגאַנגען 
אין גרינגן פֿראָסט, אין טיפער א'", בּערג, אין 
אַ פֿאַרגרעבּטער שטאָט. 


אײַנהערעוודיק -- אַזי. װאָס קען (איז 
מסוגל) גוט זיך אײַנצוהערן (און באַנעמען) 
אַן איער אויער. איער קריטיקער. -יקייט -- 
;אַן אָפּגעהיטקײט פון לשון װאָס האָט געװיזן 
אויף א בּאַוואוסטזיניקער אי אין ייִדישן װאָרט", 
יג, איק, 1955, 


אײַנהערשן זיך -- אוטו. הערש זיך אײַן 
זיך -'געהערשט, אײַנשטעלן זיך װי א דאָמי- 
נירנדיקע שטימונג. ,דער 'שמשׂ' האָט שוין 
פֿאַרלאָשן אַלע לאָמפּן, און דאָך האָט זיך נאָך 
ניט אײַנגעהערשט קיין שטילע אין אים", י. ל. 
אָסטרינסקי, נײַעס פֿון יענער װעלט, וילנע 
7, 


אײַנהקדשן -- {... העיקדעשןן טרו. הקדש 
אײַן, -'געהקדשט, 1. אײַנשמוציקן, אײַנבּרו- 
דיקן. אי די קליידער. 2. מאַכן עס זאָל אויס" 
זען װי א הקדש. א' די שטובּ. אַרײַנבּרענגען 
קראנקע אורחים און א' דאָס גאַנצע הויז. 


אײַנהריזנען -- טרו. -זנע אײַן, -יגעהריזנעט, 
אוקר. דזח אײַנגריז(ש)ען. קזיך א' און זי 
צעבּײַסן", פּמ, מלחמה. 

אײנװאַגאַנירן -- טרװ. -ניר אײַן, -'וואגאָ 
נירט. 1. (סוחריש) אַרײַנלאָדן אין װאַגאָן 
,ווען װעט מען אי די תּבֿואה?", 2, אַרײַנזעצן 
אין װאַגאָנען. אי די בּעזשענצעס און אוועקשיקן 
זי ערגעץ אין טיף ראַסײ, -/נת, 


אײינװאַֿגיק -- אַדי. װאָס איז פֿון א גלײַכער 





אײַנװאָגלען 


װאָג מיט אַן אַנדער זאך. איע זעק צוקער. 
-יקייט, 

אײַגװאָגלען -- אוטו. -גל אײַן, -יגעװאָגלט, 
אַרײַנװאָגלען. אריבּערקומען, אַרײַנקומען נאָך 
װאַגלענישן. ,אויסגעווען אין עטלעכע לאַטײן- 
אמעריקאַנער לענדער בּיז איך האָבּ אײַנגעװאָי 
גלט אַהער", רייד (לימא, פּערו). - (עניש. 


אײגװאַדוגען -- טרװ. "גע אײַן, +- געװאַדז" 
געט. 89: --וואצקען. אײַנשמירן, אײַנבּלאָי 
טיקן, אײַנבּרודיקן. אי יענעמס לײַלעכער. 


איינוושוינוננדיק -- אַדי. 
איין וואוינונג. איע הײַזקעס. 

אײַנוואוינען -- טרו. וואוין אײַן, -* געוואוינט, 
אין די פאראייניקטע שטאַטן, אָנהײבּ 20. י"ה. 
וואוינען אין א דירה און א בּאַשטימטע צײַט 
ניט צאָלן קיין דירה-געלט. ,אי פֿינף חדשים" = 
ארײַנקלײיבּן זיך אין א דירה, בּאַצאָלן פאַר איין 
חודש דירה-געלט, דערנאָך ניט צאָלן, און בִּין 
דער בּעל-הבּית קען געריכטלעך ארויסזעצן -- 
וואוינען און ניט צאָלן קיין דירה געלט 5 
חדשים. ;די ערשטע פּאַר יאָר זײַנען געװען 
שווערע אאָרן. מע האָט אָבּער גרינג געקענט 
קריגן א נײַע דירה. האָט מען אַזױ געמאַכט 
אַז אין איין יאָר האָט מען געהאַט דרי פֿאַר- 
שיידענע דירות. מע האָט אײַנגעװאוינט נײַן 
חדשים אין יאָר", רייד (נ"י). מיט זין -- 
וואוינען צװישן נאָך (אנדערע) מענטשן און 
וערן מיט זיי היימיש, פרײַנדלעך. א' זיך 
צװישן ווילד-פרעמדע מענטשן, 

אײַנוואוינער -- דער, יס. װנ יין, -קע, יס, 
1. װער עס ואוינט בּאַשטענדיק אין א געװי" 
סער שטאָט (שטעטל, דאָרף אע) אָדער לאַנד 
(א טייל פון לאַנד אָדער א סכום לענדער). איס 
פֿון אַלע מלחמהילענדער. היגע א'ס. אַ װיס- 
טעניש אָן א'ס. ,דען זי הבּן גאַנגשׂט און גציי 
טרט אֲלי די אין װאונירשׂ פֿון (מזרח אונ' 
מערב)", יוסיפֿון, פיורדא 1764, ה/ב. ;אין דען 
זעלבּיגן טאגן ווארן אַלי די אין װאונר פון 
סדום אונ' עמורה גאר בּיזי אוני זינדיגי לײַט 
זער", ר' יעקב בּרי מתתיהו איבּז, תֹּם וישר, 
פיורדא 1768. ,זיא שרײיַען אללי די איינוואניר, 
יהודים אונ נוצרים, אויך די פון פֿרעמדי לענ- 
דיר . . ;*, מעשׂה אומן. ,איז זייער שװער אז 
די אי פֿונעם לאַנד זאָלן חבֿר װערן מיט ייִדישע 
קינדער", ממוס, אַ סגולה . . .. | 

צונױפֿהעפּטן: דאָרף-א', שטאָט-אי, אינדזל-אי, 
בּערג-אי, גרענעץ-אי, סטעפּ-אי, װאַלד-א' אע. 

2. װער עס װאוינט אין א בּאַשטימט הוין 
אָדער דירה. די א'ס פונעם מיער. ,דער א' 
פֿון װײַסן הויז האָט א קאָנטראַקט אויף פֿיר 
יאָר", רייד (נ"י). ,דער קראַנקער (אוֹיף פלעק- 
טיפֿוסן איז אָפּגעשיקט געװאָרן אין שפּיטאָל 
און די אי פון דער דירה --- אין אַן איזאָלאַציע- 
צענטער אויף צװיי װאָכן", דר' מ. לענסקי, 
פגעז, פּאַריז 1948, מאן 7, 

9. װער עס ואוינט בּאַשטענדיק אין א בֹּא- 
שטימטן טייל שטאָט. די אומגליקלעכע א'ס פון 
די געטאָס װאָס די נאַציס האַבּן אײַנגעשטעלט. 
;די אי פֿון געטאָ פלעגן זיך דערוויסן פון די 


װאָס האָט נאָר 


1144 


פֿרעמדע יום-טובֿים דורך די גלאָקןײ, סעג, פון 
רוסלאַנד, ווארשע 1920. 
4 געניצט אַנשטאָט: בּעל:הבּית, בּירגער, 
| אויך אַנשטאָט: לעבּעדיק בּאשעפעניש. ,שלום 
וואר אין לאנד צװישן אירע אייגענע א'", אמד, 
דער טױטע גאַסט, װילנע 1869. ,דער סיריער 
גענעראל איז געקומען צו נייטן די יידישע אי 
זיי זאָלן אַװעקלאָזן זייער רעליגיאָזײ, אַלכּסנדר 
האַרקאַװי, די יודישע רעװאָלוציאַן, ג"י 1892. 
,געפאַָדערט . , . א געזעץ אז אַלע א' זאָלן זיך 
מלה זײַן", פ. קריטשעװסקי, יודען אונד יודענ- 
טהום בּאַרדיטשעװ 1894. ,די ליכטיקייט פון 
דער זון װאָס לײַכט צו דער ערד און צו די 
א'ס", תּניא, צח, 
-שאַפֿט -- 1. סכום אײַנװאוינערס פֿון אַן 
אָרט, לאַנד אע. ,די א' פֿון אַ פּלאַץײ, מװ, 
שװאַרצע פּינטעלעך. 2. שכנות, שכנישאַפֿט. 
שפּאַייודי װב, בּ"א 1921, 
אײַנוואולנאַריזירן -- טרח. זיר אײַן 
=+ וואולגאַריזירט, מאַכן װאולגאַר. אײַנשמן- 
ציקן. אי די אייגענע שפּראַך. ‏ ונג, 
איינוואונדערן -- טרו. -ער אײַן, --געוואונ- 
דערט. נעאָל. מאַכן (דערציילן, שילדערן אע) 
אַז ס'זאָל אויסזען װי א ואונדער. ,דעם צעי 
צװײַגטן קאָפּ, די פֿרומע אויגן, דאָס ציטערדיקע 
מויל פֿון א קליין ייִדיש קינד װעל איך א' אין 
אַזא פאַרכטיק מעשׂהלע", יג, עישט די מתים 
לויבּן גאָט 


אײַנוואוקס -- דער, -ן. פּראָצעס אָדער רע- 
זולטאַט פֿון אײַנװאַקסן. גיכער אָדער פּאמע- 
לעכער א" 


איינוואורף -- -+ אײַנװאָרף, 


אײנװואזאַנירן -- טרװ. ניר אײַן, --װאַזאָ 
נירט. אײַנפֿלאַנצן אין א װאַזאַן. ארײַנשטעקן 
אין א װאַזאָן. אי קינסטלעכע בּלומען. 


אײַנװאַזעלינ|שן -- טרו. -לין אײַן, -'(גע) 
װאַזעלינט. 89: -ירן. אײַנשמירן, אײַנרײַבּן 
מיט װאַזעלין. אי די הענט, 


אײַנואושען -- טרװ. זשע אײַן, --געװאַ- 
זשעט. װרר. 1. אײַנמוטיקן, אַרײַנגעבּן מוט, 
קוראַזש. מאַכן מע זאָל זיך דערװעגן. א' דעם 
שפּילער צו שטעלן אַלץ אין קאָן. 2. רירן פון 
אָרט אָדער הײבּן א שװערע משׂא אויף אזא 
מין אופֿן: אונטערן הײבּשטאַנג, װאָס איז אונ" 
טערגערוקט אונטער דער משׂא, אונטערלייגן 
אַ קלעצל אָדער אַ 'ששורקעי און זיך אָנלײגן 
מיט אַלע כּוחות אױפֿן איײיבּערשטן טייל פֿון 
הײבּשטאַנג און א' בּיז עס רירט זיך. מיט 
זיך. -עניש. 


אײַנװאַטע(װע)ן -- טרװ. -טעעװע) אײַן 
-- געװאַטעןװע)ט. 89: - וואַטענען. 1. אײַנ- 
לייגן (אַרײַנלײגן) װאַטע (כּדי מאַכן װאַרעם 
אָדער צוגעבּן אַ פֿאָרעם). א' פּלײצעס. א' די 
בּרוסט, 2, אַרומװיקלען מיט װאַטע. אַרײַנ- 
לייגן אין װאַטע (כּדי ניט צעבּרעכן). אי גלאָזי 
װאַרג. אי אַן אתרוג אין אתרוגים-בּיקסל. 


אײנװאפן -- טרו. ואך אײַן, -'געװאכט, 


אײַנװאַנדלען 


אײַנהיטן,. א' אַ קינד פֿון שלעכטע מֿעשׂים, 
דונג. -עניש, 

אײַנװאַלגערן -- טרו. -ער אײַן, --געװאַל 
גערט. 1. אײַנװאַרפֿן; צעװאַרפֿן. אי אַ הויז, 
אַ װאַנט. דער שטורעמוינט האָט אײַנגעװאַל 
גערט די בּיימער אין װאַלד, ,צוװאָס זשע 
װילסט יעצט אי דעם בּנין, װאָס דו האָסט מיט 
דײַנע הענט געבּאָװעט?", יל איבּז, ג. לעססינג, 
נתן החכם, אַדעס 1884, *א' דעם אױיװן = 
אויסדריקן צופרידנקייט מיט א זעלטענעם 
גאַסט, זײַן גרייט אים פֿײַן אויפצונעמען. ,ואל 
גערט אײַן דעם אויװן, מיר האָבּן אַ גאַסט, 
אונדזער שװועסטערקינדל איז געקומען", אי 
דרוקער, קלעזמער, קיִצעװ' 1940, פיג. א' יש" 
נעמס לופֿט-שלעסער. 

2. אײַנקײַקלען, אײַנקאַטשען. אי עמעצן אין 
שניי, אין בּלאָטע,. 0, דין מאַכן טייג מיט א 
װאַלגערהאָלץ. אי אַ בּלאַט לאָקשן. 4. אויס- 
קײַקלען אין עֶפּעס. א' װעש אין אַ װאַליק. א' 
די לײַלעכער דורך (מיט) אַ מאַנגל. ס. (ספּאָרט) 
אומװאַרפן. אַנידערװאַרפֿן. אי דעם קעגנער, 

מיט זיך -- 1. פֿון זיך) אײַנפֿאַלן, צע- 
פֿאַלן, די װאַנט װאַלגערט זיך אײַן. ,זי האָט 
נעבּעך זיך אײַנגעװאַלגערט, געװאָרן א חורבֿה". 
2. אַרײַנװאַרפֿן זיך. א פֿאַל טאַן מיד, אַפּאַטיש, 
,נאָר סוף כּל-סוף װאַלגערט זי זיך אײַן אין 
בּעט אַרײַן . . . און שיסט אויס מיט א האַרץ- 
רײַסנדיקן געװויין", בּערג. -|נג. -ניש. 

אײַנװאַל(י)ען -- טרח. לי)ץ אײַן, -יגע- 
װאַלני)עט. אײַנװאַרפֿן, דזװ אײַנװאַלגערן, בּב 
1. ;,געלאָזט די מויערן פון ירושלים א'", קמ, 
5, פאן 11. .. . . װי אַ שטורעםבּאַק אײַנגע- 
װאַליעט די בּאפעסטיקונגען", י. טיגער, דער 
צדיק און דער בּעל'תשובֿה. *א' אַ װצלט = 
דזוו אײַנלײגן א װעלט. *א' די ט ר 9 מ ב 9= 
אנידערװאַרפֿן, בּײַקומען אין א פאַרמעסט (גע 
שלעג) אַ דיקן מאַן (אויך אַ שיכּור), 

מיט זיך -- אװאָס פֿון אים איז געװאָרן! 
זיך אײַנגעװאַליעט װי אן אַלטע שקאפּע". ,עס 
ציטערן פון בּערג די גרונטן -- קראך-קראך! 
אָט װאַליען זיי זיך אײַן", ממוס, קליאַטשע. 

אײנװאַלצן -- טרו. װאַלץ אײַן, --געװאַלצט, 
אַרײַננעמען אין דעם אַרבּעט-פּראַצעס פון װאַל- 
צן. אי דעם שטאָף. 

אײַנװאַלקן -- טרו. װאַלק אײַן, -יגעװאַלקט, 
אויך: --וואַלקעװוען. אײַנשטײַפֿן, דיקער 
מאַכן לעדער. א' א פֿעל, -+ אױיסװאַלקן, 227, 

אײַנװאָלקענען -- טרו. -קן אײַן, --געװאָל- 
קנט. 1. פֿאַרציען מיט א װאָלקן. דער װינט 
װאָלקנט אײַן דעם הימל, 2. פֿיג. פֿאַראומערן, 
מאַכן טרויעריק, מרה-שחורהדיק. ,א משונה- 
דיק-שווערע שטימונג הײיבּט זיך אויף פון דעם 
גרונט פון אײַער נשמה און װאָלקנט זי אײַן", 
זשיט !, נ"י 1912. מיט זיך -- דער הימל 
האָט זיך אײַנגעװאָלקנט. 

אײַנװאַנדלען -- אוטװ. -דל אײַן, -יגעװאַנ- 
דלט. 1. דזו אײַנװאַנדערן (מיטן בּײַבּאַטײַט 
פֿון נעיונדקייט),. 2. צופֿעליק אַרײַנקומען, 
אַרײַנבּלאַנדזשען, ,פּלוצלינג, שפּעט אין אָװנט 





אײַנװאַנדערונג 
װאַנדלט ער אײַן צו אונדזי. -ונג. -עניש, 
דער. 
אײַנװאַנדערונת -- די, יען. פּראָצעס אָדער 
רעזולטאט פֿון אײַנװאַנדערן. אימיגראַציע. א' 
קיין אַמעריקע. דערמוטיקן, פֿאַרגרעסערן אָדער 
בּאַגרענעצן, אָפּשטעלן די אי. ,ווען איך טראַכט 
וועגן אי אין דער מדינת:ישׂראל פון אַמעריקע, 
טראַכט איך . . . וועגן ניט-פאַרפאָלגטע ייִדן װאָס 
פֿאַרלאָזן אמעריקע מיט א בּרכה, ניט מיט א 
קללה", גרין, איד און װעלט. ;האָט מען אויף 
די דאָזיקע אײַנװאַנדערער {פון גאַליציע קיין 
אונגאַרן} געקוקט מיט קרומע אויגן און מ'האָט 
אויך אײַנגעזעצט א גרענעץ-פּאָליצײ זי זאָל די 
א' איבּערװאכן"; יוזישער קאַלענדאַר לשנת 
תרע"ב, לעמבּערג 1911, 
אײנװאַנדערן -- אוטװ. ער אײַן, -- געוואנז 
דערט. אימיגרירן. זיך בּאַזעצן אין אַ נײַ לאַנד, 
אי פֿון מזרח-אײיראָפּע קיין אמעריקע. עדי 
טערקישע רעגירונג מאַכט אַלע שװעריקייטן 
אויף די ייִדישע עמיגראנטן װאָס װילן אי נאָך 
פּאַלעסטינע", ירמי' יוסף יאַקאָבּזאָהן, המאיר 
לארץ, מינעאַפּאָליס  ,1900‏ ניש. 
אײַנװאַנדערער -- דער, ('ס). אימיגראַנט; 
װער עס בּאַזעצט זיך אין אַ נײַ (אַנדער) לאַנד, 
;אַלע הונדערט אַכציק מיליאָן אמעריקאַנער 
זײַנען אָדער אַליין א' אָדער קינדער און העכ- 
סטנס אייניקלעך פֿון אימיגראַנטן", ש. בּיקל, 
| /=-טמז, 1964 וא 7, 

אײַנװאַנדערשאַפֿט -- די 6 דאָס ‏ ן 
1. די. סכום אײַנװאַנדערערס (פֿון א בּאַשטימ- 
טער צײַט, אין אַ בּאַשטימט לאַנד). 2. דאָס, 
אייגנשאפט פֿון אײַנװאַנדערערס אָדער פֿון אײַנ" 
װאַנדערונג. ,אין ערגעץ אױפֿן אַמעריקאַנער 
קאָנטינענט איז , , . ניט אַזױ שטענדיק װאַך דאָס 
געמיט פֿון אי װי אין ניוײיאָרק", ש. בּיקל, טמז, 
4 וא 7, 
אײנװאַנכען -- טרו. -כע אײַן, -געװאָנכעט. 
אײַנשנופן, אַרײַנציען דעם ריח, גערוך. א' די 
קיך- און שטובּ-ריחות. אי אין זיך א געשטאַנק, 
דעם עיפּוש, 
אײנװאַצקען -- טרוו. -קע אײַן, -יגעװאַצקעט, 
דזוו אײַנװאַדזגען. אײַנשמוצן, אײַנקױטיקן. אי 
די פּאָדלאָגע מיט די פֿאַרבּלאָטיקטע שטיול. 
אײַנװאַקפֿן } -- װאַקס אײַן, האָבּ 6 
בּ ין -יגעװאַקסן, אויך: -- געװאָקסן. אוטװ -- 
1, אַרײַנװאַקסן, װאַקסן װי א װילד-געװיקס. 
גרינער מאָך איז אײַנגעװאָקסן אויף דער קאָרע 
פֿון די בּיימער,. דער נאָגל איז אײַנגעװאקסן 
אין פֿלײיש. 2, אײַנװאַרצלען זיך,. אי אין אַ 


שטייניקן בּאָדן. די ערשטע פּאָר יאָר האַלט אַ. 


בּיימעלע נאָך אין אי. 9. צונױפװאַקסן. , פֿאַר" 
גיפּסן דעם פֿוס, דער צעבּראָכענער בּיין זאָל 
אי". 4, װערן װי איינער פון אַ סך אנדערע. 
אי אין א גרופּע, א' אין א נײַער סבֿיבה, לאַנד 
אע. ‏ 8. װערן װי א טייל פֿון דער זאַך. דער 
זשאַװער איז אין דעם מעסער אײַנגעװאַקסן 
ניט אָפּצוקראַצן. ,,ס'איז אײַנגעװאַקסן, . . . אויף 
אים דעם אַלטנס זײַדן העמד", בּ. לאַפּין, צייכנס. 

טרװ --- לאָזן דורכוואקסן, לאָזן װאקסן צו 


1149 


לאנג. לאָזן א' קאַרטאָפּל, זיי זאָלן בּאַקומען 
אייגעלעך' און 'הערנער'. מיט זין--,מע 
דאַרף לייגן אויף . . . ודעם בּיימעלען פיל טרחה 
און קאָפּדרײעניש, בּיזװאַנען עס װאַקסט זיך 
אײַן", מ. װעללער, װי מען פֿלאַנצט אַ סאָד, 
ווילנע 1900, ?א בּוים װאָס װאַקסט קרום און 
אַז מע װיל אים אױסגלײַכן ער זאָל זיך א' 
גלײַך..,", י. מ. אַלפּעראָװיץ, די װעלט מלי 
חמה..., װילנע 1905. ונג. ה/עכץ. 
-עניש, 


אײַנװאַקפשן 11 -- טרו. װאַקס אײַן, -יגע- 


װאַקסט. 99: --וועקסן. אײַנרײַבּן מיט 
װאַקס. אי די פּאָדלאָגע ס'זאָל פֿינקלען. 


אײינװואַרטיק -- אַדי. װאָס בּאַשטײט פֿון 


איין װאָרט. ,מע הייבּט אָן מיט אַן אין זאַץ", 
בּרידער גאָרדין, אונזערע חבּורים, ווילנע 1913, 
;װײַזט דאָ אָן די איע פֿראַזעס", א. ספּיװאַק, 
ישפ, 1928, 


אײַנװאֿרעמען -- טרו. -רעם אײַן, -געװאַז 


רעמט. 1. האַלטן אין דער װאַרעמקײט (אויף 
א פֿײַער, לעבּן א פײַער), בּיז עס װערט רעכט 
װאָרעם. א' די פֿאַרפרױרענע הענט. אי אַ גע 


קעכטס. ;די (חכמים) האבּן מתּיר גװעזן אײַן . 


צו װערמן (דאָס עסן און די דירהן אם שבּת, 
דשׂ טוט מן פֿון קלייני קינדר װעגן. אַך ואונן 
מיר . . . וואו גרושׂי קעלט פלעגן צו זײַן", 
עפש, דרך הישר לעולם הבּא, 99דמ תּמ"ה? 
2. מאַכן װאַרעם, װאַרעמער. א' די נעסט. א' 
אַ בּעט. *אי א שטעל (שטול, בּענקל) = זיך 
לאַנג האַלטן אויף א פּאָסטן. 

9. מאַכן אויפגעלעבּט, אויפגעלייגט, יום- 
טובֿדיק, אָנװאַרעמען. א' דעם עולם מיט אַ שטי" 
קעלע חזנות. 4. מאַכן מע זאָל האָבּן א בּע- 
סערע בּאציאונג. פֿאַראינטערעסירן. אי די שווע" 
רע געבּערס זיי זאָלן זיך נעמען צו די קעשענעס. 
9. דערנענטערן צו זיך. א' אן עלנטע נשמה. 
6. האַלטן אַ לענגערע צײַט בּײַ זיך (אויך עפּעס 
װאָס מע טאָר ניט), אי אין קעשענע א פֿרעמדן 
רובּל, 

מיט זיך -- ;צוערשט -- ניטיזיכער, שפּע- 
טער װאַרעמט ער זיך אײַן און בּאַקומט מער 
צוטרוי", ייש. ,װי נאָר דער טאָג האָט זיך 
אײַנגעװאַרעמט, הוסט איך שוין ניט", ישׂראל 
קאַפּלאַן, שליאַך און אומװעג. 


אײַנװאָרף -- דער, ז. אױך: --וואורף, 


1. אַקט אָדער רעזולטאַט פון אײַנװאַרפֿן. אַן 
א' פון א גאנץ הויז. ;אַן אי בּביתו |בּײַ אַ 
פּאַגראָמן, 'גזירה העבּבּ, אָנהײבּ 19, י"ה 
װיבּל טוא, 211 2. האַנטגעלט, אַדערױף. 
קריגן דערװײַל אַן אי. 3. מתּנה װאָס די כּלה 
קריגט פון חתן אָדעֶר חתנס צד פֿאַר דער 
חתונה. |דעם אי פלעגט בּרענגען דער כּלה דער 
רבֿ אָדער דער ראַש:הקהל, אָדער סתּם א חשו" 
בֿער גאַסט.} ,. . . אַך לכּלה איין חשובֿי מתּנה 
צו אײַן װאורף געבּין אוני לאחר החתנה' אונש 
חתן וכּלה גיפרייאיט", גה, 227, 


אײַנװאַרפֿן -- טרו. װאַרף אײַן, -- געװאָרפֿן, 


1. אַרײַנװאַרפֿן. װאַרפֿן אין אינעװײניק. א' אַ 
שטיין אין גאָרטן. ,זי בורן בּישׂ אין דש פּורטה 


אײַנװאַרפֿן 


אוני די אַנקר װאַרפֿן זי איין דורטה", בּבאיבּוך, 
1. 2, טאָן, ריידן אע אויף אַן אומבּאַמערקטן 
(אָדער װײיניק בּאמערקטן) אופן, װוי בּדרך-אַגב. 
א' א גוט װאַרט, 

9. אַרײַנװאַרפֿן אין א צדקה-פּושקע, געבּן 
צדקה. ;װען מן ציכט אויף דיא ירידים, זולן 
די שמשִׂים אודר אונטר שמשׂים גין לנשים, 
דאז זי איין װערפֿן בּמקום אירי מאַנן", תּקק. 
;לדבֿר אכילה האט איר יוא מעות אונ' איין 
צו װרפֿין ניט?", כּיי 'פּנקס הכשרים של קהלת 
פּוזנא', 1643, ,מן וואלט איין גיפֿאַנגיני יהודי 
אויז ליון אום הונדרט גילדן אונ' די גבּאים 
גינגן . . . בּיגעגנט אין איין רײַכר מאַן. .. ער 
ווארף איין פּפעניג אײַן", בּראַנט. ,זאָל מן גיי 
װאָרנט זײַן, װען מן װיל תּפֿילה טון דא זאָל 
מן פאר געלט אײַן װערפֿן אין דער צדקה", 
צאינה, קלד/ד. עװען איין גוי װערפֿט וואז אײַן 
אין דאז (מתּן בּסתר), דא זאָל מן גיװאָר װערדן 
װיפֿיל ער האט אײַן גיווארפן און זאָל עֶשׂ 
װידר הרויש נעמן אונ זאָל עשׂ געבּן עניים 
פון גויים", לטו, מז/א. ,דרום (מעות פּורים) 
וואס מן אין די שול אײַן ווארפֿט, אובּ מן די 
מגילה אן פֿנגט צו לייאנין צו מארגן אבר 
(משלוח מנות) דאש טאָר מן ניט נעמן זײַן 
מעשׂר געלט", עח, {/ד. 

4 געבּן געלט צו קלעזמאָרים. בּאַשטעלן אַ 
טאַנץ און בּאַצאָלן פֿאַר דעם. אויך געבּן טרינק- 
געלט. א' אין צימבּל. אי אויף א פּאַלקע. 
;האָט ער אײַנגעװאָרפן פֿאַר א פּאָלקע און מיך 
פֿאַרבּעטן צו טאַנצן מיט אים". ,אוב איר 
ווילט . . . װאַרף איך אײַן אויף א טאַנץ", אַפאַ, 
ראַמאַן פֿון אַ פֿערדיגנב. ,שפּעטער האָט די 
מאַמע אײַנגעװאָרפן און דער שװאַרצער בּחור 
האָט אויפגעשפּילט א װאַלס", י. פערלע, יודן 
פֿון אַ גאַנץ יאָר. אַרכ אויך: געבּן א מתּנה, 
,ברענג זיא הער גין גבֿעה, װירף זיא דער כּלה 
אײַן", שמואליבּוך, 416. 

9. צעװאַרפֿן. אַרונטערװאַרפֿן. צעבּרעכן. א' 
אַ װאַנט. ,הבּן ניט געװישט די שאנצין צו אײַן 
ווארפֿין די מויארן אז די רומיים...", שי, 
יט/א. ,זיא װערדן בּויאן אונ' איך גאָט װיל 
אײַן װערפן דשׂ זעלבּיגי גיבּײַא", צאינה, 
תּולדות הפטרה. ,װי לאנג זי לעבּט, װעט זי 
דאָס הויז פֿון אירע עלטערן ניט א"", בּאַש, 
גימפל תֹּם. "מע דאַרף א' דעם אויוון -- 
אויסדרוק (מעגלעך אויך איר) װען עס קומט 
אַרײַן א זעלטענער, אַן אומגעריכטער גאַסט. 
;אַ נס װאָס עס איז װינטער, אַניט װאָלט מען 
געדאַרפט א' דעם אויון", פװל. *א' װי א 
קאָרטן-שטיבּל = זייער גרינג צעװאַרפן, בּטל 
מאַכן. אויפשטעלן אַ טעאָריע און זי אַלײן דער" 
נאָך אי װי א קאַרטן-שטיבּל. קללה: אײַנגע- 
װאָרפן זאָל ער װערן! 

0. צעשטערן, חרובֿ מאַכן. רואינירן. פװואַרפט 
אײַן, װאַרפּט אײַן בּיז צום גרונט", תּי, תּהלים, 
קלז, 7, ,דא האט עֶר די שולין לאזן אין װארפֿן 
אוני פיל ישׂראל גטיטי, שאר. 

7 אַװעקנעמען. אַפּרױמען. אי פֿאַרעלטערטע 
פֿירונגעז. אי די בּאַריערן װאָס האַלטן אָפּ דעם 
פּראָגרעס. ;אַלץ װאָס עס טראָגט אויף זיך 





אײינװאָרצלדיק 


דעם ייִדישן שטעמפּל, און קודם כּל די ייִדישע 
שפּראַך, איז פאַר דער מאַסע א שװערע לאַסט.. 
און די ייִדישע מאַסע פלאַקערט פון חשק איין- 
צוּווארפֿן דעם פּאַרקאַן װעלכער עס צוימט איר 
אָפּ פון דעם רוסישן לעבּן", צו דער נאַציאָנאַ 
לער פֿראַגע, זשענעוו 1905 (בּײַָם קריטיקירן די 
אַסימילאַטאָרןן. , דאַרף מען די מחיצה א', בּכדי 
דעם נאָענט-װײַטן נצחון צו דערנענטערן", בּ. 
ריװקין, אַ גלױבּן פאַר אומגלױיבּיקע. 

דונג. -עכץ. -עניש. דער (דקע)-- 
הויזיאי. -עריי, 
אײינװאָרצלדיק -- אַדי. װאָס האָט נאָר איין 
װאָרצל, איע געוויקסן, 
אײַנװאָרצלען -- טרװ. -צל אײַן, -געװאָר- 
צלט, 1, אײַנזעצן אין בּאָדן (געװיינטלעך א 
יונג בּיימל) װאָס האָט שוין א װאָרצל. א' 
צווייייעריקע אַקאַציעס פֿאַרן פענצטער. ענטע- 
תֹּם -- דו פּפלןאַןנציט זי זעלבּרט, אַך וואורצלן 
זי אײַן אונ' װאַקשׂין אונ' בּרענגן ורוכט", 
שעריר, יב/2, ;אַזו זאָל ער מיך אײַן װאָרצלן 
, , , מיט טויא", מחזור שלש רגלים, אַמשט 
3, קכט/א. 

2. מאַכן עס זאָל שלאָגן װאָרצלען. אװען 
איינר העט ריבּן אין זאַנד ליגן אודר רעטיך 
אונ זיא העטן נאָך ניט אײַן גיװאָרצילט דא 
טאָר מן זי וואול |אום שבּתן הרוישׂ ציהן מיט 
דען בּלעטר", לטו, עב/א. ,די זריעה זאָל איינ- 
געװאָרצלט װערן אין דער ערד", זרעים, לו/ב, 

9, פֿיג. מאַכן עס זאָל אָנהײבּן װאַקסן, אויס- 
שפּרײיטן זיך. מוסרן און א' בּעסערע מידות 
נפֿרגל בפ ,א' קען איך נישט ערגעץ מײַן 
גליק", דא. 

4. אײַנבּירגערן. מאַכן פֿאַר א תּושבֿ. אײַנ- 
גלידערן אין א נײַער סבֿיבֿה. אי די נײַע עולים 
אין דער ישׂראל-געזעלשאַפֿט, ,װעט אויף אזא 
אופן דאָס פאָלק ישׂראל אײַנגעװאָרצלט װערן 
אויף זײַן ערד", ממוס, אין אַ שטורם צײט, 

9. אײַנפֿלאַנצן. אײַנלערנען עפּעס, אַז מע 
זאָל זיך פֿון דעם ניט קענען אָפּגעװאױינען 
משפּיע זײַן אויף שטענדיק, א' אין די קינדער 
גוטע מידות. א' ליבּשאַפט צו דִי עלטערן 
אמונה אין בּורא:עולם. ,זאָל דער בּןאָדם דיזה 
בּיזה מױיזדה פֿון קנאה ניט אין הערץ לאון 
אײַן ווארצלן", מראות הצובֿאות, װאַנדובּעק 
8, -אַזוי איין גרויס פֿאַרזאַמלונג האט גאָט 
! בּרוך-הוא געמאַכט הערן די עשׂרת הדבּרות .. . 
כּדי אײַנצוּװאָרצלען און אײַנצופּרעגן די אמת- 
דיקע אמונה",, ר' יצחק האַמבורגער, איבּז, 
שׂיח יצחק, לעמבּערג 1876. ,װער האָט דיר 
א פרומקייט אין דײַן האַרצן אײַנגעװאָרצלט,,,*, 
א. בּ. רוף, אַדעליע-ראָזע, װאַרשע 1865, 

0. אײַנפֿעסטיקן, פאַרפֿעסטיקן. ,װאָרן סע 
איז שוין בּײַ זיי אײַנגעװאָרצלט געװען אין 
דער דעה אַז דער עיקר איז גאָר דאָט געלט", 
נחבּ, 'מעשׂה מבּעל:תּפילה'. עהאָט זיך אָנגע- 
הױיבּן א קאמף פֿאַר אי בּכלל די פֿראַנצייזישע 
שפּראַך אין עלזאַס-לאָטרינגען", ייבּל צוא, 271, 

מיט זיך -- מלל פאַרטײַטשט יומתערה' 
(תּהלים, לז, 35);: אוואורצלט זיך אײַן" ותִּי: 


אײַנוויגן -- טרח. װיג אײַףן 


140 


,צעשפּרײיט"ן, זיך אי עמעצן אין האַרצן (ועגן 
א מענטשן אָדער אַ געפיל), זיך א' ערגעץ און 
פֿירן אַ פאַמיליע-לעבּן. ?אַן איינציק אָרט ואו 
אזא מענטש װי איך קען זיך א'". ;יעָקבֿ 
װאַקסט און װאָרצלט זיך טיף אײַן און שטאַרק 
װעט ער איבּיק זײַן", ממוס, זמירות. ,טיף 
אין מיר האָט אײַנגעװאָרצלט זיך די שרעק 
פאַר שװערדן-קלאַנגײ, מלה, 'אין דער פֿרעמד! 
;כ'װאָרצל זיך אײַן אין דער שיינקייט אַזױ 
וי אַ בּוים אין געבּלייי, סוצ, 

דונג --- די אידייע פֿון ייִדישער א'. ,... א 
שעפערישע בּענקשאַפֿט נאָך א'י, שנ, שלום אַש. 
-עניש, 


אײַנװאַשן -- טרװ. װאַש אײַן, --געװאַשן. 


1. װאַשן א בּיסל, א טייל פון עפּעס. א' א 
פֿלעק. אי גרעט און ניט אױסװאַשן. א' דאָס 
פּנים און לאָזן אַ שװאַרצן שטריך בּײַ די אויערן, 
,אים אי און בּרענגען צו טראָגן אין חדר", 
אַ פּאַר װערטער... װעגן חדר, וילנע 1914, 
2. װאַשן גרינטלעך. אינגאַנצן אויסװאַשן. ,מע 
קען די הויזן ניט א', אַווי האָט זיך אין זי 
אײַנגעגעסן די בּלאָטע". 8. אונטערװאַשן. אונ" 
טערשווענקען. אי דעם פֿונדאַמענט, 4. אָפּנאַרן, 
;אײַ, האָט מען אים אײַנגעװאַשן! 

מיט זיך -- זיך אי צום עסן. ,בּײַ אונדז 
האָבּן די בּאַהעלפֿערס געפֿױלט זיך א'", שע, 
יאַ פֿאַרשפּילטער לג'בּעומר'. ,פּלוצלינג כאַפּ 
איך זיך אויף װי אַן אונטערגעשאָסענער, װאַש 
זיך װאָס גיכער אײַן", סאָלאַמאָן װאָיאַזשאָר, אַ 
שלום... אין סאָלמאַנײעװקע, סלוצק 1911, 
זונג. -שכץ, -עניש. 


אײנװיאָנדזלשן -- טרװ. דזל אײַן, -יגע- 


װיאָנדזלט, אײַנרייכערן. אי פיש. 


אײינװיאַנען -- אוטח. -נע אײַן, --געװיאַנעט, 


אײַנװעלקן, פאַרלירן די פֿרישקײיט. אי װי א 
בּלום סוף זומער, 

= געװויגט, 
1. ויגן אַ לענגערע צײַט. פאַרװיגן א קינד, 
וויגן און װויגן און ניט קענען אים אי. ;קלאַנגען 
מוזיק װאָס לאַשטשען און וויגן אײַן", בּ. רעס" 
לער, טמז, 1961 א 7. *א' עמעצן אין א גוט 
ויגעלצ -- -+ 53. 2. (ויגן בּיון) אײַנשלע- 
פֿערן. דאָס לידל װאָס וויגט אײַן. ;וי מע װיגט 
אײַן -- אַזױ שלאָפֿט מען", שװ. עאון בּײַנאַכט 
זינגט זי זיך א ניגון דאָס זיסע קינד-לעבּ 
אײַנצוּװיגן", עט, לידער. ,האָט זי ודי שיףן 
וועמען אײַנגעוװויגט, האָט ער געחלומט שווער", 
אַר, 'די ערשטע עמיגראַנטן. עאין דער כּלי 
נדרי איז ער געגאַנגען אַ קינד א', װאָס די מו- 
טער האַט איבּערגעלאָזט וויינען", אַש, תּהילים- 
יוך, 

8. דזו בּבּ 21, פֿיג. ,בּײַנאַכט האָט גראָר 
גערעגנט און אײַנגעװיגט דעם ים", הר, אין 
שענסטן טאָג פֿון האַרבּסט. אװיג מיך אײַן אין 
תּפילה אַװנטיקער, אויף קעמלס גאָרנדיקן הויי 
קער", א. שומיאַטשער, אין שעהען פון לבּי 
שאַפט. 

4. אײַנשטילן, אײַנרואיקן. בּאַרואיקן, פֿאַר- 
וויגן. אי די לײַדן. אי די אויסגעמאַטערטע נשמה. 


אײַנװײַזן 


,א חלום א רואיקער װעט זיך צעשפּרײטן און 
אי אַלץ אויף דער ועלט", דא. שטילע געזאַנגען. 
עדי וואונדן אײַנגעװיגט, דעם בּרויז -- פֿאַר- 
טײַעט", פּמ, מלחמה 6 

9. מאַכן עמעצן א שם (אָפֿט אַ פֿאַלשן) א' 
עמעצן פאַר א גוטן, א שלעכטן אאַזה. א' 
עמעצן פאר א געבּער, א קמצן אאַזװ. ,װי מע 
וויגט אײַן, אַזױ װיגט מען זיך אויס", שו. 
;ער איז גאָר לכתּחילה ניט געװען קיין עושר, 
װי מע האָט געמיינט. גלאַט, קאַבּצאַנסק האָט 
אים אלינגעװויגט פאַר א נגיד", ממוס, 'א שטאָט 
אין מזרחי. ,מיט דעם יתום קען מען מאַכן 
װאָס מע װיל און מע װעט דיך א' פֿאַר אַזי 
אן אַפּקורס", יהל, דער אפּקורס, װארשע 1904, 

0. אײַנרעדן. מאַכן עס זאָל אַרײַנדרינגען 
אין קאָפּ, *א' אין זיסע חלומות = שאַפֿן אי 
לוזיעס. א' מיט גלאַטע ריידעלעך. א' עמעצן 
|מיט (אין) אַן אידיי(ע), א האָפענונג אע. , האָט 
אונדז דער קאָסמאָפּאָליטיזם אײַנגעוויגט אין דעם 
געדאַנק אַז דער גרעסטער פֿײַנד פון נאַציאָנאַי 
ליטעט איז דער אַלגעמײן-מענטשלעכער פּראָג" 
רעס", זשיט צו, ניי 1912, 

מיט זיך -- א' זיך מיט בּטחון, מיט 
פאַלשע האָפֿענונגען, מיט זיסע חלומות. / 
,ס'דרימלען אײַן די בּרייטע פֿעלדער, ס'וויגט 
זיך אײַן דער אַלטער װאַלד", סעג, שטילע 
טרוימען. *װויג זיך אײַן אין א גוט ויגעלע 
און גיי שלאָפן, פֿוול = נע זיך צו מאַכן א 
גוטן נאָמען און דערנאָך דאַרפֿסטו שוין גאָר- 
ניט טאָן, -עכץ. -עניש, 


אײינווייאונג -- די, -ען. פּראָצעס פֿון אײַנ- 
ווייען (-+), בּאַנײַען. אי פון אַ שול, פֿון אַ 
פּרוכת. 'די בּלוטיקע א''---נאָמען פֿון יהואָש- 
עס א ליד, | 


אײינװויבּעפץ -- דאָס, ן. נר. מאָנאָגאַמיע, 
דאָס האָבּן איין װײַבּ. דרי ראָזענשטײן, פֿרעמד 
װבּ, װארשע 1914, 


אײינװוײַבּערדיק -- אַדי. פֹּם; אײינװײַבּץ- 
ריק, אײינװוײיבּיק, װאָס האָט איין װײַב, 
איער אָריענטאַלישער מלך. ,מע טאָר ניט זאָגן 
װעגן א פֿרױ אַז זי איז א 'מאָנאָגאַמיסטיך, 
מחמת ימאָנאָגאַמיסטיש! (= אײנװײבּעריק) קאָן 
זײַן נאָר א מאנצבּיל", ייפֿאַ, 1938, 8, -+ איינ- 
זיווגדיקייט, 


אײַנװײי! -- דער, ן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פון אליַנװײַזן. א ריכטיקער א" 


אײנװוײַיזן -- אוטװ. װײַנ אײַן, --געװיזן. 
1. אָנװײַזן װאָס צו טאָן. געבּן אן עצה. לער- 
נען. זאָגן א דעה. ,דעם אויוון מוזסטו הייצן, 
מײַן טאָכטער, --- האָט די אַלטע אײַנגעװיזן, -- 
װאָס װעט דער מילנער זאָגן?", יד, אבֿן נגף. 
;קיינער קען זיי ניט א' צו װעמען זיי זאָלן 
האָבּן אמונה", יפֿאָל, 1887, נאר 48:47, ;דו 
הונט איינער!. . . דו װעסט מיר א'? איך װעל 
דיר װײַון װער עלטער איז!ַי, די מעשׂה פון 
פיער בּרידער װארשע 1906. 

2. אָנװײַזן אויף עפּעס, װײַזן. ;זי האָט גע" 
פרעגט וואו עס וואוינט א מעקלערין. האָט מען 





אײַנװײטיקן 


איר אלינגעוויזן וואו", ספ, גליקליכע און אומ- 
גליקליכע. 

9. אַרכ. לאָזן װיסן,. ,דא שפּראך דוד: גיא 
צו דעם קיניג שאול אונ' בּיט אים דאז ער מיר 
רשות גיבּט, זיא ויל , . . אײַן װײַזן דאז דוא 
רעכט װערשׂט האבּןי, מבּ, מעשׂה קצט, 


4. דערװײַזן. קומען מיט ראַיות. ,דו האָסט. 


מיר ניט אײַנצוּװײַזן מײַן שולד", צ. נ. גאָלאָמבּ, 
אַיונגע טױב פֿאַר אַ קרבּן, ווילנע 1895, ,האָט 
אײַנגעװיזן אַז מענטשן זײַנען נידעריקער אָדער 
העכער . . . נאָר מיט דעם װאָס ער איז געבּיל- 
דעט אַדער אומגעבּילדעט", י בּודזאָהן, אַ 
כּדאי'ע זאַך כילעבּן, ווילנע 1913, 

אויך מיט זיך. =נג. -עכץ. -עניש. 


אײינװייטיקן -- טרו. -טיק אײַן, +--געװייי 
טיקט. נעאָל. צוגעואוינען צו װײטיקן. אײַן" 
קריצן װײיטיקן. אי אין עמעצן דעם צער פֿון 
אונטערגאַנג. ‏ מיט זיך -- ,די יאָרן װען 
ס'האָט זיך אײַנגעװײטיקט אין אונדזער געמיט 
די גרויסע פאַרטיליקונג", יג, טמז, 1964 ע 10, 
-ונ2, 

אײַנװײיפן -- טרחװ. וייך אײַן, --געוייכט. 
1, מאַכן א בּיסל ווייך. אי סוכאַרעס. ?עשׂ איז 
מותֹּר דשׂ מן דען װייץ װאו מן מצות פֿון 
בּאַקט איין װויניג מעג אין ווייכן אין ואֲשׂר .. , 
דשׂ מאַן עש בֹּעשׂר זאָל קענן מאלין", מהמ, 
אַמשט 1722, רכב/א. 2. מאַכן אינגאַנצן ווייך, 
לאַנג קאָכן און א' דאָס פלייש. א' לעדער. 
,דערנאָך לייגט מען אַרײַן די קלייד אין א קע 
סעלע מיט בּענזין . . . און לאָזט איר דאָרט .. . 
א'', ש. שפּירא, קליידער פֿאַרבּערײ, װאַרשע 
0, (2, דזוו אײַנװײיקן. ,עז איז אָסור {ְאום 
שבּתן ערבּיסן אײַן צו וייכן אין װאַשׂר דאש 
די שיליכט, די הילוזן זאָלן הראבּ גין", לטו, 
עה/א. ,ווען מן בּרוט אײַן װייכט אין װײַן 
ווען דיא שטיקר בּרוט איין (כּזית) גרוש זײַנן, 
מוז מן דיא פֿאַר (בּרכה) מאַכן (המוציא), דער 
נאך בּענשןײ, עפש, סידור התּפֿילות, אַמשט 
תּק"ח. 4. מאַכן עמעצן מילד(ער). א' דעם 
בּעל-הבּית. 

פ. אַרכ. אונטערגראָבּן. ?אַזו פרעגט דער 

שומר אים: ווארום בּרענגשׂטו אים הײַנט אַזו 

| פיל וװאַשׂר, איך האלט דוא װילשׂט מאַכין דשׂ 
ער דיא תּפֿיסה אײַן װייכן זאָל מיט דעם 
וואשׂר", מבּ, מעשׂה 9ז, 

איין ווײַל -- אַרכ. דזו א װײַלע. ,ניט ועגין 
איבּר מוט צו גרייכין, דען דשׂ טואט איין װײַל 
גוט", שׂה, ב, יג/ב אלאז ער נאך איין װײַל 
דר מיט שפּילן, עז װערט דאך אונש ניט אנט- 
גִיןי, מנקת רבֿקה, קראָקע שע"ח, שער שלישי. 


איין ווײיניק -- אַרכ. דזו אַ בּיסל. ,אונ' איין 
וויינג דער נאך החסיד אך בּגיגנט", יכּײי װעגן 
מעצער עלילתידם', 1669 {פש װון. ,זיא צום 
ערשטן איין וויניג חומש לערנן דיא װעןרןטר 
צו טײַטשן", עפּש, דרך הישר לעולם הבּא, 
9דמ תּמ"ה? ,אײַער עלטרן האבּן צו צײַטן 
זעלבּרט גפעלט {= געזינדיקטן איין װיניג", 
מחזור שלש רגלים, אַמשט 1713, ,איין װיניג 
מעג אין ווייכן אין װאַשׂרײ, מהמ, אַמשט 1722, 


147 


רכב/א. ,איין שטיקליין בּרוט דשׂ מורגן אוג 
איין ויניג װואַןשׂיר", ספר המנהגים, אַמשט 
3, ד/ב. ;האַר אי װי אויס", קמ, 1866, פא 3, 
;אָבּער פארצי נאָך א' וויי, אמד, הנסיון, 1865, 


אײַנוויינען -- טרח. װיין אײַן, -יגעויינט, 
דערפֿירן צוום) וויינען. רייצן זיך מיט אַ קינד 
און עס א" 

מיט זיך -- 1. װיינען אַ סך. זיך צוגע- 
וואוינען צום ויינען. זיך א' און ניט קענען 
אויפהערן. 2. אײַנבּעטן זיך מיט געװיין. א' 
זיך מע זאָל אָננעמען אויף אַן ארבּעט. 


אײינװײַפֿן -- טרװ. װײַס אײַן, -געװײַסט, 
1. אײַנשמירן אין (מיט) װײַסן. א' א שװאַרצן 
מאַנטל מיט קרײַד, מעל. 2, פֿאַרװײַסן (אַ 
בּיסל), אי דעם בּאַרשט מיט סמעטענע. א' דעם 
שטשאַװ, 

אײַנווייען -- טרו. װײי אײַן, -יגעווייט (אין 
פר, אוקר -געװוייעט). 1. בּאַנײַען: מאַכן א 
חנוכּת-הבּית. , זאָלן זיך אומקערן אַהיים אַזעל- 
כע װאָס האָבּן אױיסגעבּויט אַ הויז און האָבּן 
עס נאָך ניט אײיַנגעװייט", אמז, הלכות דרך 
ארץ, װילנע 1871. ,דאָס איז דער טאָג װי מע 
װעט דאָס מאָנומענט עפענען און א", קמ, 
3, פאן 35, 2. בּאַקענען אויף א פֿײַערלעכן 
אופן,. א' עמעצן אין די סודות פון קולט, 
גיענע האָט איר {= זין אײַנגעװײט אין אַלע 
אירע יוגנט-סעקרעטן", בּ. ריװקין, אונדזערע 
פּראָזאַאיקער. 2. אַרײַנבּרענגען, אַרײַנפֿירן 
מיט אַ צערעמאָניאַל, ,,מיט מענטשנזאַפֿט אין 
פול מײַן כּוס/, מיט רויטן בּלוט מײַן קידוש- 
גלאָז. / די גרויסע צוקונפֿט מיט דעם װײַן / 
פון טויזנט לעבּנס װיי איך אײַן", יהואָש, 'די 
בּלוטיקע אײַנווייאונג', 


אײַנװייקן -- טרח. װייק אײַן, --געװייקט, 
1, אַרײַנלײגן און האַלטן אין װאַסער א גע 
וויסע צײַט. אי פֿלײיש צו מאכן כֹּשר. א' הע- 
רינג. אי בֹּאָבּ. א' גרעט, בּרודיקע װעש, און 
אַרײַנשיטן זאָדע אין דער בּאַליע. א' די ריטער 
פֿאַרן שמײַסן. שװבּ פאַרטײַטשט 'מסה' -- ,אין 
ווייקין". ,עש איז אָסור איין טוך אײַן צו 
ווייקן אם יום-טובֿ, דען עֶשׂ איז צו בּיזאָרגן 
ער װערטש אויז דריקן", לטו, פּג/א. עװיא די 
װײַבּר זיך זאָלן נוהג זײַן . . . מיט פֿלײיש אײַן 
װייקן אונ זאַלצן", עפּש, דרך הישר לעולם 
הבּא, שקלאָװ 1796. אקערנער װאָס מע גיט 
עסן אַ בּהמה טאָר מען אויך ניט אי אום פרליי 
טיק אַז זיי זאָלן װייקן איבּער שבּת, סײַדן עס 
זאָל קאָנען דערװייקט װערן פֿרײַטיק בּײַטאָג", 
איבּז, תקוני שבּת, אוסטרהא 1818. ;עס אין 
אָסור אײַנצוּװייקן אַרבּעס אום שבּת אַז די 
שאַלעכץ זאָל אַראָפּי, לט2, סז/א. ,די בּיתשמאי 
זאָגן, אַז מע טאָר ניט אי {אין װאַסער, פּרײַטיקן 
טינט-מאַטעריאַלן און פֿאַרבּ-מאַטעריאַלן.. .", 
פיעט, שבּת, א, ה. "מע דאַרף אים (זי, עס) 
אי אויף עטלעכע טעג (װאָכן) און אויסזשמי- 
קען אויף אַ װאַשבּרעטל = א) ער איז זייער 
בּרודיק: בּ) ער איז פאַרדאָרבּן. 

2. אַרײַנלײגן אין א פֿליסיקייט און האַלטן 


אַ געוויסע צײַט. א' חלה אין בּראַנפֿן. א' סו" 


אײַנװויליקן 


כאַרעס אין בּיר. א' דעם געשװאָלענעם פינגער 
אין פֿעטס. 9, דורכזאַפּן. מאַכן עס זאָל דורכ- 
גענומען װערן. אי די ערד מיט בּלוט פון אומ- 
שולדיקע. 

4. אָפּנאַרן. פֿאַרמסרן, איבּערגעבּן אין די 
הענט פון דער מאַכט, אי עמעצן װי א הערינג:= 
שיקן אים אין קרימינאַל. , מע האָט אים פֿאַרי 
שלייערט, אײַנגעווייקט", רייד (מג. דיזער 
טײַצל װעט דיר גוט אי אין ראָסל", אמד, רי 
שלמהלע דער פּער פֿון דער קהלה נ,, װוילנע 
0. האַז מע װעט מיר אײַנזעצן, װעל איך 
אי נאָך אַנדערע", ייפֿאָל, 1882, פא 28. אאז 
ער װעט גיין מיט די הענט |= װעט שלאָגן, 
בּין איך גרייט אים אײַנצוּװייקן בּײַם ערשטן 
משׂאיומתּןײ, בּימקאָ, גנבֿים. מיט זיך. -עכץ. 
-עניש, 

אײַנװײַרעכן -- טרח. -רעך אײַן, +--געװי- 
רעכט. נעאָל. אײַנלױבּן אויף א גוזמאדיקן 
אופן. בּאַשיטן מיט קאָמפּלימענטן. א' די 
דאַמע. א' דעם יובּיליאַר, 

אײַנװיכערן -- טרח. דער אײַן, *-געװי 
כערט. נעאָל. אײַנװיקלען (אַזױ װי) מיט א 
וויכער, ,דער שניי האָט מיך אײַנגעװיכערט". 

אײַנװילדעװען -- טרוו. -דעװע אײַן, -יגע- 
װילדעװעט. מאַכן וילד, הפֿקרדיק, א' די קיג- 
דער. ?א מלחמה און א רעװאָלוציע װילדעװען 
אײַן אַפּילו די רואיקע געמיטער", 


איינװויליק -- אַדי. װאָס איז דורכגענומען 
מיט (פֿון) איין וילן. אַן א'ער פאַרלאנג, 
-יקייט, 


אײַנװיליק -- אַדי. װאָס איז מסכּים, װאָס 
שטימט צו. זײַן אי צו טאָן אַן אַרבּעט. 


אײַנװיליקונג -- די, ‏ ען. פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פון אײַנװיליקן, הסכּם, הסכּמה. צו- 
שטימונג, ;אָן זייער אויסדריקלעכער א' הייסט 
דאָס אויך אין משנין מצדקה לצדקה'"", ארז, 
קמ, 1867, אה 16, 


אײַנװיליקן -- אוטו. -ליק אײַן, - געװיליקט, 
מסכּים זײַן, אײַנשטימען, צושטימען. ;אַז מע 
װיליקט ניט אײַן מיט גוטן, קריגט מען ארויס 
מיט בּייזן", שװ. ,דער חתן װיליקט אײַן מיט 
נדן און װײַן", שװ ווען די כּלה איז ניט קיין 
שיינען. א' צו קױפֿן, צו בּאַצאָלן. אי צ| 
(טאָן) אַ שידוך. אי װײַטער צו לערנען. ,גאָט 
װעט, לאָמיר האָפן, אי דערצו". תִי פֿאַרטײַטשט 
"אתו לנוי (בּראשית לך, 22): קא' צו אונדז", 
און 'נאות לכם' (דאָרטן, 15); ;א' צו אײַך". 
אַזױ אויך יזיואל' (שמות, ב, 21) אַזוי אויך 
ולא אַבה' (שופֿטים, יא, 17); ;ער האָט ניט 
אײַנגעװיליקט", ,דער מענטש װיליקט אײַן 
אָפּצושװעכן דעם יצר-הרע דורך דער תּורה", 
איבּז, שׂיח ספונים, ווארשע 1872. ;איך בִּין 
דאָך אײַער קינד, אָבּער דאָך האָבּ איך נישט 
געקענט אי' מ יט אײַער שידוך", א. נוסבּאַום, 
פּעסע די גאַבּעטע, װאַרשע 1585. ,דער טאטע, 
. . דערשלאָגן פֿון דער בּיטערער נויט, האָט 
לסוף אײַנגעװיליקט מיט א געבּראָכן געמיט", 


ממוס, װינטשפ. ,זי איז מיט איר בּעצה אחת 





אײַנווילן 


געװעזן: ניט אײַנצוּװיליקן אין דעם שידוף", 
יד, אבֿן נגף. נבּײַ ממוס אויך טרװ: ;אין 
האַרצן בּײַ זיך האָט . . . וערן בּאַלד טאַקע אייג" 
געװיליקט דעם פּלאַן", װינטשפֿ. אַזױ אויך: בּלי 
ר' הילל ליכטענשטײן, עת לעשׂותו, סאַטמאַר 
תּרפּ"ה: , אי זײַן פֿאַרלאַנגעןיין 

אײַנווילן -- אוטו. װיל אײַן, -- געװילט, דזװ 
אײַנװיליקן. ,אויף דיזע אַרט קען איך נישט 
איי, א. בּ. רוף, אַדעליע-ראָזע, ווארשע 1865, 


אײַנווינדלען -- טרו. -דל אײין, --געווינדלט, 
1, אײַנװיקלען אין װינדעלעך. אי אַן עופּעלע, 
א' דאָס קינד. 2, בּכלל גוט אײנװיקלען. א' 
אין א גאָלדן פּאַפּירעלע. 


אײנװויגרן -- טרו. װינד אײַן, -'געואונדן. 
1868ט :2/06. אַרכ. דזו אײַנװיקלען. 

אײַגװוינטש(עווע)ן -- טרװ. װינטשעװע) 
אײַן, --געוואונטשן, --געװינטש(עװע)ט. א 
סך, אַ לענגערע צײַט װינטשן. אי די-װועלט און 
יענע-וועלט. א' געזונט און אַריכות-ימים, 

איין װוינציק -- אַרכ. דזו איין װײיניק (-+), 
עדא זאָל ער פאר איין װוינציג אויש גיסן אויש 
דעם כּוס אויף דיא ערד", לטו, סג/ב. 

אײַנווינקלען -- טרוו. -קל אײַן, -יגעװינקלט, 
1. (געאָמעטריע, טריגאַנאָמעטריע) אַרײַננעמען 
אין אַ ווינקל, אי אַ קרײַז. ‏ 2. אַרײַננעמען אין 
אייגענעם װינקל. אײַננעסטן. ,װינקל מיך אײַן, 
נעם מיך אויף װי א קרישל זאַמד, גלידער מיך 
אײַן אין דײַנע שטיינגעװעבּן", א. שומיאַטשער, 
גק, מן 41. /נג, 

אײַנוויקל -- דער, -ען. 1. אַקט אָדער רע- 
זולטאַט פֿון אײַנװיקלען. װארעמער אי 2 ירי- 
עה. עדער סופר אונדז אין ריינקייט טונקט, און 
ווייסט איר װי און װייסט איר װאָס פֿון און- 
דזער א' סע זינגט", אפא, יעקבס געצעלטן 
9. פּאַפּיר װאָס װיקלט אײַן אַן אײנגעבּונדן 
בּוך. ;אין גוטן לײַװנטעגעם אײַנבּאַנד, מיט 
א פארבּיק געציכנטן א'", בּצג, טאָג, 
7 ווא 30, 

אײַנװיקל|דיק -- אַדי. װאָס מע קען אײַנ- 
וויקלען. איע זאַכן. -בּאַר -- דטשמ. נר. 

אײַנװיקלונג -- די, דען. פּראָצעס אָדער רע- 
זולטאַט פֿון אײַנװיקלען. א' אין טלית. ,דליני 
האָפר מיט פּײַניגונג אונ אײַן װיקלונג אין אש, 
מאַך זיא לעבּן מיט דעם טויא", מחזור ר"ה 
ויו"כּ, הומבּורג 1721, קעו/ב. ,גאָט לײַכט צו 
דעם נפֿש, וועלכער זוכט אים מיט דעם אוֹר 
פֿון זײַן תּורה, װאָס דאָס איז די א' פון זײַן 
לבוש ממש", תּניא, קלו. 

אײינוויקלען -- טרו. -קל אײַן, --געװיקלט, 
1, אלינהילן. אײַנדעקן. אײַנדרייען. אַרומװיק- 
לען. אי הערינג אין אַ צײַטונג. *א' עמעצן אין 
װאַטע = איר בּײַטעם. א) טײַער האַלטן; 
ב3) אומגיין מיט עמעצן (אָדער מיט עפּעס) 
זייער אָפּגעהיט. ,װער עס װויל נישט זײַנע 
ווערטער א' אין װאַטע", פרץ, געדאַנקען און 
אידייען. ר' חנינא בּן תּרדיון... אונ' הובּן 
אים איין גװיקלט אין די ספֿר תּורה...", רי 
ליבּ סופֿר בּן ר' חיים חזן מפּוזט, 'קינות, 


1148 


פּראָג תּס"ט, ,וען ער האט קרבּנות גיבּראַכט, 
דא האט עֶר זײַני הענד אײַן גיװיקלט אין 
איין זײַדן טוך, עֶר האט ניט װעלן זײַני הענד 
בּישמירן", לטו, קלא/א. ,, מוז מען אים (דאָס 
נײַיגעבּאַרענע קינדן אי אין א וארעמער זאַך", 
מלכה בּערלאַנט, די גליקליכע מוטער, װילנע 
6, ,דער טאַטע האָט . . . אײַנגעװיקלט דעם 
האלדז מיט א שטיקל פֿײ", ממוס, װינטשפֿ. 
,האָט גענומען זײַן פיריאָריקן זון, אין טלית 
אײַנגעװיקלט  .‏ . געטראָגן אין חדר ארײן", 
אַש, תהיליםיוד, 

2. אַרײַנלײגן, עס זאָל װערן ארומגעדעקט, 
אי דעם טלית אין טלית-זעקל. אַז זיי האָבּן 
אונטערגעלענט דאָס האַרץ, האָט סענדערל אײַג- 
געװיקלט דאָס בּיסל איבּעריקע שפּײַז צוריק 
אין טאָרבּעלעײ, ממוס, מסעות. 

9. דזו בּבּ 2:1, פֿיג. דער נעפּל װיקלט אַלץ 
אײַן. ,אי ליבּע אין א כּישוף-שלייער", ל. קאָי 
בּרין איבּז, מאָפּאַסאַן, געז' װערק|, ,וען איך 
װעל אויף זייער שפּראַך ריידן און מײַן אמונה 
א' אין זייער גלױיבּנס מאַנטל,, ,ײ, יהואָש, 'הור- 
קנוסי. ,אין א פּורפּור-מאַנטל װערט אײַנגע- 
װיקלט דער עק הימל", שע, אידישע שרײַבּער. 
,מיר װעלן דאָס ליד אײיַנהילן אין בּלויע טיכער 
און אפשר גאָר עס א' אין פּראָסטן װײַסײ, הל. 
,האָט דײַן געװויין מיך אײַנגעװיקלט אין תּכ- 
ריכים-לײַלעכער", מאיר שטיקער, טמז, 1963 
או 24, 

4. צונױפֿװיקלען. פֿאַרװיקלען. א' די מגילה. 
אי די ספריתּורה. א' ציגאָרן. אי דעם טרעטער. 
;די טערקישע שאל פֿאַרדינט זיך צו ליגן אין 
שענסטן תּפילי-זאַק, אײַנגעװיקלט צו װערן 
אין די בּעסטע תּחינות פֿון שׂרה בּת'טובים", 
בּעמ װו 

9. אַרײַנטאַן עפעס אין עפעס און אײַנ- 
קנעטן. אי ראָזשינקעס און עֹפּל אין שטרודל, 
אי מאַנדלען אין קעז. 0. ארומנעמען. בּאַהער- 
שן. אי אין שרעק, , שפּרײט אויס דײַן אָרעם, 
בּרודער דו מײַן, אין די מסתּרים װיקל מיך 
אײַן, הל, 'זינג פֿון מסתּרים', 

7. מילדערן. פֿאַרשטעלן. אי דעם שטאָך אין 
(מיט) אַלערלײי קאָמפּלימענטן, ,איעדעס װאָרט 
אײַנגעװיקלט ראָמאַנטישײ, ישׂראל אָרנשטײן, 
רעיונות ישׂראל, יאס 1893, ,די שוידערלעכע 
ווירקלעכקייט האָבּן די ייִדישע חכמים אײַנגע- 
װיקלט אין דעם פּסוק פֿון תֹּהלים "דין בּגוים 
מלא גויות'" (תּהלים, קי, 6}, הרב שורין, פֿאָר, 
1 עו 14, *א' די טומאה אין דער יראה = 
פֿאַרשטעלן דאָס שלעכטע, דאָס זינדיקע מיט 
כּלומרשטער גאַטספֿאַרכטיקײט, 


אײַנװיקלען זיך -- -+ זפֿו. זיך טיפּער א' 
אין טלית. ;אונ' װויל מיך אײַן װיקלין מיט אֵשׁ 
אוני װיל װויינין", עח ס/א. ,ער װעט זיך קענען 
אי אין פֿרעמדן מזל", זב, דער קליינער כֹּלי 
בּוניק, אדעס 1885. ,האָט עֶר זיך אין טרויער- 
קליידער אײַנגעװיקלט. . . און האָט גענומען 
מתפּלל זײַן פֿאַר גאָט", יהואָש, 'משה רבּינוס 
טויט'. ,אי זיך אין דיר װי אין א װאַרעמען 
פּעלץ, אַזױ פון דיר געטראָגן װערןי, דפ, 


אײַנװעבּן 
'בּערגשטליגער". פֿיג. אי זיך אין (אַ מאַנטל פֿון) 
גערעכטיקייט, 
-עכץ, -עניש, 


אײַנװיקלער -- דער, יס. װנ יין, -קע, ס, 
װער עס װיקלט אײַן. ,ער זאָגט: איך אַרבּעט 
אין פאַרלאַג. יאָ, ער איז דאָרטן אַן אי פֿון 
פּעקלעך", ריד (נ"י), 

אײַנװירטשאַפֿטן -- אוטו. איצ, אימפ נבּ; 
=-ריגעװירטשאַפֿט. אײַנשאפן, אַרײַנבּאַקומען אין 
דער װירטשאַפט. א' אלץ װאָס דאָס אויג זעט, 
מיט זיך--אײַנבּאַלעבּאַטעװען זיך. אי זיך מיט 
מעבּל און כֹּלִים. זיך א' אויפסנײַ אויף אַ 
פערמע. -/נג, | 

אײנווירען -- טרו. -רע אײַן, -יגעוירעט, 
דורכויס דורכפֿירן ליניעס. אי די בּויגנס פּאַפּיר, 

אײַנווירצן -- טרו. װירץ אײַן, --געווירצט, 
1 אײַנמאַרינירן, אײַנקאָנסערװירן. אײַנפּעקלען, 
א' פלייש, זויערע אוגערקעס. אי א קעלבּערן 
צינגל, 2, אײַנרײַבּן מיט געװוירצן א טייל פֿון 
קערפּער, אי די אַרעמס. 9, 9ג. אַרײַנגעבּן 
שאַרפֿס, בּאַטעמטס, 'געווירץי. אי א דרשה מיט 
פעפֿערדיקע װיצן. | 

אײַנווירקונת -- די, יען. 1. פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פון אײַנװירקן. ,שטיינקוילן נעמען 
זיך דערפון, װאָס בּיימער זײַנען דירך פאַר- 
שיידענע נאטירלעכע א'ען פֿונאַנדערגעלײגט גע 
װאָרן אויף זייערע יסודות", א. ש. זאַקס, דאָס 
לעבּן פֿון פֿלאַנצן. 2. השפּעה. רעאגירונג, די 
אי פון דער סביבה. די אי פֿון די יונגע יאָרן 
אויף דעם גאנצן לעבּן. עדי ניט-עקאַנאָמישע 
פֿאַקטאָרן רופֿן זיך אַפּ אויף דער אי פון דעם 
עקאָנאָמישן פּראָצעס", זשיט, דאָס נײַע לעבּען 
נאָװי 1910, 

אײנווירקן -- אוטו. װירק אײַן, -'געװוירקט, 
1 האָבן אַ השפּעה. בּאַאײַנפֿלוסן. א' אױף 
קרובֿים, אויף תּלמידים. א' אויפן בּאַשלוס. אי 
אויף דער פֿאַרזאַמלונג. ;ער געפינט דעם ריכ- 
טיקן װעג און די פּאַסיקע וערטער אײַנצוּװירקן 
אויף דעם יוגנטלעכן", ימ איבּז, יינגל און 
מיידל. 2. װירקן עס זאָל זיך עפּעס בּײַטן 
(אין א מאַטעריעלער זאך). א' מיט פֿיזישע 
אַדער כעמישע מיטלען. ;די זאלפּעטער-זײַערע 
האָט א לאַנגע צײַט אײַנגעװירקט אויף די פאַרבּ 
פֿון קלייד", ש. שפּירא, קלײידער-פֿאַרבּערײ, 
װאַרשע 1900, -עכץ. -עניש. 

אײַנווישן -- טרחװ. װיש אײַן, --געװישט, 
1. װישן, אויסװישן א בּיסל. אי די פענצטער, 
אָבּער זיי ניט פֿאַרענדיקן רײניקן. 2. װישן א 
טייל פֿון עפּעס. פארװישן. אי די קאַלוזשע װאָס 
דאָס קינד האָט געמאַכט. -עעכץ. -עניש. 


אײנװועבּן -- טרו. װעבּ אײַן, --געװעבּט. 
1. אַרײַנגעבּן אין געװעב עפּעס פון אַן אנדער 
מין (מאַטעריאַל, קאָליר אע). אי קאָלירטע פֿע- 
דעם אין גרויער װאָל. ,װען איינער האָט אײַנ- 
געװעבּט אַ פֿאָדעם . . . פון די װאָל כּון אַ בּכור 
אין א קלייד, מוז מען די קלייד פֿאַרבּרענען"י 
זרעים, קיד/ב. 

2. פֿיג. אַרײַנגעבּן, צוגעבּן עפּעס װאָס איז 
ענלעך אָדער אַנדערש אין א פּראָצעס אָדער 





איינוועגיק 


צושטאַנד, װאָס נאָר מעטאַפאָריש בּינדט זיך 
עס מיט װעבּן. אי אין דער סימבאָליק פון 
אַמאָל זעאונגען פון מאָרגן. אי אין דער לעגען- 
דע נײַע מאָטיון. א' אין דער דערציילונג נא" 
טור-בּאַשרײַבּונגען. אלײַכט און װעבּט אײַן 
שטראלן אין די שװאַרצע לאָקן", דא, שטילע 
געזאַנגען. ,דורך דײַן חלום צוען דײַנע דינסטע 
פֿעדעם און װעבּן אײַן אין זיך די נאַכט מיט 
אירע שטערן", הר, אין שאָטן פֿון בּוים. ,אַ 
גראָל בּענקשאַפֿט, א געהיימער צאָרן זײַנען 
אין די לידער אײַנגעװעבּט געװאָרן", אַר, 
ידורות'. 

9. אַרײַננעמען אין זיך (דאָס װאָס דערמאַנט 
אין א פאָדעם פון א געװעבּ),. אי אין זיך כּלי 
ערליי השפּעות. ,,מיט קלאַנגען און פֿאַרבּן, אין 
וועלכע ער האָט אײַנגעװעבּט זײַנע געפֿילןי 
ספּ, סודות. ,די לופט, א שטילע און א קאַלטע, 
האָט זיי בּיידן והימל און ערדן אײַנגעװעבּט אין 
זיך", מ. ריבקין, דער װעליזשער בּלוטיבּלבּול, 
װילנע 1914, | 

מיט זיך --- ,... קען זיך אי אין דער אַרו" 
מיקער שטילקייט", חג, 'דער שטומער מנין, 

אײַנוועבּ. ונג. -עכץ, עניש. 
איינװועגיק -- אַדי. װאָס האָט נאָר איין ועג, 
װאָס גייט נאָר אין איין ריכטונג. אגעפֿילן, 
אָדער עמאָציאָנעלע געבּונדנקייט, זײַנען בּטבֿץ 
איי, לל, יובּל וואא. -יקייט -- ,אי איז פֿאַר 
ליטעראַטור --- אָנװעגיקייט", שנ, ייִדי שרײַבּער 
אין סאָװי פֿאַרבּאַנד, 
אײינװועהן -- טרװ. װעג אײַן, --געואויגן 
1. ניט דערװועגן, געבּן א פֿאַלשע װאָג, װייני- 
קער װי ס'בּאַדאַרף זײַן. אי אַ פּוד אײַון, אַז 
ס'זאָל פֿון אים װערן אָנדערהאַלבּן,. 2. װעגן 
לאַחדים, אַז ס'זאָל דערנאָך זיך בּאַקומען א 
פּחת פאַרן קרעמער, אי א זעקל צוקער אין 
פֿונטיקע טוטלעך און אַנװערן דערבּײַ היפשף 
עטלעכע פונט. 2. אויסװעגן אויף לאַחדים, 
אי אַ פֿונט טיי אין לויטן, 4. פיג. זײַן אָפּנץ- 
היט אין אַרױסזאָגן, אין פֿאָרמולירן. ניט דער" 
זאָגן. אי די װערטער פון לױיבּ (פֿון טאַדל), 

מיט זיך -- ספעצ צום 21, אָנװערן, פֿאַר" 
לירן בּײַם צעוועגן. ,, מע מוז געבּן מיט א קויפּ 
און עס װעגט זיך אײַן א פּאָר פונטלעך". 
איינוועגם -- אַדװ. זן. טרעפט זיך פ9טמ אין 
פר. דזו אין א', פֿאַר א' -- די געװיינטלעכע 
פאָרמען. גלײַכצײַטיק. בּשעת מִעשׂה. אין (מיט) 
דעם זעלבּיקן גאַנג. ,גיי אַרײַן צו דער בּאַבע 
זען װאָס זי מאַכט. װעסט אי קריגן חנוכה- 
געלט". ,און װעקן אי א רעבּעלישע קעגנער- 
שאַפֿט צו . . . אומפרליהייט", א. י. זאַקוסקי, דוד 
עדעלשטאַט..., 


אײַנוועלגערן -- טרו. ער אײַן, --געװעל- 
גערט. 1, דזוו אײַנװאַלגערן (-+) צום בּו -- 
זן. אי אַ װאַנט, די אַלטע חורבֿה. צום ב23: אויך 
אײַנשמוציקן, אײַנשמירן מיט (אין) קויט, א' 
דאָס זײַדענע קלייד אין בּלאָטע. , כּי יראתי שלא 
ללכלך פּקדון המלך מרגליות טובֿה -- דען 
איך האָבּ מורא, איך זאָל ניט א' דעם פּקדון 
פֿון מלכות װאָס זי איז א טײַערער פערל", 


1149 


ספֿר ישרי לב, ווילנא והורדנא 1819, לו/א. צום 
3 אי א בלאט און צעשנײַדן אויף קרעפּלעך, 
צום 43: אי די גרויסע שטיקער װעש. מיט 
זיך. הזנג,. צניש. 


אײַנװעלן -- טרוו. װעל אײַן, --יגעװועלט. פּד. 


אוקר. שטעלן א כֹּלי מיט מילך אויפן פֿײַער. 
אײַנקאַכן, אויפקאָכן (װעגן מילך), א' א טאָפּ 
מילך, 


איינוועלערדיק -- אַדי. ואויליונגעריש. װאָס 


האָט נאָר איין ועלער, א תּאװה נאָר צו איינס, 


;אַן איער יאט, נאָר איין מויד װיל ער", רייד 
(קאָװגע). 


אײַנװעלקן -- אוטו. ועלק אײַן, -יגעװעלקט, 


1. אָנהײבּן װעלקן אָדער אינגאַנצן פֿאַרװיאַנען. 
די גראָזן װעלקן אײַן און סיפֿילט זיך װי דער 
ווינטער װערט נעענטער. 2. בּכלל אײַנװיאַנען, 
אײַנדאַרן, אײַנטריקענען. פֿאַרלירן פֿרישקײט, 
יונגשאַפט, , די מיידלעך אין שטעטל זײַנען נע- 
בּעך געבּליבּן פאַרזעסן און האָבּן אײַנגעװעלקט 
פֿאַר דער צײַט". 


אײַנװענד -- דער, ‏ ן. אקט אָדער רעזולטאט 


פֿון אײַנװענדן. אָפּפֿרעג, אָפּװענד, אָפּװײַז, אַן 
אי קעגן א שלעכטן פֿאָרלײג. מאַכן אַ ריי אין 
קעגן געזעץ-פּראָיעקט. אַן אי קעגן פּאָרזיצער. 


איינווענדונג -- די, יען. פּראָצעס אָדער רע- 


זולטאט פֿון אײַנװענדן. דזו דפֿו. ניט-אײַנוי- 
ליקונג, טענה. כּסדרדיקע פאַלשע א'ען. קומען 
מיט אַן א'. ,די אי . . . וװאָסן גאָט האָט קעגן 
די לײַטן די חכמה האָבּן און ניט דערנאָך טוען", 
מבֿחר הפּנינים, הומבּורג תּצ"ט. ,יעקב לערנער 
האָט זי ניט געװאָלט בּאַאומרואיקן מיט איען 
און װיכּוחים", ספ, סודות. ,זשאַלעװעט מען 
דאָ ניט קיין דוגמאָות, בּפֿרט דאָרטן ואו עס 
קענעןי זײַן ספקות און א'ען", ימ, יישפ צאאי 


אײַנווענדזלען -- -+ אײַנװיאַנדזלען. 
אײַנװענדן -- אוטו 8 טרו. וענד אײַן, --'געז 


ווענדט {---געװענדעט, נרן (--געװאַנדן, פד), 
1. אָפּפֿרעגן, דערװידערן, אַרויסקומען מיט א 
טענה. א' קעגן פאַלשן אױסטײַטש, א' קעגן 
פֿאָרשלאָג, געזעץ-פּראָיעקט. ‏ א' קעגן דער 
האַנדלונג פֿון פֿאָרזיצער. ;איך װייס לחלוטין 
ניט װאָס מע װאָלט געקענט א' אנטקעגן אזא 
שריט", זשיט או, נ"י 1919, ,הײַנט אויפדער- 
נאַכט איז דאָך שבּת! -- האָבּ איך אײַנגע- 
װענדט", מ. מ. אויזערקיס, דער פּריװאַטלעהרער 
ווו, דראָהאָבּיטש 1898, 

2, אַרױסטרעטן אַנטקעגן. אקיינער װענדט 
ניט אײַן?. . . איז אָנגענומען!", רייד (קאָװנע), 
;איך װעל דיר, פֿאָטער, אום מינדעסטן ניט 
א'", אמד, דער פֿאַרמאַסקירטער פֿראַנט, װילנע 
7, 

9. צוגעבּן, מוסיף זײַן עפּעס װאָס פֿאַרריכט 
(איז קעגן) פר;ערדיקע ריד. בּאַװאָרענען 
,. . . אָבּער כּמעט בּלינד -- װיל עמעץ א", 
פרץ, נישט פֿאַרמשפּט'. ,עס שאַט ניט, --- האָט 
אײַדע אײַנגעװענדעט, --- הײַנט װעל איך שפּילן 
דײַן ראָלע", אַר, 'גלײכהייט. ,עס איז ניט 
הײַנט אַ נײַס! -- האָט אַבֿרהם אײַנגעװענדט -- 


איינווערטיק 


אַן אָרעמאַן איז אומעטום שלעכט", י. בּערלין, 
משה דער טרעגער.., נ"י 1901. 

4 טרוו. אָנװענדן, אָננעמען מיטלען. זיך מלען 
דורכצופֿירן. א' אַלע כּוחות (מיטלען). א' חכמה 
עפּעס צו דערגרייכן. ,פֿונדעסטװעגן בּאַדארף 
מען אַלדינג א' װאָס סע שטייט אין מענטשנס 
הענט", רייד (קאָלאָמײי). ,דאָס הייסט װען ער 
יל זײַן חכמה דערצו א', קען ער אַלע פֿאַר- 
בּאָרגעניש אַנטפּלעקן", א. פּאַװיר איבּז, בּחינות 
עולם, זשאָלקעװ תּקס"ה. ;די אשה דאַרף.. . פֿיל 
מיהע אײַנצוּװענדן צו פאַרטרײַבּן אַלע מיני 
מחלוקת פון הויז", ר' יצחק האַמבּורגער איבּז, 
שׂיח יצחק, קראַקע 1882. ערפאל אַ מענטש 
מיט יושר . . . האָט אַלצדינג אײַנגעװענדט פֿון 
זײַן זײַט דאָס פֿײַער פֿון אָנהײבּ צו לעשף, 
ממוס, ווינטשפ, 

9. (אײַנבינדערײַ) אײַנקנייטשן און אײַנלייגן 
די געדרוקטע בּויגנס אין א ריכטיקן סדר, איי" 
דער מע בּינדט אײַן. אי די בּויגנס. וווען מע 
האָט אַ טעות הייסט עס -- פֿאַרװענדן| 
מיט זיך -- אײיבּערצײַגן זיך. קאיך װעל זיך 
ניט לאָזן אי פון קיינעם. . . איך זע עס טעג- 
לעך מיט מײַנע אויגן", אמד, דער בּןיחיד, 
ווילנע תּרל"ה. -עכץ. -עניש. | 

אײַנווענדער -- דער, 'ס. װנ *ין -קע, ס. 
אָפּאָנענט; אָפּלײקענער. װער עס קומט מיט 
אַן אײַנװענדונג. א שטענדיקער אי. -ערי, 

איין וועק -- אַרכ. זזוו אַװעק. זיא װאָלטן 
מיט אננדר אין דיא קאמיר אײַן שטײַגן דר 
װײַל דיא יודן אין דיא שול וארן אונ' אַלן 
איין ועק נעמן", מבּ, מעשׂה קיז אַװע ווון, 

אײַנװעקפלען -- טרו. -סל אײַן, +- געוועק- 
סלט. פר {פאַר כּללישפּראַך נרן אײַנבּײַטן 
אי צען זלאָטעס אויף קליינגעלט, 

אײַנװעקפֿן -- טרוו. װעקס אײַן, --געװעקסט, 
אַמ. אײַנשמירן מיט װאַקס אָדער אַןְ אנדער 
שטאָף, ענלעך צו װאַקס. דזװ אײַנװאַקסן װ. 
אי א פלאָר, 

אײַנװערפֿירן -- טרװ. -בִּיר אײַן, --(גע) 
װערבּירט. 89: -;ווערבּעווען. 1. אַרײַנ- 
קריגן (דורך פּראָפּאַגאַנדע אָדער צװאַנג) אין 
אַ מיליטערישער אָרגאַניזאַציע. א' יוגנטלעכע צו 
(אין) מיליטער-דינסט, 2, אַרײַנקריגן, אַרײַננע-- 
מען אין יעדער מין אָרגאַניזאציע. אי אין פֿאַר" 
איין. אי נײַע פּאַרטײי-:מיטגלידער. 3. אַרײַן- 
קריגן אויף אַרבּעט, געוויינלעך אזא װאָס איז 
שווער. אי פּויערים זיך צו בּאַזעצן אין דער 
טײַגע, בּאַפרײַען זיי דערפֿאַר פֿון צאָלן שטלי" 
ערן. /1ג, 

אײַנװערפֿן -- טרו. װערבּ אײַן, -' געװערבּט, 
קריגן, אַרײַנקריגן, אײַנשאַפֿן זיך. ;אַז דער 
מענטש האָט אין זיך אײַנגעװערבּט גוטע מידות, 
געפעלט ער יעדן מענטש", סשי ו, סח, 

איינווערטיק -- אַזי. 1. דזו אוניװאַלענט, 
,די פֿאַראײניקונגען פֿון טאַלןיוםן טיילן זיך 
אויף איע און דרײַװערטיקע...ײ, יטאָזײשריפּֿטן, 
װאַרשע 1929. 2, װאָס האָט אומעטום נאָר 
איין אָנגענומענעם װערט. ,זעט איר, גאָלד איז 
א', אָבּער ניט זילבּער". -יקייט. 





איינווערטערדיק 1190 איינזאַם 


איינװוערטערדיק -- אַדי. װאָס בּאַשטײט 
נאָר פֿון איין װאָרט. א'ע זאַצן, איער לאַזונג, 
אײַנוערעמען -- טרו. -רעם אײַן, --'געווע- 


4. פֿאַרזיכערן, ,װער דא װיל זײַן גע לט 
אײַן זאַלצן, דשׂ עז איין בּישטאַנד זאָל האָבּן -- 
דר זאָל מעשׂר אונ צדקה דר פֿון געבּן", לטו, 


צו(ם) רײַטן, 2, פֿיג. אַרױפֿלײגן התחײבֿותן, 
אי עמעצן מיט (אין) קהלשער ארבּעט. /נת, 
אײנזאָטן -- טרו. זאָט אײַן, --געזאָטן. אלינ- 





רעמט. 1. (געניצט געויינטלעך אין פּאַסיו) 
אײַנפּלאָדיען װערעם. די פלוימען זײַנען אײנ- 
געווערעמט געװאָרן. 2. בּכלל פֿאַראומרײיניקן 
(מיט שמוץ, שלעכטע ריד, רשעות אע) א' 
(ווערטער פון) רשעות אין די כּלומרשט-גוטץ 
ריידעלעך. אי ליגנס אין בּאַריכט. מיט זיך, 
דונה, 

אײינוורעשן -- פר. דזוו אײַנװאַשן -=, 
איינוך-- דער, "ן. פכאיי 22גר. 89: יעוונויך, 
קאַסטרירטער מאַן, פֿאַרשניטענער, טריס. דער 
אי װאָס בּאַדינט און בּאַװאַכט די פרויען אין 
האַרעם. זידלװאָרט פֿאַר אַן אומענערגישן 
מענטשן, פאַר אַן עקר. איינוכאָאי'ד -- 
שפּאַסיק. װער עס שטאמט פון אן איינוך, 
אײַנזאָֿגן -- טרוו. זאָג אײַן, --יגעזאָגט, ‏ 1, איינך 
טענהן. אײַנרעדן. א סך מאָל זאָגן, עס זאָל 
אַרײַנדרינגען,. א' דעם גבֿיר ער זאָל געבּן א 
גרעסערע נדבֿה. אי אויסלענדישע ייִדן אַרײַנצו" 
לייגן זייער געלט אין מדינת-ישראל. ,עלטערן 
זײַנען געצוואונגען כּסדר אײַנצוזאָגן זייערע 
קינדער: לאָזט זיך ניט פאַרפֿירן", א. מענעס, 
פֿאָר, 1966 וע 24, 

2. אײַנלערנען װאָס צו זאָגן. אי דעם שליח 
װאָס ער האָט צו טאָן. ,דער קיניג האָט אים 
אײַנגעזאָגט װאָס ער האָט צו ריידן", א. ג., דער 
פּראָצעס, װאַרשע 1885, 

8. אָנזאָגן, אײַנװײַזן װאָס צו טאָן. דיקטירן, 
;גאָט איז גערעכט. ער פירט די װעלט. מיר 
קענען אים קיין דעות נישט א'", ספֿר שבחי 
רמ"ל, לעמבּערג, יאָר? ,א שרײַבּער װעט קיי- 
נער ניט א' קיין דעה, װעגן װאָס ער זאָל 
שרײַבּן און װעגן װאָס ניט", שנ, לעזער, דיכ- 
טער, קריטיקער 0. 

4. מתרה זײַן. װאָרענען. ,עז זאָל אויך דיא 
גמיינן בּירגר אײַן גזאָגט װערין דז מען קיין 
יהודא ניט אן גרײַפן זאָלײ, בּאַלעגערניש. ,איז 
גבּליבּן ג"ו {גבּאים ומבֿורריםן בּײַא גראָסין 
קנס אײַנזאגען דאס איטליכה גבּאית זאלל זיך 
אימר צו בּעפינדען לאסין מיט איהרע ואכין 
לײַט", 'תּקנות פֿון פּראַגער חבֿרה קדישא, 
תּנ"ב 21:40/061 16מץסװ80ן. 

9. (בּוקאַװינע, גאַליציע) אונטערזאָגן שטי- 
לערהייט. א' דעם ענטפער בּײַ אַן עקזאַמען. 

מיט זיך -- זיך אײַנחזרן, פ9טמ. בּאַשטי 
מען בּײַ זיך עפּעס (ניט) צו טאָן. זיך אי ניט 
צו װערן בּרוֹגו, 

דונג, -עכץ. -עניש -- ,, , . אײַנצואָר- 
דענען זייער לעבּן אָן פרעמדער הילף און 
פֿרעמדער א'", זר איבז, נ. רובּאַקין, פֿאַר 
פֿרײַהײט און רעכט, װילנע, יאָר? ר (יין, 
-יקע). -ערי, 
אײינזאַט -- דער, -ן. אַקט אָזער פּראַצעס פון 
אײַנזאָטן,. מאכל װאָס װערט אײַנגעזאָטן. אַן 
אי פון פֿלייש מיט בּעבּלעך, 
אײַנזאטלען -- טרו. -טל אײַן, --געזאָטלט, 
1, אָנזאָטלען, אַרױפּטאָן אַ זאָטל. אי די פֿערד 


קאָכן מיט װײיניק װאַסער, מיט א פעטס. א' 
פלייש. אי די װעטשערע. ‏ -עכץ. 

אײנואַלבּן -- טרו. זאַלבּ אײַן, --געזאַלבּט, 
1. אײַגרײַבּן מיט זאַלבּ. אי די צעשפּאָלטענע 
הויט. 2. דורכפֿירן בּיון סוף דעם אַקט פֿון 
זאַלבּן, אי דעם גאָטס-דערװײלטן פאַר אַ מלך, 
-ונג, 

אײַנזאַל(י)ען -- טרח. -לני)ע אײן, -געזאָז 
לױ)עט. 1. אַרײַנלײגן (װעש) אין לויג, אַש- 
װאַסער. אײַנשװענקען מיט זאָלע. א' גרעט, 
2. אײַננעצן מיט השתּנה. א' דאָס בּעטגעװאַנט, 

אײנזאַלצן -- טרח. זאַלץ אײַן, --געזאַלצט, 
+-געזאַלצן. 1, אַרײַנשיטן אָדער אַרױפֿשיטן 
זאַלץ, אי א שטיקל בּרויט פאַר א המוציא. 

2. אײַנטונקען אין זאַלץ אָדער אין זאַלצ- 
װאַסער. אי קאַרטאַפֿל אין הערינג-ראָסל, 

9, װי געהעריק בּאַשיטן מיט זאַלץ און 
האַלטן אויף שפּעטער צום ניצן, צום עסן א' 
בֹּאָבּ אויף פֿרײַטיקיצונאַכטס. א' פיש אױיף 
מאָרגן. א' א זײַטל פלייש. ;אונ' אַז ער זי 
!= זיי, דעם ערילויתן און די זיילויתןן הוט 
בּאַשאַפֿן, דא הוט עֶר די נקבֿה הורג גװעזין אונ' 
הוט זי אײַן גיזאלצין דען צדיקיי צו לעתיד 
לבֿא", טח, בּראשית, א, 21, רשי, , גייט יעדעס 
יאָר זייער פיל הערינג פֿאַרלאָרן אומזיסט. מען 
אוספּײיעט זיי ניט אין דער צײַט אײַנצוזאַלצן 
און זיי װערן פֿאַרפֿױלט", איבּז, בּילדער פֿון 
טהיער לעבּען, ווילנע 1898. *קענסט עס א' = 
א) קענסט עס ניט ניצן איצט; 3) פאַרבּא- 
האלט אויף שפּעטער און ווארף דערגאָך אַרױס, 

4. בּאַזאַלצן, בּאַשיטן מיט זאַלץ װי אַ מיטל 
צו בּאארבּעטן. אי פֿעל. ,װער איין הויט אויס- 
אַרבּעט, אײַנזאלצט... . אום שבּת איז חיבֿ 
משום (מעבד)", הרב א. בּרודא, הליכות עולם, 
אונגװאַר 1864, 

9, קאָנסערװירן; פֿאַרהיטן (איר). ,אַז מע 
שטאַרבּט, זאַלצט מען ניט אײַן (נאַר מע בֹּאַי 
גראָבּט)", שו. *א' סחורה = ניט קענען פֿאַר- 
קױפֿן (װײַל דער פּרײַז איז צו הויך). ,זאַלצט 
עס אײַן (מיט אײַער מקח)" -- אויסדרוק, גע 
ניצט פון קרעמערס װאָס קױפֿן ניט בּײַם הור" 
טאָװניק די סחורה איבּער דעם צו הויכן פּרײַז, 
*איך װעל עס ניט א' = ניט בּאַהאַלטן, ניט 
אויפהיטן בּײַ זיך (נאָר אָפּגעבּן, איבּערגעבּן 
אַן אנדערן). *מע װעט מיך (אונדז אאַזו) אי?= 
פֿאַרהאַלטן, אַרעסטירן, ניט אַרױסלאַון? *א' א 
מאיאַנטיק (אַ פאַרמעגן, אן אוצר אע) = פאַר- 
לירן בּײַ אן אומגעראַטענער ספעקולאציע. ,דער 
ראַש:החבֿרה |קדישאן האָט אױסגעקאָמאַנדע- 
װעט |בּײִַם ניט דורכקומען װעגן קבֿורה-געלטן: 
קומט קינדער אַהים. לאַז ער דאָ ליגן {דער 
מתן, לאָז זי אים א', װעט זי האָבּן װאָס צו 
עסן", יִפֿאָל, 1885, זאן 38. ,װאָס זשע, מע 
װיל אים א' ? פֿאַרװאָס בּאַהאַלט מען אים 
נישט?", ספ, יידישער קאַלאָניסט. 

0. איבּערזאַלצן, אַרײַנטאַן צו פֿיל זאַלץ, אי 
די זופּ, עס זאָל װערן ראָפּע, 


מב/ב. ;דאָס שפּריכװאָרט גייט אין ירושלים: 


- װער עס װיל זײַן ה אָ בּ אי, דאָס ער װיל עס 


בּאַהאַלטן, זאָל ער דערפון צדקה געבּן', א. 
פּאַויר, ספּורי הפלאות, וארשע 1844. ,מלח 
ממון חסר -- דער פּירוש איז, אַז דו װילסט 
דײַנע געלט א', דאָס מיינט מען -- זי זאָלן א 
קיום האָבּן, זאָלסטו די געלט מחסר זײַן אויף 
צדקה", רי' חיים יצחק גאַנדמאַן מקאַרלין, סגולה 
לעשירות ואריכות ימים, ווארשע 1904. 


8. דורכלאָזן, איבּערהיפּערן (מיט א בּיטול- 
בּאַציאונג). כּלומרשט לאָזן אויף שפּעטער, 
אויף אַן אנדער מאָל. אי א דאַװ(ע)נען, א מנחה 
אע. א' דעם יעלה-ויבא, 

9. אָנזידלען, אָפּטאָן, בּרענגען עמעצן אומ- 
כּבֿוד, היזק. א' עמעצן, יענער זאָל זיך האָבּן 
װאָס צו קראצן. ,ער האָט מיך פֿאַרטשעפּעט, 
האָבּ איך אים אײַנגעזאַלצן!". 

0. װאויליונגעריש. אײַנשטעלן א סך בײַ 
אַ שפּיל אין קאָרטן. א' דעם בּאַנק מע זאָל 
זיך צו אים ניט קענען צורירן. א' און שטעלן 
וא בּאַנק. אי דעם טויז, אי אױפֿן טויז, 

מיט זיך. -נג. עכץ. עניש. 


איינואַם -- אַדי. דטשמ, אָפֿט געניצט. 1. װאָס 


איז אַליין (אָן משפּחה, אָן פֿרײַנד, אָן אַ סבֿי 
בֹֿה). לעבּן אי. פירן אַן א' לעבּן. אן אע 
עגונה. אי װי א יתום. א' װי אַ װאָלקולאַק, װי 
א שטיין (א בּוים) אין פעלד, װי א דאָרן. א' 
װי דער קארגער קלמן. א' אָן א קינד, אָן א 
רינד. , פֿאַרװאָס שטראָפֿט ער מיך אזוי, אַז 
איך זאָל זײַן אי װי א בּוים", אֵש, תהילים-יוד. 
,נאָמבּערג . . . האָט געשריבּן כּמעט דורכויס 
נאָר װעגן א'ע נשמות, וועגן מענטשן װאָס 
זײַנען אָפּגעריסן פֿון יעדער סאָציאַלער סבֿיבֿה", 
שנ, שלום אַש. ;אַװעקגעשפּאַנט מיטן טראָט 
פֿון א איער חיה", חג, צמח אַטלאַס. 

2. עלנט, פֿאַרלאָזן. זיצן אי און עלנט. דער 
א'ער פּאָעט. ,דאָס פינצטערע געזיכט פֿון איען 
שיפֿער", פרץ, 'דער שטראל ;די נאַכט איז 
געווען זייער אן אומעטיקע און איך האָבּ מיך 
געפילט זייער א'", װײַס וש, אָפּגעשטױסן, 
,;און בּײַ די װאָס שטאַרבּן אלע שפּיטאַלענע 
איע מיתות", מלך ראַװיטש, נאַקעטע לידער, 
ווין 1921, 

9 װאָס איז אַן מענטשן, אָן אײַנװאױנערס, 
אַרײַנגײערס אע. װאָס איז אָפּגעזונדערט פון 
אַנדערע ענלעכע זאכן. אַן איער בּוים אין 
פעלד. אַן א' הויז לעבן בּית-הקבֿרות. איענע 
איע (אָפּגעזונדערטע) ערטער ואו ער פֿלעגט 
צו לערנען און צו דאַװנען", אמז, בּן פּדק, 
ווילנע 1865. ,,זאמדן פון איע בּרעגן האָבּן די 
שטראַמען פארדעקט, חורבֿות פֿון איע װעגן 
האָבּן פֿון שלאָף זיך געװעקט", אַר, ישטורמישע 
צײַטן, ,אי איז געבּליבּן ירושלים, די פיל- 
בּאַפעלקערטע שטאָט, די פֿירשטין פון די 
שטעט", ה. ל. זשיטניצקי, 'דעם זיידנס הײַזלי 
;װײַסע בּעראָזעװע װעלדער, איע בּיימלעך אין 


אײַנזאַמדיקן 


פֿעלד, שטיקער צעריסענע װאָלקנס.. .", סעג, 
שטילע טרוימען, װאַרשע 1909, 

4. װאָס איז אָן אַן אָפּרוף, װאָס קיינער רעי 
אַגירט ניט אויף דעם. איע געשרייען אין דער 
נאַכט. , פֿון צווייטן צימער הערט זיך דעם זיי" 
גערס איער טיקיטאַקײ, װײַם, אַ שלעכטע פרױ. 
;אי האָבּן געקלונגען זייערע שטימען, פאר- 
הילכט פון זיפֿצן פון לײַדנדיקע", ימ איבּז, 
שד ווש, 

סובּ: איינזאַמ(ער) --- מלל פֿאַרטײַטשט ואין 
בּודד בּמועדיו' (ישעיה, יד, 31); ,איינזאמר" 
וְתּי: גאָפּגעשטאנענער"ן. געס טריפט דערפֿאַר 
אָפטער דעם א'ענס טרער", סעג, לירישע לידער, 
אויך דזו איינזאַמקײיט (-+) ,עס טוט מיר 
מײַן אי נישט וייי, סעג, קאַפּריזן. אויך דזו 
איינזאַם אָרט. ,איבּער אונדזער א' -- אָט דער 
עדן-פּאַרקײ, ל. קוסמאַן, נאַרנבּונד, 1931, 
אײַנזאַמדיקן -- טרו. ‏ דיק אײַן, --געזאמ- 
דיקט. 1, בּאַשטױבּן מיט זאַמד, א' די קליי- 
דער אין װעג. א' די שיך. 2. בּאַשיטן מיט 
זאַמד. א' א סטעזשקעלע פארן הויז. מיט 
זיך. זנה, 


אײַנזאַמל -- דער, -ען. אַקט פֿון אײַנזאַמ- 
לען. אן אײַליקער אי, דזוו דװח. 


אײַנזאַמלונג -- די, -ען. 1. פּראָצעס אָדער 
רעזולטאט פֿון אײַנזאַמלען. געלט-א. 

2. צונויפֿקום פֿון אַ {(גרעסערער) צאָל מענ- 
טשן. געזעמל. טװ פֿאַר 'קהלי. אַזױ אין שׂבּ, 
ט/ב. יבּקהלם אל תּחד כּבֿודײ (בּראשית, מט, 
6) -- מלמדישער טײַטש פּאָד): ,אין זייער א' 
זאָל מײַן נאָמען ניט דערמאַנט װערן" |תּי: ,צן 
זייער געזעמל זאָל מײַן כּבֿוד ניט צושטיין"ן, 
ישׂנאתי קהל מרעים' (תּהלים, כו, 5) --,איך 
האָבּ פֿײַנט דאָס א' פון שאַלקהאַפֿטיקע לײַט", 
חה, ב, 212, איבּער די ציטירטע שטעלן אע 
ווערט אי אָפֿט געניצט דעראָגאַטיו, מיט בּייזע 
כּװנות. ,אי צו מחלוקת", עח, סג/ב; ;זיך דער" 
װײַטערן פון דעם אי פון דער חבֿרותא", קה, 
ווילנע תּרל"ה, ו/ב. אויך נײטראַל אָן שום 
פאַרמשפּטן: ,אײַערי אײַן זאַמלונג ואש איר 
גייט אויף די מאַרק", שי, כ/ב. ,אין הויף איזן 
געווען אַן אי פֿון פיל מענטשן", ש. װאָלצענאָק, 
רבּי יוחנטשע, װאַרשע 18823, טו פֿאַר 'עצרה" 
'עצרת בּוגדים' (ירמיה, ט, 1) פֿאַרטײַטשט 
שעריר -- ,אַן אײַן זאמלונג פֿון אייטל שצָ- 
ליק" (תּי: ,געזעמל פון פעלשער" 'קראו 
עצרהי (יואל, א, 14) פֿאַרטײַטשט מלל --- ,אלין 
זאַמלונג", אַזױ אויך תִּי. יויבא ועודנו מבֿקרי 
(מחזור יום'הכּפורים) --- ;און עס זאָל קומען 
אונדזער א' פֿון פֿריי, קרבּן אהרן, װילנץ 
תּרכ"ח. ;אנשי כּנסת הגדולה --- דאָס איז 
טײַטש איין הויך א"", הרב י. געלבּאַרט, מעשׂה 
אָבֿות, ווילנע 1880, 

אָנקלײַבּ, צונױפֿנעם. טװ פֿאַר 'מקוה 
'ולמקוה המים קרא ימים' (בּראשית, א, 10) -- 
שֹׂבּ, ו/ב: ,אײַן זאַמלונג", אַזױ אויך תּי. אין 
ספֿר אַקדמות מיט עברי טײַטש {לעמבּערג? אָנ" 
הײיבּ 19. י"הן -- 'מי נפישותא': ;די וװאֲשׂיר 
פון פֿיל אײַן זאמלונג". ,בּיידע שפּראַכן מיט 


1781 


זייערע גײַסטיקע א'ען זײַנען גלײַך וויכטיק", 
עלטערן טריבּונע, מעקסיקע 1950, 

4 גערעטעניש. דאָס צונױפֿנעמען גערעטע- 
ניש. טו פאַר אָסיף'. 'חג האָסיף! (שמות, כג, 
6 לד, 22) --- , פֿײַערונג דער אײַן זאַמלונג", 
טח, איום-טובֿ פון א'", תּי. 


אײַנזאַמלען -- טרו. -מל אײַן, --יגעזאַמלט, 


1. צונױפֿרופֿן מענטשן, צונױפֿקלײַבּן זיי אויף 
איין אָרט. אי אַלע אײַנוואוינערס. אי די חכמים 
און זיך שואל עצה זײַן מיט זיי. ,אונט דײַן 
פֿאטר אונט מוטר אונט דײַן בּרידר אונט אַלי 
הויז גזינד דײַן פאטערש זאָלשׂטו אײַן זמלין 
וַ'תאספֿיי, תִּי --- אין צו דיר צו דײַנם הויז", 
סהמ, יהושע, ב, 18, ,זאָל אײַנגעזאַמלט װערן 
גאַנץ ישׂראל אַרום דיר", תּי, שמואל בּ, יז, 11, 
;האָט געהייסן א' די קינדער פון אַלע חדרים", 
שבחי בּעשט, | 

2, ספּעצ. צונױפֿנעמען דאָס צעזייטע און 
צעשפּרײטע ייִדישע פֿאָלק. צונויפבּרענגען כּן- 
סת-ישׂראל, מקיים זײַן דעם צוזאָג פֿון קיבּוץ- 
גליות. א' אין א"י, אין ירושלים. א' דעם 
איבּערבּלײַבּ פון ישׂראל. ,פֿון אַלי פיר זײַטן 
וואו הין ער זיא פֿר שפּרײט האט, זאָל ער 
זיא צו זיך וידר זאַמלן אײַן", בּרכת המזון, 
אַמשט 1723, טז/א. עװערט אן זעהן אונזער 
תּשובה אונ פּײַן אונ' װערט אונז װידר זמלן 
אײַן, כּל ישׂראל דיא גאַנצי גמיין", רי יהודה 
ליבּ בּרי'ּ משה זעליחובר, שירי יהודה, אַמשט 
7, +זמלט אײַן דשׂ גזינד יעקבֿ פון דעם 
שטאַמלדיגן פֿאָלק", מחזור שלש רגלים, אַמשט 
3, ,גאָטס כּבֿוד װעט אי דיך", ספֿר שׂיח 
השׂדה, פיורדא תּצײז, 

9. צונױפּפֿירן, צונױפֿיאָגן בּאַשעפֿענישן, צו- 
נויפבּרענגען זאַכן. צונויפזאַמלען. אי די צצ- 
װאָרפענע חפצים. א' דאָס זילבּער, אי װאַסער 
אין בּאַסײין,. 'שלח העז את מקנך' (שמות, ט, 
9)-- מלל פאַרטײַטשט: ,זאַמיל אײַןי וְתִי : 
פאַרײַנטרײַבּן"). ,װען אין מײַן מאַכט װער 
איצונד אל מײַני ספרים אײַן צו זאַמלין . . ,", 
אלכּסנדר עטהיזן, בּית ישׂראל ובית הבּחירה, 
אַמשט 1724. עאַזױי װי איינער זאַמלט אײַן 
פֿאַרלאָזענע אייער . . . אַזױ האָבּ איך דאָס 
גאַנצע לאַנד אײַנגעזאַמלט", ישעיה, פירוש 
עברייטײַטש, לעמבּערג 1877. אװאַסער װאָס 
זי ציֶען זיך אויף דער ערד, װאָס מע קאָן זי 
ניט איי, סדר סליחות, װאַרשע תרפּ"ז, זי 230, 

4. אַראָפּנעמען און צונױפֿקלײַבּן. אי תּבֿואה, 
אי דאָס גאַנצע גערעטעניש. אי היי אין שײַער. 
;ער האָט אײַנגעזאַמלט פֿון פעלדער, װעלדער 
און פון זײַנע אָבּאָרעס", אמד. פֿיג. א' דעם 
גײַסטיקן אינװענטאַר און בּרענגען אים אין 
פֿאָלקס שײַערן. 

8. אָפּשפּאָרן. אָנקלײַבּן. אַנשאַפֿן זיך. 'ואת 
הנפש אשר עשׂוי (בּראשית, יב, 5) --- מש פֿאַר- 
טײַטשט: ;זיא האבּן אײַן גיזאַמלט" (תּי: , זיך 
אָנגעשאַפֿט"ן, , זײַני אוצרות ואש ער אונ זײַני 
עלטרן האבּן אײַן גיזמלט", לטו, מב/ב. ;אַלי 
מאַכט אן װענדן. . . פיל געלט אונ גוט אײַן 
צו זאַמלען", משה אײַזענשטאַט איבּז, דרך 


איינזאָמענטײליק -- אַדי. 


איינזאָמענטײליק 


הישר לאבן בּוחן, 1746, אָרט? אוער װעט א' 
די ליבּשאַפט פון יאָרן און מיט בּאַלױנונג 
בּענטשן מײַנץ טריט?", א. שומיאַטשער, אין 
שעהען פון ליבּשאַפֿט. 

0. אײַנזאַפּן, אַרײַננעמען אין זיך. אי װאַסער 
מיט אַ שוװאָם. ,אין זײַן הרצן טוט ער אײַן 
זמלן וייקבּץ'ן אונרעכטי מחשבֿות", סהמ, תּהי- 
לים, מא, 7, אונ!' דער כּבֿוד פֿון גוט װערט 
אײַן זמלין דיך", בּראַנט, כח. ;זעה אַז דו 
זאָלשׂט דײַן לימוד זאַמלין אײַן", עיון, טו/ב, 
4 -+ אײַנגעזאַמלט װערן, 


אײַנזאַמלען זיך -- -+ זפֿו. 1. צום בּו: 


א מחנה (די גאַנצע װעלט) זאַמלט זיך אײַן. 
פאיר עליונים . . . איר תּחתּונים, זאַמלט אײַך 


- אײַן", נצו, ד/ג. ,ווען ישׂראל זאַמלען זיך אײַן 


אין זייערע שולן און לערנען און דאַװנען מיט 
כּוונה --- אַזױ געדענקט הקבּ"ה אין דעם חורבּן 
פונעם בּית:המקדש", לט2, יז/ב. ,זאַמלט אײַך 
אײַן, דען הײַנט קומט איינער אין דעם הז 
אַרײַן, לאָמיר אים מזיק זײַן, איי ער גײט 
אַרױס", קה. ;אַלע האָבּן זיך ארום דעם רבּין 
אײַנגעזאַמלט און מיט ליכט אין די אויגן גע 
קוקט", װײַס, 'מזל-טובי. *אי זיך צן.,, = 
אויך: זיך האַלטן אַן עצה. אי זיך אָנצונעמען 
אַ החלטה. *א' זיך ק עגן... מיט ציל צו 
שטרײַטן, קעמפֿן. אי זיך קעגן ישׂראל, 

צום 33: יונאספוי (בּראשית, כט, 3) פֿאַר- 
טײַטשט מש: ,זי פֿלעגן זיך אײַן צו זאַמלן" 
{תּי: ,זיך צונויפגעזאַמלט"ן ,זאָלן זיך א' די 
װאַסערן פֿון אונטערן הימל אין איין אָרט", 
תּי, בּראשית, א, 9, ,װען ער (שבחות ובֿרכות) 
זאָגט און עס זאַמלט זיך אײַן שפּײַעכץ אין 
זײַן מויל, זאָל ער ניט זאָגן בּיו ער אויס. 
שפּײַט", ספֿר חסידים, תּק"ן? צום 53: עדי 
צװויי בּייזע מידות, מוטװיליקייט און גאװה, 
זאַמלען זיך אײַן צו אַ בּייזן מענטשן", לט2, 
קא/ב. אויך: זיך צונויפנעמען, זיך בּאהערשן, 
,די איינע שעה װאָס ער האָט אויסגעקליבּן.. , 
צו אי זיך און צו שטיין פאַר {גאָטזי, תניא, 
4 ה-עניש, 


אײַנואַמלער -- דער, 'ס. װנ יין, -קע, 'ס, 


1. װער עס זאַמלט אײַן. אַזו רידט גאָט דער 
האַזר, דער אײַן זמלר דיא פר שטויסנן ישׂראל", 
סהמ, ישעיה, ו, 8,. 2 אינקאַסענט. דער א' 
פֿון די חובֿות, שטײיַערן. -עריי, 


איינזאַמען -- אוטו. איינזאַם, געאיינזאַמט, 


נעאַל. געפֿינען זיך אין א צושטאַנד פֿון עלנט- 
קייט (איינזאַמקײיט), ,צװײַגיק און שװײַגיק 
איינזאַמט אַ מנורה", צייט, גל ווו. ;אַן אַלטער 
בּחור װאָס איינזאַמט אַ לעבּן-לאַנג", מ. דלוזש-. 
נאָוסקי, פֿאָר, 1966 או 14. מיט זיך --,אין 
דער קליינינקער מאנסארדע, װאָס האָט זיך 
געאיינזאַמט אויף דער אָרעמער פֿאַרשטאָט", 
פמ, דוריאויס דור-אײַן. אויך: פֿאַרזאַמען זיך., 
אָנקומען שפּעטער װי גערעכנט. זיך א' און 
אָנקומען נאָך אַלעמען. 

װאָס דער זאָ- 
מען פֿון געװיקס בּאַשטײט נאָר פֿון איין טייל, 
צו איע געװיקסן געהערן: קאָרן, װײץ, רײַז, 





איינזאַמקײט 


פּאַפּשױען אא, פּאַלמע-בּיימער, קאָקאָסניס אאַ. 
;װײַטער פֿאַרמאָגט יעדער זאָמען א מעליקן 
ענדאָספּערם (שפּײַזדגעװעבּ) און א שפּראָצל 
װאָס בּאַשטײיט פון אַ קנאָספּעלע, װאָרצעלע 
און איין זאָמענטײל (דאָס שילדל, דעריבּער -- 
איע געװיקסן)", א. גאָלאָמבּ איבּז, ג. בּאָטש, 
געװיקסן. װאַרשע 1922. ,געװיקסן, װאָס פאַר- 
מאָגן איינטייליקע זוימען, הייסן איע און די 
געװיקסן װאָס זייערע זוימען טיילן זיך אויף 
צוויי הייסן צװייזאָמענטײליקע", יאַכו. -0ת0ס14 
06, 

אײינזאַמקײט -- די (דאָס), ז. מצבֿ אָדער 
אײגנשאַפֿט פֿון זײַן איינזאם (+) ;אין א 
אָן שטראַל פֿון ליבּע", אַר, 'שפּינאָזע. ,פעל- 
דזן"בּערג אין גרויזאם:שטומער איי, יהואַש. יפון 
די קעטסקיל-בּערגי. ,געהערט האָבּ איך פֿון 
דעם אייום-טוב -- ניט אַלע פֿאַרשטײען און 
טרוימען דערפון", סעג, אין קאַזמערזש. ,שטי- 
לע א'ן נאַכטן זיך און טאָגן הינטער טויער .. . 
א פאַרמאַכטן", א. ניסענזאַן, דאָס לעבּן װיל אַ 
מעשׂה הערן. ,מײַן עלנטקייט זאָל מיך פֿאַר" 
פירן צו יענער טיפֿער אי װאָס צײַטיקט אויס 
געדאַנקען נײַע", חג, דער מאַמעס צואה. ,זכ" 
רונות --- דער איינציקער תּענוג אין א'", יק. 
אײינואַנגיק -- אַדי. װאָס האָט נאָר איין 
זאנג. װאָס איז פֿון איין זאַנג. איע געװיקסן, 
אײ;זאָנירן -- טרװ. ניר אײַן, --זאָנירט, 
נעאָל. ‏ אײַנראַיאָנירן. אײַנשטעלן זאָנעס. א' 
א נײַע געגנט. ,מע האָט דאָ נאָך ניט אײַנזאָי 
נירט און מיר וייסן ניט צי מע װעט קענען 
אויפשטעלן א שול בּנין אויף דער גאַס", רייד 
(נ"י), 

אײינזאַפּן -- טרוו. זאַפּ אײַן, -- געזאפּט. : 1606 
תסץקגפ-ת:. 1. אַרײַנציען אין זיך אַ פֿלײ 
סיקייט. אַרײַנזײגן. אי װאַסער װי א שואָם, 
,קוועטשט אויס פֿון די קליידער דעם גאַנצן 
בּענזין װאָס זיי האָבּן אין זיך אײַנגעזאַפט", 
ש. שפירא, קליידער פֿאַרבּערט, װארשע 1900, 
,ציט אַרױס די נשמה פֿון גוף, װי מע ציט 
אַרױס א האָר פון מילך װאָס דער האָר האָט 
ניט אײיַנגעזאפּט פֿון די מילך און עֶר גײט 
אַרױס ריין...", יעבץ איבּז, עין יעקב, 
בּרכות, װאַרשע תּרמ"ו, כה/א. שמיר לעבּן 
װײַטער אויף דער ערד װאָס האָט אײַנגעזאַפּט 
אונדזער בּלוט און טרער", רייזל זשיכלינסקי, 
שװײַגנדיקע טירן. אויך א' ש טויבּ. 

2. דזוו בּו. פֿיג. אי װערטער װי שמעקעדיקן 
בּוימל. אי מיט דער מאַמעס מילך פֿרומקײט 
(גוטע מידות אע), ,אי אין דער נשמה זינדיקע 
טרערן וי טראָפּן װאסער", פרץ, געדאַנקען און 
אידייען 

9. אײַנאָטעמען. אינהאַלירן. אַרײַנציען אין 
זיך א גאַז. א' די פרישע װאַלד-לופּט. א' דעם 
גיפטיקן גאַז, 

4. אַרײַננעמען אין זיך דורך פֿאַרשײדענע 


אָרגאַנען, חושים. אי אין זיך געשרייען פֿון ‏ 


געפּײַניקטע, אי די שיינקייט פֿון לאַנדשאַפֿט, 
א' דעם פראָסט אין די בּיינער. ;כדי דאָס 
אויער זאָל א' אין זיך א בּיסל דברייתּורה", 


אײַנזאַפּעװדיק -- אַדי. 


1102 


װײַסו, יפון רבּינס שטובּ'. ,ניקאָטין קען איינ- 
געזאַפּט װערן דורך דער אונטערהויט אין 


מויל", טמז, 21101965. ,דער טאַָגיגערויש ‏ 


ווערט אײיַנגעזאפּט מיט פרייד", פּרץ, לידער און 
פּאָעמען. , אײַנגעזאפּט אין זיך ריחות פֿון בּעז 
און אקאציע", ייז, יאַשע קאַלבּ. ,. . . זאַפּט אין 
זיך אײַן יעדע תּנועה", ש. סײַמאָן, צװײַגן 

9. אַבּסאַרבּירן, זיך צואייגענען פֿון אַרום, 
פון דער סבֿיבֿה. אי די גוטע (שלעכטע) מידות 
פֿון דער נײַער סבֿיבֿה. אי דעם פיבּער פֿון רע- 
װאָלוציע און מלחמה. ,איך |= ייִדישן בּין מיט 
זיי הונדערטער יאָרן / געגאַנגען דורך יעדער 
געפאר, / און אײַנגעזאפּט האָבּ איך דעם צאַ 
רן, / און אײַנגעזאַפּט האָבּ איך דעם צער"י 
אל |, "ידיש. ;בּיסלעכװײַז זאַפּט מען אײַן 
אין זיך אומבּאמערקלעך שטריכן פון דער 
היגער אנדערשקייט", לל, איק, 1924:1962, 
;האָט דער רבֿ דערציילט פֿרומע מעשׂיות, זי 
זאָלן אי אין זיך די צניעות פון פאַרצײַטיקע 
װײַבּער", חג, טמז, 1965 א 8, 

0 אַרײַנקריגן דורך פֿאַרשײדענע מיטלען. 
אי װי א שװאָם יענעמס האָבּיאון"גוטס. ,פֿן- 
נאַנדערטײילן יענע רײַכטימער װאָס דו האָסט 
אײַנגעזאַפּטי, יהואָש, אאַלטע פּסוקים -- נײַ 
פֿאַרטײַטשטי, 

1. מאַכן עפּעס דרויסנדיקס א טייל פֿון איי- 
גענעם איך. עשװײַגנדיקער חבֿר, איך זאפּ דיך 
אײַן און לעבּ, סוצ, פֿעסטונג. 

מיט זיך -- עאין א פּאָר טעג ארום, דער 
אייל זאַפּט זיך אײַן און טריקנט צו, קיטעװעט 
מען די פּאָדלאָגע אויס", בּערג, בּײַם דניעפּער |. 
;ער האָט זיך אײַנגעזאפּט מיט זײַנע אויגן אין 
דעם אַנטבּלױזטן האלדז, בּריסט . . . און האָט 
בּאַוואונדערט און בּאגערט", אַר, 'די בּאַרמהער- 
ציגע שװועסטערי. /נג. -עניש, 
װאָס מע קען אײַנ- 
זאַפּן. איע פֿליסיקײטן, שטאָפן, א'ע מידות. 
דיקייט, 


אײַנואַפּער -- דער, יס. װנ נבּ. 1. װער עס 


זאַפּט אײַן. ,מיר זײַנען די א'ס פֿון כּלערליי 
קולטורן און זייערע איבּעראַרבּעטערס", ימ, 
קוד, 1938, 

2. אַפּאַראַט, מכשיר, מיטל אײַנצוזאַפן 
שטויבּ-אי, ;די פליסיקע לופֿט מוז פֿאַראײניקט 
ווערן מיט א ספעציעלן א' װאָס אַנטהאַלט א 
סך קױלנשטאָף", י. קאַמענעצקי, דער זיג בּאַמ 
דניעפּער. מאָסקװצ 1932. ,דער כימישער אי בּאַ- 
שיצט פֿונעם כלאָרישן װאַסערשטאָף", בּ. בּ. 
טראַם, װײיס װי צו בּאַשיצנ זיכ, מאָסקװעץ 1941. 


אײַנזאַפֿטיקן -- טרו. -טיק אײַן, -יגעזאפֿ- 


טיקט. 1. אַרײַנלײגן אין זאַפט (עס זאָל זיך 
אַנציען מיט דעם זאַפֿט, א' א מאכל, סזאָל 
ווערן בּאַטעמט. 2. האַלטן א צײַט אין גע 
וויסע בּאַדינגונגען, אַז סזאַל אָנהײבּן אַרוס. 
געבּן זאַפט. א' פּירות. אויך מיט זיך. 
-ונת, 


אײַנואיץ -- דער, { (אױיך: --זעץ) פֿקפ: 


-זעצל, 1. דאָס װאָס װערט אַרײַנגעשטעלט, 
דער נײַער אי אין פֿענצטער פֿון קראָם. 2. דאָס 


אײַנזודלען 


װאָס װערט אַרײַנגענייט, צוגענייט צו א מל- 
בּוש. אַן א' אין דער לינקער פּלײצע. ;אן 
פֿון דעקראָן-עלאסטיק", פֿאַר, 1963 |ו 18 ;אָן 
געסטקעס און אײַנזעצלעך פון בּאַטיסט װעט 
אויסגיין צו . . .", ממוס, פריזיח. 98. אויסגץ- 
האַפטענע טייל װאָס מע נײיט אַרײַן אין א 
ציכל, ,זי האָט דעם זון אײַנגענייט אין וועסטל 
פינף אימפּעריאלן און אַז ער װעט אױיסטאָן 
פֿרײַטאָג װעש, זאָל ער למע-השם אַרײַנלײגן 
אינעם ציכל מיטן א'", אָפּאַ, אין פּוילישע װעלי 
דער. 

4 פֿאַלשע בּריסט. פֿװל װעגן װײַבּערשן 
טואַלעט: ,װײַבּער האָבּן דרײַ זעץ: אן אי אַן 
אָפּזאַץ |= הויכע קנאפלן און אויפזאַץ |-+ 
8 

9. דאָס װאָס װערט אַרײַנגעטאָן, אַרײַנגע- 
שאָטן, אַרײַנגעגאָסן אדגל. ,דעם טשוהון... 
קען מען תּיכּף נעמען אויף אויסצוגיסן, ניט 
װאַרטנדיק בּיז ס'ווצט זיך צעשמעלצן דער גאַנ" 
צער א'", נ. סאַכאַרני איבּז, ל. פרומין, װאָס 
דאַרף מען װיסן װעגן... אַ װאַגראַנקע, כאַר: 
קאָוו 1932, 

0. געלט װאָס מע גיט אין פֿאָרױס בּײַ אַן 
אָפּמאַך. , מיר האָבּן געגעבּן אַ גרויסן אי און 
מע קען ניט חרטה האַבּןי. ספּעצ. אײַנשטעל- 
געלט אין קאָן פֿון א שפּיל. }. דאָס װאָס 
קומט אַרײַן אין א פֿאַסונג, אין א רעמל, אין 
א בּאנד. דער טײַערער אי. קױפֿן א רעמל און 
בּײַטן דעם א'. ,צום װערק איז צוגעקומען 
אַן אי פֿון אַרױסגעבּערײ, רייד (נ"י). 8, א"י. 
אינסטרומענט פאַר לאַנדמעסטונג און טאָפּאָגראַ- 
פיע. מלואה אין עבֿרית, | 

א"ג ר ופּע, א"ק אַ מאנ דאָ = נאַצישער 
טי פֿאַר אַן אָפּטײל װאָס האָט דורכגעפֿירט די 
אױיסראָט-אַקציעס אין אָסטלאַנדי. די א"גרופע 
איז בּאַשטאַנען פֿון אי-קאָמאַנדאָ און זאָנדער- 
קאָמאַנדאָ. די אי-קאָמאַנדאָ האָט אויך געהייסן 
אי-גרופע 2. 

אײינזאַציק -- אַדי. װאָס בּאַשטײט פון איין 
זאַץ. איע ענטפערס. 

אײינזאַקן -- טרו. זאַק אײַן, -'געזאַקט. אײַנד 
שיטן, אײַנפּאַקן אין זעק. טאָבּער ייִדן האָבּן 
זיך געכאַפּט פאַר דעם אופֿן פֿון שנעלן אויס- 
דרעשן די תּבֿואות, שנעל זיי אױיסרײיניקן, א' 
און פֿאַרקױפֿן", מנשה האַלפערן, פאַרמעטן, 
2, ז' 124, 


אײנואַראַוען -- דזוו אױסזאַראַזען -+, 236, 


אײַנופֿלען -- ן. . . זעולען, . . . זאַװלעזן טרו. 
זבֿל אײַן, -געזבֿלט. פּאָד, א"י. אײַנמיסטיקן. 
אי די פעלדער, | | 

אײינװופּרעװשן -- טרו. -רעװע אײַן, --גע" 
זובּרעװעט. סל. אײַנחזרן. שטאַרק אײַנלערנען. 
אי דעם אוראָק (לעקציע), 

אײינזודלען -- טרװ. ‏ דל אײַן, *-געזודלט, 
5346160 : 2//6. זן. אײַנשמירן. אײַנבּרודיקן, 
אײַנפּאַטשקען. , און זאָל ריין מאכן זײַן גוטע 
כּלי װאָס ער האָט פריִער אײַנגעזודלט אין 
קויט", לט2, ו/ב. -ער, 





אײַנזױגן . 


אײַינזויגן --- טרוו. זויג אײַן, -'געזויגן (אויך: 


--יגעזויגט). 99: --זייגן (מיט אונטערשיידן 
אין 33 ), 1. אַרײַנצ:יען א פֿליסיקייט אָדער 
אַן אנדער מין שטאָף װאָס איז גרינג-בּאַװועגלעך 
(מיט א פּראָצעס װאָס דערמאַנט אין זייגן), 
אײַנזאַפּן, 13. א' מילך פון דער בּרוסט מיט 
די ליפּן, מיט אַן אינסטרומענט. אי אייטער. 
אי שטױיבּ. אי אױסגעגאָסענעם טינט מיט מעק- 
פּאַפּיר. ,װאָס װאַסער בּאַטרעפֿט... די װאָרצ- 
לען זויגן עס אײַן פֿון בּאָדן", דאָס פּפֿלאַני 
צענלעבּען, װאַרשע 1899, אװאָלט דאָס געוויקס... 
שוין מער ניט געװען בּיכוֹלת אײַנצוזויגן פֿון 
דער ערד די נייטיקע צעלאָזונגעןײ, ד. האָכבּערג 
איבּז, אָטאָ שמײַל, געװיקסן, מאָסקװע 1920, 
זי 57 2, אײַנאָטעמען. ,די יונגע קינדער זויגן 
אין זיך אײַן אויף אַזאַ אופֿן א גאַנצן טאָג 
א פֿאַרסמטע לופֿט", חבֿרה מפֿיציהשׂכּלה, 
אַ פאָר װערטער..., װילנע 1914. 2, דזװ 
אײַנזאפּן, 43. אי ריחות. ,לאַנגזאם אי איטלעך 
געמאָלטעס בּילדײ, בּעמו. 
4 אַרײַננעמען אין זיך א געפֿיל, אַן איבּער- 
לעבּונג, מאַטעריאַל פֿאַר גײַסטיקער אַנטװיק- 
לונג. אײַנזאַפּן, בּבּ 6-5. אי מיט דער מוטערס 
(מאַמעס) מילך מענטשלעכקייט (ליבּשאַפט צו 
ילִדן, שיינע מידות אאַזו). , מענטשן זאָלן א' 
די ליבּע צו יענע מינים {עלעמענטן פון 
מענטשלעכן פּראָגרעסן אין דעם פֿרעמדן לשון", 
זשיט צו, נ"י 1912, ,דאָס איז גערעדט . . . פאַר 
א דערװאַקסענעם מענטשן װאָס האָט שוין אין 
זיך אײַנגעזויגן דאָס ייַדישקייט", דאָס גיטױפֿטע 
יונגיל, לעמבּערג 1894. ,כאָטש מיר פֿאַרמאָגן 
קיין לאַנד נישט קיין אייגן, ס'האָט דאָרט מײַן 
שפּראַך װי מײַן פעלד נישט געבּליט, -- כ'האָבּ 
פון מײַן מאַמען זי טיף אײַנגעזויגן", בּ. לאַפּיך, 
צייכנס. , בּײַנאַכט שפּאַן איך אום אין תּכריכים 
אין װײַסע און זויג אײַן די שרעק פֿון מײַן 
|פאָלקס קאַטאַסטראָפֿע?, חג, 'בּאַלאַדעי 
ס. אויף פֿאַרשײדענע אופֿנים אַרײַננעמען אין 
זיך. ;די פעלקער האָבּן אים {דעם ייִדן ניט גע- 
װאָלט אי אין זיך", זשיט א, נ"י 1919, ז' 15, 
| ,דער שװערער בּינאָקל האָט. . . אײַנגעזויגן 
אין זיך דעם רוים", י. פֿרידמאַן איבּז, װל. לידין, 
שטילער אָדער גרויסער, מינסק 1936, 
אײַנוױיגן זיך -- + דפֿו. אי זיך מיט די 
ליפּעלעך אין דער מוטערס בּרוסט. ענלעך צו 
אײַנזאַפּן זיך (-+). אויך: אײַנעסן זיך. אַרײַנ" 
טאָן זיך אין עפּעס. אי זיך װי א פּיאַװקע און 
צאַפּן יענעמס בּלוט. א' זיך מיט די ציין. א' 
זיך מיט די אויגן אין דער שיינער פרוי, 
;אַבֿרהם האָט מיט טויזנטער מײַלער זיך אײַן- 
געזויגן אין דער אומבּאַואוסטקייט", אַש, משה. 
,זיך אײַנגעזויגן מיט צעשראַקענע אויגן אין 
בּלויען פאַרטאָג", 1. לוריע, בּריקן בּרענען, 
כאַרקאָוו 1929, ,װילנער ריחות האָבּן זיך צן 
טיף אים אײַנגעגעסן אין די בּיינער, אײַנגע- 
| זויגן זיך אינעם בּלוט", שנ, יודי שרײַבּער אין 


סאָװי' פֿאַרבּאַנד. ,לבֿנה זויגט זיך אײַן אין 
װענט, אין ציגל", סוצ, פֿעסטונג. /נג. 
-יעכץ. -עניש, 


אײַנוויגער -- דער, יס 4 װער עס זויגט 


1198 


אײַן. ;אַשׁ איז דער אי פֿון אַטמאָספערישע אײַנ- 
פֿלוסןײ, בּ. ריווקין, גרונטיטענדענצן.... 2, נע" 
אֶל. אַפּאַראַט װאָס זויגט אײַן שטויבּ. רײניקן 
די דירה מיט אַן אי. -עריי. 

אײַנוויגעריש -- אַדי. נעאָל. װאָס קען אײַנ- 
זויגן,. האָט די טבֿע אײַנצוזויגן. מיט אַ פֿײַני 
פֿיליקער, איער נשמה. | 

אײַנװימען -- טרו. זוים אײַן, --געזוימט, 
1. פֿאַרענדיקן מאַכן א זוים. אי אַ פֿאַרהאַנג, 


אי די בּרעגן. 2. אַרומנעמען מיט ליניעס. אי 
אַ בּילד אין א שװאַרץ רעמל. -ונג. -עכץ, 
-עניש, | 


אײַנווימענונג -- די, -ען. נעאָל, אוּו. פּראָי 
צעס פֿון אײַנשפּריצן זוימען, | 

איינזוימענטייליק -- -+ איינזאָמענטײליק. 

אײַנװוויערן -- + אײַנזײַערן. ספעצ מאַכן 
עס זאָל זיך בּאַקומען א שויערער' אײַנדרוק. 
,זי האָט אַלין אַזױ אײַנגעזױערט איר פּנימל 
אַז זי קען איצט אַפילו קיין שמייכל ניט טאָן". 
מיט זיך. | 

אײַנויפֿן -- טרוו. זויף אײַן, -געזױפֿט (אויך; 
-יגעזויפן). זױפֿן אַ סך. אי א פֿלאַש בּראַנפֿן. 

איינזומערדיק -- אַזי. 1, װאָס עקסיסטירט 
(לעבּט) נאָר איין זומער. א'ע אינזעקטן 
2. װאָס איז נאָר בּמשך פֿון איין זומער. אַן 
אי פאַרבּרענגען אויף דאַטשע. 

אײנזופּן--- טרוו. זופּ אײַן, -יגעזופּט. 1. זופּן 
א סך. אַרײַנזופּן, א' צװויי טעלער בּאָרשט, 
2. אַרײַנצוען אין זיך אַ פֿליסיקײט. , די קאָרע 
און די פֿעל זופּן אײַן אין זיך װאַסער, דאַרף 
מען די גרובּ אָפֿט דערגיסן", װאולאַך, האַנטי 
בּיכל פֿאַר לעדער אױסאַרבּעט, פּעטראַגראַר 
2, 

אײַנזיגלען -- טרװ. "גל אײַן, --געזיגלט. 
| 1. אײַנשטעמפּלען. אײַנחתמענען. פֿאַרזיגלען. 
א' די פּאַפּירן, די דאָקומענטן. ,עשׂ איז ניט 
אַז דײַן גלײַכן . . . אין אײַן זיגןלןן דײַן פורם, 
דר דא איז פול מיט קלוגהייט", מחזור ר"ה 
ויויכּ, הומבּורג 1721, קעו/ב. 2. אַרײַננעמען 
אין אַן ארומרינגלונג. א' די שטאָט פון אַלע 
זײַטן, ניט אַרײַן, ניט אַרױס. ,אירע טריט גע 
מאָסטן, איר פֿיגור איז שלאַנק און װי אײַנ- 
געזיגלט האָט זי מײַן געדאַנק", אַר, 'די גע" 
זוכטע ליבּעי. מיט זיך -- פאַנדערע בּליקן 
האָבּן זיך אין מיר אײַנגעזיגלט אויף אייבּיק", 
סעג, געבּרענטע טריט. -ונג. -עניש. 

אײַנזידלען -- טרו. ידל אײַן, --געזידלט, 
דטשמ. נר. אימיגרירן, אײַנװאַנדערן, בּאַזעצן 
זיך אין אַ נײַ לאַנד, אין אַ נײַער געגנט. מיט 

זיך -- ,לאָמיר זיך אויך א' נידעריק בּײַ דער 

שוועל", ל. װאַסערמאַן, איק, פּסח תּשכ"א. 
-ונג, 

אײַנזידלער -- דער, (יס, 1. זטשמ. נר. 
אימיגראַנט, קאָלאָניסט. 2. אַרכ. װער עס 
לעבּט אַליין אין א װיסט אָרט. {אײַנזידלערלן 
פּוסטעלניק. טח פֿאַרטײַטשט ככּערער בּערבֿה' 
(ירמיה, יז, 6): ,אז איין אײַנזידלר אין דר 
װאושׂטנײַא" {תּי: ,װי א טאַמאַריסק . . ."ן. אַן 


אײנזײַטיקייט 


אי האָט זיך א יונגן בּער אױפֿגעצױיגן...", 
מסדר אגרת, װאַרשע 1858, ,זייער א פרומער 
קריסט פּעטער דער א'", קמ, 1862, טאז 1. 


אײַנזידן -- טרוו. זיד אייִן, -יגעזאָדן, --'גע- 
זאָטסן (--געזידט). אײַנקאָכן (אַזױ אַז אַ טייל 
זאָל זיך אויסקאָכן), אי א געקעכטס. ,לאז זידן 

בּיז איין שליש אײַן גיזאָטן װערט... לאָז 

- איין שליש אײַן זידן...", משה רופֿא בּן 
הקדוש בּנימין װאָלף מק"ק מעזריטש.., ירן- 
שת משה, װילמערסדאָרף תּל"ז. ,קאָך דיזוז 
ואָט דאָסן יחד אין איין מאָס קוא מיליך, וואול 

| צו גידעקט, לאָז עז דיא העלפט איין זידין", 

| סור וו, כא/א. 

אײַנוירעכיץ -- דאָס, ‏ ער (ן). + דפֿו. 
1, אויך: דאָס שיטערע אין אַ געקעכטס. עבּאַ- 
זונדער בּריט מען אויס אַ האַלבּע קילאָ בּרוק- 
סעלקעס אין װאַסער מיט זאַלץ און מע גיט 

- צו צום אי א לעפֿל האָניק", בּ. שאַפֿראַן, ייִדישע 
קוך, װאַרשע 1930. 2. געדושעכץ, פד. אײַנ" 
קאָך. 

איינזיוונדיקייט -- {... זיוועג...ן די (דאָס), 
וין. נעאָל. - פֿאָנאָגאַמיע. ,'גאַמאָס' הייסט אין 
גריכיש ניט 'פרויי און ניט 'װײַבּ', נאָר 'זיווג', 
מאָנאָגאַמיע איז בּכן װערטלעך טײַטש א'", 
זק, ייִפֿאַ, 1938, 8, 

אײינזייפֿן -- טרח. זייג אײַן, --געזויגן, דזװ 
אײיַנזויגן (-+), ספּעצ אַרײַננעמען אין זיך, 
אי אין זיך. אי אין זיך שׂנאה צו ייִדן פֿון דער 
מאַמעס בּרוסט און פון גלחס 'בּרוסטי. אי אין 
זיך אַ שפּראַך. א' אין זיך יענעמס בּליק. אויך; 
אײַנרואיקן, אײַנשטילן דורך אָנזייגן. א' דאָס 
קינד (בּיז עס פֿאַרמאַכט די אייגעלעך און 
שלאָפֿט אײַן) און עס אַרײַנלײגן אין וויגל. 

אײינזײַטיק -- אַדי. 1. װאָס איז פֿון איין זײַט, 
פֿון איין צד. איע װינקלען. איע ליבּע. איע שאַרף, 
אויך איער מעסער. 2. װאָס װערט בּאַטראַכט 
(געשאַצט) פֿון איין געװיסן שטאַנדפּונקט. איע 
אויסבּילדונג. אי איבּערגעקרימטער לעבּןישטיי- 
גער. ,דערבּײַ איז דער נאַצישער פיזישער אויס- 
זע ניט געשאַצט געװאָרן א'", מװ, היטלערס 
פּראַפֿעסאָרן זי 146, 8. װאָס האַלט מיט (פֿאַר- 
טיידיקט) איין צד. פּאַרטײאיש. איע טענות. איער 

| ריכטער. איע שטעלונג, דערקלערונג. איעדע 
פּאַרטײע פון. אײַך איז צו פֿיל איי, אמד, זיבּען 
דינסט מיידכען, װוילנע 1873. ,דער פֿאָרמאַליזם 
איז געקומען צו רעװאָלוציאָניזירן... דיכטונג... 
און קריטיק. דערפאַר איז ער אַזוי עקסטרעם 
און. א'", שנ, לעזער, דיכטער, קריטיקער !א . 
4. װאָס איז געװענדט אין איין זײַט. ,תּלמיד 
הנפֿטר מרבו -- אַז דער תּלמיד נעמט רשות פון 

זײַן רבּין . . . זאָל ער זיך ניט תּיכֹּף איבּער- 
קערן מיט דעם פּנים און גיין צו דער טיר, 

נאָר ער זאָל פֿון אים א' אַװעקגײן", א. י. 
שפּערלינג, ליקוטים וו, לעמבּערג תּרס"ט. 

אײינזײַטיקײיט -- די (דאָס), ‏ ן. אײגנשאַפט, 
- מצבֿ, פּרט-פֿאַל פון זײַן אײנזײַטיק. פרײַ פון 
אי. לײַדן פֿון א'. אַרײַנפֿאַלן אין אַן א', ,די 
ייִדישע און די העבּרעאישע ליטעראַטור האָבּן 
זיך א געװיסע א'"", ימ, פון צײַט צו צײט. 





אינזײַטלדיק 


קאָװונע 1927, ,וי אַזױ האָט א קינסטלער מיט 
אַ שאַרפֿן. . . בּליק . . . זיך געקאָנט לאַזן פאַר- 
פירן פֿון אַזעלכע א'ן", שנ, קריטיק און קריטיי 
קער. 1 

אײינזײיטלדיק -- אַדי. װאָס האָט (איז מיט) 
איין זײַט. ,איע לוחות", יובּל ואא, 202, 

אײינויימען -- + אײַנזוימען. . 

אײינויין -- דאָס. מצ נבּ. נעאָל, אוּה. דזװ 
איײינזײַנקייט, - 

אײַנזײיַן -- אוטו. איצ, אימפּ נב; -'געװעעז). 
פֿאַרבּלײַבּן (אײַנהאַלטן זיך) אויף אַן אָרט אַ 

| לענגערע צײַט. געוויינלעך מיט ניט קע- 
נען ניט קענען אי אין שטובּ איבּער די 
גװאַלדן. ,, איבּער איר קען זי אויף אַן אָרט ניט 
איי, ממוס, פישקע. ,מיט איר מויל, װאָס אין 

פֿול שװעבל און פּעך, בּײַ איר װעט אן איידעם 
א'!", י. בּודזאָהן, דער מקח טעות, ווילנע 1890, 
,נישט קיין מיאוסע, קאָן |זין אָבּער נישט אי 
אויף אן אָרט", ל. מלאך, אַפּפֿאַל, װאַרשע 1922, 


אײיגוזײַנקייט -- די (דאָס), ז. נעאָל. איינ- 
זאַמקײט. , און גאָר מײַן אי פֿאַרנעמט ניט ער, 
ניט דו; און אפֿשר קיינער", סוצ, װאַלדיקס, 
0, 


אײַנזייען -- טרװ. זײי אײַן -יגעזײט, 
| 1, פֿאַרזײיען. אי ווייץ. ;אַז מע זייט ניט אײַן, 
װאַקסט ניט אויס", שװ. ,טושׂטושׂ ניט, היישׂטו 
גלײַך ויא איין בּן"אָדם דער תּבֿואה אײַן זיהט 
אוג שנײַאט זיא ניט", עיון, מו/ב. 2. זייען 
מיט בּאַזונדערער אָנשטרענגונג און אָפּגעהיטנ- 
קייט. אי געװיקסן פֿון איין קלימאַט אין אַן 
= אַנדערן. אי דרומדיקע געװויקסן אויפן צפון, 
3. פֿיג. אײַנװאָרצלען, אײַנפֿלאַנצן. אי (קערנ- 
-דלעך פֿון) שׂנאה. ,די בּאַלױנונג פֿון אי צדקה 
איז די מידה פֿון אמת", תּניא, 218 
אײַנזײ. -אונג. -עכץ. -עניש 


אײַנזײַען -- טרװ. זײַ אײַן, --געזײַט. אויך: 
= געזליעט. - 1. אַרײַנגיסן דורך א זײַער, זיפּל, 
אי מילך פֿון מעלקשעפל אין קרוג. 2. אַרײַן- 
גיסן בּכלל, פּאַמעלעך, זאָרגעװדיק. אי װײַן אין 
די שמאָלע גלעזער. ‏ עכץ. 


אײַנזײַערן - -- טרװ. "ער אײַן, --געזײַערט. 
1. צוגרייטן אויף אַ בּאַשטימטן אופֿן און 
אַרײַנגעבּן זײַערס און געװירצן, עס זאָל בּא' 
קומען אַ זױערן טעם און מע זאָל עס קענען 
האַלטן א לענגערע צײַט. אי קרויט. קאַזו איז 
אָךר דר (דין) בּײַא זויאַר קרויט. . . דאש זיהט 
מן פֿון דעסט װעגין מן זאָל עז אײַן זײַארן, 
אַזו װען מן עסט זויאַר קרויט רואי {= רויען 
אודר גיקאָכט זונדר בּרוט, מאַכט מן דיא (בּרכה 
בּורא פּרי האדמה)", עפש, סידור תּפּילות, 
ואַמשט תּק"ח, קע/ב. ;אבר רועי {רויען אוגער- 
קיש װאשׂ מען פֿר זעהט דשׂ נאָר פֿון אײַן 
זײַרן װעגן מאַכט מען רוער הייט שהכּל", 
ספֿר שלחן ערוך ח"בּ {זשאָלקעװ? אָנהײבּ 19, 
י"הן, ו/א. ,מע קאָכט פיש, מע זײַערט אײַן 
בּאַרשטש, מע בּאַקט אַלערלײ שטרודל", בּאַש, 
גימפל תֹּם. *אים דאַרף מען ניט (פארשפּאָרט 
מען) אײַנ(צו)זײַערן = ער איז בּמילא א זויי 


בּיכער? װילסט זיי א'?". 


אײנוײַערס -- דאָס, -ן. פד. 


אײַנזײפֿן -- טרח. 
| 1, אײַנרײַבּן מיט זייף. אי די בּאָרד פֿאַרן גאָלן, 
אי װעש און לאָזן אין בּאַלײע אויף א גאַנצער 


אײַנזיכט -- די 


1164 


ערער, אַן אומצופרידענער, אן אָנגעבּלאַזענער. 
2. אַװעקשטעלן עס זאָל פון זיך װערן זויער, 
א' מילך אין אַ לאַדישקע. ,אזא מציאה דאָרף 
מען איי, פֿװל. 9. צוזאַלצן און צוגעבּן א 
בּיסל זײַערס. אי סאַלאַט. 4, אַרײַנפֿירן, נאַ 
ראַיען א שלעכט געשעפֿט. א' דאָס איידעמל 
װאָס איז אַראָפּ פון קעסט. 9. (שפּאַסיק) בּאַ' 
האַלטן, אַװעקלײגן אויף שפּעטער, אויף אַן אנ" 
דער געלעגנהייט. , פֿאַרװאָס לײַסטו מיר ניט די 
מיט זיך. 17נג. 
-ניש, 
יעדער מין אײַנ" 
געזײַערטע שפּײַז אָדער מיט א זויערן טעם. 
,זומער קומט מען אָפּ מיט א בּיסל א'". - 
זייף אײַן, --געזייפט, 


נאַכט. א' טשוועקעס זיי זאָלן בּעסער אַרײַן 


אין די זוילן. אי די דראַטװע. א' די פּאַקנאָדל, 


*א' עמעצן אַ מ אַ ר דע = אים שטאַרק אויס- 
זידלען. *אי דעם מוח = אײַנרעדן, איבּער- 


רעדן. 2. אײַנשמירן, פֿאַרשמירן מיט (אין) 


זייף, ,טו אויס דאָס העמד, װעסט עס אי בּײַַם 
גאָלן זיך". 


9. אַרײַנציען אין א שװינדלעריש געשעפט, 


פֿאַרדרייען דעם קאָפּ מיט אַן ענין, אַ מסחר, 


אַרײַגנאַרן עמעצן (דורך ליגנס, פאַלשע הבֿ- 
טחות, דריידלעך) צו טאָן עפּעס װאָס איז ניט 
געוואונטשן. {,,גענומען איז דאָס בּילד פֿון די 
פֿריזירערס. װען עס קומט אַ גרויסער עולם 
זיך ראַזירן, און ער האָט מורא אַז די אומ" 
געדולדיקע . . . װעלן אװעק צו א צװײטן, 


זעצט ער קודם אלע אַװעק און זייפט זיי אײַן, 


-- יענע מוזן שוין נעבּעך זיצן און װאַרטן 
ניט האָבּנדיק קיין אַנדער בּרירה", יע, װאוני 


דער-אוצר . . ., ווארשע תּר"פּן עמעצן גוט 
אי = לאָזן אים װי א נאַר אין מיטן אַן אַרבּעט, 


אַן ענין. 4. בּכלל אָנהײבּן אַן אַרבּעט, מסחר 
אדגל. אי אַ געשעפט, 

9. געבּן כאַבּאַר, שוֹחד. א' דעם פּריסטאַו. 
0. בּאַשטימען אויף א שװערער און שלעכטער 
אַרבּעט (אין געטאָ שאַװל און פּאָנעװעזש) 


בּלומ, פֿלח, טן 2, 
מיט זיך. -נג. עכץ. עניש, 
ין. דטשמ. אײַנזען. בּאַנעם, 
אַרײַנבּליק, לויט זײַן אי װעט עס בּרענגען 
רװח. ,אוני װער דיא איין זיכט ניט האט דשׂ 


- גאָט דעם מענשין אנדר גוטץ פֿר געלטין קען 


אַלשׂ עסין אונ' קליידונג איזט איין רעכטר 
נאר", ספר מבחר הפנינים, הומבּורג תצ"ט, 
לט/ב. , זיך אַליין מעגן א רעגלאַמענט מאַכן, 
נאָך זייער א'", ארז, קמ, 1865, פא 32, א" 
שטארק -- קענטיק-שטאַרק. ,,דערצו פאַרמאָגט 
מוקדוני צו פֿיל א'ס-שטארקן הומאָר, אַז ער 
זאָל ניט אײַנזען דעם קאָמיזם", יובֿליזבּ לכּבֿוד 
דרי א. מוקדוני. - יק -- אַדי. 


אײַנזיכערן -- טרװ. -ער אײַן, --געזיכערט, 


1. מאַכן עס זאָל זײַן זיכער. פאַרזיכערן. א' 
דעם כּתבֿייד אין א פֿײַערקאַסע, 2. אָננעמען 


איינזילבּ 


- קייט", אָפּאַ, 'לינטשעריי', 
| קורצקייט, אָפּגעהאַקטקײט פֿון רעדן. ,די א' 


-כאָר א צװייטן ניגון", 
| 1965 וש 7 ;ווען ר' פּנחס פֿלעגט אי מיט זײַנע 


-ספּעצ דער אין 


אײַנזינדיקן -- דיק אײַן 


צלט, אײיַנגעזינדיקט ליבּשאַפֿט", א. 


אײַנזינקען 


מיטלען עס זאָל זיכער זײַן פּונקט װי מע װיל, 


אי די צעטיילונג פֿון דער ירושה דורך א 


פּינקטלעכער צוואה. מיט זיך -- זיך אַסעקו 


רירן, אַרױסנעמען אַ פֿאַרזיכערונג. א' זיך 
קעגן פֿײַער, גנבֿות. -ונ2, | 
-- די?, "ן. איינטראַף. 
פֿאַרמאָגט נאָר איין טראַף. 


אַ װאָרט װאָס 
| דיק -- אדי. אַן 


איעץ שפּראַך מיט ווערטער אָן ענדונגעצן. ;זי 


רעדט אי'ע װערטער, קוים װאָס מע פארשטייט 


זיי, קמ, 1866, מאן 26. ,אע טענער פֿון פייגל 


און חיות האָבּן נאָך בּוֹלטער געמאַכט די שטיל- 
דיקיים -- אויך: 


פון מײַן פֿרײַנד איז אים בּאַלד אױפֿגעפֿאַלן, 
רעדי גרשם בּאַדער, יודישער פֿאָלקס קאַלענדאַר, 
לעמבּערג תּרע"א. | 


אײַנזילבּערן -- טרװ. "ער אײַן, -יגעזילי 
- בּערט. טײילװײַז, גאָר דין איבּערציען מיט זילי 


בּער. אי די לײַכטער. ;דער שניי שיט פֿון קאַיאָר 
און זילבּערט אײַן די גאַסן", מאַנ, ליד און 


בּאַלאַדע. ‏ -831, יי 
אײַנזיננען -- טרװ. זינג אײַן, --געזונגען. 


1 גוט אײַנלערנען, אײַנשטודירן צו זינגען. 
אי אַ נײַעם ניגון. ,הייבּט אָן אײַנצוזיגגען מיטן 
זלמן שזר, טמז, 


משוררים, פֿלעגט חוה-רייזל מיטזינגען מיט 


- זייי,, א. שײנפֿעלד, אַמעריקאַנער, 1959 ווא 25, 


,אי מיט די מענטשן פֿון קאָמאַנדע, (אַזן אױיפן 


װועג צום לאַגער זאָל זײַן א מאַרשײ, י. קאַפּלאַן, 


שליאַך און אומװעג. 


2. פאַרװאַנדלען אין געזאַנג. ,מיר זינגען 
די געפֿאַרן אַלע אײַן", אַלו. 9. אײַנשלעפֿערן, 


- פֿאַרשלעפֿערן (אויך מיט פאַלשע רייד, צוזאָגן), 
- אי דאָס קינד צום שלאָפֿן,. ,איר שלאָפֿט, און 


זיי די רײַכען זינגען אײַך אײַן, זיי זאָגן אײַך 
צו הרים וגבעות אויף נאָכן טויט", װינטש, 


| דאָס נײַע לעבּען, נ"י, אָקטי 1910. אויך מיט 
| זיך -- אי זיך אין א ליד (מעלאָדיע, ניגון אע), 


אײַנזינג. -ונג. -עכץ. -עניש. -ער-- 
אַ קאָמאַנדע װאָס זינגט דער 
ערשטער און די איבּעריקע האלטן נאָך. קאין 
ראָטע בּין איך געװוען דער א'". 

-יגעזינדיקט, 
אוטװ -- שטאַרק זינדיקן. זיך פאַרזינדיקן. א' 


- קעגן מלכות. טרחװ -- נעאָל. אײַנזײיען, אײַני 


פֿלאַנצן זינד. ;נאָענטע און װײַטע קאָנטיגענטן 
װאָס האָבּן אין מיר אײַנגעצײכנט, אײַנגעװאָר- 
שומיאַי 


טשער, טמז, 18411962. מיט זיך. 


אײגזינקען -- אוטוו. זינק אײַן, ה אָבּ 8 בּין 


= געזונקען. (אָפּטער אין פּאַס). 1. אַראָפּלאָזן 
זיך מיט דער גאַנצער שװערקייט (צום דעק, 
דנאָ). אי אין ים. א' אין אַ תּהום. אי אין דרערד 
פֿאַר חרפּה, ,האט זיא אן גיבּונדין מיט אײַזרני 
קיטן אוני די שלשלאות זײַנן אײַן גיזונקין אין 


דען תּהום רבּה", נצו, יד/א. ,זיי זײַנען אײַןי 


געזונקען געװאָרן אין די טיפֿעניש פון זײַנע 
ימים", חה, ב, רע. ,לייגט זיך די כװאַליע װי 





אײַנזינקען 


זי װאָלט מיטאַמאָל אײַנגעזונקען געװאָרןײ, פרץ, 


'נסים אױפֿן ים'. ,די תּיפֿלה זינקט יעדן טאָג 
אײַן אויף אַ האָר אין דער ערד אַרײַןָ", אָפּאַ, 
אין פוילישע װעלדער. אװאָס זאָל איך אײַך 
דאָ אַ סך בּרײַען? איך האָבּ געמיינט, איך װער 
שלער אײַנגעזונקען", עט, סערקעלע. א', אײַנ- 
געזונקען װערן װי ק(ו)רח (ועדתו). ,מע װייס 
ניט װאו מע װערט אײַנגעזונקען", פֿװל. -+ 
אײַנגעזונקען. קללה: אי (אײַנגעזונקען װערן) 
זאָלסטו אין דרערד! אי זאָלסטו טיף אין דער 


אַדמה (צוזאַמען מיט אַלע שׂונאייישׂראל, 
{ גלײבּעניש: אַז מע װאַרפט אַריבּער איבּער אַ 
קלויסטער א לײַבּצודעקל (לײַבּסערדאַקל) מיט 


אַ נאָדל, הייבּט דער קלויסטער אָן בּיסלעכװײַז 
-אייַנצוזינקען. | 

2. אַראָפּנידערן אין עפּעס װאָס קען אַרײַנ" 
נעמען אין זיך (און ניט קענען אַרױס, אי אין 
בּלאָטע, זאַמד, ליים. א' אין שטויבּ. *א' אין 
בּלאָטע (שמוץ אע) = א) זיך האלטן זײיער 
- אומריין; ב3) א לענגערע צײַט פֿירן אַן אויס- 
געלאַסן לעבּן. ,דאָס פערד און װעגעלע איז 
אַרײַן אין אַ. .. טינטערל. . . און װען דער 
אייבּערשטער זאָל ניט צושיקן אַ פּױערל צו 

הילף, װאָלטן זיי אַלע אײַנגעזונקען געװאָרן 
דאָרטןײ, ממוס, ישבּתי. ,דער קעמל... געפינט 

זיך בּײַ אים אונטער די קאָפּיטעס אַן אָנגע- 
װאַקסענע הויט, וי ווייכע קישעלעך, װאָס לאָזן 
ניט זײַנע פיס א' אין זאַמד", אמז, דיא װיס: 
טענײַא זאַהאַראַ, ווילנע 1868, ,די פינגער דײַנע 
זינקען אײַן אין דיקן. שטויבּ װאָס דעקט צו 
דאָס געבּיין פֿון ליכטיקע פּאָעטן", הל, בּלאַט... 
עפּלבּוים. | 

| = 8, אַרײַנדרינגען (דורכבּרעכן און פֿאַרבּלײַבּן 
אינעװײניק). ,אונ' ער שלײַדירט אוני ער שלוג 
דען פּלִשתּי אויף זײַן שטערן, אונ'י עש ואר 
אײַן גיזונקין וַתּי: ;אַרײַנגעזונקען"ן דער שטיין 

| אין זײַן שטערן", סהמ, שמואל א, יז, 49, 

4. פֿאַלן אין מעמד און דערגיין צו אַ זייער 
נידעריקער עקאָנאַמישער אָדער מאָראַלישער 
מדרגה. אי אין דלות, אין חובֿות. א' אין עבֿי 
רות, אין מעשׂים-רעים. ,דער מענטש װייס 
גאָרניט װי און װאו ער װערט אײַנגעזונקען", 
שו. , און אײַנגעזונקען געװאָרן טיף בּיו דעם 
האַלדז אין דלות", ממוס, קליאַטשע. ,איבּער- 
ענטפערן זיך צו די הנאָות פון דעם עולם און 
אי אין אַזעלכע גלוסטקייט װאָס בּהמות האָבּן 
אויך", חה, קצד, 

9. פֿיג. פֿאַרטיפֿן זיך און אַזױ װי פֿאַר: 
שלונגען װערן. א' אין מחשבֿות. א' אין 
שוװוערע געפֿילן,. א' אין מרה:שחורה. א(להצ- 
ליל) צו איין זינקן אין... מוטװיליגונג", 
מחזור ר"ה יו"כ, הומבּורג 1721. עדאָ זינקט 
פּענעק אײַן אין אַ ים מחשבֿות און געפילן", 
בּערג, בּײַם דניעפער |. אויך: א' אין א שװוערן 
שלאָף. ,שטייענדיק מיט געבּראָכענע קני, האָט 
דער אַלטער . . . װי אין אַ דרעמל אײַנגעזונ- 
קען", י. א. לייזעראָװיטש, דער זינדיקער, פֹּצָי 
טראָגראַד 1919, | 

0. פֿאַרשװינדן, ניט װערן. ,וואו איז דער 
האַמער? ער איז מיר פּלוצעם אײַנגעזונקען 


1158 


געװאָרן", ;אַזױ שטיל, . . . די גאַנצע קאָכעדיקע 


וועלט אַרום און אָרום איז מיטאַמאָל אײַנגע- 
זונקען געװאָרן", ייז, אַלט-שטאָט! 
?. טרו. מאַכן עס זאָל אונטערגיין. טאָר- 
- פּעדירן און אי א שיף. ,דער שטורעם װיל דאָס 
רעגירונגס-שיף צום א' בּרענגען", װינטש, דאָס 
נײע לעבּען, אָקט' 1910, 
-ונג,. -עכץ. -עניש -- קללה: אַן אי 
זאָל קומען אויף דיר! ,און איז בּדלות גע 
װאָרן . . . װאַר איין א'", אמד, דברי יושר, 
ווילנעץ 1863. קאַן א' אין קאַטאַסטראָפאַלער 
| ירידה", הל, טאָג, 1948 א261. ;,ואו בּיסטו 
געווען? עפּעס אַן אי איז געקומען אויף דיר", 
רייד (פֿון אַ מוטער צו 


געזוימט אין אַ שליחות). -ער. -ערי. 


אײַנזיפֿן -- טרו. זיס אײַן, -יגעזיסט. 1. פֿאַר- 
זיסן, מאַכן זיס(ער). א' זויערע יאַגנע)דעס, 
,און אין דעם בּאַשטײט דער כּישוף פון א' 
דעם געשמאַק אין מויל", װ. יונין, טמז, 1964 
וא8. 2 פֿיג. מאַכן עס זאָל זײַן פֿרײַנדלעך. 
א' די רייד מיט א קאָמפּלימענט. 

אײינזיפֿן -- טרו. זיפּ אײַן, --יגעזיפּט. (דורב)- 
זיפּן און דערבּײַ אַרײַנשיטן, אי מעל אין בּאַק- 
דייזשעס. מיט ז י ך -- אָנװערן, פֿאַרלאָרן גיין 
בּײַם זיפּן. ,א פּאָר פונט זיפּט זיך אײַן", 
אײַנזיפֿ -- דער. דאָס װאָס עס זיפּט זיך 
אײַן, 

אײַנזיפֿצן זיך -- אוטו. זיפֿץ זיך אײַן, זיך 
= געזיפצט, אייַנגעוואוינען זיך צו זיפצן, עאַ 
ייִדישע טבֿע --- אי זיך פון נחת". 

איין זייץ -- קומט מיט פּרעפּ אויף 8 מיט. 

- (װעגן עפּעס װאָס מע טוט זיצנדיק) מיט איין 
מאָל (שאָס). מיט אי זי אָנשרײַבּן אַ לאַנגן 
אַרטיקל. ,דער בּחור פֿלעגט אַרײַנשיבּן אויף 
אי זי א גאַנץ זײַטל קעלבּערן פֿלײיש", אָפאַ, 

יראָמאַן פון אַ פֿערדיגנב, 

אײַנזיציק -- אַדי. װער עס זיצט אײַן (לעבּט, 
וואוינט) אױפֿן זעלבּיקן אָרט א לענגערע צײַט, 
אַ שטעטל מיט אַן א'ער בּאַפעלקערונג. סובּ: 
א'ע(ר). -יקייט, | 

אײַנױצן -- אוטװ. זיץ אײַן, האָבּ 8 בּין 
ויריגעזעסן (*יגעזיצן, פד). 1, זיצן אַ צײַט 
אויף איין אָרט. ,זיץ אײַן!* (צו א קינד װאָס 
איז אומרואיק). ,לעבּן אים איז ניט אײַנצוזיצן, 

- דאָ הוסט ער, דאָ גרעפּצט ער", אמדז, דיא 
שטיפֿמוטער, װאַרשע 1864. ,הייס מיר שין 
טאַקע גיין שלאָפֿן, איך זיץ קוים אײַף, בּ. 
שאַפֿיר, אברהמל דער שוסטער, אדעס 1911, 

2 געפֿינען זיך בּאַשטענדיק אויף אַ בֹּאַי 
שטימטן אָרט (װעגן אַ דוֹמם). ,דעם פעטער 
שועס שאַרװאַל איז קיינמאָל ניט אײַנגעזעסן 
זיכער אויף זײַן בּויך", איק, ר"ה תּשט"ו. ,דער 
קראַװאַט מײַנער האָט נישט געװאָלט א' אין 
קראָגן", בּאַש, פֿאָר, 1964 ווא 27, 

9. ואוינען אַ לענגערע צײַט אויף אין 
אָרט. אי בּײַם שווערס טיש = עסן קעסט. ,און 
דאָס איז װוירקלעך איינע זעלטנהייט דאָס איין 
אָרעם:בּחור זאָל קענען א' בּײַ אַ שװערס טיש 


אַ קינד װאָס האָט זיך 


אײַנזע 


אַזױ פיל יאָרן", אמד, עוזר צינקעס און די 
ציג, ווילנע 1868, : 

4. בּלײַבּן שטענדיק אויף איין אָרט. ,בּעסער 
אײַנצוזיצן אין א סטעפּ, אין א פּוסטינע איידער 
אַ בּייז װײַב און שבֿרײלבֿ צו לײַדןײ, מס, משלֵי 

- תּקע"ד, כא, 19, - 

פ. מיט ניט (קענען) זײַן אומגעדולדיק. 
,איך האָבּ שוין ניט קיין כּוח בּײַ דער אַרבּעט 
אײַנצוזיצן, און פֿאַר מײַן מאַמען זאָג איך 
! דאָס ניט אויס, אוי ניט אויס!", פל. , פֿאַר צרות 
האָבּ איך ניט געקענט א' אויף דער סטאַנציע 
און האָבּ מיך אַרומגעבּלאַנקעט אין דער שטאָט", 
ממוס, קליאַטשע. 0. מיט ניט (קענען) זײַן 
אױיפגעבּראַכט איבּער אַן. עולה, אַן אומרעכט, 
אַ חוצפּה אע. ,עס האָט אים עפּעס אונטערגע- 
-טראָגן פֿונעם בּענקל, ניט געקענט מער אי אויף 
זײַן אָרט", ממוס, װינטשפֿ. 

7. זיך אַרײַנזעצן. פּד. אי אין אַ פֿולער בּויד, 
אין קאָטש, אין טראַמװײַ אע. ,װאָס שטייט עץ, 
זיצט אלין!*, רייד (בּעליעגלה צום פּאַרשױן) 
,נישט מער, אויף שבּת און יום-טובֿ װעט ער 
א' אין אַ װאָלקן און אַװעקפֿל;ען קיין יר 
שלים", בּאַש, גימפּל תֹּם. 

-עכץ. -עניש. + 

אײַנזיצער -- דער, י'ס. ונ יין, -קע, יס; װער 
עס זיצט אויף איין אָרט. אײַנוואוינער, תּושבֿ, 
,זי איז ניט קיין איקע, זי איז אַן אַרומלױפֿער- 

קע". מהמ פֿאַרטײַטשט "ושבֿי יעבֹּץי (דבֿרײ 
הימים א, ב, 55); ,די אין זיצר". ,עשׂ גישאַך 
אַלש פּרעה קניגט איבּר מצרים, דר היבּט זײַן 
הערץ איבּר אַלי אין זיצר זײַנש לאַנד", בּית 
ישׂראל, אַמשט 1723, ה/ד. פאַלי דיא אײַן 

זיצירש פֿון ירושלים דיא װעלן אויך דינן צו 
דיר", יוסיפון, אַמֹשט 1743, קעב/ב. 


איינזפותיק -- {... סכוס.. ן אַזי. 1. װאָס 
איז פון איין (גלײַכן) זכות. איע מחותּנים, 
2. װאָס האָט נאָר איין זכות. ,ער איז אַן א'ער. 
ער איז מקיים די מצװה פֿון אַרױסװאַרפֿן ? שי 
כּורים פֿון שענק". 


אײַנוכותעווען -- טרו. -תעוע אײַן, --'יגע- 
זכותעװעט. אַרײַנבּרענגען, אַרײַנפירן און 
דערבּײַ) אַרױסהײבּן עמעצנס זכותנים). א' א 
ישיבֿה-:מאַן אַז ער איז אַן עילוי. ;מע האָט 
אים אײַנגעזכותעװעט פאַר אונדז אז ער אין 
אַ יתום און א בּן-טובים". 


איינזכרדיק -- {, . . זאָכער . . .} אַדי. 1. װאָס 
האָט נאָר איין זכר. אזיצן זיבּן מוידן אין אַן 
א'ער מסיבּה און יעדע איינע וויל איבּערשטײַגן 
די אַנדערע". 2, װאָס האָט צו טאָן נאָר מיט 
איין זכר. קיאָ, יאָ, אי װי א צויג". 
איינזמניק -- {. . . זמאַנ.. } אַדי. װאָס אין 
נאָר בּמשך פון איין זמן. אן איער קורס, 
איינזמרדיק -- {... זעמער. ..ז אַדי. װאָס 
| האָט נאָר איין געזאַנג. אַן איער שלש-סעודות. 
אײַנוע -- דער, -ען. אַקט פון אײַנזען. אײַנ- 
זעעניש. פֿאַרשטענדעניש. דערקענטעניש. ,דער 
קלאָרער אי, אַז װען מע נעמט אַראָפּ דעם קאָם, 





איינזעגלדיק 


פאַרשװינדט דער קאָפּװייטיק", זשיט, טמז, 
3 7 6, -אונג, 

איינזעגלדיק -- אַדי. װאָס האָט נאָר איין 
זעגל. אַן אי שיפל, 

אײַנזעגן -- טרו. זעג אײַן, --'געזעגט, 3 זע" 
גן א בּיסל און ניט איבּערזעגן. מאַכן א שניט 
מיט אַ זעג. א' אַ בּוים. א' א לײַסטל און 
איבּערבּרעכן עס. קללה: זאָל מען דיר א' די 
בּיינער און אַרױסװאַרפן אויפן מיסטקאַסטן, 
2, אײַנטענהן. זיך מיען צו פּועלן מיט רייד, 
עװעסט דעם אַכזר ניט א'". מיט זיך -- 
;דער חסר-דעה זאָל זיך אין אים ניט א', ער 
זאָל אים געבּן א פֿינפֿערלײ, חג, טמז, 1967 4 13, 

אײַנועגנען -- טרו. זעגן אײַן, -י געזעגנ(ע)ט. 
דײַטש. נר. אײַנבּענטשן. ,דער פּרעדיקער האָט 

- געזאָגט א תּפֿילה אויף דײַטש, האָט אײַנגע" 
זעגנט דאָס שפּיטאָל", קמ. 1865, פאן 39. / 

אײנועטן -- טרו. זעט אײַן, -'געזעט. אָנ- 
זעטיקן. מע קען ניט א' א הונגעריקן מיט 
אַ בּיסן בּרויט. ,ער זעט אײַן איטליכן נאך 
זײַנם ווילן", בּראַנט, מ'. 

אײַנזעלנערן -- טרו. -ער אײַן, --'געזעלנערט, 
נעאָל. אַרײַננעמען, אַרײַנציען אין אן אַרמײ 
פֿאַר אַ זעלנער. א' אַלע. צװאַנציקײאָריקע. 
-ונם, אוּו. 


אײַנזען -- דער 6 דאָס. מצ נבּ. -+ דװה. 
אײַנזע, אײַנזעעניש. טאָן עפּעס אָן אי טאָן 
עפּעס לויטן אײגענעם א. "האָבֹּן א' 

מיט עמעצן = זיך רעכענען מיט אים, נע- 

| מען אין בּאַטראַכט זײַנע אינטערעסן, זײַן געמיט 
אע. ,אויס אי מיט דער מוטער האָט מען. . .", 
אַש, משה. ,פֿאַרװאָס האָט ער ניט קיין אי מיט 
זײַן אייגן װײַבּ?ײ, חג, אַטלאַס |, 


אײַנוען -- טרו. זע אײַן, זעען אײַן; -= געזען 

| (אויך: --'געזעען). 1 דערזען גוט, ריכטיק, 

פינקטלעך. א' אַ נאָדל אין א סטויג היי. ;גוט 
(= גאָטן האט בּישפֿן דען עולם דורך דער 
תּורה, דז ער האט דרײַן אײַן גיזעהן ויא ער 
דיא װעלט זאָל בּישפֿן דורך אירי אותיות אונ' 

| צירופֿים אונ' שמות הקדושים", סהמ, איובֿ, כח, 

23. ;קאַן נאָר א בּלינדער ניט א' אַז די 

י אַסימילאַציע האָט דעם אַנטיסעמיטיזם . . . פֿאַר- 
שטאַרקט", זשיט װוע, ניי 1919, 

2 בּאַמערקן. אי א בּראָדעװקע בײַ יענעם 
און ניט דערזען דעם אייגענעם הויקער. ,בּלאָזן 
פֿון זיך, דרייען זיך.. . משונה:װוילד אויס, 

|- מיינענדיק אַז מע װעט ניט א' זײיער ייִדישן 
נאָז, א. ל. זײַדמאַן, װאָס דאַרפן מיר, נאַרדי 
טשעוו 1898, 

9. זיך אַרומזען. קומען צו אַן אויספֿיר אויפן 
סמך פֿון לעבּנס-פּראַקטיק. אי אַז עס איז געװען 
אַ טעות (גמור). אי די אייגענע חסרונות. אי 
אַז יענער איז אַ פֿײַנער (שלעכטער) מענטש, 
אי אַז מע לייגט זיך מיט אַ געזונטן קאָפּ אין 

אַ קראַנק בּעט אַרײַן. ,כ'האָבּ שפּעטער ערשט 
אײַנגעזען װאָס פֿאַר א נאַר (חכם) איך בִּין 
יעמאָלט געװען". ,איך זע אײַן, אַז דיר אין 
צו גלייבּן װי דעם הונט אויף דער גאַס!", פֿל. 


| ישׂראל אלצאיינע צרות", 


)}56 


;איך זעלבּסט אײַן גזעהן האבּ דז איך ניט פר 
דיהנט האבּ די פרײַנדשאַפט פֿון רעכטפֿערטיקע 
מענטשן", מעשׂה עמינדב, פפדמ תּקנ"א. ;,װען 
עֶר האָט אָנגעהױבּן דעם פעלער אײַנצוזען, איז 
שוין געווען צו שפּעט", דאָס גיטויפטע יונגיל, 


לעמבערג 18954, ,אַז איך האָבּ מײַנע בּהמות 


דערקענט בּעסער, האָבּ איך אײַנגעזען אז זי 
זענען װי מענטשן פֿלײיש און בּלוט", ממוס, 
ספֿר הבּהמות. /|ערן האָט ענדלעך אײַנגעזען 
אַז צו פלאקס מוז מען האָבּן אַ סך כּוחוֹת .. . 
אייגן געלטיי, אַר, פֿלאַקט, 

4. דערפֿילן, דערשפּירן און פאַרשטיין. א' 
די סכּנה װאָס שטעקט אין דעם. א' אַז מע 
שטייט פֿאַר אַ נסיון. ;איך האָבּ געװאוסט אַז 
איר װעט דאָרט נישט מאריך ימים זײַן, אָבּער... 
איך האָבּ געװאָלט אַז איר אַלײן זאָלט עס איי, 
מוק, מײַנע בּאַגעגענישן וו. ,האָט ערשט איצט 
אײַנגעזען אַז גרויס עשירות... איז אויך 
נישט מציל פֿון דעם טויט", עט, משלים. /אַז 
וואויל טאַטע -מאַמע װאָס זעען דאָס אײַזײ, הירש 
רײַטמאַן, דער ק יטטעל, וװוין 1863. ,איך האָבּ 
טאַקע בּאַלד אויפן אָרט אײַנגעזעען אַז זי וויל 
מיר אויך קיין בּעליחובֿ ניט בּלײַבּן", בּ. בּעי 
קערמאַן, דער יודישער שפּיעגעל, ווארשע 1895. 
,ערשט איצט האָט ער אײַנגעזען, אַז ער האָט 
זיך געשפּילט מיט פֿײַער", אַש, תּהילים-ייד. 

9. קומען צו אַ לאָנישן אויספיר, צו א 
שטאַנדפּונקט, א טעאָריע. אי מיטן גראָדן שׂכל. 


אי די װיכטיקייט פון ייִדיש. ;זי האָט שוין 


לאנג מיט איר פּשוטן װײַבּערשן שׂכל אײַנגעזען 


אַזל...", בּ. דעמבּלין, צװיי און אַ דריטער. 
,האָבּ איך אײַנגעזען אַז כאָטש זיי זײַנען פֿאַר- 
שידענע בּרואים , . . בּרענגען זיי דעם כּלל- 
ממוס, יבּישיבֿה של 
מטהי. ,דער מענטש האָט אײַנגעזען אַז ניט 


- אַלע. פֿאַרבּרעכן און עװלות... קאָנען בּאַי 


שטראָפֿט װערן פֿון אַ מענטשלעכער האַנט", 


| זשיט װו, ניי 1912,. ,. . . לײַכט אײַנצוזען װאָס 
- פֿאַר אַ נאטירלעכער רינג אָט דאָס װערק איז 


אין דער קייט פון זײַן שאַפן", שנ, שלום אֵש. 
,איך האָבּ אײַנגעזען אַז די מעלה פֿון חכמה 


איבּער נאַרישקײט איז װי די מעלה פֿון ליב" 


טיקייט איבּער פֿינצטערניש", תּי, קהלת, ב, 13, 

0. מעיין זײַן. פֿאַרטיפֿן זיך. ,אוני מן נימט 
אל צײַט דאש בּוך פֿױר זיך אונ' זיכט איין 
אוני בּזינט זיך צו טון תּשובֿה", בּראַנט, סא, 
;דער מענש זאָל ערנצט אין די ספֿרים זײַן 


| לערנען אײַן זעהן . . . אַז ערשׂ בּעשׂער גידענקן 


טוט אַז װי ער ניט זעלט אײַן זעהן", עיון, 


| סח/א. קאויך גיבּט עֶשׂ. . . קייני ספרים דרויז 


אײַן צו זעהן... . קאן מן ניט מורה הוראה 
זײַןי, עפּש, דרך הישר לעולם הבּא, 99דמ 
תּמ"ה? ,האָט ער מחבּר געװען דעם ספֿר אויף 
טײַטש, אַז אלע זאָלן דרינען אי װאָס ער האָט 
געשריבּןײ, פוקח עורים, שקלאָוו 1832, 

7. אױפּפּאַסן;. לייגן אַכט אויף עֶפּעס. עכּל 
הקהל . . . זולין על צײַט אײַן זעהן טון, דן 


אֵל די װעלט גלײַך נושׂא בּעול איז מיט געלט 


אויסן שטיין", תּקק. קװער אבר דיזי גרונד 


| זאך אונ' הױיבּט פּונקט רעכט אײַן זיכט דער 


אײַנזעעניש -- -- דאָס 8 די, ױ 


אײַנזעעריש -- אַדי. 


אײַנזץצל 


- װערט װישן אַלז מעהר דראן גלעגן איז", אבֿן 
ישׂראל, מצץ 1766, 
8. אוטו. אַרכ. דזו האָבּן אי מיט עמעצן. 
,עטליכי די עשׂ פֿר שטנדן האבּין דיא האבּן 
מיט דעם חזן אײַן גיזעהן", לטו, יד/א. 


אײַנזט/נעפֿטן. -- טרוו. -געפֿט אײַן, -'געזע- 
נעפט. אײַנשמירן מיט זענעפט. אי דאָס וואור- 
שטל. אי דעם פּלאַסטער און צולייגן צום רוקן, 

אײַנוענקען -- אַרכ. דזחװ אײַנזינקען. + 
אײַנגעזענקט, 

אײַנזעעװודיק -- אזי. װאָס האָט אײַנזען 
טאָלעראַנט. געדולדיק. פֿאַרגעבּיק. ,,מעג מען 

זײַן צו אונדז אַ בּיסל איער און זאָגן, אַז מיר 
האָבּן כאָטש גענומען עפעס טאָן", יג, טמז, 
7 ווא 1 -יקייט. - 

אײינזעענריק -- גערונדיו פֿון אײַנזען. ,דאָס 

גאַנצע אַרבּעטער-פאָלק, אי און בּאַגרײַפנדיק 

זײַן אונטערדריקטקייט, זאָל פאָדערן...ײ, בּונד, 
װאָס װיללען די סאַציאַלדעמאָקראַטען אין רוסס" 
לאַנד, זשענעוו 1899, 


רחמנותדיק 
פֿאַרשטענדעניש. בּאַציאונג מיט חסד. מיטגע- 
- פֿיל, האָבּן אי מיט עמעצן. ניט האָבּן קיין 
בּרעקל אי. אַ האַרץ מיט (אָן) אי. שלאָגן אָן א'. 
,מע האָט מִיט אים געהאַט א'... װײַל ער איז 
געװעזן דעם סולטאַנס א נאַנטער קרובֿײ, אמד, 
דער סולטאַן װילנע 1895. ,דעם רבּונוישל- 
עולמס גערעכטיקייט און אי... אין זײַן גאַנצער 
יצירה", אַש, תּהיליםייוד. ,האָט מען פון ייִדן 
געצאַפּט צינזן, אָפּגאָבּן און כּלערליי צאָלונגען 
אָן יעדער איײ, בּ. רעסלער, טמז, 1967 א 21, 
װאָס האָט די טבֿע פון 
עמעצן װאָס האָט אײַנזעעניש. מיט גוטער איער 
פֿאַרשטענדיקײט. | 
אײַנזעץ -- דער, ז. 1. אַקט פֿון אײַנזעצן, 
אַן אומיושרדיקער אי אין תּפיסה. א' פֿון בּוריי 
קעס. 2. דאָס װאָס מע זעצט אײַן. דזװ אײַנ" 
זאַץ. אַ בּלוזקע מיט אַן אי. 8. דאָס אין װאָס 
|מע זעצט אײַן, דער אי פֿון אַ פּען. 4. מצ 
| פֿון אײַנזאַץ. ,די בּלוזע געפּוצט מיט טערקישן 


| שפּיצנשטאָף מיט א", ז. מױרער, זײַ נישט 


| קיין װאױילער יונג װ, טאַרנאָװ 5, 
אײַנזעצונג -- די, "ען. - 1 פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פֿון אענועצר אַ שיינע אי 2. דאָס 
װאָס מע זעצט אײַן. ,און זאָלסט אַרײַנזעצן אין 
אים אַן אי פֿון שטיינער", תּי, שמות, כח, 17, 
2, אַרכ. אײַנגעשטעלטער סדר פֿון שטייגער 
לעבּן, פֿון אױפּפֿירן זיך. ,אין דיזן (פּרק) 
װערט דר צילט די אײַן זעצונג אונ' גוואנהייט 
דז זי הבּן גהאט אין רומא", יוסיפֿון, פֿיורדא 
- 1764, קיט/א. ‏ 4. אַרכ. געזעץ. אױיסטײַטש פון 
געזעץ. .איטליכר דער זײַן קינדר װערט לאזן 
לערנן די אײַן זעצונג פֿון דיא (פּרושים) דעם 
זאל מן טיטן", יוסיפֿון . . ., נא/ב. ,,מײַן אײַן 
זעצונג |תּי: אחוקים"ן אונ' מײַני רעכט זאָלט 
בּווארן אוני טון" {פֿאַרטײַטשט טייל פֿון פּסוק 
יחזקאל, לו, 27}, אור לעת ערב, לאָנדאָן תּק"פּ. 
אײַנועצל -- דאָס, עך. 878 פֿון אײַנזאַץ 





אײַנזעצלען 

(-+). ;אָן געסקעס און א'עך פון בּאַטיסט 
װעט אויסגיין צן פֿופֿצן העמדער", ממוס, פריי 
זיון. 


אײַנזעצלען -- טרו. -צל אײַן, -יגעזעצלט. 
(שנײַדעריי) אײַננייען אַן אײַנזעצל. אי אין אַ 
מענער-וועסטל א סאַמעטענעם פּאַס. 


אײַנזעצן -- טרװ. זעץ אײַן, --געזעצט. 
1. געבּן אַן אָרט צו זיצן. אויסזעצן. אי דעם 
עולם. אי יעדערן אויף אַן אָרט. א' די פּאַר- 
שוינען אין בּויד. 2. געבּן אַן אָרט (רעכט) 
אויף צו וואוינען, צו װערן א תּושבֿ. ,זיא זאָלן 
קומן פֿר דיא פּוקנהיימר פּפאָרט אונ' קיינר 
זאָל עשׂ פֿר לאשן, זא װעלן מיר אײַך הולן 
דאָרט אונ' אײַן זעצן אין איירי גאַשׂןײ, װינץ. 

9. אַרײַנזעצן אין תּפֿיסה. אַרעסטירן. אי אַ 
קרימינאַלניק, א' אין טורמע. אי תּפֿוס. אי אין 
חד-גדיא. א' אין קאַרצער. סטראַשען מיט א" 
,פֿאַר זאָגן תּהילִים זעצט מען ניט אײַן", שװ. 
,דער װאָס 'עט נישט טרעפן װי זי היסט 
ווערט אײַנגעזעצט אויף בּרויט מיט װאַסער 
אויף פיר יאָר", פֿמ |בּײַ אונז יודען, װאַרשע 
3, {,. . . די לײַט דיא מן אײַן זעצט אין 
דיא תּפֿיסה", בּראַנט, יד. ;איך בּין דער שך, 
װאָס דער בּעשט האָט מיך אין װאַלד אײַנגע- 
זעצט תּפֿוס", יפּ. ,דער סוחר פֿאַרזעצט די פֹּצי 
רל . . . נעמט סחורה אױפֿגעזעצט. . . און קען 
זי ניט אָפּזעצן, װײַל מע האָט אים איבּערגע- 
זעצט, מוז עֶר אָנזעצן; הייסט דאָס געזעץ מע 
זאָל אים א'. . .י, עט, שריפֿטן, זי 547, ,פֿינ- 
צטער איז מײַן װעלט! זיי האָבּן אײַנגעזעצט 
מײַן מאַן. זיי האָבּן אויף אים אױסגעפֿילט אַ 
ועקסל", ממוס, טאַקסע. ,איך בּעט אײַך, עס 
װאָלט עפּעס שיין געװוען מע זאָל א גוטן ייִדן 
א', ניט פאַר קידוש-השם, נאָר פֿאַר אַ װעקסל?", 
קמ, 1868, יא 12, | 

4. אַרײַנזעצן אין אַ שטײַג, בּכלל אין אַן 
| ענג אָרט. האַלטן פאַרמאַכט, ניט לאָזן אַרױס, 
א' גענדז אויף יום"טובֿ. אי דעם אינדיק אין 
האָלץ:קאַמערל. אי אָקסן אויף פֿלײש. ;אַז מע 
האָט אײַנגעזעצט אין שטײַג, איז עס שוין א 
חיה-רעהי, פרץ, ידי פֿרומע קאץי 

9. אַרײַנרוקן. אַרײַנזעצן. אי דעם טשאָלנט 
אין אויוון. ,איז אַרױס אַ יונגע פֿרױ, די אויגן 
פֿאַרװײנט, און האָט אײַנגעזעצט די חלה", י. 
בּודזאָהן, דער מקח טעות, װילנע 1927 / 

0. אײַנפֿלאַנצן. אויך: מאַכן אַ הרכּבֿה, אײַנ- 
שטשעפּי)ען. - אי בּוריקעס. אי װאַזאָנעס. ,אַ 
װײַנשטאָק קען ניט מקבּל זײַן קיין הרכּבֿה 
|פון אַן אַנדער מין, דאָס הייסט, אַז מע װיל 
א' אַ צװײַג אין אים, מוז ער זײַן נאָר פון 
דעם מין", נצ2, קיג/א. אויך פֿיג. א! יראת- 
שמים, אַהבֿתיישׂראל אע. ,מײַן לערנען זאָל 
- זײַן צו א' דײַן פֿאָרכט אין מײַן האַרצן, 
רי ישׂראל ממינסק, אור עולם, ווילנע 1865, 

4 אַרײַנפֿאַסן. אַרײַנזעצן. אי אַ שטיינדל 
אין א רינג. ,אונ' דא גוט שיקט דש מבּול. דא 
הוט ער צווייא שטערן אוישׂ דעם ערש אַרויז 
גינומן אונ' האט זיא אײַן גיזעצט אין מזל 
טלהי, סהמ, איובֿ, לח, 230, ,אַז מע שלאָגט אָן 


1197 


אַ מזוזה, מאַכט מען פֿאַר דעם אָנשלאָגן 'בּרוך... 
לקבוע מזוזה' --- אײַנצוזעצן אַ מזוזה", ספר 
מקור הבּרכה, מונקאַטש תּרנ"ה. 

8. אַרײַנשטעלן. אַרײַנלײגן. אַרײַנפּאַסן. עאַז 
מע טראָגט ודי ספר-תּורהן צוריק צו א' אין 
אָרון"קודש אַרײַן, טראָג מען עס אויף דרום- 
זײַטי, חא, יח/א. ,גאָט זאָל זיך דערבּאַרעמען 
און צוריק אי די שװערד אין שייד אַרײַןײ, פרץ, 
ליטעראַטור און לעבּן. וערן האָט זיך אויסגע- 
לענקט א פֿוס. . . האָט {זין צוגעלייגט זאַלבּן 
און צוריק אײַנגעזעצט דעם בּיין אין גליך", 
בּאַש, דער שקלאַף. אויך פֿיג. ?א מלאך װאָס ער 
הייסט סנדלפֿון השׂר קלײַבּט אויף די תפי 
לות. . . און ער װוייס אין װעלכן אָרט און 
זײַט מע דאַרף די תּפֿילה א'", ר' ישׂראל 
ממינסק, אור עולם, ווילנע 1865, 

9. אײַננײען, אַרײַנגײען. אַרײַנהאַפֿטן, אי אַ 
געסטקע. אי שפּיצן. אי א קלינע. 

0 אַרײַנשרײַבּן. פֿאַרשרײַבּן, פאַרצייכענען, 
אויך; אײַנקריצן. אי נאָך אַ פּאָר שורות. ?אַלזוא 
האבּי איך דיא מיא גינומין אונ' זאָלכישׂ דאש 
פּרינציפּאַלשׂטי מיט היר אין גיזעצט", גה, 263, 

1 אַרכ. צוגעבּן, מוסיף זײַן. דערגאַנצן, 
אַרײַננעמען. ,דיזע נאמן זינט איבּר זעהן 
וואורדן בּײַ דעם ליטר למד זול מן אוך אײַן 


- זעצן", אבּ, שמות דבֿרים, איזנע 1542, ,העט ער 
פר זוימט מנחה אם שבּת, זוא אורט ער אם מוי 


צאי שֹבּת צווייא שמונה עשׂרה, דאז ערשטי אורט 
ער פר מוצאי שבּת, דאש אַנדרי בּיצאלט ער פר 
מנחה, און צום אַנדרן מאל בּידאַרף ער ניט אײַן 
צו זעצין אַתֹּה חוננתּנו", לטו, כד/א. ,מן אורט 
שמונה עשׂרה בּיו אן האל הקדוש אונ' זעצט 
אײַן אַתֹּה קדשתּ, דר נוך רצה, טוֹדים בּיז 
אוישׂ", ספֿר מנהגים, אַמשט 1723, ו/ב. עװען 
מן האט פֿר געשן אַתֹּה חוננתּנו אײַן צו זעצין, 
דאַרף מן ניט נאך אמאל שמונה עשׂרה מתפּלל 
זײַן", שׂה, סא/ג, אווען דר חוֹלה עֶשׂט כּשיעור 
אַז מן מוז בּענשן דריבּר, .... מוז ער אײַן 
זעצן אין בּענשן יעלה ויבֿא את יום הכּפּורים 
הזה", שלחן ערוך, אָרט? יאָר? . 

/12, מאַכן אַ פּירוש, אײַנטײַטשן. ארײַנגעבּן 
א מיין. אי א (האַרבּן) פּסוק. ,אין ארץ-ישׂראל 
האָט מען אַזוי אײַנגעזעצט דעם פּסוק: נפלה, 
זי איז געפאַלן און זי װעט שוין מער ניט 
פֿאַלןײ, יעבץ איבּז, עין יעקבֿ, װאַרשע תּרמ"ו, 
בּרכות, ח/ב. | 

9. ארוסזאָגן, אַרױסבּרענגען בּעל-פה. ,מע 
האָט געלאכט פֿון אים, װי עֶר זעצט אײַן די 


עבֿרי בּײַם דאַװנען", מ. י. שעליובּסקי, אין דער 


װעלט אַרײַן.... ,הערן זײַן שיינע שטימע, װי 
ער האָט אײַנגעזעצט יעדעס װאָרט װי און ואו 
איר פּאַסט", אלצ, גליקלעכי מפֿטיר, װאַרשע 
6, 

4, אײַנװענדן. אויסזעצן. האָבּן טענות. נר. 
אי קעגן אַ בּאַשולדיקונג, 

9, אַװעקשטעלן, אויפשטעלן א װאַך, א 
שמירה. ,נעמט די װאַך, איין זיצט װעכטיר", 
שעריר נא, 12 וַתּי: ,שטעלט אויף"}, , מ'האָט 
אײַנגעזעצט א גרענעץ-פּאָליצײי זי זאָל די אלין- 


אײַנזעצן זיך 


װאַנדערונג איבּערװאַכן=, רעד' משה פֿראַסטיג, 
יודישער קאַלענדאַר לשנת תרע"ב, לעמבערג 
1, | 

| 10. בּאַשטימען, אַװעקזעצן אויף אַ הויכן 


אַמט, אי אַ שׂר, אַ שׂררה. בּיַַם פֿאָלק גאָרניט 


פרעגן און א' אַ מושל. ע|דין רעגירונג װאָס 
פֿראַנקרײַך האָט דערװײַל אײַנגעזעצט", קמ, 


| 1803,. פא 41 


7. אױפֿפֿעסטיקן. צופֿעסטיקן. , בּויט אַ 
מענטש אַ הױז, זאָגט הקבּ"ה: שרײַבּ אױיף 
מײַן נאָמען און זעץ אים אײַן אויף דעם טויער", 
נצ2, סג/א. 

8, גרונטפֿעסטיקן. אײַנשטעלן. ,מיט דער 


עצה פון דר תּורה האט ער (דער רבּש"ען אין 


גיזעצט דיא שװעלר.. . פון דר ערד", מחזור 
שלש רגלים, אַמשט 1713, אקראָליקעס אַן 
אומשטאַרק פֿאָלק, האָבּן זיך ן== פֿאַר זיךן אײַנ- 
געזעצט אין דער סקאלע זייער הויז", מס, משלי 
תּקצ"ד, ל, 26, 

9, מאַכן עס זאָל װערן אַ פֿיר, אַ מנהג. 
א' כז ניסן װי דעם טרױערטאָג נאָכן דריטן 
חורבּן. ,דו זאָלסט ניט טראַכטן... װאָס עס 
איז בּײַ דיר אײַנגעזעצט געװאָרן אין דער 
יוגנט דאָס קען שוין בּײַ דיר ניט פֿאַרענדערט 
װערן", חה, ב, רלד, 

0 אײַנשטעלן, אײַנפֿירן אַ סדר. ,דער מלך 
האָט זיך געמאַכט אַ שיר און האָט אלינגעזעצט 
אין דעם שיר מיט חכמה די אַלע ערטער", 
נחבּ, 'מעשׂה מבּערגיר והעניי, 

1 ריזיקירן. אײַנשטעלן געלט בּײַ אַ מסחר, 
ספּעצ בּײַ אַן אַזאַרט-שפּיל, אין קאָרטן. א...כּדי 
ער זאָל אָפּזיצן װאָס ער האָט אָנגעזעצט, מוז 
ער פון האַנדל אויך אָפּזעצן, װײַל ער האָט 
שוין ניט װאָס אײַנצוזעצן", עט, שריפטן 
{-+ בּכן, אער פֿלעגט די תּפילין אין שפּילן 
אײַן צו זעצין?, איין שין נײַא קוריעס שפּיל 
ליד, אָפּנבּאַך תּע"ט, 

2, פֿאַרזעצן. אײַנלײגן (אַרײַנגעבּן) אין 
משכּנות. א' די שבּתדיקע לײַכטער, 

8 אַרכ. נעמען פֿאַר אַ פֿרױ ומע זעצט זי 
דערבּײַ אײַן אין אייגענעם הויזן. ,אונ' אין 
דיא זעלבּיגן צײַטן האבּ איך גיזעהן דיא יהודים 
האבּן אײַן גיזעצט אונ' גינומן װײַבּר פֿון 
אַנדרי אומות", סהמ, נחמיה, יג, ג2. ,דער 
מענטש געהער אַלדאָס זײַניקע פֿאַרקױיפֿן דאָס 
ער אַ בּת תּלמידיחכם אײַנזעצט", ר' אבֿרהם 
עפּשטײן, בּרך אבֿרהם, לאַשטשעװ 1817, 

4, איבּערפֿלאַנצן דורך אַן אָפּעראַציע א 
מענטשלעכן אָרגאַן. א' אַ ניר. אויסשנײַדן דאָס 
קראנקע הארץ פון חולה און א' א געזונט 


האַרץ פון אַן אָקערשט:געשטאָרבּענעם, 


אײַנועצן זיך -- + זפֿו. ספעצ: 1. זיך 


אַרײַנזעצן (כּדי צו פֿאָרן). א' זיך און אַװעק- 
פאָרן. , און -זיי האָבּן זיך אײַנגעזעצט אין 
דער שיף און האָבּן אָנגעהױבּן אַהײמצורײַזן", 
פּמ (בּײַ אונז יודען װאַרשע 1923 ;זיי האָבּן 
זיך אײַנגעזעצט אין די פֿורן, געדיכט איינער 
צום אַנדערן", װײַס, אַ שטעטל. ,מע האָט זיך 
אײַנגעזעצט אויפן װאָגן און מען איז װײַטער 





אײַנזעצער 


געפֿאָרן, פאַרשטייט זיך מיט קפֿיצת-הדרך", 
ש. א. הרשקוביץ, די אוגערקע, בּנייבּרק, יאָר? 

2. זיך אַװעקזעצן בּאַקװעם. זיך װי געהעריק 
אי. ,ער האָט {אירן געהאָלפן זיך א'. . , דער 
נאָך האָט עֶר אַלײן זיך אײַנגעזעצט אין דער 
צווייטער שטול", בּ. דעמבּלין, צװײי און אַ 
דריטער, 

9. אַרײַנפּאַסן זיך. ,יעדעס װאָרט האָט זיך 
אײַנגעזעצט אין דעם טרויעריניגון", לדבּ, נײי 
תּשייז, זי 348, 

4. בּאַזעצן זיך אויף שטענדיק. אײַנאַרוץ- 
נען זיך. שלאָגן װאָרצלען. אי זיך אין א קבֿוצה, 
אין אַ קאָלאָניע. 

9, אַרכ. אָקופּירן. פֿאַרנעמען. ,נון ואלטן 
עז דיא היידן אבֹּר גיוואלטיג זײַן. אונ' זאצטן 
זיך מיט גיוואלט גען גבעה אײַן", שמואליבּוך, 
סטראָפֿע 196, 

0. אײַנשטעלן פֿאַר זיך אַן אָרדענונג, אַ סדר, 
;וי די ערשטע כּנסת האָט זיך אײַנגעזעצט, 
אַזױ פֿירט זיך שוין װײַטער אונדזער פּאַרלאַי 
מענט", ריד (א"י), 

/. אַרײַנגענומען װערן אין זינען, אין האַר- 
צן, אין קאָפּ. אײַנעקשנען זיך. ,דז איך מיר 
האב איין גיזעצט אַז זיא טמא איז", 'שו"תּ 
הרמ"אי, 1640 וְהש זן. ער האָט זיך אײַן גי- 
זעצט אים הרץ. . .ײ, סהמ, דניאל, א, 8, 

-עכץ, -עניש, 

אײינועצער -- דער, -ס. װנ זין, -קע, דס. װער 
עס זעצט אײַן (פארשיידענע 33). ,מע האָט 
איצט געבּעטן זיצן א נעכטיקן איי, בּ. שעפֿנער. 
,דער אי בּלײַבּט נאָך שטיין א װײַלע בּײַם 
אויװן", בּ. גאָרין, פסח..., נײי 1899 -עריי, 

אײַנזעקלען -- טרו. -קל אײַן, -'געזעקלט. 
אײַנשיטן, אײַנפּאַקן אין זעקלעך. פֿרגל אײַנ 
זאַקן, אידי-שפא װבּ, בּ"א 1931, 

אײינזשאַװערן -- ער אײַן, --געזשאַװערט. 


אוטו --- בּאַדעקן זיך מיט זשאַװער. די אײַזער- ‏ 


נע כּלים האָבּן פון דער נעץ גענומען א" די 
שרײַפעלעך אין קאָפּ זשאַװערן אײַן = מע 
האַלט אין װערן עובֿר בּטל,. טרוו -- מאַכן עס 
זאָל װערן פֿאַרזשאַװערט. אי א בּלעך, 
אײַנזשאַלעװען --- טרװ. -לעווע אײַן, -'גע- 
זשאַלעװעט. 1. אײַנקאַרגן. א' דעם גראָשן. 
2. קריגן רחמנות. ;דער גזלן האָט דערהרגעט 
דעם טאַטן און די מאַמען און אײַנגעזשאַלעװעט 
די צוויי קליינע קינדער", פֿמ. אויך מיט זיך. 
אײנזשאַרען -- טרו. -רע אײַן, - געזשאַרעט. 
1. דורכנעמען מיט זשאַר. א' דעם אױװן. 
2. אײַנבּראָטן אויף בּרענענדיקע קוילן. אי קער- 
לעך. אי די קאַשטאַנעס. 
אײַנזשונעוען -- טרװ. -געװע אײַן, -יגע- 
זשוגעװעט. 22שפא. (אין לשון פון אַרגענט- 
נער קאָלאַניסטן) אײַנשפּאַנען אין יאָך. ;אונטער 
די שנײַדנדיקע פּאַמפּאַ:װינטן... איז זי געשטאַ- 
נען אין קאָראַל נעבּן איר מאַן און געהאָלפֿן 
אי די אָקסןײ, מרדכי אַלפּערסאָן, פֿון אַרגענטײ 
נע, ב"א 1960. -+ אָנזשוגעװען. 
אײַנזשוזשען -- טרװ. ‏ זשע אײַן, -יגעזשו- 
זשעט. 1. זאָגן עפּעס מיט קלאַנגען װאָס 


1158 


דערמאָנען אַ זשוזשען. אי װערטער פון ליב 
שאַפט. אי װי א בּין, 2. ספּעצ. אײַנרוימען אַ 
סוד. אי אַ סוד, א רכילותל. -עניש, 

איינזשירעווען -- טרוו. -רעװע אײַן, --'גע- 
זשירעװעט. סל. 1. אײַנשמירן אין פֿעטס. אי 
די פּאַטעלניע. 2. מאַכן עס זאָל װערן פֿעט. 
אײַנהאַדעװען. אי די גענדז. אויך מיט זיך. 

אײַנזשל(י)אָקען -- טרו. -קע אײַן, -גע- 
זשל(י)אָקעט. אײַנטרינקען, אײַנכליאָבּען. אַרײַנ" 
צוען אין מויל מיט א געקלאנג, א זשליאַקע. 
א' אין איין אָטעם א קופל בּיר. א' א שיסל 
געדיכטע זופ, 

אײַנזשמורען -- אַקוזװ. "רע אײַן, --יגעז 
זשמורעט. נאָר װעגן אויגן) צודריקן, האַלבּ 
פֿאַרמאַכן. אי די אויגן און שמייכלעך. 

אײַנושמיקען -- טרו. -קע אײַן, --געזשמיי 
קעט. 1, אײַנרײַבּן מיט זייף. אַרײַנטאָן אין 
זײפֿװאַסער. אי װעש. 2. אײַנדריקן. אי נאַסע 
גרעט. -עניש. 

אײינזשמעניען -- טרוו. -ניע אײַן, -יגעזשמע- 
ניעט. אוקר. אײַנדריקן אין א הויפן. אי עט- 
לעכע גראָשן. א' שניי, עס זאָל װערן א 
קײַלעכל האַרט װי אַ שטיין, 

אײינזשעפּרעווען -- טרוו. -רעווע אײיַן, -'געז 
זשעבּרעװעט. 1. אײַנבּעטלען. צונױפּבּעטלען. 
אי אַ טאָרבּע סקאָרינקעס, 2. (פּעיאָ) אײַנזאַמ- 
לען. צונויפנעמען. אי קנעפּלעך זיך צו שפּילן 
מיט זיי, 9, דזוו אײַנזובּרעװען. אי די גרויסע 
תּורה, 

אײַנושעלע'יען -- טרו. -לעיע אײַן, -יגע- 
זשעלעיעט. מאַכן עס זאָל װערן א זשעלע'ג 
בּאַדעקן מיט א זשעלע. אי פּירות. אי קאַרטאָפל. 

איינזשערען -- טרװ. ירע אײַן, -- געזשערעט, 
8ודסטסאג :2074 = פֿרעסער. אוקר. אײַנ" 
פרעסן. אױפֿפרעסן. אײַנשלינגען, אַרײַנכאַפּן 
אי אַן אָקס מיט די קאָפּיטעס. ע(זע נאָר,) ער 
װויל אי די גאַנצע װעלטײ, פוול. 


אײַנחפֿרן זיך -- {... כאַװערן.. .ן אוטו. 
חבֿר זיך אײַן, זיך -'געחברט. צוגעואוינען 
זיך צו עמעצן און װערן חבר. אי זיך גרינג 
מיט מענטשן. אי זיך מיט בּלאַטע יאָטן. עמײַן 
גרויסע יסורימדיקע װעלט מיט איר זאָרגלאָז 
קליין װעלטל האָבּן זיך אײַנגעחבֿרט", סעג, 
מײַנע זיבּן יאָר אין תּליאָביב, ב"א 1947. 


איינחדרדיק -- {... כיידער . . .ן אַדי. װאָס 
האָט נאָר איין חדר. אַן איע וואוינונג. 


איינחודשדיק -- {... כוידעש.. .ז אַדי. װאָס 
געדויערט נאָר איין חוֹדש. אַן איע װאַקאַציע. 
איע פֿרײַנדשאַפט. 

אײַנחוזקן -- {... כויזעקןן חוֹזק אײַן, +יגע- 
חוֹזקט. אוטװ -- א לענגערע צײַט חוֹזקן, אַפּ 
לאַכן. אי פון אַ שטילן מענטשן, פון א פֿאַר" 
שװײַגער, ‏ טרװ -- חוֹזקן פון עמעצן, בִּיז 
יענער פילט זיך דערונטערדיק. ,מע האָט אים 
אַזױ אײַנגעחוזקט אַז איצט עפֿנט ער שוין 
ניט דאָס מויל", 


איינחושיק -- {. . . כושיקן אַדי. װאָס פֿאַר" 


אײַנחלקן 


מאָגט נאָר איין חוש. א'ע בּרואים. אויך : 
איינחושימדיק, 

אײַנחושכּן -- {. . . כוישעכןן טרוו. חוֹשׁך אײַן, 
-יגעחושכט,. 1. מאַכן עס זאָל האָבּן גאָרניט 
אָדער װייניק ליכט. אי דאָס צימער מיט די 
שװערע פֿאַרהאַנגען, 2. אײַנפֿינצטערן. פֿאַר- 
שװאַרצן. אי דאָס לעבּן. 0. אײַנשװאַרצן, קאָמ" 
פּראָמעטירן. א' עמעצן, מאַכן אים מיט בּלאָטע 
גלײַך. 4. אײַנבּרודיקן, אײַנשמוציקן. א' די 
טרעפּ מיט מיסט. מיט זיך -- אויך מאָראַ" 
ליש. סאַלץ זען װי דורך אָפענע שפּיגלען און 
ניט אי זיך מיט אַלעמען גלײַך", הל, 1927, 

אײַנהזירן -- {... כאַזערןן טרװ. חזיר אײַן, 
=יגעחזירט, 1. מאַכן שטאַרק שמוציק. א' די 
קליידער, די הענט, דאָס פּנים אאַזװ. 2. אויך 
פֿ. אי יענעמס נאָמען, רעפּוטאַציע. מיט 
זיך 

איינהזרן -- {... כאַזערןן טרװ. חזר אײַן, 
+געחזרט. 1, אײַנלערנען דורך א סך מאָל 
איבּערחזרן. אײַנשטודירן, גוט א' א פּסוק, א 
פֿראַזע אע. אי מיט עמעצן די דינים. א' (א 
ליד, אַ רעדע) פֿון אױיסנװײיניק. ,איך בּעט 
למורי ורבּי שליט"א מיר נאָך איין מאָל אויסי 
טײַטשן, איך זאָל מיר קענען גוט א'", סשי! 
טו. ,אי זיי {די דיניםן גוט מיטן גוף, אַז דער 
גוף אַליין זאָל װערן מורגל אין דעם איף 
מקיים זײַן", לדבּ, נײי תּשיז, זי 284. 2. אייג- 
קנעלן. אײַנזובּרעװען. ארײַנקלאַפּן אין קאָפּ. 
אי די הפֿטורה. א' מיטן עולם זי זעלבּיקע 
אויסגעדראַשענע ליגנס. א' דעם זשאַרגאָן פון 
דער פּאַרטײ. מיט זיך -- א' זיך דעם נאָ 
מען אויף די געפֿעלשטע פּאַפּירן. -ניש. 

איײינחיבּורדיק -- {, . . כיבּער . . .} אַדי. װאָס 
האָט (געמאַכט) נאָר איין חיבּור. אַן א'ער שרליי 
בּער (געלערנטער, רב). 

אײינחיותן זיך -- |...כינ)עסן...} אוטו. 
חיות זיך אײַן, זיך -'געחיותט. קװיקן זיך 
מיט עפּעס א לענגערע צײַט. אי זיך מיט (פון) 
דער עשירות. 


אײַנחילופֿן -- {,.. כילעפןן טרו. חילוף אײַן, 
- געהילופֿט. מיו. אײַנבּײַטן ‏ א' סחורות 
געלט, 


אײַנחלפֿן -- {... כיילעווןן טרו. חלבֿ אײַן, 
=-יגעחלבֿט. אײַנשמירן מיט חלבֿ. א' דאָס 
שװאַרצע בּרויט. א' די קאפּאָטע. 


אײַנחלומען -- {... כאָלעמעןן חלום אײַן, 
+ געחלומט. אוטו -- אָנהײבּן חלומען. ,די 
אױטאָס , . . לאָזן מיך קיין רגע נישט אײַנצן" 
חלומען אין דעם אַ אױפֿגעפּראַלטן רויש", 
קעהאָס קליגער, צוק, פֿעבּ' 1968. טרו -- שאַ- 
פֿן (װי) אין חלום, אין אַ צושטאנד װי ניטי 
װאַך. ;איך חלום אײַן בּײַנאַכט אַ לידי, בּעריש 
װײַנשטײן טאָג, 1960 ווו 12. ,וויפל ערלעכע.. 
בּילדלעכקייט זי חלומט אײײַן אין אירע שורות", 
יג, טמז, 1962 ע 27, : | 

אײַנחלקן -- {... כיילעקןן טרװ. חלק אײַן, 
-- געחלקט. (קצבֿיש) דזוו אײַנטײילן אין חלי 
קים. אי אַ זײַטל פלייש אָן (מיט) בּיינעה 





איינחנדלדיק 


איינחנדלדיק -- {... כיינ.. ן אַזי. װאָס 
איז מיט (האָט נאָר) איין חנדל. עזעט, װי זי 
פֿאַרבּײַסט די ליפּעלעך, מײַן אי טעכטערל", - 

אײַנחנדלען זיך -- אוטו. חנדל זיך אײַן, 
זיך --געחנדלט. זיך אײַנקױפֿן בּײַ עמעצן 
מיט חנדלעך. צולאַשטשען זיך צו עמעצן און 
אים געווינען. ,זי האָט זיך אין אים אײַנגעחנ- 
דלט און ער האָט זי גענומען אָן א גראָשן 
נדן". 

אײַנחנפֿעןנע)ן -- {... כאַנפֿע...} טרחװ. 
חנפע אײַן, --געחנפעט. אַ לענגערע צײַט, 
מיט כּלערליי גענגעלעך חנפענען עמעצן, בּיז 
יענער גלײבּט די חניפה-רייד. ,מע האָט אים 
אַזױ אײַנגעחנפעט, אַז ער מיינט טאַקע, ער 
איז אַ חכם עתּיק". : 

מיט זיך -- זיך אײַנקױפֿן בּײַ עמעצן מיט 

חניפֿה. אי זיך בּײַם (צום) גבֿיר. ,האָט ער זיך 
פֿריֶער געװאָלט אי בּײַם װײַבּ... און זיך בּײַ 
איר אָפּקױפֿן מיט א פּאַר רענדלעך", קמ, 1870, 
טא 11. ,, מע דארף זיך בּײַ זיי א', מע דאַרף 
זי װײַזן...*, זשיט ע, נ"י 1917. ער האָט 
געוואוסט צו רעדן מיט זיי אין זייער נוסח, 
געבּן זיי עצות, זיך א' בּײַ זייי, רחל איער 
בּאַך, אין לאַנד ישׂראל. עניש, 

אײַנחקירהן -- {... כקירעןן טרװ. חקירה 
אײַן, -'געחקירהט. 1, אײַנטײַטשן מיט אַ 
כּלומרשט טיפזיניקער חקירה (איר בּײַטעם) 
אי אין יענעמס ריד בּאַהאַלטענע כּװנות. 
2. תֹח. לֹר. (שפּאַסיק) אײַנשפּאָרן. אי אַ פּאָר 
גראָשן, 


אײַנחקרגען -- {... כאַקרענעןן טרוו. חקרן 
אײַן, -'געחקרנט. חקרנען זיך איבּער עפּעס 
און (כּלומרשט) אױסגעפֿינען (בּאַהאַלטענעם) 
אינהאַלט. אַרײַנדרשנען א טיפן געדאַנק. אי אין 
דער טעאָריע די גאַנצע קבּלה. א' פּיתום 
ורעמסס. אויך מיט זיך. 

אײַנחהשפּונען -- {... כעזשבּענעזן טרוו. חש- 
בּון אײַן, --געחשבּונט. 1. אַרײַננעמען 
אַרײַנרעכענען אין חשבּון. א' אויך פֿאַרן 
ניט-עסן, 2. האָבּן א טעות אויף װייניקער. 
אי אַ פּאָזיציע. =-החשבּוניש, 

אײַנחתמע(נע)ן -- {... כאַסמעןן טרוו. חתמע 
אײַן, -'געחתמעט. 1. אײַנשרײַבן (אַדער איר 
אָדער פֿײַערלעך). אי אין ספר-הזכּרון. 2, פֿאַר- 
חתמענען, פאַרזיגלען. אי א פלאַש װײַן. .דער 
שטײַער-אינספּעקטאָר האָט אײַנגעחתמעט די 
קראָם", רייד (װילקאָמיר, ליטע), 3. וואויליוני 
געריש. אָנבּרעכן די בּיינער, 

איינט -- צװ. 9טמ. ערשט. ,אויף דער הוני 
דערט מיט איער װיאָרסטײ, בּערג. 

אײינטאַגיק -- אַדי. 1. װאָס געדויערט (קומט 
פֿאָר אין) איין טאָג. איער אורלויבּ. 2. װאָס 
עקסיסטירט איין טאָג. איע פליג. א'ע בּלום, 
-יקייט, | 

אײינטאָגפֿליג -- די, -ן. מין פֿליג װאָס איר 
לעבּנס-דויער איז איין טאָג, 

אײַנטאַדלען -- טרוו. -דל אײַן, --געטאַדלט. 
אײַנגעפֿינען חסרונות. א' עמעצן, טשעפּען זיך 


1109 


צו אים, ,אי אונדזער פאָלק בּײַ אונדזערע קינ" 
דער", נתנאל דער פוטטערנער אייװען, פיעט 
ריקאָװ תּרס"ד. -עכץ. -עניש. 

איינטאַװלדיק -- אַדי. װאָס איז מיט (האָט) 
איין טאָװל. אַן אי בּיכל, איער קלאַס. : 

אײַנטאַװולען -- טרוו. -װל אײַן, = געטאָװלט. 
אַרײַנלײגן אין (צװישן) טאָװלען. אײַנבּינדן. אי 
אַ בּוך. 

אײַנטאַטואירן -- טרו. -איר אײַן, -(ג) 
טאַטואירט,. דזוו אױסטאַטואירן, ‏ - + 244, א' 
דאָס לײַבּ. א' איניציאָלן, ,אויף דער האַנט יצִי 
דערן אײַנטאַטואירט אַ נומער", ישׂראל קאַפּלאַן, 
שליאַך און אומװעג. ,דאָס שטיקל הויט זייערס, 
אין װעלכן דער תּלנו)ן האָט אײַנטאַטואירט 
דעם לויפנומער", בּצג, טמז, 1965 241. מיט 
זיך. -נג, 

אײַנטאַטשען -- טרו. -טשע אײַן, --געטאָי 
טשעט. 1, אײַנטאָקן (-+. 2. אײַנשלײפֿן, 
אי אַ קאָסע, אַ בּריטװוע. 9. אײַנקריצן. אײַני 
שאָבּן, אי אַ שטיין. 4. (שוסטערײ) אויך 
--טאָטשעװען -- אײַנשטעפּן. אי נעט. 

אײַנטאַלאַפעטשען -- טרו. -טשע אײַן 
רי(נע)טאַלאַפּעטשעט. 89 : --מאָלאָפּץ- 
טֿשׁעֶן. אוקר, װרר. פּעאָ) אײַנטענהן אומ" 
קלאָר, נאַריש. א' עטלעכע ווערטער, כּמו מחילה 
בּעטן, 

אײַנטאַלאַפּ(ל)ען -- טרו. יפּקע אײַן 
*- געטאַלאַפּ(ק)עט, אוקר. אײַנטרעטן מיט די 
שמוציקע פיס. אי די פּאָדלאָגע. 

איינטאַליק -- אַדי. װאָס בּאַשטײט נאָר פֿון 
איין טאַליע קאָרטן, די א'ע און די צװײיטאַליקע 
קאַרטנשפּילן, 

אײַנטאַלירן -- טרו. -ליר אײַן, -געטאַלירט, 
אײַנטאַשן. אײַנטײילן (װעגן קאָרטן). א' די 
קאָרטן. י 

אײַנטאָלמאַטשען -- טרו. -טשע אײַן 

=ריגעטאָלמאַטשעט. 99: --טלומאַטשען. סל. 
װרר. דזו אײַנטאָלקעװעןף | 

אײַנטאַ למעטשערן -- טרו. ער אײַן 
-געטאָלמעטשערט. 99: --טאָלמעץ'טשען. 
װי ניט איז אױיסטײַטשן, איבּערזעצן פֿון איין 
שפּראַך אויף אַן אַנדערער. אי דאָס עדות-זאָגן, 

אײנטאָלקעװען -- טרו. -קעװוע אײַן, +'גע- 
טאָלקעװעט. אײַנטענהן. געבּן צו פאַרשטיין, 
אײַנקנעלן. ;דו בּאנעמסט כאָטש? האָט ער גע- 
פּרוּװט א' מיטן װײַבּ", אַר, יבּײַ דאָקטױרים' 
בּיז איך האָבּ אײַנגעטאָלקעװעט אז מע דאַרף 
פֿאַרקנעטן טייג", שע, 'שראַגע 

אײַנטאַמעוען -- טרו. -מעווע אײַן, -יגע- 
טאַמעװעט. 1. טאָרמאַזירן. פֿאַרהאַלטן מיט 
כּוח. א' דעם װאָגן. אי דאָס װילדע פערד. אי 
אַ טײַך. אי די אָפּאָזיציע. א' די לאָבּוסעס. 
2. אײַנהאַלטן, פֿאַרהאַלטן בּלוט. אי דאָס בּלוט 
פֿון װאונד,. 9. אײַנשטילן אַ צערודערטן, אַ 
שטאַרק אויפגערעגטן מיט (גוטע) רייד, *א' 
עמעצן דאָס בּלוט = אויך מיטן זעלבּיקן בּ. 
;מע זאָל בּאַלד מאַכן אן עק פון די שותּפֿות, 
אַזױ אַז איך האָבּ דיר {= דיךן נישט געקענט אי, 


אײַנטאָן 


האָסט גאָרנישט געװאָלט הערן", פלוני, א 
שרעקליכע געשיכטע פון רי' אלעזר הקדוש ... 
גראָדנע אין יאָר 1770, פּיעטריקאָװ תּרע"ג. עא' 
אַ כּלומרשט קריגערישן מיטאַרבּעטער מיט אַ 
מוסר"זאָג", אאר, יישפ וש, 3--- 6, | 

אײַנטאָן -- טרו. טו אײַן, טוען אײַן, -גע- 
טאָן; -יטוענדיק {לויט לד. אַנדערע דד --טין 
(לאַנגע ין. ‏ 1. אַרײַנגיסן, אַרײַנשיטן, אַרײַנטאָן 
עפּעט בּײַם גרייטן שפּײַז. אי נאָך זאַלץ אין 
געקעכטס. א' אַ ציבּלקעלע אין זופּ. אי ראָזשינ- 
קעס אין טייג. , איין טאָפּ דא פיל לײַט איר 
עשׂין אײַן טון. איינר זעצט צום פֿײַאר, דער 
אַנדרר ציכט דער פֿון", צוכט, 

2. אַרײַנטאָן עפּעס אין עפּעס בּײַ יעדער מין 
אַרבּעט. אי נאָך פֿאַרבּ, קאַלך, זאַמד אאַזװ. א' 
אַ פֿאָדעם אין אַ געװעבּ. א' די פּען אין טינט, 

9. אַרײַנרוקן, אַרײַנשטעקן. אַרײַנלײגן, אי 
די פיס אין ים-װאַסער. *ניט א' קיין האַנט אין 
(קאַלט) װאַסער = גאָרניט טאָן, ניט װעלן טאַן. 
א' די פּאָלעס פון דער קאַפּאָטע אין (איבּערן) 
גאַרטל. ,ער האָט פֿאַר אים קיין האַנט אין 
קאַלט װאַסער ניט אײַנגעטאַן". עװען איינר 
זעהט איין (שד), זאָל ער זײַן גראָבּן פֿינגר 
אײַן טאָן אין זײַן פֿױסט און זאָל ניט רידן 
צו קיינם בּיז ער אן פײַאר אנרירט", ספֿר חסיי 
דים, תּק"ז? ,און מע האָט אין אָרו"קודש 
צװישן אַלע ספרי-תּורות אײַנגעטאָן דעם פּסקי 
דיןי, ש. אנסקי, א דין"-תּורה!! 

4. אַרײַנלײגן אַרבּעט. בּאַאַרבּעטן. אי מער 
צײַט בּײַ אַ פינקטלעכער אַרבּעט. אי ע ר ד -- 
בּאַאַרבּעטן ערד. ,פאַרמאָגט אפֿשר צװאַנציק 
װלאָקעס ערד! ווען ער זאָל זיי אַליין א', װאָלט 
ער געווען אַן עושר", אַר, ימענדלס פֿעלדער', 

9. אָנװענדן כּוח, פֿלײַס אע בּײַ אַ טואונג. 
אי מער פֿלײַס און פֿאַרענדיקן גיכער, 

0. אַרײַנגעבּן, אַרײַנטאַן. אי די אמתע כּוונה 
בּײַ (אין) אַ תּפילה. ,קיין מענש האָט ניט 
אײַן גיטאן איין פֿרײַא הערץ, נייארט צו זײַנם / 
װײַבּ-- דז ערשטי, אבֹּר ניט צו דעם אַנדרן 
װײַבּ דז ער נעמטײ, צאינה, י/ג, 

/. טאָן פֿאַרשײדנס, אַ סך. אװען ער האט 
זײַנם חבֿר ואש אויז גקױפֿט |און דערבּײ 
משׂיג גבֿול געװעןן, איז אַלז {= אלץן איין 
טאן --- העלפֿט קיין תּשובֿה ניט, בּיז ער צון 
ערשטן מוז זײַן חבֿר גינוגן טאן", עח, סד/ג. 

8. אַרכ. אײַנזאַמלען. אַרײַננעמען צו זיך, 
-+ אײַנגעטאָן, טוו פֿאַר 'אסףי. טח פֿאַרטײַטשט 
'ואספתּו אל תּוך בּיתךי (דברים כב, 2): ,אוני 
דוא זולשׂט איין טון אין צו צװישן דײַן הויש" 
וָתּי: אַרײַננעמען אין דײַן הויז"ן: אַזױ אויך 
'ויאסף רגליו אל המטה' (בּראשית, מט, 33); 
;אונ' ער איין טעט זײַן פֿישׂ צו דעם בּעט" |תִי: 
מ;האָט ער אַרײַנגענומען . . .יז ;איין מענש טוט 
הױפֿנן תּבֿואה און שניט . . . ער ווייש ניט װער 
עש אײַן זמלט אין הויז, ער מאג ואול שטרבּן. 
אי {= איידערן דיא צײַט קומט דז מן דיא 
תּבֿואה איין טוט", סהמ, תּהלים, לט, 7 ותּי: 
;ער ווייס ניט װער דאָס װעט אײַנזאַמלען", 

9 אַרכ. אַװעקנעמען. אָפּטאָן. פֿאַרבּאָרגן, 
פֿאַרבּאַהאַלטן. יאסף חרפּתנוי (ישעיה, ד, 1) 





איינטאָניק 


פֿאַרטײַטשט סהמ: ,טוא אײַן אונזר חרפּה" ותּי: 
;טו אָפּ אונדזער שאַנד"ן, אי דעם צאָרן. עאַז 
דו פאַרבּאָרגסט דײַן פּנים פון זיי װערן זי 
דערשראָקן און אז דו מאַכסט אי זייער אָטעם ‏ -- 
מוזן זיי פאַרגייןײ, חה, 260. ,בּשעה שמת דוד 
המלך האט איין גיטאן דיא לבֿנה איר ליכט", 
נצו, דבֿרים, מא/ד. ,דיא שטערן האבּן איר 
ליכט איין גטאן", אור לעת ערב, לאָנדאָן 
תּק"פּ? והכּוכבֿים אָספֿו נגהם'ן, 

0 אֵרכ. צעשטערן. אומבּרענגען. חרובֿ 
מאַכן. |אַזא טײַטש איבּערן ספּעצ ב פֿון 'אסף, 
-6 83,ן אי אַ בּנין. א' א גאנצע שטאָט,. סהמ 
פֿאַרטײַטשט ואָספֿתֹּה נפשך ונפש בּיתךי (שופֿי 
טים, יח, 25); ,אוני װערשׂט אײַן טאן דײַן לײַבּ 
אונ' לײַבּיר פון דײַנים הויז גיזינד" (תּי: קאון 
וועסט אומבּרענגען דײַן נפֿש.. ."} נאָך אָנ" 
הייבּ 20, י"ה איז געװען אין פּאַד דער מלמדי- 
שער טײַטש 'האַף תּספה' (בּראשית. יח, 23): 
,צי דען זשע (ניט שוין זשע) װעסט א"". 

1, פֿאַרבּינדן, פאַרקניפּן. ,דו זאָלשט ניט 
אײַן טאָן מיט די בּלוט שולדיקן . . . מײַן לע 
בֹּן", סהמ, תּהלים, כו, 9. ,זאָלסט ניט אי מיט 
זינדיקע מײַן זעל", תּי, דאָרטן אל תאסף עם 
חטאים נפֿשײן, | | 

מיט זיך -- זיך א' אין עפּעס מיט פֿלײַס, 

| כּוונה אע. אויך: זיך צוגעוואוינען צו אַן אַר- 
בּעט, אײַנבּרעכן זיך, אײַנלערנען זיך בּײַ א 
נײַער טואונג. ,און אַז זי װעט זיך א!, װעט 
זי פֿאַרדינען מער", בּ. גאָרין, שפֿרה..., נ"י 
0, 


אײינטאַניק -- אַדי. 1. װאָס האָט נאָר איין 
טאָן. װאָס קען אַרױסגעבּן נאָר איין טאָן. דער 
איער טיק-טאַק. א'ער אינסטרומענט. ,מײַן 
האַרץ קלאַפּט מיט צום טאַקט איץ", אֵל וו. ,דאָס 
לעבּן האָט גענומען קלאַפּן זײַן אי טריק-טראַק 
איבּער די בּרוקשטיינער פון מײַן װײַטן װעג", 
נאַד. ,די שטימען -- א', אַזױ װי טראָפּנס װאַסער 
װאָס פאַלן פֿון א קראַן", י. פערלע, ננײַן אַזיי 
גער אינדערפֿרי. ,.... מיט דעם א'ן קנאַקן 
פֿון די פֿינגערײ, חיים'יצחק בּונין, חבּ"דיש, 
- לאָדזש 1938, | 
2. װאָס איז פֿון איין שניט, אויף איין אופֿן, 
מאָנאַטאָן. אײינקאָליריק. אַ רואיק און אי לעבּן, 
,זײַנע טעג . . . נישט אי און אײנפֿאַרבּיק זענען 
זיי געװען", הרב משה חיים בּלױא, אונזער 
וידוי, לובּלין 1934, ,די געריכטער מײַנע זענען 
געװאָרן אַלץ איער און כ'האָבּ פאַרלוירן צו זיי 
דעם אפּעטיט", בּאַש, פֿאָר, 1963 עו 26, ,אַמע- 
ריקאַנער מענטשן --- ייִדן בּתוכם --- זײַנען אין 
זייער רובֿ מנין אינאַרטיק, א', אײנשפּראַכיק", 
בּ. רודמאַן, איק, ר"ה תּשכ"ה, 
דיקייטט -- ,זײַן אומרואיקער, נערװעזער 
טעמפּעראַמענט װאָס דערלײַדט ניט די אי פון 
דעם אַרבּעטער-לעבּן", זשיט וש, נ"י 1917 
;דער שניי... האָט שוין פּאַספּײיעט צו דערעסן 
זינט נאָך סוכּות מיט זײַן א'י, זש, שקלאָװער 
קינדער. ,אַרױסגעזונגען איר אייבּיק ליד פון 
אי און לאַנגװײַליקײט", ה. ל. זשיטניצקי, 'דעם 
זיידנס הײַזלי. ,די ייִדישע ליטעראַטור מוז 


160 


! גובֿר זײַן איר א' און איר אינזײַטיקײיט", 
שנ, קריטיק און קריטיקעך. 

אײַנטאַנצן -- טאַנץ אײַן, -יגעטאנצט. אוטװ 
--- אַרײַנטאַנצן, אי פֿון איין צימער אין אַן 
אַנדערן,. טרו -- אײַנלערנען מיט עמעצן װי 
- צו טאַנצן,. אי אויך די נײַע טענץ. א' דעם 
נײַעם בּאַלעט. ,איר קענט ניט טאַנצן? איך װעל 
אײַך אי". אויך מיט זיך. זנג. -עניש. 

אײינטאַטעװען -- דזוו אײַנטאַלירן (-+), 

אײַינטאפקען -- טרו. -קע אײַן, -'געטאַס- 
קעט. סל. אײַנשלעפּן, ארײַנשלעפּן. א' פּעק 


מיט פּעק, 
אײַנטאַפּטשען -- -טשע אײַן, --געטאָפּי 
טשעט. אוטװ -- אַרײַנקומען מיט שװערע 


טריט. אַרײַנטרעטן. אי פון דרויסן אין שטובּ 
אַרײַן,. טרו --- אײַנטרעטן מיט די פֿיס; אײַנ- 
טראַמבּעװען. אײַנטראַמפלען. א' ליים. ;נאָר 
פֿריער האָט מען די ערד גוט אױסגעגלײַכט, 
,,, אײַנגעטאָפּטשעט. ., אַז זי זאָל זײַן האַרט... 
די פּאַרלעך זאָלן קענען טאַנצױי, אפֿא, איק, 
9 ווו 4 -עניש, 

אײינטאַפּיען -- טרוו. -פּיע אײַן, ---געטאָפּיעט. 
1. אײַנקאַכן. אי היימישן קעז,. 2. אײַנשמעל- 
צן. אי ליכט אין קאַרטאָפּל װאָס דינען װי לײַב- 
טערס. 8. צעשמעלצן. צעלאָזן. א' גענדזן" 
הויט אויף גריון, 

4 דערטרינקען. א' די הינטעלעך. פֿיג. 
,. . . אַזױ װי זי האָט איר בּליק אײַנגעטאָפּיעט 
אין דעם סטאַװ", אַש, טויט-אורטייל. 

אײינטאָפּן -- טרװ. טאָפּ אײַן, --געטאָפּט. 
נעאָל. אַרײַנזעצן, אַרײַנלײגן אין א טאָפּ, 
אי צימער-בּלומען. ;בּײַם אי (ד"ה אַרײַנזעצן 
אין טאָפּ) פֿאַרקלענערט מען א בּיסל דעם ערך" 
בּאֵל . . . גלײַך נאָכן א' טאָר מען בּשום-אופן 
ניט אַרײַנטראָגן די בּלומען אין צימער", אַגראָי 
נאָם י. ראַסײן, די שענסטע צימער בּלומען, 
קאָוונע 1932, 

אײינטאַקט -- דער, ן. דאָס װאָס בּאַשטײט 
פֿון איין טאַקט. א נודנער ניגון פֿון אין. 

אײינטאָקן -- טרװ. טאָק אײַן, --געטאָקט. 
1, אײַנשניצן, אײַנשנײַדן מיט א דלאָטע, אַ מע- 
סער. אי א שטיק האָלץ אויף דער טאָקימאַשין. 
אי נומערן אויף שליסלען. א' רינװעלעך אין 
בּרעטער, 2. װאויליונגעריש. אײַנשטעקן. אי" 
בּערגעבּן, ארײַנגעבּן. אי א מעסער אין זײַט. 
א' א פויסט אין האַוץ אַרײַן. ;כ'האָבּ אים 
אײַנגעטאָקט א פינפערל און פּטור אַן עסק". 

אײַנטאַקפירן -- טרו. סיר אײַן, -י(גע)טאַקי 
סירט. דזוו טאַקסירן, אויסטאַקסירן (+ 245). 
אי עמעצן צו צאָלן שטראָף. א' אויף הונדערט 
זלאָטעס. אויך מיט זיך. -נת. 

אײנטאַראבּאַניע(װע)ן -- טרו. ניעווע) 


אײַן, --געטאראבּאַניע(װע)ט. אײַנבּאַראַבּאַנע- 
ווען. אײַנקלאַפּן. אי א מאַרש. אי אַ נײַס אױפֿן 
אויער. 


אײַנטאַרגעװוען -- טרװ. -געװע אײַן, -יגע- 
טאָרגעװעט. סל. אײַנהאַנדלען. אי סחורה פאַרן 
אָדער אױפֿן יריד, 


אײַנטוליען 


אײַנטאַרליען -- טרו. -ליע אײַן, -- געטאָר 
ליעט. פּד. אײַנקײַקלען אין שמוץ. אײַנגרודי 
קן. אי די מלבּושים. מיט זיך. 
אײַנטאַרמאַזירן -- טרו. -זיר אײַן, -י(גע)- 
טאָרמאַזירט. אײַנהאַלטן. אָפּשטעלן. פֿאַרלאַנג" 
| זאַמען. אי דעם אױטאָ. א' דעם פּראָגרעס, די 
אינדוסטריאַליזאַציע. פֿיג. א' א פאַרלאַנג. א' 
געפילן. אי די צעלאָזענע יוגנט. 
אײינטאַרן -- טרװ. טאר אײַן, --געטאַרט, 
אליַנשמירן אין טאַר, סמאָלע. אי דאָס שיפֿל, 
אײַנטאַרעװען -- טרח. ‏ רעװע אײַן, -'געז 
טאַרעװעט. 1. דזוו אױסטאַרע(װע)ן, בּו. (-+ 
46). 2. (שנײַדעריש) מאַכן גלײַך צוויי טיילן 
פֿון אַ מלבּוש. | 
אײַנטאשן -- טרח. טאַש אײַן, -געטאַשט. 
- טאַלירן, טאַשן קאָרטן און אַרײַננעמען דערבּיי 
א צאָל קאָרטן װאָס ליגן אין א זײַט. א' די 
לעזן. אי אויך די אכטלעך און די זיבּעלעך. 
אײַנטובלען -- {... טױיולעןן טוֹבל אײַן, 
*- געטוֹבֿלט. אײיינטוקן, אײַנטונקען. א' די 
כּלים, מאַכן זי כּשר לפּסח. מיט זיך -- זיך 
אי אין מקווה. -עניש, | 
אײינטױיגן זיך -- אוטװ. טוג זיך אײַן, זיך 
= געטויגט. (זיך געבּן די מי און) אַרײַנפּאַסן 
זיך אין אַן אַרבּעט, א געשעפֿט. אי זיך אין 
װאַרשטאַט, ,ס'איז אוועק א יאָר און דער איי" 
דעם האָט זיך אלינגעטויגט צום עסק". 
אײַנטויפן -- טרװ. טויך אײַן, --געטויכט., 
אַראָפּלאָזן אינגאַנצן אין װאַסער. אײַנטונקען. 
,זי . . . טויכט אײַן דאָס שיינע פּנים אין לעב 
לעכן װאַסער", נאַד איבּז, אַלטענבּערג, װי איך 
זע עס. מיט זיך. /זנג. הער 
אײינטוישן -- טרח. טויש אײַן, --געטוישט. 
פּד. אײַנבּײַטן. אי זאַכן אויף עסנװאַרג. א' 
אָלט זילבּער אויף נײַע זילבּערנע כּלים. ;ער איז 
געצוואונגען דעריבּער אײַנצוטוישן זײַן פֿײַן 
צימער, װאָס ער האָט אויף א פוירנעמער גאַס", 
עוזר װאַרשאַװסקי, כאַליאַסטרע, פּאריו 1924, 
מיט זיך. -נג. -עכץ. עניש. 


אײַנטוליען -- טרו. -ליע אײַן, --געטוליעט. 
1, אײַנדעקן, אײַנװיקלען אין עפּעס װאָס װאַי 
רעמט. אי דאָס עופעלע. א' די קינדער איידער 
זי גייען אַרױס אױפֿן פראָסט. ,ער האָט דאָס 
קליינע נפֿשל אין טלית אײַנגעטוליעט", יהואָש, 
אַ יוםכּיפּור-מעשׂהלע'. 2. אַרומדעקן. אי דעם 

| אתרוג אין װאָטע. אויך פֿיג. אי אין זיסע רייד, 
3. אײַננאָרען, אײַנגורען עפּעס װאָס איז װאַרעם, 
אָנגענעם, ליבּ. , זיצנדיק אַזוי איז ער אײַנגע- 
שלאָפֿן געװאָרן, דאָס קעפּל אין רחלס שויס 
אײַנטוליענדיק", יד, אבן נגף. 

4. אײַנרואיקן, אײַנשטילן (אַרױיסװײַזנדיק 
ליבּשאַפֿט). אי דאָס קינד, עס זאָל ניט װיינען 
,אַ מאַמע נאָר קען מיטויינען, א' און אײַני 
שטילן מיט דעם טיפן מיטגעפֿילײ, בּעמ ו. ,שאַי 
שא, דער טאטע האָט נישט קיין צײַט -- איז צו 
מיר צוגעלאָפֿן א ילדענע מיך א'י, א. קאַגאַנאָו- 
סקי, 'אונטערן פֿליגל פֿון בּית-עלמין!. 

מיט זיך -- אי זיך אין טוך, אין דעקע. 





אײַנטומלען 


אי זיך אין. נעסט. ,איך האָבּ מיך געמוזט אײַן- 


הילן (אײַנטוליען) אין מײַנעם גראָען װעגמאַנ- 
טל", אמד, כּ"י. ,איך טוליע מיך אײַן, צורו- 
קנדיק זיך צו דער קליאַטשע און צו װאַרעמען 
זיך נעבּן איר", ממוס, קליאַטשע. קדי ציגן 
האָט געפֿונען א בּיסל גראָכאָװינעס . . . און האָט 
זיך אײַנגעטוליעט דערינען", װײַס, א מעשׂה 
מיט אַ ציג'. ,איז ליגן דאָרט צעװישן יענע 
בּיינער, זיך א' מיט לעצטן צער און װיי", 
סעג, אַ בּױם פֿון פּוילן בּ"א  ,1948‏ -עכץ. 
-עניש, 

אײַנטומלען -- טרו. -מל אײַן, -יגעטומלט, 
מאַכן עס זאָל ווערן צעטומלט. אי דעם קאָפּ מע 
זאָל ניט װויסן וואו מען איז אויף דער װעלט, 
מיט זיך. עניש. 

אײַנטון -- -+אײַנטאָן, 

אײַנטונק -- דער, -ען. אַקט פון אײַנטונקען 
(זיך). אַן א' אין קאַלטן בּאַסײן. 

אײַנטונקלען -- טרו. -קל אײַן, --געטונקלט, 
מאַכן טונקל, טונקעלער. אי דעם זאַל, 

אײַנטונקעפיץ -- דאָס (די), "ן (יער). 1. רעד 
זולטאַט פֿון אײַנטונקען (זיך). ,דאָס איז ניט 
קיין בּאָדן זיך, ס'איז נאָר בּײַ דיר אזא א' 
אין װאַסער". 2, יעדער מין מאכל, װאָס בּײַ 
דעם קומט אויס אײַנצוטונקען עפּעס האַרטס 
אין אַ פֿליסיקײט, ספּעצ: א) געמיש פֿון סמע- 

- טענע (פידסמעטענע, זויערמילך) מיט צװאָרעך 
אָדער קעז ב) שיטערע געהאַקטע הערינג, 
קראַצבּאָרשט, מיט חלה. 

אײַנטונקען -- טרו. טונק אײַן, --געטונקען, 
= געטונקט. 1, האַלטן עפּעס און אַרײַנטאָן 
אין אַ פֿליסיקײט. טװ פֿאַר 'שבֿל. מש פֿאַר- 
טײַטשט 'יוטבלתּם בּדם' (שמות, יב, 22): ,אונ' 
איר זאָלט אײַן טונקן". אי חלה (לעקעך) אין 
בּראַנפֿן, א' קאַרטאָפֿל (אַ רעטעכל, א האַרט 


איי, כּרפּס) אין זאַלצװאַסער. א פּאַר מאָל אי 
א כּלי אין פֿליסיק װאַסער. אום ראַש:השנה א' 
די המוציא אין האָניק. אי א דאַר שטיקל בּרויט 
אין ליאָק, אין הערינג-ראָסל. אי א טיכעלע אין 
עסיק און װישן (רײַבּן) דעם פֿלעק. ,איר זאָלט 
אײַן טונקן אין דאש בּלוט פון שאף אונ' 
זאָלט שפּרענגן אויף די איבּר טיר", צאינה, 
ס/ד. ,אוף יין שׂרף ואש מן טרינקט אין דר 
װאָכן אין מיטן עֹשׂן גהער מן אײַן טינקן 
אַשטוקל {שטיקלן בּרוט אין דעם ין שׂרף 
בּכדי מזאָל נישט דארפן אבּרכה צוֹ מאַכן, 
שלחן ערוך, ח"בּ, זשאָלקעװ? אָנהײבּ 19, י"ה, 
ו/ב. ;װער עס האָט גיפֿט געגעסן... זאָל אי 
טיכלעך אין מילך און צולייגן אויף דעם 
אונטערלײיבּי, תּעלה ערוכה, לבֿובֿ 1850, , אין 
יענעמס בּיטל אי דאָרט דאָס פֿאַרשמאָלצענע 
פאַטשײילכן און רײַבּן דערמיט דאָס לײַב", 
ממוס, דאָס קליינע מענשעלע. 

*ניט אי די האַנט (א פֿינגער, די פֿינגער) אין 
קאַלט ואסער = א) קיין זאַך ניט טאָן לטובֿת 
עמעצן: בּ) אַרומגײן פּוסט:און פּאַס. קאַן אים 
טונקט מען ניט אײַן אַ האנט אין קאַלט 
װאַסער" {= מע נעמט קיין זאַך ניט אונטער, 
מע בּאַשליסט גאָרנישטן, קמ, 1867, פאן 43. ,זי 


161 


װעט א פינגער אין וואַ רע מע װאַסער 
אויך ניט אי", ג. ח. לעװנער, אַ חתן איבּער אַ 
נאַכט, ווילנע 1898. *א' די ליפן = דזו איין- 
נעצן די ליפּן, נעמען א בּיסל משקה. *(ניט) אי 
די פּען = (ניט) שרײַבּן, 

2. אַרײַנטאָן אין אַ שיטער געמיש, אין אַ 
שיטיקן שטאָף. ענעמען נעגעלעך.... קאַנפער 
און אויף דעם געבּן יייש חזק (אָקװיט);. . . אי- 
בּערדעקן . . . עס זאָל אַזױ שטיין 2 שעה... 
א' א שטיקל װאַטע און געבּן אויף דעם צאָן 
װאָס טוט ויין", א. שפערלינג, ליקוטים װ, 
לעמבּערג תּרס"ט. ,חרדל... מע מאָלט די 
גאָרשיצי זייער דין און מע גיסט אַריַן 
שטאַרקן עסיק און האָניק און עס שטייט דרײַ 
טעג, און דאָס איז גוט אײַנצוטונקען פֿלײש, 
פיל בּעסער פון כריין", מעשׂה ירושלים, װאָר" 
שע 1882. ,האָט זיך געװאַשן, הויך געזאָגט 
די בּרכה, אײַנגעטונקט די המוציא אין זאַלץ", 
אַש, תהיליםיוד. 

9. אַרײַנשטעקן. אַרײַנרוקן. ;דא מעכשטו 
גוט אײַן טונקן אין דער גרובּ", סהמ, איובֿ, 
ט, 21. ,אויבּ ער, דער טאָג, האָט דיך געהאַט 
פֿאַרלאָזט אויף גאָטס בּאַראָט, , . . אין זײַן פֿאַר- 
גרוילטן אָװנט:אַש דײַן קאָפּ טונק אײַןײ, הל, 
בּלאַט. . . עפּלבּוים, 

4. ספּעצ. בִַּם ציען ליכט אַרײַנטאָן קנויטן 
אין צעלאָזענעם חלב אָדער װאַקס, 

מיט זיך -- אײַננעצן זיך. אי זיך אין ים. 
,זיי טונקען זיך אײַן אין בּרענענדיקן טײַך װאָס 
ער הייסט נהר דינור", משה אהרן גליקמאַן, 
בּרכי נפשי, װאַרשע 1898, 

-עניש. "ער -- ספּעצ ליכטצנער. -עריי, 

אײַנטופּע(װע)ן זיך -- אוטו. -פּע(װוע) זיך 
אײַן, זיך --געטופּע(װע)ט. 989: -:טופּענען 
זיך. 66מט} ://22:. לר. זאַמעט. אײַנבּײגן 
זיך. אי זיך און זיך אײַנקאָרטשען. 


אײַנטופּען -- אוטוו 4 טרו. "פּע אײַן, --'גע- 


טופּעט. אײַנטרעטן, אײַנטאָמּטשען. א' ליים 
מיט די פיס, 
אײַנטוקן -- טרװ. טוק אײַן, --געטוקט, 


דזוו אליַנטונקען. ספּעצ א' זיך אין מקװה = 
אונטערטוקן זיך,. "ער, מאַרק װבּ. 
אײַנטוקען -- טרװ. -קע אײַן, --געטוקעט, 
1 זזו אײַנסטוקען. אײַנקלאַפּן,. אי א שטאַנג 
אין דער ערד. 2. אײַנבּוכצען. אי די בּיינער. 
איינטושען -- טרו. -שע אײַן, -'געטושעט, 
סל. 1. אײַנלעשן. א' אַ פּאָזשאַר (שׂריפֿה), 
2. אײַנדעמפֿן, אי פלייש. , דערנאָך נעמט מען 
רינדערן פלייש . . . מע לייגט עס אַרײַן אין א 
גרויסן טאָפּ אינאיינעם מיט די ציבּעלעס, מיט 
רײַז און מיט קישמיש... אַלץ זאָל זיך גוט 
אי. אַז מע נעמט שפּעטער אַרױס דעם פּלאָו, 
איז. . .", חג, טמז, 1968 טו 12, -עכץ. 
אײַנטושקעווען -- טרו. -קעווע אײַן, -'גע- 
טושקעװעט. 89: --טישקעווען. :404= 
עדהפעאזעץנ. אוקר. 1. דזו אײַנטושען, 
3. 2, אײַנװיקלען אינגאַנצן, פֿון אַלע זײַטן, 
| אי דעם קראַנקן, ער זאָל שוויצן. 


אײַנטײַטשן 


אײַנטיאַפּקען -- זזו אײַנטאָפּטשען, ;די 
קערנדלעך . . . ווערן ניט אײַנגעטיאָפּקעט אין 
בּאָדן", יאַכ ן יי 
אײַינטיטשען -- טרו. -טשע אײַן, -'געטיי 
טשעט. אײַנשטעכן, אַרײַנשטעכן, אײַנרוקן, 
אַרײַנרוקן. אי עמעצן אין די אויגן זײַן טעות 
- (פֿעלער אע), אי א פֿינגער אין די אויגן. אי 
די אויגן אין עמעצן. מיט זיך -- עאַלעמענס 
אויגן האָבּן זיך אײַנגעטיטשעט צום סאמע 
מיטןײ, װײַס, ימזל-טובֿי. -עניש. 
אײַנטײַטלען  --‏ טל אײַן, --געטײַטלט, 
אוטװ -- אָנװײַזן (מיטן פֿינגער). א' א וי פן 
פֿאַרבּרעכער,. טרװ -- 1, דזח אוטװ. א' דאָס 
אָרט פֿון פֿאַרבּרעכן. 2. פירן מיט א טײַטל 
(פֿינגער) און אָנװײַזן (װאָס דורכצולייענען) 
א' די טעותי-הדפֿוס. אי יעדער װאָרט פון פּסוק, 
8 דזוו אײַנטײַטשן, אי דעם פּסוק, 
אײנטײטן -- טרוו. טײַט אײַן, ---געטײַט. דזװ 
אײַנדײַטן. אײַנװײַזן מיט בּאַשטימטקײט; אידענ- 
טיפיצירן, ,, . . אוני וייסט אונ' אײַן טײַט 
וַתּי: ,טײַטלטײן מיט זײַנע פינגר אייטל שןאזלק- 
וַהאןפטיקייט אונ' ערמות", סהמ, משלי, ו, 13, 
איײינטײיטשיק -- אַדי. 1. װאָס האָט נאָר 
איין טײַטש. װאָס קען פֿאַרשטאַנען װערן נאָר 
אויף איין אופן, א'ער אויספיר, ,אין אַ שפּראַך 
װאָס פֿאַרמאָגט נאָר צװויי מיני טראַפן, אַקצענ- 
טירטע און ניט:אַקצענטירטע, איז די ריטמישע 
סטרוקטור פֿון גראַם א קלאָרע און אַן א'ץ", 
מװ, ייִשפּ עא, 4, 2. װאָס האָט נאָר איין בּא' 
טײַט, איין ווערט. איע פונקציע. -יקייט, 
אײַנטײַטשן -- טרו. טײַטש אײַן, -יגע 
טײַטשט. 1, דערקלערן גענוי, אױסטײַטשן. 
מיט אַלע פּרטים. פּינקטלעך איבּערזעצן. א' 
דעם פּסוק װאָרט פֿאַר װאָרט. , זיי האָבּן א סך 
ווערטער און בּאַגריפן ניט געדארפט אי, פאַר- 
לאָזנדיק זיך דערויף אַז דאָס ווייסן די לייענער 
אַלייןײ, פיעט. 

2. מסבּיר זײַן בּיזן סוף, אױפֿקלערן. ,איר 
געדענקט דאָך מסתּמא... װי איך האָבּ אײַך 
אַנומלטן אײַנגעטײַטשט די פּרשה לךילך מיט 
אַלע ל"בּ פירושים", שע, טבֿיה. ,... צו דעם 
ענין װעל איך אײַך בּרענגען א מעשׂהלע פֿון 

- רבּה בֹּר בֹּר חנא אין דער גמרא בֹּבא בּתרא 
און עס אײַך א' נאָך מײַן פאַרשטאַנד נאָך", 
הרב לו גליקמאַן, זכרונות בּית לוי, קעשענעװ 
4, | : 

8. צוגעבּן אַן אייגענעם פּשט. אַרײַנגעבּן אַן 
אָריגינעלן אױסטײַטש. אי אַ שיטה, טעאָריע, 
אי די זאַך מיט אַן אייגענעם דריי. ,קען דאַך 
קיין צווייפל ניט זײַן אַז דער אמתער פּשט פון 
פּסוק איז דווקא װי די חז"ל האָבּן אים איינגע- 
טײַטשטײ, ש. צ. זעצער, ... דיני ממונות און 
-דיני נפשות, נ"י 1934, : 

מיט זיך -- ק;אַז מיר האָבּן געלייענט אין 
חדר אַ משנה.. . האָבּן מיר זיך בּאַלד אײַני 
געטײַטשט: אָט אַזאַ װי...", זלמן שזר, טמז, 
4 וא 29, 

אײַנטײַטש. -נג -- עניט בּלױיז ליטץי 
ראטוריקריטישע סבֿרות שטערן אונדז אָנצונעי 





אײינמײַטשעוודיק 


מען (זײַןן. ... אי װי אַ היסטאָרישע השערה", 
זק, ייִבּל וווא, 87 -עכץ. -עניש. ד-ער, 
יעריי. 

איינטייטשעוודיק -- אַזי. װאָס מע קען 
(אויס)טײַטשן נאָר אויף איין אופֿן, ,אָבּער צו 
די אַלע מעלות דאַרף דער טיטל אױך זײַן 
קלאָר און אייי, אאר, יושפּ וושא, 1. -יקייט, 


אײַנטײַטשעװדיק -- אַדי. װאָס מע קען 
טײַטשן, אײַנטײַטשן. איער פּסוק. -יקייט, 


אײַנטײַטשעוריש -- אַדי. װאָס איז לױטן 
גאַנג פון אַן אײַנטײַטשער. א'ע פּשטלעך. 
-קייט, 


אײַנטי"? -- דער, ן. 1. אַקט אָדער רעזול- 
טאַט פון אײַנטײלן, אויך דזו אײַנטײלנג, 
2 פֿטמ. דזוו אָנטײל. נע מען א'-- זיך בּאַ- 
טײליקן. נעמען (אַן) א' אין דער אַרבּעט (אין 
דער מלחמה, אין געשעפֿט, אין פֿאַרמעסט), 
אי"נ ע מע ר. | 

אײַנטײלונג -- די, ען. 1. פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פון אײַנטײלן. חלוקה. א יושרדיקע 

אי. אי פֿון דער אַרבּעט. א' פֿון פּראָדוקטן, 
;אין בּודזשעט . . . איז ניט דײַטלעך אַרויסגע: 
שריבּן די א'", קמ, 1865, א 14. ;בּאַדאַרפן 
מיר דאָ נאָך אַ צווייטע א', וועמען זאָל געהערן 
דיי שטעט און װעמען יע'נע שטעט", ממוס, 
ינשׂרפים", 

2. קלאַסיפֿיצירונג. אויססדרונג. דאָס גרופירן 
לויט אַ געוויסן פּרינציפּ. ;און יהושע האָט עס 
געגעבּן פאַר א נחלה צו ישׂראל לויט זייערע 
א'ען נאָך זייערע שבֿטים", תּי, יהושע, יא, 23, 
;אַפילו דער קאַטאָליציזם, װאָס לייקנט אין 

- עצם די א' אין פֿעלקער.. . אַפֿילו ער האָט 
בּײַ יעדן פאָלק א בּאַזונדער אויסזען", זשיט וו, 
ני"י 1912. אעס קאָנען זײַן פֿאַרשיידענע מי- 
נונגען װעגן דעם, צי אין אַזאַ... אי לוט 
דער סבֿיבֿה.. . די בּעסטע", שנ, שלום אֵש. 
,די אי פֿון װיסן אין דרײַ פֿאַזן: חכמה, בּינה, 
דעת -- איז א יסודי:היסודות אין חכמת הנס- 


תר", הרב י. ד. סאָלאָװײטשיק, 'דרשהי, תּשכ"ב. 


איינטויליק -- אַדי. 1. װאָס האָט (בּאַשטײט) 
נאָר (פֿון) איין טייל, 2. איינזוימענטייליק, אע 
געװיקסן. ,דערקלערט פאַרװאָס װערן אזעלכע 
זוימען װי פֿאַסאַליע, אַרבּעס אָנגערופן צװי- 
טייליקע און אַזעלכע װי ווייץ, קאָרן, גערשטן --- 
א'ע", יאַכ |. 8, װאָס מע קען (דאַרף) ניט 
צעטיילן. איע קאַנסטרוקציע. א'ע אינטאָנאַציע, 
דיקייט, 


אײַנטײיליק -- אדי. נעאָל. װאָס מע קען אלינ- 
טיילן. אַן איע ירושה. -יקייט, 


אײַנטײילן -- טרח. טייל אײַן, -'געטיילט, 
41 מאַט) דורכפֿירן דעם אַקט פֿון טיילן 
עװען מיר עטואז נאָך דער װאָרציל ציהונג 
איבּר בּלײַבּט, ויא מיך פֿר האלטין זאל זולכש 
גנויאר אײַן צו טיילין", מ. ז. איידליץ, מלאכת 
מחשבת, פּראָג תּקל"ה. (שפּאַסיק) ,א' פינף 
קאַטשקעס אויף גלײַכע חלקים צװישן די זיבּן 
בּײַם טיש: מאַן און פרוי -- איין קאַטשקע, 


1162 


בּיידע זין -- איינע, בּיידע טעכטער -- איינע, 
דעם אורח דעם טיילער --- צווייײ, פֿרש. 

2. פֿונאַנדערטײלן, צעטיילן אַ סכום אויף 
חלקים צװישן אַ גרופּע. אי יעדערן א גלײַכן 
חלק. אי דאָס בּרויט (דעם פּאַיאָק) אויף דרײַ 
מאָל עסן. אויך: א' שמיץ. א' אַלעמען (פֿון) 
דעם אַפיקומן, אי עליפּי גוֹרל. עאיר זאָלט אַזױ 
גוט און פֿרום זײַן דאָס מזומן א' סאַנטינער 
אָרעמעלײַט", בּ. זילבּערמאַן, אהבֿת דוד ויהונתן 
וו, קעשענעוו 1885. , דער בּעל:הבּית נעמט א 
טעלער כריין און טיילט אײַן יעדן אַ שפּאָר 
בּיסל כריין", א. בּערגמאַן, קאָצקער מעשיות, 
װאַרשע 1929, 


9. פֿונאַנדערטײלן אַ שטח. אי די פּלעצער, 
מוואו אַ בּלאָטע, װאו א זאַמד -- דאָס האָבּן 
די פּריצים אונדז אײַנגעטײלט און זיך געלאָון 
די בּעסערע ערד", די מעשׂה פון פֿיער בּרידער, 
װאַרשע 1906. עאויף דרײַ פֿאַכן האָט גאָט אלין- 
געטיילט זײַן ריזיק װעלט-טעאטער", נאַד. 

4. פֿונאַנדערטײלן אַן אָפּשניט פֿון צײַט. א' 
דעם מעת-לעת אויף דרײַ גלײַכע חלקים: פאַר 
אַרבּעט, פאַר רו, פאַר כּלערלײי אינטערעסן 
אי די לערן-שעהן פאַר די בּאַזונדערע לימודים, 


;דער בּןדאָדם גיהער זײַן יארן אײַן צו טיילן 


אויף דרײַא חלקים", עיון, נב/ב. 0. אײַנשטע- 
לן אַ סיסטעם (בּײַ אַן אַרבּעט) אָנװײַזן װאָס 
מע דאַרף טאָן. א' די קאָמפּליצירטע אַרבּעט 
צװישן פֿאַכלײַט, | 

0. אײַנשטעלן אַ סדר. גרופּירן. קאַטעגאָרי- 
זירן, קלאַסיפֿיצירן, א' געװיקסן, בּעלייחיים 
אין משפּחות, מינים אע. ,איך האָבּ מיך גענו- 


/מען געשמאַק צו דער 'קליאַטשעי, זי צונויפ- 


געשטעלט װי עס געהער צו זײַן, אײַנגעטײלט 
זי אין קאַפּיטלעך און איטלעכס קאַפּיטל אַ 


| נאָמען געגעבּן װי אים פּאַסט", ממוס, קליאַי 
- טשע. עדי אַלע תּקנות פון די אַחרונים װעגן 


אי די קדיש-זאָגערס אין פֿאַרשידענע קאַטעגאָ- 


ריעס האָבּן װײניק-װאָס געהאָלפֿןײ, יע, דאַװנען, 
! די 29, 


/. געבּן. שענקען. צוטיילן עפּעס גוטס, א' 
כּיבּודים. אי כּבֿוד. ,און האשט דעם מענטשן 
אײַן געטיילט פֿון גשטאַלט דײַנער הייליקייט", 
תּחינות ובקשות, װילנע 1858 (איבּערדרוק פֿון 
דיהרנפורט 1798), כא/ב. ,ער לאָז אונדז א' 
גוטס טאַקע נאָר", ממוס, זמירות. אויך אוטו. 
,טיילט מיר אויך עטװאָס אײַן צום עסן", 
צבי ניסן גאַלאָמבּ, די בּורזשואַזיע, װאַרשע 
6, -אָ, עִשׂו, בּאָרג דײַן כּוח מיר, און זעסטו, 
כ'מאַך א פשרה: דיר האָט אײַנגעטײלט דער 
בּוֹרא מיט גבֿורה אָן עין"הרע", יהואָש, צו 
עשׂוך, 

8, צוטיילן. איבּערגעבּן אונטער עמעצנס 
רשות, פּֿירערשאַפֿט, השפּעה. ,מדינת ליטא 
ורוסיא הלבֿנה (פּלכי מאָהילעו און װיטעבּסק) 
והאָט מעזן אײַנגעטײילט דעם אלטן רבּין", לדבּ, 


= גניר תּשייז, קמא, 


9 איר ב. געבּן, שענקען, צוטיילן עפּעס 
שלעכטס. בּאַשטראָפּן (מיט מוסר-רייד, שמיץ 
אע), אי יסורים, צרות, געבּרענטע לײַד. א' 


אײַנטיען 
קלעפּ (בּוכצעס אע), מלקות. א' די אמתע פּאָר- 
ציע. א' אַ פּאָרציע אַז ס'זאָל װערן פֿינצטער 
פֿאַר די אויגן. ;גאָט האָט גענוג צרות אײַנ- 
צוטיילן . . . װאַרפֿט יעדערן אַראָפּ זײַן פּעקל", 
בּ. בעקערמאַנן, /ז3, דער יודישער שפיעגעל, 
װאַרשע 1895, שפי 83. ,איז געװאָר געװאָרן 
מײַן בּרודער אליה, האָט ער מיר געװאָלט 
אי פאַר די 'מענטשעלעך', װי זײַן שטייגער 
איזי, שע, מאָטל. , געזעסן אויף דער בּריטשקע 
| און אײַנגעטײלט מײַן פערדל. . . וויפל סאיז 
אין אים ארייַן", שע, טביה. 
מיט זיך -- אי זיך אױיף מינים. א' זיך 
אין פאַרשיידענע מדרגות. א' זיך מיט רװח 
(גניבֿה, שוחד אאַזװ), *ניט קענען זיך אי מיט 
דער ירושה = אויך : ניט קענען דורכקומען 
צװישן זיך. אָפֿט געניצט איר. , מע קריגט זיך 
איבּער גאָרניט, מע קען זיך ניט א' מיט די 
שמאַטעס". | 
-עץכץ. -עניש -- ,קומט דער טאָג, הייבּט 
| זיך אָן אַן א': דעם אַ קרענק, דעם קדחת, 
דעם א מכּה", שע, אײַזנבּאַןגעשיכטעס. דער 
(יין, -קע). ‏ -ערי. 
אײַנטיײילעװודיק -- אַדי. װאָס מע קען 
(לאָזט זיך) אײַנטײלן, אַן איער סכום. ,ס'איז 
ניט קיין איער כּבוד". -יקייט. 
אײַנטײלעריש -- אַדי. װאָס איז לויט דער 
טבֿע (לויטן גאַנג) פֿון אַן אײַנטײלער. מיט אַן 
אין ישובֿיהדעת. 
אײנטײיטע(נע)ן -- טרו. -סע אײַן, -יגע- 
- טײַסעט. לר. 4צָפוגט :/6:12. אַרײַנשטעלן 
אַרײַנפּאַסן. אי די פֿלעקלעך אין צאַם. -עניש, 
אײַנטײיען -- אוטװ 8 טרװ. טײַע אײַן, דיגעז 
טײַעט, 1. צעגיין. אײַנשמעלצן, צעשמעלצן, 
,דער שניי אונטן איז געװאָרן געלבּלעך, גע- 
נומען איי, חג, טמז, 1965 ווו 19. די זון טײַעט 
אײַן די לעצטע רעשטן שניי. 2. אײַנגיין, 
| אײַנדאַרן, אײַנצערן. נאָך דער קראַנקייט האָט 
ער גענומען אי װי אַ ליכט. 8. בּאַהאַלטן 
פֿאַררוקן אין אַ זײַט. א' די פּאָרציע בּרויט. 
מיט זיך. 
אײַנטיכלען -- טרו. -כל אײַן, --געטיכלט, 
אײַנװיקלען אין א טיכל, אין טיכלעך. א' די 
בּלויזע האָר. אויך מיט זיך -- זיך א' אין 
דער בּאבּעס פאַטשיילע. : 
איינטיכעמירען -- טרוו. -רע אײַן, -'געטיכע- 
מירעט. עזזעקאזאסאעז :208:. סל. אוקר. אלַני 
שטילן, בּאַרואיקן. צוימען. א' דעם נאַראָד. 
;אין זײַן לעבּן האָט ער ניט איין טײַך אײַנגע" 
טיכעמירעט", א. גובּניצקי, סאָװ'י הײימלאַנד, 
1, פא 3. מיט זיך -- עדאָס מיל-געקלאָי 
פּער װעט זיך א'", מס, קהלת תּקע"ט, יב, 4, 
אײַנטינופֿן -- { . . טינעפֿזן טרוו. טינוף אײַן, 
= געטינופֿט,. אײַנשמירן אין טינוף. אײַנבּרן" 
דיקן. אײַנחזירן. אי די קאַפּאָטע. ‏ מיט זין -- 
זיך א' דעם גוטן נאָמען. 
אײינטייען -- טרו. טע אײַן, --געטיעט. סל. 
װרר. געבּן אַ סך צו עסן. אױספּאַשען. מאַכן 
פֿ9ט, געזונט. גאַקוראַט װען מע דאַרף א' די 





אײינטיפּיק 


קינדער, דאַרפֿן זיי גאָר זײַן אין דער פרעמך", 
רייד (בּאָבּרויסק). ‏ עניש, 

אײינטיפֿיק -- אַדי. װאָס איז נאָר פֿון (מיט) 
איין טיפּ, איינמיניק, גלײַכמיניק. איינהייטלעך. 
אַן איער ראָמאַן. איע בּילדער. -יקייט, 

אײַנטיפֿן -- טרו. טיף אײן, --געטיפט, 
1. מאַכן טיף, טיפֿער, אי א קאַרבּ אין האָלץ, 
א' א גרובּ, אַ גראָבּן. אי דעם טײַך פֿאַר די 
שווערע בּערלינקעס. 2. אײַנבּײַסן. אײַנקאַרבּן 
אײַנקריצן, , איצט טיפט ער אײַן די צייכנס 
אַלע אין דײַן בּלוט", הל. 8. אײַנדרינגען 
אַרײַנדרינגען. ,שׂרהלע האָט זיך צו פריידקען 
צוגעטוליעט און מיט דער האַנט זי אַרומגע- 
נומען, אײַנטיפֿנדיק דאָס געזיכט אין איר", 
װײַס װו, יא װאַלדימײדל. מיט זיך -- א' 
זיך אין דער (סוגיא פון דער) גמרא. עקיינמאָל 
נישט אײַנגעטיפט זיך אויג:און-אויער אין די 
שטערן", מלך ראַװיטש, 67 לידער. /נג, 
-יעכץ, -עניש, 

אײַנטישען -- טרו. -שע אײַן, -יגעטישעט, 
סל. אײַנשטילן, בּאַרואיקן. אי א קינד. ,פון 
שרעק האָבּן זיך שטאַרק צעשריען די קינדער... 
געמאַכט גװאַלדן . . . זי האָט , . . גענומען טו- 
ליען זיי צו זיך. א' זיי", מאָטיע דעכטיאַר, 
בּױער, מינסק 1936, 


איינטישקעווען -- דזוו אײַנטושקעװען. אויך: 
אײַנטוליען, אײַנדעקן. אײַנשטילן, 


איינטל -- דאָס, -עך. 1, איינס (אין א גרופע, 
אין אַ סכום בּאַגריפֿן), בּאַטראַכטן יעדער א' 
בּאַזונדער. 2. קאָרט װאָס בּאַטרעפֿט איין 


אויג. איעך, צווייטלעך, דריטלעך, 


איינטמאָל -- אדו. (+תס)6006 : 0106 
1 איינמאָל. אַמאָל, אַנוסטן. ,אי איז דער 
מלמד פון תּלמוד-תּורה . . . צוגעגאַנגען . . . און 
אַ פֿרעג געטאָן דעם װאַסערטרעגער", ז. שזר, 
טמז, 1964 ווא 6. 


אײַנטעותן זיך -- { .. טאָעסןן אוטוו. טעות 
זיך אײַן, זיך --געטעותט. זיך צוגעואוינען 
(זיך אײַנלעבּן) צו (אין) אַ טעות אָדער טעותן, 
אי זיך און שטענדיק פאַלש אַרױסזאָגן 'בּוימער', 
'נויטיקי אע. 


אײַנטעפערן -- יער אײַן, --געטעכערט, 
אוקר. אוטװ -- אײַנשטעלן אײַנפּלאַנירן. א' 
צו קומען אַהײם אויף פּסח. טרו -- אײַנטי- 
לן, אי די סחורה אויף צוויי מלבּושימלעך. 

אײַנטעמפֿן -- טרו. טעמפ אײַן, --געטעמפּט, 
1, אַ בּיסל אָדער אינגאַנצן מאַכן טעמפּ, שטומ- 
פּיק. אי אַ מעסער. 2, מאַכן אומפֿעאיקער. 
מאַכן פאַרגרעבּט. אי אַ שאַרפֿן קאָפּ, (געוויינ- 
טלעך אין פּאַסיו) אײַנגעטעמפּט װערן פֿון 
שװוערער פּראַצע. 2. קוקן מיט אַ טעמפּן 
בּליק. ,האָט דער אוראַדניק אײַנגעטעמפּט זײַן 
בּליק אויף די... קנעפּ פֿון עזראס... קורט- 
קע", פּמ, דאָר אס -- דאַר אײַנ, כאַרקאָװ 
9. מיט זיך. -ונג. -עניש. 

אײַנטענהן -- {. . . טײַנעזן אוטו. טענה אײַן, 
-יגעטענהט. 1. בּאַמיען זיך איבּעררעדן 


1105 


פּרוּװן מיט רייד צו געווינען עמעצן פֿאַר עפּעס, 
צוליב עפּעס: אי מיט עמעצן אַז ער זאָל... 
אי מיט גוטן און מיט בּייזן. אי בּיז מע פּועלט. 
עוויפל רייד מיר האָבּן אײַנגעטענהט, קיין ענד 
האָבּן מיר בּיידע ניט געבּראַכט", פֿל. ,ער קען 
ניט אייי, מין, טענדלאַן 173 = קען ניט אַרױס- 
בּרענגען זײַן שטעלונג, מיינונג. ;ער האָט אָנ 

- גענומען זײַן בּערדל און נאָך שטאַרקער אָנגע- 
הױיבּן אי מיט ר' שלומען", ספ, ייִדישער קאָלאָי 
ניסט. ,,בּײַ אונדז איז געבּליבּן אַז איך זאָל דעם 
דאָקטער רופֿן צו זיך און א' מיט אים", לדב, 
נײי תּשייין. 

2. קומען מיט תּבֿיעות, מיט מאָנעניש. 
אַרױיסבּרענגען דעם אייגענעם צד פאַר אַ ריכ- 
טער. בּעטן זיך און א', ער זאָל אים בּאַצאָלן, 
,דוא זאָלשׂט מיט דרײַא צו גלײַך ניט צו 
משפּט טענין אײַןײ, עיון, ג/ב. 

9 אַרגומענטירן. פֿירן אַ װיכּוח, דיסקוטירן, 
זיך קליגן און א' מיטן קעגנער. ,דאָך האָט 
ער ניט דאָרט מיט װעמען אײַנצוטענהן, װײַל, 
לוט אים, איז קיינער דאָרט ניטאָ", אֵַל װ, 


'איובֿ אין די קעטסקילסי. ,בּכדי צו פֿאַרשפּאָרן / 


איטלעכן בּאַזונדער אין שטעטל עס צו װיסן 
געבּן, מיט איטלעכן בּאַזונדער אײַנצוטענהן, 
נעם איך. . .ײ, ממוס, שלמה. איעדער מענטש, 
האָט ער מיט מיר אײַנגעטענהט, קאָן און דאַרף 
גלייבּן אין אַװעלכן גאָט עֶר װיל", א. שעכטמאַן, 
ערב. ;איז אויסגעקומען אײַנצוטענהן אז עס 
מוז זײַן אויף יידיש כאָטש איין אױסגאַבּע 
פֿאַר. . . שפּראַךענינים", ימ, ייִשפּ װואא, 2, 
מיט זיך -- ;סהאָט יעקע בּאָק אַהער אים 
ניט פאַרנאַרט -- האָט ער אַליין מיט ערבֿ-מיתת- 
דיקן שטאָלץ זיך אײַנגעטענהט", פּמ, מלחמה. 
הניש -- ,אָבּער די קירכלעכע דרשות און אין 
האָבּן די ייִדן װינציק װאָס געאַרט...", זק, 
איבּז, שד צו. -;טענה'עע)ר. 
אײַנטענהריש -- אַדי. נעאָל. װאָס עס איז 
װי דער שטייגער פון דעם װאָס טענהט אײַן 
איע רייד, אַרגומענטן, 
אײַנטענטלען -- טרו. -טל אײַן, -יגעטענ- 
טלט. אײַנשרײַבּן, אַרײַנשרײַבּן אױף גיך, 
שלעכט, פֿאַרפּאַטשקעט. אי אין העפט די היימ- 
אַרבּעט, 
אײַנטערכענ(נע)ן -- טרו. -כע אײַן, -יגע- 
טערכעט. אײַנשמירן, אײַנפּאַטשקען. א' אַ 
בּויגן פּאַפּיר, ?אַ מאַליער זײַט איר? זעט װי 
איר האָט אײיַנגעטערכעט די װאַנט!. 
אײַנטראַג -- דער, "ן. 1. אַקט אָדער רעזול- 
טאַט פֿון אײַנטראָגן. אן אײַליקער אי. דער א' 
אין קאַסעבּוך. 2. הכנסה, רװח. ,האָבּן זי 
נדעם גראףן קיין צינז געצאָלט און קיין אָפּי 
גאָבּן, און ער האָט קיין שום א' געהאַט", 
רי יעקבֿ מדובּנא, משלי חכמה, װילנע תּר"ן, 
מװועט דער קיניג זאָגן, ער װעט האָבּן היזק 
פֿון דעם א' פֿון פּאָדאַטקעס װאָס זיי גיבּן", 
נוצ, װילנא והוראדנא 1834. ,מע נאַראיעט 
אונדז צו קױפֿן אַ נחלה פֿון אַכט טויזנט רובּל, 
װאָס קען האָבּן אי געוויסע טויזנט רובּל אַ יאָר", 
ליאָנדאָר, נײַער בֹּש, װילנע 1887, ז' 94, 


אײַנטראָגן 


9 גערעטעניש. ,מעשׂרן זאָלסטו מעשׂרן דעם 
גאַנצן אי פון דײַן זריעה", תּי, דברים, יד, 22, 
אײַנטראָגבּאַר -- אַדי. דטשמ. נר. ואָס 
בּרענגט אָדער קען בּרענגען רוח. -+ דװח. 
אײַ'נטראַגיק -- אַדי. נעאָל. רװחדיק. װאָס 
בּרענגט אַרײַן פֿאַרדינסט. א'ע געשעפֿטן ‏ 

דיקייט, 

אײַ'נטראָגלעך -- אַדי. 89: - טרעגלעך. 
װאָס בּרענגט אָדער קען בּרענגען אַן אײַנטראָג, 
אַ רוח. װאָס איז גורם הכנסה. ,און ער האָט 
זיך גענומען צו אַן אנדער 'געשעפטי און דווקא 
א גוטן, אײַנטרעגלעכן געשעפט", יהל, די ערש. 
טע ליבּע, װאַרשע 1881, -קייט -- פאַרגרץ- 
סערן די אי פֿון מסחר. ,צאָלט א גאַנץ קליינעם 
שטײַער אין פֿאַרגלײַך מיט דער צאָל אײַנטרעג- 
לעכקייט פֿון זײַנע גיטער", יבּונדי, װאָס װילי 
לען די סאַציאַלדעמאָקראַטען אין רוססלאַנד, 
זשענעוו 1900, | 

אײנטראָגן -- טרו. טראָג אײַן, -יגעטראָגן, 
1 אַרײַנטראָגן, בּרענגען פֿון ערגעץ אין דעם 
אינעװײיניק. א' האָלץ פון הויף אין שטובּ 
אַרײַן, 2, צונױפטראָגן, צוזאמענבּרענגען. א' 
זאַכן אין איין קופּע. 

9. טראָגן (אַ מלבּוש) אַ געוויסע צײַט און 
מאַכן בּאַקװעם. זיך צוגעוואוינען צו דעם װאָס 
מע טראָגט. אי א פּאָר (ענגע) שיך. אי די קאָר- 
טענע הויזן. אי די אומבּאַקװעמע בּרילן. ,דער 
רבּונוישל-עולם האָט מיר צוגעשיקט דאָס אמתע 
פּעקל. נו, איך האָבּ עס אײַנגעטראָגן 

4. אײַנצאָלן (װי אַ חובֿ, בּאַשטײַערונג אע). 
אי אויף מעות-חטים, הכנסת כּלה. 9. אַרײנ- 
בּרענגען הכנסה, פאַרדינען. ,צו װאָס זאָלסטו 
אונדז קװעלן און פּלאָגן, דאָס װערט דיר דאָך 
גאָרניט א'", מכירת יוסף שפּיל, לעמבּערג 1876, 
א . . כּדי אַז איר זאָלט האָבּן א קרן װאָס ער 
ואָל אײַך עפּעס א'. . . דורך א קליינעם עסק", 
שבחי האר"י, |קעניגסבּערגן יאָר? ,אײַערע 
שעפֿעלעך װאָס איר שעכט זיי, אײַערע שעפע- 

ילעך װאָס טראָגן אײַך אַזױ פֿיל אײַןײ, ממוס, 
טאַקסע. 

0. בּרענגען עפּעס אַ נוצן. טאָן עפּעס װאָס 
װעט אי כּבֿוד. ,ער טיילט ערבֿ פּסח קאַרטאַפֿל, 
דאַמיט עס זאָל דערמיט לאַרעמען אין אֲלצ 
גאַסן, און דאָס טראָגט אים אײַן גד"י ובד"א", 
אמד, דער סיום התּורה, ווילנע 1868, 

1. אײַנשרײַבּן אין אַן אָפֿיציעל בּוך, אין אַ 
פּראָטאָקאָל. פֿאַרנאָטירן, פאַרשרײַבּן. ;דא ליז 
דער מלך זיא (בּגתן ותרשן הענגין אונ' 
דאש פעליג מעשׂה אין זייער בּוך לוזין אין 
טראגין", שׂה וו, ז/ב. ,דאָרט (אין בּורן װערן 
אײַנגעטראָגן אַלע דיפּלאָמאַטישע אַקטן, קמ, 
3, פא 41, ;איך פֿאַרהאָף אַז די צען רובל 
וועלכע ער האָט גענומען װעט איר א", י. ד. 
טאַיבּ, דער קדיש..., װילנע תרמ"ט. ,דער 
פּראָפעסאָר {= לערערן האָט אײַנגעטראָגן דעם 
שילער אין קלאַסנבּוך פֿאַר װאַיעװען און די 
לערער-קאָנפערענץ האָט אים בּאַשטראָטט אױפֿן 
סמך פֿון דער אײַנטראַגונג", רייד (טשערנאָװיץ), 

אויך מיט זיך -- אװי א נײַער אָנצוג, װי 





אײַנטראָגעװדיק 


גוט עֶר זאָל ניט זיצן, מוז ער זיך א'", זש, 
טמז, 1965 א 24,. 


זונג. -עכץ. -עניש. -ער (דין, -קע). 


-עריי, 
אײַנטראָגעודיק -- אַדי. װאָס טראָגט אײַן 
(הכנסה, רװח, נוצן), קױפֿן איע אַקציעס. 
דיקייט, 


אײַנטראָט -- דער, ן. 1. אַקט פֿון אײַנטרעי 
טן. 2, דזו אײַנטריט (-+), 

אײַנטראַטװען -- טרו. װע אײַן, --גע- 
טראַטװעט. (שוסטערײי) אײַננייען מיט טראַט" 
וע -+ אײַנדראַט(ע)װען. פֿרגל אײַנטראַטע- 
װען. 

אײַנטראַטעװען---טרו. -טעװע אײַן, --גע- 
טראַטעװעט. 89: -;דראטעווען. -4}} ?"= 
6ס. אײַנשמוצן, אײַנבּרודיקן. אי אַלץ װאָס 
מע טראָגט אויף זיך. 

אײינטראכט -- דער, }. אינשטימיקייט, 
מצבֿ פון מסכּים זײַן. ,מלכים און נאַציאָנען 
זײַנען געקומען בּאַערן די אָנשטרענגונגען.. . 
גלײַך זיי װילן דערמיט געבּן א גאַראנטיע אויף 
שלום און א'", קמ, 1867, נאז 26. ,און זיי לעבּן 
זיך . . . בּיידע גליקלעך אין ליבּע און אין א', 
וי א פּאַר טײַבּעלעך", מ. יודעלסאָהן, דער שמיד 
אַלס דאָקטאָר, ווילנע 1927, 

אײַנטראַכט -- דער, -ן. 
טאַט פון אײַנטראַכטן (זיך). א ניצלעכער אי 

אײינטראַכטלעך -- אזי. װאָס איז אױף 
(לויט) איין אופן טראַכטן. װאָס איז בֹּהסכּם 
כּולם. איע אַרגומענטן, 


אײַנטראַפטן -- אוטו 48 טרו. טראַכט אײַן, 
=יגעטראַכט, 1. אַרײַנקלערן. דורכטראַכטן, 
מעדיטירן. זיך פֿאַרטיפֿן אין טראַכטן. אי אַן 
ענין פֿון אַלע זײַטן, אי א י ן אַן ענין. טראַכטן 
און אי און ניט קומען צו קין אויספיר. 

2. אױסטראַכטן, אײַנגעפֿינען. אי אַן אויסוועג; 
אי א המצאה, 

געוויינלעך מיט זיך -- ,נאָר אַז איך האָבּ 
זיך גענומען א', האָבּ איך אויף אים מלמך 
זכות געװען", יק. עצי װעט זיך דער ייִדישער 
אַקטיאָר קאָנען א', אײַנפֿילן און איבּערגעבּן 
די זאך?", פרץ, ליטעראַטור און לעבּן ;גלייבּן 
געוויינלעך אין זיי, ניט אידיק זיך", ל. גאָלַד 
בּערג איבּז, בּ. זשוקאָװ, די אָפּשטאַמונג פון 
מענטשן, מאָסקװע 1925. ,כּדי צו מעדיטירן 
(זיך אײַנצוטראַכטן) װעגן די העכסטע ענינים", 
טמז, 1961 וא 22, 

דונג. - -עכץ. -עניש. הער -עריי 

אײנטראכטעריש -- אַדי. װאָס איז כאַראַק" 
טעריסטיש פֿאַר דעם װאָס טראַכט זיך אײַן 
איע ספֿקות. איע פֿאַרטיפונג. ‏ -קייט, 

אײנטראַכקען -- -+ אײַנטראַסקען. 

אײינטראָמאַט(ק)ען -- טרװ. -סק)ע אײַן, 

| =י(גע)טראָמאַס(ק)עט. אײַנטרייסלען, אײַנשאָק- 

| לען. אי דעם זאַק מיט די קלעצלעך, 

אײַנטראַמבּעװען -- טרחװ. -בּעװע אײַן 
-י געטראמבּעװעט. אײַנטראַמפּלען. אײַנפּרעסן, 


אַקט אָדער רעזול- 


164 


אײַנדריקן. ,דער צוייטער פערד, ... װאָס 
האָט. . . אײַנגעטראַמבּעװעט די ערד אונטער זיך 
אין צײַט פון גסיסה", ש. בּרעגמאַן, דורך קריג 
און רעװאָלוציע |, אַדעס 1931. שדי.. . אַרבּעט 
בּאַשטײט פּשוט אין א' די מאַסע", נ. סאַכאַרנַי 
איבּז, ל. פרומין, װאָס דאַרף מען װיסן װעגן 
אַכטונג געבּן אַף אַ װאַגראַנקע, כאַרקאָ 1932, 
אויך מיט זיך -- ,אונטערן דרוק פֿון קאָלאַי 
סאַלער שװערקייט האָבּן זיך די ... באַרג" 
מינים אײַנגעטראַמבּעװעט, פאַרװאַנדלט זיך אין 
שיפֿערשטײן", ה. קאַמענעצקי איבּז, מיט פעסי 
טן טראָט, מינסק 1936, 

אײַנטראַמפּלען -- טרו. -פל אײַן, --גע- 
טראַמפּלט, אײַנטרעטן מיט שװערע פיס. מיט 
די שטיוול א' ליים. א' די גרודעס. א' דעם 
שניי. ה-ניש, 

אײַנטראַנטשען -- טרו. -טשע אײַן, -יגע- 
טראָנטשעט. פד. אײַנשטױסן, אײַנקלאַפּן. א' 
דעם ריכטיקן חלק אין די בּייגער אַרײַן. א' 
די בּיינער. 

אײַנטראַפקען -- טרוו. -קע אײַן, -- געטראַס- 
קעט. 89: --:טראכקען. אײַנקלאַפּן, אײג- 
האַקן מיט א טראַסק, א' א פּלאַם אין בּאַק, 
אי די שויבּן, דאָס גלאָזװאַרג, 

איײינטראַף -- דער, ז. װאָס בּאַשטײט פֿון 
איין טראַף. למשל: אַ, עך, בּרויט. -יק -- 
,לויט דער צאָל טראַפֿן הייסט דאָס װאָרט אָדער 
אי (איינזילבּיק) . . . למשל: און, קאָכט, סוף, 
גרייט", זר, גראַמאַטיק פֿון דער ייִדישער 
שפּראַך, װילנע 1920, אװען אַן א'ער װאָרט 
קומט פֿאַר אָדער נאָך א מערטראפיקן, קען ער 
האָבּן אויף זיך א נגינה (אַקצענט)?", ימ, שולי 
גראַמאַטיק.. ., 1921. 

אײַנטרובּען -- טרחװ. בע אײַן, -יגעטרו 

בּעט. אַרײַנטרובּען. אײַנבּלאָזן, זאָגן מיט אַ 
געקלאַנג אַזױ װי פון אַ טרובּע. אי אין אויער 
אַ סוד. אי עטלעכע נאָטן. 


אײַנטרויען -- טרו. טרוי אײַן, -'געטרויט, 
פֿאַרטרױיען. ארױיסװײַזן צוטרוי, דערציילן עמעי 
צן װעגן אַן אינטימען ענין. א' אַ פֿרײַנד א 
גרויסן סוד. אָפּטער מיט זי ך -- האַבּן אָדער 
קריגן צוטרוי. ,געדאַרפֿט האָבּן איינע. . . װײַבּס- 
פּערזוין, אין װעלכע... זי זאָל זיך קענען 
אי מיט אַלע אירע.... גיהיימניס", אמד, עװגע- 
ניע, װילנע 1878, ,װעמען מעג מען זיך א' 
אַ סעקרעטנע זאך דערציילן? --- א ליגנער, וען 
ער װעט פאַר עמעצן דערציילן, װעט מען אים 
אויך ניט גלייבּן", ש. בּעקערמאַן, דער זשעני 
סקער װאָפּראָס, אַדעס 1887, 


אײַנטרומייטערן -- טרו. -ער אײַן, -יגע- 
טרומייטערט,. אײַנטרובּען. אַרײַנטרומײטערן. 
אי דעם אָנהײב פֿון מאַרש,. אי אַז מע זאָל 


פֿאַרגלושעט װערן. א' דעם נאָמען פֿון קאַנ. 


דידאַט, 


אײינטרונען -- טרו. -נע אײַן, -יגעטרונעט, 
נעאָל. אַרײַנלייגן אין אַ טרונע. ,אי דיך אין 
א טרונע פֿון קרישטאָלענע שטיקער אײַזײ, נאַד 

| איבּז, פּ. אלטענבּערג, װי איך זע עס, נ"י 1919, 


אײַנטרײַען 


אײַנטרוטען -- טרו. "סע אײַן, -יגעטרוסעט. 
9 +=--טרושען. סל. אײַנשיטן. אַרײַנשיטן, 
אײַנשטױבּן. אי מעל אין זאַק. אי די פּאָליצעס, 
מיט זי ך -- זיך א' א שטױבּעלע אין אויג, 


אײַנטרוקענען -- -+ אײַנטריקענען. פטריק- 
ניס זול קומן איבּר אירן װאַשׂיר, דא זיא ור 
זייהין אונ' איין טרוקינן זולןי, שעריר, ג, 38, 


אײַנטרהאן--ן... טירכען, -טער-, -טאַר"ן טרו. 
טרחא אײַן, --יגעטרחאט. אויך: --ט(י)רחהן, 
אײַנמידן, אײַנמאַטערן. ,איך פֿאַרהאָף אַז די 
בּקשה מײַנע װעט אײַך ניט איי, פּבּ. 


אײַנטריט -- דער, ן. 1. אַקט פֿון אײַנטרע- 
טן, אַ טריאומפֿאַלער אי. דער א' אין הויכשול. 
*האָבּן א פרליַען אי = קענען פרײַ אַרײַנקומען 
(ווען מע װיל, אָן געצאָלט), "האָבּן אַן א' צו 
אַ װיכטיקן מענטשן = קענען אָנקומען צו אים, 
פּועלן בּײַ אים. ,דשׂ איהם דר מלך דען איין 
טריט אין דיזן חדר בּײַא לײַבּ אונד לעבּן 
שטראף גענצליך פֿר בּאָטן האט", מעשׂה של 
ירושלמי, הומבּורג 1711. 2, טיר, טויער, 
עפענונג, װאָס דורך דעם קומט מען ארײַן 
אינעװייניק. אַרײַנגאַנג. אַ בּרייטער אי. 9. (אַק- 
טיאָריש) אױפֿטריט, דאָס אַרויפקומען איף 
דער בּינע. האָבּן אַן אי ערשט אין לעצטן אַקט, 
4. דאָס אָנהײבּן שפּילן פֿון אַן אָרקעסטער 
אָדער פֿון א סאָליסט. ,די ערשטע פֿידל האָט 
בּאַלד אַן א'". 

א"אָ פ צ אָל. איג על ט. א"ע ק ז א מע ן. 
איצימער. א"קאַרטל (קארטע) א" 
שטײַער -- בּאַקומען דאָס רעכט צו װערן 
א תּושבֿ. ,מיט דער צײַט זוכן זיי וְדי אײיַנגע- 
זעסענען צו פֿאַרקלענערן זייער שטײַערלאַסט 
דורך צולאָזן נײַע תּושבֿים װאָס זײַנען גרייט 
צו בּאַצאָלן א הויכן אײשטײַער (מעות-קדימה)?", 
ייִבּל צוצא, 82, 


אײנטרײבֿן -- טרו. טרײַבּ אײַן, -'געטריבּן. 
1. אַרײַנטרײַבּן. אי די בּהמה אין שטאַל אַרײַן. 
*אי (זיך) אין חובֿות = לעבּן בּרייט, אַז די הו- 
צאָה זאָל זײַן גרעסער װי די הכנסה. 2, אַרױפ- 
טרײַבּן. שטארק העכערן דעם פּרײַז. א' די 
סחורה אין א פּרײַו אַז מע זאָל נתעשר װערן. 
8. אַרײַנקריגן. צוקריגן. אי געלט פֿון פֿאַרקױפֿן 

- אַנטיקן, 


אײַנטרייטלען -- טרו. -סל אײַן, -'געטרייי 
סלט, 1., אַרײַנטרײסלען. פֿאַרטרייסלען. א' 
זאַמד הינטערן קאָלנער. אי אַן אויג. 2. דורכ- 
טרייסלען (סזאָל אַרײַן מער: ס'זאָל װערן 
בּעסער, בּאַקװעמער). אי די פּערענע, די קישנס, 
א' די פלאַש אײַנגעלייגטע יאג(ע)דעס. א' דעם 
זאַק מיט קעפּלעך קרויט. אויך מיט זיך -- 
;דער זאַק װעט זיך א', װעט מען אַרײַנשיטן 


נאָר צוקער". -ונג. -עניש. 
אײַנטרײַען -- טרו. טרײַןע) אײַן, --גע" 
טרײַ(ע)ט. שז 40 :22:. אִמ. אײַנגעװאוינען, 


אײיַנגעניטן, אײַנלערנען. אײַנאַרבּעטן. אי מיט 
עמעצן א שפּאַגל:נײַע אַרבּעט. אָפֿטער מיט 
זיך -- ,ער האָט זיך געהאַלטן בּײַ זײַנס, אַז 
מ'עט זיך א'י, נאַד. 





אײַנטרינקען 


אײנטרינקען -- טרינק אײַן, -'געטרונקען. 
אוט -- 1; דערטרונקען װערן. נר. אי אין 
װאַסער. 2. װערן שיכּור. נר. ,זיי זײַנען אײיג- 
געטרונקען װי פּורים נאָך דער סעודה". 

טרו -- 1. דערטרינקען. דערטרענקען. א' 
עמעצן אין אַ לעפֿל װאַסער. 2. אָנטרינקען, 
אָנטרענקען. אי עמעצן ער זאָל פֿאַלן פֿון די 
- פֿיס. אי די װאַזאַנען. 0. אַרײַנזאַפּן. אַרײַנ" 
נעמען. אַרײַנצנען אין זיך. אי חָיות פֿון דעם 
וואונדערלעכן אַרום. - 

מיט זיך -- 1. ,מיר האָבּן זיך גוט אײַג- 
געטרונקען |= אָנגעטרונקעןן אויפן בּאַלײ, י. ד. 
טאָיבּ, דער קדיש . . ., ווילגע תּרמ"ט. 2. אײַג- 
עסן זיך. אײַנזאַפּן זיך. .ער . . . האָט , . . זיך 
אײַנגעטרונקען אין זײַן גלעזערנער פאַרגלי- 
ווערטקייטי, מאַרק ראַזומני, אַראַנעאַ די שפּין, 
ריגע 1924, | 


אײַנטריף -- דער, ן. 1. אַקט אָדער רעזול- 
טאָט פֿון אײַנטריפֿן. אַ כּסדרדיקער א'י. אַ גע 
|דיכטער אי. 2, דזוו אײַנטריפֿעכץ, 
אײַנטריפֿלען ---טרו. -פֿל אײַן, --געטריפֿלט. 
1, דזוו אײַנטריפֿן (מיט טראָפּנדלעך). ?אי אין 
! די אויגן פון די נײַיגעבּאַרענע קינדער אַן איין- 
פּראָצענטיקע צעלאָזונג פון אַזאָט-זױערן זיל- 
בּער", ‏ פגעז, װילנע 1932, פא 1. 2. אַרײַנ- 
װאַרפֿן, אַרײַנשיטן טריפלעך אין זופּ, אָדער 
עפּעס װאָס איז ענלעך אויף (צו) א טריפֿל, 
אי מצה-מעל אין יויך. 

אײַנטריפֿן -- טרוו. טריף אײַן, -יגעטריפט. 
1. טראָפּנװײַז אַרײַנגעבּן, אַרײַנטאָן. אי טראָי 
| פּנס אין אויער. אי סם אין בּעכער װײַן. ;אין 
| זײַן אָפּגעבּריט אויג דאַרף מען אי בּוימל (ריצן- 
אייל, זונרויז-בּוימל), . .ײ, איבּז, ט. אי. מאַס- 
- לינאָווסקי, װײס װי צו געבּנ ערשטע הילפֿ, 
מאָסקװע 1941,. 2, דז פיג. אי טראָפּנס שׂנאה. 
| אי דעם סם פֿון אַנטיסעמיטיזם. 9, אײַנשמעל- 
צן. אי אַ ליכט, ס'זאָל ניט אומפאַלן, 

-ונג. -עניש, 


- אײַנטױיפֿעכיץ -- דאָס, ז, -ער. פד. שׂפּײַז 


פֿון אַן אױפֿגעשלאָגן איי, אויסגעמישט מיט 
מעל און אַרײַנגעטריפט בּיסלעכװײַז אין אויפ- 
געקאָכטער מילך אָדער אין יויך. 
אײַנטריקענען -- קן אײַן, --'געטריקנט, 
אוטו --- 1, בּיסלעכװײַז פֿאַרלירן די פֿײַבטקײט, 
װערן טרוקן. געהילץ אויף דער זון טריקנט 
אײַן. דער בּוים װיאַנעט, טריקנט אײַן. עניטאָ 
- מער קיין אייטער, די. מֹכּה טריקנט אײַןףי 
2. װערן װייניקער אין כּמות פֿון פֿליסיקײט, 
אויסדאַמפֿן, דאָס טײַכל טריקנט אײַן זומער- 
צײַט. ,כּדי די מעלך זאָל אי אָדער די מעלך זאָל 
ניט רינען אויף דער ערד", תּקוני שבּת, אוס- 
טרהא 1818, 9. אײַנדאַרן, מאָגער װערן א' 
- פֿון א קראַנקײט, אי פון הונגער. 4. אַטראָ- 
פירט װערן. פּאַראַליזירט װערן. די רעכטע 
האַנט האָט בּײַ אים אײַנגעטריקנט. קללה: א' 
זאָלן בּײַ דיר הענט און פֿיס (די געהירן אע), 
*דער מוח איז. בּײַ אים ניט אײַנגעטריקנט = 
ער איז שאַרפזיניק, ער האָט המצאָות. 9. בּהד- 
| רגה קלענער הװערן. בּיסלעכװײַז ניט װערן, 


גלױיבּן פֿאַר אומגלויבּיקע. 


. ראָפירונג, פֿאַרשװינדונג, 
הײיבּט אָן שעלטן: -- א כאָליערע, א מיתה- 
-משונה! אַן. אױסלױפֿעניש, אַן אי! אַן אײַנ- 


איינטרענלעך ? -- אַדי. אַרכ. 


| דאַרף זײַן: 


168 


, פֿאַרשװינדן. . דאָס קניפּל (דאָס געשעפט, דער 
קאַפּיטאל אע) טריקנט אײַן. דער ייִדישער ייִשובֿ 


אין , . . טריקנט אײַן. 0. צוקלעפּן זיך (בּשיי- 


| כות מיט בּו), די פּאָסטמאַרקעס טריקענען אײַן 


אויף די קאָנװערטן. ;צעקלאַפּט אָן אײיװײַסל, 
שמירט אײַן דאָס פּנים. . ., װען עס טריקנט 
אײַן . . ., שמירט אַרויף אָס געלכל", -פֿאָר, 
5 | 27, 

טרװ -- 1, | מאכן אינגאַנצן טרוקן אָדער 


טריקענער װי עס איז פרלער געװען. אי געהילץ. 


אי אַ געװויקס. אי די בּיינער. ;דא האט איין 


- גטרוקנט גאט דז ים סוף", סהמ, יהושע, ד, 


4 2. קאָנסערװירן דורך אײַנטריקענען. אי 


- פֿלױמען. אי בּאָבּ, ארבּעס. ,האָבּן זיי אָבּער 
| זייער חלק גלױבּן אײַנגעטריקנט אין פּראָג- 


ראַמען װאָס בּאַװעגן זיך ניט", ב. ריװקין, אַ 


מיט זיך -- ;אוי, װאַסערל, װאַסערל, טריקן 
זיך אײַן, אַז איך מיט מײַן געליבּטן זאָלן קע- 
נען אַריבּערגײן!=, פֿל. -ענונג --אויך: אַט- 
יעניש -- אאון 





שרומפּעניש", שע, אַלט-נײַיכּתרילעװקע, 
געאייניקט, 
איינשטימיק, מלל, ק/א, פאַרטײַטשט 'להלחם עם 


- יהושע ועם ישׂראל פה אחדי (יהושע, ט, 2): 


,איינטרעגליך" {איז עס א טעות-הדפֿוס? אפֿשר 
איינטרעכטליך, איינטרכטליך 
(= איינטראַכטלעך). - 


אײַ נטרענלעך -- אַזי. 1. דזו אײנטראָגלעך 


(-+), אקיין איינציק געשעפֿט בּלײַבּט אימער 
גוט און א'", י. בּ. גאָלדמאַן, מקור חיים, לעמ" 


בּערג 1857, אקױפֿט, רבּותים! הורטאָם איז 
איער צו קויפן", זבּ דער קליינער כּליבּוניק, 
אָדעס 1885, , בּאַקומען א 


גוטע איע ראַבּינער- 
שטעלע", ממוס, װינטשפֿ. ,... האָט זיך פֿונאַנ" 
דערגעװאַקסן דער אַפּעטיט פֿון די ענגלישע 
סוחרים צו קריגן אַ חלק אין דעם א'ן האַנדל 


: מיט אינדיע", ק. מרמר, דער ענגלישער אימ' 


פעריאַליזם אין אינדיע, לאָדזש 1930. 2. װאָס 
מע קען אײַנטראָגן. ,די שיך זײַנען א בּיסל 


| ענג, אָבּער דאָך איי. ‏ -קייט, 
אײַנטרעטן -- טרעט אײַן, ---געטראָטן (+ייגע- 
טרעטן). אוטװ -- 1. דזו אַרײַנטרעטן. פד. 


ארכ. א' אין בּלאָטע (מיסט, אָפּפֿאַל אע) 


|געס פֿילט זיך פֿון דיר, װי דו װאָלסט געהאַט 


אײַנגעטראָטן {אין צוֹאהן". ,אונ' שלוגן זיא 
צו שטוקן אין דער זעלבּן שטונד צו גבֿעה אין 


| דער שטט, אל פּלִשתּים לוייט װער נוייארט איין 


הין טראט", שמואל- בּוך, סטראָפֿע 197. 2. דזוו 


- אַרױפּטרעטן. אי אויף א טשװאָק מיט די בּאָר- 
| וועסע פֿיס. - 


8. אָנשליסן זיך אין אַ גרופּע. װערן א מיט- 
גליד, א מיטבּאַטײליקטער. א' אין דער אַר- 
מײי. א' א י ן פֿאַראײן. אי אין אוניווערסיטעט, 
;רעקרוטן, װאָס זײַנען אײַנגעטרעטן אין װאָ- 
יענע סלוובּע. ...", קמ, 1862, פא 2, עצע- 


- כאָװע, ניט אויסגענומעץ ייִדן, װאָס וואוינען אין 


! זיך אױיסקלײַבּן אַן ארבּעט, אַ 


אײַנטרעטן 


| די {צענטראַלען גובּערניעס איז ערלױיבּט אײַנ- 


צוטרעטן אין גילדיעס", קמ, 1865, יא 3, 
4. אָנקומען אויף אַ שטעל, אויף אַן אַמט, 
אי אין אָרקעסטער אַלס ערשטער פידלער. א' 
אין מיניסטעריום. ,איך מוז זיך בֹּאַמיען צו 


אונדזער נשׂיא אַלס בּאַקמײַסטער אײַנצוטרעטן?, 
ח. ל. מושקאַט, תּלמידי חכמים, װילנע 1896, 


9 אַרכ. אַרױפֿקומען. אויפטרעטן. שטעלן זיך 
אַ בּיסל העכער און דאָרטן צײַטװײַליק בּלײַבּן. 
קאויף דז גישטעל טראטן זיא מיט אײַן אוני 
דורטן טעטן זיא װאַרטן", װינץ. 6. אַרכ. אויפֿ- 
טרעטן אָפיציעל װי אַ פֿאַראינטערעסירטער 


| אָדער עדות פֿאַר אַן אַמט. ,און זאגט צו אים: 
- מײַן לִיבּר פֿרײַנד, גיא מיט מיר פר דען מלך אונ 


טרעט מיט מיר אײַן פֿר איין מִשפּט", לטוֹ, 
קמז/א. אלאזי ניט בּלֵא דיר אײַן טרעטין לײַ- 


טין דיא גערין דישׂפּוטירן אונ' אויף איהרי 
גידאַנקן בּיהאַרן, ספֿר מבחר הפנינים, הומ" 
בּורג תּצײט, לה/א, 


5 (מוזיק) אָנהײבּן זיך בּאַטײליקן (מיט זינ- 
גען, שפּילן אע). דער כאָר װעט א' בּאַלד נאָכן 
טענאָר. די פלייטן טרעטן אײַן צוזאמען מיט 


| די פֿידלען; 


8. אײַנשטעלן זיך, אָנהײבּן זיך (ועגן א 


| מצבֿ). אװוען . . . הריסות-התּורה זענען אײַנגע- 


טרעטן, איז עס נאָר אויס פֿאַרגעסנהײט און 
אומוויסנהייט", ר' הילל ליכטענשטין, עת 
לעשׂות װ, סאַטמאַר תּרפּ"ה, הקדמה. ;גלײַך 
דערנאָך איז דער קריג אײַנגעטראָטןי, רי יוסף 


ימרדכי גינצלער, חזון ישעיה, טאַרנאָװ (סלאַָ- 


װאַקײַ) 1929, ,אויף אַנדערע פּונקטן. . . איז 
פֿאַרהעלטניסמעסיק אײַנגעטראָטן אַ שטילשטאַנד 
אין די לאַנדשלאַכטןײ, טמז, 1965 וו 4. 

9. אַרוסקומען מיט א פֿאָרלײג, אַ פֿאַרטײ- 
דיקונג (לטובֿת עפּעס). א' 9 אַ ר דעם געזעץ- 


! פּראָיעקט, ,זוכה געװעזן צו הערן פֿון . . . מויל 


אַלין.. . . אי פֿאַר אַןזן אַנטײשמדיליגע", רעדי 


- משה פֿראָסטיג, יודישער קאַלענדאַר לשנת 
|תרע"ב, לעמבּערג 1911, | 

10, אָננעמען זיך פֿאַר עמעצן. פֿאַרבּײַטן 
עמעצן בּײַ אַן אַרבּעט. אי פאַרן חבֿר, פרליי 


װיליק אי פֿאַרן קראַנק-געװאָרענעם. 

טרו -- 1. מיט די פֿיס אײַנפּרעסן. אײַנ- 
טראַמבּעװען. אי. ליים. אײַנגראָכּן אַ סלופּ און 
אי אים, ער זאָל זיך שטאַרק האַלטן. אי אַ בּרֵע- 
נענדיקע קויל, עס זאָל חלילה ניט װערן קיין 
שׂריפֿה, גאונדזער חבֿרה-מאַן . ... הייסט שיטן 
ופאַלאָװען אין מקווה. פּאַלאָװע איז דאָך גרינג, 
שטייט עס פֿון אױבּן. הייסט ער, זיי זאָלן גיין 
אי . . . פֿאַרשטײט איר דאָך, אַז זיי זײַנען נע- 


בּעך אַרײַנגעפֿאַלן אין מקווה", י. רוחומובֿסקי, 


זכרונות . . ., פּאַריז 1930, *א' עמעצן (מיט די 
פיס) = בּאַלײידיקן, שטאַרק װיי טאָן, פאַר- 
שטויסן. ,,בּיסט א רשע, מע טאָר ניט א' א 


! שטילן מענטשן". 


2. אַרבּעטן דורך טרעטן. מאַכן בּעסער מיטן 
טרעטן. אי װײַנטרױבּן. אי א װעג. {פֿרגל אויס- 
טרעטן אַ װעג, 1254 *א' א װעג אין לעבּן = 

אַ פּראָפֿעסיע און 


מצליח זײַן דערבּלי, 





אײַנטרעמאָשען 


3 אַ געװיסע צײַט טראָגן שוכװאַרג און 
מאַכן לויז, בּאַקװעם. אײַנטראָגן, 3ּ3. א' די 
שיך, די פֿיס זאָלן זיך אין זיי אַליין אַרײַנ- 
גליטשן. *א' דיך שיך = (מיט בּיטערער אי" 
ראָניע) שטעלן זיך אין דער ריי אין מיליטע- 
רישער אָרדענונג װען מע האָט געהערט דעם 
רוף פון די דײַטשן אין קאַצעטן: !011מ80/ 
1010 !/61ק10, י. בּריקס, אויף קידוש: 
השם. | 

4. אײַנבּלאָטיקן, אײַנשמוציקן מיט די פיס. 
אי די פֿריש:געפֿאָרבּענע דילן. אי די שיך. .ער 
קומט בּײַ אַ גנֿיר, אַ נדבֿה אים בּעטן, שטעלט 
זיך נעבּעך בּײַן טיר, ער זאָל די פּאָדלאָגע ניט 
איי, מש"ש מפּאַניעװיעזש, דער רחמנות, ווילנע 


2, 
ונג. -עכץ. /עניש. ער (ין, 
-קע) -- אי פֿון װײַנטרױבּן. -עריי, 


אײַנטרעמאַשען -- טרו. -שע אײַן, --'גע- 
טרעמאָשעט. אײַנטרייסלען. אײַנשאַקלען. א' 
די פּערענע. א' די בּיינער. מיט זיך., 

אײַנטרענירן -- טרו. -ניר אײַן, -'(גע)טרע- 
נירט. אײַנמושטירן. אײַנלערנען, אײַנגעניטן 
(מיטן איבּערחזרן, מיט אַן אײַנגעשטעלטער 
דיסציפּלין). א' זעלנערס. אי א הונט, ער זאָל 
געבּן די לאַפּע. א' א בּער צום טאַנצן. א' די 
ספּאָרטלערס. ,בּײַם לערנען ייִדיש זאָל דער 
לערער האָבּן דאָס געפֿיל, אַז ער טרענירט 
אײַן די אָפּטײילונג אין דער אַרמײ פֿאַרן 
ייִדישן קיום", ימ, קוד, 1943,. מיט זיך. 
דונג, 

אײַנטרענען -- טרו. טרען אײַן, = געטרענט. 
אײַנרײַסן, אױפֿרײַסן א בּיסל, נאָר צום טייל, 
דאָס גענייטע. א' די אונטערשטע נאָט און אי 
בּערנייען, 

אײַנטרעפירן -- טרו. -סיר אײַן, =(גע)טרע- 
סירט, אײַנטרענירן, אײַנדרעסירן. ספּעצ װעגן 

| בּעליזחיים. א' א פֿערד צו גיין אין שפּאַן. א' 
א פֿאַלק. ,די ווירקונג פֿון דער שפּראַך בּײַם אי 
דאָס דײַטשע פֿאָלקײ, מװ, היטלערס פּראָפֿע 
סאָרן. מיט זיך -- אױיך: אײַנעקשנען זיך 
(לאָקל, זאמעט, קורלאַנד), 

דונג, "ער -- דער א' פֿון צירק, 
--טרעסירט -- אַדי, פּאַר. אַן א' פערד. 
אויך: אײַנגעעקשנט, פֿאַרעקשנט, לאַקל. -ער- 
הייט. -קייט, 

אײַנטרעסלען -- -+ אײַנטרײסלען. 

אײַנטרעפען -- טרוו. -סע אײַן, -י געטרעסעט. 
1, אײַנטרײיסלען. אײַנשאָקלען. אי דעם שטרוי- 
זאַק. *א' דאָס (דעם) זעקל בּיינער = אָנבּרעכן 
די בּיינער. 2. אײַנטאָפּטשען, אײַנדריקן, אײיַנ- 
פּרעסן. אי היי, שטרוי. מיט זיך. 

אײַנטרעף -- דער, ן. 1 אַקט פֿון אײַנ- 
טרעפֿן. אַן אי ממש אין פּינטל אַרײַן, 2. בּאַ 
טרעף. סך-הכּל. ,דער אי פֿון דער גאַנצער 
סחורה איז געװען ח"י קאַק סערעבּראָם". 

אײַנטרעפֿן -- טרעף אײַן, --געטראָפֿן, אוטו, 
דריטפערזאַניק -- (אומגעריכט) געשען, פּאַי 
סירן, ,װאָס האָט דאָ אײַנגעטראָפֿן אַזױנס איר 


1706 


זאָלט ניט קענען האַלטן װאָרט?". ,די האָפץ- 
נונגען פֿון אונדזער אַבֿיגיל . . . האָבּן אַלע אײיַנ- 
געטראָפֿן (געשען)", אמד, דער פּלעט אויף שבּת, 
ווילנע 1872, ,, צי װעט עס אי אויף דער יוגנט 
צי אויף דער עלטער", רי' מ. א. גאַלינו, חכמת 
היד, װאַרשע 1882, 
טרװ 8 אוטו -- 1. אַרײַנטרעפֿן. אי די (מיט 
דער) פֿײַל פּונקט אין ציל, א' אין פּינטל אַרײַן, 
2. בּאַטרעפֿן, אויסמאַכן אין סך הכּל. אי א 
גאַנצן פאַרמעגן,. א' אין אַ היפשער סומע. 
8 טרעפֿן, צוטרעפֿן, אי װאָסער קאָרט ער האָט. 
אי וװען אָנצוקומען. ,אי װיפֿל מידאַרף נעמען 
פֿון יעדער פאַרבּ איז אויך ניט שווער", ש. שפּײ 
ראָ, קליידער-פאַרבּערט, װאַרשע 1900. מיט 
זיך -- ,די אַלע עוֹנשים אויף די עבֿירות 
װעלן זיך א'י, ר' הילל ליכטענשטיין, עת לַע 
שׂות וו, סאַטמאַר תּרפּ"ה. -עכץ. -עניש. 
אײַנטרערן -- טרו. טרער אײַן, -'געטרערט, 
אײַננעצן אין טרערן, אי דאָס חופּה-קלייד. מיט 
זיך 
אײַנטרעשטשען -- -שטשע אײַן, -יגעטרע- 
שטשעט. אוטו -- אײַנפּלאַצן מיט אַ קנאַק. 


,;אין דער אָדליגע טרעשטשעט אײַן דאָס אײַן", . 


טרוו -- געבּן אַ קלאַפּ, אַ קנאַק (און אײַנבּרעכן). 
אי אַ פעסל. אי אַ בּרעט מיטן שװערן האַמער, 
א' די בּיינער, 


אײנטשאַכבּען -- טרװ. -בּע אײַן, = געטשאָ- 
בּעט. פ99: -- שטשאָבּען. אײַננײען אויף אַ 
טאַנדעטנעם אופן. אי א גװאַלדריס, פֿיג. אי אויף 
אַ װײַל דעם שלום-בּית. - 

אײַנטשאַדען -- טרו. ידע אײַן, -'געטשאַ- 
דעט. אויך: -'ט שאַדזשען. 1. בּאַטױבּן מיט 
טשאַד, מיט שטיקנדיקן רויך. א' דעם קאָפּ, 
א' אַלעמען אין שטובּ, װײַל דער קוימען איז 

פֿאַרשטאָפּט. ‏ 2, פֿיג. אײַנטומלען, פֿאַרטוֹמ- 
לען. אײַנשיכּורן. פאַרטעמפּן. אי מיט פאַלשע 
צוזאָגן, מיט העצערײַען. מיט זיך -- אי זיך 
מיט פּוסטע חלומות. .--- דער קאָפּ איז מיר 
עפּעס שווער -- מסתּמא אײַנגעטשאַדעט זיך פֿון 
די זעליאַסקעס", בּ. גאָרין, דיא מזיקים.. . ., נ"י 
0, 


אײַנטשאַכטשע(נע)ן -- טרװ. -טשע אײַן, 
-י געטשאַכטשעט, 59: --צאַכצען. אײַנ 
שמײַסן מיט א רוט, קאַנטשיק. אַרײַנצימבּלען, 
געװויינטלעך אין (איבּערן) װייכן חלק. אי די 
יונגאַטשעס פֿאַרן ניט קענען איבּערזאָגן די סך" 
רה. -עניש, 


אײַנטשאַכנען -- אוטו. ינע אײַן, ‏ ייגעז 


טשאכנעט. סל. אײַנדארן, אײַנטריקענען. אי װי 
גראָז אָן א רעגן. אי פון א קרענק. ‏ - 

אײַנטשאַרעװען -- טרו. -רעװוע אײַן, --'געז 
טשאַרעװעט, פר, גאַליציע. אײַנכּישופֿן. פאַר- 
כּישופן, אי אַ ניסל, עס זאָל כּסדר געווינען. 

אײַנטשאֿרען -- טרו. -רע אײַן, --געטשאַ- 
רעט. 89: -- טשאָרען, - טשערען. אײַנ 
בּרודיקן. מאַכן שװאַרץ. אי דאָס פּנים. א' די 
ווענט, 

אײַנטשװועקע(װוע)ן -- טרו. -קע(וע) אײַן, 


אײַניאָגן 


-יגעטשװעקע(װע)ט. 1, צוקלאַפּן אָדער צו" 
| נופֿקלאַפּן מיט טשװעקעס. א' א צעבּראָכן 
בּענקל. 2. אַרײַנקלאַפּן די ערשטע טשוועקלעך 
(עס זאָל זיך האַלטן, בּײַ אַן אַרבּעט-פּראָצעס), 
א' די אָפּשניצלעך פֿון פּעלץ און זיי דערנאָך 
צונויפנעמען. אי די בּראַנדזױל און דערנאָך 
אײַנדראַטעװען. 
אײַנטשוכען -- טרו. -כע אײַן, -'געטשוכעט. 
שםסטגס :22:. פר. 1. אײַנװיקלען אין שמאַ- 
טעס. 2. אײַנװיקלען אין אַ סך קאַלדרעס, 
אויך קליידער. אי דאָס קינד, װײַל סאיז זייער 
קאַלט. אויך מיט זיך, 
אײַנטשישען -- טרו. -שע אײַן, --'געטשי- 
שעט. סל. דזװ אײַנטישען. אײַנשטילן, אײַנרו" 
איקן. אי דאָס קינד. אי דעם המון, די שלעגערס. 
אײַנטשעפּ(י)ען -- טרו. -פּוי)ע אײַן, -יגע- 
טשעפּ(י)עט. דזוו אײַנשטשעפּיען. אי א צװײַגל. 
א' אַ פרוכטבּוים. , מע נעמט צװײַגן פֿון בּיימער 
װאָס טראָגן פּירות און... טשעפּעט זי אײַן 
אין בּיימער װאָס טראָגן ניט קיין פּירות", ראָי 
בּינזאָהן קרוזאָהע, ווילנע 1880. עדאַרף מען .. . 
אין געבּליבּענעם שטיקל שטאַם וְפֿון בּיימלן 
אײַנטשעפּען א צװײַגל פֿון גאָר אַ גוטן בּוים", 
אי. קיפּניס, פונ די יונגע יאָרנ, קיעװ 1939, . 
אײַנטשעפּען -- טרו. -פּע אײַן, -'געטשע- 
פּעט. לד -- --טשעפּענען. אַרײַנטשעפּען. 
צוטשעפּען. צופעסטיקן מיט אַ (זיכער)אָדל 
אע. אי א בּלום אין לאַץ. א' א סטענגע אין 
| די האָר. מיט זיך -- אײַנהענגען זיך, איינ- 
קלאַמערן זיך, אײַנעסן זיך, אײַנפּלאַנטערן זיך, 
עדער פּראָסטן האָט זיך אויך אויף די שױיבּן 
זייער פֿעסט. אײַנגעטשעפּעט, גלײַך װי מע 
װאָלט אים צוגעקאָװעט", אל"ק, די גליקליכע 
פֿאַמיליע, ווארשע 1881. ,האָט זיך די שלעפּע 
פון איר קלייך אײַנגעצעפּעט אין ראָד, און די 
ראָד האָט שוין צו זיך ארײַנגעשלעפּט די גאַנ- 
צע פּאָלע", א. סאַפֿיר, דער קליינער קאַטערזניק, 
ווילנע תּרמײג -עניש, 
אײַנטשערפּען--טרו. -בּע אײַן, -יגעטשער- 
בּעט. 89: - שטשערבּען. מאַכן אַ בּיסל 
מיט אַ קאַרבּ, א שפּאַלט. אײַנבּרעכן אַ שטיקל 
פון א ליימענער כּלי. אי א טאָפּ. אי א מעסער. 
איינטשערנען -- טרוו. ינע אײַן, -יגעטשער" 
נעט. 1, אײַנשװאַרצן. דזוו אײַנטשאַרען. 2. מאַ- 
כן צו שאַנד און צו שפּאָט. ,. . . דאָרט װעל איך 
שוין מיט איר בּלק לערנען, איך װעל זי פון 
קאָפּ בּיו די פיס א'י, צפנת פּענח, דער סוף פֿון 
חשבּון, װילנע 1900, 
אײיניאָגן -- טרוו. יאָג אײַן, -געיאָגט. ‏ 1. אַז 
רײַניאָגן. אי די קו אין שטאַל אַרײַן. אי אַ קויל 
אין קאָפּ, 2, דעריאָגן. אָניאָגן. גיך לױפֿן, פאָרן 
אע און צוקומען צו א דערװײַטערטן פּונקט 
(דערגרייכט פֿון עמעצן װאָס האָט פריער אָנ- 
געהויבּן זיך בּאַװעגן). טרײַבּן שטאַרק די 
פֿערד און אי א פֿור, װאָס איז פריער אַרױס: 
געפֿאָרן. 9. צוגעוואוינען, אײַנלערנען גיך זיך 
צו בּאַװעגן. אי די פערד צו לױפֿן גיכער. אי אַ 
הונט פֿאַר געיעג. 4. דערגרייכן צו עמעצנס 
אַ מדרגה אין א טעטיקייט, װאַס יענער האָט 





אײַניאָדן 


: זי שוין געהאַט דערגרייכט. אי עמעצן אין לער" 
נען. אי די איבּעריקע אַרבּעטער מיט דער נאָר" 
מע, ,מיט זײַנע .. . פֿעאיקייטן קען ער דאָס 
אַלץ איי, קמ, 1867, טו 23, 90, אַרײַנטרײַבּן, 
א' א שרעק אין די בּיינער. ;איר גיבּט מיר 
זער שלעכטין טרייסט אונ טוהט מיר נאך מעהר 
טויט אַנגשט אײַן יאגן", מעשׂה של ירושלמי, 
הומבּורג 1711. 

אויך מיט זיך -- א' זיך און איבּעריאָגן. 
-עניש. 


אײַגיאָדן -- טרו. יאָד אײַן, -געיאָדט. אויך: 
= יאָדינירן. אײַנשמירן, אײַנרײַבּן מיט יאָד, 
גוט א' דעם צעשניטענעם פינגער. 


אײַניאַדען -- טרו. -דע אײַן, --געיאַדעט. 89; 
- יאַד(ז)יען. שטארק דערקוטשען מיט 
רייד, מיט רייצן זיך, מיט ערגערן. אי עמעצן, 
טאָן אים אין טויט אַרײַן, געוויינלעך מיט זיך 
-- אײַנעסן זיך, עװאָס האָסטו זיך אײַנגעיאַדעט 
אין מיר װי אַ מוק?", רייד (זאַמעט). אי זיך װי 
א קליעשטש. -עניש. 


אײַניאַװען -- טרוו. -װע אײַן, -געיאַװעט. לד: 
-יאַװענען. 1. (אין צאַרישן רוסלאנד) אײַנ- 
מעלדן אין פּאָליצײ-אַמט אע. א' דעם פּאַס- 
(פּאָרט) אין (פּאַליצײי-)בּאַצירק,. א' די אורחים 
פון דער אַכסניא. *מע האָט אים (ער איז) שוין 
אײַנגעיאַװעט = א) די פּאַליצײ ווייס שוין װעגן 
אים, מע שפּירט אים נאָך (הן װעגן א קרימי"- 
נעלן, הן װעגן א פּאָליטישן פאַרבּרעכער); 
3 ) װאויליונגעריש. מע האָט אים שוין אָנגע- 
בּראָכן די בּיינער. | 

2. (אונטער נאַצישער הערשאַפֿט) פֿאַרנעמען, 
בּאַשטימען אויף בּאַזונדער שװערער אַרבּעט, 
פֿאַרשלעפּן אויף שקלאַפֿךאַרבּעט. ,אין בּאַלטי- 
קום האָט דאָס כאַפּן מענטשן צו דער זאָנדער- 
אַרבּעט געהייסן איײ, פֿלח, יא 6, 

מיט זיך -- איר. אָנקומען. בּאַװײַזן זיך, 
-עניש. 


אײַניאָושען זיך -- אוטװ. איצ, אימפ נבּ; 
זיך -'געיאָזשעט. אײַנדרייען זיך, צונױפֿקנױלן 

| זיך װי אַ יאָזש. עער האָט זיך אײַנגעבּױגן, 
אײַנגעיאָזשעט, װי ער װאָלט געזוכט אַ פֿאַרי 
לוירענעם חפֿץ", מ. מאַ, בּײַ די טױערן פֿון 
מאָסקװע. ' 

אײַניאַטלען זיך -- אוטו. -טל זיך אײַן, זיך 
-- געיאַטלט. בּיסלעכװײַז װערן א יאָט צװישן 
יאַטן, װערן אַ גוטער חבֿר צװישן אַ חברה יינג" 
לעך, וילדע יונגען. ;די גוטע בּשׂורה װאָס 
לײיבּקע האָט מיר אָנגעזאָגט: ער האָט זיך איינ- 
געיאַטלט, זיך פֿאַרשריבּן אין דער חבֿרה הינט" 
שלעגערס". 

אײַניאַכמערן זיך -- אוטװ. "ער זיך אײַן, 
זיך -געיאַכמערט. זיך אַלין אַרײַנטרײַבּן אין 
קלאָגן, וויינען, טומלען. זיך אי און ניט קענען 
זיך בּאַרואיקן. - 

אײניאָפֿן -- טרוו. יאָך אײַן, -געיאָכט. פאַר- 
יאָכן. צוגעוואוינען צו א אאָך. א' די פֿרײַעץ 
מענטשהייט. מיט זיך -- א' זיך בּײַ דער 

גאַנצער משפּחה, 


1107 
אײַניאַלדעװען -- טרו. -דעווע אײַן, +-גע- 


: - יאָלדעװעט. ואויליונגעריש. אײַננאַרן, אַרײַנ" 


נאַרן. מאַכן עמעצן פֿאַר א יאָלד. א' דעם קאַי 
 |‏ צאַפּ, ער זאָל שטעלן בּיר, 
אײַניאַמערן -- טרו. -ער אײַן, -געיאַמערט, 
1 אויסדריקן פֿאַר עמעצן אַ װײטיק מיט אַ 
געיאָמער,. א' אין מאַמעס שויס דעם װייטיק, 
אי װי אין אַ מאַמע דאָס בּיטערע האַרץ. 
2. מאַכן מע זאָל אַרײַננעמען, אײַנזאַפּן געיאָ- 
מער. װירקן מיטן יאָמערן. ענישט אַלע ניו" 
יאָרקער ייִדן זײַנען געקומען א' אין זיך דאָס 
דאָזיקע קלאָגליד (די ייואַזאויסשטעלונג װעגן 
װאַרשעװער געטאָן", יג, טמז, 1963 וא 3, 
אײיניאָנצן -- טרו. יאָנץ אײַן, --געיאַנצט, 
וואויליונגעריש. אײַננאַרן, אַרײַננאַרן. אַרײַנקריי 
גן אין א שווינדל, אַרײַננעמען אין אַ געשלעג 
און גוט אָנשלאָגן. אי דאָס פֿעטע איידעמל, 
אײַניאַקלען -- אוטװ 6 טרװ. "קל אײַן, -יגעז 
יאָקלט, (גנבֿים-שפּראַך) אײַנבּרעכן. אי (אין) 
| אַ טיר, אַ פענצטער און אַרײַנכאַפּן זיך אין 
| אַ דירה. אויך מיט זיך. 
אײיניאָריק -- אַדי. 85: -:יעריק. 1. װאָס 
איז אַלט איין יאָר. אַן אי קינד און רעדט שוין. 
2. װאָס װאַקסט נאָר אין משך פֿון איין יאָר, 
איע געװיקסן. איער קאָרן. ;אַן א', 105 צענטיי 
מעטערדיק צװײַגל מיט 3--5 בּלעטלעך", י. 
ראַסײן, די שענסטע צימער בּלומען, קאָװנע 
6922 


אײַניאַרמען -- טרוו. -מע אײַן, -'געיאַרמעט, 


דזוו אײַניאָכן, ספעצ װעגן בּעלי-חיים. א' די 
יונגע קליאַטשע. אָפֿט מיט זיך -- אי זיך 
מיט אן עול אויפן האַלדז. - 

אײניאֿרן -- טרו. יאָר אײַן, --געיאָרט. נעאָל. 
פֿאַרצ;ען אויף (ס'זאָל עקסיסטירן) יאָרן. פֿאַר- 
שלעפּן אויף אַ יאָר צײַט. לײַען אויף עטלעכע 

װאָכן און א' דעם חובֿ. מיט זיך -- אי זיך 
בּײַ עמעצן װי אין טאַטנס שטובּ. 


אײיניגערמאַפֿן -- אַדו. זײַטש. נר. בּיז אַ 
געוויסער מאָס. ,איר שיין געפֿאַרעמט געזיכט 
האָט געצײַגט, אַז זי איז א' אינטעליגענט", י. 
בּאַװשאָװער, בּילדער און געדאַנקען 

אײַניופּקען זיך -- אוטו. -קע זיך אײַן, זיך 
= געיובּקעט,. קכיובּקע = קליידל (מיט גראָי 
! בּער קלאַנגיקער אַסאָציאַציע). (שפּאַסיק, גראָבּ) 
אײַנליבּן זיך. אי זיך אין אַ כאָנטע. 

אײַניױזלען -- טרװ. זל אײַן, --געיויזלט, 
לר (װילקאָמיר). אַרײַנבּרענגען אין קריסטלעכן 
גלױיבּן. ;דער משומד דער מיסיאַנער איז גע 
קומען אי א ייִדישע נשמה". 

אײַנייכצ(ע)ן -- טרװ. ייכץ ('צע) אײַן 
+7 געיויכצ(ע)ט. 1, דזוו אײַניאָמערן. 2. מאַ- 
כן מע זאָל אײַנזאַפּן גרויסע פֿרײיד. װירקן מיט 
אויסרופן, געשרייען פֿון פרייד, גרויסער הנאה, 
א' אין אונדז די גװאַלדאָװנע נצחונות פֿון די 
פוטבּאָליסטן, 

אײיניוירן -- יויר אײַן, --געיוירט. אוטװ -- 
אָנהײבּן יוירן. ,דאָס טייג האָט שוין א בּיסל 
אײַנגעיוירט. האַלט עס בּײַם אױון, בּיז עס 


אייניס 


װעט אינגאַנצן אויסיוירן". טרװ -- מאַכן עס 
זאָל אָנהײבּן יוירן. א' װײַן און אים גלײַך 
טרינקען, | 

אײַניום"טובֿן -- {... יאָנטעװןן יום-טובֿ אײַן, 
געיום-טובֿט. אוטװ -- איבּערזײַן די יום" 
טובֿ:צײַט. אי בּײַ משפּחה בּיז איבּער שׂמחת- 
תּורה. טרו -- אַרײַנבּרענגען אין שטימונג 
פון יום-טובֿ. אי א פֿאַרטרױערטן אַלמן. אויך 
מיט זיך. 

אײַנינגאַטשע(װע)ן -- טרו. -טשענוש) 

אײַן, -יגעיונגאַטשע(װע)ט. מאַכן פֿאַר א יונ" 
גאַטש, אים אלץ נאָכגעבּן און אי דעם בּחורעץ. 
געוויינטלעך מיט זי ך -- זיך אי און װערן א 
הפֿקר-יונג, 


אײַניוקפן -- טרו. יוקס אײַן, --געיוקסט, 


(זאַמעט, קורלאַנד). אײַנבּרודיקן. מאַכן עס 
זאָל וערן (א) יוקס, גאָרנישט, אַ שמאַטע. א' 
אַ קליידל װאָס מע קען נאָך טראָגן, - 

אײַניהופֿן -- {. . . יייכעסזן טרו. יחוס אײַן, 
ריגעיחוסט, 89: --ייחוסן, אַרײַנבּרענגען 
עמעצן אין א יחוס, אויף א העכערער מדרגה 
אין געזעלשאַפֿט. מאַכן פאַר אַן אייגענעם אין 
אַ יחוסדיקן קרײַז. ,ער איז אַ לערנער, דאַרף 
מען אים א'". געויינטלעך מיט זין -- זיך 
א', זיך אײַנקױפֿן אין חבֿרה ש"ס. אי זיך אַז 
מע געהער(ט) צו רשיס אייניקלעך. אי זיך מיטן 
פּראָלעטאַרישן אָפּשטאַם. -!יחסנען -- זזבּ. 

אײניידישן -- טרוו. ייִדיש אײַן, ---געילדישט. 
נעאָל. ‏ מאַכן צום טייל פֿאַר אַ ייִדן. מאַכן עס זאָל 
זײַן אָדער אויסזען מער ייִדיש. כאָטש אַ בּיסל 
אי זייער גויאישע הֵיים. א' דעם איטאַליענישן 
איידעם. אויך מיט זיך. 


אײַניירן -- -+ אײַניוירן. 


אײַנייתורן -- {. .. ייִטערזן טרוו. ייִתּור אײַן, 
-ריגעילתּורט. 89: --יתורן,. צושנײַדן אַזױ, 
עס זאָל אַרויסקומען יתּור פֿאַרן בּעל-מלאָכה, 
אָדער א שטיקל שטאָף פֿאַר נאָך עפּעס. צו" 
שנײַדן א גאַרניטער און אי א היטל. אי א קראָגן, 
אַ קראָגן. 


אייניךן יקייט -- {ד'?ן -+ אייניק, אייניקייט, 
,... שמעון ולוי אחים דשׂ זיא אַלש בּרידר 
אייניך זײַן . . . שמעון ולוי . . . דיא אייניכקייט 
פון זיא", ר' יוסף דאַרמשטאַדט איבּז, תּורת 
משה, קאַרלסרוע 1770, 


אײַניכלען -- {... יאָכלעןזן טרװ. יכל אײַן, 
--געיכלט. דזו יכלען, קענען (גוטמוטיק, 
גראָבּלעך) האָבּן כּוח צו עפּעס. ,אויבּ מע קען 
עס נאָר א', מעג מען עס אײַנאַכלען", רייד 
(מאָנטעװידעאָ. 


איינינקע(ר) -- אַזי. צפֿ פֿון אינענר) 
1. איינציק. אַן איר בּײַ טאַטע-מאַמע, אַ בּן 
יחיד, 2, איינזאַם. קומט געװיינלעך מיט 
אליין. זיך לאָזן אין װעג אַרײַן איר אַלײן, 

| ,זי זיצט שוין א' אַלײן אפֿשר א יאָר צען. 
,;אַליין . . . אַלײן . . . גאר איער אַליין", מק. 
,אין מיטן נאכט איר אַליין", מאַנ. 

איינים -- דער, ‏ ן. דזו אַניס (-=), 





אײַניסורימען 


אײַניסורימען -- {. .. ייִסוירימעןן טרו. יסוי 
| רים אײַן, -יגעיסורימט. 1. פֿאַרשאַפֿן אַ סך 
יסורים, װײיטיקן, צער. ,אוי, װי קינדער קענען 
עס אי טאַטע-מאַמען". 2. צוגעװאוינען צו 
יסורים. א' די פֿאַראָרעמטע, די פֿאַרשטױסענע, 
אויך מיט זיך -- אומזיסט-אומנישט א' זיך, 
אייניעדע(ר) -- + איעדענר). ,דיא װײַבּר... 
אי װיל זיך מיט געװאַלט פאַרגלײַכען צוא דיא 
אנדרע", ר' יצחק האַמבּורגער איבּז, שׂיח 
יצחק, לעמבּערג 1876, 
אײַניעטן -- טרו. יעט אײַן, --געיעט. אַ 
בּיסל, טײילװײַז אויסיעטן. א' דעם גאָרטן און 
לאָזן די קראָפּעװע. 
אײַניענטען -- טרו. -טע אײַן, -'געיענטעט, 
לר: -ויענטענען. מאַכן מע זאָל זײַן (אָדער 
| אויסזען װי) אַ יענטע. אי דאָס מיידל אין פֿאַ- 
טשיילעס. פיט זיך -- זיך אױפֿפֿירן װי אַ 
יענטע, אַ פיל-רעדערקע, א בּאַרעדערקע. גע" 
קומען אין שטעטל און דאָרט זיך אײַנגעיענטעט, 
אייניעריק -- אַדי. דזוו אײניאָריק -+, סוב: 
א'ער -- עסטרײַכישער סאָלדאַט װאָס האָט 
געדאַרפֿט דינען נאָר איין יאָר, װײַל פֿרײַװיליק 
אַרײַן אין אַרמײ און געהאַט א מאַטורע. 
אייניערלעך -- אַדי. װאָס איז נאָר איין מאָל 
אין יאָר. אַן איער גרויסער יאַ)ריד. איע צאָ- 
לונגען, ראַטעס, 
אייניק -- אַדװ. 6160 :2406 קומט געויינ" 
לצך מיט זײַן 6 ווערן וקען בּאַטראַכט 
װערן װי אַ צזוון, 1, אין אַ הסכּם; אין אַחדות. 
מיט דער זעלבּיקער מיינונג. איינשטימיק. אין 
האַרמאַניע. (ניט) זײַן אי. אי װערן מיטן פּרײַז, 
;דרום דאז זיא ניט קונטן אייניג זײַן, װעלכי 
דיא דא נון דער קאַצן דיא שעלן זאַלט אוו 
הענגן", ספֿר משלים, פפדמ 1686. ?בּתוך זמן 
קצר איזט פֿאר ריכט גיוארין אונ' עֶר מיט 
זײַני קרידיטוריס אייניג גיווארן", גה, 229, 
,מיט צוויי שלאַפֿע כּוחות צו װערן א' אין 
פֿאַר דעם מענטש נעבּעך אַ גאַנץ שװערע 
זאַךײ, עט, לידער. ,שטאָטישע מבֿינים זײַנען 
ניט אי געװעזן", יד, אבן נגף. ,אויך די שב' 
תאים צװישן זיך זענען נישט אי געװען אין 
זיילר דעה", בּאַש, דער שׂטן אין גאָרײ, 
קומט אויך מיט די װערבּן: מאַכן בּלי- 
| בּן אאַ. שוערן צו בּלײַבּן אי. לעבּן אי. ,ווען 
מן מיט איינם עסט אונ' טרינקט דשׂ מאכט 
די הערציר אייניג", שאר, ק, איך סובּ, דזװ 
אייניקייט. ,א שיין אי בּײַ זיי: װען ער זאָגט 
יאָ, זאָגט זי לא", פֿװל (בּוקאָװינע, גאַליציע). 
2. גלײַך, אַלצאײנס. לאָקל (קאַרפּאַטאָרוס), 
עניט אַלע מענטשן זענען א"". | 
9, בּאַזונדער(דיק). אָפּגעטײלט. אַליין. ענאָר 
אַ ציגײַנער-פאַמיליע לעבּט א', דאָך אויך אין 
בּײַדל צוזאַמען", יחיאל לערער, מײַן היים. 
איײיניק -- אַדי. אַרכ. 1, איינציק. װאָס איז 
בּלויז איינער. ;אַלשׂ ער גיקומן איז אויז דעם 
שטרײַט, דא האט ער אױף גיאופּפֿרט זײַן 
טאַכטר זײַן אייניג", יוסיפֿון, אַמשט 1661, 
שמח. ,אחד איז טײַטש אייניג", ספֿר מנהגים, 
אַמשט 1723, ב/א. ,דער וארהפטיגר, אייני- 


1168 


גר.... גאָט, חה, אַמשט 1716, הקדמה, ט/ב, 
,די חי"ת {אות ח אין אחדן בּיטײַט דש עֶר איז 
אייניג אויף זיבּן הימל אונ אויף דער ערדן", 
לטו, יא/א. ;איינשׂ דאש װיישׂ איך: אייניג 
איז אונזר גאט, דער דא לעבּט אונ' דער דא 
שװעבּט אין דעם הימל אונ אויף דער ערד", 
עפּש, סידור תּפֿילות. אַמשט, קמח/ג. לאייניגר 
גאָט, דו זיצט אין דר הוך...", דאָרטן, ו/א. 
,געלױיבּט איז דער איער גאָטײ, שיר היחוד ליום 
חמישי, 9פדמ 1885, 17. ;און איז בּאַזונדער 
און איז א' / אין פֿינצטערניש, מיט װײַסן 
פֿלאַם", סוצ, אין מדבּר סיני. ‏ 

2. װאָס איז בּלויז אין איין פֿאַל. ,דיא 
יהודים. . . פר בּאָטן איז און דיא (תּורה) אום 
אייניגי (כּבֿוד) צו בּװײַזן צו דיא בּילדרײ, שאר, 
קכב/ב. - | 

אייניקקן -- דער, -עס. (שפּאַסיק) פאַרגרעסער- 
פֿאָרעם פֿון אייניקל, ספעצ װעגן א גרויסן 


בּחור. ,איך האָבּ זיך הײַנט פאַרגונען אָפּצַו 


רופֿן דעם א', שלאָפט ער גאָר אין סאַמע מיטן 
טאָג", רייד (נ"י). ,כליפּעט דער זקן: װייסט 
ניט מײַן איי, י. פרידמאַן, יונתןי. ,אין 'זימני 
פּאַלאַץי גראָזניס א' --- זיצט דער געקרוינטער 
סאַמאָדורײ, פײנ, איק. ר"ה תּשים. 
אייניקיאייניקלעך -- אַזי. אַרכ. ‏ איינציק, 
איין-אוןאיינציק, ,אונ' צו אייבּיקייט װערשׂטו 
זײַן אַליין אונ'י אייניג אייניגלעך, אונ' קיינר 
זונדר דיך װערט רעגירן דיא װעלט אונ' יעני 
וועלט", עפּש, סידור תּפֿילות, אַמשט תּק"ח, ג/ג. . 
אייניק"איינציק -- אַדי. איין-אוןאיינציק, 
,ניט איך בּין אַ בּעלימופֿת . . . יעושׂה נפלאות 
לבֿדוי, נאָר דער אי-איער קאָן בּאַװײַזן מופתים", 
ד.י. זילבּערבּוש, מענשען און געשעהענישעןן, 
ווין, יאָר? | 
אייניקונג -- די, -ען. פּראָצעס אָדער רעזול- 
טאַט פֿון אייניקן (זיך). אַן אי נאָך אַ קריגערלי. 
;(היחוד) דיא אייניגונג. אונ' דיא פארכט צו 
דעם דער דא לעבּט איבּיג", מחזור ר"ה וו"כּ, 
הומבּורג 1721, קכה/א. ,;א'ס-טענדענץ אינעם 
וילִדישן בּאַװואוסטזײַןײ, משה קליינמאַן, יודישער 
| קאַלענדאַר לשנת תרס"ט, לעמבּערג 1908, עאַלע 
פֿאַרקערטקײטן װילן זיך אױפֿדעקן: רייניקונג, 
אי, אייבּיקונג װילן זיייי, צייט, גל וו | 
אייניקייט -- די (דאָס), ן. 1. אײגנשאַפֿט, 
מצבֿ און פּרט-פֿאַל פון זײַן אייניק. אַחדות. 
האַרמאָנישקײט. אי פֿון פֿאָלק. אי אין אַ חבֿרה. 
,אוני בּעלי זצ"ל האָט נאָך דעם עם ר' יודא 
אין גוטיר אי אונ' פאר טרויליכקייט גילעבּיט", 
גה, 120, 2. אַרכ. איינקייט, איינסקייט. איינ- 
ציקייט. אַלײניקײט. ,ער איז איין איניגר גאָט, 
,.. זײַן אי קיין גלײַכן האָט, עפּש, סידור 
תּפֿילות, אַמשט תק"ח, ד/ב. עזײַנע (גאָטסן 
אַנדערע הייליקע מידות זײַנען א פּשוטע א' 
ממש, װאָס דאָס איז זײַן עצמות און זײַן 
מהות", תּניא, קעה, הי 
אייניקל -- דאָס (אויך: דער -עך. :1406 
1 71. קינד פון א זון אָדער א טאָכטער. 
,ענקלין -- נכד", אב, שמות דבֿרים, איזנע 
2, -ננין --- עניקל", שׂבּ, י/א, , צוויי שיינע 


אייניקל 
איעך װי צוויי אויגן אין קאָפּ, פֿװל. ;אַן א' 
האָט מען ליבּער (מער ליבּ, מער האָלט) װי אַן 
אייגן קינד", שװ ודי 'ראַיה': יעקב אָבֿינו האָט 
פֿריִער געבּענטשט יוספס קינדער איידער ער 
האָט געבּענטשט זײַנע אייגענע קינדער) שאַז 
מע האָט איין א', האָט מען צוויי קינדער", שח. 
;אַן אי איז אַ ימחדשמוניקל", שװ {לד מיטן 
גראַם: ,. . . שמייניקל", בּ: מע פֿאַרציט אַן אי 
און מע מאַכט אים קאַליע}, ,מיט אן א' אין 
גוט זיך צו שפּילן, אָבּער ניט אים אויפצוצוען", 
שװ. *איעך װי אפֿרים און מנשה = גוטע איעך. 
*האָבּן רשיס א'עך = תּלמידי-חכמים, לערנערס. 
*רחבֿ הזונהס אי = אַן אי אַן אױיסװאָרף. *דעם 
אײיבּער אייכלס אַן א' -+ אײבּער, 1050 
*בּאָבּע צװאַקלעס (בּרײַנעס) א' = אַ. װײַטער 
קרוב. אַזױ אויך: פערד-פוס-פּאָדקעװעס א" 
שפּאַסיק: , פֿאַרװאָס האָט מען האָלט אַן אי (מער 
װי אַן אייגן קינד)? --- װײַל דאָס איז דעם שׂו- 
נאס א שׂונא", פֿװל. ,מן פֿינד זעלטן דאש 
איינר איז רײַך אונ זײַני קינדר זײַנן אַך רײַך, 
אונ זײַנן זײַני קינדר אך רײַך, זוא זײַנן זײַן 
אייניקליך ניט רײַך", לטו, מג/א. ,מענכר טוט 
זיך זער במיאן, איין עניקליין אודר טוכטר 
קינד צו דער ציהן", צוכט. ,זאָל האָפונג האבּן 
צו רשי דז זיא אירן איינוקליך צו תּורה ומע" 
שִׂים טובֿים זול דר ציהן", מנקת רבקה, שער 
ששי. ,אויסצושיילן פֿון אונדזער בּיין און 
בּלוט אַ דור מיט קינדער און א'עך -- אַ לעבּע- 
דיקע ראָד", מל, 'גאָטס חסד" 
א"וועלדל -- קליין װעלדל װאָס װאַקסט 
אויס לעבּן א גרויסן װאַלד. ,עס איז אַ גוט, 
געבּענטשט מיט כּליטובֿ סלה: פון יונגע א" 
וו'עך מיט לײַכטע בּעריאָזקעס בּיז אַלטע מאָי 
כיקע װעלדער מיט הויכע סאָסנעס", בּ. שקליאַר, 
אויף פֿאַלשע װעגן, קאונאס 1939. 
2. װער עס שטאַמט אָפּ פון אַ יחוסדיקער 


משפּחה, ספּעצ פֿון אַ חסידישן רבּין, פֿון אַ 


חסידישן צדיק. אַן א' סתֹּם -- געװיינלעך א 
רבּיאיש אי. אויך: דעם...רבֿס אַן א" ;א 
כּלי שלמה...דעם אַלטן רבֿס אַן א, אַ 
קאַטאָװעס אזא משפּחה, לויטער בּערן", ממוס, 
פריזיו. ,די מעזשבּעזשער ייִדן רעכענען זיך 
פֿאַר אמתע געבּוירענע בּלוטיקע א'עך", ספ. 
ער איז ניט עפּעס אַן א', -- האָט ער ניט 
זכות-אָבֿות?ײ, פרץ, בּילדער און סקיצן. (גע" 
ווען קינדער, איעך און סתּם משפּחה-לײַט פֿון 
פּאָפּולערע חסידישע צדיקים װאָס פֿלעגן ארומ" 
פֿאָרן קלײַבּן געלט פֿאַרן 'הויףי, פֿאַר קהלשע 
בּאַדערפֿענישן (כּלומרשט), פֿון דעם -- פֿאַר" 
בּינדונג מיט: חשובֿער אָרעמאַן און גלײַכצלי 
טיק אויך איר בּאַציאונגן. װאָס שטייט דאָרט 
עפּעס אין װינקל אַ ייד, איז דאָס אפשר ניט 
אַן א'י, קמ, 1870, טא 5. אויידןן האַלטן דאָך 
אויס אי עגונות, אי נשׂרפֿים, אי אורחים און 
איעך", ממוס, 'צוריק אַהיים? ;זאָל ער גיין 
צו די בּכּבֿודע אַרעמעלײַט. . . זאָל ער גיין צו 
די איעך, נשׂרפים. אונדז זענען פּראָסטע בּעט- 
לערס", ייז, 'צװישן בּעטלערי. |דז אויך װעגן 
יחוס פֿון ירושלמיםן ,. . . אונטערן קאַפּעלוש 
פֿון אַן אָרעמען ארץ-ישׂראל-איי, מרדכי אָסי 





אײיניקן 


טראָװװוסקי, 
6 | 
איר װעגן יחוס: א טאַטנס אַן אי; אַן אי פון 
דעם רבּין ר' צאָץ (ר' צאָצ(ץ)ס אַן א'). אויך: 
ר' צאָצעלעס אַן א'ן אַ 
אי. דעם גיד:הנשהס, דעם שומריבּגדימס, דעם 
דובֿר-שקרימס, דעם זולל-וסובֿאס אע א'. ודי 
אַלע אויסדריקן קלינגען כּלומרשט װי נעמען 
פֿון פֿרומע, רבּנישע ספֿרים, און מע האָט דאָך 
דעם מִחבּר גערופן מיטן נאָמען פון זײַן חי 
בּור.} אויך: ער מיינט, ער איז גראַף פּאָטאָצ- 
קיס אי. עפּעס רעכטס, וי דעם פּוזנער רבֿס 
אַ לײַבּלעך א'. 
-שאַפֿט -- נעאָל. ,װײַטע אישאַפֿט אַזש 
פֿון דעם זיידן שם", ש. בּיקל, טמז, 1954 שו 2, 
אײיניקן -- טרוװ. אייניק, געאייניקט. אַדכ. 
1. מייחד זײַן. שאַפֿן אַן איינס. פֿאַראײניקן. 
בּאַהעפֿטן. ,איינר, דער גאָט אייניגט מיט זײַן 
הערץ אוני צונג, אונ' פר שטיט װאָשׂ ער 
זאָגט... .י, חה, אַמשט 1716, יב/ב. ,אונ' אייי 
ניג אונזר הערץ צו האָבּן ליבּ דיך אונ' פערכטן 
דײַן נאמןי, קהלת שלמה, אַמשט 1744, עז/אי 
| ,הקבּ"ה אייניגט ניט זײַן נאמן אויף דען בּיזן", 
טח, בּראשית, א, 5. ,דאָס טראַכטונג פון 
מײַן האַרץ זאָל זײַן לרצון פאַר דיר, גאָט מײַן 
בּאַשעפער, װאָרעם דאָס איז א גרויסער יחוד 
צו אי דאָס מויל און דאָס האַרץ אינאיינעם", 
קה. ,.. . דער אייניקער גאָט און װערט גע" 
אייניקט", שיר היחוד ליום חמישי, פפֿדמ 1885, 
זי 17, ,איך דערלאַנג דיר די האַנט, װײַל עס 
אייניקט דאָ אונדז בּיידן דער פאַרבּיקער מאָר- 
גן", סוצ, װאַלדיקס. | 
2. מאַכן עס זאָל זײַן איינציק, אײיניק (-+), 
,דאָס ליכט פֿון דעם שׂכל װאָס דער בּאַשעפֿער 
האָט אים {דעם מענטשןן מיט דעם געאייניקט", 
חה, װילנע תּרפ"ד, שער הבּחינה, פרק ד. 
9 לױיבּן און בּאַשטעטיקן דעם אחד. ;איך 
װיל אייניגן גאט פֿון הימל אוני פון ערדן אַלי 


אַ מענטש אָהן א קאָפּ, זשיטאָמיר 


טאג צווייא מאל", תּפֿלה למשה..-, דעסױי 
6, קסה/ב. | 
אייניקן זיך -- קזװ. -+ דפֿח. 1. קומען צו 


אַ הסכּם, צו אַ פאַרשטענדעניש. צונױפֿרעדן זי 
| מושווה װערן. דורכקומען. א רענדל אַרױף, אַ 
רענדל אַראָפּ, אַבּי זיך געאייניקט. אי זיך אין 
-מיינונגען. פרנער זיך אמפּערן, דערנאָך זיך א', 
אי זיך מיטן קאָנקורענט, מיט די חבֿרים 
אאַזװ. 2. פֿאַראײניקן זיך, צונויפקומען זיך 
פֿון אַלע פֿיר עקן װעלט און אי זיך. ,פֿעלקער 
בּײִַם פרעסיטיש קענען זיך ניט פאַראייניקן, 
אָבּער בּײַ א תּענית-ציבּור קען מען זיך א", 
יח. גוטמאַן (דער לעבּעדיקער), זבּ, די שטימע 
פֿון טאָל, ניי 1940, 
2 אַרכּ. זײַן (געפינען זיך) אַליין מיט נאָך 
| עמעצן. ,איין פֿרױיא טאָר זיך ניט אייניגן אין 
איין חדר מיט איין פֿרעמדן מאַןי, צאינה, 
מגילת רות, קסג/ג, 
אייניקע -- צאַליפראָ. בּמ. עטלעכע. געצייל- 
טע. א צאָל. (אַ) טייל. א קליינער טייל, אַ היפּ- 
שער טייל, אומבּאַשטימטע, ניט-גרויסע צאָל 
| פֿון אַ גרעסערן סכום, פון אַ גרעסערער גרופּע. 


(דעם) בּעלישמסקע(ר) 


 +1169 


דטשמ, אָפט געניצט. ,זיבּן יאָר . . . האָבּן בּײַ 
אים ויעקבֿןן אויסגעזען װי אי טעג", קמ, 1870, 
פאן 43, ,. . . אױיסבּעסערן, אױיסרייניקן װייִדישן 
פונעם מיסט, װאָס אי אומגעבּילדעטע און טאַ- 
| לענטלאָזע קליינע שרײַבּערלעך. . . האָבּן אָנ 
געמאכט", אבּג, ייפאָל, 1888, פאן 1, ,בי 
יעצטיקע צײַט א' זאָלן זאָגן א דעה אין אונ- 
דזערע אלטע מנהגים", שמו פּלאי, ספֿר האמת 
והשלום, לעמבּערג 1893. ,אומגליקלעך מאַכן 
אי מיליאָן ייִדןי, יהל, די קאָלאָניסטן וו, װאַרשע 
9. +--- אַך, װאָס פֿאַר א שיינע כּלה!-- 
- האָבּן אַלע בּאַמערקט. --- װאָס פֿאַר אַ שיינץ 
מחותּנים! -- האָבּן א' געזאָגט", ספ, סודות. 
,צװישן די פּאַרשױנען זעט מען אי מיט אי 
בּערגעבּונדענע קעפּ, מיט אונטערגעבּלויטץ 
אויגן", שע, אין שטורעם. ,דער טאַטע איז אים 
פֿאַר אי יאָר געשטאָרבּן", אֵש, 'מאָטעלע". ,נאַך 
אינעם טאָג פון זײַן קומען אויסגעקומען זען 
זיך מיט א' ראַקיטנער אײַנואוינער", : 
אָפּגאַנג. ,אי אותיות פֿלעגט עֶר אַזױ. . . אויס- 
צאַצקען . . . אַז מע פלעגט זיך כּסדר חידושן", 
מוק, מײַנע בּאַגעגעניש. ,דערפֿון האָט א' 
אַרומגעכאפּט א פֿאַרקילונג און זיי האָבּן גע 
| קריגן דאָס קדחת רבֿיעית", בּאַש, דער שׂטן אין 
גאָרײ. {,,מיר האָבּן ניט געזאָגט אַז מע ניצט 
דעם פּראַ אי, בּלויז רעקאָמענדירט אַז מע זאָל 
עס ניט ניצן, װאָרעם עס פֿאַראָרעמט די שפּראַך 
און דריקט אומפּינקטלעך אויס דעם סכום, בּעת 
ייִדיש פֿאַרמאָגט בּעסערע און עקזאַקטערע או- 
פֿנים איבּערצוגעבּן דאָס זעלבּיקע", ימ, ייִשפּ 
ווו, 26.ן 


אייניקער -- דער. מצ נבּ. װנ נבּ. װער עס 
פירט דורך אַן אייניקונג, העלפט אייניקן זיך, 
בּוֹרר. ,װילסט װערן א דריטער, אן אי אין א 
קריגערײַ צװישן מאַן און װײַבּ?". אַרכ אויך 
דיין. ,והביא לפֿני האייניגער, ר"ל דיין העיר", 
ישויתּ מהריי וויילי, ווענעציע 1549 וָהש ון, 

אײיניקערמאַפֿן -- דזוו אייניגערמאַסן. נר. 

אײַניקרנען -- {... יאַקרענעזן טרװ. יקרן 
אײַן, --געיקרנט. אַרײַנטרײַבּן אין הויכע 
פּרײַזן. מאַכן א יקרות אויף עפּעס. אי די אויס- 
-לענדישע סחורות. עדי טריקעניש האָט אײַני 
געיקרנט תּבֿואה". 

אײַנירשען -- {... יארשעןן טרו. ירשן (ירשע) 
אײַן, --געירשנט (-- געירשעט), אויך: -יר" 
שענען, איבּערנעמען עליפּי ירושה. אי אַן 
אוצר, ,האָבּיאון-גוטס האָט ער אײַנגעירשנט 
פֿון דער משפחה און די חוצפה איז אַן אייי 


גענע". 
אײַינישבעננע)ן -- ...יאַשװוע...ן טרו. 
ישבֿן, ישבֿע אײַן; -יגעישבֿנט, --געישבֿעט. 


אײַנזעצן אין תּפֿיסה, אײפֿ. ,דער סודיא {!=ריכ- 
טערן האָט מיך שוין ויפל מאָל געװאָלט א' 
- פֿאַר א בּילבּול", פרץ, בּילדער און סקיצן 
;דעם מאַן האָט מען אַרעסטירט און אײַנגע- 
זעצט אין טורמע . . . נאַכדעם װי מ'האָט אײינ- 
געישבֿנט דעם מאַן, האָט (זין אליין געפּרוּװט 
- פֿירן די גרענדע", בּאַש, פֿאָר, 1958 | 31, 
אײַנישנען -- {..יאָשנען. ... יאַשנען?ן 


בערג, . 


אײַנכאָווען 


טרוו. ישן אײַן, -"געישנט. - (אין פאַרשטעלטן 
לשון, אַ קינד זאָל ניט פֿאַרשטײן. אייפ װעגן 
אַ. שיכּורן) אײַנשלעפֿערן. בּאַלײגן שלאָפֿן. פער 
איז מלא, מע דאַרף אים א" - 


אײַנכּומען -- |... קויסעץן טרו. כּוֹסע אײַן, 
-י געכּוֹסעט. (גוטמוטיק, אייפ) אַרײַנטריגקען 
(אַן אַלקאָהאָלישן געטראַנק). אי אַ פֿלאַש און 
א פלעשעלע. 


אײַנכּובנען -- {... קאַזװענעןן טרו. כּזבֿן 

אײַן, -געכּזבֿנט. אַרײַנבּראָקן, אַרײַנהאַקן אַ 
ליגן (ליגנס), , גערעדט מיט בּרען און אײַנגע" 
כּזבֿנט עפעס א מעשׂה נורא"י 


אײַנכּישופֿן -- טרו. כּישוף אײַן, --געבּיי 
שופּט. אַרײַנבּרענגען אונטער דער השפּעה 
פון כּישוף, (אַ בּיסל) פאַרכּישופֿן. א' די 
בּחורים מיט איר שיינקייט, | 


אײַנכּכהווען זיך -- {... קאַכעװעןן אוטו. 
איצ, אימפּ נבּ; זיך --געכּכהװעט. נעאָל, א". 
אײַנלעבּן זיך, װערן היימיש. ,קיין שום ישׂ- 
ראלי בּאַגייט זיך ניט אָן אַ כּכה -. . מע פרעגט 
אַ נײַעם עולה: עו, װאָס הערט זיך? איר האָט 
זיך שוין א בּיסל אײַנגעכּכהװעט?י עס הייסט:. 
איר האָט זיך שוין אַ בּיסל צוגעװאוינט צום 
היגן שטייגער?", צייט, טמז, 1963 וא 29. 

אײינכּלליק -- {... קלאַליקן אַדי. װאָס איו 
פֿון איין כּלל, האָט נאָר איין כּלל, איער יסוד 
פֿון קלאַנגענבּײַט. אַ גרינגע איע געניטונג, 

אײַנפּעפן-- {... קאעע, אַ)סזן טרװ. כּעס אײַן, 
+י געכּעסט.. אַרײַנבּרענגען אין כּעס. א' א 
גוטן פֿרײַנד און ווערן שׂונאים. א' א לעמעשקע. 
מיט זיך -- װערן אין כּעס. א' זיך איבּער 
אַן עוולה (איבּער א גאָרנישט אאַזװ), 

אײַנכּפֿלען -- {,.. קײפֿלעןן כּפל אײַן, -יגעז 
כּפֿלט. דזו כּפלען, אױסכּפֿלען. מולטיפּליצײ 
רן. אי א פֿירציפֿערדיקע צאָל אויף אַ דרײציי 
פֿערדיקער. 

אײַנכּפֿתורן -- {.. . קאַפֿטערןן טרוו. כּפֿתּור 
אײַן, --געכּפתּורט. כּפתּור = קנאָפּ. (גנבֿים- 
שפּראַך) אַרױסגנבֿענען פֿון עפּעס װאָס איז 
פֿאַרמאַכט, פֿאַרקנעפּלט. אַרײַנקריגן עפּעס פֿון 
א פרעמדער קעשענע. אי פון א בּײַטל עטלעכע 
פּאַפּירלעך, 

אײַנכּשׂרן -- {... קאַשערון טרו. כּשר אײַן, 
= געכּשרט.. כּשרן א טייל. א' די כּלים און 
איבּערלאָזן נאָר עטלעכע גלעזער. 

אײַנכּתבֿ(ע)נען -- {... קאַסװענעןן טרח. 
-יכּתבֿן, כּתבֿע אײַן, -יגעכּתבֿנט, -יגעכּתבעט, 
1, איר װעגן אײַנשרײַבּן. אי א גוטע פּאָר ווער" 
טער. 2. רעגיסטרירן. אײַנמעלדן. 8. ואוילי 
יונגעריש. אָנבּרעכן די בּיינער (-+ אײַנמעלדן, 
43), 

אײַנכּתיבהן -- {... קסיוועןן טרװ. כּתיבֹֿה 
אײַן, -- געכּתיבֿהט, אײַנשרײַבּן מיט געצאַצ- 
קעטע אותיות, מיט א ספּעציעלן כּתבֿ. אי אין 
דעם געדרוקטן דאָקומענט דעם נאָמען. 

אײנכאַװען -- טרח. -װע אײַן, -יגעכאָװעט. 
1. אײַנהאָדעװען. אי אַ װאַזאָן. אי בּלומען. 





אײַנכאָליען 


2. אײַנפֿיטערן. אַ געוויסע צײַט גוט דערנערן. 
אי דאָס איידעמל, דעם מעגענע. -עניש, 


אײַנכאָליען -- טרו. -ליע אײַן, -- געכאָליעט, 
(שפּאַסיק) אליַנהאָדעװען, אײַנפּאַשען. אי א פּאָר 
פיסקעס, | 


אײַנפאַפֿן -- טרװ. כאָפּ אײַן, --געכאַפּט. 
1. אַרײַנכאַפּן, פֿאַרכאַפּן. א' אַן אומשולדיקן 
אין דער נעץ. ,די מאַשין האָט אײַנגעכאַפּט זײַן 
האַנט". ,די כאָלערע האָט אײַנגעכאַפּט דעם 
גאַנצן געגנט", ריד (װאָ). 2, אַרײַנקריגן גיך 
און אויף ניט קיין ערלעכן אופֿן, אי געלט. אי 
דעם בּעסטן חלק. אי ניט קיין כּשר פאַרדינסטל, 
9. פֿאַרנעמען, צונעמען מיט כּוח, פֿאַלשקײט, 
מיט אַ קונץ אע. א' די ערשטע פּלעצער כּדי 
צו שטערן דעם רעדנער. װעלן אי די ווע ל ט, 
4. גיך עפּעס טאָן אין אײַלעניש. אי דאָס דאַװ- 
נען. 9. ריידן גיך און אומקלאָר. אי װערטער, 
0. מאַכן קירצער (קלענער, שמעלער) װי מע 
דאַרף. בּײַם אַרומזימען א' דאָס קלייד. בּײַם 

הובּלען אי א בּרעט. *אי די טאַליע = על פּי 
טעות מאַכן שמעלער װי עס איז נייטיק. *אי אין 
דער טאַליע = מאַכן שמעלער, װײַל מע דאַרף 
אַזױ, | 

דונג, -עכץ, -עניש -- ,װער איז דײַן 
כּלה? אז דאָס איז אַזא גרויס א'! אַ גרויסע 
מיוחסת? אַ גרויסע יפת-תּואר?", ג. ח. לעוונער, 
די בּאַשערטע פּאָר, ווילנע 1898, אויך אַ קללה: 


,אַן אי != מגפֿהן זאָל אויף זיי קומען!ײ. -ער 
(דקע). -ערײ. 
אײַנכארקען -- -+ אײַנכראַקען. 


אײַנכודער"מודערן -- טרו. איצ, אימפּ נבּ; 
--י געכודער-מודערט. אײיַנזעצן אין תּפֿיסה. אי 
עמעצן פֿאַר יענע מעשׂים-טובֿים, 


אײַנכּװאַליען -- טרוו. -ליע אײַן, -'געכװאַז 
ליעט. מאַכן (װי) כװאַליעס. אי דאָס װאַסער. 
מיט זיך -- דער ים כװאַליעט זיך אלין. 


אײַנכװאצקען זיך -- אוטו. -קע זיך אײַן, 

| זיך --געכװאַצקעט. 59: -;כװואט(סק)ען 
זיך. אָנהײיבּן בּאַװײַזן כװאַצקע שטיק, מעשׂה 
כװאַט, אײַנשטעלעריש. אי זיך און שטעלן אויפן 
גאַנצן בּאַנק (בּײַ א קאָרטנשפּיל, ,האָבּ איך 
זיך אײַנגעכװאַצקעט און געקומען צו איר מיט 
בּלומען". 


אײַנכוכען זיך -- אוטו. -כע זיך אײַן, זיך 
-יגעכוכעט. 1. אײַנפּעלצן זיך. אַרױפֿשלעפּן 
אויף זיך א סך מלבּושים. א' זיך װי אין א 
גרויסן פֿראָסט. 2. אײַנשטױבּן זיך. שלעפּן 
זעק מעל און זיך א'. 


אײַנכיליען -- -ליע אײַן, -'געכיליעט. אוטװ 
--- אָפּגעשװאַכט װוערן אין אַ גרויסער מאָס. אי, 
װערן װי אַ שאָטן. טרװ -- אָפּשװאַכן. דער 
הונגער האָט זיי אלנגעכיליעט. מיט זיך -- 
אי זיך פון אַלטקײט, 


אײנפיקען -- טרו. -קע אײַן, -יגעכיקעט. 89: 
-- כיטקען,. אײַנשנײַדן אין האַלדז. אי אַן 
עוף. מיט זיף. 


100 


אײַנפירען -- אוטו. -רע אײַן, -'געכירעט, 
9 --כערען, אומאיידל) אליַנדרעמלען. אי 
װי א זקן, זקנת.. ‏ / 

אײַנכל(יאָבּען -- טרו. -בּע אײַן, -יגע- 
כל(יאָבּעט. 85: -- כלאָפּטשען. 1. אומי 
איידל) אײַנזשליאָקען. אַרײַנטרינקען. אי אַ פֿולע 
שיסל בּאַרשט. א' אַ ליטראָװע קענדל (מיט) 
סאַמאָהאָן,. 2. אַרײַנעסן מיט אַפּעטיט, מיט 
זשעדנעקייט. מיט זיך -- 1. פֿאַרכליניען 

| זיך מיט װאַסער. 2. (פּראָסט, מיט בּיטול) 
אײַנליובּען זיך, אײַנליבּן זיך. ,אמת. . . איר 
זײַט מיר געװוען געפעלן: איך װעל זאָגאַר ניט 
לייקענען, אַז איך האָבּ זיך אין אײַך גאָר ‏ אײַן- 
געכליאָבּעט'. . ., דער ראַדיקאַלער מאַגאַזין, 
נ"י 1905, , זי ציטערט אַז אויך איר מאַן זאָל 
זיך ניט אי אין כאַסקען", חג, טמז, 1967 שו 14. 
-עניש, 


אײַנכליאסקען -- טרו. קע אײַן, --גע- 
כליאַסקעט. 89: -;כליסקען. אײַנפּאַטשן, 
אײַנשמליסן,. אי מיט א רוט, 

אײַנכליאַען זיך -- אוטו. כליאַע זיך אײַן, 
זיך --'געכליאעט. דזװ אײַנכליאָבּען זיך, 
...א שפּאַס אַז די חבֿרה כליאַען זיך אײַן, 
דאָס איז דאָך אַזױ װי אײַזןײ, טױבּע סעגאַל, 
עולם המעשה, װאַרשע  .1883‏ עניש. 

אײַנכליאַפּ(טש)ען -- טרו. -פע, -טשע אײַן; 
-געבליאַפּוטש)צט. 99: -- כליאָפּ(טש)ען, 
- כליעפּ(טש)ען. 1. אַרײַנזופּן, אַרײַנאַכ- 
לען. אײַנכליאַבּען. אי װי א חזיר 2, אײַנבּרו- 
דיקן. אײַנחזירן. אי דעם גאַרניטער, מיט זיך-- 
1, בּאַגיסן זיך, בּאַנעצן זיך. 2. אײַנליבּן זיך, 

| ;א קינד האָט זיך אײַנגעכליאַפּעט אין לשון- 
קודש! מײַנע אַבֿות-אַבֿותינו האָבּן דאָס ניט גע- 
וואוסט", מאָל, פֿאַר, 1958 װוט 17 -עניש, 

אײַנכל(י)אָרקען -- טרח. -קע אײַן, -יגע- 
כל(יאָרקעט. אַרײַנגיסן כלאָר:װאַסער, כלאָר- 
זאלץ. אי די װעש. 

אײַנכליפּען -- טרו. -פע אײַן, = געכליופּעט, 
דזוו אײַנכליאַפּטשען. אַרײַנעסן מיט אַ געהילך, 

אײַנכמאַליען -- אוטװ 6 טרװ. ליע אײַן, 
-י געכמאַליעט,. 1. אײַנפּאַטשן, אײַנשלאָגן, אי 
(אין) זײַנע בּיידע בּאַקן, 2. אַרײַנפֿרעסן. אי 
אויף בּיידע בּאַקן, א' אַ שיסל גענדזענע פּופּיק- 
לעך. 

אײַנכמאַרען זיך -- אוטו. -רע זיך אײַן, זיך 
-ריגעכמאַרעט. 1. בּאַדעקן זיך מיט כמאַרעס. 
דער הימל כמאַרעט זיך אײַן, פּונקט װי פֿאַר 
אַ רעגן, 2. בּאַקומען א טרויעריקע, פאַרדא- 
גהטע (פינצטערע) מראה. דאָס פּנים האָט זיך 
אים אײַנגעכמאַרעט װי פֿון גרויסע דאגות. זן 
אויך אָן זיך, טרװ: ,דער װינט כמאַרעט 
אײַן דעם הימל". 

אײַנכמורען זיך -- אוטװ. -רע זיך אײַן, זיך 
= געכמורעט. װערן כמורנע, פֿאַרפֿינצטערט, 
מיט אַ בייזן אויסזען. א' זיך און אָנהײבּן 
שרליען. 

אײַנכעמזלען -- טרװ. ‏ זל אײַן, -'געכעמ" 
זלט. 89: --כענזלע. 08600246 :2=. 


| -פר (פּיאָסק, שידלאָװ אא), 


אײַנלאָג 


אײַנצוימען, אַרלינ- 
לייגן דעם פֿערד אין מויל דאָס אײַזנשטיק פֿון 
דעם צוים. א' דאָס פֿערד, 


אײַנכערען --- דזוו אײַנכירען. 
אײַנכואַמטקען -- טרו. ‏ קע אײַן, +-גע- 


כראָמסקעט. 99: --כראַָמשקען. ארײַנעסן, 
קנאַקנדיק מיט די ציין. אי אַ מערל, 
אײַנכראַפקען -- טרו. -קע אײַן, -יגעכראַס- 
- קעט. 89: - כראַסטען. לר. שטאַרק אײַני 
. בּרודיקן. א' די צורה. ,צעפּודערט דעם בּאָרד 
-און אײַנגעכראַסקעטײ, מ"ב מקאָװנא {בּרעגאָװ- 
סקין, היסטאָריע -- דער תּנאים אָן אַ חתן, 
| ווילנע 1876, | 


אײַנכראָפּען -- אוטװ. "פּע אײַן, --געכראָי 


פּעט. אײַנשלאָפֿן מיט אַ כראָפּען, שנאָרכען. 
,אַ פערד אַו מע שפּאַנט עס אויס... און מע 
קאָרמעט עס אָן, כראָפּעט עס אײַןײ, חג, טמז, 


,4 4 1967 | 


אײַנכראַקען -- טרװ. -קע אײַן, -יגעכראַז 
קעט. 1, אײַנחזירן. אײַנבּרודיקן עפּעס מיט 
פלעגמע, שפּײַעכץ. א' די גאנצע פּאָדלאָגע. 
2, אַרײַנכראַקען. אַרײַנשפּײַען מיט א געהילך, 
| אי א פּאַסקודסטװע אין פּנים אַרײַן, 


אײַנלאָבּופֿן -- טרו. -בּוס אײַן, -- געלאָבּוסט, 
מאַכן עמעצן פֿאַר אַ לאָבּוס. צוגעוואוינען זיך 
אױפֿצופֿירן װי א יונגאטש. ,איר זענט אַלין 
שולדיק. איר האָט אײַנגעלאַבּוסט אײַער בּן 
יחיד". געװויינלעך מיט זיך -- א' זיך און 

| זיך ניט שעמען מער מיט די װילדקייטן, 


אײַנלאָג---דער, "ן. 9פֿ: --לאַג, נר. 1. אַדע- 
רויף, האנטגעלט. אײַנקױפֿן סחורה אויף בּאָרג, 
איבּערלאָזן נאָר אַן אי. תּ נאַ ייאי. טערמיניקער 

אי = װאָס איז גילטיק נאָר בּיז אַ געװיסן 
טערמין. 

2. דעפּאָזיט. וועכנטלעכער, חוֹדשלעכער אאַ- 
זװ אי. אַן אי-חשבּון אין פֿאָלקסבּאַנק. א"בּיכל. 
א-צעטל, א"אָפּעראַציע. יאָריקער א' מיט אַ 
התחליבֿות ניט ארויסצונעמען פון בּאַנק איידער 
עס גייט אַװעק אַ גאַנץ יאָר. ,די לײַד און שפּאָר- 
קאַסע קען אָננעמען אין אויף צו צאָלן צינזן 
פֿון אינסטיטוציעס און פֿון פֿיזישע פּערזאָנען", 
פֿאַרבאַנד פון ייִדישע קאָאָפּעראַטיװן אין בּעי 
סאַראַבּיע, קעשענע 1932 א"געלט -- 
,אױפֿן ערשטן אָקטאָבּער האָבּן די א"געלטן 


אין 15 ייִדישע קאסעס אין לעטלאַנד אָנגע- 


טראָפן 70,000 דאָלאַר", ייִדישע קאָאָפּעראַציע, 
בּערלין 1924, נא. 6'5, 
3. סכום געלט װאָס מע ליגט לכתּחילה 
אַרײַן אין געשעפֿט. ,, מע פֿאַרשפּאָרט מענטשן, 
מע פֿאַרשפּאָרט הענט -- א קראָם אָן א אָן 
| א פּאַטענט=, ש. אַסטראָװװסקי, דער מאַסקעראַדין 
בּאָל, װאַרשע 1884. 4. פּקדון. משכּון. קאַז 
עמעצער װעט זינדיקן... און פאַרלייקענען 
זײַן חבֿר אַן איי, תּי, ויקרא, ה, 21, 
(0, דאָס װאָס מע לייגט אַרײַן אין עפּעס. 
צולאָג. נאָך אַן א' אין דעם זעלבּיקן קאָנװערט. 
אַן אי אין די שיך. אַן א' אין קאָמאָד, בּופעט 
אע. 60. דאָס װאָס מע אַרבּעט אַרײַן איז עפּעס 





אײינלאַגיק 


(װי אַ צוגאָבּ, אַ צירונג). אַ מעטאַלענער אי אין 


הילצערנעם אָנלען. ,גילדענע כּלים מיט אַ זיל- 
- בּערנעם איי, ע. לעף, ייִבּל וווא, 877, | 
אײינלאַגיק -- אַדי. (שנײַדעריש) װאָס איז 
| פון איין מין. אָרדינאַר. צושנײַדן איע סחורה, 
אויפֿנייען פֿון אין שטאָף, 
אײַנלאַנע -- די, -ס, זטשמ. זזו אײַנלאָג, 
| צולאָג. ;אַ נײַע פּנעװמאַטישע שיך-א'", אַנאָנס 
אין 9געז, ווילנע 1924, פא 11, | 
אײַנלאַגערן -- טרו. זער אײַן, -געלאַגערט, 
1. אײַנזאַמלען, צונױפֿקלײַבּן אין אַ (סחורה") 
לאַגער אדגל. אי סחורה און אַװעקשטעלן שמיי 
רה. אי די תּבֿואה אין שײַער. 2. אױפֿשטעלן 
אַ לאַגער. אײַנאָרדענען אין א לאַגער. א' די 
ספּאָרטלערס אין געצעלטן. אויך מיט זיך, 
דונג, 
אײַנלאַד -- דער, ץ. דזוו אײַנלאַדונג. ,...אָן 
אַן א-װאָרט געזעצט זיך בּײַ דעם פּלאַץ פון 
מיניהאַראַ*, יהואָש, הײַאַװאַטאַ. 
אײַנלאַדונג -- די, -ען. דטשמ, אָפֿט געניצט. 
פּראָצעס אָדער מיטל פֿון אײַנלאַדן. פאַרבּעטונג, 
מינדלעכע, שריפֿטלעכע אי. "בּאַקומען אַן אי 
פון אױיבּן (פֿון מלאך המות) = א) האַלטן בּײַם 
שטאַרבּן: בּ) שטאַרבּן. ,דער מיליץ װעלכר 
דיא אײַן לאַדונג טוט", אחשורוש שפיל, אַמשט 
8 /9פש ון. .דיזע אײַן לאַדונג צו דעם 
דוכּס", אמד, דער סיום התּורה, װילנע 1868. 
;האָט דאָס נאַציאָנאַל-קאָמיטעט אַרױסגעשיקט 
אַן איס"בּריוו .. .*, קמ, 1864, יא 49. ,... אשר 
קבעו זמן חתונה.. . וכבר שלחו א'ען כּמנהג 
בּעתּים הללו", הרבֿ אריה ליבּ בּרודא, שו"ת 
מצפּה אריה חנינא, לבֿובֿ 1911. א'סיבּ יל עט, 
- = איסיבּ ר יו וי 
אײַנלאַד(י)ען -- טרו. -די)ע אײַן, *- געלאַ 
דוטעט. 89: --לאַדז(י)ען, -לאַדזשען. 
1, אײַנרואיקן,. אײַננעמען מיט גוטן. אי אַ 
כּעסן, גלעטן אים איבּער דער פֿעל. 2. מאַכן 
| שלום. אײַנגלעטן אַ סכסוך. א' א פֿאַרעלטער- 
טע מחלוקה. א' א סכסוך צװישן שותּפֿים. 
װידער א' דעם שלוםבּית בּײַם יונגן פּאָרל, 
9. אײַנסדרן, אײַנשטעלן אָרדענונג. אי די ענ- 
ינים, זאַכן אע. מיט זיך -- ;און האָט זיך 
ניט געקענט בּאַרואיקן און אײַנלאַדען זיך מיט 
דעם געדאַנק דאָס . . .=, אמד. -עניש, 
אײַנלאָדן---טרו. לאַד אײַן, --'געלאַדן. דטששמ, 
אָפֿט געניצט. 59: -ילאַדענען. 1. פֿאַר- 
בּעטן (צו זיך אַהײם, צו א שׂמחה, צו א צערע- 
מאָניע אע), , פאַרבּעטן האָט דעם בּײַטעם פֿון 
פֿרײַנדלעכקײט, בּאַטײיליקונג און דערװאַרטונג 
פֿון גוטס. לאַדן און א' איז מער אָפֿיציעל, 
שטײַפֿער און דערלאָזט אויך אַז עס זאָל זיך 
אויסלאָזן מיט אומאָנגענעמלעכקייט אָדער עס 
זאָל זײַן בּלױז א פֿליכט-דערפֿילונג", לע, קוד, 
נאָװ' 1943. אי צו א חתונה. א' צו זיצן אוי- 
בּנאָן בּײַ דער פארזאַמלונג. ,האָט אונדז איין- 
געלאַדן צו זיך אויף א מיטאָג", אמז, דיא 
יװיסטענײַא זאַהאַראַ, ווילנץ 1868, ,, . . געשיקט 
אונדז אי, מיר זאָלן . . . צובּרענגען דעם אַװנט 
מיט אים", קמ, 1866, יא 24. ,אויף א קליין 


אײַנלאַדען -- -+ אײַנלאַדלען. 


1171 


אונטערהאַלטל (קערמישל) אײַנגעלאַדן . . .", בּ. 
זילבּערמאַן, אהבֿת דוד ויהונתן |, קעשענעװ 
5, /אַלע פֿלעגן זי כּסדר א' |צו טאַנצך", 
ש. ש. גרינפֿעלד, דיא ארמע געבּילדעטע, וילנע 
6, ?ער לאַדעט אײַן צו זיך װי א גוטער 
מכניס-אורחה", ממוס, שלמה. ,האָט אים אײַנ" 


געלאַדן אויף זײַן בּתייחידהס חתונה", ספ, 


סודות. אערגעצוואו אין שטאָט זײַנען פֿאַראַן 
מענטשן װאָס האָבּן מיך אײַנגעלאַדן . . .ײ, פּה, 
פֿון װײַטע לענדער. ,... אים אײַנגעלאַדן ער 
זאָל קומען...", סעג, פון רוסלאַנד, װאַרשע 
0, ;אַלע אײַנגעלאַדן לויט דער לעצטער 
ליסטע", מ. בּורשטין, גורל. ,זי האָט אײַנגע- 
לאַדן דעם טענאָר צו זיך אין פּאַלאַץ", יז, 
... אַשכּנזי. ;בּײַ יעדער סעודת-מצװה זאָל 
מען אײַנלאַדענען אָרעמעלײַטײ, שמירת הנפֿש, 
ירושלים תּשי"ג, , דאָס װײַבעלע האָט געמאַכט 
אַ 'וועטשערינקע' און אײַנגעלאַדן דעם דאָקי 
טער . .. דעם אַפּטײקער... דעם שטאָטישן 
װינקל-אַדװאָקאַט", בּאַש, פֿאָר, 1958 צו 12. ,ער 
האָט מיט אַן אויסגעזוכטער פֿאַרבּײיגונג זי 


! אײַנגעלאַדן צום טאַנץ", ימ איבּז, טאָמאַס 


מאַן, טאָניאַָ קרעגער, ריגע 1930. 2. אַנגאַ- 
זשירן. אָרגאַניזירן מע זאָל קומען זיך בּאַטײ- 
ליקן. אַראָפּבּרענגען. אי אַ טרופּע, אַ זינגער. 
א' די מאַנשאַפֿט צום פֿאַרמעסט. אויך מיט 
זיך -- זיך א' צו דער עפענונג פון דער 
אויסשטעלונג, צו דער גענעראלפּראָבּץ אע. 
-עניש. ער - עדאָס איז געװען דער 
איינציקער א', און די אײַנלאַדונג איז געוען 
שטענדיק בּעליפּה", אַר. - 


אײַנלאָדן -- טרו. לאָד אײַן, -יגעלאָדן. 89: 


= לאָדענען. אַרױפֿבּרענגען, אַרױפֿלײגן 
משׂא. אָנלאָדן. היפּוך פֿון אױסלאָדן. א' די 


זעק אין שיף. אי די שיף מיט זעק, אי זעלנערס 


אין די װאַגאָנען. ,. . . אונ' איין סוחר לאָדנט 
אײַן זײַן סחורה אין שיף", קה, פֿיורדא 1743, 


אויך מיט זיך -- ,און אָט בּאַקומען מיר אַ 
דערלױבּעניש זיך א' אין די טאָװאַרנע {משׂא"ן 


װאַגאָנען", מ. פּעטשעניק, אַמעריקאַנער, 1958 
צגן. -נג. -עניש. ער | 


אײַנלאַדעװען -- טרו. ‏ דעװע אײַן, -'גע- 


לאַדעװעט. 1. דזװ אײַנלאַדױ)ען. 2. אַראַנ- 
זשירן. אײַנשטעלן. אײַנרעגולירן. ,זיך סטאַרען 


אַרבּעטן און אי מכּוח דעם געלט אויף געװויסע 


קהלשע הצטרכותן", ממוס, מסעות. 2. (פֿאַר- 
שיידענע מלאָכות) ריכטיק אַרײַנפאַסן עפּעס 
אין עפּעס, אי דעם אײַון אין שרובּשטאָק, אי 
די בּרעטלעך בּײַם הובּלען. מיט זיך. 
מיט ויך 
--- אײַנאָרדענען זיך, מאַכן זיך בּאַקװעם, 


אײַנלאָז -- דער, ז. אַקט אָדער רעזולטאַט 


פֿון אײַנלאָזן, גרויסער (קליינער) א'. 


אײַנלאָון --- טרוו. לאָז אײַן, +- געלאָזט, --יגע- 


לאָזן {(עלטערע פֿאָרעם, לדן, 1. דזו אַרײַנ- 
לאָזן. א' װאַסער אין גרובּ. *א' רויך אין די 
אויגן = אויך: פֿאַרפֿירן, פֿאַרדרייען. פאַרבּלענ- 
דן. פאַרשטעלן דעם אמת. אי טראָפּנס אין די 
אויגן, אי אַ מעסער אין בּויך. ;אַמנון . . . זיא 


רך 


אײַנלאָזן 


וַתמרן) גערן אײַן לישׂ", שמואליבּוך, סטראָפֿע 
1, | 

| 2, אַרכ. געבּן אַ מעגלעכקייט אַרײַנצוקומען, 
פנוך דען דרײַאן טגן מן ליש איין אין", מלכיםי 
בּוך. ,דיא לײַט די דא זײַן הערן קומן. . . דיא 
האט מן ניט װעלין אײַן לאזן", פּראָגבּ, 1, 
,;האבּ אן גיקלאַפּט. . . דא האבּן זיא מיך ניט 
װעלן אײַן לאזן", 'שו"תּ הרמיאי, קראָקע 1640 
וַהשׁ ז. ;העטין זיא ניט װאָלין אין הנובֿיר 
אײַן לאזין", גה, 88. ;אין ניט װעלן אײַן 
לאשׂין אין דער שטאט", טח, שמות, ב, 11, 

9. אָפּלאָזן. מאַכן לויזער, פֿרײַער. אַרויס- 
לאָזן פֿון קאַנטראָל. א' די לייצעס און לאָזן 
די פֿערד לױפֿן װי זיי װילן. א' דעם קאַנאַט 
בּײַ אַ הייבּמאַשין. א' אַן עמער אין בּרונעם. 
*אי די לייצעס = לאָזן קינדער (אָנגעשטעלטע, 
שותּפֿים) טאָן, אױפֿפֿירן זיך װי זיי װילן, זיך 


אָפּזאָגן פֿון אַ (שטרענגער) השגחה. ,דער לויי 


תן... זאָל ח"ו א' דעם עק, װאָלט זיך א 
פליוכע געטאָן די װאַסער און פאַרטרונקען 
די גאַנצע װעלט", י. רוחומובֿסקי, זכרונות..., 
פּאַריז 1930. ,און זאָל נאָר אַן אויג ניט פֿאַר- 
מאַכן און אי סיקנײַלכל מיט װאָלײ, מל, 'טרע- 


4. איבּערלאָזן. לאָזן אויף הפֿקר. ניט אײַנ- 
האַלטן, אי א גוט געשעפט. אי די פֿאַרטיידיקונג, 
(שאַכשפּיל) אי דעם טורעם און גיין מיט אַ 
פֿענדעלע. ,דעם פעטן בּיסן װעל איך ניט א" 
;אַן ערל, ער קען נאָך חוֹזר זײַן, איך האָבּ 
אים געזשאלעװעט א'", פינסקער שטאָדט-לוח, 
תּרס"ד (1903), ,א גאַנץ גוטע שטעלע פֿאַר 
אײַך . . . מע קאָן די שטעלע ניט א'", ג. י. ראַי 


| װיטש, דער גװאַלד ריס, ווילנע 1883, 


8. זיך אָפּזאָגן פֿון עפּעס. נאָכגעבּן, מוותּר 
זײַן אויף עפּעס. אי אייגענע רעכט. א' א פּרי- 
ווילעגיע. אי אַ שידוך. אי אַלע גליקן פון עולם- 
הזה. ,איך װעל ניט א' דעם עסק, בּיז איך װעל 
דערגיין װער עס האָט אָפּגעטאַן דאָס מיאוסע 
שטיקל אַרבּעט". *ניט א' עפּעס = זיך אײַנ 
עסן אין דעם, בּשום-אופֿן ניט אָפּלאָזן. ,זײַנען 
מיר אין װאַסער און אין פֿײַער געקומען אום 
דעם הייליקן פֿאָן ניט אײַנצולאָזןײ, מב"ם, הוגה 
דעות וו, ווילנע 1912. ,אמת דאַרף קאָסטן געלט 
... פונדעסטװועגן זאָלסטו דעם אמת קויפן און 
ניט אי דעם אמת צולבּ געלט", הרבֿ שמואל 
קלונימום אײַזינבּוד, קונטרס הוספֿות על ספֿרי 
אמרי שמואל, פּאָלטאַװץ 1914. ,פּשוטע יידן 
װאָס זײַנען געזעסן צװישן גויִם (האָבּןן... 
ניט אײַנגעלאָזן קיין בּרעקל פון דער טראַ- 
דיציאָנעלער שטעטלשער יידישקייט", ה. אַבּראַ 


! מאַװיטש, פֿון נאַענטן עבר !, ווארשע 1937, 


| 0, אלינגיין. מושווה װערן. זיך ניט עקשנען 
און אי. ,װיפֿל מע זאָל אים ניט בּעטן, װעט 
ער ניט א'". ,האָבּ איך יא מיט אים אין איין 
דרך אין גילאשׂין דאש איך אים זאָל גי מאות 
ריט != רײַכסטאָלערן געבּיןײ, גה, 373, 

1. (שנײַדעריש) מאַכן לענגער, בּרייטער װי 


עס איז די מאָס. לאָזן אויף אױיסװאַקסן. אי די 


אַרבּל. אי זאַפּאַס. אי דעם קינדס הייזעלעך. 
8 מאַכן עס זאָל װערן װייניקער. אַרוֹים- 





אײַנלאָזן זיך 


לאָזן;. אי פּאַרע. ,... קאָך עז אין איין גרוישׂי 
מאס ואַשׂיר, לאז איין שליש אײַן {= א דריטל 
זאָל זיך אויסקאָכןן אונ' טרינק אָפט דא פון", 
סור וו, כא/ב, 

אײַנלאָזן זיך -- אוטו. -+ דפֿו. 1. אַרײַנ- 
לאָזן זיך אין עפּעס אַן אַרבּעט, אונטערנעמונג 
אע (װאָס איז ניט-גינסטיק, ניט-בּכּבֿודיק). אונ- 
טערנעמען זיך עפּעס דורכצופֿירן. אי זיך אין 
מיאוסע מעשׂים. אי זיך אין א װיכּוח. אי זיך 
אין א קריגערײַ, געשלעג, מלחמה. אלפעמים 
לא היה לי לא לחם ולא שׂמלה, ולכל זאת לֹא 
עלתה בּמחשבתּי מיך בּדרכים כּאלה איין צו 
לאזיןײ, אגרת שלמה, יט/ב. ,ער זיך אן שפּעט. 
רייא איין לאזט, װירד פֿר אַכט זײַן, ספֿר 
מבחר הפנינים, הומבּורג תּצײט, נה/ב. ,נאַטיר- 
לעך װעלן מיר זיך ניט א' אין פּוסטע פּאַלצ- 


מיקן פון פּאַרטיי-געגנער", צעד. ,און איך װיל . 


מיך ניט א' אין סכּנות אַהײמצוגײן מיט װײַבּ 
און קינד מיט דעם עטאַפּי, יהל, די ערשטע 

ליבּע, װאַרשע 1881. , איז זיי מכבּד מיט שאָי 
קאָלאַדקעס, לאָזט זיך מיט זיי אײַן אין א קיג- 
דער-שמועס", ד. י. זילבּערבּוש, שטרעכאַלעך.., 
ווין 1916, 

2. בּאַטײליקן זיך. ווערן א מיטבּאַטײליקטער, 
,און אויף א פּריװאַט:בּריוו װעט זיך אויך 
קיינער ניט א' אין דעם געשעפט", קמ, 1866, 
פא 33, 

9 אַרכ. צושטימען. מִסכּים זײַן. אי זיך 
אויף אן עבֿירה. {װערט איר אײַך ניט אײַן 
לאזין אין דיזם געלט שטראף, אלזו װערט 
ער ווידר אין די ערשטי תּפֿיסה גזעצט וערדין", 
- 'כּײל מגילת איבֿה', 1703, ,,מײַן גמיהט ראהט 
מיר מיך ניט אײַן צו לאזין מיט זיא אום צו 
שטראפין", ספר מבחר הפּנינים, הומבּורג תּצײט, 
ח/ב. 

4 אַרכ. פֿאַרלאָזן זיך, האָבּן בּטחון. אויס- 

| רעכענען, אויסשטעלן. ,האבּ יוא גימיינט פֿון 
דיר עפּיז צו האבּין, דען דו װיישׂט מײַן פר 
מיגן, אונ' האבּ מיך אַזו טיף אײַן גילאזן השיי 
ן= השם יתבּרךן זאל מיך דרויז העלפן", 


פּראָגבּ, 21 /נג. -עכץ. עניש. 
אײַנלאָזשירן -- טרוו. -זשיר אײַן, *יי(גע)לאָז 
זשירט, 89: --;לאַזשירן. אײַנקװאַרטירן. 


- געפֿינען פֿאַר עמעצן אן אָרט ואו צו זײַן און 
אַרײַנבּרענגען אַהין (אַפֿילו קעגן װילן פֿון א 
בּעל:הבּית). א' זעלנערס. אי די אורחים אין 
בּעלייבּתּישע הײַזער, װײַל קיין הקדש איז ניי 
טאָ. מיט זיך. 17נ2, 

אײַנלאַטכע(נע)ן -- טרו. -כן, כע אײַן; 
די געלאַטכנט, -יגעלאַטכעט. ארײַנקריגן דורך 
אַ גניבֿה. ;ניט אײַנהאַנדלען זײַנען זי גע 
קומען, נאָר א'". 

אײַנלאַטען -- טרו. -טע אײַן, -געלאַטעט. 
1, אײַננייען א לאַטע. אי א קאַרטענע לאַטע 
אין די קני. 2, װי ניט איז צונױפנײען, מאַכן 
גאַנץ. אי דעם ריס. פֿיג. א' דעם שלום- בּית, 

אײַנלאַכּן זיֹך -- אוטו. לאַך זיך אײַן, זיך 
-רגעלאַכט,. פֿאַרגײן זיך אין א געלעכטער. 
לאַכן און ניט קענען אויפהערן. ;די קינדער 


1172 


האָבּן זיך אַזױ אײַנגעלאַכט אז מע קען זיי ניט 
בּאַרואיקן". 

אײַנלאַמען -- טרו. -מע 3 אײַן, - געלאָמעט, 
אײַנבּרעכן מיט א לאָם. אי דאָס אײַז, 

אײַנלאַננגװײַל(יק)ן --- טרוו. -װײַל(יק) אײַן, 
| =יגעלאַנגװײַלױק)ט. מאכן מע זאָל זיך לאנג- 
װײַליקן. אַזױ א' דעם עולם, אַז מע הייבּט אָן 
אַרױסצוגײן, א' בּיזן אײַנשלאָפֿן, 

אײנלאָנטשען -- טרו. -טשע אײַן, -געלאָנ- 
טשעט. פּר. אײַנשליסן. היפּוך פֿון אױסלאָנ- 
טשען. א' די עלעקטרע, דעם עלעקטרישן 
שטראָם. מיט זיך -- צושטין, צוטוליען 
זיך. אי זיך צ ו (אין) א חבֿרה יונגען (מוידן). 
אי זיך אין טאַנץ, 

אײַנלאַסקען -- טרו. -קע אײַן, = געלאַסקעט. 
1. אײַנלאַשטשען. אײַנבּעטן מיט לאַסקעס. ,בֹּע- 
סער א' בּאַסקען איידער אײַנבּײיזערן לייזערן", 


פֿװל. 2. עפּעס פּועלן דורך לאַסקעס. אײג" 


נעמען. אי דעם הונט. אי דאָס װייגענדיקע קינד, 
מיט זיך -- אי זיך בּײַם אָדון הגדול. 


אײַנלאַפּטשען -- טרװ. -טשע אײַן, -י'גע- 


לאָפּטשעט. װרר. סל. אײַנבּײַסן (פון אַ גרויס 
שטיק). גריזשענדיק אַרײַנעסן. א' א רעטעך, 
גרויס װי א קאָפּ, אי א לחמא, 

אײַנלאָפּען -- טרו. -פע אײַן, --געלאָפּעט. 
װרר. סל. 1. דזו אײַנלאָפּטשען. א' א לחמא 
און שרײַען: כ'בּין הונגעריק. 2. דזו אײַנ" 
לופּען. אי די אויגן אין עמעצן, ;דער בּעלישם 
האָט אויסגעפוצןעןט |=אויסגעפּוטשעטן אויף 
אים די אויגן און האָט זיי אין אים אײַנגעלאָ 
פּעט", אמד. מיט זיך -- פּעאָ. אײַנליבּן 
זיך. ,עפּעס א כּישוף... האָט זיך אין דעם 
זוזיק אײַנגעלאָפּעט און װיל אים ניט אװעקי 
לאָזן", אמד איבּז, די אַלטע שולד, ווילנע 1867, 
-עניש, 


אײַנלאַק(יר)ן -- טרו. לאַקױר) אײַן, --(גע) 
| לאַקױר)ט. אײַנשמירן מיט לאַק. א' מעבּל. 
אײַנלאַקן די נעגל. אײַנלאַקירן שיך, ‏ /נג, 


אײַנלאַקירן -- טרו. -קיר אײַן, -(גע)לאָ 
קירט. אײַנקװאַרטירן, אײַנלאָזשירן. ;אין דעם 
גלחס פּאַלאַץ... האָט עֶר אײַנלאָקירט דעם 
פֿעלדישפּיטאָלײ, אבֿיעזר בּורשטיין, אַמעריקאַ- 
נער, 1959 װן 20. מיט זיך -- גענדלעך 
האָבּן זי זיך אײַנלאָקירט און בּיידע האָבּן זיך 
צוגעלייגט אויף די צװיי צוזאַמענגעשטעלטע 
בּעטן אָפּרוען", טמז, 1963 ש 5. ונב, 

אײַנלאָקן -- טרו. לאָק אײַן, --געלאָקט, 
מאַכן עס זאָלן זײַן לאָקן. פאַרקעמען די האָר 
אין לאַקן, א' די האָר. אי דעם קאָפּ פֿאַרן גיין 
צו א שׂמחה. 

אײַנלאָקן ? -- דזו אָנלאָקן. װעלן צוצ;ען. ,זי 
װעט קענען איבּער אים רעגירן.. . דאָס האָט 
זי נאָך מער אײַנגעלאָקט, אַז זי זאָל װערן 
זײַן פֿרױו", משה װײַנבּערג, די חרטה, בּאַרדײ 
טשעוו 1898, 

אײַנלאקרעצן -- טרו. -עץ אײַן, = געלאַק- 
רעצט. צוגעבּן דעם טעם פון לאקרעץ. א' די 
בּיטערע פּיל. 


- אײַנלויף 


אײַנלאַרבּערן -- טרוו. "ער אײַן, -יגעלאָר- 
בּערט. 1. אײַנרײַבּן אָדער אויספוצן מיט 
לאָרבּערבּלעטער, אי בּײַם מאַרינירן 2. פֿיג. 
- בּאַקראַנצן. אַרײַנרעכענען צװישן לאַורעאטן, 
,אים האָט מען שוין אויך אײַנגעלאָרבּערט מיט 
דער לייװיק-פּרעמיע?", רייד (ג"י) ז/נב, 

אײַנלאַשטשען -- טרו. -שטשע אײַן, --יגעי 
לאַשטשעט. צוצי;ען, מאַכן היימיש דורך גלע- 
טן, ריידן וייכע רייך אע. דזח אײַנלאַסקען, 

- אָפטער געניצט. אי אַ שעמעװדיקן מענטש, 
מאַכן אים פֿאַר אַן אייגענעם. מיט זיך. 
- -עניש, 

אײַנלהכעיסן -- {.. לעהאַכעסןן טרו. להב- 
עיס אײַן, -יגעלהכעיסט. מאַכן אַז מע זאָל 
ווערן אין כּעס און טאָן צוילהכעיס. אײַנער- 
גערן. אי מיט שטעכװערטלעך. מיט זיך -- 
אויך קזװ. ,סאַראַ זיס פּאַרפֿאָלק! זיי שפּילן 

| ניט קיין בּרוֹגז, זיי זײַנען טאַקע אויף אַן 
אמת בּרוֹגז. זיך אײַנגעלהכעיסט", 

אײַנלשען -- טרו. -זשע אײַן, -געלוזשעט. 
מאַכן א לוזשע (לוזשעס). ,דער רעגן װעט א' 
די גאַס". געניצט אויך: אײַננעצן מיט השתּנה, 
מאַכן אַ מין לוזשע, ,דאָס קינד האָט אוַנגע- 
לוזשפט דעם דיל" 

אײַנלוהן -- {.. לואַכןן טרח. לוח אײַן 
-ריגעלוחט. נעאָל. / אײַנפֿירן אין לוח (עס זאָל 
ווערן א טייל פֿון אײַנגעשטעלטע, ספּעציעלע 
טעג פון יאָר). ,מיר װעלן מוזן דעם געדענק- 
טאָג אי אין אונדזער שוליאָר, רייד (נ"י), 

אײַנלױבּן -- טרװ. לױבּ אײַן, -יגעלױיבּט. 
רימען, לויבּן אַזױ שטאַרק און איבּערצײַגנדיק 
אַז די לױיבּרייד זאָלן אַנגענומען װערן. א' די 

סחורה און קריגן אַ קונה. א' דעם בּעלייובֿל, 
אויך מיט זיף. -נג. עניש. ער 

אײַנלויגן -- טרח. לױג אײַן, --געלױגט. 
אײַנװייקן, אַרײַנלײגן אין לויג (אשװאַסער) 
אי אַ בּינטל װעש. אי די פאַרשטאָפּטע ראַקאַ 
ווינע, דעם זליעוו, דאָס װאַסער זאָל אַרונטער. 

אײַנלויכטן -- טרו. לויכט אײַן, --געלויכטן 

(ייגעלויכט), 89: = לייכטן. אַרײַנלױכטן, 
אָנשטעלן דאָס ליכט אינעם אינעװײניק אַרײַן. 
אי פֿון דרויסן אין שטובּ אַרײַן. ;אי אין זיך 

דעם אױיסשטראָל פון אַזױי פֿיל אײַנדרוקן", 
יג, טמז, 1963 צו 19, 

אײַנלויף -- דער, ן. 1. אַקט אָדער רעזול- 
טאַט פֿון אײַנלױפֿן. האַסטיקער אי. אי פון געלט 
אין קאַסע. 2. אײַנשרומפּונג). אײַנשמעלע- 
רונג. אײַנקירצונג. דער אי פֿון די קליידער 
נאָכן װאַשן. 8. אָנװער בּײַם װעגן אָדער 
מעסטן. אַן אי פֿון עטלעכע פֿונט, אַרשין אע. 
בּײַם שטעלן די פּרײַזן האָבּן אין זינען אויך 
דעם אי. 4 דאָס װאָס זעצט זיך אָפּ אונטן 
אויפן דעק, דנאָ. אײַנגיסן ציקאָריע, אָבּער אָן 
דעם א', 

9, אָנלױף. צונױפֿלױף. אָנגעלאַף. אָנפֿאַל, 
איבּערפֿאַל. ,איין מאל בּיום א' פּ' חיי שׂרה, 

| איז. . . איין איין לויף גיווארן פון איין בּעל 
מלחמה וװעגין, זײַן מיר אין איין גרוישׂה סכּנה 
גישטנדין", פּראָגבּ, 59. ,סאיז עפּעס געװאָרן 





אײַנלױפֿן 1489 אײַנליובּען זיך 
לאָזן צושפּאַנען מײַנע צװיי פערד, אַזױ װעט 
מ. ריבקין, דער װעליזשער בּלוטיבּלבּול, װילנע איר קענען א' בּיום א' װאָס איר װעט שבּת 
| 1914,. | - שטיין און רוען", סיפורים נוראים |לבֿובֿ, 19, 
אײַנלױפֿן -- לױף אײַן, בּין -געלאַפן י"הן. 2. גיך דורכלױפֿן (דורכפֿאָרן, דורכ- 
וֶוועגן האָבּ + אױסלױפֿן, 265 אוטװ -- רײַטן אע). אי א שטיק וועג. אי דרײַ מײַל פֿון 


אַן א';: מענטשן זענען געלאָפֿן פֿון אַלע זײַטן, פון ליבּשאַפֿט. ,,לאָמיר אים צונױיפפֿירן מיט 


איר און מע װעט אים אי אין איר", 
אײַנליבּן זיך --- אוטח. -+ דפֿװ. קריגן גע- 
פיל פון ליבּשאַפֿט. (שטאַרק) ליבּ בּאַקומען. 





- 1, אַרכ. אַרײַנלױפֿן, ,איז הבּחור ה"ח סענדו 
גשווינד גלאַפֿן צו דעם קומידאַנט אונ' אים 
גבּעטין עֶר זאָל אים דרלויבּן מיט דעם פֿאָלק 
אײַן צו לױפֿן", אהרון בּרי יוסף, איין שין נא 
ליד פֿון אובן, פּראָג תּמ"ח 21, 1937, { ץש246ן. 

2. אַרכ. אָנלױפֿן. צונויפלויפֿן זיך. אָנפֿאַלן, 
איבּערפאַלן. ,,מיר זײַנן שמאל גינוגן גשטנדן, 


מן איז איין מאל איין גילפֿין, איז בּרוך השם 


וואל אויז גנגן. . . הש"י זאָל װײַטר שומר 
ישׂראל זײַן", פראָגבּ, 43, ,יודן אל גימיין, 
ויא קאן מן פֿר צער דויארן {(= אויסהאַלטןן 
אַז דא זײַן איין גילאפן בּקק טולטשין די 
פּויארן", 'קינות אויף כמעלניצקיס גזירות,, 
פּראָג 1648 |מװ, בּילדער פֿון דער יוְדי ליט" 
געשיכטען, 

9. אָנקומען אין אײַלעניש (געוויינלעך װעגן 
עפּעס װאָס איז שלעכט). גזירות לױפֿן אײַן 
| ;עס װאָלט מיר ליבּ געװעזן, עס זאָלן כאָטש 
געװעזן מסירות אויף זיי א'", קמ, 1862, א 4, 
,הגם כּיום שלשום מיר כֹּתבֿ אײַן גילאפֿן מאיש 
אחד דקהלתכם, דער מיך אינפֿארמירט הכּל 
להיפּוך", אגרת שלמה, טו/א, 

4. אַרײַנקומען (װעגן געלט, הכנסה). ,רווח 
לױפֿט ניט אײַן און הצלה לױפֿט אויס", װערטל 
בּײַ סוחרים {געבּויט אויף: 'רוח והצלה יעמוד 
ליהודים ממקום אחר', אסתּר, ד, 14}, אחוץ. . . 
װאָס זענען געבּליבּן פון פריער, איז אין דער 
ערשטער פּעריאָדע אײַנגעלאָפן נדבֿות", קמ, 
9, פא 20, | 

9. װעגן א טערמין -- אָנקומען און זײַן גיל- 
טיק. ,דער װעקסל לױפֿט אײַן מאָרגן און קיין 
געלט איז אין קאַסע ניטאָ". עווען לויפט אײַן 
דער גמילות:חסר?". : 

0 אײַנשרומפּן. װערן קלענער, שמעלער, 
קירצער. ,דאָס העמד איז פון װאַשן אײַנגע- 
לאָפֿן". , דאָס קליידל איז אַזױ אײַנגעלאָפן אַז 
מע קען עס מער ניט אָנטאָן". ,װאָל לױפֿט אײַן 
בּײַם װאַשן אין הייס װאַסער". ,אויסצ;ען גע- 
װאַנטן װאָס זענען אַרױסגענומען געװאָרן פֿון 
פֿאַרבּיקעסלען, װיסנדיק אַז די מאַטעריע װעט 
| איי, טמז, 1967 וו 21. ,די אָנגעשװאָלנקײט פון 
בּויך איז אײַנגעלאָפֿן", טמז, 1963 201, }, דז 
פֿיג. װעגן פּטרן יאָרן. ,ס'איז אים אַ רחמנות 
געװען אויף זײַן יונג לעבּן װאָס לויפט אײַן, 
ווערט קלענער", אָפּאַ, ישׂמחהס לעבּן. 

8 אין ניוועץ גיין בּײַם װעגן אָדער מעסטן, 
;בּײַָם אויסהעקערן א זעקל צוקער לױפֿן אײַן 
היפּשע עטלעכע פונט". 9. אָפּזעצן זיך אױפֿן 
גרונט, דנאָ. ,גיס נאָך ניט אײַן די קאַװע, װאַרט 
בּיז די קאַװע װעט א". | | 

אַקוװ -- 1, אָניאָגן. דעריאָגן. ,ער איז 
גאנצע טעג אַרומגעלאָפֿן איבּערן בּית-המדרש, 
װי ער װאָלט געװאָלט אי די צײַט װאָס ער איז 
געשטאַנען בּײַ זײַנע שװאָגערס אין געשעפט", 
| חג. צמח אַטלאַס. ,,מוצאי-שבּת װעל איך אײַך 


| שטעטל, 8. אײַנלערנען גיך צו לױפֿן, אי אַ 
פֿערד, | 
מיט זיך -- אײַנלערנען זיך, אײַנגעוואוינען 
זיך צו לױפֿן,. ונג. /-עכץ. עעניש. 
דער -- װער עס לערנט לויפן. ,א בּאַרימטער 
דזשאַקי, אַן איי. ‏ -ערײ. - 
אײַנלוישפערן -- טרוו. דער אײַן, -יגעלויש- 
פּערט. אַרכ. מיו. 89: - לישפּערן, --לים- 
פֿערן. פֿרגל אױסלוישפּערן, 265 אײַנמור- 
מלען, אײַנשושקען (א סוד),. ,דא האט בּן 
- כּוכבֿא דען כּותי גלאזט צו אים בּרענגן אונ' 
האט אים גפרעגט ואש ער איין גלושפּרט האט 
אן ר' אליעזר", שאר, יב/ב. ;אונ' װען דיר 
איינר װעלט אין לושפּרין", מהמ, אַמשט 1722, 
ה/ב. 
מיט זיך -- אדר איינר וואר גהיישן בּגתן 
| אונ!' דער אנדרר תּרש, אונ' דר מרדכי האט 
גהערט ואש זיא זיך איין גלושפּרט האבן . . .", 
יוסיפֿון, אַמשט 1743, יז, 
איינלונגיק -- אדי. װאָס איז (געבּליבּן) מיט 
איין לונג, איע טובּערקולאָזיקראנקע, 
אײַנלופען -- אַקוזװ. -פּע אײַן, -געלופּעט. 
װרר. בּלויז מיטן װאָרט אויגן. אײַנעסן 
זיך אין עמעצן מיט די אויגן. א' די אויגן אין 
א שיינער מיידל. אי די אויגן אין אַ טשיקאַװער 
זאַך. | 


אײנלופֿעדיק -- אַדי. איינרעריק. איע בּיקס. 


אײַנלהיימען --ן... לעכאַײילמעןן טרו. לחיים 
אײַן, --געלחיימט, 
6, זאלבּעצווייט אי א גאַנץ פלעשל י"ש. 
אײַנליאמעװען -- טרו. -מעוע אײַן, +'גע- 
| ליאַמעװעט. אײיַנזוימען, אַרומצ;ען, אַרומנץ- 
מען מיט א זוים. א' אַ לײַלעך, א קליידל, 
אײַנליאַפּען -- טרו. -פע אײַן, -- געליאַפּעט, 
1. אײַננעצן. װאַשן זיך און אי די פּאָדלאָגע, 
2. אײַנקלעפּן, אַרײַנװאַרפן אויף אַן אומגעלומ- 
פּערטן אופֿן, אי טינק אין א װאַנט. 8, אײַנ- 
שמירן. אײַנבּרודיקן. א' די קליידער, מאַכן הוי- 
לע פֿלעקן 4. װאויליונגעריש. אײַנפֿראַסקען. 
א' די בּאַקן, זי זאָלן אויפגיין, מיט זיך -- 
אויך פּעיאָ. זיך אײַנליבּן. אי זיך אין א ספּאָך- 
ניצע. ער געפֿעלט אַלע מיידלעך, און װאָס 
האָט ער זיך אײַנגעליאַפּעט אין איר?", בּ. גאָ 
רין שפֿרה.., נײי 1910. -עניש. 
אײַנליאַקעװען 1 -- טרו. -קעװע אײַן, --יגע- 
ליאָקעװעט, 89: -- ליאָקירן. -סאסוט :2 = 
6 1. אײַנשטעלן, אײַנאַרדענען. 2 דזװ 
אײַנלאָקירן. אויך מיט זיך. 
אײַנליאָקעװען 11 -- טרו. -קעװע אײַן 
-יגעליאָקעװעט.. אַרײַנלײגן אין ליאָק. אי די 
הערינג, 
אײַנליבּן -- טרוו. ליבּ אײַן, -געליבּט, 8טמ, 
אַ בּיסל שפּאַסיק. העלפן אַנטװיקלען געפיל 


דזוו אויסלחיימען, -+ 


אי זיך אין אַ שין פּנימל. שטערבּלעך א' 
זיך. ,צײַט כ'האָבּ מיך אײַנגעליבּט אין אַ גנבֿל, 


אויף אײיבּיק טוט מיך בּאַנג", פֿל (גנבֿים-ליד). 


אויך: א' זיך אין אן אַרבּעט, אין אַ שטאָט, אין 
דער אָפּערע. ,א' זיך אין איין טאָג און פֿײַנט 
האָבּן א גאַנץ לעבּן", װערטל. ,אירע מעלות 
ג'האָרכט פֿון אַלע זײַטן, ליבּט ער זיך אײַן 
אין איר פֿונדערװײַטן", ממוס, יודל. ,ער װעט 
דאָך ניט פֿאָרן איבּער דער װעלט אין װעמען 
זיך א'", י גױדאָ, דער נײַער פראַצענטניק, 
ווילנע 1893, ,זיך אײַנקוקן אויף דעם . . . אַמאָי 
ליקן חתן װאָס דו האָסט זיך אין אים איינגע- 
ליבּט", ש. ג. הרכּבֿי, די געליהענע האַק, בּאָס- 
טאָן 1911. אויך: אי זיך אין אַן אידיי(ע), אין 
א בּאַװעגונג אע. 


אײַנליגן -- אוטו. ליג אײַן, בּין --געלעגן 


וֶה אָבּ אַזױ װי בּײַ אױסלױפֿן, -+}, 1. (בּליי- 
בּן) ליגן (רואיק) א צײַט. זײַן נערװעז, ניט 
קענען אי. א שטיק אומרו, א קװעקילבּער -- 
דאָס קען ניט א ,... װיינט גאָט דרײַ מאָל 
אַלע נאַכט דאָרט אין זײַנע הימלען. גוטע פרומע 
ייִדישע קינדער לאָזט עס ניט א' זיי שטייען 
אויף בּײַנאַכט פון די געלעגערס", ממוס, שלמה. 
,רבּי, מיר איז שוין אלצאיינס: איך װעל אין 
קבר ניט קענען אי", אַש, תּהילים-יוד. ענאָרעס, 
װאָס אָסור צי אַ הונט װאָלט דאָרט געקאָנט 
א'", בּאַש, פֿאָר, 1965 ווא 10. ,אוי װאַקסט 
עס אן אומרו! ליגט ניט אײַן. װאַרפֿט זיך אין 
אַלע זײַטןײ, רייד (פון אַ שװאַנגערער). קללה: 
;אי אין דרערד זאָלסטו ניט קענען!". 
| /2. אײַנרוען. פֿאַרבּלײַבּן אַ צײַט רואיק. (גע- 
וויינלעך מיט ניט) ,װאָס לאָזט מען מיר ניט 
א' ?=, הל. קאויך בּײַנאַכט איז זײַן האַרץ ניט 
אײַנגעלעגן", ש. דונסקי איבּז, קהלת רבה. 
9 (ועגן א זאֲך) פֿאַרבּלײַבּן אױפֿן זעלבּיקן 
אַרט. ,א ליד דערצו נאָך מיט א ניגון, קען 
ניט אי אין בּוזעם-קעשענע אָדער אין שופלאָך", 
ד. י. זילבּערבּוש, סקיצן, װוין 1921, 

מיט זיך -- לגן (זײַן אױפֿן זעלבּיקן 
אָרט) א לענגערע צײַט און דערבּײַ װערן בע 
סער. ,געפּעקלט פֿלײיש דאַרף זיך א', קריגט 
עס דעם אמתן טעם". -עכץ. /עניש. 


אײַנליננערן -- טרו. -ער אײַן, -'געליגנערט, 


אײַנרעדן מיט ליגנס, צוגעוואוינען צו ליגנס, 
מע זאָל אָנהײבּן גלייבּן אין זיי. אי דעם נאאיוון 
חבֿר. א' דעם עולם מיט דעם גרויסן ליגן, 
מיט זיך -- אײַנגעװאוינען זיך אין זאָגן 
ליגנס, 


איינלידלדיק -- אַדי, װאָס האָט (פֿאַרמאָגט) 


נאָר איין לידל. איער זינגער, 


אײַנליבּען זיך -- טרו. -בּע זיך אײַן, זיך 


- געליובּעט. אויך: =:ליובּקען זיך. זזח 
אײַנליבּן זיך (פּראָסטלעך). אי זיך אין אַ דינסט- 
מיידל. עעכץ. -עניש, 


אײַנליווערן 


אײַנליװוערן -- טרו. -ער אײַן, -יגעליװערט, 
9 --ליפֿערן,. 1. צושטעלן, צובּרענגען, 
אַרײַנבּרענגען, אַרײַנפירן בּאַשטעלטע סחורה. 
אי די בּאַשטעלונג אין אַ חודש צײַט, 2 אָפּ 
געבּן, צושטעלן װאָס עס איז צוגעזאָגט געװאָרן. 
,אונ!' מיר מיַד איש מהימן ר' זוסמן אֵלי 
שטרות ווידר אין גליבֿרט", גה, 342, -/21, 


אײַנל(י)ולען ---טרו. -לע אײַן, - געלי)ולעט, 
9 -;ל(י)וליען. 1. אײַנויגן, אײַנשלע- 
פֿערן מיט א ויגליד, מיטן זינגען ליו-ליו. א' 
דאָס הונגעריקע קינד. פֿיג. עא ציטערדיק 
צױיבּער-געפֿיל װאָס ליולעט אײַן אין א שיינעם 
כּישוף-חלום", יודישער פֿאָלקס:קאַלענדאַר לשנת 
תּרע"ב, לעמבּערג. 2. אײַנרואיקן מיטן װעקן 
האָפענונגען, מאַכן פּאַסיוו (און דערבּײַ פאַר- 
פֿירן). אי די פֿרומע און נאַאיװע. אויך מיט 
זיך. -עניש, 


אײינלײביק -- אַדי. נעאָל. װאָס איז (וי) 


מיט איין לײַבּ. , מאַן און װײַבּ זײַנען א', װי' 


דער פּסוק זאָגט: והיו לבֿשׂר אחד". -יקייט 
-- ,די אי צװישן מאַכט און גערעכטיקייט", ש. 
בּיקל, טמז, 1953 א 30. 


אײַנלײַבּ(יק)ן -- טרו. לײַביק) אײַן,, -יגעז 
לײַביק)ט. אַרײַננעמען אין זיך: מאַכן עס זאָל 
װערן אַ טייל פֿון אייגענעם לײַבּ (גײַסט) 
א' נײַע השפּעות. ,. . . נערשטאָפן, וועלכע דער 
אָרגאַניזם לײַבּט אײַן גיך", ק. סורין {איבּזן, 
װאָס דאַרפֿ װיסנ אַ פּאַסטעכ פֿונ... אַ סאָצי 
װירטשאַפֿט, פּאַלטאַװע 19232. ,פרעמדװערטער, 
װאָס לאָזן זיך שװער אײַנלײַבּיקן אין דער 
שפּראַךײ, אַפֹּנ שפּראכפּראַנט, קלֶעוו 1935, זאַמ- 
לונג 374, 
אײַנלײַבּן -- טרו. לײַבּ אײַן, --געלײַבּט. 
סטוטש, 33. אינקאָרפּאָרירן, אײַנקערפּערן 
אינטעגרירן. 
אײַנלייג -- דער, ן. 1. אַקט אָדער רעוול- 
טאַט פֿון אײַנלײיגן. אי פֿון וועכנטלעכע ראַטעס, 
2. דזוו אײַנלאָג, אַלע בֹּבּ. אַן אי בּײַַם קױיפן 
עפּעס. אַ געשעפֿט מיט א גרויסן א אי אין 
בּאַנק. אי אין שײַער. אי אין קאַנװערט. אי אויף 
דער ואונד. אַן אי װי א בּאַװאָרעניש. ק;אויף 
אַזאַ אָרעמען א' קען מען קיין געלט ניט 
לײַען". 3. ספּעצ דאָס געלט װאָס מע שטעלט 
אײַן בּײַ אַ שפּיל. דער א' בּײַם בּאַנקירער. א 
נײַער קאַן מיט אַ נײַעם אי. 4. פֿאַרקנייטשונג 
פון שטאָף בּײַם נייען, עס זאָל זײַן ‏ אויף אויס" 
װאַקסןי. אַן אי פֿון צוויי פֿינגער די גרעבּ. 

אײבּוך -- אויך: וואו מע פֿאַרשרײַבּט װער 
און װיפל עס האָט מנדבֿ געװען אין של, 
4 . . נהוג בּכל תּפֿוצות וקהילות ישׂראל, לצָ- 
שׂות פּנקס שקורין א"בּוך", הרב אליעזר דוד 
גרינװאַלד, שו"ת קרן לדוד, סאַטמאר 9, 
אויך: א"בּיכל פֿון דער לײַי און שפּאָר- 
קאַסע. 

אבּעט(ל) -- האַלטן בּײַטאָג דאָס אי"בּעטל 
אין דער גרויסער שאַפֿע. ;זײַן װײַבּ... איז 
געלעגן קעגנאיבּער אין א"בּ'י, אָפאַ, 'אַן איטאַ- 
ליענער" 

אייגעלט. א-וואַטע (װינטער צװישן טאָ 


אײַנלייגונג -- די, -ען 


אײַנלײגן -- טרו. 


144 
פּליפֿענצטער). אידטישל. א-מעסצר(ל) א" 
שטרודל, 


פּראַצעס אָדער רע 
זולטאַט פֿון אײַנלײיגן. --+ אײַנלײג. 


אײַנלײגיק -- אַדי. װאָס מע קען אײַנלייגן. 


איע יאַגעדעס. אַן איער משכּון. {- לײיגבּאַר 
-- דטשמ, נרן, -יקייט, 

לייג אײַן, --געלייגט, 
1. בּרענגען אין (צו) אַ ליגנדיקער (דערבּײַ 
בּאַקװעמער) פּאָזיציע. א' שלאָפן. ,.. . אידיק 
די װאָנצן-האָר, װאָס שטייען דיבּאָם, מיט א 
קליין בּערשטעלע", ג. ח. לעװנער, די געבּילי 
דעטע שוסטערקע, װוילנע 1898, 

2. אַרײַנלײגן. אי האָלץ אין אויוון, זאַכן אין 
שאפע. בּיז דאז עֶר דאָך איין מויז פֿאַל מאַכט 
מיט גוטם שטאַרקן דרוט, דא איין ליגט ער 
נון איין שטיק קעז אוני בּרוט", ספֿר משלים, 
9 1686, לג/ב. 

9 אײַנמאָסטױי)ען. אי דרײַ קינדערלעך אין 
איין בּעטל. ,און אויפן דיל נעבּן װארשטאַט 
אוועקגעזעצט זיך, דעם גרויען קאָפּ אין די 
קני אײַנגעלייגט", י. יאָפֿע, אין קעסליגרוב, 
מאַסקװץ 1929, 

4. צונױפֿלײגן אין אַרדענונג. א' בּיכער אויף 
די פּאָליצעס. אי די פּאַפּירן אין שופלאָד, אויפן 
טיש אע. 

8. איבּערבּייגן א צאָל מאָל. אײַנפֿאַלדעװען, 
אײַנקנייטשן, אי אַ בּויגן פּאַפּיר אין פֿיר טיילן, 
,למשל זײַד איז דאָך גאָר א שלאַפע זאַך, נאָר 
אַז מע לייגט עס פֿיל מאָל אײַן איז עס גאַנץ 
שטארק", קיצור חה עם עברײײטײַטש, יװזעפֿאָװ 
4, {,בּאַלד קומט דער טאַטע פון שטיבּל צו 
גיין, זינגענדיק לייגט ער דעם שבּת'טלית אײיַן", 
יחיאל לערער, מײַן היים. א' אַ בּ ריון = 
נאָכן אָנשרײַבּן, אײַנפאַלדעװען, ארײַנלײיגן אין 
קאַנװערט (פֿאַרזיגלען, אויפשרײַבּן דעם אַדרעס, 
ארײַנװאַרפן אין פּאָסטקעסטל). אי אַ בּריוו און 
אים איבּערגעבּן דעם שליח. ,געענדיקט דעם 
בּריוו, און זי האָט אים אײַנגעלײגט און האָט 
אים ארײַנגעלייגט אין קעשענע פֿון קלייד", 
ש. בעקערמאַן, טרײַער משרת, וארשע תּרמ"ג. 

0. בּײַ יעדער מין אַרבּעט אײַנבּײיגן, אויס: 
לייגן, אַרױפֿלײגן אע אויף עפּעס אַן אופן 
(עס זאָל זיך בּאַקומען אַ ליגנדיקע פּאָזיציע). 
אי די פינגער בּײַם ציילן, אי דאָס טייג אין דער 
העלפט. אי פֿאַלבּאָנטשיקעס. א' דעם שטרודל, 
;אַמאַליקע צײַטן האָט יעדער פרוי געהאַט א 
קאַרבּיר-שער כּדי אַליין אײַנצולייגן די האָר 
אין לאָקן, פֿאָר, 1965 ווא 28, 

7. צונױפֿשטעלן. אָנשרײַבּן, מחבּר זײַן. א' 
אַ גיטשריפֿט. אַזױ אי אַ בּריוו עס זאָל קענען 
רירן אַ שטיין. ,אַ ייד װאָס קען אַפילו איין 
װאָרט גויאיש רעדן, אָבּער א גרויסער בּריה, 
פֿאַרשטײיט גוט אײַנצולײגן אַ רוסיש פּאֲפּיר 
ויפּראַשעניע!, אָפֿיציעלע װענדונג צו צאַרישן 
(בּאַ)אַמטןן)ן", ייִפֿאַל, 1888, נאן 20, בּײַלאַגע. 
,האָט דער סופר אײַנגעלײגט דעם גט און אלינז 
געשניטן, ער זאָל װערן אַ 'ספֿר כּריתות", 
בּאַש, פאָר, 1967 ע 13. 


אײיַנלייגן 


8, געבּן אױפֿצוהיטן געלט (לױט אַ תּנאי 
מיט א באַשטימטן ציל). דעפּאָנירן, מאַכן א 
דעפּאָזיט. א' געלט אויף פּראַצענט. א' געלט 
אויפן בּאַנקבּיכל. אי בּיד שליש. א' דעם נדן 
(בּײַַם גבֿיר, בּײַם פּרנס, בּײַ אַ שליש אע), *אי 
אַ ח לק = אַרײַנטראָגן אַ טייל מזומנים בּײַ 
א געשעפֿט, א שותּפות אע. ,װאָסער חלק 
האָסטו דאָ אײַנגעלייגט?" -- איר, האָסט ניט 
בײַגעשטײַערט (און דו קענסט קיין דעה ניט 
זאָגן). ,דער ייד האָט בּײַ גאָט דאָך אלינגעלייגט 
פּשוט א חלק", פֿרוג |. ,זײַט אים בּהילפיג 
גלײַך מיט געלט צו לײַען. מן האט היא בּײַא 
ראשיץםן אײַן גיליגט אום מאה זהץובֿיםן כּסף 
וזהוץבֿן", פּראָגבּ, 50. ,. . . דז מן דיא נדוניא 
זול איין ליגן דעם פּ"ה |= פּרנס החודשן קודם 
החופּה", תּקק. ,, מיר האבּין זולין אַלי בּידי אונ- 
זיר נדוניות לק"ק פרנקפורט אן גיסי החסיד 
מהור"ר איציק סג"ל אין ליגן", גה, 159. דעם 
נדן װי עס פירט זיך בּײַ פיל יידן לייגט מען 
אײַן קודם החופּה ליד השליש המרוצה לשני 
הצדדים", קמ, 1864, נאג 35. ,דעם סילוק מוז 
איך זען, ער זאָל דײַקע נאָר בּײַ מיר אײַנגע- 
לייגט װערן", עט, סערקעלע. אויך א' ק נ ס. 
;איז דאָשׂ פֿינגרל ואש ער האט פֿר איין קנס 
איין גליגט קאָסט ה' אלפים זאָל מען דער כּלה 
געבּן", איין שין מעטה, פּראָג 1700. ;אַזױ 
װאַר צו מזל דער שידוך געשלאָסן און עס 
װערט א קנס אײַנגעלײיגט פֿאַר בּטחונות", א. 
פּאַװיר, ספּורי הפלאות. װאַרשע 1844. ;איך 
װעל אײייַך . . . ניט אַרױסזאָגן |דעם פּסקן בּיז 
איר װעט ניט אי אַלע בּײַ מיר צו , . . פֿינף-און- 
צװאַנציקער", שע, פון כּתרילעווקע. , דער בּאַנ" 
קירער אָבּער, אַלע לייגן אײַן בּײַ אים געלט, 
און פֿאַרלײַט אויף גרעסערע פּראָצענטן", צ. נ. 
גאַלאָמבּ, די בּורזשואַזיע, װאַרשע 1906. 


9 בּײַ אַ שפּיל, אַ װעט, אַ פאַרמעסט, בּײַם 
אױספּלעטן עפּעס אַװעקלײגן געלט (אַ זאַך) אין 
אַ זײַט. א' אין בּאַנק צו א רובּל. אי פּעציע- 
מעציע. ,ריבּא איז פיש און מע דאַרף א' 
געלט אױפֿן טיש", פֿוול. ,,איך קען אַפילו מײַן 
קאָפּ א', אױיבּ דו װילסט", פֿװל. אי אין קאָן 
דעם קריי פֿון האָן" --- איר פֿװל. ע;בּדבֿר פּלעטין 
לענייי! --- דער ראשהבּית ליגט ו' פּלעטין 
אײַן. . .*, יפּנקס הקהל דק"ק רונקל', תּצ"ז 
וְיִבּל שו, 1 

0 אַרײַנגעבּן א זאַך, א שריפֿטלעכע הת- 
חײַבֿות אָדער יעדער אַנדער מין בּאַװאָרעניש, 
גאַראַנטיע. אי אַ משכּון. א' אַ װעקסל. אי אַ 
שטר, שטרות. אי קויציע, די שבּתדיקע לײַב- 
טערס. אי א בּקשה. ,ער איז טאַקע אַ פרומער, 
אַ סימן: ער לייגט אײַן דעם טלית (און תפי 
לין)", פֿװל. , פֿון דער מסים וועגן האט . . . משי 
כּנות מוזן איין ליגן", 'שו"תּ מהרי' מינץ, 
קראָקע 1617 וְהש ון. ,אונ' פיניגרליך אונ' ספֿי 
רים דיא דוא מיר האשט איין גילייגט", 'דרײַ 
בּריוו פֿון קראָקע 1630 {ח. שמרוק, טפֿר היובל 
ליצחק בּער, ירושלים תּשכ"אן. ,זאָלכשׂ האט 
מן על לשון צרפת מעתּיק לאזין זײַן אונ' 
בּמשפּט {(= אין געריכטן אײַן גליגט", "י 
וועגן מעצער עלילתידם, 1669 {פש װו}. /גיין 





אײַנלײגן 


צום וואוט און בּעטן מע זאָל יענטלען אַרױס- 
לאָזן . . . מע זאָל פאַר איר א' אַ הױז אויף 
א 'פּאָרצטשעניץ'", ל. שװאַרץ, יענטיל מיט דעם 
פֿוס, פּיעטריקאָװ 1905, ,װאָס טויג דאָ אמת? 
מע װיל נאָר דעם בּחור דערװײַל א' בּיד שליש, 
אין דער תּפיסה", יאַ, די גענאַרטע װעלט. 

1, גאַראַנטירן מיטן גוטן נאָמען (אַזױ װי 
אַ משכּון). קריגן (האָבּן) אַ גוטן שם. פדוא 
קענשט כּ בֿוד אן ליגן בּײַא דײַן לײַט, 
חה, אַמשט 1716, צד/ב. עדער זאלינער האָט 
הי אַ ש ם אײַנגעלייגט פֿאַר זייער א גרויסן 
צדיק", יפּ. 

2. אײַנשטעלן, צופּראַװען און אַװעקשטעלן 
צו ניצן שפּעטער. אי קרויט, בּוריקעס, אוגער- 
קעס. אי יאַגעדעס, קאַרשן. ,אַז א בּייזע בּעל- 
הבּיתטע לייגט אײַן קרויט און שטעלט בּאָרשט, 
ווערן בּיידע זויער", שװ. ,דאַנקען גאָט אַז זי 
קאַנען פאַר זיך א' א בּיסל ראָזשינקעס אויף 
פּסחדיקן װײַן פאַר אַרבּעכּוסות", פ. שטינ 
װאַקס, טמז, 1960 וווצ 2. 

, אײַנװאַלגערן. אײַנװאַרפֿן, צעשטערן, רו- 
אינירן, חרובֿ מאַכן. אי דעם אלטן פּאַרקאַן און 
אויפשטעלן א נײַעם. אי די אַלטע חורבֿה, װײַל 
ס'איז נייטיק דאָ צו בּויען א הויז. א' אַ כאַ- 
לופע. , צײַג מיר דײַנע הערנער! אַז דו װעסט 
מיר נישט צײַגן, װעל איך דײַן שטיבּעלע אי", 
קל. , בּויען די סוכּה און װאַרטן אויף די אוש 
פּיזין, אי די סוכּה און װאַרטן אויף חלוקה", 
פֿװל (א"י), *מע קען מיט אים װענט א'= 
א) אַזױ שטאַרק איז ער: 3) אַזאַ האַרטן קאָפּ 
האָט ער, אַזאַ נאַר איז ער. אַזױ טאַנצן אַז 
מע לייגט אײַן די גאַנצע שטובּ (דעם דיל) 
אַזױ קלאַפּן מיט די פֿיס אַז מע לייגט אײַן 
דעם בּרוק (די פּאַדלאָגע). א שטורעמוװוינט װאָס 
לייגט אײַן דערפער און שטעטלעך. ,פֿיל שולן 
איין גיליגט בּיז אויף פיר װענד", 'קינות אויף 
כמעלניצקיס גזירות', פּראָג 1648 מװ, בּילדער פון 
דער ידי ליט"געשיכטע} ,בּײַם רײַכסטאַג האָט 
זיך געטאָן חוֹשך. דער עולם האָט שיער ניט 
אײַנגעלײיגט די טירן", ייִפֿאָל, 1882 וט 10. עס 
איז געבּליבּן בּהסכּם אין דער גאַנצער שטאָט... 
מע זאָל א' די בּאָד", ואַנאָנים}, בּינטשע 
די צדקתטע, װאַרשע 1882, *א' די בּ אַ ד (דעם 
ה ק ד ש) = איר, אָנמאַכן אַ טומל אין שטאָט, 
,ווען איינער דעם אַנדערן האָט א בּאַלקן... 
(געגנבֿעט), דא לייגט ער זײַן הױו אײן", 
ר' אהרן מטריבש, מצח אהרן, װאַרשע תּר"ג, 
,אין א קורצער צײַט אַרום האָט מען אײַנגע- 
לייגט די זאַמאַשטשער פֿעסטונג", פרץ, זכרד 
נות. ,כ'וויל אין דײַן כּותל, ניט צום א', מיט 
טרערן אױסבּרענען אַ שפּאַלטײ, צייט, גל װו, 

*אי' די וועלט (וועלטן)= א) אופ- 
שטורעמען, אויפרודערן די אַרומיקע, די סבֿיבֿה, 
מיט געשרייען, געוויין (צו פּראָטעסטירן אָדער 
מחמת צער, שװערער איבּערלעבּונג). מרעיש 
עולם זײַן. א' װעלטן, רײַסן קבֿרים, מעסטן 
פעלד, בּעטן די מתים זיי זאָלן זיך מיען פֿאַר 
דעם חרובֿ-קראַנקן. א' די װעלט איבּער אזא 
הימל-שרײַענדיקער עולה. ,מײַן װײַבּ זאָל 
געזונט זײַן לייגט אײַן די װעלט, די שנור 


178 


חלשט", שע, פֿונעם פּריזיוו'. ;ר' שלום לייגט 
אײַן די װעלט אַז דאָס איז אַן איסור מן התּוד 
רה", סמבּ; ב) אָנװענדן אַלע כּוחות, טאָן 
איבּער די כּוחות כּדי עפּעס צו דערגרייכן, צו 
פּועלן אע. א' װעלטן צוליבּ אַ חבֿר. ,װאָס 
לייגסטו אײַן די װעלט? װעסט די װעלט ניט 
איבּערמאַכן". ,װאָס איז דאָ אײַנצולײגן א 
װעלט?" -- עס לוינט ניט אָנצוּװענדן אַזױ פֿיל 
ענערגיע. ,מע קען זײַן שטאַרקער פֿון (גרע" 
טשענע) קאשע און -- אי אַ װעלט", שװ {אויך 
מיט קנאַפּע פיזישע כּוחות קען מען ארױיסװײַזן 
ענערגיע, עקשנות, שטאַרקן װילןן. ,אײַנגע- 
לייגט אַ װעלט צו פֿאַרזאָרגן כּליישׂראלס תכ" 
לית", ממוס, 'גלגולים'. ,קענען א' װעלטן און 
ווילן זיך ניט אױפּװײַזן דערמיט", אָפּאַ, בּרי 
כּוכבֿא. פון דעם אויסדרוק אויך: א' הימ" 
לען--,און מאַמעס האָבּן דאָרט, געפֿירטץ 
צו דעם טויט דעם הימל אײַנגעלײגט, זיך לפי 
בּעדיק בּאַגראָבּן", פמ, מלחמה ו, נ"י 1956, א' 
דאָס לעבּן = אײַנשטעלן דאָס לעבּן. ,.. . איך 
קריג זיך שטענדיק מיט אַלעמען צוליבּ דיר 
און לייג אײַן מײַן לעבּן, װען איך הער אַז 
מע רופט דיר אפּיקורס", י. ל. אַסטרינסקי, נײַעס 
פֿון יענער װעלט, װילנע 1927. א' בּערג און 
טאָלן. ,טאָלן און בּערג אי, נאָר דער שידוך 
זאָל זײַן אַ שידוך", סעגאַל, די שיינע נייטערין, 
ווילנצ 1903, 


4, אַנידערװאַרפֿן, בּײַקומען. קליינקריגן. 


גובֿר זײַן. בּאַזיגן. אי עמעצן אויף בּיידע לאָ- 


פּעטקעס. אי עמעצן, ער זאָל װערן שטילער 
פֿון װאַסער,, נידעריקער פֿון גראָז. , מיט 'גאָטס 
פֿינגערלי װאָלט ער אים אײַנגעלייגט", אַר, 'דער 
הונטי. ,האָט דער תּכשיט אַזױ אײַנגעלײגט 
דעם צװײי-װײַבּערניק", חג, צמח אַטלאַס. 

9. אױפגעבּן. אויפהערן צו פירן אַ געשעפֿט, 
אי דעם עסק. אי די קראָם און װערן אַן אַרבּע- 
טאָרער. ,לאָז די מומע גיטל אי דאָס געװעלבּל, 
זי מאַכט סײַװיסײַ דאָרט איישעם:שיישעם", 
אָפּאַ, אַלין, 


אײַנלײיגן זיך -- + זפֿו. 1. אײַנשטעלן 


זיך. אויסלאָזן זיך. אַלץ װעט זיך אי צום גוטן, 
2. װעטן זיך, אײַנשטעלן געלט אע (וען בּיידע 
צדדים בּאַשטײען אויף זייערס), פד. אי זיך, 
און װער ס'איז גערעכט דער געװוינט, 


9. אײַנשטילן זיך. אײַנרואיקן זיך, דער שניי- 
שטורעם (די זאַװערוכע) װעט זיך א'. ,און אַז 
דער װינט האָט זיך אײַנגעלײגט, און די זון 
איז אינדערפֿרי אַרױס... *י, יוסף ראָלניק, אאַ 
געשטאַלטי. ,דערנאָך האָט זיך דער געפּילדער 
א בּיסל אײַנגעלייגט", ש. גאָדינער, דער מענטש 
מיט דער בּיקס |, מאָסקװע 1928, ,עס לייגט 
אונדזער געראַנגל זיך ניט אײַן אין צײַט, עס 
זעט אין אַלע טיילן ערד זיך אָן זײַן פֿלאַקער", 
פּמ, מלחמה. אויך וװעגן אַ ווייטיק. ,ווען װעט 
זיך אי דער צאָנװײטיק?". 

4. אַרײַנפּאַסן זיך. אײַנמאָסטען זיך. געפֿינען 
פאַר זיך אַן אָרט. מע לייגט זיך אײַן אין בּויד, 
די זאַכן װעלן זיך (ניט) א' אין טשעמאַָדאַן. 
אי זיך אױפן דיל. ,װי שװאַך א װילן זאָל ניט 


אײַנלײזן 


זײַן, װי קליין א טרוים, ער לייגט זיך אין קיין 
בּרעג ניט אײַן", א. גאָנטאַר, סאָװ' היימלאַנד, 
1, פא 2, 


9. קזוו. ראַנגלען זיך. ,זיי האָבּן אָבּער זיך 
מיט אים אַ פּרוּוו געטאָן אין אי זיך, און ער 


האָט אַ פּאָר פֿון זי גלײַך אַ װאָרף געטאָן אויף 
דער ערד", אַר, 'דער הונטי. 


אײַנלײגעכץ -- דאָס (די), ן (ער). 1. פּראָי 


צעס פֿון אײַנלײגן, 2. דאָס װאָס מע ליגט 
אײַן אָדער מע לייגט אַרײַן. לעדערנע אי אין 
די שיך, 2. מעל אָדער געריבּענע קאַרטאָפֿל, 
געמישט מיט איי און אַרײַנגעטאָן אין קאָכעדי- 
קער זופּ אָדער מילך; עס װערן אײַנגעלײגטע 
קליסקעלעך. ,. . . בּאַלד קומט אַרויס פראַדל 
מיט אַ געגלייזטע שיסל אי אויף מילך", אַבֿרהם 
ראָזענפֿעלד, די גרינע בּריק, װאַרשע 1924, 


אײנלייגעניש -- דאָס (די), ן. 1. פּראָצעס 


פון אײַנלײגן. ?אַ פולע שטובּ מיט קינדערלעך. 
הייבּט זיך אָן אין אָװונט דאָס א' אין בּעטן און 
אויף בּענקלעך". 2, גרויסער טומל, קאַכע- 
ניש. אַן א' אויף א האַלבּער שעה. ;איז גע 
װאָרן, װאָס זאָל איך דיר זאָגן, -- אַן א', א 
פּאַטשערלי בּראַװאָ, זאָל גאָט היטן!ײ, שע, בּלאָנ 
דזענדע שטערן װו. 8. שפּיל אין ראַנגלען זיך 
מיט אַ װאָרף טאָן דעם צווייטן אויף דער ערד, 


אײַנלײיגער -- דער, 'ס. װנ ין -קע, 'ס. 


װער עס ליגט אײַן א פֿאָלקסבּאַנק מיט אַ 
הונדערט א'ס. אַן אי פֿון הײַזער. אַן אי אין 
דרוקערײי. אַן איקע פון צוקערקעס אין שאַכ- 
טלען. ;אַלס א' װערט בּאַטראַכט דער אויף 
וועמעס נאָמען דער אײַנלאָג איז געמאַכט"" 
פאַרבּאַנד פֿון די אידישע קאַָאַפּעראַטיװן אין 
בּעטאַראַבּיע, קעשענעוו 19232. ;אָפּהאַלטן די 
א'ס (װוקלאַדטשיקעס) פון פֿאָדערן זייער געלט", 
איבּז, י. ראַװינסקי, דער פאַלשער שולד בּריעף, 
ווארשע 1885, *אַן אי! = (איר) בּריה, גרויסער 
אויפטוער. -עריי, 


אײַנלײיזן -- טרװ. לײז אײַן, +-געליזט. 


1. פֿאַרקױפֿן און בּאַקומען פֿאַר דעם געלט, 
;איך האָבּ געװאָלט אויפבּינדן מײַנע פּעקלעך 
ספֿרים, טאָמער װעל איך עפּעס איי, ממוס, ישם 
און יפתי. ,און אַז א פּויער אין דאָרף װיל 
דיר שוין יאָ פֿאַרקױפֿן... אַ קערצל קאָרן, 
װיל עֶר צויי מאָל אַזױ פיל, װי דו האָסט 
אײַנגעלײיזט פֿאַר דעם פֿריִערדיקן", בּ. דעמבּלין, 
איק, ר"ה תּשכ"ד, 2. פֿאַרדינען בּמזומן. א' 
אַ הויפן גאָלד. *אי א מפֿטיר = קריגן א גאָבּ, 
אַ פּאָרציע מוסר, אַ פּסק. 9. אָפּגעבּן אַ חובֿ 
און צוריקקריגן א מֿשכּון. דזו אויסלייזן, 
4 . . דשׂ דיא בּורגין . . . זולן דען בּתוך זמן 
זה איר משכּנות אין ליזן", גה, 352, 4. װעגן 
א װעקסל: א) בּאַצאָלן, אויסקויפן אַ װעקסל; 
בּ) אַרײַנקריגן מזומנים פֿאַר אַ װעקסל װאָס 
זײַן טערמין איז נאָך ניט געקומען. ,ניט גע- 
װאָלט א' די אױיסגענאַרטע װעקסלען", א. מאָר- 
גענשטערן, עגל הזהב, װאָרשע 1898. מיט 
זיך -- אָפט איר. א' זיך אַ מיאוסע קרענק.. 
אי זיך אַ װײַבּ אַ צרה. ‏ עכץ. /עניש. 





אײַנלײםט 


אײַנליים -- דער, ז. נר. -+ זחװח. עעערן 
האָט אָנגעפירט מיטן אָװנט נאָכן עסן, ער האָט 
געגעבּן דעם א'", בּצג, טמז, 1956 וע 10, 


אײַנלייטונג -- די, יען. דטצשמ. נר. אַרײַנ- 
פֿיר(-װאָרט),. אינטראָדוקציע, מבֿוא, הקדמה, 
פֿאָרשפּיל, מוזיקאַלישער ארלינפיר. ,, מיר האַ- 
בּן . . . אין דער א' געזאָגט אַז די פֿיזיק איז 
די ויסנשאפט פון די דאָזיקע ערשײַנונגען", 
ארז, קמ, 1865, פא 3. ,געשריבּן אַלס אי צו 
דער אױסגאַבּע", בּעמ צו. -:לייטן -- בֹּעָל 
פּה אָדער בּכּתבֿ מאַכן אַן אַרײַנפֿיר. א' דעם 
אָװנט מיט עטלעכע װערטער. ער האָט פאַר 
שפּראָכן נאַכאַמאָל אַראָפּצופאָרן . . . און אַלין 
השגחה געבּן און אי די סליעדסטווע", קמ, 1865, 

| פא 15, 

אײַנלײיטן -- טרװ. לײט אײַן, --געלײט, 
צולייטן,. אײַנשמעלצן מיט צין (מיט א מעטאַל 
בּכלל), אי א הענטל װאָס האָט זיך אָפּגעבּראָכן. 
-עכץ. -עניש, 

אײַנלײַכטן -- אוטוו. לײַכט אײַן,, -געלײַכט, 
-ריגעלויכטן, 59: -;לויכטן, 1, אַרײַנלײַב- 
טן. ליכטיק מאַכן פון דרויסן. א' מיט דער 
בּאַטערײקע אין קאָרידאָר. ‏ 2. איך פֿיג. 
אַרײַנבּרענגען א בּיסל ליכט(יקייט), אי אין דעם 
פֿאַרװאָרפֿענעם װינקל און נעמען פֿאַרשפּרײיטן 
די אידייען פֿון פּראָגרעס. -ונג. -עניש, 


אײַנלײמען -- טרו. לײַם אײַן, -- געלללמט. 
(סטאָליערײַ) צונויפקלעפּן מיט לײַם. א' די 

- טיילן פון אַ טיש און לאָזן דאָס מעבּלשטיק 
טריקענען. ,נאָכן אי לאָזן פאַרהארטעװען, װעט 
מען ניט קענען פונאַנדעררײַסן די טיילןי, 


אײַנלײען -- טרו. לײַ אײַן, -'געלנען, -'גע- 
לײַט? צנױפֿלײַען. בּאָרגן פֿון א צאָל אָדער 

- אַ סך מאָל. אי צו דרײַערלעך פֿון פֿרײַנד און 
אַרײַנקריגן גענוג צו בּאַצאָלן דירה געלט. 


אײַנלײיענען -- טרח. לייען אײַן,, --געלייענט, 
לייענען א לענגערע צײַט און דערבּײַ זיך אויס- 
לערנען (פאַרשטיין, גיכער לייענען. א' אן 
אַלטן טעקסט, אי א קאַפּיטל ישעיה בּיז מע 
קען אים אויף אױיסװײיניק אויך מיט זיך-- 
זיך אַרײַנטאָן אין לייענען. אי זיך און פאַר- 
געסן װאָס עס טוט זיך אַרום. ;אַז די הבֿרה 
האָבּן זיך אײַנגעלײיענט אין די לאָזונגען, האָבּן 

- זיי . . , געהאַלטן אין איין לאַכן פון דעם", אי. 

- קיפּניס איבּז, ק. טשוקאָװסקי, די זוניקע, קיעװו 

,1924 


אײַנלייפען -- טרװ. -פּע אײַן, -געליפּעט, 
דזוו אײַנליאַפּען, ספּעצ בּ2. א' עמעצן אַ נאַ 
רישקייט אין קאָפּ אַרײַן. ,זיי נאַרן זיך ... 
װאָס האָבּן זיי זיך אײַנגעלײפּעט אין קאָפּ קאָ- 
זאַקן, פּאָליצמײַסטער", ש. בּעקערמאַן, די יודי 
שע קאָזאקין, אַדעס 1886, 

אײַנלייצעװוען -- טרוו, -צעװוע אלין, --'געלייז 
צעװעט. 1. ארײַננעמען אין לייצעס. אָנטאָן 
אױפֿן פֿערד די לייצעס. אי א פערד,. 2, אײַנ- 
צוימען. אי א שייגעץ. 

אײַנלינדערן -- טרו. -ער אײַן, -געלינדערט, 


1176 


מאַכן א בּיסל גרינגער, מילדער. אי דעם וװוייטיק, 
דונג, | | 
איינלינ(יעד)יק -- אַדי. װאָס איז נאָר אויף 
(לויט) איין ליניע אָדער ריכטונג. װאָס ציט 
זיך לויט איין ליניע. גראָד. ,װײַל יעדער גע" 
| דאַנק איז אין זײַן עצם איינפאך, האַרט-בּײַידער- 
ערדיק, איינליניענדיקי, קאָר וו. .1פּרצעסן אופֿן 
דערציילן איז, . . ניט גלאָט און איינליניק", 
ימ, יִבּל ווושאא. היקייט, 
אײינלינירן -- טרו. -ניר אײַן, --געלינירט. 
9 --ליניעווען. אײַנצייכענען ליניעס. א' 
א בּויגן פּאַפּיר צו שרײַבּן א בּריװ, /נה, 
אײַנליספּערן -- -+ אײַנלושפּערן. 
אײינליפֿיק -- אַדי. װאָס האָט נאָר איין ליפּ, 
איע בּלומען מיט איין גרויס בּלעטל, 
אײַנליפֿערן -- -+ אײַנליווערן. 
אײַנלעבּן -- לעב אײַן, --געלעבּט. אוטװ -- 
לעבּן לאַנג. אַרײַנלעבּן, אי בּיז אין די הויכע 
אכציקער טרװ -- פאַרצערן, פּטרן געלט. 
אױיסגעבּן מער וויפל מע פאַרדינט. א' דעם אייי 
גענעם פֿאַרמעגן. אי דער בּאָבּעס ירושה, 
אײַנלעבּן זיך -- אוטװ. -+ דפֿח. 1. אײני 
געוואוינען (צוגעוואוינען) זיך, אײַנהײימישן זיך, 
אַקלימאַטיזירן זיך. זיך א' אין אַ נײַער סבֿיבֿה, 
;די כּלה איז נאָך גאָר א קינד און איר װעט 
זיך אי"ה גאַנץ גוט אי", מ. אחון, צװייא שװע- 
גער, ווילנע תּר"ס. ,אין דער ייִדישער שפּראַך 
האָבּן זיך די העבּרעאישע װערטער אזוי אײיַנגע- 
לעבּט מיט די דײַטשע, רוסישע און אנדערע 
ווערטער וועלכע קומען אַרײַן אין דער שפּראַך", 
א. נורהאָם, בּאָרוכזאָנס קינדער, קאונאס 1931. 
-,זיך אײַנגעלעבּט אין אַ גאָר פֿרעמזן לעבּןך 
שטייגער, אין א פֿרעמדן קולטורעלגײַסטיקן 
קלימאַטי, דוד פֿלינקער, טמז, 1967 וו 20. 

2. לעבּן צוזאַמען אַן קאַנפליקטן. װערן 
פֿרײַנד. אי זיך מיט נײַע חבֿרים. קענען אי זיך 
מיט װעמען מע װיל. א' זיך װי אַ קאַץ מיט 
אַ מויז. ,עס לעבּן זיך אַמאָל ניט אײַן אַפילו 

-א בּרודער מיט א בּרודער". ,;דאָס ערשטע יאָר 
נאָך דער חתונה קריגט מען זיך, דערנאָך לעבּט 
מען זיך אײיַן". ,,אין א סכעמע . . . אין וועלכער 


עס זאָלן זיך קאַנען אי די אַלטע און נײַץ װי 


סנס", גוטנ. 

3. פּועלן בּײַ זיך אַז ס'לוינט ניט (סוועט 
ניט העלפֿן) זיך קעגנשטעלן: רעזיגנירן פֿון 
װידערשטאַנד. אי זיך מיט די צרות, מיטן אומ- 
גליק. ,ער שרעקט זיך ניט פאַרן פּױלישן אַנטי- 
סעמיטיזם . . . ער האָט זיך אײַנגעלעבּט מיט 
אים", מוק, מײַנע בּאַגעגענישן וי 

4. אַרײַנלעבּן זיך. אַרײַנפילן זיך. װערן 
דורכגענומען, דורכגעדרונגען. אי זיך אין (מיט) 
אַ געשטאַלט (דעם העלד) פון א פּיעסע. אי זיך 
מיט יענעמס אומגליק, : 

2. לעבּן, עקסיסטירן א לענגערע צײַט. ,ער 
איז שוין איבּער נײַנציק. עֶר איז יונגערהייט 
געװען א חלוש, אָבּער איר זעט --- ער האָט זיך 
אײַנגעלעבּט". עערשט דערנאַך אז דאָס נײַס אין 
נוֹלד געװאָרן, עס האָט זיך אײַנגעלעבּט און 


אײַנלערנען 


װײַזט. . . אַרױס דעם גרויסן נוצן װאָס אין 
אים ליגט", ממוס, מסעות. 


-עכץ. -עעניש, | 
אײַנלעגיטימילן -- טרו. -מיר אײַן, -ילע- 
גיטימירט, ‏ דזו אויסלעגיטימירן -+, 2272, 
אָפֿט מיט זיך. -נג. | 
אײינלעגירן -- טרחװ. -גיר אײַן, -'לעגירט. 
אײַנשמעלצן (װעגן מעטאַלן, װאָס פּאָרן זיך 
| צונויף אין איין שמעלצונג. א' גאָלד מיט 
קופּער, : | 
אײַנלע'גערן -- טרו. -ער אײַן, -יגעלעגערט, 
לאָזן ליגן אַ לענגערע צײַט (כּדי עס זאָל בֹּעי 
| סער װערן, טײַערער װערן אָדער מיט אַן אַנ- 
דער ציל). אי די װינטערעפּל אין שטרוי אױפֿן 
בוידעם. , זײַן פֿאָטער לעגערט אײַן... רוג" 
דיקע לעגער בּאַרנעס", י. א. מרגליות, אַמעֲרי 
קאַנער, 25101960. מיט זיך -- א' זיך 
און בּלײַבּן אַן אַלטער בּאָק. , פֿאַר דער נאַכט 
האָט דאָס היי אונטער אים זיך אײַנגעלעגערט", 
ה. אָרלאַנד, הרעבּליעס, כאַרקאָו  .1931‏ /נג. 
אי 'גלעדערן--טרו. ער אײַן, -"געלעדערט, 
אויך: -:לעד(ע)רירן. (אײַנבּינדעריי) אײַג- 
בּינדן אין לעדער. אזא ספֿר דארף מען א'. א' 
נאָר א פּאָר ביכער פֿאַר מתּנות. ‏ איך בּײַ 
טאַפּעצירערלַ: אי א פאָטעל, א קאנאפע. 
אײַ'נלעהאַָישן -- טרו. ‏ האָיע אײַן -יגע- 
לעהאַָיעט. אעזס:סת :2104:. אין לשון פֿון 
דאָרפס-ייִדן, מג. אײַנרואיקן. מאַכן בּאַקװעם. 
,ס'קינד איז נאַס און וויינט. מע דאַרף עס א". 
אײַנלעזן זיך -- אוטװ. לעז זיך אײַן זיך 
| = געלעזן,. דזו אײַנלייענען זיך. אװען מע 
לערנט זיך אויס עבֿרי, דאַרף מען לעזן. פון 
| אָנפֿאַנג לעזט מען גרינגע בּיכלעך און מע 
לעזט זיך אײַן", אוריה קאַצענעלענבּאָגען 
קראַפֿט און ליבּע, ווילנע 1904, 


אײַנלעכלען -- טרו. -בל אײַן, -'געלעכלט. 


מאַכן לעכלעך אין עפּעס. א' בּלעך און אַרײַנ" 
קלאַפּן גרויסע שטיפטן, אי פּאַפּיר. אי אַ פּאַסיק. 
אויך: -- לעכערן -- מאַכן לעכער, 
אײַנלעלען -- דזו אײַנלילען  .+=‏ - 
אײַנלעמפּלען -- טרװ. -פל אײַן, -'געלעמ- 
פּלט. נעאָל. אַרײַנשטעלן, אַרײַנשרױפן לעמפּ- 
לעך. א' הונדערט-װאַטיקע לעמפּלעך אין די 
| דרלל ליידיקע געשטעלן, 
אײַנלענקען -- טרו. לענק אײַן, = געלענקט, 
| אײַנגלײַכן, אַרײַנשטעלן צוריק ריכטיק אין גע- 
לענק. היפּוך פֿון אויסלענקען. ,אפשר מאַכט 
א מונטער מיידל איצט א טענצל און געדענקט 
מיך צום גוטן: כ'האָבּ אַנומלט ס'קרומע פיסל 
אײַנגעלענקט", אול, 'דער שלוקערץ. - 
אײַנלעקן ---טרו. לעק אײַן, -'געלעקט. אלינ- 
נעצן מיט דער צונג. אי א קאָנװערט פֿאַרן פֿאַר" 
קלעפּן. אי א וואונד, װי אַ הונט. מיט זיך-- 
אײַנחנפֿענען. אי זיך צום נאַטשאַלניק. ‏ / 
אײַנלערנ|ען -- טרו. לערן אײַן, -געלערנט, 
1. אײַנשטודירן מיט התמדה, בּיז מע קען עס. 
אי א בּלאַט גמרא. בּײַם א' א נײַ ייִדיש װאָרט 
גלײַכצײַטיק אויסלערנען זײַן בּאשטימטן אַר" 





אײַנלעשן. 


טיקל. ,װען מע הייבּט אָן לערנען זעקסיאָריקע 
קינדער די קונסט צו לייענען, קען מען נעמען 
אַ ף און אי אַז דאָס איז א פֿיײ, ימ, ייִשפ אוא, 1. 
,לעתיד לבוא װעט גאָט אַליין זיצן אין הימל 
| און אי מיט די צדיקים און מיט דער פּמליא 
של מעלה א נײַע תּורה", א. ליפּינער, אידעאָלאַי 
גִיע .... 
2. אײַנחזרן, אײַנזובּרעװען, פֿאַראײיגענען 
| אויף אַ מעכאַנישן אופֿן. אי א ליד אויף אויסנ- 
װײיניק און ניט װויסן דעם פּירוש:המילות. עבּײַם 
אי מיט די תּלמידים ודי ראָלען בּין איך גע" 
ווען דער גאַנצער קנאַקער", א. גאָלדפֿאַדען וַד. י. 
זילבּערבּוש, מענשען און געשעהענישען, ווין 
1, | 
9. לערנען מידות, בּיז דאָס װערט א נאַטיר- 
לעך אויפפירן זיך. א' שטאַט. ,דאָס קינד אין 
אונטערגעהאָדעװעט געװען און אײַנגעלערנט 
איידלקייט", מעשׂה אַלפֿס שו. ,,.. װײַל די 
ייַדישקייט אירע װאַר איר ניט אײַנגעלערנט און 
פֿאַרשטאַנדיק געמאכט", אמז, רזע פינקעל, 
ווילנע תּרל"ד, 
מיט זיך -- ,דער ליטווישער ייֵד דאַרף זיך 
אי די אַלע פֿאַלן פון קלאַנגיקן איבּערבּײַט וי --- 
יי, װאָס ער זאָט זי ניט גרייטערהייט פון זײַן 
מוטערשפּראַך . . . בּוים --- בּיימער, בּיימל; דער 
פֿויגל . . . דאָס פייגעלע . . . גרויס . . . די גרייס 
אאַזװ", ימ, ייִשפ |אי 


זונג. ה-עכץ. /עניש. /ער -אן 
אי בּײַ גימנאסטיק, פֿאַר א ספּאַרט-פאַרמעסט, 
-עריי. 


אײַנלעשן -- טרו. לעש אײַן, --געלאָשן 
(-'געלעשט). 1. מאַכן עס זאָל אױפֿהערן 
בּרענען. א' מיט װאַסער. א' מיט זאַמד, די 
פּאַזשאַרניקעס קומען א' דאָס פײַער. ,דאָס 
גראָז האָט זיך אָנגעכאַפּט מיט אַזאַ שנעלקייט, 
אַז איך האָבּ קוים מיט די טריט געקאַנט א", 
יק. ,פּולקן מוראַשקעס פלעגן זיך װאַרפן אין 
פֿלאַם און איי, בּילדער פֿון טהיער לעבּן, ווילנע 
8, *א' דאָס פֿײַער אין האַרצן -- אײַנשטילן 
אַ תּאווה, א ליבּשאַפט, 

2. אײַנשטילן אַ בּרענעניש. אי דעם דאָרשט, 
;די דאַקטוירים . . . האָבּן זיך בּאַמיט אײַנצן- 
לעשן דאָס פּײַער פון דעם גיפֿט", ח. ש. סליוי 
קין, הנודד, דער נע"ונדניק, װארשע תרנ"ג. 

9. (וועגן א פלעק) מאַכן װײיניקער קאַנטיק, 
א' דאָס בּאַשפּריצטע קליידל מיט בּענזין. א' 
די טינט-בּאַנדע אױפֿן פּאַפּיר. 

4 אָפּשטעלן אַ מחלוקת, א קריגערל. 
,. .. פלעגט אויך אײַנצולעשן יעדן קריג װאָס 
פֿלעגט דאָרט װערן", אמד, דער פֿאַרטעפּיאַניסט, 
ווילנע 1878. *א' בּײַ זי די שׂריפה -- אײַנ- 
שטעלן שלום בּית. 

- = 9, דעמפֿן, מאַכן װייניקער שרליאיק. אי דעם 
רויטן קאָליר. אי דעם מיטלסטן טייל פֿון דער 
אוּווערטורע. אויך מיט זיך -- פֿון זיך. די 
מחלוקה װעט זיך אי -ער. 


אײַנלקחנען -- {. . . לאַקכענעןן -+ אײַנלאַט- 
כענען. ' 


1177 


אײַנמאַגאַזינירן -- טרוו. -ניר אײַן, -מאַגאַ 
זינירט. אבק. אַרײַנגעבּן אין מאַגאַזין, סחורה- 
לאַגער. אי סחורות. + -ונג, 

אײינמאַננדיק -- אַדי. װאָס איז מיט אין 
מאָגן. איע בּעלי-חיים, | | 


אײַנמאַננגעטיזירן -- טרו. -זיר אײַן, -'מאַג- 

| נעטיזירט. 1, אָנהײבן אָדער פֿאַרענדיקן מאַכן 
מאַגנעט-פֿעאיק, אי אַ שטיקל אײַזן. 2. האַלטן 
געשפּאַנט, אַזוי װי צוצ;ען. פֿאַראינטערעסירן. 
.דער אַקראָבּאַט האָט אײַנמאַגנעטיזירט דעם 
עולם". אי דעם עולם מיט א פײַערדיקער רעדע, 
9. אײַנכּישופֿן, אי עמעצן מיט די אויגן, מיט 
די גוטע מידות. //נם, 


אײינמאַגערן -- טרוו. -ער אײַן, -'געמאָגערט. 
1. ניט געבּן גענוג עסן, רו אע, מאַכן מאָגער, 
דאַר. האָדעװען עמעצן אויף פּיסנע בּרויט און 
װאַסער, א' אים,. 2, אײַנטריקענען. אײַנדאַרן. 

| ער איז אײַנגעמאָגערט געװאָרן. די פּרנסה, די 
הכנסה איז אײַנגעמאָגערט געװאָרן. מיט זיך, 
-ונג, 


אײַנמאַדו(ש)נען -- טרו. -גע אײַן, -'גע- 
מאדזוש)געט. אײַנשמירן, אײַנשמוציקן. א' די 
קליידער, פּאַפּירן, 


אײַנמאָװערן -- -+ אײַנמױערן. ,זי האָבּן 
ייִדישע קינדער אײַנגעמאָװערט...", מחזור 
שלש רגלים, סלאַװיטע 1822, עז/א. ;האָט... 
אײַנגעמאָװערט דאָס בּלעכענע פעסל אין אוי- 
װן"י א. גובּניצקי, סאָװ' היימלאַנד, 1967, פא 8, 


אײַנמאַזשען -- טרו. זשע אײַן, -יגעמא- 
זשעט, אײַנשמירן. אײַנפּאַטשקען. אי דאָס פּנים 
מיט סאַזשע. אי די העפט, די 'טעטראַדקעי, פֿיג. 
אי עמעצנס נאַמען. מיט זיך. עניש, 


איינמאַטיװיק -- אדי. 1. װאָס איז פֿון (האָט) 
איין מאָטיװו, איע לידער. איע בּילדער. 2. װאָס 
האָט איין ראַיה, בּאַװײַז. איע טענה, 


אײַנמאַטערן -- טרו. -ער אײַן, -יגעמא- 
טערט. 1. דערפֿירן צו דעם מע זאָל בּלײַבּן 
אָן כּוחות. אי עמעצן מיט שװערער אַרבּעט, 
,די אײַנמאַטער-גיפֿטן האָבּן זיך אָנגעקליבּן אין 
אונדזער בּלוט", ט. בּערלס, מענטש: מאַשין, 
קנעוו 1927. 2, אָפּשװאַכן די פעאיקייט צו 
- בּאַנעמען אָדער די חושים אױפֿצונעמען. אי דעם 
קאָפּ. אי די אויגן מיט צו פֿיל לייענען. 9. נער- 
וועז מאַכן. א' עמעצן מיט קלאָץיקשיות. ,וערן 
האָט געקענט א' א מענטשן מיט זײַנע לאַנגע 
הפסקות פון איין װאָרט בּיסקל צװייטן", חג, 
טמז, 1965 וא 12. 4. אײַנמוטשען. אײַנפּלי 
ניקן. אי די פֿערד. אי די אַרעסטירטע מיט אויס- 
פרעגן זיי אין מיטן נאַכט. 
מיט זיך -- ,די טױיטע האָבּן זיך אײַנגע- 
מאַטערט צו װאַרטן", זשיט ו, נײי 1912. -ונת 
--- ,סיבּות װאָס טייטן אָפּ די ארבּעטפֿרײך: 
{.. או, ‏ א שלעכט אײַנגעאָרדנטער ארבּעט 
פּלאַץ...", מװ, דער װעג צו אונדזער יוגנט. 
-ניש, . | 
אײַנמאַטשען -- טרו. -טשע אײַן, -יגעמאָ- 
| טשעט. 99: -- מאָצען. סל. אײַננעצן. דורכ- 


אײַנמאַכן 


נעמען מיט א פליסיקייט. א' דִי גרעט. א' אַ 
שװאָם. מיט זיך -- אי זיך אין רעגן. 

אײַנמאַכל(י)עווען -- טרו. ליעװע אײַן, 
-יגעמאַכלוי)עװעט. {פון פּויל, אוק און דאָרטן 
- פֿון ימאַכער'ן אָפּנאַרן בּײַם ציילן געלט, 
בּײַם מעסטן אָדער וװעגן. אי א פּאָר איילן לִיי- 
וונט. אי עטלעכע רובּל, 

אײַנמאַפן -- טרו. מאַך אײַן, -יגעמאַכט, 
1. אַרײַנטאָן, אַרײַנצנען. אי אַ פֿאָדעם אין נאָדל. 
אי די דראַטװע. אי די בּענדלעך אין די שיך, 
אי די אָסנאָװע (-+). 2, אַרײַננײען, אַרײַנ- 
פלעכטן, אי די אַרבּל, די קעשענעס אע. אי דראָט 
אין געפלאָכטענע קערבּלעך, 

9, ספּעצ אײַנפלעכטן ציצית. א' ציצית אין 

טלית און אין אַרבּע כּנפות און מאַכן דערבײַ 

- די נייטיקע קניפּלעך און כּריכות. אװען ער 
האָט זיך געקױפֿט א טלית, מאַכט ער שהחיינו, 
! װען ער מאַכט אײַן ציצית", חא, מד/ב. ,װען 

איין ציצי איז פּסול געװאָרן, איז אָסור צו גיין 
אין דעם אַרבּע-כּנפֿות, נאָר ער מוז תּיכֹּף א' 
אַן אנדערע", דרך אַדם, װאַרשע 1860. ער קען 
אויך מאַכן אַ קשר צו בּיידע תּפֿילין און א' 
ציצית אין אַ טלית-קטן און אַ טלית'גדול", 
יופֿאָל, 1885, נאן 20. 89: ער איז אזא מבֿין 
אויף טײַערע סחורות (אױפֿן מגיד, חזן אע) 
וי א ייִדענע אויף א' ציצית, 

4. אַרײַנגיסן, אַרײַנשיטן, אַרײַנקנעטן אע 
בּײִַם גרייטן שפּײַז. אי טריפלעך אין זופּ. אי 
ראָזשינקעס אין טייג. א' לאַרבּערבּלעטער אין 

| טאָפּ. אי קאַרשן, מאַלינעס אע = מאַכן אײַנגע- 
מאַכטס פֿון קאַרשן, מאַלינעס אע. 

9. בּײַ יעדער מין אַרבּעט אַרײַנגעבּן עפּעס 
אין עפּעס. אי פֿאַרבּיקע פעדעם בּײַם װעבּן 
אי נאָך קאַלך אין װאַפּנע, 

0 אײַנפּאַקן, אײַנבּינדן. פֿאַרשפּיליען. אי די 
פעק סחורה. אי די קנעפּלעך. 

4. אײַנשטעלן, אײַנזײַערן, אײַנמאַרינירן. 
פאַרפּראַװען מיט געװוירצן אע. א' אוגערקעס. 
אי קרויט. ,דאש גלײַכן װען מן צימוז אין 
מאַכט אדר ירקות, מאַכט מן דריבּר בּורא פּרי 


| האדמה", שׂהו, נו/ב. ;זיא נעמן איין מענשן 


דער איין בּכור איז אונ' שעכטן אים אונ' זאַלצן 
אים אײַן אוני מאַכן אים אײַן אין (בּשׂמים)....", 
צור, וירא. ,װער סהאָט פֿון פרײַטיק בִּיז 
פּורים די פיש בּאַהאַלטן, זענען זיי שוין נישט 
פֿריש געװעזן און מע האָט זיי געמוזט א' אין 
זויערןף", יע, יידישע מאכלים װ. *קענסט 
(מעגסט) עס (דיר) אי אין זויערן = האַלטן זיך 
מיט דעם, מיט דער טײַערער מציאה (מתּנה 
אע), איך דאַרף עס ניט, 

8. אויסקנעטן און האַלטן װאַרעם עס זאָל 
נעמען יוירן. (אײַנ)ראַשטשינען. אי בּרויט, טייג, 
חלה. עאַזו האבּן דיא (יהודים) ניט גיואושט 
דאש זיא דיא זעלבּיגי נאכט װערן ארליזט װערן, 
האבּן טייג אײַן גימאַכט גהאט דש מאָרגינשׂ 
פריא צו בּאַקןי, עפש, סידור תּפֿילות, אַמשט 
תּק"ח, קמה/א. ,זאָל איטלעכער נזהר זײַן איינ- 

| צומאַכן |טייגן װאָס קיין ספק איז דאָס שיעור 
חלה איז |כּדי צו נעמען חלה און מאַכן די 
בּרכהן", שלחן ערוך אורח חיים, װילנע תּקע"א. 





איי'נמאָל 


9. מאַכן אַז עפּעס זאָל זײַן אין עפּעס. 
אַרײַנמאַכן. אַרײַנקאַשערן. א' דאָס העמד אין 
די הויזן. אי דעם קאָלנער פֿון מאַרינאַרקע אונ- 
טערן מאַנטל, 


0. אײַנשמוציקן. - אײַנשמירן. אײַנריכטן, 
פֿאַרפּאַטשקען. א' די הענט, די קליידער. *ניט 
ועלן אי די הענט = מיט בּיטול. ניט װעלן זיך 
פאַרנעמען מיט עמעצן אַדער עפּעס, װײַל עס 
איז דערווידער. ניט װעלן אי די הענט מיט אַזא 
שװינדלעריש געשעפטל. , איך װאָלט אים אויס- 
געפּאַטשט, האָבּ איך אָבּער ניט געװאָלט א' די 
הענט אין זײַן מיאוסער צורה", 

1 אָפּשװינדלען. פֿאַרדרײען א חשבון. אָפּ 
נאַרן בּײַַם ציילן, מעסטן, וועגן. מאַכן שותּפות 
מיט עמעצן און א' אים אאין די חשבּונות. 
אי עמעצן בּײַ ם חשבּון. אי א חשבּון. א' א 
חודש דירה-געלט, קומען פאַר דרײַ חדשים 
און בּאַצאָלן נאָר פֿאַר צוויי. אָפּװעגן זעק תּבֿן- 
אה און א' עטלעכע פּוד. *א' עמעצן אין א קליין 
טעפּל == אים קונציק אָפּנאַרן. *אי פֿון קאָפּ בּיז 
די פיס = אינגאַנצן אָפּנאַרן. צונעמען אַלץ. 
;נאָר אָן שקרות, מאך מיר (מיך) ניט אײַן!י 
פֿװל. ,בּאָדײַ אים {דעם פּריץ} װײַנן זײַן צע- 
ריסענע קאַפּאַטע, אָבּער אים אי אַ קערבּל אין 
דער ראַטע", ייל, װעלט-לוח, אַדעס תּרמ"ג. 

מיט זיך -- "מאַך זיך אײַן אין אַ קליין 
טעפּל = פֿאַרדריי זיך אַלײן דעם קאָפּ. *מאַך 
זיך (דיך) אײַן אין זיסן און אין זויערן = טו 
װאָס דו װילסט, אָבּער פֿרעג ניט קיין עצות; 
לאָז מיך געמאַך. איך: צומאַכן זיך, אַרײַנ" 
חנפענען זיך. א' זיך צום בעל הבּית. א' זיך 
צום גבֿירס טאָכטער. יונג, ה-עניש. 
דער, | 
איי נמאַל---זערשטער טראַף בּוֹלט אַקצענטירט, 
צווייטער אָן אקצענט, בּײַם ארויסרעדן אָפֿט; 
;אייימאָלין אַד. 1, דזו אַמאָל, װײַזט אויף 
אַ צײַט װאָס איז שוין פאַרגאנגען, אָן א גע 
נויען אָנװײַז װען עס איז געשען און אָן אַן 
אָנװײַנ װי לאַנג עס האָט געדויערט. א' מאַכט 
ער צו מיר. . . . אי פאַרװילט זיך אים +.. . 
,אי האָט געלעבּט אַ ייד מיט א ייִדענצ...", 
פֿמ. ,אי האָט דער עלטסטער געזאָגט צו די 
בּרידער", פֿמ. ,אי האָט זיך געטראָפן אַז אויפֿי 
שטייענדיק פֿרימאָרגן האָט דער גלופּסקער עולם 
פון טײַך קיין סימן ניט געפונען", ממוס, 
װינטשפֿ. ,אי בּײַנאַכט האָט מען אונדז אָנגע- 
קלאפּט אין די לאָדן", יק. ק;א' איזו ער... 
שטיל אונטערגעגאנגען צו... און האָט אים 
געזאָגטײ, בּערג, אָפּגאַנג. ,און אי, װען די זון 
האָט אױפֿגעשײַנט האָט זי אויך געשײַנט פֿאַר 
אַבֿרהמלס אויגן", װײַס ו, 'דער אָרעמער יונגי 
,איך בּין אי אַרונטערגעפֿאַלן . . . מיט א לאָמפּ 
אין די הענט", מלה, לידער }, 

2. װײַזט אויף אינגאַנצן אַן אומבּאַשטימטער 
צײַט (אויך בּנוגע הװה און עתיד). א' פֿאַר 
אַלעמאָל (אָנ)זאָגן, (אָנ)װײַזן אע. ,כ'װעל נאָך 
אי זיך בּאַזעצן אין ארץיישׂראל". ,איך װיל נון 
איין מאל (אַרכ אויסלייגן איין היים ציהן", 
מבּ. ;אי א ייַד -- שטענדיק (אַלעמאַל) אַ ייר", 


1178 


שו. אַזױ אויך: א' א גבֿיר (א פּאַרך אא) -- 
שטענדיק אַ גביר.... אייגעוועזענע, א" 
ווערנדיקע דערשײַנונג, 

9 דזװ זעלטן, אי אין א שמיטה (יובֿל). 
ער קומט צו מיר א' אין אַ יובֿל. א' טרעפט 
זיך אַזױנס = זעלטן . . . |איין מאָל טרעפט זיך 
אַזױנס = בּלויז איין מאָל, עס קען ניט זײַן 
קיין צווייט מאָלן, ,א' איז קינמאָל", שחװ. 
ניוש)ט אי = אָפֿט, אַ סך מאָל. ,ער איז גוט 
געװען בּאַקאנט מיט דער געשיכטע פון זײַן 
פֿאָלק און נישט א'.. . האָט ער ליבּ געהאט 
צו דערציילן...", ספ, יידישער קאָלאָניסט. 
;ניט אי האָט אויפגעװאַכטער װירבלװינט מײַן 
װאַסערגלאַנץ גערונצלט", א. שומיאַטשער, אין 
שעהען פון ליבּשאַפט. 

4. פֿאַרבּײַט: אַן אויסנאַם, א זעלטנקייט. קיין 
גלײַכס צו דעם איז ניטאָ. אָפֿט איר, ספעצ' 
װען עס קומט מיט שוין. שון א' א 
חכמה! (שוין) אי א שוטה! (שוין) א' א מענטש! 
שוין אי אַ צאַצקע! דער אמתער תּכשיט! {מעג- 
לעך אי מיט התפּעלות, אי מיט בּיטולן (שוין) 
אי אַ גוט שטיקל סחורה. ",ער שנײַדט זיך 
שוין אי אויף אַ לײַט" = ער היבּט אָן גיין 
אויף שלעכטע װעגן, ס'װעט פון אים קין 
לײַט ניט װערן. ,שוין אי א מאַן, זי האָט פֿון 
אים אָפּגעשניטענע יאָר". *שוין אי א סחורה = 
אויך װעגן א שלעכטן, פאַרדאַרבּענעם מאן און 
װועגן א שלעכטער און אויך װעגן א צעלאָוץ- 
נער פֿרױ. ,א פּאַפּיר ס'זאָל זײַן אי א פּאֲפּיר", 
שע, אַלעמען גלײַךי. ;שוין אי א סוכּה!", שע. 
,סאיז אינעם שטעטל אַ מחיה געװאָון. א' א 
קונה! אי א צאָלערײ, פרץ, לידער און פּאָעמען. 
;אַז איך װאַלט געוען א גרויסער אָדער איך 
װאָלט זײַן אַ קייסער, װאָלט איך זיך געקױפֿט 
א פֿערד, אי שוין א פֿערד", מל, יצויי ייִנגלעך. 
געניצט אויך מיט נעמען. א"משה, א"חיים 
אאַזװ. ,האָבּן זי אַ טאָכטער פֿרומעליבּע, א' 
אַ פרומע-ליבּע!" ‏ - 

9. קאַטעגאָריש. פֿאַרבּײַט: ניטאָ װאָס איבּער- 
צופֿרעגן אָדער צו טענהן. א' ניין!אי יאָ! 
,ער זאָגט אי ניין --- און טו אים עפּעס". ,ניטאָ 
װאָס צו רעדן. עס איז שוין א' אַזױ". קא' 
טו און פֿרעג ניט". 

6 דזוו ערשטנס, ראשיתיכל. קומט געוויינלעך 
מיט אַוועק. ;ער האָט געקראָגן אַ ירושה, 
דאָס איז א' אַװעק, און דערנאָך האָט ער סתּם 
געהאט מזל". ,מע שארט גאָלד, איז דיר א' 
אַװעק. צווייטנס, האָט ער נאָך שטודירט און 
געענדיקט", מ. דלוזשנאָװסקי, פֿאָר, 2611965, 

מיט פרעפ אויף, מיט -- פּלוצלונג, 
אומגעריכטערהייט. מיט א' איז געװאָרן פיג- 
צטער (ליכטיק, גוט אאַזו) , מ'האָט מיט א' 
פֿאַרגעסן די נויט", פרץ, לידער און פּאָעמען. 
,אפשר איז ער דערגאַנגען מיט אי, דורך איין 
שפּרונג?", אַש, תּהיליםיייד. ,אויף א' |איזן 
אױיסגעװאָקסן א װאָגן פריש-געקאָסעט היי", 
הר, אין שענסטן טאָג פון האַרבּסט. 


איי'ן מאַ'ל -- עדער װאָרט אַקצענטירטן צװ 


איין + סובּ מאָל, אַן איינציק מאָל. בּמשף 
פֿון אַ בּאַשטימטער צײַט. קומען צו דער אַלי 


אײינמאָליק 


טער מוטער אי מי אין דער װאָך. פאָרן צום 
רבּין נאָר אי מי א יאָר. עסן נאָר א' מי אין 
מעת-לעת. גיין צום דאַקטער א' מ' אַ חודש. 
טאַקע נאָר אי מ'י אין א שמיטה (אין א יובֿל), 
;א' מי אַ שׂכל, דעם צווייטן מאָל א חן, דעם 
דריטן מאָל גיט מען אין די ציין": אדאָרטן וואו 
מע בּעט דיך -- גיי א' מ', ואו מע בּעט דיך 
נישט --- גיי קײינמאָלײ, שװ. ,כאָטש אי מ' אין 
לעבּן פֿאַרזוכן דעם טעם פֿון זײַן אַ גבֿיך", 
פֿװל. ;ער עסט נאָר א' מ' אין טאָג --- פון איני 
דערפרי בּיזן לייגן זיך שלאָפן", פװל. ,מיר 
האָבּן מיטגענומען שפּײַז נאָר אויף א' מי אֲפַ 
עסן". ,אי מי זאָגסטו? אַ סך מאָל האָט ער עס 
געטאָן". , פֿיל יאָר אום רעכט איז ניט א' מי 
רעכט", עפּש, דרך הישר לעולם הבּא, שקלאָװ 
6. ,װען דער בּחור זעלט איין מאהל דיא 
שול פר שלאפן . . .ײ, יבּחורים-לידי, דמ 1750 
וַיִבֹּל ווואן. ,בּעסער אי מי שטאַרבּן וי צען מאָל 
אין טאָג אויסגיין פֿאַר הונגער", ממוס, װינטשפֿ. 
;דו װילסט אים קענען מיט א' מ' (בּאַגעגענען 
זירן -- דאָס איז אוממעגלעך", ספ, סודות. 
גיונגע מענטשן װאָס קענען ליבּן בּלויז א' 
מי . . . אין זייער לעבּןי, מוק, מײַנע בּאַגעגע- 
נישן. , מײַן אוממאַכט שרײַט פֿון מיר ארויס, 
כאָטש א' מ' װער אויך דו אוממעכטיק", הל. 
,איינמאָל האָט מען זיי ודי יודנראַטניקעסן גע 
רופן אין געסטאַפּאָ, ואו אַן עס-עס-מאן האָט 
פאָרגעלייענט פון א צײַטונג אַז אין א"י װערט 
געשאַפן א יידישע מלוכה... דערנאָך האָט 
מען די ייִדן צעשלאָגן. װען זיי זײַנען ארויסי 
געקומען, האָט זיך איינער פֿון זיי אָנגערופֿן: 
כאָטש אי מי מיט א פֿאַרװאָס", פֿלח, פא 6, - 

אײנמאָל -- דער, ‏ ן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פֿון אײַנמאָלן 1 8 ו. א געראָטענער אי. דער 
פאַרלוסט בּײַם א', 


איין"מאָליאײינם -- דער, 'ן. כּפֿליטאַבּעלע, 
װאָס װײַזט די רעזולטאטן פֿון כּסדרדיקן כּפֿלען 
צאָלן אויף צאָלן (געוויינלעך בּיז 10 8 10 אָדער 
2 א 12), קענען דעם א-מ-אי אויף אויסנװייי 
ניק, 

אײינמאַלט -- אַדװ. פֿטמ. דזו אײנמאָל. ?א' 
איז געווען אַווי. . ,". ;איין מאלט האלטן די 
שׂרים עצות מיט אַנאנדר . . .=, לטו, לד/ב. 

אײַנמאַל(י)עווען -- טרװ. ליעװע אײַן, 
=-ריגעמאַל(יעװעט. גוט, גרינטלעך מאַליעװען. 
;די װענט האַבּן געהאַט אַ טונקעלן קאָליר, 
דאַרף מען זיי גוט א' בּײַם איבּערמאַלעװען 
אויף ראָז". 

איינמאַליק -- אַדי. 1, װאָס איז (געשעט, 
קומט פאָר) נאַר איין מאָל. אקע) געשעעניש. 
איע דערהויבּנקייט. א'ע סובּסידיע, שטיצע. 
איער אַרױסטריט, ,זיבּן מאָל פֹאַל איך, זיבּן. 
מאָל זינק איך נאָך אַן אין פלייי, הל, אַ בּלאַט... 
עפּלבּױם. ,עס טונקלט. די לעצטע, די אור- 
לעצטע ליניע קרישטאַליק-אי פֿאַרלױפֿט מיר 
אין צאַפּל", סוצ, פֿײַערװאָגן. 22. אַריגינעל, 
װאָס איז אַנדערש װי געוויינלעך. לאַ בּילד פֿון 
א לעבּן װאָס איז א' און דעריבּער איגנאַרי 
טיק", בּאַש, מײַן טאַטנס בּיתידין שטובּ. 





אײַנמאָלן 179 אײַנמאַסירן 


אַן ‏ אויג', אַן אינסטרומענט װאָס כאַפּט אויף אײַנמאַנצלען --- טרוו. יצל אײַן, -יגעמאנ" 





דיקייט -- עאַ דאָקטער װאָס איז אַ הייל- 
קינסטלער דערפילט די בּאַזונדערקייט פון אַן 
אָרגאַניזם --- זײַן איי, צייט, טמז, 3121964, 
;אין אונדז אַלעמען לעבּט ירושלים, פונקען פֿון 
איר אייבּיקייט, א!, הייליקייט", א. ש. שטיין, 
גק, פאן 34. 


אײַנמאָלן 1 -- טרו. מאָל אײַן, --געמאָלט 
(-יגעמאָלן). אַרײַנמאָלן, אָנמאָלן אַ געמעל 
אין עפּעס. ;טיפֿע, הויכע . . . געדאַנקען און 
ווערטער זײַנען אײַנגעקריצט געװאָרן אין 
שטיין, אײַנגעמאָלט געװאָרן אין די דינע פּאַפּי 
רוס-בלעטער", קאַר װ. הנג. עכץן, 
-עניש, 


אײַנמאָלן 1 -- טרוו. מאָל אײיַן, -יגעמאָלן, 
= געמאָלט,. 1. אָנהײבּן אָדער פֿאַרענדיקן צע- 
רײַבּן אויף זייער דין. אי' מעל אויף בּרויט, 
2, אָנװערן אין װאָג בּײַם אויסמאָלן. ,װאָס די 
שטיינער זײַנען עלטער, אַלץ מער מאָלן זי 
אײַן היפּשע פונטן מעל". 0. צעמאָלן א' 
פֿלײש אויף קאָטלעטן. אי קאַװע. 4. אַרײַני 
טאָן עפּעס בּעתן צעמאָלן. א' אַ ציבּעלע, אַ 
קאַרטאָפל אין פלייש. מיט זיך. נג, 
-עכץ. -עניש, 

אײינמאָל פֿאַר אַלעמאָל -- אַדו פֿראַזע. 
(עס זאָל בּלײַבּן) אויף שטענדיק. אויף זיכער, 
ענדגילטיק, דעפֿיניטיו. א' פי אי בּצַשליסן, זיך 
אָפּרעכענען. ?אי פ' אַ, אַ סוף (עק) זאָל עס 
נעמען". ,דוא האשׂט מיר איין מאהל פֿר אַלי 
מאהל מבֿײיש גיוװעזין", מעשׂה של ירושלמי, 
הומבּורג 1711. ,מײַן חיה-עטל האָט זיך גע 
נומען אי פ' אי איבּערשטשעגעליאַען װין און 
בּערליןי, שע, זומער-לעבּן. ,מיר מוזן זיך א' 
פי אי אויסשמועסן", אָפּאַ, יפֿון ניו-יאָרקער גע" 
טאָי. *א' פ' א', טוט אָדער רויט? = (חדר- 
יונגלעך) זאָג ענדגילטיק, װילסט זיך שלאָגן 
אָדער װערן חבֿר? ‏ "8 אַ יק -- אַזי 
;נישטאָ קיין אָבּיעקטיװ-װיסנשאַפֿטלעבע, אי"פ'- 
אַיקע מאָס אין יענע זייער דעליקאַטע ענינים", 
צייט, טמז, 1966 ווא 30, 


אײַנמאַמען -- טרו. -מע אײַן, - געמאַמעט, 
נעאָל. אױפֿנעמען מיט ליבּשאַפֿט פון אַ מאַ- 
מען, אײַנטוליען צו זיך. ;אָמא, אויסגעדאַרטץ 
אָמא, דורך פֿײַערן געהייליקטע, מאַמע מיך 
אײַן װי איך שטיי און גיי", א. שומיאַטשער, 
גק, פאן 41, 

איינמאַמענטיק -- אַדי. װאָס געדויערט נאָר 
איין מאָמענט, איע פּאַוזע. א'ע אינטאָנאַציע, 
אײַנמאַנגלען -- טרוו. -גל אײַן, --יגעמאַנגלט. 
אײַנפּרעסן געטריקנט װעש אין א מאַנגל. אי די 
לײַלעכער, 

אײַנמאַנדרעווען--טרו. -רעװע אײַן, --'גע- 
מאַנדרעװעט. װרר. אײַנמאַטערן. א' עמעצן, 
אַרױסשלאָגן פון די כּוחות. 


אײַנמאָנטירן -- טרו. -טיר אײַן, --'(גע)מאָני 
טירט. אַרײַנבּױען. אַרײַנשטעלן. אײַנסטאַלירן. 
אויפשטעלן בּײַם פֿאַרריכטן,. א' די אַנטענע. 
ק;אין דעם דאָזיקן סאַטעליט איז אײַנמאָנטירט 


די אוראַגאנען, טײַפונען און שטורעמס", טאָג, 
8 או 27. /נם, 


אײנמאַנטען -- טרוו. -טע אײַן, -געמאַנטעט, 


9 --מאַנטען, --מאַנטשען, --מאַנ- 
טאַטשען. + אױסמאַנטאַטשען, אױסמאַנ- 
טען, 277. אַרײַנקריגן געלט אָדער עפּעס װאָס 
האָט א װערט דורך שװינדל אָדער בּעטלען 
אי אַ פּאָר גראָשן. -עניש. 


אײַנמאַנען -- טרו. מאָן אײַן, --געמאָנט, 


1. אַרײַנקריגן װאָס עס קומט, אײַנקאַסירן. אי 
אַן אַלטן חובֿ. א' דעם װעקסל. ;עש איז אַך 
מותּר זײַני חובֿות אײַן צו מאָנען אן חל 
המועד", לטו, פּד/ב. ;אַלע מאַנטיק פֿאַרנאַכט.. 
גייט זי מיט אַ קליין לעדערן זעקל אי געלט 
פֿאַר דער סחורה", י. גױידאָ, דער נײַער פּראָי 
צענטניק, װילנע 1893, קאַ פֿאַרפֿאַלענער חוב, 
וועלכן די פֿאַרװאַלטונג האָט שוין ניט געקאָנט 
אי . . . דאַרף בּאַטראַכט װערן אלס אומפאַר- 
מײַדלעכער היזק", בּ. האַלפּערן אַ האַנט בּוך... 
פֿון אַ פֿאָלקסבּאַנק, װילנץ 1922. אױיך פֿיג 
(-+ 33). ,דער בּשעפֿר אום װילן דז ער װאָלט 
אײַן מאנן פון אים {= פּרעהןן זײַן חובֿ", 
מחזור שלש רגלים, אַמשט 1713, קצא/ב. 

2. אײַנפֿאָדערן, פֿאַרלאַנגען, מאָנען מיט מיט- 
לען פֿון מאַכט און אַרײַנקריגן. א' שטײַערן, 
קנס, מי-שנדרס אע. ,דער פ"ה {= פּרנס. 
החודשן איז מחויבֿ אײַן צו מאנין דאז קנס 
תּוך שלשת ימים", תּקק. ;אונ זאָלין ממנה 
זײַן... זעלכי קנסות מעות... אײַנצומאהנין", 
'תקנות פון פּראָגער חבֿרה קדישא', תּנ"ב 
1::607061 18װזס0/1 }. ,, די פּושקע מוז אײַני 


(געמאָנט ווערן ניט אַנדערש דורך צוויי מענטשן", 


זרעים, כד/ב. ,איך וויל . . . צעטיילן הונדערט 
טאָלער פאַר די אָרעמע און דערנאָך װעלן מיר 
אי פון די רײַכע טאָפּלײ, יב"ץ בּערק, רבּי קאַי 
שמאַן דער נעלם, ווילנע תּרנ"ו. 

9. אויך אוטו. קריגן אָדער אױפֿמאַנען א 
פֿאַרגיטיקונג פאַר א שאָדן (א מאַטעריעלן אָדער 
גײַסטיקן). אי אַן אַלטע אָבּידע, קריוודע, עוולה. 
א' פֿאַר דער אַלטער בּאַליידיקונג מיט עט. 
לעכע פּעטש. "גיי א' בּײַם רבּוֹנוישליעולם = 
אן ענטפער אויף טענות: א) פון מיר קענסטו 
קיין זאַך ניט קריגן: ּ) איך בּין ניט שולדיק, 
,װען איר שוין אויף דר װעלט האָט קיין עונש 
אײַן גינומן.... איך קאן אייכש אויף יעניר 
וועלט . . . אײַן מאנן פון אײַך", סהמ, מלאכי, 
ג, 6. ,מײַן עלטערן האבּן פֿר בּאָרגן אויף דעם 
עולם צו גניסן דאש געלט, אונ איך טוא פר 
בּירגן אײַן צו מאנן אויף יענר ועלט", עיון, 
ח/ב. .די פֿרומאַקעס, די קנאים, האָבּן קיינמאָל 
ניט געװאָלט װאַרטן, בּיז גאָט אליין װעט א' 
זײַנע קריוודעס", מר ש, נ"י 1910, ,דעם חסרון 
דאַרף ער זוכן אין זיך, נאָר עס האָט ניט גע 
האָלפֿן. חײַקל האָט בּײַ זיך ניט געקאַנט א", 
חג, צמח אַטלאַס. אויך מיט זיך -- פון 
זיך, אָן כּונה, אָן בּאַמיאונג, 

-ונג. ‏ ה-עכץ. /עעניש. 
דקע). -ערי. 


דער (דין, 


אײינמאַסטיק -- אַדי. 


איינמאַפטיק -- אַדי. סל. 


אײינמאַפֿיק -- אַדי. 


צלט, זזו אײַנמאַנטען -+, 


אײַנמאַנקירן -- אַקוזו. קיר אײַן, -- געמאַנ- 


קירט. בּײַ יעדער מין אַרבּעט מאַכן אַנשטעל 


אַז מע טוט זי (און בּאמת זיך ארויסדרייען 


פון איר), אי צײַט. אי א האַלבּן טאָג אַרבּעט. 


אײינמאַטאַזשירן---טרוו. זשיר אײַן, --י(גע)- 


מאַסאַזשירט. 1. מיט אַ האַנט (הענט) און 
לויט א באַשטימטער סיסטעם, װי אַ הילונג- 
מיטל, אײַנרײַבּן אַן אבֿר פון גוף. א' די פּליי- 
צעס. 2. אַרײַנרײַבּן עפּעס מאַסאַזשירנדיק, 
אי אָנגעװאַרעמטן בּוימל אין בּרוסט און פּלײ" 
צעס. ,דאַרף מען אי אין די האָר װאַרעמע זײפֿ- 
װאַסער", פֿאַר, 1964 א 14. אויך מיט זיך. 
-ונב, 


אײַנמאָפט(י)שֶׁן -- טרו. -טיי)ע אײַן, +יגע- 


מאָסטי)עט. אויך: --. מעסטען. 1. אַװעק- 
זעצן אָדער אַװעקלײגן עמעצן (אין אַן ענג 
אָרט), עס זאָל יענעם זײַן מער:װײניק בֹּא 
קוועם. אי די פּאַרשױנען אין בּויד. א' דעם גאַנצן 
עולם אין דעם ענגן זאַל. אדי גיבּורדיקע סאַני- 
טאַרן האָבּן גענומען א' די חבֿרה אויף די 
מאַשינעס", אי. קיפּניס איבּז, ק. טשוקאָװסקי, 
די זוניקע, קיִעװו 1934, 2, אײַנלײגן, אײַנ- 
פּאַקן. אַװעקלײגן אויף אַן אָרט. א' די זאַכן 
אין וואליזע. ,דאָס טשעמאָדאַנטשיקל, מע זאָל 
עס ניט אַװעקלקחנען, מאַסטעט ער אײַן נעבּן 
זיך", שע, איבּער א היטל. , אײַנגעמאַסטעט 
דאָס קלומיקל בּײַ זיך צװישן די אַקסלעף, 
בּערג, בּײַם דניעפּער וו. 

געװויינלעך מיט זיך -- קזיך אײַנגעמאָס- 
טיעט אויף די בּענק. מע זיצט", מבּאָ, דער 
גײער. ;געזען אַז זי זאָלן זיך אײַנמעסטען 
אױפֿן פּעראָן מיט די פּעקלעך", ה דאָבּין, 
צװישנ בּינשטאָקנ, מאָסקװע 1941. ;זיך איינגע- 
מאָסטעט בּײַ דער מוטער אויף די קני און אנ 
שלאָפֿן געװאָרןײ, נויעך לוריא, בּאַ דער אָפֿענער 
גרוב, מאָסקװע 1944. פיג. ,די נאַכט די פינ" 
צטערע האָט זיך אָנגעזעצט רײַטנדיק אויף די 
וועלדער . . . און זיך גוט אײַנגעמאָסטעט", אי. 
קיפּניס איבּז, שמייכלען, כאַרקאָוו 1929, 


װאָס האָט נאָר איין 
מאַסטבּױים. אַן אי שיפֿל, 


װאָס האָט נאָר 
איין 'מאַסטי װווייכע ט}, קאָליר. א האַנט מיט 
אי'ע קאָרטן. 

װאָס האָט (איז פֿון) 
איין מאָס. ,. . . ס'זאָל זיך בּאַקומען א שטיי 
פֿער אי דינער פֿאָדעם", י. יאַכינסאָן, מיט גע 
ניטע הענט, קיעוו 1925. עדערפאַר זײַנען די 
קונסטװערק, װאָס הייבּן זיך אויף. . . בּיז צו 
עטיק און רעליגיע --- א'", שנ, לעזער, דיכטער, 
קריטיקער ו. איער פילגליד --- מאַט. פֿיגור מיט 
מער װי פֿיר זײַטן, װאָס זיי זײַנען אלע פֿון 
איין מאָס. -יקייט, 


אײַנמאַפירן -- טרו. -סיר אײַן, -י(גע)מאַ- 


סירט. אײַנרײַבּן (מיט כּוח), אי אַ פעטס פֿאַרן 
פֿויסט-פאַרמעסט ינג, 


אײַנמאַצעווען 


אײַנמאַצעװען -- טרו. ‏ צעוע אײַן, -יגעז 
מאַצעװעט. (גראָבּלעך) אײַנרײַבּן מיט כּוח. 
אײַנמאַצעװען -- טרוו. -צעווע אײַן, -'געמאָ 
צעװעט. 1, אײַנפֿעסטיקן. אײַנקרעפֿטיקן א' 
די בּריק מיט בּעלקעס. אי מיט שטריק אַ קאָרבּ 
װאָס צעפֿאַלט זיך. 2. אַרומנײיען. א' מיט 
פֿאָדעם די קנעפּלעכער פון מאַנטל, 
אײַנמאר(אַ)וויכערן -- טרו. ער אײַן 
-- מאַר(א)וויכערט. 1. אַרײַנקריגן עפּעס אויף 
אַ זשוליקשן אופֿן. אײַנפריצעוװוען. א' דעם 
יאָלדס עטלעכע זלאָטעס. 24 בּכלל אָפּנאַרן 
אין ווערט. אי א גלעזל פֿאַר א בּאַרליאַנט, 
אײַנמאַרינירן -- טרוו. -ניר אײַן, --י(גע)מאַ- 
רינירט. 1. פֿאַרפּראַװען מיט זויערס, מיט 
זאַלץ, מיט געװירצן און קאָנסערװירן, לאָזן 
שטיין א בּאַשטימטע צײַט. א' הערינג, פיש, 
שװאָמען אע. ;און האָט זיי מיט די אייגענע 
הענט אין א שיסל, װי הערינג, אײַנגעמאַר- 
נירט", מלה, זאָל דאָס זײַן א װאָרענונגי 
"קענסט עס א' = מע דאַרף עס איצט ניט, 
גנעכטן האָבּ איך עס בּאַדאַרפט האָבּן, אָבּער 
הײַנט מעגסטו עס א'". *"קענסט עס דיר א' 
אין זויערן = עס טוג ניט, מע קען עס ניט 
ניצן. *אי עמעצן אין פֿעסל = פאַרשיקן, אַרלי1- 
זעצן אין תּפיסה. 
2. פֿאַרצ:ען, פֿאַרשלעפּן (אַן ענין). אי א חובֿ, 
אי דעם צוזאָג. *א' א מויד -- (אומאיידל) 
| זי ניט חתונה מאַכן. *אי עפּעס אין קאָפּ = אינ- 
גאַנצן פאַרגעסן װעגן דעם. 0. אָפּנאַרן. פאַר- 
פֿירן. אוי, האָט מען אים אײַנגעמאַרינירט, מיט 
זיך -- אי זיך אין שטובּ און זיך ניט װײַזן 
צװישן מענטשן. ;נאָך א טייל װעט זיך אי אין 
הערמעטיש פֿאַרמאַכטע כּלים פֿון דעם טראַדי- 
ציאָנעלן ייִדנטום", זשיט ווש, ניי 1917, ובב, 
אײַנמאָרען -- טרו. -רע אײַן, -יגעמאָרעט, 
1, אײַנמאַטערן, איבּערלאָזן אָן כּוחות. א' 
עמעצן בּײַ שװערער אַרבּעט. 2. אלַנהונגערן. 
אָפּשװאַכן מיטן ניט געבּן גענוג שפּײַז. מיט 
| זיך -- אַזױ אי זיך אַז מע פֿאַרלערנט זיך 
צו עסן, 
אײַנמאַרקירן -- טרוו. -קיר אײַן, -י(גע)מאַר- 
קירט. אויך: -;מאַרקעװוען, -מאַרקע- 
רירן. 1. אײַנצײכענען. א' די אייבּערהעמ- 
דער, מע זאָל זיי ניט פֿאַרבּײַטן אין װעשערל. 
אי די קי. 2, אױסקאָמבּינירן, אויסרעכענען. 
אי פאַר אַלעמען גלײַכע חלקים פון דעם לאבּן 
בּרויט. א' א גאַרניטער שטאָף פון רעשטל 
סחורה. 2. אײַנשפּאָרן. א' א טײל רײַוץ- 
שפּייזן {= הוצאָות}, אויך מיט זיך -- א' 
זיך דעם ועג צוריק -/21, | 
אײַנמאַָרישטשען -- טרו. שטשע אײַן 
=ריגעמאָרשטשעט. 59: -;מאַרשטשען. סל. 
- 1, אײַנקנייטשן. אי דאָס פּנים --- ניט צופֿרידן 
זײַן מיט עפּעס. אי א װײַבּעריש רעקל, מאכן 
פּליסע', 2, אײַנציען, אײַנשמעלערן (װעגן 
גענייטע זאַכן). ,הייס װאַסער װעט א' דאָס 
װאַלענע קליידל". | 
אײינמאַשטשען -- טרו. -שטשע אײַן, --'גע- 
מאַשטשעט. אויך: --מאַָשצ(י)ען. +דװ 


180 


אײַנמאָסט(י)ען (-+), ,זי האָבּן אײַנגעמאָשצעט 
די בּיידע קראנקע אױפֿן װאָגן, א. ו. אַלטמאַן 
אויס סטאַלבּצי, דער פֿאַבּריקאַנט, ווילנע 1893, 
;זיך געקליגט אײַנצומאָשטשען א טעפּל בײַ 
זיך אין קאָשיק", א. קאַרפּינאָװיטש, גײַם װילי 
נער דורכהויף, תּ"אָ  ,1967‏ מיט זיך -- עדי 
בּאַנק איז א קורצע, אָבּער זיי האָכּן זיך אַלע 
וי ניט איז אײַנגעמאַשציעט", רייד (גראָדנע) 
,כ'האָבּ זיך שוין עטאַבּלירט, אײַנגעמאָשטשעט, 
אײַנגעאָרדנט גײַסטיק און מאַטעריעל", פּ. רן" 
דאָי, טמז, 1964 ווא 6. 

איינמאַשיגיק -- אַדי. נעאָל. װאָס האָט (איז 
מיט) איין מאַשין. אַן א'ער װאַרשטאַט, 

אײַנמאַשענעװען -- טרחװ. נעװע אײַן 
*די'(גע)מאשענעװעט. אַרײַנקריגן אויף א זשוי 
ליקשן אופן. אי א היפּשע יפּותּיקי, 

אײינמוזיצירן -- טרוו. -ציר אײַן, -י מוזיצירט, 
אלַנלערנען מוזיק. א' מיטן אָרקעסטער די 
נײַע קאַנטאַטע, -/נב, 

אײַנמוחן -- |... מוייעכן, מואַכןן טרװ. מוֹח 
אליַן, -'געמוֹחט. נעאָל. אַרײַנגעבּן אַ מחשבֿה. 
אי אין עמעצן אַ געדאַנק װאָס מע קען זיך פון 
אים ניט בּאַפרײַען. 

איינמוטיק -- אַדי. װאָס איז מיט איין דעה. 
װאָס איז אין פֿולן הסכּם מיט אַנדערע, איינ" 
שטימיק, אַן איע החלטה. מלל פֿאַרטײַטשט 
'שכם אחד' (צפֿניה, ג, 9); ,איינמיטיג" (תיי 
;אַזױ װי איין מאַזין. -יקייט. 

אײנמוטיקן -- טרוו. -טיק אײַן, -- געמוטיקט, 
אײַנגעבּן מוט, קוראַזש. א' די יונגעלײַט זײ 
זאָלן פֿרײַװיליק גיין דינען. א' די געטאָײיִדן 
מיט זיך. 1-7גג, 

אײנמוטשען -- טרו. -טשע אײַן, -'געמוי 


טשעט. זזו אײַנמאַטערן, 113, נאָר שטאַרי 
קער, עמפֿאַטישער, בּוֹלטער. ‏ מיט זיף. 
-עניש, 


איינמויערן -- טרו. -ער אײַן, --געמויערט. 
9; -;מייערן. 1. אײַנבּויען, אַרײַנשטעלן, 
אויפשטעלן עפּעס װאָס איז װי אַ מויער, גע" 
מאַכט פֿון ציגל אָדער שטיינער. א' אַ פליטע 
אין קיך, ,נײַע, מאָדנע קאַכל-אױװװנס װאָס א 
רײַכער חסיד האָט געלאָזט אין שטיבּל א", 
אַש, תהיליםייוד. 

2. אַרײַנאַרבּעטן, אײַנפֿעסטיקן אין ציגל, 
שטיינער, אין א געמויערטן (טייל פֿון אַ) געבּיי, 
אי א קלאַמרע בּײַם װינקל. ;א 'ששײַנע! מאַכן, 
אַ קעסל אויף טיי א'", װײַס |, פֿון רבּינס 

שטוב', 

9. ניצן װי א טייל מאַטעריאַל בּײַם אויפ- 
שטעלן א מױער(װאַנט). אי רייען ציגל אין אַ 
שטיינערנער װאַנט. ,, זיא האבּן איין גמויארט 
אין דיא מויארן דיא קינדר פֿון ישׂראל אום 
װולן צו פאר דרבּן זיא", מחזור שלש רגלים, 
אַמשט 1713, ,אַך האט ער {פּרעהן קינדר ישׂראל 
טאן אין מויארן, דאש אַלישׂ האט לאַנג טאן 
דויארין", שֹׂה װ. | 

4. איזאַלירן אין אַ געמויערט קעמערל, א' 
דעם פֿאַרבּרעכער. אי לעבּעדיקערהייט. ,זי אין 


אײַנמטריחן 


פֿאַראורטײלט געװעזן, מע זאָל זי לעבּעדיק א' 
אין גראָבּן=, ישׂראל אָרנשטײן אין יאַסי, עץ- 
הדעת וו, יאָס 1884, 

9. פֿאַרבּאַהאַלטן אין א געמויערט אָרט. אי 
אַן אוצר צװישן די שטיינער פון פֿונדאַמענט, 
בּלִַם לייגן דעם װינקלשטיין א' א פּאַרמעט, 
;דורך צעשטויסן די װענט װעט מען געפינען 
דאָס בּאַהאַלטענע גאָלד װאָס די אַמורײים האָבּן 
אײַנגעמויערט", דר' ה. זײַדמאַן, ‏ טמז, 1967 
צו 14, 


0 צונעמען די פֿרײַהייט. פּענטען. בּאַצװינ- 
גען. ,און דאָרט האָסטו אײַנגעמויערט די מיל- 
יאָנען פֿון דעם פֿאַרדאַמטן שטאַם פֿון טיטוסעס 
לעגיאָנען", אל, 'די מאַדאַנע 

אויך מיט זיך -- אי זיך אין אַ בּונקער., 
דער גאַרניזאָן האָט זיך אײַנגעמויערט. -נג, 

אײַנמוליען -- טרו. -ליע אײַן, -יגעמוליעט. 
אײַנשמירן מיט זייף. א' די בּרודיקע העמדער. 
אי די בּאָרד פארן גאָלן, 

אײַנמומלען -- טרו. -מל אײַן, --געמומלט. 

| אײַנשעפּטשען, אײַנסוֹדען. א' עפּעס אין אויער. 
-עניש, 

אײַנמונטערן -- טרחװ. ער אײַן, -יגעמונ- 
טערט. אָנהײבּן מונטערן, אויפמונטערן. צו" 
געבּן מוט, א' עמעצן מיט לױבּװערטער. מיט 
זיך. -נה, 

אײַנמופרן -- {.. . מוסערזן טרוו. מוסר אײַן, 
-יגעמוסרט.. זאָגן עמעצן שטראָפּרײיד. װוירקן 
מיט מוסר. אי א קינד עס זאָל מורא קריגן א 
פּיפּס צו טאָן, 

אײינמורוען -- טרח. -זע אײַן, --געמורזעט. 
אײַנשמוציקן, אײַנפּאַטשקען. אײַנשמירן. א' די 
הענט, קליידער. מיט זיך -- ;אַן איי-און" 
איינציקער, א געראַטענער.. . ער װאָלט זיך 
נאָר אַזױ ניט אײַנגעמורזעט", לייזער קאַצאָ 
װיטש, הומאָרעסקעס, מינסק 1933, 

אײַנמורמלען -- טרו. -מל אײַן, = געמורמלט, 
שטילערהייט זאָגן עפּעס (אין אויער אַרײַן) 
אי א סוד. אויך: אי א תּפילה. -עניש, 

אײַנמושבן ---{... מוישעווזן טרוו. מוֹשבֿ אײַן, 
-- געמושבֿט. אײַנמיסטיקן, אײַנבּרודיקן. א' 
די שטובּ, אָנמאַכן א הקדש, 

אײַנמושטירן -- טרו. -טיר אײַן, -י(גע)מוש- 
טירט. 89: -.מושטרירן. 1. אײַנגעניטן, 
אײַנלערנען א זעלנער װי צו גיין, שיסן אאַזו. 
אי סאָלדאַטן װי צו גיין אויף א דעפֿילאַדע, 
2, אײַנטרענירן, אײַנטרעסירן, אי א בּער צו 
טאַנצן. 9. אײַנקנעלן, אײַנחזרן. אי דרך-ארץ 
אין (מיט) א גראָבּיאַן. מיט זיך. /גב, 

אײַינמזיקן -- {... מאיזיקןן טרװ. מזיק אײַן, 
--געמזיקט. צעשלאָגן. צעממיתן. גוט אָנ- 
בּרעכן די בּיינער און צעבּלוטיקן, אי עמעצן 
אַזױ, ער זאָל בּלײַבּן א קאליקע. מיט זיך. 

אײַנמטריהן -- {... מאַטר;אַכזן טרוו. מטריח 
אײַן, --י(גע)מטריחט.. בּאַמיען עמעצן, מיד 
מאַכן (מיט בּקשות, מיט בּעטן טובֿות). ק;איך 
האָף אז איך האָכּ אײַך ניט אײַנמטריחט", פּבּי 
מיט זיך -- אי זיך בּײַ דער װאַליקאַמפּאַניע. 





אײַנמיאוסן. 


אײינמיאופן -- { .. מיעסןן טרוו. מיאוס אײיַן, 
*-יגעמיאוסט, 1. מאַכן מיאוס. אי דאָס אויס" 
זען. אי דאָס אייגענע פּנים װי א קלאַון אין 
צירק. א' עמעצנס נאָמען, מענטשן זאָלן ניט 
ועלן מיט אים האָבּן צו טאָן. אי אַן אונטער- 
נעמונג מיטן לעקן זיך צו די פּאָר גבֿירים, 
2. מאַכן עקלדיק. אי דאָס עסן, די אַרעסטאַנטן 
זאָלן זיך בּונטעװען. א' א שעדלעכע זאך, די 
קינדער זאָלן װײַכן פֿון איר. מיט זיך -- 
אי זיך בּײַ יענעם אין די אויגן. א' זיך און 
פֿאַרשטעלן זיך פאַר א שד. -/נג, 

אײַנמיאַטשען -- טרו. -טשע אײַן, -יגעי 
מיאַטשעט. סל. מאַכן וייך. גוט אײַנקנעטן. 
אי (װוי) א טייגל. א' ליים אויף אויסצוקנעטן 
א פיגורקע, 

אײַנמידיק -- אַדי. װאָס עס מאַכט מיד. װאָס 
קען אײַנמידן. אײַנמידנדיק. איע געניטונגען. א 
שװערע, גיך-איע אַרבּעט. היקיים -- מש 
פֿאַרטײַטשט ייגיעת בּשׂרי (קהלת, יב, 12): אדז 
איז די אײַן מידיקייט דיש פֿלייש פון מענשן" 
וְתּי: ,מאַטערט אָפּ דעם לײַבּײן, 

אײַנמידן --- טרוו. מיד אײַן, -'געמידט. אויך: 
= מידערן. 1. מאַכן (זייער) מיד דורך אַר- 
בּעט. א' די ארבּעטאָרערס מיט אַ צען-שעה- 
איקן אַרבּעטסטאָג. ,אײַנגעמידט װערט אויך די 
האַנט וועלכע שטראָפֿטײ, הל. 2. אײַנמאַטערן. 

| ,איך װעל דאָ לאַנג ניט אי מיט אונדזער שמועס, 
װאָרעם ער האָט שוין געדויערט אַן ערך פון 
גוטע דרײַ שעה", ייל. ,כּדי אונדזערע קינדער 
זאָלן ניט זײַן אַזעלכע פֿאַרחוֹשכטע און אויס- 
געצערטע, דאַרף מען זען זיי ניט אַזױ שטאַרק 
איי, חברה מפֿיצי השׂכּלה, אַ פּאָר װערטער צו 
יודישע עלטערן װעגן חדר, װילנע 1914, 
9. מאַכן אַז עמעצער זאָל פאַרלירן די רו, דאָס 
געדולד. א' מיט א נודנער לעקציע. ,--- װי לאנג 
רעכנט איר... שטיין אין סטרײַק? -- בּיזװואַ" 
נען מיר װעלן די בּאָסעס א'י, אַר, דער בּאָס 
און די סטרײַקערינס', 

מיט זיך -- זיך א' גייענדיק, אַרבּעטנדיק 
אאַזװ. ,אַרבּעטן כּסדר בּלױיז מיט דער נאָדל... 
דערבּײי 
טער, בּערלין 1927, ,כא-כא-כא, דו האָסט זיך 
אײַנגעמידט און איך ניט", שע, 'שיר-השירים'. 
,זיי האַָבּן זיך אײַנגעמידט געבּנדיק", מ. בּלֵיני 
קין דאָס נײַע לעבּען, נ"י, אַפּריל 1911, 

דונג -- ,נאָך דער אַרבּעט דורכמאכן די גע 
העריקע איבּונגען און מיט דעם קען מען די א' 
פֿאַרטרײַבּןײ, 9געז, ווילנע 1932, צאז 1. -עכיץ 
-- ,, און איך, פֿון אי מיטן אַרויסהעלפן דעם 
אַלטן, בּין דערװײַל אנטדרימלט געװאָרן", ײל, 
דאָס פּוילישע יונגעל, אַדעס 1895. -עניש. 


אײינמײיליק -- אַדי. װאָס איז איין מײַל די 
לענג. איער מהלך. איער אָפּשטאַנד. 


אײַנמײסטערן -- טרו. יער אײַן, --יגעמײַס- 
טערט, 89: -- מייסטרעווען. בּמקום-װערבּ 
פֿאַר כּלערליי מינים אַרבּעטן װאו עס קומט 
אויס עפּעס אַרײַנצושטעלן, אַרײַנצובּױען אין 
עפּעס. א' א גאַנץ פיסל אינעם טיש. א' א פּאַ- 
ליצע אין (צו דער) װאַנט. א' א צעבּראָכענעם 


. . . מידן זיך אײַן די אויגן", אָזעיבּלע- 


1181 


- טייל פֿון א מאַשין. אי עטלעכע לידלעך אִין 

דער פּיעסע. אי אַן אונטערהער-אַפּאַראַט. -ונב, 
-ניש, 

אײַנמײפֿן -- טרו. מײַס אײַן, --געמײַסט, 
{אייגנטלעך: -- מייַ שן, פֿון דײַטש:ן (שטריק- 
מאַכערײַ, ליטע) מאַכן אויערן |= א פרײַען 
שטח, אַ לעכל צװישן די פעדעם פֿון שטריקן 
אָדער אײַנדרייען, פול מאַכן די אויערן מיט 
פעדעם. אי א שנור, א שטריק, 

אײַנמײערן -- -+ אײַנמױערן, 

איינמייקע(נע)ן -- טרוו. -קע אײַן, --יגעמיי- 
קעט. אײַנשמוציקן מיט מייקעכץ. איבּער- 
פֿרעסן זיך און נאָכדעם אי דעם טישטעך. 

אײינמיירען -- טרװ. -רע אײַן, -'געמיירעט, 
1. אַרײַנגעבּן (אָפּמעסטן, אײַנטײלן) אַ מיירע 
(בּײִַם פֿאַרקנעטן אויף מצות). א' מעל. אויך: 
אי װאַסער = צוגיסן די ריכטיקע מאָס װאַסער 
אויף צו פֿאַרקנעטן אַ מיירע. 2. מאַכן אַ הת- 
חלה פֿון אן אַרבּעט-פּראָצעס. ,זיי האָבּן געהאַט 
אַ גוט װערטל: מיט אונדז האָט מען אײַנגעמײ- 
רעט און מיט אײַך װעט מען פֿאַרקנעטן, 
שלמה שטראָוס:מאַרקאַ, דער ראַסיקער אַריער, 
װאַרשע 1959, 

אײַנמילדערן -- טרװ. -ער אײַן, -'געמיל- 

| דערט. מאַכן מילד(ער). אי רייד. א' די מוזיק. 
,אויף דער עלטער איז ער אײַנגעמילדערט 
געװאָרן". ‏ מיט זיך. הנג, 


אײינמיליאָניק -- אַדי. װאָס בּאַטרעפֿט (האָט 
אין זיך) איין מיליאָן. איע אונטערנעמונג. אַן 
איע שטאָט. -סטע(ר) -- װאָס מיט אים 

(איר) װערט לויט דער ריי א קײַלעכדיקער מיל- 
יאָן. דער איסטער בּאַזוכער אויף דער אויס- 
שטעלונג. 


איינמינוטיק -- אַדי. װאָס געדויערט איין 
מינוט. איער שמועס אויפן טעלעפֿאָן. 


איינמיניק -- אַדי. װאָס איז פֿון איין מין. 
אײנאַרטיק. איינהייטלעך. איע זאַכן, בּאַשעפע- 
נישן. ,אזא קערפּער, װאָס יעדער בּרעקל זײַנס 
איז ענלעך צום אַנדערן, הייסט איער", מ. שולי 
מאַן איבּז, א. װו. צינדער, עלעמענטאַריפיזיק |, 
מאָסקװע 1923, ,,ס'איז שוין ניט װײַט די צײַט 
ווען די אַרטן {געװיקסןן װעלן זיך בּאַהעפטן 
מיט זייערע איע קרובים", ישׂראל-ישטימע, 1958 
ש29. איע גראַ מען -- אַלע אײנטראַפֿיקע, 
אָדער אַלע צוייטראפיקע, דרײַטראַפֿיקע. איע 
זײַטן--פון א געאָמעטרישער פיגור. -יקייט. 
אויך; איינמינימדיק, -יקייט, 

אײַנמיסטיקן -- טרו. -טיק אײַן, -'געמיס- 
| טיקט. 1. פֿאַראומרײניקן מיט מיסט. א' די 
שטובּ. 2. אַרײַנגעבּן מיסט אין בּאָדן (די גע" 
רעטעניש זאָל װערן אַ גרעסערע). א' א פעלד. 
אי א גאנצן אַקער לאַנד. ,, . . פֿלאַנצונגען, װאָס 
לאָזן אין דער ערד לאַנגע װאָרצלען... און 
דער גרונט װערט גוט אײַנגעמיסטיקט", איבּז, 
נ. רובּאַקין, די אייבּיגע מלחמה מיט דער נאַי 
טור. װאַרשע 1906. 9. שטאַרק בּאַשמוצן 
א' דעם נאָמען פֿון א חשובֿן טוער. מיט זיך, 
דונג, | 


אײַנמסהרן 


איינמויען -- טרו. מי אײַן, --געמיט. פֿאַר" 
שאַפן עמעצן מי, מטריח זײַן. א' עמעצן מיט 
שתּדלנות. געויינלעך מיט זין -- אי זיך 
פאַר אַ גוטן פֿרײַנד. אײײַנמיאונג, 


אײַנמ(י)עשטשען - זזו אײַנמאָסט(יען 
-+, , מיך האָט די מאַמע אײַנגעמיעשטשעט 
צװישן די זצק", קאָפּעלאָװ, אַמאָל איז געװעף 
מיט זיך. עניש. 

אײַנמירפֿן -- -+ אײַנמערבּן. 


אײַנמירמלען -- טרו. -מל אײַן, -'געמיר- 


מלט. 89: -:מערמירן. מאַכן עס זאָל 
אויסזען װי מירמלשטיין, אי א ואנט. 
אײינמישן -- טרו. מיש אײַן, --געמישט, 


- 1 אײיַנגיסן, אײַנשיטן, אײַנגעבּן עפּעס פֿון 
אַן אַנדער מין, סאָרט אע (און דורכמישן) א' 
צוקער אין טיי. א' ראָזעװע מעל מיט געבּל- 
טלטע. אי װישניאַק מיט סליװאָװיץ,. א' קאַלט 
װאַסער אין אָקרעפּ, אי גיפט אין װײַן. קאיין 
בּעכר מיט פר מישונג אוני פֿר שטאָפּונג האשׂטן 
צו מצרים אײַן גמישט", מחזור ר"ה ויו"כ, 
הומבּורג 1721, 2. אײַנמאַכן א שיטער טייג, 
אי קאַרטאָפֿל-מעל אויף לאַטקעס. 8. אַרײַנ- 
װאַרפן, אַרײַנפּלאַנטערן. אי אינאָסטראַנעי ווער- 
טער אין א שמועס. אי פּסוקים אין אַן אַרטיקל, 
אי ליגנס מיט אמתן. ,, אין ייִדיש:דײַטשע בּריפע 
איז אַנשטענדיג לשון הקודש װערטער אונד 
אויך גמרא װערטער אײַנצומישן", בּריף שטעי 
לער שבֿט סופֿר, לעמבּערג? יאָר? 

מיט זיך -- פֿון זיך, אָן אַ כּוונה. ,, צו פֿיל 
צוקער האָט זיך אײַנגעמישט אין געבּעקס". 
אײַנמיש. ונג. עכץ. עניש, 


אײַנמלאַכהן -- {... מעלאָכעזן טרוו. מלאָכה 
אײַן, --יגעמלאָכהט, 1. אײַנאַרבּעטן (געוויינ- 
טלעך איר), אי אַ שטיקל מלאָכה, אַז מע זאָל 
זיך האָבּן מיט דעם צו קראַצן, 2. דזו אײַן" 
מײַסטערן -=, אָבּער שטענדיק מיטן בּײַטעם: 
ניט געראָטן. 


איינמלבּושדיק -- {.. מאַלבּעש...ן אַדי. 
1 װאָס האָט (טראָגט) איין מלבּוש. אַן אָרע- 
מער, איער אויסשטייער. 2, אוניפֿאָרעמדיק, 
;די קעלנערינס זײַנען אַלע אי, מע קען זאָגן 
כּמעט אָנמלבּושדיק", רייד (נ"י), גאונטער די 
גלײַכגילטיקע מאַסקעס, אונטער דעם א'ן אָנ 
טאָן וָפון די סאָלדאַטןן שלאָגן זיך יונגע הער- 

| צער", ש. בּרעגמאַן, דורך קריג און רעװאָלד 
ציע |, אַדעס 1931, 


אײַנמל(ע)ן -- 1 . . מאַלנע)זן טרוו. מל(ע) אײַן, 
-- געמל(ע)ט, אָנהײבּן מאַכן פאַר אַ יידן 
אָנהײבּן מל(ע) זײַן (שפּאַסיק און אומאיידל)), 
;דער דאַרפֿסיונג איז נאָך קיין ייִד ניט געװאָרן, 
מע האָט אים נאָר אײַנגעמלט, בּיז מע װעט 
אים אויף אן אמת מל זײַן װעט אװעק א יאָר 
מיט א מיטװאָך", רייד (קאָװנע), 


אײַנמסחרן -- {... מיסכערןן טרװ. מסחר 
אײַן, --געמסחרט,. אײַנהאַנדלען, איר. א' א 
סחורה פֿאַר די הינט אַרױסצוװאַרפֿן, ;די מציי 
אות װאָס מײַן גאַניידעם |= איידעם, װש מיט 





אײַנמסלקן 


ג-עדןן האָט אײַנגעמסחרט!". מיט זיך -- 
דה פאַר זיך, | 
אײַנמטלקן -- {... מעסאַלעקןן טװ. מסלק 


אײַן, -'געמסלקט. אײַנצאָלן,. א' אַ שיבּוש. 
אי כּמעט אַלץ און דערנאָך חרטה האָבּן, 

אײַנמפרן -- {... מאַסערןן טרװ. מסר אײַן, 
*יגעמסרט. אײַנגעבּן אַ מסירה. פֿאַרמסרן 
א' די חבֿרים פארן רבּין. אי עמעצן פאַרן מל- 
כות. ,,איינמאָל איז עֶר געריטן בּײַ דעם שׂר 
אין הויף אײַנצומסרן א ייִדן", ל. יאַסעלאָװיץ, 
רי עזריעל (4. . ., ווילנע 1892, 

אײַנמעבּלירן -- טרח. ליר אײַן, -(גע) 
מעבּלירט. אײַנשאַפן, אײַנשטעלן מעבּל. א' 
דאָס גאַנצע הויז. אי דעם זאָל מיט זיך -- 
,האָבּן געלט אויף א' זיך", טמז, 1967 ווא 27, 
דונ2, 

אײַנמעפטיקן -- טרו. -טיק אײַן, -'געמעם- 
טיקט. פטמ. בּאַפֿולמעכטיקן. איבּערגעבּן רעכט 
עפּעס צו טאָן, דורכצופֿירן. אי צוויי מיטגלידער 
פון פֿאַראײן צו געבּן הלװאָות. א' אונדז צו 
פארטרעטן. מיט זיך. /נם, 

אײַנמעלדן -- טרו. מעלד אײַן, -געמאָלדן 
(אויך: --געמעלדט), 1. לאָזן (געבּן) צו װיסן 
וועגן אַ װיזיט (בּײַ א דאָקטער, אַדװאָקאַט אע), 
אי אַ חוֹלה צום דאָקטער. 2. מודיע זײַן א' 
אַ נײַס בּפֿני כּל עם ועדה. 9. אײַנרעגיסטרירן, 
אײַניאװען (בּײַ פּאָליצײי װעגן א נײַ:אַנגעקומע- 
נעם, אויף ואוינרעכט אאַ), א' דעם פּאַספּאָרט 
אין פּאַליצײ. א' די געסט. 4, ואויליונגעריש. 
אָנבּרעכן די בּיינער. אָנפּאַטשן, אָנשלאָגן. ,מע 
האָט אים שוין אײַנגעמאָלדן, ער גייט אֲרום 
מיט אונטערגעהאַקטע אויגן", רייד (װוילנע), 

מיט זיך -- ;איר דאַרפֿט זיך דאָך ערגעץ 

זען אי. הײַנט איז דאָך סכּנות נפשות", אַר, 
יחבֿרים'י. *אי זיך בּײַם רבּוֹנוישליעולם = איר, 
ועגן װערן א בּעלתּשובֿה. ונג. -עכץ. 
-עניש, 

אײַנמעלדעװען -- דזו זפֿו, ספעצ ב4. 
,איין פּױערל האָבּ עך |= איךן אַזױ אויסגע- 
ליידיקט . . . איז עֶר צוגעשטאַנען: כ'האָבּ אים 
בּאַשװינדלט --- האָבּ עך אים אײַנגעמעלדעװעט", 
ל. מלאך, אָפּפֿאַל, װאַרשע 1922, | 

אײַנמעל(יק)ן -- טרו. מעלייק) אײַן, +יגע- 
מעליק)ט. 1. אײַנשטױיבּן, אײַנשמירן מיט 
מעל. אי עמעצן, מאַכן אים װײַס װי א מילנער. 
טראָגן א זאק מעל און אי די בּגדים. ש--- גרוי 
דער מיידלס קאָפּ! --- נאַר דו איינער . . . כיהאָבּ 
געבּאקן בּולקעס, חלות, ס'צעפּל אײַנגעמעלט", 
אול, דער בּאָבּעס אוצר. 2, בּאַשיטן מיט מעל. 
אײַנרײַבּן מיט מעל. א' קאָטלעטן, פיש פֿאַרן 
בּראָטן,. א' א בּלאט לאָקשן פֿאַרן מאַכן די 
קרעפּלעך. 3. בּכלל אײַנשטױבּן מיט עפּעס 
װאָס איז װײַס. אי מיט קרײַד, ‏ מיט זיך. 
דיקונג, | 

אײַנמעלקן -- טרו. מעלק אײַן, -געמאַלקן, 
-יגעמעלקט, 1. צוגעוואוינען צום לאָזן זיך 
מעלקן, אי דאָס יונגע קלעלע. 2. אַרײַנקריגן 
בּיסלעכװײַז (אַזױ װי דורך מעלקן. א' דעם 
אַלטן חובֿ טראָפּנװײַז, | 


1182 


אײַנמעפטן -- טרו. מעסט אײַן, -יגעמאָסטן, 
1 אָפּמעסטן װייניקער װי ס'קומט ננּכּיון 
אָדער ניט-בּכּיוון). אָפּנאַרן בּײַם מעסטן. אי אַ 
האַלבּן אַרשין סחורה. 2. אָנװערן, פֿאַרלירן 
בײַם מעסטן, אי פון אַ בֹּאַל סחורה היפּשע 
עטלעכע אַרשין. 0, אָפּמעסטן די געהעריקע 
מאָס. ,דר זלבּיגר װאשׂ דשׂ מעל אײַן מעשט 
זאָל ניט דש װאַשֹׂר גישן |בּײַם בּאַקן מצותן", 
עח, נא/ג. *א' דעם רוקן, די פיס = שלאָגן 
מיט אַן אײַזערנער אָדער הילצערנער מאָס אי" 
בּערן רוקן, איבּער די פיס. פרגל אויסמעסטן, 
בּ. ‏ עניש, 

אײַנמעסטען -- + אײַנמאָסט(ען. מיט 
זיך -- ,,.. געזאָגט, אַרײַנשפּרינגענדיק אין 
װאַגאָן . . . אײַנמעסטענדיק זיך דאָרט", שע, 
יאָסעלע סאָלאָװײ. ,מע האָט זיך בּעסער אײַב 
געמעסטעט אויף די אײַנגעװאַרעמטע ערטער", 
ה. דאָבּין, צװישנ בּינשטאָקנ, מאָסקװע 1 

אײַנמעקן -- טרו. מעק אײַן, --געמעקט, 
1. אָפּמעקן א בּיסל. א' דאָ און דאָרטן 
2. אײַנשמירן, אײַנשמוציקן. אי דאָס בּוך מיט 
פֿעטע פֿלעקן, 9. אײַנטריקענען מיט מעק" 
פּאַפּיר. אי דאָס פֿריש-אָנגעשריבּענע. אי טינט- 
סימנים. -עכץ. 

אײנמערפן -- טרו. מערבּ אײַן, --געמערבּט, 
9 =--מירבּן, --מאַרבּן. מאַכן קרוכלע, 
מערבּיק. אי ס'געבּעקס, ס'זאָל זיך קרישלען 
אונטער די ציין, 

אײַנמערען -- טרו. -רע אײַן, --געמערעט. 
אוקר. סל. אײַנשטילן. אײַנרואיקן. שלום מאַי 
כן, אי אַ קריגערײַ, אַ מחלוקה. אי די שלעגערס. 

אײַנמערקעווען -- -+ אײַנמאַרקירן. 

אײַנמעשטשען -- -+ אײַנמאָשטשען. - 

אײַנמציאהווען -- {... מעצנע...} טרו. 
מציאהווע אײַן, -יגעמציאהװעט. אײַנקויפן 
מציאות. איר בּײַטעם. ;נאָך גאָרנישט אײַנגע- 
מציאהווצט", ל. טרייסטער, צוק, סצץפ' 1964. 

אײַנמקיא(נע)ן--ן... מייקענעןן -+ איינמייי 
קענען. 

אײַנמרוטשען -- אוטװ. -טשע אײַן, --געז 
מרוטשעט. 89: -- מרוקען. זזו אײַנבּרוקען, 
אײַנבּרוטשען. אַרױסבּרענגען קלאנגען (ענלעכע 
צו) מרו-מרו. אי װי א הונגעריקע קאַץ. 

איײינמשפּחהדיק -- {. .. מישפּאָכע . . .ן אַדי. 
װאָס איז פון אָדער פֿאַר איין משפּחה. א'ע 
הײַזער, 


אײַננאַנגלען -- טרװ. גל אײַן, --גענאָגלט, 
1. אַרײַנקלאַפּן א נאָגל. אי קליינע נעגעלעך 
אין די זוילן, 2, אײַנפֿעסטיקן. אי אַ צעבּראָכן 
מעבּלשטיק, 


אײַננאָאן -- טרו. נאָג אײַן, -- גענאָגט. ‏ אלנז 
זויגן. א' דעם זאפט פֿון א ציטרין. מיט 
זיך -- אײַנקלאַמערן זיך, אײַנעסן זיך. אי זיך 
עמעצן אין די בּיינער. | | 

אײַננאַדז(ש)ען -- טרוו. -דזןש)ע אײַן, --יגענאַ- 
דזנש)עט. 89: -- נ(י)אד(י)ען.-הגצומקם:8 == 
אעיד ;לת 1132עכןזת , זעדזעהגזועקם :8/} ==, מזזזמ3 


אײַננאַרן 


צוצלען צו זיך. צוגעוואוינען צו זיך. אלינהייי 
מישן. אי אין הויז אַ פרעמדן הונט. ,װאָס האָסטו 

אײַנגענאַדעט אַהער די כאָפּטע שנאָרער?", רייד 
(ליטע). ,אַ פּריצישע אַכסניא . . . אָבּער אום 
מער פּאַסאַזשירן אײיַנצונאַדזען צו זיך, בּרויכט 
ער צו האָבּן דערצו איינע שיינע פֿרוי אָדער 
איין שיינע טאָכטער", אמד, רויזע פֿינקעל, 1874, 

מיט זיך -- אי זיך און געפֿינען פֿאַר זיך 

אַ בּאַקװעם ערטעלע. אי זיך בּײַ יענעם אין 
האַרצן. ,די קאַץ האָט זיך אײַנגענאַדזשעט בּײַ 
אונדז אין הויז". ,דער געדאַנק װעגן שװאַרצן 
אָנצוג האָט זיך בּיסלעכװײַז אײַנגענאַדזעט אין 
קאָפּײ, אַר, יפּלאַמעס'. ,דאָ דאַרף זיך דער 
עולם אײַננאדיען אויף איבּער שבּת", בּ. דעמי 
בּלין, צװיי און אַ דריטער. ,בּײַ אים האָבּן 
זיך אײַנגענאדיעט גנבֿים", מוק, פרץ און דאָס 
יודישע טעאַטער. ‏ -עניש. 

אײַננאָדלען -- טרװ. -דל אײַן, -'גענאָדלט. 
ארײַנזעצן, אַרײַנשטעקן א נאָדל, אי די מאַשין, 

אײננאָטירן -- טרו. -טיר אײַן, -- גענאָטירט, 
פאַרנאָטירן. אײַנשרײַבּן. ניט פֿאַרגעסן אײַנצונאָי 
טירן אלע הוצאָות. ‏ מיט זיך. 

אײיננאַכטיק -- אַזי. װאָס געדויערט איין 
נאַכט. אן א'ער מארש. אן איע אַפֿערע. איע 
פֿאָרשטעלונג, | 

אײַננאָלן -- טרוו. נאָל אײַן, --יגענאָלט. ‏ (אלינ- 
בּינדערײ) אײַנלעכערן מיט אַ נאָל, אי דאָס בּיכל, 

אײננאמע -- די, -ן, יס. דטשמ. נר והגם אָפט 
געניצטן. הכנסה. א קנאפּע א'. ,היר שפּילט 
מען אַלע טאָג שולמית אין פּאָלנישן מיט גוטע 
אין אונד גוטן בּײַפאַל. . .ײ, פּבּ |ייִבּל שאן, 

אײיננאַמענדיק -- (מוזט) װאָס ענדיקט זיך 
מיט דער נאָטע װאָס האָט דעם זעלבּיקן נאָמען 
וי די נאָטע װאָס מע האָט מיט איר אָנגעהױבּן. 
איע גאַמע. איער מאַזשאַיר. (מאט) א'ע צאָל-- 
מיט איין בּאַצײכענונג פֿאַר דער מאָס. 5 קג, 

אײַננאַפֿטאַלױירן, *ינעווען -- טרו. ליר, 
-לינעװוע אײַן: --(גע)נאַפטאַלירט, ‏ לינעװעט, 
אײַנשיטן מיט נאפטאלין. א' די װינטערדיקע 
מאַנטלען, דעם פּעלץ אע, די מאָלן זאָלן זי 
זומער-צײַט ניט צעפרעסן. שפּאַסיק: אי די בּת" 
יחידה קיין בּייז אויג זאָל איר ניט שאַטן, 

אײיננאַרײען -- טרו. -רײַע אײַן, --גענאַ- 
רײַעט. 89: -;נאַראיען. 1. אײַנרעדן. סו- 
געסטירן, רעקאַמענדירן עפּעס צו טאָן מיט 
גוטע ריידעלעך. א' א געשעפֿטל. אי אַן אנדער 
שידוך,. 2. אַרײַנקריגן עמעצן אויף א שטעל. 
אי אַ נײַעם משרת, 

אײַננאָרמאַליזירן -- טרו. -זיר אײַן, +-נאָר- 
מאַליזירט אײַנשטעלן אויף אן אופן עס זאָל 
זײַן נאָרמאַל, װי עס דאַרף זײַן. אי די אַרבּעט 
אין אַנשטאַלט. /נה, 

אײַננאָרמירן -- טרוו. -מיר אײַן, -י(גע)נאָר- 
מירט. אײַנשטעלן, אײַנפֿירן א נאָרמע, א רע- 
גולירונג. אי די אַרבּעט-שעהן. ונג, 

אײַננאֿרן -- טרו. נאַר אײַן, -'גענארט. אַרײַנ- 
נאַרן. איבּערגעווינען, אַרײַנקריגן דורך א ליגן, 
פֿאַלשקײיט,. א' עמעצן א שטיינדל אנשטאָט 





אײַננאָרען 


-אַ ‏ בּריליאַנט,. ,אירע וייכע, זיסע ריד .יא 
שיינע, פײַעריקע אויגן האָבּן מיך אַזוי פּריטש- 
מעליעט, אַזױ אײַנגענארט", ייל, ניט טױט ניט 
לעבּעדיג, ווילנע תּרנ"ח. אויך מיט זיף. 
אײַננאָרען -- טרו. דע אײַן, --גענאָרעט, 
/89: -נורען. 1. פֿאַרבּאַהאַלטן (װי) אין אַ 
נאָרע. אי אַ טרײפֿענע זאַך, אַז קיין שד זאָל 
דאָס ניט דערשמעקן. 2. אַרומװיקלען. פֿאַר- 
דעקן. ;אי זאָל אים {דעם טאָגן פֿינצטערניש און 
טויטער שאָטןי, פרץ, לידער און פּאָעמען 
9. אַרײַנשטעקן אין עפּעס װאָס איז שװאַרץ, 
שמוציק, אײַנשמוציקן, א' די הענטלעך אין 
בּלאָטע. א' דעם מאַנטל אין זאַמד און שטויבּ, 
4 בּכלל אַרײַנשטעקן אין עפּעס װי אין א 
בּאַהעלטעניש, אַן אָרט פאַר זיכערקייט. א' דעם 
קאָפּ אין דער מאַמעס שויס. 
מיט זיך -- 1. גוט אלַנוויקלען זיך, אײַנ" 
טוליען זיך. אי זיך אין פּעלץ. .. . . נאָרען זיך 
אײַן אין די צעריסענע טולופּלעך און לױפֿן- 
לויפֿן אַהיים", שע, לאַטקעס. 2. אײַנקאָר- 
טשען זיך, אײַנמאָסטען זיך. אַרײַנקריכן (אַזױ 
ווי) אין אַ נאָרע. אי זיך װי קעצעלעך ארום 
דער קאַץ. אי זיך װי א חזיר אין בּלאָטע. א' 
זיך אין א קאַנורע. ;אַפֿילו די יאַטקע-הינט 
האָבּן זיך אײַנגענאַרעט צװישן די קלעצלעך", 
שע, אָרעמע און פֿרײלעכע |. עניש. 
אײַננגען זיך -- {... נעגעןן אוטװ. נגע זיך 
אײַן, זיך -'גענגעט. לד. אײַנעסן זיך, אײַנ- 
טשעפּען זיך. א' זיך, מע זאָל פֿון אים ניט 
קענען פּטור װערן. ,װאָס האָסטו זיך אין 
מיר אײַנגענגעט און לאָזסט מיר ניט צו רו?", 
רייד (קאָװונע), 
אייננוליק -- אַדי. (װעגן מעל) װאָס איז נאָר 
איין מאָל דורכגעזיפּט געװאָרן מיט א שיטערער 
זיפּ, רעשעטע. איע מעל = טונקעלע מעל, 
אײַננוקען -- טרו. ‏ קע אײַן, --גענוקעט. 
אײַנשטילן, אײַנרואיקן מיט נודנו וֶווען מע טאָר 
ניט רעדן נאָכן מאַכן א בּרכה אָדער אין מיטן 
דאַװנען, זאָגט מען נוינון. ,װעסט מיך ניט אי 
איך װעל דיר זאָגן אַלץ װאָס עס דריקט אויפן 
האַרץ". | 
אײַננורען -- דזו אײַננאָרען -+. דזװ אײַני 


נורקען (זיך) -+. , דאָס קעלבּעלע אין שטפ- 


לעכל נורעט אײַן דאָס פעלעכל", פרץ, לידער 
און פּאָעמען. ,גאָרניט געענטפערט, נאָר אײַן- 
געהויקערט האָט עֶר זיך אויף דער קעלניע, 
אײַנגענורעט דעם פּנים אין בּאָרד", זש, נח 
פּאַנדרע. ,ער האָט צוריק דעם קאָפּ אין קישן 
אײַנגענורעט און די אויגן האַלבּ פֿאַרמאַכט", 
הר, פֿאַרנאַכט. מיט זיך -- ;רוקט זיך 
װײַטער, װײַטער אין װינקל און נורעט זיך 
שטאַרק אײַןײ, ממוס, מסעות. ;אײַננורענדיק 
זיך אין די פֿאַרשידענע מינים בּגדים. . ,ײ, אַר, 
'דער װײַטער יארידי. -עניש. 

אײננורקען -- טרו. -קע אײַן, --גענורקעט, 
אײַנטוקן. אי דעם קאָפּ אונטערן (אין) װאַסער. 
געוויינלעךן מיט זיןך -- מאַכן נורקעס אין 
װאַסער. אי זיך בּײַם בּאָדן זיך. פֿיג. א' זיך 
אין ייִדרישקייט, | 


אײַנניטונת -- די, -ען. 


188 


אײנניאַדען -- טרו. -דע אײַן, -יגעניאַדעט, 


1 דזוו אײַננאַדזזש)ען -+. 2. ספּעצ. מאַכן 
עס זאָל טיף אַרײַנדרינגען אין הויט, אין פֿלײש, 
פֿיג אויך אין געמיט. ,אַלדאָס מיאוסע מוז װערן 


אױפֿגעדעקט, אַז נישט װערט עס אַזױ אײַנגע- 


ניאַדעט אַז מץ קאָן עס שוין מיט זיבּן װאַסערן 
נישט אַרונטערשװענקען"/ צייט. מיט זיך-- 
דזוו אײַננאָדז(ש)ען זיך. ,זי האָט זיך בּכּיוון 
אײַנגעניאַדעט, כּדי אים צו פֿאַרפֿירן". 2, ספּעצ. 
אײַנעסן זיך. ?א רגילות װאָס האָט זיך בײַ 
אונדז שטאַרק אײַנגעניאַדעט: מע נעמט משױ- 
מדים און מע שטעלט זיי פאָר װי ייִדֹן", צייט, 
טמז, 1958 או 17, 


אײַנניאָרען -- טרו. -רע אײַן, -געניאָרעט, 


אויך: -:ניורען. זזו אײַננאָרען -+. צום 
3 ,װעט קומען מיט גרויסע בּלאָטיקע שטיי 
װאַלעס און אי {אויסשמירןן דעם סאַמעט", רייד 
וַיִבּל וְאאא, זי 51, מיט זיך -- ;האָבּ 
מיך בּעסער געקענט א' אין דער בּלאָטע װאָס 


- דאָס װאַסער האָט אָנגעמאַכט אויף דער בּריק", 


קמ, 1867, טאג 16. אאַרויפֿקריכן אױפֿן הויכן 
קאַלטן אויוון, זיך אײַנניורען אין די שמאַטעס 
און אַנשלאָפֿן װערן", סאָװ'י היימלאַנד, 1965, 
פאן 4, 


איינניגונדיק -- {,.. ניגג...ן אַדי. װאָס 


האָט איין ניגון, איין מאָטיוו. עפּעס אַן איער 
זינגער, 

פּראָצעס אָדער רע 
זולטאט פון אײַנניטן (זיך), נעאָל אַנשטאָט איי 


בּונגג--דר' א. אַלשװאַנגער איבּז, יונג, דער 
קליינער געאָמעטער, בּערלין 1921, ;|דעםן כּוח + 


פֿון די מוסקלען קאַן מען פאַרגרעסערן, אויבּ 


.מע מאַכט סיסטעמאטיש געװויסע א'ען", ט. 


בּערלס, מענטש'מאַשין, קיִעו 1927. ,די 
אי'ען . . . האָבּן געקראָגן בּײַ אַ סך קינדער 


דאָס אויסזען פֿון א שפּילײ, ימ, קוד, 1943, 


אײַנניטן -- טרו. ניט אײַן, -יגעניט. לר. 


22 ניטן = געװאוינהייט, מאַנעריזם. אײַנ- 
פּראַקטיצירן. אײַנלערנען. מאַכן עס זאָל װערן 
א געוואוינהייט, ,דער לערער זאָל אי פאַרשטעג- 
דעניש פֿאַר שפּראַך-פֿאָרמען", ימ, נײַע װעגן 
ריגע 1927, ,,אויבּ א מענטש ויל זײַן געזונט 
און שטאַרק, . . . דאַרף ער אַלע טאָג א' זײַנע 
מוסקלען", ט. בּערלס, מענטש'מאַשין, קלעװ 
7, 

מיט זיך -- אי זיך אויפצושטיין מיטן 
זונאויפגאַנג. אי זיך צו הייבּן שווערע משׂאות. 
;אָנגעװעבּט א געװועב . . . אויף דערויף דאַרף 
מען זיך דערעיקר א', גייט שוין די ארבּעט 
גיכער", י. יאַכינסאָן, מיט געניטע הענט, קיִעװ 
5, 


אײנניטעװען -- טרו. -טעװע אײַן, --'געני- 


טעװעט. 1. צונױפֿפֿעסטיקן מיט ניטן, שטיפֿ- 
טן. אי א ראַם פֿאַר אַ בּילד. 2. צושמעלצן 
אי צוויי בלעכן. 


אײַננייפן -- טרוו. נייג אײַן, --יגענייגט. אײַנ- 


בּייגן. אי דעם קרוג. ,מײַן קאָפּ צו דער זון נייג 
איך אײַן מיט פריידיקער הכנעה", הל, אַ בּלאַט 
אוף אַן עפּלבּוים. מיט זיך. -נה, 


אײַנניערען 


אײַננייזן-- טרוו. נייז אײַן, --'גענייזט. אַרײַ- 


קריגן עפּעס אויף אַן אומערלעכן, אומיושרדיקן 
אופן. ;אַז מע קען ניט קריגן מיט גוטן, דאַרף 


-מען אי פֿון אים װאָס מע קצן". ‏ 
אײננייטן -- טרוו. נייט אײַן, --'גענייט (*ריגעז 
נייטן),. נייטן עמעצן און פּועלן, (אײַנ)צװינ- 
גען. אָנװענדן גװאַלדמיטלען. ,מע קריגט ניט 


פֿון גרייטן: אָדער בּאצאָלן אָדער א'", פֿװל 


- (אונטערוועלט). ,אין פֿיר טעג גענומען פֿאַר 


זעכציק טויזנט רובּל געשעפט, װאָס דער פֿראַנ- 
צויזל האָט אים כּמעט אײַנגענייט", יהל, דער 
אַפּיקורס, װאַרשע 1904. .--- קליידלעך האָסטו 
געטראָגן פֿון אים? --- ער האָט'ס מיר איינגע- 
נייט", פֿ. בּימקאָ, גנבֿים. -ונג. -עכץ. 


אײַננייען -- טרו. ניי אײַן, -'גענייט. /1, צו- 


נייען. צופעסטיקן מיט נאָדל-פֿאָדעם. /א' א 
קנעפּל, צוסטריגעווען א בּענדל, אױספּרעסן אַ 
קאָלנער, --- דאָס קאָן שוין אויך ניט א ייָך?", 
שע, אָרעמע און פֿרײלעכע װ. 2 אַרײַננײען. 
אי א לאַטע אין די קני. אי די אַרבּל. ,איין אשה 


דיא דא פֿלעגיט קינדר מפּיל צו זײַן. אַזו נעם 


נײַא וואקס אונ' מילך פון איין פֿערד אוני 
קאָך עס מיט איין ננדיר אונ' מאַך איין גאַרטיל 
אונ' נע אײַן אין לעדער פֿון איין הערשין. אוני 
איר אן טאָן אום לײַבּי, ר' מרדכי גימפל בֹּר' 
אלעזר, משׂמחי לבֿ אַמשט 1718, 

2. מאַכן א פֿאַלד אין אַ קלייד אע, אַרײַנלײגן 
עפּעס אין דעם און פֿאַרנײען. אװען איינער 
וואוינט אויף אַזא אַן אָרט, װאָס זײַן געלט 


איז ניט בּאַװאָרנט פֿאַר גניבֿות, און ער האָט 


עס אײַנגענייט אין זײַן קלייד --- מאָג ער עס 
וָאום שבּתן אַרומטראָגן אין זײַן הויז", לט2, 


ס/א. ;גענומען . . . מרדכיס װעסטל און געויזן 


בּרײַנען: זעסט, כ'האָבּ אים דאָ אײַנגענייט פינף 
אימפּעריאַלן", אָפּאַ, אין פּוילישע װעלדער. *א'י 
לאָקשן = אי דאַלאַרן, | 

4. פֿאַרנײען. א' דעם ריס. גלײבּעניש: מע 
דאַרף ניט אי (אין) אַ בּגד װאָס עמעצער טראָגט 
אויף זיך, װײַל יענער קען פאַרלירן דעם זכּרון. 
;טו אויס די מאַרינאַרקע, װעל איך א' דעם 
ריס". דז א' דעם שׂ כ ל, געוויינלעך שפּאַסיק. 

9. פֿאַרבּײגן אַ שטיקל סחורה אין אַ בּגד אע 


| און צונייען, כּדי צו מאַכן קירצער אָדער שמע- 


לער, , ס'איז צו בּרייט אויף איר, אָט װען מע 
זאָל דאָ אַ בּיסעלע א', װאָלט עס געװען ניש- 
קשהדיק", פֿאָר, 1964 א 26 - 

0. (אײַנבּינדעריי) צונױפֿנײיען בּלעטער פֿון 
אַ בּוך. גאָדער אַז אַ ייִדענע בּרענגט צו טראָגן 


| אַ צעקנייטשטע, צעריסענע, אויסגעװיינטע תּחי 


נה . . , אײַנצונייען מיט שאַרע פעדעם", בּ. 
רעסלער, אַמעריקאַנער, 1958 ץ 16. 

מיט זיך -- װערן קירצער אָדער שמעלער 
בּײַם אײַננײען. סיקלייד נייט זיך אײַן און מע 
קען עס ניט טראָגן. דאונג, -עכץ. 
דעניש. דער (דין, יקע). = -ערי. 


אײינניפווען -- אוטו. -װע אײַן, --געניכוועט, 


22 ניכוופ 22 ליכווע. װרר. אײַנדאָרן פון א 
חוֹלאת, שװאַך װערן. קללה: אי זאָלסטו, 


אײַנניערען -- טרו. ירע אײַן, --געניערעט. 





איַנניצן 


בּעם. רומ. 
מיט זיך. | 

אײינניצן -- טרו. ניץ אײַן, --געניצט. א 
בּיסל, צום טייל, צײַטװײַליק ניצן. אי מעבּל און 
דערנאָך פּרוּװן פאַרקױפֿן, ‏ מיט זין -- א 
בּיסל קאַליע װערן פֿון ניצן. -עכץ. דער 

אײַננישטערן זיך -- אוטװ. "ער זיך אײַן, 
זיך --גענישטערט. 89: --;ניסטערן זיך, 
אײַננאַדיען זיך. אײַנװאָרצלען זיך. אײַנעסן זיך, 
,;אין משך פֿון מײַן לעבּן . . . האָט זיך אין מיר 
אײַנגעניסטערט א געפיל, ניט פּטור צו װערן 
פון אים", איבּז, גוסטאַװ מעירינק, דער גולם, 
ווילנע 1925, 

אײַננמשלען -- {. .. נימשלעןן טרוו. נמשל 
אײַן, -יגענמשלט. צופּאַסן א נײַעם נמשל צו 
אַן אַלטן משל. אַרײַנפּאַסן עפּעס נײַס אין אַ 
בּאַקאָנטן משל אָדער מעשׂהלע. אי די מעשׂה מיט 
די פיש און די נעצן צו הײַנטיקע צײַטן, 

אײַננעבּלען -- טרח. "בל אײַן, -יגענעבּלט, 
9 --נעפּלען. פֿאַרװיקלען אין אַ נעבּל. 
פֿאַרצ;ען מיט א נעבּל, נעפּל. ערויכער, ליולקע, 
נעפּל אײַן אין א דינעם נעץ מײַן זײַןײ, סעג, 
סטרונעס. 

אײַנגעטעפן -- טרוו. -עך אײַן, = גענעבּעכט, 
מאַכן עמעצן פֿאַר א נעבּעכל, פאַר אַן אומבּא- 


אײַנשמירן, אײַנבּרודיקן. אויך 


האָלפענעם. א דערציאונג װאָס נעבּעכט אײַן די 


קינדער. געויינלעך מיט זיך -- זיך צוגע- 
וואוינען צו זײַן א נעבּעך, זיך צו פֿירן װי א 
פֿאַרשטױסענער, אַן אומבּאַהאָלפענער. זיך א' 
און פאַרלירן יעדן שטאָלץ. ,אין אָרעמאַנסקן 
לעבּן האָט ער זיך אַזױ אײַנגענעבּעכט, אַז ער 
קען נאָך אַלץ ניט אוױיסגלײַכן דעם רוקן". 


אײַננעגלען -- טרװ. -גל אײַן, +גענעגלט. 
דזו אײַננאָגלען -=, אָבּער בּפירוש מיט נעגל 
(ניט מיט איין נאָגל) אויך מיט זין -- 
פֿיג. ,האָט איר קליין װאַרעם גופל זיך אײַנ- 
גענעגלט אין . . . זײַןן אטלעטישער בּרוסט", 
ר. פּאַלאַטניק, פֿאַש, 1951 וו 16, | 


אײַננעם -- דער, יען. 1. אַקט אָדער רעוול- 
טאַט פון אײַננעמען. אַ פּאַמעלעכער א', א" 
מלח מה -- ,ווען אַלעקסאַנדער מוקדון האָט 
אונטערגענומען זײַן א"מיי, מװ איבּז, פֿרױד, 
אַרײַנפֿיר אין פּסיכאָאַנאַליז. 2, פעאיקייט פון 
אַ כּלי אַרײַנצונעמען אין זיך א בּאַשטימטן 
סכום. כּלים מיט גלײַכע א'ען, 9. אייַנצי, אלינ- 
לויף. פֿאַרענגונג, פֿאַרשמעלערונג. דער א' פֿן- 
נעם שטאָף נאָכן װאַשן איז ניט קיין גרויסער, 


אײַננעמען -- טרח. נעם אײַן, --גענומען 
(אויך: --גענעמען, פר, מג). 1. אַרײַננעמען 
עמעצן אין א גרופּע. אי אין קאָן. א' אין שפּיל 
אויך די קלענערע קינדער. אויך: א' אין א 
חבֿרה. 2. אַרײַננעמען אין אַן אָרט. א' די 
ציג אין שטובּ אַרײַן. אי אַן אורח אויף איבּער- 
צונעכטיקן. אי אַ נשׂרף. ,די מוֹרדים דיא הטן 
אן גישטעלט דעם שטאט פֿאָלק צו װערן קיין 
יודן אײַן צו נעמן אין אירי גיצעלט", װינץ. 
9. אַרײַננעמען אין א כּלי. ,דאָס קריגל נעמט 
אײַן נאָר פיר גלעזער מילך", ריד (צויזמער) 


1184 


עווען מען עסט װייניק, האָט דער מאָגן כּוח 
עס אײַנצונעמען, און די נאַטירלעכע היץ קען 
עס אײַנקאַכן", איבּז, נועם מוסר, וילנע 1864, 

4. אַרײַננעמען אין זיך. אויפעסן א סך. 
אויסטרינקען אַ סך. ,דאָס פערד האָט אײַנגעי 
נומען א האלבּן עמער װאַסער". ,זיך געזעצט 
זאַלבּעפערט און אײיַנגענומען דאָס געבּראָטענע 
גענדזל". ,די זעלבּיגה {= די פֿרעסערסן זײַן 
איין מוק צו גלײַכן, די פֿיל אײַן נעמט אונ קיין 
אוש גואזנג הט", עיון, טז/ב. *אי דעם בּיטערן 
טראָפּן = טרינקען (אַ סך) בּראַנפֿן (פֿרגל 83), 
,גאנץ פלײַסיק אײַנגענומען דעם בּיטערן טרא 
פּן בּיז דער קרוג איז אויסגעטריקנט געװאָרן", 
קמ, 1866, פא 31, 


9. ספּעצ. אויסטרינקען, אַראָפּשלינגען פאַר 
אַ רפואה (סגולה). א' א רפֿואה, די טראָפּנס, 
אַ פּיל, דעם פּראָשיק אע, עס זאָל בּעסער װערן. 
אי מע ליצין פֿטמ (װאַרשע) ,שטונד אויף 
ר' ייסא אונ' גיט אים מַים של גרוגרות דורך 
איין רעריל אין מויל, ער זאָל אײַן נעמין", 
נצו, מה/ד. ,עז טאָר ואול איינר אײַן נעמין 
לאַקריץ זאפט אודר זונשׂט זיס גיצײַג, דז ער 
זאָל איין גוט קול האבּין", לטו, עט/א. ,װען 
מען די לעבּער פֿון קוקוק טוט נעמען און טוט 
זי דערן, און אין רעגנװאַסער א' --- זוי העלפט 
עס אַלע צײַט פאַר די בּייזע קראנקייט", משל 
הקדמוני, אוסטרהא 1808. ;אַזױי װי איינער 
נעמט אײַן רפֿואות, בּיטערע מעדעצין, אַזױ זאָל 
בּײַ דיר זײַן די גאַנצע װעלט", קיצור חובֿות 
הלבבות מיט עברי טײַטש. יוזעפֿאָו 1844. גיעט. 
װעדער קעסטעלע האָט דער רבּי צוגעטראָגן 
צום האָריקן אויער מיט א מינע פון א' ריצן- 
אייל", זש, שקלאָװער קינדער. ,איך פֿלעג דאר 
פן אי ודי קרײַטעכערן אלע פֿאַרן עסןײ, שע, 
יבּײַיִם דאָקטאָרי. ,,מיר דאַרפן שוין הײַנט אין 
אונדזערע זשאַרגאָנישע בּיכער ניט אַרײַנטאַן 
קיין צוקער בּכדי די לעזער זאָלן דעם 'ווערעמ- 
קרויט' װעלן אי", גבריאל רױטבּאַרד, זב, דער 
בּוקעט בּלומען, קעשענעוו 1897, | 

*א!' ריצנאייל און זיך ניט פֿאַרקרימען = 
אויך: זײַן געצוואונגען צו טאָן עפּעס װאָס עס 
איז דערווידער און ניט אַרױסװײַזן קיין װוידער- 
געפיל, *אי א בּיטערע פּיל = א) זײַן געצוואונ- 
גען ניט צו רעאַגירן אויף אַן עוולה, אויף זיך- 
לערײַען אע; בּ) זײַן אָן מיטלען זיך צו פֿאַרי 
היטן בּײַ אַן אַנשיקעניש. *א' (א לעפֿעלע) 
פּלױידער-װאסער = האַלטן אין איין פּלאַפּלען. 
*א' א שװײַג-וועסערל = פֿאַרשװײַגן, ניט אַפּי 
ענטפערן. אי א שווײַגענישש. *א' שט 
מעניש -- א) מיט בּאַפֿעל, מיט רוגזא, מע 
זאָל שװײַגן. ,שלימזל, טאַמער װאָלסטן איינ- 
גענומען א בּיסל ש'?", שע, אין שטורם; 
3 ) מיט אומצופֿרידנקײט, פאַרדראָס למאַי מע 
קען קיין װאָרט ניט ארויסקריגן, ענו, װאָס 
שװײַגט איר, װי איר װאָלט צו לעפעלעך שטן- 
מעניש אײַנגענומען?", ש. גאַדינער, דער מענטש 
מיט דער בּיקס, מאַסקװע 1933: ג) אויפהערן 
רעדן (בּאַזינגען, בּאַשרײַבּן),. ;נאַכדעם װי 
ושלמה המלךן האָט אָנגעשריבּן ישיר:השירים', 
מוזן אַלע חבֿרים א' א שטומעניש.. . ווועגון 


אײַננעמען 


צוויי פֿאַרליבּטע הערצער", יט, טאָג, 1958 


(וש14, אויך: אי פֿאַרשטומעניש. פיג. א' א 


פּאָרציע מוסר, | 
0. אײַנרואיקן, אײַנשטילן, אי אַ קינד װאָס 


| ויינט. זיך אַזױ צעוויינען, מע זאָל עס ניט קע 


נען א'. אי עמעצן װי א פּיצל קינד, װי דאָס 
ליבּסטע קינד. אי מיט גוטן. א' מיט גוטע 
רייד(עלעך). אי מיט ווייכע רייד. אי מיט טרייסט- 


ווערטער. ,אַפילו מיט די קרעפּלעך נעמט מען 


אים נישט אײַן, ער װויל מיטן גרעגער אין שול 
אַרײַן גיין", פֿל. ,,איך פֿאַרגײי זיך אין א גע" 
וויין. דער טאַטע . . . נעמט מיך אײַן מיט װאָס 
ער קאָן", שע, ייִדישע קינדער. ;א מאַמעס 
האַרץ אַז עס װיינט, קען מען אַזױ גרינג נישט 
אי װי אַ קינד", ממוס, קליאַטשע. אויך א' אַ 
צווייטנס כּע ס, רוגזא. אי מיט עטלעכע קערבּ- 
לעך דעם ספּראַװניקס רציחה. ;כּעס פֿון א 
מלך איז גאָר א מלאך-המות. א קלוגער מענטש 
קאָן אים פֿאָרט איי, מס, משלי תּקע"ד, טז, 14, 
,.. . האָבּן אים אײַנגענעמען, האָבּן אים געבּע- 
טן, ער זאָל זיך נישט אַזױ שטארק מרגן זײַן", 
יפּ. אויך פֿיג. ,מיט פאָרכט האָסטו דײַן לײַבּ 
צו האַרבּסט געבּויגן און בּענקשאפט מיט יעסן- 
לידער אײַנגענומען", א. שומיאַטשער, אין שע- 
הען פון ליבּשאַפט. | 

/. אויסגלעטן, אײַנגלעטן. אײַנגלאַדיען. מאַכן 
שלום. א' דעם סכסוך, די אַלטע מחלוקה. אי א 


קריגערײַ. ,ער איז אַלין אַ געגטער און זײַן 


פּרנסה איז אי רײַסערײַען צװישן יונגע פּאָר- 
לעך", רייד (נ"י), 

8. קאָנטראָלירן. דיסציפּלינירן. אי די קינ- 
דער אין קלאַס. א' צעבּונטעװעטע זעלנערס. 
;די קינדער שיסן אויס א געלעכטער, װאָס 
זשאָרזשיקן איז ניט בּאַקװעם זיך אַלײן א' 
אין די הענט", אי. קיפּניס פֿרײד, 

9. לייזן. פֿאַרדינען. אַרײַנקריגן רווח. אי אין 
קאַסע טויזנט זלאָטעס פֿאַר בּילעטן. אי אין 
איין טאָג מער װי געויינלעך אַ גאנצע װאָך. 
;איך וויל אויף דער הוכצײַט זײַן, אובּ איך 


איין פּפֿעניג קונט אײיַן נעמן מיט מײַנר לייער 
| װויל איך דא אום װינדן", בּבאיבּוך, 617. ;דאש 


אַנדרי געלט איז דשׂ דר דרשן אײַן נעמט פון 
דר דרשה", לטו, קט/א. גגְװעלבּר גיבּויאט, 
מסים אונ צינזר . . . אײַן צו נעמןי, משה אטי 
זענשטאַט איבּז, דרך הישר לאבן בּוחן, 1746, 
;האָט ער אײַנגענומען פֿאַר דעם שטיק טרייפע 


פֿלײש זעקס אָדער אכט גילדן", י. מאַרגעני 


שטערן, מעשׂה משני קצבים, װילנע תּרנ"ח. 
0. אױפֿמאַנען. גוֹבֿה זײַן. אײַנמאָנען. א' 
דעם צוזאָג. א' דעם לוין. אי שׂכירות. שװער 
אייַנצונעמען אַן אלטן חובֿ. ;דו מיר העשט 
גישיקט עפש בֿון דען געלט דש דײַן מן האט 
אײַן גינומן בון מײַן חוב", פבּ 1533 וְיבּל 
ווואן. ,איר זולכש געלט האט שון לר' זלמן 
שי געבּין, אונ' איך זאָלשׂ היא אײַן נעמין, 
זא איז עז גישעהן", פּראָגבּ, 30. ,װעלכיר 
דער דאש קנס אײַן נעמט דער זאָל עשׂ בּרעג" 
גין לגבּאי צדקה", 'תּקנות חכמי ומנהיגי ק"ק 
פּראג'י שע"ב |רשומות, תּ"א תּרפ"ון. ,איך 
װערד דען גאַנצן חדש געלט אײַן נעמןי, בּראַנט, 





אײַננעמען 


פּרק סח. ;יעקבֿ זול . . . יאגן . . . פֿון עֹשׂו אײַן 
צו נעמן זײַן חוֹבײ, סהמ, תּהלים, קט, 11, 


1, צונויפֿנעמען, צונױיפֿקלײַבּן. גיין אי יאַ- 


געדעס אין װאַלד, א' די גראָשנס בּײַ די היגע 
בּעליבּתּים. א' די צעװאָרפענע מטבּעות. ,קיין 
מנוי דער דא מעות אײַן נעמט אודר אויז גיבּט 
לא יהיו פּחות משנים", תּקק. ,, . . פֿיר יאר דר 
נאך קאם װידר איין (משולח) אום (צדקה) אײַן 
צו נעמן פֿר די ארמי פֿון ירושלים", שאר, 
פיורדא תּקכ"ז. 

2. בּאַקומען. (אײַנ)קריגן. מקבּל זײַן. גע- 
וינען. אי בּײַ אַ שפּיל דעם גאַנצן קאָן. ,דען 
הש"י בּיצאלט דען רשעים אירן לון אויף דיזר 
וועלט אונ' דיא צדיקים נעמן איר לון אײַן 
לעולם הבּא", מ. שערטילש, יב, 5. גער זאגט 
'ואשר לא צדה' (שׂמות, כא, 13ן.. . ער האט 
זיך ניט מכוון גיװעזין אונ' גאָט האט אים 
צו גישיקט עֶר זאָל אים אום בּרענגין כּדי דז 
אַלי בּיידה זאָלין זייער עונש אײַן געמין", 
נצו, ויקרא, ג/ד. פדרום גיהערט דער מענש 
ניט בּרוגז זײַן װען ער איין שאדין אײַן נעמט 
אוני הט היזוק אן זײַן געלט", קה, פיורדא 
3, לח, 1, אלקצר מה לי להאריך, האבּ 
מער כּבֿוד אײַן גינומין אַלישׂ איך בּין װערדיג 
אוני װערט גיװעזין", גה, 212. ,די מצות עסין 
דיא כּשר זײַן, דאש זיא איין גוטן שׂכר װערן 
אײַן נעמן פֿון הש"י", עפש, דרך הישר לעולם 
הבּא, 9פדמ תּמ"ה? ,דאָ האָט אליעזר אויך 
כּבֿוד אײַנגענומען פֿון װעגן דעם מלאך", צור, 
חיי שׂרה. ,דאָס װעלן אונדזערע קנעכט דער" 
ציילן, װעלן מיר א גרויסן שם א'", טויזענד 
אונד איין טאָג, װאַרשע 18239, 

8, אקוזװ. אײַנקריגן אַן איבּערלעבּונג, 
דורכלעבּן א געפֿיל װאָס נעמט דורך. אי נחת 
פֿון אייניקלעך. ,קערן זיך אויס מיט דעם 
פּנים צום גאָרטן, אײַננעמענדיק גרויס פֿאַר' 
געניגן פונעם ערשטן סימן לעבּן, װאָס די 
וועלט װײַזט אַרױס", ממוס, א גרויע האָר' 
אי צער, עגמתנפֿש, האַרצװײטיק אע. 
;אויף דען צער ואש ער פון זײַני חבֿרים אײַן 
נעמט", סהמ, איובֿ, יד, 4. ;דײַן נפֿש װעט 
אויף דיר קלאָגן און פֿיל צער אי", ספֿר ישׂרי 
, וילנא והורדנא 1819. ;דאָס עגמת:נפש 
װאָס איך האָבּ אײַנגענומען אין דער קורצער 
צײַט", ממוס, ישם און יפת'. ,דיא פעלד מויז 
. .. קונט ניט גאר וואל דען װעג אונ' דרום 
מושׂט זיא אײַן נעמן פיל בּיזר שלעג", ספֿר 
משלים, 9פדמ 1686. א' שאַנד. א' א 
בּושה. אי א חרפּה און א בּושה. אי חרפּות און 
בּושות. א' בּזיונות. ,מיר קומן ניט גערן אין 
אַשכּנז צו אײַן נעמן שאַנד", אַשכּנז. ,דער 
בּחור האָט מורהן!ן פר זײַן שבּתות/, ער מוז 
אײַן נעמן חרפּות ובּשות", 'בּחורים-לידי, פפדנז 
0 וַיבּל ווואן. ,איר װוערט ניט מין |= מיין, 
מערן חרפת אײַן נעמן פֿון די נכריים", צאינה, 
וילך, הפֿטרה. , זײַן משפּחה האָט מיט {= פֿוןן 
אים אײַנגענומען גענוג בּושות", י. מעצקער, 
פֿאַר, 111967. א' שר עק -- אַרכ. ;דא 
נאַם זי איין גרושׂן שרעקן אײַןײ, בּבֹאיבּוך, 61, 
,מיר נעמן אַלי יום בּהלות אײַן", פּראָגבּ, 14, 


1188 


;וואר איין ערלתּה אַנידר גפאַלן אונ איז תּכֹּף 
טוט געבּליבּן... זא האבּ איך װידר איין 
גרושן שרעקן אײַן גנומן", יפּראָגער פאַמיליץ- 
מגילה', 1722 וְיובּל ווואן, 

4, אין אידיאָמאַטישע אויסדרוקן, קללות, 
שבועות, מיט אױיסגעבּרייטערטע בּבּ 13112, 
*אי דעם ט ויט-- שטאַרבּן, אַרכ, ניט פּעיאָ: 
?קורץ צו פֿארין איזט ר' אַנשיל ב"מ איין 
האַשׂטיגין טוט אײַן גינומין... יצא נשמתו 
הטהורה", גה, 262. אלאָז מיך איין גרינגי 
(מיתה) אײַן נעמען, גלײַך אַז מן ציהט איין 
האָר אויז דער מיליך", עפש, סידור תּפֿילות, 
אַמשט תּק"ח. /זאָלסט זיבּן יאָר זיך מאַטערן 
און דערנאָך א' אַ גרינגן טויט"; ,מײַנטװעגן 
מעגסט אי א שיינעם טויט, אַבּי פּטור װערן פון 
דיר"; ,מעגסט אי אַ מיתה דאָ גלײַך אויפן 
אָרט". ;אַז דאָס שיינע 'לאָנדאָן האָט שוין יאָ 
אײַנגענומען א מיתה, װעל איך אויך אױפֿגע- 
רעכט װערןי, שע, מנחם-מענדל. א' א (די) 
פּגירה. ;הערסט? מעגסט א' א פּגירה". 

אי א מיתהי:משונה -- שטאַרבּן מיט 
אַן אומגעוויינטלעך בּיטערן טויט. ;א הונט זאָל 
א לעק טאָן מײַן האַרץ, װאָלט ער אי אַ מי-מי", 
פֿװל. ,װען ער נעמט אײַן א מי-מי, װאָלט גצ 
וען א בּאַרג (בּערגל) אויף דער ערד, אָבּער 
ניט קיין לאָך אין הימל", פֿול. ,איידער לעבּן 
אין צרות איז גלײַכער בּאַלד אי אַ מי-מיי, שװ. 
;אַ מי-מי זאָלן זיי אַלע אי נאָך הײַנטיקן טאָג", 
;זה הפֿערדל, אָט דאָס פערדל, הלך למיתה -- 
האָט א מי-מ' אײַנגענומעןי, ממוס, קליאַטשע. 
עדו װעסט מיר א ממזר ארײַנבּרענגען אין 
שטובּ אַרײַן? זאָלסט פריער א מ"מי א'", א. 
נוסבּאַום, פּעסעלע די גאַבּעטע, װאַרשע 1885. 
ונאַך דער מלחמה פֿון 1870, װען די פּרײַסן 
האָבּן זיך בּאַרימט מיטן אי א סך שטעט, פרעגט 
א ייִד דעם פּרײַס דעם בּאַרימער: ;נו, און א 
מיתה-משונה האָט איר שוין אײַנגענומען?!"-- 
ענטפערט יענער: ,דאָס נאָך ניט, אָבּער מיר 
װעלן עס זיכער א'!ײ, פֿװל -+ בּפו, 

אין קללות: אי די מיאוסע קרענק, א' די 
פֿאַליקע, א' א (די) נכפּה, אי ס'קדחת, א' אַ 
שלאַק, א פּאַפּלעקציע אע. 

אי אַ (שװאַרצע, פֿינצטערע) מ פּל ה. ,מע 
האָט בּרוך-השם געזען . . . װאָס פאַר אַ שװאַר- 
צע מפּלה אַלע אונדזערע שׂונאים האָבּן אײַנגע- 
נומען", יפ. ,דרום האָט אויך המן הרשע . . . א 
חשיבֿות בּאַקומען, דערמיט דאָס ער זאָל א 
מפּלה א'", ר' אהרן מטריבֿש, ספֿר מצח אהרן, 
װאַרשע תּר"גי 

א' די כ פּרה = װערן א כּפּרה אַנשטאָט 
עמעצן. , מעגסט א' די כּ' שוין, די מינוט!"; 
;גרייט א' די כּפּרה פאַר זײַן מינדסטן נאָגל". 
;אַ כּי זאָל אי די גאַנצע כאַליאַסטרע בּלוטזוי- 
גערס", ש. בּרעגמאַן, דורך קריג און רעװאָלן 
ציע !, אַדעס 19231, 

*א! אַ (די) כּפּרה (די נכפּה, די פּגירה) נאָך 
(פאַר) עמעצן = אומאיידל. זייער שטאַרק 
בּאַגערן (װעגן מאַן און פֿרױ) ;אַז א פֿרי 
האָט געהאַט שיינע 'מאָטרעס' (אויגן), פֿאַר 
אַזא אשה פלעגט ער פּשוט א' די נכפּה", ש. י. 


אײַננעמען 


האַרענדאָרף, טעאַטער-קאַראַװאַנען, לאָנדאָן 
5, /,אַ מאַנצבּיל האָט אײַנגענומען די פּגירה 
ווען ער האָט זי אָנגעקוקט", טמז, 1968 וו 19, 

9, בּאַזיגן אין אַ מלחמה. אָקופּירן. פֿאַר- 
נעמען אַ שטיק לאַנד װאָס געהערט צו אַן 
אַנדער מאַכט,. א' א סך לענדער, פֿעלקער. א' 
אַ גאַנצע מדינה. א' אַ פעסטונג, א קרעפּאָסט. 
;זול עֶר הער קומן... אונ' אײַן נעמן די 
שטט", בּבאיבּוך, 18. ,איצונדר קומט דאש 
שװערט אונ' נימט אין אירי לײַבּרײ, שעריר, 
ד, 10. ,מן זאגט מיר ויא דער דוקש != דוכּסן 
אויז פּײַארן האבּ נוירלינגן אײַן גינומן", 
פראָגבּ, 11. ,זענין צרפֿתּים פֿיר בּון גיקומין 
אוני בּון אין גינומין", גה, 171, ,די פֿעשטן 
זיא נאַמן זיא אײַן מיט גרושׂר שטערק", װינץ. 
,עז איז בֹּעשׂר דער זיך זײַן רוגז קן צװינגן 
וועדר איין גבּור אודר איין שטאט אײַן צו 
נעמן", לטו, קנה/ב. ;איין שונא קומט פר 
איין מקום חוזק אין צו נעמןי, ר'י ש?מה זלמן 
לונדן, קהלת שלמה, אַמשט 1744. ,איז ער גע" 
קומען צו א חזקה {= פֿעסטונגן... מאָרגן 
װעלן מיר דאָס גרינג איי, שבחי בּעשט. *אי אַ 
מלחמה = זיגן אין א מלחמה. ;און ניט צו 
די גבּורים, כּלומר װײַל זיי זענען שטאַרק זאָלן 
זיי א' די מלחמה", חה, רצג, 

*אי א (די, גאַנצע) ווע לט = אױיך: װערן 
זייער בּאַרימט. איר, כּלומרשט אױפּטאָן זייער 
א סך, *ער נעמט מיט אים אײַן בּילגאָראָד (א 
קליין שטעטעלע אין פּוילןן = איר. שטאָלצירט, 
ייִחוסט זיך מיט אים. *א' טשאַקעװו = אָטשאַ- 
קאָוו, -+ 869, *ער מיינט אַז ער האָט אײַנגע" 
נומען פּלעוונע = ער איז א ליגנערישער בּעלי 
גאווה, *אי אַ (די) שטאָט = (אַקטיאָריש) שטאַרק 
געפעלן װערן אין אַ בּאַשטימטן פּונקט, 

0 בּאַהערשן. בּאַצװינגען. גובֿר זײַן. אי 
דעם יצריהרע און װערן א בּעל-תּשובֿה. אי אַן 
אײַנגעגעסענע תאווה. א' די שװאַכקײט צו +.. 
א' עמעצן מיטן ערשטן בּליק (קוק) ,דער 
בּינוני איז דער װאָס איז קיינמאָל ניט גובֿר 
דאָס שלעכטס אויף אַזױ פיל אַז ער זאָל אי די 
'קליינע שטאָטיײ, תּניא, לב. ,האָט זי אים אלינ- 
גענומען מיט אירע גרויסע שמיכלדיקייט, 
האָט אים געואונען מיט אירע בּאַצוקערטע 
ליפּן", מס, משלי תּקע"ד, ז, 21. ;נישט די 
קהילות דאַרף מען א' --- מידאַרף א' די הער- 
צער, מאַכן זיי גאולה-דאָרשטיק", צייט, טמז, 
7 ווו 13, : 

אַרומבּינדן. צונויפבּינדן, אײַנבּינדן. אי 
אַ קאָרבּ מיט שטריק. א' דעם בּוקעט בּלומען 
מיט אַ בּענדל. אי די ציגאַרן מיט אַ בּאַנדע" 
ראָל. אי פֿון אונטן די פירהענגלעך מיט אַ 
קאָלירטער סטענגע. 

8, אײַנזאפּן. אַבּסאָרבּירן. אי אין זיך װאַ- 
רעמקייט. אַ סחורה װאָס נעמט אײַן דעם 
שווייס פֿון קערפּער. ,זי מעג ארומגיין מיט 
די װאָל װאָס זי לייגט אין אויער, עס זאָל 
אי דאָס פײַכטקייט", תּקוני שבּת, אוסטרהא 
8, קאַזױ װי א שװאָם נעמט אײַן אין זיך, 
און אַז מע װיל פון איר אויסצ;ען, מוז מען 
מיט דער האַנט קװעטשן", הרבֿ י. געלבּאַרט, 





אײַננעמעניש 


י ספר מעשׂה אָבות, װילנע 1880. א,װאַסער |בּײַם 
לעשן קאלךן דאַרף מען גיסן בּיסלעכװײַז, דער 
קאַלך זאָל אינגאַנצן זי אײַננעמען", יאַכ װ, 
9, (שנײַדעריַ) אײַנקירצן. אײַנשמעלן, אי 
| פאַלדן. אי די טאַליע. א' אין דער טאָליע. א' 
| איין פּלייצע. אי (אין) די בּאָקעס. אי אין נאָט, 
אַזױ אויך: א' די בּרוסט, אי דעם בּויךף 
= אײַנצ;ען. ;װי האַלט איר דעם קאָפּ! -- 
האָט ער געטענהט צו דעם קל;ענט -- דעם בּויך, 
דעם בּויך נעמט א ביסל אײַן", ח. מעלאַמוד, 
סאָװ' הײימלאַנד, 1963, א 5. מיט זיך -- 
אי זיך אין קאָפּ א געדאַנק (מאַנקאָליע, משוגעת 


116 


נעסטן זיי זיך אײַן און מערן זיִך שרעקלעך 
געשווינד", דרי ישׂראל צינבּערג, װאָס טוט זיך 
| אױף דער װעלט, קראַקע תּרײס. ;אָנשטעקנדיקע 


קראַנקײטן האָבּן זיך. שטאַרק אײַנגענעסט אין 


בּיאַליסטאָק*, פ9געז, װוילנע 1923, נאן 372; ,עס 
- האָט זיך אין איר. אײַנגענעסטיקט דער שטע- 


כיקצר געפיל", מװ, דער װעג צו אונדזער 
יוגנט. ‏ (יק)וגה, 


אײַגנעפטלען -- דזו אײַננעסטן. אויך מיט 
|זיך. ;הינטערן טײַכל.. . האָט זיך אײַנגע- 
| נעסטלט דער אַרטעל", 
סטאַניצע, מינסק 19231, 


איבּז װ. סטאַװוסקי, די 


קומף. *נומער אי = אויך: 


= איינם 


20, אַדו אָדער זח. דזו ערשטנס. ,אי װיל 
איך עס ניט, צוויי קען איך עס ניט". ,איינש, 
מן לאזט נימנט אײַן. . .*, פּראָגבּ, 1,. ,א' -- 
עֶר גיט ניט קיין תּקיעת כּף", שע, 'דער אפיי 
ערשטנס, ,דאָס 
איז ני א' -- והשנית . . .*, שע. 

סובּ, אָן אַן אַרטיקל, דזוו איין זאַך, איין 
עלעמענט, טייל אע; איין יסוד, פּרינציפּ אע. איך 
װוייס אי. א' איז קלאָר (זיכער, בּאַשטימט אע), 
פֿאַרגעסן (ניט נעמען אין בּאַטראַכט, זיך ניט 
רעכענען מיט) א'י. ,אי איז קיינס"ן ,אי מיטן 


דריטן איז (גיט) קיין מחותּן"; ,עס קען ניט 





אע). ענעם דיר ניט אין דײַן זין אײַן הער צו וׂ - 
מ עס זיר מש א יק שי אײַנגעפּלען -- דזוו אײַנגעבּלען {פֿאָרעם מיט 


אײַננעמעניש -- דאָס (וי), ז. 1 מואם פא" גלמערן 


! װערן צען װען אי איז ניטאָ", שװ. א' און אַ 
רעכטס. ,דו װייסט אי, איך אָבּער ווייס צוויי", 
זאָגן א' און טאָן אַן אַנדער זאַך. װיבּאַלד עס 
פעלט אי, טויג עס ניט. װוינטשן אי דאָס אַנדערע 


: רפ --- = 7 
אָדער רעזולטאַט פון אײַננעמען. אַן אי אָן שום אױנגעבן -- טרוי נעץ אפ גענעצט, ימ 
| פן | כן (א בּיסל) נאָס. אי װאַטע און אַרומװישן די 


גבֿורה. 2. ספעצ. רפֿואה, מעדיצין. רעצעפּט. 
| וואונד. אַנטאָן קאַלאַשן ניט אײַנצונעצן די 


;די רופֿאים װאָס זאָלן אײַך פּיקן און בּלוט 
לאָזן און בּאַנקעס שטעלן און א' טרונקען", 
רבקה בּת רי יוסף איבּז, אגרת בעל חיים. 
;איטלעכער שכן האָט געגעבּן אַן עצה, אַן א', 
אַ שמירעכץ. . . און דער הונט האָט גיך און 
בּאַלד געמוזט אַלץ אײַננעמען מיט גװאַלך", 
עט, משלים. | 
אײנגעמענם -- דאָס, -ן. פֿרגל אויסנעמענס, 
-+ 293. דאָס אַרײַנשטעלן די ספר:תּורה 
צוריק אין אָרון-קודש אַרײַן. קומען אין שול 
נאָך א', | | 
אײַיננעמער -- דער, -ס. װנ יין יקע, ס, 
װער עס נעמט אײַן. א שטמער יא'. ;צעש גיבט 
קיין מכס אײַן נעמר, װען ניט זײַן גנצה 
משפּחה...", עיון, יג/א. ;דער דאָזיקער 
א'. , . פלעגט מיר אױסלײַען 1500 רײַכסטאָ- 
ילער און מער אויך", נש איבּז, אהרון איזאַקס 
אַװטאַבּיאָגראַפֿיע, בּערלין 1922, ,. . . האָבּן די 
אַלט:געזעסענע / איבּערגענומען די רוימישע 
שפּראַך פֿון די א'ס", מװ, די שװאַרצע פּינטע- 
-עריי, 

אײַננגעמעריש -- אַדי. װאָס איז פון אָדער 
איז װי בּײַ אַן אײַננעמער. מיט אין אימפעט. 
-קייט, 
אײיגנעפּטיק -- אַדי. װאָס איז אין איין 
נעסט. װאָס האָט איין נעסט. אַן אי פרוכטקניפּל. 
איע פֿײיגעלעך, 
אײַננעפּט(יק)ן -- טרװ. נעסטיק) אײַן 
יגענעסטויקט), 1. מאַכן אַ נעסט און בֹּאַז 
זעצן דאָרטן אַ פֿױגל. אי די בּוטשאַנעס אױפֿן 
הויכן בּוים. 2. אײַנפֿונדעװען. מאַכן עס זאָל 
זײַן זיכער, בּאַקװעם. א' די חתונה געהאַטע 
| קינדער אין פֿאָרשטעטל, 

געוויינלעך מיט זיך -- יך בּאַזעצן (װי) 
אין אַ נעסט. זיך אי װי בּײַם טאַטן אין װײַני 
גאָרטן, זיך גײַסטיק א'. ,אַ משונהדיקער גע- 
דאַנק האָט זיך מיר אײַנגענעסט אין קאַפּ". ,עס 
איז ניטאָ אַ קליין שטעטל... װאָס זאָלן זיך 
ניט פון איר אײַננעסטן דאָ צו צװיי, צו דרײַ 
שלעפּאַרעט", אמד, שעפֿקע דער יאַנציצער 
ארעם בּחור, װילנע 1872. ;בּאַקטעריען װאו 
זי בּאַגעגענען אַן אײיװײַס-האַלטיקן קערפּער... 


- פֿיס. ,די קאַץ האָט ליבּ פֿיש, נאָר זי װיל זיך 


די פיס ניט א'י, שװ וויל האָבּן אַ גוט לעבּן, 
אָבּער ניט האָרעװען אויף דעםן. ,א רעגן גייט, 
כ'וועל אי מײַן זײַדן קלייד", פֿל. *ניט אי (זיך) 
א פֿינגער = ניט בּאַמיען זיך עפּעס צו טאָן 
*ניט אי א האנט אין קאַלט(ע) װאַסער=דז. *ניט 
װעלן אי (זיך) די הענט=ניט װעלן צעממיתן, 
"ניט אי (זיך) די ליפּן = ניט טועם זײַן עפּעס; 
ניט פֿאַרזוכן קיין בּיסל משקה. ,חלילה, עֶר 
טרינקט ניט, ער נעצט נאָר אײַן די לִיפּןי, פֿװל. 
,א בּאַקאויוון װאָס מע דאַרף אים א בּיסל צוצן- 
לעשן מעג מען ואויל א' א בּעזעם און אים 
צולעשן", 7ט2, עד/א. *א' דעם לײַלעך = אי 
דעלער, אַנשטאָט בּאַפּישן. אי עמעצן = ואוילי 
יונגעריש. שטעכן, צעבּלוטיקן. 2. אײַנװייקן. 
אי גרעט אין בּאַלייע. מיט זיך -- איך 
שפּאַסיק: זיך בּאָדן בּײַַם סאַמע בּרעג פֿון א ים 
אָדער טײַך. -עניש. 


איינם -- 1, צו. -+ איין, 1088. געניצט בּײַם 


ציילן אַנשטאָט א יין: א צװיי, דרל ... . 
פֿטמ בּײַם ציילן מענטשן -- ניט-א' אאַזו 
{קעגן אַן עין"הרען: (מיט איר בּײַטעם) אויך 
בּײִַם ציילן געלט, זאַכן װאָס מע האַלט טײַער. 
בּײַם אָפּהיטן דעם ריטעם, דעם טאַקט אאַ. גע- 
ניצט אָן דעם װאָרט מאָל, אָן דעם נאָמען פון 
דער זאך. הונדערט (טויזנט) און אי. ,הונדערט 
און הונדערט און איינס איז אַלצאײנס", שו. 
אי אַזייגער -א שעה נאָך צװעלף אַ 
פֿערטל אויף אי. סאיז צען צו א' אאַזװ. -+ 


! איינסע, ,שלאָגט דאָס זייגערל א', דאָס יתומל 


איז געבּליבּן א קליינס", פל. געניצט אנשטאָט 
איין, װען מע לאָזט דורך דעם נאָמען פון 
דער מאָס. עס װעגט א' דרײַסיק = איין קילאָ- 
גראם און דרײַסיק צענטיגראַם: האַלט אי דרייי 
סיק = איין מעטער און דרײַסיק צמ אאַזו. 
*אי אַכציק = אַ ליטווישער פּאַליציאַנט אין נא" 
צישע געטאָס {לויטן רעגולאַמין, האָט ער גע" 
דאַרפֿט זײַן די הייך מינימום איין מעטער און 
אַכציק צמ.ן נומער א'= פון בּעסטן מין, 
סאָרט, קװאַליטעט. אַ חתן ני אי. סחורה נ' א'. 
אי פּראַצענט -- א) איין פּ'; 3) אײיפֿעמיזם 


פאַר צען פי 


כּל-טובֿ, , איינשׂ דאש וייס איך, אייניג אין 
אונזר גאָט דער דא לעבּט אוני דער דא שװעבט 


| אין דעם הימל אונ אויף דער ערד", עפּש, סידור 


תפילות, אַמשט תּק"ח. ;אחד מי יודע? אחד 
אֲני יודע: אי איז אַ ייִדענע, ניט זי לעבּט און 


| ניט זי. שװעבּט, ניט אױפֿן הימל און ניט אויף 


דער ערד", פֿל. 
פֿראַזעס מיט א': א' א ווע ק -- אָפּגעטאָן, 


| געענדיקט. ,א לחיים געמאַכט -- אי אַי, נעמט 


זיך איצט צו די לעבּערלעך". א' אָ דער 
צוויי, א' אָדער דאָס אַנדצרצ - 
בּײִַם שטעלן פאַר א בּרירה, בּײַם מונטערן מע 


זאָל גלייך אָננעמען א בּאַשלוס. א' פפון די 


צוויי-- ,אי פֿי די צ' -- שמעקט ער? האַלט 
אים אין שטובּ. שטינקט ער? װאַרף אים 
אַרויס" {= איז ער א לײַט -- האַלט אים, ניט --- 
לאָז אים אָפּ, א' (און) צװײ -- גיך, 
אָן שהיות. אויך: א' (און) צװיי (און) דרײ. 
*אי' אויף א'= א) אונטער פיר אויגן א 
שמועס טאָן אי א' א'; ב) (בּײַ אַ געשלעג) 


! בּלויז איינער קעגן אַ צװייטן, אָן אַרײַנמישן 
זיך פֿון אַנדערע, 


*א' אויף דאָס אַנדערף = 
אויך: דאָס איינע גלײַך נאָך דעם צװוייטן, 


כּסדר. ,זאָרגין . . . קומט אימר איינז אויף דז 
- אַנדר", פראָגבּ, 11, 


*אי און א' -- כּסדר, 
נאָך דער ריי: אַלע (מענטשן, זאַכן), אי און 
דאָס זעלבּיק)ץ. "א' אין א' = אַלע גלײַך 
גוט (שיין, קלוג אע), קינדער געראָטענע, אי אין 
אי. , דאָס זענען געווען אי אין אי, די שענסטע, 
די חשובֿסטע בּעלײבּתּים פֿון שטאָט", שע, 
אַלטינײַיכּתרילעװקע. דז -- *א' בײ א" ;די 
בּיימער א' בּײַ א' געקליבּענע, װי די ריזףי 
אָפּאַ, אַלין. אויך: *א' בּ איינס. א' פֿאַר 
אי = פֿאַר יעדער זאַך בּאַזונדער. קריגן בֹּא- 
צאָלט... *א' אַ ליין -- א) איינער אַלײן; 
בּ) נאָר אויף איין אַמט. ,מן נעמט אין |= איםן 
אויף לאב"ד וראש ישיבֿה אדר צו איינש אַלֵי 
נע", יכּרוז יערסלף', 1640 װישׂראל היילפרין, 
ועד אַרבּע ארצות, 664 א' ל עַבֹּן (מיט, 
נאָך, צו, קעגן אאַ) דאָס אַנדערע {אין די 


| אַלע פאַלן אויך: א' צום אַנדערן. א'...דעם 


אַנדערן; אַזױ אויך װײַטערן, א' מיט דאָס 
אַנדערע האָט ניט קיין שײַכות; אי מיט דאָס 


אַנדערע האָט ניט װאָס צו טאָן. 


אײַנסאַזשען 


מיט װערבּן: 
שטעלן אַלץ אין קאָן אָדער געװוינען, דורכפֿירן, 
דערגרייכן -- אָדער פֿאַרשפּילן, דורכפֿאַלן, 

(האַלטן זיך א' -- א) זײַן, בּלײַבּן חבֿר, 

- פֿרײַנד; ב) בּלײַבּן בּײַ דער זעלבּיקער מיינונג, 

| "זײַן, װערן מיט עמעצן א' -- שליסן אַ 

| בּונד, פֿרײַנדשאַפט אע. ,זײַן אי מיט אונדזערע 
בּרידער, מיטן גאַנצן הויז פון ישׂראל". אויך: 
מאַכן א. עס קומט ניט א' צום צענטן; 
זיך דערקענען אי דאָס אַנדערע: פֿאַרשטײן א' 
דאָס אַנדערע: אי צו דאָס אַנדערע געהער זיך 
ניט אָך. . 

4 סבּ. דער 8 די ז. אױך מיט אַן 
אַטריבּוט צום װאָרט א' -- אָפּגעשלאָסענע 
גרופּע; גאַנצקײט, פולקייט; איינהייט, איינס- 
קייט. אַן א' אין אַ פֿאַבּריק (אויפן פֿראָנט), 
אַן אי אין דעם קורס לימודים. עניט אַלע אץ 
זײַנען אַלצאײנס", שװ. ,אַז מע זאָגט אויף אַן 
אַנדער זאַךן דאָס איז א' איז דאָס ניט אמת, 
נאָר גאָט בּ"ה איז בּאמת נאָר איינער", חה, 
א, 1. ,איז בּײַ יודן שטאַרק חשובֿ די אי און 
בּמילא אַלע אומען, להיפּך פֿילן ייִדן אַ ווידער- 
װילן צו דער צװיי װאָס איז מרמז אויף שִתּי 
רשויות", אַברהם רעכטמאַן, ייבּל וווא. עאַן א' 

צו װערן דארף אַפֿילו א נול, און אויבּ ער וויל 
עס װערן -- װערט ער", הל, לידער פֿון גךעדן. 

8, אַזױ װי 41. אײַנגעשטעלטע מאָס. אַן 
אי פֿון ענערגיע, פֿון מאַסע אאַזו, 

0 פּראָ, פֿאַרבּײַט סובּ פֿון נײיטראַלן מין, 
אויך פון אנדערע מינים. אויך מצ: עמעצער, 
יעדער(ער). ,איינש דז זיכט . . . דר גיפינט אֵל 
צײַט װשׂ צו פֿר ריכטן", בּראַנט. ,װען איר יוא 

- איינש גיקויפט, קױפֿט מײַן בּית אויך", שו"תּ 
פּי יהושע, אַמשט 1715 והש }}. ,זענען זייער 
פיל בּיכעֶר . . . קלאָבּט זיך אויס װאָס פֿאַר א' 
ער װיל", טױזענד אונד איין טאָג, װאַרשע 
9, -פֿון אַלע יסורים װאָס זענען דאָ אויף 
דער װעלט האָט נעבּעך דעם ייִדן ניט א' גע 
פעלט", גאָר, די בּאָרד, זשיטאָמיר 1868, ,א' 
נאָך דאָס אַנדערע טרעטן שפּילפֿײיגעלעך אַרוס", 
ממוס, פֿישקע. 


אײַנסאַזשען -- טרו. זשע אײַן, --געסאַ- 
זשעט. 89: --סאַדו(ש)ען. אײַנשמירן 
מיט (אין) סאַזשע. אײַנרוסן. אי דאָס פּנים װי 
אַ קוימענקערער. מיט זיך -- ,שרעקעו" 

דיקע און איידעלע פּאָעטן . . . האָבּן מורא גע" 

האט, אז דער פּאָעט װעט זיך א' די ריינע 

פֿליגלײ, יג, תּוך |. 


אײנסאָכניען -- -ניע אײַן, -- געסאָכניעט. 9פֿ: 
= סאָכען,. אוטװ -- אײַנטריקענען, אײַנדאַ- 
רן. אי, װערן הויט און בּיין. אי אָן רעגן, פֿון 
היץ. טרװ -- מאַכן גאָר טרוקן, דאַר. א' 
סוכארעס, קינעלעך. ,סימזל האָט מיך אַזױ אײַן- 
געסאָכניעט". ,די אָרעמע עופעלעך זײַנען נע- 
בּעך אײַנגעסאַכניעט געװאָרן ג בּײַ דער מרשעת", 
| אויך מיט זיך. | 

אײַנטאַליטרעװען -- טרװ. דעװע אײַן 

| יי(גע)סאַליטרעװעט. 1,. אײַנרײַבּן מיט סאַ- 

| ליטרע, סאַלפּעטער, שטיינזאַלץ. א' אַ צונג, 


"גײן אויף אי -- אױך: 


1187 | 


: אַרײַנגעבּן צו פֿיל סאַליטרע אין א שפּײַז. 
אי אַ זופּ מע זאָל ניט קענען עסן, 

אײַנטאַרגען -- טרו. -גע אײַן, = געסאַרגעט. 
אײַנבּרודיקן, אײַנחזירן. אי אַ נײַעם בּגד, כאָטש 

| װאַרף אים אַרױס. -עניש. 

אײינפאָרטיק -- אַדי. װאָס איז פון איין 
סאָרט, מין, קװאַליטעט, איע סחורה. -יקייט, 

אײנפאָרמירן -- טרוו. טיר אײַן, --י(גע)סאָר- 
טירט. ‏ 99 : --סאָרטעוװוען. אײַנשטעלן, 
| אפנגרופירן, אײַנטײילן לויט סאָרטן, מינים. א' 
די סחורה אין קראָם. אי פּירות. אויך מיט 
זיך. -נ, | 

אײינסררן -- {... סיידערן, לד. . . . סאַדערן, 
פּדן טרו. סדר אײַן, --געסדרט. אײַנשטעלן 
(אײַנפֿירן אע) אין אַ בּאַשטימטן סדר, אין אַן 
אָרדענונג. איבּערסדרן און בּעסער אי די קאַפּיט- 

| לען. אי די לידער אין דער נײַער אויסגאַבע. 
מיט זיך -- ,אַלע װיכטיקע פּונקטן פון דער 
רעדע האָבּן זיך אײַנגעסדרט אין קאָפּ. 
זונג --- אי פֿון מאַטעריאַל. ,,מיט דעם װאָס 
די װיסנשאַפט טרעט אַרײַן אין דער פאָרשונג 
און אין דער אי פון . . ., װעט זי ממילא צוקו- 
מען צו די עיקר-פראַגעס", מװ, היטלערס פּראָי 
פֿעסאָרן. 

אײַנפודען -- . סוידעזן טרװ. סוֹדע אפ 
דיגעסודעט. איבּערגעבּן, אָנזאָגן עפּעס װי אַ 
סוד. אי אין אויער די לעצטע רכילות װועגן דער 
פּרימאַדאָנע. -עניש. 

אײַנסװאַנדזשען -- טרוו. -דזשע אײַן, -יגע- 
סװאַנדזשעט. פּד. אָנפילן מיט טשאַד. אײַג" 
טשאַדען. אי די שטובּן. אי די קעפּ. אײַנגעסװאָנ- 
דזשעט װערן פֿון די פּרעסלעך. אָפט מיט 
זיך -- אי זיך די קעפּ. -עכץ. 


אײַנפװידערן -- טרװ. -ער אײַן, +-געסװי- 


דערט. 081860 :084::. פּאָד, מג. אײַנזעצן 
אין תּפֿיסה. א' עמעצן פֿאַר רייניקן קעשענעס. 
אײינטװײַל -- אַדו. 89: איינסװוײילן. גאַלי- 
ציע, רומ. דערװײַל. לעתעתּה. װאָס װעףן 
אין דער צװישנצײַט. ,אי לעבּט מען און מע 
לאַכט", ישׂראל אָרנשטײן, רעיונות ישׂראל. 


יאַס 1893, , דעם גראַף מעגט איר א'ן זאָגן דאָס. 


איר װעט זײַן ואונטש יערפֿילן, איין גאַנץ 
| נײַע מעשׂה פֿון איין גראַף . . ., לעמבּערג 1, 
אײַנסװיענטשען -- טרוו. -טשע אײַן, ייגעז 
סוויענטשעט. 89: -;סוויענצע(נע)ן. אײַנ 
הײיליקן, אײַנשפּריצן מיט הײיליק װאַסער (װעגן 
קריסטן). אי די נײַע בּאָסקע-מאַטקע, 
איינפװועגפ -- אַדװ. פר. דזהו אינװעגס. 
גלײַכצײַטיק. ,דער חתן האָט געזאָגט אַ פּלפּול- 
דיק פּשטל מיט בּקיאות... און אי פֿאַרענט- 
פֿערט אַ האַרבּן רמבּם", אַש, שטעטל. 
אײינשוחרן -- {. ... סויכערןן טרו. סוֹחר אײַן, 
+יגעסוחרט. 99: -:סהרן {סאַכערןן. (מיט 
בּיטול) אײַנהאַנדלען. אי מציאות אויפן יריך, . 
אײַנפוטען -- טרװ. -טע אײַן, -'געסוטעט. 
לר. אײַנקאָכן פּאַמעלעך, מיט װײניק אָדער 
גאָרניט װאַסער אָדער מיט א בּיסל פֿעטס. א' 
שעפּסנפֿלײש מיט יונגע. קאַרטאָפֿעלעךף. ‏ - 


אײַנסטיליזירן 


אײַנשושען -- טרו. -שע אײַן, --געסושעט. 
סל. דזו אײַנטריקענען . 


איינסט -- אַדוו. דטשמ. נר. אַמאָל. ,גאָט 
װאַר א' (אַמאָל) אַליין", ליאַנדאָר, נײַער בּש, 
ווילנע 1887, ,... . זיך צו שמוקן און צו צירן, 
דאָס מען א'. . . אינס טרקלין-שלאָס קימען קע 
נען זאָל", ר' הילל ליכטענשטיין, עת לעשׂות װ, 
סאַטמאַר תּרפּ"ה. - - 

אײַנסטאַטקעװען-- טרו. -קעווע אײַן, +- געד 
סטאַטקעװעט. אײַנרואיקן, אײַנשטילן. מאַכן 
פאַר אַ סטאַטיק, אײַנלערנען לײַטיש זיך אוים- 
צופֿירן. אװען זײַנע בּנים זײַנען אונטערגע- 
װאַקסן . ... האָבּן די בּנים מיט גװאַלד אײַנגע- 
סטאַטקעװעט דעם טאַטן", נ. סװערדלין, טמז, 
6 ט19, אָפֿט מיט זיך. 

אײַנסטאַלירן -- טרו. -ליר אײַן, -(גע)סטאַ- 

- לירט. 1, אײַנאַרדענען, דערפירן צו פאַן) 
אָרדענונג, צו אַ צושטאַנד, עס זאָל פונקציאָי 
נירן. אי אַ קראַנק געשעפֿט. 2. סטאַבּיליזירן. 
אי דעם מאָגן. אי װען און װאָס צו געבּן דעם 
קינד עסן. 9. אײַנפֿונדעװען, אײַנפֿעסטיקן. א' 
אַן אונטערנעמונג. 4. דורכפֿירן, אײַנפּראַװען, 
אַרײַנצלען. אי װאַסער-רערן. אי עלעקטרישע בּאַ- 
לײַכטונג, מיט. זיך -- אי זיך אויף א נײַער 
שטעל ונםף, 

אײַנסטאַלירן -- טרו. -ליר אײַן, +-(גע)סטאָ 
לירט. אַמ. 1081211 10 ::2. -+ דפֿװ. דזו איג" 
סטאַלירן, ספּעצי אי די נײַע "בּאַאַמטע! פון פֿאַר- 
איין. הונה, | 

אײַנסטאַלעװען -- טרו. -לעװע אײַן, -'גע- 
סטאַלעװעט. 1051810686 :2. זזו אײַנסטאַי 
לירן. אויך מיט זין -- ;ער שרײַט אַז ער 
האָט זיך שוין אײַנגעסטאַלעװעט און אַז ער 
וואוינט איצט בּײַ, . .", נאַד. 

אײַנפטאַנעווען -- טרו. -נעװע אײַן, -'געז 
סטאַנעװעט. 89: --סטאָנעװען. (שנײַדעז 
רײַ) אײַננעמען, אײַנצלען, ענגער מאַכן (אין) 

| דעם סטאָן. אי אַ זשאַקעטל, 

אײַנפטאַרען זיך -- אוטװ. רע זיך אײַן 
זיך --געסטאַרעט. 89: --סטפרעווען. זיך 
סטאַרען, זיך אײַנעקשנען בּיזן דערגרייכן, א' 
זיך און אױפֿטאָן, (ניש. 

איינסטװוײַל(ן) -- אַדו. דטשמ. דזװ איינס- 
װײַל +. ;נאָר פֿון זײַנע שריט האָבּן מיר 
אין גאָר קיין נאַכריכטן", קמ, 1867, פא 34, 
ענאָר פֿון דעם געלט קען די אַליאַנסי אין ניט 
רירן", ייפֿאָל, 1882 ווו 18, 

איינסטייל(פ) -- אַזח. אַרכ. ערשטנס. 
,איינש. טילש אום דשׂ איך בּיזארגט װאר 
פֿאר גרײַון צו שרײַבּן, דש אַנדרי....", יוסף 
מאַרשן, שיני אַרטליכי גישיכטין, אַמשט תּע"א, 
הקדמה, | 

אײַנסטיליזירן -- טרו. זיר אײַן, --'סטילי- 
זירט. נעאָל. אַרײַנפּאַסן אין סטיל. ,אַ טיפֿע 
פֿאַרשטענדעניש פֿאַר דעם מאַרמאָר און דעם 
שטיין פֿון לאַנד, װאָט װערט אײַנסטיליזירט אין 
דעם געבּײַ פֿון הײַוער", יג; טמז, 1111963, 
ונג, ‏ - | 





איינסטל 


איינסטל -- דאָס, -עך. אַן איינס אין (אויף) 
אַ קאָרט. איינס אין דאַמקעס. איינס אין דאָמינאָ 


אײַנסטעכעווען -- טרוו. -כעווע אײַן, +'געז 
סטעכעװעט. אוקר. אײַנבּײַטן. א' אַן אַרבּוז 
אויף א רעטעך. א' תּחינות אויף קינות. 


אײַנסטעמפּלען -- טרו. יפל אײַן, -יגע- 
סטעמפּלט. 59: -:סטעמפּלעװען. אײַנ 
שטעמפּלען. אײַנדריקן, אײַנקריצן מיט אַ 
סטאַמפּ. אי צייכנס. (די פֿאַרעם מיט ס בּרייט 
געניצט אויך דאָרטן װאו עס איז ניט געװען 
קיין פּלאָנטער ש :סן. 

אײַנסטעמפּעװען -- טרװ. פּעװע אײַן 
*ריגעסטעמפּעװעט. 1. אײַנפֿעסטיקן א' א 
פֿלאָקן אין דער ערד. 2. דורכפּאַרען שטאָף 
פֿאַרן געבּן צום שנײַדער. 9. אײַנגעצן מיט 
א שװאָם, מיט א טיכל. 4. מאַכן עס זאָל אײַנ- 
געשרומפּט װערן. אאַזױ װערט בּײַ אים {דעם 
רבּיךן מיט זײַן אומגעבּונג אײַנגעסטעמפּעװעט 
אַ טאָג אין דער װאָך", ארז, קמ, 1870, פאן 5, 
8, דזוו אײַנסטעמפּלעןװע)ן. מיט זין -- 
,... װי ער װאָלט מיט די לעצטע כּוחות זיך 
אײַנגעסטעמפּעװעט אין דעם בּיסעלע מענטש- 
לעכקייט", בּצג, טמז, 1962 או 5. 

אײַנסטראַיען -- טרו. -יע אײַן, -:געסטראָ 
יעט. 1. אײַנבּױען, ארײַנבּױען. אײַנפּראַװען 
אי אַ שלאָס אין טיר. 2. אײַנשטעלן, אײַנאָר- 
דענען. װיפֿל הוצאָות מע דאַרף האָבּן לערך 
אויף אײַנצוסטראָיען א געוויינלעכן סאָר", מ. 
װעללער, װי מען פֿלאַנצט אַ סאָד, װילנע 1900. 
2. אָרגאַניזירן, אי אַ כאָר. אי אַ פֿאַרזאַמלונג, 
א' אן אַנדער סיסטעם אין דער ארבּעט. האָט 
ער אײַנגעסטראַיעט א בּאָנאַדעלנע פאַר אלטע 
לײַט. , . וועלכע קענען נישט ארבּעטן", מ. 
אחון, סיפור משני בּעלי תּשובה, ווילנע תרנ"ו. 

| מיט זיך -- אײַנאָרדענען זיך. ‏ עניש. 


אײַנפטראַשען -- טרװ. -שע אײַן, -יגע 
סטראַשעט. דורך סטראַשען מאַכן מע זאָל 
מורא קריגן. אײַנשרעקן, אָנװאַרפֿן פּחד, מע 
זאָל עפּעס (ניט) טאָן. א' די קינדער מיט מע- 
שׂיות פֿון (װעגן) שדים. -עניש. 


איינסטרוניק -- אַדי. װאָס האָט (איז מיט) 
איין סטרונע. איע אינסטרומענטן, ,;געצויגן זײַן 
פּרנסה פֿון געבּן קאַנצערטן אויף אַן איער 
פֿידל", א. קאַרפּינאַװיטש, בּײַם װילנער דורכי 
הויף, תּ"אָ 1967, 


אײַנפטריגעװוען -- טרו. -געווע אײַן, -יגעז 
סטריגעװעט. אײַננייען מיט לאנגע שטעך און 
בּיליקן פֿאָדעם (ס'זאָל זיך האַלטן אין פֿורעם), 
אי די בּרוסט פֿון אַ מאַרינאַרקע. אי אַן אַרבּל, 
אַ קאָלגער. 


אײַנטילאַטעװען -- טרוו. -סעווע אײַן, -יגע- 
סילאַסעװעט. סל. 2174 ,0122088205 :8:=. 
קעלטערן. אַרײַננעמען אין א קעלער און אויפ- 
היטן. אי תּבֿואה, גרינסן. א' בּולבּע אויפן 
גאַנצן װינטער, 

אײַנפילען -- טרו. -לע אײַן, --'געסילעט. 89; 
--סיליען, -- ציל(י)ען. 1. אײַנצ;ען אויף 


1188 


(דורך) אַ פֿאָדעם. אי א בּײַטש פּערל, 2. דורכ- 
צוען א פֿאָדעם אין א נאָדל. -עניש. 
איינטיסטיש -- אדי. ?כאיינס + יסט + יש. 
נעאָל. װאָס איז לויטן פּרינציפּ פון איינס, 
,על"פּי רעליגיע זענען מיר מאָנאָטעאיסטיש, 
א'; פילאָסאָפֿיש גענומען זענען מיר דואַליס- 
טיש: גאָט און װעלט", א אַלמי, פֿאַש, 1955 


!װב, 
אײנפיפטעמאַטיזירן -- טרו. זיר אײַן, 
די(גע)סיסטעמאַטיזירט. אײַנשטעלן אויף א 


סיסטעמאַטישן אופֿן. אי דעם אַרכיו. ‏ /נג, 

איינטיק -- אַדי. װאָס אין געבּויט אויפן 
יסוד פֿון איינס. װאָס קיין צװיי צן דעם איז 
ניטאָ. אײנצאָליק. יחידיש, אינדיװידועל. ;איז 
דער מין מענטש אי אין אוניװערס?". -יקייט, 

איינסל -- דאָס, -עך. -+ איינס. ‏ איינסטל. 

אײַנפלאַָישן -- טרו. -יע אײַן, --געסלאַיעט. 
אַרײַנטאָן (און אויפהיטן) אין אַ סלאַי, אי אײַן- 
געמאַכטס, א' בּלויע יאגדעס. 

איינטמאַלט -- אַדװ. אַרכ. אַמאָל. אַנומלט, 
,... אינש מולט קאַם אין די זעלבּיגין שטאט 
איין קויפמאן פון פֿערן לאנד", ספֿר משלים, 
דמ 1686, 

אײַנטמאַליען --- טרו. -ליע אײַן, = געסמאַ- 
ליעט. 99: -סמאַלענען. לד. אײַנבּרענען, 
צובּרענען. אי די װאָנצעס מיט א שװעבּעלע, 
א' די פּלײיצעס אויף דער זון. אויך: א' די 
בּאַקן פֿון (אויפֿן) פראָסט, 

אײַנסמאָלען -- טרו. לע אײַן, --געסמאָ 
לעט. 89: = סמאָלעווען. 1. אײַנרײַבּן מיט 
סמאָלע. אי די דראַטװע, 2. אײַנשמוציקן, אײַןי 
בּרודיקן. אי די קליידער. 

אײַנטמאַרען -- טרו. -רע אײַן, -יגעסמאָרעט, 
9 *סמאַרען. אוױך: -שמאָרען 
אײַנשמוציקן. אי די הענט, קליידער, 

אײינסמאַרקען -- טרו. -קע אײַן, -יגעסמאָר- 
קעט. 9פ: -סמאַרקען. אײַנשמוצן מיט 
לייכעץ, מיט יעדער מין אויסשיידונג. בּכלל 
יאײַנבּרודיקן,. אי מיט ראַץ די אַרבּל פון דער 
קאַפּאָטע,. אי מיט בּרוד די פּאָלעס. 

איינפע -- |אין װאַרשע, אַ צאָל פר: ,איינסאַײן 
אַדװ פֿון צײַט. פד, גאַליציע, אוקר. אינס 
אַזײגער. װי שפּעט איז עס? -- אי. מיר עסן א'. 

איינטעלע -- צװ. זזח אינס, בּײַם צילן 
אין קינדערשפּילן. אויך: בּײַם ציילן א גרופע 
קינדערלעך (מע פלעגט צולייגן ניט). א"י 
צווייעלע, דרײַעלע אאַזו. 

איינטע(ר) -- אַדי. 1. ערשטקלאַסיק, ערשט- 
סאָרטיק, , איך גיבּ דיר נומער אי סחורה", נאַד, 
2. װאָס איז איינס אַזײיגער. ;דער חתן איז 
געפאָרן מיט דער איר קאַלייקע אַהיים? |= מיטן 

- בּאַנדל װאָס גייט אַװעק איינס אַזײגערן, א. 
בּערגמאַן, דאָס פוילישע שטעטיל, װאַרשע 1926, 
2 בּאַצײיכענונג פֿאַר אַ מאָס. אַן איר דראָט, 
טשוועקלעך אאַ. 

אײַנספּעקולירן -- טרו. -ליר אײַן, --'(גע)- 
ספּעקולירט,. דערגרייכן עפּעס דורך מאַניפו- 
לירן, קאָמבּינירן (אין האַנדל). אַרײַנקריגן עפּעס 


איינע 


דורך ספּעקולאַציע. אי אַ פֿאַרמעגן בּעתן פֿאַלן 
פֿון דער װאַלוטע. /21, 

איינס פֿאַר אַחרון -- דזוו שבֿיעי. בּײַם אויפֿ- 
רופֿן צו דער תּורה װער עס קומט פאַר אַחרון, 
פאַרן לעצטן. , די בּעלי-מלאָכות, אַז זיי דאַװנען 
אין דער גרויסער שול שבּת אָדער יום'טובֿ, 
פֿלעגט מען זיי מכבּד זײַן מיט אַן עליה א' פי 
אַ', נאָר אױפֿרופן מיטן נידעריקן טשין -- חבֿר, 
װאָרעם דער ערלעכסטער און דער פֿײַנסטער 
בּעל-מלאָכה האָט ניט געהאַט דעם טשין פֿון 
מורנו", יהודא חאַזאַנאָװיטש (. . . פון גראָדנא), 
קורץ און שאַרף, קעשענעו 1888. ;קיין זאַך 
געפעלט אים ניט, דעם שרײַבּער! ... שִׁישִי 
און אי פֿ' אַי איז בּײַ אים אַלצאײינס. אומעדום 
שטעקט ער זײַן נאָז!", בּלעטער, א 3, 


איינס"צוויי -- אַדָו. פֿלינק, געשװינד, גיך, 
אָן שהיות. בּריהש. ;,בּײַ אונדזער רבּין אין 
אוֹמֵר ועוֹשֹׂה, א"צ' --- און פֿאַרטיק", לאַט, 
דאָס יודישע קינד. ;א"צ' -- מיטן קאָפּ פאַר- 
דרייי, פֿװל. ,זי האָט א"צי אויסגעדרענגט די 
פּאָר שטיקלעך גרעט און זיי צעהאַנגען איבּער 
די בּיימער", ש. בּערלינסקי, פּליטים, תּ"אָ 1958, 
יאויך: בּײַם מאַרשירן, בּײַם מושטירן. 

א'-צ'-דריי -- זז. טאָן עפּעס א-צ"ד. 
;א-צי-ד! --- און אַראָפּ פון מאַרק", שע. ,א" 
צ"ד! -- און מע בּרעכט טעלער", שע. ,א גאַנץ 
לײַכטער טויט: א-צי-די, און דער שלאַק האָט 
אײַך שוין געטראָפֿן", לאַט, מישקע. עהײַנט 
איז א-צ"ד', צײַט צװויי װאָכן האָסטו א פֿאַרי 
טיקע שטובּי, פּינסקער שטאָדט-לוח, תּרס"ך, / 


איינס"צווייען -- אוטװ. -צװייט, (גע)איינס- 
צװייט. נעאָל. 1, מאַרשירן, גיין און ציילן 
צום טאַקט איינס-צוויי. ,א מענטש איינס:צווייט, 
איינס-צווייט געשווינד אין גאס", אלף כּץ, אַ 
מעשׂה פֿון ים. 2. אױסקלאַפּן א צװייפֿערטל- 
טאַקט בּײַם שפּילן, טאַנצן, אייצי און האָפּקען. 

אײַנסצעני(זי)רן -- טרװ. 7יזשר אײַףן 
+י סצעני(זי)רט, אינסצענויז)ירן, איבּעראַר" 
בּעטן אין א סצענישער פֿאָרעם. א' די דער" 
ציילונג, 

איינפקייט -- די (דאָס), ן. אײגנשאַפֿט פֿון 
זײַן איינס, איין גאַנצקײט, בּלויז איין-איינציקע 

גאַנצקייט, ,יידיש --- דער סימבּאָל פון ייִדישער 
אייי, ימ, קוד, מײַ 1943, 

אײַנפקראַבּען -- טרו. -בּע אײַן, -יגעסקראָ- 
בּעט. אײַנקראַצן, אײַנרײַבּן מיט א שאַרפֿער 
זאך (מעסער, נאָגל, האַרטער בּאַרשט אע), א". 
די פּאָדלאָגע. א' דעם טיש. אי דעם קאַלך פֿון 
דער װאַנט. -עכץ, | 

אײַנפראַטשען -- טרוו. -טשע אײַן, +- געסראַ- 
טשעט. ואול. אויך: -;סראַל(י)ען. אײני. 
שמוצן. אײַנדאָסן. אײַנקאַקן, אויך מיט זיך. 

אײַנשרסרן -- {... סאַרסערןן טרװ. סרסר אײַן, 
7 געסרסרט, אַרײַנקריגן, פאַרדינען װי אַ 
מעקלער, א פאַרמיטלער. א' אַ צענערל בּײַ א 
געשעפטל. יי 

איינע -- מצ פֿון איין +. פֿרגל איינע(ר) 
1. אדי. די זעלבּיקע, די אייגענע. ,א! בּאַגערן 





איינע 


- בּײַ זיען און ערן", שװ. ,איך האָבּ הנאה, 
פֿרײידעלע, דו האָסט א' געדאַנקען מיט מיר", 
אבּג, דעקטוך, װאַרשע 1876. ,אַ װעלט כלעבּן 
מיט א' הנהגות, א' חכמות.. .ײי, ממוס, װוינטשפ. 
*אין אי יאָ רן = אין דעם זעלבּיקן עלטער. 

2. אַדי. בּלויזע, װאָס איז בּלױז מיט. װאָס 
איז נאָר פֿון איין מין, פֿון איין גרופּע. צאָלן 
מיט אי פינפערלעך. ,מאַנסבּילן אָן קאַפּאָטעס, 

| אין די אי טלית-קטנס", ממוס, װינטשפֿ. ;אין 
װאַגאָן זײַנען זיך צונױפֿגעקומען אי דײַטשן, 
קיין איין עסטרײַכער ניטאָי, מ. לעװ, סאָװ' 
הײמלאַנד, 1962, יא 3. *זײַן (זיצן, ליגן אע) 
אין אי צ ר ות = אין אַ שװערן מצבֿ, װען 
מע קען זיך ניט העלפֿן. אין אי לײַדן. אין אי 
וואונדן. אין אי פריידן. ליגן אין א' מכּות. 

3. אַדי (מיט אַן אָנװײַז אויף צײַט). װאָס איז 
נאָר בּמשך פֿון. אויך: אַנערכדיק. ,לאָמיך מיט 
אים שטיין און ריידן א' צען מינוט", פֿל. ,די 
טעפּליקער פֿערדיגנבֿים. .. האָט ער אין א' 
צוויי חדשים אויסגערויכערט", שע, אָרעמע און 

- פֿרײילעכע וו. עעס האָט זיך בּמשך פֿון אי פֿינף 
יאָר איבּערגעבּיטן די גאַנצע לאַגע", זשיט. 
,נאָך אי צװייידרלל גוטע געשרייען, װעסטו...", 
שע קליינע מענטשעלעך... . 

4. סובּ. דאָס װאָס איז איינציק, אָפּגעקליבּן, 
בּאַזונדער. א' אין א'. -+ איינע(ר). א' מיט 
(אויף, לעבּן אא) די אַנדערע. ,, זײַנען אי די אנ 

| דערע בּלוטיקע פֿײַנדײ, דער לאַנד חכם, הומאָרי 
זשורנאַל, נ"י 1894. 


2. פּראַ. עטלעכע. טייל פון א גרופּע. איינע 
זײַנען געגאַנגען אַהיים און א' (עטלעכע, די 
אַנדערע) צום טײַך. א' גייען צו דער אַרבּעט 
און די אַנדערע פון דער אַרבּעט. | 

איינע -- 1. װײַבּלעכע פֿאָרעם פֿון איינער. 
-+ איינע(ר). נאָמינאַטיוו ‏ און אַקואַטיו. 
2. נײטראַל -- נאָמינאַטיװ און אַקוזאַטיו, 
מיטן בּאַשטימטן אַרטיקל. דאָס אי קינד. זאָגן דאָס 
אי װאָרט. דאָס א' דאַװנען האָט געדויערט.... 

אײַנעבירהן זיך -- (...אַװײרעןן אוטח. 
עבֿירה זיך אײַן, זיך -- געעבֿירהט. (שפּאַסיק) 
זיך צוגעוואוינען צו טאָן עבֿירות. ,דו האָסט 
זיך שוין אַזױ אײַנגעעבֿירהט, אַז דו פֿאַרגעסט 
אַפֿילו אַז דאָס איז אַן עבֿירה". | 

איינענאַ'? -- אַדװ. פר. אַלצאיינס. ,מיר.איז 
שוין א'. . . די נשמה דעם טײַװל אָפּגעגעבן". 
,קליינע בּירגער, גרויסע בּירגער, ס'איז אִים 
איי, יחיאל לערער, מײַן היים. | 

אײַנענפּערן -- טרו. דער אײַן, -- געעגבּערט, 
1. אײַנבּויערן. אײַנדרעלעוען. אַרײַנשטעקן דעם 
עגבּער און בּויערן. א' א בּרעט. אי א לאָך, 
אויך: אי אַ פויסט אין רוקן. 2. 8ג. מאַכן 
עס זאָל שאַרף אַרײַנדרינגען. אי דעם בּליק אין 
עמעצן. ,זיך איבּערגעבּויגן איבּער דער אַלטער 
און די אויגן אײַנגעעגבּערט...", נ. לוריע, 
בּריקן בּרענען, כאַרקאָװ 1929. מיט זיך-- 
,מיט אַ שאַרפֿן קוק האָט ער זיך אײַנגעעגבּערט 
אין די װעגן װאָס פֿירן צו זײַן שלאָס*, ר. זעליג- 
מאַן איבּז, העראָדיאַדע, 1922. ,עס װערט צִצָי 
שטערט יענע בּאַציאונג צו ייָדיש, װאָס מיר 


1189 


- ווילן אַז זי זאָל זיך אי אין די הערצער און אין 
די מוחות פֿון די קינדער", ימ, אונזער שול, 
נ"י 19236. , אײַנגעעגבּערט זיך אין װאַסער... 
האָט די זון", סעג, קאַפּריזן. /נג, 


אײינגעהאָרע -- די, יס. 8טמ אוֹפֿן אַרױסרע- 
-דן עין-הרע. ;איר זענט דאָך קיין א' דער 
- עלטסטער צװישן אונדז", יחיאל לערער, מײַן 
היים: 
אײַנעזותן זיך -- {...אַיזעסןן אוטו. עזות 
זיך אײַן, זיך --יגעעזותט.. זיך צוגעואוינען 
צו זײַן עזותדיק. זיך אי װי אַ לאָבּוס. ‏ . 
אײַנעם -- פטמ. 9פ פֿון קאָנװערבּ אײַן מיטן 
צוּװואוקס -עט. אין דער פּאָזיציע נאָכן װערב, 
קען יעט צוקומען צוליבּ ריטמישקייט: שלאָפֿט 
אײַן --- שלאָפֿט אי. פֿרגל אויסצט, 297, שלאָף, 
מײַן קינד, מײַן פֿאַרגעניגן, שלאָף זשע אי 
קינד מײַנס טײַערס", 8ל. ,שלאָף א', מײַן 
ליבּסטע, און װאַרט", דא, שטילע געזאַנגען, 
7, - ' 
אײינעטאַזשיק -- אַדי. װאָס איז פֿון (האָט) 
איין גאָרן, שטאָק, עטאַזש. איע הײַזקעס. / 
אײַנעטעמען -- טרו. -עם אײַן, -י געעטעמט, 
דזוו אײַנאָטעמען +. אי די גוטע לופט. א' 
פּאַרע. א' דעם גײַסט פֿון דער סבֿיבֿה. -ונת -- 
,דאָס שטיין אויף איין אָרט און מאַכן טיפע 
א'ען בּרענגט ניט די געהעריקע רעזולטאַטן?, 
-פגעז, ווילנע 1932, יא 10, 
אײַנעיפּושן -- {... אייפעשןן טרװ. עיפּוש 
אײַן, = = געעיפּושט. 1, אײַנלאָזן זייער אַ 
שלעכטן ריח. אײַנשטינקען. אי די שטובּ מיט 
- בּיליקער מאַכאָרקע, 2. אײַנחזירן. מאַכן עקלי 
דיק. , מע קען אויך אי אַ גוטע זאַך". 
אײַנעירובֿן -- {... אייירעװזן טרװ. עירובֿ 
אײַן, --געעירובֿט. אײַנשטעלן אַרומנעמען 
מיט) אן עירובֿ. אי דאָס שטעטל, | 
איינעפטן -- דזו אייערנעכבטן. {אין 16706 6 
און 84 פאַרן ערשטן טייל פון װאָרט.} ,און 
די מאַמע האָט זיך נעבּעך געמוזט מודה זײַן 
אַז נאָך א' האָט זי... צוגעדעקט דעם פּאַי 
רעװניק מיט סיראָװעטקע", ײל, דאָס פּוױלישע 
יונגעל, אַדעס 1895, ,האָט געדענקט פֿוּן נעכטן 
און א'י, בּערג. {וערט אויך געשריבּן פֿאַר- 
גרײַזט: ,איין-נעכטן?י.ן | 
איינעלטערדיק -- אַדי. װאָס איז פֿון דעם 
זעלבּיקן עלטער. װאָס איז מיט עמעצן אין 
| איינע יאָרן. איע זעלנער. די איע תּלמידים פון 
קלאַס. -יקייט -- ,די אי פון די קינדער איז 
דאָ א מעלה". 
אײַנעלטערן -- טרו. -ער אײַן, --געעלטערט, 
1. מאַכן עלטער װי מען איז. ,שׂרה, זאָל לעבּן, 
עלטערט מיך נאָך מער אײַן: דאָס טו ניט, דאָס 
עס ניט, און אַזױ כּסדר". 2. האַלטן לענגער. 
אי קעז, װײַן. 8. מאַכן עס זאָל אויסזען עלי 
טער. אי דאָס פּנים מיט גרים מיט זין -- 
מיטאַמאָל, אומגעריכט אויסזען אָדער זיך פילן 
עלטער, שװאַכער. זיך אי נאַכן טויט פון זון. 
איינעם -- 1. אַקוזאטיוו און דאַטיוו מענלעך 
פון אײנער. + איינענר). ;איך האָבּ געזען 


אײַנענגען 


אי שטיין אַליין בּײַם בּרעג טײַך". שאַ ליבּע 
איז דאָך אַלץ כּדאַי, נאָר ווען איז דאָס גערעדט 
געװאָרן? מיט אי, ניט מיט דרײַָ", פֿל. ,כ'דאַרף 
ניט אַז אַלע מענטשן זאָלן מיך ליב האָבּן, איך 
האָבּ שוין אי װאָס ער האָט מיך ליבּ", פֿל. ,אַז 
מע בּאָרגט אי געלט, קױפֿט מען זיך אַ שׂונא", 
שװ. ;אַנ עס בּאַשערט א' דערטרונקען צו 
װערן, װערט ער דערטרונקען אין א לעפל 
װאַסער", שװ. ,װאָס פאַר אי בּרויט איז פאַרן 
אַנדערן טויטי, שװ. ,פֿאַר אי אַ טוֹבֿה, פֿאַרן 
צווייטן אַן אומגליק"; קאַז אי איז בּאַשערט אַ 
שלימזל, קומט עס צו אים אַהים (אין שטובּ 
אַרײַן)"; ;אַז דאָס אומגליק דאַרף א' טרעפֿן, 

| טרעפט עס אים אױפֿן גלײַכן װעג": ע(אַזױ) 
װי מע ויגט (איינעם) אײַן, אַזױ װיגט ער זיך 
אויס"; ,פֿון אי קען מען קיין צען ניט מאַכן 

- און פֿון צען קען מען קיין אי ניט מאַכױ; ;אַז 
גאָט װיל א' שטראָפֿן, נעמט עֶר בּײַ אים דעם 

| שׂכל אַװעק", שװ. ;אַלע פאַר א' און איינער 
פֿאַר אַלײ, אַל. ,צוליבּ דעם אי װאָרט 'חשובֿי, 
איז בּײַ אים כּדאַי סע זאָל אים קאָסטן...", 
שע, קליינע מענטשעלעך.... *מאַכן צען פון 
אי = א) שטאַרק מגזם זײַן; 3 ) צעממיתן עמע- 
צן, צערײַסן אים אויף שטיקער. 

2. דאַטיוו נייטראַל, אין אַזאַ סדר און קאָני 
סטרוקציע: דאָס איינע קינד -- מיט דעם קינד 
דעצם אי *מיט איינעם װאָרט -- פ9טמ. 
דזוו מיט איין װאָרט. , מיט אי װאָרט, ער איז 
דער נגיד", שע, קליינע מענטשעלעך .... 

אײנעמס -- פּאָסעסיו. ;א' אומגליק איז 
פֿאַר דעם צװייטן אַ. גליק", שװ. ,אי געליבּטע 
האָט ערהאלטן אַ ירושה", ייל, דאָס משלחת, 
זשיטאָמיר תּרל"ו. ,בּײַ א יונגנמאַנטשיק ... 
אַן איידעמל אי. . . געפֿינט מען אונטער דער 
גמרא אַ ישריפֿהיפּסולי, ממוס, די אַלטע 
מעשׂה'. | 

אײַנעמאַלירן -- טרו. -ליר אײַן, -'עמאַלירט, 
בּאַדעקן מיט עמאַל. אי קיך כּלים. -ונם. 
איינעמען -- פ8ֿטמ, דזוו איינעם, ספּעצ בּײַ אַ 
- סובּסטאַנטיװירונג. עמעצן. ,די פּאָליצײיסקע 
שלעפּן אי אין דער פּאָליצײיײ, אמד, ספורי חכמי 
יון, װילנע תּרכ"ד. ,האָט דער רבֿ גענומען א' 
אַז ער זאָל גיין אַרום אין דער שטאָט", ספֿר ‏ 
אהלי צדיק פּשעמישל, יאָר? . | 
איײינגענאַכטן --- טרו. אַרכ. -+ מסת1ס :1606 
מ6ותג. אַרײַנקריגן. אַרײַנבּאַקומען. אויס- 
זוכן. ,,מיר זאָלן זיך איינן אַכטן איין קונשטר 
מאַן", 'היסטאָרישע אַלעגאָריע פון ר' מאיר 
שיץי, פֿירט 1694 (פֿש ווון. | 
איינעננען -- טרה. ענג אײַן, --געענגט. 
1. מאַכן ענג(ער). אײַנשמעלן. אי א פּאָר מעש- 
טעס. אי די טאַליע, דעם פּאַלטן. 2. מאַכן 
עס זאָל זײַן װײיניקער אָרט. אי דאָס צימער מיט 
דעם איבּעריקן מעבּל. 9. בּאַגרענעצן. אײַנ" 
צוימען. ,װי נאָר מע װעט אָפּשאַפֿן אַלע גרע- 
נעצן װאָס ענגען אײַן די סוחריש-מעקלערישע 
טעטיקייט פֿון די ילִדןײ, זשיט צו, נײי 1917 . 
מיט זיך -- 1. מאַכן ענג פֿאַר זיך. אי זיך 
און ניט האָבּן װאו זיך אויסצודרייען. ,, מע גיט 





איינען זיך 


זיך אַן עצה, מע ענגט זיך אײַן א בּיסל, מע 
רוקט זיך צונויף", שע, 'כּתרילעװוקער נשׂרפֿים 

|2, װערן (זיך פֿילן) געדריקט איבּער דוחק אין 
געלטמיטלען. אי זיך מיט צו פֿיל איבּעריקע 
הוצאָות. 


איינען זיך -- אוטװ. איין זיך, זיך געאיינט. 
אַרכ. אייניקן זיך. דורכקומען. אדרום דאז 
זיא ניט קונטן אייניג זײַן.. . און קונטן זיך 
דרום ניט איינין", ספר משלים, פפדמ 1686, 
יז/א, 


אײַנעסיקן -- טרו. יק אײַן, --געעסיקט, 
אײַנלײגן אין עסיק. צוגעבּן עסיק. אי גרינסן, 
אי דאָס צעשניטענע פרעשל, דעם עמבּריאָן 
אאַזוו, 


אײַנעפֿן -- טרו. עס אײַן, -'געגעסן. 1. עסן 
אַ סך. עסן איבּער דער מאָס. אויי, װאָס ער 
האָט אײַנגעגעסן!". *ער האָט אַ מוֹח אײַנצועסן 
= ער האָט נאַר שׂכל צו עסן א סך. ,די האבּן 
איין סעודה אײַן גיגעסן אם שבּת", לטו, סד/ב, 
2. אַרײַנעסן גיך, זשעדנע. אי דעם האַלבּן קילא 
בּרױט אויף איין מאָל און דערנאָך ניט האָבּן 
צו עסן אַ גאַנצן מעת-לעת. 8. אײַנבּײַסן. אי 
אַן עפּל. 4. אַראָפּשלינגען. אײַנשלינגען. ;ער 
נעמט איין.. . {פּאַפּירן אונ' שרײַבּט עטליכי 
ווערטר דרויף, אונ' ליס עֵשׂ רבּי חנינה אײַן 
עסן", מבּ, מעשׂה קמג, 


אײנעפנדיק -- אַדי. װאָס עסט זיך אײַן 
נודנע. דערװידערדיק. אַן אי רעגנדל. אַן איע 
קעלט. ;נאָר עפעס אן עקשנות, א זײַטיקער 
כּוח, אַ פרעמדער, אן איער, האַלט אים אָפּ", 
יין, די בּרידער אַשכּנז. ,דערנאָך האָט אין די 
! װעבּער:שטובּן זיך ארײַנפֿאַרקליבּן איער הונ- 
גער", יוסף אַקרוטני, אונזער אָרים בּרױיט, 
װאַרשע 1936, 


אײַנעפן זיך -- אוטו. -+ אײַנעסן. 1. דער" 
קוטשען. מאַכן עס זאָל װערן נמאס ומאוס. 
פאַרנודזשען. פאַרמאַטערן, פֿאַריאַדען. ניט אָפּי 
לאָזן, אָנזעצן זיך אויף עמעצן. אי זיך אין 
עמעצן. אי זיך אין דער ל ע בע ר, אין די 
בּיינער, אין די ג עד ערים. או, קען 
ער זיך א'! אי זיך װי א װאָרעם, װי אַ פּיאַװוקע, 
װי אַ (זלידנע) פֿליג, װי א קלעשטש. אי זיך 
װי זשאַװער, װי ראָסט. ,מע זאָל אַפּװאױנען 
יאָרן א טיר נעבּן א טיר און מע זאָל זיך 
ניט אי איינער דעם אַנדערן אין די בּיינער?", 
בּדעמי, ייִפֿאֵל, 1888, פא 1. ,זײַן עובֿדה איזן 
געװען אי זיך איטלעכן בּאזונדער אין די בּיינער 
אַרײַן", שע, מעשׂיות פֿאַר יוִדישע קינדער|. 

2. איבּערדריסיק װערן. פֿאַרמיאוסט װערן. 
ווערן ניט אויסצודערהאלטן. ,טפֿו! װי דאָס 
גלות האָט זיך אײַנגעגעסן", פרץ, געדאַנקען און 
אידייען. ,אַז צבֿיהן . . . עסט זיך אײיַן דאָס אֵל- 
טע אָפּגעקומענע לעבּן, הערט זי אויף צו עסן", 
בּערג, ידער טויבּער'. 

9. אַרײַנדרינגען דורך איינעם פֿון די חושים 
און אַזוי װי צעעסן דעם גוף. ריחות, קלאַנגען, 

| שרליאיקע קאָלירן קענען זיך אי. קאַלטע װינטן, 
דער פראָסט --- עסן זיך אײַן אין די בּיינער, 


100 


| ,די -פאַלשע זומערדיקע שמייכלען װועלן. זיך 


אים אי אין די בּיינער", נאַד. 

4 (װעגן א געפֿיל אָדער א קראַנקײט) טיף 
אַרײַנדרינגען אַז מע זאָל ניט קענען זיך העלפֿן 
קעגן דעם. כּעס, פֿאַרדראָס, קנאה עסן זיך אײַן 
אין מענטש. שווינדזוכט, א ראַק אע עסן זיך 


אײַן אין קערפּער. ,די קרענק האָט זיך אײַנגע- 


געסן אין זײַנע בּיינער, אַז ער פילט זי שין 
גאָרניט", ממוס, פבּישיבֿה של מטה. ,קראַנקע 
דערשײינונגען װאָס האָבּן זיך אײַנגעגעסן אין 
אונדזער אָרגאַניזם", מ. שטריגלער. | 
9. צושטיין, צוקלעפּן זיך און נאָגן, פֿרעסן. 
פּיאַװוקעס עסן זיך אײַן אין לײַבּ. אַ פּאַראַזיט 
עסט זיך אײַן אין קאָרע פֿון בּוים. ?א פֿינגער- 
שרויף . . . מיט שפּיצן פֿון אינעװיניק, זֵיי 
זאָלן זיך אי אינעם פֿלײיש", בּ. בּעקערמאַן, זבּ, 
דער יודישער שפּיעגעל, װאַרשע 1895. עדי נסי" 
עה אַהין אין יענע װײַטע מקומות האָט װי אַ 


זלידנע זיך אײַנגעגעסן אין בּנימינס קאָפּ", 


ממוס, מסעות. *א' זיך (מיט די ליפּן) = זיך 
קושן לאנג און לײַדנשאַפֿטלעך. 

0 אַרײַנדרינגען אין עפּעס (איבּער דער 
שװערער װאָג). אי זיך מיט די שטיוול אין טיפֿן 
שניי. ,דער שװערער שטיק אײַזן . . . װעט זיך 
דורך זײַן שװערן דרוק אי אין טיש", דרי אבּ. 
קאַספּע, פיזיק, נ"י 1916, 

4. קוקן דורכדרינגלעך, צודרינגלעך. שטאַרק 
נאָכפאָרשן. אי זיך מ יט די בּליקן אין עפּעס, 
אין עמעצן. ,מיט די אויגן, מיט אַלע חושים 
האָט זי זיך אײַנגעגעסן אין אָט דעם (בּחורן", 
ייאָפּע, אין קעסלגרובּ, מאָסקװע 1929. ,ער 
האָט זיך שאַרף אײַנגעגעסן מיט זײַנע אויגן 
אין איר פּנים", בּ. דעמבּלין, צװיי און אַ דרי" 


יטער, 


8. אַרײַנטאָן זיך (אין אַן אַרבּעט, טעטיקייט) 
מיט גרויס התמדה, מיט בּרען. אי זיך מיט 
לײַבּ און לעבּן אין לערנען, אין מאַכן אַ קאַר- 


- יערע אע. אי זיך אין כּלליטוערײַ און פֿאַרגעסן 


די אייגענע משפּחה. 


זנג. העכץ. עעניש. ער (ין, 


דקע). = העריי. 
אײַנעפער -- דער, -ס. 


(ספּעצ אין געטאָ און 
לאַגערן אונטער די נאַציס) ער עס פֿלעגט מיט 
איין מאָל אױפֿעסן די גאַנצע ראַציע און נישט 
אײַנטײלן זי אויף דער גאנצער צײַט פֿאַר 
וועלכער זי איז געװען בּאַשטימט. ,די 250 
גוראם בּרויט האָבּן כּמעט אלע נאָך נעכטן אַרײַנ- 
געשלונגען . . . קוקן אָט די א'ס מיט חרטה און 
מיט קנאה אויף . . . וי בּאַזאכט ער עסט זיך", 


יי, קאַפּלאַן, שליאַך און אומװעג., 
אײנגעצחהן -- {... אייצעזן טרװ. עצה אײַן, 


-יגעעצהט. = איבּערריידן מיט עצות. א' גאָר 
אַן אַנדער פּלאן. ,ער האָט אַזױ אײַנגעעצהט 
פון אַלע זײַטן, אַז ער האָט פֿאַרגעסן װאָס אייי 
גנטלעך ער אַליין האָט געװאָלט טאַן". מיט 
זיך. 


אײַנעקלען -- טרו. עקל אײַן, --געעקלט. 


שטאַרק פֿאַרמיאוסן. אי עפּעס, אַז מע זאָל אויף 
דעם ניט װעלן קוקן, אויך מיט זיך. 


אײַנעקשנען זיך -- + דפֿו, 


איינע(ר) 


אײַנעקשנען -- {... איקשענעזן טֶרו. עקשן 
! אײַן,, -'געעקשנט., 


דערפֿירן, בּרענגען. עמעצן 
צום צושטאנד פֿון פֿאַרעקשנטקײַט. ,מע דאַרף 
ניט רייצן זיך מיט אַ קינד און מיט דעם עס א'". 


אײַנשפּאַרן 
זיך. בּשום-אופן ניט װעלן אָפּטרעטן אָדער 


| נאָכגעבּן. דורכויס בּאַשטײין אויף עפּעס. ניט 
אײַנגיין אויף קיין שום הנחה, פּשרה אע. , איך 


האָבּ אים פון אָנפאַנג געבּאָטן גאַנצע דרײַ 
טויזנט רענדלעך, און ער האָט זיך אײַנגעעק- 
שנט -- נאָר דעם רינג", פֿרײד, דער קױפֿמאַנן 
פון װענעדיג (נאָך שעקספיר), װאַרשע 1903, 
מודער} חתן האָט זיך אײַנגעעקשנט דווקא, ער 
מוז זען די כּלה", ש. האָראָנטשיק, עאָטס 
משפּטי. ,די שׂנאה צום לעבּעדיקן און לײַדנדיקן 


ייִד, צו יענעם ייד װאָס האָט זיך אײַנגעעקשנט 


און װיל ניט פֿאַרשװינדן", צייט, אין קאַמף 
פֿאַר אַ יודישער מלוכה. ,איין שטערן, דער 
לעצטער, האָט זיך אײַנגעעקשנט און ניט גע- 
װאָלט פאַרלאָשן װערן", הל, 'דער װאָלף'. אויך: 
;דער שלאָס האָט זיך אײַנגעעקשנט און װויל 


יניט זיך עפענען". 99: אי זיך װי אַן אייזל, װי 


א קאַפּריזנע כּלה, װי א בּולװאַן. 


איינער -- דאַטיו פֿון איינע. -+ דװװ. אנור 


מיט איינר בּקשה וויל איך פֿר דיר בּיטן", ימשה 
רבּינו בּשרײַבּונגי, 1750? |חנא שמערוק, גק, 
יא 150 ,תּריג מצוות זײַנען געגעבּן געװאָרן 
צו ייִדן, איז געקומען חבֿקוק און האָט זי 
אַװעקגעשטעלט אויף א'", תּניא, פּד, ,דער גאַנ- 
צער כּעס פֿון די איבּעראויפגעקלערטע איז 
נאָר אויף דער אי ייִדישער צײַטונגײ, ארז, קמ, 
8, פא 23. , בּײַ אי פון די צוויי שװעסטער 
האָט אָנגעהױיבּן.. .*, שע, ייִנגסטער פֿון די 


מלכים', 
איינע(ר) -- פֿרגל: איין, איינס, איינעם. איי- 


נע -- א) װײַבּלעך, נאָמינאַטיו, אַקװאַטיװ; 


י 3) נײיטראַל, נאָמ' און אַקוז מיטן בּאַשטימטן 
אַרטיקל, איינער -- א) מענלעך, נאָמינאַ- 


טיוו (-+ איינעם); בּ) װײַבּלעך, דאַטיו. 

1 צו, סובּ. ערשטע צאָל אין דער רי 
צאָלן, דאָס װאָס איז מיט איינס װייניקער פון 
צוויי. פֿון צען געבּליבּן איינער. ,, איינער איז 
קיינער", ,איינער קאָן קיין מלחמה ניט פירן", 


| ,איינער וװערט קראנק פון איבּערעסן זיך, דער 


אַנדערער פֿון ניט דערעסן", שװ. ,אחד איינר, 
אונ' װען מיר דשׂ פֿר שטאַנד האבּן. דען איז 
בּײַא אונש פֿאשט אוני גװישׂ דער רעכטר פֿול 
קומנטליכר יחוד", חה אַמשט 1716, יד/א. 
איינער און דער אנדערער; איינע און די אַנ- 
דערע. איינער דעם אַנדערן; איינע דער אַנדער- 
ער. איינער דעם צװייטן; איינע דער צװייטער, 


איינער מיט (אָן, צו, קעגן, איבּער אאַזו) דעם 


אנדערן: מע קען ניט לעבּן איינע אָן דער אנ- 
דערער. ניט קענען אָנקוקן איינער דעם אנדערן. 
פֿאַרשטײן איינער דעם אנדערן. אין א נויט 
ארויסהעלפן איינער דעם צװוייטן,. *טרינקען איי- 
נער צום אנדערן = פֿאַר יעדערנס געזונט בּא- 
זונדער. ,איינער שרײַט אַהו, דער אנדערער 
שרײַט העטיאַ*, שװ. ,איינער ציט קיין ליסע 





איינע(ר) 


(קראָקע, מירע), דער אַנדערער קיין סטריסע 
(לעמבּעריק, װירע)", שװ. ,זי האָבּן זיך אַזױ 
ליבּ געהאַט בּיז זיי האַבּן ניט געקענט זײַן אייי 
נער אָן דעם אנדערן", נחבּ, 'מעשׂה מבּעל 
תּפלה', ,איך האןבּן טרערין דריבּיר גילאזין . . . 
דז בּעו"ה (בּעוונותינו הרבּיםן דיא משפּחה אַזו 
גאר פֿרעמד אניר קיגן דען אַנדרין . . .ײ, פּראָגבּ, 
2, ,הײַנטיקע בּעלי-בּיתטעס . . . איינע ערגער 
פון דער אַנדערער", ממוס, װינטשפֿ. 

2. נאָר סובּ. איןר) אין דער וועלט, אי(ר) אין 
א מדינה, איור) אין טויזנט. אץער) אױיפן יאַריד, 
װאָס מיינסטו, בּיסט אער)? קיין איינע(ר) ניט, 
אץקר) בּײַ טאטע-מאַמע, אי(ר) און א רעכטער), 
,צוויי איז װי אקער) און אער) איז גאָרניט"; 
;אקר) איז אַזױ גוט װי גאָרנישט"ן עאער) 
אין פֿעלד איז ניט קיין העלד", שו. *ניט אץר) 
בײַ גאָט = ניט קיין יחסן, ניט-פּריילעגירט. 
פּיעשטשען זיך װי אקער) פון זיבּן געבּליבּן. 
אץר) פֿון פֿאָלק. ,גאָט איז איר און װײַטער 
קיינער", פל. ,נאָר גאָט בּ"ה איז בּאמת נאָר 
א'ר", חה. איודל איז אַ חכם איר אין דער 
וועלט", ממוס, יודל. 

*איינער א ין אינעם, איינע א ין אי" 
נע(ר) --- גאָר אויסגעצייכנט. אַלע פון דעם זעל- 
בּיקן הויכן װערט, הויכער מדרגה, אויסנעמ- 
לעכער שינקייט אע. טעכטער אינע אין 
איינע. תּלמידים איינער אין איינעם, קראַסאַי 
וויצעס (שאָנקייטן) איינע אין איינע. איינער 
ווי דער אַנדערער, איינע ווי די אַנדערע-- 
אַזױ װי פריער, אָבּער אָפֿטער לגנאי, בּײַם 
טאַדלען. בּנים הולטײַעס איינער װי דער אַנדער- 
ער. , שניר, טעכטער -- איינע װי די אַנדערץ 
מיט אייגענעץ האָר", ד. לאַזערזאָהן, דיא קלאָג" 
מוטער, װאַרשע 1889. 

9 אַדי. אֵיינציק. װאָס איז בּלויז פֿאַראַן איין 
עקזעמפּלאַר, מוסטער, מין פֿון דעם. ער האָט 
מער װי די איינע טאָכטער (דעם איינעם זון) 
ניט געהאַט. ;אָט דער איינער תּלמיד איז דעם 
רבּין געבּליבּן געטרלי". ענאָר די איינע פרױי 
איז אים געװען אײַנגעבּאַקן אין האַרצן". ,איך 
זאָל כאָטש דאָס איינע װאָרט הערן: דושעניו, 
אַ גוטע נאַכט=, פֿל. ,געשריען אין הימל אַרײַן: 
'תּורה! תּורה!, נישט מער װי דאָס איינע 


װאָרטײ, פּרץ, 'מסירת-נפשי. , מער װי דאָס איי- 


נע קאַפּאַטקעלע אויפן לײַבּ האָט ער ניט גע 
האַט", ממוס, װינטשפֿ. יי 

מיטן זעלבּיקן בּ, װען איינע(ר) קומט נאָכן 
סובּסטאַנטיוו בּײַם עמאַציאַָנעלן רעדן: שלימזל 
איינער, מײַן צרה איינע. ,דערלאַנג מײַנעם א 
שמיצל . . . מאַכנדיק דערבּײַ: אַ-אַ'א, פּגירה אייי 
נע!", ממוס פֿישקע. -+ ב5. 

4 סובּ. עמעצער. װער דאָס זאָל ניט זײַן 
איינער פֿון אונדז (זיי). *איינער מיט א בּאָרד 
אַ שיינער = אויך: סתּם א ייַד. ,עס װעט שוין 
קומען איינער אויף זײַנע בּיינער", שװ. ,אוני 
ווען איינר גאר אוישן בּלײַבּט, דא איז מחויבֿ 
דער פּ"ה צו שיקן", תּקק. ,אונ' וואו זיך נאר 
איינר מעלט פון פּראג...ײ, אַשכּנז. ,איינר האט 
זײַנין (חבֿר) אן גגריפןײ, ספֿר מבחר הפנינים, 
הומבּורג תּצײט אײַנענר) א -- אומבּאַשטימט 


בּין צו דיר + + 6 געקומען?*, 


1191 


װער (װאָס, װען) דאָס איז. איינער א ייַד. איינע 
א ייִדענע. איינער א משולח. איינער א פּאַרשױן. 
,איינע א װײַסע. .. קאַץ ... ציט בּייגיק דעם 
קערפּער"ײ, סעג, קאפּריזן. ‏ *אונדזער איינער = 
עמעצער פֿון אונדזער גרופּע, חברה אע. ,אי" 
נער גייט צו און טוט א פּאָליאָסקע אויס דאָס 
גלאָז גלײַך מיר אין פּנים אַרײַן", שע, מאָטל. 

9. אַדי (פרגל 23). אַזא מין, אַזעלכער (אָפּט 
מיט איר בּײַטעם). מענטש אי, חכם א', קראַסאַ 
װעץ אי. טיפּש אי. חוזק א'. ,הער נאָר, דו 
ווייסט כאָטש, דו גרינער אַגרעס א', װאָס איך 
שע, צעייט און 
צעשפרייט. ,װאָס פֿאַר א שכן בּיסטו מיט מיר, 


ומלמד א' -- דו דאַװנסט לעבּן טיר און איך 


לעבּן אָרוןדקודשײ, אַר. 
| 0, איינזאַם. עלנט. ניט:חתונה-געהאַט. ,אייי 
נער איז בּלויז טרוקענע בּיינער", ,איינער אין 
וי אָן ציינער", ,איינער שטייט אַליין און פאַלט 
אַליין", שװ. ,איינער איז ניט מײַנער, ניט דיי 
נער, ניט זײַנערײ, פֿװל, װש (איינער און איין 
נאַרן. ,איינער מיינט, אַז עֶר איז אַלין, אָבּער 
איז מיט זיך אַליין אויך ניט", ,אץר) זיצט 
אַלײן, אָבּער דאָס איז ניט געזעסן נאָר פֿאַרזע 
סךי, װערטל. 

איינעןר) אַ ליין. ‏ + אינינקע(ר). אי" 
נע(ר) אַלײן אָן קינד און אָן רינד. איינע(ר) 
אַלײן װי א בּוים אין פֿעלד, װי א שטיין אין 
פֿעלד (װאַלד). איינעןר) אַליין װי אַ װאָלקאָלאַק, 
וי אַ דאָרן, װי א דראָנג, װי א האָלץ, װי אַ 
טעלעגראַף-שטאנג, װי אויפן (אין מיטן) ים, 
װי אַ מצבֿה, װי אין א מדבּר, װי א מצורע, װי 
אַ מוחרם ומין. *גרונם איינער אליין --- שפּאַסיק 
וועגן עמעצן װאָס האָט ליבּ זיך אַרוױסצושטעלן. 
איינער אַליין װי אַ פינגער|!ן ,איבּערלאָזן דאָס 
קינד איינע אַליין", ממוס, פֿישקע. , מיטװאָך 
בּײַנאַכט און שבּת בּײַנאכט איז א סכּנה צו 
גיין אץר) אַלײןײ, גלײבּעניש. ,איז אַזױ דודל 
געבּליבּן זיצן אין אַן אומבּרחמנותדיקער שטיל- 
קייט אַצינד איר אַלײן", װײַס, דער איבּער" 
גאַנגי. ,עס װאָלט איר געװען לאַנגװײַליק צו 
זיצן איינע אַליין אין שטובּײ, ספ, ייִדישער קאָי 
לאָניסט. א'ראַ'קייט -- די כּסדרדיקע 
איר-איקייט", טמז, 1967 ו 18, 


איינע(ר)-ביינע(ר) -- דער. מצ וב = קינ 


דערשפּיל אין ניס. אַלע שטעלן אײַן אין קאָן 
ניס (אין אַ טעלער אָדער אין אַ גריבּל). איינער 
מאַכט אַ גאַנג. ער שיסט אַרײַן עטלעכע ניס 


אין דער קופּע װאָס שטייט אין קאָן און אויבּ 


אין דרויסן קומט אַרױס אַן אומגראָדע אָדער 
גראָדע צאָל (װי מע נעמט אויס) -- געװינט ער. 


אײַנערגערן -- טרו. -ער אײַן, --געערגערט. 


1. דערפֿירן עמעצן צו גרויס ערגערניש. אַרײַנ- 
בּרענגען עמעצן אין מצבֿ פֿון כּעס, פון עגמת- 
נפש אע. אי אַ פרײַנד מיט ניט קיין שיינע 
מעשׂים. ‏ 2. מאַכן ערגער װי ס'איז פֿריער גע- 
ווען. אי אַ סיטואַציע. ,ער האָט אַליין אײַנגע- 
ערגערט די בּאַציאונגען מיט אונדז". אויך 
מיט זיך. 


אײַנערדן -- טרו. ערד אײַן, --געערדט. נעאָל. 


אײַנפּאַזעווען 


פאַרבּינדן מיט דער ערד. אי דעם בּליצן-שלינ- 
גער. אי די אַנטענע. 

אײגערזײַטפ -- אַדװ. דטשמ. נר. פֿון ‏ איין 
זײַט, פון איין שטאַנדפּונקט. ,ער בּרענגט א' 
מיינונגען פֿון אייניקע געלערנטע און פּראָפע- 
סאָרן, און אַנדערזײַטס . . .*, צש, טאָז, װאַרשע 
9, נאן 3., ;אי האָבּן ייִדן אָנגעהױבּן מער 
פילן דאָס בּאַדערפֿעניש, די נוצלעכקייט פֿון 
בּילדונג . . .*, קמ, 1865, פאן 19, 

אײנערפן -- |.. ערעכןן טרװ. ערך אײַן 
+-'געערכט. (סוחריש) אָפּשאַצן לפֿײערך דעם 

- װערט פון עפּעס. א' אָן מאָס און װאָג. א' 
אויפן קוק. א' אָן (מיט) אַ פּראָבּקע. א' די 
סחורה מער װי זי בּאַטרעפֿט אויף צום אמתןן). 

איינערל -- דאָס, -עך. איין רובּל. ,צענערלעך 
רויטע, פֿינפֿערלעך בּלויע, דרײַערלעך -- גרינע 
און א'עך געלע", שע, פֿונעם יאַריד. וְדִי קאָלירן 
פֿון צאַרישן פּאַפּירגעלט,ן 

איינערליי -- 1, אַדי. אינװאַריאַגט. אַרכ. מיז, 
לד און א צאָל אַנדערע מזרחדיקע ריײידענישן. 
אינגאַנצן גלײַך, עגאַל; װאָס איז פון איין מין. 
דאָס זעלבּיקע. װאָס איז אַלצאײנס. ,סאיז 
מיר אי צי איך זאָל בּלײַבּן צי איך זאָל אַװעק- 
פֿאָרןײ, רייד (שאַװל). ,צווייא לײַט ואש איינר 
לייא נאמן האבּן דערפֿן זיך ניט מיט אַננדר 
(משדך) זײַזײ {ְלויט דער צוואה פֿון ר' יהודה 
חסידן, רי מ. א. גאַלינו, חכמת היד, פֿאַ תּקנײט. 
,װען מיר די גאולה זוכה זײַן זוא װערין מיר 
ווידר איינר לייא לשון רידן בּמהרה בּימינו 
אמן", י. מאַרשן, שיני אַרטליכי גישיכטין, 
אַמשט תּע"א. ,גאָר אַלץ . . . אי בּאַגעגעניש דעם 
ערלעכן און דעם רשע", מס, קהלת תּקע"ט, 
ט; 2, ,א בּשׂריודם מיט אי בּאַדערפענישן, און 
דאָך ניט װי אַלע", ממוס, שלמה. ;אים איז 
יעצט אי געװוען װאָס פֿאַר א מיידל ער װעט 
דאָ זעזי, יהל, די ערשטע ליבּע, װאַרשע 1881. 
,וי אי עס זאָלן ניט זײַן די פּראָצעסן וועלכע 
מיר רופֿן אָן לעבּן...*, זשיט ווש, ניי 1917, 
,צי איז דײַן פּנים אי מיט מײַנעם?", סוצ, 
װאַלדיקס, 

2. אַדװ. אַרכ. אױפֿן זעלבּיקן אופֿן. סײַװיסײַ 
װי דאָס זאָל ניט זײַן. ,אבר איינרלייא װיל איך 
דיך ואר ורוגן (== פרעגןן. . .ײ, בּבאיבּוך, 164. 
;איך האב איינרלייא גהערט . . .יי, ספר משלים, 

פֿ8ֿדמ 1686, |, נב/א. ,. . . פיל שטודירט אונ' 
גלערנט דאָך פֿעלט אים איינרלייא דאָשׂ ער קיין 
האָף צוכט האט ניט גלערנט", װאז דאָז רעכט 
איין ענד האט, ואָפּנבּאַך} יאָר? 

2. אַרכ. סובּ. עפּעס װאָס. ,װער איינרלייא 
הוייט אישט שוויאר איך בּײַא גוט. דען זול 
מן טוט שלאגן נון שטרייט זער װען עז טוט 
נוט", שמואל-בּוך, סטראָפֿע 227, 

-קייםט -- ,... דער װידערשפּרוך שטעלט 
ניט פֿאָר מיט זיך אויך אַזאַ תּוכהאַפטע און 
אימאַנענטע בּאַשטימונג װי די א'", זשיט װש, 

נײי 1917 ה-איק -- אַדי. אַ גלײַכגילטיקע, 
אייקע בּאַציאונג. ‏ -איקייט. 

אײַנפּאַזעװען -- טרו. ‏ זעװע אײַן, -'געפּאַ 
זעװעט. 89: --;פֿאַזעװען. (סטאָליערל) 





אײינפּאַטענטיק 


אײַנפּאַסן, ארײַנפּאַסן דינע בּרעטלעך אין א 
טיר, בּכלל אין אַ גערעם. ר ' 


אײינפּאַטענטיק -- אַדי. (אין אומאָפּהענג 
קער ליטע. צװישן די בּיידע װעלט-מלחמות) 
װאָס האָט איין פּאַטענט {מיטן רעכט צו האָבּן 
נאָר א בּאַגרענעצטן סכום סחורותן. איע קרעמ" 
לעך און צװײיפּאַטענטיקע קראַמען, 


אײנפּאטשן -- טרוו. פּאַטש אײַן, -- געפּאַטשט, 
1. צעפּאַטשן, צעשלאָגן מיט די הענט. ,איך 
װעל אים מאָרגן די פּיסקעס אי דערפֿאַרײ, אַש, 
מאָטקע גנב. 2. אײַנקנעטן, אײַנדריק. (בּײַ 
פֿאַרשיידענע מינים אַרבּעט) מיט בּיידע הענט 
אָדער מיט איין האַנט קלאַפּן, אױיסגלײַכן, מאַכן 
עס זאָל זײַן אין דער פֿאָרעם װאָס מע װיל. אי 

| קאָטלעטן. אי ליים. א' אַ קישן. 8, אײַנקלאפּן 
וועש. גיין צום טײַך און א' גרעט אויף א 
שטיין, 4, פֿאַרטינקעװען. אי א לאָך אין װאַנט, 
9. מקבּל קנין זײַן, דורכקומען אין אַ מסחר 
אע. |בּיידע צדדים פּאַטשן איינער דעם אנדערן 
אַרײַן אין די הענט און נאָך דעם דריקן זיי זיך 
די הענט.ן אי דאָס געשעפט און זאָל זײַן מיט 
מזל. ,מ'האָט געמוזט האַנדלען מיט דעם רוצח 
און א' מיט אים א מקח", בּאַש, פאָר, 1960 
ווא2. אױך מיט זיך -- אי זיך אין הינטן 
און שרײַען בּראַװאָ. ‏ כץ. -עניש. ‏ 


אײַנפאטשקען -- טרו. קקע אײַן, --יגע- 
פּאַטשקעט. 1. אײַנפֿלעקן, אײַנשמירן, אלינשמו- 
ציקן, אײַנבּרודיקן (מיט די הענט). א' די קליי- 
דער. א' דאָס נײַע קליידל. 2, בּאַפֿלעקן אַ 
גוטן נאָמען פֿון עמעצן. אי עמעצנס רעפּוטאַ- 
ציע, אי די מיינונג װאָס דער עוֹלם האָט װעגן 
פֿאָרזיצער. ‏ מיט זיך -- זיך א' די הענט, 
זיך אי איבּער אַן אַפֿערע. ,. . . מיר װעלן שוין 
זיך מער ניט לאָזן אי פון דעם כּל-בּוניק", א. י. 

| סאַפֿיר אױס מינסק, חטאת הקהל.. ., װילנע 

1881 -עכץ. -יעניש. | 


אױנפּאַיאַצעװען --- טרוו. -צעווע אײַן, --' גצ" 
פּאַיאַצעװעט. אונטערגראָבּן דאָס ערנסטע און 
אי אַ ראָלע. 


אײנפּאַיען -- טרװ. יע אײַן, --געפּאָיעט. 

1. דזוו אָנפּאָיען, געבּן א בּהמה גענוג צו טרינ" 
קען. אי די פֿערד. 2. אײַנשיכּורן, אי די כלאָי 
פּעס, זיי זאָלן דערנאָך פֿאַר דעם אָפּאַרבּעטן. 

-העניש, 

אײַנפּאַליטורן -- טרו. -טור אײַן, --געפּאָ 
ליטורט. 89: -- פּאָליטורירן. אײַנשמירן, 
איבּערציֶען מיט פּאָליטור (אָבּער ניט פאַרענדיקן 
די אַרבּעט), אי מעבּל און לאָזן עס אָפּטריקע- 
נען, דערנאָך פּאָליטורירן װײַטער. | 

אײַנפּאַליען -- טרו. -ליע אײַן, --געפּאַליעט. 
1, אײַנהייצן מיט אַ סך האָלץ אע. אי דעם אויוון 
װי אויף צו כּשרן. ‏ 2. שטאַרק יאָגן (פֿערד 
אע), זיי זאָלן זיך דערשוויצן, זיך צעהיצן. יאָגן 
די פֿערד משוגענערװײַז, אי זיי. -עניש. 

אײַנפּאָליען -- טרו. -ליע אײַן, -- געפּאַליעט, 
אײַנרײיניקן פֿון װילדגראָז. א' דעם גאָרטן, 


1192 


אײַנפּאָלירן -- טרו. -ליר אײַן, --געפּאָלירט, 


אַנהײבּן פּאַלירן. מאַכן אַ בּיסל שײַניק, גלאַנ- 
ציק, אי מעבּל, פֿיג. אי די פֿאָרשטעלונג,. -ונג. 
אײַנפּאַמאַדע(װע)ן -- טרו. דע(װע) אײַן, 
פּאָמאַדע(װע)ט. אײַנשמירן מיט פּאָמאַדע. 
אי די האָר, 
אײַנפּאַמעלעכן -- טרו. -לעך אײַן, -י(גע)- 
פּאַמעלעכט. מאַכן עס זאָל זיך בּאַװעגן א בּיסל 
פּאַמעלעכער. א' דעם זייגער װאָס לױפֿט. א' 
| דעם אױטאָ. אי דעם טעמפּאָ פון ++.. | 
אײַנ;פּאָמפּען -- טרוו. -פּע אײַן, ---געפּאָמפּעט, 
1, אַרײַנפּאָמפען. אָנפֿילן עפּעס מיט פֿליסיקײט 
דורך א פּאָמפּע. א' װאַסער אין ציסטערנע. 
2. אַרױספּאָמפּען, אײַנזױגן, אַרױסציען פֿליסי- 
קייט מיט א פּאָמפּע. א' װאסער פֿון טײַך. 
2. אַרײַנבּלאָזן מיט א פּאָמפּע. אי לופֿט אין 
די רעדער. 4. אַרײַנגעבּן, אַרײַנבּרענגען. א' 
א פֿאַרמעגן אין א נײַער אונטערנעמונג. א' 
פֿריש בּלוט אין אַן אָפּגעשװאַכטער אינסטיטו- 
ציע. /0. אלַנמאָנען. אי די שטײַערן. -עניש. 
אײנפּאַנעלירן -- טרח. -ליר אײַן, -יפּאַנע- 
לירט.. נעאָל, אוּ. אַרײַננעמען אין א פּאַנעל, 
אין א רשימה װאָס פון איר דאַרף מען אויס- 
קלײַבּן א צאָל נעמען. א' אויך די װאָס זײַנען 
אין עלטער 18--21, 
אײַנפּאַנצערן -- טרו. -ער אײַן, -יגעפּאַנ- 
צערט. 1. אָנטאָן אַ פּאַנצער. בּכלל בּאַװאָרע- 
נען מיט שוץ-מאַטעריאל קעגן הייס אָדער קאַלט 
געװוער אע. אי די בּרוסט. אי דעם װאָגן, דעם 
- אויטאָ אע. 2. פֿאַרשטאַרקן, מאַכן אומצוטריט- 
לעך. א' די פאַרטיידיקונגס-ליניע, מאַכן זי 
שטאָל און אײַזן. 
מיט זיך -- אי זיך מיט גוטע אַרגומענטן. 
;װאָלטן יענע ערשטע יידן געװאוסט װי זיך 
| אײַנצופּאַנצערן קעגן דער שטאַרקער אַסימילאַ- 
ציע...", הרבֿ שורין פֿאַר, 1964 ש 15, שפאַי 
סיק: אי זיך אין אַ קאַרסעט. ‏ 7/נג, 
אײַנפּאַנקעװען -- (נ פון שטאַם איז װייךן 
| טרוו. -קעווע אײַן, -יגעפּאַנקעװעט. אײַנקעכ- 
| לען; אײַננעמען מיט לאַסקע, מתּנות. אי אַ קינד 
מיט צוקערלעך. אויך מיט זיך -- א' זיך 
מיט שאָקאָלאַד(ע) | 
אײַנפּאַסטירן -- טרו. -טיר אײַן, -י(גע)פּאָס- 
טירט בּאַשטימען, אַװעקזעצן עמעצן אױיף 
אַן אַמט, אַ פּאָסטן. אי א קרוב פֿאַרן געהילף. 
אי עפּעס א לאייוצלח. //21, 
אײַנפּאַפֿירן -- אוטו, דריטפּערזאָניק. פּאַסירט 
אײַן, --(גע)פּאַסירט. פֿטמ. טרעפן, געשען, 
פֿאַרקומען. דזוו אױספּאַסירן (-+ 301), ,װאָס 
קען אַלץ אי אין איין טאָג!?. 


אײינפּאַספמעדיק -- אַדי. װאָס איז פֿון איין 
פּאַסמע. װאָס האָט נאָר איין פּאַסמע. אי געװעבּ, 
גרויע א'ע לאָקנס. 

אײנפּאַסן -- טרװ. פּאַס אײַן, -יגעפּאַסט, 
1. מאַכן עס זאָל זײַן אַקוראַט צו דער מאָס, 

אי א בּילד אין א ראם. אי אַ דריל אין געשטעל. 
אי האָלץ (אײַזן אאַזװ) אין ווארשטאַט. אי דעם 
קאָסטיום צו דער טאַליע (פֿיגור). 2. מאַכן 


אײַנפּאַקן 
עס זאָל זײַן פּאַסיק. א' דעם ישיבה-בּחור צו 
די בּעליבּתּים (בּשײַכות מיט עסן טעג). א' די 
! סטאַנציעס פֿאַר די בּחורים. ,איך האָבּ מיר 
- געװאָלט אי בּײַ װעמען איך זאָל אין װוין סטאַנ- 
ציע האָבּן", ספֿר מגילת איבה, לובּלין 1895, 
מיט זיך -- ,די גריבּעלעך און די בּערגלעך 
| פון {איין שטיקל האָלץ זאָלן זיך א' מיט די 
שפּיצן און טאָלן פון דעם אַנדערן {שטיקלן", 
דר' אבּ. קאַספע, פֿיזיק, נ"י 1916, ,... אויף 
דער גאַנצער בּרױיט-פּראָדוקציע, װעלכע האָט 
זיך געמוזט אי אין דער ראַציאָן-סיסטעם", ה. 
פֿראַנק. דרײַ יאהר פֿון בּיאַליסטאַקער קאָנסום- 
קאָאָפּעראַציע, בּיאַליסטאָק 1918. קװערן האָט 
ביסלעכװײַז גענומען פֿאַרלירן די שפּיצן װאָס 
האָבּן בּיז איצט אים נישט געלאָזט זיך א' אין 
קײַן געזעלשאַפט", אָפּאַ, 'זשידאָװקאַי. ‏ /נה, 
עכץ. עעניש. + | 
אײַנפּאַפעװען -- טרװ. -סעווע אײַן, -'געז 
פּאַסעװעט. 1. אײַנגאַרטלען, אײַנשטײַפֿן מיט 
א פּאַסניק). אי די הויזן. 2. מאַכן פּאַסן אױפֿן 
לײַבּ מיט א קאַנטשיק, בּײַטש אע. אי דעם רוקן, 
דעם הינטן. אויך מיט זיך. 
אײַנפּאַסקוד(י)ען -- טרוו. ידע אײַן, --יגע- 
- פּאַסקודױיעט. 89: -קודזיען, -קודזשען. 
| מאַכן מיאוס, פּאַסקודנע, עקלדיק. אײַנחזירן. 
שטארק אײַנבּרודיקן. אי די קליידער, די דירה 
| אאַזװ. אי עמעצנס נאָמען. א' אַן אידיי(ע, 
אַן אונטערנעמונג. מיט זיך. | 
אײנפּאַפֿן -- טרו. פּאַפּ אײַן, --געפּאַפּט, 
אײַנשמירן מיט פּאַפּןע). אי די זוילן און זי 
אײַנקלעפּן. | 
אײַנפּאָפֿן -- אוטו. פּאָף אײַן, --געפּאָפֿט (זן 
-י געפּאָפֿן, פּאַראַלעל צו: -יגעשלאָפֿן) אײַג- 
שלאָפֿן (אומאיידל אָדער גוטבּרודעריש), אַזױ 
אי אַז כאָטש טראָג אַרױס דאָס גאַנצע הויז. 
| געשמאַק אי בּײַ אַ נודנער לעקציע. .-- װעלן 
| מיר ניט גיין אין קינאָ? --- בּחור, דו װעסט דאָך 
א' דערבּיי", ש. קאַשעװניק איבּז, באַריקאַדנ אין 
- וועדינג, מאָסקװע 1931. , פֿאַרװאַרפֿן דעם שווערן 
- קאָפּ. אַהינטער, אים אָנשפּאַרן אָן דער װאַנט 
און אי", ובּ. דעמבּליןן, פֿאַר, 1960 װ 14. 
זעכץ. -עניש, | 
אײַנפּאַקונג -- די, -ען. 1. פּראָצעס אָדער 
ירעזולטאַט פֿון אײַנפּאַקן. 2. דאָס אין װאָס 
מע פּאַקט אײַן. אין אַן אי פֿון זעגשפּענער, פֿון 
| צעלולאָאיד. ,שטיקלעך פּאַפּיר פֿון שאָקאָלאַד- 
| אייי, סעג, געבּרענטע טריט. 28. דיקע אײַנבּאַנ- 
| דאַזשירונג. ,האַלטן דעם קראַנקן פוס אין װאַד 
רעמקײַט, לייגן הייסע קאָמפּרעסן, מאַכן איען", 
פֿגעז, ווילנע 1933, פא 11. 
אײינפּאַקירן -- טרו. -קיר אײַן, -- געפּאַקירט. 
(סוחריש) זאָרגעװדיק אײנפּאַקן, גוט אײַנװיק- 
- לען, אי גלאָזװאַרג. ‏ מיט זיך -- ;דו זאָלסט 
זיך שוין זען אײַנלאַדען, צוגרייטן דעם בּריװו 
צו שיינדלען און אי זיך", ש. בּעקערמאַן, טרטי 
ער משרת, װאַרשע תּרמ"ג. ונ 
אײינפּאקן -- טרו. פּאַק אײַן, --געפּאַקט. 
1. אַרומװיקלען מיט עפּעס, אַרומבּינדן (צו 
טראָגן, צו. בּאַהאַלטן אע), אי די בּיכער און זיי 





אײַנפּאַקן זיך 


מיטנעמען. אי אַ פּעקל און אָפּשיקן מיט פּאָסט. 

2. אײַנלייגן (אַקוראַט) אין א זאַק, פּאַק, 
װאַליזע, קאַסטן אע. אי סחורה אין קאַסטן. א' 
דעם קאַסטן סחורה. ;אַלזו האבּין מיר דיא 
סחורות אַלי תּוך פּאַקין אין גיפּאַקט דאש זיא 
האבּ ואלין להמבּורג שיקן", גה, 220, עקליי- 
דער און אַנדערע קעסטלעכע זאַכן טעטן זײ 
א'... און זי טעטן עס בּינדן אויף א פֿערדײ, משל 
הקדמוני, אוסטרהא 1808. ,דערנאָך זאָלסטו 
נעמען אלע דײַנע טײַערע כּלים און זאַכן און 
אי אין זעק אַרײןי, איין גאַנץ נטצע מעשׂה פֿון 
דעם רעבּין רי העשיל, לעמבּערג 1891. ;שטאַרק 
בּאַשעפֿטיקט מיט א' די קלומקעס", ממוס, 
װינטשפֿ. 

9 אײַנבּינדן. ,די בּלעטער געגילט... אין 
לײַװנט אײַנגעפּאַקט", ליאָנדאָר, נײַער בֹּש, 
ווילנע 1844, | 

*אי די בּעבּעכעס = אױך: זיך גרייטן 
אָפּצוטראָגן זיך, צו מאַכן פּליטה. 

*אי דאָס גאַנצע געשעפֿט די קראָם, דעם 
װאַרשטאַט) = ליקווידירן. *א' דעם ש כל = 
(װיציק) ניט האָבּן אים מיט זיך. בּײַ טענדלאַו, 
7 ,ער האָט זײַן שׂכל מיט אײַנגעפּאַקט? -- 
כּלומרשט אַרײַנגעפּאַקט מיט סחורה און אַװעק- 
געשיקט, 

אײַנפּאַקן זיך -- + זפֿו. 1. אײַנפּאַקן 
זאַכן פֿאַר זיך. ,האָבּן זי זיך אײַנגעפּאַקט און 
זענען אַװעק איבּער דעם גרענעץ", אַמעריקאַי 
נישע גליקן. װאַרשע 1895. 2. ניט אַרײַנמישן 
זיך. זיך א' און אָפּשװײַגן דעם גאַנצן אָװנט, 
3. זיך אָפּטראָגן. זײַן (זיך פילן) אַ געענדיק- 
טער, א ליקווידירטער. ,בּרודערקע, קענסט איצט 
זיך א', דו זעסט דאָך װאו דו האַלטסט" 
4. זיך גרייטן צו שטאַרבּן, 

זעכץ. יעניש. רער (יין, יקע) -- 
,איבּערבּײַטן אַ האַנט פֿון דעם מיירע-האַלטער 
אָדער פֿון דעם איער (דאָ: װער עס זעצט אַרײַן 
אין אויוזן", אמד, דער פֿאַרטעפּיאַניסט, ווילנע 
8, /אין אַ סקלאַד פון בּרעטער הינטערן 
װאַרשטאַט פֿון א'ער", איבּז, בּרונאָ יאַסענסקי, 
דער מענטש בּײַט די הױט, מינסק 1936, 
דעריי, 


אײַנפּאַקעװען -- טרװ. -קעװע אײַן, -יגעז 
פּאַקעװעט. זזו אײַנפּאַקן (בּײַ אַ דויערדיקן 
פּראָצעס). ,דער קלאַפּן זיך עליחטא . . . מע זאָל 
קענען דאָרטן מער א'", ר' יעקב מדובּנא, משלֵי 
חכמה, װילנע תּר"ן. ,הייסן מײַן דינער ער 
זאָל מיר א' מײַנע זאַכן אין טשעמאָדאַן", ש. 
בּעקערמאַן, הדסה, אַדעס 1884. ,קיין עין-הרע 
אַ גאַנץ בּעל-בּתּישקייט.. . אי, אײַנבּינדן, נישט 
פֿאַרגעסן קיין קלייניקייט", שע, גלות דאַטשע. 
מיט זיך -- עאיר װעט זיך אי און פֿאָרן מיט 
זיסעלען", ספּ, סודות. | 


אײַנפּאַראַנדקעװען -- אוטו 8 טרח. -קצי ‏ 


װע אײַן, --(גע)פּאַראַנדקעװעט. אײַנשטעלן 
אַן אָרדענונג, א פּאַראַנדעק (איר בּײַטעם). א' 
די בּעלײבּתּישקייט. אַזוױי אויך די 89 : 
- פּאַראַנדזען, - פּאַראָנדיקן, ‏ = פּאַ- 
ראדקעוװוען. ,די װעלט איז שוֹין... גוט 


1193 


; אײַנגעאָרדנט (דאָס הייסט גוט אײַנגעפּאַראָנ 
דזעט)", אמד, דער אונצײַטיגער בּעזוך, װילנץ 
8, ,מײַן רחמנות איז . . . אײַנגעפּאַראַנדיקט 
וואו עס בֿעט זיך", מש"ש מפאַניעװיעז, דער 
רחמנות, ווילנע 1882. ,עפּעס װאָס אײַנגעפּאָ- 

| ראַדקעװעט -- נעמען מיר זיך פאַר דאָס איבּע- 
ריקע", װו. סטאַװסקי, איבּז, סטאַניצע, מינסק 
2, | | 

אײַנפּאַראָשען -- -+ אײַנפּראָשען. 


אײַנפּאַרװוירן -- טרו. -וויר אײַן, -י(גע)פּאַר- 
ווירט. שפּאַ (אין אַרגענטינער קאָלאָניעס) :6ק5 
-22108. אײַנלייגן תּבֿואה אין אַ סטױג. 

| ,אױיסמאָנאָטאָנעװען, א', צו דעם דאַרף מען אַ 
יסך הענט", קלמן פֿאַרבּער, 'דערגרייכט זײַן 

צילי (אַנטאָלאָגיע פֿון ייְדי ליטי אין אַרגענטינע, 
ב"א 1944ן, 


אײַנפּאַרונדזען -- טרו. ידזע אײַן, -יגעפּאָ 
רונדזעט. זזו אײַנפּאַראַנדקעװען. אײַנאָרדע- 
נען. געס האָט עס איינע מעכטיקע האַנט אַלעס 
דיזעס אײַנגעאָרדנט (אײַנגעפּאָרונדזעט)", אמד 
וְיבּל ושאאא / | 
אײַנפּאַרטאַטשע(װע)ן -- אוטװ 8 טרו. 


-טשעווע אײיַן, -יגעפּאַרטאטשעװעט. אָנהייבּן 
- טאָן, מאַכן אויף א ניט-פֿאַכמענישן אופן, פּאַר- 


- טאַטשנע. אי בּײַם צושנײַדן און קאַליע מאַכן. 


אי א טײַערן מלבּוש. מיט זיך -- זיך צו" 
געוואוינען צו זײַן אַ פּאַרטאַטש. ,ער האָט זיך 
שוין אײַנגעפּאַרטאַטשעװעט און פֿון אים װעט 
קיין בּעל-מלאָכה ניט אַרויסקומען". 


אײינפּאַרטײיאיש -- אַדי. סאָו. װאָס האָט 
נאָר איין פּאַרטײ. װאָס אין דעם בּאַטײליקט 
זיך נאָר איין פּאַרטײ. אַן איער רעזשים. איע 
װאַלן. 

אײינפּאָרן -- טרו. פּאָר אײַן, --געפּאָרט. 

| 1, אײַנשטעלן אין פּאָרן, פּאָרלעכװײַז. א' די 
קינדער, פּאָר צו פּאָר, 2, צוניפֿפֿירן אַ שי- 
דוך. אי די געראָטענע בּחורים מיט מיידלעך פון 
רײַכע היימען. ,ווען זי האָט געשיקט א לערער 
- מיט א לערערין אין אַ שטעטל, האָט זי געהאַט 
אין זינען זיי אײַנצופּאָרן", רייד (קאָװגע). *א' 
שקר מיט שלימזל = אויך: צונויפבּינדן דאָס 
פֿאַלשע מיטן אומגעראָטענעם. 2. אײַנפֿירן, 
אײַנשטעלן אַז זאַכן זאָלן זיך פּאַסן איינע צו 
דער אַנדערער. אי אין אויסשטעל-פֿענצטער איי- 
בּערהעמדער מיט שניפּסן. מיט זיך. הזנג. 
-עכץ. -עניש. 

אײַנפּאַרען -- טרװ. -רע אײַן, --געפּאַרעט. 
9 --פּאַרעווען. 1. דורכנעמען מיט פּאַ 
רע. מאַכן אַז פּאַרע זאָל זיך אײַנזאַפּן אין 
עפּעס. אי א מאַנטל פֿאַרן רײניקן. 2. בּאַגיסן 
אָדער אַרײַנגעבּן אין זודיק װאַסער. א' די 
טײבּלעטלעך, די טייזעקעלעך. 9. לאָזן אונ- 
טער דער ווירקונג פֿון פּאַרע. אי די װאָס זיצן 
אויף דער אייבּערשטער פּאָלע אין בֹּאָד. אי אַ 
פֿינגער, דער בּלאָטער זאָל פּלאַצן. מיט זיך 
-- טרינקען הייסע טיי און זיך א'. אי זיך אין 
בּאָד און כאַפּן אַ פֿאַרקילונג. /עכץ. 
-עניש. : 


אײַנפּדיונען 


אײַנפּאָרען -- טרו. -רע אײַן, -געפּאָרעט, 
בּמקום:װערבּ פֿאַר אײַנפֿרעסן, אײַנזױפֿן אע. ער 
האָט אײַנגעפּאָרעט א טאָפּ קאַרטאָפֿל פֿאַר פינף 
זייערע. אי בּרויט (פֿלייש) פאַר דרײַ אירע. 

אײנפּאָרען זיך -- אוטו. -רע זיך אײַן, זיך 
--געפּאָרעט. 1. פֿאַרטיק װערן מיט א סף 
אַרבּעט (װאָס געדויערט לאַנג). אי זיך אין קיך 

| ערשט צום ליכט-בּענטשן. אי זיך מיט די אַלע 
שאַלאַמױזן. ,זי האָט זיך אײַנגעפּאָרעט מיט די 
װאַרעניקעס און זיך געשטעלט הערן....", ל. 
רעזניק איבּז, יאַ, 'נאָך צװיי האָזן {סאָװ' אויס- 
גאבּע פֿון יא'ס װערק, ב |ן. ,סײַװי איז אים 
איינעם אַלין גאָרניט מעגלעך זיך אי מיט דער 
גאַנצער אַרבּעט אין קוזניע", א. האָלאָװקאָ, 
פּראַלאָג, קיעוו 1935, - 
2. זיך ספּראַװען. גובֿר זײַן אַ שװערע אַר- 
בּעט אָדער א קעגנער. ;ער האָט געטראַכט, אַז 
וען ער װעט נאָר אי זיך מיט די פּויערים, װעט 
ער פאָרן אין אורלויבּי, י. יאָפֿע, אין קעסלגרובּ, 
מאָסקװע 1929, ,איך האָבּ. . . בּרייטע פּלי- 
צעס . . . און איך פּאַרע זיך אײַן... מיט די 
פֿינף-פּודיקע זעק", א. אַבּטשיק איבּז, איך װיל 
לעבּן, קיִעװ' 19236. ,פּאַרעט זיך אײַן מיטן 
| דײַטש און קומט צו פאָרן, אַזעלכע דאַרפֿן 
מיר האָבּןײ, יוינע סטעלמאַכ, אַפֿ דאָרעמ-אוראַל, 
מאָסקװע 1947, - | 

אײַנפּאַרפּלען -- טרו. -פּל אײַן, --געפּאָר- 
פּלט. אײַנדרייען. אײַנפּלאָנטערן. אײַנפעסטי" 
קן. אײַנטוליען. אי דעם דראָנג אין זאַמד. גע- 
וויינלעך מיט זיך -- אי זיך מיט אַ מױיד 
און ניט קענען זיך אױספּאָרפּלען. ‏ עניש. 

אײַנפּאַרפֿומירן -- טרו. -מיר אײַן, -(גע) 
פּאַרפֿומירט. 1. אײַנשפּריצן מיט פּאַרפֿום. אי 
דאָס טיכל. אי די האָר. 2. פֿיג. בּאַמיען זיך 
צוצוגעבן א פֿײַנערן טאָן (אין שרײַבּן, ריידן), 

יאיר. אי גראָבּקײטן און עם-הארצות מיט 'פילאָ- 
סאָפֿישע! בּאַטראַכטונגען. מיט זיך. -נג. 

אײַנפּאַרצעלירן -- טרו. -ליר אײַן, --י(גע) 
פּאַרצעלירט, אײַנטיילן אין בּאַזונדערע קלע" 
נערע שטחים ערד. אי צװישן ערדלאָזע פּויערים 
די קאָנפיסקירטע (נאַציאָנאַליזירטע) פּריצישע 
גיטער. ‏ /נף. - 

אײנפּאַרקען זיך -- זזו אײַנפּאָרען זיך, 
בּו, | | | 

אײינפּאַרשיװװוען -- טרװ. -װע אײַן, --(גצ) 
פּאַרשיװעט, סל. גראָבּ. מאַכן עקלדיק, אָפּי 
שטויסיק. אי די גאַנצע פּאָדלאָגע מיט מייקעכץ, 

אײנפּאַשן -- טרו. פּאַשׁ אײַן, -יגעפּאַשט, 
אײַנקױפֿן אַ געגנבֿעטע זאַך. אי צירונג, 

אײַנפּאַשען -- טרו. -שע אײַן, --געפּאַשעט, 


אײַנהאָדעװען אויף אַ פּאַשע. פֿעט מאַכן. א' 


דאָס לאָשיקל. א' גענדז אויף שמאַלץ. מיט 
זיך -- אי זיך און קריגן אַ בּײַכל, 
איינפּדיונען -- {... פּידיענעזן טרװ. פּדיון 
| אײַן, -'געפּדיונט. אײַנלייזן. אי אין איין זונ- 
טיקדיקן טאָג מער װי אין די אַלע טעג פון 
דער װאָך. | 





אײנפּודיק - 


איײינפּודיק -- אַדי. 1. װאָס װעגט א פוד 
(רוסישע פֿערציק פֿונט), איע זעקלעך. 2. (רע- 

לאַטיוו) שװער. שלאָגן מיט איע פֿױסטן, 

אײַנפּודלשן -- טרו. -דל אײַן, -יגעפּודלט. 
אײַנקעמען א פריזור מיט לאָקן. פרויען פֿאַר- 
נעמען זיך מיט א' די האָר. אַ גאנצע מאַשין 
אײַנצופּודלען די האָר. מיט זיך. 

אײַגפּודערן -- טרו. -ער אײַן, --געפּודערט, 
אײַנשיטן, בּאַשיטן מיט פּודער. א' דאָס נעזל, 
א' דעם האַלדז. אקעם װײַטער, קרויז װידער 
די לאָקן און פודער די בּעקעלעך אײַןײ, סעג, 
קאַפּריזן. מיט זיך. /נג, 

אײַנפּוטען -- טרװ. -טע אײַן, --געפּוטעט. 
סל. אײַנפּלאָנטערן. אי עמעצן אין אַ נעץ, 

אײַנפּוטערן -- טרו. ער אײַן, -'געפּוטערט, 
1. אײַנשמירן מיט פּוטער. צוגעבּן (מער) פו" 
טער. אי טייג. מער א' דעם פאַנקוכן. א' די 
המוציא. 2. געוויינלעך פֿיג. מאַכן אַז עמץ- 
צער זאָל װערן פֿרײַנדלעך, צוגעלאָזן. אי דעם 
קנעפּל מיט כאבּאַר. אי די מרשעת מיט קאָמפּי 
לימענטן, 

אײַנפּויקן --- טרװ. פּױיק אײַן, --'געפּויקט. 
1. אײַנקלאַפּן אין אַ פּױק. א' א מאַרש, 
2. מיט א געטומל לאָזן װיסן, מודיע זײַן. אי 
אַ נײַס איבּערן שטעטל. 20. אַרײַנהאַקן אין 
קאָפּ מיטן אײַנחזרן הויך אויף אַ קול. א' די 
אַלע נעמען און דאַטעס פֿאַר אַן עקזאַמען. 

דעכיץ. -עניש. ער -- (טשערנאָוויץ) 

ספּעצ פּריװאַטער לערער, װאָס גרייט צו אַ 
שוואכן תּלמיד צום עקזאמען. 

אײַנפּופן -- טרוו. פּוך אײַן, -"געפּוכט. מאַכן 
עס זאָל פֿאַלן פּוך. אױפּשלאָגן די פּערענעס 
און אי דאָס גאַנצע צימער. ,בּיסט אײַנגעפּוכט 
געװאָרן, בּאַרשט אַרום די קליידער דײַנש". 

אײַנפּול(י)ען -- טרו. -לי)ע אײַן,, +-געפּו- 
ליי)עט. אאײַנשטױבּן. א' די קלײדער בּײַם 
פאָרן פּער אַקס. מיט זיך. עניש. 

אײנפּונקטאָװע -- אַדי. װאָס איז דאָס דינ- 
סטע, קלענסטע בּײַ אַן אײַנגעשטעלטער מאָס. 
אי'ע טשוועקעלעך. א'ע פּלאַסטינקע. .טו מיר 
אַקאָרשט א װאָרף אַן א' שפּאַציע {זעצערלך", 
י. ליובּאָמירסקי איבּז, בּ. גליעבּאָו, דער שניפּס, 
מאָסקװע 1932, 

אײינפּונקטיק -- אַדי. נעאָל. װאָס האָט נאָר 
(איז נאָר פון) איין פּונקט. איע פֿאַרטיידיקונג, 
א'ער סדר-היום, 

אײַנפּועלן -- {... פּױעלןן טרו. פּוֹעל אײַן, 
-יגעפּועלט. ‏ זזװ פּוֹעלן 6 אויספּועלן א' 
א טוֹבֿהלע. 

אײנפֿוצן -- טרװ. פּוץ אײַן, --געפּוצט. 
1. אױספּוצן (אי אַ בּיסל, אי װי געהעריק) 
אי די שיך, די מלבּושים. 2. רײיניקן און שע- 
נער מאַכן. מאַכן יום-טובֿדיק. אי די שטובּ מיט 
בּלומען און בּילדער. 8. (כּלומרשט) מאַכן 
דערהויבּענער, שענער. א' די רייד מיט (צעדריי- 
טע) פּסוקים. אי אַן אַרטיקל אין מליצה. 4 אָפּי 
נאַרן, בּאַשװינדלען, בּאַגנבֿענען. אי דעם שותּף, 
מיט זיך. 


1194 


זונג. -עכץ. עעניש. 7ער יין, 
יקע). -ערש. 

אײַנפּוקלען --- טרוו. "קל אײַן, -יגעפּוקלט, 

= אײַנבּייגן, אײַנהויקערן. א' דעם רוקן, די פּלי- 
צעס. א' א בּלעך. מיט זיך -- זיך א' און 
אויסשטרעקן א האַנט נאָך א נדבֿה, 

אײַנפּורקען -- טרו. -קע אײַן, --געפּורקעט, 
אײַנשטופּן. אײַנדליבּען. אי אין מױיזנלאָך שטיק- 
לעך גלאַזי 

אײַנפּיאַצקען -- דזו אײַנפּאַטשקען (אפֿשר 
מיט בּיטול), 

אײַנפֿידען -- טרו. דע אײַן, --געפּידעט. 
-+ אוױספּידען, 305, צואײַלן. אײַנגיכערן. א' 
די מאשין, זי זאָל לױפֿן גיכער, 

איײינפּײַאיק -- אַדי. װאָס איז מיט (האָט) 
איין פּײַ, אַן אײַנגעשטעלטן שותּפות-טייל. איץ 
און מערפּײַאיקע מיטגלידער פֿון פֿאָלקסבּאַנק, 

אײַנפּײַניקן -- טרו. -ניק אײַן, --געפּײַניקט, 
א צײַט פּײַניקן, מוטשען. א' עמעצן, דאָס לעבּן 
זאָל אים פאַרמיאוסט װערן. אי די פערד. מיט 
זיך -- זיך א' איבּער גאָרנישט מיט נישט, 
דונג, 


אײַנפיל(ג)עװען {-- טרוו. (ג)עװע אײַן, +-'געז 
פּיל(נ)עװעט. 1. אַ צײַט שטאַרק אַכטונג גע- 
בּן, אָפּהיטן, נאָכגעבּן. אי דאָס קראַנקע עופֿעלע. 
אי װי א בּןדיחיד. 2, אײַנוויקלען. אײַנפּעלצן, 
אי דאָס קינד אין עטלעכע קאַלדרעס. 


אײנפּימטן -- טרו. פּימס אײַן, -יגעפּימסט, 
אײַנרײַבּן מיט פּימס. א' מעבּל. אי פֿעל, 


אײַנפּינדולען -- טרו. -דזל אײַן, --געפּינ- 
דזלט. 59ֿ: --פענדזלען. 1. אײַנשמירן 
מיט אַ פּינדזל, אײַנבּערשטלען. גער פּינדזלט 
אײַן אויף דעם אָרט וואו עס טוט ויייי, ייִפֿאָל, 
2, יא 43, 2. אומגעראָטן אַרײַנמאָלן. אי 
אין בּילד שטריכעלעך מיט קײַקעלעך, 


אײַנפּיפקלען -- טרװ. -קל אײַן, --געפּיס- 
קלט. 89: --פּיסקעווען. טיט א גרױיס 
מויל, געשריי, זידלערײַ אַריבּערשטײַגן און 
אײַנשטילן עמעצן װאָס האָט טענות, װאָס 
שרײַט, רעדט א סך, זידלט זיך. ;ער האָט 
נאָר אויפגעהויבּן דאָס קול, אָבּער די ייִדענע 
האָט אים גלײַך אײַנגעפּיסקלט". 


אײַנפּיעשטשען -- טרוו. -שטשע אײַן, --יגע- 
פיעשטשעט. 89: -פּ(י)עסטען. אײַנצערט- 
לען. צעבּאַלעװען. א' א קינד, נאַכגעבּן אים, 
מיט זיך. 


אײַנפּיפּקען -- אוטו 6 טרו. -קע אײַן, --'גע- 
פּיפקעט. 1, ניצן א נײַע פּיפּקע, בּיז איר 
פֿרישקײט איז מער ניטאָ. א' די פּיפּקע, די 
ליולקע. א' די פּיפּקע, זי זאָל װערן שװאַרץ, 
האלבּ-פֿאַרבּרענט. 2. אַרײַנציען דעם ריך 
אין די לונגען. א' און דערנאָך אַרױסלאָון א 
רויך װי פון א קוימען. 


אײינפיצלען -- טרװ. -צל אײַן, --יגעפיצלט. 


אײַנבּרעכן אין קליינע טיילן, אין פּיצלעך. 
אײַנרײַסן,, אײַנשנײַדן אע אױיף פּיצלעך. א' 


אײַנפּלאָנטערן 


גלאָזװאַרג. אי פּאַפּיר און װאַרפן דורכן פֿעג- 
צטער. 

אײַנפּיקלען -- דזו אײַנפעקלען -+, 

אײַנפּיקן -- טרו. פּיק אײַן, --געפּיקט. 1. אַי 
רײַנפּיקן. דאָס פייגעלע פּיקט אײַן קרישקעלעך 
בּרױיט. 2. אַרײַנעסן. ,ער עסט גאָרנישט, ער 
פּיקט נאָר אײַן אַ האַלבּן לאַבּן בּרויט". 
2. אײַנשטעכן. אי אַ געשוויר און אַרױסלאָזן 
די מאַטעריע. 4. (שנײַדערײ) נאָר א קלין 
ביסעלע אײַנשנײַדן. א' די פּלייצע בּײַם אַרבּל, 

אײינפּישן -- טרו. פּיש אײַן, --געפּישט. 
שטאַרק בּאַנעצן מיט השתּנה. אי דעם לײַלעך. 
אי אַ ואונד, אַז סע איז ניטאָ קיין יאָד אונ- 


טערן האַנט. 

אײַנפּלאַד(זש)ען -- טרװ. דזשע אײַן 
= געפּלאָד(זש)עט. 89: = פּלאָד(ז)יען. אָנ 
פּלאָדען. בּרענגען צום לעבּן אויף דער װעלט 
אַ נײַעם דור (װעגן חיות, אינסעקטן. װעגן 
מענטשן --- גראָבּלעך). אי פֿײַז, כּינים. א' אַ 
טוץ פּיקערס. א' הונגעריקע מײַלער. מיט 
זיך -- זיך שטאַרק פֿאַרמערן. ;מײַז און 
שטשורעס האָבּן זיך דאָ אײַנגעפּלאָדעט". שנאָי 
רערס האַבּן זיך דאָ אײַנגעפּלאָדזשעט. 

אײינפּלאַטיק -- אַזי. 1. װאָס האָט (איז 
אויף) איין פּלאַטע. א קליינע, א'ע זאמלונג 
לידלעך. 2. װאָס איז אויסגעשטריקט געװאָרן 
אַזױ, אַז די רעכטע זײַט האָט אַנדערע אויגן 
װי די לינקע. אַן איע שטריקערײַיאַרבּעט (טפכט: 
דשערזי, דזשוירזי), : 

אײַנפּלאַטשיקן -- טרו. -טשיק אײַן, -ייגע- 
פּלאַטשיקט,. דזו אײַנפּלאַטשן, בּ1. 

אײַנפּלאַטשן -- טרו. פּלאַטש אײַן, +-גע- 
פּלאַטשט. פֿרגל --- -- פּלעטשן. 1. אײַנדריקן, 
ס'זאָל װערן פּלאַטשיק, פלאַך. אי א הויקער. 
,דער אנטקעגנאיבּערדיקער דאַך שניי איז אײינ- 
געפּלאַטשט געװאָרן", װײַס וו, 'דער איבּערגאַנגי, 
2. אָנשלאָגן. דערהרגענען. ל2. מיט זין -- 
וערן פּלאַטשיק. 

אײַנפּלאָמבּירן -- טרו. -בּיר אײַן, -(גע)- 
פּלאָמבּירט. 1. אַרײַנשטעלן אַ פּלאָמבּע, פֿאַר- 
פּלאָמבּירן. אי א צאָן,. 2. אַרױפֿטאָן א פּלאָמבּע 
וי אַן אָפֿיציעלן סימן (אַז מע טאָר עס ניט 
רירן, ניצן אע). אי א װאַגאָן סחורה און אָפּשיקן 
מיט אַ שומר. /נג, 

אײַנפּלאַנטען -- טרוו. -טע אײַן, -'געפּלאָנ- 
טעט. זזח אײַנפּלאָנטערן. א' בּאַװליפעדעם 
אין א װאָלן געשטריק. א' ליגנס בּײַם דער- 
ציילן די מעשׂה. ;ער בּאַשװערט נאָר ראָטשילדן 
ניט אײַנצופּלאָנטען ייִדן אין דעם עסק", קמ, 
7, א 20. מיט זין -- ;זי האָט אים 
שוין טאַקע אָפּגעשטעקט א פּאַטש און שטאַרק 
געהאט חשק אײַנצופּלאַנטען זיך אין זײַנע 
האָר", ממוס, מסעות. -עניש, 


אײַנפּלאַנטערן --- טרוו. דער אײַן, +י געפּלאָנ" 
טערט. 59: -- פּלונטערן זאַמעט). 1. מאַכן 
א פּלאָנטער. א' פֿעדעם. א' א קננויל בּײַװל, 


מע זאָל ניט קענען קיין עק געפינען. א' די 
נעץ. אי און ניט קענען אױספּלאָנטערן. ,... װוי 





איינ פלאנ יק 


אַבֿשלום די געקרויזטע זײַנע האָר האָט צװישן 
טענענצװײַגן אײַנגעפּלאַנטערט=, אפֿא, לויטער 
איז דער קװאַל. 2. צונויפמישן. א' אין איין 
קנויל טויט און לעבּן, האָס און העלדישקייט, 
3 פֿאַרטומלען, צעטומלען. צעדרייען. א' עמע- 
צן בּײַם מאַכן חשבּונות. אי אין א פֿאַלשער 
קאָמבּינאַציע. ‏ 4. אַרײַנצזען עמעצן אין אַן 
ענין, װאָס לוינט זיך ניט אָדער איז סכּנהדיק, 
א' א פֿרײַנד אין מיאוסן עסק. א' די יונגע 
מענטשן אין אַ פֿאַרשװערונג. 9. מיט אָדער 
אָן אַ כּװנה אַרײַננעמען, ארײַנשטעלן בּײַם רעדן 
(שרײַבּן) אומפּאַסיקס. א' ליגנס בּײַַם איבּער- 
געבּן װי די זאַך איז געשען. אי נאַרישע װיצן 
אין אַן ערנסטן עסיי, 
מיט זיך -- ;דער שׂטן האָט זיך אײייַנגע- 
פּלאַנטערט אין די שטריק, און פאַר קיין פֿאַל 
קאָן מען ניט די שטריק אראָפּנעמען פון יצחקןי, 
שלמה יאַנאָװסקי, ספֿר עקדת יצחק, וארשע 
תּרע"ב. אליכטיקע שטילקייט פּלאַנטערט זיך 
אײַן אין די צװײַגןײ, סעג, קאַפּריזן. ‏ ניש. 


אײינפּלאַניק -- אַדי. נעאָל. ‏ װאָס איז פֿאַר 
| טראַכט (געשאַפֿן) אין איין פּלאַן (פֿון איין גע- 
וויסער הנחה). איער פֿאַרמעסט, 


אײַנפּלאַנעװען -- טרו. -נעװע אײַן, --יגע- 
פּלאַנעװעט. אויך: -- פּלאַנירן. אַרײַננעמען 
אין אַ פּלאַן. מאַכן עס זאָל װערן אַ טייל פון 
א פּלאַן. א' אויף מאָרגן א בּאזוך אין ייִדישן 
מוזיי, 

אײַנפּלאַפּלען -- טרו. -פּל אײַן, -געפּלאַי 
פּלט. זזו אָנפּלאַפּלען, אַרײַנפּלאַפּלען. א' אַ 
ים נאַרישקײטן, 

אײַנפּלאַצירן -- טרו. -ציר אײַן, +'(גע)פּלאַ- 
צירט. 1. אײַנשטעלן אויף אַן אָרט (מע זאָל 
דאָרטן זײַן אַ בּאַשטימטע צײַט), א' זעלנער אין 
יידישע הײַזער. א' די פּליטים אין די בּתּי- 
מדרשים. 2. סתּם אַװעקזעצן אויף אַ פּלאַץ. 
א' אלע טעאַטערבּאַזוכערס. ‏ מיט זין -- 
אי זיך, זיך בּאַקװעם אַװעקזעצן. אי זיך בּײַ א 
קרובֿ ונג, 

אײַנפּלאָשטשען -- אוטו 8 טרו. -שטשע 
אײַן, -געפּלאַשטשעט. סל. 1. מאַכן פֿלאַך, 
פֿלאַכער. אײַנדריקן. אי א בּערגל זאַמד. אי דעם 
זשוויר אױפֿן װעג. 2. (שנײַדערל, װרר) אײַג- 
נייען אַ טאָפּליזױם. אי (אין) א קליידל, 

אײַנפּליאַשקען -- טרו. -קע אײַן, -'געפּלי- 
אַשקעט. װאויליונגעריש. אײַנקלאַפּן. אײַן- 

| פּלאַטשן, אײַנקװעטשן. א' די מיאוסע צורה 
זײַנע. א' די נאָז. 

אײַנפּליושקען -- טרו. -קע אײַן, *-גע- 
פּליושקעט,. אײַננעצן, פֿאַרגיסן מיט װאַסער 
(מיטאַמאָל, מיט א פּליושק). א' די פּאָדלאָגע. 

אײַנפּלעטסן -- טרו. פּלעט אײַן, -געפלעט, 
אײַנפּרעסן (מיט א הייסן פּרעסאלזן), אײַנ- 
דריקן. אי דאָס אייבּערהעמד. אי און ניט אויס- 
פּלעטן בּיזן סוף. -עכץ. -עניש, 

אײײַנפּלעטשן -- טרװ. פּלעטש אײַן, -יגע" 
פלעטשט. פֿרגל: -- פּלאַטשן. 1. אײַנדריקן 

| און מאַכן פֿלאַכער, פלאַך, פּלאַטשיק. דזוו אלינ- 


1195 


יפּלאָשטשען, בּו. אי אַ שטיק מעטאַל. ,די מאַשין 
האָט אײַנגעפּלעטשט אין דער ערד די גראַװיר- 
שטיינדלעך", בּ. מילער, סאָװ'י היימלאַנד, 1961, 
טא 2. 2. שלאָגן מיט א פֿױסט און מאַכן 
פּלאַטשיק). אי די נאָז, די מאַרדע, דעם בּויך, 
זן די פֿאָרעם -- פּלעטשען, אײינפּלעטש 
-- דער. אַקט אָדער רעזולטאַט פֿון אײַנפּלעטשן, 

שטאַרקער קלאַפּ מיט אַ פֿוױסט. ,ער האָט גע 
חלשט פֿון דעם אי" א"מאַשין. 


אײַנפעטשלען -- טרו. -טשל אײַן, -= געפּע- 
טשלט, אײַנפּאַטשן (-+) מיט קליינע פּעטש- 
| לעך, | 


אײַנפּעכן -- טרו. פּעך אײַן, --געפּעכט, 
1. אײַנשמירן מיט פּעך. אי דאָס שיפֿל, אי דעם 
דאַך. 2. אײַנשװאַרצן. מאַכן װי פּעך. אי דעם 
גרויסהאַלטער. מיט זיך. 


אײַנפּעלצן -- טרװ. פּעלץ אײַן, --געפּעלצט, 

| 1. אָנטאָן אַ פּעלץ אָדער עפּעס װאָס איז װאַרעם 
װי אַ פּעלץ. אי די פּאַרשױנען װאָס לאָזן זיך 
אין װעג אַרײַן אויפן אָפּענעם שליטן, 2, אלין- 
וויקלען אין אַ פּעלץ אָדער בּכלל אין װאַרעמע 
מלבּושים, זאַכן. א' דאָס קינד איידער מע 
טראָגט אים (זי) אַרױס. 2. אײַננייען אַ פּעלץ 

/אין אַ מאַנטל. א' דעם מאַנטל, מיט זיך. 
זונג. ‏ -עניש, - 


אײַנפּענדולען -- טרו. ‏ דול אײַן, -יגעפּענ- 
- דזלט. דזו אײַנפינדזלען +. א' א װאונד 
מיט יאָד. , מע פּענדזלט אָן און מע פּענדזלט 
אײַן פֿאַרשידן-קאָליריקע ליניעס און מע רופֿט 
עס מאָדערנע קונסט", רייד (נ"י). אי די חלות 

מיט אַ געלכל, 


אײַנפּענטען -- טרוו. -טע אײַן, -יגעפּענטעט, 
1. אײַנבּינדן מיט אַ פענטע, שטריקל. א' די 
פאָדערשטע פֿיס פון די פערד און לאָזן זי 
זיך פּאַשען. 2. אַרױפֿלײגן קייטן. אי די הענט 
פֿון די אַרעסטירטע. 8. מאַכן עס זאָל זײַן 
שוער זיך צו בּאַװועגן. אי די קינדער אין שװוערע 
ווינטער-מלבּושים. 4. אײַנהאַמעװען. אי דעם 
פֿרײַען געדאַנק. מיט זיךף. עניש. 

אײַנפּעסטן -- דזוו אױיספּעסטן, 309, 

אײַנפּעסטען -- דזוו אײַנפּיעשטשען -+, 

אײַנפעקלען 1 -- טרוו. -קל אײַן, -געפּעקלט, 
1. אײַנלײגן אין אַ פּעקל. אי די זאַכן, 2. אײַנ- 
וויקלען (אין פּאַקפּאַפּיר אע), אײַנבּינדן. אי די 
בּיכלעך, מע זאָל זיי קענען אַװעקטראָגן. מיט 

| ז יך -- זיך גרייטן אַװעקצופאָרן, אַװעקצוגיין. 
*אי זיך אין דער לעצטער נסיעה אַרײַן = האַל- 
טן בּײִַם שטאַרבּן, 

אײַנפעקלען 11 -- טרו. -קל אײַן, --יגעפּע- 
קלט. 89: --פּיקלען. אײַנלײגן, אײַנמאַכן 
אויף צו קאָנסערװירן. אײַנרײַבּן מיט זאַלץ, 
קנאָבּל, געװוירצן אע. א' אַ צונג. א' בּרוסט- 
פֿלײש. אויך: א' אַ פּעלץ קיין מאָטן זאָלן 
זיך ניט אַרײַנכאַפּן. אי װאָלענע זאכן מיט נאַפֿ- 
טאַלין. אויך מיט זיך -- אי זיך און בּלײַבּן 
אַזױ װי מיט צען יאָר צוריק. -ונג, עכץ. 
-עניש, 


אײַנפּראַנזען (זיך) 


אײינפּערזאָניק ---אַדי. װאָס איז פֿאַר (פֿון, 
מיט, דורך) איין פּערזאָן. איער מאָטאַציקלעט, 
איע אָנפֿירונג. אַ פילפּערזאָניקער קאָמיטעט מיט 

/אַן איער דעה. ;די בּאַשלוסן װעגן דער איער 

אָנפֿירונג", י. קאַמענעצקי, דער זיג בּאַמ דניע- 
פער, מאָסקװע 1932,. -יקייט -- ,דער צו" 
זאַמענפֿאָר פֿון די שלאָג בּריגאַדעס פֿאַראײניקט 
זיך אינגאַנצן צו דער בּאַשטימונג . . . ועגן איי, 
ש. שקאַראָװסקי, אַרבּעט-דיסציפלין, קיעוו 1930, 

אײַנפּערען -- טרו. ירע אײַן, -געפּערעט. 
אײַנשטופּן אויף כּוֹח, אַרײַנרוקן. אי נאָך אַ 
קישן אין זאַק, 

אײַנפּראָבּירן -- טרו. -בּיר אײן, די(גע)פראָז 
בּירט. דזו אױספּראָבּירן (--+ 309) אָדער אָנ" 
הייבּן פּראָבירן. ‏ /נג, 

אײַנפּראָבּקעװען--טרו. -קעווע אײַן, -יגע- 
פּראָבּקעװעט. 99: = פּראָפּקעװען. פֿאַרי 
שטעקן (אַרײַנקלאַפּן) מיט אַ קאָריק. א' דעם 
בּוטל װײַן, 


אײַנפּראַװען -- טרו. -װע אײַן, -געפּראַװעט, 
1 אַרײַנשטעלן אױפֿן געהעריקן אָרט, אײַנ- 
לאַדעװען. אײַנריכטעװוען. א' אַן אינסטרומענט 
אין דרײיבּאַנק, װאַרשטאַט. ,סיפֿלעגט נעמען 
אַ היפשע צײַט בּיו מע פֿלעגט די משוגע- 
געװאָרענע נאָדל װידער א' אין איר שטענדי" 
קער נעסט", דטש, װילנע. , פּראַװעט אײַן אין 
קאָריק בּיידע גלעזערנע טרײַבּלעך", יאַכ װ. 
2. אַרײַנשטעלן אין געלענק אַן אויסגעלענקט 
גליד. א' די האַנט. , געװיינלעך דאַרף מען 
האָבּן די הילף פון אַ דאָקטאָר ער זאָל אי דעם 
בּיין אויף זײַן שטעל", דרי מ. גאָטליעבּ, זײַט 

- געזונד ו, װאַרשע 1902, 

9. אינסטאַלירן, אײַנסטאַלירן, א' עלעקטרע, 
אי קאַנאַליזאַציע. א' נאָך אַ טעלעפֿאָן. אי אין 
װאַנט אַן אָפּגוס מיט א קראַן. 4. צוגעבּן א 
געהעריקע זאַך (אין מאכלים אע). אי דעם װײַן 
מיט צוקער און נעגעלעך. 0. אָנסטראַיען א 
מוזיקאַלישן אינסטרומענט. א' די פּיאַנאָ. א' 
אַ פֿידל,. 0. בּכלל אײַנאָרדענען. אי ואו די 
יאַטן זאָלן עסן. גאָט האָבּן זיי פאַר זיך גאָר 
אײַנגעפּראַװעט א גערטל אויף איין אָװנט", משה 
טײַטש, אַרום דער פֿאַבּריק, מינסק 1929, 

מיט זי ך -- אויך: פֿאַרטיק װערן. ניט קע- 
נען זיך א' מיט דער אַרבּעט. עכץ. 
דעניש, | 

אויך: - פּראַװוענען -- 3. שקליאַר, אויף 
פֿאַלשע װעגן, קאָװנע 1939, 


אײַנפּראַזשען -- טרו. -זשע אײַן, -- געפּראַ- 
זשעט. אײַנבּראָטן אויף קוילן. דורכבּרענען 
אין אַ טעפּל (פענדל) אויף הייסע קילן. א' 
לעבּערלעך. אי קערלעך, סעמעטשקעס, די װײַנ- 
שלקערלעך. 

אײַנפּראַטשען -- טרוו. -טשע אײַן, -- געפּראַ- 
טשעט. 1. אײַנקלאַפּן מיט א פּראַטש, א פּראַל- 
ניק, אי וועש. אי מיט אַ װאַלגערהאָלץ, 2. דזװ 
אײַנפלעטשן. אי די שטיינדלעך אויפן שאָסײ, 

אײַנפּראָנוען (זיך) -- -+ אײַנפּאַראַנדקעװען. 
;דערנאָך אַז זי האָט זיך שוין דאָרט א בּיסל 





אײַנפּראָסטן 


אײַנגעפּראָנזעט . . .ײ, אמד(?, די אַנטלאָפֿענע 
טאָכטער, זשיטאָמיר 1874, | 

אײַנפּואַפטן -- טרװ. פּראָסט אײַן, --גע- 
פּראָסט. 89: --פּראָסטעװען. אומגע- 
ריכט) מאַכן עס זאָל זײַן (װערן) אומאיידל, 
פּראָסט. אי א רעדע מיט דעמאַגאָגישער קריטיק, 
געוויינלעך מיט זי ך -- נאָך אַ געוװויסער צײַט 
װערן פּראָסט. חתונה האָבּן מיט אַ װאוילך 
יונג און אי זיך, | 

אײינפּראָפּאַנאַנדירן -- טרװ. דיר אײַן 
--י(גע)פּראָפּאַגאַנדירט. בּאַװירקן מיט פּראָפּאַ- 
גאַנדע. ;אַ ווייכלעכער אינטעליגענט! זיי האָבּן 
אים, פֿאַרשטייט זיך, אײַנגעפּראָפּאַגאַנדירט", 1. 
אָסטראָװסקי, װי שטאָל האָט זיך פֿאַרהאַרטע- 
װעט, מינסק 1937, 

אײַנפּראָפֿן -- טרוו. פּראָפּ אײַן, -- געפּראָפּט, 
1. אײַנדריקן בּײַם אײַנפּאַקן. אי זאַכן אין װאַ 
ליזע אַז די װענטלעך זאָלן פּלאַצן. 2, אלַנ- 
קאָרקעװען. אי אַלע פֿלעשער. 8, אַרכ. אלינ" 
װאָרצלען. אײַנשטשעפּיען. , גאָט קאָן זיא ודי 
בּעלייתּשובֿהן וואול ווידר איין פּפראָפּפֿןײ, קאַל, 
לב בּנים על אבותם, האַלע 1732, 

אײַנפּראָפֿיטירן -- אוטו. -טיר אײַן, --יפּראָ 
פֿיטירט. זזו פּראָפֿיטירן, אָבּער עמפאַטישער. 
אי אַפֿילו פון א שלעכט געשעפט. 

אײנפּראַצעװען -- טרו. -צעװע אײַן, -געז 
פּראַצעװעט. 1. קריגן דורך פּראַצע. ;עס 
קומט זיי שער אָן אײַנצופּראַצעװען א װלבּ", 
רייד (דרום-אַפֿריקע). 2. אַרױפֿאַרבּעטן מיט 
ישווערער פראצע. א' א געשעפט. איך מיט 
זיך -- זיך צוגעוואוינען צום פּראַצעװען. 

אײינפּראַצענטיק -- אַדי. װאָס איז נאָר פֿון 
איין פּראָצענט. װאָס האָט נאָר איין פּראָצענט 
פון עפּעס אין א מישונג, שמעלצונג, פֿאַר" 
בּינדונג אע. ;אַן איע צעלאָזונג פֿון אַזאָט:זױערן 
זילבּער", 9געז, ווילנע 1932, צא 1, איער פאַר" 
דינסט, 

אײַנפּראַקטיציױן זיך -- אוטװ. -ציר זיך 
אײַן, זיך --פּראַקטיצירט. 99: --פּראַקטי 
קירן זיך. זיך אײַנלערנען, זיך אײַנגעואויי 
נען, האָבּן א פּעולה אין א (נײַער) פּראָפּעסיע. 
,מײַן זון דער דאָקטער האָט זיך שוין אײַני 
פּראַקטיצירט?, רייד (נ"י). אי זיך אין א נײַעם 
טאַנץ. -/נ2, | 

אײַנפּראַָשען -- טרו. -שע אײַן, -יגעפּראָ- 
שעט. סל. אײַנשטױבן. א' עמעצן מעל אין 
די אויגן. *א' די אויגן = אָפּנאַרן, פאַרפירן. 

אײַנפּרובּירן -- טרו. -בּיר אײַן, -'(גע)פרוד 
בּירט, 1, דזו +-פּראָבּירן. 2. אײַנרעפע- 
טירן, אי די מאַסןיסצענע. מיט זיך. -נג. 
יער, 

אײַנפּרוכנען -- אוטװ. נע אײַן, -יגעפּרוב- 
נעט. (װעגן ביימער, געהילץ) בּיסלעכװײַז 
ווערן צעפּולװערט, צעפֿױלט. ,אַ גאַנצער װאַלד 
פּרוכנעט ניט אײיַן", שח. 

אײנפּריטשען -- טרח. -טשע אײַן -יגעז 
פּריטשעט. װרר. אײַנדושען, אײַנטושען א' 
דאָס שטיקל פלייש. 


190 


אײינפֿרײיז -- דער. מצ נב. איין פּרײַז פֿאַר 
פֿאַרשײידענע אַרטיקלען. אַן א"גע שע פט. 


אײנפּרײַון -- טרו. פּרײַז אײַן, --געפּרײַזט, 
אײַנשטעלן א פּרײַז. אי אַ סחורה, 


אײַנפּרינדען -- טרוו. ידע אײַן, -'געפּרינדעט, 
אליַנקליידן,. אי עמעצן אין שיינע נײַע בּגדים. 
(האָט אויך איר בּײַטעם). פֿרגל: אױיספּרינד(ל)ען 
-+, 311 אויך מיט זיף. 


אײַנפּריען -- אוטו 6 טרו. פּריע אײַן, -יגץ- 
פּר;עט. 89:--- פּרייען. 1. אײַנבּאַקן אַ בּיסל. 
אײַנפּרעגלען א בּיסל. אי אָפּנעקאָכטע קאַרטאָפ- 
ליעס. ;עס בּלעזלט זיך שוין, עס פּרײיעט שוין 
אײַן". 2. אײינזידן, אָפּבּרען מילך. אי מילך, 
9 מאַכן אָדער זײַן צעשוויצט, רויט, אַ בּיסל 
אָנגעצונדן. ,פֿון די אונטערהייזעלעך פּריעט 
אײַן צװישן די פיסלעך",. 4. 9טמ. דעזינפֿיצירן, 
אי די שמאַטעװאַטע בּגדים, 


אײַנפּרעגלען -- טרו. -גל אײַן, --'געפרעגלט. 
1. צוגרייטן שפּײַן אויף א קליינעם פֿײַער, 
מיט װײיניק װאַסער אָדער פעטס. א' פֿיש. א' 
אײַנגעמאַכטס. , איין עשׂין דאז גאַנץ גיקאָכט 
איז אונ עשׂ איז קאלט גיוארדן, דא טאָר מן 
עשׂ ניט שטעלן בּײַא דעם פֿײַאר צו װאַרמין, 
דען עש איז עבּן אַז װען מן עשׂ קאָכט אם 
שבּת אונ אַך פּרעגלט עשׂ בֹּעֹשִׂיר אײַן, לטו, 
עד/א. ,פּרעגלט איבּער די ציבּעלע. .. גיט צו 
די צעמאָלענע שװאָמען . . . פּרעגלט עס אַ בּיסל 
אײַן, כּסדר מישנדיק", פֿאָר, 1966 15, 2, פֿיג. 
אײַנװאַרעמען. מאַכן א געמיש (אַזױ װי א גע" 
קעכטס װאָס מע פּרעגלט). א' דעם עוֹלם מיט 
קיצלדיקע װיצן. עדי מקובּליםן האָבּן אײַנגע- 
פּרעגלט די ספֿירה ציילן מיט די עשׂר ספֿירות, 
אײַנגעפלאַכטן איינע אין דער אַנדערער", יוד' 
פֿאַר פסח, װאַרשע 1881. / 

אויך מיט זיך -- זיך אי אויף דער זון. 
זונג. -עכץ. -עניש. | 

אײַנפּרעגן -- טרו. פּרעג אײַן, -'געפּרעגט, 
אַרכ. דטשמ. נר. אײַנדריקן, אײַנקריצן. אײַני 
לערנען. אי (עפעס) אין זכּרון. ,;אַלזו װערט מן 
דיא קינדר צווינגן אונ' אײַן פּרעגן אין אירם 
אהן פֿאַנגשׂ צו רידן לשון עלגים", אבֿן ישׂראל, 
מעץ 1766. ;אײַנצוּװאָרצלען און אײַנצופּרעגן 
די אמתדיקע אמונה", ר' יצחק האַמבּורגער איבּז, 
שׂיח יצחק. לעמבּערג 1876, ,... אויפזיכט 
האָבּן אין זייער האַרץ אײַנצופּרעגן יידישקייט", 
רי הילל ליכטענשטײן, עת לעשׂותו, סאַטמאר 
תּרפּ"ה. ;האָבּ איך מיר אײַנגעפרייגט אין זעל 
דעם אַלטנס װערטער", זש, שקלאָװער קינדער. 
,. . . אײַנצופּרעגן אין קאָפּ פֿון די מיטגלי- 
דער . . . דעם טיטל יחבֿר', איז געװען שװער- 
לעך", יוסף אָקרוטני, אונזער אָרים בּרױט, 
װאַרשע 1936, 

אײַנפּרעדיקן -- טרו. -דיק אײַן, = געפּרע- 
דיקט. 89: --פּריידיקן. בֹּאַמיִען זיך) 
משפּיע זײַן מיט דרשנען, מיט א פּרעדיק. א' 
די נײַע 'תּורה' 

אײַנפּרעזערװירן -- טרו. -וויר אײַן, --פּרע- 
זערװוירט. אײַנהיטן אויף שפּעטער. אויסהיטן 


אײַנפּרעסן 


עס זאָל זיך ניט בּײַטן, ניט קאַליע װערן א' 
פֿליישן, פרוכט אאַזװ. א' שיינקייט. א' די יו 
גנטלעכע כּוֹחות. מיט זיך. /21, 


אײַנפּרענטלען -- טרו. -טל אײַן, --יגעפרענ- 
טלט, אַרײַנשטעקן דאָס פּרענטל (עס זאָל זיך 
ניט צעדריבּלען װאָס מע האָט שין אָנגע- 

שטריקט). אי װאָס מע שטריקט, 


אײַנפּרענטען -- טרו. -טע אײַן, -יגעפּרענ- 
טעט. אַרײַנשטעקן א פּרענט(ע). פאַרלייגן מיט 
אַ פֿלאַקן. א' די טיר מיט א דראָנג. מיט 
זיך -- זיך א' אין שרעק פֿאַר די פּאָגראָמ" 
שטשיקעס. 


אײינפּרעפן -- טרו. פּרעס אײַן, -'געפּרעסט. 
1, גוט אױספּרעסן, אױסגלאַטן מיט א פּרעסל, 
ספּעצ אַ געװויסן טייל פֿון אַ זאַך. אי די מאַנ" 
זשעטן, דעם קאָלנער, א קאנט אין די הויזן. 
2. בּלויז אַ בּיסל פּרעסן. א' די בּלוזקע און 
זי ניט אױספּרעסן. 

9, אײַנפּלאַטשיקן. אײַנקלאַפּן, אײַנקװעטשן, 
אי דעם אַספאַלט מיט א שװערער פּרעסמאַשין. 

4. דריקן (מיט כּוח) אין עפּעס, עס זאָל 
בּלײַבּן אַן אָפּדרוק. א' דעם שטעמפּל אין טריי 
װאַקס. אי א פיגור אין שניי. ‏ 0. אויסדריקן 
דעם זאַפֿט. ;אײילבּערן װאָס שטייען אײַנצן" 
פּרעסן . . .*, זרעים, ע/א. ;נײַע בּאָקסערן װאָס 
ער האָט אײַנגעפּרעסט אין אַלטן װײַן", דאָרטן, 
סא/א. | | 

0. אײַנקלעמען. א' א פינגער אין טיר, 

4 פיג. אײַנקריצן. אי אין קאָפּ, אין האַרצן, 
אין זכּרון, אין געדעכעניש. ;און װאָס זיי הערן 
פון איר װערט בּײַ זיי גוט אין קאָפּ אײַנגע- 
פּרעסט", קמ, 1863, פא 44, 

8. צונױפֿדריקן. צונױפֿקװעטשן. מאַכן קלעי 
נער אין פאַרנעם. אי די זאַכן אין טשעמאָדאַן. 
אי די לאַנגע רעדע. עדער מענטש...האָט... 
אין די כּישופדיקע שעהן. . . די ענערגיע פון 
טויזנטער יאָרן אײַנגעפּרעסט", שנ, לעזער, 
דיכטער, קריטיקער. עהשי"ת... פּרעסט אײַן 
די זינד פֿונעם בּעל-תּשובֿה", לדבּ, מאמר ראש 
השנה, נ"י תּ"שׁ. 9. אײַנצוימען. א' דעם יצר- 
הרע. ,ער האָט אײַנגעפּרעסט זײַן גוף צו טאָן 
דעם רצון פֿון גאָט", שלמה יאַנאָװסקי, ספר 
עקדת יצחק, װאָרשע תּרע"ב. 

0. אַרײַנפּאַסן, אַרײַנקװעטשן אין א צײַט- 
אָרדענונג. א' צװישן צװיי זיצונגען דאָס אױפֿי 
נעמען א גאַסט. 11. װאויליונגעריש. שלאָגן 
דריקן. אי יענעם דעם קאָפּ, דעם פּאָנץ. ;כ'װעל 
אים נאָך אַמאָל דעם 'קאָלדן א'", אָפּאַ, אַ ראָי 
מאַן פֿון אַ פֿערד-גנב. 

מיט זיך -- א' זיך אין יענעמס אַרעמס, 
אין בּרוסט. אי זיך אין דער מאַמעס הענט. א' 
זיך אין דער נשמה. , אין מײַן האַרץ קאָן גאָר 
די פרייד זיך ניט א'", א. י. סאַפֿיר אויס מינסק, 
חטאת הקהל... |, וילנע 1881. עצװישן די 
אַלע עלטערע מענטשן, װעלכע האָבּן זיך מיר 
אין מײַן זכּרון אײַנגעפּרעסט, איז אויך געוען 
הענעך דער שנײַדער", אר, 'דער טויטער-לעבּע- 
דיגער'. ,,מיט וייכע װערטער װעלכע פלעגן 
זיך אי אין האַרצןײ, לדבּ, נײי תּשי"ז. ,אַלץ אין 





אײַנפּרעסעװדיק 


דער לופֿט האָט זיך געקאָרטשעט, זיך אײַנגע- 
פּרעסט, געווען גרייט יעדע מינוט צו עקספּלאַ- 
דירן", אָפּאַ. ידער בּעל-תּשובֿה', 
יונג. ‏ -עכץ. /עניש. ער ין, 

-קע). -עריי, 

אײַנפּרעטפעװודיק -- אַדי. װאָס מע קען עס 
(עס לאָזט זיך) אײַנפּרעסן. א' װי שטרו. 
-יקייט. , 

אײַנפשטלען -- {... פּשעטלעןן טרוו. פּשטל 
אײַן, -'געפּשטלט אײַנטײַטשן אֵן אומניי- 
טיק) פּשטל אין אַ פּסוק, אַ מימרא, א סוגיא, 
אי אין דעם קלאָרן פּסוק אַן אָנצוהערעניש אויף 
משיחס קומען. אי אין דער סוגיא אַ גאַנצע פֿאַר- 
דרייעניש. -עניש, 

אײַנפֿאָדערן -- טרװ. ער אײַן, -- געפֿאָ 
דערט. 1. אַרױסרופן זיך אײַנצומעלדן. (צו" 
נױיפֿ)רופן מע זאָל קומען. אי עמעצן קומען 
אין אַ בּאַשטימטן אָרט. א' די הויכע בּאַאַמטע 
אויף אַ בּאַראָטונג. 2. אײַנמאָנען. אי א חובֿ, 
אי שטײַערן, אי מס. ,רב פּפּא דער האָט איין 
מאָל איין (כותיא) געהאט דיא אים חײיבֿ ואר 
גיוועזן, אַזו גינג דער רבֿ פּפּא אַלי טאג בּײַא 
איר אין הויז אוני וואר אין פאָדרן זײַן געלט", 
מבּ, מעשׂה קיט. ,דער (קצבֿ) אַרום גיט געלט 
אין פֿאָדרן פֿון לײַטן דיא פלייש האבּן גינומן", 
מהמ, אַמשט 1722, לב/ב. ,.. . ארום צו גיאן 
המעות אײַן צו פאדרן כל רבֿיעית שנה", 'תּק- 
נות מהחבֿרה יתומים בּאמשטרדם, 1781. 
-ונג, 


אײינפֿאַזיק -- אַדי. װאָס איז פֿון איין פֿאַזע. 
אין אַן אין גאַזיצושטאַנד. פקען דען זײַן אַן 
איע אַנטװיקלונג?", איער בּײַטשטראָם, 


אײַנפֿאַזעװען -- טרו. זעװע אײַן, --יגעפֿאַ- 
זעװעט. 99: --פּאַזעװען.. (סטאָליערט) 
אַרײַנשטעלן די פילאָנקעס. א' די פֿילאָנקעס 
אין דער טיר (פון אַלמער), 


אײַנפֿאַטשײלען -- טרו. -לע אײַן, -יגעפֿאַ- 
טשיילעט. אײַנוויקלען אין אַ פאַטשײלע. א' 
דאָס מיידעלע איידער מע נעמט זי אַרױס אין 
דרויסן. מיט זיך. 


אײינפֿאך -- אַדי. (דאָס װאָרט איז אַרײַן אין 
ייִדיש אין דער תּקופֿה וװען מע האָט גענומען 
ניצן דטשמ, אָבּער ס'איז אזוי אַרײַנגעװאַקסן 
אין ייִדיש, אַז עס קען ניט בּאַטראַכט װערן װי 
דטשמ'ן 1. ניט-קאָמפּליצירט. פּשוט. די זאַך 
איז גאָר אי. איע רייד. איע מוזיק. איע אַרבּעט. 
איע פֿאָרמל, איער אופֿן (בּויען). איע מאַשין. 
;צו גאָט קען מען קומען דורך די איסטע מיט- 
לען", אַש, תּהילים-ייִד. די איסטע בּעלי:חיים -- 
פֿון נידעריקסטן מין. איע מעטאַפאָר -- ניט:אויס- 
געבּרייטערטע. איע פאַבּולע, איער סיפּוריהמע- 
שֹׂה. ,.... בּאַשרײיַבּן אין אַן איע ייִדישע מעשׂה", 
א. מ. שאַרקאַנסקי, אַ שפּיטצעל פון אַ פורים' 
שפּילער, נ"י 1899, , פֿלעגט מען ברויכן אויף 
אָפּצוּװעגן זאַכן אַן אין אינסטרומענטײ, דרי אבּ. 
קאַספּע, פֿיזיק, נ"י 1916. איעדער געדאַנק איז 
אין זײַן עצם אי. . ., איינליניעדיק", קאר וו 
2. װאָס בּאַשטײיט נאָר פֿון איין טייל. אַן 


1197 


איער טאָן. אַן אי װאָרט. א'ער אַדיעקטיו, איער 
סובּסטאַנטיו. איער שנור -- להיפּוך פון 
א צװייפאַכן װאָס איז צונויפגעדרייט פון צויי 
בּאַזונדערע שנורן. איע בּוכהאַלטעריע-- 
וואו יעדע אָפּעראַציע װערט פאַרשריבּן נאָר איין 
מאָל --- להיפּוך צו דער טאָפּלטער. איע פ ר אַָ- 
צ ענ טן -- נאָר פֿון קרן. איע מ אַ ס -- װאָס 
קען בּאַצייכנט װערן מיט איין צאָל-- 5 מ 
להיפּוך צו 5 מ 20 צמ. איע צ אָל -- גאַנצע, 
אָן בּרוכצאָל, 

9. ניט'געקינצלט, ניט-בּאַצירט, אָן בּאַפּוצונ- 
גען, איע מלבּושים. א' מעבּל. איע פּראָוע. עדי 


- קליידונג פֿון נײַ:געבּאָרענעם מוז זײַן גאַנץ 


אי (פּראָסט), עס זאָל אים ניט מאַכן קיינע דרי" 
קונג", מלכּה בּערלאַנט, די גליקליכע מוטער, 
ווילנע 1836. ,אין א דינעם װעגמאַנטל און א 
העל אי היטעלע", ספ, סודות. ,זײַנע ראָמאַנען, 
קלאָרע, איע . . . זיי זענען . . . געווען . . . גוטע 
ליטעראַטור", מוק, מײַנע בּאַגעגענישן!. איער 
אַרבּל -- װאָס גייט גלײַך, אָן אַרױסהײבּונג 
פון אױיבּן און אָן שום בּאַפּוצונג. אי ה אָלץ 
-- אויך: ניט- בּאַפאָרבּן. אַן עטאַזשערקע פון 
א'ן האָלץ. | 

4. יסודיק. איע געזעצן. איע געפֿילן. װאָס איז 
אָן ספּעציעלע צוגאָבּן, צוטראַכטענישן. איץ 
שפּײַזן. אַן איער לימוד. איער אַנאַליז, 

9. װאָס איז גרינג פֿאָרמולירט. װאָס מע קען 
גרינג פֿאַרשטײן. אַן אי געזעץ. ,ניוטאָנס גרוי- 
סער, איער און דאָך אומפֿאַרשטענדלעכער ניט- 
איער געזעץ (פון גראַװיטאַציען", גוטנ. 

0. װאָס צו דעם פֿאָדערט זיך ניט קיין פֿאַכ- 
מענישקייט. איע קאָנסטרוקציע. איע הוזאַר- 
בּעט אע בּאַװאַסערונג. איעדער...המו- 
מענטש, אויך וען ער איז פֿאַרנומען מיט זײַן 
איער אַרבּעט, איז די נשמה זײַנע {מקושרן מיט 
חכמה עילאה", לדב, 

7. געוויינטלעך. דורכשניטלעך. װאָס איז אָן 
פּרעטענזיעס, װאָס טיילט זיך מיט גאָרניט 
אויס. אַן א' משפּחה-לעבּן. אַן א'ער מענטש, 
אָן פֿליגן אין נאָז. אַן איער מיליטערמאַן. ;דער 
טיש װאַר געדעקט גאַנץ א': שנאפּס, קאַרטאָפֿל 
אין מונדירן, פּוטערשניט", אמד, דער אידישער 
פּריידיגער, ווילנע 1878, ,. . . אַזױ איז געװאָרן 
פֿון אַ גאוניש ייִנגל אַן איער ייִד", יק. ,מענ- 
דעלע, אַזױ װי שלום-עליכם, שילדערט דאָס 


- לעבּן פֿונעם פּראָסטן פֿאָלק.. . דערפֿאַר איז 


די שפּראַך בּײַ אים נאָר אין גײַסט און גע 
שמאַק פון פֿאָלק, אָבּער זי איז ניט די א'ע, 
פּראָסטע אומגעקינצלטע פֿאַלקשפּראַך", שנ, װעי 
גןיודישע שרײַבּער . 

9. נאַטירלעך, דירעקט. װאָס איז אָן אינעויי- 
ניקסטן שטער. איע און ערלעכע ריד. אע 
אָפּנהאַרציקײט. ;אַן אי אמת װאָרט אָן אַן איינ- 
היל. . .*, פרץ, געדאַנקען און אידייען. ,דאָס 
װאָלט געװען דער איסטער אופן װאָס װאָלט 
אונדז אינגאַנצן בּאַפֿרײַט פון היפּאָטעזן", זשיט 
ווו, ניי 1912. ,אַזױ האָט ער געקלערט גאַנץ אי 
צו ענטפֿערן", װײַס, 'דער לערער גרינשטיין. 
,, מענטשן װאָס דערציילן אַזױ פֿרײַ און א' 


אײינפֿאַכהײט -- די, -ן. נר. 


אײנפֿאַכיק -- אַדי. 


אײנפֿאַכקײט 


וועגן זיך", אַקש, קינדער פון איין פֿאָלק. ,גאָר 
אי, איר זאָלט {האָבּן אין דער הייםן א האַלבּן 
שטאָף ספּירט, װעט ער פאַרשפּאָרן גיין אין די 
שענקען", בּ. בּעקערמאַן, ר' בּצלאלקע מלמד, 
װאַרשע 1895. ,. . . אַן איע און געזונטע ליבּע 
ער האָט פֿאַרמאָגט צום לעבּן", שנ, יודי שרטי 
בּערס אין סאַװ"פֿאַרבּאַנד. 

9 תּמימותדיק. ניט צו פֿיל געלערנט. ניט- 
ראַפינירט. א'ער יגיע כּפימניק. ,א'ע מען- 
טשן. . . זיי זענען געװען שלום מיט זײיער 
גאָט, געדאַװנט צו אים מיט פּראָסטן געבּעט", 
אַש, תּהיליםייוד. ;כּדי דער א'ער לעזער זאָל 
ניט פֿאַרשטיין און דער אינטעליגענטער זאָל 
הנאה האָבּן", נאַד. ,מע קען דאָך זײַן אי און 
גאָרניט מאָדערן, דאָך טיפֿער װי טיף װעגן 
גאָט זיך פֿאַרקלערןײ, סעג, איצטער. 

0. פּראָסט, ניט-קולטורעל. פּלעבּעאיש. דער 
איער המון. זיך פירן גאָר א'. רעדן אומישנעץ 
מיטן בּעל-עגלה אַן אי לשון. ;זי האָט געענדיקט 
גימנאַזיץ און גענומען האָט זי אַן א'ן מאַן". 
;א' איז דער שׂכל פון א פּראָסטן מענטש", 
ש. מאַרגאָשעס, טמז 1964 18. 11. גראָבּ. 
שפל. געמיין, ,בּיסט אַן איער מענטש און איך 
װיל דיך ניט קענען!". 12, װאָס איז פון אַ 
נידעריקן, געמיינעם סאָרט. אי'ע מעל, איץ 
שטאָפֿן. 

2, (שטענדיק לגנאי) װאָס איז סך-הכּל ניט 
מער װי. . . . אַן איער נאַר, מטורף אע. אַן 
א'ער אימיטאַטאָר. ,איז דער מענטש װעלכער 
מאַכט זיך אַלין פֿאַר אַ שקלאַף פֿון זײַנע 
קינדער . . . אַן איער משוגענער", דרי לעססער, 
.. . מעדיצינישע מיטלען, װאַרשע 1908. ,אין 
קרעמערײַ קען מען באַנוצן פיל כיטראָסט, אויך 
גילט אין דעם איער אָבּמאַזײ, צבֿי ניסן גאָלאָמבּ, 
די בּורזשואַזיע, װאַרשע 1906. זן אויך פֹאַ- 
זיטיוו. , ניט פאַרפּוצט. ניט לאָקסאָסע {= לוק- 
סוסדיקן, אָבּער א' ריין", ישׂראל אָרנשטײן, 
רעיונות ישׂראל, יאס 1893, 

4 זן. װאָלװל. גאַנץ צוטריטלעך. קױפֿן 
אין קעלער-קראָם בּײַ אַן אויספארקויף אַן א' 
קליידל, ,גרינסן אין סעזאָן זײַנען א'". 


דזוו איינפאַכ- 
קייט. ,פֿון איר א' ערציילט מען פֿאַרשידענע 
זאכן", דער שרעקלעכער מאָרד דער קייזערין 
פֿון עסטרײַך, לעמבּערג 1898, 


1. דזוו אײינפֿאַך. ,גוט 
האָט מיר געשמעקט די בּאָ-עס, אירע אאיע 
שפּײַזןײ, אַר, ימײַן צוריקקער אַהייםי. 2. װאָס 
האָט נאָר איין פאַךְ. א'ע דאַך בּאַדעקונג, 
דיקייט, 


אײינפֿאַכקײיט -- די (דאָס), ן. אײגנשאַפֿט, 


מצבֿ אָדער פּרט-פֿאַל פֿון זײַן אײינפֿאַך. עפעס 
װאָס איז טײַער גראָד איבּער דער א עדי א' 
פונעם דאָרפישן לעבּן װעקן אויף אַ גאַנצע 


- שורה פון געפילן", בּעמ וו. ,די אי פונעם ייִדישן 


גלױיבּן, די פאַרפֿאַלגונגען פֿונעם ייִדישן פֿאָלק 
ציען אים שטאַרק (צוזי, ליטװ. ;זײַן האַרץ 
פונקציאָנירט בּײַ אים מיט דער איידלסטער אי", 
בּ. ריווקין, אונדזערע פּראָזאַציקער, 





אײַנפֿאַל 


אײַנפֿאַל --- דער, - 'ן. 21ט-ם1 :1006. 1. אַקט 
; אָדער רעזולטאַט פֿון אײַנפֿאַלן. אומגעריכטער 
אי פֿון גאַנצן בּנין. דער אי פון דער חורבֿה, 
מלל פֿאַרטײַטשט יעד יכּרה לרשע שחת' (תה' 
לים, צד, 13); ;איין פֹֿאַל" ותִּי: ,גרוב", 
2 רואינע. מפּולת. אַן א' הינטערן שטעטל, 
,מע טאָר ניט אַרײַנגײן אין אַן איי, רייד (אין 
די 20. יאָרן, אַן אלטע פֿרו, ליטע), 

9, אָפּפֿאַל, דאָס װאָס גייט פֿאַרלאָרן, גייט 
אין ניוועץ. דער א' בּײַם איבּערשיטן פֿון זאַק 
אין פונטיקע טוטלעך. געבּן אויף א' בּײַם 
| קױפֿן עפּעס װאָס שיט (גיסט) זיך: גיט מיר 
| צו אויף א'. ,... און בּשעת מע קױפֿט זי 
וְדי שקלאַפֿןן רעכנט מען אויף צואנציק פּראָ- 
צענט איי, אמד, דיא װיסטענײא זאַהאַראַ, ווילנע 
8, ,קיין רווחים איז פֿון אונדז ניטאָ, נאָר 
היזק און א' איז פֿון אונדז דאָ?, חזן בּדחן 
מסמאַרגאַן, שיר נחמד, װילנע 1877,. 4, אײַנ- 


גאָבּ. קױפֿן פאַרן ייִנגל אַ גאַרניטערל סחורה 


מיט אַ האַלבּן מעטער מער אויף א!, נישקשה, 


דאָס בּחורל האַלט אין װאַקסן. שפּאַסיק איף / 
וועגן צוגרייטן פּראָװיזיע. קױפֿן נאָך א פֿונט. 


| פֿלײיש אויף א', עס װעט קומען א כאַליאַסטרע 
פֿרעסערס. 0. דאָס װאָס זעצט זיך אָפּ פון 
אונטן. ,איך װיל ניט דאָס לעצטע טעפּעלעץ 
קאַװע מיטן א'". ,דער בּעסטער װײַן האָט א'". 

0 פּלוצעמדיקער געדאַנק װאָס בּאַלױכט, 
המצאה. גוטער פּלאַן. אינטואיציע. א געניאַלער 

'; אַן אי װי גרינגער צו מאַכן די אַרבּעט. א 
שיינטר אי. אָפּט איר. אָנקװעלן פֿון עמעצנס 
אַ גוטן אי. אַ קונציקער אי. ,ער האָט אין זיך 
אַמאָל אַזעלכע אין װאָס איר װעט דערויף קיינ- 
מאָל נישט פֿאַלן, איר זאָלט זײַן מיט אַכצן 
קעפּי, שע, קליינע מענטשעלעך . . . . ,אייגנטום 
איז דאָס. . . װאָס איז אַרױסגערופן געװאָרן 
אין לעבּן דורך מײַן שׂכל, מײַן א', מײַן עגער- 
גיע", זשיט ש, נ"י 1917. שיעדן א' טוט ער 
וועגן, מעסטן, בּאַטראַכטן, איבּערטראַכטן, אֵל 
װו. ;דער בּליץ, דער א', דאָס תּופס זײַן די 
יסודות, קומט דורך חכמה, דער נקודה קדמאה", 
הרבֿ י. ד. סאָלאָװײטשיק, 'דרשה,, אַטלאַנטיק- 
| סיטי תּשכ"ב. ,, דער דאָזיקער אי װאָלט געדאַרפט 
זײַן נאָך מוטװיליקער, נאָך אומבּאַרעכנלעכער", 
מװ איבּז, פרויד, פ9סיכאָאַנאַליז. ,דער ערשטער 
א' פֿון דעם תּירוץ קומט זײיער קורץ און 
| שאַרף", לדבּ, נײי תּשיײז. *גנבישער א' = כיט- 
רע המצאה, 

?. פֿטמ. פֿאַנטאַזיע, פֿאַרשטעלונג. טרוים, 
,זיך לאָזן אויף אין און זוכן אַנדערע פּרנסות", 
מ װעללער, װי מען פֿלאַנצט אַ סאָד, וילנע 
0, ;און איך האָבּ מיך אױפגעכאַפּט, פֿון 
מײַן אי, זיך אויסגעניכטערט", װײַס וש, װי 
דער גורל פירטי. אזא מין אי פֿון אַ װאַקסע- 
נער פֿיגור", הל, 'די שטים אין שױפֿענצטער. 
;. . . בּאַדאַרפֿסט װײַון שיינעם א', דיר פֿעלט 
דאָך ניט פאַנטאַזיע מיט גײַסט", ישׂראל קאַפּי 
לאַן, שליאַך און אומװעג. 8, 9טמ. קאַפּריונע 
וועלעניש. שטימונג. אַ מיידל מיט א'ן. ,גיבּ 
ניט נאַך דײַן יעדן א'". ,אַן אי אַ בּיסל! נאָך 
אַזױ יונג", ממוס, שלמה. 9. װערטל. חכמה- 


1198 


לע. ,דערציילן מעשׂיות, אין און המצאָות", שע, 
- קליינע מענטשעלעך.... װעגן א נאריש 'חבי 
| מהלע': ,דאָס איז אָן א' פון אַן אַלט הויז", 

פֿװל, ;ער האָט אַ קאָפּ אויף אין" וָווש מיט בּון, 


אײַנפֿאַלבּן -- טרוו. פּאַלבּ אײַן, --געפֿאַלבּט, 
1. מאַכן עס זאָלן זײַן פאַלבּן אין א מלבּוש. 
א' דאָס קלייד. 2. אײַנקנייטשן. אײַנבּייגן 
אי אַ בּויגן פּאַפּיר. ‏ -/נם, 

אײנפֿאַלד(עװע)ן -- טרו. פֿאַלדעװע) אײין, 
*י געפאַלד(עװע)ט. ‏ אײַנלייגן אין פֿאַלדן. א' 
אַ טיכל, דזוו אײַנפֿאַלבּן, 

אײַנפֿאַלונג -- די, -ען. פּראָצעס אָדער רע- 
זולטאַט פֿון אײַנפֿאַלן. אי פֿון בּאָדן. 

אײנפֿאַליק -- אַדי. װאָס איז (אַזױ װי) אַן 

- אײַנפֿאַל. המצאָהדיק. פֿרגל אײַנפאַלעריש, ,זי" 
ערע נעסטן גראָבּן זי |די מוראַשקעסן אין 
דער ערד. זיי מאַכן דאָס זייער קונציק און א"", 

- איבּז, בּילדער פֿון טהיער לעבּען, װילנע 1898, 
דיקייט -- ,וויפל פֿאַרשטאנד און אי עס האָבּן 
פֿאַרשידענע |בּעלי-חייםןי, דאָרטן. אויך: איינ- 
פֿאַלדיק, -יקייט -- , מיט אַזױ פֿיל פֿאַנ- 
טאזיע און מיט אַזױ פיל א'", צײיט, טמז, 
6 ווא 30, 


אײַנפֿאַלן -- אוטוו. פֿאַל אטן,. בּין -געפֿאַלן 
ווועגן ה אָבּ + אױסלױפֿן, 265ן. 1. פֿאַלן 
אויף אַראָפּ. צעפאַלן. פֿונאַנדערפאַלן. חרובֿ 
װערן. װערן א רואין. אי װי די װענט (מויערן) 
פון יריחו. א' װי אַ קאָרטן-שטיבּל. 
װי פון אַ שטורעמװינט. ,די שטובּ פֿאַלט 
אײַן אוי:אוי, דעם מלמד קומט נאָך פאַר 
יענעם זמן", פל. ,װען דא װערן נײַן גויים אוג 
איין יוד, אונ עז װער איין הויז אײַן גיפאַלן 
אויף איינם, אונ מן וישט ניט אובּ עז װער גי 
פֿאַלן אויף איין גוי אדר איין יודן, נאָך אין 
| מן מחויבֿ מחלל שבּת צו זײַן, לטו, עט/א. 
,דרײַא מויארן װערין אײַן פאַלין אונ איין 
גרויס היכל והמושל פון דער שטאט װערט 
שטארבּין", נצו, כג/ג. ,דאש גבּילק {= גע" 
בּעלקן פֿון בּית המקדש איז ניט אײַן גפֿלן אַל 
דער װײַל דז די מלכים פֿון יהודה ווארן פֿרום", 
סהמ, משלי, יא, 11, עדער הקדש נעבּעך חלשט, 
װיל אי און ליגן װי א בּאַרג מיסט אויף דער 
ערדײ, ממוס, פֿישקע. , איך װויל אים ניט שעלטן: 
א קאַזאַרמע זאָל אויף אים א'", שע, טבֿיה. 
,בּעסער זאָלן א' צען קלויסטערס -- איידער 
דײַן מינדסט פֿינגערל זאָל דיר װיי טאָן (אוֹיך 
- אַנדערע נוסחאָות פֿאַר דער צװייטער העלפֿט 
זאַץ)", פֿװל, ,בּי זי אי צי קי -- איידער מײַן 
מאַן (קינד אע) זאָל חלילה א'", פֿװל {-+ 21 
2. פּלוצעם זייער ערנסט קראַנק װערן. אַװעק- 
פֿאַלן. א', קריגן אַ שלאַק. אי און אָנהײבּן 
- גוֹססן. ,הײַנטיקע נאַכט איז אײַנגעפֿאַלן מײַן 
מאַן, מע האָט אים קוים דערראַטעװעטײ, ממוס, 
טאַקסע. ,|דעם קינדסן שװער אָטעמען האָט 
בּיידן דערשראַקן. מער פעלט זיי ניט, נאָר 
| ס'קינד זאָל זיי חלילה א'", בּ. דעמבּלין, צאַני 
| קענדיקע ליכט. ,האָט געמיינט, װען ער איז 
| אײַנגעפֿאַלן, אַז דער מלאך-פֿײַװיש שפּילט זיך 
מיט אים", י. העשעלעס, גיטעלע ציגאַנקע. 


9 אויך בּכלל קראַנק װערן ;אַלע פאָר 


חדשים פלעגט ער אי אין א קרענק", רייד (מוש, 


וורר). ,װען עס פאַלט א קינד מיר אײַן, קיין 


דאָקטער איז ניטאָ, אָ, וי ס'ווערט מיר פֿינצטער 


דאַן די שיינע װײַסע װעלט", י. בּלומשטיין, ידי 
זילבּערנע ראַנטשאָ |אַנטאָלאַגיע פֿון דער יוד' 
ליט' אין אַרגענטינען. ;צו בּאַקומען אויסגע- 
צאָלט די גאַנצע שׂכירות אַפֿילו אין דער צײַט 
װאָס אַן אַרבּעטער איז חלילה אײַנגעפֿאַל, 
ד. י. זילבּערבּוש, מענשען און געשעהענישעןו, 
ווין 1931, ,װאָלט איך ניט געווען א קרענקלעך 
קינד װאָס איז אָפט אײַנגעפֿאַלן . . .ײ, ח. אַקער- 


-מאַן, טמז, 1968 וון 23, 


4, אײַנצנען זיך. װערן אײַנגעבּױיגן, אייני 
שרומפּן זיך. גערונצלט װערן. פֿאַרלירן דאָס 


געזונטע אויסזען. מאָגער װערן. אַראָפּפאַלן פֿון 


פּנים. מש פֿאַרטײַטשט למה נפֿלו פּניך' (בּרא- 
שית. ד, 6): ;זי זײַן אין גפאַלן". ,װיא דר 
יונג האט גיהערט... ויא זיא אים האט פֿר 
שמעהט, דא ווארן אים זײַן אויגן איין גפֿאַ- 


| לין", איבּז, בּן המלך והנזיר, זשאָלקעװ 1771, 


;דאָס געזיכט וועלכעס איז אימער געװען פול 
איז יעצט אײַנגעפֿאַלן און װי פֿאַרװעלקט גע- 
װאָרךײ, איבּז, הניץ, שולמית.. ., לובּלין 1875, 
;די נשמה אין מענטש שרומפּט זיך אײַן..., 
דעריבּער פֿאַלט אײַן די הויט און קנייטשט 
זיך װי אַ פּאַרמעט", פרץ, חסידיש. ;זייערע 


אַקסלען פֿאַלן אײַן אונטער דער לאַסט פֿון 


ליכט", ר. זשיכלינסקי, שװײַגנדיקע טירן 
ס. אַרכ. אָנפֿאַלן, איבּערפֿאַלן. אַרײַנדרינגען 


מיט כּוח. אַרײַנרײַסן זיך. ,אונ אונטערװײַלן 


שיקט גוט חיות רעות אם אבֿנט {= אָװנטן פלן 
זיא איינום אין הוֹיז אײַן", סהמ, איובֿ, לז, 8, 
4. . . װײַל אונזר פֿירשט איז אין זײַנם בּעשטן 
שלאף, דיא װעלן מיר אײַן פֿאַלן אין זײַן הוף 
אוני מיר װעלן אים דער שלאגן און טיטן?", 
ספֿר משל הקדמוני, פפֿאַ תּש"ד. 

0 אַרכ. אַרײַנמישן זיך, איבּערשלאָגן רייד, 
;קיין קינד טאָר זײַנם פאָטער נאך מוטר אין 
אירי ריד אײַן פֿאלן...", לטו, צ/א. ,אונ' 
איינר איז ניט אין גפֿאַלן אין דיא ריד פון זײַן 
(חבֿר)י, שאר, יט/ב. 


אײַנפֿאַלן -- דריטפּערזאָניק. -+ דפֿו. 1. אַ- 


רויפקומען אויפן זינען. אומגעריכט קומען 
אױפֿן געדאנק. מיר איז אײַנגעפֿאַלן אַז.... 
א געדאנק פֿאַלט אײַן אין קאָפּ. עס פֿאַלט אים 
גאָרניט אײַן צו קלערן. אװען אינם אין 
פֿרעמדי מחשבֿה אײַן פֿאַלט אין דיא תּפלה, זאָל 
ער איין ויניג שטיל הלטן, בּין פֿון אין די 
מחשבֿה אַװעק גיאט", עח, מ/ד. ,עס פֿאַלט זי 
גאָרנישט אײיַן אַז צו בּאָרשט דאַרף מען קיין 
ציינער נישט", פרץ, געדאַנקען און אידייען. 


2. דז װעגן א קאָמפּליצירטן ענין. עס איז 
גאָרניט אײַנגעפֿאַלן די ייִדן פון אַלעקסאַנדריע 
אָדער פֿון. . . איטאליע אַז זיי זײַנען אין 
גלות", קאַר װ. ;עס װעט שון איצט מער 


קיינעם ניט א' צו איזאָלירן די ליטעראַטור 


פונעם אַרומיקן לעבּןי, שנ, קריטיק אוֹן קריי 
טיקער. | 





אײַנפֿאַלן '. 


| = 9, בּאַנעמען אינטואיטיוו. ,איך האָבּ זײַן 
שיטה ניט פאַרשטאַנען, און ערשט בּײַם טוף 
פֿון זײַנע ריד איז מיר אײַנגעפֿאַלן װאָס ער 
איז אויסן". ,די דאָזיקע מחשבֿה, װעלכע איז 
| אײַנגעפאלן שמעי (בּן גראן אין זײַן האַרץ און 
זײַן מוח, איז אַראָפּגעקומען פֿון גאָט", תּניא, 
רעו. | | י 
4 דערזען פֿאַר זיך אַ פּלאַן, אַן אויסװעג, 
אַן אופן עפּעס צו טאָן װאָס איז פּאַסיק. , זאָל 
דיר ניט אי צו אַנטלױפֿן, װען דו מוזסט בֹּאַ 
צאָלן פֿאַרן קױיפן", שװ. ,דיזישׂ איזט מיר נאך 
איין גיפֿאַלין דאז אייניג מיטיל מיר מײַן לעבּין 
| צו ערהאַלטין", גה, 281. ,אין זײַן |דעם פאָי 
טערסן זכות טאַקע איז בּיידן אײַנגעפאַלן געבּן 
- דעם זון זײַנעם, דעם יתום, צוויי טעג, פֿרײַטיק 
און שבּת", ממוס, שלמה. ,נאָך איידער סאיז 
אײַנגעפאַלן דעם שדכן. . . ער זאָל רעדן דעם 
דאָזיקן שידוך... .ײ, שע, קליינע מענטשעלעך.... 

9. גיך דערטראַכטן זיך צו א שפּיצל, המצאה, 
פֿאָרטל, פֿאָרמולירונג אע. געפינען אויף דער 
שטעל אַן ענטפער, אַ תּירוץ אָדער א קשיא, 
ספֿאַלט אײַן אַ פֿאָרטל אע. בּײַם לערנען פאַלט 
יאײַן אַ האַרבּע קשיא. , מיר געפֿעלט ניט דײַן 
תּירוץ, מיר פֿאַלט אײַן אַן אנדער. תּירוץ, א 
בּעסערער". ;אונערװאַרטעט {= אומגעריכטן 
ענטפערט ער מיר אויף א תּירוץ", ראובן בּרײי 
נין, שריפטן, װאַרשע תּר"ע. ,צום גליק איז 
ראָבּינזאָן אײַנגעפאַלן א פֿאָרטל װעלכער זייער 
גוט געראָטן איז", ראָבּינזאָן קראוזע, װאַרשע 
4, /ןאיםן איז אײַנגעפֿאַלן א זעלטן קעפּל 
פֿאַר זײַנע פֿופציק שורות כראָניק", בּערג, בּײַם 
דניעפּער וו. ,איז אים אײַנגעפֿאַלן, ער זאָל בּאַי 
צאָלן עטלעכע געזונטע יונגען, מע זאָל אים 
(זײַן שונאן אָן א זײַט גוט מכבּד זײַן", בּ. בּעי 
קערמאַן, זבּ, דער יודישער שפּיעגעל, װאַרשע 
5, | 

0. זיך (ניט) ריכטן אויף עפּעס. אָפט מיטן 
בּ: אַ חשד, א פֿאַרדאַכט קומט אַרױף (געויינ" 
לעך אין א נעגאַטיון זאַץ) עס האָט גאָרניט 
געקאַנט א' אַז.... ,אים פאַלט גאָרניט אײַן 
אויבּ דער. װײַן כּשר געמאַכט איזי, הרב מרדכי 
הורװיץ, ספר פרשת מרדכי, אונגװאַר 1866, 
;איז קיינעם . .. ניט אײַנגעפֿאַלן מע זאָל אין 
אַזא טאָג וערבֿ יום-כּיפורן װעלן אים מקבּר 
זײַןי, הרב בּנימין גרינבּערג איבּז, ספר נפֿלאות 
| הזהר, מאַנטרעאָל 1927, ,דענסטמאָל איז גאָר- 
נישט אײַנגעפֿאַלן אַפילן איבּערצוטראַכטן אַז 
אין דער פירונג פֿון דער װעלט קען געמאָלט 
זײַן פֿעלער", ממוס, ספֿר הבּהמות. 


| 4, אײַנשטילן זיך, שװאַכער װערן. ,נאַך 


זיבּן יאָר פאַלן אײַן סײַ גליק סײַ אומגליק", 
שװ. ,ערשט מיטן צופֿאַלן פֿון אָװנט איז די 
בּהלה אַ בּיסל אײַנגעפֿאַלןײ, בּ. דעמבּלין, צאַנֵי 
קענדיקע ליכט. 

8. אַרויסקומען מיט א װעלעניש, אַ קאַפּריז, 
א פֿאַנטאַזיע, א בּאַגער. אי עפּעס אָן שום שׂכל, 
אָן איבּערטראַכטן. ,וי פֿאַלט דיר אײַן צו טאָן 
! אזא משוגעת?". ;ער רעדט אַלצדינג װאָס 
פֿאַלט אים אײַן". ,א משוגענע! װאָס װעט איר 
נאָך אין קאָפּ אי!". קאַז דעם כּלב פֿאַלט אײַן 


אײַנפֿאַלעװדיק -- אַדי 


אײינפֿאָלקיש -- אַדי. 
| נאָר פֿון איין פֿאָלק. אַן אי לאַנד. -קייט -- 


אײַנפֿאַלרײַך -- אַדי. 


109 


צן בּילן -- בּילט ער", שוו. ,װעמען װעט אָבּער 
? אי א גאַנץ יאָר, ער זאָל דיר (דער מאַלפּען 
װעלן נאָכמאַכן. אויף א האָר?", עט, משליםם. 
,מאָדעס . . . װאָס װעלן ערשט אַמאָל א' אַ 


שנײַדער, א מאָדע-מאַכער", ממוס, צוריק 
אַהײם. ,פע, טבֿיה... װאָס איז דיר פּלוצעם 


הײַנט אײַנגעפאַלן גזלנים?", שע, טבֿיה. ,דאָס 


הייסט ניט אַז ס'איז 'הפקר א װעלט' און מע 


קאָן טײַטשן און פּשטלען אַ קונסטװערק װי 


|. איינעם פֿאַלט אײַןײ, שנ, קריטיק און קריטיקער. 
*אי אַ שמע-קולנו (אין קאָפּ) = אַ משוגעת, אַ 


ווילדער געדאַנק. ;בּײַ אזא שלעכט װעטער פֿאַלט 
אים אײַן אַ ש"קי אין קאָפּ אַרױסצוגײן אויף 


! אַ שפּאַציר", בּער י. ראָזען ייִשפּ וש, 3--6. 


אויך: א נײַער ש"קי 
9. זיך דערמאָנען. עס פֿאַלט אײַן אן אַמאָליקע 


| בּאַגעגעניש, אַ שטעל אין א בּוך װאָס מע האָט 


געלייענט העט װען, א בּילד װאָס מע האָט געזען 
אע. עפּלוצעם איז אים אײַנגעפֿאַלן דער פּסוק 
פֿון תּהילים . . ,ײ, אַש, תּהילים-ייד. | 

- 10. װאַרפֿן זיך אין די אויגן. ,עס פֿאַלט 
גלײַך אײַן אַן דאָס אין ניט קיין בּילד פֿון 
אַ קינסטלער". ,לעזט איר דיזע פּיעסע |שײילאָק, 
פאַלט אײַך בּאַלד אײַן די געמאַכטקײט פֿון 


| דער גאַנצער אינטריגע", דאָס נײַע לעבּען ג"י, 


סעפט' 1911, 

1. (-+ דפֿװ, 43) אױפֿהערן פֿונקציאָנירן, 
שטיין בּלײַבּן, װערן פֿאַרגליװערט (פֿון שרעק, 
פון אַ שװערער איבּערלעבּונג). עס פֿאַלט אײַן 
דאָס ה א ר ץ, דאָס בּלוט, די בּ לוטן, 
די געבּליטן, די דמים, דער מאַ- 
מעס מילך. פ;אן װי פֿאַלט אים אײַן די 
בּלוט אַז יענער גובֿה קומט און לייענט אים 
פֿאָר דעם קאָנטע-בּוך", רי יעקבֿ מדובּנא, משלי 
חכמה, ווילנע תּר"ן. ?א קוק טוענדיק אויף איר, 
פֿאַלט אים אײַן 'די דמים'י, אַר, 'גבירה'שע 
מצה'. , פֿאַלט אים דאָס האַרץ אײַן פאַר שרעק, 
און אַנגסטן בּאַגיסן אים", אֵש, תּהילים-ייד. 


- ע;איז מיר אַלץ מיטאַמאָל אײַנגעפאַלן", פרץ, 


געדאַנקען און אידייען. 


-עכץ -- אָפט מיט בּיטול. -עניש. 


װאָס האָט אײן- 
פֿאַלן. ,זי ודי מוטערן איז ניט בּלויז שטרענג, 
נאָר אויך איי, פרויען, זבּ, מאַסקװע 1928, 


אײַנפֿאַלעריש --- אדי. װאָס האָט אַן אײנ- 


פאַל (+ 63), א המצאה. װאָס איז אין דער 
טבע פֿון (כאַראקטעריסטיש פאַר) אַ המצאה, 
איע ענטפערס. עדי מענער . . . דאַרפֿן זײַן קלוג, 
אי, שאַרפֿזיניקײ, נ. זאַלאָװיץ, פֿאַר, 1961 ווע 3, 
-קייט -- זײַן אי איז ממש געניאַל. ,שאַרפֿע 
א'י, לעאָן האַלפערין, טמז, 1957 / 14. 


װאָס איז (בּאַשטײיט) 


;אי איז א מזל-בּרכה פאַר א לאַנד". 


װאָס האָט (איז מסוגל 
צו האָבּן) א סך אײַנפאַלן, המצאָות. אַן א'ץ 
פּראָגראַם. אַן איער אָנפירער פֿון אַ געשעפט. 
-קייט, מאַרק װבּ. 


; - אײַנפֿאַסטן 


אײַנפֿאַלצן -- טרו. פֿאַלץ אײַן, --געפֿאַלצט, 
אלנקנייטשן, אי פּאַפּיך. אי די בּראָשור, 


אײַנפֿאַלשעװען -- טרוו. -שעװוע אײַן, --יגץ- 


דונם, 


| פֿאַלשעװעט. 99: - פֿאַלטשעװען. אַרײַנ- 
בּרענגען, אַרײַנפירן עפּעס װאָס אין פֿאַלש, ‏ 
אָפּנאַרעריש. אי אין אַן אָפּמאַך א פּונקט װאָס 
איין צד האָט פֿון דעם ניט געוואוסט, 


אײַנפֿאַננען -- פֿאַנג אײַן, -געפֿאַנגען 
| אוטװ -- פ9טמ, רומ. אָנהײבּן (זיך). ;ער האָט 
| אײַנגעפֿאַנגען דעם גרויסן צו שפּילןײ, פֿװל. 
! ;עס האָט װידערום אײַנגעפֿאַנגען יודנהאַס צו 
! הערשן", ישׂראל אָרנשטײן, רעיונות ישׂראל, 
- יאָס 1893, 


טרוו --- אַרײַנכאַפּן (װוי) אין נעץ. 
אי דעם גרויסן פֿיש. עס רופֿט און מונטערט 
אײַנצופאַנגען דאָס בּיסל פרייד און דאָס בּיסל 
גליק, װאָס קען דערגרייכט װערן", ש. בּיקל, 
שרײַבּער פון מײַן דור |, 


אײַנפֿאַנדן -- טרו. פאַנד אײַן, --געפֿאַנדט, 


אַרײַנקריגן א זאַך, א משכּון (װי אַ פֿאַנד) בּײַ 
אַ שפּיל, וואו דער װאָס פאַלט אין עפּעס דורך 
יגיט אַ פאַנד. ,פֿר;ער װעלן אַלע אי אַ טיבל, 
אַ היטל, עפּעס, דערנאָך װעט מען אױספֿאַנדן 
(4, 313), | 


אײנפֿאַנדן --- טרו. פֿאַנד אײַן, -געפֿאַנדט, 


9 --פֿאָנדירן, בּיסקאַ װבּ. אַרײַננעמען, 
- אײַנשליסן אין פֿאַנד. אי א ירושה, זי ניט אויס- 


געבּן אויף די איצטיקע הצטרכותן, 


אײַנפֿאַנטאַזירן --אוטו 8 טרו. ‏ זיר אײַן, 


-רי (גע)פאַנטאַזירט. וירקן אויף עמעצן ער 
זאָל גלייבּן עפּעס א פֿאַנטאַזיע. אײַנרעדן אַזוינס 


| װאָס איז ניט מיגלעך. ,מע דאַרף ניט אי אין 


די קינדער כּישוף און מכשפֿים". עויוסףן װיל 


| דעם פֿאָטער א'. . . דאָס ער מוז בּאַהערשן זײַי 


נע ברידער", ירמי' יוסף יאַקאָבּזאָהן, המאיר 
לארץ, מינעאפּאָליס 1900 מיט זי ך -- אײַנ- 
רעדן זיך אַזוינס װאָס איז ניט בֹּהסכּם מיט 


| דעם װאָס איז פֿאַראַן. אי זיך אַ מאַנקאָליע אין. 


קאָפּ. -|נה, 


אײַנפֿאַפֿ -- דער, ן. 1. אַקט און רעזולטאַט 


פֿון אײַנפֿאַסן. א געראָטענער, א שיינער א" 
2. ראַם, רעמל, גערעם. אַ פֿינגערל מיט א 
פּלאַטינענעם א'. גירושה װאָס האָט זיך אָפּגץ- 
לייגט אין ייַדישן געמיט אין אי פֿון דער ייִדי- 
שער נאַציאָנאַלער פֿאָרעם", בּ. ריווקין, גרונט- 
טענדענצן.... 


אײנפֿאַטונג --- די, דען. 1 פּראָצעס אָדער 


רעזולטאַט פֿון אײַנפֿאַסן. אי פֿאַרן בּילד(ל) 


|2, דזוו אײַנפֿאַס, 23. די אי פֿון (פֿאַר) דעם 


טײַערן שטיינדל. ,אײַנגעראַמט אין איען פון 
גאָלד זאָלסטו זיי (די אַניקלשטײנער פֿון אפודן 
מאַכןײ, תּי, שמות, כח, 11, 


אײַנפֿאַסטן -- טרו. פֿאַסט אײַן, -געפֿאַסט, 


אַרכ. 108-281 :6786:. אײַנפעסטיקן ארײַנ" 
נעמען אין (אַרומנעמען מיט) א בינדונג, דזװ 
אײַנפאסן. ,דרום זאָל מן אויך דען עניין װאָל 
אײַן פסטן אונ' גידענקן", סהמ, לובּלין שפ"ו, 
הקדמה צו כ|תובים. ,איר מושׂט דיזושׂ װאול 





אײַנפֿאַסמטן זיך 


פר שטיהן אונ' אײַך אײַן פֿאַסטין, דאַמיט איך 
ניכט בּרויך . . . צו חזרן", מ. ז. איידליץ, מלאכת 
מחשבת, פּראָג תּקל"ה. 

אײַנפֿאַסטן זיך -- אוטװ. פֿאַסט זיך אײַן, 
זיך -געפֿאַסט. זיך צוגעוואוינען צום פאַסטן, 
,מײַן זיידע האָט פֿערציק יאָר געפאַסט יעדן 
מאָנטיק און דאָנערשטיק. האָט ער זיך אײַ- 
געפֿאַסט און עס האָט אים ניט געארט. אָבּער 
מיר אין געטאָ האָבּן ניט געקענט זיך א'". 

אײנפֿאַפֿן -- טרחװ. פֿאַס אײַן, --געפֿאַסט, 
1 אַרײַנשטעלן אין אַ ראַם, אין אַן אַרומרינג- 
לונג. אײַנראַמען, אײַנרעמען, אײַנרעמלען. א' 
אַ בּילד, א' דעם בּריליאַנט. ,מע דארף זײַנע 
ווערטער אי אין גאָלד און טראָגן אויפן האַלדן 
(הארץ) װי אַן אויבּל", פװל. ;,דו האָסט מיר 

דײַן בּילד ניט געגעבּן, / פאַר לײַטן האָט דיר 
ניט געפּאַסט; / דאָך האָבּ איך, מײַן נחת, מײַן 
לעבּן, / דײַן בּילד אין מײַן האַרץ אײַנגעפֿאַסט", 
אַר, 'דײַן בּילדי. ,דער . . . ראָמאַן . . . שטרעבּט 
אײַנצופֿאַסן דאָס אינעװייניקסטע בּילד פון אַ 
מענטשנס גורל אין דער ראַם פון דער סאָציאַ- 
לצר סביבֿה", ש1, דערציילערס און ראָמאַ 
ניסטן !ו. ,,מיט נײַער בּלויקייט און נײַעם ליכט 
װעל איך זיך אײַנהילן, און א' װעל איך דיך 
װי אַ זון אין מײַן לעבּנס-ספֿער", ייש איבּז, 
ת. נ. בּיאַליק, ימגילה פֿון פֿײַער', 

2. אַרײַננעמען אין געדאַנק, אין זיך. אײַנ- 
גלידערן. ,דײַני בּרודר דוא זאָלשׂט גידענקין 
צו פריד אונ' איר בּישירמונג זאָלשׂטו דיר אײַן 
פֿאַסין אונ' נעמין אין דײַן הערץ", סהמ, שמואל 
א, יז, 18. , זי זאָל טראַכטן װי אַרום זי זאָל 
אים קאַנען העלפן פֿון ועגן דעם בּאַהעפֿטונג 
װאָס איז איינגעפאסט אין זיי", חה, ב, 319, 

,די זאַך ניט אין זײַנה גדאַנקן אײַן צו פֿאַסן", 
אבן ישׂראל, מעץ 1766, ט/ב, 

מיט זיך -- קקאומערזש, בּיסט איצטער 
נאָך שענער געװאָרן: אין ראם האָט זיך פּלוצ- 
לינג אַ בּילד אײַנגעפאַסט", סעג, אין קאַזי 
מערזשי. -עכץ. /עניש. ער (יין, 
יקע). 

אײנפֿאַצקען -- טרו. -קע אײַן, -- געפֿאָצקעט, 
פּעיאָ. 1, אײַנפּוצן. ;,האָסט אײַנגעפֿאָצקעט 
די טאָכטער, אַבּער פאַרגעסן זי אַרומצוּװאַשן" 
2. זזוו אַרײַנפֿאָצקען, אַרײַנשמײַסן. אי אין 
הינטן, מיט זיך -- זיך א' װי אַן אַלטע 
שקראַבּע. -עניש. 

אײַנפֿאַקופֿן -- טרוו. -קוס אײַן, ---געפֿאָקוסט. 
אַרײַננעמען, אײַנשטעלן אין פֿאָקוס (בּײַם פֹֿאָי 
טאָגראַפֿירן, בּײַם ניצן אַ מיקראָסקאָפּ און אנ" 
דערע זעאָפּאַראַטן). א' דעם טראָפּן בּלוט. 
איידער מע טוט א דריק דאָס קנעפּל (הענטל) 
דארף מען ריכטיק א'. 

אײַנפֿאַר" -- דעם אויפטייטש פֿון די 
װערבּן מיטן קאַנװערבּ אײַן פֿאַרן 
װוערבּאַלן פּרעפֿיקס פֿאַר- -+ פֿאַר... 

אײַנפֿאַר -- דער, "ן. 1. אַקט פֿון אײַנפֿאָרן, 
אַ גרינגער אי. 2. דזו אײַנפֿאַרהױז (-+). אדי 
מאַמע צליה-השלום איז געווען די אשת-חיל צום 
שענק און צום א'", יא, דאָס שטערינטיכיל. 


1000 

;אַװעק אין די אין, אין די קראָמען הערן װי 
עס האַלט די מקחים . . .ײ, שׂמחה בּרייטמאַן, דיא 
געשיכטע פון אַ לאָנדאַנער רב, װאַרשע 1882, 
;אַן אי איז ניט קיין אַכסניה און ניט קיין 
האָטעל, נאָר עפּעס צװישן די צװויי מינים אָדער 
בּיידע מינים אינאיינעם", שע, פונעם יאַריד || 
;קעגנאיבּער די אַראָפּגעלאָזענע פֿאָרהענגלעך 
און די דינע ווענט פֿון אי טוען זיך אָפּ מעשׂים", 
בּערג, יוסף שור', 

9. אָרט פֿאַר דער װאַך בּײַם אַרײַנפֿאָר אין 
אַ שטאָט, שטעטל. בּײַדל, בּודקע לעבּן אַ ראָי 
גאַטקע, שלאַגבּױם אע. דרייזין װבּ. 


אײינפֿאַרביק -- אדי. 1. װאָס איז פֿון איין 
קאָליר. איע ווענט. איע אילוסטראַציעס. 2 מאָ- 
נאָטאָן. װאָס איז אָן שינוי. , דאָס לעבּן אין 
גערונען אַזױ א', איין טאָג איז אַזױ ענלעך 
אױפֿן צװוייטןײ, בּ. גאָרין, שפֿרה, נ"י 1910, די 
זאָגערין איז זייער אויפריכטיק, זי 'זאָגטי מיט 
האַרץ . . ., אָבּער . .. אַזא אויפריכטיקייט איז 
אײינטאָניק און א'", מוק, טעאַטער און יודיש 
טעאַטער. קיענע טעג זענען אױסגעפֿילט גע 
ווען, און נישט איײנטאָניק און א' זענען זײ 
געװעזן", הרבֿ משה חיים בּלוױא, אונזער וידױ, 
לובּלין 1934. -יקייםט -- ,מיט דער אי פֿון 
אַ ליטװישער לאַנדשאַפֿט", ימ, פֿון צײַט צו 
צײַט, קאָװנע 1927, 

אײַנפֿאַרבּן -- טרו. פֿאַרבּ אײַן, --יגעפֿאַרבּט 
(ײײגעפֿאָרבּן). 1. אײַנשמירן א בּיסל אָדער 
(ווי) ניט-װילנדיק מיט פֿאַרבּ. זיך אַרױפֿזעצן 
אויף יאַגדעס און א' דאָס קלייד, ;אָנטאָן אױפֿן 
קאָפּ א פענכער און אים א', גלײַך דו האָסט 
דעם גראָבּן גרינד", טױזענד אונד איין טאָג, 
װאַרשע 1839. 2. אַרױפֿלײגן פֿאַרבּ, ס'זאָל 
האַלטן אַ קורצע צײַט. אי די ליפּן. אי דאָס פּנים 
מיט שמינקע פאַר א פֿאָרשטעלונג. 8, פֿיג. 
מגזם זײַן. צוטראַכטן פּרטים. א' אַ מעשׂה, אַ 
פּאַסירונג און זי מאַכן אינטערעסאַנטער. מיט 
זיך -- ,די פֿאַרבּשטאָפֿן װאָס די װאָל קען 
זיך אין זיי אַנדערש ניט א', סײַדן מע קאַכט 
די װאָל אין פֿאַרבּ", ש. שפירא, קליײידעריפֿאַר- 
בערײ, װאַרשע 1900 -ונג. -עכץ. -עניש. 
יער, 

אײַנפֿאַרבּעטן-- טרו. פֿאַרבּעט אײַן, -- פֿאַר- 
בּעטן. זזו פאַרבּעטן, נאָר צודרינגלעכער, 
אָדער העפֿלעכער. ,מן העט אײַן פֿרבּעטין זיא 
זאלין דשׂ משפּט צו אין קומן לאזין", כ"י 
װעגן מעצער עלילת-דם', 1669 פֿש וו 

אײַנפֿאָױרדערן -- טרח. -ער אײַן, -געפֿאָר- 
דערט. דטשמ. נר. זזח אײַנפֿאָדערן -6, 
,. . . ווען די צײַט קומען װערט ואו השי"ת 
אי װערט די עלבּונה של תּורה", ר' הילל ליכי 
טענשטיין, עת לעשׂות וו, סאַטמאַר תּרפּ"ה, 

אײַנפֿאָרהױז -- דאָס, -הײַזער. הז פֿאַר 
ניטיאָרטיקע צו זײַן א קורצע צײַט, געװויינלעך 
אויך ואו מע קריגט צום עסן. (מאָדערנערע) 
אַכסניא. -+ אײַנפֿאָר. ;די א'הײַזער אַדער אַכ- 
סניות טיילן זיך אײַן בּײַ אונדז אין צווייערליי 
קלאַסן. צו איינער קלאַסע געהערטן די ייִדישע 
אַכסניות, ד"ה די א'הײַזער װאָס פֿאַרקערן אַהין 


אײנפֿאָרמיק 


נאָר ייִדישע אורחים . . ;*, אמד, רויזע פֿינקעל, 
ווילנע 1874. ;נומערן. . . וָפוןְן איינער פּרי- 
צעסע אַכסניא אָדער א'", אמז, יהודית דיא 
צווייטע, ווילנע 1875, , און מע האָט נאַזנאַטשעט 
ובּאַשטעלטן אַ קװאַרטיר פֿון אַן אָפיצער וװעגן 
בּײַ אַ ייִדן אין אַן א'י, קמ, 1864, פא 33, עזייץ- 
רע עלטערנס פּרנסה איזן איצט אַן א'", שע, 
פֿונעם יאַריד . אװאו נאָר אַן א' בּאלאַנגט 
דאָס צו א ייִדן", ס9, גליקליכע און אומגליקי 
ליכע. 

אײַנפֿאַרהיסן -- טרוו. -היט אײַן, -- פֿאַרהיט 
(-- פֿאַרהיטן), אינגאַנצן פארהיטן. ניט דער" 
לאָזן צו עפּעס. עדאָך איז דאָס קליין בּיסל 
{זויבּערקייטן, װאָס איז אין אַזוינע בּאַדינגונגען 
נאָך מעגלעך אײַנצופאַרהיטן, פון אים ניט 
אַװעקגענומען געװאָרן", נס, משפחה מאַש' 
בער |. 

אײַנפֿאַרהעלטערין -- די, :ס. װער עס 
האַלט אַן אײַנפֿאָר, אַ גאָרקיך אע, א געשעפט 
װאָס גיט צום עסן. ,פֿון דער צװײדײַטיקייט 
פון דעם װאָרט זונה אין העבּרעאיש איינע א' 
און אויסגעלאַסענע קען מען שוין גענוג מערקן 
װי װײַט דיזער געשעפֿט װאַר פֿאַראַכט אין 
יענע צײַטן אויך", אמד, רויזע פֿינקעל, װילנץ 
4, 

אײַנפֿאַרטיקן -- טרוו. -טיק אײַן, -- געפֿאַר- 
טיקט. פֿאַרטיק מאַכן, אָבּער ניט בּיזן סוף. 
בּלױיז א', ניט אױספאַרטיקן פֿאַרן קונד. א' 
די שװוערע אַרבּעט. מיט זיך. 

אײַנפֿאָרכטן -- טרח. פֿאָרכט אײַן, --גע- 
פֿאַָרכט,. אײַנשרעקן. אי א קינד מיט מעשׂיות 
וועגן מכשפים. אויך מיט זיך. 

אײַנפֿאַרלאַנגען -- טרוו. -לאַנג אײַן, -- פֿאַר- 
לאַנגט. אײַנפֿאָדערן, אײַנמאָנען. פֿאַרלאַנגען 
מע זאָל אַרײַנבּרענגען. אי די חובֿות פאַר די 
יראָש:השנה-בּאַגריסונגען (קאָװונע). אי די בּיכער 
פֿון בּיבּליאַטעק. 

אײַנפֿאַרלײבּונג -- די, ען דטשמ. נר. 
אײַנגלידערונג. ,די {קריסטלעכען היימען זי 
נען. .. געבּליבּן פאַרשלאָסן, און די ייִדן האָבּן 
געװאָלט דווקא אן אַבּסאָלוטע אי", דא, פֿאָר, 
9 וווט 30, 

אײינפֿאָרמיק -- אַדי. 99: - פֿאָרעמדיק. 
1. װאָס האָט נאָר איין פֿאָרעם. װאָס איז אין 
אויסזען גלײַך צו אַנדערע פֿון דעם זעלביקן 
מין, דער זעלבּיקער גרופּע. זײַן אָנגעטאָן א" 
איע מאַשינאָװע פּראָדוקטן, , די א'ע בּאַוועגונג 
רופֿט מען אַ בּאַװעגונג, װען די זאַך מאַכט אין 
יעדן מאַמענט פון צײַט איינע און די זעלבּע 
שטרעקע", דרי אבּ. קאַספּע, פֿיזיק, נ"י 1916, 
2. מאָנאָטאָן. דזוו אײנפֿאַרבּיק, 23. אי גערויש 
פֿון ים, איע מאַטערנישן פֿון טאָגטעגלעכקייט. 
,זייער לעבּן האָט זיך געפֿליסט א'", ל. לעוויץ, 
רפֿאל דעם שנײַדערס טאָכטער, װילנע 1888, 
,. . . וואו א', אָן שינויים בּליט דער עץיהחיים 
אייבּיק און אָן גלוסטונגי, הל. -יקייט -- 
,די אײנפֿאַָרמיקײט פֿון צײַט און רוים", ל. 
ליפּאַטקין, פֿאַש, 1948 שו 30. ;אידעאל פֿון 
מאַשינאָװער אײינפאָרעמדיקייטײ, יובּל טואא, 27, 





אײײַנפֿאָרמירן 


אײַנפֿאָרמירן -- טרו. -מיר אײַן. --(גע)פֿאַר 
מירט. אײַנשטעלן אין אַ געװיסער פֿאָרעם. 
אי אַן אַרבּעט. אי דאָס בּיוראָ פון דער נײַער 
געזעלשאַפֿט.- אויך מיט זיך. /נםג.. 


אײַנפֿאָרן -- פֿאָר אײַן, בּין וֶועגן ה אָב 
-+ אױסלויפֿן, 265}, אוטװ 8 אַקוזו =- 
1 דורכפֿאָרן (גיך) א (קאָנטיקן) טייל פֿון 
גאַנצן װעג. אי א האַלבּן װעג. אי נאָר אַ בּיסל, 
| *א! אַ װעלט = גיך, א סך דורכפֿאָרן. מש פֿאַר- 
טײַטשט װיעבֿור' (בּראשית, יב, 6); ,אוני. ער 
איין פאָרט" ותּי: ,דורכגעגאַנגען"ז. ,אין איין 
נאַכט איז (דער בּעשטן אײַנגעפֿאָרן עפּעס אַ 
גוזמא מײַל", כּײי ייִדישע הקדמה צו 'מגלה 
טמירין' ויִבּל ווא, 567ן. ,מען איז שוין איינ- 
געפאָרן שטאַרקע דרײַ װערסט", בּרוך. שפּטרני, 
יבּעליעגלות דערציילונג, װאַָרשע 1880. /בִּין 
נאַכט קענען מיר גאַנץ װײַטלעך א'", מִמוס, 
פֿישקע. ,ער האָט אַרױסגעזען בּאַשײַמפּערלעך, 
אַז מיט אַזא שלעפּן זיך . .. װעט ער װײַט ניט 
אי", שע, לכּבֿוד יום'טוב |. שאַז מיר זענען 
געקומען צו פֿאָרן אױפֿן אָרט, האָט שוין די 
זון געהאַט אײַנגעפאָרן אַ שטיק הימל", שע, 
ואָרעמע און פֿרײילעכע װו, | 
עער װעט מיט זײַנע ליגנס (שקרים) ניט 
װײַט אייי, פֿװל = ער װעט דורכפאַלן איבּער 
די ליגנס. ,אַזא פֿאָרער װעט מסתּמא ניט װײַט 
אי מיט זײַנע שקרים, װאָרעם פֿון טאָג קען 
מען ניט מאַכֿן נאַכט", יופֿאָל, 1890, וא 9 . 
2. פֿאָרנדיק. אָנקומען צו דער צײַט צום 
בּאַשטימטן אָרט. בּכלל דערגרייכן דעם ציל. א' 
בּיז דער קרעטשמע איידער עס פֿאַלט צו די 
נאַכט. ,גי בּהדרגה און מיט מתינות, יאָג ניט, 
וועסטו גיכער א"י, קמ, 1866, יא 42. ,סטןוי 
דענטן. װאָס שטעלן אויף זיך, אַז זיי װעלן א' 
אָן דעם פּראָפֿעסאָר.. .*, קמ, 1864, יאה 45, 
,בּיז שבּת איז נאָך װײַט, וועסט נאָך אי, פֿװל -- 
יאָג זיך ניט, האָסט צײַט, װעסט דערגרייכן 
דײַן ציל, ,שטופ זיך נישט צו פֿיל. . ., אײַל 
{ זיך נישט, װעסט א", טאָג, 1957 וא 26 
9. דזוו אַרײַנפֿאָרן א' מיט א פֿאַיעטאָן מיט 
| פֿיר פֿערד נאַשפּיץ,- | 
4 דערלאַנגען אַ קלאַפּ. א' עמעצן ודאַטיון 
אין די ציין, אין בּאַק אַרײַן, | 
טרװ |ה אָבּ אין פטמ רעדן אָפֿטער װי 
בּין} -- 1, אויסלערנען גיין אין שפּאַן, פֿירן, 
שלעפּן אַ װאָגן. אי אַ פֿערד, ער זאָל זיך ניט 
בּריקען און ניט בּלײַבּן שטיין אין מִיטן װעג, 
שער אײַנצופֿאָרן אַן אָגער. אי אַ פּאָר אָקסן. 
2, אָנהײבּן פֿאָרן מיט א נײַעם פֿאָר-מִיטל און 
מאַכן בּאַקװעמער פֿאַרן פאָרער. א' דעם נײַעם 
אױטאָ, ראָװער אע. ;אַפֿילו אַ שליטן דאַרף 
מען אי און אַ קענער דאַרף מען אײַנלערנען", 
שװ. 0. פֿאָרן איבּער אַ. װעג און אײַנלײַגן 
אַ גוטע קאָליע, מאַכן בּאַקװעמער אויף צו 
פֿאָרן מיט אַ װעג. אי אַ נײַעם שאָסײ. אי דעם 


וועג װאָס איז פֿול מיט גרודעס. מיט זיןך-- 
א' זיך אױפֿן ראָװער. | 
זונג. -עכץ. -עניש. דער 


אײנפֿאָרעמדיק -- אַדי. -+ אײנפֿאָרמיק, : 


101 


אײַנפֿאַרצן -- פֿאַרץ אײַן, -געפֿאָרצן. וואול. 
- אײַנזאָגן, אַרײַנזאָגן. ;זע נאָר װער סאיז גע- 
קומען אי זײַן װאָרט-שמאָרט. רוק זיך אָפּ, אֲלי 
טעצר תּרח". מיט זיךף --- װאוּל, אַנשטאָט 
| אײַנאַרבּעטן זיך, 
אײַ'נפֿאַרצע'רן -- טרו. -ער אײַן, --פֿאַר- 
צערט. פֿאַרצערן, אױסגעבּן אױפֿן נייטיקסטן, 
אי אין איין װאָך די שׂכירות פֿאַרן גאַנצן חודש. 
אי דעם אַדערױף און ניט קענען צושטעלן די 
- אַרבּעט. מיט זיך -- אױסגעבּן מער װיפֿל 
מע פֿאַרדינט, / 
אײַנפֿאַרשטאַנד -- דער, ן. הסכּם, צושטיי 
מונג. ,. . . זיך פֿאַרװאונדערן, פֿאַרװאָס ער זעט 
ניט דאָ קיין א' צו זײַנע גענגלעכע געבּרויכן", 
פּמ, מלחמה וא 
אײַנפֿאַרשטאַנדן -- אַזי. דטשמ. נר. -+ 
אײַנפֿאַרשטאַנען. ,דאָס האָט מען אויסגעלייגט, 
אַז דער דיין איז א' מיט די בּעלטאַקסע", 
צעד. , אין איינעם בּין איך יאָ מיט אײַך א", 
שע, זומער-לעבּן. 
אײַנפֿאַרשטאַנען -- אַדי. טמ און שפּע- 
| טער אין ליטערארישן בּאַנוץ פון דטשמ אײַני 
פֿאַרשטאַנדן. װאָס איז אין הסכּם, איז מסכּים, 
איז מרוצה. אײַנשטימיק. ,, איך בּין ניט אי מיט 
| מײַנע קאָלעגן", בּעמ װוו. 1 
אײַנפֿאַרשטײן -- אוטח. איצ, אימפּ נבּ; 
בּין 8 האָבּ --פֿאַרשטאַנען. מסכּים זײַן 
מרוצה װערן. זײַן אײַנשטימיק. , מוזן זיך 
אַלע אי און שטרעבּן צו איין צװעק פון די 
- בּאַפֿרײַאונג פֿון אונדזער לאַנד", י. י. יאַקאָבּי 
זאָהן, המאיר לארץ. מינעאפּאָליס 1900, ,אויפן 
יסוד פֿון אי פֿון אַ מענטש און זײַן גאָטײ, מלך 
ראַװיטש, לידער און בּאַלאַדן מיט זיך -- 
זיך צונויפרעדן. זיך פֿאַרשטענדיקן. קומען צו 
אַ הסכּם: ,לאָמיר זען צי מיר קענען זיך א" 
| ,זי האָט קוים ענגליש גערעדט.. . פֿונדעסט- 
װעגן האָט מען זיך מיט איר תּמיד אײַנפאַר- 
שטאַנעזײ, דרי ה. זאָלאָטאַראָו, גש 1 ניי 1924. 
אײַנפֿאַרשטענדיק -- אַדי. װאָס גייט אײַן, 
איז מסכּים. װערט מרוצה. -+ אײַנפאַרשטאַנען. 
זי זײַנען אויך אי מיט מײַנער מיינונג?", י. י. 
יאַקאָבּזאָהן, המאיר לארץ, מינעאַפּאָליס 1900, 


אײַנפֿאַרשטענרעניש---דאָס (די), "ן. פּראָ 
צעס אָדער רעזולטאַט פֿון אײַנפֿאַרשטײן (זיך) 
הסכּם, אײַנשטימונג. צונויפרייד. ,די פֿרײַהייט- 
לעכע סטודענטשאַפֿט האָט זיך אין א' מיט די 
"פֿרײַזיניקע פּראַפֿעסאָרן פֿאָרבּאַרײיט צו אַלגע- 
מיינעם שטרײַק", מ. קליינמאַן, יודישער קאַי 
לענדאַר לשנת תּרס"ט, לעמבּערג 1908, 


אײַנפֿוגעװען -- טרװ. -געװע אײַן, -יגץז 
פֿוגעװעט.. (סטאָליערל) אײיַנשנײַדן, אײַנזעגן 
רינעס. אײַנהעבּלעװען מיט אַ קאַנטיקן הובַּל. 
,דערבּײַ דאַרפֿן די איינצלנע האַלבּע בּרעטער 
בּײַם א' דעם מיטלסטן טײַל אויסגעלײגט 
. װערן . . .יי, בּער. הי 


אײַנפֿוטערן -- טרו. -ער אײַן, --געפֿוטערט, 


| אליַננייען פֿוטער. אי אַ זומערמאנטל,,. מע זאָל 
אים קענען טראָגן אויך װוינטער, 


אײַנפֿיטערעכץ 


אײַנפֿוטרעװען -- טרו. -רעװע אײַן, -יגעז 
- פוטרעװעט. (טאָקערײַ) אַרײַנפּאַסן אין אַ 
געשטעל אויף צו קענען טאָקן. אי דאָס שטיקל 
האָלץ. 

אײַנפֿױלן -- אוטװ. פֿױל אײַן, -געפֿולט, 
אָנהײבּן פֿױלן. פֿוױלן אַ לענגערע צײַט, אָבּער 
ניט װערן אינגאַנצן צעפוילט. ,דער אַלטער 
דעמבּ פֿולט שוין אײַן". מיט זיך -- (וועגן 
צעפוילעניש) היפּש טיף אַרײַנדרינגען. ,קריסט- 
- לעכע רדיפות . . . האָבּן זיך אײַנגעפֿױלט אין 
די בּיינער פון א גאַנץ פֿאָלק", יג, טמז, 1963 
או 29 -עניש. 


אײַנפֿונדעװוען -- טרװ. -דעװע אײַן, = געז 
פונדעװעט. מאַכן, שאַפֿן א סאָלידן, זיכערן 
יסוד, פונדאַמענט, מצב. אײַנפֿעסטיקן. פאַרגרונ- 
טיקן. ,אַ שװער געראַנגל װעט נאָך זײַן אײַנצן" 
פֿונדעװען די בּאַפעלקערונג", אפֿא, טמז, 
| 1964 או 28, | 
מיט זיך -- אי זיך אין לעבּן. .זי שנײַדט 
זיך אָפּ די מעגלעכקייט זיך אײַנצופֿונדעװען 
אַ לעבּן אין דער גרויסער שטאָט", װײַס װ, 
'דער איבּערגאַנג. ;ער קען זיך אַפֿילו אויף 
איין חודש מיט א דירה ניט א'י, אַר, פֿראַג 
מענטן'. ,קלאַפּן ייִדן פֿלעקער אין װאַסער 
אַרײַן און מיינען אַז זיי פונדעווען זיך א" 
אָפּאַ, 8 


אײנפֿופֿיק -- אַדי. װאָס האָט נאָר איין פֿוס. 
אַן איער טיש. , פֿלעגט לעבּן פֿאָנטאַן זיצן אַן 

| איער אלטיטשקער", י פֿאַליקמאַן, די שײַנ 
קומט פֿונ מיזרעכ, מאָסקװע 1948, 


אײַנפֿורעמען---טרו. זעם אלן, -- געפֿורעמט. 
פֿרג?: --פֿאָרמירן. אַרײַננעמען אין אַ פֿורעם. 

| אײַנשטעלן, אײַנבּויען. אי פיגורן אין פֿאַסאַד, 
דונג, | | 


אײַנפֿינלעװען -- טרװ. -לעווע אײַן, = געז 
פֿינלעװעט. אײַנפּוצן, אײַנצאַצקען. פּעיאָ אָדער 

מיט איר בּײַטעם. אי די מויד. געוויינלעך מיט 
ז יך. ואָפּשטאם -+ אױספֿיגלעװען, 1320 


אײַנפֿיגן -- טרו. אַרכ. ת0696ט-10ס :106 
- אַרײַנפּאַסן, אַרײַנשליסן. פֿאַרבּינדן, ,,צווייא ניגיל 
-צו ידעם בּרעט דעם אײַן גיפויגט אייני צו דר 
אַנדרןײ, טח,. שמות, כו, 17, 

אײַנפֿידלען זיך -- אוטו. -דל זיך אײַן, זיך 
= געפֿידלט, 1, אײיַנגעוואוינען זיך, אײַנלערנען 
זיך. צו שפּילן פֿידל, 2. אײַנלערנען זיך אין 
גנבֿענען, פֿאַלשעװען אע. ,האָט זי אַזױ גוט זיך 
אײַנגעפֿידלט אַז די פּאַרדינסטן אַן אויפדערנאַכט 
האַבּן אָנגעטראָפן צװישן צוויי און דרײַ הונ"י 
דערט דאַלאַר", טמז, 1964 א 28, 


אײַנפֿיטשרן -- טרו. דער אײַן, = געפֿיטערט, 
1, אַ לענגערע צײַט גוט פֿיטערן. אי אָקסן, 


גענדז אע. אי אַן אָפּגעשװאַכט קינד. 2. דזװ 
אײַנפֿוטערן. אויך מיט זיך. 37נ2, 
אײַנפֿיטערעכץ -- דאָס, ז (יער. (שנלי 


דערײַ) אונטערשלאַק אַנטקעגן די קנעפּלעך פון 
די הויזן,. דאָרטן וואו די קנעפּלעך קומען אַרײַן. 
ש. װינטער (װלאָצלאַװעק), 9ש װ. 





אײַנפֿײַכטן 


אײַנפֿײַכטן -- טרו. פֿײַכט אײַן, -געפֿײַכט, 
מאַכן פֿײַכט, אַ בּיסל נאַס. ,,פאַר א געוויינלעך 
מיטל בּײַ קאָפּשמערץ אָדער מיגרענאַ, איז גוט 
דעם קאָפּ אײַנצופֿײַכטן מיט אַ פליסיקייט", 
איבּז, דער אוצר פֿון געזונד און לעבּען, װאַרשע 
8, | 

אײַנפֿײױלן -- טרװ. פֿײַל אײַן, -געפֿײַלט, 

| אײַנשנײַדן, אײַנשלײַפן מיט אַ פֿײַל --- אַ בּיסל, 
נאָר אַ טייל. א' אַ שליסל, צופּאַסן צום שלאָס. 
אי דאָס שטיקל אײַזן כּדי מע זאָל עס קענען 
איבּערבּרעכן. /נת, ‏ 


אײַנפֿײַנען -- טרו. פֿײַן אײַן, -געפֿײַנט, 
מאַכן פּײַן, פֿײַנער. מאַכן איידעלער. אי פירונ- 
גען. א' א בּיסל דעם אױפֿגעקומענעם גבֿיר. 
געוויינלעך מיט זיף. -נג, 


אײנפֿײַערן -- טרו. -ער אײַן, -געפֿײַערט, 
1. צעלייגן (מאַכן) אַ פֿײַער. ,דעם פּאַרקן אַרום 
בּית-עולם האָבּן זי פֿונאַנדערגענומען און גוט 

| אײַנגעפֿײַערטײ, װײַס װ, דער איבּערגאנג. 
2. שטאַרק אָנהײצן. אי דעם אויוון אויף דער 

| שטיקט צו װערן. 8. געבּן אַזא פּאַטש אַז 
עס זאָל הייס װערן. א' א פּאַטש, אזש פונקען 

- פֿלוען פֿון די אויגן. 4. אײַנהעצן. בּאַגײַס- 
טערן. אי דעם עולם, 


אײנפֿײַפֿן זיך -- אוטו. פֿײַף זיך אײַן, זיך 
-- געפֿליפט. - זיך אײַנגעוואוינען, זיך אײיַנלער- 
נען צו פֿײַפן, אי זיך אויף א פּראָסטער דודע. 


אײַנפֿילן 1 -- {לאַנגע י אין פדן טרוו. פֿיל אײַן, 
-יגעפֿילט, - אינגאַנצן דערפֿילן; דערשפּירן. 
אַרײַננעמען אין זיך מיט איינעם פון די חושים, 
,װער עס איז בּאמת הונגעריק קען ניט א' 
דעם טעם פֿון שפּײַזן". אי דעם פֿאַרשיכּורנדיקן 
ריח. מיט זיך -- אַרײַנלעבּן זיך. ;צי װעט 
זיך דער ייִדישער אַקטיאָר קאָנען... אי און 
איבּערגעבּן די זאך?", פרץ, ליטעראַטור און 
לעבּן. ,אין דער סדרה האזינו. . . װערט צויי 
מאָל אָנגעזאָגט װעגן בּאַזונדערן אײַנהערן זיך 
און א' זיך", דרי ה. זײַדמאַן, טמז, 1960 או 21. 


אײַנפֿילן {1 -- (קורצע י אין פדן טרו. פֿיל 
אײַן, -געפֿילט. 1. אָנפֿילן (מיט אַרײַנגיסן, 
אַרײַנשיטן אע), פֿול מאַכן מיט עפּעס. א' די 
זעק מיט תּבֿואה. אי דעם בּעכער װײַן, 2, 9טמ. 
אײַנזעצן, אײַנפאַסן. ריכטיק אי דאָס שטיינדל., 
אי אַ צאָן = אַרײַנזעצן א פּלאָמבּע. -עכץ. 


אײַנפֿילצן -- טרו. פֿילץ אײַן, -געפֿילצט, 
אויך: - פֿילצעווען. אַרײַננײען, אַרײַננע- 
מען אין א ראַנד פֿון פֿילץ. אי א היטעלע. 


אײַנפֿינדן זיך -- אַרכ? דײַטש? אײַנגעפֿינען 
זיך. ,. . . אַלזו פער שפּרעך איך אײַך דאש 
איך מיך מאַרגן איבֹּר איין יאר אונפּעלבּאַר 
אונטר דיזן בּוים װויל װידרום אײַן פֿינדן . . .", 
מראות הצובאות, װאַנדזבּעק 1718. ,װײַל כּל 
יום זויא הרבה סוחרים... לכּאן זיך אײַן 
פֿינדןײ, אגרת שלמה. 

אײַנפֿינצטערן -- טרו. -ער אײַן, --געפֿיג- 
צטערט. מאַכן װייניקער ליכטיק, א בּיסל 
פֿינצטערער. אי דעם זאַל. אי דאָס לעבּן. ‏ /נב. 


1002 


אײינפֿיפֿיק -- אַדי. 1. פֿרגל אײנפֿוסיק, 
2. װאָס בּיידע פֿון פּאָר זײַנען פֿאַר אַ רעכטן 
אָדער לינקן פֿוס. ,די כאָדאַקעס, װאָס ער 
טראָגט, זײַנען איע", אַר, 'דעם טאַטנס שטיוולי. 

אײַנפֿיפלען -- טרו. -סל אײַן, -יגעפֿיסלט, 
נעאָל, אוּח. אַרײַננעמען אין ציטירצייכנס, 


אײַנפֿיקפֿן -- טרו. פֿיקס אײַן, --געפֿיקסט, 
אַמ. צם 0} :2. אײַנפּראַװען. אײַנשטעלן 
ארײַנשטעלן עפּעס בּײַם פֿאַרריכטן. א' דעם 
מאָטאָר אין וואנט. אי דעם טעלעפֿאָן. 


אײַנפֿיר -- דער, }. 1. אַקט פֿון אײַנפֿירן, 
אי פון נײַע רעכטן. ,װיכטיק איז פֿאַר מיר 
דער עצם אי פֿון אַ צערעמאָניעײ, גרינ, איד 
און װעלט. אי/אָפּ)צאָל. אי"ג לט -- בּײַם אָנ- 
גענומען װערן אין א חברה. דזוו אײַנקויף געלט. 
2. שטריך פֿון שטייגער. מנהג. אַן א' בּײַם 
עוֹלֵם. דער א' צו געבּן סחורה אויף קרעדיט, 
דער אי פֿרי חתונה צו מאַכן די מיידלעך. אַן 
אי כאָטש צו פאַרפֿאָרן צו א גאַנץ װײַטן קרובֿ, 
דער א' פון קושן זיך בּײַם אַװעקפֿאָרן און 
בּײַַם צוריקקומען. ,בּײַ אונדז אַמאָליקע צײַטן 
איז געװען אזא א'. . .ײ. ,ווען מע בּאַטראַכט 
א געוויסן לעבּן-שטייגער װי א זאַך װאָס בּרענגט 


גוטס דעם כּלל..., רופֿט מען דאָס איץ. 


(165סנבז)", ייִבּל |אא, 190, ;איר וייסט גאַנץ 
- גוט דעם ייִדישן א', דעם גאַנצן שטייגער אין 
דעם משדך זיך זײַןײ, ממוס, פֿישקע. ,ערשטנס 


איז אין אַמעריקע דער אי אַז יעדער װייסט' 


פֿריִער װאו מע װעט אים בּאַהאַלטן", שע, 
קליינע מענטשעלעך... . ,מע האָט אים מכבּד 
געװען גיין טאַנצן מיט דער כּלה, אַזױי איז בּײַ 
זיי דער א' געװוען", ש. ברייטמאַן, דיא גישיכטע 
פֿון אַ לאַנדאָנער ר1, װאַרשע 1882. עדאָס איז 
געװען א נײַער א'--- שבּת צו קומען אין חדר 
אַרײַן", װײַס וו, ידער איבּערגאַנגי. , איבּערגענו" 
מענע איץן פֿון ניט-יידישע שכנים װערן מאָדיי 
פיצירט", לל, איק, פּסח תּשייין, 


9. מאָדוס. רוטין. , אַלץ איינס צי מע גיט 
דעם קינד עסן װען עס מאַכט זיך אָדֶער װען 
- מע געוויינט אים צו צו אַן א'", מװ, דער װעג 
צו אונדזער יוגנט. 


4, פטמ. נײַע אינסטיטוציע. נײַער אנשטאַלט. 
,מע האָט בּײַ אונדז אױפֿגעשטעלט אַן א' א 
קינדערהיים", רייד (בּעת דער ערשטער ועלט- 
מלחמה). 0. דזו אַרײַנפֿיר. נר. 


אײַנפֿירונג -- די, /ען. 1. פּראָצעס אָדעֶר 
רעזולטאַט פֿון אײַנפֿירן. אי פון עלעקטרע. אי 
פֿון קאָנטראַבּאַנדע. פװערט מיט גרויס פֿײַער- 
לעכקייט דורכגעפֿירט די א' אין אָמט פֿון אַ 
נײַעם פּרעזידענט", א. מענעס, פֿאָר, 1963 ווא 6. 
2. דזוו אײַנפֿיר, 23 וְדי פֿאָרעם איז געװען 
פֿאַרשפּרײט איידער די קירצערע האָט זי אַרױס- 
געשטופטן. ,איבּערפליסיקע געזעצע, פֿאַנאַטישע 
א'ען", ש. הױכבּוים, אַ יוד, אַדעס 1869. ,זײַנען 
די אַלטע א'ען, דער אַלטמאָדישער גאַנג.. . די 
זיטן, געבּליבּן אינגאַנצן אומבּאַרירט", לֵיבּ 
- לעװיץ, רפֿאל דעם שנײַדערס טאָכטער, וילנע 
8, ,היסטאָריע . . . אַ פֿאַרצייכעניש פֿון זאַ- 


|| אײַנפֿירן 


! כן, געשעענישן, איען פאַרצײַטןײ, ממוס, ספֿר 
הבּהמות. . . | 

9. נײַע פֿירונג. דאָס װאָס מע האַלט ערשט 
אין אײַנפירן. (פּרוּוו צו שאַפֿן) נײַער מנהג. 
מאָדע. ,,מיט דער נײַער אי פון גלאַסנע סוד....", 
יקמ, 1865, מג 1. ;יעדע נײַע א' קומט לײַכט 

- נישט אַזי, יע, דאַװנען, װאַרשע תּרע"ח. 

אײַנפֿירן -- טרװ. פֿיר אײַן, --געפֿירט. 
1, אַרײַנפֿירן. בּרענגען עמעצן צו פֿירן. ,לאָז 
מען. אים נאָר א' אין דער פּאָליצײ אַרלײַן, לאָז 
ער נאָר כאַפּן אַזױ א דרײַסיק שטעקנס...", 
עט, סערקעלע, | 

2. ספּעצ אַרײַנפֿירן מיט אַ פּאַראַד, א צערע- 

- מאָניע. , מע לויפט אַרוס פון אַלע טירן... 
זאָל מען דאָס מחותנים א'?", עט, לידער. ,אַ 
פּיקעט קאַװאַלעריע איז אָנגעקומען פֿון... 
סולטאַן, זאָלן אי בּכּבֿוד מאַנטעפֿיאָרען אין... 
:מאַראָקאָ", קמ, 1864, יא 18, 

9. אַרײַנפֿירן עפּעס פון איין אָרט אין א 
צווייטן. אי קאָנטראַבּאַנדע. א' אין לאַנד לוקסוס- 
ארטיקלען. ,צען מלאכות זײַן אי {= איי, אייי 
דערן מאן דאָשׂ בּרויט קאן עסן: אַקרן, זייאן, 
שנײַדן, בּינדן, א'. . .ײ, לטו, נח/ב, 

| /4, פֿאַרפירן, לאָזן אין גאַנג. אאַז ער װיל... 

אַ פּראָצעס אי איז גאָר איבּעריק אין ייִדישע 

צײַטונגען צו שרײַבּן", קמ, 1866, :א 47, איור" 
שים האָבּן נאָך דער פּטירה געװאָלט מבֿטל זײַן 
דעם אַקט און אײַנגעפירט אַ פּראָצעס", פרץ, 
חסידיש. | 

2. אײַנשטעלן אַ געוויסן פֿיר, אַן אוֹפֿן טאָן 
עפּעס װאָס איז אַ נײַס. א' דעם נײַעם אויס. 
לייג. אי א נײַעם מעטאָד. אי אַ סך גוטע זאַכן. 
,װעלן זיך גיך אויסלערנען און װעלן אין דער 
היים אַ בּעסערע קיך א'", ג. י. ראַװיטש, דער 
גװאַלד ריס, װוילנע 1883. ,ראשית חכמה, פיר 
איך אײַן אַ מנהג, אַז אַ װײַבּ זאָל תּמיד האָבּן 

בּײַ זיך אַ דרײַערלײ, שע, 'װען איך בּין ראָט- 
שילדי. ,אין טייל גרויסע שטעט האָבּן יידישע 
- דאָקטוירים געװאָלט אי מציצה מיט אַ מאַ- 
שינקע", פרץ, געדאַנקען און אידייען. ;האָט 
דער רבּי אײַנגעפֿירט, אַז זײַנע חסידים מוזן 
זיך אַלײין דערנערן דורך אַרבּעטײ, אַש, תּהיליםי 
ייֶך. 
0. אַרײַנבּרענגען א נײַעם שטריך אין שטייי 
! גער לעבּן, אין פֿירונגען. אי נײַע פּאַראָנדקעס. 
;אַטײל װײַבּר שפּילן כּלומר פֿון מצוה װעגן, 
| דז זי װאָלן איר קינדבּעט װאַרטרן מהנה זײַן 
מיט שולדר געלט.. . װי אײַן צו פֿירן איין 
טאג איין שעה אדר צװיי צו שפּילן", עפש, 
דרך הישר לעולם הבּא, שקלאָװ 1796, פּרק מ', 
| ,האָבּ איך אײַנגעפֿירט אַז אַלע זאָלן צאָלן 
װאָכערגעלט {= װאַכנגעלטן אויף אַ תּלמוך- 
תּורה", י. א. קאַצאָװיטש, 60 יאָר לעבּן פפֹאָי 
דערט דעריבּער אַז דער לימוד ייִדיש זאָל אײַנ" 
געפֿירט װערן אין די ישׂראל:גימנאַזיעס", דוד 
פֿלינקער, טמז, 1964 ווא 21, 
7. אײַנשטעלן אַ רוטין, א פֿעסטן מאָדוס. אי 


= 


צו עסן װעטשערע ניט שפּעטער װי זיבּן אַזיי 
גער. אי' אױפֿצושטײן גאָר פֿרי. א' אין דער 





אײַנפֿירן 


שול אַ פעסטע צײַט-פֿאַרטײלונג פאַר די לימן- 
דים. אי אַ נײַע סיסטעם אין דער אַרבּעט. עווילן 
מיר קודם כּל אי אַז אין אונדזערע קהילות זאָל 
זײַן א שטיקל סדר", ממוס, אין אַ שטורם-צײַט. 

8. עטאַבּלירן. אױפֿשטעלן אַן אָרגאַניזאַציע, 
אַן אינסטיטוציע. ;א' אַ גמילות-חסד, דער 
אָרעמאַן זאָל ניט דאַרפֿן אָנקומען צום װאָכער- 
ניק", ש. בּעקערמאַן, די יודישע קאָזאַקין, אַדעס 
6, ,דער רבֿ קוקט אויף אים אַרױס זיי זאָלן 
בּיידע א' א בּאַרימטע תּלמוד-תּורה", ממוס, 
דאָס קליינע מענשעלע. ,מע האָט אײַנגעפירט 
אַ חבֿרה תומכיידלים", קמ, 1870, יאה 20, 


9. אינסטאַלירן. אי עלעקטרע אין אַלע שטעט" 


לעך. אי קאַנאַליזאַציע. אניו-יאָרק איז טאַקע 
ניט געװען די ערשטע גרױיסשטאָט װאָס האָט 
אײַנגעפֿירט אַן אונטערבּאַן", לע, טמז, 1964 
1א18, 

0 אַרײַנקריגן, אי 
טצי'ל. 

1. אײַנשטעלן אַ נײַע תּקנה. אַרױסגעבּן 
אַ נײַע פֿאַראָרדענונג, א נײַעם געזעץ. ?דערפאַר 
זאָלן פֿרעמדע בּײַ אײַך אי דעם דין פון ערבֿות 
אין אַלע זאַכןײ, ממוס, קליאַטשע. ,מיט דעם 
אי פון מאַרקעס צו צאָלן פֿאַר פראַנקירטע אויס- 
לענדישע בּריוװו . . .", קמ, 1864, נאן 28, עזיי 
זאָלן בּײַ זיך א' דאָס קיין פּראָצענט זאָל ניט 
געדאַכט װערן?, צבי ניסן גאָלאָמבּ, די בּורזשוי 
אַזיע, װאַרשע 1906. ,דער נײַער פאַרװאַלטער 
פירט אײַן נײַע אָרדענונגען", מ. טײַטש, אַרום 
דער פֿאַבּריק מאָסקװע 1929, ,, אין געטאָ פֿלעגט 
מען אַלע װײַלע אי נײַע שלינצן". 

12, אײַנשטעלן אַ רעזשים, א נײַע סיסטעם 
אין מלוכה-פירונג. אי קאַפּיטאַליזם, סאָציאַליזם, 
דיקטאטור אאַזװ. אאײַנגעפֿירט און איבּערגע- 
אַרבּעט די קאָנסטיטוציע", קמ, 1865, פא 32, 

9 אַרײַנפֿירן אַ נײַע מאָדע (פֿרגל 53), אי 
קירצערע קליידער. אי מאָדערנע מאָלערײי. שאַפֿל" 
לו אין אַזא איידעלן ענין וי אי אַסאָנאַנסן . . .", 
שנ, ייִדי שרײַבּער אין סאָװי פֿאַרבּאַנד. 

4, צוגרייטן עמעצן צו אַ נײַער אַרבּעט, 
צו אַ נײַער פּאָזיציע. אי אַן אַקטיאָר צו פֿאַר- 
טרעטן דעם קראַנקן הױפּטראָליסט, 

9, אַרכ. פֿאַרפֿירן, פֿירן אויף אַ שלעכטן 
דרך: אָפּנאַרן, אַרײַננאַרן. ,װערט דר יצר הרע 
טראַכטן דען מענשן אײַן צו פירן אונ' אים 
פר טומלט צו מאַכןײ, חה, אַמשט 1716, צה/אי 
,מיט אירן חניפֿות װעלן זיא דאש קהל איין 
פֿירן דש מן זיא זאָל מאַכן צו איין ראש", לטו, 
קיט/ב. ;זיי (די גזלניםן זײַנן איינם בּוחר פֿון 
זיך דער האט איין װייך לשון אונ' קאן שין 
היפש מיט דיא לײַט רידן אוני איין פֿירן מיט 
זײַן ווייכה רייד", נצו, כט/ג. ,מיט דעם ואר 
פּרעה אי ישׂראלי, צור, שמות, 

6 אַרכ. צובּרענגען, דערבּרענגען. ,דער 
הוט ויל ריין בּלוט ור גושׂן אונ' ישׂראל אין 
װיל {= פילן בּיז אײַן גיפֿירטײ, שעריר, טו, 14, 
,אונ' ניט אַליינט דאז איך האָבּ גיבּיזט, אַזוא 
האבּ איך נאָך אַנדרי לײַט אויך דאַר צו איין 
גפֿירט", עח, עד/ג. 


א קונדשאַפט, אַ קללענ" 


1209 


מיט זין -- קאױספֿירן זיך איז אי זיך", 


שװ וֶוען מע טענהט זיך דורך, שטעלט מען 
װידער אײַן פֿרײַנדלעכע בּאַציאונגען. , מיינשטו 
עשׂ אבּר ניט ערנישׂט, װארום װילשׂטו דיך 
זעלבּשט איין פירן {-+ בּאון", חה, אַמשט 
6, נו/ב. ;היט דיך דז דוא ניט צו פֿיל דר 
פון {פֿון װײַןן גיבּרויכשט, אונ' לאז דיך ניט 
צו װײַט דרינן אײַן פֿירן {= צוגעואוינען 
זיךן, דאָרטן, קמט/א. א' זיך א װאַרשטאַט. 
,האָט זיך אײַנגעפֿירט דאָס געשעפפט שטיל", 
שע, 'קינדערשפּיל' 

זעכץ. עניש. ער (יײן -קע) 
דעריי. 


אײנפֿלאַכֿן -- טרו. פֿלאַך אײַן, געפֿלאַכט 


1. מאַכן פֿלאַך, פֿלאַכער. אײַנפּלעטשן. אי אַ 
גריבּערדיקן װעג. 2. מאַכן בּאַנאַל, ניט-אינ- 
טערעסאַנט. אי א רעדע, בּוך אע. אויך מיט 
זיך. -נג, 


אײַנפֿלאַמען -- טרװ. פֿלאַם אײַן יע 


פֿלאַמט. 1. מאַכן עס זאָל פֿלאַמען א' אַ 
פֿײַערל װאָס בּרענט קוים-קוים. 2. אָפּבּאַקן 
פֿאַרן פֿלאַם א' פּלעצלעך. 8. אױפֿהעצן 
אי די געמיטער. אויך מיט זיך. /נת, 
דעניש. 


אײַנפֿלאַנצן -- טרו. פֿלאַנץ אײַן, *-גע- 


פֿלאַנצט. 1. פֿאַרזעצן, אײַנזעצן, אײַנגראָבּן, 
אַרײַנטאַן אין בּאָדן א יונג און ניט:אַנטװיקלט 
געוויקס, װאָס האָט שוין א װאָרצל (און א טייל 
איבּער דער ערד), כּדי עס זאָל אויסװאַקסן. א' 
בּוריקעס, מערן אאַזו. אי אַ קאַרשנבּױים. אי אַ 
גאַנצן װאַלד. אַ יום-טוב פון אי פֿרוכטבּײמער. 
מלל פֿאַרטײַטשט יושתלתּי אני על הר גבֿה' 


(יחזקאל, יז, 22): ,איין פלאַנצין" {תּי: ,און 


איך אַליין װעל עס אי"ן. ;אַחוץ מאַכן אָגאָראָדן 


און אי פֿרוכט:גערטנער, איז . . . נוצלעך צו זצ" 


צן . . . װאַלדבּײימער . . .*, רעד' מ. װעללער, 
װי מען פֿלאַנצט אַ סאָד, װילנע 1900, ,בי בּיי- 
מער איז אויך אָסור אײַנצופֿלאַנצן איין מין 
בּוים אין אַנדערן, צבּ"ש אַ ציטרין אין אַן 
אתרוג, אָדער א מין ירק אין אַ בּוים", סשי ו, 
מד. , פֿלאַנצונגען פֿון תּרומה װאָס זײַנען טמא 


- געװאָרן און נאָכדעם האָט ער זיי װידער אײינ- 


געפלאנצט זײַנען זיי טהור געװאָרן", זרעים, 
פּא/א. ,מע טאָר נישט עסן די פּירות פֿון אַ 
בּוים . . . די ערשטע דרײַ יאָר נאָך דעם א", 
ספֿר המצות, װראָנאָו 1935, 

2. בּאַזעצן אויף אַ נײַ אָרט כּדי צו בּלײַבּן 
דאָרט אויף שטענדיק; בּאַפּעסטיקן. אי די אימי- 
גראַנטן אין נײַעם בּאָדן. אי די קאָלאָניסטן אויף 
ערד. ,אונדז פֿון גלות אַרױסצושלעפּן און אין 
אייגענעם לאַנד אונדז אײַנצופֿלאַנצןײ, מב"ם, 
הוגה דעות /ו, ווילנע 1912. ,מיר וילן אי אונ"י 
דזער חבֿרה אין דער דאָזיקער ערד, אין אַ מקום 
נאמןי, ממוס, 'בּישיבֿה של מטה', 

2 אײַנזעצן עמעצן אין (צװישן) אַ גרופּע 
מיט א ספּעציעלן ציל. אי עטלעכע גוטע יוגנט- 
לעכע צװישן דער װילדער חבֿרה. אי אַ שפּיאָך. 
;אַז דער אייבּערשטער האָט געזען די צדיקים 
אַז זיי זײַנען װײניק, האָט ער... אײַנגע- 
פלאנצט זיי אין איטלעכן דור", תּניא, סו, - 


אײַנֿפֿלום 


4. איבּערפֿלאַנצן אַן אָרגאַן פֿון אַ מענטשן, 
אויסשנײַדן אַ ניר פֿון אָקערשט געשטאָרבּענעם 
און אי די ניר אין דעם חוֹלה מסוכּן. אי א האַרץ. 

9. אײַנװאָרצלען אַ מידה, אַ כאַראַקטער- 

שטריך. אײַנלערנען, ס'זאָל זיך האַלטן אויף 

שטענדיק. אי די מידה פון רחמנות. אי יראת- 

שמים. אי א בּאַגער זיך צו לערנען. אי אַ לערע. 

אויך: אי חוצפּה, העזה אע. ,צו גאָטשׂ דינשט 

טוא זיא אײַן פֿלאַנציןײ, שֹׂה וו, טו. ,דר בּישעפר 
יתבּרך האט אײַן גיפלאַנצט אין זײַן זיל זצלכי 

מידות אונ' כּחות", חה, אַמשט 1716, מז/א. 

;העלף מיר . . . אי אין מיר גוטע מידות אויף 

אייבּיק", בךציון בּר' יוסף-יהודא מחװערסאָן, 

צדה לדרך, פּיעטריקאָװ 1905. ,;אַהבֿה האָט משה 

רבּינו געװאָלט א' אין דעם האַרצן פון אַלע 

ייִדן", תּניא, קנו. ,דײַן מינדסט געבּאָט דער" 

פילן? פֿאַרװאָס זשע האָסטו אײַנגעפֿלאַנצט אין 

מיר אַ פֿרײַען װילן?", הר, אין שענסטן טאָג 

פון האַרבסט. 

0. אײַנפֿירן און פֿאַרפֿעסטיקן אַ נײַעם װערט, 
אַ נײַעם שטייגער לעבּן. ;עס איז ניטאָ, װער 
עס זאָל אין דעם גרויסן ייִדישן תּהום א' בֵּילִי 
דונג", ספ, ייִדישער קאָלאַניסט. ,א' היגיענישע 
געוואוינהייטן", 'טאָזײשריפֿטן, װאַרשע 1929, 
;אי אַ געװויסע שפּראַכקולטור", אַפֿנ שפּראַכי 
פֿראַנט, קיעוו 1935, 473, 
| מיט זיך -- זיך אי אין אונדזער לאַנד, 
א ליבּע פֿלאַנצט זיך אײַן אין האַרצן. ,,/פעלערן 
װאָס האָבּן זיך אײַנגעפלאַנצט אין דער מענטש- 
לעכער נאטור", דרי לעססער, ... מעדיצינישע 
מיטלען, װאַרשע 1908. עאיין צװײַג פון דער 
דאָזיקער בּאַרימטער משפּחה האָט זיך אײַנגע- 
פלאַנצט אין דער פּוילישער ערד", י. װאַרשאַװי 
סקי, 'ר' יוסל מינץי. -|נג -- ,פֿאַראינטע- 
רעסירט אין דער א' פֿון ייִדישׁ בּאַװואוסטזײַן 
אין דעם יונגן ישׂראלידור", צייט, טמז, 1963 
וא עכץ. עניש. דער (יין, יקע). 
-עריי. | : 

אײַנפֿלאָפֿ -- דער, יז אַקט אָדער רעזולטאַט 
פון אײַנפֿליסן, דזוו אײַנפֿלוס. אַן אי פֿון װאַ 

סער. אַן אי פֿון רייד אָן שום אײַנפֿלוס. 


אײַנפֿלאַסטערן -- טרװ. ‏ ער אײַן, -גע- 


פֿלאַסטערט., ‏ אַרײַננעמען אין אַ פֿלאַסטער. 
בּאַדעקן מיט א פֿלאַסטער. א' די װענט. א' 
א גאַס. 


אײַנפֿלאַקערן -- טרו. -ער אײַן, -געפֿלאַ 


קערט. זזו אײַנפֿלאַמען בּבּ 1, 3. איך מיט 
זיך. הנג, | 
אײַנפֿלופֿ -- דער, ז. װוירקונג. השפּעה. 


האָבּן אַן אי. קריגן (אַן) אי בּײַ, צװישן.... 
געװוינען דעם אי אויף.... אויסנוצן דעם אי. 
אַטמאָספֿערישע א'ן. אן אַפֿענער (בּאַהאַלטענער) 
אי. (אומ)דירעקטער אי. דער ייִדישער א' אויף 
דער מאָדערנער קולטור. ;אַז מע װעט ניט 
נוצן קיין אי, װעט מען ניט דערגרייבן...". 
;געבּן דעם זון א שטעלע אין אַקציז ואו ער 
האָט געהאַט אַ גרויסן א'", יק. ,דאָס קאָן... 
גאָר אַן אַנדער אַרט א' האָבּן אויף די יונגע 
הערצער", מישאל איבּז, דער גראַף און דיא 





אײנפֿלוסיק 


- יודין, װוילנע תּרנ"ה. ,די מאָדערנע פּעדאגאָגיק 
וװויל בּאַפרײַען די שול פֿון זײַטיקע אי'ץ", ימ, 
איינהייטלעכע פֿאַלקשול, שאַװל 1922,. עזיי 
וילן זי מאַכן פֿאַר אַ קװאַל פון געזעלשאַפּט- 
לעכן און ליטעואַרישן א'י, שנ, ידי שרײַבּער 
אין סאַװ"פאַרבּאַנד. ,פּרצעס אין האָנּן אויס" 
געשטראַלט", ייט, פוילן ש. 

אײַנפֿלופֿיק -- אַדי. נעאָל. = װאָס האָט (קען 

- האָבּן) א ווירקונג, אַן אײַנפֿלוס. איע מענטשן, 
איע טענות. ,דווקא די צום מייסטן איע", מו, 
. . . פּראָפּעסאָרן. 

אײנפֿלופּלאָז -- אַדי. דטשמ. װאָס האָט ניט 
קיין אײַנפלוס. אן א'ע גרופּע. ,װי װײַט א' 
די ייִדישע פּרעסע אין ניו-יאַרק איז -- קען מען 
זען פֿון דעם װאָס. . .ײ, גרשם בּאַדער, פֿאָלקס- 
קאַלענדאַר תּרע"ב, לעמבערג, 

אײַנפֿלופרײַך -- אַדי. װאָס האָט אַ גרויסן, 
| שטאַרקן אָדער קאָנטיקן אײַנפֿלוס. ,מײַן אַרעסט 
האָט אַרױסגערופן א טומל אין שטאָט, און 
| איע מענטשן האָבּן געטאַן אַלץ אַז איך זאָל 
בּאַפּרײַט ווערן", מוק, מײַנע בּאַגעגענישן וו. 

אײַנפֿליאַסקען -- טרו. "קע אײַן, +-ײגעפֿל 
אַסקעט. אַרײַנפּאַטשן, צעפּאַטשן. אי עמעצנס 
מאָרדע. 

אײַנפֿליטערן -- טרו. ער אײַן, -געפֿלי 
טערט. אײַננייען פליטערלעך, קליינע (מע- 
טאַלענע, שטאָפענע) בּאפּוצונגען. א' דינינקע 
בּלעכלעך אין די עפּאָלעטן. 

אײַנפֿלײַפן זיך -- אוטװ. פֿלײַס זיך אײַן, 

זיך -- געפֿלײַסט, ‏ זיך צוגעוואוינען צו בּאַמיֶען 
זיך בּײַ אַן אַרבּעט, אי זיך צו טאָן אַן אַרבּעט 
װי דער בּעסטער בּעל-מלאָכה. 

אײנפֿלײישן -- טרוו. פֿלייש אײַן, --געפֿלײשט, 

אײַנקערפּערן, אײַנפלאַנצן. אײַנװאַקסן. ,אוים- 
צולעבּן פֿאַר אונדז אַלעמען...די טויטע 
וועלט זײַנע און זי אי אין דעם לײַבּ פון אונ- 
דזער דור", י. מאַרגאָשעס, טאָג, 1962 װו 3, 
מיט זיך -- ;געװאוינהייטן.. ., װאָס האָבּן 
זיך אײַנגעפֿלײשט אין זײַן גוף", בּ. ריווקין, אַ 
גלױבּן פֿאַר אומגלױבּיקע. /נג. 

אײַנפֿליס -- דער, "ן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פֿון אײַנפֿליסן. דזוו אײַנפּלאָס (-+), 

אײַנפֿליפונג -- די, יען. 1. פּראָצעט אָדער 
רעזולטאַט פון אײַנפליסן. אַ כּסדרדיקע א" 
2. דזוו אײַנפֿלוס |איידער דאָיס װאָרט האָט זיך 
פֿאַרשפּרײטן. ,װײניק גערעדט װעגן גוטע א' 
ייִדישע קינדער צו געבּן", ליאַנדאָר, נײַער בּש, 
ווילנע 1887, 

אײַנפֿליפטערן -- טרו. דער אײַ --גע- 
פֿליסטערט. דטשמ. נר. אײַנרוימען, זאָגן אין 
דער שטיל. איבּערגעבּן בּסוד. אי א סוד, 


אײנפֿליפן -- פֿליס אײַן, ה אַ בּ 8 ב ין --יגע- 
פֿלאָסן,. אוטװ --- 1. אַרײַנקומען מיטן שטראָם 
(װאַסער, לופט אע), אַרײַנפֿליסן. די װאַסערן 
פֿליסן אײַן פֿון די צעשמאַלצענע שנייען. ,זיא 
וואר שווער אונ' גרוש, צו אַלן ענדן עז איר 
איין פלושׂ", ספֿר משלים װו, פֿפֿדמ 1686, לו/ב, 
2. אַרײַנקומען אין א מאַסע, אין א גרעסערן 


1204 


סכום, ,, מיטן אימיגראַציע-:שטראָם זײַנען אײַן- 


געפֿלאָסן אומגעוואונטשענע עלעמענטן". ,דער- 


װײַל װעלן מיר זיך פֿאַרנעמען מיט די הכּחשות 
װאָס זענען אײַנגעפֿלאָסן", פרץ, געדאַנקען און 
אידייען. ,געלט און מתּנות פליסן אײַן פֿון 

| גאַנצן לאנד". ,קוים שטעלן זיך אַפּ די װאַלוטע- 
װאַקלענישן . . ., הייבּן װוידער אָן א' װקלאַדן 
אין זלאַטעסײ, קאָאָפּעראַטיװע בּאַװעגונג, װאָר" 
שצ 1926, נאן 2,.. | 

טרו -- 1, אַרײַנבּרענגען (אַזױ װי) מיט א 
שטראָם, א' עלעקטרישע ענערגיע, 2. בּאַװיר- 

- קן, ארײַנגעבּן אן אייגנשאפט, א געפיל. ,ער 
האָט אײַן גפליסן זײַן שכינה אין מײַן רײַט 
וואגןי, מחזור שלש רגלים, אַמשט 1713, קיב/ב, 
, מײַן איינזאמקייט אין דער פֿרעמד האָט מיר 
מוט אײַנגעפֿלאָסן צו אים צו גיין", קמ, 1864, 
פא 28, , גוטע מידות מיט ריינע געפֿילן אין 
דיר אײיַנצופליסן", ג. י. ראַװיטש, די קלוגע 
הדרכה, װילנע 1877. ;מע דאַרף היטן ניט 
אײַנצופליסן דעם קינדס פורכט (פּחד) און 
שרעקן מיט פֿאַרשיידענע זאַכן", מלכּה בּערי 

- לאַנט, די גליקליכע מוטער, וילנע 1826, 

זעץכץ. -עניש, | 

אײַגפֿליען -- אוטװ. פֿלי אײַן, בּין (װעגן 
ה אָ בּ -+ אױסלױיפֿן) --געפֿלױגן,. 1. אַרײַנ- 
פֿליען. א' דורכן פענצטער אין שטוב אַרײַן 
,ראפּן װײַז |= אין געשטאַלט פֿון אַ ראָבּן ולוג 
דער טײַבֿיל |טײַװלן אײַןײ, שמואל בּוך, סטראָ- 
פֿץ 1227. 2. דורכפֿל:ען א קאַנטיקן טייל 
אָדער דעם גאַנצן מהלך צום ציל. ;,אַז איר 
דאַרפֿט צופֿליען א פּאָר הונדערט מײַל... 
װעט איר עס א' אין צװאַנציק מינוט", טמז, 
65. טיט זיך -- זיך אײַנלערנען, 
זיך צוגעוואוינען צום פליען. ‏ אונג, 

אײַנפֿליקן -- טרו. פֿליק אײַן, --געפליקט, 
1. אײַנרײַסן (מיט כּוֹח). אי די הויזן. 2, געבּן 
אַ זעץ, א כמאַל, א פֿליק. געבּן א פליק אײַן 
אין מאָרדע אַרײַן. | 

אײַנפֿלעכט -- דער, ן. אַקט אָדער רעזול- 
טאַט פֿון אײַנפֿלעכטן. אַ קונציקער אי פון קאָ 
לירטע פֿעדעם. 

אײַנפֿלעכטן -- טרװ. פֿלעכט אײַן, +'גע- 
פֿלאָכטן, 1. פֿאַרפֿלעכטן, אײַנדרײען אַ צאָל 
פֿעדעם, שטרויען, פּאַסמעס, עס זאָל װערן א 
גאַנצקייט. אויך: א' האַנט אין האַנט. א' צעפּ, 
אי א קוילעטש, הבֿדלה-ליכט. ,זיא פֿלעכט 
אירי האר היפּש אײַן דאז זיא וואול זאָל גיצירט 
זײַן", מבּ, מעשׂה קיח, 

2 אַרײַנפֿלעכטן, אײַנדרייען, אַרײַנטאָן עפּעס 
אין עפּעס. א' א רויטע סטענגע אין די האָר. 
א' אַן עפּיזאָד נאָך אַן עפּיזאָד אין דער לאַנ" 
גער לעבּנסיגעשיכטע. עאַ פּאָמסענע סטענגע 
אײיַנצופלעכטן אין צאָפּ פֿאַר זײַן טאַָטערלאָ", 
ממוס, שלמה. 

9. אַרײַנצ:ען. מאַכן עס זאָל װערן אײַנגע- 
שלאָסן אין עפּעס. אי דעם חתן און די כּלה אין 
דעם קאראַהאָד. /װער איך מיט מײַן פערד גע" 
פֿאַנגען, אײַנגעפֿלאָכטן אין די צעפּי, הל, אין 
שניי!. ,ער איז בּאַלד אײַנגעפלאַכטן געװאָרן 


אײַנפֿלעקן 


אין דעם ארומיקן לעבּןי, אַש, תּהילים-יוד. ,א" 
- שוין איצט. . . סאָציאַליסטישע וירקלעכקייט 


| אין דעם נײַעם פּאַלעסטינישן לעבּןי, איק, ניי 


7, -5א.1. / 
4. אַרײַננעמען װי א א באַשטאַנדטײל. צונוים- 
בּינדן. אײַנקייטלען. פֿיג. בּבּ 21. קודי מקו- 
. בּליםן האָבּן . . . די עֲשׂר ספירות אײַנגעפלאַכטן 
איינע אין דער אנדערער: חסד אין גבֿורה, חסך 
אין -תּפֿארת", יודי פֿאַר פּסח, װאַרשע 1881, 
,מיר האָבּן דאָ געװעבּט, געשפּונען, אײַנגע- 
פֿלאָכטן . . . דעם אַלטן ניגון פֿון אונדזער 
שטאם", א. שומיאַטשער, לידער. 
8. אַרײַנמישן, אַרײַנגעבּן זײַטיקס. אי ליגנס 
אין א בּאַשרײַבּונג פֿון אַ נסיעה. א' וויצן אין 
אַ לעקציע. ,דער דאָזיקער בּוך, װעלכן דער 
מחבּר האָט זיך געסטאַרעט אײַנצופלעכטן מיט 
לעגענדעס פון תּלמוד", אַבּע לעװ, דער קלעי 
ריקאַליזמ אינ קאַמפּ קעגנ דער אַרבעטער בּאַי 
װעגונג, מאָסקװע 1936, ' 
מיט זיך -- ,אײַנגעפֿלאַכטן זיך אין כּתר- 
הכּבֿוד", אַש. ,זי האָט אויך גאַנץ בּכּיוון זיך 
אײַנגעפלאַכטן אין חלוצים-קראַנץ, טאַנצן א 
האָרא לעבּן זײַן פֿענצטער", בּ. דעמבּלין, צװײ 
און אַ דריטער. ;אין די גרינע... בּלעטער 
פֿלעכט זיך אײַן אַ בּונטע רויטקייט", סעג, 
מײַנע זיבּן יאָר אין תּ"אַ. ,אים {אוריאל אַקאָסטע 


האָט זיךן ניט אײַנגעגעבּן אי זיך אינעם געװעבּ 


- פֿון די פֿילאָסאָפֿישע . . . פֿילפאַרבּיקע לײַװנטן, 
וועלכע זײַנען בּאַשאַפן געװאָרן אין דעם אומ" 
| רואיקן זיבּעצנטן יאָרהונדערטײ, שטערנ, מינסק 


1, פאן 3, 
תעג. יעכץ. -עניש. -ער (יין 
-קע). -עריי. 


אײַנפֿלעמלען -- דזוו. אײַנפֿלאַמען, נאָר מיט 
א קליינעם פֿלאַם, מיט אַ פֿלעמל. 
אײַנפֿלעמען -- טרו. פֿלעם אײַן, ---געפֿלעמט. 
1. אַרײַנקלאַפּן, אַרײַנהאַקן מיט א פלעם, 
שטאַרקן קלאַפּ,. אי די שפּיציקע דרענגלעך אין 
דער ערד אַרײַן. 2. דזוו אײַנפֿראַסקען. 
אײַנפֿלעפֿן -- טרו. פֿלעס אײַן, -יגעפֿלעסט. 
דטשמ. נר. מאַכן עס זאָל האָבּן אַן אײַנפלוס. 
בּאַאײַנפלוסן. משפּיע זײַן. ,איז אים געראָ 
טן. .. אין איר אײַנצופֿלעסן מוט און האָ 
פֿנונג", הנ"ץ איבּז, שולמית, לובּלין 1894, 
,אי אונדזערע קינדער ליבּע צו דער בּכּבֿודער 
- זקנה -- די העבּרעאישע שפּראַכעײ, דרי יעקב 
טשערני, קול יעקב, בּאַרדיטשעװ 1897. 
אײַנפֿלעקלען -- טרו. -קל אײַן, -געפֿלע- 
קלט. 1. אַרײַנהאַקן פֿלעקלעך. א' די זוילן 
פֿון די שטיװל,. 2, פאַרפֿעסטיקן מיט פֿלעק" 
לעך; אי די סוכּה. | 
אײַנפֿלעקן -- טרװ. פֿלעק אײַן, יי געפֿלעקט. 
1, מאַכן פֿלעקן. בּאַשפּרענקלען מיט פֿלעקן. 
אײַנמאַכן אין עפּעס אומריינס. א' דאָס שבּת- 
דיקע קליידל. אי דעם טישטעך מיט טינט, מיט 


װײַן. *אי. אַן אויג = (וואויליונגעריש) אונטער- 


שלאָגן אַן אויג, עס זאָל װערן בּלוינע בּלאָ 
- != בּרוין און בּלוין 2. אײַנשמוציקן. ,אַזױ 
זאָלסטו מאַכן װײַס אונדזערע פלעקן פון דער 





אײַנפֿלעשלען 


נשמה, װאָס מיר האָבּן אײַנגעפֿלעקט מיט 
אונדזערע זינד", איין נײַע שס:תּחינה, פיעטרי- 
קובֿ 1881, אויך: אי דעם נאָמען פון א קעגנער, 
מיט זיך. זנג. -עניש. 
אײַנפֿלעשלען -- טרו. -של אײַן, =יגעפֿלע- 
שלט. אײַנגיסן, אַרײַנגיסן, צעגיסן אין פלעש- 
לעך (אויך אין פֿלעשער) א' מעד, א' דעם 
סאָק, די יאַגעדעס אע. 
אײַנפערלען --- דזוו אײַנפעדעמען. זאַמעט. 
אײַנפֿעדעמען -- טרװ. עם אײַן, -יגעפֿע- 
דעמט. 1. אַרײַנצ;ען, אַרײַנפֿלעכטן אַ פֿאָדעם 
(פֿעדעם) אין א געװעבּ, געפֿלעכט. אי די קאַ- 
לירטע פֿעדעם אין דעם גרויען געװעבּ. 

2. 99: -יפֿעדלען (שטריקערײי, קאָליש). 
אַרײַנציען (דורכציען) א פאָדעם אין אַ נאָדל. 
;נאָר אַז מע פעדעמט אײַן, קען מען גייען", 
שװ. ,פּאָלי האָט אויף גיך אײַנגעפֿעדעמט א 
דינע נאָדל. . .ײ, אַפּא, יפֿון ניו-יאָרקער געטאָ. 
*ער האָט נאָר אײַנגעפעדעמט = נאָר אָנגעהוױיבּן 
עפעס, אָבּער װײַטער קיין זאך ניט געטאָן. *א' 
אַ העלפֿאַנט אין א נאָדל = א) זיך אונטערנעי 
מען טאָן אַזױנס װאָס איז ניט מיגלעך; 3 ) אויס- 
טראַכטן ליגנס, קומען מיט פֿאַנטאַזיעס אע. - 

9. דורכמאַכן די ערשטע טריט בּײַ אַ קאָמ" 
פּליצירטער אונטערנעמונג (װאָס זאָגט צו עפּעס 
גוטס). א' א געשעפט, א שותּפות. א' א 
קאַמפּאַניע. אי אַן עסק און דערנאָך זיך אָפּי 
רוקן, בּלײַבּן אין שאָטן. *אי' אַ פּיעסע = אָנ 

| װאַרפֿן דעם פּלאַן פֿון דער פֿאַרשטעלונג, אָנַי 
הײבּן רעפּעטירן. *אַ מאדים אײַנצופעדעמען 
קרומע שידוכים --- אויך וועגן יעדער מין גע 
שעפט, אונטערנעמונג, 

4. אײַנשטעלן דעם ריכטיקן גאַנג. אי אַ 

שמועס אין לערנען. אי גוטע בּאַציאונגען מיט 
שכנים. 90. אַרײַנבּאַקומען, אַרײַנצ;ען עמעצן 
(ווען יענער איז װײַט ניט-וויליק) אין אַן עסק 
דורך הבֿטחות אע. אי דעם נגיד אין אונדזער 
פאַראיין. ,משה האָט געפֿילט אַז ער האָט 
שוין אײַנגעפֿעדעמט, און געװען זיכער, אַז 
דער העכט װעט זיך שוין אַזױ לײַכט ניט 
אַרױספּלאָנטערן פון זײַנע הענט", אָפּאַ, ימשה 
ליגנער', 

- מיט זיך -- עגלאַט אַ גערייד... מע געי 
נעצט און עס פֿעדעמט זיך אײַן אַ שמועס", 
פרץ, זכרונות. די נײַע עולים װעלן זיך א' 
אין דעם געװעבּ פֿון דער מדינה", בּצג, טמז, 
3 וד זנת, 

אײַנפֿעדערן -- טרו. -ער אײַן, ---געפֿעדערט. 
אײַנשמוציקן מיט פעדערן. פליקן עופֿות און 
אי די מלבּושים. מיט זיך -- ;כהאָבּ גע 
פליקט פֿיל גענדז און הינער, אײַנגעפעדערט 
זיך", אול. 

אײַנפֿעטן -- טרו. פעט אײַן, -געפֿעט. בֹּאַי 
שמירן מיט עפּעס װאָס איז פעט. אי א בּרעט. 
,בּאַזײַטיקן דעם איבּעריקן אייל װאָס איז פֿאַרי 
בּליבּן פון איי, בּער. 

אײַנפֿעטסן -- טרוו. 8עטס אײַן, --געפֿעטסט, 
1, אײַנשמירן, אײַנפּאַטשקען אין פֿעטס. עסן 
הינעריויך און א' די קאַפּאָטע. 2. בּאַשמירן 


109 


| מיט פֿעטס. אי אַ שטיק אײַזן און פֿאַרהיטן פון 
ראָסט. 2, דזוו אײַנפעצן, 


אײַנפֿעלדזיקן -- טרו. -יק אײַן, --געפֿעל- 
דזיקט. שטאַרק אײַנפֿעסטיקן, עס זאָל זײַן 

וי אַ פֿעלדז. אי די פּאָזיציע. אויך מיט זין 
--- אי זיך פאַרן קאַמף, 


אײנפֿעלטיק -- אַזי. אַרכ. זטשמ. נר. 
1, פּראָסט, איינפאַך, תּמעװאַטע. ,גון איין איט- 
ליכם אַלטן דער אַזו און טיכטיג און איין פעל- 
טיג אישׂט", ספר משלים, פֿפדמ 1686, מז/ב. 
,זיא גלײַך פּויארש לײַט װאָרין.... פר שלעכטי 
אונ' איין פעלטיגי לײַט גיהאַלטין װערדין", 
'שילדבּורגר זעלצאַמי אונ' קורצוויליגי גישיכ- 
טי' ןאַװע װו}. ,דו בּיסט זייער דום און א", 
איין שיינה היסטאָריע פון איין קיניג איש 
פּערסיען, סוף 18. י"ה, אָרט? 2. תּמימותדיק, 
נאַאיוו, אומשולדיק. אַן אי קינד. ;און גיבּט עס 


איין קלאָס מענטשן װאָס זײַנען א', זיי האָבּן 


קיין שׂכל ניט אַלײן נאָכצוקאַנטראָלירן . . . נאָר 
לאָזן זיך פירן פֿון אַנדערע", ארז, קמ, 1866, 
פא 11. ,דו מיינסט ניט מיך, א'ע, ניט-געבּילי 
דעטע, צו נאַרןײ, יד, אבֿן נגף. 
-דיקייט -- אורח פֿאַרטײַטשט 'לתומם' (שמו" 
אל בּ. טו, 11); ,נאָך זייער גאַנצקײט, אײינפֿעל- 
| טיקייט" |תּי: ,אומשולדיקערהייט"ן. ,דר קינג 
לייאנט עז אין זײַן אי, אבּר ער הט גיט גדאכט 
אויף איר ליסטיקייט", יוסיפֿון, אַמשט 1743, 
| ו/ב. 
אײַנפֿעליק -- אַזי. װאָס האָט אײַנפֿאַלקן) 
המצאָהדיק. װאָס אין זײַן תּוך ליגט אײַנפאַל, 
אַן איער אָפּמאַך. ,דאָס איז געװויס זייער אי 
אָבּער ס'איז אַלץ ניט מער װי האַלבּע אַרבּעט", 
מװ, די שװאַרצע פּינטעלעך. -יקייט -- ,איני 
זשענירן װאָס האָבּן מיט אַזאַ א' אױפֿגעבּױט 
: די גאַזקאַמערןײ, מװ, . . . פּראָפּעסאָרן. 


אײַנפֿעלעריש -- אַדי. דזו אײַנפֿעליק. װאָס 
איז בּטבֿע, לוט דער נאַטור המצאָהדיקי איע 
ווערטלעך. -קייט, - 


אײינפֿעלקערדיק -- אִדי. װאָס האָט נאָר 
איין פֿאָלק. װאָס עס איז שייך צו איין פֿאָלק, 
,איע געזעלשאַפֿטןײ, מװ, דער װעג צו אונדזער 
יוגנט, 


אײַנפֿעלקערן -- טרח. -ער אײַן, -יגעפֿעל- 
- קערט. אַרײַננעמען אין בּאַשטאַנד פֿון פֿאָלק, 
,די מענטשן װאָס דאַרפֿן אײַנגעפעלקערט װע- 
רן, מװ, ... פּראָפֿעסאָרן. //נ2 -- ,פּרֹאָ 
| צעס פֿון זייער א'י, דאָרטן. | | 


אײנפֿעלשן -- טרו. פֿעלש אײַן, -געפֿעלשט, 
9 --פֿעלטשן. פֿאַלשעװען. מאַכן בּכּיון 
פֿאַלש, אָבּער צום טייל, ניט אינגאַנצן. אי אַן 
אָפּמאַך. -ונג, | 


אײַנפעסט -- דער, ן. אקט אָדער רעזול-י 
טאַט פון אײַנפֿעסטן, דאָס מיט װאָס מע פֿעס- 
טיקט אײַן ;די ענגע װענט פונעם שאַכט/- 
בּרונעם װאָס זײַנען בּאַשמידט מיט דעמבּענע 
א'ן", ע. פֿינינבּערג איבּז, א. אַװדײִיענקאָ, איב 
האָבּ ליבּ, מאַסקװע 1935, 


אײַנפֿערמענטירן 


אײַנפֿעסטיקן -- טרו. יק אײַן, -יגעפֿעס 
טיקט. 1. מאַכן פֿעסט, עס זאָל זיך ניט װאַק- 
לען. אי אַ צעפֿאָרן בּענקל. אי אַ קנעּפּל. .שטעל 
דאָס לייטערל אוקאָסנע צו דער װאַנט, פֿעסטיק 
אײיַן", ח. פעט, איק, פּסח תּשיז. 

2. פאַרשטאַרקן. אי די בּריק, די קריעס זאָלן 
זי ניט אַװעקטראָגן. אי די פאַרטיידיקונג אויפן 
פֿראָנט. 8, מאַכן סטאַבּיל, זיכער, פֿאַרװאָר- 
צלען. א' די מאַכט. א' קענטענישן. ,א' דעם 

חוש פֿאַר רעכט און גערעכטיקייט", זק איבּז, 
שד צו. 40. בּרענגען מער אָדער בּעסערע 
ראַיות פאַר אָדער קעגן עפּעס. אי די פאַרטיידי" 
קונג (בּצַשולדיקונג), אי א טעאָריע. 

מיט זיך -- זיך גוט אי און זיך האַלטן. 
אַ רעזשים פעסטיקט זיך אײַן. א' זיך אין גע" 
דאַנק. ,יעדער גרײַז. . . איז גורם . . . עס זאָל 

זיך אי דאָס ניט-ריכטיקע בּילד פֿון װאָרט", ימ, 
די נײַע שול, װאַרשע 1930 ונב, 

אײַנפֿעסטן -- טרו. פֿעסט אײַן, --געפֿעסט. 
ידזוו אײַנפֿעסטיקן. אי לויזע בּאַציאונגען. מיט 
זיך -- ,איטלכר זאָל זיך דאז איין 9סטן דז 
ערש אימדארן גידענקן זאל", סהמ, יהושע, כא, 
1. -נג. -עניש. ער -- גאז צוגעי 
גאַנגען דער אי און א פרעג געגעבּןײ, ע. פינינ- 
בּערג. -+ אײַנפעסט, 

אײַנפֿעסטעװען -- טרו. -טעװע אײַן, +יגעז 
פֿעסטעװעט. דזוו אײַנפֿעסטיקן. אי די קאַנאַטן. 
אי דעם פּאַרקאַן. אויך מיט זיך -- אי זיך 
און ניט נאָכגעבּן. 

אײַנפֿעפֿערן -- טרוו. -ער אײַן, -יגעפֿעפֿערט. 
1. אײַנשיטן (בּאַשׂיטן מיט) פֿעפֿער. אי פיש. 
2 צוגעבּן שאַרפֿקײט אין ריידן אע. א' די 
פּאָלעמיק מיט שטעכװערטלעך. 9. קאַנסער- 
ווירן, דזוו אײַנזאַלצן. איר. ,די עלטערן האָבּן 
זי טײַער געהאַלטן, זי אײַנגעפֿעפערט. נו, איז 
זי טאַקע געבּליבּן אן אַלטע מויד". ,מעגסט אי 
די טײַערע מעצאָצע |= מציאהן". ונםף, 

אײינפֿעצן -- טרו. פֿעץ אײַן, --געפֿעצט. 
(וואויליונגעריש, אונטערװעלט) שטעכן מיט אַ 
מעסער. צעבּלוטיקן מיט עפּעס װאָס איז שאַוף. 
אי דעם קנאַקער און לאָזן אים אָן א נון. 

אײינפֿערדיק -- אַדי. 1. װאָס האָט נאָר (איז 
נאָר מיט) איין פערד. מיט דעם א'ן געשפּאַןף 
אָן איע בריטשקע. 2. װאָס האָט נאָר איין 

- פֿערדקראַפֿט. ,בּאַאַרבּעטן די צװישנרייען מיט 
אַן אין קולטיװאַטאָר", אַגראָנאָס ק. גיטמאַן, די 
נויטיקסטע אַגראָנאָמישע יעדיעס . . ., טשערקאַס 
9, | 

אײַנפֿערטלען -- טרו. "טל אײַן, -'געפֿער- 
טלט,. אײַנטײלן אין פֿערטלען. אי די עופֿות 

און צעטיילן: ‏ - | | 

אײינפֿערמיק -- אַזי. אײנפֿאָרמיק (-+) 
געבּויט אי. , זייער לעבּן האָט זיך געפֿליסט א'", 
לייבּ לעװיץ, רפאל דעם שנײַדערס טאָכטער, 
ווילנע 1888 -יקייט. 

אײַנפֿערמענטירן -- טרװ. שיר אײַן 
= פֿערמענטירט. מאַכן עס זאָל זיך אָנהייבּן 
דער פּראָצעס פֿון פערמענטירונג. א' װײַן. א' 
קװאַס. אויך מיט זיך. -נג, 





אײַנפֿראַכטן 


אײַנפֿראַכּטן -- טרו. פֿראַכט אײַן, -יגע- 
פֿראַכט. אַװעקשיקן מיט (װי) פֿראַכט. ,די 
בּיכער קען מען ניט נעמען מיט זיך, מע 
דאַרף זיי א'"י 

אײנפֿראַנטעװען -- טרו. -טעווע אײַן, +-'גע- 
פֿראַנטעװעט. אײַנלערנען, צוגעוואוינען עמע- 
צן צו זײַן א פראַנט. ;נאָך דער חתונה האָט 
זי אײַנגעפֿראַנטעװעט איר מאַן, דעם געװעזע- 
נעם ישיבה-בּחור". מיט זיך. 

אײנפֿראָסט(יק)ן -- טרו. פֿראָסטןיק) אײַן, 
=-געפּראָסטניקט). 1. מאַכן עס זאָל װערן 
דורכגענומען פון פראָסט. א' פּעטשא, זשעלצי 
2. מאַכן עס זאָל אויסזען װי פֿאַרפֿראָסט. א' 
דעם קוכן. אי אַן אויסשטעל-פֿענצטער. 

אײַנפֿראַפקען -- טרו. -סקע אײַן, +-געי 
פֿראַסקעט. שטארק אײַנפּאַטשן (ב13) מיט אַ 
געהילך, א' בּיידע בּאַקן, בּלוט זאָל שפּריצן. 
-עניש. 

אײַנפֿריזירן -- טרו. ‏ זיר אײַן, --(גע)פרי- 
זיוט. מאַכן א פריזור. א' די האָר. ‏ /21, 

אײַנפֿרײיען -- טרו. פֿרײַ אײַן, --געפֿרײַט, 
אַמ. 4011 :2. אײַנפּרעגלען (אויך אײַנבּראָי 
טן), אי די פֿיש, 

אײַנפריצעווען -- טרו. -צעװע אײַן, -יגע- 
פֿריצעװעט, ואױיליונגעריש. אײַננארן, ארײַן- 
נאָרן. מאַכן עמעצן פֿאַר א פריץ, יאָלד און 
אַרויסקריגן עפּעס פון אים. א' אַ לאָגדענעם 
גייזער' |= גאָלדענעם זייגערן. אי דעם יאָלך, 

אײַנפֿרירן -- (אין לד אַרױסגערעדט: -- פֿר!- 
ערז טרװ. פֿריר אײַן, בּין 6 ה אָב --גע- 
פֿראָרן {לדן, --געפֿרױרן. 1. מיט דער הילף 
פֿון אַ נידעריקער טעמפּעראַטור פאַרװאַנדלען 
א פליסיקייט אין א סאָלידן, האַרטן קערפּער. 
אי װאַסער בּײַ א טעמפּעראַטור װאָס איז נידע- 
ריקער װי נול צעלסיוס. אי אייל. אי בּלוט. אי 
אַ גליד פון קערפּער. ,דער װינטער פֿרירט בּײַ 
אונדז אײַן די טײַכן און די אָזערעס". אויך: 
אי אַ גאַז. 2. קאָנסערװירן אין אַ טעמפּ/ע- 
ראַטור פֿון פֿאַרפֿראָרנקײט. א' שפּײַזן. 3. דורכ- 
נעמען מיט קעלט, פראָסט. פֿאַרפרירן. א' די 
שפּיץ פינגער. ;דער װינט האָט זיך.. . אַרונ" 
טערגעגנבֿעט און אײַנגעפרירט אים דעם שווייס 
אױפֿן לײַבּײ, פּרץ, פֿאָלקסטי געשיכטן. 

4 אויך אוטװ. דורכגענומען װערן פֿון 


פֿראָסט. דער טײַך, דער בּאָדן איז אײַנגעפֿרורן. . 


,די פון רעגנס און שנייען דורכגענעצטע ערד 
איז אײַנגעפֿראָרן", י. בּודזאָהן, דאָס חנוכּה 
ליכטל, ווילנע, יאָר? 

9. אָפּשטעלן. פֿאַרהאַמעװען. ניט לאָזן שטײַגן 
אָדער פֿאַלן, ניט לאָזן עס זאָל זיך בּײַטן א' 
חובֿות = צײַטװײַליק אױפֿהערן צאָלן חו" 
בֿות. אי לוינען = ניט לאָזן בּײַטן די שׂכיי 
רות. אי פּרײַזן -- צווינגען זיך האַלטן בּײַ 
די פֿאַראַנענע פּרײַזן. אי ק רע דיטן = אָפי 
שטעלן אַלע קרעדיטאָפּעראַציעס. א' וואַ לכ 
ט ע = פֿיקסירן די װערט פון אָרטיקן געלט 
אין די גרענעצן פֿון לאַנד כּדי די פּרײַזן זאָלן 
ניט שטײַגן,. א' דע פּאָזיטן = ניט לאָזן 
אַרוסנעמען געלט פֿון די בּענק. אי פֿאַר- 


100 


מעגן=ניט לאָזן פֿאַרקױפֿן, אַרויספירן פון 
לאַנד. ,.... װעלן פאַרלירן די בּירגערשאַפֿט און 
זייערע פאַרמעגנס װעלן אײַנגעפֿרױרן װערף 
דאָס מיינט צוגעגזלט װערן", טמז, 1964 4 6, 
0. ניט לאָזן װײַטער זיך אַנטװיקלען. אי די 
מוחות. ;אַז מע װעט אַזױ א' די ייִדישע קול- 
טור בּיז עטלעכע גראד איבּער זעראַ, װעט אין 
אַ צען יאָר אַרום שוין אַפילו נישט זײַן װער 
עס זאָל פּראָטעסטירן", יג, טמז, 1967 | 29, 
מיט זיך -- ;און די שטילקייט אײַנגע 
פֿרױרן האָט זיך מיר אין מײַנע אויערן", הר, 
ידי ראָבּי, 
-ונג, ‏ -עכץ -- אויך: דאָס אײַנגעפֿרױרע- 
נע. -עניש -- בבּאַלד האָט ער דערפֿילט, 
אַן אי שפּרײיט זיך אים אויס אין די געדערים", 
ל. ראָכמאַן, גק, יא  ,49‏ / ר -- אויך: אַפּאַ 
ראַט, מכשיר צום אלינפרירן, 
אײַנפֿרעפֿן -- טרו. פֿרעס אלַן, --געפֿרעסן. 
אױפפֿרעסן. אַרײַנרײַבּן. אי אַ לאַבּן בּרויט און 
זיך ניט פֿאַרקנײטשן. אי א שטאַנג קאָלבּאַסע, 
געוויינלעך מיט זיך -- טיף אַרײַנדרינגען. 
אײַנעסן זיך. אײַנשנײַדן זיך אין אָרגאַניזם. א' 
זיך אין לײַבּ װי פֿראָסט, װי ראָסט, אן אומעט 
פרעסט זיך אײַן אין הארצן. א שלעכטער ריח 
פרעסט זיך אײַן אין די בּגדים. ,מיר װערן 
בּעו"ה אין צרות.. . אײַן גיפרעסן", עיון, 
סה/ב. ,די בּרענעדיקע ואונד װאָס אייטערט, 
די בּייזע קרעץ װאָס האָט זיך אײַנגעפֿרעסן אין 
אונדזער לײַבּ און לעבּן", ייש. , אומגעבּעטענץ 
געסט . . . װאָס פרעסן זיך אײַן אין לײַבּ װי די 
מאַנדעװעסקעס", אמד, דער אונצײַטיגער בעזוך, 
װילנע 1878. ,דער װואָלפֿהונט... האָט זיך 
אײַנגעפֿרעסן דווקא אין {איםי, ישׂראל קאַפּלאַן, 
שליאַך און אומװעג. ,װי טיף און שטאַרק 
ס'האָט זיך שוין אײַנגעפרעסן די תּאװה צו 
געלט אין האַרצן בּײַ איר מאַן", נ. ה. עהרמאַן, 
דאָס גרויסע געװינס, וארשע תרפ"ה, 
| -עניש, 
אײַנפֿרעפעריש -- אַדי. װאָס האָט א טבֿע 
זיך אײַנצופרעסן. איע קראַנקײטן. אַן אע 
תּאווה -קייט, 
אײַנצי -- די ווערטער װאָס מע גע- 
פֿינט ניט מיט אײַנצ- זוכן אײַנטש-, 
למשל: אײײַנצאַדען -+ אײַנטשאַדען, 
אײַינצטכצען + אײַינטשאכטשען. 
אייניץ -- פֿטמ. אוֹפֿן אַרױסרעדן דאָס װאָרט 
איינס אין א סך רר. 


איינצאָל -- די, ן. (גראַמ) סינגולאַר. פֿאָ 


רעם װאָס װײַזט אַז אין דער געגעבּענער סיטו- 


אַציע, בּײַ דעם קאָנקרעטן רעדן האָט מען אין 
זינען ניט מער װי איין אַך, איין זאַכ- 
װאַרט. אין צימער איז דאָ איין טיש {מצ -- 
טישןן: מע קען זיך פאַרלאָזן נאָר אױיף אַן 
אױפֿריכטיקן פֿרײַנד |מצ -- . . . . אויפריכטיקע 
פֿרײַנדן. פּאַראַן א קליינע גרופּע סובּ װאָס קע 
נען ניט זײַן אין איינצאָל, למשל: מעשׂים, 
יסורים. מע ניצט אי װען מע האָט אין זינען 
די גאַנצע גרופע, למשל: ,אַ יוד האָט צרות"; 
;אַ גוי איז אַן אַכזר", שװ. 


אײַנצאַמען 


אײנצאָל -- דער, ‏ ן. 1. אַקט פֿון אײַנצאָלן. 
דער אי פֿון דירה-געלט. 2. סכום װאָס װערט 
אײַנגעצאָלט. דער אי איז כּךיוכּך, 

א"ג עלט -- 1, אײַנטריט-געלט, דער ער" 
שטער אײַנצאָל בּײַם װערן אַ מיטגליד פון א 
חבֿרה אע. ,דער אָפּצאָל צו דער חברה איז גע 
ווען צוויי שילינג א חודש. א"גי --- איין פונט", 
מ. אונגער, טמז, 1958װש18. 2. געלט צו 
קריגן דעם שליסל, דעם אײַנטריט צו אַ דירה, 
אַ געשעפֿט אע. חוץ דעם דירה-געלט געבּן דעם 
בּעליהבּית (דעם פריערדיקן שכן) אי"ג'. 

איינצאָליק -- אַדי. 1. װאָס בּאַשטײט נאָר 
פֿון איין צאָל. א קורצער, א'ער החשבּון. 
2. װאָס איז אין איינצאָל, סינגולאַר. װערטער 
װאָס האָבּן ניט קיין איע פאָרעם, 

אײינצאָלן -- טרו. אָל אײַן, --געצאָלט. 
1. אָנהײבּן צאָלן, געבּן אַן אַדערױף. א' אויף 
אַ בּאַשטעלונג. א' דערװײַל ניט מער װי 10 
פּראַצענט, אי נאָר פֿראַכטגעלט. אי אויף א הויז 
און דאָס איבּעריקע בּיסלעכװײַז אױסצאָלן 
2. בּאַצאָלן חלקימװײַז אָדער אינגאַנצן בּאַצאָלן 
אין אַן אינסטיטוציע. אי אין פֿאַראײין מיטגליך" 
אָפּצאָל. אי אין אוניווערסיטעט. א' עד פּרוטה 
אַחרונה, בּיז דעם לעצטן גראָשן. ;הב איך 
בּע"ה אן גצאלט גהט אַלי עשׂרת אלפים קנס", 
רי יוםיטובֿ-ליפּמאן העלער, כּ"י 'מגלת איבֿה' 
,מע האָט אײַנגעצאָלט זיי אַ סך טויזנט דאָלאַר 
לא-יחרץ-געלט זיי זאָלן ניט אַרױסגעבּן אַלע 
חטאימלעך װאָס זײַנען אָפּגעמאַכט געװאָרן אין 
דער שטיל", ש. בּריכּוכבֿא, א נײַע אַמעריקאַנײ 
שע הגדה, וילנע 1900. ;אָרום סוכּות צײַט 
פֿלעגט ער אָנהײבּן בּיסלעכװײַז פונעם פּדיון 
א", שע, מעשׂיות פֿאַר יוזישע קינדער װ. 
ונג -- ,דעם טאָג װאָס מיר װערן געבּוירן 
הייבּן מיר אָן צו שטאַרבּן, יעדער טאָג -- אַן 
אי על חשבּון", שמ, היימיש, אלול תּשי"ח. 
-עכץ -- ,אַמאָל פֿלעגט ער דאַרפֿן ענטפערן 
אַן איי, ש. בּעקערמאַנן. דיא געהיימניסע פֿון 
אַדעס, אַדעס 1885 -עניש. ער (יין 
-קע). -עריי. 

אײַנצאָלעריש -- אַדי. װאָס איז פֿאַרבּונדן 
מיטן אײַנצאָלן. איע שװעריקייטן. 

איינצאַם -- דער, -ען. 1. אַקט פון אײַנצאַ 
מען, 2. רעזולטאַט פֿון אײַנצאַמען. פּלויט, 
דאַמבּע, שטערונג. ,איבּערפלייץ דײַן לאַנד װי 
דער נילוס. טאָכטער תּרשיש, ניטאָ מער קיין 
איי, תּי, ישעיה, כג, 10. 

אײַנצאַמען -- טרװ. צאַם אײַן, -'געצאַמט. 
פ9: --צאַמען, -- צוימען. 1. מאַכן אַ 
צאַם, פּלױט. אַרומנעמען מיט אַ צאַם. אי דאָס 
אייגענע שטיק פֿעלד. 2. אָנטאָן אַ צאַם (צוים) 
אויף אַ פֿערד. אי דאָס פֿערדל. 8. אײַנהאַלטן. 
קאַנטראָלירן. דיסציפּלינירן. אי דאָס פֿערד אין 
געלויף. א' די צעװילדעװעטע חבֿרה. אויך: א' 
א װאַסערפֿאַל פאַר אַן אינדוסטריעלן צװעק. ‏ 
אי די פֿאַרפלײצונג. 

4. אײַנהאַמעװען, אַפּשטעלן. ניט לאָזן זיך 
פֿונאַנדערשפּרײטן,. פאַרקלענערן דעם טעמפאָ. 
אי די פֿאַרלאַנגען, דעם אַפּעטיט. א' דעם יצר. 





אײַנצאַנקען 


אי אַפֿילו די האָפֿענונגען. ,מיט אַ שפּענדל קען 
מען דעם ים (שטראָם, טײַך אע) ניט א'", שװ. 
,כ'האָבּ איינמאָל. אײַנגעצאַמט די רגע -- און 
האָבּ די זון אַרױסגערופֿן", בּ. לאַפּין, דער פֿד 
לער קרוג. ,אפשר דערפאַר האָט דער פּאָעט 
געפּרוּװט נוצן די אידיקע און אײַנהאַלטנדיקע 
סאָנעט-פֿאָרעםי, שנ. ה. לייװיק. | 
8. אונטערדריקן. אַרױפֿלײגן א פֿאַרבּאָט, 
פֿאַרװערן. פֿאַרמינערן רעכט. א' די פּערזענ 
לעכע רעכט. אי פרײיהייט, 
0. מיט מאַכט פֿאַרמינערן װאָס דאָס זאָל ניט 
זײַן. אי דעם געבּרויך. 
/. אײַננעמען. מאַכן עס זאָל אויסזען דינער, 
שמעלער. אי די פֿיגור מיט אַ קאָרסעט, 
מיט זיך -- ;זי האָט זיך ניט געקענט א' 
אין אירע בּאַדערפטיקייטן", עוזר בּלאָשטײן, 
די פֿינסטערע װעלט, וילנע 1889. ,די דינים 
האָבּן מיטגעװירקט אַז אינעם כאראקטער פונעם 
ייִדן זאָל זיך אױסאַרבּעטן די מידה פֿון א' 
זיך", ליטע, ווילנע 1919, העפט 2, 
-וֹנ; -- איען פון הוצאָות, פֿון גלוסטונגען. 
זעכץ. ‏ -עניש. ער (דין, -קע) -- ,די 
איין פון מײַן אומגעצאַמטקײט", נאַד איבּז, װי 
איך זע עס. ' | 
אײַנצאַנקען -- אוטו. צאַנק אײַן, --געצאַנקט, 
בּיסלעכװײַז צאַנקען |שוין אין צאַנקען איז 
פֿאַראַן דער מאָמענט פֿון בּיסלעכװײַזקײט, 
אָבּער דער קאָנװערבּ אײַני הײבּט עס מער 
אַרױסן. אי װי אַ ליכט. אי פון שווינדזוכט. א' 
פֿאַר דער צײַט, | יי 
אײינצאַפֿן -- טרו. צאַפּ אײַן, -יגעצאַפּט, 
מאַכן אַרײַנרינען אין אַ כּלי. אױסצאַפּן װײַן 
פֿון א פֿעסל און אי אין קריגעלעך. -עניש. 
אײַנצאַצקען -- טרו. -קע אײַן, -יגעצאַצקעט. 
9 --צאַצקעווען. אײַנפּוצן, אײַנצירן מיט 
צאַצקעס. אי אַ קלייד, א היטעלע. א' אַן עטאַ- 
זשערקע. אי דעם זאַל, די סוכּה. -עניש. 
אײַנצאָר(ע)נען -- טרו. ירן אײַן, --גע- 
צאָרנט. אַרײַנבּרענגען אין צאָרן, דערפֿירן צו 
גרויסן כּעס. אי עמעצן אַז יענער זאָל שפּרינ" 
| גען פֿון דער הויט. -/21, 
אײַנצװאַגן -- טרו. צװאָג אײַן, -יגעצװאָגן, 
1, אײַנװאַשן מיט זייף דעם קאָפּ האָר, בּכלל 
די האָריקע ערטער. אי די קינדער און פאַרקע- 
מען זיי שיין. *א' עמעצן דעם קאָפּ = אויך: 
א) אים אָנזידלען, אויסמוסרן; ב) אָפּנאַרן, 
2. דזוו אײַנזײפֿן, אַרײַננאַרן, פֿאַרפֿירן אין אַן 
ענין, געשעפט װאָס לוינט ניט. אי בּײִַם שפּילן 
אָקע. אי מיט גלאַטיקע ריידעלעך. 
אויך מיט זיך. עכץ. עניש. 
(דין, -קע). 
אײַינצווייהן -- טרוו. צװײַג אײַן, --געצװײַגט, 
1. אײַנטײלן אין אָפּטײלונגען, אַזױ װי צװײַגן 
פֿון איין שטאַם. א' דאָס געשעפֿט, די אונטער- 
נעמונג. גאונדזער פֿאַלקסבּאַנק איז אױסגעװאַק- 
סן און מע דאַרף זי א'", רייד (קאַװנע) 
2. אײַנטײלן אין גרופּעס. אי אַ גרויסן פֿאַראיין, 
מיט זיך -- דזו צעצװײַגן זיך. ,מיר האָבּן 


דער 


107 


זיך אײַנגעפֿלאָכטן, אײַנגעצװײַגט", יג, פֿאָלק 
און װעלט, אָפּריל 1963 נב, 


אײַנצװויננען -- טרו. צװינג אײַן, -יגעז 
צוואונגען. צוינגען, נייטן בּיזן אױספּועלן, 
אײַנהאַמעװען. אײַנהאַלטן. אי דעם װאַסערפאַל, 
;דער (תּהום) זאָל דען (עולם) ניט פֿר פֿליצן, 
דא האט מײַן צערקל אײַן גצוואונגן דען תּהום", 
מחזור שלש רגלים. אַמשט 1713, רמט/א. ;װען 
דײַן חבֿר רידיט איין זאַך מיט גאוה אונ דוא 
קענשׂט אים ניט אײַן צווינגן.. .*, ספר חסיי 
דים, תּק"ז? אָרט? ,איז... עקסטרע געפֿאָרן 
מיטן מאַרש קיין קאַרלין א' אים מיט קונפטיקע 
קאָזאַקןײ, יק. 
מיט זיך -- זיך א' און זיך אײַנהאַלטן 
זונג, ‏ -עכץ, /-עניש. /-ער, 


אײַנצװיקלען -- טרוו. -קל אײַן, ---געצוויקלט, 
אַרײַנשטעלן א צויקל (פֿרײַער, בּרייטער צו 

| מאַכן). אי אין דער בּלוזקע אַ קאָלירטע פּאַסמע, 
-עניש, . 


אײַנצװויקן -- טרו. צויק אײַן, -יגעצוויקט, 
1. אײַנקלעמען. אי א דראָט מיט אַ צװענגל, 
2. אײַנקנײַפן. אי אַ שטיק בּאַק. 8. (שנײַדע- 

! רײַ) אַ בּיסל אײַנשנײַדן, אײַנהאַקן מיט דער 
שער. א' א פּאָס. ‏ -עניש, 


אײַנצוועקן -- טרו. צװעק אײַן, --געצװועקט, 
האָבּן אַ קלאָרע כּװנה, אַ ציל און טײלװײַן 
דערגרייכן. אי די פֿאַרקלענערונג פֿון הוצאָות. 


אײנצויבּערן -- דזוו אײַנכּישופֿן -+, 


אײינצוימען -- + אײַנצאַמען צום 23; 
;אַבֿרהם איז אויפגעשטאַנען אינדערפרי און 
האָט אײַנגעצוימט זײַן אייזל", א. י. שפּערלינג, 
ליקוטים /, לעמבּערג תּרס"ט, ;,ניט א' אַזא 
בּראַנדיקן אָגער?*, ש. גאָרשמאַן, דער קױעכ 
פֿונ לעבּנ, מאָסקװע 1948. צום 33: ,צוימט 
ניט אײַן דעם טײַך, ער עפנט די דאַמבּןײ, קאָר װו, 
;אי דעם שטורעם פֿון דער צײַט", שנ. צום 
3 אי דעם כּעס. ,אויבּ דו װייסט נאָר װי אַזױ 
די מידות רעות אײַנצוצוימען", הר, אין שאָטן 
פֿון בּוים. ,פֿאַר בּיאַליקן איז די פּאָעזיץ די 
עכטע מאַכט אײַנצוצוימען אַ שטורמיק עכט 
געפיל אין האַרטע, גלאַנציקע װערטער פֿון אַ 
שפּראַך", בּעמ שו. צום ב5: ,ניט אויס דעם 
חומר פון אײַערע געטער איז דער גאָט פֿון 
! אַבֿרהם געמאַכט, אַז מע זאָל אים קאָנען אי און 
נעמען געפֿאַנגען", אֵש, משה. צום 63: ,מע 
| מוז אי די קאָנסומציע, פֿאַרקלענערן דעם אימ" 
פּאָרטײ, דוד פֿלינקער, טמז, 1965 | 24. צום 
3 4, . . האָט געטראָגן אַ װײַסן זומער-קאָס- 
טיום װאָס האָט עטװאָס אײַנגעצוימט איר פול- 
בּלעכע פֿיגור, זי געמאַכט איידעלער, שלאַנ- 
קער", סאָװעטישע ליטעראַטור, קלעװ 1938, 
א 10, | 
מיט זיך -- קיעדער מענטש... דאַרף זיך 
אי און אויף זיך אָסרן װאָס מוֹתּר איז כּדי 
כּובֿש צו זײַן דעם יצר", ר' יצחק האַמבּורגער 
איבּז, פּלא יועץ, ווילנע 1898, 
דונג. -עכץ. -עניש. דער (דין, -קע) 
-- אי פֿון װילדע חיות. -ערײ. | 


איינצײַטיק 


איינצוקן -- טרו. צוק אײַן, --געצוקט, 
1. צערײַסן און אױפֿפֿרעסן. אַ װאָלף צוקט 
אײַן אַ שעפֿעלע. 2. אומבּרענגען. רואינירן. 
די גרויסע געשעפטן צוקן אײַן די קליינע. 
-עניש, 


אײַנצוקערן -- טרו. יער אײַן, -יגעצוקערט, 
1. אַרײַנשיטן צוקער. אי לימענע-זאַפט, א' 
פֿרוכטזופ. 2, בּאַשיטן מיט צוקער. א' די 
קיכלעך. א' האַרטע טייגלעך. (. פּרעזער. 
ווירן מיט דער הילף פון צוקער. א' יאַגעדעס 
אין סלאָיען. אי קאַרשן, מאַלינעס אע. 4. אין 
פּאַסיוו --- אײַנגעצוקערט װערן. קאַליע װערן 
(וועגן אײַנגעמאַכטס אע) איבּער צו פֿיל צוקער, 
דאָס אײַנגעמאַכטס איז אײַנגעצוקערט געװאָרן. 
9. מאַכן צוציענדיק. אנאָך אין מיטן די צװאַנ- 
ציקער יאָרן האָט היטלער זיך אָפּגעגעבּן א 
רעכענונג, אַז די אַנטײילדישע אידעאָלאַגיע דאַרף 
מען אי אין װיסנשאַפֿט איידער מע דערלאַנגט 
דאָס דעם עולם", מו, . . . פּראָפֿעסאָרן. 

מיט זיךף. /-נג, 


אײַנצי -- דער, -ען. 1. אַקט אָדער רעזול- 

- טאַט פֿון אײַנצלען, 2. יעדער מיטל אויף אליג- 
צוצנען. א גומענער א' אויף זאָקן, בּײַ די הייז" 
לעך אע. א"מוס קל. האונג -- פּראָצעס 
אָדער רעזולטאַט פֿון אײַנצלען. | 


איינציגלדיק -- אַזי. װאָס בּאַשטײט פֿון 
איין ציגל; װאָס פאַרנעמט נאָר איין ציגל. איץ 
גרעבּ. ,איבּער אַ דינער א'ער װאַנט, וויגט זיך 
אום , . . אונדזער אינסטרוקטער", מאָטיע דעכי 
טיאַר, בּוױער, מינסק 1936, 


אײנציוויליזירן -- טרו. זיר אײַן, --יצלװי- 
ליזירט. מאַכן אַ בּיסל ציוויליזירט. צוגעוואוי 
נען צו אַ מער ציויליזירטן שטייגער לעבּן. 
,קענען די אינסטיטוטשיקעס קיין גרויסן אײַנ- 
פֿלוס נישט האָבּן אויף זיטאָמירער עולם אין 
אי אים", יפֿאָל, 1885, נאן 38. 7נ2 -- דאָרטן. 


אײַנציטערן -- טרו. -ער אײַן, -'געציטערט, 
מאַכן ציטערן. אַרײַנקריצן אין געמיט, אין זכּי 
רון מיט אַ ציטערניש. אי אין די קומענדיקע 
דורות די פּרטים פֿון חורבּן. אי און אױספּרעסן 
געלט. ;אַ רוֹשם װאָס װערט אײַנגעציטערט 
אויף אייבּיק", יג, איק, 1966 ווו 11. ניש., 


אײַנצייהן -- טרו. צײַג אײַן, --געצײַגט. 
אײַנװײַזן. אָנװײַזן. אײַנמעלדן. ,װער עס װיל 
איבּערנעמען די קאָמיסיאַנען פֿון אונדזערע 
בּלעטער זאָל אונדז בּאַצײַטנס א'י, קמ, 1866, 
א 46. ,מע האָט אים גלײַך אַ שיינעם צימער 
אײַנגעצײַגט אין קייזערלעכן הויף", ל. יאַסע- 
לאָװיץ, דער פֿערװאָגלטער (הנדוד), װילנע 
תּרמ"ו. | | 


איינצייט -- די, ן. די זעלבּע צײַט. ,דער 
נס פֿון בּאַפֿרײַאונג האָט זיי צונויפגעשמידט 
אין איין איי, הלל זײַדמאַן, טמז, 1954 צו 23, 


איינצייטיק -- אדי. װאָס איז אין דער זעל- 
בּיקער צײַט. גלײַכצײַטיק. א'ע געשעענישן 
איע אױפֿגאַבּעס. האָבּן א' צוויי מאַנען (װײַבּער), 
אױפֿהײבּן דאָס ייִנגעלע און אי אײַנרוימען אים 





איינצײיטלער 


אין אויער. ,מע קאָן איר טאַקע געבּן אי אי 
0 אי 60 יאָרײ, יר, גש 1. ,די טרויעריקייט און 

פֿאַרשעמטקײט האָט אָבּער א' אויף איר אויס- 
געגאָסן זייער א טײַערן חן", אֵש, תּהילים-יוד. 
-יקייט, 


אײינצײַטלער -- דער, יס. װנ יין, 'ס. נעאָל. 
װער עס לעבּט אין איין צײַט, אין דער זעל- 
בּיקער צײַט מיטן ריידער אָדעֶר בּעל:דבֿר. בֹּן 
דור. מיטצײַטלער. מײַן זיידנס א'. 


אײינצייפן -- דער, יס. נעאָל. (אײַנגעקריצ" 
טער) צייכן, סימן. אַן א' אויף מעטאַל, 


אײינצייכעניש -- דאָס (די), "ן. 1. געדויער- 
דיקער פּראָצעס פֿון אײַנצײיכענען. אן אי װאָס 
האָט פאַרנומען דעם גאַנצן טאָג. 2, סימן 
אײַנצייכן. אין אויף קליידער װאָס מע גיט אַפּ 
רײיניקן. אַן אי וואו מע האָט זיך אָפּגעשטעלט 
בּײַם לייענען, לערנען אע. פֿיג, ,די יאָרן פֿון 
חורבּן האָבּן געלאָזן אויף זי אַן א' אויף 
שטענדיק". 8. סימן פֿון אַן אָנהײבּ. אַן א' 
אויף גרױיסע געשעענישן. ,זי האָט אים 
געשריבּן: מיר האָבּן נאָך קיין שום א' אויף 
פּסח", איין שיינה מעשׂה פֿון איין גרעפין..., 

טשערנאַװיץ 1862 4. רשימה. פֿאַרצײכעניש. 
אַן אי פֿון די סחורות. 0. ציטאַט. ,זיי װעלן 
דאָ זען אַן אי פֿון דעם שבחי הבּעשט אָדער פֿון 
דער סיפורי-מעשׂיות", יפ, 'הקדמה' צו 'מגלה 
טמירין, 

0. גויאישע לויה {?}. דרייזין. 

אײַנטצייכענען -- טרו. -כן אײַן, --יגעצייכנט, 
1 אַרײַנצײכענען. מאַכן א צייכענונג אין עפּעס, 
א' עטלעכע שטריכן אין אַ בּילד. 2. מאַכן 
אַ צייכן, א סימן. זיך מאַרקירן. ,נעם די צװיי 
חלות און צייכן אײַן די אונטערשטע חלה און 
הײיבּ זי אויף מיט בּיידע הענט און מאַך 
המוציא מיט גרויס כּוונה", סשי , פּי, 9. אײַנ- 
שרײַבּן, פֿאַרנאָטירן. א' די פּאַסירונג אין טאָג- 
בּוך. אי דעם נאָמען אין דער ליסטע פֿון די 
געסט. א' די הוצאָה. ,דו װעסט... אי אַלץ 
װאָך, צו יעדער סדרה, דאָס געלט װאָס דו 
װעסט אים געבּן", י. גױדאָ, דער נײַער פּראָי 
צענטניק, ווילנע 1893 4 אָנװײַזן. רעקאָמענ- 
דירן. ,דער כּלל איז, דער שדכן פאַרדינט 
טאָפּל: איינס, פֿאַר דעם א', צווייטנס, צו דעם 
צונויפבּרענגען חתױכּלה זיך זען", מסדר אגרת, 

- װילנע-גראָדנע תּקפּ"ה. 0. אײַנקריצן. אי אין 
מעטאל די איניציאַלן. ,האָבּן אין מיר אײַנגע- 
צייכנט, אײַנגעװאָרצלט . . . ליבּשאַפּט", א. שוי 
מיאַטשער, טמז, 1962 וא 18, 

מיט זיך -- אי זיך צום פֿאַרגעדענקעףן 
,פאַר מײַן אַװעקגיין.. . האָבּ איך זיך גוט 
אײַנגעצייכנט זייערע געזיכטער", י ד. טאַיבּ, 
דער קדיש.. ., ווילנע תּרמ"ט, 

זונג. -עניש. ער (דין, -קע). 


אײַנציילן -- טרו. צייל אײַן, --געציילט. 
1. דורכפירן א ציילונג. אַרײַננעמען אין חש- 
בּון. אי אלע זאַכן. מש פאַרטײַטשט איש לפֿי 
אָכלו תכסו עֶל השׂה' (שמות, יב, 4): ,איר זאָלט 
איין צילן" |ְתּי: ,ציילןץן. 2. שמײַסן און 


1208 


ציילן די שמיץ, אי 39 מלקות. אי די בּונטאָװ- 
שטשיקעס צו 25 ריטער. | 

י9, בּכּיוון אָפּנאַרן בּײַם ציילן. אי עטלעכע 
קערבּלעך (דאָס א' גייט אַזױ על-פי א װיציקער 
סיסטעם: איינס, צװויי , ... זיבּן --- װיפֿל קינ 
דער האָסטו? אָ צען. עלף, צװעלף, דרײַצן 
... -- וי אַלט איז די עלטסטע טאָכטער. -- 
אַכצן . . . נײַנצן, צװאַנציק . . , אאַזװן. 

מיט זיך -- זיך טוֹעה זײַן, זיך אַלײן אָפּ 
נאַרן בּײַם ציילן, בּײַם געבּן אויסגאָבּ אע. 

זונג,. -עכץ. -עניש. -ער. -ערי. 

אײַנציינדלען -- טרו. -דל אײַן, ---געציינדלט, 

1. מאַכן קאַרבּן. אײַנשטשערבּען. אי אַ טעפּל, 
א הילצערנעם לעפל (א סימן פֿאַר מילכיקס), 
2. מאַכן ציינדלעך. אי א דין בּרעטל, מאַכן 


פֿון דעם אַ הילצערנע קאַם. דונג, 


אײַנציינען זיך -- אוטװ. ציין זיך אײַן, זיך 
יי געציינט, נעאָל. / אײַנבּײַסן זיך מיט די ציין 
(עס זאָלן בּלײַבּן טיפע סימנים). ,מײַן ניגון האָט 
טרויעריק געיאָמערט, דער פֿײַנד האָט זיך אין 
מיר אײַנגעציינט", א. יאַאַכימאָװיטש, טמז, 
0 ש 3, 

אײַנצילן זיך -- אוטװ. ציל זיך אײַן, זיך 
*רגעצילט, ‏ אָנגעשטרענגט קוקן אין ציל. זיך 
מלען צו טרעפן אין ציל. אי זיך און אויסשיסן 
און טרעפן װי אַ בּלינדער אין א פֿינצטערער 
נאַכט. 

אײַנצילען -- טרו. לע אײַן, --געצילעט. 
דזוו אײַנסילען. אַזױ בּאַלד איינער קען נאָר 
אַ נאָדל א', א זייגערל צענעמען, א חתימהלע 
שטעכן, א פּרוּוו אָפּבּרענען -- איז ער שוין אַ 
מײַנסטער", גענאַרטע װעלט, 1815? 


אײַנצימפּלען -- טרו. -בּל אײַן, -'געצימ- 
בּלט. 1. אַרײַנקלאַפּן אין צימבּל, אי אַ מאַרש, 
2. אַרײַנשמײַסן. אי פֿײַערדיקע שמיץ. אי עמצ- 
צן אויף צו געדענקען. עכץ. עניש. 
דער, 

איינצימערדיק -- אַדי. װאָס האָט נאָר איין 
צימער. אַן איע ואוינונג. ,אין זײַן איער דירה 

| איז אים געראַמער, װי אין אַלע מײַנע דרײַ 
חדרים", נ. זאַבּאַרע, סאָװ' הײימלאַנד, 1967, 
פא 9, 


אײַנצ(י)מצומען -- טרו. ‏ צום אײַן, --גע- 
צימצומט. 22צמצום. מצמצם זײַן. דורכפֿירן; 
מאַכן אויף אַ צימצומדיקן אופֿן, קורץ, קאָמ- 
פּאַקט. א' פאַרלאַנגען, האַפֿענונגען. מיט זיף 
---,די שטילקייט האָט זיך אײַנגעצימצומט אין 

| אַ קליינער טרער", סוצ. ‏ . 

אײַנצינטעװען -- טרו. -טעװע אײַן, -'גע- 
צינטעװעט. (גנבֿים-לשון) אײַנזעצן אין תפי 
סה. אי עמעצן פאַר זײַנע מעשׂים:טובֿים. א' 
פאָרן זאָגן תּהילים, 

אײַנצינקע(װוע)ן -- טרװ. צינקקעוע) אײַן, 
-יגעצינק(עװע)ט. - ארומנעמען, בּאַדעקן מיט 
צינק. אי א פּלאַטע, 

אײַנציען -- טרוו 8 אוטו. צי אײַן, --'געצויגן. 
1. אײַננעמען, אײַנשמעלערן. אי (אין) דעם 


אײַנציען 


סטאָן. ,איר זעט? אָט דאָ דאַרף מען אי אַ 


! בּיסל", 


2.. מאַכן שטײַפֿער, ענגער. אי דעם שטריק, 
די פּעטליע אַרום האַלדז. א' דעם גאַרטל, *א' 
דעם פּאַסיק = זײַן געצוואונגען אונטערצוהונ- 
גערן, צו שפּאָרן אױפֿן עסן. א' דעם פּאַסיק און 
מאַכן אַ שװײַג. ;|נאָך דער בּרכהן ציט מען אײַן 


די רצועה גוט און מע װיקלט אַרום דער האַנט 


זיך כּריכות", סשי |. *א' דעם שטריק = אַלץ 
מער אַװעקנעמען די מעגלעכקייטן זיך אַרוס- 
צוראַטעװען. 

9. אַרײַנבּרענגען. אַרײַנשלעפּן, בּרענגען נע- 
ענטער צו זיך, צום אייגענעם גוף. א' די זאַכן 
פֿון דרויסן אין שטובּ אַרײַן. ,אַ בּן-טובֿים ציט 


אײַן דעם לולבֿ פאַר די נענועים", דלוגאַטש, 


װעלט מסורה, װאַרשע 1881, 

4 (בּשײַכות מיט פֿונקציעס פֿון קערפּער) 
אַרײַננעמען אין זיך. מאַכן עס זאָל ניט אַרױס- 
שטאַרצן. אי לופט מיט דער נאָז. אי דעם בּויך 
און אַרױסשטעלן די בּרוסט. א' דעם האַלדז, 
*אי . סיפּיסקעלע (מײַלעכל, ליפּעלעך) = װערן 
אָנגעצויגן, בּרוגז. ,װערט אַן אייזל קליגער, 


! װען ער ציט אײַן די אויערן?". ,ציט אײַן דעם 


אָטעם אין זיך, קװועטשט זיך", ממוס, שלמה. 
,צי אײַן די פֿיס, װעלן זיי ניט לױפֿן אין דער 
װײַטער װעלט אַרײַןײ, פֿװל. ,דען (די מלאכיםן 
זיצן ניט אוני ליגן ניט, ממילא דרפן זיא די 
פֿיס ניט איין צו ציהן", סהמ, יחזקאל, א, 6, 
,כּמעט אידיק דעם אָטעם, גראָבּט זי... אײַן 
איר קעפּל אין דער מאַמעס שויס", ד. י. זיל- 
גערבוש, מענשען און געשעהענישען װ, ווין 
1, {,,. . . צעעפנט אירע גרויסע אויגן... 


| אייַנגעצויגן די לענגלעכע בּרעמען", אָפא. צי- 


גײַנער", 
9. אײַנזאַפּן, אײַנזויגן. ,װועש. . . ציען אײַן 


אין זיך דעם שװייס", דרי מ. גאָטליעבּ, פאָפּן 
! לערע אַלגעמיינע היגעניע, װאַרשע 1908. עאַן 


איי װאָס איז געקאָכט מיט בּשׂמִים אסורים איז 
אַפֿילו איר געלכל אויך אָסור, װײַל דאָס ציט 


- אין זיך אײַןײ, זרעים, פג/א. עװי מע לייגט 


אַרײַן די װאָלענע קלייד אין קעסל, ציט זי בּאַלך 
אײַן אין זיך די גאַנצע פֿאַרבּײ, ש. שפירא, 
קליידער-פֿאַרבּערײַ, װאַרשע 1900., ;איבּערפּאָ 
ליטורן עטלעכע מאָל. . . די פּאָרן (זאָלזן װײַ- 
טער די פּאָליטור נישט א'י, בּער. 

6. פֿאַרקלענערן. אײַנשרומפּן. אײַנהאַלטן, 


| אי די הוצאָות. א' די צאָל פּקידים. ,אַלזו װיל 
איך מײַן פעדיר אין ציאין, נור שרײַבּין דאז...", 
| גה, 324, - 


7. צוריקציען. אי אַ פּאָר דיוויזיעס פֿון די 


פראָנטן, 


8. אַרײַנצ;ען. צונױפֿקלײַבּן. אײַנזאַמלען. א' 


- דאָס פֿאָלק צום יום-טובֿ. אי אין מיליטער אויך 
| די רעזערװויסטן. ,האָט מען אים אײַנגעצויגן 


אום חנוכּה", איבּז, ספורי נפֿלאות, לבֿובֿ תּר"י. 

9. באַגרענעצן, אײַנצוימען. האַמעװען. אי 
דעם כּעס, די תּאווה. ;עס װאָלט א יושר געװוען 
דאָס פּריצות שטאַרק אײַנצוצ;ען", קמ, 1567, 
א 9. ,זײַט דער צײַט האָט מען אין דער גאַני 





אײינציפֿערדיק 


צער װעלט אָנגעהױיבּן אײַנצוציען די פֿרײַהײט 
װאָס איז פֿריִער געקומען פֿון פֿראַנקרײַך", 
יופֿאָל, 1881 א 1 

0, מאַכן עמעצן פֿאַר א מיטבּאַטײליקטן אין 
עפּעס. אַרײַנציען. אי' עמעצן אין אַ חבֿרה. 
,דורך דעם װערט ער שוין אַזוי אײַנגעצויגן 
אין די עבֿירות", י. ל. יאָסעלאָװיץ, תּוכחת מוסר, 
ווילנע תּרל"ו. א' א גוטע קונדשאַפֿט. *אי א 
געשעפֿט, אן אָרט = אַרײַנבּרענגען מער קונדן. 
;האָט זי געהאָפֿט אַז א נײַע צורה װעט א' 
דאָס אָרט?, א. קאַרפּינאָװיטש, בּײַם װילנער 
דורכהויף, תּ"אַ 1967. 11. פּאַסיוע פֿאָרעם, 
נייטראַל) װערן (אויסזען) דאַרער, בּלייכער, 
שװאַכער. , דאָס פּנים איז געװאָרן אַזױ אײַנגע- 
צויגן אַז עס זעט אויס וי אַ גרוגרת דר' צדוק". 
,מיר װערן אײַנגעשרומפּן, אײַנגעצויגן, אָפּגע- 
שטויסןײ, פרץ. 

2 אַרכ. ארעסטירן. פֿאַרהאַלטן,. אעטליכי 
יודן זײַן וארדן אין גיצאגן, אירשׂ ממון האבּן 
| זיא װעלן גינישׂןײ, װינץ. | 

8, אַרכ. צוריקנעמען װאָס מע האָט געזאָגט, 
,זעלט דען דער קינג זײַן ריד װידר אײַן ציהן", 
מרדכי. 

4, אוטװ. אַרכ. אַרײַנקלײַבּן זיך, אַריבּער- 
קומען פֿון איין אָרט אויף אַן אַנדערן. ;אַזו 

בּאַלד אַז ער קױפֿט איין הויז אודר אַזו בּאַלד 
| אַז ערשׂ אן היבּט צו בּויאן, דא מוז ער דיא 
בּרכה מאַכן אי ער איין ציהט, דען דיא שׂמחה 
קומט אן בּאַלד אַז ערשׂ האט גיקויפֿט", ?טו, 
קמד/א. ,אין אלול שע"ה זיא אײַן צוגן, זיא 
צוגן אײַן אין אייטל מורא", װינץ. ,גינגן הין 
אוני צוגין אײַן צו הערבּריגײ, שעריר, מא, 17, 
,אידרמאן צאך אֵל דא צו אים אײַןײ, ספר משי 
לִים וו, 1686, מח/א, 

מיט זיך -- אי זיך און װערן װי א בּייגל, 
,אויבּ די װעלט איז געגליכן צו אַ מאַשינעז 
איז טאַקע יודלילעבּ דאָרט די ספּרונזשינע װאָס 
ציט זיך אײַן און ציט זיך אויס אויך לאַנג", 
ממוס, יודל. ,ער האָט זיך פארשטעלט דאָס 
פּנים מיט בּיידע הענט און האָט זיך אינגאַנצן 
אײַנגעצויגן", פרץ חסידיש. ,,און װי שיין איז 
געװען צו זען דעם דאָזיקן גרויסן גוף װי ער 
פלעגט זיך צונויפקאָרטשען און א'", מ. טײַטש 
איבּז, ח. נ. בּיאַליק, אַריה בּעליגוף. ;האָלץ 
האַלט שטענדיק אין אי זיך", בּער. - 

זעכץ. עניש. ער (ין -קע) 
דעריַ. 
אײינציפֿערדיק -- אַדי. 
ציפֿער. איע צאָל. 
איינציק -- אַדי. 610240 :2106 1. װאָס 
איז נאָר איינער (איינע, איינס), אַזאַ װאָס האָט 
| צו זיך ניט קיין גלײַכנס. ,הש"י איז א' אוני 
איז קיינר ניט אייניג װי ער איז", עח, ז/ג. 
,דוא גרושׂיר איינציגר גאָט, איך בּיט דיך פֿון 
גרונט מײַנישׂ הערטצין", גה, 125. ,,מיר האָבּן 
ניט פֿאַרלאַזט דעם גאָט דעם א'ן, דעם גאָט 
דעם װאָרן", צייט, גל װ. אאָנהײבּן פֿון גע" 
שעפֿט --- דאָס בּעסטע, איע מיטל ריידנדיק צו 
מאַכן אַ ייִדןײ, ממוט, פישקע. 


װאָס האָט נאָר איין 


1009 


|2, װאָס בּאַטרעפט אין דער צאָל איינס. װאָס 
איז ניטאָ נאָך איינס. ס'איז דאָס א'ע מיטל 
װאָס. .... אַן איע טרייסט, אַן איער עקזעמ- 
פּלאַר. אַן איער צדיק צװישן אַזױ פֿיל רשעים. 
;נאָכן חורבּן בּין איך אין שטעטל געבּליבּן 


-דער א'ער ייד". ,דער שמש ... הענגט אויף 


דעם גאנצן עולמס אי'ן האַנטעך", ממוס, שלמה. 
;די בּתּיימדרשים זײַנען בּײַ ייִדן דאָס איע אָרט 
וואו מע קלײַבּט זיך צונויף", יק. ,האָבּן זיך 
אַרומגעהאַלטן בּײַ די הענט און אַרום דעם 


- רבּין געטאַנצט, געזונגען די איע סטראָפֿע, װאָס 


זי האָבּן געהאַלטן אין איין איבּערחזרן", אַש, 
תּהילים-יוד, 


| 9, װאָס איז איינס אין דער משפּחה, א בּן 
יחיד אָדער אַ בּת-יחידה. ;אַז מע װעט אויס- 
פֿאָרן מיט שיפן פיל ימען, װעט מען ניט גע 
פינען דײַן איער מאַמען", פל. ,צי בּין איך דען 
נישט דײַן אי קינד? צוּװאָס האָסטו מיך אָפּגע- 
געבּן צו אַ גרויס געזינד", פֿל. ,נון, האט לדער 
זעלבּיג שׂר איין איינצגי טאָכטר", פּראָגער 
מבּ ואַװע װוון. ;שפּראַך הקבּ"ה צו אברהם: נום 
דײַן אין זון . . ., בּראַנט. ,דער מאַמען שרײַבּט 
איר אי קינד, כאַפּ עס אויף, דו ליבּער װינט", 
פרץ, לידער און פאָעמען. ,מיט פֿיל מי און 
גרויסע צרות האָבּ איך אױסגעהאָדעװעט מײַן 
קינד, מײַן אי קינד, מײַן טרייסט אין לעבּן", 
ממוס, פריזיו. 

4. אױסנאַמיק; װאָס איז אַ יוצא-מןהכּלל. 


אי אין זײַן מין. אַן איער אין זײַן איידעלן 


בּאַנעמען זיך. ,צו דעם פרומען און גאָטס" 


| פֿאָרכטיקן, װאָס צװישן חסידים איז זײַן כּבֿור 
איי, יד, אבֿן נגף. אװאָס איז געגעבּן דען צו 


טאָן דעם אין אין אַ דור פֿון שװערד און גאווה", 
יעקבֿ פרידמאַן, נפילים. 

ס. מיט אַ נעגאַציע, מיט ק יין -- קיינער 
ניט, װאָס האָט אַ נול-בּאַטײַט. ניט קענען אויס- 


| רעדן קיין אי װאָרט. קיין אי װערק זײַנס האָט 


מען ניט פֿאַרעפֿנטלעכט. בּאמת לעבּט קיין 


- איער מענטש אויף די װעלט בּמנוחה", ר' יצחק 


האַמבּורגער איבּז, שׂיח יצחק, קראָקע 1882. 
,קיין איער רבֿ האָט ניט געװאָלט נעמען אויף 
זיך אַזא חטא, קיין א'ער דיין האָט זיך ניט 
אונטערגעשטעלט עס צו טאָןײ, פרץ, פֿאָלקסטי 
געשיכטן. ,קיין א' ליכט זע איך ניט בּרענען", 


- פֿרוג וו. ,ערשט פֿון דעם פֿי פון ישׂראל איז 


צומאָל אַן א'ס ניט געשטאָרבּן, תִּי, שמות, 


6 (אין מצ) געציילטע, עטלעכע. געקליבּענע, 
ניט-גלײַכע צו אַנדערע. ;,נאָר איע מענטשן טוט 
בּרוך-הוא בּענטשן", שו. ,עס זאָל זײַן צװישן 
די געלערנטע לײַט איע מענטשן, כּלומר אויס- 
געקליבּענע מענטשן, װאָס זענען גאַנץ פֿרום", 
חה, ב, רעד. ,און מאַכט זיך אַמּאָל חטאים, 
פֿאַרזינדיקן זיך דאָך נאָר איע מענטשן, אָבּער 


| נישט דאָס גאַנצע ייִדישע פאָלק, חלילה", ממוס, 


אַ סגולה... . ,עס זענען זיי פֿאֲרבּליבּן בּלויז 


איע קוילן, מיט ועלכע זיי האָבּן א סוף גע 


מאַכט צו זייערע יונגע לעבּנס", ש. י. דאָרפֿזאָך, 
טמז, 1967 41 . 


אײינציקאַרטיק -- אַדי. 


איינציקאַרטיק 


/. בּאַזונדער. אָפּגעזונדערט. , פון איע טראָ- 
פּנס װערט א גאַנצער רעגן", שװ. איע גאֲלןי 
קערנדלעך צװישן הױפֿנס זאַמד. איע פּערזאַנען 


װאָס שטייען ניט צו צו א גרופע. בּאַשטימען 


אין יעדער אין פֿאַל װאָסער אורטייל ארויסצןי 
! געבּן. ,פֿון קאָפּ האָר זײַנען איבּערגעבּליבּן איץ 
הערעלעך". ,סיקומען טרערן װי א קאַרגער א" 
טראָפּנדיקער רעגן", מאָל. 

8. װאָס בּאַשטײט בּלויז פֿון אַן איינס, װאָו 
איז ניט צװײיפאַכיק אָדער מערפאַכיק. אַן איש' 
אינטעגראַל. 9. איינזאַם. װאָס איז אַלײן. סה? 
פאַרטײַטשט יואני שכּולה וגלמודה' (ישעית, 


| מט, 21): ,אונ איך בּין איין אונפֿרוכטיגרן 
- אודר איין פֿר װארפֿן אונ' איינצג". פקער דיך 


צו אונז אונ' לײַט זעליג אונז, דען מיר זײַן 
איינציגי אונ' ארמיײ, מחזור ר"ה ויו"כּ, הומבּורג 
1, האַזױ אַן איע אשה אַזױ, א לאַנגע צײַט 
װי זי איז אַן עקרה געװעןײ, מחזור לראש השנה, 
סלאַװיטע 1832, טז/ב, - 

0, אָריגינעל, ניט-נאָכגעמאַכט. ,דאָס איז 
די איע סטאַטוע, אַלע אַנדערע זײַנען נאָכקאָ- 
פירט". | | 

1, אַדװ. אַרכ. בּלויז. ,דער מענש אים דער 
רבּונוישל-עולםן איינציג בּיצאהלט", גה, 6, 
,דער מענש זײַן פר נעמשׂטי (מעלה).. . בּשׁי 
טייט נור איינציג אין זײַן רידנש קונשט", אבֿן 
ישׂראל, מעץ 1766, 

אָפֿט סובּ. דער א'ער = דער רבּונודשל-עולם. 
דער איער וועמען מע מעג געטרויען. דאָס איע 


װאָס איך בּין אין שטאַנד דערװײַל צו טאָן 


פֿאַר. . .ײי, ממוס, װינטשפֿ. ,וי אַזױ בּיסטו, 
מײַן טײַערע, מײַן איע, פֿאַרטריבּן געװאָרן?", 


| נוצ, לב/א. ,ניט דערלעבּן זאָלן די שׂונאים אָן 
מיר אַ נקמה --- דאָס איע בּעט איך נאָר בּײַ 


גאָט", פֿל. 
יעדער א'ער -- יעדער איינער, יעדערער. 


ויעדער איער װעט אַזױ טאָן. פיעדער איער ייִד 


דערציילט אַ גוטױבּרודער, אַן איש נאמן", 


סמבּ. וׂ 


איינציק און אַליין -- פֿראַזע. אויסשליס 


ילעך, אױיסנאַמיק. ,... טראַנספער-שטעלע, דורך 
װעלכער די ייַדן קענען אַנטהאַלטן א' א' אַ' 
די פֿאַרבּינדונג מיט דער אומועלט", ע. רינגעלי 
בּלום, כּתבים פֿון געטאָ. | | 
1. אָריגינעל; װאָס 
האָט ספּעציפֿישע כאַראַקטער-שטריכן. אַן איער 
יום-טובֿ. אַן א'ער בּריװונשטעלער. זײַן א' 
אױסגעשאַרפֿט פּנים האָט זיך . . . געלייגט אויף 


דעם זכּרון פֿון ייִדישן לייענער", יג, תּוך וי 


2, װאָס איז א יחיד בּמינו. אי אין דער געשיכ- 
טע פֿון דער מענטשהייט. ,דער שורש פון 
קונסט ליגט אין דער איער פּערזענלעכקייט 
פונעם קינסטלער", שנ, לעזער, דיכטער, קריי 
טיקער װו. ,דער א' גײַסטיקער אוצר אין דער 
געשיכטע פֿון דער װעלט", אפֿא, טמז, 
4 וו 30, 

-דיקייט -- ,זיך קאָנצענטרירן אויף דער 
אי פֿון ישׂראל װאָס איז פֿול מיט טיפע טראַי 
גישע סתּירות", אפא, טמז, 1964 ווו 12. 





אײנציק-בּאַהעבּיק 


אײינציק"פּאַהעפֿיק -- אַדי. פר. זן. אייני 
ציק װאָס מע האָט. די א"בּיע קאַפּאַטע. ,דער 
טאַטע, אַז עֶר גייט צו דער א" בּיער שוועסטער, 
בּרומט ער אויפן װעג א ניגונדל", י. פּערלע, 
יודן פֿון אַ גאַנץ יאָר, 

איינציקװויי! -- אַדװ. ‏ 1. אַלײן, אָן א גרו- 
פּע. ;די בּחורים גייען א', ניט פּאָרװײַז, ניט 
זאַלבּעדריט". ;אַלע קהלסילײַט.. ., אינאיינעם 
װי אי --- אויף זיי זענען אלע בּרכות אויסגע- 
סדרט", יפ. אדאָנערשטיק... װען מע זאָגט 
איבּער דעם חומש און די גמרא א'", בּן-עמי, 
די ערשטע נאַכט פון חנכּה, אָדעס 1893, 

2. איינער נאָכן צװייטן. אַרײַנגײן א' אין 
זאַל. ;א' װעל איך זיי פֿאַרטרײַבּן פון פֿאַר 
דיר", חחת. ,,מיר שטופּן איינער דעם אנדערן, 
קװעטשן זיך אַרײַן א' אין דער שפּאַרונע", 
ממוס, "בּישיבֿה של מטה'. ,אַ ייִדישע מוטער 
האָט געלאָזן אומבּרענגען אַלע אירע זיבּן קינ- 
דער אי פאר אירע אויגן", אַלכּסנדר האַרקאַװי, 
דיא יודישע רעװאַלוציאָן, נ"י 1892, קא בּיסל 
װײַטער שטייט אויך אויף איינער און נאָך אייי 
נער און מע טראָגט זיך אי אַװעק צו די קעס" 
לען", װײַסוש, 'זעלנער'. קאינמיטן העלן טאָג 
האָבּן זיך אין ... . ווילנער געטאַ בּאַװיזן א צענ 
דליק היטלעריסטן. זיי האָבּן זיך א' געלאָזט 
אין די הויפן", ע. סאַרין, היטלערישער רױבּ 
אונ מאָרד אין ליטע, מאָסקװע 1943, 

9 ניט מיטאַמאָל; בּאַזונדער(ערהייט). לאַח- 
דים. אײַנקױפֿן אָדער פאַרקױפֿן די זעקלעך 
תּבואה א'. גיין פון אַ שׂמחה א' אהיים. ,,דאָס 
האָב איך אויסגעקלערט, . . אי, אי אויפן חשבּון 
אַרוסצוקומען", מס, קהלת תּקצ"ט, ז, 27 
;איילבּערטן . . . טונקט ער אײַן אי אין זאַלץ 
און עסט", זרעים, צ/ב. ;אין די טיפֿסטע תּהו" 
מען, צװישן גאָט און שׂטן, ליגט איר, פּערל 
מײַנע, אי צעשאָטן, אַר, 'מײַנע פּערל. עדי 
ציין פון דעם קינד פֿאַלן ניט אַרױס אַלע מיט- 
אַמאָל נאָר א'ײ, חה, 133, קללה: , מע זאָל דיר 

רײַסן די ציין א'". 

4 (צו) גיסלעכװנז. בּהדרגה. ,איך בּין אליג- 
ציג װײַשׂ צן גדולה וכבֿוד איין שטאָפּיל צו 
דער אַנדר גשטיגן", ר' יום'טוב ליפּמאַן העלער, 
כ*י, 'מגלת איבֿה'. קאויך צװוינגט דער מענש 
זײַן תּאוה פון דעם גוף איינציג װײַשׂ", לטו, 
קנג/ב. ,דיא צײַט גיט איינציג װײַשׂ אַװצק", 
ספֿר מעשׂה ה', אַמשט 1723, ד/ג. 4... דאז 
ער תּשובֿה, תּפילה, צדקה אונ מעשׂים טובֿיץםן 
היפּש אינציג װײַז טוט", גה, 6. .דא דורך װערן 
איר גדערם פר שטאַרקט איינציג װײַשׂ דז זיא 
דר נאך קענן בּרוט עסין", יוסיפֿון, אַמשט 1743, 
ריז. ,די זון . . . גייט אויף א'", חא, לג/ב. ,א' 
האָבּן זיך אומגעקערט צו אים כּמעט אַלע זײַנע 
חושים", שע אַלטינט כּתרילעװקע. , פּאַמעלעך, 
א' האָט זיך דער ניגון אָנגעהוױיבּן פֿונאַנדער- 
צוּװיקלען", אֵש, תּהיליםייוד. 


איינציקונג -- די, -ען. פּראַצעס אָדער רע" 
זולטאַט פֿון איינציקן. יחוד. ,די אי און פֿאָרכט 
איז צו גאָט", יוצר ליו"כּ, פֿפדמ 1885, קנד, 


איינציקייט -- די (דאָס), ן. אײגנשאַפֿט, 


1010 


מצב אָדער פּרט-פֿאַל פון זײַן איינציק. ,,פר קניי 
פּן זיך. ישׂראל מיט אים אונ' קרינן !=קריינעןן 
אים מיט א'י, מחזור שלש רגלים, אַמשט 1713, 
קיד/ב. ,דען ער איז איינציג אונ' איז קיינר 
אַזוא איינציג ויא. גאטשׂ א' איז", עח, לג/ב, 
,;איינציק און נישטאָ קיין א' װי זײַן אַלײַן 
זײַן", אַש, תּהיליםייוד. ,גליק און הייל דער 
אומה װאָס דינט דער איי, פּרץ איבּז, יאַקדמות'. 
; ;אי נעגירט יעדער אַנדערע איינס", איק, ר"ה 
תּשכ"ן. עדאָ איז ניט דאָס אָרט זיך אָפּצ 
שטעלן אויף אַלע א'ן פון ישׂראלײ, אפֿא, טמז, 
4 ווו 12, : 

איינציקלעך -- אַדי. אַרכ. 1. אויסטערליש. 
אויסערגעװיינטלעך. ,אין מצרים וארן זיא 
איינציגלך גפּײַניגט", מחזור שלש רגלים, אַמשט 
3, ריב/ב. 2. לוט דעם סיסטעם פֿון 1 
בּיז 9. ,רות בּמספּר קטן האט צװעלף אין דער 
צאהל. (דען אין מספּר קטן װערטי אַלין עשיי 
רות אונד מאות פֿר איינציגליך גירעכנט)?", 
רי יוסף דאָרמשטאַדט איבּז, תּורת משה, קאַרלס- 
רוע 1770, 

איינציקן -- טרו. ייק, געאיינציקט. ‏ 1. מאַכן 
אײינציק. אַרױיסהייבּן עס זאָל זײַן בּאַזונדער 

| װיכטיק. אויסטיילן, אויסזונדערן. שדו האָסט 
געאיינציקט דעם טאָג יום-כּפּור אין גאַנצן יאָר", 
מחזור קרבּן אהרן --יוה"כּ, װילנע תּרכ"א. 
,זײַן שכינה װערט ער מיט אונש איינציגן אונ' 
אונש װערט ער מאַכן צו איינם פאָלק", מחזור 
שלש רגלים, אַמשט 1713. 2 איבּערגעבּן צו 
איין:איינציקן ציל. א' אַלע געפֿילן און טואונ- 
גען פאַרן בּוֹראיעוֹלם. ,ער ויעקבֿן האָט געאייג" 
ציקט דאָס הארץ צו גאָט", מחזור שלש רגלים, 
טשערנאָװיץ 1848, ;איינציק מײַן האַרץ צו 
פאָרכטן דײַן נאָמען", תּי, תּהלים, פו, 11, 
9 הײליקן. .װערט דער נאָמען פֿון גאָט בּ"ה 
געהײיליקט און געאיינציקט פֿון דעם מויל פֿון 
די מלאכים און פון ישׂראל", קה. ,און מײַן 
נשמה װצט דיך אייי, ספר היראה, 1877, 

4. אוטו. זײַן איינציק. זײַן אַן איינס. ,הינ- 
טער די דיכטונגען איינציקט מײַן איינס", צייט, 
גל וו 

איינציקערװוייז -- אַדי. 
לֵר. | | 
אײַנצירן -- טרוו. ציר אײַן, -'געצירט, ‏ 1, אַ 
בּיסל אויספּוצן, בּאַצירן. א' די װענט פֿון זאַל, 
זיי זאָלן ניט װאַרפֿן קיין מרה-שחורה אויפן 
עוֹלֹם. 2. אויספוצן מיט צירונגען. א' די 

טענצערין מיט זיךף. -נג, 

אײַנצירעווען -- טרו. -רעװע אײַן, -יגעצי- 
רעוועט.. אָנהייבּן פֿאַרריכטן מיט אַ נאָדל און 
פֿאָדעם. א' צעריסענע זאָקן. פֿיג. א' א צע- 
ריסן פֿאַמיליע-לעבּן, | | 

אײַנצירקלען -- טרו. -קל אײַן, -יגעצירקלט, 
נעאָל. ארומנעמען מיט אַ קרײַז (מיט דער 
הילף פֿון אַ צירקל), ,װויל מען בּוֹלט װײַזן אויף 
װאָס עס גייט אַװעק דער דאָלאַר פון אײַערע 
שטײַערן, לאָמיר די דערמאָנטע דאַטעס אי אין 
א טאַבּעלע*, רייד (נ"י) זנת, 

איינצישען -- -+ אײַנטישען, 


דזוו איינציקװײַז, 


איינצלהייט -- די, ן. 


איינצלט -- אַדי. פ9ֿטמ. 


איינצלי -- אַדי. אַרכ. 


איינצלנע -- אָד 


איינצלנע 


איינצל -- 99: ענצל, פד. -+ איינצלנע. ‏ :0106 


861 ,618261. געוויינלעך נאָר װי דער ערשטער 
טייל פֿון צונויפהעפֿטן. איינציקער. בּאַזונדערעף 


פּרט-פֿאַל),. א"יוד -- ,יעדער גוי װעט אײַך 


זאָגן אַז די א-יידן וועלכע ער קען זײַנען גאַנץ , 
וואוילע מענטשן", זשיט װוש, נ"י 1919. א" 
מענטש -- יעדער מענטש געהערט צו א גרופע, 
אָבּער אין תּוך בּלײַבּט ער א יחיד, אַן א" 
מענטש. א"פּויער -- סאָװ. א פּויער מיט א 
פּריװואַטער װירטשאַפט. א"פֿאַל -- דאָס זי 
נען נאָר אי-פאַלן, ניט קיין אלגעמיינע טענדענץ, 
א-פֿאַ רקויף -- לאחדים. א"קאַ מע ר-- 
אין תּפיסה, נאָר פֿאַר איין אַרעסטירטן. ,איך 
האָבּ איצט מורא פֿאַר אַן אי-קיי, ד. בּאָגען, די 
װעמענ מע פֿאַרגעסט ניט, מאָסקװע 1933. א" 
שטודיע -- ,די אי-שטודיעס קען מען... צע- 
טיילן אויף צװיי מינים", מװ, דער װעג צו 
אונדזער יוגנט. 


פּרט. פּרט-פֿאַל. פּרט- 
שטריך. אָנגעבּן א'ן. אַרײַנגײן אין א'ן, איבּער- 
געבּן װאָס עס האָט געטראָפן מיט אַלע אץ, 
עס געדענקען זיך די קלענסטע א'ן. ,מע װאָלט 
אױיסגעפאַנטאַזירט . . . וואונדערלעכע העראָאישע 
איןי, שנ, ה. לייװיק. ;א'ן פֿאַרנעמען אַמאָל 
צו פֿיל פּלאַץ און שאַטן דעם אַלגעמײנעם אליג- 
דרוק", בּעמ |. ,בּײַ אַזעלכע מאָמענטן געדעני 
קען זיך מאַנכע אין", װײַס וו, 'דער איבּערגאַנגי. 


איינציק, אַלײניק, 
פאַראיינצלט. ,איך בּין געבּליבּן אַן אי מענטש 
אויף דער װעלט", רייד (אַלטע פֿרוי פֿון צויז- 
מיר). ,דער דין"וחשבּון בּאַציט זיך . . . אויף 
דעם אינעװײיניקסטן לעבּן פֿון יעדער א'ער 
נשמה", בּעמ ו. ,פֿון די א'ע װערטער תּוהו 
ותּיקון קען מען גאָר האָבּן אַ טעות אין דעם 
עצם ענין", לדבּ, ניי תּשי"ז, 


10!-2ת61 :247:64. 
דזוו איינציק. ,ער שפּרך איך זיך לאַפֿן איין 
אין מאן", בּבאיבּוך, 367, | 


געוויינלעך בּמ. דטשמ. 
1 זזו איינציקע. אָפּגעזונדערטע. עטלעכע, 
געציילטע. אַרױסרעדן בּלויז א' װערטערי א' 
פֿאַרװאָגלטע נשמות. ,דער גאָט פֿון ייִדן אין 
דער איר גאָט אויף דער װעלט", אבּ. פּשעמיאַי 


האָװער, די פֿערבּאָרגענע צדיקים, פּיעטריקאָװ 


1, אי מענטשן (יחידים) אָדער קליינע קאָמ- 
פּאַניעס זײַנען ניט זיכער צו רײַזן דורך אַזעל- 
כע ערטער", אמד, דיא װיסטענײַא זאַהאַרא, 
ווילנע 1868. ,אוב דער קרופ פֿאַלט אָן אויף 
אי קינדער . . . קען מען האָפֿן אז דער פֹֿאַל 
איז ניט זייער שטרענג", דר' מ. זוסמאַנאַװיטש, 
די הויזליכע מעדיצין, װוילנע 1887, עזײַנע שי" 
לערינס האָבּן אין די לאצן פֿון זײַן רעקל 
אַרײַנגעשטעקט א', נאָר שיינע בּלומען", ספ, 
סודות. 


סובּ --- דער איינצלנער -- ;אַ לויבּ פֿאַר 
דעם אים". 


2. אַדװ. אַרכ. דזוו אײינציקװײַז. .לאחר זה 
זענין דיא לײַט װעלכי מהמבּורג לאַלטנה מפני 





איינצלעך 


הדכֿר גיצאָגין זײַן, ענטצלין אייניר נאך דען 
אַנדרין ווידר זײַן אין מקום גיצאָגין", גה, 107, 


איינצלעך -- אַדװ. פרגל איינצליג. איינציק- 
װײַז. גואחר אונ' דער נאך קאמן משה אונ' 
אהרן אבּר דיא עלצטן האטן זיך אַנטשלופט 
פֿון אים איינצליך און איינצליך בּיו דשׂ זיא 
ווארן פון אים גינגן אַלײ, טח, שמות, ה, 1. 


אײַנצע" -- קאָמבּינאַציע פון קאַנװערבּ אײַן 
און װערבּאַלן פּרעפֿיקס צעי. טרעפט זיך זן 
נאָר אין דער רײידשפּראַך. דער קאַנװערבּ אײַן 
גיט דאָ נאָר צו בּב: 1. אָנהײבּן, ניט פֿאַרענ- 
דיקן; 2. עמפֿאַטישער. מיר האָבּן אָט די 
עפעמערישע װערבן ניט פֿאַרצײכנט. דוג- 
מאָות: אייַנצעאַקערן, אײַנצעבּײזערן, 
אײינצעגראָבּן, אײַנצעדריקן, איינ- 
צעװאַרעמען,. אײַנצעיאָגן, אײַנצע- 
לייגן, אװַנצעפּאַטשן, איינצעקווץ- 
טשן, איינצעשטויסן אאַזו. 


אײַנצע'בּערן--טרו. -ער אײַן, -געצעבּערט, 
אַרײַננעמען אין א צעבּער. אי דאָס רעגנװאַסער. 


איינצעלטלדיק -- אַדי. נעאָל (װילקאָמירער 
ייִדישע רעאל-גימנאַזיע). װאָס האָט נאָר איין 
צעלטל, איין קעמערל. איע בּאַקטעריעס, 


אײַנצעלטן -- טרו. צעלט אײַן, -'געצעלט, 
נעאָל. אײַנאַרדענען אין געצעלטן מאַכן א 
צװײטאָגיקן אױספֿלי און א' די חבֿרה אויף 
בּײַנאַכט, 

איינצעליק -- אַזי. נר. אינקעמערלדיק. 
געס זײַנען פֿאַראַן אָרגאַניזמען װעלכע בֹּאַי 
שטייען נאָר פון איין צעל. אַזױנע איע אָרגא- 
ניזמען ואוינען אָפט אין קאָלאָניען", א. ש. 
זאַקס, דאָס לעבּן פֿון פֿלאַנצן. ,האָדעװען זיך 
אומצייליקע בּאַקטעריען אין א'ע בּעלי-חיים 
אויפן בּוים אַליין", ש. בּלום, דער בּױם פֿון 
לעבּן, ניי 1931, 

אײַנצעמען -- לאַנגע ע אין שטאַמן טרו. 
צעם אײַן, -'געצעמט, פר. דזװ אײַנצאַמען 
-+, ,ניט קענען אי מײַן שטרעבּןײ, אל"ק, די 
גליקליכע פאַמיליע, װאַרשע 1881. 

אײַנצענטלען -- טרװ. -טל אײַן, -'געצענ- 
טלט, 1. אײַנטיילן אין צען חלקים, 2, אײַנ- 
שטעלן צו צען אין א גרופּע. א' די מיטגלידער 
פֿון ספּאָרט-קלובּ און אױיסקלײַבּן פאַר יעדער 
גרופּע אַן אָנפֿירער. 8. אַריבּערפֿירן אין דער 
סיסטעם פֿון דעצימאַלע בּרוכצאָלן. 

אײַנצער -- דער, ז. דאָס װאָס מע צערט 
אײַן. אַקט פֿון אײַנצערן. פֿאַרבּרוך, פאַרנוץ. 

אײַנצערונג -- די, יען. פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פון אײַנצערן. א כּסדרדיקע אי. טװ 
פֿאַר יפּחַתתי (ויקרא, יג, 55), אַזױ אויך אין 
אורח, 24 (תּי: ,אויסעסונג"ן, 

אײַנצערטלען -- טרו. -טל אײַן, -'געצער- 
טלט, אָנהייבּן אָדער א צײַט צערטלען. בּאַרן" 
איקן, אײַנשטילן מיט צערטלען. אי א קינד. 

איײינצערן -- צער אײַן, -'געצערט. אוטו -- 
װערן דאַר, מאָגער, שװאַך. איבּערקומען אַ 
קראַנקייט און א', ,אים איז ניט גוט געגאַנגען 


1011 


און פלעגט אי פֿון טאָג צו טאָג", רי יעקבֿ 
מדובּנא, משלי חכמה, װוילנע תּר"ן, 
טרו --- 1. פֿאַרבּרױכן, פֿאַרניצן, פֿאַרצערן. 
;אַ בּיסל האָט עֶר אײַנגעצערט, א בּיסל האָט 
וִמֶעןְן צעשלעפּט", אֵפּאַ, 'דער בּעל;תּשובֿה, 
.. דאש אַנדערע שליש אין סחורה, דרפֿשטו 
פֿאר איין צערן האָבּן קיין מורא", עיון, נ/ב, 
2. פֿאַרניצן פונעם גרייטן, פֿון פֿריִער אָפּגע- 
שפּאָרטן, און ניט פאַרדינען. ער צערט אײַן, און 
װעט בּאַלד אויפעסן די הויט פֿון זיך. ,זינט 
נאָך דעם מאַנס קרענק האָבּן זיי אײַנגעצערט 
אַלץ װאָס זיי האָבּן פֿאַרמאָגט", רייד (מג). 
דעניש. ד-ער. 
אײַנצערן -- {... צאַאַרןן טרו. צער אײַן, 
-ריגעצערט. - אַרײַנבּרענגען עמעצן אין צער. 
צעקריגן זיך מיט עמעצן און אים א', 


אײַנצערעווען -- -+ אײַנצירעווען. 
אײַנצער(ע)נען -- דזו אײַנצאָרעגען. 


אײנקאַבּרירן -- (שנײַדערײ) -+ אײַנקאַמ- 
בּרירן. 

אײַנקאַדויטשען -- טרו. -טשע אײַן,, -יגעד 
קאַדױטשעט. סל. אײַנשאַקלען. אײַנטרײיסלען. 
,קאדויטשע ניט אײַן דאָס קינד, װיג עס נאָר 
אײין". 

אײַנקאַדערן -- טרוו. דער אײַן, --געקאָדערט, 
לר, זאַמעט. מאַכן עס זאָל אויסזען װי א 
שמאַטע. זיך אַװעקזעצן אויפן נאַסן גראָז און 
אי דאָס קלייד אויך מיט זיף. 

אײַנקאַװען -- טרו. -װע אײַן, -געקאָװעט, 
1 אײַנשמידן. אַרױפֿקלאַפּן פּאָדקעװעס. א' די 
פֿערד. אי פּױערשע שטיװל. 2. צונויפֿשמידן 
איין שטיק אײַזן מיט א צװייטן. אי דאָס אָפּגע- 
בּראָכענע שטיקל האַק. 8. אַרומשלאָגן מיט 
אײַזערנע רײפֿן, פּרענטעס אײַזן, בּכלל אײַני 
מאָצעװען, מאַכן שטאַרק און זיכער. א' אַ 
קאַסטן, װאָגן, אי די פענצטער, די טירן. א... װי 
א קאָװאָל װאָלט דאָרט מיט אַ האַמער אײַנגע- 
קאָװעט", אֵש, תּהיליםיייד. 

4. אַרױפֿטאָן קייטן. אי די אַרעסטאַנטן. אי 
די הענט, די פיס. 9. מאַכן עס זאָל ניט קע 
נען זיך רירן. ,. . . אידיק אים, װי עס קאָװעט 
אײַן אַן אומגעריכטער שטאַרקער פראָסט די 
טײַכןײ, ה. קאַמענעצקי איבּז, פּ. פּאַנפֿיאָראָו, 
מיט פֿעסטנ טראָט, מינסק 1936. 0, אײַנהאַ- 
מערן. אַרײַנקלאַפּן. פעסט אַרײַנזעצן. אי יענעם 
אין קאָפּ אַרײַן, ער זאָל אין שלאָף אַפֿילו ניט 
פֿאַרגעסן. ‏ מיט זיך. 

אײַנקאַזערנירן -- דזוו אײַנקװאַרטירן, בּו. 

אײַנקאַטאַלאָגירן -- טרװ. -גיר אײַן, --יקאַ 
טאַלאָגירט, אַרײַנשרײַבן אין קאַטאַלאָג. אַרײַנ- 
שטעלן אין קאַטאַלאָג. אי די אַלע קאַרטלעך. 
אי נײַע בּיכער. | 

אײַנקאַטעװען -- טרו. -טעװע אײַן, -'געז 
קאַטעװעט. 1. אײַנשמײַסן. פאַרשמײַסן, פֿאַר- 
פּײַניקן, הרגענען, ממיתן. א' מיט ריטער. א' 
מיט אַ בּײַטש. א' דעם הינטן בּיז בּלוט. אי די 
אַרעסטירטע צו 25 שמיץ. אי אַז קיין גאַנצער 
אבֿר זאָל ניט בּלײַבּן 2. מאַכן עס זאָל 


אײַנקאָכן 


אַרײַנדרינגען 
געהאַרכיקײט, 

אײַנקאַטשען -- טרו. -טשע אײַן, --געקאַ- 
טשעט. אויך: -- קאַטשייַען. סל. 1. אײַנ- 
װאַלגערן. אײַנקײַקלען. אי אין היי, אין שטרוי, 
אין זאַמד אאַזו. א' עמעצן, עפּעס אין בּלאָטע, 
אויך פיג. א' עמעצנס נאָמען אין בּלאָטע, אין 
בּלבּולים אע. 

2. אײַנװעלגערן; מאַכן דין און אויסגע- 
שפּרײיט מיט אַ קאַטשלקע, װאַלגערהאַלץ. א' 
לאָקשנבּלעטער. אי אַ מיירע מצות. 9. װאַרפֿן 
הין און צוריק (בּײַ אַן אַרבּעט-פּראַָצעס). ,מע 
קאַטשעט אײַן יעדעס טייגל אין דער מולטער 
מיט דער האַנט", ב. שאַפראַן, יידישע קוך, 
װאַרשע  .1930‏ 4. אײַנװיקלען: אײַנקרױזן. 
אי די האָר אין גלעקעלעך. 0. אײַנװיגן. א' 
אויף דער הוידלקע. 0. אײַנדריקן. א' הי, 
שטרוי. מיט זיןף. עניש. 

אײַנקאָטשקען זיך -- אוטו. -קע זיך אײַן, 
זיך --געקאַטשקעט. 99;: --קוטשקען זיך, 
1. זיך אַװעקזעצן נידעריק מיט פֿאַרױסגעשטופ- 
טע קני. אי זיך כּדי זיך צו שפּילן מיטן קינד, 
2. זיך צונױפֿדרײיען מיט די פֿיס אונטער זיך, 
אי זיך אויף דער סאָפֿע. אי זיך אין אַ װינקל 
און אײַנדרעמלען. 

אײַנקאָך -- דער, ‏ ן. 1. אַקט אָדער רעזול- 
טאט פֿון אײַנקאַכן. געדיכטער (שיטערער) אי 
2. פד. געדושעכץ. פלייש, אײַנגעקאַכט אין א 
צוגעדעקטן טאָפּ מיט אַ בּיסל װאַסער. .. . א 
שטיקל פֿלײש, אַ בּיסל קאַרטאָפֿל און גרינסן 


דורך קאַטעװען. א' מוֹרא. א' 


צוצוריכטן דעם א'", בּ. דעמבּלין, װעסטיסײַד. 
9. יעדער געדיכטער מין שפּײַז װאָס װערט צו" 
געגרייט בּאַזונדער און געגעסן צוזאַמען מיט 
קלאָרער זופּ. הינעריויך מיט אַן א' פון רײַז, 
, מײַן מאַן טאָר ניט עסן קיין רויע גרינסן, 
קריגט ער אַן אי פון עטלעכע גרינסן צו זײַנע 
זופּ, רייד (װיטעבּסק). 4. דאָס װאָס מע 
קאַכט אײַן (צוזאַמען) מיט זופּ: ציבּעלע, פּעט' 
רישקע אע. 

אײַנקאָפן -- טרו. קאָך אײַן, --געקאָכט. 
1. קאָכן עפּעס מיט װײניק װאַסער א לענגערע 
צײַט אויף א קליין פֿײַער. אי פלייש. ,זי נעמט 
בּײַ אים כּמעט א צװיידרײַ מאָל אויף דער װאָך 
אויף צו האַלבּע פֿונטן לעבּער, װאָס זי זאָגט 
אים צו אײַנצוקאָכן אין אַ בּאַזונדער טעפּעלע", 
װײַס ו, ידער אָרעמער יונגי. 

2. קאָכן אַ לענגערע צײַט אין װאַסער כּדי 
די הויפט-שפּײַן (פֿלײש, פיש) זאָל דורכגענו" 
מען װערן פון גרינסן, פאַרבּראָקעכץ אע. א' 
פֿלײיש און מערן. ,אויף צו מאַרינירן פֿיש, קאָך 
איך אײַן העכט אין לאָרבּערבּלעטער און גע" 
ווירצן". *א' די געבּליטן = אַרײַנבּרענגען אין 
גרויס כּעס. 

9 קאָכן אין יעדער אַנדער מין פּאַסיקער 
פֿליסיקייט כּדי דאָס געקאַכטע זאָל דורכגענו" 
מען װערן מיט אָט דער פֿליסיקײט. א' פלייש 
אין װײַן. א' אין אייל. *א' אין זיסןן) און אין 
זויער(ן) = אויך: גרינג אָפּנאַרן. 

4. אויך אוטוו. קאָכן אַזױ לאַנג בּיז אַ טייל 





איײינקאָלײיאיק 


פֿליסיקײט װערט אױסגעפּאַרעט. אי אַ דריטל 
פֿון טאָפּ. א דריטל װאַסער קאָכט אײַן. ,נאָך 
חלבֿ לאָז מען צושיטן . . . ער האָט אײַנגעקאָכט 
בּיז אין מיטןײ, עט, לידער. ,זאָל עס קאָכן אין 
איין קװאָרט װײַן, דאָס פֿערדע חלק זאָל אי", 
ספֿר רפֿואות, אָרט? יאָר! 0. דורכקאָכן צִצי 
קאָכן. ,ווען מען עסט װײניק, האָט דער מאָגן 
כּוח עס אײַנצונעמען און די נאַטירלעכע היץ 
קען עס א'", נועם מוסר, ווילנע 1864 0, גראָבּי 
לעך. מאַכן אַז עמעצער זאָל זיך פֿאַרליבּן. ;ער 
איז אַ שעמעודיקער בּחור, מיט מיידלעך ניט 
אַרומגעגאַנגען. קען מען אים אי אין איר", 

מיט זיך -- א דריטל פון טאָפּ קאָכט 
זיך אײַן,. 9ֿטמ: פאַרליבּן זיך |בּאַװירקט פון 
עונגאסא :178 ,400226, :2) ,די פּאַניענקע 
האָט זיך אין אים אײַנגעקאָכט", שע, סטעמי 
פעניו. ,וואו איז דאָס געהערט געװאָרן, אַז א 
בּעל:הבּית אַ טאָכטער זאָל זיך אי אין א שנייי 
דערוק?", מ. אחון, אַנאַ גריגאַריעװנא. . ., ווילנע 


תּרנ"ן. 
-ונג. ‏ -עכץ. -עניש. דער -- כּלי אויף 
אײַנצוקאָכן. 


אײינקאַלײיאיק -- אַדי. װאָס האָט נאָר איין 
פּאַר רעלסן, גייט הין און צוריק אויף דער 
זעלבּיקער ליניע. אַן א'ע בּאַן. ,די ליניע איז 
אויף דער גאַנצער לענג אַן איץ", פ. ליסאָװסקי, 
דער איטאַליעניש אַבּיסינישער קאַנפֿליקט, מאָס" 
קװע 19235. 


אײינקאַליריק -- אדי. װאָס האָט נאָר איין 
קאָליר. איע װענט. איע אילוסטראַציעס. ,אָקסן 
איע אַ ריזיקער טאַבּוןײ, אַבֿרהם זאַק, 'הינטער 
שטעט צעװאָרפֿענעי. -יקייט, | 


אײַנקאָלירן -- טרו. ‏ -ליר אײַן, -(גע)קאָי 
לירט, אײַנפאַרבּן. אײַנמאָלן מיט קאָלירן. 
א בּיסל א' די פעדער-צייכענונגען. א' בל 
מעלעך אויף די װײַסע װענט. -ונג. ה-עכץן. 


אײַנקאַלכן -- טרו. קאַלך אײַן, --געקאַלכט, 
אײַנשמירן מיט קאַלך. בּאַדעקן מיט קאַלך, א' 
די װענט. אי די קליידער בּײַם קאַלכן, 


אײַנקאַלעקטירן -- טרו. -טיר אײַן, -י(גע)- 
קאַלעקטירט, -קאָלעקטן, אִמ. אײַנקאַ- 
סירן, אײַנמאָנען א חובֿ. צונױפֿקלײַבּן מיישנדרס 
אע. אי די בּײַשטײַערונגען. ,װאָס אָנבּאַלאַנגט 
דעם גבֿיר האָט ער זיך ניט געטאָרט דערלויבּן 
אײַנצוקאָלעקטירן כּבֿוד אין פאָרויס", טמז, 
1 ו144. מיט זיך -- ;די צװאָגן קאָ- 
לעקטירן זיך אײַן גאַנץ גוטי. /3ה. 


אײַנקאַלערן -- טרוו. -ער אײן, --יגעקאָלערט, 
זן -;קוילערן. אײַנקײַקלען. אײַנקאַטשען. 
אי אין שטרוי, היי אע. אויך מיט זיך. 

אײַנקאַלקולירן -- טרו. -ליר אײַן, -י(גע) 
קאלקולירט,. ארײַננעמען אין חשבּון. אי אין 
פּרײַז פֿון סחורה לאַגערגעלט און בּאַנקצינזן, 
-ונג, | 

אײַנקאַמבּיגירן -- טרו. -ניר אײַן, -(גע) 
קאָמבּינירט. אַרײַננעמען אין דער קאָמבּינאַ 
ציע. ;אַז מע שפּילט |שאָרְן אפֿילו מיט א 


112 


פושער, דאַרף מען אויך אי אַ ריכטיקן ענטפער". 
-ונג, 

אײנקאַמבּרירן -- טרו. -ריר אײַן, --י(גע)- 
קאַמבּרירט. ?810110ס :2. (שנײַדערלי) 
אײַנדרייען אין פאַלבּן און פֿון דער אינעװיי- 
ניקסטער זײַט דורכנייען מיט פעסטע פֿעדעם, 
אי די בּלוזקע איבּערן גאַרטעלע, 

אײַנקאַמען -- טרו. קאַם אײַן, --געקאַמט, 
9 --;קעמען. מיט דער הילף פון א קאם 
רייניקן אָדער בּרענגען אין אָרדענונג. אי פלאַקס. 
פֿאַרן אַרױסגײן א' די צעפּאַטלטע האָר. אי די 
לאַנגע האָר אין אַ קאָקס. : 

מיט זיךף. /-נג. ק-עכץ. /עניש. 

אײַנקאָמ|ען -- דאָס. אויך: עניש, דטשמ. 
נר. הכנסה. ,שטײַער-פּראָצענט אויף א'עני- 
שן"... ,, פּראַגרעסיװוער אי-שטליער", בּונד, װאָס 
װיללען די סאַציאַלדעמאַקראַטען אין רוססלאַנד, 
זשענעוו 1900, 

אײַנקאַמענטירן -- טרו. -טיר אײַן, --יקאָ 

| מענטירט. אײַנטײַטשן (װעגן א קאָמענטאַטאַר 
אין דער פּרעסע, אויפן ראַדיאָ אע). אי דעם קאנ" 
דידאַטס רייד אויף א בּייזװיליקן אופֿן, -נת. 

אײַנקאַמפּלעטירן -- טרװ. טטיר אײַן 
-יקאָמפּלעטירט.. אַרײַננעמען אין א קאָלעקי 
ציע. מאַכן עס זאָל זײַן קאָמפּלעט, א פולצ 


זאמלונג,. אי אַ יאָרגאַנג פון א װאָכנבּלאַט. א' 


דעם זשורנאַל פֿאַרן גאַנצן יאָרצענדליק. א' די 
מאַנשאַפט. -/21, | 


אײַנקאַנטן -- טרו. קאַנט אײַן, -'געקאַנט, 


מאַכן א קאַנט. אַרומנײען מיט אַ קאנט. אי אַן 
אייבּערהעמד. ‏ -/23, 

אײַנקאַנטראָלירן -- טרו. -ליר אײַן, -י(גע) 
קאַנטראָלירט. אײַנהיטן אָדער אױסגעפינען 
בּײַם קאַנטראָלירן. ,אַזא קונציקע גניבֿה אַז 
מע האָט עס ניט געקענט איי. ‏ -ונג, 

אײַנקאַנטראַקטירן -- טרו. -טיר אײַן 
י(גע)קאַנטראַקטירט, ‏ אַרײַננעמען אין קאָנ" 
טראַקט. א' אויך די סומע פֿון שטראָפֿגעלט 
פֿאַרן עובֿר זײַן אויף די פּונקטן,.... -ונם, 

אײַנקאַנטשען -- טרו. -טשע אײַן, -- געקאָנ- 
טשעט. פאַרענדיקן. אויסענדיקן. א' אַן אַר" 
בּעט ערשט שפּעט אין דער נאַכט. געבּן קלעפּ 
בּיז מע קאָנטשעט אײַן דעם כוליגאַן. אי ן==אויפֿ- 
עסןן איינער אַליין א געבּראָטן הינדל. ,װידער 
גענומען א קאַפּעטשקע, און אַזױ אַ קאַפּעטשי 
קע נאָך א קאַפּעטשקע אײַנגעקאַנטשעט דעם ליי 
טער |בּראנפֿןן", לייזער קאַצאָװיטש, הומאָרעס- 
קעס, מינסק 1933, מיט זיך -- אויך: אַװעק- 


פֿאַלן. -עניש. 
אײַנקאַנפערװירן -- טרװ. ויר / אײַן, 
-י(גע)קאַנסערװירט. אײַנפּרעזערװירן. אַ לענ" 


גערע צײַט אויפהיטן שפּײַז (דורך ספּעציעלע 
אוֹפנים) זי זאָל ניט קאַליע וערן. אי פֿלײשן און 
פישן פאַר דער װײַטער נסיעה. מיט זיך -- 
זיך ניט עלטערן, אויפֿהיטן אויסזען, כּוחות 
ניט װי עס איז לויטן עלטער. /נב. 


אײַנקאַסירן -- טרו. -סיר אײַן, --(גע)קאַ- 
סירט. 1. אײַגמאָנען, אַרײַנבּאַקומען בּאַר 


אײַנקאַספּערן 


סל, התחײַבֿות. א' די צוגעזאָגטע נדבות. א' 
פאַר די עליות. א' מיטגליד-אָפּצאָל. אָנװערן אַ 
העלפֿט בּײַם אי אַ װעקסל פון א בּאַנקראָטירטן 
סוחר. ,. . . מחובֿות שלי אײַן קאַסירן קענין", 
אגרת שלמה, טז/ב. ;כּדי חלק השליש כנ"ל 
אײַן צו קאַסירן", 'פנקס הקהל דק"ק רונקלי 
תּצײג ובל צון. עער װעט קאַנען אי די חובות, 
װאָס קומען אים", נס, משפחה מאַשבּער וו 
2. אַרײַנקריגן געלט אין דער קאַסע פֿון אַ 
רעגירונג, אַ מאַכט, א (געזעלשאפטלעכער) אָר-" 
גאַניזאַציע. א' קנס, אי צוגאָבּ-שטײַערן. אי דעם 
מס. ,עסטרײַך און פּרײַסן האָבּן אין יוטלאַנד 
אױפֿגעלײגט אַ שרעקלעכע קאַנטריבּוציע און 
האָבּן זי שוין אײַנקאַסירט", קמ, 1864, +א 18, 
;דער קייזער װעט גרויס היזק האָבּן, ער װעט 
דאָ זײַנע שטײַער נישט קענען א'", שארית, 
| לעמבּערג(?) ;ער פֿלעגט אײַנצוקאַסירן פֹּאָ 
דאַטקעס נאָך מער אַלס מען בּאַדאַרף", אמד, 
שעפקע דער יאַנציצער אָרעם בּחור, ווילנע 1872, 


געלט (אין קאַסע) פֿאַר סחורה, א חובֿ, אַ ועק- 


8 אַרײַנקריגן בּאַר געלט פֿאַר פֿאַרשײדענע 
פֿאָרמען פון פֿאַרמעגן. פֿאַרקופן די נחלה און 
| אי בּיזן לעצטן גראָשן. ,ער האָט אײַנגעקאַסירט 

זײַן קאַפּיטאַל, . . און איז אַנטלאָפֿן פון ווין אין 
לאָנדאָן", ש. בּעקערמאַנן, דער מאָרגען שטערן, 
אַדעס 1884. ,הײַנטיקע װאָך װעל איך אי מײַן 
װאַרע און אהײימפאָרן", בּ. זילבּערמאַן, אַהבת 
דוד ויהונתן, קעשענעוו 1885, 


4. אַרײַנבּאַקומען עפּעס װאָס איז װערט 
געלט, איז שװה-כּסף (און װאָס װערט אױפֿגע: 
נומען װי דאָס װאָלט געווען א חוֹבֿ). אי קאָמ" 
פּלימענטן פֿון די פארערערס. א' כּבֿוד, כּיבּו 
דים,. ;קאַסירט אײַן אַפּלאָדיסמענטן", גרינ, 
; , , טאָגבוך, 

אויך מיט זי ך -- אָן בּאַזונדערע בּאַמיאונ- 
גען. ,די בּײַשטײַערונגען האָבּן זיר אײַנקאַ 
סירט", ריד (נ"י), =נ2 -- עדיא... אײַן 
קאַסירונג . . . בּיזאָרגין", אגרת שלמה, ח/ב. 

| -עניש. = דער (דין, -קע) -- ער עס פֿאַר- 
נעמט זיך מיט אײַנקאַסירן. ,געהאַלט |דעםן 
לערער, דעם א', סטאָראָזש און קעכין", קמ, 
9, פא 20, 


אײַנקאַפע -- די, יס. (סוחריש) אינקאַסע. 
אײַנקאַסירונג דורך א בּאַנק אָדער אַן אינסטיטן- 
ציע בּכלל. ,ער פֿלעגט אַלע װעקסלען אָדער 
דיסקאָנטירן אָדער אַװעקשיקן אין די בּענק צום 
איי, מ. אחון, די צװיי שװעגער, װילנע תּר"ס, 


אײַנקאַפּענירן -- טרװ. ‏ גיר אײַן, -'געקאַ 
סענירט. 89: --קאשענירן. אַרײַנקריגן 

| געלט אַדער סחורה דורך א דרוק, אויסניצנדיק 

| א שװערע לאַגע. א' געלט. א' סחורה פאַר 
העלפֿט געלט, װײַל דער סוחר האָט געהאַט 
גרויסע צאָלונגען. -ונג. דער 


אײַנקאַספּערן -- טרו. -ער אײַן, -געקאַס- 
פערט. 89: - קאַשפּערן. אַרײַנקריגן געלט 

דורך א שוינדל. ,װער ווייס װיפֿל דער שאַג- 
טאַזשיסט האָט אײַנגעקאַשפּערט פון אים", רייד 
(מג). -ונה, 





אײַנקאָסקען 


אײנקאַטקען -- טרו. -קע אײַן, -געקאָסקעט, 
אויך: ‏ --קאָקאָסקען. 99: --קאָשקען. 
אײַננעמען, אײַנשטילן, בּאַרואיקן מיט גוטן, 
- מיט גוטע רייד, מיט גלעטן אע. אי דאָס קינד 
װאָס האָט זיך צעװיינט. א' א פערך מיט אַ 
שטיקל צוקער. א' א הונט, אים גלעטן איבּערן 
האַלדז. ;און דערבּײַ װי מאַכט עֶר נישט אַמאָל 
אַ שׂמחהלע, א בּרייטן בּרית, א בּרייטע חתונה, 
א פּדיון-הבּן, און קאָסקעט דערמיט אַזוי אײַן 
דעם עולם", ריב"ל, די הפֿקר װעלט, װאַרשע 
תּרס"ב. מיט זיך-- זיך אײַנטוליען. ‏ עניש. 
אײנקאָפּטשען -- טרו. -טשע אײַן, -יגע- 
קאָפּטשעט. 1. אײַנרױכערן. אײַנסאַזשען. א' 
די גלאָז פֿון לעמפּל. אי דעם סופיט מיט דִי 
הויכע ליכט, 2. אײַננייען, אײַנשטריקן אַנ- 
דערע טריט. אי די צעריסענע זאָקן. -עניש. 
אײַנקאַפּען -- טרו. -פּע אײַן, -געקאַפּעט, 
1, אײַנטריפֿן,. אי אַ פּאַר טראָפּנס עסיק. א' 
טראָפּנס אין די אויגן, א' סם אין א בּייזן אַר" 
טיקל,. 2, פֿאַרגיסן טראָפּנװײַז. אי דעם טיש- 
טעך מיט װײַן, 
אײינקאַפּען -- טרװ. פּע אײַן, -געקאָפּעט, 
95 --קאָפּיען,. 1. סל. אײַנגראָבּן. אי קאַר- 
טאָפליעס. 2. אײַנדריקן מיט די פיס, אײַנ- 
בּריקען. אי די לויזע ערד. ‏ עניש. 
אײַנקאַפּריעװען -- טרװ. זעװע אײַן 
-יגע)קאַפּריזעװעט. מאַכן קאַפּריז, זיך ריי- 
צן מיטן קינד און עס אי 
אײַנקאַקן -- טרװ. װאול. אײַנשמוצן מִיט 
צוֹאה. א' דעם לײַלעך. געוויינלעך מיט זיך -- 
זיך מיאוס בּאַנאַרישן. ' 
אײנקאַרפֿן -- טרו. קאַרבּ אײַן, -- געקאַרבּט, 
אויך: -;קאַרבּירן. 1. אײַנקריצן, אײַנ- 
שנײַדן און דערבּײַ מאַכן א סימן,. אי דעם נאָי 
מען אין אַ בּוים. א' אַ כּלי. אי אַ מילכיקן לעפֿל, 
2. אײַנטיפֿן. אױיסגראָבּן, אי רינעווקעס צװישן 
פֿעלד און פֿעלד. אי די ערד. 8. אײַנגראַװירן. 
אי די איניציאַלן. 4. אויף שטענדיק פֿאַרפֿעס- 
טיקן, אי אין זכּרון די טײַערע װערטער. ,און 
נאָך אַזױנע גוטע און קלוגע זאַכן האָבּ איך 
מיר געטראַכט און אײַנגעקאַרבּט", פּרץ, יע 
בּער-ליבּעי, 0. אַרײַנדרינגען װי מיט עפּעס 
שאַרפֿס. ,. . . קאַרבּט אײַן זײַנע אויגן אין 
נאירן טונקעלן פּנים", א. קאַהאַן, אינזשענערן, 
קיִעװו 1932, ,דער אַקאָרדיאָן זײַנער, װאָס 
קאַרבּט אים כּלומרשט אײַן מיטן רימען דעם 
האַלדן...", י. שרײַבּמאַן, סאַװ' הײימלאַנד, 
7, פװַאן 9, | 
מיט זיך -- גדעם חלף אין קאַלט, דעם 
חלף איז אומעטיק, אומצאַליקע פּגימות האָבּן 
וי ציין זיך אײַנגעקאַרבּט אין זײַן דערפֿרורע- 
נעם בּלויי, הל, 'לידער פון אומקום" 
אײַנקאַרהן -- טרו. קאַרג אײַן, --געקארגט, 
1. פֿאַרניצן פֿאַר לעבּנס-מיטל װייניקער װי מע 
װאָלט אייגנטלעך בּאַדאַרפט. אײַנשפּאָרן פונעם 
נייטיקסטן. אי הוצאָות, לעבּן מיט חשבּון. ,איך 
האָבּ אײַנגעקאַרגט מײַן נשמה בּיז איך האָבּ 
געמאַכט אַ פֿאַרמעגן פֿון א מאה אלף קערב- 
לעך", א. מאָרגענשטערן, עגל הזהבֿ, װאַרשע 


1218 


8, ,מיר האָבּן געלעבּט זייער קאַרג. איך 
פלעג זען אײַנשפּאָרן, אי װי װײַט נאָר מע 
קאָןי, ממוס, דאָס קליינע מענשעלע. | 
2. אײַנהאַלטן, צוריקהאַלטן. ניט געבּן. ,דאָס 
גוטע קען מען ניט אױיסבּרענגען און דאָס 
שלעכטע ניט א'", שװ. ;אי א װאָרט און פֿאַר- 
לירן א קװאָרט, שװ. ,די פרעמדקייט . . . האָט 
אײַנגעקארגט אירע רייד", מ י. שעליובּסקי, 
אין דער װעלט אַרײַן איך: א' אַ שמייכל. 
| אויך מיט זיך. /עניש. | 
אײנקאַרטשען -- טרו. -טשע אײַן, -יגע- 
קאָרטשעט. 1. אײַנקנולן. אײַנדרײיען. מאַכן 
עס זאָל פֿאַרנעמען װייניקער אָרט, זײַן קיר" 
צער. אנא דיר א בּינטל היי. . . קאָרטשע אײיַן 
די פֿיס אַז דער אָקס זאָל דיר קיין דריק ניט 
געבֹּזָי, אַש, אַ היים, מינסק, יאָר? 2, אײַנ" 
| שרומפּן; אײַנקנייטשן, אײַנקרימען. אי א זויערע 
מינע. אי די צורה, דאָס פּנימל 0, צונױיפֿ- 
| דריקן, צונױפּֿפּרעסן. ,ווייס איך ניט װי דײַן 
האַרץ װערט אײַנגעקאַרטשעט פון צער", אַש, 
משה, 
געוויינלעך מיט זי ך -- אי זיך פֿון ווייטיק, 
פֿון צער. די קישקעס קאָרטשען זיך אײַן פון 
- הונגער. די הויט קאָרטשעט זיך אײַן פֿון 
אַלטקײט. , איך זעץ מיך אויף א שװעל און 
קאָרטשע זיך אײַןײ, פֿל |בּײַ אונז יודעןן. עזיך 
שטרעקן נאָך די עקן (דאָס הייסט מען מוז 
זיך אײַן קאָרצען װעדליק די קאָלדרע)", אמד, 
ה דיא דינסט מיידעל װילנע 1868. אקוים אָבּער 
קומט די נאַכט, מאַכט ודי בּלום} זיך צו, קאָר" 
טשעט זיך אײַן", פרץ, געדאַנקען און אידייען. 
,די גלידער דרייען זיך צונויף און קאָרטשען 
זיך אײַןײ, װײַס, 'מזל-טובי. ,דער שניי . . . האָט 
זיך אײַנגעקאָרטשעט, געװאָרן געלבּלעךיגעלע- 
כערט", חג, 'די שבֿועהי. ‏ עניש, 
אײַנקאַרפעװען -- טרוו. -סעװע אײַן, +יגע- 
קאָרסעװעט. אַרײַננעמען אין אַ קאָרסעט. א' 
דעם פעטן בּויך. מיט זיך -- זיך א' אַזױ, 
עס זאָל זײַן שווער צו אָטעמען. 
אײַנקאָר(ע)ניי 'ען --- טרוו. -נייע אײין,, *ריגעז 
קאָר(ע)נייעט. 89: = קאָר(ע)ניען. 1. אײַני 
װאָרצלען. א' עמעצן אויף נײַער ערד, אין א 
נײַ לאַנד. אויך: אי אין זכּרון. 2, אײַננאַדען. 
אײַנפֿירן. אי בּעסערע מידות. אי א שטרענגערע 
דיסציפּלין, | 
אָפּטער מיט זי ך -- אי זיך אין דער סבֿיבֿה, 
דעם לאַנד אע. ,אי זיך אין דער קאָמפּאַניע?, 
וִח. מאַלאַגאַן, 'גדולת ר' װאָלף. . .* ויפ 
אײַנקאַרקעװען -- טרו. -קעװוע אײַן, +יגעז 
קאַרקעװעט. 1, אײַנפּראָפּקעװען. פֿאַרשטעקן 
מיט אַ קאָריק, אי די פֿלעשער. 2, אײַנשטאָפּן, 
,וי א בּייזער כּישוף װאָלט די העלדזער אייני 
געקאָרקעװעט", מבּאָ, דער גייער. 
אײַנקאַשענירן -- -+ אײַנקאַסענירן. 
אײַנקאַשערן -- טרו. ער אײַן, --געקאַ 
שערט,. אַרױפֿקאַשערן. אַרױפֿװיקלען (װעגן 
אַרבּל, הויזן אע). אי די הויזן, ניט אײַנװאַדזגען 
זי אין דער שליאָטע. *א' די אַרבּל = זיך נע" 
מען מיט חשק צו אַן אַרבּעט. ,,איז דער געלער 


אײַנקװארמירן 


פלינק אין מלבּוש אַרײַן... דאָס געלע בּענדל 
אײַנגעקאַשערט און די. שפּיציקע בּרעגן פֿאַר- 
ירוקט אינעװייניק",: צ. דאָלגאָפּאָלסקי, בּאַ ‏ גע 
עפֿנטע טויערן, מינסק 1928, 

אײַנקאַשפּערן -- -+ אײַנקאַספּערן. 

אײנקאַשקען ---+ אײַנקאָסקען. ;האָט זי אים 
קוים מיט צרות אײַנגעקאַשקעט, אליַנגערעדט", 
הר, פֿאַרנאַכט. ' 

אײַנקהלן זיך -- {... קאָהאָלןן אוטו. קהל 
זיך אײַן, זיך --געקהלט.. זיך ארײַנדרייען 
צװישן קהל, צװישן די חשובֿע לײַט װאָס פֿירן 
די קהילה, װאָס האָבּן א דעה בּײַם קהל. ,נײַע 
צײַטן און אַפֿילו בּעלי-מלאָכות האָבּן זיך אײַנ- 
געקהלט", רייד (קאָװנע), 

אײַנקודלען -- טרח. -דל אײַן, -'געקודלט, 
אײַנדרײיען אין קודלעס. א' די האָר מיט א 
הייסן אײַזן, | 

אײנקװאַטֿירן -- טרח. -טיר אײַן, --גע- 

= קװאַטירט. 8טמ אַנשטאָט אײַנקװאַרטירן. ;האָט 

| מען בּײַ דער גרעפֿין ... אַ גאַנצן שקאַדראָן 
הוזאַרן אײַנקװאַטירטײ, איין שיינה מעשׂה פֿון 
איין גרעפֿין אין פּוילין, טשערנאָװיץ תּרכ"גי 
,דער װאָס איז אין שטאַנד די חשובּע מצװה 
ןהכנסת-אורחיםן מקיים צו זײַן, דהײַנו ער 
האָט א חדר בּאַזונדער דאָס עֶר זאָל קענען די 
אורחים דאָרט איי, ר' יצחק האַמבורגער איבז, 
פּלא יועץ, ווילנע 1898, | 

מיט זיך -- ,די אומגעבּעטענע געסט קװאַ 

- טירן זיך אײַן זעלבּסטײ, אמד, דער אַנטלאָפֿע- 
נער רעקרוט, וילנע 1872. ,ר' פראָסט האָט 
זיך אין דירות אײַנקװאַטירט. דאָס ערשטע קומט 
ער אַרײַן ואו אָרעמעלײַט װאוינעןי, שלמה 
פּראַג, איינע נײַע געשיכטע... פֿון... פֿראָסט, 
װאַרשע תּרײל. : /נפי ‏ - 

אײַנקװאַטשען -- טרװ 8 אוטו. -טשע אײַן, 
+יגעקװאַטשעט. אויך: ---קװואטשן, 1. אײַנ- 
קנעטן, אײַנטרעטן (עס זאָל אַרױסגעבּן א קלאנג 
יענלעך װי קװאַטש-קװאַטש). א' מיט (די פיס, 
מיט די הענט) ליים, בּלאָטע, טייג. א' מיט די 
שטיװאַלעס די בּלאָטע בּײַ דער טיר 2 אײַנ- 
בּרודיקן. אי די זאַכן,. -עניש. 


אײַנקװאָטש(ק)ען זיך -- אוטװ. -טש(ק)צ 
זיך אײַן, זיך -געקװאָטשןק)עט. 7. (װעגן 
אַ הון, א קװאַטשקע) אײַנזעצן זיך, אײַנאָרדע- 
נען זיך. אי זיך אויף אייער. אי זיך װי אַ הון 

| אויף א סידלקע. 2. בּכלל אײַנזעצן זיך אויף 
אַן אָרט און זיך ניט רירן. זיך אי אויף דער 
ווייכער קאַנאַפּע. | 


אײַנקװאַלן -- אוטו. קװאַל אײַן, --געקװאַלט. 
כּסדר אַרײַנרינען, אַרײַנגיסן זיך. פריש און 
קאַלט װאַסער קװאַלט אײַן דאָ אונטערן פֿעלדז. 


אײַנקװאַרטירן -- טרחװ. -טיר אײַן, --גע- 
קװאַרטירט. 1. אַרײַנשטעלן, בּאַזעצן, געפֿי 
| נען און אַרױפֿצװינגען א קװאַרטיר אין א פּרי- 
װאַט הויז. אי אַ ראָטע סאָלדאַטן אין די בּעלי- 
בּתישע הײַזער פון שטעטל. ;בּנינים װאו מע 
האָט אײַנגעקװאַרטירט רויטע ארמייער", גרינ, 
.. . טאָגבּוך. 2 בּאַזעצן (געװיינטלעך, אויף 





אײַנקװאַרן 


אַ קורצער צײַט) אין א קװאַרטיר, דירה. ,אויף 
מײַן בּקשה האָט מען אים אײַנגעקװאַרטירט 
אין מײַן צימער", יהואָש, 'דער פידלשפּילער 
אָן הענט'. 

9. אײַנאָרדענען אויף צו ואוינען. א' די 
רעקרוטן אין קאַזאַרמע. ,. . . הילצערנע בּא- 


ראַקן, וואו מע האָט אײַנקװאַרטירט די טראַנס- - 


פּאָרטן מיט אַרבּעטער", ש. י. האַרענדאָרף, טע 
אַטער:קאַראַװאַנען, לאָנדאָן 1955, 

4 אַרײַנשטעלן אין אַ צוזאַמענהאַנג. מאַכן 
אַן אָרט, אַזױ װי אין אַ היים. ,די מוזיקאַלישע 
און חנעוודיקע רייד האָט ער גוט אײַנגעקװאַר- 
טירט", יג, תּוך ו. ;דעריבּער האָבּ איך אים אײַנ- 
געקווארטירט אין איינעם פֿון מײַנע ראָמאַנען", 
א. װײַזעל, פֿאָר, 1966 װ22. ;אַפֿילו די אויגן 
די גרויע, זיי האָבּן אין זיך אײַנגעקװאַרטירט 
אַ טרויערל", סעג געבּרענטע טריט. 

מיט זיך -- ;אונדזער פּאָלק האָט זיך אײינ- 
געקװאַרטירט אין דער פֿאָרשטאָט", דר' י. מ. 
דעמבאַװוסקי, מיט דִי קאָזאַקן איבּער בּוקאָװינע 
און גאַליציען, װילקאָװישק, יאָר? ;און דאָס 
גליק האָט זיך בּײַ אים אײַנקװאַרטירט און האָט 
זיך בּײַ אים געהאַלטן", ימבּר"ע, שפרינצעי 
מירל, בּוקאַרעשט 1878, 

דונג -- ,דער צווייטער רײַטער-אָטריאַד האָט 
זיך געלאָזט צום א'ס-פּלאַץײ, איבּז, איליא ערענ- 
בּורג, מערדער פֿון פֿעלקער, מאָסקװע 1944, 

אײנקװאַרן -- קװאַר אײַן, -געקװאַרט, 
אוטו --- אײַנטריקענען;: שטאַרק מאָגער װערן. 
קומט געוויינלעך אין פּאָרל: אײַנדאַרן און א" 
,פון אַזא דיִעטע האָט ער אײַנגעקװאַרט, גי 
בּליבּן הויט און בּיינער". טרו -- מאַכן דאַר 
און קװאַר. ;די מלחמה-אָרן האָבּן אים אײַנגע- 
קװאַרט". : 

אײַנקווייטלען -- טרו. -טל אײַן, = געקוויי- 
טלט. אײַנפּוצן מיט קװייטן. אי די האָר. א' 
די בּלוזקע. 

אײַנקװועטש -- דער, ז. 1 אַקט אָדער 
רעזולטאַט פֿון אײַנקװעטשן. אַרײַנטרעטן אין 
שניי און איבּערלאָזן אן אי. אַן א' אין בּרויט 
בּײַם אַרײַנרוקן אין אויװן. 2, שפּאַסיק אָדער 
שפּאָטיש. אַנשטאָט אײַנדרוק. ;װאָס פֿאַר אַן 
אי האָט ער געמאַכט אויף דיר?". 

אײַנקװועטשן -- טרו. קװעטש אײַן, -יגע- 
קװעטשט. 1. אײַנדריקן, אײַנפּרעסן אי אַ 
פֿינגער אין טיר. אי טרױיבּן. אי אײלבּערטן. אי 
אַ געשוויר און אַרױסקװעטשן אייטער. כאַפּן 
אין א װינקל און א' אים דעם פּאַנץ, דעם דיקן 
בּויך. א' אין אַ קאַרסעט. א' זאַכן אין טשע- 
מאָדאַן. | 

2. צונױפֿדריקן. ,ער האָט גיך געכאַפּט צוויי 
הענטלעך מיט שניי, עס גוט אײַנגעקװעטשט", 
אָפּאַ, אַלײן. ,דעם נעגאַטיוו דעקט מען צו מיט 
א פּאֲפּיר, אײַנגעטונקט אין כלאָריש זילבּער 
און דאָס אינאיינעם קװעטשט מען אײַן אין אַ 
בּאַזונדער רעמל", ש. בּעקערמאַנן, דער מאָרגען 
שטערן אַדעס 1084. 8. אַרײַנזעצן, אײַנ 
האַלטן אין גרויסער ענגשאַפּט. אי דרײַ משפּחות 
אין איין דירהי 


114 


4. מצמצם זײַן. קירצן איבּער יעדער מאָס. 
א' דעם געדאנק אין איין פּאַראַגראַף. גניט 
שטענדיק לאָזט זיך א גאַנצע לעבּעדיקע ליטע- 
ראַרישע פיגור א' צװישן די טאָװעלעך פֿון 
אַ נאָטיצבּיכל", שנ, לעזער, דיכטער, קריטיי 
קער װ. 0. אַרײַנפֿרעסן. אי א בּרייטל אויף 
אַן איבּערבּײַס. 0. אָפּשפּאָרן. אָפּרײַסן פֿון 
דער הוצאָה. אי יעדע װאָך א צענערל, 
מיט ויך -- ,עס איז די מאָדע אָנטאָן א 
קאָרסעט, אי זיך אַז די נשמה שפּאַרט אַרוס", 
יעקב סאַטמאַן, עבֿרי אנכי, בּאַרדיטשעװ 1901, 
זונג. -עכץ. /-עניש. /-ער. ה-ערי. 
אײַנקוטען -- טרו. -טע אײַן, -' געקוטעט, סל. 
אײַנוויקלען, אַרומװיקלען. אי נאָז און אויערן 
מע זאָל זיי ניט אָפּפֿרירן. ;איך האָבּ. . . אײַנ- 
געקוטעט |דאָס קעלבּלן אין מײַן שינעל", ט. 
גען, סאָװ' היימלאַנד, 1968, פְאר 5. מיט 
זיך -- אי זיך אין עטלעכע פאַטשײילעס. 
אײַנקוטשקען -- טרו. קקע אײַן, --גע- 
קוטשקעט. אײַנקנוילן. אײַנדרײען. אײַנקאָר" 
טשען. אי א טיכל. א' א פּאַפּיר און אַװעק- 
װאַרפֿן. -+ אײַנקאָטשקען זיך. -עניש. 
אײַנקוידערן -- טרוו. דער אײַן, -'געקוידערט, 
אין פּאַריזער ייְדישׁ. 001016 :2177 אײני 
נייען גוסעס |= זײַטיקע שטיקלעך לעדער פֿון 
האַנטבּײַטלן אויף אַ ספּעציעלער מאַשין. איינ- 
קוידערער, 
אײַנקויטיקן -- טרװ. -טיק אײַן, -'געקויי 
טיקט. אײַנבּרודיקן. אײַנשמירן אין קויט. א' 
די קליידער, די זאַכן. מיט זין -- ;איך 
װיל אַרױסלױפֿן און מיך אי װי א רוח", נאַד, 
טעג אין נאַראַיעהו. | 
אײַנקויף -- דער, ‏ ן. 1. אַקט פֿון אײַנקױפֿן, 
אַן אײַליקער אי. דער אי אױפֿן יאַריד. ,סחו" 
רות װײַזן לאזין אונט גוטן אײַן קױיף מיט 
בּזאָרגן העלפֿן", אגרת שלמה, יא/ב. ?די מו" 
טער איז אַװעק אין גאַס צו מאַכן אַן א' אויף 
שבּת", אמד, דער פֿאַרטעפּיאַניסט, װוילנע 1878, 
2. דאָס װאָס מע קױפֿט אײַן. אַן אי אַ מציאה. 
מדײַן אײַן קויף אונ דײַן נאך לעסיקייט רייאט 
{= האָט חרטהן", עיון, נד/ב. ,אויבּ איר האָט 
ווירקלעך חרטה, קען איך אײַער א' בּײַ אײַך 
אָפּקױפֿןײ, ז. ה. עהרמאַן, דאָס גרויסע געװינס, 
װאַרשע תּרפ"ה, 
אײַנקױפֿכּאַר -- אַדי. זטשמ. נר. װואָס 
מע קען עס אײַנקויפן,. -קייט, 
אײַנקױפֿנעלט -- דאָס, יער. 1, געלט אויף 
אײַנצוקויפן. ,שפּילן אויף אַ פֿידל אָן סטרונעס 
און גיין אין מאַרק אָן איי, פֿװל. 
2. אײַנטריטגעלט אין אַ חבֿרה; געלט װאָס 
מע צאָלט אײַן בּעתן װערן אַ חבֿר פון א חבֿרה, 
אינסטיטוציע אע. אויך א'-מעות. ,איין קויף 
געלט זאָל זײַן ט"ז זהו' {= זהובֿיםן", תקנות 
מהחברה קדישה גמלות חסדים, אַמשט תּק"ב, 
י/ב. ,דער עיקר איז אַז איטלעכער װאָס װיל 
זיך אײַנקױפֿן אין דער חבֿרה מוז צום וייניק- 
סטן געבּן דרײַ רובּל אי לקרן-קימת און פֿופֿציק 
קאָפּיקעס א חודש", שלוםייעקב אַבּראַמאָװיטש, 
קמ, 1865, יא 4. ,... אוב ער האַט זײַנע 


אײַנקױפֿן 


אײַנקױפֿסגעלט בּאַצאָלט", קאָנסטיטושען דער 
געמיינדע כּל ישׂראל אנשי פולין מסובאַלק, 
ניי 1896, | 

9. תּיקון. געלט אויף בּראַנפֿן (אויך אויף 
אַ סעודהלע)). ;א'! איז געװאָרן א געשריי, 
אי!.... לאָז עֶר געבּן תּיקוןײ, יעקעלע קונדאַס, 
װאַרשע תּרל"ח, 


4. קאַמערגעלט. געלט װאָס א נײַ אַרײַנגע- 
קומענער אַרעסטאַנט דאַרף געבּן די װאָס זיצן 
שוין פֿון פריַער אין דער זעלבּער קאַמער פון 
תפיסה, מע זאָל אים ניט טשעפּען. קאַהער א 
5ר א', אַז ניט װעט מען דיר רײַבּן א מאָרי 
דצ", ד. לאַזערזאָהן, די קלאָגימוטער אָדער 
פֿאָטער און קינדער וו, װאַרשע 1889, 

אײַנקױפֿן -- טרו. קויף אײַן, --געקױפֿט. 
1. בּאַצאָלן געלט און קריגן א זאַך, זאַכן. 
א' אויף שבּת, אויף יום-טובֿ. אי נייטיקע זאַכן. 
אי א גאַנצע בּעלי-הבּתּישקייט. א' ספֿרים. ,אַז 
אַ נאַר גייט א', פרייען זיך די קרעמער", ,איין 
נאַר קען מער א' אײידער צען קלוגע קענען 
פאַרקױפֿן", שװ. ,אַלע סחורות זענען אָסור 
אײַנצוקויפן אן {= אוםן חול:המועד", עח, 
סט/ד. ,... אום בּאַר געלט איין גיקױפֿט", 
פּראָגבּ, 49, ;אַלזו האבּן מיר אים אונטךר 
וויזין לקצת ויא ער זאָל מרגליות אין קאַפֿין", 
גה, 75 ,דער רוצח איז געגאַנגען און האָט 
אײַנגעקויפט זײיער א סך סחורות משונה 
פֿיל", נחב, 'מעשׂה מבּערגיר והעני. ,דער 
װאָס קויפט אײַן זאָגט כֹּל הרעות אױיף 
דער סחורה און אַז ער גייט אַװעק, בּאַרימט 
ער זיך ווידער", מס, משלי תּקע"ד, כ, 14, 

אויך: אי א כּלה, א שקלאַף. *אי דאָס קנעפּל, 
דעם נאַטשאַלניק אע = געבּן שוחד, כאַבּאַר, 
*א' א מ צ ווה = געבּן צדקה אָדער געבּן אויף 
יעדער מין זאַך, ענין, װאָס איז פֿאַרבּונדן מיט 
א מצווה. *עמעצן גוט א' = אים גוט אויס. 
זידלען, מאַכן פון אים אַשפּה, 

2. אַרײַנקריגן עפּעס װאָס האָט אַ 'מאָראַ- 
לישןי װערט דורך געבן מתּנות, צדקה, בי 
שטליערונגען אע. אי כּבֿוד. אי פרײַנדלעכע בא 
ציאונגען. אי אַן אמט אין אַ חבֿרה. *א' די 
בּכוֹרה -- אויך: א חשובֿן אַמט, אַ בּכּבֿודי 
קע פּאָזיציע. אָפֿט איר. *א' (זיך) מפפטיר = 
דורכפאַלן מיט עפּעס װאָס מע האָט געמיינט 
אַז עס װעט זײַן גוט. *א' עולם-ה בא 
אע = פֿאַרדינען אַ גרויסע מצווה, 

9. אַריבּערגעװינען. געווינען אױפֿן אייגענעם 
צד. אײַנשאַפֿן זיך. אי (די) פֿרײַנדשאַפט (פֿון.י.) 
,אירע ווייכע, זיסע רייד... שיינע פלַערדיקע 
אויגן האָבּן מיך אַזױ . . . אײַנגעקױפֿט", ײל, 
ניט טױט ניט לעבּעדיג, װילנע תּרנ"ח. קאָט 
האָבּ איך אײַנגעקױפֿט דעם נאַטשאַלניק (דאָ: 
געוואונען אויף מײַן צדן, מיט װעלכן איך בִּין 
געזעסן אין קאַבּינעט", אקש, רעד', זאָס גע 
זאַנג פון פֿעלקער, 

(מיט זיך -- צום בּו: אי זיך נײַע מלבּו 
שים אויף פסח. צום 213: אװאָס קומט צו 
ניץ דאָס געלט בּײַם טיפּש אין די הענט, זאָל 
ער זיך אי חכמה", מס, משלי תּקע"ד, יז, 16. 
,דער װאָס שטראָפּט דעם שפּעטער דער קויפט 





אײַנקױפֿן 


זיך אײַן שאַנדײ, חה, 290. א' זיך אין א 
חבֿרה. -+ אײַנקויפגעלט, 213. גער האָט זיך 
אײַנגעקױפֿט אין אַלע הייליקע חבֿרות", מעשׂה 
ירושלים, װאַרשע 1889. ,די װאָס װילן זיך א' 
| פֿאַר חבֿרה-לײַט אין דער חבֿרה-קדישא און 
פֿון די װאָס קויפן זיך אײַן אין דער חבֿרה- 
מתים", ייפֿאָל, 1881, :א 4. ,אין מזל קען מען 
זיך ניט אי, (ועמען גאָט וויל, יענעם גיט ער)", 
שװ. ,װאָס טויג זיך אי מפטיר --- אַז מע קען 
ניט לייענען מפֿטיר?", שװ {פֿרגל אײַנקױפֿן, 23ן, 
אי זיך אין מפֿטיר. *א' זיך (אין) עולם-הבּא 
- = זיך מיען צו טאָן מצוות, צו געבּן צדקה אע. 
אָפט איר. ,װיל זיך נעבּעך אי אין עולם-הבּא. מע 
האָט איר אָבּער נישט מוחל געווען אירע זינך", 
מ י. שעליובּסקי, אין דער װעלט אַרײַן 
| = צום 33: אי זיך פרײיַנד, שׂונאים. אי זיך ב ײַ 
יענעם מיט חניפה. א' זיך אין עמעצנס לאַס- 
קע: אי זיך צו עמעצן אין לאַסקע = יענער 
זאָל װערן א פּרײַנד, אַ שטיצער. קדאַרף ער 
זיך ערשט אי אין לאַסקע בּײַם גבּאי, און װי 
אַזױ דאָס צו טאָן ווייס עֶר ניט", אַר, 'די פֿאַר" 
בּיטענע פֿענצטערי. *אי זיך אין ליבּע = זיך 
מיִען מע זאָל ליבּ קריגן. ;זאָל זיך יעדער 
פֿון די צוויי פירושים א' זײַן לייענערישן צד", 
ש. בּיקל, טמז, 1964 א 23. א' זיך א גוטן 
שם. ,בעלי-עגלות האָבּן זיך אײַנגעקױפֿט אַ 
בּיטערן שם בּײַם עולם", יע, װאונדער-אוצר 
פֿון דער אידי שפּראַך, װאַרשע תּר"פּ. 

אי זיך אין יחוס = א) חתונה האָבּן אָדער 
חתונה מאַכן מיט עמעצן פֿון א יחוסדיקער 
משפּחה. ?אײַך האָט זיך געגלוסט א שידוך 
טאָן מיט . . ., אי זיך אין יחוס", שע. 'צעזייט 
און צעשפּרײט'. ,אין האַרצן האָט זי שוין 
פאַרמשפּט איר .. . טאַטן, אַז צוליבּ א' זיך 
אין יחוס...", זש, קיסר און רבּיו: 3) װערן 
אַ מקורבֿ מיט מיוחסים. ,גייט מען אַװעק צום 
כאַם. מע קושט אים אין הענטל אַרײַן, און מע 
קויפט זיך אײַן צו אים אין יחוס", שע, פֿון 
צװיי װעלטן 

*א' זיך צו עמעצן אין ש טובּ אַרײַ = 
וערן היימיש, אָנגעלײגט, אַ בֹּן בּית. ;דערפאַר 
האָט ער זיך טאַקע בּײַ משהװאָלפֿן אײַנגע- 
קויפט מער װי בּײַ אַלע אין שטובּ אַרײַןײ, שע, 
יאָסעלע סאָלאָװײ. א' זיך אין אַן אָרט (אין 
דאָרף, אין שטאָט) = זיך נעמען פילן גוט אין 
דעם אָרט, קריגן דאָרטן פֿרײַנד. ,... װאָס 
קױפֿט זיך אַלץ מער אײַן אין דאָרף, אָבּער .. . 
זיצט דאָ אויף דערװײַל", ש. בּיקל, שרײַבּער 
פֿון מײַן דור ו | 

-ונג -- ,איך בּין גראָד צו הויז ניט געװען, 
איז פֿאַר זיי קיין א' געװעזן", מסדר אגרת 
אָדער איין נײַער בֹּש, װאַרשע 1848. -עכץ. 
-עניש -- ,אין אַלע דײַנע אין קויף דיר אײַן 
פאַרשטענדיקייטי, מס, משלי תּקצ"ד, ד, 7 

דער -- ,א נערוועזע אײַלעניש האָט די איס 
געיאָגט פֿון איין געשעפט אין צװייטן", סעג, 
געבּרענטע טריט. ,דער נײַער מיטגליד {פֿון דער 
חברה"תּהליםן האָט געמוזט בּאַצאָלן א געוויסע 
סומע אײַנקױפֿגעלט {-+}, אין אָנהײבּ האָט 
דער חבֿרה-מאַן געהייסן א' און צום סוף אויס. 


אײַנקום -- דער, ען. 


אײַנקומגעלט -- דאָס. 


1219 


קױפֿערײ, שמואל װינטער, יובּל וווא, 21 יין, 
זקע -- אויך: א) װאָס קויפט אײַן און טראָגט 


! פֿונאַנדער דאָס אײַנגעקױפֿטע אין בּעלי-בּתּישע 


הײַזער. ,די מאַמע איז שטענדיק געװוען פאַר- 
נומען: זאָגערין, אייןי, פרץ, בּילדער און סקיצן; 
ב) די װאָס קױפֿט אײַן בּײַ אַן אױסטראָגערקע 
פֿון סחורה. ‏ עריי. ‏ 

1 אַקט פֿון אײַנקו" 
מען. ;טאַקע נאָך בּײַ זײַן ערשטן א' צום 
רבּי,.. .ײ, ספֿרי שבחי רמ"ל, לעמבּערג, יאָר? 
2. פֿאַרדינסט. דאָס װאָס מע האָט װי אַ רצי 
זולטאַט פון אַרבּעט. הכנסה. האָבּן אי פֿון מסחר, 
פֿון הײַזער אאַזװ. ,גאָט דײַן האַר װעט דיך 


בּענטשן און דײַן גאַנצן אי און אין יעטוועדער 


טואונג פֿון דײַנע הענט", תּי, דבֿרים, טזז 15, 


1, געלט װאָס קומט 
אַרײַן אָן בּאַמיאונג (פּענסיע אע), געלט װאָס 


| קומט אַרײַן פון א געשעפֿט, פון הײַזער אע. 


לעבּן פון גרייטן אי. ,פון אַ הויז איז דאָס 
אי זעקס פּראָצענט", רייד (נ"י). 2, דזו אײנ- 
קױפֿגעלט, 23. ,די אײַנצאָלונג פֿון אַ נײַעם 


| קאַנדידאַט . . . בּיז 35 יאָר אַלט איז 5 דאָלאַר 


א'י, קאָנסטיטושאָן פֿון דער אונטערשטיצונגס 
פֿאַראיין אוהב שלום אַנשי טשאַרנע, נ"י 1896. 
,איז בּאַשלאָסן געװאָרן . . . אי פֿאַר נײַע מעמ- 
בּערס זאָל פאַרקלענערט װערן מיט א דריטל", 
טאָג, 1958 ווא 19, 


אײַנקומ(עווד)יק -- אַדי. נעאָל, סטוטש. 


װאָס בּרענגט אײַנקום, הכנסה. איע געשעפֿטן. 


אײַנקומען -- קום אײַן, בּין --געקומען 


(וועגן ה אָ בּ -+ אויסקומען, 338},. אוטװ -- 
1. אַרײַנקומען. אַרײַנפֿאָרן. אַרײַנגײן. ,עשׂ 
איז פר שלאָסן אונ' פר שפּרט אֵל דיא הײַזר 


פון אײַן צו קומןײ, סהמ, ישעיה, כד, 10. ;איך - 


מאג ניט מין (= מיין, מערן אויש גין אונ' 
אײַן קומן", יוסיפון, אַמשט 1661, יב/ב. ;אַז 
מע האָט זיך דאָ. . . גערעכט כ'זאָל א', דאַרף 
דאָך דער רבּי װאַרטן אין װועג", |חיים מאַלאַגאַן, 
'גדולת ר' װאָלף...', ויפן. ,דער מלך אין 
אײַנגעקומען אין א שטאָט", ספֿר חסידים, 
רוסלאַנד? תּקײז? 

2. אַרכ. פּלוצעם אָנקומען, אָנהײבּן זיך, 
,האָט ער מורא, מעכט איין מלחמה איין קומין 
און קומט ער אום, . .*, אריה לֵייבּ בּרי יהודה 
זעליגמאַן תּקוני המועדים, פֿיורדא 1729, 


9. אַרכ. אָנקומען. צוקומען צו.... ,אוני 
זיא גינגן אויף אונ' שפּעהטן דז לאַנד פֿון דער 
װאַשטנײַא צין בּיז רחובֿ דא מן אײַן קומט צו 
חמת", טח, בּמדבּר, יג, 21, 

4. אַרכ. אויפקומען, שאלן זיך. אַרױפֿקומען 
אױפֿן זינען. ;קאם עז דען חסיד בּנבֿואה אײַן", 
מב, פּראָג |אַװע װון, ,אודר דשׂ אים (חס ושלום) 
איין אַנדרי (מחשבֿה) איין קם אין זײַנר (תּפֿי 
לה)", לטו, י/ב. ,.. . אוני גהער זיך צו שעמן 
פֿר הש"י אַז אים פרעמדי גדנקין אײַן קומן 
אין זײַן תּפלה", עח, מ/ד. 

9. האָבּן הכנסה. אַרײַנקריגן. די פּאָר גראָשנס 
האַלטן אין אי. ,אונד װען אַך קיין מעות אײַן 
קומין זעלט . . ,י, אגרת שלמה, ב/ב. ,.. . איז 


אײַינקומעניש -- דאָס (די), -ז. 


אײנקונפֿט 


שװער אין צו קומן צו זײַנם טייל {עולם-הבּאן", 


'היסטאָרישע אַלעגאָריע פֿון ר' מאיר ש"ץ, 
פֿירט 1694 נפֿש װון. 
0. אײַנשרומפּן, װערן װײניקער. די הכנסה 


! (סחורה) קומט אײַן פֿון טאָג צן טאָג, ;נאָכן 


אױספּאַרען דאָס װאָלענע קלייד איז עס עפּעס 
אײַנגעקומען". | 

אײַנדאַרן. אײיַנגיין. אײַנפֿאַלן. פער קומט 
אײַן, נעבּעך, ער איז אַ חולה מסוכּן", 

8. דערלאַנגען אַן אָפֿיציעלן דאָקומענט, אַ 


בּקשה אע. א' מיט א פּעטיציע. א' מיט אַ 


בּקשה צו װערן אַן אַמעריקאַנער בּירגער. ,,מוז 
די געמיינדע א' מיט אַ פּראַשעניע און בּײַלײגן 
אַ פּריגאָװאָר וואו עס זאָל שטיין דײַטלעך װאָס 
זי װילן, צעד. ‏ / - 

סוב -- דזו אײַנקום,. צום בּו: אװײַז אינש 
דאש איין קומן פון דעם שטאט, כּלומר װְאו 


- אַרום מאַן קאן אַרײַן קומן", סהמ, שופֿטים, 


6, יט/ב. ,דער כּבֿוד איז גרוש גװעזן 
וואז מיר גשעהן איזט אין מײַן אײַן קומין", 
רי יום-טובֿ ליפמאן העלער, כּ"י 'מגלת איבֿה, 
3. צום 23: עזײַן אײַן קומן הוט ער אים 
גימערט", בּראַנט, פּרק מג. , איך . . . האָבּ ניט 
אי, דאָס מיינט מען: מײַן הוצאָה איז גרויס 
און די הכנסה איז קליין", מענה לשון עם 


! טײַטש, סודלקאָוו 1826. ,ראָוזס געלעגן װערן 


האָט אויפגעגעסן דאָס גאַנצע איי, אַש. 

טר -- 1. צונויפזאַמלען, אַרײַנבּרענגען 
(וועגן תּבֿואה). ,בּיז דשׂ יאר דען ניינטין, בּיז 
חג הסוכּות, פון ניינטין, דז עז איז צײַט איין 
קומן איר ורוכט", טח, ויקרא, כה, 22, רשי. 
2. אַרײַנגעבּן, אַרײַנטאָן. ,װאָלט השם ית'... 
אים די דעה איין קעם דש ער מיט דיר װאָלט... 
ואַריבּערן אינש לאַנד. . .ײ, פּבּ פֿון 1533 {װאַכ- 
שטייןבּוךן, 
1 הכנסה. 
פֿאַרדינסט, אײַנקום, 23. פֿאַרמעגן. ,זוא העטי 
איך מײַן אין קומניש אונ' דורפט מיך ניט 
צו פירכטן דז מיר מײַן געלט גיגנבֿט וואורך", 
גה, 48, ,לייג כּבֿוד אויף גאָט מיט דײַן פֿאַר- 


| מעגעניש און מיט דעם בּעסטן פֿון אַלע דײַנע 


אי'זיי, מס, משלי תּקצ"ד, ג, 9. ,קער אום אלץ 


| װאָס איז אירס און אַלע אין פֿון דעם פֿעלך", 


תּי, מלכים בּ, ח, 6. ,צוטיילן דעם זון צו דער 
חתונה . . . אַ היפּשן נדן, אַן איי, מ. דלוגאַטש, 
די װעלט מסורה װאַרשע 1881. 

2. זיכער אָרט, טו פֿאַר 'מקלטי. 0. פּראָי 
צעס פֿון אײַנקומען. .בּשליסן איר אויש גאַנג 
אוני איר אײַן קומנש", מחזור ר"ה וו"כ, 
הומבּורג 1721, קסא/א. 


אײַנקונפֿט -- דער 8 די, ן. דטשמ, אָפֿט גע- 


ניצט. אײַנקום, אײַנקומעניש. הכנסה. עהאָבּן 
אַ חודשלעכן א' פֿון.... דאָס געשעפט בּרענגט 
ניט קיין אי. ,, זי זייער פֿיל אי פון אירע גיטער 
האָט", איין שיינה מעשׂה פֿון איין גרעפֿין אין 
פוילין, טשערנאָװויץ 1862, ,אמת, איך האָבּ ניט 


| געהאט די אײַנקינפֿטע! װי די אַנדערע ישיבה- 
בּחורים האָבּן פון די מנינים", י. א. קאַצאָװיטש, 


0 יאָר לעבּן. ,דער װירט פון די א' (דירה- 
געלט) װאָס ער נעמט", צ. נ. גאָלאָמבּ, די 





אײַנקונציקן 


בּורזשואַזיע, װאַרשע 1906. א"היז = הז 
װאָס בּרענגט אַרײַן הכנסטה פון דירה- געלט, 
;דאָס פּריצישע א'ס:הויז אין מיטן מאַרק: אַן 
אײַנפֿאָרהױז, טראַקטיר און קלייטן צוזאַמען", 
פרץ זכרונות ... . | 
אײַנקונציקן -- טרװ. -ציק אײַן, --געקוני 
ציקט. נעאָל. מאַכן עס זאָל זײַן (אויסזען) 
װי אַ קונץ. ,די גאַנצע חכמה פון מעדיסאָן 
עוועניו {גאס אין נ"י מיט די גרעסטע רעקלאַ- 
מע בּיוראָעזן איז אַזױ א' די רעקלאַמעס, מע 
זאָל אין אָנהײבּ ניט װיסן װעגן װאָס עס רעדט 
זיך", רייד (נ"י), | 
אײַנקופּ(י)ען -- טרוו. -פי)ע אײַן, -געקו- 
פּי)עט. צונויפנעמען, צונױפֿשאַרן אין א 
קופּע. אי די אַראָפּגעפֿאַלענע עפּל. אי שטרוי, 
היי. געװיינלעך מיט זיך -- צונויפנעמען 
זיך אין אַ קופּע. זיך א' ארום דעם רעדנער. 
זיך א' אַרום טישל אין שענק. אװערט דאָס 
- פעלד פֿול מיט יידן, קופּען זיך אײַן און צצָי 
לאָזן זיך", אַש, טויטאורטייל. 
אײַנקופלען -- טרו. -פל אײַן, -'געקופּלט, 
פ9; -;קופּקען. 1. צנױפבּינדן, צונויפ- 
טשעפּען, אי רינגען אין אַ קייט. 2, ספעצ. 
צונויפֿפֿירן אַ מאַן מיט אַ פֿרױ /עֹר -- ,ער 
איז פון דער אונטערװעלט, ער איז אַן איי, רייד 
(מעמל, קלײי'פּעדע) /|נג -- סטוטש. טייל 
פֿון אַן אויטאָ הענטל צו רעגולירן די גיכקייט?ן, 
-עניש, | 
אײַנקופּקען -- טרו. -קע אײַן, -יגעקופקעט, 
| -+ דפֿװ. ספּעצ. צונויפנעמען אין א קופּןקע). 
א' אַלע שמאַטעס. ‏ . 
אײַנקוק -- דער, ן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
! פון אײַנקוקן. צאָלן פֿאַר יעדן אי אין טעלעס- 
קאָפּ. א"בּוך -- סטוטש. אינפאָרמאַציעבּוך, 
אינפֿאָרמיר בּוך,. ‏ א"ביבּליאָטעק -- סטוטש. 
רעפערענץ-בּיבּליאָטעק. - 
אײַנקוקן -- אוטװ. קוק אײַן, --געקוקט, 
אַרײַנקוקן. בּאַטראַכטן, אַנאַליזירן. ,װען מע 
נעמט א' װי דער ידישער האַנטװערקער 
לעבּט , . . װי װײַט ער איז אומאַנטװיקלט", ל. 
לעװיץ, רפֿאל דעם שנײַדערס טאָכטער, װילנע 
8, /זאיןְן איר געזיכט, װען מע זאָל מיט 
| אַ קלוגן בּליק א', בּײַטן זיך עפטער אַלע 
- פאַרבּן", י. בּודזאָהן, אַגיטראײַע װײַבּיל חלע- 
בּין, ווילנע 1892. עזיך ניט פֿױלן אײַנצוקוקן 
אין די אָנגעצײַגטע פלעצער פון תּנך און תּלי 
מוד", ירמי' יוסף יאַקאָבּזאָהן, המאיר לארץ, 
מינעאפּאָליס 1900. ,,אין װעג, אַז מע פֿאָרט, 
געהער מען מיט זיך נעמען ספרים מע זאָל 
קענען א'", בּךרציון בּר' יוסף יהודא מחערסאָן, 
צדה לדרך, פּיעטריקאָװ 1905, | 
געוויינטלעך מיט זיך -- 1. גוט אָנקוקן. 
אָבּסערװירן. א' זיך אין עמעצנס פּנים. ,מע 
| זאָל אײַנהאַלטן די אויגן ניט צו זען אויף װאָס 
מע טאָר ניט, ומכּלישכּן ניט אײַנצוקוקן זיך 
|מיט כּוונה"; פוקח עורים, שקלאָװ 1832, אות 
יז. ,ר' לייבּ שטעלט זיך אָפּ, נעמט אָן א פולע 
זשמעניע ווייץ און קוקט זיך אײַן װי א בּקיי, 
יממוס, אין אַ שטורם צײַט. גדער אַקטיאָר מוז 


1416 


| זיך גוט אי אין זײַן מאַסקע. . . בּכדי צו װיי 
סן. . . װער עִר איז", שנ, לעזער, דיכטער, 
קריטיקער וו ,ער האָט פֿון געלעגער זיך אלינ- 
געקוקט אין דער שװאַרצקייט פונעם פֿענצ' 
טער", אקש, קינדער פון איין פאָלק, מאָסקװע 
8, : 

2. בּאַמוען זיך אױסגעפֿינען עפּעס מיטן 
קוקן. ,בּײַ יעדן בּאַגעגענען אַ מענטשן בֹּאַי 
האַלט עֶר זיך. . . מע זאָל זיך נישט אין אים 
א'", ח. ל. מושקאַט, תּלמידי חכמים, װילנע 
6, -קוקט זיך אײַן, װער דאָס רעדט צו 
אים, טאָמער איז דאָס אַן אונטערגעשיקטע", 
שע, אין שטורם. ;,האָט זיך אײַנגעקוקט אין 
װײַבּ מיט אויפגעזשאַרעטע אויגןײ, ע. פּֿערשלײי 
סער, צוק, פעבּ' 1937, 

9. לייגן (געבּן) אַכט, אַרױסװײַזן אינטערעס. 
;קיינער קוקט זיך ניט אײַן װאָס עס טוט זיך 
אַרום אים, מע קען שטאַרבּן אין זייערע אויגן, 

| אַרט דאָס ניט קיינעם", אַמעריקאַנישע גליקן, 
װאַרשע 1895, 

(4. אַרײַנקוקן. אַ בּיסל מעיין זײַן. אי (זיך) 
- אין ספֿר. , לאָמיר נעמען די גמרא און א' זיך 
צי איז טאַקע אזוי". : | 

ס. אַנאַליזירן, בּאַטראַכטן, ,דו װעסט זיך א' 

| אויף דעם. . . אַמאָליקן חתן, װאָס דו האָסט 
- זיך אין אים אײַנגעליבּט גאַנץ לאַנגײ, ש. ג. 
הרכּבי, די געליהענע האַק, בּאָסטאָן 1911, 
4 . . כּדי אײַנצוקוקן זיך אין דעם כּבֿוד פֿון 
דעם מלך", תּניא, קמ. קוק זיך אײַן... צו 
די װערטער װאָס דער רבּי זאָגט", לדבּ, נֵ"י 
תּשי"ז, 41, ,מע קוקט זיך אײַן אין אַזאַ פּאַר 


שוין, דערזעט מען פונװאַנען ער ציט זײַן. 


יניקה פֿאַר זײַן לירישער דיכטונג", א. שטייני 
מאַן, היימיש, אַפּריל-מײַ 1961, | 
עכץ. -עניש. דער (יין, -קע). 
-עריי. | 
אײַנקורטשען. (זיך) -- + אײַנקאָרטשען 
(זיך). | | 
אײַנקורירן -- טרוו. -ריר אײַן, -י(גע)קורירט, 
אַ בּיסל קורירן. קורירן נאָר מיט אַ צײַטװײַלי 
קער פּעולה. א' א קאנסער, אָבּער ניט אויסקו- 
רירן דעם קראַנקן. מיט זיך. גב . 
אײינקושן---טרוו. קוש אײַן, --געקושט. 1. קוי 
- שן אַ סך מאָל. אי דאָס זיסע קינד, דאָס װײַבּעלע. 
2. אײַנרואיקן מיט קושן. אי דאָס װיינענדיקע 
קינד. -עניש, | 
אײַנקיבּעצן -- טרוו. -עץ אײַן, -יגעקיבּעצט, 
אײַנכּעסן מיטן כּסדרדיקן קיבּעצן. ,איך קען 
ניט שפּילן אַז מע קיבּעצט מיך אײַן", ריד 
(ג"י), : 
אײַנקיט(עווע)ן -- טרו. קיט(עװע) אײַן, 
-יגעקיט(עװעט). 1. אײַנפֿעסטיקן מיט קיט, 
אי די שױבּן. 2. בּכלל אײַנפֿעסטיקן. אי דעם 
פאַראיין (קאָװנע). אויך מיט זיך. --קי- 
טונג, 
איינקייט -- דאָס, ן. 1. דזו איינציקייט, 
אחדישקייט. ,|אחד ואין יחיד כּיחידון ער אין 
אַליינט --- איין גאָט מיט אי", ש. פֿראַנקפֿורט, 
ספר החיים וו, קיטן תּע"ז, ה/ב. ,, איין אייניגר 


אײַנקײַקלען 


גאָט, זײַן אי האָט קיין גלײַכן ניט", עפּש, סידור 
תּפֿילות, אַמשט תּק"ח, נח/ד. ;אַלע נאַטור"- 
כּוחות זענען.. . אױיסשטראַלונגען פון גאָטס 
איי, אפא, געטראַכט מיט עברי-טײַטש. 

2. דזוו איינסקייט. צונױפגעבּונדנקייט אין 
אַן איינס. די אי פֿון פֿאָלק ישׂראל. די דורות- 
דיקע קולטור-אי. ,וי צוויי גרינע פלאַמען פֿאַר- 
פלאָכטן צוזאמען אין אייניקער א'י, סוצ, ואֵלֵי 
דיקס. עאַ טעות צו רעדן װעגן חסידות װי וועגן 
אַ סטאטישער אי. די אי פון חסידות איז א דינאַ" 
מישע", צייט, טמז, 1961 װוש 25, 

9. אַלײנקײט. בּדידות. ,די ליבּשאַפֿט פֿון אי 
און דאָס אויסדערװויילונג פֿון צו זײַן תּמִיד 
אַלײןײ, חה, בּ, 213, 

אײַנקייטלען -- טרוו. -טל אײַן,, --יגעקייטלט, 
1. פֿאַרבּינדן מיט אַ קייטל, אַרױפֿטאָן אויף אַ 
קייטל. א' דעם אלטן אויבּל און אים טראָגן 
אויף דער בּרוסט. , פֿון א' צוזאַמען שיפלעך 
װערט נאָך ניט קיין קרייסער", פמ, פּאָעמע 
װעגנ סטאַלינענ, מאָסקװע 1940. 2. אײַנ- 
שמידן, אײַנקאָװען אין קייטלעך. א' די הענט 
פֿון אַרעסטירטן, 2. אַרײַננעמען וי א קאָמפּאָ 
נענט, אי עטלעכע מדרשים אין דער דרשה. א' 
זכרונות אין אַן עסיי. 4. אײַנהעפֿטן, אײַנ- 
גלידערן. אי נאָך א קאַפּיטל צו די זכרונות. 
מיט זיך -- זיך אי אינעם נײַעם שטייגער לעבּן. 
אי זיך אין א קאַראַהאָד. ‏ |נג. -עניש. 

אײינקייטן -- טרו. קייט אײַן, --געקייט. 

- דזוו אײַנקייטלען, 33 2:1, אָבּער מיט א גרויי 

! סער קייט, ניט קיין קייטל. א' צוזאַמען עט- 
לעכע אַרעסטאַנטן. אי די פרײַהייטן, 

איינקיילן -- טרװ. קײַל אײַן, --געקײַלט. 
1. אײַנמזיקן, צעמזיקן בּיז בּלוט. אײַנבּײַלן 
און אי. ‏ 2. אײַנקלעמען. ,די צווייטע געפֿאַר 
איז דאָס א' (אײַנקלעמען) פון די מערידן-קנאָי 
טזײי, 9געז, ווילנע 1936, יא 11. 

אײַנקײלעפן -- טרװ. -לעך אײַן, --געקײַי 
לעכט. 1. מאַכן אין אַ מער:װײניק קײַלעכ- 
דיקער פֿאָרעם. א' די הילצערנע קעפּלעך. 
2. פֿאַררונדיקן, אײַנרונדיקן. אי דעם חשבּון, 

אײַנקיישן -- טרו. קײַ אײַן, --געקײַט. ופּד, 
אוקר אַרױסגערעדט: קײַע אײַן, --געקײַעטן 
1 (אַ פּאר מאָל) אײַנבּײַסן, אָבּער ניט צעקײיען. 
אי אַן עפּל. 2. צעקײַען, גוט צעמאָלן מיט 
די ציין אע. אי אַ האַרטן בּיסן, אי אַ שטיקל 
בּרױיט און געבּן דעם עופֿעלע פּאַפּע. "אי א 
האַרטן בּיסן = אויך: אױיספּועלן עפּעס בּײַ אַן 
עקשן, בּײַ א מאַכטהאָבּער. 8. פרעסן אַ סך, 
ער קען א', קיין אַפּעטיט-טראָפּנס בּאַדאַרף מען 
אים ניט געבּן 4. גוט מסבּיר זײַן, געבּן צו 
פֿאַרשטיין. א' מיטן ייִנגל די האַרבּע סוגיא. 
9. תּופֿס זײַן. בּאַנעמען, פארשטיין עפּעס װאָס 
עס איז שװער אױפֿצוכאפּן. אי א בּלאַט גמרא, 
די. האַרבּע סוגיא. א' די מאַטעמאַטישע אוים- 
גאַבּע. ‏ -עכץ. -עניש. | 

אײַנקײַקלען -- טרו. -קל אײַן, -געקײַקלט, 
1 מאַכן אַ קויק, אַ קײַקעלע. א' אַ שטיקל 
בּרױיט. אי ליים. אי קניידלעך. 2. אײַנדרײיען. 
אי דעם בּאַל סחורה. א' שניי צו מאַכן א שניי- 





אײַנקילן 


מענטש. 9. אַרײַנקײַקלען, אַרײַנבּרענגען דורך 


קײַקלען. אי א פֿאַס פון הױף אין קעלער 
אַרײַן. 4. אײַנװיקלען. אײַנהילן. אי דאָס 
| קינד אין אַ לײַלעך נאָכן בּאָדן, קללות: ,מע 
זאָל דיך א' אין לײַלעכער!" (בּײַ טיפֿוס, בּײַ 
אַנדערע קרענק מיט אַ הויכער טעמפּעראַטור 
פלעגט מען אי אין לײַלעכערןו. ;א דונער זאָל 
דיך א'!". | 
מיט זיך -- אי זיך פון בּערגל אין טײַך 
אַרײַן, קאַלטע. טראָפנס פֿלעגן זיך אַרײַנשטעכן 
אין דעם װעג-שטויבּ און זיך א' אין פּיצינקע 
קײַקעלעך בּלאָטע", אָ. סטרעליץ איבּז, מ. שאָ- 
לאָכאָװו, אופֿגעאַקערטע רויערד, מאָסקװע 1937. 
-עניש, | 
אײַנקילן -- טרוו. קיל אײַן, = געקילט. מאַכן 
קילער. אי שפּײַז איידער מע דערלאַנגט צום 
טיש. אי דאָס צימער. אוין מיט זין -- 
זיך בּאַרואיקן, זיך אי. -ונג. -עכץ. -עניש, 
אײַנקינצלען -- טרו. צל אײַן, +- געקינצלט, 
מאַכן עס זאָל זײַן געקינצלט. אי די פֿיסלעך 
פֿון טיש, אי די קאַנאַפּע מיט פֿראַנזן פֿון אונטן. 
אי אַ חתונה -קלייד. אויך; א' אַ געשטאַלט, עס 
זאָל זיך בּאַקומען א קאַריקאַטור. ‏ -עניש. 
אײַנקירעװוען -- טרו. -רעװע אײַן, -'געקי" 
רעװעט. 89: --קערעווען. פֿאַרקירעװען. 
אײַנפֿירן אין אַן אַנדער ריכטונג. א' א פערד 
אויף רעכטס, לינקס. א' מיט פֿערד-און-װאָגן 
אין קרעטשמע אַרײַן. אי דעם טײַך, שטרְאָם. 
אי די בּאַועגונג מער אויף רעכטס (לינקס). א' 
די יוגנט צו זײַן פּאַטריאָטיש. ‏ אויך מיט 
זיך -- זיך אַן עצה געבּן מיט עֶפּעס. קזיי 
פֿלעגן זיך אי איינס און צְוויי מיט די אַפּיקור- 
סים", א. בּונדאָװעץ, פּאָליטישע פּראָצעסען, 
זשענעוו 1904, | 
אײַנקירצן -- טרו. קירץ אן, = געקירצט. 
9: -יקערצן. מאַכן אַ בּיסל קירצער. אי 
די אַרבּל, די פּאָלעס. א' דעם װעג. א' די דע- 
בּאַטע. פֿאַרשאַפֿן עגמתינפש און א' די יאָרן. 
-ונג, | 
אײַנקלאָגן -- טרו. קלאָג אײַן, יגעקלאַנט 
-1. אַרײַנבּרענגען קעגן עמעצן אַ תּבֿיעה, אַ 
קלאַגע פאַרן געריכט, בּכלל בי אַן אַמט, אַ 
מאכטהאַבּער. א' דעם בּעל יחובֿ. זיך צעקריגן 
מיטן שכן און אים א'. אי פֿאַר ערןבּאַלײדי 
קונג. ,שיקט דער קאַדי... נאָך דעם פֿאַר" 
בּער,... איז וערן דערשראָקן געװאָרן, ער האָט 
געטראַכט אַז װער אים אײַנקלאָגט", טויזענד 
אונד איין טאָג, װאַרשע 1839, ,װעסט מיך א' 
בּײַם (פֿאַרן) ונתנה"תּוקף", איר, שפּאָטיש = 
קענסט מִיר גאָרנישט טאָן. 2. פֿאַרמסרן 
פֿאַר אַן עלטערן. אי די יינגלעך װאָס האָבּן זיך 
געטשעפּעט. א' דעם עלטערן בּרודער. אויך 
מיט זיך -- זיך אי פֿאַר דער מאַמען אויף ‏ . . . 
זעכץ. יעניש. ער (דין, זקע)-- 
,זאָלן זיי געװאָר װערן װער איס דערפן זענען", 
'רי יום"טובֿ ליפּמאַן העלער, מגלת איבֿה, לובּלין 
5. -ערײ. | ' 
אײַנקלאַגע -- די, יס. פר. גאַליציע. ‏ אָנקלאָג, 
דאָקומענט מיט אַ טענה, תּבֿיעה קעגן עמעצן. 


117 


אײַנקלאַמערן --. טרוו. דער אײַן, --יגעקלאַ- 


מערט. 1. אַרײַננעמען אין פֿעסטע (אײַזערנע) 
קלאמערן, צװאַנגען. אי אַ קלאָץ און אַרױיפֿ- 
הייבּן אים אין װאָגן. אי אַן אײַזן צום שמידן, 
:2, אַרײַננעמען אין קלאַמערן, האַלבּע לבֿנות. 
אי אַ װאָרט, א זאַץ, א ציפער. 9. שטאַרק 
אַרומנעמען, צודריקן צו זיך, ;ס'האָט זיך צו 
אים צוגעקײַקלט אַ דיקע דאַמע און אים אײַנ- 
געקלאַמערט אין די אָרעמס", בּאַש, גימפּל תּם. 
4. (צו)דריקן עמעצן. שאַפֿן פֿאַר עמעצן אָדער 
עפּעס אַ שװערע סיטואַציע. ,די נויט קלאַמערט 
אײַן די אימיגראַנטן". אי דעם קאָנקורענט מיט 
די רעקלאַמע-ליכטער, | 

מיט זיך -- מיט אַלע כּוחות זיך אָנהאַלטן, 
האַלטן פעסט, אײַנעסן זיך. אי זיך מיט די נעגל, 
מיט בּיידע הענט. אי זיך אין בּאָדן (דער ערד, 
דעם לאַנד). זיך אי מיט די פיס אַרום אַ סלופּ, 
אי זיך אין א טעאָריע. ,. . . דער פֿראָסט זאָל 
זיך ניט אי אויף די פענצטער", גאָדיל קערשענ- 
קאָרין, דער טיראַנישער פעטער, װאַרשע 1886, 
;ער קלאמערט זיך אײַן אין יונגס האַלדז, װערגט 
אים", יודל יאָפּע, דאָס איידעמל, מאָסקװע 1936, 
,פלעגט זיך אים א' מיט די פינגער אין זײַן 
געדיכטער גריווע", ייז, 'מאַגדאַי. ;דער אָקס . . , 
פּרוװט זיך אי מיט די טלאָען אין דיל", בּאַש, 
אַ שיף קיין אַמעריקע'. ,בּײַ דער אַקציע -.. 
האָט זיך זײַן פרוי אין איין קינד אײַנגעקלא- 
מערט, און פֿון קראַמף זײַנען די הענט אִיר 
- געװאָרן פֿאַרשטאַרטײ, ישׂראל קאַפּלאַ, שליאַך 
און אומװעג. ,איך װעל זיך א' אין דײַן גע 
שטאַלט און שעפּטשען: ניט פֿאַרהאַלט", א. שרד 


מיאַטשער, אין שעהען פֿון ליבּשאַפֿט. -ונג, 
-ניש. /-ערער -- 1. װער עס קלאַמערט 
(זיך) אײַן. 2. מיט װאָס מע קלאַמערט זיך) 


אײַן. ,מיט זײַנע איס שטשימעט ער דער גײַץן 
זיך אײַן אין װענטל פֿון מאָגןײ, ש. בּלום, דער 
בּוים פֿון לעבּן, ניי 1931, 


איינקלאַנג -- דער, -ען. מיטשטימונג, אײַנ- 
פֿאַרשטענדעניש. האַרמאָניע. געװען אַן אי צװי- 
שן זיי. די שטימען גיסן זיך צונויף אין אַן אי. 
-+ אין אי מיט. . . . ,זיך אײַנגעהעפֿט אינעם 
אי פונעם גאַנצן אַרומיקן אימפּעטײ, ש. פּערסאָװ, 
אויצרעס, מאָסקװע 1939, 


אײינקלאַנגיק -- אזי. 1. װאָס האָט נאָר 
איין קלאַנג. אַן איע מאָרפֿעם. 2. װאָס איז 
פֿון איין טאָן. איע טענער, גערוישן. 2. מאָנאַ 
טאָן. נודנע. דאָס איע געזאַנג פֿון די פֿרעש. 
דער איער קויקו. -יקייט. 


אײַנקלאַפיפֿיצירן -- טרװ. ציר אײַן 
= (גע)קלאַסיפיצירט. אײַנשטעלן, אַרײַנבּרענ- 
גען אין (דער ריכטיקער) קלאַסיפֿיקאַציע. אַני 
דערש אי די פֿאַרשיידענע אַדװערבּן. אי אינ- 

| זעקטן, ‏ ונה, 

אײַנקלאַפּן -- טרו. קלאַפּ אײַן, --געקלאַפּט. 
1. אַרײַנקלאַפּן, אי אַ נאָגל אין װאַנט. אי א 


שטאמפּ. ,אַך טאָר ער ניט דר מיט קלאַפּן דן . 


- ער װעלט אײַן קלאַפּן דער מיט איין צאַפּן אין 
זײַן פֿאַס", לט1, עֹא/א. *אי אַ קלין = אַרײַנבּרענ" 


גען אַ שטערונג. קאַליע מאכן עפּעס אין צווישן- 


אײנקליאָפּען 


מענטשלעכע בּאַציאונגען. 2. קלאַפּן אַ געוויסע 
צײַט. אי די טעפּעכער, ס'זאָל אַרױס דער שטויבּ, 
2. קלאָפּן כּדי מיט דעם בּעסער צו מאַכן 
(פֿאַר עפּעס אַ צװעק). אי דעם שטרויזאַק, די 
פּערענע (כּדי אינעװײניק אױיסצוגלײַכן שטרוי, 
פעדערן). אי אויפן קאַפּול די ראַנדן פֿון די 
זוילן. אי די בּלעכן פֿאַרן דאַך. 4. אַרײַנשיטן, 
- אַרײַנגיסן (און דערבּײַ פֿר;ער עפּעס צעקלאַפן), 
אי אייער אין א שפּײַז. אי קרעם אויף א קוכן. 
9, אײַנטרײסלען. אַרומקלאַפּן, ,קלאַפּט אײַן 
א זאק מעל אָדער װאָס עס איז אום מע זאָל 
קענען דאָרטן מער אײַנפּאַקעװען", ר' יעקבֿ 
מדובּנא, משלי חכמה, װילנע תּר"ן. 0, אײַנ 
טאָפּטשען. אײַנדריקן. אי ליים. אי דעם זשװיר 
אויף די שטעגלעך. 
); אײַנלערנען, אײַנחזרן. אַרײַנהאַקן אין קאָפּ. 
אי די גװאַלדאָװונע תּורה. א' קטלתּיקטלת, 
| 8, מאַכן עס זאָל אַרײַנדרינגען (דורך איבּער- 
חזרן). אי דעם מאַן אין קאָפּ אַ בּלבּול אויף זײַן 
װײַבּ. אי ליגנס. אי זאבּאַבּאָנעס אין זייערע 
נאַרישע קעפּ. 9, צוקלאַפּן. צונויפקלאַפּן די 
הענט בּײַם אָפּשליסן אַ געשעפֿט. אי דאָס (צו 
דעם) געשעפֿט. 0 
מיט זיך -- זיך אי אין קאָפּ אַרײַן. אויך: 
אײַנלייגן זיך, ארײַנפּאַסן זיך. ,מע קען נאָך 
אָנשטאָפּן די זעק, בּײַם פאָרן װעט זיך עס אי" 
?--- ניטאָ קיין שלוםבּית בּײַ זיי, מע רײַסט 
זיך און מע בּײַסט זיך. --- עט מיט דער צײַט 
װעט זיך עס אי", רייד {װש מיט אָנקלאַפּן = 
אָנשלאָגןן, 
ונג. -עכץ. עניש. ער (ײן 
-קע) -- אויך: יעדער מין. מכשיר װאָס װערט 
געניצט בײַם אײַנקלאַפּן, ספעצ. הילצערנער האַק- 
מעסער אײַנצוקלאפּן 
דעם אײַנשלאַק (-+) 
בּעת װעבּן, געצײַג פון 
שטריקמאַכער;: הייסט 
אויך: שלאָגהאָלץ. 





-עריי, 
אײַנקלאָרן -- טרו. קלאָר אײַן, -- געקלאָרט. 


פֿרגל: --קלערן. מאַכן קלאָרער (װעגן אַבּי 
סטראַקטע ענינים). אי אַלע פּונקטן פֿון אָפּמאַך. 
אויך מיט זיך. | 

אײינקלויבּן -- טרו. קלויבּ אײַן, --געקליבּן. 

- אײַנקלײַבּן, | 

אײַנקלומפּערן -- טרח. ער אײַן, --גע- 
קלומפּערט. אײַנקנוילן. אײַנדרײען. אי פֿעדעם. 
אי װאָל, אי שניי און מאַכן האַרט װי א שטיין, 
מיט זיך -- אײַנצ;ען זיך. אי זיך װי א יאָזש. 

אײַנקליאנטשען --- טרוו. -טשע אײַן, גע" 
קליאַנטשעט. ארײַנקריגן. דורך אײַנבּעטן זיך. 
אי א חובֿ. געװויינלעך מיט זיך -- א' זיך 
בּײַם פּריץ, ער זאָל אָפּלײיגן די ראַטע. אי זיך 
בּײִַם פּריסטאַװ ער זאָל ניט מאַכן קיין פּראָ 

טאָקאָל. ‏ -עניש. 

אײַנקליאַפּען -- טרו. -פע אײַן, --געקליאַ- 
פּעט. װרר. אײַנקלאַמערן. א' װעש אױיף א 
שטריק. מיט זיך -- אײַנקלאַמערן זיך. 
אײַנליבּן זיך, פּעיאַ. א--- נו, איר זעט דאַך, אזא 





אײַנקליגלען זיך 


ילדענע איז זי, מײַן פֿייגע-ציפּע, האָט זיך אײיַנ- 
געקליאַפּעט אין דער שטובּ", מאָל, פֿאַר, 1963 
װו4. -עגיש, 
אײַנקליגלען זיך -- אוטו. -גל זיך אײַן, זיך 
| ייגעקליגלט. ‏ מיט אַ חכמהלע, מיט אַ המצאָה, 
זיך ארויסדרייען פֿון עפּעס װאָס איז אומגינ- 
ציק. אי זיך צו קריגן בּײַם לערער א בּעסערן 
צייכן. אי זיך ניט צו גיין הײַנט אין חדר, 
אײַנקלײַפּ -- דער, ין. אַקט אַדער רעזולטאַט 
פון אײַנקלײיבּן, | | 
אײנקלײיבּן --- טרו. קלײַבּ אײַן, -'געקליבּן, 
9 =-קלויבּן. 1. (צנױפֿ)קלײַבּן און 
אַרײַנלײגן אין אַ כּלי, אַרײַננעמען אין עפעס. 
א' יאגעדעס אין קערבּעלע. א' שפּענדלעך האַלץ 
אין זאַק. אי די פּאַטשערקעס אויף א פֿאָדעם. 
אי די שעפּסעלעך אין הויף אַרײַן,. 2. צונוים- 
- מאָנען. א' געלט. ,עס מוז תּיכֹּף אײַנגעקליבּן 
װערן אַלע חובֿות", די מעשׂה פֿון פֿיער בּרי 
דער, װאַרשע 1906 8. אײַננעמען, צונויפ- 
נעמען. צונױפֿדרײען. אי די האָר, מאַכן אַ קובּ- 
ליק. א' די פאַלבּעלעך פֿון פֿאָרהענגל און 
איבּערבּינדן מיט א סטענגע. 40. אַרײַנרופֿן. 
צוגױפֿרופן. צונויפזוכן. א' די פֿאַרבּײַגײערס 
צו אַ מנין. ,האָבּן . . . געמאכט א זאקאַן איינ- 
| צוקלויבּן די אויסגעדינטע זעלנער אויף עטלעכע 
טאָג יעדער יאָר", יעקבֿ סאָטמאַן, עבֿרי אנכי, 
בּאַרדיטשעװ 1901 9, אײַנזאַמלען, אײַנצלען. 
אי די צעקלאַפּטע דיוויזיעס פֿאַר אַ נײַער אָפֿען- 
סיווע, | 
מיט זיך -- א' זיך צו א מנין אין הויז 
פֿון אַן אָבֿל. אויך: 1. זיך בּאַזעצן אין א נײַער 
דירה. א' זיך אין א קאַאָפּעראַטיו הויז. 
2. מאַכן לאַנגע הכנות צו עפּעס. ;בּיז ער 
קלײַבּט זיך אײַן -- איז שוין נאָך אַלעמען" 
זונג -עכץ.. -עניש, 
אײַנקליידן -- טרו. קלייד אײַן, -'געקליידט, 
1 אָנטאָן אין קליידער. אי אַ קינד, 2. ספעצ. 
אָנטאָן אין מיליטערישע קליידער. אָנטאָן אין 
אַן אוניפֿאָרעם. ,מע האָט אים אײַנגעקליידט, 
פֿון איצט אָן װעט ער עסן אומזיסטע קאַשעּ", 
רייד (טשערנאָװיץ). 8. אײַנפּאַסן. אײַנראַמען, 
צוגעבּן אַ דרויסנדיקע פֿאָרעם. , פֿאָרגעפיל קעגן 
דעם מערדער װאָס האָט די מאַרדטאַט אײַנגע" 
קליידט אין א געזעצלעכער פֿאָרעם", קמ, 1867, 
א 24. מיט זיך -- א' זיך װי אַן אַלטץ 
ייִדענע. / הונה, 
אמונקלייפטערן -- טרװ. "ער אײַן, +יגע- 
קלייסטערט. אײַנשמירן מיט קלייסטער, קלעפּי 
שטאָף. א' די אַבּיצעס, די טאַפּעטן. א' די 
פּאָדשעװקע און צוקלעפּן צו די כאַליעװקעס. 
אײַנקלייען -- טרו. קליי אײַן, --געקלייט, 
(ְאין פּד, אוקר אַרױסגערעדט: קלייע אײַן, -יגש- 
קלייעטטן 1. אײַנקלעפּן, אײַנפֿעסטיקן מיט 
קליי. ,, דער שטעפער פֿלעגט ניצן ספּעציעלע 
שטעפּערשע קליי אײַנצוקלייען די צוגעשניטענע 
אַרבּעט פֿאַרן שטעפּן", י. בּערגער, יִבּל שאא, 
3 2 אַרײַנקלײען. א' צײַטונג-אויסשניטן 
אין בּוך. מיט זיך -- זיך א' אין עמעצן 
-עניש, 


1018 


אײַנקלינגען -- טרו. קלינג אײַן, --געקלונ- 


גען. 1. אַרײַנקלינגען. אי עמעצן אין אוער 
אַרײַן. 2. אײַנרעדן. כּסדר דערציילן װעגן 
עפּעס (געוויינלעך מיט א שלעכטער כּװנה). א' 
אַ רכילותל אין אַלעמענס אויערן. -עניש, 


איינקליניש -- אַדי. (קריסטאַלאָגראַפֿיע) װאָס 
האָט נאָר איין קלין, איין שיפּוע. איע קריסטאַל- 
סיסטעם (װילקאָמירער ילדישע רעאַל-גימנאַזיע). 


אײַנקלינע(ווע)ן טרח. גע(װע) אײַן 
-געקלינע(װע)ט. ‏ 1. אַרײַנגעבּן, אַרײַנשטעלן 
אַ קלין. זיך אַזױ אויספּאַשען, אַז מע דאַרף 
אי גרויסע קלינעס אין די הויזן 2. אַרײַנ- 
שטעלן אין צייכנס + *. אי די נעמען פֿון דער- 
ציילונגען. אי אַ ניט-געראָטן װאָרט. ‏ 8. אײַנ- 
קלאמערן. אַרומרינגלען. אי דעם שׂונאס בּעסטע 
דיוויזיע. 
אויך מיט זִין -- אַרײַנדריגען וי אַ קלין, 
א' זיך אין אַ חבֿרה. ;דער איבּערפֿאַרקױפֿער" 
ספּעקולאַנט סטאַרעט זיך א'עוען זיך צװישן 
דעם אַרבּעטנדיקן פֿאַרקױפֿער און דעם אַרבּעטן- 
| דיקן קױפֿער", א. קאַנטאָר איבּז, װ. קאַרפּינ- 
| סקי, שמועסנ װעגנ לעניניזם, מאָסקװע 4, 


אײַנקליעפּען -- טרו. -פּע אײַן, -געקלוע- 
פּעט. 59: --קלעפּיען. אײַנקלאַפּן (מיט 
בּיטול, פּעיאַ), אי אין קאָפּ א װוילדע נאַרישקײט. 
מיט זיך -- ;ער האָט זיך אײַנגעקליעפּעט 
אין קאָפּ, אַז אַזױ מוז האַנדלען אַן ערלעכער 

- מאַן", קמ, 1865, פא 20. אויך: אײַנליבּן זיך, 
פּעיאָ. 


אײַנקליפּחן -- טרו. קליפּה אײַן, -יגעקלי- 


פּהט. 1. מאַכן פֿאַר א קליפּה, א מרשעת. 
מע רייצט זיך מיט איר, קליפּהט מען זי אײַן 

| 2, שטאַרק אױפֿרײצן, צערייצן. ,פֿאַרװאָס זי 
כליפּעט? האָסט זי אײַנגעקליפּהט". מיט זיף 
-- זיך צוגעוואוינען צו זײַן זייער שלעכט, 
אַרױסװײַזן רשעות (נאָר װעגן אַ פֿרוי). פֿרגל 
אויסקליפהן, 344, 


אײַנקליפּײַען זיך -- אוטו. -פּײַע זיך אײַן, 
| זיך -געקליפּײַעט. אוקר. פּעיאָ. אײַנליבּן זיך, 


אײַנקללה(װע)ן -- ... קלאָלע...ן טרו. 
קללה(װוע) אײַן, --געקללה(װע)ט. ‏ פֿאַרשעלטן, 
אומגליקלעך מאַכן מיט כּסדרדיקע קללות. ,אַזאַ 
אומגליק! ניט-פאַרגינערקעס האָבּן. זי אײַנגע- 
קללהט". 


אײַנקלעבּן -- דזוו אײַנקלעפּן +, ,איר בּליק 
געהאַט אײַנגעקלעבּט אויף דעם טויטן קערפּער 
פֿון איר קינד", איבּז הנ"ץ, שולמית.. ,, לובי 
לין 1875, 


אײַנקלעגערן -- טרו. -ער אײַן, = געקלע- 
גערט. 1. אַרײַנרעדן אין עמעצן קלאָגרײיך, 
א' אין קאָפּ אַרײַן די אַלע צרות װאָס מע האָט 
דורכגעלעבּט. 2. דזוו אײַנקלאָגן. אויך מיט 
זיך. ניש. -;קלענער. --קלעגעריי. 


אײַנקלעמען -- טרו. קלעם אײַן, --געקלעמט, 
1 אײַנקװעטשן. אײנדריקן. אײַנקלאַמערן. 
אי אַ פֿינגער אין טיר. א' די דאָקומענטן 


אין אַ קלעם-אײַזנדל,. א' װעש אויפן שטריק. 


אײַנקלעפּן 


אויך אומפ. עס קלעמט מיך אײַן בּײַם האַרצן, 


2, אַרײַנטאָן אין א קלעם, אין קליעשטשעס. 
אי אײַזן. א' מיטן אָרעם יענעמס האַלדז. א' 
דעם שניט, די הויט זאָל גיכער זיך צונוים- 
װאַקסן. אויך פיג. דער פֿראָסט קלעמט אײַן 
דעם טײַך. ,די פּשעװאָזניקעס . . . האָבּן מורא, 
ודער פראָסטן זאָל זיי אויך נישט אי |די שיפ 
לערן", שלמה פּראַג, איין נײַע געשיכטע. 
| פֿון : . . פֿראָסט, װאַרשע תּר"ל. ,אכ האָבּ זיך 
מיט מײַן שפּאַרנדרוק אין בּיידע פֿיס דיך אײַנ- 
געקלעמט", בּ. לאַפּין, צייכנס. 

9. אײַנפּרעסן, אײַנקריצן. אי אַ צייכן. ,האָט 
אײַנגעקלעמט זײַן קוק אין אויסלענדער: װאָס 
הייסט?י, א. קאַהאַן, אינזשענערן, קיִעוו 2, 

4. אַרײַנװאַרפֿן אין תּפֿיסה. ,מע האָט מיך 

געפּאַקט, אין תּפֿיסה געטאָן איײ, גנבֿים-ליד {פ. 
- גראַובּאַרד, בּײַ אונז יודען, װאַרשע 1923}, 

8. (שנײַדעריַ) אײיַנצנען. מאַכן שמעלער, 
קירצער. - 

0. אײַנדריקן אױפֿן (אין) געדאַנק. אײַנהאַמע- 
װען. אונטערדריקן א געפיל. א' דעם מוח. א' 
איין איינציקן געדאַנק אין קאָפּ. ,כ'װאָלט דאָס 
אייגענע קליינקייט אײַנגעקלעמטײ, אפֿא, יעקבֿיס 
געצעלטן 

מיט זיך. 216 -- א בּרוך בּײַ פֿעט- 
לײַבּיקע איז א סך געפערלעכער צוליבּ די 
אָפֿטע איען", פֿגעז, װילנע 1931, :א 18 עדי 
דאָזיקע א' {-+ בפן איז זייער װײַטגײענ- 

דיק . . . טראָגט אין זיך אַ געפֿאַר פֿון פּסיכי- 

| שער לײַכטגעװויכט-שטערונג", 9. שניאורסאָן, 
מענטש-װיסנשאַפֿט ו, נײי אַפּריל 1930 -עמץ. 
דעניש -- ,מע רעשט און דער טומל שטאַרקט 
זיך מער און מער, עפּעס װי זיי װאָלטן זיך 
פֿון אַן אי אָּגעריסן"! 3 האַגער, מלכות 
חסידות. | 

אײַנקלעפ -- דער ן. אַקט אָדער רעזול 
טאַט פֿון אײַנקלעפּן. אַן אײַליקער און אומגע- 
ראָטענער אי. א"בּוך, א"העפֿט -- אוף 
אַרײַנצוקלעפּן אויסשניטן, בּילדער אע. 

אײַנקלעפּײַען --- 1, דזוו אײַנקלעפּן. 2. דזו 
אײַנקליעפּען. מיט זיך -- זזו אײַנקליפּײַען 
זיך. גיאַכע האָט זיך אײַנגעקלעפּײַעט און האָט 
געזאָגט אַז זי נעמט אײַן אַ מיתה משונה, אויבּ 
דער שידוך װעט ניט זײַן", י. בּודואָהן, דער 
מקח טעות, װילנע 1927, 


אײַנקלעפּן -- טרו. קלעפּ אײַן,. +געקלעפּט, 


1 אַרײַנקלעפּן. אי אין אַ בּוך אַ פּאַר זײַטלעך 
װאָס פֿעלן אין מיטן. ,מע האָט געניצט קאַ 
טשוק, צעלאָזענע גומי, אײַנצוקלעפּן די דינע... 
בּרעגן פון לעדער", י. בּערגער, ייִשפּ עאא, 3. 
| יא מיט פיסנע שפּײַעכץ = איר װעגן עפּעס 
װאָס קלעפּט זיך ניט צו, װאָס איז ניט האַפֿטיק. 
2. גוט צוקלעפּן. אי די טאַפּעטן פֿון אויבּן 
און פֿון אונטן. א' די מאַרקע זי זאָל ניט 
אַראָפּפֿאַלן. אי דעם קאַנװערט. אי די צעבּראָי 
כענע װאַזע. ‏ 2. אײַנשמירן מיט קלעפּשטאָף. 
אי די הענט, | 
מיט זיך -- די אױגן קלעפּן זיך אײַן פֿון 
מידקייט. זיך א' אין עמעצנס אָרעמס. ;האָט 





אײַנקלעקו. 


- זיך די מענטשן-מאַסע מער נאָך אײַנגעפּרעסט, 
צונױפֿגעגאָסן און זיך אײַנגעקלעפּט", - סעג, 


געבּרענטע טריט. אויך: 1, עמאָציאַנעל שטאַרק . 


זיך צובּינדן. אי זיך אין דעם חכֿר, אין דער 
חבֿרה. ,טבֿיהס טעכטער אַז זיי קלעפּן זיך אײַן 
אין אַ מענטשן, איז מיטן גאַנצן לעבּן, מיטן 
חיות, מיט דער נשמה", שע, טבֿיה. 2. א 
(עסן זיך. אי זיך אין עמעצן װי אַ קלעק: 
זונג. -עכץ. -עניש. 


אײַנקלעקן -- טרו. קלעק אײַן, -= געקלעקט. 
1. אײַנפֿלעקן, אי דעם טישטעך מיט טיגט- 
פֿלעקן, 2, אײַנזאַפּן מיט קלעקפּאַפּיר. א' 
דאָס פֿריש-אָנגעשריבּענע מיט טינט, - 


אײינקלעקפן -- טרװ. קלעקס אײַן, -יגע- 
קלעקסט. אײַנשמירן מיט פֿלעקן פון טינט. אי 
די הײימאַרבּעט. מיט זיך -- זיך א' די פֿין" 
גערלעך. ‏ -עניש. 


איינקלערן -- קלער אײַן, -= געקלערט. ‏ אוטוו 
-- אַרײַנקלערן; אָנהײבּן אין עפּעס מעיין זײַן, 
אַנאַליזירן. אי אין א קאָמפּליצירטער פּראָבּלעם, 
זאָרג זיך ניט, קלער ניט אײַן אין דעם. עס 
װעט זיך אױספּרעסןײ, רייד (נ"י), + טרװ -- 
דערקלערן, געבּן צו פֿאַרשטײן. א' עמעצן דעם 
סדריהעולם. מיט זיך -- אויך: פֿאַרטראַכטן 
זיך. ,װאָס האָסטו זיך אַזױ אײַנגעקלערט אַז 
הערסט ניט װאָס מע רעדט צו דיר?". ‏ /נג, 
-עניש. | | 
אײַנקלער(עווד)יק -- אָדי. נעאָל, סטוטש. 
װאָס איז שייך צום אײַנקלערן (זיך). װאָס מע 
יקען זיך אין דעם אַרײַנטראַכטן. װאָס עס קֶען 
| קלאָרער װערן דורכן אַנאַליזירן. די איץ אָס- 
פּעקטן פון אוניװערס. -יקייט, 
אײַנקלעשטשען -- טרוו. -שטשע אײַן, -ייגע- 
קלעשטשעט.. אַרײַננעמען אין קלעשטשעס. 
שטאַרק אײַנקלעמען, אײַנקװעטשן. א' דעם 
שטאַנג. אי עמעצן װי מיט צװאַנגען. מיט 
זיך. , : 
אײַנקנאָבּלען --- טרו. דמל אײַן, == געקנאַמלט. 
| 1. אײַנרײַבּן, אָנרײַבּן מיט קנאָבּל. אי אַ שטיקל 
בּרױיט. אי דעם צונג. 2 אַרײַנטאָן קנאָבּל 
בּײִַם צוגרייטן א שפּײַז. ;מע קנאָבּלט עס 
אײַן -- אַ ציבּלקע --- טויזנט טעם", פ. בּימקאָ, 
גנבים. 
אײַנקנאַדערן - -- טרו. - דער אײַן, -געקנא- 
דערט. 89: --קנוידערן. ‏ מאַכן עס זאָל 
זײַן (אויסזען) צעקנאָדערט, שטאַרק צעקנייטשט. 
אי אַ מלבּוש. | 
אײַנקנוילן -- טרו. קנויל אײַן, -- געקנוילט, 
אײַנדרייען אין אַ קנויל. אי פֿאָדעם. אי די קאָל- 
דרע און זי אַרײַנשטופּן אין רוקזאַק. אי די 
מאַרינאַרקע מע זאָל זי ניט קענען אָנטאָן. גער 
װויל . . . פֿאַררײכערן נדעם פּאַפּיראָס) אַזױ טיף, 
דער רויך זאָל א' די בּאָרך", מִ. י. שעליובּסקי, 
איק, פּסח תּשיח, | 
מיט זיך -- אי זיך פֿון װייטיק. ,האָט זיך 
אַזױ אײַנגעטוליעט אין קאָלדרע, זיך אַזױ אײַנ" 
געקנוילט אַז מע זעט אים גאָרנישט אַרוס", 
יין, פערל. | 


1019 


אײַנקנופּן -- טרװ. קנופ אײַן, --געקנופט, 
9 --קניפֿן. אײַנבּינדן מיט אַ קנופּ. צן 
בּינדן, פאַרבּינדן מיט אַ קנופּ. איבּערבּינדן מיט 
אַ שטריק און אי דאָס פּעקל. א' דעם שטריק. 

אײַנקנורע(נע)ן -- טרו. זרע אײַן,. --יגעקנו" 
רעט. זאַמעט. אַרײַנרוקן, אַרײַנלײגן, אַרײַננ 
פּאַקן אין עפּעס װאָס איז ווייך אָדער װאַרעם. 
א קינד קנורעט אײַן דאָס קעפּל אין דער מאַמעס 
שויס. אי דעם קאָפּ און ניט װועלן זען די סכּנות. 
מיט זיך -- זיך א' אין אַ פּערענע. ,איר 
קנורעט זיך אײַן אין קישן, און בּיז די פיס 

| לייגן זיך אַװעק -- שלאָפֿן שוין די אויגן", טמז, 
8 | 12, 


אײַנקניהנען -- {... קאַניענעןן טרװ. קניה 
; אײַן, --געקניהט. אײַנהאַנדלען, אײַנקויפן 
(וועגן אַ מציאה אָדער װען מע צאָלט איבּער) 
אי סחורה בּחצי-חינם. פֿרגל +יקנינען. 


אײַנקנייטשן -- טרװ. קנייטש אײַן, --'געי 
קנייטשט. 1. מאַכן קנייטשן, אַ בּיסל צצָי 
קנייטשן. א' די קליידער. ;ער קנייטשט אײַן 
דאָס פּאַפּירגעלט צװישן די פֿינגער", ש. אַלעק, 
אין אָנגלי, כאַרקאָװ-קיעװ 1932. *א' דעם 
שטערן = א) זיך פאַרטראַכטן; בּ) זײַן דורכגץ- 
נומען פֿון זאָרג. 2. אײַנבּייגן. אײַנפֿאַלדעװען 
און צונויפלייגן. א' אַן אָפּגעדרוקטן בּויגן. 
אי די בּראָשור,. 2: אַרײַנפֿרעסן. אי א בּרייטל 
אויף איין מאָל. 
מיט זיך -- א' זיך פֿון אַלטקײט. אדער 
דרײַצניעריקער שטערן קנייטשט זיך אײַן פאַר 
צער", פרץ, 'דאָס זיבּעטע בּענטש-ליכטלי. ,ער 
קנייטשט זיך דאָרט אײַן װי אַ קנויל, און בּאַי 
האַלט זיך פֿון דער גאַנצער װעלט", אר, אין 
סאָדי. ‏ אויך: אַרױיסװײַזן אומצופרידנקײַט, 
;אַז מע דערמאַנט אים געבּן אויף צדקה, 
- קנייטשט ער זיך אײַןי. /נג. ה-עכץ, 
יעניש. דער (יין, יקש. 2 


אײַנקנײַלכלען -- טרוו. -כל אײַן, +י געקנײיל" 


כלט. אײַנדרייען אין א קנײַלכל,. פרגל אלינז 
קנוילן, אי פֿאָדעם. 


אײַנקנײפֿן -- טרו. קנײַפּ אײַן, -- געקנײַפּט 
8 -יגעקניפן. אײַנקלעמען, אײַנשטשעמען 
(מיט די פֿינגער). אי אין בּעקל װי אַן אַרױס- 
װײַז פֿון ליבּשאַפֿט. אי אין אָרעם און איבּער- 
לאָזן אַ בּלויען צייכן, א סיניאַק. א' דעם לאַבּן 
! בּרױיט און אַרוסקריגן דאָס װייכע. מיט 
זיך -- ,די הונגעריקע קינדער קנײַפּן זיך 
! אײַן אין דעם בּרויט". -עניש. -יקנײיפֿ, 
דער, | 
אײַנקנילן -- טרו. קניל אײַן, --געקנילט. 
1. אײַנקנייטשן, צעקנייטשן. אי די פּאַפּירלעך. 
אי דאָס טיכל,. 2. אײַנטרעטן אין בּלאָטע. 
אלינקוועטשן. דרייזין. 0 
אײַנקנינען -- ... קייניענעזן טרוו. קנין אײַן, 
-יגעקנינט. - אײַנקױפֿן עפּעס װאָס איז אַ 
גאַנצער קנין (מיט בּיטול). אי הײַזער און בּרייי 
יזער און לסוף בּדלות װערן אי אַ מיל װאָס 
מאָלט ניט, פֿרגל --'קניהנען. | 
אײַנקניפּלען -- טרו. -פּל אײַן,. --געקניפּלט. 


איין קנעפּל 


1. דזוו אײַנקניפּן, אײַנקנופּן, אָבּער נאָר מיט 
אַ קניפּל, ניט קיין קנופּ. אי דעם פֿאָדעם נאָכן 
אַרײַנצ;ען אים אין נאָדל. ‏ 2. בּאַהאַלטן, אױפֿ 
היטן אין א קניפּל. אי יעדע װאָך כאָטש אַ רובּל 
פֿון דעם געלט װאָס דער מאַן גיט אויף הוצאָות. 
9 פֿאַרדרײיען. פֿאַרפּלאָנטערן. אַזױ אי אַן עסק 
מע זאָל ניט קענען אַרויסקריכן, 


אײנקציפֿן -- טרו. קניפּ אײַן, --געקניפּט, 
דזוו אײַנקנופּן.. אויך אין לד. פאַרבּינדן מיט אַ 
קנופּ. צובּינדן, אײַנבּינדן, איבּערוויקלען. אײַנ- 
העפֿטן. צונױפֿהעפֿטן. אי מיט אַ צװויקערל. עאונ' 
ער קניפּפט אײַן שטאַרקי אײַזרני קעטן צװישן 
די הערנר דיז װידרשׂ...", יוסיפון, אַמשט 
1, רלה. ,פר צײַטן האבּן די חסידים און 
צדיקים געלט אין אירי רעק אודר אין אירי 
מענטל הינטן אײַן גיקניפּטײ, לטו, מו/ב. ,אוני 

| דוא, יחזקאל, זאָלשׂט נעמן פֿון די האָר איין 
וויניג . .. אונ' זאָלשׂט זיא אײַן קניפּן אין דײַן 
עק קלייד", סהמ, יחזקאל, ה,  .3‏ מיט זיך-- 

- ,מען האָט געװאָלט ממשיך זײַן דורך אי זיך 
אין דער פֿאַרמלחמהדיקער ייִדישער קולטור- 
אַנטװיקלונג", מװ, יושפ אוא, 2. /בנב. 


אײַנקנעטן -- טרו. קנעט אײַן, -'געקנאָטן, 
ייגעקנעטן (פד, לאַנגע ען, --יגעקנעט. 1. פֿאַר- 
קנעטן. אי אַ געבּעקסל בּרויט. , מיר האָבּן דאָ 

| געװעבּט, געשפונען . . ., אײַנגעקנאָטן .. . דעם 
אַלטן ניגון פון אונדזער שטאַם", א. שומיאַי 
טשער, לידער. 2 אַרײַנקנעטן. אַרײַנמישן, 
צוגעבּן עפּעס (בּכּיוון אָדער צופֿעליק) בּײַם 
פּראָצעס פֿון פֿאַרקנעטן אָדער בּײַם איבּער- 
קנעטן. אי שטרוי אין ליים. א' ראָזשינקעס אין 
טייג. ,האָט גענומען אַ שטיק טיג, אין די 
טייג האָט ער אײַנגעקנעטן שטיקער גלאָז און 
פּעךְ און האָר און סם", שמי"ר, מעשׂה פֿון 
פֿרומען רי טובֿיה . . ., װאַרשע 1901 8. אײַג- 
פּרעסן, אײַנדריקן. אי די זאַכן אין שופֿלאָד, 

מיט זיך -- ;אַזאַ פּאַשע טוג ניט פאַר 
בּהמות, ‏ זיי װעלן זיך אי אין בּלאָטעס און אין 
זומפּן אוֹן װעלן ניט קענען אַרויסקריכן", יק. 
-ונג, -עכץ. -עניש, 


אײַנקנעלן -- טרו. קנעל אײַן -'געקנעלט. 
1. אײַנלערנען מיט אָנשטרענגונג, מיט אַ סך 
איבּערחזרונגען. אי מיט א דרדקייינגל דעם 
אַלף-בּית. אי די סדרה. א' אַן אויסריידעניש. 
א' כעמישע פֿאָרמלען. *א! (אויך לערנען) מיט 
עמעצן בּלק = זיך נוקם זײַן, זיך אָפּרעכענען 
מיט אים. 2. אַרײַנהאַקן אין קאָפּ אַרײַן 
פּראָפּאַגאַנדירן, איר. אַגיטירן. א' מיט דער 
יוגנט די נײַע 'תּורה'. אי אַ װאַזשנע 'תּורה' 


אי אַ מיינונג בּיז זי װערט אן איבּערצײַגונג, 


;אין ירושלים האַלט מען מיט זיי וְדי דעלע- 
גאַטןן אין א' די עליה-תּורה", 'טמז, 1965 1 14, 

- מיט זיך -- זיך פֿעסט אײַנרעדן זנג. 
יעכץ, תענישי. יער יי יקע). 
-עריי, 

איין קנעפּל -- מיט זײַן אָדער ווערן. 
| זײַן אָדער װערן מיט עמעצן אַ נאַענטער מענטש, 
אַ חִבֿר. װייניקער װי -- זײַן (װערן) קנעפּל 
שבּקנעפּל. ,בּלײַבּט שלמה המלך מיט דעם 





אײַנקעטשקען 


אשמדאי אַליין. װערט עֶר מיט אים א' ק'; צוויי 
חכמים ריידן מיטאַנאַנדער חכמות", ד. י. זילי 
יבערבּוש, מענשען און געשעהענישען ן, ווין 
1, 
אוַנקטטשקען - -- טרוו. קעטשקע אײַן, -יגע- 
- קעטשקעט. 1. דזו אײַנקאָשקען, אײַנקאָסקען 
(-+). 22 דזו אײַנקאַטשקען; -'קוטשקען. 
אײַנקעפטפּן -- פר. זזו אײַנקאָכן, בּבּ 21, 
אײַנקעכלען ---טרו. -כל אײַן, -יגעקעכלט. 
| 1, מיט קעכלען, מיט געבּן גוטע שפּײַז און 
צאַרטן אַרומגײן אַרום עמעצן, אים שטאַרקער, 
געזינטער מאַכן. אי דעם קראַנקן, אים שטעלן 
| אויף די פיס,. 2, צוגעואוינען צו װערן גע- 
קעכלט. א' דעם איידעם, ער זאָל גאַרניט װעלן 
אַרײַנלײגן די האַנט אין קאַלט װאַסער. ‏ עניש. 
אײַנקעלזעווען -- טרו. זעװע אײַן, -יגע- 
קעלזעװעט. 4161726 :22:.. פֿירן אַ פֿערך 
מיט אַ צוים. אָנטאָן אַ צוים אויף א פֿערד. 
|/,2. . בּײַ די פּויעריםּ אין ניט אײַנגעפֿירט 
| אײַנצוקעלזעוען דעם פֿערד. .. מיט אַ צוים", 
יצבי ניסן גאַלאָמבּ, די 
6, 
אײַנקעלטן -- טרו. קעלט אלן, -יגעקעלט. 
אויך: -:קעלטערן. מאַכן קאַלט, קעלטער, 
| אי דאָס װאַסער אין אײַזקאַסטן. ,פֿרוכטזופּ 
האָט אַ טעם נאָל װען מע קעלט זי אײַן". אויך 
מיט זי ך -- זיך אי אין דרויסן, -/נב, 


אײנקעלעבּיינקעלע -- קינדערשפיל. ‏ מע 
װאַרפֿט אין אַ גריבּל אָדער אין אַ היטל ניסלעך, 
קנעפלעך, שטיינדלעך אע; יעדער שפּילער 
| װאַרפֿט צו דרײַ (אָדער צויי) פֿון די זעלבּיקע 
זאַכן, און אַלע דרײַ (אָדער צװיי אָדער איינע 
פֿון די זאַכן -- אָדער װי עס לױנט) דאַרף 
- אַרײַנפֿאַלן אין גריבּל (אָדער היטל). דאָס גע- 
ווינען איז אָפּהענגיק פֿון דעם צי עס װערט 
דאָרטן א גראָדע אָדער אומגראָדע צאָל. 
אײַנקעלערן -- טרוו. דער אײַן, -'געקעלערט, 
אַרײַנלײגן, אַרײַנטאָן אין קעלער, א' אויף וינ" 
טער די קאַרטאָפּל, זומער אי קװאַס. 
אײַנקעמען -- טרו. קעם אײַן, -'געקעמט, 
דזוו אײַנקאַמען -+. אי די פֿריזור. אי פֿלאַקס, 
| מיט זיך -- זיך אי די האָר. -ונג. -עכץ. 
-עניש,. 
איינקעמערלדיק -- אדי. װאָס בּאַשטײט 
פון איין קעמערל, איין צעלטל. איע בּעלי-חיים, 
| איע אַמעבּעס, אינפֿוזאָריעס. 
אײַנקענטיקן -- טרו. -טיק אײַן, -'געקענ- 
טיקט. מאַכן א סימן אויף צו דערקענען 
מאַכן א צייכן, עס זאָל זײַן קאַנטיק. א' די 
| גאַס: אויפן ראָג איז אַן אַפּטײיק-געשעפֿט. א' 
יעדער מיידעלע פון צווילינג מיט קליידלעך פון 
אַנדערע קאָלירן. געװויינלעך מיט זיך -- 
זיך אי דאָס הויז, דעם פּאַרשױן אאַזװ. ,ער 
קענטיקט זיך אײַן די לשונות פֿון אויפגץ- 
װאַכטע שבֿטים", י. מאַניק 'מלאך מכאל'. 
אײַנקעפטלען -- טרו. -טל אײַן, -יגע- 
קעסטלט. אַרײַננעמען, אַרײַנלײגן אין אַ 
קעסטל, אי צירונג. ,איז אונדז דערװוידער דאָס 


בּוֹרזשואָזיע, װאַרשצ. 


1000 


אי אַ זאַץ אין אַ זאַץ, און אין יענעם זאַץ נאָך 
א זאַצעלע" וי אין דײַטשן, מװ, ייִשפּ װ, 4 
אײינקעפּיק -- אַדי. װאָס איז מיט איין קאָפּ. 
,;דערנאָך א פֿאָן מיט אַ װײַסן א'ן אָדלער", 
װײַם אַ שטעטל. הי 
איינקער -- דער, ן. אַקט אָדער רעזולטאט 
פון אײנקערן. אַן אומגעריכטער אי. איה ו יז -- 
אַכסניא. ;ער האָט געהאט אן אייגענע פֿערדס- 
מיל און נאָך דערצו אן א'הויז", דער דיבּוק, 
לעמבּערג 1899. ,װער הולך בּדרך איז אונטער- 
װעגנס עֶרב שבּת, בּרויך נזהר צו זײַן צו 
קומען אין דעם א'הויז נאַך װען גרויסער טאָג 
איזי, הרב א. בּרודא, הליכות עולם. אונגװאַר 
4, | ו : 
אײינקערן -- ולאנגע ע אין פדן טרוו. קער אײַן, 
-געקערט. 1, אײַנרייניקן מיט אַ בּעזעם, 
בּאַרשט אע. א' די שטובּ. א' אַלע חדרים, 
2. צונויפקערן. אי דאָס מיסט און עס אַרױס- 
טראָגן אויפֿן שופֿל, | 

אוטװ --- 1, טװ פֿאַר 'סור'. ,איך בּעט אײַך, 

| מײַנע האַרן, קערט אײַן ויסורוץ אין הויז פֿון 
אײַער קנעכט", תּי, בּראשית, יט, 2. ,מיר װעלן 
ניט אי וְלֹא נסורן אין א שטאָט פון פֿרעמדע?, 
תּי, שופטים, יט, 12, 

2. פֿאַרקערעװען פֿון װעג און) אָנקומען 
און אײַנשטײן אין א הויז א קורצע צײַט. א' 
צו א קרובֿ און דאָרטן איבּערנעכטיקן. אװען 
ער דען שבּת טוט זעלבּשׂט ערין, אַזו טוט 

! הקבּ"ה מיט דיא גוטי מלאכים בּײַא אים אײַן 
קערין", אריהילייבּ בּרי יהודה זעליגמאַן, תּקוני 
המועדים, פֿיורדא 1729. , זיי זײַנען אָנגעקומען 
אין איין טאָג אין דער שטאָט און האַבּן אײַנ- 
געקערט אין אַ גאַסטהױז", קמ, 1868, טא 27, 
,אײַנגעקערט לבּית ר' עוזר, זאָל מיך װיי- 

| ניקסטנס קאָסט-קװאַרטיר ניכט קאָסטן", ווז, 
בּריוו ופֹש וו 

| 98 זײַן אַן אײַנגייער. קומען צו גאַסט. ,אַ 

- יונגערמאן װאָס פלעגט אײַנצוקערן צו אים 
אַלע צוויי-דרײַ װאַכןײ, אמד. 

4. אַרײַנקומען צו זײַן א װײַלע. ,פלעגט 
דער גאַנצער פּובּליקום... אי בּײַ ר' מרדכי 
טראָצקי אין דער לאָדאָװנע, און עס װאַר דאָרטן 
געטרונקען", אמד, יהודית די צװייטע, װילנע 
5, ,ניט יעדער יונגער הער װאָס קערט אײַן 
אין א װײַנהאַנדל....", ליאָנדאָר, נײַער בֹּש, 
ווילנע 1887, 

- = מיט זיך -- 1. צוריקקערן זיך. ,די הײַזער 
זײַנען געװאָרן מיט נײַע מזוזות בּאַזעצט און 
| דער פרידן האָט זיך צוריק אײַנגעקערט אין 
דער שטאָטײ, אפֿד, די צוריקגעקאָמענע ליעבּע. 
װילנע 1894. 2, אײַנפּאָרען זיך, פֿאַרטיק 
װערן. זיך ספּראַװען. ;חבֿדה האָבּן זיך אײַנ- 
געקערט און מע האָט דערװײַלע אַרױסגעפֿירט 
די סחורה", ב. א. זאַבּיעזענסקי, די שװערע 
צײַט וו, װאַרשע 1887, , מלאָכה האָט אָנגעהויבּן 
צוצוקומען . . . איך האָבּ מיר אַלין ניט גע 
קענט אי און האָבּ צוגענומען אַ פּוֹצל מיט אַ 
פּאָר לערנילנגלעך", די מעשׂה פֿון פֿיער בּרידער, 
װאַרשע 1906. -,, מורדים בּמלכות. . . קען זיך 


=אַ . ... דלאָטײ, בּער. 


איינקרומען 


: די מלוכה ניט אי מיט אַלעמעןײ, הרבֿ שמואל 
קלונימוס אייזינבּוד..., אמרי שמואל וו, װאָר" 
ש 1912 |נג. /עכץ. עניש. 


אײַנקערעװען -- דזוו אײַנקירעװען -+, 


אײַנקערפּערן -- טרוו. "ער אײַן, -'געקער 
'פערט. 1. אײַנגלידערן. אײַנלײַבּן. אינקאָר- 
פּאָרירן. א' א שול אין א שול-סיסטעם. 2. צו- 
געבּן א קערפּערלעכע פאָרעם. א' אן אידייע 
אין אַ מאָדערנער אַבּסטראַקטער צייכענונג, 
מיט זיך -- א;װען מיר װעלן גיין אַ טריט 
- נענטער צו אונדזער לאַנד, װעט אונדזער לאַנד 
לויפן צען טריט נענטער צו אונדז... װי גיך 
זי װעלן זיך א'", ירמי' יוסף יאַקאָבּזאָהן, 
המאיר לארץ, מינעאַפּאָליס 1900. /וֹנ2 -- 
- ;א! פֿון די אפריקאַנער לענדער אין דעם... 
בּלאָק", טמז, 1962 ווא 7 . 


אײַנקערקערן -- טרװ. -ער אײַן, -'געקער- 

| קערט. דטשמ. נר. אַרעסטירן, אײַנזעצן אין 
תּפֿיסה. אי דעם. מענטשלעכן גײַסט. ,מע פּרו" 
בּירט שיסן, הענגען, אי, פאַריאָגן די מענטשן 
װאָס װילן דעם פֿאָלק עפענען די אױגן", 
װינטש, דאָס נײַע לעבּען, נ"י אָקטי 1910, 


אײַנקעשן -- טרוו. קעש אײַן, -- געקעשט. אַמ. 
8 ס} :2. אײַנבּײַטן אויף מזומנים. א' 
אַ טשעק. 


אײנקראַטע(װע)ן -- טרו. קראַטע(װע) אײַן, 
+יגעקראַטע(װע)ט. 9 --גראַטעעוועןן. 
מאַכן קראַטעס אַרום עפּעס. אי די פענצטער, 

מע זאָל ניט קענען זיך אַרײַנבּרעכן. 2. אַרײַנ- 

| שטעלן עפּעס הינטער קראַטעס. אי די עופֿות, 

| די קיניגלעך: 


אײַנקראַך -- דער, ז. אַקט אָדער רעזול- 
טאַט פֿון אײַנקראַכן, אַן אי װי א דונער פון 
הימל, 


אײַנקראַכמאַ 'ל(י)ע(ווע)ן -- טרו. -לויע- 
(ווע) אײַן, -י(גע)קראָכמאַל(י)ע(װע)ט. אײַנ- 
שטײַפֿן (בּײַם װאַשן) מיט (אין) קראָכמאַל. א' 
! װועש. א' די לײַלעכער, די אייבּערהעמדערי די 
בּלוזקע. 

אײַנקראַפֿן -- אוטוו. קראַך אײַן, -'געקראַכט, 
אײַנפֿאַלן. מיט א קראַך. די װענט קראַכן אײַן. 

אײַנקראַנצן -- טרחװ. קראַנץ אײַן, --געז 
קראַנצט. ‏ אַרומנעמען מיט אַ קראַנץ. אײַנצירן 

ומיט אַ קראַנץ, מיט קרענץ. א' דעם קאָפּ, א' 
דאָס בּילד פֿון יובּילאַר, 


אײנקראַצן -- טרו. קראַץ אײַן,. -'געקראַצט. 


1, אײַנגראַבּלען. מיט די נעגל אָדער מיט אַ 
: שאַרפן מכשיר מאַכן אַ קליינע, לענגלעכע 


. וואונד אין הויט. אי דאָס. פּנים, די הענט אאַזו. 


|2,. אײַנקריצן. מאַכן אַ לענגלעכן צייכן אין 
עפּעס. ,ווען מע דאַרף אויסנוטעװען קװערהאָלץ, 
דאַרף מען פֿריער די בּרייט פֿון נוט א' מיט 
8. אײַנגראַװירן. א' דעם 
- נאָמען און די דאַטע. ‏ מיט זיף. /-נ2, 


-עכץ. -עניש, 
איינקרומען -- טרו. קרום אײן, געקרומט. 





אײַנקריגן 


9 +--;קרימען. מאַכן (אַ בּיסל) קרום. אי 
א ליניע. אי א ריכטיקן פאָרשלאָג. מיט זיך. 
-ונג, 
אײַנקריהן -- טרו. קריג אײַן, --געקראָגן 
וָלדן, -"געקריגן {פדן. 1. אַרײַנקריגן. 'לייזן, 
א' פעטש, בּאַליידיקונגען. ;האָט מען מיט 
קידוש:השם איבּערגעטראַכט דערפֿון װאָס מע 
האָט אַלץ אײַנגעקריגן יענעם טאָגײ, עוזר װאַר- 
שאַװסקי, כאַליאַסטרע, פּאָרין 1924, 
2. צעקריגן. א' די שוויגער מיט דער שנור. 
אײַנקריידן -- טרוו. קרײַד אײַן, --געקרײַדט. 
אײַנשמירן מיט קרײַד, אַנצײכענען מיט קרײַד. 
אי שטאָף פֿאַרן צושנײַדן, אי די שװאַרצע פלע- 
קן אויף די װענט. אויך מיט זיך. 
אײַנקרײַזלען -- טרו. -זל אײַן, --געקרײַזלט. 
מאַכן עס זאָל זײַן מיט קרײַזלעך. א' די האָר. 
מיט זיך. | 
אײַנקרייזן -- טרו. קרײַז אײַן, -געקרײַזט, 
אַרײַננעמען אין אַ קרײַז. אַרומנעמען מיט אַ 
קרײַז. אי אַ טייל פון דער מאַפּע, אי די וויכ- 
טיקסטע ציפֿערן. מיט זיך. /21, 
אײַנקריליען זיך -- אוטו. -ליע זיך אײַן, זיך 
-יגעקריליעט. אוקר. קיניגל = פחוץא :4=. 
אײַנציֶען זיך, אײַנדרײיען זיך, אײַנקאָרטשען 
זיך װי א קיניגל, א קראָליק. א' זיך אויף דער 
קאַנאפּע מיט די פֿיס אונטער זיך, 
אײַנקרימען -- טרו. קרים אײַן, --געקרימט, 
פֿרגל: -;קרומען. 1. מאַכן קרום. אויס- 
קרימען. א' דעם נאָגל און ניט קענען אַרײַן- 
קלאַפּן אים אין װאַנט. אי די ליניע. 2. מאַכן 
פאַרקרימט. אי דאָס זויערע פּנים מיט זיך. 
דונג. -עניש. 
אײנקרייץ -- דער, ן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פון אײַנקריצן. א שאַרפֿער א ,,. . דעם א' 
פֿון אײַער מוֹראדיקער חרפּה", ייש, איק, ר"ה 
תּשיך, 


אײַנקריצלען -- טרוו. יצל אײַן, --געקריצלט, 
דזוו אײַנקריצן,. //נג2 -- ,גלײַך אַזױ װי די 
אי פון אַ זיגלרינג", חחת, שמות, לט, 1, 


אײַנקריצן -- טרו. קריץ אײַן, -געקריצט, 
1. מאַכן אַן אײַנשניט, אַן אײַנטיפֿונג. אײינ- 
קאַרבּן, אײַנגראַװירן. א' אותיות אויף (אין) אַ 
שטיין. אי אַ מאָנאָגראם אויף א פֿינגערל, א' 
תּ'נ'ציביהי אויף אַ מצבֿה. ,צעבּראָכן ווערן האָט 
געקאָנט דער שטיין, אָבּער ניט די װערטער, 
וועלכע אײַנגעקריצט האָט אין אים דער אצבּע- 
אלקים אַליין", פֿרוג 1 '20סטער פֿעבּרואַר' 
2. מאַכן יעדער מין סימן (אויך מיט אויס- 
שנײַדן, אױסבּרענען אע), א' אױפֿן שטערן פון 
די בּהמות א צייכן. 

9. מאַכן אומפֿאַרגעסלעך. גוט אײַנלערנען. 
אי די אמונה אין אַחדות אלקות. א' אין קאָפּ 
דעם רעיון אַז. . .. ,מיר האָבּן די קדושה פון 
די זעקס מיליאָן אײַנגעקריצט מיט אונדזער 
בּלוט אויף דור-דורות". ,טוט די װערטער א' 
אין אײַערע הערצער", אֵש, משה. *א' אין 
זכּרון, אין די געדאַנקען = פֿאַרגעדענקען. 

מיט זיך -- א' זיך אין זכּרון, אין זינען, 


פאך 2, . 


1221 

אין די געדאַנקען. אן עפּיזאָד קריצט זיך אײַן 
אין זכּרון. ;א ייִד דאַרף גלייבּן --- האָט ער גע 
נומען אי זיך אין קאָפּי, ייז, יאָשע קאַלבּ. ,טיף 
אין זכּרון האָט זיך מיר אײַנגעקריצט דאָס 
בּילד", זשיט שו, נ"י 1912, ,אין קינדערשן מוֹח 
האָט זיך אײַנגעקריצט יעדער תּנועה פון יעדן 
בּאַזונדער", לדבּ, נ"י תּשי"ז, 210, ,אויבּ דער 
פֿרעמדער קערפּער איז א שאַרפֿער און האָט 
זיך אײַנגעקריצט אין אױגנהײַטל...", פֿגעז, 
פּאַריז 1950, זא 5*4, 

-ונג -- ,װאָס שטאַרקער און טיפֿער עס איז 
די א'. .. אַלץ גרינגער קען מען זיך דערמאַנען 
אָן דער איבּערלעבּונג", פגעז, װילנצ 1922, 
פאן 22. ,די הויט . . . האָט סודות און א'ען אין 
דער בּחינה פון שטערן און מזלות", חג, 'דער 
שטומער מנין 

יעכץ. /עניש. רער (ין -קע) 
-עריי, 

אײַנקרעמלען -- טרו. -מל אײַן, -'געקרע- 

מלט. אַרײַננעמען אין קרעמל. , איך דאַרף 
אי אויך פּאַפּיראָסן און טאַבּעק, דאַרף מען 
אָבּער אַן אַנדער פּאַטענטײ, רייד (שאַװל, ליטע), 


אײַנקרעמפּירן -- טרװ. פּיר אײַן, -יגע- 
קרעמפּירט. פר. אײַנצוימען. אײַנדריקן. אײַנ- 
קוועטשן. אײַנקרעמפּ(עװע)ן. אי סחורה אין בֹּאַי 
לן, אי אימעצן. מיט זיך -- ,דו קרעמפּירסט 
דיך אַלײן אײַן אין אַזאַ לאַגע", רייד (לאָרזש). 
-ונת, 


אײַנקרעמפּ(עװע)ן -- טרח. קרעמפּעװע) 
אײַן, --געקרעמפּעװע)ט. 1. שטאַרק אײַני 
בּינדן, אײַנדרייען, אײַנפעסטיקן מיט שטריק אע. 
אי די שיפֿלעך מיט קאַנאַטן. עדער רבּין האָט 
אײַנגעקרעמפּעװעט דעם שלייך אויף דער לינ- 
קער האַנט אַז די פֿינגער האָבּן זיך אָנגעגאָסן 
און געװאָרן בּלוי", שע, פֿונעם יאַריד. ;און 
האָבּ איך ניט מײַן יוגנט-בּרוסט אין חוֹשן און 
אין אפֿוד אײַנגעקרעמפּט?ײ, יהואָש, 'הורקנוס 
,האָבּ איך אַזױ אײַנגעקרעמפּעװעט די פּאָדעש- 
װועס אַז מײַנע שקראַבּעס האָבּן בּאַקומען א 
מענטשלעך אויסזען", מ. קאַבּריאַנסקי, סאָװ' 
הײימלאַנד, 1963, א 1, 

2. צובּינדן. אײַנשטאַרקן. אײַנמאַצעװען. אײַנ- 
צוֶען. א' דעם פּאַסיק. ,זי קרעמפּעװעט עס 
ודאָס קינדן אײַן, און אַז עס שרײַט, און זי 
װיל שלאָפֿן, פֿאַרשטופּט זי דעם קינד דאָס מויל 
מיט דער בּרוסט און אין שלאָף װערט עס 
זאדישעט", שע, יִפֿאָל, 1884, פאן 22, 

9. אײַנדריקן,. אײַנקלעמען. אײַנשטשעמען. 
אי דעם פוס צװישן קלעצער. ,דער װײיטיק 
איז געװוען אַזױ גרויס, זיך געצויגן אַזױ לאַנג, 
זי אײַנגעקרעמפּט װי מיט אײַזערנע רײפֿן, 
אָפאַ, 'ליליי, 4, ספּעצ. פֿעסטער און געדיכ- 
טער מאַכן היימיש געװעבּטן שטאָף. אי די װאָ- 
לענע טיכער. 

מיט זיך. 
פּעניש., 


אײַנקרענקען -- קרענק אײַן, -'געקרענקט. 
אוט -- קרענקען א לענגערע צײַט. א' דעם 


=-;קרעמפּונג. --קרעמ- 


אײַנראמען 


גאַנצן װינטער (אַקוז פֿון צײַטן, 
קרענקען. אי אַלע אָפּשפּאָרונגען. 
אײַנקרעפֿן -- טרו. קרעפּ אײַן, -"געקרעפּט, 
אַרכ. ‏ אָנשטאָפּן. אַרײַנפּאַקן. ,אונ אים די 
תּורה איין קרעפּן אז ויא דער אֶקשׂ מוז דען 
יאָך פון די משׂא שלעפּן, עיון, סד/ב. 
אײַנקרעפֿטיקן -- טרװ. -טיק אײַן, -גע- 
קרעפטיקט. מאַכן שטאַרק(ער), קרעפֿטיק(ער). 
א' דעם אָקעװיט. א' דעם שװאַכן. אי די פֿאַר- 
טיידיקונג. אויך מיט זיךף. -נג, 
אײַנקרעציקן -- טרו. ‏ ציק אײַן, --געקרע- 
ציקט. מאַכן עס זאָל זײַן (וערן) קרעציק. 
מיט זיך. 
אײַנראַבירן -- טרו. -בּיר אײַן, -'געראַבירט, 
9 --ראַבּעווען. ארײַנקריגן דורך ראַ- 
בּירן. צונויפראַבּירן. אי גאַנצע אוֹצרות. זונג, 
אײַנראַבּליע(װע)ן -- -+ אײַנגראַבּליעןװע). 
אײַנראַדירן -- טרו. -דיר אײַן, -'געראַדירט, 
1. אײַנקריצן, אײַנגראַװירן, אי די איניציאַלן. 
2. אַ בּיסל אויסמעקן, אױסרײַבּן. אי די איבּע- 
ריקע שטריכן. /1ג, 
אײַנראַדען זיך -- אוטוו. ראַדע זיך אײַן, זיך 
-יגעראַדעט. אוקר. זיך אײַנאָרדענען. זיך 
געבּן אַן עצה אין אַ שלעכטער סיטואַציע. 
,ישׂראל האָט דאָרט אין טורמע זיך אײַנגעראַ ‏ 
דעט. ער אַרבּעט אין פּעקאַרניע", בּריו. 
אײַנראַז(י)ען -- טרו. -זוי)ע אײַן, -געראַ- 
זױ)צט. 1. דזװ אײַזאַראַזען +. 2. צע 
קראַצן, צערייצן (װעגן א ואונד), אוקר. ,ער 
האָט אײַנגעראַזעט דעם פֿינגער, האָט דאָס בּלוט 
װידער גענומען גיין", נ. הײַקין יודישע קולי 
טור, נ"י 1962, יא 7. 8. אומפּ. דענערװירן. 
עס ראַזיעט מיך אײַן, | 
אײַנגראַֿזירן -- דזוו אײַנגאָלן, 
אײַנראַטשקע(װע)ן זיך--אוטו. - קע(װע) 
זיך אײַן, זיך -- געראַטשקע(װע)ט. אוקר. פֿאַר"י 
קריכן אין אַ זײַט, אין אַ װינקעלע, און דאָרטן 
זיך אײַנמאָסטען (נאָר װעגן א קינד װאָס 
קריכט אַרום, װעגן שטובּיקע בּעלי:חיים). ,זע 
װי דאָס קעצעלע האָט זיך אײַנגעראַטשקעװעט 
אונטערן שטול", רייד (װויניצע). 
אײַנראיאָנירן -- טרו. -ניר אײַן, -'ראַיאָ 
נירט. אײַנטײלן אין ראַיאָנען. אי דאָס שטעטל 
צוזאַמען מיט א פּאַר אַרומיקע דערפער, כּדי 
עס זאָל ניט זײַן קיין ייִדישע מערהייט. 


אײינראיען -- + אײַנרוען. - 


אײַנראָלן -- טרװ. ראָל אײַן, --געראַלט, 
1. אײַנװיקלען, אַרומװיקלען. אי א טײַערע זאַך 
אין זײַדפּאַפּיר, 2, אײַנקײַקלען. אלנדרייען, 
צונויפדרייען. אי די מגילה, 

אײנראָם -- דער, "ען. דאָס װאָס עס דינט 
אײַנצוראַמען. גערעם. אַן אי פֿאַר א גרויסן 
בּילד. ;זנבֿים מרדיר ומרדיר בּהילש אונטן 
איין רום איז אָסור לכל אונ' מוז זיא אפּטרענן", 
תּקנות מלבּושים, פּויזן 1646, 

אײַנראַמען -- טרו. ראַם אײַן, -'געראַמט, 
9 -ירעמען. ארײַננעמען (װי) אין אַ 


טרוו --- פֿאַר" 





אײַנראַמען 


;אַ קרוין אַ ליכטיקע אין אַלע פאַרבּן האָט אײַן- 
געראַמט דעם ראַנד פֿון הימל", סעג, קאַפּריזן, 
1, ,א שװײיגנדיקער . . . אײַנגעראמט דעם 
קאָפּ צװישן בּיידע האנטפלאכן", ש. איזבּאַן, 
טמז, 1967 א 26 ונג. ה-עכץ. ער- 
װאָס זײַן אַרבּעט איז אײַנראַמען, מאַכן ראמען. 

אײַנגראַמען, - ראַמען -- טרו. ראם (ראָם) 
אײַן, --געראַמט ראָמט). מסמנעםז :2606 
9 --רוימען. 1. זאָגן עפּעס אין דער 
שטיל, (װי) אַ סוד. ,און אים א' א סוד אין 
אויער", מרדכי אָסטראָװסקי, אַמענטש אָהן 
אַקאָפּ, 1876. עזאָגט דער בּעשט: דו װעסט 
קומען אַהײם, װעסטן אָנטרעפֿן דײַן װײַבּ גייט 
שווער צו קינד . . . און זאָלסט איר אײַנראָמען 
אין אירןען אויערן, װעט זי האָבּן אין דער גיף", 
שבחי בּעשט. עתּיכֹּף װי ער האָט אים דערזען, 
האָט עֶר אים אַ װאונק געטאָן... און האָט 
אים דאָס אײַנגעראָמט אין אויער", נחבּ, 'מעשֵׂה 
מבן מלך ובן שפֿחהי. ,אין דער גמרא הקדושה 
שטייט: בּײַ אַן אשה מעובּרת אַז זי האָט בא 
דאַרפֿט בּיום כּיפּור צו עסן, האָט מען איר איין- 
געראַמט אין אויער אַז עס איז הײַנט יום כּיפור 
איז דאָס קינד געשטעלט געװאָרן", הנהגות 
הנשים, װילנע תּר"ה. 2. אײַנפוצן, אײַנריי- 
ניקן, אַ בּיסל אױפראַמען. א' די שטבב. 
9 אַרײַננעמען ערגעץ אין אַן אַרדענונג. אָנ- 
שפּאַלטן האָלץ און א' אין קאַמער, /81, 
-עכץ. -עגיש, 

אײַנראַנטעװען -- טרו. -טעוע אײַן, -יגע- 
ראַנטעװעט. אײַנהובּלעװען אויף א האלבּ 
קײַלעכדיקן אופֿן. אי די דרויסנדיקע בּרעטער 

| פון טיש. 

אײגראַנירן -- טרו. -ניר אײַן, -געראַנירט, 
פטמ. פֿאַרשאַפֿן א װאונד. א' דעם אָרעם, 
מיט זיך. 

אײַנראַסלען -- טרו. -סל אײַן, -געראָסלט, 
אײַנלײיגן, עס זאָל קריגן א זויערן טעם. א' 
בּוריקעס. א' פרישע אוגערקעס אין צעװוא- 
סערטן עסיק. ,האַלט זיך מיט דעם. קענסט עס 
איי, פול. 

אײַגראַפּן -- טרוו. ראַפּ אײַן, -י געואַפּט. אַרכ. 
דזו --ראַבּן = --רויבּן. .דר זיך גיזעלט צו 
דען רשעים דר לערנט פון זיא געלט אין 
זאַמלן אונ געלט אײַן ראַפּן", לטו, קיב/ב, 

אײנראַצן -- טרוװ. ראַץ אײַן, --געראַצט, 
1. מאַכן א ראַץ, אַ שנאַרע. אי דאָס נײַע מעבּל, 
2. אײַנקריצן. מיט זיך -- זיך א' די האַנט, 
דונג -- ,ס'יאיז שװוער געװוען איבּערצולייענען 
די א'ען אין די טעמפּליחורבֿות", מװ, די שװאַרי 
צע פינטעלעך. 

אײַנראָצן -- טרו. ראָץ אײַן, --געראָצט. פד. 
אײַנשמוציקן, אײַנחזירן, אײַנסמאַרקען מיט ראַץ 
פֿון נאָז. אי די אַרבּל. ‏ מיט זיך. 

אײַנראַ שטשינען -- טרװ. -שטשינע אײַן 
-י געראַשטשינעט. 1. שטעלן ראַשטשינע. 
אײַנזױערן טייג. אי בּרויט מיטװאָך און אויס. 
בּאַקן דאָנערשטיק, 2. פֿיג. מאַכן } בּלאָטע. 
די רעגנס האָבּן אײַנגעראָשטשינעט געדיכטע 


ראַם. אי אַ בּילד, אַ פֿאָטאָגראַפֿיע, אַ דיפּלאָם. 


1002 


בּלאָטעס. ‏ 0. פֿיג. אונטערנעמען עפּעס א 
נײַע זאַך. אי א געשעפט, 

אײַנרגו(ע)נען -- 1 .. ראַגזענעזן טרוו. רגזן 
(רגזע) אײַן, --גערגזנט, --גערגזעט. מאַכן 
עמעצן פאַר אַ רגזן, אַ כּעסן. ,דער שותּף האָט 
מיך אײַנגערגזנט מיט זײַן אומצוטרוי", 

אײַנרואיקן -- טרוו. -איק אײַן, -יגערואיקט, 
1. דערפֿירן צו א צושטאַנד פֿון רו און אָר- 
דענונג, אי דעם צעיושעטן המון. .אי די גרויס- 
געװאָרענע אַפּעטיטן פון די אָרטיקע הערשער", 
ס. הײליקמאַן, געשיכטע פון דער געזעלשאַפט- 
לעכער בּאַװעגונג . . ., מאַסקװע 1926, 2. אײינ- 
נעמען מיט גוטן, אײַנשטילן. , די מאַמע אין 
אַלעמאָל געלאָפֿן צום רבֿ זיך אויסװיינען איר 
האַרץ, און דער רבֿ האָט זי געטרייסט און אײַנ- 
גערואיקט", יק. ,דער אַלטערס מילדע רייד, איר 
קלוגער שמייכל האָט אים אלַנגערואיקט מיט 
אַמאָלי, הר, הרודעס. 2. מאַכן עס זאָל 
דורכגענומען װערן מיט רוֹ. ;ער קען נאָך 
אַלץ ניט אי אין זיך זײַן יום-טובֿדיקייטײ, הל, 
טמז, 1957 |א 16. ,,. . האָט אײַנגערואיקט זײַנע 
געדענקטע לאַנדשאַפֿטן אין זכּרון", יג, תּוךו 
(מיט זיך -- ,טרייסטן זי זאָל קענען זיך א'", 
י. ד. טאָיבּ, דער קדיש.. ., װילנע תרמ"ט, 
זונג, דער (דין), 

אײינ"ותזן -- {... רויגעזץן טרח. רוֹגז אײַן, 
= גערוגזט. ‏ אַרויסרופן (דערפירן צו) רוֹגז, 
(צו) רוגזא. גער האָט אים מסתּמא אײַנגערו- 
גזט", יד, אבֿן נגף. ,ער װיל אים נישט צו פיל 
אי מיט שלעכטע וערטער", ס. דינגאָל, טאָג, 
8 וווש30. מיט זיך, 

אײַנרודעװוען -- טרו. -דעװע אײַן, --יגערו- 
דעװעט. סל. 1. אײַנטרײסלען, אײַנשאַקלען. 
אי א פֿעסל מיט זויערע אוגערקעס. , מאַריניר- 
טע פֿיש רודעװעט מען נישט אײַןי. 2. צצ- 
רודערן. אַרײַנבּרענגען אין אַ צושטאַנד פֿון 
טומל, פון זײַן אויפגערעגט. א' דעם עולם 
מיט העצערישע רייך, 

אײַנרודפֿן -- {. .. רױדעפֿןן טרוו. רוֹדף אײַן, 
= גערודפט. ‏ בּײַקומען, ענג מאַכן דורך רדיי 
פֿות. ,מע האָט אונדז גענוג אײַנגערודפֿט בּיז 
מע האָט זיך אַװעקגעלאָזט קיין אַמעריקע", רייד 
(נ"י), 

אײַנרוױפֿן -- דזו אײַנראבּירן, 


אײַנרױטלען -- טרו. -טל אײַן, -גערויטלט, 
9 --;ריימלען. מאַכן אַ בּיסל רויט. א' 
די בּאַקן. אי אַ מיידל מיט קאָמפּלימענטן. 


אײַנרויכערן -- טרוו. ער אײַן, -י גערויכערט, 
9 =-+-רייכערן. 1. מאכן עס אאָל זײַן 
פול מיט רויך. אי די שטובּ מיט די סיגאַרן. 
2. צוגרייטן שפּײַז מיט דער געדויערדיקער 
ווירקונג פון רויך, אָבּער ניט װיפֿל מע דאַרף 
אָדער צו שטאַרק. א' פֿיש און זיי לאָזן האַלבּ- 
רוי. אַזױ א' אַ זײַטל שעפּסנפֿלײש מע זאָל 
ניט קענען עסן, 

אײגרוימען -- טרו. רוים אײַן, -'גערוימט, 
-+ אײַנראַמען, -ראָמען. (דאָס איז די פאַר" 
שפּרייטסטע פֿאָרעם אין ליטרש.} אי אין אָדער 


אײַנרוען 


אויפן אויער. ;װען א סוד זאָל זײַן אַ בּרבה, 
װאָלט מען די תּוֹכחה ניט אײַנגערױמט", שו. 
;מען האָט מיר אײַן גירוימט ., . מגלה בּחשאי 
גיוועזן, שטיל בּסוד", נצ!, בּמדבּר, ג/ב, 
;דען מזמור האט גימכט דוד (משׂכּיל),. ער 
האטש אײַן גירוימט דעם מתּורגמן, װאו דא 

| שטיט אין תלים דאש װאָרט משׂכּיל איז דײַטש 
דוד . . . יענר האטש הוך אויש גשריגןןזי, סהמ, 

- תּהלים, לב, 1, ,אײינגערוימט דעם רופֿא אַז עס 
איז אומזיסט װאָס מע פּאַרעט זיך מיט איר", 
אבּג, דער גלגול, װאַרשע תּרנ"ן. ;זיי האָבּן 
איינע דער אנדערער אײַנגערוימט סודות, אי 
אױיסגעגאָסן דאָס הארץ שרײַענדיק אויף א קול", 
ממוס, מסעות. ;א קוק טאַן צום סאַמאַװאַר, 
אים א' אַ סוד אױפֿן אויער, ער זאָל פאַרזידן", 
שע, פון צװיי װעלטן ;די שפּין... האָט שמיי- 
כלדיק אײַנגערוימט זוניקע קלאַנגען", סוצ, 
געהיימשטאָט. 

אויך: אַרכ, זאָגן, װען קיין זײַטיקע זײַנען 
ניטאָ. ,דז זיא זולכי לײַטן אין אירי אורן איין 
רומן אונ' מזהיר זײַן", תּקק. ,איין װײַבּ איין 
קליינש --- בּוק דיך אונ' רוים איר אײַן, 
בּראַנט, 

*א'י די מײַז -- זאָגן עפעס שטיל. ,דו 
רוימסט אײַן די מײַז, איך קען ניט הערן קיין 
װאָרט". *א' דעם סוד װאָס יהודה האָט אײַנגע- 
רוימט תּמרן = פֿאָרלייגן צו האָבּן סעקסועלע 
בּאַציאונגען. װיסן װאָס מע װעט א'= זיך 
אָנשטױסן אַז מע װעט איר פאָרלייגן צו האָבּן 
סעקסועלע בּאַציאונגען. אי יענעם סוד. מיט 
זיך -- קזװ. אי זיך סודות, רכילותן. -עכץ. 
דעגיש. דער (דין, -קע). 

אײינרונד(יכ)ן -- טרו. רונדויק) אײַן, -יגע- 
רונדויק)ט. מאַכן עס זאָל זײַן מער קײַלעכ- 
דיק. אי די ראַנדן פון טיש. אי דעם קאָפּ פון. 
שטעקן. אי אַ חשבּון, מיט זיך -- ס'פּנימל 
האָט זיך אײַנגערונדיקט. 


אײַנרונצלען --- טרוו. -צל אײיַן, *-'גערונצלט, 
אײַנקנייטשן, אײַנפֿאַלדן (נאָר װעגן הויט, וװעגן 
שטערן). ,דער הימל האָט אײַנגערונצלט זײַן 
שטערן װי א פּאַרמעט", פרץ, געדאַנקען און 
אידייען. ,װערן אײַנגערונצלט אויף זיי די 

- הויטןי, עוזר װאַרשאַװסקי, כאַליאַסטרע |. מיט 
זיך-- דער שטערן רונצלט זיך אײַן 


אײינרופן -- טרוו. רוס אײַן, --גערוסט. אײַנ 
שמירן מיט סאַזשע. אי דאָס פּנים װי אַ קוימענ- 
קערער. מיט זיך -- אאַז איינער רוסט זיך 
אײַן דאָס פּנים, איז גענוג אַז מע שטעלט אים 
אַ שפּיגל פֿאַר די אויגן", קמ, 1865, פא 39, *אי 
זיך ס'פּנים = אויך: זיך אַלײן פאַרשאַפֿן אָדער 
לײַדן בּזיונות. ,, ער װעט זיך נאַָך אומזיסט א" 
דאָס פּנים", װײַס, 'דור הולך ודור בּא'. אהאָבּן 
זיך איבּערגעטאָן פאַר אלטע װײַבּער, זיך אײַנ" 
גערוסט די פּנימער", בּ. דעמבּלין, איק, ר"ה 
תּשכ"ד, 

אײַנרוען -- אוטו. רו אײַן, -'גערוט. 1. זיך 
געפינען אין א צושטאַנד פון רואיקייט. {גע- 
וויינטלעך מיט ניט.ן ,בּײַ גרויס אויפרעגונג 
קאָן אַ מענטש ניט אי און ניט אײַנזיצן", יע, 





אײַנרוף . 


| װאונדעריאוצר..., מענשלי קערפּער. ,כ'װועל 

ניט אי בּיז איך װעל דערגרייכן מײַנס". *ניט 
קענען אי א מינוט = זײַן פֿול מיט ענערגיע, 
זײַן אַ קװעקזילבּער. ,עפּעס בּרענט אין אים, 
ער קען ניט אי א סעקונּדע". ,סינפשל רוט ניט 
אײַן אין מיר" (ריז, שװאַנגערע פרוי) 
2. (מיט ניט) ניט קענען שלום מאַכן מיט 
עפּעס. ניט קענען א' איבּער דער מלחמה, די 
גזירות אע. ,וי האָבּ איך געקענט אי װען עס 
זײַנען געקומען די ידיעות װעגן אומבּרענגען 
מײַנע אייגענע?". 0. בּלײַבּן אויף שטענדיק 
רואיק. , זי זאָל װויסן אַז זי איז געשטאָרבּן און 
זי זאָל איי, װײַס, יא מעשׂה מיט א ציגי. ‏ אויך 
מיט זיך. אונג. -עניש. 


אײנרוף -- דער, ן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פון אײַנרופֿן, -/נם, | 


אײנרופֿן --טרװ. רוף אײַן, -גערופֿן. 1, אַ 
רײַנרופֿן. אי עמעצן פֿון גאַס אין שטובּ אַרײַן, 
שטיין בּײַ דער טיר און אי קונים. 2, צונויפ- 
רופן, אײַנזאַמלען, געבּן צו װויסן מע זאָל זיך 
צונױפּקלײַבּן. אי אַ פאַרזאַמלונג. אי אַ קאָנפֿע- 
רענץ. 9. גאַליציע. אײַנפֿאָדערן צו מיליטער- 
דינסט. קװאָס טוט השם-יתבּרך? װערט אַ מל- 
חמה. רופֿט מען אײַן דעם חתן", ד. זילבּערבּוש, 
שטרעכאַלעך, װין 1916, ,און זיי גלײַך א' אין 
דער אַרמיי", ‏ העשעלעס, גיטעלע ציגאַנקע, 
דעניש. /עְר -- דער אי פון דער קאָנפֿע- 
רענץ, 
אײַנרוקן -- רוק אײַן, --גערוקט. טרװ -- 
אַרײַנרוקן. אַרײַנשטופּן, אַרײַנטאָן אינעװײיניק, 
אי דאָס העמדל אין די הויזן. א' בּרויט (צו 
בּאַקן), דעם טשאָלנט. *אי אין אויוון = אָנהײַבּן 
אַ זיכערע אַרבּעט, 

אוטװ --- 1, גאַליציע. גיין אָפּדינען די צײַט 
אין מיליטער. אָפּגעגעבּן דעם ייִדישן בּחור האָט 
מען זומערצײַט, אָבּער א' האָט ער געדאַרפֿט 
ערשט נאָך די יום"טובֿים. 2. דינען אין עסט- 
רײַכישן רעזערוו, אין לאַנד-שטורעם, אויף 
װאָפןגעניטונג. {צװעלף יאָר כּסדר האָט מען 
נאָכן אָפּדינען אין מיליטער געדארפט אויף 
צוויי (דרײַ, פֿיר) װאָכן גיין צוריק אין רעגי" 
מענט אויף מיליטערישע געניטונגען.ן ?ער איז 
געקומען זיך געזעגענען, ער גייט שוין מאָרגן 
איי, רייד (קאָלאָמײי), 3, װאול. האָבּן גע" 
שלעכטלעכן פֿאַרקער. -עכץ. -עניש, 


אײַנריגלען -- טרח. גל אײַן, --'געריגלט. 
פֿאַרמאַכן אויף אַ ריגל (קייטל),. אײַנשפּאַרן 
הינטער א פֿאַרריגלטער טיר. א' די טיר,. א' 
עמעצן. א' הינטער גראַטעס. מיט זיך -- 
,איך װעל זיך אי פֿון שטורעם", יהואָש, 'אױיפֿן 
װעגי. -עניש. 

אײַנריגעװוען -- טרו. -געװע אײַן, -'געריי 
| געװעט. (שנײַדעריי) אײַננײיען אינאיינעם דעם 
שטאָף מיט לײַװנט. -+ אויסריגעווען, 354. אי 
דעם קאָלנער. 

אײַנרידלען -- טרו. ‏ דל אײַן, --גערידלט, 
אײַנגראָבּן מיט אַ רידל. אי קאַרטאָפּליעס. ,מיר 
האָבּן דאָ . . . אײַנגערידלט . . ., אײַנגעהאַמערט 


איינגרייאיק -- אַדי. 


1228 


| דעם אַלטן ניגון פֿון אונדזער שטאַם", א. שו' 


מיאַטשער, לידער. 

װאָס איז אין איין ריי. 
װאָס האָט נאָר איין ריי (קנעפּ, בּאַפּוצונגען אע). 
איע שטולן. איע גאַליאָרקע. ,מינים אָנציגער; 
איע --- אויף איין זײַט די קנעפּ און צװי" 


רייאיקע --- אויף בּיידע זײַטן די קנעפּײ, ש. וינ 


טער, 'צו דער טערמנאָלאָגיע פֿון מלאָכות' 
וְפֿש וו 


אײַנרייבּן -- טרװ. רײַבּ אײַן, --געריבּן 


1. צערײַבּן און אַרײַנטאָן, אײַנמישן. אי עט- 
לעכע צִיבּל אין קאַרטאָפּל-לאַטקעס. א' קנאָבּל 
אין קלאָפּס. 2. צערײַבּן, צעמאָלן, צעדריב- 
לען אויף דינע חלקימלעך. א' כריין. א' עפּל, 
אי אַ רעטעך אויף א ריבּאײַזן. א' סעכערעס 


אויף פּאָרעך. 


8. רײַבּן איינס אין (אָן) דעם אַנדערן. א' 
צװויי שטיינער עס זאָל אַרױס אַ פײַער. ארײַבּ 
אײַן דעם הינטן (תּחת) אין אַ שטיין, װעט 
דיר דער כּעס איבּערגיין", פֿװל. 4, אײַנגעבּן, 


אַרױפֿגעבּן פֿעטס. אי די שטיוול מיט פֿישטראָן. - 


;איז נייטיק דעם װאַקס אײַנצורײַבּן מיט לובּ 
(שוסטער בּאַנוצן דאָס)", בּער. *א' דעם בּײיליק 
בּײַ עמעצן = אומאיידל. פאַרדינען בּײַ (דורך) 
אים א היפשע סומע, | 

8. אַרײַנרײַבּן. אײַנמאַסאַזשירן. אי די בּרוסט 
מיט קאַמפעראייל. אי דאָס לײַבּ מיט אַ שמעי 
קעדיקער פליסיקייט. , מע מעג זיך שמירן 
מיט פֿעטיקײט דאָס לײַבּ און מיט דער האנט 
א'", כּ3 ונקי איבּז, משניות, לעמבּערג 1872, 
,זי האָט אים געשטעלט אַ. . . שפּאנישע פֿליג, 
געמאַכט עפעס א שמירעכץ אויף אײַנצורײַבּן 
אונטערן לעפֿעלעײ, ממוס, װינטשפ. ,איך װיל 
נאָך מאַכן די לעצטע פּראָבּע -- זאָגט דער יצר- 
הרע -- 'מאַסאַזשי! איך װעל נאָך פּרוּװן אים אַ 
בּיסל איי, פרץ, 'דער כעלעמער מלמדי. 0. פֿי- 


| רן הין און צוריק מיט דער האַנט אָדער מיט 


אַ חפץ איבּער עפּעס. אי די בּאַשמירטע שטיװל 
זיי זאָלן גלאַנצן. ;דו זאָלסט א' דעם טערמאָ 
מעטער מיט די פינגער כּדי אַרױפֿצוצ;ען די 
היץ", מ. פּראַגער, טמז, 1962 | 5 

?, װאויליונגעריש. אײַנקלאַפּן א האַנט בּײַם 
מאַכן א געשעפֿט, זיך איבּערבּעטן אע. אי אַן 
אָפּמאַך, א' אַ געשעפט אע. ערײיבּ אײַן, א װאָרט 


| איז אַ װאָרט. גיבּ אַהער די האַנטײ, ?. מלאך, 


אָפּפֿאַל, 1922, שדערלאַנגט אים די האַנט מיט 
אַ פֿײַף): רײַבּ אײַן!", בּימקאָ, גנבים. 8, אײַני 
מזיקן,. אײַנממיתן. ,װער גיט די קאָזאַקן אויף 
שנאַפּס, זיי זאָלן בּעסער אי די אַרבּעטער די 
זײַטן?ײ, אַ רעדע אויף פורים, ווילנע 1897, 

9. אײַנפֿרעסן. אַװעקשטעלן דעם טאָפּ צימעס 
צװישן די פֿיס און א' אים בּיזן דנאָ. ,װעלן אי 
די גוטע קאַרטאָפל מיט די אוגערקעס, מיט 
דעם טײַערן מילכיקן קרופּניק פֿאַרזופּן", אַר, 
'דער קראַנקער פינגער"י 

מיט זיך -- אױך: זיך פֿאַרנעמען מיט 
אָנאַניזם. ‏ נג -- אַן א' מיט בּיידע הענט. 
;עטערישער אייל, װאָס מע בּאַקומט פֿון שװאַר- 
צן זענעפט, דינט צו שמירעכץ און איי, פגעז, 
ווילנע 1940, יא 8. ה-עכץ -- עדי אַלע אין 


איינרייר -- דער, -ן. 


אײַנרידן 


בּרענגען דער בּרוסט קיין שום נוצן ניטי, 8געז, 
ווילנע 1925, מו 8 -עניש. ער (יין, 
דקע). -ערײ, 

אַקט אָדער רעזולטאַט 
פֿון אײַנרײדן. אונטער (מיט) אַ פּאָליטישן א" 


אײנריידן -- אוטו 8 טרו. רייד (רעדסט, רעי 


דט) אײיַן, -'גערעדט, לד. 89: --רעדן (-+) 
ומיט ע די אָפֿטסטע פֿאָרעם. דער חילוק צװישן 
בּיידע פֿאָרמען נאָר אין אינפ, אימפּ און איצן, 
1. פּרוּװן) װירקן, משפּיע זײַן מיט רייד מע 
זאָל עפּעס טאָן. (די פּערזאָן װאָס מע רעדט צו 
איר --- אין דאַטיװון אי דיר דו זאָלסט װערן זײַן 
שותּף. ,אַלי זײַן מעניסטר האבּן אים ניט איין 
רידן" ני קען אויך בּאַצײיכענען דעם קלאַנג ע. 
אַזױ אויך אין אַנדערע ציטאַטן פון אַלטע 
װערק}, מראות הצובאות, װאַנדזבּעק 1718, ,און 
דו בּיסט מחויבֿ אים אײַנצוריידן ער זאָל זיך 
ניט שעמען עסן", לט2, לו/א. ;זיי האָבּן מיר 
אַלץ אײַנגערעדט מיט א שמייכל און מיט ווייכע 
ווערטער אַז איך זאָל ליגן רואיק", ממוס, צו" 
ריק אַהייםי. ,וי אַזױי קאָן מען אי אַ מוזיקער 
אַז ער זאָל איבּערטוישן זײַן אינסטרומענט?", 
שנ, שלום אֵש. 

2. מיט (גוטע, רואיקע) רייד װוירקן, מע זאָל 
אָננעמען עפּעס (אויך אַזױנס װאָס איז ניט 
בּהסכּם מיטן אמת). , זיי האָבּן מיר געטאָן 
גליקן איי, 9ל. ,האָט ער אים דערציילט אַז ער 
זוכט אַ גילדענעם בּאַרג. .. האָט ער אים גע 
ענפֿערט. . . מע האָט דיר אײַנגערעדט אַ נאַריש- 


-קייטיי, נחבּ, 'מעשׂה מאבֿידת בֹּת מלף' פאַז 


פֿאַרזינדיקטע מענטשן װעלן דיר עפעס אי 
זאָלסטו נישט װעלן", מס, משלי תּקע"ד, א, 10, 
;װען ער װעט דיר דאָס װעלן א', קער זיך 
אום צו דײַן שׂכלײ, חה, בּ, 15, 

*אי אַ קינד אין בּויך, א' א קאַץ אין בּויך. 
אי פייגעלעך אין בּוזעם; אי אױפֿן הימל א יאַ- 
ריד, אויפן בּוידעם א יאַריד = א) א' אַזוינס 
װאָס איז ניט מיגלעך, איז א פֿאַנטאַזיע; 
ב) פאַרפֿירן מיט פֿאַלשע צװאָגן. *א' אַ לונג" 
אוױילעבּער אונטער (אויף) דער נאָז = אויך: 


ווירקן אױפֿן געמיט, מע זאָל זיך פילן שלעכט, 


קראנק, 

2 מיט רייד װירקן, מע זאָל דורכגענומען, 
דורכגעדרונגען װערן מיט פֿון) עפּעס. עא' 
חכמה אַ נאַר (הייסט) האָבּן אומזיסטן צער", 
שװ. ,יאָ, גיי רייד אײַן ליבּע!". 

4 אַרײַנרײדן אָפּט, אַ סך ריידן צו עמעצן. 
אי אין אַ מיקראָפֿאָן, רעקאָרדירער: ;און אהרון 
דײַן בּרודער װערט עז איין רידן אין אורין 
פּרעה", טח, שמות, ז, 2, רשי. . . . װערט ער 
ודער יצר:הרען די װאש אײַן רידן פון דײַן 
נאייגענערן חכמה", חה, אַמשט 1716, קא/ב. 
;זאָל זײַן קינד אַלי צײַט שטראפן אונ' זאָל 
דעם קינד אײַן רידן נאך זײַן יאר און נאך 
דעם קינד זײַן פר שטאַנדײ, עח, יג/ג. 

8. בּאַרואיקן מיט רייד. ,אַז די אִשה זעט . . . 
וֵאיר מאַזן איז זייער בּאַזאָרגט, זאָל זי אים 
חלילה ניט עסן דאָס האַרץ, נאָר אַדרבּה זי זאָל 
אים אי מיט גוטע רייד", הנהגות הנשים, װוילנע 
תּר"ה, | 





אײַנריידעניש 


0. אַרכ. אָפּריידן, מושווה װערן. מיטריידן, 
זאָגן אַ דעה. ,זוא איז המוסכּם גבּליבּן, דז װער 
אין צ9סק װאשׂ דשׂ גנץ מקום אײַן צו רידן 
העט", ככּ "יי װעגן מעצער עלילת"דם', 1669 
1ש ווו 

מיט זיך -- זיך (ניט) לאָזן עפּעס אי א' 
זיך אַ קר ענק. א' זיך א שטות, נאַריש 
קייט. *אי זיך לאָקש, בּוידעם, א קינד אין בּויך 
אאַזװ -+ 23). אדער ליגנער רעדט זיך זײַנע 
ליגנס אַזױ לאַנג אײַן, בּיז עֶר גלײבּט זיך 
אַליין, שװ. ,שלאָג זשע דיר ארויס די ליבּע 
פון דײַן האַרצן און רייד דיר אזא נאַרישקײט 
ניט אײַן", פֿל. ,דער מענטש זאָל זיך ניט א" 
דער יצריהרע איז שטאַרקער פֿון מיר", שׂרה 
בּת טובים, תּחנה שער היחוד על עולמות, אָרט 
אין רוסלאַנד? 1826 ;אַז ער װעט זיך אַזױ א', 
װעט ער בּוודאי תּשובֿה טאָןײ, לט2, כט/א. 

זנג. העכץ. ער (ין יקע) -- 
;אַנדערע פעלקער. . . האָבּן זיי אַגיטאטאַרס, 
א'ס, מיסיאָנערןי, הרבֿ יוסף שאַפּאָטשניק, אוני 
טערװעגנס ש"ס אין העפטן, לאַנדאָן, יאָר? 
דעריי, 

אײנריידעניש -- דאָס (די), ן. דאָס װאָס 
מע רעדט זיך בּלויז אײַן און איז אויף אַן אמת 
ניט אַזױ. פּוסטע פֿאַנטאַזיע. גלײבּעכץ. פאָר- 
אורטייל. האָבּן אין. פרײַ פֿון א'ן. קאַן אי איז 
ערגער פֿון אַ קרענק", שװ {= פאַר א קרענק 
איז דאַ א רפואה, אָבּער ניט פאַר קיין א', 
,;מאַנכע אומװיסנדיקע מאַמעס האַלטן זיך אָבּער 
בּײַ דער א', אַז דאָס קינד קען ניט זויגן צוליבּ 
דעם, װאָס דאָס צינגל איז בּײַ אים 'צוגעװאַק- 
סױיי, פגעז, ווילנעץ 1932, א 11, 

אײַנרייזן -- אוטװ. רײַז אײַן, --גערײַזט. 
אַרײַנפֿאָרן אין א לאַנד. אי אויף א קורצער 
צײַט קיין (אין) ענגלאַנד, 

אײַנרײיזע -- די, 'ס. דאָס אַרײַנפֿאָרן אין אַ 
לאַנד. ;די א' דאַרף נאָך זײַן בּאַשטעטיקט פון 
יאַפּאַנישן קאַנסול אין מאָסקװע", סעג, גע 
בּרענטע טריט. 


אײַנרײַוען -- 1. + אײַנראַזיען. 2. אײַנ- 
רײַזן (לאָקל, װיטעבּסק). 

אײַנרײיטלען -- דזוו אײַנרוטלען. 

אײַנרײַטן -- רײַט אײַן, -'געריטן, טרחװ -- 


אײַנטרענירן, אײַנלערנען אַ פֿערד, צוגעוואוינען 
צו אַ רײַטער אויף זיך. ‏ אוטח -- אַרײַנקומען 
רײַטנדיק. אי מיטן עסקאַדראָן אין שטאָט אַרײַן, 


אײינרייפן -- טרװ. רײַך אײַן, --גערײַכט, 
דטשמ. נר. דערלאַנגען א שריפט, א בּקשה, 
אַ דאָקומענט, אַן אָנקלאָג אין אַן אַמט, צו אַ 
הויכגעשטעלטער פּערזאָן ‏ א' די דעמיסיע. 
,בּאותו היום האבּין מיר יהודים אונזרי נעמין 
אַלי שפּעצפֿצירט אוני -- איר עקסלענט יעניראַל 
טיטול יר"ה --- איין רייכן לאזין", בּאַלעגערניש. 
,האַבּן די ייִדן אײַנגערײַכט צום שׂררה מע 
זאָל . . .ײ, ספּורי נפֿלאות, לבֿובֿ תּר"י. ,װייסטן 
דען ניט, אַז מע מוז מאָרגן גאנץ פֿרי אי אין 
דער פּאָליצײי אַרײַן?ײ, עט, סערקעלע. 


אײיגרייפערן -- דזוו אײַנרויכערן. 


אײַנרייפ -- דער, זן. 


אײינרײיפֿן -- רײַס אײַן, --געריסן, 


1224 


אײַנריימען -- + אײַנרױמען. ,האָט בּנימין 


שטילערהייט אײַנגעריימט סענדערלען אין אויי 
עריי, ממוס, מסעות. 

1, אַקט אָדער רעזול- 
טאַט פֿון אײַנרײַסן. אַן א' מיט דער אלטער 
װעלט. 2, זײיער גרויסער חילוק, אונטער- 
שייד. איבּעררײַס. דיסהאַרמאָניע. א פונדאַמענ- 
טאַלער אי. אי צװישן טרוים און ווירקלעכקייט, 
,מחמת סאיז א גרויסער אי צװישן דעם װאָס 
זיי האָבּן געװאָלט געפֿינען . . . מיט דעם װאָס 
זיי האָבּן אין דער ווירקלעכקייט געפונען", ש. 
גאָדינער, דער מענטש מיט דער בּיקס, 

טרון -- 
1, מאַכן אַ ריס, צערײַסן אַ בּיסל, ;ער קערט 
זיך אום שמואל אונ' ער בּיגרייף שאול בּײַא 
זײַנם רוק {(= ראָקן אונ' עֶר רײַשׂ אים אײַן, 
טח, שמואל א, טו, 27. ,וערן האָט מיט ציטערן- 
דע הענט דאָס בּריװל צוגענומען און זיך גוט 
געהיט, ער זאָל דעם קאַנװערט חלילה ניט א"", 
יד, אבן נגף. אי אַ וו עק סל = אים טאַקע 
ממש אי נאָכן האָבּן צוריקבּאַקומען בּאַצאָל- 
טערהייט), אי די כּ וח ות = א) אָנװערן כּוח 
בּײַ ‏ שװערער פּראַצע: בּ) זיך מיען איבּער די 
כּוֹחוֹת. אי די קישק עס = א) אַ סך שרײַען, 
וויינען: בּ) לאַכן שטאַרק. אי ק ר יע ה -- דזװו 
רײַסן קריעה. ;צו מיר האָט טרויער אַראָפּגע- 
נידערט שטום און שטאר און האָט מיר קריעה 
אײַנגעריסן", א. שומיאַטשער, אין שעהען פֿון 
ליבּשאַפֿט, 

2. אָפּרײַסן אַ שטיק, אַ טייל. אַ שטורעם 
װאָס רײַסט אײַן צװײַגן פֿון בּיימער. װאַלן, כװאַי 
ליעס רײַסן אײַן די זאַמדיבּערגלעך. ;די שטילע 
װאַסערלעך רײַסן אײַן די בּרעגעס", שװ. אצן 
פֿאַרהיטן דאָס װאַסער זאָל ניט א' דעם בּרעג, 
מאַכט מען טאַמעס און מע פאַרפֿלאַנצט אויף 
זי קליינע בּיימעלעך", מ. װעבּער, זער יודי" 
שער פֿעלדאַרבּײַטער, װאַרשע 1891. *א' (די) 
פּרנסס ה = פֿאַרקאַנקורירן אָדער בּכלל בּרענ" 
גען מאַטעריעלן שאָדן, פֿאַרמינערן די פּרנסה. 
אַזוי אויך: א' די קראָם, דאָס געשעפֿט, דעם 
װאַרשטאַט אע. ,עס האָבּן זיך אַרײַנגעקליבּן 
שװאַרצע, די װײַסע זײַנען אַװעק, און מע האָט 
מיר אײַנגעריסן די פּרנסה", רייד (נ"י). ‏ *א' 
די ש טובּ, די שװעלן, דאָס הויז = דזו אָפּי 
שלאָגן די שװעלן, אַ סך מענטשן קומען און 
לייגן פֿאָר. די הענדלערס רײַסן אײַן די שװעלן. 
,מע האָט דאָך מיר די שטובּן אײַנגעריסן מיט 
נגידישע שידוכים", י. מ. נײימאַן, שבּת אױבּס, 
װואַרשע 1923, 

2. אײַנבּרעכן, צעבּרעכן. אױפֿרײַסן. צעי 
שטערן. ;דא האט ער גלאזט אויז רופן, דיא 
בּוירגר זאָלין זעלבּרט איר שטאט מויאר אין 
רײַסן", איין נײַא קלאג ליד פון חורבּן ק"ק 
וורמיישאי, אַמשט 1723 ופֿש וו געשׂ זאָל 
קיינר קיין הערד אודר אובֿין אײַן רײַסן, אודר 
ער מוז אים װידר לאזן בּויאן", מ. י. גאַלינה 
חכמת היד, 5פֿאַ תּקנײט, יב/ב. ,װען די אַלטע 
זאָגן --- רײַס אײַן און די יונגע זאָגן -- בּוי 
אויף -- זאָלסטו ליבּער א', דען די אַלטע זינד 
קליגער אַלס די יונגע", בּן סירא, לבֿוב 1858, 


אײַנרײַסן 


;האָט זיך דאָס דאָרף אויף זיי פאַרזאַמלט און 
האָבּן געװאָלט דאָס הײַזל אייי, דאָס גיטױפֿטע 
יונגיל, לעמבּערג 1884. ;א' דאָס איז קין 
קונסט --- בּויען איז אַ קונסט", ר' עקיבא יוסף 
שלעזינגער, קונטרס שמרן משפּט, ירושלים 
תּר"ס. ,מיט האַרציקער פרייד קוק איך, װי איר 
רײַסט אײַן די מויערן פון. . . סדום", פרץ, 'האָי 
פֿענונג און שרעק. 

4 (אָן פּאַסיוו) דערצער(ע)נען. ,רײַס אים ניט 
אײַן, דו דאַרפֿסט אָנקומען צו זײַן לאַסקע". 
,איך װעל אים נאָך א', װעט ער מיט מיר ניט 
װעלן גיין צום דאָקטאָר ראַבּינער", ירמיי יוסף 
יאַקאָבּזאָהן, המאיר לארץ, מינעאַפּאָליס 1900, 

9. (אַקוזו) אַרומלױפֿן, טומלען, שרײַען כּדי 
עפּעס אױפֿצוטאָן, צו דערגרייכן. אי הימל און 
ערד. גאַרומלויפן װי די אַחשתּרונים, אי די קאַ- 
פּאָטע, בּלײַבּן מיט װײניק געלט און אַ סך 
חרטה", בּדחניש. ,װאָס רײַסן דאָ אײַן די נאַראָד 
נים? װאָס איז דאָס געיעג, דאָס געשריי?", פרץ, 
לידער און פּאָעמען. פרגל: דאָ װײַטער אַקוזו. 

אוטװ -- 1, בּרוֹגז װערן. צעקריגן זיך, אַרליג- 
גיין אין שטאַרקע מחלוקתן (פֿרגל טרװ, ב4), 
מיט קיינעם ניט א', װעלן אַלעמען געפֿעלן 
ס'איז א מוֹרא אײַנצורײַסן מיטן פּריץ, 
פּריסטאַװ אע. ,איך װעל זיך מיט אים ניט א'". 
;א' מיט קהל --- אן אומגליק אַלעמאָל", שו. 
,צוּװאָס אי אַז מע קען לעבּן אין פֿרײידן?", שװ. 
,איטלעכער האָט . . . זיך געשטיקט אינעװײניק 
און געשוויגן, אויס מוֹרא מיט אים אײַנצורײַסן, 
ממוס, ידי אַלטע מעשׂהי. ,װאָרעם א' מיט אזא 
װײַבּעלע . . . וועמען לוינט דאָס?ײ, מ. טײַטש, 
אַרום דער פּאַבּריק, מינסק 1929. *א' מיט 
א (דער) ווע לט = זיך צעקריגן מיט אַ סך, 
מיט אלעמען. 

2. אָפּנײגן פֿון אַ שיטה, ריכטונג. אי מיטן 
פריערדיקן װעלטבּאַנעם. אי מיט די פרי;ער- 
דיקע טראַדיציעס. א' מיטן פֿריערדיקן בּאַנעם 
פֿון קלאַסנקאַמף, 

9. אָנרײַסן. אַרױסרופֿן גרויס אינטערעס, 
נאַכפרעג, אויפֿרודערונג. ,העט עז למיץ גפיי 
הרט אַזוא איין עניין מעכט איין רייסין", כַּײי 
װעגן מעצער עלילת-דם, 1669 ופֹֿש װון. ,אין 
דעם סדר הלימוד... האט אײַן גריסן דאש דיא 
מלמדים די קינדר אויף די גמרא זעצן, אוב 


- (דה איידערן עשׂ איין רעכטי פּרשה חומש 


קאן", אבֿן ישׂראל, מעץ 1766, ענאָר איין מאָדע 
איז דאָ. . . האָט זי בּײַ ייִדן נאָר ערגער אײַנ- 
געריסן װי בּײַ אַלע אנדערע נאַציעס", ארז, קמ, 


1866, פא 3, 


4. אַרײַנרײַסן זיך. אַרײַנמישן זיך. אי אין 
יענעמס עסקים. ,, מע הערט. . . יעדן זיך קלאָגן . 
אויף דער שרעקלעכער טײַערונג װאָס האָט אײַנ" 
געריסן אין אַלע זאַכן", קמ, 1868, א 29, 

אַקוזו -- אין א צאָל אויסדרוקן א' אַ 
וועלט, וועלטן= א) אױף אַן אַראָגאַנטן 
אופֿן שטופּן זיך, רײַסן זיך פֿאָרױס, װעלן 
אַרײַננאַרן, אַרײַנקריגן פֿאַר זיך װאָס מער. 


אי אַ װעלט גיך רײַך צו װערן. ,אים איז וייי 


ניק װיפֿל ער האָט, ער רײַסט אײַן װעלטן. 
,רײַס ניט אײַן די װעלט, לעבּ און לאָז לעבּן", 





אײַנרײַסן 


פרץ, 'משופע': בּ) זיך אָנשטרענגען מיט אַלע 
כּוֹחות, איבּער די כּוֹחות (דערבּײַ אויך שרײַען, 
פּראָטעסטירן, לױפֿן נאָך הילף אע). געניצט סײַ 
בּײַם דורכפֿאַלן סײַ בּײַם דערגרייכן. אי װעלטן 
די גזירה זאָל בּטל װערן. ;ער װעט שוין ניט 
אי די װעלט פון געלט װעגןי, חא, מט/א. 
;אַהיימקומען פֿון גאַס מיט בּרייטקייט, װי 
איינער װאָס האָט א גאַנצע װאָך װעלטן אײַנגץי 
ריסן", װײַס וו, 'דער איבּערגאַנגי. ,דאָס דאָזיקע 
אי װעלטן, דורכבּרעכן מויערן, מאַכן אויפצי- 
טערן לענדער...", דרי הלל זײַדמאַן, טמז, 
8 51; ג) ארױיסװײַזן אױפֿגערעגטקײט, צִצָי 
טומלטקייט בּיז דער העכסטער מדרגה. גװאַל- 
דעװען, שרײַען, װיינען. ;אַז יחיאל איז ניט 
אַהײמגעקומען . . ., האָט רִבֿקה װעלטן אײַנגע- 
ריסן", אַש, תּהיליםייוד, ‏ . 

*אי די ש ול -- בּעת אַן אומגליק, אַ סכּנה, 


א געפערלעכער קראַנקייט אין דער משפחה 


אַרײַנלױפֿן אין שול, עפענען דעם אָרוךקוֹדשׂ, 


אַרײַנשטעקן דעם קאָפּ און מיט א געוויין, גע" 


שריי, בּעטן רחמים בּײַם רבּוֹנוישליעוֹלם. אי 
דעם אָרון-קוֹדש -- זז. אױך: א' אין 
שול, אין בּית:מדרש, ,מע האָט שוין אַלץ גע" 
טאָן װאָס מע האָט געקאָנט, די שול אײַנגעריסן, 
קבֿרים געמאָסטןײ, פרץ, חסידיש. ,, מאַמעס זע" 
נען געלאָפֿן אי אין בּית-מדרש . . . אַלעמאָל אין 
אַן אַנדער הויז וָאיזן אַװעקגעפֿאַלן אַן עוֹפעלע", 
בּאַש, דער שׂטן אין גאָרײ. ;מײַן װײַבּ האָט 
אויך ניט געזשאַלעװעט קיין מי, געלאָפֿן רײַסן 
קבֿרים . . . און אײַנגעריסן דעם אָרון-קודש", 
מ. בּעקערמאַן, ר' בּצלאלקע מלמד, װאַרשע 
5, .עס איז דאָ א גוֹסס אין שטובּ און זי 
קומט אי אין שול אַרײַן", אָפּאַ, פון ניו-יאָרקער 
געטאָ? 

*יאי קפֿ רים, דעם קבֿר פֿון אַ צדיק = 
לויפן צום בּית-עוֹלם, פאַלן אױפֿן קבֿר, אַרומ" 
נעמען מיט די הענט די מצבֿה און מיט גרויס 
געװײין בּעטן דעם נפֿטר (די נפטרים) זיך צו 
מיען, די סכּנה, דאָס אומגליק, זאָל אַװעק. א' 
קבֿרים פֿאַר דער איינציקער טאָכטער װאָס גייט 
שווער צו קינד. אויך: זיך משתּדל זײַן. ,, פֿאָרן 
גלײַך אַראָפּ קיין פּײיטערןבּורגן און דאָרט בּײַ 
די גרעסטע שׂררים א' קבֿרים", ש"ז |שמואל 
זילבּערשטייןן, דיא בּערזע שפּעקולאַציע, װאַרשע 
4, אַנאַלאָגיש --- ,רײַס אײַן די ערטער װי 
קבֿרים פֿאַר א נײַער, בּעסערער װעלט"ײ, רחל 
קאָרן, היימיש, מײַ 1959, 

*יאי הימלען, דעם הימל, (אַלע) זיבּן 
הימלען = מתפּלל זײַן מיט טיף געפֿיל, מיט 
געװיין, מיט געשריי, און בּעטן פֿאַר (לטוֹבֿת) 
עמעצן אָדער עפּעס. ,,מיר שרײַען צו גאָט, מיר 
הייבּן אָן צו טומלען, מיר רײַסן אײַן מיט 
אונדזער געװיין אַלע זיבּן הימלען", אגפֿ, בּר- 
כּוכבֿא. ,מע לערנט. מע דאַװנט. עד לבֿ השמים 
דאָס קול. מע רײַסט אײַן זיבּן הימלען", פרץ, 
חסידיש. 

אי די ב ה מות (אין פֿעלד) = איר. זיך 
פֿאַרמעסטן אויפצוטאָן אַ גרויסע זאַךי 


אײַנרײַפן זיך -- -+ דפֿו. אי זיך די כּוֹחות, 
,געכאַפּט דאָס זעקל . . . אויף די פּלײצעס, זיך 


אײַנרײַסעריש -- אַדי. 


אײַנרייען -- טרװ. ריי אײַן 


1028 


אײַנגעריסן דאָס געזונט", שע, טביה. ,ער רײַסט 
שרײַענדיק זיך פשוט אײַן די ק 9ל", ממוס, 
שירה. עדו האָסט דיר די ק י שק ע ס אײַנגע- 
ריסן", אבּג, גלגול, װאַרשע תּרנ"ו. ע;ס'קינד האָט 
נעבּעך שרײַענדיק די ג אַל זיך אײַנגעריסן, 
יהואָש, יא יום כּיפּור-מעשׂהלע'. ,צוּװאָס האָט 
מען בּאַדארפֿט אַזױ שרײַען, איר זאָלט זיך א' 
דעם האַלדז?", י ל. בּינשטאָק, בּײַא רי שלמה 
בּערלינער, לװאָװ 1896. *א' זיך = א) הייזעריק 
ווערן שרײַענדיק: בּ) קריגן א שבֿר, אַ בּרוך, 

אי זיך מיטן פּריץ, מיט נאטשאַלסטװע אע. 
, מיט א בבּים טאָר מען זיך ניט א'", שװ. 
,האָבּן אַלע בּאַװואונדערט זײַן מוט, װאָרעם 
װער קאָן זיך אי מיט אַ גאַנצער שטאָט", יק. 
;איך האָבּ זיך ניט געװאָלט צו פֿיל א' מיט 
דער גאַנצער גראָמאַדע (געמיינדע) פּויערים", 
יוסף מאַרגאָשעס, עראינערונגען פון מײַן לעבּן 

*אי' זיך דעם פ על ץ (דעם ספּאָדיק, דעם 
לעטניק אע) = איר װעגן שטאַרק בּאַמיען זיך, 
,װאָס רײַסט ער זיך אײַן דעם פּעלץ פֿאַר אַזא 
קאַנדידאַט?=, רייד (נ"י). *זיך ניט אי דעם 
פּעלץ (. . . אע) = ניט האַלטן אַז דער ענין איז 
װיכטיק, 1-7נ2, 


אײַנרײיסעניש -- דאָס (די), ז. . געדויערדי- 


קער פּראַצעס פֿון אײַנרײַסן (זיך), ספּעצ: 1. אַן 
אָנלױף, אַ בּהלה. אַן אי אין גאַס, מע האָט גע- 
מיינט, סאַ שׂרפֿה, 2. גרויסער נאָכפֿרעג. 
אַן אי אויפן בּאַרימטן בּדחן. אַן אי אין שפּײַז" 
געװועלבּ. ,ניטאָ קיין אי אויף דער מיסיאָנערי- 
שער סחורה", פֿאַר, 1961 ווע 4, 


אײַנרײַשער -- דער, 'ס. װנ זיף יקע, ס, 


1, װער עס רײַסט אײַן. אייִדענעס, גבּאיטעס, 
קבֿרים-מעסטערינס, . ... שול- און אָרון-קוֹדש- 
איינס", פרץ, געדאַנקען און אידייען. 2 אמ" 
בּיציעזער, ענערגישער. װער עס שטופּט זיך 
פֿאַרױס, יאָגט זיך נאָך פֿאַרדינסטן. אײַנשטע- 
'לער, ריזיקאַנט. אַ סוחר, אַן א', ויפל ער 
פֿאַרדינט איז אים װײיניק. ,איצט איז ער רײַך, 
בּאַציט פֿון דער װעסט װאַגאָנען סחורה, איז אַ 
יונג אַן איי, אָפּאַ, די טענצערין. ,א ייד אַן 
אי, , . װאָס האָט זיך ניט געשעמט צו שװוינך- 
לען", בּאַש, פֿאָר, 1958 וע 21. ,און װײַבּער 
װעלן אים נאָכקוקן װאָס פֿאַר אַן א' פֿון אַ 
יונג ער איז", װײַס, א טאַטע מיט בּנים. ;די 
טאָכטער איז ניט אַזאַ איקע װי די מאַמע, זי 
איז א שטילע, אַ שטובּזיצערקע", חג, 'שטומער 
מניןי. ‏ -עריי, 

װאָס האָט די טבֿע 
פֿון אַן אײַנרײַסער. ,דרײַ פון זײַנע זין זײַנען 
געווען זייער פעאיקע און א'ע פּאַרשינען", 
יוסף מאַרגאָשעס, עראינערונגען פון מײַן לעבּן 
-קייט, 

= גערייט, 
1. אַרײַננעמען, אַרײַנשטעלן אין א ריי (אין 
רייען). א' די צוגאָבּ-ישטולן. ,גלײַך װען איינר 
איין שניר פּערליך מיט אַלירלײ אבֿנים טובֿות 
אין גירייאט האט", לטו, קנא/א. 2. אײנ- 
שטעלן אין רייען. אי די קינדער און גיין מיט 
זי אין פּאַרק. מיט זין -- זיך אײַנבּיר" 


אײַנריפט -- דער, "ז. 


אײַנריכטן 


גערן, זיך אײַנװאָרצלען. ,בּירגער זײַן, הייסט 
זיך צופּאַסן, זיך א' אין דער מאַסע", קאַר |, 
;אם כּבֿר נשארתּי בּחיים, אני רוצה להכּות 
שרשים בּהם.. . אני רוצה זיך אײַנרײיען" 
דבֿר, בי כּסלו תּשיײט. -אונג, | 


אײַנרײפֿן -- טרו. רייף אײַן, --גערײפֿט. 


אַרומנעמען מיט א רייף. אײַנשמידן מיט א 
מעטאלענעם אָדער הילצערנעם פּאַס. א' דאָס 
פֿעסל. אי אַ הילצערנעם עמער. 


אײנרייצן -- טרו. רייץ אײַן, --גערייצט, 


מאַכן מע זאָל װערן אויפגערייצט, צערייצט, 


אײַנהעצן. א' דעם כּלבֿ. ,מע טאָר אים ניט אי 


ער איז א מענטש מיט א בּיטער הארץ"". ;צוי 
ערשט האָטן מען מיר |= מיךן אײַנגערײיצט 
אויף מײַנע קינדער", מ. אחון, די צװיי שװעגער, 
ווילנע תּר"ס. ,דאָס האָט איר {= זין נאָך מער 
אײַנגערייצט", ר' יעקבֿ מאַרק, גדולים פֿון 
אונזער,צײַט, יי 1927, = -עניש. - 


אײַנריישן -- טרוװ. רייש אײַן, --'געריישט. 
| אײַנפּרעגלען מיט ציבּעלע. א' אַ ציבּעלע און 


אַרױפֿגיסן אַן איי. ‏ {יכץ. 


אײַנשטעל, אויסשטעל. 
דרייזין. נר. 


אײינריכטונג -- די, -ען. אַרכ 8 דטשמ. נר. 


1. בּעל-הבּתּישקייט, ,צובּינדן זיך צום אָרט, 
צו די א', צו דער וואוינונגי, ר. אַדעלהײם, דער 
פּאַסאַזשיר, װאַרשע 1914 2. אינסטאַלירונג, 
אינסטאַלאציע. ?א מיסט-אי אינעם זײַלן-שטאָק", 
פּראַספּעקט פֿון דירות אין יזרעאליה.. ., חיפה 
4 האָבּעליסקן פון דער עלעקטרעיא", 
אַקש, רעד', 14 אָקטיאַבּערס, מאָסקװע 19231, 

3 פּראָצעס אָדער רעזולטאַט פֿון אײַנריכטן 
(זיך) וו אײַנאָרדענונג. סדר. מוסדר, איינה אָר- 
דינטליכה אײַן ריכטונג אין דעם מענשינס אויז 
גאַבּן איזט איין הלבֹּר בּיהולף", ספֿר מבחר 
הפּנינים, הומבּורג תּצײט. ,, הערשׂט ניטיג איזט 
איינה אײַן ריכטונג אין פֿר שידני זאַכין צו 
מאַכין", 'פּראָגער תּקנות קעגן לוקסוס!, תּקכ"ז 
ויבּל ו. ;נאָך {גאָטסן אי מוזן מיר לעבּן", 
הגדה של 9סח עליפי נוסח חדש, נ"י 1894, 

4 אינסטיטוציע, מוסד. ;דאָס מאַכן . . . איען 
פֿאַרן כּלל, װאָרצלט זיך . . . אײַן אין אונדזער 
געזעלשאפט", ש פּעסקין איבּז, נידער ..., 
ניי 1895. 0. מעטאָד. אוֹפן אײַנצושטעלן 
דעם לערן-מאַטעריאַל. ,. .. אין דר העלפֿט צײַט 
מער פּעולה גיטאָהן אונ' האבּ איינה איין 
ריכטונג גאנץ אויף מײַנה אַנדרי מאַניר גמאַכטײ, 
רי'י אבֿרהם בּרי מאדיל סג"ל מאיטינגין. .., 
מערכת אבֿרהם, פֿיורדא תּקכ"ט, 


אײַנריכטן } -- טרו. ריכט אײַן, --געריכט, 


9 =+-רעכטן. אײַנבּלאָטיקן. אײַנפֿלעקן 
אײַנקױטיקן, אײַנשמירן אין שמוץ. ,בּין איך 
צו אײַך אין שמוץ געקראָכן און אַלע קליידער 
אײַנגעריכט", ח. נ. בּיאַליק, 'דאָס לעצטע װאָרט! 
,װען ער זאָל אָנקלײדן איין שיינעם בּגד און 
קערן דאָס הויז װעט ער זײַנע קליידער א"י 
נעתק עײ ר' ישׂראל ממינסק איבּז, אור עולם, . 
5 ,ער זאָל שוין מיין ניט זינדיקן, ער זאָל 
חס וחלילה ניט צוריק א' זײַן נשמה", סדר 





אײַנריכטן 


סליחות, משלים לימי סליחות, װאַרשע תּרפּ"ז. 
;אַז מע שטרײַט פֿאַר דאָס לעבּן, קוקט מען 
ניט, טאָמער װעט מען אי די פינגער", זשיט ש, 
ניי 1917. ;ער מוז מאַכן גליקלעך דאָס 
פֿאָלק . . . אָבּער אַליין זײַן גליקלעך נאַָכדעם 
וי ער האָט זײַנע הענט אין בּלוט אײַנגעריכט -- 
דאָס ניט", שנ, ה. לייװיק. 
*עס לוינט ניט (זיך) א' די הענט = א) ניט 
כּדאַי זיך צו פאַרנעמען מיט עפּעס װאָס אין 
ניט אינגאַנצן גוט, ניט ערלעך אע. ;אֲַזא גע- 
שעפט? עס לוינט ניט.. ."; בּ) מע דאַרף זיך 
ניט פֿאַרטשעפּען מיטן פּאַרשױן. ער איז ניט 
גענוג חשוב, מע זאָל אים די בּיינער אָנבּרעכן. 
;זי זײַנען ניט װערט אַז דו זאָלסט דײַנע 
הענט אי מיט זייער אומריינע בּלוט", טױיזנט 
און איין טאָג, ווילנע 1878. ,איך וויל . . . מײַנע 
הענט ניט א', איך װאָלט איר מאַכן די בּאַקן 
העכער װי די נאָז", א. סאַפיר, דער קליינער 
קאַטערזניק, ווילנע תּרמ"ג, 
מיט זיך -- ;עשׂו הרשע ריכט זיך אײַן 
מיט עבֿירות", ר' יוסף דאַרמשטאַדט איבּז, 
תּורת משה, קאַרלסרוע 1770. ,װען ער זיך זײַן 
הענט אײַנריכט אין חלבֿ אָדער בּלוט, קאָן ער 
זיך. . . מנקה זײַן", ספֿר חסידים, תּקײז? 88: 
אי זיך װי דער ניט-גוטער, װי א רוח, װי א 
שד, א שװארציאָר. אי זיך װי א קוימענקערער, 
אַ מיסטפירער. -עכץ, -עניש, 
אײינריפטן 11 -- טרו. ריכט אײַן, --געריכ- 
ט(עט, דטשמ. נר. פֿרגל: --רעכטן{ן 
אײַנאַרדענען. אײַנשטעלן. גרינדן, אָרגאַניזירן, 
אַראַנזשירן. ;איך אַלי לימודי' אין פֿראג אוני 
אנטװאָרט אײַן גריכט", מ. ז. איידליץ, מלאכת 
מחשבת, פּראָג תּקל"ה, ,אי אין דעקאדענטישן 
סטיל", ר. אַדעלהײם, דער פּאַסאַזשיר, װאַרשע 
4, ,,זעט אײַנצוריכטן , . ., צו אונטערשטיצן 
אַלמנות מיט יתומים . . ., קאַליקעס . . ., קימ- 
פּעטאָרינס", ארז, קמ, 1866, נאן 35. ,בּיידע 
האָבּן אײַנגעריכטעט , . . די סאַלאָנען מיט אַלע 
בּאַפּוצונגײ, צבי ניסן גאָלאָמבּ, די בּורזשואַזיע, 
װאַרשע 1906, | 
מיט זיך -- ,איצט האָט זי זיך אײַנגעריכ- 
טעט מיט שותּפֿים, לאַקײעס, שיינע נײַע כּלים", 
קמ, 1866, טא 5, ,זיי ווילן זיך אי מיט א שיין 
בּעליהבתישקייט", ממוס, ישם און יפת'. -ער 
(דין). 
אײינריכטעווען -- טרו. -טעװע אײַן, +-יגעז 
ריכטעװעט. 89: -:רעכטעווען. אײַנאָר- 
דענען. אײַנשטעלן. אײַנסטראָיען. אײַנסטאַלירן, 
דזוו אײַנריכטן וו. אי גאַזיבּאַלײַכטונג. אי א שיין 
גערטנדל פאַרן הויז. אויך מיט זיף. 
אײנריפן -- טרוו. ריך אײַן, --געריכט. פטמ. 
אוקר. דזו אײַנריכטן ! 21גאײַנריכטן? רוח?, 
אײַנשמירן. אײַנבּלאָטיקן. אי דאָס פּנימל. אי די 
הויזן. מיט זיך. 
אײַנרינגלען -- טרו. -גל אײַן, --גערינגלט, 
1. אַרײַננעמען אין אַ רינגל, אין א רינג. א' 
מיט אַ רויטן בּלײַנער). 2. אײַנפֿאַסן. אי א 
טײַערן שטיין. 9. ארײַנשטעלן, אַרײַננעמען 
צװישן די אַנדערע רינגען. א' אין דער גאָלי 


1000 


דענער קייט פֿון דורות. 4. אײַנװיקלען; 
אַרומװיקלען. ,אונ' איין פֿאדום פון צװעלף 
אילן האט קענן דיא זייל איין רינגלן", סהמ, 
ירמיה, נב, 21. 9. בּאַלאַגערן, אַרומכאַפּן פון 
אַלע זײַטן, א' די שטאָט -- ניט אַרײַן, ניט 
אַרױס, 
מיט זיך -- גרינגלט זיך אײַן אין רויך פון 

פֿאַרגאַנגענהײטײ, דער לעבּעדיקער, פאַש, 1952 
ווע 4, ,איך רינגל אײַן זיך מיט מײַן מאַמען 
אין דורות חסידים מיט בּטחון", מלכּה לי, צוק, 
מײַייוני 1965 //נג. -עניש. 

אײגרינען -- אוטװ. רין אײַן, --גערונען. 
אַרײַנרינען. אָנרינען. אונטערשטעלן אַזן עמער 
עס זאָל אי רעגנװאַסער. 

אײַנריפם -- דער, ן. 1. דזו אײַנרײַס (+) 
ריס. א פּאַנטשע, אן אי אין ראָד פֿון אױטאָ. 
;אַמאָל איז די {פּאַפּירענען 'מאָסי {פון שנײַדערן 
געװען .. . מיט אַ סך קליינע אילעך", מ. װײַסי 
מאַן, פֿון בּריסק בּיז סעמיאַטיטש. 2. קריגע- 
רײַ: קאָנפליקט. פאַרגרעסערן דעם אי מיטן צך 
שכּנגד, 

אײינריסטן -- טרו. ריסט אײַן, --געריסט, 
טייל מג. זזח אײַנרוסן (-+), איך מיט 
זיך. 

אײַנריפעווען -- טרו. -סעװע אײַן, -יגעריי 
סעװעט. 1. אײַנצײכענען; אײַנמאָלן אי א 
דעטאַל אין אַ בּילד. 2. (שוסטערל) פֿאַר- 
סמאָליעװען. סטוטש. 

אײנריען -- טרו. ריִע אײַן, --גער;עט. 99: 
= ר אַיען. סל. אײַנגראָבּן, אי קאַרטאָפֿליעס, 
אויך מיט זיך -- זיך א' אין א װינקעלע. 
;עפּעס אַזױ אַ חיה האָט זיך דאָ גענומען א' 
אויף ווינטער", אי. קיפניס, די צײַט גייט, קלעװו 
0, 

אײַגריצן -- דזוו אײַנקריצן, 


אײַנרענולירן -- טרו. -ליר אײַן, --(גע)רעז 

גולירט. 1. אײַנשטעלן לוט נאָרמעס. אי דעם 

האַנדל. א' דעם פאַרקער. אי בּאַציאונגען צװישן 

פֿאַרשײדענע אַמטן, 2. בּרענגען צו אַ הס 
כּם, א פּשרה. ;איך נעם אויף זיך א' דעם 
קאָנפֿליקט", ע. פּינינבּערג איבּז, א. אַױדײענקאַ, 
איכ האָבּ ליבּ, מאָסקװע 1925. מיט זיך -- 
;בּיידע קרעפטן ואַרבּעט און קאַפּיטאַלן האָבּן 
זיך נאָך ניט אײַנרעגולירט", י. מ. אַלפּעראָװיטש, 
די װעלט מלחמה..-, װילנע 1905. עדי דאָזיקע 
זאַכן װעלן זיך אויך א' און זיי װעלן בּאַקומען 
זייער תּיקוןײ, טמז, 1967װ31. -ונג. ה-ער. 


אײַגרעניסטרירן -- טרוו. -טריר אײַן, -ירע- 
גיסטרירט, אײַנשרײַבּן אין רייסטער, אין א 
רשימה. א' די בּאַקומענע און אַרױסגעגעבּענע 
פּאַפּירן. אי די אימיגראַנטן. מיט זיךן -- א' 
זיך װי א פֿרײַװיליקער. ‏ /21, 


אײַנרעגלען -- טרו. -גל אײַן, --'גערעגלט, 
דטשמ. נר. 1. ברענגען אין אָרדענונג דורך 
אײַנשטעלן כּללים, תּקנות. א' די אױיפֿפירונג, 
2. מאַכן אַז עפּעס זאָל אױפֿגענומען װערן װי 
דאָס ריכטיקע. עדי גײַסטלעכע רעכענען, זײ 
האָבּן שוין אין אים (אין ייִדישן יינגלן גענוג 


אײַנרעדעריש 


אײַנגערעגלט קריסטלעכע אידייען, אַז ס'וועט 
שוין אים ציען דערצו", קמ, 1870, נאן 44, 
אײַנרעגענען -- -גן אײַן, --גערעגנט, אוטװ 
-- דזוו אַרײַנרעגענען. פֿון דעם צעבּראָכענעם 
דאַך רעגנט אײַן אין שטובּ. טרו -- דורכנעצן 
מיט רעגן. אי די קליידער דורך און דורך. ,,מיר 
זײַנען אײַנגערעגנט געװאָרן, קיין טרוקענער 
פאָדעם איז ניט געבּליבּן אויף אונדן". 
אײַנרעדאַגירן, - רעדאַקטירן -- טרו. 
יגיר, -טיר אײַן, -(גע)רעדאַגירט, -י(גע)רע- 
דאַקטירט. אַ בּיסל, צום טייל רעדאַגירן. נאָר 
אי דעם מאַנוסקריפּט. אָבּער ניט אױיסרעדאַגירן 
בּיזן סוף. ונב, 
איינרעדלדיק -- אַדי. װאָס האָט (איז אויף) 
איין רעדל. איער װעלאָסיפּעד, אי וועגעלע, 
אײינרעדן --{קורצע ען טרו. רעד אלין, --יגע- 
רעדט. -+ אײַנרײדן,. 1. צום 13: ,אַן אַגענט 
מוז קענען שפּראַך, ד"ה ער דאַרף קענען רעדן, 
צורעדן, א', איבּעררעדן.. . בּיז יענער זאָל 
זיך שוין מוזן שטראַכירן פון טויט", שע, 
מנחם-מענדל. ,װאָס איז שייך צו אמתער און 
אינהאַלטספֿולער יידישער דערציאונג, איז 
נאָך אַלץ נייטיק צו רעדן, אי, צורעדן, איבּער- 
רעדן -- קורץ צו פֿירן אַ דערציאונגס:קאַמ- 
פּאַניץ", שנ. 2. צום 23: ,חכמת הגיון דשׂ 
איז דיא קונשׂט אום פון איין רעדין צו אבּ 
שיידן דשׂ וואר פֿון דשׂ און וואר", שאר, סב/ב, 
פֿאַרדרײען דעם קאָפּ און אי אַז ער פֿאַרמאָגט 
תּרפּײט אלפים רײַניש", ז. מױרער, זײַ נישט 
קיין וואוילער יונג וו, טאַרנאָװ 1925. 8. צום 
3 אליבּע קען מען נישט א', מוֹרא קען מען 
נישט אויסרעדן", שװ. 4, צום 43: ,שלמהלע 
לאָזט זיך . . . אי . . . און איז דערװײַל מפֿסיק 
אין לערנען", ממוס, שלמה. 2 צום 583:; 
;אײַנרעדנדיק דעם אשמדאי אַזױ, קריך איך 
מיר דערװײַל אַרײַן. . ., ממוס, קליאַטשע. 
מיט זיך -- זיך אי פֿײיגעלעך אין בּוזעם 
אאַזװ (-+ אײַנריידן, 23), *אי זיך א לונגיאון- 
לעבּער אין טאָפּ (טעפּל) = װעלן (אָדער מיינען 
אַז מע האָט צום) עסן פלייש אָדער בּכלל עפּעס 
גוטס; מיינען אַז מע װעט האָבּן אויף אויס. 
קומעניש. ,דער מענטש װיל זיך א', װי דער 
שטייגער איז, אַזו נסים זײַנען געשען אויף 
דער ועלט", ממוס, שלמה. , מענטשן זענען 
גאָרניט אַזױ נאַריש און ענגהאַרציק, װי מיר 
ווילן זיך אי אין דער רגע פֿון אומצופרידנקייט", 
פּה, פון װײַטע לענדער. 
דונג. -עכץ. דער (דין, -קע). -עריי. 
אײַנרערעניש -- דאָס (די), ן. -+ אײנרייי 
דעניש. סאיז א דמיון, אן א' קאַן א' איז 
ערגער װי (פון) א קרענק", ,אי איז אַזא קרענק 
װאָס צו איר אין ניטאָ קיין רפֿואה", ,דער 
ערגסטער אמת איז בּעסער פֿון דער בּעסטער 
אייי, שו. . 
אײַנרעדעריש -- אַדי. װאָס איז בּכּוֹח אײַנ- 
צורעדן. װאָס איז אַזוֹי װי בּײַ אַן אײַנרעדער. 
, פאַרשטײיט איר עס דען ניט, --- איז זײַן שטים 
ווייכער געװאָרן און אײנצײַטיק א'ער", א. קאַי 
האַן, אינזשענערנ, קיעװו 1932 -קייט. 





אײַנרעזשיסירן 


אײַנרעזשיפירן -- טרו. -סיר אײַן, -י(גע)- 
רעזשיסירט. - אָנװליִַזן און אײַנלערנען װי צו 
שפּילן אַ פּיעסע, װי זיך אויפצופירן. א' אַ 
פּיעסע. אי די לעצטע סצענע. /ונה, 

אײַנגרעטושירן -- טרו. -שיר אײַן, --י(גע)- 
רעטושירט. א בּיסל רעטושירן. א' עטלעכע 
דעפֿעקטן פֿון דער פאָטאָגראַפֿיע. 


אײַנרעכט -- דער, ן. 1 פּראָצעס אָדער 
רעזולטאָט פון אײַנרעכטן וו. סדר. אײַנשטעל, 
אײַנפֿיר. שטייגער. ל2. אַ נײַער א'י. ניט עליפּי 
דעם אי. 2. דזו אײַנריכטונג (-+), 


אײַנרעכטן 1 -- טרוו. רעכט אײַן, -יגערעכט, 
דזוו אײַנריכטן ו. אי די הענט. א' די קליידער. 
,(רחצתי את רגלי) אַז איך האָבּ שוין אָפּגע- 
װאַשן מײַנע פיס, (איככה אטנפֿם) -- װי אַזױ 


װעל איך זיי װידער איי, איבּז, הרבֿ א. ל. בּראַני - 


דיס, שׂיח ספֿונים, יאָס 1843. ;אַ קראַנקער 


טאַטע מעג ליגן אין שפּיטאָל און מיר נישט אי 


דעם סאַלאָן", פרץ. געדאַנקען און אידייען 
מיט זיך -- גער קלײַבט סטעזשקעסי... 
נישט אײַנצורעכטן זיך די אָפּגעפּוצטע שיך אין 
דער בּלאָטץײ, א. מ. פוקס. 


אײַנרעפטן 11 -- טרוו. רעכט אײַן, -- גערעכט, 
ל. אָרגאַניזירן. אײַנשטעלן. בּאַשטימען. בּרענ" 
גען אין אָרדענונג. אי אַ װאַרשטאַט. ?א לעבּן 
דאַרף מען קענען אי, מע קען ניט לעבּן גלאַט 
אַזױ=, רייד (אומאַן). אויך מיט זיך. -נג, 
-עניש, 


אײַנרעכענען -- טרו. -כן אײַן, -'גערעכנט, 
1. אַרײַנרעכענען. אַרײַננעמען אין חשבּון. אי 
דעם חובֿ און די פּראָצענטן. *א' אין נ דן = 
איר, שפאסיק. אָנגעבּן קלייניקייטן װי עפּעס 
וויכטיקס. אי אין נדן אַז דער מחותּן אין א 
מיוחס. א' אין נדן די פּאָליצעס און דעם טאָמ" 
בּאַנק. 2 אָפּנאַרן אין חשבּון, חשבּונען 
פאַלש. אי אַז פֿון איינס זאָל װערן דרײַ און פֿון 
דרײַ דרײַצן. מיט זין -- קזװ. זיך אויס. 
רעכענען. זיך צונױפֿרעכענען. -ונג. -עניש, 


איינרעלם -- דער, ז. אוּו. 1. יעדע זאַך 
װאָס בּאַװעגט זיך אויף א רעלס פֿון אונטן 
2. אַ בּאַן מיט איין פּאָר רעלסן, 


איינרעלפיק -- אַדי. 1. װאָס האָט איין 
רעלס. 2. װאָס די רעלסן האָבּן צו זיך ניט 
קיין פּאַראַלעלע פּאָר, און די בּאַן קען גיין 
נאָר אין איין ריכטונג. פֿאָרן מיט דער איער 
בּאַן פון שטאָט אין פֿאָרשטאָט, - 


אײַנרעמלען -- טרו. -מל אײַן, --גערעמלט, 
1. אַרײַנשטעלן אין אַ רעמל. א' אַ בּילדל. 
2. אַרומצײיכענען פֿון אַלע זײַטן (װוי) מיט ליי 
ניעס. אי א צײַטונגסינײַס /ונג, 


אײַנרעמען -- טרוװ. רעם אײַן, -'גערעמט. 
אויך: -ראמען. א' א בּילד. ,אָנגעשפּאַרט 
די עלנבּויגנס אָן די קנלען, אײַנגערעמט דעם 
קאָפּ אין די הענט", אָפּאַ, היבּרו. ,דײַנע גלידער 
טונקלען, די נאַכט רעמט אײַן דײַן קאַפּי, יג. 
*א! אין אַ גאָלדן רעמל = איר. מאַכן אַז עפּעס 
װאָס האָט ניט קיין װערט זאָל קריגן עפּעס אַ 


1227 


ווערט. ,,מעגסט זי, װי זי שטייט און גייט, אי 
אין אַ גאָלדן רעמל". -/נם, 

אײַנרעפּעטירן -- טרו. -טיר אײַן, -י(גע)- 
רעפּעטירט. אײַנלערנען א ראָלע. אײַנחורן 
גרייטע ענטפֿערס. א' די ראָלע. א' די ענט" 
פֿערס פאַרן ריכטער. /נג, 

אײַנרעקרוטירן -- טרו. -טיר אײַן, -י(גע)- 
רעקרוטירט. אַרײַננעמען פאַר רעקרוטן. א' 
פֿריער די יינגערע. //נב, 

אײַנשאָבּן -- טרו. שאָבּ אײַן, --געשאָבּן, 
-ריגעשאָבּט, נאָר א בּיסל אַרומשאָבּן. א' 
מערן פאַר א צימעסי 

אײנשאַטן -- אוטו, דריטפּערזאָניק. שאַט אײַן, 
-יגעשאַט. בּרענגען א בּיסל שאָדן. , פֿיזישע 
אַרבּעט װעט דיר ניט א"י | 

אײַנשאַכטלען -- טרו. -טל אײַן, -- געשאַכ- 
טלט. אײַנפּאַקן אין שאַכטלען. א' די אָפּגץ- 
דרוקטע קאָנװערטן, 

אײַנשאַכערן -- טרו. -ער אײַן, -'געשאַ- 
כערט. אײַנקױפֿן אויף א ניט-ערלעכן אוֹפן 
(מצד דעם פאַרקױפֿער אָדער מצד דעם קויפער), 
;דער קונסט-הענדלער װעלכער האָט אײַנגע- 
שאַכערט די געפעלשטע בּילדער", טמז, 1967 
307, 

אײַנשאַלטן -- טרו. שאַלט אײַן, ---געשאַלט, 
אײַנשליסן, אײַנלאָנטשען. אי ענערגיע. אי דאָס 
עלעקטרישע ליכט. 

אײַנשאַלטער -- דער, -ס. אײַנשליסער, 
אויסשליסער. ,וואו איז דאָ דער א'?". 

איינשאָליק -- אדי. װאָס האָט נאָר איין 
שאָל. ,חיהלע פון מין װײכלײַבּיקע, נאַקעטע 
אָדער א'ע", ייִפֿאַ, 1938, 4, 


אײנשאַנצן -- טרוו. שאַנץ אײַן, --געשאַנצט, 
אײַנרעדן מע זאָל עפעס אָדער עמעצן אָננעמען 
(בּײִַם קױפֿן, בּײַם פֿאַרבּינדן זיך מיט דעם אע) 
וי דאָס װאָלט זײַן אַ שאַנס, א גוטע געלעגנ- 
הייט. אי בּילדער פֿון אַ יונגן, דערװײַל אומבּאַ- 
קאָנטן מאָלער. .--- אויבּ יענער האָט אײַנגע- 
שאַנצט אין א נדן א פֿרעמד הויז, איז ער א 
שווינדלער", בּאַש, פֿאַר, 1969 וו 22, ,בּגראַנדע 
געװאָלט א' זײַנע סטודיאַנטן אַז מיט זיי קאָן 
מען מאַכן אינטערעסאַנטע סצענקעס", הענעך 
קאָן, טמז, 1968 או  .19‏ -(ניש. 


אײַנשאף -- דער, -זן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פון אײַנשאַפן (זיך),. ;דאָס אלץ װאָס איז צוגע- 
קומען װי א נײַער א' בּשעת די געדעכעניש- 
בּילדער האָבּן זיך אנטװיקלט װײַטער אין גע" 
דאַנקען", מו איבּז, פֿרויד, אַרײַנפֿיר אין פּסיכאָ- 
אֲנאֵלִיזי 


אײַנשאַפֿונג -- די, -ען.. פּראָצעס אָדער רע- 
זולטאַט פון אײַנשאַפֿן (זיך). קנון װאן דוא דיך 
ווילשט בּירימן אויף דײַני גילושׂטיגי איין 
שאַפונג", בּע, ח/ג. 


איינשאַפֿט -- די, -ן. נעאָל. דאָס װערן און 
זײַן איינס. ‏ ,הימל און ים װאָס האָבּן זיך צע- 
שיידט נאָך אַ נאַכט אין א'", ש. פּאָלאָנסקי 
דרום אַפֿריקע, יא 137, 


אײַַנשאַרן 


אײַנשאַפֿן -- טרו. שאַף אײַן, --געשאַפֿן 
(-געשאַפֿט). 1. אַרײַנקריגן, אַרײַנבּאַקומען, 
אי זאַכן, נחלות, גיטער,. 2. אײַנקױפֿן. א' 
בּילדער פֿאַרן נײַעם הז 2. דערװערבּן. 
דערגרייכן. אי קענטענישן. 4 אײַנפֿירן. אָר- 
גאַניזירן. א' א בּיבּליאָטעק פאַרן (אין) קלובּ, 
פאַראיין, 

אָפטער מיט זי ך -- פֿאַר זיך. אי זיך װיסן, 

כּבֿוד, אָנזען אע. אי זיך (אַ שלאַק פאַר) א װײַבּ, 
אי זיך פֿרײַנד, חבֿרים, בּאַקאַנטע. אי זיך אַ 
חנוכּה-לאָמפּ, אי זיך כּליבּית. א' זיך א פעלער, 
;זיא אין קצבֿים הויז לויפן גוט פלייש פֿון 
רינדר אונ שאף... אויף שבּת ויום טובֿ... 
זיך אײַן צו שאַפין", מ. אײַזענשטאַט איבּז, דרך 
הישר לאבֿן בּוחן, 1746. אקאן זיך נור אײַן 
שאַפֿן (ספֿרײ פון דיא בּעלי-דקדוק) אודר איין 
רבּי דר איין מדקדק איז", אבֿן ישׂראל, מעץ 
6, עװער עס האָט זיך אײַנגעשאַפֿט חכמה... 
װוערט אָנגערופֿן אַלט*, רי יעקב מדובּנא, משלי 
חכמה, וילנע תּר"ן. ,די אַלע מידות טובֿות 
זאָלסטו זיך בּיסלעכװײַז איי, קיצור חובות 
הלבבות מיט עברי טײַטש, יזעפאָװ 1844. ,ער 
האָט זיך אײַנגעשאַפט פֿאַרשײדענע פּאַרוקן", 
אמד, נטע גנבֿ, ווילנע 1887 -עכץ. -עניש. 
דער (יין, דקע). = הערי. 

אײַנשאַצן -- טרו. שאַץ אײַן, -'געשאַצט, 
1. אײַנשטעלן, בּאַשטימען אַ פּרײַז. אי סחורה 
אין עטלעכע טױיזנט רובּל, 2. בּאַשטימען, 
אָפּשאַצן דעם װערט פֿון עמעצן. א' דעם קאנ- 
דידאַט װי (פֿאַר) דעם גרויסן פֿירער אין די 
איצטיקע שװערע צײַטן. 0. אַרײַננעמען אין 
חשבּון, אַרױסשטעלן (װוי) עפּעס װיכטיקס. א' 
דאָס אָפּהיטן דעם טערמין. ,בּעליבּתּים װעלן 
געוויס יעדערן אי די פּראָצענטן {= בּאָנוסעסן 
אין נדן און װעלן געבּן װייניקער שׂכירות", די 
שׂכירות, לעמבּערג 1896. א' אין נדן דער 
כּלהס זכות-אַבֿות (דער כּלהס פּיאַנאָ שפילן אע). 
אי אין נדן אַז דער חתן איז פרײַ פוי פּריזיװ, 
,;טאַטעס האַבּן עס אײַנגעשאַצט אין נדן דאָס 
די טעכטער קענען א מאַן מפֿרנס זײַן", אמד, 
װיצן און שפּריצן. *א' אין נדן--אויך: טאָן 
פאַר עמעצן אַ קלייניקייט און דערנאָך קומען 
מיט מאַנונגען. יוֹנג -- ,די סאָציאַלע אי פֿון 
גלײַכװערטיקייט און גלײַכבּאַרעכטיקונג", מװ, 
דער װעג צו אונדזער יוגנט. -עניש. ער 
(דין, -קע). -ערי. 

אײַנשאַקלען -- טרו. -קל אײַן, -געשאָקלט. 
1 אַ צײַט שאַקלען, װיגן. אי אַ קינד אין װיג, 
2. מאַכן אײַנגעפּרעסטער, קאָמפּאַקטער מיטן 
שאָקלען. אי א זאַק קאַרטאָפֿל. ‏ 9, אײַנטרייס- 
לען און מאַכן איינהייטלעכער מיטן שאַקלען. 
אי אַ פֿלעשל רפואות. א' װאַסער מיט װײַן. 
אי (דאָס זעקל, די) בּיינער, די קישקעס -- גוט 
זיך אויסטרייסלען בּײַם פֿאָרן פּער אַקס איבּער 
אַ שלעכטן װעג. 0. אײַנװאַלגערן. אי א כאַ- 
לופע. מיט זיך. עניש. 

אײַנשארן -- טרו. שאַר אײַן, -"געשאַרט. 
אַרײַנשאַרן,. צונױפֿקערן און פארשארן. א' 
זשאַר אין אויװן. אי מיסט אין װינקעלע. א' 





אײַנשאַרפֿן 


בּולבּעס אין זאַק. ,מיט פֿרעמדע הענט איז גוט 
הייסע קוילן אײַנצושאַרן=, שװ. *א' ג אֲ לך = 
פֿאַרדינען א סך. מיט זיך -- א' זיך שטיל 
אין שטובּ אַרײַן, 

אײַנשאַרפֿן -- טרו. שאַרף אײַן, ---געשאַרפט, 
1 מאַכן שאַרף, שאַרפֿער. אי א מעסער, אַ 
קאָסע. א' דעם חלף. 2. מאַכן בּוֹלטער, 
שטרענגער, שפּיציקער, קריגערישער. א' די 
דעבּאַטע. אי דעם ענטפער (צו) דער אָפּאָזיציע. 
;דער הײַנטיקער פּאַפּסט האָט אין א בּולע 1847 
גאָר איבּערנײַ אײַנגעשאַרפט דאָס סעליבּאַט", 
קמ, 1866, טא 12 3 פֿעסט אײַנלערנען. אײַני 
קריצן. עפּעס אײַנװאָרצלען אין א מענטש. מאַכן 
עס זאָל איבּערלאָזן א טיפֿן רוֹשם. ,און זאָלסט 
זיי די װערטערן אי ויושננתּם'ן דײַנע קינדער", 
תּי, דבֿרים, ו, 7. א' אין זכּרון, אין מוֹח, 
אין קאָפּ אע. מיט זיך,. /-זנג -- ,עס 
מעג איבּערגעחזרט װערן פאַר אַ שטאַרקערער 
א'", בּ. ריװוקין, א גלױבּן פֿאַר אומגלױבּיקע. 
-יעניש. 

אײַנשפֿרן -- {... שאַבּערןן אוטװ 8 טרו. 
שֹבּר אײַן, --געשבּרט. 1. (גנבֿים-לשון) אײַנ- 
בּרעכן. אַרײַנבּרעכן זיך. אי א פֿענצטער. אי אין 
אַ רײַכער דירה. 2. אַרײַנקריגן, צונויפנעמען 
איבּערגעלאָזענעם פֿאַרמעגן (בּעת דער צווייטער 
וועלט-מלחמה) 

אײַנשביען -- {. . שעװיעןן טרו. שבֿיע אײַן, 
= געשבֿיעט. 2כשבֿי, איכה, א, 5, 18 אא. (אין 
פֿאַרשטעלטן לשון אײַנישבֿענען) אײַנשפּאָרן אין 
תּפֿיסה. א' דעם בּחור מיטן פאַלשן פּאַפּירל, 

אײַנשדכנען -- {... שאַדכענעןן טרו. שדכן 
אײַן, --געשדכנט. 1, צונױפֿפֿירן אַ שידוך. 
אָפּט איר. אײַנשלײערן. א' א קאַליקע. אי אַ 
מוידישטשע. אי א פּאַטשעטשע פאַר א קראַ- 
סאַװיצע. 2. צונױפֿבּרענגען צדדים אין אַ 
מסחר, ענין. אָפֿט איר. אי א שותּף א דרייער, 
9. אײַנרעדן מע זאָל אײַנהאַנדלען. אי א װאַגאָן 
תּבֿואה. א' בּבֿל. מיט זין -- א' זיך אַן 
איידעם א צאַצקע, 

אײינשובּן -- אוטוו 8 טרװ. שובּ אײַן, --גע- 
שובּט. פּר, גאַליציע. {אײַנרוקןן אַרײַננעמען 
אָדער גיין אַליין אין מיליטער. א' די געזונטע 
בּחורים. ‏ מיט זיך -- איידן האָבּן זיך גע 
נומען א', געמיינט זיי האָבּן געפֿונען א צווייט 
ארץ-ישׂראלי, אַפּאַ, ייד לעגענדע. איינשובּ 
-- דער. דער אי אין מיליטער. די צײַט פֿון א" 

אײנשװאַרצן -- טרו. שװאַרץ אײַן, -יגעץ- 
שװאַרצט. 1. מאַכן אַ בּיסל שװאַרץ. אי אַ 
געוויסן פּונקט מיט שװאַרצער פֿאַרבּ. 2. איינ- 
בּרודיקן, אײַנשמוציקן. א' דעם קאָלנער. 
9 שטאַרק בּאַליידיקן, זידלען. אי יענעם דאָס 
כּנים. ‏ 4. מאַכן אַז עמעצער זאָל אויסזען 
שלעכט, שװאַרץ. אי עמעצן מיט רכילות. מיט 
זיך. -נב, 

אײינשווייהן -- שװײַג אײַן, --געשויגן 
אוטו --- 1. פֿאַרבּלײַבּן שטיל. אָפּרעדן און א'. 
2. פֿאַרשװײַגן; ניט רעאַגירן. ;עטלעכע זיל- 
בּערנע לעפֿל . . . אַרײַנגעלײגט אין קעשענע און 
געװאָלט אַװעקגיין. דאָ האָט שוין דער גבּאי 


1208 


ניט אײַנגעשוויגן: ,װאָס טוסטו?" -- האָט ער 
געפרעגט מיט כּעס", ש בּריכּוכבא, אַ נײַע 
אַמעריקאַנישע הגדה.. ., װילנע 1900, ;דאָ 
האָט שוין ראובֿן ניט געקענט א': עֶר האָט זיך 
דורכגעקװועטשט צװישן עולם צום אױבּן צו 
און האָט אויסגעשריען אױפֿן קולײ, די מעשׂה 
פֿון פיער בּרידער, זשענעוו 1904, 
טרװ --- 1. מאַכן אַז מע זאָל שװײַגן. אי אַן 
עולם. ,זײַן זיכערער טאָן האָט אַלעמען אײַני 
געשוויגן", מ. שטריגלער, אינדזלען אויף דער 
ערד. 2, ניט אַרױסבּרענגען. מאַכן עס זאָל 
בּלײַבּן ניט אויסגעדריקט. ,ער שװײַגט ניט אײַן 
אין זיך דעם נײַעם פּייזאַזש", יג, איק, 1958 
וש13, אָט מיט דער אײבּיקייט װעל איך א' 
מײַן װערטערדיק, לעצטיק טראַכטן", מאַטעס 
דײַטש, לעצטע לידער. 
-ונג. -עניש, 

אײַנשװײפֿן -- טרװ. שוייס אײַן, -יגע- 
שװייסט, 1. אײַנשמעלצן און (צום טייל) צוי 
נויפשמעלצן. אי אַן אײַזן מיט אַן אײַזן. אי אַ 
פּאַר רערן װאָס האַלטן זיך ניט. 2. מאַכן עס 
זאָל װערן דורכגעזאַפּט מיט שוייס. א' דאָס 
העמד. 

אײַנשװינדלען -- טרו. -דל אײַן, ---געשווינ- 
דלט. 1. אַרײַנקריגן עפּעס מיט אַ שװינדל. 
אי געלט. אי אַ גאַנצן פֿאַרמעגן. 2. אַרײַננאַרן 
עפּעס װאָס האָט ניט קיין װערט. א' א גלעזל 
אַנשטאָט אַ בּריליאַנט. -עניש. 

אײַנשו(י)ענטשען -- טרװ. -טשע אײַן 
-י געשװ(י)ענטשעט. סל. װעגן א קריסטלעכן 
ריטואַל -- דערקלערן אַז עס איז הייליק, בּאַי 
שפּריצן מיט א געהײיליקט װאַסער. קאַ יינגל 
האָט דערציילט אז דאָ האָט זיך בּאַװיזן פֿאַר 
אים די הייליקע מאַרלע. האָט מען אײַנגע" 
שװיענטשעט אָט דאָס אָרטײ, רייד (נ"י, 1950), 

איינשוויצן -- שויץ אײַן, --געשװיצט, 
אוטװ --- אָנהײבּן שװיצן. אַרבּעטן מיט אַלע 
כּוֹחות און אי. מיט זין -- זיך א' און 
פֿאַרקילן זיך. ,גייסט (זיךן דורך אַ בּיסל 
. . . שוויצסטו זיך אײַן װערט נאָכדעם נאָך 
קעלטער", שטערנ, מינסק 1940, יא 877, טרװ 
-- דורכנעמען מיט שווייס. א' דער קאָלנער. 
ליגן אין פֿיבּער און אי דאָס העמד. ונת. 
-עניש, 

איינשוועפן -- טרוו. שוועך אײַן, --געשוועכט. 
1, שװאַכער מאַכן. אי דאָס געזונט מיט שװערער 
פּראַצע. 2. געבּן אַלקאָהאָלישן געטראַנק, 
אײַנשיכּורן. ,האָט זיך אונדזער גליקע אײַני 
געשאַפֿט אַלערלײ משקה. . . און פֿלעגט דעם 
ר' שואל א' א פּאָר מאָל אין טאָג", אמד, די 
שטיפמוטער, װאַרשע 1864. מיט וזין -- 
;דער עולם האָט זיך אײַנגעשװעכט", יד, הנא" 
הבים והנעימים װן. 

אײנשװוענקען -- טרװ. שװענק אײַן, -'גע- 
שװענקט. 1. עטלעכע מאָל אײַנטונקען אין 
װאַסער, אין אַ פליסיקייט בּכלל. אי גרעט בּײַם 
טײַך. אי א שטיקל האָלץ און ערשט דערנאָך 
האַמערן אויף דעם. 2, דזו אונטערשוענקען, 
הי 186, 


אײַנשחורן 


אײַנשווערן 1 -- (לאנגע ע אין פדן טרװ. שווער 
אײַן, -געשװאָרן, -יגעשוואוירן. געבן א 
| שבֿועה פֿאַר א ריכטער אָדער בּײַם דורכפֿירן 
די צערעמאָניע פון אָננעמען אַן אַמט. אי אַן 
עדות. א' די נײַע בּאַאַמטע. א' דעם ריכטער, 


אי דעם פּרעזידענט, די סענאַטאָרן אע. אױיך 
מיט זיך. ונג -- ,א מין קעניגלעכע א", . 
נאד. -עניש. ער 


אײינשווערן 11 -- |לאנגע ע אין פדן טרו. 
שװוער אײַן, -'געשװערט. אויך: -- שווערי" 
קן, מאכן שװערו(ער). אי עמעצן דאָס לעבּן. 

אײַנשױפֿלען-- טרװ. 'פל אײַן, -- געשויפלט. 
דזוו אײַנשופלען -+., גיעדן אנדערן טאָג פלעגט 
ער די קוילן אי מיט אַ זילבּערנע כּלי, כּב ונקי 
איבּז, משניות, לעמבּערג 1872, 

אײַנשולדיקן -- טרו. ‏ דיק אײַן, -'געשול- 
דיקט. 1. מאַכן פֿאַר אַ שולדיקן. אַרױסקו 
מען מיט א בּאַשולדיקונג און זי דערװײַזן. א' 
עמעצן אין ניט-ערלעכקייט. 2. מאַכן מע 
זאָל װערן א בּעל-חובֿ. געבּן כּסדר אויף קרע" 
דיט און אי דעם קונה. 

געװויינלעך מיט זיך -- 1. ,און װען אויך 
דאָס דו דיך ניט דורך שלעכטע מעשׂים אײַנ- 
געשולדיקט האָסטײ, רי' הילל ליכטענשטיין, עת 
לעשׂות וו, סאַטמאַר תּרל"ב. 2. װערן א בּעל- 
חוֹבֿ. , בּין זונשׂט אַך שולדיג ואש איך מיך 
האבּ איין גישולדיגט אין איינר זעלכי שװערי 
צײַט", פּראָגבּ, 46, ,קהלות וגלילות שולדיקן 
זיך אײַן בּײַא פּריצי' אוני גלחת", כּרוז יריך 
גראמניץ', תּל"א -- 1671 {י. היילפרין, ועד 
אַרבּע ארצותן. ,ער װאַר זיך נעבּיך אײַן שולי 
דיגין דאז ער דיא לײַט ניט בּיצאלין קונט", 
גה, 39, ,קוים גייט אַװעק אַ קורצע צײַט װאָס 
זיי פֿאַרדינען ניט. . . שולדיקן זיי זיך אײַן, 
פֿאַרזעצן משכּנות און קענען זיך דערנאָך 
ניט אױיסצאָלןײ, ארז, קמ, 1865, פַאן 18, 

-ונ2, 

אײַנשולדן -- טרו. שולד אײַן, --געשולדט. 
אַרכ. דזװ אײַנשולדיקן זיך. דעבּיטױירןן, אײַן 
שולדן, יוסף מאַרשן, חנוך לנער, פיורדא 1774. 

אײַנשופֿלען -- טרו. -פֿל אײַן, --געשופֿלט. 
אײַנשיטן מיט א שופל. אײַנזאַמלען. א' קער- 
נער. אי תּבֿואה אין שײַער. 

אײַנשורשן -- {... שוירעשןן טרװ. שוֹרשׁ 
אײַן, -' געשוֹרשט, אײנװאָרצלען. א' די אַרי" 
בּערגעקומענע אין דער נײַער סבֿיבֿה מיט 
זיך -- ;ער האָט זיך.. . אײַנגעשירשט אין 
ישׂראלדיקן עמק", א. הגלילי, פֿאַש, 1961 או 15, 

אײַנשושקען -- טרװ. -קע אײַן, --געשוש- 
קעט. שטילערהייט שעפּטשענדיק עפּעס (אײַנ)- 
זאָגן. אי עפּעס אין אויער. ;שוסקעט אים אײַן 
דער שדכן, איך װעל דיר אױסזאָגן. . .*, רי יעקב 
מדובּנא, משלי חכמה, ווילנע תּר"ן. 

אײַנשהורן -- {. . . שאָכערזן טרו. שחור אײַן, 
--יגעשחורט, (אין פֿאַרשטעלטן לשון) 1. אײַנ- 
שװאַרצן. א' דאָס אָפּגעריבּענע שטיק מעבּל. 
2. אײַנמסרן. אי אַ געװעזענעם חבֿר. 8. פֿאַר- 
שװאַרצן, שאפן א שלעכטן נאָמען. אי א פײַנעם 
בּעל-הבּית מיט א בּלבּול, 





אײַנשטאָטיקן זיך 


אײַנשטאַטיקן זיך -- אוטו. -טיק זיך אײַן, 


זיך -יגעשטאַטיקט. סטוטש. זיך אורבּאַני" 
זירן. איבּערנעמען די הנהגות פֿון אַ שטאָטישן 
תּושבֿ. שטעטלשע ינדן האָבּן גיך זיך אײנגע- 


שטאָטיקט, 
אײַנשטאַטקעװען -- טרװ. -קעװע אײַן 
--געשטאַטקעװעט, אײַנלערנען, אײַנגעוואוי" 


נען צו זײַן, זיך צו פירן סטאטעטשנע. אי די 

צעלאָזענע יונגען. געװויינלעך מיט זיך.. 

- אײַנשטאַָך -- דער, ן. 1. אַקט אָדער רע" 
זולטאַט פון אײַנשטעכן (זיך). אַן אי אין א זאַק 
/מיט סחורה. ;אַן אײַנבּרוך און אַן א' אין דײַנע 
בּיינער", ע. בּ. וְעוזר בּלאָשטײן), װויכנא דװאָשע, 
ווילנע 1893, 2. אַ לעכל אין א גומענער ראָד. 
אוּוו, | ו | 

אײַנשטאַלירן -- -+ אײַנסטאַלירן, 


אײַנשטאָלן -- טרוו. שטאָל אײַן, -- געשטאָלט, 
מאַכן אַזױ װי שטאָל. א' דעם װילן זיך ניט 
אונטערצוגעבּן. מיט זיך. | 

אײַנשטאַמיקן -- טרוו. -יק אײַן, --געשטאַ- 
מיקט. נעאָל. אַרײַננעמען, אײַנגלידערן אין 
שטאַם. אי דעם פֿרעמדן. מיט זיך. 

אײַנשטאַמפּירן -- טרו. -פּיר אײַן. -י(גע)- 
שטאַמפּירט. -+ דװװ. (טעאַטער לשון) אײין- 
שטעמפּלען עמעצן בּלויז אויף איין מין שטיי- 
גער שפּילן. , מע האָט אים שוין אײַנשטאַמ- 
פּירט אין ראָלן פֿון אַ שיכּור". ‏ אויך מיט 
זיך. 

אײַנשטאַמפּן . --- טרוו. שטאַמפּ אײַן, -'גע- 
שטאַמפּט. אויך: -- שטאמפּעװען. 1 אײַנ 
דריקן, אײַנקריצן מיט אַ שטאַמפּ, אי איניציאַלן, 
צייכנס. 2, אײַנדריקן. מאַכן פּלאַטשיק. אי 
דעם אָנגעשאַטענעם זשויר. א' ליים. ;איין 
לאַנד איין ליימינדיגש, אודר זאַנדיג, דז מן מיט 
דיא פיס טיף איין שטאַמפּטײ, סהמ, מלכים א, 
ה, 13, 

אײַנשטאַנד -- דער, זן, אַקט אָדער רעזול- 
טאַט פון אײַנשטײין (זיך). דאָס װאָס עס בֹּאַ' 
קומט זיך װען עס שטייט זיך אײַן אַ לענגערע 
צײַט. אַ געדיכטער אי אונטן, אין פֿלאַש װײַן 
(גימנאַסטיק) דאָס בּלײַבּן פֿאַרגליװערט אין 
אַ ספּעציעלער פּאַזיציע. דעם אי אױפֿן בּאָק 
האָבּן ניט אַלע געקענט. | 


אײַנשטאַנצן -- טרװ. שטאַנץ אײַן, -יגע- 


שטאַנצט. אַרײַנקלאַפּן מיט א שטאַנץ. א' 
אויף די אױסאַרבּעטונגען דעם נאָמען פֿון 
לאַנד. -ונג, 


אײַנשטאָפּן -- טרוו. שטאָפּ אײַן, --געשטאָפּט. 
אַרײַנשטאָפּן, אַרײַנרוקן. אָנפֿילן מער װי מע 
דאַרף. אי טאַבּעק אין די גילזן. אי אין זאַק 
צו פיל בּעטגעװאַנט. א' אין קינד װאָס מער 
שפּײַז. , מע דאַרף דאָס נײַיגעבּאָרענע קינד 
דורכויס ניט א' אין װיקעלעך, װי אונדזערע 
עלטערבּאָבּעס האָבּן זיך נוהג געװען", דר' מ. 
גאָטליעבּ, פּאָפּולערע אַלגעמיינע היגעניע, װאַר- 
שע 1908. מיט זיך. הנג. -עניש. 

אײינשטאָקיק -- אַדי. װאָס איז פֿון (האָט) 
איין שטאָק. אַן איע שטובּ. ,אין ארץיישׂראל 


אײַנשטױסן --- טרו. 


9ך. 


די הײַזלעך -- א', מיט בּלומען אין הויף", אַר, 

'אין ארץיישׂראלי, ,ייִדישע בּעל-מלאָכות האָבּן 
זיך געקליגט אַן א' געבּײַ פאַרװאנדלען אין 
צוויי, כּדי צו פֿאַרטאָפּלען די צאָל פּלעצער", 
נס, מישפאַכע מאַשבּער. 


אײַנשטאָרכען---טרו. -כע אײַן, -יגעשטאָר-. 


כעט. אַרײַנשטױסן. אַרײַנשטעכן. אי אַ מעסער 
| אין זײַט. אי מיטן עלנבּויגן, 


אײַנשטאַרקן -- טרו. שטאַרק אײַן, -'גע- 
שטאַרקט. מאַכן שטאַרק(ער). אי די װאַנט זי 
זאָל ניט חלילה פֿאַלן אויף עמעצן. א' דעם 
אָקעװיט. אי דעם אָפּגעשװאַכטן מיט געבּראָטענע 
עופות. א' אין עמעצן מידות טובֿות. מיט 
זיך. -נם, 


אײינשטופיק -- אַדי. 1, איינצימערדיק. װאָס 
האָט נאָר איין צימער. איע דירה. 2. װאָס 
איז אין דער זעלבּיקער שטובּ. א'ע שכנים, 
9. (וועגן געװויקסן) איע געוויקסן, איינגעשלעם- 
טיקע, װאָס בּײַ זיי געפֿינען זיך די מענלעכע 
און װײַבּלעכע פֿאַרמערונגס:עלעמענטן אויף 
איין אָרט. (צו אָט די געװיקסן געהערן א צאָל 
. בּיימער, די געװויקסן װאָס האָבּן ניט קיין בּלו" 
מען, פֿאַרשיידענע מאָכן און װאַסער-געװיקסן.ן 


אײַנשטודירן -- טרו. -דיר אײַן, -י(גע)שטו- 
דירט. אַ צײַט אײַנלערנען, צו קענען גרינטלעך 
און אויף לאַנג. אי פֿון אױס(נ)װײניק. אי עפּעס 

מיט עמעצן. אי יעדער נײַ װאָרט. א' א ניגון. 
אי די ראָלע. ,ער |דער חתןן האָט געזאָגט א 
דרשה װאָס דער בּעלפֿער האָט מיט אים װאָכן- 
לאַנג אײַנגעשטודירט", ארז, קמ, 1866, נאן 5. 
מיט זיךף. הנה 


אײינשטױבֿן -- טרו. שטױיבּ אײַן, --גע- 
- שטױבּט. לאָזן פֿאַלן שטױבּ אויף עפּעס. א' 
די בּיכער. גיין אין א װינטיקן דרויסן און א' 
די קליידער. ,איר װעט אײַך אי מיט דעם גאָל- 
דענעם שטריייזאמד", א. פּאַװיר איבּז, בּחינות 
עולם, זשאָלקעװ תּקס"ה. מיט זין. הנה 


אײַנשטויפ -- דער, ן. 1. אַקט אָדער רע- 
זולטאַט פון אײַנשטױסן. א' פֿון פעפֿער, 


| /2. טייל (אָרט) אין אַ בּרויט ואו עס איז אײַנ- 


געפֿאַלן, װאו עס איז דאָ א פאַרטיפונג. ,בּוצע 
בֹּפֹּת . , . לֹא בּמקום סדק ולא בּמקום שנקרא 
/איין שטוײס ויחתּך מעט מצד העליון", קיצור 
של"ה, כג/ג, 


שטויס אײַן, --'גע- 
שטויסן 1. צעשטויסן. אי צימרינג. אי מצה 
אויף מצה-פֿאַרפֿעלעך. 2. אַרײַנשטופּן. אי 
עמעצן אין ווינקל, אין אַ פינצטער צימער. ,ער 
וַיִוסףן אים |בּנימינעןן האט זײַן בּעכיר איין 
גישטוסן אונ'י האט אים (בּנימינען) צו איין 
גנבֿ. גימאַכט", צאינה, ויגש. 8. אַרכ. אײַנ- 
װאַרפֿן. דורכבּרעכן. ,דיא פּפאָרטן װעלן זיא 
איין שטושׂזי, װינץ, ז' 8; . 

אײַנשטומען -- שטום אײַן, -'געשטומט, 
אוטװ --- 1. אױפֿהערן צו רעדן, זינגען, שרליען 

| אע אי אַז מע זאָל קיין פּיפּס ניט הערן 
2. רעזיגנירן פֿון אַקטיװער טעטיקייט. א', ניט 


אײַנשטוק -- דער, "ן. אַרכ. 


זעצן זיך, פר. 


אײַנשטיין 


= װײַזן זיך אויף פאַרזאַמלונגען, אין דער פרעסע. 

9. שטאַרבּן. אי אויף אייבּיק. 
טרװ -- 1. ניט לאָזן רעדן. מאַכן עמעצן 

שטום. אי דעם שרײַער. אוער הוט גיטון אײַן 
שטומן, װער האָט גימכט פּרעה איין שטומר", 
טח, שמות, ד, 11, רשי. 2. אײַנשטיקן, מאַכן 
מע זאָל ניט ארויסבּרענגען, ניט אויסדריקן. 
,עס רעדט צו אונדז אן אָנגעפילט האַרץ, װאָס 

| מוז נאָך א סך מער איבּערלאָזן, אײַנהאַלטן, 
אי אין זיך", בּעמ טו. ,אַרױסגעבּראָכן אין אַ 

גרויסן יאָמער, װעט. .. אַפֿילו גאָט נישט קצָי 
-נען זי אי", טענענבּוים, פאַש, 1951 א 26. 
מיט זיך. עניש. 

אײַנשטומפּיקן -- טרוו. זיק אײַן, -יגעשטומי 
פּיקט. מאַכן אַ בּיסל שטומפּיק. א' די האַק, 
דאָס מעסער, 

אײַנשטופּן -- טרו. שטופּ אײַן, - געשטופּט, 
אַרײַנשטופּן, אי אין זאַק א סך זאַכן. אי עמעצן 
אין אַ װינקל. מיט זיך. /עניש. 

דאָס װאָס מע 
שטיקט, מע האַפֿט אײַן. ,די גאָלד שמיטן . . , 
פֿר שטיהן דש זילבּר אונד גאָלד צו שטרײַכן 
און דען אײַן שטוק, ואן זיא נור װערן 
גשײַט...*, דוד מוזיקוס, ‏ איין שין ליד פון 
די הנד װערקש לײַט', 71775 נפֿש ו 

אײַנשטוקעווען -- טרוו. -קעווע אײַן, -יגע- 
שטוקעװעט. 59: --שטיקעווען. 1. אַרײַנ- 
- געבּן אַ שטיק. פֿאַרריכטן. אי אַ קלין אין מל- 
בּוש. 2. אײַנשפּאָרן מאַטעריאַל בּײַ אַן 
אַרבּעט. אויסקאַמבּינירן עס זאָל איבּערבּלײַבּן. 
אי יִתּור. אי אַ פּאָר פֿעלעכלעך פֿון אַ פּרײ 
צישן פֿוטער,. 2, צונויפשטוקעווען און אַרײַג- 
שטעלן. מאַכן פֿון שטיקעלעך. אי א שויבּ פֿון 
שטיקלער און בּרעקלעך. אי אַן עק מיט אַן עק. 

אַ צעבּראָכן לעבּן, 

אײַנשטײַנלטן -- טרוו. "גל אײַן, =-'געשטײי- 
גלט. אוו. אַרײַננעמען אײַנשליסן אין אַ 
שטײַג(ל). אי די קאַנאַריקלעך. 

אײַנשטײיגן -- אוטװו. שטײַג אײַן, האָבּ 8 
בין -יגעשטיגן, -יגעשטײַגט. 1. אַרײַנ- 

גאַליציע. א' אין קאָטש, אין 
בּױיד, אין װאַגאַן. ,גלײַך איז אַן עקיפּאַזש 
פֿאַרשאַפֿט געװאָרן. מאָריץ מיט שׂרה זענען 
אײַנגעשטײַגטײ, שח"ר, דער שרעקליכער חלום, 
לעמבּערג 1898, ,, אײַנגעשטיגן אין דער טעקסי", 
א. רובּינשטיין איבּז, ש. י. עגנון, טמז, 1967 
װ17. 2. ארכ. אַרײַנדרינגען. איום ראשון 
של ר"ה איז בּלילה איין גשטיגן איבּר דער 
מויאר ייב הײידוקן", פּבּ, 1588 וְהש ווז. עװאָלטן 
דיא שכנים אײַן שטייגן אונ' גנבֿןי, טח, שמות, 
לד, 24, מדרש. , זיא וואלטן מיט אַננדר אין דיא 
קאַמיר אײַן שטייגן", מבּ, מעשׂה קעא וָאַװע װוון, 

אײַנשטײן --- אוטוו. שטיי אײַן, -- געשטאַנען 
{האָבּ בּלויז אין רר פֿון לד: דענעבּאָרג, גראָד- 
נע, בּיאַליסטאָק און אומגעגנטן. 1. שטין 
א לענגערע צײַט אויף איין אָרט. א' װי א פֿײ- 
געלע אויף אַ צװײַגעלע. אי װי אַ קונצנמאַכער 
אויף א דראָט. א' אויפן שמאָלן בּרעטל איבּערן 
װאַסער און ניט אומפאַלן, 





אײַנשטײן 


2. מיט ניט. ניט קענען בּלײַבּן רואיק, 
;אַ קינד זאָל ניט קענען א'!* -- אָפֿטער אויס- 
דרוק פון עלטערן, װען דאָס קינד פֿירט זיף 
ניט סטאַטעטשנע. ?הצלחה איז א װאַסער און 
װיל ניט אי אויף איין אָרט", שװ. ,עס לאָזט 
מיך שוין נישט מער א'!", עט, לידער. ;די 
צרות לאָזן אונדז בּיידע ניט אי אויף איין אָרט 
און מיר לאָזן זיך גיין וואוהין די אויגן קוקן", 
ממוס, פֿישקע, ,קאָן . . . ניט אי . . . שרײַט ער 
הויך אויף אַ קול", אי. דרוקער, קלעזמער, 
קיְעוו 1940, ,די אויגן איבּערגעשראַקענע זענען 
ניט אײַנגעשטאַנען, געבּעטן הילף", אָפּאַ, די 
טענצערין. *ניט קענען א' אויף די פ יס = 
א) זײַן זייער שװאַך, פֿאַרמאַטערט: ב) זײַן 
שיכּור. ,אַרױס פֿון שפּיטאָל, אָבּער נאָך אַלץ 
ניט געקענט אי אויף די פיס". ,איינער . . . מיט 
אַ גראָבּער רויטער נאָז.... האָט ניט געקענט 
אי אויף די פֿיס", ממוס, װינטשפֿ. 

8, װײַטער בּלײַבּן וואו מען איז, װי עס איז 
(געוויינלעך מיט ניט) ניט קענען א' אין 
הויז איבּערן רויך. ניט אי מחמת דעם שלעכטן 
ריח. ,װער עס װיל אי אין אַ תּיפלה דער מוז 
שמעקן װײַרעך", שװ. אלעבּן א בּעל'יתּשובֿה 
קען מען (קען אפֿילו א צדיק גמור) ניט אי", 
שװ. ;אין קיין שום שול טאָר עס {= אַזא אָר- 
דענונגן ניט איי, פֿאַר, 1962 או 21, 

4. בּלײַבּן אין א װערטיקאַלער פּאָזיציע. אַ 
צאַצקעלע, א שפּילכל װאָס שטייט ניט אײַן 
,א לײידיקער זאַק שטייט ניט אײַן ער מוז 
זיך אונטערלייגן", שח. 

9. ואוינען א קורצע צײַט. זײַן א גאַסט, 
האַלטן סטאַנציע. אי שטענדיק אין דער זעָל- 
ביקער אַכסניה. א' בּײַ א קרוב. אי אין א ווירט" 
הויז (ווערטסהויז). אי בּלִַם פּרנס-חוֹדש. אי בּײַ 
אַן איש כּשר וישר. פאַרבּעטן די בּחורים צום 
חתן װאָס איז געקומען פון דער פֿרעמד און 
איז אײַנגעשטאַנען אין דעם חופה- טאָג בּײַ איי- 
נעם פון דער כּלהס משפּחה. ,, מעכט איין רבֿ 
קוממין אדר איין רופֿא -- מעכט . . . אצל אֹחד 
מבּני קהלתנו אײַן שטעהין", 'תּקנות פֿון פּראַי 
גער חבֿרה-קדישאי, 1962 |-1066 807060116 
6. -;אויך װען מן זיא פראגט װאש דאש 
פֿר הרבּריג װער װאו זיא פלעגן איין צו 
שטיאן", עיון, י1/ב. ;אַלזו האט ער מורא 
גיהאט איין ווארט צו רידן אונ' איז גנגן איין 
שטין בּײַא דעם רבֿײ, שׂה, ג/א. ?א יאָר דרײַסיק 
| אין דעם איז בּײַ אים אײַנגעשטאַנען איינער +.. 
| פון שבט שמעון"; ממוס, מסעות. ,די שׂמחה 
פֿון א פּראָסטן מענטש, װען... א מלך פֿון 
פלייש און בּלוט. . . שטייט אײַן . . . אין זײַן 
הויז", תּניא, 166, 

0. לעבּן בּײַ עמעצן (ועגן אַ צוגעקומענעם 
פון דער פֿרעמד). א' בּײַם נגיך 8 א ר אַן 
איידעם. ,די מאַמע האָט געװאָלט איך זאָל א' 
בּײַ רבּ אַבֿרהמלען פאַר א שנור", שע, יאַסעלע 
סאָלאָװײ. ,... ר' יצחק | לוריא איז אײַן גי 
שטאנדן בּײַא איין בּעל הבּית ואש איין איש 
כּשר איז גיװעזן", קה, פֿיורדא 1743, ט, 1., 
;ווייס אויך . . . אַז דו שטייסט אײַן בּײַ טבֿיהן 
פֿאַר א פערד", שע, טביה, 


אײַנשטיין -- אַלבּערט (1879---1955), 


180 


/. זיך געפֿינען ערגעצוואו. ,היי שטייט בּײַ 
אונדז אײַן א גאַנצן װינטער אויפן בּוידעם פון 
שײַער". ,עס שטייען אײַן בּײַ אים אין שטאַל 
עטלעכע פערדלעך". עס (גע)וענדט זיך ואו 
דער חמר שטייט אײַן (חמור = אייזל, חמר = 
װײַןן איז עס אין שטאל -- איז עס אַן אייול, 
איז עס אין קעלער -- איז עס װײַןײ, פֿװל. 

8. זײַן אַ שטענדיקער שטריך פֿון כאַראַק- 
טער, פֿון אויפפיר. דער צעטראָגענער קאָפּ 


שטייט בײַ אים אײַן. ;דער יצריהרע שטייט 


בּײַ אים אײַן" {מיט א גראָבּיונגישן צוגאָבּ: ענו, 
שטייט ער בּײַ אים"ן. *דער שדך (טײַװל, ניט' 
גוטער) שטייט בּײַ אים אײַן = ער איז א פֿאַר- 
דאָרבּענער, זייער א שלעכטער. אזא קאָפּ קען 
אי נאָר בּײַ (פּראָפּעסאָר) אײַנשטייען) -- איר 
ווערטל. *א' אין עמעצנס איגן = אָפּגץ: 
שאַצט װערן פֿון עמעצן. אי א ליגנער (דרייער 
אע) אין אַלעמענס אויגן. 

9. זײַן אין רשות פֿון עמעצן. אי אין גוטע 
(שלעכטע) ה ענט. פאַלץ װאָס קומט פֿון 
דער פֿרעמד קען נאָר אי בּײַ נגידים (יחסנים, 
גרויסע לײַט) אין די הענט", שװו. ,פֿריער איז 
די חבֿרה-יקדישא אײַנגעשטאַנען בּײַ גאַנץ ער- 
לעכע ייִדן, בּײַ די זקנייהעיר", קמ, 1867, פא 
6 ;אַזאַ טײַערע מידה װי דאָס חסידות איז 


אַמאָל געווען דאַרף אי בּײַ אַזעלכע יונגאַטשעס 


װי דו בּיסט", זבּ, דער קליינער כּליבּוניק, 
אַדעס 1885. ,װוען זי זאָל אי בּײַ אַ געבּאָלבּעטן 
וְאיר, געבּילדעטןן מאַן, װאָלט זי גערעדט רוסיש 
אָדער פּאָלניש", בּ. בּעקערמאַן, זבּ, דער יודיי 
שער שפּיעגעל, װאַרשע 1895 . 

0. גאַראַנטירן פֿאַר ‏ עמעצן, אײַנשטעלן 
זיך. אי פֿאַר אַ בּעליחובֿ. ,איך קען אים 


ניט גענוג און קען ניט אי פֿאַר אים", 


1, לאָזן שטיין א געוויסע צײַט (ניט רירן, 
ניט ניצן), עס װערט דערבּײַ אַנדערש. ,די מילך 
װעט א'--- װעט װערן זויערמילך, װעט פון 
אױיבּן זײַן שמאַנט?. ,די מילך דאַרף א', װעסטו 
גרינג אַראָפּנעמען די פּלעװקע". ,די װאַרעניע 


איז צו לאנג אײַנגעשטאַנען און איז פֿאַרצו" 


קערט געװאָרן". ,די גריץ איז אײַנגעשטאנען 
ופֿון שיטער געװאָרן געדיכט), געװאָרן פֿאַר- 
טאַמעװעטײ, ישׂראל קאַפּלאַן. 

2 אקוזחװ. דזװ בּוֹו. לאָז אי די מילך, די 
גריץ, | 

8 אַקוזװ. אין אַ צאָל אויסדרוקן. אי אין די 
א ויג ן = זאָגן אָפן, דירעקט, גלײַך אין פּנים 
אַרײַן. א' דעם (בּיטערן) אמת, דעם (מיאוסן) 
ליגן אין די אויגן. א' אַ ג ר אַנדע אין די 
אויגן = זאָגן א גראָבּן, װילדן ליגן; װעלן אײיַני 
רעדן ניטיגעשטויגנס. *א' אַ לינקן שטומפּ = 
(גנביש) פֿאַרמסרן, 

מיט זיך -- ,דאָס געקעכטס איז זיך אײַני 
געשטאַנען און איז געװאָרן פּאַפּע. גיי, עס 
פּאַפּע!". ,דער שניי װעט זיך א', װעט װערן 
אַ שליטװעגס". 

-עכץ. -עניש. 
וועלט- 
בּאַרימטער פיזיקער, שאַפֿער פֿון דער טעאָריע 


איינשטיל 


פֿון רעלאַטיװוקײט. געװוינער פון נאָבּעל-פּרײַז 
אין 1921. געבּאָרן אין דײַטשלאַנד, געלעבּט 
/אין שווייץ, לעצטע יאָרן פון לעבּן געואוינט 
אין די פֿאַראײניקטע שטאַטן. װאַרעמער ייד. 
הויך-מאַראַלישע פּערזענלעכקייט. א קאָפּ װי 
א'ס. ער איז דאָך אַן א'! -+ דפֿו, בּ8. -יש -- 
אַדי. ,מיט א קאָפּ װאָס איז געװען א בּיסל וייי 
ניקער װי אייי, לע, טמז, 1953 שו 1, 


אײַנשטײיגיקן -- טרו. -יק אײַן, --געשטייי 
ניקט. מאַכן עס זאָל זײַן שטייניק. א' אַ 
װעג. אי דעם שיפּוע פון זאַמדיקן בּאַרג. א' 
דעם צו נאָכגעבּיקן מענטשן. מיט זיך. 
דונג, 


אײַנשטיינען -- שטיין אײַן, -יגעשטיינט, 
אוטו --- װערן (װוי) שטיין. דאָס האַרץ שטיינט 
אײַן, טרװ -- מֿאַכן װי שטיין. ,... גע- 
שרומפּן יעדעס הארץ און אױסגעדאַרט, פאַר- 
קילט און אײַנגעשטיינט", בּראָד, בּאַגײַסטערונג. 


אײינשטיינערן -- טרו. -ער אײַן, -יגעשטייי 
נערט. 1. מאַכן שטינערליק. דזו דפֿו. 
2. אײַנמויערן. אי אַ פֿיגור צװישן די ווענט.. 
מיט זיך -- עבּויט אויף פאר זיך אַלײן 
אַ תּפֿיסה און שטיינערט אײַן זיך אין די 
װוצנטי, הר, אין שענסטן טאָג פון האַרבסט. 


אײַנשטײער -- דער, 'ס. װנ ין, יקע, 'ס 
גאַסט, אוֹרח אין אַכסניה (-+ אײַנשטײן, 53), 
,װײַט ניט אַלע אומזיסטע אי װאָס פילן אָן ... 
גורליאַנדס וואוינונג האָבּן בּאַװיזן צו אנטלויפן 
יאַהיים", בּערג, בּײַם דניעפער וו. ;אײַנגײערס 
און א'ס אין יענע געהױיבּענע קרײַזן אין היי" 
ליקן רוים", יג, טמז, 1965 צו 9. 


אײַנשטײַפֿן -- טרו. שטײַף אײַ --גע- 
שטײַפֿט. 1. מאַכן שטײַף. א' אַן אייבּער- 
העמד מיט קראָכמאַל. אי אַ װײַס קרעגעלע און 
שיין אױספּרעסן 2, שטאַרק אײַנבּינדן. אי 
דעם פּאַק מיט שטריק. . אײַנגליװערן. פֿאַר- 
קילן. א' זשעלאַטינע. ‏ 4, אפצשרופֿן שטאַרק, 
/מאַכן זיכער. אי א מוטערקע אויף א ראָד, מע 
זאָל זי ניט פֿאַרלירן אין ועג, 5 אײַנדריקן, 
צונויפקוועטשן. ,אָט שטײַפט איר אײַן דעם 
גאָרגל, איר װערט רויט װי אַן אינדיק, פּרײַכט 
װי אַ גאַנדז, און פון װעמענס װעגן? פֿון א 
שניפסל װעגן", פרץ, געדאַנקען און אידייען. 
0. אײַנצלען. ענגער מאַכן. אי די הוֹצאָות, דעם 
בּודזשעט. *א' דעם פּאַסיק = אויך: שטאַרק 
| פאַרמינערן די הוֹצאָות אויף שפּײַז. אונטער" 
הונגערן. /, שטרענגער מאַכן. א' די דיס- 
ציפּליך, 

מיט זין -- א' זיך אין אַ קאָרסעט. א' 
זיך, װערן קאַרגער. א' זיך און זיך האַלטן 
גרויס -ונג,. -עניש. 


אײַנשטיל -- דער, ן. אַקט אָדער רעזול- 
טאָט פֿון אײַנשטילן, סאיז נאָר אַן א' פֿאַר 
קינדער. אי-מיטל, א"-מעדיצין -- ;,מיט געבּן 
אַ חולה א-מיטלען װעט מען זײַן קראַנקײט 
ניט היילן", בּצג, טמז, 1967 שו?. //נג -- 
,דאָס איז געװוען פּראָפּאַגאַנדע און איי, פֿאַש, 
41:1954 19. 





אײַנשטילבּאַר 


אײַנשטילבּאַר -- אדי. דזשמ. נר. װאָס מע 
קען אײַנשטילן. 

אײַנשטיליק -- אַדי. נעאָל. װאָס מע קען 
אײַנשטילן. װאָס איז בּכּוֹח אײַנצושטילן, בֹּאַז 
רואיקן. אַן איער המון. איע מיטלען. 

אײַנשטיליקן -- דזוו אײַנשטילן, נעאָל. , מײַן 
לעבּעדיקע, ריידעװדיקע ייִדישע װעלט, זי אײין- 

- געשטיליקט", יג, פֿון מײַן גאַנצער מי. 

אײַנשטילן -- טרו. שטיל אײַן, --געשטילט, 
1. מאַכן עס זאָל זײַן שטיל, מע זאָל אױפֿהערן 
ריידן, שרײַען אע. אי די שרײַערס. אי די קינ- 
דער אין קלאַס. אי דאָס געליאַרעם, די גװאַלדן, 
;סע װערט אַ שושקעניש... מחמת יעדער 
איינער װיל א' דעם צװייטן", ממוס, 'צוריק 
אַהיים'. ;אַ קינד קען מען א': אַ זעץ, א פּאַטש, 
א קניפּ-- פאָרט אַ קינד", שע, מאָנאָלאָגן 
;דער מו װערט אײַנגעשטילט און חזרט זיך 
ניט איבּער, די אָװנט-שלװה נעמט אֲרום די 
קו צוריק", הל, בּלאַט.. . עפּלבּוים. 


2. אײַננעמען, בּאַרואיקן. אי מיט גוטע ווער- 
טער. אי דאָס וויינענדיקע קינד מיט דער בּרוסט, 
אי די צעקריגטע צדדים. אי דעם צעבּונטעװעטן 
המוֹן. אי די צעהיצטע געמיטער. ;דער אַשמדאַי 

- האָט קוים מיט צרות אײַנגעשטילט דעם עו" 
לם", ממוס, קליאַטשע. ,ער האָט די קינדער 
װי עס איז אײַנגעשטילט, אָבּער אויף איר אַליין 
איז אַן אַנגסט אָנגעפּאַלןײ, יד, אבן נגף. ,איך 
האָבּ בּאַרוט און אײַנגעשטילט מײַן זעל", תּי, 
תּהלִים, קלא, 2. ,האָבּן די אמעריקאַנער יידן 
אײַנגעשטילט זייער געוויסן דורך אויסליין" 
געלט", ש. מאַרגאָשעס, טאָג, 1957 ; 26, 

3. בּאַפֿרידיקן אַ בּאַדערפֿעניש: עסן, טריג- 
קען אע. ;,איצט אַז מיר האָבּן ניט אַפילו אַ 
שטיקל בּרויט מיט װאָס צו א' אונדזער הונ" 
גער", מ. בּ. זאַביעזענסקי, די שװערע צײַט װן, 
ווארשע 1887. פיג. ;און ער שטילט ניט 
אײַן זײַן דאָרשט מיט די װאַסער פֿון דער 
תּורה", תּניא. קיא. 

4 מאַכן עס זאָל װייניקער אָדער גאָרניט 
וויי טאָן. א' דעם צאַנװײטיק. ,דער רעצעפּט 
װעט אי די היץ". ;אָפּיום. .. שטילט אײַן די 
שטאַרקסטע װייטיקן", ד. האַכבּערג איבּז, אָטאָ 
שמײַל, געװיקסן, מאָסקװע 1920, 

9. אָפּשװאַכן אָדער אינגאַנצן עלימינירן, אי 
אַ קאַנפליקט. ,אַזא מאן װי ער (בּאַדאַרףן אײַנ- 
צושטילן דאָס מחלוקת", תּולדות יהונתן, לובּ" 
לין 1889, | 

0. אײַנהאַלטן, אײַנהאַמעװען. ,אײַנצושטילן 
דאָס געבּלוט {פון דער געבּערמוטערן..., טרינ- 
קען אינדערפרי ניכטערן אַ װײַסלעכץ פון אַ רוי 
איי, אויסגעמישט מיט קאָניאַקײ, טאַרלער רבּי, 
סגולות ורפֿואות |, לאָדז 1910 ,האָט דער 
שטאַרקער בּײַנאַכטיקער װינט אײַנגעשטילט... 
{דין כװאַליעס", בּערג. בּײִַם דניעפער |. *א' 
בּ לוט = אָפּשטעלן, עס זאָל ניט רינען פֿון 
אַ וואונד, ,,שטיל מיר מײַן בּלוט אײַן, װאָרעם 
מיר דוכט זיך אַז איך קאָן נאָך לעבּןײ, טויזענד 
אונד איין טאָג װאַרשע 1839, 

7. מאַכן אַז אַ (בּרויזיק) געפֿיל, אַן איבּער- 


אײַנשטילעריש -- אַדי. 


אײַנשטים -- דער, -ען 


איינשטימיק -- אַדי. 


אײַנשטימיק -- אַדי. 


1231 


לעבּונג זאָל אַװעק, זאָל צעגיין. ;דער גרימ" 
צאָרן פון מלך איז אַ מלאך:המות, אָבּער א 
קלוגער מאַן שטילט אים אײַן", תּי, משלי, טז, 


| 14, ;זי. װעט װאַרטן, זי װעט שװײַגן. זי װעט ‏ 


אי דאָס בּענקען", סעג, 'דעם שוחטס טאָכ- 
טערי. ,װעלן מיר ניט א' אין אונדז דעם אױפֿי 
געיאָמער", הל, טאָג, 1958 וא 22, 

8 אונטערדריקן מיט גװאַלדמיטלען; רעפּרע- 
סירן, בּאַשטראָפֿן, ,זיי װעלן זיך ניט שעמען 
רופֿן קאָזאַקן . . . און מאַכן חבֿרילאַפּ מיט די 
גאַנצע הינטישע קאָמפּאַניע װאָס קומען אי די 
אַרבּעטער", אַ רעדע אויף פורים, װילנעץ 1897, 
;אָנגעקומען דרײַ עסקאַדראָנען אולאַנער . . . און 


האָבּן אײַנגעשטילט דעם פּאָגראָם", מ. בּ. זא 


בּיעזענסקי, די שװערע צײַט װו, װאַרשע 1887, 


- /9, ליקווידירן, אומבּרענגען. אָפּראַמען פֿון 
וועג. אי אויף אייבּיק. אי דעם מסור. אי דעם 


שׂונאס האַרמאַטן, י | 

מיט זיך -- די זאַװערוכע שטילט זיך 
אײַן. דער קאָך (טומל אע) שטילט זיך אײַן 
,צי האָט זיך נאָך ניט אײַנגעשטילט דער שטו" 
רעם", יהואַש. ,און די וואסערן האָבּן זיך אײיַנ" 
געשטילט", תּי, נח, ה, 6. אדי בּנייבּית פֿלעגן 


. אין װאַלד אַנטלױפן פאַר אימה און שרעק און 


זיך דאָרטן בּאַהאַלטן בּיז דעם פּריצס כּעס װעט 
זיך א'י, אַש, תּהילים-יוד. ,איבּערזיצן עטלעכע 
אָװונטן אין שטובּ, בּיז ס'װועט זיך אי אין אים 
די גריזאָטעץ?, א. קאַרפּינאָװיטש, בּײַם װילנער 
דורכהויף, תּ"אַ 1967. - 


זעכץ. יעניש. 


אײַנשטילער -- דער, 'ס, װג דין, -קע, יס, 


4 װער עס שטילט אײַן ,אַ מאַמע איז די 
בּעסטע איין",. 2. דרעסירער. 27. דער אי פֿון 
חיות. 2. מכשירל װאָס מע דריקט אַרויף 
אויף סטרונעס פון אַ פֿידל שטילער צו מאַכן 
די טענער. | 
װאָס איז מסוגל 
אײַנצושטילן, צו בּאַרואיקן אאַזװ. איע מיטלען. 
איע רייד, הקייט, | 

י אַקט אָדער רע" 
זולטאט פון אײַנשטימען. , מיר האָבּן דאָ אַן 
אויסגעצייכנטן נאַטירלעכן א' צװישן פֿרודס 
און סאָמנערס בּאַגריפֿן", מו, יבּל אא, 177, 
אין א' מיט = בֹּהסכּם מיט. 2117 -- הסכּמה. 
די. א' צו בּאַטײליקן זיך אין אַן אונטערנעמונג. 


,פון מיר . . . װאָס ערװאַרטעט {מיטן אומגע- 


דולד איין אַנטװאָרט, מיט א'", מ. אחון, סיפור 
משני בּעלי תּשובה, וילנע תרנ"ו. ,צו באַקוי 
מען ארץיישׂראל פֿון תּוגר מיט דעם א' פֿון 
אַלע מלכי אײיראָפּע", נתנאל, דער פוטטערנער 
אייװען, פּיעטריקאָװ תּרס"ד. 

װאָס איז (בּאַשטײט) 
פֿון איין שטים. אַן איער כאָר. אַן איע אָפּאָי 
זיציע. ,דער פֿאָרשלאָג איז נאָר אַן איער, קייי 
נער שטיצט אים ניט",. -יקייט -- די אי פון 
כאָר איז אַ חסרון, 

װאָס אַלע שטימען 
פֿאַר דעם. װאָס איז מסכּים, איז בֹּהסכּם. (ניט) 
זײַן אי. אי אָננעמען אַ בּאַשלוס. אי אויסשליסן 


אײַנשטיק -- דער, -ן. 


אי אַ תּאווה. 


אײַנשטיקן 


! עמעצן פֿון פֿאַראײן. /און דער בּחור װעט איר 


נעמען װי זי שטייט און גייט, איז ער אױיך 
ניט-ווילנדיק א"י, מ. אחון, אַננאַ גריגאָריעוװנאַ, 


. ווילנע תּרנ"ו. ,די אױסקלײַבונג איז ניט געָ- 


װען קיין איע", דפּ, 'בּרוריה'. -יקייט -- 


- ;אַגבֿ איז קיינמאָל ניט געװען קיין אידילישע 


א! אין דעם 'קרליזיי, מוק, מײַנע בּאַגעגענישן וו. 
;אַזױ װײניק א' בּנוגע צו דעם אַבּסאָלוטןײ, בּן- 
נתן דאָס נײַע לעבּען נ"י, מערץ 1913, 


אײַנשטימען -- שטים אײַן, *געשטימט. 


אוטװ -- 1. מסכּים זײַן, מוסכּם װערן א' 
מיט עמעצן, מיטן געדאַנק. א' אויף א 
פּלאַן. א' עפּעס צו טאָן. ,ער און די װעלט 
שטימען ניט אײַן", פֿװל = האַרמאַנירן ניט. 
,זיי האָבּן דאָ ניט װאָס אײַנצוּװענדן און שטיי 
מען דערצו אײַן", מעש"ה {מ. עפּשטײןן, דיא 
אומגליקליכע יתומה, װאַרשע 1878 2: אָנ 
נעמען אײַנשטימיק. ,אַלע שטימען אײַן צ ום 
פאָרשלאָג. דער פֿאָרשלאָג איז אײַנשטימיק אֲנֵי 


גענומען". .--- מע מוז גענוי דערגיין . . . --- מע 
מוז, האָבן אַלע אײַנגעשטימט", די מעשׂה פֿון , 


פֿיער בּרידער, װאַרשע 1906, 


טרוו --- 1, אײַנשטעלן דעם ריכטיקן טאָן פֿון 
אַ מוזיקאַלישן אינסטרומענט. ,ס'וערט אַזאַ 
קאַצן"מוזיק ווען אַלע אין אָרקעסטער נעמען אי 
די כּלים". ,דער פֿאָרטעפּיאַניסט, . . קומט צו 
איר אַלע צוויי װאָכן אום וָדי פאַרטעפּיאַנען אײינ- 
צושטימען", אמד, דער פֿאָרטעפּיאַניסט, װילנע 
 ..8‏ 2. אױסגלײַכן. זוכן (געפֿינען) אַן 
אײַנשטימונג, אַ הסכּם. ,דער רמבּם און ר' יהו- 
דה הלוי . . . און נאָך פיל אזעלכע וועלכע האָבּן 
זיך בּאמיט אײַנצושטימט? דעם יודנטום מיט 
די נײַעסטע מיינונגעןי, מב"ם, הוגה דעות !, 
ווילנע 1912 מיט זיך -- א' זיך און חתו" 


- נה האָבּן. אי זיך אויף אַ זעאונג. ;װאָס לענ- 


גער מע לעבּט צזאַמען, אַלץ מער שטימט 
מען זיך אײַן", שװ. -עכץ. -עניש. | 


אײַנשטימער -- דער, 'ס. װנ ין -קע, -ס. 


װער עס שטימט אײַן. אַן אי פֿון פּיאַנעס. .ער 
דרעמלט די גאַנצע צײַט און די קאָפּ שאָקלט 
זיך אויף אראָפּ. רופֿן מיר אים דער א'", ,ליי- 
דער איז דער מזרחי דער ערשטער א' איף 
אַפריקע {= אוגאַנדען", נתנאל, דער פּוטטערי 
נער אייװען, פּיעטריקאָו תּרס"ד, ‏ -עריי. 


אײַנשטינקען -- טרו. שטינק אײַן, --גע- 


שטונקען. מאַכן עס זאָל שטינקען. אי די שטובּ 
מיט מאַכאָרקע. אויך מיט זין. עכץן. 
-עניש, | 


דאָס װאָס מע שטיקט 
אײַן. אַ בּלוזע מיט אַ שיינעם א'. פֿרגל אײַנ- 
שטוק. / 


אײַנשטיקן 1---טרו. שטיק אײַן, -* געשטיקט, 


1. אונטערדריקן. אי אַ רעװאָלט, אַ בּונט אע. 
2. אָפּשװאַכן אָדער אינגאַנצן אײַנהאַמעװען אַ 
געפיל, פאַרלאַנג אע. אי אין זיך דעם פֿאַרדראָס, 
8 אײַנלעשן. אי דאָס פֿײַער. 
פֿג. אי אַ סקאַנדאַל. 4. אײַנפּרעסן. אלנ 
קװעטשן. אי די זאַכן אין װאַליזע. א' אין אַ 





אײַנשטיקן 


חדרל אַזא עולם! אי דעם האַלדז מיט א האַרטן 

קראָגן. | 

מיט זיך. /עניש. 

אײַינשטיקן 11 -- טרו. -+ דפֿו. אײַנהאַפֿטן, 
אײַנהעפטן. אי אוזאָרן אין אַ סערוועט. א' אַ 
מגן-דוד. אי מיט רויט אין בּלויען סאַמעט פון 
תּפילין-זעקעלע דעם נאָמען פֿון בּר-מצװה 
רבּחור). ונג. -עכץ, | | 

אײַנשטירצן -- טרו. שטירץ אײַן, -גע 
שטירצט, דטשמ. נר. אײַנװאַלגערן, אײַנבּרע- 
כן. ,איבּער א בּריק צו גיין װאָס צום א' 
שטייט", ר' הילל ליכטענשטיײן, עת לעשׂותו, 
סאַטמאַר תּרלײ"ב, לז/א, 

אײנשטעבּאַלירן -- טרו. -ליר אײַן, --י(גע) 
שטעבּאַלירט. (קאַמאַשן-מאַכערײַ) אַרײַנקלאַפּן 
מיט אַ מאַשינקע די קנאָפּקעס אין א קאַמאַש. 
,פֿרוער האָט מען בּאַדאַרפֿט אױסשטעבּאַלירן 
לעכלעך און דערנאָך א' קנאָפּקעס. איצט מאַכט 
מען עס אלץ צוזאמען", רייד (גראָדנע) 

אײנשטעך -- דער, ן. אַקט אָדער רעוול- 
טאַט פֿון אײַנשטעכן. דזװ אײַנשטאָך. אַ װייי 
טיקדיקער אי. ונג -- אניעקציע. עדי 
אַנעסטעזיע קען זײַן אַ לאָקאַליזירטע און 
אַדורכגעפֿירט װערן אין 1 אָדער 2 א'עןײ, פֿגעז, 
ווילנעץ 1940, פא 8, 

אײַנשטעפן -- טרו. שטעך אײַן, --'געשטאָכן. 
1. אַרײַנשטױסן, אײַנשטעקן, אַרײַנשטעקן אַ 
שפּיציקע זאַך (דער אָבּיעקט איז דער אינסטרן- 
מענט), אי שפּילקעס אין קישעלע. אי די וילע 
אין היי. א' א מעסער אין בּרוסט. ,דא בּוט 
אים הערצוג יואָבֿ דיא שפּיץ בֿון דעם שװערט 
זײַן. אוני שטאך אין קרעפֿטיקליכן צו דער 
בֿוינפטן ריפּן אײַזײ, שמואל-בּוך, סטראָפֿע 949, 
2. דזו בּו (דער אַבּיעקט איז א פּערזאָן אָדער 
א גליד פֿון קערפּער). אי אַ פינגער מיט אַ נאָדל, 
אי די בּרוסט מיט א קינזשאַל. *א' דעם בּלאָטער 
(די מכּה) = אויך: דזוו אויפשטעכן דעם בּלאָ 
טער, -+ 495. עדי טױט פֿײַל... האָט װי א 
בּין אים אײַנגעשטאָכןײ, יהואָש איבּז, הײַאַװאַי 
טאַ. אויך פֿיג. דער קרעכץ האָט אײַנגעשטאָכן 
אונדזערע הערצער. 9. אנאָקולירן. אי אַלע 
קינדער קעגן מאָזלען. 4. פֿאַרשטעכן א' אַ 
שפּענדל אונטער אַ נאָגל. 0. אײַנגראַװירן 
אי די איניציאַלן אויף א פֿינגערל. 60. אֵלֵנ 
העפטן, אי אוזאָרן אויף בּעטצײיג, 

מיט זיך -- אי זיך אַ פֿינגער. ,יעדע שטים 

פֿון טרייסט האָט אין מײַן האַרץ זיך אײַנגץ- 
שטאָכן", מ. שטיקער איבּז, נעלי זאַקס, טמז, 
6 ווא 11, ;איין קליינע רגע האָט דער מאַן 
זיך אײַנגעשטאַכן אין מיר מיט די אויגןי, איק, 
פּסח תּשיײט. -עניש. דער (דין, יקע) -- 
אויך: אַפּאַראַטל צום אינאָקולירן. 

אײַנשטעל -- דער, ן. 1. אַקט אָדער רע- 
זולטאַט פֿון אײַנשטעלן זיך). דער א' פֿאַר 
עמעצן. ,, דאָס איז געװוען אין בּאַזע-לאַגער פון 
דער אַפּטײלונג, נאָכן אי .פאר אן ארויסטריט", 
מ. אהל, איק, ר"ה תּשכ"א. א"ג על ט בּײַ אַן 
אַזאַרט-שפּיל. אדש טיפט אין א װארשטאַטט, 
ספּעצ פֿאַר טאָקערײַ. 2. דאָס װאָס מע שטעלט 


אײַנשטעלונג -- די, דען 


192 


אײַן. אַן א' פון יאַגעדעס, פֿון װײַנשל, פון 
קאַרשן אע. 0, אײַנפֿיר. אײַנפֿירונג. געוויינט- 
לעכער א'. בּלײַבּן בּײַַם אי. צײַט צו בּײַטן דעם 
אַלטן א'. ,מע איז אַן א' אזא בּײַ אונדז פון 
קדמונים אָן", רייד (פּאַד). ‏ 4. אײַנאָרדענונג, 
אָרגאַניזירונג. ,ער. האָט בּאַלד פֿאַרשטאַנען דעם 
גאַנצן אי פון דער שקלאַפֿן-סיסטעםײ, אַש, משה. 
;אַלע אומות זײַנען געװען פאַרסמט פֿון שׂנאה 


צו אונדזער פֿאָלק. אָבּער . . . עס דערהויבּן צו 


אַן אי.. . והאָבּןן די דײַטשן", יג, טמז, 1964 
װ21. 0, בּאַציאונג. צוגאַנג. אַלגעמײן געפֿיל, 
אויך מיר אַן אי. אַ װאַזשנער א'. אי פֿון פֿרײַנד- 
שאפט, פײַנדשאַפט אאַזװ. אַ האַרציקער א' 
בּנוגע צו ייִדיש. 0, גרונט-פרינציפּ, קוקווינקל, 


שטאַנדפּונקט. אידייאישער א'. עטישער א', לי- 


טעראַטור-קריטישער אי. סאָציאַל-עקאָנאָמישער 
אי. 0. רייקע. אַװאַנטורע. אײַנשטעלעניש. 
,שרעק פֿון געראַנגל, פון אי און שטאָלצן דער 
גרייך", סוצ, װאַלדיקס. 


1 פּראָצעס 
אָדער רעזולטאַט פֿון אײַנשטעלן. ,די ריכטיקע 
אי פֿון האָלענדישע אויוונס בּאַשטײט אין דעם, 
מע זאָל אינעװײיניק מאַכן גענוג 'גענג' (לוכ- 
טעס)", פגעז, װילנע 1931, נאן 22. 2 דאָס 
װאָס איז (װערט) אײַנגעשטעלט. שטעלעכץ. אַ 
פּאַלאַטקע, אַן אי בּעתן יריד. 9. אײַנפֿירונג, 
אַן אָנגענומענע אי 4, אײַנאָרדענונג. אָרגאַ- 
ניזירונג. די אי פון ייִדישאַראַבּישן שלום. ,דר 
זעלבּיגר גאָט זול. . . אונטר ליינן דשׂ קיניג" 
רייך אונ' די אין שטעלונג פון דשׂ קסריות", 
יוסיפֿון, פֿיורדא 1764, ,דיא איין שטעלונג פֿון 
דיא קיניגן זאָלשׂט איבּר טרעטףן", יוסיפון, 
אַמשט 1743, ,די א' פֿון זײַן מיליטער און 
דינערשאַפֿט", י. כּהן, איק, פּסח תּשיט. 0. בּאַי 
ציאונג,. צוגאַנג. אַלגעמײנער פּרינציפ. ‏ עס 
געפֿעלט (ניט) זײַן אי. ;אין אים דריקט זיך 
אויס א בּאַשטימטער אַספּעקט פֿון ייִדישער א' 
צו זיך און צו דער װעלט", גרינ, איד און װעלט. 
0. שטאַנדפּונקט, גרונט-פּרינציפּ. א פּראָגרעסיװע 
(רעאַקציאָנערע אאַזװ) א'. אדער גריכישער גע- 
דאַנק מיט אַן אַנדער א'... צו מענטשן", 
קאָר ו. ,די ליטווישע ייִדן האָבּן ניט קיין ווער- 
בּאַלע, נאָר אַ לאָגישע א'ײ, אאר, יישפ צן, 3---6, 


7 אײַנשטעלעניש. מוטיקייט. , מײַן גאַנצע 


יינגלשע אי פאַרכאַפּט מיך", הל. 

וְאין דעם זעלבּיקן סדר און כּמעט אויפן 
זעלבּיקן אוֹפן װערן אױיסגעטײַטשט די װער" 
טער אײַנשטעל און אײַנשטעלונג דאָך 
זיך מערקן: דעם חילוק בּײַ בּבּ 2:1: פֿטמ און 
פֿאַרשפּרײטער איז אײַנשטעל פֿאַר אײַנפיר, איינ- 
פֿירונג (33); 33 4--7 איז אײַנשטעלונג די 
עלטערע פֿאָרעם און אײַנשטעל די מאָדערנעין 


אײַנשטעלן -- טרו. שטעל אײַן, *--געשטעלט, 


1. אַרײַנשטעלן, אי דאָס זילבּער אין קרעדענץ. 
אי אַן אָרגל אין אַ טעמפּל. אי אַ װאָרט (פראזע, 
זאץ) קלאָרער צו מאַכן דעם פּאַראַגראַף א' 
אין אַ רשימה נאָך נעמען. , פֿאַרװאָס האָט די 
געזעלשאַפֿט . . . אין איר יחוס:צעטל ניט אײַנ- 
געשטעלט איר מענטשן ליבּע?", ש. בּריכּוכבֿא, 
אַ נײַע אַמעריקאַנישע הגדה.. ., װילנעץ 1900, 


אײַנשטעלן 


2. אַװעקשטעלן עס זאָל בּלײַבּן שטייענדיק, 
אי אַ יונג אײַנגעבּויגן בּיימל. א' דעם צצ- 
װאַקלטן פּאַרקאַן. י 
9, (וועגן שפּײַז) ניט ניצן גלײַך, נאָר אַװעק- 
שטעלן, עס זאָל בּאַקומען אַן אנדער טעם, 
ווערן צום טייל אַן אַנדער פּראָדוקט. אי מילך 
אויף זויערמילך. א' אַ טעפּל מיט זויערמילך. 
אי האַרטע בּאַרנעס זיי זאָלן וייכער װערן 
פֿיג. ,בּכדי זיי ודי בּיימלעךן צו דערהאַלטן, 
האָט זי (די נאַטורן דעם זאַפט אינעװײיניק אין 
זיי אײַנגעשטעלט . . . װי מע בּאַהאַלט אַן עסני 
װאַרג אין קעלער", ממוס, 'די אַלטע מעשׂה', 

4 ספּעצ, דזוו 53 אָבּער פריער פֿאַרפּראַװען. 
אי קרויט. א' אוגערקעס. בּאַשיטן מיט צוקער 
און אי יאַגדעס. אי װײַנשל, קאַרשן אע. 

9. אויפשטעלן. אױפּבּױען. א' פּאַלאַטקעס, . 


א הלַזקעס. ?אויב ס'איז ניטאָ קיין מעגלעכ- 


קייט אײַנצושטעלן א האָלענדישן אויװן. +.", 
פֿגעז, ווילנע 1931, נאו 22. ,אויף זײַן בּאַצירק 
האָט מען אײַנגעשטעלט בּעטאָןךסטויקעס", ה. 
ראַבּינקאָו, סאָװי היימלאַנד, 1962, פאן 1. 

0. אײַנאָרדענען. אי א מאַשין אין װאַרשטאַט, 
אי דעם װאַרשטאַט. אי רימענס פאַר די רעדער 
פֿון מאַשין. אי די מיזאנסצענעס. ,מע קען א' 
אויף די בּויער-מאשינעס וייכע קישעלעךף", 
די גאַרבּער און בּערשטער שטימע, מאָסקװע 
8, פפאן 2. ,אי דעם רינשטאָק אַזוי, אַז זײַן 


אַנבּײיג זאָל צונױיפֿפאַלן מיטן אָנבּייג פֿונעם 


בּאָדנשטײין {אין דער װאַגראַנקען, נ. סאַכאַרני 


איבּז, ל. פרומין, װאָס דאַרף מען װיסן... 


װעגן אַ װאַגראַנקע, כאַרקאָװ 2.,. 
7. געפֿינען אַן אָרט ואו צו ואוינען (צײַטי 


װײַליק). אי די זעלנערס אין די בּעלייבּתּישע 


הײַזער. אי סאָלדאַטן אויף קװאַרטיר. .מע האָט 


אונדז אַלעמען בּיסלעכװײַז אײַנגעשטעלט בּײַ 


פאַרשיידענע ייִדן", ייט, פוילן װו. 

8. עטאַבּלירן, אי א גאַנצע בּאַלעבאַטישקײט. 
אי א פּאָליטישן אַפּאַראַט. אי אַ נײַע סיסטעם, 
אַן אנדער רעזשים. ,פֿאָרמעלע דעמאָקראַטיע 
קען מען סתּם אי, צו פֿאַקטישער דעמאָקראַטיע 
בּאַדאַרף מען דערװאַקסןײ, ימ, די פּרעסע, בּ"א 
5, };איז לײַכטער צו געװינען אַ מלחמה 
איידער אײַנצושטעלן דעם פֿרידן", בּ. אַקסלער, 
פאַש, 1950 וו 21, 

9. אָרגאַניזירן, שאַפֿן עפּעס בּנוגע צװישנ- 
מענטשלעכע פֿאַרהעלטענישן. א!' גוטע בּאַציי 
אונגען. אי פֿרײַנדשאַפט. אי א קאָנטאַקט מיט 
א נײַער גרופּע. א' ענגערע פארבּינדונגען מיט 
די ייִדן אין מדינת-ישׂראל. ,ויא מאג די זאך 
אײַן גישטלט נוייארט האבּן", בּבאיבּוך, 387, 

0. אַנגאַזשירן. אַנשטעלן. אַרײַנפֿירן אין 
אַמט. אי א דיריגענט פארן כאָר. אי סטאַטיסטן, 
,א נײַער פּערסאַנאַל איז אײַנגעשטעלט גע" 
װאָרן", אַש, גראָסמאַן און זון. די; 

1. באשטימען א סדר, אַ פֿאָרעם. אויס- 
קללײבּן צװישן א צאָל מעגלעכקייטן. א' די 
שריפטן פאַרן װבּ. אי דאָס ריכטיקע פֿאַר 
כּלליילדיש. אי די תּלמידים אין גרופּעס לוט 
זייערע קענטענישן. א' א פּראָצעדור. א' א 





אײַנשטעלן - 


פאָרמולאַר. א' די שטאַרקײט פֿון מיקראָפאָן. 
אי דאָס ליכט בּײַם פֿאַטאָגראַפֿירן. ,שטעל 
| אײַן אַ חלק אויף זיבּן, אויף אַכט", מס, קהלת 
תּקע"ט, יא, 2. ,... טענדענצן בּײַם אי די גראַי 
מאַטישע קאַטעגאָריעסײ, ימ, יושפּ צו, 3--- 6, 
2, אײַנפֿירן, אַרױסגעבּן אַ געזעץ, תּקנה 
אע. אי אַ געזעץ, אַ תּקנה. דאָס געזעץ, די 
תּקנה שטעלט אײַן.... ,דער װעדאַרבּע- 
ארצות . .-. האָט אײַנגעשטעלט א ריי תּקנות 
װוידער אַרײַנצובּרענגען א שטיקל סדר אין פֹאַי 
מיליע- און קהילה- לעבּן", ימ איבּז, שד ווץ. 
,;שטעלט דער געזעץ אײַן א נאָרמאַלן אָפּצאָל 
פון בּרוטאָיאומזאַץײ, א. שמויש, האַנטבּוך פֿאַר 
קרעדיט-קאָאָפּעראַטיװון, װאַרשע"װילנע 1925. 
,אומטראַדיציאָנעלקײט איז קיין נאָװינע ניט 
אין דעם אויסלייג . . . איידער עס װערן אײַני 
געשטעלט נאָרמעס", מו, יושפּ אוא, 2, 


2, אײַנפֿירן אַ מנהג, אַן אוֹפֿן לעבּן. אי אַ 
לאָקאַלן פּורים. א' אַז חוֹלִיִהמוֹעד סוכּות זאָלן 
! זײַן די װאַלן אין דער חבֿרה. אי צו פֿאָרן צום 
רבּין אויף די ימים-נוֹראים. ,האָט ער איין גי- 

שטעלט דש דיא נוֹצרים זאָלן זונטאָג רואן אוני 
- ניט אן (שבּת)", שאר, לח/ב. 


4. ריזיקירן. שטעלן אין סכּנה. א' דאָס 
הל עבּן. אי דאָס לעבּן צו ראַטעװען אַ קינד. 
,פאַרן בּרויט שטעלט מען אײַן דאָס לעבּן", 
שװ. ,דו זאָלסט ניט אי דײַן לעבּן צו גנבֿענען 
דעם מכס אָדער צו גיין אַלײן בּײַדערנאַכט, 
אָדער צו גיין אַליין אין װעג דאָרט װאו עס 
איז שכיח רוצחים", איבּז, ר' משה בּר' נתן 
נטע, שבט מוסר, סודלקאָוו 1833, ,רבּש"ע! זע 
נאָר, אַפילו דײַנע ערגסטע ייִדן, . . . דאָס פּסוֹלת 
פֿון דײַן פּאָלק ישׂראל --- װען ער שטעלט אײַן 
זײַן לעבּן . . . זוכט ער פֿאָרט נישט קיין נפשות 
אומצובּרענגען", ספֿר שבֿחי רמ"ל, לעמבּערג, 
יאָר? ,װי עס קומט עפּעס צו אַן ערנסטער 
זאַך, איז דער ייִד אין שטאַנד זײַן פאַרמעגן, 
אַפילן זײַן לעבּן אײַנצושטעלן יענעם צו ראַ- 
טעווען", קמ, 1866, יאת 5. אויך: א' דאָס 
(זײַן) לעבּן אין קאָן. אויך: אי דעם קאָפּ. 
שפּאַסיק: אי דאָס ליידיקע אײבּערשטיבּל, עאיי- 
| דער זיי (די קינדערן בּאַקומען אין מויל דעם 
ערשטן צאָן . . . דער טאַטע שטעלט זײַן לעבּן 
אײַן אין קאָן", (א. צונזער}, המנגן, לעמבּערג, 
יאָר? גראָבּיונגעריש: אי די סמאַרקאַטע בּיינער. 


, ספּעקולירן מיט דער ריזיקע צו פֿאַר- 
לירן. גיין אויף אַ סכּנה. אי אַ פֿאַרמעגן. א' 
די קאַריערע. א' דעם גוטן נאָמען. ,אין קאָרטן 
וי אין ליבּע מוז מען איי, שװ. *אי און אַרײַן 
וי קוֹרח (אין דער אַדמה, אין דער ערד) = אָנ 
ווערן אַלץ. ;אַז איינער האָט אַ פאָטער אַ גרויסן 
עושר דער מעג יאָ א' גרויס צו האַנדלען, 
איבּז, קול יעקבֿ, לובּלין 1874. , פֿאַר דעם װאָס 
איך שטעל אײַן מײַן קרן -- כאָטש נעמען גוטע 
רווחים", קמ, 1866, א 33, ,די קאָפּיקע פּראָ- 
צענט איז אַזױ ליבּ דעם פּראָצענטניק, אַז צולִיבּ 
איר שטעלט ער אַמאָל אײַן דעם קרן אַלײן", 
- ממוס, װינטשפֿ. ,װאָס האָכּ איך דאָ אייגנטלעף 
מוֹרא אײַנצושטעלן? מײַן קראָם, מײַן מסחר? 


אײַנשטעלן זיך -- -+ דפֿו. 


1238 


װאַס קען איך דאָ פֿאַרלירן?", ספ, יידישער 
קאַלאַניסט. 

8. פפעצ. אײַנלייגן, אַרײַנגעבּן מזומנים 
בּײַ אַ שפּיל אין קאָרטן, בּײַ יעדער מין אַזאַרט- 
שפּיל. אי אין קאָן. ?אַז מע שטעלט ניט אײַן 
נעמט מען ניט אויס (אַרױס)", שו. ,ליבּ האָבּן 
צו שפּילן און מוֹרא האָבּן אײַנצושטעלן", פֿװל. 
,שפּיִלן אויף גראָשנס און אי אַ דוקאַטײ, פֿװל. 
,ר' ראובן אונ' ר' אליקים האָבּן מיט אַננדר 
גישפּילט. דא האָט ר' אליקים אײַן גישטעלט 


| אפֿשר איין זהובֿ . . .י, ישו"תּ מהרש"לי, לובּ- 


לין 1599 וָהֹש |. ;אָ מלכּה איכל!... איך 


| שטעל אײַן אויף דיר מײַן קאָפּ אין קאָן... 


מײַן גאַנצן זילבּער אינעם קאָן א שאָט גצ 
טאָן", מל, 'די מלכּה אייכל'. 

אָפּשטעלן, אײַנהאַלטן. ניט לאָזן בּאַװעגן 
זיך. א' די פערד. , איך מעכט זער גערן ויל 
שרײַבּן װער װש {= ווייסן װעם לע"ע {(= לעת- 
עִתּהן די כּתבי' אין די הנט קומן. דרום װיל 
איכז לע"ע אײַן שטעלין בּיז עטץ ואר וידר 
שרײַבּט אי"ה {= אם ירצה השםן", פּראָגבּ, 13, 
,מיר האָבּן אָבּער געוואוסט וואו אײַנצושטעלן 
אונדזער גוטסקייט", א. ד. אָגוז, הומאָריסטישע 
דערציילונגען. | 


8 אַרכ. צושטעלן. ,זיא װעלן אים אין 


| איינם יאר אײַן שטעלן דער {= דעם} מיט דיר 


קונשׂטן קאן", 'היסטאָרישע אַלעגאָריע פֿון 
ר' מאיר שיץי, פֿיורדא 1694 {פֿש ווו 

9, אײַנטײַטשן. פֿאַרבּינדן מיט אַ געדאַנק. 
;דער זוהר הקדוש שטעלט אויף דעם אײַן דעם 
פּסוק יהבשׂר עודנו בּין שניהם"י, הרב אלכּסנדר 


זוסקינד איבּז, די הייליגע צוואה, װילנע 1887, 


0. איבּערשטעלן. איבּעראָריענטירן. ,מוזן 
די װעלטלעכע אי די זעלבּע געשיכטע . . . אַרום 
דעם אַקס פון מענטשלעכער לייסטונג און קדו" 
שה", ש. בּיקל, שרײַבּער פון מײַן דור וי 

21, אוטװ. זיך פֿאַרטרױען אויף עמעצן 
;דײַן בּאָבּע האָט מען דאָך געגלײיבּט איבּערזען 


קרויט, אָבּער פֿלײיש. . . װאָלט מען אויף איף / 
| שוין ניט אײַנגעשטעלטײ, אמ"ש (אָסטראָװסקין, 


דער מאַסקעראַדין בּאַל, װאַרשע 1884, 


1. שטעלן 
זיך אין א סכּנה. אי זיך דאָס לעבּן, דאָס (דעם) 
נפֿש. זיך אי און זײַן גרייט אויף מסירת-נפש, 
עער מוז זיך אי זײַן נפש אייןדערן ער בּרענגט 


| זיך אײַן זײַן פּרנסה", מלרה, לב/א. ,פֿאַר יצי 
| דער זאַך װאָס.... עס זאָל דערפון קומען אַ 
סכּנה מוז מען זיך שטאַרק היטן, און עס איז 


די גרעסטע עבֿירה, מע שטעלט זיך אײַן דעם 
לעבּןײ, חא, לד/א. ,װער ס'איז ניט אַרױסגע- 
גאַנגען לתרבּות רעה בּפרהסיא פלעגט זיך א' 


דאָס לעבּן און לערנען בּגניבֿה אין קעלער, 
- אויפֿן בּוידעם .. .*, ממוס, פבּישיבֿה של מטה' 


;אַן אָשה װאָס צוויי מאַנען זענען איר געשטאָר- 


- בּן, זאָל מען זי ניט נעמען, און דער װאָס זי 


נעמט װעט לײַדן אַן עוֹנש, װײַל ער האָט זיך 


אין אַ סכּנה אללנגעשטעלטײ, ספֿר חסידים, אָרט? 


תּק"ז?, סימן קנה. ;א יויִדיש קינד האָט צוליבּ 
דער חגא, . . . מוֹרא, געהאָט אַריבּערצוגיין דאָס 
| 


| 


אײַנשטעלן זיך 


געסל, נישט אי זיך דאָס לעבּן", אַש, תּהילַיםי 


: יוך. 


2. אַרױסװײַזן בּאַהאַרצטקײט, מוטיקייט. א' 
זיך און אָפּענטפערן דעם גבֿיר, דעם הערשער 
אע. ;אַ נאַר שטעלט זיך אַלדינג אײַן", מס, 


| משלי תּקע"ד, כח, 26 ויבּוֹטח בּלבּו הוא כּסילין, 


,איך שטעל מיך אײַן װי אַ היימישער דעם 


אַשמדאַי . . . אַ פֿרעג צו טאָן", ממוס, קליאַי 


טשע. ;האָבּן די תּלמידים זיך אײַנגעשטעלט 
בּעטן דעם רבּין, ער זאָל עטװאָס טוֹעם זײַן", 
לדבּ, נ"י תּשי"ז, קעה. י 

9. אָננעמען זיך פֿאַר עמעצן אָדער פֿאַר 
עפּעס. פֿאַרטײידיקן. א' זיך פ אַ ר אַן אייגעי 
נעם. אי זיך פֿאַרן רבּין. זיך א' פאַר עמעצנס 
כּ 3 ו ד (גוטן נאָמען). אי זיך פֿאַר איין צד. זיך 
אי פֿאַר די בּאַעװלטע און געקריוודעטע. אי זיך 
פֿאַר אַ פּרינציפּ, פאַר אַן אידיינעצ ‏ - 

4. בּלײַבּן צו גאַסט; פֿאַרבּלײַבּן אויף אַ 


צײַט, ,ער װיל זיך בּײַא אינן אײַן שטעלין .. . 


נייארט דז ער פֿון זיא בּײַא דער נכט איז פּטור 
גווארין אונ' ווידר אַהײם קומן", בּאַלעגערניש. 

9. אײַנרואיקן זיך, קומען צו אַ סטאַבּילן 
גײַסטיקן מצבֿ. אַרומלױפֿן, שמײַען און דער" 
נאָך אי זיך. זיך װאַרפֿן אויף רעכטס און אויף 
לינקס און לסוף זיך א'. 


|| 0, דריטפּערזאָניק. קומען צו אַ מצבֿ, סי 
| טואַציע, און בּלײַבּן אַזױ אַ געװויסע (לענגערע) 


צײַט. אַ שלום שטעלט זיך אײַן, אַ נוסח שטעלט 
זיך אײַן. עס האָט זיך אײַנגעשטעלט אַ נייטי 
ראַליטעט. עס האָט זיך אײַנגעשטעלט אַ שליט- 
וועג. ;נאָך די קריגערײַען האָט זיך אײַנגע- 
שטעלט אַן אידיליע צװישן מאַן און װלב". 
,על הקור והחורף דיא זיך בּשנה זו איין זמן 


אָרוך האט אײַן גישטעלט", שלמה זלמן בּול; 


אַ קלאָגיליד אויפן קאַלטן װינטער', 1784 
וָאמפ ז. ,האָט זיך אינגיכן אײַנגעשטעלט אַ 
נישקשהדיקער שלום בּית"י, בּערג, בּײַם דניעי 
פער |. | | 
דריטפּערזאָניק. אָרגאַניזירן זיך. שאַפֿן 
זיך. די קונדשאַפּט שטעלט זיך אײַן. די אַרבּעט 


אין אַנשטאַלט האָט זיך שוין אײַנגעשטעלט. 


8, אײַנאָרדענען זיך. אי זיך בּײַ עמעצףן 
אין צימער האָט זיך אַלץ גוט אײַנגעשטעלט. 

9. אָנגענומען װערן. ,דאַרף מען ניט איבּער- 
בּײַטן זאַכן װאָס האָבּן זיך אײַנגעשטעלט", ימ, 
יושפן, 5. ,האָבּן זיך אײַנגעשטעלט אויסלייג- 
נוסחאָות דערעיקר מיטן כּוֹח פֿון דער דעה, 
ס'רוֹבֿ מלוכישער" ח. גינינגער, ייִשפ אי 
0. אײַנפֿונדעװען זיך. אײַנגרונטיקן זיך. אי 
זיך מיט אַ גרויסער קראָם. אי זיך װי א יוס- 
טער בּעל:הבּית מיט אַ שטאָט בּײַ דער מורח"י 


װאַנט. ,, בּיז מע װצט זיך נישט א' מיט א 


געשעפֿט איז ניטאָ װאָס צו קלערן", ש. איזבּאַן, 


ר טמז, 1967 א 11. 


1, אָפּמאַכן בּײַ זיך, קומען צו א החלטה, 
אָננעמען א שטעלונג. א' זיך א ויף עפּעס. 
אי זיך ניט צו ענטפֿערן אויף זידלערײַען. ;זי 


! ודי סוחריםן האָבּן זיך אײַן גשטעלט דז זי אַלי 


רום אונ! עהר מוזן הבּן ויא אַלטי ער פארני 





אײַנשטעלעכץ. 


סוחרים מעריטירן", י. מאַרשן, חנוך לנער, 
פיורדא 1774, ,איצט אין זעלכע ספקות זיך 
אײַנצושטעלן ווייסט מײַן נשמה נישט", עט, 
לידער, 

2, נאָכן אײַנשטעלן (בֹּבּ 43) קומען צום 
געפּלאַנירטן. מצבֿ. ,די מילך האָט זיך אײַנגע 
שטעלט און מע קען איצט אַראָפּנעמען שמאַנט 
צו שלאָגן פּוטער". ,דאָס װאַסער װעט זיך אי 
און װעט ניט זײַן מוטנץ". | 

13, אָפּשטעלן זיך. אױפֿהערן טאָן. װירקן. 
אי זיך און ניט גיין װײַטער. עדורך נאָך פילע 
אנדערע אורואַכן װאָס האָבּן זיך שוין אַלע 
אײַנגעשטעלט (אױפֿגעהערט)"ײ, אמד. 

4 פטמ. זיך שטעלן אין א ריי. זיך א' 
- פֿון סאַמע בּאַגינען. | 
איינשטעלעכץ -- דאָס (די) -ן (דער). רע- 

זולטאָט פון אײַנשטעלן (זיך), אויך. מיט איר 
בּײַטעם. א ווילד א', 
אײַנשטעלעניש -- דאָס (די), "ן. פּראָצעס 
פֿון אײַנשטעלן (זיך). דערעיקר: בּאַהאַרצטקײט, 
מוט, דרייסטקייט. גרייטקייט צו גיין אויף א 
| סכּנה. אומבּאַרעכנטקײט. זוכענישן און א'ן, 
רעדן מיט אי. שפּילן מיט חוצפּה, מיט א" 
געווינען בּרויט מיטן אי פֿון לעבּן. ,אין אזא 
פּאַגאָדע איז אַן א' צו פֿאַרן מיטן אקס", 
,זוכן א נײַעם אַרטיקל איז אַן איי, פּרץ, גע- 
דאַנקען און אידייע. ,מיט גרויס א' האָט זיך 
נעבּעך א פֿרומע ייִדענע עולם-הבּא געקױפֿט און 
| האָט אים אַלעמאָל מיט אנדערע סספּאָסאָבּעס 
בּאַהאַלטןײ, |חיים מאַלאַגאַן, 'גדולת ר' װאָלףי 
. ויפן. ,קיין מוֹהלים זענען נישט געװען, עס אין 
אויך געווען אַן אי צו מאַכן א בּרית בּאַהאַלטע- 
נערהייט", אפֿא, טמז, 1964 א 11, | 
אײַנשטעל|ער -- דער, "ס, װנ -ין, -קע, -ס, 
1, װער עס שטעלט אײַן. אַן אי פֿון נײַע פֿאָר- 
מען. ,די איס פֿון דעם ריטואַל פֿאַר די פּסח- 
דיקע סדרינעכט", הרב ט. אײַזיקס, טמז, 1962 
136 2, אָרגאַניזאַטאָר, (מיט)גרינדער. אַן 
אי פֿון א גרויסער פֿירמע, ‏ 8. ריזיקאַנט. ספּע- 
קולאַנט. װער עס שפּילט אַן אזארט-שפּיל. אַן 
אי אויף פֿערדלעך. קער איז אַן א'... אַ ריזיי 
קאַנט װאָס װאַרפט זיך אויף פיל עלטערע פון 
זיך", ייז, בּרידער אַשכּנזי. ‏ 4. מופֿקר. ,ישׂ- 
ראליקל וערט אַן אי, אַן עזות-פּנים, ער רעדט 
דעם רבּין אַנטקעגן", ט. קאַמינסקי, א בּיאָגראַי 
פֿיע פֿון אַ ישׂראליקלען, קלעוו 1913 -עריי. 
אײַנשטעלעריש -- אַדי. װאָס איז אין דער 
נאַטור, אין כאַראַקטער פֿון אַן אײַנשטעלער. 
בּראַװ און אי. ,ווען איר זאָלט אַפֿילו זיך אנט- 
שליסן אויף אזא אין שריט.,.*, בּ. שעפנער, 
פֿאָר, 1967 או 30 -קייט -- ,גאַנץ שטעטל 
האָט גערעדט װעגן צמחס אי", חג, צמח אַטלאַס. 
אײַנשטעמעווען -- טרוו. -מעווע אײַן, -יגע- 
שטעמעװעט. אַרײַנקלאַפּן מיט א גרויסן האַי 
מער. אי א לאָך אין בּלעך. אי אַ בּלעך. 
אײַנשטעמפלען -- טרו. -פל אײַן, +'גע- 
שטעמפּלט. 1. אײַנדריקן, אײַנפּרעסן אַ 
שטעמפל. אי אין אַ װינקל דעם נאָמען פֿון דער 
פֿירמע. 2. אײַנצייכענען (געוויינלעך לגנאי), 


1244 


אי די ליידיקגייערס, די פּאַראַזיטן, מיטן שאַנד" 
צייכן /21, 
אײַנשטעמפעווען -- טרװ. פעװע אײַן 
ייגעשטעמפּעװעט, אײַנדריקן, אײַנקלאַפּן מיט 
א שטאַמפּ. אי אַ סימן, אַ צייכן, 7 
אײַנשטענדיק -- אַדי. 5טמ אַנשטאָט אָנ- 
שטענדיק. ‏ א'ע קאַואלירן"; ,... איין פיל 
איערן פֿון מיר", ישׂראל אָרנשטײן, רעיונות 
ישׂראל, יאָס 1893 -יקייט. 
אײנשטעפּן -- טרוו. שטעפּ אײַן, = געשטעפּט, 
1, אײַננייען מיט אַ שטעפּמאַשין. א' בּענדלעך 
אין א פעלן אויערהיטל. אוער האָט אין איך 
ודער ידי פֿאַן} די בּלויקייט געװעבּט, דעם הימל 
און שניי אין איר אײַנגעשטעפּט?", מלכּה לי, 
היימיש, אייר תּשי"ט. 2, אײַנשטעכן מיט א 
שטעפּנאָדל. ,האָט אַרױסגעקוקט דורכן פֿענצ- 
טער בּיו ער האָט אײַנגעשטעפּט אין זײַנע 
- אייגענע פֿינגערײ, י. עלבּערג, איק ר"ה תּשכ"ב, 
דעניש, | 
אײַנשטעק -- דער, ן. אַקט אָדער רעזול- 
! טאַט פֿון אײַנשטעקן. שוֹחד. כאַבּאַר. א"ג על ט 
| -- ,פון דער צװייטער זײַט רייצט אים זייער 
דאָס אי-געלט װאָס ער קאָן דאָ בּײַ דעם עסק 
כאַפּן", אֵש, תּהיליםייוד. //23, | 
איינשטעקיק -- אַדי. -+ אײנשטאָקיק. װאָס 
איז פון (האָט) איין שטאָק. ,אַ גאַנצע ריי איע 
הײַזער", י אָרנשטײן, רעיונות ישׂראל, יאָס 
3, | 
אײנשטעקן -- טרו. שטעק אײַן, -- געשטעקט, 
1 אַרײַנשטעקן. אי די הענט אין די קעשענעס, 
אי אַ האַק הינטערן גאַרטל. א' א מעסער אין 
דער עֶרד. ג;האט ער אים |דעם שװערערן בּאַרגן 
אין איין הרטי ערד אײַן גישטעקט", סהמ, 
ישעיה, מ, 12. ער זײַנם ואטר צו גזאגט 
הוט דז עֶר ניט װיל צרנן אונ' הוט זײַן שווערט 
ווידר אײַן גישטעקט", בּראַנט, מג. מש פאר- 
טײַטשט יויצג את המקלותי (בּראשית, ל, 38); 
;אונ' ער אין שטעקט" {תּי: ,אַרײַנגעשטעלטײן, 
שװבּ פֿאַרטײַטשט 'תקע' -- ,אין שטעקיף"י 
- עווען אים קומט א (הרהור) פון אַן אִשה אין 
זײַן תּפילה, זאָל ער א' זײַנע צוויי גראַבּע פין- 
- גער פון די פיס אין דער ערד. ד' זאַך איזן 
מבֿטל אַלע (הרהורים)", ספֿר חסידים, תּק"ז? 
אָרט? ,די זאַך װאָס ער מאַכט אויף איר א בּרכה 
דאַרף עֶר צו האַלטן אין דער רעכטער האַנט 
און זאָל ניט אי מיט דעם מעסער און ניט שנלַדן 
בּשעת בּרכה", ספֿר מקור הבּרכה !, מונקאַטש 
תּרנ"ה. 
*ער שטעקט יענעם אײַן אין אֲַרבּל (גאַרטל) 
= יענער איז קעגן אים א גאָרנישט, אַ נישטי- 
קייט, א שװאַכלינג. "כ'האָבּ אים טיף-טײַער 
אײַנגעשטעקט = כ'האָבּ אים אין דרערד. *א' די 
האַנט, אַרכ = געבּן די האַנט, אויסשטרעקן 
די האַנט. עֶרבֿ זײַן. אװען דוא בּישט... 
איין ערובֿ גיווארן פר דײַנום גיזעלן ..., דו 
האשׂט אײַן גישטעקט צום פרעמדן דײַן הנט 
צו צאלן פר דײַנום חבֿרײ, סהמ, משלי, (, 1, 
*אי די אויגן (די קוקערס) אין עמעצן, 
2. אײַנגעבּן בּשתּיקה, מיט א ספעציעלן 


אײַנשטראַמען 


|צװועק. אי דעם קנעפּל אין יד אַרײַן. ;און אין 

דער לינקער (האַנטן אַרײַן האָבּ איך אים אלין- 
געשטעקט דעם קאַנטשיק מיט די בּלײַערלען", 
פרץ, 'דער חלום.. ,, דער יונגערמאַן האָט איר 
אײַנגעשטעקט אַ פּאָר מאַרק", אָפּאַ, אַרום די 
חורבֿות. 


2. אײַנשטעכן. אַרײַנשטעכן. אי שפּילקעלעך 
אין זוים פון קלייד. אנים.. . איין נאדיל און 
שטיק עשׂ אײַן אין מיט פֿון בּיים", כּ"י יספֿר 

הרפֿואות', 1474 {דווקא, פא 17ן, ,אוני זיא אײַן 

שטעקיט דען נאגיל אין זײַן שלעף", סהמ, 
| שופטים, ד, 21, ,נאָר בשעת ער האָט געאַרבּעט, 
אַז ער האָט אײַנגעשטעקט די נאָל און האָט 
דורכגענומען די דראַטװע...", נחבּ, מעשׂה 
בּחכם ותֹּם', | 


4, אײַנשפּאַרן. אײַנזעצן אין } אַ װינקל, אין 
תּפיסה. א' עמעצן אין אַ פינצטערן ווינקל. אי 
דעם גנבֿ אין תּפֿיסה. 


90. בּאַהאַלטן, אַװעקלײגן. פֿאַרשטעקן. א' 
דעם אוֹצר ערגעץ אונטער אַ שטיין, ,בעל כּרחו 
מוֹז דר פּאָלק זײַן גיווער איין שטעקן", אַשכּנז. 
;דא האבּן זיא אים זײַן קאָפּף אבּ גהאַקט אונ' 
האבּן זיא אײַן נשטעקט אויף איין דאַך", שאר, 
סז/ב, 
אַ ספּעקולאַציע, 
אַזארט-שפּיל). אי א שיינע פּאָר הונדערטער אין 
אַקציעס. א! אין קאָרטן דעם גאַנצן נדן. 


6 פֿאַרלירן, אָנװערן (בּײַ א 


. פֿטמ אַנשטאָט אָנשטעקן. אי מיט מאָזלען 
די בּרידערלעך. אױיך: א'דיק -- אַן איע 
קרענק, + 

מיט זיך -- 1 אַרײנשטעקן זיך. ;אונ' 

זײַני - שטאַרקי הערנר דיא האבּן זיך אײַן גי 

|- שטעקט אונ! אין גיזענקט אין דיא מויארן אוני 

צװישן די שטיין", יוסיפֿון, אַמשט 1661, רלה/ב. 
,סגולה פאַר סכּנת-הדרך: זאָל אַן אשה געבּן אַ 
מאַן א נאָדל מיט א װײַסן פֿאָדעם װאָס מע האָט 
גענייט תּכריכים... און זאָל ער זיך אי אין זײַן 

| קלייד", דבֿרי חכמים, |לעמבּערגן, יאָר? ,דער 
ריזןדקוימען .. . האָט זיך . ... אין דער רויט. 
קייט אײַנגעשטעקט", בּערג, נאָך אַלעמעף 
2. אַרײַנמישן זיך, זיך עוֹסק זײַן. ,װער זיך 

| אין בּיזי זאַכין אײַן שטעקט קומט אין פֿר 
דאַכטײ, ספר מבחר הפּנינים, הומבּורג תּצ"ט, 
יכד/ב. 0. צונעמען פֿאַר זיך. זיך א' געלט. 
זיך אי פרעמדס, | 

עכנץ. -עניש. 

אײַנשטעקער -- דער, יס. װנ יין, -קע, יס, 
1 װער עס שטעקט אײַן 2. שטעקשוך, 
לאַטש. 

אײַנשטראַלן -- טרװ. שטראַל אײַן, --גע- 
שטראַלט. מאַכן אַז שטראַלן זאָלן אַרײַנדריג- 
גען. אי אולטראַיװיאָלעטע שטראַלן. ינב -- 
היילן קאַנסער מיט א'ען. | 

אײַנשטראַמען -- אוטוו. שטראָם אײיַן, +-'גע- 
שטראַָמט. זזח אַרײַנשטראָמען. ריטשקעלעך 
שטראַמען אײַן אין טײַך, פֿיג. אימיגראַנטן 
שטראָמען אײַן פֿון דער גאַנצער װעלט. זנב. 





אײַנשטראָפֿן - 


אײַנשטראָפֿן -- טרו. שטראָף אײַן, +'גע- 


שטראָפֿט ‏ א סך מאָל, שטאַרק שטראַפֿן. א' 
|אַ קינד עס זאָל זיך אָפלערנעך. פֿון מיאוסץ 
- שטיק, | 
אײַנשטרייפן -- טרו. שטרײַך אײַן; -יגע- 
שטראָכן, --געשטרײַכט. מאַכן אַ צאָל שטריי 
כן. אי אַ טייל פון ד;אַגראַם, אויך! ? =ישטריכי 
לען. | 
אײַנשטרייען -- טרװ. שטריי אײן, דיגעז 
שטרייט. אײַנשיטן, אײַנשטױיבּן, בּאַשיטן, א' 
געבּעקס מיט צוקער. אי די פּאָדלאָגע מיט זאַמד. 
אי זאַמד אויף אַ סטעזשקע. ,זיך דיא בּיזי 
| קראַנקהײט, עֹשׂ איז קיין פּולװיר אײַן גײ 
שטרייט ווארדן", בּע, ו/ב. | 
איינשטריכיק -- אַדי. ‏ װאָס האָט (בּאַשטײט) 
נאָר. (פֿון) איין שטריך. איער סימן, | 
אײַנשטריקן -- טרו. שטריק אײַן, -יגע- 
שטריקט. אַרײַנשטריקן. פֿאַרשטריקן. אי רויטע 
װאָלענע פעדעם אין גראָען סוועדער. אי די אויס- 
געריבּענע עלנבּויגנס.. -ונג. -עכץ. 
אײַנשטרעננען זיך -- אוטװ. שטרענג זיך 
אײַן, זיך -* געשטרענגט. 1, 9טמ. אָנשטרענגען 
זיך. 2, זיך אָנשטרענגען איבּער יעדער מאָס. 
אי זיך און פֿאַלן פֿון די פיס. ‏ -ונג,. - /. 
אײַנשטשאָבּען -- טרוװ. בּע אײַן, --גע- 
שטשאָבּעט. מיט גִיכֶע (אויך ניט-גערְאָטענע) 
{ נעט פארריכטן, אי די פּיאַטעס. אי דִי לעכער 
אין די פּיאַטעס. 


אײַנשטשימען, ‏ - שטשעמען-- טרו. מע 


אײַן, --געשטשימעט, -יגעשטשעמעט. - אלינ" 
קװעטשן. אײַנקלעמען, אײַנדריקן, צונויפדריקן. 
- אי דעם פֿינגער אין טיר. ,איך האָבּ אײַנ- 
געשטשעמעט די. ציינדלעך און די ליפן און 
פֿאַרבּיסן אין זיך דעם קינדערשן שרעק", א. 
מײַזל, געקליבּענע דערציילונגען. . 
מיט זיך -- אי זיך אין עמעצן מיט די 
אויגן, ,מיט זײַנע אײַנקלאַמערערס. שטשימעט 
ער ודער גײַץן זיך אײַן אין װענטל פֿון מאָגן, 
ש. בּלום, דער בּוים פון לעבּן, ניי 1 עזיי 
האָבּן זיך אײַנגעשטשעמעט איינע אין דער אַנ" 
דערערס האָר", בּ. בּאָטװיניק, געקליבּי ערצעה" 
לונגען וו ,זײַן װײַבּעלע. . . האָט. זיך אין אים 
| אײַנגעשטשעמעט, װײַל אויך זי קאָן ניט לעבּן 
אָן צרות", חג, טמז, 9 וון 14,. 
אײַנשטשיפען - --- טרוו. -פּע אײַן, -געשטשי- 
פּעט. 1. אײַנקנײַפּן, אי אַ שטיק בּרויט. א' 
די בּעקעלעך. 2. דזװ אײַנשטשימען, מיט 
זיך -- אי זיך די בּאַקן. אי זיך אין א ראָד, 
צװישן װאַליקעס, | 
אײַנשטשעפּיען -- טרו. -פיע אײַן, -יגע- 
שטשעפּיעט. - אַרײַנזעצן אַ צװײַגל פֿון אַ בּע- 
סערן מין אין א פֿרוכטבּױם. דורכפירן אַ 
הרכּבֿה. אי אַ צװײַגל אין קאַרשנבּױם. אי דעם 
-. קאַרשנבּוים, 


אײַנשטשערפכּען -- טרװ. -בּע אײַן, --גצ" - 


שטשערבּעט. פ99: -:טשערבּען. אײַנקאַרבּן. 
! אָפּבּרעכן אַ שטיקל פֿון א כּלי. א' דעם ליימע- 
נעם טאָפּ, 


1299 


אײינשיבּושן -- {. .. שיבּעשןן טרו. שיבּוש 
אײַן, -'געשיבּושט.. אַרײַנקריגן, פאַרדינען א 
קלייניקייט. א' פֿון קרעמל עטלעכע זלאָטֶעס 
| אַ װאָך. 
אײַנשיבּן -- טרו. שיבּ אײן, * געשיבּט, 
- =יגעשאָבּן. אַרכ, פר, גאַליציע. ‏ אײַנרוקן, 
אײַנשטופּן, אײַנשפּאַרן. ,ויא ער נון אן דען 
טיש קאם, דא פֿרעסט אונ' וויפט ער אני' 
שיבּט אײַן אַלז װי איין קוא", מבּ, מעשׂה רח. 
! אאַך זאָל ער ניט גרושׂי בּיסן אײַן שיבּן, אַך 
! זאָל ער ניט גרושׂי טרונק טרינקן", לטו, מט/ב. 
+ ,אַ טייל מאַכן פיל מצות אי {= איי, איידערן 
! מן היבּט אײַן צו שיבּן {אין אויװוןן", עפש, דרך 
הישר לעולם הבּא, שקלאָװ 1796, פּרק כא. 
,אײַנגעשיבּט אין טורמע", ד. פלינקער, טמז, 
0 0ו4. מיט זיך -- שטיל א' זיך אין 
שטובּ. //נ2. פֿרגל: אײַנשבּן 


אײַנשיט -- דער, ‏ ן. 1. אַקט אָדער רעזול- 
טאַט פֿון אײַנשיטן. ,. . . קאָן זיך צונויפֿמישן 
דער פֿליסיקער טשוהון פֿון דער קאַלאָשע פֿונעם 
ווייכן און האַרטן א'", נ. סאַכאַרני איבּז, ל. 
פרומין, װאָס דאַרף מען װיסן.. . װעגן אַ װאַג- 
ראַנקע, כאַרקאָװו 1932, 2. איך די (פר, 

| גאַליציע) זאַק, זעקל (אונטערשטע ציך) פֿון 
שטאַרקן לײַװנט אויף אַרײַנצושיטן פֿעדערן 


פאַר אַ קישן, אַ פּערענע אע. אַרױפֿצ;ען א װײַס. 


ציכל אויפן רויטן א'. צונייען די אַפֿענע זײַט 
- פון. אי. ,רויטע זײַדענע אין מיט װײַסע גצ 
שטיקטע ציכן איבּערגעצויגן", רחלע דיא זינ- 
גערין זשיטאָמיר 1868, ,איבּערגעשאָטן פּוך 
פֿון איין א' אין צווייטן", מ. ריבק ין, דער װע-" 
ליזשער בּלוט בּילבּול, ווילנע 4, /,אַ ייִדענע 
| האָט געגעבּן אַ בּיסל פֿעדערן, אַן אַנדערע -- 
אַן אַלטע רויטע ציך און אַ דריטע --- אַן אי", 
ייט, טאָג 2181960. א"ג עוואַנט. א" 
לײַוונט. 0. (גראָבּלעך) גראָבּער בּויך. 
מאָגן. ער קען אַרײַנרוקן, ער האָט אַן א' בּיז 
/איבּער די קני. ,ער קען אַרײַנעסן, זע סאַראַ 
אי ער האָט", , מיטן געלט װאַקסט דער א"; 
;װאָס מע האָט אין א' איז ניט װערט קיין 
געלט", שו. 


אײינשיטן -- טרחװ. שיט אײַן, --געשאָטן, 
-יגעשיט (פר). 1. אַרײַנשיטן. א' פֿעדערן 
אין אײַנשיט. ,װען מן מעל אײַן שיט (בּײַם 

| בּאַקן מצותן, זאָל מן זיך וואול אויף שירצן", 
עפּש, דרך הישר לעולם הבּא, פפדמ תּמ"ה? 
|,אױסגעשפּאַנט די פערד, זיי געגעבּן א טרונק, 
אײַנגעשיט האָבּער", אָפּאַ, אין די פּוילישע 
װעלדער. ,דער בּעל:הבּית מוז איר יעדן פרי" 
- מאָרגן אין דער קאָרעטע פֿרישן אָבּרעק א"", 
אַש, תּהיליםייוד. 2. (גראַבּלעך) נעמען אין מויל 
אַרײַן. אַרײַנעסן,. אי אַ טעלער רײַז. ;דא זאגט 
עשׂו צו יעקבֿ: מאַך אײַן שיטן מיך די רוטי 
לינזן, דען איך בּין זער מיד", צאינה, תּולדות, 

| כו/ד, 9. צופֿעליק בּאַשיטן. אי די פּאַדלאָגע 
מיט בּרעקלעך. 4. פֿאַרשיטן. פֿאַרדעקן און 


אױיסגלײַכן. אי אַ גרובּ מיט זאַמד. 0. דזװ 
פֿאַרשיטן: מסרן. אי די בּלאַטע. מיט זין -- 
פון זיך, פּאַר זיך. ‏ עכץ. -עניש. 


אײַנשיסן 


איינשיטערן -- טרו. -ער אײַן, -י געשיטערט. 
מאַכן אַ בּיסל שיטערער. א' א געקעכטס מיט 
א האלבּ גלאָז וואסער, 

אײַנשײדלען -- טרו. -דל אנן, = געשיידלט. 

אַרײַננעמען אין אַ שיידל. א' די מגילה, 

אײַנשײידן -- טרו. שייד אײַן, --געשיידט, 

-1, אַרײַנגעבּן עפּעס אין אַן אָרגאַן פֿון קערפּער, 
א' אַ פּרעפּאַראַט בּײִַם אונטערזוכן דעם מאָגן, 
2. אַרכ. אָפּשײדן,. מיט זיך -- אדאז װאונ- 

.דר האטן גיזעהן פרויאן אונ' מאַנן, אַזו שידן 

! זיא זיך איין איטליכר פֿון דאַנןײ, ספֿר משלים, 

8דמ תּמ"ז, י/א. | - 

אײַנשײַפֿן -- טרו. שײַס אײַן, --געשיסן 
(אויך: -יגעשײסט). = אײַנבּרודיקן דורך שײַסן 
(גראָבּ). א' דעם לײַלעך. 


אײַנשײַערן 1-- טרוו. דער אײַן, --יגעשלַערט, 
אײַנרײַבּן. אײַנפּוצן, אײַנרײניקן. אי די פּאָך- 
לאָגע. א' די בּאַקדײזשע. אי די מעשענע לײַב- 
טער, דעם סאַמאָװאַר אויף יום-טובֿ, וואויליונגע- 

ריש. אי די פּלײיצעס = געבּן קלעפּ איבּער די 
פּלײצעס. - יונג. ניש. 


אײַנשײַערן 1 -- טרו. דער אנן, יי געז 
שײַערט. 1, אַרײַנגעמען אין שײַער. א' די 
תּבֿואה פֿון פֿעלד. ,ס'האָבּ און גאָבּ פֿון פֿעלד 
| שוין אײַנגעשײַערט", י. מאַניק, 'האַרבּסט:ליד', 
2. אײַנזאַמלען, צונױפֿקלײַבּן. ,אי בּיבּליאָגראַ- 
פיש אונדזער כּמעט הײימלאָזע ינדישע. ליטעראַ- 
| טור", מ. ראַװיטש. /נב. 


אײַנשיפּורן -- טרו. שיכּור אײַן, --'געשי- 
כּורט. 1. מאַכן שיכּור. מאַכן עמעצן פֿאַר אַ 
שיכּור. אי עמעצן אַז ער זאָל פֿאַלן פֿון די פֿיס, 
אי דעם שוֹמר. א' דעם גוי. 2. דערפֿירן צו 
אַ צושטאַנד װאָס איז ענלעך אויף זײַן שיכּור. 
אי מיט שיינע לידער. די ריחות אין װאַלד שיי 
כּורן אײַן װי װײַן. ;האָבּן דײַנע װערטער מיך 
אײַנגעשיכּורט און מיר איז ליבּ געװאָרן ‏ דאָס 
פֿאַרװערטע", חג, צמח אַטלאַס. 

מיט זיך -- אי זיך פון דערפֿאָלג, נצחון, 
-עדען דערמיט װאָס ער האָט זיך אײַנגעשיכּורט 
/איז ער אַרױסגעגאַנגען פֿון זײַן שׂכליי, מחזור 
שלש רגלים, סלאַװיטע 1832, קמב/א. - 


איינשיכטיק -- אַדי. װאָס האָט נאָר איין 
שיכט. איער בּאָדן, איער טאָרט. איער אַרבּעטס- 
טאָג. ,מיט דער צײַט איז די פּשוטע, איע 
מענטשלעכע אורנאַטור . . . אויפגעװיקלט. . . 
- געװאָרן, .. אין א גאַנצער פֿילשיכטיקער", 
דרי ישׂראל רובּין, פונדאַנען אַהין, תּ"אָ 2),; 


אײַנשילטן -- -+ אענשעלטן. 


אײַנשימלען -- טרו. -מל אײַן, --געשימלט. 
האַלטן אין פֿײַכטקײט, מאַכן עס זאָל זיך בּאַ- 
דעקן מיט שימל. אי דאָס בּרויט. אי קעז. 


אײַנשיפֿן -- טרו. שיס אײַן, --געשאָסן. 
1. אַרײַנשיסן. אי א קויל אין סופיט. אי אין 
ציל,. 2. צוגעואוינען צום שיסן. אי אַ נײַע 
בֿיקס. ‏ 8. ארכ. אַרײַנרוקן. אײַנשיבּן. ,מן 
האט שוין מַצוֹת ווען עשׂ צום אײַן שיסן קומט", 
עפּש, דרך הישר לעולם הבּא, פפדמ תּמ"ה, 





איינשיפּועדיק 


לב/ב. מיט זיך -- זיך אײַנגעניטן אין 
שיסן. 


אײינשיפּועדיק -- אַדי. װאָס האָט נאָר (בּאַ- 
שטייט פֿון) איין שיפּוע, פֿון איין זײַט אוקאָסנע 
(-+), ;האָבּן מיר דערזען .. . א קליינעם בּאַ- 
לאַגאַן מיט אַן א'ן דאַך, אויסגעבּייט אַװדאי 
דורך יעגערס", בּ. ראַבּינאָװיטש איבּז, װו. אַרסע- 
ניעוו, אין דער טײַגע, קיִעוו 1930, 


אײַנשיפֿן -- שיף אײַן, --געשיפֿט. אוטװ -- 
1. אַרױפֿקומען אויף אַ שיף כּדי צו פֿאָרן 
,מיר האָבּן שוין געהאַט אײַנגעשיפֿט, אָבּער 
די שיף איז דערנאָך געשטאַנען אין פּאָרט א 
גאַנצן מעתילעת". 2. אָנקומען מיט א שיף, 
אי אין האַפן, 

טרו -- 1, ברענגען צו פֿירן אויף א שיף. 
א' סחורות אין פּאָרט אַרײַן. 2. אלני 
לאָקירן, אײַנאַרדענען אויף א שיף. א' די 
עמיגראַנטן, | 

מיט זיך -- ,מיר האָבּן זיך אַ שיף געדונ" 
גען: מיר האָבּן זיך אַלע דרײַ אײַנגעשיפט קיין 
בּאַזראַ", טויזענד אונד איין טאָג, װאַרשע 1839. 
,;דאָס עסטרײַכישע מיליטער האָט זיך אין טרלי 
עסט ... אײַנגעשיפט", קורות העתּים, יאָס 
0, פא 6, ,,מע האָט אים אָבּער געשטעלט אַן 
ענגלישע שיף. . . האָט ער זיך דערויף אײַנגע- 
שיפט", קמ, 1866, יא 4. ,דאָרט האָבּן זי 
גערוט צוויי מעת-לעת און האָבּן זיך אײַנגץ- 
שיפט נאָך אַמעריקע", ייפֿאָל, 1881, טא 13, 

דונג -- אי פון מענטשן, פֿון סחורות אין 
פּאָרט. ,די א' אינעם פּאָרט פֿון אילת", איק, 
3 ווא 20, 


אײַינשיצן -- טרװ. שיץ אײַן, --געשיצט. 
| בּאַשיצן אַ געוויסע צײַט. בּאַשיצן, אָבּער ניט 
'אויסהיטן פון אַלע סכּנות. ,דעם פּרעזידענט 
קענעדי האָט מען אַװדאי אײַנגעשיצט, מע האָט 
אים אָבּער ניט אויסגעשיצטי, רייד (נ"י), 


אײַנשיקן -- טרח. שיק אײַן, --'געשיקט, 
1, אַרײַנשיקן, ,האָבּן זי מיר דאָ אײַנגעשיקט 
אַ גאַנץ קעסטעלע מיט צירונג", עט, סערקעלע. 
;לכן זאָל ער מוֹחל זײַן נאָך א' כּךיוכּך", יהל, 
דער אַפּיקורס, װאַרשע 1904. ;אַלע סחורות 
קענען אײַנגעשיקט װערן אויף דעם נאָמען פון 
דער אַגענטסטװע", קמ (מודעה) 1862, טא 33, 
2. אַװעקשיקן. ,אין ייענם װאַלד איז זײַן טיר 
גאַרטן. דא װיל איך אין אײַן שיקן יאגן", בּבא- 
בּוך, 17. ,אי"ה בּבֿואי לשלום בּביתי חשפּון דר 
פֿון װער אײַן שיקן", י. מאַרשן, חנוך לנער, 
פֿיורדא 1774, ה/א. 2 געבּן א מתּןבּסתר, 
צדקה, מעות חטים אע. אי אַ נצרך אַלץ װאָס אַ 
ייד בּאַדאַרף אויף פּסח. אי פון דער שטאָט. 
דונג, 


איינשיקעווען -- אוטו. -קעווע אײַן, -יגעז 
שיקעװעט. פר (ראָדעם אאַ). אײַנפּלאַנירן. 
אײַנקאַמבּינירן. אי אַז מע זאָל אים פֿאַרבּעטן 
דעמאָלט װען ער קען שוין ניט קומען. 

איינשישען -- -שע אײַן, --געשישעט. פר. 
דזו אײַנסושען, אוטװ -- אײַנטריקענען, אײַנ- 
| סאַכניען. אי פון ניט דערעסן, פון צרות. טרח 


אײַנשלאָג -- דער, -ן. 
| זולטאַט פֿון אײַנשלאָגן. א שטאַרקער אי אַן 


| יופֿאָל, 1885, פאה 13. 


1080 


-- מאַכן עס זאָל װערן אויסגעטריקנט. א' 
האָלץ. 


אײַנשכנותן -- {,.. שכיינעסןן טרו. שכנות 


אײַן, --געשכנותט, נעאָל. צונױפֿבּרענגען אין 
שכנות, מאַכן פֿאַר שכנים. ,די כּװנה בּײַ אַזאַ 
אי צוזאַמען דעם *אַי מיט דעם עיין", דרי יש" 
ראל רובּין, טאָז, 1929, פאן 9-8, 


1 אַקט אָדער רע" 


אומגעריכטער אי. 2 פֿאַרבּײיג פֿון סחורה אין 
אַ מלבּוש, װאָס מע קען אַרױסלאָזן װען מע 
װערט העכער אָדער בּרייטער. אַן א' פון א 
פּאָר צענטימעטער. ;,מאַכט ניט אָן אַן א', מײַן 
זונעלע װאַקסט, קיין עין'הרע". 

3. פֿאַרבּױיגענער קאנט בּײַ לעדער-אַרטיקלען, 
בּײַ בּלעך אא. אַן א' אויף צו בּאָרדירן אינעווייי 
ניק אַ דאַמענטאַש. -/21, 


אײַנשלאָגן -- טרוו. שלאָג אײַן, --געשלאָגן. 


1. אַרײַנשלאָגן. אַרײַנקלאַפּן. אי אַ נאָגל אין 
װאַנט. אי עמעצן עפעס אין קאָפּ אַרײַן. עאודר 
דשׂ מן אים זאָל קוגלן {= קײַקלעןן אן פֿעסר, 
דיא מיט נעגל איין גישלאגן זײַןײ, לטו, קמו/ב. 


2. שלאָגן אַ לענגערע צײַט, שלאָגן אַ סך, 


= צוגעוואוינען צום געשלאָגן װערן. אי די שטיפֿ- 


קינדער. אי אַ הונט, ער זאָל אַנטלױפֿן װען ער 
זצט א שטעקן, אַזױ א' די חדרייינגלעך זי 
זאָלן מער ניט מוֹרא האָבּן פֿאַרן קאַנטשיק, 

3. אַרײַנגעבּן, אַרײַנטאָן (אין אַ שפּײַז). א' 
אַן איי אין בּאָרשט, אין זופּ. 

4. אױפשלאָגן, מאַכן פּוכיק. מאַכן ווייכער. 
אי אַ קישן. אי אייער אויף שוים. לאַ בּאַנקבּעטל 
װאָס איז געמאַכט געװאָרן דערויף צו זיצן טאָר 
מען עס (אום שבּתן ניט אי אָדער אויסשלאָגן 
מע זאָל קענען זיצן דערויף", 7ט2, סה/א. 
9. אַרײַנמישן נאָך אַ קאָליר בּײַם מאָלן. אי 
דעם קאָליר מיט בּלוי, 

6. אונטערבּייגן, פֿאַרבּייגן. מאַכן קירצער 
אָדער שמעלער א מלבּוש. (-+ אײַנשלאָג, 23). 
אי די פּאָלעס. א' די הייזעלעך. אויך: פאַרקאַ- 


שערן, פֿאַרשאַרצן. אי די פּאָלעס בּיַַם גיין אין 


טיפֿן שניי, 

7. איבּערבּייגן אַ קאַנט אין לעדער-אַרטיק- 
לען, בּײַ בּלעכערײַ אאַ (-+ אײַנשלאָג, 33). ,אי 
אַ קענטל = פֿאַרבּייגן דעם רויען קאַנט פֿון א 
שטיקל לעדער, צוקלאַפּן מיט דער האַנט, נאָכ- 
דעם װי עס איז אונטערגעשמירט מיט קליי, 
און װען די לעדער איז גראָבּ -- צוקלאַפּן מיט 
אַ האַמער. מע רופט עס אויך בּאָרדירן", בּ 
ריימאַן. 0. (שטריקמאַכערײַ) מאַכן קירצער 


| װי נייטיק בּײַם אַרײַנפלעכטן גראָבּע שטריק. 


אי דעם קאַנאַט, 

9. אַראָפּדריקן. מאַכן נידעריקער. אי די ערד. 
אי זאַמד. ,די טראָפּנס זאָלך. .. ניט א' | דעם 
בּאָדן", יאַכ װו. 

0, צעבּרעכן, אי די שויבּן. ,חבֿרה האָבּן 
שוין אָנגעהױבּן א' די פענצטער בּײַ די ייִדן", 
1, דערשלאָגן. דער- 
הרגענען. .די פּאָגראָמשטשיקעס האָבּן אים אלינ" 
געשלאָגן צום טויט". 12 אָנשטעקן, קראַנק 


--עכץ. | 
אײַנשלאָפֿן -- אוטװ. שלאָף אײַן, בּין 8 
-ה אָב - דיגעשלאָפֿן. 


- אײַנשלאָפֿן 


מאַכן. ,זײַ גיװאָרנט פֿר קעלט אַז איהם ניט 


דיא פּאָקין אײַן שלאגין", ר' זוד טעבֿיל בּר' 


יעקבֿ אַשכּנזי, בּית דוד, װילמערסדאָרף 1734, 

8 אויך אוטװ, אַקוזװ. טרעפֿן אין עמעצן 
און אומבּרענגען, רואינירן. אַ דונער קען א' 
(אין) א בּוים. ,אױפֿן װעג ליגן צװי גוייִם, דער 


| דונער האָט זיי אײַנגעשלאָגן. זיי לעבּן בּיידע, 


זי שרײַען נאָך הילף", א. בּערגמאַן, קאַצקער 


- מעשׂיות, װאַרשע 1929, זן---אַ בּליץ שלאָגט 
/אײַן. אַ סגולה: װען ס'בּליצט, אַרײַנשטעלן אַ 
גלאָז װאַסער אין פענצטער, װעט דער בּליץ 


אַ דונע ר זאָל אים א' ,זאָל 
אײַך אַ דונער א'! -- פֿלעגט זיך די מוטער 


ניט אי. קללה: א 


אָננעמען פֿאַר איר קינד", אַר, 'דער בּויםי. אויך: 


אַ פּגירה זאָל אײַך (אים) א'!. איך: אַ 
צרה (אומגליק, פּאָפּלעקציע אע) האָט אײַנגע" 
שלאָגן. ,דײַן פֿאַרפֿלוכטע שװעסטער װעט אַ 


- פּאָפּלעקסיע א' דאָס זעענדיק", א. י. סאַפֿיר, 


.. חטאת הקהל... |, ווילנע 1881. *אַ דונער 


| האָט אײַנגעשלאָגן = ס'איז געשען אַן אומגץי 


ריכטע צרה. ,א גרויסער דונער האָט אײַנגע- 
שלאָגן, מע האָט צעראַבּירט מײַן געשעפט", 
ריד (נ"י). 

| 14, אוטוו. אײַגשטימען, מסכּים זײַן (קלאַפּן 
איינער דעם אַנדערן איבּער די הענט). ,דאַפיר 
גיט ער מיר 90 גילדן, איך האָבּ אײַנגעשלאָגן", 
װז, פבּ פֿש וו ,שלאָג אײַן (אױפֿן שידוךן 
און איך שטעל דיר תּיכּף מײַן פֿאַמיליע פֿאָר 
אַלס מײַן אייגן קינד", מ. מ. אויזערקיס, דער 
פריװאַטלעהרער ווו, דראָהאָבּיטש 1898. עזאָלן 
זי אַפֿילו שוין װעלן בּאַצאָלן, װעסטו אויך 
ניט אי", י. מעצקער, אױפֿן זיידנס פֿעלדער. 

8. אַקזװ. זן. אײַנשטעלן, אױסקלײַבּן; 
אַרײַנטרעטן. צוטרעטן. ,בּאַזונדערס די יונגע 
האָבּן זיך שוֹאל בּעצה געוען װאָס פֿאַר אַ װעג 
זיי זאָלן אי", צעד, זי 20. די בּלאָזדאינסטרו" 
מענטן שלאָגן אײַן ערשט בּײַם סוף פֿון דער 


אוווערטורע, 


מיט זיך -- אי זיך אין קאָפּ 
דעניש. 


אַ משוגעת. 


1. איבּערגיין פֿון צו" 
שטאַנד פֿון װאַך זײַן אין צושטאַנד פון שלאָף, 


| אַנטשלאָפּן װערן. א' גרינג, געשמאַק. אי און 


פֿאַרגעסן די צרות. צומאַכן די אויגן און אי. זיך 


היטן ניט אײַנצושלאָפֿן אין (אויפן) פֿראָסט. 


,פֿון גרויס דאָסאַדע שלאָף איך אײַן און מײַנע 
הענט לייג איך צוקאָפּן", 9ל. א' אױפֿן שטול 


| נאָך א טאָג שװערער ארבּעט. אי בּײַ אַ נוך" 


נער לעקציע. מלל פֿאַרטײַטשט 'נרדמתּי עֶל פֹּני 
ארצהי (דניאל, ח, 18): , בּין טיף אײַן גישלאָפֿן" 


{תי: ,אַנטשלאָפֿן געװאָרן"}. ,איך האָבּ מיך 


איבּר רידן לאזין אונ' בּין ליגין גיבּליבּן אונ' 
תּיכּף האַרט אין גישלאפין", גה, 167. אדער 
מאַן ואר מיד אוני ואר אײַן שלאפין", שׂיח 
השׂדה, פֿיורדא תצ"ז, פּרק ו. ;אונ' ער ואר 
איין שלאפֿן גלײַך אַלז איין טוטער פון װעגין 


- גרושׂי אנגשׂט", יוסיפֿון, אַמשט 1743. ;און 
| זאָלט. ניט פֿאַרגעסן צו מאַכן די בּרכה פון 


המפּיל... . און זאָלט ניט מפסיק זײַן מיט 





אײַנשלאָפֿ(ע)ניען 


קיין װאָרט, בּיז עֶר װעט אי'", אמד איבּז, בּית 
אַבֿרהם, װילנע 1865, ;נאָך קריאת-שמע לייץ 
נען איז ער קיינמאָל ניט אײַנגעשלאָפֿן אָן די 
ציצית פֿון ציצית-כּנפֿות אין דער האַנטײ, אֵש, 
תּהיליםייוד. מעטאָנימיש: ,בּײַנאַכט װען דאָס 
שטעטל שלאָפֿט אײַן. שטיי איך איינער בּײַם 
טײַך װי א שוֹמרײ, סעג, קאַפּריזן. | 

58 אי װי נאָך א בּאָד, װי נאָך א גוטער 
(זאַטער) װעטשערע, װי נאָך א תּענית, װי נאָכן 
אויסוויינען זיך, װי אַ (זייג)קינד, װי אַ גע- 
פּאַטשטער (װי נאָך פּעטש). 

2. װערן פֿאַרשטמפֿט אויף א קורצער צײַט, 
,ער איז געזעסן א פֿוס איבּער אַ פֿוס, איז 
אים אַ פוס אײַנגעשלאָפֿן". געלעגן אויף דער 
האַנט און זי איז אײַנגעשלאָפֿן. ,לעצטנס האָט 
- מיר גענומען װיי טאָן די האַנט אוך אי די 
פֿינגער", טמז, 1967 או 8, 

9. קומען אין אַ צושטאַנד פון רו, ענלעך 
צו אַ שלאָף. ,הילט זיך אײַן דער בּוים אין װײַסן 
מאַנטל. . . ער שלאָפֿט אײַן און חלומט איבּער 
אַ װעלט", פרץ, 'קלאָץ-געשיכטןי. ,דער ים איז 
אײַנגעשלאָפֿן, לײַכט צוגעדעקט אין זײַדענעם 
געװאַנט", סעג, אַ בּוים פון פּוילן. קאין אויוון 
גייט דאָס פֿײַער אויס, דער קוימען -- זיאײַנגע- 
שלאָפֿן", הר. ,עס שלאָפן אײַן די װעגן אין 
בּײַנאַכטןײ, פמ, בּרידער. 

4. בּלײַבּן אָן בּאַװעגונג, אָן אַנטװיקלונג, 
לאָזן אי אַ פּראָצעס. עדי בּאַן איז צום שטעטל 
ניט דערגאַנגען, איז אונדזער שטעטל אײַנגע- 
שלאָפֿן". ,האָט ער דעם זאַסעדאַטעל געשענקט 
אַ טוץ כּוטעלקעס גוטן װײַן, האָט עֶר צוגע- 
זאָגט דעם אינטערעס צו לאָזן א'", יפּ. 

ס. (רואיק) שטאַרבּן. ,די אַלטינקע איז אײַנ- 
געשלאָפֿן שטיל, װי אַ הון". ,אונדזערע עלטערן 
װאָס האַבּן דאָ אײַנגעשלאָפֿן דעם איבּיקן 
שלאָף", אמד, דער גואל, װוילנץ 1866 / 

יעכץ. /עניש. הער -- עניט קיין צו" 
הערער, נאָר אַן א"י | 
אײַנשלאַפֿ(ע)ניען -- אוטװ. -פֿ(ע)ניע אײַן, 
*י געשלאָפ(עציעט. אײַנשלאָפן, אָפּלאַכעריש. 
,בּיז ער איז אַזױ פּאַמעלעך-פֿרײלעך אין זײַן 
חלום ווידער אײַנגעשלאָפֿעניעט בּשלום", מלה. 
אײַנשלאֿק -- דער (די) ין. (שטריקמאַכערײ) 
פֿאָדעם װאָס װערט דורכגעװאָרפן בּעתן װעבּן. 
דזוו קעטע בּײַם װעבּן, 
אײַנשלומערן -- אוטװ. -ער אײַן, -'געשלוי 
מערט, אײַנדרעמלען אויף אַ קורצער צײַט. 
אורח פֿאַרטײַטשט ינמוי (תּהלים, צו, 6): ,, אײיַנ- 
געשלומערט" ותּי : ;אײַנגעשלאָפן}, פקוים 
אָבּער האָט מען אײַנגעשלומערט, האָט מען 
דערהערט אַ שטאַרקן קלאַפּן אין טויער", אמד, 
דער אַנטלאָפֿענער רעקרוטל, ווילנע 1872. ,דער 
שלאָף איז פֿאַרװאָגלט געװעזן פֿון זײַנע אויגן, 
נאָר װען די קעניגין איז אָן כּוֹחות געבּליבּן 
-ליגן, האָט ער אויף עטלעכע מינוט געקענט 
א'י, ש. רעססער, רבה, װאָרשע 1876,. אַרכ: 
= שלומען. תסנמנזט!פ : 2/06. ,,מילך מאַכט 
שווער די גלידר פון דען מענשן דז מן דער 
- פֿון אײַן שלומט", סהמ, שופטים, ד, 19. ,װען 


אײַנשלונג -- דער, יען 89: 
2, פֿישל װאָס 


'שלונגען און מע געפֿינט עס נאָך גאַנצערהײט 


אײַנשלום -- דער, -ן. 


- ייִנגֵל אין אַ קופּע שניי. 


1281 


| דו דײַן לערנין ניט רעכט אַרושׂרעטשט 


!= רעדסט אַרױסן אונ טושׂט נאָר אינװענדיג 


בּרומןץ, טושׂטו דריבּר אײַן שלומן", עיון, 


כט//ב. 


אײַנשלומפּערן -- טרו. -ער אײַן, --געשלומ- 


פּערט. מאַכן א שלומפער. אײַנבּרודיקן. א' 
די קאַפּאַטע. גיין אין בּלאָטעס און א' די מל- 
בּושים. אויך מיט זיך. 

-- שלינג, 
1 אַקט אָדער רעולטאַט פֿון אײַנשלינגען. 
א גרעסערער פֿיש האָט אײַנגע- 


אין בּוֹיך פון פֿיש. מאַכן דעם פיש און אַרוס- 
נעמען אַן אי. אויך: איינשלונד, 

אַקט אָדער אָבּיעקט 
פֿון אײַנשליסן, ,אַז מע בּאַקומט אַ בּריוו מיט 


אַן אי פֿיר יעמאַנדן איז עס אויך א מצװה זיך 


מטריח צו זײַן דעם בּריוו תּיכּף צו איבּערגעבּן", 
ר' יצחק האַמבּורגער איבּז, פלא יועץ, װילנע 
8, מאָן קיין שום א' מיט דער רופֿנדיקער 
ווירקלעכקייט", כאַליאַסטרע, פּאַרין 1924, א" 
צייכנס --- קלאַמערן, האַלבּע לבֿנות. 


אײַנשלופֿן ? -- טרוו. שלוף אײַן, -געשלופֿט, 


ארב 9103468 :2406. אַרײַנשיבּן, אַרײַנ" 
רוקן, ארײַנשטופּן. מאַכן אַרײַנגליטשן, ,זיא 
צו בּישׂן אין איר גידערם צום תּחת שלופן זיא 
אין אײַןײ, שמואליבּוך, סטראָפֿץ 96. ,דא ער 
ומנשהן ישעיה ואלט אום בּרענגן, דא נענט 
ער איין שם, דא ואר ער אײַן געשלופט אין 
איין טענען בּוים", סהמ, ישעיה, א/א. 


אײַנשלוקן -- טרו. שלוק אײַן, --געשלוקט, 


אַרכ. אײַנשלינגען. אַראָפּשלינגען א שלוק. א' 
אַ בּיסל װאַסער. ,ער מכט זיך זא גרוש אונד 
שלוקט שלמה אײַן", 'כּײי מלכים- בּוך, 16, י"ה' 
ופאַלק, װאַכשטײךבּוך, 1939 ,װערט דישׂפו- 
טירט אין די (גמרא) אובּ דש בּלוט, ואש דען 
מענשן אויש דיא צען קומט, אובּ מִן דשׂ מאג 
אין שלוקין", שאר, קלח. ,מן זאָל נעמן פֿון 
דר דריטי (מצה) איין שטיק... אונ' זונדר 
(בּרכה) זאָל מן עשׂ אײַן שלוקין", עפּש, סידור 
תּפֿילות, אַמשט תּק"ז, קמד/א. ;ער העט איהם 


| שוין אין גישלוקט אונ' אויף גיפרעסין", 


ישילדבּורגר זעלצאַמי אונ' קורצוויליג? גישיכטי' 
וָאַװע ווון, ,קומט איין פיש אונ' װיל דען װאָי 
רים אין שלוקין אונ' ווערט דער דורך גפֿאַנגן 
מהמ, אַמשט 1722, יח/א. 


אײַנשליאַנטעװען -- טרװ. -טעװע אײַן 


= געשליאַנטעװעט. (סטאָליערײ) אײַנהובּלען 
די קאַנטן, פֿרגל אויסשליאַנטעװען, 376, 


אײַנשלײַדערן -- טרו. -ער אײַן, ---געשלײַ- 


דערט. 1. אײַנװאַרפֿן. א' די װאַנט. א' װי 
אַ קאַרטנשטיבּל. 2, אַרײַגװאַרפֿן. א' דעם 

9. אומװאַרפֿן. אי 
בּײַם ראַנגלען זיך, 


אײַנשלײַכן זיך -- אוטו. שלך זיך אײַן, 


זיך -געשלײַכט. אויך: --'געשליכן אַרײַן- 


/קומען אומבּאַמערקט, בּשתּיקה, בּגניבֿה. קאיין 


זאָלכר . . . שפּיאון דער זיך. ... אן דיזן האף 


אײַנשלינגען 


איין שלייכט", מראות הצובאות, װאַנדובּעק 
8 תדיזר פעהלר דער זיך... האט אײַן 
גשליכן אין דיא קלייני קינדרש צונגן", אבן 
ישׂראל, מעץ 1766. ,אומפּאַסנדע מנהגים װאָס 
האָבּן זיך אײַנגעשלײײַכט אין די חבֿרות קדי- 
שות", צעד, 49, 

אײַנשלײיערן-- טרו. יער אײַן, -געשלייערט, 
1. אײַנדעקן (װי) מיט אַ שלייער. אי דאָס פּנים, 
;דער שאַל איז פֿרײַ אַרומגעפֿלױגן... און 
שלייערט אונדז פֿאַרכּישופּט אײַן", סעג, רצי 
גינאַ. 2, חתונה מאַכן (געװיינלעך מיט אַ 
נעגאַטיווער בּאַציאונג). א' א בּלינדן מיט א 
שטומער. ,איר מיינט אפֿשר דאָס איר װעט 
מיר אי א בּטלן, . . . איך װעל ליבּער פֿאַרזיצן", 
אל"ק |קאַרטוזשינסקין, די גליקליכע פּֿאַמיליע, 
וװארשע 1881. פאַזא פּאָקראַקע... װיל מיר 
מײַן פֿעטער אי פאַר א מאַן", אַמעריקאַנישע 
גליקן, װאַרשע 1895, ,צי קלערט ער נישט אַז 
מע האָט אים עפעס אײַנגעשלײערט אַ כּלה א 
קלאָג", װײַס ו, ידער אָרעמער יונגי. 8. אַרײַנ- 
נאַרן, אײַנשװינדלען. א' א סחורה אז מע זאָל 
ניט קענען פּטור װערן פֿון איר. *א' אין אַן 
אַנדער געװאַנט = פאַרבּרענגען אַן ענין אויף 
אַן אנדער אוֹפֿן (געוויינלעך אויף אָפּצונאָרן). 

אויך מיט זיך. 6זנג. ניש. 

אײַנשלײפֿן -- טרו. שלייף אײַן, -= געשלײפֿט. 
1. מאַכן אין פֿאָרעם פון אַ שלייף. אַרײַנמאַכן, 
אַרײַננײען א שלייף. אי א בּענדל. אי די בּלוזקע 
פֿון אױיבּן, ,, די אָדערן אויף העלדזער -- אײַנ- 
געשלײפֿט װי שטריק", פמ, מלחמה. 2. אַרומ" 
נייען לעכלעך פֿאַר קנעפּ אע. אי די קנאָפּלעכער 
פֿון מאַנטל. -/21, 

אײַנשלײַפֿן -- טרוו. שלײַף אײַן, == געשלײַפֿט, 
+געשליפֿן, 1. אײַנשאַרפֿן אויף (מיט) אַ 
שלײַפֿשטײן. אי א שער, אַ מעסער אע. ,שלײַפט 
איין איטליכר זײַן שװערט אונ' זײַן שפּיזן צו 
שטרײַטןײ, יוסיפֿון, אַמשט 1743, כח. 2. בּכלל 
מאַכן שאַרפֿער. אי דעם מוֹח מיט האַרבּע סו" 
גיות. מיט זיך. +ונג. -עכץ. -עניש. 

אײַנשלינג -- דער, -ען 59: -שלונג. 
אַקט אָדער רעזולטאַט פֿון אײַנשלינגען. א גרױי" 
סער אי. אַ בּיטערער אי. 

אײַנשלינגונג -- די, -ען. פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פֿון אײַנשלינגען. ,האָלצקױילן בֹּאַי 
זיצן . . . די פעאיקייט אײַנצושלינגען גיפֿטיקע 
שטאָפֿן, װאָס גרעסער די אײבּערפֿלאַך אַלץ גרע- 
סער איז די א'", פגעז, ווילנע 1935, טאז 3. עדי 
עקאַנאַמישע צוגרייטונג פֿאַר דער פּאַליטישער 
אי פון יוגאָסלאַװיע", פֿאַש, 1950 ווו 3, 


אײַנשלינגען -- טרו. שלינג אײַן, -ייגעשלונ- 
גען. 1. אַראָפּשלינגען. אַרונטערלאָזן דורכן 
שלונג אין מאָגן (מיט א שטאַרקן צי), ניט צִצָי 
קײַען, נאָר א' דאָס עסן. עפענען א פיסק און 
װעלן א'. מלל פֿאַרטײַטשט ככִּי שאָפֿני אנוש 
(תּהלים, נו, 2); קאין שלינגין" |תּי: ,א' װיל 
מיך א מענטש"ן. ;אוך די בּעלי-חיות, עופֿות 
ודגים --- ועלכשׂ שטרקר איז --. שלינגט עשׂ 
אין דשׂ אַנדרי, שי, מא/א. ענעם איין פיש 
וואש איין אַנדרין האט אײַן גשלונגין...", 





איַנשלינגען 


רי מרדכי גימפל בּרי לאזר הינדלש מק"ק צילץ, 
משׂמחי לב, אַמשט 1718. ,איז געװאָרן זייער 
גרויס בּיזן הימל און האָט אים געװאָלט א", 
נחבּ, ימעשֵׂה מחכם. . .'. ,איז געקומען אַ גרוי- 
סער פיש און האָט עס אײַנגעשלונגען מיט דעם 
פּערל", לט2, נג/ב. ;כּלומרשט פֿרײַנד וועלכע 
עפענען אויף דיר א מויל און דיך אײַנצושליג- 
גען גאָרניט פויל", ממוס, יודל. 

פֿיג. אי איינער דעם אנדערן. *אי ל עב צ- 
דיק(עורהייט) 22 אזי חים בּלעינו, 
תּהלים, קכד, בן = אױסראָטן, אומבּרענגען, 
דערהרגענען. *װעלן (װאָלטן) א' לעבּעדיקער" 
הייט = זײַן גװאַלדיק אין כּעס אויף עמעצן, 
זײַן גרייט אים צו טאָן דאָס ערגסטע. ער אין 
קאפּאַבּל אים איינצושלינגען לעבּעדיקערהייט, 
;דען וען קיין מורא מעכט צװישן מענשן פֿר 
הרשאַפֿטן, מעכט איינר דעם אֲנדרן לעבּנדיג 
שלינגן אײַן", עיון, ע/ב. ,דער פֿײַנד ... מיינט 
אונדז אײַנצושלינגען לעבּעדיקע", י. מ. װאָהלי 
| מאַן איבּז, יפֿתּחס נדר, װוילנע 1873. ,די מדינה 
װעט בּלײַבּן אָן א מלך, װעט איינער דעם אנ 
דערן לעבּעדיקערהייט א'", נחבּ, 'מעשׂה נסים'. 

,;סארא זיס קינד! איך װאָלט עס אײַנגעשלונ- 
גען!=, פװל. *א' אַ בּעזעם, א שטעקן = זיך 
האַלטן גלײַך, זיך אױיסציען אין דער גאַנצער 
הייך: זיך האַלטן שטאָלץ. ,אַ מאַן אַ פּאַרשױן 
און גלײַך װי ער װאָלט אמינגעשלונגעך אַ בֹּצָי 
זעם". ,שטײַף דאַרף זיך א מענטש האַלטן, 
גלײַך װי ער װאָלט נאָך קינדװײַז.., אײַנגע- 
שלונגען א שטעקן", פרץ געדאַנקען און אי" 
דייען. *עפענען אַ(זאַ) פּיסק אויף אײַנצושלינ- 
גען = שטאַרק זידלען, שעלטן. *א' א קאַץ = 
אויפהערן רעדן, רעדן געציילטע װערטער. *א' 
אַ מױז, א ראַץ = א) דורכלעבּן עפּעס עקל- 
דיקס; ב) ניט אָפּענטפֿערן אויף א בּאַליידיקונג, 
וואויליונגעריש: שלינג אײַן די שמאַלציקע שליי 
| נע (סלינע) = שװײַג. קללה: ,זאָלן זיי איינער 

דעם אנדערן אי און איינער מיטן אַנדערן זיך 
דערווערגן". 

2. גיך און אַ סך אױפֿעסן אָדער אויסטרינ- 
קען. אי אַלץ װאָס שטייט אױפֿן טיש. אי גאַנצע 
גלעזער בּראַנפֿן. א' דעם שור'הבּר (אַן אָקס 
מיט די קאָפּיטעס). עאיך בּין אַזױ הונגעריק 
איך װאָלט אײַנגעשלונגען דעם שור-הבּרי, פֿװל. 
פֿיג. ,איך קען נאָך אי עטלעכע פּאָר יאָרן און 
אַלץ ניט ווערן איבּערזאַט", דפּ, אין טיפֿן על 
טער. | 

8 גרינג װי אַ האָר אי; אי װי הייסע האַ- 
לישקעס, פֿאַרפֿל, קניידלעך: א' װי הייסע 
(קאַלטע) לאָקשן. א' װי קליאָצקעס, קרעפּלעך. 
אי װי אַ גאַנדז, אַ גאָנער, א העלפֿאַנט, א 
העכט, װי דער לויתן, װי א פֿיש, 8 שלײַען 

9. אַרײַננעמען אין זיך אויף אַן אוֹפן װאָס 
| איז ענלעך אויף אײַנשלינגען. .אַ װאַסער (טײַך, 
אַזערע) מוז יעדער יאָר אי אַ מענטשן (א קרבּן)" 
| -- גלייבּעניש. פֿארלוירן געװאָרן װי די ערך 
(דער ים) װאָלט אים אײַנגעשלונגען. ,װאָלקן, 
װאָלקן, שלינג מיך אײַן און טו מיט מיר 
אַװעקשװעבּן", פֿל. דער טונעל שלינגט אײַן די 
בּאַן. ;ער ויל האָבּן זײַן פֿאָטערס.. . סוף, 


{ יונגעלע-רינגעלע. 


1038 


אײַנגעשלונגען װערן געזונטערהייט פֿון ים", 
פרץ, עסים אויפן ים. קװי דער ים שלינגען 


- זי אײַן די שטראָמען אַרבּעטײ, דא, געדאַנקען 


און בּילדער, װאַרשע 1910. ,װוען די ערד עפנט 
זיך אונטער מיר און שלינגט מיך אײַן..,, 
װאָלט מיר דעמאָלט געװען מער ניחא", ממוס, 

אין אַ שטורםיצײַט. ,דער גאַנצער חלל פון שול 
איז שוין אױפֿגעגעסן, אײַנגעשלונגען פֿון א 
פֿינצטערער חיה", אַש, תּהיליםייוד. ;די רעלסן 
מיט די סלופּעס האָט לאַנגזאַם אײַנגעשלונגען 
די אָנקומענדיקע נאַכט", בּערג, אַרום װאַקזאַל. 

4. געריק אײַנזאַפּן אין זיך (מיט איינעם פֿון 
די חושים), אי אַלץ װאָס מע זעט, מע הערט. 
אי דעם רבּינס װערטער. אי די זיסע טענער. א' 
די ריחות פון װאַלד און פֿעלד. ,דאָס אויג אין 


- קליין (אַ קליין לעכל) און שלינגט אײַן די 


גאַנצע װעלטײ, שװ. *אי מיט די אויגן (בּליקן)== 
לאַנג און אָנגעשטרענגט בּאַקוקן (און דערב 
בּאַגערן). שטיין פֿאַרן אויסשטעל-פענצטער און 
אי מיט די אויגן די טײַערע צירונג. אװען זי 


גייט אין גאַס, שלינגט מען זי ממש אײַן מיט 


די אויגן". עקוק אויף אים און שלינג אים 
שנער ניט אײַן מיט מײַנע בּליקן", אַר, 'דער 
גימנאַזיסט!, 

9. אַזױ װי אײַנזויגן אין זיך און פֿאַרכאַכּט 
ווערן, בּאהערשט װערן פֿון דעם. א חאווה קען 


| אי דעם מענטשן. ,,מיר שלינגען אײַן. . . ניצוּ- 


צין, פון זיי שטריקן זיך פֿעדעם אין האַרץ", 
פרץ, לידער און פּאָעמען. ,דאָס שׂמחת:תּורה- 
טאַנצן שלינגט זיי אײַן, זיי װערן פֿארכאפּט 
מיט דער שׂמחה:התלהבֿות", לדבּ, נ"י תּשי"ז, 
קצו. ,דער איינציקער מענטש.. . בּענקט נאָך 
אַ ציל װאָס זאָל אים פֿאַרכאַפּן, איי, שנ, דער 
ציילערס און ראָמאַניסטן װ. 

0. אַרײַנכאַפּן. פֿאַרכאַפּן. אַרײַנקריגן פֿאַר זיך, 
װעלן אי אל ץ. (װעלן) אי די גאַנצע וועלט, 
.כּליזמן (אַזױ לאַנג װי) די אויגן זײַנען אָפֿן, 
װוילט זיך א' די װעלט"; ,גיב (פּרוּוו געבּן) 


- דעם רשע א פֿינגער, שלינגט ער דיך אינגאַנצן 


אײַן"; אװאָס איז דער סוף פון מענטשן װאָס 
װיל אי די (גאַנצע) װעלט? פיר איילן ערד (קר 
קע)", שװ. ,זיי קענען זיך קיינער ניט אָנזע- 
טיקן. די גאַנצע װעלט װוילן זיי אייי, לעאָן עלבּע, 
אי פֿרעמד האָבּיאון גוטס, 
אי אַ לאַנד. .דער חורבּן האָט אָן מאָס, אָן זעט 
מדינות אײַנגעשלונגען", הל, דאָס ליד פון 
פּשוטן וואונדער". | 

7. שטאַרק איבּערלעבּן עפעס און ניט 
אויסדריקן עס. אי אַ בּאַליידיקונג. א' דעם 
זיפץ, בּאַהאַלטן אים פֿאַר גוטע פֿרײַנד. ,אײַנ" 
געשלונגען צרות, אָנגעזופּט זיך װייטיק מיטן 
פֿולן מוילײ, פֿרוג וו 

8. (װעגן אַ מצב, סיטואַציע) אינגאַנצן בּאַז 
הערשן, ,נישט זיצן פֿאַרלײגט די הענט און 


לאָזן דאָס אָרעמקײט זאָל זיי גאָר אינגאַנצן 


א'י, פּרץ, ליטעראַטור און לעבּן ;די אַמערי 
קאַנער פּאַבּליקיסקול מיט דער רוישנדיקער 
גאַס װאָס בּלענדט, שלינגט אײַן פאַר אונדזערע 
אויגן הונדערטער מענטשן אַ טאָג", אָפּאַ, 
היבּרו. , בּײַ אונדז איז די קונסט... אײַנגע- 


-צו יודישע עלטערען. 


אײַנשלינגעריש -- אד 


| אײַנצושלינגען. איער אַפּעטיט. 
אײַנשלינדונג -- די, -ען. אַרכ. 


אײַנשלינדן 


- שלונגען געװאָרן פֿון דער עטיק", שנ, קריטיט 
-און קריטיקער. 


9. מיט גרויס אינטערעס, מיט נײַגער, דער- 
וויסן זיך, הערן, לייענען אע (פֿרגל 43), אי אַ 


בּוך פון טאָװל צו טאָװל (מדאָסקע לדאָסקע) 


;האָבּ איך גאָר אויפדאָסנײַ װי די האַלעשקעס 
אײַנגעשלונגען נאָך אַנדערע מיני מעשׂיות", 


- ממוס, קליאַטשע. 


0. אָפּכאַפּן גיך (בּײַם ריידן, דאַװנען, לייע- 


ינען אע). אי דאָס דאַװנען. אי דעם שחרית אאַזװ. 


אי דעם יום תּהילים. ,ניט אַזױ װי די פּראָסטע 
לײַט װאָס כאַפּן די בּרכה מיט זייערע ציין און 


שלינגען אײַן מיט זייער צונג", ר' משה בּרי 
! נתן נטע איבּז, שבֿט מוסר, סודלקאָװ 1833, 


מ;אין דער גיך זיך אָנגעטאָן, אָפּגעגאָסן נעגל- 
װאַסער, אײַנגעשלונגען דעם 'מודה-אַני", שע, 
אַקטיאָרן". ;עס װאָלט אים אַ שאָד געװען 


אײַנצושלינגען די גאַנצע מעשׂה אויף איין מאָל 


צוליבּ דער אינטערעסאַנטקײט", װײַס װו, 'דער 
איבּערגאנג', 


1, פֿאַרניצן איבּער יעדער מאָס (דערבּיי 


| אויך ניט-בּאַרעכנט). פֿאַרתּכלעװען. דירה-געלט 


שלינגט אײַן א דריטל פון פֿאַרדינסט. דאָס 


- געשעפֿט שלינגט אײַן דעם רװח. די ארבּעט 


שלינגט אײַן די גאנצע צײַט, אַלע כּוֹחות. ;א 
גלוסטיקער אוֹצר און אייל איז אין דער ואוי- 


גונג פון חכם, אָבּער דער נאַרישער מענטש 


שלינגט עס אײַן װײיבֿלענוץ", תּי, משלי, כא, 20, 
;דער חדר שלינגט אײַן זייער גרויסע סומען 
געלט", חבֿרה מפֿיצי השׂכּלה, אַ פּאָר װערטער 
.., ווילנע 1914. ;הליַנט 
דאָס בּויען װאָס איך בּוי שלינגט אײַן אַזױ פֿיל 
געלטײ, שע, זומער לעבּן. ,דער אויון... איז 
אַ גזלן, ער שלינגט אײַן צװיי אָבּערעמעס 
האָלץײ, בּערג, בּײִַם דניעפער |, 

2, בּטל מאַכן. פאַזױ פֿיל שטאָלצע צילן 


װאָס די יאָרן שלינגען אײַןי, סעג, לירישע לֵי 


דער. ,די וירקונג פֿון. . . בּרעמזעס שטיצט 


זיך אויף דעם װאָס די רײַבּונג פֿון דער בּרעמזע 
| שלינגט אײַן די אינערציע פֿון דעם זיך בֹּאַז 


װעגנדױיקןן קערפּער", מ. זאַבּלודאָװסקי, פֿיזי 
קע. . ., בּיאַליסטאָק 1929, | 

מיט זיך -- קזװ. עכץ. עניש -- 
גיענע א' און אַסימילאַציע, יענע פעלקער. 


| פֿרעסערײַ װאָס קומט נאָך איצטער פֿאָר", זשיט 


דער (דין, דקע). ‏ -ערי. 
װאָס איז אין דער 
טבע פֿון אַן אײַנשלינגער. װאָס האָט אַ נאַטור 
-קייט. 

פּראַצעס 
אָדער רעזולטאַט פֿון אײַנשלינדן (--+ דװחו). 
,(מגמת) דאש איין שלינדונג פון אירן פּנים 


א, נ"י 1919, 


- איז גלײַך (קדימה)", סהמ, חבֿקוק, א, 9, 
אײַנשלינדן -- טרוו. שלינד אײַן, --יגעשלונדן. 


אַרכ. 810068 :2406 אײַנשלינגען. בּאר 
התּורה און מש פֿאַרטײַטשן יובלעה' (בּמדבּר, 


! טז, 30): ,איין שלינדן" {תּי: ,אײַנשלינגען") 


;אַז.איין גרובּ די דא איין שלינט איין גנצן גוף, 


! אַזו װעלן מיר זיא איין שלונד (חיים) לעבן- 





איַנשליסונג . 


דיגרהייטי, סהמ, משלי, א, 12, ,אוב שפּייאַכט 
אין זײַן מויל קעם, זול ערש איין שלינדן", לטו, 
ריא/א. פהאָבּן זי {= זיין אײַן גשלונדן גלײַך 
קיכליך", יוסיפֿון, פֿיורדא 1764, ה/א. זי 
פֿאַרװיסטן און אי מיטאַנאַנדערײ, צור, הפֿטרת 
בּראשית, 2 
איינשליטונג -- די, -ען. פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פון אײַנשליסן. ,װעט צו יעדן 
מאָמענט פאָרקומען אַ נײַע אי פון די צװײי 
פֿלאַכן, און מע מוז. . . אַנװענדן פֿרישע כּוֹ 
חות אַרױסצושלעפּן (די שטיקער האָלץן פון 
דיזער אייי, דרי אבּ. קאַספע, פֿיזיק, נ"י 1916, 
אײַנשליפיק -- אַדי. נעאָל. װאָס שליסט 
(אַלץ) אײַן. כּוֹללדיק. ,אונדזער קולטור. . . בּיז 
דער השׂכּלה איז געוען אַן א'ע, אָבּער ניט קיין 
טאָטאַליסטישעײ, מו, יִבּל צאאא. היקייט, 
אײַנשליפֿל -- דער, -ען. הענטל בּײַ א מאַ 
| שין אײַנצושליסן אָדער אויסצושליסן דעם 
עלעקטרישן שטראָם, דזוו אײַנשליסער. 
אײַנשליסלעך -- 1. אדװ. אַרײַנגערעכנט, 
אַרײַנגענומען אין חשבּון. די קאַנטאָר איז 
אָפֿן פֿון 9 אינדערפֿרי בּיז 5 נאָכמיטאָג א" 
,קרובֿים און מחותּנים בּיז דער צווייטער ליי 
ניע א! קענען ניט זײַן גלײַכצײַטיק קיין מיט- 
| גלידער ניט פֿון ראָט און ניט פֿון פֿאַרװאַלטונג", 
הא שמױש, האַנטבוך פאַר קרעדיט-קאָאַפּעראַ- 
טיוון װאַרשע-װילנע 1925,. 2 אַדי. װאָס גייט 
! אַרײַן אין חשבּון. אַלע איע הוצאָות. 8 אַדי. 
װאָס מע קען אײַנשליסן. אַלע איע חפצים האַלי 
טן אונטערן שלאָס. 
איינשליפן -- טרו. שליס אײַן,. -געשלאָסן, 
1 אַרטליסן 8 אַ זאַך, פֿאַרמאַכן מיט (אונטער) 
| אַ שלאָס. אי אַ טיר, אַ צימער. אי די צירונג, 
| שפּײַז אאַזװ. ,זאלין זיא מעתּיק זײַן כּל דבֿר 
ודבֿר אין דאש פּנקס הנ"ל אונ' תּכֹּף װידר 
| איינשליסען, דר נאך אַז זיא כּל דבֿר אונטר 
חתמת האָבּן בּחתימת ידם בּפּנקס הנ"לײ, תּקק. 
2. האַלטן פֿאַרשפּאַרט. היפּוך פֿון אַרױסי 
לאָזן. אי די בּירגערס, ניט לאָזן אַרױספאָרן 
פֿון לאַנד. .גוט {==גאָטן ... יענן האט איין 
גישלוסן אונ' מיט ייסורים גישטראפֿטײ, סהמ, 
| איובֿ, יא, 10. ,ער טוט מיך אי אין א גלעזערן 
קאַסטןײ, איין שיינה היסטאָריע פֿון איין קיניג 
אױש דעם לאַנד פּערסיען, סוף 18. י"ה, אָרט? ,די 
- שטאָט . . . שליסט אים אײַן מיט טויזנט אַנדערע 
אין גלוט פון אײַזנווענט", מלה, אין ניוייאָרק. 
3 אַרעסטירן. האַלטן אין תּפֿיסה, אי דעם 
פֿאַרבּרעכער. א' עמעצן װאָס מען איז אים 
חוֹשד. ,זא איין (פֿרנקבֿורטר) טרעט איף 
| אונזר ערד זאלט איר אין אײַן שליסן", װינץ. 
4. איזאָלירן. ניט דערלאָזן צו אַ קאָנטאַקט 
מיט עפּעס אָדער עמעצן. ,מן זאל דיא חמשה 
- אַנשים תּיכּף אַז זיא דיא שבֿועה הנ"ל גיטאן 
- אײַן שליסען", תּקק. עאזו זײַן לײַט דיא האבּן 
אַכטונג אויף אירי װײַבּר. . . אוני שליסט זיא 
! אײַן אַלי צײַטײ, בּראַנט, פּרק יד. ,,מוזין בּתּפֿי- 
| סה גִין, איז אבּר ניט אײַן גישלאסין ווארין אונ' 
מן האט מעגין צו איהם רעדין", 'כּײי וועגן מעי 
+ צער עלילת'דם', 1669 {פש װון. א' דעזינפי- 


1299 


צירטע אינסטרומענטן, ,אויבּ מע װיל געוויסע 
שטאָפן האַלטן אין אַן אמתער טרוקענער אט- 
מאָספערע, שליסט מען זיי אײַן אין אַ כֹּליו.. 
(מיטן שװעבּל-זויערע", ס. פֿײַנסטאָן, כעמיע, 
ניי 1920. 

9. אַרומרינגלען. מאַכן א בּלאָקאַדע. אי דעם 


שׂוֹנאס א בּריגאַדע. , פּרײַסן איז געװען א בּעלי 


בּיתטע איבּער דעם בּאַלטישן ים און קען רוס" 
לאַנד פֿון דער זײַט אי", קמ, 1866, נאן 33, 
0, פֿיג. אַזױ װי האַלטן אונטער אַ שלאָס. 


אי ספקות אין האַרצן (קאָפּ) און ניט קענען 


פּטור װוערן פֿון זיי. 

7. אַרומנעמען. אי אין די אָרעמס. אי אין 
קלאַמערן. אי דעם הויף אין (מיט) אַ צוים, 

8. אײַנקערפּערן. אַרײַננעמען אין אַ פורעם. 
,געווען בּאַדאַרפֿט אײַערע װערטער אי אין א 
מין תּהילימל-פֿאָרמאַט", זבּ, די שטימע פון טאָל, 
ניי 1940. ,זאָגט בּערגסאָן: דער מהות פֿון 


אינטעלעקט איז װאָס ער שליסט אונדז אײַן אין 


קרײַז פֿון דער פֿאַראנענקײט", ש. בּיקל, טמז, 
5 וווט 27, 

9. אַרײַננעמען אין די גרענעצן פֿון אַן אַדי 
מיניסטראַציע. אי די אָקופּירטע געגנטן אונטער 
דעם הויפּט-קאָמאַנדיר,. אי די אַרומיקע דערפֿער 


| אין די גרענעצן פון דער גרױסשטאָט. ,װשׂ 


עמון װשׂ גיװעזן דש שלושן דיא יודן אַלשׂ 
אײַן", שמואלבּוך, סטראָפֿע 1340. ,בּאַשלאָסן 
אײַנצושליסן דעם לופטפּאָרט אין דעם נײַעם 
גרענעץיגעבּיט", פֿאָר, 1967 ווע 18, 


0, אַרײיַננעמען צװישן אַ סכום, אין אַ 


! גרופּע, אין א כּלל זאַכן. אי די קליינע חבֿרה 


אין יוגנט-קלובּ. אי עמעצן אין אַ פֿאַראײן. 
אי די רעקרוטן אין א פּאָלק. ,דער ייַד' אַקאַדע- 


מישער װערטערבּוך דאַרף אי די ייִדישע רעליג" . 


יעזדשטייגערישע ליטעראַטור, מוסר-ליטעראַטור, 


-תחינות אאַ...*, ל. װילענקין, דער יודי אַקאַי 


דעמישער װערטערבּוך און דער ייְדי שפּראַכ- 
אַטלעס (פּראָיעקט), מינסק 1929. אןאיםן דאַרף 


| מען אי אין אונדזער בּאַטאַרײע, אַרױסגעבּן 
- זאַכן", 


ש.-ברעגמאַן, דורך קריג און רעװאַ" 
לוציע ו, אַדעס 1931, ,מע האָט זי אײַנגעשלאָסן 
אין דער בּריגאַדע .... . אויף האָלץ-פֿאַרגרײיטונג", 


ש. פּערסאָו, אויצרעס, מאָסקװע 1939. עדער 


אינסעקטן-שבֿט שליסט אײַן צװישן זײַנע מיט" 
גלידער בּעלי-חיים פון פֿאַרשידענע פֿאָרמאַטן?, 
ש. בּלום, דער בּוים פֿון לעבּן, נײי 1931, ,דיזשׂ 
ספֿר װערט אײַן שליסן זײַן צו אַלי די ספֿר 
מוסר אונ טײַטשי ספֿר יראה", עפּש, דרך הישר 


לעולם הבּא, שקלאָוו 1796, פּרק לט, 


אַ חשבּון, אין א גײַסי 
אַ בּאַשטאַנדטײל פֿון אַן 


1 אַרײַננעמען אין 
טיקן כּלל. מאַכן פֿאַר אַ 


אידיי(ע), סיסטעם געדאַנקען. אי אין חשבּון די 


פֿאַרלאָרענע צײַט. אי אויך די טענות פֿון דער 
אָפּאָזיציע. א' די ראַיות פֿון דער פֿאַרטײידיקונג. 


אי אין זיך אַלע מעגלעכע בּאַװײַזן. ;אי דאָס 


בּאַניצן זיך מיט בּאַװאָפנטע כּוחות", טמז, 
4 א 11, ;אַלשׂ וואש איך דופּליצירט האבּ 
אן דוכּס יר"ה איז מיט דעם בּפעלן בּחותם 
של הדוכּס יר"ה אין גשלאסין ווארדן", גה, 362, 
,גלײַכהײט שליסט אײַן אין זיך אַז קיין גרופּע 


אײַנשלעפֿן 


מענטשן זאָל ניט האָבּן קיין בּרעקל איבּערװאָג 
איבּער אַן אַנדער גרופּע", זשיט װ, נ"י 1912, 
;ער שליסט אײַן אין זײַן פּראָגראַם די פּאָזײ 
טיווע פּונקטן פֿון די אַלע ריכטונגען"/ שנ, 
שלום אַש. 

2, לװאָזן אין גאַנג (א שטראָם ענערגיע. 
בּרענגען אין קאָנטאַקט מיט עלעקטרע. אי דעם 
מאָטאָר. א' דעם עלעקטרישן שטראָם. ,האָט 
אויפגעהויבּן די האַנט איבּערן קאָפּ און אײַן- 
געשלאָסן די ראַדיאָ, ה. דאָבּין, סאָװי היימלאַנד, 
1, טא 2. 18. אַרײַננעמען, אײַנפעסטיקן 
אין א מאַשין. אי די פֿאָרמע נאָך דער לעצטער 
קאַרעקטור, 

4, אײַנדריקן. אײַנפּרעסן. אַרײַנטאָן אין א 

| קלעם. אי אין אַ סדוםיבּעטל. ,אין די תּפֿיסה 
זולשט געבּן אוני אין דען שטוק |= שטאָקן אײיַן 
שליסן", שעריר, כט, 26. ,מן זאָל דען דוימן 
אײַן שליסן אונטר דיא פיר פינגר וווען מע 
נעמט דעם כּוס של הבֿדלה אין האַנטןײ, עפּש, 
דרך הישר לעולם הבּא, פפדמ תּמ"ה? 

8. אַרכ. (אָנטאָן און) פֿאַרשפּיליען. צזײַן 
העלם טעט ער װאל אײַן שלישׂןי, בּבאיבּוך, 
7, | 

מיט זיך -- זיך א' אױיף דער גאַנצער 

נאַכט. זיך אי אין די אייגענע דלד אמות, אִין 
די דלד אמות פֿון הלכה. זיך אי אין אַן עלפנבּיין" 
טורעם. זיך א' אין די פֿריערדיקע גרענעצן. 
| ,וואשׂ װערשׂטו דּא מיט גװינן דשׂ דוא דיך 
אײַן שליסט אין דיא מוארין פון די שטאט", 
יוסיפֿון. אַמשט 1743, קנד. -עכץ. -עניש. 
אײַנשליפער -- דער, 'ס. 1. װער עס 
שליסט אײַן. 2. הענטל אָדער קנעפּל אײַנצו" 
שליסן אָדער אויסצושליסן דעם עלעקטרישן 
| שטראָם. אַ קװעטש טאָן דעם אי און אָנצינדן 
ליכט. אַ צי טאָן דעם אי און לאָזן אין גאנג 
די מאַשין. ;ער לױפֿט צו צום אי, לאָזט דעם 
מאָטאָר. די מאַשינעס צעהודזשען זיךײ, הערשל 
װינאָקור, אין אויפֿקום, מאָסקװע 1932. -עריי. 
אײַנשלעפֿן -- טרו. שלעפּ אײַן, --געשלעפּט, 
- אַרײַנשלעפּן, צוזאַמענשלעפּן. אי דעם פּגר אין 
| װאַסער אַרײַן. ,. . . ער גלײַכט די װעלט צו 
איינם װיזלין, עֹשׂ שלעפּט אײַן אוני װיישׂ 
ניט װעם עֹשׁ דז נידר ליגט", בּראַנט, מא.. מיט 
זיך -- זיך אי אין שענק אַרײַן. ‏ עניש. 
אײַנשלעפֿיק -- אַדי. = װאָס שלעפֿט אײַן, קען 
אײַנשלעפֿן. איע דרשות. הייקייט. | 
אײַנשלעפֿן -- לאַנגע ען טרװ. שלעף אײַן, 
-יגעשלעפט. פר. אוקר. דזח אײַנשלעפערן 
1. דערפֿירן צו אַ מצבֿ פֿון שלאָף. וויגן און א'. 
אי עמעצן מיט א לידעלע, װי א קינד. א' דעם 
פּאַציענט פאַר דער אָפּעראַציע. ;אי קען מען א 
קינד -- א װעלט קען מען נישט א'", שװ. 
,איטלעכעס בּלימל בּאַזונדער שלעפסטו שטיל 
אײַן װי די קינדער", עט, לידער. 

2. אָפּשװאַכן, אָפּטעמפּן. מאַכן מע זאָל רע- 
אַגירן װײיניקער אָדער אינגאַנצן ניט. אי געפילן, 
עמאַציעס. ,דאָס לעבּן אַלײן קען א' דאָס גע" 

- װיסן". *אי װי אַ קינד = פֿאַררײדן די ציין און 
גרינג אָפּנאַרן, 8. אײַנרואיקן. מאַכן מע זאָל 





אײַנשלעפֿער 


זײַן אַפּאַטיש. , מע האָט אונדז מיט טאַנצן און 
שפּילן, מיט זינגען און שפּרינגען װײַטער זיס 
אײַנגעשלעפֿטײ, גענאַרטע װעלט, 1815? 4, פֿאַר- 
שטײַפן, אײַנדריקן א גליד עס זאָל װערן א 
שטער פאַר דער בּלוט:צירקולאַציע. אי אַן אבֿר, 
אי אַ פֿוס, אַ האַנט. אי לעולם ועד = דערהר" 
גענעױי | | 

אײַנשלעפֿער -- דער, יס. 1. װנ -ין -קע, 
זס. װער עס שלעפערט אײַן. א רעדנער אן א' 
2. שלאָפֿמיטל. אייפיל, ,ניט נעמען מער װי 
צוויי איס". 

אײַנשלעפֿער(ד)יק -- אַדי. װאָס שלעפֿערט 
אײַן, װאָס מאַכט (דערפֿירט צום) שלאָפן, איע, 
נאַרקאָטישע מיטלען. ,דעם אין מאָן האַדעװעט 
מען בּײַ אונדז צוליבּ זײַנע זוימעןײ, ד. האָכבּערג 

| איבּז, אָ. שמײַל; געװיקסן, מאָסקװע 1920, 

| דיקייט, | 


אײַנשלעפֿערונג -- די, -ען. פּראָצעס אָדער - 


- רעזולטאַט פון אײַנשלעפֿערן. אַן אי פֿאַר דער 
אָפּעראַציע. ;אַלגעמײינע א' דורך אײַנאָטעמונג 
איז שוין אין איר טעכניק פאַר זיך אַלײן אַן 
ערנסטע זאַך", פֿגעז, װילנע 1940, פא 8, 
אײַנשלעפֿעריש -- אדי. װאָס האָט א טבֿע 
אײַנצושלעפערן. װאָס העלפֿט (דערפירט צום) 
| אײַנשלעפֿערן. עקאָמבּינירטע מיטלען דורך געבּן 
גלײַכצײַטיק אַן אין מיטל האָבּן זיך אַרױסגע- 
וויזן אומגענוגנדיק פאַר אַלע אָפּעראַציעס און 
אַלע קראַנקע", 9געז, װילנע 1940, פא 8, 
-קייט, | 
אײַנשלעפֿערל -- דאָס, עך. געאָל. פיל 
װאָס איז א מיטל צום אײַנשלאָפֿן. קנעם ניט 
מער װי צוויי איעך", רייד (נ"י), 
אײַנשלעפֿערן -- טרו. -ער אײַן, -'געשלע- 
פֿערט. לדז, כּלל-שפּראַך. דזו אײַנשלעפֿן 
1. דערפֿירן צו א מצבֿ פֿון שלאָף. זינגען א 
וויגלידל און אי דאָס עופֿעלע. מלל פֿאַרטײַטשט 
'ותּישנהו על בּרכּיה' (שופֿטיס. טז, 19): ,איין 
שלעפרן" וַתּי: ,פֿאַרשלעפֿערט"ן. ,עס גלעט מיך 
די זון װי מיט װאַרעמע פינגער און שלעפֿערט 
מיך אײַן אַזױ לײַכט און געשוינד", סעג, אין 
קאַזמערזשי. ,די װעלט זאָגט אַז מעשׂיות זענען 
גוט אײַנצושלעפערן, און איך זאָג אַז מיט מע 
שׂיות װעקט מען מענטשן פֿון שלאָף", אין 
נאָמען פֿון ר' נחמן בּראַצלעװער. ,זי האָט 
געשפּילט זייער זיס און זאַכט אום דעם סולטאַן 
אײַנצושלעפֿערן"ײ, אמד, שוד ורצח, ווילנע 1888, 
,אים האָט אײַנגעשלעפֿערט זײַן אָפּגעשװאַכט- 
- קייט", בּערג, 'דער עדות'. ,דער מִחבֹּר פון 
ספֿר חסידים אסרט אַפֿילו אײַנצושלעפֿערן 
קליינע קינדער אין די ויגן מיט גויאישע לי- 
דער", מ. אונגער, טמז, 1964 או 27, 

2. מאַכן שלעפֿעריק. אי דעם עולם מיט נודנע 
דרשות. ,אויבּ ניט די װילדע געשרייען, װאָלט 
די פאָרשטעלונג אַלעמען אײַנגעשלעפֿערט?. 

9 אַנעסטעזירן. פֿאַרטױבּן. אי מיט גאַז און 
אַרױסרײַסן א צאָן. אי נאָר אַ טייל פֿון קערפּער, 
4. אָפּשװאַכן. אָפּטעמפּן. מאַכן מע זאָל רע- 
אַגירן װייניקער אָדער אינגאַנצן ניט. א' די 
געפֿילן, די עמאָציעס. א' די װאַכיקײט. *א' װי 


1240 


אַ קינד -+ אײַנשלעפן, ,איז דעם יצר-הרע ניט 
געראָטן, ער זאָל אים א' אין תּאוות-עולם 
הזה אַרײַן", שׂיח ספֿונים, װאַרשע 1872, , גיפֿט 
צו בּאַטױבּן די נערוון און אײַנצושלעפֿערן דעם 
װילן", חיים ליבּערמאַן, פֿאָר, 1962 וווע 24, 

9. אײַנרואיקן, אי מיט זיסע רייד. ,איירי 
מאַייעשטיט זאַנשׂט זיך אַל צו זיכר אײַן שלע- 
פֿרן לאזן וערט", מראות הצובֿאות, װאַנדזבּעק 
8, +,דער כּוֹח הסבֿלנות איז פאַר אונדז א 
װאַרע רעטונג, דאָס מאַכט אונדז אַפֿילו א בּיסל 


א'", ירמי' יוסף יאַקאָבּזאָהן, המאיר לארץ, 
מינעאַפּאָליס 1900 0. דזו אײַנשלעפֿן, 43 
דונג. דער (דין, יקע). /-עריי. 


אײַנשלעפֿערנדיק -- אַדי. װאָס שלעפֿערט 
אײַן. איע פּילן. ,איר רעדע. . . װי װאַסער פון 
אַ גוטן קראַן, אין אַזאַ מין מעסיקן און א'ן 
שטראָםײ, אי. קיפּניס איבֿז, ק. טשוקאָווסקי, די 
זוניקע, קיִעװו 1934, 

אײַנשלעפֿערניש -- דאָס (די), 'ן. פּראָצעס 
פֿון אײַנשלעפֿערן. מצבֿ פֿון זײַן בּאַװירקט פון 
אײַנשלעפֿערן. ,זיך דערװײַטערן פֿון אזעלכע 
אי'ן . . . זיך בּאַמוען צו זען אַלצדינג מיט אָפענע 
אויגן", מ. שטריגלער, איק, 1968 וו 9. 

אײינשמאָדערן -- טרו. -ער אײַן, -י געשמאָ 
דערט. אײַנבּרודיקן, אײַנשמוציקן. אײַנשלומ- 
פּערן. אי קליידער, ס'פּנימל. ‏ מיט זיך -- 
זיך אי װי א טײַװל. ניש. 

אײינשמאַלצן -- טרו. שמאַלץ אײַן, -גע- 
שמאַלצט. 859: -:שמאַלציקן,. אײַנשמירן 
מיט שמאַלץ. אי די פּאַטעלניע. פֿיג. אי א מאָד 
נאַלאָג מיט פֿעטע װיצן. -+ --שמעלצן. 
דונם, 

אײַנשמאַרגלען -- -+ אײַנשמערגלען. 

אײינשמאַרן -- טרוו. שמאָר אײַן, == געשמאָרט, 
אײַנדעמפּן, אײַנדעמפן, אײַנפּרעגלען. אי פֿלײש. 
אי ציבּעלע. -עכץ, | 

אײינשמאַרען -- טרו. -רע אײַן, -געשמאָ 
רעט. 99: - סמאָרען. שטאַרק אײַנבּרודיקן. 
אײַנחזירן. א' דאָס בּעטגעװאַנט, עס זאָל זײַן 
בּרידקע זיך אַװעקצולייגן. ‏ מיט זיך -- א' 
זיך װי אַן אמתער סמאַראַװאָזניק. {כץ. 
זעניש, | 

אײַנשמאַרצן -- אוטו. שמאַרץ אײַן, +--גע- 
שמאַרצט. א לענגערע צײַט און אינטענסיו 
שמאַרצן. ,זי האָט זיך געקראַצט, האָט עס 
איר נאָך מער אײַנגעשמאַרצט", 

אײַנשמאַרקען -- -+ אײַנסמאָרקען. 

אײַנשמוגלען -- טרו. -גל אײַן, -'געשמו- 
גלט. לאָקל, זאַמעט --- -- שמוכלען. אַרײַנ- 
בּרענגען קאַנטראַבּאַנד, פאַרװערטע זאַכן. א' 
יטרײיפֿעי ליטעראַטור. -עניש. 

אײינשמוכטן -- טרו. שמוכט אײַן, -יגץ- 
שמוכט אײַנשטינקען. א' די קאַמער מיט 
א בּיטערן רויך. ‏ עניש. 

אײַנשמוע(ה)ן -- טרו. שמוע(ה) אײַן, --יגע- 
שמוע(ה)ט. ?כשמועה {שמועסן 22שמועותן, 
אײַנרעדן. איבּערגעבּן א נײַס, א קלאנג, און 


אײַנרעדן אַז עס איז אַזױ. , זיי האָבּן דיך אײַנ" 


אײַנשמוצ(יק)ן 


געשמועט -- ירשענען דיזע װעלט װעסטו קאָי 
נען", ספֿר ישרי 7ל1, װילנע והורדנא, תּקע"ט. 
אײַנשמועסונג -- די, ען. פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פון אײַנשמועסן. אדאַרפֿן מיר פון 
| אַלערלײ א'ען מבולבּל װערן?", זשיט ווש, ניי 
7. /איז די א' ניט אַזױ לשם גלױבּן און 
אויפלעבּונג פון ייִדישער קולטור", יג, איק, 
7 וע 14, 
אײנשמועפֿן -- טרוו. -עס אײַן, -'געשמועסט. 
1. אײַנרעדן. װירקן מיט אַ סך רייד מע זאָל 
עפעס אַננעמען. אי מיט גוטע רייד. *"װעלן א' 
אַ קינד אין בּויך -- אוממעגלעכס, אַזױנס װאָס 
דאַרף אַרױסרופֿן נאָר געלעכטער. *א' יענעם 
א לונג-או-לעבּער אונטער דער נאָז = א) אי 
| זוינסס װאָס איז ניט מעגלעך: 3) אַזױנס װאָס 
קען דערפירן צו מרה-שחורה. ,ער װעט מיך 
בּאַלד אי דאָס דער דײַטשל איז אַ למד-װאָוניק", 
צ. ז. רובּינשטײן, דער שרעקליכער קנס מאָל, 
אַדעס 1883. , מע מוז פאָרן, האָבּן זיי אַלץ 
געדרונגען און אײַנגעשמועסט דעם עולם", 
ממוס, מסעות. ,מיט א פּאַטריאָטישן פּנים +.. 
ווילן זי א' דעם עולם אַז דער ציוניזם איז 
שוין נאָך דער צײַטײ, א. ל. זײַדמאַן, װאָס דאַרפן 
מיר, בּאַרדיטשעװ 1898. ,די מוטער האָט זיך 
געפּרוּװט ארײַנמישן, צוריידן, אי די טאָכטער", 
י. א. לײיזעראָװיטש, פֿונם אַלטן קװאַל, פּעטי 
ראָגראַד 1918, 
2. אויך אוטוו. אײַנטענהן. גיי שמועס אײַן 
א װעלט! ,איך װאָלט אַצינד אַ בּעלן געװען 
אַ בּיסל אי מיט דעם מלמד . .. לאָמיך זען וואו 
ער האלט", קמ, 1870, פא 19, 
מיט זיך -- זיך אי אַז מען איז ניט מער 
קיין ייַד, נאָר א פֿראַנצױז. אחזנים פלעגן זיך 
אויסצלען שװערן אַז איך בּין א גרויסער מבֿין 
אויף זינגען. איך האָבּ זיך געלאָזט א'", אלצ, 
תּוכחת חיים, װילנע 1894. ;איר שמועסט זיך 
אײַן אַז איר װאָלט מיט אײַער שׂכל, מיט אײַער 
גוטסקייט בּאַשאַפֿן א װעלט גאָר אַנטיקײ, ממוס, 
קליאַטשע. ,און אײַער געװיסן װעט זיך אי 
אַז איר זענט שוין יוצא פֿאַר גאָט און פאַר 
לײַטן, יופֿאָל, 1890, נאז 6, 
איינשמועסעניש -- דאָס (די), ן. געדוי" 
ערדיקער פּראָצעס אָדער רעזולטאַט פֿון אײַני 
שמועסן. ,די נאַרישע פאַרליבּעניש װעלכע 
ס'איז ניט מער װי אַן... אי", ח. ד. גילדעני 
בּלאַטט, אבֿרהמ'עלע בּעליעגלה, װילנע 1913, 
,די וואוילע-יונגען האַבּן געטענהט אַז די גאַנצע 
זאַך איז אַן א', א זאבּאַבּאָנע=, בּאַש, איק, ר"ה 
תּשי"יח. : 
אײַנשמועפער -- דער, -ס. װנ יין, יקע, -ס. 
װער עס שמועסט אײַן. אַן איקע מיט אַ גע" 
שליפן צינגעלע. 
אײַנשמוצ(יק)ן -- טרװ. שמוקיק) אײַן 
געשמוצויק)ט, 1. אײַנשמירן מיט שמוץ, 
קויט. אי די קליידער, די דירה. , פֿלעגן מיך 
נאָר א ביסל אי מיט זייערע ווייכע לאַפּטשעס", / 
בּעמ װ. 2. קאָמפּראָמיטירן, שטאַרק מבֿזח / 
זײַן. אי יענעמס נאָמען, אַז יענער זאָל זיך ניט 
| קענען װײַזן פּאַר לײַטנס אויגן. מיט זין-- 





אײַנשמידן 


,;איך װיל ניט אַז דו זאָלסט זיך אײַנשמוצן 
דײַנע הענט מיט זייער געלטי, פֿאָר, 1965 וו 27, 
-ונג, 

אײַנשמידן -- טרוו. שמיד אײַן, --געשמידט. 
1. אײַנקאָװען; שמידן א צײַט. דערפֿירן די 
אַרבּעט פון שמידן בּיזן סוף. א' א פּרענטע 
אײַזן. 2. אַרײַנשמידן. אי אײַזנדלעך אין אַ 
פּלאַטע. 9, צונויפשמידן. אי אינאיינעם צויי 
שטיקער אײַזן. 4. אײַנפֿעסטיקן מיט אײַזנס. 
אי די פֿענצטער, די טיר. 0. צונויפדריקן, 
בּאדעקן אַזוי װי מע װאָלט פֿאַרשמידט. דער 
פֿראָסט שמידט אײַן דעם טײַך. ,דאָס שװײַגע- 
ניש קומט פון די שטיינער און שמידט אײַן די 
וועלט", סעג, קאַפּריזן. 0 אָנטאָן קייטן א' 
אין קייטן און טרײַבּן קיין סיבּיר. ,די שװערע 
אײַזערנע קייטן, אין וועלכע קנאה און שׂנאה 
האָבּן אים אײַנגעשמידט", מ. ריבֿקין, דער װע- 
ליזשער בּלוטבּלבּול, װילנע 1914, }.! פיג. 
פֿאַרשקלאַפן. ,,מע יל נאָר אָפּנאַרן דאָס פֿאָלק 
מיט זיסע רייד און א' אים אין שפּאָגלינײַע 
קייטן", בּ. בּיקי, װאָס איז אַ קאָנסטיטואירענדע 
פֿערזאַמלונג, זשענעװו 1905. מיט וזיך -- 
,האָט זיך זײַן געשטאַלט.... אײַנגעשמידט מיט 
גאָלדשטראַלן אין מײַן נשמהיי, סעג, געבּרענטע 
טריט, | 

אײַנשמייכלען -- -כל אײַן, -יגעשמייכלט, 
אוטו -- שמייכלען בּעתן רעדן אָדער טאָן 
עפּעס. ,מע זאָל ניט מוסרן א קינד און א' 
דערבּײַ". טרװ -- 1, מאַכן אַז יענער זאָל 
אָנהײבּן שמייכלען. אי עמעצן,. 2, דטשמ. נר. 
צוחנפֿענען זיך. ‏ מיט זיך -- עדער קלוגער 
מיניסטער װאָס האָט געוואוסט... זיך אײַנצן- 
שמייכלען בּײַם פֿירשט", קמ, 1864, פאן 27, 
דונג, 

אײַנשמייפן -- טרוו. שמײַס אײַן, -י געשמיסן, 
1 אַ צײַט שמײַסן, שלאָגן, קלאַפּן. אי אַז מע 
זאָל זיך ניט קענען זעצן אויפן זײַט-מיר-מוֹחל. 
אי די פּלײצעס מיט א בּעזעמל. 2. אַרב. פֿאַר 
כּלל-שפּראַך דטשמ. נר. אײַנבּרעכן, אײַנװאַרפן, 
אײַנװאַלגערן אע. ,אוני האבּן דיא פענשטרס 
אײַן גשמיסן אוני זײַנן אין דשׂ הויז אַרײַן 

| גשטיגן", שאר, קלה/ב. -עניש. 


אײַנשמיר -- דער, ‏ ן. אקט אָדער רעזולטאַט 
פֿון אײַנשמירן. דאָס מיט װאָס מע שמירט אײַן. 
א נײַער אי וען מע בּרענט זיך אָפּ אויף דער 
זון. ינג, 
אײַנשמירן -- טרוו. שמיר אײַן, --יגעשמירט, 
1. (צום טייל) בּאַדעקן מיט אַ שיכט פֿון קלץ- 
פּיקן אָדער קאָליריקן שטאָף. א' די בּאַקן מיט 
רוזש. אי אַ ואונד מיט זאַלבּ. אי שטיוול מיט 
טראָן. א' אַ שיפל מיט סמאָלע. ,די טאָכטער 
פון לוט האָט נאָר אַ שטיקל בּרויט געגעבּן אַן 
עני, האָבּן די שטאָטלײַט זי אײַנגעשמירט אין 
האָניק און האָבּן זי געשטעלט צװישן בּינען בּיז 
די בּינען האָבּן זי אויפגעגעסן", נצ2, לו/ג. 
2. אַרײַנלאָזן פעט שמירעכץ אין עפּעס. א' די 
אַקסן. א' די מאַשין, 
8 אײַנפֿלעקן. אײַנשמוצן. אײַנקױטיקן. אי 
די קליידער בּײַ דער אַרבּעט, ,װער עס פּאָרעט 


1241 


זיך מיט סמאָלע שמירט (זיך) אײַן די הענט", 
שװ. עדאָס פּײַניקן פֿון פֿאַסטן זאָל מכפּר זײַן 
װאָס מיר האָבּן א גאַנץ יאָר. .. אײַנגעשמירט 
מיט אונדזערע עבֿירות די נשמה", תּחינה שערי 
תּשובה, ווילנע 1858, ,שמירט אײַן די נאַקעטע 
בּרוין-רויטע אײַנשיט פונעם קישן", נאַד. *ניט 
(װעלן) אי די ה ע נט = א) ניט שלאָגן עמעצן 
װײַל ער איז עקלדיק; 3ב) ניט נעמען זיך צו 
עפּעס װאָס איז אומװערדיק. א' אַ יאָלך = 
א) אָפּנאַרן; ב) צעבּלוטיקן. 4. אױבּנאויף 
בּאַשמירן מיט פּוטער, אייל אע. אי די פּאַטעלניע 
פאַרן בּראָטן. א' די חלה מיט א געלכל, 
9. אײַנקלעפּן; אײַנבּויען. עקיין . . . קעסלין 
נְצו בּרײַען בּראַנפֿן, בּירן אײַן שמירן בּאותו 
כּפֿרים וואש עד הנה קיין קעסלין זײַן כּלל ניט 
גיװעזן", 'פּנקס פון האָרקי, 1687 {צײַטשריפֿט, 
4 מינסק 1920ן, 


0. רעדן רכילות אויף עמעצן. מאַכן (אַרויס- 
לאָון) א שלעכטן נאָמען. ,מיהאָט זי אײַנגע- 
שמירט פֿאַר זײַנע אויגן", לט2, ה/ב. .צום סוף 
איז אים נאָך װײניק אײַנצושמירן קיעװער ייִדן, 
טשעפּעט ער זיך אויך צו אַלע, אפילו צו אַדע" 
סער אויך", קמ, 1865, פא 19, 


/. געבּן שוֹחד, כאַבּאַר, װאָס װירקט. אונטער- 
קויפן מיט חניפֿה, א' דעם פּריסטאַו. עאונדזערע 
שׂונאים האָבּן {אין 1863} געקריגן א געלעגנ" 
הייט אונדז אײַנצושמירן. בּכן עטלעכע יידן 
האָבּן געהאַלטן מיט די פּױלןײ, ארז, קמ, 1865, 
פאן 1, 

מיט זיך -- אי זיך דאָס פּנים. -{עכץ. 
דעניש. ‏ ער (יין, יקע). - דערײַ: 

אײַנשמעלערן -- טרו. -ער אײַן, --געשמע- 
לערט. 99: -י'שמעלן. 1. מאַכן שמעלער. 
אײַננעמען. אי די טאַליע. 2. מאַכן שמעלער 
װי מע דאַרף. פאַרשמעלערן. א' א מאַנטל מע 
זאָל אים ניט קענען אָנטאָן. 8. רעדוצירן, 
פאַרקלענערן. ענגער מאַכן. א' די פֿרײַהײטן 
פון פֿאָלק. א' דעם האָריזאָנט. א' די מאכט 
פון דירעקטאָר, 

מיט זיך -- ,פון װאַשן האָט דאָס װאָלענע 
קלייד זיך אײַנגעשמעלערט". ,זײַנע ליפּן האָבּן 
זיך מיטאַמאָל אײַנגעשמעלערט, בּיז די לאַנג" 
פליישיקע נאָז האָט זיך פֿאַרהױבּן", יוסף חנני, 
איק, ר"ה תּשכ"ח. ,די חיונה שמעלערט זיך 


אײַףי. -עכץ. ‏ ק/עניש. ‏ דעֶר (רין, 
דקע) -- א שנײַדערקע אַן איקע. -(ער)ונג. 
-עריי, 


אײַנשמעלץ -- דער, -ן. אַקט אָדער רעזול- 
טאַט פון אײַנשמעלצן. דאָס װאָס מע שמעלצט 
אײַן. אַן אי פון אַן אַנדער מעטאַל. /נג, 


אײַנשמעלצן -- טרװ. שמעלץ אײַן: -גע- 
שמאָלצן, --געשמעלצט. 1. צעלאָזן, מאַכן 
פֿליסיק. די זון שמעלצט אײַן דעם שניי. 
2. אַרײַנשמעלצן. אי בּלײַ אין פורעמס. 
8 אײַנטריפֿן צעלאָזענעם חלבֿ און אײַנקלעפּן 
א ליכט. א' די ליכט אין די לײַכטערס. א' די 


חנוכּה-ליכטלעך. אי אַ יאָרצײַט-ליכט. 4 אַרױפֿ-- 


טאָן, אַרײַנטאָן פֿעטס. א' די פּאַטעלנניץע. 


איַינשנור(עווע)ן 
אי די זופּ. ‏ 0. פֿאַרשמירן, אײַנשמירן מיט. 
פֿעטס. אי די קאַפּאָטע, 
מיט זיף. -נג. עכץ. עניש. 


אײַנשמעקן -- טרוו. שמעק אײַן, -- געשמעקט. 
1, אײַנצנען אין זיך ריחות. א' די ריחות מיט 
אַ פֿולער בּרוסט. 2. אָנפֿילן מיט אַ ריח. די 
גוטע מאכלים שמעקן אײַן דאָס גאַנצע הויז, 

מיט זיך -- אי זיך אין דער לופֿט. אי זיך 
װי אַ שפּירהונט. אער האַלט.. . אין איין א' 
זיך אין די זאַלבּן", בּערג, בּײַם דניעפער | 
-ונג. -עכץ, עניש, 


אײַנשמערגלען -- טרח. יגל אײַן, -+-גע- 
שמערגלט. אײַנפּרעגלען ניט געראָטן (מיט 
א שלעכטן ריח, עס זאָל בּלײַנן האַלבּירױ 
אָדער צו שטאַרק פאַרבּרענט), אי קאַטלעטן מע 
זאָל זיי אין מויל ניט קענען נעמען. - עכץ. 
-עניש, 


אײַנשמערגען -- טרו. "גע אײַן, -יגעשמער- 
געט. פּאָד, גאַליציע, אײַנשמוציקן, אײַנבּרן- 
דיקן. אי די פּלודערלעך. 


אײַנשנאָלן -- טרוו. שנאָל אײַן, ---געשנאָלט, 
אויך: --שנאַלן. פֿאַרצען אויף אַ שנאָל; 
אײַנהעקלען. אי דעם רעגנמאַנטל. אויך מיט 
זיך 

אײַנשנאַפֿן -- טרו. שנאַפּ אײַן, -'געשנאַפּט. 
1. אַרײַנכאַפּן. מלל פֿאַרטײַטשט יושאף צמים 
חילם' (איוב, ה, 5): ;אין שנאפּין" |תי: עאיינ- 
שלינגען"ן. 2. אײַנאָטעמען מיט א טיפֿן צי. 
אַרױסגײן פֿון אַ שטיקעניש און א' פרישע 
לופֿט, 

אײַנשנאָר(ע)ן -- טרוו. שנאָר(ע) אײַן, -'גע- 
שנאָר(ע)ט. אַרײַנקריגן שנאָר(ע)נדיק. ארומ" 
גיין און א' נדבֿות פאַר דער 'מירער' ישיבֿה, 
-עניש, 

אײַנשנופֿן -- טרו. שנוף אײַן, -- געשנופֿט. 
9 --שנױפֿן. אַרײַנאָטעמען דורך דער 
נאָז מיט אַ געהילך. א' די לופט. אי װי אַ יע" 
גערהונט, 

אײַנשנור|(עווש)ן -- טרו. שנור(עװע) אײַן, 
--געשנור(עװע)ט. 1. אײַנבּינדן מיט א שנור. 
א' דעם פּאַק. ,שװער גייט מיטן אַרױפּטאָן די 
שיך . . . אָט האָבּן זיך אים די פֿאַרשטאַרטע 
פֿינגער פאַרעקשנט בּײַם איעװעןיײ, ישׂואל קאַפּי 
לאַן, שליאַך און אומװעג. 2, אײַנצלען, צו 
נױפֿצ;ען. אי דעם בּויך. א' די שיך, דעם קאָר- 
סעט. *אי דעם פּאַסיק, דעם מאָגן = לעבּן אין 
דחקות, ניט האָבּן גענוג אויף אויסקומעניש. 
5 מאַכן עס זאָל אויסזען װי א שנור. א' די 
ליפּלעך. 1. (מוליערײ) צובּינדן א שנור 
מיט אַ געװיכט און זען צי די אַרבּעט איז 
אַרױסגעקומען גלײַך, גראָד. א' די װאַנט. 
9. אײַנדריקן, אײַנקװעטשן װי מיט אַ שנור. 
,דאָס קליינע שטעטל.. . דאָס האלבּ-אײינגע- 
פֿאַלענע הײַזל... דאָס אַלץ האָט שׂרהן אַזױ 
אײַנגעשנורעװעט", אָפאַ, אויף אַ פֿאֲרם' 
0. (אונטערװעלט) אַרײַנציען א "אָלדי אין אַ 
פּאַסטקע. אי דעם טײַסטערניק, 


מיט זיך -- אי זיך אין קאָרסעט. ;נאַר 





איַנשניגלען . 


מער שעדלעך איז דאָס אי זיך פאַר שװאַנגערע 
פֿרויען", דרי מ. גאָטליעבּ, פּאָפּולערע אַלגע- 
מיינע היגעניע, װאַרשע 1908, 

אײַנשנינלען -- טרו. -גל אײַן, - געשניגלט, 
(שנײַדערײַ. אויך: בּײַ אַנדערע בּעליימלאָכות) 
אײַנפּוצן אויף אַן אומראַיעלן אוֹפֿן, מע זאָל 
ניט בּאַמערקן קיין חסרון בּײַ דער אַרבּעט. א' 
אַן אַרבּל װאָס איז ניט גוט צוגעשניטן. אי אַלצ 
פֿיסלעך פֿון טיש װײַל די גרעבּ איז ניט גלײַך, 

אײַנשניט -- דער, ן. 1. אַקט פֿון אײַנ 
שנײַדן. א מיטאַמאָליקער אי. ,און קיין אי זאָלט 
איר ניט מאַכן אין אײַער פלייש פֿון װעגן א 
טויטן", חחתּ, ויקרא, יט, 28. 2. רעזולטאַט 
פֿון אײַנשנײַדן. דאָס װאָס מע האָט אײַנגעשניטן, 
אַן אי פאַר אַ סימן. אַן אי אין בּוים. אַן א' אין 
פֿעל, ,מיט די מעסערס געמאַכט טיפֿע אין אין 
דער קאָרע", ע. איזראַ, שיך און קאַלאָשן, קלעוו 
8. ,דער ראַנד פון די שיך... האָט ניט 
קיין אין אין די זוילן אָנצוטאָן גליטשערס", 
חג, טמז, 1965 1 19, 

9 סימן, סליאַד. אי פֿון רעדער אין פֿעלד. 

;די ערד -- צעקאָפּעט, איבּערגעדרייט מיטן 
גראָז אַראָפּ, טיפֿע אין פון די הארמאטן-רעדער", 
װײַס וצ, 'זעלנערי. אויך פֿיג. ,די לײַד-אין ארום 
זײַן מויל גרייכן די קינבּאַקן", א. שומיאַטשער, 
לידער, י י 

4. גראָבּן, קאַנאַװע. גרובּ. איץ בײַ די זײַטן 
װעג. 0. נאַטירלעכער שפּאַלט. ,מע זעט... 
אין דעם ענגן א' פֿונעם פעלדון דאָס קליינע 
װאַסער אַרױסקװאלן", קמ, 1864, טג 51, 

0. קאָנטיקע השפּעה, טיפע וירקונג. ,איר 
האָט דאָ בּײַ אונדז געמאַכט אַן א'י. ,,מענדעלעס 
קינסטלערישער א'", בּ. ריװקין, אונדזערע פּראָי 
זאַאיקער, 

אײינשניידן -- טרו. שנײַד אײַן, -'געשניטן, 
1 מיט אַ שער, מעסער אע מאַכן א שניט 
(אָבּער ניט דורכשנײַדן בּיזן סוף). אי אַ לײַװנט, 
אַ שטיקל שטאָף אאַזו. אי די מכּה אַרױסצולאָזן 
אייטער. א' אײַז. א' קריעה. ,די װאָס פלעגן 
א' דעם קרבּן צװישן די הערנער", זרעים, קג/ב. 

2. מיט שנײַדן אַרײַנצײכענען, אַרײַנשרײַבּן, 
אי די נעמען אין קאָרע פון בּוים. א' די דאַטע 

פֿון א בּאַגעגעניש. א' א מצבֿה. 0. מאַכן אַ 
(קליינע) וואונד מיט אַ שאַרפֿן אינסטרומענט, 
אי די האַנט, אַ פינגער אע. ,װען מע שנײַדט 
אײַן איין פֿינגער, טוט װיי די גאַנצע האַנט", 
שװ. ,האַרעװאַניע (פּראַצע) שנײַדט אײַן די 
הענט (די פּלײיצעס)), זאָרג שנײַדט אײַן דאָס 
האַרץ (דעם מוח)", שו. ‏ . . 

4, אײַנדריקן, אײַנקװעטשן און לאָזן אַ צײַט- 
װײַליקן סימן. די משׂא שנײַדט אײַן די אַקסלען. 

פ. אָנשנײַדן. אי אויף חלקים. אי אַ בּרויט 
פאַר א גרופּע קינדער. ;איבּר איין גיזאַלצן 
הערונג טאר מן אַך אום שבּתן קיין הייס 
וואַשֹׂר גיסן, אך איבּר בּרויט װען מן העט איין 
גישניטן אין איין זופּף", לטו, עד, 

0. מאַכן אַ קאַנטיקן סימן, איבּערלאָזן אַ 
סליאַד. א' דעם װעג מיט דער שװערער פֿור, 
שלעפּן אַ קלאָץ און אי דעם שניי, 


1242 


4. אײַנקריצן, מאַכן עס זאָל טיף אַרײַנדרינ- 
גען. אי אין זכּרון דעם זיידנס װערטער. ;דא" 
גות שנײַדן אײַן װאגעס" {= ליט, פארטיפונג 
בּײַם אַקערןן, שו. ,ס'שנײַדט אײַן בּיז װאָרצל 
פֿון די האָר דער פּלוצעמדיקער געדאַנקעך 
רויש", ב. לאַפּין, דער פֿולער קרוג. 

8. (קאַרטנשפּיל) א) בּײַם טאַשן, אַרײַנשטעקן 
אַ קאָרט (אָדער אַ צאָל קאָרטן) אין פֹּעֲשׁל 
אַרײַן. אי די טאַליע קאָרטן; ב) ארויסקומען 
מיט א גרויסן אָנבּאָט אין אן אזאַרט-שפּיל. א' 
די איבּעריקע שפּילערס; ג) אומגעריכט שלאָגן 
מיט אַ קליינער קאָרט (אַ טרומף) אַ כּלומרשט 
זיכערע העכערע קאָרט. א' דעם טויז מיט אַ 
צווייטל, 

מיט זיך -- 1. רעפֿל. ,זיי האָבּן... זיך 
אײַנגעשניטן . . . מיט שװערדן און מיט שפיזן, 
בּיז בּלוט האָט זיך געגאָסן", תּי, מלכים א, יח, 
8 עהייסט מײַן מאן זיך א' א פינגער, װײַל 
זײַן בּלוט װעט מיך ראַטעװען -- װעט ער דאָס 
טאָן?", ג. ח. לעװונער, דיא פאַר מאַסקירטע כּלה, 
ווילנע 1898, 2. אַרײַנרײַסן זיך. ,די קאָזאַקן 
אויף די פערד האָבּן זיך אײַנגעשניטן אין המון". 
9 װערן אַזױ װי אַ שניט. ,די שטריק האָט 
זיך מיר אײַנגעשניטן אין דעם לײַבּ", ממוס, 
פישקע. דער קוימען שנײַדט זיך אײַן אין הימל, 

אַ בּילד שנײַדט זיך אײַן אין האַרצן, ,אויף 
זײַן שטערן שנײַדט זיך אײַן אַ טרויעריקער 
קנייטש", חג, צמח אַטלאַס ו. ,איר האָט זיך 
אײַנגעשניטן אין אונדנער זכּרון װי אַן אָנגע- 
גליטער מעסער אין א ואונד", הל, א יאָר 
סאַקאַװאַנזעטײי, 

זונג -- ,און אין זייער פֿלײש זאָלן זי 
ניט אײַנשנײַדן קיין א'י, חחתּ, ויקרא, כא, 5, 
יעכץ. -עניש, 

אײינשנייצן -- טרוו. שנײַץ אײַן, --יגעשנײַצט. 
אײַנבּרודיקן, אײַנחזירן מיט ראָץ, סמאַרקע. א' 
די אַרבּל, די קאַפּאָטע, 

אײַנשניפֿלען -- טרו. -פֿל אײַן, --געשניפֿלט. 
פֿרגל: אײַנשנופן. (וועגן חיות) אַרײַנציֶען לופּט 
מיט דער נאָז כּדי אויסצושמעקן. דערשפּירן 
אַ סכּנה און אי די לופּט. -עניש. 

אײַנשניצן -- טרו. שניץ אײַן, -'געשניצט, 
1. אײַנשנײַדן מיט א שאַרפֿן מכשיר און אָנ- 
הײיבּן אויסשניצן עפּעס. אי א שטיקל האָלץ צו 
מאַכן אַ טײַטל, 2. מאַכן מיט אַ שפּיץ. א' די 
בּלײַערס. -|נג. -עכץ. /עניש, 

אײַנשנירלען -- טרו. שנירל אײַן, -;גע- 
שנירלט. 1. אײַנבּינדן מיט אַ שנירל. א' אַ 
פּעקעלע. 2. מאַכן (װי) אַ שנירל. ,דאָס 
װײַבל האָט זיך צעפּינטלט.. . און אײַנשניר- 
לענדיק נאָך שטײַפֿער איר שנעבּעלע האָט זי 
געזאָגט", אָפּאַ, /פון ניו-יאָרקער געטאָי. 8 אָנ" 
טאָן (ווי) אויף א שנירל. ;און עס טוט הנאָה 
דעם פּאָעט צונױיפֿצוקלײַבּן אַזעלכע װערטער 

- און אײַנצושנירלען זיי אין קלאַנגען", בּ. ריװקין, 
צוק, מאַרץ 1936, 

אײַינשנירן -- טרו. שניר אײַן,. -'געשנירט, 
5 -- שנירעוען. 1. דזוו אײַנשנורן, שבּיי 
דע האָבּן זיך געשמאָלצן ... ., מיט מן צונוים- 


אײַנשעפּטשען 


געצויגן, אײַנגעשנירט די ליפעלעך", ממוס, 
װינטשפֿ. 2. (שטריקמאַכערײַ) מאַכן עס זאָל 
אַרױסקומען קירצער (װען די פֿעדעם זײַנען 
ניט גלײַך). א' דעם לוף (= לענג פֿון שנור), 
געוויינלעך מיט זיך -- סהאָט זיך אײַנגע- 
שנירט, 
אײַנשנעלן -- טרו. שנעל אײַן, -'געשנעלט, 
אַרײַנשנעלן. אַרײַנשיסן מיט די פֿינגער. א' 
קערעלעך אין נאָז, אין די אויגן. 
אײַנשעװען -- טרו. -װע אײַן, -יגעשעװעט, 
לאָקל (װלאָצלאַװעק) 25ש1, שבֿיה. דזו אײַנ- 
שבֿיהן -+. אי אין חד-גדיא. א' אין די שערי- 
רחמים. 
אײַנשעלטן -- טרו. שעלט אײַן, -יגעשאָלטן, 
9 --שילטן. שעלטן מיט אַ סך קללות. 
אי אים און זײַן גאַנצע פּאַראַפיע, ‏ /נג. 
יעניש, / 
אײַנשעמען -- טרו. שעם אײַן, -יגעשעמט, 
מבֿזה זײַן, אָנטאָן א בּזיון. פֿאַרשעמען. א' 
עמעצן פֿאַר אַלעמען אין די אויגן. א' דעם 
בּחורעץ אי פֿאַר די עלטערן אי פֿאַרן רבּין. 
מיט זיך -- זיך צוגעװאוינען צום שעמען 
זיך, | 
אײַנשענקען -- טרוו. שענק אײַן; -יגעשאַנ- 
קען, --געשענקט. 1. אײַנגיסן, אָנגיסן אין 
| אַ בּעכער װײַן, משקה. ,דר נאך טוא די כּוסות 
ווידר איין שענקין אונ' זאג די הגדה גאָטשׂ 
נסים צו גדענקין", שׂה װו, 1723, ,בּײַא איטלכן 
כּוס ואש דו טושׂט איין שענקן טוא זיא מיט 
איין בּרכה גידענקן", עיון, לג/ב, ;נאָך דרי 
טאָג װערט דיך פּרעה װידער נעמען צו זיך 
אום אײַנצושענקען אַזױ װי פֿריער", צור, וישבֿ. 
,דער כּלה לעבּיװעל אישס לטובֿ {לעטאָףן טין 
געדענקע, װײַל זי מיר האָט פֿיר מאָול טין איינ- 
שענקע", על, בּדחניש. ,זי האָט זיך צוגערוקט 
צום טיש און גענומען אי בּוירבּאָן", ח. אַיאַלטי, 
! איק, ר"ה תּשכ"ו. 
| /2. (אַרכ, מיז, על) אײַנגיסן (װאָס דאָס זאָל 
ניט זײַן). אי טיי, קאַװע, װאַסער. אבר גלײַך 
וואל מוש זיא ואַפילו אַן אשה חשובֿה װאָס 
האָט דינסטןן דעם מאַן אײַן שענקין צו טרינקין 
אונ' זײַן בּעט מושׂ זיא זעלבּרט פר ריכטן 
אודר זול דר בּײַא שטין ווען מנש בּעט", בּראַנט, 
פּרק יח. ;אַך טאָר זיא |אשה בּנדתהן אים אײַן 
| שענקן זײַן כּלי וואו הרוישׂ ער טרינקט, אבֹּר 
זי טאָר אימש ניט אין זײַן האַנט געבּןײ, לטו, 
קא/א. ,ער װיל קאַלט װאַסער איי, ר' אבֿרהם 
עפּשטיין, בּרך אבֿרהם, לאַשטשעװ 1817,. -ונב 
--- ,איין בּעכר איז אין האנד גאָטש... ער איז 
פול איין שענקונג אונ' עז רינט פֿון דיזם", 
- {סידורן תּפֿלה למשה.. ., דעסוי 1696, 
אײַנשענקער -- דער, 'ס. אײַנגיכער, אָנ 
| גיסער. שענקער. ;און די אי װאָס צו די פּרסים. 
| אײַנגעשענקט, די זײַנען גרויסע עשירים גע 
װאָרןײ, ר' אהרן מטריבש, מצח אהרן, װאַרשע 
תר"ג. - | 2 
איינשעפטשען -- טרו. -טשע אײַן, --יגע- 
ישעפּטשעט. ‏ אײַנזאָגן אָן א קלאַנגעךטאָן 
בּלחש, על" פּי סוד. א' אַ סוד אױפֿן אויער. 





 ןּפעשנַײא‎ 


,די פֿרױען האָבּן ארײַנגענומען די שרײַענדיקע 
פרוי אין דער מיט און איר אײַנגעשעפּטשעט...", 
א. פּאַניטש, טמז, 1968 װווט 2 -ונג. -עניש. 

אײַנשעפּן -- טרו. שעפּ אײַן, -'געשעפּט. 
1. אַרײַננעמען װאַסער (פֿליסיקײט בּכלל) אין 
א כּלי. אי מיט אַ קענדל װאַסער פון פֿאַס. 
2. אײַנזאַמלען, אײַנהיטן. ,װיל ער אײַן שלינגן 
אונ אײַן שעפּן אין זיך אילי סודות", שי, מא/א. 
,ער האָט אײַנגעשעפּט אין זיך דעם ניגון פֿון 
זייערע רייד", ש. ראָזענבּערג, שלום צֵַש .... 

מיט ז יך -- אי זיך נחת. -עניש. 

אײַנשערן -- טרח. שער אײַן; --געשאָרן, 
=--געשוירן (-יגעשערט). 1. אײַנשנײַדן מיט 
אַ שער. אי די סחורה אױפֿן סימן. 2. שערן 
אַ בּיסל, אָבּער ניט אָפּשערן אינגאַנצן. א' אַ 
פּאַס האר (בּײַ ארעסטאַנטן, געפֿאַנגענע) - 

אײַנשפּאַכטלען -- טרו. -טל אײַן, --גע- 
שפּאַכטלט,. אײַנשמירן, אײַנקלעפּן װאַפּנע מיט 
אַ שפּאַכטל, א' די שפּאַלטן. אויך: אי קיט אין 
די לעכער (א' די לעכער מיט קיט) װאו עס 
זײַנען געווען סוקעס אין בּרעט. -/נף, | 

אײַנשפּאַלטן -- טרו. שפּאַלט אײַן, +יגע- 
שפּאָלטן, מאַכן א שפּאַלט. אײַנהאַקן עס זאָל 
וערן א שפּאַלט. אי אַ שײַט האָלץ. אויך: אי אַ 
פֿאַראײן, מיט זיך. זנ 

אײינשפּאַן -- דער, -ען. איינציק פערד צו" 
זאַמען מיטן געשפּאַן. פערד-און-װאָגן מיט איין 
פֿערד. "יק -- אַדי. ;האָבּן זיך געשלעפּט איע 
שליטנס", ש. אַש. 

אײַנשפּאַן -- דער, -ען. 1. אַקט אָדער רע- 
זולטאַט פון אײַנשפּאַנען (זיך). א גרינגער אי 
,ס'איז געװוען זײַן ערשטער א' אין דינסט 
פֿון חלוצישן גאַנג", י. ליבּמאַן, װאָכנבּלאַט, נ"י, 
83 234. 2. (װעבּערײַ. געשטעל, ראַם מיט) 
געשפּאַנטע (אָנגעצױגענע) האָריזאָנטאַלע פֿעדעם 
װאָס פֿורעמען די לענג פונעם געװעבּ. ;דער אי 
פֿון צװירן און דער דורכװאָרף פֿון װאָל", 
ר' יצחק האַמבּורגער איבּז, שׂיח יצחק, לעמבּערג 
6. 5. געשפּאַן. -ונג, 

אײַנשפּאַנען -- טרו. שפּאַן אײַן, -י געשפּאַנט. 
1, אָנטאָן אויף אַ פֿערד (מױלפֿערד, אייול, 
אָקס) אַ געשפּאַן און צובּינדן צו האָלאָבּליעס 
פון אַ פֿאָר-מיטל (װאָגן, בּריטשקע, שליטן אע). 
אי דאָס פֿערד אין װאָגן. אי פֿערדיאון-װאָגן. 
אי דעם שימל, דעם קאַשטאַן אע. אי א בּריטשי 
קע. ;אַז דער טאַטע איז אַ פורמאַן, פאַרשטײט 
דער זון אײַנצושפּאַנען": ?אַז מע האָט דעם 
אָגער אײַנגעשפּאַנט, קען מען אים שוין קערץ" 
װען"; ;אַן אָקס מיט א פֿערד שפּאַנט מען נישט 
אײַן אין איין װאָגן", שװ {אױפֿן סמך פון 
כּלאים: ניט צונױיפֿפּאָרן אַזױנס װאָס פּאָרט זיך 
ניט, ,דא זאגט דער קונוג... שפּאַן אײַן 
דײַני הער וואגן אונ' גיא אויש איבּר זיא צו 
שטרײַטןײ, יוסיפֿון, אַמשט 1661, מה. ,שפּאַן 

| דײַני רינדער אײַן און אַקער דאָס פעלר דײַן", 
יענטע בֹּת יצחק, עשׂרת הדבּרות בּיכל, אָנהײבּ 
9. י"ה. ;,שפּאַנטס מיר אײַן די פערדעלעך, 
שמירטס מיר אָן די רעדעלעך און פֿירטס מיך 
אַרױס אױפֿן גרויסן הויף", פֿל. ,די זשאַרגאָנע 


1248 


| גראַמען-קלײַבּער. . . האָבּן תּיכּף אײַנגעשפּאַנט 


א פּאָר ציגן אין א שליטןײ, פֿרוג װו. 

2. דז, צובּינדן צו אַ ראָד אויף צו דרייען. 
א' דעם אָקס צום דרעשן. אי אין ראָד פון מיל, 
,מע זאָל דיך א' אין דער ראָד און אונטער- 
שמײַסן . . . דו זאָלסט דיך דרייען אָן שום 
טאָלקײ, שע, מעשׂיות פֿאַר אידי קינדער |, 

9. ניצן װי א טרײַבּקראַפֿט. מאַכן פֿון דעם 
אַ קװאַל פֿון ענערגיע. אי װאַסער, א װאַסערפֿאַל 
צו קריגן ענערגיע. אי עלעקטרע בּײַם עלעק- 
טריפיצירן די אינדוסטריע. ,זיי {נאַטוריכּוחותן 
אי אין אירע מאשינעס, צו שלעפּן, צו דרייען 
רעדער, אונטערשמײַסנדיק זיי מחילה מיט 
עלעקטרישע בּליצןי, ממוס, קליאַטשע. ,דער 
מענטש האָט אײַנגעשפּאַנט דעם טײַך, ער זאָל 
פאַר אים אַרבּעטן װי אַן עבֿד כּנעני", חי"ה 
זעלדעס, װינטער אבּענדען, װאַרשע תּרנ"ח, 

4. אױפֿצװינגען צו אַרבּעטן, אי עמעצן אין 
יאָך (פֿון דער אַרבּעט),. ,ער האט איצונדר 
נוך פיל מין בּישװערט זײַן יוך איבּר אונן 


| אונ' ער האט אײַן גישפּאַנט אונז צו זײַנר 


ערבּייט", יוסיפון, אַמשט 1661, רז/ב. ?ער װעט 


- דיך . . . אי און דו װעסט אים דינען וי אַ כּשרע 
בּהמה", ממוס, אין אַ שטורם צײַט. ;ער האָט . 


בּאַשלאָסן זײַן װײַבּ צו דער אַרבּעט אײַנצושפּאַ- 
נען"י מ. מ. אויזערקיס, דער פּריװאַטלעהרער שו, 
דראָהאָבּיטש 1898, 

9. אַרײַננעמען אין אַ לעבּן-סיסטעם מיט 
אַרױפֿגעצואונגענע נאָרמעס. אי אין ע ול פֿון 
מצוות). אי אין עול פֿון ייִדישקייט. א' אין 
תּריג מצוות. אי אין שטרענגער געזעצלעכקייט. 
;ער האָט זיך טאַקע גלײַך גענומען צו דער 
אַרבּעט. . . אי זי אין ייִדישקייט", ייז, יאָשע 
קאַלבּ. 

0. אויסניצן עפּעס. אי די װיסנשאַפּט פֿאַר 
אַ בּעסער לעבּן. ,זייער אי אַלץ, אַפילו די רע 
ליגיע . . . אין דעם װאָגן פון זייערע בּיזנעס"י, 
שנ, שלום אֵש. ;טבֿיה.., מיט זײַנע תּורות 


און זײַן אי די פּסוקים אין זײַן לעבּנסװאָגן, 


א. גאַלאָמבּ, גש װו, מעקסיקע 1946. ,פֿאַרװאָס 
נישט אי מײַן קרעפֿטיקן צאָנװײטיק אין דעם 
פּרנסה-ראָד?", נאַד. 

7. מאָבּיליזירן. א' אַלע יונגע מענטשן צו 


| פֿאַרטײידיקן דאָס לאַנד. 
8 אָנשטרענגען. א' אַלע כּוֹחות. א' די 


גאַנצע ענערגיע. א' דעם קאָפּ בּײַם (צום) לער- 
נען. ,,פאַראַן צײַטן ווען מע דאַרף דעם ווילן א"י 

9. אָנצ:ען, אַרױפציען. אײַנשטעלן עס זאָל 
זײַן שטײַף, א' דעם זעגל. א' לײַװנט אין (אויף) 
אַ ראַם. א' די 8 ע'ל--(פּאַרמעט-מאַכערײַ) 


אַרײַנשטעלן אין אַ ראַם. 


מיט זיך -- אי זיך אין יאָך פון פּרנסה. א' 
זיך אין אַן אַרבּעט. 88: אי זיך װי אַן אייזל, 
װי א פֿערד (אין װאָגן); אי זיך װי אַ ייד אין 
עול פֿון מצוות. ,בּײַם אַראָפּגײין לסוף פון 
קעסט פֿלעגן די װײַבּער זייערע זיך אי אין 


| יאָךי, ממוס, שלמה. 


-עכץ. ‏ -עניש, - 


בּעל-עגלה, שמײַסער. 


דער -- געהילף פון 
-עריי. | 


אײַנשפּאַרן 


אײינשפּאַנצער -- דער, (דס) דזו אײינשפּאַן. 
|אויך: דזוו אײַנשפּאַן. ?א ייִד א פּראָסטאַק, איז 
ער אַרומגעפֿאָרן אויף יאַרידים מיט אַן אייגע- 
נעם א' און אונטערװעגס געהאַקט קאָפּיטלעך 
תּהילים", יוסף אַקרוטני, בּאַלוטער װעבּערס, 
בּיא תּשי"ג. 

אײַנשפּאַקליעװשן -- דזו אײַנשפּאַכטלען. 
ספּעצ אַרײַנרוקן שפּאַקליעס (פּאַקלעס) צװישן 
קלעצער פון הילצערנע װענט, 

אײַנשפּאַר -- דער, ן. אקט אָדער רעזול- 

| טאַט פֿון אײַנשפּאַרן (זיך). אַן עקשנותדיקער 
אי זנג, - 

אײַנשפּאָר -- דער, ן. אַקט פֿון אײַנשפּאָרן. 
דאָס װאָס מע שפּאָרט אײַן אַ קאָנטיקער א" 
אי אין אַרבּעט. -/נג, 

אײַנשפּאַרונג -- די, ען. פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פון אײַנשפּאַרן (זיך). .דער מענטש 
זעלבּסט װאָס איז געקומען בּאַפֿרײַען מיך פון 
מײַן אי האָט גאָר מײַן אָנבּליק", בּ. א. זאַבּיע- 
זענסקי, די שװערע צײַט ו, װאַרשע 1887. - 

אײַנשפּאָרונג -- די, ‏ ען. פּראָצעס אָדער 

| רעזולטאַט פֿון אײַנשפּאָרן (זיך). אי פון ענער" 

| גיע. 

אײַנשפּאַרן -- טרוו. שפּאַר אײַן, -י געשפּאַרט, 
1, פֿאַרמאַכן אונטער (הינטער) א שלאָס, ריגל. 
פאַרצוימען און ניט אַרױסלאָזן. קאַן אומגע- 
זעענע האַנט האָט צוגעמאַכט אַ טיר און אײַג" 
| געשפּאַרט אַ הורבּע מענטשן", יהואָש, 'סאָבּװיײ. 
,אונ' זי נאמין צווייא קיא יונגי..., אוני איר 
יונגין האבּן זי דער היים אײַן ג'שפערט", 
סהמ, שמואל א, ו, 7. ,װען מען אַזעלכע הינער 

האָט און װיל זיי אום יום-טובֿ שעכטן, זאָל 
מען זיי ערבֿ יום-טובֿ איי, שלחן ערוך, אורח 
חיים, ווילנע תּקע"א. פיג. ,מיט א כּישוף... 
האָט ער אײַנגעשפּאַרט בּײַ זיך אין פידל איר 
נשמה", יהואָש, יפּאַגאַנינײ. 2. אונטערשפּאַרן 
פֿון אַלע זײַטן. אי א פּאַרקאַן,. א װאַנט אע. 

3. אײַנזעצן. אַרעסטירן. אי הינטער גראַטעס. 
,אי גאָר װעט זי מיך?", װײַס אַ שלעכטע פֿרױ. 
;איז ער אָבּער אַן אײַנגעשפּאַרטער. און אַז 
איך װעל אים איבּערשפּאַרן, שפּאַרט ער מיך 
אײַן אין אַרעסט. פֿאַרשפּאָר איך זיך שין 
שפּאַרןײ, לאַט, די קינד. | 

4. אײַנהאַלטן. אײַנצוימען. אי א װאַסער. אי 

די געפֿילן. *אי מיט אַ שפּענדל דעם שטראָם = 
װעלן פֿאַרהאַלטן, אָפּשטעלן אַזױנס װאָס מע 
קען ניט פֿאַרהאַלטן, | 

8- אַרײַנשפּאַרן, אַרײַנשטופּן, אַרײַנשטױסן. 

אי אַ שטויס פּאַפּירן אין דער טעקע, אַז מע 
זאָל ניט קענען צוקלאַפּן דעם שלאָס. 

מיט זיך -- אי זיך אין צימער. מיט ספּעצ 
בּבּ: 1. אײַנעקשנען זיך. בּאַשטײין אויף עפּעס 
װאָס אַנדערע װילן ניט אָדער די אומשטאַנדן 

| דערלאָזן ניט. אי זיך מיט הענט און (מיט) פיס. 
אי זיך װי א בּאָק, װי אַן אייזל, װי אַ גױ 
(צום פּגרן). ,עס איז מיר נאָך דראָן געלעגן 
װאָס דער טאַטע האָט זיך אײַנגעשפּאַרט אַז 
איך זאָל דווקא נאָר דיך נעמען", עט, סערקעלע. 
,אַ. מיידל טאָר זיך צו פֿיל ניט א'י, ממוס, 





אײַנשפּאָרן 


פריזיוו. ,װען עֶר איז אַ בּיסל אײַנגעשפּאַרט, 
דארפן מיר ייִדן זיך אויך א'", ספ. יידישער 
קאַלאָניסט. 2 אַרױסװײַזן אַ שטאַרקן װילן 
(און דערגרייכן, דורכזעצן). קאַז מע שפּאַרט 
זיך אײַן, פֿירט מען אויס", שװ. ;אויבּ ער האָט 
זיך אײַנגעשפּאַרט און האָט זיך געשטאַרקט און 
האָט גובֿר געװען זײַן יצר און האָט תּשובֿה 
געטאָן -- נעמט מען אָן זײַן תּשובֿה", תּניא, רו. 
ענאָך דער מלחמה פון גוג ומגוג האָט ער א 
בּונד געמאַכט מיט דעם רבּין פֿון לובּלין, מיט 
דעם מגיד פֿון קאָזשעניץ, אַז זיי דרײ זאָלן 
זיך א'. נישט אנדערש נאָר משיחן . . . אַראָפּצן- 
בּרענגעןי, אַש, תּהילים-ייד. 

9. אײַנפֿעסטיקן זיך וואו מע שטייט. אי זיך 
מיט הענט און (מיט) פֿיס {אויך בּון. ,שפּאַרט 
זיך אײַן, שטעלט זיך דיבּאָם און װיל זיך ניט 
רירן פֿון אָרטײ, ממוס, מסעות. ,אײַנגעשפּאַרט 
זיך װי אַ בּוים אַן אַלטער. .. -- אַלטער טרויי 
ער, ... װילסט פֿונדאַנען ניט אַרױס", סעג, 
פּאָעמען. ,האָבּן זיי (די בּהמותן אָנגעשטעלט 
צעפּודזיעטע אויערן און אידיק זיך מיט די פֿיס 
האָבּן זיי ניט געװאָלט רירן זיך פון אָרט", 
לייזער קאַצאַָװיטש, הומאָרעסקעס מינסק 1933, 
,, .. די פיס האָבּן זיך אײַנגעשפּאַרט אין דעם 
בּעטװענטל", רחל קאָרן, ערד. ‏ /עכץן. 
-עניש 
אײַנשפּאַרן -- טרוו. שפּאָר אײַן, -י געשפּאָרט, 
1 מאַכן װייניקער הוצאָות וויפל מע האָט אויף 
דורכצולעבּן, אי אַ הונדערטער יעדן הודש. ?א" 
פֿון (אויף) הוצאָות און לייגן אויפן בּאַנקבּיכל". 
,אי אין די יונגע יאָרן; אויף דער עלטער -- ניט 
דאַרפֿן שפּאָרן", שװ. ,װײַל אונדזערע מחיות 
זײַנען שטענדיק בּאַגרענעצט, האָבּן מיר זיך 
מיט דער צײַט צוגעװאוינט צום זאָרגן, צום 
דעצנקען, צום א"י, פרץ, געדאַנקען און אידייען, 

2. דז, נאָר מחמת גרויס קאַרגשאַפֿט, קמצנות. 
אי פון דער קישקע, עסן פון זיך די הויט. ,א' 
אויפן עסן און אױיסגעבּן אױפֿן דאָקטער": עא' 
אין קלייט און אױיסגעבּן אין אפּטײיקײ, פֿװל. 
,איינער װאָס שפּאַרט אײַן איבּערן יושר בּרענגט 
ער זיך נאָך אויס", מס, משלי תּקצ"ד, יא, 24, 

9 אױיסגעבּן װייניקער. בּאַצאָלן אַ קלענערן 
פּרײַז. קױפֿן אַלט מעבּל און אי. זוכן מציאות 
אײַנצושפּאָרן א פּאָר גראָשן, 

4 אױסמײַדן אויסצוגעבּן אויף עפּעס. גיין 
צו פֿוס און אי פורגעלט. ,זאָל ער ניט לערנען, 
זאָל ער בּעסער אין קלייט זײַן! װעט מען א' 
א משרת", אַלטער נערינסקי, אַ חתן אױיף 
אויסצאהלין |, קעשענעוו 1886 ,אײיַנצושפּאָרן 
חלות אויף זעקסזיבּן װאָכן. מצה איז דאָך 
חלה . . .=, אַר, 'אַ נאָך-פּסח-מאָטיװ" 

9. פֿאַרניצן װייניקער. א' צוקער. אי קרעפּל- 
פֿלײיש. ליגן אין בּעט, אי פעט. אי װאַסער בײַ 
אַ ריכטיקער בּאַװאַסערונגיסיסטעם. ,אי קנאָבּל 
און זאַלץ און אַרױסװאַרפֿן אַלץ", פֿװל. א' 
צײַט. ניט האָרעװען איבּער די כּוֹחות און א' 
ס'געזונט, 

0. (העלפֿן) אױיסמײַדן אומניצלעכס, אומ- 
בּאַקװעמס., אי די טרחא. אי האַרצװײיטיק, גרי- 


1244 


זאָטע, זאָרגענישן אע. ,קראַנק איז ער געוען 
אונדז אי דאָס זוכעניש?י, לאַט, די קינד. 
מיט זיך -- אי זיך די טרחא, אַ גאנג אאַזו. 
זיך א' איבּעריקע רייד. א' זיך (אין) בּלוט 
און טרערן. ,;אַז מע פאַסט און מע גיט צדקה, 
נעמט מען שׂכר פֿאַר דעם פאַסטן בּאַזונדער 
און פֿאַר די צדקה בּאזונדער. איך װאָלט װעלן 
מיינען אַז אויף די צדקה קומט אים ניט קיין 
שׂכר, װײַל דאָס געלט האָט ער דאָך אײַנגע 
שפּאָרט װאָס ער האָט ניט געגעסן", יעבץ איבּז, 
עין יעקב, בּרכות, טז/א. 
זעכץ. יעניש. דער (רין, דקע) -- 

;אַן אײַנשפּאָרער איז בּעסער װי א פֿאַרדינער", 
שװ. -ערײ, 

אײַנשפּאָרעװדיק -- אַדי. 1. װאָס פֿירט 
זיך אויף אַן אוֹפן װאָס העלפט אײַנשפּאָרן. אַן 
איע בּעליהבּיתטע. 2. װאָס מע קען פֿאַרניצן 
װייניקער, אײַנשפּאָרן. אַלט:געבּאַקן בּרויט איז 
אי. -יקייט, 

אײַנשפאַרעריש -- אַדי. װאָס האָט די טבֿע 
אײַנצושפּאָרן. װי א' מע זאָל ניט װעלן זײַן 
-קייט, ' 


אײַנשפּולעװען -- טרו. לעװע אײַן, --יגע- 
שפּולעװעט. 89: -. שפּוליען. אַרײַנשטעלן 
א שפּולקע פֿאָדעם) אין א (ניי)מאַשין. א' די 
מאַשין. אי פֿאָדעם, 


אײַנשפּינלען זיך -- אוטו. -גל זיך אײַן, זיך 
ריגעשפּיגלט. 1. אַרײַנקוקן, בּאַטראַכטן זיך 
אין א שפּיגל. עדאָס פּנים האָט בּײַ אים גע 
פֿלאַמט, װיי געטאָן.. . ער האָט זיך אײַנגע" 
שפּיגלטײ, אָפּאַ, יא צופאַלי. ,האָט פון שכן אַ 
שפּיגעלע געבּראַכט... האָט ער זיך אײַנגע- 
שפּיגלט און קורץ אָפּגעהאַקט גערעדט", יחיאל 
לערער, מײַן היים. 2, אײַנקוקן זיך מיט 
ליבּשאפט, צופרידנקייט, אינטערעס. ,אוי, פֿיי- 
געלע, דו בּיסט דאָך א שיין מיידל, שפּיגל דיך 
אײַן אין מיר", פֿ7. 


אײַנשפּיולען -- טרו. -זל אײַן, ---געשפּיזלט, 
אָנהײבּן עפּעס אויסשטריקן מיט שפּיזלען. א' 
א קנויל װאָל אויסצושטריקן הענטשקעלעך. 


אײַנשפּיון -- שפּיז אײַן, -י געשפּיזט. אַקוזװ 
--- אײַנשטעכן (געוויינטלעך װעגן שאַרף קוקן), 
אי אויף עמעצן די אויגן. א' אין עמעצן דעם 
בּליק. טרו -- אי דעם בּול, 


אײנשפּײַזן -- טרו. שפּײַז אײַן, -געשפּײַזט, 
1. בּאַזאָרגן מיט שפּײַז. אי אַ בּאַלאַגערטע 
שטאָט. 2. אײַנהאָדעװען, אײַנקאָרמען; געבּן 
עסן. אי די אויסגעהונגערטע. מיט זיך -- 
;אונ! קינדר ישׂראל זײַן ווארדן גיצילט אונ' 
זיא האבּן זיך אײַן גישפּײַזט {יוכלכּלױזײ, סהמ, 
מלכים א, כ, 27 ;אַךְ האבּן זיא זיך אין 
גשפּײַזט, אום איין בּלעגרונג צו קענן אוישׂ 
שטין", שאר, קכט/ב. ,זיי האבּן זיך אין גי 
שפּײַזט אוני פֿאַר זאָרגט מיט פאָרכט", חה, 
אַמשט 1716, קנב/ב. ,דיא נשמה האט ליבּ 
אירן גאָט בּ"ה . . . אוני דש זיא זיך יל אײַן 
שפּײַזן אויף דען איבּיגן װעג", בּע, ט/ב. 
דונג, 


אײַנשפּיל -- דער, -. 


אײַנשפּינען 


אײַנשפּײַכלערן -- טרו. "ער אײַן, *יגע" 


שפּײַכלערט. 1. אַרײַנפֿירן, אַרײַנבּרענגען, 
אַרײַננעמען אין שפּײַכלער. א' די תּבֿואה. 
2. אײַנזאַמלען אין א זיכער אָרט. א' דעם 
ווערטער-אוצר פֿון ייִדיש אין אונדזער װבּ. 

מיט זיך -- ,די אומאויסגעשעפּטע ענער- 
גיע װאָס האָט זיך געהאַט אײַנגעשפּײַכלערט 
אין איר, א ירושה פון עלטערן", שנ, דערצייי 
לערס און ראָמאַניסטן װ,. -ונב, 


אײַנשפּײַען -- טרו. שפּײַ אײַן: -יגעשפּיגן 


(אויך: -= געשפּיען, לר), +--געשפּײַט. 1. אַרײַנ- 
שפּײַען. אי אין שפּײַקעסטל, א' די הענט און 
זיך נעמען צו דער ארבּעט. א' אויף מלל, 
2. נאַס מאַכן מיט שפּײַעכץ. ,כאָטש שפּײַ זי 
וָדִי פּאהקעלעךן אײַן, דריי, פלעכט -- האַלטן 
זיי אין איין שטרײַקן", ז. מױרער, זײַ נישט 
קיין װאױלער יונג |, טאַרנאָ 1911. מיט 
זיך -- ,דער האַלצהעקער פֿלעגט א' זיך אין 
די הענט, איידער עֶר האָט אויפגעהױיבּן די 
האַק צו צעשפּאַלטן א ליפּע האָלץײ. -עניש. 
אַקט אָדער פּראָנעס 
פֿון אײַנשפּילן (זיך). דער א' פאַרן אמתן 
ספּאָרט-פֿאַרמעסט. א קלעזמערישער א" 


אײַנשפּיל(י)ען -- טרו. לע אײַן, +-יגע- 


שפּיל(י)עט. ‏ פאַרשפּיליען, ארױפּטאָן אויף 
קנעפּ, העקלעך אע. אי דעם מאַנטל. א' די פֿאַלדן 
פון קלייד מיט שפּילקעס. מיט זיך -- שעאַז 
מע שפּיליעט זיך אײַן, קאָן מען דעם אָטעם ניט 
כאַפּןײ, יעקב סאָטמאַן, עברי אָנכי, בּאַרדיטשעװ 
1 -עניש. 


אײַנשפּילן -- טרו. שפּיל אײַן, --יגעשפּילט, 


אײַנלערנען צום שפּילן. אײַנגעואוינען צום 
שפּילן. א' א מעלאָדיע, א גאַנצן קאַנצערט, 
;אָנפֿאַנג פֿלעגט עֶר מיטנעמען די פֿידל . . . איך 
דאַרף אי אַ שטיק מיט דער חבֿרה", װײַס וע, 
'חנהלע". ,איינמאָל בּײַם אי א נײַעם דאָכּראַניטש 
איז בּײַ לייבּלען די טרובּע פון האַנט אַרױס- 
געפאַלןײ, אי. דרוקער, קלעזמער, קיעװו 1940, 
מיט זיך -- אי זיך אין א ראָלע. ,אונדזער 
פֿוטבּאָל-מאַנשאַפּט האַט זיך אײַנגעשפּילט". 
;האָבּן זיך די אַקטיאָרן אײַנגעשפּילט אין גאָלך- 
פֿאַדענס טעקסט", ז. זילבּערצװײַג, טמז, 1968 
ווצ5. -עכץ. /עניש. ער. /עריײ. 


אײַנשפּילקעװען -- טרו. -קעווע אײַן, +י'גע- 


שפּילקעװעט. אײַנשטעכן מיט שפּילקעס. אײיַן" 
פעסטיקן מיט שפּילקעס. אי דעם זוים פֿון קלייך, 


אײַנשפּינען -- טרוו. שפּין אײַן, --געשפּונען 


(אויך: --געשפּינט),. 1. אויסניצן דעם מאַי 
טעריאל בּײַם שפּינען,. אי דעם גאַנצן פלאַקס. 
2. קאַליע מאַכן בּײַם שפּינען. אי ניט קיין גוט 
צעבּאַרשטן פֿלאַקס. 0, פֿיג. אַרײַנשפּינען 
אַזױ װי ארײַננעמען אין דעם װאָס װערט אויס- 
געשפּונען. ;דעם שפּינערס ראָד דערציילט אַ 
סוד און שפּינט אים אײַן אין דרימל", הר, אין 
שאָטן פֿון בּוים ,דאָס געשטאַלט נישט געזען 
נאָר אין זיך זײַן ליכט אײַנגעשפּונען", אפֿא, 
לױטער... קװאל. מיט זיך -- די פעדעם 
װעלן זיך א' --- אויך: זיך אײַנציען בּײַם שפּינען. 





אײַנשפּיצן 


אײַנשפּיצן -- טרו. שפּיץ אײַן, --געשפּיצט, 
1. אַרײַנשטעכן אַ שפּיציקע זאַך אין עפעס. אי 
די וילע אין בּינטל היי. 2. מאַכן שאַרפער 
אַ שפּיץ, מאַכן שפּיציק. אי אַ בּלײַער. 9. צו" 
שפּיצן. מאַכן שטעכיקער, בּוֹלטער. אי אַ פֿראַגע. 
4 (שטריקמאַכערלי) אַרײַנפלעכטן די בּרעגן פֿון 
איין שטריק אין 'האַרץי פֿון א צװייטן. ,בּײַם 
אי וערט דער בּרעג אױיפגעפֿלאָכטן, צעדריבּלט, 
איידער מע שפּיצט אַרײַן"/, י. גאָלדשטײן. מיט 
זיך. עניש, 

אײנשפּיקעווען -- -קעוע אײַן, -יגעשפּיקע- 
װעט. טרו -- אײַנשטאָפּן. אָנשטאָפּן, אי אַ 

| גאַנדז (אינדיק) מיט פילעכץ פֿאַרן אָפּבּראָטן. 
אוטו --- אַרײַנקוקן בּגניבה (אויסצושפּירן, צו 
שפּיאָנירן). א' דורך א שפּאַלט אין לאָדן. 

אײַנשפּירן -- טרוו. שפּיר אײַן, -- געשפּירט. 
1. שאַרף (אָפֿן אָדער בּשתּיקה) נאָכקוקן עמעצן, 
בּאַמיִען. זיך דערוויסן אַ סוד. א' עמעצן װאָס 
איז אונטער חשד. 2. אויסשפּירן כּדי צו 
כאַפּן. ,מע טאָר ניט אום שבֹּת פֿאַנגען אָדער 
אי אַלץ װאָס לעבּט", שלחן ערוך, אָרט? יאָר? 
2. אײַנפֿילן, דערפילן. אי אַ ריח פֿון אַ גוטן 
מאכל, + -ונג, 

אײַנשפליטערן -- טרװ. "ער אײַן, --גע- 
שפּליטערט. 1. אײַנהאַקן, מאַכן עס זאָל װערן 
אַ קליינער שפּליטער. א' אַ ליימענע כֹּליי 
2. צעהאַקן אויף שפּליטערס. אי אַ שײַטל האָלץ, 


2. אײַנשפּאַלטן, צעשפּאַלטן. אי דעם אַטאָם. 


מיט זיך. הנם, 
אײַנשפּעגעלירן -- פֿטמ. דזוו אײַנספעקולירן, 
דונג, 


אײַנשפּענדלען -- טרװ. דל אײַן, --גע- 
שפּענדלט. אײַנהאַקן אין שפּענדלעך. א' אַ 
לײַסט, | 

אײַנשפענטען -- טרװ. סטע אײַן, --גע- 
שפּענטעט. אַרײַנקלאַפּן אַ שפּונט, אַ שפּענטע, 
אין אַ פֿאַס (בּיר, מעד), פֿרגל אויסשפּונטעװען, 
2, 

אײינשפּענער -- דער, "ס. זזו אינשפּאַף 
פֿאָרן מיט אַן אי אָדער צװײישפּענער. א פֿיאַקער 
אַן אי. 
אײַנשפּעקולירן -- -+ אײַנספעקולירן, 


אײַנשפּערן -- טרוו. שפּער אײַן, -יגעשפּערט. 
דטשמ. נר. 1. פֿאַרשפּאַרן, אײַנשפּאַר. ,מע 
זאָל אים די קליידער פֿון לײַבּ רײַסן אונד 
אי אין איין לאָך", איין שייני היסטאָריע פֿון 
איינם מעכטיגן רבס טאַכטער..., סוף 18. 
אָדער אָנהײיב 19, י"ה. 2. לאָקל (טשערנאָי 
וויץ). בּאַשטראָפֿן אַ תּלמיד מיטן איבּערלאָזן 
אים אין שול נאָכן לערנען. א' איף צװיי 
שטונדן, 

אײַנשפּראָך -- דער, ‏ ן. דאָס װאָס מע רעדט 
אַרײַן אין א טיכל (אַן אַנדער זאָך) בּײַם אָפּ 
שפּרעכן אַן עין-הרע (רויז). -+ אײַנשפּרעכן. 

אײינשפּראַכיק -- אַדי. װאָס האָט פֿאַר- 
שטייט, קען) נאָר איין שפּראַך. אַן איע פֿאַר- 
טײַטשונג. אינטעליגענטע, אָבּער איע סטודענטן. 
;אַמעריקאַנער מענטשן, ייִדן בּתוכם, זײַנען אין 


1249 


זייער רובֿ מנין אײינאַרטיק, אײינטאָניק, א", 


בּ. רודמאַן, איק, ר"ה תּשכּין. -יקייט -- 
.. אַריבּערצוגיין צו. . . אי אין דער אייגע- 
נער . . . היים", ימ, חודשיזשי אונזער שול, ניי 
1936, | 
אײַנשפּרײטן -- טרו. שפּרײט אײַן, --געי 
| שפּרײיט. אױיסשפּרײטן, צעשפּרײטן אינעװיי" 
גיק, אין עפּעס. אי אַ לײַלעך אין קאַסטן, אין 
קאָרבּ, 
אײַנשפּוינגען -- אוטו. שפּרינג אײַן, בּין 
8 האָבּ --געשפּרונגען. 1. אַרײַנשפּרינגען. 
אי פֿון שיפֿל אין טײַך. 2. אײַנשרומפּן. נאָכן 
װאַשן איז די סחורה אײַנגעשפּרונגען. 8. לאָקל, 
טשערנאָװיץ. אַרײַנטרעטן װי אַ מיטגליד אין 
א סטװדענטױפֿאַראײן. א' אין פֿאַראײן 
4. (אַקטיאָריש) מיט װײניק צוגרייטונג איבּער- 
נעמען א צװייטנס ראָלע. א' אין שימעלץ 
סאָראָקער. 


אײַנשפּריץ -- דער, ‏ ן. אַקט אָדער רעזול- 
טאַט פֿון אײַנשפּריצן. װיטאַמינעןאי. -ונג -- 
היילנדיקע א'. ,מײַדן אויס די בּאַפרוכטונג 
דורך א'ען און איבּערשװענקען", א. ז., אַ ודױי 
פֿון אַן אַקושערקע, װאַרשע 1909. ,אַן אי פֿון 
חסידישער װאַרעמקייט", הרבֿ י. י. זיכערמאַן, 
נחלת יעקב, נ"י תּשכּ"ן. 


אײַנשפריצן -- טרו. שפּריץ אײַן, --געי 
שפּריצט. 1. אַרײַנשפּריצן. א' טראָפּנס אין 
די אויגן. ,דאָס א' יאָד אין היײיבּמוטער אַלס 
מיטל צו פֿאַרהיטן {פוןן שװאַנגערשאַפט", 
פֿגעז, װילנע 1931, טא 23. 22 אײַנגעבּן, 
אײַנטריפן,. אי סם, גיפֿט. אויך פֿיג. אי טראָפּנס 
פֿון גיפֿטיקער שׂנאה. 8. בּאַשפּריצן. בּראָ 
דזשען אין װאַסער און א' די קליידער. א' די 
האָר מיט אָדעקאָלאָן. 

4. איניעצירן. אַרײַנלאָזן א פליסיקייט אונ" 
טער דער הויט. אי די בּאַפֿעלקערונג קעגן אַ 
מגיפֿה, קעגן אַן איבּערגאַנג. ,דאָס טעגלעכע 
אי אינטראַװענעז . . .=, יטאָזי שריפֿטן, װאַרשע 
9. 20 פֿיג. אַרײַנגעבּן. אי לעבּן אין דער 
בּאַװועגונג. אי מוט. , אײַנצושפּריצן אין זיי אַ 
בּיסל שׂבל:הישר", איק, 1962 ווא 28. מֿיט 
זיך -- אי זיך אינסולין. -עכץ. עניש. 


דער (דין, יקע) -- אויך מכשיר אלנצו" . 


שפּריצן, צו מאַכן אַן איניעקציע. ‏ עריי. 


אײַנשפּרעפן -- טרו. שפּרעך אײַן, --געי 
שפּראָכן. אַרײַנרעדן די װערטער פון אפ 
שפּרעכן אַן עיךדהרע (א רויז). אי אַ טיכל און 
צולייגן דעם קינד צום שטערן. עניש. 


אײַנשפּרענקלען -- טרװ. -קל אײַן, -גע- 
שפּרענקלט. אײַנשפּריצן מיט טראָפּנדלעך. 
אי האָר. א' די װאַנט. ,די אונטערגייענדיקע 
זון האָט מיט פּורפור אײַנגעשפּרענקלט דעם 
סקווער", עוזר װאַרשאַװסקי, כאַליאַסטרע, פּאַריז 
14. הזנת, | 

אײַנשקאַנטירן -- טרװ. -טיר אײַן, -י(גע)- 
שקאַנטירט. 8טמ. דיסקאָנטירן. אַרײַנקריגן 
געלט פֿאַר אַ װעקסל פֿאַרן טערמין. אי אין 

פֿאָלקסבּאַנק עטלעכע װעקסלען. 


אײַנשרומפּן 


אײַנשקראָבּען -- -+ אײַנסקראָבּען. 


אײַנשרױבּן -- טרװ. שרױיבּ אײַן, --יגע- 
שרױבּט, לאָקל, זאַמעט, קורלאַנד, דזװ אײַן- 
שרויפן. 

אײַנשרױפֿן---טרוו. שרויף אײַן, -- געשרױפֿט. 


/1. אַרײַנדרײען מיט אַ שרויף. א' איין טייל 
מאַשין אינעם אַנדערן. .נעמט, שרױפֿט מיר 
אײַן אין גאָרגל אַ לאַמטערןײ, פּמ, כאַליאַסטרע, 
פּאַריו 1924. 2. פֿאַרשרױפֿן, צושרױפֿן 
,איין בּעכר דער דא גיגלידרט איז טאָר מן אם 

| שבּת ניט אויף שרויבֿן און אַך ניט אײַן שרויבֿן, 
דען עֹשׂ איז איין מלאכה", לטו, עב/ב. 
2. אײַנצוען, מאַכן ענגער. א' די הוצאָות, 
א' די פּראָדוקציע. ‏ מיט זיך -- ,מע קען 
יאָ אײַנשרױפֿן, זעסט -- סהאָט זיך אײַנגץ- 
שרויפט". -עניש. 

אײַנשרומפּונג -- די, יען. פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פֿון אײַנשרומפּן (זיך). אי פֿון דער 
צאָל אַרבּעטער. אי פֿון ענערגיע. ,דער קלענס- 
טער שאָרך איז אָפֿטמאָל גענוג צו בּרענגען א" 

{פון די הידרען", ש. בּלום, דער בּוים פֿון לעבּן, 
נ"י 1931, | 

אײַנשרומפּיקן -- + זװװ. אן מײַן 
פרייד שרומפּיקט אײַן, אין אַ קראָם אײַנגע- 
. קנוילט", בּ. לאַפּין, דער פֿולער קרוג. 

אײַנשרומפּן -- שרומפּ אײַן;: --געשרומפן, 
= געשרומפּט. אוט -- ווערן קלענער, 
שמאָלער, דארער; פאַרנעמען װייניקער שטח, 
װוערן אײַנגעצויגן. די שטאָף שרומפּט אײַן נאָכן 
װאַשן. די הויט שרומפּט אײַן. , גענומען אַזױ 
װי א'.. . קלענער װערן", יהואָש. װי מע 

| קוקטי. , שרומפּט די מחנה אײַן, דאָך פֿײַער- 
דיקער נאָך קעמפֿן דעמאָלט די פֿאַרבּליבּענע", 
אֵל, "הודה המכּביי. ,זי האָט געפילט װי זי 
שרומפּט אײַן פֿאַר ווייטיק", בּ. דעמבּלין, צװײ 
און אַ דריטעך. 

טרװ -- 1, מאַ כן קלענער. אײַנציען א' 
דעם אפּעטיט און עסן װייניקער. ,די קראַנקייט 
האָט אים אײַנגעשרומפּט אַזױ אַז עס איז 
שווער אים צו דערקענען". א(ואנכי) אונ' איך 
בּין גאָט, דײַן גאָט דער דא מאַכט אײַן שרומפּן 

דאש ים", סהמ, ישעיה, נא, 15. ,מײַן טרעהרן 
זאָלן מאַכן אײַן שרומפן מײַן קין בּאַקןײ, קינות 
לתשעה בּאב, פיורדא 1767. ,דער רעגן האָט 
געליאַפּעט, האָט אים גענייט א' דעם שטאַרקן 
האַלדז", אַלבּערטאָן, זבּ, 14 אָקטיאַבּערס, 1931. 

2. מאַכן ענג(ער). אײַנדריקן. פאַרקלענערן. 
אי פֿרײַהײטן. א' עמעצנס דעה (מאַכט) ,דער 
ליטווישער װעד שרומפט אײַן זײַן טעטיקייט", 
ימ, שד ווש. ,מע האָט אים אײַנגעשרומפּט אין 
אַ כינעזיש שיכל", מוק, טעאַטער און אידיש 
טעאַטער. ,מע שרומפּט אײַן דעם קינדס נשמה 
מיט אַזא {פּאַרטייאישערן דערציאונג", ימ, איינ" 
הייטלעכע פֿאָלקשול, 1922. ,דער רעגן שרומפּט 
זיי אײַן אין מויערן פון טרויער", מאיר שטיי 
קער, טמז, 1965 ווו 28, 

9. אַרכ. אײַנקנייטשן, צעקנייטשן. ,עשׂ מאַכט 

| אין שרומפּפן אונזר אן גזיכט", מחזור ר"ה 
וויו"כּ, הומבּורג 1721, קסא/א. 





אײַנשרומפּעניש 


מיט זיך -- זיך אי אין אַ ווינקעלע. ;האָסט 
! אַלײן, בּאַשעפער, זיך -אַליין אײַנגעשרומפּן אין 
א פּינטל קליין", הל, אין טרעבּלינקע.. . . ,אין 
אים האָט זיך אײַנגעשרומפּן דאָס האַרץ", יז, 
בּרידער אַשכּנזי. ,אַן אייגענע עװלה שרומפּט 
זיך אײַן און בּאַהאַלט זיך, װי אַ װערעמל אין 
אַ פֿעלדל פֿון דער נשמה", ל. אָליצקי, ישיבֿה' 
לײַט, תּ"אָ 1968, 
זעכץ, 

אײַנשיומפּעניש -- דאָס (די), "ן. פּראָצעס 
פֿון אײַנשרומפּן (זיך), קאַז עס קומט דער 
װוינטער, קומען זאָל אויף אײַך אַן אױסכאַפּץ- 
ניש מיט אַן אײַנדאַרעניש, מיט אן א'", שע, 
פֿונעם יאַריד וו. , געװען, דאכט זיך, א גרויסע 
שטאָט! און איצטער עפּעס אַן אייי, מ. אַלטמאַן, 
אַלמאַנאַכ שטערנ, קלִעוו 1937, אאז 1, 

אײנשרומפֿונג -- די, יען. -+ אײַנשרומי 
'פונג, ק;אין רענטגען בּילד ... . זעט מען די א' 
פון די לונגען-שפּיצן", 'שאָזי שריפֿטן, װאַרשע 
9, אויך בּײַ יאַב. 

אײינשריי -- דער, זען. אַקט פון אנשרטען. 
אַן אי אין דער נאַכט: ראַטעװעט! 

אײַנשריײיבֿ -- דער, ‏ ן. אַקט אָדער רעזול- 
טאַט פֿון אײַנשרײַבּן. דאָס װאָס מע שרײַבּט 
אײַן, בּײַ י פאַט, װעקער, 1956 װ 15. א" 
אָפּצאָל -- דאָס געלט װאָס מע צאָלט בּײַם 
אײַנשרײַבּן (זיך) אין אַן. אינסטיטוציע, חבֿרה 
אע. ספּעצ אין אַן אנשטאַלט פאַר הויכבּילדונג, 
א"בּ ריוו -- רעגיסטרירטער, פֿאַרזיכערטער 
בּריוו, 

אײַנשרײביגעלט -- -- דאָס, '}, יצר. 1, דזח 
אײַנפֿיר-געלט. אײַנטריט-געלט. איעדער חבֿרה- 
מאַן בּשעת ער טרעט אײַן אין דער חבֿרה צאָלט 
ער אין דער חבֿרה-קאַסע אַרײַן איגי איין מאָל 
ניט וייניקער פֿון דרײַ רו"כּ", קמ, 1866, פאן 
9 2 ספעצ. אײַנצאָל פֿאַרן רעגיסטרירן זיך 
(בּײַ א שדכן), , האָבּ איך שוין אַלמערס מיט 
פאַרשריבּענע בּיכער . . ., װיפֿל מאָל האָבּ איך 
שוין גענומען בּײַ חתנים און כּלות אי"גיי, מסדר 
אגרת, ווילנא והוראדנא תּקפּיה. 

אײַנשרײבּונג -- די, -ען. פּראַצעס אָדער 
רעזולטאַט פון אײַנשרײַבּן. פֿאַרנאָטירונג. אַן 
אי װועגן א קליינעם פּרט. א"דאָקומענט. 

אײַנשרײבּן -- טרו. שרײַבּ אײַן, --געשריבּן, 
1. אַרײַנשרײַבּן, פֿאַרשרײַבּן, פֿאַרנאָטירן, פֿאַר- 
צייכענען אין א בּוך, העפֿט, אויף פּאַפּיר, פּאַר- 
מעט אע. אי אין טאָגבּוך א געשעעניש. אי די 
מעשׂה אין אַ ספר. אַן אַלבּום אײַנצושרײַבּן 
דעדיקאַציעס, אי אין פּנקס די תּקנות, די נעמען 
פֿון די פּרנסים. ,, ווען צֹשׂ בּלײַבּט בּהסכּמה .. . 
זאָלין תּיכּף המוסכם אײַן שרײַבּן בּפּנֹקס 
הקהל", 'כּרוז יערסלבֿי, תּלײבּ נישׂראל היילפרין, 
ועד ארבּע ארצות, ירושלים תּש"הן. ,איטליכש 

| װאָרט דשׂ דער מענש רעט, עז זײַא גוט אדר 
בּיז, דאז װערט אלש אײַן גשריבּן אין איין 
בּוךָי, לטו, ב/ב. ;דער װערט איין גישריבּין אין 
ספר החיים, דשׂ מיינט דשׂ ער דשׂ יאר װערט 
לעבּןי, ספֿר המנהגים, אַמשט 1723, לה/ב. *מע 
מעג עס מיט א קויל אין אױװן א' = א) איר 


אײַנשריפֿט -- די, -ן. 


1246 


וועגן עמעצנס א חובֿ, אַ התחײַבֿות װאָס האָט 


ניט קיין װערט; 3) וועגן אַ ליגן בּכלל, 

2, ספּעצ. אַרײַנשרײַבּן אויף אַ בּוכהאַלטע- 
רישן אופֿן. אי אַלע טראַנסאַקציעס. 8. ספּעצ. 
אױספֿילן בּלאַנקען. א' אין פֿרעגבּױגן אַלע 
ענטפערס. 4. פֿאַרשרײַבּן דעם נאָמען אויף 
אַ ספּעציעלן אופן. א' אין גאָלדענעם בּוך. 
9. אײַנמעלדן, אײַנרעגיסטרירן. א' די אַפּלי- 
קאַנטן,. אי די קינדער אין שול. ,דא האט זי 


- דער אבֿרהם גיבּעטן דאז זי זאָלין אין דעם 
- ריסטר אײַן שרײַבּןי, 'שוית בּיחי 8פֿדמ 1797 


וָהשׁ ו} | 
0, פֿאַרשרײַבּן אין אַ חבֿרה. ,גלײך נאָכן 
בּרית האָט דער זיידע אײַנגעשריבּן דאָס אייניקל 


- אין זײַן חבֿרה און געצאָלט פֿאַר אים חוֹדש- 


לעכע". ,אין דער צײַט איז אײַנגעגאַנגען פֿון 
א' אין דער חברה... 335 רו"כּ", קמ, 1863, 
פאך 25. 


/. אַרײַנשטעלן דעם נאָמען אין אַ רשימה 
צו בּאַשטראָפן אע. אי אויך אָרעמע בּעליבּתּים 
צו צאָלן קאַנטריבּוציע. ,דעם הייס איך אויס 
דער שטאָט אַרױסטרײבּן, דעם --- אין דער קאָנ" 
סקריפּציע איײ, עט, לידער, 
| 8. אַרײַנשטעלן א פּונקט אין אַן אָפּמאַך. פֿאָר- 
מולירן אַ חיובֿ, אַ התחײַבֿות. א' דעם נדן אין 
די תּנאָים. א' אַז הוצאָות. טראַנספּאָרט איז אױפֿן 
חשבּון פון קוֹנה. ,מן פּפלעגט אײַן צו שרײַבּן 
חובות אויף גיטר", תּקק. ,דאָס װאָס עס שטייט 
ניט אײַנגעשריבּן אין שטר קיין אחריות, האָט 
גאָר דער סופֿר.. . אַ טעות געהאַט און האָט 
פֿאַרגעסן אײַנצושרײַבּן אַחריות", שהמ, יב/ג, 
9 ואויליונגעריש. דזוו אײַנמעלדן, 43 -, 

מיט זיך -- א' זיך. אין פֿאַראײן, אין דער 
חבֿרה. אי זיך אין שול, אויף קורסן. ,,מי שירא 
וחרד דבֿר ה' װערט זיך אײַן שרײַבּן בּחברה 
הנ"ל", יפנקס קהלת אה"ו, כּרוז פד וְיבֹּל 
ווואאאן,. אווערט ער ודער שרײַבּערן א מקשה 
לילד . . . מוז ער זיך שוין טאַקע א' אינעם 
חבֿרה-קדישאפּנקס פֿאַר א מת", יל, פֿונים 
יאריד, אַדעס 1909, - 

יעָכץ. יעניש. דער (דין, -קע). 
דעריי, 


אײינשרײַען -- טרו. שרײַ אײן, = געשרלען 


(לד), --'געשריגן (פד). אַרײַנשרײַען. אי דעם 
ענטפער דעם טױבּן אין אוער אַרײַן. אי אין 
זאל אַז עס בּרענט. מיט זיך -- זיך צוגע- 
וואוינען צום שרײַען. אַ קינד װאָס האָט זיך 
אײַנגעשריען. -עניש. דער, 

| דאָס װאָס איז אײַנ- 
געשריבּן, אײַנגעקריצט. ,די עלטסטע סומערישע 
געשריפטסן זײַנען אין אויף שטיין", מװ, די 
שװארצע פּינטעלעך. ו' 


אײַנשרענקען -- טרו. שרענק אײַן, -יגע- 


שרענקט. פד. ‏ 1. אײַנצלען, פֿאַרקלענערן, פֿאַר- 
שמעלערן. אײַנשרומפּן. עס שרענקט אײַן בּײַם 
װאַשן. , מע קלײַבּט זיך אײַנצושרענקען די בּוי- 
אינדוסטריע", פֿאַטש, 1950 וא 10. ,האָט דער אין- 
סוף. . . געמוזט אי != מצמצם זײַזן זײַן ליכט", 
בּאַש, פֿאָר, 1965 או 29, 2, אלינצוימען. אי רעכט, 


דונג, - -עכץ, 
אײַנשתיהן -- {... שטלייעןזן טרוו. שתּיה אײַן, 


איים -- די 


אייסטאַכ|יע -- די, -ס. 


אײסטאַכיע 


מיט זיך--,זײי װעלן שוין אַװדאי ניט 
װעלן זיך אָנשטרענגען און זיך איי", ארז, קמ, 


1864, פאן 18. -עאויך טראַגיק . . . פֿון ‏ מענטשן 


װאָס האָבּן זיך אײַנגעשרענקט 


און איינגעי 
צוימט", קאַרו. : /23, 7 


אײַנשרעקן -- טרו. שרעק אײַן, --געשראָקן, 


אָנװאַרפֿן א שרעק אויף א לענגערער צײַט. א' ‏ 
די שכנים מיט כּלערליײי סטראַשונקעס. אי א 
קינד ער זאָל מוֹרא האָבּן פֿאַר פֿרעמדע. רעדן 
וועגן טוט און א' די לעבּעדיקע. ,מיר האָבּן 
עס אים אַזוי געזאָגט ניט אַזױ אום אים אײַנ 
צושרעקן", אמד, דיא װיסטענטא זאַהאַראַ, וויל- 
נץע 1868. אדו געדענקסט נאָר דעם קאָמיסאַר 
װאָס האָט דערשאָסן אַ סאָלדאַט, כּדי אײַנצו- 
שרעקן די אַנדערע סאָלדאַטן, זיי זאָלן ניט גנ" 
בֿענען און רויבּן", חג, דער מאַמעס שבּתים 
יעץניש, 


-יגעשתּיהט. 


אַרײַנטרינקען (גוזמאדיק). א' 
עמערס אַקעװיט, | 


אײַנשכלען -- {. .. סייכלעןן טרוו. שׂבל אײַן, 


-יגעשׂכלט. ‏ בּאַרעכטיקן מיט א שׂכלדיקן 
מאָטיו. ראַציאָנאַליזירן. אי סתּם א שװאַכקײט 
מיט כּלומרשט-פּראַקטישע מאָטיוון. אַנשטאָט 


| גובֿר צו זײַן א תּאווה זי אי גאָר, 
אײַנתושבן -- { .. טוישעווןן טרוו. תּוֹשבֿ אײַן, 


-י געתּוֹשבֿט. מאַכן פאַר א תּוֹשבֿ. אײַנבּיר- 
גערן. אי אימיגראַנטן אינעם נײַעם לאַנד. מיט 
זיך -- אַלץ זען װי דורך אָפֿענע שפּיגלען 
און ניט אי זיך מיט אַלעמען גלײַך", הל, 1927, 
עווען מיר תּושבֿן זיך אײַן אין דער פֿאַנטאַס- 
טיק, אַנטדעקן מיר... אַז 'דאָס קעסטעלע 
עפֿנט זיך פּשוט'", מ. פערלמוטער, פאַש, 
9 וט 15, 


אײינתּכליתן -- {. . . טאַיכלעסןן טרו. תּכלית 
אײַן, -געתּכליתט, נַעֵאָל.. 


אַרײַנקריגן. ממֿי 
שותדיקס פֿון עפּעס װאָס האָט געוויינלעך נאָר 
א גײַסטיקן װערט. ,ער האָט פארשטאַנען אײיני 
צותּכליתן זײַן גוטן נאָמעןײ, רייד (נ"י). 


אײַנתּענוהן -- {. .. טײַינעגןן טרוו. תּענוג אײַן, 


*רגעתּענוגט. נעאָל. = צוגעוואוינען עמעצן צו 
תּענוגים. ,די רײַכע אַלמנה װאָס האָט חתונה 
געהאַט מיט אים האָט אים אַזױ אײַנגעתּענוגט 
אַז ער האָט שוין פֿאַרגעסן . . .=, רייד (מיאַמי), 
מיט זיך. הי 


אײַנתּפֿיסהן -- טרוו. תּפֿיסה אײן, -- געתּפֿי 


סהט. 1. אײַנזעצן, אײַנשפּאַרן אין תּפֿיסה. 
א' דעם גבּאי. 2 פֿיג. אײַנצוימען. אײַנגרע- 
נעצן, ;זייער אױפֿטו קאָן ניט אײַנגעתּפֿיסהט 
ווערן אין די שמאָלע האָריזאָנטן פֿון נאַציאָי 
נאַליזם", טמז, 1969 19, 


"עס. אַמ. 


(קאָרטנשפּיל) טויז. 
אַרײַנקריגן אַלע איעס. | 


(אַנאַטאָמיע) אָרגאַן 
אין דער פֿאָרעם פון א רערל װאָס ציט זיך פֿון 
מיטלסטן אויער צום שלינג-חלל |אױיפֿן נאָמען 
פֿון איטאַליענישן אַנאַטאָמיקערר 105140010 
6 י"הן. די א' העלפט אױסצוגלײַכן דעם 





איי'סיך-װואָיס 


לופּטדרוק פֿאַר די בּיידע פּויקהײַטלעך. ה-ישׁ 
-- אַדי. איישע ר ע ר. ,די הינטערשטע װאַנט 
פֿון שלונג איז בּאַדעקט מיט א פֿײַכטער שליימ- 
הויט און האָט נאָך בּײַ די זײַטן צװיי עפעץ" 
נונגען װאָס פֿירן אין בּיידע אויערן (א'ישע 
רערן)", 9געז, װילנע 1924, :א 9, ,פון פּויק- 
הײַטל ציט זיך אַ קאַנאַל װאָס מע רופֿט איישער 
אינעם שלונג'חלל", דר' איסעל איבּז, אָטאָ 
שמײַל, דער מענטש, ווילנע 1921, 
איי'פיך"וואָ'? -- אָפֿטער אוֹפֿן אַרױסרעדן 
װײיס איך װאָס. ;א"װ'! דו גלײבּסט דען? דוי 
ים-קאָטערל, מיינסט דאָך אַז דאָס זענען אויס- 
געטראַכטע זאַכןײ, בּ. רעסלער, איק, ר"ה תּשיייח. 
אײַטעס -- די. בּמ. אַמ. געפֿרױרנס, פאַר" 
פֿרױרענע פֿרוכטזאַפט מיט צוקער. שערבּעט. 
אייסערלעך -- אזי. זזו אויסערלעך (-+ 
0 דטשמ. אַרכ. ,ווען איינר טוט איין איזר- 
| ליכי (רפֿואה) זאָל מן אַך דיזן (יהי רצון) זאגן, 
אבֹּר קיין (בּרכה) מאַכןײ, עפּש, סידור תּפֿילות, 
|אמשט תּק"ח, קעא/ד. הקייט -- דרויסג 
דיקייט, אױיבּנאויפיקייט, 
אייטערן -- טרח. -ער, געאייסערט. דטשמ. 
דזוו אויסערן (-+ 300). אויסדריקן, מאַניפעס- 
טירן. ,האָט איין רײַכער סוחר אויך רשעת על 
שלנו געאייסערט", 'גזירה העבּב, אָנהײבּ 19, 
ויה וְייִבֹּל צוא, 271ן, 
געוויינלעך מיט זיך -- 1. זיך אַרױסזאָגן, 
מעלדן, ,, . . גאָרניט געטאָרט אױסזאָגן, נאָר 
ער האָט זיך געאייסערט אַז ער װייסט פֿון גאָר- 
ינישטײ, ספֿר שבחי רמ"ל, לעמבּערג, יאָר? ,, אין 
איינעם . .. לאַטײַנישן געדיכטע אייסערט זיך 
פּאַפּסט לעאָן... .*, דער יודענפֿרײַנדליכע פּאַפי 
סט לעאָ דער דרײַצעהנטע, לעמבּערג 1903, 
2. זיך אַרױסװײַזן. ,דיזער הייליקער געפֿיל 
אייסערט זיך (צײַגט זיך) שוין בּײַ איר צאַר" 
| טעסטע קינדהייט", אמד. /83, 
אייטערפט -- דזוו אויסערסט (-+ 300). קאיז 
ער ושאולן אי פרום געװעזן, א קלייניקייט -- 
שלא טעם טעם חטא", שמו פּלאי, המדבּר 
בּצדקה, װאַרשע תּרנ"ב. 
אייַיפקרים -- די, יס. אַמ. 0161 106 :2:=, 
אײַזקרעם, געפֿרױרנס, מאָראָזשענע. אייס אָ דע 
|-- געטראַנק פֿון סאַדע-װאַסער מיט אײַזקרעם. 
אײַע"אײַע -- די, ס. כמאַלאַגאַי 


קכאי, 





סיש. חיהלע פון דעם אינדזל מאדאַגאַסקאַר 
פֿון דעם מין האַלבּ:מאַלפּעס; לערך לאַנג אַ 50 
צמ, מיט אַ פּוכיקן עק פון דער זעלבּיקער לענג, 
מיט לאַנגע בּאַװעגלעכע פֿינגער אויף די פאָ- 
דערשטע פֿיס. נערט זיך מיט צוקעררער, מיטן 
זאַפֿט פֿון בּאַמבּוס-בּױים און מיט קלענערע 
אינסעקטן, אַז די אי-א'ס פאַרזאַמלען זיך אין 
גרעסערע גרופּעס, גיבּן זיי אַרױס א געשרײי 
װאָס דערמאָנט אין אײַ:אײַ:; פֿון דאַנען דער 


1047 


נאָמען. -202225מת 128000010212 ,סץה-סשג 
-041160818. | : 
אייעלע -- זאָס; יך. 528 פֿון אײ (-+ 
4771046), ,ציצית, קאַפּאָטקעלעך, פּאהלעך, 
ייִדעלעך פריש פֿון די איך", ח.-נ. בּיאַליק, 'אונ- 
טער די גרינינקע בּיימעלעך' ,די פֿאַלאָפּיץ- 
| רערלעך כאַפּן אויף דאָס א', און דורך זייער 
קאַנאַל װערט עס איבּערטראַנספּאָרטירט אין חלל 
פון דער געבּערמוטער", פֿגעז, זוילגע 7, 
פא 4 
אײַען -- אוטו. אײַע, געאײַעט. 1. זאָגן כּסדר 
אײַ (-+ 1047). ,װאָס אײַעסטן א גאַנצן טאָג?*. 
2. דזוו הײַען. אי-שמײיַען. אי און שמליַען. 
איי "עף"אָוו"ע'ל -- די. בּא. אמ. ,1 01 .ת.4. 
אַמעריקאַנער אַרבּעטער-פֿעדעראַציע. ראָשיתּי- 
בֿות פֿון: אַמעיריקן פעדערעישן אָװ לעיבּאָר 
וְדער פֿאַרבּאַנד פון די יוניאָנס געשאַפֿן אין 
6, ערשטער פּרעזידענט --- גאָמפּערס.ן 
אייער -- מצ פון איי (-+ 47:1046). ;די אייער 
לערנען די הינער"; ,די אי װילן זײַן קליגער 
: פֿון די הינער":; ,די קאַץ זאָל לייגן א', װאָלט 
זי געװען א הון": גאיידער דעם דאַקטער א 
צווייער -- איז בּעסער זיך א שאָק א'": ,די א' 
זײַנען טאַקע קליגער פֿון די. הינער, אָבּער זי 
יוערן בּאַלד פֿאַרשטונקען", שװ. ,ניט קיין אי 
ניט קיין פּוטער, אַבּי דער רצון איז א גוטער", 
- פֿװל וְאַ פרוי ועגן א גוטן מאַן, אָבער אַ קנאַפּן 
! פֿאַרדינערן. *װען די הינער װעלן לייגן פירקאַנ" 
טיקע אי = וועגן אַן אוממעגלעכקייט. ?א' -- 
בּצים", אבּ, שמות דבֿרים, איזנע 1542. /אַזו 
- זאַמלט דיא גוטי פֿרויא פֿיֵל אי, אונ' דיא הינר 
בּריעטן דיא א' אויז אונ' קריגטן פֿיל יונגי 
הינר", מב, מעֲשֵׂה לז. ,א' -- ג ר אַנאַטן 


אין װאַרשעװער פּאַרטיזאַנקע; א' לייגן -- װאַר- 


פֿן בּאָמבּעס", בּלומ. ‏ װאָלשעבּנע א' -- 
יפֿאַרכּישופטע': האַרט:געקאַכטע און געפאַרבּטע 
- װאָס מע פלעגט געבּן קינדער פּסח (שעדלעצער 
(ג) כאַצקלס א'--(אומאיידל) זאַך אָן א 
נוצן, אַן עסק אָן רווחים (שאַקי, ליטע). ר ב ג י- 
שע אי-- גאָר גרויסע (מיט פאַרשיידענע בּבּ 
פֿון װאָרט א). שלאָגן א' -- װאול, האָבּן 
סעקסועלן פאַרקער. צונויפהעפטן: א-אויסשיי- 
דונג, איבּעכערל. { אי"הענדלער, אי"לאַגער, א" 
פּראַשיק אאַ. 
איער -- קאָנ 61 :0100. ארכּ. אײידער, 
פֿריער װי. פֿרגל איי, קאָנ, 1047. עדער ממונה 
האָט בּידְו מתקן צו זײַן דיא פּתקין {= צעטע- 
לערן איער זיי גיאן אויש דען שער", נצו, ז/ב. 
- ;צו אים זײַן מיר גיװעזן נאָך א' מיר זײַן 
אויף דעם עולם גיוועזן", סהמ, תּהלים, ק, 4 
;דר ארם מאַן איז דעמוטיג... דארום װערט 
זײַנע תּפֿילה איער דר הערט אַז פון דעם רײַכן", 
לטו, טז/ב. ,,מן טאָר ניט איער (שמונה עשׂרה) 
אָרין אודר עשׂ מוז טאג זײַן", מהמ, פּז/א. 


אײַער 1 -- פּאָסעסיװער פראָ. 6061טן :2476. 
בּייגט זיך אַזױ װי אונדזער (-+ ז' 680) 
װי אונדזער(ע, ער) ז' 681. 1. װאָס איז 
שייך, געהערט צו אײַך. געניצט בּײַם װענדן 
זיך צו מער װי איין פּערזאָן. ?טאַטע-מאַמע, גיט 


אייערבּייגל 


. אַכטונג אויף א' קינד". ,װילט איר איך זאָל 
- זײַן די כּפּרה פֿאַר אי'ע. זינד?". ,אוייאר -- 
שלכם", אבּ, שמות דבֿרים, איזנע 1542. ,איר 
קאָנט נאָך אַמאָל אי אומגליק פאַרגעסן. אַך, װי 
גרויס איז מײַן װאונד", 8ֿל. ,מײַנע צרות זײַי 
נען טײַערע, זי קומען ניט צו איע", שװ. ,איר 
פֿענגרש, בּײַא אייערין {אַרכ, מיט ענדונג -|. 
= אײַערן לעבּן בּיט איך אײַך, איר זאָלט זיא 
ניט טיטן != טייטןן", צאינה, קעא/ד. ,דאש בּיט 
א' אונטער טעניגשׂטר דינר", יוסף מאַרשן 
שיני אַרטליכי גישיכטין, הקדמה, אַמשט תּע"צ. 
,קחו מאתּכם תּרומת ה' -- פֿון אי געלט, ניט 
- אָבּער פֿון אומרעכט געלט", נוצ, נ/ב. ,אַזױ! 
איז אי בּחורל שוין געװאָרן בּר-מצווה און נאָך 
נישט קיין חתן?"; ממוס, פֿישקע. : 
2. װאָס איז שייך, געהערט צו איינעם (צו 
איינער) בּײַם װענדן זיך נאָר צו איין פּערזאָן 
| װאָס מען אירצט (מחמת דרך-ארץ, װײַל עלטער, 
װײַל מען איז ניט אינטים, ניט נאָצנט אע) 
| ,זייער אָנגענעם, איז די דאַמע אי פֿרוי אָדער 
אי טאָכטער? זי זעט דאָך אויס אַזױ יונג". ,רבּי, 
טוט אויס דעם מענטליק, ער איז ניט א'ער"". 
| ,רבּי, די קו איז א'ע!" |נאָכן פּסקענען אַז מע 
טאָר די קו -ניט אַרױיסשלעפּן אום שבּת פון אַ 
גרובּן, ,וואו איז ער? בּעט אים אַרײַן, אי גאַסט, 
| װעלן מיר טאַקע האָבּן א מזומן", ממוס, 
װינטשפֿ. ,מיר האָבּן אױפֿמערקזאם געלייענט 
אי לאַנגן איכה-בּריװ", 9געז, וילנע 1931, 
פא 20, בּריװוקאסטן. 

9 אַרכ. אַנשטאָט אײַערס. ,קויפט איר דן 
בּוך, זא איז עשׂ אויאר / אום איין גולדן איז עֶשׂ 
ניט צו טויאר {= טײַערן", מנהגים... דורך 
דאז גאַנץ יאר, וינידיג ש"ן ווענעציע 1590) 
עד/א. סצאלט אונז . .. דא װעלן מיר אײַך דאש 
אײַער ווידר צו שטעלףי, מחזור שלש רגלים, 
אַמשט 1713, קי/ב. : 


אײַער 11 -- פּערזענלעכער פראַ. אַרכ געניטיוו 
פֿון איר. װער איז אי גלײַכן. װען װעלן מיר 
אי פּטור װערן? פֿרגל אונדזער וו (ד+ 681), 


אײַער 1זז -- דער. -+ אַאיר; 2. אי"וו אָר צ ל. 


אייעראייל -- דער? פֿליסיקײט קעגן רויט- 
צעהיצטע אויגן {װאָסער מין אייל?. ,איין 
לײַנװאַנט טיכל אין אייער איל אײַן גיטונקט, 
אונט אויף דיא אויגן גליגט {(= געלייגטן: פֿר 

טרײַבּט דיא היץ פֿון די אויגן", איין נייא קלאָג 
ליד... איף איין משרת פון פֿראַנקפֿורט, 
הענא? תּס"ח, 


אייער-אַרבעטער -- דער, סן. שלעכטער 
אַרבּעטער. לאָקל, קאָליש, 
אייערבּײיגל -- דער. מצ װי אצ. בּייגל פֿון 


| טייג װאו מע האָט אַרײַנגעשלאָגן אייער. 
אַן א' װערט ניט געזאָטן אין װאַסער, האָט 
נאָר די פאָרעם פון אַ בּייגל. ;אי --- |די בּרכהן 
בּורא מיני מזונות, אָבּער װײַל עס איז דאָ 
אַ דעה אַז מע מוז דעריבּער מאַכן א המוציא, 
איז רעכט מע זאָל קיינמאָל ניט עסן א', נאָר 
אינמיטן עסן, װען מע האָט זיך געװאַשן און 
געמאכט אַ המוציא", חא מד/ב. ,דער יונגער 





אייערבּײַטל 


- מוֹלד הענגט אױפֿן הימל װי אַן אָפּגעבּראַכענער 
אייי, ש. גאָרשמאַן, סאָװ' היימלאַנד, 1962, נאן 5. 

אײיערפּײַטל -- דער, -ען. בײַטל ואו עס גע- 
פֿינען זיך די בּצים, ,די דרויסנדיקע געשלעכט- 
לעכע אבֿרים זײַנען פֿולקום אַנטװיקלט! די 

בּצים ליגן שוין ניט אין די פּאַכװעס, נאָר אין 
דעם איי, פגעז, ווילגץ 1925, א 41 / 

אייערפיר -- דאָס. בִּיר וואו עס קומט אַרײַן 
אַ בּיסל צעקלאַפּטע אייער, 

אייערגאַנג -- דער, -גענג. טרײַבּל אין קער- 
פּער פֿון א זי װאָס ציט זיך פון אײיערשטאָק, 
;די אייעלעך גייען אַרױס פון קערפּער פון 
דער זי דורך די אייערגענג -- לאַנגע, געדרייטע 
טרײַבּלעך אַזעלכע װאָס װערן אָנגעקװאָלן אין 
װאַסער", יאַכ |, 

אײיער"גײַער -- דער, ס. רױבּפֿױגל פֿון 
דער פֿאַרצװײַגטער פֿאַמיליע שפּאַרבּערס. לויערט 
איבּער פרעמדע נעסטן און פֿרעסט אויף די 
אייער װאָס ער געפינט דאָרטן. חדריטײַטש 
פֿאַר 'רחמה' (דבֿרים, יד, 16). מסזתקססזן 
019 0. 

אייערגעלכל -- דאָס, -עך. געלכל פֿון אַן 
איי. געניצט אַ סך אָפֿטער װי אייגעלכל. , גיב 
דעם קינד אַן א' מיט צוקער". ;אַ מאכל ... 
געמאַכט פֿון איעך, צעקוועטשט אין עסיק ...", 
אַברהם רעכטמאַן, יִבּל װו|א. 

איי'ערדיק -- אַדי. װאָס האָט אין זיך איי. 
װאָס האָט א שײַכות צו איי (אייער). א' טייג, 
איע שפּײַזן. ,האָט צוגעטראָגן דעם מאַן אויף 
אַ קליין טעלערל אַ שטיק רויג מיט אַן א' 
קיכל", י. ל. בּינשטאָק, בּײַא ר'י שלמה בּערלינער, 
לװאָו 1896, 

אייערדריז -- די, ין. געשלעכטלעכער אָר- 
גאַן װאָס זײַן אויסשיידונג זײַנען אייער (-+ 
איי, בּבּ 574, זי 1047). ,די א'ן האָבּן אַ צװיי- 
עדיקע אױיפגאַבּע", פגעז, ווילנע 1924, א 6. . 

אייערוואוקפ -- דער. מצ? מילכיקע זופּ, 
אונטערגעשלאָגן מיט אייער (וואו?ן, 

אײַערװאַרצל -- דער, -ען. שטּײַז פֿון װאָר- 
צלען פון א בּאַזונדערן מין אַאיר, פריער גע 
קאָכט אין ואסער און דערנאָך דורכגעפּרעגלט 
אין אייל. ;א' געפּרעגלטע {מאַכט מען די 
בּרכהן שהכּל", בּרכות מנחם, {קעניגסבּערג 
תּריייחן, צא/א. 

אײיערװײַפֿל -- -+ אײװײַסל. ,אױסשלאָגן 
אַ פּיאַנע, שוים פֿון איען", פֿאַר, 1961 ווו 26, 

אייערוועספ -- די, ן. מין פֿון דער פֿאַ 
מיליע װעספּן, װאָס בּיידע טיילן פֿון איר קער- 
פּערל זײַנען אײיפאָרמיק. 3טתזס1126 5סמסנתטט. 


אייערונג -- די, -ען. סטוטש. אוסטיילונג 
פון אַן אַנטװיקלט (ניט-בּאַפרוכפּערט) איי פון 
אָװאַריע. דזוו אָװאולאַציע, ' 

אייערזאַק -- + אײערשטאָק. 

אייערזייף -- די, ן. זייף װאָס האָט אין זיך 
איי(ער)-שטאַף. ,די בּעסטע זייף פֿאַר קינדער 
איז א', אָבּער ניט פּאַרפֿומירטע=, 9געז, װילנע 
4, פאן 2 / , 


1248 

אייערזעקל -- דאָס, -עך. זזו אײערבּײַטל. 

אײַערטװעגן -- אַדוו. 89: אייער(ט)סווע- 
גן, פֿטמ אין פר, אוקר. זזח פֿון אײַערטװעגן, 
פֿאַר אײַערטװעגן, צוליבּ (פֿאַר, איבּער, לטו- 
בֿת) אײַך. ,מיר טוען עס חלילה ניט פֿאַר זיך, 
נאָר אייי, רייד (צויזמער). ,כ'ווייס, אי מעג איך, 
אַפֿילו גיין איבּער די הײַזער", רייד (קאָליש) 
-,,מײַנטװעגן, אי --- װאָס איז דער חילוק?", רייד 
(אומאַן). ,כע-כע, כ'מוז... אי זײַן אַ פּאַט" 
ריאָט", בּראָד, גש. 

אייערטייג -- דאָס, ‏ {פֿאַרשײדענע מיניםן, 
טייג וואו עס זײַנען ארײַנגעקנאָטן (געלכלעך 
פֿון) אייער. געשמאַק װי א'. : 

אייערטייגל -- דאָס, יעך,. טיגל, געמאַכט 
פון אייערטייג. ;א רײַפֿער בּאַנאַן. ... איז ווייך 
װי אַן א' און שמעקט מיט האָניק", פגעז, 
פּאַריז 1951, טאז 271, 

אייעריק -- אַדי. װאָס האָט אין זיך איי(ער). 
,;אַז מע מאַכט אויף פּסח איע מצות, װאָס מע 
טאָר ניט אַרײַנטאָן װאַסער, זאָל מען קגעטן 
אויף איין מאָל װייניקער װי א שיעור", ספֿר 
מקור הבּרכה וו, מונקאַטש תּרנ"ה, 

אײַעריק -- אַדי. {טרעפֿט זיך געװויינטלעך נאָר 
אין פֿולער פֿאָרעםן}ן װאָס געהערט צו אײַך, 
האָט א שײַכות צו אײַך, אָפֿט סובּ: דער א'ער, 
די איע = אײַערע נאָענטע, אײַערע קרובֿים, 
איע מענטשן אאַזװ. , אַמאָל מעג אויך דאָס איץ 
אָפּגיין". האָט ער משיבֿ גװעזן: דיא איירגי 
זאָגן דז ער איין עושר איזט" |רייד פֿון קאַנצ- 
לער צו רי יום-טובֿ ליפּמאַן העלער. איע בּאַ- 

| טײַט דאָ: אײַערע יידן, 'כּײי מגלת איבֿה, 1703, 

| ;האָט ער דען געגעסן דאָס איע אָדער צי איז 
ער דען אויף אײַערע קעסט?", איבּז רי בּנימין 
גרינבּערג, ספר נפֿלאות הזהר, מאַנטרעאָל 1927, 

אייערל -- דאָס ‏ עך. לאַקל (קאַלאָמײ און 
אומג). נאָך נישט פאַרטיק, ניט-אַנטװיקלט 
איי װאָס האָט נאָר אַ געלכל (אָן װײַסל, אָן 
שאָלעכץ) װאָס מע געפֿינט אינעװייניק אין אַ 
הון. 

אײַַערל -- דאָס, -עך. 978 פֿון אויער |געוויינ- 
טלעך: אויערלן. ,ס'קריגעלע גייט אַזױ לאַנג 
צום װאַסער בּיז דאָס א' רײַסט זיך אָפּ", שװ 
(פֿאַרצײיכנט אין דוקלע, גאַליציע), 

אײיערלאָקשן -- די. מצ. לאָקשן, געמאַכט 
פון טייג מיט אַ סך אייער. א' אין מילכיקס, 


אייערלייג -- דער; אייערלייגן, דאָס. פּראָ 
צעס פֿון לייגן אייער. אהינער רעאגירן אויף 
מוזיק. . . מיט אַן אין", איבּז, ל. פֿױכטװאַנגער, 
פעפּ, ריגע, יאָר? א"אַפּאַראַט. א"-רעדל(עך) 
א'נדיק -- אַדי. איע זויגערס. 


אייערלייגער -- דער, -ס. טייל פֿון קער- 
פּערל פֿון אינזעקטן ואו עס אַנטװיקלען זיך 
די אייעלעך. ,נאַכדעם װי די רויפּע װאַקסט אונ- 
/טער און הײַטלט זיך אָפּ עטלעכע מאָל, װאַקסן 
אויס בּײַ איר פליגל און אַן א'", דרי איסעל 
איבּז, אָטאָ שמײַל, זאָאָלאָגיע, ווילנע 1924. , כּדי 
אַהינצו אַרײַנלײגן זײַנע אייעלעך, שטעכט ער 
ודער ניסלער-אינזעקטן דוֹרך דאָס קנאָספּעלע 


- אייערנעכטן 


מיט זײַן שאַרפֿן איי, ע. איזראַ, שיך און קאַי 
לאָשן, קיעוו 1928, 

אייערמאַן -- דער. מצ? (בּעליעגלהש) אָגער, 
זכר פון פערד. בּרענגען דעם א' צו דער 
קליאַטשע. 

אייערמאַנדל--דער, -ען. געויינטלעך: א" 
מאַנדעלע, דאָס, יך. קליין און קײַלעכדיק 
געבּעקס פון טייג מיט אַ סך אייער אין דעם. 
קרוכלע א'ען. א'עלעך אין הינערזופּ. ;זיך 
אַװעקגעזעצט אויף דער ברייטער ... שלאָפ- 
בּאַנק, געקײַט איעלעך", שירע גאָרשמאַן, דער 
קויעכ פונ לעבּנ, מאָסקװע 1948, 

אייער"מצה -- די, -מצות. וייכע מצה פון 
טייג מיט אייער. {מיט אידמי איז מען ניט יוצא 
די מצוות:עשה פֿון עסן מצה. אי-מי פלעגט מען 
געבּן נאָר חולאָים און קינדער (אַזױי האָט 
געפּסקנט דער רמ"א); װען געזונטע דערװאַק- 
סענע האָבּן געגעסן אי-מ', איז דאָס שוין געװען 
אַ סימן פֿון זיך פֿירן פֿרײַ.ן ;אַז מע האָט ניט 
קיין ציין --- עסט מען אי-מיי, שװ ואַנשטאָט 
דער צווייטער העלפט: ,קען מען ניט בּײַסן"ן, 
,די װײַבּער --- עטלעכע יינגערע און גאָר יונ" 
גע -- האָבּן מיט פֿאַרקאַטשעטע ארבּל זיך גע 

עסקט אין קיך . . . װער ס'האָט געשניטן דעם 
שמעקנדיקן האָניקילעקעך... װער עס האָט 
גערעדלט די א"-מ'לעך", נאָטע לוריע, הימל און 
ערד, מאָסקװע 1965, | 

אייערן זיך -- אוטװ. עפעמעריזם. האָבּן 
כּסדר צו טאָן מיט אייער. ,קעסעלעך.. . און 

| ... היטלען מיט אייער, אין פּאָלעס פֿון שינעל 
אייער . . . אין די קעשענעס אייער, עס אייערט 
זיך", ש. בּרעגמאַן, דורך קריג און רעװאָלוציע, 
אַדעס 19231, | 


אײַערנטװעגן -- דזוו אײַערטװעגן. אַרכ. ,לאָז 
איך אײַך װישׂן דז איך האבּ לגיסי ר' מענדל 
יצ"ו געבּן יי זהוץביםן אײַערנט װעגן, ויא איר 
מיר גישריבּן האט", פּראָגבּ, זי 30. ,ער װיל 
בּשטעטיגן אונ האַלטין אַל מײַני בּיגערונג, דיא 
איך פֿון אים בּגערט האבּ אײַערנט װעגן, 
יוסיפון, אַמשט 1743, נוי 


אייער|ניק -- דער, יעס. װנ יניצע, דס. = װער 
יעס האנדלט מיט אייער. {װען איר זאָלט א 
סוחר אָדער אַן א'ניצע נישט נוהג כּבֿוד זײַן 
װעט איר כאַפּן אײַער פּסקײ, מר ווו. ענאָר נאָך 
איין יאַרידניק שטייט אױפֿן מאַרק: דער געלער 
איניק?, קוו, צװויי כאַװײײירים. 


אייערנעכטיק -- אדי. װאָס איז פֿון (האָט 
אַ שײַכות צו) אייערנעכטן. אי בּרויט, פֿלײש 
אאַזװ. ,דער אַמעריקאַנער ייִד... איז דאָ... 
אַלץ "ער נעכטיקער צי דער איער ייד פון 
שאַפּ, פֿון פּושקאַרט, פון דער סטאָרקע", בּצג, 
טמז, 1965 א 17, 


אייערנעפטן -- אַדװ 8 דער, "ס. -+ איינעכטן, 
תסותבת + 81 :27726. טיט צװײי טעג צוריקי 
| טאָג פֿאַר נעכטן. פֿאַרװאָס בּיסטו א' ניט גע" 
קומען? ניט געדענקען װאָס עס איז געשען א" 
א' איז געװען דער יאָרצײַט. 'שלשום' װערט 
שטענדיק פאַרטײַטשט: אי ער איז ניט צו 





אייערנעסט - 


אים װי נעכטן -- א'", תּי, בּראשית, לא, 2, 
;איך בּין געװען צוליבּ אײַך אַ קליין מענטשע- 
לע תּמיד, אי א', אי נעכטן, אי הײַנט", ממוס, 
דאָס קליינע מענשעלע. ;נעכטן האָט זיך 
איר דער א' דערמאָנט מיט אַלע זײַנע װיסטע 
שרעק", סעג, איצטער. די אַמאָליקע א'ס און 
די גאָר אַלטע אייער-א'ס. שפּאַסיק: אייער- 
מאָרגן. .-- ווען װעסטו קומען צו מיר? -- 
א'". 

אייערנעפט -- די, ין. 1. דזוו אײערשטאָק 
בּײַ אַ פרוי. ,יעדער זי, יעדער װײַבּספּאַרשױן, 
האָט פֿון געבּוירן אָן אין איר א' --- אין איר 
דריז װאָס שטויסט שפּעטער, נאָכן געשלעכט- 
לעכן צײַטיק-װערן, די אייער אַרױס--אַ בּאַי 
שטימטע צאָל שפּראָצלעך פונװאַנעט עס אַנט- 
וויקלען זיך די אייער", ימ איבּז, יונגל און 
מיידל, ריגע 1929 2. נעסט פֿון אַ פֿױגל, 
וואו עס זײַנען דאָ אייעלעך. | 

אײַערס(ט)האַלבֿן -- + זסשטו :0120 
68. +זו אײַערטװעגן -+. ,מײַנסטהאַל- 
בּן קען די װעלט. . . גיין מיטן קחָפּ אין דער 
ערד! -- אײַערסטהאַלבּן! -- האָט וערן אים 
נאָכגעשפּעט...*, בּ. דעמבּלין, צאַנקענדיקע ליכט. 

אײַער|(ע, ער) -- -+אײַערו. א'ם -- נאָז 
מינאַטיוו און אַקוזאַטיוו ניײיטראַל. 8 { --- דאַטיװו 
גײיטראַל; דאַטיװ און אַקוזאַטיװו מענלעך. פּאָסע- 
סיווער אַדי קומט נאָכן סובּסטאַנטיו, געניצט 
אויך זעלבּשטענדיק, אָן סובּסטאַנטיו. אויבּ 
פֿאַרן סובּ, קומט אַרײַן דער אומבּאַשטימטער 
אַרטיקל,. װער עס געהערט צו אײַך, װער עס 
איז פֿון אײַעריקע. דאָ זײַנען אַלע איע. ער (זי) 
איז ניט פון אי'ע. דאָס איז איער אַ בּאַקאַנטער, 
דער בּאַקאַנטער א'ער איז ניט געקומען. װאו 
איז דאָס קינד א'ס. ס'איז א'ס אַ קינד. רעדן 
מיטן פאָרשטייער א'ן, מיט אין א פֿאַרשטײער. 

אייערעפּל --- דער. מצ װי אצ. זזו פּאַטלע- 
זשאַן, בּאַקלעזשאַן; 

אײַערער -- דזו אײַער וו. ,װי דערלעבּט מען 
שוין נאָר א' אַלע פּטור צו װערן", עט, סערי 
קעלע. 

אייערפֿירער -- דער, 'ס. ענגער קאַנאַל פֿון 
אייערנעסט צו דער היבּמוטער, געבּערמוטער. 

אײיערפֿלאַנץ -- די, ן. דזו אייערעפּל. 

אײיערפֿלױם -- די, ען. גרױסע געלע 
פֿלױם. ער האָט אויך אָנגענומען אַ פּאָר הויפנס 
אי'ען", חיים פּעט, א פּאַסטקע 


אײיערקאַלך -- דער. קאַלך װאָס מע קען 
בּאַקומען פון אײיערשאָלעכץ. ,ניט אייער 
שאלן, . . טו זי אין איין נוייאן האפן, . . לאש 
עש בּאַקן אים אופן {= אויוןן, זא װערדן די 
אייער שאלן װײַש, דשׂ זעלבּ היישׂט איער 
קאַלך*, יכּיי ספֿר הרפואות', 1474 {דװקא, 
פא 17 


איי 'ערקאַנאַ'ל -- דער, ‏ ז. זזו אײערפֿײ 
רער. ,דאָס אייעלע, אַרויסקומענדיק פון אייער- 
שטאָק . .. קאָן בּאַפֿרוכטעט װערן.. . אין דער 
געבּערמוטער . .. אָדער אין א'", איבּז, עצות 
פאַר דעם פֿרוױען לעבּען, װאַרשע 1908, 


1249 


אייערקופן -- דער, "ס. (קײַלעכדיקער) קוכן, 
געבּאַקן פון מעל, פּוטער און אייער. ,דאָס 
האָט איר אַלין אױיסגעבּאַקן אַזא שיינעם א'?", 
;והיו לבשׂר אחד .... דא איז אַלז איין אייאר 
קוכן", מנהגים ... דורך דאז גאַנץ יאר, וינידיג 
שין ווענעציע 1590}, ע/ב. 


אייערקיכל -- דאָס, יעך. קיכל פֿון אַ טייג 
מיט א סך אייער, פּוטער, צוקער. דער מאַמעס 
געשמאַקע א'עך. מירבּע א'עך. אַן א' װאָס צע- 
גייט אין מויל, קאַװע מיט אַן אי צעבּרעקלען 
(זיך) װי אַן אי. האָבּן אַ האַפֿט (זיך האַלטן) 
וי אַן אי. ,פֿאַר די אַלע געלאַדענע און אומגע- 
לאַדענע געסט |אויפן בּןזזכרן שטעלט מען 
משקה, ניס, אויסגעזאַטענע בּאָבּעס און אַרבּעס, 
א'עך מיט צימרינג און צוקער בּאַשיט*, יופאֵל, 
2, יאן 44, ,איבּערן בּית-מדרש. . . מיטן בי 
טערן טראָפּן און א'עך צום פֿאַרבּײַסןײ, פרץ, 
זכרונות. 


אייערקלאַפּער -- דער, יס מכשיר צו מאַכן 
שוים פֿון אײיװײַסלעך. מכשיר צונויפצומישן 
אייער מיט נאָך בּאַשטאַנדטײלן פון אַ שפּײַו 
, מישט צוזאַמען דאָס װאַסער, אייל און אייער, 
אַמבּעסטן מיט אַן א', עס זאָל זיך גוט אויס- 
מישן", פֿאָר, 1965 ווו 21, 


אייערשאָל|(עכץ) -- די, ן. דרויסנדיקע 
הארטע אַרומװיקלונג פון איי. ,ווילכער ורויאן 
!= פֿרויעןן די בּרושט האנגען. די נעם אייער 
שאלן, רוט בּירן...", כּײי ספֿר הרפֿואות'י 
4 ודווקא, יא 17}. ,אוני זי וָדי קליינע שלאַנגן 
וואלט ווידר אום אין די אייר שאל הניין שליפֿן, 
דא שטאַרבּ זיא אי = איי, איידערן זיא וידר 
צו דר איער שאל קומן ואר", יוסיפֿון, אַמשט 
1. ;אונטער די פיס קנאַקט א'עכץ", פרץ, 
ירי שלומהס מעשׂהלעך' 


אייערשוװועמל -- דאָס, יעך. קליין געלבּלעך 

שוועמל. װאַקסט אין שפּעטזומער און אין האַר- 

בּסט אומעטום אין װעלדער פֿון מעסיקן קלי" 
מאַט. פֿיסל אַן 
ערך 5 צמ. דאָס 
היטעלע פון 3 
בּיז 10 צמ; ס'הי" 
טעלע איז פֿרוער 
פלאַך, דערנאָך 
אײַנגעבּויגן מיט 
א כװאַליקן רע" 
מל אַרום, געוען בּאַליבּטע שפּײַן בּײַ יידן 
אין מזרח-אייראָפּע. 01021105 5ט0401421011), 


אייערשטאָק -- דער, ן. זזו אייערנעסט, 
בּו. ,אַזעלכע אבֿרים װעלכע בּאַשטייען פֿון 
שטענדיק זיך פאַרמערנדיקע קעמערלעך װי צום 
בּײַשפּיל: געשוואולסטן . . . האָרװאָרצלען, זוי- 
מענדריזן, איך", פגעז, ווילנע 1923, נא 3"2, 

אײיערשפּײַו -- די, ין. 1. שפּײַז געמאַכט 
פֿון אַן איי, פֿון אייער, 2. ספעצ. פֿײַנקוכן. 
;עסן? װאָס קען איך אײַך איצט אַזױ שפּעט 
געבּן? סײַדן אן אי מאַכןי, אַר, יא שטעטל אָן 
װײַבּערי, 

אייפּאַטרידך -- דער, ן. ?כאיי 2כגר. מצ זן 





אײפֿירער 


װער עס שטאַמט פון אַ ייְחוסדיקן שטאַנד. 
נאָטאַבּל. 

אייפּולװער -- דער, יס. פּולװער, פּראָשיק 
פֿון דעהידרירטע אייער. אויך: אייער-פּראָ- 
שיק. 

אײפֿעפּ|סיע -- די. בּא. 2?איי ככגר. פֿיזיאָז 
לאָגיע) גוטע, לײַכטע פאַרדײַאונג (היפּוך: 
דיספּעפּסיע). -טויש, -סיש -- אַדי. 

אײפֿאָניאֿן -- דער, -ען. 59;: אייפֿאָניום. 
מוזיקאַלישער בּלאָזדאינסטרומענט, געמאַכט פֿון 
מעש, װאָס גיט אַרױיס אָנגענעמע קלאַנגען. 

אײפֿאָניען -- די, "ס. ככאיי 22גר. = װאויל: 
קלאַנג, װאוילקלאַנגיקײט. אַרײַנשטעלן צוליבּ 
א' אַ נון צװישן אומבּאַשטימטן אַרטיקל און 
אַ װאָרט װאָס הייבּט זיך אָן מיט א װאָקאַל. 
אָפּהיטן א' בּײַם רעדן, בּײַם פֿאָרלײענען. די 
אי פֿון ליד. ‏ -יש -- אַדי. -ישקייט -- 
,לאָמיר פּטור װערן פון דער איינהייטלעכקייט. 
מחלה און זיך רעכענען מיט אי און מיט ריכ- 
טיקייט פֿון בּאַטײַט", אַלף כּץ; ייִשפּ אא, 2, 


איפאָניע 1 -- די, יס. הייסט אויך: אָרגאַ- 

/ ניסט. פֿאַרבּיקער זינג" 
פֿויגל פֿון מיטעלער גרייס, 
אויפן אַמעריקאַנער קאָנטי 
נענט (צװישן פּאַראַגװײַ 
און קאַנאַדע). נערט זיך מיט 
זאָמען און אינסעקטן. צייי 
כנט זיך אויס מיט מתי" 
קות פֿון שטים. 


אײפֿאַרבין -- די, 'ס. (בּאָטאַניק) מין גראָז 
און קרײַטעך אין אַ גרויסער צאָל אונטער' 
מינים (אַן ערך 700). װאַקסט 
אין אַלע קלימאַטן, פון די בּלץ- 
טער און דעם שטענגל פון א' 
דריקט מען אויס אַ געדיכטן 
זאַפּט װאָס האָט דאָס אויסזען פון 
מילך (פייגלמילןך אַָדער 
וואָלפּסמילך) דעם זאפט 
האָט מען געניצט װי אַן אָפּפֿיר- 
מיטל. אַ צאָל אונטערמינים זעען 
אויס װי קאַקטוסן. 1012סממטם. - 
אײפֿאָריע -- די, "ס. 2כאיי 1222. = װאויל- 
געפֿיל,. געניצט מיטן 3: אומנאַטירלעכע אויפ- 
געמונטערטקייט אָן שום מאָטיו, און צו בֹּאַי 
צייכענען קורצדויערדיקע פֿאַרבּעסערונג אין 
מצב פֿון א האָפֿענונגסלאָזן קראנקן. א... עס 
זאָל װײַטער אומפאַרשטערט הערשן אַן אומ' 
קריטישע אָפּטימיסטישע א'", דרי מיכאל אַסי 
טור, אויפן שװעל, סעפט' אָקט' 1966, פא 5.. 
אייפֿאָרמיק -- אַזי. 89: -פֿאָרעמדיק. 
װאָס האָט די פֿאָרעם פֿון אַן איי, װאָס איז 
אָװאַל װי אַן איי,. איע ליניע. איע פּירות. , פֿאַר- 
טריקנט און שטעלט צונויף א קאָלעקציע פֿון 
נאָדלאַרטיקע, לינעאַלע, לאַנצעטאַרטיקע, א'ע, 
עליפּטישע. . . בּלעטער", יאַכן, -יקייט. 
אײיפֿירער -- דער, 'ס. דזו אײערפֿירער -+. 
,די סיבּה איז די װאָס דאָס אייעלע טרעפט זיך 
מיט דעם ספּערמאַטאָזאָאיד און װערט בּאַפרוכ- 











אײפֿל-טורעם 


פּערט גראָד אין א', איידער ס'בּאַװײַזט אַרײַני 
צודרינגען אין שלייערהויט פֿון דער הייבּמן 
טער", פגעז, ווילנע 1932, פא 8. 


אײפֿליטולעם -- דער. בּא. אײַזערנער טוי 
רעם אין פּאַריז (300 מעטער הויך) אויפן נאָי 
מען פֿון קאָנסטרוקטאָר אינזשיניר אייפל. הויך 
װי דער א טי. ,עס איז פאַרשוואונדן ערגעץ 
אין די װאָלקנס דער קאָפּ פון א"טי, און נאָר 
זײַן מעטאלענער גאַרטל פינקלט", ט. זיסמאן. 


אײיפֿעמ|יזם -- דער, ען, ?כאיי 22גר. ישייע 
ריד פֿאַרפֿײַנערטער אויסדרוק, לשון נקיה. 
פֿאַראַן צװויי מינים א'ען: א) פֿאַרבּײַט פֿון אַ 
װאָרט װאָס מע האָט מורא אַרױסצװאָגן; 
3ּ) פאַרבּײַט פון אַ װאולגאַר װאָרט װאָס מע 
זאָגט ניט אַרױס מחמת איידלקייט. דוגמאָות: 
סגיזנהור אנשטאָט בּלינדער; דאָס גוטע אָרט 
אַנשטאָט בּית-הקבֿרות; אַ גוט אױג אַנשטאָט 
עיןדהרע אדגל. הינטן אַנשטאָט תּחת (אָט דאָס 
װאָרט איז אויך געװוען אַן א'). אין ייִדיש װערן 
העבּרעאיזמען אָפֿט געניצט װי א'ען, אין אייראַ- 
פּעאישע לשונות ניצט מען פֿאַר דעם צװעק 
װערטער פֿון לאַטײַן,. ייסט (יין) -- װער 
עס ניצט אַ סך אײפֿעמיזמען. : (יסט)יש -- 
אַדי. היזירן -- טרװ. אי וואולגאַרע ווערטער. 


אײיפֿער -- דער, 'ס? 2פֿרײנײהױכדײַטש. 
1. פֿלײַס, אָנשטרענגונג, אָנגעשטרענגטקײט, 
גרויס איבּערגעגעבּנקייט. ,. , . מיט ואש פאר 
אייפר אונ' פֿלײַס מיך אינקוראַשׂירן זאָלײ, דוד 
מאַרשן, לשון זהב, אַמשט 1734. ;האָבּן די רע" 
פּאָרטערס מיט גרויס א' בּאַשריבּן די מלחמה", 
ייז, חבר נחמן ,דעם פאק פּאַפּירן און דאָק 
מענטן װאָס איך האָבּ בּיז איצט געהיטן מיט 
אַזאַ א'", בּאַש, פֿאַר, 1963 שו 20. ,לײַטער איך 
מיט מער נאַך א' אין ליבּשאַפֿט דיך, מײַן הע 
לער זשאַרגאָן", הל, אַ בּלאַט . . . עפּלבּוים. 


2. ענערגיע, אימפּעט. אַרײַנװאַרפֿן זיך מיט 
אי אין אַ געשעפט, אונטערנעמונג, ספּאָרט- 
פארמעסט אע.-,מיט גרויס ענערגיע און אי זיך 
אַרײַנגעװאָרפן אין זײַן שפּיטאָל:אַרבּעט", ייז, 
... קאַרנאַָװסקי. 


3. ענטוזיאַזם, קאָך, בּרען, פײַער. גרויסע 
אויפרעגונג. ,מײַן פֿרױיא . . . האט זיא זאָלכן 
אײפֿר אונ' צאָרן גיפֿאַסטײ, 'מכירת יוסףי, פפֿדמ 
3 ואַװע וון. ,... מיט פאַנאַטישן א' צו 
לויטערע מעשׂים טובֿים", י. טיגער, דער צדיק 
און דער בּעל-תּשובֿה. געפּרוּװט אים אַריבּער- 


יאָגן מיט אידעאָלאָגישן אי", ש. בּיקל, שרײבּער . 


פֿון מײַן דור ו. ,מיט פֿײַערדיקן אי איך ראַטעװע, 
איך פּאַק א טאַװל און אַ ספר װאָס טיפער אין 
א זאַק", הל, אין טרעבּלינקע .... 

4. באַגער, פֿאַרלאַנג. אַן א' צום לערנען. 
,אײיפֿר נאך רײַכטום אונ' הונגריג גמיהט צום 
געלט", ספֿר מבֿחר הפנינים, הומבּורג תּצײט, 

2. אײפֿערזוכט. קנאה. פֿילן אַן אי צום גע- 
זונטן יונג. ,,מיט אַ גװאַלדיקן א' האָט ער גע" 
קוקט אויף די דערװאַקסענע, די גרויסע, װאָס 
דאַרפֿן ניט גיין אין חדר", יז, ... אַשכּנז 
מיט דעם 3 אויך: א'גײַסט, אורח, 36. 


אײפֿערזוכט -- די, -. 


אײפֿערזיכטיק -- אַדי. 


1250 


אײפֿערדיק -- אַדי. 89: איפֿעריק. װאָס 


איז מיט אײפֿער (מיט אַלע בב), אָנגעשטרענגט; 
איבּערגעגעבּן. ענערגיש, אימפּעטדיק. ענטוזיאַס- 
טיש, בּרעניק. בּאַגעריק, אײפֿערזיכטיק. פֿאַר- 
נעמען זיך א' מיט עפּעס. אַן אי'ע ארבּעט. 
,די איבּעריקע סאָלדאַטן זײַנען שרעקלעך א 
מע בּורטשעט: שוין זיך אויפגעניוכעט", ש. 
בּרעגמאַן, דורך קריג און רעװאָלוציע |, אדעס 
1 יקייםט -- ,שאול האָט זיי געזוכט 


| צו דערשלאָגן אין זײַן א' (יבקנאתוין פאַר די 


קינדער פון ישׂראל און יהודה", תּי, שמואל בּ, 
כא, 2, ,די שרײיענדיקע קריסטלעך-קאַטױלישע 


אי פֿון דעם משומד", צייט, טמז, 1953 או 15 
אייפערונג -- די, -ען. 


פּראָצעס פון איי- 
פֿערן -=. ,, זײַן קרוין איז די הילף, צדקה איז 
זײַן קלייד, זײַן אײַנהילונג איז א'", יוצר ליום' 
כיפור, פפדמ 1885, זי 60. 


1. בּרעניק געפֿיל 
פון קנאה און מורא פאַר א קאַנקורענט אין 
ליבּע. אױפֿרעגונג, שרעק, קנאה, װײַל דער 
צווייטער צד אין א ליבּע-פאַרהעלטעניש איז 
ניט געטרײַ אָדער בּײַם חוֹשד זײַן אַזאַ ניט- 
געטרײַשאַפט. מאַנצבּילשע, פרויאישע א" אַן א' 
צו זײַן פֿרױ, צו איר מאַן. ,די ליבּע איז פֿרײַ, 
אָן א בּייז אויג, אָן אי", פרץ, געדאַנקען און 
אידייען. עדי א', בּאַגלײטנדיק די ליבּע,. װעט 
ניט פאַרגיפטן, , ;ײ, װינטש, דאָס נײַע לעבּען, 
מײַ 1921, , די שיינע מאַדע'ל. .. זוכט די א' 
צו שטילן פֿון דעם אויפגעקאָכטן קינסטלער", 
יהואָש, יפאַגאניניי. ;נישט דער לײַדנשאַפֿט- 
פלאַם, נישט דער א"סם, נישט די גאװה פֿון 
זיג, נישט די זאַטקײט פון גליק ... אֶך, 
פֿאַראַן איז אין מיר אַזא בּענקשאַפט צו דיר", 
סעג, סטרונעס. 

2. ניט-פֿאַרגינערישקייט, קנאה צו עמעצן 


- װאָס האָט מער הצלחה, מער פֿעאיקײטן, אַ 


גרעסערן שם אע (אָדער בּײַ אַן אָפּדאַכטעניש 
אַז עס איז אַזױ). ,שרײַבּערס זײַגען אַזױ 
אַרײַנגעטאָן אין זיך אַז אַנדערע עקסיסטירן ניט 
פֿאַר זיי, סלידן נאָר װי א קװאַל פֿון איי, שנ, 
קריטיק און קריטיקער. ,די ערשטע א' די ער" 


שטע קריוודע פֿון דעם װאָס פֿאַרמאָגט ניט קיין 


גענאָד קעגן דעם װאָס פאַרמאָגט זי יאָי, גרינ, 
מענטשן און װערטן 

װאָס לעבּט איבּער 
דאָס געפֿיל פון אייפערזוכט. אָפֿט סובּ. זײַן 
אי אויף עמעצן. אַן איער איבּער א גאָרנישט. 
,די רויטע לבֿנה, דער װײַסער אטלאַנט -- א 
בּענקענדע נאָנע, א זקןגאַלאַנט. אָט װאַרפט זי 
אים ליכטיק איר פֿאַרװאורף פון שײַן, צע' 
פֿלאַמט, אי, אין פּנים אַרײַןײ, אֵל וו, דער אַט- 
לאַנטי. שפּאַסיק, איר: פעפערזיכטיק. -יקייט. 


אײפֿעריק -- אַדי ודי פֿאָרעם אײפֿריק נרן, 


דזוו אייפערדיק -+. ,דער סידר עולם איזט 
ווען איין זאַך נאך זוא אייווריג {= אייפעריקן 
אוני וויכטיג איזט", גה, זי 227. {וען מע בא 
געגנט אין אַן עלטערן טעקסט אייפריגי --- קען 
מען אָננעמען אַז סאיז אײיפּעריק.ן ,צדקה צו 
געבּן מחצית השקל איז אים שװער אונ' נאך 


אייקאליפּטום 


קארטין שפּילין זײַנין אײיפֿריג זער", שׂה װ, 
פֿיורדא תּפ"ז. ,די א'ע רבּנישע אָפּצאַמערס, 
פֿאַרהיטערס און װעכטערס", מ. װיטיעס, פֿאַש, 
0 װוווט 18, ,, זענען מיר אַזױ א' אויף יעדער 
פּריווילעגיע פֿון אונדזער פּריסטערטום", אַש, 
משה. -יקייט,. | 


אײיפערן -- אוטװ 8 טרװ. דער, געאײפֿערט, 
1. זײַן אייפערזיכטיק. אי איר צו אים. א' אים 
צו איר,. 2 זן. אַרױסװײַזן גרויס איבּערגץ- 
געבּנקייט, אימפּעט, היץ, בּרען. זײַן ענטוזי 
יאַסטיש. טװ פאַר 'קנאי. מלל פֿאַרטײַטשט 'תּחת 
אשר קנא לאלהיו' (בּמזבּר, כה, 13); ,גיאיי- 
פֿירט" ותִּי: , זיך אָנגענומען"ן. לוט קאַל װבּ: 
סינאָנים צו צערנען. ,מיך האָט זי ניט אָנגע- 
האַלטן צו פֿרומקייט און נישט געאייפערט", 
י טיגער, דער צדיק און דער בּעל'תּשובה. 


דער -- ,עס איז ניטאָ אַזױ װי אַ גאָט -- 
אַ בּרענעדיקער פֿײַער און אַן איײ, מחזור ח"א, 
ישיר היחוד ליום רבֿיעי, פפֿדמ 1885. ,ענט' 
פֿערט דער א': גאָט זאָל העלפֿן אַז די הייליקע 
נשמה זאָל...", מ. מ.אױזערקיס, דער פריי 
װאַטלעהרער װוו, דראָהאָבּיטש 1898. ,אינגיכן 
האָבּן די א'ס פאַרן קאַטאָליציזם אַרױסגעװיזן 
זייערע בּאמתע כּװנות", ימ, איבּז, שד ווץ. 


אײיפֿערקײיט -- דזו אײפֿער(דיקײט. אַרב. 
;זײַנן פֿיל לײַט דיא דא האבּן איר איבֿרקײט 
צו לייאנן אין טײַטש", יוסיפון, אַמשט 1661, 


אײפֿראֿויע -- די, -ס. בּאָטאַניק) דזוו אויגנ- 
טרייסט, -+ 136, נידעריק געװאַקסענער קרלי- 
טעך (קרובֿ צו 100 אונטערמינים), װאַקסט אין 
אײיראָפּע און צפון-אַמעריקע. 


איי'"צע'ל -- די, ז. אויך: איי-צעלטל, 
איי-קעמערל. ,פון די מענלעכע פֿלאַנען טרעטן 
אַרױס די בּאַועגלעכע ספּערמאטאָזאָאידן.... 
וועלכע זוכן אויף אין א טראָפּן װאַסער די 
אומבּאַװעגלעכע גרעסערע איצין (די װײַבלעכע 
צעלן), דרינגען אין זיי אַרײַן", א. ש. זאַקס, 
דאָס לעבּן פון פֿלאַנצן 


אײיקאַליפּטום -- דער, ין. בּאָטאַניק) הויי 

כער אייבּיק-גרינער, שטאַרק-צעצװײַגטער בּוים, 

װאָס זײַן מוטערלאַנד איז אױסטראַליע (קרובֿ 

0 אונטערמינים), אַקלימאַטיזירט אין אַלע 
| װעלטטיילן צוליבּ 
זײַן װערטיק האָלץ 
און ויכטיקע בי 
פּראָדוקטן פאַר אינ" 
דוסטריעלע +צװע- 
קן. די א"בּיימער 
! זאַפּן אײַן די פֿײַכט- 
; קייט פֿון אַרומיקן 
בּאָדן און העלפן 
טריקענען זומפּיקע 
{ געגנטן {מיטן פלאנ- 






צן א-בּיימער אין גליל און אַנדערע טיילן פון 
ארץיישׂראל האָט מען געהאָלפֿן אויסטריקענען 
זומפּןן. ,אַ גרויס שטיק פעלד, שיין אָפּגעצױמט 
אָרום מיט אײַנגעזעצטע ... יונגע א"-בּיימער", 
אֵש, דאָס געזאַנג פון טאָל. פט?קץ21סגטן. 





אייקל 


אייקל -- אוֹפֿן אַרױסרעדן עיקול, אַן אַרעסט, 

אַ בּאַשלאַג אויף סחוֹרה, אויף פאַרמעגן, כּדי 
אײַנצומאָנען חוֹבֿות, אַ שטראָף, געלט-התחיי" 
בֿותן. ,מע האָט אויף זײַן סחורה אַרויפגע- 
לייגט אַן אייי, רייד (װאָ), 

אייקלי'ד -- אייגננאָמען. בּאַרימטער גריכי" 
שער מאַטעמאַטיקער אין 3. י"ה פֿאָצ, װאָס 
האָט אױיסגעאַרבּעט די יסודות פֿון געאַמעטריע. 
;דער ווילנער גאון האָט אין זײַן אַיל משולש' 
גאָרנישט מחדש געװען, איז אַליין מודה, אַז 
ער גייט אין א'ס שיטה", אָפּאַ, אין פוילישע 
װעלדער. יש -- אַדי. איישע געאָמעטריצ = 
אָנגענומענע, אײַנגעשטעלטע געאַמעטויע, גע- 
בוט אויף גלײַכע פלאַכן, מיט דער הנחה אַז 
פּאַראַלעלע ליניעס טרעפֿן זיך ניט. ניט-איישע 
געאָמעטריע = געבּויט אויף ספֿערישע פלאַכן, 

איי"קעמערל -- דאָס, -עך. דאָס קעמערל פֿון 
אַן איי. ,דאָס קעמערל פון װעלכן ס'קומט 
אַרױס א נײַע בּאַשעפעניש רופט זיך אָן אי"ק', 
דער גרעסטער רוב בּעלי-חיים קומען אַרױס 
פֿון אַן איייי, 9געז, ווילנע 1925, טא 11, - 

אײַקען -- אוטו. -קע, געאטקעט. ‏ אַרוס 
בּרענגען דעם קלאַנג (די. קלאַנגען) (ײַן. זיפֿצן, 
קרעכצן, אויקען און אי. אי און אָכקען. ,װאָס 
בּאַקלאָגסטו זיך? װאָס אײַקעסטו?". ,אַרױסגע- 
געבּן פֿון זיך זיפצעלעך, די שיינע הוסטעלעך, 
געאײַקעט, געאויקעט, בּיז די שוויגער האָט זיך 
אַרומגעקוקטײ, ממוס, װינטשפֿ. ,... האָט גע" 
נומען לױפֿן איבּערן שטובּ און א'י, שע, אין 
שטורם. /עענישׁ -- קפֿול געמאַכטן די בּויד 
מיט הוסטעניש, מיט אי פֿון װייטיק אָדער אַזױ 
זיך שוין פֿון רגילות", ח. ד. גילדענבּלאַטט, 
אַברהמ'עלע בּעליעגלה. ווילנע 1913, 

אייר -- אַרכ אוֹפן אָנשרײַבּן אייער, קאָנ (+), 
איידער. אלאז דיר דען כּתבֿ געבּן . . . אבֹּר ניט 
אי בּיז דוא מיר פאר דיא כּתבֿײ פון אים האשׂט 
הער גישיקטײ, פּראָגבּ, זי , | 

איי'ר -- אַרכ. זזו ערנע) ;זיא שפּראך דשׂ 
קינד זול היישן אי כּבֿוד. דארום דש ליידר 
ישׂראל ניט ויל אִיר הוט", שמואלבּוך, סטראָפּע 
8, 

איי'ר -- {איייערן ?כראָש השנה, ז/א: יח/א אאַ. 
אַכטער חוֹדש פֿון ייִדישן יאָר (גערעכנט פֿון 
תּשרי) אָדער צוייטער (גערעכנט פֿון ניסן) 
האָט 29 טעג, אין זיי צװיי טעג ראָש-חוֹדש, 
ויייד אי פאַלט אויס פּסח שני און י"ח --- ל"ג- 
בּעומר. ה' בּאייר, תּשיח --- פּראָקלאַמירונג פון 
מדינת-ישׂראל. דער טאָג -- יום העצמאות,ן זײַן 
מזל איז אַן אָקס. אין מלכים א, ו, 1, װערט א' 
אָנגערופן זיוו -- ;זו הוא החודש השני". ,ראָש- 
חוֹדש אי טרינקט מען דאָס בּעסטע בּיר", שװ 
ומאַרצאָװער בּיר איז דער בּעסטער} ;אין 
שטאָט וואו מען איז געבּוירן איז נישטאָ קיין 
איר" וווש: אייר. און א יר, מע דוצטן ,ער 
הייסט ניסן און זיצט לעבּן איר", (שפּאַסיק) 
פֿװל. ,געוויינלעך גייט א' נאָך ניסן, אַבּער 
זעסט די אִשה? מײַן ניסן גייט נאָך איר". ,א' 
טרינקט זיך אָן דער אָקס", פֿװל {װײַל דאָס איז 
דער מזל פֿון חוֹדש און דעמאָלט זײַנען שוין 


1281 


אָקסן אויף דער פּאַשע און קאָנען טרינקען װיפֿל 
; זיי װילן.} י 

אייראַז|יע -- גג. קירצננג פֿון אײיראָפע- 

אַזיע, בּיידע װעלטטיילן אינאיינעם, דער גאַנ- 
צער שטח פון אײראָפּע און אַזיע, אויפגענומען 
וי איין קאַנטינענט. דיער. 

אײיראַטאַ'ם -- דער. קירצונג: אײיראָפּעאי- 
שער אַטאָם-אָפּמאַך. אָפּמאַך װעגן שותּפישן 
אַנטװויקלען אַטאָמישע ענערגיע פֿאַר שלום- 
צוועקן צװישן זעקס אײראָפּעאישע מדינות, 

פֿאָר, 1957 ווע 16, 

אייראַמאַ'רק -- דער. בּא. קירצונג פֿון 
/אײיראָפּעאישער מאַרקי. בּאַצײיכענונג פאַר דעם 
עקאָנאָמישן אָפּמאַך (געשלאָסן אין די פופצי- 
קער יאָרן פון 20. י"ה) צװישן זעקס אייראָפּץ- 
אישע מלוכות (פֿראַנקרײַך, איטאַליע, מערבֿ- 
דײַטשלאַנד, בּעלגיע, האָלאַנד, לוקסעמבּורג), 

אײיראָפּיום -- דער. זעלטענער עלעמענט, 
מעטאַל. סימבּאָל ט2. אַטאָמישע װאָג 152,0, 
נומער אין עלעמענטטאַבּעלע 63. ספּעקטראָ 
סקאָפּיש אַנטדעקט אין 1896, 

אײיראָפֿע -- גנ. איינער פֿון די פינף קאָנטי 
נענטן פֿונעם ערדקײַלעך, מערבֿדיקע פאַרלענ- 
גערונג פון אַזיע, מיט דעם אוראַלער בּאַרגרוקן 
און טײַך אוראַל וי אַ קאָנװענציאָנעלע גרענעץ- 
ליניע צװישן בּיידע ערדטיילן. א' פאַרנעמט א 
שטח פֿון 10,236,000 קװ' קמ. די בּאַפֿעלקע- 
רונג פֿון א' האָט אין דער מאָדערנער צײַט 
דורכגעמאכט א קאָלאָסאַלן אויפשטליג: פון אַן 
ערך 100 מיליאָן אין 17. י"ה בּיז 565 מיליאַן 
אין 1965, 

וְשוין אין דער תּנכישער צײַט האָבּן ייִדן 
געלעבּט אין א', דערעיקר אויף די גריכישץ 
אינדזלען. זינט די ערשטע י"ה אַצ זײַנען גע" 
ווען ייִדישע קיבּוצים אין גריכנלאַנד, רוים, און 
אין די פּראָװינצן פֿון דער אױיסגעבּרייטערטער 
רוימישער אימפּעריעי 
מיט דעם נצחון פון קריסטנטום אין אי אין 

4 ייה װערט דער מצב פֿון די ייִדן װאָס װיי" 
טער אַלץ ערגער. עס קומען גזירות, רדיפות, 
איבּערפֿאַלן פון א צעװילדעװעטן המון. די 
קרייצצוגן זינט סוף 11. י"ה אָן האָבּן געמאַכט 
אַ סוף צו דער רעלאַטיו 'רואיקער' עפּאָכץ 
און עס קומען יאָרהונדערטער פֿון בּלבּולים, 
רדיפות, גירושים און אַפילן פֿיזישע אױיסראָ 


טונג. שרעקלעך איז געװען דאָס יאָר 1348, 


דאָס יאָר פֿון 'שווארצן טויט', 

פון די צװויי װיכטיקסטע ייִדישע צענטערס 
אין מיטלעלטער -- שפּאַניע און דײַטשישע 
לענדער --- האָבּן זיך אױיסגעשטאַלטיקט די צוויי 
צװײַגן פֿון ייִדישן פאָלק: די ספֿרדים און אשי 
כּנזים, מיט זייערע בּאַזונדערע מנהגים און 
טראַדיציעס, מיט זייערע צוויי שפּראַכן: דזשו- 
דעזמאָ (לאַדינאָ) און ייִדיש. זינט דעם 16, י"ה 
איז פּוילן געװאָרן דער װיכטיקסטער ייִדישער 
צענטער אין א'י. אין 19, י"ה איז דער גרעס- 
טער ייִדישער קיבּוץ געװען אין דער רוסלענ- 
דישער אימפּעריע, א קיבּוץ װאָס האָט לויט זײַן 
צאָל און סאָציאַליקולטורעלער ענערגיע אריבּער- 


אײַריש 


געשטיגן אַלע אַנדערע צװײַגן פונעם ייִדישן 
! װעלט-פֿאָלק, - | 
דער חורבּן פֿון ייִדישע קיבּוצים אין א' אין 
די יאָרן 1939.--1945 האָט ניט צו זיך קײַן 
שום פאַרגלײַך אין דער געשיכטע פֿון ייִדישן 
פאָלק און אין דער געשיכטע פֿון גענאָסידן 
בּכלל. 6,030,200 ייִדישע לעבּנס האָבּן די נאַציס 
אומגעבּראַכט אין די קרעמאַטאָריעס און קאָני 
צענטראַציע-לאַגערן. פון די 9,744,220 ייִדן אין 
אי אין. 1929, זײַנען אין 1950 פֿאֲרבּליבּן 
0, די צאָל ייִדן אין א' אין 1965 (אַרײַן- 
גערעכנט די אײַנגעװאַנדערטע קיין פֿראַנקרײַך 
פֿון צפואַפֿריקע) איז לערך 3,955,400,ן 


אײיראָפּעאיזירן -- טרו. זיר, אײראָפּעאי- 
זירט. מאַכן עס זאָל װערן אײראָפּעאיש, עס 
זאָל דערגרייכן די הייך פֿון אײיראָפּעאישער 
קולטורעלקייט. אי די שול-פּראָגראַם. ,/פּרץ האָט - 
פֿאַרחסידישט דעם ייִדיש, אײיראָפּעאיזירט דעם 

| העבּרעאיש", בּעמ צו. מיט זיך. 7נג, 


אײיראַפּעאיום -- דער, -ען. דאָס װאָס איז 
אויף דעם שטייגער, אויף דער קולטורעלער 
מדרגה פֿון אײראָפּע. אײַנגעגלײבּטקײט אַז 
אייראָפּע איז דער פּערפעקטער מוסטער פֿון 
קולטור און ציװיליזאַציע. ;ער רעכנט זיך בײַ 
אונדז פֿאַר דעם פאַרשטייער פון א'... אָבּער 
זײַן ... סענטימענטאל-בּיטערע סאַרקאַסטיש- 
קייט מאַכט אים גראָד פֿאַר . . . אַ יידישן שרלל" 
! בּער", שנ, לעזער, דיכטער, קריטיקער וי . 


אײיראָפּעאיש -- אדי. 1. װאָס האָט אַ שי 
כות צו אײראָפּע, װאָס שטאַמט פֿון אײיראָפּע. 
איע צײַטונגען. איע מאָדעס. ,... זיי קענען 
אָבּער קיינער ניט א'ע שפּראַכן, קענען זיי די 
ועלט ניט", קמ, 1867, פאן 32. .שטעלט אײַך 
פֿאַר אַ בּילד-שיינעם מענטשן, האַלבּיייִריש, 
האַלבּיאי געקליידטײ, שע, יפֿיר זײַנען מיר גע 
זעסן. 2. װאָס איז לויטן שטייגער פֿון אייי 
ראָפּע, איע מאַנירן. איע האַלטונג. ,פון אלע 
שטעט אין פּוילן איז . . . לאָדזש. . . די סאַמע 
גרויסשטעטישע, די סאַמע א'ע", לע, טמז, 1963 
וצ 10, א'ער פּלאן, אַמ. דערלאנגען 
| די געריכטן צום טיש לוט דעם סדר װי סאיז 
אָנגענומען אין אײיראָפּע. זיך לאָזן בּאַדינען / 
(אין רעסטאָראַן) לויט דעם אין פּי. -קייט, 


אײיראָפּעער -- דער, מצ דז. ונ יין, יס אײַנז 
וואוינער אָדער אָפּשטאַמיקער פֿון א לאַנד אין 
אײראָפּע. זיך ניט אויסגרינען און פֿארבּלײַבּן 
אַן אי | 

איי"רונדיק -- אדי. װאָס איז קײַלעכדיק 
וי אַן איי. אי-ר'ע שטיינער. | 

אייריטמ|יע -- די. בּא. ?אי 22גר. 'גוטע 
ריטמיקי. געלונגענער צונויפטרעף (אראנ- 
זשירונג) פֿון ליניעס, פּראָפּאָרציעס אין א 
פּלאַסטיש קונסטװערק. אויך בּנוגע בּאַװעגונגען 
פֿון קערפּער מיט מזיקאַלישן אַקאָמפּאַנירן 
דיק, -יש -- אַדי. 

אייריש -- אַדי. אַמ. מפוזן -22.. װאָס האָט 
א שײַכות צו אירלאַנד,. אירלענדיש. אער האָט 
חתונה געהאט מיט אַן א'ער מיידל". ,און 





אײַרישמאַן 


פּונקט אַזױ היימיש װאַקסט אויס דער ייִדישער 
דערציילער צװישן צוויי א'ע", יג, תּוך ו. 


אײירישפאַן -- דער, --'מענער, --לײַט. אַמ. 
תגנזתפוז} :22:. אירלענדער. ?א סך פּאָליס- 
לײַט זײַנען אין ניויאָרק א'לײַט". 


אײירענען -- טרו. אײַרן, געאײרנט. אַמ. 
תסז1 ס} :22:. פּרעסן ,איך האָבּ הײַנט אַ 
גאַנצן טאָג געאײַרנט", רייד (נ"י). |דאָס װאָרט 
האָבּן געניצט נאָר פֿרויען װעגן הױזארבּעט. 
אין די שעפּער --- בּלױז פּרעסן. דאָס װאָרט איז 
משמעות ארײַן אין לשון טאַקע כּדי אונטערצו"י 
שיידן פֿון דער מענערישער אַרבּעט בּײַ קלייי 
דערין 

איי רעקא -- זו. ?כאיי 22גר. איך האָבּ גע- 
פֿונעןי. פריידיקער אויסרוף בּײַם אויסגעפי 
נען עפּעס, בּײַם אנטדעקן. |דער אויסרוף זאָל 
שטאַמען פון אַרכימעדן, װען ער האָט אויסגע- 
פונען אַ מעטאָד צו בּאַשטימען דעם צומיש צו 
גאָלד אין דער קרוין פֿון קיניג פון סיראַקוז.ן 


אייש -- (קינדער-לשון) שטולגאנג. 


איישוועמל -- דאָס, יעך. דזו אייערשוועמל. 
,א'עך װערן אָנגערופֿן יודישע שוועמלעך, װײַל 
ייִדן עסן זיי אַממערסטן?, 29עז, װילנע 1932, 
פאך 15, 

איישישניק -- דער, ‏ עס. פ5: איישע- 
רישניק ; איישעאישניק, פר. אשת 
אישניק. ב: צעלאָזענער, אױיסװאָרף. 

איישט"בטשיישע -- פ39; איישעם-/בּע)- 
שיישעם,. שפּאָטישער אויסדרוק מיטן בּ: 
ס'איז גאָרניט מיט גאָרניט, האָט ניט קיין ווערט. 
,לאָז די מאַמע אײינלייגן דאָס געװעלבּל, זי 
מאַכט סײַװיסײַ דאָרט איישעם-שיישעם, און זײַן 
מיט אונדז צוזאמען", אָפּאַ, אַלײן, 

איישע"מיישע -- שפּאָטיש ועגן אותות ומום- 


תים, -+ 834, 
איישערושניק -- דער, -עס. זידלװאָרט אין 
די גענאַרטע װעלט, 11815 קען באַטײַטן; 


1 זולל-וסובֿא, פֿרעסער. 2. אױסװאָרף, גע- 
מיינער יונג אע 2כהיישעריק? ?כאשת-אישניק? 
(ניט געפֿונען קיינעם װאָס זאָל דאָס װאָרט 
האָבּן געהערטן, 

איכּא פּינייחו -- (איקע בּיינײַהון פֿראַזע. תּח. 
ככשבּת, לט/א; 922סחים, סד/ב אאַ. /'סאיז פא- 
ראַן וְאַן אונטערשיידן צװישן זייי. געניצט מיטן 
ב: סאיז יאָ דאָ א חילוק-דעות. וֶװען צװיי 
חכמים זײַנען מחולק אין א הלכה און סאיז 
ניט גענוג קלאָר דער אונטערשייד אין זייערע 
סבֿרות -- װערט געפֿרעגט: 'מאַי בּינײָהו?' -- 
װאָס איז דער חילוק צװישן זיי? -- איז דער 
ענטפער: א' בּי. דערבּײַ װערט אַרױסגעהויבּן 
דער צנדערשדיקער פּרט,) 

איכא דאֲפר -- װאיקע דעאָמאַרן אין: 
; .. דאמרי |דעאַמרען פראַזע. תּח. ?כחולין, 
ג/ב אאַ. פפאַראַן דער (אזא) װאָס זאָגט'. גע- 
ניצט מיטן 13: פֿאַראַן אַן אנדערער װאָס דער" 
קלערט די הלכה (די משנה, דעם פּשט) אַנדערש. 
פֿאַראַן אַן אַנדער סבֿרה, טייל זאָגן. 


1202 


איכּא ואיכּא -- {,.. ועאיקען פֿראַזע. תּח. 
יס'איז דאָ און סאיז דאָי. ,צװיי האָבּן זיך 
אַמאָל געקריגט. איינער האָט געשריען אַז ער 
איז אַ חד בּדרא און דער צווייטער -- עֶר איז 
אויך א חד בּדרא. פֿרעגט מען אים: ימי איכּא 
תּרי חד בּדרא?! = זײַנען פאראַן צוויי איינאיינ" 
ציקע אין איין דור?ן, ענטפערט ער: א' ו: 
חד גדיא, חד גדיא!", יע, דאַװענען, װאַרשע 
תּרע"ה, 

אֵיכּה -- |אַיעקאָן זו. ככבּראשית, ג, 9. 1, וואו 
בּיסטו?! --- גאָטס רוף צו אַדם:הראשון, װען 
ער האָט זיך אויסבּאַהאַלטן נאָכן עסן פון עץי 
הדעת {פֿונדאַנען האָבּן די חכמים געדרונגען, 
אַז א מענטש זאָל ניט אַרײַנגײן פלוצלונג צו 
זײַן חבֿר אין הויז און אַפֿילו ניט אין זײַן אייי 
גענער שטובּ. דרך ארץ רבּה, פּרק ה; נידה, 
טז// בן, ,, איך פרעג מיך אַלץ נאָך: א' -- פֿאַר- 
װאָס זעט מען אײַך ניט?=, שע, טביה. אויך סובּ 
--- דער. (ניט) ענטפֿערן אױפֿן אַי = (ניט) בּלײַבּן 
גלײַכגילטיק אויף א מאָראַלישן אַרױסרוף. ,;איך 
בּין אַהיים אַװעק און דאָ האָבּ איך מאָראַליש יע" 
נעם אי געהערטי", יופאָל, 1885, :א 30. ,װאָלטן 
מיר געעפנט די אויערן פֿון דער װעלט צו דער" 
הערן דעם קול אלוקים װאָס רופֿט צום מענטש: 
אַי?ײ, טמז, 1965 וע18. ,דעם ייִדנס פאַרצװײיפֿלט 
געשריי אין געטאָ: אִי! װואו בּיסטו, גאָט!". 
2. שפּאַסיקער נאָמען פֿאַרן קנאָפּ פֿון גאָרגל, 
וֶווען אַדם-הראשון האָט געהאַלטן אין קײַען די 
פּרי פֿון עץ:הדעת, האָט זיך דערהערט גאָטס 
רוף א', און מחמת שרעק איז אָדמען געבּליבּן 
שטעקן א שטיקל אין האַלדז, פֿמן, 

איך -- ואַרױסגערעדט אויך: עך, יעך, יאךן 
פּראַ, ערשטע פּערזאָן אצ, נאָמינאַטיו |אַקואַ- 
טיוו --- מיך, דאַטיוו -- מיר; מצ -- מירן 
108 :1406 פֿאַרבּײַט דעם נאָמען פון דעם 
װאָס רעדט. געניצט װען דער װאָס רעדט 
(שרײַבּט) בּאַציט זיך צו זיך גופא. קירצונג -- 
כ', כ'ווייס (ניט), כ'װועל (ניט) קומען. ?איך -- 
אני", א3, שמות דברים, איזנע 1542. .-- ווער 
איז דאָ? --- איך, יאַנקל". , אייך זאָל אַזױ לע- 
בּן!* -- בּײַם פֿאַרזיכעוין אז עס איז אמת. 
,איך אַליין האָבּ דאָס געטאָן". ,איך גופא בִּין 
אין דעם שולדיק". ,איך זאָל אַזױי װיסן פון 
צרות (בּייז אע), װי איך ווייס ניט...". ,װער 
בּין אייך, און װער זײַנען זיי? איך בּין.,," 
ובּײִַם בּאַרימען זיךן. ,איך מיט דיר זײַנען (זע" 
מיר) װי (די) אַנדערע צװויי; איך אָן דיר בּין א 
בּוידעם אָן היי"; , איך בּין מיט דיר אַדרבא 
ואַדרבּא, און דו (ער) מיט מיר איז קידער- 
ווידער": ,איך מיט דיר (אים) -- כּפֿתּור ופרך" 
|= אין זייער גוטע בּאַציאונגעןן. ;איך מיט 
דיר -- (איז) בּיילע רוק זיך" {(= װען מיר 
בּיידע זײַנען צוזאמען, דאַרפן מיר קיינעם ניטן, 
,איך און מעכל פּײַזיק און אַנדערע צוויי דאָק- 
טוירים" |בּײַם אָפּלאַכן פֿון עמעצן װאָס שטעלט 
זיך ארויס מיט קענטענישן, מיט אויפטועןן. 
;איך נישט פֿױל -- קריג איך גאָר (גיט עֶר 
מיר) אַ פּאַטש" |= וען עמעצער מישט זיך 
אַרײַן ניט אין זײַנע עסקים: בּײַם אָפּלאַכן פֿון 
אַ בּאַרימערן. ;איך קום פֿריער, דערנאָך און 


איך בּעט אײַך 


שפּעטער אויך" |בּײַָם כאַראַקטעריזירן אַן עגאָי 
איסטן, , איך און מײַנע שיך", ,איך און מאַן 
שיך" {פד, אוקרן --- װער עס בּעט נאָר װעגן 
זיך, געװאָרן פּאַפּולער אין געטאָס אונטער די 
נאַציס. : 
;איך צו דיר װי דו צו מיר"; ;אַז איך װעל 
זײַן װי יענער --- װער װעט זײַן װי איך?": אַז 
איך בּין איך --- בּין איך, חוץ גאָט קען מיך 
(קיינער) ניט אַװעקמאַכן"; ,איך און מײַנע, ער 
און זײַנע -- דאָס איז סדום"; ,אַ הון איז גוט 
צו עסן זאַלבּענאַנד (זאַלבּעצװײיט); איך און די 
הון"; ,װאָס איך ניט װייס מאַכט מיך ניט 
הייס"; ,זאָל משיח קומען, נאָר איך זאָל ניט 
זײַן דערבּײַ* |= מוֹרא פאַר חבלי-משיח, גרויסע 
שינוייִםן; ,איך אַליין -- דאָס איז טרוקן װי אַ 
| בּיין": ;נאַר גאָטס געבּאָט קען זיך אָנהייבּן 
מיט איך", שװ. ,אוי אַבּראַם, איך קען אָן דיר 
ניט זײַן. איך אָן דיר און דו אָן מיר, זײַנען 
ביידע װי א קליאַמקע אָן א טיר", פֿל. 
סובּ -- דער, ן. פּערזענלעכקײיט, בּאַזונ" 
דערקייט, סכום אײגנשאַפֿטן פון כאַראַקטער. 
אינדיוויד, עגאָ. דער אייגענער א'. אַ פֿרעמדער 
אי. די אײבּערפֿלאַך (טיפֿענישן) פון דעם אי 
| פֿאַרבּאָרגענער (פֿאַרהוילענער, העכערער) א" 
דאָס אגעפֿיל, דאָס בּאַװואוסטזײַן פֿון אַן א" 
דעם פֿאָלקס אי. זיך לאָזן פֿירן פון א צווייטנס 
אי, אי-אינטערעסן. אשטאַנדפּונקט. איעדערער 
איז בּײַ זיך אַן אייי, שװ. ,,מע דאַרף אַרױסרײ- 
סן פֿון זיך דעם פארבּאַרגענעם גנבֿ -- דעם 
אייגענעם אייי, ר' מענדל קאַצקער. קדער איי" 
גענער א', דער אֲני איז רחמנא-לצלן דוחק רגלי 
השכינה . -. מיט װאָס איז דער אי פֿונעם בּלעטל 
קלענער פֿאַר דײַן א'?ײ, לדבּ, נ"י 1957, ,די 
אָרגאַניזאַציע נעמט צו פון יחיד אַלע זײַנע 
פֿעאיקײיטן, ער מוז . . . מקריבֿ זײַן זײַן גאַנצע 
א"װועלט", מװ, דער װעג צו אונדזער יוגנט. 
;װאָס קען טאָן אין גרעדן דער אי פון דעם 
מענטשן?", ימ, נײַס 1923, .... קעגן די אץ 
װאָס פֿאַרפֿלײצן די דיכטונג", אי. פֿעפֿער, די 
אױפגאַבּעס פֿון דער ייודישער פּראַלעטאַרישער 
ליטעראַטור. . ., קיעוו 1932. ,אַלע ליכטן בּלאָי 
לען, טונקלען, אַלע א'ן װערן דוען", סוצ, 
װאַלדיקס. , מײַן א'ס פאַרגאַנגען-װײַטע שפּורן", 
לע, פֿאַבּיוס לינד. 
איכעלע, איכינקע, איכיטשקע -- 
פֿאַרצױגענע פֿאָרמען פון איך, געניצט מיט 
בּיטול. ,אַ טאָג פֿאַסטן מיינט אָנטאַפּן דעם 
קליינינקן . . . הונגעריקן א'עלע", ח. גוטמאַן 
(לעבּעדיקער), אין זבּ, די שטימע פֿון טאָל, ג"י 
0. ,די טבֿע פֿונעם דיכטער איז שטענדיק 
צו קיצלען זײַן קליין א'עלע", א. שטיינמאַן 
היימיש אַפּריל-:מײַ 1961, 
איך בעט אײַך, . .. דיך -- ואַרױסגערעדט: 
כבּעטעך, כבּעטאךן פֿראַזע 8 זװ. פטמ בּײַם 
איידעלן בּעטן עפּעס, בּײַם פרעגן. ,זאָגט מיר, 
אי בּי אי, װי קומט מען קיין.. .". ,אי בּי א', 
רי ייַד, שטופט זיך ניט". ,הלמאַי, א' בּי דיי 
האָסטו געזאָגט אַז. . .=. ,אי בּי אי, עס װאָלט 
עפּעס שיין געװען מע זאָל אַ גוטן ייִדן אײַנ 
זעצן?", קמ, 1868, פא 12. ,צו װאָס, אי בּי ד', 





איכה 


דאָס אײַנשפּאַנען זיך און דאָס אױסשפּאַנען 
זיך?ײ, ממוס, א גרויע האָר', 

איפה -- (אײיכאָן 1. איינע פֿון די פֿינף מגילות 
אין כּתובים. מע לייענט א' אום תּשעה בּאָב. 
דער נאָמען איז פֿון ערשטן װאָרט איכה' (גאַנ" 
צע פֿראַזע: /א' ישבה כּדד' -- װי אַזױ איז 
געבּליבּן זיצן אַלײין (די שטאָט)}. אי האָט פֿינף 
קאַפּיטלעך: א, בּ, ד בּאַשטײען פֿון 22 פּסוקים, 
װאָס הײיבּן זיך אָן מיט אַן אות לויטן סדר פֿון 
אַלף-בּית. קאַפּיטל ג -- 66 פּסוקים --- לויטן 
דרײַפֿאַכיקן איבּערחזרן יעדן אות. קאַפּיטל ה.--- 
2 פּסוקים --- אָן דעם א"בּיסדר. ס'איז אַ זאַמ- 
לונג קלאָגלידער (קינות) אױפֿן חורבּן בּית- 
ראשון. ודי מסורה איז מייחס אי צו ירמיה 
הנבֿיא, בּנֹא בּתרא, טו/א: די בּעלי-קבּלה דײַטן 
אָן אין װאָרט א' י* כ' ה' אויף אַ נוטריקון; 
א' -- דער איינאונאיינציקער גאָט, י' -- די 
עשׂרת הדיבּרות, כ' -- בּרית-מילה װאָס איז 
געגעבּן געװאָרן דעם צװאַנציקסטן דור (אַבֿ- 
רהמן), ה' -- די חמשׂה חומשי-תּורה. װײַל 
ייִדן האָבּן געלייקנט אין די פֿיר מצוות זײַנען 
זיי פאַרטריבּן געװאָרן, איכה רבּה, א, א.ן {שוין 
ר' יהודה הנשׂיא האָט זיך נוֹהג געווען צו לייע- 
נען אי תּשעה-בּאָבֿ (חגיגה, ה/ב). פֿאַראַן קהי'" 
לות װאו מע ליענט אין אָװנט (אויך מיטן 


מאָטיוו אַז אין דער פֿינצטערניש הערט זיך בֹּעד. 


סער דאָס געװיין) און אין אַ טייל מקוֹמות 
אינדערפרי. דער חזן זאָגט "בּרוך דיין אמת, 
שיט אֵשׁ אױפֿן קאָפּ, אויבּ ער קאָן פֿאַרטײַטשן 
איז גוט, אלא ניט, זאָל אַן אַנדערער עס טאָן, 

- כּדי דער עוֹלם זאָל פֿאַרשטײין. מע רײַסט 
קריעה, מע זיצט אויף דער ערד אָדער אויף 
נידעריקע בּענקלעך, מע זאָגט ניט שלום, מסכת 
סופֿרים, פּרק יח, הלכות די און זן. לייע: 
נען אי זאָגן א. גאן תּשעהבּאבֿ זאָל 
מען ניש פֿרגעשׂין צו זאגן אי און קינות מיט 
טרויאירן אוני קלאגן", ספֿר המנהגים, אַמשט, 
3 /א' --- װי אַזױ מײַן ליבּסטע פֿון מײַן 
נפֿש... וואוהין בּיסטו געגאַנגען, פאַרטריבּן גע 
װאָרן?", נוצ. ‏ אי-מאָטיוו, אי-ניגון, אי-מענטש = 
שװאַרצזעער, מרה-שחוֹרהניק; אײבּלעטלעך -- 
;װײַל װאָס איז אויף אײַך די גדולה? נור אינ- 
גאַנצן זיך אַרומװיקלען מיט א"בּי איז אויך 
ניט מעגלעך", יוסף גראַבּיס געזאַמעלטע שריפֿ 
טען, װין 1919, 

2. די, מצ -ס. געװיין, יאָמער, קלאָג. אי-רייך, 
א-קלאַנגען. אידליד. די נײַע איס. ,מיט האַרבּן 
זאַלץ פון טרערן פֿון די אַלטע א'ס", מל. ,צי 
זיץ איך ניט מיט אש בּאַשאָטן אין אַ גרובּ 
און יאָמער ניט דעם יאָמער פֿונעם א"נבֿיא?", 
הל, אין טרעבּלינקע. . . . ,ס'איז מער װי טראַי 
גיש: די װאָס לייענען אי װעגן אַמאָליקן חורבּן 

! ווייסן נישט און קענען נישט די א'ס פון איצ" 
טיקן חורבּן", אַ. גאָלאָמבּ, צוק, פעבּ' 1965, 

8. צרה, אומגליק, פּורענות. מיי. ;אַ סך 
ליטװישע דײַנעס דערמאַנען דעם טרויער פֿון 
די איכהס און דעם אומעט פֿון די ייִדישע 
פאָלקסלידער", ליטע, העפט 2, ווילנע 1919 , דאָ 
איז אַן איי, טענדלאַן 638, 

דדיק -- אַדי. װאָס איז שייך (ענלעך) צו 


1208 


איכה. אַן א' געזאַנג. אַן איער צושטאַנד. ,דער" 


-פֿאַר. אָבּער ייס גאָר די װעלט װאָס ירמיהו 
האָט געזונגען אין זײַן אין קלאָג", הל. ,זאָלן 
| מיר ניט הערן װי די תּוֹרה הקדושה צעגיסט 
איר איע קלאָגן איבּער דער גאַנצער װעלט??, 
הרב משה חיים לװיא, אונזער װידױי, לובֹּלין 
4. דדיקייט, | 
איכה אשׂא לבדי -- {... עסאָ לעװאַדין זאַץ. 
תֹּח. ?כדברים, א, 12. יי קען איך אַלין 
טראָגן! {צווייטע העלפט פון פּסוק: 'טרחכם 
ומשׂאכם וריבֿכם' -- ,אײַער שװערקייט און 
אײַער לאַסט און אײַער קריגער", תּי. פֿון משה 
רבּינוס רייד צום פאָלק װעגן אויסקלײַבּן הויפּט- 
לײַט, ריכטערסן, געניצט פֿון אַ מנהיג, אַ רבֿ 
אע בּײִַם װענדן זיך צו קריגן אַרױסהעלפֿערס, 
אויך;: אויסדרוק פֿון בּאַקלאָגן זיך אויף דער 
אַלײנקײט מצד אַ שעפערישן מענטשן. ,אי א' 
לי. . . דאָס איז דער גוֹרל, די מֹשֹׂא און די 
שליחות פֿון יעדן עכטן מנהיג", ה. זײַדמאַן, 
- טמז, 1966 ווע 22, | | 
איכהחייט -- די, ן. 1. איגנשאַפֿט פֿון בּאַ- 
זונדערן איך. יחידישקייט. , די בּאַשאַפונג פון 
/אי, פֿון זעלבּסטהיט . . .י, אַבּאָ גאָרדין, אידישע 
עטיק. 2, איינקייט, איינסקייט פֿון דעם װאָס 
איז אָנוֹכיש. ,דער רעיון מכּוֹח דער אידענטי" 
טעט פון ה' און ישׂראל אַלס א פאַרקערפּערונג 
פֿון אי, ווען זיי זײַנען פאַראייניקטײ, בּ. ריװקין, 
אַ גלויבּן פאַר אומגלויבּיקע. 
איכה ישבה כּדד -- (אייכאָ יאָשװאָ בּאָדאָדן 
-+ איכה, אויך געניצט װי אַן אויסדרוק פֿון 
קלאָג, פֿון בּאַדױער. אי יי בּי די װיסטע אַל- 
מנה? ,דער װינט פאַרטראָגט מײַן שטום גע 
זאַנג אויף זײַנע פֿליגל. װאו איז דײַן היים? 
אי יי בּי האם" (האָאיים --- די מאַמע), {פּאַראַ- 
פראַזירט פֿון 'אי יי בּי העירין מאיר שטיקער, 


טמז, 1964 ע 3, | | 

איכהן -- (אייכעןן אוטו. איכה, געאיכהט. לאָקל 
(װילקאָמיר). ‏ קלאָגן, יאָמערן. ניצן אַ סך 
רייד בּײַם אויסדריקן טרויער. ;ער איכהט און 
ער קלאָגט". 

איכה רבּתי -- (אייכאָ ראַבּאָסין 'די גרויסע 


איי. נאָמען פון מדרש אויף מגילת-איכה. {אויך: 
איכה רבּה, אַגדת-איכה, מדרש קינות, רשי, 
יחזקאל, יב, 3.ן אי ר' געהערט צו די עלטסטע 
ספֿרים אין דער דרוש-ליטעראַטור, איז אײַנגע- 
טיילט אין צװויי חלקים; א) א ציקל פון 34 
מאמרים װאָס טײַטשן אויס די פּסוקים אין 
איכה: בּ) דער מדרש גופא -- פינף פּרשות 
מיט אַגדות און דרשות, וואו עס װערט געשיל- 
דערט דער גלאַנץ פֿון ירושלים און דער חורבּן, 
אויך געדאַנקען װעגן שׂכר ועוֹנש, ישׂראל צװישן 
די אומוֹת, גלות און גאולה. (חורבּן בּיתיראשון 
און בּיתישני װערן אױפֿגענומען װי אַ שטראָף 
פֿאַרן עוֹבֹר זײַן אויף דער תּורה. דער שׂונא 
איז א רוט אין די הענט פון דער השגחה. די 
כּװנה איז צו לינדערן דעם רעליגיעז-מאָראַלישן 
- קריזיס און היילן די וואונדן פונעם פֿאָלק.ן 
איך ווייפ -- 1. מיט א פֿרעג-אינטאָנאַציע. אָפ- 
טער אַרײַנשטעל אין א שמועס, בּײַם דערציילן 


איכטיאָזאַווער 


(בּײִַם אויסדריקן אַ ספֿק). 2. אין פֿאַרבּינדונג 
מיט: אַלײן ניט, אַלײן ניט װאָס (װי) שא' װ' 
אַליין ניט װי דאָס איז געשען". ?אי װ' אַליין 
ניט װאָס ער װיל פֿון מיר". אויך סובּ. ,אַז ער 
װאָלט נאָר קאָנען רוסיש רעדן, װאָלט ער געוויס 
געווען אַן א-װ-אַלײן"ניט-װאָס. . . װאָרעם ער 
האָט א גמרא-קעפּל", מ. א. שאָצקעס, ,בּילדער 
פֿון דער ליטא", יודי פֿאָלקסבּיבּליאָטעק, קיַעװ 
8 
איפות -- |אייכוסן די, 'ן,. ?כאמונות ודעות 
לר' סעדיה גאון, מאמר בּ; הכּוזרי, מאמר רבֿיי 
עי, כה. 1. קװאַליטעט. זוכן אי. געפינען א'. 
גרויס אין א', כאָטש קליין אין כּמות. ,בּהדרגה 
שטאַרבּט אויס דער אָפּגעריסענער צװײַג ודי 
קראָיםן פֿון דער ייִדישער אומה אין כּמות און 
אין איי, דרי י. בּרוצקוס, יִבּל וווא, 2:1, ,זײיַן 
בּוך. . . איז װאָס שייך א' אן ערשטלינג-בּוך", 
ש. בּיקל, שרײַבּער פֿון מײַן דור ו. ;דרײַ דוֹרות 
מיט אַזױ פֿיל ליטעראַרישע אױפֿטוען און דער" 
צו נאָך פֿון אזא הויכער אי", ימ, קוד, אָקט' 
4, | 
2. גײַסטיקער פּרצוף-פנים. תּמצית, עצם, 
מהות. .. .. געפינט זיך אַ שטעטל {װאָסן פירט 
זיך אין אי װי אַלע ליטווישע שטעטלעך", ייִפֿאָל, 
7, צא 34. ,דער יונגערמאַן קוקט אויף 
מיר.. . , נאָר איך װייס נישט, צי װיל ער װיסן 
מײַן כּמות צי מײַן א'", ש. בּרעגמאַן, זורך 
קריג און רעװאָלוציע, אַדעס 1932, 
9. רוחניות, איידלקייט. ,זעסט א צאַרטקײט, 
אַן אי אָן אַ כּמות, קיין טראָפּן בּלוט אין די 
| ליפּן", פרץ, לידער און פּאָעמען. א"וואָרט 
-- בּיר, נעאָל פֿאַר אַדיעקטיו. 
| -דיק -- אַדי. קװאַליטאַטיוו. ,לויטן כּמות 
איז עס אַ קליין ספֿרל, אָבּער אי איז עס מלא 
וגדוש". ,תּוהו איז אַן איער ריבּוי", לדבּ, נ"י 
'תּשי"ז, קפב. -דיקייט. 
איכט -- אוקר. זדזו יוכט. איילעדער. 
איכטום -- דאָס. נעאָל. סכום אײגנשאַפֿטן פון 
אַן איך. קאָלעקטיו פון איכן. ,דער לייטער 
צום א'", מאַטעס דײַטש. 
איכטיאָ|גראַפֿיע -- די בּא. 2כאיי 1222. 
בּאַשרײַבּונג פֿון פֿיש -נראֵף, דער -- װער 
עס בּאַשרײַבּט (דאָס לעבּן פון) פֿיש. . 
איכטיאָז -- דער, בּא. יפֿישקרענקי. איינגע- 
בּוירענע הױטקראַנקײט; אויסשיט אויף דער 
- הויט, ענלעך צו שופּן פון פישי 
איכטיאָואַװער -- דער, 'ס. 22איי 22גר. 
פֿישייאַשטשערקעי. אױסגעשטאָרבּענער מין 





רעפּטיליע פון פֿאַרהיסטאָרישע צײַטן (פֿון דער 
- מעסאָזאָאישער געאָלאָגישער עפּאָכע). אַן אומ- 
געהײַער פון א 10---12 מעטער די לענג: האָט 
געהאט אַן אומפּראָפּאָרציאָנעל לאנגן שנאָבּל מיט 
אַ סך שארפע ציין. אָפּדרוקן פון אי האָט מען 
געפֿונען אין טיפע שיכטן פֿון קרײַד. ,מירץ 





איכטיאָץל . 


זײַן א'ס פֿון דער נײַער װעלטיגעשיכטץ", ע 
פֿנינבּערג, די קריגן דױיערן, קלעװ 1930, 
(00260119015905) 13זט094ע6ת10. 
איכטיאָ'ל -- דער, "ן. ככאיי 2כגר. = פֿישאײל 
(רוי אָדער דיסטילירט) געניצט בּײַם בּאַהאַנדלען 
פאַרשיידענע הױטקראַנקײטן. , מאַסירן די אָפַּי 
געפרוירענע טיילן , . . מיט א', יאָךד אא, לויט 
דער צושריפט פֿון א דאַקטער", פֿגעז, װילנע 
9, פאן 1, | 
(איכטואָ|לאַגיש -- די. בּא. ‏ װיסנשאַפֿט װעגן 
פיש, בּאַשרײַבּונג און אױיספאָרשונג פון כּלער- 
ליי מינים פֿיש. ‏ 77 א ג, דער -- װער עס 
איז אַ ספּעציאַליסט אין איכטיאָלאָגיע. ‏ -לא- 
גיש. הדלים, דער -- פֿאַרשטײנערטער פיש. 
איכטשעם 1---אַרכ. 1001241 1101 : 177:64. 
עפּעס װאָס, װאָס ניט איז. ,בֹּאָם יונגי װײַבר 
טראגין אונ' זעהן. , . וואשׂ דבֿר מאכל איזט, 
אוני זיא נור איכטשי ים איין גידאַנקין דרויף 
האבּין -- זולין זיא . . . דארפֿון עסין", אװען 
מיר איכט שום װאשׂ פיונירליכיש גיהאַט 
האט... האט מאן מיך מיט אויז גילאַכט", 
גה 185 6 300, 
איכןיזם -- דער, ען. אײַנשטעל אַרױסצ 
שטעלן תּמיד דעם אייגענעם איך. דאָס אײַן- 
שליסן זיך אין אייגענעם איך. עגאָאיזם. , זיי 
שלעפּן קיינעם מיט זיך ניט מיט אחוץ דאָס 


ביסל איי, נאַד. א'יסט -- ,אונדזערע שרט-. 


בּערס, די א'ן און אינדיװידואַליסטןײ. א'ים- 
טיש -- אַדי. ,פּאַרשליסט זיך אין זײַן װעלט 
פֿון איע געדאַנקען און געפֿילן", שלמה בּיקל, 
גק, טא 48 / 

איפיק -- אַדי. ‏ װאָס איז שייך צום איך, װאָס 
קומט פֿון דעם איך. א'ער שוֹרש. איע שטראַי 
מען. ,טראָגט רואיק אַ שטים זיך אַריבּער, 
ניט-א', ניט-דאָאיק", סוצ, װאלדיקס. -יקייט 
--- ,מע האָט דאָ ניט ליבּ קיין אַנדערשקייט, 
אײיגנאַרטיקײט . . . קיין איי, ירדני, װאָכנבּלאַט, 
נ"י, 1953 ווע 31, | 

איכיש -- אדי. װאָס איז אַזױ װי דער איך, 
סובּיעקטיוו. פּערזענלעך. ,אין קלאָס בּ פֿאַר- 
בּלײַבּט די קאָמפּאָזיציע אַן איע, ד"ה די טעמעס 
זײַנען פון קינדס אייגענעם לעבּן", ימ, קוד, 
8, ;ניטאָ קיין פרעמדקייט, אַלץ אין א'", 
סוצ, װאַלדיקס. -קייט -- אאָן אי איז ניט 
שייך ליריק". 

איכל -- אַן אוֹפֿן אַרױסרעדן דעם נאָמען 
(י)חיאל, 

איכ'ל -- איך װעל. לאָז מיך, איכ'ל גיין, איכ'ל 
טאָן. | 

איכלאָז -- אדי. װאָס האָט ניט קיין איך. װאָס 
דאָרט איז קיין איך ניטאָ. ,װי קום איך אין 
אַזא איער װעלט און װאָס טו איך אין איר?", 
גרינ, מענטשן און װערטן 


איך להתנהג -- |אייך לעהיסנאַהײגן פֿראַזע. 
תֹּח. צבּ. װי זיך נוֹהג צו זײַן, װי זיך אױיפֿ- 
צופֿירן. ;אַלץ דינים,.. װעלן מיר בּקרוב 
אַרױסגעבן אויף פּראָסט יֵדישׁ... כּדי איט. 
לעכער ייד זאָל װיסן א' ל'י, קמ, 1863, פא 13, 


1204 


איך"ליג"שוין -- לאָקל, פּילװישיק, ליטע. צו- 
! נאָמען פֿאַר יעדער ייִנגל װאָס לאָזט זיך שמײַסן 
! /פון רבּין אָן שום פּראָטעסט, - 
איפֿן -- אוטװ. נעאָל. זײַן (װערן) אַן איך, 
! אַרױסװײַזן דעם איך. ,און סיקויכט צו אים אַן 
איך װאָס הייכט און איכט, און אָט-אָט:אָט בֹּאַ- 
דירט עֶר שוין דאָס ליכט", סוצ, װאַלדיקס. 
איפּנאָ|גראַפֿיע -- ד. בּא. 22אײי 22גר. 
האָריזאָנטאַלע צייכענונג פֿון א בנין, -גראַ- 
פֿיש -- אַדי. -לאָניע -- שטודיע פֿון סי- 
| מנים פֿון פֿאַרשטײנערטע פֿוסטריט. -לי'ט, 
דער -- שטיין מיט אַן אָפּדרוק פֿון א פוסטריט 
(פון א לאַנג-פארשוואונדענעם בּעל-חי). 
איפניאָק -- דער, דעס. -+ אונניאָק. / - 


איכניימאָ'ץ -- דער, -ס. (זאָאָלאָגיע) װילדע 
וויזעלע פֿון אַפֿריקאַנער קאַנטינענט, אוֹיך אין 
דרום-אַזיע און } אויך אין דרום-שפּאַניע. האָט א 
גרוי פֿעלכל מיט 
לאַנגע האַָרטע 
! האָר; דער קאָפּ 
און דער לאַני 
. גער עק זײַנען 
שװאַרץ, די פֿיס" 
לעך -- רויטלעך, דערנערט זיך מיט קליינע 
בּעלייחיים, מיט ראַצן, מײַז, שלאַנגען און מיט 
קראָקאָדיל-אײער. מחמת איר נוציקייט געװען 
פאַרהײיליקט אין אַנטיקן מצרים און געהאַט 
| דעם צונאָמען יפּרעהס מויזי. ,און די חיה װאָס 
זי הייסט א' עסט אויך אַ סך אייער", ראשית 
למודים, לבֿובֿ 2, 116/1081068 ,מסגת1016. 
איכניימאָפֿליג -- די, "ן. פֿליג, אַ בּיסל 
ענלעך צו א בּין, פון 
דער גרויסער פֿאַמיליע 
איכניימאָנידן -- -108 
6,רממטסע --- מיט 
טויזנטער אונטערמינים, 
צעשטערט די אייעלעך 
פֿון שעדלעכע אינזעק- 
טן און בּרענגט דערמיט 
נוצן די פעלדער און גערטנער. + 








איפניק -- דער, "עס, נעאָל, מאַטעס דײַטש. 
(מיט בּײַטעם פֿון בּיטול) ער עס שטעלט תּמיך 

אַרױס דעם איך. װער עס זאָגט שטענדיק: איך, 
איך, 

איכ'ס -- אַנשטאָט איך עס {פּראָ}. אָפֿט אין אֵל- 
טער ליטעראַטור, אויסגעלייגט איכש. ;האָבּ 
איכשׂ מיט מײַנר האַנד איבּר שריבּן", ,צום 
- דריטן מאל װיל איכש זעלבּרט בּויאן", שעריר, 
לא, 3, ,אונ' דז איכש הייש בּרנט שפּיגל דרום 
דז...ײ, בּראַנט. ,דשׂ איז מצות ציצית --- װויל 
איכש תּיכּף טאזי, ספר חסידים, תּק"ז? 

איכע -- דזו איך, געניצט זעלבּשטענדיק, װי 
א זאַץ פֿאַר זיך. .--- װער װעט גיין? -- א". 
;אין װאַרשע רעדט מען יאַך און אין קאָליש 
ואיכע", י. מ. ניימאַן. ,זײַנע רײַכע עלטערן האָבּן 
אַמאָל געוואוינט אין קאָלישער געגנט װאו יידן 
ריידן בּלשון איכע, מיכע, כאַפּט דער ריכע און 

| מיינען אַז עס איז דײַטש", זש, טמז, 1962 ווו 17, 


אֵילה 


! ,איכער, דיכער, אַבּי גיכער", פֿװל {= צי איך 
זאָל עס טאָן, צי דו זאָלסט עס טאָן . . ., 


איפּשאַפֿט -- די. מצ נבּ. נעאָל. אײגנשאַפֿט 
- פֿון ‏ זײַן איך. ;אָ, האַרבּסטיקער, װעלטישער 
- אקאַטאָװעס", מאַטעס דזײַטש, ליטעראַרישע 
| י זאַמלונגען וו שיקאַגאָ 4, 
איך שהוא -- (אייך שעהון פֿראַזע. תֹח. 
! 1 װי עס זאָל ניט זײַן, װאָס עס זאָל ניט 
| פּאַסירף. װי עס זאָל זיך ניט מאַכן, אַװי צי 
- אַזױ. ,א' שי, צי דער טאָפּ פֿאַלט אױפֿן שטיין, 
צי דער שטיין פֿאַלט אױפֿן טאָפֿ --- ווערט דער 
טאָס צעבּראָכן", פֿול. {אויפן סמך פֿון: נפֿלה 
כּיפֿא על קידרא. . ., אסתּר רבּה, ז.ן 
|/2, װי גיט איז, װי עס איז. ,דער פּליט האָט 
זיך אי שי צוגעפּאַסט צו די נײַע אומשטאַנדן 
/פונעם לאַנד".. 
איף שחיה.-- ף . שעהאַיאָן פֿראַזע. וי עס 
איז געװען, װי עס האָט פּאַסירט. קאיך װעל 
אײַך פֿאַרצײלן אַלץ, טאַקע אי שיי, 
| - איך שיהית -- {,.. שעיליהיען פֿראַזע. 
װאָס עס זאָל גיט פּאַסירן, -+דפוו. ,א' שי קום 
מאָרגן אין שול אזייגער אַכט", יפֿאָל, 1888, 
- פא 1413, ;נאָר א' ש' -- אַז לערנען אין חדר 
! נישטיי, שע, מאַריענבּאַד. 
אַיל --- {אִיילן דער. מצ נבּ. ?כבּראשית, כב, 13 
אא. װידער, בּאַראַן, װאָס אַבֿרהם האָט מקריבֿ 
| געווען אויף דער עקידה אַנשטאָט יצחקן. פֿיג. 
- קרבּן-פאַרבּײַטער, אַן אומשולדיקער אויסלייזער 
. פֿון אַן אַנדער אומשולדיקן קרבּן. ,דו ליגסט 
אויף די עקידה'שטיינער. . . דו פֿרעגסט ניט 
| אַװאו איז דער א"", הל, אין טרעבּלינקע. 
אילא'נג"אילא נג -- דער, -ס. /(בּאַטאַניק) 
בּוים פֿון דרום-אַזיע און אינדזל מאַדאַגאַסקאַר, 
| די גרינלעך-געלע בּלומען װערן געניצט אין דער 
פֿאַבּריקאַציע פון פּאַרפֿום. 00401218 428 
אילאַנד -- זַאַרוסגערעדט: אײלאַנדן דאָס, מצ! 
אַרכ.. פֿון האָלענדיש: 8:1406. אינדול. ,ער 
6 בּפֿעהלט דשׂ מן זאָל נעמן פֿיר טוזינט יונגן 
פֿון דיא יהודים דיא אין רומא װאַרן, און זאָל 
| זֵיי שיקן נאך דאש אילאנד סאַרדיניא", שאר, 
אילגא" -- געוו :272 אָנהײיבּ פֿון עטלעכע 
פּעיאָ. ווערטער אין לשון פֿון קאַראַבּעלניקעס 
אין דער ליטע. א'אָ'דעגיס -- לאַנגװײדלדי- 
קער, גרויסער נאַר; א'לעזוּווים -- װער עס 
- האָט א לאַנגע צונג, פּלאַפּלער; א'נאָניס -- 
לאַנגפֿיסיקער, גנבֿ; א'נאָסיס -- לאַנגנאָזי 
| קער, װער עס שטעקט אומעטום אַרײַן די נאָז; 
א'סנאַפּיס -- לאַנגשנאַבּלדיקער, פּלאַפּלער, 
אויך פֿרעסער; א '/פירסטיס -- לאַנגפֿינגער- 
דיקער, גנבֿ. ‏ א'קאָאיס (18246/8) -- 
- לאַנגפֿיסיקער. א'קאַקלים (11884861)--- 
לאַנגהאַלדזיקער. די לעצטע צויי װערטער אין 
לשון פֿון פֿערדהענדלער, געניצט װעגן פֿערד 
.. לשבֿח, 
איל-דרע"פֿראַ'נם -- גג. / פּראָווינץ אין צענ- 
טראַל-פראַנקרײַך, מיט פּאַריז אין צענטער, 
אֵילה -- (איאָלאָ-לע)ן די. מצ נבּ. תּח. ?כבּראז 
שית, מט, 21. דזװ אֵילת. - אינדין, הינדין. 





 ןליא‎ 


פֿיג. כּנסת-ישׂראל. ,און הײַנט זיצן זיי אַנט" 
פּלעקט אויף די גאַסן און אויף די מאַרקן. == 
מײַן אַ'*, נוצ, זשיטאָמיר תּרכ"ג. | 
אֹילו -- קאָנ. ככאסתּר, ז, 4 בּרכות, טז/א אאַ. 
אויבּ, וען. ,אי װען דו זאָלסט שוין. מער ניט 
שענקען װי עס קאָסט דיר אָפּ דײַן טאָכטערס 
טאַנצמײַסטער --- איז מיר אויך דיינו", ייפֿאָל, 
5, פדֹו 5. 
אילװזאָריש -- אַזי. 1. װאָס איז פֿון אַן 
(האָט א שײיַכות צו, איז כאַראַקטעריסטיש פֿאַר) 
אילוזיע. לעבּן מיט איע געשעפֿטן װי אַ מנחם- 
מענדל. ,אויך בּײַם לעבּן קען זיך טרעפֿן, אַז 
איינעמס נשמה זאָל זיך . . . אַרױסרײַסן פון 
די איע נעצן און אַרײַנבּליקן אין דעם ריינעם, 
רוחניותדיקן װעלטזײַןײ, זשיט |, נ"י 1912, 
,דאָס געװוינס פון רויבּ איז ריי"א', ... דער 
פֿאָלקסיאָרגאַניזם ווערט אױפֿגעפרעסן פֿון אַזעל- 
כע פּראָפֿיטןײ, גרינ, איד און װעלט. ,אין דער 
קונסט און אין דער ליטעראַטור איז נאָך שווער" 
ער ..., נאָך איער צו װעלן אױפכאַפּן אַ. גע" 
שעעניש און עס צו פאַרפֿיקסירן על פּי לוח", 


ש בּיקל, שרײַבּער פֿון מײַן זור!. 2. װיזיאָי 
נעריש, פאַנטאַסטיש. איע װעלטן. -קייט. 
אילוזיאָ'ן -- די, יען. ?אי 822ֿ1. 1. דזח 


אילוזיע. ,,און איר ציטערט װי אבּילדער, דאָס 
| אויג װערט מיד און אַנצונעמען איז נישטאָ 
װאָס*, פרץ, געדאַנקען און אידייען. ;און אַליין 
טו איך זיך אויס פֿון מײַן נאָמען, אַליין װער 
איך --- איי, הל. 2. בּאַצייכענונג פֿאַר קינאָ 
טעאַטער אין ערשטן פּעריאָד פֿון זײַן אויפקום. 
גיין אין א'. ,װאָלט איר געװען א בּעלן אַרײַנ- 
צוגיין דאָ אין א'?", אַר, די בּאַגעגעניש" 
,שפּעטער, נאַכן טשאָלנט, איז מען געגאַנגען 
אין קינעמאַטאָגראַף, אָדער װי מע האָט דאַ- 
מאָלסט גערופן אין װאַרשע א'", בֹּאַש, פֿאָר, 
1 /ע13, : 
אילוזיאַנ|יזם -- דער. שיטה װאָס האַלט אַז 
די אַָנזעעװדיקע װירקלעכקייט, אַז די מאַטע 
ריעלע װעלט איז נאָר א דאַכטעניש, אַ דמיון. 
דיסט, 

אילוז|יע -- די, ס. ככאיי 1822 022. פפֿאַר- 
בּלענדונגי. 1. פֿאַלשע פערצעפציע. פֿאַרפֿירערי- 
שער אײַנדרוק פֿון איינעם פֿון די חושים, ספּעצ 


פֿון זע-חוש. די אָפּטישע א' אַז 2 איז לענגער װוי'ט. 


יט 


די א' אַז די זיצנדיקע װאַקס-פֿיגור איז אַ 
לעבּעדיקער מענטש. אױסשפּריצן פּאַרפֿום 
און שאַפֿן די א' אַז מען איז אין אַ 
גאָרטן מיט בּלומען. די אי אַז א גלײַכער שטעקן 
איז אין װאַסער קרום. נאָר מאַ לע א' -- 
װאָס איז געוויינלעך בּײַ מענטשן אין א בֹּאַי 
שטימטער סיטואַציע. פּאַ טאַלאָגישע א'-- 
בּײַ אַ קראַנקן. אָפּיום-א'ס, שאָטן-א'ס. קונצני 
מאַכערישע א'ס. 

2. דאָס װאָס דאַכט זיך נאָר און איז ניט 


יװי אַ רעאליטעט, ניט װי 


אילומינאַ'ט -- דער, "ן. פכאיי ככל. 


1208 


פאַראַן אין רעאַלן לעבּן (פאַרבּונדן געווייגלעך 


/מיט פֿאַרשענערונג, דערהייבּונג). ניט זען דעם 


אַרום און לעבּן מיט א'ס. שטיין בּײַ א פֿאָנטאַן 
און האָבּן די א' פון אַ װאַסערפאַל. קונסט װי 
אַ מיטל אַרױסצורופֿן א'ס. ,עס איז אַ שאָד 
צו צעשלאָגן יענעמס א'". צעשטערן אַן א" 
,פרומע יידן זעען. . . דאָס ייִדישע לעבּן... 
א טעאטער-אי", שנ, 
יודי שרײַבּער אין סאָװ' פאַרבּאַנד. ;אין עס א', 
צִי װאָר, נאָר פֿאַרגעסן קען איך עס קינמאָל 


- שוין ניט", אֵל, 'די אומװאַנדלונג', 


3, פֿאָרשטעלונג אָדער געפיל װעגן עפּעס 
װאָס מע װיל, מע שטרעבּט דערצו און װאָס 
איז נאָך ניט דערגרייכט אָדער איז בּטבע אומ- 
דערגרייכלעך. די אי פון אַן אַחרית-הימים. אַן 
אויפֿקוםא, אויפֿ שטײַ גא. גער האָט 
געוואוסט װי צו שאַפן בּײַ אונדז אַן א' פֿון 
טיפער איבּערלעבּונג", שנ, קריטיק און קריי 
טיקער. ,,משיח -- שרײַט גרויס און קליין. . . 
פֿאַר אַלע פאַרצװייפלטע א נײַע א': דער 
דערלייזער", קאָר ו. מיונגעלײַט ליכטיקן אויס 
זייערע פֿאַרבּיקע אי'ס", בּרכה קודלי. ‏ יאָ- 
ניסט -- װער עס לעבּט מיט א"עס. 


די אָנירן -- נעאָל, מאַטעס דײַטש. שאַפֿן אי 


לוזיעס, 


'דורכ- 
געלויכטענערי. װער עס האַלט אַז עֶר איז פון 
אינעװײיניק, גײַסטיק, בּאַלױכטן געװאָרן דורך 
אַ זעאונג אָדער אַדאַנק אַן אינטעלעקטועלער 
אָנשטרענגונג. ספעצ א) בּאַצייכענונג פאַר א 


צאָל מאָנאכן"אָרדנס אין אײיראָפּע זינט 15, י"ה, 


מיט אַ טענדענץ צו מער אויפגעקלערטע השׂגות 
װעגן רעליגיע: בּ) מאַסאַנעןלאָזשע אין צענ- 


| טראַל-אײיראָפּע זינט 18. י"ה, מיט הומאַניטאַ- 


- רע, פרײַדענקערישע אײַנשטעלונגען. 


אילומינ|ירן -- טרו. -ניר, אילומינירט, 2?איי 
יל 1, בּאַלײַכטן, מאַכן עס זאָל זײַן ליב- 


טיק, העל (צו שאַפֿן אַ יום-טובֿדיקן אײַנדרוק). 
אי דעם זאָל לכּבֿוד דעם בּאַנקעט. א' די שטאָט 
אין יאָרטאָג פֿון.... 2. בּאַפּוצן אַ כּתבֿייד 
אָדער א בּוך מיט פֿאַרבּיקע אותיות, אָרנאַ- 
מענטן, 9. אױסטײַטשן, קלאָר מאַכן. אי דעם 
געדאַנק מיט א משל, דוגמאָות װאָס אי, 4, פֿיג. 
יפאַרשפּרײטן ליכט', אויפקלערן. בּאַלײַכטן 
גײַסטיק. א' די פאָלקסמאַסן, 

-אַטאָר -- 1. װער עס אילומינירט. קאַרטור 
שיק, דעם גרויסן ... אי פֿון אונדזער צײַט", 
מוק, מײַנע בּאַגעגענישןו. 2. מכשיר, אַפּאַ 
ראַט צו אילומינירן. 0, קײַלעכדיק פֿענצ- 
טערל אין קאַיוטע פֿון אַ שיף. -אטי'וו-- 
אַדי. איע רייד, 

-אַציע -- פּראָצעס אָדער רעװולטאַט פֿון 
אילומינירן. ,עס איז געװען א' -- נישט װי 
אין די גרויסע שטעט מיט גאַז, נאָר מיט אָנ 
געצונדענע סנאָפּעס שטרוי", ספ, יוִדישער קאָי 
לאָניסט. , טיילמאָל איז מיר בּעסער געפֿעלן די 
אי אויף ר' שמעון בּן יוחאיס קבֿרײ, פּרץ, גע 
דאַנקען און אידייען. -ירונג -- א פֿאַרבּיקע 
אי 


איליאַדע 


דירט -- אַדי. איע גאַסן. ,א' מיט לאָמפּן 

פון אַלערלײ קאָלאָרן", אמז, דער סולטאַן 
; ווילנע 1895.. ,הערלעך איז דער בּאַרג אילו- 
מינירט", ממוס, ידדל. הירמערהייט, 
זירטקייט, 

אֵילוֹן -- |איבּערשטעל פֿון וילנאָן װילנע אין 
די װערק פֿון אײַזיקימאיר דיק. אעס איז צו 
בּאַװאונדערן דעם פֿאַרפֿאַסער װאָס ער דער 
מאָנט ניט די קלאסע פון די פרומע װײַבּער װאָס 
האָבּן דאַן עקסיסטירט אין א", אמד, דער 
פֿאַרטעפּיאַניסט, וװוילנע 1878, . 

אילונית -- + איילונית, 1084. 

אילוסטרי'ן -- + לוסטרין. ,דער אַדװאָ 
קאַטל אין דעם איבּערגעניצעװעטן א'ענעם רע- 
קל", צ. דאָלגאָפּאָלסקי, בּאַ געעפֿנטע טױער, 
מינסק 1928, | 


אילוסטרױירן -- טרו. -ריר, אילוסטרירט. 
ככאיי 722. 1. בּאַפּוצן, אויספוצן אַ טעקסט, 
כּתבֿ-יד מיט אַ בּילד, צייכענונג, געמעל, אָרנאַ 
מענטן אע (און דערבּײַ מאַכן קלאָרער, בּוֹלְטער), 
דזוו אילומינירן, 23. א' דעם שערבּלאַט. א' 
דעם בּאַנד משלים. אי אַ הגדה אויף אַ מאָדער- 
נעם שטייגער. א' אַ געשיכטע-בּוך מיט דיאַי 
גראַמען, מאפּעס. | 

2. אױסטײַטשן, קלאָר מאַכן מיט דער הילף 
פֿון א דוגמא, א בּײַשפּיל, אַ משל אע. אי דעם 
בּאַנוץ פֿון אַ װאָרט מיט עטלעכע ציטאַטן. א' 

אַ לעקציע מיט ליכטבּילדער. ;איך װעל נאָר 
מיט איין בּײַשפּיל א' די איבּערגעאײַלטקײט, 
מיט װעלכער מיר האָבּן געשאַפֿן אַ ריי כּללים 
פֿון כּלל-ייַדיש", ימ, קוד, 1928, , זיי אי פֿונס- 
נײַ די אַלטע מײַסטערשאפט . . . צו בּאַשרענקען 
זיך אַליין", שנ, ידי שרײבּער אין סאָװי פֿאַרי 
בּאַנד. 

זאַטאָר -- װער עס אילוסטרירט. 8" 
טיוו -- אַדי. איע בּײַשפּילן. איער מאַטעריאַל. 
-אַציע -- די שיינע א'ס פֿון דעם קינדערבּיכל, 
דירונג,. יירט -- אַדי. איע צײַטונג. איץ 
לידער. איע כּלים. -ירטערהייט -- אַדוװ. 
;אי װעט עס קאָסטן טײַערער". -ירטקייט. 

אילטים -- דער, -ן. אויך: אילטעם. :0106 
 .1105, 658‏ 1. אַרכ. מיו. טכויר. ,דער א' 
איז א שרעקלעכער רױבּער. װען ער קומט צו 
אַ שטײיג פֿון הינער אָדער טױבּן דערװערגט ער 
אַלע אום צו טרינקען זייער בּלוט. זײַן פֿעֶל 
ווערט געניצט צו פּעלצן", א. ג., דער פּראָצעס, 
װאַרשע 1885, 

2. אילטיש, אילטעס. טוו פֿאַר 'לטאָהי (ויקרא, 
יא, 30), אזוי אין באר משה, בּאר התּורה, שׂבּ, 
טח, סשי, שוב וְתִּי: ,עקדיש"ן. געבּליבּן בּיון 
סוף 19, י"ה. דאָס װאָרט ניצט אויך בּאר משה 
פאַר אוֹחים (ישעיה, יג, 21) ותּי: ,קלאָג-חיות"ן. 
,איין שטויק אַז איין שװענצל פון איינם 
אילטש", בּראַנט, פּרק טוי 

איליאַרע -- די. נאָמען פֿון בּאַרימטן אַלט- 
גריכישן עפּאָס, צוגעשריבּן האָמערן, ואו די 
צענטראלע געשטאלט איז אכילעס, דער העלד 
בּײַ דער בּאַלאַגערונג פֿון טראַיע אָדער איליום. 
;די איליאַס, די אָדיסײיע {-+ן און אַנדערע בּאַ- 





אילי-ארץ 


רימטע מײַסטערװערק", קמ, 1870, פא 42. , מיר 
נעמען אין די הענט אַלטע מדרשים. אַראַבּישע 
מעשׂהלעך, די אי פון האָמער", בּעמ װ. ;און 
פֿון שעקספּיר און קאָנפֿוציוס, און פון האָמערס 
אייי, יהואָש, 'וחלקלקות און זמזומים', 


אילייאריץ -- (איילייעירעץן. תּח. קכיחזקאל, 
יז, 13, דדי מעכטיקע פון לאַנד'. געניצט מיטן 
ב: חשובֿע, פּני. , מיטאַמאָל האָבּן זי ... . געזען 

| די אייאי פון ייִדן אין פּוילן", ייט, טמז, 1961 
1, | 


איליוקע -- די, יס. 2? אוקר. (טאָקערײ) 
שמאָלע, האַלבּקײַלעכדיקע דלאָטע. | 
איליטשם לְעִמֹפֹּל -- סאָה. עלעקטרישע 


בּאַלײַכטונג {אויף לענינס נאָמען װאָס האָט 
אַרױסגעגעבּן דעם לאָזונג צו עלעקטריפֿיצירן 
סאָװ"-פֿאַרבּאַנדן,. ,די יונגע זעלמעניאַנער... 
הא געצויגן צו זיך אין די צימערן א' ל'עך", 
, זעלמעניאַנער |. 

אילוך -- !אַרױסגערעדט: עליך?ן אַדי. 
6-08. ארכ. פאַרבּונדן דורך אַ געזעצלעכן 
שׂידוך. ;איך הון אים גילובּט אונ' גישװאָרן 
דשׂ ער מיר צו איינם איליכאן מאַן זול זײַן 
עבּן, אוני איך װיל זײַן זײַן אילכש װײַבּן, 
בבא-בּוך, 199, | 

אילימא --- {איי'לימען זוו. תּח. 2כבּבא מציעא. 
ויב/ב אא. /װאָל איך זאָגן?. געניצט מיטן ב: 

| צי מיינסטו צו זאָגן? אויבּ מיר זאָלן אָננעמען, 
|תּלמודישער אויסדרוק בּײַ אַ שקלא-וטריא, בי 
אַ װכּוח, װען דער מקשן רוקט אַרויס א הנחה 
װאָס ער פרעגט זי גלײַך אָפּ, כּדי מיט דעם 
צו בּאַפֿעסטיקן א צוייטע געבּראַכטע הנחה, 
װײַל די מאָטיוון װאָס שלאָגן אָפּ די ערשטץ 
הנחה זײַנען לאָגישע אָדער לעגאַליסטישע.ן ,אי 
װעסטו אַנדערש זאָגן, אַז דער לװה איז מודה 
אַז ער האָט נאָך נישט בּאַצאָלט דעם מלווה דעם 
חובֿ?ײ, שהמ, יב/ד, 


אילינאַי! -- גנ מיטל-מערבֿדיקער שטאַט פֿון 
די פאַראייניקטע שטאַטן פֿון צפֿו-אַמעריקע. 
פארנעמט א שטח פון 56,000 קוו' מײַל (146,756 
קװ' קמ'). אַדמיניסטראַטיװער צענטער ספּרינג" 
פֿילד. {1965 -- 10,269,000 אײנװ!, ייִדן -- 
5, פֿון זיי --- 269,000 אין שיקאַגאָן, 
לויט זײַן עקאָנאָמישער פּאָזיציע (אַגריקולטור 
און אינדוסטריע) איז א' לויטן סדר דער פֿער- 
טער שטאַט פֿון די פֿאַראײניקטע שטאַטן, 

איליניום -- דער, יס זעלטענער כעמישער 
| עלעמענט. מעטאַל. אַטאָמישער נומער 61. גע- 
הייסן אויך פלאָרענטיום. אידענטיפיצירט מיט 
פּראָמעטיום, װאָס איז אַ פּראָדוקט פֿון שפּאַלטן 
| אַטאָמען פון אוראַניום, 

איליע -- די. מצ נבּ. חמחןן:. קריסטלעכע 
חגא, אױפֿן נאָמען פון אליהו הנבֿיא, פֿאַלט 
אויס דעם 20סטן יולי (אַלטער סטיל) און דער 
יריד דעם טאָג. ,פון א' האָט מען אַ האַלבּע 
הוֹצאָה"י 

אי'ליצע -- דזו אוליצע, -+ 508, אין פר 
אויך: ריליצע, ריליטשקע. 2אַר != אזן 
איליצע. ,דורך שמאָלע א'ס און געסלעך גײ 


1600 : 


1000 


איך נאָך מײַן טאַטן אין מאַרק אַרײַן. קאַרטאָפל 
קױפֿן", נ. בּאָמזע. איבּיק בּלויען װעט דער 
טרוים. 


איליש -- אוקר. פֿאַרצױגן פֿון עליע. 


אילמלא מוראה של מלכות -- (אילמאָלײ 
מױיראָאָ שעל מאַלכוסן זאַץ. תֹּח. כלויט אָבֿות, 
ג; ב. יוען ניט די מורא פאַר מלכות' {צוויי- 
טע העלפֿט: איש את רעהו חיים בלעו' -- 
װאָלט איינער דעם צווייטן לעבּעדיקערהייט אײַנ- 
געשלונגעןן, ד"ה: מענטשן װאָלטן אָפּגעטאָן 
אַלדאָס בּייז ווען ניט די מוֹרא פאַר דער מאכט 
(געריכט, פּאָליציי), 

אילמעני'ט -- דער, ן. מיעראַל, שװאַרץ, 
בּאַשטײט פון אײַזן, טיטאַניום און זױיערשטאָף, 
ונאָמען --- פֿון אילמענער בּאַרגקײט פֿון די 
אוראַלן.} 

איל משולש -- ואַייַל מעשולאָשן דער. אויך 
פּראַזע. 2כבּראשית, טו, 9, ידרײײאָריקער וי 
דער'. נאָמען פֿון א ספֿר מיט כּללים פון אַלגעבּ- 
רע, געאָמעטריע און אַסטראָנאָמיע. מחבּר: דער 
ווילנער גאון ר' אליהו, ווילנע 1833. ,דער וויל- 
נער גאון האָט אין זײַן א' מ' גאָרניט מחדש 
געווען . . . ער גייט אין אייקלידס שיטה", אָפּאַ, 
אין פוילישע װעלדער. 


אילן -- (אילאָןן דער. מצ: יות. ?כאָנֿות, ג, ט; 
ככשביעית, א, בּ. בּוים.;הקדוש בּרוך הוא... 
. האָט בּתּחילה גיבּויט אַן עולם . . אונ' האָט אן 
גיגרייט אַלירלײיא פּרנסה.... דגים, צמחים, 
אילנות", נצו, יד/ג. 
אילן"החיים -- {. . .-האַכאַייםן דער. בּא. 2כזוי 
הר, בּראשית, ג, 8; דבֿרים, ג, 24. פ5: עץ- 
היים, ?כמשלי, ג, יח. בּוים פון לעבּן. גע" 
ניצט מיט 33: 1. לעבּנסקװאַל, מקור פֿון חלות, 
;די בּרכות װאָס דער מענטש מאכט ציען זי 
חיים פֿון דעם א"ה'", נוצ, זשיטאָמיר תּרכ"ג. 
2. (קבּלה) סימבּאָלישע בּאַצײיכענונג פון חכמה 
עליונה, פון רייןיאינטעלעקטועלן לעבן. 
אילן"חיהס -- {,. . -האַיאַכאַסן דער, -ן, אויך: 
אילני-היחס. יחוסבּוים. 1. ספֿר-היחו- 
סין. אָפּשטאם פֿון א מענטש לויט דער משפּחה, 
װאָס ציט איר ייִחוס פֿון זיידעס און עלטער- 
זיידעס, קייטלונג פֿון דוֹרות. 2. געמעל אין 
פֿאָרעם פֿון אַ בּוים מיט צװײַגן, װאָס סימבּאַ- 
ליזירט דוֹרות װאָס דערפירן צום שטאַם פון 
אַ בּאַװואוסטן אורפֿאָטער מיט װעמען מע שטאָל- 
צירט. ,אונדזער א"ה' פֿירט בּיז צו רשי 
הקדוש". | 
אילן"המות -- {.. -האַמאַװעסן דער. בֹּא. 
ככזוהר, בּראשית, ג, 6. בּוים פון טויט, 
געניצט מיט בּ3: 1. נויט, דחקות, אָרעמקײט. 
;דער עני איז בּאַהעפֿט אין דעם א"ה און 
מיט דער צדקה דערװעקט ער |דער נדבֿןן דעם 
עץ:החיים, מחייה זײַן דעם עני װאָס ער איז 
חשובֿ כּמת", נוצ. 2. (קבּלה) דער עץיהדעת. 
אילן"העליון -- {.. -האָעלייןן דער. בֹּא. 
ככזוהר, בּראשית, ג, 6. געניצט מיטן ב: הימ" 
לישער פרוכטבּוים, װאָס איז דער סימבּאָל פון 
בּאַשפּײַזונג. ,דער װאָס איז מתפּלל צו הקבּ"ה 


אילעאום 


; +. װערט געבּענטשט פון אי-הי, װאָס פֿון אים 
-קומען אַלע מזונות", נוצ. : 
אילן"מאכל -- {. . .-מאַאַכאָלן דער, מצ: אילני- 
מ. תּח. ?כשבֿיעית, א, 3, פֿרגל דװװ. 1 אַ 
בּוים. װאָס גיט פּירות. , מע זאָגט צו די אילני- 
מ': פֿאַרװאָס ציט אײַער קול אָן גערויש? ענט" 
פֿערן זיי: מִיר נייטיקן זיך גיט דערין, די פּירות 
אונדזערע זײַנען מעיד אויף אונדז", בּראשית 
-רבּה, טז, 6. 2. פֿיג. אַ מאַן װאָס איז ניט 
קיין עקר אָדער א סריס. 2. אַ תּלמיד-חכם 
| װאָס שטעלט אויף ! תּלמידים. 
אילן"פרק -- {.. .-סראַקן דער, מצ: אילני"ס, 
תֹּח. 3322א קמא, צא/ב אאַ. 1. 'ליײדיקער, 
פּוסטער בּוים'. אַן אומפרוכטיקער בּוים אָדער 
אַזא װאָס זײַנע פּירות קאַן מען ניט עסן. ,מע 
זאָגט צו די אילני-ס': פֿאַרװאָס ציט אײַער קול 
מיט גערויש? ענטפֿערן זיי: כּדי מע זאָל פֿון 
אונדז הערן", בּראשית רבּה, טז, 8. (געניצט 
אויך דעם פֿולן זאַץ: אילנידם' קולם הו" 
לך. ענלעך צו: פֿון פּוסטע פֿעסער איז דער 
ליאָרעם װאָס גרעסער.ן -+ איסתרא בּלגינא. 
פֿאַראַן . . . אילנידסי, ליידיקע בּיימלעך", פרץ, 
'כּרתי, ,די אילנידס'... װערן אויך נישט איג- 
- נאָרירט. אויך זיי ... זאָלן װערן אָנגעלאָדן 
- מיט פֿרוכט", נ. שמן, טמז, 1967 261, 2. קינ" 
דערלאָזע(ר). קאן אייס,, ניט קיין קינד, ניט 
קיין רינד". 3. פּוסטע כּלי, טומלער, עם" 
האָרץ. 4. בּךתּורה װאָס אין נישט משפיע 
-אויף אַנדערע. ,, מע קאַן זײַן א ש"סייד און 
מען איז חס-ושלום אַן אייס'י, לדבּ. נײי תּשיין, 
קלב. 8. ואויללערנער אָן מצוות. עער איז 
אַן אייס' -- װאָס טויג מיר זײַן תּורה אַז ער 
האָט ניט יראת-שמים?". 


אילן עושׂה פּירות -- {... אויסע פּיירעסן 
פֿראַזע. תֹּח. 2כלױיט כּלאים, ו ה. א בּוים 
װאָס טראָגט פרוכטי. געניצט מיטן בּ: שעפע- 
רישער מענטש, בּעל-השפּעה װאָס סטימולירט 
און אינספּירירט אַנדערע. 

אילע---פראָ. םו11ס תו81 :2776. דזװ אַלע 
פטמ. פֿאַרשפּרײט איבּער דד פון מזרחיידיש, 
ספּעצ א" װײַלע, א'מאָל, א'מען, א"- 

| מענס, א'רליי. ,אי װײַלע װיינט זייי, רייז 
(זאַמעט). ,אי טאָג קומט ער צו מיר", רייד 
! (קיעוו). ,אי װעלן אזוי זאָגן=, רייד (בּראַצלעװ), 
;א'מאָל איבּערחזרן דאָס זעלבּיקע", רייד (כצי 
לעם). ,וואו איך בּליק נאָר פֿון א' זײַטן זעט 
מיר דאָרטן אַזױ טרויעריק אויס", פֿל. גאַזױ 
טוט אַ ייד מיט אַלץ און אילן", נפֿתּלי גראָס, 
יודן, ז' 26, ,א'מאָל האָבּן זיך עטלעכע פֿאַר- 
טײַעטע נעפּלישאָטנס אָפּגעריסן", מענדל מאַן 

- דאָס הויז צװישן דערנער. ,עס לאָזט זיך פון 
א'מען אויס אַ בּוידעם", מ. י. בּערדיטשעװסקי, 
יודישע כּתבֿים. אויך אין שי: ,איטלכר יסוד.., 
װויל ער אײַן שלינגן . . . אין זיך אילי יסודות, 
למשל פיײיַאר װאָלט גערין אילי פר בּרענט", 
מא/א. 

אילע|אום -- דער, 'ס. 2איי 22ל. ‏ (אַנאַטאָ 
מיע) לעצטער טייל פֿון די שמאָלע קישקעס, 
האַרט פֿאַר דער בּרייטער קישקע. ‏ איש -- 





אילעאי'(ים) 


אַדי. איע ווייטיקן, האָ(ס)טאַמיע -- אָפּע- 
ראַציע אויפן אילעאוםי 


אילעאי'ט(יס) -- דער, ?כאיי -כאילעאום, 
;אָנצינדונג פון שליימהויט פון דער קליינער 
קישקע", דר' יעקבֿ בּ. גלען, צו געזונט און צו 
לעבּן. 


אילעגאַ'ל -- אַדי. זזו אומלעגאַל, אומלע- 
| גיטים, -+ 600 הקייפֿ, 


אילענד -- (אַרױסרײד?ן דזו עלנט. דער -- 
אַרכ. פרעמדער. טװ פֿאַר 'גר' (בּאר התּורה, 
דברים, כג, 8). ,דאז ווארן די שטעט אן גי- 
בּרייט, צו אַלי קינדר ישׂראל אונ' צו איין 
אילענדר דר דא װאונט צװישן זיא", סהמ, 
יהושע, טו/ב. ,זיא (די נשמהן איז אין דײַן 
גוף פֿרעמט, גלײַך אַז איין אילענדיר . . . גלײַך 
אַז איין ארימיר גאַשׂט", בּע, כט/א. ,ער װעט 
שרײַען אַזױ װי אַ לײבּ... ער װעט ניט זײַן 
גלײַך אַלס איין אילענדער", שיר היחוד ליום 
רביעי, 9פדמ 1885, זי 13, 


אילענדיק -- אדי. + אילאַנד. װאָס איז 
אויף אַן אינדזל. ,אונ ער שפּראך אַזו: אוב 
אילענדיגי זעלטן שטערבּן אויף דשׂ אילאנד, 
דשׂ װערט קיין גרושׂר שאדין זײַן", שאר. 


אילעקפ -- דער, -ן. אויך: א'-בּוים. (בּאָי 
טאַניק) בּוים אָדער קוסט מיט אייבּיק'גרינע 
בּלעטער. שטעכפּאַלמע. האָט א גרעסערע צאָל 
אונטערמינים. װאַקסט אין הייסן קלימאַט, סירובֿ 
אין דרום-אַמעריקע. דאָס האָלץ איז האַרט און 
װערט געניצט פֿאַר פֿאַרשײדענע טאַקערײַ:אױס- 

ר אַרבּעטונגען. פון 

טייל מינים איץן 
בּאַקומט מען אַי 
רויס א קלעפּי 
קן שטאָף װאָס 
װערט געניצט 
אין דער פֿאַרבּןי 
אינדוסטריע,. די 
בּלעטער פֿון אַנ- 
0 דערע מינים א'ן 
װערן אויך געניצט װי אַ סאָרט אַראָמאַטישער 





טיי, 
אילערליי -- דזוו אַלערלײ -+, 
איללץ -- פּראָ. זזחו אַלץ. װיניקער פֿאַר- 


שפּרײט װי אילע (-+). אויך: אילצדינג, 
אילצאיינם, 
ספֿר היראה, לעמבּערג 1792, ,אונד קוקין אי, 
אוב ניט.. . ., דר' משה מאַרקוזע, ספֿר רפֿר 
אות, פּאָריצק 1790. ,אַלע טײַכן גייען אין ים 
אַרײַן און דער ים גייט נאָך א' נישט איבּער", 
מס, קהלת תּקע"ט, א, 7. ,סאיז גאָר א' קיין 
נאָװוינע נישט אונטער דער זון", דאָרטן, א, 9, 
;װײַבּער װאָס זייגן קינדער זאָל מען דאָס איי- 
בּערשטע פֿון קריפּ מיט דעם זאָמען זידן... 
און מיט דעם קריפּ אי פאַרגלײַך -- און זאָלן 
דאָס טרינקען", תּעלה ארוכּה, לבֿובֿ 1850. אויך 


אין שי: ,די איבּרגי יהודים הבּן נעבּך גמוזט 


אַװעק װאַרפֿן די הײַזר אונ אי גוטץ", ל/ב, 


אילקע -- די, דס. סל.-. 
פּעלץ. אפּעלץ. 
אילת -- 


אַילת 


,דאָס האָבּ איך א' געטאָן", 


1284 
טכויר מיט װערטפולן 


ואיילאַיטן גנ. ?כדברים, ב, 8; מלכים 
ב, יד, 22 אט. ‏ 1. האַפֿנשטאָט אין אַמאָליקן 
אדום, צפֿון"מזרח פֿון ים-סוף. (אויך אָנגערופן: 


עציוֹןגבֿר). ,און מֿיר זײַנען אַװעקגעגאַנגען 


פון אונדזערע בּרידער . . . פֿון איי, תּי. {פֿון 


דאָרטן האָט שלמה המלך געשיקט שיפֿן קיין 


אופיר, מלכים א, ט, 26---28;ן ,די געאָגראַפֿישע 
לאַגע פֿון אי איז געװען (און איז נאָך בּיז איצט) 
אַן ערשטראַנגיקע. זי האָט פאַרבּונדן סיריע 
און א"י מיטן רויטן ים", מיכאל אסטור, 


יבל װווא, 6'5, 


2. נײַע שטאָט פֿאַרלײגט אין 1949 בײַם 


אײַנגוס עַקבּה (אַקאַבּאַ), 150 מײַל דרום פון 


ירושלים, בּשכנות פֿון מצרים, ירדן און סעוך- 
יה-אַראַבּיע. אי, דער טויער צום אינדישן און 
פּאַסיפֿישן אָקעאן, איז זייער װיכטיק פֿאַר 
דער עקאָנאָמישער אַנטװיקלונג פֿון מדינת" 
ישׂראל. היפּשער טייל פֿון ישׂראל-עקספּאָרט 
גייט דורך דעם האַפֿן, בּאַפֿעלקערונג אין 1969 --- 
0, על"פּי רובֿ יונגע מענטשן -- סאַבּרעס 
און אימיגראַנטן. פּרנסה-צװײַגן: פֿישפֿאַנג, קו- 
פּער:עקספּאָרט פֿון די תּימנע-מינעס, טוריסטיק, 
בּוייאינדוסטריע. 

-- |איעלעסן די. מצ נבּ. ככירמיה, יך, 5, 
דזוו אֵילה, אינדין, הינדין. געניצט מיטן ב: 
כּנסת-ישׂראל. ,,מײַן ליבּע אַי, דאָס מיינט מען 
כּנסת-ישׂראל . . . בּינסט אַזױ לאַנג פֿון מיר 
פאַרגעסן געװאָרן", נוצ. 


אַילת"אַהבים -- {. . -אַהאָװוימן די. 2משלי, 
יה, 19 


ליבּלעכע אינדין (הינדין), 1. פֿיג. 
שיינע יונגפֿרױ, האַרציקע געליבּטע, 2. אויף 
לק -- ספר פֿון שלמה די איליוירה װעגן 
עקידתייצחק. אַמשט 1665. 8. פּירוש אויף 
שיריהשירים לויט קבּלה פֿון שלמה הל 
אַלקבץ, ווענעציע, 1552, 


אַילתיהשחר -- { . -האַשאַכאַרן די. אינדין 
! פֿון פֿרימאָרגן, 


1. ערשטער שפּראָץ אויף 
טאָג. מאָרגנרויט, דאָס רויט-װערן פון מזרח 
פֿאַר זונאױפֿגאַנג. דאָס ערשטע רייפעלע פון 
דער אויפגייענדיקער זון. סימבּאָליזירט גאולה, 


| אויסלייזונג. {,ר' חייא הגדול האָט געזען די אי" 


ה' װי עס שפּראָצט איר שײַן, האָט ער געזאָגט: 
אַזױ װעט זײַן די גאולה פֿון ישׂראל: לכתּחילה 
נאָר צו בּיסלעך, און װאָס װײַטער אלץ מער 
און גרעסער", איבּז, שיר השירים רבּה, ו, טזן, 
2. פּאָעטישער נאָמען פאַרן פלאנעט װענוס (װאָס 
מע זעט װי דעם לעצטן שטערן פאַר זונאויפ- 
גאַנג). 2. פֿאַרצײַטיקער אינסטרומענט בּײַ 
ייִדן. ,פאַר דעם געזאַנג-מײַסטער אויף א"ה", 
תּי, תּהלים, כב, 1. 4 נאָמען פֿון א חיבּור 
וועגן גראַמאַטיק פֿון תּנך, פֿון מלבּייים. 8. גנ. 
קיבּוץ אין גליל, צפון פון ראָש-פּינה. געגרינ" 
דעט אין 1916. שטח -- 600 דונאַם. 13,000 
נפֿשות (1966). אינטענסיווע גערטנערײַ און א 
בּיסל אינדוסטריע: אָפּרו-אָרט, 


אים -- (אָפֿט אַרױסגערעדט עסן פּראָ. אַקוזאַטיװו 


8 דאַטיװו פון ער. פֿאַרבּײַט דעם װאָס ציט זיך 


אים" -- פּרעפֿיקס אין א 


אימאָבֿי"ל -- אַדי. -+ דװח. 


בּעת אַ. סטרײַק. אי דעם אַגרעסאָר, 


אויך אין דער דערװאַקסנשאַפט. 


אימאַגינע'ר -- אַדי. 


אימאַ'זש -- דער, "ן. כאיי 1822. 


אימאַ'זש 


צו אַ װאָרט פֿון נײיטראַלן מין אין אָבּיעקטיו, 
;אים -- אותו", אב; שמות דברים, איונע 1542. 
;איך זע אים, איך גיי צו אים". עדאָס קינד 
וויל דאָס שפילכל, גיבּ עס אים". ,די װײַבּ איז 
אים פֿאַראַיאָרן געשטאָרבּן". ?א זון האָט מען 
אים אַװעקגעלײגט אין דער מלחמה", שע, 
לכּבֿוד יום'טובֿ ן. געס שטעלן זיך אים טרערן 
אין די אויגן". ,עס ציטערן אים די הענט". 
,;איר שפּילט זיך מיט אים" (איר װעגן עמעצן 


װאָס האַלט זיך גרויסן. ,אַלץ קומט פון אים, 
פֿון דעם שוכן בּמרומים", ,אָן אים, װאָס לעבּט 


אײיבּיק, טוט זיך קיין זאַך נישט". ,לאָמיר גיין 
הערן א גוט װאָרט פֿון אים, זאָל לעבּן". ,ער 
מעכט אים וידר מזלזל זײַן", לטו, הקדמה, 


| אַרכ אויך אימע. ,.. . זול מן איהמי דריבּר 


אבּ שטראפֿין", יורה חטאים פיורדא 1786, 
צאָל אינטערנאציאָנאַ 
ליזמען, למשל: אימפּערפעקט, אימפּאָרט, אימ- 
פּאָטענט. {אימ- קומט אַנשטאָט אינ- פאַר ,מז ,ט 
ק, אַזױ װי אין ייִדיש איז אויך בּײַ אינטערנאַ 
ציאָנאַליזמען ניט שייך קיין טאָפּלטער מ, האָבּן 
מיר: אימאָבּיליזירן, אימיטירן אע.ן 
אומבּאַװעגט, 
אומבּאַװעגלעך -+, 528, ,װאָס װיל דאָס איע 
װעלטבּילד צוימען מיט שפּילן פון קאָלירן און 
סעזאָנעןי, לע, ראָנדאָס און אַנדערע לידער. 


אימאָבּיל|יזירן -- טרו. -זיר, אימאָבּיליזירט, 


ככאײ 722. /10, מאַכן אומבּאַװעגלעך. אַפּ 
שטעלן עמעצן, עפּעס, װאָס איז אין בּאַװעגונג, 
דערפֿירן צו א שטילשטאַנד. א' די מאַשינען 
2. מאַכן 
אומצוטריטלעך, אָפּשטעלן דעם צוגאַנג. א' די 
הילפֿספֿאַנדן און פרלער דורכפֿירן אַן אױיספאָר- 
שונג. 8. (מעדיצין) מאַכן אַז אַן אבֿר אָדער 
געלענק זאָל זיך ניט קענען בּאַװעגן. א' דעם 


געבּראָכענעם פֿוס. ‏ יזאַציע. יזירונםף, 
דיזם. דיטעט, 
אימאַג|אָ -- די, -ס. קאיי 22ל. 1 דזוו אי 


מאַזש -+, 2. זאַָאַלאָגיע) אינסעקט אין זײַן 


צײַטיקער פֿאָרעם (ווען ס'איז שוין מעגלעך צו 
דערקענען זײַן געשלעכט). 8. (פּסיכאָאַנאַליז) 
די אָפט אידעאַליזירטע פֿאָרשטעלונג װעגן א 
נאַענטן מענטשן (עלטערן, דערציערס) אין דער 
תּקופֿה פֿון קינדהייט װאָס בּלײַבּט אומגעבּיטן 
א'(י)אָ- 
נאַל -- אַדי. 


אימאַגינירן -- + אימאַזשינירן. ,. .. איז 


געווען אַן אימאַגינירטער שטורעם", אָקרוטני, 
טמז, 1953 ווע 11, 

דזוו אימאַזשינע'ר -+, 
;די פיגורן. . . זײַנען איע, דער פּיזאַזש אין 
אַן איער, די כּלה-שבּת איז דורכויס אויסגע- 
טראַכטײ, אפֿא, געטראַכט מיט עברייטײַטש. 

1. (מאָי 
לערײַ, סקולפּטור) אָפּבּילד, געשטאַלט, ענלעכ- 
קייט. אַן אי פֿון אַ חסידישן רבּין, 2. (ליטע- 
ראַטור) שילדערונג פון א געשטאַלט, א טיפ, 
קאָנקרעטיזירונג פון אן אידייע. בּילדערישער 
פֿאַרגלײַך. ,װערטער װערן . . . לעבּנס פֿאַר זיך 





אימאַזשינאַציע 


אַליין, איר װערט פאַרכאַפּט פֿונעם א"י, אפֿא, 
געטראַכט מיט עברײטײַטש. 9. (אָפּטיק) אָפַּ 
בּילד פון אַ זאַך אין א שפּיגל, דורך לינדון, 
דורך יעדער אָפּטישער סיסטעם, | 

4. (פּסיכאַלאָגיע) אינעװייניקסטע, אָנחושימ- 
דיקע, מוֹחדיקע פֿאָרשטעלונג פון עפּעס װאָס 
איז געווען דערגאַנגען דורך די חושים. פֿאַר- 
מאַכן די אויגן און זען פֿאַר זיך קלאָר דעם א' 
פֿון דער לאַנדשאַפֿט ‏ 7ע-אץן. הע רא'ן, 
ק לא נג ע דדאי'ן. ש פּ י ר-אין. אין אין זכּרון. 
,טרייסט-אין װאָס איך בּוי אין איינזאַם, כאַסיע 
קופּערמאן, יאַגד, לידער, נ"י 1929, 

9. יעדער מין בּילד אין דמיון, אין פֿאַנטאַ- 
זיע. אין פון ניטפאַראַנענע בּאַשעפֿענישן 
0. אָפּשפּיגלונג, דערמאָנונג פון אַן איבּערלע- 
בּונג. א שרעקיאי. /. דזו אידיי(ע), פֿאָרשטע- 
לונג אָדער סימבּאָל. זײַן אַן (אמתער) אי פֿון 
גוטסקייט. ,דער פאָטער:אי האָט געװירקט אויף 

| זײַן גאַנצער אַנטװיקלונג". 

אימאַ|זשינאַציע -- די, -ס. אויך: -גינאַ- 
ציע. פעאיקייט צו האָבּן, צו שאַפֿן אימאַזשן, 
פאָרשטעלונג-קראַפט, דמיון, פֿאַנטאַזיע. שעפֿט- 
רישע א', ' 

אימאַזשי|(ני)זם -- דער. בּא. ריכטונג אין 
דער פּאָעזיע (זינט אָנהײבּ 20. י"ה) װאָס הייבּט 
אַרױס דעם אימאַזש, דאָס בּילד פֿאַר זיך גופֿא, 
וי דעם סאַמע עיקר אין יעדער פּאָצטישער שאַ- 
פונג. {דער א' האָט געפֿאָדערט פֿונעם דיכטער 
קלאָרקײט, בּאַנוץ פֿון פּשוטן װאָרט און שפּאַי 
רעוודיקייט אין שפּראַך.ן ,אימאַזשיזם האָט זיך 
קאַנצענטרירט אויף קליינע לידער מיט אַ סך 
בּילדלעכקייט", יג, טמז, 42421964. ניסט, 

(ני)סטיש -- אַדי. ער האָט דעם גאַנצן 

אימפּעט פון זײַן שפּראַך און זײַן רײַכער ... 
אניסטישער בּילדלעכקייט אַרײַנגעלײגט אין 
דער שילדערונג פון די רעװאָלוציאָנערע שטי" 
מונגען", שנ, יזישע שרײַכּער אין סאָװעטך 
פֿאַרבּאַנד. 

אימאַזשינױירן -- טרו. ניר, אימאַזשינירט, 
אויך: -גינירן,. שאַפֿן דעם אימאַזש פון 
עפּעס, (זיך) פֿאַרשטעלן עפּעס אין דער מחשבֿה, 
אין דמיון, אין דער פֿאַנטאַזיע. א' די װײַטער- 
דיקע בּענד פֿון װבּ. -ירונת -- אימאַזשיניר- 
פּראָצעס, 

דירט -- פאַר, אַדי. ,און זי האָט ליבּ גע 
האַָט דעם דאָזיקן א'ן פּרינץײ, מוק, מײַנע בּאַ 
געגענישן װ. 

אימאַזשינע'ר -- אדי. װאָס איז פֿאַראַן נאָר 
אין דער פֿאַרעם פון אַן אימאַזש, אָבּער ניט 
אויף דער װאָר. אויסגעטראכט, אויסגעדאַכט, 
אַפּגעדאַכט, דמיונדיק, פֿאַנטאַסטיש. א'ע סכּנות. 
איע געשטאלטן, 

אימאַזשעריע -- די. בּא. בּאַצײיכענונג פֿאַר 
פּאָעטישער שאפֿונג לויט די פּרינציפּן פון אי 
מאַזשיניזם. , אין פרײַען פערז געלינגט עס זיך 
צון לאָזן ואוילגיין מיט דער א'", לע, צוק, 
סעפּט' 1956, 

אימאַטעריאַל|יום -- דער. בּא. פֿילאָסאָ 
פֿישע אידעאַליסטישע שיטה װאָס האַלט אז מאַ- 


1208 


טעריע האָט ניט קיין פֿאַירזיכדיקע עקסיסטענץ, 
אַז אַלע דרויסנדיקע קערפּערס זײַנען אַ שאַפונג 
- פֿון גײַסט, אַ פּראָדוקט פון דעם מוֹחט אױפֿי 
נעמען. בּערקלי דער פֿילאָסאָף פֿון אי. דער א' 
פֿון בּעל-התּניא. -יסט -- 1. אָנהענגער פֿון 
אימאַטעריאַליזם. 2. װער עס זאָגט זיך אָפּ 
מיט א לײַכט געמיט פון מאַטעריעלע פריוי" 
לעגיעס. מענטש פֿון רוחניות. -יסטיש -- 
אֲדי. 
אימאַטעריקל-- אַדי. 1, -+ אוממאַטעריעל, 
1 2 ניטיװויכטיק; ניטיתּוכיק. -קייט, 
אימאַטויקול!ירן -- טרו. -ליר, אימאַטריקן- 
לירט, 2כאיי 722.. פֿאַרשרײַבּן, רעגיסטרירן 
װי אַ סטודענט אין אַן אוניװערסיטעט, אין אַ 
העכערן לערןאנשטאַלט בּכלל. מיט זיךף, 
דאַציע, ‏ -ירונג, | 
אימאָלאַציע -- די, -ס. 2כאיי  .722‏ אַקט 
פֿון בּרענגען א קרבּן, פֿון טייטן אַ מענטשן 
(אויך זיך) פֿאַר א קרבּן. בּודיסטישע א'ס, 
אימאַ'ם -- דער, -ען. ?כאיי ֿכאַראַבּיש. מוי 
סולמענישער גײַסטלעכער. אויך אַן ערן טיטל, 
,דערויף האָט דער אי (מאַהאמעדאַנישער גײַסט- 
לעכער) געענטפֿערט, אַז מע דאַרף זיך אויף 
דעם גאָרניט חידושן", יופאָל, 1885, נאן 30. 
אימאַנט -- פראָ. פפ: אימענט. :0406 
1606 ,מת02זס1. אַרכ. דזו אימעצער, עמע- 
צער. עװען דו אימנט דש עֵשׂן זעגנן װילט, זו 
שפּריך בּרוכים היושבֿים", אבּ, שמות דבֿרים, 
איזנע 1542, ,שיק מיר עשׂ מיט אימנטן גיווישׂ 
ווידר הער", פּראָגבּ, זי 35. ,איין בּתולה.. 
זאָל . . . צל הרחוב כּלל ניט שטין אפֿילו מיט 
אימנט שמועות צו רידין", 'תּקנות חכמי ומ 
היגי ק"ק פּראג', שע"בּ |רשומות, ד, תּ'אָ 
תּרפּ"ון. ,װען אימנט װער קומין אונ' זיא 
פֿרעגין . . .", גה, זי 356 אויך: הימאַנץ, 
אימענץ. ,האשט גשריבּן עז זאָל מיר אימנץ 
געבּן ג' זהובי' אדומי'...", פראָגבּ, |' 45, 
ש;(ְאת) װײַזט נאָך פאר אימנץ מער זאָלסט דיך 
אַך פערכטן (מורא האבּן) דאז מיינט פֿאַר (תֹּל- 
מידי חכמים) בּישׂטו אַך שולדיג דיך צו פערכ- 
טןי, לטו, טו/ב. ,מן איז זיך טובל ערבֿ יום 
כּפּור אַפֿילו װען אימנץ געשטאָרבּן איז חלילה 
צװישן ראש השנה און יום כּפּורײ, שלחן ערוך 
אורח חיים ויורה דעה ומנהגים של כֹּל השנה, 
לעמבּערג (אָנהײבּ 19. י"הן. ,. . . נאָכצוזאָגן א 
גוטן פּשט פֿון אימנצנס װעגןי, לט2, פט/ב, 
אימאַנעצט -- אַדי. 2כאיי 22 װאָס איז 
אין דער אידייע, אָדער אין דער עצם זאַך 
גופֿא; װאָס איז אין דעם סובּיעקט גופֿא. װאָס 
איז אינעװייניק און גלײַכצײַטיק װיכטיק; עצמ' 
דיק, תּוכיק. היפּוך פון טראנסצענדענט. אן איע 
סיבּה. אַן א'ער ציל,. די א'ע סכּנות פון דער 
מלחמה, י 
איע פֿילאַ סאַפֿיע -- װאָס איז אָן פֿאָי 
רויסבּאַשטימטע הנחות. איע קריטיק - 
װאָס איז אָן דאָגמעס און פֿון פֿר;ער אײַנגע- 
שטעלטע נאָרמעס. ואַזױ האָט שמואל ניגער 
בּאַצייכנט זײַן דרך אין דער ליטעראַטור-קריי 
טיק.ן ,,צוויי גאָר פאַרשיידענע פֿאָרמען קריטיק; 


אום געגנטייל 


דאָגמאַטישע קריטיק און די פֿרײַע אָדער, װי 
איך װאָלט זי אָנגערופֿן, איע קריטיק", שנ, 
לעזער, דיכטער, קריטיקער וו. -קייט. -יש 
-- אַדי. -ישקייט. 


אימאַנע'ניץ -- די, ין. היפוך פֿון טראַנסצענ- 
דענץ. אינעװייניקסטקייט, אײַנגעשלאָסנקײט 
(פֿון אַ בּאַגריף אין אַ בּאַגריף) ספעצ, אײַנגץי 
| שלאָסנקײיט אין בּאַװאוסטזײַן. אין טעאָלאָגיץ 
און פֿילאָסאָפֿיץ --- די אײַנגעשלאָסנקײט פון 
געטלעכקייט אין דעם אוניװערס, ניט מחוץ 
דעם אוניװערס. - 


אימאַָ עילאה -- {.. אילאָאָן די. בּא. ?כזיו 
הזוהר, בּראשית, ב, 7; דברים, ד, 19 דדער- 
הויבּענע, אַצילותדיקע, מיוחסדיקע מוטער" 
(קבּלה) סימבּאָליזירט די ספֿירה בּינה. דזו די 
שכינה. ,די תּורה און די א' ע' -- די שכינה --- 
האַבּן דאָס געשטאַלט פון א ייִדישער כּלה", 
ייט, טמז, 1959 וט 4, פרגל אֲבֹּא ואמא, 3, 

אימאָראַליום -- דער. שיטה װאָס פֿרעגט 
אָפּ דעם װוערט פון טעאָריעס און בּאַגריפן װעגן 


מאָראָל. 
אימאַראַלןיש -- אַדי. זזח אוממאָראַליש 
-+, 602 - -יטע"ט -- די. 


אימאָרטע'ל(ע) -- די, -ן יס (בּאַטאַניק) 
יאומשטאַרבּיק'. בּאַצײיכענונג פֿאַר אַ גרעסערער 
צאָל געװויקסן, ספעצ מינים געלע, רויטע אָדער 

5 װײַסע בּלומען װאָס אויך אָפּ 
שי געשניטענערהייט, פֿאַרטריקנ- 
טערהייט פֿאַרלירן זײי ניט 

זייער פֿאַרעם און קאָליר. 

װאַקסט אין אַלע קלימאַטן (ס" 

רוב פון דער אסטער-פאמיליע. 

אײידלװײַס, -+ 1068 געהערט 

אויך צו די א'ן). פֿאַרשפּרײט 

וי אַ בּאַציר-בּלום. ;טרוקענער 
קראנץ פון אַלערלײ קאָלירן, פֿון אין טרוקעי 
נער געפֿלעכט", דא, 'טעג און נעכט. עקענט 
איר די אלפּנדיקע, האַרטע, שטעכנדיקע אימאָרי 
טאַלע?", פרץ, זכרונות. 100010146116. 

אימאַ'שׁ -- דער, יעס. 10127 :/:1:=:. בּעס, 
רומ. פּאַשע. װײיד וואו די בּהמות פּאַשען זיך 
זומערצײַט. ,זיצן יעדן פֿאַרנאַכט. . . בּײִַַם טויי 
ער... און זען די קי אָנקומען פון דעם א"י 
ה. אַקערמאַן, טאָג, 1959 װווט 22, 

אימבּעצי'ל -- דער, -ן. אויך: אימבּעסי'ל, 
ככאיי 722./ שװאַכזיניקער. װײַט צוריקגע- 
שטאַנען אין אַנטװיקלונג, געבּליבּן בּײִַם שטאַפל 

- פון א 4:3-יאָריק קינד. , קיין אידיאָט איז ער 
אפֿשר ניט, אָבּער אַן אי איז עֶר זיכער". -ישׁ 
-- אַדי. איער מוח. ,איער אנטיסעמיטיזם", יג. 
זיטעט,. ישקייט. 

אימפּער -- דער. 4061 :2/06. דזװ אינג" 
בּער -+, אגעבּעקס. ,נעם צימיט רינד, . . אונ 
אימבּר", רי מרדכי בּרי אריה, סוד ה', נאָװידװאָר 
4, תאַן אַלט געװעבּט סערװעט מיט א טיפן 
אי"געלן אוזאָר", בּערג 'דער עדות 

אים געננטייל -- דזשמ. נר. (פונקט, גראָד) 
פֿאַרקערט. אויך נר; אים קעננטייל, 








אימדאַר 


אימדאַר -- אַדו. אַרכ. 01-681מ11מ1 : 24716. 
9 אי'מדאַרן, אי'מעדאַר, אומדאַר 
(+ 564). שטענדיק, תּמיד, אַלעמאָל. ?איינר 
פֿון סופרים איז מחויבֿ אימזאַר צו זיצן בּײַא 
דיא ראשים עם הפּנקס . . .ײ, תּקק. ,װעלן מיר 
אונש מיט גאָט לובּן אונ' רימן דען גאַנצן טאג 
אימדאַרן", מחזור ר"ה יו"כּ, הומבּורג 1721. 
,דו בּיסט הײַנט און אימידאָר. . . אַ גוט קינד", 
יאַ, שטערנטיכל, לײַפּציק 1862. אויך מיטן ב: 
אומעטום. ,אימדאַרן װואו ער קאם, פֿרעגט ער 
נאך יהודים", מבּ אַװע װוו}. ע.. . זאָל זיך דאז 
אײַן פֿעסטן דז ערשׂ אימדאַרן גידענקן זאָל", 
| סהמ, יהושע, װילהרמרשׂדאָרף 1716, טו/ב. 


אימה -- (איימען די, -מות. 22בּראשית, טו, 12 
אאַ. 1. העכסטע מדרגה פֿון שרעק, פֿאַרבּונדן 
ימיט אַן איבּערלעבּונג פון פּאַניק, בּהלה. אָנװאַר- 
- פֿן, אַרױסרופֿן אַן אי. איבּערלעבּן די אי פון 
(בּײַ) דער גרויסער סכּנה. ,האָבּן די שװעדן 
אױפֿגעהאַנגען צויי פֿון זיי אױפֿן מאַרקפּלאַץ 
כּדי אָנצוּװאַרפֿן אַן א' אויף אַלע איבּעריקע 
- יִלִדך, ימ איבּז, שד ווש. ;נאָך מער פֿאַרשטאַרקט 
אונדזער.... װויסטע אי פֿאַרן עצם קיום פון 
מענטשלעכן מין", יעקבֿ מייטליס, גק, פא 48. 
;װאָס זאָל עס בּאַטײַטן דער נעבּל, װאָס הענגט 
אַזױ טרויעריק און שװאַרץ? אַן אי בּאַפֿאַלט 
| מײַן נשמה, עס טרויערט און ציטערט מײַן 

האַרץ", אַר, 'דער נעבּל'. | 
2, גרויל, שוידער. אַ געדיכטע (שװאַרצע, 
פינצטערע, בּייזע, װיסטע, סומנע אע) אי אַן 
אי נעמט דורך, אַן א' בּאַפאַלט. קאיך בּין גע" 
| װאָרן דורכגענומען מיט אַן א', װען כ'האָב 
דערזען דעם בּאַרג אַשׁ אין אָשװיענצים". ,דער 
בּחור שטייט און שנײַדט דעם זשעבּראַק איבּער 
| דעם האַלדז מיט זײַן טעמפּ מעסער.. . כ'זאָג 
אײַך, אַזא אי איז מיך בּאַפאַלן", אָפּא, אַ ראָי 
מאַן פון אַ פֿערדיגנב. | 

8. סינאָנים צו: קאַטאַסטראָפֿע, חורבּן, שוֹאה. 
| אװען עס איז געקומען די גרויסע א', איז ער 
אויפגעטרייסלט געװאָרן בּיז צו די אָפּגרונטן 
פֿון זײַן נשמה", זלמן שזר, טמז, 1966 א 23, 

4. פֿאָרכטיקייט פֿאַרבּונדן מיט אַ געפֿיל פֿון 
| הכנעה, געפֿאַלנקײט און גרויסן יראתיהכּבֿוד. 
,צו כּלינדרי זאָל ער קומען מיט גרויס א' 
ורעדה", דרך אָדם, װאַרשע 1860. ,... יום" 
כּפּור איבּער דער אי פון יום-הדין איז מען זיך 
נוֹהג צו שטעלן צוויי מענטשן לעבּן חזן", ספֿר 
מטעמים. לאָדז, יאָר? | 

9. געניצט אומפּינקטלעך מיט בּבּ: שרעק, 
מוֹרא; אָפּשרעק; אומהיימלעכקייט; טיפֿע זאָרג. 
פֿינצטער אַן אי. ,סיװעט יעדער |בּהמהן אָן א' 
געניסן איר גליק אומגעשטערט", יהואָש, פֿאַבּי 
לען. ,מע מוז איבּער דעם קינד הערשן מיט 
ליבּשאַפט און ניט מיט פֿאָרכט (א')", מלכּה 
בּערלאַנט, די גליקליכע מוטער, װילנע 1826. 
;דורכגעלעבּט . . . די גאַנצע אי פון דעם עקאַ 
נאָמישן דרוק און די עקספּלואַטאַציע", זשיט 
ווש, נ"י 1917, ,א ליבּע אי נעמט אים אָן אין 
דער צײַט װען די נאַטור װערט שטיל", בּעמ 

דדיק -- אַדי. 1. װאָס האָט אין זיך אימה, 
; איז שייך צו אימה. שרעקלעך, מאוימדיק, 


נײי 1912. 


1299 


: - פּחדימדיק. ,דער 'קול. דמי אחיך' הילכט נאָך 


אַלץ אי אָפּ אי אונדזערע אויערן", גק, נא 48, 
2. . אומגעהײַער, גװאַלדיק, ‏ אומבאַשרײַבלעך. 
,די איע ציפער איז נִיט פֿינף {מיליאָן ייִדן װאָס 
די נאַציס האָבּן אומגעבּראַכטן, נאָר זעקס מיל- 

יאָן. און דער אמת איז אַז די פאַקטישע צאָל 
איז געװען מער", צײיט, טמז, 1965 שו 30, 
-דיקייט -- ,װאַקסענע ליכט האָבּן פֿון די 
פֿענצטער אַרױסגעשײַנט מיט גרויס א'", װײַס, 
|אַ שטעטל. אויך: אימה'ק (איימיקן, חג. 

א' ויראה -- {... װעייַרען פֿראַזע. תח. 
ככאָבֿות, ו, ו; בּרכות, כב/א:; מועד קטן, טו/א. 
/פֿאָרכט און מורא, מורא און אָפּשײַי. ענאָכדעם 
זײַנען זי געזעסן און האַבּן מקבּל געוען דעם 

| מגידס רייד מיט אי ויי, קח. . 
- א' ופֿדחד -- { .. װאָפֿאַכאַדן פֿראַזע. תֹּח. 
ככלויט שמות, טו, 16. אימה און שרעק, 
ציטערניש און פֿלאַטערניש. ,פּסח זעלבּסט... 
וארפֿט אַרויף אָן אי וי אויף אַלע ייִדןי, דער 
יודישער פֿאַר פּסח, װאַרשע 1881. ער װיל 
אויף אונדז אַרױפֿװאַרפן אַן אי ויײ, זשיט װו, 
אויך װעגן אַן אײַנדרוק װאָס עס 
מאַכט אַ גרויסע פּערזענלעכקייט, אַ האַר. ?און 
- דאַ --- רבּונוישל-עולם: אי וי!ֵײי, פרץ, יצװישן 
צוויי בּערגי. ;אַז דער שׂר:הצבא בּאַדארף אַרײַןי 
גיין צו דעם שׂר-הַמלחמה פאַלט. אויף אים אָן 
אי ויײ, לדבּ, נײי תּשיז, 

א' חשכה -- {... כאַשײכען פֿראַזע. תֹּח. 
ככבּראשית, טו, 12. פפינצטערע א". קאַן א 
חי איז אים בּאַפֿאַלן אין אָנבּליק פון געטאָ. 

אימהן -- עס אימהט מיך, עס האָט מיך גע" 
- אימהט. ‏ אַקוזװ, דריטפּערזאָניק -- דורכגע. 
נומען װערן פֿון אימה. טרװ -- אָנװאַרפֿן אַן 
אימה. ,די . . . פֿאָן . . . א בּלוטיקע . . . אימהט 
אוֹיף אַן אמת", רובּ, איק, פּסח תּשכ"ז. 
אימהניק -- דער, 'עס. װנ נב װער עס 
װאַרפֿט אָן אַן אימה. אָנפֿאַלער, רױבּער. אונ" 
טערװעלטניק. טעראָריסט. װײַכן פון די איעס, 
אימחפֿול -- אַדי. װאָס איז פֿול מיט אימה, 
װאָס נעמט דורך מיט גרויס שרעק. די איע 
מלחמה-איבּערלעבּונגען. די איע טעג פון פּאָג" 
ראָם, 
אימוד"הדעת -- {, .. האַדאַאַסן דער, "ז. תּח. 
- ככלויט חזקוני, שמות, יח, 25. אָפּשאַצונג 
װעדליק דער דעה'. געניצט מיטן ב: לאָגישע 
מסקנה, אויספֿיר, שׂכליהישר. ,איבּערגעבּן אַ 
| קורצן תּמצית פֿון די הױפּט-רעפֿעראַטן ... 
| | לאָזן דאָס איבּעריקע צו מײַנע לייענערס אייגע- 
נעם אי-ה'י, טמז 1960 ווע 5. 
אימוי'ררושענטי -- די, ס. אִמ. :8'= 
עסמספזסנעס.. פּלוצעמדיקער, אומגעריכטער 
קריטישער צושטאַנד, נױיטפאַל. ,סאיז אַן א' 
און מע דאַרף גלײַך אַרױסרוכן אַן אַמבּולאַנס". 


אימו'ן -- אַדי. 2?איי 222, 1. װאָס איז בּאַי 
װאָרנט פון אָננעמען זיך מיט אַ קראַנקייט. א' 
ק עגן פּאָקן. װערן א' דורך אינאָקולאַציץ 
(+). ,ניט אַלע מענטשן זײַנען. . . אָנגעלײגט 
צו דער אָדער יענער קלעפּיקער קראַנקײט... 
אַזעלכע מענטשן זײַנען א' צו דער דאָזיקער 


| דער מאַכט. אי װי א 


| א'; געלוינט האָט זיך די טומאה, ס' 
לײַכטן די זון", בּ. לאַפּין, דער פֿולער קרוג. 
אימונאָ|לאָגיע -- די. בּא. אויך: -בּיאָלאַ- 


| אַנטװיקלט אַ 
| װאָס האָט בּאַקומען דעם נאָמען א", 
פּאַריז 1948, פא 1,. 
| אין אימונאָלאָגיע. 


אימוניזאַציע -- די, "ס; 


אימוניטע'ש -- די, -ן. 


| ניזם נאָך דעם איבּערשטיין 
קייט. קינסטלעכע אי -- געשאַפֿן דורך װאַקס 
| נאַציע אָדער אינאָקולאַציע. פאַרומנעמען.. . די 


איִמונימע'ם 


| קראַנקייט. פונדעסטוועגן זײַנען זיי בּאַצילך 
טרעגער", 


צש, פגעז, װילנץ 1923, נאן 372, 
2. בּאַװאָרנט קעגן מאָנונגען און שטראָף מצך 
אַ פּאַרלאַמענט-דעפּוטאַט, װי 
אַן אַקרעדיטירטער דיפּלאָמאַט. 8. װאָס װערט 


ניט בּאַװירקט. א' קעגן שלעכטע השפּעות. ?און 


כ'בּין אַרױסגעקומען פֿון דאָרט געלײַטערט, -- 
ס'זאָל העלער 


גיץ. אָפּצװײַג פון בּיאָלאָגיע װאָס שטודירט 
דעם קערפּערס נאַטירלעכע סיסטעם פון פֿאַר- 
טיידיקן זיך קעגן פרעמדע, זײַטיקע, שעדלעכע 
מאַטעריאַלן װאָס דרינגען ארײַן אין אים פֿון 
דרויסן. זיך ספּעציאַליזירן אין א ;פֿון... 
עקספּערימענטן און דערפאַרונגען האָט זיך 
נײַע װיסנשאַפֿט פֿון אימפֿונגען, 
פגעז, 
-לאָג -- ספּעציאַליסט 
-לאַניש -- אַדי. ,די 
פּיגמענט-פאַרהעלטענישן בּײַ ייִדן שפּילן אַ גע" 


וויסע ראָלע אין װידערשטאַנד קעגן טובּערקו- 


לאָזע . .. דאָך {זײַנען אַנטשײדנדיקן... די איע 
דערשלינונגען װעלכע האָבּן געװירקט אין משך 
פֿון יאַרהונדערטער", טאָז, 1930, צאן 21, 
יגענעטיק -- אָפּצװײַג פון אימונאָלאָגיע 
װאָס פאָרשט די אימוניטעט צו קראַנקײיטן 
בּשײַכות מיטן גענעטישן מהות פון דעם אינ'י 
דיװויד. -גענעטיש -- אַדי. 
אַקט, מעטאָד, פּראָ- 
צעס פֿון אימוניזירן, -+ דװװ. עקיין שום 
װיסנשאַפטלעכע טעמים האָבּן ניט געקענט צצָי 
טרייסלען דעם גלויבּן אין דער אַקטיװער א' 
קעגן דיפֿטעריט", טאָז, װאַרשע 1930, טא 43, 


אימוניז|ירן -- טרװ. -זיר, אימוניזירט. 59:; 


אימונירן. 1. מאַכן אימון, מאַכן מע זאָל 


- זיך ניט אָננעמען מיט אַ קרענק. אי קעגן פּאָקן. 


אי דורך װאַקסינירן אָדער אינאָקולירן, 2. מאַ- 
כן פֿעאיק צו שטעלן זיך קעגן פרעמדע הש 
פּעות, פֿאָדערונגען מצד דעם אַרום, סאָציאַלע 


אײַנשטעלונגען אדגל. ,די שׂנאה צום לעבּעדיקן 


און לײַדנדיקן ייִד. . . האָט זיך פאַרשטעלט אין 


אַ כּלומרשטן װילן אים אױפֿצוקלערן, און 
-- אױיסװאָרצלען פֿון אים די יפֿאָראורטײלן!, דאָס 
- הייסט, צורויבּן בּײַ אים דאָס אַלץ, װאָס 


אימוניזירט אים קעגן אונטערגאַנג", צייט, אין 
קאַמף פֿאַר אַ יודישער מלוכה, נ"י 1943 מיט 
זיך -- ;אַ מיעוט האָט זיך בּכּיװן אײַנגע- 
שלאָסן אין אַ געטאָ כּדי זיך צו אי אַקעגן די 
מאָנונגען פֿון דעם אַמעריקאַנער דרויסן", ב 
רודמאַן, פֿאַש, 1955 -ירונג, 

אימוניזירם -- פאַר, אַדי. איע קינדער. 
-קייט -- אי קעגן אַסימילאַציע. 


1. (בּיאַלאָגיע, מע- 
דיצין) אייגנשאַפט צו זײַן אימון (-+). נאַטיר* 
לעכע א' -- קעגנגיפט אין א לעבּעדיקן אָרגאַ- 
אַ קלעפּיקע קראַנ- 





אימוץ-לבֿ - 


גאַנצע פֿראַגע װעגן א' איז זייער שװער אין 
אַ קורצן .. . אַרטיקלײ, צש, פ9געז, ווילנע 1923, 
א 6*5. 

2. פּאָליטיק, דיפּלאָמאַטיע) פֿאַרזיכערונג 
פֿאַר אַ (פּאַרלאַמענט-)דעפּוטאַט פֿון בּאַשטראָ- 
פֿונג פֿאַר קריטיק אָדער פֿאַר אַ מיינונג, אַרױס- 
געזאָגט פֿון דער טריבּונע. יורידישע אומבּאַ- 
רירלעכקייט פֿון א דיפּלאָמאַטישן פֿאַרטרעטער 
מצד אַ מלוכה װאָס צו איר איז ער אקרע" 
דיטירט, דאָס זײַן פֿרײַ פֿון בּאַשטימטע פליכטן, 
אי פֿון גײַסטלעכע בּײַם נעמען אין מלחמה, 

9. בּאַװאָרנטקײט בּכלל. בּאַװאָרעניש. ,עס 
איז גאָר ניטאָ יענער סאָציאַלער שיכט װאָס 
פֿאַרמאָגט אַ מין אי קעגן דער קאָרופּציץ", 
גרינ,... טאָגבּוך. 


אימויץ"לם -- {. .-לייוו, לעוון דער. מצ נבּ. תּח. 
2כעל חטא, יום כּיפּור; 2כרשי, ישעיה, סג, 17, 
יפאַרהאַרטקײט פֿון האַרץ', מיטן 3: פאַרטעמפּט- 
קייט, פֿאַרשטײנערונג פֿון האַרץ, שלעכט. 
האַרציקײיט. ;אַ רחמנות אױפֿן גבֿיר, עֶר װיל 
נעבּעך געבּן א נדבֿה, אָבּער ער קאָן ניט מחמת 


אימוש(טש)עפטװוע -- די, סס. רוסיצ. 
פאַרמעגן. ,די מיל איז דאָך אַ שטיק אי", בּריו. 
-,װוייסטו דען ניט אַז מע שרײַבּט איבּער די א' 
אויף דער װײַבּס נאָמען?*, ע. בּ. (עוזר בּלאָי 
| שטייןן, דער בּאַנקראָט, װילנע 1893. ;היטן 
דאָרטן דאָס בּיסל א'. . . אָפּגעשטעלט פון אַלטע 
צײַטױײ, יודישער פֿאַר פסח, װאַרשע 1881. 


אימיגראַנט -- דער, ז. װנ ייף -קע, ס. 
װער עס קומט אַרײַן אין אַ לאַנד ואוו ער איז 
ניט געבּוירן געװאָרן כּדי צו װערן אין דעם 
נײַעם לאַנד א בּאַשטענדיקער תּושבֿ. פדי ער" 
שטע יידישע א'ן (אין אַמעריקען האָבּן געהאַט 
אַ װערטל. . . א קלאָג צו קאָלומבּוסן", אפא, 
טמז, 1966 3,. ,װאָס גיכער איבּערצופורע- 
מען פֿון סתּם אין אין װירקלעכע עולים", י. 
זרובּבל, טמז, 1965 ווא 29. 


זיש -- אַדי. איע יאָרן, מאַסן, פּרנסות, 
צרות. איע געגנטן. איע שפּראַך מיטן צומיש 
פֿון װערטער און אויסדרוקן פון דעם לשון פֿון 
נײַעם לאַנד. ,אונדזער ייַדישע גאַס פֿון די 
ייִדיש-נאַציאָנאַלע בּאַועגונגען איז געווען דורכ" 
ויס איייִדיש, מיט א קליינעם צומיש", ש. 
מאַרגאָשעס, טמז, 1964 ווע 18, ,דער גרויסער 
אַמעריקאַנער ייִדישער קיבּוץ װאָס װערט אַלץ 
מער אויס א'י, אפֿא, טמז, 2111965. -ייש- 
קייט. וָאַמ -- אי'מינרענטן., 


אימיגראַציע -- די, יס. 1 אַקט, פּראָגעס 
פֿון קומען אין אַ לאַנד מיט דער כּװנה צו 
ווערן א תּושבֿ, 2. בּאַװעגונג װאָס בּאַשטײט 
פֿון פֿאַרלאָזן דאָס לאַנד פֿון געבּוירן אָדער 
פֿון דויערדיקן וואוינען (עמיגראציע) און דאָס 
קומען זיך בּאַזעצן אין אַ נײַ לאַנד. (1654 איז 
דער אָנהײבּ פֿון דער ייִד' א' אין די פֿאַראל- 
ניקטע שטאַטן, װען 23 ייִדן זײַנען אָנגעקומען 
קיין נײַיאַמסטערדאם (ניו-יאָרק). זיי האָבּן זיך 
געראַטעװעט פון רעסיפע (בּראַזיל), װאָס פּאָר- 


1000 


| טוגאַל האָט דעמאָלט אײַנגענומען. אין דער 
- צווייטער העלפט 17, און אין 18. י"ה האָבּן 


קליינע גרופּעס ייִדן אײַנגעװאַנדערט אין די 


|| שטאַטן, זינט 1840 און ספעצ נאָך 1848 האָט 


די ייַדישע א' אָנגענומען א בּרייטערן פֿאַרנעם, 
דער רובֿ אימיגראַנטן זײַנען דעמאָלט געקומען 
פון דײַטשלאַנד און עסטרײַיך. נאָך 1881 הייבּט 
זיך אָן דער גרויסער שטראָם פֿון ייִדישער א' 


װאָס קומט פֿון מזרח-אייראָפּע. אָט דער שטראָם 


איז געצוימט געװאָרן ערשט אין 1914 מיטן 
אױסבּראָך פֿון דער ערשטער ועלט-מלחמה און 
שפּעטער, אין 1924, דורך די אײַנגעפירטע 
קװאָטע-געזעצן. נאָך דער צװייטער װעלט- 
מלחמה זײַנען די קװאָטע-געזעצן צום טייל פאַר- 
לײַכטערט געװאָרן און א גרעסערע צאָל געראַ- 


טעװעטע פֿון חורבּן האָבּן געקענט אימיגרירן. 


דער הױכפונקט פֿון דער ייִדישער א' אין די 


- שטאַטן (2,200,000) פֿאַלט אויס אויף דער תּקו" 


פֿה 1891---1925. דער אַלגעמײנער סך-הכּל פון 
דער ייִדישער א' אין די שטאַטן זינט 1840 
בּאַטרעפט אַן ערך איבּער דרײַ מיליאָן. 

דער אָנהײיבּ פֿון ייִדישער א' קיין קאַנאַדע: 
נאָך אין די צײַטן פֿון דער פראַנצייזישער און 
ענגלישער הערשאפט. אין 1841 האָט די ייִדישע 
אי קיין קאַנאַדע בּאַטראָפֿן 359 נפשות. א גרע- 
סערער צושטראָם קומט ערשט נאָך 1905. נאָך 
דער צוייטער װעלט-מלחמה האָט קאַנאַדע 
בּרייט געעפֿנט אירע טויערן פאַר געראַטעװעטע 
פון די חורבּן-יאָרן, 

דער הײַנטיקער ייִדישער ישוב אין אַרגענטי 
נע האָט זיך אָנגעהױבּן אין 1889, מיט אַ גרופּע 
פֿון 824 אימיגראַנטן פֿון פּאָדאָליע, אוקרײַנע. 
די שפּעטערדיקע קאָלאָניזאַציע אויף דער איניי 
ציאַטיװו פֿון ייק"אָ האָט אין סך הכּל אײַנגע- 
שלאָסן קרובֿ צו 10,000 אימיגראַנטן, ס'רוב 
פֿון בּעסאַראַבּיע. אַ גרעסערער א"צושטראָם 
פֿאַלט אויס אױפן יאָר 1920, כּמעט דורכויס פֿון 
פּױלן.} | 

2. גרופּע אימיגראַנטן (פֿון איין פֿאָלק אָדער 
פון אַ בּאַשטימט לאַנד) װאָס האַלטן זיך אין 
נײַעם לאַנד צוזאַמען װי א קאָלעקטיו. ייִדישע, 
איטאַליענישע, אירלענדישע אאַזװ אי. ואָן אַרױפֿי 
געצוואונגענער אָפּגעזונדערטקייט פֿון דרויסן 
און דאָך מיט א פֿרײַװיליקן אויסטיילן זיך װי 
אַ בּאַזונדערער קאָלעקטיוו, האָט ייִדישע אי זיך 
אַרױסגעװיזן װי אַ כּוח אין סאַציאַליעקאָנאָמישן 
און קולטורעלן לעבּן פון אימיגריר לאַנד און 
װי אַ שעפערישער ציבּור אין דער איגענער 
געשיכטע, מיט נײַע און אַלטע אינסטיטוציעס 
און מיט א מאָדיפֿיצירטן המשך פון שטייגער 
- און פֿירונגען.ן 


אימינרירן -- אוטו. -ריר, אימיגרירט. 2כאיי 


2כל. / אַרײַנװאַנדערן!, אַרײַנקומען, אַרײַנפֿאָ 
רן אין א לאַנד כּדי זיך צו בּאַזעצן דאָרטן אויף 
תּמיד (היפּוך: עמיגרירן -- ארױיסװאַנדערן). 
,מיר זאָגן ניט א' קיין פּאַלעסטינע -- מיר 
זאָגן עוֹלת זײַן קיין ארץיישׂראל". -ונם, 


אימיטאַטאָר -- דער, יס. װנ -שע, -קע, -ס, 


וער עס אימיטירט (-+). נאָכמאַכער. ,ער האָט 
אָנגעמאַכט אַ גרויסן טומל מיט זײַן דערקלע- 


אימיטאַטיזן -- אַדי. 


אימיטאַנדאָ -- איט. 


אימיטאַציע -- די, -ס. 


- טירן, פֿון נאָכמאַכונג. אי"לע דער = 


אימיטירלעך -- אַדי. נעאָל. 


אימימירן 


רונג אַז דער אַקטיאָר איז אַן אײנפֿאַכער א', 


ניט קיין שעפערישע פּערזענלעכקייט", שנ, 
| קריטיק און קריטיקער. 
איר א'ן צוגאַנג מאַכט זי װערטלאָן. . . געשא- 
| פֿענע . + . לעבּנס-װוערטן", בּ. ריוקין, גרונט'י 


דיש -- אַדי. , מיט 


טענדענצן, 

נאַכמאַכעריש. נאָכ- 
קאָפּירט, געקינצלט. אַן אי שטיקל אַרבּעט. 
(מוזט) מוזיקאַלי 
שער זאַץ וואו איינצלנע שטימען אָדער אינס- 
טרומענטן חזרן איבּער דאָס אויסגעזונגענע פון 
א פֿריערדיקער ערשטער שטים אָדער דאָס אויס- 
געשפּילטע פֿון דעם אַנפירנדיקן אינסטרומענט. 
1, פּראָצעס אָדער 
אַ געראַטענע א סאיז 
2. פּראָדוקט פֿון אימי- 
סינטע- 
טיש פֿאַבּריצירטער שטאָף װאָס איז ענלעך צו 


| אַקט פֿון אימיטירן. 
עכט, ניט קיין א" 


לעדער. א"ג אָלד = בּראָנדז בּאַדעקט מיט א 


דינער שיכט גאָלד, א"זײַד אֹאַ. ,דערציילן זיך 
מעשׂיות װעגן שטיינער, אַנטיקלעך און א'ס", 
ייז, פּערל, װאַרשע 1922, 

9 נאָכמאַכונג בּכלל (אין קונסט, אין גײַס- 
טיקן שאַפֿן, אין מעשׂים אאַזו). אי פון א בּילד, 
פֿון א ליד. ,בּאַפרײַען די חכמת-ישׂראל פון 
דער נידעריקייט פון א' און פֿון גלותדיקער 
פֿאַרפעלשונג", ש. ראַװידאָװיטש, יִבֹּל ואאי 2. 
4. דזוו אימיטאַנדאָ. דאָס נאָכזינגען אָדער נאָכ- 
שפּילן אַ מוזיקאַלישע פֿראַזע. ש ט ר ענגע 
א' --- װען עס איז פּונקט װי פריִער. 9 ר ײַ 9 
אי -- מיט געוויסע מאָדיפֿיצירונגען. | 


װאָס מע קען 
אימיטירן. איע און ניט-איע געװעבּן. 


אימיטירן -- טרו. -טיר, אימיטירט. 2כאיי 


2כל. 1 נאָכמאַכן אַ טואונג אָדער אַן אוֹפֿן . 
טאָן, פֿירן זיך (פון אַ מענטשן אָדער בּעל-חי), 
א' װי א האָן קרייט. א' דעם רעדנער מיט אַלע 
זײַנע העוויות. 2. נאָכמאַכן א זאַך. 9. מאַכן 
קינסטלעך, סינטעטיש א פּראָדוקט װאָס זאָל 
דינען דעם זעלבּיקן צװעק װי א נאַטירלעכע 
זאַך. א' לעדער. א' זײַד. ;אַן עלעקטרישער 
גלילאָמפּ אימיטירט די זון פֿון הימל"ײ, מלה, 
אין ניױיאָרק. 0 נאָכמאַכן עפעס (מיט א 


- כּװונה צו פֿעלשן). אי אַן אונטערשריפֿט. 


ס. בּײַם קינסטלערישן, בּײַם גײַסטיקן שאַפֿן 
ניט ארױיסװײַזן קיין אייגנס, נאָר נאַכטאָן לויט 


א פאַרטיקן מוסטער, מאָדעל. אי א גרויסן מאַ- 


לער. א' עמעצנס סטיל, א' מענדעלעס לשון. 
אי דעם אַקטיאָר אין זײַן בּאַרימטער ראָלע. 
עניטאָ קיין גרעסערע קראַנקייט פֿאַרן ישובֿ 
װי דאָס אי און אַקצעפּטירן פֿאַרטיקע תּורות", 
ש. ראַװידאָװיטש, ייִבֹּל ואא, 2, הי 
0. שפּאַ. צוטרעפֿן, אַרײַנפּאַסן. ,דער פּינטאָר 
ן= מאַליערן האָט אימיטירט די קאָלירן, זײַנען 
זי אַ זעלטנהייטי, רייד (בּיא). ונג. ד-ער. 
דעריש -- אַדי, | 


אימיטירט -- פאַר, אַדי. ,װאָס פֿאַר א 
הוט זי טראָגט, אַן עכטע פּאַנאַמע מיט שטרויס- 





אימינע'נט 


פעדערן, ניט קיין איע חלילה", שע, בּלאַנדזענ- 
דע שטערן |. -קייט, 

אימינע'נט -- אַדי. ?אי 222. װאָס קען 
בּאַלד געשען (געויינלעך װעגן א סכּנה, אַ 
צרה). איע אומגליקן. -קייט. 

אימיפנע -- אַדװ. זזו אומישנע -+, 595 
;איך האָבּ געזען דאָס מיידל א' בּשעת איך 
בּין געפֿאָרן אַנומלט יאָרצײַט האָבּן אין שטאָט 

- = אַרײַן", יאַ, שטערנטיכל, לײַפּציק 1862, 
אימיצער -- + אימעצער. 

(אי)מירצעשעם -- -+ אָסיירצה-השם. 

אימפ -- 1, ארכ. אַנשטאָט אים עס. אויך דזװ 
אים. פפֿאָרעם פון אַן אלטן געניטיו.ן אין 
אַלטער ליטעראַטור, אויסגעלייגט אימש. פֿרגל 
איכ'ס. ,נים ארדא {!= ערדן . . . אין איין טוכ- 
ליין אונ' לייג אימשׂ אונטר דען קופף...", 
כּײי יספר הרפואות', 1474 (דווקא, יא 17}. ;ביר 
געבּט אימש, לִיבֹּר הער, זוא װערט מײַן קינד 
דר נירט != דערנערט, געראַטעװעטןײ, שמואלי 
בּוך, סטראָפֿע 34, ,ווען אימנט ואש אויף אים 
גיהערט האט דער זאָל אימש בּרענגין אן טא" 
גין. , .=, עיון, י/א. ;ער טוט תּשובֿה, דא אין 
אימש הקבּ"ה מוחל", לטו, כח/א, 

2. 9ֿטמ, פּאָסעסיוו פֿון ער, אַנשטאָט 1 יי - 
נער. ;אי א װײַטער קרובֿ". ,איר טאַטע אין 
אַ נאמן בּײַ די מצות... איר מוטער אַליין 
איז גאָר א' אַן אייניקל", ש. בּעקערמאַן, די 
יודישע קאַזאַקין, אדעס 1886., 

אימע -- די, יס. (ם)גמח1 :1120. פּאַד, גאַליציע. 
מאָס פֿאַר בּיר, אַן ערך א קװאָרט. אויסטרין- 
קען אַן אי בּיר. 

אימע -- די, -ן סוזמזו :2176. אַרכ. בִּין 8 
בּינשטאָק. ,אימן --- דבֿורים", אבּ, שמות דברים, 
איזנע 1542, 

אימעני|ניק -- דער, "עס. װנ יניצע, דס. רוסיצ. 
ווער עס האָט זײַן געבּורטסטאָג {אייגנטלעך: 
דער נאָמען-טאָג. װען דער אייגענער נאָמען 
פֿאָלט צונויף מיט אַ נאָמען פֿון אַ הײיליקן פון 
דעם טאָגן. ,דער צווייטער פּריידיגער... האָט 
געהאַלטן אַ פּרעדיגט לכּכוך דעם א'", קמ, 
3, פן 37. -נעס -- די. בֹּמ. געבּורטס- 
טאָג. ,דו האָסט מיר פאַרדרייט דעם קאָפּ מיט 
די א'"", משה טײַטש, אַרום דער פֿאַבּריק. 
{מינינעם -- פֿון לקיטעקסט פֿון סיפורי 
מעשׂיות: ,יהי' סעודה של יום הולדת המלך 
שקורין (מיניניס) . . . והלכו לשם על המיניניס 
כל הבּעטלירש".ן | 

אימעניע -- די, 'ס. סל. קכרוס. גוט, הויף, 
גרויסע דאָרפישע בּאַלעבּאַטישקײט. פֿעלדער, 
פֿיך, געבּײַדעס אע. אויפן בּעל:הבּית פון אַן 
אי זאָגט מען: פּריץ. ,קיין א'ס האָבּ איך אין 
מײַן לעבּן ניט אויסגעמעקלט", שע, מנחם' 
מענדל. 

אי'מעצ|ער -- פראַ. (0פמחזס1 :2104. 89: 
אימעץ. אָפֿט אויסגעלייגט: אימיצ(ער). 
דזוו עמעצער. אַן אומבּאַקאַנטער אָדער דער 
װאָס מע ווייסט זײַן נאָמען, אָבּער עס איז ניט 
װיכטיק, אָדער מע װיל ניט אים אָנרופן. װער 


1061 


דאָס זאָל ניט זײַן, איינער. ,איער האָט זיך 
דערוואוסט און האָט אַלעמען דערציילט". ,עס 
װוילט זיך אַמאָל אויסרעדן דאָס האַרץ פֿאַר איץ". 
;אַז איער פֿרעגט --- מוז מען ניט ענטפֿערן", שװ. 
,האבּי איך אימיץ הין גשיקט און צו זעהין 
אובּ זיא לשם איזט", גה, זי 228. ,קען אים 
יוי איער אױסזאָגן", מס, קהלת תּקעײט, ו, 12, 
;ווען דער בּעליתּשובה זעט א'ן אַן עבירה טאָן, 
זאָל ער אים זאָגן", לט2, ל/א. ,איך טו א קוק, 
גייט אַרױיף א'ער עפּעס װי א שװאַרציאָר.. .", 
מרדכי אָסטראָװסקי..-, אַ מענטש אָהן אַ קאָפּ, 
זשיטאָמיר 1876. קאַז מע האָט געדאַרפֿט אץ 
מאכן א פאָנפֿע...", ממוס, דאָס קליינע מעני 
שעלע. אויך: אימענצער, פֿטמ. עס איז 
אַ ספֿק, טאָמער איז א' געװען אינעװייניק", 
לט2, ע/ב. 


אימער -- אַדו. זסמזמז1 : 211:6. אַרכ. אין ניי" 
ייִדיש --- דטשמ |{געווען פֿאַרשפּרײט אין ליטרש. 
כּמעט ניט געניצט מער זינט 20. י"הן. תּמיך, 
שטענדיק. אַלעמאָל, אין אַלע צײַטן. ,. .. קומט 
אימר איינז אויף דז אַנדר", פּראָגבּ, זי 11. ,טוט 
אונשׂ המקום בּ"ה אַלישׂ גוטיש וואור פֿיר מיר 
אים אימיר איבּיקליך דנקין", גה, זי 94. ,איין 
אשה. . . זאָל אימר צו הויז בּלײַבּןײ, עח, יט/ך. 
;שלמה המלך . . . דיא אין גיהאָרשׂימה אימר 
מיט שאַרפֿה שטראף טרײַאיט", משלי בּלשון 
אַשכּנז, פֿפֿדמ 1713, הקדמה. ,דרום זאָל מען 
א' אין שול גיין תּפֿילה טאָןי, צור, הפטרת 
בּראשית, 

. . דאז זיא איממער מיט שׂררות אומגאַיט", 
אהרן װאָלפסזאָהן, לײַכטזין אונד פרעממעלײא, 
אַמשט 1798. ,די װעלט איז אי פֿאַרנאַרטײ, אמד, 
סיפורי מוסר, װילנע 1875. ,... אַװעק שוױן 
אין שװאַרצן א'י, {סובּן אֵל. ;איך טרעף אים 
א' שלאָפֿנדיק, איך זע אים נאָר בּײַנאַכט", מר, 
/מײַן ייִנגעלע. 

אי און א ייבּיק -- אויף שטענדיק. לעולם 
ועד. ,אוימר אונ' איוויקליכן אונטר עלי גיזיצן 
יונגיא לײַט זולן שטערבּן, קיין אַלטן זול מן 
וינדן {= געפֿינעןן", שמואליבּוך, סטראָפֿץ 64, 
,מיר װעלן אַלי בּייד דר פֿון טראבּן. אימר אוני 
איבּיג װיל איך דיך האבּןײ, ספֿר משלים, מו/ג. 
;דו בּלײַבּשׂט אימר אונ אייבּיג אונ דוא איבּר 
לעבּשט אַלי דײַן בּשעפעניש", תחנות ובקשות, 
דיהרנפורט 1798, ז/ב, 


אי'מערדאַר -- אַדװ. /61-43חזמז1 : 606. 
אַרכ. תּמיד, בּאַשטענדיק. כּסדר. -+ אומדאַר 
(564). -+ אימער. ,דא וואושט ער ניט וואו ער 
װאַר, ער שריא אימרדר", 'מעשׂה בּריעה וזימ" 
רה, (ייבּל, 1938, פא 43ן. , בּימים טובים װען מן 
דוכין גייט, דא זול מן קיין כּהן אויף רופֿן אויז 
איין אַנדרי שול, נייארט איין כּהן דער אימר- 
דאַר גייט אין דיא זעלבּיגי שול", תּקק. אויך: 
אי'מערטאַר -- ,גאָט דער דא אימרטר װעט 
זײַן", ספר מנהגים, אַמשט 1723, בּ/א. אויך: 
אי'מערטאַרן -- ,מן זאָל אימרטרן בּורזיז" 
ליך בּרוט לאזן איבּר בּלײַבּן װען מן בּענשן 
ווילײ, מנהגים, פפֿדמ 1729, 


אי'מערװוײיבֿ -- די?. געװעזענע װײַבּ, גע- 


אימפּאָזיציע 


גטע. ,זײַן {דעם פּריצ(ע)סן װײַבּ. . . גייט פֿאַר 
צװויי גילדן א הײַבּעלע, און זײַן אָרעמען 
קרעטשמערס, װי אײַער אי, קויטיקע קבּצנטע- 
װײַבּ גייט אין א שטערנטיכל", יאַ, שטערנטיכל, 
לײַפּציק 1862, זי 137. ;פֿאַרגעס ניט אין 
אױגנבּליק פון װײַבּ בּיז א' איז א חילוק", 
י. מ. ליפֿשיץ, קמ, 1862, טג 9. |נש געהערט 
פֿון אַן אַלטער זשיטאָמירער פרוי אַז זי גע 
דענקט פֿון אַמאָל די װערטער: א', אימערמאַן, 
אימערשווער, אימערשוויגער.ן 


אימערמאַן -- דער, ‏ ען? געװעזענער מאַן. 
;ער איז. .. נישט קיין קארטיאָזשניק, אַזױי 
וי דײַן אי איז געװען", אולריך קאַלמוס, יִפֿאָל, 
6, פא 6, בּײַלאַגע, 


אי'מערמער -- אדװ. אַרכ. זזו אימער -+. 
,סיומא --- איין אויף הערונג פֿון צו אימר 
מער אונ' אויך ניט צו די שמטה", {טײַטש פֿוןן 
... אַקדמות . . ., פיורדא 1694 ופֿש ווו 


אימערטויע -- די, יס 2כטיי 22ל. = 1, אײַנ- 
טונקונג, טויכונג. ספעצ װי א ניט-יידישער 
רעליגיעזער אַקט יאָניסט -- קריסט װאָס 
האַלט אַז 'טבֿילה' איז אַן עיקרדיקער אַקט. 
2. אַסטראָנאָמיע) דאָס "בּאַהאַלטן זיך' פֿון אַ 
הימלשן קערפּער הינטער אָדער אין שאָטן פֿון 
אַ צווייטן, 

אימערצו -- אַדװ. אַרכ. זזו אימער -. 
;איך האבּ אימר צו גיזאגט. . .*, פּראָגבּ, זי 1, 
גיוסף ליבּ. . . פרעגט אימר צו.. .י, דאָרטן, 
זי 44, ,אַזו לאַנג אַז ער בּענשט זאָל ער ניט 
אויז זעהן, ער זאָל אימר צו אין דז כּוס 
הניין זעהן", לטו, קמב/א. 

אי'מערשווינער -- די. געװעזענע שוויגער. 
מוטער פון פֿרױ װאָס מע האָט געגט. + אי 
מערװײַבּ, | 

אימערשווער -- דער געװעזענער שװער. 
פֿאָטער פֿון פֿרױ װאָס מע האָט געגט. דער" 
מאָנט בּײַ ייל, די װיבּאָרעס. ,מײַן אי . . . װעל- 
כער האָט אונדז געטאָן אַזוי פיל שלעכטס", 
עוזר בּלאַשטײן, דער כֹּהן, ווילנע 1896, 

אימפּאָזאַ'נט -- אַדי. 22איי 822ר. ‏ 1. װאָס 
איז אָנזעעװדיק, שטאַלטיק. ,אין זײַן בּרייטער 
איער פֿיגור, אין זײַן פעסטן טריט איז גע 
לעגן אַזױ פֿיל זיכערקייט", ייז, בּרידער אַש 
כּנזי. 2, װיכטיק, גרױסצאָליק. װאָס מע 
דאַרף זיך רעכענען מיט דעם. אַן איע אױספֿאָר- 
שונג. איע סטאַטיסטישע טאַבּעלע. ‏ 0. װאָס 
רופט אַרױס רעספּעקט, דרך-ארץ, חשיבֿות, 
בּאַוואונדערונג. אַן איע פאָרשטעלונג. ,אָדער 
מיר זײַנען איע בּיבּלישע געשטאַלטן װאָס רעדן 
מיט פּסוקים. . . אָדער מיר זײַנען קאָמישע 
רשעיםיי, מוק, טעאַטער און איד' טעאַטער. ,אין 
די לעצטע צענדלינג יאָר איז ער געװען די 
איסטע פיגור אין סאָציאַל-פּאַליטישן לעבּן", 
גרינ, מענטשן און װערטן. קקייט. 

אימפּאַזיציע -- די, "ס. ככאיי 22ל. 1, שטלי- 
ער, אַרויפגעצואונגענע קאָנטריבּוציע. צאָלן איס. 
2. עפּעס װאָס איז אַרױפֿגעצואונגען. ,װי אַ 
פֿאָרעם פֿון אי פון אַן אויטאַריטעט", א. גאָרדאָן, 





אימפּאַטע'נט 


היימיש, אַפּריל 1958, אװאָלט געװען צו פיל 
אי, אוב מיר װאָלטן אײַך געבּעטן זיך צוזעצן 
בּײַ אונדזער טיש?", בּאַש, פאָר, 1967 ווא 22, 
9. (דרוקעריי) אויסגעזעצטע זײַטן, אויסגעלייג- 
טע לויט דער אַרדענונג'צאָל, גרייט פאַר דער 
דרוקמאַשין, 

אימפּאַטע'נט -- אַדי. ?כאיי 22ל. ‏ װאָס איז 
אָן פּאָטענץ, װאָס האָט ניט קיין כּוֹח, קיין 
מעגלעכקייט צו טאָן, דורכצופֿירן. אומקרעפ- 
טיק, אָנמאַכטיק, אומפעאיק. ספּעצ בּנוגע סעק- 
סועלע בּאַציאונגען. איע אבֿרים נאָך אַן אַטאַק, 
א פּאַראַליז. ;א מערקװערדיקע טעמע .. . די ליי 
בּע פון אַן אין", קאָר ו. ,פֿאַראַן שרײַבּער װאָס 
אַלײן זײַנען זיי גאָר אי, נאָר זייער פּראַדוקציע 
איז איבּערגעלאָדן מיט סעקס", בּ. פֿענסטער, 
פֿאָר, 1965 וו 2. ,װיבּאַלד אַז צװישן די װאָס 
שרליבּן קריטיק זײַנען דאָ אַזױנע װאָס זײַנען 
א'י, אומפעאיק, -- הייסט עס אַז קריטיק אין 
אַן אינסטיטוט פֿון סריסיםץ?", שנ, לעזער, 
דיכטער, קריטיקער װ. -קייט. 
אימפּאָטענץ -- די, ‏ ן. 1. אומקראַפֿט, דוֹ- 
חק אין פיזישער קראַפֿט, ספּעצ בּנוֹגע סעקסו"י 
עלער אַקטיװוקײט; מענער-שװאַכקײט. פֿונק- 
ציאָנעלע א'י. קאַ סך יונגעלײַט נעמען דאָס אָן 
עליפּי טעות פֿאַר א'", 5געז, װילנצ 1929, 
נאן 15, , סעקסועלע אי איז אַ חרפּה און אָפֿט- 
מאָל אַ סימן פֿון דעגענעראַציע", גריג, . . . טאָג- 
בּוך. 2, גײַסטיקע אָדער אינטעלעקטועלע 
אומקראַפֿט. ,. . . ער האָט קיינמאָל ניט געהאט 
װאָס צו זאָגן... א קוק טוענדיק אויף זײַן 
פּנים, זעט מען גלײַך אַז דאָס איז די א' אַליין", 
אָפֿאַ, היבּרן 

אימפּאַלאַ -- דער 8 די, יס. אַנטלאָפּ פֿון 
דרום-אַפריקע. רויטער בּאָק. ,מיר זעען פאַר 
זיך גרויסע סטאַדעס פון א'ס. זיי לױפֿן אויי 
סערגעוויינלעך שנעל . . . זי זעען אויס זייער 
ריין און די זכרים האָבּן הויכע געדרייטע הער" 
נער", ש. בּייקער, טמז, 1969 װוו 19, 
אימפּאַנדעראַבּױליאַ --- די. בּמ,. 2כאיי 2כל, 
אויך: -יליען, -יליעס, -לען. 1. װאָס 
מע קען ניט װעגןי (לויט א פֿאַרעלטערטער טע 
אָריע אין דער פיזיק) סובּסטאַנצן װאָס האָבּן 
ניט קיין שווערקייט: ליכט, װאַרעמקײט, מאַגנע" 
טיזם אאַ. 2. בּאַדינגונגען, קאַניוקטורן, גע- 
זעלשאַפטלעכע, גײַסטיקע (אומפאַרשטענדלעכע) 
כּוֹחות װאָס לאָזן זיך ניט מעסטן און װאָס 
ס'איז גרינג זיי צו פֿאַרזען, אָבּער װאָס זײַנען 
אין:דער-אמתן ויכטיק און װאָגיק. ,אַלע אונ- 
דזערע גוטע אַדער בּייזע נבֿיאות װעגן דעם 
ייִדישן 'מת' זײַנען דאָך סוףכּליסוף געבּויט 
אויף אייליען", שנ, קריטיק און קריטיקער. 
,זייערפ אויפגעפלאַמטע בּענקשאַפטן זײַנען 
רעאליסטישע אייליען", ש. בּיקל, שרײַבּער פֿון 
מײַן דור |. ,איינע פון יענע אילען װאָס דער 
מענטשלעכער שׂכל בּלײַבּט שטיין פֿאַר זיי װי 
פֿאַר א בּלינדער וואנט", בּאַש, איק, ר"ה תּשיייח. 


אימפּאַנירן -- אוטו (אויך טרװ), -ניר, אימ- 
פּאָנירט, 22דײַטש 22ל. 1. מאַכן א שטאַרקן 
אײַנדרוק; אַרױסרופֿן צו זיך רעספּעקט, דרך- 


102 


ארץ. האָבּן (קריגן) אָנזען. ער אימפּאָנירט מיר 
מיט זײַן האַלטן זיך. זײַן פעסט האַלטן זיך 
אימפּאָנירט מיך. א מאַראַלישער כּוֹח װאָס אימ- 
פּאַנירט. , אימפּאָנירט ער מיט דער בּאָרד דער 
בּרייט:צעקעמטער . . . מיטן שװוערן ערגסט און 
מיט דעם טראָט דעם לײַכטןי, אַל , יצװי 
פּיאַנערןי. ,װייסט אַז מיר אי ניט קיין מונדירן", 
ייז, משפּחה קאַרנאָװסקי. ,אין א ריינער װעלט 
האָבּן מיר נאָך אין אונדזער קולטור מיט װאָס 
צו א', בּאַגײַסטערן", שטריגלער, שמועסן מיט 
דער צײַט. 

2. שפּאַ. טרו. נייטן צו עפּעס, אַרופצװיני 
גען. אַרומגײן און א' די בּיכער אויף די בֹּאַי 
קאַנטע. 

דדיק -- אַדי. , מעגן די איינציקע . . . אויפֿ- 
טואונגען אונדזערע ניט זײַן אַזױ א', אַלע אינ- 
איינעם זײַנען זיי פיל װערט", שנ, שלום אַש. 


אימפּאַ'פ -- דער, ן. 192 אָן דורכגאַנג, 
אַ שמאָל געסל אָן אַ דורכגאַנג. ,אין װינקל 
פֿון דעם שמאָלן, טונקעלן איי, מאָל, פֿרײדקע. 
פֿיג. שװוערע, פֿאַרפּלאָנטערטע סיטואַציע. בּליַבּן 
שטעקן אין אַן אי און ניט קענען זיך געבּן אַן 
עצה, 

אימפּאַשסטאָ -- די(?, 'ס. 22איט. געדיכ: 
טער(ער) אױפֿלאָג פון א פֿאַרבּ אויף אַ לײַװנט 
(אַרױסבּרענגען א טייל פֿון געמעל אין רעליעף). 


אימפּאַציענם -- דער, ין. אומגעדולד'. (בּאָי 
טאַניק) װילדער געװיקס 
מיט זאַפֿטיקן קרײַטעך; 
װאַקסט אין פֿײַכטע וועל- 
דער אין אַלע קלימאַטן, 
דער לעבּנס:דויער אין 
איין יאָר. די פרוכט פֿון 
אי איז א פּענכער, אַנגע- 
פילט מיט קערנער, װאָס 
פּלאַצט בּײִַם מינדסטן בּאַי 
ריר (דערפון נעמט זיך דער נאָמען. 
אימפּאָ 'רט -- דער, ן ז). אַרײַנפֿיר. זאַי 
מלנאַמען פאַר אַלערלײי סחוֹרות, אַרטיקלען 
װאָס װערן אַרײַנגעפירט אין א לאַנד פֿונעם 
אױיסלאַנד. היפוך: עקספּאָרט. א"ה א נדל. א" 
הענדלער. אײשטײַעו. א"פירמע. 
-אַציע -- אַקט אָדער פּראָצעס פֿון אימ- 
פּאַרטירן סחורות. א בּיליקע א'. 


אימפּאָרטירן -- טרו. -טיר, אימפּאָרטירט, 
2כאײי 272 10. אַרײַנבּרענגען, אַרײַנפֿירן 
סחוֹרה, פּראָדוקטן, פֿאַבּריקאַטן אָדער רוימאַ- 
טעריאַלן פֿון אויסלאנד. היפּוך: עקספּאָרטירן. 
א' אײַזן, אייל, מאַשינען, פֿרוכטן, וייץ אאַזו. 
געהיים א' געװוער פֿאַר דער ייִדישער זעלבּשוץ. 
2. בּכלל אַרײַנבּרענגען פון דער פֿרעמד. א' 
כּלות, חתנים. א' שװאַרצאַרבּעטער, געלערנטע 
אאַזו. ,איך האָבּ אימפּאָרטירט אַן עכט רוסישן 
בּאָדיגױי מיט סמיכה פון א קאָזאַצקן אונטער- 
אָפיצירײ, דער לאַנד חכם, נ"י 1894, ;אי פֿאַר 
זײַן זון א פרוי פֿון גאַנץ װײַט", ירמיי יוסף 
יאַקאָבּזאָהן המאיר לארץ, מינעאַפּאָליס 1900, 
2. אײַנפֿירן אַן אידיי(ע), בּאַװעגונג, שטייגער 





אימפּולם -- דער, "ן, 2כאיי ככל. 


אימפּולטיוו -- אַדי. 


אימפּי'טש|ן -- טרו. 


אימפּלאַנירן 


פֿון דער פֿרעמד. אי פראַנקפֿורטער פֿרומקײט. 
אי די רעװאַלוציע קיין . . . . אי ייִדנהאַס. עצי 
קענסטו אי מיר פון אָריענט . . . די חכמה און 
די רואיקייט פֿון אַלטע גראָע לײַט", רבֿקה 
גאַלין, לידער און דערציילונגען, נ"י 1937. עדי 
אַלע אַמעריקאַנער 'שטיק' זײַנען בּיז דער צײַט 
ניט סיסטעמאַטיש אימפּאָרטירט געװאָרן", מוק, 
מײַנע באַגעגענישן . 

אימפּאָרטן -- אַמ. 
אַמ. אימפּאָרטירער. 

דירט -- פּאַר, אַדי. ,זוכן כּסדר איע אמתן 
מיטן שטעמפּל פֿון א פרעמדער קולטור", אַ. 
מענעס, פאָר, 1968 | 27, 

-ירונג, -ירער. אויך: אימפּאַָרמיאַָ'ר, 
אימפּאָרטע'ר, 


אימפּאַרטער -- 


1. פּלו- 
צעמדיקער שטויס װאָס װערט א סיבּה פאַר א 
בּאַװעגונג. טרײַבּקראַפֿט. אַ שטאַרקער אי. לאָזן. 
אין גאַנג די מאַשין מיט אַן אי פֿון דאַמף. נער" 
וודאי. געבּן אַן אי צו עפּעס. 2, אנעװיי 
ניקסטער דראַנג, פּלוצעמדיקע אָנרעגונג אָן 
אַ בּאַטראַכטן זיך אַדער איבּערלייגן זיך). אַן 
אי צו וויינען, צו טאנצן פֿאַר שׂמחה, צו קושן 
זיך אאַזװ. 9, סטימול, מאָטיו, סִיבֹּה. ,זיך 
צופֿרידנגעשטעלט מיט זײַן גוטן לעבּן און ניט 
געהאַט מער קיין א' צו שרײַבּן", שנ, קריטיק 
און קריטיקער. ,... פּאַראַליזירט דעם לעצטן 
א'... צו רעקאָנסטרואירן אונדזער װירקלעכי 
קייט", ש. ראַװידאָװיטש, יובּל |אאו 2. 

1. װאָס װײַזט אַרױס, 
װאָס האָט אין זיך אַן אימפּולס. אַן איע בֹּאַי 
ועגונג. 2. אומבּאַרעכנט, איבּערגעאײַלט, 
דרינגעװדיק. װאָס איז מיט אימפעט, אױפֿגע- 
רודערט. אַן איער טעמפּעראַמענט. אַן איער 
בּאַשלוס. , פֿאַרװאַנדלען דעם סטיכישן און אין 
נאַציאָנאַליזם אין אַ בּאַװואוסטזיניק פּראָלעטאַ- 
ריש-נאַציאָנאַלער פּאָליטיקײ, זשיט וע, ניי 1917, 
,בּײִַַם קינד זײַנען די געדאַנקען איע, דיקטירט.., 
נאָר פון געפֿילײ, ישׂראל רובּין, קינד און דער 
װאַקסענער, ווילנע 1925 -קייט, 

-פי'טש, אימפּייטשט, 
8 נמזו 10 :2::. אַמ. בּאַשולדיקן אין אַ 
פֿאַרבּרעכן און אַראָפּזעצן פֿון אמט א פּערזאַן 
װאָס פֿאַרנעמט א וויכטיקע פּאָזיציע אין א צװײַג 
פֿון דער מלוכה. |א' קען מען נאָר לויט א פּראַ- 


- צעדור װאָס איז אײַנגעשטעלט אין געזעץ -- 


אין ענגלאַנד, אין די פאַראייניקטע שטאַטןן 
אי דעם פּרעזידענט. דערפון אויך: א' דעם 
פּרעזידענט פֿון פֿאַראײין. -מענט -- אין 
די פֿאַראײניקטע שטאַטן פֿירט דורך דעם א' 
דאָס רעפּרעזענטאנטן-הויז און דעם משפּט מיטן 
אורטייל --- דער סענאט, 


אימפּלאַנירן -- טרו. -גיר, אימפּלאַגירט. אַרכ, 


צונויפֿקריגן, פֿאַרגרײטן. ,... דש בּדיעה האָבּ 
נאך י"ט |יום-:טובֿן אי"ה נאך מקום צו קומן, 
דען װער זעלבּר זעהן אויבּ װאש עורות אימ- 
פּלאַגירין קאן", בּריװ פון 1163 4016/10601, 
,34 .סאו , צ'. או ,ע/40016, 111910/1061 19/0עוס1 
7.. 





אימפּלאָזיע 


אימפּלאָ|זיע -- די, יס. אי 222. 1. צוז 
נויפֿדריק. אי פֿון אַ גאַז, עס זאָל קענען װערן 
אַן עקספּלאָזיע, אַן אױפֿרײַס. 2. (פֿאַנעטיק) 
צונויפדריק פון בּאַשטימטע ריד אָרגאַנען צו 
פאַרהאַלטן אויף אַ רגע דעם לופט-שטראָם. 
עס קומט פאָר אן א' בּײַם אַרױסבּרענגען די 
קאָנסאָנאַנטן {פּ, {ט, {ק זיוו -- אַדי 
א'ע קאָנסאָנאַנטן. 

אימפּליקאַ|ציע---די, ס, ככאיי 22ל. ‏ 1. אַקט 
אָדער רעזולטאַט פֿון אימפּליקירן, -+ דװװ. 
2. אײַנשליסונג (פֿון איין בּאַגריף, ענין אין 
אַ צװייטן). אײַנוויקלונג, צונויפוויקלונג, צו" 
נויפפלעכט פון אַ בּאַגריף, ענין, געשעעניש, 
מיט אַן אויספֿיר אָדער א מעגלעכן פּוֹעלייוצא. 
,ידת העבֿודה' (די רעליגיע פֿון אַרבּעט) מיט 
דער . . . אי אַז װער עס טוט ניט קיין , . פֿיזישע 
אַרבּעט, פירט פאַקטיש אַ פּאַראַזיטיש לעבּן", 
גרינ, איד און װעלט. ,ער האָט די דאָזיקע טע- 
אָריע גוט פאַרשטאַנען מיט אַלע אירע א'ס", 
יע, יושפּ וצא, 1. -טיוו -- אַדי. 
אימפּליקירן -- טרו. הקיר, אימפּליקירט. 
אַרײַנמישן, אַרײַנצ;ען, אַרײַנװיקלען (עמעצן, 
עפּעס) אין אַן ענין. אי אַן אומשולדיקן אין אַ 
קרימינעלן פּראָצעס. א' זײַטיקע ענינים אין א 


דיסקוסיע. ,עס זײַנען דאָ אימפּליקירט גענוג . 


- בּאַװײַזן, אַז ער . . . האָט צוריקגעהאַלטן איר 
געלט", מ. דוכאָװני, טאָג, 1958 א  .11‏ זנת. 
אימפּלעמענטױירן -- טרו. -טיר, אימפּלע- 
מענטירט. 2?איי 22ל.. פּאַקטיש דורכפֿירן אין 
לעבּן. אי אַן אָפּמאַך. א' דאָס שטרענגע געזעץ 
קעגן סטרײַקן. יירונג -- ;די א' פֿון די 
דאָזיקע געזעצן....ײ, טמז, 1963 ווו 18 אַציע. 
אימפּעט -- דער, ז ז). אויך: אימפּענט, 
פֿטמ. 2כפּול 725 --- פט!סמגת1 --- 'שטאַרקער 
שטורעם', - 
1. בּרען, אַרױסװײַז פֿון ענערגיע, פֿון כּוֹח, 
מיט גרויס אי. מיטן גאַנצן אי בּויען דאָס ייִדישע 
לאַנד. זיך נעמען צו דער אַרבּעט (פירן א קאַמף) 
מיט אי ,טוען זיך געשווינד א נעם צו די בּײַך" 
לעך מיט א'", ממוס, פֿישקע. , מיטן גאַנצן א' 
.. א פלי געטאָן אין לופֿט", ייז, אַלט-שטאָט' 
,דעם אי פֿון די נאַלעװקעס האָבּ איך אין ליך 
גצירשנט", רוב, חורבּן פוילן. 

2, אויפבּרויז, אויפרעגונג. אַרױסװײַז פון א 
שטאַרק געפֿיל, אַנשטרענג. א װילדער (משוגע- 
| נער) אי. שרײַען געװאַלד מיט אי ;אים אַלץ 
אונטערגעגעבּן קוראַזש; און איז געלאָפֿן מיט 
אי פֿאָרױס", ממוס, מסעות. ,דאָס האָט אָנגע- 
װאַרעמט זײַן בּלוט . . . אַן אי האָט אים אַרומ'" 
גענומען", ייז, קאַרנאָווסקי. 

9, האַסט, גרויס אײַליקײט. אין איין אי. זיך 
אױפֿכאַפּן מיט אי. דאָס װאַסער האָט זיך אַ ריס 
געטאָן מיט א'. ,געלאָפֿן, געאײַלט זיך מיט 
גרויס א'י, ממוס, אין אַ שטורםצײַט. ;האָט 
זי דעם טאָפּ אױפֿן קיך געלאָזט לױפן, און איז 
אַרײַנגעלאַפֿן אין שטובּ מיט א שׂמחה, מיט אַן 
איי, יד, אבֿן נגף. , זי האָט געלאָזט אירע פינגער 
איבּער די קלאַװישן מיט אזא א' װי איינער 
װאָס װאַרפּט זיך אין אַ . . . טײַך", ספ, סודות. 


1209 


,מע כאַפּט גיך אויף זיך די רעקלעך און מע 
לאָזט זיך מיט אי אין גאַס אַרײַןי, יר װוו, 

4 רעש, טומל, גערודער. אַן אי װי אויף 
אַ יאַריד. ,פֿון גרויס אי פאַרגעסן דאָס קינך 
אין קימפּעט", שו. ,אין מיטן לערנערס רעדן 
האָט די טיר זיך געעפֿנט מיט גרויס א'י, ספ, 
סודות. ,וערן פארמאָגט דעם פֿאַרשײַטן אי פֿון 
אויפגעקומענקייט", ייט, פױלן וש. ,מע יאָגט 
זיך מיט גרעסערן אי און טומל נאָך א האָז װי 
נאָך א לײבּי, קאָר וו 


9, אינערציע (געוויינלעך פֿון אַן אײַליקער 
בּאַװעגונג). אַן אי פֿון אַן אײַנגעשטעלטן מע 
כאַניזם. ,דאָ אַרבּעט {ניטן קיין גבֿורה, דער אי 
נאָר פּראַצעװעט איצט", מר, 'דער בּלייכער 
אפּרייטער'. ,דער פֿאַרהונגערטער לעבּנסא' 
קומט װי א ... דראַנג נאָך פאַרװײַלונגײ, 8. 
שניאורסאָן, מענטש-װיסנשאפֿט. (שפּאַסיק) ,מיט 
אַ גוטן איי, פװל = מיט א גוטן אַפּעטיט. 

0 שטאַרקער װינט. שטורעמװינט. {ערשטי- 
קער ב.ן אין לק'טעקסט פֿון סיפּורי מעשׂיות -- 
מומגודל הסערה שקורין (אומפיט) נשברה הס" 
פינה"; אין ייִדישן טעקסט: ,מחמת דעם גרויסן 
אומפיט איז די שיף צעבּראָכן געװאָרן". 

אי מפּעט|(ד)יק -- אַדי. װאָס האָט אין זיך 
אימפּעט. איע (קלטור-אַרבּעט, טעטיקייט, 
א'פול -- װאָס איז פֿול מיט אימפּעט. א' 
װאַקסן. איע פֿערון. גיונגע א'ע דיכטער", 
וויספע, קאָװונע 1923, העפט א"בּ, 
אי'מפּעטװעג -- דער, ץ. אוּח. 
- לױפֿן בּײַ אַ פֿאַרמעסט, 
אי'מפּעטלאָז -- טדי. אָנאימפּעטדיק. װאָס 
איז אָן (האָט ניט אין זיך קיין) אימפּעט. 
אימפּעטראָר -- די, -רעדער. אוּװ. ראָד װאָס 
דרייט זיך זייער גיך. 
אימפּעראַטאַר -- דער, ‏ אָירן, 'ס. װנ זין, 'ס. 
פֿרױ --- -שע, "ס. 2כאיי 22ל. 'בּאַפעלער!. טיטל 
| פֿאַר אַ הערשער איבּער אַן אימפּעריע. די אץ 
פון דער רוימישער אימפּעריע זינט יוליוס צעי 
זאַר. דער קיניג פון ענגלאַנד איז גלײַכצײַטיק 
געווען דער אי פון דער בּריטישער אימפּעריע. 
דער צאַר האָט גלײַכצײַטיק געהאַט דעם טיטל 
אי. ,,גלײיבּט ניט די שׂונאים אונדזערע, געטלע- 
כער א'י, ייט, 'טיטוס און יאָזעפֿוס. ,די אלע 
ראַיות האָבּן איבּערגעצײַגט דעם אי װאָס האָט 
געװאָלט זיך איבּערצײַגן", ימ, איבּז, שד ווש, 
דיש -- אַדי. אויך: הערשעריש, בּאַפֿעלעריש. 


אי מפּעראַטיזװ -- דער, ץ. 22איי 22ל. 
1. דאָס װאָס מע מוז (מען איז געצוואונגען צו) 

- טאָן. מוזיזאך. בּאַפֿעל ניט אָפּצופֿרעגן. עאָפּערירן 
דעם חוֹלֹה איז אַן אי, ס'איז א פֿראַגע פון לעבּן 
און טויט". ,װאָס זאַטער זיי װעלן אָנפיטערן 
זייערע שװערדן מיט פֿלײיש -- אַלץ בּעסער; 
דאָס איז דער לאָגישער אי פון קריג", זשיט וווש, 
נ"י 1917, 

2. בּאַפֿעל-מאָדוס פֿון װערבּ. שטיי, גיי (ניט), 
טו, סטראשע (ניט), זײַ מוֹחל, װער געהרגעט 
אאַזװ. |דער א' אין ייִדיש האָט פּשוטע פאָר- 

| מען נאָר פֿאַר דער צוייטער פּערזאָן. אין אצ 


װעג צום 


אימפּעראַטיוו -- אַדי. -+ דפֿו. 


אימפערזאָנ|אַציע -- די, -ס. 


מיט 32 קאָרטן, ענלעך צו פּיקעט, 


אימפּעריאַ'ל 


ניטאָ קיין ענדונג (אָדער פֿאַראַן אַן נוליענ- 
דונג); אין מצ -- די ענדונג יט: שטייט, גייט 
(ניט), טוט, זײַט מוחל, סטראַשעט ניט אאַזו. 
דער הילפֿסװערבּ װ עלן און די מאָדאַלע 
װערבּן דאַרפֿן, מוזן, מעגן אָבּן 
ניט קיין צווייטע פּערזאָן אי. אַנשטאָט װ ייס, 
װײסט קומט געװיינלעך זײַ(ט) װיסן. 
מע רעכנט צו צום א' די פֿאָרמען צונויפגע- 
זעצטע מיט ל אַָ מיך, לאָ מיר װי די ער 
שטע פּערזאָן און מיט לאָז אָדער זאָל װי 
די דריטע פּערזאָן. בּאַקומט זיך אַזא סכעמע; 
אצ -- לאָמיך שטיין, שטיי, זאָל (לאָז) ער 
שטיין;: מצ -- לאָמיר שטיין, שטייט, זאָלן 
(לאָזן) זיי שטיין. אויך די צווייטע פּערזאַן קען 
אויסגעדריקט װערן מיט -- זאָלסט....ן ,זאָלסט 


ניט האָבּן אנדערע געטער . . . האַלט אין כּבֿוד 


דײַן פאָטער און דײַן מוטער... זאָלסט ניט 
זאָגן אויף דײַן חבֿר פאַלשע עדות", תּי, שמות, 
כ, 3, 12, 13 קאַטעגאָרישער א'- 
לויט קאַנטס עטיק: שׂכלדיקער עטישער כֹּלל 
װאָס קען און דאַרף אָנגענומען װערן װי אַן 
אוניווערסאל געזעץ פאַר אַלעמען און אין אַלע 
צײַטן, ,די װעלט איז ניט בּאַשאַפֿן געװאָרן 
דורכצופֿירן קאַטעגאָרישע א'ךן", גרינ, מענטשן 
און װערטן. 


װאָס איז 
א מוז, אַ געבּאָט. בּאַפֿעלעריש, געבּיטעריש, 
,װאָס איז יואהבֿתּ לרעך כּמוך'. . . הלכה אָדער 
אַגדה? געזאָגט געװאָרן איז עס אין אַן א'ער 
פאָרעם, גראַמאַטיקאַליש קלינגט עס װי אַ בּאַ- 
פעל, און דאָך איז עס אין תּוך ריינסטע אַגדה", 
גרינ, איד און װעלט. אויך: מיטן סופֿיקס -יש 
-- ,גאָט זאָל מיך שטראָפֿן" -- און ניט א', 
'שטראָף מיך גאָט!, ד"ה, דו גאָט, שטראָף 
מיך'", נפ, ייפאַ, 1938, 776, 


דזוו פּערזאָי 


ניפיצירונג, פּערזאַניפֿיקאַציע. / -אַטאָר -- 

ווער עס אימפּערזאָנירט. -ירן -- טרו. פּער- 

זאָניפיצירן. -+ אימפּערסאָנירן -ירונג, 
אימפּעריאַ'ל -- דער, ן. 92ר. 1. (אַרױס- 


גערעדט אויך: פּריאַל, פּעריאַל, פּרעיאַל, אימ- 
פּרעיאַלן גרעסטע גאָלדענע מטבּע אין צאַרישן 
רוסלאַנד, אין װערט פון 10 (שפּעטער 15) 
רובּל. ?ער האָט שוין דאָס גאָלד און זילבּער 


און האַלבּע אי'ן", שע, פֿונעם יאַריד |. ,אויף 


א פּאַר הונדערט רובּל האָט זי גאָלדענע אץ 
וועלכע האָבּן איצט אַ װערט פֿון . . . מיליאָנען", 
ספ, סודות. ,,... האָט גענומען אין האַנט אַרײַן 
(זײַןן װועסטל און געװויזן . . . -- זעסט, כ'האָבּ 
אים דאָ אײַנגענייט פֿינף אץ", אָפּאַ, אין פּוי 
לישע װעלדער. 2. צװײטער שטאָק פֿון אַן 
אָמניבּוס אָדער טראַמװײַ. דאַך פון א דיליזשאַנס., 
פֿאָרן אױפֿן אי. 8. קאָרטנשפּיל געשפּילט 
4. גאָר 
גרויסער שריפֿט. אויך: גרויסער בּויגן פּאַפּיר 
פֿון 3024 צאָל. אויך: גרויס שטיק שיפּער 
צו דעקן דעכער. 0. שפּיציק בּערדל אױפֿן 
פראַנצייזישן שניט, 


אימפּעריאַל -- אַדי. װאָס האָט אַ שי- 





אימפּעריאַליזירן 


כות צו אימפּעראַטאָר אָדער אימפּעריע. די איע 
קרוין, איע שטעט. די איע רעגירונג, 
אימפּעריאַליזירן -- טרו. -זיר, אימפּעריאַ 
ליזירט. בּאַהערשן שװאכע לענדער, מאַכן פון 
זיי קאָלאָניעס כּדי זיי צו עקספּלואַטירן. ;דער 
דעספּאָטיזם װאָס האָט אימפּעריאַליזירט גרויסץ 
ערדישטחים". /נם, 
אימפּעריאַל|יזם -- דער, -ען. 1. פּאָליטיק, 
פּאָליטישע שיטה, װאָס האַלט אויף, שטרעבּט 
אױפצוהאַלטן אָדער צו שאַפן אַן אימפּעריץ 
(-+) דורך אַנעקסירן טעריטאָריעס (קאָלאָניעס), 
בּעיקר אַזעלכע װאָס זײַנען ניט בּשכנות מיט 
דער מעטראָפּאָליע, און צו בּאַהערשן מיליטע- 
ריש און עקאָנאָמיש אַ גרעסערע צאָל לענדער, 
בּעיקר מיט אַ קולטורעללאָפּגעשטאַנענער בא 
פֿעלקערונג. דער אי האָט אַרױסבּאַקומען פֿון די 
קאָלאָניאַלע לענדער זייערע רױמאַטעריאַלן, 
עקספּלואַטירט די אָרטיקע בּאַפֿעלקערונג און 
געהאַט אַן אָפּזאַצמאַרק פֿאַר דער אינדוסטריע- 
לער פּראַדוקציע פֿון דער מעטראָפּאָליע. דער 
רוימישער א'. דער אי אונטער דער פאָן פון 
איסלאַם. דער אי פֿון שפּאַניע, האָלאַנד, פֿראַנק- 
רײַך, ענגלאַנד. דער פֿאשיסטישער א' װאָס 
שטיצט זיך אויף דער אידייע פון א ראַסע פון 
הערשערס. דער אכזריותדיקער א'י. דער ליבּע- 
ראַלער אי װאָס העלפט אין דער אנטװיקלונג 
פֿון די קאַלאָניאַלע לענדער. 2. זן שיטה, 
ריכטונג װאָס שטיצט די הערשאַפֿט פֿון אַן אימ- 
פּעראַטאָר. 

זיסט -- שטיצער, אָנהענגער אָדער אויס- 
פֿירער פון אימפּעריאַליזם -יסטיש -- 
אַדי. איע פּאָליטיק, אינטערעסן. 
אימפּערױיע -- די, יס. כאיי 2ל. / לאַנד 
(אָדער גרופּע לענדער) װאָס זײַן סוּװערענער 
מאַכטהאַבּער האָט דעם טיטל אימפּעראַטאָר. 
שטאַרקע מלוכה װאָס בּאַהערשט אַ צאָל לעני 
דער און פעלקער, האָט קאָלאָניעס. די רוימישע 
אי ,די הייליקע רוימישע אי פון דער דײַטשיי 
שער נאַציע איז ניט געװען קיין הייליקע, קיין 
רוימישע, צײַטנװײַז אויך ניט קיין א'". עאי" 
בּער דער ענגלישער אי איז די זון קיינמאָל ניט 


אונטערגעגאַנגען". א מאַכטיקע אי. די בּיואַני 


טי(ני)שע אי. די רוס(לענד)ישע א די אאַפּאַ 
נישע אי. די ערשטע אי פון נאַפּאָלעאָנען. די 
צווייטע אי פֿון נאַפּאָלעאָן דעם דריטן. טרוימט 
ער װי די אָדלערס פֿון אי פליקן אויך דאָס 
ילֶדן-לאַנד צום סוף", אַלשו. יישׁ -- אַדי 
איע הױפּטבאַנק. איער קאַנצלער. איע שטעט -- 
װאָס האָבּן אין די ראַמען פֿון דײַטשלאַנד ניט 
געהערט צו קיין בּאַזונדער לאַנד, נאָר געװען 
דירעקט א טייל פֿון דער אימפּעריע. 


אימפּערסאַנאַ|(ציע -- -+ אימפּערזאָנאַציע. 
-+ דווװ. -טאָר, 

אימפּערפאַנירן -- טרחװ. ניר, אימפּערסאָ 
נירט. 89:; -זאָנירן. 1. פֿאַרפּערזענלעכן; 
פֿאַרשטעלן א בּעל:חי אָדער א זאך װי א פֹּעֵר' 
זאָן. פאַבּלען, משלים װאָס אי מענטשלעכע איי- 
גנשאַפֿטן, 2. אימיטירן, נאָכמאַכן (אויף דער 
בּינע) אַ בּאַװאוסטע פּערזאָן אָדער דעם אופֿן 


אימפערפקע - אַזי. רוסיצ 


אימפּערפֿע'קט -- דער, ז. 


1064 


שפּילן פון אַן אַרטיסט. בּכלל נאָכמאַכן אין 
אויסזען, אין מאַנירן אע. אי אַרויסצורופן אַ 
געלעכטער. אי מיטן ציל אָפּצונאַרן. ‏ /נב, 
(האַרקאַװי), 
דזוו אימפּעריש. 


אימפּערפֿע'ק|ט--אַדי. 22 איי 22ל. אומפֿול- 


קום, אומפולשטענדיק, ניט-שלימותדיק, אומ- 
פערפעקט (-+ 619). אַן איע פֿאָרשונג. -ציע 
-- די. פּרט-פאַל פֿון זײַן אימפּערפעקט. דעפֿעקט, 
פּגם. א' בּײַם אַרױסבּרענגען די קלאַנגען פֿון 
דער פֿרעמדשפּראַך. ‏ -טקייט. 

פאָרעם פון 
דער פֿאַרגאַנגענער צײַט װאָס װײַזט אַז די טו" 
אונג האָט זיך נאָך ניט געהאַט פאַרענדיקט אין 
דער פֿאַרגאַנגענקײט, אַז זי געדויערט נאָך 
אָדער קען געדויערן. אי איז כאַראַקטעריסטיש 
פֿאַר אַ גרויסער צאָל אינדאָזאײיראָפּעאישע 
שפּראַכן. דאָס הײַנטצײַטיקע יידיש האָט ניט 
קיין א'.ן ,. . . קלאָר צו מאַכן װאָסערע דער- 
שײיַנונגען זײַנען אין שריפֿטדײַטש פאֲ{רבּליבּן 
אָבּער אין ייִדיש אונטערגעגאַנגען (דער א'י, דער 
געניטיוו פֿון נישט-פּערזענלעכע הויפּטװערטער 
וכ')?, נפ, יופֿאַ, 1939, 3 ייוו -- אַדי 


אימפּראַװיזאַטאָר -- דער, יס אָירן). װנ 


יין, ישע, יס. 22איי 2כאיט. װער עס אימ" 
פּראָװיזירט. ;דער בּאַרימטער רעדנער אין א 


וואונדערלעכער א'". ,װי נאָר ער זעצט זיך בײַ 


דער פּיאַנע, װערט ער אן אי". {אין דער קאָ 
מעדיע דעל-ארטע איז יעדערער פון די שפּילערס 
געוען אַן אי. זײַן אַן אי איז כאַראַקטעריסטיש 
פֿאַרן קאָנפֿעראַנסיע אין קאַבּאַרעט. די פּורים- 
שפּילערס זײַנען געװען אויך א'ס און האָבּן 
צוגעגעבּן זייערע אייגענע רייד צו די נוסחאָות 
פון פּורים-שפּילן. די בּראָדער זינגערס און 
בּכלל זינגערס אין װײַנקעלערן זײַנען צום טייל 
געווען א'ס. דער טיפישער בדחן אויף חתונות 
און אויך אויף אַנדערע שׂמחות פֿלעגט צו זײַן 
פון פֿריֶער אײַנגעשטעלטן רעפּערטואַר צוגעבּן 
אימפּראָװיזאַציעס, צוגעפּאַסטע צו די בּאַדינגונ" 
גען פון צײַט און אָרטן *יש -- אַדי. -יש- 
קייט. 


אימפּראַװיזאַציע -- די, יס אַקט אָדער 


רעזולטאַט פֿון אימפּראָװיזירן. א רעדע אָן א 
פֿון פֿריִער דורכגעטראַכטן אינהאַלט און פּלאַן. 
אַ ליד געשאַפֿן אויף דער שטעל; אַ מעלאָדיע 
אױיסגעשפּילט אָן פריערדיקער צוגרייטונג אָדער 
בּאַאַרבּעטונג אדגל. א געניאַלע אי אַן אי אויף 
עניני-דיומא. אויך פּעיאָ. אַן אַרבּעט, א שאפונג 
אָן געהעריקער צוגרייטונג, 


אימפּראַװיזירן -- טרוו. -זיר, אימפּראָװיזירט. 


1. רידן, דרשנען, רעציטירן, קאָמפּאָנירן, 
קינסטלעריש שאַפֿן, זינגען, שפּילן (אויף אַן 
אינסטרומענט אָדער אין טעאטער) אָן פֿריערדיקן 


צוגרייט, ספּאַנטאַן. אי גראַמען װוי אַן אַמאָליקער 


בּדחן. אי פּראָזע = (אַקטיאָריש) צוגעבּן אי" 
גענע רייד צום טעקסט פֿון דער ראָלע. 2. אויס- 
ניצן עפּעס פֿאַר אַן אינסטרומענט, א מכשיר, 


אױפֿשטעלן עפּעס אין אײַלעניש, אויף א װטל. 
אי א האמער פון א שטיין װאָס מע הײיבּט אויף, 


אימפּראָמפּטו -- אַדװ. 22ל. 


אימפּרעסאַריאָ 


;די טירלעך פון אַלמער װאָס מע נעמט אַלע 
נאַכט אַראָפּ צו א' אַ בּעט פאַר די קלענערע 
קינדער", אַר, 'כּלייזמרי. 8. (שפּאַסיק) פֿאַנ- 
טאַזירן, אױסטראַכטן. ליגנערן. ,סאַראַ ניסים 
דו דערציילסט, גיי, גיי, דו אימפּראָװיזירסט". 
-ונע -- אַן אי גלײַך אויפן מאָמענט, ‏ אימ- 
פּראָוויזירם -- פאַר, אַדי. איע לידעלעך. 
;אויף די גרויסע פּלעצער זײַנען אױפֿגעבּױט 
געװאָרן איעץ עסטראַדעס", סעג, פון רוסלאַנד, 
װאַרשע  .1920‏ -ערהייט. קייט. 


ניט-צוגע- 
גרייטערהייט, אימפּראָװיזירטערהײט, אומגע. 
ריכט. מסכּים זײַן א'. 'א' אויף דער פּיאַנץ' 
= בּאַצײיכענונג פאַר אַ קורצער מזיקאַלישער 
אימפּראָװיזאַציע פאַר פּיאַנע (אָרגל), 


אימפּרווון -- טרו. -פּרווו, אימפּרוּװט. אַמ. 


סטסזמממ1 10 ::21:.. פֿאַרבּעסערן, אויסבּעי 
סערן. א' עמעצנס לאַגע. אי דאָס געזונט. מיט 
זיך -- ,ער איז געװען אין דער קאָנטרי און 
האָט זיך אימפּרוּװט". 

אימפּרווומענם -- דער, 'ס. סאיז שוין 
אַן א' אין פֿאַרגלײַך מיט פֿאַראַיאָרן. אַ הז 
מיט אַלע א'ס, 


אימפּוימאַטו'ר -- די, ין, כאיי 722. דער- 


לױבּעניש אַרױסצוגעבּן אַ בּוך, צו דרוקן אַן 
אַרטיקל. אויך: אָפֿיציעלער שטעמפל, סימבּאָל 
אין אַ פֿאַרלאַג, געזעלשאַפטלעכער אונטער. 
נעמונג אע. ,ניט קענענדיק געפֿינען קיין פֿאַרי 
אַנטװאָרטלעכע געזעלשאַפֿטלעכע א', מוזן אי 
רויסגעבּן זייערע אייגענע װערק אויף זײער 
אייגענעם חשבּון", ש. מאַרגאָשעס, טמז, 1963 
4 5. 


אימפּרעגנירן -- טרו. -ניר, אימפּרעגנירט, 


ככאיי 222. 1. (בּיאָלאָגיע) אַרײַנבּרענגען, 
אַרײַנגעבּן קעמערלעך פֿון זאָמען. מאַכן פרום- 
טיק, שװאַנגער. 2 אָנזאַפּן עפּעס מיט אַ 
זײַטיקן שטאָף. מאַכן עס זאָל אײַנזאַפּן, אי אַ 
שטאָף מיט פאַרבּ --- דורכװייקן אין צעלאָזטער 
פאַרבּ אַנשטאָט פֿאַרבּן. ;עס קומט אויס אויס- 
צושװענקען האָלץ, ד"ה . . . האַלטן אין װאַ 
סער . . ., דערנאָך עס . . . דאַמפֿן...., לסוף א, 
אָנזאַפּן מיט פֿליסיקײטן װאָס פֿאַרהיטן עס פֿון 
פוילן", יושפ אא, 3, 

אימפּרעננירט -- פּאַר, אדי. אַן איער 
בּנד װאָס לאָזט ניט דורך קיין נעץ, װאָס װעט 
זיך ניט אָנכאַפּן בּײַיִם דורכלויפן אַ צימער װאָס 
איז אין פֿײַער. אַן איער רעגן מאַנטל -- גצ 
מאַכט פֿון א שטאָף װאָס איז דורכגענומען מיט 
אַ כצמישער צעלאָזונג און איז אומדורכדרינג" 
לעך פֿאַר װאַסער. עס זײַנען פֿאַראַן גומי- 
וואנעס און פון אין שטאָף װאָס מע קען אוים- 
שטעלן אין קיך", פגעז, פּאַרין 1949, פאה 11710. 
דערהייט, הקקייט, 


אימפּרעוזע -- די, יס. פכפויל ?כאיט.. פֿאָר- 


שטעלונג, אונטערנעמונג מיט א פֿאַרװײַלערי 
שער כּוונה. טעאטער-אי. ספּאָרט:אי, 


אימפּרעטאַריאַ -- דער, 'ס. װנ דז. ?אי 


ככאיט. אונטערנעמער װאָס פֿירט דאָס גע- 





אימפּרעסיאַנאַנט 


שעפט פֿון אַ טעאַטער, אָרקעסטער, אַ יחיד אַן 
אַרטיסט אָדער מוזיקער אדגל. 


אימפּרעקטיאָנאַנט -- אַדי. װאָס מאַכט אַן 
אײַנדרוק. ;דער סדר התּפֿילות... איז אויך 
געווען אייי, שלמה בּיקל, טמז, 1967 שו 8, 


אימפּרעטיאַניום -- דער. בּא. 1. (מאָלע- 
רײַ) שיטה, ריכטונג זינט די 60ער יאָרן 19, 
י"ה װאָס הײבּט אַרױס װי אַ ציל פאַר דעם 
קינסטלער איבּערצוגעבּן זײַן דירעקטן מאָמענ- 
טאַלן א ײַנדרוק אימפּרעסיע) פֿון דעם 
שטאָף װאָס ער געשטאַלטיקט און ניט פֿון דעם 
װאָס ער װייסט װעגן דעם אָבּיעקט, װאָס 
הייבּט אַרױס און בּאַמיט זיך אָפּצושפּיגלען די 
שפּיל פֿון ליכט אויף און אַרום דעם װאָס מֹצ 
מאָלט. ודי מער בּאַקאַנטע פראַנצייזישע אימפּרע- 
סיאַניסטן: מאַנע', מאַנע!, דעגאַי, פּיסאַראָ, רע" 
נואַר, אויך דער דײַטשישער ייד מאַקס ליבּער- 
מאַן:} 


2. (ליטעראַטור) רעאַליסטישע ריכטונג װאָס 
בּאַמיט זיך צו בּאַשרײַבּן ניט אַלע אייגנשאַפטן 
פון אַ העלד, סבֿיבֿה, פּאַסירונגען, נאָר די סאַמע 
בּוֹלטע, די װאָס האָבּן געשאַפן דעם טיפֿסטן 
אײַנדרוק אױפֿן שרײַבּער און קענען אויף דעם 
זעלבּיקן אוֹפֿן װירקן אױפֿן לייענער און אַרויס- 
רופן בּײַ אים אַ בּאצַשטימטע שטימונג. בּערגעל- 
סאָנס א'. ,דער חילוק צװישן מענדעלעס און 
שלום'עליכמס געבּן געשטאַלטן איז דער חילוק 
צװישן שטרענגערן רעאַליזם און פֿרײַערן א", 
ימ. ,אין דעם ראָמאַן געװעלטיקט נאָך אַלץ 
דער רעאַליזם אָדער דער אי װאָס איז נישט 
מער װי אַן איידעלערער סאָרט רעאַליזם", שנ, 
לעזער, דיכטער, קריטיקער |. 8. (מזיק) אַ 
סטיל פון קאָמפּאָזיציע װאָס בּאַמיט זיך אַרויס- 
צורופן זיך בּײַטנדיקע און דאָך שטאַרקע 
שטימונגען. 


אימפּרעסיאָניסט -- דער, ז. װנ יקע, יס. 
װער עס שאַפֿט (מאָלער, שרײַבּער, קאָמפּאָזי" 
טאָר) לויט די פּרינציפּן פֿון דעם אימפּרעסיאָ 
ניזם. אַנהענגער פֿון אימפּרעסיאָניזם. ?ער איז 
געווען אַ טיפישער א', זײַן הױיפּטציל איז געװען 
איבּערצוגעבּן די אימפּרעסיעס װאָס ער האָט 
פון דעם שרײַבּער", ש1, קריטיק און קריטיקער. 
זיש -- אַדי. איע מאַלערײַ. איע ליטעראַטור. 
איע שילדערונג. איע קריטיקי ;'אַרום װאָקזאַל' 
איז א דערציילונג . . . געשריבּן אויף אַ נײַעם, 
דאָס רובֿ אין אוֹפן", שנ, ידי שרײַבּער אין 
סאָװי פֿאַרבּאַנד, 


אימפּרעפיאָנירן -- טרוו. ניר, אימפּרעסיאָי 
נירט. שפא. בּאַווירקן, מאַכן א שטאַרקן אײינ- 
דרוק. ,דער אַרטיסט האָט אונדז אימפּרעסיאַ 
נירט מיט זײַן שפּילן", רייד (בּ"א) ונג. 


אימפּרעסיוו -- אַדי. -+ זװװ. 1. װאָס 
מאַכט אַ שטאַרקן אײַנדרוק. איע מאַסן-פאַרזאַמ- 
לונג. איער פּראָטעסט. איער אױסגאָס פון גע- 
פֿילן, 2. װאָס איז אָדער קען װערן שטאַרק 
בּאַװירקט. סענסיטיוו. געפֿילפול. אן איער יונ- 
גערמאַן. ,די איע יאָרן צװישן דרײַצן און 
צװאַנציק". | 


אים שטאַט -- אַדװ. על. 


1008 


אימפּרעסיע -- די, יס. ?כאיי 22ל. /1. אײַנז 


דרוק. רוֹשֵם. עפעקט. זײַן אונטער אַן אי אַ 
בּליצנדיקע אי. אַ קוים-מערקלעכע אי. אַ רייך 
פּערזענלעכע א'. 2. אָפּבּילדונג. אָפּדרוק. 
אויך אַ קורץ ליטעראַריש װערק װאָס גיט אי" 
בּער בּלויז דעם אײַנדרוק פֿון די איבּערלעבּוני 
גען, אָן פּרטים. 0, דזוו אימפרעזע -+, 


אימפֿןן -- טרו. אימף, געאימפֿט. -קחזו :1474 


מס}. שטעלן פּאָקן, װאַקסינירן, װאַקצינירן, 
אינאָקולירן. ,זיי גייען זיך אי שטעלן --- װאָס 
איז דאָס אינמיטן דערינען פּאָקן?!", לאַט, 
מישקע. 21 -- אלעשׂות א' בּתינוקות נגד 
הבּלאָטערן ע"י רופֿא עכּוים", הרב גרשון 
שטערן, ילקוט הגרשוני, מונקאָטש תּרס"א. ,אין 
די אַמבּולאַטאָריעס איז . . . דורכגעפֿירט געװאָרן 
0 איען", טאָז, 1928 װו 20. א'ס-אָרט. א'ס- 


- פּונקט. אימף-ש ט אַָף --- ,די צוויי פֿראַנצייזײ 


שע פֿאָרשער, קאַלמעט און גערען, האָבּן צוגע- 
גרייט אַ ספּעציעלן א"-שיײ, פֿגעז, פּאַרין 1951, 
פא 573, 


אימצות"פּוה -- (אימצעס...} דער. מצ נבּ. 


תּח. אויך: אמיצות-כּוח. לוט איובֿ. לו, 


9 עמוס, ב, 14. אָנשטרענג פֿון כּוח', גצָי ‏ 


ניצט מיט בּבּ: 1. שטאַרקער מאָראַלישער גע 
ראַנגל. ,דער ישיבֿה-בּחור האָט מיט א"כּי גוֹבֿר 
געװען זײַנע ספֿקות"; 2. גבֿורה, העלדיש- 
קייט. ,זיך קעגנשטעלן דעם שׂונא מיט א"כּי". 
דדיק -- אַדי. 


אימרה -- (אימרען די, ‏ רות. תּח. גלײַכ' 


װאָרט, תּוֹרה-װוערטל, אַפֿאָריזם. האָט דעם זעלי 
בּיקן בּאַטײַט װי מימרא. , אין רעדן האָט ער 
ליבּ אַרײַנצוּװאַרפֿן אן א', אַ שאַרף װערטל 
פֿון אַ גדול". | 


אי משום האַ -- לא איריאָ -- {... מי 


שום... לױי.. } זאַץ. תֹּח. 2כקידושין, ח/א 
אאַ. אויבּ איבּער דעם איז עס ניט קיין ראֵיה 
(קיין סתּירה) בּאַשטענדיקער אויסדרוק אין 
תּלמוד בּײַם פּרוּװן אױיסגלײַכן אַ סתּירה צװישן 
דער רישא און סיפא אין משנה, צװישן אַנדערע 
שטעלן אין דער גמרא. געניצט מיט בּבּ: 1, אויבּ 
ס'איז אַזױ -- איז ניטאָ קיין שוועריקייט (קיין 
קשיא). אויך: אי משום האָ -- לא קשיא 3322א 
קמא, עט/ב. ר י 
2, פֿון אָט דעם פֿאַל איז גאָר קיין ראֵיה 
ניט. בּײַם רעדן ווערט דער זאַץ געשפּאָלטן אויף 
צװויי טיילן, למשל: ,א' מי ה' -- אוב אַלע 
ייִדן װאָלטן געװען אַרײַנגעטאָן אין ייִדישן 
חינוך, לי אי --- װאָלט דאָך געװוען ואויל װי 


| די װעלט". {גמרא-מלמדים פֿלעגן צומאָל בּטעות 


טײַטשן ,איריאָ* --- האָבּ איך ניט קיין מוֹרא.ן 
אױיסגעפּוצט(ערי 
הייט), ,זי |= די יונגע װײַבּלעךן װעלע הײַט... 
ליווער |= ליבּערן עם שטאַט אוף דער גאס 
העראמלאַפֿע", 'קוקעלליד' //30211'עך .19 
9 11ש 6 ,8ט561. 


אימשטאַ'נד זײַן -- ואָפֿטער, דטשמ אויס- 


לייגן -+ אין שטאַנד זײַן. 


אימתא דדיבּורא -- |אייימעסע דידיבּורען 


די מצ נב. תח. צבּ. לויט א' דציבּורא +, 


אימת-יום-)הדין 


אָפּשײַ פאַרן װאָרט. ,ער איז אַן אויסגעצייכן- 
טער רעדנער, און קיין א' דציבּורא האָט ער 
ניט, אָבּער אי די האָט ער יאָײ, יג, איק, 1965 וו 5, 


אימתא דמלכותא -- {.. . דעמאַלכוסען די. 


מצ נבּ. תֹּח. צבּ. קכעבודה זרה, סה/א. ימוֹרא 
פאַר מלכותי, מוֹרא פֿאַר דער מאַכט. געניצט 
אָפּט איר. מוֹרא, אַפֿילו פאַר אַ נידעריקערן אָני 
געשטעלטן, פֿאַר א 'קנעפּלי. ,קומט אָן דער 
פּאָליציאַנט און ס'נעמט זיי אַרום אַן א' ד'". 
-+ אימת'המלכות, 


אימתא דציבּורא --ן... דיײציבּורען די. מצ נבּ. 


תּח. צבּ. ככאימת ציבּור, סוטה, מ/א. פפֿאָרכט 
פֿאַר קהלי. געניצט מיט בּבּ: 1. דאָס װערן דער" 
שראָקן, צעטומלט, װען מע טרעט אַרױס פאַר 
אַן עוֹלם. בּינע-פֿיבּער. האָבּן (ניט האָבּן קיין) 
אי די. אַ בּעלידרשער מיט (אָן) א' ד'. לײַדן, 
פֿיבּערן פֿון א' די. רעדנערס, אַרטיסטן, זינ- 
גערס מיט (אָן) א' ד'. ,האָט דער בּלויזער 
געדאַנק פֿון אַרױפֿגײן אויפן בּאַלעמער אַרופ- 
געװאָרפֿן אויף אים אַ שרעק: עפּעס אַ קלי" 
ניקייט --- אי ד'", צי. ,האַלטן פֿלעגט ער זיך 
אויף דער טריבּונע שטאָלץ, מיט װירדע, נישט 
פֿאַרלירנדיק זיך קיינמאָל אין רעדנערישער א' 
דיי, אלחנן צייטלין. , איך האָבּ בּײַ דער דאָזי 
קער געלעגנהייט בּאַזונדערש געליטן פון אי ד'", 
גרינ, איד און וװעלט. אויר איר 3: ,כ'האָבּ 
שוין א' די, ס'הייסט, כ'האָבּ מוֹרא פֿאַר דעם 
ציבּור, װאָס װעט ניט קומען און ניט קענען 
קומען", יג, טמז, 30241966: 2. אָפּשײַ, 
ערנסטע בּאַציאונג. ,פֿלעגט ער זיך גוט צו" 
גרייטן צו דער דרשה מחמת א' די". 


אימתא דשמיא--ן.. . דישמאַיאָן די. מצ נבּ. 


תֹּח. צבּ. ?כלויט שבּת, קנו/ב. פֿאָרכט פאַרן 
הימל, ד"ה מוֹרא פאַר גאָט. ,ער איז אַן אַפּי 
קורס גמור, ס'פעלט אים א' די". | 


אימת"(ה)מלכות -- (איימאַס (האַמאַלכעסן 


די. בֹּא. תֹּח. ?כחגיגה, כו/א, אויך לוט 
2כאָבות, ג, ב. ימורא פֿאַר מלכות. עאון 
פֿאַר דעם קליינעם, צעשמייכלטן יידעלע {פֿאַרן 
רבֿן ציטערט מען אי ה!, פֿון גבֿיר בּיזן חסיד, 
בּיזן קל שבּקלים", פרץ, זכרונות. -+ אימתא 
דמלכותא. 


אימתי -- (אייימאָסײַן אַדװ. ?אָבֿות, א, יג. אאַ. 


'װען, װען איז דאָסי אַרױסגערעדט מיט אַ 


- פֿרעג- אָדער אויסרוף-אינטאָנאַציע, עמאָציאָנעל. 


1 װען זשע דען? ,אויבּ איצט װעל איך ניט 
שטײיגן אין לערנען -- אי?י. ‏ 2. װען איז דאָס 
גערעדט געװאָרן? װען איז מען מחוייבֿ זיך 
אַזױ נוֹהג צו זײַן (בּײַם צוטיילן עמעצן כּבוד -- 
אַן עליה, מכבּד זײַן מיט בּענטשן, אע). ,איז 
אַ כּוהן פֿאַר א לוי, אַ לוי פאַר אַ ישׂראל, און 
אַ ישׂראל פאַר א ממור... א'?... װען זײי 
זײַנען אַלע גלײַך, אָבּער. . . אַ ממזר א תּלמיד- 
חכם איז פֿריִער װי אַ כּוהן-גדול אן עם-האָרץ", 
פיעט, הוריות, ג, ח. 


אימתי(יום")הדין -- {... יוים (יאָם) האַדיך 


דער. בּא. תֹּח. ככמשנת הזוהר, פּרק בי. פֿאָרכט 
פֿאַרן (טאָג פֿון) דין. געוויינלעך געניצט אין 
חודש אלול און אין די עשׂרתימי-תּשובֿה. ,די 





אימת-יתּוש על הפּיל 


תּשובה-טעג מאַכן אױפֿציטערן אַלע הערצער 
פאַרן א"ה", ימים נוראיםאַלמאַנאַך, נ"י 
תּשכ"א, זי 83, | 
אימת-ימוש על הפּיל -- {,.. יאַטוש (י 
טעש) אֵל האַפּילן זאַץ. תּח. 2כשבת, עז/ב. 
ישרעק פֿאַר אַ מוק איז אױפֿן העלפֿאַנטי. דער 
העלפאַנט ציטערט פֿאַרן קאָמאַר. געניצט מיטן 
3 דער שטאַרקער (גרויסער) שרעקט זיך פֿאַרן 
שװאַכן (קליינעם). , מיטן טעראָר קעגן די ענג" 
לענדער װעט מען טאַקע אױפֿטאָן, סאיז א"י 
עי ה'י, רייד (א"י, 1947), | 

פּאַראַלעלער זאַץ: אימת מפֿניע על ה- 
ארי {. .. מאַפֿגיא אַל האָאַרין ?כשבּת, פּו/ב, 
דער שרעק פֿאַר אַ קליין חיהלע איז אױפֿן לייבּ, 


אימתימו(ו)ת -- (אײימאַס מאָװעסן סובּ. גע- 
וויינלעך מיט אַדװערבּיאַלן בּאַנוץ, צבּ. ?כלויט 
תּהלים, נה, 5. (מיט) שרעק פאַרן טויט, (מיט) 
טויטשרעקי קומט אין פֿאַרבּינדונג מיט צִי. 
טערן, שרעקן זיך, מוֹרא האָבּן אע. װײַזט 
אויף דער העכסטער מדרגה פֿון שרעק, געווייג- 
לעך אין לשון גוזמא. ,די גרעסטע עוות פּני- 
מער ציטערן אי-מ' אַז מע סטראַשעט זיי, מע 
װעט זיי בּאַשרײַבן אין 'המליץי, אָדער נאָך ער" 
גער אין 'קול מבֿשׂרי", קמ, 1866, פאן 29, 
,פאַרן מלמד האָב איך געציטערט א"מיי, פרץ, 
'ס'איי גוט!י. ,זי ציטערט פֿאַר מילכיקס מיט 
פֿלײשיק א-מ'", שע, קליינע מענטשעלעך. 
קוערן האָט געהאט א ידיעה אין בּאַצילן און 
מיקראַבּן און האָט פאַר זיי זיך געשראָקן א" 
מ'", אַר, איבּערן קינדי, | 
געניצט אויך מיט אנדערע װערבּן מיט דעם 
זעלבּיקן 1, אָדער סתּם אָנצוּװײַזן אויף דער 
העכסטער מדרגה. *אויסצאַצקען, אױיססטראָיען 
זיך אי"מי = א) אױספּוצן זיך: בּ) זיך אָנטאָן 
אָן געשמאַק, אַז עס מיגלט, ס'איז חלשות. עאַז 
דו װילסט שפּילן א ליבּע, דאַרפֿסטו אױיססטראָ 
יען זיך א"מי", מ. דלוגאַטש, װעלטימסורה, 
װאַרשץ  .1881‏ "מאַכן עמעצן א"מ' = 
א) אָנװאַרפן א מוֹרא, אָפּשרעקן, אײַנשרעקן, 
אָנשרעקן: 3) ממיתן, טייטן, צעמזיקן, 
סובּ --- דער. מצ נבּ. ,אי-מי קוקט אין פֿענצטער 
און דער הונגער קלאַפּט אין טיר", פֿרוג | 
, פֿלוען אין דער פֿינצטער פלעדערמײַז און סאָי 
װעס, טײַװלשע קאַטאָװעס, װיסטע א"-מיי, אֵל, 
יאליהו און אלישעי. ,די אי-מי וואוינט און וויינט 
אין אַלע מײַנע גלידער", בּראָד, גש. | 
-דיק -- אַדי. ,ער האָט אָנגעשטעלט אויף 
אים אַ פּאָר אי-מ'דיקע אויגן (אױגאַנעס)?". 


אימתיציפור -- + אימתא דציבּורא, 


אֹין -- פּרעפּ (פֿון די אָפֿטסטע אין ייִדיש, אפֿשר 
גלײַך נאָך פֿון און אויף). בּאַנוץ בּאַװירקט פון 
גערמאניש --- מז :106 ---, פֿון סלאַװישׂ -- 
מ שש - פֿון לק -- ב. אין+דעם = אינעם. 

1. װײַזט אויף אָ רט װאו עפּעס געפינט זיך, 
וואו מען (עס) איז. שאַפּט מיט דעם װײַטער- 
דיקן אַן אַדװ פֿראַזע מיט אַן אַרטבּאַטײַט װאָס 
ענטפֿערט אויף דער פֿראַגע: װאו? ער 
וואוינט (לעבּט, געפֿינט זיך, פֿרײט זיך אאַ) 


1006 


אי װאַרשע, אי כאַנדרישישעק אאַזװ. א ביימע: 


לע אי פֿעלד, צוויי פענצטער אין װאַנט. געלט, 
בּאַהאַלטן א' אַן אַלטער קאַנאפּע. אי גאָס אין 
לעבּעדיק. ,עס האָבּן צוויי בּרידער גזלנים גע 
לעבּט אי פינצטערן װאַלד, א' די היילן", מל. 
;גאָטס בּאשעפעניש רירט זיך אומעטום... א' 
װאַלד און א' דער לופטײ, ממוס. ,אי פּינטשעװ 


טאָגט שויןײ, פֿװל. ,פּאַטש דיר א' הינטן און 
| שרל בּראַװאַי, פֿװל (שפּאַסיקער און אומגע- 


דולדיקער ענטפער אויף א פֿראַגע: װאָס זאָל 
איך טאָן?), ,אי מעזשבּיזש שטאַרבּט קיין עוֹשׁר 
נישט"; ,זיצט װי א װאָרעם אי כריין און מיינט 
אַז קיין זיסערס איז ניטאָ": ,אי בּויך (מאָגן) איז 
קיין פֿענצטער ניטאָ?; ,װי אי װאַסער א פיש--- 
װען סאיז דאָ געלט אויפן טיש": ,קיין בּע- 


- סערער אָרט איז ניטאָ א' דער װעלט װי די 


היים"; ,אין דרײַ ערטער גיט מען זיך קיין 
כּבֿוד ניט אָפּ: אי תּפֿיסה, א! בּית-הכּסא און א' 


מרחץ", שח. ,. . . דשׂ זי מיטן אי מער {(= יםן 


איין איזולה != אינדזלן בֿונדן", בּבא בּוך, 89, 
*א' די אייגענע דלד אמות = אײַנגעשלאָסן -- 


-א) אין ענגן אַרום, 3) אין בּאַגרענעצטע אינ- 
| טערעסן, 


2, װײַזט אויף אַ ריכטונג פֿון אַ בּאַװעגונג 


| און ענטפערט אויף דער פֿראגע: װאוהין? 


פֿאַרבּײַט צו מאָל די פרעפּ קיין. פֿאָרן אי ווילנע. 
ער װעט עמיגרירן אי אַרגענטינע. פֿאַרשװוינדן 
װי א' װאַסער (אַרײַן). *פֿאַרקריכן אי האָצץ- 
פּלאָץ = װײַט פֿון ריכטיקן װעג. ,איך װֹעֶל 
גיין אי אַלע גאַסן, איך װעל שרליען. . .", פֿל. 
(בּידך אַפֿקיד רוחי) דאש איז טײַטש: א' דײַן 
הנט גיב איך אײַן איין (פּקדון), מײַני נשמה", 
לטו, ז/א. ;האָבּ איך יונגערהייט אױסגעװאַנ- 


דערט אי פּרײַסןײ, ממוס, 'שם און יפת..., 


,לאָמיר אַרױסגײין א' װאַרעמען דרויסן". ,בֹּצָי 
סער אַרײַנפֿאַלןן אי גויאישע הענט װי א' ילִדי- 


שע מײַלער", שװ. אָפּרופן עמעצן אי אַ זײַט. 


דרייען דאָס רעדל א' א זײַט. "פֿירן אי גלײַכן 
װעג = אױפֿן מאָראַלישן, ריכטיקן װעג. -+ 
אין --- אַרײַן. 

| 8, װײַזט אין װאָס מען איז אָנגע טאָן 
(װוי דאָס װאָלט זײַן אַן אָרט װאו מע געפֿינט 
זיך). גיין א' אַ קורץ קליידל, אי א פּעלץ. ;דער 
קאָפּ אי אַ טוך, די פֿיס א' טיפע קאַלאָשן". 
*אַנגעטאָן (אויסגעפּוצט) אי אַטלעס און א' זײַי 
דנס, אי עסיק און אי האָניק = זייער שרײַאיק 
(רײַך). פארשטעלן דעם דלות אין אטלעס. 
,א געשטאַלט א װײַבּערישע, א' א הויבּ אַ הוי- 
כער, אי אַ טערקישער שאַלײ, פרץ, ישׂרה בֹּת 
טובֿים'. ?אי א גאָלדענער קרוין איז שלמה 
המלך געזעסן", פרץ |בּיידע פּרצעס זאַצן זײַנען 
עליפּטישע, ס'פעלט: אָנגעטאָןן. אויך פיג. ,דער 
קאָפּ אי העלע פרענדזעלעך, אי גאָלדיגעלאָקטע 
גלעקעלעך", ל. נײַדוס, 'נעמילעי. , זיך אָנגעטאָן 
א' שװײַגןײ, ש. אַש. 

4 װײַזט אויף אַ. צװײטיקן אָרטבּאַ 


- טײַט, װען אָרט װערט באַנומען אַבּסטראַקט. 


עס עגבּערט אי מוח. אַרײַננעמען עפּעס א' זי 
נען. זיך אײַנשפּאַנען אי יאָך. שינוילם א' לעבּן. 
אנעם זיך אַרײַן אַ צאָל אי קאָפּײ. אונטערטונקען 


= אין 


זיך א' דעם ים-התּלמוד. אײַנגראָבּן זיך אי זיך, 
א' די אייגענע איבערלעבּונגען. לאָזן עמעצן 


אויסשטיין א' צרות און ניט העלפֿן. *גיין א' 


פֿײַער און א' װאַסער = זיך ניט אָפּשטעלן 
פֿאַר קיין שום סכּנות. ,תּורה אי קעפעלע, קאַ- 


שע אי (בּון טעפּעלע", שװ. ,הלבֿ נמשך אחר 
יחמוח (בל"א דיא האַרץ איז א' מוח)", קונטרס 
ההתפעלות, מֿרבֿ.... מו"ה דובֿ בּער בּן... 


מו"ה שניאור זלמן זצל"ל.,. |קעניגסבּערג? 
1. סאי אלץ איז דאָ א ליד װאָס װויל געזוג- 
גען װערן -- א' |בּון בּלעטל פון א בּוים, א' 
פֿינקל פֿון אַ שטערן", אַלף כּץ, די אמתע חתונה. 
;האָט זי מיט אַן אומרו אין פּנים געזאַנט", 
װײַס וש, וי דער גורל פֿירט'. ;אַפֿילו די 
מענטשן װאָס זענען ניט א' עבירות חמורות 
שאַט דאָס {פֿאַרבּרענגען מיט פֿרױעןן אויך 
זייער שטאַרק", פוקח עורים, שקלאָווֹ 1832, 
אות ט'. ,לעבּן זאָל פרץ אי אײַך, ליבּע ייִדישע 
קינדערלעך", יד. | 


| ס. װײַזט אױפֿן לש ון און קען פֿאַרבּײַטן 
די פּרעפּ אויף (קען אויך אױיסגעטײַטשט װערן 


! װי א צװייטיקער אָרטבּאַטלט). ,אין הײַנטציי- 


טיקן ייִדיש איז ניטאָ מער קיין בּאַזונדערער 
פּערפעקט און אימפּערפֿעקט". ,מע דאַרף עס 


איבּערזעצן אין ענגליש". ,אין עבֿרית קומען 
צו אַ סך נײַע װערטער". 


| = 6. פֿאַרבּײַט פרעפ אָן פֿון לד. אָן װײַזט אויף 


א דרויסנדיקן אָנריר, בּעת אין װײַזט אויף דעם 


אינעװײיניק. ;עס קלאפּט א צאָן אָן אַ צאָן" --. 


לד -- ;עס קלאַפּט אַ צאָן אי אַ צאָן" -- פד, 


|אוקר. , שלאָג דיך קאָפּ אי װאַנט", פול. , רײַבּ 


דיך א' שטיין, װעט דיר דער כּעס פֿאַרגײן", 


| שו. קזיך אָנגעשלאָגן אי אַ גאַנץ גרויסן שטענ- 
| דער", ייל. ,אָנבּינדן די הערצער פון ייִדן א' 


רבּונו-של-עולם", אַש, תּהילים-יוד. |בּיידע פרעפ, 
אי אָן אי אין זײַנען דערלאָזלעך אין כּלל- 


| שפּראַך:} 


/' װײַזט אויף דער צײַט, װען עפּעס פּאַ 
סירט, קומט פֿאָר, און דערבּײַ װערט פון אָט 
דער צײַט גענומען נאָר אַ טייל, אין מאָי 


מענט אָדער אָ ריי מאָמענטן. לייענען אי דער 


װאַקאַציע:צײַט. אַרײַנקומען אי אָװנט צו א שכן, 
אי אָנהײבּ האָבּ איך געמיינט אַז.... הערן 
אַ שיסערײַ אי מיטן נאַכט. אױיספֿירן אַ שידוך 
אי איין חודש. ?אי יענער נאַכט בּין איך אַ 
פּאָר שעה געװען װאַך". ?ער האָט געמאַכט 
קניען די קעמלען . . . בּײַַם בּרונעם װאַסער א' 
אָװנטצײַט", תּי, בּראשית, כד, 11. דאָס טרעפט 
זיך איין מאָל אי אַ יובֿל (שמיטה, יאָרצענד- 
לינג, יאָרהונדערט אע) ;זיי זײַנען אװעק א' 


- אַ פֿינצטערער צײַט, א' שװערע, א' בּיטערע 


יאָרןײ, פֿרוג. ,אי אַן אלול-נאַכט אַ װײַסער איז 
זי שפּעט אַהים געגאַנגען", סעג. ,א' יעדער 
צײַט און אי יעדער רגע קען א ייד זיך דער 


. נענטערן צו גאָט", אַש, תּהילים-יוד. 


אי פּלוס אַן אינפיניטיוו -- בּשעת, אין פּראָי 
צעס פֿון: זאָגן תּהילים א' גיין אונטערװעגס, 


: רעדן אי דאַװנען. זיצן פאַרחלומט אי מאַכן די 


הײימאַרבּעט. 





אין 


8. װײַזט אויף דער צײַט, װי אין בּ7, אָבּער 
דערבּײַ װערט פֿאַרשטאַנען דער גאַנצער צײַט" 
אָפּשניט, און פאַרבּײַט: בּעת, בּמשך פון 
,אי יענער נאַכט האָבּ איך ניט צוגעמאַכט קיין 
אויג". ,אי װעלכן חוֹדש שנײַדט מען היי?", 
פֿרֵש. זיך מאַכן יום-טובֿ אי אַ מיטן מיטװאָך. 
,;האָסטו געהאָרעװעט כאָטש אי די גוטע טעג?", 
ריװעסמאַן. , שװער אי שטורעם איז דאָס שׁווי- 
מען", פרוג. ,זיך שאָקלען װי א פֿרומער ייד 
אי שמונה-עשׂרה", 99. ,גוט צו זײַן איז אונ" 
טערוועגנס אי די ערשטע װאַרעמע רעגנס", ל. 
נײַדוס. , אי ריידן מאַכט מען אַנדערע גרײַזן 
װי א' שרײַבּן", ייִשפּ שו, זי 131. צו דעם 
: פונקט געהערן אויך די פֿראַזעס: אי איין רגע 
(סעקונדע, מינוט, כּהרף-עין, אױגנבּליק, אָטעם 
אע). אי איין יאָר װערן א מיליאָנער. אַזױ 
אויך: אי איינע דרי יאָר דורכגיין (דורכמאַכן) 
דעם גאַנצן קורס. אין -- אַרײַן -- בּיז אי העלן 
טאָג אַרײַן, אי אלף הששי אַרײַן אע. (דאָ איז 
נייטיק צו האָבּן אין זינען דעם אַקוזאַטיוו פון 
צײַט װאָס װײַזט אױפֿן גאַנצן געדויער, בּעת 
אין האָט גיכער דעם 2 למשל: דעם זומער 
בּין איך געװוען אי דאָרף = דעם גאַנצן זומער, 
אי דעם זומער . . . = אין אַ טייל פֿון זומער; 
די נאַכט בּין איך ניט געשלאָפֿן = די גאַנצע 
נאַכט, אי דער נאַכט = אין אַ טייל פֿון דער 
נאַכטן, 

9 קומט אַנשטאָט פרעפ אום אין רר װאו 
עס װערט אָפּגעריבּן דער פאָנעטישער חילוק 
וצװישן אין 4 אום. נר. ,װאָלט מען בּײַ מיר 
געאַרבּעט א' שבּת און אי יום-טובֿ, אַפֿילו א' 
ראָש:השנה און יום'כּיפּור", אַש, אָנקל מאָזעס. 
;ייִדן װאָס קאָכן א' שבּת און היטן ניט קיין 
כּשרות", בּאַָש, מײַן טאַטנס בית דין ישטובּי 

0. װײַזט גלײַכצײַטיק אי אויף אָרט (פֿיג, 
מיט צװייטיקן 3) אי אויף צײַט. פֿאָרן, בּלאָנ 
דזשען אי װעגי זען עפּעס אי חלום, 

1 װײַזט אױפֿן שטײגער װי עס 
געשעט עפעס, װי מע טוט עפּעס, און 
ענטפֿערט אויף דער פֿראַגע װי אַזוי? 
(קען אויך פאַרבּיטן װערן מיטן גערונדיװו 
אָדער מיטן אַדװערבּ אויף ‏ ערהייט), גין 
אי קאָמפּאַניע (בּקאָמפּאַניע), א' חברותא. זײַן 
אי אָפּאָזיציע, זינגען א' דער שטיל, ,די בּאַגע- 
געניש איז געװען א' א דראַמאַטישן אוֹפן", 
,מיר האָבּן זיך אָנגעװאַרעמט אי זייער גוטס- 
קייט". ,זי רעדן אַרױס די װערטער א' אײַלע- 
ניש". *בּלײַבּן שטיין א' געהאַקטע ואונדן = 
צעװייטיקט, אי א צרותדיקן מצבֿ. בּלײַבּן (מאַכן, 
אַװעקשטעלן, אײַנאַרדענען אע) אי א סדר (אָר- 
דענונג). ;געלעבּט א' שלום, געקריגט זיך א' 
שלום"; ,דאָס פּנים איז געקנייטשט א' אַ גריי 
מאַסע"; ,די הערן זענען געשטאנען אי שװײַגן", 
שלום אֵש וניצט דאָ זייער אָפּט פרעפּ איךן, 
,וען דער מענטש קומט אין שול אַרײַן, דאַרף 
ער צו שטיין מיט גרויס פּחד, א' אימה, א' 
יראה", דרך אָדם, װאַרשע 1860. ,פֿאַרװאָס 
טאַנצן חסידים א' אַ ראָד? --- װײַל אי נבּון א 
ראָד איז נישט פאַראַן קיין מזרחװאַנט ..., 
. אַלע זענען גלײַך", דער קאָזשעניצער רבּי. אא' 


1207 


פֿולן געלט זאָל ער עס מיר געבּן... פֿאַר אַ 


קבֿר-אייגנטום", תּי, בּראשית, כג, 9. ,מע 


| זאָל . . . דאַװענען אי סידור מיט גרויס הכנעה", 


פּוקח עורים, שקלאָװו 1822, אות כג. ,מע האָט 
דעם הרוג בּאַגראָבּן אי אָנטאָן" {= אָנגעטאַנע- 
נערהייטן, 

2. פֿאַרבּינדט דעם װערבּ מיטן אָבּ יעקט. 
דערבּײַ קען אין פֿאַרבּײַטן די פרעפּ: פון, 
װעגן אָן, נאָך, בּנוֹגע, מיט אאַ. ספעצ 


נאָך די װערבּן: א) גלייבּן, האָבּן אמונה, האָבּן 


בּטחון, זיך פאַרטרויען, זיך איבּערצײַגן, פֿאַר- 
זיכערן זיך, פאַרנאַרט זײַן -- האָבּן בּטחון א' 
גאָט; גלייבּן א' מענטשן אאזװ; ב) דערמאָ 
נען (זיך), פֿאַרגעסן (זיך), געדענקען, זיך פאַר" 
טראַכטן, זײַן אָפּגעהיט -- געדענק א' גאָט! 
זיך דערמאָנט אי מיר, פאַרגעסן אי אַלץ; אַרײַנ- 
קוקן אי דעם ענין: ג) פאַרשטיין, האָבּן א 
בּאַגריף --- פאַרשטיין א' די קליינע אותיעלעך; 
ד) נעמען נקמה, בּענטשן זיך, שולדיק זײַן אאַ 
-- אי װאָס בּין איך שולדיק? ,גאנץ פּױלן 
בּענטשט זיך א' אים", ײל; ה) אַנטװיקלען 
זיך, פֿאַרװאַרפֿן, מגולגל װערן אע -- אַנטװיק- 
לען זיך אי אַ פלאַטערל. ,, מגולגל װערן אי א 
קליאַטשע", ממוס; )) זיך בּאַטײליקן א' אַן 
אַרבּעט, נעמען אָנטײל א' יענעמס לײַדןן 


ז) פֿאַרשײדענע װערבּן: סאיז געװענדט א' 


(מיר, אים); רעדן אי עמעצנס נאָמען. "ר עדן 
אין לע רנ צן = שמועסן, זיך מתוװכּח זײַן, 
זיך חקירהן װעגן אַן ענין װאָס האָט צו טאָן 
מיטן לערנען גמרא. 

8, װײַזט אױפֿן אַרײַננעמען, אלינשליסן אין 
אַ גרופּע. אַרײַננעמען אי אַ חבֿרה, אי אַן אָרגאַי 
ניזאַציע, אי חדר, אי אַ לערן-שול אאַזו. 

4, טרעפֿט זיך אין א צאָל אי דיאָ מע ן 
למשל: גיין אין --- ,אי װאָס גייט עס? -- עס 


| גייט אי לעבּן": ,איינעם גייט אי קאָרטן אַ 


צװוייטן אי ליבּע, אי אַלץ גייט קיינעם ניטײ, שװ. 
פֿאַרגײן אין -- ;זי פֿאַרגייט א' א געװיין 
(געיאָמער)"; אַרײַנקומען אין -- התפּעלות, 
התלהבֿות, היץ אע; װאױנען (לעבּן אע) א' 
שכנות; בּלײַבּן א' א פֿאַרלעגנהײט; טאָן א' 
עמעצנס אינטערעסן; גײן אי שותּפות: זײַן א' 
דער אַרבּעט. זײַן (זיך געפֿינען) אי איינע צרות. 
זײַן א' גוטן לײַבּ = געזונט, מיט אַ שיינעם 
קערפּער. אַרײַנפֿאַלן א' א מרה-שחורה. פֿאָרן 
אי אַ נייטיקער זאַך; אײַנשטין א' די הענט 
פֿון... ; האלטן זיך אין דער מעלה; אײַנקױפֿן 
זיך אי חבֿרה; אײַנעסן זיך א' עמעצן (מיט די 
אויגן); נע מען אי חשבּון, אי (אָנ)בּאַטראַכט. 
שפּילן אי קאָרטן (א' זעקס-און-זעכציק). {סיקע- 
נען זײַן אונטערשיידן בּײַם יאָ אָדער ניט ניצן 
אין, למשל: בּלאָזן שוֹפֿר -- ראַש:השנה, אָבּער 
בּלאָזן א' שוֹפר צונױפֿצורופֿן דאָס פאָלק. 
,... װי ער װאָלט דערהערט בּלאָזן א' שוֹפר- 
של-משיח", חג, צמח אַטלאַס וז 

8. געניצט אין פֿאַרבּינדונגען: א' הסכּם 
מיט, א' שײַכות מיט, אי צוזאַמענהאַנג מיט 
אע. 

6 קומט װי א בּאַשטאַנדטײל פֿון אַ רײ 


פֿאַרגליװערטע פֿאַרבּינדונגען, פֿון אַדװערבּן און 


אין -- אַרכ. 1, אַנשטאָט אים. 


2. אַנשטאָט זײ. 


אין 


- אַדװערבּיאַלע פראַזעס, למשל: אינדערפרי, אינ- 


איינעם, אינדערװאָכנס, אינדערװײַטן, אינגיכן, 
אינגאַנצן; אין דער טיף, אין דער לענג, אין 
דער פֿרעמד: אין דרײַען. 


7. שאַפֿט מיטן װערבּ ה אַלטן אַבֹּאַ 


-זונדערן אַספּעקט פֿון װערבּן מיטן ב: זײַן אין 
: פּראָצעס פון דער טואונג. האַלטן א' װאַשן, 


ראַמען, קאָכן אאַזװ. האַלטן אי לייענען, שרײַבּן 
אע. 

8 -+ אין איין. - 
;איך װיל 
בּשינן (= בּאַשײַנעןן אין, גוט מײַן פֿאָטר, איך 
װיל דר היכן אין", בּראַנט, הקדמה. קאיך ויל 
אויך װערן אײַן גזאמלט צו טון תּפילה פר אין", 
מחזור שלש רגלים, אַמשט 1113, קכד/ב. 
,אויך פֿון אין איך ויל 
נעמן צו כּהנים אוני צו לויים", טח, ישעיה, סו, 
1 עאיז זיא גאַנגן פֿאַר דיא גרושן פֿון ראָם . . . 
זיא האט אין װאָל גיפֿאַלין", בּראַנט. 8. אַנ- 
שטאָט א י'ר. אדרום אַך אין ליבּן לײַט, דוט 
ןִ= טוטן דען שייני נײַאי בּראַנט שפּיגל קאַפן", 
בּראַנט, שעריבּלאַט. 4 אַנשטאָט אינען, 
בּ אײַך. פֿטמ 8 דטשמ, בּײַם (וֹעלן) ריידן 
איידל, ,זי ווייסן? {= איר װייסט?ן יאַך בִּין 
אין מקנא. ... אין װעט מען נישט אַרױסלאָזן??, 
ל. מלאך, אָפּפאַל, װאַרשע 1922. ;איהנס װאָבּ 
האָט איהן געשיקט רופן צום רבֿ", בּאַש, פון 
מײַן טאַטנס בּית-דין שטובּ. | 


אין -- (איין) ניט, ניטאָ, ניטאָ קיין. דאָס נעגאַי 


ציע-װאָרט א ין קומט קײנמאָל ניט זעלבּי 
שטענדיק, פֿאַר זיך, נאָר בּלויז אין אַ פֿאַרבּיני 
דונג. מיט אַ לק-װאָרט. די בּאַשטענדיקע פאַר" 
בּינדונגען װערן װײַטער אויסגערעכנט. עס 
קענען אויך זײַן פרײַע, אייגן-געשאַפענע פֿאַר- 
בּינדונגען. ,איר שרײַבּט װיא עטץ, תּודה. לאל, 
בּשלום ושלוה זיצט, אין שׂטן ואין פּגע רע", 
פראָגב. 


אֿין -- וְאַייִזן דער. מצ נבּ. כשמות, יז, 7 אאַ. 


1. דאָס ניט-זײַן, מצבֿ װען עס איז גאָרנישט 
ניטאָ; ניטאָאיקײט, ניט-פֿאַראַנענקײט. ,אומע- 
טום וואו סישטייט דאָס װאָרט 'בּרא' מיינט עס: 
א יש פֿון אן אִ"". ,פֿון אי איז די װעלט גע 
מאַכט, און אין יעדן הרף-עין װערט זי װידער 
אַי", צייט, גל |, (עזאָטערישע פּאָעמע, נ"י 
7, !די װעלט און אַזױ אַלע העכערע 
וועלטן ווירקן נישט קיין שום ענדערונג אין 
זײַן איינציקייט יתבּוך מיט זייער בּאַשאַפֿן 
ווערן פֿון אי צו יש'י, תניא, כו. ,אום אַוועקצו- 
נעמען די גשמיות {פונעם בּאַגריף געטלעכקייטן 
האָט מען אַראָפּגענומען א לבֿוש נאָך א לבֿוש, 
בּיז ס'איז געבּליבּן אַן אין -סוףי, און די שאַר- 
פע מוֹחות זײַנען נאָך װײַטער געגאַנגען, און 
דערפירט צו אַן אַי, אָפּאַ, אין פּוילישע װעלדער, 


2. גאַרנישט. נישטיקייט. ,ער האָט אָנגעהויבּן 
ממש מיט אַן אי און זיך ארויפגעארבּעט". ,דער 
מענטש דאַרף זיך אויסהיטן פֿון גאװוה.. . עֶר 
דאַרף זיך האַלטן פאַר אַן א' -- אַ גאָרנישט 
מיט א נישט", בּנימין רעסלער, טמז, 1964 





אין אַבּסענציאַ 


ווו 22. ,א מענטש זאָל זיך האַלטן נידעריק און 

בּאַטראַכטן זײַן ;אַני" װי ;אֵיןי 

= -דיק -- אַדי. ,סאיז אַלץ נאָך אי די װעלט, 
ס'איז איצט װי דענסטמאָל בּראשית", צייט, 

גש 4 


אין אַבּפענציא -- ל. װען עס איז ניטאָ 
דערבּײַ (דער בּאַשולדיקטער) , פֿירנדיקע נאַ- 
ציס. . . פֿאַרמשפּט געװאָרן א' א", לע, טמז, 
1 שש 14. 


אין אַ גנוטער שעה -- פֿראַזע. געניצט 
בּײִַם װינטשן גוטס, בּײִַם געזעגענען זיך, וװען 
מע נעמט אונטער עפּעס א נײַע זאַך, װען מע 
הײיבּט אָן אַן אַרבּעט, מע גייט אין אַ שליחות 
אאַזװ. ;בּרוך-הבּא, מיט מזל און מיט בּרכה, 
אי אַ גי שי!" -- בּײַם אָנקומען. ,װען האָט א 
ייד אַ גוטע ש'? װען ער ציט איבּער אין אַ 
נײַער דירה; װוען סיצעבּרעכט זיך אים א טאָפּ; 
ווען דאָס װײַב גייט אים צו קינד, און װען דער 
זון װערט בּרימצווה", שװ ואין דִי אַלע פֿאַלן 
ווינטשט מען אים: אי אַ גי שין. אויך: אין א 
גנוטער מינוט (צו דערמאַנען) -- פֿראַ 
זע װען מע דערציילט עפּעס גוטס װעגן אייגץ- 
נע, נאַענטע, װעגן א גוט געשעפט אע. ,מײַנע 
קינדער -- אי א גי מ' צו דערמאַנען --- זײַנען 
אַלע בּרוך:השם געזונט"י 


אין אַדֹם -- {איין אָדאָסן קיין מענטש. ניטאָ 
קיין מענטש, ניטאָ אַזאַ מענטש װאָס... אָנ" 
הייבּ פון א צאָל זאַצן, װערטלעך, שפּריכװער- 
טער, אַפֿאָריזמען אין תּנך, אין תּלמוד. געניצט 
אין לשון פון תּח.} 

,.. אֲשר לא יחמא --אַשער לוי יעכטאָ 
דטע)} ??מלכים א, ח, 46; דבֿרי הימים בּ, |, 
6. .., װאָס זאָל ניט זינדיקן. ,איז נפטר 
געװאָרן א ייָד, אַפילו א פרומער ייָד, נאָר װי 
אין פּסוק |דאָ איז ער א בּיסל פֿאַרדרײטן 
שטייט: אי אי ולא י'"', פרץ, געדאַנקען און 
אידייען. 

,.. (בּעולם) בּלֹא יסורים -- בּאַאוי 
לאָם) בּלױי יעסוריםן ?כילקוט שמעוני, עקב ח, 
3 אויך בּראשית רבּה, צב, א: אין לך אָדם 
בּלֹא יסורים. נניטאָ אַ מענטש אויף דער 
וועלט אָן לײַדן ,דו בּאַקלאָגסט זיך אויף דײַנע 
צרות? א' אַי בּי בּי יי. 

,.. דןך גז(י)רה-שו(ו)ה מעצמו -- 
{. .. דאָן גזיירע שאָװע מיאַצמוױין 922סחים, 
סו/א; נידה, יט/ב. 'קין מענטש טאָר ניט 
מאַכן אַ גזוי)רה-שווה לויטן אייגענעם אײינזען. 
וָדיה מע טאָר ניט אויפשטעלן אַ הלכה אױפֿן 
סמך פון אַלין געפֿינען ענלעכקייט, אַנאַלאָגיע 
אין װערטער פֿון פּסוקים. א גזירה-שווה איז 
גילטיק נאָר װען מע קריגט זי בּקבּלה.ן געניצט 
אויך מיטן איבּערגעטראָגענעם בּ: מע דאַרף זיך 
ניט פאָרשטעלן אױפֿן סמך פון אייגענע איבּער- 
לעבּונגען אָדער טראַכטענישן, װי אַזױ א צויי- 
טער לעבּט עפעס דורך, פילט אָדער טראַכט. 
,אײַער שותּף איז אַן אַנדער מין מענטש, פון 
זיך נעמט קיין בּײַשפּיל ניט אראָפּ, א' אָי דן...". 

;.. דר עם נחש בּכּפֿיפֿה (אַחת) -- 
{. .. דאָר אים נאָכאָש בּיקפיפאָ (אַכאַס)} ?כ כּתוי 


1208 


בות, עב/א. א מענטש װאינט ניט מיט אַ 
שלאַנג אין (איין) שטייג (קאָרבּ)!. געניצט מיטן 
בּ: א גוטער קאָן ניט הױיזן, אויסקומען מיט 
א שלעכטן. ק;איך האָבּ געמוזט אָפּגטן מײַן 
אשה, װײַל אי אַי ד".. ,". 

... חומא ולא לו -- {... כויטע ויילויי 
לויין 3322א מציעא, ה/ב. א מענטש זינדיקט 
ניט, סײַדן פֿאַר זיך (פֿאַר זײַן טובֿה װעגן). גע" 


- ניצט מיטן 3: צוליב אַ צװייטן, אַ זײַטיקן װעט 


קיינער ניט טאָן װאָס מע טאָר ניט. ,מסתּמא 


האָט ער אָפּגעלעקט א בּיינדל, אַניט װאָלט ער 


ניט געשװאָרן פאַלש, װײַל אי אי ח'.. .". 

,.. יודע בּמה (הוא) מִשׂתּכּך --{,,. יי 
דייא בּאַמע' (הו) מיסטאַקערן 922סחים, גד/ב, 
אַ מענטש װייסט ניט פון װאָס ער פאַרדינט, 
,סיאיז ניט געגאנגען. האָבּ איך זיך גענומען 
צו אַן אַנדער פּרנסה. איר װייסט דאָך: א' אַי 
לי +' ""; 
;.. יודע מה בּלבּו של חברו--ן... מאַ 
בּעליבּוי שעל כאַװיירוין 922סחים, נד/ב. א 
מענטש וייסט ניט װאָס עס טוט זיך בּײַ זײַן 
חבֿר אין האַרצן; קיינער װייסט ניט װאָס אַ 
צװוייטער טראַכט אַָדער פֿילט. פּאַראַלעל צו: 
;אַ מענטשנס האַרץ איז הינטער זיבּן שלעסער". 

... מעיז פּניו בּפֿני בּעליחובוֹ -- 
... מייאיז פּאָנאָװ בּיפניי בּאַלכױװאױן 322בא 
מציעא, ג/א. ‏ א מענטש איז ניט מעיז פּנים 
קעגן װעמען ער איז שולדיקי (רבֿהס א זאָג; 
אַ מוֹדה בּמקצת -- װער עס איז זיך מוֹדה אַז 
ער קומט אַ טייל דערפֿון -- איז חייב א שבֿן- 
עה, װײַל ער האָט ניט די העזה אינגאַנצן צו 
לייקענען. די שבֿועה איז אַן אָפּשרעק-מיטל, עֶר 
זאָל אַרוסקומען מיטן פֿולן אמתן געניצט 
מיטן ב: לגבּי דעם װאָס האָט געטאָן אַ טוֹבֿה -- 
שפּירט מען זיך אָפּהענטיק. ,כ'האָבּ געשיקט 
אײַנמאָנען דעם גמילת-חסד, האָט ער געלייקנט 
שטיין און בּיין. װען איך בּין אַלײן געקומען, 
האָט ער גלײַך געסילוקט, װײַל אי אִי מ'...". 

,.. מקנה דבר שלא בֹּא לעולם -- 
. . מאַקנע דאָװאָר שעלוי בֹאָ ‏ לײאילאָםן) 
ככבּבא מציעא, לג/ב. אַ מענטש קאָן ניט 
טראַנספערירן (דאָס אייגנטום:רעכט פון) א 
זאַך, װאָס איז נאָך ניט געקומען אויף דער 
ועלט. קיינער קאָן ניט איבּערגעבּן אין א 
צווייטנס רשות עפּעס װאָס איז נאָך ניטאָ, איז 
ניט בּנמצא. ,,מאַכט פאַרטיק דעם מאַנוסקריפּט, 
וועלן מיר רעדן װעגן אַרױסגעבּן דאָס בּוך, 
דערװײַל געדענקט: א' אַי מ". .,". 

;.. משים עצמו רשע -- {.. מייסים 
אַצמױ ראָשען ??סנהזרין, ט/ב. א מענטש 
שטעלט זיך ניט אַרױס פֿאַר א רשע געניצט 
מיט די בּבּ: 1. (װי אַ יורידישע הנחה) דאָס 
געריכט נעמט ניט אָן דאָס עדות-זאָגן קעגן זיך 
גופא. {פֿרגל: הודאת בּעל:הדין כמאה עדים דמי, 
גילטיק נאָר פֿאַר דינייממונות.ן 2. (װי אַן 
עטישע הנחה): א) קיינער װויל ניט מע זאָל אים 
האַלטן פאַר אַ רשע, און װעט ניט דערציילן 
אַזױנס װאָס קען אים װײַזן אין א שלעכטן 
ליכט: בּ) אַ מענטש זאָל זיך אַלין ניט דערני" 
דעריקן, ניט זוכן אויף זיך חסרונות, זיך פאַר- 


אין אָדם 


שװאַרצן דאָס פּנים, אויך: אי אַי עושׂה עצמו 


רשע. אויך: אי אִי רואה חובה לעצמן. 


גאמת טאַקע, אי אִי מי עי ר', אָבער אַ רשע 


מאַכט זיך יאָ פֿאַר אַן אָדם", װערטל. 


,.. מת וחצי תאותו בּידן -- ן... מייס 
װאַכאַצי טאאַװאָסױ בּעיאָדױין 2כלויט קהלת 
רבּה, א, ד: ... "וצא מן העולם'  ...‏ א 
מענטש שטאַרבּט ניט מיט אַ העלפֿט פֿון זײַנע 


- בּאַגערן אין זײַן האַנטי. געניצט מיטן ב: קיי- 


נער. דערגרייכט ניט אין לעבּן אַפילו א העלפֿט 
פון דעם װאָס ער ויל. קנפטר געװאָרן נעבּעך 


| און ניט זוֹכה געװען צו זען ארץיישׂראל, װי 


שטייט דאָרטן? א' אֵי מ". . .". 

,.. מת אלא מתּוך הבּטלה -- {... עלא 
מיטויך האַבּאַטאָלען ?כאָבֿות דרבּי נתן יא/א. 
'קיין מענטש שטאַרבּט ניט, סײַדן פון ליידיק- 


- גייערללי, געניצט מיטן בּ: דאָס אַרומגײן ליידיק, 


דאָס פּוסטעפּאַסעװען איז ערגער פֿון א קרענק, 

,.. נוקף אצבּעו מלמטה - ... נויי 
קעף עצבאָאוי מילמאַטאָן ?כחולין, .ז/ב. {צוויו- 
טע העלפֿט: ,אלא אם כּן מכריזים עליו מלמע- 
לה"קן א מענטש גיט זיך ניט א קלאַפּ אין 
פֿינגער אונטן, סײַדן מע לאָזט װעגן דעם אויס- 
רופן אױיבּןי. געניצט מיטן ב: אַלץ אין בֹּאַי 
שערט; יעדער װײיטיק, יעדע צרה אָדער שטראָף 
איז מען גוֹזֶר פון הימל, ,די גמרא זאָגט אי אַי 
ני... ד"יה קיין מענטש בּאַקומט ניט די קלעני 
סטע שטראָף, אויסער װען מע האָט שוין בא" 
קענט געמאַכט אין הימל, פילײַכט האָט װער 
אַ זכות צו זאָגן אויף אים", שמו פלאי, ספר 
האמת והשלום, לעמבּערג 1893, 

,., נחשד בּדבר אלא אם כּן עשׂאו 
(אויך : עשׂהו) -- {... נעכשאַד בּיידאָװאָר 
עלאָ אים קיין אַסאָאױן ?כמועד קטן יח/ב. 
ימען איז ניט חוֹשד א מענטשן אין עפּעס, סליַדן 
ער האָט עס געטאָן. געניצט מיטן 3ב: יעדער 
חשד האָט עפּעס אַ גרונט. (די גמרא פֿירט 
דאָרטן אויס: האָט עס דער מענטש אַלין ניט 
געטאָן, האָט ער עס געװאָלט טאָן, אָדער ער 
האָט זיך געפרייט װען אן אַנדערער האָט עס 
געטאָן.} 

... נתּפּס על צערו {... ניטפּאַס אַל צאַי 


אַרױן 122נא בּתרא, טז/ב (דאָרטן: בּשעת 


צערו|. אַ מענטש װערט ניט געכאַפּט, בּאַ- 
שטראָפֿט (פֿאַר װערטער װאָס ער זאָגט) בּעת 
ער איז אין צערי, װען ער האָט יסורים. געניצט 
מיטן 3: מע נעמט ניט פֿאַר אומגוט איבּערגע- 
אײַלטע רייד מחמת יסורים. מע זאָל ניט כאַפּן 
בּײַ אַ װאָרט, װאָס רײַסט זיך אַרױס אין ערגער- 
ניש, בּשעת װייטיק, בּשעת א צרה. {אויפן סמך 
פֿון איובֿ, מב, 7. גאָט זאָגט צו אליפֿז התּימני: 
,מײַן צאָרן גרימט אויף דיר און אויף דײַנע 
צוויי גוטע פֿרײַנד, פאַרװאָס איר האָט ניט גע 
רעדט װעגן מיר אַזױ אויפֿריכטיק װי מײַן 
קנעכט איובֿײ, תּי.ן ענלעך צו: ,צרות נעמען צו 
דעם שׂכל", שװ. ,אי אַיני.... מע דאַרף קיינעם 
ניט מאַכן פֿאַראַנטװאַרטלעך... ווען ער איז אויפ- 
געבּראַכטײ, דרי נ. ה. עהרמאַן, דער בּעל שם פֿון 
מיכל שטאַדט, װאַרשע תּרפּ"ה. ;אַז ער קנײַפּט 
נאָר דעם גוף, האָבּ איך פאַרגעסן -- א' אִי 





אין אָדם... 


{ ני. . .ײ, פרץ, יוענוס און שולמית'. ,מע קאָן 
אים נעבּעך ניט פאַרדענקען, װײַל אי אָי נ'...", 
יופֿאָל, 1882, :א 41, 

... עובר עבירה אלא אם כּן נכנס 
בּו רוח-שטות -- { .. אויווער אַװײרע עלאָ 
אימ קיין ניכנאַס בּוי רואַך שטוסן 22סוטה, 
ג/א. אַ מענטש טוט ניט קיין עבֿירה, סײַדן 
ס'איז אין אים אַרײַן אַ (גײַסט פֿון) נאַרישקײט!. 
דערפֿון: זיך בּאַנאַרישן אין טאָן אַן עבֿירה, זיך 
בּאַנאַרישן אין גנבֿענען אע. ,ער טוט די תּאווה, 
װײַל ער האָט פֿאַר גאָט . . . קיין מוֹרא ניט, װי 
די גמרא הקדושה זאָגט: אי אִי עי צִי עד שיכנס 
בּו ר' שיי, מ. אחון, סיפּור משני בּעלי תּשובֿה, 
ווילנע תּרנ"ו. אויך: ... חומא אלא אם 
כּן נכנסה בּו רוח-שטות. ,מיר האָבּן פֿאַר 
זיך אַ פֿאַל, װאָס װערט ניט אױיסגעשעפּט מיטן 
בּאַקאַנטן תּלמודישן מאמר: אי אָי ח'.. .י, איק, 
665 / | 

עומד על דבֿרייתורח אלא אם כּן 
נכשל בֹּהם --{... אוימעד אַל דיוריי טוירע 
עלאָ אימקיין ניבשל בּאָהעיםן 2כגיטין, מג/א. 
-'אַ מענטש איז ניט תּופֿס די רייד פֿון דער תּורה, 
סײַדן ער איז נכשל געװאָרן אין זיי'. געניצט 
מיטן 3ב: פֿון אַ דורכפֿאַל לערנט מען, אַ טעות 
איז דער בּעסטער מלמד. ,מילא, האָסטו ניט 
אויסגעהאַלטן דעם עקזאַמען, אי אִי עי. . . איצט 
װעסטו מער לערנען און בּעסער פֿאַרשטײן". 
ענלעך: ;אַז מע בּריט זיך אָפּ אויף הייסן, 
בּלאָזט מען אויף קאַלטן". אויך: ... על דבר 
הלכה אלא אם כּן נבשל בַּה. ,די ישי 
בֿוֹת האָבּן געליטן אַ גרויסן שאָדן... מיר 
דאַרפֿן דערפֿון לערנען: אי אִי ע':. .*, הרבֿ י.ד. 
בּערגמאַן, טמז, 1966 ווץ 29. 

,.. רואה חובה לעצמו -- {...רױע 
כויװאָ לייאַצמױן ככשבּת, קיט/א. אאַ מענטש זעט 
ניט שולדיקייט אויף (לגבּי) זיך גופא'. געניצט 
מיטן 3: קיינער נעמט ניט די שולד אויף זיך; 
קיינער זעט ניט די אייגענע שולדי ודי גמרא 
דערציילט; מר בֹּר רב אֲשִי האָט ניט געװאָלט 
פּסקנען א דיך"תּורה פֿון א תּלמיד-חכם, מחמת 
אַ תּלמידיחכם איז אים נאָענט װי דאָס אייגענע 
לײַבּ, און אי אִי ר'. . . װעט ער אפֿשר ניט זײַן 
גענוג אָבּיעקטיװן 859: ... רואה ננעי 
ונִיג:איין עצמו -- קיינער זעט ניט זײַנע 
אייגענע חסרונות, פֿרגל: אין אָדם. משׂים עצמו 
רשעִי 

!... שותה בּכּום אלא אם כּן בּודקו 
-- {;.. שויסע בּעקאָיס עלאָ אימקיין בּוידקוין 
כככּתובות, עה/ב. א מענטש טרינקט ניט 
פֿון אַ גלאָז, סײַדן ער איז זי (פריער) בּוֹדקי. 
געניצט מיטן ב: קיינער נעמט ניט אונטער 
עפּעס װיכטיקס אומבּאַרעכנטערהײט. | 

... שליט כּרוח (לכלוא את הרוח) 
| -- {, , . שאַליט בּאָרואַך ליכֿלוי עס האָרואַרן 
ככקהלת, ח, 8. יקיין מענטש געװעלטיקט ניט 
איבּערן װינט (צו צוימען דעם װינט). געניצט 
מיטן 1: קיין מאַכטהאָבּער, קיין דיקטאַטאָרי- 
/ שער רעזשים קען ניט דערדריקן דעם מענטש- 
לעכן גײַסט. , ייִדישקייט האָט אױסגעהאַלטן 
- כּלערליי נגישות װײַל אי אִי ש'...*; - 


אינאָװאַציע -- די, 'ס. 2כאיי 22ל. 


אינאַָװירן -- טרו. -וויר, אינאָװירט. 
- בּרענגען עפּעס נײַס, אײַנפֿירן אַן אינאָװאַציע, 


- תּקנות פֿון פאַראיין, 
אינאָװוערעץ -- דער, ירצעס. רום. 


אינאַװראַצלעו -- גנ 


1009 


... תּובץ אלא אם כּן יש לו עלי-- 
1 .. טויװייאַ עלאָ אימקיין יעש לוי אָלאָו} -- 


תכשבועות, מ/ב. א מענטש קלאָגט ניט אָן, סֵיַדן 


ער האָט א (בּאַרעכטיקטע) תּבֿיעה (אויף דעם 
אָנגעקלאָגטן סתּם אין דער. װעלט װעט קיינער 


| ניט אָנקלאָגן עמעצן. {לויט דעם פּרינציפּ האָבּן 


די אַמוֹראָים אײַנגעשטעלט, אַז אַ כּופֿר'בּכּול, 


דער װאָס לייקנט אינגאַנצן, זאָל שװערן, הגם 
מדאורייתא איז ער פּטור פֿון אַ שבועה.ן 


אינאַװאַטאָר -- דער, יס. ונ יין, יס. בֹּאַז 
נײַער; װער עס פֿירט אײַן נײַקײטן, נײַע אויפ- - 


טוען, שינוילם, װער עס בּרענגט אַרײַן אַן אינאָ 
װאַציע. ‏ -ישׁ -- אַדי. -ישקייט. 


פּראַצעס 
אָדער אַקט פון אינאָװירן -+. אײַנפֿיר פֿון עפּעס 
װאָס איז נײַ, װאָס איז אַנדערש װי פֿריער, װי 
ס'איז געװען אַנגענומען אָדער אײַנגעשטעלט. 
מאָדערניזאַציע. א' אין דער קליידער-מאָדע. א' 
פון שול-קוריקולום. א'ס אין שטײַערן-סיסטעם, 
זײַן אָפּגעהיט מיט א'ס. זײַן קעגן א'ס. ,דער 
איצטיקער מצבֿ פֿון ייִדיש דערלאָזט פּשוט ניט 
אַז מע זאָל זיך שפּילן מיט א'ס װאָס זיי צע- 
טומלען דעם לייענער און נעמען צו פֿון אים די 
זיכערקייט אין די פאָרמען װאָס זײַנען שוין 
פאַקטיש סטאַנדאַרדיזירטײ, ימ, ייֶשפ וווצא, 2, 


אַרײַן- 


מאָדערניזירן, אײַנפֿירן א פֿאַרבּעסערונג. אי די 

ייִדישע קולטור-אַרבּעט. אי דעם סטיל פֿון דער 

ייִדישער פּרעסע. פּאַר -- אינאַָווירט. איץ 
-קייט, - 


װער עס 
איז פֿון אַן אַנדער גלױבּן {בּײַ רוסן אָפּט פֿאַר- 


בּײַטװאָרט פֿאַר 'זשיד'ץן. ;איך װוייס איינס, אין 
אַלע אונדזערע פֿאַרלוסטן זײַנען שולדיק. די 


א'ס", ש. בּרעגמאַן, זורך קריג און רעװאָלױי 
ציע וו, אַדעס 1932, | 

שטעטל אין פּױלן, 
פּויזנער װאיעװאָדשאַפֿט; ייִדיש -- לעס לע 


(ניט צו פֿאַרבּײַטן מיט װלאָצלאַװעק װאָס האָט 
| בּײַ ייִדן געהאַט דעם זעלבּיקן נאָמעןן. עלטסטער 
דאָקומענט װעגן ייִדן אין אי פון 15. י"ה. אַן 


אָרט פֿון תּורה און עקאָנאָמישן װאױילשטאַנד, 
נאָך דער פּרײַסישער אנעקסיע (1772) אַ ירידה 
פֿון - דער אײַנגעפֿונדעװעטער ייד' קהילה. פון 


2,500 ילִדן (אַ העלפֿט פון דער דעמאַָלטיקער אֵל- 
געמיינער בּאַפעלקערונג) זײַנען קורץ פאַר דער 
| ערשטער װעלט-מלחמה פֿאֲ{רבּליבּן אין אי אַן 
ערך 1,000 ייִדן. נאָך דעם צוריקקער צו דער 


בּאַנײַטער פּוילישער מלוכה א װײַטערדיקע 
ירידה פֿון דעם ייִד' ישובֿ. אין 1931 האַנן נאָך 


דאָרטן געלעבּט ניט מער װי 231 ייִדן. 


אין אומד לנזיקין ---|איין אוימעד לינזיקין 
זאַץ. תּח. 3322א קמא, צא/א, 


'ניטאָ קיין אָפַּי 
שאַץ פֿאַר שאָדן. ד"ה א מאָראַלישן אָדער מאַ- 
טעריעלן שאָדן (נזק) קען מען ניט פֿאַרגיטיקן. 
.דו האָסט מיך בּאַלײידיקט, איך קען דיר ניט 


- מוחל זײַן, אי אי ליי.. 


אין אוניסאָן 


אין אומן כּלי כּלים -- {... אומאָן .,., קייי 
ליםן זאַץ. תח. ?כלויט אָבֿות דרבּנו נתן, כב, אי 
עיטאָ קיין בּעל-מלאָכה אָן געצײַגי. געניצט מיטן 
ב: אַ מײַנסטער, אַ קינסטלער מוז האָבּן, קען 
זיך ניט בּאַגיין אָן ‏ אינסטרומענטן, מכשירים, 
ענלעך צו: עאַ שנײַדער אָן א שער איז װי אַ 
זעלנער אָן געווער": אמע בּויט ניט קיין קאַמער 
אָן זעג און אָן האַמער", שו. 


אין אומר ואין דברים -- {... אוימער װעי 
איי'ן דװאָריםן זאַץ. תּח. לכתּהלים, יט, 4, 
'ניטאָ קיין װאָרט און ניטאָ קיין געשעענישף, 
תּי. {(צווייטע העלפט: אואו זייער װידערקול 
ווערט ניט געהערט"; אין פֿאַרבּינדונג מיט דעם 
אַז אַלץ אין דער נאַטור לױיבּט גאָט.ן געניצט 
מיט בּ3: 1. ניטאָ װאָס צו זאָגן, ניטאָ מיט װאָס 
זיך צו פֿאַרענטפערן. ,זײַט מוֹחל, איך האָבּ זיך 
בּאַנאַרישט -- אי אי וי ד'". ענלעך צו: מה 
נאמר ומה נדבּר, ‏ 2. מע קען קיין װאָרט ניט 
אַרוסקריגן. אין אָנהײבּ אָדער צום סוף פֿון 
אַזעלכע װערטלעך: שטומען װי יורקעס הונט, 
זיך מאַכן געפּגרט, קענען קדחת, אַרױסגעװאָר- 
פֿענע רייד, (כאָטש) שרײַ חי וקיים אע. ,ער 
קען האַלטן א סוד -- אי אי וי דייי. ,אי אי ו' 
ד' -- רעד צו אים און רעד צו דער װאַנט" 
עװוער? װאָס? אי אי וי ד' -- ער דערקענט מיך 
גאָרניט*, שע, טביה. ,אי א' וי די -- ניטאָ מיט 
וועמען א װאָרט אַרױסצורעדן". 

2. אַן עמפֿאַטישער אָנזאָג אָדער א בּאַפעל, 
/מע זאָל שװײיַגן. ,אי אי וי די --- מאַך אַ שװײַג 
(פֿאַרמאַך דעם פרעסער פּיסק)". ;אַז מע קען 
ניט און מע װייסט ניט איז א' א' |' ד". 
4. שפּאַסיק, איר. װעגן ניט (קענען) רעדן -- 
- ,וי זאָגט מען אויף לשון-קודש אַ שטומער?-- 

| אי אי וי דיי. ,אי אי וי די -- ער רעדט אויף 
שטום-לשון". ,אי אי וי די --- מאַך עס בּקיצור". 

| עאי אי וי די -- ער האָט אָנגערעדט נײַן מאָס 
רייד". ,אי אי ו' ד' -- אַז דו. האָסט ניט װאָס 
. צו זאָגן, רעד ניט"י 

אין אומרין שירה אלא על היין -- 
{; .. אוימרין שיראָ עלאָ אַל האַיאַילןן זאַץ. תּח. 
ככבּרכות, לה/א. !מע זאָגט ניט שירה נאָר 
בּײַם (טרינקען) װײַן. ;דער טעם פֿון הלל-זאָגן 
בּײַיִם סדר, װײַל עס שטייט: א' א' שׂי'.:. דע" 
רום אז די ייִדן זײַנען אַרױס מעבֿדות לחירות 
זאָגט מען שירה על היין", סשין, קג.- 

אין אומתנו אומה אלא בתורתה - 
.. אומאָסײנו ... . בּיײיטויראָסאָן זאַץ. וֹתח. 
2כסעזיה גאון. אונדוער פֿאָלק איז א פאָלק 
בּלויז דורך (מיט דער הילף פון) דער תּורה. 
גרונט-פּרינציפּ פון טראַדיציאָנעלן אײַנשטעל, 

אין אונאה לקרקעות -- |... אױנאָץ לייי 
קאַרקאָעסן זאַץ. תּח. ?ככתובות, צט/ב. יטאָ 
(דער דין פון) אָפּנאַרערײַ בּײַ ערדבּאָדף 
|= בּײַַם קױפֿן לאַנד}, ד"ה אויבּ מע האָט גענו" 
מען מער אָדער װינציקער פֿון װערט קען מען 

ניט צוריקמאָנען |בּבֿא מציעא, נו/אן אהאָט 
איבּערגעצאָלט פֿאַרן בּאָדן? פֿאַרפֿאַלן! אי אי ליי. 

אין אוניפאָן -- אַדװ פֿראַזע. (-+ אוניסאָן, 
6). אין איינקלאַנג. אין פולן הסכּם. אַלע 





אין אונס 10 אינאיינעם 
|- די... גי מאות ריט געבּין", גה, זי 373, אַזױ 
- אויך: אין איין וועג. 


טענות האָבּן ניט קיין האַפֿט. געניצט מיט בּב; 


צוזאַמען. טאָן עפּעס אי אי מיט די פרלערדיקע 
| 1 אַ פּסק איז א פּסק: װען אַ געריכט אָדער 


| בּאַשלוסן. פּראָטעסטירן אי א" 





אין אוֹנם -- (איין אוינעסן פֿראַזע. ככאטתר, אַן אױטאָריטעט האָט עפעס אָפּגעטאָן -- איז אין איין דעך --- מג, טשערנאָוװיץ. דזוו אין 
א, 8. {גאַנצער זאַץ: והשתיה כּדת א' א' -- פֿאַרפֿאַלן. ,נאָר װאָס קומט אַרױס, אַז עס איז + אין אָטעם. 
;און דאָס טרינקען איז געװען װי געהעריק, ‏ קאָמיש! א' אַי מ' ב"ד' כּ', בּךאַכיגדור אז 8 אין איין העמד -- אַדח פֿראַזע. אָן שום 


קיינער האָט ניט גענייט", תּי.ן געניצט מיט בּבּ: 
1, ניט -- איז ניט: איר ווילט ניט --- דאַרף מען 
ניט. ;אי א' -- אַז אײַך איז ניט ליבּ, איז מיר 
ניט ניחא". ;איז קיילע ניט קיין כּלה, א' א'". 
,מילא, איר זאָגט זיך אָפּ? אי איי. 2. עס איז 
אָן צװאַנג. ,א' אי, פֿון קהל נייט מען (דאָך) 
= ניט". ,אי א' -- א ייִדישע טאָכטער נייט מען 
ניט" {מע טאָר זי ניט צווינגען חתונה צו האָבּןן, 
;אי אי -- מע טאָר ניט גיין בּגװאַלד, בּיד חזקה, 
מיט תּקיפות". |א פּורימדיק װערטל: ,-- פֿונ" 
װאַנען איז געדרונגען, אַז אין די צײַטן פון 
אַחשװרוש זײַנען קיין שנײַדערס ניט געװען 
(האָבּן די שנײַדערס געסטרײַקט)? -- עס שטייט 
דאָך בּפירוש: אי א' -- קיינער האָט ניט גע" 
נייט",ן פֿרגל אונס, 807, 

,., בּגיטין -- זאַץ. תּח. כּתובות, ב/ב. 
'ניטאָ קיין געצוואונגענע סיטואציע בּײַם גט' 
{ְאויבּ אַ מאַן האָט געזאָגט צו זײַן װײַב: נא 
דיר דײַן גט בֹּתּנאַי טאָמער קום איך ניט דעם 
און דעם טאָג, זאָלסטו זײַן געגט, איז דער גט -- 
א גט, און ער קען שפּעטער ניט טענהן: גע 
צוואונגעגערהייט, קעגן מײַן ווילן האָבּ איך זיך 
פֿאַרזױמט,ן געניצט אויך מיט בּבּ: 1, בּײַ אַ גט 
| דאַרף מען קיין צד ניט צווינגען. 2. (שפּאַסיק) 
עס דאַרף ניט זײַן קעגן וילן פון איינעם פֿון 
די צדדים. ,איר װילט ניט די שותּפֿות? איז ניט! 
אי א' בי" 
אין אורה מכנים אורה -- {... אויראַך 
מאַכניס. . .} זאַץ. תּח. צבּ. ?כלויט בּבא בּתרא, 
צח/ב; דרך ארץ זוטא, ח. א גאַסט בּרענגט 
ניט מיט (דאַרף ניט, זאָל ניט מיטבּרענגען) נאָך 
אַ גאַסט!. -+ אורח מכניס אורה, 824. ,מע 
האָט נאָר מיך פאַרבּעטן, קען איך ניט מיטנעמען 
מײַן װײַבּל, אי אי מי אי". ,אַז איך אַליין זיץ 
אויף קעסט בּײַ יענעם, מיט װאָס פאַר א יוֹשֶׁר 
קאָן איך נאָך צונעמען צו מיר א שותּף אויך? 
וי זאָגט די גמרא? אי אי מי איײי, ממוס, אין אַ 
שטורם:צײַט. איבּערן װש: אין= ניט, און 
איין = איינער --- זײַנען אויפגעקומען ווערט- 
לעך מיט א פֿאַרקערטן 3: עאיין אוֹרח בּרענגט 
מיט נאָך אַן אוֹרח", און ,, איין אוֹרח איז מכניס 
א צווייטןיי 
אינאַזײַטיק -- אַדי. װאָס איז אין א זײַט, 
די איע בּאַמערקונג. ה-יקייט -- ,דאָס איז 
געווען די סיבּה פֿון... |זײַןן אי", לע, טמז, 
6 ווו 2, 


אין איבּעריקן -- אַדו. 


אין איין אֶטעֹם -- אַדו פֿראַזע. 


פּוֹסק", פרץ, ליטעראַטור און לעבּן ,א' א' מי 
בּיידי כּי, נאָכדעם װי דאָס בּית-דין האָט אַרױס- 
געגעבּן א פּסק, פֿרעגט מען ניט אָפּ, טמז, 
6 2410. 2: אַן אָפּגעטאָנענע זאַך קען מען 
ניט צוריקכאַפּן, 


דזוו איבּעריק(נ)ס, 
-+ 949, 950, ,אין איבּריגן איזט מיר . . . זײַן 
גוטי אויף פירונג לכל דבֿר בּיקאַנט", אגרת 
שלמה, יז/א. 


אין אײַזן -- אין די פֿראַזעס: א' א' זעצן, 
- שמיךן = 


שמידן אין קייטן, /, אירה מײַשׂטעט 
!= מאַיעסטעטן הבּין בּפֿולין גהט, איר זאָלט... 
אי א' גזעצט װערדין", ר' יום'טובֿ ליפּמאַן 


| העלער, כּײי 'מגילת איבֿה', 1703, 
אין איין -- 1. שאַפּט מיטן װערבּ האַלטן 


א באזונדערן אַספּעקט פֿון װערבּן מיטן ב: 
כּסדר, א לענגערע צײַט טאָן דאָס זעלבּיקע. 


- האַלטן אי אי לאַכן (וויינען, שרײַען אע). האַלטן 


אי אי לערנען (האַנדלען, אַרומפֿאָרן, זאָגן תּהי- 
לים אאַזװ). דער יקרות האַלט א' א' װאַקסן 
;זי פֿאַרגעסט אינעם טאָפּ װאָס האַלט אין אויוון 
אי אי אויסלויפן", בּערג, דרויבּ. ,דער מתבורד 
האלט א' א' שטײַגן, ער גייט אַלץ העכער", 
לדב, נ"י תּשיז, 276. ,עס האַלטן אי אי אָנקןו- 
מען נײַסטע און איבּערנײַסטע כװאַליעס", צייט, 
טמז, 01964ש12. 2. אין פֿאַרבּינדונג מיט 
א װערב און דערנאָך אַ סובּ -- װײַזט אויף 
דער בּאַשטענדיקייט און כּסדרדיקייט פון אַן 
- איבּערלעבּונג. לעבּן אי אי שרעק (מוֹרא, פּחד), 


אין איין אוֹמר ועושׂה -- אַדװ פֿראַזע 
|-+ אומר ועושׂה, 662, 


גלליך, תּיכּף, אָן שום 
אָפּלײגעניש. ;א פלאַש בּראַנפֿן װאָס ער האָט 
אי אי אי וי צורעכט געמאכטײ, ש. װיגאָדאַ, פֿאָר, 
4 | 19, | 
גאָר אויף 
גיך. ניט אָפּכאַפּנדיק דעם אָטעם. כאַפּילאַפּ, אי 
אי אִי. זאָגן אי אי אִי װי די עשׂרת בּנייהמן, 
אי אי אַי אַרײַנצ:יען א גלאָז בּראַנפן. אי אי אַי 
דערציילן די גאַנצע געשיכטע. ,געכאַפּט די 
קלומקעס און יאָגנדיק א' אי אַי, פאַרשװיצט, 
פֿאַרסאָפּעט, פֿאַרדולט װי אויף א בּייזער מהו" 
מה", ממוס, װינטשפֿ. ,האָבּן זיך דערטראָגן 
קלעפּ אין טיר, א' אי אַי איז ער אַװעק עפֿע- 
נען", סמבּ. , נאַכגעשריען אז ער זאָל זיך אומ"- 
קערן, אָבּער ער האָט.. אַװעקגעיאָגט אי א' 
אָי", י. מעצקער, פֿאַר, 1961 ווא 17, + 


אין איינוועגס -- אַדו. 


אין איין מֹאָם -- אַדװ פֿראַזע. 
! מאָס, אין דער זעלבּיקער גרייס, קויפן העמדער 


אינאיינעם. -- אַדװ. 


פֿאַרמעגן (געבּליבּן איז בּלויז דאָס העמד אױפֿן. 
לײַבּ), בּלײַבּן אי אי הי. נעמען די כּלה װי זי" 
שטייט און גייט, נעמען זי אי אי הי 

גלײַכצײַטיק, צוזאַ- 
מען מיט נאָך אַ טואונג. פֿאָרן אויף קבֿר-אָבֿות 
און אי אי זיך לאָזן רעדן א שידוך. קומען צום 
זיידן זען װאָס ער מאַכט און אי אי קריגן חנו- 
כּה'געלט. עזאָגט. . . דעם הרייאַת און טוט א' 
אי אָן. . . דאָס פינגערל דער שיינער כּלה", עט, 


{ לידער. ,גיין אין מרחץ... און א' א' זיך 


שטעלן עטלעכע טרוקענע בּאַנקעס", י. ל. בּיני 
שטאָק, בּײַא ר' שלמה בּערלינער, לװאָװ 1896, 


- ;עס גלוסט זיך גיין טאַנצן און טאַקע אַ בּיסל 
| זיך אויסװויינען אי אי, שע, קליינע מענטשעלעך 


מיט.... פקוק אויף ילדישקייט און א' אי אויף 


אָרעמעלײַטײ, פרץ, געדאַנקען און אידייען. 


יונהלע א' א' -- צנאָמען פֿאַר אַן אַלמן 
װאָס פֿאָרט איבּער עפּעס אַ סיבּה אין אַן אַנדער 
שטאָט און קומט צוריק מיט אַ נײַער װײַבּ. 
וַמִיט יונה אַסאָציאירט זיך אַ שליחות, אַ פאָרן.} 


אין איין (כ)הרף"עין -- 1.. (קשהערעפֿי 


אֵיייִזְן אַדװ פֿראַזע. דזו אין איין אױגנבּליק, 
- דערגרייכן עפּעס אי אי כּיעי. משפיע וַך, אי אי 
כּיצ!. : 

1 מיט איין 


אי אי מי. 2. אין אַ ניט קיין געבּיטענער 


- פּאָזיציע. אער איז מסוכּן קראַנק, האָט ניט קיין 


כּוֹח זיך א ריר צו טאָן, ער ליגט אי א' מי". 
;ער איז פּאַראַליזירט, זיצט אױפֿן שטול אי א' 
ב"". | 
צוזאַמען, בּשותּפות, 
מיט שותּפישע כּוחות. בּסך-הכּל. אין קאַמ' 


פּאַניע, בּציבּור. אין איינוועגס, פֿאַר איינװעגס, 
- אי מאַכט עס אויס..... אי האָבּן מיר א קלימא- 
| לן פֿון..... אלאָמיר אַלע אי דעם רבּין (חתן- 
- כלה, די מחותּנים אאַ) מקבּל פּנים זײַן", פֿל. 
,װי גאָט גיט --- אַבּי א'י, פֿװל. ;אַלץ (בּיידע) 


אי איז ניטאָ בּײַ קיינעם": ;אַלע מעלות קענען 
ניט זײַן א'":; אליבּע און הונגער ואוינען ניט 


א"?; ;אַזױ לאַנג וואוינט דער פּויער מיט דער 


פּײַערטע בּיז זיי װערן א'", שװ. ;דײַן קינד 
זאָל אױפֿשטײן תּחית:המתים אי מיט דיר", בּײַם 
משבֿיע זײַן א פֿרױ װאָס שטאַרבּט אין נײַנטן 


- חודש אַז זי זאָל אָפגעפך, איר. קינך. ,מע הערט 


און בּיידע אי װי דעם פֿאַראַיאָריקן שניי", פֿװל. 


אינאָועמצעװײטראָפּנט -- אצ נבּ. רפֿואה 
צו שטילן װייטיקן אין מאָגן. 9געז, װילנע 
9, פא 15., : 

אין אַחר מעשׂה בית'דין כּלום -- (איין 


,גאָטס נסים --- דרי לאָקשנטעפּלעך א'!ײ, פֿװל 
| {ווען עמעצער וואונדערט זיך אויף נאַרישקײטןן, 
גיין אי װי תּזריע-מצורע (די צװויי סדרות װאָס 


אין איין גאֲצג -- אַדװ פֿראַזע אין איני 
וועגס. גלײַכצײַטיק. פֿאַר איין גאַנג. קױפֿן אי אי 
ג' אַ העפֿט און אַ לעבּל בּרויט. ,האבּן מיר אי 


אָכאַר מײַסע בּעזדן קלומן זאַץ. תֹּח. 2כלויט 
בּנֹא מציעא, יז/א. (דאָרטן: הטוען... לא 
אמר...}. עאָכן פּסק-דין, נאָכן אורטייל פון 
געריכט --- איז גאָרניט, ד"ה די שפּעטערדיקע 


א' ג' איין קליין קעמרכי גהייארט פר אין 
(שול) אונ' האָבּן גמאַכט אונטר אונש .. . (פּר- 
נסים) אונ'... (טובֿי הקהל)", שאר, קלד. דז 


אויך: אין איין דרך -- ,האבּ איך יא איא' - 


- (קענען) קומען אין איין שׁבֹּת. װעגן צװיי 


שלעכטע װאָס האַלטן זיך צוזאַמען. (גיין) א'' 


װי מטות-מסעי (אויך די בּיידע סדרות קענען 


קומען אין איין שבּת. אָן שום אַסאָציאַציע מיט 


אין אײַינעם -- 


שלעכטס.ן ,וקבּצנו יחד -- אַלע קבּצנים א'", 
ממוס, װינטשפֿ. ,װען עס ואוינען א' צען פּאָר 
שכנים .. .=, א. צונזער. ,איך האָבּ מיט אִים 
אי חזירים ניט געפּאַשעט", פֿװל (= ער קען 
זיך ניט גלײַכן צו מירן ;די פרייד פון זײַן 
מיטן רבִּין אי אונטער איין דאַך", חיים:יצחק 
בּונין, חבּ"דיש, לאָדזש 1938 : 2 

-דיק -- אַדי. , פאָלק איז א קיבּוץ װאָס 
שאַפֿט זיך ניט דורך א'ן אָפּשטאַם, נאָר דורך 
| איע היסטאָרישע איבּערלעבּונגען". מװ, זי 
| שװאַרצע פינטעלעך. -דיקיים -- ;די נײַע 
אי װעט װערן א מקור פונװאַנען עס װעלן קו- 
מען נײַע כּוֹחות", ימ, קוד, 1941, 
אין איינעם -- טייל פֿון אַ פֿראַזע. ;אָט האָט 
איר צוװויי קאַסטנס מיט מאַראַנצן, אי אי זײַנען 
דאָ. .., אין צװייטן (אין אַנדערן)...". ,אי אי 
פֿון די טעג װעל איך קומען צו אײַך") ‏ - 


אין איין פֿײַער -- אַדו פֿראַזע. מיט בּרען, 
התלהבֿות. טאַנצן אי אי פי. שרײַען, טומלען א' 
א' פ'. ,די יונגעלײַט האָבּן זיך גענומען אי א' 
פֿ לערנען דעם אַלטן בּנימין אַז בּילדונג איז 
פֿאַר ייִדן א גליק", ממוס, 'די אַלטע מעשׂה. 


אין איין צייט -- אַדװ פֿראַזע. גלײַכצײַטיק. 
אין דער זעלבּיקער צײַט. ,צוויי ייִדן זענען אויף 
מיר אָנגעלאָפן א' אי צי, איינער פֿון פאָרנט, 
דער אַנדערער פון הינטן", ממוס, 'בּישיבֿה שׁל 
מטה'. 


אין איינצל -- אַדװ פֿראַזע. לאַחדים, יעדן 
קוֹנה בּאַזונדער. פֿאַרקױפֿן עפּעס אי א'. 


אין איין קול -- אַדו פֿראַזע. - צוזאַמען. אַלע 
אינאיינעם בּײַם רעדן, שרײַען, זינגען אע. 
;אַלע דרײַ װײַבּער האָבּן געשריגן א' אי קיי, 
שע, קליינע מענטשעלעך.... ,זאָלן אַלע טענהן 
אי אי ק", א. קאַרפּינאָװיטש, בּײַם זילנער 
דורכהויף. 

אין אײינקלאַנג מיט... --- פּרעפּ פֿראַזע, 
בּהסכּם מיט, אין האַרמאָניע מיט. צוגעפּאַסט צו. 
אי אי מי דער קאָנסטיטוציע (געזעצן, פירונגען 
אאַזוו), אי אי מי פּרינציפּן, מיט דעם געזעל- 
שאַפֿטלעכן אידעאַל, ,אײַערע רעזאָלוציעס זײַי 
נען ניט אי אי מ' דעם רעאַלן לעבּן". ;שװער 
צו לעבּן א' אי מין אייגענעם געװיסן". בּרעני 
גען אי אי מי די פֿריערדיקע בּאַשלוסן. 


אין איין שטי'ק -- אַדװ פֿראַזע. אַרכ. נאָכ- 
אַנאַנד; אָן איבּעררײַס. ,װילשׂטו כּפּרה האבּן 
אויף דיא עבֿירה.. ., אַזו מושׂטו זיבּן יאר 
אין איינם שטיק װאַנדרן", מבּ, מעֲשׂה קסא. 
;אויף גבּליבּן איזט ער דיא גאַנצי נאכט אי א' 
שייי, יבּחוריםילידי, פּפֿדמ 1750 {װאַכשטײױבּוך, 
ייִװאָן, ?ער זעקס טעג האט א' אי שי גפאַשׂט 
טאג אוני נאַכטײ, שאר, קיב. 


אין איין שמעיישׂראל -- |שמאַילטראָעלן 
אַדװ פֿראַזע. אין איין מינוט, רגע. אַזױ לאַנג 
װי עס געדויערט אָפּצוזאָגן אָט דעם איינציקן 
פּסוק מיט די זעקס װערטער װאָס יעדער יִד 
קען זיי. ,ער זאָל דערציילן די גאַנצע מעשׂה 
אי אי שי-יייי, ממוס, 'צוריק אַהייםי. ,װערן א' 


1271 


. אי שידיי אַ נגיד", שע. ,אויפעסן אַ על בּרויט 
א' א' ש"ייי. 

אין איסור חל עֵל איסור -- (איין איסער 
כאַל אַל...ץן זאַץ. תֹּח. ?2פסחים, לה/ב. אַ 
פֿאַרבּאָט איז ניט חל אויף א פֿאַרבּאָטי, ד"יה מע 
בּאַשטראָפט ניט פֿאַר צוויי עבירות װאָס מע 
בּאַגייט דורך איין אַקט. |תּלמודישע הלכה. 
למשל, אויבּ איינער האָט געגעסן אום יום- כּיפּור 
טרפות, איז די שטראָף ניט קיין צווייאיקע. דער 
עוֹנש -- כּרת -- איז בּלויז פאַר ניט פאַסטן.ן 


אין אֹישׁ -- זאַץ. ?כשמות, בּ, 12; ישעיה, מא, 
8. הקקיין מענטש איז ניטאָ, תּי. געניצט מיט 
בּב: 1. קיינער זעט ניט, בּאַמערקט ניט. ,א' 
אי -- האָט ער געמאַכט פּליטה". , דאָס פּאָרל 

| זוכט אַן אָרט ואו עס איז אי א'י. 2. ניטאָ 

קיין לײַטישער מענטש, קיינער װאָס איז ראוי 
אָנגערופֿן צו װערן בּןאָדם. מיר האָבּן גענוג 
- מיטגלידער אָבּער אי א', ניטאָ קיין פּאַסיקע 
קאַנדידאַטן". ,אי אי --- ניטאָ מיט װעמען צו 
גיין צום טיש", פֿװל. -+ בּמקום שאין איש. 


אין איש מת אלא לאשתו -- |... מייס 
עלאָ לעאישטוין זאַץ. תֹּח. 22סנהדרין, כב/ב, 
'אַ מאַן שטאַרבּט נאָר פֿאַר זײַן פרויי {צװוייטע 
העלפֿט: ,ואין אשה מתה אלא לבּעלה" -- און 
אַ פרוי שטאַרבּט נאָר פאַר איר מאןין ד"ה 
דער טויט פֿון א מאַן איז אַן אומגליק נאָר 
פֿאַר זײַן פֿרױ, דער אלמנה. -+ אין אשה מתה 
(אלא לבּעלה, 

אין איש /מנו -- {... אימאָנון זאַץ. תֹּח. 
ככבּראשית, לא, 50 קקיין מענטש איז ניטאָ 
לעבּן אונדזי, תִּי. ,זיך אומגעקערט אין שטעטל, 
געזוכט א ייִדן, אָבּער אי אי עי -- ניט געבּליבּן 
קיין לעבּעדיקער נפֿש" 

אין איש שֹׂם על לם -- {... סאָם אַל לעװ 
(לייוו)} זאַץ. תֹּח. ?כירמיה, יב, 11 קקיין 
מענטש נעמט (זיך} ניט צום האַרצן, תִּי. קיי- 
נעם אַרט עס ניט, קיינעם גייט עס ניט אָן. ;ער 
איז נעבּעך א מחוסרילחם, אָבּער אי אי שׂי עי 
לי". 

אין אַכטן -- אַדװ. זאַלבּעאַכט. אַכט צוזאַמען, 
אינאיינעם. ,װעלן מיר טאַנצן אי אַי א שער", 
פֿ 

אינאַכטנעמונג -- די, -עֶן. אוּו. 
אין אַכט, | 

אין אַכט נגעמען -- צגז טרוו. נעם אי אַי. אי 
אי גענומען. לייגן אַכט אויף עפּעס, נעמען 
אין בּאַטראַכט. צולייגן קאָפּ. ניט דורכלאָזן, 
זיך אָפּשטעלן אויף דעם, זיך רעכענען מיט 
דעם. ,מן זול אי אי נעמן זעלכי זאַכן...", 
לטו, קנב/ב. ,די זאַכן זאָל װער װאול אי אַי 
נעמן אַז ער זאָל ניט דינן גאָט צו ירשן דאש 

גזדעדן... .י, ספֿר חסידים, אָרט? תּק"ז? אין 
לשון פֿון רעזאָלוציעס: ,נעמענדיק א' אַ 
אַז...". 

אין אַלכפֿון -- ואַלאַכסןן אַדװ. אין דער 
קרום. אין א דיאַגאָנאַל. זיך אויסשטעלן אי א' 
פֿון איין װינקל זאָל בּיזן אַקעגנדיקן. אַװעק- 
שטעלן דעם לאנגן טיש אי אַי. ;ער האָט צוריק- 


דאָס נעמען 


אין א 


אינאַסטראַ נע 


וועגס איבּערגעשניטן אי אי דעם גרויסן אוי" 
סערשטאָטיקן פּלאַץײ, בּערג, אין אַ פֿאַרגרעבּטער 
שטאָט. 

אין אַמישנע -- אַזװ. פֿטמ. זזו אומישנע, 
-+ 395. בּכּיוון. ;ער טוט עס אי אַי, צוילהכ- 
עיס, װײַל ער איז אין כּעס אויף מיר". אויך: 
אין-פמישנעץקייט. | 

אין אמת ואין חפד -- ַאיין עמעס וועאייץ 
כעסעדן פֿראַזע. תּח. 2??הושע, ד, 1. קקין 
אמת און קיין גענאָד', תּי. {צװייטע העלפט: 
;ואין דעת אלוהים בּארץ" -- און קיין דער- 
קענונג פֿון גאָט איז ניטאָ אין לאַנדין ;אי א' 
וי חי -- א הפקר-וועלט". 

אין אמת(ן) -- אַדװ 8 זװ. אױף 5 אמת, 
אין:דער:אמתן, בּאמת, אויף דער װאָר. , פֿריער 
האָט מען זיך געבּרוֹנזט, דעונאָך א' אי זיך 
צעקריגט". ,זומר צײַטן גיט מן אן פרייטאג 
צו נאַכט גנץ פרי שולן, אונ מן עשׂט... איין 
טייל בּענשן אי די זון אונטר גיט, דו היישׂט 
אי א' נאך ניט רעכט שבּת", עפש, דרך הישר 
לעולם הבּא, שקלאָװ 6, פּרק כט. ,אחד מני 
אלף טרעפֿט זיך װאָס קומט אויף פֿון אַזאַ ער- 

. ציאונג, איז דאָס טאַקע א' א' אַ װאונדער", 

קמ, 1866, פא 47 עאַ בּיסל אַהין, א בּיסל אַהער, 
פון יעדער זאַך דאָס אייבּערשטע, נאָר אי א' 
אַרײַן -- אָן תּורה... אָן װיסנשאַפט", שע, 
יטײַבּעלע". ,אי אין האָט דער ייַד יאָ בּאַװיזן 
אַז.. ., יופֿאָל, 1882, פא 50י. 

אַ נאַװוינע -- אַדװ פֿראַזע. זעלטן, ניט 

אָפֿט; װען דאָס איז א נײַס. געניצט סרוב 
איר מיט פֿאַרקערטן בּ. ,שוין, װילסט א' א נ' 
װידער געלט אויף נאַשערײַען?". ?אי א נ' זיך 

קריגן, אי אַ ני מאַכן פרידן", פֿװל. ,איז גרייט 
מיט מיר נאָכאַמאָל אי אַ ני זיך צעקושן", א 
גוגניצקי, סאָװ' היימלאַנד, 1961, יא 2. 

אינאַנאַנד(ער) -- אַזװ. צואַמען, מיטי 
אַנאַנד. איינס אין דאָס אַנדערע. צונויפמישן 
אקער) בּיטערע טראָפּנס מיט פֿאַרצוקערט װאַי 
סער. ,צוויי רעקלכר אין אַננדר װערין אויף 
גשנירט גיװעזין", 'כּ"י װעגן מעצער עלילת- 
דם' 1669 {פֿש ווון. ,צוויי בּיימער אײַנגעפֿלאָכטן 
אי'ער, גרינע. צעפּ אין גרינע צעפּ פֿאַרפּלאָנ" 
טערט", יהואָש, יבּיימערי. ;שפּאַנט דער דיכ- 
טערישער אימאַזש און דער פּאָעטישער פּאַטאָס 
אינאיינעם און איי, ש. בּיקל, שרײַבּער פֿון מײַן 
דור 1 אינאַנאַנדיק -- אַדי. איע שפּאַנונגען. 

אין אָנבּאַטראַכט נעמען -- צגז טרװ. נעם 
אי אָי, אי אַי גענומען. 59: אין כּאַטראַכט 
נעמען. נעמען אין אַכט. ניט פאַרגעסן זיך 
צו רעכענען מיט דעם, צו האָבּן עס אין זינען. 
נעמען אי אִי דעם שװאַכן פֿיזישן צושטאַנד 
פֿון.... אי אָי נעמען די קאָמפּליצירטע פּאָליטי- 
שע לאַגע. װערט געניצט אין אָפֿיציעלע דאָקו- 
מענטן, אין רעזאָלוציעס. 

אין אַנדערע אומשטענדן -- פֿראַזע. דטשמ. 

דזוו שװאַנגער, מעובּרת. טראָגעדיק. מײַן פרוי 
איז אי אַי אי 

אינאָסטראַ|נע -- אזי. רוסיצ. אויסלענ- 
דיש. פֿרעמדשפּראַכיק. ,איך זאָג נאָר אַז ער 





1242 


װײיסט ניט, װײַל סאיז אַן אי װאָרט", שע, אַ. אינאַ'9ט -- אַדי. 822ֿר. גאַליציזם. נר. ‏ אומ- געשפּרונגען די צײַט צו שטעלן זיך צום פּרי" 

דאָקטערי. + -נעץ (װנ: -נקע)) -- אויסלענ- פֿעאיק, אומטויגעודיק. זײַן אי פֿאַר דער אַרמײ. זיוו", נ. גאָלדבּערג, צוק, סעפּט' 1957, 

דער. | דניק -- אין אַרגאָ פֿון ייִדישע זעלנערס (אי אין -- ארײַן -- צגז פרעפ. צװישן די בּיידע 
אינאָסי'ט(אָ'ל) -- דער, -ז. פ9פ; אינאָזי"- מיראַנטן) אין פֿראַנקרײַך. | טיילן --- װאָרט אָדער װערטער צו בּאַצייכענען 

ט(אָ'ל), 2;איי 22גר. = (בּאָכעמיע) װײַסער אױנאָקולאַ|(טאַר -- דער, -ס. דעם אָרט. אָרט' קען דאָ האָבּן אויך אַ צװיי- 


אינאָסיט(אַ'ל) אין אַתֹּה בּן-חורין.., 


1. אינסטרן- 





| קריסטאַליזירטער קאַרבּאָהידראַט, צעלאָזלעך אין 
װאַסער 013(:06136). געפֿינט זיך אין געװעבּן 
| און פֿליסיקייטן פון געװיקסן און בּעלי:חיים, 
בּאַזונדער אין לעבּער, אין מוסקלען פון האַרץ, 
אין קערנער. װערט געניצט װי אַ מיטל קעגן 
געשווילעכצן און בּײַם פּראָדוצירן דעם װיטאַ- 
מין ם-קאָמפּלעקס. , פון די פֿאַרשיידענע צוזאַ- 
מענשטעלן מיט פיטין דאַרף מען נאָך דערמאַנען 
אײַזנפֿיטין (-+ 1077). . . א נײטראַלע אײַזנ- 
זאלץ פון א' (זעקס-פֿאָספֿאָר-זײַערס)", פֿגעז, 
ווילנץ 1929, מג 18,. 

אינאַסענטע -- אַדי. שפּאַ. נר. אומשולדיק. 
נאַאיוו. אַרויסקומען אי פון דער אױספאָרשונג, 
זײַן א', אָן קונצן. אַן אי מיידל, 


אין אסתר מגדת -- (איין .. . מאַגעדעסן זאַץ. 
תֹּח. ?כאסתר, בּ, 20. אסתּר האָט נאָך ניט 
געהאט אױסגעזאָגט!, תּי. |צווייטע העלפֿט: 
ימולִדתּה ואת עמה' -- איר אָפּשטאַם און איר 
פֿאָלקין געניצט מיט בּב: 1. אַן אָנצוהערעניש 
וועגן יעדן איינעם, װאָס בּאַהאַלט זײַן ייִדישן 
אָפּשטאַם, זײַן ייִדישקייט. ,קומט אין דער 
שולע אַרײַן א ילדישער לערער און פֿרעגט: 
װער קען יידיש?... אַלע שװײַגן! אי א' 
מ' -- דאָס פֿאַרלײקענען איז אין בּלוט 
אַרײַןײ, פרץ, געדאַנקען און אידייען. 2, בֹּאַז 
האַלטן א סוד, ניט אױסזאָגן: מאַכן א שװײג, 
און זי? גאָרנישט! אי אי מ' -- מאַכט זיך 
תּמעװאַטעײ, שע, טבֿיה. ,אי אי מ' -- ער (זי) 
מאַכט זיך געפּגרט", פֿװל. אי אי מי -- פֿאַר- 
בײַסן די ליפּן און שװײַגן. ,א' אי מ' --- מײַן 
טאָכטער, אסתּר, זאָגט מיר ניט מיט װעמען זי 
איז נעכטן געגאַנגען". שפּאַסיקער פורימדיקער 
אײַנטײַטש: ,אי אי מי -- אסתּר איז ניט געװען 
קיין זאָגערין, קיין מגידקע, זי האָט ניט גע 
האַלטן קיין דרשות". 


אין אַפּוטרופּ(ו)ם לעריות -- {... אפּאָט- 
ראָפּעס לאַאַראַיעסן זאַץ. תּח. ?ככּתובות, יג/ב; 
חולין, יא/ב. 'סאיז ניטאָ קיין אױפפּאַסער 
אויף (אָפּהיטער פֿון אומדערלױיבּטע) סעקסועלע 
בּאַציאונגעןי. געניצט מיטן בּ: ס'איז ניט שייך 
שמירה, קיינער איז ניט בּאַװאָרנט פון גע" 
שטרויכלט װערן, פון זינדיקן, װען ס'קומט צו 
ער-און-זי בּאַציאונגען. ענלעך צו: ,ס'קען גע- 
שען א סך, װען א מאן און א פֿרױ זײַנען אוג- 
טער איין דאַך", שװ. ,איך װעל אײַך ניט קאַ- 
ווירן אַז זיי האָבּן ניט געלעבּט װי מאַן און 
פרוי, איר װייסט דאָך: א' אַ' ל'". ,ער איז 
טאַקע א חסיד, אָבּער פֿאַר א שומר-נשים װאָלט 
איך אים ניט געמאַכט, אי אַי ליי. ,וי קלוג 
האָבּן אונדזערע חכמים געזאָגט: אי אַי ליי, קמ, 
6, פא 12. עווי אַזוֹי קאָן איך פאַרשטאָפּן 
די מײַלער, בּעת ער האָט פאָרט געלעבּט אין 
איין הויז מיט דער מעובּרתטע חולנית? און 
די גמרא זאָגט: אי אי ליײי, חג, צמח אַטלאַס וו. 


אין --- אַרום -- צגז פרעפ. 


| מענט אָדער אַפּאַראַט צום אינאָקולירן, בּו. 


2 (װנ דז) װער עס אינאָקולירט, -+ דװו. 
דציע -- די. אַקט אָדער פּראָצעס פון אינאָ- 
קולירן. 


אינאָקולירן -- טרו. -ליר, אינאָקולירט. ?כאיי 


ככל. 'אטנאייגלעןי. ‏ 1: (מעדיצין) ארײַנפֿירן 
אין א לעבּעדיקן אָרגאַניזם (דורך אײַנשפּריצן 
אונטער דער הויט) אָפּגעשװאַכטע לעבּעדיקע 
אָדער אָפּגעטײטע בּאַצילן, װירוסן אע און 


דורך אַרוסרופן א לײַכטע קראַנקייט װאָס אָט 


די מיקראַאָרגאַניזמען פֿאַרשאַפֿן, בּרענגען צו 
דער נייטיקער אימוניטעט (-+) קעגן דער אָנ 
שטעקיקער קראנקייט. אי די קינדער, די אימי- 
גראַנטן, אי פּאָקן, פּאָליאָ אדגל, 

2. (בּאַטאַניק) שטשעפּ(י)ען, מרכּיבֿ זײַן; 
אַרײַנשנײַדן שפּראַצאײגלעך, אַ ריטל, אַ דין 
צװײַגל אין אַ געװיקס פֿון דעם זעלבּיקן מין, 
אָבּער פֿון א קולטיװירטערער מדרגה, און דורכ" 
דעם פֿאַרבּעסערן דאָס װייניקער ניצלעכע גע" 
װיקס (כּדי צו קריגן בּעסערע פּירות, דערגרייכן 
דאָס געװיקס זאָל װאַקסן שענער אע). א' עפּל, 
רויזן אדגל. אי דעם עפּלבּום, דעם רויזנקוסט. 

9 (פיג) משפּיע זײַן עמעצן (געוויינלעך) צום 
שלעכטן דורך אָנשטעקן מיט פאַלשע אידייען 
אָדער שלעכטע מידות. א' אין עמעצן א 


-הפֿקר"בּאַציאונג צו אַלע װערטן. -ונג. -ער. 
אינאָקע'נט -- אומשולדיק, 


נאָמען פֿון א 
צאָל פּויפּסןט)ן. |די פאָרעם איז אין ייִדיש פּאַ- 
סיקער װי אינאָצענט.| ,דער פּופּס אי וא 
האָט פֿאַרװערט ייִדן זיך צו פֿאַרנעמען מיט בּאַנ- 
קירערײַ (1682) און אי וווא האָט בּאפוילן אז 
ייִדן מעגן פֿאַרקױפֿן נאָר אַלטע קליידער", ימ 
איבּז, שד ווצ, 280, 


אין ארדענוֹנג -- צוזאַמען מיט זײַן אָדער 


װערן. געניצט מיטן ב: סאיז (ס'װוערט) װי 
עס בּאַדאַרף צו זײַן; ניטאָ מער קיין שװערי" 
קייטן. ,--- זײַט איר דורכגעקומען מיט די שותּי 
פֿים? -- סאיז שוין אי אַ'". .-- װאָס הערט 
זיך בּײַ אײַך?! -- אַלץ איז אי אֵי". אי אי 


| מאַכן -- ספעצ: זאָרגן, זען צו קריגן די 


נייטיקע דאָקומענטן. ,דו מוזסט זיך מאַכן א' 
אַי! -- איך בּין שוין אי אָי, איך האָבּ שוין די 
אַרבּעטס-פּאַפּירן", רייד (פּאַריז, אָנהײבּ 30, 
יאָרן 20. י"ה 


צוישן די בּיידע 
טיילן --- װאָרט אָדער װערטער פארן אָפּשניט 
פון צײַט. אי א קורצער צײַט אי. קומען מיך 
זען אי א װאָך אי. א' צען מינוט אַי, װעט עס 
ווערן פֿאַרטיק. א' הונדערט יאָר אַי. ?אי דרײ 
טעג אִי װעט פּרעה אויפנעמען דײַן קאָפּי, תּי, 
בּראשית, מ, 13. ,אי זעקס װאַכן אי האָט זיך 
דאָס גראָז אונטערגעהויבּן", ע איזראַ, צײַג, 
קיִעוו 1928. ,אי עטלעכע יאַר אי איז אונטער- 


אין אשה מתח אלא לבּעלה 


טיקן בּאַטײַט, אויך פֿיג, -+ אין, בּבּ 1---4, גיין 
אי מאַרק (בּית'מדרש, שול, אאַזו) אַי. קלאַפּן 


- אי קאָפּ אַי. *האַקן װי אי קרויט אַ' = שלאָגן, 


שמײַסן א סך. ניט נעמען אי מויל אַ' קיין 
טראָפּן װאַסער. גייט א' אײַער רו אַ' -- אויך 


צו בּײַזע רוחות. אַרײַנלאָזן אי גן-עדן אי גיין 
אי טעאטער א'. קוקן אי איין פּינטל אַי. ,סאיז 


אי איין אויער אי, פון אנדערן אַרױס", פֿװל -- 
א) װען מע פֿאַרגעסט װאָס מע האָט א װײַלע 


- פרלער געהערט: 3) װען מע רעכנט זיך ניט 


מיט א מיינונג. שעלטן (אויסזידלען) עמעצן א' 
(זײַן) טאַטן (טאַטנס טאַטן) אַי. ;אַז מע 
קלײַבּט צו פֿיל, פאַלט מען א' א בּלאַטע 
אַ'": ?איידער א ייד גייט אי מאַרק אַ', קאָסט 
אים אַלץ װאָלװל"; ;אײַל דיך ניט, ציג, א' 


| װאַלד אַ, װעסט שפּעטער צום װאָלף אָנק 
- מען": פאַ װײַבּ קען שיקן אי קלויז אַי און קען 


טרײַבּן צום שמד"; גאז איין װײַבּל שטאַרבּט 


אין קימפּעט, שײַט זיך דאָס אַנדערע װײַבּל א' 


מקווה אַי צו גיין", שװ. קאַזױ װי עס אײַלט 
זיך א פֿויגל א' דער נעץ אַ'...", מס, משלי 


- תּקע"ד, ז, 23. עדי גרויסע... נעמען אים א' 


קאָן אי צום שווימען", ייל, ניט טױט, ניט לעז 
בּעדיג. ווילנע תּרנ"ח. ,איך יל (די שולן זאָל 


אוֹיךְ זײַן הויך, זי זאָל אויך שפּאַרן אי הימל 


אַי, פרץ, 'דאָס קראַנקע ייִנגלי. ;הט מן גנומן 
אי תִּפיס! אַי אַלי עלצטי פֿון יהודים", שי, ג/א. 
-- {איין אישע 
מייסאָ עלאָ לײבּאַאלאַן זאַץ. תּח. 2?סנהדרין, 


הכב/א. = אַ פֿרױ שטאַרבּט נאָר פֿאַר איר מאַן, 
ד"ה נאָר דער מאַן לעבּט שװער איבּער דעם 


טויט פון זײַן פֿרױ. -+ אין איש מת אלא 


ילאשתן. 
אין אַתֹּה בא לידי עבֿירה -- {... אַטאָ בא 


לידיי. אַװײירען זאַץ. תּח. 2כאָבות, ב, א. 7"ו 


- װעסט ניט קומען צו אַן (ניט בּאַגײן קיין) עבֿי- 
'רהי. |דאָרטן: ,טראכט זיך אַרײַן אין דרײַ זאַכן 


ואין אִתֹּה בּא.. .: ווייס װאָס איז פאַראַן איבּער 
דיר --- אַן אויג װאָס זעט און אן אויער װאָס 
הערט און אַלע דײַנע מעשׂים װערן פֿאַרשריבּן 
אין דעם בּוך", פיעט.ן ,אי אַי בּי לי ע' -- אין 


- טורמע אָדער אין די אַקאָפּעסײ, װערטל (בּעת 
| דער ערשטער ועלט-מלחמה). ,װען מען איז 


גוֹבר דעם יצריהרע צו די דרײַ נונען (נשים, 


נכסים, נקמה) --- איז אי אַי בּי לי צייי, װערטל, 
אין אַתה כיחורין לחבּטל ממנה -- 


.. בּען . . . לײיהיבּאַטײל מימענאָן זאַץ. תּח. 
2כלויט אָבֿות, בּ, יח. דו בּיסט ניט קיין 
פֿרײַער מענטש אװועקצוגיין פון איר (ניט צו 
טאָן די אַרבּעט), פיעט. געניצט מיטן בּ: מע 


| טאָר זיך ניט בּאַפרײַען, זיך אָפּזאָגן פֿון א 


געזעלשאַפֿטלעכער אָדער יחידישער אַרבּעט װאָס 
בּינדט זיך מיט אַ מאַראַלישן חוֹבֿ. , פֿאַרזיכערן 
דעם המשך פון ייִדישן װעלט-פאָלק -- לא עליך 


אין בּאָד אַרײַן 


המלאכה לגמור -- האָבּן מיר טאַקע געלערנט, 
אָבּער מע האָט אונדז אויך אָנגעזאָגט אַז אי אַי 
בּי'חי. . .ײ, טמז, 1966 ווט 29, 


אין כּאָד אַרײַן -- מיט פֿירן = אָפּנאַרן. 
,;איר װעט מיך ניט פֿירן אי בּי אַי!ֵ. רופֿן 
אי בי אַי. גיין פֿאַרבּײַ פֿײַטלען אי בי אי = 
א) גיין מיט אומנייטיקע אומװעגן: בּ) פֿאַרקריכן 
העט אין אַ זײַט בּײַ אַ װיכּוח, 


אין כּאַדענק נעמען--צגז טרו. נעם אי בּי, 
אי ב' גענומען (גענעמען). נעמן אין בֹּאַ 
טראַכט. בּאַטראַכטן. האָבּן אין זינען אוֹן טראַכטן 
וועגן דעם. {געװען אין לד בּיז אַן ערך 20, 
יייהן. ;איך שלאג השידוך ניט אױז, אַך ורק 
איך װיל עֶשׂ אין בּידענק נעמיך", גה, זי 216, 


אין בּאַצוג צוֹ -- צגז פרעפּ. דטשמ. 
בּשײַכות מיט. אי בּי צי פּאָליטיק, 


בּנוגעי 


אין בּאַר -- אין בּאַר געלט, אין מזומן געלט, 
בּמזומנים. קווען איר זאָלט דאָס האָבּן א' ב' 
װאָס דער... זון האָט מיך אָפּגעקאָסט", א. 
מאָרגענשטערן, עגל הזהב, ווארשע 1898, 


אין בּודקין בּד(יעות -- (בּציצות) -- 
וְאיין בּוידקני)ן בּעדייעס. . .ן זאַץ. צבּ. -+ דווו. 
מען איז ניט בּוֹדק יענעמס געדאנקען, צי ער 
איז פרום אָדער ניט גענוג פֿרום, צי ער טראָגט 
כּשרע ציצית אע. געניצט מיט בּבּ: 1. װען מע 
דאַרף העלפן אַ נױטבּאַדערפֿטיקן, זאָל מען ניט 
נעמען פֿאָרשן יענעמס מיינונגען אָדער פֿירונ- 
גען. 2. מע דאַרף זיך ניט גריבּלען אין דעם 
צווייטנס נשמה. / 


אין בּודקין למזונות -- {... בּוידקוי)ן לימ" 
זוינעסן זאַץ. תֹּח. 322נא בּתרא, ט/א. !מען 
איז ניט בּוֹדק (מע פאָרשט ניט נאָך) װעגן 
בּאַשפּײַזונגי, ד"ה ווען עמעצער קומט צום קהל 
(צו אַ געזעלשאַפֿטלעכער אינסטיטוציע) נאָך 
הילף און זאָגט אַז עֶר איז הונגעריק, דארף 
מען נישט חוֹקר ודוֹרש זײַן צי ער זאָגט טאַקע 
דעם אמת, נאָר מע דאַרף אים גלײַך העלפֿן 
ואָט דער עטישער אָנזאָג איז חל אויף יעדן 
יחיד: װען עמעצער. שטרעקט אס אַ האַנט 
נאָך א נדבֿה, דאַרף מען אים געבּן און ניט 
נעמען פֿאַרשן -- צי אַפילו נאָכטראַכטן -- 
אפֿשר פאַרשטעלט זיך יענער גאָר פאַר אַן 
אָרעמאַן-ן | 

א' בּ' לכּסוֹת -- {... ליקסוסן. דאָרטן. 
דאָס זעלבּיקע װען מע בּעט עפּעס זיך צוצן" 
דעקן אָדער אָנצוטאָן. 


אין בּו מתום -- {... בּוי מעסויימן זאַץ. תּח. 
ככישעיה, א, 6. אין אים איז קיין גאַנץ גליך 
ניטאָ, תּי. געניצט װעגן: א) א זייער קראַנקן 
אָדער דערשלאָגענעם. ;עֶר איז אַרױס א לעב9' 
דיקער פֿון לאַגער אָבּער אי בּי מ'"; ב) א מאָ 
ראַליש פֿארדאַרבּענעם. ;אין אים שלאָגט 
(קלאפּט) ניט קיין ערלעכער אָדער, א' בּי' מ'". 

אין בור ירא"חטא -- {... יערייי-כעיטן זאַץ. 
תֹּח. ?כאָבֿות, בּ, ג. א פּוסטער (מענטש) איז 
ניט (קען ניט זײַן) זינדפֿאַרכטיקי. פון הלליס 
אַפֿאָריזמען; לויטן רמבּם איז בּוּר' איינער 


1248 


- װאָס פֿעלט אים חכמה און תּורה, אינטעלעק- 


טועלע און מאָראַלישע אייגנשאַפֿטן, װײַל ער 
פֿאַרשטײיט ניט אונטערצושיידן צװישן גוטס 


און שלעכטס, 
אין בּידינו לא משלוות הרשעים. -- 


{ . . בּעיאָדײינו לוי מישאַלװאָס האָרשאָאיםן זאַץ. 
תֹּח. ?כאָבֿות, ד, יט. ימיר האָבּן ניט פֿון דער 
רואיקייט פון רשעים'. (צווייטע העלפֿט: עואַף 
לא מיסורי הצדיקים" --- און אויך ניט פֿון די 
יסורים פֿון די צדיקים'. .די מפרשים זאָגן אַז 
ר' ינאי שטעלט דאָ אַװעק די שװוערע קשיא פון 
'צדיק -- ורע לו, רשע -- וטובֿ לוי, פֿאַרװאָס 


מיר זעען גאַנץ אָפֿט אַז רשעים האָבּן שלווה, 


רואיקייט. ... און צדיקים לײַדן יסורים. און 
ער זאָגט אַז: אין בּידינוי -- מיר האָבּן ניט 


/דעם תּירוץ דערצו, מיר פאַרשטייען עס ניט", 


פיעטן געניצט מיטן ב: מיר בּאָדן זיך ניט 
אין ואוילטאָג און מיר זײַנען ניט אויף צרות; 
ניטאָ קיין בּאַזונדערע פֿרײיד און ניטאָ קיין בּאַי 
זונדערע לייד. .--- װאָס מאַכט איר? -- אַזױ 
זיך, א' בּ'י ל'...*. 


| אין בית .י+--ן,.. בּאַייִסן פֿראַזע. תּח. 2כשמות, 
ייב, 30, -+ דװו. 


'ניטאָ קיין הויזי. אי בּי אָן 
אַ צרה (קלאָג, פּלאָג, אע)) אי בּי אָן א סוד. 
;געשטאַרבּן מײַן װײַבּ, די עקרת-הבּית -- איז 


טאַקע אי בּ' -- דאָס הויז איז קיין הויז ניט 


מער". ,, אין אונדזער קיעװער געגנט איז א' בּי 
אָן א פֿידעלע", פרץ, 'גלגול פון א ניגוןי 


אין בּית אֲשר אין שם (מת) -- {... אַשער 


| איין שאָם מעסן זאַץ. תּח. -+ דפֿװ. דאָרטן 
וועגן מכּת-בּכוֹרות: ,סיאיז ניט געווען אַ הויז, 
װאָס דאָרטן זאָל ניט זײַן א טויטער", תּי.ן גע- 


| ניצט מיטן ערשטיקן ב, און אויך פֿאַראַלגע- 


מיינערט. ,דאָס אומגליק האָט קיינעם ניט אויס- 


:געמידן. ס'איז געקומען די כאָלערע און א' בּי 


אֵי...*. ;די נאַציס האָבּן פאַרטיליקט דאָס 
שטעטל, קיינער איז ניט געבּליבּן, אי בּי אַ'...*. 
געניצט אויך אָן דעם לעצטן װאָרט. ?אי בּי אַי 
,,,. אין שם אַ געמישטע חתונה". ;א' בּי 
אי ... אין שם קנאה און שׂנאה". ,א בּ'א"'י.. 
אין שם װאַנצף 


אין בּיתידין יכול לבטל -- |... בּעודן יאָ 


כל לײיװאַטײלן זאַץ. תּח. פכעדויות, א, ה; גיטין, 
לו/ב. אַן (אַנדער) בּית-דין קען ניט מבֿטל 
מאַכן (אָפּשאַפן)! |צווייטע העלפֿט: דבֿרי בּית" 


! דין חבֿרו עד שיהיה גדול ממֿנו ...ן. ,די הײַנ- 


טיקע רבּנים טאָרן ניט מבֿטל מאַכן א מנהג, 
װײַל אי בּ"די . . .=. געניצט אויך אויסגעבּרייי 
טערט: ,די הײַנטיקע אֲסיפֿה טאָר ניט בּײַטן 
די החלטה פון דער פֿרזערריקער, װײַל א' בי 
די 5 , / ,2 


6 + + 


אין בּכּך כּלוֹם -- {... בייקאַיך קלוימן זאַץ. 


תח. ??דמאי, א, ד. עיטאָ אין דעם גאָרניט', 
ד"יה עס מאַכט ניט אויס, עס שאַט ניט, סאין 
קיין בּייז ניט. ,נו, אַז. איך האָבּ דיר ניט גע" 
ענטפֿערט אויף דײַן בּריוו, איז װאָס? א' ב' 
כּיײ, פּבּ. , פאַר קאָפּװײטיק דאַרף מען זיך ניט 
שרעקן, א' בּי כּ'"; ,א גלעזל טיי און אַ קאַ- 


פּיטל תּהילִים קענען ניט פֿאַרשאַטן, אי בּי כַּי. 


אַ קאָלעקטיװ, 


אין בּפֿיהו נכונה 


אין כּכלל אלא מה שבּפֿרט -- |... בּיכ- 


לאַל עלאָ מא שעבּיפֿראַטן זאַץ. תּח. ?כבּכורות, 
/א. ססאיז דאָ אין כּלל בּלויז דאָס װאָס 
סאיז דאָ (איז אויסגערעכנט) אין פּרטי. איינע 
פֿון רי ישמעאלס דרײַצן מידות --- די אוֹפנים 
וי אײַנצוטײַטשן די תּורה, למשל: פפֿון אֵל 
דײַן פֿיך (בּלל) זאָלסטו הײיליקן דעם זכר, דעם 
ערשטלינג פֿון אָקס און שעפּס" (פּרט) תּי, 
שמות, לד, 19. די אויסרעכענונג פון פּרטים 
בּאַגרענעצט דעם כּלל, ד"ה דאָס הייליקן דעם 
זכר איז חל בּלויז אױפֿן אָקס און שעפּס. גע- 
ניצט מיטן ב: מע דערקענט, מע שאַצט אָפּ 
א קיבּוץ לויט דער אויפפֿירונג 
פֿון זײַנע יחידים. ;די ענטפֿערס פֿון אַ היפשער 
צאָל יחידים װעזן, אונדז די שטימונג אין לאַנד, 
װײַל אי בּי אי,. ,". 


אין כּוידוד בּא... -- {... בּענדאָוויד באָ...ן 
אָנהײבּ פֿון עטלעכע מימרות, װאָס װײַון אָן 


דעם סימן אָדער תּנאי, װען משיח װעט קומען. 
'דודס זון {לויט דער טראַדיציע שטאַמט משיח 
פֿון בּית-דודן װעט ניט קומעןי (סײַדן) יי. 

| א) ,2. אלא בּדור ישכּולו זכּאַי אן 
(בּדור) (ש)כּולו הייב -- {... עלאָ בּעדאָר 
שעקולוי זאַקײַ אוי... כאיעװן ??סנהדרין, 
צח/א. משיח װעט קומען נאָר אין א דור װאָס 
װעט זײַן אינגאַנצן ריין, גערעכט, אָדער אינ- 
גאַנצן זינדיק, שולדיק. ,די ועלט איז פול מיט 
רשעות, ס'איז משיחס צײַטן. איר ווייסט דאָך -- 
אי בּיידי בּא. . ."; 

3) ... עד שיכלו נסי-הרוח מישׂראל 
-- {. .. אַד שעילכלו גאַסײ:האָרואַך מעייסראָעלן 
ככסנהדרין, צח/א. ...סײַדן ס'ועלן מער 
ניט זײַן קיין גרויסהאַלטערס בּײַ ייִדן. 

ג) ... עד שיתיאשו מן הנאולה -- 
. . שעילסי'אָאַשו מין האַגעאולען 2?סנהדרין, 


{ צז/א.  .+/‏ סײַדן מע װעט זיך מייאש זײַן אין 


דערלייזונג, ד"יה אומגעריכט, ווען מע װעט שוין 


. אױפֿהערן צו האָפֿן אויף גאולה, 


ד) ... עד שתּכלה פּרוטה מן הכּיס 


| -- {... שעטיכלע פּרוטע מין האַקיסן ?סנ" 


הדרין, צז/א. ... סײַדן עס װעט אויסגיין דער 
(לעצטער) גראָשן פֿון בּײַטל, קעשענע, ד"ה 
װען די עקאַנאָמישע נויט װעט זײַן זייער גרויס. 


אין בּנותיישׂראל חפֿקר -- {... בּנויס ייס 
| ראָעל העפקערן זאַץ. תֹּח. פכיבמות, קו/א. 


ייַדישע טעכטער זײַנען ניט (קיין) הפקר. ,מיר 
האָבּן זיך אַנטקעגנגעשטעלט די כוליגאַנעס װאָס 
לויערן אויף אונדזערע טעכטער, א' בּייי' ה'". 
,מע טאָר ניט צוזאָגן חתונה האָבּן און דער" 
נאָך ניט האַלטן װאָרט --- אי בּיייי הי" 


אין בּעליהנט מכּיר בּנפו -- {... בּאַלהאַי 


נעס מאַקיר בּעניסוין זאַץ. תֹּח. 2כלויט נידה, 
לא/א. |דאָרטן: יאַפילו בּעלינס אינו מכּיר בּנסו} 
דער בּעלינס פאַרשטייט זיך ניט אויף זײַן נס, 
ד"ה דער מענטש פֿאַרשטײט אַליין ניט אָפּצו 
שאַצן אַ גליקלעכע פּאַסירונג. ,, מע דאַרף גוֹמל 
בּענטשן און מע בּענטש ניט, װײַל אי בּייה'. , *. 


אין בּפֿיהו נכונה -- |... בּייפֿיהו נעכוינאָך 
| זאַץ. תֹּח. ?כתּהלים, ה, 10, 


יניטאָ אין זייער 





אין בּרירה. 


(זײַן) מויל קיין ריכטיקייט', תּי. ,מע קען אים 
ניט גלייבּן א װאָרט, אי בּי ניי. 


אין בּרירה -- {... בּריירען פֿראַזע אָדעֶר זאַץ. 
כגיטין, כד/ב; עירובן, לו/ב אאַ. ניטאָ 
קיין אַלטערנאַטיו, קיין מעגלעכקייט אויסצו" 
קלײַבּן. ניטאָ קיין אויסװעג. מע קען זיך 
ניט העלפֿן, טאָן (געבּן) עפעס א' בּי. א' 
בי -- מע מוז סײַװיסײ. אויך: פֿאַר א' בֹ', 
בּאין ברירה. ,אי בּי איז אַ גרויסע גזיי 
רה": ;א' בּ'י -- מעג מען טאָן אַן עבֿירה"; 
פֿאַר אין (בּאין) בּרירה בּאַגייט מען אַן 
- עבֿירה", שװ. ;א' בּ' -- װילסט גיט בּלײַבּן, 
פאָר געזונטערהייט". ;אי בּי -- יעדזש קוסאָ- 
בּיע" {= פֿאָר זיך אַליין}. קדי גלײַכע זכויות 
{גלײַכבּאַרעכטיקונגן זײַנען תּמיד נאָר א גרויסע 
נדבֿה װאָס מע גיט אי בּי דעם ייִדישן פֿאָלק, דעם 
בּעטלער", ממוס, אַ סגולה.... {נפֿאַרשװײַגן 
נאָר מחמת א' בּ' צו פֿאַרהיטן, מע זאָל ניט 
דאָס מפרסם זײַן אין רוסישע צײַטונגען", קמ, 
6, פא 25. ,דער בּעסטער גענעראָל איו גע 
וען אי בּייי, רייד (א"י, װעגן נצחון אין 1948 
- איבּער די אַראַבּישע אַרמײען). ,דער גענעראַל 
אי בּי האָט בּאַפֿױלן ר' ישׂראלן אויך -- צו 
זיגן", טמז, 1967 ע 29, שפּאַסיק: א' בּ' -- אַז 
עס איז דאָ איין בּרירה, איז דאָך די צרה ניט 
אַזױ גרויס! א"בּ"יוד -- אָפּגעפֿרעמדטער 
ייד װאָס דער ניט-יידישער אַרום צװינגט אויף 
אים אַרויף דאָס פֿאַרבּינדן זיך מיטן ייִדישן 
כּלל, | | 

-דיק -- אַדי. אַן א"בּיע סיטואַציע. אין- 
בּרירהווען -- אוטו. 1. געדויערדיק לעבּן 
אין אַ סיטואַציע פֿון אין בּרירה, ‏ 2. כּסדר 
זאָגן (זיך פאַרענטפערן מיט) אין בּרירה. אָפּטאָן 
מיאוסע שטיק און דערנאָך א""בּ, 

אין ג;אָטס אויערן -- פֿראַזע. בּײַם הערן 
אַ בּרכה, אַ וואונטש: ,פֿון דײַן מויל אי גי א' 
(אַרײַן)". ׂ 


אין נאָטס ווילן -- פֿראַזע. אַרכ. זזו בּעז 
רת'השם, אם ירצה השם. ער צירט ,.. צִי 
קאַפֿן סחורה. האט דער חבֿר צו אים גיואגט: 
זאג אין גוטש װילן", בּראַנט, פּרק נ. | 


אינגאַלקע -- די, ס. 
וט 8 


אין גאַנג לאָזן -- צגז אַקוזװ. אָנהײבּן ניצן. 
אַרױסגעבּן אויף צו ניצן. אי ג' לי נײַע אַסיגנא 
ציעס. לי' אי ג' די נײַע מאַשין. ,גייט אַרום 
מיט א שטעקן װעלכן ער לאָזט פון צײַט צו 
צײַט אי גיי, עלמאַר ריװואש, סאָװ' היימלאַנד, 
2, פא 6. אויך: אין גאַנג זיַן -- זײַן 
פֿאַרשפּרײט. ,עס זײַנען אי גי פאַלשע צענער" 
לעך". 


איננאַנצן -- אַד. 1. בּסךהכּל, אין סכום, 
אין דער סומע. פֿאַרמאָגן אי עטלעכע קערבּלעך. 
;-- װאָס האָט ער א'? --- 53 זאַכן (פּרעדמעטן): 
אַ פּעשל קאַרטן און א העמד אױפֿן לײַבּ (און 
אַ װײַב)". ,אי האָט ער איבּערגעהאט דרלי װל- 
בּער און זוכט איצט א פערטע". ,געקויפט בײַ 
איין סוחר 422 עמער װײַן און בּײַ דעם אנדערן 


דזוו אולענגאַלקע, 


1244 


2 עמער. װילסטו וויסן וויפל עמער דו האָסט 


א'"י, מלאכת מחשבֿת, ווילנע 1874. 


2. ניט מער װי, בּלויז, נאָר. ,געװען אַ 
משפּחה אַ גרויסע, א פאַרצװײַגטע, און געי 


בּליבּן -- א' איך און מײַנע א קוזינקע". ,ס'איז 
אי אַ האַלבּע מײַל פֿון דאָרף"- ער איז אַזױ 


רײַך, בּאַדאַרף ער האָבּן אי צװויי קינדער", שע, 


טביה. 

9. אָן שום צוגאָבּ פֿון נאָך עפעס. ,זי איז 
אי נערוון". ,דער פּלאַן איז אי אַ נאַרישקײיט". 
;װאָס אַזױנס װעל איך דאָ געװינען? װייס 
איך דען נישט אַז סע איז א' בּלאָטע מיט 
בּלאָטע?*, צייט, ציטירט פֿון א בּראַצלעװער 
תּפֿילה. ,אי איז ער געוען א דאַר אויסגעדיי- 
וערט ייִדלײ, ממוס, שלמה. ,ער איז א' שׂכל 
און איר זענט אי געפיל", בּאַש, פֿאָר, 1967 1811, 

4. גאַנצערהיט, אין א פֿולער מאָס. צוזאַמען. 
;אָט איז די משפּחה א'". ,הלואַי איבּער א 
יאָר אי" {= געזונט, אַלע צוזאַמעןן. ;המבדיל 
בּין קודש --- מיט א מיידעלע איז אַלע סוֹדות, 
פֿאַר א מיידעלע איז גאָר א', מיט א מיידעלע 
איז גוט צו טאַנצןי, פ9ל. ,איך קויף אַװעק די 
דאָזיקע שטובּ א' מיט אַלע דרײַ חדרים", שע, 
יווען איך בּין ראַטשילך', *זײַן ניט א' = ניט 
אי געזונט, ניט מיט אַלעמען, אַ בּיסל קראַנק. 
, מײַן אשה איז נישט געװען א', נישט חלילה 
קראַנק. . . נאָר אַזױ, נישט בּקויהבּריאה", פרץ, 
'אין פּאָסטװאָגױי 

9. אין פֿולן אַרומנעם. זען דאָס בּילד א 
;אין אַ שערבּל זעט מען נאָר די נאָז, אין אַ 
שפּיגל זעט מען זיך א'", שװ. גאָט איז א בּאָרד, 
אָט איז אַ פּנים, און אָט איז דער טאַטע א", 
ממוס, אַ גרויע האָר'. ,װען דו װאָלסט האָבּן 
פֿליגלען. . . װאָלסטו דאַמאָלסט די ערד געזען 
אי און װאָלסט זען אַז זי אי קײַלעכדיק", י"ז 
בּןךאַריה, אַ װעלט מיט װעלטעלאַך, ווילנע 1894. 

0 פֿאַר אַן אַדי (פּאַרטיציפּ, סובּסטאַנטיװי 
רונג) װײַזט אויף דער הויכער אָדער העכסטער 
מדרגה פון אייגנשאַפט. אי נײַ, פרעמד אאַזו. 
זײַן אי געזונט. װערן אי היימיש אין א נײַער 
סבֿיבֿה. ,ער איז דאָ א' איבּעריק". ;די מדינה 
איז דאָך אי פול מיט ליגן", נחבּ, 'מעשׂה מבּעל- 
תּפֿילה', , בּײַ דער אנדערער פֿאָרעם פון טובּער- 
קולאָז האָט דער דאָקטער זיך געפילט אי אומ- 
מעכטיק", פגעז, פּאַריו 1949, :א 4. שאיך בּין 
אי אַן איבּערגעקערטער", אַלף כּץ, צוק, מי- 
יוני 1965, ,בּײַם עפענען די אַלטע פעקלעך 
צרות. .. מכּות, נאָך א' ניט אויסגעהיילטע", 
ממוס, שלמה. ,פֿאַרדעקט דאָס פּנים מיט אירע 
נאָך נישט אי פאַרפֿלאַכטענע האָר", ספ, סודות. 


?. מיט אַ װערבּ -- לחלוטין, אַבּטאָלוט, בּיזן 
סוף, אָן איבּערבּלײַבּ. אױפֿעסן א!, ניט איבּער- 
לאָזן אויף שפּעטער. עמעצן אױסהאַבּן א" 
*מאַכן עמעצן א' אויסצודרייען = אױיסלאַכן, 
דערנידעריקן, אָפּנאַרן. א' פּטור װערן פֿון אַן 
אָנשיקעניש. , קומט פּלוצלינג אויף אונדז א 
שלאַנג.... און נעמט איינעם פון אונדז און 
שלינגט אים אײַן איי, איין שיינע מעשׂה |צענ 
טורע װענטורען, זשיטאַמיר 1862. ,אויף אַלע 


אינגבּער 


מלאָכות װאָס מע טוט אום שבֹּת איז מען אנ 


דערש ניט חײיבֿ סײַדן איינער טוט די מלאָכה 


א'", איבּז תּקוני שבּת, אוסטרהא 1818. עלא 


מיר . . . זיי גאָר א' אין דער ערד אַרײַנלײגן", 
- מס, משלי תּקע"ד, א, 12, ,גאָט נעמט בּײַ איר 
| אי די פֿיס אַװעק", ממוס, פרק שירה. ,הערטס 


נאָר אויס איי, טעיאַטאָר. ,מע האָט צוגענומען, 
אױסגעצאַפּט, אויסגעמאַנטאַטשעט.. . אי בּיז דער 
לעצטער פּרוטה"ײ, שע, 'דאָס גרויסע געווינס' 
8. היבּט אַרױס נאָר איין גליד אין זאַץ. 
,דאָס איז אי ניט מײַן שולד". ,אוי, ייִדן, ייִדן, 
שולדיק אי זײַנען די חטאים". ,מע האָט אים 
אײַנגערעדט מיט א' אַן אַנגעשטעלטער זאַך". 
,טוט ער תּשובֹֿה. . . און װוידער {זינדיקן), איז 
דאָך די טומאה א' בּשעת זײַן תּשובֿה", פוקח 


-עורים, שקלאָוו 1832, אות כּ. ;די אָרעמע בּחוי 


רים צװישן זיי האָט ער גאָר א' אויף זיך גע 
נומען", פרץ, פֿאַלקסטי געשיכטן, ,דער שלעכ- 
טער סוף. . . איז נאָר דערפֿון אי געקומען װאָס 
עס איז געשען אין אײַלעניש", ממוס, אַ 
סגולה. . . . ,פון צאָלן זיי שׂכירות. . . איז דאָך 
אי אָפּגערעדט", בּ. שעפֿנער, פאָר, 1965 וט 1. 


9. עליפּטיש, דורכגעלאָזן: זעט אס װי 
פונקט װי. , מײַן מיידעלע איז א' די בֹּאָבּע 
מלכּהלע ע"ה". ,קוק איך אויף אים, אויף מײַן 
דודלען הייסט דאָס -- א' ער, עליו השלום, 
אַפֿילו מיטן הוסט", שע, דאָס טעפּל. עדי 
ישיבֿה... בּאַשטײט פון איין גרויסן צימער, 
אויסגעשטעלט מיט טיש און בּענק, א' װי אַ 
בּית-מדרש", ממוס, שלמה. ,אים גייט אין דעם 
אַז דער {געבּראָטענערן האַז זאָל שטיין א' װי 
א לעבּעדיקער", ייז, אַלט-שטאָט* 


אין גאַנצן -- טייל פון אַ פֿראַזע. אי גי װאַלד. 


,אי גי הויז זײַנען דאָ נאָר דרײַ צימערן". א' 
גי שמועס האָט מען ניט דערמאַנט. , ,י, 


אינגכּער -- דער, ז. אויך: אינבּיר, אַרכ. 


1 //108606 :2470 פין קרײַטעך. גע" 
וויקס װאָס זײַן היים איז דרום-מזרח אַזיע און 
װערט קולטיווירט אומעטום אין װאַרעמען קליי 
מאַט. זײַנע פליישעדיקע װאָרצלען האָבּן א 
ספּעציפֿישן ריח און אַ טערפּקןע)ן, האַרבּלעכן 
טעם. אי איז פֿון די וויכטיקסטע געװוירצן בּײַם 
קאָכן און בּאַקן, בּײַָם גרייטן געטראַנקען. טװ 
פֿאַר 'קדה' (שמות, ל, 24) בּאר משה, בּאר 
התּורה. אין אבּ, שׂבּ, סשי סינאָנים צו 'זאַנג" 
בּילי אין פֿאָלקס-מעדיצין -- אַ רפֿואה צו מאָגן" 
קראַנקייטן. ,אי פֿײַכטע פון בּוים, אַפֿילו רויי 
ערהייט, אָדער טרוקענע, נאָר געפּרעגלטע, 
אָדער צעריבּענע מיט צוקער -- איז אַלץ ודי 
בּרכהן בּוֹרא פּרי האדמה", בּרכות מנחם ו(ְקצי 
ניגסבּערג תּריחן,. ,בּײַם מאכן חרוֹסת האָבּן 
מיר אַרײַנגעשאָטן א סך צימרינג און אַ בּיסעלע 
צעשטויסענעם א'". ,נים אינגבּר אוני שיל דשׂ 
אויישרשע דר פֿן", כּײי 'ספר הרפֿואות, 1474 
ודווקא, ית 417 עאונ' די אנדרי האט גהייסן 
(קציעה), לשון אינגבּר, דען איר גישמק אין 
זיס אונ' גוט גיוועזן אַז איין אינגבּר", סהמ, 
איובֿ, מב, 14. ,... לויפן אין דער דינסטט 
שליחות נאָך פֿעפער, א' מיט צימערינג צום 





אינגבּערל - 


קוגל", ממוס, קליינמענשעלע. שאַ קליינע א" 
געלע זן פֿאַרטײַעט הענגט אין רוים", הר, 
פֿאַרנאַכט. : 
אגעבּעקס: א"פּלעצל: א"קוכן: 
א-קיכל. אײבּיר; א"װאסער: אײװײַן; 
א"ליקער. 0111012216 /00ו8ת21. 
איננבּערל -- דאָס, -עך. קיכל, פּלעצל, װאָס 
איז צוגעפּראַװעט מיט אינגבּער. איעך מיט האָ- 
ניק. אַ פֿירקאַנטיק אי. ,אויף א'עך מיט מעָל 
מאַכט מען א בּרכה ב"מ |בּורא מינין מזונות", 
בּרכות מנחם |קעניגסבּערג תּרי"חן. ,איעך פאר- 
קויפט מען נעבּן דער תּלמודיתּוֹרה צו גראָשן 
אַ שטיקל", אַר, 'דאָס בּענטשערלי. 
אין גוזרין גנזירה ו על /הציבּור -- (איין 
גויזרין גזיירע אֵל האַציבּורן זאַץ. תּח. ?כבּבֿא 
קמא, עט/ב, אא. !מען איז ניט גוֹזר (מע גיט 
ניט אַרױס) קיין גזירה (נײַע האַרבּע תּקנה) 
אױפֿן ציבּור' (כּלל, אויפן קהל)), |צוייטע 
העלפט: אלא אם כּן רוב הציבּור יכולין לעמוד 
בּה' --- סײַדן דאָס רוב פֿון קהל קען עס דורכ- 
פֿירן אין לעבּן, קען זיך צופּאַסן צו אים), ד"יה 
אַ געזעץ, א תּקנה, אַ בּאַפעל האָבּן א זינען 
ווען מע קען זיי דורכפירן; מע דאַרף זיך רע" 
כענען מיט די מעגלעכקייטן דורכצוזעצן אין 
לעבּן נײַע געזעצן אָדער דעקרעטן. ,אין דער 
צײַט פון פֿאַרװערן אַלקאָהאָלישע געטראַנקען 
האָבּן זיך פֿאַרמערט פֿאַרבּרעכנס, האָט מען 
אָפּגעשאַפֿט דאָס געזעץ, װײַל אי גי ג'...". 
אין גוטן -- אַדװ. פיט גוטן, אין גוטן מוט, 
בּשלום. אָן אַקעגנשטעלן זיך. ,א מאַן איז איינס, 
אַ פרוי קען זײַן נול, צוזאַמען אי ג' זײַנען 
זיי צען", װערטל. ,זי עז אין דער גוטי העטן 
קענן פר גלײַכן {(= מאַכן א פּשרהן", װינץ, 30, 
,וועלין מיר די יסורים אויך אי ג' אויף נעמןי, 
בּראַנט, פּרק ט. אדער קעניג האָט גערופֿן 
אסתּרן און האָט איר געזאָגט אי גיײי, חתן-המלך, 
| פּשעמישל תּר"ע. ,כ'קאָן דאָך נישט גלייבּן אַז 
די מחותּנים װעלן אַזױ גאָר א' ג' בּאַשטײן 
אויף מײַן פירעכץ", י. האַלפערן, שיינדעלע, 
װאַרשע 1913 אויך: א' נ' מום -- .טרייס- 
לען בּשעת מעשׂה מיט אַ פּאָלע, נישט צו מיי- 
נען דערבּײַ חלילה עמעצן צו בּאַלײידיקן, נאָר 
גלאַט אַזױ א' ג' מיי, שע. 


איננו"ש -- דער, ץ. װנ -קע, 'ס. צוגעהע 
ריקער צום קאַװקאַזער שבֿט טשערקעסן. (אין 
צאַרישן רוסלאַנד זײַנען געװען ספּעציעלע מי- 
ליטערישע אָפּטײלונגען פון א'ן, װאָס האָבּן 
זיך אויסגעצייכנט מיט זייער אֲכזריות בּײַם 
אונטערדריקן אױפֿשטאַנדן;ן ,אין אַלע ארומיקע 
דערפֿער זײַנען צעשטעלט געװאָרן צו צװויי ראָי 
טעס א'ן", בּערג, בּײַם דניעפער װ. 


אינהיפֿן -- אַדװ. אין אַ קורצער צײַט אַרום. 
מיט אַ קורצן (הגם אומבּאַשטימטן) אָפשניט 
פֿון צײַט צװישן דעם װאָס װערט אַרױסגעזאָגט 

| און דעם װאָס װעט געשען ;זיי װעלן א' 
חתונה האָבּן". ,מיר ריכטן זיך אויף א בּרית 
אָדער אַ מזליטוב טאַקע גאָר א'". ,עס זאָל 
זײַן דײַן װילן פֿון פֿאַר דיר, גאָט אין הימל, 
.. אַז דו זאָלסט װוידער אויפריכטן דײַן שטאָט 


1248 


אייי, ממוס, 'צוריק אַהיים'. ,מײַן נאַכט פֿאַר- 
= גייט, אין קבֿר פֿאַרקריכן די מתים אי און נעי 

מען מיך מיט", צייט, 'שאָטנס אױפֿן שנֵייי, 
מוואו עס געפינט זיך דער בּית-עולם פֿון שטאָט, 
| אָט דאָרטן איז מײַן אָרט גאָר אינגיכסטן", 
0פ, יודישער קאַלאָניסט. 


אין גיכן -- פֿראַזע. פֿאַרשװויצט װערן א' ג' 
לויפן. אי גי גאַנג פֿון די געשעענישן, 


אינגל -- -+ יונגל. 


אינגלו"װײַן -- דער. סטוטש. 
ברעכן. 


אין נגלײַכן געלם--אַדז פֿראַזע. טיט אַ 
פּרײַז װאָס איז ניט צו הויך און ניט צו נידעריק. 
אַזױ װי עס איז טאַקע װערט. קױפֿן סחורה 
א' ג' גי. ,דאָרטן איז דאָ חפצים וויפל אין קאָפּ 

- האָר, װאָס מע קריגט זיי גאָר א' ג' ג'", ײל, 
וועלט לוח, אַדעס תּרמ"ג, 


אין גם אחר -- (איין גאַם עיכאָדן זאַץ. תּח. 
ככתּהלים, יד, 3. (קיינער טוט ניט קין 
גוטס'ן 'ניט צומאָל איינער', תּי. געניצט מיט 

! בּבּ: 1. ניטאָ איינער (קיינער) אַ רעכטער, ניטאָ 
קיין איין אָנשטענדיקער מענטש. ,די דאָזאָרעס, 
קהלשע קליאַמקעס, אַ בּאַנדע גנבֿים, אי ג' איי, 
| ;אי גי אי זאָל גיין אין תּפֿילין רעכטיק װי דער 
דין", שמו פּלאי, ספֿר האמת והשלום, לעמבּערג 
3, 2 קיינער איז ניט געבּליבּן. גדי נאַ- 
ציס האָבּן אויסגעהרגעט די ייִדן פון מײַן שטע" 
טל, אי גי א'". ;נאָך א לעװאַנדע... אי גי אי 
ווער עס זאָל קענען ממלא מקומו זײַן", ייפֿאָל, 
8, יא 14:113, | 


אין געביי פּרעננשן -- צגז טרו. אַרכ. אָר- 

| גאַניזירן, אױספֿורעמען, אַרײַנבּרענגען אַן אָר- 
דענונג. ,דיזי ריד פון דען גרושן מאַן (רי אליי 

בּחורן דער דאש לשון הקודש האָט. .. אין גבֵּא 
גבּראַכט דורך זײַני ספרים". 


אין געהיי'ם -- אַד. בּסוד, געהיימערהייט. 

- אָפּמאַכן עפּעס אי ג'. ,האָבּן אָנגעגורט זייערע 
לענדן און זײַנען אַרױס פריער אי גי און דער" 

- נאָך אין אַן עפנטלעכער מלחמה", יוסף מאַרי 
גאָשעס, עראינערונגען פון מײַן לעבּען 


אין געװאַלד -- אַדו. אַרכ. 
אונטער דער ממשלה פֿון, ,די קינדר די קומן 
די זײַן אין גװאלט לילית אוני אירי דינר", 
בּראַנט, פּרק לג, 

אי'נגעווייר -- די, מצ. 666166-חו :147:4. 
1 די אָרגאַנען אין חלל פֿון בּויך {ניט דזװ 
געדעריםן קישקעס, לעבּער, נירן אאַ. טװ פאַר 
יהקרבֿ' (ויקרא ה, 21 אאַ) ,איך ויל לובּן 
מיט מײַנם לײַבּ גוט, אֵל מײַני אין גיוייד זײַן 
הייליגן נאמן", בּראַנט, פּרק י. א(בני מעיים) 
אונד אינגעװייט", הבּחור חנוך בך' צבֿי הירשׁ 
סג"ל איבּז, אגרת בּעלייחיים, הענא 1718. ;אַלי 
אינגוואנט אוני גידאַנקן וקרבֿ וכליותן זיי זינגן 
צו דײַנם נאמן", בּרכת המזון (הגדה של פ9סח), 
אַמשט 1723, סב/א. ,אַלשׂ עשׂ קאם דש בּרוט 
אין אירי אין גיװוייד דא שטארבּן זיא פון שטונד 

| אן", יוסיפֿון, אַמשט 1661. ;געלאָפן דורך די 


ישטומע וייען, 


אַ מיטל צום 


אין רשות פֿון,- 


אין גרונט 


גאַסן. מיט אַ פֿײַער אין מײַנץ א" 
אייװאָרעם. 
אויך דאָס 4 דער, -ן. ,שטרעקט מײַן פֿרײַנךד 

די האַנט צו מיר, בּרומט צו אים מײַן אייי, פרץ, 
פֿינף מגילות. ,סיבּראָט אים דאָס א' אויפצן- 
שטורמען, אױפֿצורודערן אַלעמען", בּרוך האַי 
גער, מלכות חסידות. ,ר' פּנחסעס א' האָט 
געװויינט אין די נעכט", יחיאל לערער, מײַן היים. 
וָפֿטמ: אינגעװואַנט 2 אין פּלוס געװאַנטן, 

- /2, פֿיג. בּכלל דאָס אינעװײניקסטע, דאָס 

פֿאַרבּאָרגענע. צעבּויערן די אין פֿון דער ערד, 
דער אי פֿונעם טורעם. .איך זוך תּמיד אָנװײַזונ- 
גען רק אינעם אי פון דער שפּראַך גופא", נפ, 
יוּפֹֿאַ, 1938, 8. ,אַ װילדער װייגעשריי פֿון 
פֿעלדזן-אץ", יהואַש, בּאַרגיגעװיטער. ,ער 
װײַזט אים דעם אי פֿון מאָטאָר", ייז, .. קאַר- 
נאָװסקי. ,.. .א קערן װאָס טראָגט אין זײַנע 
אין אַ בּאַשטימטע שליחות", סוצ, פעסטונג. 
;גראָבּיטראַקטאָרן רײַסן אַרױס די סודות פון 
די. בּערגיװיסטענישן, אַנטפּלעקן דאָס א' זיי- 
ערס", אפֿא, טמז, 1964 ע 18. 

אין געמיי'ן -- אַדװ. אֵרכ. בּדרך כּלל. אין 
אַלגעמײן. ,איך מיין ניט גנץ פּולין, נייארט 
אין גמיין דִי פאָלקיך. דיא אין אַשכּנז זײַןײ, 


9. יהואָש, 


- אַשכּנז. 

אינגעצאַטע -- די. בּא. לאָקל, רומעניע. :ות 
108464224. געפֿרורנס, אײַזקרעם, מאָראָ 
זשענצי / | 


אינגער, איננספטער -- -+ יונגער, יינגסטער, 

אינגערע נץ -- די, זן. כאיי 22ל. אַרײַנ- 

| מישונג, בּאַװירקונג (קעגן ווילן פֿון בּאַװירקטן), 
אי אין אַ סכסוך כּדי צו בּרענגען צו אַן אויס- 
גלײַך. זיך נייטיקן אין אַ כירורגישער א'. ,דער 
קראַנקער פֿאַרטײידיקט זיך אָבּער שטאַרק פֿאַר 

אי אין זײַן נשמה", 9געז, װילנע 1938, א 4, 
;איבּריקנס װאָלט שוין צו שפּעט געװען פֿאָר- 
צונעמען די כירורגישע א', װאָס האָט זיך גע 
חלומט דער נײַײיאָרקער גרופּע פֿילאָלאָגן", 81, 
יופֿאַ, 1938, 2, 

אין געשװוי'נר -- אַדװ. פד, אוקר. זזװ 

| געשוינד. עגיבּ נאָר אַ גיי אַרײַן א' ג' צו דער 
מומען", יחיאל לערער, מײַן היים. 

אין גרויפן -- אין די אויסדרוקן: זײַן בײַ 
זיך א' ג', שטײן אי גרויסן = זיך האַלטן 
זייער גרויס. ,ער פֿאַרדינט אַ בּיסל, שטייט ער 
שוין א' ג'". גײן אי ג'= זיך רײַסן צו אַ 
העכערער סאָציאַלער מדרגה. ,דאָס פשוטץ 
פֿאָלק האָט זיך ניט געריסן צו גי אי ג', האָט 
ניט געזוכט זיך כּלוֹמרשט אױסצוגלײַכן מיט 
די ליאַכעס", בּנימין רעסלער, טמז, 1968 ווו 17, 
יזײַן אי גי טיש = (אין אַ צאָל ישיבֿות אין 
ליטע) זיך צוהערן, זיך בּאַטײליקן, װען דער 
ראָש:ישיבה לערנט א שיעור. 

אין גרונט -- אַדװ. זזו אין תּוך. בּעצם. 
;אי ג' איז ער ניט. קיין שלעכטער, נאָר אַ בּרוֹ' 
גזער אויף דער װעלט". ,אי ג' איז ער אין 
זײַנע געשעפֿטן מער בּרימזל װי אױפֿטוער". 
,ער שפּעקולירט אי ג' אויף צו טרעפן אַ גע 
וויסן ניואַנס", נאַד, טינט און פֿעדער, נ"י 1936, 





אינגרעדיענט 


,די ערשטע אייפערזוכט... אי גי איז עס אַ 
בּאַדערפעניש צו זײַן געליבּט", גריג, מענטשן 
און װערטן. א' ג' גענומען -- פראַזע. 
,אי ג' ג' זײַנען מיר בּיידע מסכּים". ,אי גי ג' 
אָבּער זענען אַלע גלײַך... אַלע האָבּן זי 
פֿלײ אין דער נאָזײ, ממוס, 'די אַלטע מעשׂה. 


אינגרעריענט -- דער, ן. 22איי 22ל. 89; 
אינגרידיענט, אַמ. בּאַשטאַנדטײל, קאָמ" 
פּאָנענט. צומיש, צוזאַץ. אי פֿון א מאכל, פֿון אַ 
פּונש. ,גוטע פּראָזע האָט ריטעם פּונקט װי 
פּאָעזיע. {דער ריטעםן בּאַלײט דאָס שרײיבּן אַלס 
אָרגאַנישער אי", נפ, ייפֿאַ, 1938, 3, 


אינגרעפאָ -- דער, 'ס. שפא. אַרײַנטריט, 
געניצט מיט ב3: ערשטער אײַנצאָל: ערשטער 
עקזאמען. ,,מע מוז אײַנצאָלן אין בּאַנק א הונ- 
דערטער איי, רייד (בּ"א). ,ער האָט געגעבּן א' 
אין גימנאַזיע", רייד (בּ"א), 


איגר -- דער, ז. װנ די אינד 4 ין 'ס. אַרכ 
און 59: הינד. ססםום :2726 ו(מיטן בּ די זי 
פון אַ הירשן. {פֿון דעם דער נאָמען הינדען 
מין הירש פֿון דער פֿאַרצװײַגטער הירשן-פא" 
מיליע. האָט געשפּאָלטענע טלאָען און איז מעלה- 
גירה, בּכן כּשׁר. לעבּט אויף בּערג אין פאַר- 
שיידענע טיילן פון דער װעלט. איז גראַציעז 
און פֿלינק. דאָס. װאָרט װערט ניט געניצט אין 
- געוויינלעכער רײדשפּראַך, נאָר װי אַן אַרכאַאי 
זירנדיקער סטיל-מיטל. טו פֿאַרן װאָרט אֵיל" 
אַזױ סהמ, ירמיה, יד, 5 אאַ. ,וי אַ הינד לעכצט 
נאָך בּעכן װאַסער", תּי, תּהלים, מב, 2. ,װי אַ 
הינד שמאַכט...י, נפתּלי גראָס. תּהלִים. ע,זײַן 
| קנעכט די לופֿן אויז דעם זאָל גישװוינד װען די 
הינדן", בּבֿא'בּוך, 622. ,... מיט דיא אינדין 
פֿון דעם פֿעלד, היינו מיט גאָטס אַהבֿה װאָס 
איז חשובֿ בּײַא דיא מענטשין", שׂיח ספֿונים, 
לעמבּערג 1741. עאַ קלאָר רינענדיק װעסערל 
וואו א'ין טוען צעבּרעכן זייער דאָרשט", ממוס, 
פֿישקע. אאַנטלויף, מײַן געליבּטער!... און זײַ 
געגליכן צו א הירש אָדער צו אַן אי אויף די 
בּשׂמים-בּערגיי, שע, 'שיר-יהשירים'י. אַרױסרופן 
װעט פון דער װעלטס לאַבּירינט דער שוֹפֿר 
מטטרונס א הימלישן אי און דער אי װעט מיט 
ריקוד-פיס שנעלע צעטרעטן די שלאַנג", צייט, 
מטטרון. 88: גיך, געשוינד, פלינק װי אַן אי 
- לױפֿן, שפּרינגען װי אַן אי. לעכצן נאָך. װאַסער 
װי אַן אי | | : 

אינר -- די, "ן. 8006 :167:6. כװאַליע, ספּעצ, 
- שטארקע, הויכע כוואליע. טו פֿאַר 'גלי, יגלים', 
,מיט דען בּרומונג פֿון זײַני אין איז בּבֿל צו 
גידעקט גיווארן", סהמ, ירמיה, נא, 42, ,פון 
זײַנע פיל אין איז זי פֿאַרדעקט געװאָרן", תּי, 
דאָרטן. ,. . . אַזױ װי דאָס בּרומונג פֿון דעם ים, 
װאָס זײַנע א'ן בּרומען {יויהמו גליו'ן", ישעיה, 
פירוש עבֿרײטײַטש, לעמבּערג 1877. יהואָש 
פֿאַרטײַטשט 'משבּריך וגליך' (יונה, ב, 4); 
,דײַנע װעלן און א'ן", ,תּאין -- זי קומן אוני 
זאמלין זיך אײַן אַז אינדין דאז מער", 'יטײַטש 
פון אַקדמותי, פירט 1694 {פש ווון. ;דא קומט 
אַן אי פון דעם ים און פֿאַרפֿלײצט דאָס נעסט", 
-צור, תּצוה. ;אַלע אין דשׂ מער שטאַרקן מיט 


1070 


קראַפט דײַן נאָמן", תּחנות ובֿקשות, וילנע 
8 |איבּערדרוק פון דיהרנפורט 1798 ג/ב, 
,די אין פֿון דעם ים גייען אויף מיט שטורעם 
און רוגזה", קה. {אין די שטעטלעך בּײַם בּאַלי 
טישן ים איז צװישן ייִדישע פֿרױען געװען 
פֿאַרשפּרײט אַן אײַנגלײבּעכץ אז דאָס בּאָדן 
זיך אין ים איז אַ סגולה צו קינדלען. עקרות 
האָבּן דערבּײַ נאָך געזאָגט א שפּרוך: ;אינדעלע, 
אינדעלע, גיבּ מיר א קינדעלצ"ץ ‏ - 


אינדאַָיאײיראָפּע|איש -- אדי. װאָס איז 
שייך צו (איז שותּפותדיק פאַר) דער גאַנצער 
גרופּע שפּראַכן און פעלקער פון אינדיע, פּער- 
סיע און גאַנץ אײיראָפּע. די א"איע ראַסע, די 
אַריער. די אייאיע שפּ ראַכ ן |אינדישע, איראַ- 
נישע, א צאָל קאַװקאַזער, בּאַלטישע, סלאַװישע 
לשונות, גריכיש, לאַטײַן, קעלטיש, גערמאַנישע 
שפּראַכן אאַן, די א"א'ע אורשפּראַך. א'- 
א'איסט, 
א'-א'ער, -ערין -- ,איך ווייס ניט צו 
װאָסער פֿאָלק ער געהערט, אָבּער ער איז זיכער 
אַן אי-איער", | 
א"-איראַניש -- װאָס געהערט, איז שייך 
צו בּיידע פאַמיליעס פון אינדאָדאײיראָפּעאיש, צו 
אינדיש און איראַניש. 
א-נערמאַניש -- דזוו אינדאָזאײיראָפּץ- 
איש. נר. ,א"גי האָט געהאַט אַלע דרײַ גראַמאַ- 
טישע מינים", נפּ, יופאַ, 1928, 2, 
אינדאַלאָניע -- די. בּא. װיסנשאַפֿט װאָס 
פאָרשט די שפּראַכן (ספּעצ סאַנסקריט) פֿון אינ" 
דיע, װי אויך איר געשיכטע און קולטור בּכלל, 
אינדאָ|לע'נט -- אַדי. ככאיי 222 1. גלײַכ- 
גילטיק, אָפּגעלאָזן, פויל, אומלײַדנשאַפּטלעך. אַן 
א'ע בּאַציאונג. 2. (מעדיצין) װאָס פֿאַרשאַפֿט 
ניט קיין װייטיק. איע געשווירן. -לע'נץ -- 
די, בּא. 
אין דאַמי'ר -- אַרױסרײד פֿון: אין דער 
מיר -+. , מײַן זון איז דאָך אי די פון די בּעס- 
טע בּחורים", חג, טמז, 1965 ווא 17. 
אינדאָנעז|יע -- גג. ‏ מאַלאַצישער אַרכיפּץ- 
לאַג. גרעסטער אַרכיפּעלאַג אױפֿן ערדקײַלעך, 
אין דרום-מזרח אַזיע. נעמט אַרום קרובֿ צו 
0 אינדזלען מיט אַן אַלגעמײנעם שטח פֿון 
904,345 1 קוו' קמי. די גרעסטע אינדזלען: יאואַ, 
סומאַטרא, בּאַרנעאָ, צעלעבּעס. בּיז דער צוייי 
טער וועלט-מלחמה געװען א האַלענדישע קאָלאַ- 
ניע. זינט 1950 אַן אומאָפּהענגיקע רעפּובּליק 
מיַט דער הױפּטשטאָט יאַקאַרטאא. יש -- 
אַדי. 1. װאָס האָט אַ שײַכות צו אינדאַנעזיע. 
איע אינדזלען. 2. שפּראַך פֿון די בּאַוואױנערס 
פֿון אינדאָנעזיע. פֿאַראַן אן ערך 200 אײשע 
לשונות. ‏ 19 -- בּאַװואױנער פֿון אינדאָנע" 
זיע. געמיש פֿון א גרעסערער צאָל פעלקער- 
שאַפֿטן און שבֿטים |1966 -- 108 מיליאָן 
אײַנװ'ן, | : 
אינדאָס|ירן -- טרו. -סיר, אינדאָסירט. ?אי 
2כאיט. 'אויף דעם רוקף. 1. אַװעקשטעלן 
חתימה אויף דער צווייטער זײַט פון א התחיי- 
בֿות-צעטל (װעקסל, טשעק אע) און דערמיט 
גאַראַנטירן פֿאַר דער פאַרפליכטונג װאָס איז 


אינראַפֿענאַָ'ל -- דער, -ז. 


אינדאָרס|ירן -- טרװ. 


אין לך... צבּ. 22? תּח. 


אין דוחין נפש מפּני נפֿש 


אָנגעגעבּן אין דעם דאָקומענט. ,... ער האָט אים 


פֿר געזן צו אינדוסירן, איך שיק אַלזו דען ח"כּ 
(ְחילוף כּתבֿ} צוריק", יוסף מאַרשן, חנוך לנער, 
פֿיורדא 1774,. 2, בּכלל אונטערשרײַבּן, שטיי 


| צן מיטן געבּן דעם נאָמען, די אונטערשריפט, 


אי אַ פּעטיציע. פֿרגל אינדאָרסירן. /נ. 
דירער. אַמענט -- דאָס אינדאָסירן. 
זאַנט -- װער עס אינדאָסירט, 

איינס פֿון אַ 
סעריע סינטעטישע פֿאַרבּשטאָפן פֿון בּלויען קאָ- 
ליר, ענלעך צו אינדיגאָ {-+). װערט געניצט 
צו פאַרבּן שטאָפֿן פון װאָל און פֿון בּאַװל. 


אינדאָקטרינירן -- טרו. -ניר, אינדאָקטרי 


נירט. 2כאיי 722 אײַנלערנען, אײַנקנעלן 
(עפּעס מיט עמעצן) און משפּיע זײַן אַז יענער 
זאָל איבּערנעמען א שיטה, א דאָקטרין, אַ 
גלױיבּן, אַן אײַנשטעל. זיך (ניט) לאָזן אי. ,אין 
א טאָטאַליטאַרן רעזשים װערט אין די שולן 
מער אינדאַקטרינירט װי געלערנט". -נג, 
דער. 

זסיר, אינדאָרסירט, 
ככאיי 722. 89; אינדאָרסן, אַמ. 10 :8:= 
6ָ. 1. דזוו אינדאָסירן, -+. 2. שטיי 


| צן עמעצן אָדער עפּעס מאָראַליש. א' א קאַנדי- 


דאַט. אי די געלט-קאַמפּאַניע. -אַנט. -אַציע. 
דירונג, -ירער. -מענט, אמ. -ער, 


אין דבֿר -- איין דאַװאַרן זאַץ. ?כעבֿרית 


1310322, כ, 19. 'סאיז דאָך גאַרניט,, תּי. 
פּאָפּולערער אויסדרוק אין א"ידיקן ייִדיש, גצָי 
ניצט מיט בּב: 1. סאיז אַ קליניקייט, עס 
לוינט ניט צו רעדן דערפֿון. ,דו האָסט מיר 
געטאָן א טובֿה, א דאַנק דיר! -- א' די" 
2. עס מאַכט ניט אויס, עס איז ניט ויכטיק. 
;דער חתן האָט אָפּגעלאָזט דעם שידוך? אי די! 
עס דרייען זיך אֲרום מײַן טאָכטער גענוג 
בּחורים", | | 


אין דבֿר חעומד בּפֿני הרצון -- {. .. דאָ 


װאָר האָאוימעד בּיפֿניי האָראָצןן זאַץ. אויך: 
ניטאָ קיין זאַך 
װאָס זאָל זיך אַנטקעגנשטעלן דעם וילן. גע- 
ניצט מיטן ב: מיטן כּוֹח פון װילן קען מען 
גוֹבֹר זײַן אַלע שטערונגען, שטרויכלונגען, מכ- 
שולים. ,עס װענדט זיך אַלץ אין וילן פון 


מענטשן, אין זײַן בּחירה, אין זײַן רצון א' 
יד'...", ש ז. שרגאי, טמז, 1967 צשו 30. 


ווועגן 
דעם ווילנער גאון דערציילט מען: מע האָט אים 
געפרעגט: װי קען מען װערן א װילנער גאון, 
זאָל ער האָבּן געענטפערט: ,יל נאָר!".ן 

... הרצון העליון -- {.. האַעליען) 
דעם אייבּערשטנס װילן. ,ס'איז שװער מודה 
צו זײַן אַז מאיז בּאַנקראָט. אָבּער דער רצון 
העליון איז פֿאָרט דער אײבּערשטער וילן, 
און אי ד' ה' בּי ה'י, ציטירט לויט הרבֿ י. ד. 
סאָלאָװייטשיק, טמז, 841965. / 


אין דוחין נפֿש מפּני נפֿש -- {... דויכין 
! נעפֿעש מיפּנײי...} זאַץ. תֹּח. ?כאהלות, ז, וי 


ימע שטויסט ניט אַװעק (מען איז ניט מקריבֿ) 
איין לעבּן פֿאַר אַן אַנדער לעבּן, ד"ה אויך: 
מע טאָר ניט בּאַשטימען, אַז דאָס לעבּן פון 





אין דוחקין את הקץ 


איין מענטשן (אַפֿילו פון אַ חשובֿערן) איז בּיל- 
כער װי דאָס לעבּן פון אַן אַנדער מענטשן 
(אַפֿילו פֿון אַ װייניקער חשובֿן) וַאין יאָרן פֿון 
גזירות און רדיפות איז דער מאָראַלישער פּרינ- 
ציפּ אױסגעבּרייטערט געװאָרן: מע טאָר ניט 
מקריבֿ זײַן א יחיד כּדי צו ראַטעװען א גאַנצע 
עדה. אויבּ מע האָט גוֹזר געװען מע זאָל אַרױס- 
געבּן איין ייד צו דערהרגענען, אניט װעט מען 
אומבּרענגען די גאַנצע עדה, טאָר מען דעם איי" 
נעם ניט אַרױסגעבּן, װײַל אי די 1". . }. 

אין דוחקין את חקץ -- {.. דוכאַק(סן עס 
האַקעץן זאַץ. תּח. 2כלויט רשי, כּתובות, קיא/א: 
לישנא אחרינא, שלא ידחקו את הקץ. שיר השיי 
רים רבֹּה, ב, יח: שלא ידחקו על הקץ. 'מע 
צװוינגט ניט אַרוף (מען אײַלט ניט אונטער) 
דעם סוףי. ווועדליג א פֿאָלקס-גלױבּן -- בּאַזירט 
אויף בֹּעְתֹּה אחישנה', ישעיה, ס, 22 -- װעט 
אין א בּאַשטימטער צײַט קומען די גאולה. אַלע 
פּרוּװן זי צו דערנענטערן װעלן זיך ניט אײַן- 
געבּן, סײַדן ייִדן װעלן װערט זײַן -- װעט דער 
רבּוֹנוישל-עוֹלם פאַרשנעלערן דעם קץין געניצט 
מיט בּ3: א) װי לכתּחילה. ,פֿרומע ייִדן זײַנען 
געווען קעגן הערצלפּלאַן אױפֿן גרונט פון א' 
די אי ה'י, טמז, 1966 טו 7: בּ) כּדי אויפצומונ- 
טערן צו האָבּן מער אויסדויער, מער געדולד, 
עדו װוילסט זיך אויסלערנען כּל התּורה כּולה 
על רגל אַחת? אי די אי ה'". ,װאָס איז די יאַ- 
געניש? זיצט אונטער נאָך א בּיסל, אי די אי ה'י. 
אינדולגע'נץ -- די, ץ. ?אי 22ל. פֿאַר- 
געבּונג, בּאַגנעדיקונג. דזוו אַבּסאָלוציע (-+, 12), 
מחילה אויף בּאַגאַנגענע זינד מצד א קירכלעכער 
אינסטאַנץ. קריגן, בּאַקומען אי. געבּן א', 
אינדולגענציע -- די, :ס. 1. דאָקומענט 
פאַר אויסקויפגעלט, אַרױסגעגעבּן פון פּויפּס(ט) 
אַז דער קױפֿער קריגט אינדולגענץ פֿאַר בּאַגאַנ" 
גענע (און אַפֿילו פֿאַר צוקונפטיקע) זינד. {גע" 
װאָרן אָפּגעשאַפּט אין דער מאָדערנער צײַט.ן 
;אָרעמעלײַט האָבּן ניט זעלטן פאַרקױיפֿט דאָס 
לעצטע װאָס זיי האָבּן פֿאַרמאָגט כּדי זיך אײַג- 
צושאפֿן אַן א'י, גרינ, איד און װעלט. 2. דזװ 
אינדולגענץ. ,דער רבֿ האָט .. . אָנגעהױבּן נאָב" 
זוכן צי ס'איז פאַראַן בּײַ ייִדן איי, קמ, 1868, 
פאך 17, 

אינדולי'ן -- דער. בּא. בּלויער און װיאָלע- 
טער פֿאַרבּשטאָף װאָס מע בּאַקומט כעמיש פֿון 
אַנילין, -+. װערט געניצט בּיים פֿאַרבּן טעקס- 
טילן און אין דער פֿאַבּריקאַציע פֿון קאָלירג- 
דיקע טינטן, 
אינדוסטריאַ'ל -- אַדי. 
--6, 

אינדוסטריאַ'ל -- דער, "ן. שפאַ. רעקאָמענ- 
דירט פֿאַר דער כּלל-שפּראַך. אינדוסטריאַליסט, 
אינדוסטריעלער. האָלץ-א' 
אינדוסטריאַליזאַציע -- די, יס פּראָצעס 
פֿון אינדוסטריאַליזירן, -+, איבּערבּײַט, איבּער- 
גאַנג פון (פּרימיטיווער) האַנטאַרבּעט אויף אַ 
פּראָדוקציע מיט דער הילף פֿון מאשינען. עדי 
עקאָנאָמישע לאַגע פֿון דעם מיטלקלאָס איז גצ 
װאָרן בּעסער אַדאַנק דער .. . פֿאַרשפּעטיקטער 


דזוו אינדוסטריע'ל, 


1277 


| די ייִדיש-קאָמוניסטישע פּאָליטיק זיך א נעם 


טאָן פאַר ‏ איי, װעט זיך די ייִדישע ליטערא- 
טור מוזן אינדוסטריאַליזירן", שנ, לעזער, דיכ- 
טער, קריטיקער. 


אינדוסטריאַליזירן -- טרו. ‏ זיר, אינדוס- 


אינדופטריאַל|יזם -- דער. בּא. 


טריאַליזירט. אליינפירן (אין אַ לאַנד, געגנט, 
שטאָט) אינדוסטריאַליזאַציע. פֿאַרשטאַרקן, אַנט" 
וויקלען אינדוסטריע. מאַכן אַז האַנטװערק זאָל 
ווערן פאַרבּיטן דורך ארבּעט מיט מאַשינען. א' 
אן אַגראַר לאַנד. א' די נײַע אָפּצװײַגן פֿון דער 
װירטשאַפּט. מיט זיך. -נב, 


1, סכום 
עקאָנאָמישע, סאָציאַלע און פּאָליטישע פּראָב- 
לעמען װאָס קומען אויף װי אַ פּועל:יוצא פֿון 
אינדוסטריאַליזאַציע. 2, שיטה װאָס לויט איר 
דאַרף די אינדוסטריאליזאַציע זײַן דער (עיקר") 
ציל פאַר דער געזעלשאַפֿטלעכער אַנטװיקלונג, 
,;אין דעם לאַנד וואו מלחמות און רעװאָלוציעס 
האָבּן חרובֿ געמאַכט דאָס בּיסל פֿאַבּריקן, איז 
דער אידעאַל-- אי", שנ, לעזער, דיכטער, קריטי' 
קערו. -יסם -- דער, ז. װנ יין, "ס. 1. אָנ 


| הענגער פון אינדוסטריאַליזם װי א שיטה, 


2. אינדוסטריאַל, אינדוסטריעלער. װער עס בּאַ- 
טײיליקט זיך אַקטיוו אין אינדוסטריע װי אַן 
אָנפֿירער, אַן אונטערנעמער, 


אינדושסטריע -- די, יס. 22איי 22ל. יפֿלײַס, 


אינדוסטריעל -- אַדי. 


'בּריהשאַפֿט!, געשיקטע אַקטיװקייטי. 1, סכום 
פון אַלע רעזולטאטן פון דעם מענטשנס מי און 
אײַנפאַל בּײַם אַרױסבּאַקומען פֿון רוישטאָפן 
דאָס װאָס ס'איז נייטיק דעם מענטשן פֿאַר זײַן 
מאַטעריעלער עקסיסטענץ און װאױלשטאַנד, 
2, ספּעצ, פּראָדוקציע מיט דער הילף פון מאַ- 
שינען (להיפּוך צו פּרימיטיװוער האַנטאַרבּעט, 
האַנט-מלאָכה). לײַכטע א' -- מאַסױפּראָדוק- 
ציע פון ארטיקלען און פּראָדוקטן מיט דער 
הילף פון קלענערע מאשינען. שווערע אי 
-- מעטאַל:גיסערײַ, פּראָדוקציע פון אַמוניציע, 
אױטאָס, װאַגאָנען אע. ק לייןךא. גרויס. 
אי. ,װען די מיליאָנען פֿעלדאַרבּעטער װעלן ניט 
קריגן קיין אַנדער אי מיט װאָס זיך צו בּאַשעפ- 
טיקן...", בּ. פײגענבּוים, דיא גאולה. {"י 
3, ,די מעכטיקע שטאָליא!, כעמיקאַליען, 
פּאַפּיר, טעקסטיל- אאַ א'ס װאָס שטעלן זיך 
אַלע קעגן דער פאָדערונג .. . אַז די טײַכן... 
זאָלן ניט פאַרשמוצט װערן", װאָלף יונין, טמז, 
5 א 10, אליזןזאי, בּוייאי, גלאָזיאי, געהילץ:א' 
אאַזװ. ‏ א"ג עוויקסן-- װערן קולטיװירט 
צוליבּן רוישטאָף װאָס מע בּאַקומט אַרױס פון 
זי פֿאַר פֿאַרשײדענע א'ס. פֿאַר טעקסטיל:א': 
בּאַװל, פֿלאַקס, קאָנאָפּלעס אאַ; פאַר שפּײַזדא': 
צוקער-בּוריקעס, אייל-געװיקסן, טיי, קאַװע 
אדגל. 

װאָס האָט א שײַכות 
צו (האָט צו טאַן מיט) אינדוסטריע. א' ל אַ נ ד 
מיט אַ גוט-אַנטװיקלטער מעטאַלורגיע. א'ער 
ק לא ס פון מיליאָנען ארבּעטער אין פֿאַבּריקן 
און זאװאָדן. א'ע פֿאַכשול. איע אונטערנעמערס. 
איע פֿונקציעס, 


אינדוקטי'וו -- אַדי. 


אינדוקט|ירן -- -+ אינדוצירן. 


- אינדוקציע 


איע רעוואָלוציע -- סכום עקאָנאָ 
מישע און סאָציאַלע שינוייִם און אױפֿטרײסלו- 
גען װי אַ רעזולטאַט פון פֿאַרבּײַטן האַנט- 


- מלאָכה מיט מאַשיןאַרבּעט און דערגרייכן אַ 


מאַסן"פּראָדוקציע פֿון סחורות און אַרטיקלען. 
די איע ר' אין ענגלאַנד פֿון 18. י"ה. אױטאָמאַ- 
ציע (-+ 140) פֿירט צו אַ נײַער איער רעװאָי 


לוציע. 


דער -- אינדוסטריאַל. בּאַזיצער פֿון א פֿאב- 
ריק. אינדוסטריעלער אונטערנעמער, אָנפֿירער 
מיט אַן אינדוסטריע. -קייט, 


אינדוצירן ---טרו. -ציר, אינדוצירט. 89: אינ- 


דוקטירן. 2איי 222 אַרײַנפֿירן, אַרױס: 
רופן, בּאַװירקן, בּאַװעגן צו עפּעס. 1. (פיזיק) 
גוֹרם זײַן, שאַפֿן בּאַדינגונגען פֿאַרן אויפקום 
פון אַן עלעקטרישן שטראָם אָדער א מאַגנץ- 
טישער דערשיינונג, אָן בּאָריר. א ינדוציך- 
ט ע ר מאַגנעטיזם -- אין אײַזן, װען מע האַלט 
לעבּן אים א מאַגנעט אָדער מע פֿירט דורך אן 
עלעקטרישן שטראָם אין א דראָט װאָס װיקלט 
אַרום דעם אײַזן. אינדוציר-אַפּאַראַט. 2. (לאָי 
גיק) קומען צו אַן אױיספֿיר, צו אַ מסקנה אויפן 
סמך פון פּרט-פֿאַלן. גיין מן הפּרט אל הכּלל, 
א' דעם אוױספֿיר אַז... אינדוצירטער כּלל, 
דונג, אינדוצירטקייט, אינדוצירלעך 
-- אַדי. װאָס מע קען אינדוצירן, 


אינדוקטאָ -- צאָל, שטײַער אויף סחוֹרה װאָס 


ווערט אַרײַנגעפירט אין לאַנד. אין פּוילן זינט 
3, אין 'תּקנות ועד לובּלין, תּ"די |ישׂראל 
הײַלפרין, ועד אַרבּע ארצות, ירושלים תּשיהן, 

1. װאָס האָט א שײַכות 
צו אינדוקציע (13). איץ בּינדונג -- בּיני 
דונג פון צװיי עלעקטראָפּיצירטע קערפּערס, 
2. װאָס איז אױיסגעפירט, בּאַװיזן לוט דעם 


- מעטאָד פֿון אינדוקציע (23). אַן איע מסקנה. איע 
װיסנשאַפטן. איער מעטאָד. איע לאָגיק. א'ע 


פֿילאָסאַפֿיע. ,דער לימוד גראָמאַטיק מוז גע 
פירט װערן שטרענג אי, די כּללים דאַרפֿן אויס- 
געזוכט, אויסגעפירט װערן פון דעם מאַטע- 
ריאַלײ, ימ, שוליגראַמאַטיק, 1921. ,עס װערט 
אָנגעװענדט דער אין קונסט-טעאָריעס איינציק 
ריכטיקער איער מעטאָד . . . וועלכער שאַפֿט נײַע 
פּרינציפּן אויפן סמך פֿון נײַע דערפֿאַרונגען, 
שנ, לעזער, דיכטער, קריטיקער |. ,.., כּדי 
אויף אַ כּשרן װויסנשאפטלעכן אין אוֹפֿן אַרױס" 
צוקריסטאַליזירן א װעלכן עס איז סאָציאָלאָ 
גישן געזעץ", זשיט וו, נײי 1912. -יטע'ט -- 
אייגנשאפט פֿון א סובּסטאַנץ צו קענען פּראַ- 
דוצירן עלעקטרישע אָדער מאַגנעטישע קראַפֿט. 
פעאיקייט צו זײַן אינדוקטיוו, -קייטֿ. 

-א'נץ 2 
די. בּא. קראַפֿט פון מאַגנעטישער אָדער עלעקי 
טרישער אינדוקציע, אָֹר -- אינדוציר- אַפּאַ 
ראַט. יעדער מיטל פֿאַר אינדוקציע, בּוּ. -ירונג. 


דירלעך -- אַדי. 


אינרוקציע -- די, -ס. 2כאיי 22ל. 1. (פֿיזיק) 


פּראָצעס פון עלעקטריזירן אָדער מאַגנעטיזירן 
א קערפּער דורך א צווייטן עלעקטריזירטן אָדער 


מאַגנעטיזירטן קערפּער נאָר דורך בּרענגען זי 





אין דור יתום 


אין בּײַנאַנדיקער נאָענטקייט. עלעקטראָיסטאַ 
טישע א'י. מאַגנעטישע אי. עלעקטראָ-מאַגנעטישע 
א' -- דורך שינויים אין מאַגנעטישן פֿעלד., 
צװישנאַנאַנדיקע אי. אַלייךאי -- ווירקונג פֿון 
אַן אינדוקטאָר אויף זיך אַלײין. 2. (לאָגיק) פּראָ 
צעס פֿון דערפֿירן א הנחה, קומען צו א לאָגי 
שער מסקנה, גייענדיק פון א צאָל דערשײינונגען 
צו אַן אַלגעמײנעם אױספֿיר, פֿונעם פּרט צום 
כּלל, היפּוך: דעדוקציע, דאָס גיין מיטן דרך 
פֿונעם כּלל צום פּרט. ,כּדי אָנצוּװענדן אזא 
קריטעריע אין דער פאָרשונג, דאַרף מען נאָר 
האָבּן אויגן און אויערן פֿאַר דער א'", זשיט 
ווא, נ"י 1917 8. (מאַט) פּראָצעס פֿון בֹּאַי 
גרינדן אַ טעאָרעם מיט אַן אינדוקטיוון בּאַװײַז 
וְאַז זי איז ריכטיק פֿאַר אַלע װערטן פון דער 
ניט-בּאַקאַנטער קװאַנטיטעט; אַז אױבּ זי אין 
ריכטיק פאַר ם איז זי ריכטיק פאר 1 + ם, 

אין דור יתום ---{איין דאָר יאָסעםן זאַץ. תּח. 
ככחגיגה, ג/ב. א דור איז ניט קיין יתום' 
וצווייטע העלפט: 'שרבּי אליעזר בּן עזריה שרוי 
בּתוכוי --- צװישן וועלכן ר' אליעזר בּן עזריה 
לעבּט), ד"ה א דור איז ניט אָרעם אויבּ זײַנער 
אַ בּדדור איז א גרויסע פּערזענלעכקייט. גע" 
ניצט געוויינלעך אָן דער צווייטער העלפֿט אָבּער 
מיט א נאָמען פון אַ גדול. 


אין דורכפּאַנק -- אַדװ. פֿטמ. װרר. דזח 
אין דורכשניט. ,אי די פאַרדינען מיר אַ װאָך...", 
רייד (לובּלינער ג'), 

אינדול -- דער, ‏ ען 10861 :46. אױך: 
אינז?, 1 שטיק לאַנד אַרומגערינגלט פֿון 
אַלע זײַטן מיט װאַסער (אָבּער ניט גרויס גענוג 
אויף צו זײַן א קאַנטינענט). גרויסער (קליינער) 
אי. אַן אי אין ים (טײַך, אָזערע). אויף א פֿאַר" 
װאָרפֿענעם אי , מיר גפֿינן אין ספר בּעלי חיים 
אַז עשׂ איז פר האַנדן אין װײַטי אונזלין מענשן 
אָן קעפּ, די אויגן זענן אין דר בּריסט", שי, 
לב/א. ,װערן מיר מוזן אויף דיא אינזל בּלײַבּןײ, 
מהמ, רכו/ב. , פון די דאָזיקע האָבּן זיך פֿונאַנ" 
דערגעשיידט די א'ען פֿון די פעלקער (איי הגוים} 
אין זייערע לענדער", תּי, בּראשית, י, 5. לעבּן 
וי אויף אַן א' -- אָן פֿאַרבּינדונג מיט דער 
װעלט. א-אײַנוואוינער. אײבּערג. א'ען-גרופע, 
אײלײַט. אַן אי-מדינה, 

2. פֿיג. יעדער מין (קליינער) שטח ערד װאָס 
איז אַנדערש פֿון דעם װאָס רינגלט אים אַרום. 
,מיר האָבּן שוין אין נגבֿ א'ען פון גרינס". 
,אין געדיכטן װאַלד אן א' אַ לאָנקע מיט 
הויכע גראָזן". א ייִדישער אי צװישן די גוֹייִם. 
-דיק -- אַדי. ,אַנטלאָפֿן צו אַן אייגענער 

איער גליקזעליקייט", יג, אין תּוךו. עזיך גע 
האַלטן אי אָפּגעזונדערט", צייט, טמז, 1961 
או 24. ,מאַמעס איער צער", לוי גאָלדבּערג. 

אינדזליאַנער -- דער, (דס). ונ דין, "ס. ‏ אײינז 
וואוינער פון אן אינדזל. ,מוזן מיר זען גוטע 
פֿרײַנד צו זײַן מיט די איי, חײַקל הורװיץ, צפנת 
פּענח, בּאַרדיטשעװ 1817, 

אינדזלענװייז -- אדח. (צעװאָרפֿן) אַזױ װי 
אינדזלען. ,פֿריער האָבּן מיר ייִדן דאָ געלעבּט 
אין איין געגנט. איצט לעבּט מען א' צװישן 


1278 


אַנדערע אימיגראַנטן", ,דער ייִדישער פּראָלע- 
טאַריאָט איז א קלאָס פֿון עקסטעריטאָריאַלן 
פֿאָלק װאָס איז א' אַרײַנגעשפּרענגט אין אֲני 
דערע נאַציאַנאַלע מערהייטן", מ. ליטװאַקאָו, אין 
אומרו וו, מאָסקװע 1926, 


אינדזשאַנקשן -- די (דער) 'ס. אִמ. -מוֹ :2 
ת010מטן. בּאפעל פֿון געריכט װאָס פֿאַרבּאָט 
אָדער צוינגט עפּעס צו טאָן. צײַטװײַליקע, 
בּאַשטענדיקע א'. בּאַקומען אַן אי. אַרויסקריגן 
אַן אי (אויף דער 'סאַסײַעטײ ניט צו פאַרקױיפן 
דאָס הויז; קעגן אַרבּעטער ניט צו פּיקעטן). 


אינדושי'ל -- דער. בּא. א"י 2אַראַבּיש. 
סאָרט פּאַראַזיטן-גראָז אין מדינת-ישׂראל און 
אין געגנטן מיט א װאַרעמען קלימאַט בּכלל, 
װאָס איז זייער שעדלעך פֿאַר די פעלדער (אָני 
גענומען אין ישׂראלדיקן ייִדיש פֿאַר דעם העבּ 
רעאישן נאָמען "בּליתּ'). ,מע דארף אױסרײַסן 
דעם איי, קאָס. ,סאיז דאָ אַזאַ גראָז, אַזאַ 
פֿרעסער --- א', װאָס פרעסט אויף אין אויפבּלי 
די בּיימער אין לאַנדײ, אפֿא, ... שקיעה. עאַר" 
בּעטן אין פעלד בּײַם אָפּרײניקן דעם א", י 
מאַניק. 


אינדזשעקשן -- די, יס אַמ. מ10160010 :2. 
אײַנשפּריצונג. אַן אי פֿון פּעניסילין. אויך: 
אינדזשעקטן -- טרו. 

אין די אויהן -- אַדװ פֿראַזע. אי פּנים אַרײַן. 
געזאָגט דירעקט דעם מענטשן. היפּוך: הינטערן 
רוקן. זאָגן דעם אמת א' די אי. ,אי די אי טאָר 
מען קיינעם ניט לויבּן", שװ. 

אינדיאַ'ן -- דער. מצ? זזח אינדיאַנער. ,דא 
שפּראַך דר אינדיאן: איך טוא מיך דר שרעקין 
איבּר דײַן רידײ, שאר, קמב. | 

אינדיאַניש -- דאָס. בֹּא. יעדער לשון פון 
דער גרויסער צאָל שפּראַכן פֿון די אינדיאַנער 
(-+) אין צפֿון און דרום-אַמעריקע. 

אינדיאַניש -- אַדי. װאָס איז פון אָדער האָט 
א שײַכות צו די אינדיאַנער פון אמעריקאַנער 
קאַנטינענט. -+ אינדיאַנער, 13. איע מנהגים. 
איער לעבּן-שטייגער. איע ה י ץ -- דריקנדיקע 
היץ. 

אינדיאַנער -- אַדי. אינװ. 1. װאָס איז פֿון 
(אָדער האָט א שײַכות צו) די אינדיאַנער, -+ 
דװװ. אי שבֿט. אי קולטור, פירונגען, שפּראַכן. 
אי זומער -- בּאַצייכענונג אין צפון-אמע- 
ריקע פאַר שפּעט:האַרבּסטיקע מילדע זוניקע 
טעג. ,דער שײַטערהױפֿן פון מײַן א' זי אין 
טראָפּנס גאָלד און רינגען רויך פארבּרענט", מל, 
'אינדיאַנער זומער'. א' קאָרן -- פּאַפּשױ. 
אץ-)ר ויט -- טונקל-רויט, פּורפּל-רױט (קאָי 
ליר װאָס מיט דעם האָבּן די אינדיאַנער זיך גע 
פֿאַרבּן פֿאַר א שלאַכט, אויסצוזען קריגערישער). 
2. אינדיש (-+), נר. אי לשונות. אי טעמפּלען. 
אי קאסטעס. 

אינדיאנער -- דער, מצ װי אצ. װנ יין, 'ס. 
1. אוראלינוואוינער פון אַמעריקאנער קאַנט 
נענט. איינער פֿון דער ראסע אָדער דער בּאַפֿעל- 
קערונג אויפן אמעריקאנער קאָנטיגענט, װאָס 
די אייראָפּעער האָבּן געפֿונען, װען זיי זײַנען 


אינדי'וו 


געקומען אַהין. {קאָלומבּוס און זײַנע מענטשן 
האָבּן געגלייבּט אַז זיי האָבּן געלאנדט אין אינ- 
דיע און דעריבּער האָבּן זיי אַזױ אָנגערופֿן די 
מענטשן װאָס זיי האָבּן בּאַגעגנט. זיי װערן אָנ 
גערופן רויטע, די 'רויטע ראַסע' מחמת דעם 
רױיטלעך-בּרוינעם קאָליר פון זייער הויט.ן אָפּי 
שטאַמיקער פֿון אָט די אוראַלטע אײַנװאױינערס 
פון אַמעריקאַנער קאַנטינענט. {אין 17, י"ה אין 
געווען פאַרשפּרײט אַ לעגענדע אַז די א' שטא- 
מען פֿון די פֿאַרלאָרענע צען שבֿטיםן. 2. אַמאָ 
ליקער נאָמען פון אײַנוואוינערס פון אינדיע, פֿון 
אינדאָנעזיע און אויך פון אַנדערע טיילן פֿון 
דרום-אַזיע. 


אי'נדיגאָ -- דער 6 די, 'ס. בּאָטאַניק) 
1. געװויקס פֿון דער אַרבּעס-פֿאַמיליע מיט קרובֿ 
צו 200 אונטערמינים: װאַקסט אין הייסע גע 
גנטן, בּאַזונדערש אין אינדיע און יאַװא. פֿון 
די בּלעטער בּאַקומט מען אַרױס דעם עקס- 
טראַקט אינדיקאַן (-+), דעם בּלויען פאַרבּשטאָף 
אינדיגאָ. אויך א"ג עוויקס. בײַ אַמד: 
אינדיך. ,תּבואה װאָס אין איר האָט אָנגעי 
װאַקסן די װוידערוואקסונג פון אי . .. הייסט מען 
אים דאָס ניט אויסיעטן", זרעים, לז/ב. -1801 
12 201614. | 

2. בּלויער פאַרבּשטאָף (רויטלעך, פּורפּל- 
בּלוי) װאָס װערט פּרעפּאַרירט אויף דער בּאַזע 
פֿון אינדיקאַן, געניצט אין דער טעקסטיל-אינ" 
דוסטריע צו פֿאַרבּן װאָל און לײַװנט. אויך: א" 
בּלוי. ;גהאַנדלט האב מיט אים אױף אי" 
דיגאה", ייִדישע בּריוו 1767 וְאַמ ייִד' היסטאָי 
רישע געזעלשאַפֿט (ענגליש), בּ' צואאא, נ"י 
7. {,. . . צבֿע כּחול הנקרא לאַזו"ר או א' 
יהצבֿע עצמו נוטה לשחרות", הרבֿ ש. 9. פֿרעני 
קעל, זבֿחי רצון, קראַקע תּרמ"ב, נ/א. ,די פאַרבּ 
א"בלוי פלעגט מען מאַכן פון דער ראָפּסי 
פֿלאַנץ. די כעמיע האָט אויסגעפונען װי צו 
מאַכן קינסטלעכע איי, זשיט װו, ניי 1912, 

אינדינגעפטיע -- די. בּא. ?כאיי 722 ניטי 
פֿאַרדײַאונג!, אומפאַרדײַאונג (-+ 624). דיס" 
פעפּסיע. לײַדן פֿון אי | 

אין די (הויכע) גדולות -- (גדוילעסן אַדו 
פֿראַזע. מיט געשרייען, מיט גװאַלדן, אין אַ 
קריגעריי. ,,מישט זיך אַרײַן, סיזאָל נישט קומען 
אי די ה' גיי, בּימקאָ, גנבים. 

אין די הויכע פענצטער -- -+ הויך. 

אין די הענגט -- מיטן װערבּ: נע מען זיר 
זיך בּאַהערשן. קאַנטראָלירן זיך. ;גענוג צו זײַן 
א ליידיקגייער, נעם זיך אי די ה'". 

אינדי'וו' -- דער, -ן. 89: ענדי'וו. אויך: 
עס-ציקאָריע. בּאָטאַניק) אײניאָריק אָדער 
צװיי-יאָריק געװיקס פון די לענדער אַרום מיט" 
לענדישן ים. קולטיװוירט אומעטום. װערט גע" 
געסן געקאַכט װי א גרינצײַג און רוי װי אַ 
סאלאַט. ,'עולשיןי טײַטשט מען עסציקאָריע 
(אין דער גמרא: 'הינדבי'), 'תּמכא' טײַטשט דער 
רמבּם גאַרטן-איײ, פּיעט, פּסחים, ב, ו וֶעס רעדט 
זיך דאָרטן װעגן די גרינסן אָדעוּ קרײַטעכצער, 
װאָס מיט זיי איז מען יוֹצא דעם חובֿ, די מצווה 
צו עסן מרור אום פּסח}. 62041014 נזטזזסת10ס. 





אינדיווי'ד 


אינדיווי'ד -- דער, -ז. אויך: אינדיווידו- 
אום (נה. 2אײ 22. עיט:טײילעפדיק" 
1. יחיד, איינציקע פּערזאָן (אַקעגנגעשטעלט 
דעם כּלל, דער געזעלשאַפֿט),. דאָס רעכט פֿון 
דעם אי. 2. יחיד װאָס טיילט זיך אויס מיט 
: זײַנע בּאַזונדערקײטן, מיט מאָדנעקייט (געוויינ- 
לעך פעיאַ אַדער מיט אַ גוטמוטיקן פֿאַרמשפּטן), 
,זעט, סאַרא אי מיט א װילדן הילוך". 

אינדיווידואירן -- טרו. -איר, אינדיווידואירט, 

| אַקצענטירן דאָס אינדיווידועלע. מיטהעלפן אין 
פּראָצעס פון אַנטװיקלען דאָס אינדיווידועלע, 

| דאָס יחידישע. ,דער הומאניזם איז אויך געווען 
די תּקופה פון אי" -/נה. 

אינדיװוידואַ'ל -- אַדי. -+ אינדיווידועל. אי" 
פּסיכאָלאַגיע --- שיטה פֿון אַלפֿרעד אדלער 
 .)1937--1870(‏ יש -- אַדי. דזו אינדיװי" 

| דואַל,. -ישקייםט -- דזוו אינדיװידואַליטעט. 
,זאַצן װאָס דריקן ניט אויס קיין שום בּאַזוג- 
דערקייט, קיין שום אי פֿון מחבּר", ימ, שול- 
גראַמאַטיק, 1923, 

אינדיװידואַליזאַציע -- די, ס. 1. פּראָ 
צעס אָדער מעטאָד פון אינדיװידואַליזירן. דורך 
אי קומען צו יעדן פרט בּאַזונדער. 2. דאָס 
צופּאַסן (זיך) צו בּאַזונדערקײטן פֿון א יחיד. 
אי פון דעם לערןפּראָצעס. עאין די פֿאַלן (פֿון 
קינסטלעכער דערנערונג פֿאַר זויג-קינדער... 

א מעגלעכקייט פאַר א בּרייטער א'", יטאָז' 
שריפֿטן, װאַרשע 1929 8. יוריספּרודענץ) 

- דאָס אָנװענדן בּאַזונדערע שטראַפֿן פאַר דעם 
זעלבּיקן פאַרבּרעכן, צופּאַסנדיק די שטראָפֿן צו 
די בּאַזונדערקייטן פֿון די װאָס האָבּן עוֹבֿר גע" 
ווען אויפן געזעץ. | 

אינדיװידואַלי|זירן -- טרו. -זיר, אינדיװי- 
דואַליזירט 1. בּאַטראַכטן אָדער פּרעזענטירן 
א זאַך (אַן ענין) פֿאַר זיך גופֿא. אויסטיילן װי 
אַ יש (אַן ענין, א פּראָבּלעם) פֿאַר זיך. היפּוך: 
גענעראַליזירן, 2. אַרױסהײבּן עמעצן פֿון א 

כּלל, אַ גרופּע און בּאַטראַכטן זײַנע בּאזונדער- 

קייטן, זײַנע יחידישע שטריכן, אי די געשטאַלטן 

פֿון ראָמאַן, 2. העלפֿן אַנטװיקלען די יחידיי 
שע בּאַזונדערקייטן. א דערציאונג צו א' דעם 

יונגן מענטשן. 4. אונטערשיידן (און אויס- 

רעכענען) די אייגנטימלעכקייטןן) פון א פּרְט. 

אי יעדן מין פֿון דער פאַמיליע װײבלײַבּיקע. 

-זירונג. זירם -- אַדי. װאָס איז אויס- 

געטיילט, ניט אײַנגעשלאָסן אין קיין כּלל. ,אַן 

איע נשמה װאָס קערט זיך אום צו איר נאַטיר- 

לעכן קװאַל, די אוניװערסאַלע נשמה", דווקא, 

נאן 47"46: 


אינדיװידואַליזם -- דער, ען. 1. טעאָריע 
אַז דער ענדציל און דער װיכטיקסטער מיטל 
אין דער אַנטװיקלונג און פּראָגהעס פון דער 
געזעלשאַפט איז דאָס װאױלזײַן, די פרײַהייט 
און די מעגלעכקייט ארויסצובּרענגען די שעפֿע- 
רישע פעאיקייטן פון דעם יחידי 
2. שיטה אַז יעדער יחיד איז אַ װערט פֿאַר 
| זיך בּיז צו דער מדרגה פֿון טראַכטן -- צוליבּ 
מיר איז בּאַשאַפּן געװאָרן די װעלט (כּל אחד 
ואחד חייבֿ לומר בּשבֿילי נבֿרא העולם", סנהדי 


1079 


רין, לז/אן. דער אויספיר פֿון דעם פּרינציפּ; 
װער עס בּרענגט אום איין מענטשן איז װי ער 
װאָלט אומגעבּראַכט א גאַנצע וועלט. {,כּל המא- 
בּד נפֿש אַחת מעלה עליו הכּתובֿ כּאלו אֶבֹּד 
צוֹלם מלא", דאָרטן.ן 

9. טעאָריע אין עטיק אַז װערטן, רעכט און 
חיובים װאָרצלען אין דעם יחיד, ניט אין דעם 
כּלל. ‏ 4. טעאָריע אין עקאָנאָמיק אַז די איני- 
ציאַטיוו פון יחיד דאַרף זײַן פֿרײַ פֿון מלוכה- 

| קאָנטראָל און אַז דאָס װאױלזײַן פון כּלל איז 
אָפּהענגיק פֿון דער פּאָליטישער און עקאָנאָמי 
שער פֿרײַהייט פֿון אַלע בּירגערס, 

9. געדאַנקען"גאַנג פֿון ניט רעכענען זיך מיט 
דער געזעלשאַפֿט, מיט אינטערעסן און װערטן 
פֿון מיטמענטשן. ,. . . מיטן פאַטאַלן אי פונעם 
דערװאַקסלינג, װי מע שרעקט אונדז", מװ, 
דער װעג צו אונדזער יוגנט. 

אינדיװידואַליטע'שס -- די, ן. 1. סכום 
אײגנשאַפֿטן, (כאַראַקטער-שטריכן, מעלות, מי" 
דות) װאָס טיילן אויס א יחיד פֿון זײַן גרופּע, 
סביבה. ספּעציפישקייט פון כאַראַקטער. סכום 
אונטערשיידן צװישן איין אינדיוויד און א צויי- 
טן. די אי װײַזט זיך אַרױס אין אױיפֿפיר, אין 
אידייען,. 2. פּערזענלעכקייט מיט בּאַזונדער- 
קייטן װאָס װאַרפֿן זיך אין די אויגן. בּוֹלטע אי. 


אינדיװידואַליפט -- דער, ן. ונ יין, (יקע), 
יס. 1. אָנהענגער פֿון אינדיװידואַליום -+, 
;אין דער בּאַטראַכטונג פֿון דעם מענטשן און 
זײַן גוֹרל אויף דער װעלט, איז איובֿ אַן אי 
ער ווייס נאָר פֿון דעם איינצל-מענטשן", זשיט |, 
ניי 1912 2. װער עס האָט בּוֹלטע אינדיװיי 
דועלע שטריכן; פירט זיך אַנדערש װי די אַרו- 
מיקע, האָט אייגענע מיינונגען. ,דער דור 


ייִדישע שרײַבערס, װאָס צו אים האָט געהערט . 


דער יונגער אַש, איז געװען אַ דור פֿון אץ", 
שנ, שלום אַשׁ. יש -- אַדי. ,בּטבֿע איז דאָך 
עכט-קינסטלערישע ליריק א' און אַריסטאָקראַ- 
טיש", ימ, פון צײַט צו צײט, קאָװנע 1927, 
-ישקייט. י: 


אינדיװידואציע -- די, יס. 1. דאָס אָפּזונ- 
דערן דאָס איינציקע, דאָס אייגנאַרטיקע פֿון דעם 
אַלגעמײנעם; דער פּראָצעס פֿון מאַכן אָדער 
ווערן אינדיווידועל. 2. אַנטװיקלונג פֿון אינ" 
דיװיד און אינדיווידועלקייט פֿון דעם אוניווער- 
סאַלן, פון דעם כּללישן. די תּקופה פֿון א'. 


אינדיווידוע'ל -- אַדי. 89: אינדיווידואַ'ל 
(נר). 17. װאָס האָט אַ שײַכות צום אינדיויד, 
װאָס איז כאַראַקטעריסטיש פֿאַר א יחיד, פאַר 
אַ בּאזונדערער פּערזאָן, און װאָס טיילט אויס 
פֿון דער גרופּע. איע בּאַדערפענישן. די איע 
כאַראקטער-שטריכן פֿון אונדזער בּאַקאַנטן. איע 
געניאַליטעט. , די גרויסע אָבּיעקטיװוע פאַקטן 
פֿון דער גרויסער היסטאָרישער עפּאַכע האָכֵּן 
זיך געדאַרפט איבּערלײַטערן אין א נאָך גרע- 
סערער, אין נאָך א רײַכערער איער פֿאַנטאַזיף", 
שנ, שלום אֵש. ,... רעדן, װי דער שטיגער 
איז פֿון נישט גענוג א"געװאָרענע מענטשן, 
בּלשון 'מיר'י, צייט, טמז, 1964 וע 12, 2, איי- 
גנאַרטיק, װאָס טיילט אויס א גאַנצן מין פֿון די 


אי'נדיסע 


אַנדערע מינים אָדער א גרופּע פון א צווייטער. 
די א'ע אײגנשאַפֿטן פֿון דעם מין (געװיקסן, 
בּאַשעפענישן). , אונדזער ראַבּינאַט האָט שוין 
לאַנג אָנגעװאוירן יעדער א'ע פֿאַרבּונג", פּינ- 
סקער שטאָדט-לוח, תּרס"ד. -קייט, 


אינדיום -- דער. בֹּא. כעמישער עלעמענט. א 
זילבּער:װײַסער מעטאַל; לאָזט זיך שמעלצן און 
פאַרבּינדט זיך גרינג מיט אַנדערע עלעמענטן 
איז פֿאַראַן אין פארשיידענע מינים אַרץ, ספּע- 

ציעל אין צינק"בּלאַנק. אין זײַן ספּעקטער זײַנען 
פֿאַראן צוויי בּלויע ליניעס (דערפון אויך דער 
נאָמען. -+ אינדיגאָ). זײַן סימבּאָל איז מז. זײַן 

| אַטאָמישער נומער איז 49, אַטאָמישע װאָג 
6,, 


אין די טשוועקעפ -- מיטן װערבּ: האָבּן. 
*איך האָבּ עס א' די טי = עס אַרט מיך ניט, 
סאיז פאַר מיר אַ זאַך אָן א. װערט. , זי װיל 
מער ניט גיין מיט מיר? מילא, איך האָבּ עס א' 
די ט'". 


אי'נדיטשקע -- די, ס. 99: ענדיטשקע, 
אינדיצע. 2פול, װר, אוק. זי פון אינדיק 
-+, נאַרישע אי. איבּערגעשראָקענע אי. פעטע 
אי. ,עס קומט אַן אויסמישעניש. . . די אי, די 
קװאָטשקע מיט הינדעלעך", ממוס, שלמה. 
;אָבּער אַן אשה, נעבּעך.. . דאָס איז װי א'ס! 

אַ ליאַדע װאָס, איז אויף זיי, רחמנא לצלן, אַ 
פּגירה!*, פרץ. יאַ פאַרשטערטער שבּת'. ,,משוּ- 
ררל מאָדערנער װאָס מאָלט א ציג אויף זיבּן 
פֿיס, אַן אי מיט הערנער", פֿרוג ווז. צונעמעניש 
פֿאַר א פֿעטער (און נאַרישער) פרוי. בּײַ אמד: 
אַדי -- אינדיצענע. אי פעדער. 

אין די יאָ'רן -- אדװ פֿראַזע. שון גענוג 
אָלט. ,איך בּין שוין אַ מיידל א' די י'", פֿל. 
,א פֿרײַלין װעלכע איז שוין א' די י', פֿאַרי 

- װעלקט", ח. בֹּר, אונזערע יודען אין דרײַסיג 
יאָהר אַרום, בּאַרדיטשעװ 1907. מער איז אַ 
בּחור אי די יי און מע דאַרף אים חתונה מאַכן". 
,די מאַשין, אַ פֿאָרדל . . . װײַזט אויס א' די ייי, 
קאָר װוו, | 

אין די' יאָרן -- אויף דער עלטער. גאַנץ 
אַלט. ,אי דיי יי װילסטו נאָך חתונה האָבּן?". 
,צו װאָס זאָלסטו זיך א' דיי יי אַזױ פּלאָגן?", 
ממוס, קליאַטשע. 

אינדײַט|ן -- טרו. אינדײַט, אינדײַטעט. :6== 
4 אַמ. פֿאָרמעל, געריכטלעך בּאַשול- 
דיקן עמעצן אין אַ פֿאַרבּועך. -מענט -- 
דער. אָנקלאַי. בּאַשולדיקונג, 

אין דײַן טאַסן -- גראָבּ. בּײַם זידלען זיך, 
בּײִַם שעלטן, אַ רוח (שד, ניט:גוטער) אי די טי, 
אין דײַן טאַטנס טאַטן אַרײַן. ;א רוח אי די ט' 
מיט דער מאַמען פֿאַרבּראָקט". 

אינדיך -- -+ אינדיגאָ. 

אינדין -- די, 'ס. פ99: הינדין. װנ פֿאַר אינד, 
(-=), טװ פֿאַר אֵילה. די א'ס פֿון פעלד. ,װען 
רות װעט זיך בּאַװײַזן, די געהיימע א'", צייט, 
מטטרןן. 

אי'נדיפע -- דער 6 די, יס. שפּאַ. נר. ‏ 1. אינ- 
דעקס, זוכצעטל, רשימה. ,אין דעם אי זענען 





אי'נדיסקרע'ט 


פֿאַרשריבּן די אַדרעסן לויטן אַבּעצעדאַריאָ", 
ריד (בּ"א). 2. קליינער פֿינגער. די א'ס 
זענען בּײַ אים אויסגעקרימטע", ריד (בּ"א), 


אי'נדיפ|קרע'ט -- אזי. זזו אומדיסקרעט 
(-+, 566), -קרעציע (אָרטן). 


אינדיע -- גנ. גרויס לאַנד אין דרום-אַזיע. גע- 
הייסן אויך הינדוסטאֿן, װערט בּאַצייכנט --- 
סובּקאַנטינענט. פֿאַרנעמט אַ שטח פון קרוב צו 
4 מיליאָן קװ' קמ', מיט א בּאַפעלקערונג פֿון 
2 מיליאָן (1967). 1947 --- אומאָפּהענגיק פון 
דער בריטישער אימפּעריע. הױפּטשטאָט נין- 
דעלהי (די גרעסטע שטעט: קאַלקוטא, בּאָמבּײי, 
מאַדראַס). די בּאַפעלקערונג אין אי איז א געמיש 
פֿון אַ גרעסערער צאָל עטנישע גרופּעס (נעגראָ- 
אידן, מאָנגאָלאָאידן, דראַװידן, אינדאָאַריער אאַ) 
װאָס רעדן אויף אן ערך 200 שפּראַכן (די וויכ- 
טיקסטע צװישן זיי: הינדי, אורדו, בּענגאַליש, 
טעלוגו, טאַמיליש אאַ) און געהערן צו פֿאַרשײ- 
דענע גלױיבּנס (הינדו, מוסולמעניש אאַ). ,איש, 
איין מאַן, איין יהודי דר איז גקומן פון װײַטן 
לנד אויש דשׂ לנד הודו דז מיר היישׂן אינדיא", 
שאר, קיב. ,ער איז דער (אַחשורוש) דר דא 
האט גיקיניגט פֿון אינדיא בּיז דעם מאָהרן 
לאַנדײ, ר' אהרן מטריבש, ספֿר מצח אהרן, 
װאַרשע תּר"ג, ב/א, | 
ולעגענדעס װעגן ייִדן אין א' שוין אין פאַר- 
בּינדונג מיטן חורבּן מלכות:ישׂראל. ידיעות 
וועגן דאָרטיקן ייִדישן ישובֿ שטאַמען ערשט 
פונעם 16. י"ה, װען מערבֿ-אײראָפּעאישע לענ- 
דער האָבּן אָנגעהױבּן אַרײַנדרינגען אין אָט דעם 
סובּקאַנטינענט. אָנהײיבּ די זעכציקער יאָרן פֿו- 
נעם 20. י"ה האַבּן געלעבּט אין אי אַן ערך 20 
טויזנט ייִדן, אײַנגעטײלט אין דרײַ בּאַזונדערע 
גרופעס. די גרעסטע גרופע (16 טיזנט), די 
אַזױ-אָנגערופענע יבּנייישׂראלי, לעבּן דער עיקר 
אין בּאַמבּײ און אין דער סבֿיבֿה. זייער שפּראַך 
איז טאַמיליש. די אַנדערע צװיי גרופּעס זײַנען 
די 'קאָטשינער' און יבּאַגדאַדער' ייִדן. זינט דעם 
אויפקום פֿון מדינת-ישׂראל האָבּן אַהין עוֹלה 
געװען בּײַ א 5,000 בּני-ישׂראל און קאָטשינער 
ייִדן} | 
אין די פּלאַץ -- אֵרכ. דזו אַנשטאָט, בּמקום, 
;אי די פּ'י דשׂ מן האט (הנותן תּשועה) גמאַכט 
אן דז (מלכות), אַזו האט מן (הנותן תּשועה) 
גמאַכט אן (שבּתי צבי)", שאר, קד/ב, 
אין די פֿעדערן -- אַדו פֿראַזע. װען מען 
איז שוין אין א גוטן מצב, רײַך געװאָרן. ;ער 
איז שוין א' די 9', עס פעלט אים נישט אפֿילו 
פֿון פֿױגלמילך". ,אַװדאי, איז ער שוין א' די 
פ, אַז ער װערט אַ קנעפּל מיט יעדערן", יײל, 
װעלט לוח, אַדעס תּרמ"ג. ,װאָס מער עֶר אין 
אַרײַן אי די פ', אַלץ קלאַרער האָט ער גענומען 
אײיַנזען אַז אַנדערע. . . האַלטן שוין א סך װלי- 
טער", ר. פּאַלאַטניק, איק, ר"ה תּשב"ז, 
אינדיפֿערענט -- אַדי. ?כאיי 222. = װאָס 
עס גייט ניט אָן, װאָס אַרט ניט. גלײַכגילטיק, 
ניט-פֿאַראינטערעסירט. אַן איע בּאַציאונג. איץ 
ענינים. ,,אַזוי א' צו זײַן צו אַזא וויכטיקע יידיי 
שע פֿראַגע!", ארז, קמ. 1868, וא 6. -קייט. 


אינדיפֿערענט|יזם -- דער, -ען. 


אינדיציע -- די, יס, 2כאיי 22ל. 


1080 


אײַנשטעל 
פֿון גלײַכגילטיקײט, ניט-פֿאַראינטערעסירטקײט 
(צו פּאָליטיק, אידייען, װוערטן). שעדלעכער א', 
דער אי פֿון דער יוגנט -יסט, 


אינדיפֿערע'נ|ץ -- די, ין. ציט-אַנדערשקײט,, 


גלײַכגילטיקײט, ניט-פאַראינטערעסירטקייט. אַן 
אי צום אױסגאַנג פֿון די װאַלן. ?'טאָלעראַנט' 
אין זינען פון אי קאָן זײַן א ניט-גלײיבּיקער, אַן 
אַטעאיסט", גרינ, איד און װעלט. -צירט -- 
אדי. װאָס איז אָן אַן אונטערשייד, װאָס מע 
קען אין דעם ניט געפינען קיין אונטערשיד, 
קיין בּאַזונדערקייט. איעדער פּערזאָן, יעדער 
איינציק געזיכט איז נאָר איינער פון די פֿלעקן 
װאָס שטעלן צונויף דאָס בּילד פונעם אומגעי 
טיילטן, אין שטעטלדיקן כּללײ, שנ, דערציילערס 
און ראָמאַניסטן, 


בּאַצײיכע- 
נונג, סימן. אי"ד ע רווײַז -- אויפן סמך פֿון 
אַ סליאַד, פון א פינגער-אָפּדרוק אע. 


אינדיק -- דער, יעס. װנ -- אינדיטשקע. 89; 


אי 







4 
אי 


שא 











0 :5 : 
אל יא ואש 
1 2 א ' אי אש שי 
גל אפלאאן 4 
2 אא 0 : : שי 
אי 0 0 4 
א 
1 


אש אי 
לע 
2 אי 

2 . 


ענדיק. ?כפויל, אוק, װר. גרויסער שטובּיי 
קער עוף פון דער משפּחה פֿאַזאַנען. געוויינלעך 
גרוי, מיט רויטע פיס און קראָפּ, מיט רויטלעכע 
'פּערלי אויפן האַלדז, װאָס ווערן גרעסער, בּלאָזן 
זיך אָן, װען דער פױגל איז אויפגערעגט, 
שטאַמט פון צפון-אמעריקע. איז געווען שטובּיק 
שוין בּײַ די מעקסיקאַנער. זינט 16. י"ה פֿאַר- 
שפּרײט איבּער דער גאָרער װעלט. קלאַנג פֿון 
אי -- אַ האָלדער. א'עס האָלדערן. 
0ט82110084 161089115א. שׂב פאַרטײַטשט: עתּר- 
נגול דהודו --- אינדינישה הען". 

געבּראָטענער א'י. גערייכערטער (גערויכער- 
טער) אי. צוליבּן גוטן טעם פון זײַן פליישׂ 
איז אי געװאָרן אין א סך לענדער א חשובער 
מאכל פֿון יום-טובדיקע סעודות, ספּעצ אין 
צפֿוךאַמעריקע אין דעם נאציאָנאַלן יום- טובֿ 
יטענקסגיווינג דעיי (דעם טאָג פון געבּן אַ דאַנק 
צו גאָט פאַר גערעטעניש), װען דאָס עסן 
'טוירקי איז כּמוֹ אָבּליגאַטאָריש. ייִדן אין מזרח- 
אײיראָפּע האַבּן געהאָדעװעט א'עס לכּבֿוד פּורים 
און פּסח. בּײַם יום-טובֿ פּורים איז דער מאָטיװ 
געװען אַז עס איז א זכר לאַחשורוש' װאָס 
איז געװען אַ 'מלך טיפּשי (מגילה, יב/א) און א' 
איז א מוסטער פֿון טיפּשות, װײַל עֶר בּלאָזט 
זיך. דעם קראָפּ פֿון א' פלעגט מען פילן װי 
אַ העלדזל. גראָבּער א' -- װעגן א דיקן מאַן. 


אינדיק 


פֿאַראַן אַ שלל 85, פֿװל און שװ אין שײַכות 
מיטן כאַראַקטער און העוויות פונעם א', מחמת . 
זײַן אָנבּלאָזן זיך, װערן דערבּײַ שטאַרק רויט 
אין קאַם און זײַן אויסבּרייטערן דעם עק, און 
איבּער דעם כאַרכלדיק בּייזלעכן קלאַנג װאָס ער 
גיט אַרױיס פון זיך. 59: (װערן) רויט װי אַן אי 
= ווערן אין כּעס. אָנבּלאָזן זיך װי אַן א' = 
װערן בּרוֹגז אָן שום גרונט. , רײַסן זיך װי די 
א'עס"; ,קלערן װי דער אי" = װי א שוֹטה; 
האָבּן שׂכל וי אַן, װי (דער, אונדזער) אי. בּלאָזן 
(פֿון) זיך װי אַן א' (פֿאַר פּסח) = זיך האַלטן 
גרויס. ,נאָריש װי דעם כעלמער חזנס א' (װי 
דעם דרוּיער חזנס א')"; ,א (דער) שװאַנץ (װי) 
פֿון כעלמער חזנס א'". , שטאָפּן װי אַן אי אויף 
פּסח". , פֿאַרפאַלן וי אין פּסחדיקן א'". 

פּװל און שװ: ;עס האָלדערט דער א' בּײַם 
נגיד ר' מינדיק, עס פּגרט די מויז בּײַם קבּצן 
אין הויז (עס גרילצט די גריל בּײַם קבּצן 
עזריאל)"; ;אַן א' האָט א סך געטראַכט און 
געפּגרט": ;א קאַץ אָדער אַן א' -- אַבּי) אַן 
עוף אויף שבּת": ,זאָל זיך האָדעװען אַן אי אויף 
פּסח"; ,מע דערקענט דעם א' נאָכן פּיק 
(קראָפּ)". ,נאָכן פּופּיק זעט מען װי גרויס דער 
אי איז", , מע האָדעװעט דעם אי (בּיז פּסח) נאָר 
צוליבּן קראָפּ", ,,ניט פֿון בּלאָזן זיך װערט דער 
אי פעט", ,אַז מע זיי(ע)ט איעס װאַקסן נאַראָי 
נים (חזנים)"; ,, פײַף ניט אַז עס זײַנען דאָ איעס 
אין שטובּ" (ניט אױפֿצורײיצן עמעצן); ,אויף 
פרעמדע איעס איז גוט צו פֿײַפֿן"; ,װאָס איז 
דעם א' פֿאַר אַ חילוק, צי מע קױלצט אים 
אויף פּורים צו דער סעודה, אָדער אויף פּסח 
צום סדר?". װײַל מע האָט געהאַלטן אַן די 
טשן (אויך ייִדן פון דײַטשלאַנד) זײַנען נאַי 
ראָנים --- דײַטש-אי, יעקע-אי. ליטװישע יידן 
האָבּן געהאַלטן אַז די קורלענדער זײַנען גרויס- 
האַלטערס און נאַראַנים --- דערפון: קורלענדער 
אי. ,אין די לאַגערן אונטער די נאַציס אין 
אינדיק געווען א װאָרנונג אַז עס קומט אַ דלי 
טשישער שוֹמר", פֿלח, 6, 

ווען מע װיל, מע זאָל לאָזן צו רו מיט פראַ" 
געס פֿאַרװאָס, שטעלט מען דעם פרעגער די 
קשיא: ,--- ווייסט פֿאַרװאָס א'עס זײַנען רויט? -- 
איך װוייס ניט. -- עס איז געװען אַמאָל ערבֿ 
פּסח אַן אונטערגאנג אויף א'עס. האָט דער רבֿ 
געהייסן זיי רײַבּן מיט כריין. זײַנען זיי געװאָרן 


רויט". 


פײַפֿן צו איעס --- אַ מין שפּיל בּײַ קינדער 
כּדי זיי אויפצורייצן און זיי זאָלן האָלדערן, 
און זיך אָנבּלאָזן. חדר-ילנגלעך פלעגן זיך ארומי 
שטעלן אַרום די א'עס אויפן הויף און אויס- 
שרײיַען אויף א קוֹל: ,'אי, אי, װוען איז פּורים?? 
און פֿלעגן זײַן זיכער צו הערן: יאָדר, אָדר, אָדר, 
(פֿאַרבּײַט פֿונעם קלאַנג /הגאָלדער, (ה)אָלדער' 
װאָס דער אי גיט אַרױס). און אַז חבֿרה פרעגן: 
,אי, אי װען איז פּסח?" און ער גיט אויך דעם 
זעלבּיקן ענטפער, שרײַען צו אים די קינדער: 
ענאַרישער אי, זאָלסט. װיסן, ס'איז ניסן": (אין 
תּפֿיסות (ראָדעם אאַ) אַז מע האָט געשפּילט אין 
דאָמינאָ, דאַמקעס אע, האָט דער פאַרשפּילטער 
געדאַרפֿט צוקלעפּן צו דער נאָז א שטיקל פּאַי 





אינדיקאַטאָר . 


פּיר, דער געװוינער האָט אים אָנגערופֿן א'- און 
דער פֿאַרשפּילטער פלעגט ענטפֿערן: ,האָלדער, 
האָלדער".ן ,געקומען זעקס ארץ-ישׂראל ייָדן, 
דווקא גאַנץ שיינע ייִדן, אויפן בּיין זײַנען זי 
א סך שענער געראָטן פון מײַנע פּסחדיקע 
איעס", יל, דאָס משלחת, זשיטאָמיר תּרל"ן. 
,דער אי מיט דער לאַנגער רויטער נאָז האָט 
זיך דאָ געגעבּן אַ ריטש און א 
משלים. עאַ נאָדל אין א פּופיק איז א האַרבּע 
שאלה, אַן איבּערבּיינדל -- נאָך מער חומרא, 
אַן אי מיט אַ װײַסן קראָפּ נאָך מער חומרא", 
דלוגאַטש, די װעלט מסורה, װאַרשע 1 


אינדיקאַטאָר -- דער, 'ס, 2כאיי 722. אָנ 
װײַזערי. 1, אינסטרומענט, מכשיר װאָס װײַזט 
אָן דעם מעכאַנישן דרוק, די מדרגה פֿון פֿײַכט- 
קייט, פון היץ, די גיכקייט פון א בּאַװעגונג אאַ. 
| אי בּיי אַ ליפֿט. א' פון װאָלטאַזש. דרוק-א 
טיפקייט:אי. אי פֿאַרן סכום גאַזאָלין אין אױטאָ, 
2. (כעמיע) סובּסטאַנץ, מיטל, כעמישע פֿאַרבּינ" 
דונג, װאָס דינט צו װײַזן בּצַשטאַנד פון אַ צעי 
לאָזונג. אַ לאַקמוס-פּאַפּירל איז אַן אי װאָס וערט 
בּלוי בּײַ אַ לויג, רויט בּײַ אַ זײַערס, װיאָלעט 
אין אַ נײטראַלער צעלאָזונג. 0. יעדער מין 
אָנװײַזער אויף עפּעס װאָס מען איז פאַראין- 
טערעסירט אין דעם. אַן אי פון נעמען. אַן אי 
עפּעס צו געפֿינען. גאַזאַ שרעקלעכער גרײַז 
איז אַן א' סאַרא קענער ער איז". ‏ 4. צונאָמען 


פֿאַר אַ פּאָליטישן געהיים:אַגענט. ‏ יש -- 
אַדי. איע ד;אַגראַם. 
אינדיקאַטיוװ -- אַדי. 2כאיי 22ל. 1, װאָס 


װײַזט אָן אויף עפּעס, װאָס האָט אין זיך אַ ווים- 

| טיקן סימן פאַר עפּעס; װאָס מע קען ניט זען, 
אָבּער איז דאָך בּפֿירושדיק. אַן אויפפיר װאָס 
איז אי אַז מע האָט צו טאָן מיט א פּסיכיש- 
קראַנקן,. 2, װאָס האָט אַ שײַכות צו אַן אינדי" 
קאַטאָר. קוקן אויפן אין װײַזערל. 

אינדיקאַטיוו -- דער, 'ן. (גראמ) דזוו אינ- 
דיקאַמטיװװוער מאָדוס. מאָדוס פֿון װערבּ 
װאָס בּאַצייכנט אַן אַקט װי אַן אָבּיעקטיון 
פֿאַקט, אומאָפּהענגיק פון די געפילן פון ריידער, 
אַנדערש װי אימפּעראַטיו, אָפּטאַטיו, קאָניונק- 
טיוו. איך גיי, איך שטיי, איך בּין געגאַנגען, איך 
װעל גיין אדגל. 

אינדיקאַ'ן -- דער. בּא. 1. (כעמיע) גלוקאָז, 
סובּסטאַנץ װאָס געפֿינט זיך אין געװויקס אינדיי 
גאָ -+ (טיילט אויס א בּלוײװיאָלעטן קאָליר), 
- 2, (בּזאָכעמיע) זאַלץ אין אורין אין אַ נאָרמאַלן 
צושטאַנד. און אויך אין אַנדערע קערפּערלעכע 
פליסיקייטן, 

אינדיקווימען -- דער. מצ װי אצ. פפ: -זאָ- 
ימען. באַכּסקע רפואה פֿאַר קראַנקע קינדער. 
חוֹזקינאָמען פאַר אַלע מינים בּאַבּסקע רפֿואות. 
אי מיט קאַטשקע-שמאַלץ. אי מיט יעלהויבֿא- 
שמאַלץ. ,האָט ער דאַכט זיך געזאָגט: קאַטשאַן, 
ווייס איך װאָס קאַטשאַן הייסט? אי צי קאַטשקע- 
פוטער...י, ממוס, דאָס קליינע מענשעלע. 

אינדיק|ירן -- טרו. -קיר, אינדיקירט. שפאַ. 

- אָנװײַזן, אָנדײַטן, אי דעם װעג, מע זאָל ניט 

| דאַרפֿן בּלאַנדזשען. ‏ -אציע. 


אַ בּלאַז", עם,. 


1261 


אין די ריי'ד -- אַדו פֿראַזע. גלײַך בּײַם 
רעדן. תּוך כּדי דיבּור. ?.שלמה בּעשעכעס האָט 


אי די ר' אויסגעקנעלט אַן עצה", יאַ, שטערני. 


טיכל. *אַרײַנפאָרן א' די 
עמעצנס רייך, 

אינדירע'קט -- אַדי. 2כאיי 22ל. ‏ דזו אומ- 
דירעקט (-*, 566), , אויף דער ייִדישער ליטעץ- 
ראַטור האָט דער אַרום געװירקט אויף צװיי- 
ערליי אופנים: 1) דירעקט װי אומעטום און 
2) אי דורך אַנדערע ליטעראַטורן", שנ, די ייד' 
ליטעראַטור און די לעזערין. ‏ -ערהייט -- 
;אָבּער אויך אין דעם פֿאַל װאָלט דאָס געהייסן 
אי אָפּשיקן צו העגעלן", זשיט ווש, נ"י 1917, 
-קייט, 

אינדיש -- אַדי. װאָס איז פון אינדיע. װאָס 
/האָט א שײַכות צו (װאָס האָט דעם כאַראַקטער 
פֿון) אינדיע. פֿרגל אינדיאַניש, אַדי. איער טעמ" 
פּל. איע קונסט. אי'ע שפּראַכן. ,טאַגאָרע האָט 
געשריבּן ענגליש, כאָטש ער איז געװען דורכויס 
אי אין זײַן מיסטיציזם", אפֿא, טמז, 1956 וו 18, 
א"ג על -- געלע פֿאַרבּ פון אַ פּיגמענט װאָס 
קומט פֿון אינדיע און כינע (עקסטראַקטירט פון 
השתּנה פון װעגעטאַרישע חיות, געהאָדעװעט 
אויף מאַנגאָפֿרוכט), בּײַ פֿאַרשײדענע נעמען 
פון חיות: איער װאָלף, איער נאָזהאָרן אאַ. בּײַ 
פאַרשײידענע נעמען פון געװיקסן, למשל איער 
דעמבּ, איער קאָרן, איער טאַבּעק (אייגנטלעך: 
אינדיאַנישער). 


אינדישער העלפֿאַנט -- דער, "ן. -+ העלי 
פֿאַנט. אײינער פֿון די 
{ גרעסטע צװישן די מינים 
6 העלפֿאַנטן װאָס לאָזן זיך 
צוימען. זײַן װאָג דער 
| גרייכט בּיז 14 טױזנט 
! פֿונט. מיט אַ גרויסן קאָפּ 
און גראָבּן שטערן. לעבּט 
אין די געדיכטע װעלדער 
פֿון דעם מאַלאַאישן האַלבּ- 
אינדזל, סומאַטרא, בּאָרנעאַ. 
ווערט בּיסלעכװײַז אויס- 
געראָטן. פטנתא2נת 2160825. 


אינדישער טאַפּי"ר -- דער, -שע ין. זױיג- 
חיה פֿון דער טראָפּישער. אַמעריקע, דערעיקר 
פֿון בּראַזיל. לעבּט אויך אין מאַלאַיע, סומאַטראַ 
און אַנדערע געגנטן מיט א הייסן קלימאט; 

4 בּעל-חי פֿון מיי 
טעלער גרייס 
שי מיט קורצע און 

א ? דיקע = טלאָאיקע 
4( פֿיס. און מיט 

2 /, * אַ דיקן שנוק. 
לעבּט אין א וילדן צושטאַנד, איז זייער שרע- 
קעוודיק און נערט זיך מיט געװיקסן װאָס ער 
גייט אַרױס זוכן נאָר בּײַנאַכט. -461 פטזומג1 
035 פ5גזוק2 1' ,1081119. 

אינדיש"רויט -- דאָס. מצ נבּ. מעטאַלישער 
אָקסיד װאָס בּאַשטײט פֿון אײַזךפּעראַקסיד מיט 
טיילכעלעך ליים. קומט לכתּחילה פֿון אינדזלען 
אין פּערסישן גאָלף, דערפֿון שטאַמט דער נאָי 


ר' = איבּעררײַסן 








אינדע'ם 


| מען. אייר' געפינט זיך אין. פֿאַרשײדענע ערדן 
און אַרצן, מיט אַ רויטלעכן, בּרוינעם אָדער געלן 
קאָליר. געניצט װי אַ פּיגמענט אין פֿאַרבּשטאָפֿן. 

אין די שתּיקה -- |שטיקען אַדװ פֿראַזע. פּ8: 
אין דער שתּיקה, +. בֹּשתּיקה, אין 
געהיים. ,װען זיך זעלט בּטרעפֿן איין גרושן 
-רווח, מעג ער װאָל הנדלין {אום חול-המועדן א' 
די ש', ניט אָפֿין װאַר", עח, סט/ך, 

אינדלשן -- אוטו. 22אינד = כװאַליע. נעאָל. 
זיך כװאַליען. ?און פון װײַטן די זאנגענע דיונעס 
נעמען אי אין פײַכטלעכן אוגער", סוצ. װאַלי 
דיקס. 

אינדלען זיך -- אוטװ. נעאָל, אוּו. ‏ זיך באָד, 
זיך שפּילן, בּראָדזשען בּײַם סאַמע בּרעג ים, 
וואו די אינדן שלאָגן זיך אָן אױפֿן בּרעג. ‏ -ער 
--- אוּװ. װער עס בּאַדט זיך אָדער בּראָדזשעט 
בּײַַם אינדנבּראָך. 

אינדנבּראָך -- דער, מצ? אוּו. בּרעג ים ואו 
עס בּרעכן זיך די אינדן, די כװאַליעס. איבּער- 
זעצונג פון ענגלישן װאָרט 50114, 

אין דנין את האָדם -- (איין דאָנין עס האָי 
אָדאָסן זאַץ. תּח. 2כראָש השנה, טז/ב. 'מע 
משפּט גיט דעם מענטש (לויט זײַן אמאָליקער 
אױפפֿירונג)! |צווייטע העלפֿט: אלא לפֿי מעשׂיו 
של אותה שעה' -- נײַערט פאַר זײַנע מעשׂים, 
טואונגען פון איצטן, געניצט אויך מיטן ב: דער 
מענטש איז ניט װאָס עֶר איז געװען, נאָר דאָס 
װאָס ער איז איצט (נאָכדעם װי ער האָט זיך 
געבּיטן). , בּאַרעדט אים (זי) ניט און דערמאָנט 
ניט װי ער (זי) האָט זיך אויפגעפירט יונגער" 
| הייט, א' ד'. . ,". | 





זצן, 2כאיי 2כל. 
(עטיק) טעאָריע, שיטה אַז דעם מענטשנס װילן 
איז פֿרײַ און װערט ניט בּאַשטימט אין פֿאָרױס 
פֿון אַ סיבּה אָדער סיבּות, אומאָפּהענגיק פון 
וילן, אײַנשטעל, פֿון העכערער מאָראַל: פּריני 
ציפּ פֿון פרײַען אױיסקלײַבּ צװישן גוטס און 
שלעכטס. בּחירה חפֿשית לויט ייִדישער טערמיי 
נאָלאָגיע. היפּוך: דעטערמיניזם. |בּחירה חפֿי 
שית --- פֿרײַער אױסקלײַבּ -- איז אַ גרונט. 
פּרינציפּ פון ייַדישער אמונה און ייִדישער פֿילאָ 
סאָפֿיע. אין חומש: 'החיים והמות נִתתּי לפֿניך יי. 
ובֿחרתּ בּחיים' ( זבֿרים, ל, 19); אין תּלמוד: 
יהכּל בּידי שמים חוץ מיראת שמים' (בּרכות, 
לג/ב; נידה. טז/ב), ר' עקיבֿאס פּרינציפּ: יהכּל 
צפוי והרשות נתוּנה' (אָבֿות, ג, טז) -- פיעט: 
,;אַלץ װערט פֿאַרױסגעזען (דורך גאָט), אָבֶּער 
די פֿרײַהײט װערט געגעבּןין -יסט - אָנ 
הענגער פֿון אינדעטערמיניזם. -יסטיש -- 

אינדע'ם -- אַדו. פונקט אין דע'ר צײט. אא' 
הערט ער טריט", פמ. ,אין דעם איז דֶער װירט 
אויך קומן. . . אוני הוט אים שלום געבּן", 
בּראַנט, פּרק ו. ;אי װי די ייִדן טעגהן דאָ אַזױ, 
קומט אָן פישקע", ממוס. ,אי דערהערט זי װי 
עמעצער שאַרט זיך צװישן די הושענא'בּלע- 
טער", אֵש, תּהילים-ייד. ;א' האָבּן די פערד 
גענומען לױפֿן. . . און געלאָפֿן אַזױ שטאַרק", 
לדבּ, נײי תּשין. 





אין דעם 


אין דעם -- דאָ איז אין אַ בּאַזונדערע פרעפּ 
און ד ע ם -- אַרטיקל אָדער פראָ. ;אין דעם 
קאַסטן װעסטו עס ניט געפינען". ,אין דע'ם 
חדר איז עֶר ניטאָ". ,ס'איז שוין דאָ אין דעים 
אפֿשר אַ יאָר צען"י 

אין דע'ם פּרויט -- אין זעם זעלבּיקן אָם- 
| צװײַג פון פּרגסה. אין. דער זעלבּיקער פּראָפע- 
סיע. , מיר זײַנען בּיידע א' די בּי, דאַרפן מיר 
וערן פֿרײַגד, גיט קיין קאָנקורענטןיי. 

אינדרעמצן|יזירן -- טרח. -זיר, אינדעמניזירט. 
הככאיי 722. = געניצט אָפֿט אין לאַטײַךאמע 
ריקע. צוריקגענן געמאַכטע הוצאָות, פאַרגיטיקן 
פֿאַר געליטענעם שאָדן. אי די נשׂרפים. א' די 
| געליטעגע פֿון דער פאַרפֿלײצונג. עװער עס 
זאָגט אָפּ אַן אַרבּעטער, מוז אים אי לויט דעם 
געזעץ", ריד (בּיא). ‏ (יז)ירונג. -אציעץ 
-- פֿאַרגיטיקונג, אַנטשעדיקונג. אויך יפֿי- 
קאַציע, 

אינרעמניטע'ט -- די, -ץ, 2כאיי 2כל. ‏ -+ 
דפֿװ. בּאַלױנונג אָדער קאַמפּענסאַציע, פֿאַרגיי 
טיקונג פֿאַר א געליטענעם היזק, פאַר מאַטער" 
יעלן אָדער מאָראַלישן שאָדן. א' פֿאַרן 
בּאַעװלטן. א' פאַר דער עבֿוֹדת-פּרך אין די 
לאַגערן. 

אינרט'סטוועגן, אין דע'סטװעגן -- אַדו. 
פד.. זזװ פֿונדעסטװעגן. ,עס מעג זײַן פינ- 
צטער, טאַקע האלבּער צװויי, א' די װיבּאַלד זי 
הערן דעם ערשטן קריי -- ... כאפּט זיך 
אויף פון זײַן געלעגער", טעיאַטאָר. 


אינרעפֿן -- אַדח. 1. דערװײַל, בּיניילבּיני, 
;גענוג געװאַרט, לאָמיר א' זיך נעמען צו א 
| שפּיל", ,אין דעשׂין דער ארמי חזיר הערט אין 
היכשטר {= העכסטערן אנגשׂט.. .י, 'שילך- 
בּורגר זעלצאַמי אונ' קורצוויליגי גישיכטי, 
{אַװע וווז. ;אי האָבּן זיי זיך זייער ערקװיקט, 
דען זיי האָבּן שוין קיין כּוֹח ניט געהאט צו 
גיין צו פֿוס", איין גאַנץ נײַע מעשׂה פון איין 
גראַף. . ., לעמבּערג 1891. ,מע ווייסט ניט װאָס 
דער דאָקטער װעט זאָגן, אי מוז מען געהיט 
| זײַן". 2. פֿונדעסטװעגן. ,אי בּאַװײַזן יידן 
זייער אָפט אַז עס קומט צו עפּעס װי א מענטש 
איז אין סכּנה, האַנדלט עֶר גלײַך עס װאָלט אים 
אַליין אָנגעגאַנגען", קמ, 1866, א 4. ,אי געְפי- 
נען מיר אין דעם בּאַװאוסטן װערק.. . א דאָי 
קומענט . . ,ײ, ליטװ. ,מ. .. יאָ, נו -- זאָגט די 
-קאץ -- א' קומט דאָס ניט צו 9סן", אשט, 
משלים!, 


אי גדרטפּענר|ט'נט -- אַדי. 2כאיי 22ל. דזו 
אומאָפּהענגיק (-+, 523). זעלבּשטענדיק. װאָס 
פֿאָלגט ניט, װאָס הערט זיך ניט צו צו קיין 
עצה. איע מדינות. ,װאָס בּיסטו מיר געװאָרן 
אַזױ א'? דערװײַל האַלט איך דיך אויס". 
דענס, הענץ -- די. אומאָפּהענגיקײט. זעלבּ- 
שטענדיקייט, 

אינדעקלינאַבּל -- אַדי. (גראַמ) װאָס בייגט 
זיך ניט. איע הויפּטװערטער, נפ, ייפֿאַ, 1938, 5, 


איגרעקט -- דצר, -ן, ?כאיי 722. פאָנװײַזערי. 
ודערפון: אפֿינגער = װײַזפֿינגער.ן 1. מראה. 


אינדער -- דער. מצ װי אצ. 


182 


מקוֹמות, זוכצעפטל; רשימה (פון נעמען פון 
מענטשן, געאָגראַפֿישע פּונקטן אע, פון ענינים, 


- בּאַשטימטע זאַכן). קומט געװיינלעך אויסגע" 


שטעלט אין סדר פון א"בּ אָדער אלפֿאַבּעטיש, 
מיט אָנװײַון װאו צו געפֿינען (אין בּוך), בּאַ- 
קװועמער אי. (אומ)פינקטלעכער אי. 2. רעגיס- 
טער פון זאַכן אין אַ קאָלעקציע. אי פון בּילדער. 


. ,אוב ליטעראַטור איז דער פּסיכישער א' פון 


לעבּן... איז איר גרענעץ.. דאָס אומניצ- 
לעכע", קאָרן. / 9, (מאַט) מדרגה-װײַזער אָדער 
װאָרצליװײַזער. 4. סיסטעם צאָלן װאָס בא 
צייכענען רעזולטאַטן פֿון אָבּסערװירונגען, מעס- 


| טונגען, פֿאָרשונגען. אי פון פֿײַכטקײט, פון 


אטמאָספערישן דרוק. אינטעליגענץ-אי. א"נו- 
מ עד װאָס װײַזט אויפן שטײַגן פֿון די פּרײַזן 
(פֿון אַרבּעטלאָזיקײט אא). אייצ אָ לן אין סטאַ 
טיסטישע טאַבּעלעס. רעפֿראַקטיוער א' (פיזיק) 
-- אי פֿון רעפראַקציע בּײַם אַריבּערגײן פֿון 
א שטראַל (א קלאַנג אאַ) פון איין סובּסטאַנץ 
(פֿון איין מעדיום) אין אַ צװײיטער. 0. צייכן 


אין דרוק פֿון א האַנט מיטן אויסגעשטרעקטן 


װײַזפֿינגער צו ציען די אױפֿמערקואַמקײט צִו 
א באַשטימטער שטעל. 0. (טשערנאָװיץ) רע" 
גיסטער פון אַ סטודענט וואו עס װערן פֿאַרצײ- 
כנט אַלע לעקציעס װאָס ער האָט געהערט, מיט 
די אונטערשריפטן פֿון די פּראַפֿעסאָרן, 

אי ליבּראָרום פּראַהיבּיטאָרום --- רשימה פון 
בּיכער, פֿאַרװערטע פֿון דער קאַטולישער קירך, 
גמט:0810110עטק גתטעס:110 10408. א' עקסי 
פּורגאַטאָריוס --- רשימה פון ביכער װאָס די 
קירך דאַרף זיי אױיסרייניקן', איידער מע מעג 
זי לייענען. 8ט1941011טקאס צס100. - 
אײַנוואוינער פֿון 
אינדיע. הינדו. ,,שטייען בּלינדע פֿאַר זײַן תּהום, 
װאָס דער אי רופֿט אים אִם, דער מקובּל אֵין 
נאיייִ", צייט, גל װו, 


אין דער אַדפֿה -- -+ אַדמה, 41, 


אין דער אײַ'ל -- 
| גיך, האַסטיק. טאָן עפּעס א' די א'. אַלזו א' 


אַד. אַרכ. אין אײַלעניש. 
די א' הגאון אב"ד הנ"ל אונ' הקציניי פּרנסים 
אויז דער שול גנגין", גה, זי 333. ,דער גאַשׂט 
קאן אי די אי ניקש זאגן, פאַר הונגער גישװעלט 


אים דר מאגן", אַשכּנז, 
איןירער"אמת -- אַדו. 
| אין לד בּיז אין 20. י"ה. {פֿאַרגליוערונג פֿון 


אלטע פֿאָרעם, זן. 


דער צײַט, װען אמת האָט געהערט צום װײַב 


לעכן מין. אַזױ װי אין אונדזער ייַדיש אין 


ניט מיגלעך אזא פֿאַרבּינדונג װי דער, דאַטיװ 
װײַבּלעך, מיט אמת װאָס געהערט צום מענ- 
לעכן מין, קומען דאָ צוויי מקפֿןן אויף אַן 


| אמת, בּאמת. ,זי זענען טאַקע איידי-אי ערלעכע 


לײַט און דערבּײַ עשירים", ריב"ל, די הפֿקר 
װעלט, װאַרשע תּרס"ב, זי 36, 


איןידרער"אמתן -- אַדװ {-+ דפֿװ. די פֿאַר- 


שפּרײיטע פאָרעם. -ן איז די אַלטע ענדונג פון 
סובּ, װײַבלעך, דאַטיוו. די מקפֿן קומען אַרײַן, 
װײַל ניט מיגלעך אין אונדזער ייִדיש די פֿאַר- 
בּינדונג דער 8 אמתןן אויף אַן אמת. טאַקע 
בּאמת. װי עס איז אויף דער װאָר, אין תּוך, 


אין דער אובּעט -- פֿראַזע. 
שטעלטן לשון: *זײַן א' ד' א' = געפֿאַרשט 


אין דער בּלי'נד -- אַדו. 


אין דער פריי'ט -- אַדװ. 


אין דער גאַל אַרײַן 


,א-דיאי איז עס ניט קיין איבּערזעצונג, נאָר 


אַן. איבּעראַרבּעטונג". ,דער פּראָצעס פֿון פוילן 
איז ... א"ד-אי אַ פּראָצעס פון אָקסידירן", ס. 


- פֿײַנסטאָון; כעמיע, נ"י 1920. ;אי-דייאי איז דאָס 


טאַקע גאַנצע צוויי שעה, אײַזערנע צװויי שעה", 
שע, ידער גליקלעכסטער פון קאָדניי. ,אויף זיך 
דאָס שליחות גענומען . . . אָבּער איידי-אי האָבּן 
זיי דאָס געטאָן האַלבּ-פֿױלײ, נס. .. . מאַשבּער. 


|,כלומרשט טענהן זיי אַז די און די פֿרױ גע" 


פעלט זיי ניט, אָבֹּעֶר א"ד-אי גייען זיי אויס 


נאָך יענערס טריט", טמז, 1960 א 4, 
אין דער אָפֿן -- (דאָ און װײַטער איז די בּאַי 


צייכענונג אַדו (װאָס בּאשטייט פֿון דרײַ טײילן: 
אין 8 דער 6 סוב אָדער סובּסטאַנטיװירטן 
אַדי), און ניט אַדװ פֿראַזע אויפן סמך פון 


בּאַטײַט, פֿון אינטאָנאַציע, פֿון סינטאַקטישער 


צעגלידערונג פון זאַץ, און ניט אױפֿן סמך פון 
אויסלייג.ן אַדװ. אָפענערהייט, פֿאַר אַלעמען 


אין די אויגן. בּפֿרהסיא. אי ד' אִי רייכערן אום 


שבּת, טאָן אַן עבֿירה אע. ,זיי גייען שוין א' 
די אָי, מִןהסתּם װעלן זיי בּאַלד ווערן חתן-כּלה". 
אין פֿאַר- 


וערן פֿון געריכט (פּאָליצײי), אויך זיצן אין תּמֿי" 
סה. ,אַז זיי זענען אי די אַי און מע בּרענט 


- זייערע טריט, װי קענען זיי אַװעקפאָרן?", בּריו. 


*נעמען עמעצן אי די אַי = א) אָפּלאַכן, חוֹזק 
מאַכן פֿון עמעצן; ב) אָנשלאָגן, 

בּלינדערהייט, אין 
דער. פֿינצטער. אומאינפֿאָרמירט. װען מע קען 
ניט זען. טאַן עפּעס א' ד' בּי. אָננעמען א באז 


שלוס אי די בּי. ,געבּוירן דער וואונדער, געבּוירן 


דאָס קינד אין הייליקע קראָפּעװע-גרובּ, אי ד' 


| בּ"", סוצ. פֿעסטונג. *טאָפּן אַ װאַנט א' ד' 3'= 


פּרוּוון דערגיין, טרעפן אָן שום יסוד פֿאַר דעם. 
1, פּאַיפּערעק, 
אין דער לענג צװיי מעטער און א' די בּי אַ 


האַלבּער מעטער. אױספאָרן די װעלט אין דער 
! לענג און אי די בּי. האָבּן א שם פֿון אַן ערלעכן 
- מאַן אין דער גאַנצער סבֿיבֿה, אין דער לענג און 


אי די בּי. , דאָס מויל איז אי די בּי פֿון קאָפּ", 


דרי איסעל {בּעלימחשפֿותן איבּז, אָטאָ שמײַל, 


זאָאָלאָגיע, װוילנע 1924. ,עס ציען זיך אַװעק 
װײַט אין דער לענג, א' די בּ'י פעלדער מיט 
אַלערלײ תּבֿואות", ממוס, שלמה. *זיך ליגן 
אין דער לענג און א' די בּי = זיך זייער שטאַרק 
מיען עפּעס צו דערגרייכן. 2. (װעגן אַ פּרײַז) 


| בּסך-הכּל, אַזױ פֿיל װיפֿל. . . . , מײַנע שטיוװל 


קאָסטן אי ד' בּי אַכצן יפֿײיגליי, ז. מױירער, זײַ 


- נישט קיין װאוילער יונג|, טאַרנאָװ 1, | 

אינדערבּרייט|יק -- אַדי. 89: עכיק. װאָס 
| איז אין דער בּרייט. נעמען פון די איע שײַטלעך 
- האָלץ. ,ער טראָגט זיך אַרום מיט דער קאָמי 


שער אער נאָז"ײ. ,פֿלעכטן איטלעכן א'עכיקן 
פֿאָדעם", י. יאכינסאָן, מיט געניטע הענט, קיִעװ 
5, 


אין דער נאַל אַרײַן -- אַדװ פראַזע. ‏ אויף 


צו'להכעיס, אָפּצוטאָן, צו פאַרשאַפֿן עגמת-נפֿש. 
ענטפֿערן יענעם א' די גי אי. רעד מיר ניט אי די 





|| אין דער גי'ך -- אַדו. 


אין דער גייך 


גי אַי. ,מיר האָבּן זיך אָפּגעשמועסט צו | טאָן 
דעם גרויסהאַלטער א' די ג' אַי". | 

דזוו אויף דער גייך, 
-+ 424, אין אײַלעניש. ;אַז מען ענטפערט א' 
די גי בּאַנאַרישט מען זיך", שװו. ,מציל זײַן א' 


די גיי, קה, פיורדא 1743, כט/ד. ,מע טאָר ניט: 


עסן א' די ג'... . דאָס איז מנהג זוֹלליוסוֹבֿא", 
סשי |, זי 45. ;האָט דער בּעש"ט כּלוֹמרשט 
אױסגעדאַװנט אי די ג' װי א דאָרפסמאַןײ, שבֿחי 
בּעל שם טוב, זשאָלקעװ תּר"י. ,טוט א הייסן 
קוש זי אי די גיי, ממוס, יודל. איעדע נאַכט 
מוז מען אי די ג' .. . אױסבּויען צו די צוויי 
נאָך פיר בּעטןײ, אַר, 'דער קוש 
אינדערגיפֿן -- {אויסגעלייגט אינאיינעם, װײַל 
אין אונדזער ייִדיש איז ניט מיגלעך די פאַרי 
- בּינדונג דער 8 גיכן, מעגלעך אויך צו ניצן 
מקפֿן: אין-דער"גיכן. אַזױ אויך בּײַ די אַנדערע 
אַדװ פֿון דעם שניט, אויף }, װאָס איז דער 
אַלטער דאַטיװ פֿון װאָרטן אַדװ. דזװ דפֿװ. 
אין דער געשווי'נד -- אַדװ. אוקר. פד. 
דזוו אויף דער געשװינד, -+ 424. גאָר גיך. 
,אַ נאַרישער מענטש אָבּער נאַשט עס אויף א' 
די גיי, מס, משלי תּקע"ד, כא, 20, 
אין דער גריי'ם -- אַדח. גריטערהײט, 
צוגעגרייט גלײַך צו טאָן, צו רעאַגירן. שטיין 
אי די גי מיט בּיקסן אין די הענט. שלאָפֿן אָנגע- 
טאָן, אי די גי אַרױסצולױפֿן פון שטובּ,. 
אין דער גרע'פ -- אִדו. אין דער דריטער 
אויסמעסטונג נאָך לענג און בּרייט. בּרעטער 
אי די גי (פון) 2 צמ. | | 
אין דער האַ'נט -- אַדװ. 1. געװיינטלעך 
מיטן װערבּ ה אָ בּן. בּאַזיצנדיק. אין רשות, 
אונטער דער מאַכט. האָבּן אי די הי צו טאָן 
װאָס מע װיל. ויא קאן איך איין מלך זײַן, 
שאול הוט מיך נוא א' דר הנט, איך מוז אום 
קומןי, סהמ, תּהלים, קטז, 11. 2. דזװ אין 
האַנט אַרײַן +, | 


אין דער היי'ך -- אדו. הויך, אױבּן, אין 
דער ריכטונג צו אױיבּן. אין װערטיקאַלער ליניע. 
;אַז מע װאַקסט אי די ה' קומט ניט קיין לויבּ"; 
;דער װינט איז אין דרויסן -- פֿליט מיסט א' 
ד' ה' != אין אומרואיקע צײַטן פארנעמען דעם 
אױבּנאָן די ערגסטע מענטשן), שװ. אאייניגר 
גאָט, דו זיצסט אי דר היך... .", עפּש, סידור 
תּפֿילות, אַמשט תּק"ח, ו/א. ;דער סדר איז פֿון 
דעם ים דאָס זײַנע אינדן דערהייבּן זיך א' ד' 
ה'", ישעיה, פירוש עבֿרײטײַטש, לעמבּערג 
7, /,, שטייט װי א גוֹלם.. , די בּאַרד און 
די נאָז אויפגעהויבּן א' די היי, ממוס, אין אַ 
שטורם-צײַט. | | 

אינדערהייפיק -- אַדי. װאָס איז אין דער 
הייך. די איע פֿעלדזן פון בּאַרג. 

אין דער היי'ם -- אַדװ. בּײַ זיך אין שטובּ, 
דאָרטן וואו עס איז די היים. אין דער אייגענער 
שטאָט. זיכער װי בּײַ זיך א' די ה'. ,אומעטום 
איז גוט, אי די ה' איז נאָך בּעסער": ,א שידוך 
! זאָל מען טאַן אי די הי, אַ גניבֿה -- אין דער 


פֿרעמד"; ,בּעסער פריִער שטאַרבּן א' די ה'. 


1268 


איידער שפּעטער (אויף דער עלטער) אין 
הקדש"; ;אַז מע גייט צװישן לײַט, װייסט 
מען װאָס עס טוט זיך בּײַ זיך אי ד' ה'": ,דער 
שענסטער כּבֿוד איז אַז מע זיצט א' ד' ה'"; 
;האַלט דיר דעם כּבֿוד און זיץ אי די ה'ײ, שח. 
;זיך אויסלערנען (קאָכןן און װעלן א' די ה' 
א בּעסערע קיך אײַנפֿירן", ג. י. ראַװיטש, דער 
גװאַלד ריס, ווילנע 1882, , איװאַן פּאָפּערילע' --- 
קיין אַנדער נאָמען האָבּ איך ניט געהאט א' זי 
ה'י, שע, יקדלתּ וקדשתּי. {,אין דער היים דער 
ליבּער" איז היים --- סובּן, 


אינדערהיי /8 -- אַדװ. מיט אַ געפֿיל אַזױ 
װי אין דער היים. גוט בּאַקאַנט. היימיש. עאַז 
עס קומט צו ייִדישע געשיכטע איז ער א'". , מיט 
דעם פּשוטן ייִדעלע זײַנען מיר שטענדיק א", 
יעקבֿ סאָטמאַן, עבֿרי אָנכי, בּאַרדיטשעװ 1901, 
;זיי זענען אליין, די ליטווישע נשים מיין איך, 
א' אין די טיפענישן פון איסור והיתּר", ייט. 
טאָג, 1960 /א 11, *איז שוין א' = די סכּנה אין 
אַריבּער. קאַז איך האָבּ געהערט װי דער עדות 
קעגן מיר פּלאָנטערט זיך, האָבּ איך געוואוסט 
אַז איך בּין שוין א'". 

אינדערהיימ|יקן יוש -- אַדי. װאָס אי 
וי אין דער היים. איע מענטשן. -י(ש)קיים, 

אין דער הי"ץ -- אדח. װען (וואו) עס איז 
הייס. זײַן אין דרויסן א' די ה' אַ גאַנצן לאַנגן 
זומערדיקן טאָג, 

אין דער העלפֿט -- אִדװ. (געשפּאָלטן, 
צעשניטן) האַלבּ אויף האַלבּ, אויף צוויי טיילן, 
פּונקט אין מיטן. צעשנײַדן א' ד' ה'. ,צעטייל 
שאָקאָלאַד א' ד' ה' און גיבּ בּיידע קינדער". 
;לעבּן אַן אַלטער . . . װערבּע, איבּערגעשפּאָלטן 
אי די ה' אַמאָל פֿון אַ דונער", ממוס, קליאַטשע. 


אינדערװאַכן -- אַדװ. / אין א פּשוטן טאָג 
פון דער װאָך, ניט שבּת אָדער יום-טובֿ. אין די 
זעקס טעג פֿון דער װאָך, חוץ שבֹּת. ;אַז מע 
פֿאָרט אום שבּת, זיצט מען אי אין דער היים"; 
;אַז מע האַנדלט אום שבֹּת גייט א' צוריק"; 
;אַז מע קאָכט ניט אי, האָט מען שבּת ניט װאָס 
צו עסן"; ,אי האָט דער בּעסטער קוגל ניט קיין 
טעם": ,פון נויט טוט מען אָן דעם שבּת א'", 
שװ. אקרעפּלעך קאָכן א' און שבּת עסן א 
סקאָרינקע בּרויט", פֿװל. פקישקע קאָכן א' 
מיר אַ בּרויט, דיר אַ טויט. מיר א װאָגן, דיך 
בּאַגראָבּן, מיר אַ שליטן, דיך בּאַשיטן (פֿאַר- 
שיטן)", קל. ,נעמט צוייא גנצי בּרוט אונ' 
שנײַט זיא ניט אויף פֿאַר דער בּרכה אַז מן 
זונשט אין די װאָכן טוטי, ספר המנהגים, אַמשט 
3, ז/א. ;אויף יין שׂרף װאָס מע טרינקט 
אי אין מיטן עסן געהער מען אײַנטונקען א 
שטיקל בּרויט אין דעם ין שׂרף בּכדי מע 
זאָל נישט דאַרפֿן א בּרכה צו מאַכןײ, שלחן 
ערוך, ח"בּ |זשאָלקעװ? אָנהייבּ 19. י"הן, ,מע 
- דאַרף זיך אָנטאָן תּענוג אי בּײַם דאַװנען +.. 
| און אום שבּת ויום-טובֿ אַפֿילו אין עניני מאכל 
ובגדים", בּןציון בּר' יוסף:יהודא מהערסאָן, 
צדה לדרך, פּיעטריקאָװ 1905, 
אויך סובּ --- דער, 'ס. ,עס ציט צום שבּת א'י, 
מבּאָ, דער גײיער. ;איך האָבּ בּאַקומען מײַן 


אינדערזײַטן 


שבֹּת (= די שבּתדיקע בּגדיםן צוריק און מײַן 
א' האָט עֶר אָנגעטאָןײ, יוסף ראָלניק, גש. ,אזא 
שבּת-אויפגעראמטקייט אין אַ מיטן איי, יהואָש, 
'דער װײַסער טרעגער'" / 


אינדערװאָכנם -- דזוו דפֿװ. אַרומגײן א' אין 
אַ פֿאַרלאַטעטער קאַפּאָטע. דער העראָאיזם פון 
דעם גרויען א', 


אין דער װאַ'רעם -- אַדו. װאו עס איז 
װאַרעם. זיצן אי די װ' און זיך דערציילן 
מעשׂיות, 


אין דער װײַ'פ -- אַד. װײַט, אין אַ װלַ- 

| טעניש. ,דער שטורעם איז דערװײַל אי די װ', 
קען מען זיך צוגרייטן". אװען מען איז א' די 
וי שעמט מען זיך ניט פאַר לײַט", שח. . 

אינדערװוײַטן --|אויסגעלייגט אינאיינעם, װײַל 
אין אונדזער ייִדיש איז ניט מיגלעך די פֿאַרבּין- 

דונג דער 6 װײַטן אַדװ. דזװ דפֿו. א' בּליצט 
עס שוין. דערזען עפּעס שוין פֿון א'. ,דאָרט אי 
עפנט זיך דער הימל", לעאָן איבּז, פֿײַערבערג, 
(לאָן) וואוהין. 


אינדערװײַטנםש -- דזו דפו. 


אין דערוויי'ל -- דזוו דערװײַל, אין צװוישנ- 
צײַט. ,ער זאָרגט זיך נישט, בּײַ אים איז אַלץ 
אי דייי, רייד (יאַס), 

אין דער וועלט אַרײַן -- אַדװ פֿראַזע. 
סתּם אַזױ. אָן אַ סיבּה. אָן אַ צוועק. רעדן גלאַט 
אַזױ, (סתֹּם) אי ד' װ' אַי. ,זי װיל ניט סתּם 
אי די װי אַי אַרומגײן מיט אים, זי זוכט אַ 
תּכלית". *זיך לאָזן אי די װ' אַי = פֿאָרן אָן 
אַ בּאַשטימטן ציל. 

אין דערויף -- אַדו. לד. דזװ אין דרינען, בּו. 


אין דער זיבּעטער ריפ -- אַדו פֿראַזע. ‏ אין 
האַרצן. בּכלל וואו עס טוט בּאַזונדער װיי, וואו 
מע רירט אָן דאָס קראַנקע (געפערלעכע) אָרט. 
אַרײַנזאָגן, אַרײַנשטעכן אי די זי רי. ,עס װעט 
אים פֿאַרגײן א' ד' זי ר', ער װעט האָבּן צו 
געדענקען". ;דערלאַנגט אים אַ שטעכװערטל א' 
די זי רייי, בּאַש, פֿאָר, 1968 או 21. |2כדאָס האַרץ 
איז בּײַ דער זיבּעטער ריפּ} : 

אין דער זײַ'ם -- אַדו. מן הצד. ניט אױפֿן 
(הויפּט-)אָרט, נאָר אין אַ װינקל, פֿאַררוקט. ניט 
פֿון דעם געוויינלעכן פּרנסה-מקור. ;אַלטע לײַט 
זעצט מען אי די זי"; ;אַז מע זוכט א' ד' ז, 
געפֿינט מען צו דער צײַט", שװ. ;אַז זי האָט 
זיך שוין מיט איטלעכן אָפּגעפֿאַרטיקט און דער" 
זען אי די זי אונדזערע בּיידע פּאַרשױנען . . .", 
ממוס, װינטשפֿ. ,האָט אירע סטאַלע געסט... 
פֿאַרדינט זיך אי די זיײ, ל. מלאך, אָפּפֿאַל, װאַרשע 
2, ,א לערער מוז צופֿאַרדינען א' ד' זי" 
רייד (נ"י), {ניט צונויפֿמישן מיט: אי די זי פון 
קערפּער: ,אַלע קהלשע לײַט א מכּה אי די זי", 
שװין 

אינדערזײַיטן -- (אינאיינעם װײַל אין אונדזער 
ייִדיש איז ניט מיגלעך די פאַרבּינדונג דער 8 
זײַטןן אַדח. דזו אין דער זײַ'ש. ,צעבּייזערט 
זיך אַ ייַד פון אי, מיט בּעלמע אויף אַן אויג..,", 
א. שומיאַטשער, אין שעהען פון ליבּשאַפֿט. 





אין דער טונקל 


אין דער טונקל -- אַדו. װען עס איז טונקל, 
וואו. עס איז טונקל. זיך קושן אי די טי. מאַכן 
געשעפטן א' די ט'. . מאַכן קונקלימונקל אי די ט'. 

אין דער טי'ף -- אַדח. גאָר אונטן, אין טי 
פֿעניש. וען מע בּאַטראַכט עפּעס אַ סך טיפער, 
ניט בּלויז אױבּנאויף. זיך אַראָפּלאָזן אי די טי, 
בּאַטראכטן אַן ענין פון אלע זײַטן און א' ' 
טי. ,מטטרונס . . . איין"און-זעלבּיקייט איז אונ" 
טן, אי די טייי, צייט, גל ווו. ;אַלע אינגעויידן 
מײַנע כליפּען אי די טיײ, יעקב פֿרידמאַן, נפֿילים. 


אין דער טרוקן -- אַדװ. טרוקענערהייט. 
אויף טרוקענע ערטער. אַריבּערגיין אי די ט' 
איבּער די שטיינער. ;איר האָט ניט געאַרט, אַז 
זי זאָל זיך כאַפּן |דאָס ייִנגעלען איבּערװויקלען, 
ער זאָל ליגן א' די ט'י, ש. בּעקערמאַן, דיא 
שליממזלניצע, אַדעס 1887, 

אין דער י:2ט -- אַדװ. אין די יונגע יאָרן. 

= יונגערהייט, ;פון א שיכּור אי די יי װערט 
אַן אָרעמאַן אויף דער עלטער", שװ. 


אין דערי'ץ -- אַדװ. לד. דזו דערין. ,אי ד' 
ליגט דאָך טאַקע דער סוד בּאַהאַלטן". 

אין דערינען -- -+ אין דרינען. 

אין דער לאַנגער פּאַנק -- אַדװ פֿראַזע. 
אויף א סך שפּעטער, אין אַן אומבּאַשטימטער 
שפּעטערדיקער צײַט. פאַרציען, אװעקלייגן א' 
די לי בּי. ,מציל זײַן אין דר גיך, אובּר װען עשׂ 
אין איין לנגי בּאַנג קומט.. . קאן מן ניט מציל 
זײַן", קה, פֿיורדא 1743, כט/ד. ,די זאַך האָט 
מען געשלעפּט אי די לי בּי אַרײַן, בּיז יענעם 
איז נמאס געװאָרן", קמ, 1868, פא 51. ,האָט 
נישט געהאַלטן פון אָפּלײגן זאַכן אי ד' לי בּיי, 
בּאַש, פֿאָר, 1960 וון 25, 

אין דער לופֿט -- אדו. װאָס עס איז הע- 
כער װי אויף דער ערד. אויף אויבּן. אין דעם 
גאַנצן אָרום. אין דער אומבּאַשטימטער אַרומי 
קער סבֿיבֿה. אויסשיסן א' ד' ליי. ,מע פילט 
אי די לי דעם פרילינג שוין". *א' די לי שמעקט 
מיט פּולװער = אויך: עס איז א שטימונג װי 
ערבֿ מלחמה. , פֿרײלעכע לידער האָבּן זיך א' 
ד' ל' געהערט פֿון אַלע זײַטן", ספּ, ייודישער 
קאַלאָניסט. אער בּויט זײַנע שלעסער א' די ליי. 
,דער וװוינט בּלאָזט אונטער דעם שניי א' ד' ליי, 
ספר שבחי רמ"ל, לעמבּערג, יאָר? ;איז דער 
אַלטער געװאָרן אומרואיק און אַליין אויך א 
פּאָר מאָל זיך אײַנגעשמעקט אי די לייי, ה. דאָבּין, 
צװישנ בּינשטאָקנ, מאַסקװע 1941. עהענגט די 
שבעה-שטימונג א' די לי געדיכט", אֵל ו, 'תּשעה 
בּאָבֿי, 

אינדערלופֿטיק -- אַדי. װאָס איז אין דער 
לופֿט, איע שלעסער. ;אין שטעט איע ואוינט 
די נבֿואה", סוצ, ימעלה עקרבּים' 

אינדערלופֿטן -- ואויסגעלייגט אינאיינעם װײַל 
אין אונדזער ייִדיש איז ניט מיגלעך די פאַרבּין" 
דונג דער 6 לופֿטןן אד. אַװעק אין אַ װעלט 
פֿון חלוֹמות, דמיונות. דזוו אין דער לופּט. {דער- 
בּײַ אַ קלאָרער אונטערשייד: מע פליט אין דער 
לופט מיט אַ לופֿטבּאַלאָן, מיט אַן עראַפּלאַן: מע 
קען פֿליען אי זיצנדיק בּײַ זיך אין שטובּ.ן פאָ- 


1264 


כען מיט א שטעקן א'. בּלײַבּן הענגען אי. עס 
האלט זיך װי אַ בּנין אי. *שװעבּן װי א'=א) זיך 
אַרומטראָגן מיט פֿאַנטאַסטישע פּלענער: ב) זײַן 
אין זייער א געהױבּענער שטימונג. ,.. . שטײַגן 
-אויף אין די זומערנעכט פֿון נאַסע זומפּן און 
אירן אום א'", אמז, דער אידישער פּאָסלאַניק, 
ווילנע 1880. ,אויף דער רײַזע א' פֿליען מיר 
אַמאָל איבּער דעם טאָל פון די מילבּןײ, ממוס, 
קליאַטשע. 


אין דער ליפטיק -- אַזו. װאו (װען) עס 
איז ליכטיק. ,לאָמיר זיך אװועקזעצן אי די ל,, 
װעט מען קענען לייענע". א בּלאָס שטיקל 
הימל... האָט געהאַלטן א' ד' לי אַן עלנטע 
הויכע סאָסנע", ה. אָרלאַנד, הרעבּליעס, כאַרקאַװ 
1, 

אין דער לינקער פאה -- (פּייען אַדו פֿראַ 
זע. פיט װערבּן ה אָבּן, ליגן. װען 
עס הייבּט ניט אָן צו ארן, מע האָט עס אפילו 

- ניט אין זינען. פּוסטע זאכן װאָס קריכן אפֿילו 
ניט א' די לי פּי. הערן עמעצן א' ד' ל' פי 
,איך האָבּ אים (אַפילו ניט) א' די לי פּי. , מײַן 
געװעזענע כּלה ליגט מיר אַפֿילו נישט אי די לי 
פּיײ, |2כפֿון דער בּאַװעגונג זיך צו קראַצן א 
פּאה, ווען מען איז אין א פאַרלעגנהייט, יען, 


אין דער לינקער פּיאַטע -- אַדװ פֿראַזע. 
קומט נאָך די װערבּן: ליגן, האָבּן. עס אַרט מיך 
ניט, עס מאַכט מיר ניט אויס, איך זאָרג זיך 
לחלוטין ניט װעגן דעם. ,מע האָט אונדז אין 
זינען געהאַט א' די לי פּיי, שע, מעשׂיות פֿאַר 
יוִדישע קינדער. 


אין דער לע'נג -- אַדח. לױטן אויסמעסט 
פֿון דער לענגערער ליניע. -+ ציטאַטן בּײַ אין 
דער בּרייט. ,װאַקסן אי די לי קאָסט קיין געלט 
ניט", שו {דאָס גיט שוין די נאַטור, אָבּער אין 
דער בּרייט, דיק װערן -- קאָסט יאָן. "אויס. 
מעסטן (אַן אָרט) אי די לי און אין דער בּרייט 
= א סך אַרומגיין איבּער די גאַסן, זיך גוט 
בּאַקאָנען מיט אן אָרט, א שטאָט, א געגנט, 
;האָבּן מיר אויסגעמאָסטן װאַרשע א' די לי און 
אין דער בּרייט", שע, אידישע שרײַבּער. ,פון 
בּיידע זײַטן װעבּשטול קאַטשעלקעס. אויף איין 
קאַטשעלקע לינקס זײַנען אײַנגעװיקלט די אינ 
דערלענג-פֿעדעם", ע. איזראַ, צײַג, קלעוו 1928, 

אינדערלענג|יק -- אַדי. 89: -עכיק. װאָס 
איז אין דער לענג. די איקע פֿעדעם פון א 
געװועבּ, 

אין דער לע'ר -- אַדװ. זזו אויף דער לער, 
-+ 425, אין פּראָצעס פֿון לערנען זיך (אַ 
מלאָכה). זײַן אי די לי = זײַן א לערניינגל. 
אויך, גיין א' ד' ל. איעקבֿ דינעזאָן איזן 
געגאנגען א' די ל' בּײַ מענדעלען", ימ, ייִשפ 
ווצצא, 42 - 

אין דער מאַמען אַרײַן -- פֿראַזע. אָנדײַט 
אױפֿן װאול רוסישן זידלװאָרט. ,עטלעכע מאָל 
געמאַכט דעם נײַעם טאָג א' די מי אַײ, בּערג, 
בּײַם דניעפּער װ. 

אינדערמאַרגן -- דער, "ס. נעאָל, לויט אינ- 
דערפֿרי |נר װײַל אין קיין סטאַדיע פֿון ייִדיש 


אינדערנידער 


האָט ניט. געקאָנט זײַן אַ דאַטי-פאַרבּינדונג 
דער 6 מאָרגן. ;בּלויעץ א'ס", א. שומיאַטשער, 
אין שעהען פֿון ליבּשאַפֿטן, | 

אינדערמי'ט -- |אויסגעלייגט װי איין װאָרט, 
װײַל אין אונדזער ייִדיש איז ניטאָ קיין סובּ 
אָדער אַדי 'מיטץן אַד. אין מיטן (מיט אַן 
אָרט- און צײַט-בּאַטײַט). צװישן א גרופּע, אַרײיַנ" 
נעמען עמעצן א'. ,דער מהר"ל איז געבּאָרן 
געװען אין שטאָט װירמייזא, אין יאָר 5213, 

- פּסח בּײַנאַכט א' סדר", מעשׂה פֿונעם מהר"ל 
מפּראָג, יאָר? אָרט? קקוים לאָז ער עפֿענען 
אַ מויל.. , ., פֿאַלן זיי אים אַרײַן אי איטלעכער 
מיט זײַנסי, ממוס, װינטשפֿ. ,נאָר דאָס האַרץ 
האָט אייבּיק, אייבּיק געצאַפּלט א'", פרץ, 
'ס'הערצל צאַפּלטי, ;עס עפנט דער פינצטערער 
װאָלקן זיך שנעל, און טיף א'. . . בּאַװײַזט זיך 
אַ ליכט אַזױ אומערדיש העל", אֵל וו, אין אייי 
בּיקן אייבּיק', 

אינדערמיפֿן -- (אינאיינעם, װײַל אין אונדזער 
ייִדיש איז ניט מיגלעך די פאַרבּינדונג דער 6 
מיטןן אַדװ. דזח אינדערמיט. איבּעררײַסן 
אַן אַרבּעט אי. ,דער קאָזק גיװעזט דער חתן 
אונ דיא בּתולה אין דר מיטן, גפֿירט צו דר 
חופּה מיט טלית אונ קיטל אַז יודן זיטןש, יקינות 
אויף כמעלניצקיס גזירות', פּראָג 1648? {מו, 
בּילדער פון דער ייוְד' ליט"געשיכטען, ;איז ער 
אי בּאַשאַפֿן געװאָרן צװישן דור המבּול און דור 
ההפֿלגה", מחזור לראש השנה, סלאַװיטע 1832, 
יג/ב. ,, . . צעטיילט אויף דרײַ בּחינות: רעכטס 
און לינקס און א'י, תּניא, קל, 

אין דער מיר -- פֿראַזע. 1. אין דער (בּאַי 
וואוסטער) ישיבֿה פון שטעטל מיר. גע 
לערנט א' די מ', 2. בּכלל אין שטעטל מיר, 
,בּין איך געקומען צוריק אי די מ' און געפונען 
דאָרט אַ נײַע בּיבּליאָטעקײ, יוסף ראָלניק, פֿאַש, 
2 ווט 18, - 

אין דער מעלה -- {... מײַלען אַדװ פֿראַזע. 
לײַטיש, אָנשטענדיק. ,אָבּער כ'האָבּ געשוואוירן 
,.. זיך צו האַלטן, װי מע זאָגט, א' ד' מ'", 
בּאַש, פֿאָר, 1970 וו 13, 

אין דער נאַ'כט -- אַזװ. בײַנאַכט, אין 
מיטן נאַכט. ,דאש איז גיװועזן אוני גיפֿערדליך 
אום ה' אודר אום ו' אין דר נכט", 'שו"תּ 
הרמיא/ קראָקע 1640 (הש ון. ;אום נײַן אודר 
צעהן אויערן {= אור, אַזײיגערן אי ד' נ' הבּן 
מיר דיא בּשׂורה רעה טון הערין", נײַ קלאג 
ליד פֿון חורבּן ק"ק װרמיישׂא, אַמשט 1723. 
,שפּעט אי די ני איז בּערל מיט דער משפּחה 
אַהײמגעגאַנגען", אַפאַ, יחלומות'. 

אין דער נאָ'(ע)נט -- אדװ. װען עס איז 
נאָענט, ניט װײַט. דערקענען עמעצן נאָר אי די 
ני, ,אײַנגעהאַלטענער אָטעם אי די נאָענט, פאַר- 
שטיקטער גערויש. . . ערגעץ װײַטײ, אַקש, קיני 
דער פון איין פֿאָלק, מאָסקװע 1928, 

אינדערנידער -- |אויסגעלייגט וי איין װאָרט, 
װײַל אין אונדזער ייִדיש איז ניטאָ קיין סובּ 
אָדער אדי עידערץ אַדװ. ואו עס איז נידע- 
ריק. פֿאַלן, זינקען אי (אויך סאָציאַלן. אויך 
סובּ: ,עס זאָל דײַן ליד פֿאַר אָרעמע מיט מוט 





אין דער גע"ץ 


געפליגלט זײַן, און אַלע בּרידער פון א' דער" 
: הייבּ: בּיז העכסטן שײַןײ, אַר, 'דײַן. לידי. וווען 

מע שאַפֿט אַ נעאָל די נידער װי א היפוך 
/צו די הייך -- קומט אין אַזא צוזאַמֿענהאַנג: 
אין דער נידער. אװאָס װייס די נידער װעגן 

הייך? װאָס װייס די הייך פון דעם װאָס |אין 
- דער נידער?", סוצ, פעסטונגץ. 


אין דער נע"ץ -- אִדװ. װען (ואו) סאיז 
נאָס. ליגן אי די נ', . בּראָדזשען בּאָרוועסערהייט 
א" ד' אי 


אין דער ע'רד -- אַדװ. אונטער דער אי 
בּערפלאך פֿון דער ערד. פרגל אין דְרֶערך. 
;אָרעם און רײַך ליגן אי די עי בּיידע גלײַך", 
שוו. ישענערע לייגט מען אי די עי (אַרײַן) = ער 
זעט אויס זייער שלעכט. *לייגן בּיסלעכװײז א' 
ד' ע' = פֿאַרשאַפן א סך צרות, בּזיונות. קללה: 
;זאָלסט װאַקסן װי א גרינע ציבּעלע -- מיטן 
קאָפּ אי די עי און מיט די פֿיס אַרויף". 


אין דער פֿינצטער -- אִדװ. װען (וואו) עס 
איז דער היפוך פון ליכטיק. זיצן (ליגן, אַרומ" 
גיין אאַזװ) אי די פֿי. הערן געשרייען א' די פֿי. 
זוכן (טאַפּן, בּלאָנדזשען אע) אי די פ'. ?אי די פ' 
זײַנען אַלע שעפּסן שװאַרץ און אַלע זיוגים 
| גלליך", שו. *טאַפּן אי די פֿ'==אויך: אומאינפֿאָר- 
מירט פּרוּװן עפּעס דערגיין. ,איך בּין היים 
גנגן, דא פּלוני בּײַא פּלוני אונטר דר טיר גיי 
שטאַנדן אין דר פֿינשטי, ישו"תּ הרמ"א, 
קראַקע 1640 וְהש װ}. ,די נאַכט פֿון שבּת אָדער 
די נאַכט װאָס געהער צו מיטװאָך טאָר מען 
ניט טרינקען װאַסער א' די פֿי, אַפֿילו זיי זײַנען 
איבּערגעזײַט", דרך הישרים, {קעניגסבּערגן 
| 1857, עאַ. שאָד װאָס די שענסטע חלוֹמות װערן 
| אויסגעחלומט אי די פ'יי, נאַד. ;א" די פֿ' שענער, 
בּיינזאַמער בּיסטוײ, זישע לאַנדױ. 
אינדערפֿױי / -- אויסגעלייגט אינאיינעם, װײַל 
אַזױ בּײַם גרעסטן רובֿ שרײַבּערס, אַזױ אויך 
לוט די רעזולטאַטן פֿון דער אַנקעטע פֿון גרויסן 
- װבּ, 1959, ייִשפ אוא, 13 אַדו. אִין דער צײַט 
פֿון סאַמע בּאַגינען בּיזן מיטנטאָג, קומען. צו 
| דער אַרבּעט נײַן אי. אױפֿשטײן זומער זיבּן און 
ווינטער אַכט אַזײגער אי. װאַכן בּיז א'. ,הייבּ 
זיך אויף אי, זאָג מוֹדה אַני, מעלק אויס די קי 
און שפּאַר זיך אַ בּיסל ציי, קל. ,איך װאָלט 
שוין גערן עס זאָל זײַן אי, כ'זאָל מיך שטעלן 
בּײַ די פֿענצטער"; ,אויף מאָרגן א', דער פּאַס" 
טעך בּלאָזט זײַן האָרן; איך מיט דיר, מײַן 
טײַער לעבּן, אַנטלאַפֿן געװאָרןײ, 8ל. ,עסן נאָר 
איין מאָל אין טאָג, פֿון א' ביז שלאָפֿן גיין", 
פֿװל. ,דעם גוטן טאָג דערקענט מען פון א'"; 
| ;אַז מע לאַכט א', װויינט מען בּײַנאַכט", שו. 
,אי טאָר מען ניט גיין בּאָרװעס", גלײיבּעכץ. 
,יעדן טאָג אי מוז מען איבּערזען די ציצית 
אויבּ זיי זײַנען כּשר", חא, ז/ב. ,מע זאָל נישט 
איבּערלאָזן פֿון קרבּן פּסח בּיז אייי, ספֿר מיני 
תּרגימ"א, לאָדז, יאָר? ,ערבֿ יום-כּיפּור אי זאָל- 
סטו נעמען אַ 'מענה-לשו! און זאָלסט גיין 
| אױפֿן פֿעלדײ, מסדר אגרת, תּקפּיה. | 
סובּ. דער, "ען. ,דער חשונדיקער א' איז 
אויפגעשטאַנען אויף דער לינקער זײַט", הר. 


1289 


מדי א'ען האָבּן אויפגעגלעזערט מיט בּלאָען 
!| שטילן פֿראָסט", ' נאַד. , מענטשן האָבּן געיאָגט 

זיך, געאײַלט אין פריען איי, רייזל זשיכלינסקי, 
- שװײַגנדיקע טירן. 


אינדערפֿרי|איק -- אדי. װאָס איז אינדער- 
פֿרי. װאָס געהערט צום אינדערפֿרי. די ניגונים 
-פון א'ן דאַװנען. די איע װאַך. ?הודו נאַשפּיץ 
איז דער חסידישער נוסח פֿון א'ן דאַוונען". אויך: 
-ע(נ) דיק -- דאָס איע דאַװנען. קאָכן אויף אַ 
מאַשינקע די איע קאַוֹע. 


אין דער פֿרײ -- אַדװ. דווו אויף דער פֿרמ; 
-+ 426, לעבּן אי די פֿי. ,,מיט אָפענע אויגן, 

פֿאַרװיגט אין א דרימל, שװעב איך מיט זי 
| אי די פיי, דא, אַבֿ הרחמים. 


אין דער פֿרע'מד -- אדו. דאָרטן וואו מען 
איז פרעמד. היפּוך פֿון: אין דער היים. אַן איינ- 
זאַמקײט װי אי די פֿי. שװער אויסצונעמען א' 
ד' פ'. ,ס'איז גלאַט גוט אַז מע האָט א' די פ' 
|אַ היימישן מענטשן", ממוס, אין אַ שטורם צײַט. 
,אומעט אי די פֿי איז שװאַרץ, קעלט איז קאַלט 
אָן שיעור", אֵל װו, יפֿונדערװײַטנסי. אויך סובּ 
(איין װאָרטן --- דער, "ן. גאָט דער װײַסער, אָט 
דער שטילער א'י, סעג, איצטער. 

אין דער ציי'ט -- אַדװ. דזו צו דער צײַיט. 
אין דער ריכטיקער צײַט. האָבּן אַ טבֿע צו טאָן 
אַלץ אי ד' צי. ,ער זאָל עסן און שלאָפֿן אי די צ, 
זיך נישט איבּערהאָרעװען.. .", חג, טמז, 1965 
ש21. ניט פאַרבּײַטן מיט אין דע'ר צײַט -- 
,אים בּאַלד געגעבּן אן אנדער איבּערבּײַט װעש 
מיט שטיוועלעך, זײַנע האָט מען אין דע'ר 
צײַט אויסגעטריקנט", שמעון װאָלצענאָק, די 
געהיימע האָכצײַט, װאַרשע 1884, 

אין דער קווע'ר -- אזח. אין דער ליניע 
פֿון איין װינקל צום אַקעגנדיקן צװוייטן, אויך: 
אין אַלכסון,. אונטערשטעלן אַ פֿוס אי די ק" 
! ,בּאַלד לױפֿט ער אַהין, בּאַלד אַהער, בּאַלך 
גאָר גלײַך, בּאַלד אי די קייי, עט, משלֵי 
מאָגנזאַק ליגט אי די ק', פֿון לינקס צו רעכטס", 
מ. גאַטטליעבּ, זײַט געזונד ווו, װאַרשע 1904. 

אין דער קלע'ם -- אַזװ. צונױפֿגעדריקט- 
ערהייט. אין אַ שװערן מצבֿ, פֿאַרקלעמט. 
,שוער זיך צו געבּן אַן עצה וען מען איז א' 
די קיי. ,מע געפֿינט זיך אי די קי, אײַנגעפּרעסט 
וי הערינג אין א פֿאַס", ממוס, ישם און יפֿת'. 

אין דער קע'לט -- אדח. װֶען (ואו) עס 
איז קאַלט. זיצן (אַרומגײן) אי די ק'. ,אַפֿילו 
אַז דער מלך גישטאָרבּן איז אונ' ויהויקיםן האָט 
זיך אום גװלגרט אי די ק' אוני היץ טאג אונ' 
נכטײ, סהמ, ירמיה, כב, 10, 

אין דער קרו'ם (קרי'ם) -- אַדװ. לוט אַ 
ליניע מיט א װינקל אן ערך פֿון *'45 פֿון האָ 
ריזאָנטאַלן אָדער װערטיקאַלן פּערפּענדיקולאַר, 
שנײַדן שטאָף א' די ק'. אַריבּערגײן די גאַס 

| אי די קי, | - 

אין דער שטי 2 -- אדװ. שטילערהייט, אָן 
ישום טומל, מע זאָל ניט דערהערן, זיך ניט 
דערװיסן. וויינען אין זיך, א' די שי. פירן אונ- 

טערהאַנדלונגען א' די שי. ,מע רעדט װעגן א 


ם. ,דער 


== אי דהויפן 


שלעכטן ייִד א' די שי, מע געדענקט דעם אל 
תּגידו בגת'". ;אָט די אומבּאַװאוסטע מענטשן 
יטוען א' ד' ש' גרויסע זאַכן", ספ, סודוֹת. 
;אײַנגערוימט אין אויער אי ד' שי, מיט שרעקי, 
אַש, תּהיליםייודי 


אין דער שפּי"ן -- אַדו. בּראָש, אין אַן 
אָנפירנדיקער פּאָזיציע. ;--- און ווער,; מיינט 
איר, איז געשטאַנען אי די שי פֿון די טומלערס! 
מײַן אייגענער זון!". 


אין דער שתיקה --- {שטיקען אַדװ פֿראַזע. 
אין געהיים, בּאַהאַלטענערהײט. ,ווען אַ מענטש 
אַן עבֿירה טוט אי די שי, דאָס עס קיינער גע 

| װאָר װערט, און ער טוט װידער תּשובֹֿה, איז 
עס פֿאַר גאָט אָנגענעם", רי אַבֿרהם עפשטיין 
בּרך אברהם, לאַשטשעװ 1817, 


אין דער תחילה -- {... טכילען אַזװ. אין 
אָנהײבּ, לכתּחילה. ,א' ד' תּי האָט עס אויסגע- 
זען גאַנץ אַנדערש". עדו האָסט זיך גאָר א' ד' 
תּ' ניט בּאַטראַכט װאָס דער סוף קאָן דערפֿון 
זײַן", װ. שפּיראָ, דער צבועק..., אַדעס 1896. 


אינדפֿינפּלאַ'ן -- דער, -ען (יפּלענער). סאָװ. 
קירצונג פֿון: אינדוסטריעל-פינאנציעלער פּלאַן, 
סאָװעטישער װירטשאַפֿטפּלאַן צו אַנטװיקלען 
די עקאָנאָמיק פֿון לאַנד. ,פאַרשטאַרקן זייער 
אָנטײל אין דעם קאַמף פאַר דעם א'", ר. מע 
שטשינסקי, פּיאָנער, מאָסקװץ 1932. 


אין דרויפן -- אַדװ. מחוץ דער שטובּ. אין 
דער װעלט אַרום. אַרױסגײן א' ד', כאַפּן פֿרי- 
שע לופֿט. ,די גאָרע װעלט שטייט אי דיײ, פֿװל. 
אי די איז אַ רעגן, אי ד' איז אַ שניי", פֿל. 
;אַז מע װיל אַרוסקוקן א' ד', דאַרף מען 
אויסװישן די פענצטער", שװ |= אַז מע װיל 
| דערקענען מענטשן, דאַרף מען פֿריַער זיך אָפּי 
זאָגן פֿון פֿאָראורטײלן קעגן זיין. ,געשמיסע- 
נער תֹּחת מיט די לאַנגע בּרכות. װאָס איז 
דיר אוסן? דער תחת איז דיר א' ד" 
גװאַלד, גװאַלד, בּרעכט די הענט, דאָס אוֹנטער- 
שטיבעלע אָפּגעבּרענט"; חדרילידל. *אַרױסי 
שטעלן מיט די בּעבּעכעס א' די = אַרױסי 
װאַרפֿן א שכן פֿאַר ניט צאָלן דירה געלט, 
"בּלײַבּן אי די = ניט אַרײַנגענומען װערן אין 
אַ געשעפֿט, אַ חבֿרה אע. *ער זאָל (מעג) שוין 
שלאָפֿן אי די = קללה: ער מעג שוין שטאַרבּן, 
*גיין מיטן תּחת אי די = גראָבּ. גיין אין צערי- 
סענע בּגדים. ,די חכמה זינגט אויס א' די 
זי לאָזט זיך הערן אין די גאַסן", מס, משלי 
תּקע"ד, א, 20. ,אי די זעט מען נישט קיין װעג, 
| קיין שטעג. דער װינט בּלאָזט אונטער דעם 
שניי", ספֿר שבחי רמ"ל, לעמבּערג, יאָר? 
,איטלעכעס מאָל װען אין שטעטל טרעפֿט א 
חתונה, שיטן זיך אַלע אַרױס א' די, בּערג. 
- דרויבּ. ‏ *(אַרױס)גיין אי די = גיין אויף נקיות. 
- ,די קראַנקע לאָזן . . . ניט אָפּ. מע בּעט טרינ- 
קען, מע װיל אָן אױפֿהער אי די", פֿײַװל סיטאָ, 
אָט דאָס זײַנען מיר, כאַרקאַװ-ק;עװ 1932, . 
|סובּ -- דער, "ס. ,דער גאַנצער אינדרויסן 
האָט א פּנים װי א פֿארכמארעטע זאָגערין", קמ, 
8, יא 47.. עדער גאַנצער. אי פרייט זיך װאָס 





אינדרי. 


| - מײַן בּרודער האָט חתונה", שע, מאָטל. עדי 
מוצאי-שבּתדיקע א'ס", ייט, טאָג, 1959 |ץ 6, 

אינדר" -- די, יס װילדע חיה פון דער מש- 
פּחה מאַלפעס פֿון מאַדאַגאַסקאַר. לעבּט אויף 
בּיימער און נערט זיך מיט פֿרוכטן (פֿאַרהײליקט 
בּײַ די אָרטיקע פרימיטיװע אײַנװאױנערס) 
(102462019טסעט 10040018 1) 1. 

אינרריאַפּטען זיך -- אוטו. -טע זיך, זיך 
אינדריאַפּטעט. בּעס. קומען צו די כּוחות, זיך 
געבּעסערן אין געזונט. ,בּרעי האָמעליו (דו 

| מענטש) האָסטו זיך אינדריאַפּטעט?. 

אין דרײַ גאָרן (גאָרנם) -- פֿראַזע צום 
װאָרט נגיד (גבֿיר אע), ד"ה אַזאַ װאָס האָט א 
דרײגאָרנדיק הויז (אַזױנס איז כּמעט װי ניט 
געווען אין 19 י"הן. ,זײַן זיידע איז געװען אן 
עוֹשֵׁר א' די ג'". ,װען ער זאָל אַפילו זײַן 
א קבּצן {איר בּאַנוץן אי די ג', איז עֶר אויך אַזױ 
אָנגעזען בּײַ אים |דעם בּעליטאַקסען װי די קאַי 
ליבּרע בּײַם אָדלער", ייל, זבּ, דער קליינער בּלי 
בּוניק, אַדעס 1885,, 

אין דרייען -- אַדװ. 1. אין דרײַ חלקים, 
טיילן. אײַנטיילן די פּאָרציע א' ד'. *אײַנגעבּויגן 
אי די = זייער נידעריק, װי מע װאָלט זיך גע 
האַט צעטיילט אין דרײַ טיילן און צװיי טיילן 
אַראָפּגעבּױגן. *אײַנבּייגן זיך א' ד' = זיך 
שטאַרק דערנידעריקן. גיין אײַנגעבּוגן א' ד' 
און שלעפּן א משׂא. זיך (אײַנ)בּייגן א' די בּײַם 
בּעטן אַ הלװאָהלע. זיצן אײַנגעבויגן אי די און 
קלאַפּן טשװעקעלעך אין דער פּאָדעשװע. זיך 
קאַָרטשען אי די פון בּויכװוייטיק. ;ילדן, װײַבּער 
און מיידלעך . . . אײַנגעהױיקערט אי דיײ, שע, 
אָרעמע און פֿרײלעכע |. ,דער פֿאַרהויקערטער, 
אי די צונויפגעדרייטער, אין גלות פֿאַרשקלאַפ- 
טער מהות מענטש", זשיט װוש, נ"י 1919, 
2. זאַלבּעדריט. דרײַל אירע. ,זי מיט דעם מאַן, 

. מיט דעם קינד, שפּאַצירן זיך אַרום אויף דער 
גאַס אי דיײ, ממוס, קליאַטשע. 8. -6 אין 
דרײַ גאָרן, ,. . . מויערט זיך אי ד'י, א גרעסערער 

- מויער װי געװען", בּ. א. זאַבּיעזענסקי, די שװעי 

| רע צײַט שו, װאַרשע 1887 4. דרײַ מאָל אַזױ 
פֿיל. ,די מאַמע לײַדט א' ד': פאַר איר מאַן, 
איר טאָכטער און פֿאַר זיך".. | 

אין דרינען -- אַדװ. 1. אין דעם ענין ועסק) 

װאָס איז פריער שוין געװען דערמאָנט. זײַן 
פֿאַרטאָן א' די מיט לײַבּ און לעבּן. ;דער איי- 
דעם איז פֿאַרנומען און קען גאָרניט טאָן אי די 
ובּײִַם העלפֿן האָדעװען דעם צווילינגן". 2. דער" 
װײַל, אין משך פֿון דעם צײַטאָפּשניט. ;ער איז 
אַװעק קיין אַמעריקע. אי די זײַנען אװעק עט- 
לעכע יאָר.. .". 


אין דרערד -- אדו. זזו אין דער ערד -, 
אָפֿט אין קללות: גיי אי ד'; ליג זיבּן קלאַפּטער 

| (דרײַ, פיר קלאַפֿטער, פיר איילן אע) א' די 

- מיטן קאָפּ (מיט אַלע אבֿרים אע) אי די! גי אי 
די אַרײַן! ,רבּוֹנוישל-עוֹלם, איך האָבּ דען צו 
דיר? איך װינטש דיר פיר איילן א' ד' -- און 
גענוג!" {פיר איילן פֿאַר א קבֿר}. ,אוי, קאָלומ- 
בּוס, אײַנליגן אי די זאָל עֶר ניט קענען!" -- 
בּײַם בּאַקלאָגן זיך אויף אמעריקע. 


1928 וו 15. -ירונם, 
אין האַ'לב -- אַדו. 


1086 


ה אַ בּ ן (נײַן איילן) אי די = (אומאיידל) זיך 
לחלוטין ניט רעכענען מיט עמעצן. *טויגן 


אי די = צו קיין זאַך ניט טויגן, לחלוטין ניט 


טויגן. ,אַז דײַנע הענט טויגן א' די פֿון דיר 
װעט שוין קיין בּעל-מלאָכה ניט װערן". *ליגן 
(מיט די בּיינער) א' ד' = זײַן אויף גרויסע 
צרות. ,אַז מען איז צו קלוג, ליגט מען גאָר 


אי די", שװ. *לי יגן א' ד' = אָנטאָן צרות, 
- דערנידעריקן, טרײַבּן צום טויט, ,אוי, אַ װײַי 


בּעלע, לייגט זי דעם מאַן א' ד'". ,װער סע 
קען נאָר לייגט דעם ייִדן אי ד' (אַרײַן)", שו. 
*ס'איז אי ד' אַרײַן = פאַרפֿאַלן געװאָרן. ,וואו 
זײַנען די שפּאַקולן? עפּעס גאָר (װי) א' ד' 
אַרײַן". *א' ד' מיט די פּאַנטאַפליעס (שטעק" 
שיך, שלורעס אע) = סאיז בּיטער, מען איז 
אויף צרות, מע ליגט א' די. *וײַן אי די אויפן 
דעק = זײַן ערגעץ אין אַ העק. אויך זײַן אין 
אַ בּאַהעלטעניש. ,מע שיפֿלט לענג-אויס מיטן 


פּריפּעט אַװעק אַמאָל א מעת-לעת אָדער מער 


. צו פֿאַרבּלײַבּן, װי זאָגט מען אין שטעטל, א' 
ידי...", א. רייזמאַן, ידי שריפֿטן, װאַרשע 
1962, פא 10, 

אינהאַבּער --- דער, "ס. װג -ין, "ס. דטשמ. נר. 


בּעל-הבּית, אייגנטימער. דער אי פֿון געשעפט, 


אינהאַל|אַציץ -- די, 'ס, 22איי 222. = פּראָז 


צעס פון אינהאַלירן, אײַנעטעמען, ספּעצ דעם 
דאַמף פֿון א פליסיקער מעדיצין, װאַסער מיט 
אַ צומיש פֿון א היילמיטל {הרבֿ נתנאל הכֹּהן 
פּריער, שו"ת פני מבין, מונקאטש 1913, פּסקנט 
אַז ס'איז מותר צו מאַכן אַן אי אום שכבּתן. אויך 
אי פֿון רויך, פֿון אַ גיפֿטיקן גאַז. -אַטאָר -- 
אַפּאַראַט צו מאַכן אַן אינהאַלאַציע. ;צום בּעסטן 
איז צו לאָזן פּאַרע דורך אַ ספּעציעלן א"", 
פֿגעז, װוילנע 1928, טא 22 האַטאָריום -- 
אַ קאַבּינעט מיט אַ הײליאינהאַלאַטאָר. טאָז, 
-דירן -- טרו. 

1, דזוו אויף העלפֿט. 
צעטיילן א' הי. *האַלבּ א' ה' = פּונקט אויף 
צוויי גלײַכע טיילן, 2. אַרכ. אין מיטן, אין 
העלפט. אירמיהו הנניא האט גזאגט (עושׂה 


עושר בּלא משפּט נאין טעקסט יז, 11: לא 


בּמשפּט'ן בּחצי ימיו יעזבֿנו). דז איז טײַטש: 
ער טוט רײַכטום אן גריכט, אין הלבּ זײַנר טעג 
ער װערט פֿיר לושׂן", בּראַנט, פּרק מח. ,דער 
דא אײַן זאַמלט איין רײַכטום צו און רעכטן, 
אי ה' זײַן טאגן װערט ער דיא רײַכטים פֿר 
לאזן .. .י, עפּש, דרך הישר לעולם הבּא, פפדמ 
תּמ"ה?, עה/ב, | 


אין האַלדז אַרײַן -- מיט װערבּן גיסן, 


שטאָפּן, שטופּן אע -- בּ: פֿרעסן, זי 
פֿן, בּכלל זיך נאָכגעבּן כּלערלײ וועלעכצער בּײַם 
עסן און טרינקען. | 


אינהאַלט---דער, -ן. +41ו-םז :147:4. 1' דאָס 


װאָס איז אינעװייניק. דאָס װאָס איז אין אַ כּלי. 
קװאַנטום, קװאַנטיטעט. , ס'איז אַ שיין בּוך מיט 
אַ שװאַכן א'". ,וויפל איז דער אי פֿון עֶמעֶר?" 
;דאָס גלעזל זעט אויס װי פֿאַר אַ גרויסער 
פּאַרציע, אָבּער דער א' איז אַ קליינער". 

2. בּאַשטאַנד. קאָמפּאָנענט און סכום קאָמפּאָי 


אינהאַלט 


נענטן. פֿאַרגרעסערן דעם אי פון אײַזן אין דער 
דיעטע. א נישטיקער אי פון גאָלד אין דער גאָל- 


דענער קייט. ,װישן שאַפט בּיקומן פֿון דיא 
- נקודות אונ! כּללים וועלכי ניטיג זײַן צו װישן 


וואז דער אינהלט פון דיזן א"בּ איזט", אבן 


ישׂראל, מצץ 1766, ב/א. ;נאָר איין מעטאַל --- 


אַלומיניום --- שטײַגט איבּער דעם פּראַצענט-א! 
פֿון אײַזן אין דער ערדישאָלעכץ", י. זשיו, 


| אויצרעס פֿון דער ערד, מאָסקװע 1927. ,װען 


דער אַלגעמײנער מצבֿ פֿון די טובּערקולאָזע 
קראַנקע פֿאַרבּעסערט זיך, דערגייט דער אי פון 
אורין-זײַערס אין בּלוט צו דער נאָרמעײ, טאָז, 
8 ווא 25, אפֿאַרצײכעניש, 


9. דאָס װאָס מע קען בּקיצור איבּערגעבּן 


מיט רייד. סוזשעט, פֿאַבּולע, סיפּוריהמצשׂה, 
- תּוךהמעשׂה. דער א' פֿון אַרטיקל, פֿון דער 


רעדע, פֿון דער דראַמע אאַזװ. אַ װאָדעװיל אָן 


אַן אי. אַ פּאָעמע מיט אַ פֿאַרכאַפּנדיקן אי. אדען 


אין האַלט מן הכּתבֿים הנ"ל ... ניט גלייאט 


האבּן", 'כּײי װעגן מעצער עלילת'דם, 1669 
/וָפֿש ווז. ,איז מיר צו גשיקט ווארדין פון קיסר 


יר"ה איין פּסק מיט דיזן אין האַלט.. ,", בי 


| ימגלת איבֿה!, 1703, ,דען אין האַלט פון דעם 


גישריפֿט |פּתשגן הכּתבֿן פון דער מאַנדאַט דשׂ 
דא איז ווארדן אן גישלאגן אין שולןי, צאינה, 
תּרגום שני. ,,מן מוז צו װישׂן טאן בּײַא איטליכן 
(ספר) דעם אין האַלט פון ואש דש (ספֿר) אין 
זיך האט", יוסיפון, אַמשט 1743, הקדמה. ,דער 


! בּריוו האָט אים דערשיטערט נישט אַזױ װײַט 


מיט זײַן אי װי מיט די קענטיקע צייכנס פון 


- עלטער ... אין דער האַנטשריפּט", נאָמ, 'דאָס 
רבּישע אייניקל'. 


4 דאָס װאָס איז דער היפּוך צו דער דרוי" 


סנדיקער פֿאָרעם. אי און פֿאָרעם פֿון א קינסט" 


לעריש װערק. ,א' איז סתּם, פֿאָרעם איז 


| שטאַםײ, לאָזונג פֿון אַ צאָל מאָדערניסטן אין 
- ידי פּאַעזיע אָנהײבּ 20ער יאָרן 20. י"ה. אַרײַנ- 
גיסן דעם אי אין אַ שיינער פאָרעם. שאַפֿן נײַס 
סײַ לויטן אי, סײַ לויט דער פֿאָרעם. /,מיר זאָלן 
זיך' אינטערעסירן שוין מער מיט זײַן קונסט 
! צו שׂרײַבּן, מיט זײַן אױסדרוקס-פֿעאיקײט װי 
מיט דעם איי, שנ, לעזער, דיכטער, קריטיקער וו. 


9. אידיי אָדער סכום אידייען. זינען, ציל, 
תּמצית, תּוך. האָבּן (זוכן, געפֿינען) אַן אי אין 


לעבּן. טיפער, װיכטיקער אאַזװ אי. מעטאַפיזי 


שער אי ע(בּני ישׂראל) . . . זאָלן . . . װישן ויא 
אַלי מצות גישעהן מוזן אונ' ואש דער אינהלט 


דר פֿון איזײ, מהמ, א/ב. ,ר' מענדעלע האָט 
געזען װי דאָס חסידות װערט אױסגעװעפּט, 
נישטאָ מער קיין א', קיין תּוך", אַפּאַ, אין 


פוילישע װעלדער. ,אַלץ בּעסער האָט ער זיך 
געפֿילט, אַלץ מער אי האָט געהאַט זײַן לעבּן, 


אַלץ פולער זענען געװען זײַנע שעהן', יז, 


שטאָל און אײַזןף ענעמען אַ שטעלונג צום 


| אמונה-א! פֿון ייַדישקייטײ, צייט, טמז, 1964 וא 6, 


6 פֿטמ. דזו פּאַסירונגען אין לעבּן, לעבּנס- 
געשיכטע, ,איך דערצייל איר מײַן אי און זי 
בּאַקומט מיר זייער ליבּי, טױזנט און איין טאָג, 
ווילנעץ 1878, 





אינהאַלטונג 


אינהאַלטונג -- די יען. אַרכ. זדזו אינהאַלט. 
,דער קלוגר מאַן פֿאָרשט נאך גאר פיל זאַכן 
דז אירי פיל אין האַלטונג קיין פֿרשטונג ג האבּן", 


בּע, ג/א. .. 
אינהאַלטיק -- אַדי. נעאָל. װאָס האָט אַן 
אינהאַלט. װאָס איז פֿון שטאַנדפּונקט פֿון 


אינהאַלט. שרײַבּן אי אָדער פּוסט. ,אין טראַכטן 
אויף דער װאָר מוז די אָנצוהערעניש זײַן גרינג 
צו פאַרשטיין און דער בּמקום מוז האָבּן אַן איץ 
שײַכות צו זײַן עצם", מװ איבּז, אַרײַנפיר אין 
פּסיכאָאַנאַליז. -יקייט, סטוטש. | 


אינהאַלטלאָז -- אַדי. דטשמ. אויך: אֵינ- 
האַלטסלאָז, נר. װאָס איז אָן אַן אינהאַלט. 
איע ריד (י)קייט, 


אינהאַלטלעך -- אַדי. װאָס איז פֿון שטאַנד 
פּונקט פֿון אינהאַלט. ,דער א'ער, דער שׂכלי 
דיקער אונטערשייד צװישן סובּיעקט און אָבּי 
יעקט איז זייער קאָנטיק", ימ, יש , 5 
-קייט -- ,די פולע אי פֿון די פֿאָלקסלידער", 
לע, טמז, 1957 וווט 24, 
אינהאַלטפֿול -- אַדי. אויך; אינהאַלטס- 
פֿול, נר. װאָס איז פֿול מיט אינהאַלט. װאָס 
האָט אין זיך א סך אינהאַלט. איע דעבּאַטע. 
,פֿאָלקיזם איז איער איידער נאַציאָנאַליזם און 
מער איידער דעמאַקראַטיזם", ימ, נײַם, קאָװנע 
6, | 
אינהאַלטרײַך -- אַדי. אויך: אינז האַלטט- 
רײַך, נר. װאָס איז רײַך מיט אינהאַלט. 
װאָס - אין זיך אַ װערטיקן אינהאַלט. ,פֿון 
אַלע שטאַנדפּונקטן אינטערעסאַנט און א'", שנ, 
לעזער, דיכטער, קריטיקער /ו. עדי בּעסטע 
קאַסע-פיעסע איז די װעלכע איז געזונט, פריש, 
אי", 3. אָרשאַנסקי, טעאַטער שלאַכטן, מאָסקװ 
1, 
אין האַנט אַרײַיַן -- מיטן װערבּ געבּן, 
אויך װעגן שוֹחד. געבּן דעם קנעפּל אי ה' אַי 
אין האָר -- ארכ. פֿאַר; אין די אייגענע האָר, 
אָן א הויבּ, אַ טיכל אויפן קאָפּ אע. ,האט ער 
זיא גיזעהן שטין אין הארין אונ' האט זיך 
גישעמט הנין צו גין", בּראַנט, פּרק ח,. / 
אינהאַרמאָניש -- אַדי. זזו אומהאַרמאָניש 
-+, 575, - -קייט, | | 
אין הבּור מתמלא מחוליתו -- (איין הּאַי 
בּויר מיסמאַלע מײכוליאָסױן זאַץ. תּח. 2בּרי 
| כות, ג/ב; נט/א. א גרובּ קען ניט אָנגעפילט 
װערן מיטן זאַמד װאָס מע גראָבּט אויס פֿון 
איר'. ;אַװדאי גיט מען צדקה, אָבּער מיר קענען 
| ניט אוױיסהאַלטן אונדזערע אָרעמע לײַט, אי ה' 
| מי מ'", ,, אויבּ דאָס שפּריכװאָרט א' ה' מ' מ'.. 
האָט א זינען; איז עס זיכער גילטיק בּנוֹגע אַן 
אוניװוערסיטעט װװאָס מוזן בּאַקומען.. . טאַ- 
לאַנטפֿולע װיסנשאַפֿטלײַט פֿון דרויסן", איק, 
5 ש 14, | | 
אין הבּרכה מצויה -- {. . . האַבּראָכע מֵעֵי 
צויאָן זאַץ. תּח. 3322א מציעא, מב/א; תּענית, 
ה/ב. {צווייטע העלפט: אלא בּדבֿר הסמוי מן 
| העין?ן דדי בּרכה געפינט זיך נאָר אין א זאַך 
װאָס איז בּאַהאַלטן פֿון אויגי. געניצט מיטן בּ: 


128 


בּנוֹגע פּערזענלעכע ענינים און אויך בּײַם אָמפַי 
שליסן אַן אָפּמאַך, בּײַ אַ געשעפט צװישן 
עטלעכע מענטשן דאַוף מען זיך היטן פֿאַר 
זײַטיקע. {מע האָט אין דעם זאָג געפונען אויך 


| אַן אָנשפּאַר פֿאַרן גלײבּעניש אין אַן עי"הרען - 


מע ניצט אי ה' מ', מע לייגט צוֹ א לא און 
מע שאַפֿט אייגענע פֿאַרבּינדונגען, למשל: ,א' 
ה' מי אלא אין אַ פֿול טישקעסטל (מיט געלט)", 
,אי ה' מי אלא אין פֿולע אײַטערס (מיט מילך)?". 


אינה דומה שמיעה לראיה -- |איינאָ דוי" 
מאָ("ע) שמיאָנע) ליר;אָ (לער;ע)} זאַץ. תֹּח. 
כככּלי יקר, שמות, כ, 16, 89: א' ד' ראיה 

| לשמיעה. ססאיז ניט גלײַך הערן (צו) מיט 
זען. ,כ'האָבּ געזען -- איז אַן עדות, כ'האָבּ 
געהערט -- איז ניט קיין עדות", שח. פֿרגל: 
,איין אויג איז בּעסער (מער בּאַגליינט) װי 
צוויי אויערן". ,דאָס וייסט יעדער אַז א' די 
ראיה לשמיעה", יופֿאָל, 1882, טא 15. ,פֿאַראַן 
אַ פֿאַרצײַטיק װאָרט: אי די ר' ל' -- הװון איז 
ניט זעך", טמז. 1965 או 24, 


אין הדעת סובלתו -- (איין האַדאַאַס סויי 
װאַלטױן זאַץ. תֹּח. 922סחים, קיג/ב; רשי, 
בּמדבּר, כא, 4. דער שׂכל פֿאַרטראָגט עס 
ניטי, עס לייגט זיך ניט אויפן שׂכל. ,סאיז אַ 
קרומע סבֿרה, אי ה' ס'". 


אין חחוטא נִשׂכֹּר -- {... האַכױטע ניסקאָרן 
זאַץ. תּח. 2?שביעית, ט, ט. 'דער זינדיקער זאָל 

- ניט װערן בּאַלױנט!, ד"ה אַ בּעליעבֿירה דאַרף 
ווערן בּאַשטראַָפט, מע דאַרף אָנלערנען דעם 
פֿאַרבּרעכער. - | 

אינהיבּי|ציע -- די, ס. ככאיי 22ל. 1. פֿאַר- 
װער, ספעצ פֿאַרבּאָט לוט אַ בּאַשלוס פונעם 
געריכט. אַרױפֿלײגן אַן אי אויפן פֿאַרקױף פֿון 
שאַרפֿע משקאָות. 2. (מעדיצין) אָפּשטעל אין 
- פֿונקציאָנירן פֿון אַן אבֿר אָדער א טייל פֿונעם 
אָרגאַניזם. 8, פּסיכישער אָפּהאַלט. גײַסטיקע, 

מאָראַלישע שטערונג עפּעס צו טאָן. זיך אויס- 

{ לאַכן פון מאָראַלישע א'ס. , מײַנע עטלעכע טע 
זיסן קענען לײַכט מאַכן דעם אײַנדרוק פון איס 
פֿאַרן סאָציאַליזם איידער פֿון א פּאָזיטיוער 
| סאָציאַליסטישער פּראָגראַם*, גרינ, מענטשן און 
װערטן. שגעקוקט אויף מיר מיט... שפּאָט, 
אַשטײגער װי זי װאָלט .. . דערקאָנט אַלע מײַנע 
קינדערשע איס", בּאַש, פֿאָר, 1967 או 23, 

-טי'וו-- אַדי. ‏ װאָס האָט אין זיך אַן אינהי" 

בּיציע. איער פֿאַרקױף פֿון משקאָות. די איע לא" 
תעשׂה'ס װאָס האָבּן אונדז מענטשלעך דערהויבּן, 

אין היטל און אין קיטל -- מיט די װערבּן; 
(אָפּנאַרן, אָנפֿײַפן אע. איגאַנצן, פון 
קאָפּ בּיז די פיס. ,ער האָט אים אָנגעשװינדלט 
אי הי אי אי קי". 

אין הינטן -- אַדװ פֿראַזע. אַרכ. פֿון הינטן. 
;זא שלאג איך זיא צו שטויקן אונ' יאג אין 
הינטן נאך", שמואל-בּוך, סטראָפע 1725, 

אין הפי נמי -- |אין (אויך: איין) האָכע נאַמען 
זאַץ. תּח. 22סוטה, מה/א; חגיגה, ד/א אאַ. 
יאָ, ס'איז טאַקע (אויך) אַזױ'. געניצט בּײַ אַ 
װיכּוח אָדער סתּם א שמועס מיטן ב: סאיז 


אין הענדן 


ריכטיק, ס'איז טאַקע װי דו זאָגסט. װי אַן 
אַרײַנפֿיר צן אַ צוגאָבּ פֿון נאָך אַ פּונקט. עא' 

| ה' נ, אָבּער דו האָסט פֿאַרגעסן... מע 
דאַרף מאַכן אַ חילוק... אע)". ,א' ה' נ, 
בּיסט טאַקע גערעכט, אָבּער סאיז פֿאַראַן 

| אַ חילוק צװישן אונדז". ,א' ה' נ' -- דײַן 
טענה איז אַ טענה, נאָר שמיץ קומט דיר", 
ווערטל. | : 

אין המצוה נקואת אלא על שם הנומ" 
רה -- {איין האַמיצװע ניקרייס עלאָ אַל שעם 
(שיים) האַגױמראָן זאַץ. תּח. 99 בּײַם ניט. 
פּינקטלעכן ציטירן: . .. אלא על מי שגמ- 
רֹה, פלויט רשי, דבֿרים ח, 1. די מצװה 
ווערט אָנגערופן נאָר אױפֿן נאָמען פֿון דעם 
װאָס האָט זי פֿאַרענדיקט (דורכגעפירט)! (דאָס 
לערנט מען אויך אַרױס פון די פּסוקים שמות, 
יג, 19, און יהושע, כד, 32ן, 0 

אינה מקודשת -- {איינאָ מעקודעשעסן פֿראַי 
זע. תֹּח. ?כקידושין, ב, ד. אא. {אַז איינער 
זאָגט צו זײַן שליח: גיי און זײַ פֿאַר מיר מקדש 
יענע פֿרױ אין יענעם אָרט, און ער . . . האָט זי 
מקדש געװוען אין אַן אַנדער אָרט --- איז זי ניט 
מקודש", פּיעט. ד"ה זי װערט דורכדעם ניט 
(ײַן װײַבּן געניצט ערנסט און שפּאַסיק אויס- 

| צודריקן גלײַכגילטיקײט, ניט-פֿאַראינטערעסירט- 
קייט, אַז עס אַרט ניט דעם ריידער. ,נו, מילא, 
איז א' מ' -- בּין איך ניט געװאָרן קיין גבּאי"; 
;איז קיילע (יאַכע) ניט קיין כּלה, איז א' מ'?; 
גגעשעפֿט איז אויס געשעפֿט, איז א' מ". 
;ממה-נפשך, װעט עס גיין -- װעט עס גיין, 
אלא ניט --- איז א' מ'", שע, מנחם-מענדל. ;אי 
מ' -- איז איינע מיט די קנישעס" {פונקט װי 
'איינע' װאָלט געװען א װנ און 'מיט די קניי 
שעסי קלינגט װי מקודשתן. 

אין המקרא הזה אומר (אלא) דרשני -- 
וָאיין האַמיקראָ האַזע אוֹימער עלאָ דאַרשײנין 
זאַץ. תֹּח. ?כרשי, בּראשית, א, 1. דער אַ 
פּסוק (דער ערשטער פֿון דער תּוֹרה) זאָגט: 
דרשן מיך, פֿאַרטײַטש מיך: געניצט מיט בּבּ: 
א) ס'איז א שװערער ענין, מע דאַרף זיך גוט 
אַרײַנטראַכטן אין דעם: ב) עליפּי פּשט איז עס 
קשה, מע מוז אָנקומען צו דרש. ,אי ה' ה' א' 

--- דער פּסוק בּעט זיך נעבּעך: דרשע מיך", 

דער יודי פֿאַר פּסח, װאַרשע 1881, 

אין הנני)דון דומה לראַיה -- {... האַנידן 
(האַנאָדן) דוימע לעראַיען זאַץ. תֹּח. 922סחים, 
טו/א. דער ענין (װאָס מע בּאַטראַכט) אין 
ניט ענלעך אויף אַ ראַיה' געניצט מיטן 3: 
דײַנע רייד זײַנען ניט שייך צום ענין; דאָ איז 
קיין אַנאַלאָגיע, קיין בּאַװײַז ניטאָ: ענלעך צו: 
איינס מיטן דריטן איז ניט קיין מחותּן, 

אין העולם מתקיים אלא כּשבֿיל הבֿל 
תּינוקות של בּית"רבּן -- {... מיסקאַיעם 
עלאָ בּישװויל העװעל טינויקעס שעל בּײיסראַבּאַןז 
זאַץ. תֹּח. קכשבּת, קיט/ב. די װעלט האָט א 
קיום נאָר. אין זכות פון די קינדער װאָס לער- 
נען תּוֹרה. 

אין הענדן -- מיט װערבּן: האָבּן, בּאַקו- 
מעצן, זײַן. אַרכ.. זזו אין האַנט, אין 





אין. הפּה. יכול לדבּר 


רשות. -,װער אין הענדין האָט מהנ"ל {פון 
צוגעגנבעטע אַדער אַרױסגענארטע זאכןן... 
המעט הוא ואם רב . . . זאָל אך קומן תּוך מעת 
לעת אונד לפּרנס החודש אן זאגין", 'פנקס 
קהלת אה"ו!, כּרוז לג, תּפּ"ד וְיובּל וווצאאן. 


אין חפּה יכול לדבּר -- (איין האַפּץ יאָבױל 
לײדאַבּיירן זאַץ. תּח. ?כלויט קהלת, א, 8. דאָס 
מויל קאָן עס ניט אַרױסרעדן. סך-הכּלדיקער 
אויסדרוק װעגן א געשעעניש װאָס רופֿט אַרױס 
התפּעלות אָדער שרעק, שידער. עװאָס קאָן 
איך אײַך דערציילן װעגן די קאָנצענטראַציע- 
לאַגערן? אי ה' יי ל'". ,װאָס זאָל איך אײַך 
מאריך זײַן? מיר האַלטן איצט בּײַ אַזעלכעס 
װאָס ס'איז אי ה' יי לי ... דאָס האָט מען גע 
מוזט אַליין זען", א. װיעװיאָרקא, הימעל און 
ערד, לעמבּערג 1909, 

אין הקדוש-"בּרוף"הוג.י. -- ... האַקאָ 
דעש בּאָרכהו . . .ן אַנהײבּ פון עטלעכע מימרות: 

א) ... בּא כּטרוניא עם בּריותיו -- 
. . בּעטירוניאָ אים בּרי-יויסאָװן זאַץ. תּח. 
- ככעבֿודה זרה, ג/א. דער רבּונו-של-עולם 
קומט ניט מיט טיראַנײַ צו זײַנע בּאַשעפֿענישן 
געניצט מיטן בּ: גאָט האָט אײַנזעעניש מיט 
זײַנע בּרואים, 

ב) ... מכּה את ישׂראל אלא אם כּן 
בּורא להם רפֿואה תּחילה -- {. , . מאַקע 
עס ייַסראָעל עלאָ אימקיין בּוירע לאָהעם רעפֿוע 
טכילען זאַץ. תּח. קכמגילה, יג/ב. גאָט שלאָגט 
ניט די ייִדן סײַדן ער גרייט פריער צו פאַר זי 
א רפואה. ענלעך צו: ,גאָט שיקט צו די רפֿואה 
פאַר דער מכּה". | 

ג) ... משרה שכינתו -- {... מאַשרע 
שכינאָסױ} זאַץ. תּח. קכנדרים, לח/א. גאָט 
מאַכט ניט רוען זײַן שכינה. צװייטער טײל: 
אלא על גיבּור, עשיר, חכם ועניו --- 'סײַדן אויף 
א גיבּור, א רײַכן, א חכם און א בּאשיידענעם. 
ופֿרעגן די מפֿרשים: סטײַטש? איז דען כּבֿיכול 
אַ נושׂאיפּנים? נאָר דער תּירוץ איז; אויבּ אייי 
נער האָט אַזױנע דרײַ מעלות און דערצו איז 
ער נאָך אַן ענוו אויך, איז ער װערט די שכינה 
זאָל רוען אויף אים. תּורה תּמימה, בּמדבּר, 
יב, גיז 

ד) ... נותן חכמה, אלא למי שיש 
בּוו חכמה -- {... נויסן כאָכמע, עלאָ לעמי 
שעיעש בּוי...ן זאַץ. תֹּח. 22ברכות, נה/א. 
דער רבּונוישל-עולם גיט חכמה נאָר דעם װאָס 
פֿאַרמאָגט חכמה, ד"ה נאָר דער װאָס איז פע- 
איק, איז מסוגל אױפֿצונעמען װיסן, קלוגשאפֿט, 
קען װערן קליגער. | 

ה) -.. עובד נסים למנן -- {.... אויװעד 
ניסים לעמאגאָןן זאַץ. תּח. 22? צבּ? גאָט טוט 
ניט קיין נסים אומזיסט. געניצט מיט 3ב: 
א) דער בּעליהנס מוז װערט זײַן: ב) אָן א 
תּכלית, אָן א צוועק. 

) ... שמח בּמפּלתן של רשעים -- 
. . סאַמײאַך בּיימאַפּאַלטאָן ‏ שעל רעשאָייםן 
זאַץ. תֹּח. 2כמגילה, י/ב, דער אייבּער" 
שטער פֿרייט זיך ניט מיט דער מפּלה פֿון 
רשעים. {מע זאָל ניט אָנקװעלן פֿון שטראָף 


אינו דומה -- {. .. דוימען תֹּח. 


1288 


אױפֿן שׂונא. ענלעך : בּנפול אױבֿיך אֵל 
תּשׂמח ובכּשלו אֵל יגל לבּך, משלי, כד, 17; 


ימעשׂי ידי טוֹבעין בּים ואתּם אומרים שירה?, 


סנהדרין, לט/ב,ן 


אין הקומץ משׂבּיע אתת הארי.-.. הא 


קוימעץ מאַסבּיאַ עס האָאַרין זאַץ. תּח. 22ברי 
כות, ג/ב. דער הױפֿן (עסן) מאַכט ניט זאַט 
דעם לייבּי, געניצט מיטן ב: דאָס בּיסל איז ניט 
גענוג, סטײַעט ניט, קלעקט ניט פאר דער 
גרויסער צאָל, פֿאַר די גרויסע בּאַדערפענישן. 
;די משפּחה איז, קיין עיןהרע, א גרויסע, 
און זי האָט נאָר איין פֿאַרדינער, איז אי ה' מי 
אי הי" ,קען מען ציֶען חיונה פון אזא קרעמל? 


אי ה' מי אי ה"י 
אין השכינה שורה מתּוך עצפֿות -- 


. . האַשכינע שויראָ מיטויך אַצװעסן זאַץ. תּח. 
ככשבּת, ל/ב דאָרטן: א' ש'... לא מתּוך 
עצבֿות ... אלא מתּוך דבֿר שׂמחה של מצװהן 
זוהר, בּראשית, מה, 27. די שכינה רוט ניט 
אין אומעטי. ,אין די דרײי װאָכן... מעג מען 
שפּילן, װײַל א' ה' שי מי ע'י, פּרץ, געדאַנקען 
און אידייען. ,אין אזא געדריקטן געמיט נעמ- 
סטו זיך צו שרײַבּן? א' ה' ש'... אינספּי 
ראַציע קומט פֿון פֿרייך", - 


אין חשטן מקטרג אלא בּשעת סכּנה -- 


. . האַסאָטן מעקאַטרעג עלאָ בּישאַס סאַקאָנען 
זאץ. תּח. ?כבּראשית רבּה, צא, יב. 99: השטן 
מקטרג כּשעת סכּנה. דער שׂטן איז 
מקטרג (בּאַשולדיקט, איז גוֹרם א צרה) נאָר 
אין צײַטן פֿון סכּנה. געניצט מיטן ב: אין אומ- 
רואיקע צײַטן זאָל מען זיך אָפּהאַלטן פֿון טאָן 
עפּעס, װאָס קען זײַן פארבּונדן מיט א געפאַר. 
,ס'איז מלחמה-צײַט, זיץ אין דער היים, אי ה' 


אין החתורה נקנית אלא בחבורה -- 


{:-... ניקנעס... עלאָ בּאכאוואורען זאַץ. תּח. 
גכברכות, סג/ב. מע שאַפֿט זיך אײַן תּוֹרה 
נאָר אין חבֿרותא, ד"ה װען מען לערנט אין 
א גרופּע (דורך שמועסן און װיכּוחים שאַרפט 
זיך דער מוח). ;א' ה' ני א' בּ'י -- איז אויך 
גילטיק פאַר װיסנשאַפֿט", א. מענעס, פֿאָר, 


1965 וו 26, 
אינו -- |איינוין 1. בּאַשטאַנדטײל פֿון אַ צאָל 


אויסדרוקן (-+ װײַטער) װער) איז ניטי, 2, זו. 
עס איז ניט אַזױ. װען א ייד האַלט אין מיטן 
דאַװענען, בּענטשן, בּכלל אין אַלע פֿאַלן װען 
מע טאָר ניט מפֿסיק זײַן, און א זײַטיקער 
פרעגט עפּעס איז דער נעגאַטיוער ענטפֿער -- 
אינו. קען אויך דערבּײַ בּאַטײַטן: שטער(ט) 
ניט, פֿרעג(ט) שפּעטער. 


אינו אוכל אלא צלי -- {,.. אויכעל עלאָ 
| צאָלין זאַץ. 2כלויט שמות, יב, 9. 


'ער עסט 
ניט נײַערט געבּראָטן. איר אײַנטײַטש: , מע 
עסט ניט אױיבּ מע צאָלט ניט". 

1, פֿראַזע, 
יאיז ניט גלײַך'. ;אי די א שידוך ווען סאיז דאָ 
אַ טאַטע א שײַנדל, צו אַ יתום װאָס איז עלנט 
װי אַ שטיין", יהל, די אונבּעקאַנטע פֿערליעבּי 


טע, װארשע  .1901‏ 
| וע 


אינװואֿזיע -- די, יס 2כאיי 22ל. 


| אינװאַליד 
2, -אָנהײבּ פון א צאָל 


... לומד מעצמו ללומך מִרבּו -- 
למעל מייאַצמױ לעלוימעד מײראַבּױן 
כככּתובות, קיא/א. מע קען ניט פאַרגלײַכן 


דעם װאָס לערנט (זיך) אַליין צו דעם װאָס 
- לערנט (זיך) פֿון א רבּיף / / 

ב) ... מי שיש לו פּת בּסלו למי 
שאין לו פּת בּסלו -- ן .. שעיעש לוי פּאַס 
בּעסאַלױי לעמי שעאיין...} קכיומא, יח/ב; 


עד/ב; כּתובות, סֶב/ב. מע קען ניט פֿאַרגלײַכן 
דעם װאָס האָט אַ שטיקל בּרויט אין זײַן קויש 


צו דעם װאָס האָט ניט קיין שטיקל בּרויט אין 


זײַן קויש. ,דער זאַטער פֿאַרשטײט ניט דעם 
הונגעריקן --- אי די מ".. .". 

ג) ... שונה פּרקו מאה פּעמים לשו- 
נה פּרקו מאה ואַחת -- {. . . שוינע פּיר" 


-קוי מייע פּעאָמים לעשוינע... װייאכאסן 
| ככחגיגה, ט/ב. 


ס'איז ניט גלײַך דער װאָס 
חזרט איבּער זײַן פרק (שיעור, לעקציע) הונ" 
דערט מאָל צו דעם װאָס חזרט עס איבּער 


הונדערט און איין מאָל, ד"ה אפילו ווען מע 


קען עפּעס, איז פאָרט בּעסער וען מע לערנט 
עס ווידער. 


אינווא|דירן -- טרוו. -דיר, אינװאַדירט. מאַכן 
- -אַן אינװאזיע. אַרײַנדרינגען. אין שׂונאס לאַנד, 


אי א טעריטאָריע. ,.. . האָבּן די דײַטשישע 
ארמייען אינװאַדירט אויף אַן איבּערראשנדיקן 
אוֹפֿן האָלאַנד", איק, 1957 וט  .16‏ -דירער. 
1. אַרײַנ- 
דרינגונג פֿון א פֿײַנדלעכער ארמיי אין א לאַנד, 


- געגנט אָדער שטאָט. די א'ס פון בּארבּאַרן אין 


ציוויליזירטע לענדער. 
2. (מעדיצין) אַרײַנדרינגונג (אין דער לופֿט 
און אין לעבּעדיקע אָרגאַניזמען) פון מיקראָבּן, 


בּאַקטעריעס, װירוסן װאָס רופֿן אַרױס אַן 


אָנשטעקיקע קראַנקײט. 9. אַרײַנדרינגונג פֿון 
פֿרעמדע אידייען, אײַנשטעלונגען אדגל. אי פֿון 
פֿראַנצייזישן אימפּרעסיאָניזם אין דער אַמע 


| ריקאנער מאָלערײַ. ,ער האָט דערזען און דער" 


פילט מיטאַמאָל א פרעמדע אי אין דער ייִדישער 
ליטעראַטורײ, מוק, מײַנע בּאַגעגענישן |. 


אינװאיאַלע -- די, יס. בּעס. ??רומ. הסכּם, 


אָפּמאַך. אַרויסקריגן פאַר די אַרבּעטער א בֹּעי 


סערע א'. | 
אינװאָלו|ציע-- די, "ס. 22איי 22ל. 1. פֿאַר- 
פּלאַנטערונג, קאָמפּליצירונג. ‏ 2. (גראַמ) זאַץ 
געבּויט אויף אַן אומקלאָרן אוֹפֿן. 8. בּיְאֲלאָ 


גיע) פאַרשמעלערונג, אײַנשרומפּונג (פֿון אַן 
אָרגאַן). דעגענעראַציע װאָס טרעפט זיך אין 
אַלגעמײנעם עװאַלוציע-פּראָצעס. אי אין א גע" 
װיקס. אי פֿון פֿרױעךאָרגאַנען. 4. (מאַט) 
דערהייבּונג צו אַ הויכער מדרגה. 8. (מאַט) 
קרומע ליניע, אױפֿגעשטעלט לויט א קאָמ" 
פּליצירטער פֿאָרמל,. -טי וו -- אַדי. אויך: 
אינװאָלו'ם 


אינװאַלי"ד -- דער, ץ. ?אי 722 עיט 


טויגעװדיקי, װער עס האָט אָנגעװאוירן זײַן 
פֿעאיקייט צו אַרבּעטן (מחמת עלטער, קראַנ- 





אין. װאָס גייט דאָ: 


קייט, אומגליקפאַל אדגל), ספּעצ, סאָלדאַט װאָס 
איז מער ניט נוציק פאַר דער אַרמײ אין רע" 
זולטאַט פון ואונד(ן) װאָס ער האָט בּאַקומען. 
ווערן אַן אי. ,קורץ איז די מלחמה און בֹּאַלך 
זעט מען שוין זיי אַלס יונגע א'ן מיט צע 
בּראָכענע גלידער", בּעמ וו. פֿיג. ,. ... מיר װעלן 
געבּן אונדזער זשאַרגאָן אַ יטשיסטע אָסטאַװקעי 
װי אן.... אי װאָס האָט שוין זײַנס אָפּגעטאָן", 
-אַברהם קאָטיק, 'יהקדמה' צו די װינטער אַבּענ 
דען, פֿון חייה זעלדעס, װאַרשע תּרנ"ח. אין- 
הויז. יזם -- צושטאַנד פֿון אַן אינװאַליד. 
מצבֿ פֿון א כראָנישער קראַנקייט װאָס נעמט 
צו די פעאיקייט צו אַרבּעטן. הישׁ (איך 
-נע) -- אַדי. ,נאָר איך בּין װי אַן אינע פֿערך, 
װאָס װיבּאַלד סע דערהערט נאָר דעם . . . בּאַראַ" 
בּאַנטשיק הייבּט דאָס שוין אָן צו הירזשען" 
פּ. זאַמאָשטשין, יבּריװ' וְייבּל וא, 1יט. ייש- 
קייט, | 

אין װואָס גייט דאַ -- דזו: װאָס איז דאָ דער 
ענין, דער עיקר. ניט קענען כאַפּן אין װאָס 
עס גייט דאָ. ;זאָגט מיר קלאָר און דײַטלעך 
אין װאָס גייט דאָ, אין װאָס האַנדלט זיך". 

אינװאַצאַטאָר -- דער, יס. בּעס. 2כמאָלדעי 
װאַניש, רומ. לערער װאָס לערנט ניטיידישע 
לימודים. 

אינװאָקאַציע -- די, "ס. ?אי 22ל. 1 געז 
בּעט װאָס קומט פאַרן אַריבּערגײן צום סדר" 
היום פֿון אַ צונויפֿקום, אַ פֿאַרזאַמלונג, אַ סע" 
סיע פֿון אַ פּאַרלאַמענט אע. 2, װענדונג פון 
דיכטער אין דער פֿאָרעם פון א געבּעט צו אַ 

גאָטהײיט (געוויינלעך צו דער מוזע) בּײַם אָנ" 
הייבּ פון אַ גרעסערער פּאָעלמע. 

אינוואַ'ר -- דער. בּא. געשמעלץ פֿון שטאָל 
און ניקל. סינטעטישער מעטאַל געניצט מער- 
סטנס בּײַם אױסאַרבּעטן פּרעציזע אינסטרן- 
מענטן. שינוילם אין דער ארומיקער טעמפּע- 
ראַטור װירקן ניט אויף אי. אײשטוייף -- 
אינסטרומענט פאַר לאנדמעסטונג. 

אינװאַריאַ בּל -- אַדי. ואָס קען זיך ניט 
בײַטן, האָט ניט קיין װאַריאַציעס. אויך סובּ-- 
דער. | 

אינװאַריאַ'נש -- דער, ן. 1 מאָט) 
קװאַנטיטעט װאָס בּײַט זיך ניט, װערט ניט 
גרעסער און ניט קלענער. 2. (גראַמ) װאָרט 
װאָס האָט ניט קיין פלעקסיעס, בּײַט זיך ניט, 
די אַדװערבּן זײַנען אין. אין ייִדיש זײַנען אויך 
פֿאַראַן אַדיעקטיוון אין, למשל: וילנער, אַמעי 
ריקאַנער. ;אַחוץ די בּיז איצט בּאַטראַכטע בֹּאַי 
טײַטיקע אי'ן, זײַנען נאָך פֿאַראַן בּאַהילפיקע: 
פּרעפּאָזיציעס, בּינדווערטער און פֿאַרשיידענע 
פּאַרטיקלען", א. זאַרעצקי, פּראַקטישע גראַמאַ: 
טיק, מאַסקװע 1927, זי 128, 

אינוויט|ירן -- טרו. -טיר, אינוויטירט. ??איי 
2כל. פֿאַרבּעטן, פֿאַררופן. ראָש מלין מפֿתּח 
פֿאַרטײַטשט על מקראיה' (ישעיה, ד, 5): ,גע 
רופענע, געלאדענע, אינוויטירטע" |תּי: ,אירע 
זאמלערטער"ן. ,דר צו איך אַלי אינש גינראַל 
גאַנץ פֿרײַנטליך א'. . .ײ, אחשורוש-שפּיל, 2', 
אַמשט 1718 וְפֿש װו, 431}. ,סעודת בּרימצוה.. 


1289 


זול. ער ניכט מעהר אַלשׂ צעהן מאַנש פּערשונן 
אינפֿיטירן", יפּראָגער תּקנות קעגן לוקסוס,, 
7 וַייבֹּל ון. - -אציע. אינװייַטן -- טרו. 
6טמ1 ס? :12:::. אַמ. ‏ אינוויטיישן -- די, 
'ס. 1646000ט10 :22=. אַמ. 


אין װײַטן האַלדז (אַרײַן) -- מיטן װערבּ; 
זיך שע מען. ב: זײיער שטאַרק זיך שע- 
מען (און עס זאָל רויט װערן ניט נאָר דאָס 
פּנים, נאָר אויך דער האַלדזן. זיך דערוויסן און 
זיך שעמען אי װ' ה' אי. .שעמען דאַרפֿסטו 
זיך אי דײַן װ' ה'! װער האָט נאָך אַזא גליק?", 
ה. קליבּאַנאָו, קול חדש וילנע 1908, 


אין ווייך (ווייכן) פֿלייש --- מיט די װערבּן: 
פּאַטשן, קנײַפּן אע. זווװ אין הינטן, 
;האָט זי געפּעטשלט און געקנײַפּט אי וו'ן פֿלײיש 
אַרײַןײ, י. פּערלאָו, פֿאָר, 1967 11, 

אינגװייניק -- -+ אינעװייניק, 


אין ווילן האָבּן -- אַרכ. בֹּדעה האָבּן 
פּלאַנירן. ,איינר א' װ' גיהאַט איכֹּר פעלך 
{+ 991ן צו רײַזן װעגין פרנסה", שׂיח 
השׂדה, פֿיורדא תּצ"ז, פּרק ד. 

אין װעג (אַרײַן) -- געװיינטלעך מיט די 

װערבּן: זיך קלײַבּן, זיך ריכטן אע. זיך גרייטן 

| צו אַ לענגערער נסיעה. ,געװערט א יאָר בּיז 
מע האָט זיך צוגעקליבּן אי װי אַיי, אמד, סיפורי 
מוסר, 1875, אַ סגולה בּײַם פּאַקן זיך דאָס 
ערשטע מאָל אי װ' א' -- האַלטן א שטיינדל 
אין מויל. אי װ' (זיך)) שט ע לן = שטערן, 
ניט לאָזן עפּעס טאָן. ,איז דאָס שוין גענוג 
געװען אַז ייִנגלעך פֿון גאַס זאָלן זיך אים א' 
װי ניט שטעלן", מ. װײַסמאַן, פֿון בּריסק בִּיז 
סעמיאַטיטש. 

אי'נוועלם -- די, ץ. נעאָל. אינעװייניקסטע 
ועלט, װעלט פון דעם איך. היפּוך פֿון אויס.- 
װעלט, -+ 2234 ,אין מײַן א', אין מײַן אויס- 


וועלט האָט זיך שװער בּאַזעצט א טױבּער 
נעפּל", קװ, 1919. | 
אי'נװוענדיק -- אדװ. 606:0ש-םו :0//6. 


דז אינעװײיניק. א אבֹּר אינװענדיג אין זײַנם 
הערצן דא גידענקט ער...", יוסיפֿון, אַמשט, 
1, רז/ב. ,וועלכר תּלמיד חכם װאָס אינועג- 
דיג ניט איז אז אוישװענדיג -- איז ער קיין 
תּלמיד חכם ניט", עיון, מ/א. ענגע קליידער 
קאָנען פֿאַרקרימען די גלידער און מאַכן איע 
ואַדין קראנקייטן", מלכּה בּערלאַנט, די גליק" 
ליכע מוטער, וילנע 1836. ,די בּאָד האָט בײַ 
אים א גרויסע שײַכות מיט זײַן רעליגיע, מיט 
זײַנע איסטע געפילןײ, ממוס, מסעות. 

אינװענטאַ'ר -- דער, }. ?אי 22 
1. אױפֿצײכענונג פֿון דעם בּאַשטאַנד, דעם 
סכום סחורות אין א געשעפֿט, פאַבּריק אע מיט 
זייער װערט כּדי אויסצורעכענען דעם בא 
טרעף פון פֿאַראַנענער סחורה און דורכדעם אויך 
דעם אַרײַנבּאַקומענעם רװח בּמשך אַ געװיסן 
צײַטאָפּשניט). יערלעכער, האַלבּייערלעכער 
אאַזװ א'י. מאַכן (נעמען) א'. ,.... יעצט װעלן 
מיר אונטערצ;ען אַ סך-הכּל דעם אי", ד. מאָר- 
דװין, דיא לעהרע פֿון לעבּען, בּערלין 1898, 


אינווע'סמיגעיטן 


2. (פינקטלעכע) רשימה פֿון אַ פֿאַרמעגן 
(אין זאַכן,. געלט, אומבּאַװעגלעך אייגנטום אאַ) 
- פון א פּערזאָן אָדער קאָלעקטיו, כּדי פֿעסט- 
צושטעלן דעם אַלגעמײנעם װערט, און די זאַכן 
גופֿא װאָס װערן אויסגערעכנט אין אַזאַ רשימה, 
אַזא איירשימה הייסט אויך אינווענמו'ר. אי 
פֿון אַ ירושה. אי פֿון א ליקווידירטער אָרגאַני- 
זאַציע. אױספֿאַרקױף פֿון אַן א'. ,...מאירןן}.. 
זאָל מן תּפסן וכל אשר לו זאָל מן אינװאנטר 
שטעלן ע"י גרעפיע", 'כּײי װעגן מעצער עלילת- 
דם', 1669 {פש וו  .264‏ טויטער א' -- 
פֿון זאַכן, מכשירים אע. לע בּ ע ד יק ע ר א'-- 
פֿון בּהמות (אויך פֿון שקלאַפֿן, עאַז נחום 
וועוויקס איז אַראָפּגעקומען . . . און איבּערגעץ- 
נומען די 'פּאָטשטי מיטן הויף, מיטן גאַנצן אי", 

שע, פונעם יאַריד |, 


9. פיג. רשימה פֿון גײַסטיקן פֿאַרמעגן. דאָס 
גאַנצע גײַסטיקע האַבּיאוגוטס. ,גײַסטיקע 
אין ... בּלויז אַזעלכע זאַכן פאַר װאָס די 
צוקונפֿטיקע דוֹרות זאָלן . . . האָבּן דרך-ארץ", 
יג, אין תּוך. א"בּוך. א"קאָנטע. 
ש פּ ר א ך-אי. 

דיזאַציע -- א פולע אי. ,די אַמעריקאַניז- 
מען . . . פֿאַרצײכנט זײַנען זיי ... קוֹדם כּל 
לשם א'", מװ, סטוטש, א װאָרט פריער פונעם 
רעדאַקטאָר* 

-יזירן -- טרװ. ,, . . אין דאָקומענטן און 

| בּריוו, װאָס װאַלגערן זיך ערגעצוואו און זײַנען 
נאָך ניט אינװענטאריזירט", קאָס, ייבּל וווא, 271, 
עבּעת און נאָך דער צװוייטער וועלט-מלחמה איז 
מיט דער ייַדישער שפּראַך פאָרגעקומען אַזױנס 
װאָס צװינגט אַרױף דאָס געבּאָט פון א", 
י. טשערניאק ייִשפּואא, 1. /21, 
-יאל, -יש -- אַדי. אוישע חשבּוֹנות. 


אינווענ|טירן -- טרח. -טיר, אינוענטירט. 
ככאיי 72ל. 1. דזוו אױיסגעפֿינען, 53, -+ 193, 
דזוו אױיסטראַכטן, 63 -+ 251. א' אַ נײַעם 
סאָרט שלאָס, אי נאָך פּלאַסטישע מאַטעריאַלן. 
,אינבֿענטירן . . . עט ואז ער טראַכטף, יוסף 
מאַרשן, חנוך לנער, פֿיורדא 1774. 2. אס 
קלערן, אױספֿאַנטאַזירן. אויסטראכטן אַ ליגן. אי 
מעשׂיות. -ציץ, אינווענץ -- די, יס, -ן. 
1 אַקט פֿון אינװענטירן. אױסגעפֿין. , איר 
איץ ... איז געװוען זייער אָריגינעל". הענעך 
קאָן, פֿאַר, 1968 או 19 2, (מוזט) פֿאַנטאַ- 
זיע, מוזיקאַלישע אימפּראָװיזאַציע װאָס אין 
דער אויסדרוק פֿון א מאָמענטאַלן געמיט-צו" 
שטאַנד, טטזירונג -- פּראַצעס פון אינװענ- 
טירן. אַן אי װאָס האָט געדויערט יאָרן און יאָרן. 


אינוועפטיגירן -- טרו. -גיר, אינוועסטיגירט, 
ככאיי 722. /1. אױספֿאָרשן, נאָכפֿאָרשן מצד 
אַן אַמט. אי פֿאַרבּרעכנס. 2. װיסנשאַפּטלעך 
פֿאַרשן, נאָכקאָנטראָלירן,. א' די אַנקעטעס. 
דונג, 

אינװוע'סטיגעי|טן -- טרו. -געיט, אינוועס- 
טיגעיטעט. אַמ. 10708418246 10 :/22=:. אויס- 
פֿאָרשן, אױספֿרעגן גענוי, מיט א סך פּרטים 
(ספּעצ מצד דער מאַכט, מצד א פאַרזיכערונג- 





אינוועסטיטויר : 


געזעלשאַפט אע), אי די פֿאַרדעכטיקע שׂריפֿה, 
-טאָר -- אויספרעגער. -שׁן -- די. 
אינוועפטיטו'ר -- די, -ן. צערעמאָניאַל 
בּײַם איבּערגעבּן א קירכלעכן אָדער אַ היכן 
סעקולערן אַמט, פּאָזיציע, נײַעם ראַנג. ספּעצ 
ווען דער סעניאָר גיט איבּער צו זײַן װאַסאַל 
אַן עמבּלעם, א סימנאָל פון נײַעם ראַנג (אַ 
שפּיז מיט א פֿאָן, א רינג, אַ הענטשקע אע). 
,דער פּרינץ קומט. . . קיין קאָנסטאַנטינאָפּאָל, 
פונעם סולטאַנס האַנט צו דערהאַלטן די א", 
קמ, 1866, נאן 39, 
אינװועסט|ירן -- טרו. -טיר, אינוועסטירט, 
ככאיי 772. 10. אַרײַנלײגן קאַפּיטאַל, פֿינאַנ- 
סירן (געשעפֿט, אונטערנעמונג) מיטן צװעק 
אַרײַנצובּאַקומען רווח. אי אין אַ נײַער טעכני- 
שער אויסגעפינונג. ;א' צענדליקער מיליאַנען 
דאָלאַרן אין פּרעכטיקע בּנינים", לל, איק, ר"ה 
תּשכ"ה. 2. אַרײַנלײגן כּוֹחות, בּאַמיאונגען. 
אי אין אַ װערק צען יאָר לעבּן. עאין די אויס- 
לייג-תּקנות, װאָס אין זיי איז אינװעסטירט 
אַזױ פיל טראַכטן און װעגן און מעסטן בּציי 
בּור", מו, ייִשפ אוא, 2. 0. בּאַפֿולמעכטיקן, 
געבּן א כּוֹח-הרשאה. א' דעם שליח מיט די 
נייטיקע דאַקומענטן, בי 
-יטאָר -- אינוועסטירער.. היציע --,האָט 
אַ גרויסע אי אין היגן ייִדישן לעבּן". ‏ יירונה, 
דירער -- ;,גיט פּריווילעגיעס צו פּריװאַטע 
איי, -אָר -- אַמ. אינװעסטירער. -מענט 
--אַמ. { -- טרװ. אַמ. ,ער האָט ניט װאָס 
צו א" | 
אינװוערטאַ'ז -- דער, ן. ככאיי 22ל. ‏ בֹּיאָז 
כעמיע) פערמענט (יוירונג-שטאָף), ענזים (ענ" 
צים) װאָס שאַפֿט פון דעקסטראָז לעװמולאַז און 
פֿאַרקערט. אי בּײַם פאַרדײַען צוקער, 
אינווער|טירן -- טרו. -טיר, (האָט) אינווער- 
טירט. 59; אינווערסירן, כאיי 22ל. 1, אי 
בּערדרייען, איבּערשטעלן, איבּעראַנדערשן אין 
א פֿאַרקערטן סדר, דורכפירן א פֿאַרקערטן 
פּראָצעס. געניצט מערסטנס װי אַ טערמין אין 
כעמיע, מעדיצין, געאָלאָגיע, מאַטעמאַטיק אאַ. 
א כעמישע רעאַקציע װאָס לאָזט זיך ניט א" 
2, (גראַמ) איבּערדרייען דעם סדר פֿון וװוערטער 
אין אַ זאַץ אָדער פֿון בּײַזאַצן אין א צונוים- 
געזעצטן זאַץ. -טירט -- אַדי. א'ער צוקער, 
איער זאַץ. -טוירונג. ' 
אינװוערטעבּראַ'ט -- דער, ן. ככאיי ככל. 
בּאַשעפֿעניש אָן רוקנבּיין. בּעל-חי װאָס האָט ניט 
קיין חוט:השדרה. ,גאַנצע אַכט הונדערט מיל- 
יאָן יאָר .. . האָבּן עקסיסטירט בּלויז נידעריקע 
לעבּנס-פֿאָרמען, די אַזױו-גערופענע אי'ן", זשיט 
צא, נײי 1917, 
אינווערס!יע -- די, יס צופֿעליקער אָדער 
בּכּיװונדיקער פֿאַרדרײטער, פֿאַרקערטער סדר. 
א) (גראַמ, רעטאָריק) די פאַרדרייאונג, איבּער- 
קערונג פון אַן אײַנגעשטעלטן סדר. שפּראַך: 
פֿאַרדרײ, בּאַנוץ פֿון א ניט-ריכטיקן װערטער- 
סדר אין רעדן אָדער שרײַבּן. א הילפלאָזע א' 
;די מיט בּילדער בּאַהאָנגענע ווענט" איז אן אי 
= ,די װענט, בּאַהאָנגענע מיט בּילדער". (,די 


אינויחתום -- {איינוי כאָסוםן ארכ. 


1290 


בּאַהאָנגענע מיט בּילדער װענט" -- אוממעגלעך 


! אין ייִדיש.ן אויך: דאָס בּכּיונדיקע איבּער- 


שטעלן דעם װערטער-סדר כּדי צו שאַפֿן אַ גע 
װויסן (כּלוומרשטן) עפֿעקט. ;אַהיים בּין איך 
געקומען, עסן האָבּ איך זייער געװאָלט.. ,"; 
3 ) (כעמיע) דער איבּערגאַנג בּײַ א הידראָליז 
פֿון קאָמפּליצירטע קאַרבּאָהידראַטן צו צוקער; 
ג) (מעטעאָראָלאָגיע) דאָס שטײַגן פון טעמפּע- 
ראַטור מיטן שטײַגן אין דער הייך: ד) (מוזט) 
דאָס בּײַטן די עלעמענטן פֿון א פראַזע דורך 
הייבּן דעם נידעריקערן טאָן און אַראָפּלאָזן דעם 
העכערן. אָדער דאָס איבּערחזרן א פראַזע מיט 
אירע אינטערװאלן אין אַ פֿאַרקערטער אָרדע- 
נונג; ה) אויך סעקסועלע אי -- האָמאָסעקסועל- 
קייט, -ירט -- אַדי. איער עפּיטעט. 

1 (ער) 
איז ניט געחתמעט. א מיטגליד אויף א צײַטװײי 
ליקן בּאַזיס, צװײטראַנגיקער מיטגליד. לוט די 
תּקנות פֿון פּראַגער חבֿרה קדישא, תּנ"ב, 1692, 
איז מען אין די ערשטע אכט יאָר נאָכן אויפגע- 
נומען װערן אין דער חבֿרה געװען אן א"ח" 
און אויך: ,ווען איינר מעכט ניט אין איינר 
רבֿיעית שנה אין בּית-עלמין קומין. . . זאָלל 
מן איהם פֿיר אינען א"ח' שטעללעף, 
20 :80716011. 2, דער. ניט-געחתמע" 
טער, 


אין ויאמר --וואַיויימערן מיט האָבּן עמעצן. 


דזוו האָבּן אין לויװיטש, אין די טשװעקעס 
(-+), וואו די ייִדן האָבּן גערוט {יויסעו מרפיי 
דים. . . ויחנו בּתחתי, בּמדבּר, לג, 15, 25ן, 


אינויגור|אַציע -- די, יס. 2כאיי 22ל. 89 


-נאַָנוראציע. אײַנשװערונג, איסטאַלי 
רונג פֿון אַ הױכן, נײַדערװײלטן בּאַאַמטן; 
אין די פֿאַראײניקטע שטאטן, ספּעצ די אינ 
סטאַלירונג פֿון אַ נײַעם פּרעזידענט. -ירונב, 
דירן -- טרון. - 


אינו(")יהודי -- (איינוי יעהודין אינם {איינאָםן 


ים, קכשיר השירים רבּה, ו, יז 1. פֿראַזע 
אָדער זאץ. עער) איז ניט קיין ייִד. געניצט 
אָפֿט װי א װאָרנונג, אַז דאָ געפינט זיך א ניט- 
ילִד, עמעצער ניט מאֲַחינו בּנייישׂראל און מע 
דאַרף זײַן אָפּגעהיט ניט צו זאָגן עפּעס שלעכטס 
װעגן גױיִם. 2. דער. ניטייד. איידעלער 
אויסדרוק אַנשטאָט גוי. ;עס איז אָסור צו 
געבּן ערבֿ-שבּת פֿארנאכט איין א"י {= אינו" 
יהודין א מלאָכה צו טוען אום שבּת פאַר א 
ישׂראל װעגן", דרך אדם, װאַרשע 1860. 4..אזי 
הרה סײַ אַ יהודי סײַ א"י',.. װי דער פּועל 
און דער שׂכִיר גייט אים נאָך און װיל דעם 
שׂכר {מלאַכהן און דער בּעה"בּ {= בּעליהבּיתן 
איז אים מדחה 'קום מאָרגן... איז קיין גרע- 
סערער חילול-השם ניט פֿאַראַן דערפֿון", קח, 
ווילנע תּרל"ה. ‏ -+ אינו ישׂראל. 


אינו(-)יודרע -- {... יוידייאַן זאץ אָדער פֿראַ 


זע. אויך דער. ער װייס(ט) ניט. אלאָז אים צו 
רו, דו זעסט דאָך -- אי ייײ. ,פרעג אים בּחרם, 
ער איז אַן א"יי, א פּאָלנער עם-הארץ". א' 
י' לשׂאול ?כהגדה של פסח. ער װײיס(ט) 
ניט װאָס צו פֿרעגן, קען ניט פֿרעגן, קען זיך 


אינו נכנם לתּוך... 


ניט פֿונאַנדערקלײַבּן. ‏ א' י' שאינו יודץ 
-- 'ער װייס(ט) ניט אַז ער װייס(ט) ניטי. אויך: 
אַ גײַסטיק-בּאַגרענעצטער, אַ תם, אַ לעמעשקע. 


4 


,אי יי שי יי -- וואויל איז אים און גוט איז 


אים". ,לאָז אים געמאַך, ער איז א' יי שי יי". 


אינויישׂראל -- {... ייסראָעלן זזװ. אינו 


יהודי (-+), 'ער איז ניט קיין ייד ,פֿאַראַן 
נאָך אַ הויז, און דער שכן, דער א"יי האָט 
אַן אויג דערויף", פרץ, 'דער בּעשט פֿירט אויס 
א שידוך. ,מע טאָר ניט גנבֿענען די דעה פון 
לײַטן . . . דהײיַנו: ער טאָר ניט פֿאַרקױפֿן אַן 
איייי נבֿלה-פֿלײש פֿאַר בּשֹׂר כּשר", י. ל. יאָסע- 
לאָװיץ. תּוכחת מוסר (רמבּ"ם), װילנע תּרל"ו. 


אין ולאו ורפֿיא כּידיה -- |אין (איין) וי 


לאַװ װײיראפֿיע בּעיאָדײן זאַץ. תֹּח. 2כשבּת, 
קיג/א} קטז/א, אאַ. יאָ און ניין און עס אין 
װאַקלדיק, שואך אין זײַן האנט. געניצט 
איר מיטן 3: ער קװענקלט זיך (װאַקלט זיך, 
ער װייסט ניט מיט װעמען צו האַלטן, אַמאָל 
זאָגט ער יאָ, אַמאָל זאָגט ער ניין. ער שאַקלט 
זיך אַהין און אַהער. אויך: בּײַ אים איז רעכט 
--- דער יאָ און דער ניין זאָלן צוזאמען גיין, 


אינו מן הישום---|איינוי מין האַייַשׁוּון פֿראַזע 


אָדער זאַץ. תּח. ככקידושין, א, י. (ער) איז ניט 
פון ייִשובֿ {דאָרטן: ,װער עס פֿאַרמאָגט ניט 
קיין תּוֹרה און קיין משנה און קיין דרך-ארץ -- 
איז ניט פון (מענטשלעכן) ייִשובֿײ, פיעטן, ד"ה 
ער איז פאַרגרעבּט, פאַרװילדעװעט. ,האָסט גצ 
זען װי ער עסט? ער איז דאָך אי מ' ה'": ,ער 
קומט פֿון א ייִשובֿ און איז אַן א' מ' הי". 


אינו מעלה ואינו מוריר -- {... מאַאַלע 


(מײַלע) . . . מוירידן זאַץ. תּח. 2כלויט גיטין, 
נב/א (דאָרטן: לא מעלין ולא מורידיןן. עיט 
ער דערהייבּט, ניט ער דערנידעריקטי. געניצט 
מיטן ב: עס האָט ניט קיין ווירקונג; עס האָט 
קיין װערט ניט. ;א חלום איז א' מ' וי מ"", 
;זײַנע רייד װעלן קיין השפּעה ניט האָבּן, אי מי 
וי מ'". שפּאַסיק װעגן א קאַליע:געװאָרענער 
ווינדע, ליפֿט, עלעװײיטאָר. ?אי מי וי מ' -- מע - 
דאַרף גיין מיט די טרעפּ". 


אינו נבֿחל להשיבֿ--ן. . . ניװהאָל לייהאָשיוון 


זאַץ. תֹּח. ?כאַבֿות, ה, ו. ער אײַלט זיך ניט 
צו ענטפערן'י. {איינע פֿון די זיבּן מידות טוֹבֿות, 
װאָס כאַראַקטעריזירן דעם חכם.ן ,זײַ זיך גוט 
מיישבֿ, װײַל א חכם א' נ' ליי, 


אינו"נימול -- {... נימויל (נימול)ן דער, מצ: 


אינם {איינאָסן יים. ?כלויט בּראשית, לד, 23, 
ניט-בּאַשניטענער, ניט-געמלטער. געניצט װי אן 
איידעלער אויסדרוק אַנשטאָט ערל. .... דשׂ 
בּײַא נימולים או בּלֵא שאינוינימולים ואש אין 
הענדין װער מהנ"ל..., יפּנקס קהילת אה"וץ 
כּרוז לג, 1724 וְיִבּל ווואאאן. / 


אינו נכנס לפּוך דברי חברו -- {.. ניכ- 


נאַס לײיטאָך דיוריי כאַװײרוין זאַץ. תּח. 
2כאָנֿות, ה, ו. ער פֿאַלט ניט אַרײַן אין די 
רייד פון צװייטן. {איינע פון די זיבּן מידות 
טוֹבות װאָס כאַראַקטעריזירן דעם חכם.ן צדו 
האַקסט מיר איבּער די רייד, האָסט פֿאַרגעסן 
דעם א' נ'...", ריט 





אינודנראה. 


אינוינראה --{..נירען דער, "'ס. תּנ. 1, ניט- 
געזעענער. דער װאָס בּאַזיצט דעם מאַגישן כּוֹח 
צו זען, אָבּער װעמען קיינער קען ניט זען 
(אין. ייִדישן פֿאָלקלאָר פֿאַראַן מעשׂיות פֿון אינו 
נראהס.ן אַן א"נ' מיטן כּוֹח פֿון שםיהויה. 
;האָט ער זיך אָנגעטאָן דאָס כּישוף היטעלע 

| און איז געװאָרן אַן אינ'י. 2, דער װאָס איז 

אַנאָנים, בּאַהאַלטן, סוֹדותפֿול. ,ער. איז אַן אי" 
נ', ער טוט צדקה בּסתר", 

-דיק -- אַדי. ,ער האָט געאַרבּעט שטום, 
אָפּגעשלאָסן, אינידיק", ימ איבּז, טאָניאַ קרע- 
גער, ריגע 19230. ,ער פילט װי אַן א"נידיקע 
האנט שטאַרקט אים און גיט אים האָפֿענונג", 


אינוענדאָ -- דער, -ס. ככאיי 722. = אָנצוהע- 
רעניש, בּאַמערקונג, אָנװײַז מיט דער כּוונה צו 
דערנידעריקן, װאַרפֿן אַ חשד. ,דער ריכטער 
דערלאָזט ניט קיין א' אױיפן עדות פֿון דער 
פֿאַרטײידיקונג". ה 


אינזאַיץ -- דער, ץ? דרייזין. מהלך צװישן 
צוויי פּאָסט:סטאַנציעס. אָרט װאו מע נעמט 
אַרײַן אין פּאָסטװאָגן נײַע פּאַסאַזשירן, 


אינוולאַנער -- דער, 'ס. װנ יין 'ס. ראָש 
מלין מפֹתּח: אײַנוואוינער פון אַן אינדזל. 


אין זִיווגו של איש אלא מן חקדוש 
פּרוך הוא -- (איין זיוואוגוי שעל. . . עלאָ 
מן האַקאָדעש בּאָרכהון זאַץ. תּח. ?כבּראשית 
רבּה, סח, ג. דדעם מענטשנס זיװוג איז בּלויז 
פֿון רבּוֹנוישל-עוֹלםי. יעדער זיווג איז מן הש- 
מים, דזוו ,גאָט זיצט אויבּן און פּאָרט אונטןי, 


אי'ן זיך -- 1. אינעװייניק, אין דער אייגענער 
וועלט פון איבּערלעבּונגען, געפֿילן, טראַכטענישן 
אע. האָבּן אי זי אַ כּוֹח צו.... האָבּן אי זי 
און ניט קענען עס אויסדריקן, אַרױסבּרענגען. 
,װאָס איינער האָט אי זי װאַרפֿט ער פון זיך", 
שװ {!= מע װאַרפט פיר יענעם אייגענע חסרו- 
נותן. ,אַז מען איז פֿאַרטאָן א' ז', דערקענט 
מען ניט קיין מענטשן". ,.. . איז אַ מענטש 
פֿון אינטראָװערסיע, אַן א"זײטיפּי, שנ, דער 
ציילערט און ראַמאַניסטן. ,.. . דאָס אי-זייװערט- 
פֿולע צו אַנטװערטןײ, גרינ, 'גלײַך און אומי 
גלײַך! זי 1 2. אָן א דרויסנדיקער פֿאָרעם. תּפֿילה 
טאָן א' זי. איבּערקרענקען די אַלע אַנטיש- 
גען א' זי. אויך סובּ -- דער. שלמה בּיקלס 
עסייען מיטן קאָלעקטיװן נאָמען ,אינזיך און 
אַרומזיך". , מאָטיװון װאָס האָבּן געשלאָגן פֿון 

| זײַן אינזיך-בּרונעם", בּ. ריווקין, אונדזערע פּראָי 
זאַאיקער. ‏ אי'נזיכקייםט -- ,פון זײַן אופֿן 
ריידן האָט געווייט מיט אַן אינדישער א'", ימ, 
נײַע װעגן, ריגע 1927. 

אין זי'ך -- 1. אומאָפּהענגיק פֿון אַלץ אַרום, 
,עס איז נישטאָ קיין איין דערשײַנונג אין דער 
נאַטור װאָס זאָל זײַן אַ מיוחס... און... מע 
זאָל קענען שטודירן אין זייך גופֿא, אָן א בּרעקל 
שײַכות צו די איבּעריקע דערשײַנונגען", זשיט, 
אַ. אײַנשטײנס טעאָריע פֿון רעלאַטיװיטעט. 
2. ספּעצ, אין קאַנטיאַנישער פֿילאָסאָפֿיע: אומ- 
אָפּהענגיק פֿון דעם וי דער מענטש בּאַנעמט עס 
מיט זײַנע חושים און מיט די אייגנשאַפּטן פֿון 


אי'נזיכדיק -- אַדי. 


| בּיז 1940, ה-יסט, 
אינזי'כיק -- אַדי. 


אין זינען -- אַדוװ. 


1291 


| זײַן אינטעלעקט. די אומדערגרײַכלעכע און סוֹי 


דותדיקע זאַך אין זייך, 8. דזו איץ זיך, 
קלאָגן און וויינען אין זיך אַ רײַן. .דו האָסט 
אויך אַזױ אין זיך געשװיגן", סעג, קאַפּריזן. 
;די כװאַליע . . . טראָגט איין זייך די בּענק- 


שאַפֿט נאָך אַ לאַנדײ, מלה, אין ניוייאָרק. אויך 


סובּ. דער אינזייך, די װעלט פון אינזי'ך. דער 
אינזיכניק, נעאָל, מאָטעס דײַטש. 

װאָס איז אין זיך, 
דרויסנדיקער מוט מיט אין שרעק. ;דער כּוֹח 


| ... פֿון דער שטילער איער מתנגדישער פאַרנו" 
רעטקייט אין תּוֹרה ועבֿוֹדה", ימ, איינהייטלעכע 


פֿאָלקשול, 1922, ;געפֿירט אַ פֿאַרבּאָרגענעם 


אין קאַמף מיט זײַן . . . בּאַרופונג", א. בּיק, זבּ, 
די שטימע פֿון טאָל, ג"י 1940 היקיים -- 


- אי פֿון די אמתע מאָטיון. 
אינזיכ|יום -- דער. בּא. 


ריכטונג אין דער 
ייִדישער פּאָעזיע (אויפגעקומען אין אמעריקע 
אַרום 1920) װאָס איז אויסן געװען די אַנט- 
וויקלונג, פאַרטיפֿונג און אויסבּרייטונג פון 
אינטראָספּעקטיװן מעטאָדי (-+ אינטראָספּעקטי 
וויזם). דער אי האַלט אַז דאָס דיכטערישע װאָרט 
דאַרף איבּערגעבּן די דרויסנדיקע װעלט אַזױ װי 
זי שפּיגלט זיך אָפּ אין דיכטער גופֿא און די 
דיכטערישע עקספּרעסיע װערט צום בּעסטן דער" 


- - גרייכט מיט מיטלען פון אַסאָציאַציע און סו" 
געסטיע. דער מאַניפעסט פונעם אי (אונטערגע- 


שריבּן פֿון י. גלאַטשטײן, א. לעיעלעס און נ, 
מינקאָו) איז פּובּליקירט אין זבּ אין זיך, נ"י 
0 אַ צײַטשריפֿט אינזיך װאָס האָט גרוֹפּירט 
די מערסטע אָנהענגערס פֿון דער ריכטונג איז 
אַרוסגעקומען מיט לענגערע הפסקות 1923 -- 
זיסטיש -- אַדי. 

װאָס איז אין זייך. איער 
געדאַנק. -יקיים -- ,אַן ענין פֿון מענטשנס 
אינזייכיקייט", י. שיינבּערג, איק, פּסח תּשטײז, 
אין קאָפּ, טראַכטנדיק 
וועגן דעם, לייגנדיק אַכט אויף דעם. נאָר אַזױנס 
ליגט אים אי זי (מיט אַ פֿאָרװואורף). ;געדענק, 


נעם זיך עס ארײַן א' זיי. ,נעמט אַרײַן אי זי 


אַ צאָל, כּפֿלט עס אויף . . . נעמט אַראָפ.. .". 


| ;װיבּאַלד מײַן ספר װעט שוין זײַן בּײַ אײַך 


גוט אײַנגעװאַקסן א' ז'.. ;ײ, הרבֿ אלכּסנדר 
זיסקינז, איבּז די הייליגע צואה, ווילנע 1 
,מע נעמט ניט א' זי . . . די יונגע ציגעלעך...", 
מב"ם, הוגה דעות 1, ווילנע 1912, 


אין זינען האַבּן -- צגז אַקוזװ. האָבּ אי זי 


אי זי געהאַט. טראַכטן װעגן עפּעס, עס בּשום" 
אוֹפן ניט פֿאַרגעסן. לייגן אַכט אויף עמעצן 


אָדער עפּעס. זוכן צו בּאַזאָרגן, פאַרזאָרגן. אי 


זי ה' צו געבּן עסן דעם קינד. א' זי ה' בּלויז 
זיך און ניט טוֹבֿתיהכּלל. ,האָבּנדיק דאָס אַלץ 
אי זי איז נייטיק , . .. שפּאָטיש: אי זי ה' אין 
דער לינקער פּאה, אין דער לינקער פּיאַטע. 
.א פּריץ האָט א' זי פערד און הינט, אַ ייד 
האָט אי זי װײַבּ און קינד", שװ. ,אי זי הי אָנ- 
צוגרייטן אויף אַ בּדזכר און אויף א ברית", 
א. זאָלאָטאַראָו, ייפֿאָל, 1882, יאו 44. , מע האָט 
נאָר אי ז': װען װעט מען אים שױן פּטור 


אינזל -- -+ אינדזל 


אינזשעניןן) 


ווערן?", י. פערלע, ינײַן אַזײגער אינדערפֿרײ, 


אויך א' זין ה', נר. 


אינזיפטירן -- אוטװ. -טיר, אינזיסטירט, 89; 


--סיסטירן. + (מ?) 2526 בּאַשטיין אויף 


- עפּעס מיט אויסדויער אָדער עקשנות. ;דאָס 


דאָזיקע װאָרט װערט בּײַ אונדז {אין אַרגענ" 
טינען ממש אומפֿאַרמײַדלעך", י. בּאָטאָשאַנסקי, 


! יושפ וועא, 1. 
אין זיפ(ן) און (אין) זויער(ן) -- אַדװ 


פֿראַזע. געקאָכט, צוגעגרייט מיט פּאַטראַװעס 
װאָס גיבּן צו אי אַ זיסן אי א זויערן טעם. פיש 
אי זי און זין. אװינטערצײַט, װען מע האָט 
ניט געהאַט קיין פֿיש אויף שבּת, האָט מען 
אויסגעװוייקטע הערינג געקאַכט אי זי און אי זיי, 
רייד (שאַװל, ליטע). ,נאָכן בּאָרשטש פֿלעג איך 
דערלאנגען פֿלײיש אי זין און זין", ש. בּעקערי 
מאַן, דער זשענסקער װאָפּראָס, אַדעס 1887 
;אַ פּױער, קאָך אים אי זי און אי זי -- בּלײַבּט 
ער פֿאָרט פּויער", שװ (= װאָס מע זאָל ניט 
טאָן מיט אים, װי מע זאָל ניט װעלן אים 
אױיסבּילדן.} 

;אינזול --- א'", אבּ, 
שמות זבֿרים. איזנע 1542. א"װ אוינער -- 
;איצונד װערן דער שרעקן די אינזל וואונר אין 
טאָג פֿון דײַנר מפּלה", סהמ, יחזקאל, כו, 18, 
איעױ"זיצ ער -- פעאון די א"זי װעלן זיך 


- פֿרייען מיט דײַן מלוכה", מחזור של ר"ה ויום" 


כּפור, פפדמ 1885, קמד. 


אינזע'קט -- דער, -ז. 99: --סעקט. אײַנ 


געשניטןי. גאַנץ קליינער און גרעסערער בעל 
חי אָן אַ חוט:השדרה, מיט דרי אײַנשניטן 
(בּײַם קאָפּ, בּרוסט און הינטערלײַבּ), געפֿינט 
זיך אומעטום אין אַ קאָלאָסאַלער צאָל אונטער" 
מינים (1,500,000). אין װערן אײַנגעטײלט אין 
שעדלעכע אן ניצלעכע. געזעל- 
שאפטלעכע א'ן. גראָדפֿליגלדיקע און הויט- 
פֿליגלדיקע א'ן. צו א'ן געהערן: אַלע מינים 
פֿלאַטערלעך, גרילן, פּרײַסלעך, מאָלן, זשוקעס, 
בּינען, פליגן, מוקן, לײַן אא. ;אין דאָס זײַנען 


| גלידער-פֿיסיקע בּעלי:חיים. װאָס אָטעמען מיט 


פֿרײַער לופֿט. דער גוף בּאַשטײט פון דרײַ 
טיילן: פֿון אַ קאָפּ, בּרוסט און בּײַכל; צום 
גוף זײַנען צוגעהעפט אַ פּאָר פיל:הערנער, 
דרײַ פּאַר פֿיסלעך און לרובֿ צװיי פּאָר פליגע- 
לעך", דרי איסעל איבּז אָטאָ שמײַל, זאָאָלאָגיע, 
ווילנע 1924. ,פּערסישער איץפּולװער", קמ, 
7, פא 23, איךוו ע לט. 


אין זקן אלא מי שקנה חכמה -- װאיין 


זאָקן עלאָ מי שעקאָנאָ כאָכמען זאַץ. תּח. 
ככקידושין, לב/ב א זקן איז נאָר דער 
װאָס האָט אײַנגעקויפט (דערװאָרבּן) חכמה" 
;אי זי . . . אַפֿילו יניק וחכים, דשׂ איז טײַטש: 
די (תּורה) האט גזאגט, דוא זאָלשׂט (כּבֿוד) 
אן טאן דען אַלטין -- דש איז גמיינט דער 
איין (חכם) איז, װען ער שון יונג איז" 
(= אַפֿילו אױבּ ער איז נאָך יונגן}, שאר, 
הקדמה. 


אינזשעני(ן)' -- אַדי. 2כאיי 22ל. פֿרל- 


! געבּוירןי. נאַטורעל, פּשוט, נאַאיװו, אָפֿנהאַרציק. 





אינזשעני'ר 


אי װי אַן אונטערװאַקסנדיקער דאָרפס- בּחור, 
(טעאַטער) שפּילן אַן א' --- שפּילן די ראָל פֿון 
אַ נאאיוו, אומשולדיק מיידל. - 
אינזשעני'ר -- דער, ‏ ץ. װנ דז. פכאיי ככֿר. 
װער עס איז אויסגעלערנט צו אַרבּעטן מיט 
מאַשינען אָדער אױסטראַכטן, אױפֿשטעלן א 
נײַע מאַשין,. װיסנשאַפטלעך אױסגעבּילדעטער 
(דיפּלאָמירטער) ספּעציאַליסט אין א פאַך װאָס 
איז פֿאַרבּונדן מיט מאַשינען. א'ןישול. א" 
טעכנאָלאָג. מיליטערישער א'. ציוויל-א', כעמי- 
שער א'. עלעקטרישער א' אאַזה. פֿאַראַן 
צענדלינגער מינים א'ן -- לוט זייער ספע" 
ציאַליטעט, לויט דעם אָרט פֿון בּאַשעפֿטיקונג 
(שטאָטישע אָדער מוניציפּאַלע אאַ). ‏ גע טאַָ- 
א'--- װער עס האָט אָן בּאַרעכטיקונג פֿיג 
רירט אין געטאָ (אונטער די נאַציס) װי אַן א. 
,;װאַרט, מײַן זון, װעסט װערן אַן א', װעסטו 
בּריקן לייגן", ה. זאָלאָטאַראָו, שריפֿטן ו. מיט 
בּיטול וועגן איינעם װאָס איז א ליידיקגייער: 
.ער איז אַן אי, ער מעסט די גאַסן. ‏ -טשיק 
--- פֿקפֿ אָדער מיט בּיטול. | 

דיע -- די 1. קאָמפּליצירטע מאַשין. גרופּע 
מאַשינען. 2. בּאַשעפטיקונג פֿון אינזשעניר. 
דעריי. יש -- אדי. אַן א'ער אױפֿטה 
,,.. װי אַזױ די מאָרדן זײַנען טעכניש און 
אייש צוגעגרייט געװאָרן", יג, טמז, 1965 1 24, 

-עווען -- טרו. זיך פֿאַרנעמען מיט דער 
אַרבּעט פֿון אַן אינזשעניר. א' א סך אאָרן 
אויך מיט בּיטול: עפּעס קונציק אױפֿשטעלן 
,ער אינזשענירעוועט די נײַע מאַסקװע-קאַאיראָ- 
אַקס", ציט, טמז, 2411955. -סקע -- 
אַדי. רוסיצ. 
אינזשעקטאָר -- דער, ס. 2אי 182 
(ככענג) 722 1. מכשיר צו מאַכן אַן אײַנ- 
שפּריצונג פֿון א פליסיקער מעדיצין אונטער 
דער הויט. 2. אַפּאַראַט װאָס פֿירט אונטער 
װאַסער אױטאָמאַטיש אין קעסל פֿון א דאַמפֿ 
מאַשין (כּדי צו דערגאַנצן דעם אויסגעדאַמפֿטן 
קװאַנטום), 
אין חבוש מתּיר עצמו (מבּית האטן" 
רים) -- {איין כאָװוּשׁ מאַטיר אַצמױ מיבּייס 
האָאַסוריםן זאַץ. תֹּח. ?2ברכות, ה/ב; נדרים, 
ז/ב; סנהדרין, צה/א. אַ געפֿאַנגענער קאָן זיך 
ניט בּאַפֿרײַען פֿון זײַן געפענגעניש (געפאַנ" 
גענשאַפּט). א געבּונדענער קען זיך אַלײין ניט 
אופֿבּינדן. אין א שװערן מצב מוז מען אָנ" 
קומען צום חבֿרס הילף. ;א' ח'... -- דער 
געבּונדענער בּאַפֿרײַט זיך ניט אַלײן", פרץ, 
געדאַנקען און אידייען. קװאָס װעט איר זאָגן? 
אי ח'... -- אַ תּפֿוס קאָן זיך אַליין ניט פרײַ 
מאַכן? נו, װעל איך זיך מיט אײַך ניט שפּאַרן", 
יפֿאָל, 1888, נאר 10. | 


אין חבֿין לאָדם שלא בּפֿניו -- {... כאָ 
ווין לאָאָדאָם שעלוי בּײפאָנאָװו (בּייפּאָנאָו)} 
זאַץ. תּח. ?כעירובין, ז, יא; בּבֹֿא מציעא, יב/א. 
מע לייגט ניט אַרױף קיין פֿליכטן, מע בֹּאַז 
שטראָפט ניט, מע פאַרמשפּט ניט קיינעם אונטער 
די אויגן. (ָדי ערשטע העלפֿט: ,זכין לאָדם שלא 
בּפניו" -- מען איז מזכה א מענטשן, מע טוט 


1292 


גוטס פאַר אים, אַפֿילו װעך ער איז ניטאָ 
דערבּײַין 

אין חדר אריַיְן -- אויך: אין תּפֿיסה, אין 
אָסטראָג. גיין א' חי אַ' --- אויך בּכלל גיין 
זיך לערנען (אונטער א שטרענגער דיסציפּלין). 
;הכּלל, װילט איר נישט גיין א' ח' א', אַזױ 
מוזט איר נאָך די װאָך פֿאַרלאָזן (דאָס לאַנדן", 
מ. מ. אויזערקיס, דער פּריװאַטלעהרער שֵ}, דראָי 
האָבּיטש 1898, *שיקן אי חי אי = אויך: שיקן 
זיך צולערנען עפּעס. 

אין חוששין ללעז -- (איין כוישעשין ליי- 

- לאַאזן זאַץ. תּח. ?כסנהדרין, ח/א 'מע רע" 
כנט זיך ניט מיט רכילות. אדו סטראַשעסט 
מיך אַז דו װעסט מיך בּאַרעדן? א' ח' ליי. 

אין חזון נפֿר'ץ -- {... כאָזױן ניפֿראָץן זאַץ. 
תּח. ?כשמואל א, ג, 1,. קקיין אָפטע זעאונג 
איז ניט געװען, תּי. געניצט מיטן ב: עס 
טרעפט זיך זעלטן, ס'איז ניט קיין אָפֿטע דער" 
שײיַנונג. שפּאַסיק: ,אי ח' נ' -- דער חזן האָט 
דאָס מאָל ניט צעמזיקט דאָס דאַװענעף. 

אין חכם כּחכמתו -- |.. . כאָכעם בּײיכאָכי 
מאָסױן פֿראַזע. 2כלױט אַל יתהלל ח' בּ, 
ירמיה, ט, 22 {,זאָל זיך ניט רימען דער חכם 
מיט זײַן חכמה", תִּין. געניצט מיטן ב: אויך 
אַ חכם קען זיך בּאַנאַרישן. קניט אומזיסט 
זאָגט מען א' ח' בּ' -- איך האָבּ זיך בּאַנאַי 
רישט" (ייֶשפ ווואא, 2), 

אין חכמה ואין תבונה ואין עצה -- 
. . כאָכמע, וועאיין טוואונע .. .ן פֿראַזע אָדער 
זאַץ. 2כמשלי, כא, 30. |דאָרטן: לנגד ה' -- 
אַקעגן גאָטן אניטאָ קיין חכמה און קיין פאַר" 
שטאַנדיקײט און קיין עצה", תּי. 9פ: אין 
חכמה ואין עצה ואין תּבונה. בּחינת 
עולם, א, ו. געװיינלעך קירצער: אין חכמה 
ואין תבונה, אין חכמה ואין עצה. 
געניצט מיטן בּ: מע קען זיך ניט העלפֿן, 
מע קען זיך קיין עצה ניט געבּן: מע קען 
ניט געפינען קיין אויסװעג: חכמה גילט דאָ 
ניט. ,ס'איז א צרה -- און א' ח' וא' {9". 
;אי חי ואי ע' -- אַז עס טוט וויי די פּלײצע?, 
פֿװל. ;א' ח' וא' ע' נגד (קעגן) שלעכטע 
קאָרטן": ,. . . נגד (קעגן) אַ שלעכט (פויל) 
פֿערדײ, שװ. דז אויך: אי חי וא' תּ'... ,אי ח' 
ואי תּ'י קעגן (נגד, כּנגד, לנגד) פֿרוי פֿאָרטונע", 
שװ. ,אי עצה (אייצע) וא' תּי כּנגד {קיינעגעדן 
פֿאַרעקשנטע פּריטשעפּעס", שע טביה. 

אין חכמח לאשה אלא בּפֿלך -- |. . . לע- 
אישאָ עלאָ בּייפעלעךן זאַץ. תּח. ככיומא, סו/ב. 
'די חכמה פֿון אַ פרוי איז נאָר אין װאָל (בּײַ 
א שפּינראָד)!, ד"ה די קלוגשאַפֿט פֿון א פרוי 
דריקט זיך אויס נאָר אין זײַן א גוטע בעל 
הבּיתטע. געניצט מיטן 3: מע דאַרף זיך ניט 
האַלטן אַן עצה מיט א פרוי. 

אין חכּם כּבּעלי(ה)נפיון -- {.. . כאָכעם 
קעבּאל-(הא)ניסאָיעןן זאַץ. תֹּח. צבּ. 2קעקדת 
יצחק, שער יד. עיטאָ קיין קליגערער פון אַ 
געפּרוּװטן, פון א דערפֿאַרענעם!. געניצט מיטן 
ב: דערפאַרונג שטײַגט איבּער קלוגשאַפט, 
פּראַקטיק איז װיכטיקער װי דאָס טעאָרעטישע 


שונג און אָן אַ 


אין טאָג אַרײַן -- אַדװ פֿראַזע. 


אין טאַטאָ -- פֿראַזע. ל. 


אין טאַטן אַרײַן 


װויסן. ענלעך צו: ,ניט פֿרעג (פֿרעג ני) דעם 


רופא, פֿרעג דעם חוֹלה", שו. 


אין חלום כּלא דבֿרים בּטלים -- ... כאָ- 


לעם בּלוי דװאָרים בּעטייליםן זאַץ. תּח. ?כלויט 
נדרים, ח/ב; בּרכות, נה/א. ניטאָ קיין חלום 
אָן פּוסטע רייד, אָן נאַרישקײטן. /אַ ייִד, אַ 
בּרידעת זאָל נתפעל װערן פֿון אַ חלום? אי ח' 
בּי די בּ'". ;אי ח' בּי די בי'. .. אַ חלום איז 
אַ זעכציק פּראַצענט פֿון נבֿואה", י. ד. טאַיבּ, 
דער קדיש, װוילנע תּרמ"ט. |די חכמיהתּלמוד 


: פּרוּװן צו נישט מאַכן גליבּעכצן בּשײַכות 


מיט חלוֹמות. װען מע זעט אַ בּייזן הלום, זאָל 
מען זיך ניט מצער זײַן, װײַל מען איז שוין 
אָפּגעקומען מיטן קאָשמאַר אינעם שלאָף} 
פֿרגל: , דבֿרי חלומות לא מעלין ולא מורידין; 


אא חלום איז אַ נאַר און גאָט איז דער (א) 


האַר", שװ. 


אין חקר זאין פוף -- {. .. כייקער . . . סאָףן 


פֿראַזע. תּח. צבּ. 'אין חקר' ככישעיה, מ, 28; 
תּהלים. קמה, 3 + אין סוף'. אָן א דערפֿאָר- 
סוף. געניצט מיטן ב: אומבּאַי 
גרײַפֿלעך, אוממעגלעך תּופס צו זײַן, אומפאַר- 
שטענדלעך (געוויינלעך װעגן רבּוֹנודשל-עולם), 
,דער מענטש װען ער געדענקט די גדולה פֿון 
דעם בּורא יתבּרך, װאָס עס איז גאָר אי ח' ו' 
ס'י, א. פּאַװיר, גדולת יוסף, תּקצ"ח. 


אינטאַבּולירן -- טרװ. ליר, אינטאַבּולירט. 
יאויפשרײַבּן אויף א 


טאָװלי, פאַרשרײַבּן אין 
אַן אָפֿיציעלן דאָקומענט. אין ספר שו"תּ 
הרבֿ שמעון גרינפֿעלד, סעמיהאַלי (אונגאַרן) 
רעדט זיך װעגן א הויז װאָס איז אָפּגעשריבּן 
אױפֿן װײַבּס נאָמען: ,אינטאַבּוליערט על שמה". 
1. בּיזן 
אָנקום פֿון טאָג. הוליען אַ גאַנצע נאַכט בּיז 
אי (העלן) טי אַי. 2. זייער שטאַרק, מיט גוז" 
מאָות, ספעצ מיטן װערבּ לויבּן. /טמײַן 


בּעל-הבּית לױיבּט אַבֿרהמלען אי טי אַי, פרץ, 


דראַמי שריפּטן. 28. מיט די העכסטע פּרײַזן 


-- מיטן װערבּ צ אָ לן (זיך). ;אַזא סאָרט 


סחוֹרה צאָלט זיך א' טי א טיטין, בּראַנ" 
פֿן .. . פּערל, בּריליאַנטן צאָלן זיך א' ט' אַ 
כאָטש זיי זענען כּמעט גאָרניט ניצלעך", י. מ. 
ליפֿשיץ, קמ, 1867, יא 31. ,צאָל פּראָצענט 
אי טי אַי, אַבּי קריג געלט", ייל איבּז, לעסינג, 
נתן החכם, אַדעס 1884. ;אין די פר;לערדיקע 
צײַטן פֿלעגט מען עס האַלטן פֿאַר אַ גרויסן 
כּבֿוד |דאָס אָנצינדן ערבֿ-שבּת ליכט אין שולן 
און מע פֿלעגט דערפאַר צאָלן אי טי אַ, י 
שפּיראַ איבּז, דר' נ. ה. עהרמאַן, דער בּעל שם 
פֿון מיכלשטאַדט, ווארשע תּרפּ"ה. 

אינגאַנצןי (אין 


שײַכות מיט א מינונג, פֿאָרשלאָג אדגל) 


אָננעמען דעם פּלאַן א' ט'. בּאַצאָלן אי טי 


נגעניצט בּײַ פֿאַרשײדענע יורידישע ענינים.ן 


אין טאַטן אַרײַן -- פֿראַזע. אויך: אין 


טאַטנס-טאַטן אַרײַן,. קומט נאָך די 
װערבּן: שעלטן, זידלען, זאָגן אאַ. דאָס פולע 
זידלװאָרט: אַ רוח אין דײַן (זײַן, אײַער, זייער 
אע) טאָטן (טאַטנס טאַטן) אַרײַן. ;אַז אַ חסיד 





אין טאַטנם בּאָבֿ 


-װוערט אַן אויפגעקלערטער שילט עֶר גאָט א' 
טי אֵיײ, פֿװל. ,װיפֿל מאָל אַן ערך האָט זי גע- 
לייזט פון דער בּעל:הבּיתטע אי ט' אַ'", מ. 
דלוגאַטש, װעלט מסורה, װאַרשע 1881, עדי 
! קצבֿים . . . שעלטן און זידלען. . . אי טאַטנס- 
טאַטן אַי, יודישער פֿאַר פּסח, װאַרשע 1881, 


אין טאַטנס בּאָבֿ -- {. . . בּעאָיװון פֿראַזע. 
דזוו אין טאַטנס טאַטן אַרײַן וַחכמהלע: 'טאַטע' 
ווערט פֿאַרבּיטן מיט אָבן, 


אינטאָנ|אַציע-- די, "ס. 22איי 22ל. 1 (מוזט) 
אָנשטעלונג (פֿון אינסטרומענט אָדער שטים) 
אויף אַ מעגלעכסט ריינערן (מער ריכטיקן) 
טאָן. אוֹפן טרעפן דעם קלאַנג פֿון מוזיקאַלישע 
נאָטן. אויך: אױסגלײַכונג פֿון פאַרשיידענע 
טענער און זייער קלאַנגענפאַרבּ. גוטע אי. א" 
אַנאַליז. 2. (שפּראַך) מאָדולאַציע פֿון דער 
שטים, טאָן פֿון דער שטים, אוֹפן אַרױסרעדן 
אַ װאָרט, אַקצענטירן א טראַף. לײַכטע, ערנ" 
סטע, איראָנישע אאַזװ א ,דער אײבּיקער 
װאַנדערער!, האָט זי אים. . . מעלאַנכאָליש . . . 
נאָכגעזאָגט מיט אַ טראַגישער א'", שע, אין 
שטורם. ,א ריכטיקע ייִדישע אי. . . און א ריין 
ייִדישע מימיק", מוק, טעאַטער און יוד' טע" 
אַטער. ,בּנוֹגע צום טעאַטער דאַרף עס הייסן: 
'דער ייִדישער זשעסט, די יידישע טעאַטראַלע 
ליניע, די יידישע א"", שנ, לעזער, דיכטער, 
קריטיקער וו. ,הײַנט רעדן זיי.. יייִדיש גע 
צערטלטי מיט א מער מוזיקאַלישער א'", גרינ, 
;. טאָגבוך. -אַציאָנע'ל -- אַדי דער 
איער מאָמענט אין מוזיק. איע אָפּשטעלצײכנס. 
דירן -- טרװ. 1. אײַנשטעלן די שטים אָדער 
דעם מוזיקאַלישן אינסטרומענט אויף אַ בֹּאַ 
שטימטער הייך. 2. העכערן אָדער בּײַטן 
דעם טאָן בּײִַם רעדן אָדער פאָרלייענען. בּאַטאָי 
נען עמפאַטיש א װאָרט אין זאַץ. ;די פוילישע 
ייִדן אי אַנדערש װי די אוקרײַנערײ. -ירונם. 


אינטאָקטיק|ירן -- טרװ. -קיר, אינטאָקסי 
קירט, ??איי 722. אָפֿט געניצט אין ייַדישׁ 
פֿון שפּאַניש-רעדנדיקע לענדער. 17. פֿאַר- 
סמען בּיסלעכװײַז, בּהדרגה (כּמשך אַ קירצערן 
אָדער א לענגערן צײַטאָפּשניט) דורך אַרײַנפירן 
אין אָרגאַניזם, דורך אײַנעטעמען א גיפֿטיקע 
סובּסטאַנץ: שטיקשטאָף, שװעבּל, פאַרדאָרבּענע 
לופֿט אדגל. 2. דערפֿירן צו א צושטאַנד פֿון 
זײַן שיכּור. א' עמעצן מיט אַלקאָהאָל. אויך 
פג. אי מיט שיינע ריידעלעך, מיט שאַרפֿע 
בּליקן,. -אַטיוו -- אַדי. ‏ אַציע. 


אינטאַרס|יע -- די. בּא. אי 2איט. ‏ מאָז 
טנק זאאיק פֿון פּערלמוטער און קאָי 
: שׂ סטעװודיקן מעטאַל, אײַנגעאַרבּעט 
אין האָלץ. אויך: בּאפּוצונג פון 
האָלץ אויף האָלץ. דעקאָראַציע פון 
לוקסוס-מעבּל, טירן, פֿענצטער אאַ. 
שטאַמט פֿון אַנטיקן מצרים. געווען 








משה, י"ה היסט -- װער עס פֿאַרי 
צל נעמט זיך מיט אינטאַרסיע. -ירן 
-- טרו, 


אינטואיטי'וו -- אַדי. 


אינטואיטי|ווי"זם -- דער, -ען- 


פֿאַרשפּרײט אין איטאַליע פֿון 15. 


1298 


1 װאָס װערט אויפ- 
גענומען אָדער בּאַנומען דורך אינטואיציע 


| (-+), וויסן עפּעס, פֿאַרשטײן אי. פילן עפּעס 
| אי אייקינסטלערישע כּוֹחות. גיכער אי איידער 


שכלדיק. איער מעטאָד. ?אַפילו ער אַליין קען 
ניט האָבּן ועגן זיך קיין קלאָרן בּאַגריף, אויבּ 


ער בּאַגרײַפֿט ניט זײַנע א' געשאַפֿענע װערק", 


שנ, לעזער, דיכטער, קריטיקער װ. ;אין מאָ 
דערנע קאַטעגאָריעס מיינט חכמה דאָס איע 
דענקען, דאָס אױפלײַכטן פון געפֿילס-שׂבל, 
דאָס ערשטע אױפֿבּליצן פון די יסוֹדות, פֿון 
די עיקרים אָדער אקסיאָמעןײ, הרבֿ י. ד. סאַלאָ 
ווייטשיק, 'ידרשה', תּשכ"ב. ,זוכן מיר אַן אויס- 
וועג אין מער פּאָצטישע, ריין"איע, איך װאָלט 
אַפילן געזאָגט איבּערשׂכלדיקע, איבּערמענטש- 
לעכע, אייבּיקע און הייליקע פֿאָרמען און 
אויסדרוקן", א. מענעס, פֿאָר, 1963 וש 30, 
2. תּיכּפֿדיק, דירעקט, װאָס בּאַזירט זיך אויף גע" 
פֿיל. ,איך זע (פֿיל) א' אַז מע וויל אײַך אָפּנאַרן". 


1 יעדער 
מין שיטה װאָס בּאַזירט זיך דערעיקר אויף 
אינטואיציע. 2. (עטיק) שיטה װאָס האַלט 
אַז גרונט:יסודות פֿון עטיק קענען ניט און 
דאַרפֿן ניט בּאַװיזן װערן אויף אַ לאָגישן אוֹפן, 
נאָר אַז ס'איז פאַראַן אַ ספּעציעלע פעאיקייט 
גלײַך און דירעקט אויפצונעמען זייער ריכטי"י 
קייט אָדער פֿאַלשקײט. 9. (טעאָריע פֿון 
װיסן) שיטה װאָס האַלט אַז דאָס עיקרדיקע פון 
גאַנצן מענטשלעכן װויסן קומט ניט דורך לאָי 
גישע אױספֿירן אָדער חושימדיקער דערפֿאַרונג, 
נאָר דורך דירעקטן אַרײַנבּליק אין מהות פון 
דער װעלט אַרום אונדז. -ווי'סט,. הוים- 
טיש -- אַדי. 


אינטו|איציע -- די, :ס, ?אי 22ל. אַרײַנ 


בּליקי, 'דאָס זען אינעװייניקי. -+ אבֿנתּא דליי 
בּא, 24 1. פֿעאיקײט, כּוֹח צו בּאַנעמען 
עפּעס אָן לאָגישן אַנאַליזירן, אָן דעם יסוד פֿון 
חושימדיקער דערפֿאַרונג, נאָר גלײַך און די 
רעקט, װי דורך אַן אויפבּליץ (אָן דעם אָפּגעבּן 
זיך א קלאָרן דין-וחשבּון װי אַזוי מען אין 
געקומען צום רעזולטאַט). ;אָט די דאָזיקע ספּע- 
ציפישע א' פֿון אַ געלײַטערטן, רעליגיעזן 
װעלטבּאַנעם . . . זאָל זײַן .. . די פּריווילעגיע- 
בּאַגאַבּונג פון דעם ייִדישן פֿאָלק", גרינ, איד 
און װעלט. ,א' איז אלצדינג, אינטעלעקט איז 
זייער װײיניק, ... ד"יה ניט פון דרויסן, נאָר 
פֿון אינעװייניק , ... נאַר דער װאָס פארשמעלצט 
זיך מיט דער װעלט קען זי תּופס זײַןײ, קאר |. 

2. פעאיקייט אָדער כּוֹח צו דערבּליקן דעם 
תּוך פון אַן ענין, די שײַכות צװישן ענינים, 
דעם עיקר אָדער מהות פון אן אידיי(ע), א 
סיטואַציע, פֿון אַ מענטשן, -- דורך א מין 
דירעקטן אַרײַנבּליק (צומאָל אויך אָן אָנשטרענ- 
גונגען). אי פון אַ פֿרױ. קינסטלערישע א'. מיט 
א געזונטן חוש און מיט אי עפּעס אױפֿנעמען, 
בּאַנעמען. ;עס בּלײַבּט א געװיסער שטח פֿאַר 
דער אי פון דעם |שפּראַך זנאָרמירער, װאָס ער 
דאַרף דערפֿילן, דערטאַפּן ... די לעבּעדיקע 
טענדענצן אין דעם לשון. אָבּער א' איז ניט 


ציאָניזם, 


אינטי'ם -- אַדי. ??איי 72ל. 


בּלײַבן אַ 


אינטיים 


סתּם אַ חלום. .., נאָר דער כּוֹללדיקער אײַנ- 


דרוק פֿון אַ גרויסער צאָל פֿאַקטן און פֿאַק" 


טעלעך", ימ, ייִשפּ װוצא, 2. ,בּראַנדעס האָט 
געהאַלטן, אַז דער יסוד פֿון אמתער קריטיק 
איז איי, שנ, קריטיק און קריטיקער. אי" 
זאיציאָניסט, 

דאירן -- אוטו. ,אי, אַרײַנדרינגען אין דעם 
קערן, דעם עצם פֿון דעם לעבּעדיקן פּראָצעס 
קאָן דער מענטש אינסטינקטיוו", קאָר  .|‏ בּינה 
בּאַציט זיך אויף דעם דיסקורסיװ-אַנטװיקלטן 
שׂכל. . . די חכמה אינטואירט און פּאַסטולירט", 
הרבֿ י. ד. סאַָלאָװײיטשיק, 'דרשה' תּשכ"ב. 


-איסט, == 
אין טופ אלא תּוֹרה -- |איין טויוו (טאָו) 


עלאָ טוירען זאַץ. תֹּח. 2כאָבֿות, ו, ג; בּרכות, 
ה/א. וטס איז נאָר (די) תּוֹרה. געניצט 
מיטן 3: ניטאָ קיין בּעסערע זאַך װי תּוֹרה. 
ענלעך צו; ,תּוֹרה איז די בּעסטע סחורה". 


אינטוירן -- דער, 'ס. אַמ. נר. דזח אינ' 


טערניסט -+. 


אינטוריפט -- דער. (קירצונג פֿון אינאָי 
סטראַני טוריסט' = אויסלענדישער טוריסט), 


1 סאָװועטישער מלוכה-אַמט פֿאַר טוריסטיק 
פון מחוצן סאָװעטןפֿאַרבּאַנד, מיט אָפּטײלונגען 
אין א סך לענדער. פֿאָרן קיין מאָסקװע דורכן 


| אי. /2. (קאַָלאָקװיאַל) אויך דער טוריסט װאָס 


ווערט בּאַדינט פון אי. הײַײיאָר זײַנען געווען א 
סך א'ן, 

1 יאָס איז 
טיף-אינעװייניק, בּאַהאַלטן, פאַרהוילן. איע גע 
פֿילן. דער א'ער איך. ,איך האַלט שטאַרק פון 
מענטשלעכן װאָרט װאָס װערט דערװאַרעמט. . . 
מיטן אייגענעם א'ען מהות", הל, צוק, נאָװ' 
4 22 האַרציק, נאָענט, געטרײַ. איער 
פֿרײַנד, איע שײַכות. זיך בּאַגריסן א'. ,, געװען 
איז קיינער אים קיין פרעמדער, פֿון איטלעכן 
געהערט די שטים; און שעפֿער פון די װײַטסטע 
לענדער בּאַנומען נאַענט און א'", אַר, 'געאָרג 
בּראַנדעסי. ,איע װינטעלעך פלעגן אים טשו 
כען", יהואָש, 'דער עפּלבּויםי. ‏ 2. חבֿריש, 
היימיש, האַרמאַניש. איער יום-טובֿ. איע אט" 
מאָספער. ,,געשמועסט האָבּן מיר אי פֿון שיינע 
פֿרױען און פֿון גאָט", יהואָש, 'די שװאַרצע 
טיר'. ,טוט דורכן צימער א שװאונג און 
אַ שימער, / שאָטנס א שטיפֿעריש שפּיל, / 
װערט מיר פֿאַראײינפֿאַכטער אַלץ און איער / 
און אַזױ שטיל, אַזױ שטיל", אַל װו, 'שאָטנס. 


4 פֿאַרטרױלעך, צוטרוילעך, װאָס דאַרף 
סוד, דיסקרעט, װאָס איז שייך נאָר 
צו צוויי פּערזאָן אָדער צו אן ענגן קרײַז. זײַן 
אי מיט עמעצן. א אער קרײַז. אַן איער 
שמועס. איע בּאַציאונגען-- איך אייפע- 
מיזם פאַר סעקסועלע בּאַציאונגען. איע פֿאַר- 
האַנדלונגען. ,פאַראַן א שטילקייט אין אים אַן 
איע, א פאַרשלאַסענע שטילקייט", יג, אין תּוך!. 
-נע -- פֿטמ. איע פֿרעמדע זאַכן. -יטעם -- 
דזוו אינטימקייט. ;יאָרן חבֿרשאַפט מוזן פֿירן 
צו אי" אויך: -יש -- אַדי ‏ -ישקייט. 





אי'נטימאָ 


אי'נטימאָ -- די, יס אַנאַטאָמיע) אַ דין, 
עלאַסטיש הײַטל װאָס בּאַדעקט פון אינעװײיניק 
אַן אָרגאַן, ספּעצ די בּלוטגעפעסן. די א' פון 
די אַרטעריעס, - 

אינטימקייט -- די (דאָס), "ן. בּאַגריף, אייגנ- 
שאַפֿט אָדער פּרט-פֿאַל פֿון זײַן אינטים. האַר- 
ציקייט, נאָענטקײיט, אינעװייניקייט, פּנימיותדי" 
קייט, די א'ן פֿון דעם קינדס לעבּן, ,אידעאַליזם 
איז אַן איידל בּלימל װאָס נייטיקט זיך בּײַם 
בּליען אין ליבּשאַפט, א', האַרציקייט", ימ, 
איינהייטלעכע פֿאַלקשול, 1922, ,.. . דעם אינע- 
װײיניקסטן געפֿיל פון אידענטישקייט און א' 
װאָס קומט װי א פּוֹעלייוֹצא פֿון א פּסיכישער 
סטרוקטור", מװ, 'זיגמונד פרויד', יבּל ואי 
אינטענער -- דער, יס. 1. פֿולע גאַנצקײט. 
2. (מאַט) גאַנצע צאָל, 

אינטעגראַ'ל -- אַדי 6 סובּ, דער, "ן. ?אי 
2כל. 1 (דאָס) װאָס איז גאנץ, איז אַ פולע 
גאַנצקײט פון פּרטים. (דאָס) װאָס איז א פולער 
קאָמפּלעקס אָן שום דורכלאָון. אַן א'ער 
מענטש. אַן איע האַנדלונג. , גאָט איז דער א" 
די סומע פון די אומענדלעכע מענטשלעך-וועלט- 
לעכע פֿאַרשװינדנדיקע קליינע אונטערשיידן", 
קאר ן. 2, (דאָס) װאָס נעמט אַרום אַלזײַטיק. 
איע יידישקייט. איע קולטוראַרבּעט. פאָבּער 
גאַנדי פֿאָדערט דווקא א גרויסן, פֿאַראײניקטן 
אין שטאַט", גרינ. איד און װעלט. 9 (דאָס) 
װאָס מע קען (טאָר) ניט אויסשליסן פון אַ 
גאַנצקײט. א'ער עלעמענט. איער אבֿר. איער 
טייל פון א פּראָבּלעם. ,אַלטיירושלים איז אַן 
איער טייל פון די אַנדערע שטאַָטטײלף. 

4 (מאַט) טערמין אין א מאַטעמאַטישן אַנאַי 
ליז, אין קאַלקולוס. אויבּ איין פונקציע אִין 
דעריװאַטיוו (װאַקסט אַרױס, איז אָפּהענגיק) 
פֿון אַ צווייטער פֿונקציע, איז די צווייטע פֿונ" 
קציע דער אי פון דער ערשטער. 262 איז אַן אי 
פֿון 25, אַלע פֿונקציעס פון 6 + 842 01 איז 
א קאָנסטאַנטען זײַנען אין פֿון 2. איער קאַלי 
קולוס פארנעמט זיך מיטן בּאַשטימען דעם 
שטח אונטער אַ קרומע. פּשוטער, איינפאַכער; 
איינציקער, צװייפאַכער, צווייאיקער אאַזו, פֿילי 
פֿאַכער, (אומ)בּאַשטימטער א'. איבּערגעחזר" 
טער, אינטעגרירטער אי. אי-חשבּון. אי-רעכענונג. 
,אויף ייִדיש לערנט מען װעגן אין און דיפע 
רענציאַלן אין לעצטן קלאָס {פון װילקאָמירער 
יודישער רעאַל זגימנאַזיע", ימ, קוד, 1938. 
דיקייט -- די גאַנצקײט און אי פֿון דער 
ייִדישער מדינה. יזם -- שיטה ואָס 
שטרעבּט צו אינטעגראַלקײט. -יסט -- אויך: 
מיטגליד פֿון בּואַזיליאַנער פאַשיסטישער 
פּאַרטײ, | 


אינטטליגע'נט -- אַדי. ככאיי 2כל. 


געזעלשאַפטײ, ספ, סודות. 


1204 


טיילן. צונויפבּינדן, צונויפֿשמעלצן טיילן, גרו" 
פּעס אין א גרעסערער איינהייט. א' די אימי" 
גראַנטן אין אַמעריקאַנער שמעלצטאָפּ. א' די 
בּאַפֿרײַטע פאַרבּרעכערס אין דעם נאָרמאַלן 
לעבּן,. 2. (מאַט) געפֿינען, אויסרעכענען אינ- 
טעגראַלן אָדער מיט דער הילף פון אינטעגראַ- 
לן. געפינען די גרענעץ, דעם ענדפּונקט, דעם 
שטח פֿון אן אומענדלעכער צאָל אומענדלעף- 
קליינע גרייסן. אינטעגריר-מעטאָד. אינטעגריר- 
מערערן-כּפלער). 

מיט זיך -- ,עס װאָלט אָבּער געווען פאַלש 
צו בּאַהױפּטן, אַז זיי האָבּן דאָרטן קיין װאָרצ- 
לען ניט געשלאָגן, אַז זיי האָבּן זיך דאָרטן 
לגמרי ניט אינטעגרירט", גרינ, איד און װעלט. 
-אַטאָר -- װער עס אינטעגרירט. מיטל צום 


| אינטעגרירן. מיטל צו געפינען דעם נומערישן 


ווערט פֿון אַן אינטעגראַל. ‏ אציע -- פּראָ 
צעס אָדער רעזולטאַט פֿון אינטעגרירן. היפוך 
פֿון סעגרעגאַציע. אי פון בּאַזונדערע לימודים 
אין איין לערן פּלאַן. אי פֿון די שװאַרצע אין 
דעם אַלגעמײנעם אַמעריקאַנער לעבּן. ‏ יירונג 
-- געזעלשאַפּֿטלעכע אי דיטעט -- פול' 
קומע גאַנצקײט. אויך: עכטקייט, ערלעכקייט, 
אינטעגרירט -- אַדי. די איע טײלן 
-קייט, | 
1, װאָס 
פֿאַרמאָגט אינטעליגענץ (-+). פֿאַרשטענדיק, 
שׂכלדיק, איער קאָפּ. אויסערגעוויינלעך אי. גע" 
נוג אי צו פֿאַרשטײן, צו בּאַנעמען. זאָגן (ענט- 
פֿערן, האַנדלען אא) אויף אַן א'ן אופֿן. 2. גצי 
בּילדעט, געלערנט, ויסיק, אינפֿאָרמירט. ציװיי 
ליזירט. , מע דאַרף זײַן א' צו פּראַקטיצירן אַ 
פֿרײַע פּראָפּעסיע". אַן איע פּראָפעסיע. ,מיט- 
אַמאָל איז זי אַרײַנגעפֿאַלן אין אַ ייִדישער איער 
9. װאָס האָט די 
פֿעאיקייט צו לערנען, זיך צו בּילדן, אױפֿען- 
נעמען פּראָבּלעמען. װאָס קען זיך אָריענטירן 
אין נײַע סיטואַציעס. א'ע קינדער. איער תּלי 
מיד. איער אַרבּעטער, גאָרניט א'. האַלבּיא" 
4. װאָס איז כאַראַקטעריסטיש פאַר (אַ מיט- 
גליד פֿון) דער אינטעליגענציע. אַן אי בּאַנעמען 
זיך. ,'זשאַרגאָ האָט געהייסן 'תּהינה-לשוף 
און אַן איער מענטש האָט עס נישט גענומען 
אין מויל אַרײַןײ, רעדי גרשם בּאַדער, יודישער 
פֿאָלקסקאַלענדאַר, לעמבּערג תרע"א. ,... בײַ 
א יונגנמאַן מיט אַן אין רוסישן פּנים", סעג, 
פֿון רוסלאַנד, װארשע 1920. אויך מיט בּיטול. 
,געװען איז עס אַן איער אױפֿטו", נאָמ, בּוך 
פֿעליעטאָנען, װאַרשע 1924. -קיימֿ. 

ינע -- פֿטמ. ,צוליבּ דײַנע קרענק מוזסטו 
זיך אױיסקלײַבּן א ועלכן ניט איז אינעם בְּאַי 
רוף", דטש, װילנע. -געקייט. 


אינטעליגע'נץ -- די, -. 


| דיקע, בּרייטע, אלזײַטיקע אא א" 


-אינטעליגענציע 


: כּליהסאָרטןײ, ש. פֿרוג, שריפֿטן. ;אַן איקע פון 
. ערבֿ דעם קריג", בּצג, טמז, 1953 וא 15. ,אַלע 
/אילעך חנפענען אים, קראַצן אים די פּיאַטעס?, 


א. שעכטמאַן, ערבֿ. שפ אָ ט-פֿאָרמען: הינ- 
טעליגענט, שמינטעליגענט, צילי- 


| גענט. 


דיזירן -- טרוו. מאַכן פֿאַר אַן אינטעליגעגט, 
;דאָס זײַנען קורסן . . . װאָס לאָזן דעם ארבּעי 
טער זיך רעכט ניט אויסשלאָפֿן . . . און אָט די 
מידקייט . . . אינטעליגענטיזירט", נס, הוױפט: 
שטעט, מאָסקװע 1934. | 

דיש -- אַדי. װאָס איז װי בּײַ אַן אינטע- 
ליגענט. װאָס איז כאַראַקטעריסטיש פֿאַר אַן 
אינטעליגענט. ,דער דור איז פֿאַרכאַפּט פון 
דער רוסישער איער איבּעריקייט, איז גײַסטיק 
צעבּראָכןײ, ימ, נײַס, 1923. ,האָט ער געפֿילט 
די פֿראַזע, װאָס קלאמערט זיך אין איע אבי 
סטראַקציעס", צייט, טמז, 62401964. ישי 


קייט. ה-ערי' -- (מיט בּיטול) סכום 


שטריכן אָדער טואונגען פֿון אַן אינטעליגענט. 
1. סכום גײַסי 
טיקע פֿעאיקייטן. פעאיקייט אויפצונעמען שי 
כותן צװישן זאַכן און דערשלינונגען. פעאיקייט 
אויסצוניצן דעם אינטעלעקט װאָס מע פֿאַרי 
מאָגט אײַנצוזאַפּן נײַע ידיעות און קענטענישן, 
צו דענקען, צו אורטיילן, זיך פֿונאַנדערצוקלײַבּן 
אין נײַע סיטואַציעס (און צופּאַסן די אױפֿפֿי 


רונג צו זיי). נאַטירלעכע, אײַנגעבּוירענע, מיט- 


געבּוירענע אי. אַנטװיקלטע אי. שאַרפע, לעבּע- 
קנאַפּע, 
שװאַכע אאַ אי. אי פון בּעלי-חיים. דעם מענ' 
טשנס אי. דעם ייִדנס אי. די אי פון א יחיד, פֿון 
אַ גרופּע. די אי פֿון א תּלמיד:חכם, פון א ייד 
אַ פיקח, 

אײװיפֿלער, אױך איײקאָעפֿיציענט -- 
צאָל װאָס פּרוּװט בּאַצײכענען די אי אויפן סמך 
פֿון אַ טעסט {געוויינלעך װערט די צאָל װאָס 
בּאַצײכגט דעם 'גײַסטיקן עלטער', געכּפֿלט אויף 
0 און געטיילט אויפן כראָנאָלאָגישן עלטערן. 
דער א"ווי װערט בּאצייכנט (10. ,דער א"ו' 
פֿון אַ סובּיעקט איז די פֿאַרהעלטעניש פֿון 
זײַן גײַסטיקן עלטער צום כראָנאָלאָגישןײ, מו, 
דער װעג צו אונדזער יוגנט. א"ט עס ט. ,דער 
גלױיבּן אין דער אומאָפּפּרעגלעכקײט {פֿון די 


| איטיןן איז שטארק געפֿאַלןײ, מװ, דאַרטן. א" 


ס ק אל ע. ואין ריגע האָט מען סוֹף צװאַני 
ציקער יאָרן 20. י"ה אױסגעאַרבּעט אויף ייִדִישׁ 
אַן אידס' און דורכגעפֿירט אי-טין אין די ילִדישע 
שולן פֿון לאַטװיע.ן 

2, דזוו אינטעליגענציע. --+ דווװ. די ייַדישע 
פֿאָלקס:אי. די ראַדיקאַלע רוסישע א ,דער 





אינטעגראַ עד -- דער, -ן. (מאט) דער מאַט 
אויסדרוק װאָס דאַרף װערן אינטעגרירט. - 
אינטענראַצט -- אַזי 8 סבּ, דער, 7 


גרעסטער טייל פֿון דער ייִדישער ליבּעראַלער 
בּורזשואַזיע און א'. . . האָט מיט דער גרעס" 
טער התמדה פּראָפּאַגאַנדירט די אַסימילאַציע?, 


אינטעלינענט -- דער, -ן. װנ *ין, -קע, 'ס, 
1. װער עס פֿאַרמאָגט אינטעליגענץ (-+). װער 


(דאָס) װאָס איז א בּאַשטאנדטײיל, א קאָמפּאָ 
נענט. 

אינטעגר|ירן -- טרװ. יריר, אינטעגרירט. 
1. אַרײַננעמען, אײַנשליסן אין א גאַנצקײט, 
כּוֹלל זײַן. שאַפֿן אַ גאַנצקײיט פון בּאַזונדערע 


עס איז אינטעליגענט (-+ דפװ, בּבּ 32) א 
פֿאָלקס-אי. אַן ענטפֿער פון אַן א'. מאַכן אַן 
אָנשטעל פֿון אַן אי. 2. װער עס געהערט 
צו דער סאַציאַלער גרופע אינטעליגענציע 
(-+) אַ ייִדישער אי א רוסישער א'. אן אי א 
קאַריעריסט. ,חוץ זיי זײַנען געװען דאָרטן אץ 


צן דער נאַציאַנאַלער פּראַגע, זשענעוו 1905. 


אינטעלינענציע -- די, בּא. ככרוס. שיכט, 


גרופּע מענטשן װאָס האָבּן בּאַקומען א גרינד- 


| לעכע בּילדונג אָדער זיך אַליין געלערנט און 


דערמיט געװאָרן אנדערש װי די גרויסע אומ" 


אינטעליגענשטשינע 


געבּילדעטע פאָלקסמאַסע. {געוויינלעך מענטשן 
- פון פרײַע פּראַפֿעסיעס אין א תּקופה װען זייער 
- צאָל איז רעלאַטיו .קליין. פֿאַראינטערעסירט אין 
אַקטועלע געזעלשאַפֿטלעכע פּראָבּלעמען, מיט 
אַ ליבּעראַלן אָדער ראדיקאלן אײַנשטעל און מיט 
א בּאַגער צו קעמפן פאַר פּאָליטישער, עקאָנאַי 
מישער און קולטורעלער אױפֿריכטונג פון די 
פאָלקסמאַסן.} די רוסישע אי אונטערן צאַרישן 
דעספּאָטיזם. די אידעאַלאָגיעס פֿון דער א'. די 
פּוילישע אי. די א' פֿון די כּלוֹמרשט ניט. 

היסטאָרישע פֿעלקער. {אין טראַדיציאָנעלן יידי- 
| שן לעבּן זײַנען די תּלמידיחכמים געווען די אי 
וועלטלעכע ייִדישע א' קומט אויף מיט דער 
השׂכּלה. איין שטראָם פון דער א' איז געוען 
/פֿאַר דעם אַז ייִדן זאָלן איבּערנעמען דאָס לשון 
און די קולטור פֿון דעם הערשנדיקן פאָלק} א 
צװייטער שטראָם איז געװען פֿאַרן בּילדן און 
הײיבּן דאָס פֿאָלק צו אייגענער קולטור. אָט 
דער צווייטער שטראָם איז געװאָרן דער שטאַר- 
קערער זינט די 80ער יאָרן פון 19. י"ה,ן די 
ייַדישע א' װאָס האָט געשאַפן די נאַציאָנאַלץ 
און סאָציאַלע בּאַװועגונגען. די פֿאָלקס-אי װאָס 
האָט געהאָלפן דערהייבּן ייִדיש. 


אינטעליגענשטשינע -- די. בּא. רוסיצ. מיט 
בּיטול, ‏ 1, דזו אינטעליגענציע,. 2. דזװ 
נעגאַטיווער שטריך פֿון אַן אינטעליגענט. , װי- 
כּוחים, אַמפּערנישן, האָר-שפּאַלטער -- די 
שװאַכקײטן פֿון א" 

אינטעלע'קט--דער, זן, ככאיי 72ל. 1. שׂכל, 
מענטשלעכע פֿעאיקייט און כּוֹח צו טראַכטן, 
דענקען, אַנאַליזירן, פאַרשטיין (להיפּוך צום 
| בּלויז חושימדיקן שפּירן, צו דער װעלט פון 
| געפֿילן און צום װילן). אָרעמקײט (רײַכקייט) 
פֿון אי. ,מיט דער הילף פֿון אונדזער א'... 
זאָלן מיר אַזױ שטאַרק ראַציאָנאַליזירן דאָס 
װירטשאַפֿטלעכע לעבּן אַז.. .", גרינ, מענטשן 
- און װערטן. ,א' האָט בּײַ אים געמיינט, ניט 
אונדזער לאָגישער שׂכל, ניט די אומפֿולקאָמע 
מאַשין װאָס מיר אָפּערירן מיט איר, נאָר א 
שאפנדער אייגענער כּוֹח װאָס איז צונויפגע" 
| שמאָלצן מיט דעם איןסוֹף", קאָרן. 2, דזװ 
אינטעלעקטואַל.. פּערזאַניפיצירונג פֿון א" 
מענטש װאָס צייכנט זיך אויס מיט אַ מאַכטיקן 
אי. (דער) רמבּם דער אי פון מיטלעלטער, 


אינטעלעקטוא'ל -- דער, ץ. װנ יי -ס 8 
װי מענלעך. װער עס איז אין זײַן אינטע- 
ליגענץ אַ סך העכער װי דער דורכשניט, װער 
עס איז אַרײַנגעטאַן אין אַבּסטראַקטע ענינים, 
אין טעאָרעטישע פּראָבּלעמען. װער עס האָט 
אַ סך ידיעות און שׂכלדיקע פֿעאיקײיט. די 
בּרייטע האָריזאָנטן פֿון אַן אמתדיקן אי. ,שוין 
בּאַגעגנט מענטשן מיט אוניווערסיטעט-בּילדונג 
װאָס זײַנען ניט קיין איץן". ,... מיט געשליי 
פענע האַלבּע בּרילן, מיט . . . אַ פּנים פון אַן 
א'י, מ. גראָסמאַן, היימיש, 1961, צודש. אויך 


אַדי. דזו אינטעלעקטועל -+. א'ע פֿעאי- 


קייטן. -יטעט.. קקייט. 
אינטעלעקטואַל|יזירן -- טרוו. -זיר, אינטע- 
לעקטואַליזירט. דורכנעמען, אַנאַליזירן מיטן 


איטיווע און דאָס געפיליקע. 


טיפיצירט דאָס גוטע מיטן שׂכלדיקן, 


קאָר |, 


אינטעלעקטוע"ל -- אַדי. 


| געשעפטןפֿירער פון אַן אַמטלעכער, אַ 


| אי מאַגיסטראַט:אי אדגל. 


199 


כּוֹח פון אינטעלעקט. זוכן און געפֿינען שׂכל- 
דיקע מאָטיון וואו עס איז אויך פאַראַן געפֿיל 
! אָדער ווילן. אי א גלויבּן. ,איז פֿאַראַן א ייִדי- 
שע נייגונג צו א'?", 
פאַקטאָרן: 
- רעליגיע, א' אאַזװ", מװ, דער װעג צו אונדזער 


דיזירונג וט קילדישע 
צװײישפּראַכיקײט, אַנטיסעמיטיזם, 


יוגנט. יזירט -- אַדי. ,אין דעם אץ צו- 
גאַנג צו זײַן ליד", יג, אין תּוך. -קייט. 


אינטעלעקטואַל|יזם -- דער, -ען. 1. פֿילאָ 
סאָפֿישע שיטה װאָס האַלט אַז דער גרונטפּריג- 


ציפּ פֿון דעם זײַן, פון דער רעאַליטעט, איז 
דער אינטעלעקט. 2 פֿילאָסי און פּסיכאָלאָגי- 


| שע שיטה װאָס האלט אז דער יסוֹד פֿון 


מענטשנס ויסן איז פון דעם װי אַױי זײַן 
אינטעלעקט נעמט אויף, אַז דאָס שׂכלדיקע 
איז ערשטיקער און װיכטיקער װי דאָס אינטו- 
9 עטישע שיטה 
װאָס בּויט דערעיקר אױפֿן שׂכל, װאָס אידענ- 
4 שיטה 
אין עסטעטיק װאָס הייבּט אַרױס די ויכטיקייט 
פון אידייען. ,א צײַט-בּאַשטימטער אינטעליגענט 
װאָס האָט זיך איבּערגעזעטיקט מיט דעם א' 
און געזוכט אַ נײַע ליריק פֿון דער װעלט", 
זיסט -- אָנהענגער פֿון אינטעלעק- 


טואַליזם. -יסטיש -- אדי. ,יהואָשעס ראָ- 


מאַנטיזם אי אַן עסטעטישער, אַן א'ער", ימ, 


פֿון צײַט צו צײַט, קאָװונע 1927, 

װאָס איז מיט א 
שׂכלדיקן, אַן אַנאַליזירנדיקן צוגאַנג. װאָס וערט 
בּאַנומען פֿון אינטעלעקט. װאָס האָט אַ שײַכות, 


- איז פֿאַרבּונדן מיט אינטעלעקט. איע פּראָצעסן, 


אַן איער אַנאַליז. איע השפּעות. איע אַרבּעט, 
איע אונטערשיידן. ;אי גענוג שטאַרק צו שטעלן 


ייִדישע נאַציאָנאַלע פּראָבּלעמען", מװ, יושפ װ, 


4 יטעט. --קייט. 


אינטעלעקטראָניק -- די. מצ נב. ,עס 


אַנטװיקלט זיך איצט א גאַנצע װיסנשאַפט װאָס 


װערט גערופֿן מיטן נאָמען אי, דיה עלעקטראָ- 


ניק אין דינסט פֿון אינטעלעקט.. . עס װעלן 


| זײַן טעלעוויזיע:אינסטרומענטן, פֿון וועלכע אונ- 


דזערע קינדער װעלן קענען לערנען װי זיי 
לערנען איצט פֿון די לערנבּיכער", טמז, 1963 
צ12. 


אינטענדאַ'נם -- דער, ז. װנ יין, -קע, -ס. 


1. אױפֿפּאַסער, פֿאַרװאַלטער, אַדמיניסטראַטאָר, 
געזעל- 
שאַפֿטלעכער אונטערנעמונג. שול-אי. שפּיטאָל- 
2. אָפֿיציר װאָס 
פֿאַרװאַלט מיט ווירטשאַפטלעכע ענינים פון אַן 
אַרמײאָפּטײל. רעגימענט-א!, דיוויזיע-א' אאַזו. 
,ער האָט געמוזט הוליען מיט די א"אָפֿיצירן, 
קומען אין גרויסע רעסטאָראַנען", ייז, שטאָל 
און אײַזן 


9. ממונה פֿון דער מאַכט, אַדמיניסטראַטאָר 
איבּער א געגנט, שטאָט, אָפּצװײַג פֿון רעגירונג, 


| שטאָט-אי. מיליטער-אי. פעסטונג-אי. אי איבּער 


די פינאַנסן. סופּעראי. גענעראַליאי. ,איז המוס- 
כֹּם גבּליבּן מן זאָל דעם אינטאנדין שרײַבּן ער 


פֿונקציעס פֿון אינטענדאַנט, 


אינטענסי'וו -- אַדי. ?יי 22ל. 


| איער װירטשאַפֿט געבּן חיונה אַ 


-אינטענסיוו 


זאָל זיך אינפאָרמירן", 'כּײי װעגן מעצער עלילת- 
דם', -1669 וָפֿש ווו 

אינטענדא נץ -- די, ז. אַמט, סכום 
-ו'ר -- די, דן. 
אַמט און בּיוראָ פֿון אינטענדאַנט. ,פאַר דער 
חתונה אַנטלאָפּן מיט אַ קאָזאַק פון דער א' 
און זיך. . . געשמדט", ייז, יאָשע קאַלבּ. ,האָט 
זיך דער בּלאַנדער. . . דער ערשטער געכאפּט, 
אַז דאָס בּרענט די א'י, י. יאָפֿע, אין קעסל גרובּ, 
מאָסקװע 1929, עאַן אָטריאַד .. . אין דער נאָי 
ענטסטער א'י, ש. גאַדינער, דער מענטש מיט 
דער בּיקס, מאָסקװע 1933. -סטווע -- דיי 
דס. רוסיצ. דז אינטענדאַנטור. ;און די א" 


- לעבּן זאָל זי, האָט אָנגעהױבּן קויפן פֿוראַזש 


דירעקט בּײַ די פּריצים", פרץ, געדאַנקען און 
אידייען. ,. . . די מיליטער:אי, זיי האָנּן אַליין 


- ליבּ צו פֿאַרדינען און צו געבּן פֿאַרדינען", , ייז, 
| אַשכּנזי, 


אינטענדירן -- אוטװ. דיר, אינטענדירט, 


ככאיי  .722‏ אויסן זײַן, האָבּן בּדעה, זיך 
גרייטן עפּעס צו טאָן, פּלאַנירן. אָפֿט אין יידיש 
פֿון לאַטײַךאַמעריקאַנער. לענדער, אויך מיטן 
3 פּרוּװן. א' אונטערצונעמען אַן אַקציע. 


|,דענשׂט װעגן װויר יעטצט אין טענדירן המנשׂ 


הישטאָרי. . . צו רעפּרעזענטירן", אחשורוש- 
שפּילי, אַמשט 1718 וְפֿש װן. 7נג, 


1. װאָס 
ווערט געטאָן מיט בּכּיוונדיקער קאָנצענטרירט- 
קייט, מיט אָנשטרענגונג. געשפּאַנט. ענער- 
גיש. טיכטיק. אַרבּעטן אי. פֿירן אן א'ע פּראַ- 
פּאַגאַנדע. איע בּאַשעפטיקונג. אַן איער גײַס- 
טיקער פּראָצעס. ,װאָס איז דען טאַלאַנט אויבּ 
ניט די איע פעאיקייט צו פילן און אַרױסבּרענ- 
גען דעם װערט פֿון זאַכן", שנ, קריטיק און 
קריטיקער. ,די א'ע גײַסטיקע קולטור.. . װאָס 


| דוֹרות רבּנים און ראַשײישיבֿות האָבּן זי גע- 
| כאָװעט און פֿאַרשפּרײיט", ימ איבּז, שד וץ. 
2, זייער בּוֹלט. װירקעװדיק, אימפּעטדיק. איע 


ריחות. א'ע איבּערלעבּונג. איער װאוקס. ;אַ 
גערודער װי אין א קאַזאַרמע ... נאָר א מער 
פריילעכער, אַ מער א'ער", אר, 'ספֿרים'. קאין 
דער איער מוזיק פון אָט די שורות מיט א 


ניגון", ש. בּיקל, שרײַבּער פון מײַן דור ו. 


איע (לאַנד)װירמשאַפֿם -- װאָס װערט 
געפֿירט מיט א ריכטיקן פּלאַן אַרױסצובּאַקומען 


| דעם מאַקסימום. איע אַגריקולטור. ,עס אין 


אָבּער דאַ אין ארץיישׂראל א היפשע מאַסע 
ניט-בּאַזעצטע לענדערײַען, װאָס קענען בײַ אן 
אַ סך אַ גרע- 
סערער בּאפֿעלקערונג איידער די איצטיקע 
אַראַבּישע", זשיט או, נ"י 1919. א'ער בּא- 
ה עפֿט -- (גראַמ) צונויפבּינד, צונויפשטעל 
פון צוויי װערטער װאָס איינס איז אַ פֿאַר- 
שטאַרקונג פֿונעם צװייטן, למשל: טױבּער 
שטיין. פֿינצטער-חוֹשך. | 
אויך: יש -- אַזי. הישקייט, נר. 
-קייט -- אי פון דער אַרבּעט. אי פון ואוקס. 
אי פֿון דער בּלוט-צירקולאַציע. ,אַ צווייט לאַנד 
לויט דער גרייס און אי פון דער אייגענישער 





אינטענסיווירן 100 אינטערווע'נץ 
אינטעראָצעפּ|טאָר -- דער, "ס. כ?איי 22ל. 
(פיזיאָלאָגיע) עקסטער נערוו װאָס גיט איבּער 
די אימפּולסן, סטימולן פֿון די אינעװייניקסטע 
אָרגאַנען. -מויוו -- אַדי. װאָס איז שייך צו 
אָדער פֿאַרמאָגט די אייגנשאַפטן פון די סטימן- 
לירונגען װאָס קומען פֿון די אינעװייניקסטץ 


אינטערוויו|אירן -- טרח. איר, אינטער- 
וויואירט. דורכפירן אַן אינטערוויו. א' דעם 
פּרעזידענט, דעם נשׂיא, דעם נאָבעל-פּרײַזיגע- 
ווינער אאַזװ. א' אַלע װאָס האָבּן געענטפערט 
אויף דער אַנקעטע. האירט -- אַזי. די 
איע מיניסטאָרן,. -אירער -- װער עס פֿירט 


בּאַװעגונג", 'טאָזי שריפֿטן, װאַָרשע 1929, 
דיטעט. אויך: אינטענסיטעט, נר. -- 
;אינסטינקטן װאָס טרעטן אויף בּײַ דִי מענטשן 
פאַרשיידן אין שפּאַנונג און אין אייי, ה. שאָטאַן, 
פאַט, 1949 1 21, 


אינטענפ|יווירן -- טרװ. -װיר, אינטענסי- 





װירט. 89: -יוויזירן, -יפֿיצירן, נר. מאַז 
כן אינטענסיוו(ער), שטאַרקער, ענערגישער, אָנ" 
געשטרענגטער. אי אַן אַרבּעט. אי דאָס דורכ- 
פירן דעם פּלאַן. א' די ענערגיע. ,פֿראַנקרײַך 
| האָט זינט דעם 3טן אָקטאָבּער 1940 ... אינ- 
טענסיווירט איר פּאָליטיק קעגן ייִדך", מװ, 
היטלערס פּראַפֿעסאָרן. ווירב -- אַדי 
אע היילונג. = -יווירונג. ‏ ייפֿיקאַציע, 
נר, | 

אינטע'נץ -- די, ז. אויך: אינטענציע. 
2כאיי 222.. כּװנה, מיין, פּניה. האָבּן אַן (די) 
אי. קריטיקירן מיט א'. ,דאָס וועזנטלעכע אין 
דער שפּראַך איז די א', נטיה, כּוונה", ש. סוסקאַ- 
װיטש, דװקא, וא  .60‏ יאָנע'ל -- אַזי 
- ע;איז דער סופר מחויבֿ צו שרײַבּן זײַן טעקסט 
א' און טאָר בּכן ניט טאָן זײַן מלאָכה שלע- 
פעריקערהייט", אליהון ליפינער, אידעאָלאַגיע 


פֿון ידי אלףבּית, בּ"א 1967 אױיך: יאָ- 
נאַ'ל -- בּכּיונדיק, פּניהדיק. דיאָנאַליזם, 
אינטער" -- פּרעפֿיקס. 2כאיי 22ל. פּרעפֿיקס 


אין אינטערנאַציאָנאַליזמען, מיטן בּ צווישן 
דוגמאָות: אינטעררעגנום, אינטערפערענץ, אינ- 
טערנאַציאָנאַל, 
אינטעראינדיוויד!|אַלאָגיע -- די. בּא. נעי 
אָל. עא' איז אַ דיסציפּלין װאָס װעט זיך 
אָפּגעבּן מיט דעם אױספּאָרש און אונטערזוך 
פֿון די פֿאַראײניקונגען פֿון פּערזאָנען װאָס 
בּילדן.... אַ פאַראיין פון עגאָאיסטן, מאָניסטן, 
! אַקטיװיסטן, אויטיסטן", אַבּאַ גאָרדין, 'אױטאָ- 
טראַנספאָרמאַטיקי, דאָס פֿרײַע װאָרט, ב"א 
סעפּט' 1959 !אל -- דער, ‏ ן. דער 
אינדיוויד אין זײַן בּאַציאונג צו אַנדערע אינדיי 
ווידן מיט דער זעלבּיקער אָדער ענלעכער אי" 
דעאָלאָגיע. = הואַליזם -- ,אי .. . איז אויטיק 
(-+, 141) אין אַלע צװײַגן פֿון מענטשלעכן 
אָנשטרענג", אַבּאַ גאָרדין, דאָרטן. -ואַליסט, 
װאַליטע'ט -- אאַ פערזענלעכקייט װאָס 
רעאַליזירט . . . פּסיכיש א פּלוראַליטעט פֿון 
אינדיווידן", אַבאָ גאָרדין, אידישע עטיק, ג"י 
7. הוע'? -- אַדי. איע בּאַציאונגען. ,איע 
אַרגאַניזאַציע?, אבֹּאַ גאָרדין, אונדזער בּאַנעם, 
נ"י 1946, 

אינטער אַליאַ -- ל. צװישן אַנדערע זאַכן, 
אינטער אַליאָס -- צװישן אַנדערע פּער- 
זאָנען. | 
אינטעראַליאירט -- אַדי. 2כאיי  .722‏ צוויז 
שנפארבּונדן. װאָס האָט א שײַכות צו א פאַר- 
בּינדונג פֿון צװיי אָדער מער מלוכות, ספעצ 
די װאָס האָבּן געשאַפֿן די אַליאַנץ אין דער 
ערשטער װעלט-מלחמה. אַן אַרײַנמאַרש פון 
איע חילות. ,בּראַש פֿון דער איער קאָמיסיע 
איז געשטאַנען א פֿראַנצױז", ימ, נײַס, 1929, 
-קייט, , / 


אינטערדיאַלעקט --דער, -ז. 


אָרגאַנען. 


צװוישנדיאַ- 
לעקט. דיאַלעקט װאָס האָט א צאָל שטריכן פֿון 
אַ פּאָר שכנישע דיאַלעקטן אָדער װאָס איז אין 


| אַ צװישנצײיט פֿון א פֿריערדיקן און שפּעטער- 


דיקן דיאַלעקט אין דער היסטאָרישער אַנט- 
וויקלונג פֿון אַ לשון, פֿרגל אײיבּערדיאַלעקט. 
זיש -- אַדי. װאָס האָט א שײַכות צו אַ 


| פּאָר אָדער מער דיאַלעקטן. ,פּרעזענטירן דעם 


ייִדישן װאָקאַליזם װי אן איינהייטלעכע סיס. 
טעם, אי אין דער היסטאָרישער פּערספּעקטיו, 
אי אין די א'ע בּאַציאונגען", מװ, ייִשפ 8א, 
3 ,.... פאַרטיידיקט אין א לענגערן בּריװ 
דעם א'ן פּרינציפ", ימ, ייִשפ אוא, 3. יש- 
קייט, 


אינטערװאַל--דער, -ן, 2כאיי 22ל, 1, צווישנ- 


אָרט, צוישנרוים. אָפּשטאַנד. ,דער אינדול 
מאַנהעטן איז פֿאַר 'גרויס"-ניו-יאָרק אַן אי צװי- 
שן בּראָנקס און בּרוקלין". א"פּאַס(יק). 
ה אַלטן א' -- בּײַם מאַרשירן אין קאַלאָנעס. 
2. צװישנצײַט, פּאַוזע. אַן אי פֿון א פערטל 
יאָרהונדערט צװישן בּיידע וועלט-מלחמות. ;אין 
איין א' פון גײַסטיקער קראַנקײט בּיז אַן אנ" 
דערן, האָט ער אָנגעשריבּן זײַן אומשטאַרבּלעכע 
פּאָעמע", קאר ו. ,איך װאַרט אויף די אי'ן, אויף 
די קליינע פּאַוזעס", זשיט או, נ"י 1919. ,דער 
פוקס, זיפצנדיק מיט קורצע א'ן", י. מאַניק. 
2. (מוזט) צײַטאָפּשטאַנד צװישן צװיי טע 
נער פֿון פאַרשיידענער הייך. דער מויקאַ 
לישער אי װערט אײַנגעטײלט לויט זײַן דויער 
אין: סעקונדע, טערציע, קװאַרטע, קוינטע, 
סעקסטע, סעפּטימע, אָקטאַװע. ה אַ ר מאָנײ 
שע ר אי -- צװישן צוויי סימולטאַנע טענער. 
מעלאָדישער א' -- צװישן צװיי קאָנסע- 


. קוטיווע טענער. ;צװישן סי און די איז זאָ אַן 


אי פון אַ סעקונדע", הענעך קאָן. 


אינטערוויו' -- דער, ען. 22אײי ככענג. 


1 אָפּגערעדטע בּאַגעגעניש און שמועס אין 
פֿאָרעם פון פֿראַגעס און ענטפֿערס פֿון אַ פֿאָר- 
שטייער פֿון דער פּרעסע (ראַדיאָ, טעלעװויזיע) 
מיט אַ (חשובֿן) מענטשן (מלוכה-מאן, קינסט- 
לער, װיסנשאַפֿטלער אאַ). געבּן, נעמען, קריגן, 
האָבּן אַן א'. אן אי מיטן קאַרעספּאַנדענט פֿון 
אַ ייִדישער צײַטונג. ,װײיס איך ניט אויף ויפל 
מיקאָן זיך בּכלל פֿאַרלאָזן אויף א'ען", צייט. 
,. . . פאַרלאַנגט מאַראַט דרײַ פֿראַנק פֿאַר אַן 
איי, עק איבּז, איװאַן גאָל, פּאַריז בּרענט, 
פֿעדער, 1926,. 2 בּכלל א בּאַגעגעניש פּנים- 


אל-פּנים מיט אַן אױספֿרעג, א דורכשמועס, 
! א'ען מיט א צאָל סטודענטן צו דערגיין מיינונ- 


גען צװישן דער יוגנט. א"מ עט אָד -- ;אין 
דער אױספאָרשונג איז אויך בּאַניצט געװאָרן 
דער אי-מי?, לל, ייבּל וו וא. 


דורך אַן אינטערוויו. אױספֿרעגער. אינטער- 
וויוען -- אַמ. | 


אינטערװײַלעכפ -- -+ הינטערװײַלעכס. 


אינטערווע'נט -- דער, ץ. 1. װער עס 
קומט אַרײַן אין מיטן בּײַ אַ סכסוך, בּײַ אַ 
געריכטלעכן פּראָצעס װי א נײַער צד אָדער 
כּדי צו בּרענגען צו אַן אױסגלײַך,. 2. װער 
עס מישט זיך אַרײַן אין א מלחמה, א רעװאָלו- 
ציע, צווישנמלוכישן שטרײַט. קעמפֿן קעגן 
דעם אי אָר -- פֿאַרמיטלער, אויסגלײַכער, 
אינטערווענטיש --אַדי. װאָס מישט זיך אַרײַן 
אין אַ סכסוך כּדי צו דערפֿירן צו אַן אויס. 
גלײַך אָדער אַרויפצוצווינגען אייגענעם װילן. 
פאַרמיטלעריש, השתּדלותדיק. װאָס פֿירט דורך 
אַן אינטערווענץי ,. . . ייִדן האָבּן זיך אַקטיו 
בּאַטײליקט אין פאַרטיײידיקן די שטאָט קעגן 
דער איער אַרמײ", י. גוטמאַן, ייבּל אא, 1. 
אינטערווענירן -- אוטו. -ניר, אינטערוע- 
נירט. ?כאיי 2כל. 'קומען צװישןי. 1. אײַנ- 
שטעלן (זיך) פֿאַר עמעצן (עפּעס). פֿאַרמיטלען 
אין א סכסוך כּדי צו בּרענגען צו אַן אויסגלײַך, 
אי אין אַ מחלוֹקת איבּער אַ ירושה. אי אין אַ 
סכסוך צװישן צויי שכנותדיקע לענדער. 
2, אויפטרעטן (פֿרײַװיליק אָדער דורך אַן אױפֿ- 
פאָדערונג) אין אַ געריכטלעכן פּראָצעס װי 
דריטער צד. 8. דאָס אַרײַנמישן זיך מצד 
מלוכה אין די אינעװייניקסטע ענינים פון 
צווייטער מלוכה. אי װען עס האָט אין אַן אנ 
דער לאַנד אױסגעבּראָכן א רעװאָלוציע. 4, זיך 
אַרײַנמישן לטוֹבֿת עמעצן אָדער עפּעס. זיך 
משתּדל זײַן. אי פֿאַר עמעצן עֶר זאָל קריגן אַ 
שטעל. אי מע זאָל פאַרמילדערן האַרבּע שטראָפֿן; 
א' מע זאָל דעם געזעץ-פּראָיעקט ניט אָננעמען. 
פ. (מעדיצין) װירקן אויף א קראַנקהאַפֿטיקן 
פּראָצעס. אי מיט אײַנשפּריצונגען, מיט א נײַער 
מעדיצין. אי כירורגיש. 0. (פינאַנצן, בּערזע) 
אַרײַנמישן זיך און מאַנעװרירן דורך פֿינאַנ- 
- ציעלע אָפּעראַציעס אַז געװויסע אקציעס, אָדער 
אַ װאַלוטע, אָדער דער פּרײַז פֿון אַ טײַערן 
מעטאַל זאָלן זיך הייבּן אין פּרײַז אָדער פאַלן, 
אי פֿאַר אָדער נאָך א דעװאַלואַציע. ‏ /נה, 
דער. י 
אינטערווע'נץ -- די, ן. אויך: אינטער- 
ווענציע, נר. צװישנקום. 1. דיפּלאָמאַ- 
טישער אָדער מיליטערישער אַרײַנמיש מצך 
איין מלוכה אין די ענינים פֿון אַ צװייטער 
| אָדער אין אַ סכסוך צװישן מלוכוֹת כּדי אַרױפֿ- 
צוצווינגען איר װילן. 2. אַקט אָדער פּראָצעס 
פון אינטערװענירן. דזוו אינטערװענירונג. ,ער 
פֿאָרט אין אױסלאַנד און װירקט אויס די א' 
פֿון פאַרשיידענע קרײַזן אויף אָפּשטעלן די 
פּאָגראָמען", לדבּ, ניי תּשי"ז. ,די געבּורט װעט 
דווקא זײַן א לײַכטע אָדער מע װעט יוֹצא זײַן 


;לו 


שלן שעו 


אינטערטעריטאָריאַיל 


מיט אַ פּשוטער א' און מע װעט בּכלל ניט 
דאַרפֿן שנײַדן", פֿגעז, פּאַרין 1949, נאר 756, 
דיאָניזם -- סיסטעם פֿון אינטערווענירן, 33. 


יאַניסט. ‏ יאָניסטיש -- אַדי. -יאָ- 
נע'ל -- אַד. / : יי 
אי'נטערטעריטאָריאַל -- אַדי. װאָס-האָט 


אַ שײַכות צו, װאָס געפינט זיך צװישן צװיי 
אָדער מער טעריטאָריעס. איע פאַרבּינדונג. איע 
װאַסערן. איע קאָאָפּעראַציע. + -קייט. 
אי'נטערים -- דער. ?כאיי 722 (אַדו). צוויי 
שנצײַט. צײַטאָפּשניט פון אַ פּראָװיזאָרישער 
! פֿאַרטרעטונג אָדער פֿונקציע. אין דעם א' פֿאַר- 
נעמען דעם מיניסטערס אַמט. אַן אײקאַבּינעט, 
אי-קאָמיסיע. פאַ ר א' -- דורך צײַטװײַליקער 
פֿאַרטרעטונג. ;וויל אַלזוא אינטרעם פֿון דיזה 
פרדריסליכה . . . אַפעהר אַבּשטראַגירן", אגרת 
שלמה, י/ם. / 
אינטעריעקציע -- די, ס. 
(גראַמ). ‏ 1. דזח אױסרופֿװאָרט (-+ 354) 
| אוי, אײַ, אַהאַ אא. /2. יעדער אויסרוף אָדער 
אויסגעשריי, יעדע קלאַנגעןפֿאַרבּינדונג אָן 
סינטאַקטישן צונויפבּונד מיט די איבּעריקע 
רייד און אָן קלאָרן װאָרטבּאַטײַט, װאָס דריקט 
אָבּער אויס אַ שטאַרקע עמאָציע (אויפרודע- 
רונג, התפּעלות אדגל). בּרר! טאַיטאַ-טאַ! כאַיכְאַ 
כאַ! 
אינטערלוד -- דער, -ן. אויך: אינטערלו- 
דיע; די, יס. יצװישנשפּילי, 1. (מוזט) קור- 
צע מוזיקאַלישע קאָמפּאָזיציע װאָס װערט גצ 
שפּילט אין אַ פּאַוזע. 2. סצענישער נומער 
אין טעאַטער אין צװישנאַקטן, ספּעצ אין צירק, 
אינטער|לינגװיפטיק -- די. בּא. פֿאָרשונג 
פון שותּפותדיקע אָדער אַנאַלאָגישע עלעמענטן 
אין אַ צאָל שפּראַכן אָדער אין שפּראַך בּכלל, 
אי װי אַ בּאַזע פֿאַר אַן אַלגעמײנער סינטעטי- 
שער שפּראַך. -לינגוום -- יצװישנשפּראַר. 
סינטעטישע שפּראַך, געשאַפֿן אין 1908 פון 
ניט:דעקלינירלעכע און ניט -קאָניוגירלעכע לאַ- 
טײַנישע שרשים, 
אינטערמיסיע--די, 'ס. 2כאיי ככל. 1 איי 
בּעררײַס, הפסקה, פּאַוזע, פֿרײַע צװישנצײַט, 
2. (מעדיצין) אויפהערונג. פּעריאָדישער אפ 
שטעל פון איבּערחזרונג פון פּאַראָקסיזם, ספּאַז" 
מעס, קאָנוואולסיעס בּײַ טייל כראָנישע קראַנ" 
קייטן, | 
אינטערמעדיע -- די, -ס. אויך: אינטער- 
מעדיע'ט(ע). 2אי 22 1 (מחט) 
מוזיקאַלישע פראַזע װאָס איז לויט איר כאַ 
ראַקטער אַן אַריבּערגאַנג פֿון איין טייל קאָמ" 
פּאָזיציע צו אַ צװייטן טייל 2. (טעאַטער) 
צוגעשטעלטער אויפטריט צו א פּיעסע. ;די 
אַנטװיקלונג פֿון דעם װעלטלעכן עלעמענט אין 
דער פּורים-שפּיל, װאָס פון אַן אי אַנטװיקלט זי 
זיך אין א זעלבּשטענדיקער פּיעסע", י. שאַצקי, 
יובּל אא. 
אינטערמקצאָ -- די -ס. כאיט. ‏ 1. דזו 
אינטערמעדיע,. אויך: בּאַזונדערע קאָמפּאָזיציץ 
װאָס װערט געשפּילט אין די צװישנאַקטן פֿון 
אַן אָפּערע, א מויקאַלישער דראַמע (װי אַ 


תכאיי = 72ל. 


197 


קאָנטראַסט צום הױפּטװערק אָדער װי אַן אַרײַני 
פֿיר צום װײַטערדיקן) 2. טייל אין אַ ליטע- 

- ראַריש װערק װאָס אונטערשיידט זיך אין טאָן 
אָדער זשאַנער פון גאַנצן װערק. ,אין די אנ 
דערע צװיי טיילן פֿונעם בּוך. . . זײַנען צומאָל 
די לירישע א'ס א שטער צו דער שלימותדיקער 
קאָמפּאָזיציץ", ש. בּיקל, שרײַבּער פֿון מײַן 
דור |. 


אינטערן -- אַדי. ?2איי 22ל. אויך: אינ- 
טערנא 7 װעגן מעדיצין) אינעװײיניקסט, 
װאָס איז אין קערפּער. איער אָרגאַן. איע מעדיי 
צין. איע װינקלען. 


אי'נטערן -- דער, ס. אַמ. מזסות:=. 
גראַדואירטער פון אַ מעדיצינישער שול (פֿאַי 
קולטעט) װאָס לעבּט אין א שפּיטאָל, ואו ער 
דאַרף זיך פֿאַרפולקומען אין מעדיצינישער 
פּראַקטיק. דזו אינטערניסט (-+), 

אינטערנאַ'ט -- דער, ין. אינסטיטוציע פֿאַר 
אַ בּאַשטימטער קאַטעגאָריע מענטשן צו בֹּאַי 
זאָרגן פֿאַר זיי דאָס נייטיקסטע אין לעבּן 

- (וואױינאָרט, בּאַשפּײַזונג, קליידונג), ספּעצ פֿאַר 
קינדער און יוגנטלעכע, פֿאַרבּונדן מיט אַ לערן- 
אַנשטאַלט. יתומים-אי. אי פאַר אָרעמע בּלינדע. 
אי בּײַ אַ ישיבֿה, 

אי'נטערנאַציאָנאַ'ל -- אַדי, 
קערלעך. װאָס האָט 
פותדיק פֿאַר אַ צאָל. נאַציעס, פֿעלקער, אָדער 
פֿאַר אַלע פעלקער. איער פרידן. איע בּאַציאונ- 
גען. איער אָפּמאַך. איע אָרגאַניזאַציע. א'ע סי"י 
טואַציע. איע בּיוראָען. איער קאַנגרעס. איער 
האַנדל. איער פאָנעטישער אַלפֿאַבּעט. איע קער- 
פּערשאַפט. ‏ פֿיג. דזוו אינטערנאַציאָנאַליסטיש. 

| זײַן אי לגבּי מענטשן פון פֿאַרשיידענע ראַסעס. 

איע בּאַנק -- שתּפֿותדיקע בּאַנק פֿון אַ 
צאָל מלוכוֹת, אויפגעקומען נאָך דער צווייטער 
וועלט-מלחמה (זיצאָרט װאַשינגטאָן) צו סטימן- 
לירן דעם װידעראױפֿבױ פֿון צעשטערטע געגנטן 
דורך קרעדיטן אויף לאַנגע טערמינען איע 
רעכט -- סכום רעגולאציעס און פֿירונגען 
אין צװישנפֿעלקערלעכע בּאַציאונגען װאָס מלוי 
יכות האָבּן זיך מתחײבֿ. געווען אָפּצוהיטן (אויך 
אין מלחמות). -קייט. יטעט. 
אינטערנאַציאָנאַ'ל -- דער, ז. 1. אינ- 


צװישנפֿעל- 


טערנאַציאָנאַלע אַסאָציאַציע פֿון סאַציאַליסטישע 


פּאַרטײען און אַרבּעטעראָרגאַניזאַציעס פֿון 
| פארשיידענע לענדער' -- װי עס האָט געהייסן 
דער ערשטער אי. אינטערנאציאָנאַלע סאָציאַ- 
ליסטישע אַרבּעטער-אָרגאַניזאַציע! -- װי עס 
האָט געהייסן דער צווייטער א'. 
וערשטער א' 1864--1876, אָנגעפֿירט 
פֿון קאַרל מאַרקט און ענגעלס, שפּעטער אָפּגע- 
שװאַכט איבּער אַן אינעװײיניקסטן קאַמף צװישן 
סאַציאַליסטן און אַנאַרכיסטן, 
צווייטער א' -- געגרינדעט אין 1889 
מיט אַ פּראָגראַם פון סאָציאַליזם װאָס דאַרף 


- דערגרייכט װערן מיט דעמאָקראַטישע מיטלען. 


אין 1914, בּײַם אָנהײבּ פון דער ערשטער 
וועלט-מלחמה, פֿאַקטיש פֿונאַנדערגעפֿאַלן. נאָך 
דער מלחמה געװוען בּאַמיאונגען אים װידער 


אַ שײַכות, װאָס איז שותּ. 


אינטערנאַציאָנאַליזם 


| אויפצושטעלן. בּאַקומען נײַעם גלגול אין 1923, 
מיט װײניקער דאָקטרינערישקייט און מיט אַ 
סך. מער אונטערשיידן צװישן די פּאַרטײען 
אין דעם אי. איצט (1971) הייסט ער ס אַָ ציאַ- 
ליסטישער א' די בּאַצייכענונג צװ י- 
טער װערט ניט געניצט, 

דריט ער אי, דער קאָמוניסטישער, ק אַ מ. 
אינטערן. געגרינדעט 1919 אין מאָס- 
קווע, בּאַהערשט פֿון דער רוסלענדישער בּאָל- 
שעוויסטישער פּאַרטײ, מיט זייער א שטרענגן 
קאָנטראָל איבּער דער טעטיקייט און אידעאָ- 
לאָגיע פון אַלע אָנגעשלאָסענע קאָמוניסטישע 
פּאַרטײען. פֿאָרמעל ליקװידירט אין 1943 (װי 
אַ קאָנצעסיע מצד דער ראַטנמאַכט פֿאַר אירע 
קאַפּיטאַליסטישע אַליאירטע). געװען אויך דער 
ווינער אָדער צװיאַ האַלבּיאי װאָס האָט 
פאַרנומען אַ צװישנפּאָזיציע בּנוֹגע דעם סאָציאַ- 
ליסטישן אי און דעם קאָמאינטערן.ן 

2. הימען פֿון אַלע אין. טעקסט (1871) פֿון 
קאָמונאַר פּאָטיע!, מעלאָדיע פון דעזשעיטער. 
נאָך דער אָקטאָבּער-רעװאָלוציע געװאָרן דער 
אָפֿיציעלער הימען פֿונעם ראַטנפאַרבּאַנד. אין 
ידי איבּז איז דער אָנהײבּ: ,שטייט אויף איר 
אַלע װער װי שקלאַפֿן אין הונגער לעבּן מוזט 
און נויט...*. 

אינטערנאַציאָנאַל|יזירן -- טרו. -זיר, אינ- 
טערנאַציאָנאַליזירט. ‏ מאַכן עס זאָל װערן 
אינטערנאַציאָנאַל (אדי). א' װאַסערװעגן. א' 
שטחים בּײַם צפֿון און דרום פּאָלוס. א' די 
שפּיצן פֿון דער אַלמענטשלעכער קולטור. אי 
אַ קאָנפֿליקט צװישן צװיי מלוכות. יזי- 
רונג. ייזירט -- אַדי. איע קאַפּיטאַלן 
דיזירטערהייט -- אַדו. ,א' -- װעט דער 
סועץ-קאַנאַל ניט קענען װידער װערן א קאָרט 
אין נאַסערס האַנטײ, רייד (1967). -קייט, 

אינטערנאַציאָנאַלים -- דער. בּא. 1, שי 
טה, פּאָליטישער און קולטורעלער אײַנשטעל, 
שטרעבּונג, אַז די אלמענטשלעכע אינטערעסן 
זאָלן האָבּן די אײיבּערהאַנט איבּער ענגערע נא- 

| ציאָנאַלע, װאָס קענען זײַן אַ סתּירה צו די 
אַלמענטשלעכע, אָבּער װאָס אָנערקענט צו גלײַי 
כער צײַט די פֿרײַע אױטאָנאָמע אַנטװיקלונג 
פון די אײיגנאַרטיקע נאַציאָנאַלע קולטורן 
2 שיטה פֿון די אָנהענגערס פֿון די אינטער- 
נאַציאָנאַלן. פּראָלעטאַרישער א'. 

9 לינגװויסטיק) װאָרט װאָס װערט געניצט 
אין אַ צאָל אָדער אַלע קולטורשפּראַכן וְא'ען 
זײַנען דאָס רובֿ פון גריכיש און לאטײַן, אָדער 
נעאַלאָגיזמען געשאַפֿן פֿון זייערע שרשים, 
אַ צאָל איען שטאַמען אויך פון די אנדערע 

קולטורשפּראַכן און אַפֿילו פֿון אומאַנטװיקלטע 

לשונותן. דוגמאָות: אוניװערסאַל, אַטאָם, אֵל- 

געבּרע, אַנעמיש, אַפערע, בּאַלאַדע, גראַמאָפֿאָן, 

דיסציפּלינירן, האַלוצינאציע, סעקרעט, עגאָאיסט, 

פּאָסטולאַט, פֿאַבּריצירן, פאָרמעל, פיזיק, צענ- 

טער, קאָאָפּעראטיו, קאָרעספּאַנדענץ, קולטור, 

ראַדיקאַליזם {בּאַזונדערקייטן פון א'ען אין 

ייִדיש; דער אקצענט זייער אָפֿט אױפֿן לעצטן 
טראַף, סובּסטאַנטיון געהערן צום מענלעכן 

מין, חוץ די װאָס ענדיקן זיך אויף "ע, {ט)ר, 





אינטערנונציאָ 


זיק, אַנץ 6 -ענץ. דער װערבּ האָט אָפט דעם 
סופֿיקס ייר: דער פּאַרטיציפּ האָט ניט דעם 
פּרעפיקס גע-, חוץ די פאַרװאָרצלטע אין פֿאָלק- 


שפּראַך.} | 
דיסט -- אָנהענגער פֿון אינטערנאַציאָנאַליזם, 
בֹּבּ 21. היסטיש - אַדי. איע אידעאָלאָגיע. 


אינטערנונציאָ -- דער, ס,. דיפּלאָמאַטי 
שער פֿאַרשטײער פֿון פּויפּס(ט), מיט אַ נידע- 
ריקערן ראַנג װי נונציאָ, 
אינטערניהיליזם -- דער, מצ נבּ. ניהיליזם 
װאָס איז אינטערנאַציאַנאַל. אַלע גלױבּנס 
שטייען איצט פֿאַר איין גרויסער געפאַר, און 
דאָס איז דער א'", דרי א. י. העשל, פֿאַר, 
6 ש 17, | | 
אינטערגיפט -- דער, ז. װנ ין (יקע), יס, 
2כאיי 222. דאָקטער, מעדיצינער, ספּעציא- 
ליסט אויף איגעװייניקסטע קראַנקייטן. ;אויף 
אזא אוֹפֿן האָט זיך אָנגעקליבּן די דערפֿאַרונג 
פֿון טויזנטער דאָקטוירים, א'ן און כירורגן", 
פגעז, ווילגש 1923, פא 2, 
אינטערנירן -- טרו. -ניר, אינטערנירט, ?כאיי 
2כל. 10 אַרױפֿצװינגען א װאױנאָרט (מיט 
בּאַגרענעצונגען פון פֿרײַהײט) אױיף עמעצן 
װאָס די מאַכט בּאַטראַכט אים װי א מעגלעכע 
סכּנה אין פּאָלִיטישן אָדער סאָציאַלן זינען 
אי די ניצערס פון העראָאין. ,אויף אים איז 
געפאַלן א חשד אַז ער געהערט צו דער אָפאָ 
זיציע, האָט מען אים אינטערנירט". 2, אויפֿי 
זאַמלען אין אַן אָפּגעשלאָסענעם לאַגער אָדער 
| בּאשטימטן אַרט געפאנגענע זעלנערס אָדער 
ציווילע בּירגערס פֿונעם שׂונאס לאַנד. א' די 
אויסלענדער. ,דאָס האָט ער די רוסישע אי" 
טערנירט איינעם װי איינעם", ייז, ... קאַר- 
נאָוסקי. 2 אָפּשליסן אין אַן אַרבּעט-לאַגער 
אָדער תּפֿיסה מיט די שװערסטע לעבּנס:תּנאים 
פּאָליטישע קעגנערס װי אַ מיטל זיי צו טעראָ- 
ריזירן און ליקווידירן. 

אינטערנירט -- אַדי. ,די מיליאָנען איץ 
אין סיבּיר". , די ייִדן א'ע אין פּאַװיאַק װאָס 
האָבּן געהאַט פּאַפּירן אַז זיי זײַנען אויסלענ- 
דישע בּירגערס און געווארט מע זאָל זיי אַפּ- 
שיקן אין די ספּעציעלע... לאַגערן", בּלומ, 
יוִשפּ וצא, 3, 


אינטערנע'שאַנעל (ינאַל)--די. אַמ. ‏ גע- 
קירצטער נאָמען פון א' לעידיס גאַרמענט 
װאָרקערס יוניאָן!, פֿאַרבּאַנד פון אַרבּעטער בײַ 
פֿרױען-קלײדער אין די פֿאַראײניקטע שטאַטן 
און קאַנאַדע. ,די אי וועלכע איז געשאַפֿן געװאָרן 
מיט נאָענט צו 70 יאָר צוריק רוט ניט אויף 
איר לאַרבּערקראַנץײ, פֿאַר, 1967 ווא 17, 
אינטעף פֹע -- ל. צוישן זיך. אָפּשמועס! 
עפּעס אי סע, | 
אינטערסעקפוע'ל -- אדי. ?אי 2כל. 
| װאָס איז צװישן בּיידע געשלעכטער. געס זי 
נען אויך דאָ. . . פרויען פֿון. . . אין טיפּ, ד"יה 
דער אויסערלעכער אויסזען זייערער איז פון 
א פרוי, זיי זײַנען אָבּער ניט ריין-װײַבּלעך 
אױסגעקריסטאַליזירט?, פגעז, װילנצ 1936, פאן 
2 סוב זן. אינטערפעקסואל) 


אינטערסקאַנדינאַװיש -- אַדי. 


אינטערע?"פ -- דער, 


1208 


װאָס האָט 
אַ שײַכות צו, װאָס איז שותּפֿותדיק פֿאַר 
אַלע סקאַנדינאַװער. ,אויף איע אסיפֿות רעדן 
שװעדן, דענער און נאָרװעגער יעדער זײַן 
שפּראַך און זיי פאַרשטייען זיך", מװ, ייִשפּ צוא. 


ץ, 22איי 22ל. באז 
טייליקטקייט' 1. פּראַקטישער אָנטײל, בּאַ- 
טייליקונג צוליבּ מאַטעריעלער נוציקייט, געָ- 
שעפט אָדער חלק אין אַ געשעפט. גרויסער 
(קליינער) אי א גרויסער א' אין אַ קליין גצָ- 
שעפטל. שבּתדיקער (יום-טובֿדיקער) א' = אויך: 
(רייד וועגן א) געשעפֿט װאָס קען ניט בּרענגען 
קיין נוצן, קיין רווח. *בּלויע אין= שלעכטע גצָ- 


שעפטן װאָס בּרענגען היוק. זײַן שלאַבּעריק, 


אָפּגעלאָון אין אייגענם א'. זײַן אַרײַנגעטאָן 
אין מסחריאץן. לעבּן פֿאַר די אייגענע (קעשף- 
נע-)א'ן. ;אָבּער דו האָסט בּעסער אױיסדערװײילט 
אין וועלטלעכע א'ן, אויף דעם עוֹלם צו שװעבּן, 
פיל גאָלד און זילבּער אָנצוקלײבּן", ישרי 7ב, 
ווילנע 1867, יא/א. ,אין אַלע דײַנע עסקים 
זאָלסטו אין אים {= גאָטן געדענקען, אַז ער 
װעט שוין אױיסגלײַכן דײַנע איעס", מס, משלי 
תּקע"ד, ג, 6. ,װאָס האָט דיר די בּאָרד געטאַן 
א רעה?. . . צי האָט זי דיר געשאַט צו דײַנע 
א'ן, אָדער האָט זי בּײַ דיר געבּעטן עסן", גאָר, 
די בּאָרד, זשיטאָמיר 1868. אין"ס פע רע פון 
אַ פירמע, פֿון אַ מלוכה, 

2. סתם עסק, ענין. ס'איז ניט מײַן אי. טאָג- 
טעגלעכע אין. אויסערגעוויינלעכער אי. *פורימ- 


|דיקע אין = ניט קיין ערנסטע. ,וי דער מלך 
/איז געקומען אַהיים האָט ער בּװדאי געהאַט 


כּמה זאַכן און אן. האָט ער זיך געפּאָרעט 
אין זײַנע אץ", נחבּ, 'מעשׂה מבּן מלך ובן 
שפֿחה'. , האָבּ אַכטונג געגעבּן אויף אַלע איעס 
װאָס טוען זיך נאָר איבּער אונטער דער זון", 
מס, קהלת תּקע"ט, א, 14. ,האָבּ איך מיך 
מיישב געװען, דעם אי מוז מען טאָן מיט חכמה 


און פּאַװאָליע", יפ. , פֿאַרבּרענגען אַמאָל א שעה 


צײַט . . . אין א װאַרעמען שמועס צװישן זיך, 
אָן שום זײַטיקע א'ן", ממוס, װינטשפֿ. ,לאָז 
מיך ..., איך װעל דערציילן. דאָס איז אזא 
א', פּאַניע", אָפאַ, אַלין. | 

9. װאָכער, פּראָצענט-געלט, דיסקאָנט-געלט, 
שװב פאַרטײַטשט: ינשך' א. צשיכה' --- ,ביי- 
סין, דיסקונטע, אין טרעסי". ,דער א' אין 
געשמאַקער פֿונעם קרן". ,דער טעם אויף דיזה 
רעכנונג איזט בּװײַל װען איהר װישן זעלט 


! ואש דשׂ ערשטי יאהר אינטערעסי קומין 


טוהט", מ. ז. איידליץ, מלאכת מחשבת, פּראָג 
תּקל"ד. ;ריבּית הייסט װען איינער לײַט אַן 
אַנדערן . . . געלט . . . זאָל אים דער שולדנער 
צאָלן אינטערעסע-געלט, למשל פֿאַר הונדערט 
זאָל ער אים געבּן בּײַם טערמין הונדערט צען 
גילדן", הרב מ. הלוי הורװיץ, ספֿר פרשת 
מרדכי, אונגװאר 1866, 

4 דאָס װאָס מע האַלט אַז עס איז ניצלעך, 
נייטיק. אין פֿון אַ יחיד, פֿון א גרופּע. אין פון 
בּעלי בּתּים, פון אַרבּעטער. טאָן (דינען) אין די 
אין פון.... ,זענען אין דעם ספֿר זאָ אץ 
פון אַרבּע פּינות'העולם", יפ. ,די גלײַכע זכיות 


| שטײיגט, פֿאַלט, קילט זיך אָפּ, 
שטיקט. רייצן דעם א'. קילער א'י. הייסער א" 
;אי פֿאַר קונסט, מוזיק אע. אי צום לייענען, 


-פּראַצענט-געלט, צאָלן, קריגן א" 


אינטערעפאַ'נט -- אַדי. 8ֿטמ: 


אינטערעסא'נט 


פאַר ייִדן נעמען זיך גאַנץ פּשוט דערפֿון, װאָס 
דער שׂכל, דער יוֹשר און טאַקע די אייגענץ 


- אין פֿונעם לאַנד פֿאָדערן עס אַוױוי", ממוס, אַ 


סגולה.:. אין אץך פֿון... = לטוֹבת, 
צוליבּ. אין אין פון שלום-בּית. אין אין פון אַ 
פּשרה, 


ס. דאָס װאָס איז לעבּנסוויכטיק, װיטאַלער אי, 


,איך ווייס אײַך אין דער זאַך גאָרניט צו ראָטן, 


װאָרעם בּײַ אַזױ אן א' איז דאָס בּעסטע אוז 
מע טוט נאָר נאָך זײַן אייגענעם שׂכל", עט, 


-סערקעלע. ,האַבּ איך געװאָלט מיט אײַך אי 


בּערשמועסן איבּער אַן אי .... נאָר דאָס דאַרף 
זײַן א סעקרעט. . . קיין מענטש טאָר ניט דער" 
שמעקן", פ. ס. סעגאַל, דיא שײנע נייטערין, 


װוילנע 1894, ,די אײבּיקע, נישט נאָר די איבּער- 


פּאַרטײיאישע, נאָר אויך די איבּערצײַטלעכע, 
די איבּערדורותדיקע אין פון אַן אײבּיקער 


אומה", צייט, טמז, 1965 81, 


0. פסיכישע גרייטקייט (חשק) זיך צו בֹּאז 


טײיליקן, אױפֿצונעמען, עפּעס צו טאָן, פֿילנדיק 


אַ גײַסטיקע ניצלעכקייט אָדער עפּעס װאָס איו 
(קען זײַן) נאָענט, בּאַלערנדיק אָדער פֿאַרװל- 


- לעריש. האָבּן, פֿילן אַן אי. אַרױסװײַזן אַן א'. 


אױפֿװעקן, אױפֿמונטערן דעם א. דער א' 
ווערט דער 


צום שטודירן. אויפנעמען עפּעס מיט א'. ניט 
האָבּן קיין שום אי פֿאַר .. . . ,װאָס פֿאַר אַ אי, 
װאָס פאַר אַ געפילן פֿון ליבּשאַפט צו זיך 
קענען בּײַ יענע אויפװעקן אַזעלכע לײַט", 
ממוס, ספֿר הבּהמות. ,דער גאַנצער ראָמאַן 


געווינט פֿאַר אונדז א נײַעם א', אַ קינסטלערישן 


- און אידייאישן", קאָר װו. 


| 7 בּאַזונדערע צונייגונג. האָבּן אַן אי פֿאַר 
א מיידל (בּחור), 


אינטט 'רעם---דער, "ן, יעס. 22פויל. 1 פֿטמ. 
אַנשטאָט אינטערע'ס, ספּעצ בּבּ 2:1. אויך מיר 


אַן אי. שוין אײינמאָל אַן א'. ,איך האָבּ פון 
זײַנע זיסע װערטער און פון זײַנע א'לעךף... 
מער געלערנט... .", יפ. |א צאָל ציטאַטן צו 
אינטערע'ס קען מען מיט רעכט אַריבּערפֿירן 
צו דעם װאָרט אינטע'רעסן 2. לאַקל. טשיי 
קאַװע זאַך. קונציקער אַפּאַראַט. ;אין דעם 
שמועסן זענען זיי אַרוסגעקומען אויף דעם 
אי װאָס מע שטעלט אַרױיף אויף אַ דאַך, דער 
דונער אָדער דער בּליץ זאָל נישט אַרײַנשלאָגן 
אין דעם הויז אַרײַן", יפ וָאפֿשר בּלויז מחמת 


- ניט-וויסן װי עס אָנצורופֿןן. 
אי 'נטערעם -- די 8 דער, -עס. אויך: אי'1- 


טערעסט. אַמ. 1 דזו אינטערע'ס, בכ 
2. אויך 
דזוו אינטערע'ס, בּו. האָבּן אַן אי אין געשעפֿט. 
2. אויך דזוו אינטערע'ס, בּבּ  ,0--3‏ - 

ינע, -טעץ- 
| רעסנע. 1. װאָס רופט אַרױס אַן אינטץ- 
רעס, 63, איע ידיעה. איע מעשׂה. אי בּילד. אַן 
איע פאָרשטעלונג, אן איער מענטש. אן אי פּנים, 
;אַז איר לױבּט א שרײַבּער איז עס א' נאָר 





אינטערעסאַ'נט 


- פֿאַר די װאָס האָבּן אים אַלײן געלייענט", שנ, 
| קריטיק און קריטיקער. אַזאַ געלערנטער, װאָס 
פֿאָרשט שטענדיק זאָס לעבּן פון מיקראָבּן 
זאָל זײַן א'!ָ, ספ, סודות. 2, װיכטיק, נוציק, 
,מיר דענקען אַז דאָס איז א'ער פֿאַר דעם 
פֿאָלק. אַלס דאָס אומנוציקע שפּאַרן זיך איבּער 
מלמדים", קמ, 1864, יא  ,34‏ -קייט. -- 
;עס װאָלט אים אַ שאָד געװען אײַנצושלינגען 
די גאַנצע מעשׂה אויף אַמאָל צוליבּ איר א"", 
װײַס וו, 'דער איבּערגאַנגי 

אינטטרעטאַ'נט -- דער, "ן. אויך: -סע'נט. 
װער עס האָט אַן אינטערעס. בּאַטײליקטער, 
װער עס האָט אַן ענין אין אַן אָפֿיציעלן אַמט. 
| די אין אין אַ פּראָצעס. ,דער װאַרטצימער... 
איז געווען פול בּאַזעצט מיט א'ן, טייל אין 
ציוויל-קליידער", אַש. 


אינטערעסירט זיִיִן -- צגװ. האָבּן אַן 
אינטערעס אין עפּעס. אַרױסװײַזן אינטערעס. 
זײַן אי מ יט עמעצן זײַן א' אין עפּעס. 
איר ליבּה חבֿירים, װײַל מיר . . . מיט זיא יוא 
זײַנן אינ|טןרעזירט, דא מוזן מיר זיא שטרא- 
פֿין אַז זיך גיבּירט", ר' יהודה ליבּ בּרי משה, 
שירי יהודה, אַמשט תּנ"ז. אער אין יוסף זײַן 
האַנד קיין געלט זעהט, דש ער ניכט אינדרע" 
סירט װאַהר װעגן געלט", ר' יוסף דאַרמשטאַדט 
איבּז, תּורת משה, קאַרלסרואה 1770, ,װי דער" 
שראָקן און אינטערעסירט איז ער געװאָרן אַלס 
ער האָט דעם צימער לידיק געפֿונעף", ה. 
האָפֿמאַן,. דער פֿאַלשער פֿעטער, װילנע 1880. 
זערהייט. הקקייט, 


אינטערעטירן -- טרװ. -סיר, אינטערעסירט. 
װעקן אינטערעס בּײַ עמעצן. אַרױסרופן נײַגע- 
ריקייט, פאַרלאַנג זיך מיטצובּאַטײליקן. די 
פֿראַגע אינטערעסירט מיך. דאָס געשעפט װעט 
אים אי. די פאָרשטעלונג האָט אונדז אינטערע" 
סירט. ,האָט אים אינטערעסירט די אַלמנה... 
נאָך גאָר קיין מִעשֶׂה ניט פֿון א ייִדענע", 
ממוס, שלמה. ,א ישיבֿהיבּחורל --- אינטערע" 
סירט מיך אַלצדינג אין דער וועלט", ישטריגלער, 
אינטערעפירן זיך -- אוטװ. -+ אינטערע- 
סירן. -+ אינטערעס. אַרױיסװײַזן אינטערעס, 
אי זיך מיט ייִדישער קולטור. א' זיך מיטן 
יתום. א' זיך צו וויסן. ,.. . אינטערעסירט זיך 
אויך שטאַרק מיט די נײַע מיני דאָרפֿספּאַר- 
שוינען", ממוס, שלמה. , בּײַ דעם פֿאַרמעגלעכן 
קלאַס אי זיך די עלטערן מיט זייערע קינדער 
דאָס גאַנצע לעבּןי, ספ, גליקליכע און אומגליק- 
ליכע. ,מיר זאָלן זיך א' שוין מער מיט זײַן 
קונסט צו שרײַבּן, מיט זײַן אויסדרוקס-פעאי- 
קייט, װי מיט דעם אינהאַלט", שנ, לעזער, 
דיכטער, קריטיקער וו. ,נאָר הירשלס אויג אינ- 
- טערעסירט זיך לעצטנס נישט דערמיט", ייה 
'אין דער פינצטער" ,. . . איז צו פֿיל אַמערי 
קאַנער אַז ער זאָל זיך שעמען מיט זײַן ייִדישי 
קייט און צו װײיניק ייִד אַז ער זאָל זיך דערמיט 
איי, שעפֿנער, פֿאָר, 1957װש24. זֹנם. + 

אינטערעפ(נ)לאָז -- אַדי. נר. אויך מיט 
זיק, װאָס האָט ניט, רופֿט ניט ארויס קיין 
אינטערעס. אומפאַראינטערעסירט. -יקייט -- 


אינטערפּאָל -- דער. 
| ציאָנאַלע פּאַליציי. ,דער גאַנצער ענין איז אי 


199 


,... זי /{סכיצאָטימיקערן שליסן זיך אָפּ פֿון 
דער סבֿיבֿה צוליבּ א' צו אַלץ װאָס האָט ניט 


- קיין דירעקטע שייכות צו זייער אייגענער פּערי 


זאָןײ, י. קאַנטער, פגעז, פּאַריז 1949, פא 12,. 


אינטערפּאָזיציע -- די, יס. 22איי 022. 


1. אַרײַנשטעל פֿון אַ) שטער, בּאַריער אין 
מיטן. אי אַז דער ליכטשטראַל זאָל זיך איבּער- 
גרעכן. 2. אַרײַנמיש מיט אַ פֿראַגע, אַן אָפּי 
ווענדונג. אַן אי בּײַַם אָננעמען א בּאַשלוס. , פון 
זײַנע ליפּן טריפֿן רייד פֿון א' און אנולירונג", 
אױפֿן שװעל, מײַייוני 1968. 9. ספּעצ. דאָס 
אײַנוענדן מצד אַ בּאַזונדערן שטאַט קעגן דער 
פֿעדעראלער רעגירונג פֿון די פֿאַראייניקטע 
שטאַטן, אַז סיוװוערט ניט אָפּגעהיט די סוּװערץ- 
ניטעט פֿון שטאַט. 


קירצונג; אינטערנאַ- 


בּערגעגעבּן דעם איי, טמז, 1961 | 25, 


אינטערפּאָל|אַציע -- די, -ס. 2כאיי 022 


אַרײַנשטעלונג צװישן'. 1. װאָרט, פֿראַזע 
אָדער זאַץ, ארײַנגעשטעלט אַנאָנים אין א 
פרעמדן טעקסט, ספּעצ הוֹספה צום טעקסט פֿון 
א קאַנאָנישן כּתבייד װאָס אַ קאָפּיסט גיט צן 


| מיט א בּאַשטימטער כּוונה. אַן א' קלאָרער צו 


מאַכן. אַן אי צו פֿאַרדרייען דעם מיין. ...יוכשלו 
איש בּאחיו' (ויקרא, כו, 437 אין דעם עבֿרי- 
טײַטשיחומש קומט דאָ אַזאַ א': און זײ 
ועלן געשטרויכלט װערן איינער אין דעם 


אַנדערן מחמת דעם אײַלונג פֿון אַנטלױפֿן", 


ש. נאָבּל, חומש-טײַטש, נ"י 1943, ,דאָס הייסט 
ניט אַז אַלע גלאָסעס... אין פּירוש רֹשִׁי 
זײַנען אַרײַנגעשטעלט געװאָרן שפּעטער: ש. 
בּירנבּוים האָט שוין אמאָל ריכטיק בּאַמערקט, 
אַז דערװײַזן א' דאַרף דער װאָס לייקנט די 
עכטקייט", מו, ייִשפּ עא, 1, 

2. (מאַט) צוגאָבּ פֿון אַ פֿעלנדיקער פּאָזיציע 
אין אַ ריי, אַ טאַבּעלע, אויפן סמך פֿון די 
געגעבּענע צאָלן. אין אַ ריי 1, 3, 5... 13 אַן 
אי פֿון 7, 9, 11, װען מע וייס די צאָל אײַנװ' 
פון א לאַנך אין 1950, 1960, 1970 -- אַן אי 
פֿאַר די יאָרן 1955, 1965, 

-אַטאָר, -אַ'נם -- דער. -ירן -- טרו. 
דירט, פּאַר -- ;אין מהד ליד יאַ שבֿח אויף 
שלמהןי װערט צװישן 5טן און 6טן אָפּשניט 
אויף אַ קענטיק א'ן אָרט דערצילט װעגן 
שלמהס ראַנגלענישן מיט אַ לינדװאָרעם", פֿע- 
ליקס פֿאַליק, יוְבּל וווא, 43 -ירונף, 


אינטערפונקציע -- די, ס, אי 2ל. 


סיסטעם פֿון אָפּשטעלצײכנס (פּונקט, קאָמע, 


פֿרעגצײיכן אאַזו) אין דער שריפֿטשפּראַך. 


,איבּערגעלאָזט די אָרטאָגראַפיע פֿון אָריגינאַל 
, . . בּלויז די צייכנס פֿון אי ריכטיקער אויס- 


-געשטעלט", נפ, יודישע פֿאַלקסלידער וו, װאַרשע 


תּרע"ג. ,די לידער זענען אין אָריגינאַל נישט 
געשריבּן שורותװײַז, אָבּער די פֿערזן זענען 


אָנגעװיזן מיט אי", בּיר, ייִבּל וווא, 21, 
אינטערפּלאַנעטא'ר(יש) - אדי. װאָס 


געפינט זיך צװישן די פּלאַנעטן. איער שטח, 
איער פֿאַרקער. 


אינטערפֿעלקער|לעך -- אַדי.. 


אינטערפֿעלקערלעך 


אינטערפּעל|אַציע -- די, ס. ככאיי 22ל. 


יאַרײַנפֿאַל אין די רייד'. אָפיציעלער און דורך 
בּאַשטימטע כּללים רעגולירטער אָנפֿרעג אין א 
פּאַרלאמענט (דאָרטן װאו די רעגירונג נייטיקט 
זיך אין צוטרוי פון פּאַרלאַמענט) מצד אַ מיט- 
גליד אָדער אַ גרופּע מיטגלידער װעגן דער 


- האַנדלונג פֿון א מיניסטער אָדער דער גאַנצער 


רעגירונג בּשײַכות מיט א פּאָליטישן ענין. 
דער רעזולטאַט קען זײַן אַ דעבּאַטע װעגן 
דעם ענין און אויך אַן אָפּשטימונג פון צוטרוי 
אָדער אומצוטרוי צו דעם מיניסטער אָדער 
דער גאַנצער רעגירונגץ ;אַ גלח האָט אויך 
אַרײַנגעטראָגן אַן אי אין פּאַרלאַמענט", ייז, יאַי 
שע קאַלבּ. -אַטאָר. -אַ'נט, -ירן-- טרו. 
אַרײַנטראָגן, אַרײַנבּרענגען אַן אי -ירונג, 


אינטערפּרעט|אַציע -- די, -ס. אי ככל. 


1, אױסטײַטשונג, אױפֿקלערונג, אַרײַנטײַטשונג, 
טיפזיניקע א'. ,אַפֿילו די אי פֿון אַ שיטה איז 
שוין א קריטיק און אַ משפּט, און פֿילאָסאָפיע 
האָט אירע אייגענע טריבּונאַלן", קאָר ו. , מיר 


האָבּן זיך אָפּגעשטעלט אויף דער ענדערונג פֿון 


טאָן און צוגאַנג אין דער א' פון רעליגיש", 
גרינ, מענטשן און װערטן. 

2. קאָמענטאַר, אַנאַליז, װיסנשאַפֿטלעכע אי 
פֿון קלאַסישע װערק. ;די דאָזיקע בּרייטע 
קולטור-היסטאָרישע אי פון דער יִדִישׁעֶר לי- 
טעראַרישער אנטװויקלונג מאַכט צינבּערגס אױפֿי 
גאַבּע אויסערגעוויינלעך בּרייט און גרויס", 
שנ, ייִדי' שרײַבּער אין סאָװי פֿאַרבּאַנד. 

9 בּאַשײד פֿון בּאַטײַט, פון זינען. אי פֿון 
אַ חלום (פּוֹתר חלום זײַן). אי פון אַן אָנצוהע- 
רעניש, 

4. אָפּטײַטשונג; פֿאַרטײַטשונג, אײנטצלטשונג, 
איבּערזעצונג מיט א דערקלערונג, מיט א 
פּירוש. א' פֿון א פּסוק, פון אַ מדרש לױט 


.א פֿילאָסאַפישער סיסטעם,. 


9. אַרײַנטײַטשונג, איבּערטײַטשונג בּײַם ! אוי 
פֿירן אַ קונסטװערק. דעם דיריגענטס (רעזשי 
סאָרס) א'. דער זינגערינס אי פון פֿאָלקסליד, 
;'הבּימה' און די ווילנער' האָבּן געהאַט אַני 
דערע איס פֿון דעם דיבּוקי. -אַטאָר -- 
;עס האָבּן געדאַרפט קומען א'ס צו פֿאַרענדיקן 
דעם פּראַצעס פון פֿאַרװאַנדלונג", בּ. ריװקין, 
גרונטיטענדענצן.... אַטיוו -- אַדי. איער 
טעקסט, איע טענץ. יירן -- טרו. עדאָס 
טעאטער האָט די איין-אוךאיינציקע אויפגא- 
בּע -- צו א' און אילוסטרירן דאָס ליטערא- 
רישע וװערק", מוק, טעאַטער און יידי' טעאַטער. 
דירונג, הירם -- פאַר, אַדי. אַ טיפֿזיניק 
אי װערק. טעאַטראַל-:איע ליטעראַטור, 


אינטע'רפּרעטער -- דער, יס. אַמ. ‏ טאָל- 


מעטשער. אַן אי בּײַם קאָרט {=געריכטן. אינ- 
טע'רפּרעפֿן -- טרו. ,מע דאַרף עס ריכ- 
טיק א'", רייך (נ"י) 


צװישנפֿעל- 
קערלעך. אַן איע קערפּערשאַפֿט. ,די צאָל 
לענדער װאָס זײַנען אָנגעשלאָסן אין אָט דער 
א'ער פאַראייניקונג (יודען)", טמז, 1011965 
-יש, 





אינטערפֿעראַמעטער 


אינטערפֿעראַמעטער -- דער, יס אי 
סטרומענט צו מעסטן אָפּטישע אינטערפֿערענץ. 
אינטערפֿער|ע'נץ -- די, "ן. 2כאיי 22ל. 
יצוזאַמענטראָגונגי. 1. אַרײַנמיש, שטערונג, 
אַן אי פון זײַטיקע פאַקטאָרן. אַן אי מצד דעם 
געריכט. ,,מער צי װינציקער א' פון דער 
| דרויסנדיקער שפּראַכיקער סיסטעם", מװ, ייִשפּ 
ווצא, 2. 2. פֿיזיק) קעגנזײַטיקער עפֿעקט 
| און אויך שטערונג (פאַרשטאַרקונג, אָפּשװאַ- 
כונג, שינוי אין ריכטונג אאַ), װען עס טרעפן 
זיך צונויף בּינטלעך ליכט-שטראַלן, קלאַנגען- 
כװאַליעס, ראַדיאָיכװאַליעס. אָפּטישע א'. ניט 
קענען הערן ראַדיאָ איבּער אי. א צעדרייט בּילד 
אויף טעלעוויזיע איבּער אי. ,די אי פון ליכט 
.., בּאַשטײט אין דעם, אַז צוויי פאַרשיידענע 
ליכט-שטראַלן קאָנען . . . צוזאמען נישט נאָר 
פֿאַרשטאַרקן די ליכטיקייט, נאָר אויך אַמאָל זי 
פֿאַרקלענערן און . . . אינגאַנצן מאַכן פֿינצטער", 
גוטנ. הירן -- טרח. 
דירונג. ד-ירער. עע'נט--אַדי. 
אינטערציו(י)ע -- די, -ס. כאיי 722. {פֿון 
צװויי בּאַזונדערע װערבּן: -ז116 ,104610646106 
06 היארײַנטרעטונג'. יצװישנשפּאַלטונג, 
1. אַרײַנמישונג אין אַ סכסוך פֿון אינטערעסן 
כּדי צו בּרענגען צו אַ פּשרה. 2. אָפֿיציעלער 
אָפּמאַך צװישן א פּאָרפֿאָלק װאָס גאַראַנטירט 
ידער פֿרױ איר חלק אין מאַנס פֿאַרמעגן. א' 
דערלאָזט ניט אַז אין פאֵל פֿון מאַנס בּאַנקראָט 
זאָל דער פֿרױס פאַרמעגן לײַדן שאָדן. ,א שי 
! דוך פון צװויי פֿעלקער! אין אינטערציזע איז 
פון אַסימילאַציע קיין װאָרט נישט געשטאַנען! 
פֿון אָפּזאָגן זיך פֿון ייִדישקייט --- קיין איינ- 
ציק װאָרט!", פּרץ געדאַנקען און אידייען, 
אי'נטערצעלולא'ר -- אַדי-. ?אי 22ל. 
צווישנקעמערלדיק. װאָס געפינט זיך צװישן 
אַ קעמערל און אַ צװייטס אין אַן אָרגאַנישער 
סטרוקטור. איער שטח. איע פערמענטן, איע 
שטאַפֿן, אויך סובּ -- אליידיקע ערטער אין 
ידעם פלאַנצלעכן געװעבּ װערן אָנגערופן א" 
רוימען אָדער פּראָסט אין", א. ש. זאַקס, דאָס 
לעבּן פון פּלאַנצן נ"י 1916, 
אינטערצעפּטאָר -- דער, יס. 
ליטערישער נאָכיאָג-עראָפּלאַן. 
אינטערקאַל|אַציע -- די, יס. 2איי 22ל. 
"אַרײַנשטעלונגי. 1. הוֹספֹה פֿון א װאָרט, 
אַ שורה, אַ פּונקט אין אַן אָפֿיציעלן דאָקומענט, 
2. צוגאָבּ פון אן איבּעריקן טאָג צום חוֹדש 
- פֿעבּרואַר איין מאָל אין פֿיר יאָר. 2. דזח 
עיבּור אין לוח -ירן -- טרװ. געניצט אין 
ייִדיש פֿון שפּאַניש-רעדנדיקע לענדער. אי נאָך 
אַ שורה אין אַרטיקל. ,אין קאַנטראַקט דאַרף 
מען אי נאָך א פּונקט", רייד (בּ"א). -ירונג, 
אינטערקאָמוניק|אַציע -- די, 'ס. קעגג- 
זײַטיקער פֿאַרקער צװישן צװיי געאָגראַפישע 
פונקטן. אויך: קעגנזײַטיקע אינפֿאָרמירונג. 
דירן -- אוטו. 
אינטערקאַנגרטנאַציאַנאַ 'ל -- אַדי. אויך: 
-נעל. װאָס האָט אַ שײַכות צו צװיי אָדער 
מער קאָנגרעגאַציעס. ,די בּשותּפֿותדיקע א'נאַלע 


לײַכטער מי- 


אויך מיט זיך. 


100 


! בּאַזאָרגונג פון די יידישע קהלשע הצטרכותן", 
! ר. גלאַנץ, יובּל אואג. 
אינטערקאַנטינענטאַ'ל -- אדי. װאָס איז 
צװישן קאָנטינענטן. איע פֿאַרבּינדונגען. 
אינטערקאַנפֿעסיאָנשל--אַדי. אויך: -נאַל, 
װאָס איז שייך, װאָס איז שותּפֿותדיק פֿאַר 
פֿאַרשײדענע קאָנפֿעסיעס (רעליגיעס). ,. +. װען 
| אונדזער טעזע זאָל זײַן ריכטיק, אַז דער כּישוף- 


בּילבּול איז אן אי'ע דערשײנונג", מתּתיהו 
-מיזיש, יובּל וווא, 271, 
אינטערקלאַסאַָװע -- אַדי. סאָו. װאָס איז 


צװישן געזעלשאַפּטלעכע קלאַסן. אי בּאַציאונ- 

גען. - 

אינטערראָג|ירן -- טרו. 2?איי 22ל. ‏ גע- 
ניצט אין ייִדיש פֿון שפּאַניש-רעדנדיקע לענדער. 
אױספֿרעגן. אױספֿאָרשן. ;אַז מע װעט אים װי 
געהעריק אי װעט ער זיך מוֹדה זײַן", רייד 
(בּיא). -אַטאָר. ירונג, 

אינטעררעגנום -- דער, יס אינטערװאַל 
צװישן סוף רעגירן פֿון איין מאַנאַרך און אָנ" 
הייבּ רעגירן פֿון א צוייטן. ,װעגן ייִד װערט 
... דערמאָנט אין פֿאַרבּינדונג מיטן בּונט פון 
פֿאָלק ... בּעת דעם קורצן א'", זק איבּזה 
שד שו. ענאָך דער געוויינלעכער מהומה פֿון א' 
אָדער צװישן"מַלכות", ימ איבּז, שד ווע, 


אינטערשטאָטיש -- אַדי. 
איער פֿאַרקער. - 


אינטראַ" -- ל. פּרעפֿיקס אין אינטערנאַציאָז 
נאַליזמען מיטן בּ: אינעװײיניק. געוויינלעך מיט 

| אַדיעקטיוון. ינטראָ- -- געוויינלעך מיט 
װערבּאַלע שטאַמען. 


אי'נטראַאורבּא 'ן -- אַדי. = װאָס איז אין אַ 
גרויסער שטאָט, איע אינטערעסן. 


אי'נטראַאַקולאַ'ר -- אדי. װאָס איז אינע- 
װייניק אין אויג. אַן איע אָנצינדונג. 


אי'נטראַבּראָנכיאַ'ל -- אַדי. װאָס האָט 
א שײַכות צום אינעװייניק פֿון די בּראַנכן 
{. . . וועגן דער פאַרשפּרייטונג פֿון דער איני 
פֿעקציע אויפן א'ן װעג", שאָזי שריפֿטן 
װאַרשע 1929, 


אינטראָדוק|ציע -- די, "ס, 2כאיי 722, 
אַרײַנפֿירונג!, 1. װאָרט פֿאָרױס, אַרײַנפֿיר 
צו אַ ליטעראַריש אָדער װיסנשאַפטלעך װערק 
(ניט פונעם מִחבּר גופא). אן אױפֿקלערערישע 
אי. א פֿרײַנדלעכע אי. 2. צוגרייטנדיקער 
אַרײַנפֿיר צו אַ װיסנשאַפטלעכן קורס. א צו 
לאַנגע אי 2. (מזט) קורצע מיקאַלישע 
קאַמפּאַזיציע װאָס איז א צוגרייטונג צו א סימ" 
פֿאָניע, סאָנאַטע אע. אויך: אינסטרומענטאַלער 
אַרײַנפֿיר צו אַן אַקט פֿון אַן אָפּערע אָדער 
אָפּערעטע. ‏ 4. דאָס פֿאָרשטעלן פֿאַרן עוֹלם 
אַ װיכטיקן גאַסט װאָס בּאַטײליקט זיך אין אַן 
אונטערנעמונג, 
-טאַר,. -טאָריש -- אַדי. װאָס איז כאַ" 
ראַקטעריסטיש פֿאַר אַן אינטראָדוקציע. א'ע 
מליצה. =ֿיוו -- אַדי. װאָס דינט װי אַן 
אינטראָדוקציע. איע בּאַמערקונגען. 


צװישנשטאָטיש, 


אינטראַנזיטיו -- אַדי. 


אינטראַנזיטיוו 


אינטראָדאָקשן -- די, 'ס. אַמ. זזװ 
אינטראָדוקציע און בּכלל דאָס פֿאַרשטעלן א 
פרעמדן מיט זײַן נאָמען (און טיטל,. איב- 
טראָדיו'סן -- טרו. 

אינטראָדוצירן -- טרו. מאַכן אַן איני 
טראָדוקציע. אי אַ נײַעם קורס. אי דעם לעקטאָר, 
יונג, דער, 


אינטראַװענעז -- אַדי. װאָס איז אין די 
ווענעס. איע אײַנשפּריצונג. ,די בּעסטע רע 
זולטאַטן גיט די טעגלעכע אײַנשפּריצונג א'", 
יטאָזי שריפֿטן, װאַרשע 1929, 


אינטראָװע'רט -- אַדי 8 סובּ (װנ דז), ?כאיי 
ככל. = װער (װאָס) איז צוגעװענדט אינעװייניק 
צו זיך, אינגאַנצן אַרײַנגעטאָן אין זיך, אין 
אייגענע איבּערלעבּונגען; װאָס האָט ניט די 
טבֿע זיך צו אַנטפּלעקן פֿאַר אַנדערע. היפוך: 
? עקסטראַװערט. ,פֿאַר אזא שׂנאה זײַנען זי 
בּיידע ניט געװען גענוג א'ן, ניט גענוג כּלפּי 
פּנים-מענטשן", גרינ, . .. טאָגבּוך. -ירן -- 
| מאַכן אינטראָװערט. יירט -- פּאַר, אַדי 
- װערן אַן איער הערמיט, 


אינטראַװער|פיע -- די, -ס. אַקט, פּראָ- 
צעס, מצבֿ פֿון זײַן אינטראָװערט. ,העלענקע, 
װי א פּסיכאַָאַנאַליטיקער װאָלט זיך אויסגע- 
דריקט, איז אַ מענטש פון א'ס, אַן אין-זיך-טיפּ", 
ש, שלום אַשׁ. -סיוֹו -- אַדי. װאָס פירט 
| צו אינטראָװערסיע. איער שטויס. 


אינטראַטעריטאָריאַ'ל -- אַדי. װאָס איז 
אין די גרענעצן פֿון אַ טעריטאָריע. איע אונ- 
טערשיידן צװישן פֿאַרשײדענע געגנטן, 


אינטראָיעקציע -- די, 'ס. 2כאיי הכל 
יאַרײַנװאַרפֿונג. 1, דזו. אינטעריעקציע -+ 

;די ערשטע קינדערשע װערטער זענען.. . א" 
. װערטער װאָס דינען אַלס אויסדרוק פֿון געפֿיל", 
-דר' ישׂראל רובין, דער יונגער מענטש און 
זײַן אַנטװיקלונג, בּערלין 1926. 2. (פּסיכאַ- 


לאָגיע) אַקט, פּראָצעס, מצבֿ פון צושרײַבּן אומ" 


בּאַלעבּטע זאכן די פעאיקייט צו פֿילן און 
רעאַגירן.. 9. (פּסיכאָאַנאַליז) דאָס פֿאַרבּינדן 
| זיך און אידענטיפֿיצירן זיך מיט זאַכן אַדער 
פּערזאָנען און דאָס פילן אַז װאָס עס געשעט 
- מיט זיי גיסט זיך צונויף מיטן אייגענעם איך. 
אינטראַמאָלעקלאַ'ר -- אַדי. װאָס איז 
(געשעט) אין אַ מאָלעקול. איע עלעקטרעי - 
אי'נטראַנאַזאַ'ל -- אַזי. װאָס איז אינע- 
װייניק אין דער נאָז. אַן איע אינפֿעקציע. 
אי'נטראַנוקלעא'ר -- אדי. 
דעם נוקלעאוס פון א 
דערשייַנונגען. 


װאָס איז אין 
צעלטל (קעמערל). איץ 


2כאיי 22ל. עיט. 
איבּערטראָגעודיקי. (גראַמ, װעגן װערבּ) װאָס 
בּאַצײיכנט אַן אַקציע פון אַ נײטראַלן כאַראַק- 

| טער, װאָס איר וירקונג איז ניט חל אויף קיין 
אַנדער אָבּיעקט. דער א'ער װערבּ האָט ניט 
נאָך זיך קיין דירעקטן אָבּיעקט. פֿון אין װערבּ 
קען ניט זײַן קיין פֿולע פּאַסיװוע קאַנסטרוקציע, 
וואו פֿון דעם דירעקטן אָבּיעקט װערט דער 





אינטראָניזירן 


סובּיעקט. דוגמאָות: גיין, ליגן, שלאָפֿן אע. 
לאַכן, שטאַרבּן, עקסיסטירן אאַ. 
אינטראַניזירן -- טרו. ‏ זיר, אינטראָניזירט, 
מיט א פֿײַערלעכן צערעמאָניאַל בּאַזעצן אויף 
אַ טראָן. אי דעם יונגן פּרינץ. ינב -- ,אָנ 
- געשריבּן לכּבֿוד דער אי פונעם קיניג", מװ 
איבּז, פרויד, פסיכאָאַנאַליז, 
אינטראָספּעק|ציע -- די, "ס, 2כאיי 722. 
אַרײַנקוק אינעװייניקי. (פֿאָרשונג אויפן סמך 
פון) אַליין"אָבּסערװירונג; נאָכטראַכטונג װעגן 
אייגענע איבּערלעבּונגען,. װעגן אָנגעזאַמלטער 
. לעבּנס-פּראַקטיק און אַלײיךאָפּשאַצונג. ‏ אינ- 
טראָספּע'קט -- דער. װער עס איז תּמיך 
גענייגט צן אינטראָספּעקציע. ‏ -מֿיוו -- 
אַדי. איער מעטאָד אין פּסיכאָלאָגיע. א'ע לידער. 
-טיוויזם -- אין פּסיכאָלאָגיע. אויך ריב 
טונג אין מאַלערײַ און פּאָעזיץ, געבּויט אויף 
דער הנחה אַז דער שטאָף פאַר יעדער קינסט" 
לערישער שאַפֿונג דאַרף זײַן די אינעװייניקסטע 
װעלט פֿון דעם קינסטלער (דיכטער). -+ אינ" 
זיכיזם. ,דער אינדיװידואַליזם און דער א' איז 
פאַר די . . . פאָרשטייער פֿון דער מאָדערנער 
קונסט אין אייראָפּע . . . פּונקט אַזאַ אַנאַכראָי 
ניזם װי די . . . שטאָלצע נזירות פֿון דעם עס" 
טעט", שנ, לעזער, דיכטער, קריטיקערו. -טי- 
וויסט, -טירן -- טרו. 
אין טראָק -- אין אויסדרוק: ה ער ן (װי) 
אי ט, האָבּן אי ט' = ניט געהאָרכן, זיך 
אינגאַנצן ניט רעכענען. {טראָק --- שטעטל אין 
ווילנער ג' מיט אַ גרויסער עדה קראַים. סבֿרה 
פֿון א פּאָדאָליער: טראָק --- פֿאַראײדלונג פון 
קראָקן. ,,מרדכי האָט אים געהערט א' ט' 
פלעגט אַראָפּרוקן דעם קאַזיראָק און האָט זיך 
גאָרניט װיסנדיק געמאַכט", אָ. בּודזאָהן, המן 
מיט מרדכיץן, װילנע 1893, 


אינטרו|זער -- דער, -ס. 2איי 22ל. 1. (אָפֿע 
נער אָדער געהיימער) אַרײַנדרינגער. א' אין 
פֿרעמדן בּאַזיץ. בּאַנדעס א'ס. אַן אי אין אַ 
פֿאַראײן. אַן א' אָן א דיפּלאָם װאָס פּראַקטײ 
צירט מעדיצין. 2, זײַטיקע, פֿרעמדע (שעך- 
לעכע) זאַך װאָס דרינגט אַרײַן אין א לעבּעדיקן 
קערפּער אָדער אין א פֿרעמדער מאַסע. דער 
שװערער מעטאַל דער אי אין זאַמדיקן בּאָדן, 
,אויבּ דער פרעמדער קערפּער איז קאָנטיק... 
קען מען זייער פֿאַרזיכטיק פּרוּװן אים בּאַזלי 
טיקן . . . אויף אַזא אופן אַז דער אי זאָל ניט 
קענען אַרײַנקריכן טיפער אין אויער", פֿגעז, 
װילנע 1940, יא 5. זי וו -- אַדי. אַרײַנ- 
דרינגעריש. א'ע חוצפה. א'ע קערפערלעך. 
-זיווקייט. זיע -- אַרײַנדרינגונג. דורכ- 
פירן אַן א'. | 


אינטרינאַ'נט -- דער, ז. װנ יין, -קע, -ט. 
9 אינטריגאַ'ן, קאיי 82ֿר.. װער עס 
פֿירט דורך אַן אינטריגע. װער עס פֿאַרפֿירט 
אַן אינטריגע. װער עס האָט א נטיה צו אין- 
טריגעס. א געפערלעכער א'. א מיאוסער א' 
;דער הויפּט:אי װאָס האָט אָנגעמאַכט די פּאָני 
ראַָמען... איז געװען אַן אַדעסער צײַטונג", 
ספ, יודישער קאַלאָניסט. ,צום היפּטיא' און 


אינטרינ|ירן -- -גיר, אינטריגירט, 


1301 


מלחמה-אונטערצינדער נאַסער, האָט מען צוגעי 
שיקט אַ ספּעציעלע נאָטע", טמז, 1964 24 24, 
אויך: אַקטיאָר װאָס שפּילט געוויינלעך די ראָלע 
פֿון אַן אי. -יש -- איע גענגעלעך. דער איער 
שׂוֹנא. , ס'האָט אַלטע שׂנאה אָפֿט פארטראָגן 
אויך אַהערצו. . . מיט רשעות אינטריגאַנישער", 
לע, אַמעריקע און איך. אינטרינאַנעץרי, 
אוטון -- 
פֿירן אינטריגעס, פאַרפֿירן רכילות, פּליאָטקע- 
ווען. מיט דעם בּ אויך: -עווען. אי אין געהיים 
קעגן דעם מאכט. א' קעגן פאָרזיצער פון 
פֿאַראיין, א' קעגן דער שנור. העצן און אינ' 
טריגעווען. טרו -- פֿאַראינטערעסירן עמעצן, 


| װעקן נײַגער, בּאַגער זיך נעענטער צו בּאַקענען, 


מער צו וויסן װעגן דעם. אַרױסרופֿן א רעאַק- 
ציע (װאָס מע ריכט זיך אויף איר) ,זי אין 
צו דער טיר צוגעלאָפֿן און זיך אומגעקערט: -- 
בּאַהאַלט זיך דאָ הינטער דער טיר... . איך װעל 
זי אייי, אפֿרים קאַגאַנאַװסקי, 'יענע יאָרן. ,זייער 
ציװויליזאַציע איז די צו מיינסט א'דיקע, קאָמ" 
פּליצירטע, אינטעליגענטע און צוגעפּאַסטע צו 
די לעבּנס-שװעריקייטן", גרינ, מענטשן און 
װערטן. יירט -- אַדי. די איע צוקוקערס. 
,מענטשן פֿלעגן פאַרבּײַגיין פֿאַר די דאָזיקע 
הײַזער אָנגעשראָקענע, נײַגעריק און א'", סעג, 
פֿון רוסלאַנד..., װאַרשע 1920. ירונג, 
זירער. דער --,עוקר מן השוֹרש זײַן די... 
בּלוטזויגער . ... אי , . . און מחלל-השמניקעס", 
ייל, מײַן ספֿר הזכרונות, פאת 7, אַדעס 1883, 
-עריי -- טואונג פֿון אינטריגירן, סיסטעם 
אינטריגעסי 


אינטריגע -- די, 'ס. 2כאיי 22ל. פבּייזװויליקע 


כּוונהי. 1. אָנשטעל, הינטערגאַנג, טאָפּלשפּיל, 
פֿאַלשקײט, כיטרעקייט --- װי אַ מיטל עפּעס 
צו דערגרייכן אָדער עמעצן (עפּעס) צו שעי 
דיקן. טרײַבּן איס. אַן אי קעגן דער שװעגערין. 
גראָבּן פֿון הינטן אַרום מיט א'ס. קיעדער ליגן 
געמאַכט פֿאַר אַן אמת . . . פֿון פֿרײַנדשאַפֿט ... 
געמאַכט א'ס", ליאַנדאָר, נײַער בֹּש, װילנץ 


1887. ;,װײַל איר ליבּט צו פיל געלט, דערום 


האָט איר גאָרניט איבּערגערעכנט פֿילײַכט איזן 
עס נאָר א'ס", י בּודזאָהן, אַגיטראײַע װטבּיל 
חלעבּין, װילנע 1892. ,האָט ער געליטן פון 
שיקאַנעס, איס און פֿון אונטערגעשטעלטע פיס- 
לעך", נ. סװערדלין, טמז, 1964 9, מיט דעם 
בּו 8 23 אויך פֿקפֿ און פעיאַ אינטריזשקע 
-- רוסיצ. 

2, (פֿאַר)האַנדלונג מיטן צוועק אָפּצונאַרן, צו 
פֿאַרפֿירן. אַקציע כּדי צו דערגרייכן אַ ציל מיט 
אומערלעכע מיטלען. פּאָליטישע א' צװישנ- 
פּאַרטייאישע א'ס. אַן א' קעגן דעם ייִדישן מיי 
ניסטער. ;האָבּן שוין פֿאַרשטאַנען װי אַזױ די 
זאך צו פירן . . . דורך טויזנטער א'ס און אונ" 
טערשיסעלעך", ייל, דאָס פוילישע יונגעל, אַדעס 
5 {,און דערמיט צוגלײַך טאַקע -- פֿײַנך- 
שאַפֿט, קריג, א'ס, רכילות, בּלבּולים און אונ- 
טערהידעניש מענטשן אַקעגן מענטשן", ממוס, 
ווינטשפ. 

9. פֿאַרשװערונג, קאָמפלאָט, געהיימער אָפּי 
רייד קעגן א יחיד אָדער א גרופּע װאָס האָט 


איניל' -- אינטעריעקציע. על. 


איני יודץ 


די מאַכט. הינטערקוליספּאָליטיק אַרױסצורופן 


אַ צוזאַמענשטױס צװישן גרופּעס אָדער מלוכות. 


צערודערן א גאַנצע שטאָט (א גאַנץ לאַנד) מיט 


! אַן אי. אינטערנאַציאַנאלע אי. ה ויא" עני 


קאַלײַ ראָמאַנאָו . .. . האָט אפֿשר דאַן דערפילט 
וי נישטיק עס איז די קרוין, מיטן טראָן, מיט 
אַלע הויף-א'ס", סעג, רוסלאַנד..., װאַרשע 
0, ,מער פון אַלץ איז זי אויסגעקאָכט אין 
דער פּאָליטיק פֿון לאַנד, אין א'ס, הינטער- 
קוליסן-מאַכינאַציעס", ייז, . . . קאַרנאָװסקי 

4. געהיימע ליבּע. ליבּע-שפּיל. פֿאַרפֿירן אַן 
אי. די ליבּעיאיס פונעם לערער אין שטעטל. 
;און בּאַלד פון אָנפֿאַנגס אָן געזעסן אין פענצ- 
טער כּדי מיך צו קענען פֿאַרפּלאָנטערן אין 
אירע א'ס", װײַס |, 'איינער א מענטש'. 

9. סיפּור-המעשׂה װאָס איז שטאַרק פֿאַר- 
וװויקלט. פּלאָנטער פֿון האנדלונגען אין א ראָמאן, 
דראַמע, קאָמעדיע אא. די א'ס אין דער קלא- 
סישער שפּאַנישער קאַמעדיע. די א'ס אין גאָלך- 
פֿאַדענס 'די בּיידע קוניילעמלסי. קאָמעדיע פֿון 
אי = צאָל צונױפֿטרעפענישן װאָס שאַפֿן קאַי 
מישע סיטואַציעס., | 


אינטש -- דער, ן, יעס. מסת1 :28:. מאָס 


פון לענג. צאָל. א פֿוס האָט 12 איעס. אַן אי איז 
4 צמ. ,יעדער א' אין מיר איז אַ דזשענטעל- 
מאַןײ, אָפּא, אונטערװעלט. 


איני -- {איינין זו. תֹּח. ?כחולין, צו/ב; מועד 


קטן, כ/א אאַ. אַזוי גאָר? ס'איז דאָך ניט 
אַזױ. |אַ בּאַשטענדיקער תּלמודישער אויסדרוק 
װאָס קומט על-פּי-רובֿ פאַר 'והאמר' אָדער 'הא", 
װען ס'איז אַן אָפּפרעג אויף אַן אַרױסזאָג, אַז 
דער אָדער יענער אֲמוֹרא האָט אַזױ געמיינט. 
מע בּרענגט דערבּײַ אַ מימרא פֿון דעם זעלבּיקן 
אַמוֹרא, װאָס דריקט אויס פּונקט דעם היפּוך.ן 
;אי? האָסט נעכטן געזונגען אַן אַנדער לידל". 


אין יד אַרײיַן -- ויאַד} דזוו אין האַנט אַרײַן +, 
איניונקציע -- די, 


יס. סטוטש. 2כאיי 22ל. 
פֿאָרמעלער, געריכטלעכער פֿארבּאָט אָדער אויפ- 
פֿאָדערונג. -+ אינדזשאָנקשן. 


אין יוצא ואין בּא -- (איין יויצע. . .ן זאַץ. 


תֹּח. פכיהושע, ו! 1 קיינער גייט ניט אַרױס 


- און קיינער קומט ניט אַרײַן ווועגן דער שטאָט 
| יריחו װאָס יהושע האָט בּאַלאַגערטן געניצט 


מיטן בּ: אָפּגעשלאָסן, אָן שום פֿאַרקער. ?און 
דאָ שטייען די געװעלבּן אַרום און אַרום ליידיק, 
אי יי ואי בּיי, פרץ, יזיבּן גוטע יאָר'. ,אין די 
שמאָלע שאַטרעלעך וואו װײַבּער פֿלעגן בּאַזאָרגן 
די גאַנצע װעלט -- איז איצט תּשעה-בּאָבֿ, א' יי 


- ואִי בּיי, ח. י. פערל, פֿאַרלאָשענע ליכט אין 


מאַרמאָרעש, תּ"אָ תּשיח. 
| נאַזאַלער אויס- 
רוף אײַנצושטילן דעם עוֹלם בּײַם דאַװענען, װי 
אין מזרח-אייראָפּע נואָי 


איני יודע--אייני יוידייאַן זאַץ. תּח. ככבּרכות, 


ד/א; איכה רבּה, פתיחתא כד. איך װײיס ניט. 
,געוואוין צו דײַן צונג צו זאָגן אי ייי, .בּעסער 
צו זאָגן אי יי איידער צו בּלײַבּן אַ ליגנער", 
,אַ זייגער װאָס שטייט װײַזט ריכטיק די צײַט 
צוויי מאָל אין מעת-לעת, און דער גרעסטער 





אינײַן גיין 


עם-האָרץ ענטפֿערט ריכטיק, װען מע פרעגט 
אים: װאָס איז דער טײַטש אי ייי, פֿװל. ‏ אויך 
סובּ -- דער א"י'. ,ער איז ניט קיין בּאַהאַװן- 
טער, א פולער, אַ פּאָלנער א-יי=, אויך: אין- 
יודע, קאַל װבּ. 
איניין היין -- אַרכ. אויך אנדערע װערבּן 
מיט אינײין = אַרײַן. ,מכריז זײַן בסרבּנות אין 
דעם ב"ה |בּית-המדרשן וואו ער אי גייט", תּקק. 
ייה -- דער, י'ס. אמ. (בּײיסבּאָל) טייל. פֿון 
שפּיל, װען די שפּילערס, לויט דער רי נאָך, 
האָבּן א שאַנס צו קלאַפּן די פּילקע, בּיז עס 
פֿאַלן אַרױס דרײַ פון יעדער מאַנשאַפֿט. א 
| בּייסבּאָלישפּיל בּאשטייט פון נײַן א'ס. 
איגיעצירן -- טרו. -ציר, איניעצירט. ?כאיי 
ככל. /דזו איניעקטירן. אַרײַנשפּריצן אונטער 
דער הויט. אי אין די װענעס א נײַעם פּרעפּאַ 
ראַט. /נה, 
איגיעק ציט -- די, יס, 2כאיי 22ל. אײַנשפּרי 
צונג. 1. דאָס אַרײַנשפּריצן אַ פליסיקע רפוד 
אה אונטער דער הויט, אין די מוסקלען אַדער 
ועגעס. מאַכן אַן אי. בּאַקומען אן א'. 2. די 
ארײַנגעשפריצטע רפֿואה. די נײַע אי קעגן אינ" 
פלוענצ(יע. ‏ -טירן -- טרח. 1. דורכפֿירן 
אַן איניעקציע. אי אַלע שולקינדער קעגן פּאַליאָ. 
2, פֿיג. אײַנקנעלן, אײַנטאָלקעװען מיט עמעצן 
| וועגן אַן אידיי(ע), מיט דער כּוונה עס זאָל טיף 
אַרײַנדרינגען אין אים. ,מיר מוזן . . . אי וייִדישן 
אינהאַלט} אונדזער יוגנט, כּדי עס זאָל זי ניט 
זײַן אַזױ שװער צו זײַן א ייד", א. גאַלאָמבּ, 
נײַע יודישע שול, יאָרבּוך 11, מעקסיקע 1960 
| -טאָר -- 1. אינסטרומענט צו מאַכן אַן אינ- 
יעקציע. 2 אַפּאַראַט אַרײַנצופּאַמפּען װאַסער 
אין אַ דאמפקעסל, לאָקאַמאָטיו אא. 
איניציאַטאַר -- דער, ן (דס) װג יי שע, 
יקע, 'ס. = ערשטער מחדש, אָגהײבּער. -+ דװװ. 
,אי פון דער נײַער שטאָט און דער איבּער 
- פֿלאַנצער פֿון בּאָבּראָװוער חסידות אין אמע- 
ריקע", פֿאַר, 1965 וש29, הדש -- אַדי. איער 
אידייען-צענטער. -ישקייט. 
איניציאַ|טי'וו -- די, -ן. ככאיי 22ל. עלטערע 
9 -מיווע. 1. ערשטער טריט, פּרוּ, 
שטויס צו אַ האַנדלונג, אונטערנעמונג אדגל. 
נעמען (אויף זיך) די א'. די א' אײַנצושטעלן 
אַן ענגערן קאַנטאַקט צװישן די ייִדישע ישובֿים, 
אי צו בּאַקענען ענגליש-רעדנדיקע יידן מיט 
דער ייִדישער ליטעראַטור. א"גוופּע. א"קאָי 
מיטעט. 

/2, אַקציע װאָס דאַרף זײַן אַן אָנהײיבּ פֿאַר 
אָדער קעגן עפּעס. א' צו בּײַטן די פֿאַרװאַל- 
טונג. אי אײַנצושטעלן נײַע מעטאָדן פון ייְדי 
קולטור-אַרבּעט. ,. .. ער זאָל אַרױסטרעטן אין 
פֿראָנט און נע מ ען אויף זיך די א' פון דער 
ילדישער בּאַפֿרײַאונגײ, זשיט או, ניי 1919, ,דער 
צוזאַמענפאָר דריקט אויס זײַן דאַנק דעם 
דזשאַינט פֿאַר דער א' איבּערצוגיין פון דער 
פֿילאַנטראָפּישער שטיצע צו א פּראָדוקטיװוער 
טעטיקייט", די קאָאָפּעראַטיװע בּאַװעגונג, װאר" 
שע 1926, נא 2, 

9, פעאיקייט, וילן אָנצוהײבּן עפּעס, אויך 


- פֿירן, אַרײַננעמען א 


זש. -- חיים זשיטלאָװסקי 


| דער גולם, וילנע 1925, 


איניק -- אַזי. ‏ 2אין. 


102 


צו טאָן אויף אייגענעם בּאַראָט. האָנּן א סך א'. 
א' זיך צו מאַכן פרײַ פֿון אַן אַפּיטרופּו)ס, 
.. ניט דערשטיקנדיק די א' און ניט אַרײַני 
מישנדיק זיך אין דער .. + טעטיקייט", די גאַר- 
בּער שטימע, מאָסקװע 1924, נאן 1. ,דעמאָלט 
האָט די . . . אַפּטײיקעוין גענומען די א' אויף 
זיך: געגאַנגען צום קאָמענדאַנט .. . און פאָר- 
געשטעלט די זאַך װי זי איז", לײבּ ראַשקין, 
די מענטשן פון גאָדלבּאָזשיץ, װאַרשע 1936, 
א'-פֿול -- אַדי. אייפֿיער טוער, 


איניצי|אירן -- טרח. ציאיר, האָט איניצי- 


אירט. 1. שטויסן אָנצוהײבּן אָדער אָנהײבּן 
א טואונג, אַן אקציע. בּכלל מאכן אן אָנהײבּ, 
אַרױסװײַזן איניציאַטיו. א' א נײַע טעטיקייט, 
אי אַ נײַע אָרגאַניזאַציע. ,ס'איז איבּעריק צו 
זאָגן װאָס פֿאַר אַ װיכטיקע פאָלקסזאַך איר 
האָט מיט אײַער אַרבּעט איניציאירט", 9געז, 
ווילנע 1923, פאן 3:2. , די אױספֿאָרשונג װאָס 


יאלַער אינסטיטוט האָט איניציאירט", מװ, יבּל 


שואאא, זי 253. ,דײַטשלאַנד האָט שוין איניצי- 
אירט צוויי וועלט-מלחמות", דאָס פּרײַע װאָרט, 
ב"א 1962, פא 18, | 

2. פֿאָרלײגן, אי די אָפּשטימונג. 8. אַרײַ- 
נײַעם מיטגליד אין אַן אָר- 
גאַניזאַציע לויט אן אײַנגעשטעלטן צערעמאַ 
ניאָל. אי עמעצן אין מאַסאַנען-אָרדן. פאר דעם 
ב איז דער טוער -- -אירער. | 

דאירונג, -אַציע. 


איניציאַ'? -- דער, -ן. |געניצט סירובֿ אין מצ.ן 


1. ערשטער אות פֿון אַ נאַמען. נאָך אין קומען 
פּינטלעך. די אין ש. ד. -- שמעון דובּנאָו. ח, 
2. ראָשיתּיבֿותן 
פֿון אַ לענגערן נאָמען פֿון אַן אינסטיטוציע, 
אָרגאַניזאַציע אע. צישאָ -- צענטראַלע יידישע 


| שול-אָרגאַניזאַצע;{וען דער נאָמען איז בּאַקאַנט, 


זײַנען ציטיר:צייכנס איבּעריק.ן 9. אויסגע- 
צירטער, אויסגעפּוצטער ערשטער אות (אויך 
סתּם גרעסערער) פֿון אַ קאַפּיטל, אַ פּאַראַגראַף 
אע. ,געבּראַכט צו פֿאַרריכטן אַן א' אין אַן 
אַלטערטימלעכן בּוך", איבּז גוסטאַװ מעירינק, 
. ייק -- אַדי. איע 
פֿאַרקירצונגען, 


אין יצריהרע שולט -- (איין ליצער-האָרע 


שוילעטן זאַץ. תֹּח. 22סוטה, ח/א; סנהדרין, 
מה/א. דער יצר'הרע האָט נאָר אַ שליטה 
וצווייטע העלפֿט: אלא בּמה שעיניו רואות (עלאָ 
בּאַמע שעאיינאָו רויאויס) -- אויף דעם װאָס 
די אויגן זעען}, ד"יה דער יצריהרע רופט אַרױס 
אַ כּאגער נאָר צו דעם װאָס מע זעט. ,װאָלטן 
די אויגן ניט געזען, װאָלט דאָס הארץ ניט 
געגלוסט", שו. : 

װאָס איז טיף אין 
האַרצן, האַרציק, אינטים. אױפֿריכטיק. , מיט 
די א'סטע געפֿילן", נש (פון זײַן קאָרעספּאָנ- 
דענץ). ,געבּלען דורך די בּילדער בּאַנג אין 
מײַן איסטן געזאַנג", אֵל וו, אױפֿן אַשי. ,נאָך 
ניטאָ בּײַ אונדז קיין קולטורעלע, קיין איע בּאַ- 
ציאונג צו ליטעראַטור", ימ, נײַס, 1923. ;כּל- 
זמן אָט די גײַסטיקע כּוֹחות צעשטערן ניט זייע- 


= נאָך מוסף. (אין א 


בּמדבּר; כב, 4, 


|מיטן 3: עֶר איז אַ בּאַרימער, אַ 


אין כּלל בּלי יוצא 


רץ איסטע אינסטינקטן", יבּל וווצא, 79. ,דאָ 
קומען מיר נישט נאָך גערעטענישן פֿון דער 
פֿאָלגן! דאָ מיינען מיר עס אופֿריכטיק און א'י, 
בּראָד, פֿאַרשטעלונגען, לאָדזש 1937 -יקייט, 
דלעך -- אַרכ. ,גאר איניקליכן ער גוט יִתבּרך 
באט דען הערן זײַן מיט ואשׂטן אונ' מיט 
וויינן", שמואל-בּוך, סטראַפע 1297, 


אין כּאלוהינו -- |איין קעעלויהיינון זאַץ. 


2כלויט שמות, ח, 6. עיטאָ (נאָך איינער) 


- װי אונדזער גאָטי. די ערשטע װערטער פֿון 


לױבּגעזאַנג װאָס מע זאָגט שבּת און יום-טוב 
טייל שולן אין אַמעריקע 
איז אַ מנהג אַז דער חזן זינגט מיטן גאנצן 
עוֹלֹם אי כּי. רשי אין זײַן סידור איז מסבּיר: 


היות װי שבּת און יום'טוב איז פֿאַראַן אין 


שמוֹנה-עשׂרה בּלויז זיבּן בּרכות אַנשטאָט די 
נײַנצן איז מען משליםן אי כּ'י שטאַמט פון 


- דער צײַט פֿון די גאוֹנים אין בּבֿל, 
אין כּפֿוד אלא תּורה -- {... קאָװעד עלאָ 


טוירען תּח. ?אָבות, ו, ג. כּבֿוד איז נאָר 
די תּוֹרה (דורך, מיט דער הילף, אין זכות 
פֿון דער תּוֹרה), ;,כּבוד קומט נאָר תּלמידי- 


| חכמים װאָס היטן די תּוֹרה װי דער תּנא זאָגט: 


אי כּי' אי תיי, שמו פלאי, ספר האמת והשלום, 


| לעמבּערג 1893, ,א' כּ' ... . אונדזער. כּבֿוד איז 


צו שטיין אונטערן דגל-התּוֹרה", נ. ח. עהרמאַן, 


דער בּעלישם פֿון מיכלשטאַדט, װאַרשע תּרפ"ה. 
אין כּוחו אלא בּפיו -- {... קויכוי עלאָ 


בּייפיוון זאַץ. תח. ?כבּמזבּר רבּה, כ, ד; רשי, 
געוויינלעך געניצט: .. . אלא 
בּפּה. זײַן כּוֹח איז נאָר מיטן מוילי, געניצט 

א מוילהעלד, אַ 
שרלײיַער. ,זײַנע הבֿטחות זײַנען ניט װערט א 


דרײַער, פֿאַרלאָז זיך ניט אויף אים, װײַל א' כּי 


אי בּיי, 


אין"כּל -- {. .. קאָלן סובּ. מצ נבּ. תּח. 2כבּמד' 
: -בּר, יא, 6 


'ניטאָ קיין זאַך', תּי. געניצט מיטן 
3 גרויסער אָרעמאַן, דער װאָס פֿאַרמאָגט גאָר" 
ניט. געבּן אַ היפשע נדבה (מתּנה) דעם א"כּ, 


;געווען איז ער אַמאָל אַ ייד אַ בּעליהבּית. 


איצט איז ער, לא-עלינו, אַן א"בּ. 


אין כּל חדש תחת חהשמש -- {.. קאָל 


כאָדאָש טאַכאַס האַשעמעשן זאַץ. תּח. קכקהלת, 
א, 9. ,ניטאָ קיין {שוםן נײַס אונטער דער 


זון", תּי. ,. .. אַרױסגעכאפּט זיך מיט אַ פּסוק: 
| אי כּי חי תּ' ה'... און אויף דעם פּסוק שטעלן 
זיך אַלע צוריקצלער . . . צוריקשלעפּערײ, פרץ, 


געדאַנקען און אידייען. ;אַ זקן מיט אַ קלוג 
איידל פּנים וואו פֿון יעדן קנייטש האָט אַרוס- 


| געשמייכלט א' כּי,. .*, אָפּאַ, אַלײן. אדער א' 


כּי... איז אויך קיין נײַס ניט", יג; איק, 
6 או 23, 


אין כּלל בַּלי ווצא (מן הכלל)--. קלאל 
! ,.. יויצע (מין האקלא'ל)ן זאַץ. צבּ. 2כלויט 


יבֿמות, ז/א. דאַרטן: דבֿר שהיה בּכלל ויצא מן 


-הכּלל, ‏ ניטאָ קיין כּלל אָן אַן אויסנאַם. גע- 


ניצט מיטן ב: סזײַנען דאָ זאַכן, געשעענישן 


| אויף װעמען די אַלגעמײנע נאָרמע איז ניט הל. 
,אי כּי בּי יי -- פֿאַראַן אמאָל א 


א מענטש, װאָס 





אין כּמוך 


כאָטש ער איז אַלט אין יאָרן האָט ער א יונגן 
| שׂכל", יע, וואונדער- אוצר פון דער איד' שפראַך, 
װאַרשע תר"פּ.. 
אין כּמוך -- {, . . קאָמױכאָן פֿראַזע. ?כשמואל 
בּ, ז, 22; מלכים א. ח, 23; תּהלים, פּו, 8; אויך: 
דער. עיטאָ דײַן גלײַכן (גאָט), 1. אָנהײבּ 
פֿון לױבּגעזאַנג בּײַם אויסנעמען (-+ 293) 
פֿאַרן אַרויסנעמען די ספֿר:תּוֹרה פון אָרון" 
קוֹדש ('אין כּמוֹך בּאלוהים אדוני ואין כּמע" 
שׂיך}, 2, אָנהײבּ פֿון אַ תּפֿילה אין תֹּחנון, 
װאָס מע זאָגט יעדן מאַנטיק און דאַנערשטיק 
אי כּי חנון ורחום ה' אלוהינו'ן. געניצט צו 
בּאַצײיכענען אַ תּקיף, א גרויסהאַלטער. , בֿיסט 
בּײַ3 זיך אַזױ גדולדיק, מיינסט טאַקע אַז אי כּי? 
מע האָט שוין געזען א גױ מיט אַ גוליע". 
גראָבּלעך: עא' כּ' בּעליונים, אבֿל יש כּי בּתּח- 
תּונים", פװל. | 
אין כּמוה! {. . . קאָמוהוּן 'ניטאָ זײַן גליֵיי 
כן. ?אי כּ' --- ניטאָ דער צוייטער װאָס זאָל 
זײַן צו אים גלײַך אין דער יידישער מדינה", 
דוד פלינקער, טמז, 1967 ווו 12, 
אין 93 -- {... קעסעףן פֿראַזע אָדעֶר זאַץ. 
תּח. ?כשמות, כא, 11. אָן געלט. ניטאָ קיין 
געלט. ,אי כּי איז אויס תּקיף", שװו. ,טעכטערל, 
בּײַ מיר איז א' כ', דאַרף בּײַ דיר זײַן אִין 
{= אויסן קאַפּריזן. א' כּ' יענה את הכּל 
-- זאַץ. תֹּח. צבּ. (2כקהלת, י, 19. דאָרטן: 
והכּסף יענה את הכּל -- געלט בּאַװערט אַלץ, 
תּי.ן ,ניטאָ קיין געלט איז דער בּעסטער ענטי 
פֿער (פאַרענטפערט אַלץ)", שװ. 
אי כּי לאָדון זה {לעאָדן (לאָאָדן) זעז, אבֿל יש 
כּסף לאָדון אַחר. זאַץ. תֹּח. ?כקידושין, ג/ב 
וָאַװאָיל יעש . . . אַכערן = דער האָט קיין געלט 
ניט, אָבּער אַן אנדערער האָט יאָ. 2 
אין עס זײַן (װערן) -- (קאַץעסן צגז 
| אוטװ. זײַן, אַרײַנקומען אין צושטאַנד פֿון 
אַ געפֿיל פֿון מילדן צאָרן. זײַן אין כּי אוי פֿן 
חזן און ניט ענטפערן (זאָגן) אָמן. אי כּי זי אויף 
| דער גאַנצער וועלט. ,בּיסט א' כִּי? רײַבּ (אײַן 
דעם תּחת אין א שטיין, װעט דיר דער כּעס 
איבּערגיין", גראָבּ פֿװל. ;כאָטשע דער מאַן אִיז 
אי כּ, װעט ער גיך איכבּערגעבּעטן װערן", 
הנהגות הנשים, יאַס 1843. ,אייבּיק זאָל דער 
יצריטובֿ זי אי כּ'י אויף דעם יצר'הרע און 
זאָל מיט אים מלחמה האַלטן", העתּקת יעבֿץ, 
עין יעקבֿ, װאַרשע תּרמ"ו, בּרכות, ח/ב. ?וו ע ר 
איך דאָך רעכט אי כּ' און הײיבּ אים אָן אויס- 
צולאמרן...", שע, טבֿיה. ,פֿאַרטוליעט בּייז 
דײַן קעפּל װי אַ קינד װאָס װערט א' כּיײ, סעג, 
לירישע לידער, קיעװו 1919. ,--- ווען איך װער 
אי כּי ווייסטו דאָך.. .*, לאַט, די יודי קינד. 
אינכּעסדיק -- אַדי. װאָס איז אין צושטאַנד 
פֿון כּעס. איער שכן. -יקייט, 1 
אינכּעס|ע(ר) -- אַדי, סובּ. ;לאָז זי אָפּ; זי 
איז איצט אן א'ע". ,װען איך זאָג הײַנט אַן 
איער צו מײַן חבֿר... ,ײ, מו, די שװאַרצע פּינ- 
טעלעך. , מיט אַן אין דאַרף מען בּעסער ניט 
 |‏ ריידן". ,. . . איז זי געקומען פון ראַיקאָם א 
פֿאַרװיינטע און אַן א'ע, װײַל מע האָט איר 


108 


- בּיטע אָפּגעזאָגטײ, מ. לעו, פאַרטיזאַנישע װעגנ, 
מאָסקװע 1948, : 

אינכאַאַטיוו -- אַדי. ?זײַטש 222 אָנ 
הײבּעװדיק. , קלוגע ... פֿאָרמולירט אַז די 
צווייטע גרופּע ווערטער מיט -601} האָט אַן 
אי'ן בּאַטײַט! 080216מ1 הייסט אויף לאַטײַן: 
אָנהײבּן אַ טואונג און זי דערנאָך טאָן װײַטער", 
מװ, ייִפֿאַ, 1939, 14, 

אין בעלעם אונטער די טרעפֿ -- פֿװל. 
שפּאַסיקער ענטפֿער אױפֿן כּסדרדיקן פֿרעגן: 
וואו? וואו געפינט מען עס? װאו זאָל איך עס 
זוכן? 

אינלאַ -- דער 6 די, 'ס. אַמ. 608ג|-ם1 :1:=, 
קרובֿ דורך חתונה (שװער, שוויגער, שװאָגער, 
שװעגערין). מײַנע א'ס -- א) װײַבּס (מאַנס) 
משפּחה; בּ) שווער און שוויגער. | 

אין לאיש וואל -- |איין לעאיש גױעלן זאַץ. 

- תֹּח. ?2במדב1, ה, 8, דדער מאַן האָט ניט קיין 
קרובֿי, תּי. געניצט אויך מיטן בּ: קיינער נעמט 
זיך ניט אָן, שטעלט זיך ניט אײַן פֿאַר אים, 
,מע דאַרף אים מקרב זײַן, אַן עלנטער יד 

- נעבּעך, אי לי ג'". געניצט אויך װי אַ טענה, 
וי אַן אָפּפרעג: ,סטײַטש, א' לי גי?". 

אין לאָמפּ -- מיטן װערבּ גיסן. (גוטמ 
טיק און אומאיידל) טרינקען איבּער דער מאָס; 
שיכּורן. ,. . . אי לי --- ער איז מלא", צ. דאָלי 
גאָפּאָלסקי, זײַד, מינסק 1933, 

אין לאַנגן בּאַנק -- + אין דער לאַנגער 
בּאַנק. ,האָט ער געטראַכט דאָס צו לאָון א' לי 
בּי און מיט דער צײַט װעט זי שוין צום שׂכל 
קומען", א. י. סאַפֿיר אױס מינסק, חטאת 

| הקהל . . . וו, ווילנע 1881, | יו 

אינלאַנר -- דאָס. מצ נבּ. גאַנצער שטח װאָס 
איז אין די גרענעצן פֿון היימלאַנד. היפּוך פון 
אױיסלאַנד, -+ 264. גײַס פון אי. ,אונדוער 
הױפּטצװעק איז צו היטן דעם פֿרידן אין א' 
װי אין אויסלאַנדײ, יפֿאָל, 1882 1 21, 

אין לאָקאֿ--ל. 1. (יוריספרודענץ) אַנשטאָט, 
אויפן אָרט פון, בּמקום. ‏ אי לי פּאַרענטיס! --- 
בּמקום איינעם פֿון די עלטערן (וועגן אן אָפּע- 
קון). 2. אױפֿן (זעלבּיקן) פּלאַץ {פאָרמל אין 
טייל לענדער פאַר בּריוו אַדרעסירט אין דער 
שטאָט פֿונעם אָפּשיקערן. - / 

אין לא ראינו ראיה -- |איין לוי ראַאינו 
ראיען זאַץ תּח. ?כזבחים, קג/ב. 'דאָס זאָגן) 
;מיר האָבּן ניט געזען" -- איז ניט קיין ראֵיה' 
ניט געזעןי איז ניט קיין בּאַװײַז, 


אין לדבר פוף -- {... לאַדאָװער סאָףן זאַץ. 
תּח. 922סחים, ט/א. אויך מיט דעם אָנהײבּ: 
ואֹם כּן א' ל' ס'. ידי זאַך האָט ניט קיין 
סוף'. געניצט מיטן בּ: סאיז א מעשׂה אָן אַן 
עק. |בּײַ בּדיקת-יחמץ דאַרף מען ניט איבּער' 
קלערן טאָמער האָט אַ װויזל אַװעקגעשלעפּט חמץ 
פון איין שטובּ (וואו מע האָט נאָך ניט בּוֹדק גע" 
װען) אין אַן אַנדער שטובּ, װאו מע האָט שוין 
יאָ בּוֹדק געווען. װײַל אַניט -- דאַרף מען דאָך 
איבּערקלערן, טאָמער האָט זי פֿאַרשלעפּט פון 
איין הויף אין אן אנדערן. אויבּ אַזױ אין -- 


אין לופֿטן 


א' לי ס'ן ,;ואם כּן אי לי סי -- קענען מיר דאָך 
אַזױ אַװעקפֿײַפֿן מיט די נאָז היפּשע עטלעכע 
. שעה"י, דלוגאַטש, די װעלט מסורה, װאַרשע 
1, /אַז מיר װעלן אָנהײבּן פרעגן קשיות 
! איז,. . אי לי סיי, שע, טבֿיה. ,, . . גרין טענהט 
| ... אַז זשאַרגאָן װעט דערנענטערן ס'קינד צום 
פֿאָטער. אויבּ אַזױ, איז א' ל' ס'! װעט שפּאַ 
ניאָליש דערנענטערן דאָס ספרדישע קינד מיט 
זײַנע עלטערן, ענגליש --- דאָס ענגלישע קינד 
אאַזװ", אָפּאַ, היבּרו. / 
אין להגיד -- {. .. לייהאַגידן פֿראַזע. צבּ. ניט 
אויסצודערציילן; ניט צו בּאַשרײַבּן. גער האָט 
געבּראַכט אַזױ פיל גאָלד און זילבּער, אַז עס 
איז אי ליי, פֿמ |בּײַ אונז יודען, װאַרשע 1923ן, 
אין לו דמים -- {... לוי דאָמימן זאַץ. תּח. 
ככשמות. כב, 1. איז ניטאָ פֿאַר אים קיין 
בּלוט-שולד', תּי. געניצט מיט בּבּ: 1. ער האָט 
ניט קיין געלט װײַל ידמים-תּרתּי משמע'= דמים 
בּאַטײַט צוויי זאַכן: בּלוט, געלטן עאַן אבֿיון 
אין זיבּן פּאָלעס, אי לי דיי. 2. ער האָט פֿאַר- 
| לוירן די בּושה, שעמט זיך מער ניט. ,לאָז אים 
געמאַך, ס'וועט ניט העלפֿן דײַן מוסרן, אי ל' די". 
אין לו חלק ונחלה -- {.. . כיילעק װענאַכלען 
זאַץ. תח. ?כדברים, יב, 12. !ער האָט ניט קיין 
חלק און קיין נחלה,, תּי. געניצט מיטן 3: ער 
- האָט ניט קיין רעכט צו פּרעטענדירן אויף אַ 
טייל (פֿון א ירושה, א שותּפיש געשעפֿט אע). 
;ער איז אויס שותּף און א' ל' ח' ונ' אין 
געשעפֿט". 
אין לו חלק לעולם"הבּא -- {!.. לייאוילאָם 
האַבּאָ (האיבּע)ן זאַץ. תח. 22אָבות, ג; יד. 'ער 
| האָט ניט (האָט אָנגעװאָרן) יענע װעלטי {דאָרטן: 
װער עס פֿאַרשװעכט היליקייטן, װער סאיו 
מנזה חוֹליהמוֹעד, װער סאיז מבייש זײַן חבֿר 
בּפרהסיא, װער עס פאַרלעצט דעם בּונד פון 
אַבֿרהם אָבֿינו און װער עס טײַטשט אס די 
תּוֹרה ניט לויט דער הלכה... 2כסנהדרין, 
צ/א: װער עס זאָגט אַז תּחית המתים איז ניט 
מן התּוֹרה, אָדער די תּוֹרה איז ניט מן השמיםן. 
װעגן אַ צאָל מענטשן: א' להם ח' לי-ה'. 
אין לו לדיין אלא מה שקיניו רואות -- 
... לאַדאיען עלאָ מאַ שעאיינאָוו רויאויסן זאַץ. 
תּח. ?2בּנא בּתרא, קלא/א; סנהדרין, ו/ב, 
'פֿאַרן דיין איז נאָר דאָס װאָס זײַנע אויגן זעעןי 
געניצט מיטן ב: ניט קיין בּר'סמכא, קיין אויי 
טאָריטעט, און ניט קיין פּרעצעדענט דאַרף 
(דאַרפן) בּאַשטימען, נאָר די פֿאַקטן װאָס דער 
ריכטער (דיין) האָט פֿאַר זיך. ,;איך האַלט מיר 
בּײִַם כּלל, אַז אי ל' לי.... דער װאָס משפּט 
וועגן עפּעס דאַרף טראַכטן נאָר װעגן דעם װאָס 
ער האָט פֿאַר זיך", י. עמיאָט, צוק, מײַ-יוני 
6, 
אין לו מוח בּקדקדו -- {... מואַך בּייקאָד- 
קאָדױן זאַץ. תּח. פכיבמות, ט/א. ער האָט 
ניט קיין מאַרך אין זײַן שאַרבּן. ענלעך צו: 
עס פּוסטעװעט בּײַ אים אין בּוידעמשטיבּל. 
אין לופֿטן -- אַדח. 1. דזו אין דער לופֿט 
-6, ,אין איין שיינעם פֿרימאָרגן כאַפּט א 
| שפּאַרבּער אַװעק אירס א קינד און הייבּט זיך 





אין לוקה ומשלם 


דערמיט אויף הויך א' ליי, ממוס, קליאַטשע. 
2. דזו אינדערלופֿטן -+, ,שטיל, דאָס שפּילט 
דער טאַטע, און די קלאַנגען אױסגראַװירט א' 
ליי, סוצ, סיבּיר. 

אין לוקה ומשלם -- (איין לויקע אומעשא- 
לעםן זאַץ. תֹּח. 3322א מציעא, צא/א. ימע 
בּאַשטראָפּט ניט (גלײַכצײַטיק) אי מיט מלקות 
(שמיץ) אי מיט געלט אַלגעמיינער פּרינציפּ 
אַז מע בּאַשטראָפט ניט פאַר דער זעלבּיקער 
עבֿירה, פאַרבּרעך מיט צוויי שטראַפֿן. ענלעך 
צו: ,מיט צוויי ריטער שמײַסט מען ניט". 

אין לו-- שאני -- |.. שײַנען זאַץ. תּח. 
ככפּסחים. קב/ב. אַז ער האָט ניט -- איז 
עפּעס אנדערשי, ד"ה אַז סאיז ניטאָ {מע האָט 
ניט) צו בּאַצאָלן, איז דאָך ניט שייך (בּעטן, 
מאָנען, סטראַשען אע). -+ בּדליכּא שאני. 

אין לו תקנח אלא בּספּין -- {. . טאַקאַנע 
עלאָ בּייסאַקיןן זאַץ. תֹּח. 2כלויט בּבא קמא, 
מה/ב. (דאָרטן: ;אין לו שמירה אלא סבּין" 
-- די איינציקע גוטע שמירה, פֿארהיטונג (פאר 
א שור-המועד ער זאָל ניט טאָן קיין שאָדן, 
איז דאָס מעסער, ד"ה מע דאַרף אים שעכטן)ן 
געניצט מיטן ב: סיוװועט אים גאָרניט העלפן, מע 
מוז אָננעמען דראסטישע מיטלען. אויך שפאַי 
סיק: ?א חזן אי לי תּי אי בּ' -- נאָר אז ער 
האַלט אויך דאָס שחיטה-מעסער אין האַנט... 
דעמאָלט מוז שוין דער חזן זײַן א ירא-שמים", 
יאביעזר בּורשטין, אַמעריקאַנער, 1958 ץע 13, 

אין לי' -- {איין . . } פֿראַזע. תּח. ?כקהלת, יב, 
1 איך האָבּ ניטי, איך פֿאַרמאָג ניט. ,אי 
ל' -- גיי שרײַ חי וקיים": ,אי ל' און רוף מיך 
קנאַקניסלי, פװל. ,אי לי איז פּטור"; ,א' לי 
איז א גוטע (די בּעסטע) טענה"; ,אי לי איז דער 
בּעסטער תּירוץ", שו. ,. . . פר;ער בּאָרגן, לײַען 
צום צאָלן -- אי לי שרײַעןײ, ש. מ. אָסטראָװסקי, 
דער מאַסקעראַדין בּאַל, װאַרשע 1884. ,טענת 

! אי ליי? וועגן אַן אָנזעצער װאָס װיל ניט צאָלן 
די חוֹבות, טענהנדיק ער איז פֿאַראָרעמט גע" 
װאָרן}, תּקק. | 

2. געניצט פֿטמ װי בּכלל א שארף, א קאַטצָי 
-גאַריש ניין-זאָגן, ,אי לי איז געװאָרן די קאַטע- 
גאָרישסטע נעגאַציע", נפ, יופֿאַ, 1938, 3, 

אין לײַבּ -- מיט די װערבּן: זײַן, קריגן, גע- 
ווינען אע. פֿעט אויפן לײַבּ. דיק. ,זיי זײַנען 
אַליין אויך, ניט צו פאַרזינדיקן, א' לי", א. 

| שעכטמאַן, ערבֿ. ,די פֿעטע גענדזעלעך און 
בִּיר . . . האָבּן אים גוט פּאַליובּעט און עֶר האָט 
גענומען געווינען א' לי", בּ. גאָרין, דיא מזי" 
קים..., נ"י 1900. 

אין לך -- |אייינלכאָן אָנהײבּ פֿון א צאָל שפּרו- 
כן, מימרות. בּב: דו האָסט ניט, ס'איז ניטאָ, 
עס טרעפט זיך ניט, 

א) ... אָדם בּלא יסורים -- ואַדאָם בּע- 
לוי..} זאַץ. תֹּח. ?כבראשית רבּה צב, א. 
ניטאָ קיין מענטש אָן יסורים. איטלעכער האָט 
זײַן פּעקל צרות. 

3) . . . אָדם שאין לו שעה -- {שעאיין 
,.. שאָאָן זאַץ. תּח. 2כאָבות, ד, ג. עיטאָ אַ 
מענטש װאָס זאָל ניט האָבּן זײַן (מזלדיקע) 


אין לעבּן אַרײַן -- אַדװ פֿראַזע. 


104 


שעה', ד"ה װאָס כאָטש איין קורצע צײַט אין 
זײַן לעבּן זאָל אים ניט צושפילן דער מזל. 
אויך: עס טרעפֿט זיך פאַר יעדן א שעת-הכּוֹשר, 
א געלעגנהייט אין לעבּן, אַזױ אויך: . .. דבר 
שאין לו שעה, דיה יעדע זאַך, יעדע. סיטו- 


אַציע קען אמאָל צושפּילן. ?א' ל' 1' ++.-- 


אַלץ קומט אַמאָל צו ניץ, אַפילו ניט וויסן אויך", 
י. דניאלי, יודישעס פרײַלאַנד, װין 1910, פאן 3. 

ג) ... כּן-חורין אלא מי שעוסק 
בּמלמוד-תורה -- {... בּענכוירין עלאָ... 
שעאויסעק בּעטאַלמודיטױירען זאַץ. תּח. ?כאָבֿות, 
ו; ב. 'נאָר דער װאָס פאַרנעמט זיך מיט לער' 
נען תּוֹרה איז אַ פֿרײַער מענטשי. וַתּוֹרה דער- 


הייבּט אַ מענטשן און מאַכט אים גײַסטיק פֿרל, 


אַפֿילו װען ער איז פֿיזיש, מאַטעריעל פֿאַר- 
שקלאפט,ן 

ד) ... דבר העומד בּפֿני הרצון -- 
-+ אין דבֿר העומד בּפני הרצון. 

ה) ... דבר שעומד כּפֿני פּיקוח-נפֿש 
-- {... שעאוימעד בּיפֿנײי פיקואך-נעפֿעשן זאַץ. 
תֹּח. 2ככתובות, יט, א. עיטאָ קיין זאַך װאָס 
זאָל אָפּהאַלטן פון ראַטעװען א מענטשנס לע- 
בּן, ד"ה מע מעג צוליבּ דעם עוֹבר זײַן אויף 
אַלע פאַרבּאָטן. {עס רעדט זיך אויך װעגן אי 
גענעם לעבּן. די צווייטע העלפט: אלא עבֿודה- 


- זרה, גילויזעריות ושפֿיכת-דמים.ן 
אין לכה"דודי אַרײיַן -- אַדװ פֿראַזע. דזח 


אין שבּת אַרײַן, אויך: צו שפּעט, נאָך דער 
שׂמחה. ?ער קומט שוין נאַך אלע היומס. ער 
האָט ליבּ אַרײַנפֿאָרן מיט די האַָלאָבּליעס א' 
לדי אַײי, אי. דרוקער, קלעזמער, קיעװו 1940, 


אין לְנו -- |איין לאָנון מיר האָבּן ניט. דזו אין 


לי (-+) בּנוֹגע צו אַ רבּים. אי ל' פּיפּע -- 
שפּאַסיקער אויסרוף, װען מען איז ניט בּכּוֹח 
עפּעס אױסצופֿירן, דזו ניטאָ קיין כּוֹחות, מיט- 
לען, געלט אע. 


אין לנו חלק ונחלה בּישׂראל -- |... לאָנו 


כיילעק װענאַכלע בּעייִסראָעלן זאַץ. תּח. ?קלויט 
דברים, יח, 1: 'לא יהיה ... ח' וי עם ישׂראלי 
ימיר האַבּן ניט קיין חלק און קיין אַרבּ אין 
ישׂראלי. געניצט מיטן בּ: מיר האָבּן ניט (וילן 
ניט האָבּן) קיין שײַכות מיטן כּלל. בּאַצײכנט 
א סיטואַציע וװען אָפּגעפרעמדטע ייִדן זאָגן זיך 
אָפּ צו האָבּן צו טאָן מיט ייִדישע אינטערעסן. 
;האָבּן אַפילו דעם נאָמען 'שבֿריםי ניט געװאָלט. 


| זיי זײַנען 'כּנענים' . .. זיי װילן זיך אָפּרײַסן 


פון ייִדישן פֿאָלק, א' ל' חי וי בּיי, עלטערן 
טריבּונע, מעקסיקע, יאַני 1948. אויך: אין 
לה... אין להם... אין לו... אין 
לי'... אין לכם... . 


אין לספּר -- {... לײיסאַפּערן צבּ. פֿראַזע. תּח. 


גאָרניט איבּערצודערציילן (אויסצורעכענען). /א' 
ל' די וואונדערלעכע זאכן װאָס מע זעט אויף 
דער אויסשטעלונג". ,אין ספֿר זײַנען פֿאַראַן 
חידושים א' ל'". 

אַזױ װי 
עס װאָלט גיין אין לעבּן. ,ס'איז מיר אי לי אי 
וויכטיק זיך צו פאַרשטענדיקן מיט אים". פאַמאָל 
איז ער אי לי אַי נייטיקײ, ממוס, שירה, 


אין(-)לשער -- (איין ליישאַערן. 
און אַדו. 22פֿון דער תּפילה אין קצבה לשנו" 
-תיך!, מוסף ראָש:השנה, יום כּיפּור. (דאָרטן: 


אין לשער 


אין לעבּער אַרײַן -- אדװ פֿראַזע. מיט 


װערבּן: טאָן, אָפּטאָן, אַרײַנקריכן 
אע. מיט בּייזקייט, אויף צו-להכעיס, ארײַנצן- 


; בּרענגען אין כּעס. צו פֿאַרשאַפֿן פֿאַרדראָס, 
װייטיק. ,איין שוועגערין טוט אָפּ דער צווייטער 


א" לִי אי". 


אינלעט -- ד, ז. מג. 10164 :28 וַ=ן. 
שטאַרקע לײַװונט, געניצט פֿאַר אײַנשיט (-=), 


אינלענדיש -- אַזי. װאָס איז פֿון, האָט א 


שײַכות צו דעם אייגענעם לאַנד (וואו מע לעבּט), 
היפּוך: אויסלענדיש. איע פּראָדוקטן. איע אינ- 


סטיטוציעס. ,דיא בּעשׂטי פּירות זוא וואול פון 


אויז לענדישע . . . אַלישׂ דיא בּעשׂטי אין לענ- 


| דישע פּירות", גה, זי 297, ,איטלעכס מאָל װי 


סיקומט מיר אויס צו לייענען. .. אין אַן אץ 
בּלאַט:צײַטונג", יפֿאַ 1938, 1. איע ה לװאָה 
--- װאָס די מלוכה מאַכט בּײַ די אייגענע בּיר- 
גערס. איער ה אַנדל. 


אינלענדער -- דער, מצ װי אצ. װנ יין, -קע, 


יס אײַנוואוינער פֿון דעם לאַנד גופא. היפוך 
פון אויסלענדער. די (אומ)צופֿרידענע איין, 
1, פֿראַזע 


'אין לשער מרכּבות כּבודך'). ניט אָפּצושאצן, 
ניט פאָרצושטעלן זיך. סופּערלאַטיװער אויס- 
דרוק מיט בּבּ: אין אַ זייער גרויסער מאָס, װאָס 
איז אָן א שיעור. אומגעהײַער; װאָס שטײַגט 
איבּער יעדע פֿאָרשטעלונג. קומט געװיינלעך 
פֿאַר אן אדי און נאָך אַ סובּ. א' ל' גוט, 


קלוג, רײַך; א' ל' קליין, שלעכט. עשירות, 


שיינקײיט, גוטסקייט א' ל': רשעות, מיאוס- 
קייט א' לי. א מזגיטובֿ א' לי. סירוב קומט א' 
ל' בּײִַם כאַראַקטעריזידן עפּעס װאָס איז גוט, 


| גרויס אע.ן בּאַשטאַנדטײל פֿון אַ פּרעדיקאַט: 
| ;דאָס בּענקען צו דער נשמה יתירה אי בּײַ 
אונדז געװען אי ליי, פּרץ, פֿאָלקסטי געשיכטן. 


,ס'איז בּײַ מיר אזא היזק װאָס איז גאָר אי ליי, 
שע, 'דער ייִנגסטער פֿון די מלכים'. , זײַן פּנים 
שטראַלט מיט אַ הימלישער פריידיקייט װאָס 


| איז אי לייי, אֵש, תּהילים'יוד. ;די עקספּלואַטאַ 
- ציע פֿון דער א' ל' װאָלװעלער ייִדישער אַר" 


בּעטי, זשיט וש, נײי 1917. , מײַן קיניגרײַך איז 
א' לי, מײַן כּישוף:מאַכט -- אומענדלעך", הר, 
פֿאַרנאַכט. ,,מײַנע יסורים זענען געװען אי לי 


(ניט אָפּצושאַצן)", בּאַש, פֿאָר, 1958 וט 28. ,די 


יודישע פּאָעזיע האָט .. . א שפּאַן געטאָן װײַט- 


| װײַט, אַ קלעטער געטאָן הויך-הויך אי ליי, לע, 


טמז, 1965 26. -דיק -- אַדי. איע שׂמחה, 


| עשירות. 


2. ערשטע העלפֿט פֿון עטלעכע לענגערע 
פֿראַזעס: א) א' ל' ואין להניד וועאייץ 
לײיהאַגיד} -- צבּ. ... און ניט איבּערצודער- 
ציילן (אַרױיסזאָגן), ,. . . געװען אַ שאָנקײיט אי 
לי וא' לי". | 

ב) .. . ואין להעריך {... לאַהאאַריךן -- 
צבּ. 2כלויט תּהלים מ, 6; ויקרא כז, 14; ערכין, 


- ב/א. '.. און ניט אָפּצושאַצן. ,כזאָל אײַך 
| דערציילן װאָס פֿאַר אַ כּלי שלימה דאָס איז, 





אין מאָס. 


אי לי וי ליי, קמ, 1867, :א 36, עתּענוגי עוֹלם 
הבּא אין גןדעדן. . . אי לי וי לייי, סשי װו, 

ג) ... ואין לספּר {... לײיסאַפּערן -- ., 
און ניט איבּערצודערציילן. ,א בּעליצדקה אין 
ער געװוען א' לי וי לייי, פרץ, 'מסירת-נפש' 
,;דאָ איז פֿאַראַן סאַליעס אי לי וי ליי, פרץ, 
'צװישן צוויי בּערג', 


אין מאָס -- אַזװ. פּונקט װיפֿל מע דאַרף, 
וויפל עס איז נייטיק (ניט מער און ניט װייני" 
קער). מאַכן א גאַרניטער אי מי. קאַז מען עסט 
ניט אי מי, מוז מען קראַנק װערן". ;האָט זיך 
געהאָדעװעט אויף בּרויט מיט װאַסער א' מ' 
אָדער ווייניקער", װינטש, דאָס נטע לעבּען, ניי 
יולי 1910, | 

אין מבּטלין תּינוֹקות של בּית רבּן -- 
וַאיין מעװאַטלין טינויקעס שעל בּייס ראבּאַןן 
זאַץ. תּח. 22 שבּת, קיט/ב. !מען איז ניט 
מבטל (מען איז ניט מפסיק, מע שטעלט ניט 

- אָפּ, מע רײַסט ניט איבּער) קינדער װאָס לער- 
נען (תּורה)! וצווייטע העלפט: אַפֿילו לבנין בּית" 
המקדש. --- אַפילו צו בּויען דעם בּית:המקדשן 
ד"ה לערנען תּורה איז בּילכער, | 

אין מביאין ראַיה מן השוטים -- {..מעי 
וויאין ראַיע מין האַשױטיםן זאַץ. תּח. 2כשבּת, 
קד/ב; חולין, מט/ב. ימע בּרענגט ניט קיין 
ראיה (בּאַװײַז) פֿון שוֹטים (נאַראָנים). פֿון 
דעם -- ,א ראיה פון א נאַר איז א חרפּה און 
אַ צער", שװ. ,אי מי ר' מ' ה' -- געניצט {אויך} 
אין דעם זינען, אַז מע דאַרף זיך ניט צוהערן 
צו די רייד פון א נאַרײ, ייִשפּ ווואא, 

אין מנלין אלא לצנועין -- {.... מעגאַלין 
עלאָ ליצנואיןן זאַץ. תֹּח. 2כלויט קידושין 
עא/א: אין מוסרין אלא למי שהוא צנוץ" 
מען אַנטפּלעקט (עס) נאָר צו אײַנגעהאַלטענע, 
אַנפאַרטרױלעכע. געניצט מיטן ב: אַזױנע סוֹ- 
דות זאָגט מען אויס נאָר געקליבּענע, יחידיי 
סגולה. ,אי מ' אי ל' -- פֿאַר אַלעמען טאָר 
מען ניט. .. . אויסדערציילן, נאָר פאַר אזעלכע 
װאָס מע קען זיך פֿאַרלאָזן אויף זיי", י. טשער" 
ניאַק, ייִשפּ שאא, 3. ,דער אטאָם-פּראָבּלעם גע 
הערט צו דער קאַטעגאָריע פֿון ענינים, וועלכע 
מען איז מגלה רק לצנועים", טמז, 1966 װו 18, 

אין מהרחרין אַהוי מעשה בּית"דין -- 
{ . . מעהאַרהאַרן אַכרײי מײַסײ בּעזדןן זאַץ. תּח. 
2כלויט בּבאימציעא, יז/א. -+ אין אַחר מעשה 
בּיתידין כּלום. מע טראַכט ניט נאָך (מע גריבּלט 
זיך ניט אין) נאָך דעם אורטייל (פּסקידין) פֿון 
געריכט (בּית-דין), ד"ה: מע פרעגט ניט אָפּ, 
מע בּאַשטרײַט ניט דעם פּסק פֿון בּית-דין. ?און 
כאָטש אי מי אַי... דאָך לויט אונדזער בּא- 
שיידענער מיינונג, איז דאָס (פּרעמירטע) א 
שװאַך בּוך", פֿאַש. 11966 1, | 

אין מויל אַרייִן -- אַדװ פֿראַזע. 1. מיט 
װערבּן: נע מ ען, געבּן -- צום עסן, צו 
טרינקען. ;נעמט עפּעס אי מי א', איר האָט דאָך 
ניט געגעסן אַ גאַנצן טאָג". *(צעקײַען אוךן) 
(אַרײיַנלייגן אי מ' אי = גוט און קלאָר אויס- 
טײַטשן; מסבּיר זײַן. ,;אַז סע קומט שׂמחת- 
תּוֹרה און שבּת בּראשית ... גיבּן די שול- 


1808 


און חבֿרה-גבּאָים דעם עוֹלם און חבֿרה-לײַט אי 


מי אַ'", י. װיערניקאָװוסקי, שלש-סעודות צײַט, 
בּאַרדיטשעװ 1899. ;אַז גאָט װיל שטראָפֿן אַן 
עם-האָרץ, גיט ער אים א לשוך"קוֹדש װאָרט א' 
מי אַיי, שװ. אויך אין אזא נוסח: ;אַז גאָט וויל 
שטראָפֿן אַ לשוןיקוֹדש װאָרט, גיט ער דאָס אַן 
עם-האָרץ א' מי אַי". ,געבּראָטענע טײַבּעלעך 
פליען (קומען) ניט אי מי אַײ, שחװ. 2. מיטן 
װערבּ: ק ו קן -- בּאַואונדערן: נתפּעל װערן; 
גלייבּן איטלעך װאָרט. ,זיי האָבּן געשלונגען 
זײַנע װערטער, געקוקט אים אי מי אַ". ,די 
חסידים װאָס פאָרן מיט מיטן רבּין ווייסן ניט 
װאָס דאָ טוט זיך; שטייען זיי אַרום דעם רבּין 
און קוקן אים א' מי אַי", א. בּערגמאַן, דאָס 
פוילישע שטעטיל, װארשע 1926. 


אין מוקדם ומאוחר בּתּורֹה -- |איין מוק- 


דאָם אומאוכאָר בּאַטױראָן זאַץ. תּח. 922טחים, 


ו/ב. ניטאָ קיין פרלער און שפּעטער אין דער 


תּוֹרה. (די תּורה היט ניט אָפּ, איז ניט מקפּיד 
אױפֿן כראָנאָלאָגישן סדר פון די פּרשיות: איינע 
פֿון די צוויי און דרײַסיק מידות, װאָס לויט זי 
האָט ר' אליעזר בּר' יוסי הגלילי געדרשנט די 
תּוֹרה.ן ;א' מ' וי בּ' -- ניטאָ אין דער תּורה 
פֿון אמת אַזאַ זאַך װי 'פאַרשפּעטיקט! יאָר- 
הונדערטער טאָרן ניט שפּילן די מינדסטע ראָלע 
בּעת מע דאַרף אױיסגלײַכן אַ מוֹראדיקע עוולה", 
איק, 1966 טו 22. {אין טייל ערטער פלעגט מען 
זיך נוֹהג זײַן: פאַרן אויפרופן צו עליות אָדער 
שׂמחת"-תּוֹרה בּײַ די הקפֿות האָט מען אויסגע- 
רופן: אי מי וי בּי כּדי די גערופֿענע זאָלן זיך 
פילן גלײַך אין חשיבֿות.ן מע לאָזט דורך דאָס 


- לעצטע װאָרט בּתּוֹרה און מע װענדט אָן דעם 


זעלבּיקן פּרינציפּ אַז עס איז ניט װיכטיק צי 
דער ענין קומט פֿריער אָדער שפּעטער. ,מיר 
טרייסטן זיך מיטן כּלל אי מ' וי בּײַם קלײַבּן 


- די אוֹצרות פון אונדזער מאַמע-לשוןײ, ח. שעס- 


קין, ייִשפּ אא, 3. ,בּײַ מיר אין ווינקעלע {פרצעס 


/אַ שטענדיקער אָפּטײל אין א צלטונגן האָט דער 


קאלענדאַר קיין דעה ניט. אי מי וי -- ניט פאַ 
ראַן פריער און שפּעטער", פרץ, געדאַנקען און 
אידייען. ,אין 'היימיש' איז א' מ' ו' -- ניטאָ 
קיין מזרח-װאַנט און הינטערשטע בּענק", דרי ל. 
וואולמאַן, היימיש, שבֿט-אָדר תּשכ"א, 


אין מזפּירין מעשיינסים -- {איין מאַזקירן 


מײַסײ:ניסיםן זאַץ. תּח. ?2ברכות, ס/א: יבֿמות, 
קכא/ב. ימע דערמאַנט ניט, מע רעכנט זיך 
ניט מיט, מע פֿאַררופט זיך ניט אויף נסים' (װי 
אַ בּאַװײַז, א ראיה אין הלכה-ענינים). ,גיי ניט 
אין געװעט! אײַ װאָס דו האָסט אַמאָל געואו- 
גען? אי מי מי ניי. 


אין מול לישׂראל -- {... מאַזל לעייסראַעלן 


זאַץ. תּח. קכשבת, קנו/א. ערשטיקער 3: ניט 
דער גאַנג פון אַ שטערן כּאַשטימט דעם גוֹרל 
פֿון ייִדישן פּאָלק {לויט פאָרשטעלונגען פֿון אנ" 
טיקער אַסטראָלאָגיע האָט יעדער פאָלק געהאט 
זײַן שטערן, זײַן מזל.ן אויך: א) א ייד דאַרף 
ניט גלייבּן (אָדער גלײיבּט ניט) אין אַסטראָלאַי 
גיע: בּ) ישׂראל איז ניט אונטער דער שליטה פֿון 


| מזלות; ג) דער גוֹרל פון מענטשן איז גיט אָפּי 


אינמימן 


| הענגיק פֿון דעם גאַנג פון די שטערן בּעת זײַן 
| געבּוירן. געניצט מיטן ב: אַ ייִד האָט ניט קיין 


מזל, פּאָפּולער װערטל נאָך אַ דורכפאַל: עזיי 
האָבּן פֿאַרגעסן גאָר אַז די גמרא גופא זאָגט א' 
מי לי, נאָר.. . טו, װעט גאָט העלפֿן", ייל. דאָס 
פוילישע יונגעל, אַדעס 1895. ,זיך גענומען צו 
אַן אַנדער געשעפט, אָבּער פאַרפֿאַלן -- אי מי 


! ליי, ,'גאָדיען! אַרײַנגעפאַלן אין יוונישע הענט, 


א' מי לי", 


אין מחשכות האָכּן -- ואין מאַכשאָװעס...ן 


צגז אַקוזװ. מי. קאַל װבּ 
געדענקען. 


האָבּן אין זינען, 


אין מחשבותן -- (אין מאַכשאָװעסזן אַדװ. 


פֿאַרטראַכטערהײט; פֿאַרזונקען, פֿאַרטיפֿט אין 
געדאַנקען. ?אי מ' האָבּ איך זיך פֿאַררעדט, און 
די פורן װעלן דאָך בּאַלד קומען", א. י. סאַפֿיר 
אויס מינסק, חטאת הקהל..., װילנע 1881, 
,מיר האָבּן זיך מיט אײַך פאררעדט. . . און מיר 
זײַנען אי מ' שוין געקומען אין שטאָט אַרײַן", 
די מעשׂה פון פֿיער בּרידער, װאַרשע 1906, 


אין מטריחין את חציפּור יותר מדי -- 


וַאיין מאַטריכן עס האַציבּור יויסער מידײַץ זאַץ. 
תֹּח. קכתּענית, יד/ב. ימען איז ניט מטריח, 
מע בּאַלעסטיקט ניט צו פיל דעם עוֹלםי. ,עס 
איז זייער שװער אַרויפצוצוינגען אויף ייַדן 


נײַע תּעניתים, װײַל א' מ' את ה' י' מ'", 


געניצט אויך: א) װען א חון מאַכט שהיות 
בּײַם דאַװענען: ב3) וען א דרשן רעדט צו לאַנג, 


אינמיטן -- אַדװ. (צִיט זיך תּמיד צו אַ װערבּ.ן 


1 בּשעתן (אין דער צײַט פֿון) טאָן עפּעס. , מע 
דאַרף ניט רעדן א' עסן". ,... װי מע זאָל 
טאָן, װען דער חזן האָט זיך טוֹעה געװען א'", 
חא, ב/ב. ,חלומען איבּערן שטיוול װאָס מע 
האַלט אויף די קני א' איבּערנייען", װײַס, אַ 
שטעטל. ,דער רבּי האָט מיט די ייִנגלעך גע 
האַלטן א' איבּערזאָגן דעם שיעור פון דער 
װאָך", מ. װײַסמאַן, פֿון בּריסק בּיז סעמיאַטיטש. 
,געהאַלטן אי אויסרעכענען אויפֿן אויג...", 
בּערג, בּײַם דניעפּער װ. ;איך בּין איצט א' 
טאַנצן, שפּיל נאָך, שפּיל אַ װײַלײ, מר 1, 

-2, ניט האַבּנדיק פֿאַרענדיקט. ,דער שמועס 


- איז געבּליבּן איי. ,די תּוֹרה פירט אַדורך, נאָר 


מע דאַרף ניט אַראָפּגײן א'י, אין נאָמען פון 
רי ייזל הורװיץ. ,איך װעל דיר אױסבּאָרגן 
מײַן רײַטער, בּלײַבּ ניט שטיין א'י, מאָל, אין 
ירושלים קומען מלאכים'. ,. . . זיך אָפּגעזאָגט 
פון רבּנות און די דין'תּוֹרה . . . איבּערגעלאָזט 
א'", חג, טמז, 1962 ש4, 

9 דזוו אינדערמיט, אינדערמיטן. ,אַז מע 
ליגט א', האָט מען א גאָלדענעם מחותּן (שליטן); 
אַז מע ליגט אין עק -- האָט מען א שעפל 


דרעק", שו. ,אַ לאַנגע האָרבּאַטע נאָז שטעקט 


אי װי א קוימען אין אן אָפּגעבּרענט הויז", 
ממוס, אין אַ שטורם-צײַט. אלבֿנה, װאַסערן, און 
מיר -- א'", א. שומיאַטשער, אין שעהען פֿון 
ליבּשאַפֿט. ,איך א', אויף אַן עשאַפֿאָט", סוצ, 
פעסטונג. 


אינמיטן -- פרעפ |ציט זיך תּמיד צו א סוב 


סטאַנטיוו} ניט אין אָנהײבּ, ניט בּײַם בּרעג (עקי 





אין מיטן 


סוף). 17. קומט פֿאַר דעם בּאַשטימטן אָדער 
אומבּאַשטימטן אַרטיקל. א' דער אַרבּעט, א' אַן 
אַרבּעט. אי א שמועס. ;דער פוילער זאָגט... 
איך װעל אי דער גאַס אומקומען", מס, משלי 
תּקע"ד, כב, 13, ,מײַן קינד, װען דו װעסט 
אויפקומען אי דער נאַכט", איבז בּן סירא, לעמ 
בּערג 1889, ,די פּראָשעניע װעל איך אײַנגעבּן 
א' דער װאָך", פרץ, געדאַנקען און אידייַען 
,געגליכן . . . צו אַ קאַפּיטאַן װאָס זײַן שיף 
| איז אים אונטערגעגאַנגען אי דעם ים", ממוס, 
'דער חילוף. , בּינטלעך 'קולטור' צעטראָג.. . 
א' א רוישיקן, אױגיקן זאַלײ, מאָל, אין לַאַנַד 
פֿון מײַן געבּיין 

2. קומט דירעקט פֿאַרן סובּסטאַנטיו (אָדער 
דעם אדיעקטיוו װאָס ציט זיך צו אים), אָן אַן 


אַרטיקל. אַרױסגײן פֿון שול אי ראָש:השנהדיקן. 


מוסף,. אי יום-טופ זיך נעמען צו אן אַרבּעט. 
,פאַר גרויס אײַלעניש האָב איך זיך אָן אים 
אַנגעשטױסן א' גאָס", ממוס, אין אַ שטורם' 
צײַט. ;אי רויש, אי האַװע", סוצ, פעסטונג. , פון 
הימל פאַלן שטערן אי העלן טאָגײ, מאיר שטי 
קער, טמז, 1964 3 *א' (א) מיטװאַך = 
אויך: סתּם אַזױ, פּלוצעם, אָן שום סיבּה, 
;אַרױסגײן שפּאַצירן א' מ' שבּת:צונאַכטס", 
שע יוסילע סאַלאָװײ. *א' ויאמר {ואיוי'מערן!= 
אומגעריכטערהייט. בּרוֹגז װערן אי וי. אַנטלױפֿן 
אי וי. .אי וי זיך לאָזן גיין אינעם נאָענטן שטע- 
| טל און זוכן א מנין", מאָטע דעכטיאַר, בּױער, 
מינסק 19236, 
אין מיטן -- {אויסגעלייגט בּאַזונדער, װען די 
פרעפ איז אין און מיטן איז פֿלבּאַטײ- 
טיק, בּאַצײכנט טאַקע דעם מיטןן פרעפּ פֿראַזע. 
1. געניצט װי דער קװאַנטיטאַטיו (אָן פֿון 
- נאָכן װאָרט מיטן). ,אי (סאַמע) מ' מאַרק אַ 
װאָגן מיט עוֹפֿות". ?ער האָט אַ פּליך א' מ' 
קאָפּײ. ,וועק מיך אויף אי מי נאַכט, ניט שפּעטער 
וי צװויי אַזײיגער". ,דער דלות טאַנצט אי מ' 
שטובּ", פֿװל. עדי דירה איז בּאַשטאַנען פון 
איין גרויסער שטובּ װאָס איז געװען א' מ' 
איבּערגעצוימט מיט א יפֿוערהאַנגײ, ה. בּערג- 
נער, איק, פּסח תּשכ"ג. ;דאָרטן אין ים, 
| אי מי, װײַט אין װיגנדיקן ים...ײ, סעג, קאַי 
פּריזן. |צװישן אין און מיטן קען מען ארינ- 
שטעלן ס אַ מע, רעכטן.ן ' 
2 מיט פרעפ פֿון נאָכן װאַרט מיטן. 
אי מי פֿון דעם בּרויזנדיקן ים. שטיין אי מי פון 
דעם רעדל ייִדן און גװאַלדעװען. ?עס בּרענט 
. .. דער גרויסער ציטער-לאָמפּ אי מי פון אַ 
יום-טובֿדיקן. . . טיש", הר, הרודעס. ;װײַן) 
פּאַעטיש געמיט שטייט, . . אי מי פֿון יום-טובֿי, 
ש. בּיקל, שרײַבּער פון מײַן דור |. |א' מ' פֿון 
-- שטענדיק אויסגעלייגט בּאַזונדערן. 
אינמיטן דערינען -- אַדװ. זזו אינמיטן, 
אַדװ, אָבּער אַרױסגעהױבּן אז עס איז דאָ אן 
איבּעררײַס; אַז עס געשעט פּלוצלינג, אומגע- 
ריכט (און אַז מען איז אומצופרידן). אי די קומט 
ער אַרײַן (װערט ער ניט). אַרײַנפאַלן אי די װי 
א יװן אין סוכּה. ,אי די קערט זיך איבּער דאָס 
| בּײַדל, די קליאטשע בּלײַבּט נעבּעך ליגן אויף 
אַ זײַט", ממוס, בּישיבֿה של מטה'! ;א' די 


אינמיפטן -- אַדו. 


1806 


אומגשפריכט, װערט אַ מלחמה", פרוג וו. ,האָט 


פּלוצעם . . . אי די אויף אים אַ קוק געטאָן און 


אַ זאָג געגעבּן", נס, .. . מאַשבּער. 

שפּאָטיש און שטאַרק אומצופרידן -- אינ- 
מיצקץ דערינען -- בּײַ אַמד, רי שמעיה גוט- 
יום'טוב בּיטער וֶדֶער אידיאָם איז אַפּנים אױיפֿי 
געקומען אין וילנע, זיך פאַרשפּרײט אין לד, 


| דערנאָך אויך אין אַנדערע ררן. ,װאָס פֿאַלסטן 


אי די אַרײַן אין מײַנע רייד?", רייד (קאָװנע) 
,װאָס עפּעס אי די דאָס ליד פונעם רבּין?ײ, מאַנ, 
נאָענטע געשטאַלטן. ,נא דיר גאָר, א' די נעמט 
אַ ילדישע טאָכטער און צעקינדלט זיך", י. יקיר, 
סאָװ' היימלאַנד, 1967, פת 8, 


אין מיינטטן -- אַדו. / דאָס רובֿ. אין גרעס- 


טער צאָל פאַלן. ,,מיר ייִדן טרעטן אי מי אָפּ 
יענעם דעם װעג", א. מאַמאָראָװסקי, די הגדה 
פֿון דער לינקער זײַט, אַדעס 1908, 


דזוו אומיסטן, -+ 595, 
אוקר. ;אַז דער בּע"ש איז געװאָר געװאָרן 
איז ער אַלײן אי געפאָרן", שבחי בּעש"ט, יאָר? 
.. אָבּער דער װאָס האָט אי פֿאַרזוימט די 
צײַט", לט2, כג/א. ,קוקט זי אי אָן, װי זי אין 
אויך פֿאַרענדערט געװאָרן", י. קיפניס, דער 
ציילונגען, קיעוו 1930. | 


אין מיעוט אַחר מיעוט אלא לרפּות -- 


וְאיין מיאוט אַכאַר. .. עלאָ לײיראַבּױסן זאַץ. 
תֹּח. 3322א קמא, פו/ב; מכּות, ט/ב אאַ. עס 


| קומט ניט אַ פּרט-פֿאַל (אַ פֿאַרמינערונג) נאָך 


אַ פּרט-פאַל סײַדן אויף אױסצובּרייטערן (צו 
פֿאַרמערן, צוצוגעבּן). דאָס איז איינע פֿון די 
מידות (אוֹפֿנים, מעטאָדן) װי אַזױ מע בּרענגט 
אַרױס אַ הלכה אױפֿן סמך פון דעם לשון פֿון 
דער תּוֹרה {דוגמאָות: א) בּײַם בּאַשטימען װער 
עס דאַרף אַנטלױיפן אין איינער פֿון די ערי" 
מקלט װערט אין בּמדבּר, לה, 23 געזאָגט בּלא 
ראות און אין דבֿרים, יט, 4 בּלא לדעת' -- 
דרינגט פון דעם ר' מאיר, אַז אויך א בּלינדער 
װאָס טייט בֹּשוֹנג א מענטשן דאַרף אַנטרונען 
ווערן אין אַן עיר-מקלט; ב) אַז אויך אַ פֿרױ 
איז חייבֿ מיתה פֿאַר שעלטן פאָטער און מוטער 
לערנען די חכמים אַרױס פֿון איש איש, 
ויקרא, כ, 9.ן אָדער װי מע פאַרשטייט א פּסוק 


|דוגמא: װעגן דער גרובּ, ואוהין די בּרידער 


האָבּן אַרײַנגעװאָרפן יוספן, װערט געזאָגט אַז 
זי איז געװען ליידיק און קיין װאַסער איז 
דאָרטן ניט געװען (בּראשית, לו, 24) -- נעמט 
מען אָן, אַז שלאַנגען און עקדישן זײַנען דאָרטן 
יאָ געווען. שבּת, כב/א; חגיגה, ג/א; דעת זקנים 
מבּעלי התּוספֿות.} 

געניצט אין פֿאַרשיידענע סיטואציעס אָן שי 
כותן מיט פּסוקים. , מיר זײַנען א מיעוט, איר 
זײַט אַ מיעוט, לאָמיר זיך פֿאַראײניקן און א' 
מי אי מי א' ל' -- װעלן מיר אפֿשר װערן א 
רובֿ". אויך שפּאַסיק: ,ער װיל א בּאַנקעט, אַן 
אַרטיקל מיט שבֿחים אין דער צײַטונג, אי מי א' 
מי אי ל' -- ער קען זיך גאָרניט אַנזעטיקן מיט 
כּבֿוך". | 


אין מיתה בּלא חטא -- {... מיסע בּעלוי 


כעטן זאַץ. תֹּח. 22שבּת, נה/א. עיטאָ קיין 


אין ממנים פּרנם... 


טוט אָן זינד', ד"ה יעדערער שטארבּט פֿאַר 


זײַנע אייגענע חטאים. |בּאַזירט אויפן פּסוק: 
הנפש החוטאת היא תמות", יחזקאל, יח, 4,} 
;די גאַנצע װעלט, איידער זיי שטאַרבּן מוון 
זי זען דאָס פּנים פֿון אָדם הראשון, צו װײיִזן 
עדות אַז זייער טויט איז פֿאַר זייערע חטאים, 
ניט בּחטא אָדֶם הראשון, אַזױ װי מיר האָבּן 
געלערנט אי מי בּי ח'י, נוצ, זשיטאָמיר תּרכ"ג, 


אין מיתה למהצה -- {... ליימעכצע (ליי- 


מאַכצע)) זאַץ. תּח. ?כמכּות, ה/א. 'עס איז ניטאָ 
(ס'איז ניט שייך) קיין טויט אויף דער העלפֿט. 
מע קען ניט אויסטיילן טױטשטראָף העלפֿט 
אויף העלפֿט; טויט צעטיילט זיך ניט ראַטעס- 
װײַז. געניצט ארויסצוהייבּן אַז טויט פֿאַרען- 
דיקט אַלץ און עס זײַנען ניטאָ קיין חכמות 
קעגן מלאך-המות. .-- איך בּין כּמעט װי גע 
שטאָרבּן! --- שאַ, אי מי ליי. 


אין מלאך (אחד) עוֹשֹׂה שתּי שליי 


הו -- {.. מאַלעך (עכאָד) אויסע שטיי 
שליכעסן זאַץ. תּח. ?כרשי, בּראשית, יח, 2, 
'איין מלאך קען ניט טאָן (טוט ניט) צוויי שליי 
חותןי. געניצט מיטן ב: קיינער קען ניט גלײַם- 
צײַטיק דורכפירן צוויי פֿאַרשידענע פֿונקציעס. 
אויך װי אַ פֿאַרענטפֿערונג למאַי מע האָט עפּעס 
ניט דורכגעפירט, װײַל אױיבּ אַ מלאך קען ניט 
טאָן צװויי זאַכן מיט איין מאָל, קען עס א 
מענטש אַװדאי ניט, 


אין מלים בּלשוני (בּפֿי) -- {... מילים 


בּילשויני (בּעפֿי)ן זאַץ. תּח. 2כלויט תהלים, 
קלט, 4: א' מלה בּי. עיטאָ קיין װערטער 
אויף מײַן צונג (אין מײַן מויל). געניצט אין 
פֿאַרשידענע סיטואַציעס מיטן בּ: כבּין ניט 
בּכּוֹח, ניט אין שטאַנד אויסצודריקן מײַן געפֿיל 
(איבּערן שטאַרקן אײַנדרוק, איבּער אויפרעגונג; 
צער, פֿרײד, שטוינונג אאַזװ)), ,א' מ' ב' צו 
שילדערן די עינוייִם אין די קאָנצענטראַציע: 
לאַגערן". ,אי מי בּי אײַך אָפּמשלען מיט װאָסער 
גבֿורה ייִדן זײַנען געגאנגען על קידושיהשם". 


אין מלכות נוגעת בּחפּרתה -- {... מאַל 


כוס נױגאַאס בּאכאַװערטאָן זאַץ. תּח. 2כשבּת, 
ל/א; בּרכות, מח/ב. הערשאַפֿט רירט ניט אָן 
די צווייטע ואַפילו אויף א האָרעלע. אין 
אױטאָריטעט פֿאַלט ניט אַרײַן אין תּחום פון 
דער צווייטער. א הערשנדיקע גרופע פֿאַרפירט 
ניט קיין שטרײַט מיט א צווייטער. ,די פּריצים 


און די קאטוילישע קירך האָבּן געלעבּט בּשלום 


װײַל אי מ' נ' בּ'. ,װיפֿל שטרײַמלעך עס הייבּן 


| זיך ניס איבּער װאַרשע, און א' מ' נ' בּ' -- 


יעדעס שטרײַמל גייט זיך זײַן װעג", פרץ, גע 
דאַנקען און אידייען. 


אין ממנים פּרנם על הציבּור -- { .. מע- 


מאַנים פּאַרנעס אֵל האַציבּורן זאַץ. תּח. ?כלויט 
בּרכות, נה/א: 'אין מעמידין . . .'. ימע שטעלט 


| ניט אָן אַ פּרנס אויף קהלי |צווייטע העלפט: 


אלא אם כּן נמלכין בּציבּור --- סײַדן מען אין 
זיך מיישב מיט קהלן. ,די הלכה אַז אי מ' פּ'. . , 
בּאַציט זיך אַפֿילו אויף א גדול שבּגדוֹלים", 
הרב י. ד, סאַלאָװײטשיק, דרשה, כּסלו תּשכ"ב, 





אין מסיחין בּסעודה 


- אין מסיחין ב3טעודה -- {. .. מייסיכין בּיסו" 
דען זאַץ. תּח. ככתּענית, ה/ב. אויך: א' משׂי- 
הין בּ'. ימע שמועסט (רעדט) ניט אינמיטן 

- עסן. בּעת מען עסט -- רעדט מען ניט. ,רבּי, 
אי מי בּי.... עס איז א סכּנה, און װי אַזױ 
זאָגט איר מע זאָל רעדן בּײַ דעם עסן דבֿרײ 
תּוֹרה?ײ, סשי |. ,אי מי בּ'י -- כאָטש ער האָט 
שוין גאַרנישט געגעסן", י. ל. בּינשטאָק, בּײַא 
רי שלמה בּערלינער, לװאָװ 1896. ,די אוֹיס- 
לענדישע קאָרעספּאַנדענטן האַבּן דעם פּרעמיער 
ניט פאַרמאַטערט מיט שאלות ותּשובֿות, זאָגן 
דאָך די חז"ל: א' מ' בּי", טמז, 1965 צו19, 
שפּאַסיק: , א' מ' בּ' -- הערט אויף צו דבּרן 
נאָר וועגן אכילה!" (אין בּיאליקס נאָמען), 


אין מפּרבין לנדול -- |. . . מיסאַרװין לייגאָ 
דלן זאַץ. תּח. 3322בא מציעא, פּז/א; פּסחים, 
פּו/ב. 'מע זאָגט ניט אָפּ א חשובֿן מענטשןי 
מע לאָזט זיך ניט לאַנג בּעטן. ,דער בּעל-ידרשה 
בּעט דעם ר' דוד ער זאָל עפּעס זאָגן (תּורה), 
ער װיל אָבּער ניט. דער בּעלידרשער האָט זיך 
געבּייזערט: עס שטייט אי מי ליײי, קח. 

אינמעים -- דער, 'ס. אַמ. 02/6זת1 :2:=. 
װער עס לעבּט אין דעם זעלבּיקן געשלאָסענעם 
אַנשטאַלט, געװויינלעך אין דעם זעלבּיקן צִי- 
מערל (צעל, פּאלאטע). מײַן א' אין טורמע. 
אי אין א היים פֿאַר אַלטץ לײַט (מושבֿ-זקנים), 
אי אין א שפּיטאָל, 

אין מעמאָריאַםֿ -- ל. אין אָנדענק, צום אָנ- 
דענק, לזכּרון. אי מי פֿון פריצײַטיק פֿאַרשטאָר" 
בּענעם קאָלעגע, 

אין מערבין שׂמחה בשמחה -- {... מע- 
אַרװין סימכע בּייסימכען זאַץ. תֹּח. ??מועד 
קטן, ח/ב. 'מע מישט ניט צונויף איין שׂמחה 
מיט אָן אַנדערער'. געניצט מיטן בּ: מע פּראַװעט 
ניט גלײַכצײַטיק צװויי שׂמחות. טײילװײַז ענלעך 
צו: מע טאַנצט ניט אויף צװיי חתונות {מע 
פּראַװעט ניט קיין חתונה חול-המועד, אָבּער מע 
מעג מקדש זײַן אַ פֿרױ. פּורים איז ניט חל 
דער אין מערבֿין . . . מע טאָר ניט שטעלן צויי 
חופּות פֿאַר צװיי בּרידער אָדער צװויי שװעס. 
טער אין איין טאָג (שולחן-ערוך). אום יום-טובֿ 
מעג. מען מאַכן די סעודה פֿון בּרית-מילה און 
פֿון פּדיון"הבּןן. געניצט אין פֿאַרשידענע סי" 
טואַציעס פון װעלטלעכן לעבּן. ?איך קען ניט 
קומען בּײַטאָג צו אײַך און אין אָװנט גיין אין 
טעאַטער, אי מי שׂי בּיי. ,מע קען ניט די זעל- 
בּיקע אונטערנעמונג מאַכן פאַר.. . ראובֿנען 
לכּבֿוד זײַן יובֿל און פֿאַר.... שמעונען צוליבּ 
זײַן נײַ בּוך, אי מי שׂי ב'י, 


אין מפטירין אַחר (ה)פּסח (אַפֿיקומן) 
-- {... מאַפּטירין אַכאַר האַפּעסאך (אַפיקוימען)} 
זאַץ. תֹּח. 922סחים, י, ח. ימע טאָר ניט 
פֿאַרענדיקן דאָס (קרבּן-)פסח-עסן מיט אַ נאָכ" 
שפּײַזי, פּיעט. אַן ענטפֿער אויף דער קשיה פֿון 
חכם אין דער הגדה: ,ואף אתה אמור לו כּהל- 
כות (בּהלכות) הפּסח: א' מ' אַ'י ה' אַ" -- 
לערן מיט אים אַלע דינים פון פּסח בּיז דער 
לעצטער משנה אין מסכתּא פּסחים, װאָס הייבט 
זיך אָן מיט אי מ' אַי פּי אי.ן געניצט אין פֿאָר- 


1807 


שידענע סיטואַציעס (עליפּײרובֿ אָן לעצטן 
װאָרט יאַפיקוֹמן), ,אי מי אַ' פּ' -- נאַך פּסח 

- קען מען זיך ניט בּאַפרײַען פֿון די חוֹבֿות". .א 
ייִד, װעמען דער גבּאי האָט שבּת נאָך פּסח 
מכבּד געווען מיט מפטיר, האָט זיך אָפּגעזאָגט, 
װײַל אי מי אַ' פּ'י -- נאָך פּסח זאָגט מען ניט 
קיין מפטיר": ;א ייִד א גביר האָט געװאָלט 
פּטור װערן פון זײַן אַרעמען קרוב ר' פּסח, 
מאַכט ער צו אים: איצט פֿאַרשטײ איך דעם 
פּשט אין דער משנה: אי מי אַי פי -- מ'קען 

! גאָר פֿון פּסחן ניט פּטור װערן. -- סאיז דאָ 
אן עצה, ר' קרוב: אַפֿיקומן! גיט מיר אַ מאהלע 
און כ'װעל אַװעקפֿאָרןײ, פֿװל. - 

אין מקרא יוצא מידי פּשוטן -- {. . . מיק- 
ראָ יויצע מידיי פּשוטוין זאַץ. תּח. פכיבמות, 
יא/ב; שבּת, סג/א. א פּסוק גייט ניט אַרױס 


פֿון זײַן פּראָסטן פּשטי. מע דאַרף אײַנטײַטשן . 


א שטעל אין חומש לוטן פּשט, ניט פֿאַרקרי"- 
מען זײַן מיין, כאָטש עס קענען זײַן א צאָל 
טײַטשן, דאַרף מען ניט פֿארגעסן דעם פּשוטן 
בּאַטײַט (פֿון פּסוק) אאָנגעזאָגט... דעם 
מלמד ער זאָל נאָר לערנען װי אונדזער הייליקע 
גמרא זאָגט: אי מ' יי מי פייי, קמ, 1866, טא 18, 
,איר האָט זיך גאָר אײַנגערעדט, מע טאָר קיין 
שום זאַך ניט לערנען עליפּי פּשט, נאָר על" פּי 
סוד, כאָטש. אונדזערע חכמים זאָגן בּפֿירוש: 
אין מקרא . . .י, ייל. קמ, 1867, פא 24. ,א' 
מי. .. ויפל מע זאָל ניט 'שלעפּןי דעם פּסוק, 
װעט ער פֿאָרט ניט אַרױסגײן פון זײַן פּשט", 
טמז, 1966 וו 4, | 

אין מקשין בּאַגדה -- {... מאַקשין בּייא- 
גאָדע (בּאָאַגאָדע)ן זאַץ. תּח. ?כמורה נבֿוכים, 
ח"א פתיחתא. !מע פֿרעגט ניט (קיין קשיות) 
אויף דער אגדהי. ענלעך צו: ,אויף א מעשׂה 
פֿרעגט מען ניט קיין קשיא". 

אין מראין לו לאָדם (בּחלום) אלא 
מהרחורי לבּו -- {. .. מאַרין . .. לייאָדאָם 
עלאָ מייהירהוריי ליבּוין זאַץ. תּח. 2כברכות, 
נה/ב. 'מע װײַזט א מענטשן (אין חלום) 
בּלױיז די טראַכטענישן פון זײַן האַרץ', ד"ה 
פון װאָס מע טראַכט (בּאַנערט) בּײַטאָג --- דאָס 
חלומט זיך בּײַנאַכט. ענלעך צו: ע(פֿון) װאָס 
מע רעדט בּײַטאָג דאָס חלומט זיך בּײַנאַכט", 

אין מרחמפין בּדין -- { . . מײיראַכאַמין בּאַדיןן 
זאַץ. תּח. 22כתובות, פּד/א. 'מע דערבּארעמט 
זיך ניט בּײַ אַ דין!. + אין רחמים בּדין. 

אין מרצין לו לאדם בּשעת כּעפו -- 
. . מײיראַצין . . . בּישאַס קאַאַסױן זאַץ. תֹּח. 
ככבּרכות, ז/ב. מע זאָל ניט אײַננעמען א 
מענטשן װען ער איז אין כּעס, ד"ה מע זאָל 
װאַרטן בּיז זײַן צאָרן װעט אַפּלאָון. .כ'זע דו 
בּיסט אויף מיר אש-להבֿה, װעל איך איצט זיך 
ניט פֿאַרענטפֿערן, װײַל א' מ'.. .". 

אין משגיחין כּכּת"קול -- {... מאַשגיכין 


בּייבּאַסקאָלן זאַץ. תּח. ?כבּרכות, נב/א. ימצ ‏ 


רעכנט זיך ניט מיט א בּת-קולי, ד"ה קיין שום 
זײַטיקער אַרײַנמיש (מעג עס אפילו זײַן אַן 
איבּערנאַטירלעכער, א געטלעכער) װערט ניט 
גענומען אין בּאַטראַכט וען דער בּית-דין דאַרף 


אין נבֿון וחכם כּמוך 


- עפּעס בּאַשליסן. געניצט אויך בּײַ אַנדערע סיי 
טואַציעס: עלאָמיר זיך ניט פֿאַרלאָזן אויף סתּם 
קלאַנגען, א' מי בַּייקיי.. 


אין משיבין לאַחר (ה)מעשה -- {... מע- 
שיווין לײאַכאַר מײַסען זאַץ. תּח. 2כראַש השנה, 

- כט/ב. מע פרעגט ניט אָפּ נאָכדעם װי די זאַך 

| איז אָפּגעטאָן געװאָרן, ד"ה װאָס סאיז געשען 
קען מען ניט כאפּן אויף צוריק. אויך: איבּער 
דעם װאָס עס איז שוין געשען איז ניט שייך 
צו פֿירן א װיכּוח. טײלװײַז ענלעך צו: ,אַחר 
המעשׂה -- העלפֿט קיין חרטה ניט", 

אין משנין ממנהג המדינה -- {, . . מיישאַ- 
נין מימינהאג האמ(ע)דינען זאַץ. תּח. פעתוספֿי 
תּא כּתובות. ו. מע בּײַט ניט (מע װײַכט ניט 
אָפּ פון) דעם מנהג פון לאַנד, ד"ה מע דאַרף 
זיך אויפפירן לויטן שטייגער פֿון דער מדינה, 
ענלעך צו: קאויף װאָס פֿאַר אַ װאָגן מע זיצט, 
אזא ניגון זינגט מען", שו. 

אין משנין מצדקה לצדקה -- {. . . מיישאַ 
נין מיצדאַקע ליצדאָקען זאַץ. תֹח. 2כלויט 
ערכין, ו/ב. . 'מע בּײַט ניט איין צדקה אויף 
אן אנדערער', ד"ה געלט געזאמלט װי צדקה 
פאַר איין צװעק טאָר מען ניט ניצן פֿאַר אַן 
אַנדער צוועק. עניצן פֿאַר אַן אַנדער זארן אָן 
זייער אויסדריקלעכער אײיַנװויליקונג הייסט דאָך 
אי. מ' מי לייי, ארז, קמ, 1867, פא 16, 

אין משׂיחין בּטעודה -- -+ אִין מסיחין 
בּסעודה. 

אין משׂיחין כּשׂדה -- {... מייסיכין בּאַסאָי 
דען זאַץ. תּח. {פּאַראָדירט 'אין משׂיחין בּסעודה,, 
תּענית, ה/בן, מע שמועסט ניט אין פֿעלד, 
א רמז מע זאָל זײַן פאָרזיכטיק מיט רייד סײַ 
אונטערוועגס סײַ בּײַם דורכשרײַבּן זיך. ,איך 
מוז.. . אום איינגי גווישׂי פּאַרטיקוליערי אפֿ- 
הערן שמה בּיריד זײַן ואי מי בּיי, יוסף מאַרשן, 
חנוך לנער, פיורדא תּקל"ך. 


אין מתחילין בּבֹּ"ד -- |... מאַסכילן בי 
בּאַדן זאַץ. תֹּח. 2כשולחן ערוך, יורה דעה, ס' 
קעט, סעיף ב. ימע היבּט ניט אָן (מ'זאָל ניט 
אָנהײבּן אַ מלאַכה, געשעפט אָדער אַן אַנדער 

בּאַשעפֿטיקונג) מאַנטיק און מיטװאָך, בּ' און 
ד''. {אויפן סמך פֿון א פאָלקס-גלײבּעניש אַז 
עס איז ניט מזלדיק: מאָנטיק שטייט ניט אין 
דער תּורה 'כּי טובי, מיטװאָך --- איז געמינערט 
געװאָרן די ליכטיקייט.ן ,אי מ' בּב"ד חוץ מן 
התּורה בּלבֿד", חיי אבֿרהם כלפֿון, ליורנו 
תּרי"ז = אויף אָנהײבּן לערנען אָדער בּכלל 
אויף אַ דבֿר שבּקדושה איז ניט חל דאָס פֿירעכץ. 


אין מתפּללין על רוב חטובה -- {... מיס 
פּאַלעלין אֵל ראָװ (רויוו) האַטױװען זאַץ. תּח. 
ככתענית, כג/א. מע טאָר ניט תּפילה טאָן 
(בּאַקלאָגן זיך) אויף צו פֿיל גוטס (װען דאָס 
גוטע װעגט אַריבּער). ;דער טאָג איז דאַך א 
גוטער, װי די ישיבֿהניקעס רופן עס, יא פֿעטער 
טאָגי און א' מ' ע' ר' ה' -- מע טאָר ניט... 
בּאַקלאָגן זיך", ש. סײַמאָן, צװײַגן. | 


אין נפֿון וחכם כּמוך -- {... נאָואון װײיכאַ- 


כאָם קאָמױכאָן זאַץ. תח. ?כבּראשית, מא, 39, 





אין נבֿיא בּעֵירו 


- 'ניטאָ אַ פֿאַרשטענדיקער און קלוגער אַזױ װי 
דו', תִּי. געניצט אי װי א קאָמפּלימענט אי איר, 


אין נביא בּעִירו -- {. . . נאָוי בּעאירוין זאַץ. 
תֹּח. ??ר' שמואל אלגאַזי (16. י"ה), אהבת 
עולם {|משמעות לויט אַן אַראַבּישן מקור בּשייי 
כות מיט מוחמדס אַנטלױפֿן פון מעקא קיין 
מעדינאַ; אפשר אויך אויפן סמך פון ירמיה, יא, 
1. קיינער איז ניט קיין נבֿיא אין זײַן (געי 
בּוירן)שטאָט, ד"יה צװישן אייגענע קריגט מען 
ניט קיין אָנערקענונג. ,די יאַהודים'. . . האָבּן 
איגנאָרירט הערצלען און זײַן ייִדנשטאַט:אידײע. 
ס'האָט זיך בּאַשטעטיקט דער אַלטער כּלל: א' 
ני בּיײ, טמז, 1965 װווט 29, 


איננו --- {איינענון זו. ?כבראשית, לז, 30 אאַ. 
ער איז ניטאָ. געניצט מיטן 3: אַװעק, פאַר" 
שוואונדן, נעלם געװאָרן. אַװעק וא -- קואו 
איז ער? -- װער װייסט? אי און פאַרטיק". 
;הײַנט איז ער דאָ און מאָרגן --- איי. *(והילד) 
אי, דער פויגל איז ניטאָ, ,,גאַנץ ק"ק בּאָלעכאָװ 
קלינגט שוין . . . וָאַזן דער שדכן איז נעלם גע" 
װאָרן, א'", ד. י. זילבּערבּוש, שטרעכאַלעך, ווין 
6, ,און חיימקע איז געװען א'", בּ. גאָרין, 
דיא מזיקים, נ"י 1900, 


אין ניוועץ גיין -- צזוו אוטוו. 8210סק :? == 
7*2ט1מטט. אויך אין אוק. פֿאַרלאָרן גיין אָן שום 
נוצן. ,מע קױפֿט אָן איבּעריקע שפּײַז װאָס גייט 
אי נ'י. ,אַן אױיסבּרענגער, איז אים דאָס געלט 
א' נ' געגאַנגען". ,מײַן ואַקאַציע דאָס יאָר 
גייט מיר א' נ'י, פּבּ. ,אַזא טאַלאַנט --- און ער 
גייט אי נ'!י. ,עס װעט א גראָשן אי נ' ניט גיי, 
פלאי, המדבּר בּצדקה, װאַרשע תּרנ"ב. ,אײַער 
פֿיש און פֿלײיש װעט ניט גיין אין ניוועץ", אמד, 
די יודען אין ליטא, װילנע 1871. ,די צוגע- 
שטעלטע ווארעמקייט גייט לויט אונדזער געזעץ 
ניט א' ניי, א. ש. זאַקס, דאָס לעבּן פֿון פֿלאַנצן, 
זי 66, 


אין נקי -- (איין נאָקין פֿראַזע אָדער זאַץ. 
ככמלכים א, טו, 22 1יטאָ קיין ריינער. גע" 
ניצט מיט בּבּ: א) קיינער איז ניט ריין, קיינער 
איז ניט פֿרײַ. ;אָ, די דײַטשן! אי ני פֿון שולד"; 
ב) קיינער איז (װוערט) ניט אַרױסגענומען פון 
כּלל |שטימט מיטן בּ פֿון פּסוקן קאַלע מוזן 
צאָלן, אי ני". 

אינם -- װלאַנגע ין פּראַ. פד. דזװ אײַער(ע) 
,דאַכט זיך פֿרימעטל? יאָ. און דאָס איז א' 
יינגל?ײ, י. פּערלע ייִדן פֿון אַ גאַנץ יאָר, ,איך 
האָבּ עס . . . געלייענט . . . בּין איך |(דעמאָלטן 
געװוען אין אי יאָרן, אָפּאַ, אַלין ,האָט מען 
שוין געהערט אַז א' אַלטער איז געקומען, 

ש. בּערלינסקי, 'געהאָלפן געװאָרןי. ;ער רופֿט? 
-- איהנס טאַכטערס חתן", בּאַש, פון מײַן טאַי 
טנס בּית דיר-שטובּ, ז' 21} ;איהנס װאַבּ האָט 
איהן געשיקט רופן צום רבֿ", דאָרטן, ז' 43, 
,איך האבּ מײַן שוויגר גיבּעטן, זיא זאָלט אין 
אינשׂ הויז ניט לאזן גין", 'שו"תּ הרמ"א' 
קראָקע 1640 וָהֹש ו, 


אינם -- |קורצע ין פאַרשמעלצונג פֿון אין 6 
דאָס. ,װער דא האט איין שוין װײַבּ מיט 


1308 


מעשׂים טובֿים, דער מאג זיך רײַך הלטן, דען 
ער קומט אינש איבּיג לעבּן", בּראַנט, פּרק ה. 
בּיז אינש צעהנט דור זאָל מן זיך אום זעהן, 
דעם גר זײַנע קרובֿים ניט פֿיל טאן פֿר שמעהן", 
צוכט. ,קומן זי אונז אינשׂ הויז, שפּעהן זי 
אַלישׂ אויז", אַשכּנז. 


אינטאָל|אַציע -- די, "ס. ככאיי 22ל. 1. זוןך 
בּאַשטראַלונג. אי פון דער ערד (דורך דער זון), 
2. (מעדיצין) זונ(ענ)שטאָך, זונשלאַק. ,עס איז 
אַ פאַקט, אַז פּערזאַנען מיט א װײַסן פּנים און 
העלע האָר רעאגירן שוואך אויף איי, טאָז, 1928, 
טא 25. ירן -- טרו. לאָזן אונטער דער 
ווירקונג פון זונשטראַלן,. אי די ניט-צײַטיקע 
פּירות. אי װי אַ היילמיטל, -ירונה, 


אינטאַלװע'נץ -- די, ין, אי  .722‏ אומי 
פֿעאיקײט צו צאָלן חוֹבֿות. ,דער אַלגעמינער 
קריזיס האָט אויך מיך דערפירט צו אי אינ- 
סאָלווע'נט -- אַדי. 


אינסאָ'לטן -- טרו. -סאַילט, אינסאָלטעט. אַמ. 
14 0ס} :2-. בּאַלײידיקן. איבּערפֿאַלן מיט 
ווערטער. ,איך ווייס ניט פֿאַרװאָס עס קומט 
מיר, מע זאָל מיך א'י, רייד (נ"י). אויך: 
אי'נסאָלט -- דער (די). 


אינטאָלע'נט -- אַדי. 2איי 722. = אומפאַר- 
שעמט, פֿאַרריסן, חוצפּהדיק. ראָש מלון מפֿתּח 
פֿאַרטײַטשט יהיר' (חבֿקוק, ב, 5): ,פרעך, 
שטאָלץ, אינסאָלענט" |תּי: ,שטאָלצער מענטש"ץן. 
אינסאָלע'נ'ן -- אומפֿאַרשעמטקײט, חוצפה. 


אינסאַמני|ע -- די. בּא. ??איי  .222‏ כראָז 
נישע שלאָפֿלאָזיקײט. ,אי (שלאָפּלאָזיקײט) און 
אירע היילמיטלען", י. גלען, פֿאָר, 1967 ווו 24, 
דאק -- װער עס לײַדט פון אינסאָמניע. 


אינסגענעראַ'ל -- אדו. ארכ. אַלט (אַלץ) 
מיטאַנאנדער, אין אַלגעמײן. ,דרצו איך אֵלי 
אינש גינראַל גאַנץ פֿרײַנטליך אינוויטירן, װײַל 
איך אײַך יעדן אינש גינראָל ניט װייז צו טיטו- 
לירןי, אחשורוש-שפּילי, אַמשט 1718 וְפֿש װ, 
1, 

אין סדר לישׂראל -- (איין סיידער לעייס- 
ראָעלן זאַץ. תֹּח. צבּ. לויט: אין מזל לישׂראל 
-+. ניטאָ קיין אָרדענונג בּײַ ייִדן, ד"ה עס 
פֿעלט סיסטעם, פּלאַנמעסיקײיט. ואָנװײַז אויף 
אַ כאַראַקטער-שטריך פון ייִדישן פֿאָלק, אַזױ 
װי: עמא פּזיזא, בּנייישׂראל רחמנים, בּיישנים 
וגומלי:חסדים אע.} ,װאָס קען מען זיך ריכטן 
פֿון קהל? ס'יאיז דאָך אי סי ליי, איר. , מע זאָגט 
אי ס' ל', והראיה: איין מאָל אין יאָר מאַכט 
מען א סדר, פֿרעגט מען בּאַלד: מה נשתּנה?", 
פּװל ויע, דאַװענען, װאַרשע תרע"חן 

אינמובּאַרדינאַציע -- די, 'ס. ‏ אומאונטער- 
געװאָרפנקייט (אונטער א געזעץ, מאַכט, העכערן 
אָנגעשטעלטן), אומפֿאָלגעװדיקײט. בּאַשטראָפן 
פֿאַר א', 

אין פוֹר -- {... סאָדן אַדװ פֿראַזע. אַרכ. דזו 
אין געהיים -+, בּסוד. עדא װאָלטן זיא דען 
פּיגר אי ס' אין װעק טון", מבּ, אַמשט, מִעשׂה 
קיז {אַװע ווו 


אין-סוף 


אינטולאַ|טאָר -- דער, ‏ ן (יס). 2?איי 22ל. 
אַמ. זזװ איזאָלאַטאָר, בּבּ 1, 4 (-+ 1040 
גלאָז און גומי װי גוטע אץ -ציע. 


אינטולאַ'ר -- אַדי. קכאיי 722. אויך: א'יש, 
1, װאָס האָט א שײַכות צו (איז כאַראַקטעריס- 
טיש פֿאַר אַן אײַנװאױנער פֿון) אַן אינדזל. 
2. איזאָלירט, אָפּגעזונדערט פֿון אַרום. ,די 
אַמעריקאנער פּאָעזיע . . . איז געװאָרן װינקל- 
דיק, א', רעאַקציאָנער", יג, איק, 1957 או 13, 
2. (מעדיצין) װאָס איז נאָר ערטערװײַז, פֿלעקנ- 
װײַז. -קייט, | 


אינפולטירן -- טרו. -טיר, אינסולטירט. ??איי 


ככל. שפּאַ (קען געניצט װערן אויך אין כּלל- 
שפּראָך) בּאַליידיקן, זידלען, פֿאַרשאַפן אומ" 
כּבֿוד, אי דעם שכן איבּער א קלייניקייט. ;הלינ- 
טיקע צײַטן אי נישט די עלטערן זייערע קינ" 
דער", ריד (בּ"א), 


אינטולי'ן -- דער, בּא. 2כאיי 2כל. ‏ 1. (פֿי- 
זיאָלאָגיע) האָרמאָן פֿון דער גראַטשיצע (פּאַנ" 
קרעאס), אױסגעאַרבּעט פֿון צעװאָרפענע קע- 
מערלעך (אינדזעלעך), מיט דער פונקציע צו 
רעגולירן דאָס פאַרדײַען קאַרבּאָהידראַטן 
2. (מעדיצין) רפֿואה פֿאַר צוקער-קראַנקע (אַן 
אײַנשפּריצונג אָדער טאַבּלעטן), אײַנגעבּן אַ 
פּאָרציע א'. ,װי סאיז בּאַקאַנט איז אין די 
לעצטע יאָרן דערפֿונדן געװאָרן אַ גוט מיטל 


קעגן צוקער-קראַנקײט --- איי, טאָז, 1928, 
מאך 1, 
אינסולירן -- טרו. -ליר, אינסולירט. (פֿיזיק, 


כעמיע) אָפּזונדערן, אָפּטײלן עס זאָל ניט זײַן 
קיין קאַנטאַקט. א' עלעקטרישע דראָטן, זי 
/איבּערציען מיט גומי. -/נ2, 

אין פומא -- ל. אַרכ. 1. בּסך'הכּל. אין דער 

| אונטערשטער שורה. הכּלל. ,אי ס', װיא ער 
(דער רעדנערן. . . בּטראַכט, דער צו הערר זיך 
דא דורך איין טײַטליכן בּגריף צו מאַכן פון 
זײַני װערטר,..", אבן ישׂראל, מעץ 1766, 
2. (אַלע) צוזאַמען. ,בּײַא דעם יעניראַל... 
זאָלין גין מוזין אי סיי, בּאַלעגערניש. 

אין סומכין על אַגדה -- |איין סוימכין אַל 
אַגאָדען זאַץ. תֹּח. לויט אין סומכין על הנס, 
-+ דװװ. מע שטיצט זיך ניט אויף דער 
אַגדתּא, ד"ה מע בּרענגט ניט קיין ראֵיה פון 
א לעגענדע. פרגל: אין מקשין בּאַנדה, 

אין סומכין על הנם -- {. . . אַל האַנעסן זאַץ. 
תח. 2כלויט פסחים, סד/ב: לא סמכינן אניסא. 
ימע פֿאַרלאָזט זיך ניט אויף אַ נסי, געניצט מיטן 
ב: בּײַ אַ סכּנה, בּכלל אין א שװערן מצבֿ דאַרף 
מען טאָן אַלדאָס מעגלעכע, און ניט פֿאַרלײגן 
די הענט און װאַרטן אויף א נס, אויף הילף 
פֿון הימל. ,בּיז איצטער האָבּן מיר געזיגט 
נאָר מיט נסים, ואי ס' על ה'ײ. שפּאַסיק: ,מיט. 
בּיקסן װעט איר מנצח זײַן, אי סי על ה', מע 
דאַרף זאָגן תּהילים": ;אי ס' על ה' -- אַז מע 
פֿאַרלאָזט זיך אויף אַ נס איז אַ בּראָך צו די 
יאָרן". 

אין"פוף -- (איינסאָףן דער. /דאָס) װאָס איז 
אָן אַן ענדי. 2זוהר, רזא דעשׂר ספֿירין, דברים, 





אין-סופֿיק -- 


ואתחנן. 1. (קבּלה) העכסטער אַטריבּוט פֿאַר 
גאָט. און אויך גאָט. דאָס זײַן אומבּאַגרענעצט 
אין צײַט און רוים; דאָס זײַן אַבּסאָלוט אומ" 
אָפּהענגיק; די סיבּה פון אַלע סיבּות װאָס האָט 
שוין ניט קיין שום סיבּה; דאָס װאָרע און אומ" 
ענדלעכע זײַן, װאָס פֿון אים שטראַלט אַרױס 
דער אור-עליון (-+), װאָס איז משפּיע אויף 
די צען ספֿירות, װערט אַנטפּלעקט און האָט 
אַ קיום אין זיי. דער אי-ס' האָט ניט קיין שום 
| פֿאָרעם און געשטאַלט. קען אויך ניט סימבאָי 

. ליזירט װערן דורך קיין שום פאָרעם. ניט קענען 
משׂיג זײַן דעם אייסי. שטרעבּן צו (בּענקען נאָך) 
דעם אייסי. ,די בּחינה פון חכמה װאָס אין דעם 
נפֿש, װאָס אין איר איז דער אור פון א"ס' 
בּרוך הוא", תניא, 96. ,הקבּ"ה װאָס ער הייסט 
אי-סי (כּלוֹמר עס איז קיין סוף צו אים)", נוצ, 
2, ,דער מענטש פֿון דער קבּלה בּענקט נאָך 
דעם א'"ס', נאָך דעם אומענדלעכן ליכטקװאַל 
פון װעלכן עס שלאָגט. . . דאָס װעלטלעכע גע 
שען", זשיט װו, נ"י 1912. קאום אװעקצונעמען 
די גשמיות האָט מען אַראָפּגענומען א לבֿוש נאָך 
אַ לבֿוש בּיז סאיז געבּליבּן אַן אי-סייי, אָפּאַ, 
אין פּוילישע װעלדער. עדער רוים האָט געװאָלט 
זיך פֿאַרלירן אין אי-סי, פֿאַרשװינדן. .. ער האָט 
געשטראָמט צו דער ערשטער נקודה", צייט, 
מטטרון 

2. (פילאָסאָפֿיע) אינפיניטיווקייט (-+), אומ" 
ענדלעכקייט (-+) (לויט פֿאַרשיידענע בּאַנעמען 
אין אַ צאָל פֿילאָסאַפֿישע סיסטעמען). ;די בּיידצ 
בּאַגריפֿן -- פון אי-סי (אומענדלעך) אין מאָס 
און אין צײַט -- זענען אײיבּיקע װאַרהײטן", 
ארז, קמ, 1865, טאז 3, 

9. אומענדלעכער חלל. אייבּיקייט, נצחיות, 
מיסטעריעזע אומבּאַקאַנטקײט. ,דער בּןאָדם 
רײַסט זיך מיטן כּוֹח פון אינטעלעקט און דמיון 
צום אייס'". ,נאָך װאָס גרענעצן? רחבֿות װיל 
ער, צום אייסי בּענקט עריי, פרץ, געדאַנקען און 
אידייען. ,דײַנע פֿיר איילן שפּרײטן זיך פֿן- 
נאַנדער בּיז אי-סיי, הל, נאָך אַלץ ניט כּדאַי 
,... װאַקסט פּלוצעם אויס אויף דער אומזיי 
כערער ערד, װײַל דְווקא דאָ גייט ער אויס נאָכן 
אי"סיי, מ. גראָסיצימערמאַן, גק, פא 48. ;עס 
גיט זיך ניט אונטער דער קערפּער דעם שלאָף, 
איך ליג און טראַכט װעגן שפּרונג אין אי"ס'יי, 
יעקבֿ שטערנבּערג. 

4 געניצט אַדיעקטיװיש. װאָס איז אָן אַ שי 
עור, אָן אַ גרענעץ, אָן א מאָס; אומענדלעך. 
;אַז די תּורה האָט ניט קיין התחלה און קיין 
סוף, אַז זי איז אי'ס'י, פרץ, יוחנן מלמדס 
מעשׂהלעךי. אויך גוזמאדיק: ?און אַ װאַלד גע" 
זען, אַן אייסי-װאַלדײ, פרץ. 
איןפופֿיק -- (אײינסאַפֿיקן אַדי. װאָס איז 
(ווי) אין-סוף, -+. אומענדלעך. ,שטאפּלען 
אויף דעם אי-ס'ץ װעג פֿון פּראָגרעס". ,פון 
אייס'ן בּאַשאַף װעט געװיס ניט גיין לאיבּוך 
דאָס קערנדל ענערגיע װאָס טראָגט דעם נאַָי 
מען מענטש", קאָר ו. ,אייסי, אײיבּיק װי דער 
ים", הר, אין שענסטן טאָג פון האַרבּסט. ,דער 
שאָטן איז אי-ס'ער און רוחניותדיקער װי די 
בּאַשאַפֿונגען אַרום וועלכע עֶר פליסט", ייט, טמז, 


אין סטאַטו קװאָ -- פֿראַזע. ל. 


אינסטאַ'נץ -- די 


109 


9 וו 5. ;ניט צו דיר, אָנצײַטיק א"סיער, 


| קװעלט מײַן זינגענדיק שװײַגןײ, יעקבֿ פֿרידמאַן, 


ליבּשאַפֿט. היקייט -- עאַ װינקל און אַ לי 
ניע מוזן זיך פארענדיקן סוף:סוף, דער קרײַן 


אָבּער איז אײיבּיק מיט אי געפּאָרטײ, הל, לידער 


צום אייבּיקן. 


אינטור|גע'נט -- דער, ז. װנ יין, יס לאוי = 


2כל. //מוֹרד, אויפשטאַנדלער. די אמעריקא- 
נער אין קעגן דער ענגלישער קאַלאַניאַלער 
מאַכט. אַן א'ן בּאַנדע. ;אין קאנדיע אי... 
נאָך. ניט געשטילט די רעװאָלוציע און די אץ 
האַלטן זיך נאָך שטאַרק", קמ, 1866, פאן 39, 
-גירן -- אוטוו. אָרגאַניזירן, מאַכן אַן אױפֿי 
שטאַנד. ראַש מלון מפֹֿתּח פאַרטײַטשט אינ- 
סורגירן' --- ?איריטירן, רייצן, אױפֿהעצן". אי 
קעגן דער מאַכט. ‏ עקציע -- רעװאָלט, 
אױיפשטאַנד, בּונט. עקציאַניסט -- בּאַז 


| טייליקטער אָדער אָנהענגער פֿון אַן אינסורעקי 


צִילי 

אין דעם 
זעלבּיקן (איצטיקן אָדער פֿריערדיקן) צושטאַנך, 
אומפֿאַראַנדערשט; געניצט פֿאַרגרײַזט: אין סטאַי 
טוס קװאָ. ,די סיטואציע אין מיטעלן מזרח 
בּלײַבּט אין סטאַטוס קװאָ". 


אינסטאַלױירן -- טרו. ליר, אינסטאַלירט, 


2כאיי 722. |אין לאַטײַןאַמעריקע --:5/6"= 
17 1. אײַנאָרדענען, אײַנשטעלן, אײַנ" 


- פֿירן. אי גאַז, עלעקטרע, א נײַע קאַנאַליזאַציע- 


סיסטעם. , פּאַװלאָו האָט געאַרבּעט בּײַ.. . גינ" 
סטיקע . .. בּאַדינגונגען. זײַן אינסטיטוט איז 
אַן אמתע מוסטערהאפטע קליניק, וואו עס װערן 
אינסטאַלירט בּיז 400 הינט", פֿגעז, װילנע 
7, צאן 4,. 2, (צפון- און דרום-אַמעריקע) 
אָפֿיציעל אַרײַנפֿירן אין אַן אַמט; דורכפירן די 


צערעמאָניע פֿון איבּערנעמען אַן אַמט. א' די נײַי 


אויסגעוויילטע בּאַאַמטע. אויך מיט זיך. אַמ: 
אינסטאָלן, - 
זאַטאָר -- װער עס אינסטאַלירט. אי פֿון 


קאַנאַליזאַציע. עלעקטראָטעכנישער אי אַ- 


ציע -- פּראָצעס אָדער רעזולטאַט פֿון איני 
סטאַלירן. , בּײַ אַ שלעכט אדורכגעפירטער א' 
קען לײַכט װערן א שׂריפה", פֿגעז, װוילנע 1935, 
טא 2. יירונג -- ,װען מע קלױבּט אויס 
די בּאאַמטע פֿירט מען זיי אַרײַן אין אַמט... 
דורך א פֿײַערלעכער א'", יישפ וא, 3--6, 
דייש(אָ)ן -- אַמ. אינסטאַלירונג, 


אינסטאָלמענט -- דער, יס (ין). אַמ. :22 


04. האַטע. בּיסלעכװײַזע אָפּצאָלונג 
פון חובֿ אין אײַנגעשטעלטע טערמינען. אויס- 
צאָלן אין צען איס. איפּלאַן. 


ין. אין 19. י"ה אויך: 
אינסטאַנציע. אי 22ל. /1. יעדער רעז 
גירונגס-אָרגאַן װאָס איז א טייל פֿון אַ נעץ 
אַרגאַנען פון פאַרשיידענע מדרגות, ספּעצ אויפן 
געריכטלעכן געבּיט. א שטײַעריאינספּעקטאָר 
אין דער העכסטער א', אין פֿינאַנץ-מיניסטעריום. 
פֿאַרשפּילן אין א נידעריקער אי און געװינען 


| אין א העכערער אי ,דעם קאמף האָבּן שלע- 


זישע ייִדן געפירט מיט אַ װאונדערלעכן אויס- 


ייְואָ --- 


נעגאטיװער האַנדלונג). אי א 
| טייל פֿון דער בּאפֿעלקערונג קעגן א 
טייל, , בּכלל איז דאָס געװען די לעצטע פֿאַר- 
שוװוערונג װאָס די נבֿיאים האָבּן אינסטיגירט, 


אינסטיטום -- דער, "ן. קכאיי כל. 


- אינסטימוט 


דויער און דורך אַלע א'ץ", ימ איבּז, שד ושי 


;איבּערקױפֿן. אַזוי פיל אייעס לאָזט זיך אויך 
ניט רעדן, און דאַן די הוֹצאָות", קמ, 1865, פא 
9. 
2. נּכלל אָרגאַניזאַציע אָדער אינסטיטוציע. 
אַ העכערע אי פֿאַר ייִדישער ויסני 
שאַפטלעכער אַרבּעט. , דער אינטערנאַציאָנאַל 
איז גראָד יענע א' צו װעלכער דאָס ייִדישע 
פֿאָלק מעג זיך װענדן אין זײַן קאַמף פֿאַר נאַי 
ציאָנאַלע רעכט", זשיט או, נײי 1919, ,, די מער" 


- הייט װיל פֿאַרװאַנדלען די 'נאַציאָנאַלע פֿאַר- 


זאַמלונג' אין אַ פּוסטער און אומנוציקער א"י 


| ימ, נײַס, 1923, 


אֵרכ. 182 וָדי ענדונג -יאָן צוגעלייגט 
לוט אַנאַלאָגיע}, געלעגנהייט. ,דיזר אין הלט 
פֿון שרײַבּנס אויף ערשטער אינסטאַנסיאָן אן 
צו ראַפּורטירן", מאַרשן, לשון זהבֿ, אַמשט 
תּצ"ד, | | 

4. (הויכע) מדרגה, אױטאָריטעט. ,אויסצן- 
געפֿינען אויף דעם פֿעלד פֿון פילאָסאָפיע אַבּי 
סאָלוט ריכטיקע , . . אמתן פֿון דער לעצטער 
איי, זשיט װוו, ניי 1912, אבּערגסאָנס 'אינטואי* 


| ציע! איז +. . די העכסטע אייע פון סובּיעקטי- 


וויזם", בּן נתן, דאָס נײַע לעבּען נ"י, פעבּי 


אינסטיג|ירן -- טרוו. -גיר, אינסטיגירט, ?אי 


2כל. /מעורר זײַן, אָנרעדן, אויפהעצן (צו א 
מחלוקת. אי איין 
צווייטן 


מעורר געװען", שלמה סײַמאָן, טמז, 1955 ווו 18, 
-אַטאָר. -ירונג. -ירער. 


אינסטיטואירן -- טרוו. איר, אינסטיטואירט, 


2כאיי 772. - שאַפֿן, גרינדן, עטאַבּלירן, אײַני 


שטעלן, אױפֿשטעלן. אי קאַטעדרעס פֿאַר יידישע 


שטודיעס בּײַ די אוניװערסיטעטן. אי אַ געדענק- 


- טאָג פאַרן אױפֿשטאַנד אין װאַרשעװער געטאָ. 


זונג, 

1. לערן" 
אַנשטאַלט (פֿאַר דער אויסבּילדונג אין אַ פאך, 
אין אַ צאָל פֿרײַע פּראָפעסיעס): עלעקטראָיטעכ- 
נישער אי. אגראָנאָמישער א'. פּעדאַגאָגישער א'. 
מוזיקיאי. אי פאַר טויבּישטומע אדגל. אין צוויי- 
טער העלפֿט 19. י"ה -- װילנער און זשיטאָ 
מירער לערער-א'ץן. עייִדישע סטודענטן פון די 


| אוניווערסיטעטן און פאַרשיידענע טעכנישע אץ 
! האָבּן זיך אַ לאָז געטאָן נאָך תּפֿילין און מזוזות 


כּדי צו װײַזן יענעם און זיך אליין דערמאָנען 
אַז מען איז א ייִדי, דרי יעקב טשערני, קול 
יעק1, בּאַרדיטשעװ 1897,. 2. מוסד פֿאר פֿאָר- 
שונגען. ייַדישער װיסנשאַפטלעכער א' -- ייִוואַ. 
אי פֿון פֿראַנקרײַך (שליסט אײַן פינף אַקאַדעמ* 


יעס); ראַקפעלער-אי. פּאַסטער-א! 


דניק -- װער עס לערנט זיך אין אַן איני 
סטיטוט. ספעצ אין רעגירונג-איץ פֿאַר ראַבּינער 


| און לערערס אין 19. י"ה. ,קענען די א'עס 


קיין גרויסן אײַנפֿלוס נישט האָבּן אויף זשיטאָי 
מירער עוֹלם", ייפֿאָל, 1885, פא 28, ישיק 





אינסטיטוציאָנאַ'ל 


-- דז, ספּעצ פון װילנער לערעראינסטיטוט. 
-קע -- תּלמידה פון אַן אינסטיטוט, 
אינסטיטוציאָ|נאַ'ל -- אַדי. 89: -נעל. 
1. װאָס איז שייך צו אָדער פֿון אַן אינסטיי 
טוציע. װאָס איז כאַראַקטעריסטיש פֿאַר אַן אינ- 
סטיטוציע. אינאַלע געטרײַשאַפֿט. 2. װאָס איז 
אָרגאַניזירט אין פֿאָרעם פון אַן אינסטיטוציע. 
...א קלענערן אינטערעס אין אינעלער רע- 
ליגיע צװישן ייִדישע סטודענטן", יִבֹּל |/עאא, 
2. ,עס איז דערפֿאַר גאַרנישט נייטיק צו זײַן 
רעליגיעז אין א דאָגמאַטישן אָדער אינעלן זי" 
נעךי, גרינ. ‏ -קייט. / | 
אינסטיטוציאָנאַליזירן -- טרו. -זיר, אינ- 
סטיטוציאָנאַליזירט. ‏ אײַנשטעלן אין פֿאָרעם 
פֿון אַן אינסטיטוציע, מיט תּקנות, מיט אַ בֹּאַ 
שטימטער פֿירערשאַפּט. א' רעליגיע. ,פֿאַראַן 
אין יעטװעדער מענטשלעכן קיבּוץ לעבּנס-פֿאַר- 
העלטענישן װאָס זײַנען פאַרבּונדן מיט אינ" 
סטיטוציעס און אַנדערע װאָס זײַנען ניט אינ- 
סטיטוציאָנאַליזירטײ, מװ, דער װעג צו אונדזער 
יוגנט. /זנה, 


אינסטיטוציאַנאַליזם -- דער, ען. גד 
טרײַשאַפֿט צו אינסטיטוציעס. שיטה װאָס האַלט 
אַז אין בּאַשטימטע אײַנגעשטעלטע אינסטיטו" 
ציעס שטעקט גרויסע װערטיקייט (הייליקייט), 
זימט, 


אינסטיטוציע -- די, ס. 22איי 22ל. פֿאָר- 
מאַציע', גרינדונג. 1. פֿיר, אײַנפֿיר, נאָרמע, 
טייל פֿון לעבּן-שטייגער װאָס איזן סאַנקציאָ 
נירט (דורך טראַדיציע, דורך דער מאכט) און 
פונקציאָנירט אויף אַן אײַנגעשטעלטן אוֹפן. אי 
פֿון דער פֿאַמיליע. א' פון פּריװאַט:אײגנטום. 
אי פון ירושה-רעכט. אי פֿון געשװאָרענע ריכ- 
טער. 2. לעגאַלער אַמט. די אי פֿון דער פֹּאַ 
ליציי, ,די מלוכה-א'ס װאָס האָבּן אַן אייבּער- 
השגחה אויף די קרעדיט-חבֿרות", בּ. האַלפּערן, 
אַ האַנטבּוך ... פֿון א פֿאַלקסבּאַנק, װילנע 
2, 8. חבֿרה, געזעלשאַפֿט, אָרגאַניזאַציע 
פֿאַר א בּאַשטימטער סאָציאַלער בּאַדערפֿעניש. 
,תּלמוד-תּוֹרה, בּיקור-חוֹלים, לינת-הצדק, הקדש 
-- די כאַראַקטעריסטישע א'ס פון דער אַמאָלי 
קער ייִדישער קהילה". אויך: דער בּנין וואו די 
אי פונקציאָנירט. 


4 זזוו אינסטיטוט. ,א בּאַזונדערער קאָמי 
טעט װאָס אין אים בּאַטײליקן זיך די וויכטיקסטע 
לערן- און פאַרש-א'ס פון דער מדינה", אפֿא, 
טמז, 3011964. 0. װער עס פֿירט דורך 
די פונקציעס פֿון אַן אינסטיטוציע אָדער איז 
אַן אויטאָריטעט אין אַן אינסטיטוציע. ,ער איז 
ניט נאַר א שרײַבּער, ער איז אַן א'". ,געווען 
אין גראָדנע א צײַטונגס-פֿאַרקױפֿער. ער איז גע" 
ווען אַן אי פֿאַר זיך אַלײן, אַ װאַנדערנדיקע 
בּיבּליאָטעק", זש' אַמעריקאַנער, 1958 װוש1, 
שפּאַ: אינסטיטוציאָן. ‏ אַמ: אינסטי- 
טושן, 


אינסטי'נקט -- דער, ץ. 2איי 222 אָנ 
שׂכלדיקער שטויס-כּוֹח, נאטירלעכער אימפּולס, 
ניט:אויסגעלערנטער אָפּרוף אויף א שפּירונג. 


אינסטינקטוע'ל -- אַדי. נעאָל. 


אינסטינקטי'ו -- אַדי. 


110 


אײַנגעבּוירענע,. געירשנטע פעאיקייט (דראַנג, 
נייגונג) צו אומבּכּיװונדיקער, צװעקמעסיקער 
רעאגירונג, האַנדלונג און בּאַנעמען זיך בײַ 
מענטשן און בּעלי-חיים. חיהשער א' פֿאַר' 
שאַרפטע א'ן. דער א' צו דערפֿילן א געפֿאַר, 
;אין דעם ליגט די אייבּערהאנט פון שׂכל, 
וועלכער איז שאַפּנדיקער געדאַנק, קעגנאיבער 
אי וועלכער איז געירשנטער געדאנק", ש. בּלום, 
דער בּוים פון לעבּן נ"י 1931. ,אין דעם אי" 
ניקל האָט זיך פּלוצלונג דערװעקט דער א' פֿון 
זײַנע זיידעס און עלטערזיידעס", נאָמ, 'דאָס 
רבּישע אייניקלי. ,איר װײַבּלעכער א' האָט איר 


| אונטערגעזאָגט אַז איצט קען ער איר צו נוץ 


קומען", בּ. דעמבּלין, צװײ און אַ דריטער. ;די 
הימל-שפּראַך מיט וועלכער כי'פֿלעג מײַן ערך" 
אי בּאַשײַנען", יהואָש, 'זעלבּסטנאַרערלי ,אי 
דער בּאַגריף װערט שוין איצט כּמעט װי ניט 
געניצט אין דער פּסיכאַלאַגיע, אָבּער אין א 
רשימה פֿון טערמינען מוז עס זיך געפֿינען, 
כאָטשבּי פאַר צװעקן פון שרײַבּן געשיכטצ 
אָדער קריטיק פון פּסיכאָלאָגיע", מ. קליגסבּערג, 
יושפּ צו, 1 א"מעסיק. 

װאָס איזן 
ענלעך צו אַן אינסטינקט. דזו אינסטינקטיו. 
;יענע אינטימע ליבּשאַפּט װאָס איז אַזױ גוט 
וי א', כּמוֹ איראַציאָנעלײ, לע. װעלט און װאָרט. 
-קייט, 


װאָס קומט פֿון אן 
אינסטינקט. אימפּולסיוו. װאָס װערט דערפילט 
אָדער געטאָן אָן בּאַטראַכטונג. איע רעאַגירונג, 
איע האַנדלונג. איער זשעסט. ,עס גיסט זיך 
עפּעס א װאַרעמע, א רויטע פֿליסיקײט -- א 
קויל -- איך פֿאַל א' אויף די קני", א. זאַק, 
א פאַרוואונדעטער'. ,, די פאַרשידענע קערפּער 
בּילדן זיך אויס פון איינפאכע... מאַטעריע, 
נאָך די א'ע פעאיקייטן, דורך די.. . געזעצע 
פֿון דער נאַטור", דער װאַהרער ציל פֿון אַנאַרי 
כיזמוס, לאָנדאָן 1901. ,אינעם נאַציאַנאלן 


לעבּן שפּילן די הױיפּטיראָלע די אי'ע זאַכן, 


זשיט א, נ"י 1919 -קייט, 


אינסטרואירן -- טרו. ‏ איר, אינסטרואירט, 


ככאיי 722. אויך: אינפטרוקטירן. אָנװײַזן. 
געבּן דירעקטיוון, אינסטרוקציעס. אי די פאָרי 
שטייערס װי אַזױ צו פירן זיך. בּײַ יוסף 
מאַרשן, חנוך לנער, פֿיורדא תּקל"ד: ,אינשׂטרו- 
אירן". ,װוען זי ודי תּורהן װאָלט אונדז. . . אינ" 
סטרואירט ועגן דעם כּוֹפֿר מיט װעלכן זי אין 
מחייב דעם בּעליהשוֹר", ש. צ. זעצער, ... דיני 
ממונות און דיני נ9שות, נ"י 1924. -נג, 
אינסטרופירט -- אַדי. די איע דעלעגאַציע. 


אינסטרומע'נט -- דער, -ן. ?כאיי 22ל. פֿטמ 


אויך: סטרומע'נט. װאָס בּויט. 1. יעדער 
מין געצײַג, מכשיר װאָס װערט געניצט בּײַ יע" 
דער מין אַרבּעט. א האַק, א שער, א הובּל, אַן 
אַקעראײַזן אאַזװ זײַנען א'ן. , פּאַזשאַרנע קאַ- 
מאַנדע האַבּן זיך א לאָז געטאָן. . . מיט זייערע 
סטרומענטן, דער מיט א קרוק, דער מיט א 
פֿלאָקן, און האָבּן געארבעט", יפֿאָל, 1888, 
מך 1. 


אינסטרומענטאַ'ל-- דער, ין. 


אינסטרומענטאַ'ל 


2, קאָמפּליצירט געצײיג, מעכאַניזֹם. שקיין 
אין דאַרף איך ניט -- אַ האַק, א זעג, אַ האַמער 
; .. און אויך די טיר פון קאַמער", ש. פֿרוג, 
ימײַן סוכּהי. 0. מעדיצינישער מכשיר, ספּעצ 
פֿאַר אַן אָפּעראַציע. כירורגישע א'ן. ,זי נעמט 
אַרױס בּײַ דער קימפּעטאָרין די קינד... ניט 
ח"ו מיט סטרומענטן . . . נאָר מיט זיסע רייד", 
מ. א. שאַצקעס, יבּילדער פֿון דער ליטע', יופֿאָל, 
2, פאן 1, ;נישט איבּערקליידנדיק זיך... 


האָבּ איך שנעל געכאַפּט דעם טשעמאָדאַן מיט 


די אין און שנעל צוגעפאָרן אױפֿן אָרטײ, א. ז., 
אַ װידױ פֿון אַן אַקושערקע, װאַרשע 1909, 

4. מכשיר צו מעסטן, װעגן. מכשיר צום 
פאָרשן. אַפּאַראַט. אין פֿאַר א כעמישן אַנאַליז, 
אין צו פֿאָרשן די בּאַשטאַנדטײלן פֿון אַטאָם. 
אַסטראָנאָמישע א'ן. 

9. כּלי, כּלייזמר אַרױסצובּרענגען מוזיקאַ- 
לישע קלאַנגען. סטרונע-, בּלאַזד, קלאפּאין, 
עקזאָטישע א'ן. ;דש זיבּנטי איז חכמת השיר 
והניגון, דש איז דיא בּוועגן פון קולות צו מאַכן 
אויף אַלירלײיא אינשטרומענטין", שאר, סב/ב, 
,זיי האָבּן געשפּילט אויף פײַפֿלעך, צימבּלען, 


- פּײַקלעך, בּאַלאַלײַקעס און נאָך אַזױנע אץ", 


ספּ, ייִדי קאָלאָניסט. ,װײַבּער האָבּן ניט געװאַרט 
אױפֿן אויפשפּיל פֿון די אין", ייט, פילן|. ,א 
שפּראַך איז בּײַ אַ שריפטשטעלער דער א' אויף 
וועלכן ער שפּילט, -- און װי אַזױ קאָן מען 
אײַנרעדן אַ מוזיקער אַז ער זאָל איבּערטוישן 
זײַן איי, שנ, שלום אַש. ר 

0. דאָס װאָס איז ענלעך אויף אַן אינסטרו- 
מענט, מעדיום. מיטל. ,דאָס װאָרט -- דער א' 
פֿון דעם פּאָעט". מחבּר פון אבֿן ישׂראל, מעץ 
6, ב/ב, רופט אָן אָט דאָס ספרל װעגן נקוי 
דות "דיזום אינשטרומענד. . . פעהלר אויז צו 
ראָטן", 

4 פֿיג. מיטל בּכלל. ,גאָט איז אַן אי פון 


| פֿאָלקס גײַסטיקער מאָבּיליזאַציע -- אַן א" 


אײַזןגעשמידט פֿון שטאַנדהאַפּטיקײט?, בּ. ריוו" 
קין אַ גלױבּן פֿאַר אומגליבּיקע, 

8, אַרכ. דאָקומענט אויף עפּעס צו בּאַװײַזן. 
שטר"-חוֹב, ,ראָשי המדינה נתנו לי שטר-חובֿ, 
אינסטרומנט בּלעצ"ז", יפּנקס ועד קאָנסטאַנטין, 
תּקיייח. 

איןדמא כ ע ר -- ;אַלע אי-מי אין דער װעלט 
זענען זייער אָנגעזען און האָבּן פּרנטה", ארז, 
קמ, 1868, פא 28, 


אינסטרומענטאַ?ל -- אַזי. אױך: -נע, 


רוסיצ, נר. 1., װאָס ניצט אינסטרומענטן 
איע טיילן. איע מוזיק = אָן געזאַנג, נאָר פון 
אינסטרומענטן. איער קװאַרטעט. 2. אַדװ. 
אַמ. נר. װאָס איז בּאַהילפֿיק אָדער דינט צוליבּ 
עפּעס אַ צועק. אַזוי װי אַן אינסטרומענט. זײַן 
א' בּײִַם דורכפֿירן א רעזאָלוציע, 


קאַזוס, בּייג" 
פאַל אין אלטע אינדאַָזאײראָפּעאישע און סלאַ- 


| וישע לשוֹנות מיטן אָנװײַז אויפן אינסטרומענט 


אָדער מיטל בּכלל בּײַם דורכפירן א טואונג 


וְאין ייִדיש דינט פאַר דעם די פּרעפּאָזיציע 
מיטן | 





אינסטרומענטאַליזם 


אינסטרומענטאַליזם -- דער, -ען. שיטה 
װאָס האַלט אַז דאָס דענקען, טעאָריעס, בֹּאַ- 
גריפֿן זײַנען אין תּוך נאָר אינסטרומענטן, תב" 
ליתדיקע מיטלען װאָס זײַנען נוציק פאַרן לעבּן 
| מיט זייער צופּאַסן זיך צו די בּײַטעװדיקע בּאַי 
דינגונגען. א' -- א פֿאַרעם פֿון פּראַגמאַטיזם, 
אינפטרומענטאַליטע'ט -- די, יז אַמ. נר. 
הילפמיטל. פֿאַרמיטלונג. דאָס װאָס אין אין- 
סטרומענטאַל, 23. ,דער אַזױ-גערופענער צענ" 
| טראַל-קאָמיטעט פֿון די דעמאָקראַטן איז נאָר 
אַן אי פאַרן פּרעזידענט", רייד (נ"י), 
אינטטרומענטאַליסט -- דער, ז. װנ יין, 
יס. /1. װער עס שפּילט אויף א מוזיקאַלישן 
אינסטרומענט אָדער שאַפֿט מוזיק צו שפּילן 
אויף אַן אינסטרומענט. אויך װער סאיז בֹּאַ' 
שעפטיקט בּײַם אױסאַרבּעטן אינסטרומענטן, 
יא מענטש מיט גאָלדענע הענט: א פֿרעזער, אַן 
א, אַ טאָקער", ז. װענדראָף, סאָװי'ּ היימלאַנד, 
2, פא 1, 2 אָנהענגער פֿון אינסטרומענ- 
טאַליזם. דיואי דער א'. 
אינסטרומענטאַלקע -- די, -ס. אָפּטײל 
אין אַ פֿאַבּריק. ,די אי (די געבּײַדע װאו עס 
ליגן די אַרבּעטס:אינסטרומענטן) איז געלעגן 
אײַנגעפאַלןײ, י. עמיאָט, פֿאַר, 1959 ווו 12, 
אינסטרומענטאַלשטשןיק -- דער, -עס. 
װנ יצע, "ס. סאָו. אַרבּעטער װאָס גרייט צו 
אינסטרומענטן, | 
אינסטרומענטאַציע -- די, דס אַראַנזשי 
רונג פֿון אַ מוזיקאַליש װערק פֿאַר פֿאַרשײדענע 
אינסטרומענטן אין אַן אָרקעסטער. א געראָטע- 
נע אי 
אינסטרומענטאַריום. -- דער, 'ס. סכום 
אינסטרומענטן אין א בּאַשטימטן אַרבּעט-געבּיט. 
;די טעכניק פון מעסטן און וועגן כּלערלײי רוי" 
װאַרג. . . דער א' װאָס װערט דערבּײַ בּאַנוצט 
(װאַטערפּאס, װאָגשאָלן, קאַנטער, מענזורל . . +), 
די מעטאָדן װי זיך צו בּאַגיין מיט זיי", יאַכ. 
גיעדער מוֹהל דאַרף איין מאָל אין יאָר צן- 
שטעלן זײַן א' צו דער קאַנטראָל פון א דאָק- 
טער-אָפּעראַטאָר", 'טאָזי שריפֿטן, װאַרשע 1929, 


אינפטרומענטירן -- טרו. -טיר, אינסטרן- 
מענטירט. ‏ אַראַנזשירן מוזיק פאַר די אין- 
סטרומענטן אין אַן אָרקעסטער. אָרקעסטרירן, 

-וגג --- ,סײַ די פּאָצלטישע אידייען, סײַ די 
אײַנפֿאַלן פֿון זייער א' זײַנען פֿאַרשיידנאַר- 
טיק", שנ, ה. לייװויק. 


אינפטרוקטאַ'זש -- דער. ראָכקינדישקליאַר 
װבּ. אַרבּעט, פונקציע פון אינסטרוקטאָר, 
סכום אינסטרוקציעס. 


אינסטרוקטאַר -- דער, -טאָירן. ונ ין, -קע, 
זשע, -"ס. ככאיי 72ל. 1 לערער אין א פּראָי 
פעסיאָנעלער שול. דער אי אין דער אָרט-שול. 
די אישע אין דער שול פאַר שנײַדערײַ. מיט 
דעם 3 אויך: אינסטרוקטער -- ,די שנייי 
דער טאָרן ניט נעמען מער פֿון דעם דאָזיקן א"", 
ליטװ. 2, לערער בּכלל, אָבּער פֿון א נידע- 
ריקערן ראַנג. דער ספּאָרט-א' אין דער מיטל- 
שול. 9. לעקטאָר אין א קאַלעדזש װאָס האָט 


111 


| ניט קיין פּראַפֿעסאָר-טיטל. 
טערײַ. 
(י)אַ'ם -- גרופע אינסטרוקטאָרן אין אַ 
(פירערשאפט פון א) לערךאינסטיטוציע. עדי 
- הוױפּט-פֿאַרװאַלטונג װערט בּאַפולמעכטיקט... 
| צו אָרגאַניזירן אַן אי פֿאַר די בּאַזונדערע גע" 
בּיטן פֿון דער 'טאָזײטעטיקייט", טאָז, 1928 
װװ20. שאַפֿט -- 1. פּראָפֿעסיע, בּאַשעֿ- 
טיקונג, פֿאַך ֿון אַן אינסטרוקטאָר. 2. גרופּע 


| אינסטרוקטאָרן. 
אינסטרוקטאָריש -- אַדי. װאָס איז פֿון, 
װאָס האָט א שײַכות צו אַן אינסטרוקטאָר. אָנ" 


װײַזעריש. איע בּאַמערקונגען. .דער ד. ד. ק. 
!= דזשאָינט דיסטריבּיושאָן קאָמיטין האָט מס- 
כּים געװען איבּערצוגעבּן דעם פֿאַרבּאַנד זײַן 
איע אַרבּעט", די קאָאָפּעראַטיװע בּאַװעגונג, 


װאַרשע 1926, פא 2. -קייט, 
אינפטרוקטי וו -- אדי. 1. װאָס גיט װיסן, 
(פֿאַך-)קענטעניש. איע אָנװײַזונגען 2. װאָס 


| העלפט אַרױס, װײַזט אָן. אױפֿטועריש, בּויעריש, 
! איע קענטענישן. -קייט. 
אינסטרוקטירן -- + אינסטרואירן. -ונג, 
אינסטרוקציע -- די, ס. ככאיי 22ל. ‏ 1, לער- 
נונג. סכום לימודים. א' פֿון דער לאָקאַלער 
שול-סיסטעם. 2. אָנװײַזונג, פֿאַראָרדענונג, 
! געבּן, נעמען א'ס. פװען ישו שיקט זײַנע שלן- 
חים אָנצוזאָגן די בּשׂורה פֿון גאָטס קעניג" 
רײַך, גיט ער זיי אַ כּמעט-ראַסיסטישע א", 
| גריג, . .. טאַגבּוך. ,די פֿאַרװאַלטונגס-רעדאַקטאָ- 
רן .. . האָבּן גענומען א'ס פֿון יאַצקאַנעף, 
מוק, מײַנע בּאַגעגענישןו. 9. בּאַפֿעל פֿון דער 
מאַכט. אי פֿון דער קאָמענדאַנטור. א' פֿון 
שטײַעראַמט. אי פֿון וועד-הקהילות (דאָס װאָרט 
אי שוין געניצט אין 1670 אין תּקנות ועד 
מדינת ליטאן. 4. אויסבּילדונג פֿון רעקרוטן 
אין קאַזאַרמע. ,די א' איז א בּיטערע צײַט 
פֿאַר אַ יונגן זעלנער=. אַמ: אינסטראָקשן, 
שפּאַ: אינסטרוקציאַ'ן. 
אינטיגניע -- די, -ס, קכאיי 22ל. = אָפּצײכע- 
נונג פאַר אַ טיטל אָדער ראַנג אין דער ארמיי, 
פֿון אַן אמט אע. 
אינפייד -- אַמ. 109106 :2. 1. אַדו. אינע- 
| װײיניק. היפּוך פֿון אוטסײַד, -+ 125, ,גייט 
אַרײַן אי. װאָס שטייט איר אין דרויסן?ײ, רייד 
(נ"י). 2. דער, -ס. דאָס װאָס איז אינעװײניק, 
צופּוצן דעם א'. ,דער אי איז בּעסער װי דער 
אײַנדרוק פון דרויסן", רייד (נ"י). אַן אַפּערא- 
ציע אױפֿן אי != פֿרויעןאָרגאַןן. 
זיק -- אַדי. ,דאָס איז אַן אייקע גניבֿה", 
דער -- היפוך פֿון אוטסײַדער -+. שׁוֹתֹּף 
אָדער אָנגעשטעלטער װאָס זײַן אַרבּעט איז אין 
| פֿאַבּריק (װאַרשטאַט) גופֿא. ;דער איער איז גצ" 
ווען ערלעך, אָבּער דער אוטסײַדער האָט גע 
מאַכט זײַטיקע בּיזנעס", רייד (נ"י), 
אינפינו|אירן -- טרװ. איר, אינסינואירט. 
ככאיי 722.. אָנדײַטן, מרמז זײַן אויף עפּעס 
(װאָס איז ניט אמת) מיט דער כּונה צו שע- 
דיקן, צו טײַטלען אויף עפּעס װאָס איז נעגאַ- 
טיוו, שלעכט. אי א מיאוסן בּלבּול. אי אַז די 


אינסטרוק- 


אינסעקט 


ילדישע ליטעראַטור האָט אָפּגעשפּיגלט נאָר די 
| בּאַװעגונגען פֿון דער ייִדישער בּורזשואַזיע. אי 
- אויף עמעצף. 
-אַטאָר -- װער עס אינסינואירט, לאָזט 
פֿאַלן אַ חשד. ‏ אַציץ -- גאָן איס אויף 
דריטע פּערזאָנען, בּייזערט זיך דער פּרעזעס", 
פּרץ, בבּאַנציע שװײַגי. -אירונג, ‏ 
אינטינער|אַציע -- די, -ס, 2כאיי / 722. 
| 1. אַקט פֿון פֿאַרבּרענען א בּר-מינן. קרעמאַ- 
ציע. 2. בּכלל דאָס פֿאַרבּרענען עפּעס אויף 
אַש. אי פֿון שטאָטישן אָפּפאַל. -אַטאָר -- 
אָרט אָדער אַפּאַראַט דורכצופֿירן אינסינעראַציע. 


--עיטאָר--זז. אַמ. יירן--טרװ. שי" 
מן -- אַמ. 
אינסיפטירן -- אוטװ. -טיר, אינסיסטירט, 


ככלאיי 10818111.222 :06ק5 ==. פֿעסט בּאַשטײן 
אויף עפּעס. שטאַרק פֿאָדערן. אי אויף א הע 
כערונג אין שׂכירות. אי אויף זײַן אומשולד. 
- אָפֿט געניצט אין לאַטײַן-אַמעריקע. ,אינסיסטיר 
ניט, כ'װעל דיר נישט פֿאָלגןײ, רייד (בּ"א). ,זי 
אי . ... אַז זי זאָלן פֿאַרבּיטן װערן מיט אַ נײַער 
לייטונג", די נײַע צײַט, בּ"א, נאא 342, 


אין טעודה בּלי בֹּשׁר -- וַאיין סודע. . . בּאָד 
סאָרן זאַץ. תֹּח.. 2כלויט פּסחים, קט/א. אין 
שׂמחה אלא בּבֹּשׂר -+. עיטאָ קיין סעודה 
אָן פֿלײש! ד"ה אָן פֿלייש איז די סעודה קיין 
סעודה ניט. פֿרגל: ,דאָס בּעסטע מילכיקס איז 
/אַ שטיקל פֿלײיש", שװ. ,אונדזערע חכמים זאָגן: 
אי סי בּי בּי.... און מיר זעען דאָך. . . װי אבֿ- 
רהם אָבֿינו האָט אויפֿגענומען זײַנע געסט", קמ, 

- 1867, טא 46. ,כ'האָבּ געוואוסט אַז א' ס' בי 
בּ' -- אָן פֿלײיש הייסט עס ניט קיין מאָלצײַט 
י. שײנהײט, אַמעריקאַנער, 1958 ווע 25. 


אינטעל(י)ט -- דאָס 6 דער. מצ נבּ. 89; אי'נ- 
| צעל(י)ם. אַרכ. -+ אונשליט, 808, -+ אינז 
שליט. חלבֿ, פעטס אין גוף פֿון בּעלייחיים. 
שׂבּ, ח/ב, פאַרטײַטשט חלבֿ: ,אינצליט". לקח 

| טובֿ פֿאַרטײַטשט יחלבּמו סגרו' (תּהלים, יז, 10); 

- ,זײַן אינשליט זי טאן בּאַשליסן" ותּי: ,זייער 
פֿעט הארץ האָבּן זיי פֿאַרשלאָסןײן, ,אונ'י דוא 
זולשט נעמן פֿון דען װידר דשׂ אינשליט אוני 
דען שואנץ אוני דשׂ אינשׂליט דשׂ דא בּידעקט 

דען בּויך", טח, שמות, כט, 22 וְתּי: .און זאָלסט 
נעמען פון דעם װידער דאָס פֿעטס און דעם 
וויידל װאָס בּאַדעקט די אינגעװייד". פדאר 
נאך נאַם ער אַלר לייא עסין שפּײַז, אינשליט 
אוני שמאַלץ.. .* , יוסיפֿון, אַמשט 1661, יח. 


אינטטמינירן -- טרװ. יניר, אינסעמינירט, 
ככאיי 722. = אַרײַנשפּריצן מענלעכן זאָמען 
כּדי קינסטלעך שװאַנגער צו מאַכן. זנב. 


אינטעקט -- דער, ז. + אינזעקט. ;טיילן 
פון בּוים װאָס זײַנען געשעדיקט געװאָרן פֿון 
פאַרשיידענע א'ן", וואולאַך, האַנטבּיכל פֿאַר לע" 
דעריאויסאַרבּעט, פּעטראָגראַד 1922, , א'ן מאַכן 
דורך קערפּערלעכע אומוואנדלונגען דורך זייערע 
לעבנס", ש. בּלום, דער בּױים פֿון לעבּן, יי 
1 א"װאאקס. א"װעלט. א-"פרע: 
סנדיק. אי'ךרפרעס ער -- קלײן חיהלע 





אינספּיציע'נט 


װאָס נערט זיך דערעיקר מיט אן. סאיז א 
פֿאַרצװײַגטע פֿאַמיליע. 291426מקסססנתצעזע. 

א אָנראַפֿיע -- װיסנשאַפֿט װאָס בּאַשרײַבּט 
און קלאַסיפֿיצירט די אינסעקטן. א אַלאָ- 
גיעץ -- װיסנשאַפּט װאָס פאָרשט די אינסעקטן 
און זייערע אײגנשאַפֿטן. א'אריום, א- 
אַריע -- אינסטאַלאַציע אין אַ לאַבּאָראַטאָריע 
אָדער אין זאָאָלאָגישן גאָרטן אױפֿצוזאַמלען 
אַלערלײ מינים אינסעקטן פֿאַר אַבּסערװאַציע 
און פאַרשצװועקן. ,אויבּ בּײַ אײַך אין אאַריום 
האָבּן זיך אויסגעשיילט װינציק לאַרװעס, 
קלײַבּט זיי אָן אין דער נאַטור", יאַכ. 

א'יסיד, א'יציד, א'אָסיד, א'אָציך -- 
גיפטיקער שטאָף (פליסיקייט אָדעֶר פּודער) 
אױיסצוראָטן אינסעקטן. דיידייטי אא. ,בּריטישע 
װיסנשאַפֿטלער האָבּן געפונען שפּורן פֿון פֿאַר- 
שיידענע מינים גיפטיקע אאאָסידן אין פשוטע 
רעגנװאַסער", װאָלף יונין, טמז, 1965 א 10, 


אינטפּיצ|יץ'נט -- דער, "ז. װנ -ין, -קע, יס, 
(טעאַטער) בּינע-פאַרװאַלטער, געהילף פון רע" 
זשיסער. דער א' בּאַזאָרגט די טעכנישע אויס- 
שטאַטונג פֿון דער בּינע און היט אַז דאָס 
אױפֿטרעטן פון די אַרטיסטן זאָל זײַן אין דער 
ריכטיקער צײַט. ,די טרופּע האָט שוין געהאַט 
אַן אייגענע פֿאַרװאַלטונג, אַ דירעקטאָר, אַן א' 
אאַי, י. שאַצקי, יבֹּל ואא, 310. יירן -- 
דורכפירן די פונקציעס פון אַן אינספיציענט, 


אינספּיראציע -- די, יס 2כאיי 22ל. ‏ אײַנז 
אָטעמונגי. 1. פסיכישער פּראַצעס פֿון אויפ- 
רודערונג און געהױבּנקייט, װאָס העלפֿט עס 
זאָלן אױפֿקומען נײַע געדאַנקען, נײַע געדאַנ" 
קען-אַסאַציאַציעס, מע זאָל דורכגענומען װערן 
פון אַ שטאַרק געפֿיל, זײַן גרייט צו אֲחריות- 
דיקע מעשׂים. פּאַעטישע א'. אי פֿון א װיסני 
שאַפּטלער. אי זיך צו בּאַטײליקן אין אַ דע 
מאָנסטראַציע, ,קונסט איז פֿאַר אים אַלץ א 


טיפֿערער קװאַל פֿון אי װי פּאַליטישער קאמף", ‏ 


0 ידי שרײַבער אין סאָװו' פאַרבּאַנד, 

2. בּאַגײַסטערונג, התלהבֿות, אונטער א 
השפּעה פון אַן איבּערמענטשלעכער מאַכט, 
רוח-הקוֹדש, עלית-נשמה. רוח-הנבֿואה. {דאָס 
װאָרט אי װערט געוויינלעך ניט געניצט בּשי- 
כות מיט טראַדיציאָנעלע ייִדישע בּאַגריפן, נאָר 
אין פאַרבּינדונג מיט אַ װעלטלעכן בּאַנעם און 
בּײִַם איבּערגעבּן דאָס װאָס ניט-יידישע נאמנות 
נעמען אָן װי רוח:הקודש.ן ,און די אָרגלס 
שפּילן, און די גלעקער קלינגען, און מע שעפּט 
און שעפּט אין הייליקייט די א'י, אַל ווו, אַװע 
מאַריא. 


אינספּיר|ירן -- טרו. יריר, אינספּירירט. 
1. װעקן אינספיראַציע. בּאַגײַסטערן, מעורר 
זײַן. א' צו תּשובֿה. אי מע זאָל זײַן גרייט זיך 
מקריבֿ צו זײַן. ,ס'איז תּמיד גוט צו װויסן װאָס 
פאַר א מין געטער עס בּאַשיצן דײַן שונא 
און א' אים", גרינ, . . . טאָגבּוך. ,קריטיק, ווען 
זי װיל זײַן שעפֿעריש, מוז אינספּירירט װערן 
פונעם שרײַבּער, איידער זי װערט א קװאַל פון 
אינספּיראַציץ", שג, קריטיק און קריטיקער. 
;די זעקסטאָגיקע מלחמה האָט אינספּירירט דעם 


אין טפ -- ל. (סטוטש). 


אינספּעקציע -- די, ס. 


112 


ייִדישן מענטש אין דער גאָרער װעלט", רייד 
(נ"י 1967), 

2. דערװעקן, שטויסן צו נײַס (אױיפֿן שטח 
פון מעשׂים, געדאַנקען, געפֿילן). משפּיע זײַן, 
בּאַאײַנפֿלוסן. אי אַן אױספאָרשונג, אַ װײַטע 
נסיעה. א' מע זאָל זיך פֿאַרטראַכטן איבּער 
עפּעס. אי די יידישע יוגנט זיך צו בּאַרײַכערן 
מיט ייִדישׁ װיסן. 

-אַמאָר -- װער עס אינספּירירט. -אציאַ- 
ניסט -- װער עס זעט אין זײַן) רעליגיע 


דערעיקר דעם כּוֹח פון אינספּיראַציע און גיט 


צו װײיניק חשיבֿות צו אירע אינסטיטוציעס.. 
דירט -- איע פּאָעמע. איע העלדישע מעשׂים, 

א'ע געדאַנקען. ;די קאָרטן-װאַרפֿערין . . . אי פון 

בּיליקן צײילאָן:טיי, עק. -קייט, 

אין דער האָפענונג, 

ווען ניט איז שפּעטער, אין אַן אומבּאַשטימטער 

צײַט, זײַן אי ס' --- זײַן שװאַנגער, 


אינספּעקטאָר -- דער, אָירן. װנ יין יקע, 


ישע, דס. 2כאיי 722. - אויפזעער, בּאָאמטער 
אָדער אָנגעשטעלטער װאָס זײַן פונקציע איז צו 
קאָנטראָלירן אָדער רעװוידירן, אויפצופּאַסן אַז 
אַ טעטיקייט זאָל דורכגעפירט װערן אין הסכּם 
מיט אַן אײַנגעשטעלטער פּראָגראַם, לויט אַן 
אָנגענומענעם פּלאַן, לויט געזעצן אָדער פֿאַר- 
אָרדענונגען. פינאַנץ-א'; אַרמײ-א'; פּאָליצייא'ן 
שול-אי אע. ,די ייִדענע איז בּאַלד איבּערגעגאַנ- 
גען מיטן אינספּעקטער {9טמן אויף דו", פֿײַװל 
סיטאָ, אָט דאָס זײַנען מיר, כאַרקאָװ-קיִעװו 1932, 

(י)אַט -- 1. אַמט פון אינספּעקטאָר. 
2. גרופע אינספּעקטאָרן, 0. אינסטיטוציע פֿון 
אינספּעקטאָרן אין אַ מיניסטעריום. -סקע -- 
אַדי. סל. פיט בּיטול. ;ער גיט א שמעק מיט 
זײַן א' נאָז און זאָגט אַז די זייף איז פון 
אױיסלאַנד", ימ צײַט, שאַװל 1924 -שאפט 
-- 1, בּאַשעפֿטיקונג פֿון אינספּעקטאָר. 2. גרו" 
פּע אינספּעקטאָרן. | 

אינספּעקטור -- 1, זזוו אינספּעקטאָר- 
(י)אָט. 2. בּנין אָדער בּיוראָ וואו עס געפֿינען 
זיך די אינספּעקטאָרן. | 


אינספּעקטירן -- טרו. -טיר, אינספּעקטירט, 


דורכפֿירן די אַרבּעט פון אַן אינספּעקטאָר. קאָנ- 
טראָלירן, רעװוידירן, איבּערקוקן. נאָכזוכן, פאָר- 
שן. אַכטונג געבּן. א' דאָס פלייש װאָס מע 
פאַרקויפט. אי שולן, 

פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פֿון אינספּעקטירן. ,ניט אפּ היבּן 
{דעם מתן בּלי אינשפּעקציע מהרופא", 'תּקנות 
דחבֿרה קדישה... אשכּנזים האללאנדי בּאַמש- 
טרדם', תּק"ע. 


אין ספֿק מוציא מידי װודאַי -- (איין סאָ- 


פֿעק מויצי מידיי װאַדײַן זאַץ. תּח. 922סחים, 
ט/א; עבודה זרה, מא/ב. יא ספק נעמט ניט 
אַװעק (איז ניט מבֿטל) בּײַ א זאך דעם כּוֹח 
פֿון װדאי, פֿון בּצַשטימטקײט. |תּלמודישער 
כּלל; אוב לגבּי א זאַך קען מען אָנװענדן א 
ספק און א װדאי -- פּסקנט מען לויטן װדאַי, 
סײַ לחומרא סיי לקולא. למשל: אוב אין א 
געכּשרטער שטובּ האָט מען געזען א װיזל 


אינסצעניזױירן -- + דװח. 


אין עוד 


| אַרײַנשלעפּן אַ שטיק בּרויט, איז דער ספֿק -- 


טאָמער האָט זי עס אויפגעגעסן -- ניט מוציא 
פֿון װדאַי -- חמץ. מע דאַרף, בּכן, בּוֹדק חמץ 
זײַן נאָכאַמאָלן, 

-אַטאָר. 
-אַציע ודי פֿאָרמען געװען פֿאַרשפּרײט אין 
פּױלן צװישן בּיידע וועלט-מלחמותן, 


אינסצענירן -- טרו. -ניר, אינסצענירט, ?כאיי 


2כל. /1. אױפּפֿירן אויף דער בּינע. צוגרייטן 
אַ פּיעסע אָדער אַ פֿילעם סצענעסװײַז. ,דער 
סימבּאָל פאַלט אַרױס און עס װערט אױפֿסנײַ 
אינסצענירט די גרויסע טראַגעדיע", קאַר װ. 
2. איבּעראַרבּעטן פֿאַרן טעאַטער א װערק װאָס 
איז לכתּחילה געשריבּן געװאָרן אין אַ ניט. 
דראַמאַטישער פֿאָרעם. אי טבֿיה דעם מילכיקער. 
אי יאָשע קאַלבּ. יונ2 -- עעס זײַנען געשפּילט 
געװאָרן א סך א'ען פון פּרצעס מעשׂהלעך", 
מוק, פרץ און דאָס יודי טעאַטער. עעֶר. 


אינפקרי|בּירן -- טרו. -בּיר, אינסקריבּירט. 


2כאיי 722. /1. אַרײַנשרײַבּן, אײַנגראַװירן. 
אי אַ פֿערז פֿון דיכטער אויף זײַן מצבֿה. אי די 
נעמען פֿון די מנדבֿים אויף אַ טאָװל. 2 (גע- 
אָמעטריע) אַרײַננעמען, אַרײַנצײכענען. אי אַ 
קװאַדראַט אין אַ קרײַז. 8. פֿאַרשרײַבּן עמעצן 
װי אַ סטודענט אין אַ העכערן לערןאַנשטאַלט. 
אימאַטריקולירן. ,. . . װאָס האָט אין יאָר 1663 
אינסקריבּירט מעדיצין {אין פראַנקפורט-אָדערן", 
י. שיפּער, טאָז, װאַרשע 1929, פא 1110 מיט 
זיך -- אי זיך אויף (אין) דעם מעדיצינישן 
פאקולטעט. -פּציץ, -בּירונג -- פּראָצעס 
אָדער רעזולטאַט פֿון אינסקריבּירן. א גײַסט- 
רײַכע א'פּציע. 


אינענאַ'ל -- + אומעגאַל (ז' 611 זזװ 


אומגלײַך (545), 


אין עוֹר -- (איין אד (אָד}ן פֿראַזע. תּח. 


ככדבֿרים, ד, 39. 'מער איז ניטאָי {דער סוף 
פון פּסוק: וידעת היום ... כּי השם הוא 
האלוהים , ... אי ע'ץ. געניצט װי אַן אויסדרוק 
צו בּאַצײיכענען אַחדות:הבּורא (-+), ,דער קאַר- 
לינער רבּי ר' אַהרן האָט געזאָגט: עס שטייט 


יוידעתּ היום' ... דו זאָלסט הײַנט װיסן אַז 


דער בּוֹרא-עוֹלם איז אונדזער בּאַשעפֿער, אי צ'-- 
און מער איז ניטאָ װאָס צו װיסן", מנשה אוני 
גער, טמז, 1967 וש 11, 


....... מלבד! -- {... מילװאַדױ} זאַץ. תּח. 
2כדברים ד, 35. (דער סוף פון פּסוק: אַתֹּה 
הראית לדעת כּי השם הוא האלוהים, אי ע' מין 
ימער אחוץ אים איז ניטאָ, תּי. 1. יסוד פֿון 
חבּײדער װעלטבּאַנעם, עליפי תּניא, אַז דער 
איינציקער ממשותדיקער יש אין דער װעלט איז 
בּלױז געטלעכקייט און אַז דער גאַנצער בּאַשאַף 
ציט זײַן חיות נאָר פון דעם. אַלדאָס אנדערע 
חוץ געטלעכקייט איז אַן אָפּדאַכטעניש. 

2. איר. װי אַן אויסדרוק פֿון פֿאַרריסנקײט. 
יניטאָ זײַן גלײַכן. ;ער האַלט פֿון זיך אן עוֹלם 
ומלוֹאו, ער מיינט אי עי מ'י. 9. װי אַן אויס- 
דרוק פון בּאַדויער, אַנטוישונג, אויך איר. 'חוץ 
אים איז נאָך קיינער ניטאָ. ;אי ע' מ' -- אַחוץ 





אינעװייניק 


דעם לעקטאָר (רעדנער, בּעל:תּפילה, חזן אע) 
איז נאָך קיינער ניט געקומצןי 

אי'געװוייניק -- ווורר אויך: איניי'װעניקן אַדװ. 
פֿרגל: אינװענדיק. 1. היפּוך פֿון: דרויסנדיק; 
אין אַן אַרומצױמונג, אַרומבּו. אי אין הויף, 
שטובּ, בּית-מדרש אאַזװ. א' איז ליהודים. שׂבּ 
פֿאַרטײַטשט יפּנימיי --- ,אינן וויניג". ,, זאָלסט זי 
וָדי תּיבֹהן אױיספּעכן פון אי און פֿון אױיסװײיניק 
מיט פּעך", תּי, בּראשית, ו, 14, ,איין אשה מוז 
נאָך מיין ציכטיג זײַן אַז זיא זאָל אימר צו הויז 
בּלײַבּן אינן ויינוג", עפּש, עץ חיים, קיצור 
של"ה, לבֿוב?, יאָר? ,װיי צו דער שטובּ, װאָס 
דאָס פֿײַער בּרענט איי, שו. = פֿײַער פֿון קרי- 
גערײַען, שׂנאה.ן ,דעם מענטשן אַרײַנשטעלן א' 
אין דעם גאָרטן אַרײַן", נחבּ, 'מעשׂה מבּן-מלך 
ובּן שפחה'. ,.. . מײַן בּײַדל, בּאַהאָנגען פֿון 
בּיידע זײַטן מיט ציצית, קמיעלעך און א' 
שמאָכטעס, פּעקלעך ספֿרים", ממוס, פֿישקע. 

2. אין אַן אָרגאַניזם. אין דעם אינעװייניקסטן 
לעבּן. אין אַ מעכאַניזם. ,עפּעס טאָרעט מיך 
א'י. ,די כּוֹחות װאָס קװאַלן אַרױס פון אונדז 
א'". ,אַ פאַרבּאָרגענע ליבּשאַפט אי אין האַרצן". 
אַן עקסטאַז װאָס גליט א'י. א 'רעװאָלוציע' א' 
אין בּויך. , שיין פֿון אױיסנװײניק און צעפוילט 
א'י. אויסװישן דעם שטויבּ אין דעם זייגער א'. 
,זאָגט עֶר נאָר מיט דעם מויל, אָבּער א' אין 
ער פֿול מיט רמאות", טעיאַטאָר. ,װעסנע-צײַט 
בּאַדעקט ער זיך מיט בּלעטער. . . ניט צו דער" 
קענען אַז אי איז ער נעבּעך פֿױלײ, ממוס, די 
אַלטע מעשׂהי. ,גלײַך ער װאָלט נאָך קינדװײַן 
.. אײַנגעשלונגען א שטעקן, און דער װאַקסט 
אי מיט אים צוזאַמען", פרץ, געדאַנקען און 
אידייען. *עס װערט פאַרקילט א' דער מאַמעס 
מילך --- פון גרויס שרעק, 

9 פֿון דער זײַט װאָס קעגן דער דרויסני 
דיקער. ,דער צודעק פון אָרון איז פֿון א' אויס- 
געבּעט מיט זײַדנס". ;,דאָס שיפֿל איז אויך 
פֿון אי אָפּגעשמירט מיט סמאָלע". ,זאל איין 
איטליכר זער גיװאָרנט זײַן דז ער זײַן הענד 
זאָל וואול װעשן אינן װיניג אונ אויש װיניג", 
לטו, קמ/א. 

4. קוקנדיק אין ספֿר, בּוך אע. ,. . . די פּרןּ 
|װערס (װאָס דער מחותּן שיקטן זאָלן אים זאָגן 


אַז איך קאָן טויזנט בּלאַט גמרא אױסנװײניק, - 


כאָטש איך האָבּ נישט געקאַנט איין בּלאַט גמרא 
א'י, אַברהם יצחק בּוכבּינדער..., דער בל 
מען-גאָרטן, ווילנע 1885, 

סובּ -- דער. מצ נבּ. דער אי פון דעם מענ" 
טשן. אַרױסװאַרפֿן דעם אי פֿון הויז. ,ער פילט 
אין דעם אַ מין פֿאָלקישן א'", לל, איק, ר"ה 
תּשכ"ה. 

-דיק -- אַדי. ,די אויגן פֿאַלן צו פון איער 
היץ", אָקרוטני, טמז, 1953 וווע 6, 

דיקייט -- ,, די מצוות זײַנען די אי פון דעם 
רצון-העליון ב"ה", תניא, שה. עדי טונקעלע אין 
פֿון די בּוידן", ייט, פּוילן וו. 
אינגעװייניקפט -- אַדי ונאָר אין דער לענגע- 
רער פֿאָרעם,. היפּוך פֿון אױסװײניקסט, 
-+ 231 1. היפוך פֿון דרויסנדיק. װאָס 


118 


איז אין, אין מיטן פֿון אַ בּאַשטימטן אָרט, 
שטח. די א'ע בּלומענטעפּ. איע באַפּוצונגען. 
איער א ויער (-+ 388)) איע זשאַבּרעס. איץ 
ווינקלען אין דער געאָמעטרישער פֿיגור. 
איע גראַמען אין דער שורה גופא. איע בּייגונג 
װאָס קומט פאָר א יי ן דעם װאָרט. איע סימע- 
טריע. איע פערמענטירונג, אָן צוגאָבּ פֿון א 
שטאָף װאָס זאָל די פֿערמענטירונג אַרױסרופֿן, 
איע לעכער אין אונטערשלאַק. א'ער האַ נדל 
אין די גרענעצן פֿון לאַנד גופא. ,די בּײַדלעך 
פון טעפּער --- זײַנען די איע חײבֿ און די אויס- 
װייניקסטע פּטור", זרעים, פּט/ב. 

2. װאָס איז אין אַ גרופע. איע שׂונאים 
פֿון פאָלק. איע ראַנגלענישן צװישן פֿאַרשײדענע 
עלעמענטן. ,ליגט ניט אין אָט דעם קאַמף פֿון 
איע היפכים די אורזאַך פֿון דער ייִדישער 
אומרו", זשיט וו, ניי 1912, 

2. װאָס איז אין אַ סיסטעם, שיטה. די 


איע סתּירות אין א שיטה. ,,מע קען דאָ גרינג 
דערזען אן איע לאָגיק". ,די צען ספירות פון 
אצילות וועלכע נידערן אַראָפּ דורך א שטאַרקע 
פֿאַרקלענערונג . . - און װערט אָנגערופֿן איער 
אור", תּניא, ריג, 


4. װאָס איז אין געפֿיל-לעבּן, אין רוחניות. 


דאָס פֿאַרבּאָרגענע, דאָס אינטימע. די איע נאַטור . 


(דאָס איע לעבּן) פון אַ מענטשן. ער הערט אַן 
איע שטים. די א'ע שפּראַך פון געדאַנק. דאָס 
איע ליכט. דורכגענומען פון אַן איער התלהבֿות. 
איער װייטיק -- ניט קיין פֿיזישער. ,אינן 
ווינגשׂטי (יראה) איז ער פֿאָרכט... האט איין 
ליבּשאַפֿט צו השײיײ, עח, ב/ג. ;דער ים געפֿילן 
אין האַרצן נעמט זיך פֿון טויזנטער קװאַלן, 
איע און אויסװייניקסטע, חוץ אים", ממוס, 
װינטשפֿ. ,קען אויסגעשטימטקייט דעפינירט 
ווערן פֿאַרקערט: סאיז די א'ע בּאַפרידיקונג 
פֿון אַ מענטשן מיט זײַן פּלאַץ אין דער סבֿיבֿה", 
מװ, דער װעג צו אונדזער יוגנט. 

-קייט -- ,די פּסיכאָלאָגיע פֿון בּיהײיװיאָ 
ריסטן פֿאַרנעמט זיך נאָר מיט דעם מענטשנס 
דרויסנדיקייט, ניט מיט זײַן א". 


אין עונשין אלא אםיכּן מזהירין -- |איין 


אוינשין עלאָ. אימקיין מאַזהירןן זאַץ. תּח. 
2כלויט סנהדרין, נו/ב: 'לא ענש אלא אמכּן 
הזהיר', תּורה תּמימה, שמות, כ, 10. מע בא 
שטראָפט ניט סײַדן מע האָט פרלער געװאָרנט, 
ד"ה עס האָט שוין פון 8 רער געדאַרפֿט 
זײַן א געזעץ װאָס פֿאַרװערט דעם אַקט, פאַר 
וועלכן מע קלײַבּט זיך געבּן די שטראָף. א 
פּרינציפּ אַז קיין געזעץ קען ניט זײַן רעטראָ- 
אַקטיוו. נאָר װען מע האָט פר;ער בּפירוש גע 
װאָרנט: 'טו עס ניט' --- קען קומען די שטראָף 
פֿאַרן אָפּטאָן. 


אין עושׂה טופֿ אין גם אחד -- {... אויסע 


טאָו . . . גאַם עכאָדן זאַץ. תּח. קכתּהלים, יד, 
3 קקיינער טוט ניט קיין גוטס, ניט צומאָל 
איינער', תּי. געניצט מיטן ב: ניטאָ קיין איינער 
קיין רעכטער, 


אינעם -- צונופֿשמעלץ פֿון אין פּלוס דעם, 


,דאָס װאָרט אי מויל איז אַ האַר, פונעם מויל 


אינען -- {לאַנגע ין 


אינען -- אַדװ. 


אינען וושְרן -- צגװ. נייטראַל. אַרכ. 


אין עסיק און אין האַניק 


איז עס אַ נאַר", שװ. ,אי קליינעם, ענגן שטיבּל, 


- א' גרויסן רײַכן זאַל -- קװיקט און פֿרישט 


זײַן װאַסער: בּיבּל הייסט דער ... קװאַל", 
פֿרוג ו 'משה רבּינוס קבֿר. ;אומשולדיקע 
שולד . . . טרינקט זיך אי אַנגסן-שווייס", בּראָד,. 
גש. 

געניצט אַנשטאָט אײַך. 
פֿון פְראָ זײי. ננימט |= קיינער ניטן האט 
אָפט אין בּריװונשטעלערס פון 19. י"הי ,נעמט 
נישט פֿאַר אומגוט, פרײַלין. . . די שנײַדערין 
דאַרף א'י, אָפּאַ, אַליין. | 


אינען -- {לאַנגע ין אַרכ. אַקוזאַטיוו 6 דאַטיװו 


פֿון פּראָ זײי. ;נימט (= קיינער ניטן האט 
קיגן אינן דז מויל אויף גישפּאַנט", װינץ. , איך 
בּין צו אינן גװעזין איין פאטר אונ' ראש ישי" 
בֿה", כּײי ימגילת איבֿה', 1703. , מיט אינן איך 
יל אויך װערן איין גזאַמלט צו טאן תּפֿילה", 
מחזור שלש רגלים, אַמשט 1713, קכד/ב. ;אונ 
זיי האבּין ניט גיהערט צו אינן אונ האבּין אויש 
גשפּאָט. . ,ײ, תּחנות ובקשות, דיהרנפֿורט 1790, 
דזװ דערין, דערינען, אינץ- 
װײיניק. בּײַם אָפּלאַכן פֿון אַ כּלומרשטן קענער: 
,אויסן --- װײיניק, א' --- גאָרניט*, פֿו?. אזוך 
עס ניט דרויסן, עס ליגט א'י, רייד (פֿון אַ פֿרױ, 
געבּוירן 1837). אינען-דרינען, אינע-דע- 
רינע -- בּײַַם שפּאַסן, בּײַם אָפּלאַכן פֿון עמע- 
צן װאָס זוכט און קען ניט געפֿינען (בּריסק), 
;דער אַ רויז גשטנדן וואר צו דען אינן שטיט", 
פּראָגער מבּ {אַװע װווּ, 1471, 

געװאָר 
ווערן. ,װערט עשׂ שאול אינן, מײַן לעבּן מושׂ 
איך לון", שמואל-בּוך, סטראַפע 282, 


אין עני אלא כבּדעה -- (איין אָני עלאָ בּע- 


דייען זאַץ. תּח. קכנדרים, מא/א. נאָר דער 
איז אָרעם װעמען עס פֿעלט ויסן (שׂכל, קענ- 
טעניש). ,, בּאַדױערט מיך ניט, אי עי אי בי 


אין עניות בּמקום עשירות -- {... אַנײעס 


בּימקוים אַשירעסן זאַץ. תֹּח. 2כשבּת, קב/ב. 
'ס'פּאַסט ניט, עס שיקט זיך ניט אָרעמקײט וואו 
ס'איז פאַראַן (דאַרף זײַן) רײַכקײט. געניצט 
מיט בּב: א) מיט קליינע השׂגות זאָל מען ניט 
צוגיין צו אַ גרויסן פּלאַן: ב) בּײִַם טאָן אַ מצווה 
דאַרף מען זײַן בּרייטהאַרציק; ג) בּײַם לעבּן 
אין וואוילטאָג זאָל מען ניט זײַן איבּעריק אויס- 
גערעכנט: ד) מע זאָל דינען דעם איבּערשטן 
דורך רחבֿות און גדלות, װײַל דאָס דינען דעם 
אייבּערשטן אין דחקות קומט פֿון דער סיטראָ 
אַחרא --- לויט דעם ריזשינער רבּין. 


אין עסיק און אין האָניק -- אַדװ פֿראַזע. 


1. דזו אין זיס(ן) און אין זױער(ן) קאָכן 
אי עי אי אי ה'. אַן אױסגעצװאָגענער {(=אויס- 
געװייקטערן הערינג אי עי אי אי ה'. א שװאָרן, 
אויסגעקאָכט אי ע' א' א' ה', האָט אויך א 
טעם", שוו. צונג, פֿלױמען אי עי אי אי ה'. 2, איר, 
בּיז גאָר אויסגעפּוצט אויף א שרײַאיקן אוֹפן: 
זיך אָנטאָן (גיין אָנגעטאָן), זיך אויספּוצן, זיך 
אױיססטראָנצלען אע אי ע' אי אי ה'. ;די מויך 
איז געװען אױיסגעסטראָיעט א' ע' אי אי ה"י 
הערץ בּערגנער, יבּאַנקראָט' 





אינעפֿאַבּיל 


איגעפֿאַבּי"? -- אַדי. 2כאיי 22ל. = װאָס מע 
קען (טאָר) ניט אויסדריקן אין װערטער. איע 
געפילן. דער איער נאָמען פֿון גאָט. 


אין עפֿרון החיתי -- {... עפֿרוין האַכיטין 
גאַליציע, ‏ אין די אויסדרוקן: א) זײַן אי צִי 
ה' = ליגן גוט אין דרערד; בּ) האָבּן אי צִי ה' = 
האָבּן אין דער אדמה, אין דרערד. (בּײַ עפֿרוֹן 
החיתּי האָט אַבֿרהם אָבֿינו אָפּגעקױפֿט די 
מערת-המכפּלה, -+ בּראשית, כג,ן 


אין עצח ואין תּפונה -- -+ אין חכמה ואין 
תּבֿונה .... 


אין עצם -- |עצעמן זו. בּעצם, אין תּוך פון 
דער זאַך, אויף אַן אמת. ,אי ע' איז ער ניט 
קיין שלעכטער, ער איז נאָר א בּרוֹנזער". ,דײַן 
מיטל איז אי עי ניט קיין שלעכטער", פֿרוג װו, 
;אי ע' זײַגען אַלע מאַטעריאַליסטן קעגנערס 
פון דעם אינטעלעקטואַליזם", קאָר |. 


אין עק װעלט - אדװ. גאָר װײַט, אין אַ 
װײַט און פֿאַרװאָרפֿן אָרט. ואוינען א' עק װי 
הינטער כאנדרישישעק. אַװעקפֿאָרן אי עק װ" 
אין אַן אַרגענטינער קאַלאָניע. ,נעמען יידעלעך 
און רירן זיך פֿון אָרט, אַ טייל שלעפּן זיך 
אַװעק װײַט אי עק װיי, ממוס, א שטאָט אין 
מזרח', 


אין עקטטענפאָ -- ל. 
ציטירן אי צ' 


איגעקפפּרימאַ בל -- אַזי. 2פֿר. זזװ 
| אומאויסדריקלעך (-+, 514). ,דיא א'ע פריידי 
פר נומןײ, מאַרשן, לשון זהב, אַמשט תּצ"ד, 


אינער -- אַדי. דטשמ. דזח אינערלעך. אינע" 
װייניקסט, איע פֿראַגע. איע אָנגעלעגנהייטן. איע 
קראַנקײטן, איע סימנים. מלל פאַרטײַטשט 
יוקרבֿ אישי (תּהלים, סד, 7): ,דש אינרי" (תִּי: 
,די אינעװייניקייטין. ,דײַן אױיסשטראַלונג איז 
דאָס, דײַן אוראַלטע איע שטים", אל װ, 'נאָכן 
פּאָגראָם'. איין ורוייא די ניט װײיש אובּ זי 
טרוגט אודר ניט. די זול עְשׂין דֶשׂ אינערשע 
פֿון איינר װעלשן נוש.. .*, יכּײי ספר הרפֿ" 
אות', 1474 |דווקא, פא 17ן. ,דײַן איעס בּרענט 
װי צונטער", מ. חאַשקעס, לידער פֿונים הערצן, 
קראַקע 1888, איפּאַרטײאיש. 

אינערסט -- סופּערלאַטיװ, בּ אויך דזװ 
אינער. ,דען פֿר דערבּטן אַלשׂ די אייסרשטי 
אוני דיס מיטילשׂטי אונ' דיא אינרשטי {מויע- 
רןן", יוסיפון, אַמשט 1661, שלב/ב. איענע 
קונסט לעבּט.. . אין װעמעס א' קעמערל עס 
קלאַפּט דאָס מענטשלעכע הארץ", איבּז, מאַקס 
ריינהאַרד, מענטש'װיסנשאַפֿט , נ"י, אַפּריל 
0. 


אין ערגעץ נים -- אַדװ פֿראַזע. אין קין 
שום אָרט ניט. ,א ייַד װערט א' עי ני פאַרפֿאַלן"; 
,מיט תּוֹרה װערט מען א' ע' נ' פֿאַרפאַלן", 
שװ. ,מע קען זיך א' ע' נישט אַרײַנטאָן פֿאַר 
מלחמה", מס, קהלת תּקע"ט, ח, 8. ,קיין גע" 
בּראָטענע טײַבּעלעך האָט מען פאַר אונדז א' 
צי ני אָנגעגרײיט", זשיט או, ג"י 1919. ,א' 9' 
האָט מען נישט א חוֹזר-על-הפּתחים אַװעקגע- 


אינגאַנצן,, בּאַריכות. 


1814 


שיקט אַזױ רײַך בּאַשאַנקען", בּער האָראָװיץ, 
'דער גלגול' 

אינערהאַלפֿ -- אַדױ 48 פרעפ. דטשמ. נר. 
אינעװײיניק, אינמיטן, אין פֿאַרלױף פֿון, אי א 
יאָר. אי פוּן דער בּאַוועגונג, 

אינערוויינציק -- -+ אינעװייניק. (אי בּײַ אַ 
צאָל שרײַבּערס פון פד מחמת דעם אומקלאָרן 
אַרױסרײד פון -ער אין ניט-אַקצענטירטע טראַ- 
פֿן.} ,די זינד! א' שטיקן זיך פלאַמען!", פרץ, 
יאין פּאָליש אויף דער קייט'. ,זאָל מען כאָטש 
נישט אַרײַנקוקן אין מײַן לעבּן איי, װײַס וש, 
'ווי דער גורל פֿירט? 

אינגערווירן -- טרו. -וויר, אינערווירט. סטיי 
מולירן (דורך) די גערוון. אויך: נערוירן. א' 
עמעצן. א' די בּלוטיצירקולאַציע, //נ2 -- 
;ניט געהעריקע אי פון די בּלוטגעפעסן אויפן 
קאָפּײ, 9געז, ווילנע 1937, מאן 1079, 

איגערוועגן -- אַדח. פר. אינעװיניק, אין 
דעם אינעװײיניקסטן לעבּן, ,א' בּין איך לאנג 
אַריבּער איבּערן מוֹרהנבֿוכים", פרץ, זכר- 
נות.. 


אינע'רט -- אַדי. 2?איי 722. 1. װאָס האָט 
ניט אין זיך קיין אינעװיײיניקסטע קראַפט זיך 
צו בּאַװעגן. איער שטאָף. איע מאַסן, 2. װאָס 
האָט ניט די אײיגנשאַפֿט בּאַװירקט צו װערן פֿון 
!אַן אַנדער שטאָף, אַן איער עלעמענט. איע גאַזן. 
9. װאָס האָט ניט קיין וירקונג בּכלל, א 
כּלומרשטער, אַן איער היילמיטל 4. אומבּאַ- 
וועגלעך. אפּאַטיש, פֿאַרגליװערט. זײַן אקטיו 

- און דערנאָך װערן אי. אויך -יש -- ,די טעכ- 
טער האָבּן זיך אויך געװאָלט אַרױסרײַסן פון 
דעם אַלטן א'ן קרײַו פֿון חסידיש גבֿירישע 
משפּחות", ײט, טאָג, 01957װ .360‏ /(יש)- 
קייט -- די אי פון א גרופע. 


אינערלעך -- אדי. אַרכ. פֿאַר הײַנטצײַטיקן 
ייִדיש -- דטשמ, אָפֿט געניצט. אינעװיניקסט. 
היפּוך פֿון אויסערלעך (-+, 300). אי געפיל, 
איע פּראָבּלעמען. ,זיא אונ' איר קינד זאָלן ניט 
גשעדיגט װערן ניט . . . אן אינירליכה (איבֿרים) 
אונ' ניט אן דיא אייסרליכה (איבֿרים)", עפש, 
סידור תּפֿילות, אַמשט תּק"ח. ,... דריטנס, 
דער אינרליכה הויכמוהט מיט זיך זעלבּש טין?", 
ספֿר מבחר הפנינים, הומבּורג תּצײט. , אינרליך 
האט עֶר זײַן רמאותיי, משה אײַזענשטאַט, איבז, 
דרך הישר לאבן בּוחן, 1746. ,נאָר אין אַן אין 

| גײַסטיקן אויסװאַקסןי, ייט, פױלן ש. איע 
בּלאָקאדע -- סיסטעם פון בּלאָקירן די 
שפּײַזקאַרטן פון דער גאַנצער משפּחה, אויבּ אַ 
גערופֿענער האָט זיך ניט געשטעלט צום טראַנס- 
פּאָרט. לאָדזשער געטאָ. דאָס א'ע. קייט 
-- , זײַן אי זאָל זײַן אָנגעפּילט מיט ליבשאַפֿט", 
תּניא, 54, 

אין ערן האַלטן -- אַרכ. דח האַלטן אין 
כּבֿוד. אווען נון איינר פון זײַנם (חבֿר) לערנט 
... איין פּסוק... ער אין מוז א' צִ' ה"י 
תּפֿלה למשה.. -, דעסוי 1696, קכט/א. 

אינגערן"ימיניסטער -- דער, -ס, -סטאַירן. ונ 
דשע, -ס. / מיניסטער װאָס איז דער ממונה 


אין פּוצה פּה 


איבּער די אינעװײיניקסטע ענינים פון א מדינה 
(אָרדענונג אין לאנד, פאַרװאַלטונג פֿון מלוכהשע 
לענדערײַען אע), פֿרגל אויסערן-מיניסטער (--+ 
0 -ום, 

אינערפ -- דאָס, (ין). פד. פעטס אַרום גע 
דערים פון עוֹפֿות. פּלאָסטן. א' פון א גאַנדז 
אע. , שוין לאנג ניט געהאַט אזא קאַפּהאָן! 
זעסט, בּלויזע א', עס װעט קיין עיךהרע זײַן 
| איבּער אַ קװאָרט שמאַלץײ, אָפּא, 'דינען גאָט 
אויך: אינערן -- די, מצ. 

אינערפּלעט -- -+ הינערפּלעט. 

אין ערפֿאַרונג קומען -- צגז אוטו. אַרכ. 
זיך דערוויסן. צו װיסן קריגן. ;אַזוא מן מעכט 
אין ער פֿאַרונג קומן דאש אי |אחדן מקהלתינו 
מעכט עובֿר זײַן בּמזיד...", יפנקס קהלת 
אה"וי, כּרוז כב תּפּיד וייִבּל ווואאאן.. 

איגערציע -- די. בּא. קכאיי 22ל. 1. (פיזיק) 
אײגנשאַפֿט פֿון אַיעדן קערפּער צו בּלײַבּן אין 

| צושטאַנד פון רו אָדער גלײַכמאָסיקער גראָדלי- 
ניעדיקער בּאַוװועגונג, סײַדן א דרויסנדיקע 
קראַפֿט װירקט אויף דעם. .דער ערשטער און 
װיכטיקסטער פֿון די מעכאַנישע גרונטגעזעצן 
איז דער א"געזעץ, װעלכער זאָגט אַז יעדער 
קערפּער קאָן פון זיך אַלין, אָן אויסערער 
קראַפט, קיינמאָל נישט איבּערגיין פֿון רויצו" 

שטאַנד אין א בּאַװעגונג", גוטג. 

| :2, געװואוינשאַפֿט, רוטין. דאָס פֿעלן פֿון גע" 
זעלשאַפֿטלעכער קראַפט, פֿון גײַסטיקער ענער" 
גיע. אייגנשאַפּט פון טראַכטן און פֿון טאָן אויף 

אַן אײַנגעשטעלטן אוֹפן, אָן שינוילם און נײַסן. 
גײַסטיקע א'. אומקריטישע פֿירונגען על-פּי א', 
בּרעכן די א'. ייִדיש איז ניט נאָר געװען 
אי װאָס האָט זיך אָנגעזען שטאַרקער װי אין 
אַמעריקע", מו, יִבּל ווצא, 1, ;עס איז די טראַ- 

| געדיע פונעם שעפֿערישן יחיד, װען ער שטויסט 
זיך צונויף מיט דער אי פֿון דער סביבה", שנ, 
דערציילערס און ראָמאַניסטן |. ;עס קומט א 
צײַט װען אידייען װערן פאַרגליװערט. . . און 
זינלאָז. זי עקסיסטירן בּלױז דורך איי, קאָר וו. 

אינערשט -- אדי. אַרכ. אינגעװייניקסט. מש 
פֿאַרטײַטשט ‏ אל החצר הפנימית' (אסתּר, ד, 
1 ודי אינרשטי" וְתִּי: ,אין אינעװייניקס- 
טן., .יזן. ,דשׂ הויז דז אינרשט צו קודש הקד- 
שים", טח, פּקודי, הפֿטורה. 

אין עשׂה דוחה לא תעשה -- (איין עסע 
דויכע לוייסעסען זאַץ. תּח. ?כלויט יבֿמות, ג/ב, 
די מצװוה טו איז ניט דוחה, שטופּט ניט אָפּ 
דאָס געבּאָט זאָלסט ניט טאָן. אַ גע- 
בּאָט שאַפֿט ניט אָפּ אַ פֿאַרבּאָט. {למשל: דִי 
מצווה 'כּבּד את אביך ואת אמך' (שמות, כ, 12) 
איז ניט חל, אויבּ די אייגענע עלטערן הייסן 
טאָן אַן עבֿירה.ן ;ער גיט צדקה און גיט פאַלשע 
װאָג און איז עוֹבר אױפֿן אי עי די לא ת"". 

אין פּוצה פה (ומצפֿצף) -- |איין פּױצעפּעי 
אומצאַפצעף} זאַץ. תּח. 22לויט ישעיה, י, 14, 
קיינער עפנט ניט דאָס מויל און גיט ניט קיין 
פּיפס, ד"ה קיינער דערװעגט זיך ניט צו זאָגן 
אַ װאָרט קעגן אַן עװלה, אַ קריװדע: קיינער 


פּראָטעסטירט ניט. , דער שטאָט-:תּקיף שאַלטעי 





אין פּורענות בֹּא(ה) לעולם 


װעט, און קהל --- פאַרשװײַגט, אי פי פּה". .;אי 

פּי פּה -- קיין האָן האָט אַפֿילו ניט קיין קריי 
געטאָן", פֿװל. ,אָרעמע קינדער, יתומים גיט 
מען אָפּ, און א' פּ' פּה", בּוקי בּן יגלי, יופֿאָל, 
7, נַאן 32, 


אין פּורענות בַּא(ה) לעולם אלא בש" 

| ביל עמי"הארץ -- {. . . פּוראָניעס. . . -לאָ 
-אוילאָם עלאָ בּישוויל אַמײ האָאָרעץן זאַץ. תֹּח. 
ככבּבא בּתרא, ח/א. אומגליקן קומען אויף 
דער װעלט איבּער אמעראַצים, ד"ה אומװויסן, 
פאַרגרעבּטקייט בּרענגט אומגליק, 


אין פּיאַטע---דזוו אין דער לינקער פּיאַטע -+, 


אין פּינטל (אַרײַן) -- געװיינלעך מיטן 
װערבּ ט ר עפֿן. אין סאַמע װיכטיקן פּונקט, 
אין ציל. אין צענטער, אין עצִם. אין תּוך פֿון 
דער זאַך. אָט די פֿראַגע (טענה, אײַנװענדונג 
אע) טרעפֿט (איז) אי פ' (אַרײַן), | 

אין פּנים (אַרײַן) -- געװיינלעך מיט די 
װערבּן: זאָ גן, אַרײַנזאָגן, ענטפֿערן, פֿאָר- 
װאַרפֿן אע. אין די אויגן. דירעקט קעגן דעם 
מדובּר, װאָס װעגן אים רעדט זיך עס. זאָגן 
דעם אמת א' פּי אַי. װאַרפֿן צוריק די בּאַשול- 
דיקונג א' פּי אַ', ,שפּײַ אים א' פּי און עֶר 
זאָגט אַז עס גייט אַ רעגן", פֿװל. ,הוט זיא 
משיבֿ גיװעזט, יוא איך װיל אימש אין זײַן 
פּנים זאגין. . .ײ, ר' שמשון בּכרך, חוט השני, 
סימן נ. מיטן װערבּ שפּ רינג ען -- זײַן 
חוצפּהדיק לגבּי עמעצן. ,פֿאַרן יצר-הרע טאָר 
מען נישט אַנטלױפֿן. . . שפּרינגען אים א' פַּי 
אַי און אים שלאָגן מיט זײַנע אייגענע רצועות", 
אֵש, תּהילים-יוד, | 

אין פּערסאַנאַם -- ל. 1. פערזענלעך, 
אַלײן. צוזאָגן צו שיקן אַ פֿאָרשטײיער, אָבּער 
דערנאָך קומען א' פּ'. 2. (יריספּרודענץ) 
קעגן אַ בּאַשטימטן מענטשן, ניט קעגן זײַן 
אייגנטום, 

אין פּרץ ואין צוזחה -- (איין פערעץ װעאיין 
צװאָכען זאַץ. תּח. קכתּהלים, קמד, 14 קקיין 
בּראָך און קיין וייגעשריי', תִּי. ס'איז שטיל 
און רואיק, מע הערט ניט קיין פּראָטעסט. אַ 
מצבֿ פֿון אי פּ' וא צי. , שאַ, שטיל, מע הערט 
ניט קיין פּיפּס, אי פּי ואי ציי. ,האָט מען שוין 
כּמעט אין אַלע שטעט חבֿרות... מיט סטאַ- 
טוטן, און עס איז, בּרוך-השם, א' פּי ואי צי 
(קיין געשריי)", יופֿאָל, 1887, פא 50, | 

אין פֿאָליאַ -- ל. אין פֿאָרמאַט פֿון אַ בּויגן, 
געפאַלדעװעט אין צווייען. אי פֿי װי דער ווילנער 
שים, | 

אינפֿאַ'ם -- אַדי. קכאיי 22ל. = שענדלעך. גע- 
מיין. ,עס האָט זיך אויסגעװיזן... דאָס עס 
איז געװוען איע ליגנט", א. בּ, מבֿשׂר ישועה, 
װאַרשע 1900. אָפֿט געניצט אין שפּאַנישירעדנ- 
דיקע לענדער. דיע -- שענדלעכקייט. 

אינפאַ'נט -- דער, "ן. ?כאיי 822ֿר. 1, קליין 
קינד, עוֹפֿעלע. 2. טיטל פֿאַר די קינדער פֿון 
די שפּאַנישע און פּאָרטוגעזישע קעניגן (חוצן 
עלטסטן), װנ --- אינפֿאַנטע. ייש -- אַדי. 
איע אַמנעזיע. | 


118 


אינפֿאַנטיל -- אַזי. 1. װאָס איז כאַראַק- 

| טעריסטיש פֿאַר אַן אינפאַנט, -+ דפו, בּו. איע 
קאָנוואולסיעס. , דאָס אומוויסיקע אין פּסיכישן 

לשון איז דאָס א'ע", מו איבּז, פֿרױד, פסיכאָי 
אַנאַליז. ,די דיכטער װאָס האַלטן זיך נאָך אַלץ 
אין איין פאַרװיגן מיט איע וויגלידער אויף דער 
עלטער", יג, אין תּוךו. א"פּאַראַליו = פּאָליאָ 

- (מיעליט). 2. קינדיש. קינדעריש. שטאַרק צוד 

| ריקגעשטאַנען אין גײַסטיקער אַנטװיקלונג. ;דער 
פעטער. ... איז געװען.... א' נײַגעריק", ייט, 
פוילן }, -קיים -- אדורכגעמאַכט אַ סאָרט 
! גײַסטיקן צוריקטריט צו א'", בּאַש, יא שיף קיין 
אַמעריקעי. אויך; -יש, -ישקייט. 

אינפֿאַנטיליזם -- דער, "ען. 1. (מעדיצין) 
אומנאַרמאַלער צושטאַנד פון אינפאַנטילקייט. 
זייער בּוֹלטע צוריקגעשטאַנענקײט אין פֿיזישער, 

אינטעלעקטועלער אָדער עמאָציאָנעלער אַנטװיק- 
לונג. ,די בּייזע ווירקונג פֿון חלוֹמות זײַנען 
מערניט איען", מוו איבּז, פֿרױד, פּסיכאָאַנאַליז. 
,בּײַ ‏ פּסנכאָנעװראָזן . . . בּײַם מאָטאָרישן א' 
מיט און אָן אינטעליגענץ-דעפעקטן. . .ײ, טאָז, 
0, ליא 12. 2. שטריך פון אינפאַנטילקײט. 
;די א'ען אין. . . יקאַנסעקװענטן" מארקסיזם", 
גרינ, ... טאָגבּוף. ‏ . 

אינפֿאַנטי|פי'ד -- דער, -ן. 89: -ציד, ככאיי 
2כל. /1. מאָרד פֿון אַן עוֹפעלע אָדער עוֹפע- 
לעך בּײַם געבּוירן װערן אָדער א קורצע צײַט 
דערנאָך. 2. מערדערײַ פֿון עופעלעך. 

אינפֿאַנג|(טעריע -- די בּא. ?קאיי 2כאיט. 
פּ(י)עכאָטע. אָפּטײל פֿון אַרמײ װאָס בּאַשטײט 
פֿון פוסגייערס. ,קעגן אַ פּאַר הונדערט בּעלי- 
בּתּים, בּאַװאָפֿנט מיט שטעקענעס און שטיינער, 
איז ניט נייטיק געװוען אַרױסצושיקן אַ גאַנצע 
אַרמײ מיט אַרטילעריע, קאַװאַלעריע און א"", 
קמ, 1865, טא 33. -טריסט -- פוסגייער 
אין אַרמײ, 

אין פֿאַסאַָ'ן -- אַדו פֿראַזע. אין דער מאָדע, 
יעטװעדערער איז הײַנט אָפּגעפּלעפֿט װײַל דער 
שווינדל שטייט א' פ'י, מ. שלטפֿשטײן, דער 
בּאַנקראָט, װאַרשע 1884, *שטעלן זיך א' 8' = 
אױספֿײַנען זיך, אַרוסשטעלן זיך. געבּן צדקה, 
כּדי מע זאָל רעדן װעגן דעם און זיך שטעלן 
אי פ', 

אינפֿאָרמאַ'ל -- אַדי. 89: -על. דזו אומ- 
פאָרמעל, -+ 630. ,סאיז געװען אַן איער 
קבּלת-פּנים, אָן שום צערעמאָניעס". ה-קייט. 

אינפֿאָרמאַ'נט -- דער, ז. װנ יין, "קע, -ס, 
ווער עס אינפאָרמירט. זשורנאַליסטן זאָגן ניט 
אויס װער עס איז געװען דער א'. אי פֿון דער 
געהיים-פּאָליצײ. ,אין עטלעכע בּלאָקן גיט מען 
איבּער װעגן עקספערימענטן, װאָס גענוי זיי 
בּאַשרײַבּן זײַנען די אין ניט בּכּוֹח", מװ, היט- 
לערס פּראַפֿעסאָרן 

אינפֿאָרמ|אַציע -- די, "ס. 2כאיי 722. 
{-אַציאָ'ן, נרן 1. נײַס, ידיעה װעגן אַ 
פּאַסירונג, געשעעניש (אין סאָציאַלן לעבּן, אױפֿן 
געבּיט פֿון קונסט, ליטעראטור אע). א' פון 
ערשטן קװאַל. אָבּיעקטיווע אי. פאַלשע אי. קאָנ- 
טראָלירטע א" 


אינפֿאָרמירן 


2. װיסן װי אַ רעזולטאַט פֿון אָבּסערװירן, 
לייענען, לערנען. פֿאַרמאָגן א' אויף פֿאַרשייי 
דענע געבּיטן, ,אָט די דאָזיקע א' װעט מאַכן 
אַ סוף צו לײַכטזיניקע פּוסקים, װאָס . . . פֿאָר- 
מולירן . . . מיינונגען אַז שפּראַכפֿאָלקלאָר אין 
עפּעס יפאַרגליװערטס'", י. טשערניאַק, יוִשפּ 
ווצא, 2 א"אַגענטור. א"-בּיוראָ. אי בּוך. 

-אַטאָר --- דער, "ס, -אָירן. װנ יין, ישע, -סי 

ער עס גיט אינפֿאָרמאַציע. א געװויסנדיקער א'. 
,עס פעלן נישט אויף דער װעלט קין א', 
קיין אונטערטראָגערס . . . ווען עס האַנדלט זיך 
בּײַ שידוכים" פֿאָר, 1961 ווו 1. ;דש זײַדן װער" 
מליין . . . ויא גשװוינד איזט זעלבּיגש אין זײַנה 
וערק. . . צו דיזום האט עשׂ קיין אינפרמאטר 
גהאבּט", הבּחור חנוך בּר' צבֿי הירש סג"ל, 
אגרת בּעלי חיים, הענא 1718. ספעצ װער עס 
ענטפֿערט אויף אַנקעטעס אָדער אויספרעגונגען, 

-אַמיוו -- אַדי. װאָס גיט אינפֿאַרמאַציע. 
אַן איער בּאַריכט. איע פֿאַרזאמלונג. ,קיין שום 
דערצלערישע כּװנות קאָנען ניט האָבּן קיין 
פּעולה אָן איע מאָמענטן", ח. בּעז, אונדזער דור 
מוז אַנטשײדן 

אינפֿאָרמירם -- פּאַר, אַדי. אַן איע פּער- 
זאָן. ,... בּכל בּתּי כּנסיות דקהלתנו פֹּה 
פּראָג . . . דרוקן צו לאזין דאַמיט זיך יעדער 
מבּני קהלתנו . , . אינפורמירט זײַן זול", יפּראָ 
גער תּקנות װעגן לוקסוסי וְיובּל ן, 4}. ;קאן אַך 
זײַן דש לײַט זײַן אין דר זאַכן אַך װישׂן שאפט 
האבּן, דאָך אין זעלכי זאַכן זײַן זיא ניט אַלי 
אינפערמירט", בּית ישׂראל, אַמשט 1723, 
-קייט -- עאַ רעזולטאַט פֿון ניט גענוג א' 
אָדער ניט גענוג דורכגעטראַכטקײט", מו, ייִבֹּל 
שוצא, 255, 


אינפֿאָרמירן -- טרװ. -מיר, אינפֿאָרמירט. 
געבּן צו װיסן. איבּערגעבּן אַן אינפֿאָרמאַציע. 
אי װעגן דער זעקסטאָגיקער מלחמה. אי װעגן 
די נײַע פּלענער פֿאַר אַ בּרייטער קולטור-אַקציע. 
אי, נישט איבּערקײַען אַלטע געדאנקען. גאונ'.. 
זאָל װײַטר א' װאו החסיד האט התּינוק אַהין 
גיטאן", יכּײי װעגן מעצער עלילת-דם', 1669 
וְפֿש ווו, 1264 ;אין אונדזער געזעלשאַפֿט דאַרף 
די צײַטונג ניט נאָר א' און אויפקלערן, נאָר 
אויך אונטערהאַלטןײ, בּצג, טמז, 1965 וו 22, 

מיט ז יך -- זיך אי װעגן די לעצטע געשע- 
ענישן אױפֿן פֿראָנט. ,ער זאָל זיך אי אונ' אַלי 
דיא אַקטי של משפּט... מתּחילה ועד סוף 
איבּר זעהן", יכּײי װעגן מעצער עלילת-דם, 
9 (פֿש װו, 273ן, ,איך װיל אײַך דא בּײַא 
אַסורירן דז איר אײַך מושׂט לוזין א'", איין 
שין נײַא קוריעס שפּיל ליד, אופין בּאַך |תּעײטן, 
;אַלזו פר לאז מיך אַלשׂ דוא דיך אינפערמירן 
ווערשט. װען. . .*, ייִדי בּריוו 18. י"ה, 1761 
906161{1, /11151011006 /161/19 1016/1000, 

- זזאצאן. | 

אינפֿאַרמיר-אַגענטור. אינפֿאָרמיר- בּיוראָ. איג- 
פֿאָרמיר-בּוך. 

-ונ2 -- ,, זאָל ער אינפֿאָרמירן אונ' קיין פּסק 
געבּין זולת דיא אינפרמירונג למלכות יר"ה 
איבּר שיקן", יכּײי װעגן מעצער עלילת-דם', 1669 





אינפֿאָרמץ'ל 
פֿש װוו, 280}. עָר -- װער עס אינפאָרמירט, 
אויך מסור, 

אינפֿאָרמע'ל -- אַדי. דזוו אומפֿאָרמעל, -+ 
0 קקֵייט. 


אינפֿוזאָר|יע -- די, -ס (סירובֿ אין מצ), ככאיי 


ככל. /(אָאָלאָגיע) פּשוטסטער בּעליחי, געזען 


נאָר אונטערן מיקראָסקאָפּ. איס געפינען זיך 
אין אָפּפֿאַליװאַסער, זומפּן און אין צעפֿאַל און 
צעפויל פון אָרגאַנישע שטאָפן. , זיי בּאַװײַון 
זיך אין אײי:אױפֿגאָס, דעריבּער הייסן זיי טאַקע 
אויפגאָס-בּעלי-חיים אָדער א'ס", דר' איסעל 
איבּז, אָטאָ שמײַל, זאָאָלאָגיע. ,,פֿלעגט ער גע" 
פֿינען אין די אויפגוסן די דאָזיקע קליינע חיה- 
לעך און זי אַ נאַמען געגעבּן אױפֿגוס:חיהלעך", 
דרי אהרן פּיק, פגעז, װילנע 1927, טן 12:11, 
,קליינע שװעסטער א', שװאַרצער בּרודער האַ- 
טענטאָט! אַלע אײַלן מיר צום אױפֿלײז, צום 
גלגולים:אױפֿלײן --- גאָט!", צייט |, 'גלגולים- 
לידי, -ישׁ -- אַדי 

אינפֿוזיע -- די, יס. 2כאיי 22ל. (מעדיצין) 
1. פּראַצעס אָדער רעזולטאַט פֿון אַרײַנלאָזן 
אין א װענע בּלוט אָדער בּכלל א נייטיקע צעי 
לאָזונג פֿאַרן פּאַציענט. ‏ 2 פיג. דאָס אַרײַנגעבּן 
אַן אידייע, אַ געדאַנק. אן אי פון הײַנטצײַטיקע 
געדאַנקען אין מוֹחות פון אָפּגעשטאַנענע. 

אין פֿופ -- 22סל. בּײַם גיין מיט אַ גרופע, 
שטעלן גלײַכצײַטיק יעדן טראָט און מיט דעם 
זעלבּיקן פֿוס. גיין, מאַרשירן אי פ' װי זעלנערס, 
אינפֿילטר|אַציע -- די, :ס. 2איי 22 
1. פּראָצעס פֿון דורכגיין דורך א פֿילטער. 
2. (מעדיצין) פּראָצעס פֿון בּהדרגהדיקן אַרײַנ- 
דרינגען אין די געװעבּן פֿון א לעבּעדיקן אָר- 
גאַניזם (דורך די פּאָרעס) פֿון אַ שטאָף װאָס 
איז די סיבּה פֿון אבּנאָרמאַלקײט אָדער קראנ" 
קייט, אי פון אומנאָרמאַלע סובּסטאַנצן. ,א בֹּאַי 
דײַטנדיקע ראָלע אין דער אַנטשטײאונג פון 

אַזא פריצײַטיקער א' שפּילט. .. די רעאינפֿעק- 
ציע", טאָז, 1930, פא 8"7, 

9 (אומבּאַמערקלעכער, פּאַמעלעכער) אַרײַנ- 
קום פֿון פֿרעמדע עלעמענטן אין אַ לאַנד, לאַ- 
גער, גרופּע אע. אי פֿון אומלעגאַלע אימיגראַנ- 
טן. אי פֿון שפּיאָנען אין לאַגער פון שׂונאי 

4. אַרײַנדרינגונג פֿון אַ נעגאַטיװער השפּעה. 
זײַן דורכגעפרעסן מיט נאַצישער א'. ,דער װעג 
פֿון אי און בּיסלעכװײַזער אסימילאַציע אין דער 
אַרומיקער סבֿיבֿה איז געװען אינגאַנצן אומ' 
מעגלעך", בּךאַדיר, דאָס נײַע לעבּען, נ"י, דעצ' 
1,. 

-אַ(נ)ם -- דער, ן. 1. סובּסטאַנץ (אייי 
טער, סערום אא) װאָס זאַפּט זיך אײַן אין לע- 
בּעדיקע געװעבּן. קאַזא פֿריצײַטיקער א' בֹּאַי 
װײַזט זיך אלס אָנצינדונג-פּראָצעסײ, טאָז, 1930, 
פא 877 2. װער עס כאַפּט זיך אַרײַן, גנבֿעט 
זיך אַרײַן אין א פרעמדער מחנה אָדער גרופע 
בּכלל. אין אין שׂונאס לאַגער, אין דער קעגנע- 
רישער פּאַרטײ, 

דירן -- טרװ. -ריר, אינפילטרירט, א' 
קאַנטראבּאַנד, אומלעגאַלע ליטעראַטור. אי גע- 
װער פֿאַר אַן אױפֿשטאנד. אי נײַע אידייען. עדי 


אינפֿיני'ט -- אַדי. 


אינפֿיניטעסימאַ'ל -- אַדי. 


1410 


שפּראַך:אַסימילאַציע שאַנעװעט קיינעם ניט און 
אינפילטרירט אומעטום, אָפֿטמאָל אויך אויף אַן 
אומדירעקטן אוֹפןי, אאר, ייוִשפּושא, 3. מיט 
זיך -- ,זי בּאַנוגענען זיך מיט א' זיך אין 
פֿאַרשײידענע געזעלשאַפֿטלעכע קרײיזןײ, פֿאַרױס, 
מעקסיקע, פֿעבּי 1963. -ירונג. דירלעך 
-- אַדי. װאָס מע קען אינפֿילטרירן. 

אומענדלעך (-+), טפּעצ 


אין מאַט װאָס איז גרעסער פאַר יעדער שטיי 
גנדיקן קװאַנטום, איע גרייס, 


אינפֿיניטי'וו -- אַדי 6 סובּ. 2כאיי 22ל. 


(גראַמ) פאָרעם פון װערבּ װאָס בּאַצײיכנט נאָר 
די טואונג (דעם מצב), אָן אָנװײַז אויף פּער- 
זאָן, צײַט אָדער מאָדוס. ,מיר קענען סתּם 
אָנרופֿן דעם נאָמען פון דער טואונג און נישט 
אַנװײַון מער גאָרנישט, האָבּן מירן דעם אץ 
אוֹפןי, ימ, שוליגראַמאַטיק, 1921. דער א' אין 
ייִדיש ענדיקט זיך אויף ץ (למשל: זאָגן, מאַכן, 


װאַשן; נאָך בּ און פּ קלינגט עס װי מ--- לעבּן, 


כאַפּן) אָדער -ען ווען דער שטאַם פֿון װערבּ 
ענדיקט זיך אויף א װאָקאַל, דיפטאָנג, מ, נ, נגי 
גק און אַ טראַפֿיקן למד: רוען, פֿליען, בּויען, 
נייען, בּאַנײַען, קומען, וואוינען, בּרענגען, טרינ" 
קען, פֿידלען). װען דער שטאַם פון װערבּ ענ- 
דיקט זיך אויף "ע און דער װערבּ געהערט צו 
דער צװייטער קאָניוגאַציע, קומט אייגנטלעך צו 
בּלױיז ‏ ן, הגם מיר זעען פאַר זיך "ען: פּלאַנ" 
כען, מוטשען, סטראשען, קװאַקען, האָדעװען 
גנבען. אין לד קומט צו 'ענען: טשעפּענען 
פּלאַנכענען. אין ניט לױטן כּלל: זײַן, טאָן 
זען, גיין, שטיין, פֿאַרשטײן, װעלן, װיסן, געבּן. 

מיטן אי שאַפֿן זיך א צאָל װערבּאַלע פֿאַרמען: 
איך װעל (דו װעסט.. .) זאָגן, זאָל איך זאָגן, 


יאיך װאָלט זאָגן, איך פֿלעג זאָגן, איך טו זאָגן, 


איך האַלט אין (איין) זאָגן, 
צװישן א פֿולבּאַטײַטיקן װאָרט און אַן אי װאָס 


ציט זיך צו אים קומט דער פּאַרטיקל צו-- א 


מיטל צו שוויצן, אינטערעסאַנט צו בּאַשרײַבּן, 


אַנגעזאָגט צו קומען אאזװ. נאָך די מאָדאַלע 


װערבּן: דאַרפן, מעגן, קענען, (ניט) טאָרן, אויך 
נאָך:. הייסן, העלפֿן, װעלן, ענדיקן (אָפֿט אויך 
נאָך אָנהײבּן), לערנען (זיך), װי אויך נאָך עט- 
לעכע אַנדערע (מיט דיאַלעקטישע בּאַזונדער- 
קייטן) --- קומט ניט קיין צו. דער אי דינט 
װי אַ סובּ. ,לאַכן איז געזונט, דאָקטוירים הייסן 


- לאַכןײ, שע. 


ווען דער װערבּ איז טראַנזיטי, קומט אויך 
נאָכן אי דער דירעקטער אָבּיעקט: דאָס בּויען 
דאָס הויז, דאָס לערנען דעם ספֿר, דאָס (אָג)פֿירן 
די חבֿרה. |דער א' האָט סינטאַקטישע סימנים 


-פֿון צװײ װאָרטקלאַסן: אי פֿון װערבּ, אי 


פון סובּסטאַנטיוו. קען עֶר צוזאַמען מיטן גע" 
רונדיוו און פּאַרטיציפּ צוגערעכנט װערן צו א 
בּאַזונדערן װאָרטקלאַס --- װערבּיד.} 


אינפֿיניטע'ט -- די, ץ. 2? אי 22ל. דזװ 


אומענדלעכקייט, + 613, 

אומענדלעך 
קליין: װאָס דערנענטערט זיך צו נול. אע גרייס, 
איע קװאַנטיטעט. איער קאַלקולוס, 


אינפֿיקפּ-- דער, "ן. ?איי 22ל. 


אין פֿלאַנראַנטי -- פֿראַזע. ל. 


- פֿאַר אינפֿלאַציע. איער קרעדיט, - 


אין פֿלוג 


אין פֿינפֿן,. אין פֿירן -- אַזױ װי אין דרײַען 


-6, אָבּער די אײַנטײלונג איז אין פֿינף, אין 
פֿיר טיילן. אויך: זאַלבּעפינפֿט (זאַלבּעפיפֿט), 
זאַלבּעפֿערט, | 


אינפֿיצירן -- טרו. ציר, אינפֿיצירט. 89: 


אינפֿעקטירן,. ?איי 02 אַבּערגעבּן 
דורך אַן אינפֿעקציע. אָנשטעקן (מיט אַ קראַנ- 
קייט). אי ראַצן מיט אַ װירוס. ‏ אינפיצירט 
-- אַדי, פּאַר. ,קינדער מיט איע הויט, אויגן 
און אַנדערע אָרגאַנעןײ. -קייט, 

אַרײַנשטעל, 
אַפֿיקס װאָס קומט אין מיטן שטאַם פֿון װאָרט. 
וְדי נקודות בּײַ די אותיות פֿון די שרשים אין 
לשון-קודש זײַנען אין. אין 'בּריוונטרעגער' איז 
נ ניט קיין סימן פון מצ, נאָר קען בּאַטראַכט 
ווערן װי אַן אי. אין אַ צאָל צונױפֿהעפֿטן מיטן 
ס אין מיטן דאַרף מען דעם ס בּאַטראַכטן װי 
אַן אי, למשל: אַרבּעטסטאָג, קאַמפספעאיק.ן 
(יוריספּרן- 
דענץ) "בּײַם אונטערצינדן. אויפן אָרט פֿון 
פֿאַרבּרעכן; בּײַם בּאַגיין א פֿאַרבּרעכן. כאַפּן 
דעם גנבֿ אי פי (דעליקטאָ), דיה בּײַ דער האַנט. 


אינפֿלאַמ|אַציע -- די, -ס. כאיי 22ל. (מעי 


דיצין) אָנצינדונג. בּראַנד. געשוילעכץ מיט 


| לאָקאַל:געהעכערטער טעמפּעראַטור, רעזולטאַט 


פֿון א ואונד אַדער קאָנטוזיע. -ירן--טרו. 


אינפֿלאַצ|יע -- די, -ס. ככאיי 22ל. /אױפֿבּלאָז 
זונגי. מצבֿ פֿון אומבּאַלאַנס אין דער עקאָנאָ 
מיע פון אַ לאַנד, װען דער יקרות אויף פּראָ- 


דוקטן און רױימאַטעריאלן װאַקסט מחמת די 
װאַלוטע אין צירקולאַציע פֿאַרלירט איר אײַנ- 


| געשטעלטן װערט. היפּוך: דעפֿלאַציע. אי בּעת 
- און נאָך אַ מלחמה. ,װי אומגעריכט די אי איז 
געקומען, אַזױ אומגעריכט איז זי אַװעק, מאַרקן 


זײַנען געװאָרן טײַער", ייז, . . . קאַרנאָװסקי. 
דיאָנאַ'ר -- אַדי. װאָס בּרענגט, העלפט 
צו דער אינפלאַציע: װאָס איז כאַראַקטעריסטיש 
: יאָניזם -- 
שיטה, ‏ ריכטונג װאָס האַלט אַז אַן אינפֿלאַציע 


! װעט מיטהעלפֿן דער עקאָנאָמישער אַנטװיקלונג 


פֿון לאַנד. ‏ יאָניסט. -אַנירן -- בּּיװן 


- דורכפֿירן אַן אינפֿלאַציצי ‏ - יי 
אינפֿלאָרעסצע'נץ -- די, זן. תכ איי ככל. 


(בּאַטאַניק) פונאַנדערבּליאונג ארום אַן אַקס, אַ 
שטענגל. אויך אַן איינציקע בּלום. פֿאַרשײדענע 
אין, י 


אין פֿלוג -- אַדו 8 זו. פֿון אויבּנאויף, לויטן 


ערשטן אײַנדרוק, ניט אַרײַנטראַכטנדיק זיך, 
לכתּחילה. אי פֿי איז עס אַ גוטער תּירוץ (גאָר- 
ניט קיין תּירוץ). אי פֿי איז עס א קאָמפּלימענט, 


- אָבּער װען מע צעקײַט עס.... אי פֿי װײַזט זיך 
| אויס אַז..., אָבּער װען מע בּאַטראַכט זיך.... 
אי פ' מסכּים זײַן. אי פי איז שוין רעכט, נאָר 


דאָס איז אָבּער פּריקרע, האַרבּ אַפֿילו", גע 


- נאַרטע װעלט, 1815 שאַפֿילו די גראָזן װאָס 


זײַנען דין און ניט געבּרויכלעך א' פֿ', האָבּן 


| יעדערער פֿון זיי א בּאַזונדערן מלאך", רי ישׂ" 


ראל ממינסק, אוֹר עולם, װילנף 1865, ז' 78, 
;די מעשׂה װאָס איך בּין דאָ אויסן אײַך צו 





אינפֿלוענצע 


דערציילן איז אי פי אַן אַלטעײ, ממוס, 'די אַלטעץ 
מעשׂהי. קומט מיט: ג ענומען-- ,אי פ' 
גי זעט עס אויס קרום". 


אינפֿלוענצע -- די, -ס. אויך: אינפֿלוענ- 
ציע. אויך די פֿלן, 2איי 2כאיט. (דער נאָי 
מען פון אַסטראָלאָגישער זיכערקייט אַז די 
קראַנקייט װערט אַרױסגערופֿן פון דער װויר- 
קונג פֿון הימלשע קערפּערס.ן אַנשטעקיקע 
קראַנקייט, ארױסגערופֿן פון אַ װוירוס, מיט אַן 
אָנצינדונג אין די אָטעם-קאַנאַלן, מיט פיבּער 
און מוסקל-װייטיקן, דזוו גריפּע. ,אי אָדער גרי- 
פּע איז א קלעפּיקע קראַנקייט, װאָס איז אומע- 
- טום פאַרשפּרײט, טרעפט אין יעטװעדער על 
טער און הערט בּײַ אונדז קיינמאָל ניט אויף", 
צש, 9געז, װילנע 1925, פאן 12. ,אין יאָר 1918 
איז דורך גאַנץ אײראָפּע דורכגעגאַנגען א כוואַ- 
ליע פֿון אי, די אַזױ-גערופענע 'הישפּאַנקע"", 
פֿגעז, װילנע 1923, פא 1. ;בּאַשיץ דײַן פֿאָלקי. 
פון הייסע קלעפּ, פון קאַלטע צרות, פֿון א', 
פון מסירות", פֿרוג וו. ,אויף דער אינטעליגענ- 

| ציע זאָל קומען די אייי, װערטל. 22? 


אינפֿלעק|טיט, "ציע -- די, 'ס. ככאיי 22ל. 

בּייגונג. ‏ 1. איבּעראַנדערשונג פֿון טאָן און 
אַקצענטירונג פֿון דער שטים, הייבּ און פֿאַל 
פֿון דער שטים בּײַם רעדן. אינטאָנאַציע. 
2. (גראמ) יעדער שינוי אין שטאַם פון װאָרט 
בּײִַם דעקלינירן אָדער קאָניוגירן און אויך יצָי 
דער צוגאָבּ צום שטאם (בּײַ בּייגפֿאַל, מין, צאָל, 
פֿאַרגלײַכגראַדן, פּערזאָן, צײַט מאָדוס אע) 
למשל: העכער פֿון הויך, לאהן פֿון לאה, טאַי 
טנס פֿון טאַטע, ישובניצע פון ישובֿניק, קעלבּל 
פֿון קאַלבּ, פֿיס פֿון פֿוס אאַזװ. ‏ 8. (מאַט) 
שינוי אין אַ קרומער ליניע פֿון קאָנקאַװ צו 
קאָנװעקס און פֿאַרקערט. אײפּונקט. מו- 
רן -- אי דעם סובּ, דעם אַדי. 


אינפֿעק|ציע -- די, יס ככאיי 2ל. = אָנִשטע- 

קונג. אָנשטעקעניש. קראַנקײט, אַרױסגערופֿן 
דורך בּאַקטעריעס, װוירוסן, פֿונגוסן, אין א טייל 
פֿון לעבּעדיקן אָרגאַניזם. אַן (אַ ניט קײן) 
ערנסטע א'. הויט-א'; נירן-אי אאַזװ. אאָפּטײל 
אין אַ שפּיטאָל. ,צװישן די היימלאָזע איז אַחוץ 
די אי-קרענק אויך פֿאַרשפּרײט הויטקרענק", 
9געז, ווילנע 1923, פא 8"7, 


-טיוו, -ציעז -- אַדי. ,מיקראָבּן ניט 

קיין איציעזע זײַנען נאָך פֿאַר זיך אַלײן נישט 
שעדלעך פֿאַרן קינד", פֿגעז, ווילנע 1938, א 4. 
-ציאָניסט, -ציאָנעל. - 

-טירן -- טרוו. אויך: אינפֿעסטירן, נר. 
;כאָטש עס זײַנען בּאַקאַנט פעלע װאו ודער 
לעבּער-װאָרעםן האָט אינפעסטירט דעם הונט, די 
קאַץ און ענלעכע בּעלי-חיים", ש. בּלום, דער 
בּוים פֿון לעבּן, נײי 1931 בוֹן -- טרחװ. אַמ. 
-שן -- די, אַמ. יי 
אינפֿערטי'ל -- אַדי. 22איי 1822 אומי 
- פֿרוכטיק (--+ 641). סטעריל. -קיים. 
אינפֿעריאָ'ר -- אַדי. 
קער. איע אייגנשאַפטן. 


דערונטערדיק. נידערי" 
-קייט. 


אינפֿראַ" -- פּרעפֿיקס. ל. 


111 


אינפֿעריאָריטע'טס -- די, -ץ. אי 022. 
מינער(װערטגיקייט. מינערוויכטיקייט. הינטער- 
שטעליקייט. מצב פֿון זײַן אָפּגעשטאַנען, צוריק- 
געשטאַנען. איג ע פ יל -- ;די מוֹרא פֿאַר דער- 
נידערונג, דאָס אי-ג' מאַכט אַ מענטשן.. . פאַר 
אַ גרויסן בּעל-גאווה", שנ, לעזער, דיכטער, קריי 
טיקער וו אאָבּער אויך גריכנטום אַלס פֿאָלקס- 
רעליגיע און לעבּנס-שטייגער האָט בּײַ זיי ניט 
געקאַנט אַרױסרופֿן קיין אי-ג'ץ", גרינ, איד און 
װעלט. א"קאָמפּלעקס - בּאַהערשנדיק 
געפֿיל אַז מען איז מינער(װערטסיק, פֿאַרבּונדן 
מיט שרעקעדיקייט, מיט דערשלאָגנקײט, אויך 
מיט אַגרעסיװקייט. ,די װאָס האלטן אין איין 
דערציילן װעגן . . . זיך נסים ונפֿלאָות צײַגן 
אַז. .. זי לײַדן, װי אַלע בּאַרימערס, פֿון אַ 
קאָמפּלעקס פון א'י, שנ, לעזער, דיכטער, קריי 
טיקערו. 


אינפֿערנ|אָ -- דער. בֹּא. 2כאיי 2כאיט. גיה- 
נום. שאול-תּחתּיה. ערשטער טייל פֿון גיהנום 
(לויט דאַנטע). קאַמעריקע האָט געזוכט.. . אַן 
אייגענעם א' מיט אייגענע רשעים", יג, אין 
תוךו. ?אַ פאַרפאַלענער אויף אייבּיק אין דעם 
אי פֿון דער נײַער צײַט און דער נײַער וועלט", 
מאַנ, נאָענטע געשטאַלטן. -א'? -- אַדי. אי 
מאַשין צו צעשטערן די װעלט. איע מוזיק. 

אינפֿער|ע'נץ -- די, -. ?אי קכענג (022). 
לאָגישער אױספֿיר אויפן סמך פון פֿאַראַנענע 
בּאַװײַזן -- אָדער פֿאַקטן,. יירן, 

נידעריק(ער). אוני 
טערשט(ע). למשל: אימונדאַן, איסטערנאַל. -+ 
דאָס װאָרט אָן דעם פּרעפֿיקס, 

אינפֿראַק|ציע -- די, יס אי 22ל. אײנ 
בּראָרי. 1. האַנדלונג קעגן אַ רעגולאַמין, אָפּי 
מאַך, פֿאַראָרדענונג מצד דער מאַכט אדגל. בּאַ 
גיין אַן אי. האָבּן (אויף זיך) אַ פּראָצעס פֿאַר 
אי. 2. צעשפּאַלטונג פון אַ בּיין. -טאָר -- 
װער עס בּאַגײיט אַן אינפֿראַקציע, - 


אינפֿראַרױ"ט -- אַדי. אויך סובּ. ?כאיי 22ל. 
אויך: אינפֿראַ-רױם. װאָס איז אונטער 
(הינטער) דעם לעצטן רויטן פּאָס פֿון קאָלירן- 
ספעקטער װאָס דאָס מענטשלעכע אויג קען זען. 
איע שטראַלן. בּאַשטראַלונג מיט אי. ודי לענג 

| פון זייערע כװאַליעס איז גרעסער װי פון די 
אַלע שטראַלן װאָס מיר זעען און קירצער װי 
ראַדיאָיכֿװאַליעס.ן .. . . אַחוץ די שטראַלן װאָס 
מיר קענען בּאַמערקן בּײַ דער זונעןזאויסשטראַ- 
לונג; זײַנען פֿאַראַן אויך אַנדערע שטראַלן, װאָס 
מיר זעען זיי נישט ... די אַזױי-גערופענע א" 
ר'ע", פ9געז, ווילנע 1927, פן 13 ה-קייט. 

אינפֿרעקװ|ע'נט -- אַדי. ניטאָפֿט, זעלטן, 
װאָס איז (קומט) מיט לענגערע אינטערװאַלן 

אין צײַט אָדער שטח. איע סיגנאַלן. -ע'נץ -- 

די | | 

אינין -- -+ אונדז, ב23. ,אי האָט מען געזאָגט". 

אין צדיק בּאָרץ אַשר יעשׂה טום ולא 
יחטא -- (איין צאַדיק בּאָאָרעץ אַשער יאַ'אַסע 
טויוו װעלוי יעכטאָן זאַץ. תֹּח. 2כקהלת, ז, 20. 
ואָנהײבּ פֿון פּסוק: יכּי אָדם?} יװאָרעם ניטאָ 


אין צווייען -- אַדװ. 


אינצווישן -- 1, אַדו. - 


אינצווישן 


אַ מענטש א צדיק אויף דער ערד װאָס זאָל 
טאָן גוטס און ניט זינדיקן, תִּי. אויך: אֹין 
צדיק בּאָרץ אֲשֶׁר לא יחטא -- כתּפֿײ 
לה זכּה. |עס איז ניט פאַראַן קיין צדיק װאָס 
זאָל ניט זינדיקןן. געניצט מיטן בּ: ניטאָ קיין 
אַבּסאָלוט גערעכטער, אויך אַ גדול האָט זײַנצ 
שװאַכקײטן. ,עס איז קיין צדיק ניט דער ישי 
ניקער, וועלכער רעדט זיך אײַן, אַז ער טוט 
בּלױיז גוטס און זינדיקט ניט", יפֿון אונדזער 
גײַסטיקער חריפות', מאָמענט, מאָנטעװידעאַ, 
486 4 16.ן 


אין צדקה משתּלמת אלא לפֿי החסד 


שבה -- {.. . צדאָקע מישטאַלעמעס עלאָ... 
האַכעסעד שעבּאָן ??סוכּה, מט/ב. צדקה 
ווערט בּאַלױנט לויט דער גוטהאַרציקײט (לײַט- 
זעליקייט, איידלקייט, גענאָד) װאָס אין איר, 
ד"ה צדקה אָן חסד איז קיין צדקה ניט, ס'ווערט 
אָפּגעשאַצט ניט װיפֿל, נאָר װי די צדקה װערט 
געגעבּן. ;אי צי מי . . . דער שׂכל פֿון צדקה איז 
לויט דער איבּערמאָס פֿון חסד װאָס מע װײַזט 
אַרױיס דערבּײַ*, חג, דער שולהויף. 


1. אין צוויי חלקים, 
טיילן. צעשנײַדן דאָס בּרויט אי צי. גיין א' צי 
אײַנגעבּויגן. אײַנקנײטשן א' צי. ,אַז מע װיל 


זיך בּײַם כּבֿוד דערהאַלטן (אין כּבֿוד האַלטן), 


מוז מען דעם מאָלצײַט אי צי שפּאַלטןײ, שװ. 


2, זאַלבּעצװײט, צװיי צוזאַמען. ,א' צי איז 
שטאַרקער", שװ. גזיצנדיק א' צ'... בּײַם 
אָפֿענעם פֿענצטער...", ממוס, װינטשפֿ. אַז 
דו װעסט קומען, װעלן מיר האָבּן א פֿרײלעכן 
יום'טובֿ א' צייי, נ. פּאָליאַקיהילמאַן, דער נײַער 
אָבּראַזצאָװער בּש, בּאַרדיטשעװ 1904. ,בּיידע 
א' צי האָבּן זי איבּערגעקערט די װעלט", שע, 
פֿונעם יאַריד. 


2 צוויי מאָל אַזױ פֿיל. געװינען אי צי. זיך 
מאַכן לעכערלעך אי צי. ,װאָס דער װײַן איז 
בּעסער, איז אי צי דער מקח", שװ. ,דעם בּרוי 
דער איז געװאָרן שלעכט אי צ': זאָל ער ניט 
פֿאָרן ..., זאָל ער יאָ פֿאָרן...", חוסן ישר 
עות, װאַרשע 1879. ;איינער פֿאַרסטראַכירט 
זײַנע הײַזער א' צי װיפֿל זיי זענען װערט", 
בּ. א. זאַגיעזענסקי, די שװערע צײַט שו, וארשע 
7 


צװישן איין געשע- 
עניש און אַ צװייטער. דערװײַל. א' האָט פּאַי 
סירט אַז.... ,דער פֿראָסט האָט זיך א' 
געשטעלט", ,... װײַל השי"ת דאָס טון װיל, 
זאָלן מיר דען אי נאָר אַליין אויף משׂאיומתּן 
און אויף עוה"ז {= עולם הזהן דענקען", אור 
לעת ערב, לאַנדאָן תּק"פּ? ,אי פון איין לװיה 
בּיז א צװוייטער... פלעגט פֿאָרקומען... א 
בּרית-מילה", י. א. לייזעראָװיטש, דער זינדיקער, 
פּעטראַגראַד 1919, ;א' האָט ער חרטה און 
ס'קומען אין אים אַרײַן געדאַנקען פֿון תּשובֿה", 
תניא, 62. ,. . . פון דור-דורותדיקער יידישקייט, 
פֿון בּבֿל בּיז --- לובּלין, און מיט דעם גאַנצן 
היסטאָרישן אי" {סובן יג. | 

2. פרעפ. דזו צװישן. ?עס זול זײַן איין 





אינצידע'נט 


שפּרייטונג אין צװישן דיא וושׂרײ, טח; בּראשית, 
א, 6, 

אינצירע'נט -- דער, -ן. ?אי 822ֿר (22ל), 
אַרױפֿפאַלי פּאַסירונג (פון א מינערן בּאַטײַט 
און אויך אַ טייל פֿון אַ גרעסערער געשעעניש), 
טראַף. צופֿאַל. צװישנפאַל. אַקאַזיע. עפּיזאָד. 
אי מיט א טומל בּעת א פֿאַלקספאַרזאַמלונג. אַן 
אי אין טעאַטער. דער א' איז אױיסגעשעפּט = 
אויסגעגליכן, ניטאָ מער װעגן װאָס צו רעדן 
בּשײַכות מיט אים, , זײַנען 1932 יאָר פֿאַרלאָפן, 
און מע טוט נאָך אַלץ דעם אי דערמאַנען װאָס 
אין גליל האָט אַמאָל מיט מרימען געטראָפֿן, 
אֵל ווו, אַװע מאַריאַי. -א'7 -- אַדי. צופֿע- 
ליק. ניט-רעגולער. איער אָנקלאָג -- געמאַכט 
בּעל-פּה בּײַ א געריכטלעכן פּראָצעס. איע מ|- 
זיק -- צו בּאַגלײטן אָדער אילוסטרירן שטעלן 
אין א דראַמאטישער אויפפירונג, | 

אינציזיע -- די, :ס. ?כאיי 22ל. 1. אלײנ- 
שניט, אלינשנלידונג. ספּעצ אין שײַכות מיט אַן 
אָפּעראַציע. ‏ 2. אומאַנטשלאָסנקײט. היפּוך 
פֿון דעציזיע. | 

אינצענט|ער -- דער, ס, 
פּונקט װאָס איז אין צענטעפ. 
אַדי. איע ליניעס, שניטן, 

אין צענען -- אדו. 1. אין צען טיילן, חל- 
קים. אײַנטײלן שפּײַז אי צי פאַר אַלע צען טעג 
פֿון דער נסיעה. אײַנגעהאָרבּעט, אײַנגעבּויגן 
אי צ'. *אײַנגעמויערט (-געמײַערט) א' צ'= 
(גאַליציע) אַרײַן אין גאָר גרויסע חוֹבֿות. בײַ 
ממוס א' צענמן -- ,אײַנגעהייקערט אי ציי. 

2. זאַלבעצענט, צען אירע. , מיר זײַנען שוין 

אי צ', מיר האָבּן א מנין און מע קען זיך שטע- 
לן דאַװונען". 

אינצע'פט -- דער, "ן. 2כאיי 22ל. געשלעכט- 
לעכער פֿאַרקער מיט אַ גאָר נאָענטן בּלוטיקרוב, 
פאַרװערט פון רעליגיעס און געזעץ:קאָדעקסן 
(פֿאָטער מיט אַ טאָכטער, מוטער מיט אַ זון, 
בּרודער מיט א שװעסטער). ,ער . . . האָט זיך 
אַ לאָז געטאָן קעמפֿן פאַר ליבּע און לעבּן מחוץ 
דעם גבֿול פֿון דער א"גרופע מיט אירע טא- 
בּועןי, ייבּל צא, 172,. ייק, יש -- אַדי 
אייקע אָבּיעקטן. קמיר האָבּן אויך געזען, אַז 
דאָס פּסיכישע לעבּן פֿון קינדער מיט אַלע 
זײַנע אייגנקייטן, מיט זײַן עגאָאיזם, מיט זײַן 
אייקן ליבּע-אויסקלײַבּ.. . עקסיסטירט נאָך אלץ 
פֿאַרן חלום", מװ איבּז, פֿרױד, אַרײַנפֿיר אין 
פּסיכאַאַנאליז, זי 180, 

אין צריך לומר -- (איין צאָריך לוימערן 
פֿראַזע. תֹּח. 922סחים, לא/ב. עס איז ניט 
נייטיק צו זאָגן. תּלמודישער אויסדרוק געניצט 
מיטן 3: ס'איז איבּעריק צו דערקלערן, סאיז 
פֿון זיך פֿאַרשטענדלעך. ,חמץ שעבר עליו 
פּסח -- פֿון חמץ װאָס איז געבּליבּן איבּער 
פּסח טאָר מען קיין הנאָה ניט האָבּן, און א' 
צי לי אַז מע טאָר עס ניט עסן", איבּז. דאָרטן. 
;ער פאַרגינט זיך ניט דעם בּיסן אין מויל, א' 
צי לי אַז ער גיט ניט קיין גראָשן צדקה". 

אינקאַ -- דער, 'ס. אינדיאנישער הערשנד- 
קער שבט און מיטגליד פון דעם שבט אין דער 


(געאָמעטריע) 
דריש -- 


118 


אַלטער מלוכה פון פּערו (בּײַם אָנקום פֿון די 
שפּאַניער). די קולטור פֿון די א'יס. 

איגקאָגגיטאָ -- אַדו. 22איי 22איט (022). 
אומדערקענטערהייט, ניט אונטער דעם אייגע 
נעם נאָמען (געוויינלעך וועגן א הויכגעשטעלטער 
פּערזאָן װאָס װיל בּלײַבּן אַנאָנים). אַרומפֿאָרן 
אי 

אינקאָלאַ'ט -- דער, ‏ ז. ?אי 722 רעכט 
פֿון אַן אײַנגעזעסענעם אײיַנוואוינער, פון אַ תּוֹר 
שבֿ, הגם מען איז פון פרעמדן אָפּשטאַם. אויך: 
אייר ע כט. תקהילות... האָבּן זיך געפירט 
װי אַ משפּחה-קלײַזל, װײַל אין זכות פֿון זייער 
עשירות האָבּן זי בּאַקומען דעם איי, י. שאַצקי, 
יבל עןצא, 82, | 

אינקאַמאָ'ד -- אִדח. אַרכ. 1822 ניט'בּאַ 
קוועם, אומבאַקװעם. שווער. ,... אַך וואול ניט 
ללייפּסיג קומן זוא דשׂ לקצת אינקאָמאָד שיינך", 
אגרת שלמה, יב/ב. 

אינקאַמאַָדאָ -- (יוריספרודענץ) ל. אומנבאַ- 
וועגלעך. אייגנטום װאָס מע קען ניט רירן ן 
אָרט (פֿעלדער, הײַזער). 

אינקאָמאָדירן -- טרו. -דיר, אינקאָמאָדירט, 
ארכ. מאַכן עס זאָל עמעצן װערן (זײַן) אומי 
בּאַקװעם. בּאַלעסטיקן. ,מאגי בּפעם זה ניט 
מעהר אינקומאָדירן כּכּתבֿי, י. מאַרשן, לשון 
זהב, אַמשט תצ"ד. - 

אינקאַמוניקאַדאָ -- אַזי. 22איי 22שפאַ. 
װאָס ס'איז װעגן דעם ניטאַ קיין קאָמוניקאַט, 
קיין אינפאָרמאַציע. ה אל טן א' -- איאָי 
לירט (אין א תּפיסה), אָן שום פאַרבּינדונג, קאָנ- 
טאַקט מיט דער דרויסנדיקער װעלט. 

אינקאָטיטעקס -- דער. אַמ. הכנסה-שטײַער 
(אין ענגלאַנד, פֿאַראײניקטע שטאַטן, קאַנאַדע). 

אינקאָמינירן -- טרו. ‏ ניר, אינקאָמינירט, 
2כאיי 722., אַרכ. ‏ אײַנסטראשען, צוינגען. 
,ומי יודע אם יהיה רצון מה' מיר זיך כֹּל ימינו 
עין בּעין װוידר זעהן װערדין, אַלש בּין איך 
שוין אַך דא הין אינקאַמינירט מחר אי"ה מכּאן 
צו גיהןי, אגרת שלמה, יח/ב. 


אין קאָן -- אַדח. 1. אין א גױופע װאָס 
שפּילט אין עפּעס, צוזאַמען און בֹּהסכּם מיט 
אַזא גרופע. אַרײַננעמען עמעצן אי ק'. טאַנצן 
אי קי. 2, אין סכום צו געווינען אָדער פֿאַר- 
לירן. (אײַג);שטעלן אי קי. עס שטייט ודריט" 
פּערזאַניקן א' ק' א גאַנצער פארמעגן. אויך 
פֿג. ,עס שטייט אי ק' דער גוֹרל פון אונדזער 
פאָלק". 

אינקאַנדיציאַנאַ'ל, "נעל - -- -6 אומקאָנ- 
דיציאָנעל, 2, 

אינקאַנט|אַציע -- די 'ס. 2כאיי ‏ 722. 
כּישוף:שפּרוך. אָפּשפּרעכעניש. אײַנזינגעניש 
פֿון װערטער מיט אַ מאַגישן כּוֹח. 2. (מוזט) 
װאָקאַלע מוזיק אין מאָנאַטאָן (װאָס דאַרף אריינ- 
בּרענגען דעם צוהערער אין א צושטאַנד פֿון 
רעליגיעזע איבּערלעבּונגען. פֿאָרעם אין דער 
שפּעט:מיטלעלטערלעכער קירכלעכער מויקן, 
-אַטאָר -- כּישוף-מאַכער מיט דער הילף פון 
מאַגישע שפּרוכן. דירן. 


בריוו', 


אינקארנאציע 


אינקאַנטראָ -- אַדװ. ?אי ?כאיט. = אין א 
פאַרבּינדונג, אין א צושטאַנד פֿון האָבּן בּאַצי- 
אונגען. זײַן מיט עמעצן אי. ,זעט אויס אַז די 
צלַטונגען האָבּן ליגן געזאָגט, בּכן רוסלאַנד איז 
מיט דער טערקײַ א'י, קמ, 1867, פא 32, 


אינקאַס|ע -- די, -ס. 89: אינקאַטאָ, ככאיי 
2כאיט. 'אין קאַסטן. אײַנקאסירונג. דאָס 
ארײַנקריגן מזומנים פֿאַר א חוֹב, װעקסל, צוי 
זֹאָג אע. קריגן אויף א' = אויף אינקאַסירן. 
הלװאָה אויף א' -- הלוואָה מיטן תּנאַי אז דאָס 
התחײַבֿות:צעטל זאָל אין א קורצן טערמין 
ווערן פאַרקויפט אויף אי. א"בּוך. ,,... מאַכט 
אַלע בּאַנק-אָפּעראַציעס: א', אָנװײַזונגען... דיס" 
קאָנטײ, פגעז, װילנע 1923, שא 1, אַנאָנס, 
,... פאַרמיטלונגס-אָפּעראַציעס, אויך אַפּערא- 
ציעס פון אי דובּליקאַטן, װעקסלען אאַזװ", בּ. 
האַלפערן, אַ האַנטבוך.. . פון אַ פֿאַלקסבּאַנק, 
ווילגע 1922, , גלײַכצײיטיק איז נייטיק אַן ענער- 
גישע א',.. פון די פאַרלעגענע שטטײַערן", 
ישׂראל שטימע, 1958 וש פֿי 


דירן -- טרוו. אַרײַנקריגן מזומנים פאַר א 
- חוֹבֿ, װעקסל, התחליבֿות, מיטגליד-אָפּצאָל אע. 
|דענט (אויך: -אַטאָר) -- װער עס אינקאַ- 
| סירט, מאָנט אויף אַ חוֹבֿ. ,... איר װעט זיך 
ניט אָפּזאָגן צו בּאַצאָלן. . . דעם א'ענט, װאָס 
װעט זיך . . . צו אײַך מעלדן", אָזע, 'צירקולאַר- 

י', קאָוונע 1940. 


אינקאַפּאַכּל -- אַזי. 192 אומפֿעאיק. 
;לתּשלומין כּפֿי דבּורו אינקאַפּאַבּיל עד כּי יר" 
חיבֿ ה' גבֿולױ, אגרת שלמה, טו/ב. איג- 
קאַפּאַ'ס -- שפּאַ. 


אינקאַפּאַציטירן -- טרו. -טיר, אינקאפּאַ- 
וצוטירט, 22איי 222. מאַכן עמעצן אומפֿעאיק 
פיזיש אָדער גײַסטיק, | 


אין קאַרב -- אַדו. אין סימן פֿון אַ שניט, 
אין פּינטל, אין ציל. ,איר האָט פֿאַרשטאַנען 

| אַרײַנצוטרעפֿן אי קי. דאָס געלט װאָס איר האָט 
געשיקט האָט אונדז געהאָלפֿן פּטור צו װערן 
פֿון די ערגסטע חוֹבות", פּבּ. ,. . . טרעפֿט אַרײַן 
אי קי' מעג דער רמבּם (ענין) זײַן װי הארב", 
פרץ ימאָנישי. | | 


אינקאַרגאַציע -- די, יס. 2כאיי 22ל. / דאָס 
אַרײַנקומען אין 'פליישי, אין אַ קערפער. דאָס 
קריגן די פאָרעם פֿון אַ בּשׂריודם, פֿון אַ בּעל- 
חיים בּכלל, | 

א) אי פון דער גנ ש מ ה -- דאָס גלייבּן אַז 
די נשמה פֿון אַ געשטאַרבּענעם קומט ארײַן 
אין אַ נײַ:געבּוױרענעם. אויך דאָס גלייבּן אין 
כּלערליי גילגולים. קיענער רעװאָלוציאָנער אין 
שוין געװען אַ פֿרנדענקער, און געטאָן צענד- 
לינגער זאכן װאָס א הינדו א בּודיסט טאָר ניט 
טאָן, אָבּער די אמונה אין אי איז אים געבּליבּן 
אין בּלוט", גריג, . . . טאָגבּוך. 

3) געטלצכ צ א' -- (קריסטלעכע) דאַגמע 
אַז דאָס געטלעכע פֿאַרבּינדט זיך מיט דעם 
מענטשלעכן (אין ישו הנוצרי). 2... זיי זײַנען 
אוין ניט קיין קריסטן, טראַצדעם װאָס ישו 
הנוצרי איז פֿאַר זיי איינער פון די א'ס אין 





אינקאָרע'קט 


וועלכע גאָט האָט זיך אַנטפּלעקט פֿאַר דער 
- וועלטי, גרינ, איד און װעלט. | 

ג) אי פֿון אן אידײי(ע) -- פֿאַרבּילדלצָ- 
כונג אין מאַלערײ, פֿאַרגעשטאַלטיקונג אין 
סקולפּטור, אין דראַמאַטישער קונסט, 
אינקאָרע'קט -- -+ אומקאָרעקט, 653. 


אינקאָרפּאַרױירן -- טרו. -ריר, אינקאָרפּאָי 
רירט. 22איי 722 1. אײַנקערפּערן. אײַני 
גלידערן אַ טייל אין א גאַנצקייט, א פּרט אין 
אַ כּלל. אי א פֿאַרשטאָט אין דער גרױיסשטאָט. 
אי אַלע ייִדישע שולן אין דער אַלגעמײנער 
שולסיסטעם. אי די פאָלקסבּאַנק אין פֿאַרבּאַנד 
פֿון די פֿאָלקסבּענק. אי אַן אײַנגענומענע געגנט 
אין לאַנד פון זיגער. א' די נײַע צוגאָבּן און 
אויסבּעסערונגען אין דער קאַנסטיטוציע. 

2. לעגאַליזירן אין פֿאַרעם פֿון אַ קאָרפּאָראַ 
ציע, אַ פֿירמע, געזעלשאַפט מיט בּאַשטימטעץ 
רעכט. אי אַלע צדקה-חבֿרות אין איין צדקה- 
פֿעדעראַציע. א' קליין-פּראָדוצירערס אין א גרויי 
| סער אונטערנעמונג, 

9 פֿאַרקערפּערן, דורכפֿירן אַן אידיינע) אין 
לעבּן, אין קאָנקרעטע פֿאָרמען. פֿאָרשטעלן אַן 


אידיי(ע) אין אַ געשטאַלטונג. אי דעם סאָציאַליס- . 


טישן אידעאַל אין דער קאָאָפּעראַטיװער בּאַװץ- 
גונג. אי חסידישע חבֿרותאדיקייט אין אַ וועלט- 
לעכן קרײַז. ,אַמעריקאַנער װאָס פאַרשטייען 
ניט קיין חכמות. .. װילן א', אָפּגיסן אין אַ 
קאָנקרעטער פֿאָרעם די שיטה פֿון טאָלסטאָײ, 
קאָר |, | 
מיט זין -- אי זיך מיט סטאַטוטן, אויס" 
געאַרבּעט פֿון אַן אַדװאָקאַט. ,,מיר זאָלן גרינדן 
אָט:אַזא מין 'עם-עולם' װי דאָס הייסט... א' 
זיך און נעמען תּיכּף זוכן לאַנדײ, הר, פֿאַרנאַכט. 
-אַטאָר -- דער. האַציע -- די. מדינת- 
ישׂראל האָט בּאַצײַטנס פּראָקלאַמירט די אי פֿון 
אַלט-ירושלים". -ירוֹנג -- ,נאָך דער אי פֿון 
- מזרח-גאליציע (אין דער גענעראַל:גובּערניען", 
מװ, היטלערס פּראָפּעסאָרן. . 
יירט -- פאַר, אַדי. איע עלעמענטן. איע 
שולן. איע אונטערנעמונגען. איע ג עזצל- 
שא פ ט -- װאָס האָט, נאָכן דורכפֿירן געװויסץ 
פֿאָרמאַליטעטן, בּאַשטימטע לעגאַלע רעכט, װאָס 
װערט אַ יורידישע פּערזאָן. א'ער קל אַ נג-- 
װאָס א שפּראַך אָדער דיאַלעקט האָט פריִער ניט 
געהאט און אַבּסאָרבּירט פֿון אַן אנדער שפּראַך 
אָדער דיאַלעקט. ,איבּער א צאָל אייגננעמען 
קומט אויס צו האָבּן אין ייִדיש דעם אי'ן דים- 
טאָנג אַו און מיר קענען האָבּן דעם אונטער- 
שייד צװישן 'פויסטי און יפֿאַוסטי, 
אין קאָ רפּאָרע -- ל. אַלע (מיטגלידער) 
אינאיינעם. אַלע צוזאַמען. די גאַנצע משפּחה אי 
קי איז געקומען צום אַלטן זיידן. עדי פֿאַר- 
װאַלטונג האָט אי ק' זיך אָפּגעזאָגט דורכצופֿירן 
דעם בּאַשלוס", - 
אינקובּ|אַטאָר -- דער, 'ס. קכאיי  .272‏ גע- 
שלאָסענער אפּאַראַט מיט אױטאָמאַטיש רעגו- 
לירטער װאַרעמונג און פֿײַכטקײט פֿון דער 
לופט. א' אױסצובּריען הינדעלעך פֿון אייער. 
אי פאַר פֿריצײַטיק-געבּױירענע עוֹפעלעך. אי פֿאַר 


אין קװאַש -- אַדו. 


אין קװאַרטאָ -- ל. 


119 


מיקראָאָרגאַניזמען ,.. . אָט האָבּ איך איצט 
אַרײַנגעלײגט טויזנט טאָלער אין א'ס, . . . אַזאַ 
מאַשין דאַרף אױיסבּריען איבּער הונדערט הינ- 
דעלעך א װאָך", אָפּאַ, היבּרו. -אַטאָריסט, 
-אַטאָרשטשיק -- דעד; װנ -ין, -"שטשי- 
צע. 

-אַציע -- 1. פּראָצעס פֿון אינקובּירן, פֿון 
האַלטן אין אינקובּאַטאָר. דער דויער פֿון א 
2. (מעדיצין) פּראָצעס און צײַטאָפּשניט צװישן 
מאָמענט פֿון אַן אָנשטעקונג (אינפֿעקציע) בּיז 
דעם אױסבּראָך פֿון דער קראַנקײיט גופא (פֿאַר" 
שיידענע א'ס בּײַ פֿאַרשיידענע קלעפּיקע קראַנ- 
קייטן). ;עס מוז פאַרבּײַגײן אַ געוויסע צײַט בּיז 
דער גיפֿט גייט אַרײַן אין בּלוט און אין גאַנצן 
אָרגאַניזם און רופט אַרױס די בּאצשטימטע קראַנ- 
קייט. דאָס קומט פֿאָר בּײַ אַלץ קלעפּיקע קראַנ- 
קייטן און רופט זיך אָן א"פּעריאָד", צש, 
פגעז, ווילנע 1924, מא 10, 


דירן -- טרװ. אַרײַנבּרענגען און האַלטן 
אין אינקובּאַטאָר (בּיז עס פּיקן זיך אויס הינ- 
דעלעך, בּיז דאָס עוֹפעלע קען לעבּן אין אַ 
נאָרמאַלער סבֿיבֿה אע). אי אייער. אי דאָס זי 
בּעלע. אַן אינקובּירט עופעלע, 


דזוו אין צרות, אין א 
פּײַנלעכן מצבֿ. אין אַ שלעכט געשעפֿט. ער 
ליגט שוױן אי ק. זיך ווייקן אי קי 
,און ליגט מיט זיי אינאיינעם א' ק'", ממוס, 
'איבּער א שטאָט'. אנאַטשאַלסטװע ליגט דאָך 
אויך אי ק' גלײַך מיט אַלעמען", שע. {קװאַס 
איז אַ זויערלעך געטראַנק.ן 


(דרוקערײַ) אין פֿאָר" 
מאַט פֿון אַ בּוך װאָס זײַן דרוקבּויגן אין גע 
פאַלצט אַזױ עס זאָלן זײַן 4 בּלעטער, 8 זײַטן; 
אַן ערך 941 אויף 124 צאָל. ,דאָס איז א תנך 
אין צוויי בּאַנד אויף א פערטל בּויגן (אין קװאַר" 
טאָ) װעלינפּאַפּיר", קמ, 1866, נאן 29, 


אינקוויזי'ט -- אד 8 דער, "ן. 22 איי 2כל. 


אױספֿאָרשונגיאַרעסט, דאָס האַלטן א בּאַשולדיק- 
טן אין תּפיסה אין דער צײַט פֿון דער אױיספאָר- 
שונג בּיז צום געריכט-פּראָצעס. אָפּזיצן לאַנגע 
חדשים א'. ;אַכצן חדשים אי אויסגעזעסן, מאָר- 
גן דאַרף איך צו די ספּראַװע שטיין", פֿל 
(גנבֿים). -ירן -- טרחו. 


אינקװיזיטאָר -- דער, -אָירן, יס, װג יין, 


ישע {ספּעצ פֿרוי פֿון אץן 1. מיטגליד און 
אױיספאָרשער פון אינקויזיציע-געריכט. אויך: 
דורכפֿירער פֿון אורטייל פֿון אָט דעם געריכט. 
הויפּטיא!. ;מע בּרענגט אַנוסים פֿאַרן א'ס 
אויגן . . . איך פיל דעם אָטעם פֿון דעם טױט 
מיט זיי צוזאַמען", אַל ו. ,צװישן זיי דער 
אי -- אַך, װי לײַכט איז אים דערקענען! / שטיי 
לער קינדער! הערט אויף לערנען, / ער װעט 
הייסן אײַך פֿאַרבּרענען", אַר, אין פֿינצטערער 
צײַטי. ,אַ געזאַנג קומט אָן פֿון װײַטן, . . לאנג" 
זאַם שפּרײַזט דער אי אין א קרײַז פֿון קאַרדי- 
נאלן", סעג, לירישע לידער, װאַרשע 1915, 
2. בּכלל פּײַניקער, ספּעצ בּשלכות מיטן גע- 
ריכט. ,ער איז ניט קיין קינד, אַן אי איז עֶר!". 


אינקוויזיציע 


אינקװיזיטאָריש -- אַדי. װאָס איז פֿון (אין 


דער טבֿע פון) אַן אינקװיזיטאָר. איע מעטאָדן. 
איע אױספאָרשונג. ,איע צווענגלעך אויף פיל 
ניקן", ייז, 'אין דער פֿינצטער' קאַן אי גראָבּן 
זיך אין דעם אַנדערנס געװיסן", זשיט ווט, ניי 
7. קקייט, 


אינקוויזיצ|יע--די, "ס, ככאיי 22ל. ‏ 1. אויס: 


פֿאָרשונג דורך דעם קאַטױליש-קירכלעכן טרי" 
בּונאל פון די װאָס מען איז זיי חוֹשׁד און װערן 


- געמשפּט פֿאַר פֿאַרבּרעכנס קעגן דער קירך. 


דאָס ספּעציעלע קירכלעכע געריכט צו משפּטן 
אַפּיקורסים װאָס װײַכן אָפּ פון דער קריסטלע- 
כער דאָגמע. פּויפּס(ט)לעכע א'. ודי א' איז 
געווען אומאָפּהענגיק פון דער װעלטלעכער יו" 
ריסדיקציע. די א' האָט אָנגעװענדט די אכזריות- 
דיקסטע פּײַניקונגען בּײַם אױספֿאָרשן די װאָס 
אויף זיי איז געפאַלן דער מינדסטער חשד, כּדי 
אַרויסצוקריגן דאָס מודה זײַן זיך און נעמען 
פון נאָך חשודע. אומצאָליקע קרבּנות פֿון דער 
אי, דערהויפּט אַנוסים, זײַנען אומגעקומען בּעת 


- די אױספֿאָרש-פּײַניקונגען, נאָך איידער זײי 


ווערן געשטעלט צום משפּט. די טױטשטראָף 
איז געװוען דורך פאַרבּרענט װערן אויף א שי 
טערהויפן (-+ אױטאָידאַיפֿע, 139). ענדגילטיק 
איז די א' אָפּגעשאַפּט געװאָרן ערשט אין יאָר 
4. /,אין דרום-פֿראַנקרײַךי... דערציילט דער 
כראָניסט ... -- האָט זיך אויף אונדזערע 
בּרידער אַװעקגעלייגט די שװערע האַנט פון די 
אױספֿאָרשערסי, ד"ה די טוערס פון דער א" 
װאָס איז דעמאָלט אָנהײבּ 13. י"יהן געגרינדעט 
געװאָרן"; ,די דאָמיניקאַנישע א' װאָס האָט 
אַװעקגעלאָזט מיטן פֿײַער די ייִדישע ספרים, 
האָט אַן אַנדערט מאָל געמאַכט שײַטערהויפנס 
פֿאַר די ייִדן גופא אויך": ,די פּויפסטלעכע א' 
אויף אױסצוּװאָרצלען די כּפֿירה האָט אין אַראַ 
גאָניע שטרענג אױפֿגעפּאַסט אַז ייִדן משומדים 
זאָלן זיך נישט אומקערן צוריק צו זייער פֿר! 
ערדיקער אמונה", זק, איבּז שדע. שפּאַני- 
שע, פּאָרטוגעזישע א' תודי אי אין 
געגרינדעט געװאָרן אין 1480 אויף צו פֿאַרטײ 
ליקן די יודאַאיזירנדיקע . . ."; ;דער ערשטער 
גענעראַל:אינספּעקטאָר פֿון דער אי טאָרקװע" 
מאַדאָ"; ,פּאַולוס װו ... האָט אַרױסגעגעבּן אַ 
בּולע װעגן אײַנפֿירן די א' אין פּאָרטוגאַל 
(1526)"; ,אינגיכן איז די א' בּכבֿודה ועצמה 
געקומען קיין אַמעריקע נאָך די מאַראַנען", זק 
איבּז, שד וש.ן עעס גרוילן א"פּײַנען, סיפֿלאַמען 
שײַטערס און רוצחים שפּאָטןײ, מבּאָ, דער גייער. 
4 . . דר אין בּראַזיל איז גפֿאַנגן גווארן פֿון דיא 
פּאָרטיגאַלשי אין דיא האַנד פֿון די (חוקרים), 
דיא גהיישׂן װערן אינקוזיסיע, דש זײַנן דיא 
נאָך פאַרשין אױיבּ מן רעכט איר (אמונה) 
האַלט*, שאר, צא. 

2. יעדער מין אַכזריותדיקע פּײַניקונג. ,דאָס 
װאָלט פֿאַר איר געװען די גרעסטע א'", ספ, 
סודות. ,צו פאַרגיין אין א"תּענוג האָבּ איך אין 
מײַן לעבּן שוין געהאַט ניט איין אָנבּאָט. . . אַ 
פֿאַרצײכנטער טרעבּלינקע-קאנדידאַט", הל, אין 
טרעבּלינקע.... 

דיאָנגעץ -- אַדי. סל. נר. עס טוט זיך חוֹשׁר 





אינקווילי'ץ 


און אין קלײַזל איז געשטאַנען דער גרויסער א' 
סוד", קמ, 1870, נאז 19, | 


אינקווילי'ן -- דער, ען. 2כאיי 22ל. (זאָאָי 
לאָגיע) בּעל-חי (פֿון אַן אינזעקט בּיז א פויגל 
אאַ) װאָס נעסטיקט זיך אײַן אין אַ פרעמדער 
נעסט און לעבּט אינאיינעם (ניט פּאַראַזיטיש) 
מיט אַן אַנדער בּעל-חי. -ישׁ -- אַדי. 


אינקווירירן -- טרוו. -ריר, אינקווירירט. אויך: 
אינקװואַרירן. אַרכ. 
גן, אױספאָרשן. ,איין בּפֿעל... אן דעם פיש- 
גאַל {פֿיסקאַל = שטײַער-בּאַאַמטןן בּײַא װאַר- 
לושׂט זײַנשׂ דינשׂט, דז עֶר זאָל אינקװארירן 
ויא עֶשׂ מיט דיא מרגליות . . .י, גה, 354, 


אינקווע'סט -- דער, ץ. אַמ. געריכטלעכע 
אױספֿאָרשונג,. אױספֿרעגונג (בּעיקר בּשײַכות 
מיט אַ מאָרד). 


אין קול ואין כּפֹף -- |איין קאָל װעאיין קע" 
סעףן פֿראַזע. תּח. 22פּאַראָדירט אין קול ואין 
קשב' (-+). קקיין קול און קיין געלט'. גע" 
ניצט מיטן ב: ניטאָ קיין שטים, װען סאיז 
ניטאָ קיין געלט. אַן אָרעמאַן קען קיין דעה 
ניט זאָגן. געס גייט אַװעק |א לאנגע צײַטן אי 
קי ואי כּ'י -- נישטאָ ניט קיין בּריו, ניט קיין 
ידיעה", שע, טבֿיה. ,אי ק' ואי כּי -- ער האָט 
ניט קיין שטים און קריגט ניט קיין געלט". 
;א חזן א קאַליקע, אי ק' ואי כּי -- אָבּער געלט 
פֿאַרן מוסף װיל ער". ,אי קי ואי כּי -- ניט 
מיהערט פֿון אים, ניט ער גיט עפּעס", פװל. 


אין קול ואין שונֹה -- {. אױינען זאַץ. 
ככמלכים א, יח, 22. קקײן קול און קיין 
ענטפער,, תִּי. געניצט מיט בּב: א) זיך ניט אָפּי 
רופֿן, ניט ענטפערן. ,זיי האָבּן ביידע אהינגע- 
קוקט צו די שיפן, אי קי וא' ע' -- אויף די 
שיפן האָט זיך ניט געפֿונען קיין לעבּעדיקער 
נפש", ייט, טמז, 1954 וו 2. ,אָ, מאַך מיר גרינג 
דעם תּוֹרה-עול, / די שרעק פֿאַר שׂכר ועוֹנש. / 
איך רוף צו דיר מיט שטילן קול / און דו?-- 
אי קי ואי עייי, 9י1, גאָט פון צאָרן; ב) ניט קפָ- 
נען ענטפערן. מיט דעם ב שוין אין קאַל װבּ; 
ג) עס העלפֿט ניט, עס האָט ניט קיין ווירקונג; 
אַרױסגעװאָרפֿענע רייד. אַן אומזיסטע טירחא. 
,.... און װאָס כ'האָבּ ניט גערעדט צו אים און 
געװיינט איז געװען א' ק' וא' ע", אברהם 
קאָטיק. ,אַפּעלירט אַז די לאַנדסלײַט אין ישׂראל 

| זאָלן קריגן די סומע פֿאַרן ספֿר הזכּרון, אָבּער 
אי קי ואי צייי, טמז, 1965 ווצ 22, 

אין קול ואין קשׁב -- {.. . קאָשעװן זאַץ. 
ככמלכים א, יח, 29. קקיין קול און קיין הע" 
רונגי, תּי. געניצט מיטן ב: מע האָט געמאַכט א 
שװײַג. ;ואין קי ואי קי --- בּיז זײַנער א גוטער 
פֿרײַנד האָט אים די נאַכריכט מיטגעטיילט", 
קמ, 1869, פא 16. ;אי קי ואי קי פֿון דער בּאָבּע 
בּלימעלע", ייט, פוילן וו. 

אינקומשט -- די. מצ נבּ. אַרכ. זזו אײַנקום, 
הכנסה. ,ער שענקט אים איין שין לנד דא ער 
דר פון פֿיל רײַכטום, אין קומשט גהאט", שאר, 
ח. ,מן װערט אים ניקש מער געבּן פֿון דיא אין 
קומשׂט פון דיא (ישיבֿה)*, דאָרטן, יט/ב, 


געריכטלעך אױספֿרש: - 


120 


אינקונאַבּל -- דער, ען. 22איי 22ל. אין 
וויגעלע!, דרוקזאַך פון דער ערשטער תּקופה 
אין דער געשיכטע פֿון דרוקערײַ (אַן ערך 2טע 

העלפֿט 15. י"ה), ,די דרוקװערק װאָס זײַנען 
אױיסגעפאַרטיקט געװאָרן אין 15. י"ה -- אין 
אָנגענומען צו רופֿן א'ען. אַן אי איז הייסט עס 
אַ דרוקזאַך פון יענער צײַט, װען דאָס דרוקן 
איז נאָך געװען אין די װיקעלעך", מװ, די 
שװאַרצע פינטעלעך. ,ער האָט זיך אויך קוֹנה" 
שם געװען מיט זײַן זאַמלונג העבּרעאישע כּתבֿ- 
ידן און א'ען", י. שאַצקי, געשיכטע פֿון יידן 
אין װאַרשע. 

אין קונה -- (איין קוינען זאַץ. ?כדברים, כח, 
8 עיטאָ קיין קויפער. א קראָם מיט כֹּל- 
טובֿ און אי קי, אויך: ניטאָ קיין בּעלן. א מויד 
מיט נדן, און -- אי קי. ,א' ק' -- און דער 
איינער איז אויך ניטאַי, װש: איךאיין. , פֿאָרט 
גיכער, װאָרן עס איז א' ק'", ייל, װעלטילוח, 
אַדעס תּרמ"ג, | 

אינקום -- דצר, ץ. 2כאיי 722.. (אַנאַטאָמיע) 
דאָס מיטלסטע פֿון די דרײַ בּיינדלעך אין מיטל- 
סטן טייל פון אויער װאָס שיקט איבּער א 
װיבּראַציע צו די פֿעדעם פֿון הער-נערװ. אויך: 
'קאַװאַדלץ? 

אינקוראַזשירן -- טרח. ‏ זשיר, אינקוראַ 
זשירט. 922ר. אַרכ. צוגעבּן קוראַזש. דער" 
מוטיקן. ,איך וויישׂי ניכט. .. מיט ואש פאר 
אײפֿר אוני פֿלײַס מיך אינקוראַשירן זאָל דעם 
גינשטיגן אונ' ליבּן לעזר" מאַרשן, לשון זהב, 
אַמשט 17234, | 

אינקורצן -- אַדו. 1. אינגיכן -+, בּקרובֿ, 
,מיר װעלן אי זיך װידער טרעפן". ,װעל איך 
דיר א' װידער אויסריכטן אין װעג", ליאָנדאָר, 
נײַער בֹּש, װילנע 1844. ;דער פּרינץ קומט א' 
קיין . . .*, קמ, 1866, פאן 39, (ן2כאין קורצן 
צײַט = אַ װײַלע שפּעטער. אאבֹּר אין קורצן 
צײַט איז מײַן קינד איין היים פון זײַן רבּי 

- קלמןיי, ספֿר מעשׂה הי, אַמשט 1723, יז/בן, 
2. בּקיצור. דערציילן, בּאַשרײַבּן, דערמאָנען 
עפּעס א'י. צו מאַכן דאָס אי. ,װאָס איך האָבּ 
דאָרט איבּערגעהערט און איבּערגעזען . . . װעל 
איך דאָ אי בּאַשרײַבּןײ, ייל, דאָס פוילישע יוני 
געל, אַדעס 1895, 

אין קורצן -- פרעפ אין פּלוס אַדי קורצן, 
למשל: גיין אי קי קליידל, זיך לאָזן אי קי וועג. 

אינקורקאַ'ס -- אַדי. מאָלדעװאַניש, -זעסתז 
4 לאָקל, בּעס, רומ. צעטומלט. צעמישט. 
,דאָס אומגליק האָט אים געמאכט גאַנץ א"י 

אין קטינור נעשׂה סניגור -- |איין קאַטײ 
גער נאַאסע סאנייגערן זאַץ. תּח. ?כראָש השנה, 
כו/א; בּרכות, נט/א אאַ. דער אָנקלאָגער קאָן 
ניט װערן קיין פאַרטיידיקער, קיין מליץ-יושר. 
געניצט אויך מיטן ב: דאָס װאָס דערמאַנט אין 
אַן עבֿירה זאָל מען ניט ניצן צו טאָן אַ מצווה. 
וְדער כּהןגדול האָט ניט געטאָרט אַרײַנקומען 
אום יום כּיפור אין קדשי-קדשים מיט גאָלדיגע- 
שטיקטע בּגדים, װײַל גאָלד בּינדט זיך מיטן 
עגליהזהבֿ. מהאַי טעמא מאַכט מען ניט די עץי 
חיימס פון גאָלד.ן ,נעכטן האָסטו גערעדט אויף 


אין קמח -- אין תּוֹרה 


| אים אָסור לדבּר, און הײַנט זינגסטו 'עלינו 
לשבּח' -- אי קי ני ס'י. ,דער אִי פּוֹשעזישׂראל 
װעט װערן א שליח-ציבּור? אי קי ני סיי. 
אין קידוש אלא בּמקום פעודה -- (איין 
... עלאָ בּימקוים סודען זאַץ. תּח. 2כלויט רשי, 
פּסחים, קא/א. מען איז ניט יוֹצא מיט קידוש 
אויבּ מען עסט ניט. ,װען ער דערמאָנט זיך 
- נאָכן .... עסן (אַז ער האָט פאַרגעסן צו מאַכן 
קידושן זאָל ער מאַכן קידוש און עפּעס עסן... 
| בּמקוֹם סעודה, װײַל אי קי אי . ,ײ, סשי ו, פּ, 
אין קידושין לעכּום -- {... לעאַקוםן זאַץ. 
תֹּח. ?כלויט קידושין, סח/א, ב: דלא תפסי בֹּה 
קידושין,. בײַ געצנדינערס איז ניט שייך קידן- 
שין, די ייִדישיגעזעצלעכע פֿאָרעם פון חתונה- 
האָבּן. {אויבּ א ייד לעבּט מיט אַ גויע, איז ער 
- עובֿר אויפן לאַװ 'ולא תתחתּן בּם', דברים, ז, 3, 
אָבּער זי װערט ניט געזעצלעך זײַן פֿרוי, און 
דאָס קינד איז א גוי.ן , מע האָט אים געכאַפּט... 
אפשר מיינט איר,.. מיט אַן אשת-איש? חס 
וחלילה! איר וייסט דאָך צַו א' קי לי, איז זי 
דאָך א גויע, ממילא קיין אשת-איש", קמ, 1867, 
פאן 9, : 
אין קיקעפ זײַן, ווערן -- שפּאָטילשון. אין 
! כּעס זײַן, װערן. ,בּיסט אי ק' -- דריק עס!", 
פװל, אוקר.. 
אינקלוזי'וו -- אַדי. פ89: אינקלוסי'ון, ככאיי 
ככל. 1 אַרײַנגערעכנט. אַרײַנגענומען אין א 
סך-הכּל. אי אין חשבּון, ,וואן אבֹּר הבּעל סעודה 
מעהר אַלס דרײַא הונדרט גילדן בּיז זעקס 
הונדרט גילדן אינקליזיװע דשׂ יאהר בּײַא טרא" 
גין טוהט . . ,*, יפּראָגער תּקנות קעגן לוקסוס,, 
תּקכ"ז, 1767, וְיִבֹּל ו, 342ן, 2. כּוֹללדיק, 
אַרומנעמיק. ,פּאָליטישע דעמאָקראַטיע . . . איז 
אַ העכערער און מער אינקלוסיװער בּאַגריף 
איידער סאָציאַליזם", גרינ, מענטשן און װערטן. 
-קייט, 
אינקלינאַמעטער -- דער, 'ס. 1. פֿיזיק) 
מכשיר צו בּאַשטימען דעם װינקל צװישן דער 
ליניע צום מאַגנעטישן פּאָלוס און דער האָרײ 
זאָנטאַלער פֿלאַך פֿון אַ בּאַשטימטן פּונקט. 
2. יעדער מין מכשיר װאָס מעסט אױפֿהײבּ 
אָדער אָפּנײג פֿון דער האָריזאָנטאַלער פלאַך. 
אינקלינ|אַציע -- די, זס, 2כאיי 72ל. 1, צו 
נייגונג, נטיה, טענדענץ. האָבכּן אַן אי צו עמעצן. 
האָבּן אן אי צו נאַטור'װיסנשאַפֿטן. ,זעה, ואש 
פֿאר שוואכהייטן איך האבּי איבּר דיר, דאָך איך 
טראג צו דיר זאלכי אינקלינאַציאָן. דרום בּיט, 
דוא װאָלשׂט מײַן װילן טאן", מכירת יוסף, 
8דמ 1713,. 2. אָפּנײג פֿון אַ האָריזאַנטאַלער 
אָדער װערטיקאַלער פֿלאַך צי ליניע. 8. (אַס" 
טראָנאָמיע) װינקל צװישן דער פלאַך װאָס אויף 
איר בּאַװעגט זיך א הימלקערפּער און דער 
! פֿלאַך פֿון דער אָרבּיט פֿון דער ערד. -ירן-- 
טרװ. , גועןאינקלינירטע פֿרײַנדײ, מאַרשן, לשן 
זהבֿ, אַמשט תּציד. | 
אין קמח -- אין תּוֹרה -- |איין קעמאך איין 
טוירען דזו אם אין קמח -- אין תּוֹרה -+. ?אי 
קי אי תּ' -- אַז מע שמירט ניט, פֿאָרט מען 
ניט", שע, טביה. 





אין קעגנטייל 


אין קעננטייל -- זװ. דטשמ. פֿאַרקערט, 
גאָר אַדרבּא. נר. ,אבּר אין קיגן טייל, װען איר 
װערט האבּן קיין אײַל אונ' װערט מיך לאזן 
װאַרטן, זוא װערט מיט דרוקן אײַן האַלטין", 
יוסף מאַרשן, שיני אַרטליכי גישיכטין, אַמשט 
תּע"א. קווינשע איך דיר דאָס שלאָס נישט צו 
פֿאַרלאָזן, נאָר אי קי עטלעכע װאָכן צו בּלײַבּן", 
אַביגדור בּרכיה רוף איבּז, רינאַלדאַ רינאַלדיני, 
װאַרשע 1865. גיראת-שמים {איזן. . . קיין קליי- 
ניקייט . . ., אי קי איין זייער גרויס פֿאַרלאַנגען 
װאָס השי"ת פֿון דעם מענטשן פאַרלאַנגט", 
עקיבא יוסף שלעזינגער, עמוד היראה, קאַשׁוי 
6, 

אינקעמערלדיק -- אִדי. װאָס איז (קומט 
פֿאַר) אין קעמערל פֿון א שטאָף. איע אנטוויק- 
לונג. איע פערמענטן. 


אינקרוסטןאַציע -- די, 'ס. ?אי 2ל. 
1. באַלײיג, איבערצי פון קאַנדענסירטע מינץ- 
ראַלן (אָפּזאַץ פֿון קאַלך אא) אויף זאַכן, װען 
זיי פֿאַרבּלײַבּן אַ לענגערע צײַט אין װאַסערן, 
רײַכע מיט מינעראַלזאַלצן. 2. (קונסטאַר" 
בּעט) בּאַלײיג מיט מירמלשטיין: בּאַדעקונג מיט 
אַרנאַמענטן (מאָזאַאיק) פֿון איידעלע מעטאַלן, 
מיט גלאָז, מיט שיינעם האָלץ אע אָדער מיט 
פֿאַרבּיקע געמעלן אויפן פאַסאַד, אויף טירן, 
פֿענצטער אא טיילן פֿון אַ בּנין. אַרופקלעפּונג 
אָדער בּאַמאָלונג אויף מעבּל. אקליאָן װערטן 
פֿיל פאַרנוצט צו בּעסערע מעבּל און איי, בּער. 
,אינקרעסטאַציע --- פֿאַרשײדנפֿאַרבּיקע געמעלן 
אין פֿאַניר", י. כּק, יטערמינאַלאָגיע פֿון סטאָלץ- 
רײַי, 08 |, װילנע 1926. יירן -- טרו. 
דירונג,. דירט -- אַדי. אַן אי בּילד. ,גאָל- 
דענע בּאַרדיורן, לאקירטע דעבּאַרקאַדערן, איע 
טירן", ש. בּרעגמאַן, דורך קריג און רעװאָלוציע, 
אַדעס 1932, / | 


אינקרימינ|ירן -- טרו. ניר, אינקרימינירט, 

|| 2כאיי 2כל. = פֿאָרמעל בּאַשולדיקן עמעצן אין 
אַ פֿאַרבּרעך. אַרײַנציען אין א קרימינעלן 

| פּראָצעס. א' דעם העצער פון די אומרוען. 
-אַטאָר -- דער. אַטאָריש -- אַדי 
-אַציע -- די. 


אינקרע"/ט -- דער, 'ן. (860164 + 1218 

- (פֿיזיאָלאָגיע) יעדער דריז װאָס זײַן פֿונקציע 
איז דאָס אינעװייניקסטע אויסטיילן, אויסשיידן 
האָרמאָנען. -פֿוירן -- טרו. אי סעקס-האָר- 
מאָנען,. -ציע -- די. פּראָצעס פון אינע- 
װייניקסטער אויסשיידונג (סעקרעציע), 


אי'נקרטמע'נט -- דער, ז. 2איי 22ל. 
1. (מאַט) צוּװאוקס. אָנװאַקסונג, צושטעל, פּאַ- 
זיטיוו אָדער נעגאַטיװו, צו אַ סכום כּדי צו בּאַי 
קומען אַ סכום װאָס איז נייטיק פֿאַר אַ װײַטער- 
דיקער מאַטעמאַטישער אָפּעראַציע. ‏ 2. צוגאָבּ 
צו שׂכירות. קריגן א גרויסן אי איבּערן יקרות. 

אין רגע בּלי פּנע -- |איין רעגע . . . פּעגען 
זאַץ. תּח. געניצט איך מיט אַ צװייטער 
העלפֿט: אין שעה בּלי רֹעה. צבּ. כאפֿשר 
לוט יהודה הלוי: 'אין רגע בּלי רעה' {;אַפֿילו 
אויבּ יאָ אַזױ, איז בּלויז דורכן אַרײַנשטעלן 


1921 


די צוויי נײַע רינגען און דורך צװיי מאָל גראַ- 
מען האָט זיך בּאַקומען דאָס אויסגעהאַמערטע 
שפּריכװאָרט", ימ, ייבּל, טואן 'ניטאָ קיין רגע 
אָן אַן אָנשיקענישי (ניטאָ קיין שעה אָן אַ צרה), 
ד"יה צרות קומען כּסדר, אָן אַן איבעררײַס, 
ממש יעדע רגע בּרענגט אַן אַנדער פּלאָג. אַזױ 


ווי: ,יעדער טאָג האָט זײַן פּלאָגײ, שװ. 
אין רוח חכמים נוחה היפצו -- {.. . רואַך 


כאַכאָמים נויכאָ היימענון זאַץ. תּח. 1322בא 
בּתרא, ח, ה. .דער גײַסט פֿון חכמים איז ניט 
צופרידן מיט אים", פּיעט, ד"ה זײַן פֿירונג גע" 
פעלט ניט די חכמים, די בּעלי-משנה. ודאָרטן; 
אויבּ עמעצער גיט אַװעק פֿאַרן טויט זײַן פאַר- 
מעגן בּתּוֹרת מתּנה פרעמדע מענטשן און לאָזט 
קיין זאַך ניט איבּער זײַנע אייגענע זין, אָדער 
בּכלל צו געזעצלעכע יורשים -- האָט זײַן 
אַקט א געזעצלעכע קראפֿט, אָבּער די חכמים 
האַלטן אַז מע דאַרף זיך אַזױ ניט פירן.ן געניצט 
בּײַ יעדער מין אָנװײַזן אויף אַן אויפפיר װאָס 
רופט אַרױס טענות מצד פֿאַרשטענדיקע. ,אין 
דער מחלוקת איז דער רבֿ טאַקע געװען גע" 
רעכט, אָבּער א' ר' ח' ני ה' -- מע האָט די 
גאנצע מחלוקה ניט בּאַדאַרפֿט". 


אין רחום פּדין -- {. . . ראַכום (ראַכעם) בּאַי 


דיןן דזוו אין רחמים בּדין -+, 


אין רחמים פּדין -- {. . . ראַכמים בּאַדיזן זאַץ. 


לוט כּתובות, פּד/א: אין מרחמין בּדין. עס 
איז ניטאָ קיין רחמנות בּײַ אַ דין, ד"ה געזעץ 
װייסט ניט פֿון רחמנות. (דער ריכטער טאָר 
אויך ניט שאַנעװען, ניט האָבּן קיין אײַנזעעניש 
מיט אַן אָרעמען אָדער געפּלאָגטן װאָס אים 
קומט אַ שטראָף לויטן געזעץ.ן ענלעך צו: יקוב 
הדין את ההר'. ,אי ר' בּי איז אַ גויאישע מידה", 
שװ. ,עס העלפֿט נישט צו דעם מערדער קיין 
וויינען, קיין קלאָגן, קיין בּעטן, קיין פּראָטעק- 
ציע, קיין זכותאָבֿות... אי ר' בּייי, א. מאָרי 
גענשטערן, עגל הזהב, װאַרשע 1898, 

געניצט אויך מיטן בּ: מע דאַרף זיך ניט 
רעכענען מיט עמעצנס בּעטן זיך, מיט עמעצנס 
טרערן. ,אי ר' בּי! -- האָט חיים זיך געשטאַרקט 
דאָס האַרץ, װען אירע טרערן האָבּן אויף אים 


- אָנגעהױבּן שטאַרק צו װירקן", אַר, ידי נאַ- 


שערין. 

אויך אָן דעם װאָרט 'דיןי. פון דעם ;אי ר' 
בּװיסנשאַפּט" -- ימ, קוד, 19239. פּאַראָדירט: 
אין רחמים בּקאָרטן, 


אין ריבּוי אַחר ריבּוי אלא למעט -- 


. . ריבּוי אַכאַר . . . עלאָ לעמאַיעטן זאַץ. תּח. 
ככבּבא קמא, מה/ב; פסחים, כג/א. (אויבּ עס 
שטייט אין דער תּורה) א צוגאָב נאָך א צוגאָבּ 
(מיינט עס) צו מינערן, ד"ה צו פאַרשמעלערן 
די ראם פֿון די וָר' יהודה זאָגט: אויף א 
בּוים --- געפֿלאַנצט אין רשות-היחיד אָבּער 
לטוֹבת הכּלל -- איז ניט חל דער דין פון 
ערלה: ער לערנט עס אָפּ פֿון נטעתּם און לכם, 
ויקרא, יט, 23, געניצט אין אַזעלכע סיטואַציעס, 
למשל: ,בּיסט נתעלה לגדולה געװאָרן -- בּלאַז 
זיך ניט, װײַל אי ר' אי ר' אי לי"; ,א כּבֿוד נאַך 
א כּבֿוד װערט שוין אַן אומכּבֿוד, אי ר' אַ'. .,*, 


אין שול אַרײַן -- אַדװ פֿראַזע, 


אין שוסטערגאס 


אינש בּאינש 9גע -- |אינעש בּעאינעש פּאָגאַן 


זאץ. תֹּח. א מענטש בּאַגעגנט זיך מיט א 
מענטשי. {ערשטער אָדער צװייטער טייל: טורא 
בּטוראָ לא פּנע -- א בּאַרג מיט אַ בּאַרג 
טרעפֿט זיך ניט. דאָס שפּריכװאָרט איז פֿאַראַן 
אין אַלט:גריכיש, אַראַבּיש, רוסיש אאַ. די אי- 


| בּערזעצונג אויף גמרא-לשון איז אַפּנים כּדי צו - 


שאפן אַ ספּעציעלן עפֿעקט.ן געניצט אין פֿאַר- 
שידענע סיטואַציעס װי אַן אויסדרוק פֿון: 
א) האָפּענונג און דערמונטערונג בּײַ אַן אָפ 
שייד: אלאָמיר זיך געזעגענען, הער אויף צו 


| כליפּען, סאיז א קליין װעלטל, א' בי פ"; 


3ב) איבּערראַשונג, פרייך בּײַ אַ פּלוצעמדיקן 
בּאַגעגענען זיך: -- זענט איר שוין לאנג אין 
פּאַריז? --- ס'צווייטע יאָר! -- ... א' בּ' פּ', 
אָפּאַ, 1863; ג) גלױיבּן אַז ס'װועט זיך מאכן 


- א געלעגנהייט: עדו האָסט מיר געטאָן א טובֿה, 


כ'װעל דיר, אם-ירצה-השם, אָפּדינען, אי בּ' פּיי; 
ד) אַ סטראַשוניק: אװאַרט, כ'װעל זיך אָפּרע- 
כענען מיט דיר, א' בּ' פּ'". שפּאַסיק: תורא 
בּתורא לא פּגע -- אַן אָקס בּאַפאַלט ניט אַן 


! אָקס, אי בּי פּי -- אַ מענטש בּאַפֿאַלט (פֿאַלט אָן 


אויף) א מענטשן, 


אין שבת אַרײַן -- אַד פֿראַזע. װײַזט אַז 


אַ געוויסע טואונג, אן אַרבּעט איז ניט פאַרענ" 
דיקט געװאָרן פאַר ליכטיבּענטשן. א שט אָך 
אי שי אַי |בּײִַם נייעןז. האָרעװען בּיז א שטיק 
א' שי אַי. אַרײַנפֿאָרן מיט די האָלאָבּליעס (מיטן 


| דישל) העט אי שי אַי. אויך: אין די לאָ ק שן 
- אַרײַן וװאָס מען עסט פֿרײַטיק-צונאַכטן, 


אין שוטה מרגישׁ -- איין שויטע מאַרגישן 


זאַץ. צבּ. 2כלויט שבּת, יג/ב: 'אין שוטה נפֿגץי 
אין אסתּר רבּה, ה: 'מחו ליה ולא מרגיש. א 
שוֹטה שפּירט ניטי. א שוֹטה װערט ניט גע" 


. טראָפֿן,. לײַדט ניט. (אין דער גמרא בּאַטײַט 


מיטן 3: א נאַר איז ניט סענסיטיוו, רעאַגירט 
ניט, (ניט אויף גוטס און ניט אויף שלעכטס) 
װי אַ נאָרמאַלער מענטש דאַרף רעאַגירן. ?הלמאַי 
אים מוסרן? ס'װועט ניט העלפֿן, אי שי. מי"- 


ישוֹטה' -- אַן אידיאָט, אַ חסרידעה.ן געניצט 


טראַדיציאָ- 
נעלער רוף צום דאַװנען, צו סליחות און אַלע 
אַנדערע פאַלן װען מע דאַרף דעם עוֹלֶם אין 
שול (בּית-מדרש אע), ,דער שמש קלאַפּט א' 
שי אַי און לייגט זיך אַליין שלאָפֿןײ, שװ |מיט 


אַ הילצערנעם האַמער האָט מען געקלאַפּט אין 


די לאָדנס בּײַם װעקן צו סליחותן. ,שבּת אינ- 
דערפֿרי האָט מען נישט געקלאַפּט מיטן האַמער, 
נאָר דער שמש האָט אויסגערופן מיט א הויך 
קול און אויסגעצויגענע װערטער אין שויעל 
אירײַן!ײ;הרב מ.י זיכערמאַן, נחלת יעקבֿ, ג"י 
תּשכ"ו. *רופן אי שי אי = אויך: אפּעלירן מע 
זאָל װערן פֿרום, 


אין שוסטערנאט (אַרײַן) -- אַדװ פֿראַזע. 


ס'האָט שוין פאַרלאָרן דעם װערט פֿון נײַקײט 
אָדער געזעלשאַפֿטלעכער חשיבֿות: ס'איז שוין 
אָנגענומען פֿון המוֹן. ,װען אַ מאָדע איז שוין 
אַרײַן א' ש', זוכן אונדזערע דאַמען א נײַע 
מאָדע". 





אינשורן 


אינשורן -- טרװ. אינשויר, אינשוירט. אַמ. 
6 10 :212:. פאַרזיכערן, אַסעקורירן. 
סטראכירן. אי עמעצן פון (קעגן) פּײַער, גנבֿות 
אאַזו. 

אינשורנם -- די. מצ װי אצ. אַמ. -תן :6= 
6סמגטצ. פֿאַרזיכערונג, אַסעקוראַציע. קאון 
בּײַ אי דאַרף מען רעדן, צורעדן, פאררעדן און 
איבּעררעדן", שע, מאָטל וו. א"אײדזשענט 
-- פֿאַרזיכערונג-אַגענט. ל לַ |יזאי--- לעבּנס-פֿאַר- 
זיכערונג. ,קיין ייִדישער שרײַבּער אין פּױלן 
האָט נאָך דעמאָלט ניט געוואוסט פון קיין 'לײַף" 
איי... האָט קיינער ניט געואגט 'זיך אָנצוהיי 
בּןיי, יובֿל זבּ לכּבֿוד דר' א. מוקדוני, ג"י 1927. 
אײפּאַליסי -- שריפטלעכער קאַנטראַקט 
צװישן פֿאַרזיכערטן און פֿאַרזיכערונגיגעזעל- 
שאַפּט. ,פֿרידקין האָט ארויסגעשלעפּט דעם 
קאַנװערט, ס'איז געװוען א פײַער-יא-פּאַליסײ, ער 
האָט מיטאַמאָל גענומען רײַסן די פּאַליסי אויף 
שטיקלעך", אָפּאַ, היבּרו. א"ק אַ מ פּאַני. א" 
פּרימיום -- פֿאַרזיכער-פּרעמיע. 


אינשטאַָטיק -- אַדי. װאָס איז אין (געהער 
צו) דע'ר שטאָט גופא. ,פֿאַר אַן אין לעזער, 
ד"ה פאַר אַן אדעסער, קענען מער אינטערע- 
סירן נאָר די שטאַטזאַכן, . . װאָס קערן זיך אָן 
מיט דער היגער ... געמיינדץ", קמ, 1888, 
פא 48, 


אין שטאַנר -- + זװח. וֶוען צום װאָרט 


'שטאַנדי קומט צו אַן אַדי, איז גלײַכער צו. 


בּאַטראַכטן דעם אויסדרוק װי אַן אַדװ פֿראַזען, 
זײַן, זיך געפֿינען אי ש יינ עם (גוטן, שלעכ- 
טן) שׂי. ,עס איז פֿאַרהאַנדן מענטשן װעלכע 
זײַנען אי שיינעם שי און קענען זייער אונטער" 
שריפט ניט חתמענען", ליאָנדאָר, נײַער בּש, 
ווילנע 1844. ,אליַער ברודער איז ליידער א' אַ 
שלעכטן שי און קען אײַך ניט העלפֿן", פבּ. 
אַרכ אויך מיט װערבּן: בּרענגען, שטצ- 
לן אאַ. עזוא בּוָאזְלד איין פֿאָלק נור אינשטאַנד 
קומט צו זגין איינה (מרידה) צו טואן, 
בּרענגין יא עז אינשטאַנד, דערום'...", 
ספר מבֿחר הפּנינים, הומבּורג תּצ"ט. ,... מח" 
זורים מיט טײַש דש איין גמיינר חזן זיך וואול 
אין שטאַנד ‏ ש טע לן קאן צו װישׂן װאז 
ער ... פֿאר דעם עמוד זאגט", אבן ישׂראל, 
מצץ 1766, 

אין שטאַנר זיַן -- (אויסלייג אימשטאַנד, 
אים שטאַנד, דטשמ, נרן צגז אוטװ. בּין א' שׂ, 
אי שי געװען. זײַן בּכּוֹח. האָבּן א מעגלעכ- 
קייט, כּוֹחות, מיטלען אע. זי אי שי צו קױפֿן, 
צו דינגען אע. ניט זי אי שי צוצוקומען צו אַזא 
טלַערן בּיסן. אַ נאטור-געזעץ װאָס קיינער איז 
ניט א' שי איבּערצומאַכן. זי אי שי צו האלטן 
אַ משרת (דינסט, אָנגעשטעלטן אע), ניט זי א' 
שי איבּערצוגעבּן (צו פאַרשטיין, בּאַשרײַבּן, 
דערציילן אע), ;איז דאָס מעגלעך אַז משה 
רבּינו.. . זאָל זאָגן אז.. . זי פלייש געבּן 
איז ער ניט א' ש'", שמו פּלאי, המדבּר בצדקה, 
ווארשע תּרנ"ב. , איז דער ייד א' שי זײַן פֿאַר" 
מעגן, אַפֿילו זײַן לעבּן אײַנצושטעלן יענעם צו 
ראַטעװען", קמ, 1866, נאן 5. ,. . . איז אונטער" 


אין שטיק -- אַדװ. אַרכ, 


אינשטעטלדיק -- אַדי. 


1822 


געװאַקסן און שוין אי שי געװוען אליין אַ בּלץ" 
טל גמרא אײַנצובּײַסןײ, ממוס, װינטשפ. ענאָך 
אַזעלכע שירים איז שוין קיינער {ניטן א' שי 
אױפֿצוהײבּן א האַנטײ, פ. זאַמאָשטשין, יבּריוו' 
וְיבּל וא, 271ן. ,דאָס אָפּגעבּן מזל-טוב. . . מיט 
דעם אונטערשמייכלען זיך בּין איך שוין ניט 
אי שי אַריבּערצוטראָגן", שע, אָרעמע און פֿרײי 
לעכע |. 


אין שטיך -- אַדו. מיט די װערבּן: בּלײַבּן, 


לאָזן. אין א פֿאַרלעגנהײיט. אין א שװערן 
מצבֿ, װאָס עס איז שװער זיך אַרױסצודרייען 
פון אים. ,װער עס האָט חתונה אויף גיך דער 
בּלײַבּט אי ש'", שוװ. ,געלאָזן דעם שותּף א' 
שי און אַלײן זיך אָפּגעטרײסלט פֿון געשעפט". 
(צוויי אָדער מער 
שליחותן, ארבּעטן) צוזאַמען װי איינס. , בּעִיר 
אַחזת איין חזן ומלמד אי שי גידונגן װערט, זול 
שליש אחד על החזנות אויז גשלאגין װוירדן 
(= איין דריטל בּאַלױנונג קומט פֿון חזנותן 
ושני שלישים על המלמדות, הן בּשׂכירות והן 
בּמזונות", 'פנקס הקהל דק"ק רונקלי, תּצ"ג 
יִבּל צו, 11 


װאָס איז אין (גע- 
הערט צו) דע'ם שטעטל. דאָס איע שפּאַצירן 
שבּת בּין מנחה למעריב, 


אין שטעל -- דזוו אויף דער שטעל, -+ 426, 


;דאָס איז דאָך אַן אַלטער זאַקאָן אַז אַלע קצבֿים 
זײַנען מחוּיבֿים אָפּצוּװעגן די פֿלײיש און בֹּאַי 
צאָלן א' ש'י, ה. קליבּאַנאָו, קול חדש, וילנע 
8, ,האָט פֿאַרזאָגט אַז זי זאָל דעם טיש אי 
שי אויפן פרלערדיקן אָרט אװעקשטעלן", א. 
פֿינקעל און ש. הורװיטש איבז, אַ הײַזל בײַ 
דער װאָלגע, מינסק 1922. 


אין שלום אָמר ה' לרשעים -- |איין שאַ- 


לוים אָמאַר האַשעם לאָרשאָאיםן זאַץ. תּח. 
ככישעיה, מח, 22. עיטאָ קיין שלום, זאָגט 
מײַן גאָט, פֿאַר די רשעים,, תּי. געניצט מיט 
בּב; 1, מע טאָר ניט שלום מאַכן מיט רשעות. 
2 ספּײַניקט דעם רשע זײַן געװיסן. ,א' שי 
אִי.... דער רשע פֿאַרמאָגט ניט קיין אינער. 
לעכע רו, קיין שלוותנפֿש, קיין אינערלעכן 
פֿרידן מיט זיך אַליין*, הרבֿ ד. י. סאָלאָװײטשיק, 
טמז, 1964 או 15, 


אין שליה לדבר עבירה -- {... שאַלואַך 


לידװאַר אוויירען זאַץ. תּח. ?כקידושין, מב/ב; 
בּבֵא קמא, נא/א: עט/א. +מע קען ניט מאַכן 
(דעלעגירן) א שליח צו טאָן אַן עבירהי, ד"יה די 
אַחריות טראָגט נאָר דער װאָס פירט דורך דעם 
פֿאַרבּרעכן, און ער קען זיך ניט פֿאַרענטפֿערן 
אַז מע האָט אים געשיקט, געדונגען, בּאַפוילן, 
אָנגערעדט אע. ,דעם טיף-מאָראַלישן פּרינציפּ אַז 
אי שי לי עי פֿאַרשטײען ניט די נאצישע רוצחים 
און זיי טענהן: מע האָט זיי געהייסן מאָרדן" 


אין שני מלכים משתּמשים בּכּתר אחױ 


--- {איין שניי מעלאָכים מישטאמשים בּייקעסער 
עכאָדן זאַץ. תּח. 2כלויט חולין, ס/ב. עװיי 
מלכים בּאַנוצן זיך ניט מיט איין קרוין'. געניצט 
מיט בּבּ: א) מע קען ניט גלײַכצײַטיק דערהייבּן 
צװויי מענטשן צו דעם זעלבּיקן ראַנג; בּ) מע 


אין שׂמחה אלא בּבּשׂר 


זאָל ניט פּונקט אויף דעם זעלביקן אוֹפן לויבּן 
אָדער אָפּגעבּן כּבֿוד צוויי בּאַזונדערע מענטשן, 

אין שני נביאים מתנבאים בּסגנון אהד 
-- {איין שניי נעויאים מיסנאבּים בּעסיגנוין 

| עכאָדן זאַץ. תּח. 2כסנהדרין, פּט/א. עיטאָ 
קיין צוויי נבֿיאים װאָס זאָלן נבֿיאות זאָגן אין 
איין און דעם זעלבּיקן סטיל'. געניצט מיטן בּ: 
איטלעכער דריקט זיך אויס אויף זײַן שטייגער, 
אַנדערש װי א צװייטער. יעדער איינער האָט 
זײַן דרך, זײַן שיטה, זײַן סטיל, 


אין שפּאַן -- מיט די װערבּן: זײַן, גײן. 
װי א פֿערד שװער האַרעװען, געטרײ דינען 
שלעפּן דעם יאָך פֿון פליכטן. אי שי פֿון א בּאַי 
וועגונג, פּאַרטײ, אידיי(צ) אע. 


אינשפּיצירן -- טרו. ציר, אינשפּיצירט. 
2כדײַטש (22ל). בּוקאָװינע. מג. דזו אינספּעקי 
טירן, -+. גדער שולדירעקטאָר האָט יענעם 
טאָג אינשפּיצירט אַלע קלאַסן", רייד (טשערנאַי 
וויץ). ,טרעפֿט זיך אַז א גענעראַל דאַרף אַרױס- 
קומען אי אונדזער אָפּטײלונג", י. בּערנפעלד, 
אונדזער קיום, פּאַריזן 1965, נאן 50. 


אינשריפט -- די, -ן. אבּערשריפֿט. אױפֿ- 
שריפֿט, אינסקריבּירונג. , איבּעראַל {אין אַלע 
בּתּיי'תּפילהן אײינפֿאַך 'שויתי ה' לנגדי תּמיך'... 

אויף אַ מעשענער פּלאַטע מער גאָר קיינע ... 
איץ", קמ, 1870, טא 12, אאָנגעװיון אַז דאָס 
זײַנען געווען ניט קיין עגיפּטישע, נאָר העבּי 
רעאישע אין", קאַר װוו. | 

אין שׂטן ואין פּנע רע -- ואיין סאָטאָן... 
פּעגא ראַן זאַץ. תח. ככמלכים א, ח, 18 עיטאָ 
קיין שטער און קיין בּייז בּאַגעגעניש/ תּי. גע- 
ניצט מיטן 3: סאיז שטיל און רואיק. , איר 
שרײַבּט װי עץ תּ"ל {= תּודה לאלן בּשלום 
ושלווה זיצט, אי שׂי וי פּי רייי, פּראָגבּ. 

אינשליט -- דאָס. מצ נבּ. אַרכ. 89: אינ- 
צליט. זזו אונשליט (-+ 4808 -+ איני 

- סעליט. חלב, פֿעטס איבּער אינגעװייך. שׂבּ, ח/ב 
פאַרטײַטשט 'חלב' --- ,אינצליט"; לקח טוב -- 
,אינשׂלט". ,אוני דשׂ אי דשׂ דא בּידעקט זײַן 
בּויך", טח, שמות, כט, 22. עדער נאך נאַם 
ער. .. אי אונ' שמאַלץ, . . אונ' פֿר מישט דרונ" 
טר שװעבּיל אונ' פּעך", יוסיפֿון, אַמשט 1661, 


אין שׂמחה אלא בּכֹּשׁר -- {... סימכע עלאָ 
בּייבּאָסערן זאַץ. תּח. 922סחים, קט/א. עיטאָ 
קיין שׂמחה אָן פלייש'. געניצט מיטן בּ: אַ שׂמי 
חה אָן פלייש איז קיין שֹׂמחה ניט. ,די בַּעליי 
כּיבּודים לייגן זיך . . . צונויף אויף א קער' 
מעשל, אי שׂי אי בּי -- מיט אַ גלצזל משקה", 
צעד. ,,. . אמת איז דאָך אי שׂ' אי בּ', נו, בּיה, 
מיט פֿלײש איז מען שוין פֿאַרזאָרגט", דער 
יודישער פֿאַר פסח װארשע 1881. ענלעך צו: 
;וואו ס'איז דאָ פֿלײש און פיש -- דאָרט איז 
אַ פריילעכער טיש", שװ. פֿרגל: אין סעודה בּלי 
בֹּשׂר, | 
,.. אלא בּיין -- {. . . בּעיאַיזן 2דאַרטן. 
עיטאַ קיין שׂמחה אָן װײַן. ;אי שׂי אי בּ' -- 
בּײַ א שׂמחה דאָרף מען מאכן א לחיים', פֿװל. 
,,. אלא בּי"ש בבּעיאַש, יין שׂרףן -- ניי 





אין שׂמחה כּלֹא תּוגה 


טאָ קיין שׂמחה אָן בּראַנפֿן, ,אי שׂי אי בּיייש -- 
מאַכט רשי: ווען סאיז פֿול דִי פלאַשײ, פֿװל. 
;.. בֹּלֹא אַכילה ושתּיה -- ...בע 

לוי אַכילע אושטױיען ככמועד קטן, ט/א. ניטאָ 
קיין שׂמחה אָן עסן און טרינקען. 

אין שׂמחה בּלא (בּלי) תּונה -- {... בע 
לוי (בּלי) טוגאָן זאַץ. תֹּח. צבּ. 2כלויט יואח" 
ריתה שׂמחה תּוגה', משלי, יד, 13. עיטאָ קיין 
פֿרײיד אָן טרויער, צערי. ,טאנצנדיק האָט מיר 
דער רב א זאָג געטאָן א' שׂ' בּי תּ'י, טמז, 
5 טו 30, פֿרגל: אין שׂשׂון בּלי אָסון. 

אין שׂשׂון -- בּלי אָפון -- {... סאָסױן.., 
אָסױןן זאַץ. תּח. צבּ. בּאַװירקט פון אין שׂמחה 
בּלי תּוגה (-+), עיטאָ קיין פֿרייד אָן לייך" 
געניצט מיטן בּ: אין יעדער שׂמחה װעבּט זיך 
אַרײַן א שאָטן פֿון צער. ;,זאָ איזט שוין דער 
שיקזאַל דעם מענשענס: אי שׂי בּי אַי, ישׂראל 
אָרנשטײן, רעיונות ישׂראל, יאס 1892. 

אין תּוך (אַרײַן) -- {... טאָרן אדו. (וען 
מע בּאַטראַכט) אין דער טיף. בּעצם. אין גרונט, 
אי תּי איז עס ניט..., נאָר.... א' תּ' ג ענ 
מען. ;אי תִּי איז יעדער צד גערעכט", שו. 
געס איז אי תּ' אי א לאַנגע אלטע מעשׂה װאָס 
חזרט זיך תּמיד איבּער אױפדאָסנײַ", ממוס, 
די אַלטע מעשׂהי. עזיי ודי גוטע-ייִדןן העלפֿן 
נאָר דער װעלט מיט א זיפֿץ. . . אי תּי אי זעט 
מען פון זיי ניט איינס אַ רעכטס", ייל, כֹּלֵי 
בּוניק, אַדעס 1876. ;װאָהבֿתּ לרעך כּמוך' 
.... קלינגט דאָס װי אַ בּאַפֿעל, און דאָך אין 
דאָס א' תּ' ריינסטע אַגדה", גרינ, איד און 
װעלט. 

אין תּוכו כּמרו -- |איין טויכוי קעװאָרױי 
(קעבּאָרױי)} זאַץ. תֹּח. קכיומא, עב/ב. װײַן 
אינעװײיניק (תּוך) איז ניט וי זײַן דרויסן, דייה 
דער גוטער אײַנדרוק װאָס דער מענטש מאַכט 
שטימט ניט מיט זײַן שלעכטן כאַראַקטער. 
דזװ: ער איז ניט אױפֿריכטיק, עֶר איז צװיי" 
פּנימדיק. ,דער רב . . האָט אָבּער דורכגענו" 
מען אַז אין דיזן מענטשן שטעקט עטװאָס פֿאַל- 
שעס און כיטראָסט, א' תּי כּי, אפּ"ד, די צו 
ריקגעקאָמענע ליעבּע, ווילנע 1894. ,דארפסט 
אים ניט טרויען, זײַן מויל טריפֿט האָניק, 
אָבּער א' ת' כּי". 

אינתופיק -- אַדי. װאָס איז אין תּוך. בּעצמ- 
דיק. גרונטיק, ,איע אנדערשקייט פון װעלכער 
מע קען ניט אַנטרינען אַפֿילו װען מע ויל", 
ד. 3. מאַלקין, ישׂראל, תּ'אָ, יוניייולי 1950, 
א 9. -יקייט, 

אין תורה כּתורת ארץיישׂראל -- {איין 
... קעטױיראָס...ן זאַץ. תּח. ?כויקרא רבּה, יג, 
ד. ‏ עיטאָ נאָך אַזאַ תּורה װי די תּורה פון ארץ- 
ישׂראלי. |צווייטער טייל: ואין חכמה כּחכמת 
א"יי.ן ,אויבּ מע האָט געזאָגט א' תּי כּי איייי -- 
אפֿשר איז די הבחנה װאָס ... אין חוץילארץ 
איז זי פֿון אַ יחיד, אָבּער דאָרטן איז זי פון 
כּלליישׂראל אויך", טמז, 1965 ווע 12, 

אין תּחילת -- |טכילעסן. דזו תּחילת, בּתּחיי 
לת. לכתּחילה. אין אָנהײבּ. אין אָנפֿאַנג. ;אי תּי 
איז ניטאָ קיין מחילות", שו. ,אַפילו דער זיידע 


1528 


דײַנער, װי בּייז ער איז אויף איר געװען א' 
תּי, י. האַלפּערן, שיינדעלע, װאַרשע 1913. 
אין תחת אֵין -- ואַייַן טאַכאַס...ן פֿראַזע, 
פּאַראָדירט 'עין תּחת עיןי. 'גאָרניט פאַר גאָר- 
ניטי. (שפּאַסיק): ?א מחבּר האָט בּאַקומען -- 
פֿאַר זײַן צוגעשיקטן חיבּור צו אַ קאָלעגע -- 

אַ ספר מיט א צושריפֿט: אַי תּי א 

אין תקווה -- (איין טיקװאָ ("װע)ן זאַץ. צבּ. 
אױפֿן סמך פון "יש תּקוה', איכה, ג, 29 אאַ. 
ניטאָ קיין האָפענונג. געניצט מיטן ב: דער 
מצבֿ איז אַ קריטישער (לק אַנשטאָט א פּשוט 
ייִדיש װאָרט, כּדי עמעצער װאָס דאַרף עס ניט 
וויסן זאָל ניט פאַרשטיין}. .--- װאָס מאַכט דער 
חוֹלה? --- א' ת'. 

איסאָגלאָס -- דזוו איזאָגלאָס, -+ 1039 אוואו 
גייט אַדורך דער אי װאָס טיילט אָפּ איין אויס- 
שפּראַך פון דער אנדערער...", מװ, יבל וואי 
3 

איטאַװי"'ם -- דער, ן. אָנהענגער פון אַבֹּו 
עיסי (סוף 7,, אָנהײבּ 8. י"ה). ;אַבּו עיסי האָט 
זיך געהאַלטן פֿאַר אַ נבֿיא... האָט געפאָדערט 
מע זאָל דאַװענען זיבּן מאָל אַ טאָג. . . מסתּמא 

אַן איסלאַמישער אײַנפֿלוס. ער האָט פאַרבּאָטן 
צו גטן זיך . .. האָט פֿאַרװערט צו טייטן לעבּעי 
דיקע בּרואים און עס זײַנען געװען א סך אונ" 
/טערשיידן צװישן אים און די רבּנישע יידן 
בּנוגע מצוות", יהודה ראָזענטאַל, 'קריטישע 
טענדענצן.. .', ייבּל ואא, 4 - : 

איפאָכראָניש -- דזוו איזאָכראָניש, -+ 1040, 
ןקלאַנגעןן געװען לאַנג און געבּליבּן לאַנג, 
אַחוץ אין צפֿון-מזרח און דרום-מזרח װאָס האָבּן 
אָנגעװאוירן פֿאָנעמישע לאַנגקײיט און זײַנען 
(סעקונדער) געװאָרן איי, מװ, יושפ אא. 


איטאָנאָמיע -- דזוו איזאָנאָמיע, -+ 1040, 
איסבּאַװען --- דזוו איזבּאַװען, --+ 1041. 


איפגראַיע-- די, 'ס. לאָקל, וורר.אגקיזופס :8 ==. 
קאָמפּאַניע, גרופּע װאָס שפּילט זיך צוזאַמען. 
דזוו חבֿרה. ;איר מיינט ס'עפעס א קלייניקייט 
אויסהאַלטן אַזא א', אַזאַ חבֿרה", רייד (הלוסק, 
לעבּן בּאָבּרויסק). 

איפור -- {אייסערן דער, יים {איסו'ריםן, 2?שבוי 
עות, כד/א; ?כטנהדרין, פּד/ב. געניצט זעלבּי 
שטענדיק, און אויך װי א בּאַשטאַנדטײל אין אַ 
צאָל פֿראַזעס און אויסדרוקן (-+ װײַטער) 
יגעבּונדנקייטי, פאַרבאָט, דאָס װאָס װערט 
(איז) פֿאַרװערט. {אין דער תּורה װערט דער" 
מאָנט איסר' (איסאָר) --- װען עמעצער טוט אַ 
נדר אָדער שװוערט זיך אָפּהאַלטן פֿון עפּעט װאָס 
מע מעג 'לאסור א' על נפשו', בּמדבּר, ל, 3 --- 
,צו אָסרן אויף זיך אַן איי, תּי. אין תּלמוד און 
אין דער רבּנישער ליטעראַטור בּאַצײיכנט א' 
אַ פֿאַרבּאָט װאָס: א) שטייט בּפֿירוש אין דער 
תּורה; ב3) מע דרינגט ארויס פֿון ר' ישמעאלס 
דרײַצן מידות (מעטאָדן לויט װעלכע מען אינ" 
טערפּרעטירט די תּורה); ג) די חכמים האָבּן 
מתקן געװוען. די איים-- לא תֹּעשׂה'ס -- הייבּן 
זיך אָן על-פּי רובֿ מיטן װאָרט 'לא': לא תגנובֿ, 
לא תרצח, לא תנאף, און אונטערשיידן זיך 


קטו/ב; פּסחים, כג/ב. 
| {למשל אום יום כּיפּור; אָדער טרפות, נבֿלות, 


איסור 


װעדליק זייער האַרבּקײט און שטראָף. פאַרן 
עובֿר זײַן קומט: מלקות, כּרת, מיתה בּידי 


שמים, אָדער די אַרבּע מיתות בּית דין.ן 


וָאין די תּפֿוצות האָט דער א' געשפּילט א 
װירקעװודיקע ראָלע אין סאָציאַל-עקאַנאָמישן 
און רעליגיעזן לעבּן: אַ יחיד, װאָס האָט זיך 


| ניט אונטערגעװאָרפֿן דער דיסציפּלין פֿון קהל, 


פֿלעגט אונטערן דרוק פֿון א' מוזן נאָכגעבּן; 
דעם אי פלעגט אויסרופן דער רבֿ -- אין נאָי 
מען פון בּיתידין --- אָפּטמאָל בּאַגלייט מיט 
אָנצינדן שװאַרצע. ליכט, שופֿר-בּלאָזן און קל- 
לות: מע פֿלעגט דעם אי אויסקלעפּן אויף די 
וענט פֿון די בּתּיימדרשים, קלויזן און שטיבּ- 
לעך.} ארויפלייגן (אַרױסגעבּן) אַן א גוזר 


זײַן אַן אי. אַראָפּנעמען (אויפבּינדן) דעם א" 


מתּיר זײַן אַן אי. אַרויסקומען מיט אַן א', א 
בּפֿירושער (קלאָרער, האַרבּער, גרינגער) א" 


| ;א סכּנה פאַרן לעבּן איז האַרבּער װי אַן א' 


פֿון דעם רבּין", שו. {פּאַראַלעל צו: ,חמירא 
סכנתּא מאיסורא", חולין, י/א.ן ,... טרינקן 
(אַפֿילו) אויף (סעודת-מצווה) איז ניט רעכט, 


| (מכּלישכּן) דיא זיך לאזן זינגן אונ' אויף שפּילן 


אונטר די פֿענשׂר איז איין (א?י, קהלת שלמה, 
אַמשט 1744, עב/ב. עדו זאָלסט אונדן שפּײַון 
און דערנערן. . + מיט אַזױ אַ פּרנסה די דאָ 
זאָלן זײַן. . . מיט היתּר און ניט מיט א", 


| תחינות ובקשות, דיהרנפורט 1798, י/א. ;עס 


איז אַן א' צו רײַסן זײַנע קליידער אין צאָרן 
און צו בּרעכן כּלים, דען ער איז גלײַך צו 
אַ מומר: הײַנט טוט ער אַזױ, מאָרגן קען עֶר. 
כּופר בּעיקר זײַן דורך זײַן צאָרןײ, ספֿר חסידים, 
תּק"ז?, סימן עא. ;אייגנטלעך, כאפּנדיק צו 
ונבּײַםן עסן איז קיין גרויסער אי ניט, אָבּער עס 
איז אויך ניט רעכט", חא, נא/ב. ,בּיתיהלל.. . 
פלעגן מלמד זכות זײַן מקיל צו זײַן און מתּיר 
צו זײַן די איים פֿון בּיתישמאי", תּניא. קיט, 
;די מתנגדים האָבּן גוזר געװען אַן א' אויף 
לימוד-החסידות. מצד בּיטול-יתּורה", לדבּ, נ"י 
תּשי"ז. ,ווען סע זאָל ניט זײַן קיין אי צו ציילן 


| אונדזערע ייָדן.. {*, ממוס, 'צוריק אַהיים. ;א 


ראַציאָנעלן א' אויף זעלבּסטמאָרד קאָן מען 
טאַקע ניט געפֿינען, און א רעליגיעזער אי איז 
ניט שטענדיק עפֿעקטיו", גרינ, .. . טאָגבּוך. 
;ער האָט געמאַכט אַן אי" (וועגן אַ גאַסט װאָס 
וויל ניט פֿאַרזוכן פֿון כּיבּודן, 

א-אַכילה -- {,,. אַכילען דער. ?כחולין, 
פֿאַרבּאָט צו עסן 


בֹּשׂר בּחלבֿ וכדומה. סײַ (מ)דאורייתא, סײַ 
(מ)דרבּנן, אָדער מדבֿרי סופֿרים;ן פאַרן עובֿר 


זײַן קומט: א) מלקות (אבֿר מן החי, מילכיקס 


מיט פליישיקס); בּ) כּרת (חמץ אום פּסח, בּלוט 
פֿון אַ בּהמה, חיה און עוף: ג) מיתה בּידי שמים 
(תּבואה װאָס פון איר האָט מען ניט אָפּגע- 
שיידט תּרומה גדולה און תּרומת:מעשׂר), 
א-אַכילת-דם -- אי צו עסן בּלוט. ומע 
האָט געפרעגט ר' יונתן אייבעשיץ, פאַרװאָס 
בּײַ דעם א' װערט אָנגעגעבּן 'למען ײטבֿ לך 


- ולבֿניך אַחריך' (דבֿרים, יב, 23), האָט ער מס- 
בּיר געװען: עסן בּלוט פֿלאַנצט אײַן אַכזויות 





איסור 


| װאָס קען אויך איבּערגיין צו קינדער, לויט 
ב יאושזאָהן, פֿון אונזער אַלטן אוצר.ן ' 

א'דאשת-איש -- {...-איישעס-. . .ן דער, 
2כסנהדרין, פּא/א; ספֿר החינוך, יתרו, לה, 
פאַרבּאַט מזנה צו זײַן מיט א פרוי פון א מאַן. 
|{בּאַזירט אויף ;לא תנאף", שמות, כ, 13; דברים, 
ה, 17: ולא...} ,האָט ער דערציילט װי ער 
האָט עובֿר געװוען על אי-אי-אי און האָט געהאַט 
פֿון איר ממזרים", ספֿר הנהגות טובות, װאַרשע 
תּרנ"ב, 

א"-בּיאה --{ . ,-בּיען דער, מצ: איסורי".. , 
{איסוריין, פֿאַרבּאָט בּועל צו זײַן א פֿרױ (אַן 
ערווה, נידה וכדומה), 

א-בּישול -- דער, ?כחולין, קטו/ב. פֿאַר- 
בּאָט צו קאָכן (מילכיקס מיט פליישיקס אָדער 
אום שבּת) | 

א'-בשׂר-בּהלב --ן .. -בּאָסאָר-בּײיכאַלאָװ 
דער. ?כחולין, קטו/ב.. פֿאַרבּאָט אויף פלייש 
מיט מילך (צו קאָכן, עסן אָדער הנאה האָבּן), 

א'-נברא --ן... -גאַװראָדרע) דער, ?כלויט 
נדרים, ב/ב. פאַרבּאָט (װאָס איז חל) אױפֿן 
מענטש. |למשל: דאָס ניט טאָרן עסן אום יום- 
כּיפור איז א""ג', װײַל אויף די מאכלים גופֿא 
איז ניט חל קיין א'; אַ שבֿועה איז אַן א"גי.ן 

א' נדול -- {.. גאָדלן דער, יים יים 
{. . . גדויליםן. 'האַרבּער פֿאַרבּאָט, ,טייל 
טראָגן נאָך איין פּרוסל = פּאַראַסאָל} און זון" 
שירעם אום שבּת, און מאַכן אויף און צו... 
-- דאָס איז אן אי גייי, הרבֿ מ. טייטלבּוים, ספר 
מעיין טהור, ק"ק אוהעל, יאָר? ,עס פלעגט 
אױסגערופֿן װערן אַן אי הגדול מיט שופר בּלאָזן 
און מיט שװאַרצע ליכט, אַז קיינער טאָר די 
קאַראָבּקעס ניט נעמען פון דומע", א. י. סאַפֿיר 
אויס מינסק, חטאת הקהל 1, ווילנע 1881, - 

א'-נזל (גזילה) -- {...-געזעל (גזיילע)ן 
דער. 22שבת. לב/ב. פֿאַרבּאָט אויף רויבּ, 
ויגזלי בּאַציט זיך אויך אויף עפּעס װאָס האָט 
- כּמעט קיין װערט ניט. ,דער װאָס בּאַגזלט זײַן 
חבֿר אַפֿילו אויף אַ װערט פֿון אַ פּרוטה איז 
פּונקט װי ער װאָלט צוגענומען בּײַ אים די נש- 
מה". אַ מנהג חסידות: ניט אַרױסרײַסן אַ שטרוי 
פֿון אַ פּאַרקאַן כּדי אויסצושטעכן די ציין. מע 
טאָר ניט האָבּן קיין הנאה פֿון עפּעס װאָס אַן 
אנדערער האָט געגזלט, למשל: רײַטן אויף א 
געגזלטער בּהמה, אָדער אַקערן מיט איר. פֿון 
| דער צווייטער זײַט, װערט איבּער פּסיכאָלאָגישע 
און סאָציאַלע מאָטיון פאַרלײַכטערט דער װעג 
צו תּשובֿה: דאַ איז ניט חל מלקות אָדער קנס; 
דער שולדיקער איז יוצא מיטן אָפּגעבּן די גזילה 
אָדער בּאַצאָלן פֿאַר איר. מע דאַרף ניט דעמאָ 
לירן דעם בּנין כּדי אַרויסצונעמען א צוגעגזלטן 
און אײַנגעמויערטן בּאַלקן.} ,... עס איז ניטאָ 
- מער מיאוס פאַר השם-יתבּרך װי דער א"גי", 
ספֿר הנהגות טובות, װאַרשע תרנ"ב. 

א' גמור -- {... גאָמורן דער, יים יים 
{... גמוריםן צבּ. ‏ פולשטענדיקער פֿאַרבּאָט, 
אַבּסאָלוטער פֿאַרבּאָט. עעסן אום יום כּיפּור איז 
אַן אי ג'י. ,װען דער לװה א בּעלימלאָכה איז, 
איז איין א' ג' דאָס דער מלווה זיך אויסנעמען 


1324 


זאָל, דאָס עֶר אים בּיליקער אַרבּעטן זאָלײ, מ. 
הלוי הורװיץ, פרשת מרדכי, אונגװאַר 1866. 

א"גניבה -- {.. -גנייװען דער, 3322א 
קמא, קיב/א; שבּת, צא/ב, בּאַזירט אויף 'לא 
תּגנבֿו, ויקרא, יט, 11,. פאַרבּאָט אויף גניבֿה. 
גניבֿה טאָר אויך ניט זײַן אין װערט פֿון א 
פרוטה. מע טאָר ניט גנבֿענען כּדי עמעצן מצער 
צו זײַן (בבא מציעא, סא/ב). מע טאָר ניט אַרײַני 
גיין אָן א דערלױבּעניש צו יענעם אין שטובּ 
און אַרױסטראָגן אַן אייגענע זאַך (בּבא קמא, 
כז/ב). אי"ג' איז האַרבּער װי א"גזילה (בּבא 
קמא, עט/ב). א"ג' בּאַציט זיך אויך אויף אָפּ 
נאַרן, פאַרפֿירן, אויף גניבת דעת הבּריות. 

א"געלט -- דאָס. מצ נבּ. געלט װאָס מע 
קריגט אַרײַן דורך עובֿר זײַן אויף אַן איסור, 
גניבה-געלט, גזילה-געלט, פּראָצענט-ועלט אע 
איז אי"גי. ,מיט אייגי פֿאַרשפּילט מען די וועלט", 
שװ. ,דו זאָלסט בּײַ אים ניט לײַען, װײַל זײַן 
געלט איז אייג'י. ,דער װאָס װיל ניט נהנה זײַן 
פֿון אי'גי װערט גערופֿן צדיק תּמיםײ, קה, וויל- 
נע תּרל"ה, קסא/א. 

א' דאורייתא -- {... דײאָרײַסען דער. 
59 א' מדאורייתא., ?כחולין, מט/ב; שבּת, 
מז/ב. פֿאַרבּאַט פון דער תּורה. אַן א' װאָס 


װערט בּפירוש דערמאַנט אין חומש, אָדער װאָס 


מע לערנט אָפּ אויפן סמך פֿון די 'מידות' װאָס 
די תּורה װערט געדרשנט מיט זיי. ;עסן חזיר איז 
אַן אי ד'י. .אַפּשיטא אַז די עבֿירה {גילוי שׂער 
בּאשהן איז גרויס.. . מחמת דאָס איז אַן א' 
מ' און דאָס װערט נאָך געטאָן פֿאַר פיל מעני 


- טשן", י. מ. הכּהן, גדר עולם, װאַָרשע תּרנ"ב. 
- אויך: א' מן התּורה -- אַן איסור פון דער 
|-תּורה. ;איר {מאַזן לייגט אײַן די װעלט אַז דאָס 


איז אַן א' מן ה' --- װער הערט זיך צו צו 
אים?י, סמב, 

א' דרבּנן -- {... דעראַבּאָנאָזן דער. 59: 
א' מדרבּנן, כשבּת. מו/ב. א פֿאַרבּאָט פֿון 
די רבּנים, דאָס הייסט װאָס חז"ל האָבּן אײַני 
געשטעלט |כּדי צו דערװײַטערן פֿון אַן איסור 
דאורייתא, למשל: א תּחום-שבּת: א' דר' איז 
אין געוויסע פאַלן ניט אַזױ האַרבּ װי א' דאו" 
רייתא; למשל: בּײַ אַ ספק, צי סאיז חל אויף 
דעם אַן אי דרי אָדער ניט, פּסקנט מען לקולא, 
איז מען מקילן. ,און אַפֿילו װען דאָס איז אַן 
אי דר', װאָרעם דבֿרי-סופֿרים זײַנען נאָך האַר- 
בּער װי דברייתּורה", תּניא, מח. אומכּלישכּן 
אַן אי דרי װי גרינג איז עוכֿר צו זײַן װיבּאַלד 


מע װוייסט ניט די דינים", ספר הנהגות טובות, 


װאַרשע תּרנ"ב. . 

א'יהנאה -- { . -האַנאָען דער, ככפסחי ים, 
כד/א;: מד/ב; 2כחולין, קטו/ב.. פֿאַרבּאָט 
הנאה צו האָבּן. ניט מעגן געניסן סײַ מן התּ 
רה, סײַ מדרבּנן. {למשל: 'חמץ שעבֿר עליו 
פּסח' -- אױיבּ ס'איז איבּערגעבּליבּן חמץ נאָך 
פּסח, טאָר מען עס ניט עסן און אַפֿילו ניט 
פאַרקויפן כּדי פאַרן געלט צו קױפֿן אַן אַנדער 
זאַך און געניסן דערפוןן ;איין ציקל אין 
מילך... איז עשׂ פורבּאָטן, איינשׂ פון א"ה, 
איינש װעגן איסור עשׁן, איינש פֿון איסור 
זידן", טח, שמות, כג, 19, רשי. ,, מיט אַלע זאַכן 


איסור 


מעג זיך דער מענטש היילן, אַפילו מיט א"ה, 
חוץ מיט דעם לינדנבּוים װאָס איז געמאַכט צו 
עבֿודה-זרה", מהמ, וילנע תּרס"ז. ,דער בּית- 
דין האָט אַרויפגעלײגט אויף בּשׂריחוץ אן א" 
ה'". וֶוען מע האָט געדארפט עפּעס פארװערן 
איבּער סאַציאַלע סיבּות, פֿלעגט קהל -- מיט 
דער הילף פֿון בּיתידין --- ארױפֿלײגן אַן א" 


| ה'.ן ,דאָס דײַטשישע געלט, די רעפּאַראַציע װאָס 


די דײַטשישע רעגירונג צאָלט אונדז איז אומ'י 
ריין און מע דארף אַרויפלייגן אויף דעם אן 

א'-הסגת-גבול -- {... -האַסאַיגאַס:גװאולן 
דער, תּח. ?כלויט אבּן עזרא, דבֿרים, יט, 14, 89: 
השנת,... פֿאַרבּאָט איבּערצורוקן די גרץ- 
נעץ, פאַרבּאָט מסיג גבֿול צו זײַן. געניצט מיטן 
ב: פאַרבּאָט אױיסצוקאַנקורירן, אַרײַנגײן יענעם 
אין װעג; אױסכאַפּן, אויסדינגען אָדער סתם 
אַרױסשטױסן עמעצן פון אַן אַרבּעטס-פּלאַץ, 
וַאין דער תּנך-תּקופֿה איז דער דין חל געװען 
בּלויז אויף קרקעות (בּאָדן), ד"יה מע טאָר ניט 
איבּערטראָגן די גרענעץ-שטיינער אָדער אנדע' 
רע סימנים פון עמעצנס פעלד כּדי צו פֿאַרגרע- 
סערן דעם אייגענעם בּאַזיץ; אין די צײַטן פֿון 
דער משנה איז דער דין אױסגעבּרײיטערט גע 
װאָרן אויף האַנדל (לויט ר' יהודה, בּבא מציעא, 
ד, יב, טאָר ניט א קרעמער צעטיילן צװישן קינ- 


- דער אָפּגעבּרענטע זאַנגען אָדער ניס, װײַל ער 


געוואוינט זיי אײַן צו קומען קױפֿן בּײַ אים, 


| אויך טאָר ער ניט פֿאַרקױפֿן וועלוועלער װי דער 


מאַרקיפּרײַז, װײַל דערמיט ציט ער צו קונים 
און נעמט אַװעק די חיונה פֿון אַנדערע: די 
חכמים זײַנען אָבּער מתּיר, װײַל דורך פֿרײַער 
קאַנקורענץ װערן די סחורות בּיליקער), און 


- אויך אויפֿן קולטור-גײַסטיקן געבּיט (מע טאָר 


ניט צושרײַבּן די רייך פון איין תנא צו אַ 
צװייטן. ספֿרי, דבֿרים, יט, 14); אין מיטלעלטער 
האָט דער א"ה"ג' אַרומגענומען אַלע עקאָנאָ 
מישע צװײַגן, װי אויסדינגען א הויז, א קראָם, 
אַן אַכסניא, אַ מיל אע.ן ,אוב איך װעל זאָגן 


צו אַ קונה אַז בּײַ מיר קען מען קריגן צוקער, 


בּין איך עובֿר אױפֿן אידה""ג', אָבּער װען איך 
רעכן אויס פֿריִער אַלע קלייטן, וואו ער קען 
בּאַקומען צוקער און דערנאָך זאָג איך אַז אויך 
בּײַ מיר, האָט דער קונה א בּרירה אױיסצוקלײַבּן 
וואו צו קויפן, דעמאָלט בּין איך שוין מער ניט 


מסיג גבֿולײ, אַש, תּהיליםייוד. 


א' והיתר -- {... ווייהעטערן דער. 0922" 
חים, כג/א: מה/א. פפֿאַרבּאָט און דערלויבּע- 
נישי. איסור און היתּר. דאָס װאָס מע טאָר ניט 
און דאָס װאָס מע מעג: דאָס װאָס איז פאַרװערט 
און דאָס װאָס איז ניט פֿאַרװערט. אי וי אין 
ענינים פֿון מאַן און פֿרױ. אי ו' אין ה לכ ות- 


שבּ ת (אין ענינים פֿון אי וי בּלײַבּט דער דין 


װי רבֿ, בּכורות, מט/בן. ,. . . אויף גינומין איין 
רבֿ אי וי פּסקין", שו"תּ פני יהושע, אַמשט 
5 וְהש |. ,דען די כּוהנים וארן פּסקן א' 
ויי, סהמ, יהושע, ד, 4. ,דער דא טוט צוויי מאל 
דען צאָרין פון זײַן רבּי איבּרשװײַגן איז ער 
זוכה אַז וערן קען פּסקנין אי ו' אַליין", עיון, 
נג/ב. ,. . . עשׂרים ואַרבּע און דינים װאש אי 





איסור . 


וי איז מוזן זיי (די װײַבּערן לערנןײ, אורחות 
צדיקים, הוראדנא תּקנ"ה, 

א'-חיתון -- דער. פֿאַרבּאָט זיך מתחתּן 
צו זײַן מיט די אומות-העולם. (בּאַזירט אויף 
דברים, ז, 3.ן ,װאָס זשע פֿאַר אַן איסור בּלײַבּט? 
בּלויז דער אי-חי (דער פֿאַרבּאַט זיך משדך צו 
זײַן מיט די גוייִם)", בּאַש, פֿאַר, 1960 } 28, 

א' חמור -- {... כאָמורן דער, יים יים 
1 .. כאַמוריםן,. ?כחולין, קא/א; קידושין, עז/ב; 
כּריתות, כג/א. א האַרבּער איסור' וָאַן איסור 
װאָס פֿאַר עובֿר זײַן אויף אים בּמזיד קומט 
כּרת איז אן א' חי. עסן חמץ אום פּסח, עסן 
אום יוםכּיפּור זײַנען איים חיים.ן ,אַזאַ חוצפּה 
פֿון צאַנזער רבֿ! נעמען און אַרױסגעבּן אן א' 
ח' אויף דער גאַנצער משפּחה!", מ. דאַװידזאָן, 
דער ליעװער רבּי, 1934, ,אויסרופן אין די קלוי- 
זן אַן אי חי זָאַז מע טאָר ניט האַלטן די יתומים 
און יתומות אין איין הויזן", חג, טמז, 1965 
שו 2, 

א'-חמץ -- {..-כאָמעץן דער. מצ. נבּ. 
922סחים, ו/ב. פפאַרבּאָט אויף חמץ. ,דאש 
חס ושלום נימאַנט זאָל געשטרויכלט װערן מיט 
דען א'ייחיי, עפש, דרך הישר לעולם הבּא, 
8דמ תּמ"ה?, לד/א. ‏ א"ח' בּמשהו -- 
ובּעמאַשעהוין אי-חי אױפֿן קלענסטן טייל (װײַל 
חמץ אום פּסח װערט ניט בּטל בּששים). ,אַזױ 
דאַרף ער היטן די מצוות... חלילה די קליפּה 
{פֿון חמץן זאָל האָבּן אַ באַהעפֿטונג אַפֿילו װי 
איין האָר די גרויס, דרום איז אום פּסח דער 
אי"חי בּייי, קה, ווילנע תּרל"ה, קמ/א, 

א-טריפֿה -- {... -טרײפֿען דער. כחוי 
לין לז/א. פֿאַרבּאָט אוױף טרפֿות. {אט' 
איז חל אויף חיות, טרײפֿע בּאַשעפענישן, פיש 
אָן פֿלוספֿעדערן, שרצים, אויף פֿלײש פֿון אַ 
פֿאַרצוקטער בּהמה אָדער איבּער א פּסולער 
שחיטה, אויף בּלוט, אױיפֿן גיד'הנשה, אויף 
פֿלײיש מיט מילך.ן 

א"יחוד -- {...ייכעדן דער. מצ נבּ. 
2כלויט קידושין פּא/א; סנהדרין, כא/ב. פֿאַר- 
בּאָט צו בּלײַבּן אַלײן מיט אַ פרעמדער פרוי. 
;זי האָט אים געבּעטן מיט איר אַרײַנגיין אין 
אַ בּאַזונדער חדר אַרײַן, װײַל זי האָט מיט אים 
צו רעדן א סוד, האָט דער רבֿ געענטפֿערט, אַז 
עס איז פאַראַן אן א"י'י, ספֿר דובֿר שלום, 
פּשעמישל, יאָר? | 

א-כּלאים -- {. .. -קילאַייםן דער. בל 
| אים, ט, א: תּמיד, כז/א. פֿאַרבּאָט אויף צו" 
! נויפמישי (פון צוויי מינים) {פֿאַראַן פֿיר איסוריי 
| {רייךכּי: א) שעטנז -- מע טאָר ניט אָנטאָן א 
מלבּוש, געמאַכט פון װאָל און פֿלאַקס; בּ) כּלאי- 
בּהמה -- מע טאָר ניט צונױפֿפּאָרן אָדער איינ" 
שפּאַנען א פֿערד און אַן אָקס; ג) כּלאי-זרעים --- 
מע טאָר ניט פארזייען אויף איין פֿעלד װייץ 
און גערשטן; ד) כּלאײכּרם -- מע טאָר ניט 
פֿאַרזייען אין א װײַנגאָרטן קיין תּבֿואות און 
אַנדערע געװיקסןן. ,דרום איז דער א"כּי בּכדי 
עס זאָל חלילה ניט אָנמאַכן א מישונג אין הימל. 
אז דער פּסוק זאָגט יולכולם בּשם יקראי |ישעיה, 
מ, 126 אַלץ רופֿט גאָט מיט א בּאַזונדערן נאַ- 
מען", נוצ, פּח/ב, 


ח, ג; 22פ9סחים, מד/ב. 


108 


א"כּרת --{...-קאָרעסן דער, ?קלויט כּרי 
תות, א, א. פאַרבּאָט (צו טאָן אַן עבירה װאָס 
פֿאַר איר קומט) כּרת (פֿאַרשניטן װערן). ,ווער 
מיט זײַן װײַבּ איז חס ושלום, אָן דעם דאָס זי 
זיך האָט טובֿל געװוען... איז ער עובֿר... אויף 
אַן א"כּיי, הרב מרדכי הורװיץ, ספֿר פּרשת 
מרדכי, אונגװאַר 1866, ,,שבּת איז אַ גרויסע 
הלכה און לײַכט קען א מענטש װערן דערין 
געשטרויכלט, חס ושלום, אַפֿילו אין אַן א" כּײ, 
תּניא, קלז, | 


א'-מלאָכה -- {. ..-מלאָכען דער. קכמועד 
קטן, יא/ב. פֿאַרבּאָט (צו טאָן) א מלאָכה" 
וחוליהמועד טאָר מען ניט טאָן קיין אַרבּעט 
מדאורייתא, אָבּער די חכמים האָבּן מתּיר גע 
מאַכט װען עס איז פֿאַראַן א הפסד-ממון, אַ 
געלט-שאָדן.ן 

א'-נדר -- {..-ניידערן דער. כשבועות, 
כ/ב. א) אַן איסור צו טאָן א נדר און ניט 


| מקיים זײַן; בּ) אַן איסור װאָס איז חל אויף 


עפעס איבּ ער א נדר (א) אוב ראובֿן זאָגט 
צו שמעונען: כ'טו אַ נדר כ'זאָל ניט עסן בּײַ 


| דיר, מוז ער האַלטן װאָרט: ב) א מענטש קאָן 


ניט אַסרן ניט זײַנע אַ זאַך אויף אַן אנדערןן. 
די חז"ל שטרײַכן אונטער די האַרבּקײט פֿון 
דעם אי"ני און עצהן מע זאָל זיך בּכלל אָפּהאַלטן 
פֿון טאָן אַ נדר. (נדרים, ט/א בּאַזירט אויף 
דבֿרים, כג, 23; קהלת, ה, 4; נדרים, כ/א) דער- 
פֿון שטאַמט יבּליינדרי. ,אַפֿילו מען איז מנדר 
בּעת צרה איז גוט אַז מע זאָל זאָגן מיט אזא 
לשון עס זאָל ניט חל זײַן, חס ושלום, דער אי" 
נייי, הנהגות טובות, װאַרשע תּרנ"ב. 


אדנידה -- דער. ?לוט יבֿמות, נד/ב, 
פֿאַרבּאָט זיך צו דערנענטערן צו אַ פֿרױ װען זי 
איז א נידה. אװערן נעבּעך פֿיל געשטרויכלט 
אין דעם פֿאָרכטלעכן איניי, י. מ. הכּהן, ספֿר 
גדר עולם, װאַרשע תּרנ"ב, | 

א'יסתם יינם -- ..-סטאַם יעינאָםן 
דער. 2כלויט חולין, ד/ב: שתיה סתּם יינם; 
ככעבֿודה זרה, כט/ב. פפֿאַרבּאָט צו טרינקען 
סתּם פון זייערע װײַנען. איסור װאָס די חכמים 
האָבּן אײַנגעשטעלט בּכלל אויף װײַן, אַפילן 
ווען עס איז אַ ספֿק צי דאָס איז יין נסך. ,וְזיין 
העטן גערן ניכט נכשל גיװאָרדן אין אייס'יי.., 
נאָר עס איז זיי איין בּושה", מרדכי הורװיץ, 
ספּר פרשת מרדכי, אונגװאַר 1866, 

א'-עולם -- { ..-אוילאָמן דער. פכיבֿמות, 
'אײיבּיקער, שטענדי- 
קער, אבּסאָלוטער איסור'. ,כּלאים איז אַן א" 
ע'י. ,חילול-שבּת איז אַן א"ף". 

א"-ערווה -- {...-ערװאָ (ערװע)} דער. 
ככיבמות, כ/א. פֿאַרבּאָט צו פאַרקערן מיט א 
פרוי װאָס מע טאָר מיט איר ניט חתונה האָבּן 
אי-עי איז אויך חל אויף אן אשת-איש און אויף 
אַ נידה, ויקרא, יח, 20'19, מצ: איי-עריות |אי- 
סוריי אַראַיעסן --- ,אויבּ איי-ע' װאָלטן געקענט 
חתונה האָבּן אין ארץיישׂראל, װאָלטן מיר אין 
גלות בּכלל ניט געהאַט קיין מעגלעכקייטן אַפּ 
צוהיטן ייִדן פון אַזעלכע איסורים", הרבֿ י. ד. 
סאָלאָװײטשיק, 'דרשה', כּסלו תּשב"ב, 


איסט -- דער, -ז. װנ יין, -קע, -ס, 


איסט 


א"-ריבּית -- {..-ריבּיסן דער. פכלויט 
בּבֹא מציעא, סג/ב; סט/ב. פֿאַרבּאָט צו נצי 
מען פּראָצענט. דער װאָס לײַט (געלט, עסנװאַרג, 
יעדער מין זאַך) טאָר ניט קריגן קיין שום רווח, 
ניט האָבּן קיין נוצן. דער אייר' איז חל אױפֿן 
לװה, אויף עדות, אױפֿן ערבֿ, און אפֿילו אויף 
דעם װאָס שרײַבּט דעם װעקסל, ,אונדזערע 
חכמים האָנּן אײַנגעזען דאָס ריבּית בּרויך גרויס 
זהירות. . . װען דער לװה דען מלװה נוצן 
מאַכט איז עס אָסור מחמת אי"ר'", מ. הלוי הור" 
װיץ, פּרשת מרדכי, אונגװאַר 1866, 

א'-שבּת -- {.. -שאַבּעסן דער, 22בב3א 
קמא, קיב/א; שבּת, צא/ב. פֿאַרבּאָט צו טאָן 
אַן אַרבּעט אום שבּת. -+ אָב-מלאָכה, בּי ן, זי 22 
וַפאַראַן מלאָכות װאָס מדאורייתא מעג מען זי 
יאָ טאָן, נאָר די חכמים האָבּן געאַסרט צוליבּ 
דרײַ טעמים: א) משום שבות -- צוליבּ רוען -- 
למשל, אַרויפקריכן אויף א בּוים, רײַטן אויף 
א בּהמה: ב) משום רשות --- װי מע וויל, אָבּער 
עס איז גלײַכער אַז ניט --- למשל, פסקנען א 
דיןתּורה, מקדש זײַן אַ פֿרױ; ג) משום מצווה -- 
הגם אינדערװאַכן איז עס אַ מצווה, אָבּער שבת 
און יום-טובֿ זײַנען זיי פאַרבּאָטן. למשל, אָפי 
שיידן תּרומה און מעשׂרן, 

א'ישעה -- {.. -שאָאָן דער. 22כתובות, 
לד/ב. פֿאַרבּאָט אויף א צײַט, ד"ה צײַטװײַלײ 
קער איסור. אַ נדר איז אַן אי"ש': דאָס ניט עסן 
פֿלײיש אין די נײַן טעג איז אַן אי"ש'. 

א'-שעטנז -- {... -שאַטנעזן דערי -+ אי" 
כּלאֹים. ,אוב מע קען אויסקומען אינגאַנצן 
ניט צו טראָגן װאָלענע קליידער איז נאָך בֹּע- 
סער, װײַל עס איז שװער זיך אויסצוהיטן פֿון 
אייש"י, חג, טמז, 1959 א 30, | 

א'-תורה -- {...-טוירען דער. 22פסחים, 
כד/א. פֿאַרבּאָט פֿון דער תּורה. דזוו איסור 
מן התּורה, איסור (מ)דאורייתא. ,כּישוף אין 
איין אי"תּיײ, הנהגות טובות, װאַרשע תּרנ"ב. 

א'-תחומין -- {.,. -טכומיזן דער. לוט 


| חגיגה, טו/א. פאַרבּאָט איבּערצוגיין די גרענע- 


צן. (די חכמים האָבּן מתקן געװען, אז שבּת 
און יום-טובֿ מעג מען ארויסגיין פון שטאָט --- 
אין יעדער זײַט -- נאָר א תּחום-שבּת, 2,000 
איילן.ן געניצט אויך מיטן ב: פֿאַרבּאָט איבּער- 
צוטרעטן די גרענעצן פֿון העפֿלעכקײט, אָנ" 
שטענדיקייט. ,האַלט זיך אין די ראַמען פון 
דער דיסקוסיע און זײַט ניט עובֿר אויפן א"ת'". 


איפורן -- טרװ. איצ, אימפּ נב; געאיסורט. 


דזוו אַסרן -+, ,איר זענט זיך... געזעסן אויף 
די רבּנישע שטולן, געמתמידט, געאיסורט", ייל. 
מײַן ספר הזכרונות, קיִעוו 1882, פא 2, 


איפט -- די. בּא. אַמ. 0251 :22:. 1. מזרח, 


מזרחזײַט. 2, דער מזרחדיקער טייל פֿון די 


פֿאַראײניקטע שטאַטן. ,ער לעבּט ערגעץ אין 


דער א', אָבּער איך װייס ניט צי אין ניו-יאָרק, 
צי אין בּאָסטאָן", 


סובּסטאַנ- 
טיווירטער סופֿיקס יסט. ;,צװיי צעמישטץ 
נישטן-איסטן, האָבן תּמיד זיך געאמפערט", 
יהואָש, 'וחלקלקות. . .', 1907, 





איסטאָטשניק 


איפטאָטשניק--דער, יעס. רוסיצ. 1. קװאַל, 
קלאָר װאַסער װי פֿון אַן אי. 2. מקור, קװאַל 
- פונװאַנען מע קען עפּעס אַרױסבּאַקומען. עגעי 
פינען נײַע א'עס פונוואנען צו בּאַקומען זייער 
געהאלטײ, ממוס, קליאַטשע. 

איסטאַמבּול -- גנ. אויך: איסמאַנבּול. 
טערקישער נאָמען פֿאַר דער שטאָט קאָנם- 
מאַנטינאַפֿאָל, אין ייִדיש און אין עלטערע 
ספֿרים: סטאַמבּול, קושטא, קאַנסטאַנ- 
דינא 1960 -- 2,202438 אײַנװ'; 34,000 
ילִדןן. ,אין יאָר 4062 האָט דער קעניג געבּויט 
די שטאָט סטאַמבּול, עֶר האָט זי גערופֿן מיטן 
נאָמען קאָנסטאַנטינאָפּאָל, אויף זײַן נאָמען", 
ח. ש. סליװקין, הנודד, דער נעונדניק, ווארשע 
תּרנ"ג, 

איפטאָפּניק -- דער, יעס. רוסיצ. הייצער, 
אויוון-הייצער, ספּעצ בּײַם דאַמפֿקעסל פֿון אַ 
לאָקאָמאָטיוו אָדער דאַמפמאַשין. 

איסטאַָריע -- די, יס. זזו היסטאָריע, דער 
ציילונג, מעשׂה. גאַלע רוצחים און שפּיאָנען קע 
נען זיך מיט דער א' אויסהעלפן", א. פּאַװיר, 
גדולת יוסף, יוזעפאָוו תּקצ"ח. די דאָזיקע א' 
איז אַ נײַער אויפטראַכט און עֶלפּי נימוסי 
הקיר"ה (הקיסר ירום הודון טאָר מען ניט נאָכ- 
דרוקן . . . אַן דעם רשות פֿון דעם מחבּר בִּיז 
פֿינף און צװאַנציק יאָר", דער אַקציזניק. זשיי 
טאָמיר 1886, 

(אי)טמטי'סק -- דער. מצ נבּ. 89: איסציסק. 
רוסיצ. ‏ ענגשאַפט, שטופּערײַ, דרענגעניש. 


קריכן אין רעכטן אי. ,מע האָט זיך צעריסן 
לױבּנדיק דעם חזן, עס װאַר א גרויסער איס.: 
ציסק, מען איז געװאָרן שיער דערשטיקט", 
אמד, דער חזן, ווילנע 1874, 

איפטמום -- דער, -ן. אויך: איסטמע, ככאיי 
2כגר. 'לאַנדהאַלדזי 


שמאָלער פּאַס לאַנד װאָס 
פאַרבּינדט צװויי א סך 
גרעסערע טיילן יבֹּשה. 
4 ,די װאַסערלײטונג פֿון 
0 =+ קאַרטאַגאָ ... איז גע" 
=== === 3 לאָפֿן איבּערן גאַנצן אי", 
א יי אַמעריקאַנער, 1958 | 24, 
איסטנים -- |אייסטענעסן דער, ץ (יים). 89: 
איסתנים. ?כברכות, ב, ו; 2כפסחים, קח/א. 
מפֿונק, איבּערקלײַבּער, פײַנשמעקער, פאַרצער" 
טלטער. |די הלכה איז מקיל לגבּי אים. ער מעג 
פאַרלאָזן די סוכּה אויבּ ער קאָן ניט פאַרטראָגן 
דעם װינט, אַרומװאַשן דאָס פּנים אָדער טראָגן 
סאנדאַלן אום יוםכּיפּור, אאַ.ן ,בּײַ פֿאָלקלאָ- 
ריסטישער אַרבּעט קומט אָבּער אָפֿט אויס אַז 
מע טאָר צו פיל א' און מפונק ניט זײַן", יע, 
דאַװענען, װאַרשע תּרע"ח. ,אויבּ מען איז נאָר 
ניט קיין אי , . . איז גאָרניט שלעכט", פרץ, גע 
דאַנקען און אידייען. ,זיך געהאַלטן פֿארן א' 
װאָס די גמרא זאָגט װעגן אים, זײַן לעבּן איז 
קיין לעבּן ניט, װײַל... אים עקלט אָפּ פון 
אַלץ װאָס איז ניט איידל און ניט זויבּער", חג, 
צמח אַטלאַס, 
איסט"פייר -- די. בּא. אַמ. ימזרחזײַט' 
שטאַָטטײל פון ניויאָרק, אויף דער דרום- 






100 


מזרחדיקער זײַט פֿון מאַנהעטן, וואו עס האָבּן 
זיך קאָנצענטרירט ייִדישע אימיגראַנטן פֿון מז" 
רח-אייראָפּע, ספּעצ בִּיז די צװאַנציקער יאָרן 
פון 20. י"ה. זיך װאַלגערן אויף דער א"ס" 
,. .. װען איך רײַס זיך ניט אַרױס פֿון דער 
אייס', װאָס װאָלט פון מיר געװאָרן?", אָפּאַ, 
היבּרו. , גאָט פֿון אַבוהם האָט דעם שבּת בּאַי 
גלייט אויפן אויסגעשטערנטן הימל פון. אייס'", 
בּעריש װײַנשטײן, צוק, אַפּריל 1964. איסט- 
סײַידער -- דער. אײַנװואױנער פון דער איסט- 
סליך, 

איסט"ענר -- די. בּא. ימזרחדסוףי. קװאַרטאַל 
אין לאַנדאָן (ענגלאַנד) װאָס איז געװען א צענ- 
טער פון ייִדישע אימיגראַנטן בּיז דער ערשטער 
וועלט-מלחמה, 

איסטע יי -- דער. מצ נבּ. רוס. מאָנער, תּובֿע 
אין אַ געריכטלעכן פּראַצעס. ,דער פאָטער פֿון 
דעם מיידל ... איז אױפֿגעטראָטן אַלס גראַזש- 
דאַנסקי אי |אַ געלט-מאָנער בּײַ אַ קרימינעלן 
עניןי, ייִפֿאָל, 1885, נאן 39, 

איפטער -- דער, יס (זן). אַמ. :4516 :12:=. 
קריסטלעכע פּאסכע. ,, ס'איז טאַקע בּלוין א 
פּאָר טעג צו דער א"חגא", טאָג. 1959 ווו 26, 
א"פּאַראַד. | 

איסטע'ריקע -- די, יס. רוסיצ. 
טעריע. 

איפטראַזיע -- די, יס. פֿטמ. דזו עסטראַדע. 
;איז אָנגעקומען די טשערע ער זאָל זײַן אויף 
דער א'", מפענח נעלמים, װאַרשע 1889. 


איסטראַטען -- טרו. -טע, איסטראַטעט. 
רוסיצ. ?2. צעטרענצלעןן. פּטרן (געלט) אָן 
נוצן אָדער אָן זינען. א' די פּאָר רובּל אויף 
שמאָכטעס. אי די יאָרן אויף פּוסטע חלומות. 


איסט|רי'ג, "רי'ד -- דער, "ן. לאָקל (כאָטימסק 
אָדער כאָצימסק, מאָהילעװער גובּי) זזפקץדס:8'=, 
דורכפאַל, אומגעלונגענער גאנג אין אַ שפּיל 
פון קינדער, ספעצ בּײַ פֿאַרשײידענע פּילקע- 
שפּילן, װען עס גיט זיך ניט אײַן צו קלאַפּן 
אָדער צו כאַפּן די פּילקע, 


איסטיריווער -- דער. גנ. ימזרח-טליךי. טײַך 
אין שטאַט ניו-יאָרק, קרוב 30 קמ' לאַנג. מזרח" 
דיקער אַרבּל פֿונעם טײַך האָדסאָן. טיילט אָפּ 
בּרוקלין און קווינס פון מאַנהעטן. נאָמען פֿון 
שלום אַשס א ראַמאַן. 

איסטרייך -- גנ. (אַרױסרײך ?ן אַרכ. דזח 
עסטרײַך. ,.... אוני אויף גנומין וארדין צו 
ראָש ישיבֿה אונ' אבּ"יד בּקהילה קדושה װוינא, 
דיא הוך בּרימטי גיליבּטי שטאט אין דעם לנד 
שואןפט איסטרייך", 'כּײי מגלת איבה', 1703, 


איפטרעכּיטעל -- ווייכע לן דער, "עס. 
רוסיצ. 1. פֿאַרדאַרבּער, פֿאַרטיליקער, אומ" 
בּרענגער. אַן אי (מיטל) פֿאַר מוראַשקעס. א נאַי 
צישער אי. 2. סאָו. בּעת דער צווייטער וועלט- 
מלחמה -- דײַטשישער בּאַמבּאַרדיר-עראָפּלאן, 

איפטרעבּעװען -- טרװ. -בּעװע, איסטרעי 
בּעװעט. רוסיצ. אױפֿפֿאָדערן, ארױיספאָדערן. 
אי עמעצן (זיך צו מעלדן) אין דער פּאָליצײ, 


דזוו היס- 


איסלאַים 


איסטשאַפנען -- אוטװ. ינע, איסטשאַכנעט. 
רוסיצ. אײַנטריקענען, אײַנקװאַרן, װערן אייןי 
| געדייווערט. נאָך א שלאַפֿקײט אי װי אַן אָפּגצי 
דאַרט צװײַגל, | 


איסטשעזנען -- אוטו, דריטפּערזאָניק. -נעט, 

| איסטשעזנעט. געויינלעך אין פּאַסיװ. איס' 
טשעזנעט ווערן. סל. אוקר. מג. פאר' 
שװינדן, פֿאַרלוירן גיין. א' פֿון אונטער די 
הענט. א' װי אין װאַסער אַרײַן. קללה: איס- 

| טשעזנעט זאָלסטו (מיר) װערן! 

איפיים -- די. בּמ. גאַטספֿאַרכטיקע סעקטע 
אין די צײַטן פֿון בּית שני און די װאָס געהערן 
צו איר. ;האָבּן אינגאנצן אָפּגעלײקנט דעם 
מלוכה-פּרינציפּ ‏ ... זיך אַנטװיקלט צום סוף 
פון דער חשמונאים'עפּאָכע ... ניט מער גע" 
ציילט װי 4,000 מאַן. . . האָבּן אָפּגעװאָרפֿן דאָס 
שטאָטישע לעבּן. .. די אי האָבּן. פֿאַרמאָגט אַ 
שטאַרקע אָרגאַניזאַציע מיט זייער אַ שטרענגער 
דיסציפּלין. . . די װירטשאַפט האָט זיך געפירט 
אויף... |בּשותּפֿותדיקען יסודות ... יעדער 
האָט געמוזט פֿאַרדינען אויף חיונה דורך פֿי 
זישער אַרבּעט. ... דאָס רוב אי פלעגן ניט חתונה 
האָבּן,. בּנוגע רעליגיעזע דאָגמעס און עטישע 
גלײיבּונגען האָבּן די אי פֿאָרגעשטעלט מיט זיך 
בּלױיז אַן עקסטרעמע פֿאָרעם פֿון די פּרושים", 
ל. האָדעס, שד װ, זז" 183---186, געהערן צו 
די א'. האַלטן פֿון די א'. |די מגילות פון ים" 
המלח, געפונען אין 1947, זײַנען משמעות אַ 
טייל פֿון דער א"גניזה.ן ‏ איסיאיזם -- דער. 
שיטה פֿון איסייִם, 

אי טייפֿא לא ספֿרא -- . .. סײַפֿע לוי סאַפֿ 
רען זאַץ. תּח. קכעבודה זרה, יז/ב. איז ער 
א שווערדפעכטער -- (קאָן ער ניט זײַן) קיין 
סופֿר. {צווייטע העלפט: אי ספֿרא לא סייפֿא --- 
אױיבּ אַ סופֿר, (קאָן ער ניט זײַן) קיין שװערד- 
פֿעכטער. געניצט מיטן ב: תּורה און מלחמה 
פּאָרן זיך ניט, האַרמאַנירן ניט; גײַסטיקע און 
פיזישע אײיגנשאַפֿטן און מעלות גייען געווייג- 
לעך ניט צוזאַמען, 

איפכאַ'קטאָן -- דער (אויסגעלייגט: אים- 
כוקטין, פון א צװישנפאָרעם: איסטאַקטאַָױןן 
2כגר! /0702470. שמעקעדיקע גומי. ,עשׂ 
טריפט פון אינן איין האַרץ דער האט גאר זער 
איין גוטן זיסן גישמאַק אונ' זײַן נאמן דער איז 
איסכוקטין אונ' דיא קלוגן אין דעם לאַנד פּרס 
דיא דעמפּפֿן דאר מיט צו אירן אב געטרן אין 
אירן טעמפּילן", יוסיפֿון. אַמשט 1661, 2/1, 
עעשׂ טריפט פֿון דיא בּעם {= בּיימערן איין 
גומא דר זער גוט ריכט אונ' ער װערט גנענט 
איסכוקטין", יוסיפֿון, אַמשט 1743, 

אי 'טפֿיאַפֿ -- די, בּא. ככאיי 22גר. (מעדיצין) 
דזוו אישיאַס, -+, אָנצינדונג פֿון סק;אַטישן 
נערוו פֿון שפּיץ פון חוט-השדרה, מיט וייטיקן 
אין היפֿט, אין אַ פוס. ,לײַכטע פֿאָרמען פון א' 
(סציאַטיק) גייען געװויינלעך אַדורך מיט פּשוטע 
מעדיצינישע און אָרטאָפּעדישע מיטלען", פגעז, 
פּאַריז 1948, נאן 2, 

איפלאַ'ם -- דער, בּא. ?אי 2כאַראַבּיש 
ן= דאָס אונטערגעבּן זיך (גאָטס װילן). מ 





איסלאַנד. 


סולמענישער אָדער מוחמדאַנישער גלויבּן, אוים- 
געקומען אין 7. י"ה. דאָס הייליקע בּוך -- דער 
קאָראַן: דער יסוד: ניטאָ קיין גאָט חוץ אלא, 
און מוחמד איז זײַן נביא. דער מאַנאָטעאיזם 
פון א' איז איבּערגענומען פון דער ייִדישער 
אמונה. ,די נײַע רעליגיע פֿון די אַראַבּער, דער 
א!, האָט בּאַהערשט דעם אַזיאַטישן מערבֿ אין 
עטלעכע געציילטע יאַרצענדליקער", שד װו 
,. .. צו דער איינציקער װאַנט צו דער װיס. 
טער -- ניט-געבּעטענע געסט פון איי, אֵל, ידער 
אָמאַר מעטשעט', ,אין דער ליטעראַטור פון דער 
אָנהײבּצײַט פֿון אי זײַנען די ייִדן מפֿורסם מיט 
זייער כּישוף:חכמה", מתּתיהו מיזיש, אַנדערש 
גלייבּיקעי וייבּל וווא, 2:1}. דיזם -- דער. דאָק" 
טרין, סכום עיקרים פֿון איסלאַם. -י(ם)ט -- 
מוסולמענער. -יש -- אַזי. -יזירן -- טרו. 
מאַכן איסלאמיש. משפּיע זײַן אָדער ארויפצוינ" 
גען מע זאָל אָננעמען דעם איסלאַם. ה-יזירט 
-- אַדי. ,ווען מע רעכנט נאָך אַרײַן די השפּעה 
/פֿון די בּאַזיגטע א'ע פֿעלקער, בּאַקומט מען 
עפּעס װאָס איז אַ שמעלצטאָפּ", צייט, טמז, 
7 או 22, 

איפלאַנר -- גנ. אײַזלאַנד. אינדזל אין 
צפון-טייל פֿון אַטלאַנטישן אַָקעאַן {(1966 -- 
0 אײיַנו'ן, געווען פֿאראיײיניקט מיט דע" 
ננע)מאַרק; זינט 1874 מיט אַן אייגענער קאָנס- 
טיטוציע; זינט 1918 אַ זעלבּשטענדיקע מדינה, 
אָבּער פֿאַראייניקט מיט דענ(ע)מאַרק דורך א 

| בּשותּפֿותדיקן קיניג; זינט יוני 1944 אַן אינ" 
גאַנצן אומאָפּהענגיקע רעפּובּליק. יש -- 
אַדי. איע לידער. אויך סובּ: די שפּראַך פֿון דער 
בּאַפעלקערונג פֿון אי, נאָענט צו נאָרװעגיש. 
דער, אויך: איסלענדער -- סובּ 8 אַזי 
אײַנװאוינער פֿון איסלאַנד, מיטגליד פֿון איס" 
לאנדישן פאָלק, אי מאַך = -181200 06412118) 
2 טיטל קעגן הוסטן. געניצט אויך װי 
שפּײַז. ,װען דאָס הוסטן איז שטאַרק זאָל מען 
נעמען . . . איסלענדער מאָאָס אויך אייבּיש טי 
און זיסהאָלץ:װאָרצל . . . צעקאָכן . . + פֿון דעם 
טרינקען", א. י. שפערלינו, ליקוטים װו, לעמבּערג 
תּרס"ט, 

איסל(י)ע'דעווען -- טרח. -דעווע, איסליעדע- 
װעט. רוסיצ. געריכטלעך אױספֿאָרשן. אי װער 
עס איז דער מערדער. אי דעם קרימינאַלניק. 

(אי)פמאָטריטיעל -- וווייכע לן דער, "עס. 
רוסיצ. אױפֿזעער, פאַרװאַלטער. ... . דיזער 
קוכאָװסקי איז דאָרטן געזעסן אַלס אַ גרויסער 
אַדל (שׂררה) אין דער ואוינונג פֿון דעם א' 
װאָס װאַר דאַן איבּער דאָס געפענגניס-הויז", 
אמד, דיא לעבּענס געשיכטע פון נטע גנב, 
ווילנע 1887, 


איספּאַהאַנען -- טרו. -האַנע, איספּאָהאַנעט. 
סל. פזחמגזסחסע :2:=. וועמגזגתס :8=. 
פאַראומרייניקן. מאַכן עס זאָל װערן עקלדיק, 
אָפּשטױסנדיק. א' די חתונה מיט אַ שיכּורן 
געשלעג. מיט זיך. 

אי'ספּאָוװ(י)שֶר -- ווייכע דן די, "ן. רוסיצ. 
דאָס זיך מתוודה זײַן פאר א קריסטלעכן גײַסט" 
לעכן. נאָך א' --- אין שענק אַרײַן, אָפּשװענקען 


127 


די אַלטע זינד. ,האָט דער ערצבּישאָף אַ צירקוי 
לאַר אַרױסגעגעבּן, וואו עֶר פֿאַרבּאָט זיי = די 
גײַסטלעכען די רוטענער ניט מכפר צו זײַן 
בּײַַם א' אויף דער עבֿירה אַז זיי האָבּן געדינט 
אַ יאָר בּײַ ייִדן", קמ 1865, וא 4 איספּאָ- 
ווניעד(י)ע(ווע)ן (זיך) -- אי זינד. זיך 
אי פאַרן גלח. ,די פאַראורטיילטע האָבּן זיך 
איספּאָװעדיעט", קמ, 1867, פא 27, 
איספּאָטאַשען -- טרו. -שע, איספּאָטאָשעט. 
סל. חרוב מאַכן, רואינירן, איבּערפירן. 
;יואָולת בּידיה תּהרסנוין -- אַ שלימזלניצע 
איספּאָטאַשעט נאָך מיט אירע אייגענע הענט", 
מס, משלי תּקע"ד, יד, 1, 
איספּאָטקע -- די, יס. װרר. 
איין פֿינגער, 
איספּאַלאַשען -- טרו. -שע, איספּאָלאַשעט. 
סל. איבּערשרעקן (װעגן בּעלי-חיים). א' די 
פֿערד. צעטרײיבּן (װעגן פייגל אע). איספּאַ- 
לאָשעם -- אזי. איספּאָלאָ 'ך -- דער, 
איספאָל|נ(י)ען -- טרו. -נני)ע, איספּאָלנני)עט. 
9 איספּאָלניאיען. רוסיצ. אױספאָלגן, 
מקיים זײַן, טאָן דאָס װאָס סיווערט פֿאַרלאַנגט 
(פֿון דער מאַכט). ,זײַנע קייטערלעכע מאַיעס. 
טעט איז אַזױ גוט געװען. . . צו ערלויבּן ייְדי- 
שע מעכאַניקער . . . רעמעסלעניקעס צו זיצן או" 
מעטום . . . און געהייסן א'י, קמ, 1865, נאן 30, 
,וי דיזער אוקאַז איז געװאָרן געמאַכט בּאַקאַנט 
אין אַלע שטעט, האָט מען אים איספּאַלנאַיעט 
אין זיבּן טעג", אמד, הדרת זקנים, װוילנע 1864, 
,די צוואה פֿון אַ שכיבֿ-מרע --- האָבּן אַלע גע- 
שרוען -- איז הייליק, מע מֿוז זי איספּאָלנען, 
ווען ניט נעמען זיי אויף זיך אַ גרויסע זינד", 
זבּ, דער קליינער כּליבּוניק, אַדעס 1885 גי- 
טעלני ליסט -- אַקט פֿון רוסלענדישן גע- 
ריכט אויף אײַנצומאָנען אַ חוב, 
איספאָלקאַ /8 -- דער, יען. סאָװ. קירצונג 
פֿון איספּאָלניטעלני קאָמיטעט. -- אויספיר. 
קאָמיטעט, עקזעקוטיוו. אַווע'ץ -- דער. 
איספּאַ 'לשטשױינע -- ד, יס. רוס, פול. 
סיסטעם פון אַרענדע, װען דער פּריץ גיט אָפּ 
ערד צו בּאַאַרבּעטן מיטן תּנאַי אַז דער פּױער 
זאָל אָפּצאָלן מיט אַ העלפט פון דעם אראָפּגע- 
נומענעם שניט דיק -- דער. פּויער װאָס 
בּאארבּעט ערד אויף איספּאָלשטשינע. 
איטפּאַראָנ|דז(י)ען -- טרװ. -דזי)ע, איס- 
פּאָראָנדזױי)עט. 59: -דושען. סל. :08=. 
זוע גאלגאקסטס, אײַנפירן אָרדענונג, גוט 
אַװעקשטעלן בּאַלעבּאַטישקײט, ,װעלכע קלוג 
איז צישן װײַבּער די האָט איספּאָראַנדזיט 
ויבּנתה'ן איר הויז", מס, משלי תּקע"ד, יד, 1, 
איספּאַרטשען -- טרו. יטשע, איספּאָרטשעט, 
סל. קאַליע מאַכן, איבּערפירן. איסגאַדיל 
װעאיספּאָרטיל װעאיספּראַװיט ניע מאַזשעט.-- 
איבּערגעפירט און קאַליע געמאַכט און קען ניט 
פֿאַרריכטן --- פּאַראָדיע אויף יתגדל ויתקדש. 
,אונדזערע יידישע ליטווישע נעמעי זײַנען... 
פּראָסט געזאָגט איספּאַרצעט. אַזױ װערט פֿון... 
יוסף --- יאָסקע, פון יהודה --- יודקע . . .ײ, אמד, 
דער בּן יחיד, װילנע 1875. אאַצּראַם! מע האָט 


הענטשקע מיט 


איספּראַװניק 


דיך פֿאַרפֿירט, מע האָט דיך איספּאָרטשעט", 
| ממוס, קמ. 1865, נא 4 אויך מיט זיך. 
איפפּאַרעניע -- די, יס. רוסיצ. אויסדאַמפ, 
אויסדאַמפּונג (-+ 210), ,.. . אין דעם זומפּ, 
אין דער בּלאָטע פוילן בּיימער, קערפּערס פון 
טויטע חיות און זעטיקן אָן די לופט מיט אומ- 
| געזונטע שעדלעכע גאַזן"-איס; פֿון די איס פֿאַר- 
שפּרײיטן זיך פֿיל קראַנקייטן", בּלעטער, יא 16. 
איספּודיען -- טרװ. ‏ דיע, איספּודיעט. 9פ. 
איספּו(ד)זשַׁעֶן. וז גאלענס, פונובּמעהס:8:. 
סל. איבּערשרעקן (װעגן בּעלי-חיים), א' די 
פֿערד. א' די גענדז אויפן װאַסער. אויך מיט 
זיך -- ,דאָס פערד איז א יונג פערד... איז 
טאָמער װעט ער זיך א', װעלן אים צוויי ייִנג 
לעך ניט קענען אָפּהאַלטן=, זש, שקלאָװער קינ" 
דער. ,דער שדכן האָט זיך פֿון דיזן פֿאָרשלאָג 
איספּוזעט", אמז, בּאַרוסקע דער שומר, װילנץ 
1, 
איטפּופק -- דער, ‏ ז. רוסיצ. אַראָפּשטלג, 
אראָפּפֿלײץ. אַרױספלײץ. ,, . . האָבּן זיי דער 
זען א װאַל פון אײַז װאָס איז הויך . . . און לאַנג 
גאָר אָן א שיעור. . . און די װאַסער פון מער 
שפּאַרט אַריבּער איבּער אים און גיסט זיך אַרי 
בּער װי איבּער אַן א"י, אמד, דער װאַלפיש, 
ווילנע תּרכ"ו. | 
איספּיטעוװושן -- טרו. -טעווע, איספּיטעװעט. 
רוסיצ. אױספּרוּװן עפּעס, איבּערלעבּן. א' 
כּלערליי צרות. , פֿיל זאַכן האָבּן זיי זיך אָנגע- 
זען אויף דער װעלט, זיי האָבּן אַלץ איספּיטע- 
װעטי, א. מ., אַ שײנע געשיכטע פון דרײַא 
פרינצעסין. . ., װאַרשע 1878, 


איספּי'לטשיווע -- אַדי 8 סובּ. 9: אים- 
פּי'טשליווע. אויך: ספּילטשעווע. :2 =. 

- 124עמזימתזפתסם. רוסיצ. הייסבּלוטיק, װער עס 
ווערט גרינג אױפֿגערעגט, צעקאָכט. קאַן א' 
פּאַרשױן, װאָס עפּעס װאַרפֿט ער זיך מיט קו" 
לאַקעס". אַן איר צינדט זיך גלײַך אָן װי אַ 
שוועבּעלע. 


איספּעלנ(י)ען -- טרו. -ניע, איספּעלניעט. ל2. 
סל. 5001016 :2::. פר, אוקר. אױספֿירן, 
דורכפירן (דאָס װאָס מען איז מחויב) א' אַ 
פֿאַרלאַנג. אי אַן אוקאַז. ,צי װעל איך עס ניט 
איי, ייל, דאָס פּוילישע יונגעל, אדעס 1895, ,די 
איבּעריקע דרײַ זאַכן אי מױְהסתּם װעט דיר 
גאָט אויך העלפן", א. מ., אַ שיינע געשיכטע 
פֿון דרײַא פרינצעסין..., װאַרשע 1878, 


איספּראַװי'טעלנע -- אַדי. סאָה. (װעגן 
שטראָף, תּפיסה, פאַרשיקונג) װאָס דינט אויף 
אױיסצובּעסערן (דעם פאַרמשפּטן). קריגן צען 
יאָר אי אַרבּעט. אויך מיט דאָם {= הױזן 
איר. גיין אויף דאַטשע אין אי דאָם, 

איספּראַװו|ניק -- דער, -עס. װנ ניצע, -ס. 
דזוו ספּראַװניק. אין צאַרישן רוסלאַנד אָנפֿירער 
פֿון פּאַליצײי אין גאַנצן אויעזד (-+ 388), ,דער 
מיניסטער פון אינערן בּאַשטימט די גובּערנאַ- 
טאָרן, דער גובּערנאַטאָר --- דעם א'", בּ. בּיקי, 
אונזערע פֿאָדערונגען, זשענעוו 1905. אַן א' אַ 
רשע-מרושע, 





איספּראַװונע 


איפפּױאַװגע -- אַדױ 8 אַזי. רוסיצ. קאָי 
רעקט, פּינקטלעך. טאָן אַן אַרבּעט אי. אן א' 
אַרבּעט. 

איפפּראַװען -- טרו. -װע, איספּראַװעט. רוסיצ. 
1. פֿאַרריכטן, רעמאַנטירן עפּעס װאָס איז קאַי 
ליע אָדער רואינירט. א' דעם דאך (עס זאָל 
ניט אַרײַנרינען). 2. פאַרכּעסערן, מתקן זײַן. 
אי אַן אָפּגעטאַנענע עוולה. 9. מיטן פאַרקערטן 
בּ: קאַליע מאַכן. ספּעצ מיט סעקסועלן בּ. ,זי 
בּאַקלאָגט זיך אױפֿן בּעל-הבּית אַז ער טשעפּעט 
זי ... שוין? ער האָט זי שוין איספּראַװעט?", 
סעקלער, יוקעל גנבֿ, נ"י 1909. מיט זיך -- 
אויך דזוו ספּראַװען זיך. פֿאַרטיק װערן מיט 
עפּעס אָדער עמעצן. זיך אַן עצה געבּן. זיך א' 
און אויפהערן צו שיכּורן מיט ואוילע-יונגען. 
,איך װעל זיך א' אָן דײַנע עצות". ,קיין בּאַר" 
בּער װויל איך ניט זי זאָל זײַן. איך װעל מיך א' 
אַלײן", אַר, 'דעם בּאַרבּערס װײַבּל 


(אי)פפּראַװוקע -- די, 'ס. רוסיצ. אָפֿיציע- 
לער אָנפֿרעג. אינפאָרמירונג בּײַ אַן אַמט. מאַכן 
אַן אי װעגן די פּאַראָנדקעס אין דער טאַקסע, 
;איך װיל איר זאָלט זאָ גוט זײַן.. . זיך בּאַי 
מיען אַװעקגײן אין טורמע און מאַכן אַן א', 
װאָס איז מיט אים", י. ד. טאַיבּ, דער קדיש..., 
ווילנע תּרמײט. , פריער פֿאַר אַלץ האָט ער גצָי 
מאַכט איינע געהעריקע א' פֿון בּיידע פּאָצטן", 
אמד, דיא שיינע מינקע, ווילנץ 1886, 


(אי)סציסק -- -+ איסטיסק, 


איפֿק -- דער, ן. רוסיצ. אויך;: איסקע, סס, 
תּבֿיעה דורכן געריכט. ,האָט ער נאָר אַן אי 
מוז יענער האלטן דעם פּיסק", נײַע פֿרעהליכע 
פֿאָלקס ליעדער, פּשעמישל 1910. ,איז דער רע 
פֿערענט... געקומען.... און האָט אײַנגעגעבּן 
אויפן 'קאַפּעליוש! און אויף אַלע ייִדישיסטן אַן 
א'", שע, אַלטינײַ כּתרילעװוקע. 

איפקאַליטורע -- די, 'ס. בּעס, מאָלדעװאַניש. 
אונטערשריפֿט, חתימה. אַװעקלײגן די אי אָן 
דער א' האָט דער דאָקומענט קיין שום װערט 
ניט", 

איסקאַל(י)עטשען -- טרו. -לי)עטשע, איס- 
קאַלני)עטשעט. סל. 1. קאליע מאַכן. צעפּטרן, 
איבּערפֿירן. אי אַן אַרבּעט מיט צװיי לינקע 
הענט. ,, מוז ער טאַקע א' די קינדער, שלעכט 
דערציען", ייפֿאָל. 1887, נא 48:47. 2. מאַכן 
פֿאַר אַ קאַליקע. אי, מאַכן פֿאַר אַ בּעלימום, 
מיט זיך. 

איפקאַטפעװען -- טרוו. -סעווע, איסקאַסעװעט., 
348906 :2!=. סל. 1. אָפּשאַפֿן. אויס- 
סקאַסירן, אַנולירן. א' דעם פּסקידין. אי א חובֿ. 
2. אױסליידיקן. געניצט אויך װעגן די נאַטיר- 
לעכע בּאַדערפֿענישן, 

איפקאַפען -- טרו. -סע, איסקאָסעט. רוסיצ. 
דזוו אױיסקאָסען, אויסקאָשען -+, 334, 

(אי)פקאַפֿקע -- די, יס רוסיצ. דאָקומענט 
וועגן אָפּשטאַם. ,איז אַראָפּגעפֿאָרן אַהין אַ גע" 
וויסער בּעליהשבּעה אום צו דערגיין װעלכע 
קדושים זײַנען דאָרט מקובּר. .. און האָט פֿון 
אַלעמען בּיז איינעם געמאַכט איינע א'... בּאַ 


1328 


שריבּן װער זיי זײַנעןײ, אמד, דער ליטװאַק אין 
װאָליניען, ווילנע 1870, 


איסקאַ'צל -- -+ סקאָצל,. שאיציק, דערזע- 
ענדיק דװאָסיען) אַ, אי קומט, דװאָסיע", ממוס, 
פריזין. 


איפקאָרענייען -- טרוו. נייע, איסקאָרענייעט. 
אוקר. אױסװאָרצלען. דז אױסקאָראָנײען 
(-+ 3235). ,די פּרנסה האָט זיך אַזױ אײַנגע- 
װאָרצלט ... מע זאָל קענען דאָס געשעפט א' 
(אוױיסראָטן)", ייפֿאָל, 1887, נאן 13. 


איספקאַשען -- טרו. ישע, איסקאַשעט. רוסיצ. 
אָפּשנײַדן מיט אַ קאָסע. א' דאָס גראָז אַרום 
דער שטובּ. אויך מיט זיןך -- אױסלאָן 
זיך. ;װאָס עס האָט געזאָלט זײַן און װאָס עס 
װעט זײַן, זאָל זיך א' אויף אונדזערע שׂונאימס 
קעפּײ, קמ, 1869, פא 19. ,זי שפּרעכט אָפּ עפּעס 
א פּראָסטע שפּרוך װאָס זי קען נאָך פון מיידל- 
װײַז אָן: אויף די רשעימס קעפּ, רבּונוישל- 
עולם, זאָל זיך עס אייי, י. קיפּניס. 


איפקוטשען -- טרװ. -טשע, איסקוטשעט. 
אויך: איסקוצען. סל. װאַנגװײַליקן (עמע" 
צן). אי עמעצן מיט אַלטע מעשׂיות. מיט 
זיך -- ,איך האָבּ מיך דאָרט פֿאַרװײַלט אַ 
װאָך זעקס, ניין, ניט פֿאַרװײַלט נאָר געלאנג" 
װײַלט (איסקוצעט)", אמד, אַ משׂכּילס אוטאָפיץ' 
ויובּל וצאאא, 151ן, 


(אי)פקופּשטשׂיק -- דער, עס. רוסיצ. 
אױפֿקױפֿער. װער עס קויפט אוױיף סחורות 
פֿאַר מסחר. אי פון בּהמות. 


איסקליוטשען -- טרוו. -טשע, איסקליוטשעט. 
רוסיצ. ל2. אויסשליסן, בּאַזײַטיקן. א' פון 
שול. אי פֿון א פּאַרטײ. 


איסקע -- בּעס. + היתּר עסקא. געלט אויף 
אי = אויף פּראָצענט. 

איסקרא -- די. יפֿונקי. נאָמען פֿון זשורנאַל 
פֿון דער רוסלענדער סאָציאַלידעמאָקראַטישער 
פּאַרטײ, געדרוקט אין אױיסלאַנד אין די יאָרן 
0 -- 1905, נאָכדעם װי די פּאַרטײ האָט זיך 
געשפּאָלטן אין 1903, איז די צײַטונג אַריבּער 
צו די מענשעוויקעס. א' איז געװען קעגן דעם 
'בּונדי װי א בּאַזונדערע ייִדיש סאַציאַליסטישע 
פּאַרטײ. אי'סקראָװו|עץ -- דער, -צעס. װנ 
יקע, יס אָנהענגער פון שטאַנדפּונקט פון א'. 
אַ סאָציאַלידעמאָקראַטקע, אַן איסקראָװקעי 

איפר -- |אייסערן מענערינאָמען. פ57: איםץ- 
רל, פכישׂראל. ,אי, דו בּיסט אַ יונג אַ זיסער"; 
;אי, דו בּיסט אַ קנאפּער שיסער": ;לאחר מאה 
ועשׂרים, אײַ װעט מען אײַך שמײַסן, רי אי, איר 
מאַכט אַ הִיתּר פון יעדן איסור"י 

איפֿר -- (איסערן דער, "ים {איסריםן. ?כקידו" 
שי א, א. קליינע קופּערנע רוימישע מטבּע 
אין דער תּקופֿה פון משנה. א 24סטל פון א 
זילבּערנעם דינאַר. ,{{מע קען מקדש זײַן א פֿרױן 
מיט געלט ... די בּית-הלל זאָגן אַז מיט א 
פּרוטה. און װיפֿל איז א פּרוטה? אַן אַכטל פֿון 
אַן איטאַליענישן א'", פיעט. /,דאָ האָסטו 
דעם אי פֿאַר די צען פֿײַגן", זרעים, פּז/ב, 





איע 'טוועדער 


;האָט., . ניט געגעבּן דאָס רעכט דעם מִחבּר 
צו פֿאַרגלײַכן זײַן ספר מיט דעם מראהימוסר, 
װי א גילדן קעגן א פערטל איי, ריב, יושפ שואי 
3 סשי וו, טײַטשט אײַן אי --- גילדן. 


איספרו"חת -- + אסרודחג, 


א(י)פתרא בלגינא קיש קיש קריא -- 
(אייסטערע בּיילאָגינע... קאַריען זאַץ. תּח, 
322בא מציעא, פּה/בּ. שו. אַן אי (מטבּע) אין 
אַ לײידיקן קריגל צעקלימפּערט זיך קיש-קיש. 
געניצט מיטן בּ: אַ ליידיקער מענטש (א נאַר, 
עם-האָרץ) האַלט אין איין טומלען, מאַכט אַ 
פּוסטן אָנשטעל. ענלעך צו: ,פון ליידיקע פעי 
סער איז דער ליאַרעם װאָס גרעסער"; ,א קלע- 
פּאַק און א פֿאַס פֿאַרקלינגט די גאַנצע גאַס". 
;מע שאַפֿט פֿאַלשע אַמטן, כּמר-טעטיקייטן, 
הוילן א"בּייטומל", טמז, 2211965. .. . . ניט 
װי די הײַנטיקע אבּייט ומ לע ר ס מיט בּיטול 
לגבּי יענעם", אידישע װאָך, 1958 ווע 22, 
,מסירת-נפש. דאָס דאָזיקע װאָרט איז שוין גע- 
װאָרן איינע פון די אָפּגעריבּענע... מטבּעות 
מיט וועלכע עס קלינגען װי אי בּי די אַלערלײ 
הענדלער מיט אידייען", הלל זײַדמאַן, 1967 
װוצ28. א"בּיימא מרים. אײבּײרעפֿערא 
ט ן -- בּאָמבּאַסטישע: 

אי"ע -- רית פֿון: אילהים ייהיה עיזרך, א' י' 
עמך. ?כבּכורות, מה/א} ?כנידה, מט/ב. שעאָט 
זאָל זײַן דײַן הילף', גאָט זאָל זײַן מיט דיר. 
ס'איז א מנהג מוסיף צו זײַן דעם ר"תּ, יווען מע 
שרײַבּט אַ נאָמען פון א חשובֿן מאַן, אַ צדיק, 
רבֿ אע. 

אַיעדער -- פּראַ, נאָר אצ. {מיט אַ סובּ אומ- 
דעקלינירלעך, אָבּער אויך: איעדן -- אקוזאַז 
טיוו און דאַטיוו מענלעך, דאַטיו נײטראַל; 
איעדע -- נאָמינאַטיוו און אַקוזאַטיוו װײַבּי 
לעך: (;אַיעדעס" -- נר) אָן אַ סובּ -- איז 
ריכטיקער: איע'דערער, בּייגט זיך װי אַן 
אַדי. פּאָסעסיװו: אַיעדנס 66 אַ'נס.ן זזט 
יעדער. װער עס זאָל ניט זײַן, אָן שום אויסנעם, 
אִי מאַן, פֿרױ, קינד. אי צווייטער (דריטער יי 
צענטער) פֿון דער ריי. ;נישט אי אויף װעמען 
די הינט בּילן איז אַ גנבֿי, שװ. ;אי מענטש וויל 
דאָך לעבּן, אַפֿילו דער אָרעמאַן װאָס איז אונ" 
טערדריקט", װז, 'דיא ליעבּע' (ייִבּל ווואן. .עס 
ציט אֵיעדענר) רגע זיך, זי מאַטערט אַזױ 
שווער", פּמ, מלחמה. ;װאָס שלאָגסטו מיט 
אֵיעדן בּלאַט?ײ, פֿל. ,איך האָבּ ליבּ אַיעדן מענ" 
טשן, מעג ער זײַן מײַן פײַנד", אַר, פפֿאַרזינ" 
דיקטי. ,,מקנא בּין איך אַיעזן בּאַזונדער װאָס 
ער װייסט פֿון קיין ליבּע ניט", פל. ,אַיעדע וויל 
זיך מיט געוואלד פֿאַרגלײַכן צו די אַנדערע? 
ר' יצחק האַמבּורגער איבּז, שׂיח השׂדה לעמ 
בערג 1876. ,נעמט צו פון מיר אַיעדע גאָבּ-- 
איך דאַרף זי ניט", סוצ, װאַלדיקס. עאיך בּין 
דאָ אַיעדנס מחותּן, און אַלע צו מיר מחותּנים", 
סעג, אַ בּוים פֿון פּוילן. ,אַ מיידל א גאָלד האָט 
אַיער האָלט=, שו. *אַיעדע װ ײַלע = מיט גאָר 
קורצע איבּעררײַסן. 

איע'טװועדער -- פראָ. דזו יעטװעדער, איע- 
דער. |בּייגונג װי אַיעדער -=, אָבּער אָפטער 





פיענער 


אומדעקלינירלעךן. ,, געאָטעמט האָט איעטװעדע 
רואינע", פּמ, מלחמה. 

אַיענ|ער -- פראַ (בּייגט זיך װי אַן אדי. נייט- 
ראַל: איענסן, זזו יענער. ניט דע'ר נאָר אַן 
אַנדערער. עמעצער, בּאַשטימט אָדער אומבּאַי 
שטימט וװער. ;וי אַזױ ווייסטו װאָס אַ' בּאַדאַרף 
אַז דו װייסט ניט װאָס דו אַלײן בּאַדאַרפּסט??, 
שװ. ;נעם אָט איענס שטיקל טאָרט און לייג 
אַװעק אַהער", שע, קליינע מענטשעלעך.... 

אֵישֶׂר -- דער. מצ נבּ. רומ. לופֿט, 

איער -- דער, "ץ. זזו אַאיר, -+ 2. ע... גריי 
נען װי צװיי אָזערעס אין א'י, חג, 'די לאַסט 
אויף מײַנע אַקסלי, פליטים. 

אי פּאַטינגאַ -- די. בּא. ליט. 'בּאַזונדערע אָפּי 
טיילונגי. אָפּטײלונג פון ליטװישער פּאָליצײ 
װאָס האָט געהאָלפֿן די דײַטשן אין די רדיפות 
אויף ייִדןי, העלענע קליאַטשקאָ, 'די צװייטע 
געטאָ אין ווילנע,, יובּל צאא. 


איפּאָטעק -- + היפּאָטעק. עאין-קרעדיט", 


ב. האַלפּערן, אַ האַנטבּוך פֿאַר ... אַ פֿאָלקט- 
בּאַנק, ווילנע 1922, 
אי פּאָמע -- די, יס. ככאיי 22גר. ‏ (בּאָטאַניק) 


מאָרגנפּראַכט. אַלגעמײנע בּאַי 
צייכענונג פאַר אַ צאָל קריכי" 
קע געװיקסן מיט בּלעטער 
און בּלומען. די רויטע א' 
װערט קולטיווירט װי א דע" 
קאָראַטיװער געװויקס צוליבּ איי 
רע שינע גלעקלפאָרמיקע 
בּלומען. 10001068. 


איפּאױרפיע -- די, 'ס. 2רוס 2גר. 99:; 
עפּאַרכיץ. האַאאָן אונטער דער אָנפֿירער- 
שאַפֿט פון אַ הויכן גײַסטלעכן פון דער פּראַי 
װאָסלאַװנער קירך. ,די גאַנצע א'... איז... 
געקומען קוקן אויף מײַן בּייז וואונדער", י. 
טיגער, דער צדיק און דער בּעל:תשובה, לאָנדאָן 
3, 

איפֿיך -- דער, ין (יס). -+ אַפּיך, עפּיך. אַרכ. 
אין דער הגדה של פּסח: כּרפּס. עאונ' (מרור) 
וואש נון איינר װיל ניצן, מער רעטיך (דש איז 
קריין), אודר לאַטיך, אודר איפּיך", ספר המני 
הגים, אַמשט 1723, יח/א. ,אויך זאל מן אין 
דאש בּעקן טון (ירקות) אַז (איפוך) אדר פּיטרל 
(מרור) דשׂ איז לאַטיך אדר קרין וואו ניט לאַטיך 
איז", תּפלה למשה.. ., דעסוי 1696, רא/ב, 

א(י)פּכא מטהבּרא -- |איפּכע מיסטאַבּרע 
(מיסטאַװרע)} זאַץ. תֹּח. 322בא קמא, פד/ב; 
ככבבא בּתרא, קעה/א; ?כחולין, כ/ב אאַ. 'גראָד 
להיפוך דאַרף מען עס פאַרשטיין. געניצט מיטן 
1 פּונקט פאַרקערט, להיפוך; די סבֿרה איז א 

- פֿאַרקערטע (תּלמודישער אויסדרוק װען די רייד 
פֿון א תּנא אָדער אמוראָ זײַנען אין סתּירה מיט 
א משנה, מיט אַ פֿר;ערדיקער סבֿרה, אָדער 
לייגן זיך ניט אױפֿן שׂכלן , איר זאָגט אַז די 
טענדענץ פון ייִדן אין אַמעריקע איז זיך צו 
אַסימילירן, אַדרבּא א' מ'". ,ער איז גאָר גע 
װען אויף א יאריד ערגעץ אין דער סבֿיבה, 
זאָגט דער חוקר ודורש: א' מי", פּרץ, 'נחת 





109 


פון קינדער'. ,,פינגער װאָס גיבּן זיך אַ דריי 

| מיט אַן אי מ' -- דער פּשט איז פּונקט פֿאַר- 
קערטי, חג, טמז, 1967 ווע 15, 

א'-מ'דיק -- אַדי. ,ניט װי די קלײנקעפּל- 
דיקע אי-מידיקע דרשנים דרשענען, אַז דאָס 
שטראָפֿלאָזע אויסהרגענען די ייִדן דודך די 
דײַטשן איז קידוש-השם", הלל זײַדמאַן, טמז, 
5 שו 16, 
א'-מ'ניק -- דער, "עס. וו יניצע, יס. = דער 

װאָס עס ליגט אין זײַן טבֿע צו זאָגן פּונקט 
פארקערט (װי עס איז אָנגענומען), סותר צו 
זײַן, איבּערצושפּאָרן. ענלעך צו: משה קא" 
פּױער, יאנקל קאַפּידרעך, מאָטל פֿאַרקערט. ,ער 
איז אן א-מ': װען אלע זאָגן "אָי, זאָגט ער 
'ניין"". ;א ליטװאַק איז אַן א"מ', ער קומט 
אַרױס מיט זײַן שאָמער פאַרקערט"". ,דאָס 
מאָל האָט דער א"מ' קיין מזל ניט געהאַט 
ארױיסצוזאָגן זײַן פֿאַרקערטע דעה", חג. טמז, 
8 וט 18, ,ער איז געװען אַן אי-מ' און א 
צודלהכעיסניק. װען אַלע זענען געװאָרן רעװאַ- 
לוציאָנער, איז ער געװאָרן א מאַנאַרכיסט", 
מוק, מײַנע בּאַגעגענישן. קאַן אי-מי' װאָס װאָלט 
זיך גאָר בּאַליידיקט, װען מע בּאַצניט זיך ערנסט 
צו זײַנע להכעיסן", גרינ, איד און װעלט. 

איפּטאַָ פֿאַקטאָ -- פֿראַזע. ל. טיט דעם 
(פאַקט) גופֿא, לויט דער נאַטור פֿון דער זאַך 
(דעם בּאַװײַז). פװאָס אַ ייִדישער פּאָצט זאָל 
ניט שרײַבּן אין ייִדיש, איז עס א' פ' דערמיט 
אַליין ייָדִישׁ", בּצג. טמז, 1967 | 26, 

איפּטל -- דער, "ס. אַמ. 260016'8 פמטס+"= 
6 1 500181136. מיטגליד פֿון סאָציאַליס- 
טישער יוגנט-אָרגאַניזאציע. געװען פֿאַרשפּרײט 
אין די פֿאַראײיניקטע שטאַטן אין די 30ער יאָרן 
פֿון 20. י"ה. ,,מײַן ייִנגערער בּרודער איז גע 
ווען אַן אייי, רייד (נ"י), 


איפּע -- זי, 'ס. קאוקר. 1. זזו היפּע, 
טאַנץ. .חתונה-אי", ייל, דאָס פוילישע יונגעל, 
אַדעס 1895, זי 84, 2. דזוו יופּע. אאַ מאַרענפּאַ- 
סענע איי, דאָרטן, זי 165, 


איפע -- אויך: איפּקע, ייִפּ(ק)ע, יאָפּי 
(ק)ע. דאָס פֿאַרשפּרײטע רוסישע װאולגאַרע 
זידלװאָרט, רוסישער 'מי שבּרך'. מאַכן אַן 
אי. ,דער פּעטליוראָװעץ האָט.. . א קוק געטאָן 
אױיפֿן געפאַנגענעם. . . און געמאַכט אַ דרי 
גאָרנדיקע א'", א. קאַהאַן, אינזשענערן, קלעװ 
2, 


איפּע -- פֿרױעױנאָמען. זן. כרבֿקה? ;אי, א 
מיידעלע פֿון פינף. . . יאָר", בּאַש, פֿאָר, 1967 
34 


איפעסט -- דער, ז. פד. אָפּצוים פֿון א לוי" 
פֿנדיק װאַסער. דאמבּע, שליוזע. ;עס איז ניט 
אַװעק קיין אַכט טעג װי דאָס װאַסער האָט אָפֵּי 
געריסן דעם א'י, מעשׂיות נוראים ... פון ראַי 
דזימינער רבּיין. . ., פּיעטריקאָװ תּרע"ד. 

אי פּעקאַק(ואַ נע) -- דער 8 די, ז, ס, 
2כאיי 2כפּאָרטוגעזיש 2כאַן אינדיאַנער לשון. 
(בּאָט) געװויקס פון דרום:אמעריקע. דער לענג- 
לעכער בּרוינער װאָרצל פֿון אי װערט געניצט 


איפֿה 


אין דער פאַרמאַצעװי 
א טיק װי א בּאַשטאַנד" 
א יט טייל אין פֿאַרשײדע- 
נע רפֿואות, דערעיקר 
װי אַ בּרעכמיטל בֹּי 
פֿאַרגיפטונג. ‏ אװען 
דעם קראנקן פּײַניקט 
ו שי אט א 





' א 6 אַ טרוקענער הוסט 
שאט 26- און ער קען ניט 
6 וט אַרױסװאַרפֿן ‏ קין 


: פֿלעגמע, איז גוט צו 
געבּן א בּרעכמיטל. מע נעמט איפּעקאַקאַנע... 
א פּראַשעק.. .*, איבּז, דער אוצר פֿון געזונד 
און לעבּען, װאַרשע 1908. -10008 200026118) 
02002ס. | 


איפּערי'ם -- דער. בּא. מושטאַרדע-גאַז, זע- 
נעפט-גאַז. געלבּלעכער, שװערװאָגיקער טייט- 
לעכער גאַז װאָס די דײַטשע אַרמײ האָט צום 
ערשטן מאָל בּאַניצט װי א װאָפֿן אין דער ער 
שטער ועלט-מלחמה |אין געגנט פון דער בּעל- 
גישער שטאָט איפּער(ן): דערפון דער נאָמען. 
עסיקע און בּרענענדיקע שטאָפֿן, װאָס צו זי 
געהערן אי און לעוויזיט . . . דרינגען דורך דער 
הויט און רופן ארויס זייער געפֿערלעכע פאַר" 
בּרענונגען", צש, פֿגעז, װילנץ 1933, טא 11. 

אי'פער|סטער, "שטער--דער, -טע. :"= 
6ט. לאָקל, קורלאַנד. העכסטער בּאֲאַמ" 
טער, נאַטשאַלניק. -קייט -- אײבּערקייט, 
אײיבּערשאַפט. 

איפּקע -- די, 'ס. אוקר. װאָלענער שנור װאָס 
מע ניצט בּײַם אָנצינדן אויף צו פֿאַררײיכערן. 
מע לאָזט פֿאַלן אויף דער א' אַ פונק בּײַם רײַבּן 
אַ שטיינדל אָן אַ שטיינדל. אונטערגעבּן אַן א' 
צו פֿאַררײכערן דעם פּאַפּיראָס. *אונטערגעבּן 
אַן אי = אונטערגעבּן מוט, קוראַזש. אונטער- 
העצן. ,איר זאָלט אים נאָר קיין א' נישט אונ- 
טערגעבּן -- װעט ער נישט זײַן אַזוי אשי 
להבֿהדיק", מ. דאַװידזאָן, דער לועװער רבּי, 
שיקאַגאָ 1935, 

איפּקריוופ -- דער, {. אַרכ. 22גר -- 
5ספקע: אונטער-הערעודיקייטי. מיטל 
(מינעראַל אָדער געוויקס?) צו שװאַכער הערונג. 
;ווער ניט הרכן קאן, נים א', דשׂ האבּן די 
אַפּטיקר, אוני טרינק עשׂ מיט װײַן גמושט, דשׂ 
הארן קומט דיר ווידר אונ' דו װירשט גזונט", 
'כּײי ספר הרפואות,, 1474 |דווקא, טא 117 

אי פֿדע(ר) װאָך 6 איפדע(ר)װאָך -- 
דזוו איוודע װאָך, -+ 1038. ,מיר האָבּן פאַר- 
װאָרפֿן אזא טײַער װאָרט װי אי, מיר זאָגן: קו" 
מענדיקע װאָך אָדער עעקסטע' װאָך", אפא, 
געטראַכט מיט עבֿריײיטײַטש. ,המן האָט זיך גע 
זעצט שפּילן מיט אחשורושן א שאָך, האָט מען 
געװאָרפֿן גורל אויף אי וויי, פֿל. 

איפֿה -- (אײפֿאָן די, -פֿות, 'ס. כשמות, טז, 
6 אא.. פארצײַטיקע מאָס צו מעסטן טר|- 
קענע שיטערע זאַכן. אַן א' האָט געהאַלטן 3 
סאָה, אָדער 10 עמרים. פזאָלסט ניט האָבּן אין 
דײַן הויז צווייערליי א'ס", תּי, דבֿרים, כה, 14, 
וכּדי אָפּצונאַרן; קױפֿן אין אַ גרעסערער און 





איף זײַן 


פֿאַרקױפֿן אין אַ קלענערער.ן איפֿה ואיפה 
|-- אויך: משלי, כ, 10. געניצט מיטן ב: צַװלי- 
ערליי קריטעריעס, נאָרמעס. א ניט-גלײַכע בּאז 
ציאונג צו פֿאַרשידענע מענטשן, ;אָט די אי וא' 
אין דער בּאציאונג צו יחידים, צו גרופּעס, צו 
לענדער און צו פעלקער איז עד-היום. . . בּלויז 
אַ מאָראַלישע זינד אָן שום געזעצלעכער סאַני 
קציע", ש. בּיקל, טמז, 1966 ש 6, ,מיר האָבּן 

| געטאָן די זעלביקע אַרבעט, אים בּאַצאָלט מער, 
מיר --- װייניקער, אי וי? וואו איז יושךר?"י 

איפת-צדק והין צדק -- אײפֿאַט צע- 

דעק װעהיץ...ן פכויקרא, יט, 36. אַ ריכ- 
טיקע איפה און א ריכטיקע הין. (א מאָס צו 
מעסטן געטראנקען, בּערך 64 ליטערן ;מײַן 
געשעפֿט איז אויסגעשטעלט אויף ערלעכקייט: 
אי-צי וי צייי, ה. עפּפעלבּערג, דער קרבּן, װאַרשע 
תּרס"ה, | 

איף זיין -- + אויף זײַן. ,ער איז געװען 
איף די גאַנצע נאַכט", ריד (בּעס). 

איפֿל -- -+ װפֿל, ,אי צרות איך האָב מיך 
שוין גענוג אָנגעליטןײ, פֿל. 

אי!, פֿ/' -- אינטעריעקציעס װאָס דריקן אויס 
גרויס אומצופֿרידנקײט, בּאַציאונג פֿון {קל, 
פון אָפּװײַך. שטאַרקער װי פע' אליין. (אַרויס" 
גערעדט געוויינלעך מיט א פאַרקרימען די נאָן 
און א בּאַוועגונג מיט די הענט װאָס װײַזט אויף 
אָפּשטױסן.ן ,אי, פֿע, שעמען מעגט איר זיך!", 
שע, קליינע מענטשעלעך.. ' 

אי פֿעץטקאָפ -- דער, -קעפּ. 22? = אין שפּאָט" 
לשון: א שאַרפֿער קאָפּ װאָס כאַפּט גיך אויף, 
;אַ װאַזשנער אי", יש. אָפּטער: איפעסקע- 
פעלע. 

אי"ץ -- אַדװ. אַרכ. מיו. (162)6 :2406 זזװ 
איצט. ,איך בּיגער אי נישט צו חשבונין", פּראָי 
גב 26. ;נבֿל צו כּרמל אי זײַן שאף בּישאר", 


שמואליבּוך, סטראָפע 4614 אויך לאָקל, פר 
(לובּלין, פּיעטריקאָו). ,איצקימצי" -- איצט 
קומט זי | 


איצאַרעס -- די. בּמ. 144 :20::.. געפּאַס- 
טע הויזן פֿון היימיש-געמאַכטער לײַװנט, װאָס 
די רומענישע פּויערן טראָגן װי אַן אייבּער- 
מלבּוש אום זומער (פֿאַררעכנט פאַר א נאַציאָי 
נאַלער הלבּשה), 

איצו'נר--אַדװ. 1281 81ט162 :2700. אַצונד, 
אַצינד, איצט. ואָפטסטע פֿאָרעם פאר איצט 
אין אַלטער ליטרש. סהמ (פאַרשטייט זיך אויך 
מגישי מנחה) כּמעט בּלויז אי. שׂבּ פֿאַרטײַטשט 
יעתה! --- אי אַזױ אויך צאינה אאַ {מער פרטים 
-+ פש , 345--349)ן ;א'... אין נײַערע 
מיטל- און מזרח-יידישע דרוקווערק. לעבּעדיק 
אין מיטל-יידישע מ"מ {= ,מונדאַרטן": ריי- 
דענישןן", נפ, פֿש ן, 367, ,דו בּישט איין רעכטר 
נביא דשׂ הויר איך א' ואל", שמואליבּוך, 
סטראָפֿע 26, ,שובֿ מודיע אני לך דז גרוש 
יקרות איז איצונט", פב פון קראָקע 1630 
ח. שמרוק, ספֿר היובֿל ליצחק בּער, ירושלים 
תּשכ"אן. ,(היה הוה ויהיה) דאש איז אַזו 
טײַטש: ער איז גיװעזט א' דאש די װעלט אין 
בּשאַפֿין גיווארדן, אוני ער איז א' אויף דער 


190 


װעלט, אונ' ער װערט זײַן נאך דער װעלט", 
לטו, ו/ב. אוני דש זיא |== זיין זיך פר גנומן 
האבּן פון אי אן אונ' װײַטער צו פר ענדרין 
אוני' רעכטי נוצרים צו זײַן", שאר, לא/ב. ,איך 
ווייס אי אַז פֿון גאָט איז געװעזן . .. דאָס פֿירן", 
איבּז, בּן המלך והנזיר, זשאָלקעװ 1771. /א' 
װי די פראַנצויזן זײַנען שוין אײַנגעגראָכן אין 
אַלזשיר. . .", אמז, דיא װיסטענײַא זאַהאַראַ, 
ווילנע 1868. ,בּײַא אונזערע עלטערן אין בִּין 
אי געוועזן אַן איסור גמור איינע שפּראַכע צו 
לערנען", װאַרשױער יודישע צײַטונג, 1867, 
פאן 40, ,וואוהין אי מײַן גיי, צו וועלכע ענדן?", 
סוצ. װאַלדיקס. 
"יק -- אַדי. ;האָבּן דיא איצונדיגן נביאים 
אויך נבֿיאות גזאגט", סהמ, זכריה, ח, 9, 
,אײַער גאַנצע איע לאַגע איז דאָך אַ גלינדער 
שפּיל", װײַס, קנאה און תּאוה. 
איצונדער(ט) -- 89 צו איצונד. אין שלעזישן 
ד': 16710661..א'--- ספר של רבּי אַנשיל... מגיי 
לת אסתּר (קראָקצ 1590 ... יוסיפֿון (אַמשט 
1,.,.. בּײַ וויצנהויזן װאַרפֿט זיך דורך ... 
אין מש, ... די פאָרעם איז לעבּעדיק אין מיטל- 
ילִדישן פֿון געװ קאַנגרעס-פּױלןײ, נפ, פ9ש , 
9 -- 350, , א'ט -- מגילת אסתר .,. ויצן"י 
הויונס בּאַליבּטע פאֶרעם, ... סהמ ... גה; 
אין. אמסטערדאַמער מהמ, אין דער פּראָגער 
צאינה וראינה ... לעבּעדיק אין מיטל-יִדיש 
פֿון געװ קאָנגרעס-פּױלןײ, דאָרטן. -איצונדר 
איז דער אונפֿאַל אויף איינם אונ' מורגן אין 
ער אויף איינם אַנדרן", ספר היראה דר' יונה, 
ציריך 1546 (נש, 9ש וון. ,דיא זעלבּיג שבֿועה 
האבּן מיר איצונדרט װידר מחדש גיװעזין", 
תּקק. ,מן קאן איצונדר ניט שיקן" ... ;אַז 
- דוא װערשׂט איצונדרט אין היים קומען", פּראָגבּ, 
8 54, ,איצונדר קומט דאש שװערט...", 
שעריר, ד, 10. עדו מושׂט דיך איצונדר היים 
אײַלין", ספֿר משלים, מה/ב. ,איצונדרט, װײַל 
איך האבּ זעקש קינדר. . .ײ, צאינה, ויצֵא. ,איי 
צונדרט אין אונזרן דורות...ײ, לטו, הקדמה. 
;איצונדר בּין איך קומן צו פֿאַר דיר...", 
קהלת שלמה, אַמשט 1744, עו/ג. קא'ט האָט 
הקבּ"ה מלאָכים געשיקט", צור, בּראשית. 
;קענסט אים אויך א' זען פאַר זיך", 
װאַלדיקס., 
איצט -- אדו. 1621 1(ם)1026 :/1626. {פֿאַר- 
שפּרײטסטע פֿאָרעם פאַר דעים צײַטבּאַטײַט 
זינט אָנהײבּ 19. י"ה.ן 1. אין דעם הװה. אין 
גרענעץ צװישן פריער און שפּעטער. אין דעי'ר 
צײַט װאָס איז אין געגעבּענעם מאָמענט פאַראַן 
פֿאַרן ריידער (שרײַבּער). , פֿריִער האָבּ איך גע" 
| געסן, אי זיץ איך בּײַם שרײַבּטיש, שפּעטער װעל 
איך זיך אָפּרוען". טאָן אי און שפּעטער די 
זעלבּיקע אַרבּעט. טאָן עפּעס אי אָדער קיינמאָל 
ניט. פֿון אי אָן ניט זאָגן קיין ליגן עזינט 
ער איז אַװעק פֿון אונדז, שטייט ער נאָך אַלץ 
פֿאַר מײַנע אויגן, אָט זע איך אים איצטאָ 
אויך". ,דיא זון שײַנט א' זער אונ' אישט 
גרושׂ היץ", שמואליבּוך, סטראָפע 191, 
2. גלײַך, בּאַלד, תּיכּף. ,קומט אי אַרײַן אין 
שטובּ". ;אי הייבּט זיך אָן די שפּיל". ,א די 


איצטגנינות 


מינוט". ,גיב עס מיר א'". ,אויפֿהערן צו 
קאָמאַנדעװען, שוין, א'!". ;אָט א' ... קענט 
איר מיר אַ טובֿה טאָן=, ממוס, טאַקסע. 


9 אין דעם (קירצערן אָדער לענגערן) צײַט- 
אָפּשניט, װאָס דער ריידער (שרײַבּער) האָט אין 
זינען. ,גראָד א' האָט זיך עס אים פאַרװאָלט". 

| עא! הייבּן מיר אָן א נײַעם קאַפּיטל". ,אי אין 
דער אמת שוין געשטאָרבּן און קיינער בּאַװײנט 
אים שוין ניט"; , דערצייל נישט װער בּיסטו 
געװען, דערצייל װאָס בּיסטו אייי, שו. ,דו שטיי 
ניט פון װײַטן, דו זע נאָר װאָס א' איז", גאָר, 
'די בּאָרד'. ;א', נאָך יאָרטױזנטער, שטייט בײַ 
די שטיינער אַן אורקינד פֿון יענעם זעלאָט", 
אֵל, יבּײַ דער װאַנט. ,דעם פּראָגרעס און די 
רעאַקציע דאַרפֿן מיר מעסטן ניט מיט דער 
אייל פֿון אונדזער אי סובּןָי, זשיט וו, ניײי 1912, 
;ודי מאַטעמאַטיקן האָט אויסגערעכנט יעדן 
פֿלאַטער פון דער 'ספּעיס-שיף' װאָס איר יי 
דער איצטי האָט פאַרבּײַגעבּליצט", יג, טמז, 

1969 וווט 1, יי 

4 מיט גאָר אַ קורצער צײַט צוריק. ,א' 
ערשט איז ער דאָ געװען". , בּיז אי האַבּ 


איך אים ניט געקאָנט אײַנרעדן, ערשט אי |בו) 


לאָזט ער זיך בּייגן". , מײַן מאַן איז א קלויזד 
נער און איז א' נאָך א חסיד אויך געװאַרן, 
ליאָנדאָר, נײַער בֹּש, ווילנע 1887, ,, שא! ווייסטן 
װאָס פֿאַר א געדאַנק מיר איז אײַנגעפֿאַלן אי 


- אין קאָפּ?ײ, שע, פון צװיי װעלטן 


-9. דערװײַל, בּיז װאָס-װען. ?א', איידער דער 
דאָקטער װעט עס מיר פאַרװערן, קען איך דאָך 
עסן אַלץ װאָס איך װיל". ,איך האָבּ גזאָגט: 
ייצט װער איך זינדיגן...., שפּעטער װער איך 
מיך פֿון די זינד אָפּקערןײ, ספֿר ישרי לבֿ, ווילנא 

| והורדנא תּקע"ט. | 


0 נאָכדעם װי פרנער איז עס געװען אַנ" 
- דערש. ,ער קען שוין א' ניט קײַען, טוט עֶר 
| אויך אויף טרפֿות שפּײַען", שװ. .-- מאַמע, 

דו דאַרפֿסט ניצן קאַסמעטיק. -- אָט אי װעל איך 
זיך נעמען פֿאַרשטעלן?". ,אַ האַלבּן לעבּן אויס- 
געבּראַכט --- אי זיצט אַ נאַר אינמיטן נאַכט...", 
הר, אונטער גאָטס היגלען. | 


/. אויף אַזא אופֿן. היות, אַזױ װי, בּײַ אַזאַ 
מצבֿ. ,אי, אַז דו װוייסט שוין אַלץ, העלף זשע 
אים". ;אָט אַזוי, א' ווייס איך װאָס ער האָט 
געמיינט", ,אי איז גאָר אַנדערע דיבּורים". ;א" 
דז דוא בּײַא מיר װאונשט, בּין איך קיגן דיר 
איין מרשעת", מחזור שלש רגלים, אַמשט 1713, 
גערשט אי האָט ער אײַנגעזען אַז ער האָט זיך 
געשפּילט מיט פֿײַער", אַש, תהיליםייוד. ,,מיר 
האָבּן זיך דערוואוסט װעגן זײַנע מעשׂים און 
אי האָבּן זיך אונדזערע אויגן געעפֿנט?. 

סובּ. דער, }. ;אַן איבּיקיגרינער א' איז 
אָנגעגרײט פֿון יענער זײַט פון איבּיקייט", 
אַלף כּץ, צוק, סעפּט' 1947, 

א(י)צטגנינות -- (איצטאַגנינעסן די. מצ נבּ. 

95 א(י)סמגנינות. ככיומא, כח/ב; 2כרשי, 
בּראשית, טו, 5. אַסטראָלאָגיע, אַסטראָלאָגישע 
ספּעקולאַציעס. שטערנזעעריי 





אי'צטהאַלטער 


אי'צטהאַלטער -- דער, "ס. אוּו, נעאָל. װער 
עס האַלט איצט אַן אָמט. (נר, װײַל דער נעאָל 
גיט ניט איבּער דעם 3 װאָס דער שאַפֿער פֿון 
װאָרט האָט געהאַט אין זינעןץ . 


איצטי'סט -- דער, ז. װג נבּ. נעאָל. ;די 
אין -- די גרופּע װאָס האַלט אַז דער איצט., , 
איז אַלץ, און אַז קיין נעכטן איז איבּערהויפּט 
ניט געװען", צבי קאָליץ, טמז, 1966 41 1 . 


איצטיק -- אַזי. װאָס איז איצט, װאָס האָט 
אַ שײַכות צום איצט. די אי'ע װעלט. איע מאָי 
דעס. די איכהס פֿון אין חורבּן. איע שרײַבערס, 
איע רעגירונג. א'ע פּרײַזן. ;דורך װעמען ליגט 
מיר מײַן אי װײַבּ קראַנק...*, א. בּ. רוף, דער 
שיכּור..., װאַרשע 1871. ;,דאָס פיבּער פֿון 
דרשנות, די מגפֿה פֿון אין דור", ממוס, בּישי 


בֿה של מטהי. ,אוב דוד װעט נישט קומען. 


מיט דעם אי'ן צוג...", ספ, סודות. ,ער האָט 
אַװעקגעפירט פון דאָרט א'ס מאָל אַזױ פֿיל 
האָפענונג", שע, אין שטורם. ,זײַן אי אַרויס- 
רײַסן זיך פֿון אונטער זײַן אויפזעערס השי 
גחה...", אַש, משה. ודי איע צײַט פֿון 
װערב האָט ענדונגען פֿאר די פּערזאַנען 
ווערט געניצט אויך פֿאַר דער פאַרגאַנגענער און 
קומעדיקער צײַטן -יקייט -- די אײבּיקע 
אי. ,דער װיכּוח װעגן דעם צי געשיכטע צי א' 
איז מער יחוס", רייד (1924). | 

א(י)צטלא -- |אייצטעלען די. תֹּח. 3372א 
מציעא, יז/א. איבּערקלייד, מאַנטל. געניצט 
נאָר אין פֿאַרבּינדונגען: א' דרבּנן (דעראַ- 
בּאָנאָןן. קליידן זיך אין (אַן) א' די. 'מאַנטל 
פֿון די רבּניםי. 1. פֿוטער און שטרײַמל. 
2. בּכלל בּכּבֿודיק אָנטועכץ. פאַזױ פֿרי טוט 
איר אָן אײַער װינטערדיקן א' ד'?ײ, חג, טמז, 
5 וו! 12, אָנטאָן אן א' די = װערן א חוזר 
בּתּשובֿה, װערן גוט און פֿרום. ;הײַנט אַז ער 
האָט אָנגעטאָן אן אי ד', האָט ער אָפּגעריסן 
מיט די אַלטע חבֿרים", אָפּאַ, אין פּוילישע װעלי 
דער. זיך אײַנהילן אין אן א' די = פּאָזירן װי 
אַ למדן, געלערנטער, מלומד, איידעלער מענטש; 
זיך אײַנהילן אין אַן א' דקדושה = מאַכן אַן 
אַנשטעל פון א פֿרומען ;,תּחילת האָט לילית 
זיך אַפילו אײַנגעהילט אין אן אי פֿון קדושה", 
ח. אֵיאַלטי, איק, ר"ה תּשכ"ד. 

איצטער -- 59 צו איצט. אויך;: איצטערט, 
פֿטמ {פֿאַרשפּרײט אין לד, אוקר, ניט אַזױ אָפט 
אין פדן. געניצט מיט אֲלע בּב פון איצט -+, 
ודאָס ניצן אי אַנשטאָט איצט איז אָפּהענגיק פֿון 
דעם ריטעם אין זאַץן .דער חשק האָט אים 
אָנגעכאפּט פּונקט אקט)?". ,אי איז שוין צו 
שפּעט". ,דעם טעם פון זײַנע פֿײַערדיקע שמיץ 
פֿילן נאָך בּיז אי אַלע מײַנע אבֿרים", פֿרוג װ, 
;און א', אין די שפּעטע יאָרן, האָבּ איך צן 
גאָט נאָר צוויי פֿאַרלאַנגען...", יוסף ראָלניק, 
גש. ,די לבֿנה און אויך די נאַקעטע ריטלעך... 
האָבּן אי דער גאַס צוגעגעבּן נאָך מער איינזאַמ- 
קייט", װײַס װ, 'דער איבּערגאַנגי. , צי װיל- 
סטו. . . פאַר דורות ניט-געבּאָרן נאָך דײַן א' 
{סובּן אָפּגעבּן?ײ, יהואַש. 'דער קאַמף-מענטש' 
;איך בּאַדאַרף טאַקע כלעבּן איט נייטיק האָבּןי, 


איצמאָל -- אַדװ. אַרכ. 


איקאַנאָ" -- 2כאיי 2כגר, 


181 


שע, טבֿיה. ,פֿון גאַנץ פרי אָן בּיז איטיאָ -- 
טרעף ויפֿל האָבּ איך געמאַכט", שע, קליינע 
מענטשעלעך.. ,איט-אָ, בּעת איך שרײַבּ 
דאָס. . .=, נאַד. -קייט. 

א'דיק -- אַדי. ,פֿריערדיקע שׂונאים -- 
אידיקע פרײיַנד". ,אידיקע צרות --- מאָרגנדיקע 
פֿרײידײ. א'דיקייט. 59: אייק -- ,מיט 
מײַן אייקער בּיטערער לאַגע. . .י, שע, מעשׂיות 
און פֿאַנטאַזיעס. 


איציפע -- איציקס, איצעס װײַבּ. ,א', אויסגע- 


פּוצט מיט אַ שלייער און מיט אַ בּרוסטטוך...", 
קמ, 1868, יא 47, 


איציק --- מענער-נאָמען. פכיצחק, דורך די בּניי 


חית. -+ אײַזיק. בּײַם אױפֿרופֿן צו דער תּורה: 
יצחק. 9ֿק9: איל. 89: איצץ. איצקע. אי- 
צעלע. פד -- איטשע -+. 89: איצל. װנ 
-- איצלע, איבּערגעלייגט פֿון איציק, ‏ 

איישפּיציק (אויך: שמיציק) -- צנאָי 
מען פֿאַר א ייִנגל װאָס הייסט איציק, מיט אַזאַ 
קל: ,אי-שפיציק, נאָדל-פֿרעסער, גיי(ט) אין 
קראָם, גנבֿע(ט) א מעסער". איל בּעליתּכלית -- 
ווערט אַנגערופן יעדערער װאָס פּטרט אומזיסט 
געלט, זאַכן, 

אי לוריע -- רי יצחק לוריא, אר"י הקדוש. ,אין 
די כּתבֿים פון רבּי איצק לוריא שטיט...", 
עפּש, דרך הישר לעולם הבּא, פפדמ תּמ"ה? 
,רי איצק לוריא האט קענן װישׂן.אן דען ניצוץ 
פֿון מענטשן וואז עֶר פֿר איין חטא האט ג- 
טאן", קה, פֿיורדא 1743, כה/א. איצעבּער 
דער אַפּיקורס = ר' יצחק"-בּער לעװינזאָהןױ ;איך 
זאָג דאָך דיר נאָכאַמאָל אַז אַלצדינג װאַקסט 


- פֿון קרעמענעץ, פֿון איצעבּער דעם אַפּיקורס", 


יהודה לייבּ בּינשטאַק, בּײַא ר' שלמה בּערלינער, 
לבֿובֿ 1896, 


1ת-16-26 : 24116. 
דזוו דאָס איצטיקע מאָל. ,אונ' װען ער װערט 
פֿולענדן זײַני ריד די עֶר אונשׂ איצמאל צון 
גזאגט אונ' פר היישׂן האט", יוסיפֿון, אַמשט 
1, ס, 


איצעלע שעראַמיזשניק -- לאָקל, בּעס, 


אוקר. דריקאָפּ, 


ערשטער טייל פֿון 
אַ צאָל צונויפהעפטן-אינטערנאַציאָנאַליזמעױ 

א'גראַפֿױיע -- 1. בּאַשרײַבּונג פֿון איקאָי 
נעס; 2. בּאַשרײַבּונג פֿון מאַלערלען. יש 
-- אַדי. 

א'לאָג|יעץ -- 1. פֿאָרשונג פֿון איקאָנעס; 
2. פֿאָרשונג פֿון מאָלערײַען. ‏ יש -- אַדי. 

א'לאַטר|יע -- דאָס דינען איקאָנעס: אויך; 
געצנדינעריי. דישׁ -- אַדי. 

א'סטא'ס -- דער, ז. ;איבּערצאַם / װאָס 
טיילט אָפּ דעם סאַמע היליקן טייל ... פון 
דעם איבּעריקן טייל צערקווע", ר. ווישניצער, 
יוּבּל אואא, 48, 

א'קלאַזם -- טעטיקייט פֿון איקאָנאַקלאַסט. 

א'קלאַ'סט -- דער, -ן. צעשטערער פֿון 
איקאַנעס. בּאַװעגונג פון אין אין 8, און 9. י"ה 
אין בּיזאַנץ. פֿיג. לעסטערער פֿון א גלױיבּן, 


אידייע אדגל. 


איקאָֿנע -- די, יס. טל 2גר, 


איקאַר -- דער. בּא. 


איק"בּפר -- (איקבּעכאַיר, 


איק-בּכר 


-י'שׁ -- אַדי. ,אָן שום א'קלאס- 
טישע פּױיקן און טאַצן האָט ער אָנגעהױיבּן א 
נײַ בּלעטל אין דער געשיכטע", יג, אין תּוך וי 


איקאָנאָסקאָפ -- דער, ז. אי 2כגר. 


'בּילדאױפֿפּאַסער!. אויסשטראלער (אין פֿאַרעם 
פֿון אַ רערל) אין א טעלעװיזיע-קאַמערע װאָס 
פורעמט איבּער אַ בּינטל עלעקטראָנישע שטראַלן 
אין אַ בּילד-שאַפנדיקער מאָזאַאיק. 
אָפּבּילד פון 
יעזוסן אאַ קריסטלעכע הייליקע בּײַ די גריביש- 
אָרטאָדאָקסישע קריסטן. ,געוען זייער א פֿרן 
מער רעכטגלײבּיקער קריסט, װײַל אין יעדן 
צימער . . . האָבּן געהאַנגען א'ס", ייז, דערציי 
לונגען. , דאָס מיליטער.... האָט אויך דורכגע- 
שאָסן די בּילדער, די צלמים, די א'ס", דער 
רױטער זונטאָג, לאָנדאָן 1905. ,'לא תעשׂה לך 
כּל פּסל' -- מאַך דיר פון גאָרנישט און פֿון 
קיינעם ניט קיין א'", גרינ, מענטשן און װער- 
ט. אײ"בּרעכער. 

איקאָנאָבּאָ ר -- רוסיצ. ,עס זײַנען גי 
וען ענלעכע סעקטעס אין רוסלאַנד װאָט האָבּן 
זיך ניט געװאָלט בּוקן צו די קירכלעכע ביל 
דער און בּאַצייכנט געװאָרן װי אין (בּאַקעמפֿער 
פֿון דער א')", ש. וואורם, איק, פּסח תּשי"ז. 
איס מאָלער. הש - אַדי 


קיצור פון: ‏ אידישע 
קאַלאַניזאַציע:געזעלשאַפּט אין ראַטן פֿאַרבּאַנדי. 
געזעלשאַפט צו העלפן די ייִדישע לאַנדװירט- 
שאַפּטלעכע קאַלאָניעס אין ראַטןדרוסלאַנד מיט 
געלט, מאַשינען אא. אױפֿגעקומען אין ניו 
יאָרק אין 1925 און געהאַט קרובֿ 80 אָפּטײי 
לונגען אין די פֿאַראייניקטע שטאַטן און קאַ- 
נאַדע. זיך קאָנצענטרירט דערעיקר אויף העלפן 
די קאָלאָניזאַציע פון בּיראָבידזשאַן. דער אי איז 
אײַנגעגאַנגען אין דער צװוייטער װעלט-מלחמה. 


אַיאַיק-בּאַכ'אַר} 
ככאליהו הכּהן, מדרש תּלפּיות, איזמיר 18. ייה 
(בּרענגט עס פון ספֿר הפליאהן. נאָמען פֿון א 
קאָמבּינירטן אַלף-בּית, אײַנגעטײלט אין 9 גרו- 
פּעס. די אותיות זײַנען אַזױ אויסגעשטעלט אַז 
זייער נומערישער װערט זאָל גיין לוט דער 
דעצימאַלער סיסטעם: איק -- 1, 10, 100... 
הנך -- 5, 50, 500... טצץ -- 9, 90, 900. גע" 
ניצט װי א געהײימשריפֿט. פּאָפּולער געװוען צװי" 
שן חדרייינגלעך. 


1 10, 100 2 20, 200 3 , 300 
איק בּכר גלש 

4 400 5 , 500 6 600 
דמת הנך וסם 

7, 70, 700 8 800 | 90,9, 900 
זען חפף טצץ 








אַנשטאָט אותיות ניצט מען די װינקלען פון 
דער פֿיגור מיט ציפֿערן אָדער פּינטעלעך װאָס 
װײַזן דעם ויפלטן אות אין דער גרופע. ;מה 
שמכם?... האָט אים דער אורח געענטפֿערט 
אין איין אָטעם: איק בּכר גלש".. ., שע, 'דער 
אורח". 











איקונין 


איקונין -- (איקאָניזן דער. תּח. ככבּראשית רבּה, 
צח, כד. פֿרגל איקאָנע. בּילד, געמעל, גע 
שטאַלט, אָנבּליק, ;אַז יוסף האָט דערזען דעם 
א' פון יעקבֿ, זײַן פֿאָטער, האָט זײַן בּלוט 
אָפּגעקילט"י 

איקט(ום) -- דצר, ז. 22 אי 22ל. יקלאַפּ, 
1. (מוזט) צײַט-געמאָסטענע בּאַװעגונג דורך 
אויסקלאַפּן דעם ריטעם מיטן פֿוס אָדער מיט 
אַ ספּעציעלן אינסטרומענט. 2. אַקצענטירונג 
פון אַ װאָרט אָדער א פֿערז אין א פּאָעטיש 
װערק. 2. קלאַפּ פֿון פּולס. 4. 'שלאָג" 
פּלוצעמדיקער אָנפֿאַל פון א קראַנקייט: האַרצ- 
שלאַק, אַפּאַפּלעקציע, פּאַראליז. 

אי'קטערוום -- דער (די). בּא. 2כאיי 22גר. 
(מעדיצין) וויסנשאפטלעכע באצייכענונג פֿאַר 
געלזוכט -יש -- אַדי. 

איקלים -- דער, יים. 89: אַקלים, ככלק 
ככאַראַבּיש 22גר. גארטל(ליניע) פון דעם 
ערדקײַלען. קלימאַט. ,דערװײַל דאָס פּינטע- 
לע. . . די ערד װערט צעטיילט אויף א"ם... 
און איטלעכער אי װערט צעטיילט אויף מדינות, 
און איטלעכע מדינה אויף שטעט", א. פּאַװיר, 
בּחינת עולם, ווילנע תּר"כ, 

איקלעךף -- דזוו איטלעך -+. 8טמ אין פֿאַר" 
שיידענע ריידענישן. אָפֿט אין אַלטער ליטרש. 
;אוני דער מאַן אלקנה בּיגאבּט זײַן גיזינד, 
איקליכש בּיזונדר בּייד װײַב אוני קינדיי, שמואלי 
בּוך, סטראָפֿע 12, ,אן איקליכר הנט הט ער 
איינש {פון די קינדערן גינומן", בּבאיבּוך, 635, 
;דס איין איקליכר גימיינר מאן מג װיסן", 
מרכּבת המשנה, קראָקע 1534, ,אוני פֿון איקי 
ליכן ... געבּן דיא אונטר פירר איין רבֿיע' 
צדקה", תּקק. ,,מיר איקליכע פּשוט {= פעניגן 
איז איצונדרט איין אלף", פּראָגבּ, 54, עאיקליכר 


איז שולדיק דער פֿאַר צו זאָרגן", װינץ. עאיק" 


ליכר צדיק האָט איין חופּה ... אוג איקליכה 
בּיזונדר לײַכט ... זעכציג מלאכים זײַן איבּר 
איקליכס צדיק", עולם הבּא... ספֿר הגן, אַמשט 
תייט, 

איקפ -- דער, ז. 1. דרײַ-אוןצװאַנציקסטער 
אות פֿון לאַטײַנישן אַלף-בּית, בּאַצײיכנט קס-- 
א. 2 רוימישער ציפֿער פֿאַר דער צאָל 10, 
9. כּפֿליצײכן. צייכן צװישן לענג און בּרייט 
בּײַם אָנװײַזן אויף א פֿלאַך. אָפּגערעדטער צייכן 
אין פֿאַרשײדענע פֿאַלן. 4. (מאַט) אומבּאַ' 
קאַנטע אָדער אומבּאַשטימטע גרייס. געפֿינען 
דעם א', די גרענעצן פֿון אי. אײליניע -- אין 
אַ קאָאַרדינאַטן-סיסטעם די האָריזאָנטאַלע ליניע. 
9. אומבּאַשטימטער און אומבּאַשטימיקער לויף 
(פון צײַט), אומבּאַקאַנטקײט, אומבּאַשטימט- 
קייט. , דאָס לעבּן פליסט אויף די א'ן פון צײַט?, 
ייט, פּוילן צו. 0, בּאַצייכענונג פֿאַר אַ פּערזאָן 
װאָס מע קען ניט אָדער מע װיל ניט אָנרופן בּײַ 
זײַן נאָמען. א זאָג פֿונעם הער אי. ,װעגן מיס- 
טער א' --- בּעסער ניט צו רעדן". 


איקס"מיקפ -- 1. פֿאַרקירצטער נאָמען פֿון 
דער שפּיל איקס-מיקס-דריקס, -+ דזחװ. ענאָר 
פּרײַסן װיל ניט שפּילן {מיט עסטרײַךן אין אי" 
מי, מעק איך מיך דאָ, שטעל איך מיך דאָ", קמ, 


איקס"מיקפידריקם -- דער, "ן. 


איקטײשטראַלן -- די. אצ זן. 


איקען -- אוטו. -קע, געאיקעט, 


1082 


5, טא 5. 2 פֿאַרבּײַט די װערטער: אַהין" 
אַהער; איינער אַזױ -- דער אנדערער אַנדערש. 
,הײיבּט זיך אָן א-מי. זאָגט די שטאָט: 'מע 
דאַרף א דריטן שוחטי. ענטפערט דער רבֿ: איך 
האָבּ אַ קרובֿ א שוחטי. זאָגט די שטאָט: 'מיר 
װילן נישט אײַער קרובֿ. ענטפֿערט דער רבֿ:; 
ימע דאַרף נישט קיין דריטן שוחט'", פרץ, 
שטעט און שטעטלעך. 


1. נאָמען 
פון אַ שפּיל מיט דער הילף פֿון א פיגור װאָס 
בּאַקומט זיך װען מע שנײַדט איבּער צװי 
האָריזאַנטאַלע ליניעס מיט צװיי װערטיקאַלע. 
אין די אַנגעצײיכנטע נײַן 'קעסטעלעך' שטעלט 
אַרײַן איין שפּילער אן 2 און דער צװויי 
טער א רעדעלע, א נול 00. עס געװינט 

דער װעמען עס גיט 
6 ()| 36 זך אײַן אַװעקצר 
שטעלן מער רייען מיט 
4 זײַנע צייכנס; די רייען 
קענען זײַן האָריזאָנ" 

טאַל, װערטיקאַל אָדער 
א 6 דיאַגאַנאַל. ,דער טאטע 
מיט רבּ הערשן שפּילן 
שאָך. דאָס יונגװאַרג שפּילט אין דאָמינאָ און 
אי'מ"דיי", נפֿתלי גראָס, אויף דער פֿולער 
װאָךי. ;דעמאַלט האָט מען אין חדר גע" 
שטיפט... געשפּילט... אין אי-מי"דיי, קמ, 
6, דֵא 6. ,איך האָבּ גענארט מײַן שװער 
אַז איך לערן דעם גאַנצן טאָג אין קלויז און 
איך פֿלעג גאָר דאָרטן שפּילן אין ציגנװאָלף 
און אין א"מ"ד'י, אַבֿרהם יצחק בּוכבּינדער 
(איש אַדעסאַ), דער בּלומעןגאָרטען, װילנע 
5 2 סאיז ניט צוגעפּאַסט איין זאַך 
(געדאנק) צו דער צװייטער (דעם צװײטן) 
,;װאָס האָסטו אויסגעשטעלט אויפן טיש טעלער 
װאָס זײַנען אי-מ"ד'?". ;ער קען ניט טראַכטן 
לאָגיש, ווען ער רעדט איז עס אי"מי"די". 








ניט-אַנזעעװ- 
דיקע ליכטשטראַלן (עלעקטראָ-מאַגנעטישע ראַ- 
דיאַציע) װאָס האָבּן די אייגנשאַפט אַדורכצודרינ" 
גען אויך ניט:דורכזיכטיקע סובּסטאַנצן. בֹּאַ' 
קאַנט אויך װי ר ענ טג ע זדשטראַלן אויפן נאָי 
מען פון זייער אַנטדעקער דר' רענטגען (געניצט 
דערעיקר בּײַ מעדיצינישע דיאַגנאָזן). 2. . . אָט די 
אומזיכטבּאַרע שטראַלן, װעלכע פאַרשפּרײיטן 
זיך אַרום רערל האָט רענטגען אָנגערופֿן 24 
(איקס)-שיי, פ9געז, װוילנע 1923, פא 2, 3, 


אַרױסבּרענ- 
גען קלאַנגען ענלעכע צו אידאי. שטאַמלען: שלו- 
קערצן. פֿאַרהאַלטן דעם שטראָם רייד מיט קלאַנ- 
גען אָן שום בּאַטײַט. אי און ניט קענען אַרויס- 
בּרענגען קיין קלאָר װאָרט. ,װאָס איקעסטו לאָ 
לאָדלאָמיך גע-גע-געמאך? װער טשעפּעט דיך?", 
אויך מיט זיך -- ,האָט זי נאָך מער פּחד 
פֿאַרן בּית-דין של מעלה. דאָ האָט זיך דער 
פּראַקוראָר א בּיסל געאיקעט -- דאָרטן װעט 
רעדן דער שׂטןײ, פרץ, יא פֿאַרשטערטער שבּת'. 
איקאַטש -- דער, -עס. װער עס איקעט (מיט 
ביטול). -עניש. -ערײַ -- עאַזױ צי אַזױ, 


איקרע -- די, "ס. רוסיצ. 


| איר 


װאָס קען עס מיך אַזא געשריי, אַזאַ א' אַרן?", 
ממוס, ספר הבּהמות: 


איקע"פיקע -- קינדערשפּיל ענלעך צו איקס- 


מיקס-דריקס. מע האָט דערבּײַ אַנשטאָט צייכנס 
אַרײַנגעשטעלט ציפֿערן אין די קעסטעלעך צוי- 
שן די האָריזאָנטאַלע און װערטיקאַלע ליניעס. 
1, ליטקע, פּאָלקע, 
פליישיקער מוסקל פֿון הינטערשטן טייל פֿוס, 
פֿון דער קני בּיזן קנעכל. ,דען איך שפּיר אַז 
איין שמיץ פֿאַלט אויף דעם קאַנט פון בּענקל 
און נאָך איינער אויף די א' פֿון די פֿיס", ש. 
פֿרוג, ייִפֿאָל, 1887, נת 36. עאונדזער גע די 
װאַסערטרעגערין, א גרויסע, א געזונטע, מיט 
גראָבּע איס װי די קלעצער", ישׂראל רוחמובֿסקי, 
זכרונות פֿון מײַן לעבּן, פּאַריז 1930 8, טייל 
פֿון הויכע שטיוול װאָס בּאַדצקט די א" ,א, 
װאַדן, --- די אױיסגעפּוקלטע זײַט פון כאַליאַװע 
װאָס מאַכט בּולט די פֿאָרעם פון פוס", י. בּער- 
גער, יוישפ שאא, 3. 


איקרע -- שטאָפֿנאָמען. געוויינלעך בּמ. ?כפויל 


אאַ סל לשונות. 1. רויגגן) פישזאָמען, פֿיש- 
אייעלעך, פיש-קערנדלעך. (אָנ)װאַרפן אי. (אָנ 
זאַלצן א'. געשמאַקע א'. ,די שטיקער בבּאַליקי 
װאָס װערן געבּראָטן אין סמעטענע און בֹּאַי 
שאָטן מיט אַסטראַכאַנער א'י, זש, קיסר און 
רבּי |. א"-פיש -- װאָס פֿון זייערע ריגן 
מאכט מען קאַװיאַר. ;דער װאַלפיש... געהערט 
צו די זייגטירן, װײַל ער שפּײַט ניט אַרױס 
קיין רויגן, א', נאָר געבּערט װאַלפֿישלעך און 
זייגט זיי", בּלעטער, יא 9. 2. אױך: אע 
לעך פֿון אמפיבּיעס. ;די פרעש האַבּן אָנגע- 
װאָרפֿן אַזױ פֿיל א' אין סאַזשלקע אז דאָס 
װאַסער ציטערט װי א פּעטשאַ... מע װאָלט 
געקענט אָנזאַלצן און אויסװענדזלען אויפן 
ווינטער", שירע גאָרשמאַן, דער קױעכ פנ 
לעבּנ, מאָסקװע 1948, 


איר }1 -- פּערזענלעכער פּראָ. דאטיו פון זי. 


געבּן אי א מתּנה. ;אָן א' רירט עֶר זיך ניט 
פון אָרט", ,פון א' זײַט איז קיין מניעה 
ניטאָ". קער אָן אי איז װי אַ חזן אָן אַ קאַמער" 
טאָן". ,צו א' דאַרף מען האָבּן אַ קופערנעם 
יצר-הרע", פװל. ,אַז א מוטער שרײַט אױפֿן 
קינד 'ממזר' --- מעג מען א' גלייבּן", ,איידער 
אויף קדחת, בּעסער אויף א'", ,אויף א' אין 
בּעסער װי אויף קדחת", פװל. ,זי האָט אים 
ליב געהאט מיטן גאַנצן לעבּן און ער נאָך אי 
איז אויך אױיסגעגאַנגעןײ, ממוס, ישם און יפֿת 
,פּאָטר אונ' מוטר אונטר װײַזין א' חכמת", 
צאינה, כג/א, 


איר11 -- פּערזענלעכער פּראָ. מצ פֿון דו, 


נאָמינאַטי, ‏ 1. געניצט בּײַם װענדן זיך צו 
מער װי איין פּערזאָן. ?איר --- אַתּם", אבּ, שמות 
דבֿרים, איזנע 1542. , שמעון און לוי, א' הערט 
מיך?* ,אי אַלע װאָס זענט דאָ פֿאַרזאַמלט". 
,אונ אי, קינדר ישׂראל, װערט צו אַננדר איינציג 
װײַשׂ אויף גיקלױיבּט װערדן", צאינה, שמֿות, 
הפֿטורה 2. געניצט בּײַם װענדן זיך צו איין 
פּערזאָן --- איידעלע פֿאָרעם פון רייד, מיטן 
אויסדריקן דרך-ארץ. ,אי זאָגט אַזױ און איך 











איר 


זאָג אַזױ". , פֿריִער גאָט, דערנאָך אי {אין בּיידע 
זאַצן מעגלעך אויך בּו}. אבּיסט נאָך אַ בּחור, 
אָדער אי זײַט שוין א בּאַװײַבּטער?". ,שופר 
של משיח זאָל איך אַזױ הערן װי דער רבֿ האָט 
אים געזאָגט נישט דו, נאָר א', און נישט 
בּלױז א' -- נאָר אויך רבּי, ש. האָראָנטשיק, 
'גאָטס משפּטי. {,אין דער אייגענער שטאָט 
פעלט אַ חודש", ד"ה חודש אייר, װײַל אַלץ 


קענען זיך און קיינער אירצט ניט.ן 


טענער שטח פון זעלבּיקן פֿאַרנעם. 


1338 


4. (פסיי 
כאָלאָגיע) אַ גערייצטקייט װאָס רופֿט אַרױס 
אַנדערע (געשטײַגערטע) גערייצטקייטן. איבּער" 
צעװעקטקייט (-+ 996), ,דעם געזעץ פֿון א' 


: און קאָנצענטראַציע אין צושטאַנד פון כּעסן 


האָט פֿעסטגעשטעלט פּאַװלאָו פֿאַר אַלע רייצן 
בּכלל און ער איז אויך גילטיק פאַר אונדזער 
פֿאַלײ,, א. גאָלאָמבּ, יפּסיכאָלאָגיע פון כּעס, 
יובּל װו, 574. 0. (מעדיצין) אױסשפּרײטונג 


איראַציאָנץ'ל 


אַנטיק מײַנער?", זב, דער קליינער כּליבּוניק, 
אַדעס 1885, ,אי מיינט --- שטיין פֿון א זײַט, 
אַפֿילו פון זיך אַליין", קאָר ו. ,אָט די שרײַבּער 
פֿאַרהאַלטן זיך שטענדיק צו זייער העלד מיט 


- עפּעס אַן אומװילן, מיט אַ בּיטערער א'", שנ, 


װעגן יודי שרײַבּער װ. 22 בּשײַכות מיט אַ 
סיטואַציע -- דאָס אומגעריכטע, דאָס װאָס 
האָט אין זיך א פֿאַרבּאַהאַלטענע סתּירה. דאָס 
װאָס האָט דעם זעלבּיקן עפֿעקט װי מע װאָלט 





פון אַ װײיטיק אויך אויף אַ געזונטן טייל פון 
אָרגאַניזם, מחמת צעצװײיגונג פֿון נערו. 
אירפדיאירן -- טרו. -אירונג, 


איראַדע -- די, יס. ?כאיי 2כאַואַבּיש. דע 


אָפּגעלאַכט. די אי פֿון גורל. די אי פֿון דער 


איראַ'ניקער -- דער, 'ס. װג יין, יס װער 


איר 111 -- פּאָסעסיװער פּראָ, װײַבּלעך. װאָס 
געהערט, איז שייך צו איין פֿרױ, אָדער צו אַ 
װאָרט פֿון װײַבּלעכן מין. (בּייגונג װי אונ" 
דזער ו, -+ 680ן. (מיט) אי מאַן און א' קינד, 


;צום ריטעם פֿון דער שיף װאָס טאַנצט א' 
טױטנטאַנץ", מלה, אין ניריאָרק. ,איר פּנים 
איז אַזו שװאַרץ אַז איין קעסיל", סוד הנשמה, 
אַמשט 1696, ,ער שלוג אין מיט זײַנם שװערט 
אַל דיא צין אויש. דא בּרוכט ער זיא דער כּלה 
אין אירש {אַרכן ואטרש הוישׂ", שמואליבּוך, 
סטראָפע 419, ,איך גלייבּ דיא װעלט איש אן 
אירם {אַרכן ענד", צוכט. ,, . . אויך אירון {אַרכן 
מאַן אן גירייצט צו אַלין בּיזן", בּראַנט, פּרק ב, 
,איטליכר מאַן זאָל זײַן װײַבּ דר לובּן אַז זי. זאָל 
צדקת געבּן נאך אירין (אַרכן װילן נאך", עח, 
עא/ג. מצ: אירע. זי מיט איע קינדער. 
אבּיילע פילט װי דאָס האַרץ גייט איר אויס נאָך 
די אַלע ליבּע א'ע", ממוס, װינטשפֿ. ,די ליטע- 
ראַטסור ... איל טיפן?", י דאָברןשין, געדאַני 
קענגאַנג, קיעװו 1922 זי האָט ... זיך 
אַװעקגעזעצט .. . שטריקן שקאַרפּעטקעס פאַר 
אין (= איר מאַזן אויף יום כּיפּור", ש. האָראָני 
טשיק, 'גאָטס משפּט'. 


איר 10 -- פּאָסעסיװער פּראַ. אַרכ אַנשטאָט 
זייער. .... איין דר שרעקליך און גיוויטר 
ן= אומגעוויטערן אויף אירם קאָפּ רוהן", 
שעריר, כג, 19. ,דײַני בּרידר דוא זאָלשׂט גי" 


דענקין צו פֿריד אונ' איר בּישירמונג זאָלשטו - 


דיר אײַן פֿאָסין", סהמ, שמואל א, יז, 18, 
פקנעכט צו איז גין בֿון אירם הערן...", 
'מדרש ויושע', 16. י"ה וְיבֹּל ווואן. עזילכי 
לײַטן אין אירי אורן איין רומן אונ' מזהיר 
זײַן", תּקק. ,זיא קונן נישט אַנדרש אַלז דאז 
זי שטין אין אירי געמערק אוני לובּן הקבּ"ה", 
לטו, א/א. אדרום האָבּן דִי זעלבּיקע װײַבּער 
| מיטגענומען אירע קינדער און האָבּן ניט מיט" 
גענומען אירע זױגאַמען", צור, לך-לך. ,טרינ- 
קען זיי אָן אירן פֿאָטער מיט װײַןײ, צור, וירא. 
;דעם גאַנצן טאָג האָבּן זיי אַלץ אױפֿגעפּאַקט 
אויף איע װעגן", מעשׂה מג' אחים, װאַרשע 
| 1872, 


איראַדיאַציע---די, יס. 22איי 22ל. /1. אויס: 
שטראַלונג. אױיסשפּרײטונג פֿון שטראַלן װאָס 
קומען פֿון איין שטראַלן-קװאַל. אי פון װיאָלעט 
ליכט, פֿון איקס-שטראַלן אאַזו. 2. (פֿיזיק) 
אױסשטראַליכּוח אויף אַן איינס פֿון אַ מחיצה- 
פֿלאַך װאָס געפינט זיך צװישן שטראַל"-קװאַל 
אין אַ געגעבּענעם פּונקט. 2. אָפּטיק) אַ 
זעיאילוזיע, װען א בּאַלױכטענער שטח דאַכט 
זיך אויס צו זײַן גרעסער װי אַ ניט-בּאַלױכ- 


איראַ'ץ -- גנ 


| קומען אין שטובּ, האָט זי אים אַ 


קרעט, אוקאַז, עדיקט פון אַ מוסולמענישן 
הערשער. איענע װאָך איז פּובּליצירט געװאָרן 
אַן אי (אוקאַז) פֿון דעם סולטאַן, אַז די טער- 
קישע רעגירונג האָט איבּערגעגעבּן צו בּויען 
די נײַע אײַזנבּאַן... .ײ, יופֿאָל, 1885, פא 8, 


'דאָס לאַנד פון די אַריער' 
מדינה אין אַזיע (בּיז 1935 --- פּערסיע), פאַר- 
נעמט אַ שטח פון 1,644,000 קוו' קמי. גרענעצט 
זיך מיט: רוסלאַנד, טערקײַ, איראַק, אַפֿגאַניס- 
טאַן און פּאַקיסטאַן 19661 --- 22,860,000 אײַנו', 
0 ייִדןן. זינט 1906 אַ קאָנסטיטוציאַנעלע 
מאָנאַרכיע אונטער דער אָנפירונג פֿון אַ שאַך; 
הױפּטשטאָט (זינט 18. י"ה) טעהעראַ'ץ (30,000 
ייִדן). /(י)ער -- דער. אײַנװאוינער פֿון אי 
דיש -- אַדי. אויך סובּ: די שפּראַך פון אי 
פּערסיש. א'ע שפּראַכן: פּערסיש, קורדיש, 
לשונות פון פֿאַרשיידענע פֿעלקערשאַפֿטן פֿון 


קאַװקאַז בּיז צו די הימאַלײַעױבּערג און 


פֿון אינדישן אָקעאַן בּיז צו די צענטראַל'אַזיאַ 


טישע מדבּריות. 
איראָניזירן -- אוטװ. -זיר, איראָניזירט. אַ- 


רױיסװײַזן אַן איראָנישע בּאַציאונג צו עמעצן 
אָדער עפּעס. אָפּלאַכן (האַלבּ-)פאַרשטעלט, כּלו- 
מרשט מיט אַ לויבּ אָדער צושטימונג. ,ער האַלט 


שוין בּײַ נחס תּיבֹה -- האָבּ איך װידער אָנגע- 
הױבּן צו אי", בּעמ ט. ,אי מיר װײטאָגדיק 


איבּער אָט דער יידישקייט אויף אַ שעה", שנ. 
,... און די 'גאָלדענע פֿרײַהײט' די שליאַכעצ- 
קע?, איראָניזירט דער זון", לייבּ ראַשקין, די 
מענטשן פֿון גאָדלבּאָזשיץ, װאַרשע 1926 
דונג. = -ער. | 


איראָניע -- די. בּא. קכאיי 22ל, גר. יפֿרעגע- 


נישי. 1. פֿאָרעם פֿון הומאָר, וואו דער זינען 
איז להיפּוך צום ערשטיקן בּ פֿון װאָרט (װער- 
טער). אי קען זיך אויך אויסדריקן אין טאָן, 
שמייכל, בּאַװועגונג אע. אי איז ניט גוטמוטיק 
(האָט אין זינען אַ שטאָך געבּן, אָבּער אויך 
ניט אַזױ בּייז װי סאַרקאַזם. זיכער, אַװדאי, אָן 
שום ספק אע אָפֿט געניצט אויסצודריקן א"י 


- 'אַ לאַנדדחכם! --- װעגן אַ גרויסן נאַר. אַ 


גבֿיר אַדיר' --- װעגן אַ נעבּעכדיקן קבּצן. אַ 


שװערער אַרבּעטער' --- וועגן אַ גרויסן פֿוליאַק 


אדגל. שמייכלען מיט אי. אַן אומפּאַרדינטע א" 
אַ שאָטן פֿון אי. ,קוים איז ער נאָר אַרײַנגע- 
פרעג געטאָן 
מיט אַן א': וואו בּיסטו דאָס אַזױ שפּעט געװען, 


- בּער פון מײַן דור . 


איראַציאַנאַליזם -- דער, ען. 


עס האָט כּמעט שטענדיק אַן איראָנישץ בּאַצי- 
אונג. װער עס ניצט אָפֿט איראָניע. ;דער אמתער 
אי איז אַ מין מאָנסטער: ער האָט צװיי פּאָר 
אויגן -- די צװיי מענטשלעכע אויגן ... און 
צוויי אויגן אין דעם הינטערקאָפּ װאָס עגבּערן 
זיך אַרײַן אין דעם מאַרך, אין די פּסיכישע 


! פּראָצעסןײ, קאָר |. 
איראָניש -- אַדי. 


; װאָס האָט אין זיך (אַן 
עלעמענט פֿון) איראָניע. איער שמייכל. איער 
זשעסט. ,דער פּראָלעטאַרישער שטאַנדפונקט 


האָט נאָך דאַן געהאַט פֿאַר אים איע גענדזנפֿיס- 


לעך", שנ, קריטיק און קריטיקער. ,און דער . 
רובּל.... אויף דער ערד... האָט א' געקוקט 
אויף די צװויי לאַכנדיקע חבֿרים און האָט װי 
גערעדט: יאַהאַ, אלץ איבּער מיר'י, אר, 'דער 
ליגןי. ,אַ סטיל װאָס די קריטיש-שאַרפֿע ראַיה 
האָט זיך. . . געראַנגלט מיט דער א"מילדער 
אײַנגעהאַלטנקײט פֿון װאָרט", ש. בּיקל, שרײַי 
-קייט -- ,מיט אַ פֿון" 
אויבּן-אַראָפּיטאָן, פֿול מיט בּיטול און נאַרישער 
אי", צייט, טמז, 1953 וו 22, 

1. שיטה 
װאָס האַלט אַז דאָס איראַציאָנאַלע האָט די אייי 
בּערהאַנט אין לעבּן און אין די כּוחות פון קאָס" 
מאָס. 2. איראַציאָנאַלקײט אין טראַכטן און 
אױפֿפֿירן זיך. 


איראַציאָ|נע'ל -- אַדי. 89: -נאַ'ל, 1 װאָס 


איז אָן שׂכל. איע בּאַשעפֿענישן. 2. װאָס האָט 
פֿאַרלאָרן דעם שׂכל. אַרײַנפֿאַלן אין אַן אין צוי 
שטאַנד,. 9. אומלאָגיש, אומראַציאָנעל (-+ 
1 װאָס אויף דעם װירקן ניט קיין בּאַװײַזן. 
אינסטינקטועל, עמאָציאָנעל. ,ליטעראַטור איז 
דער אמתער געבּיט פֿון נאַציאָנאַליזם... די 
שפּראַך . . . דער אינערלעכער גײַסטיקער אָפּ 
קלאַנג, דער שטילער איער אָטעם", קאָר װ. 
פיענע אינטימע ליבּשאַפֿט, װאָס איז אַזױ גוט 
װי אינסטינקטועל, כֹּמו איי, לע, װעלט און 
װאָרט, נ"י 1958. ,ראָסן"שׂנאה בּכלל געהערט 
צו די סאַמע איע, אומשׂכלדיקסטע דערשײַנונ" 


געןי, מ. שטאַרקמאַן, פֹאַש, 1964 ווע 15, 


(4, (מאַט) איע גלײַכונג = װאו די אומי 
בּאַקאַנטע איז אונטער אַ ראַדיקאַל / , אע 
פֿונקציע = װאָס מע קען ניט פּינקטלעך 
אויסדריקן װי א שײַכות צװישן צוויי פּאָלינאָ- 
מיאַלן. איע צאָל = װאָס מע קען ניט פּינקט- 
לעך אויסדריקן װי אַ שײַכות צװישן צוויי גאַנצע 
צאָלן. אויך פֿון דעם טיפּ 4-/ . ,דער מאַטע- 


מאַטישעד לעזער וייסט נאָך, אַז בּרוכצאָלן װי 
אומענדלעך זיי זאָלן נישט זײַן, זײַנען נאָך אויך 
נישט אַלע צאָלן. עס עקסיסטירן נאָך איע צאָלן 
װי 2 /+, 3/+ אאַזװ", גוטנ. 
-נאַליטע'ט. -נאַלקייט. נעלקייט. 
איראַ 'ק -- גנ. ‏ אַראַבּישע מדינה אין נאָענטן 
מזרח אין בּאַסײן פון די טײַכן אײפֿראַט און 
טיגריס (פּרת און חידקל), בּיו 1921 --- מעסאָ- 
פּאָטאַמיע. גרענעצט זיך מיט איראַן, טערקײ, 
סיריע, ירדן און סאַאודי-אַראַבּיע. פֿאַרנעמט אַ 
שטח פון 370,977 קװ' קמי. מלוכה אונטער א 
מיליטערישער דיקטאַטור, מיט דער הױפּטשטאָט 
| בּאַגװאַר. 1966 --- 8,250,000 אײַנוו!, 6,000 ילדן 
ְפֿאַר דער צווייטער װעלט-מלחמה -- 87,00 


יידה. יש -- אַדי 4 סובּ. אַראַבּישער דיא" 
לעקט פֿון איראַק. עָר -- אײַנוואוינער פֿון 
איראַק. י 


א(י)רגון צמאי לאומי -- {... צעװאָאיי לע- 
אומי'ן דער. שאַציאַנאַלימיליטערישעאָרגאַני 
זאַציע!. בּאַקאַנט אונטערן פֿאַרקירצטן נאָמען 
א(י)רגון אָדער אי צי לי. טעראָריסטישע גע- 
היימע בּאַװועגונג פון רעװיזיאָניסטן אין די 
צײַטן פֿון בּריטישן מאַנדאַט אין א"י; זיך אָפּ 
געשפּאָלטן אין 1936, מחמת אידייאישע און 
טאַקטישע חילוקיידעות, פון דער 'הגנה' װאָס 
האָט פּראָקלאַמירט יהבֿלגה! --- זיך-בּאַהערשונג; 
דער אי האָט דורכגעפֿירט נקמהאַקטן קעגן 
ענגלענדער און אַראַבּער; (|אין 1948 זיך צו- 
נױפֿגעגאָסן מיטן צה"ל -- צבֿא הגנה לישׂראלן, 
(אירנגוניפט -- דער, ז. װנ יין -קע, ס, 
-- מיטגליד (אָנהענגער) פֿון ארגון. געס האָט גע- 
האַט א טיפע השפּעה... אויף... א'צ'לי", 
בּיינוש עפּשטיין, טמז, 1967 ווע 3, 
אירגענר -- אין פֿאַרבּינדונגען: אי װעלכער, 
אי װאו. דטשמ. נר. אגעגעבּן זײַנע געדיב- 
טע ... אָן אי ועלכע בּאַלױנונג", א. האַרקאַװי 
- (ָמר ו, הקדמהן. ,נישט איינמאָל גייען זיי אַלע 
אין טעאַטער אָדער א' װאו", רעד' גרשם 
בּאַדער, יודישער פֿאָלקסקאַלענדאַר, לעמבּערג 
תּרע"א. אין שמואל-בּוך, סטראָפֿץ 695: אירגנט. 
אירגענץ -- ואַרױסרײד?ן אַדװ. אַרכ. ערגעץ, 
ערגעצוואו,. ;אירגנץ איין מאל איין זאך װער 
..=, לטו, ה/א. עדער מענש זאָל ניט זײַן 
טרעג, װען ער װיישׂ אירגנץ צו גיװינן אונ' 
| און גיזוימט", צאינה, מגילת רותי אװען דער 
זון, . . איז אירגניש אַהין גרײַזט...", שאר, 
| יח | : . 
אירדיש -- אַדי. דטשמ. נר. ערדיש. ,דער 
קערפּער איז דאָך פֿון איינער איע בּאַשאַפּנהײט 
(טבֿע)", אמד, ... נטע גנבֿ, 1887. ,צו לײַכטן 
פֿאַר איע װעלטןײ, הר, געדיכטע און לידער.. 
אירוועם -- אוקר. אין אויסדרוק: עס טויג אויף 
א' = עס טויג אויף שמאַטעס. אזד8פט1 :א=. 
געניצט אויך מיטן בּ: אויף כּפּרות. 
אירוטין -- (אייירוסןן די. 2 כּתובות, א, בּ. 
'דאָס פֿאַרקנסן, דאָס תּנאָים-שרײַבּן, דאָס מקדש 
זײַן אַ פרוי. {אין תּנך. און משנה:צײַט אין 
געװען אַ מנהג אַז שוין בּײַ די תּנאָים פֿלעגט 
דער חתן מקדש זײַן די כּלה (מיט געלט אָדער 


184 


אַ שטר) און זאָגן 'הרי אַתּי.... זי איז געװאָרן 
זײַן װײַבּ 'מן האירוסין!, און געבּליבּן בּײַ אירע 
עלטערן אין הויז. זי האָט דעם דין פֿון אֶן 
אשת-איש. ערשט אין א יאָר שפּעטער פלעגט 
פאָרקומען די חתונה, און זי איז געװאָרן זײַן 
װײַב 'מן הנישׂואין.ן אדער מענטש... אַז ער 

| מאַכט,.. איין סעודת א', מוז ער (פֿאַר)בעטן 
אָרעמעלײַטײ, קה, װילנע תּרל"ח. קאָן איין קגין 
און אָן א' גענומען אונדזער לעבּן, אָן חופה 
און אָן קידושין אונדזער קינד אװעקגעגעבּן 
!= דעם מלאך המותף", ה. קליבּאַנאָו, די 
בּלודנע פֿײיגל, ווילנע 1908, 


איר זאָלט זען -- אַגבֿ-אורחאיזאַץ. געניצט 
צו בּאַפּעסטיקן די רייד, אַז עס איז אַזױ. איר 
מעגט עס אָנקוקן. ,די קינדער, אי זי זי, דווקא 
קיין עיןהרע, איבּערגעװאַשענע קינדער", שע, 
קליינע מענטשעלעך.. 


אירזום -- אַדי 8 סוב. 111-9814 :14706. אַרכ. 
פֿאַרבּלאַנדזשעט, פֿאַרבּלאַנדושעניש. טעותדיק, 
טעות. ,דער זכּרון מינדרט זיך, דא מעכט פיל 
אַרלײא פר געסין װערן. דער נאך מעכט אין 
גרושׂן אי קומן אונטר דען תּלמידי חכמים", 
לטו, קלה/א, 


אירזיגיק -- אַדי. דששמ. נר. צעדרייט. משוד 


גע. דיקייט. 
אירו(ש)ע -- די. בּא. גאנקז :8::. װרר. 89: 
אירזש, דער. זשאַװער, ראָסט. פֿאַר" 


שטייןסזטו מענטש אַליין אַז אַ מאַשין.. . דער 
בּעל-:הבּית זאָל אויף אים גאָרניט קוקן, נו װעט 
ער דינען פֿיל? מע זאָל אים ניט אַרומציסטען 
פון אירזשע און פֿון פּול און פֿון נאָך אַזעל- 
כעס...", יצחק יחיאל סאָנענזאָהן מקאַרעליץ, 
דרך האדם, וװוילנע 1908, 


אירושען -- + הירזשען. 


אירטוועגן -- אַדװ. 89; אירעטוועגן. מיט 
פֿון, פֿאַר. צוליבּ איר, איבּער איר, פֿאַר 
| איר. לוט איר, פֿון איר קוק, שטאַנדפּונקט 
אע. , פֿון אי מעגט איר בּלײַבּן אין דער היים", 
;האָט זי געזען דאָס מסירות-נפֿש װאָס ער האָט 
פֿון אירעטװעגן", נחבּ, ימעֲשׂה מבּערגיר והעניי. 
,דיא נשמה גייט אַרױף, גייט דיא תּורה. +. און 
צעבּרעכט פֿיל טויערן פֿון אירעטװעגןײ, ספֿר 
שׂיח ספֿונים. ,ער האָט געטאָן די מצװה פֿון אי 
(= צוליבּ דער מצװה גופאן", קה. ,גאַנץ 
גלופסק האָט געמעגט פון א' אײַנגעזונקען 
װערן", ממוס, װינֹטשפּ. ,,מען איז שטיל גע- 
לאָפֿן פֿון אי נאָך װאַסער זי אָפּצומינטערן", נס, 
משפּחה מאַשבּער. אין פד אָפֿטער פאַ ר א" 
;אַלץ מער שטעכנדיק איז עס געװען פֿאַר א'", 
װײַס ו, דאָס לעבּן. ,א שטול װאָס מע האָט 
יעקסטרא פֿאַר א' געלאָזט בּרענגען", שמעון 
האָראָנטשיק, 'גאָטס משפּטי. , פֿאַר א' איז נישט 
געווען קיין צו טײַערע זאך בּײַ אים", י. אַקרוטי 
ני, דאָס בּוך פֿון די עלנטע. ,װאָס מע האָט דאָ 
אָנגעגרייט פֿאַר אי אין איר כּלה-שטובּײ, סעג, 
'גאַלדענע פּאַװעס!. אויך בּלוין א אָן א 
פּרעפ, ספּעצ מיטן ב: לויט איר. ,א' מעג ער 
! פֿאָרן וואו ער װיל". -+ אירנטוועגן. 


קער, 


אירימירן 


אירטום -- דער, -ען. אַרכ, איצט דטשמ: נר. 
טעות. גרײַז. ;ער זיך קאן הויטן {= היטן) 
פֿיר זוינד אונ' איי, בּראַנט, פּרק טן. ,בּײַא 

= װויניג רידן איזט װינג א"י', מבחר הפנינים, 
הומבּורג תּצײט, 

אירטיש -- גנ. גרויסער טײַך אין מערבֿ- 
סיבּיר, בּײַם אי זײַנען געװוען פאַרשיקונג-פּלע- 

צער. ,אונטער אײַז, דורכגעשטרייפט מיט בַּלֵי' 
ציקע קרישטאָלן, זיפצט דער א' אין האַלבּער 
װאָר", סוצ, סיבּיר. ,מײַן שכן האָט געבּראַכט 
פֿון אי א קויש מיט געװיאָנדזלטע פֿיש", ז. 

-- טעלעסין, סאָװ' היימל', 1962, פאן 2. 

איריג|אַציע -- די, -ס. 22איי 22ל. 1 (אַגי 
ריקולטור) בּאַװאַסערונג. א' דורך קאַנאַלן מיט 

- דער הילף פון װאַסער'רערן, בּאַשפּריץ-מעכא- 
ניזמען אאַ. ,|זיי זוכןן אַן אנדער אויסוועג װי 
אַזױ צו שטערן ישׂראלס אי" פּלענער", ד. פֿלינ- 

טמז, 2411964. 2. (מעדיצין) אויס- 
שװוענקונג מיט אַ פליסיקייט און אויך בּאַנע- 

צוֹנג אַז אַ וואונד זאָל בּלײַבּן פײַכט, 


-אַטאָר -- דער. 1. װער עס פֿירט דורך 

אַן איריגאַציע. ,איר גרייט זיך װערן אן עקאָי 
נאָמיסט אָדער אַן א'?י, ה. קאַמענעצקי איבּז, 

| דער מענטש בּײַט די הױט, מינסק 1926. 


2 מעדיצינישער אָפּאַראַט צו מאַכן אַן איריגאַ- 
ציע. /,... אַ. מין גלעזערנעם אי מיט די אַלע 
צודאַטן צו בּאַשפּריצן אויף די פֿאַרװאונדעטע 
/ערטער", טאַרלער רבּי, סגולות ורפֿואות, לאָדז 
1910(?). אבי עצירות קען מען געבּן א האַלבּן 
אי מיט זאַלץ, האָניק אָדער ריצנאייל", איבּז, 
דער אוצר פֿון געזונד און לעבּען װאַרשע 
8. ,דער אי (שפּריצער) דינט אַלס אַן אי" 
בּעראל בּאַנוצט: מיטל אויף אויסצורייניקן די 


אוּרין- (השתּנה-)קאנאַלן און אויך אויף אַראָפּ- 


:צושװענקען די ליבּעסזאָמען", דרי לעססער, 
.., מעדיצינישע מיטלען, ווארשע 1908. 
דִירֹן -- טרוו. בּאַװאַסערן. דורכשווענקען, 
האַלטן פֿײַכט, נאַס. א' דעם עמק יזרעאל. א' 
אַ וואונד. זירוגם. / | 
איריד|יום -- דער. ?איי. כעמישער עלע- 
מענט, טײַערער מעטאַל, ענלעך צו פּלאַטין. 
סימבאָל /1, אַטאָמישע װאָג 1922. אַטאָמײ 
שער נומער 77, מיט אי פלעגט: מען בּאַדעקן די 
| נאָדל-שפּיצן פֿון די גרויסע שיף-קאָמפּאַסן. ;אי 
|--אַ זעלטענער מעטאַל. װערט געמאַכט מיט 
! פּלאַטין -לעגירונגען", ס. פֿײַנסטאָון; כעמיע, ג"י 


{ 1920, | דיש -- אַדי. איער שפּיץ פֿון ‏ אַ גאָל- 
- דענער פּען. 

איריז|אַציע -- - די, "ס, ככאיי 22ל, גר. = פֿאַרי 
שיידן-קאָליריקע אויסשטראלונג. רעפֿלעקציע 


פֿון רעגנבּויג"פֿאַרבּן. אי (אין זונשײַן) פון 
װאַסערשטױבּ בּײַ אַ שטאַרקן װאַסערפאַל. 

דירן -- טרו.. אויך: אירידירן, 

אירי'ט(ים) -- דער. בּא. (מעדיצין) אָנצינ- 
דונג פֿון דעם איריס פֿון אויג, 

איריט|ירן -- טרװ. -טיר, איריטירט. ?2איי 
222 /1. אַרײַנבּרענגען עמעצן אין אַ צן- 
שטאַנד פון גערייצטקייט. דערפֿירן צו אומגע- 
דולד, צו כּעס. אי מיט אַ בּייז װאָרט. עדאָס 





אירים. 


דאָזיקע שװײַגן רעגט זי אויף, איריטירט זי" 
 ,2 !‏ (מעדיצין) אױפֿרײצן אַ נערו.. אַרױסרופֿן 
װייטיקן. צײַטװײַליק שעדיקן אַן אָרגאַן. א' די 
אויגן מיט אַ שלעכטער בּאַלײַכטונג. א' דעם 


מאָגן מיט אַן אומפֿאַרדײַלעכער שפּײַז. -אַנט, 
דירונג,. -ירטקייט, 
אירים -- דער, ‏ ן. ?כאיי 22גר. 1. (בּאָטאַי 


ניק) געוויקס פֿון דער ליליעס-פֿאַמיליע. װאַקסט 
ווילד און װערט אויך קולטיװירט. האָט לאַנגע 
פֿאַרשפּיצטע בּלעטער און װיאָלעט- 
בּלויע געלבלעכע בּלומען. די קער' 
נער פֿון טייל מינים א'ן װערן געניצט 
אין דער פֿאַבּריקאַציע פון פּאַרפומען. 
;אָט נידערן צו אונדז אַזױ פֿיל 
קװוייטן און דאָרפֿישע א'ן", סעג, 
לירישע לידער, קיִעוו 1919. ,מיטן 
זומער: אי בּליט ליליעדיק און גרינג", 
א. שומיאַטשער, אין שעהען פֿון ליבּשאַפט. 
101 על לט 1113. 
 .2‏ (אַנאַטאָמיע) פֿאַרשײדן-קאַָליריק הײַטל 
אָרום שװאַרצאַפּל פֿון אויג. רעגנבּויגן-הײַטל, 
א"ה ײַטל, איהויט. ,,.. שטייט דאָס בּלוט- 
רער-הײַטל אָפּ פֿון װײַסל. דער טייל פון 
בּלוטרער-הײַטל איז פאַרשיידן קאָלירט בּײַ פאַר- 
שיידענע מענטשן און רופֿט זיך דעריבּער רעגנ- 
בּױג-הײַטל אָדעלר א", ט. בּערלס, מענטשי 
מאַשין, קיעוו 1927, יי 
9 (גריכישע מיטאָלאָגיע) די געטין פֿון רעגנ- 
בּויגן. 
איריפ -- דער, ‏ ן. רוס. אויך: א'קע, די. צוי 
קערקע. קאַראַמעלקע געמאַכט אויף מילך און 
מאַלץ מיט אַ צוגאָבּ פֿון איריסזעקסטראַקט. ?אַ 
בּודקע ואר דאָס יונגװאַרג פֿלעגט קױפֿן נאַ 
שערײַען -- א'ן... מאָנפּאַסיע.. . און זעל- 
צערװאַסער", י. גאַרעליק, אַמעריקאַנער, 1960 
ו+עג.. / יי | | 
איריק -- אַדי. 1. װאָס געהער(ט) צוֹ איר 
(דאַטיוו), איז שייך צו איר. אזי האַלט זִיך 
בּײַ איע אויסרעכענונגען". קדי שװויגער נעמט 
זיך אָן פֿאַר אַלע איע". ,די צווייטע װײַב האָט 
אים אָפּגעזונדערט פֿון איע אין דער משפּחה". 
,זי שפּאַרט זיך אײַן און בּאַשטײט אויף דאָס 
איע". ,זאָל זי טאָן דאָס איע, איך װעל טאָן 
דאָס מײַניקע". קדיא זונה מוז דאן איריג 
טון...י, עפש, דרך הישר לעולם הבּא, פפֿדמ 
תּמ"ה? ,זי האָט אױסגעפֿירט דאָס א'ע: מיר 
האָבּן זיך געמוזט גטך", עט, 'דער פֿעטער פֿון 
אַמעריקץ* 
| 2, אַרכ. דזוו זייעריק, װאָס געהערט צו זיי. 
ככאיר ו. ,טייליש האבּין נעבּיך אל דאז איריגי 
פאר קאַפֿין", גה, 82. ענון קומן דיא הונד אוני 
עסן דאז איריגי וידר פֿון דעם קצבֿ", מבּ, 
/מעשֵׂה ל. ,דיא זעלבּיגי לײַטן מוזן דאָך דאש 
איריג טאן", לט!, קמח/א. 
אירכּע -- די, 'ס. גוס :22.. 1. װײכע 
לעדער פֿון שאָפֿענער אָדער ציגענער פֿעל. 
2. פּאַסיקל פֿעל, אָפּגעשאָבּן, אָן האָר, אַרײַנגע- 
נייט צװישן צוויי פעלכלעך פֿון א פּױערישׂ 
| פּעלצל. אַרײַננײיען אַן א', די נאָט זאָל זיך 
בּעסער האַלטן. 8. ,א' איז אַ שמאָל פּאַסיקל 





אירלאַנר -- גג. 


אירליכט -- דאָס, -ער. דטשמ. 


1398 


| לעדער. װאָס װערט אַרײַנגענײיט אין נאָט פֿון 


דער כאָליאַװע=, י. בּערגער, יושפ צאַא, 3, 
אירכען -- אדי. אַן אי פּאַסיקל. איע הענ" 
-טשקעסי 


אירל -- דאָס, -ס, "עך. לאַקל, בּוקאָװינע, מג. 


פקפ פון אור (-+ 816) = זייגער. פֿאַרריכטן 
דאָס א | 
1 דער קלענערער און 
מערבדיקער פֿון די צוויי הויפט-אינדזלען פון 


- דער גרופּע בּריטישע אינדזלען. פאַרנעמט א 
| שטח פֿון 84,252 קװ' קמ" 
| שטאַט, דערנאָך רעפּובּליק אויף דעם גרעסטן 


2. זינט 1921 


טייל פֿון אינדזל, מיט דער הױפּטשטאָט דובּלין 
661 -- 2,849,000 אײַנוו', 5,400 ייִדן - (פֿאַר 
דער צװייטער װעלט-מלחמה -- 3,686 יידן)} 


,פֿעלקער װאָס ווילן פֿרײַ זײַן מוזן זײַן פּרײַ -- 


און א' װעט פֿרײַ זײַן", מר וש, נ"י 1910, 
אירלענדיש -- אַדי. אירלענדער -- 
דער. אײַנװוי פון אי | 


אירליין -- {ערלען ?ן אַדי 6 סובּ. :2406 


מ601. אַרכ. װאָס איז פֿון אָלכעהאָלץ און 


! אָלכע. ,װילשׂטו רוזן וריש בּהאַלטן בּישׂ צו 
! װײַאנכטן, נים לויטער הוניג אונ' בּשטריך די 


רוזן דר מיט אונטן אונ' אובּן אוני נים דען איין 
גרושׂ אירלינש הולץ דער אויש גבּירט אישט 
אוג' ליג די רוזן דריין אונ' ור שלאג עש דען 
מיט אירליין הולץ", כּ"י, 'ספר הרפואות", 
4 |דווקא, וא 17, | 
בּלענדליכט, 
בּלענדפֿײַערל. װינקפײַערל. מיראַוש. ,איינע 
לופֿטיקע ערשײַנונג אָדער איין איר ליבט", 
אמד, דער אידישער פאָסלאַניק, װילנע 1880, 
,עס האָט ניט מיראַזשן מײַן מדבּר, קיין א' -- 


| דער טונקעלער װעג", אֵל. ;און עס גייען אַלע 


דורות נאָך מײַן איי, אצג, מעפֿיסטאָ. 


אירלעך -- ואַרױסרײד: ערלעךץן אַדי. אַרב. 
װאָס איז מיט ער, מיט כּבֿוד. ,צװויי מלאכים 


בּישופֿין זײַן די דען שבּת גאר אירליך אנט- 
פֿנגן", 'בּנימינס שבּתילידי, בּאַלד נאָך של"ך 


וַבּיר, יוַבּל וווא, 1י2ן. 
אירן. -- אוטו. אַרכ, פֿאַר כּלל-שפּראַך דטשמ. 


תסעון :1726. בּלאַנדושען. האָבּן א טעות, 
זיך טועה זײַן. פֿאַרפֿירט זײַן. א(טעיתי) איך 


האבּ גאירט אוני איך טוא (תּשובֿה)", מחזור 


ר"ה ויויכּ, הומבּורג 1721, ,ער גינג אוישׂ דעם 
װעג אונד גינג נעבּיך איר", מלכיסיבּוך, אויך 
מיט זיך -- ,דוא קאנאט דיך אויך וואל אירן, 
דיין נבֿיאות הוט איין מושׂ", שמואליבּוך, 
סטראָפע 287, ,ער זיך אַזו שטאַרק האט אין 


זײַן שטערן טועה גװעזן אונ אין גלגל זיף. 


זייער גאירט האט", משה אײַזענשטאַט, איבּז, 
דרך הישר לאבן בּוחן, אָרט? 1746, 

דונג -- ,אױיסאַרבּעטן נאָך פיל זוכונגען און 
איען", זשיט װוו, נײי 1912, 


אירן --- אוטו, דריטפּערזאָניק. אירט, געאירט, לֵד, 
- מזטן :/2406. - 
. טירן, אויפגיין, ,די ראַָשטשינע אירט אַזש ארי 


1. דזוו יוירן, יערן, פֿערמענ- 


בּער דעם מולטער". ,א פֿעסל װײַן איז געשטאַ- 
נען און געזײַערט און מחמת זויערקייט האָט 


אירסטהאַלבּן -- אַדװ. פד. 


אירסטהאלבן 


דער װײַן אָנגעהױבּן א' און רײַסן זיך אַרױס", 


שע, פֿון כּתרילעװקע. 2. בּרויזן, זיך רײַסן 


פון אינעװײיניק (וועגן שטאַרקע געפילן). ,שעי 


פֿערישע ענערגיע האָט געאירט אין דער יונגער 
ילִדישער אימיגראַציע". ,די געזעלשאַפֿטלעכקײט 
װאָס האָט איין צײַט געבּרויזט און געאירט בּײַ 


| אונדז אין ליטע", ימ, פֿרײַטיק, לעפּײַ 1925. 
אירנהויז -- דאָס, ‏ הײַזער. דטשמ. 


דולהויז, 
משוגעים-אַנשטאַלט. ,. . . ער אַליין איז אויך 
ערשט פֿאַראַיאָרן אַרױיס פֿון אי, ייפֿאָל, 1882 
(װ2, | 


אירנטוועגן -- 1. דזוו אירטוועגן, אירעטוועגן. 


וזן אין רײידשפּראַך פון 20. י"ה.ן ,דא היישׂט 
זיא איין קינד בּעטרין {(=קימפּעטאָרין} אונ מן 
איז מחלל שבּת פון אירנט װעגן", לטו, עט/ב, 
,אין שומרון וואר . ... איין גװעלטיגר פון איר- 
נט װעגן {פון קלעאָפּאַטראַס װעגןן", יוסיפון 
אַמשט 1743, ע/ב. ,די מצװוה פֿון מילה אין 
אַזױ חשובֿ אַז מע מעג פֿון אי מחלל שבּת 
זײַן", תּקוני שבּת, אוסטרהא 1818. ,זי װייסט 
נישט אַז דאָס קליינע גליק מיט זיך פֿון א"", 


א. 3. רוף, אַדעליע-ראָזע, װאַרשע 1865. 


2. אַרכ. דזוו זייערטװעגן. -+ איר צו. ,, דיא 
האָבּן מחזיר גיװעזין דען עולם צו תּוהו ובוהן, 
דז איזט אירנט װעגין חרבֿ גיווארין דאש בּית 
המקדש", נצו, ה/ד. ;די טרעהרן פֿון די װײַבּר 
געך קומן {פאַר גאָט}, אַזו קומט פּורעניות פון 
אירנט װעגן", עח, יג/ד. ,,פֿון אירנט װעגן וֶעס 
רעדט זיך װעגן קינדערן האָט גאָט דיא תּורה 
גיגעבּןי, מחזור שלש רגלים, אַמשט 1713, 
קד/בי | 


אירפ -- 1. נײטראַל, אָן אָדער נאָך אַ סובּ, פֿון 


פּאָסעסיװון פראָ איר (-+ איר װו, עדי צײַט 
טוט זיך א'". ,קער אום אַלץ װאָס איז א", 


תּי, מלכים בּ, ח, 6. ;דאָס װאָרט א'... ציט 


ערשט טרײַנע-סאָסיען בּײַם צונג", ממום, 
ווינטשפ. | : 
2 געניטיוו פֿון פּערזענלעכן פראַ זי. (אַזױ 


װי אירער. דער געניטיוו איז אין ייִדיש פון 20, 


ייה מער ניטאָן ,מע שפּילט דעם חתן וויינעג- 


|דיקס --- און אים איז אי אין זינעןײ, שו. וָדער 


וערבּ אין זינען האָבּן האָט געהאט פֿאַרלאַנגט 
דעם געניטיוו. 3: ער האָט זי, זײַן כּלה, אין 
זינען, שפּעטערער נוסח: ,.. און ער האָט 
זײַנס אין זינען"ן 

8 אַרכ. דז זייערס (-+ איר שו. עזיא 
!= זיין טואן. . . דען װוילן אירש בּשעפרײ, מח 
זור שלש רגלים, אַמשט 1713, לד/א. 


אירפּנאַל -- צונויפשמעלץ פֿון: אירס+-עגאַל 


(אַגאַ'?. פד. גלײַך צו איר, פֿון דער זעלבּיי 
קער סאַציאַלער מדרגה װי זי. אַזױ װי זי. , לאָז 
ניט דײַן שװעסטער זיך חבֿרן מיט איר, יענע 
איז ניט א'". ,מע רעדט איר אַ שידוך מיט 
אים, אָבּער ער איז דאָך ניט אי". : 
לוט איר (אליני 
שטעל, פֿאַרלאַנג, כּװונה), פֿון איר שטאַנדפּונקט. 
,אי מעג מען בּלײַבּן דעם גאַנצן זומער אין 
דער היים". ;,א' זאָל די ייַנגערע שװעסטער 
פרלער חתונה האָבּן". 





אירע: 


אירע -- פּראָ. מצ. פּד, גאַליציע, אוקר. ?כאירע 
6 אירער, ארכ, (= פֿון זיי, פון זייערע) מיטן 
איבּערשטעל פון װערטער. געניצט מיטן ב: 
פּערזאָנען, פּאַרשױנען. מענטשן, מיטגלידער 
פֿון אַ גרופּע. עמיר זענען געװען צװײ 
(דרײַ אאַזװ) א'י. צען אי אינאיינעם". ,אוי, די 
װײַבּער װען פינף א' רעדן אַלע מיטאַמאָל". 
(אין לד: זאַלבּעצװײט .. . זאַלבּעפינפט אאַזװ.ן 
;אונדזער משפּחה איז א גרויסע: צװעלף א". 
;בּעסער איז תּמיד צוויי אי פֿון איינעם", מס, 
קהלת תּקע"ט, ד, 9. ,דרײַ פערד ... שלעפּן 
קיין קאַבּצאַנסק אי א פּאָר מנינים ייִדןײ, ממוס, 
װינטשפֿ. ,לאָז זײַן א בּיכל אויף פירן, אויף 
פינף אי", שע, יפריילעכע קאַמפּאַניע!. ,זעכציק 
א' בּײַם צוקאָפּן, זעכציק אי יעדן אַװנט קומען 
אָן און מיך בּאַהיטן", האַל, װײי און מוט, 
מאָסקװע 1929. ,די עטלעכע אי פון דער חברה- 
קדישא", ז. דיאַמאַנט, פאָרויס, מעקסיקע, יאני 
2, {,וויפל טריט --- אַזױ פֿיל א'", פּמ, סתַּם. 
,סימארשירן דורך אין קרירה הונדערט טויזנט 
א'", ע. פֿינינבּערג, זינגעװדיק, 1936. קאיר האָט 
הײַנט א סך א'ס (א' אינגאַנצן א סוב אין 
טעאַטער? לאָזט אַרײַן נאָך איין א'", רייך 
(קאַרפּאַטאָרוס) {ייפֿאַ, 1938, 7-6ן, 

דאַ אומעטום -- א צאָליבּאַגריף, דערנאָך א'. 
אַרכ א פֿאַרקערטער סדר: פון בּבאיבּוך -- ,עשׂ 
ווארן אירר עכט הונדרט אודר מין" (520); ,עשׂ 
ווארן איר צוויי טויזנט אודר מין" (597); ,איריי 
צוויינציג לופֿן דאהין גאר גישװוינדן אוני אירר 
נויין לישׂן זיך אין טורן הינאבּ" (260); פון 
מבּ --- , בּײַא לײַבּ זײַט גיהיט אן דען מכשפות, 
דען עשׂ זײַן אירי אַכטציגײ (מעשׂה פּח). 


אירעאַ'ל -- אַדי. אומרעאַל (-+ 665). אַנט- 
לויפן אין אַן. איער ועלט. ,ער האָט געשאַפן, 
אויסגעטרוימט עפּעס א מאָדנעם, אן אי'ן-רעאַלן 
ישׂ", שנ, ה. לייװיק, 1888 --- 1948 -יטע'ט 
-- די -קייט, 


אירעגול|ע'ר -- אדי. אומרעגולער (-+ 
| 665), איע אַרמײי. ‏ -אריטע'ט -- די 
-קייט, , 

אירעדענטןע - -- די, דס,. 2כאיי 2כאיט. עיט- 
אויסגעלייזטי. 1. טעריטאָריע, פּראָװינץ װאָס 
איז אָפּגעריסן פֿון מוטערלאַנד און איבּערגע- 
װאַלד אײַנגעשלאָסן אין בּאַשטאַנד פֿון א פרעמ- 
דער מלוכה. 2. בּאַװעגונג אין (און מחוץ) 
פון אַ געגנט אַראָפּצוּװאַרפן א פרעמדע אייבּער- 
הערשאַפט כּדי זיך אָנצושליסן אין שטאַמלאַנד, 
;א מינאָריטעטיגרופע -- אוב זי האָט ניט 
קיין אַחיזה אין אַן א"בּאַװעגונג... -- האָט 
שוין אַזא טבע, אַז פריער אָדער שפּעטער מישט 
| זי זיך אויס מיט דער מאַיאָריטעט", גרינ, 
.. טאָגבּוך. , דאָס װאָלט בּאַשאַפֿן די סכּנה 
פון אַן א' -- איבּערהויפּט װען מע זאָל די 
פּאָליאַקן עװאַקואירן אויף מזרח", מװ, היט: 
לערס פּראַפֿעסאָרן. -יזם -- דער. בּאַװעגונג 
צו בּאַפּרײַען אַ געגנט פֿון פרעמדער מאַכט 
(ספּעצ אין איטאַליע אין 1878), -יסט, 
אירעטװועתן -- + אירטועגן. פֿטמ נוסח. 
;ער האַרעװעט פון אי". אי אויך אין תּי, אין 


אירעליג|יע'ז -- אַדי. 


אירער -- פראָ.. 
פּאָסעסיװן פּראַ. איר (-+ איר ווו) װאָס קומט 


אירפֿײַערל -- דאָס, דעך. 


אירצן -- טרו. אירץ, געאירצט, 


1886 


| יעבֿײץ-איבּערזעצונגען, אויך בּײַ יד, בּײַ שרלי- 


בּערס פון פד אאַ.. 
אומרעליגיעז, בּב 21 


(-+667). יאָזיטע'ט -- די. אומרעליג- 


יעזיטעט. ;,איך בּאַטראַכט זייער א' פֿאַר עכ- 


טער רעליגיע", גרינ, איד און װעלט. 
קייט, 


דיעץז- 
1. נאָמינאַטיוו, מענלעך, פֿון 


אָן אַ סובּסטאַנטיו אָדער נאָך אים. דער מאַן 
אי. ,אי איז עפּעס גאָר א שלימזל". ,ער אין 
גרייט צו װערן א', אָבּער נאָר װען זי װעט 
אײַנװיליקן צו איבּערגיין צו זײַן גלױיבּן", פּ 
רודאַי, טמז, 1965 ווע 8. 

2. געניטיוו פֿון פּערזענלעכן פראַ זי. ער 
האָט מאנגל אוני האט אי זער ניטיגי, חה, אַמשט 
6, קג/ב. ,,געלױיבּט צו גאָט אַז איך בִּין 


אי פּטור געװאָרןיײ, עט, סערקעלע. 


9. אַרכ. געניטיוו פֿון פּערזענלעכן פּראָ זי 


וָאין הײַנטצײַטיקן ייִדיש: פֿון זיי, פאַר זיין, 


-+ אירע. אַרכ. , אירר צוואלף טויזנט זיך בײַ 
אַננדר בֿונדן", בּבאיבּוך, 150. ,מלחמה פֿירן 
אוני' זיך אירר אן נעמן", עפש, דרך הישר 
לעולם הבּא, פ9פדמ תּמ"ה?, מה/ב. 

4 אַרכ. זייער (-+ איר צו). ,ישׂראל {לויטן 
בּ: מצן װערט גיהולפֿן גאנץ אוישׂ אירר נוט", 
שמואליבּוך, סטראָפע 41. 


אירערליי -- טח פֿאַרטײַטשט אַזױ 'למינהם' 


(בּראשית, א, 21) און אַזױ אויך 'למינה' (דברים, 
יד, 13), {תּי: ,לויט זייערע מינים", אליט 
זײַנע מינים".ן 

דזוו אירליכט, -+ 
;האָט ער צוגעשאָקלט מיטן קאָפּ: די איעך 


זײַנען פֿאַרװאָגלטע נשמות װאָס בּלאָנדזשען 


אַרום אױפֿן עולם-התּוהו", נ. בּרוסילאָו. 

זאָגן איר 
צו איין פּערזאָן, בּײַם אַרױסװײַזן דרך-ארץ, 
אין איידעלן אופֿן װענדן זיך. -+ איר װו, 23 
,אַמאָל האָבּן מיר דעם פֿעטער געאירצט און 
אַמאָל אים געדוצט". ,זאָג נישט יענעם דוי 
װעט מען דיך א'", שװ. ;מעגסט שוין װיסן 
אַז אן עלטערן דאַרף מען א'". ,א חסידישן 


רבּין האָבּן אַלע, יונג און אַלט, אַפֿילו זײַנע 


בּניבּית, זײַן ‏ מוטער, זײַן װײַבּ און אַפילו 
זײַנע קינדער -- געאירצט", מ. רעכטמאַן 


| יוְבֹּל וווא. ,די גלאָז דאַרף מען אי און דעם 


בּראַנפֿן דאַרף מען דוצן", |שפּאַסיק װערטל, 
װען מע דערלאַנגט א בּיסל בּראַנפֿן אין א 


גרעסער גלעזלן, ,בּײַ די מוסרניקעס, אויך 


אין אַנדערע ליטווישע ישיבֿות, האָט מען גע 
אירצט אויך די יונגע בּחורימלעך". ;די רע- 
דאַקציע זאָל אױפֿהערן זיך אַליין צו א'. . . דער 
רעדאַקטאָר זאָל נישט שרײַבּן 'מיר', װען ער 
מיינט 'איך'", נאַד, טינט און פעדער, נ"י 1936. 
,מײַן װײַבּ וועלכע פֿלעגט מיך שעלטן,. . האָט 
גאָר מורא געקריגן פֿאַר מיר און אירצט מיך", 
יהודא חאַזאַנאָװיטש..., קורץ און שאַרף, 
קעשענעוו 1888,. ,דער לערער האָט קיינעם 
ניט געזאָגט דו, האָט געאירצט אַפילו די קינ 


אי "יש 


| יכּליייקר'ן. ,אָדם איז אַ 


איש אחד יחטא 


| דער פון די אונטערשטע קלאַסן". ,זי האָט 
- נישט געקענט פּועלן בּײַ זיך צו זײַן מיט איר 


אויף דו און אויך נישט געקענט זי א", יז, 
יאָשע קאַלבּ. מיט זי ך -- קזו, 


אירקלע -- די, "ס. 1412 :/:6:7. לאַקל, זאַי 


מעט. װאָסלע. פֿירן אַ שיפֿל מיט איין א" 
-- ר"ת פֿון;: 1. אַדוני, יתבּרך שמו --- 
גאָט, געלױיבּט זײַן נאָמען; 2. אוֹמת, יושר, 


שׁלום. ,אונדזער פֿאַן װעט זײַן ... פֿאַר אַלע 


פֿעלקער פון דער װעלט, און אױפֿגעשריבּן 
װעט אויף איר זײַן נאָר איין װאָרט אי"ש", 
נ. בּרוסילאָו, די שטילע ערד. פֿון דעם ר"ת -- 
אַן אי'"שעווער, מענטש פֿון אמת, יוֹשׁר און 
שלום. געהערן צו דער קליינער אי חבֿרה, 


איש -- דער, מצ: אַנשים (אַנאָשיםן -+, 2כבּראי 


שית, בּ, 24; ד, 1 אא. מענטש, פּערזאַן, מאַן. 
ערשטער טייל פון אַ צאָל צונױיפֿהעפֿטן און 
אויסדרוקן, למשל: איש-אלוהים, איש חשוב. 
װײַזט אויפן אָפּשטאַם (פֿון אַן אָרט אָדער מש- 


פחה): א"פּינסק, אי-װאַרשע, אי-הורוויץ ויצחק- 


אײַזיק בּן אַריה:צבי הלוי איש-הורוויץ, 1860--- 
4, רי שלמה אפֿרים איש-לונטשיץ בבֹּעל- 

א מענטש -- און איש 
איז א מענטש...ײ, שװ, + אָדם 23. ,אי איז 
געטלעכקייט, אָדם איז מענטשלעכקייט, גבֿר 
איז שטאַרקײט, צוזאַמען װערט עס מענטשלע- 
כע הויכקייט". , איש בּאַטײַט: אמת, יושר, 
שלום, אָבּער וואו געפינט מען אַזאַ איש?ײ, שװ. 
ג;עשׂ זאלי בּקנס גדול פֿרבּאָטין זײַן דשׂ אֵף 


יבּשעת נישׂואין ח"ו קיין אי או בּחור ונער עם 
| אשה בּעולת-בּעל צו טאַנצין זיך אונטרשטין 


זאָלײ, 'עקסטראקט מפּראַטאָקאָל של המדינה 
יצ"ו מיום הועד נ"ע' (נידרענהייםן, מן כא 
אייר, תּקל"ז (1777,. שפּאַסיק בַּײִַם מאָנען 
געלט -- ;א מענטש איז א', און ריבּאַ איז פֿיש, 
און געלט אויפן טיש". 

א'-אַדמה -- {... אַדאָמאָן דער, מצ: אַנשי- 


אִי ואַנשײ,. .}ן, פ89: א'-האדמה, תח. בּראז 
שית, ט, 20. 'מענטש פון דער ערד' ערך' 


אַרבּעטער. ,ער האָט ליקווידירט זײַנע געשעפֿטן 


און איז געװאָרן אַן א"אַ'". שפּאַסיק: אער איז 
אַן א"אַי -- עֶר ליגט נעבּעך נײַן איילן טיף 


| טײַער אין דער אַדמה". 
איש (אוהב) אמת וצדק -- {... אויהעװ 
עימעס װאָצעדעקן זאַץ. תּח. 2כלויט די בּרכות 


פון מפֿטיר; נבֿיאי האמת וצדק. א מענטש 


װאָס האָט ליבּ אמת און גערעכטיקייט. ,עס 


פֿעלט אונדז נאָך.... איין א' א' אי וי... דער 
אונדז בּדרך הישר מנהיג זײַן זאָל", קורות 
העתים, יאַס, 0, פא 6 1/א. 


איש יאהר -- {... עיכאָדן דער, מצ: אַנשים' 


אַחדים (אנאָשׂים אַכאָדיםן -+. תֹּח. 2כבּמדבּ, 
יג, 2 אאַ. איין מאַן. ;ראשים וטובים. . . מא" 


| גין איין איטליכר א' א' אויף ליגן ... צו 


איינם קלויבּר, דער דא קיין שײַכות הוט צו 
דעם דער אין אויף ליגט", תּקק. 


איש אחד יחטא ועל כּל העדה תקצוף? 


-- {. .. עכאָד יעכטאָ װעאַל קאָל האָאײידע טיק" 
צויף?ן זאַץ. תֹּח. 2כבּמדבּור, טז, 24: ,האיש 





איש-אלוהים 


א'... זאָל איין מענטש זינדיקן און אויף 
| דער גאַנצער עדה זאָלסטו צערענען?", תּי 
ומשהס רייד צו גאָט ער זאָל ניט אומבּרענגען 
די גאַנצע עדה איבּער קוֹרחן.} געניצט מיטן ב: 
מע טאָר ניט בּאַשולדיקן (בּאַשטראָפֿן) אַ כּלל 
איבּער זינד פון אַ פּרט, אַ רבּים איבּער אַ יחיד. 


אישיאלוהים  --‏ {... עלאָדקײם (עלאָהים)} 
דער. מצ נבּ. 99: א'-האלוהי. געוויינלעך: 
א'-אלוקים. תֹּח. כזבֿרים, לג, 1. געטלע- 
כער מאַן, תּי. געניצט מיט בּבּ: 1, גאָטספֿאָרכ" 
- טיקער, גרויסער צדיק, ירא-שמים. ,דער רבּי 
אונדזערער איז אַן אמתער א"אי סײַ אין זײַן 
התנהגות, סײַ אין זײַן צידקות". ,מענטשן 
זאָגן ער איז אַן א"אי, דינט דעם רבּוֹנוישל- 
צוֹלם מיט רחבֿות", אָפּאַ, אין פוילישע װעלדער. 
;ער איז אַן א"א'... ער איז א שטאַרקער 
מקיל", דוד פֿרישמאַן, קלייניגקייטן, טאַרנאָװ 
4, 

2. אוסדערװײילטער, דערהױיבּענער, אידעא- 
לער מענטש. ,משה איז נתעלה געװאָרן צו 
דער מדרגה פֿון אי-אי ערשט נאַכדעם װי ער 
האָט געבּענטשט די בּנייישׂראל, און װײַל ער 
איז תּמיד געװען מיט זיי און האָט זיך אָנגץ- 
ליטן צוליבּ זיי", אור החיים, דבֿרים, לג, 1, 
,אַפֿילו פון אי האי האָבּן זיי ודי מדרשים און 
אַגדותן בּשום-אופן ניט געװאָלט אַװעקנעמען 
דעם איש", איק, 24141965. ,משיח דאַרף 
זײַן.... דער אי-אי װאָס ס'גאַנצע בּאַשאַף װאַרט 
אויף אים און גאַרט נאָך אים", אָפּאַ, בּר- 
כּוכבא. 

א'-אמונים (דנות) -- {... עמוניפדנעס)ן 
דער. מצ נבּ. קכמשלי, כ, 6; כח, 20. אַן ער- 
לעכער מענטש, תּי. 1. אַבּסאָלוט בּאַנלײבּ- 
טער, אחריותדיקער אין א הויכער מדרגה. אַן 
עדות אַן א"אי. קאַזאַ אי-א' װי ער איז מעגט 
איר אָנפֿאַרטרױען אומגעציילט געלט". 2, אי 
בּערגעגעבּענער אין אַ הויכער מדרגה. ,אַן אי" 
אי װער קאַן געפֿינען?" (לויט משלי, כ, 6) 
2 אַ מענטש װאָס טוט חסד און טוֹבֿות און 
איז עס ניט מפֿרסם. : 

א' אָמיד -- דער, מצ: אַנשים אַמידים 
ואַנאָשים. . .}, 3322נא קמא, סבּ/א. פאַרמעג- 
לעכער מאַן, יוסטער בּעל:הבּית אָבּער ניט 
קיין גאָר גרויסער עוֹשר). ;אונ אויבּ ניט היא 
װער, אונ װער איין א' אִי, איז מחויבֿ זײַן 
װײַבּ אודר זײַן חבֿר פר אים בּיצאלין", תּקק. 
,ער איז אַן אי אי און שטעלט זיך שיין אין 
דבֿרים שבּצדקה". 

א'-אמת -- {... עמעסן דער, מצ: אַנשי- 


אמת ואַנשײ-...},. 99: א'-האמת. ככנחמיה, 


ז, 2. מענטש פון אמת. װער עס גייט תּמיד 
אָן גראָדליניק מיטן אמת. ;ערשטנס האָט מען 
געזאָגט אויף אים אַז ער איז אַן א"אי", שע, 
ידוד מלך ישׂראלי. ,דער א"האי פאַר װעלכן 
אַפֿילו די קעגנער האָבּן געבּויגן דעם קאָפּ", 
טמז, 1965 41 15. ,פֿאַראַן געװיסע גרענעצן, 
װאָס אויך אים -- דעם א""הא! --- איז ניט מעגי 
לעך געווען אַריבּערצושפּרלזן", מ. קאַליקשטײן, 
איק, פּסח תּשכּײז, 


1837 


א"-אשכּולות -- {... עשקוילעסן דער, מצ 
נבּ. תֹּח. 2כלויט חולין, צב/א; סוטה, ט, ט, 
אַ מאַן -- א הענגל װײַנטרױבּן {פּונקט װי 
א הענגל װײַנטרױבּן איז פול, אָנגעפּראָפּט, אַזױ 
איז דער מאַן מלא וגדוש מיט װיסן און מעשׂים 


- טובֿים}. געניצט מיטן 1: תּלמיד:חכם װאָס איז 


אַ מושלם מיט אַלע מעלות, אויך צדיק. גרויסער 


- געלערנטער אויף אַ פּאָר געבּיטן. װאָלטן מיר 


געקאָנט אַרײַנקריגן אזא אייאי װאָלט ער געווען 
אַ בּרכה פאַר אונדזער תּוֹרה-מוסד". ;אַזױ 


האָט ער זיך נוֹהג געעןי דער א"-האיי, טמז, 


,.1271 6 


איש (את) כֹּשׂר רעחו יאכלו -- {... (עס) 


בּסאַר רייאייהו יויכיילון זאַץ. תּח. קכירמיה, 
יט, 9, און איינער דעם אַנדערנס פֿלײש 


- װעלן זיי עסן, תּי. כאַראַקטעריזירט אַ צר- 


שטאַנד פון קריגעריַ און פון שטאַרקער שׂנאה, 
, פֿונדאָסנײַ קעגנזײַטיקע פֿאַרדעכטיקײט, פונ- 
דאָסנײַ א' אי בּי ר' י", זלמן שזר, טמז, 
6 4 23, 


איש את רעֲהו -- {... עס רייאייהון פֿראַזע. 


תֹּח. ?כשמות, לב, 27. שיטלעכער און זײַן 
חבֿר', תּי. געניצט מיטן 3: איינער דעם אַנדערן. 
פֿון שׂנאה און מחלוֹקת אין שטאָט װאָס אי א' 
ר' װיל דערשלינגען אין פּרנסה", פוקח עורים, 
נײי תּ"ש, פּרק לה. 

א' בּוֹנד -- ן... בּויגעדן דער. מצ נבּ. אב 
דזוו בּוֹגד. פאַררעטער. אומגעטרײַער, אומלאַ- 
יאַלער. שװעל איך גינענט װערן מיט אין 
שלעכטן נאָמען אי בּ', דאש היישט איין פאַלי 
שער קעגן מײַן הערן", א. פּאַװיר, גדולת יוסף, 
יוזעפֿאָװ תּקצ"ח. 

א' בּטוה -- {... בּאָטואַרן דער. מצ נבּ. 


| קכלויט תהלים. מא, 10: עם איש שלומי 


אֲשר בּטחתּי בּוי. 1. פֿאַרלאָזלעכער מאַן 
;קאָנסט אים געבּן א הלװאָה. ער איז אַן א' 
בּי, ער װעט דיר אױסצאָלן בּיז צו איין פּרוטה". 
2. שליש, נאמן, - 

א"בּית -- {... -בּאַייסן דער, מצ: אַנשי 
בּית. 89: אַנשי-הבּית, -כבּראשית. יז, 27, 
מײיי. בּעלהבּית. אײַנװאינער פֿון הויז. מצ; 
הױזלײַט, הויזגעזינד, 

א"בּליעל -- {..-בּלי-יאַאַלן דער, מצ: 
אַנשײבּליעל װאַנשײ,, .}, 2כשמואל בּ, כ, 1; 
משלי, טז, 26. עידערטרעכטיקער מענטש" 
תּי. געניצט מיטן ב: רשע, אױסגעלאַסענער, 
פאַרדאָרבּענער. אוממאָראַלישער, אױסװאָרף, 
{אױיסגעטײַטשט: בּלײעול -- אראָפּגעװאָרפֿן 
דעם יאָך פֿון אייבּערשטן, רשי, דברים, יג, 14.ן 
,;היר איז מן מודיע.. . דאָס אי"בּ' שון מכמה 
וכמה שבֿועות אין חרם געשטאַנדן", 'פּנקס 
אה"ו', תּפּיד (ייִבֹּל ווואאאן. , פאַרװאָס זאָל דער 
רשע עריץ, דער א"בּי בּײַ אונדז ייִדעלעך זײַן 
דאָס אייבּערשטע פֿון שטייסל?", א. מאָרגענ- 
שטערן, עגל הזהב װאַרשע 1898. ,בּין איך 
מחויבֿ... צו בּאַשרײַבּן זײַנע סימנים כּדי מע 
זאָל דעם א"-בּ'י ערקענען", ייפֿאָל, 1883, פא 1, 

אישיבּער לא ידע -- {..-בּאַאַר לוי 
יעידאן זאַץ. תֹּח. קכתהלים, צב, 7. דער 


איש-ההלכה 





- בּהמהשער מענטש װייס ניט תּי. (צװייטע 


העלפֿט: יוכסיל לא יבֿין זאת' --- און דער נאַר 
פֿאַרשטײט עס ניט (אז דער דערפֿאָלג פון 
רשע איז בּלויז צײַטװײַליק, עפֿעמעריש)} 


,כ'האָבּ מיט אים גערעדט קלאַרע דיבּורים, 


בּרחל בֹּתּך הקטנה, אָבּער א"בּ' לי יי -- ער 
האָט זיך ניט געכאפּט"י. | 

א'-גמזו -- {...-גאַמזו (גימזו)} דער. תּח. 
ככתּענית, כא/א. ‏ דדער מאַן פֿון גמזוי. דער 
בּאַרימטער דרשן נחום פֿון גמזו, ר' עקיבֿאס 
רבּי, פלעגט אויך אויף א צרה שטענדיק זאָגן 
יגם זו לטובֿה' (אויך דאָס איז צום גוטן, ס'װעט 
זיך אױסלאָזן צום גוטן). אויף דעם סמך 


| דער 3: גרויסער בּעל-בּטחון, אויסגעהאַלטענער 


אָפּטימיסט. קאָט דער א"גי נעמט אויף די נײַע 
גזירה מיט נײַער האָפענונג". 

א! נס -- {... גאַסן דער, מצ: אַנשים גסים 
ואַנאָשים גאסיםן. ?כלויט אָבֿות, ד, ט: גסירוח, 
אומאיידעלער, גראָבּער מענטש. אַראָגאַנט. ,ער 
איז געווען אַן א' ג', אַ מומר להכעיס", חג, 
טמז, 1969װװ28. חכמהלע: ער איזן א גס 
מענטש וְווש מיט גאַסמענטש, טרעגערן. 
א'-דברים -- {.,.-דװאָריםן דער. מצ נבּ. 
ככשמות, ד, 10. 'מענטש פון װערטער, תּּ. 
געניצט מיטן 3: אַ שיינרעדנער, בּעלילשון, 
אָראַטאָר. ,אונדזער רבֿ איז אַן א"ד', סאיז 
ממש צו קושן זײַן יעדער װאָרט", 

א'-דמים -- {. ..-דאָמימן דער, מצ: אַנשַי 
... ככתּהלים, ה, 7: נט, 3. דער מאַן פֿון 


בּלוטי, תּי. געניצט מיטן ב: רוצח, בּלוטזויגער. 


;ניטאָ װאָס צו רעדן פון אונדזער בּעליהבּית, 
ער איז ממש אַן אי"די". 

| א!-(ה)בּינים -- {.. -האַבּײינאַילמן דער. 
מצ נבּ. 2כשמואל א, יז, 4114 יז, 223. 6צװישנ- 
מאַןי. פֿאַרמיטלער, מעקלער, אויסגלײַכער, 
פּשרה-מאַכער. ,שפּיל ניט די ראָלע פֿון אַן אי" 


בי מיר װעלן זיך אַלײין אױסגלײַכן. 


א' הגון -- {... האָגוזן דער, מצ: אַנשים 
הגונים (אַנאָשים האַגוניםן. ?לוט חולין 
קלג/א. אין דער תּפֿילה פון שליח-ציבּור פאַר 
מוסף ר"ה און יום'כּיפור: 'הנני העני...' 
;ואע"פּי שאיני כּדאַי והגון". דזװ אָדם הגון 


| די, אָנגעזעענער, חשובֿער, ערלעכער, לײַט- 


שער מענטש. (געניצט צו בּאַצייכענען עמעצן 


װאָס איז צוגעפּאַסט פֿאַר זײַן װיכטיקער פּאַזי 


ציע, זײַן געהױיבּענעם מעמד). ;אַז ס'װעט קומען 
צו אײַך דער מענטש ... בּעט איך אײַך איר 
זאָלט זען אים צו טאָן אַ טוֹבֹֿה, עֶר איז איין 
אי הייי, קח. | 

א' הדיום -- {|..העדיעטן דער, מצ: 
אַנשים הדיוטים {, . . העדיוטיםן. 2כלויט מגילה, 
יב/ב. 'פשוטער מענטש, פּראָסטער חייוקיים, 


| געניצט מיט ב3: 1. נאַרישער מענטש. ,מיט 


דעם אי ה' לאָזסטו זיך אַרײַן אין װיכּוחים?", 
2. עִם-האָרץ. ,.. . האָט כֹּל ימיו עוֹסק געװען 
בּמיצוות, כאָטש ער איז געװען אן אי ה'י, קמ, 
0, פאן 9, 

א'-ההלכה -- {...-האָהאַלאָכען דער. מצ 


| נב. דער װאָס פירט זיך אויף לויט די פֿאָר- 





איש הירא.. 


שריפֿטן פֿון דער הלכה. ,דער ישיבה:מאַן 
דאַרף זײַן א בּן'תּורה און אויך אַן א"ה'", ז. 
װאַרהאַפטיג, טמז, 1963 /12, 

א' הירא -- {... האַאָרײן דער. מצ נבּ. 
ככדבֿרים, כ, 8, פפאָרכטיקער מֿאַן. קאין די 
צײַט װאָס מען איז צזאַמען מיט מערערע 
מענטשן און עס װערט דאָרט גערעדט פֿיל 
דבֿרים בּטלים, דאַרף דער א' ה' אָנצופֿאַנגען 
צו ריידן פֿון די נפֿלאות הבּורא", ר' יצחק 
האַמבּורגער, איבּז, שׂיח יצחק, קראָקע 1882, 

א' הירא ורך הלבב -- {..װײראַך 
| האַלײװאָװון דער. ?כדברים, כ, 8. 'שרעקעװ" 
דיקער און װײכהאַרציקער מאַןי. ,האָט קיר"ה 
געדאַרפֿט האַבּן מיליטער. . . האָט מען צװישן 
די ייִדן געקליבּן די זעלנער, װי די אתרוגים 
פֿאַר סוכּות.. . אַלעס איז געװען א מיחוש, 
אַפֿילו א' ה' ו' ה'", הערצל אָפּשאַן, בּית: 
ישׂראל -- װיזשניצער רבּייס היף, סיגצט 1939, 

א' חישר בּעיניו יעשׂה -- {... האַיאָ 
- שאָר בּייאײינאָו יאַאַסען זאַץ. תֹּח. 2כשופטים, 
יז 46 כא, 25 איטלעכער האָט געטאָן װאָס 
רעכט אין זײַנע אויגן, תִּי. בּאַצײיכנט אַ צ- 
שטאַנד פון געזעצלאָזיקײט, הפקרות. נאָך דער 
מלחמה איז געװען א כאַאָס, אי ה' בּי ייײ. מע 
ניצט אויך: א' כֹּל ה' בּי יי. ;סאיז הפֿקר א 
וועלט: לית דין ולית דיין, א' כּ' ה' ב' י", 
פרץ, שטעט און שטעטלעך. אליידער הערשט 
אויפן דאָזיקן געבּיט וֶוען מע פֿאַרקױפט אַ 
מקום-קדוש דער רעגירונג אָדער א פּריװאַטן 
קוֹנהן א לאגע פֿון אי כּי ה' בּי יייי, ניסן גאָרדאָן, 
טמז, 1965 ווע 22, 

איש-(ה)מעשה -- ן...-האַמאַאַסען דער, 
מצ: אַנשׂי-... |אַנשײ-....},. 2כסוטה, מט/א. 
ימענטש פֿון טאַטי. געניצט מיט בּבּ: 1, פּראַק- 
טישער טוער, רעאַליסט, בּעליתּכלית. ,ער איז 
א גרויסער אויפטוער, אַן א"מ'י. ,מען איז 
מכבּד אן אמתן תּלמיד:חכם, א ירא-שמים און 
אָן א"מיי, א. לייזעראָװיטש, פון אַלטן קװאַל, 
פּעטראָגראַד 1918. ,איז עֶר {דער פּאָעטן נישט 
קיין מענטש פֿון טאַט, קיין אי-המיײי, יהואָש, 
'דער דיכטער דער זעער'. ,א פּרעזידענט דאַרף 
זײַן אַן אי-המ'", ש. בּיקל, טמז, 1965 וווצ 27, 
2. װער עס היט אָפּ, יאָגט זיך צו טאָן מצוות 
מעשׂיות. װער עס גיט אַ סך צדקה. ,ר'. . . איז 
ניט קיין גרויסער למדן, אָבּער ער איז אַן ערלע- 
כער אייהמ'". | | 

א'-חסדר -- {..-האַסײדערן דער מע 
טאָדישער, דיסציפּלינירטער מענטש. 

א-הספֿר -- {..-האַסײפֿערן דער, מצ: 
אַנשײ.... אַ מענטש פֿון בּוךי. |. ליב 
האָבּער פֿון ספרים, בּיכער. בּיבּליאָפיל. ,ער 
האָט א גרויסע מעלה. ער איז אַן א"ה', דעם 
לעצטן גראָשן װאָס ער שפּאָרט אָפּ גיט ער 
אויס אויף ספֿרים", סמבּ. 2, געלערנטער, 
מלומד, ,איז אַװעק פון אונדז אױפֿן עולם- 
האמת דער גרויסער א"ה", צייט, טמז, 
8 |ן 23, 

א' (ה)פשוט -- |.. האַפּאָשוטן דער, 
מצ: אַנשים הפּשוטים ואנאֲשׁים האַפּשוטים, 


אישו --- די, 'ס. אַמ. 1996 :17 =. 


1358 


2כלויט בּמדבֹּר רבּה, ו, ו. 17. געװיינלעכער 
מענטש. איינער פון פאָלק, פּשוטער חי-וקיים, 
װער עס קען ניט לערנען ...א ירא-שמים, 
נאָר ער איז געוען גאָר אַן א' פּ'ײ, א. שפערי 
לינג, ליקוטים וו (טעמי המנהגים), לעמבּערג 


תּרס"ט. ,דער װעג פֿון תּשובֿה דורך תּעניתים 


און סיגופֿים איז דער װעג פֿון אַן אי פּי װאָס 
קאָן ניט זיצן און לערנען", חג, טמז, 1959 ווט 7, 
דזוו איש הדיוט, בּו. 2. (חסידות) דער װאָס 
פֿלײַסט זיך ניט צו אַנטװיקלען זײַנע פעאיקייטן 
צו דערגרייכן מאָראַלישע שלימות. ,דער א' 
הפּי װאָס טוט ניט מיט זײַנע כּוֹחות רוחניים 
פון שׂכל און אַרבּעט ניט אויף דעם קנין פֿון 
מידות טוֹבֿות", לדבּ, נײי תּשיז, 

א"-הרוה -- {|..האָרואַרן דער, מצ: 
אַנשיהרוח. ?כהושע, ט, 7,. מששענטש פון 
גײַסט!. װער עס איז פֿאַרטאָן אין גײַסטיקע 
ענינים. אינטעלעקטואַל, ,די װעלטישע מאַטערן 
זיך צו דערגרייכן זייערע תּאוות, און דער אי" 
ה' מאַטערט זיך צו דערגרייכן א העכערע מך" 
רגה", חג, טמז, 1959 װוש 7. ;אַן א"ה, אַ 
מענטש װאָס בּאַװעלטיקט אײַך מיט זײַן ייִדישער 
גײַסטיקײט", אפֿא, טמז, 1964 /61. ,בּובּער 
איז ... געװען אַן אייהיי, טמז, 1965 ע 15, אויך: 
קינסטלער, שעפערישע פּערזענלעכקייט. | | 
1. (וויכ- 
טיקער) ענין. אַקטועלע פּראָבּלעם. שטרײַט. 
פֿראַגע. מאַכן פֿון עפּעס אַן אי. די װיכטיקסטע 
אי בּײַ די װאַלן ,דאָ אין אַמעריקע... איז 
טעאַטער גאָר אַ גרויסע א' בּײַ דער פּרעסע", 
יובֿל זבּ לכּבוד א. מוקדוני, נ"י 1927 ,די א' 
האָט אים געבּראַכט מער שטימען װי אַלע אנ 
דערע א'ס", הלל ראָגאָף, פֿאָר, 511967. 2, נו" 
מער פון א פּעריאָדישן זשורנאַל. די א' פֿון 
... פארן חודש יוני. 


איש ואשה -- . . וועאישען פֿראַזע. תּח. 


ככשמות, לו, 6; ירמיה, נא, 22. 1. מאַן און 
װײַבּ. מאַנצבּיל און פֿרױ. 2. יעדער מאַן און 
יעדע פֿרױ. דאָס גאַנצע שטעטל, אי וי זײַנען 
נאָכגעגאַנגען נאָך דער לוויה פונעם רבֿ, זל" 


אישור -- |אישער און אישוירן דער, -ים |אי- 


שו'רים}. בּאַשטעטיקונג. ,בּאַלד נאָך דעם א' 
פֿון דער רשימה פֿון די תּלמידים, האָבּ איך 


- פֿאַר דעם תּלמיד אַרױסגעגעבּן אַ. שטרענגן 


סדר", לדבּ, נ"י תּשי"ז. ,האָט נאָך מיט צויי 
יאָר צוריק זיך פאַרשריבּן צו פֿאָרן אױף 
הכשרה. קיין אישור איז נאָך ניט אָנגעקומען", 
י. עלבּערג, איק, ר"ה תּשכ"ד, | 

א'-הכשרה -- {..-האַכשאַראַן בּאַשטע- 
טיקונג אַז מע האָט דורכגעמאַכט די הכשרה 
פֿון אַ חלוץ. ;אָן אַן א"ה' קריגט מען ניט 
קיין סערטיפֿיקאַט", | 

אישו'רן -- טרװ. נעאָל. בּאַשטעטיקן, 
קאָנפֿירמירן.. אַפֿירמירן, בּאַװיליקן. ,, איך האָבּ 
אײַך אַלץ געשריבּן בּאַריכות, און איר האָט 
מיר אַפֿילו ניט געאישורט מײַן בּריװו", י. מאַניק, 
8. 


א(י)שוֹת -- (אישוסן די. קכעבֿודה זרה, לו/ב; 


יבֿמות, כג/א; נז/א: עו/א. כּוֹללדיקער בֹּאַי 


איש-חמס 


גריף פאַר אַלע ענינים, הלכות און דינים װאָס 


שייך בּאַציאונגען צװישן מאַן און פֿרױ, ספעצ 
די דינים פון חתונה, גט, עגונהשאַפט. ;די 
פֿראַגע פון אי בּכלל און פֿון עגונות בּפרט... 


אַנטהאַלט אין זיך די האַרבּסטע איסורים", 


הרב מ. טײַץ. ,מע נײטיקט זיך אין סידור" 
גיטין, אין אַן אױסגלײַך בּנוֹגע עניני איי, ענט- 


פֿער פֿון הרבֿ רי יוסף בּער סאָלאָװײיטשיק, 


טמז, 01965וש13. "טאָן עפּעס לשם א'= 
מיטן צוועק חתונה צו האָבּן, 


א(י)שות --|אישעסן די. מצ פֿון אשה. 1, 8טמ. 


פאַרגרײַזט, אַנשטאָט נשים. ,מענער זיצן בּאַ- 
זונדער און אי זיצן בּאַזונדער". ,די טראָגנדיקע 
פֿרױען דאַרפן זיך פֿאָרשטעלן אַז זייער טראָ- 
גן... איז אַ נאַטירלעכער שטאנד פאַר אַלע 
א'י, מלכּה בּערלאַנט, די גליקליכע מוטער, 
ווילנע 18236. 2, תֹּח. ?כיחזקאל, כג, 44. דזװ 
פֿרויען אָדער װײַבּער, אָבּער פּעיאָ {װײַל די 
פֿאָרעם נשים בּינדט זיך מיט יידישלעכע 
פאָרשטעלונגעןן. ,איך האָבּ גענוג צרות פֿון 
מײַן אייגענער אשה, װילט איר איך זאָל זיך 
מישן אין קאַשיק מיט אָט די א'?". 


איש"חיל -- {.. .-כאַיילן דער, מצ, אַנשיחיל 


ואַנשײ-. ,.ן. אויך; -הייל. קכבּראשית, מז, 
6; שופֿטים, ג, 29. 1. העלדישער מאַן 


| קריגסמאַן. קריגסהעלד (קאֵל װב). שטאַרקער, 


מוטיקער, קריגערישער. די אַנשיח' פֿון װאַר- 
שעװער געטאָ. עדער בּריסקער רבן האָט װײַי 
טער געפֿירט זײַן התנגדות בּיד חזקה, מיט 
חרמות און תּקיפות פֿון אַנש-ח'", פרץ, 
צװישן צויי בּערג'. ‏ 2. איר. זעלנער בּכלל. 
;זעט נאָר דעם א"ח', װי דער מונדיר ליגט 
אויף אים". 0. גרויסער אויפטוער, בּריה. 
פֿירן סיגעשעפט װי אַן א"חי. 0 בּאַהאַרצ- 
טער. אײַנשטעלער. ,בּחסד השיתבּרך האָט 


| זיך שטאַרק אונטערגעגאַרטלט איין א"ה 


ר' מרדכי שמש, און ... האָט איבּערגערעדט 
דעם שׂר", ר' יום'טובֿ ליפּמאַן העלער, מגילת 
איבֿה, לובּלין 1895. | 
א' חכם -- {... כאָכעמן דער, מצ: אַנשים 
חכמים (אַנאָשים כאכאָמיםן. ?כמלכים א, ב, 19 
משלי, כו, 12 אאַ. קלוגער מענטש, בּעלישׂכל, 
זיך האַלטן פֿאַר אן א' ח'. ,און דאָך װאַר ער 
אַן אי ח' דאָס מע פלעגט צו אים קומען עצות 


פֿרעגן", אמד. 


א'-חמודות -- {..-כאַמודױסן דער. מצ 
נבּ. ככדניאל, י, 11. בבּאַליבּטער מאַן: פֿײַנער, 
איידעלער, טאַקטפֿולער מענטש. אַזױ װערט 
בּאַצייכנט דער תּנכישער דניאל, בּכן װערט עס 
אַן אָפּטער קאָמפּלימענט פאַר א מענטשן װאָס 
הייסט דניאל. ,.. . איז אַשכּנז איין א"ח אַז 
ער איז מקיים שלש-סעודות", אַשכּנז. . 

א'-חמס -- {...-כאָמאָסן דער, מצ: אַנשי 


חמס ואנשייי. ט }4 2קמשלי, טז, 29; תּהלים, קמֿ, 


2. ררויבּימענטשי. 1. פֿאַרבּרעכער. פֿאַר- 
דאַרבּענער. אויסוואורף. די פּאַגראָמשטשיקעס, 
די אַנשיח'. 2. בּאַרײַסער, הויטשינדער, װער 
עס רײַסט א פּאַס. אן א"ח' װאָס לאַזט זיך 
בּאַצאָלן א דרײַפֿאַכן פּרײַנ. שפּאַסיק װעגן. 





איש-חסד 


מוכרי-ספרים, װײַל די ראָשי-תּיבותן פֿון חמס: 
חומשים, מחזורים, סידורים. ,כאַפּ און קויף. . . 
אַפילו װען דער מוכר-ספֿרים װעט װעלן א 
הויכן פּרײַז, װײַל װאָס קאָן מען טאָן מיט די 
אַנשיחי?", בּיאַליק, פּבּ. 

א'ד-חסד -- {...-כעיסעדן דער, מצ: אַנשי 
| חסד (אַנשײי", ,.}, ?כמשלי, יא, 17 'גנאָדיקער 
מענטשי. איידעלער, גוטהאַרציקערי בּעל-מידות-" 
טוֹבֿות. ,דער אמתער א"חי איז זייער א גרויי 
סער מאַן, און דער עיקר צײַט װערט נאָר דורך 
! אמתע חסדים", נחב, מעשׂה מהזי בּעטלירס" 
אווען איך לייען... וועגן אַ גבֿיר... אַז ער 
האָט געשאָנקען געלט פֿאַר טוֹבֿת-הכּלל, מע 
רופֿט אים א'-חייי, פ.א.ר., דער אָרעמאַנן, װאַרשע 
9, {,, . . נישט בּלויז טאָן חסד, נאָר װערן 
אַן אייחי. דאָ גייט ניט װעגן פּעולות פֿון 
מענטשן, נאָר װעגן פּעולות אין מענטשן", 
זײַדמאַן, טמז, 1967 201, 

א' חסיד -- {... כאָסידן דער, מצ: אַנשים 
| חסידים (אַנאַשים כאַסידים}, ?כדברים, לג, 8, 
גאַטספאָרכטיקער. |לכתּחילה אַ העכערע מדרגה 
װי צדיק אויפן סמך פֿון 'צדיק ה' בּכל דרכיו 
וחסיד בּכל מעשׂיוי, תּהלים, קמה, 17.} װער עס 
איז שטאַרק אָפּגעהיט סײַ אין מצוות שבּין אָדם 
למקום סײַ אין מצוות שבּין אָדם לחברו. װער 
עס פֿירט זיך לפֿנים משורת-הדין. |שפּאַסיק, 
ווען א װײַבּ טראַכט וי אַזױ דער מאַן זאָל ווערן 
דער פּרנסה- געבּערן ,זאָל ער װערן א רב -- 
איז ער דאָך אָבּער אַן א' ח, זאָל ער װערן 
| א רבּי קאָן ער דאָך לערנען", יע, דאַװענען, 
ווארשע תּרצ"ת. - 


א' ח' היה -- {... האָיאָן זאץ. א פֿרר 
מער מאַן איז געוועןי. ערשטע װערטער פֿון אַ 
זמר לויטן א"בּ, װאָס מע זאָגט מוצאי-שבּת 
פֿאַר הבֿדלה. {ס'איז אַ מעשׂה מיט אליהו הנבֿיא 
װאָס האָט אַרױסגעהאָלפן אַן אָרעמאַן אַן אבֿיון, 

אָנבּאָטנדיק דעם אי חי, ער זאָל אים פאַרקױפֿן 
- פֿאַר אַ קנעכט; געפֿינט זיך אין מעשׂיות החכי 
ם פֿון רבּנו נסים בּדיעקב, 11. י"ה.ן ,אויך 
זאנ מיר אם שֹבֹּת צו נבט (אי חי ה') דשׂ זיא 
הוט אין גישיקט אויף דען מרק דא איז אים 
אליהו הנבֿיא בּיגעגנט אוני הוט אין רויך גי" 
מאַכטײ, בּראַנט, פּרק יב. ,פֿון אליהו הנבֿיא 
ווייס ער פֿון מעשׂיות, און נישט דװוקא יענע 
מעשׂיות פֿון המבדילס אי חי ה'", אַר, 'דער 
! מאָדערנער אליהו הנביא'. איעדער פון זיי אין 
געגליכן צום אי חי װאָס װעגן אים זינגט מען 
שבּת-צונאַכטס: יאַ חסיד איז געװען אָן שפּײַז 
און דערנערונג'י, בּאַש, פֿאַר, 1958 או 6. "אַן 
- אי חי פון די זמירות = אַן אביון אין זיבּן 
פּאָלעס. 


א' חשוב -- {... כאָשעװן דער, מצ: אַנשים 
- חשובֿים {. . . כ(אַ)שוּװיםן, קכתּנחומא, שמיני, 
דזװ אָדם חשובֿ, -+ 42. אָנגעזעענער חשובֿער 
מענטש. , בּײַ אים איז געװען א מלמד. ער אין 
געווען א מופלג בּתּוֹרה און איז געװוען אן אי 
ח'י, שבחי בּעש"ט, זשאָלקעװ 1850. ;איר 
פאָטער . . + אַן אי חי בּײַם רבּין", ספּ, יודישער 
קאַלאָניסט. ;קומען זיך צוזאַמען עטלעכע אנ- 


אישטאַר -- די, בּא. 
| געטין אָדער איינע פון די געטינס בּײַ א צאָל 


1 דער ככאיוב, א, 8; בי 3 


1399 


שים חשובֿים, פֿײַנע בּעליבּתּים", פרץ, *וחנן 
מלמדס מעשׂהלעך". 

א' טהור -- {... טאָהױרן דער, מצ: אנ 
שים טהורים {... טהויריםן, 22 בּמזבּר, יט, 9, 
'ריינער מאַןי. אומשולדיקער, צניעותדיקער, ער 
לעכער. .דער אַלטער שנײַדער איז אַן א' ט, 
ער װעט ניט נעמען ייִתּור כּי הוא זה", 

א' טוב -- {|.. טאָו (טויו)ן דער, מצ: 
אַנשים טובים {.... טויוויםן, ?כשמואל ב, יח, 
7 משלי, יד, 14, גוטער, גוטהאַרציקער 
מענטש. ,מיר זעען אָפֿט אַן א' טי איז א 
הולטײַ דאָס רובֿ", ש. װאָלצינאָק, דער בּעקאַנ 


- טער דאָקטאָר, װארשע 1882. 


א' טמא -- {.,. טאָמיין דער, מצ: אַנשים 
טמאים {... טמייאיםן,. ?כלויט בּמזבּר, ט, 10, 
יאומריינער מאַן. אוממענטש, זינדיקער, פּושע- 
ישׂראל, ספעצ װער עס פאַרנעמט זיך מיט אַ 
מיאוסער פּראָפֿעסיע. מווי גלײַך װאָלט געװען 
ווען אונדזער. , . דער אי טי, װאָלט אַליין אויס- 
גערופֿן: ירבּותי, איך בּין דער גראָבּער װאָס 
האָט געמאַכט א פֿאַרמעג דורך ... מערדערישע 


- פּראָצענטער'ײ, א. מאָרגענשטערן, עגל הזהבֿ, 


װאַרשע 1898, י 
(מיטאָלאָגיע) די הויפּט- 


סעמיטישע פֿעלקער (אין תּנך -- עשתּורת). עדי 
צוֹרים האָבּן זיך געריסן בּײַ די. . . בּערד און 
גערופֿן די געטיכע א'", ייט, טאָג, 1958 |) 6, 


אישטו'פ -- דער, 'ס. מעצמו :8::. לאָטיק, 


שמאָל לעפעלע מיט אַ שאַרף שפּיציקן עקי 
אַרײַנצושטעכן אין א פֿאַרמאַכטן זאַק מעל כֹּדי 
אַרױסצובּאַקומען אַ בּיסל אויף א פּראָבּע. 


איש טמא"שפֿתים -- {... טמײײיספֿאָסאַילםן 


דער. מצ נבּ. קכישעיה, ו, 5. אויך: טמא- 
שׂפֿתים און טמא-שפֿתימניק. 'מענטש 
מיט אומריינע ליפּן/, תּי. ניבּול-פּהניק, רכילות- 
ניק, מיאוסער ליגנער, מסורניק. אלאָזט אים 
אין שטובּ ניט אַרײַן, דעם אי טיישׂי". - 

א' יהודי -- {... יעהודין דער, מצ: אַנשים 
יהודים. ככאסתר, בּ, 5. ייָד. ייִדישער מענטש, 
,פֿאַרװאָס דער פּסוק רופֿט מרדכי הצדיק א' " 
.. . װײַל ער איז געװען א גרויסער יראדשמים", 


! נוצ, מב/א.- 


אישיות -- די, מצ נבּ. זן. פערזענלעכקייט, 


יי א' יקר {; . . יאָקאָרן דער,,. מצ: אַנשים יק" 


רים {... יעקאָריםן. ‏ טײַערער מענטש, זעל- 


- טענער, ‏ איידעלער. ,וועמען מע האָט דאָ מכבּד 


געווען מיט דעם שישי? א קאַטאָװעס אַן אי יי? 
אַ גנב, אַ גזלן... ,ײ, דער יודי פֿאַר פּסח, װאָר" 
שע 1881, / ' 

א' ירא-אלוקים -- {... יערייייעלויקיםן 
| גאַטספֿאַרכטיקער 
מאַן. בּײַ יוסף מאַרשן, חנוך לנער, פיורדא 
תּקל"ד. / 

א' ישר -- {... יאָשאָרן דער, מצ: אַנשים 


ישרים {; . . יעשאָריםן, 22איו1, א, 1 ערלע- 


כער, געװויסנדיקער, רעכטפֿאַרטיקער. װער עס 
גייט אויפְן גלײַכן װעג. ,קענסטו דעם רב פון 
סטאָלין? האָט ער געענטפערט: יאָ... ער איז 


אישיאַדיקופ -- זער, זן, ככאיי 22ל. 


אישיאָפס -- דער. בּא. 


איש לאהליך, ישׂראל 


אַן אי ייי, קח. ,וויל ער זײַן טאָכטער בּשום" 
אופן נישט אַװעקגעבּן פֿאַר א קורצן ראָק, 


כאָץ ער איז בּאמת אַן אי י'", דער רײַזענדער, 
װאַרשע 1883, ,ער איז געװען אַן ערלעכער, 
אָן אי יייי, מ. י. בּערדיטשעװסקי. 

א-ישׂראל -- {..-ייסראָעלן דער. 3122 
רים, כט, 9; שופטים, כ, 22 אאַ.. זזח אַדם 
מישׂראל (-+ 43); איש מישׂראל (-+). ,יעדער 


אידיי! אָדער אשה איז מחויב צו עסן שבּת דרי 


סעודות", הרב א. בּרודא, הליכות עולם, אוני 
גװאַר 1864, | 


(מעדי- 
צין) שפּרינגאָדער בּײַם דיך (אייבּערשטן טייל 
פֿון דער פּאָלקע). ,. . . ועגן געראַנגל בּײַנאכט 
פֿון יעקב אָבינו מיט אַן אומבּאַקאַנטן, װען 
דער אומבּאַקאַנטער האָט בּאַשעדיקט בּײַ יעקבֿן 
דעם נערוו א' און צוליבּ דעם האָט יעקבֿ גצ 
נומען הינקען", פֿגעז, ווילנע 1938, פא 6, 


דזװ איסכואַס -, 
'געלענק פֿון היפֿט!. אָנצינדונג פֿון הויפּט-נערװ, 
-+ דפֿװ. ,אי װערט אָנגערופֿן א קראַנקייט, 
װאָס דריקט זיך אויס אין װייטיקן אין איינע 
(אָדער זעלטן בּיידע) אונטערשטע ענדן-טיילךן.. 
אי איז אַ קראַנקייט פון דעם נערװו אישיאַדי" 
קוס", צש, פֿגעז, 1933, :א 11. ,שמערצן אין 
אַ פֿוס פֿון אַ נערוןווייטיק . . . פֿון אויבּן בּיז 
אַראָפּ, װעלכעס. . . װערט אָנגערופֿן מיט דעם 
נאָמען א'", טאַרלער רבּי, סגולות וֹרפֿואות, 


- לאָדז 1910(?). 
איש כּמתנתיידו -- {... קימאַטנאַס יאָדױן 


פראַזע. תֹּח. ?כזבֿרים. טז, 17,. 6יטלעכער 


| לויט דער גאָבּ פֿון זײַן האַנט!, תּי. |בּײַ עולה- 


רגל זײַן קיין ירושלים, אױיבּ איינער האָט אַ 


(גרויסע משפּחה און איז געבּענטשט מיט אַ 


פֿאַרמעגן, זאָל ער בּרענגען קרבּנות װיפֿל זײַן 


גוט האַרץ זאָגט אים, חגיגה, ח/בן געניצט 


מיטן ב: איטלעכער גיט (זאָל געבּן) פֿאַר א 
צדקה-זאַך לויט זײַנע מעגלעכקייטן, לויט אַן 


אייגענעם אָפּשאַץ, אָן קיינעמס ארײַנמיש. ,פֿאַרן 


מגבּיתּ מאוחדת גיט מען א' כּי"ייי, רייך (ב"א) 
אויך: א' כּפֿי נדבת-לבּו. יי 

א' כּפֿרי -- {... קאַפֿרין דער. 2כלויט 
'דאָרפמאַן'. ;א מלך האָט 
אַרסגעטריבן זײַן זון. ,.. איז... . ער... גע" 
קומען צו אַן אי כּ' -- אַ דאָרפסמאַן", משלי 
יהודה, חלק שני, ניי תּרע"גי / | 

א' כַּשֶׁר וישר -- {... קאָשער װעיאַשערן 
דער, מצ: אַנשים כּשרים וישרים {.. . קשיירים 
װײײיעשאָרים (וועיעשיירים --- צוליבּן גראַם)ן. 
צבּ. --'אָרנטלעכער און ערלעכער מאַן. ,דער 


אריי ז"ל איז אײַנגעשטאַנען בּײַ אַן אי כּי וי 


און ער האָט דעם אר"י ז"ל גרויס כּבוד אָנגע- 


טאָזײ, קה, װילְנע תּרל"ה,. טו/א. אויך: א' 


כּשר, | 

א' לאהליך, ישׂראל -- { .. לעאויהאָ 
לעכאָ, ייִסראָעלן זאַץ. תֹּח. 2כלויט מלכים א, 
יבּ, 16. צו דײַנע געצעלטן, ישׂראל, תּי 


אַזױ האָט געזאָגט דאָס פֿאָלק צו רחבֿעם: מיר 
האָבּן ניט קיין חלק אין דודן, און קיין ירושה 





איש לפֿעלל... 


אין דעם זון פֿון ישי, . . . .ן געניצט מיט בּב: 
1 זאָל יעדערער טאָן װי ער פֿאַרשטײט. ,ער 
... װיל אויף קיינעם ניט אָנװאַרפֿן זײַן װילן; 
עס איז אַ מין רעזיגנירטער רוף פון א' לי ייײ, 
טמז, 1966 5. 2 יעדערער איז פֿאַרטאָן 
אין זײַנע פּערזענלעכע ענינים, אָן אינטערעס 
פֿאַרן כּלל. ,דער דורכשניטלעכער ישׂראל-בּיר" 
גער איז געװאָרן א בּאַלעבּאַטישער מענטש +.. 
װאָס האַלט פֿון כּלל אי לי ייײי, טמז, 1965 ווש 1, 

א' לפֿעלו ואָדם לעבודתו -- {,,, ליי- 
פֿאָאָלױ װעאָדאָם לאַאַװאױדאָסױ}, זאַץ. תח. 
2כלויט תּהלים, קד, 23. (דאָרטן; יצא אָדם 
לפֿעלו ולעבֿודתו עדי ערבֿ -- ,גייט אַרויס דער 
מענטש צו זײַן װערק און צו זײַן אַרבּעט בִּיז 
אָװונט", תּי.ן געניצט מיטן 3: איטלעכער פֿאַרי 
נעמט זיך מיט זײַן פאַך, פירט דורך זײַן פוני 
קציע. ,אי לי ואָי ל' -- דער שנײַדער צו דער 
שער און דער שוסטער צום װאַרשטאַט", שע, 
טביה. ,אי לי ואָי ל' -- דער יעגער צום בּער 
און דער שנײַדער צו דער שער". 

א'-לשון -- {... לאָשױזן דער. מצ נבּ. תּח. 
ככתהלים, קמ, 12, צצונגמענטש, תִּי. געניצט 
- מיט 33: 1. רכילותניק, לשון-הרעניק. 2. װער 
עס האָט א שאַרפֿע צונג. װערטלזאָגער. בּעלי 
לשון. 

א' מבין -- {... מייוויזן דער, מצ: אַנשים 
מבינים (אַנאָשים מייװויניםן. ?כדבֿרי הימים א, 
כז, 32 יפאַרשטאַנדיקער מאַןי, תּי. קלוגער, 
בּעל-שׂכל, ,איז געקומען איין א' מ' און האָט 
דעם שטיין אױפֿגעהױבּן", א. פאַװיך, גדולת 
יוסף, ווילנע תּרנ"ד. | 

א'-מדון -- {...-מאָדױןן דער, מצ: אַנשַי 
מדון |אַנשײ-,,.}, קכירמיה, טו, י. אַ מענטש 
פון שטרײַט, תִּי. קריגערישער. -+ איש ריבֿ 
ומדון. ,דער אי-מ', װאָס אייבּיק אין געפעכט 
און װידעראַנאַנד, טוט אַרײַן די שװערד אין 
שייד", בּרוך האַגער, איק, 1967 וו 10, 

א' מדיני -- {... מעדינין דער. מצ נבּ. 
צב. ‏ געזעלשאַפטלעכער מענטש, כּלליטוער, 
עוֹסק בּצרכיציבּור. ,דער דרך-התּורה איז צו 
זײַן אַן א' מי, נאָר עליפּי נויט מוזן מיר זײַן 
פּרושים", ר' ישׂראל סאַלאַנטער. 

א' מהימן -- {... מעהיימעןן דער. מצ 
נבּ תֹּח. קקיונתן בּן עוזיאל, דבֿרים, לג, 8, 
בּאַגלײבּטער, אַבּסאָלוט פאַרלאָזלעכער. נאמן 
װאָס מע קען שטעלן אויף זײַן װאָרט. א ידיעה 
פֿון אַן אי מי. ,אויף ניט צו געבּן איז עֶר |דער 
שװערן אַן אי מ'", קמ, 1869, טא 16. ענאָר 
דער װאָס האָט דערציילט איז געװען אַן אי מי, 
מע האָט אים געמוזט גלײבּן", אָנוכי. , מיר 
פאַרלאָזן זיך אויף אזא א' מ' װי אונדזער 
מײַסטער", ייט, טמז, 1961 װ 10, 

א'-מופֿת -- {.. -מױפֿעסן דער, מצ: אַנשי 
מופֿת. ?כזכריה, ג, 8. װאונדער:מענטש" 
געניצט מיט בּ3: 1. מוסטער-מענטש. אַ מנ- 
היג --- אַן אי"מי. , די גאַנצע שטאָט גבֿעה זאָגן 
פֿאַרװאָס װויל ער {שאולן אַזױ אַן אי-מ' װי דוד 
| איז ממית זײַן", גדולת דוד ומלכות שאול, 
װאַרשע 1852 2. בעל-מופת. װער עס בֹּאַי 


1340 


| װײַזט מופתים, צוליבּ זײַן זכות טרעפֿן זיך 


נסים. ,אין דער שטאָט ,.. איז געװאָרן אויפ- 
גענומען אַ גרויסער רב ... מפֿורסם צו איין 
אי-מייי, אהלי צדיק פּשעמישל, יאָר? מיט דעם 
בּ אויך: א'-מופֿתים {..-מאָפּסימן. ‏ ,איז 


ער {ר' ישׂראלן חשוב געװאָרן אין שטאָט פֿאַר 


אַן אי"-מ', װאָרעם װען ניט עֶר, װאָלטן זי 
ניט געװוען אַרױסגעראַטעװעט אַפֿילו אַ קליינע 
זאַך {פֿון דער שׂריפֿהן, קח, ו/א. אויך: א'- 
מ' גדול -- גרויסער בּעל-מופֿת. ,און יעדער 
האָט געוואוסט אַז ער {דער בּעשטן איז איין 
א"מי גייי, קח, י/א, 


א'-מחשבֿות -- {..-מאַכשאַװעסן דער, - 


מצ: אַנשײי".,., , 2כלויט ישעיה, נה, 7. מאַן 
פֿון אידייען, געדאַנקען. דענקער, טיפֿזיניקער, 
בּעל-מוֹח. ,ער איז אן אי-מ' און בּעל-מעשׂים", 
איבּז, ש. י. עגנון, היימיש, 1958, יא 10, 

א' מטונף --ן... מעטונעף דער, מצ: אַנשים 
מטונפים {... מעטונאָפֿיםן. צבּ. אומריינער 
מאַן, שמוציקער, מטונפדיקער, טינופֿתדיקער, 
מיעדער האָט געדאַרפט א שפּײַ טון אין פּנים 
אַרײַן און אויסשרײיַען: אי מי", ייל, ניט טױט 
ניט לעבּעדיג, ווילנע תּרנ"ח, 

איש מישׂראל -- {... מעייסראָעלן דער. 
ככדבֿרי הימים א, כא, 14; אור החיים, שמות, 
יט, 3. אַ מאַן {פֿון די קינדערן פֿון ישׂראלי. 
דזוו אָדם מישׂראל -+, 43. ייָד, בּךישׂראל, 
(כּדי אונטערשטרײַכן די חשיבֿות). ,פאַר יעדן 
אי מי דאַרף דער מנהיג-הדור אויסגיין און אונ- 
טערגיין, זיך מוסרינפש זײַן, הייסט עס", פרץ, 
חסידיש. דזוו אי ישׂראל -+, 

א'-מכאובות -- {...-מאַכױװעסן דער. 
ככישעיה, נג, 3. א מענטש מיט װײיטיקן, 
תּי. בּעלייסורים. שװער-געפּרוּװטער. ,,מע דאַרף 


| אים ניט נעמען פֿאַר אומגוט, ער איז נעבּעך אַן 


אי-מ'י. אויך: א'-מכאובים. ,אַ מענטש װאָס 
קאָן אײַנשטעלן זײַן לעבּן פאַר נרדפֿים, אַ טובֿ 
און א מטיב, און דערצו נאָך אַן א"מ", חג, 
טמז, 1958 ןא 14. 

א' מכובּד -- {... מעכובּאָדױבּעד)} דער, 
מצ: אַנשים מכובּדים {... מעכובּאָדיםן, צבּ. 
2כלויט אָבֿות, ד, 1. רעספעקטירטער מאַן 
דער װעמען מע גיט אָפּ כּבוד. אַן אי מ' אַ בּן- 
טובֿים, אַ מיוחס. ,. . . דאַָהער בּיטע איך מחילה 
כל איש ואשה אוֹ קטן, עס זײַן אי מי אָדער 
ניכט, ... דאָס ער מיר מוחל זײַן זאָל", 
ר' אבֿרהם זאַנציג, ספֿר בּית אבֿרהם, קעניגס- 
בּערג תּרי"ט, , איינער װאָס איז געזעסן לעבּן 
רבּין, אַן א' מ' ... האָט געפֿרעגט מענינא 
דיומא", ריב"ל, די הפקר װעלט, װאַרשע 
תּרס"ב. ,דער יצריהרע רעדט אײַן אים (דעם 
תּלמידיחכסן אַז בּײַ השםיתבּרך איז ער אַן 
א' מי", נוצ, מ/א. /, דערװײַל װעט זי זײַן דעם 
אי מ'ס װײַבּ, װעט האָבּן שיין צירונג", קמ, 
9, פא 21. ,הגבֿיר הנכבּד ר' יוסף איציקל . . . 
האָט אַ גרויסע פֿאַבּריק און איז אַן א' מי", 
פרץ, ייוחנן מלמדס מעשׂהלעך. | 

א'-מלחמה -- {...-מילכאָמען דער, מצ: 
אַנשי"... . ?כשמות, טו, 3. יקריגסמאַן" 


איש משוגע 


געניצט מיט בּבּ: 1. װער עס בּאַטײליקט זיך 
אין אַ מלחמה. קריגספֿירער. זעלנער. 2. װער 
עס האָט ליבּ צו פירן קריגערײען. ,דער נײַער 
גבּאי איז שוין איינמאָל אַ פֿױגל, דער ריכטי- 
קער אי-מ'". ,אַ ייִד איז פֿון כּסדר אָן אַן אי" 
מ': שטענדיק שלאָגט עֶר זיך מיט דער דעה", 
פװל. ,האָט ער דערשמעקט מלחמה, האָט ער 
זיך צוריקגעצויגן, ער איז ניט קיין א"מ'", 
מוק, מײַנע בּאַגעגענישן!. 80. מיטן ערשטיקן 
ב, װי אַ בּאַצייכענונג פֿון גאָטס אַטריבּוט. ,ער 
וָגאָטן איז אַן אי-מ', עֶר נידערט די הויכמוטיקע 
און ער הײיבּט די נידערמוטיקע", מעשׂה פּלײ 
אות (מג' אחים), װאַרשע 1875. 4. בּעל כּוח, 
גבֿר, גבּור, בּחור כּהלכה. , מע דאַרף זיך ווידער- 
אַמאָל רעכענען מיט דעם ייִדן װי מיט אַן א" 
מ' -- אַ מענטש װאָס קאָן דערלאַנגען א גוטן 
קלאַפּ צוריק", פֿאָר 1967 ווש 20. 

א' מן השוק -- {... מין האַשוקן דער, 
מצ: אַנשים.... 2כלויט בּבֿא קמא, קח/א. 
א מענטש פון מאַרקי. דזוו אָדם מן השוק -+, 
3 געניצט מיט בּב: 1. סתּם א מענטש, 
עמעצער, פּלוניאַלמוני. 2. עם האָרץ, פּראָס- 
טאַק. ,איצט דאַרף ער װידער זײַן דעם מנהלס 
מליץייושר און שוין ניט אַנטקעגן בּני-תורה 
נאָר קעגן אַן א' מן ה'י, חג, צמח אַטלאַס. 

א' מפי איש -- {.. מיפּי...ן פֿראַזע. 


- תֹּח. 2כלויט ירמיה, לו, 4; סנהדרין, נז/ב, 


'איינער פֿון צווייטנס מוילי. פֿון מויל צו מויל, 
(אין דער טואַדיציע) בּעל-פּה. איבּערגעבּן די 
ידיעה א' מ' אי. ,די פוילישע שענקארעס האָבּן 
בּקבּלה אי מי א': װען מע גראָבּט אײַן אין אַ 
שענק א פערדישע פּאָדקעװע אונטער דער 
שוועל -- יאַװען זיך שיכּורים פון אַלע זײַטן", 
מ. דלוגאַטש, די װעלט מסורה, װאַָרשע 1881, 
,כ'האָבּ דאָס בּקבּלה א' מי א'", פרץ, ישׂרה 
בֹּת טובֿיםי. ,אין גאָר א קורצער צײַט איז מען 


געוואוירע געװאָרן אי מ' אייי, שע, אין שטורם. 


א' מצורע -- {.. מעצויראָן דער, מצ: 


אַנשים מצורעים ואַנאָשים מעצויראָילםן. תּח. 


ככלויט ויקרא, יג, 444 יד, 2 אַ מאַן א 
מצורע,, תִּי. בּכלל אַ קרעציקערי .... װען 
דער דאָרף-פּױיער איז אַן א' מ' און איז גע- 
קליידט אין פֿאַרריסענע קליידער און אײַנגע- 
ריכטע.. .*, א. פאַװיר, גדולת יוסף, יוזעפֿאָװ 
תּקצ"ח, 

א' מצליה -- {... מאַצל;אַרן דער, מצ: 
אַנשים מצליחים (אַנאָשים מאַצליכים}. ?כבּראי 
שית, לט, 2. אַ בּאַגליקטער מענטשי, תִּי. װער 
עס האָט הצלחה. בּרימזל, מוצלח. ,א גרויסער 
בּריה, אַ קלוגער און אַן א' מ'י, א. פּאַװיר, 
גדולת יוסף, ווילנע תּרנ"ד. ?השם יתבּרך פלעגט 
אים אָפּגעבּן כּפֿליכּפֿלים, ער איז געװאָרן אן 
אי מי'י, יב"ץ בּערך, רבּי קאַשמאַן דער נעלם, 
ווילנע תרנ"ו. ,דער קעניג װייסט וואויל דאָס 
דער מישנה איז.. . אַ גרויסער אי מיײ, מעשׂה 
פליאות (מג' אחים), װאַרשע 1875, 


א' משונע -- {.. מעשוגען דער, מצ: 
אַנשים משוגעים {,.. מעשוגאָאיםן, קכירמיה, 
כט, 26. משוגענער, חסרידעהניק, מטורף. 





איש משחית 


,דו װעסט דעם מאַן װאָס װעט דיר דאָס זאָגן 
אין געזיכט שפּײַען, דו װעסט געװיס זאָגן 
דער איז אַן א' מ'", א. פאַװיר, גדולת יוסף, 
יוזעפאָוו תּקצ"ח. 

א' משחית -- {... מאַשכיסן דער, מצ: 
אַנשים משחיתים {... מאַשכיסיםן, 2כ2משלי, 
כח, 24 א מענטש -- אַן אומבּרענגער'. גע" 
ניצט װי אַן אויסדרוק פֿאַרן נחש קדמוני װאָס 
האָט געבּראַכט זינד אויף דער װעלט. ,דער 
אויך װאָס עסט אָן א בּרכה פֿאַרמײַדט עֶר די 
בּרכות. פֿון דער װעלט, דערום איז ער א חבר 
צו דעם אי מיי, נוצ, יב/ב. אויך מיטן ב: פאַר- 
דאָרבּענער, צעשטערערישער. ,איזט מלך גי 
ווארדין .. . איזט איין רעכטיר רשע גװעזין... 
און א' מ'י, ר' זלמן הענא איבּז, צמח דוד, 
8דמ 1698. 

א' משׁכּיל -- {... מאַסקילן דער, מצ: 
אַנשים משׂכּילים { . . מאסקיליםן. 2כלויט משלי, 
19 פפאַרשטענדיקער מאַזי. געניצט מיט 
בּב: 1. בעל-שׂכל, בּר-דעת. א תּלמידיחכם און 
אַן א' מ'. , ... האָבּ איך געבּעטן אן אי מ'... 
ער זאָל מיט ר' מרדכי.. . צוזאמען פאָרן אל 
השׂר", ר' יום'טובֿ ליפּמאַן העלער, מגילת 
איבֿה, לובּלין 1895 2, אָנהענגער פון דער 
השכּלה-בּאַװעגונג, געבּילדעטער, אויפגעקלער- 
טער. , פאַר עטלעכע װאָכן איז דורכגעפֿאָרן 
דורך אונדזער שטעטל אן אי מ', בּאַקאַנט דורך 
זײַנע אַרטיקלען אין המליץ און אין קול מבֿשׂר", 
קמ, 1870, יז 41, 

א' נאמן -- {... נעעמאָזן דער, מצ: אַנשים 
נאמנים {... נעעמאָניםן. 2כלויט בּמדבּר, יב, 
7 +הבאגליבּטער מאַןי. דזוו איש-אמונים, 
איש מהימן, לאָיאַלער, איבּערגעגעבּענער, פֿאַר" 
לאַזלעכער. ,,מער װיל איך מיך סוֹמך זײַן אויף 
אָן אי ניי, א. פּאַװיר, גדולת יוסף, יוזעפאָװ 
תּקצ"ח, יט/ב. איעדער איינציקער ייִד דערציילט 
אַ גוטן בּרודער אַן אי ני אַז...ײ, סמבּ. 

א' נבון וחכם -- {... נאָוון װייכאָכעםן 
דער, מצ: אֲַנשים נבֿונים וחכמים {... נעוואויי 
נים װאָכאַכאָמין, 89: א' הכם ונבון. 
ככבּראשית, מא, 33, 39, א פֿאַרשטענדיקער 
און קלוגער מאַן, תּי. דז איש חכם, אָבּער 
עמפאַטישער, מער ארויסגעהויבּן. ,אַדוני המלך 
זאָל אויסדערוויילן אַן א' חי וי, ער זאָל אײַנ- 
זאַמלען די תּבֿואה אין די גוטע יאָרן", א. פאַי 
װיר, גדולת יוסף, יוװזעפֿאָװ תקצ"ח, יג/א. 
;הײַנט זע איך דאָס דו איין גרויסער אי נ' וי 
ביסט", מעשׂה פליאות (מג'י אַחים), װאַרשע 
5, 

א' נבזה -- {... ניווזען דער, מצ: אַנשים 
נבֿזים {, . . ניווזיםן, 2כלויט ישעיה, נג 3; 
תּהלים, טז, 4. נבֿזהדיקער, אָפּשטױסנדיקער, 


עקלדיקער. ,עס איז מבֿזה זײַן פֿרױ דער װאָס ‏ 


איז אַלײין אַן א' נ'", ציט ש אבּןתּיבּון, מ. 

א' נדיב -- {... נאָדיוון דער, מצ: אַנשים 
נדיבֿים {. .. נעדיוויםן, ?כלויט משלי, יו, , 
אַדלמאַןי. געניצט מיטן בּ: נדבן, בּעליצדקה, 


184 


דער װאָס גיט מיט א בּרייטער האנט. ,אין דער 
היים איז ער געווען אַמאָל אַ סוחר, א מנהיג-" 
העיר אַן אי נ'י, קמ, 1870, נאן 22, 

א' נכבּד -- {... ניכבּאָדן דער, מצ: אַנשים 
נכבּדים {. . . ניכבּאָדיםן, ?כשמואל א, ט, 6, 
אָנגעזעענער מאַן. חשובֿער, װאָס מע האָט פֿאַר 
אים דרך-ארץ. ,איז ער שוין טאַקע אַ רעכטער 
מיוחס און שפּילט שוין די ראָלע פון אַן א' 
ניי, דער יודי פֿאַר פ9ּסח, װאַרשע 1881. ;ער 
האָט פֿאַר דירה-געלט אַרױסגעװאָרפן פֿון שול 
די ספרים, נו! ישׂראליק, איז ער ניט געװען 
אַן אי ני?י, א. מאָרגענשטערן, עגל הזהב, װאַר- 
שע 1898, 

א'-סוד -- {...-סאָדן דער, מצ: אַנשי.... 
תּח. צבּ. 1. דער װאָס קאָן האַלטן א סוד. 
;עס איז א פֿאַרטרולעכע זאַך, אָבּער דיר מעג 
איך עס דערציילן, װײַל דו בּיסט אַן א"סי. 
2. סודותדיקער מענטש, א מענטש א רעטעניש. 
,גיי ווייס װאָס עס טוט זיך בּײַ דעם א"ס". 
9. אינטימער חבֿר, בּוזעמפֿרײַנד, פֿאַר װעמען 
מע רעדט זיך אראָפּ פון האַרץ. װערן אַן אייסי 
פון עמעצן. 
זיך פאַר יענעם חבֿרה-מאַן, עֶר איז אַן איסיי. 


אי'שט, אישט' -- די, 'ס. -+ אישקע. אָפּי 


זאַץ, אויסקאָך, געדיכטער איבּערבּלײַבּ נאָכן 
אויסקאַכן. הושטשע. ,דו האָסט פאַר זיך גע" 
נומען פֿרישע און גוטע קאַװע און פאַר מיר 
האָסטו איבּערגעלאָזט אַ בּיסל א'י, א. פּאָדים. 


איש על מחנחו ואיש על דגלו--ן... אַל 


מאַכנײיהו ... דיגלוין זאַץ. תּח. כבּמדבּר, א, 
2 שיטלעכער אין זײַן לאַגער און איטלעכער 
בּײַ זײַן פֿאָן/, תּי. (ערשטער טייל: וחנו בֹּני 
ישׂראל --- און די קינדער פֿון ישׂראל זאָלן לאַ" 
גערן.} בּאַצײיכנט א צושטאַנד פֿון אַרדענונג, 
װען יעדערער פֿירט דורך זײַן פונקציע, װען 
עפּעס װערט געטאָן לויט אַ סדר, סיסטעם. ,בּײַם 
שיעור גמרא זײַנען די בּעלײיבּתּים געזעסן א' 
ע' מי..., יעדערער לויט זײַן מעמד". 

א' עני ואביון -- {... אָני װעעװיעזן דער, 
מצ: אַנשים עניים ואבֿיונים. פכתּהלים, קט, 16, 
אַן אָרעמאַן אַן אביון. -+ אביון, 20'19, 

אֹ"פּלא -- {..-פעלען דער, מצ: אַנשײ 
פּלא (אַנשײ:,..ן. 1. דזוו איש-מופֿת, בּו. ?ער 
איז געװוען אַן אי"פּי, אַן אמתדיקער ערלעכער 
ייִד, אַ מדקדק בּמצוות", טמז, 1966װ221. 
2. אַ מענטש -- אַ וואונדער, כּולו רזין דרזין, 
פֿול מיט סוֹדות. 

א' פרטי -- {... פּראַטין דער, מצ: אַנשים 
פּרטים, ??לויט ויקרא רבּה, כח, ו. ‏ פּריװאַטער 
מענטש. יחיד, אינדיוויד, איינצלנער. ,איז דאָס 
ניט געװען א גאולה פאַר אַן א' פּ', נאָר אויך 
פֿאַר אַלע מחבּבֿי תּורתנו", לדבּ נ"י תּשיז. 

א'-צדיק -- {.-צאַדיקן דער, מצ: אַנשים 
צדיקים ואַנאַשים צאַדיקיםן. 2כבּראשית, |, 9, 
גערעכטער מאַן. אויך א'-צ' וישר, 

א-ציד -- {,.. -צאַייִדן דער. ?2בראשית, 
כח, 27 געיעג-מענטש, א מענטש געניט 


גב 


אין געיעג. ;דער א"צ', דער מענטש, װאָס 


4 שפּאַסיק. געהיים-אגענט. ,,היט 


איש"ר 


האָט זיך פֿאַרנומען בּלויז מיט יאָגד...", ז. 
װענדראָו איבּז, ל. בּ. כאַװקינאַ, װי אַזױי מענטשן 
האַבּן זיך אויסגעלערנט בּיען װאוינונגען, 
מאָסקװע 1919. ;עֲשׂו איז אָבּער געװען אן 
א-צי, א חיות-יעגער", הלל זײַדמאַן, טמז, 
7 ווא 1, 

א' צר ואויב -- {, ... צאַר װײיאָיעװ} דער, 
מצ נבּ. ?כאסתר, ז, 6. א מאַן א צורר און 
א פײַנדי, תּי. אַן א' צ' ו. א פֿאַרבּיסענער 
שׂונאזישׂראל, 

א' קדוש -- {.. קאָדעשן דער, מצ: 
אַנשים קדושים ואַנאָשים קדוישיםן, קכמלכים בּ, 
ד, 9. הייליקער מאַן. גרויסער צדיק. ,(ואנשי 
קודש תּהיון לי) דען װעלכר קיין זרע לבטלה 
מוציא איז דער היישׂט א' ק'י, קה, פיורדא 
3. {סטײַטש, אויף וועמען רעדט איר? . . . עֶר 
איז אַן אי קי, אַ בּעל-שם!", יפֿאָל, 1885, 
פא 24, ,ער האָט צוגערעדט די גרטע, אַז ר' 
עמרם איז אַן אי קיי, טמז, 1965 וא  .5‏ א' קי 
וחסיד -- ;אַזו דשׂ אים דיא לײַט פאַר איין 
אי קי וי גהאַלטן האבּןי, שאר, קב/ב. - 

א' ק' ונורא -- {...װענױראָן דער. 
2כלויט תהלים, קיא, 9 הייליקער און פֿאָרכ- 
טיקער מאַן. גיעדערןערן האָט געוואוסט אז ער . 
וְדער בּעשטן איז אַן אישימופֿת גדול און מע 
האָט {איםן געהאַלטן פאַר אַן א' ק' ויײ, קח, 
י/א. 

א'-קריות -- {... -קאָריעס (איסקאַריאָט)ן. 
ויהודהן דער מאַן פֿון קריות. {איינער פון די 
צװעלף תּלמידים פֿון ישו הנוצרי, װאָס לויט 
דער עװאַנגעליע האָט ער פאַר 30 זילבּערשטיק 


פֿאַרראַטן זײַן רבּין, נאָכדעם חרטה געהאַט 


און זיך גענומען דאָס לעבּןן פֿון די קריסט- 
לעכע לשונות האָט מען איבּערגענומען אין 
ליטרש דעם ב: בּוֹנד, פֿאַררעטער, מלשין. 
,אי-קי שלײַכט זיך דורך דער נאַכט, ער האָט 
מײַן אוֹרחס בּלוט פֿאַרקױפֿט, הר, מײַן ליכ" 
טיקע נסיעה. 


אישפּאַנקע -- די. בּא. ישפּאַנישע קראַנקייט.. 


שאַרפֿע גריפּע װאָס האָט אַרומגעכאַפּט גאַנץ 
אײיראָפּע קורץ נאָך דער ערשטער װעלט' 
מלחמה. 


אישקע -- די, יס. :8 116=: 3242טן :?/'= 


2אחזס1. 19, אוקר. דזוו יושקע, געדיכטע 
יויך, פישיויך. אויך: געגליװערטע יויך פֿון 


- פֿיש. אויך: יעדער מין פאַרגליווערטער מאכל. 


,איז מען אוועק עסן א'ס און געזאַלצענע פיש", 
מ. אַָשעראָװיטש, שטעט און שטעטלעך אין 
אוקראַינע. 


איש"ר -- |אישאַרן ר"ת פון: אֹמן יהא שׂמיה 


רבא (-+). ,טייל עמי-הארצים זאָגן נאָר {דעם 
קדישן בּיז יואמרו אָמן, דערנאָך הייבּן זיי אָן 
ייתבּרך ויתקדשי און קיין אָמן יהא שמיה רבּאָ 
זאָגן זי ניט, נאָר ער ומען פוז יאָ זאָגן, װאָרעם 
דער עיקר קדיש איז דער איש"ר", קה, װילנע 
תּרל"ה, קלז/א. ,אין אלע צײַטן װען ייִדן... 
ענטפֿערן איש"ר. . . הקבּ"ה, כּבֿיכול, איז מקבּל 
נחת?", סשי 2 יך, 





איש-ריבֿ ואיש-מדון 


אישירים ואישימדון -- {... ריוו װעאיש- 
מאָדױןן דער, מצ: אנשי-ר' (אַנשי-)מי. געווייג- 
לעך: א'-ר' ומדון. אויך: איש-ריב, 
ככירמיה. טו, 10. א מענטש פון קריג און 
אַ מענטש פון שטרײַט, תּי. דזװ איש מדון 
(-+), נאָר עמפאַטישער. פאון אױבּ (ערן איז 
אויך װי א ליטעראַטור-:קריטיקער געװאָרן מע 
רערע מאָל אַן אי-ר' ומ', האָט קיין סיבּות ניט 
געפעלט דערפֿאַר", י. בּאָטאָשאַנסקי, צוק, סעפּ' 
8, עהאָבּן מיר ... דעם אי"ר' ומי .. . װאָס 
איז צו שטאָלץ זיך מוֹדה צו זײַן, אַז ער װיל 
אַלײן װערן רבֿ", ימ, גק, :א 60, 

א' ריק -- {... רייקן דער, מצ: אַנשים 
ריקים אַנאָשים רייקיםן. ?כלויט שופֿטים, ט, 
4 שמואל 1, ו, 20. געניצט מיט בּבּ: 1. פּוס- 
טער, נארישער מענטש, פּוסטע כּלי. פּראָסטאַק, 
גאָרנישט. 2, ליידיקגייער, פוסט-און-פּאַסניק, 
;דעם גבירס בּןייחידל איז אױסגעװאַקסן אַן 
אי ר', א לאָבּוס". 

א-שלום -- {.-שאַלעמן דער, מצ: 
אַנשי . . . זאַנשיי , , ,ן, ככתּהלים, לז, 37, מאַן 
פֿון שלום װאָס מײַדט אויס קריגערײען. גער 
איז אַן אי-שי, נאָר עֶר מישט זיך אין פאַרשיי 
דענע ענינים, און מענטשן קריגן זיך מיט 
אים", מ. אונגער, טמז, 1964 4 18. 

א' שפֿל --ן... שאָפֿלן דער, מצ: אַנשים שמֿ- 
לים (אַנאָשים שפֿײילים (שפֿאָלים), ‏ 1. װער 
עס האַלט זיך זייער קליין, נידעריק. , זיי ווייסן 
גאָרניט װאָס פאַר אַן א' ש' איך בּין", 
2. אומװערדיק. , איך װיל ניט האָבּן צו טאָן 
מיט אזא נפֿש, אַן אי שייי 

א'-שדה -- {,.-סאָדען דער, מצ: אַנשי 
שׂדה. ?כבּראשית, כה, 27. יפעלד:מענטש' 
דאָרפּסמאַן, ערדאַרבּעטער. ער האָט פאַרלאַזט 
די שטאָט, זיך בּאַזעצט אין דאָרף און געװאָרן 
אַן איישׂיי. 

א-שיבה -- {..-סײװאָן דער, מצ נבּ. 
2כדברים, לב, 25,. עשרײַזגרויער מאַן. אל 
טיטשקער. ,ער איז אין טיפֿן עלטער, א זקן 
מופֿלג, אַן אי"שׂיי. 

א'-תהפוכות -- {...-טאַנהאַפּוכעסן דער, 
מצ: אַנשיתּהפּוכות. תֹּח. 2כמשלי, טן, 28, 
א מענטש פֿון פֿאַרקערטקייטן, תּי. געניצט 
מיט בּב: 1. װער עס בּײַט זײַנע מיינונגען, 
ניט-געזעצטער. עדער א"תּי מאַכט אָן קריגע" 
רײַען, הײַנט זאָגט ער אַזוי און מאָרגן --- עפּעס 
אַנדערש", 2, צורלהכעיסניק, איפּכא-מסתּב- 
ראניק, א משה קאפּויער, װאָס האָט ליבּ צו 
זאָגן פּונקט להיפּוך. ;אַן א"תּ,, דאָס הייסט א 
פארקערטער מענטש, װי דו בּיסט האָבּ איך 
אין מײַן לעבּן ניט געזען", א. פּאַװיר, גדולת 
יוסף, יוזעפֿאָװ תּקצ"ח. 8. סמאל, שׂטן ,אַז 
זי |די פֿאַלשע חידושי-תּורהן גייען אויף דער 
לופֿט פֿון דער װעלט, גייט תּיכּף זיי אַנטקעגן 
דער ס"ם, דאָס ער װערט גערופֿן א"ת' און 
לשון-שקר", קה וװילנע תּרל"ה, ח/א. 

א' תחת נפֿנו (ותחת תּאנתו) -- 
.. טאַכאַס גאַפנױי װײטאַכאס טײנאָסױן זאַץ. 
תֹּח. ?כמלכים א, ה, 5; מיכה, ד, 4, 'איטלעכער 
(איז) אונטער זײַן װײַנשטאָק און אונטער זײַן 


1942 


פֿײַגנבּוים,, תִּי. {אין מיכה, סוף פּסוק: ואין 
מחריד' --- און קיינער װעט ניט אָפּשרעקןן 
בּאַצײכנט אַ מצב פון זיכערקייט, געמיטלעכ" 
קייט, שלום און װאױילשטאַנד. ,איך האָבּ דאָך 
שוין אין קאָפּ א גאַנץ גרויסע שטיק װעלט גי 
האַט -- גאַנץ ארץיישׂראל... דאָס אַמאָליקע, 
דאָס 'מיט מילך און האַניק-פליסנדיקע'.. . מיט 
אי תּי גי וי תּיײ, פרץ, זכרונות. , גייט אַהיים 
און זײַט זיך משׂמח .... בּמהרה בּימינו װעלן 
מיר זײַן אין ארץיישׂראל ... אי תּי גי וי תּ'", 
בּאַש, דער שׂטן אין גאָרײ. פרגל: זיצן װי בּײַם 
טאַטן אין װײַנגאָרטן. 

א' תם -- {..טאַסן דער, מצ: אַנשים 
תּמים ואַנאָשים טאַמיםן, ?כבראשית, כה, 27, 
1. ערלעכער. גלײיבּיקער, בּאַשײדענער, שטילער 
(און רעכטפֿאַרטיקער). ,אויך פֿאַרזיכערן זי 
זיך אין דעם זכות פֿון יעקבֿ װאָס ער װערט 
אָנגערופן אי תּיײ, מלרה, לג/בּי ,גאָט, געדענק 
די שבועה פון יעקב אָבינו װאָס ער איז גע 
וען אן אי תּיי, הרב הנובֿר, שערי ציון, זְשֵיי 
טאָמיר תּרנ"ו. 2. נאַאיװער, ניט-איבּערגץ- 
שפּיצטער ואָבּער דאָך ניט דזװ תּם, ד"ה ניט 
סִתֹּם אַ נאַרישערן. אַן אי תּי װאָס ווייס קיין 
חכמות ניט. ,װאָס טראַכט דער א' תּי מיט זי 
ליטווישע האָלצהענדלער?", ײיל, פריטשעפע , 
אַדעס 1876, 

א' ת' וישר -- {... װייייאָשאָרן, ?כאיובֿ, 
א, 8 עאיזט גיװעזין איין א' תּ' ו'", איבּז, 
ר' זלמן הענא, צמח דוד, פֿיורדא תנ"ח. ,אַלץ 
אין שטאַט האַבּן געוואוסט װי פֿרום און װי 
ערלעך ער איז, אַן אמתער א' תּי ויײ, פֿאָר, 
9 לש 20, 

א' תּ' ושלם -- {... װײשאָלעםן דער, מצ: 
אֲנשים תּמִים ושלמים {... אושליימיםן. 22צב 
פֿון בּראשית, כה, 27 + לויט בּראשית, לג, 18; 
לד, 21. א שטילער און גאַנצער מאַן. אַן 
איש תּם מיט אַלע מעלות. ,ער |דער כּוס של 
בּרכהן דאַרף זײַן גאַנץ פול. אַזױ מוז דער 
מענטש אויך זײַן פֿול מיט דער תּורה און 


גאַנץ אַזױ װי יעקב איז געװען א' תּי ויײ, נוצ, 


רמג/א. 


תּמימים {... טמימיםן, קכבראשית, |,  .9‏ ער" 
לעכער מאַןי. דזוו איש תּם, נאָר מער אַרױס: 
געהוױיבּן די פרומקייט. ,דער א' תּ'י װייסט 
גאָרניט פון אַזעלכע זינדיקע גלוסטונגען". ,דער 
אי תּי, דער יוֹשבֿ-אוֹהל אין פּאָליטישן זין", 
י. ראַפּאַפּאָרט, פאַש, 1951 וא 21, 

א' תּקיף -- {... טאקיף (טאַקעף)ן דער, מצ: 
אנשים תּקיפֿים {... טאַקיפֿיםן,. 13322א מציעא, 
סד/א |איניש תּקיפֿאן, שטרענגער, בּעל:תּקײ 
פות. ,דעם קאָצקער רבּינס בּרודער ... איז 
געװען אן אי תּ' און א שארפער קאָפּ", מ. 
אונגער, טמז. 1967 |ןא 17. 


איהימא -- |איטיימען זוו. תֹּח. ככבּרכות לא/ב 


אאַ. 6טייל זאָגן, אנדערע זאָגן' |תלמודישער 
אויסדרוק װען סאיז א ספק װער איז דער 
אַמוֹראָ װאָס האָט געזאָגט די מימראן. ;אמר 
עילא ואיתּימא ר' יוסי בּר-חנינא; אמר אבּײ 


א' תמים -- {,.. טאָמימן דער, מצ: אַנשים 


א(י)תערותא דלעילא 


ואיתּימא רמי בּר'חמי ואיתּימא ר' יוחנן", יומא, 
כו/ב. {(די חכמים האָבּן תּמיד מקפּיד געװען 
מקיים צו זײַן דעם ;כּל האומר דבר בֹּשם 
אומרו מבֿיא גאולה לעולם".ן ,, געשריבּן האָט 
עס אחדיהעם, אי נחמן סירקין". 


אית דין ואית דיינא -- (איס,.. וייאיס 


דאַיאָנאָן זאַץ. תּח. פכויקרא רבּה, ל, ג. פֿאַ- 
ראן א דין און פֿאַראַן א דיין'. היפּוך פֿון: לית 
דין ולית דיין. דזו די װעלט איז ניט הפֿקר. 


איתכּטייא קודם לאיתגלייא -- |איסקאַס 


יע קוידעם לייאיסגאַליען זאץ. תּח. יפֿאַרהױלן 
איידער עס האָט זיך אַנטפּלעקט!, ,זײַן װײַב... 
האָט געמאַכט א סעודה מיט קרעפּלעך... דאָס 
פלייש איז בּאַהאַלטן אין טייג, בּבּחינת א' קי 
ל', ס'הייסט פֿאַרדעקט פֿאַרן אַרוסקומען", א. 
רובּינשטײין איבּז, ש. י. עגנון, טמז, 1968 | 7. 


איתן חכּיר אמונהך -- |אײיסאָן היקיר עמן- 


נאָסעכאָן זאַץ. תּח. דדער שטאַרקער ואַבֿרהם 
אָבֿינון האָט דערקענט דײַן אמונה' (ערשטע 
ווערטער פֿון אַ פּיוט װאָס מע זאָגט יום כּיפּור 
צו מנחה; אויסגעסדרט לויטן אַלף בֵּית. מחבּר 
ר' אליהו בּן מרדכי, 11. י"הן. ,איתן {= עסןן 
איז די בּעסטע תּפֿילה", יע, דאַװנען, װאַרשע 
תּרע"ח, זי 84, אויך: ;א' ה' --- עסן (איז דער) 
עיקר". 


איתני"עולם -- |אייסאָניי-אוילאָמן די. בּמ. תּח. 


2כראָש השנה, יא/א. שאכטיקע פֿון דער 
וועלטי. געניצט מיטן ב: גײַסטיקע ריון. (א 
כּבודיבּאַצייכענונג פאַר די אָבֿות: אַבֿרהם, יצחק 
און יעקבֿ, װאָס לויט דער גמרא -- זײַנען זי 
געבּוירן געװאָרן אין חודש -- איתנים, ד"ה 
אין תּשרי.ן ,איך בּין אויך געבּוירן געװאָרן 
אין חודש תֹּשרי פּונקט װי די א"ע'". ,פֿאַראן 
אויך אין אונדזער דור איעי און מע קען צונויפ- 
רופן אַ סנהדרין", | 


א(י)תערותא דלעילא -- |איטאַרוסץ דיי 


לאיילאָן די, ?כזוהר, נח, יא, 31; אור החיים, 
שמות, יט, 2. אױפֿװעקונג (אױיפֿרודער) פֿון 
אויבּןי. (קבּלה) געניצט מיטן 3: התעוררות 
בּײַַם רבּוֹנוישל-עולם (אַרױסצוּװײַזן חסד). קומט 
פֿון: א(י)תערותא דלתתא - {|. די 
לטאַטאָן אויפוועק (אויפרודער) פון אונטןי. װוען 
מען איז מקיים די מצוות און מע טוט מעשׂים 
טובים. ;דורך א' דלתּתא װערט א' דלי 
לא צו דערװועקן די אהבֿה און דעם חס פֿון 
גאָט", תּניא, קפּז, ,,מאַכט עֶר א גרויסע איבּער- 
קערעניש פֿון אונטן: אי דלתּתּא.. . אדורכגע- 
פֿלױגן אַלע זיבּן הימלען װי א פײַל פֿון בּויגן, 
בּרעכט שוין אויס אויך אויבּן דער גערודער 
גיך -- א' דלעילא! וואונדערלעך!", אֵל װוו, ירבּ 
לוי יצחק בּאַרדיטשעװוער'. עוײַן תּפילה װאָס 
איז אַן אי דִלתּתּא פירט צו אן א' דלעילא... 
און דאַמאָלסט פּועלט ער אויס בּײִַם הימל פֿאַר 
זײַנע חסידים בּני, חיי, מזוני (קינדער, לעבּן, 
פּרנסה)", דרי צבי כֹּהן, פאָר, 1965 ווש 16. ,כּדי 
צו געװוינען טרייסט פֿון רבּונוישל-עולם, דאַרפֿן 
מיר זיך אַליין טרייסטן אין דער בּחינה פֿון 
א' דלתתא -- דער אויפװעק פון מענטשן 
בּרענגט אי דלעילא -- דעם אױפֿװעק פון 





איתרע מזלו 


אויבּןי, דר' הלל זײַדמאַן, טמז, 1966 ווע 29, 
,דאַרפֿסטו װיסן דאָס איז אַלץ על ידי א' 
דלתּתּא, הײַנו: עסקיתּוֹרה והמצוות. דאָס אין 
די כּלי פון אין"סוף בּרוך הוא", קמ, 1866, 
פאן 46. 

איתרע מזלו -- {איסרע מאַזאָלױן זאַץ. תּח. 
ככחגיגה, ה/א. סאיז צעבּראָכן זײַן מזלי 
געניצט מיטן ב: די הצלחה האָט זיך א װאַקל 
געטאָן, צעטרייסלט, דאָס דאָבּרע מזל האָט זיך 
אָפּגעטאָן. קזינט דער ויֹרד האָט פאַרלאָזן 
מדינת-ישׂראל --- אי מי, צו װאָס ער זאָל זיך 
ניט נעמען --- גייט ניט". ,די װײַבּ איז אים 
געשטאָרבּן און א' מ' -- אַלץ גייט בּײַ אים 
בּאַרג-אַראָפּ". 


א"כ -- רית פֿון: אינו כּך, אינו כּן, אלא כּך, 
אם כּן, אם כּך, 


אַפּדיש -- |אַקאַדישן דאָס 6 אַדי. אַלטיסעמי- 
טישע שפּראַך פֿון מעסאָפּאָטאַמיע, אָנגערופן 
אױפן נאָמען פון דער שטאָט אַכֹּד (,... און דער 
אָנהײבּ פון זײַן קיניגרײַך איז געװען בּבֿל, 
און אַרך, און אַכּדײ, תּי, בּראשית, י, 10). אין 
די גלאנץ-צײַטן פון אַשור און בּבֿל איז א' גצ" 
װאָרן און בּמשך פֿון לאַנגע יאָרהונדערטער 
פאַרבּליבּן די שפּראַך פֿון דער דיפּלאָמאַטיע און 
צװישנפֿעלקערלעכער פאַרשטענדיקונג. װי א 
שריפּטשפּראַך איז אי געװאָרן אויפגעהיט בּיז 
קנאַפּ פֿאַר אָצ. 


אֹכּה"2 -- ר"ת פֿון: אַנשי כּנסת הגדולה -, 


אַכּין ורקין מיעוטים -- ואַקין װייראַקין 
מיאוטיםן זאַץ. תּח. ?כרשי, פסחים, ח/א: רשי, 
ראָש השנה, יז/ב. אָבּערס און נאָרן זײַנען 
ממעטי, פאַרשמעלערן די ראַם פון געזעץ, 
(תּלמודישער מעטאָד לויט װעלכן די װערטער 
'אַךי און ירק' אין דער תּורה װערן אינטערפּרע- 
טירט צו פארמינערן דעם כּלל. דוגמאָות: 
א) ;אַך בּעשׂור לחודש השבֿיעי"... (ויקרא, 
כג, 27), גאָבּער אין צענטן טאָג פון דעם דאָ- 
זיקן חודש איז דער טאָג פון פֿאַרגעבּונג", -- 
לערנען די חכמים פֿון װאָרט יאַךְ' אַז יוםיכּיפּור 
איז מִכפּר נאָר די װאָס טוען תּשובֿה. רשי, 
שבועות, יג/א1 בּ) ;אַך את שבּתותי תּשמרו" 
(שמות. לא, 13) -- פֿון דעם אֲדִי לערנט מען 
אָפּ, אַז מע טאָר ניט בּויען דעם בּית'המקדש 
אום שבּת; ג) ,כּל איש אשר ימרה את פּיך... 
יומת" (יהושע, א, 18), , איטלעכער װאָס װעט 
װידערשפּעניקן דײַן מויל. . . זאָל געטייט װע- 
רן", .רק חזק ואמץ" -- דרינגען דערפון די 
חז"ל אַז אויבּ א ייִדישער מלך הייסט עובֿר זײַן 
אויף די רייד פֿון דער תּורה --- װען ס'קומט 
אויף אַ פראַגע פֿון געוויסן -- זאָל מען ניט 
אױספאָלגן זײַן בּאַפֿעל (רשי, סנהדרין, מט/א).ן 
א קאָנסטיטוציע מיט אַי וי. פרײַהייט מיט אַ' וי 
;זיי העלפֿן איינער דעם אַנדערן --- מיט אַי וי 
מי", 

אָֿכּ"יר -- אַקירן ר"ת פֿון: אָמן, כּן יהי רצון 
(--+); 

אַכּלל, א כּלל -- + הכּלל וָדי פֿאָרעם װאָס 
האָט זיך אײַנגעשטעלטן. ,אַכּלל גימפּל דראָנג 


148 


איז אַ העלד, ער האָט איין פּנים װי צו א חופּה 
אַזױ צו אַ לויה", ליאָנדאָר, נײַער בֹּש, װילנץ 


1887,. 
אַכּלײשכּן -- (אַקאָלשקןן קאַנ. 2כשבּת, סג/א 


אאַ. 89: מכּל-שכּן. אַפּשיטא, אַװדאי. ואָפֿט 
אין פֿרומע מעשׂה-בּיכלעך.ן ,אַ"שי דער רשע 
װאָס ער גראָבּט זיך אונטער אין בּאַהעלטעניש 
און טוט גניבות, דאַרף ער אײַלן תּשובֿה און 
צדקה טאָןײ, מלרה. כט/ב. ;אַז איינער לערנט 
פון גאָטס װעגן. . . גיט אים הקדוש-בּרוך-הוא 
אַריכת-ימים לעולם הבּא. . . אַיישי עושר וכּבֿוד 
אויף דער װעלט", נוצ, לח/ב. שאַ"שי אַן או" 
מה. . . קאָן װערן גרויס און געזונט נאָר אין 
משך פון א לאַנגער צײַט", ממוס, אין אַ 
שטורם צײטט, י: 


אַכּתּי עבדי אַחשװרוש אַנן -- (אַקאַטײ 


אַװדײ אַכאַשװײרעש אַנאַןן זאַץ. תּח. ??מגילה, 
יד/א. ייר זײַנען דאָך נאָך אַלץ קנעכט בּײַ 


אַחשװרושן בּאַצײיכנט אַן איצטיקן שלעכטן 


מצבֿ װאָס איז אין שאַרפֿן קאַנטראַסט צו א 
גליקלעכער פֿאַרגאַנגענהײט. עדי גמרא האָט 
געפֿרעגט װאָסער טעם האָט די פרייד אין פּן- 
רים: אִי' ע' אי אַ'?"/; הלל זײַדמאַן, טמז, 
7 ווא 29, 


אך -- אױסרופֿװאָרט. אין 1417:6, דײַטשישע דד, 


סל לשונות. אָחיװײי, יחזקאל, ו, 11 כא, 21,ן 
כאַראַקטעריסטישער אויסדרוק מיט אַלע בּבּ 
פון אוי (+ 126), 

צום 13: אַך, אַך, טוט עס װיי!". אאַך, אין 
האַרץ הייבּן.. . זיך כװאַליעס... . מאַמע איך 


| וויין", ממוס, פריזיו. 


צום 23: ,אַךְ מוטער, מוטער, מײַן טרײַע 
ליבּע מוטער, / דו האָסט מיר צוגעזאָגט צו דער 


-חופּהלע צו בּענטשן", פֿל. שאך, איינע אַליין 
| אין דער װעלט, ניט קיין קינד, ניט קיין רינר". 


צום 33: אַך, איך האָבּ פֿאַרגעסן! אַך, װי 


| אומעטיק עס איז! ;אַך די יונגע יאָרן, װי שנעל 


זײַנען פֿאַרלאָרןײ, פֿל. גאַך, איך יל און טאָר 
ניט זינגען, / וויינען, זיפֿצן מעג איך נאָר:/ 
װײַל איך בּין, מײַן קינד, אַן אָבֿל, / שוין כּמעט 
צוויי טויזנט יאָרײ, פֿרוג, 'דער פֿרילינג', 

צום 43: ,אַך, װי ער האָט זיך עס געעלטערט 
אין די לעצטע יאָרן!". 

צום 53: ,אַך, וואו נעמט מען פֿליגלען, װאָלט 
איך געפֿלױגן צו דיר?. ;אַך! װער קען מיר 
זאָגן אויבּ איך װעל אַמאָל, / װוידער פרײַ אומ- 
שװעבּן איבּער בּאַרג און טאָלײ, דוד עדעלשטאַט. 
;עס װאַקסן אונטער שיינע מיידעלעך / שין 
ניט פֿאַר אונדז. ... אך גאָט! / א שאָד די אייגע- 
לעך די קלאָרע, / די ליפּעלעך אַ שאָד", סעג, 
לירישע לידער. 

צום 613: ;אַך, װאָסער קאַשמאַר רופֿט אַרױס 
דער מרתּף:השואה אין מדינת-ישׂראל". 

צום 73: קאַך װאָס פאַר א פאַרגעניגן האָבּן 
זיי, אוי זיי! זיי שמועסן זיך, זיי קושן זיך, 
זיי ליובּען זיך", פֿל. ;אַך, װי צװיי אַװנט.: 
שטערן, העלע, גרויסע, ריינע שטערן" וועגן 
אויגן), פרוג | 

צום 83: ;אַך, א יינגל א כװאַט", ;אך, א 


אָךר -- אױסרופֿװאָרט. 


אָך 


| יונג מיט בּיינער!", אַך, אַ חתן -- אַ כּלי, 


א מושלם און אַ בּעל-תּנך!". 
צום 93: ,אַז ס'איז ניטאָ קיין מזל איז דאַך 


ניט שייך. אַך, װאו נעמט מען אַ ביסעלע 


מזל?". 
צום 103: ;אַך, שוין איינמאָל אַ קעלט, א 


| בּרענענדיקער פֿראָסט, עס סמאַליעט!", 
אך -- מי, אין אַלע רײדענישן װאו וִין אין 


געװאָרן אַרױסגערעדט (אַן, דזו אויך (-+ 141). 
;אַך לסוף דשׂ מינשט |= מינדסטען דש דו דיך 


! אובּר לאדן קאנשט.. .ײ, פ9ב, 1533 וְיבּל וווא, 


3 שאַך ווען מן מקלל איז בּספֿר-:תּורה אויף 


| אנדרי גרוש עונשים. . .", תּקק. ,איזט רפֿאל 
| הנ"ל אַך אַװעק גריטן אונ' זיא אן גיטראַפן 


אין איין װאַלט*, 'כּײי װעגן מעצער עלילת-דם', 


1669 {פֿש ווון. ,אונ' דארום אַך איז דאש דער 


טעם דאש מן אן עֶרב יום כּיפּור כּפּרות אום 


- שלאגט", ספֿר מעשׂה השם, 1696 (אַװע ווו 


;אונ! . טוא מורגן אַך תּשובה אובּ ער מעכט 


איבּר מורגן שטערבּן", מבּ. מעשׂה ט. , זאָל עֶשׂ 


מיר אַך אויז גין אַלישׂ עֵשׂ דען פרוימן מלך 
איזט אויז גנגין", גה, 279. ,דער זיך דא נאָך 
!= לויט דעםן פֿירט, דעם װערט גיגעבּן דיזי 
װעלט אונ' אַך די איבּגי לעבּין", לטו, הקדמה, 


דזוו אַך, נאָר אָפּטער 
סובּ. 1922ל, אוק, װר. ספּעצ אויסצודריקן 
ווייטיק. ;אָך, אָך, איך קען מער ניט אויס- 
האַלטן!י. אין פֿאַרשיידענע אַנדערע פֿאַלן: אָך, 
מיטן שענסטן כּבֿוד, מיטן גרעסטן פאַרגעניגן! 
אָך, פאַרװאָס ניט? אָך, אזא אָנגעלײגטער גאַסט! 
;אָך, אָך און עס װילט זיך דאָך (נאָר)": ,מע 
זאָגט ניט אָך אַז עס גיט ניט קיין שטאָך"; 
;גאָט הערט דײַן אָך און װעט העלפן אין דײַן 
בּראָך"; ;דעם איז אָך װער עס ליגט אין לאָך"; 
;גוט איז אַפֿילו אֲָדָי, אַבּי װעדװאָך" |= אין 
צווייען, זאלבּעצװוייטן, שװו. 

אָך און אך -- ,...יעדן טאָג װוערט גע- 
בּוירן ... אן אָך: און אַך'דראַמע", פרץ, גע 
דאַנקען און אידייען | 

אָך און וויי -- פּרעדיקאַטיװע פֿראַזע. אַז 
אָך אי וויי צו זײַן קאָפּ, צו זײַן לײַבּ און לעבּן, 
;אָך א' װויי איז צו מיר (דיר)". ,טאַטע, דו 
לאַכסט? אַז אָך א' וויי (איז) צו דײַן געלעכ- 
טער". ;אָך אי װויי איז צו די יאָרן אַז פּױלן 
איז אַ מדינה, און פּאַרך איזן א מענטש 
געװאָרן", פֿװל. ,אַז דער מלמד קריגט זיך 
מיר דער מלמדקע איז אָךְ א' װײי (צו) 
די תּלמידים", שװ. קאוך און ויא צו דיר, 
קינג הורדוס, װי קענשטו אַזו בּקענן צו מײַן 
ריד אונ' דו דוא זיא פֿאָלגן ווילשׂט", יוסיפֿון, 
פֿיורדא 1764, פּז/בּ. ,אַז אָך א' װיי איז דיר 
און אַלע ייִדן, װאָס איר קענט א טאָג ניט 
איבּערלעבּן אָן נסים", ממוס, בבּישיבֿה של 
מטהי. ;אָך אי װיי איז דער מוטער װאָס קען 
ניט האַלטן בּײַ איר טיש איר קינד, (און) אָך 
אי וויי איז דעם קינד װאָס קומט אױיסרײַסן דעם 
לעצטן בּיסן בי דער אָרעמער מוטער", ממוס, 
דאָס קליינע מענשעלע. שפּאָטיש: אָך און 
מאָך. ;אָךְ און מאָך און עס װאַקסט נאָך", פֿװל. 





אָכאָ 


וויי און אָך -- געס איז אָבּער דאַריבּער 
וויי אי אָך צו שרײַען בּדור הזה", ר' יצחק 
האַמבּורגער, איבּז, פלא יועץ, ווילנץ 1898, , וויי 
אי אָך צו די רשעים, װאָס זיי טרעפט לויט דער 
טואונג פֿון די צדיקים", איבּז, שמשון דונסקי, 
קהלת רבּה, ח, 14. אָךְ -- אָפּגעטײלט פון 
וויי. ,װועמען איז אָך' און װעמען איז װיייי, 
מס, משלי תּקע"ד, כג, 29 וְלמי אוי, למי אַבֿוין, 
אויך סובּ -- ,וואו נעמט מען װאָרט, די װעלט 
זאָל זיך פארשעמען? ואו נעמט מען װעלט 
פאַר אונדזער אָךאוןװיי?=, סעג, איצטעך. 
אויך אַדיעקטיװיש -- ,גייט ער אין שפּאַן, 
נאָר פינצטער איז אים זייער, / ס'איז אָך און 
וויי, ‏ װאָס װײַטער -- אֶריאוןווייער", צייט, 
גל וו 

אָד-און-בּראָך -- ,איז אָך-א"בּי צו דיר, 
און איך, דער שֹׂטן, איך זאָג דיר אויס דעם 
סוד --- און טו דײַן װייטיק מערן", צייט, גל װוו. 


אָפאַָ -- אױסרפֿװאַרט. 010 :2420=. שפּא 
דזוו היט זיך, קוקט זיך אַרום, גיט אַכטונג. 
;אָ, שטעלט זיך אָפּ!". בּײַם אַריבּערגײן די 
גאַס --- אִיז 


אַכאַ'ט -- דער, -ן. 


אָכאָטניק -- דער, עס. װנ ניצע, 'ס. 99: 
אַכאָטניק, אַכװאָטניק,, צעדסאס :"= 
אעאזסמאה :2. 1. פֿרײַגיבּיקער. ,געבּן אַ 
קרופּנע נדבֿה אויף ישובֿ ארץ:ישׂראל װעלן 
זיך געפינען װײיניק אִיעס", יופֿאֵל, 1882, מאו 20, 

2. ליבּהאָבּער. בּעלן אויף עפּעס. ,אויף אַזא 
מויד האָבּן זיך שוין געפונען אַ'צס". ... למשל, 
װי עס גייט צו אין קלויז צו קינות װאו עס 
זײַנען עטלעכע א'עס עס צן זאָגןײ, אמד, עוזר 
צינקעס און דיא ציג װילנע 1868, 

9 פֿרײַװיליקער אין דער אַרמײ (געוויינלעך 
געקויפט, בּאַצאָלט צו פֿאַרבּײַטן אַן אַנדערן 
װי אַ מיטל אױיסצומײַדן מיליטער-דינסט), ,מײַן 
זיידע איז אַװעק װי אַן אַי כּדי זײַן מאַמע, מײַן 
עלטערבּאָבּע, און אירע קליינע קינדער זאָלן 
ניט שטאַרבּן פון הונגער". ,זײַן זון איז גע 
ווען געזונט װי מויער און צום אומגליק האָט 
מען פֿון אים אַלע אֶעס אָפּגעשלאָגן, אַלץ 
מחמת דעם טעם, זײַן זונדל זאָל בּעסער לאָזן 
די שטעטל צו רו און גיין דינען", שמעון װאַלי 
צענאָק, דיא געהיימע האָכצײַט, װאַרשע 1884, 
,פאַר מײַן משפּחה ... האָבּ איך אַן אַ' גע 
שטעלט. איך בּין בּדיליידל געװאָרן", ילג, שׂיחת 
חולין, װאַרשע 1889. ,אפשר איז גאָר א סברא 
מע זאָל קויפן אֶיעס? האָט א פרעג געטאָן 
רי' בּערצשל דער שוחט", י. ל. בּינשטאַק, בּיַא 
ר'י שלמה בּערלינער, לװאָװ 1896, ,קיין בּעל- 
הבּית ... קען ניט קויפן ... װי רופֿט איר 
דאָס . . . קיין אַי חוץ דיר", װוינטש װוו. 

4 שפּאַסיק. װער עס זאָגט אָךְ -- אָט. פֿו 
לער װאָס לייגט אָפּ צו טאָן אַן אַרבּעט. פּיעש- 
טשען זיך װי אַן אִי. ;איך האָבּ קינדער הוילע 


דזו אַגאַיט (+ 25) 


אָ'עס. װאָס מע בּעט בּײַ זײי -- איז אָך, אָט,. 


שפּעטער". 
8. יעגער, פּאָלעװאַניק. קויפן פוטערװאַרג 


194 


בּײִַם אָי 0. אױיסשפּירער אין דער אַרמײ, אַ 
ראָטע אֶיעסי 

אָכאַטויש -- אַדי. װאָס איז פֿון (װי בּײַ) אַן 
אָכאָטניק, 1. אִיע וואורשטלעך -- טרוקענע 
און פֿעטע. 

אָכאָטנע -- אַדו. פפ: אַכאָטנע. -+אָכאָט- 
ניק. װיליק. מיט חשק. פּרײַװיליק. טאַן עפּעס 
גאַנץ אֵי. ,כ'וועל אי בּלײַבּן בּײַ אײַך איבּער 
יום'טוב". 

אָכאָטע -- די, -ס. 59: אכאָטע, אַכװאָטע. 
82 :8 0401248 :174 ,008014 :/2=. 
1 בּאַגער, חשק. בּעלנות. הנאָה בּײַם טאָן 
עפעס. האָבּן אִי צו מאַכן א שפּאַציר. לערנען 
מיט אֵי. אָנװערן די א"י ,כ'האָבּ אָנגעהױבּן א 
לִיבּע צו פירן מיט גרויס חשק און אַ", פל. 
,מיר האָפֿן דורך אונדזער קול מבֿשׂר װעלן 
מיר דעם עולם מער אַי מאַכן...", קמ, 1864, 
פא 47, אקריגט דער ארבּעטער אִי צום פאר' 
שטאַנד. . . (אַ גאָט בּאַהיט!)", י. בּאָװשאָװער, 
פּאָעטישע װערק, לאָנדאָן 1903, 

2. געיעג. גיין אויף אִי. אַן אִי אויף בּערן. 
,דער יעגער דערציילט מעשׂיות פֿון דער אַ", 
ממוס, קליאַטשע. ;נאָך דער סעודה קלײַבּט 
מען זיך כּנהוג אויף דער אַ", שע, פֿונעם 


יאַריד ן, ,פֿאָרנדיק מיט זײַנע פּרינציפּאַלן אין - 


װאַלד שפּאַצירן אָדער אויף אִי, האָט ער זיך 
גליקלעך געפילט", ח. ד. גילדענבּלאַטט, אַבֿי 
רהמיעלע בּעל עגלה, ווילנע 1913, 

אַכאַָטען זיך -- אוטװ. -טע זיך, זיך (גע) 
אָכאַטעט. סל. נר. גײן אויף געיעג. עער אין 
געוואוינט אִי זיך אויף גרויסע געפֿערלעכע טהיי 
רען", א. בּרעסלער, איבּז, ערצעהלונגען װעגען 
װוילדע מענשען, װאַרשע 1898. 

אָכאַיען זיך -- -+ אָטכאַיען (זיך), 862. ,און 
נאָך איידער מע האָט זיך אָכאַיעט פון בּלוטיקן 
לעצטן געראָטײ, פֿײַנ, דוד בּלאַנק. 

אָכאָלאַנען -- טרו. -נע, אָכאָלאָנעט. := 
זענעמסתסאס.. סל. אוקר. אָפּקילן. אִי יויך. 
א די שלעגערס. אָכאָלאָנעטע פרײַנדשאַפט, 
אויך מיט זיך. 

אָכאַל|ניק -- וווייכע לן דער, "עס. װנ "ניצע, 
יס. /דזו נאַכאַלניק. גראָבּערייונג, חוצפּהניק. 
ווער עס האָט פאַרשטאָכענע אויגן. גיין זוכן 
יושר בּײַ דעם אִי. -ניטשען -- אוטװ. זיך 
אױפֿפירן גראָבּ, חוצפּהדיק. ,ער האָט גענומען 
אָי, האָבּ איך אים געהייסן זיך אָפּטראָגן". 

אַ'כאַלע װועסא'כאַלע -- + אהלאַן אוד 
סאַ'הלאן, זי 56, 

אַכאַפֿיק -- דער, פּקעס. 828ת842 :8 ==. 
9 אָכאַפּקע. סכום װאָס מע קען אַרײַנ- 
נעמען צװישן בּיידע אויסגעשטרעקטע אָרעמס 
און טראָגן. דאָס וויפל מע קען אַרומכאַפּן. אַן 
אַי שטרוי, היי. ,ער איז געשלאָפן אויף אַן אַ' 
טרוקענעם גראָזײ, ג. פרידמאַן, איבּז, װו. ק. אַר" 
סעניעוו, דערסי אוזאלא, מינסק 1935, 

אַכאָריאָ'ן -- דער, ען. פכאיי 22גר. (בּאָטאַי 
ניק) פאַוװואוס-שװאָם. גיפֿטיקער שװאָם. ,גלײַב- 
צײַטיק פֿאַרמערן זיך די פאַלן פון ... . שענדער- 


אָכװאַט 


פּילץ |!= שװאָמךקראַנקייט וואו דאָס אוױיסהאָדע- 
ווען בּאַװײַזט די אָנװעזנהייט פון אַ", 'טאַז, 
שריפטן, װאַרשע 1929, 


אַכאַשטראָנאָ'ם -- דער, -ען. שפּאָטװאָרט. 
פּאַראָדירט אָסטראָנאָם. קאַנטאַמינאַציע: אַחש- 
תּרנים (אסתּר, ח, 10)-אַסטראַנאָם. ;די װעלט 
זאָגט אַז איר... זענט עפּעס מקורבֿ מיט די 
שטערנזעער אָדער אַיעןי, קמ, 1870, טאז 20, 


אַככּ(ע)ראָשׁ -- דער, -ן (יים, יעס). װנ -טע, 
דס. 89: עכבּרוש, עכבּר-ראָש. אויך א" 
ניק, אַ'ניצע. כעכבּר = מויזדראָש, פֿאַר- 
טײַטשונג פֿון /56-802ט2מז. (טענדלאַו, 296, 
האַלט אַז עס איז ארבּראַש) דאָס װאָרט 
דערמאָנט שוין אין 1714, אין ספר אורי וישעי, 
בּערלין, 

1, גנבֿ לוט אַסאָציאַציע מיט עלאַו עכבּרא 
גנב אלא חורא גנב", גיטין, מֿה/א. ניט 
די מויז, נאָר די לאָך איז א גנבן. לט 
יע אין דאָס װאָרט אויפגעקומען אין פאַר' 
שטעלטן לשון צו פֿאַרבּײַטן גנבֿ, װאָס אויך 
ניט-ילדן האָבּן פֿאַרשטאַנען. ;אַ גנבֿ הייסט 
!= רופֿטן דעם אנדערן אַי",; טענדלאַו, 579 
,{סיאיז ניט אמתן דאָס מנעורי ועד עַתֹּה עם 
גנבֿים ועם עכפּרושים צו האַלטןײ, אגרת שלמה. 
,גיי דו, אַ', דו גנבֿ, דו װעסט מוזן אָפּגעבּן 
דאָס שטערנטיכל", נסים ונפֿלאות, אָרט? יאָר? 


2. (געניצט גוטמוטיק) כיטרער. װער עס 
טוט אָפּ שמד-שטיק. װילדער יונג. א יינגל אַן 
אַי. ;אַרױס פונדאַנען, איר אַיים!". ,האָסטן, 
נאָטל, אַפּגענומען אַלץ... בּײַם געשמדטן 
האַלדז? און װאָס האָט ער מיטן קוכן געטאַן, 
דער א', דער בּאַנדיט?", מאַקמאַן. ,דו, אַ' איי" 
נער, דעם גאַנצן סידור צעריסן". 

9 שווינדלער. זשוליק. מזיק. מחבּל. מופקר. 
,װאָס שיקסטו מיך צום א'? איך װעל מיט דעם 
הולטײַ אַפילו ניט רעדן", קמ, 1868, פא 3. ,װאָס 
פֿאַר אַ מצוות דער כּליבּוניק, דער א' האָט גע 
קאָנט טאָן אַז ער װייסט אַפֿילו ניט זײַן ייִדישן 
נאָמען=, צ. ה. האָרנשטײן, זלידניעפקער לעבּענ 
דע פֿאָטאַגראַפֿי, בּאַרדיטשעװ תּרנ"א, 

אדיבּראָש -- װש מיט עכבּרוש. .ער איז 
אַן אך"בּ, ער רוקט זיך תּמיד אױבּנאָן". פון 
אָפֿל וחפֿױיראָשי געװאָרן אבל ואכפּץ- 
ראָש -- איר װעגן אַן אָבֿל װאָס פֿרײט זיך 
מיט דער ירושה. 


אכ(ה)ע'רינדע -- די, "ס. מי. ‏ /אָאָל') 
פקפ פון האַלענדיש: 0088001. װעװערקע. 
שׂבּ פאַרטײַטשט: הכּח' ויקרא, יא, 30) -- 
;אַכהערינדי" |תּי: אלאַנדקראָקאָדיל?, געװיינ- 
לעכער טײַטש פֿון כּח -- כאַמעלעאָןן. 


אַכװאַט -- דער. מצ נבּ. סל. 99: אַכװאַט, 
(ועגן פערד) קראנקייט װען דער בּויך װערט 
אױפֿגעבּלאָזן פֿון צו פיל עסן האָבּער. ,די 
סימנים פֿון אַי ... ווען א פערד האָט די זײַטן 
אױיסגעבּויגן, און אינגאַנצן װעט ער זײַן אַזױ 
וי אָנגעבּלאָזן .. . די פיס ציטערן אין די קניען, 
דער קאָפּ איז אײנגעבּויגן", איבּז, המאסף. 
ווילנע, יאָר? 





אַכװאָטניק 


אַכװאַטניק -- דזוו אָכאָטניק, װרר. 
אַכװאָטע -- דזוו אָכאָטץ. װרר. 


אַכװאַטשעט--אַדי. אנגפענגמצאס :1/8=. 
סל. אוקר. פאַרשטיקט. אַרומגענומען (װי מיט 
רײיפֿן). אומבּאַװעגלעך. אַן אִיע בּרוסט. , איך 
קען מער ניט גיין, מײַנע פיס זענען אַ", רייד 
(נעמעראָװ), 

אַכװאַטשען זיך -- אוטװ. ‏ טשע זיך, זיך 
אָכװאַטשעט,. סל. 99: אַכװאַטשען זיך. 
(װעגן פערד) װערן קראַנק אויף אָכװאַט, 

אכוֹל בּצל זשב בּצל -- זעכויל בּאָיצײיל װע- 
שייוו בּאַצייילן זאַץ. תֹּח. 922סחים, קיד/א. 
װש: בּצל = ציבּעלע, בּצל = אין שאָטן. עס אַ 
ציבּל און רו אין שאָטן. געניצט שפּאַסיק מיטן 
ב: זײַ זיך מסתּפּק בּמועט. זוך ניט קיין גליקן 
אין דער פֿרעמד. ;האָסט חיונה -- א' בּ'... 
און לאָז זיך ניט אין מרחקים". 

אָכול ושתו (ושתה) -- ואָכױיל װעשאָסױין 
פֿראַזע. תּח. ?כישעיה, כב, 13. עסן און 
טרינקעןי (גאנצער זאַץ: ,אי וי כּי מחר נמות" 
--- 'װײַל מאָרגן װעלן מיר שטאַרבּן, תּין גע 
ניצט מיטן 3ב: מען איז הפקרדיק, זאָרגלאָז;: מע 
יאָגט זיך בּלויז נאָך פיזישע פארגעניגנס, ;צי 
װועלן וָדי עוליםן בּרענגען מיט זיך פּיאָנערישן 
גײַסט אָדער װעלן זיי אויך פֿאַרכאַפּט װערן 
פון אִי ו-שטראָם?", דוד פֿלינקער, טמז, 
5 ווו 8, 

אָכול קורצא זײַן -- ואָכױל קורצע. ..} צזו. 
זן. תֹּח. 2כדניאל, ו, 25; גיטין, נו/א. עסן 
אַן אומגליק בּיסן. (אין אַ פֿאַרשטעלטן לשון) 
מסרן, פֿאַרמסרן, מאַכן א בּלבּול, , איינער פֿון 
דער חברותא איז געווען א מסור און ער האָט 
דאָס בּשתּיקה אִי ק' געװען צו דער פּאַליצײ 
װעגן דער געהיימער דרוקערײַ", א. רעכטמאן. 

אַכונט -- דער, ז. אױך: אכו'ן. קאיי 
פֿכאַראַבּיש. מוסולמענישער גײַסטלעכער, װאָס 
פירט אויך אויס פֿונקציעס פֿון אַ שופֿט. ,װי- 
בּאַלד אַ ייֶד װוערטלט זיך עפּעס מיט אַ פּערסער, 
שלעפּט מען אים בּאַלד צום אַי (שופֿט). . . בּאַ 
שטראָפט מען דעם ייִדן, ער זאָל צאָלן אַ גרויסן 
קנס", קמ, 1865, פא 31, 

אך ורֹק -- {... װעראַיקן קאָנ. ?לוט בּמזבּר, 
יבּ, 2; /הרק אך בּמשה דִבּר ה'". זזחו נאָר, 
בּלױיז, אָבּער; נאָר און בּלויז (עמפאַטיש, אַק- 

! צענטירט). ער גיט קיינעם ניט איבּער קיין 
איינע פֿון זײַנע אַרבּעטן, אַי וי ער אַלײן, ער 
אַליין". ,דער רעזולטאַט איז אָפּהענגיק אַ' ו' 
פֿון אונדז גופֿא". אנון, איך האָבּ דען שדכין 
משיב גװעזין, איך שלאָג השידוך ניט אויז א' 
ו עשׂ אין בּידענק נעמין", גה, 216. ,עז איז 
קיין שענדליכר מידה . . . אַלז די אונדאַנקכּרקײט 
איין בּן אדם פֿון איינם איין טובֿ האט מקבּל 
גיװועזן.... . אַי וי ער בּיצאלט דעם ואוילטעטר 
מיט בּיזןײ, מראות הצובאות, װאַנדזבּעק 1718, 

אפזֹר -- ואַכזערן דער, -ים (אַכזאָריםן. װנ -טע, 
יס. קכדברים, לב, 33 אאַ. |בּטלנישער אויס- 
טײַטש: אַך+זר = נאָר אַ פֿרעמדערן. װער 


עס פאַרשאפט פּײַן, לײַדן, װײיטיקן. אַבּסאָלוט 


149 


אומבּרחמנותדיקער. שלעכטהאַרציקער. רשע 
מיט אַ שטיינערן הארץ. גרויזאַמער מענטש. 
שׂבּ, יב/ב פֿאַרטײַטשט: אִ' -- ;אום דער 
בּרמגר". ,אַיים זײַנען זיי און האָבּן קיין רח" 
מנות ניט", תּי, ירמיה, ו, 23. קאַן אי איז װי 
א װאָראָנעי, פֿװל {= װי אַ ראָבּ װאָס רײַסט 
שטיקער פֿון רױיבּ), אויך: װי אַ שפּאַרבּער. ,וי 
איז דאָס אַ ייד אַזאַ אַ' און לאָזט זיך אַזױ לאַנג 
בּעטן?". ,װער דאָ איין אַ' איז איבּר ארמי 
לײַט דער קומט {= װערט מגולגלן אין אייני 
ראָבּ", עפּש, דרך הישר לעולם הבּא, פפדמ 
תּמ"ה? ,װען ער האָט אים צװיי אודר דרײַ 
מאָל מיט לײַט מחילה געבּעטן און ער װיל ניט 
מוחל זײַן, איז ער אַ חוטא אוּן הייסט אַן אַי, 
איבּז, ספר חסידים, װילנע 1819. ;א צורר אַן 
אִי פֿאַראומערט דאָס לעבּן, פאַרשװעכט דעם 
כּבוד... מאַכט אַ תּל פֿון דעם מענטשנס 
נשמה", ממוס בבּישיבֿה של מעלה'. עאַ מענטש 
איז נאָר דעמאָלט אַן אַ', װען עס איז בּיטער 
אױפֿן האַרצןי, פרץ. ,גאָט, צי װעסטו אַזאַ 
אי זײַן און מײַן געבּעט פֿאַרשעמען?", יהואָש, 
'דאָס פֿאַרלאָשענע ליכטי. עקומט צו דיר אָן 
עפּעס לײַען / פאַר זײַן הויזגעזינד אויף בּרויט / 
זײַ זשע, מלווה, ניט קיין א', / שינד פון אים 
ניט אָפּ די הויט", אַר, 'צום מלוה'. 

געניצט אויך מעטאַפֿאָריש פֿאַר: תּאװה, לליי 
דנשאַפֿט. ,זאָלסט נישט אװעקגעבּן אַנדערע דײַן 
פֿײַנע-בּריהקײט, דײַנע יאָרן צו אַן אַ'", מס, 
משלי תקע"ד, ה, 9, 

-דיק -- אַדי. ,אָט דאָס איז טאַקע אמתער 
איער מיטלאַלטער און דערמאָנט אונדז אין 
אַלע שענדלעכקייטן פון דער אינקויזיציע", 
לע, טמז, 1963 41 6, | 

װנ זן אויך: אכזריה ואַכזאָריע?ן. ,וי אַזױ 
האָט זי אין אמת דעמאָלט געקאָנט זײַן אַזאַ אַ", 
משה װײַנבערג, די חרטה, בּאַרדיטשעוו 8, 

אַ'עווקע -- שפּאַסיקער נאָמען פֿאַר אַ 
שטאָט, אַ שטעטל. ,.. . איז געבּוירן געװאָרן 
אין דער שטאָט װאַרװאָריוקע, בּײַם טײַך װאָר, 


| אויף לשון-קודש הייסט זי אַיײי, משה װײַנבּערג, 


יופֿאָל, 1986, נאן 28, 

-י'ש --- אַדי. 1. װאָס איז כאַראַקטעריסטיש 
פֿאַר אַן אַכזר. 2. װאָס רופֿט אַרױס גרויל. ;ער 
האָט זיך געסטאַרעט אײַנצוהאַלטן בּײַ זיך אין 
זכּרון דעם נאָמען פֿון דעם אֵין ספֿרײ, מ. ריבֿי 
קין, דער װעליזשער בּלוט-בּלבּול, װילנע 1914, 


אַכוריות -- ואַכזאָריעסן די (דאָס), "ן. ככמשלי, 


כז, 4. נאָר איין מאָל אין תּנך), דבֿרים רבּה, 
יא, 1 אא. אייגנשאַפט פון אַכזר. בּרוטאַלקײט, 
אומבּרחמנותדיקע רשעות. גרויזאַמקײט. אַרוס" 
װײַזן אַ'. אָפּטאָן אן אַ'. פּײַניקן מיט אַי. ,רח" 
מנות איז אַמאָל א'י, שװ ופֿרגל קהלת רבּה, ז, 
לגן. ?דאָס רחמנות פון הולטײַעס גופֿא איז אַ', 
מס, משלי תּקצ"ד, יב, 10. ,זעלכע אי װאָס עס 
איז נישט מעגלעך צום דערציילן", שאר, לעמ" 
בּערג, יאָר? , געזאָגט... אויף דעם קיסר... : 
איבּער זײַן אי און איבּער זײַן גסות בּין איך 
אַהער געקומען", נחבּ, 'ימעשׂה מבּערגיר והעניי 
;די צרות און די א' װאָס א זעלנער האָט 


בּאַדאַרפֿט אויסשטיין אין זײַנע 25 יאָר דינסט", 


אַפטאָ -- דזו אַכט, צװ, 8טמ, פר. 


אַכטאָ'ג -- דער, -ץ. 


אַכטאָיג 


יק. ,אויבּ מיר איז פֿרעמד די אַנטציקונג פון . 
זיגער... טאָ פרעמד איז מיר אויך די אי פון 
קריגער, װאָס האָט אויף פֿאַרבּלוטיקטע שװערדן 
געלעבּט", אֵל, יייִדיש. 

-דיק -- אַדי. אַיע שטראָף. אַיע פירונג. די 
אע װעלט. אַיע עקספּלואַטאַציע. עניט שין 
זשע האָט װזין אַזאַ אַיע האַרץ אַז... (װאָסן 
איר מאַן לעבּט איבּער אַרט זי ניט?=, חג, טמז, 
6 |41. ,דער פרעמדער סוד... האָט זיך 
אַזױ אי אַרײַנגעשניטן אין איר אייגן לעבּן", 
רחל קאָרן, ערד. 

-דיקייט -- די (דאָס), ‏ ז. ,די אומיושר- 
דיקייט און די אַי פון דעם װאָס מע רופֿט מיטן 
רעטענישפולן װאָרט --- טויט", ימ, נײַם, 1923, 


אֲכט--צו. די 6 דער, ‏ ן. 214 :1176 1. בּא- 


צייכנט 8, יסוד-צאָל װאָס קומט צװישן זיבּן 
און נײַן. די אַי חנוכּה-ליכטלעך. די אַי טעג פּסח. 
אי גוטע בּרידער זײַנען מיר געווען, האָבּן מיר 
געהאַנדלט מיט ריבּן, איינער איז פֿון אונדז 


| געשטאָרבּן, זײַנען מיר געבּליבּן זיבּן", פֿל. 


,שמונה איז א, אי איז שמונה, א טויבּ הייסט 
יונה. . .ײ, פֿל. , זיבּן איז א ליגן, אי איז ניט 
קיין אמת", שו. ,אַכט און אַכציק אין אַ יידי" 
שע קללה" {,װײַל מע זאָגט געװיינלעך אַכט 
און אַכציק שװאַרצע יאָר'", אי. בּערנשטין 
פֿאַרװאָס 88? אפֿשר איבּער פּח: "מטר על 
רשעים פחים אש וגפרית' (תּהלים. יא, 6) 
אָדער איבּער יבּפחי נפֿשי (ראָש-השנה, כג/ב)), 
,וואול אַי אודר נײַן יאר דז מיר מיט רוא ניט 
האבּן גישלופן", װינץ, מו. ,שטעל אײַן אַ 
חלק אויף זיבּן, אויף אַייי, מס, קהלת תּקצ"ט, 


יא, 2, ,האבּן אונזרי חכמים גיצילט אַכט אוג 


פֿירציג מדות פֿר דעם תּלמיד חכם, די גיפֿינד 
מן אין פּרקי אָבות", לטו, קנד/א. | 

2. דזוו אַכטל. אַ קאָרט מיט אַכט צייכנדלעך. 
אַי צלם, אַי הערץ. ,גיי אַרױס מיט אַי טרומף". 
אַיאײילנדיק. אַאַרשיניק. אַײבּענדיק. אַיידורות- 
דיק. א-אַרטיק, אַימיניק. אַיװאַכנדיק קינד; 


אַכט -- די. מצ נבּ. !28 :2/76. אין צונױפֿגע- 


זעצטע װערבּן און אויסדרוקן: אַכטגעבּן, אַכט- 
לייגן, אַכטנעמען; געבּן א', לייגן א', האַלטן 
אין אַ, נעמען אין אַי, נעמען זיך אין אַ'. ענע- 
מענדיק אין אַ' אַז.. .=, ,אַלץ אין אי גענומען 
און קיין זאַך ניט בּאַנומען". ;גיב אַ' בּײַם 
אַריבּערגײן די גאַס". 

בּײַם ניצן 
דאָס װאָרט זעלבּשטענדיק, וי אַן ענטפער. 

דזוו װאָך. ,שוין אַװעק 
אַן אַי זינט ער איז אַװעקגעפֿאָרן". ,מיט אַן אַ 
פֿריַער האָבּן זיי אױפֿגעקױפֿט..,ײ, אמד, די איי 
דעשע קליידער, װילנע 1870, ,איין קינדבּעטרן 
זאָל נאָך א' איר בּעט זױבּערן לאָזן מיט לי- 
ליכר אונ העמד פֿר ענדרן", עפש, דרך הישר 
לעולם הבּא, שקלאָװ 1796, פּרק מ. ,... מוז 
זי נאָך אי װאַרטן אין האַמבּורג, בּיז א שיף 
װעט גיין אַהין", ייפֿאָל 1885, :א 2. ,מײַן זון 
איז הײַנט אַי אַרױס פון שטובּ ... צו דעררא- 
טעװוען די שטובּ", יוסף סמאָלאַזש, יבּײַם אָפע" 
נעם קבֿרי. דיק -- אַדי. אַן איער גאַסט. 





1046 


אמט האָפֿן -- צגז אוטו. זזו אַכטגעבּן, ב13. 


אַכטבּאַר אַכטונג געבּן 


אכַּטפּאַר -- אַדי. זטשמ. נר. השובֿ. װאָס אַפּטונ; געפן -- צגז אוטו. 1. זען עס זאָל 





מע דאַרף (ס'איז װערט) צו אַכטן. ,ואהל גי" 
עהרט, אַכטבּאָרי כּלה", י. מאַרשן, לשון זהב, 
אַמשט תּצ"ד, ,די גוטע פֿרײַנד פון דעם בֹּאַי 
רימטן, אֵין חזן האָבּן אים געבּעטן ער זאָל 
זיך לאָזן ליטאָגראַפֿירן זײַן בּילד", קמ, 1866, 
טא 24, מודעות. ,א דעפּוטאַציע פֿון די איסטע 
און געבּילדעטסטע מיטגלידער...", יפֿאָל, 
5 ה-הייט -- די. ,דיא װירדיקייט פון... 
זײַנער אַ'הײיט", צאינה, קפּב/ג. הקייטט-- 
אַרכ. בּאר התּורה פֿאַרטײַטשט 'גדלך' (דבֿרים, ג, 
24): ,דײַן איקייט". ,,צו דר צילן זײַן הוכקייט 
אוני אַי, חה, אַמשט 1716, ט/ב. ,אַך האשטו 
מיר גוויזן דײַן א', דאז איז דײַן גוטי מדה", 
מהמ, אַמשט 1722, רכד/א. 

אַכ(ט)בּאַרן -- טרװ. גוס מאַכן 
חשובֿ מאַכן (האַלטן), משׂ פֿאַרטײַטשט 'ואגדלה 
שמךי (בּראשית, יבּ, 2): ,, אונ' איך װעָל א". . .י 
וְתּי: ,גרייסן"ן. ,דא דער צילט המן... דשׂ אים 
דער קעניג האט גיאַכבּאַרט", צאינה, קפּו/בי 
אַפּטגאַרנדיק -- אַדי. װאָס האָט אַכט 
גאָרנס. אַן איער בנין. בּנוגע א זידלװאָרט -+ 
אַכטקאַנטיק. אויך: אַכטעטאזשיק. 
אַכטגעבּו:ג -- די, יען. פּראָצעס אָדער רע 
זולטאַט פון אַכטגעבן. אָבּסערװירונג. אָבּסער- 
װאַציע. שאַרפֿע, אָפּגעהיטענע, צופעליקע אאַ 
אי. קומען צום אויספֿיר אױפֿן סמך פון פּינקט- 
לעכט אֵ'ען. ,לויט מײַנע אֶען קומט אויס 
אַז.. .ײ. ,דאָס פּריוואונג און אי אויף די חכמה 
װאָס ווערט געזען אין די בּאַשעפֿעניש פֿון דעם 
בּאַשעפער", חה, זשיטאָמיר 1848, 97. 8. .. כאַפּט 
זיך אַרױס בּײַ אים א שאַרפֿע בּאַמערקונג, אַ 
גוטע אֵי. הערה: אָט דאָס װאָרט לייג איך פאָר 
אַנשטאָט , בּעאָבּאַכטונג" װאָס טויג פאַר אונדז 
ניטײ, מו, שטאַפּלען, בּערלין 1923, ז' 89 
אַכטגעבּון -- אוטװ. גיבּ אַכט, אַכטגעגעבּן. 
-+ געבּן אַכט. 1. לייגן אַכט. אַכטונג געבּן. 
אָפּהיטן. האָבּן די השגחה איבּער עפּעס. אַ' 
ניט אַרײַנצופֿאַלן מיט אַן אומפּאַסיק װאָרט. 
אי אויף דער אױפֿפֿירונג פון די קינדער, זי 
זאָלן ניט שטערן דעם אַלטן זיידן. ,... איזט 
דאָס אַלער ערשטע אַכטצוגעבּן װען מען דען 
בּריוו שרײַבּט, דאָס עס זאָלן ... זײַן לויטער 
שיינע ווערטער", בּשׁ שבֿט סופֿר, לעמבּערגי 
יאָר? ,בּרויך יעדער פאָטער זייער שטאַרק אַז 
נישט לאָזן די קינדער אין דעם (אַפּיקורסישן 
שרײַבּז} קוקן אַפֿילױ, עקרי האמונה, סאַטמאַר 
2, 

2. אָבּסערװירן. אי מיט װיסנשאַפּטלעכע צילן. 
אִי אויפן לעבּן פֿון בּינען. אי אויף די זונפֿלעקן 
אאַזװ. 7/ר -- װיסנשאַפּֿטלעכע אס. 
אפט"נגעזעץ -- דאָס. רײַם אין א"גי. סטראָי 
פֿע פון אַכט שורות, אָטאַװאַ רימאַ. מיט א 
גראַמעןדסיסטעם אבּגאבּגדד. בּבאיבּוך אין 
לויטן אַיג'. 
אַכטידראָטן -- אַדי. װאָס האָט (איז געי 
מאַכט מיט) אַכט דראַטן. אַן אַ"ד'ענע קרי" 
נעלינע. ,די אייד'ענע דעליע . +-. אין דײַן שװאַר- 
צן פּעלץ. ..ײ, מסדר אגרת, תּקפּ"ה. 





אַכַּטהאַלבּן -- צװ. 


א כטווינקל -- דער, -ען. 


אַ'כטװענטיק -- אַדי 


אַ כטװערדיק -- אַדי. 


אַכטוֹנא -- די, -ען (זן. 


לייגן אַכט. האָבּן אין זינען. מלל פאַרטײַטשט 
'ראיך אליך ישגיחו' (ישעיה, יד, 16): ;א 
האבּן" |תִּי: ,בּאַטראַכטן"ן. ,ער זאָל רחמנות 
האָבּן אויף איר איינציק קינד און זאָל אויף 
אים אִ' ה'", לעװקאַװיטש, דיא דרײַא חברים, 
לובּלין 1897, 

זיבּן און אַ האַלבּ. בֹּאַ- 
צאָלן פֿאַר עפּעס אי טאָלער. שלאָפֿן אי שעה. 
פאָרן אי מעת-לעת. ?ער איז א בּעל-מלאָכה 
אַ זאָקנמאַכער. . . פֿאַרדינט שוין אן א' רובּל 
א װאָך", י. ה. זאָנענבּערג, די געפאַנגענע רוי 
בּערס.. ., לאָדז תּרפּ"ז. 


אַך טובּ לישׂראל -- {... טויוו לעילסראָעלן 


זאַץ. תּח. קכתהלים, עג, 1. (דערפון -- גוט 
פֿאַר ייִדן;ן יפֿאַרװאָר, גאָט איז גוט צו ישׂראלי, 
תּי. {סוף פון פּסוק: ,אלוהים לבֿרי לבב" -- 
צו די װאָס האָבּן א ריין הארץ.ן געניצט פּאָז 
טיוו, אָבּער ס'רובֿ איר, סקעפּטיש, מיט װײיטיק. 
;אַ' טי לי -- סיװועט אונדז אַמאָל װערן גוט"; 
;אי ט' ל' -- אם ירצה השם, אויף יענער 
וועלט": ;אַי טי לי -- אַזא יאָר אויף שונאי" 
ישׂראל"; ;אַי ט' לי -- סאיז בּיטער װי דער 
טויט": ,אַי ט' לי -- װי דערלעבּט מען עס??; 
אַי טי לי -- אַשרי המאמין". | 
געאַמעטוישע פיי 
גור מיט אַכט װינקלען. אכטעקי אָקטאַגאָן. 
-דיק -- אַדי, 

װאָס האָט אַכט וענט- 
לעך. אִיע פּיראַמידע. 

װאָס איז כּדאי (האָט 
א װערט) צו לייגן אַכט אויף דעם. אַן א'ע 
דעקלאראציע, 

41 זװ. געניצט װי 
אַן אויסרוף מיט בּ3: היט זיך! לייג אַכט! הער! 
זע! ?אַ', די בּאַן קומט אָך". ?אַי, אִי, מע װעט 
באַלד שיסן!". 

2. השגחה, אױפֿזיכט. אַי ט אָן אויף עמץ- 
צן, אויף עפּעס. ,װאָרום זאָלט איר, ישׂראל, 
זאָגן אַז איך האָבּ קיין אי אויף אײַך", צור, 
הפֿטוית לךילך. יודישא דינשׂט הלטן דיא 
חכמים בּחזקת כּשרות אונ' זײַן ניט נחשד, גלײַך 
ואל שט עֹשׂ ניקשׂ דאז מן אַכטונג האט 
דרויף", בּראַנט, פּרק יח. 

2. אויפמערקזאַמקײט. אַכטלײגונג. אָפט גצ 
ניצט בּײַ גימנאַסטיק און בּײַם מאַרשירן. ;זעלט 
ער מיט איינם (שׂר) רידן אונ' ער זעלט זײַן 
אִי אויף וואז אַנדרש האבּן", לטו, ג/ב. ,כיװאָלט 
די אַכטונג פון מיליאָנען מוחל זײַן...", 
יהואָש, בּלומען און דערנער. 

4. דרך-ארץ. אָפּגעהיטנקײט. בּאַציאונג פֿון 
כּבֿוד. געפיל פֿון אי. אַרױסװײַזן א' צו עמעצן. 
בּאַטראַכטן, בּאַהאַנדלען מיט אַי. אָנװערן יעדע 
אִי צו זיך אַלין. ;שלמהלעס פֿאַרלירן אַלץ װאָס 
װײַטער די אי זײַנע צו דער פֿירונג, צו דעם 
שטייגער לערנען אין ישיבה", ממוס, שלמה. 
,;האָט ער געװעקט אין אונדז ... אַן א' צו 
זײַנע געזונטע, נאַטירלעכע קרעפטן", בּעמ | 
,בּלויז אַי טוט זי װעקן", האַל, מײַן אוצר. 


ניט געשען עפּעס װאָס איז ניט גוט. אױיפּפּאַסן. 
פֿאַרהיטן עמעצן אָדער עפּעס. א' ג' אויף די 
קינדערלעך. אַי גי אויף זיך, זיך װאָרעם אָנטאַן, 
עסן צו דער צײַט. עאַז איינר לכל הפּחוי אויף 
דיר א' געבּט איז מײַן גרעשטי זאָרג", פּראָגבּ, 
5 ,איך בּין ערשט אין קינד בּעט קומין כֹּדֵי 
זיא מיר.... איין װיניק אי קאן געבּין", גה, 71, 
;ער גיבּט אַי אויף אונז דז מיר ניט זאָלן גאר 
פֿר לאָרן װערן אין גלות אונטר דען אומות 
העולם", עפש, דרך הישר לעולם הבּא, שקלאָװ 
6, כּרק ז'. ,,מײַנע בּני בּית . . . האָבּן אויף 
מיר אי געגעבּן בּשעת איך בּין געװען קראַנק", 
ממוס, 'יצוריק אהיים. 

2. לייגן אַכט אויף עפּעס אָדער עמעצן. האָבּן 
אין זינען. זײַן אויפמערקזאַם. אַ' גי אַזן די 
קינדער זאָלן גיין ריין אָנגעטאָן. מש פֿאָר- 
טײַטשט יוידע אלהים' (שמות, בּ, 25); ,אונ' 
ער גאב אי" |(תי: ,און גאָט האָט געמערקט". 
,זאָל מן וואול אי גי דאש דיא טייג ניט וייך 
זײַנן" |בּײַם קנעטן טייג אויף מצותן, עפש, 
סידור תּפילות, אַמשט תּק"ח, קמב/א. עדער 
מלמד מאָג א' ג' פנװאַנען די קינדער 
זאָלן אַנהײבּן צו לערנען", איבּז, תּקוני שבּת, 
אוסטרהא 1818. ,זיי (די גבּאים פון שפּיטאָלן 
. . . האָבּן גוט אי געגעבּן, עס זאָלן די קראַנקע 
גוט אָװירט װערן", קמ, 1863, מֹא 26. ,האָט 
אויף זיך גענומען אי צו געבּן דערװײַל אויף 
די פֿערד", ממוס, פֿישקע. 

9. אָפּהיטן װי עס געהער צו זײַן א דין 
(געזעץ, פֿאַראַרדענונג, תּקנות אע), אַי גי אויף 
פּרטי-פּרטים פון א מצוה. א' גי אויף כּשרות 
ײַ זיך אין דער היים. ,ערליכי יהודים 
ווערן ... אִי גי דאש זיא מצות עסין דיא כּשר 
זײַן", עפש, דרך הישר. . ., פפֿדמ תּמ"ה?, לד/א. 
,זאָל אויש ליינין אַלִי דינים ניט װיא איין 
מעשׂה, נאָר גוט אַ' צו געבּן ער זאָל ניט נכשל 
ווערן בּחילול-שבּת", שולחן ערוך, ח"א, זשאָל- 
קעוו? אָנהײבּ 19, י"ה? ;גיט א' זײיער און 
זייער אויף תּורה און עבודה. . . דאַװענען מיט 
כּוונה . . . װאָרט בּײַ װאָרט", תּניא, 324, 

4 דזוו 53, נאָר בּנוגע א מענטשן. אי גי אויף 
די קינדער זיי זאָלן פאָלגן. אַ' גי אױפֿן שוחט, 
אַז דער חלף זאָל ניט האָבּן קיין פּגימה. אַ' ג' 
אויף די אַרבּעטער זיי זאָלן קומען צו דער צײַט. 

9. גוט בּאַטראַכטן, אָכּסערװירן. אַ' ג' אויף 
נאַטור דערשלינונגען. אי גי אויף די בּײַטענישן 
און די שטימונגען פֿון עולם. ,האָט רבּי אֲבֹּא 
אויף אים אי געגעבּן און זאָגט: . . . פון אים . . . 
װעט ארויסגיין אן אוֹר'תּורה", נוצ, זשיטאָמיר 
תּרכ"ג, רעט/א. ,האָכּ אי געגעבּן אויף אלע 
אינטערעסער װאָס טוען זיך נאָר אונטער דער 
זוןײ, מס, קהלת תּקע"ט, א, 14, 

0 פֿאַרװאַלטן. האָבּן די השגחה איבּער 
(אויף) עפּעס, עמעצן. אי ג' אויף אַ פאַבּריק, 
אויף די פּועלים. ;אַי געגעבּן אויף דער גרע- 
נעץ פֿון אוקרלינע", מעשׂה אומן עאַ'י גי אויף 
איטלעכן, אויבּ ער האָט אזוי פֿיל געלט װי ער 
זאָגט", נחבּ, 'מעשׂה מבּעל'יתּפֿילה" /אַ' צו 
געבּן אויף די מלמדים... האָט די געמיינדע 


אַכטונג האַבּן 


געהאט דערויף א סופר דמתא, אַן אַרט אי" 
| ספּעקטאָר", ממוס, שלמה. ;דער האָן אויפן 
קוימענדל שטייט און גיט אַײ, אשט, מײַסעלעך. 
אַ'-געבּער -- דער, 'ס. ל2. אױפפּאַסער, 
אָפּהיטער, אינספּעקטאָר. אַן א"גי אין טאַמאָזש- 
נע, צאָל. א"ג' אויף די שולן פֿון דעם גאַנצן 
קרײיַז. קקיין משגיח, קיין אַ"ג, קיין קאָדעקס 
זײַנען אויף אזעלכע זאַכן נישטאָי, װײַס וש, 
יװוי דער גורל פֿירטי. -יש -- אַדי. ,אַגיע 
בּינשטאָקן, ד"ה בּינשטאָקן מיט אַ גלעזערן 
ווענטל", יאַכ |. 
אַכטונג האָפּן -- צגז אוטװ. אַרכ. זזו 
אַכטונג געבּן. ,האבּ אי אויף מײַן קינדר דיא 
צארטן", בּבאיבּוך, 469, אלײַט דיא האבּן א' 
אויף אירי װײַבּר דאז זיא ניט טאָר איין טריטן 
- גין אוישׂ דעם הויז", בּראַנט, פּרק יד. ,דיא 
לײַט זענין גרושׂי בּעל מו"מ {משׂאומתּןן אוני 
קענין זוא ניט א' על בּני האבּין", גה, 211, 
,ווען זיא פֿרעמדי לײַט האט זיצן אן טיש, דז 
זיא זאָל זער אַ'י האבּ דאז אירי קינדר זאָלן 
זיצן בּתרבּות ובדרך ארץ", לטו, נה/ב. ,אויף 
די שיך אִ' צו ה' אַז ניט אומפּלאָט דראָן זאָל 
קלעבּן", ספר עץ חיים, װאַרשע תּרייב. 
אַכטונגסשװערפ - אַזי. דטשמ. נר. װואָס 
איז װערט מע זאָל לייגן אַכט אויף דעם. ,'גדלי 
הייסט אַזױ גוט װי כּבוד לייגן, גרויס האַלטן 
(מאַכן) עמעצן, אַי, אָנגעזען", נש, ישפ, 1928, 
10(3), 
אַכטואַם -- אַדי. דטשמ. נר. 
געװדיק. אויפמערקזאַם. 
װבּ, בּ"א 19231. 
אַכטזײַטיק -- אַדי. 
אִיע פיגור. 
אַכטזײַליק -- אַדי. 
איער בּנין. 
אַכטיחדשימדיק -- אַדי. 
אַכט חדשים. אַן אַי'חי קינד, 
אַ'כט"חלק -- ..-כײילעקן דער. מצ נבּ 
דזוו אַכטל, אַכטער טייל פון עפּעס. , מיר זײַנען 
זאַלבּעאַכט, דאַרף יעדערער קריגן נאָר אַן א" 
חי פֿונעם פּראָװיאַנט? 
אַכטיחלקימדיק -- {... -כאַלאָקים.. .} אַדי. 
װאָס בּאַשטײט פֿון (איז צעטיילט אין) אכט 
חלקים. אַן א"חיע אױפֿגאַבּע. א לאנגער א" 
ח'ער ראַמאַן. 
אַכטטאָגיק -- אַדי. פ89: אַכטטעניק. װאָס 
איז אַלט (ציט זיך) אכט טעג. אַן אי עופעלע. 
אַן איער פּראָצעס. ,אוני זון אַכט טעגיג ער 
זאָל װערדן בּשניטןײ, טח, בּראשית, יז, 12, 
אַכט|טאַגער -- דער, ס. 89: -טעגער. 
זייגער װאָס מע דאַרף אים אױפֿצוען נאָר איין 
מאָל בּמשך פֿון א װאָך. א הויכער אי אין ווינקל 
פון דער גרויסער שטובּ. ,,געמאַכט פֿונעם מעת- 
לעת-זייגער אן אכטטעגער", קמ, 1867, שא 12, 
אַכטטאַקטיש -- אַדי. װאָס האָט (בּאַשטײט 
פון) אַכט טאַקטן. אַן אַ'י ניגונדל. 
אַכטטראַפֿיק -- אדי. װאָס האָט (בּאַשטײיט 
פון) אַכט טראַפן. אַ'ער פֿערז. 


אָפּגעהיט, זאָר- 
-קייט, אידיישפ' 


װאָס האָט אַכט זײַטן 
װאָס האָט אַכט זײַלן 


װאָס איז אַלט 


134 


אַכט|יאָריק -- אַזי. 89: -יעריק. װאָס 
איז אַלט (ציט זיך) אַכט יאָר. אַן א' ייִנגעלע. 
אַן איער פּראָצעס. 

אַך טי -- יבּנח ביתיהמקדש -- {,., יי 
בּאַנע בּייס:האַמיקדאָשן פֿראַזע. אײפֿ װש 
אויפן וואולגאַרן רוסישן זידלװאָרט. ,ס'איז דער 
ילִדישער ועג נאָכצומאַכן א מיאוסע רוסישע 
קללה", ש. סײַמאָן, טאָג, 1957 ווא 27, 

אַפטיק -- פֿטמ. אַנשטאָט אַכטונג. אין די 
אויסדרוקן: גיבּ אַי. נעם אַי. {פאַרצייכנט בּײַ 

- ריידערס פון װאָ, פּאָד, בּעס, מג.ן 

אָכטילק -- דער. מצ נבּ. פֿטמ. 1, דזװ װייטיק. 
אוי, א וייטיק און אַן אִי מיר". , אוי, אַן אַ' 
האָט מיך געטראָפן", לאַט, מישקע {פֿאַרצײכנט 
בּײַ ריידערס פֿון מג, פּאָד;ן 2, איר און ניט- 
פֿאַרגינעריש וװעגן מזל. ,ער האָט כלעבן אַ". 
*ער האָט כּולו אִי = (ועגן א שׂונא) עס גייט 
אים דאָך גוט. 

אַכֹּטֹל -- דאָס, -עך. פק8: אכטעלע. 1. אַכ- 
טער טייל פֿון װאָס עס זאָל ניט זײַן אן א' 
פֿון דעם קאָרבּ עפּל. אן א' פון דער ירושה. 
;א דראכמע איז אַן אי פון אַן אונץ", דברי 
חכמים, לבֿובֿ? יאָר? ,הט דאך רבּי חייא גיזאגט 
דז איטליכר תּלמיד חכם גיהער איין אַכט טייל 
פֿון איין אַכט טייל גאוה הבּין", קה, פיורדא 
3, ס"2, 

2. ספעצ. אַכטער טייל פון א לאָטערײ- 
בּילעט. קױפֿן אַן אַי. געווינען אויף אַן אַ'עלע. 
;מע האַלט אַן אַ'עלע.. . און דער קאָלעקטאָר 
זעט זיך עפּעס ניט", דער אמת, בּאָסטאָן 1895, 
יאת 8. ,ער האָט אַן אי --- פאַרװאָס זשע זאָל 
ער טאַקע ניט געװוינען?", ש. ש. גרינפֿעלד, דיא 
ארמע געבּילדעטע, װילנע 1896, 

9, בּאַשטימטע גרייס, מאָס װאָס איז אַן אַ' 
פֿון אַ גרעסערער (װאָס דאַרף ניט דערמאָנט 
ווערן, װײַל ס'איז קלאָר פאַרן הערערןזי אַן א" 
! פֿאָרמאַט. אַן אַי פּאַפּיר = אַן אי פון א בּויגן. 
אַן אַי אָקעװיט-- אַן אַי פֿון א פעסל. ;די מעד 
שענק זאָלן געבּן ןשטײַערןזן מכּל אכטיל {פֿון א 
פאַס?ן אַרבּעה גדול", תּקק, ,איין כּור איז אַזו 
פיל אַלש איין פּרנקפֿורטיר אַכטיל" {רעדט זיך 
װעגן א מאָס פֿאַר מעל, אלכּסנדר עטהיזן, 
בּית ישׂראל ובית הבּחירה, אוביבּך {= אפ 
בּאַרן, תּע"ט. 

4 ספּעצ. קאָרט מיט אַכט צייכנס. אַן א' 
צלם, : 

5. (בּלויז אין פק9) קינד, געבּוירן נאָך אכט 
חדשים טראָגן (מיט אָנצוהערעניש אז דאָס 
פּאָרפאָלק האָבּן געהאט בּאציאונגען נאָך פֿאַר 
דער חתונה). ;א געזונט קינד און װעגט קיין 
עין-הרע זיבּן פֿונט --- און ס'איז אַן אַכטעלפ? 

א כֹּטלאָז -- אַדי. דטשמ. נר. װאָס לייגט ניט 
קיין אַכט, ניט:אויפמערקזאַם. ,איך בּין געפֿאָרן 
איבּערן לעבּן... נישט אַ', נישט אַנונגלאַז", 
איבּז יפון אַ רעדע פֿון קאַנסטאַנטין בּרונער, 
יובּל עא. 

אַ'כטלייגן -- אוטח. לייג אַכט, אַכטגעלײגט, 
צונויפבּינדונג פֿון: לייגן +אַכט: ,װעסט ניט אַ' 
אויף דער ארבּעט, װעסטו דאָ קיין טון זאַלץ ניט 


אַכטן 


אויפעסן". ,מע מוז באַזונדער שטאַרק אַ' אויף 
דער ריינקייט פון דער הויט"י, פגעז, פּאריז 
9, פאן 9, 


אַכטלײַטיק|ער -- סובּ. דער װאָס געהערט 
צו דער גרופע פֿון אכט לײַט װאָס פירן אָן 
אַ חברה בּעלי-מלאָכות. ,איר װילט אַלע גבּאים 
זײַן, אַיע גערופֿן װערן", אמד, די שטאָט הרס, 
ווילנע 1868. ,װעלכער שנײַדער איז ניט אַן 
איער ... |אַ הערהן פֿאַרצײַטן װאַר די מאָדע 
דאָס אין אַלע חברות פלעגן צו זײַן לבֿד בבּי 
אים... אויך אַכט לײַט, דאָס הייסט די אַסיפה- 
לײַט. דיזע אַכט לײַט װאַרן אַבּער מער אַלס 
אַכט, עס װאַרן זייערע צװאַנציק, דרײַסיקי.. 
אַזױ איז נאָך עד-היום בּײַ א חבֿרה פֿון חייטים", 
אמד, דער שאַץ מײַסטער, ווילנעץ 1887, 


אַכט ליכטלעך -- געניצט אַנשטאָט די חנוכּה- 
טעג. ,,מיר האָבּן בּאַלד די אַ' ל', װעט מען 
לערנען די מסכתּא קנאָרטן ,די קעפּ קלערן 
װי אויסצוניצן די קורצע צײַט פון די אַ' לי", 
בּעמ צ. 


אַכטלנאָטע -- די, "ס. == 


אַכּטלען -- טרו. -טל, געאַכטלט. טיילן אין 
אַכט טיילן, ;אָט די גרויסע צאָל קען מען דאָך 
אַי, זי האָט בּײַם סוף דרײַ נולן". ,א קלעצע- 
לע צוקער האָט מען געאַכטלט און איין אַכטל 
פֿלעגט מען געבּן צו א גלאָזײ, װאָלקאַװיסקער 
יזכּוריבּוך | ז' 490 


רשיי 


אַכטל"פּאַװע -- די, יס. --8ה-- 


עי 


אַכטמאָליק. אַכטמײַליק. אַכטמיניק, 


אַכטן -- אַדי. לאָקל (קרעמענטשוג). דזוו 
יוכטן. אַיענע לעדער. 

אַפטן -- טרו. אַכט, געאַכט. תס881 :2406. 
1 רעספּעקטירן. אָפּגעבּן כּבֿוד, האַלטן אין 
כּבֿוד. אַרױסװײַזן דרך-ארץ. אַי דעם פאָטער 
און די מוטער. אַי אַ תּלמידיחכם. אַי די געזעצןי 
שעצן און אי א גרויס װערק. אי דעם מענטשנס 
דערגרייכונגען. קקיין הרין האבּן זיא גיאַכט", 
אהרון בּר' יוסף, איין שון נײַא ליד פֿון אובֿן, 
פּראָג תּמ"ח. ,איין הוכר מאַן דען דיא לײַט 
הוך אי אונ' האבּין אבּ שײַא פֿר אים", ארחות 
צדיקים, הענא 1710. ,זאָל דען איין יוד ניט 
אַכטין מײַן אַכפּירקײיט", מרדכי, ז' 28. עאַ 
דעם שבּת אָרעם און רײַך, זענט איר די גאולה 
זוכה גלײַך", ממוס, זמירות. ;,איך קען מיך 
נישט קעגנשטעלן, װײַל איך אַכט אײַך זייער", 
װײַס ו, איינער א מענטש' ,בּײַ יעדן ייִדן איז 
טײַער זײַן אָפּשטאַמונג, מיט דעם טיפֿסטן 
נשמה-געפיל אַכט ער זײַנע אוראורעלטערן", 
לדבּ, נ"י תּשי"ז. 

2. שאַצן. טײַער האַלטן. װי געהעריק אָפּ 
שאצן- ?א דרשה, א דרשה איז וואויל גצאכט", 
פֿל. ,דײַנע בּריוו זענען בּײַ מיר קיין בּאַגריף, 
זיי זענען בּײַ מיר װייניק װאָס געאַכט", פֿל. 
;... זיא צו ירושלים אירה פּרנסה װערן א", 
משה פּרעגער, דרכּי ציון |קאָס, ייִבֹּל וווא. 271ן, 





אַכטן 


,גיהער יעטװוידר מענש פר זיך אויף עולם הבּא 
אַלײין צו טראַכטן אונ' תּורה אונ' מצוות היפש 
אַכטין", עיון, יב/אי 

8 האַלטן אַז עס איז װיכטיק. לייגן גרויס 
אַכט. ,איטליכי יודין בּחזקת כּשרות איז... 
איז אייני מער מדקדק אַז די אַנדר; אויך זײַן 
צו װײַלן יונגי קעפף די עֵשׂ ניט אַי, בּראַנט. 
4., דאז ספר זאָל װערן פיל גיאַכט", לטו, 
שער" בּלאַט. , זאָלשט זײַן שפּאָטין אונ' לאַכין 
ניט אַכטין", רי' אריה ליב בּר' זליגמן..., תיי 
קוני המועדים, ח"א, פיורדא תּפ"ט. ;איז דר 
פאטר מחויב זײַן האבּ אונ' גוט ניט צו א' 
און רבּי געלט צו געבּןי, עח, יג/ג. ,װוער װעט 
אי אומאַנטפּלעקטע שטראַלן אין טוי פֿון װייי 
טיקפֿולע אויגן?", יהואַש, 'בּעקבֿתא דמשיחא" 
,דער מענטש זאָל אי צו האָבּן פרײַנד", צור, 
צו. 

4 האָבּן אין זינען. נעמען אין בּאַטראכט. 
;ליבּי טוכטר, אַכט אונ' קאַף מיר שלייאר אום 
בּ' גילד. . .י, פבּ, 1533 וװאַכשטייבּוך, ייִװואָ 
9. גקוינט איר מיר אין אַי איך װיל אוייך 
לונן װאָלײ, שמואליבּוך, סטראָפֿץ 581 ,רו"ט 
זאָלין א' אַלי קיומים אויז צו שרײַבּן", תּקק. 
;אַכט אוני טרכט דז צו אײַך קענט קומן...", 
פּראָגבּ, 40. ,דיא רײַכה טרײַבּן מיט איר געלט 
אייטל לושׂט אונ' ורייד אונ' אַכטין גיט קיין 
ארמה לײַט", יעקבֿ טױיסק, איין שון נײַא לִיד 
פֿון משיח, אַמשט 1666. ,... איבּר תּ' ר"ט 
ן= רײַכסטאָלערן גיקאָשׂט, אבּיר האבּין עשׂ 
ניט פֿיל גיאַכט", גה, 156, אװעט איר זײַנע 
רייד ניט אַי, אונטערגיין און װעלקן מוזט 
איר", יהואָש, הײַאַװאַטאַ. 

9. שאַנעװען. 9טמ, לר. ,אַ נײַעם בֹּגד בּאַ 
דאַרף מען א"י | 

0 אֵרכ. בּעטן (און בּאַקומען). זיך משתּדל 
זײַן צו קריגן. ,קיין מאַן.... זול איין סרסור 
איינם שֹׂר. , . צו אַכטין צו בּאָרגין פֿון איינם 

- אַנדרן שֹׂר.. .ײ, תּקק. ,פֿון המי שי' אכטין 
אויף דען וגסד" |{= (פאַרשטעלט) כּסף, געלטן, 
פּראָגבּ, 36, ,גינאד בּײַא דען בּרים הערציגין 
קיסר יר"ה גיאַכטײ, אהרון בּר' יוסף, איין שון 
נײא ליד פֿון אובן, פּראָג תּמ"ח. ,איך װעל 
אַרױסגײן פון דער תּיֹֿה, זאָ װעל איך זען 
און װעל מיר אי איין קליין זון", צור, נח, 
ערבֿות א' = קריגן ערבֿות-געלט. ,דער װײַל 
איך נאך צו טון הבּי גיהט מיט ע' א', בּין איך 
נאך אין די תּפיסה גװעזין", ר' יום"טוב ליפּמאַן 
העלער, יכּײי מגילת איבה', 1703, : 

4 אוטװ. ארכ. האַלטן פֿאַר, אַננעמען פֿאַר, 
פֿאַררעכענען פאַר. ,איז אַזא ווארדן גימכט דשׂ 
עשׂ בור חלב גיאַכט" (און דעריבּער עסט מען 
עס ניט, ד"ה דאָס פעטס אויף דען פּונצן'ן, 
מנהגים... דורך דאז גאנץ יאר, וינידיג, שין 
וווענעציע 1590 ,ער זאך זיא יהודה אונ' ער 
אַכטט זיא צו איינר און שטעטרין", טח, בּרא- 
שית, לח, 15. ;די פּרסיים.. . אַכטטן דשׂ היר 
אַלכּסנדרוס פיל גרעשׂר דען עשׂ... װאַר 
יוסיפֿון, אַמשט 1661. , מכוון זײַן מבֿטל צו זײַן 
אַל דשׂ חמץ... אוני זאָל עשׂ אִי... אַז װען 
עשׂ נאָר ערד װוער", מחזור שלש רגלים, אַמשט 


1348 


3, קה/ב. ,און ער עלי אַכטיט זי {חנהןן 
פֿאַר איין טרונקיני", סהמ, שמואל א, א, 13, 


אַכטן זיך -- -+ דפֿו. 1. זיך גרויס האַלטן, 
;עװער קאן זיך אַ' קעגן דיר", בּרכת המזון 
(הגדה שׂל פסח), אַמשט 1723, סב/א. ;קיין 
מענטשן ניט פֿאַראַכטן און אַליין זיך ניט 
שטאַרק אַיי, ממוס, יודל. ,וי קאָנען מענטשן 
וועגן זייערס טראַכטן?. . . מע דאַרף זיך װײניק 
אַ'", האַל, מײַן אוצר. 

2. אַרכ. זיך אײַנשאַפֿן. ,איין קיסרישי בּיפֿע- 
ליך האט ער זיך גיאכט", אהרון בּר' יוסף, איין 
שון נײַא ליד פֿון אובן, פּראָג תּמ"ח. ,די עבירה 
וִפֿון טרפותן קומט פון קאַרגהײט װעגן, דז ער 
זיך ניט אַכט איין יודשי קעכין", מחזור ר"ה 
ויו"כּ, הומבּורג 1721, קעא/א. 8. לייגן אַכט, 
אָפּהיטן. ,דער זוהר שרײַבּט, װעלכר מענש 
זיך ניט טוט אַי אום צו הילן אֲלי טאג איין 
טלית גדול.. .*, עח, לב/ג. 


אַכטנם -- זװ. אַכטער פּונקט, בּײַם (אין) 
אַכטן פּונקט. ,יאָ, וואו האַלט איך? א איז 
דעם פּראָקוראָרס טענה קיין טענה ניט". 


אַכטנעמען -- אוטו 8 טרװ. נעם אַכט, אַכט- 
גענומען. צונויפבּינדונג פון: אין אַכט נעמעןי 
אִי די נײַץ סכּנות. ,אויף יונגע קינדער אכט- 
צונעמען זיי זאָלן צו װילדקייט ניט קומען", 
ליאָנדאָר, נײַער בֹּש, וילנע 1844, ינה, 


אַכטע -- אַדו. (אין לד, אין אַ צאָל אוקר נבּ.ן 
אַכט אַזייגער. ,װי שפּעט איז עס? -- סאיז 
בּאַלד א"". ,ס'איז נאָך קיין א' נישט געװען, 
ווען מע האָט זיך געשטעלט דאַװנען". 

אַכטעמערדיק -- אַדי. ואָס האָט (קען 
אַרײַנגעמען) אַכט עמערס. אן איע פֿאַס. 

אכטעק -- דער, ן. פֿלאַכע) געאָמעטרישע 
פֿיגור מיט אַכט װינקלען (שפּיצן). אָקטאַגאָן. 
אַכטװינקל. דיק -- אַד. אש שטיינער. 
,.. אַװעקגעשטעלט דאָס גלאָז טיי אויף א 
שװאַרץ אַיק טישל", אָפּא, אין פּוילישע װעל- 
דער. אויך: אַ'נדיק, 

אַכט|ע(ר) -- אזי. סדרצאָל צװישן זיבּע- 
ט|ע(ר) און נײַנט|ע(ר). דאָס איע קינד, אַן אַי 
קינד. מיטן אכטןן) קינד. ,די איע {װײַבּן צאַפּט 
מיר מעד און װײַן", פֿל. ,דאָס אִיע וואונדער פֿון 
דער וועלט", ייט, פוילן צו. ,װאָס איז די הײַנ- 
טיקע דאַטע? הײַנט איז שוין דער איער (טאָג 
אין חודשן". ,, שוין נעכטן געװען דער איער 
און מע זעט נאָך ניט פֿון דעם עולט {לאָקאַטאָרןן 
אַ קאָפּיקע", אַ. מאַרגאָליס, די געהיימניסע..., 
װאַרשע 1882, ,ערשט אױפֿן אַין יאָר איז שׂרה 
שוואנגער געװאָרן", א. סאַפֿיר, דער קליינער 
קאַטערזניק, ווילנע תּרמ"ג. ,די פּיקערס בּאפאַלן 
מיך װי די אע מכּה" |= היישעריקן. די אע 
קאַטעגאָריע -- פֿון פּאַטענטן צו מעגן 
אַרבּעטן, װאָס אָרעמע בּעלי-מלאָכות האָבּן גע" 
דאַרפֿט ארויסנעמען אין פּױלן צװישן בּיידע 
וועלט-מלחמות. ער איז פון דער א'ער קאַטעי 
גאָריע --- איז אַן אָרעמאַן, א בּעל-מלאָכה אָן 
געזעלן. דערפֿון אונטער נאַצישער הערשאַפֿט: 
די אִיע ק אַָ מ פּאַניע -- אַרבּעטערס, קליינע 


אַ'כטקלאַנג 


בּעלי-מלאָכות, סתּם אָרעמעלײַט. ,די בּירגער- 
לעכע יידן, למעך-האמת ניט אַלע, האָבּן זיך 
נאַאיװו אײַנגערעדט, אַז װען אפילו אין ערגסטן 
פֿאָל --- איז נישט זיי מיינט מען עס, נאָר די 
אע קאָמפּאַניע", א. װײַסבּראָט, עס שטאַרבּט 

| אַ שטעטל. : 

אַכטער -- דער, 'ס. קליין (קלענסטע) קעראָ- 
סין-לעמפּל (לויט דער מאָס פֿון גלאָז). ;אױפֿן 
טיש בּרענט אַן אַי". אויסגיין װי א קנויט אין 
אָן אַי. ,געשטאַרבּן דער לעצטער שנײַדער, 
דאָס נידעריקע שטיבּל און דער אַײלאָמפּ, מק, 
זעלמעניאַנער. ;אַ קליין טוקנדיק פּײַערל פֿון 
אַן אַילעמפּל פּרוּװט זיך אַ שטיק צײַט צעשנײַדן 
די געדיכטע פינצטערניש", אי. דרוקער, קלעזי 
מער, קלעוו 1940, 

אַ'כטעריק -- אדי. 27. װאָס איז געכּפֿלט 
אויף אַכט. װאָס איז גענומען אַכט מאָל. אַן 
אע צאָל. אַיע מאָס. 

אַכטערלײ -- אַדװ 6 אומדעקלינירלעכער אַדי. 
אויף אַכט אופנים. פֿון אַכט מינים. אַי מיטלען 
עפעס צו טאָן. צוניפֿמישן אַ' געװירצן 
דאיק -- אַדי. 

אַכטפּונקט -- דער, ן. שרפֿט װאָס זײַן 
הייך איז אַכט פּונקטן. דער װבּ איז געזעצט 
אין א" 


אכטפּונקטיק -- אַדי. װאָס האָט אַכט פּונ" 
קטן. א'ער שריפט. איער אָפּמאַך. 


אַכטפּראַצענטיק. אַכטפֿאַכיק. אַכטי 
פֿונטיל, 


אַכטפֿום -- דער, ‏ ן. זזו אָקטאָפּוס. כאַפּן 
אַן אַי. ;דער בּעל:חי מיט װעלכן די כינעזער 
האָבּן זיך געראַנגלט איז געװען א גרויסער 
אִי. מיט זײַנע שטאַרקע אָנטאַפּערס האָט ער 
זיך אָנגעכאַפּט פאַר די שטיינער און געפֿאָכעט 
מיט זיי איזידער-לופטן", ג. פֿרידמאַן, איבּז, 
װ. ק. אַרסעניעװ, דערסו אוזאַלאַ, מינסק 1935. 
אכטפֿופיק -- אזי. װאָס האַלט אַכט פֿוס 
אין דער לענג. אַן איער שטאַנג. אן איער ריז, 


אַכטפֿיסיק. אַכטפֿלינלדיק, אָכטפֿערײ 
זיק. | 

אַכטקאַנטיק -- אַדי. װאָס האָט אַכט קאַנטן, 
אַן אי קעסטעלע. איער מעדאלאאָן. .. . . האָבּן 
אָנגעהױבּן לערנען גויאישק שרײַבּן און... 
האָבּן שוין געטראָגן אִיע קאפּלעך (יאַרמלקעס)", 
א. נוסבּאַום, פּעסעלע די גאַבּעטע, װאַרשע 1885, 
;האָט ער אױסגעטאָן דאָס ייִדישע היטל און 
אָנגעטאָן א הויך אַ' היטעלע, אַפֿילו די קאַפּאָטע 
פֿאַרקירצטײ, ש. האָראַנטשיק, 'גאָטס משפּט! 
*אַרױסװאַרפן אי = מע זאָל בּרעכן דערבּײַ רוק 
און לענד. *די (דער) א'ע(ר) = די זייער גראָבּע 
רוסישע פאָרמל בּײַם זידלען. זיך פֿאַרטשעפּען 
מיט פאַניען און קריגן כּיבּוד, דעם אַין. 

א 'כטקלאַנג -- דער, :ען. צוױפֿגאָס פֿון 
אכט קלאַנגען. אַרױסבּרענגען אַיען בּײַַם שפּילן 
פּיאַנאַ, 


אַכטקלאַסיק. אַכטוודערדיק. אכטרץ" 
ריק. אַכטשטאָקיק, אַכטשטימיק. 





אַכטש 


אָכטש -- דער, ז. פ99: אָכטשע. קרעכץ. 
גיעדער אִי לעכערט אים זײַן שלאַפֿע הונגעריקע 
האַרץ", ג. ח. לעװנער, דער אמתיר פעטער, 
ווילנע 1897, 


אַכטשעהאיק -- {.. שאָ...ן אַדי. 89; 
-שעהדיק {... שאָעדיקן. ‏ װאָס געדויערט 
אַכט שעה. אֵן אֵ'ער אַרבּעטסטאָג. ,... אויס- 
געאַרבּעט אין אַן אַיאיקן אומבּײַט 120 קװי 
אַרשיןײ, ע. איזראַ, צײַג, קיעוו 1928, 


אָכטשען -- אוטו. -טשע, געאָכטשעט. 89: 
אָכען, אַכצען. קרעכצן, זאָגן כּסדר אָך 
אָך. אִי פֿון ווייטיק. ,אין מײַן קליין בּיכל, אין 
דעם עולם קטן, אָכטשע איך מוזיקאַליש און 
אויקע אויף נאָטן", אלצ, קליין װעלטל, לאָנדאָן 


{1894. 
אַכיבֿע -- קאָנ. פ8: ביבּע. ,עס = 
8סעא :2078:. סײַדן, סײַדן נאָר. חוץ אין 


פֿאַל. נאָר אין איין תּנאי. ;אַ' הייסט עס, אױפֿי 
שטעלן די גאַנצע גאָס אויף איין מאָל אויף די 
פיס", װײַס, 'װוי דער גורל פֿירטי. ומע װעט 
אַלעמעןן אײַנזעצן אין תּפֿיסה? אַ' מאַכן די 
װעלט פֿאַר א תּפיסה", פרץ, מײַנע זכרונות. 
;כ'ווייס ער דארף קומען אַהער, אי ער איז ניט 
היי, ל. מלאך, אָפּפֿאַל, װאַרשע 1922. אדערװויסט 
ער זיך אויך פֿון דער קראַנקייט די סיבּה. דער 
בּעװיטאַמין איז אונדז נייטיק אַיי, סוצ, גע 
היײימשטאָט. . 
אַכֿילה -- ואַכילען די, -לות, ככמלכים אָ, יט, 
(8; יומא, פ/ב אא. /1. דאָס עסן יעדער מין 
עסן. האַלטן פֿון דער אַי. זײַן אַרײַנגעטאָן אין 
דער א', להוט נאָך דער א', עוסק זײַן אין דער 
אַ'. זײַן הונגעריק און זיך רײַסן צו דער אִ. זײַן 
| אױיסגעבּונדן אין דער אי אַ בּקי, למדן (מופֿלג, 
ידען, מאדים אע) אין דער מסכתּא אַי {|קאַלאַמ" 
בּור מיט מִסכתּא מגילה, מעילהן. אַ גרויסער 
מײַסטער אין (דער) אַי. ליגן אין דער א'= 
| טראַכטן נאָר װעגן עסן, פרעסן, פֿװל. ,בּײַם 
חזנס אוחילה {-+ אוחילה לאל, 124ן פֿאַרװעלט 
! זיך אַיײ, פוול. ,,מיט אי הייבּט זיך אָן זײַן יוצר", 
פװל וָלד וואו יוצר װערט אַרױסגערעדט איער 
| צער", דה זײַן יצר-הרע, און װש מיט אוחי" 
| לה'ן. ,גאָרניט איז אויך אַן אַי", שוו. וַאַן אָרעמאַן 
האָט געגעסן בּרויט מיט גאָרני(ש)ט, בּולבּע 
מיט גאָרני(ש)ט אע.ן ,אויבּ קרופּניק איז אַן 
| אַן, איז כאַנדרעװקע א קהילה"; קאַי איז די 
בּעסטע תּפֿילה";: ,װען מען איז הונגעריק, 
קלערט מען נאָר װעגן אַ'": ,װען אַ הונגערי" 
קער כאַפּט זיך צו דער אַי, זײַ גרייט מיט דײַן 
| מחילה", שװ. הלכ (ו)תאַ' -- שפּאַסיק, װעגן 
דעם װאָס און װי צו עסן. גניט הילכ(ו)ת-א, 
נעמט אַנדערע זאַכן...ײ, פֿרוג וו, 'דער נײַער 
ראַבּינערי. , זיך צו גװינין קלארי אַלות צו 
עֹשׂן, דען פון קלארי אַילות בּלײַבּט דער שׂכל 
קלאר, דען פֿון גראָבּי אַילות װערט דשׂ הערץ 
אונ' זײַן שׂכל פֿר שטאָפּט", עח, כז/א. עװען 
שון פֿון די בּעשׂטי גזונדי אַילות אונ' אויך אין 
| שבּת אונ' יום טובֿ זאָל זיך איינר ניט צו פֿול 
פֿילןײ, ארחות צדיקים, 1710, כא/א. אניט עסן 
פֿון היציגי אַילות פֿון בּשׂמים", עפש, דרך הישר 


1349 


לעולם הבּא, שקלאָװ 1196, פּרק מי ,אַז איך 
בּין מיט די צרות שוין געװאוינט געװאָרן, 
האָט מיר די אַ' שוין ניט אַזױ אויסגעמאַכט"" 
ממוס, ספֿר הבּהמות. 

2. דאָס עסן אַ סך, אויף אַן אומאיידעלן 
אופֿן. גראָבּע אַי. אומגעזונטע אַילות. ,א פעטע 
אי איז א פֿעטע מחילה?, שװ. ,װען מע רעדט 
פון עסן מיט פֿאַראַכטונג, רופט מען עס א", 
יע, יודישע מאכלים װ. ;אַ ייִד מיט אפּעטיט 
װאָס האַלט פֿון דער אַ", שע. ;אין האַלדז 
האָט ער געשטאָפּט די אַ', נישט געהאַט קיין 


: טראָפּן בּושה אַפילו", יהואָש, פאַבּלען. ,... זיך 


צוגעכאַפּט צו דער אַרבּעט... װי צו דער אַ' 
נאָך א לאַנגן תּענית", חג, טמז, 1964 א 2. האָבּן 
אַ שטאָך אין דער אַי = להוט זײַן נאָכן פֿרעס. 
;דאָס מוזשיקל האָט געהאַט א שטאָך אין דער 
אַ'ײ, סמבּ. | | 

9 שפּײַז, פּאָטראַװע: אַ געשמאַקע, בּאַטעמטע 
אי. אויך מיר אַן אִ. קהאָבּן דען די ישׂראל 
בּאַדאַרפֿט לחם ומים? זיי האָבּן דאָך געהאַט 
דעם מַן װאָס איז בּעסער פֿון אַלע אַילות", נוצ, 
פּ/א. ,זאָלסט מיר דערװײַל ניט אױפֿפֿרעסן 
דאָס לעצטע בּיסל אַי, ייט, טמז, 1960 א 28, 

אַ' בּלֹא שתּיה -- {... בּע)לוי שטידיען. 


| צווייטע העלפֿט: כּמכּה בּלא רטיה {קיימאַקע 


בּ(ע)לוי רעטיייען. א שפּײַז אָן אַ טרונק איז װי 


אַ וואונד אָן אַ פלאַסטער. זאַץ. 22? צבּ. עדי 


חכמים שפּרעכין: אַי בּי שי כּי בּי ר' -- עשׂין 
און גיטרונקין איז איין שלאַזָק און אין 
פּפֿלסטר", בּראַנט, פרק מי - | 
| אַ' נסה -- {... גאַסאָן די, -לות גסות. תּח. 
ככיומא, פּ/ב; בּבא מציעא, פּז/ב; פּסחים, קז/ב. 


| ג ראָבּע א', ד"ה איבּערגעטריבּענע אַי, בּיו עס 


גייט שוין איבּער, עס קריכט פון האַלדז {דער 
פּועל מעג עסן פֿון פֿעלד און פֿון װײַנגאָרטן, 
אָבּער ניט קיין א' ג', בּיז איבּערזעטיקונגן. 
;אוני (אַי גי) איז טײַטש איבּרגעשׂן -- איז אום 
גיזונד ויא (סם המוות) אונ' אַלי קרענק שלאגן 
צו דאר פֿוןײ, עח, כו/ד. , פון אי גי אָנצושטאָפּן 


דעם בּויך, דערפֿון קומט מען צו זנות, חלילה", 
יפוקח עװרים, שקלאָוו 1832, עער זאָל ניט עסן 


אַי ג', ניט מער װאָס ער בּאַדאַרף און זאָל ניט 
כאַפּן געשװוינד װי איין פֿרעסער", ספֿר חסידים, 


אָרט? תּק"ז? ,מע טאָר ניט עסן בּיז מע גיט 
צו עסן די בּהמות אָדער די עופֿות, װאָס ער 


האָט, און זאָל ניט עסן אַ'י ג'", ספֿר מקור 
הבּרכה וו, מונקאַטש תּרנ"ה, פּב/א. (אויפֿן סמך 


| פֿון גיטין, סב/א.ן 


אַ' ושתיה -- {... אושטייען תח. ככיומא, 
ח, א; מסכת כּלה רבּתי, ט. אויך: א' און 
שׁתּיה. דאָס עסן און טרינקען. ?אי וי איז 
דער עיקר", שװ. ,בּײַ א שיכּור איז אַ'י אַ טפֿל 
און ש' דער עיקר", שװ. ,מראָש חודש תּמוז 
עד ראָש חודש תּשרי זאָל מן פיל מין גיווארנט 
זײַן מיט אַ' וי, דהײַנו: ער זאָל ניט פיל עסין 
היציגי שפּײַזײ, משה רופֿא, ירושת משה, ויל- 
הרמרשׂדאָרף 1677. ,, און מיר געפֿינען נאָך מיין 
זאַכן װאָס נייטיק איז, דהײַנו אַי ויײ, אַ. פּאַװיר, 
איבּז, בּחינת עולם, תּר"ך. ,אן עולם-הזה פון 
אִי ויײי, פרץ, 'דער ארענדאַר'. געניצט פעיאָ: 


2כסוכּה, כו/א. 


| קכלויט סוכּה, כו/א. סעודת-קבע. 


אַכילעם -- מענערינאַמען, 


אַכילעס 


פרעסן און זױפֿן, איר, עוֹסק זײַן אין מצוות 
(הילכות) אַי וי. אַרײַנגעטאָן אין א' ו' --- זײַן 
שטאַרק פאַרגרעבּט, עולם-הזהדיק: זײַן א פרע- 
סער. אי וי כּידדהמלך = א גרױיסאַרטיקע סעודה. 

אַ' לצורך קיומו -- {... לייצוירעך קליו' 
מוין זאַץ. תֹּח. נערונג צוליבּ עקסיסטענץ. 
דאָס עסן כּדי זיך צו דערהאַלטן בּײַם לעבּן. 
,פאַראַן אַזעלכע זאַכן. װאָס זײַנען אַ. מצװה: 


-כּזית מצה, אתרוג, אי לי קיי, לדבּ, נײי תּשי"ן. . 


אַכילת-אַרֹעִי -- אַכילאַס:אַראַין תּח. 
א צופֿעליק עסן. היפּוך פון 
אַכילת-קבֿע (-+), לײַכטער בּיסן. איבּערבּײַס 
(-+ 33, 885), ,,מיט אַזא אַ"אַי װעסטו בּלײַבּן 
טויט:הונגעריק". {מע מעג עסן אַ"אַי אין די 
טעג פון סוכּות מחוץ דער סוכּה.} 

| אַכילת-דם -- {... -דאַמן דאָס עסן בּלוט. 


|-+ איסור אַכילת-דם. ;ודי פֿרױ איזן מכשיל 


דעם מאַן מיט אַזא מין עון גדול פון נידה 
און אַ"די, װען זי איז ניט נזהר מיט פֿלײש: 
זאלצן"; הרבֿ מ. טייטלבּוים דק"ק אוהעל, ספֿר 
מעין טהור, אָרט? יאָר1 

אַכילת-טריפֿות -- {... -טרײפֿעס, טאַר: 
פֿעסן דאָס עסן טרײפֿס, ,איבּער פֿאַרשידענע 
אומשטענדן האָט אים דער זרם-החיים פאַרפירט 
אין א װײַטער סבֿיבֿה בּיז חילול-שבּת, אַט, 
ר"ל", לדבּ, נײי תּשי"ז, 238. -+ איסור:טריפה. 

אַכילת-מצה -- {... -מאַצען 922טחים, 
קכ/א. דאָס עסן מצה. ו(עס איז א מצוה עֹשֹׂה 
מדאורייתא צו עסן מצה די נאַכט פון פֿופֿצנטן 
אין ניסן בּײִַם ערשטן סדר. אויף די איבּעריקע 
טעג פֿון פּסח איז דער חיובֿ ניט חל אָבּער 
חמץ טאָר מען ניט עסן). דער שיעור פֿון אַיימ' 
איז די. גרייס פֿון א כּזית. אין חוץ-לאָרץ אין 
דער חיובֿ אויך אױפֿן צװוייטן סדר מחמת יום" 
טובֿ שני של גלויות. מע מאַכט פֿריִער די בּרכה 
'המוציא לחם', און נאָכדעם יל אַיימ"ן איידן 
האָבּן ליבּ געהאַט מקיים צו זײַן די מצווה פֿון 
אי-מיי, אפא, טמז, 1066 וו 21, 


אַכילת-מרור -- {... -מאָרױרן ככפסחים, 


-קכ/א. דאָס עסן מרור. {פסח בּײַ די סדרים; 
! נאָכן חורבּן איז דער חיובֿ פֿון אַ"מ' בּלויז 


מדרבּנן.} מע מאַכט אַ בּרכה 'על אי"מי'. *יעדן 
טאָג מקיים זײַן די מצווה פון אמ = האָבּן 
כּסדר גרויסע צרות, 

אַכילת-קבֿע -- {... -קואַ, קעווא תֹּח. 
אײַנגע- 
שטעלטער מאָלצײַט אין בּאַשטימטע צײַטן פֿון 
טאָג. פולער מאָלצײַט. היפּוך פֿון אַכילת-אַרעי. 
וָאַן אַייקי טאָר מען ניט עסן אין די סוכּות-טעג 
מחוץ דער סוכּה.ן אער האַלט אָבּער נאָר אַזױ 


- לײַכטס צו פֿאַרבּײַסן, {ניטן אן אײקײ, קם, 


8, פהַאן 45, 


(גר מיטאָלאָגיע) 
גרעסטער העלד פֿון טראָיאַנישער מלחמה, העלר 
פֿון האָמערס איליאַדע: נאָר אין דער פּיאַטע 
האָט מען אים געקענט פארװאונדיקן; פּאַריס 


האָט מיט אַ פֿײַל געטראַפֿן אַהין און ער איז 


פון דעם געשטאָרבּן; דערפֿון ---אַץעס)פּיאטע, 
שװאַכע, סכּנהדיקע שטעל (שטריך). טרעפן 





אַכלאַפּ 


עמעצן אין זײַן אפּיאַטע. יעדערער האָט זיך 
זײַן א"פּיאַטע. א"ב אנד (שנור) -- מוסקל 
פֿון דער פּיאַטע, ,װען מע טראָגט הויכע קנאַפל, 
װערט קירצער דער א"בּאַנד", פגעז, װילנעץ 
9, צאן 3. דאָרטן אויך: א' שפּ אַן = אָדער 
װאָס פאַרבּינדט דעם בּיין פֿון דער פּיאַטע מיט 
די מוסקלען פון פוס. 

אָכּלאַפֿ -- דער, עס. 89: אָבליאַפֿ. :ק-= 
מגותסס. 1. אָפּפֿאַל. קריגן צו עסן בּלויז אָי 
די ואסערדיקע זופּ װאָס מע האָט געקאַנט קריגן 
אין לאַגער איז געװען אַי. 2. אָפּגעלאַזענער, 
אומריינער. מגושמדיקער. פֿרעסער. ;אַ' -- א 
מגושמדיקער פּאַרשון װאָס איז נאָר עוסק אין 
דער אַכילה", נפ, יפֿאַ, 1939, 2. גיין אָנגע- 
טאָן װי אַן אַי. 0. פאַרבּרעכער. קרימי" 
נאַלניק. 4. א פּאַטש, אַ פֿראַסק. ,כזאָג דיר 
נאָכאַמאָל, װאָרן דו קריגסט דעם ערשטן אֵי", 
ל. מלאך, אָפּפֿאַל, װאַרשע 1922, 

אָכלאַקראַט|יע -- די, סס. 22אי 22גר. 
הערשאַפֿט פֿון המון. אָכלאָקראַ'ם -- דער. 
אָנהענגער פֿון אָכלאָקראַטיע. - יש -- אַדי. 

אַכלח ומחתה אה פיה -- (אָכלאָ אומאָכאַ- 
סאָ עס פּיהאָן זאַץ. תּח. ??משלי, ל, 20,. זי 
האָט געגעסן און אָפּגעװישט איר מויל. אײפֿ, 
לשון נקיה פֿאַר אַן אױיסגעלאַסענער פרוי מיט 
(װאָס שטעלט אַרויס) אן אומשולדיק פּנים. 
געניצט אויך װעגן א מאַן װאָס מאַכט זיך כּלאז 
ידע נאָכן אָפּטאָן א מיאוסע זאַך. 

אָכּלו זרים פּוהן -- {.. זאָרים קויכוין זאַץ. 
תּח. ??הושע, ז, 9. יפרעמדע האָבּן אויפגץ- 
געסן זײַן כּוחי, תִּי. (אַזױ בּאַצײיכנט דער נביא 
דעם מאַראַליש-רעליגיעזן מצבֿ פון מלכות- 
אפֿרים.} געניצט פֿאַרן צושטאַנד פון אַסימילאַציע 
און אָפּפרעמדונג. ,, דער יונגער ייִדישער דור? 
אִ זי כּי, עֶר דינט צו אַלע עבֿודה-זרות". 

אַכּלן -- אַכלאָן, ... לעזן דער, יים. װנ -טע, 
יס. קקירושלמי, מעשׂרות, נ, ד. {היות װי מע 
האָט ירושלמי ניט געלערנט, דאַרף מען אָננע- 
מען אַז דאָס װאָרט א' איז א זעלבשטענדיקע 
שאַפֿונג אין ייִדישן עסער מיט גרויס אַפּעז 
טיט, אַרײַנעסער. פרעסער. דזוו אַכלער. ,איך 
בּין א געװאַלדיקער אי פון פֿלײש. אָן דעם 
שטיקל פֿלײש האָבּ איך נישט געקענט אויס. 
קומען", נאַד. 


אַכּל|ען -- {אויך: אַכעלןן טרוו. אַכל, געאַכלט. 
ככ'אכל!, זייער אַ סך מאָל אין תּנך. עסן א 
סך, מיט גרויס אַפּעטיט. עסן אויף א מגושמ- 
דיקן אופֿן, דזו עסן, אָבּער אומאיידל. פרעסן, 
האַלטן אין איין אי. האַלטן פֿון אַי. קענען גוט 
אַי. אַרײַנעסן, אַן אַכל טאָן, אַרײַנרײַבּן אין 
(מיט) בּיידע בּאַקן. װאָס פֿאַר אַן א' דאָס איז 
געװען! ,דער ערל אַכלט גאנץ געשמאַק", שע, 
'מיטן עטאַפּי. .--- מע דאַרף מיטנעמען עפּעס 
צו א'! -- ניט געזאָרגט... כ'האָבּ קנאַפּע צװיי 
טאָלער", אָפּאַ, 'קאָמעדיאַנטן. קװי לאַנג איז 
דאָס דער שיעור עוסק צו זײַן אין מצוות אֵ'?י, 
ז. מױירער, זײַ נישט קײן װאױילער יונג |, 
טאַרנאָוו 1911. ,איך האָבּ...א װײַבּ... און אַ 
האַלבּע טוץ קינדער, זיי דאַרפֿן אַ'", ישׂראל רוח" 


אָפֿן -- ואָכײיזן זו. 


1300 


מובסקי, זכרונות פֿון מײַן לעבּן, פּאריז 1930. 


| ,מיר דארפֿן משלמען אין רעסטאָראן, וואו מיר 


א"י, ש. י. האַרענדאָרף, טעאַטער קאַראַװאַנען, 
לאָנדאָן 1955. לערנען קען ער? אי קען ער... = 
ער קען גאָרנישט. ,אַכעלע, בּײַבּעלע, בּאָכע איז 
די בּעסטע מלאָכה" |== עסן, טרינקען, שלאָפֿן --- 
אין נאָכגעמאַכטן קינדערילשוןן, שװ. אױך: 
;אַכעלע, בּאַכעלט, בּאָכע(לע) איז די בּעסטע 
מלאָכה(לע)". אויך: ,... בּאָפֿץ + +. . 

דער (דערקע) -- װער עס האָט א גרויסן 
אַפּעטיט, עסט אַ סך. דזוו אַכלן -+, ,צוויי סוח- 
רים פון די זאַמאַשטשער אַ'ס װילן דװקא 
געפילטע פיש", פרץ, בּילדער און סקיצן. 


אָכלת ושׂבעת -- אָכאַלטאָ װײסאָװאַטאָן 


זאַץ. תּח. ?כדברים, ו, 11 אא. דדו װעסט עסן 
און זאט זײַן. בּײַם פארבּעטן אַן אורח פֿלעגט 


מען זאָגן: אַי וי 


אַ' ו' וברחת -- |... אוװאָראַכטאָן האָסט 
געגעסן און זאַט געװאָרן און אַנטלאָפֿן (זאָלסט 
אַנטלױפֿן), פּאַראָדירטער טעקסט פֿון וברכת' 
ואוּװייראַכטאָ --- דו זאָלסט בּענטשןן. אַ" ו' ו' 
-- זאָלסט אָפּעסן און אָפּשװערן און אַנטלױפן 
וווש. שׂבֿעתּ -- נשבּעתּן, 


אַכמעסטרינע--די, "ס. ‏ 00161516110. 


1. בּעליהבּיתטע, הױזיפֿאַרזאָרגערין. ,סאיז 
גוט צו זײַן אַן אַי בּײַ אַ פֿולער סקרינע", שװ. 
2. גאָסטאָדיניע. א גלחס הויזפרוי, א קעפּסװײַבּ. 
9. פֿאַרװאַלטערין אין אַ פֿרױעןמאַנאסטיר, 
הוױיפּט פֿון נאָנעס. 


אפן -- אוטו. אָך, געאָכט. מסם20 :1706 


-+ אָכען. ;אײַ, ליבּינקער גאָט ... צו דיר 
איז מײַן אָי, צו דיר איז מײַן בּטחון", פל (אין 
אַ נוסח פון עאָט פֿון אַבֿרהם! בּיאַליסטאָק), 
,אײַ די בּאָד, די בּאָד! האָבּ איך געאײַקעט און 
געאַכט, וואו נעמט מען די בּאָדײ, ממוס, פֿישקע. 
;אַ שלעכטע צײַט, עס איז נישטאָ קיין דרײַער, 
מען אָכט. . .ײ, פרץ, לידער און פאָעמען. 

*ֹאָ און זאָכן = קרעכצן און קרענקען. 
געניצט אין קללות. ,וען גבֿירים הייבּן אָן אַי 
אי זי, האָבּן אָרעמעלײַט װאָס צו קאָכןײ, פֿװל. 
;װאָס װעלן זאָגן בּייזע צינגער -- אִי א' ז' 
זאָלן זיי --- אַז איך פאַרשליס פֿאַר דיר דאָס 
ע9ֶסן.. .ײ, אי. דרוקער, קלעזמער, קיַעװו 1940. 
געניצט זן און קיינמאָל 
ניט זעלבּשטענדיק. פֿאַרװאָר, בּאמת, למען ה- 
אמת. עאַי װען איין אַלטיר גבּאי זעלבּשׂטין אַן 
טיש איז אונ גיבּט זיך זעלבּשׂט אויף, זאָל זײַן 
דעה גם כּן נחשב װערן", 'תּקנות ק"ק ניקאָלס- 
כּורג', 1676, תּקנה יב. 

אִי יש ה' בּמקום הזה - {..יעש 
האַשעם (אַדוינאַי) בּאמאָקוים האַיזען זאַץ. תּח. 
ככבּראשית, כח, 16,. פֿאַרװאָר, גאָט אין פאַ" 
ראַן אין דעם דאָזיקן אָרט, תּי. {סוף פּסוק: 
;ואַנוכי לא ידעתּי" -- און איך האָבּ ניט גע 
וואוסט; האָט געזאָגט יעקבֿ נאָכדעם װי סהאָט 
זיך אים געחלומט אַז דער אייבּערשטער האָט 
אים און זײַן זאָמען צוגעזאָגט דאָס לאַנד כּנען.ן 
געניצט מיטן ב: א געטלעכער נס, אצבּע אלן- 
קים. ,אין מזבּויסיני., . איז געװען מער װי 


אכסניא 


אַ נצחון... די גאַנצע װעלט האָט... אויסגע- 
| רופֿן: אי יי ה' בּי היי", ניסן גאָרדאָן, טמז, 


8 / 16, 
אַ' נודץ הדבר -- {... נוידא האַדאַװאָרן 
יפֿאַרװאָר, די זאַך איז דערוואוסט געװאָרן, תּי. 
ככשמות, בּ, 14 {האָט געזאָגט משה, װען ער 
האָט אליַנגעזען אַז מע ווייסט אַז ער האָט דער" 
הרגעט דעם מצרין. געניצט מיטן בּ: יאָ, סאיז 
מעֶר ניט קיין סוד, דער אמת איז אַרױס װי 
בוימל אויפן װאַסער. ;אַי נ' ה', אַזעלכה קינצן 
קאָן דער פעטער בּװײַזן... .י, איין שיינה היס- 
טריא פֿון דרײַא לײַט, לבֿובֿ, תּחת ממשלת 

פראַנץ השני. 


אַכנֿאַ'ל -- דער, -ן. 89: אָכנאַליע, די, -ס. 


דזוו אוכנאַל -+ 507. אַרױפֿשלאָגן די פּאָדקע- 
װעס מיט אַָײיעס. 


אַכטאַניק -- דער, יעס. װנ -ניצע, 'ס. -+ אַכז 


סניא. האָטעל-גנבֿ. י. טריװאַקס, , גנבים-שפּראַך", 
בּײַ אונז יודען, װאַרשע 1923. 


אפפדררא -- אַכסאַדרען די, אות. 13322א 


בּתרא, יא/ב. קאַָרידאָר. װעראַנדע. גאַניקל. 
;דער רבּי. . . איז אַרױפֿגעגאַנגען צו זיך אין 
דער א'", לדבּ, נײי 1957. 


אַכטניא, "ניה -- אַכטאַניען די, -ניות. ככבּרי 


כות, סג/ב; בּבֹֿא מציעא, פּה/א אאַ. (2כגר 
יקסענאָי = פֿרעמדערן. 1. אײַנגעשטעלט אַרײַנ- 
פֿאָר-הױז, װואו מע נעכטיקט (און מע קריגט 
אויך צום עסן). גאַסטהױז. אַן א' אין מיטן 
ועג, אַרײַנפֿאָרן, זיך אָפּשטעלן אין אַן א" 
האַלטן שבּת אין אַן אַ'. זיך װאַלגערן אין אַייות. 


| קריגן אַן אי אין גלײַכן געלט. אַ היימישע אַ'-- 


וואו מע קען די בּעליבּתּים, מע פֿילט זיך װי 
אין דער היים. קומען אין (אויף) דער אַ' {אין 
די גרעסערע שטעט זײַנען געװען בּאַזונדערע 
אַייות װאו עס פֿלעגן געװיינלעך אַרײַנפאָרן 
ייִדן פֿון א דערבּײַאיק שטעטל. האָט די אַ' 
געטראָגן דעם נאָמען פֿון אָט דעם שטעטל. אַזױ 
איז אין גלופסק געוען א יקאַבּצאַנסקער א'' 
(ממוס, װינטש9ֿ). ;אין א רעכטער אִי פאָרן 
אַרײַן לײַטישע אורחים", שוו. ,אַן אַ' א שרעק, 
אָבּער אויפן ריכטיקן װעג", שװ. ;װען מיר 
פֿאָרן אַרױס פֿון אַן אַי װאו מיר קװאַרטירן 
נאָר אייניקע טעג לאָזן מיר אָטיעזנע", אמד, 
דיא שקלאַװערײַא, ווילנע 1887. ,עס מאַכט זיך 
אַן אָבּלאַװוע --- מע פֿאַלט איבּער אויף די ידי 
שע א"ות אינמיטן האַלבּער נאַכט מיט זשאַנ- 
דאַרמען און מיט סאָלדאַטןי (די צאַרישע 
פּאַליציי זוכט ייִדן װאָס האָבּן ניט קיין וואויג- 
רעכטן}, שע, פֿונעם יאַריז װו. ;פאַר די רײַכע 
זײַנען דאָ װאַרעמע אַייות מיט װוייכע אויסגע- 
בּעטע בּעטן, ספ, גליקליכע און אומגליקליכע. 
,איבּערגעווען די צרה װאָס אויף דער א' האָט 
ער ניט געהאט קיין ליכט. דער בע ליאַי האָט 
דאָס ליכטל אױיסגעלאָשן", אַש, תּהילים-יוד. 
,איז ער שוין געשטאַנען אויף דער אַלטער 
שטאָט, אין נידעריק געבּויטן אַי"ה ויז" בּערג, 
אַפּגאַנג. *בּאַרדיטשעװער א' = ניט דווקא אין 
בּאַרדיטשעוו, נאָר אזא װאָס איז ענלעך אויף 
שע'ס בּאַשרײַבּונג. פֿיג. , בּנימין איין אַכסניא 





אַכסניה של תּורה 


צו דער שכינה ואהר דש די שכינה אויף זײַן 


חלק ווהט", רי יוסף דאַרמשטאַדט איבּז, 
תּורת משה, קארלסרוע 1770, | 

2. יעדער מין הויז וואו מע שטייט אײַן אין 
דער פֿרעמד. אַזיל:היים. אין א' בּײַ אַ קרוב אָן 
געצאָלט. אין אַי פֿאַר עטלעכע גראָשן. ,פרומע 
ייִדן מיט דעם ניגון / ייִדן פֿון גמרא / װײַזט 
מען װאו אי קריגן / עסט ער קיין עיךן-הרע", 
אַר, 'צװויי שטעטי. ,דעם מגידס אי איז. געווען 
בּײִַם שמש, אַ מענטש װאָס בּײַ אים קען ער 
װיסן צו װעמען ער בּאַדאַרף זיך קערן און 
ווענדן", לדבּ, נ"י תּשיז. ,אַראָפּגעכאַפּט זיך 
גלײַך צום גוטן אָרט און געהאַלטן אַ' בּײַם 
בּאַגרעבּער", ייז, יאָשע קאַלבּ. ,, מקדש אין די 
בּערג פֿון גליל... וואו איך קום נאָר, בּענק 
איך נאָך דײַן ערלעכער א'", חג, יצפֿת אין די 
בּערגי. ,דאָ און דאָרט געמאַכט זיך אַן אַ', פאַר- 
לייגט זיך א געצעלט", אַבֹרהם זאַק, 'פון דער 
װײַסל בּיז לאַ פּלאַטאַי | 

3 (חסידות) סטאַציע, עטאַפּ, תּקופה אין אַן 
אַנטװיקלונג. ,דער קאָצקער רבּי ר' מענדעלע 
האָט געזאָגט: דרײַ אַייות בּאַגלײט דעם מענטשן 
אויף זײַן לאַנגן לעבּנסװעג -- די אַי פֿון קנאה, 
די אַי פֿון תּאווה און די אִ' פון כּבֿוד. .. . די 
צוויי אַייות פֿון קנאה און תּאוװה בּין איך שוין 
דורכגעגאַנגען און פֿון זי פּטור געװאָרן. אָבּער 
די דריטע אַי פון כּבֿוד -- האָבּ איך זיך געי 
דאַרפֿט.. . שטאַרק אָנשטרענגען... בּיז איך 

- בּין פֿון דער פּטור געװאָרן", ר' יהודה לֵײבּ 

לעװין, השׂרף. 

א"געלם -- אי בּעלתאַכסניא... האָט 
בּײַ אים ניט גענומען קיין אַ"גיײ, א. לעבּענזאָ, 
פֿון זאַװאָד אין בּאָד, ווילנע תּרנ"ד, זי 29, 

-דיק -- אַדי. ,בּײַ זײַנװל פּאָטשטער אין 
לאַנגן אַידיקן אונטערהויז", בּערג, אָפּגאַנג. ‏ 

אַכפניה של תּורה -- {... שעל טוירען די, 


זיות + 6 5 צבּי ככלויט בּבא מציעא, פה/א, 
ככתּורה תּמימה, שמות, לג, 7. א הױז פון 
לערנען. געניצט מיט בּבּ: 1. אַקאַדעמיע, 


הויכשול פֿאַר ייִדישע שטודיעס. ,די בּאַרימטע 
ישיבֿה איז אַן אמתע אַי שִי תּײ. 2, זאַמלאָרט 
פאַר תּלמידי-חכמים, אינטעלעקטואַלן וכך' 
בּית-װעד לחכמים. ,פּרצעס הויז איז אין װאַר- 
שע געווען אַן אַ' שי תּי. 


אַכפֿרה -- אַכסאַרען די. מצ נבּ. תֹּח. זן 
ככדמאי, בּ, ה. אָפּשאַץ פון מאָס אױפֿן קוק, 
ניט װעלן קיין אַ', נאָר מע זאָל טאַקע אויסי 
מעסטן. אין סשי װו. 

אָכעט -- פז. זזו אױכעט, -+ 142. ;עץ 


מוזט עס אִי הערן", ל. טרייסטער, צוק, מאַרץ 
60 


אַבעלע, בּאַכעלע -- -+ אַכלען. 

אַ'כעלע -- דאָס (אויך דער 8 די). װער עס 
האָט די געװאוינהייט צו אָכצען, זיפצן, קרעכ- 
צן. אַזא אַי! רחלע די אָי 

אַכען -- אוטװ. אויך: אַכקען. אָגן כּסדר 
אַך-אַך. װאָס בּיסטו אַרײַנגעפֿאַלן אין אַזא קעל- 
בּערנער התפּעלות? װאָס אַכעסטו? 


אַכעראָ'ן -- דער. 


אַכפּערונג -- די, -ען. 


אכפערער -- דער, (דס). װנ נב. 


1881 


אָכען -- אוטו. אָכע, געאָכעט. 55: אָכן, אָכ- 


צען, אָכקען, אָכטשען. אָגן כּסדר אָךי 
אָך. קרעכצן, זיפצן. אִי פון (איבּער) בּויכווייטיק. 
;אַז סאיז ניטאָ װאָס צו מלאָכהן בּלײַבּט נאָר 
דאָס אַי, שװ. ,ייִדן אין שטעטל אִי, קרעכצען, 
פֿאַלן אויף די פּנימער און בּעטן רחמים", ממוס, 
ידי אַלטע מעשׂהי. ,,. . פונאנדערגעװאָרפן די 
הענט און לײַכט אַן אָכע געגעבּן", נ. קאבּאַ 
קאָוו איבּז, יאַקובּ קאָלאַס, זומפּ, מינסק 1936, 
;סאיז, גאָט מײַנער, סס'איז איר! -- האָט זי 
גענומען אָי, פמ, מלחמה  .|‏ -עניש. 


אַך עצמי ובשׂרי אַתֹּה -- {... אַצמי אוּװ- 
| סאָרי אַיטאָן זאַץ. תּח. ?2בראשית, כט, 14, 


יפֿאַרװאָר, מײַן בּיין און מײַן פֿלײש בּיסטן', 
תּי. |דאָס האָט געזאָגט לבן צו יעקבן.ן געניצט 
אַרױסצוהײבּן משפּחהשאַפּט, קרובֿישאפט אָדער 
בּכלל א וארעמע בּאציאונג צו א פֿרײַנד. עאַ' 


-ע' וי א' -- מיר זײַנען דאָך עפּעס היימישע 


מענטשן". 
(גר מיטאָלאָגיע) טײַך פון 
אונטערוועלט, פון האדעס. 


אַכפּער -- אַדי. אַרכ. 804-08616 :0406. 


זייער חשובֿ. װאָס רופט אַרױיס אָפּשײַ, יראה, 
אַכפּער(ד)יק. ,איך גלאַבּ אין איין גוןטן דער 
איז אַכפּר אונ' גרושׂ", בּבאיבּוך, 246. עדען 
וער איז אַכפּרר צו אונש דען אַבֿרהם אָבינו...", 
ספֹֿר היראה דרי יונה, ציריך 1546. ;ער װאַר 
דער מאַן דער זעלבּיג גאָר זער רײַך אונ' אַכפּר 
זער", יוסיפון, אַמשט 1661. ,גאָט, װיא גאָר 
אַכפּר זײַן דײַן װערק", מחזור ר"ה וו"כּ, 
הומבּורג 1721, יב/ב. | 


אַכפּערדיק -- אַדי. -+ אַכפּער. 9פ: אַכפּעץ- 


ריק. ערפאַרכטיק. װאָס איז מיט (רופט 
אַרױס) יראַת-הכּבֿוד. אן אע בּאַציאונג. א'ץ 
לײַטי ,מיט אַן ער כּנֿוד דערמאָנט עדעלל- 


| שטאַט. . ,*, א. י. זאַקוסקי, אין דוד עדעלשטאַט 


און עטלעכע זײַנע פֿאַרגייער, בּ"א 1955, 


פּראָצעס אָדער רע 
זולטאַט פֿון אַכפּערן. ,קװעל איך פון בּאַװאונ" 


דערונג.... און בּייג מײַן קני מיט אַײ, יהואַש, 


'געטרוימטער זיגי. געצןאַי, זוךא', טײַװלאַי 
נאַטור-אַי,. מענטש-אי, פײיַער'אַ' אאַ. 


אַכפּערן -- טרװ. -ער, געאַכפּערט. אַרכ, אין 


טראַדיציאָנעלער ליטי און בּאַנײַט אין 20, י"ה, 


- גרייסן, לױיבּן, פֿאַרהערלעכן, גלאָריפיצירן. פאַר" 


הייליקן. די גאַטספֿאָרכטיקע װאָס טוען א' זײַן 
הײיליקן נאָמען. אי גאָטס געבּאָט, די געזעצן 
פון דער תּורה. אַ' דעם ייִדן צװישן דִי אומות- 
העולם. ;אַזױ האָבּן די גוֹייִם אָנגערופן די מש- 
פּחה . ... און זיי הויך געאכפּערט", בּרוך האַי 
גער, מלכות חסידות. ,די ליכטעלעך די דאָזיקע 
װאָס שימערן און שײַנען צו זען בּלויז און צו 
אי געשטעלט פֿון דורות זײַנעןײ, יהואַש, 'הנרות 
הללוי. , מיר זאָלן אָנטאָן אונדזער ייִדיש ליך 
אין הייליקער בּאַקליידונג צו אַ' עס און צו 
הײיבּן עס אַריבּער אַלעץ קעפּ", הל, בּלאַט... 
עפּלבּױים, 

װער עס 
אַכפּערט. אי פֿון גאָט בּרוך-הוא. אי פֿון עגל- 


אפיץ -- דער, -ן. 


אַכציק 


הזהב. ,, מיט זײַנע אייגענע הענט האָט ער אָנ 


גענומען דעם אָפּגאָט, געגעבּן אים א צי אַרו- 


טער. . . איבּער די קעפּ פֿון זײַנע אַ", אַש, 
משה. ;שעצער, אי פֿון תּורה און גײַסט", צייט, 
טמז, 1956 וו 8. 


אכפּערקייט -- די (דאָס, ן. אײגנשאַפֿט, 


מצבֿ פון אַכפּערן, געאַכפּערט װערן: גדולה. 
יראַת-הכּבֿוד, יראה. אָפּשלַ, ערפֿאָרכטיקייט. 
מש, בּאר משה פאַרטײַטשן 'גדלך' (דברים, ג, 
4 ;דײַן אַכפּרקײט". ,דיא דא דר קענן גאָט 
דען אלמעכטיגן דורך זײַן גרושׂקייט אוג' אכ 
פּרקייט", ארחות צדיקים, לד/ב. עװען זעלט 
לעבן אַזו לאַנג אַז דיא װעלט שטיט... קענט 
איך ניט דאז טויזנט טייל פֿון זײַן לובּ דער 
צילן . . . אוני פֿון זײַנר אַכפּרקײט", לטו, טו/א. 
,װירט אונז פֿירן אין די שטאט מיט גרושן 
אַכפּרקײטײ, ספר משלים, 9פדמ תּמ"ז, ג/א. 
;זאָל דען איין יוד ניט אַכטין מײַן אַכפּיר: 
קייט", מרדכי, זי 28. ,אין הימל פֿלאַמיק שטייט 
מטטרון שוין און פון יעדער תּפֿילה בּינדט 
ער אויס א קרוין. . . גאָט אין אי צו צירן און 
בּאַשײנען", אַל וו. ,מיט אי און אונטערטעניקייט 
אין האַרצן שטייען די אָנגעקלאָגטע, אין װײַסע 
קיטלען אָנגעטאַן", נ. בּרוסילאָו, בּײַ זי טײַכן 
פון פּאַלעסיע. : 


זיפֿץ, קרעכץ. -+ אָכצ(ע)ן. 
,אַלע װײַלע פלעגט ער זיך אויפכאַפּן און געבּן 
אַן אַ", י. ז. טאָיבּ, דער קדיש..., װילנע 
תּרמײט, 


אפציק -- צו. 80. 840260 :406 אַייאָריק. 


עאַי ער און זיבּעציק זי", װאר. ,זײַט גיהיט אן 
דען מכשפֿות דען עֹשׂ זײַן אירי אַכטציג", מבּ, 
מעָשֶׂה פח. עדערנאָך האָט ראובן געזאָגט צו 
שמעון: פֿון די נײַנציק טעג װאָס איך האָבּ דיר 
אַװעקגעבּאָרגט, פֿאַרדינג דו מיר צוריק אויף 
אַי טעג", שהמ, כז/ד. אין קללות אָפֿט אַ': אַ 
אומגליקן (צרות, אָנשיקענישן, מכּות אע) אויף 
דײַן (זײַן) קאָפּ! וְאַי אַסאָציאירט זיך קלאַנגיק 
מיט אַך!}. ,בּײַנאַכט אַז איך עס ניט אַזױ גע 
שמאַק צי איך כאַפּ א דרימל..., טוט זיך עס 
קריעת-ים-סוף: אָ דיר, אי שװאַרצע יאָר!", ייל, 
ניט טױט, ניט לעבּעדיג, װילנע תּרנ"ח. ‏ *א' 
בּרעך -- א סך צרות. ;עס פֿידלט ניט, עס 
רײַסט זיך, עס איז אַ' בּרעך". ,איך װעל זיך 
נעמען צו אים, װעט (צו) אים זײַן אַי בּרעך". 
*אַכט און אי מאָל = זייער א סך מאָל, אַ גוזמא 
מאָל. ;אַכט און אַי מאָל האָבּ איך דיר שוין 
געזאָגט אַז. . .=. עא הימל װאָס מיר זעען אַכט 
און אַי מאָל אין אַ שעה.. .*, חייםייצחק בּונין, 
חבּײדיש, לאָדזש 1938, ;אַכט און אַ' איז א ידי" 


| שע קללה (בּרכה)", שװ. |א) אי אַ בּרכה אי אַ 


קללה איז גוזמאדיק; ב) איבּער "צילך מפח 
יקושי, תּהלים, צא, 3 -- בּרכה, יכּמהר צפּור 
אל פּחי, משלי, ז, 23 -- קללה,ן 

אַ'ער -- אַדי, אומדעקלינירלעך פֿון 81... 
בּיו 89 אײַנגעשלאָסן. אין די איער יאָרן פון 
פֿאַרגאַנגענעם יאַרהונדערט. ער איז שוין אין די 
איער (יאָרן פֿון זײַן לעבּן | 

אַ'ער יאָרן פֿון: 80.. (81..) בּין 89.. 





אַכציקער 


(90. .) פון א יאָרהונדערט. ,די ערשטע ייַדי- 
שע עמיגראַציע אין די איער יאָרן פֿון פֿאָריקן 
יאָרהונדערט איז בּאַשטאַנען פֿון אן אָנגעלאָ- 
פֿענער מאַסע", דא, פון בּערלין בּיז סאַך 
פֿראַנציסקאָ, װאַרשע 19230, 
אַכציקט? -- זאָס, -עך. אַן אַכציקט- 
חלק. אַכציקסטל. אַכציקסמע(ר), 
אַכציקער -- דער. װנ ין. 1. װער עס איז 
אַלט אַכציק יאָר. װער עס איז אין די אַ' 
יאָרן פֿון זײַן לעבּן. ,זי איז געװען א זקנה 
מופלגת, אַן איין אַװדאי, אפֿשר מיט א שמיץ", 
פרץ, חסידיש. 2. װער עס האָט געלעבּט אין 
די 80ער יאָרן פון 19. י"ה מחוץ דעם תּחום' 
המושב פון צאַרישן רוסלאַנד און געמעגט בּליי- 
בּן דאָרטן װאוינען. 0. בּראַנפֿן מיט 80 
גראַד ספּירט. קויפן אַ פלעשעלע אי 


102 


אי און ד רײַ. מאַכן (װערן) אי אי ד' -- 
שווינדלען. |נבּ אין ווילנע נאָך ערשטער ועלט- 
מלמה.ן ,די מחצית השקל זײַנען געגאַנגען 
דורך משהס האַנט, איז דאָ א װאַרער רעכע- 
נונג געװעזן: די נדבות פֿון עגל אָבּער זײַנען 
שוין דורך קהלשע הענט -- איז שוין געװאָרן 
אי אי דיי, אמד, דער חזן, ווילנע 1874, 

אי אי דרײַצן -- עיקר, דער הויפּט-ענין, 
אָנצוהערעניש אויף עפּעס װאָס איז װיכטיק, 
דיסקרעטער אופן אויסצודריקן זיך װעגן 
געלט, בּאדינגונגען בּײַ אַן אָפּמאַך אע. , מע 
רעדט דאָ אלץ אַרום און אַרום. װען װעלן מיר 
שוין ריידן װעגן אַ'י א' ד'?". ,-- וװועגן װאָס 
רעדט איר דאָ? -- טאַקע װעגן אי אי די. מאַכט 
זיך ניט תּמעװאַטע, איר װייסט אין װאָס עס 
גייט". האָבּן א שמועס מכּוח אַי אי ד'. געבּן אַן 


אָכראָנ(ק)ע 


| יתוֹמים", ה. עפּפֿעלבּערג, דער קרבּן, װאַרשע 


תּרס"ח. , פאָרט גיצאָגין. ... מיט לויטר אַכצין 
אונ' קראַכצין. . ,.*, ר' זלמן הענא, איבּז, צמח 
דוד, 9פֿדמ תּנ"ח. ,דער צדיק האָט שרעקלעכע 


| תּנועות געמאַכט, געזיפצט, געאָכצט", אד"ם, 


דער שפּיעגעל פֿאַר אַללע, װאַרשע 18923. ,גע 


אָכצעט פֿון איבּערגעריסענע שװערע חלומות", 


זש, נח פּאַנדרע. ,האָט געװאָרפן די דאַקטע- 
רײַ און זיך אַװעקגעזעצט אין שטובּ אָכצענען", 
אוריה קאַצענעלענבּאָגען, קראַפט און ליעבּע, 
ווילנע 1904 -עניש. דער -- ,בּאַטראַכט 


מען נעענטער אַלע אִיס און קרעכצערס אויף 


פּרצעס כּבוד נעבּעך", ישׂראל שטערן, לידער 
און עסייען עָריִן -- גנאָך פיל קרעכצע- 


-רײַען און אֶיען איז מענדל.. . געזעסן.. . און 


געטרונקען טיי", בּ. עליס, שרעק, מינסק 1941, 





אָנצוהערעניש אויף אי א' די רעדן קלאָרע 
דיבּורים װעגן א' אי די. *אויפזינגען אי א' 
די = מאָנען א גרעסערע סומע. עאַ' אי די מיין 
איך, פּעטי-מעטי מיין איך". ;אַ כּלה מיט אַי א' 


אַכציקערלײ -- -+ אַכטערלײ, 
| געניצט געוויינלעך בּלשון גוזמא. 
אַכצן -- 1. צו. 18. 00ס80260 :2106. ,דער 


אַי מינים. אַכצענער -- דער. (בּענקלימאַכערײ) האַלבּ- 
קײַלעכדיק בּענקל. 


אַכקען -- זזװ אָכצ(ע)ן. אויקען און אַ 


קלענסטער פּדיון איז געווען אי טאָלער א טאָג", 
,סאיז געווען אַ יינגל פֿון אַי יאָר, זײַן גע- 

ליבּטע האָט ער פֿאַרלאָזן גאָר", 79. עאַי אין 
כּמנין חֵי", ,אַי מאַכט חֵייי, פװל. ,אַי איז גצָי 
לעבּט. נײַנצן איזן געשטרעבּט", שװ {= מע 
דאַרף ניט װעלן מער װי אויף דורכצולעבּן) 
בּײִַם מנדר זײַן, בּײַם געבּן א נדבֿה, בּײַ צאָי 
לונגען אין פֿאַרשײדענע חבֿרות -- האָט מען 
געשטרעבּט צו געבּן אַי אָדער עטלעכע מאָל אַ': 
צוויי (דרײַ און מערערע) מאָל חי (ח"י). אַי אָפֿט 
געניצט בּײַ שבֿועות און בּײַ בּרכות. ,איך זאָל 
אַזױ פאַרמאָגן אי שטיקער גאָלד". ,אַי בּרכות 
אויף זײַן קעפּעלע". ,די נײַע מיטגלידער {פֿון 
דער חברה תּהיליםן האָבּן געמוזט געבּן אײינ- 
קויפגעלט צוויי מאָל א' פּיים", שמואל װינטער, 
יובּל וווא, 21 ;אי יאָר אַחוץ (ייִדישע) יום" 
טובים און (גויאישע) חגאָות" -- װעגן עמעצן 
װאָס לייקנט זײַנע יאָרן, ספּעצ װעגן אַן עלטער- 
ער מיידל, ,זי איז אַלט א' יאָר? -- יאָ, אויף 
איין זײַט". ,ער האָט שוין א' קרענק, װיל ער 
נאָר נײַנצן" -- װעגן עמעצן װאָס ויפל מע 
גיט אים, איז עס נאָך אַלץ ניט גענוג. ,סאיז 
אי גילדן א פֿונט סוכאַרעס" -- א) סאיז א 
יקרות: בּ) די געשעפֿטן גייען שלעכט. ,ויאמר 
האָט געזאָגט, וידבּר האָט גערעדט, א' גראָשן 
ליגן אונטערן בּעט", שװ (זיך ניט אַװעקלאָזן 
אויף װײַטע דרכים, װען א קליינער אױפֿטו, א 
פֿאַרדינסטל קען גרינג דערגרייכט װערןן. א' 
געניצט אויך סתּם װי א גוזמא, בּ: א סך. ,זי 

פֿאַרט אָרום מיט אַי פּאַר שיך". ,זי איז א מויד 
מיט אי פאַלדן פעטס" (אויך: א' פּאָלעס!) 
*(זײַן) מיט א' ק ע פּ = גאָר קלוג, מיט אַ סך 
המצאָות. ,דו זאָלסט זײַן מיט א' קעפּ, װעסטו 
דאָס מאָל ניט טרעפֿן". ,ער האָט אין זיך אַזעל- 
כע אײַנפֿאַלן, װאָס איר װעט דערויף קיינמאָל 
ניט פֿאַלן, איר זאָלט זײַן מיט אַ' קעפּ", שע, 
קליינע מענטשעלעך.... ;דאָ געשעט אן עפּעס, 
װאָס מע װאָלט מיט אַ' קעפּ עס קיינמאָל װיסן 
ניט געקענט", אַלף כּץ, חלום-עליכם. *זײַן מיט 
אי אויגן. ,,מע זאָל זײַן מיט אי אויגן קען מען 
דעם גנבֿ ניט אײַנהיטןי, 


די, מיט אַלע פּרעדמעטן" |(דאַ: די װיכטיקסטע 
פרויאישע סימניםן. ,די פּוסטע פֿראַנצײיזישע 
קאַלאַמבּורן הייבּן זיך אָן מיט אַי אי ד' און 
ענדיקן זיך מיט אַ' אי דיי, בּלעטער, טא 26, 
;די טענה אירע צום מאַן איז געװען אַז ער 
איז נישט געװען גענוג מאנצבּיל. אַלע אירע 
רייד זײַנען געװען פֿול מיט אָנצוהערענישן 
אויף אַי אי דיי, בּאַש, פֿאָר, 1962 וע 16. קאי אי 
די און דאָס רעשט (די רעשטע) איז קליינגעלט", 
פֿװל. ;אַי אי די מיט בּייז לויפעניש (און דאָס 
איבּעריקע מינץ)?, פֿװל. ,װאָס עס הערט זיך 
ווידער מכּוח אַ' אי די --- ווייסט איר דאָך בּיידע", 
מ. דלוגאַטש. װעלט מסורה, װאַרשע 1881 (דאָ 
רעדט זיך װעגן חתןכּלה בּאַציאונגעןן. ,מע 
דאַרף האָבּן צו דער בּתולה אויך א שמועס מכּוח 


אַי אי די. וואו נעמט מען דאָס?ײ, שע, יאָסעלע 


סאַלאַװײ. , בּײַ אונדז. . איז גאָרניט פֿרײילעך 
מכּוח אַי אי די. דאָ איז שוין לאַנג ניטאָ--- ניט 
פאַר אײיַך געדאַכט --- אַ פּיאַטאַקײ, ייִפֿאָל, 1886, 
א 30. ,. . . װאָס שייך אַ' אי די --- װאָס דאָס 


מיינט פּרנסה", פאָר, 1960 ווו 9. (אַכצן -- בּן 


ייח לחופה, דרײַצן -- בּן ייג למצוות: ייח -- 
חי, יג אנימאמינס.ן 


2. זוו אַנשטאָט: אַכטונג! היט זיך! אויס- 
רוף, װען מע דערזעט א דײַטש אָנקומען. אין 
געטאָס און אַרבּעט-לאַגערן אונטער די נאַציס, 


אַכצנטהאַלבּן -- זיבעצן און אַ האַלבּ. ,װען 


מיר װעלן אײַנטײלן די זיבּעציק יאָר פון 
מענטשנס לעבּן אויף די פֿיר חלקים {װאָס צװישן 
די פינף פֿינגערן, װעט אויסקומען אויף יעדערן 
צו אי יאָר", מ. א. גאַלינו, חכמת היד, װאַרשע 
2. אַכצנטל. ‏ אַכצנטע(ר). 


אַכצ(ע)ן -- אוטו. אָכץ, אָכצע; געאָכצ(ע)ט. 


9 אַכטשען. אַרױסבּרענגען כּסדר די 
קלאַנגען אָך-אָך. קרעכצן, זיפצן. סאָפּען און אַ' 
פון גרויסע וייטיקן. אִי און קרעכצן איבּער 
עפּעס, עמעצן. ,דאָס װילדע אָכצן און יאָכצן 
אין דער דאָרטיקער פארסמטער לופֿט, אַן אָפּי 
קלינגען פֿון בּיטערע קלאָגן... פון עלנטע 


אַפראָנ(ק)ע -- די, יס. 


;.. געדענקט ניט אַז זײַן פֿאָטער זאָל זײַן 


| אַמאָל פאַרזאָרגט, אָדער ער זאָל אִי װי אנדערע 


קבּצנים", שע, יוגענד ראָמאַנען. עהײבּט אָן 


דערציילן פֿון גיהנום מיט אַלע זײַנע עינויים 
- קשים. עס פֿאַלט אָן אויף יעדערן אַ מרה-שחורה, 
- מע אָכקעט, מע קרעכצט", ישׂראל רוחמובֿסקי, 
זכרונות פֿון מײַן לעבּן, פּאַריז 1930, -עניש, 
אַכראַמאַטיץ -- דער, "ען. -+ דװו. בֹּאָ 
לאָגיע) סובּסטאַנץ אין קערנדל פֿון קעמערל, 


צעלטל, װאָס נעמט ניט אָן קיין שום קאָליר, 


אַכראָמאַטןיש -- אַדי. ?אי 2כגר. אָנקאָ 


לירנדיק. ניט-בּאַפֿאָרבּן. װאָס לאָזט אַדורך ליכט 
נאָר אין זײַן װײַסן בּאַשטאַנד (ניט צעטיילנדיק 
אויף די קאָלירן). אַיע לינדזן. ייזאַציע- 
די.. היזירן -- טרח. יזם -- דער. בֹּאַי 
פרײַטקייט פֿון קאָליר. 


אָכראַנ|ע -- די, 'ס. רוסיצ. 1. שוץ, שמירה, 


בּאַװאַכונג. אִי פון די גרענעצן. אִי פֿון אַ הויכ- 
געשטעלטער פּערזאָן. האָבּן די אַי פון דער אַר- 
מיי. ,... װײַל בּעסאַראַבּיע שטייט זינט די פּאָב" 


- ראַמען . .. קעגן ייִדן אין רוסלאַנד אונטער דער 
אי פון קריגסצײט", יפֿאָל, 1886, פא 40, 


2, אָכראַנ(ק)ע. געהיימע פּאָליצײ אין צאַ- 
רישן רוסלאַנד (קירצונג פון אָכראַנאָיע אָטדע- 
ליעניע). אַרײַנפאַלן אין די נעגל פֿון דער אַ" 
פּראָװאָקאציעס פון דער אִי. ,א טשנאַװניק 
װאָס האָט געדינט אין אָכראַנע האָט איבּערגץ- 
געבּן ידיעות װעגן די פּראָװאָקאַטאָרן", מוק, 
מײַנע בּאַגעגענישן. היק, ‏ שטשיק - 


1. ,איך בּין אַרײַן אין דער זעלבּער קאַװיאַר- 


ניע... און געזען אז ער טרעפֿט זיך דאָרטן 
מיט א בּאַוואוסטן אָישטשיק", ש. וויניצער, פֿאָר, 
8 0)װו16, 22 סאָו. היטער, װעכטער. אַן 
אָייק פֿון א זאַװאָד. | 
1(2)מסצםסס :2=. 
היים פֿאַר יתומים. אויך: טאָגהײים וואו בּאַשעפ- 
טיקטע מוטערס געבן אָפּ זייערע קינדער אויף 
השגחה אויף דער צײַט פֿון זייערע ארבּעט. 
שעהן. איבּערלאָזן די בּיידע קינדער אין דער 
אָי. /, האָבּן זיך מערערע דאַמען... אַן אַרט 


אַכרזיאל 


אָכראָנקע (בּית מחסה) געגרינדעטיי, װאַרשױער 
יוד' צײַטונג, 1867, פא 21. 


אַכרזיאל -- ואַכרעז:עלן פכדברים רבּה, יא, ו 
אױיסשרײַער!, העראָלד. מלאך װאָס איז ממונה 
אױסצורופֿן, מכריז צו זײַן אין די הימלען. 
;אַ' האָט אױסגערופֿן מע זאָל ניט אָננעמען 
די תּפילה פֿון משה רבּינו". 

אַכרימאַ 'ן, "מאָץ -- דער. דזו אַחרימאַן 
אַהורמין (+ 52), גאָט פון פֿינצטערניש אין 
דער אַלט-פּערסישער רעליגיע. ,ער האָט תּמיך 
געדינט בּיידע געטער -- אָרמוזד {גאָט פון 
ליכטן און אַי צוגלײַך -- אַי האָט מיט זײַן 
שאָטן אַלץ צוגעדעקט", שנ, ה. לייוויק --- 1888 
-- 1948, 

אָכוייפּנען -- אוטו. -נע, אָכריפּנעט. אָכריפֿ- 
נעץט װערן. רוסיצ. װערן הייזעריק. 
שרײַען בּיז אַכריפּנעט װערן. ,דער פֿלײטער 
נעבּעך איז אָכריפּנעט געװאָרן, ער האָט גע" 
דאַרפֿט איבּערשרײַען דעם בּאַס אויף דעם בי 
קול", ממוס, 'קליין מענשעלעי, קמ, 1864, 
פאן 48, 

אָכרע -- די, 'ס. ?כאיי 22גר. 1. ליימענער 
אָדער זאמדיקער בּאָדן װאָס זײַן געליבּרוינלע- 
כער קאָליר קומט פֿון א צומיש פון מינעראַלן, 

| 2, פֿאַרבּ װאָס װערט געמאַכט אויף דער בּאַזע 
פֿון ערד, רײַך אין מינעראַלן. בּרוין"געל. רויט" 
לעך בּרוין. בּרוינע אִי, געלע אָ. ;געלי -- 
פריש אָפּגעשמירט מיט אי איז די ערד, די פּאָד- 
לאָגע הייסט עס", ממוס, ישבּת'. ;אומענדלעך- 
געצויגענע שטיקער שטאָף שװענקען זיך אין 
פֿאַרבּ. . . פֿון פּורפּור, אִי און הימלבּלוי", ע. 
איזרא, צײַג, קלעוו 1928, אֵײפֿאַרבּיק. 

אָכיעשטשען -- טרו. עדגעוסץאס :ט=. 
1 טױפֿן, קריסטלען. געבּן א נאָמען א נײי 
געבּוירן קינד לויט דעם קריסטלעכן ריטואַל 
אָדער דורכפֿירן דעם צערעמאָניאַל פון אַרײַ- 
נעמען א דערװאַקסענעם אין קריסטלעכן גלויי 
בּן. 2. שטאַרק שלאָגן. אַי מיט דער בּײַטש. 
(כוועצשטשען= שלאָגן מיט א בּײַטש, רוט, צװײַג 
אעקן מיט זיך. 

אַכתּריאל -- (אַכטריעלן 2כבּרכות, ז/א: יוצר 
לשבּת הגדול: בּלולי אש.... װַײַן קרין 
איז גאָט'. בּאַצייכענונג פאַר דער שכינה. 
וישמעאל בּן אלישע דערציילט: קאיינמאָל בּין 
איך ארײַנגעגאנגען אין קדשייקדשים מקטיר זײַן 
װײַרעך, האַבּ איך דערזען אַ' זיצן אויף א הויכן 
דערהױבּענעם טראָן, און ער האָט צו מיר גע 
זאָגט: ישמעאל מײַן זון, בּענטש מיך' האָבּ 
איך געזאָגט: יהי רצון דײַן רחמנות זאָל גובֿר 
זײַן דײַן צאָרן. ... און זאָלסט זיך אויפפֿירן 
מיט דײַנע קינדער מיט מידת-הרחמים און זיך 
בּאַגײן מיט זיי לפֿנים משורת הדין"ן פון אי 
שטאַמט דער נאָמען כּתריאל, 

אל -- פראָ, אומדעקלינירלעך. 81 :2406 
1. אַרכ. אַלע. אַלעמען. גאַנץ. אַלץ. יעדער. ?אַל 
מורגן גיבּ דעם קראַנקן...", 'כּײי ספר רפֿו- 
אות', 1474 |דװקא, טת 417 ,שלוגן... אַל 
פּלשתּים לוייט {= לײַטןי, שמואל-בּוך, סטראַפֿע 
7, ,זוא זיכט {= זעטן אֵל ידיא װעלט דשׂ 


אֹל -- דער, זן. 81 :06 
אֹל -- |איילן מצ: -ים. ?כבּראשית, יד 20; שמות, 


108 


/גוט ואל העלפן קאן", דאָרטן, סטראָפֿע 367, 


;דא הט ער זי אֵל גישטוכן נידר", בּבֿא'בּוך, 
2 ,איז ער (דודן דאך אל צײַט {= שטענדיקן 


דער אויז ציהר . . . גיוועזין פון דעם פֿאָלק", 


סהמ, שמואל בּ, ה, 2. ,דאש שיף מיט זײַנן 


קנעכטן איז אונטר גאַנגן אונ' זײַן אַל אום 


קומן", בּראַנט, פּרק כה. ,לובּין טעטין זיא 
אונזרין גאָט... אין אַל דיא לנדן", יעקב 
טיסק, איין שוױן נײַא ליד פון משיח, אַמשט 
6, *ֹאַל ישׂראל-- כּל ישׂראל, אין שמואל- 
בּוך, בּראַנט אאַ. *אַל דער װעלט = אַלעמען. ;על 
{!= אַלן דער װעלט גִיבּעטְוי, פראָגבּ, 41, 

2. דז אין איבּערזעצונגען, אין תּחינות, אין 
אַרכאַאיזירטן לשון, בּײַ סטיליזירונגען. ,איך 
װעל פאַרטומלען אֵל דאָס פּאָלק װאָס דו װעסט 
קומען צװישן זיי", תּי, שמות, כג, 27: ,איך 
װעל טאָן אל דײַן פאַרלאַנג", תּי, מלכים א, ה, 


2 ;זיי זײַנען די פֿירשטן װאָס אֵל מײַן בּאַ". 


גער איז צו זיי", תּי, תּהלים, טז, 3. ,הקב"ה 
האָט פֿאַר אים געבּראַכט אַל די בּאַשעפעניש צן 
געבּן זיי אַ נאָמען", צור, בּראשית. אבּעסער 
צו זײַן א כּבֿדיפּה און נאָכשטאַמלען אל דײַנע 
וואונדער", מל, 'טרערן'. ,.. . פֿאַרװאַנדלט אין 
א געלעןרן לאַטע אל איר גאָלדן טראַכט", 
בּראָד, גש, 127. ,פֿאַר אל דײַן לעבּעדיקער 
פרייד", סוצ, געהיימשטאָט. , מיט אל די װײַטן 
כ'האָבּ זיך אָפּגעזעגנטײ, האַל, מײַן אוצר, מאָס- 
קװעץ 1966 

2 סובּ אַנשטאָט: אַלדאָס פאַראַנענע, אוני- 
ווערס. אַ סימבּאָל פֿון אֵל. ,די כּוחות פון מײַן 
נשמה פּאָרן זיך נישט צונויף מיט דעם אַל", 
נאַד. ,װעלטן דרייען זיך אויף אַקסן..., אין 
טויען שפּיגלט זיך דער אַלײ, סוצ, װאַלדיקס. 

4 אַרכ. קאָנ. הגם, כאָטש. אויך אַדװ -- 
שוין. ,עשׂ איזט אל שפּאט {= שפּעטן גיוע- 
זין", גה, 151. ,מוז דער מאַן... דען שאדין 
בּצאלן, אל האט ער דען שאדין ניט גטאן", 
מהמ, הקדמה, - 


אַל" -- ערשטער בּאַשטאַנדטײל פֿון אַ צאָל סוב 
און אַדי מיטן 3: אַלץ, װאָס נעמט אַלץ אַרום. 


דוגמאָות: אַלאַרומכאַפּנדיק, אַלאַרומנעמענדיק; 
אַלװעלט, אַלגעזעץ; אַלװעלטלעך, אַליידיש, אַל- 
מענטשלעך. ,די אויגן װעלן שטאַרן אָפֿן, אַל- 
זוכנדיק, אַלזעענדיק, אָן אויפהער, אָן מנוחה", 
יהואָש, 'זעעודיקייט'. ,פֿאַרסמט די לופֿט מיט 
אלאונטערטעניקסטע, אַללאַקײאישע, אַלפּחדנישע 
לאָזונגען", קעגנ אַנטימאַרקסיסטישע טעאָריעס 


-אינ דער ליטעראַטור פֿאָרשונג, קִיְעוו 1932. 
"אַ'ל -- סופֿיקס פֿון אַדי 8 אויך פֿון סובּ אין 


אינטערנאַציאַנאַליזמען. דוגמאָות: נאַציאָנאַל, 
אידעאַיל (אויך סובּ), נאָך "אַיל קען אויך קומען 
ייש: מוזיקאַליש. על -- פֿאַראַן פּאַרלעך 
וואו אַל איז דער סופיקס פֿאַרן סוב און על 
פֿאַרן אַדי: פּראַװינציאַ'ל 6 פּראָװינציע'ל. 


דזוו אָלפיש ‏ -+, 


כ, 5 אאַ. גאָט. אין ייִדיש װערט דאָס װאָרט 
אל ניט געניצט זעלבּשטענדיק, אָבּער קומט 
ארײַן װי א בּאשטאַנדטײל אין א צאָל פֿראַזעס 


אלאָ 


און אויסדרוקן: אי מלא רחמים, א' מלך נאמן, 
אי עליון, אי רחום וחנון (-+ װײַטער), אויך 
וי אַן עלעמענט אין נעמען (צום סוף, למשל: 
ישׂראל, יחיאל, גבֿריאל, יחזקאל, עמנואל, אָדער 
אין אָנהײבּ, למשל: אליהו, אלישע, אלישבע, 
אא). 


אֶל -- די (דער), "ן, 2פֿריהױכדײַטש -- 2116, 


געוויינלעך די נאָל. מכשיר מיט א שאַרפֿן 
שפּיץ צו מאַכן לעכלעך אין לעדער בּײַם נייען, 
דער שוסטער מיט זײַן אֶל און דראַטװעי אבּ 


יאין ספר מתּורגמן: ,,מרצע -- אל". ,ער זאָל 


בּאָרן זײַן הער זײַן אור מיט דר אל", טח, 
שמות, כא, 6. ,זײַן האַר זאָל דורכאָלן זײַן 
אויער מיט אַן אֶל"/ תּי, דאָרטן. אַ גראָדע אֶל. 
אַ קרומע אֶל. ;אַן אֶל קען מען אין זאַק ניט 
בּאַהאַלטן": קאַן אָל קען מען אין זאַק ניט פאַר" 
בּאָרגן, דער שפּיץ קומט אַרויס הײַנט אָדער 
מאָרגןײ, שװ. ;די אֶל איז היסטאָריש עלטער 
פֿון דער נאָדל", י. יאַכינסאָן, מיט געניטע 
הענט, קיעוו 1925, 


א"ל -- רית פֿון: אין לי, אם לא. אויך ר"ת 


פֿאַר אויסטערליץ, 


אֹלאַ --- ועלאָן קאָנ. ככבּרכות, ל/ב אא. ‏ 1. אָבּער, 


נאָר. ;א' די תּורה לערנט אונדז ... עס 
איז אָסור צו זאָגן א דבר מגונה פֿון זײַן חבֿר 
הינטער די אויגן", ספֿר חסידים, תּק"ז? ;א' 
װײַל דער מלאך איז געװען מצד הרחמים אין 
ער אַקעגן אים (בּלעמעןן געשטאַנען?", נוצ, 
רכב/א. ,אי ער |דער מענטשן בּרויכט צו זען 
אַנדערע לײַט גם כּן צו גאָטס דינסט צו לער- 
נעןײ, פּוקח עורים, שקלאָוו 1832. ,די פּאַרמעטן 


/װערן פֿאַרצערט, אי אָבּער די אותיות צעפליען 


זיך", ז. בּרושי, צוק, דעצ' 1967, | 
2. סײַדן. ;אין עומדין להתפּלל -- מע שטעלט 


זיך ניט אַװעק דאַװענען, אי מתּוך כּובֿדיראָש--- 


סײַדן מען איז אין אַן ערנסטער שטימונג", 
איבּז בּרכות, ה/א. ;אי עס קומט אַמאָל אַרויס 
אַ שטיקל בּאליידיקונג, אָט אַשטײגער װי מיט 
מײַן פֿרױ דאָ נעכטן", װײַס 1, 'איינער אַ מענטשי, 
;א!, מילא, מאַלע . . . איז רעכט בּײַ דיר כ'זאָל 
גיין אין כּף'הקלע?ײ, הר, פֿאַרנאַכט. 

א' אם'כּן -- {.. אימקייןן ?2סנהדרין, 
נו/ב;: פסחים, ק/ב. סײַדן, נאָר, װען ;מע 
בּאַשטראָפֿט ניט א' א"כּי מע װאָרנט פריער". 
;איר קאָנט ניט קריגן דאָס רבּנות אי א"כּי איר 
װעט בּאַװײַזן אײַער סמיבה"י 

א' װאָדע'ץ, א' װאָס (זשע), א' 
װאָס (זשע) דען, א' װוי, א' ווען - 
װײַזן אויף אַן אנטקעגנשטעלוונג), להיפּוך צום 
פֿריערדיקן, אויך אויף א פּרט װאָס שליסט זיך 
ניט אײַן אין א פריער-דערמאַנטן ענין. ,װי זשע 
װערט מען פּטור {פוןן שׂמחהן? א' װאָדע'ץ? 
װעט איר ענטפערן -- עולם! לאָז דער עולם 
טאַקע שרײיען געװאַלד!*, ממוס, פּריזיוו. , ממה- 
נפֿשך, װעט זי דיר געפעלן, איז דאָך אװדאי 
גוט. א' װאָס? טאָמער נישט, איז אויך קיין 
גרויסער אומגליק", י. גױדאָ דער נײַער פּראָי 
צענטניק, ווילנע 1893. ,מע קען פארשטיין א 
מענטש האָט א בּערדל -- אָבּער הערנער? א' 





אלאָ מאַי 


װאָס, מע זעט עס ניט? אָט דאָ ליגט טאַקע די 
גרעסטע צרה", פֿװל. ,מע לעבּט נאָר מיט גאָטס 
נסים מיט ועלכע ער בּאַשירעמט זײַן אָרעם 
! פאָלק ישׂראל, אי װאָס דען?", ה. ד. גילדעני 
בּלאַטט, אַבֿרהמעלע בּעליעגלה, װילנע 1913, 
,גוט, דו הייסט מיר איך זאָל עס מאַכן א' 


ווי?"; ,ס'װאָלט געװען אַ גוטער געהאַלט, א" 


וען? אויבּ ס'װאָלט ניט געװען אַזאַ יקרות!" 

א' מאַי -- כבּרכות, טו/א אאַ. 1. נאָר 
װאָס דען? אײַ, װאָס דען? געניצט אױיסצוגלײַכן 
א סתּירה אָדער וי אַ בּאַװאָרעניש קעגן א מעג- 
לעכן אָפּװענד. ;אי מ' זשע האָבּן די קדמו" 
נים אויך געקענט פו;ער בּאַרעכענען װען עס 
װעט זײַן ליקוי:חמה אָדער ליקוי-לבנה?", י. מ. 
ליפֿשיץ, קמ, 1863, א 231. ,דער ארענדאר זײַט 
איר ניט, א' מ'? איר האָט אן אײַנרעדעניש", 
פּרץ, 'דער אַרענדאָר'. ,װאָס פֿאַר א יידישע 
טאָכטער װעט דאָס האַבּן צו טאָן מיט א 
גנבֿ?. . . אי מי? װאָס דען? -- האָט דער אלטער 
יעקבֿ טאקע נישט געפונען קיין תּירוץ", אָפּאַ, 
ראָמאַן פֿון אַ פֿערדיגנב. 

2. געניצט װי אַן אַרײַנפיר צו דערקלערן, צו 
בּאקרעפטיקן אָדער אָפּצופרעגן. ,;האָט ער גע 
פֿרעגט דעם מענטשן פון דעם װאַלד: װי אַזוי 
װעלן מיר דאָ אַריבּערגײן? האָט ער אים גע" 
ענטפֿערט: אי מ', װי אזוי װעסטו אַרײַן אין 
מײַן שטובּ?", נחב, ימעשׂה מבּן-מלך ובֿן-שפֿחה 
שנתחלפו', 

9. געניצט װי א פֿאַרבּינדונג פאַר אַן אומגע- 
ריכטן אויספיר. ,כ'האַבּ אָפּגעמאַכט חתונה צו 
האָבּן מיט איר;: א' מ'? מײַן טאַטן, דעם רבֿ, 
שטייט ניט אָן דער שידוך? װעט מען גיין צו 
דער חופּה אָן אים". | 

4. אָן אַ בּאַזונדערן ב, נאָר װי אַ פֿאַרבּי 
דונג צװישן זאַצן אָדער זאַצטײילן בּײַם אומ' 
בּאַהאָלפֿענעם אופֿן רעדן. ;כּל התחלות קשות. 
דער רבּי מוז העלפֿן, אי מ' בּײַ דער בּעלי 
הבּיתטע", גענאַרטע װעלט, 11815 עשא, װאָס 
טויג אײַך דאָס? אי מי, אָט װעל איך אײַך דער" 
ציילן אַ שענערע מעשׂה", שע, 'כאַבּנעי. | 

א' מה -- {..מאן -- זזו אי װאָס, א' 
מאַי. ;איר זענט א געבּילדעטער מענטש.,. א' 
מי? אין אַמעריקע דאַרף מען קאָנען גיין מיט 
די עלנבּויגנס", אָפּאַ, היבּרן. 

א' נים -- אוב אָבּער ניט. דזו א' מאַי, 
3 אי גנ' -- איז לא פֿידאַלתּי. ,א' נ' -- איז 
נתן ניט קיין חתן (... מאַלע ניט קיין כּלה)", 
פֿװל. ,א ייִנגל בּאַדאַרף וויסן: זאָגט אן עלטער- 
ער -- 'טאָגי, כאָטש עס מעג זײַן נאַכט -- איז 
טאָג, גאָר אָן קשיות, א' נישט --- איז בּיטער", 
ממוס, װינטשפ. ;איר דאַרפֿט אונדז העלפֿן, 
אי ני -- איז ניט, רװח והצלה יעמוד ליהודים 
ממקום אחר". 

נאָך אי ני װערט אויך ניט דערזאָגט װאָס עס 
װצט זײַן אין דעם היפּוכדיקן פֿאַל (און דער 
הערער קען זיך פאָרשטעלן נאָך עפּעס ערגערס 
װי דער ריידער האָט אין זינען). ,גוט װאָס מיר 
האָבּן דאָ צװישן זיך קיין שלעכטס נישט גע" 
רעדט, אי נ'...", ליב פימסענשטיײן, די צואה, 


4 


לעמבּערג 1894, מוויל ער אונדז הוידען קיין 
מאלעריקא {= אַמעריקען װי עס געהער צו 
זײַן -- איז גוט, אי נישט, . .ײ, לאַט, מישקע. 

אלא, -- דער. אויך: אלאֿה. אַראַבישער נאָי 
מען פון איינציקן גאָט בּײַ די מוסולמענערי 

א לאַ,/ אַלאַ, -- גו 8 :זץ:. לױט. פונקט 
װי, אויפן שטייגער פֿון. קומט אין אַ צאָל פֿראַ- 
זעס אין פר װאָס זײַנען שכיח אין רוב קול- 
טורשפּראַכן, ‏ אי לעטער -- אותבּאות. 
איבּערדערציילן די לעקציע אַ' ל' ‏ אי קארט 
-- עסן לויט אַן אױסקלײַבּ פֿון דער שפּײַךד 
קאַרטע און צאָלן פאַר יעדער שפּײַז בּאַזונדער, 
ניט פאַר א פֿול:צוזאַמענגעשטעלטן מעניו. אַ' 
קלאָש -- פּונקט װי א גלאָק. אונטן לויז, 


?.. דאָס רעקעלע אַי קי הענגט װי אױיסגעגאָ . 


סן", שע, פֿון כּתרילעװקע. ,און שטעלט א' 
שלמה די װײַבּער צופרידן", פרץ, יכּסא שלמה'. 

אַלאָ. -- דזוו העלאָ. בִַּם רעדן דורכן טעלעפֿאָן. 
בּ: איך הער, רופֿט זיך אָפּ, 


אַלאָאי'ן -- דער. בּא. פֿאַרמאַצעװטיק) בי 
טערער פּראָשיק װאָס מע קריגט אַרױס פֿון 
אַלאָע (-+) און געווען געניצט װי אַן אָפּפֿיר- 
מיטל, 


אַלאַבּאַמא -- גג. שטאַט פֿון די פֿאַראײניק- 
טע שטאַטן פון צפֿון-אַמעריקע: אַדמיניסטראַטל 
וער צענטער מאָנטגאָמערי. א' ליגט אין אַזױ- 
גערופענעם װאַטע-גאַרטלי, איז דערעיקר אַן 
אגריקולטור-צענטער, האָט אויך קוילן מינעס 
און אַן אַנטװיקלטע מעטאַל-אינדוסטריע 19691--- 
0 אײיַנו', 9,465 ילִדןן, 


אַלאַבּאַמין -- -+ אַסטאַטיץ. 


אַלאַבּאַפטער -- דער, -ס. אויך: אַלבּאָס- 
טער, כאיי 2כגר. נאַטירלעכער גיפּס-שטיין 
אין עטלעכע קאָלירן, ענלעך צו מירמלשטיין. 
װוײַסער אי איז זינט אַנטיקע צײַטן גענוצט 
געװאָרן אין דער פּלאַסטישער קונסט: פֿון רויטן 
אי װערן אױיסגעאַרבּעט טײַערע װאַזעס; גרויער 
אי װערט פאַרנוצט װי געויינלעכער מירמל- 
שטיין. אין מאָדערנערע צײַטן איז טאָסקאַנע, 
צענטראל-איטאליע, דער הויפּטיצושטעלער פון 
אַי.ן ריין (װײַס) װי אַ'. בּלאַנקען װי אי. װענט 
פֿון אַי. כּלים פֿון א'. א טיש פון א'. .די שיינע 
אֹסתּר האָט געקראָגן גרויע פלעקן אויף איר 
אַײװײַסן קערפּער", בּעמ וו. ,דאָס פֿײַן געריי- 
טלטע פּנים מיטן אַלבּאַסטער-װײַסן. . . האַלדז", 
פרץ, 'משופע'. ,און װאָס ושע שענקסטו זײ 
אין תּאווה אין פאַרהאַסטער --- נאָר לײַװנט און 
נאָר װאקס, נאָר שטיין און א'!", אַל װו, די 
מאַדאָנעי. ,פאר דען מאגין נעם קליינה שטיקליך 
אֲלבּאַשׂטיר שטיין, גליאי זיא פֿײַאר רויט... 
לעש זיא מיט בּוים איל אבּ אונ' נעם דיא 
שטיינליך, שטויס זיא דין צו פּולװיר..,", 


סור וו, כג/א. 
דיק -- אַדי. װאָס זעט אויס אַזױ װי 
אַלאַבּאַסטער. | -- אַדי. װאָס איז געמאַכט 


פון אַלאַבּאַסטער. ?א בֹּת'מלכּה אין אי'נעם 
פּאַלאַץײ, בּעמ |. , איר פאָרט אַרױיס פון דער 
אַלטער שטאָט, פאַרבּײַ די ואונדערבּארע מאַ- 


אל אָדון 


שעען -- די בּלויע, די אַנע", קאַר װ/ו. קאין 
בּאגין האַט געלאַנדעט די קאָסמישע שיף בּײַ 
די אַ'נע בּרעגן פֿון לבנה", יעקב פּרידמאַן, די 
לעגענדע נח גרין, נ"י 1960, 


אַלאַבּאַ רך -- דער, "ן, ככאיי 22 גר. 1, עלטס- 
טער איבּער דעם ייִדישן ישובֿ אין אלעקסאנ- 
דריע, בּאַשטימט פֿון דער מאכט, אין די צײַטן 
פֿון דער גריכישער הערשאַפֿט. 2. שטײַערן 
אויפמאַנער אין די פּראָװינצן פון דער רוימי" 
שער אימפּעריע. 


אַלאָבּליע -- די, -ס. אויך: אַלאָבּליע, אָג- 
לאָבּליע, -+ 28, 1. דזוו האַלאָבּליע. *אַרױס 
פֿון די אֵיס = א) טאָן אויף אייגענעם בּאַראָט, 
ניט װי עס קירעװעט דער אַנטרײַבּער, דער 
אַנפירער; בּ) פֿאַרלירן דעם קאָנטראָל א- 
בּער זיך, ארויסגיין פון די כּלים. *פאַרפֿאַרן 
מיט די אָיס אין די לאָקשן = פאַרשפּעטיקן 
אָנצוקומען אַהיים ערבֿ-שבּת. ;כּדי דער סכך 
זאָל ניט אַרײַנפֿאַלן, לייגט ער אונטער די 
דרענגער פֿון א לייטער אָדער אַיסײ, דרך אָדם, 
װאַרשע 1860, ,דאָס פֿאָלק, װי א גוט אײַנגע- 
דרעסירט פערדעלע, לויפט מיט דעם ערשטן 
קלונג פֿון דעם סיגנאַל:גלאָק גלײַך אין די אָיס 
פון דער פּאָליטישער פּארטיי-מאשין", זשיט װ. 
2. בּרילנהאַלטער. טייל פֿון רעמל פֿון בּרילן 
װאָס װערט אַרױפֿגעטאָן אויפן אויער. אװען 
איר . . . װאָלט מיר . . . אַרײַנגעשיקט א מתּנה 
א פּאָר ... שפּאַקולן אין זילבּערנע אַלאָבּי 
ליעטשקעס", װינטש 4 


אַלא בּרעװוע -- (מוזט) איט. אויף קורץ" 
מוזיקאַלישער צייכן פֿאַר טאָפּלטאַקט. אָנװײַז 
אויף א פּאַסאַזש װאָס דארף געשפּילט װערן 

| טאָפּלט שנעלער װי דער אָנגעגעבּענער טעמפּאַ. 

אַלאָגאַמ|יע -- די בּא. ככאיי 2כגר. (בּאָטאַי 
ניק) פערטיליזירונג צװישן אַן ער און זי 
געוויקס (דורכן בּלומענשטויבּ, אַריבּערגעטראָגן 
פֿון ווינט אָדער אינזעקטן). יש 

אלא גאַרסאַץ --- פֿראַזע. 2כאיי 1822. 
פּונקט װי א ייִנגל. אויף א יינגלישן מאֲניר, 
טראָגן אַ פֿריזור אַ' ג', קורץ געשאָרן. ענאָך 
דער ערשטער װעלט:מלחמה האָבּן אונדזערע 
מיידלעך גענומען טראָגן די האָר א' ג". 

אַ'לאָג|ישׁ -- אַדי. 2כאיי 2כגר. ניט-לאָגיש. 
ניט אין הסכּם מיטן שׂכליהישר, ‏ הייזם -- 
דער אומלאַגישקייט. אַרײַנבּרענגען אן א' 
אין דער דיסקוסיע -ישקייט -- די עאַ' 
אינעם דענקען", יובּל וצא, 

אַלאָגראַפֿױיש -- אַדי. ?אי 2גר. װאָס 
וערט געשריבּן אנדערש װי אַרױסגערעדט (היי 
פּוך: האַמאָגראַפיש). ,די צאָל אַיע װערטער איז 
אומפאַרגלײַכלעך גרעסער פאַר די האָמאָגראַ- 
פֿישע", ימ, די נײַע שול, 1930. יע -- די 

אל אֿדון -- |אייל אָדױןן דער. גאָט (איז) 
דער האַר (איבּערן גאנצן בּאַשאַף) {ערשטע ווער- 
טער פון א מזמור לויטן אַלףבּית, װאָס מע 
זאָגט שבּת און יום'טובֿ צו שחרית: א ליב 
געזאנג פֿאַרן בּוראזעולם, צוגעשריבּן צו די 
יורדי-מרכּבֿה', די מיסטיקערס פֿון 8. י"הן 





אַלאַדין - 


,פאַר אי אִי האָט דער בּאַס זיך צעלאָזט אויף 
אַ װאָלעכישן שטייגערר.... דערנאָך האָבּ איך 
אַנידערגעלייגט אַן אי אָי, אַן אמתן װאָלאַך", 
אבּג, גילגול, װאַרשע תּרנ"ו. 


אַלאַדין -- העלד פֿון שויזנט און איין נאַכט, 
אַיס לאָ מפּ -- לאָמ װאָס מיט זײַן הילף האָט 
אִי געקענט אַרויסרופן א גײַסט װאָס האָט 


דורכגעפֿירט אַלע זײַנע פאַרלאַנגען. אויך אַ'ס 
ר ינג -- זײַן װינטשפֿינגערל. 


אַלאַדיע -- די, יס. *מהגתס :2 . אוקר. 
פּלעצל, געבּאַקן אויף בּוימל. אויך: לאַטקע. 


אָלאָװיאַנ שטשיק -- דער, "עס. 0166 :6:2, 
אויך: 78אָװויאַניק װער עס אַרבּעט בײַ 
בּלײַ, בּײַ צין. צינגיסער. קאָיעס (צינגיסער) 
אין דער 'סטאַטיסטישער טאַבּעלע פון ייִדישע 
מײַסטערס און געזעלן, צעד.. -קע -- די, 'ס, 
1. װאַרשטאַט פֿון בּלײַגיסערס, צינגיסערס, 
2. קײַקעלע געמאַכט פֿון בּלײַ. געניצט אין אַ 
צאָל קינדערשפּילן. 


אָלאָװקאַװע -- אַדי. סל. 
צינען. אִ' בּלעכן. 


אַלאונטערטעניק -- אַזי. אינגאַנצן אונ- 
טערטעניק. אונטערגעװאָרפן אונטער אַלעמען. 
די אַיע אײַנװאױנערס.. -יקייט, 


אַלאַוענפ -- דער, יעס. אַמ. 2110602206 :2==. 
1. קעשענע-געלט פֿאַר קינדער און יוגנטלעכע. 
אי פֿאַר נאַשערײַען. 2 הוצאָות אויף דער 
װאָך װאָס דער מאַן גיט פֿאַר דער פֿאַמיליע. 
צוטיילן אַי װי א קאַרגון. 


אֵל אַזאַ'ר -- אַדװ פֿראַזע. אויך: אל 8סאַ'ר, 
שפּאַ. איף צופאַל, װי עס װעט אױספֿאַלן, 
צוֶען אַ נומער אי אי (בּ"א), 


אַ לאָז טאַן זיך -- אַספּעקט פֿון מיטאַמאָלי- 
קייט פון װערבּ לאָזן זיך. גיך, מיטאַמאָל אָנ- 
הייבּן לויפן, אָנפֿאַלן, אָנקומען אע. אַ לי טי זי 
צו דער אַכילה. אָנגורטן די לענדן און זיך אַ 
לי טי צום (אויפן) שׂונא. א לי ט' זי װי די 
היישעריקן. 


אַלאַזיאַטיש -- אַדי. װאָס איז פֿון (פֿאַר, 
אין) גאַנץ אַזיע. ,בּודיזם איז ניט קיין אַיע רע- 
ליגיף". -קייט, 


אַלאַ זשאַפּאַ -- פֿראַזע. שפּאַ. צוגאָבּ, צולאָג, 
װאָס דער קרעמער גיט דעם קונה {איבּערבּײַס, 
צובּײַס, טרינקגעלט = 2קגען. 2... און נאָך 
דערצו אַ פֿרײַנדלעכן שמייכל אַלס אַי זש'", מ. 
אַלפּערסאָן, דרײַסיק יאָר אַרגענטינע. 


אֹל אַחֹר -- ואייל אַכערן דער. 2כשמות, לד, 14, 
אַן אַנדער גאָט. |לויט דער מסורה איז דער 
ירי וריישן רבּתי, גרעסער װי די אַנדערע אות- 
יות, כּדי מע זאָל ניט מאַכן אַ טעות און אַרױס. 
ריידן אחד.| ,יעקפֿ. . . װי קומט דאָס ער זאָל 
זיך בּוקן צו דעם רשע ועשׂוןן, װאָס ער איז 
געװען בּאַהעפֿט אין איין אי אַ'ײ, נוצ, סד/ב, 


אַליאָטאַװאַ -- מוזט. איט. (אָנװײַז צו שפּי 
לן) מיט אַן אָקטאַװע העכער אָדער נידעריקער. 


װאָס איז פון צין. 


1398 


אַלאָטע'טשע(נע) -- די, ס. -סתסז :אט" 
108 פּלאַץ װאָס איז הויל, ניט-בּאַבּױט. ;דאָרטן 
! וואו אונדזער שטובּ איז געשטאַנען איז איצטער 
א װויסטע אַיי, ה. אַקערמאַן, טמז, 1968 שֵן 6, 


אַלאָטראָ פ -- דער, -ן. ככאיי ככגר. (כעמיע) 
פאַרשיידענע און אין דער נאַטור פאַראַנענע 
פֿאָרעם פון אַ כעמישן עלעמענט. בּרענקויל, 
גראַפֿיט און צעמענט זײַנען אֵין פֿון קױלנשטאָף, 


קאַרבּאָן. יע -- די װאַריאַציע פֿון אך. 
דיזם -- פרינציפּ, יסוד פון אַלאָטראָפּיע. 
דישׁ -- אַדי. 


אַלאיזנדיק -- אַדי. נעאָל. װאָס איז אַלץ 
מאָל, אומעטום. , מאַמע-װײַבּ... אויפהאַלטערין, 
געװינערין, בּאַשיצערין, א'ץ", לע, פֿאַבּיוס לינד. 


אַלאײבּיק -- אַזי. װאָס איז גילטיק פֿאַר 
אַלע צײַטן. ,... דעם אַין וואונטש צו װעלן זײַן 
אַזױ װי קינדער", שנ, װעגן יודישע שרײַבּער ו. 
-דיקייט, 


אַלאײראָכּעאיש -- אַדי. װאָס איז פֿון 
(פֿאַרן, אין) גאַנץ אײראָפּע. אַיע קאָנפֿערענץ. 
;... געקומען צו שותּפיש-אײיראָפּעאישע און 
אַיע בּינדונגען און פאַרפליכטונגען", מװ, היט- 
לערס פּראָפֿעסאָרן. -קייט, 


אַלא ליב -- פֿראַזע. אפֿן פֿון אַן אַזאַרט- 
שפּיל (קאָרטן). ,... גייט די לעצטע האַנט 
אויך 'בּלינדי, װוערט דאָס אָנגערופן אַי לייי, שע, 
גלות דאַטשעי 


אַלאַמ|אָ -- דער, יס. שפא. פאָפּאָלבּױם. ,בי 
די ראַנדן אויסגעשטעלט די א'ס אין רייען", 
יצחק בּלומשטין, אַנטאָלי פֿון ידי ליט' אין 
אַרגענטינע, בּ"א 1944 -עדע -- אַלײע פֿון 
טאָפּאָלבּײימער. | 

אַלאַ מאָר -- + אַ לאַ. פֿראַזע. פֿר. פּונקט 
װי ס'איז די מאָדע. ,אין װאָס בּאַשטײט זשע 
זייער ליבּעראַליזם? אין דעם װאָס זי פּוצן זיך 
שבּת אויס מיט היט אַ' מ'.... און שפּילן דעם 
גאַנצן װינטער אין אָקע", קמ, 1870, פא 3. 
אַ'-מ'יש -- אַדי. זיך קליידן אַי"מי. 

אַלאַ מאַרטשיאַ -- מוזט. איט. אין טעמפּאָ 
פֿון א מאַרש, 

אַלאָמאָ'רף -- דער, ין. ככאיי 2כגר. 1. (כע- 
| מיע) איינע פֿון צוויי אָדער מער פֿאַרשיידענע 
פאָרמען פון דער זעלבּער כעמישער פֿאַרבּינ- 
דונג. 2. (לינגוו') איינע פון צוויי אָדער מער 
פֿאַרשײדענע פאָרמען פֿון דער מאָרפֿעם מיטן 
זעלבּיקן בּ. -ער און ‏ | זײַנען אַץ פֿון מערצאָל- 
מאָרפעם. ייזם. יע. (פֿרגל אלאַטראָפּן, 

אַלאַמ|בּרע -- די, -ס. פ59: -בּראָדע. שפאַ 
ודראָט = 121200016. צוים, אַרומצוימונג פֿון 
דראָט אַרום א הויז אָדער פעלד. ,פֿון יענער 
זײַט אי האָט זיך געפּאַשעט סקאָט", נח װיטאַל, 
שטאָט און פֿעלד, 

-בּרירן -- טרו. אַי די טשאַקרע -- אַרומי 

צוימען מיט דראָט דאָס פֿעלד. ,װײַל קיין 
אַלאַמבּרירטע אָדער אַרומגעצוימטע פּאָרטרע- 


ראָס איז נאָך דעמאָלט נישט געװען", מ. אַלי 


פּערסאָן, דרײַסיק יאָר אַרגענטינע, 


אַלאָע 


אליאמונה -- |אייליעמונען דער. ?דבֿרים, לב, 


4 (סוף פּסוק: ואין עול, צדיק וישר הוא"ן 
יא גאָט פון געטרײַשאַפט! תּי וָדה ערלעכקייט; 
| דריקט אויס די עטישע שלימות פֿון בּאַשעפֿער 

און אַז די װעלט איז געשטעלט אויף מאָראַ- 

לישע יסודותן. .עס גשיכט {= געשעטן איינם 

קיין און רעכט {= אומרעכטן, עֶר היישׂט א" 

איי, עפש, דרך הישר לעולם הבּא, 88ֿדמ 

תּמ"ה?, עח/א. | 


אַלאָמער|יזם -- דער, -ען. (כעמיע) בּײַטעװ- 
דיקייט אין כעמישן בּאַשטאַנד בּײַ דער זעלבּי 
| קער פֿאָרעם פֿון קריסטאַליזירונג,. -ישׁ -- אַדי. 


אַלאַמעריקאַניש--אַדי. װאָס איז עכט, איג- 
גאַנצן אַמעריקאַניש. אַיער אײַנשטעל. -קייט. 


אַלאַמעריקאַנער -- אַדי. װאָס איז פֿון 
(אין) גאַנץ אַמעריקע. אַי קאָנפֿערענץ. 


אל"אמת -- |אייליעמעסן דער. ככתהלים, לא, 
6 'גאָט געטרײַער!, תִּי. /א"אי! װי אַזױי 
קאָנסטו צוזען װי דער שקר געװעלטיקט אַזױ 
שטאַרק אויף דער װעלט?", א. מאָרגענשטערן, 
עגל הזהב, װאַרשע 1898, 


אַלאָן -- דער. בּא. זזח אַלױן -+, ;אַז די 
מערידן טוען אים שטאַרק װיי... נעמען 4 
העלער אי און עס גוט צעקלאַפּן, און פֿאַר 4 
העלער בּלײַעסיק, דאָס אַרײַנגעבּן אין א האַלבּ 
ליטער װאַסער און גוט דורכמישן... צולייגן 
אויף דעם אָרט פון שמערץ", א. שפערלינג, 
ליקוטים, לעמבּערג תּרס"ט. 


אַלאַנים -- דער, -ען. ככאיי 2כגר. אַנדער 
נאָמעןי. נאָמען פֿון אַן אַנדער מענטשן װאָס א 
מחבּר נעמט אָן בּײַם אָפּדרוקן זײַנס אַ װערק. 
פֿרגל פּסעװדאָנים,. -ישׁ -- אַדי. 


אַלאַנין -- דער, -ען. בּאַכעמיע) זײַערס, 
קריסטאליש, אָן א קאָליר, צעגייט אין װאַסער. 
אי געפינט זיך אין פּראָטעאינען. װערט געשאַפן 
סינטעטיש. 

אַלאַנער -- די. בּמ. נאָמען פֿון אַ שבֿט נאָי 
מאַדן פֿון צפֿון-קאַװקאַז. ,,... אוני עשׂ גינג דשׂ 
פֿאָלק אַלאַניס צו זײַנם לאַנד אונ' דער קיניג 
דיז לאַנדש אַררט דער קערט אויך װידר אום 
מיט אֵל זײַנס פֿאָלקײ, יוסיפון, אַמשט 1661. 

אַלאָנערקענט -- אַדי. װאָס איז אָנערקענט 
פֿון אַלעומען). אַן איער אױטאָריטעט. -קייט, 

אַלאַנקע -- די, יס. 2? אייבּערשטער טייל 
פֿון זאָק, לאַקל (װילקאָװישק? אַליטע?). 

אַלאַפּאַ'ן -- דער, יעס. שפּאַ. קאַשטאַן. פֿערד 
מיט אַ רויטלעכער פֿעל. ,,בּינד צו דעם אי אויף 
א שטריק", בּ. בּענדערסקי, אויף אידישע פֿעל' 
דער, בּ"א 1931, 

אַלאַסקא -- גנ. האַלבּאינדזל אין צפֿון-מערף 
פֿון אמעריקאַנער קאָנטינענט. פאַרנעמט אַ שטח 
פֿון 700, 1,518 קווי קמי. זינט 1959 --- 49סטער 
שטאַט פון די פֿאַראײניקטע שטאַטן פון צפון- 
אַמעריקע 19601 --- 226,167 אײַנװ', 190 יידך. 

אַלאָט -- די, ס (ץ). אי 2גר. 1. בֹּאָ 
טאַניק) געװויקס פֿון טראָפּישן קלימאַט מיט 





אלאָפּאַטיע 


ליליע-בּלומען. װאַקסט אין קליינע קוסטעס און 
אויך בּױמפֿאָרעמדיק בּיז 
0 מעטער הויך. גע" 
ניצט אויך דעקאָראַטיו. 
תּי פֿאַרטײַטשט יכּאָהלים 
נטע די (בּמדבּר, כד, 6); 
8 , }יי ;וי אַין װאָס גאָט האָט 
יה געפֿלאַנצט". פֿון זאַפּט 
פון די א"בּלעטער בּאַקומט מען א בּיטערן 
אָפּפֿירמיטל, ‏ 2. אַ געװירץ בּאַקענט זינט 
אַנטיקע צײַטן; אַ פּולװער פֿון געטריקנטן קליי 
פֿון אַײבּױם. תִּי פֿאַרטײַטשט 'מר ואהלות' 
(תּהלים, מה, 9): ,מירע און אֵץ". ,... װײַרעך 
און אי און די בּעסטע פון געװירצן", פרץ 
איבּז, 'שיר-השירים'. ,. . . צוריקוועגס פירן זיי 
מאָשוס, אי. .. און אַנדערע פּראָדוקטן פון די 
מזרח-לענדער", זק איבּז, שד צו. אַ'י סו- 
קאַטרינע -- אַי פֿונעם אינדזל סאָקאָטראַ 
(אַדען). .(דיזור מאגין לאַקסיר װירט אַזו גי" 
מאַכט) נעם אין דר אַפּטיק איין לויט (אַלאָץס 
סוקאַטרינאַ) זאַפרין: (אַגאַריקוס), . . . איטליכש 
איין הלבּ קווינט", סור וו, כג/א, 


אַלאָפּאַט|יע -- די. בּא. ?אי 22גר. סיסי 
טעם בּײַם היילן לויטן פּרינציפּ אַז היילמיטלען 
| דאַרפֿן אַרױסרופֿן פֿאַרקערטע סימנים װי די 
קראַנקײט (אין היפּוך צו האָמעאָפּאַטיע). קצו 
דער האָמעאָפּאַטיע בּאַציט זיך פּראָפֿי בּיר ניט 
מיט דעם בּיטול, מיט וועלכן עס בּאַציט זיך צו 
איר די אַ'", פֿגעז, ווילנע 1929, פא 15, | 
אַלאָפּאַ'ם -- דער. ,צוּװאָס האָט מען גע- 
דאַרפט מחלל שבֹּת זײַן, לױפֿן צו צװיי דאָק- 
טוירים, צום האָמעאָפּאַט און א'? קאָנסיליום 
װעלן זיי דאָך נישט מאַכן, װאָרום איטלעכער 
גייט נאָך זײַן סיסטעם", קמ, 1865, פאן 28, 
דיש -- אַדי. 


אַלא פּאַלאַקאַ -- מוזט. איט. אױפֿן פּוילישן 
שטייגער, אין טעמפּאָ פון א פּאָלאָנעז. 


אַלאָפּהענגיק -- אַדי. ‏ אינגאַנצן אָפּהענגיק, 
א בּאַשלוס, אַי נאָר פֿון דעם לידער. -יקייט. 


אַלאָפּלאַזם -- דער, ען. בבּאָלאָגיע) טייל 
פֿון פּראָטאָפּלאַזם װאָס איז דיפֿערענצירט דורכ- 
צופֿירן אַ ספּעציעלע פֿונקציעץ, למשל זיך צו 
בּאַװעגן, 


אַלאָפּעציע --- די, "ס. 2כאיי 22גר. - (פּאַטאָי 
לאָגיע) דאָס פאַרלירן די האָר מחמת אַ קראַני 
קייט. 


אַלאָפֿאַ'ן -- דער, זען. 22איי 22גר. מינעראַל, 
סיליקאַט פון אַלומיניום, מיט בּלויער, געלערי 
גרינער בּאפאַרבּונג. װערט געניצט װי אַן אָפּפֿיר- 
מיטל, 


אַלאָפֿאָן -- דער, יען. ?אי 22גר. ‏ (פֿאָנע- 
טיק) יאַנדער קלאַנגי. װאַריאַציע פון א פֿאָנעם 
אין ספּעציעלע פֿאַלן. ,... ניט קיין פֿאָנעמען 
פֿאַר זיך, נאַר אַ'ען פון איין פֿאָנעם", מװ, 
ייבּל ווא, 122,. -יש -- אַדי. 


אַלאָפֿן -- אַדי. נעאָל. װאָס איז אינגאַנצן אָפֿן, 
צעעפֿנט. ,ער האָט דורך א'ענע אויגן פון לעבּן 





180 


געקוקט אויף מײַן שלאָף און אויף עפּעס גע 
װאַרטײ, הל, יאין חלום 


אֲלאַק -- זזו אַלעלאַק +. ,מע מאַכט ניט 
קיין המוציא נאָר אויף בּרויט פון פֿינף מי- 
נים... ‏ ווייץ, גערשטן, האָבּער, קאָרן, אי 
ספר מקור הבּרכה, מונקאַטש תּרנ"ה. 


אַלאַקאַויע -- די, 'ס. בּאָטאַניק) טראָפי 
שער געװויקס פון מזרח-אינ" 
| דיע (הויך בּיו 5 מעטער). 
מיט גרינע בּלומען פֿון דער 
אָרכידײען-פֿאַמיליע. די גרוי" 
סע, צוגעשפּיצטע בּלעטער 
פֿון אִי עסט מען געקאָכטער- 
הייט (רויערהייט זײַנען זי - 
גיפטיק), 


אַלאַ קאַושע -- פֿראַזע. שפּאַ. איף דער 
גאַס!. אָנװערן אַלץ װאָס מע האָט פאַרמאָגט, 
2 .. ער בּלײַבּט דאָך, מײַן בּרודער, פּשוט א' 
קיי, ח. גאָלדשטרײַך, ‏ אין איינעם אַ טאָגי, אנ 
טאָלי..., בּ"א 1944, 





אַלאַ קאַפּעלא -- מוזט. איט. (קאָמפּאָזיציע) 
פֿאַרן כאָר, אָן אינסטרומענטאַלער בּאַגלײטונג. 


אַלאָק|אַציע -- די, -ס. 2?איי 22ל.. פֿאַר- 
טיילונג, צוטיילונג, בּאַװיליקונג פון א פֿאַר- 
גיטיקונג. דאָס בּאַשטימען א טייל פֿון אַלגעי 
מיינעם בּודזשעט פֿאַר אַן אינסטיטוציע. אי פאַר 
די געליטענע פֿון דער פאַרפֿלײצונג. א' פאַר 
דעם מושבֿיזקנים. אַ'י פֿאַר די פּליטים פון דער 
מלחמה-זאָנע. ,דעריבּער האָבּן זײַנע.. . לעצטע 
אַיס ניט געפירט צו קיין צװעק", קמ, 1866, 
קא 44 | | | 

זירן -- טרו. אַי דאָס געלט פֿון הילפֿס- 
פאָנך. 


אַלאַ קאַ'רט -- -+ א לאַ. 


אַלאָקוציע -- די, -ס. 2כאיי 22ל. קורצע 
רעדע, אַרײַנפֿירװאָרט אין א פֿײַערלעכן טאָן. 
עפֿענען דעם צוזאמענפֿאָר מיט אַן א'. | 


אַלא קלאָ'ש -- -+ א לאַ. 


אַלאַרגאַנדאָ -- מחט. איט. בּהדרגהדיק 
פאַרלאַנגזאַמט און פאַרשטאַרקט דעם טאָן, 


אַלאַרױ"ן -- דער. 99: אַלדרױין, אַלדרון, 
דזוו אַלרױנע -+. ,אונ עֶר {ראובֿןן פֿאַנד אַלאַ 
רוין אים ועלד != פעלדן אונ ער בּרויכט |= גע 
בּראַכטן זיא צו לאה . . . אונ' זיא זאגט רחל צו 
לאה: גיבּ נון צו מיר פון אַלדרױן... דוא 
ווילשׂט נעמן אויך אַלדרון מיינשׂ זון", טח, 

| בּראשית, ל, 15714, | | 

אל ארך"אַפּים--|אייל ערעךאַפּאַייםן ככשמות, 
לד, 6,. /שאָט, אײַנגעהאַלטן אין צאָרן, תּי. 
ואָנהײבּ און סוף-פּסוק: ה', ה' אל רחום וח" 
נון... (-+) ורבֿ חסד ואמת.ן 1. איינע פֿון 

! די דרײַצן מידות פֿון גאָט. וווערט איבּערגע- 
חזרט אויך אין בּמדבּר, יד, 18, מיט געװיסע 
שינוילם. לויט אבֿןעזרא איז אל די דריטע 
מידה, אֹרך-אַפּים --- די זעקסטע: די גמרא זאָגט 
אַז אי אי בּאַציט זיך אויך צו רשעים, עירובֿין, 


אַלאַר(ע)ם 


כב/א,ן ,געװאַלד, גאָטעניו, דו בּיסט דאָך עפּעס 
אַן אל איאַי", שע, דאָס גרויסע געוינס. 

2. לעצטער פּאַראַגראַף פֿון תּחנון, װאָס מע 
זאָגט פאַר קריאַת:התּורה יעדן מאָנטיק און דאָ- 
נערשטיק (אַחוץ ראָש:חודש, ערב-פּסח, תּשעה- 
בּאָבֿ, ערב-יום כּיפּור, חנוכּה, י"ד-ט"ן אָדר א' 
און אָדר ב'). ,דערנוך (זאָגט מעןן װאַנחנו לא 
נדע' אונ האַלבּ קדיש אונ א' א"אַי אונ' היבּט 
אויס. . . אונ' לייאט וואוכן-סדראי, ספֿר המנה" 
גים, אַמשט 1723, ה/א. 
- 9. תּפילה װאָס מע זאָגט פֿופצן מאָל (אין 
טראַדיציאָנעלן מחזור) יום'כּיפור צו נעילה. 
4. עותּחינהן װאָשׂ מן אַלי שלוש רגלים זאגט 
ווען מן אויף היבּט", נייאי תּחינות ובקשות, 
פֿיורדא תּק"ד. |נוסח אין 'סימני התּחינות' -- 

| װעגן דער תּחינה גופא: ,די שינה תּחינה זאָל 
מן מתפּלל זײַן אַלי שלש רגלים װען מן אויז 
נעמטי,ן : 


אַלאַרמירן -- טרו. -מיר, אַלאַרמירט. 1. װאָ 
רענען קעגן אַ סכּנה. ,איטלעכער טאָג האָט 
געהאַט זײַנע זאָרגן . .. װײיטאָגן און קראַנקייטן, 
און מע האָט בּאַדארפט כּסדר אַ', טײַטלען מיטן 
פֿינגער אויף דעם טאָגס זאָרג", מוק, מײַנע 
בּאַגעגענישן !. 2. דערמאָנען, װעקן. אױפֿ 
רודערן. אַ'י די װעלט. אַי צום װידערשטאַנד. ,די 
צײַט װאַרט ניט און מע מוז א' אויף אַלע 
גלאָקןײ, שטריגלער. | | 
אַלאַרמירט -- אַדי. די אע אַרמײ. אַן אַע 
שטאָט. = -קייט. = אַ'דיק -- אזי. -דיקם 
-- עפּעס װאָס אַלאַרמירט. ,אין מוקדוניס 
שרײַבּן איז פֿון אָנהײבּ אָן געװען און איז נאָך 
הײַנט פאַראַן -- עפּעס א'ס", שנ, לעזער, דיבכ- 
טער, קריטיקער |. 


אַלאַר(ע)ם -- דער, יס אי ?קאיט. אויך: 
אַליאר(ע)ם. יצום געװערי. 1. קלאָרע 
װאָרענונג, (הילכיקער) אָנזאָג פֿון א נאָענטער 

| סכּנה. געבּן (שלאָגן, קלאַפּן) אַי. ,עס איז גע 
װאָרן א גאַנצער אַי, ירמי' יוסף יאַקאָבּזאָהן, 
המאיר לארץ, מינעאַפּאַליס 1900. אַײג ל אָק -- 
שטאָטישער (מיינסטנס קלויסטער-)גלאָק, װאָס 
זײַן קלינגען זאָגט אָן אַז עס האָט אױסגעבּראָכן 
א שׂריפה אָדער עס איז פאַראַן אַן אַנדער סכּנה, 
,פּריידיקט פֿרײַהײט, גלײַכהײט און ליכט און 
ציט די אַגלאָקן . ... צו טאָן אונדזער פֿליכט", 

ד. עדעלשטאַט, פֿאָלקסיגעדיכטע, נ"י 1895, 
4 .. די קלאַנגען . . . האָבּן זיך אַלץ װײַטער 
געטראָגן. . . װי אַ בּאנאכטיקער א"גלאָק", ש. 
האָראַנטשיק, 'גאָטס משפּט. אַײפּויק. א" 
סירענע אַז דער שונא מאַכט אַ לופֿטאַטאַק, 
, פּלוצלינג אי און שנעלער... עס שרײַט די 
סירענע, מיר לױפֿןײ, סעג, אַ בּױם פֿון פוילן. 

20, אױפֿבּרױז, טרעװאָגע. אָנשרעק. זײַן אין 
אַ צושטאַנד פֿון אַי. איבּערלעבּן אַן אַי. (אַנ- 
טי)לופֿטאַ. אַ"קאָמפּאַס. אַ"רוף. 
א"שאָס. א"שלאָס. | 

אַלאַרמ|יסט -- דער. װער עס האָט די 
נייגונג צו קלאַפּן אַלאַרעם, אַרױסצורופן אַ 

פּאַניק אָן בּאַזונדערער סיבּה דערצו. הדיזם -- 

| דער, יי 





אל אשר תּלכי 


אל אשר תּלכי -- אלך -- (על אַשער 
טיילכי --- איילייךן זאַץ. תֹּח. ?כרות, א, 16, 
יוואוהין דו װעסט גיין --- װעל איך גיין, תּי. 
(דאָס האָט געזאָגט רות צו איר שוויגער נעמיין 
געניצט וי אַן אויסדרוק פון גרויס פֿרײַנדשאַפט, 
ליבּשאַפט און צוגעבּונדנקייט, ווען צװויי מענ- 
טשן קענען זיך ניט שיידן. 


אַלבּ -- 2ל. אי בּאַשטאַנד פֿון אַ צאָל אינ- 
טערנאַציאָנאַליזמען. בּ: װײַס. 

אַלבּאַ" -- אין אַלע װײַטערדיקע אד" 
יעקטיוון -- גיט אַל- צו די בּבּ: אינ- 
גאַנצן אָדער פֿון אלעמען. 


אַ'אײַנפֿלוסט א'לוינט 
א אַרבּעט א'ליבּט 
אַ'גאַכּם, זטשמ. אַ'ליידיקט 
אַ'ניטיקט אַ'מיסטיקט 
אַ'נײַסטערט א'נומען 
אַ'גלײבּט אַ'נײַט 
א'נלייט א'עוולט 
אַ'גליקט א'ערט 
אַ'גליקנדיק א'פֿאַלן 
א'ננעדיקט איפֿולמעכטיקט 
א'גריסט א'פֿלאַנצט 
אַ'נרענעצט א8'פֿעסטיקט 
אַ'דאַנקט אַ'פֿרידיקט 
אידױערט א'צוואונגען 
אַ'חאװונט . א'צױכּערט 
א'הערשנדיק א'קאנט 
א'הערשעריש אַ'יקלאָנט 
א'וואונדערט א'קלערט 
א'וואוסט א'קעמפֿט 
א'וואַכט אַ'רױבּט 
אַ'װאָרנט א'רעדט 
א'וויזן אַ'ירימט 
א8'וויינט א'רעכטיקט 
אַ'װױליקט א'רעכנט 
א'ווירקט א'רעמהאַרציק 
אַ'זאַרגט אַ'שאַנקען 
א'זונגען אַישװאָרן 
אַ'זײַטיקט א'שולדיקט 
א'זעצט א'שטימט 
א'חשבּונט א'שטריטן 
א'טאָנט א'שיצט 
א'טיטלט א'שירעמט 
א'טראַכט אַ'שלאָסן 
אַ'יטריבּט א'שמוצט - 
| אַ'לאַגערט 8'שפּײַזט 


אַלבּאַטֿע -- די, 'ס. ?אי 2ל. אױך: 
דײַטשישער זילבּער. געשמעלץ פֿון ניקל, קו- 
פּער און צינק, 


אַלכּאַטראָפ -- דער, -ן. פכאיי 2כשפאַ, פּאָר- 
טוגעזיש. קרעפֿטיקער שוימפויגל, גרעסטער 
ים-פויגל. פישפֿאַנגער. האָט פּראָפּאַרציאָנעל א 
גרויסן קאָפּ און אַ לאַנגן שטאַרקן שנאָבּל, 
אויסגעקרימט אויף אַרונטער, איז װײַס, אַמאָל 
מיט איינציקע שװאַרצע פֿעדערן. זײַן נעסט 
בּויט ער אויף פֿאַרװאַרפֿענע אינדזלען. דער א' 





פֿליט נאָך די 

מײַלן און נערט 

זיך דערבּײַ אויך 

מיט אַלערלײי אפ 

1 יי עי פֿאַלן. ,ווער עס 

שיסט אויף אַן אי בּרענגט אויף זיך אומגליק", 
פֿאַרשפּרײט גלייבּעניש. שאַ', אַ, דײַן גוף -- 
פּערלמוטער, בּראָנדז דײַנע פֿליגל, װאַסער און 
הימל דײַן אויג", א. שומיאַטשער, אין שעהען 
פֿון ליבּשאַפֿט. | 

אַלבּאָ'ם -- דער, -ען. אויך: אַלבּום, ?אי 
2כל. /װײַסע זאַך! (בּײַ די אנטיקע רוימער: 
װײַסער טאָװל װאָס איף אים פלעגט מען 
אויפשרײיבּן מיט שװאַרצע טינט די אָפיציעלץ 
מעלדונגען פֿון דער מאַכטן בּוך פֿון ניט- 
בּאַשריבּענע בּלעטער בּאַשטימט פֿאַר אַלערלײ 
פֿאַרנאָטירונגען, געלעגנהייט-לידער, צייכענונ- 
גען, פֿאַר א זאַמלונג פון פאָטאָגראַפֿיעס, בּריוו- 
מאַרקעס אע. ,זי האָט פאַרלאַנגט אַז איך זאָל 
אָנשרײַבּן א שיר אין איר אַלבּום", סעג, מײַנע 
זיבּן יאָר אין תּל-אָבֿיב, בּ"א 1947, אדעם פּאָר- 
טרעט פֿון ליעװער עלטערפעטער, האָט מײַן 
בּאָבּע פֿון משפּחה'אַי", יעקב פרידמאַן ליבּי 
שאַפֿט, תּליאָבֿיבֿ 1967, ,און זיי בּלעטערן עפּעס 
א שוערן אִי מיט פֿאַטאָגראַפֿיעס", ייז, 'קלע- 
פּיקי. ,,מיר זײַנען בּלויז א פאָלק פֿון בּוך, אַן 
אַלבּום-פֿאָלק געװאָרן", יהואָש, אַן אַלבּום- 
פֿאָלקי. קאָלירט אַ"פּאַפּיר. ‏ ישׁ -- אַדי. אֵיץ 
פאַרצייכענונגען. | 

אָלפּאַני -- גג. אַדמיניסטראַטיװער צענטער 
פֿון דעם שטאַט ניויאָרק אין די פֿאַראײניקטע 
שטאַטן פון צפון-אַמעריקע, זינט 1798 (1969 --- 
6 אײַנוו', 13,500 ייִדןן. 

אֲֶלבּאַני"ל -- דער, יעס. שפּאַ. מוליער, מוי" 
ערער. ;זיי האָבּן אין מאָניגאָלעס אָנגעטראָפֿן 
אַן אַ'", מ. אַלפּערסאָן. 

אַלבּאַנ ןיע -- גג. בּאַרגיק לאַנד, מערבֿ-זײַט 
פֿון בּאַלקאַנישן האַלבּאינדזל, בּײַַם אדריאַטישן 
ים. פאַרנעמט א שטח קרוב צו 200,000 קוו' 
קמי. הױפּטשטאָט טיראַנאַ (1966 -- 1,814,000 
אײַנװ!, 200 ייִדןן. "יש -- אַדי. אויך: סובּ-- 
דאָס. די שפּראַך פֿון די אַײַנװי פון אַי. "ער -- 
דערי 

אַלבּאַס|טער -- -+ אַלאּאַסטער. ,בּלאַנקען- 
װײַס װי אַ'"", ברידער גאָרדין, יונג מענטש, 
װילנע 1913 שוערן -- אַזי. נעאָל. ,אין 
א'ער װיג רעגנט גאָט זײַן ליבּשאַפט אַרײַן", 
יעקב פרידמאַן, ליבּשאַפֿט. 

אֶל בּאַפּך תוכיחני -- {... בּייאַפּכאָ טויבי- 
כיינין זאַץ. תּח. קכתּהלים, ו, 2. עיט אין דײַן 
כּעס זאָלסטו מיך מוסרן, תּי. ,װאָס קאָכסטו 
זיך אַזױ, אַי בּי ת'", 

אַלבּאַשאַפֿער -- דער. מצ נבּ. 99: אלבּא- 
שעפער. באַשעפֿער פֿון אַלץ. ,װאָס מער 
אַ בּשׂריודם . . . בּאַנעמט דעם פֿאַרנעם פון דעם 
װעלטאַל.. . אַלץ מער בּאַנעמט ער די גרויס- 
קייט פֿון אַי, מ. גראָסמאַן. היימיש, פֿעבּר' 
9, 





שיפן הונדערטער 


אַלבּינע 


אַלבּומאַ ז -- דער, ן. בבּיאָכעמיע) צונויפֿ- 
בּונד פֿון פּראָטעאינען, אַלבּומינען, מיט דער 
הילף פון פּראָטעאַליקטישע ענזימען. 


אַלבּומי'ן---דער, -ען. ככאיי 22ל. (בּואָכעמיע) 
אײיװײַסל-שטאָף. פאַרשפּרײט אומעטום אין דער 
נאַטור, ספּעצ אין די געװעבּן און פֿליסיקײטן 
פֿון בּעלי:חיים און געװיקסן. אי איז א טייל 
פֿון דער גרויסער גרופּע פּראָטעאינען װאָס 
זײַנען אַן עיקרדיקער בּאַשטאַנדטײל פון יע 
דער לעבּעדיקן אָרגאַניזם און געװיקס. . . . מע 
בּאַדעקט עס מיט אַ װײַסע כעמישע מאַסע, װאָס 
בּאַשטײט פֿון דעם זעלבּן אי װי דאָס װײַסל פון 
נאטירלעכע אייער", בּלעטער, א 5. ,די סלינע 
בּאַשטײט , , . פֿון װאַסער און פֿון א קליינעם 
חלק אַ' ... אויף פּראָסט ייִדיש װײַסל פון 
אַן איי. אין דעם אִ' ... איז נאָך דאָ א בּיסל 
סאָדע", װ. און ס', איבּז, די מעשׂה פון דעם 
שטיקעלע בּרױיט, זשיטאָמיר 1869. אַ"ווא. 
ס ער -- ,שלאָגט אויף די װײַסל פֿון אַן איי 
מיט אַ האַלבּע גלאָז װאַסער און 2 לעפֿל אַפּעל- 
צינע-זאַפּט. א לעפעלע האָניק מאַכט עס פֿיל 
געשמאקער", מישולאָו, װעגעט' קאָך בּוך, ג"י 
6 + 

-וריע -- פּאַטאָלאָגיע) מצב װען מע גע- 
פֿינט אין אורין איבּעריקן אַלבּומין. ,אַ'. . . איז 
כאַראַקטעריסטיש פֿאַר נירן"אַנטצינדונג", 'טאָן' 
שריפטן, װאַרשע 1929, 


אַלבּומען -- דער, -ס. 2כאיי 22ל, 1. װײַסל 
פֿון איי. 2, (בּאָטאַניק) שפּײַז אַרום דעם 
עמבּריאָן װאָס אין א קערנדל. 9. דזװ אֲלבּו 
מין. ,אי -- אַ זייער קאַמפּליצירטער אָרגאַנישער 
שטאָף, געפֿינט זיך אין בּלוט און בּילדעט די 
װײַסל פֿון אַן איי", ס. פֿײַנסטאָון, כעמיע, 
ניי 1920 -ישׁ -- אַדי. 


אַלבּיאַ'ן -- צונאָמען פֿאַר ענגלאַנד (געוויינלעך 
מיט בּיטול אַדער. מיט אַן אנדער מין אומצן- 
פרידנקייט), | 


אַלבּיגענזער -- מיטגליד פֿון א קאַטולישער 
סעקטע אין דרום-פֿראַנקרײַך, אין לאַנגעדאָק, 
פֿון 11. בּיזן 13. י"ה. אויסגעהרגעט געװאָרן 
בּײַ א ספּעציעלן קרייצצוג קעגן דער סעקטע, 
און די רעשטלעך האָט אומגעבּראַכט די אינ- 
קוויזיציע. 


אַלבּי|ניום -- דער. בּא. פּאַטאָלאָגיע) 'אלנ- 
געבּוירענע װײַסקײט. װער עס האָט פון דער 
נאַטור אַן אומנאָרמאַל:װײַסע הויט, װײַסע האַר 
און קרענקלעכע װײַס-ירױטע אויגן. נאָ -- 
דער, 'ס. פאַס, די מענטשן װעלכע פֿאַרמאָגן 
ניט די דאָזיקע אייגנשאַפט |צו פּראָדוצירן א 
שוצשטאַף קעגן שעדלעכע ליכט-שטראַלןן בּליי- 
בּן װײַס אַפֿילו ווען זי בּרענען זיך אויף דער 
זון", 9געז, װילנץ 1929, טאה 15. ,די העלע 
אויגן האַבּן געשמייכלט הינטער די װײַסלעכע 
בּרעמען מיט דעם בּלינדלעכן שמייכל פֿון אַן 
אַ'", בּאַש, גימפל תּּם, נ"י 1963, ניסט. 
-ניסטיש. נישׂ-- אַדי 

אַלבּינע -- די. מצ נבּ. 2כאַל+בּינע. נעאָל. 
בּינע װאָס נעמט אַלץ אַרום. ,די װעלט איז 





אל בּינתך אֵל תּשען 


אַן אי און מיר די סטאַטיסטן. אויף דער אַ' 
זײַנען קיין העלדן גיטאָ?. 


אל בּינתך אֵל תשען -- ועל בּינאָסכאָ... 
טישאָאײןן זאַץ. תח. ?כמשלי, ג, 5 אָבות, ד, 
יח. שאויף דײַן פֿאַרשטאַנדיקייט זאָלסטו זיך 
ניט אָנלענען, תּי. ,זײַ זיך מיישבֿ מיט אַנדע- 
רע, אי בּ' אל תּ' -- דו קענסט נאָך חלילה 
אַרײַנפֿאַלןי 


אַלבּ"פ"לשון -- |אַלבּאַם-לאָשון דאָס. נאָמען 
פֿון אַ קאָמבּינירטן אַלףבּית, געניצט װי אַ 
פאַרשטעלטן שריפט. די אותיות זײַנען אויס- 
געשטעלט אין צויי פאַראַלעלע שורותי די 
ערשטע עלף אותיות פון א' בּיז כ' -- אױבּן, 
די איבּעריקע עלף פֿון לי בּיו תּ' אונטן; 


א|ב|ג|ד|ה|ו|ז|ח|ט|י |כ 
ל| מ|ג |ס|ע| פּ| צ|ק|ר| ש|תּ 


און מע פֿארבּײַט די אותיות פון דער ערשטער 
שורה מיט די אותיות פון דער צווייטער. , מיר 
װעלן מואַזכין קיניגן אין לואַזנד יהודה דעם 
זון פֿון טבֿאל... טכאל איז אין א"לי רמלא, 
כּלומר זיא זאָגטן (פּקח בּן רמלא) ווילן זי מכן 
קינגן", סהמ, ישציה, ז, 6, 


אַלבּעטשע -- פֿטמ. אַמ. אפֿן אַרױסרעדן: 
אײַ (וויל)-בּעטייו. טסע 064 8111 1 :2. 3: איך 
װעט זיך מיט דיר (אײַך). איך פֿאַרזיכער אײַך. 
;אי אַז ער װעט מיט דעם פֿערד ... בעסער 


אויסקומען װי מיט דעם בּורמילע", י. מעצקער, 


פֿאָר, 1967 א 1. 


אַלבּעפטער -- אַדי. נעאָל. 
-+ אלגרעסטער. 


סאמע בּעסטער. 


אָלכּער -- אַזי. אַרכ. מי. 2106 ::=. 
תּמעװאַטע, נאַריש. ,ער גיט הריין און שטעלט 
זיך אַז װען ער איין צדיק װער, אַז װער ער 
קיין דריַא קענט צילן, אַזו אולבּר שטעלט ער 
זיך אן", לטו, קיט/א, 


אַלפּערײי'ט -- אַדו. ארכ. 81-0616106 : 167:6. 
פאַרטיק. גרייט. שוין. עאַז בּייא אובן בּאַך 
גישעהן איז אלבּרײט אַז דער זעלבּיג טראף 
זײַנן גיזעלן", װינץ. 


אַלבּערץײטאָלער -- דער. מצ װי אצ. ?כאַל 
בּערט--טאָלער. זילבּערנע מטבּע װאָס דער 
ערצהערצאָג פון האַלאַנד אַלבּערט האָט געמינצט 
סוף 16. י"ה און װאָס איז פאַרבּליבּן אין אומי 
גאַנג אין אײראָפּע האַרט בּיון 19. י"ה. שואין 
ריגע האָט אים אַן אומגליק געטראָפֿן, ער האָט 
פֿאַרלױרן אן װעקסל פֿון 1,500 אַײטי ... ער 
האָט געמוזט אין צײַטונג לאָזן זעצן און אין 
דער פּאַליצײי מעלדן", מסדר אגרת, תּקפּ"ה, 


אלבּראַנד! -- דער. בּא. אַ בּעסערער סאָרט 
בּראַנדז, א געשמעלץ מיט א גרעסערן צומיש 


פֿון קופּער און קלענערער פּראָפּאַרציע פֿון 
אלומיניום און צינק, 


אַלגאַוע'ל -- די, ן,. דזו גאַזעל. 


אַלגאַלל -- דאָס. מצ נבּ. רין גאָלד, אָן שום 
צומיש. ,די גאָלדענע זאַכן זײַנען אויך ניט אַײ, 


1508 


אַלגאָמעטער -- דער, -ס. 2כאיי ככגר. אינ- 
סטרומענט צו מעסטן דעם קלענסטן דרוק װאָס 
רופֿט אַרױס אַ װוייטיק. -לאַגניע -- (פּסי 
כיאַטריע) פארגעניגן פון פאַרשאַפֿן אָדער לײַדן 
װייטיקן. סאַדיזם, מאַזאָכיזם. - פֿאֲבּיע - 
אומנאָרמאַלע מורא פֿאַר אַ װייטיק. 

אַלנאַראַנטיע -- די, 'ס. גאַראַנטיע, פֿאַר- 
זיכערונג צו בּאַצאָלן פאַר אַלע מינים שאָדנס. 
,;מיר גיבּן אײַך אַן א': קעגן פֿײַער, קעגן װאַי 
סער, קעגן גניבֿות"י 

אַלגאָריזם -- דער. בּא. אַראַכּישע סיסטעם 
פון אַריטמעטישע פֿאַרצייכענונגען מיט די צי 
פערן. 1--- 9 און 0, 

אל נדול ונורא -- ואייל גאָדױל װײנויראָן דער. 
ככדברים, ז, 21. ערויסער און פֿאָרכטיקער 
גאָט!. ,נוא רבּונו של עולם! דו װיישׂט ואויל, 
זאָז בּלוט שרײַט צו דיר, דו בּישט דער בּורא, 
אונ בּישט גינענט אי גי ויי, יקינות אויף כמעל- 
ניצקיס גזירות', פּראָג 1648? |מװ, בּילדער 
פון דער ייִדישער ליט"געשיכטען 


א'לנובּערניא'ל -- אָדי. סאָו. װאָס האָט אַ 
שליכות, װאָס נעמט אַרום אַ גאַנצע גובּערניע. 
אַן אִיע פּאַרטײ-בּאַראַטונג, 


אַלנוומאדיק -- אַדי. נעאָל. זייער שטאַרק 
גוזמאדיק, פאַרגוזמאט. , טעלעויזיע גיט נײַסן 
א', האַלט אין איין שרעקן דעם עולם". 


אַלנוטינקסטע(ר) -- ?כאַל+גוטצינק. װאָס 
איז אינגאַנצן, זייער, סאמע גוט. ,מיר עלנטע 
מענטשן פֿאַרשטײען ניט דאָס מינדעסטע פון דער 
רעגירונג, דעם איטן מיט אונדז", דער גרינער 
דימאַנט, װאַרשע 1885, 


אַלניטיק -- אַזי. װאָס איז אינגאַנצן גוט, 
דאַנקען דעם אֵין אין הימל. ,דו בּיסט דאָך 
אונדזער איינציקער איער פאָטער", י. טרובּניק, 
יודי פֿאָלקסבּיבּלי | קיעוו 1888, 

אַלגילטיק -- אַדי. גילטיק אומעטום. ,דער 
דאָלאַר איז אַן אִיע מטבּעי. -יקייט, 

אַלגינציק -- אַדי. שטענדיק גינציק צו אַלע- 
מען. מיטן אַין שמייכל -יקיים, 


אַלגלײכּיק -- אַדי. װאָס גלײבּט אַלעמען, 
גלײיבּט אין אַלץ. , איר זײַט אַזױ װי אע קינ 
דער". זיקייט, 


אַלנלײַך -- 1. אדי. אינגאַנצן גלײַך. אע בּיר- 
גער. -קייט. 2. אַדװ. אַרכ. -21 :1606 
מ8610. בּכל-אופֿן. אין אַלגעמײן, בּכלל. ;אל 
גללַך וושׂ האבּן מיר װידר דיך גיטון=, שמואל- 
בּוך, סטראָפֿץע 175. 


אַלגנעדיק -- אַדי. 
אַיסטן האַר. 


אַלגע -- די, 'ס (יגן). בּאַטאַניק) געװיקס 
אויף דער אײבּערפֿלאַך פון װאַסערן אָדער 
אין די טיפענישן פֿון ימען. װאַקסט ארויס 
פֿון אַנדערע געװיקסן אָדער פֿון בּאָדן, פון 
פעלדזן. װאַסער-שימל, ים'גראָז, װאַסער-גראָז, 
פֿעלדזן-גראָז. אי-שוועמל. א'ס זײַנען פאר' 
שײידנדיק: פֿון מיקראַסקאָפּישע, איינקעמערל- 


גנעדיק צו אַלעמען. צום 


אַלגעװעלטיקן 


דיקע, בּיז גאָר לאנ- 
גע, אֲוש בּיו 100 
פֿוס. אַיס גיבּן צו 
דעם װאַסער א גריי 
נעם, געלבּלעכן, בּרוי- 
נעם און אױך א 
רויטלעכן קאָליר, 
;אונטער דעם שני 
פֿון זי אַרקטישע גע" 
גנטן װאַקסן געויקי 
סן און אין די קאָכיקע װאַסערן פון פילע הייסע 
קװאַלן לעבּן בּלויע אַיגז", ש. בּלום, דער בּױים 
פֿון לעבּן, נ"י 1931, ,דעם ערשטן אָנהײבּ פֿון 
אַ זיווג-לעבּן... . בּײַ פלאַנצן בּאַגעגענען מיר 
שוין בּײַ אייניקע מינים פֿאָדעם-אַיגן... מיר 
זעען ודורך א מיקראָסקאָפּן וי צוויי אַ'ס טרליַבּן 
זיך פֿריער א געוויסע צײַט אַרום אין װאַסער.. . 
בּיז זיי רירן זיך אַזְ", א. ש. זאַקס, דאָס לעבּן 





פון פלאַנצן 
-לאָ'ג -- דער. = -לאָגיע-- די. = אלגיץ 
--- דער. סובּסטאַנץ װאָס מע קריגט אַרױס 


פֿון (בּרוינע) אַלגעס. האָט אין זיך אאָד. 
12צמ1021107'. 

אַלגע -- די, 'ס. 188 ://27. אין לשון פֿון 
קאַראבּעלניקעס, דאָרפֿסגײערס, אין ליטע) שׂכי- 
רות. זיצן אַ װאָך בּײַם פּויער, נייען און לאַ- 
טענען אויף אַ. ‏ אַלגאַנוטיס -- דער, -ן. 
לױנאַרבּעטער (בּײַ אַ פּויער) 


א'לגעבּר|ע -- די, ס. אי פאַראַבּיש. 
סיסטעם, צװײַג פֿון מאַטעמאַטיק װאָס פאָרשט 
שײַכותן און פירט דורך אָפּעראַציעס איבּער 
צאָלן און גרייסן אין זייער אַלגעמײנער פֿאַ- 
רעם, זיך בּאַנוצנדיק מיט אותיות (פון לאַטל- 
נישן אבּעצע) װי מיט סימבאָלן. עלעמענטאַרע 
אי. העכערע אי 

-אַ'איש -- אדי. (אויך: אַלגעבּריש). 
1. װאָס איז פֿון (האָט אַ שײַכות צו) אַלגעבּרע. 
אִיע גלײַכונג. אע געאָמעטריע. אע פֿאָרמלעןי 
אע קרומע. אַיע ריי. 2. אַבּסטראַקט. ,די 
אורעלעמענטן פון לעבּן זײַנען אײבּיקע אע 
פֿאָרמולעס, ניט די זיך ענדערנדיקע קאַנקרעטע 
דערשײינוננען", שנ, לעזער, דיכטעך, קריטי 
קער |. ,איז גלות אַן א'ער בּאַגריף. קאַנקרעט 
האָבּן מיר געהאט פאַרשיידענע גלותן", גרינ, 
איך און װעלט, 


אַלגעהיים -- אַדי. נעאָל. געהיים, בּסוד פֿאַר 
אלעמען: ,גאָר א בּאַזונדערע קאַטעגאָריע דאַ- 


קומענטן און בּאַריכטן מיט א שטעמפּל: א" 


אַלגעוואונטשן -- אַדח. געװאונטשן פֿון 
אַלעמען. שיקן אַיענע בּרכות, 


אַלגעװעלטיק -- אַדי. װאָס געװעלטיקט 
איבּער אַלץ; װאָס איז ניט בּאַגרענעצט אין זײַן 
געװעלטיקן. א'ער הערשער. יקייט -- 
,גײַסט פֿון אי און הערשאַפֿטײ, פּמ, מלחמה וו. 

אַלגעװעלטיקן -- אוטו. -טיק, אַלגעװעלטיקט, 
נעאָל. געװעלטיקן איבּער אלץ, איבּער אַלע- 
מען. אומבּאגרענעצט הערשן. אי איבּער דער 
גאַנצער אימפּעריע. 





אַלגעזאַעג 


אַלגעזאַ'נג -- דאָס. מצ נבּ. נעאָל. הל. 


אַלגעזע"ץן - זאָס, ז. געזעץ װאָס נעמט 
אלץ אַרום. געזעץ אָן א יוצא-מן-הכּלל. דאָס אַ' 
פון װעלן אױיפֿהיטן דאָס לעבּן פון דעם מין. 
;קלאַנגען"געזעצן קענען ניט זײַן קיין אַין". 
-לעך -- אדי. ;עס איז די אַיע פֿאַרמעלדונג 
צו דעם לעבּןי, פמ, מלחמה 1 -לעכקייטֿ, 
אַלגעליבּט -- אַדי. געליבּט פֿון אַלעמען. 
אונדזער אַלטער איער פֿעטער. 
אַלנעמא'ךד -- אַדו. 21-46-41800 :1676 אַרכ. 
בּאַקװעם, רואיק. ,איך װיל מיך אַלגימאַך אן 
קליידן אונ' צירן", 'מכירת-יוסף, פפדמ 1713 
וָאַװע ווו 
אַ'לגעמיין -- אַדי. 06ו00זס21-8 :0100. 
1 װאָס נעמט ארום (איז חל אויף) אַלעמען 
פֿון אַ גרופּע, אַלע זאַכן פֿון א קאַטעגאָריע. 
אַיע פֿאַרזאַמלונג פון די מיטגלידער. אַיע װאַל- 
רעכט. אַיע, גלײַכע, געהיימע, דירעקטע און 
פּראָפּאָרציאָנעלע װאַלן. אַיע מיליטער-פֿליכט. 
איער סטרײַק. אַיע אייגנשאַפטן פון מעטאַלן, 
פון בּרענשטאָפֿן אאַזװ. ,איע פֿאָדערונגען פֿון 
אַלע ארבּעטער", װאָס װילען די סאָציאַלדעמאַ 
קראַטען, זשענעװו 1899. ,די איינהייטלעכע 
שול. . . איז אַן אע פֿאַרן גאַנצן פאָלק", ימ, 
איינהייטלעכע פאָלקשול, 1922י 
2. װאָס נעמט אַרום די גרויסע מערהייט, 
דאָס רובֿ. דער איער ווילן פֿון פֿאָלק. דער א'ער 
אײַנדרוק פֿון עולם. אע שטימונג. ;אַן איער 
! דאַנק אײפֿערט אָן נאָך מער צו טאָן", קמ, 
4, דנא 16, ,אויף דער איער פאַרוואונדערונג 
איז ער צוגעגאַנגען...", ספ, סודות. אַן א" 
אַמעריקאַנער פּראָבּלעם, | 
9. װאָס נעמט נאָר אַרום גרונטשטריכן אָדער 
שטעלט זיך אָפּ בּלויז אויף איין בּולטן שטריך, 
װאָס גייט ניט אַרײַן אין פּרטים. די אע פאָר- 
שטעלונג וועגן עפעס. אַן איע באַשרײַבּונג. דער 
איער אײַנדרוק פון אַ פֿאָרשטעלונג, אונ- 
טערנעמונג אע, פֿון א שטאָט, געגנט אע. ,איינ- 
צלהייטן פאַרנעמען אַמאָל צו פיל פּלאַץ און 
שאַטן דעם א'עם אײַנדרוק", בּעמ | אַן א' 
בּילד. קאויף צו געבּן אַן אי בּילד פֿון דער 
ייִדישער יוגנט, מוזן מיר פריער זיך אָפּפֿאַר- 
טיקן מיט . . . איינצל-שטודיעס", מװ, דער װעג 
צו אונדזער יוגנט. אֵ'ער כאַראַקטער. ,פאַר 
אונדז איז גענוג אַן... איעם פּראַקטישן בּליק 
... צו װאַרפן", קמ, 1868, נאן 29. ,דעריבּער 
איז דער אַיסטער אויסד רוק פאַר אונדזער 
נאַציאָנאַלן אינהאַלט די ייִדישע שפּראַך, װײַל 
(זין דינט אלס דער אַיסטער אויסדרוק פֿון דער 
ייִדישער פּסיכיק", מ. װײַנװילד, צי איז שױן 
פֿאַראַן אַ ייִדישע ליטעראַטור?, װארשע 1929, 
4. װאָס גיט איבּער נאָר דאָס עיקרדיקע און 
כּוללדיקע און איז ניט ספעציפֿיש. איער דאָק- 
טער = ניטיספּעציאַליסט. איער ש מוצס = 
ניט װעגן א ספּעציפישן ענין. א'ע בּיאֲלאָגיע, 
כעמיע אע. אַיע קולטור:געשיכטע. געבּן אַן 
א'יעם אַרײַנפֿיר-קורס. ,דער בּאַריכט גיט אונדז 
נאָר די אַיע סומע פֿון די חובֿות", 
ס. בּשותּפֿותדיק. כּלליש. די אִיע ציװיליזאַ- 


1399 


ציע. אַן א'ער אונטערטאָן. ?א פֿלאַם פֿון אַ 
ליכט... װיל זיך בּאַהעפֿטן אין זײַן שורש.. . 
אין דעם איעם יסוד פון פײַער", תניא, מח. 
;אַ קאָלעקטיוו געפֿיל מיט אַלע אייגנשאַפטן 
פון אַן איער. . . עראָטיקײ, קאָר וו איידן אין 
אַמעריקע זײַנען אײַנגעגלידערט אין דעם איעם 
ואויך 33 2:1ן קולטור-לעבּןי, א. מענעס, פֿאָר, 
2 וווט 18, 

0 סובּ. אַרכ. דער אייבּערשטער. 8.. . דורך 
דעם אלגימיינן װעלכין מיר אויך אונזר לעבּין 
שולדיג. . ., 'שילדבּורגר זעלצאַמי אונ קורצ" 
וויליגי גישיכטיי, קאַפּי 17 ואַװע ווו 

אַיאָנגענומען -- די אַיאִיע מיינונג. אַ" 
גילטיק -- אַײגיע געזעצן, אמתן אע. א" 
מענטשלעך -- אַ"מיע שװאַכקײטן, געדאנ- 
קען אאַזו. 

-קייט -- שיטן מיט אױבּנאױפֿיקע אַ'ן. 
גנישט קיין אַ, נאָר זייער אַ קאָנקרעטע קװאַי 
ליפֿיצירונג", שנ, לעזער, דיכטער, קריטיקער וו. 

אַל געמיין -- אֵַרכ. עידן אֵל גימיין ויא 
קאן מן פר צער דויארן אַז דא זײַן אײַן גילאפן 
בּקיק טולטשין די פּויארן", 'קינות אויף כמעל- 
ניצקיס גזירות', פּראָג 1648? {מװ, בּילדער פֿון 
דער ידי ליט' געשיכטען. הערה: ק;אַל געמיין 
הייסט אייגנטלעך גאַנץ קהל און אַזױ איז גע" 
מיינט דאָײ, מו. 

אַלגעקינצלט -- אַדי. נעאָל. = אינגאַנצן גע- 
קינצלט, אומנאַטירלעך. ;אין מוזיי פֿון מאָדער- 
נע קונסט איז יעדער בּילד אַײ. -קייט. 

אַלגעראָטן -- אדי. אינגאַנצן געראָטן, פֿון 
אַלץ שטאַנדפּונקטן. ;אַן א' קינד: אי שיין, אי 
קלוג, אי גוט" הקייט. 

אָלגראָז -- דאָס, ן. גראָז פֿון מעסיקן קליי 
מאַט, װאָס װאַקסט װילד אין סטעפּ. װערט אויך 
קולטיװוירט. נוציק װי פיטערגראָז. 140 מינים, 
א דאַנק זײַן קריכיקן װאַרצל װערט אִי אָפט 
געפלאַנצט בּײַ װאַסעריבּרעגן כּדי צו בּאפֿעס 
טיקן דעם זאַמדיקן בּאָדן. ,דאָס סטעפּן-גרינס 
בּאַשטײט אויך עַלפּי רובֿ פֿון שטרויגראָזן, 
דערעיקר פון אַָײי, א. גאָלאָמבּ, איבּז ג. בּאָטש, 
געװיקסן. װאַרשע 1922. 900081124 10213484). 

אַלנרײיס -- אזי. 1. װאָס איז אינגאַנצן 
גרייט. זײַן אי אויף אַלע שװעריקייטן, 2. אַרב. 
שוין, אין תּוך. אייגנטלעך. ,ער אישׂט אֵל גי- 
רייט אלש איין טוטר מאַןײ, שמואליבּוך, סטראָ- 
8 1659. 

אַלגרינטלעך -- אַדי. נעאָל. ‏ דורך און דורך 
גרינטלעך. ,א פאָרשונג אַ מוסטער, אַלץ אין 
איײ. -קייט, 

אַלנגרעפטער -- אַד. נעאַל. גרעסטער אי- 
בּער אַלעמען און אַלץ. ,דער אי פירער, דער 
אלבּעסטער פֿאַטער, דער רומפולער, דער קלו" 
גער סטאלין-שײיַןײ, רעד' אקש, זבּ, דאָס געזאַנג 
פֿון די פֿעלקער, מאָסקװע 1939, 

אלל -- אַדי. דזו אַלט אין על. 

אַלדא, -- אַדו. אַרכ. 21-68 :2106 אָט דאָ. 
אָט דאָרט. אָט איצט. טח פֿאַרטײַטשט יושם אתּנו 
נער..." (בּראשית, מֹֿא, 12): ;אונ' אַלדא 


אלדד ומידד 


מיט אונש איין קנאבּ". ;דער איזל נאם א' דיא 
הויט אונ' טאַט זיא בּאַלד אזי, ספֿר משלים, 
8 1686, כה/ב. ,אי זאָלשׂטו דײַן לעבּטאָג 
מוזן זיצן בּלײַבּןי, ימכירת יוסף', פפדמ 1713, 
אַלדאָס -- פּראַ. דאַטיוו -- אַלדעם, 9 
אַלעם,. צונױפֿשמעלץ אַלדאָס (דעם). אַלץ 
װאָס עס איז ,.. {מיט אַ סובּסטאַנטיװירטן 
אַדי, אַבּסטראַקט:נײטראַל, מיטן 'סופֿיקסי 'ס, 
בּײַם אַרױסרעדן אויך: ;אַלדעס"ן. אי גוטס, 
שלעכטס. אַי בּייז. אי גוטע, בּייזע, שלעכטע. 
אויסרעדן אויף עמעצן אַי בּייז. װוינטשן עמעצן 
אי גוטס. קריגן (פון) א' גוטס. ,בּעסער בּייז 
איידער אי בּייז", שװ. ,װאָס דאַרף מען זיך 
שמדן? אַז מע קען טאָן אַ' בּייז אין גוט-יודישי 
קייט", שװ. ,--- װאָס האָט ער? -- אי גוטס 
און גאָרנישט", פװל. ,געבּוירן בּין איך אין אַי 
גוטס", פֿל (= אין א רײַכן שטאַנדן. זיך לאָזן 
וואוילגיין מיט אי גוטס. ווינטשעווען אי גוטס, 
;אומקערן װעט ער אונדז אומקערן אי שלעכטס 
װאָס מיר האָבּן אים געטאָן", תּי, בּראשית, 1, 
5. ,פֿון אַי פֿינצטער-:ערדישע זיך אױסטאָן", 
צייט, 'ס'אויסערמענטשלעכע'. שפּאַסיק און 
בּכּיוון אויסגעלערנט: -- יאָסעלע, װאָס לערן- 
סטו אין חדר? --- אי בּייז != אַלף בּיתן, 
אַלדאָסדינג -- פראָ. דזח אַלדינג, אַלצדינג 
(עמפֿאַטישער). טאָן אַי פאַרן קראַנקן קינד, 
אַלדאַ ר -- אַדװ, אַרכ. 81-081 :167:6. -+ אַל- 
דא. אָט דאָרט. ;ער וואש אי מיט גאָט פירציג 
טאג אוני פֿירציג נאַכטײ, טח, שמות, לר, 28, 
;דאן זאָלין אַלי זיך פֿון דאָרט אַװעק בּגעבּן, 
בּיז קיינר מעהר זאָל לענגר אל דאָרט פֿר בַּלְייֵי 
בּןי, יפּראָגער תּקנות קעגן לוקסוס,, תּקכ"ז 
וְיִבּל | 241ן, 
אלדד הדני -- ועלדאָד האַדאָנין אלדד פֿון שבֿט 
דן. נאָמען פֿון אַ מיסטעריעזן נוֹסע װאָס האָט 
זיך בּאַװיזן אין בּבֿל אין 9. י"ה. {זײַנע פּלאי- 
פּלאָימדיקע מעשׂיות װעגן די עשׂרת-השבטים 
און די בּני-משה, װאָס ואוינען אויף יענער 
זײַט סמבּטיון, זײַנען צום ערשטן מאָל גצ 
דרוקט געװאָרן אין מאַנטואַ סוף 15. י"ה.ן ,סוף 
9 ייה האָט איינער אזא װאַנדערער װאָס האָט 
זיך אַ נאַמען געגעבּן א' ה'.. . אויפגערודערט 
די מוחות מיט פֿאַנטאַסטישע דערציילונגען 
וועגן לעבּן פון די ייִדן אין די װײַטסטע לענ- 
דער", ל. האָדעס איבּז, שד ווו, 458, 


אלדד ומידר -- ועלדאָד אומײידאָדן מענער- 
נעמען {אין בּמדבּר, יא, 29:26, װערט דער 
ציילט, אַז די --- צוויי צװישן דעם ראָט פֿון 
די זיבּעציק זקנים -- האָבּן נבֿיאות געזאָגט 
אין לאַגער. האָט מען װעגן דעם אָנגעזאָגט 
משהן. אויף יהושעס פאַרלאַנג מע זאָל זי 
צוריקהאַלטן, האָט משה זיך אָפּגערופֿן: הלואַי 
זאָל דאָס גאַנצע פאָלק פון גאָט זײַן נבֿיאים, 
די גמרא לױיבּט זייער עניוות (סנהדרין, יו/א. 
לויט א שפּעטערדיקער מסורה זײַנען זיי געווען 
משהס שטיפֿבּרידער. זיי האָצּן נבֿיאות געזאָגט, 
אַז משה װעט שטאַרבּן און יהושע װעט אײַננץ- 
מען דאָס צוגעזאָגטע לאַנדן. געניצט: א) פֿאַר 
אַ פּאָר חבֿרים װאָס האַלטן זיך תּמיד צוזאמען, 





אָלדטײַמער 


זאָגן דאָס זעלבּיקע, פירן זיך גלײַך. ,יאַנקעלע 

און לײבּעלע זײַנען אי ומ'"; 3 ) איר פֿאַר סתֹּם 
| מענטשן, א סך מענטשן (אַזױ װי: בּערל און 
שמערל, קלמן און זלמן אע). ,--- װוער איז גע" 
ווען אויף דער חתונה? -- אי ומי און גרומפּאַך 
(האַצמאך)"; ג) זן שפּאָטיש, פֿאָרויסזאַגערס. 
;אי ומ' --- זיי זאָגן, אַז עס װעט אױיסבּרעכן 
א מלחמה". 


אָלד|טײַמער--דער, "ס. אַמ. 016-600061 :2. 
אַלטצײַטיקער', לאַנגצײַטיקער תּושבֿ, אַלט גע" 
זעסענער. אַן אִי אין די בּראָנקס. אויך: אַן אִי 
אין פֿאַך. אַן אִי אין בּרענטש. מיט אָלך 
אויך: אַ' ליידי -- אַלטע פֿרױ, אָפֿט אייגענע 
מוטער. אַ' מען -- אַלטער מאַן, אָפֿט איי- 
גענער פֿאָטער. אַ' קאָנטרי -- דאָס אַלטע 
לאַנד. דאָס אַפּשטאַם-לאַנד פֿון אימיגראנט, 
אַלְרי -- פּראָ. בּמ. פֿרגל אַלדאָס. צונויפשמעלץ 
פֿון אַל-די. צו א' שוואַרצע, גוטע 
יאָר (אויך אייפעמיסטיש, אַנשטאָט שװאַרצע), 
צו אי (בּייזע, שװאַרצע) רוחות. א' קלאָגן אויף 
זײַן קאָפּ. ,/מוחל אי גליקן װאָס דו האָסט צו" 
געזאָגט=, *זײַן אין אי רוחות = ערגעץ װײַט, 
אין א שוער:צוטריטלעכן אָרט. ;מע שיקט 
איינעם אַװעק צו א' שווארצע אאָר, גייט ער 
גאָר אװעק צו אי גוטע יאָר", פֿװ?. ש-- פונ" 
װאַנען א ייד קומט? פֿון אי שװאַרצע יאָר, 
פֿון...י, ממוס, פישקע. ,בּעט איך אים מיט 
גוטן, עֶר זאָל גיין צו אי רוחות און ער -- 
גאָרנישט"ײ, פרץ, 'האשה מרת חנה' אאַריס 
צו אי קאַדיק" = טײַװל, טײַװלאָנים}, זש, דער 
ממזר. , השי"ת זאָל אַראַפּנעמען פֿון זי דעם 
רוח-שטות, װאָלט בּװדאי זײַן א' בּרכות והצ- 
לחות", פּוקח עורים, נ"י תּ"ש, פּרק לה, 
2 .. דערפרייט װערן מיט א װאָרער פרייך 
נאָך אי פֿאַרשעמונגען", בּאַש, דער שׂטן אין 
גאָרײי. ,װאָס אַרט אים דאָרטן, צו אַי טײַװלאָנים, 
דאָס ייִדל מיטן צוגעשוירענעם בּערדל", לייבּ 
ראַשקין, די מענטשן פון גאָדלבּאַזשיץ. 

אַלדי בּלינדע -- שפּאָטישער נאָמען פֿאַרן 
קריסטלעכן חגא אַלע הייליקע. 

אֵל די וויי'ל -- אַדװ, קאָנ. אַרכ. 81 :1676 
416-6.. אין משך פון דער גאַנצער צײַט, 
;אַך אַל דיא װײַל דאז איר זײַט אין דער הייליגי 
שול, זאָל אײַך דוכטין אַז װען דר מלך װער 
אַך אין דער שול", לטו נב/ב. 

אַלדינג -- פּראָ. אַרכ, פד אוקר אאַ. {לד נבּן 
0מו21 :2706. זזװ אַלצדינג. אַלץ. האַלטן 
אִי װאָס עס שטייט אין דער תּורה. ;דא שפּראך 
דער קויניג שאול: אל דינג האבּ איך דר שלא" 
גן", שמואלבּוך, סטראָפֿע 269. ,אֵל דינג װיל 
איך אויף דש בּישׂט אויז טראַכטןײ, בּבאיבּוך, 
9, אויך געבּייגט װי צויי בּאַזונדערע װער- 
טער: אֵל -- פּראָ, דינג --- סובּ. ,לשם שמים 
זאָל דײַן כּװנה זײַן בּיא אַלין דינג", עיון, י/ב. 
;איך האבּ דיר אֵל דינג גשריבּן", פּראָגבּ, 45, 
;אַל דינג זאָל זיא גאר עבּן אויף רוימן", ספֿר 
משלים, 89ֿדמ 1686, מד/ב. ,דער מענטש האָט 
אין זין װאָס עֶר װיל.., װיסן -- װייסט ער 
דעמאָלט אַי, נחבּ, ימעשׂה בּמלך שכּבֿש מױי- 


160 


נותי. ,צום שפּיץ איז אַ' אַ הבֿל און אומזיס- 
טער קלאָפּאָטײ, מס, קהלת תּקע"ט, א, 14. ,,איך 
האָבּ אי אונטערגעהערט", גענאַרטע װעלט, 
5 אויף צעזעצעניש קען ער א'", יל, קמ, 
7, יא 44. ;אַ' איז בּחפּזון", שע; קליינע 
מענטשעלעך.... 
אויך: אַלדינגס -- אָפֿט אין גאַליציע. ,אי 

װאָס איך דערצייל דאָ איז װאָר", בּרוך האַגער. 

אֵל דמי -- {... דאָמין תּח. ככישעיה, סב, 6 
ודאָס װײַטערדיקע װאָרט: 'לכם'ץ. 'קיין רו ניט 
צו אײַך, תּי; אין תּהלים, פּג, 2: ,יאלוהים, א' 
די לך' --- גאָט, ניט זײַ שטיל", תּי. געניצט װי 
אַ וייגעשריי מיט אן ארױספאָדערונג ניט צו 
פאַרשװײַגן אַן עוולה בֹּעֵיקר לגבּי ייִדן מצך 
שונאי-ישׂראל), , זאָלן געשטארקט װערן די 
הענט פֿון די װאָס זאָגן אַ' ד' --- ניט שװײַגן", 
טמז, 1966 צו 29, 

אַלדעהי"ד -- דער, ן. אָרגאַנישע כעמיע) 
צונויפבּונד װאָס האָט אין זיך די גרופּע 3110) 
און שאַפֿט זײַערסן, װען עס קומט צו נאָך 
זױיערשטאַף, און אַלקאָהאָלן, װען זױיערשטאָף 
װערט רעדוצירט, דיש -- אַדי. ‏ 

אַלדעם -- פּראָ. דאַטיוו פֿון אַלדאָס (-+). פֿ; 
אַלעם. דערציילן װעגן אַ' גוטן. צורעדן 
עמעצן צו אי בּייזן. ,ער בּליט אין אַ' שיינס", 
סוצ, װאַלדיקס. ,די טישן געגרייט מיט אַלטן 
װײַן און אַי פרישן", האַל, מײַן אוצר. 

אַלדעמאַקראַטיש -- אַדי. 1. װאָס איז פֿון 
(בּײַ) אַלע דעמאָקראַטיעס. אַיע שטעלונג קעגן 
אַ פּרעװענטיווער מלחמה. 2. װאָס איז שייך 
צו אַלע דעמאָקראַטן, צו דער גאַנצער דעמאָקרא- 
טישער פּאַרטײ. אֵ'ער צוזאַמענפֿאָר. 9. װאָס 
איז אין הסכּם מיט אַלע דעמאָקראַטישע פּרינ- 
ציפּן, אַיע דעקלאַראַציע. ‏ -קייט, 

אַלדע"ן -- אַדו. אַרכ. 21-668 :16/6. דעמאָלט, 
דענסטמאָל. ;אַל דען ואָז'ין װערן די בּתולות 
ווידר וריליך זײַן אֵם טאַנץײ, שעריר, לא, 12, 

אַלדערװײַ'ל -- + אַל די װײַל. 1. אַרכ. 
אין משך פֿון דער גאַנצער צײַט. ,דאָס גבּילק 
פֿון בּיתזהמקדש.. . איז ניט אײַן גפלן אֵל דער 
װײַל דז דיא מלכים פֿון יהודה ווארן פרום", 
סהמ, משלי, יא, 11. ;אַל דער װײַל די שכינה 
דא איז |בּײַם צדיקן, זאָ טאָר דער מלאך המות 
ניט צו אים. . .", בּראַנט, פּרק ג. 2. לאָקל 
(װלאָצלאַװעק און אומג'). הלמאַי, צוּװאָס דען. 
;אי רעדט איר אַזױ?? ואַרױסרײך: ;אַלדע 
װאַיל"ן. 

אָלדערמאַן -- דער, -מענער. מ2מתזס814 :2. 
מיטגליד פֿון שטאַטראָט. ,אים |מאַנטעפֿיאָרעןן 
האָבּן בּאגלייט דער אַ' . . . און דער געמיינדע- 
ראט", קמ, 1865, פא 2 יישׁ -- אַדי 

אָלדערן -- -+ האָלדערן. 


אל דר בּמרום -- |אייל דאָר בּאַמאָרוםן 'גאָט 
(װאָס) וואוינט אין הויכקייט!. ערשטע װוערטער 
פֿון א דרײַפאך:געגראַמטן פּיוט װאָס מע זאָגט 
ראָש:השנה צו מוסף. {פֿאַר איטלעכער סטראָפע 
ווערט איבּערגעחזרט 'מלך עליוןי דעם אָפֿע- 
נעם אָרון-קודש מאַכט מען צו בּײַ ימלך אביון, 


אלה אלוהיך, ישׂראל 


און מען עפנט אים בּאַלד װידער צו פֿאַרענ- 
דיקן די לעצטע סטראָפֿע. מחבּר אומבּאַקאַנט.ן 


אלחהא דמאיר עֲנני -- {עלאָהאָ דעמייאיר 


אַנײינין זאַץ. תּח. קכעבודה זרה, יח/ב. שאָט 
פֿון מאיר, ענטפער מיר!!. א בּקשה צו גאָט נאָך 
הילף, אויסרוף אין נויט, בּעת א סכּנהי בבֹּאַי 
זירט אויף דעם אַז װען ר' מאיר איז געװען 
אין רוים, זײַנען אים בּאַפֿאַלן צערייצטע הינט, - 
האָט ער זיי אײַנגעשטילט מיט א' ד' ע"ן ;אין 
אַן עתיצרה -- מע זאָל מנדר זײַן שמןזית 
אָדער נרות לכּבֿוד נשמת ר' מאיר בּעליהנס און 
מע זאָל זאָגן צוויי מאָל די װוערטער א'ד צ", 
טאַרלער רבּי, סגולות ורפֿואות ו, לאָדזש, 1910? 
;יעדע פֿרומע ייִדענע פלעגט אַרײַנװאַרפן ערב- 
שבּת פאַר ליכט בּענטשן א פּאַר מטבּעות אין 
דער ר' מאיר בּעליהנס-פּושקע, זאָגן א |תּחי- 
נהן.... און אױיסלאָזן א' ד' ע'י, טמז, 1967 
וווצ 23, 


אלה אזכּרה -- (איילע עיזקעראָן קכתּהלים, 


מב, 5. דאָס װעל איך דערמאָנען. (װוײַטערי 
דיקע װערטער: יואשפּכה עלי נפֿשײ -- און 
אויסגיסן מײַן זעל אין מיר.} 1. ערשטע װער. 
טער און נאָמען פון א פּיוט -- לויטן סדר פֿון 
אַלף-בּית און אין געגראַמטע פערזן -- װאָס 
מע זאָגט יום-כּיפּור צו מוסף. {אין אקראָסטיך 
איז אײַנגעפֿלאַכטן דער נאָמען פֿון מחבּר יהודה / 
חזק. אין א' א' װערט דערציילט װעגן די 
עשׂרה הרוגי-מלכות.ן ;א' א' ופֿשי עלי 
אשפכה, װען איך דערמאָן זיך אין די עשׂרה 
הרוגי-מלכות -- צעגייט זיך אין מיר מײַן 
זעל", איבּז, בּךאוריה, מחזור ליום'כּיפור, ג"י 
תּרפ"ח. 

2. מיטן 3 -- די דאָזיקע װעל איך געדענ- 
קען. געניצט װי אַן אַרײַנפֿיר בּײַם דערמאַנען 
קדושים, 8. נאָמען פֿון אַ סעריע ספֿרים װעגן 
די אומגעקומענע רבּנים און גדול-תּורה אין 
מזרח- און מערב-אײיראָפּע, ניויאָרק תּשטײז, 


אַלהאַי, אַלהײַ -- קאָנ. אלא האַי. װאָ, פּאָד, 


גאַליציע,. דזװ עלעהיי. שטעל ט) זיך פֿאָר, 
לאָמיר אָננעמען. ;האָסט טענות, דער זון אין 
געקומען נאָר אויף א טאָג. א' ער איז גאָרנישט 
געקומען!* קאַי איך האָבּ קיינמאָל נישט גע- 
האָט א האַרץ, אַזױנס װאָס רוישט אין גליק און 
קלעמט אין צער", אצג, פאַרנאַכטנגאָלד. 


אלה אלוחיך, ישׂראֹל -- (איילע עלאָהעכאָ, 


ייִסראָעלן זאַץ. תֹּח. 2כשמות, לב, 4. דאָס 
איז דײַן גאָט, ישׂראל!י |בּאַציט זיך אויפן עגל- 
הזהבֿ, דעם גאָלדענעם קאַלבּ װאָס אַהון האָט 
געמאַכט אין מדבּרן. געניצט איר {בּנוגע ניט- 
פּאַסיקע, ניט-אָרנטלעכע קהל-פֿאַרזאָרגערסן. ,אי 
אי יי! אָט אַזא פּנים האָבּן זײי, דײַנע רעדל- 
פירערס, די קהלשע קליאמקעס". געניצט אויך 
אָן 'ישׂראל': ;אי א' --- דאָס איז דער יידישער 
אינטעלעקט פֿון די תּפֿוצות", בּצג, טמז, 1967 
װו?. אַנשטאָט אלוהיך' קומט אַרײַן דער 
נאָמען פֿון דער גרופּע װאָס װערט געטאַדלט, 
,אי אַדװאָקאַטיך {. . . טעכאָן, ישׂראל. אַזױנע 
פֿאַרװאַשענע אויגן האָט דער פֿײַנער מענטש, 
דער פֿאַרשטײער פון... שטאָט, ואלה זאַסע- 





אַלהאַמכּראַ 


דאַטעליך {= מיטגלידער פֿון שטאָטראָט, פון 
אַן אָפֿיציעלן אַמטן, ישׂראל", קמ, 1887, יא 11, 


אַלהאַמבּרא -- די. בֹּא. ?כאיי קאַראַבּיש. 
לוקסוסדיקער פּאַלאַץ אין גראַנאַדע, אויפגעבּויט 
אין 14. י"ה. דערפֿון: נאָמען פֿאַר פֿאַרשײדענע 
פֿאַרװײַלונג-לאָקאַלן, 


אַלהאַנדל -- דער, ‏ ען נעאָל. האַנדל מיט 
אַלץ. דאָ איז אַן א' -- פון אַ גראַגער בּיז אַ 
המן-טאַש, 


אלה כּרכב ואלה בּסומים -- זאיילע בּאָרץ- 
כעוו . . . בּאַסוסיםן פֿראַזע. תּח. קקתהליט, כ, 

| 8. ודי מיט רײַטװעגן, און די מיט פערד', תִּי 
(סוף פּסוק; אואַנחנו בּשם ה' אלוהינו נזכּיר". 
רעדט זיך װעגן די שׂונאים, װאָס פֿאַרלאָזן זיך 
אויף זייער פיזישער מאַכט, אָבּער מיר פאַרלאָזן 

- זיך אויף גאָטן. געניצט מיט בּכּיוון פֿאַרקרימטע 

- טײַטשן און װי א פּאַראָדיע. ;א' בּי וי בּ' -- 
אויף אַ פערדל, א פּגירה קאָן מען זיך ניט 
פֿאַרלאָזןײ, פֿװל. ,אי. .. -- און מיר מוזן זיך 
שלעפּן צו פוס", פֿװל. ,א'..., ואַנחנו מיט 
אַ פאָרדל, מיט אַן עראָפּלאַן". קא'... -- זײ 
מיט קאַלאָשן, ואַנחנו --- מיט כאָדאַקעס". ,אי 
בּי וי בּ' -- װער מיט װאָס עס בּאַרימט זיך: 
װער מיט געװער און מיר -- מיט גאָט", א. 
גאָלאָמג, טמז, 1967 1 24. 


אלה הצאן מה חטאו? -- {...האַצױן מע 
כאָטון זאַץ. תּח. כלויט שמואל 1, כד, 17; 
דבֿרי הימים א, כא, 17: אי ה' מה עֹשׂו?! די 
דאָזיקע שאָף, װאָס האָבּן זיי געזינדיקט?י {פֿון 
דוד המלכס רייד, אַז גאָט זאָל אָפּשטעלן די 

.' מגיפה אין ישׂראלן. געניצט מיטן בּ: הלמאַי זאָל 
אַן אומשולדיק (פאָלק) אָפּקומען פֿאַר די זינד 
פֿון (פֿירער, מלך אע), -+ אם אָדם חטא, בּהמה 
מה חטאה? ;מילא, איר זענט משוגעים. . . אָבּער 
אי ה' מ' חי -- װאָס האָט איר צן די יונגע 
נשמהלעך?, סמבּ, די יוִדן פֿון די ליימענע הנזי 
לעך, תּ"אָ 1965, 


אלה ואלה דפֿרי אלוחים חיים -- = 
אלו ואל'+י'.. - 


אלה זשבועה -- ואָלאָ אושוואוען די. + בּאלה 
ובשבֿועה, 


אַלהי -- אַד. אַרב. 21-86 :1406 אָט דאָ. 
דערבּײַ, בּײַ אָט דער שטעל. אבּ, שמות דבֿרים: 
אַלהיא --- פּה". א{עלין שפּראך |צו חנהך: דו 
זולט הין װעק גון, מן טרינקט אַלהיא ניט 
װײַן", שמואליבּוך, סטראָפֿע 23. ,מיר זײַן 
אַלהיא אין דער האַנד אונזרש פֿאטרשׂ", יוסיי 
פון, אַמשט 1661, קפּט. ,דאש איז אלהיא דיא 
תּורה צום ערשטין מרמז אין װאָרט בּרא" 
שית.. .*, נצז, ג/ב. ,װאָרום זיצן מיר אַ' און 
װוערן מוזן אין הונגער שטאַרבּןײ, צור, הפֿטרת 
מצורע. ,פֿאַרװאָר, דו בּיסט מײַן פֿאָטער, נאָר 
פֿאַרװאָס גענענסטו ניט צו מיר א' אין גאַר- 
טן?", סוצ, װאַלדיקס, יפֿון אָנהײבּ צו אָנהייב. 

אַלהײלונג -- די, ען. ‏ הילונג פֿאַר אַלע 

| מינים קראַנקייטן, פֿולקוומע היילונג. עדאָס 
וערק {פון פּראָפי פֿ. שניאורסאָןן גיט אונדז 


161 


ניט פּאַנאַצײיעס (אַיירפואותן", מענטש-װיסעני 


שאַפֿט ו, נײי אַפּריל 1920, 

אַלהײליק -- אַדי. װאָס איז אינגאַנצן הי 
ליק, לויטער:הייליק. טראָגן טרויעריצייכנס 
צום אָנדענק פון אַיסטע לײַדן", זק איבּז, שד ש. 
-יקייט, 

אַלהײלנדיק -- אַדי. װאָס היילט אַלץ. ,זײַן 
גלױיבּן אין אַין רעטונגס-מיטל", בּ. ריווקין, ה 
לייװיק. 

אַלהײלער -- דער, -ס. 1. װער עס נעמט 
זיך אונטער אָדער האָט אַ שם אַז ער קען היילן 
אַלע קראַנקײטן. אַ כּישוף:מאַכער אַן אַי. /אַ 
גוט װאָרט איז אַן אַ". 2. איינער פֿון עטי 
לעכע מינים גראָזן װאָס מע פֿלעגט צולייגן צו 
אַ וואונד װי א מיטל צום היילן (צו דעזינפיצירן), 
82סעסעטט 111159ת4/. 


אַלהינשן -- אַדו. אֵרכ. תסתמום-21 :0:164. 
פֿונדאַנען. ,אַלהינין {פֿון פּסוק אין בּמדבּר, י 
0 לערנט מן מלכיות, מיט זכרונות אוי 
שופרות", טח. 


אַלהי"ר, אַלח'ער -- |אַרױסגערעדט מסתּמא 
בּלויז: אַלהערן אַדװ. אַרֹכ. :81-0161 :164704 
61,. אַהער. אָט דאָ. אויף דעם דאָזיקן 
אָרט. אָט איצט. מש פֿאַרטײַטשט ישובֿו הנה' 
(בּראשית, טו, 16); ,זיא זאָלין װידר קערן 
אַלהער" {תּי: ,אַהער"ן. ,איך קען אַלהיר ניט 
אַלשׂ מעלדן...", עיון, הקדמה. ,דאָס איז 
אַלהיר געװעזן בּײַ אלישע דאָס אים קיין פרוי 

| האָט קענען אָנזעןי, צאינה, הפֿטרת וירא. 
;זײַן הנד קען ניט גרייכן פֿון רומא בּיז אַלי 
הער", יוסיפֿון, פיורדא 1764, צט/א. ;אין 
יהש"י מוחל אוף דאש דא גשעהן איז בין 
אַלהערײ, עפש, דרך הישר לעולם הבּא, שקלאָוװו 
6, פּרק לד, 


אל המנוחה ואל הנחלה -- (על האַמנוכע 
וייע'ל האַנאַכלען פֿראַזע. תֹּח. ?כדברים, יב, 
| 29 //'צו דער רו און צו דער אַרבּונג', תּי. 
| 1, בּאַצייכנט אַ צושטאַנד פֿון רואיקייט, שלוות- 
נפש און עקאָנאָמישער זיכערקייט. ?א גאַנץ 
לעבּן זיך אָנגעהאָרעװעט און ניט זוכה געװען 
אי ה' ואי ה'". קודי שׂונאי-ישׂראלן האָבּן שוין 
נאָכן בּלוטיקן מבּול ניט געװאָלט דערלאָזן, אַז 
די װײיניק איבּערגעבּליבּענע ייִדן זאָלן ענדלעך 
קומען א' ה' וא' הי אין ארץיישׂראל", הלל 
זײַדמאַן, טמז, 1965 ווע 16, 
2. (בּײַם פֿונאַנדערשײדן בּיידע טיילן) ער- 
שטער טייל -- רו, מקום-מקלט, צווייטער טייל 
--- פֿאַרמעגן, נחלה, אייגן הויז, בּאָדן. ,דער 
פּליט האָט זיך דערשלאָגן אין נײַעם לאַנד אויבּ 
ניט אל הנחלה איז לפּחות אל המנוחה"י 
9, פֿיג. קומען אל המנוחה = שטאַרבּן, נפֿטר 
װערן, קומען צו לעצטער רו. ;אַזױ איז פֿאַר" 
זיגלט געװאָרן דער װעג פֿון א פרעמדן, װאָס 
איז געקומען אל המנוחה -- צו דער געגאר- 
טער, אייבּיקער רו", ז. בּרושי, צוק דעצ' 1967, 


אל הנער הזה התפּללתי -- ועל האַנאַאַר 
האַזע היספּאַלאַלטין זאַץ. תּח. ?כשמואל א, א, 
27. אויף דעם דאָזיקן ייִנגל האָבּ איך מת- 


אלו דבֿרים שאין... 


פּלל געװען, תִּי. |דאָס האָט געזאָגט חנה צו 
עלי הכּהן װעגן איר קינד שמואלן דריקט אויס 
פרייד איבּער א גוטער בּשׂורה, אַ גוטן טראַף. 
,מזל טובֿ! מײַן װײַבּ האָט געהאַט אַ יינגל, א' 
ה' ה' ה'". ;אי ה' ה' ה' -- אויף דעם דאָזיקן 
בּריוו האָבּ איך געװאַרט". ,אי ה' ה' ה' -- גצי 
כאַפּט די ריכטיקע טויז". 


אַלהעכסטע(ר) -- אַדי. סופּערלאַטי. סאַמע 
העכסטעור). דאָס אַיע געריכט. דער אֵיר שופֿט, 
אַיע אױטאָריטעט. ,יראת-הכּבֿוד קעגן דעם קעי 
ניגס פֿאַרהײליקטער אַיר פּערזאָן"י בּראָד, גש, 
זי 184, 


אַלהערש|נדיק--אַזי. װאָס איז אומבֿאַגרע 
נעצט אין הערשונג. איער דיקטאַטאָר. ‏ -עריש 
-- אַזי. װאָס האָט די טבֿע (מאַכט דעם אײַנ- 
דרוק) צו זײַן הערשעריש בּיז דער העכסטער 
מדרגה. , די אויסגעהאַקטע סטאַטוע {פון משה 
רבּינון איז אַזױ שטרענג-בּאַפעלעריש, אַזױ אַי, 
י. שטערן, איק, פּסח תּש"ך. | 
אלה תולדות -- {איילע טוילדעסן ככבּראשית, 
! 9 אאַ. דאָס איז די געשיכטע', די גע- 
בּורטן, 'די געבּורט:געשיכטע!. (אָנהײבּ פון 
דער סדרה נח װאו עס דערציילט זיך װעגן 
מבּול. געניצט װי אַן אַרײַנפֿיר בּײַם דערציילן 
ועגן עמעצן, ס'רובֿ לגנאַי, אָדער װעגן עפעס 
װאָס מע פֿאַראורטיילט, װאָס געפֿעלט ניט. אי תּ' 
יונגאַטש (אויפגעקומענער גבֿיר, גנב אאַזו), 
אי תּי בּאַנקראָט (רעװאָלוציע, מחלוקת). ,אי תּ' 
יונגעלײַט, ד"ה אָװעטאָװע יונגעלײַט", שע. 
,בּיז מע האָדעװעט אויס דעם עפל... עס אין 
גאָר ניט שייך אַלץ אויסצודערציילן, עס איז 
אַ גאַנצער אי תּײ, ש. גאַדינער, אינ סטעפ, קלעװו 
0, 
אי תּ'י נח -- וען עס קומט צו דעם נאָמען 
נח װערט דאָס נעגאַטיװוע מער אַרױסגעהױבּן. 
וָנַח איז געווען א צדיק נאָר 'בּדורותיוי, אַסאָ 
ציאירט זיך אויך מיט בּראַנפֿן און שיכּרות 
(-+ בּראשית, ט, 21)ן ,אי תּי נ' -- דאָס אין 
די מעשׂה פֿון אַ פּאַרך", פֿװל. ,אי תּי ני -- פֿון 
בּראַנפֿן קריגט מען כּוח, כּוח איז דער עיקר, 
פֿון בּראַנפֿן װערט מען שיכּור", ערשטע פֿיר 
שורות פֿון אַ פּאָפּולער 8ל, געזונגען בּײַ סעו- 
דות, ספּעצ פֿון בּעלימלאָכהשע חבֿרות און 
חבֿרה-קדישא, מיט פֿאַרשײדענע נוסחאָות נאָך 
אָט די ערשטע פֿיר שורות. אויך אין כּלערליי 
לידלעך פֿון חדר-יינגלעך װאָס האָבּן אין זיך 
אויך קללות און גראָבּע רייד, - 
אַנשטאָט נח קענען אַרײַנקומען: גנבֿ, זשוליק, 
פּאַרך אע. 
אלו דברים שאין להם שיעור -- |איילו 
דװאָרים שעאיין לאָהעם שיאור (שיר)ן זאַץ. תֹּח. 
|ככפּאה, א, א.. די דאָזיקע זאַכן האָבּן ניט 
קיין שיעור', פיעט. וְדי תּורה האָט ניט אָנגע- 
געבּן קיין בּאַשטימטע נאָרמע ויפֿל מע דאַרף זֵיי 
טאָן: װי גרויס עס דאַרף זײַן דער עק פעלד 
מיט ניט אָפּגעשניטענער תּבֿואה פֿאַר אָרעמע- 
לײַט; וויפל בּיכּורים מע דאַרף בּרענגען אין 
בּית/המקדש; װיפֿל מאָל מע דאַרף קומען פּסח, 
שבֿועות און סוכּות -- אין הויף פֿון בּית- 





אלוחות . 


המקדש; װיפֿל מע דארף העלפֿן מענטשן; ויפל 
מע דאַרף לערנען תּורה.ן געניצט מיטן ב: וויפל 
מע זאָל ניט טאָן -- איז ניט גענוג;? איז מען 
ניט יוצא. אקינד מײַנס, חזר איבּער נאָכאַמאָל 
די פּרשה חומש, װײַל אי ד' שי לי שי 

! א' ד' בּטלים {בּעמייליםן ש' ל' 
ש-- מיטן אַרײַנשטעלן דאָס װאָרט בבּטלים' 
ווערט אין געוויסע פֿאַלן דער בּ פון דברים 
געבּיטן פֿון 'זאַכן אויף 'ריידי. דבֿרים בּטלים = 
פּוסטע װערטער (רייד). געניצט מיטן 3 רעדט 
אָן אַ שיעור נאַרישע רייד, - 


אל(ו)הות -- {עלאָהוס, עלאָקױסן די. 2?עבֿודה 
זרה, ד, ז; סנהדרין, סג/א; בּמדבּר רבּה, יד, יז; 
דבֿרים רבּה, בּ, ג אאַ. געטלעכקייט. געטלעכער 
- כּוח. סכום געטלעכע אַטריבּוטן. די אומפֿאַר- 
שטענדלעכע, די איבּערשׂכלדיקע, די טראַנסצע1- 
| דענטע א'. , מײַן הערץ העט מיך זאָלן דרָום 
איבּרריידן צו זאגן אויף דער זון אונ' לבֿנה 
דז זי איין א' זײַנן", סהמ, איובֿ, לא, 27726, 
,די קינדער . . . װעלן קיין מורא ניט האָבּן פֿאַר 
דעם יצר-הרע, זיי װעלן פֿרום זײַן און װעלן 
האָבּן א גרויסן בּאַגריף אין איי, נוצ וו, מב/א. 
| עבּלײֵַבּ דאָ, מענדל, װעלן מיר צוזאַמען פֿאַר- 
| שפּרייטן א' אויף דער װעלט", שלמה בּיקל, 
טמז, 1967 וע 11, 


אֹלוֹחי -- ועלאָהײַן קתּהלים, קמג, 10; קמה, 
װישײַן גאָט ניט געניצט פאַר זיך נאָר 
בּלויז אין פֿאַרבּינדונגען, -+ װײַטער, ,צװיי 
תּפֿילות --- נצור לשוני מרע', נשמה שנתת . 
יביי ... היבּן זיך אָן מיט דעם רוף א' -- מײַן - 
גאָט, און {דאָסן שטרײַכט אונטער דעם אינטיי 
מען. . . כאַראַקטער פון תּפֿילת-יחיד", הלל זײַדי 
מאַן, טמז, 1966 צו 22, 

אלוחי-אַברהם, איזיצחק וא--יעקב 
-- תכשמות, ג, 6, 15: ד, 5 אאַ. גאָט פֿון 
! אַבֿרהם, ג' פון יצחק און גי פון יעקבֿ. געניצט 
אין ייִדיש בּלויז בּײַם אויסטענהן זיך. מיטן 
| רבּונוישל-עולם {(דערפֿון אויך דער אָנהײבּ פון 
דער בּאַקאַנטער תּחינה פֿאַר הבֿדלה: ,גאָט פֿון 

אי, פון יי און פון יי. . .} 
| = אלוחי-ישׂראל -- ועלאָהײי, געװיינלעך: 
עלאָקײַ!. . . ייִסראָעלן ?כשמות, ה, 1; לב, 21; 
- ישעיה, לז, 21 אאַ. גאָט פֿון ישׂראל. טא"יי 
װאָס האָסטו דערלאָזט רוצחים זאָלן אויסהרגץ- 
נען דײַן פאָלק ישׂראל?"י ע|דער גרן האָט 
דערזען דעם אמת און אָנגעהױיבּן צו גלייבּן אין 
אי"יייי, טמז, 1966 ווו 9 


אלוהים -- |עלאָהים (עלאָקיים)ן ככבּראשית, א, 
1 אאַ. 8'אָט. ;בּראשית -- אין אַנהײיבּ, 
בּרא --- האָט בּאַשאפֿן, אי -- גאָט, את השמים 
| -- די - הימלען, ואת הארץ -- און די ערך"; 
אופֿן פֿון חדרשן פאַרטײַטשן בּמשך פון לאַנגע 
דורות. {אלוהים ניטאָ אין ייִדיש װי א װאָרט 
פאַר זיך. אלוקים געניצט בּלויז בּײַ חקירות 
װעגן געטלעכקייט. דער מקובּל משה דע-וי" 
דאש (1550 --- 1588) בּרענגט די פּאַנטעאיסטיש" 
פילאָסאָפֿישע דעפיניציע: ,הטבֿע שהוא אלו- 
| הים" = די נאַטור װאָס איז גאָט, ראשית-חכמה, 
| שער האַהבֿה אי. שפּעטערדיקע מקובּלים האָבּן 


אלוהיסט --- {עלאָהײסטן דער. 


102 


געזען א ראיה פֿאַר דעם אין דער גלַכער בַּניי 


מטריא (86) פֿון אלהים' און הטבען 
| א' אַחרים -- {... אַכיירימן פֿראַזע. תּח. 
ככשמות, כ, 3; כג, 13; דברים, ה, 7 אאַ. 


| אַנדערע געטער'. געניצט מיט בּבּ: 1. אָפּגע- 


טער, געצן, עבודה-זרה. 2 פֿיג. פאַלשע אי" 
דייען, פאַרפֿירערישע אידעאַלן, פֿרעמדע מנה- 
גים, קולטורן. פארגעסן די פר;ערדיקע אידעאַלן 
און זיך בּוקן צו אי אַ 


אלוחים יבקש את נרדף -- {... יעװאַקײש 
יעס נירדאָףן זאַץ. תּח. 2כקהלת, ג, 15 (אין 


טעקסט: 'והאלוהים.. .'ן. השאָט מאָנט אויף 
פֿאַר דעם גערודפֿטן, תּי. געניצט מיטן בּ: גאָט 


שטעלט זיך אײַן פֿאַר דעם בּאַעװלטן, פֿאַרן 


פאַרפאָלגטן, {2כויקרא רבּה, כז, 5 און קהלת 
רבּה, ג, 19:; אַפילו צדיק רודף רשע' = אַפֿילו 
ווען אַ גערעכטער רודפֿט אַן אומגערעכטן.ן 


אלוחי, נצוף לשוני מרע -- ועלאָהיַי נע- 
| צוייר לעשויני מייראָ'ן זאַץ. 2כברכות, יז/א. 


ימײַן גאָט, בּאַהיט מײַן צונג פֿון שלעכטס" 
ודי ערשטע װערטער פֿון דער תּפילה צום סוף 
פון שמונה-עשׂרה. צװייטע העלפֿט פון זאַץ: 


| יושׂפֿתי מִדבּר מרמה'---,און מײַנע ליפּן פֿון 
ירעדן פאלשקייט".ן ,אי נ'. . . ימײַן גאָט, היט 


אָפּ מײַן שפּראַך פון שלעכטע רייד' איז דער 
קלימאקס נאָך. די אַכצן בּרכות", הלל זײַדמאַן, 
טמז, 1966 צו 22. געניצט װי אַן ארײַנפֿיר, ווען 
מע זאָגט עפּעס שלעכטס װעגן א מענטשן. 


אלוחי, נשמה שנתת בי -- {... נעשאָמאָ 


שענאָסאַטאָ. . .} ?כברכות, ס/בּ. וָסוף פֿון זאַץ; 


שהורה היא.ן , מײַן גאָט, ריין איז די נשמה 
װאָס דו האָסט אַרײַנגעגעבּן אין מיר", איבּז, 


בּךאוריה, מחזור אור לישׂראל ליום כּיפור, נַיי 
תּרפ"ח. ערשטע װערטער פון אַ תּפֿילה בּײַם 
דאַװנען שחרית מיט אַ לױבּ דעם בּאַשעפער 


- פֿאַרן אומקערן די נשמה צום גוף נאָכן שלאָף. 


;אי ני שי בּי -- דאַרף מען דאָך (אָדער: זיך) 
בּאַנײַען / אַ גאַנצע װאָך האָרעװעט מען דאָך / 


אויף שבּת דארף מען לײַען", פֿל. ;אי נ' ש' 
.. בּי / דלות איז מן השמים / אי ני שי בּי יל א 


גוטן לחיים", פֿל.. 

לויט בִּיבֹּלי 
קריטיק מֹחבּר פֿון איינעם פֿון די אורטעקסטן 
פֿון חומש (בּעיקר בּראשית) װאָס בּאַצײכנט 
גאָט מיטן נאָמען אלוהים'. |דעם מִחבּר פון 
צװוייטן אורטעקסט רופֿט מען יאהאַװיסט. לוט 
אַ טראַדיציאָנעלן אױסטײַטש איז אלוהים' דער 


| בּאַשאַפער פון אוניװוערס װי אויך אַן אָנדײַט 
| אויף מידת-הדין: ה' איז גאָט פֿון די עברים װי 


אויך אַן אָנדײַט אויף מידת-הרחמים,ן 


אלוהי, עד שלא נוצרתּי -- ועלאָהײַי אַד 


שעלוי נױצאַרטין ?כבּרכות, יז/א. +מײַן גאָט, 
איידער כ'בּין בּאַשאַפֿן געװאָרןי וסוף זאַץ: איני 


כּדאי, ועכשיו שנוצרתי כּאילו לא נוצרת' -- 


;בִּין איך ניט װערט געװען. און איצט װען איך 
בּין שוין יא בּאַשאַפֿן, בּין איך גלײַך װי איך 
װאָלט ניט בּאַשאפֿן געװאָרן", איבּז, בּךאוריה, 
מחזור אור לישׂראל ליום כּיפור, נ"י תרפ"חן 
נאָמען און ערשטע װערטער פֿון אַ תּפֿילה װאָס 


! מייהאַלעליםן זאַץ. תּח. 2כדאָרטן. 


|| אלו ואלו 


מע זאָגט יוםיכּיפּור אי שמונה:עשׂרה צו 


שחרית און. מוסף; דריקט אויס די נישטיקייט 


. פֿון מענטש, װי אויך אַ בּקשה אַז זײַנע זינד זאָל 
דער אייבּערשטער מוחל זײַן מיט רחמים, ניט 
; דורך יססורים. ואין דער גמרא װערט די תּפֿילה 


אָנגערופֿן 'װידויאָ דרבֿאַי --- רבֿאָס װיִדוי, יומא, 
פּז/בּ.ן נאָמען פֿון פּרצעס א פעליעטאָן, 

| שפּאַסיקער אײַנטײַטש: אי עי שי נ'--- מײַן גאָט, 
איידער איך בּין געװאָרן אַ נוצרי != קריסט. 
װש: נוצרתּי -- נוצרי), איני כּדאי -- בּין איך 


| ניט װערט געװען צו טראָגן דעם נאָמען ייָד; 


ועכשִיו שנוצרתּי -- און איצט אַז כ'האָבּ אויס- 


געבּיטן דאָס רענדל, בּין איך ניט קיין ייד און 


ניט קיין גוי, דער גאַנצער עסק האָט ניט גע- 
לוינט, 


אלוהייצבאות -- ועלאָהיי-צװאַעסן דער, 


- ככירמיה, לה, 417 עמוס, ה, 15,. דדער גאָט 


פֿון צבֿאותי, תּי, ד"יה גאָט פֿון גאַנצן בּאַשאַף, 


רעגולירערּ פון די הימלישע כּוחות. ,קינדער 


| מײַנע!... קלאָגט די שטימע פֿון שטאַרקן. אי" 
ציי, פרוג, 'דאָס. קוויטלי 
אלו הספּיק ... דיינו -- (אילו היספּיק דאַ 


יעינון זאַץ. ככהגדה של פסח. פֿאַרגרײַזט פֿון: 


-,יאילו ספּק (צרכּנו בּמִדבּר אַרבּעים שנה) דיינו' 


--- יווען ער װאָלט בּאפֿרידיקט (אַלע אונדזערע 
בּאַדערפֿענישן אין מדבּר דורך דער צײַט פון 


! פערציק יאָר), װאָלט פאַר אונדז געװען איבּער- 
גענוג"?, איבּז י. ד. אײַזענשטיין, נ"י תרפ"ה. 
פּאַראָדירט: ,, אילע פּופּעק? דרי נײַע" {|אילו = 


0, פּויליש: װיפֿל; נײַע = עסטרײַכישע קרייי 
צערסן, 


אַלוואו. -- אַדװ. 81-06 :2406 אַרכ. װאןי 


אַוואו. ;אַל ואו מײַנה אויגן טוהן װאַלטױ, 


-יוסף מאַרשן, לשון זהב, אַמשט תצ"ד, זי 17, 
אַלװאַי -- -+ הלוװאַ. 
אלו ואלו -- (איילו װאָאײלון 89; ; אלה ואלה 


ואיילע װאָאײלען, פּראָ. תּח. כזבֿחים, ה, בי 
די און די אַנדערע, די און יענע, ביידע. ,/א' וי 
דרייען אַ ספּאָדיק", ,אי וי זײַנען װערט אַ זעץ 
אין דרערד". ,אי ו' זײַנען גערעכט און אומ" 


|| גערעכט". ,א" וי זײַנען דער היפּוך צו קול- 


טור", ש. ביקל, שרײַבּער פון מײַן דור , 
אי וי בּברכה מברכים -- {. . . בּיווראָז 


כאָ :מײיװאָרכיםן זאַץ. תּח. כלויטן יוצר פֿון 


צווייטן טאָג ראָש:השנה: יכּל שוכניישקט בּבֿרכה 


מברכים, אי וי בּגובה מגדיליםי. (נוצנדיק דעם 


דריטן פֿערז פֿון פּיוט קאָמבּינירט מיטן צווייטן 


(אױסלאָזנדיק דעם רעפֿרײן: ה' מלך, ה' ימלוך) 


ידי און די בּענטשן (גאָט) מיט בּענטשונגי. גע- 
ניצט מיטן ב: בּיידע האָבּן גוטע כּװנות. ,וועגן 


- דער מחלוקה װי אַמבּעסטן צו העלפֿן די רוסי 
שע יידן, קאָן געזאָגט װערן א' ה בּ' מ' -- 
- בּיידע מיינען צו טאָן גוטסײ, ניסן גאָרדאָן, טמז, 


7 /4, 
א' ו' כּהלל מהללים -- {. .. בּייהאַלעל 

ידי און די 
לױיבּן מיט לויבּ', געניצט מיטן בּ: רימען בּיזן 
זיבּעטן הימל. ‏ א' ו' כּטענצל ממאַנ- 
צלים = די און די כאַפּן אַ טענצל. ‏ א' |' 





אלו ואלן. 


| כּמלל ממללים -- {... בּיימעלעל מײימאַלע- 
ליםן 'די און די ריידן מיט ריידי. פּאַראָדירט: ?א" 
וי בּי מי -- האַקן א טשײיַניק". ‏ א' |' בּני- 
גון מנננים -- {... מײַנאַגניםן 22דאָרטן; 
א! ו' בּרנן מרננים -- {... בּייראַנען מיי- 
ראַנעניםן -- ידי און די זינגען מיט געזאנג, 
-מיטן ב: צעגיסן זיך מיט שבחים, כאַפּן קעלי 
בּערנע התפּעלות. ;אי וי בּניגון מ' --- שמעלצן 
זיך די פּאָמעניצע?; ,אי וי בּרנן מ' --- בּענטשן 
זיך, צאַצקען זיך מיט אים". 

א' ו' נבּורים -- {,.. גיבּויריםן, אי 0 
-קדושים {... קדוישיםן -- ידי און די זײַנען 
העלדן, די און די זײַנען הייליקע'. ‏ ,ממילא 

זײַנען אי וי ודי װאָס שטאַרבּן בּאַואוסטזיניק 
פּאַסיוון... . גי און אויך אי וי קיי, שמ, צוק, 
- אָקט' 1948, | 


אלו ואלו דברי אלוהים חיים -- {... דיווי 
ריי עלאָהים (בּלַם ריידן געװיינלעך: עלאָקים) 
כאַייִמן זאַץ. תּח. 2כעירובין, יג/ב; גיטין, ו/ב, 
9 אלה ואלה.... די און די זײַנען די 
רייד פֿון לעבּעדיקן גאָטי, רעדט זיך װעגן דער 
מחלוקת צװישן בּיתיהלל און בּית-שמאַי: הגם 
די הלכה איז װי די ערשטע, אָבּער פון בּיידע 
קאָן מען עפּעס אָפּלערְנען, ציען אַ מוסרי 
השׂכּל.ן געניצט צו בּאַצייכענען: א) אַן אידיי" 
אישן װיכוח, אַ. חילוקיידעות, אָבּער בּיידע 
| צדדים זײַנען אויסן בּלויז דעם אמת און ניט 
פערזענלעכע פּניות: בּ) א פּראָבּלעם װאָס קען 
געלייזט װערן אַמאָל לויט איין שיטה (סבֿרה, 
אױיסטײַטש) און אַמאָל מיט דער אנדערער. 


,כאַטש מיר געפינען אַ פּלוגתּא: דער זאָגט 


/עס איז מותּר, און דער זאָגט עס איז אָסור, 
איז א' ו'... זײַנען דאָך בּיידע אמת מצן 
החיוב הפּנימי", נוצ װו, פּח/א. ,מיר פּראָסטאַ- 
קעס אָבּער. . .. מוזן האַבּן אמונת-חכמים, װאָרן 

| א! וי די אי ה'י, גענאַרטע װעלט, 1815? ;א" וי 

ד' אי חי --- בּיידנס רייד זײַנען אײַנגעגעבּן פון 
דעם לעבּעדיקן גאָט, והלכה כּבֿית-הלל", װינטש, 

דאָס נײַע לעבּען, יולי 1910. ,אי וי די אי חי -- 

בּיידע שפּראַכן וִייִדיש און העבּרעאישן. . . זײַי 

נען גלײַך וויכטיק", עלטערן-טריבּונע, מעקסיקע, 
יולי 1950 . 


אַלו|װיאָ'ץ, "וויום -- דער, -ס. 1. זאַמד, 
שטיינדלעך, ערד װאָס אַ פלייציק װאַסער זאַמלט 
אָן בּײַ א נאַטירלעכן אָדער קינסטלעך געשא- 

פֿענעם פֿאַרהאַלט, ‏ 2, צוקום, צוּוואוקס פֿון 
לאַנד בּײַ אַ ברעג אַדאַנק אָט דעם פּראָצעס. 

| הוויא 'ל-- 


אַלװיאָפאָל - -- גנ. קרײַזשטאָט אין כערי 
סאָנער גובּ', דרום-רוסלאַנד. ,די שטאָט . . . האָט 
אָפיציעל געהייסן אָי, נאָר די אוקרײַנער האָבּן 
זי גערופן אָרליק און די ייִדן האָבּן זי גערופֿן 
אַרעל און אַלטע משׂכּילים פֿלעגן זי רופֿן 'הר- 
אלי (גאָטס בּאַרג)", פּ. רודאָי, טמז, 1965 4 24, 


אַלװיזוע'ל -- אדי. אינגאַנצן, בּלויז װיזועל. 
;עס טויג ניט דער מעטאָד, װײַל הער איז אַן 
אַ'עךר"* 


1368 


אַלְװײֵַַל -- + אֵל די װײַל. עדש קינד ווארט 
גישפּײַזט פֿון שפּײַז דר מוטר אֵל װײַל זי 
טראגט אוני זייגט", בּראַנט, פּרק לן. . 


אַלװײיפער -- -+ אַלץװײסער. 


אַלװיכטיק -- אַדי. אינגאַנצן, בּיז גאָר וויכ- 
טיק, סיאיז דער אַיסטער ענין. -יקייט, 


אַלװינטערדיק -- אַדי. 1. װאָס איז פֿאַרן 
גאַנצן װינטער. אַיע מלבּושים. 2. װאָס איז 
בּלויז, נאָר װינטערדיק. ,זײַן אָפּהאַנדלונג איז 
ניט קיין מאַיאָװע, נאָר אַן אַיע", צײט, טמז, 
4 ע 21, | יי 


אַלװיפיק -- אַדי. נעאָל. ‏ װאָס איז אינגאַנצן 
אינטעלעקטועל, אָן שום צומיש פון אינסטינקט, 
געפֿיל. אַ לאָגישער און אֵ'ער בּאַשלוס, 
דיקייט, | 


אַלװיסנדיק -- אַדי. װאָט װייס(ט) אַלץ. עװי 
אַי איז דער כעמיקער, בּלאַלאָגײ, יעקב פֿרידמאַן, 
די לעגענדע נח גרין. 


אַלװיצע -- די, 'יס. רומ. 221648 :24=. 

ניס-פּלעצל, האַרט און קלעפּיק. טעם ענלעך צו 
- כאלווא. נאַשערל. ,די גרעקן פלעגן בּײַ אונדז 
- פֿאַרקױפֿן אַיסײ, רייד (בּוקאַרעשט). 


אַלװעאַ'ל -- דער, "ן. ככאיי 22. (אַנאַטאָמיע). 
1. יעדער מין קליינע עפֿענונג אין אַן אָרגאַניזם. 
2. לופֿטיקעמערל אין די לונגען. ,די לופֿט 
האָט זיך געטשעפּעט אין די ניט-פֿאַרהײלטע 

- אֵין, מיט סקריפּעס, מיט אייטער האָט זי זיך 
געריסן אין דרויסן". ש , בּרעגמאַן, אױפֿן מזרח 
איז אומרואיק, מאָסקװע 1934, 8. לעכל אין 
קינבּיין וואו עס איז דאָ דער װאָרצל פֿון צאָן. 
4 אויסגוס-זעקעלע בל אַ דריז. 0. קעמערל 

! פון אַ סטעלניק, אין אַ שיכט בּינענװאַקס. 

א'ער -- אַדי. אַער בּויגן -- טייל 

! פֿון אייבּערשטן אָדער אונטערשטן קינבּיין וואו 
די ציין זײַנען אַרײַנגעזעצט, איער קלאַנג 

| --- װאָס װערט אַרטיקולירט מיט דער צונג װאָס 
רירט אָן אָדער קומט צו נאָצנט צו דער קאָני 
וועקסער װעלבּונג הינטער די ציין. ,די דאָזיקע 
ודאַרפֿישען ייִדן, װאָס מיר האַבּן זיי שפּאַטיש 

- גערופֿן 'ראָשאַשאַנקעניקעסי, װײַל זיי פֿלעגן 
זיך צו ערשט בּאַװײַזן אין שטאָט אויף ראָש- 
| השנה, האָבּן אַרױסגערעדט א שטאַרק אַין {רז"י 

| ש. נאָבּל, יושפּ צאא, 2 -יש -- אַדי. 


אַלװעלט -- די. מצ נבּ. װעלטאַל, אוניווערס, 
דערשײינונגען אין אַי. ,הייבּסטו אָן זיך פילן 
וי אין אי פֿאַרזונקען"; דא, פון בּערלין בּיז 
סאַן"פֿראַנציסקאָ, װארשע 1930, ,איצט װערן 
אלע װערטער גאָלע מאַסקעס צוצודעקן מיט 
זי די אַקיזינד", הל, אין טרעבּלינקע.. 
זיק -- אַדי. קאָסמיש, אַיקע דערשײַנונגען. 
דיקייט,. 


אַלװעלטיש -- אַדי. 1, דזוו אַלװעלטלעך. איער 
אויפֿהיט פֿון ענערגיע. 2. װאָס איז כאַראַק- 
טעריסטיש פֿאַר דער אַלװעלט. אַיע געבּערונג 
און אָפּשטאַרבּונג. -קייט -- עדי יידישע 
אַי און איר ייִדישע שפּראַך", לע, טמז, 1953 ש2, 


אלוין 


אַלװעלטלעך -- אַדי. װאָס איז פֿון, שייך 
צו דער (גאַנצער) װעלט, װאָס איז אומעטום 
איבּער דער װעלט (בּײַ אַלע פעלקער, אין אַלע 
לענדער). אַן אִיע בּאַװעגונג. דער א'ער סאָציאַ- 
ליזם, ציוניזם אאַזװ. זײַן בּאַקאַנט מיט אַלעץ 
אע גדולים. ,אויף אלע איע שפּראַכן בּאזינגט 
מען קאָלירטע מאַטילןײ, סעג, אַ בּוים אין פּוילן. 
-קייט.-- , מיר אָנערקענען די אַי, די אומעטן- 
מיקייט פֿון ייִדישן לעבּן", ימ, אונזער שול, 
ניי 1936, 


אַלװע'ר---פראַי אַרב 81-661 :2416 יעדער- 
ער װאָס. ,... לאזין אויז רופֿין: אַל װער 
װיסטי צו זאגין פון דען יהודי... זול קומין 
- עשׂ זאגיך", גה, 237, 


אַלויע -- די, -ס. 2כאיי 22ל. ‏ אָנשפּיל, אָנ- 
צוהערעניש. װאָרט אָדער פֿראַזע װאָס בּרענגט 
ארויף אויפן זינען בּײַם הערער א בּאַשטימטע 
פּערזאַן, זאַך, געשעעניש, אויסדרוק, כאָטש 
דער ריידער האָט עס ניט דערמאָנט בּײַם נאָמען. 
אַי אויף א פּסוק, אויף א מימרא. ,ער פֿאַרמאָגט 
אַזא טײַער אוער פֿאַר ילדישע אַיס, פֿאַר צו- 
ריקרופֿן א גאַנצן העבּרעאיִשן בּאַגריף,. װען 
מע דאָרף אים", יג, אין תּוך ו. ;געפֿינען מיר 
טאַקע אין די סליחות, פּיוטים און פּזמונים 
צענדליקער איס אויף די ניטייידישע אומות", 
קאָס, יישפ װועא, 1.. 
אלו ידעתּיו --- הייתיו -- ואילו יעדאַטיװ --- 
האָילסיוון זאַץ. תֹּח. ?כרמבּם, מורה'נבוכים. 
אויבּ איך װאָלט אים (גאָט) געקענט (משׂיג, 
תּופֿס. זײַן, בּאַנעמען) --- װאָלט איך געװוען װי 
ער. אן ענטפֿער וועגן מהות פון געטלעכקייט, 
- װײַל מע קען עס ניט משׂיג זײַן ימקוצר המשׂיג 
וגוֹדל המושג! -- דער מענטשלעכער פאַרשטאַנד 
איז צו קליין (קורץ) און דער אָבּיעקט איז צו 
גרויס. 
אַלױ'ן, אַלו'ן -- דער, -ען 2108 :406 
ל: 060מט21, פֿאַרשפּרײטע, האַרטע, קרישטאָל- 
פֿאָרמיקע, אָנקאָליריקע, אָנריחדיקע זאַלץ, צע- 
. גייט אין װאַסער. צװײיבּאַזיקע שװעבּלזײַערס- 
זאַלץ פֿון פּאָטאַש און פֿון אַלומיניום {געניצט 
בּײַ גאַרבּערײַ, אין פֿאבּריקאַציע פון פאַרבּן, 
אין פֿאָטאָכעמיע און בּײַ פֿאַרשײדענע פּראָדוק" 
ציעס. געניצט זינט אוראַלטע צײַטן אין מעוי- 
צין, ספּעצי װי א מיטל צו פאַרהאַלטן בּלוט 
פֿון אַן אָפענער וואונד. כּתובות, עט/ב: 'מחפו- 
רת של צריףי, רשי פאַרטײַטשט דאָרטן: אלוים 
| בּלע"ז'. . .ן. ,װײַשׂ צין צו מאַכן, דער זול 
נעמן איין גנצי מושקוט אונ' זול זי קליין 
שטושן אונ' ..+ זול נעמן אַז גרושן אַלוין 
! אַז די מושקוט אישׂט", כּײי יספֿר הרפואות', 
4 ודווקא, פג 17}, ,קח אַלויאן ומלח ושׂרוף 
- יחד והנח על גבּי בּשֹׂר חיי, ר' דוד טעביל בּרי 
יעקבֿ אַשכּנזי, בֵּית דוד, װילמרשׂדאָרף 1734. 
;אַלױן -- א װײַסער זאַלץ, װערט גענוצט צו 
פֿאַרהאַלטן בּלוט", ס. פֿײַנסטאָון, כעמיע, ג"י 
0, ,װוערעמקרויט פאַר אַ קינדערש בּײַבל, 
אֵלון פֿאַר א פאַרקילונג אין האַלדזײ, זש, קיסר 
און רבּי. ,מע דאַרף מאַסירן די אָפּגעפֿרױרענע 
טיילן, מאַכן אַ װאַרעמע װאַנע מיט זענעפֿט 





אָלוך 


אָדער אַלוןײ, פ9געז, װילנע 1929, פא 1. א" 
אויגן - אָן גלאַנץ, אָפּגעלעבּט, מיט אַ מאַט- 
גרויען קאָליר, ענלעך צו אַי. ,געזײַטלט בּייזלעך 
די אַייאי בּײַם דרייען די האַרטע װאָנצעסײ, בּערג, 
בּײַם דניעפער . אַ"װאסער -- װאו מע 
האָט צעלאָזן אי. א"װו' צום רייניקן. אַײערד. 
געבּרענטער אַ' -- בּאַפרײַט פון דעם װאַסער 
אין אים. אַלוני'ם -- מינעראַל מיט אֲלון. 


אָלוך -- דער, "עס. רוסיצ. שוטה, טיפּש. זייער 
טעמפּער. ,--- ניט סתּם אַן אַי, דעם קייסערס 
אִי! --- ניין, אַן אִי פון זײַן ליבּן נאָמען", רייד, 
ואיבּז 11600011010 112 אעחס.ן 


אֹלוֹל -- (עלולן דער, "ס. כנחמיה, ו, 15 
צװעלפֿטער חודש פֿון ייִדישן יאָר (גערעכנט 
פון תּשרי) אָדער זעקסטער (גערעכנט פון ניסן), 
אי איז חסר, האָט נײַן און צװאַנציק טעג. צװיי 


טעג ראָש-חודש {װאָס איז חל אין אבד"ו -- זוג". 


טיק, מאָנטיק, מיטװאָך, פֿרײַטיק). זײַן מזל איז 
בּתולה -- אַ יונגפרוי. פֿאַלט אויס אין אויגוסט- 
סעפּטעמבער. |אין דער תּקופֿה פֿון בּית-שני 
פֿלעגן די שליחים פון בּית-דין אין ירושלים 
זיך אַרױסלאָזן קיין חוץ-לארץ און אָנזאָגן ווען 
מע האָט מקדש געװען ראָש-חודש, כּדי מע 
זאָל װויסן, אַז ראַש:השנה איז דער דרײַסיקסטער 
טאָג, ראַש:השנה, יח/ב.ן אי און אֲדר הייסן 
צוויי כּלה'חדשים: זאָס לערנען פון די פֿינף 
פאַרגאַנגענע חדשים האָט זיך געענדיקט און מע 
האָט אַנגעהױבּן... איבּערצוחזרן. אי איז א 
חודש פֿון תּשובֿה און חשבּון-הנפֿש װי א הכנה 
צו די ימים נוראים. ודי חז"ל האָבּן אויסגע- 
טײַטשט אי לויטן נוטריקון: צאַני לדודי ודודי 
לי" (שיר השירים, ו, 3) -- איך (געהער) צו 
מײַן פֿרײַנד, און מײַן פרײַנד -- צו מיר, װי 
אַ סימבּאָל פֿון התקרבֿות צװישן מענטש און 
גאָט בּין אָדם למקום)ן מע בּלאָזט שופר 
-- תּקיעות-רשות --- פון צווייטן טאָג ראַש:חודש 
בּיז ערבֿ ראָשיהשנה. מע זאָגט אינדערפֿרי און 
פאַרנאַכט --- בּיז שמיני-עצרת --- נאַכן דאַװענען 
דעם מזמור ,לדוד ה' אורי וישעי" (תּהלים, 
כז). בּײַם שרײַבּן אַ בּריוו גיט מען צו א 
וואונטש: ,א כּתיבה וחתימה טובה". עס איז 
אַ מנהג צו גיין אויף קבֿר'אָבֿות. מע שטייט 
אויף צו סליחות די לעצטע װאָך פֿון חודש, 
אָדער דעם זונטיק פֿון דער פרלערדיקער װאָך, 
ווען ראַש:השנה פֿאַלט אויס זונטיק, מאַנטיק 
אָדער דינסטיק, אין טייל קהילות פֿלעגט מען 
זאָגן סליחות דעם גאַנצן חודש {בּעל הטורים, 
דברים, ל, 6}, ,אַ גאנץ יאָר דאַרף זײַן (אָדער: 
דאַרף מען זיך נוהג זײַן װי אין) חודש אי, און 
אי אַלײן איז דאָך טאקע איי, ר' ישׂראל סאַלאַנ- 
טער. , ראָש:חודש אי ציטערט אַפילו א פיש אין 
װאַסער", שח. {|אױפֿן סמך פון , מקרטעא כהדא 
חפֿיתא", שיריהשירים רבּה א, 4ן ,דער חודש- 
אי גייט אַװעק און דער בּעל-הבּית בּלײַבּט פאָרט 
אַ בּעליהבּית", שו. ,א גאנץ יאָר װאָס מע טוט, 
מע קוקט זיך גאָרניט אום / אָבּער װער עס האָט 
אין זיך נאָר אַ פינטעלע ייָד, / װערט ראָש:חודש 
אי פֿרום", פֿל. ,ראַשיחודש א' איז ראָש-חודש 
בּאָבּעק |= שרעקן", פװל (גאַליציע). ;חודש א' 


אלולדיק -- אַדי. 


1364 


איז. .. אַ צײַט װען פאַר יינגלעך שטעלט זיך 
דער גרויסער יריד", ממוס, װינטשפ. ,אפֿשר 
וויינט ער װאָס זײַן האָפֿענונג איז בּלויז אי דער 
בּית-עולם?", אַר, 'מײַן צוריקקער אַהיים'. ;מיטן 
ערשטן. . . בּלאָז פֿון שופֿר.. . האָט {מען. .. 


! כּסדר געהערט זיפֿצן און קרעכצן, בֹּהסכּם מיט 


דער טראַדיציע װאָס טײַטשט אויס די ראָשי 
תּיבֿות פון אי --- אוי לִי, װײי לייי, גרשום בֹּאַ 
דער, ייִבּל צואאא. ,אין חודש א' פֿלעגן אָנקו- 
מען אין די שטעטלעך מוכרי-ספֿרים, צעלייגן 
זייער סחורה: רומ"ל, סידורים, מחזורים, חו" 
משים, סליחות, תּחינות, שופרות, טליתים און 
אנדערע תּשמישייקדושה", ז. בּזשאָסטאָװיעצקי, 
ייִדישע פּרעסע, אַנטװערפּן 1927, 

א'-אַוויר -- דער. לופֿט פֿון אי. געניצט 
מיטן 3ב: אַטמאָספֿער, קאָלאָריט. ספּעצ. עמאָ- 
ציאָנעלע שטימונג מיטן אָנקום פון די ימים 
נוראים, געמיט פֿון חשבּו-הנפֿש, עצבֿות און 
פֿאָרכט פאַרן יום-הדין. 

א'-טעג -- עדי גאַנצע א-טי גייען זיי דאָ 
אָרום אויף דעם בּיתיעולם", ספּ, יודישער קאָי 
לאָניסט. ,אין די שולן און בּתּיימדרשים פֿלעגן 
די מתפּללים זיך לאנג שאַקלען איבּער אומע- 
טיקע 'ה' אורי וישעיס', ... אוי, אַ סייעתּא 
דשמיא! פלעגן ייִדן פּחדימדיק אָפּקרעכצן. און 
ווען נאַך איז אזא שעת-רצון אויבּ ניט אין די 
אי-טי?י, ז. בזשאָסטאָװיעצקי, ייִדישע פרעסע, 
אַנטװערפּן 1927, 

א"-פעדעם -- די. שפּינװעבּס װאָס טראָגט 
זיך סוף-זומער אין דער לופט. ,אין דער רח" 
בֿות טראָגן זיך א"פ", אָפאַ, אין פולישע 
װעלדער. 

א -ציים -- די. הודש א!, סוףזומער. 
,שוין א"צי, דער װעג איז מחילה געדריפעט", 


-שע, יאָסעלע סאָלאָװײ. 


א'-ריח {רייאך| -- דער, מצ: אייריחות 
{רייכעסן, געניצט אויך מיטן ב: שטימונג, 
געמיט פון חודש א'י. ,,שבּת-מברכים אי. . . האָט 
זיך שוין אָנגעהױבּן פילן דער א"ר. עס 
האָט.. . געבּלאָזן א תּשובֿה-ווינט", לדבּ, ניי 
7 
װאָס איז שייך צו אלול, 
אַסאָציאירט זיך מיט, כאראַקטעריסטיש פֿאַר 
אלול. אַן א'ער קרעכץ. , איך זוך די ייִדישע 
גאַס װאָס פֿלעגט, . . אָנהײבּן ציטערן... אין 
די איע טעג", בּעמ ווו, ;אין זון צעשפּילטער פֿרײַ 
וערט איער פּחד זוניק, צינדנדיק", מבּאַ, דער 
גייער. ,אין זייערע הערצער האָט נאָך געקלונ- 
גען דאָס שאַלן פונעם א'ן שופֿר", הל, 'דער 
װאָלף. 


אָלום, אָלי(ע)ם -- דער. מצ נבּ. אױך: 


אָליום, אָלין, בזט016 מזט!ס1ווט.. גע 
דיכטע, אייליקע, אָנקאָליריקע אַדעֶר בּרוינלעכע 
פֿליסיקײיט, שװעבּלזײַערס -- 504 112; פּראַדו" 
צירט פון שװעבּלידיאַקסיד. גלעזער מיט אָלים 


צװישן די טאָפּלראַמען פֿון פענצטער, די שויבּן 


זאָלן ניט פֿאַרכאַפּט װערן פון פראָסט. ,ער האָט 
איר אומגליקלעך געמאכט, האָט זי אים אויסגעץ- 
בּרענט די אויגן מיט אָלים", רייד (װילקאָמיר, 


אַלון-בּכות 


ליטע). ?אָלום ... איז דער װיכטיקסטער פֿון 


אַלע זויערע. דער אינדוסטריעלער פּראָצעס פון 


אַ לאַנד װערט מיט רעכט געמאָסטן נאָך דער 
גרייס און װאָג פֿון שװעבּליזויערע װאָס דאָס 
לאַנד פּראָדוצירט", ס. פֿײַנסטאָון, כעמיע, נַ"י 
0, ,, שהרי מֹֿכּל דבֿר מוציאין שמן ואפֿילו 


מאבֿנים (והוא הנקרא אָלים)?, הרבֿ מליאַדי 


רי שניאור זלמן, לקוטי תּורה, זשיטאָמיר 1848, 


| ,דײַן געוויין װאָס איז געפאַלן אין מײַן אויג" 


אֲפּל װי אָלים", סוצ, סיבּיר. ,מע ניצט אָלִין 
ניט בּלויז צום שװאָלן נאָר צום גאַרבּן אויך", 
װאולאַך, האַנטבּיכל פֿאַר לעדעריאױיסאַרבּעט, 
פּעטר' 1922, אֲליןְ"ל ע דע ר. אָליז"ר י מע ן. 


אַלומינ|יוֹם -- דער, 'ס. אויך: אַלומינום. 


{אַלומיני, נרן 22איי 22ל. לײַכטער, זיל- 
בּער-װײַסער גלאַנציקער מעטאַל פֿון דער גרופּע 
ערד-מעטאַלן. זייער פֿאַרשפּרײט אין בּאָדן. 
ראָסט ניט און װערט ניט געשעדיקט פֿון הייס 
אָדער קאַלט װאַסער. זייער װיכטיק אין איני 
דוסטריע. פֿון אַי מאַכט מען כּלים, טיילן פֿון 
עראָפּלאַנען אאַ. זײַן סימבּאָל -- {4, אַטאָמישע 
װאָג 26,98, אַטאָמישער נומער 13. ;אַ'.. . איז 


קאַרגע דרײַ מאָל אַזױ שװער װי װאַסער און 


איז איינער פֿון די לײַכטסטע מעטאַלן, ס. פֿײַנ" 
סטאָון, כעמיע, ג"י 1920, אָדלערס פון אי פאַלן 
אַראָפּי, עק. אַײבּראָנדז. אַ"מעש. אַײפּאַ פּיר. 

-אַ'ט, -י'ם -- דער. מינעראַל װאָס האָט 
אין זיך אַלומיניום. היזירן -- טרװ. אויסי 
מישן, דורכנעמען מיט אַלומיניום. -ישׁ -- 
אַדי. 


אַלומנ(ום -- דער, מצ: * ואַמ -- אַלאָמנײַן, 


ונ -אָ. גראַדואירטער פֿון אַ ספּעציעלער שול, 
קאָלעדזש, אוניווערסיטעט. ,איז דאָ אַן אַמאָלײ 
קער בּערנער סטודענט װאָס שרײַבּט נישט? 
פֿאַרטראַכט ער זיך און זאָגט: --- ניין, נישטאָ 
אַזא, על-כּליפּנים נישט פֿון אונדזערע אַלומנײ, 
מוק, מײַנע בּאַגעגענישן 


אלו מציאות שׁלוֹ -- וָאיילו מעצועס שעלוין 


זאַץ. תֹּח. 322בא מציעא, בּ, א. דדי דאָזיקע 
מציאות זײַנען זײַנע!, ד"ה, געהערן צו דעם 
װאָס ער האָט זיי געפֿונען. ערשטע װערטער 
און נאָמען פֿון צװוייטן פּרק אין מסכתּא בּבֿא 
מציעא {לויטן דין איז מען מחוייבֿ אָפּצוגעבּן 
יעדע געפונענע זאַך; אויבּ אָבּער מע װייסט ניט 
װער סאיז דער בּעל:הבּית, דאַרף מען אויס- 
רופֿן, און װער עס גיט סימנים --- בּאַקומט זי. 
נאָר טאָמער האָט ניט די אַבֿידה קיין סימנים 
(למשל, פֿונאַנדערגעװאָרפֿענע מטבּעות) נעמט 
מען אָן אַז דער אייגנטימער האָט זיך מייאש 
געװען און די מציאה געהערט צו דעם געפֿײ 
נערן. איר. ,אי מ' ש לא וַמִיט אַן א} -- טײַערע 
מציאות האָסטו אײַנגעהאַנדלטײ, אין חדר פלעגט 
מען אָנהײבּן לערנען גמרא מיט א' מ'. איונגע 
קינדער . .. לערגען די דינים פון א' מ', װאָס 
דאַרף מען טאָן װען מע געפֿינט אַ מציאה אין 
גאָס...*, אַ. מענעס, פֿאָר, 1967 ע 6. 


אַלון"בּכות -- אַלױןבּאָכוסן דער. ?כבראשית, 


לח, 8. איכנבּוים פון געװיין (תּי, דאָרטן: 
,דבֿורה, רבֿקהס אם איז בּאגראָבּן געװאָרן... 





אָלונט 


אונטער דעם אײכנבּוים און ער האָט גערופֿן 
זײַן נאָמען אַײבּין, געניצט מיטן 3: נעקראָלאָג. 
;ער האָט דערזען אין דער העבּרעאישער קאַ- 
רעספּאַנדענציע אַן אַ"בּ'י אויף א לעבּעדיקן 
מענטשן", יופֿאָל, 1887, א 12, 

אֲלו'נט -- דער. מצ נבּ. 222 טײַװלסקיט, 
חלבּנה, גאַלאַבאַן. קלעפּיקער אייל מיט אַ 
שלעכטן ריח. | 

אַלונקה -- (אַלונקען די, -קות. 2כבּיצה, כה/ב. 
1. פֿאָטערשטול, 
שטאַנגען פֿון בּיידע זײַטן. 

אַלוטנע -- די, 'ס. ?כליט. שטאַנג אונטער- 
צושפּאַרן אַ לייטער. 88: דאַר װי אַן אַ' -- 

| וועגן א דאַרער מיידל (שאַקי, ליטע). 

אֲלוף -- דער, ים. קכבּראשית. לו, 15 אאַ. 
1. הױפּט, פֿירשט, עלטסטער. ערן-טיטל פֿאַר 
אַ תּלמידיחכם. קער האָט געטראָגן דעם טיטל 
אַי, װאָס מיינט, אַז עֶר איז געװען דער ראָש 
פון אַ העכערער אקאדעמיע", דוד דרוק, די 

| מפֿרשים פֿון דער תּורה 1, װאַרשע 1936. ;דער 
אױפֿװאַך פֿון די אַלופֿייישׂראל װעט אַרױסרו 
פן, . . דעם אױפֿרודער פון אונטן צװישן רבֿבֿות 
אלפייישׂראל", ז. בּרושי, צוק, דעצ' 1967, 

2. טיטל פֿאַר אַ ראָש:הקהל, אָדער פֿאַר אַ 
פּרנס בּכלל, ,יעדע ייִדישע קהילה האָט געהאַט 
אַיים, דיינים, גבּאיצדקה, װאָס שטאָט פלעגט 
זי אױסקלײַבּן חול-המועד פּסח דורך א קלפֿי 
מיט בּוררים", מרדכי בּן הלל הכּהן, מאַמע- 
לשון. ,װען דיא יתומים גרושׂ װערין אודער 
מן זאָלל זיי חתונה מאַכן, דא זאַלין די אַים 
אוני אפּוטרופּסים דען רו"ט אנצײַגין איין חודש 
דר פיר", תּקק. ,דז זלכי מעות זאָל... איט' 
ליכר בּרענגין אודער שיקן להאַ"ם, בגבּאי" 
צדקה", יפּנקס קהילה אה"ו', תּפּ"ה, כּרוו סב 
וְיִבֹּל ווואאאן. האָבּ איך צוזאַמענגענומען די 
ראָשים און די מנהיגים און די אַיים און מיר 
האָבּן מחזק געווען דעם איסור (צו קױפן רבּנות 
פֿון שׂררהן", ר' יום'טוב ליפּמאַן העלער, מגילת 
איבה, לובּלין 1895, 

9 נגיד, גבֿיר. ,זײַ ניט אַזױ תּקיף, רעכעלע! 
דײַן טאטע איז מער ניט קיין אַ', נאָר אַ קבּצן", 
בּאַש, דער שׂטן אין גאָרײ, 

וֵאין מדינתישׂראל װערט אַי און מיט צוגאָבּן 
צו דעם װאָרט געניצט פאַר פֿאַרשײדענע הויכע 
ראַנגען אין דער אַרמײ,ן 

א' התורני -- {|.. האַטױראָנין דער. 
'האַר (שֹׂר) פון דער תּורה'. ,שׂמחת-תּורה האָט 
מען געטיילט הקפות און אַלעמען אױפֿגערופֿן 
אויף אייגענעם שטייגער: ויעמודן אַ' ה': אין 
בּעסאַראַבּישן ייִדיש האָט דאָס אױסרופֿעניש 
געקלונגען יאָלעװאַטרונײײ, אפֿא, טמז, 1965 148, 

א ייהקהל -- עלטסטע פֿון דער קהילה, 
פּרנסים, | | 

אַ-נעורים -- {,.. נעאורימן דער, ?ידי 
מיה, יג, 4; משלי, בּ, 17, 'האַר פון דער יוגנט', 
1. יוגנטפֿרײַנד. איבּעררײַסן מיטן א"נ', זיך 
איבּערבּעטן מיטן אי"ני, פֿאַרלאָזן דעם אַײנ!, זיך 
אומקערן צו דעם אַ"ג. 2. מאַן (פֿאַרצער- 
טלט), װאָס א פֿרױ האָט מיט אים חתונה געהאַט 


2. אין איי טראָגבּרעטל מיט 


168 


אין די יונגע יאָרן. ,מיט טרערן האָט זי דער- 
מאָנט איר פאַרשטאַרבּענעם אנ" 


אל()קוֹת -- עלאָקוס, אין טראַדיציאָנלען 
אַרױסרײד, אַנשטאָט: עלאָהוסן געטלעכקייט. 
;יעדער ייִד אין פּנימיות פֿון פינטעלע פֿון זײַן 
האַרץ װיל זײַן פֿאַרבּונדן בּיחוד גמור מיט א'י, 
לדבּ, ניי תּשיז. ‏ א' בּגילוֹי -- {,,. בּייגי- 
לוין געטלעכקייט אין אַנטטלעקונג. ו' ממש 
-- {.... מאַמעשן געטלעכקייט װאָס מע פילט 
בּחוש. 


אל(ו)קי"ישׂראל -- (עלאָקײיוסראָעלן גאָט 
פֿון ישׂראלי. -+ אלוהי ישׂראל. ,מינים און 
אַפּיקורסים וועלכע האָבּן ניט קיין חלק אין א" 
ייי, תּניא, 82, 164, 
אל()קים חיים -- {עלאָקים כאַייִםן 
-+ אלוהים חיים. לעבּעדיקער גאָט. 


אַלו"ר -- ווייכע לן די, 'ן. פכאיי 1822 אופֿן 
פֿון גאַנגי. אופֿן בּאַנעמען זיך (װאָס האָט א 
כּוח צוצוצלען). אַ דאַמע מיט אַן אַריסטאָקראַ- 
טישער אַי. ;יעדע װיסנשאַפּט האָט די שטרענג- 
סטע אַין פון א גרויסער, זייער אומאָפּהענגי 
קער, זייער רײַכער דאַמע", דיאַבּרוצי, זיגזאַגן, 
ניי, יאָר?, פרגל אֲליור,. 


אלו -- קאָנ אַרכ. אײין אפֿן אױסלייגן 
אַלס (-+). ,דוא בּישׁט גלײַך א' איין אַלמנה, 
אונ' דײַן מאַן לעבּט נאָך", מבּ, מעָשׂה טח. 
;אַלי פּסוקים צו זאגן... אַי ויא מן עֹשׂ זאגט 
... אוני' אַזו גשוינד אַ' איין פּאָשׂט גיל 
ן!= פֿערדן", עפש, דרך הישר לעולם הבּא, פפֿדמ 
תּס"ד, עג/ב, 


אַלוֹאָ -- אַדװ. קאָני 8146 :206 1. אַרכ. 
אַזױ, אַזױ װי. אויף אזא אופן. ,זיא װאָלט ניט 
עשׂן נוך טרינקן, זיא װיינט אַלזוא היישׂ", 
שמואליבּוך, סטראָפע 18. ,שפּריך: אַלזאַ אז 
איך ור בּרען דשׂ קװעק זִילבּר אַזו זול אויך 
בּרענן. . .*, 'כּײי ספר הרפואות', 1474 |דווקא, 
פא 17} ;אֵַלזו זאָל מאן טון איינם איטליכן 
מאַן...*, יוסיפֿון, אַמשט 1661, מב. שאַלזו 
בּלד {= אַזױ בּאַלדן איבּר צוג זיך דער הימל 
מיט אייטל װאָלקן", מבּ, מִעֲשֵׂה צוי ,החתןוך 
נה... דאז אונטר יהודים נאָך ניט אַלזו פּרעכ- 
טיג איזט צו גנגין", גה, 321, 


2. אַרכ. דטשמ {שטאַרק פֿאַרשפּרײט אין 
פּדן. בּכן. ובּכן. לכן. על כּן. ממילא. הייסט עס, 
הכּלל. גאַלזו האָבּן מיר אים.... אונטר ויזין 
לקצת. ..ײ, גה, 75. ;אַלזו האָט ער מורא גיהאַט 
איין װאָרט צו רידן", שׂה, יג/א. קאַי האבּ מוזן 
איין שליח מיוחד שיקן פֿאַר איר", פב, 1764 
(ענגליש. פּובּלי פון ייְדִי היסט' געזעלשאַפֿט 

- שואאאן. ;אי אַז דער בּרודער זײַנער װעט 
קומען", פֿמ. ,ער װאַר אויך דער שוחט פֿון 
שטאָט און האָט אי געכיטכעט די קינדער מיט 
די רינדער", אמד, די שטאָט הרס, װוילנע 1868, 
;אַי האָט זיך אים געדוכט אַז ער װעט לערנען 
מיט אזא מין פֿלײַס", ט. קאַמינסקי, אַ בִּיאָי 
גראַפיע פֿון אַ ישׂראל-קלען, קיַצװ 1913. ;אַלַזױ 
גיי דיר פֿונװאַנען דו בּיסט געקומען", שלמה 
פּראג, איינע נײַע געשיכטע... פֿון... פֿראָסט, 


אַלזשיריע 


װאַרשע תּר"ל. (אַלזױ -- פּרוּװ צו פֿאַרייִדישן 
אַלזאָי נרין 
9 אַרכ. דזװ אויך. ;אױבּר האלבּ דער 
גרובּן איין גרובּ אַלזו", יכּײי מלכים-בּוך', 16, 
י"ה (װילמערסדאָרף). 
אַלואַם -- קאָנ. אַרכ. אַזױ װי; פונקט אַזױ 
ווי. עטרוג עֶר. . . איין שטאנג דיא וושׂ אל זאם, 
אונ' דיק אונ' לאַנג אלז איין זעגיל בּוים", 
שמואל-בּוך, סטראָפֿעץ 331, 
אַלזגוטע --- מיז. װג פֿון גוטע, גיטלין, 
אַלְזײַטיק -- אַדי. װאָס איז פֿון אַלע זײַטן 
(שטאנדפּונקטן, קוקווינקלען אע), אלץארומ- 
נעמיק. אַן אי װויסן. בּאַטראַכטן אַ פּראָבּלעם אַ' 
אי פּרעזענטירן אַן ענין. א דערציאונג װאָס 
שטרעבּט צום אאַנטװיקלטן מענטשן. עאַן אע 
קולטור הייסט אַז קיין צװײַג פון דעם מענ- 
טשלעכן... שאַפֿן זאָל ניט פֿעלן אין איר", 
זשיט צו, נ"י 1920 -יקייט -- פרעטענדירן 
אויף א' און אויסשעפּנדיקײט. 
אַלזעעריש -- אַדי. נעאָל. װאָס זעט אַלץ, 
איז מסוגל צו זען אלץ. ,סהאָט די האַנט א' 
געשװעבּט אַרום דעם רעגן", סוצ, יא פֿײַער' 
װאָגן. | 
אֹל זר -- |אייל זאָרן דער, -ים יים, כתּהליט, 
מד, 21. 1. פֿרעמדער גאָט. אָפּגאָט. ,פאַר- 
מײַדט אײַך פֿון אַזױ א מענטשן װאָס האָט פאַר- 
צוקט זײַן נשמה מחמת זײַן כּעס און האָט זי 
מטמא געװען מיט דעם אי זי", נוצ. {בּאַזירט 
אויף: 'כּל הכּועס כּאילו עובד עבודה זרהי.ן 
2. סימבּאָלישע בּאַצייכענונג פֿאַר דעם יצר- 
הרע. , איזהו א' ז'?... זה יצר הרע", שבּת, 
קה/ב. ניט קענען גובֿר זײַן דעם אי זי 
9. סימבּאָלישע בּאַצייכענונג פֿאַר אָפּפֿרעמ- 
דונג פֿון ייִדישקייט, פֿאַר אסימילאַציע. ,דער 
קאַמף קעגן די קרענק װאָס ליגן אין אונדז, דער 
אי זי'..,*, ז. מוירער, זײַ נישט קיין װאוױילער 
יונג וו, טאַרנאָוו 1925, מיט דעם זעלבּיקן בּ -- 
אי נכר -+, 
אֹל חנון -- {... כאַנוןן דער. כיונה, ד, 
2 /לײַטזעליקער גאָט תִּי. א' חי איז מײַן 
עדות. ?וי יושרדיק דו טעכערסט אויס די װאָכן 
און מעת-לעתן, און מיך אַפֿילו האָסטו, גאָט, 
אי ח' ניט פֿאַרגעסןי, הר, פֿאַרנאַכט. ,אי ח', 
הייליק אַן אַנדער לאַנד... מיר האָבּן אַלע 
'פעלדער ... מיט אֵש, מיט הײיליקן בּאַשאָטן. 
מיט זקנים און מיט יונגע, און מיט עופעלעך 
בּאַצאָלט פֿאַר יעדן אות פֿון דײַנע צען געבּאָ 
| טן, מאָל, לידער פון חורבּן, תּיש--תּש"ה, תּיאָ 
2, אויך: אֹל חנון ורחום -- {,,. יי 
ראַכוםן דער. ילײַטזעליקער און דערבּארעמ" 
דיקער גאָטי. ;,איז דאָך פֿאַראן א גאָט אויף 
דער װעלט, אן אי חי וייי, שע, טבֿיה. מיט דעם 
זעלבּיקן 3 -- א' רחום, א' רחמן -+, 
אַלזשיריע -- גג. לאַנד אין צפֿואַפֿריקע 
בּײִַם מיטלענדישן ים, צװישן טוניס און מאַראַ- 
קאָ בּיז טיף אין אַפֿריקע, בּיז מאַלי און ניגער- 
יע, מיט א געמישטער אַלט-געזעסענער בּאַפֿעל- 
קערונג פֿון אַראַבּער און בּערבּערישע שבֿטים. 
פאַרנעמט אַ שטח פון 2,205,000 קװ' קמ" 





אלחנן 


הױפּטשטאָט -- אַלזשיר. זינט ערשטן פערטל 
9, י"ה בִּיז יולי 1962 געװען אָנגעשלאָסן אין 
פֿראַנקרײַך. (1962 ---11,500,000 אײַנוו', 130,000 
ייִדן, 1968 --- 3,000 ייִדןן ייִדן אין אַ'י זינט די 
צײַטן פֿון בּית-שני. אין שפּעטערדיקע י"ה האָבּן 
אַהין געשטראָמט ייָד' אײַנװאַנדערערס פֿון בּבֿל, 
| פּערסיע. זינט דעם 14, י"ה --- פּליטים פון דער 
אינקוויזיציע אין שפּאַניע. דער מצבֿ איז געװאָרן 
בּעסער אונטער פֿראַנצײיזישער הערשאפט: אין 
0, אדאַנק קרעמיע, האָבּן ייִדן בּאַקומען 
פֿראַנצײיזישע בּירגערשאַפֿט. נאָך דער זעלבי 
| שטענדיקייט --- רדיפֿות אויף יידן װאָס האָבּן 
בּיסלעכװײַז אױיסגעװאַנדערט קיין פֿראַנקרײַך, 


אלהנן -- ועלכאָנאָזן מענער-נאָמען,. 2?שמואל ב, 
כא, 19 אאַ. = גאָט דערבּאַרעמט זיךי. ר' יצחק 
א', : : 


אַלחריזי -- רי יהודה בּן שלמה (1165--1233). 

רעליגיעזער דענקער, פּייטן און איבּערזעצער. 
זײַן הויפּט-װערק 'תחכּמוניי איז א זאַמלונג פֿון 
משלים, פּיוטים און דערציילונגען. 


אלפ -- אַדי. 84 :1726. 1. װאָס איז שוין 
אין דער לעצטער לעבּנס-תּקופֿה, נאָך די מיטעלע 
. יאָרן. היפּוך פון יונג. איער מאַן, רבֿ, בּעדער 
אאַזו. איע ייִדענע, צדקת, רכילותניצע אאַזװ. אַי 
און יונג; יונג און אי. זײַן גרוי און אַ', אי און 
גרוי. מאַכן עמעצן גרוי און אַי. אַי און זאַט אין 
! יאָרן |זקן ושבֿע ימיםן. אי און זאַט אין מצוות 
און מעשׂים-טובֿים. אי און (ניט) אַנגעזעטיקט 
מיט עבֿירות. ;אַז דו װעסט אַלץ (װעלן) װויסן, 
װעסטו גיך (בּאַלד) אי װערן", פֿװל (װען א 
קינד, אַ יוגנטלעכער קומט מיט א סך פֿראַגעסן, 
,איך בּין שוין געװוען יונג, דו בּיסט נאָך ניט 
געװען אַי, פֿװל (אַן ענטפֿער פֿון אַן אַץ, װען 
אַ יונגער גיט אים אָנװײַזן, עצותן. ,מײַנע 
שׂונאים זאָלן ניט אי װערן", קללה. , דאָרט זיצן 
צוויי אַיע לײַט און בּרעכן זיך די הענט", פֿל. 
שטאַקיא, שטייךא' = זייער אַלט. פאָד, 
אוקר. ,איינע װאַר אין יונגע יאָרן, די צווייטע 
אָבּער װאַר שטאָק-אַ", א. פּאַװיר, גדולת יוסף, 
יוזעפֿאָוו תּקצ"ח, כ/ב. ,איר זײַט אַן אי יינגל, 
איך בּעט איבּער אײַער כּבֿוד", ממוס, שלמה 
(= איר זײַט טאַקע שוין אַלט, אָבּער איר 
טראַכט אָדער איר פירט זיך װי אַ יינגלן - 
*ווי אַי זײַט איר? = װיפֿל יאָר האָט איר שוין 
געלעבּט? ,װי אי זײַט איר עד מאה ועשׂרים, 
בּיז הונדערט און צװאַנציק?". ,--- װי אַי בּיסטו 
(זײַט איר)? --- צייל דײַנע ציין". קאַז איך בִּין 
אי געװען דרײַ יאָר, האָט מיך די מאַמע אין חדר 
געפירט; הײַנט, אַז איך בּין א' געװאָרן איין 
און צװאַנציק יאָר, בּין איך שוין אסענטירט", 
פֿל. ,דאָס יינגעלע איז א' א יאָר מיט א 
שפּאַלטײ, פֿװל --- װען מע פֿרעגט װיפֿל דאָס 
קינד איז אַלט, 
שװ: ,װי מען יונגערהייט זיך האַלט -- אַזוי 
װוערט מען א'": ,אַז מע װיל ניט א' װערן, זאָל 
מען יונגערהייט זיך אױפֿהענגען": ;אי זאָל מען 
װערן, אָבּער ניט זײַן": (שפּאַסיק) ,א'ע לײַט 
זאָלן ניט געבוירן װערן" |בּײַַם קלאָגן זיך אויף 
שװאַכקײטן, חולאתן פון אַלטע אאָרןן: ,פון 


100 


יאָרן. אַלײן װערט מען אויך א"; ,צום לער- 
נען איז קיינער צו א"; קװאָס אַ' איז ניט 
יונג"; ;אַז מען איז אַי, איז מען ניט יונג"; 
;װאָס די אַיע קײַען טוען די יונגע שפּײַען"; 
;אע קײַ, יונגע שפּײַ"; ,די אע קײַען און די 
יונגע שפּײַען"; ,יל מען אי װערן, זאָל מען 


! אויף דער נשמה און גוף אכטונג געבּן"; ,מע 
| װיל זיך עלטערן, אָבּער מע װיל ניט זײַן א"; 


;װאָס נײַ איז געטרלי, װאָס אַי איז קאַלט?; עאיי- 
דער מע װערט זיבּעציק יאָר אַי, קומט אַלץ פֿאַר 
די אויגן": ;אַיע לײַט זעצט מען אין דער זײַט?; 
.קיין (אן) אע יידענע גיט מען ניט קיין פֿעטע 
יויך": ;אַן א'ער ייד אין שטובּ איז א בּרכה, 
אן איע ייִדענע אין שטובּ איז אַ געסרחה" {פֿרגל 
ערכין, יט/א: ,סבא בּביתא פּאָחאָ..."ן; ;אַן 
איער מאַן אין הויז איז קריג, אַ גוטע איע פרוי 
אין הויז איז מזל"; ענאָר פון אן אִין מעג מען 
לאַכן, װײַל מע קאָן אויך א' װערן": ,מענטש, 
שטענדיק פֿאַרגעסטו װי אַ' דו בּיסט": ,אַז אַן 


| איער מאן נעמט א יונג װײַבּ, װערט דער מאַָן 


יונג און דאָס װײַבּ אַ'"; ,בּעסער מיט אע בּעט. 
לער איידער מיט נײַע סוחרים" {= די אַ'ע בּעט- 


| לער זײַנען מער פאַרלאָזלעךן: ,יונגע שפּילערס 


-- אַע בּעטלערס": עאיע לײַט טראָגן די אויגן 
אין קעשענע און די פֿיס אין די הענט" (אי'ע 
לײַט זײַנען קאַרג: עס איז זיי שװער צו גיין}; 
;אָפֿט פירן אַיע פערד די פֿעל(ע)כלעך פֿון די 
יונגע"; קאַזױ װי דער ער האָן קריי(ע)ט, 
אַזױ קריי(ע)ט דער יונגער" (= ווען דער טאַטע 
איז אַן עזות-פּנים איז אויך דער זון: ,זײַ א' 
װי א קו און לערן זיך צו"; ;א יונג בּיימעלע 
בּייגט זיך, אַן אַיס בּרעכט זיך"; ;אַן אַער איז 
אַ קאַלטער"; ,װאַסער װערט ניט זויער און א 
מאַן ווערט ניט אַיי, 

2. װאָס איז שוין אין שפּעטערע יאָרן, װי 
מע װאָלט געדאַרפט זײַן. אַן איער בּחור. אַן 
אע מויד (מאַד, מיידל); , גאָטס ואונדער: פֿון 
אַן איער מויד װערט (איז געװאָרן) א ינג 
װײַבּל"; , פֿון אַן אי מיידל ווערט א יונג װײַבּל"; 
,פון אַן אַ'ער מאַד (מויד) װערט א געטרײַןע) 
װײַב"; ,אַן אַיע מויד איז געגליכן צו א פּאָסט- 


רעסטאַנט-בּריװ; קיינער קומט ניט נאָך איר"; 


;אַז אַן איער בּחור שטאַרבּט, האָבּן מיידלעך 
אַ נקמה", שװ. 

8. װאָס מע קען שוין פֿון לאַנג. פֿר:ערדיק. 
טראַדיציאָנעל, אַמאָליק. היפּוך פֿון נײַ, היפּוך 
פֿון מאָדערן. װאָס דינט װי אַ סימן אָפּצ 
זונדערן פֿון דעם װאָס איז איצטיק, װאָס 
איז פֿריש. אַן א'ע מעשׂה. אִיע געשיכטע. אַן 
אי לידעלע. איער ניגון. איער װיץ. זײַן פֿון אַין 
ח ד ר, זײַן פון אַן איער שול. גיין אויפן 
אן וועג. ,.. מיר צװאָגן מײַן מררכין 
צו לאָזן גיין אויף דעם אין דרך", יהל, דער 
אַפּיקורס װאַרשע 1904. אע היים -- אין 
לאַנד, שטאָט וואו מע האָט פֿריִער געלעבּט. זיך 
האַלטן (דאַוונען פון) בּײַם אַיץ סידור. ;א 
ייִדישע קעכין נאָך גאָר פֿון אַ'ן סידור", ייט, 
פּוילן ש. ,צו איטלעכן נײַעם ליד קען מען צו- 
פּאַסן אַן איץ ניגון", שװ. א מענטש פֿון אֵץ 


שניט; בבִּיז דו װעסט בּויען אױפדאָסנײ, 


{ -אַלמ 


-בּלײַבּ דעם אין געטרײי", שװ. דערמאַנען (אוים- 
מישן) אע עבֿירות. געס קערן זיך אום 
די אִיע מנהגים". זיך אַרומטראָגן מיט אֵיץ לו- 


חות. ,עס העלפט ניט קיין חכמות און מיר 
מוזן זיך אומקערן צוריק צום אַין פּסוק", שע, 


|טביה. אַן אַישר (שטר-)חוב. אַן איע מחלה, 


קרענק, מכֹּה אע. לײדיק און פּוסט װי אַן 
איער הוסט. פֿירן װײַזן דעם אֵן בּית-עולם. 


;זאָלסט נישט איבּערבּײַטן אַן אַץ חבֿר צו אַ 


נְײַעעם חבֿר", א. י. שפּערלינג, ליקוטים וו, לעמ" 
בּערג תּרסײט, | 
4. װאָס געהערט צו אַמאָליקע צײַטן. װאָס 


/איז פֿון (האָט א שײַכות צו) דעם (װײַטן) עבֿר, 


עס איז נאָך פֿון דעם אין פֿ ראַנצויז. אין 
אין בּבֹל. אַ'ער טעסטאַמענט (קריסטלעכער ט')= 
תּנך. אונדזער אַיע שפּראַך = לשון-קודש. ,זיי 
וילן אויך אויפפרישן, אױפֿלעבּן דעם פֿאָלקס 


אִיע שפּראַך, די שפּראַך פֿון דער תּורה, פֿון 
זײַנע הייליקע נבֿיאים", ממוס, יאַ גרויע האָר. 


;גענומען שטודירן אונדזער אַיע געשיכטע... 


און דעם לעבּן פֿון די װאָס האָבּן זי געשאַפֿן 


אָדער אויסגעליטן", זשיט װ, נײי 1912. , פאַר 
אע יאָרן -- עס איז שוין זייער לאַנג -- איז 
בל די חיות געװען אַן אונטערגאַנג", עט, 
משלים. ,א שטיקל איבּערבּלײַבּ פֿון די אע 
מיצרים איז נאָך יאָ פאַראַןײ, מװ, די שװאַרצע 
פינטעלעך. ,די אע קריסטלעכע װעלט האָט 
ניט געװאַגט צו צװײפֿלען", קאַר װ. 

ס. שוין לאַנג געניצט; אָפּגעניצט, אָפּגעטראָגן. 


היפּוך פֿון נײַ. ,װאָס אַי איז ניט נײַ". ,א נײַ 


קלייד מיט אע לאַטעס": , מיט א'ע זאַכן קען 
מען ניט פֿיל מאַכן"; ;אַן אַי שטיקל אַרבּעט 


טאָר מען אין האַנט ניט נעמען": ,די אש זעק 


װעלן ניט איבּערלעבּן די נײַע זעק": ,אן איער 
שארבּן לעבּט איבּער אַ נײַעם. טאָפּ": ,איידער 
א נײַער שאַרבּן איז גלײַכער אַן איער טאָפּ"; 


,בּעסער אַן איער שאַרבּן איידער א נײַער טאָפּ", 
| שװ. ;איז הער קומן נקיט אוני בּלוז != נאַקעט 


און בּלויזן, ניט מער איין העמד אונ' אַלטיז 
קליידל", פּראָגבּ, 11, , אין אונדזערע מקומות 


{אַרױסגערעדט: ,,מעקיימעס"ן בּאַלעבּאַטעװען 
אַע שמות", רײד (אַלטער משׂכּיל, קײדאַן, 


ליטע). ,איר װעט גיין פֿאַרלאָרן.. - װי פֿון 
יוגנט די חלומות, װי אין שול די אַיע שמות",. 


יאַר, א פֿראַגע. קער האָט זיי געגעבּן אע 


שמאַטעס זייער שאַנד צוצודעקן", שאר, לעמ 


- בּערג? יאָר? ;אייניקע אײַנבּינדערס קלעפּן צו- 
זאמען אִיע בּלעטער פון ספֿרים און מאכן דער- 


פֿון טאָװלען. דאָס איז א גרויסע עבירה", חא, 
כח/א. , סאיז א נוצן... װי איבּערגיסן פֿרישן 
װײַן אין אע פעסער", קאַמפף און קעמפּפֿער, 


-זב, לאָנדאָן 1904. ,אין פּעקעלע איז געלעגן 


אַן אַי אױיסגעלאַטעט העמד", ממוס, װינטשפ. 
,מע דאַרף אים צעטרענען דעם בּויך װי אַן אין 


| זאקיי, א. קאַרפּינאָװיטש, בּײַם װילנער דורכהויף, 


תּ"אָ 1967. ,-- אָט דאָס איז אַן אײַנפֿאַל! -- 


פון אַן אי הויז", (װש בּײַם אָפּלאַכן פון א נאַ- 
רישער המצאהן אי געלט -- א) צעריסן, 


צעפֿליקט פּאַפּירן געלט; בּ) געלט װאָס מע האָט 
שוין אַרוסגענומען פֿון צירקולאַציע. 





אַלט 


0. מיט איינעם פֿון די 33 1--- 5 געניצט.װי 
אַן עפּיטעט לשבֿח. איער אַדל. איע גווארדיע. 
די גוטע אִיע טראדיציע.. איער קאַ פּ = ועגן 
א קינד, א יונגן מענטשןן װאָס טראַכט שׂכלדיק, 
ווייס א סך. אי גע מיט = װעגן א קינד װאָס 
פֿירט זיך אויף װי א דערװאַקסענער. ;אַיע צע- 
- לייגן און יונגע בּויען איז נאָך ניט גלײַך"; 
,גאָט איז אַן אַיער קונצנמאַכער", שח. ,ווען דו 
װעסט אוועקגיין -- תּהילים װעל איך זאָגן, 
פֿאַר דעם אַין ספֿר װעל איך זיך בּאַקלאָגן", דא, 
גש ו, װאַרשע 1920. ;בּעסער איער װײַן װי 
אַיע ובּ7ן כּויחות", שחװ. ;אַן איער ניגון איז אַזױ 
וי איער װײַןײ, פֿװל. די אע צײַטן - גי 
וויינלעך לשבֿח, זן לגנאַי. אַיע ליולקע = געני- 
טער מענטש. ער איז אַן (אַלטער = װעגן 

אַ וואונדערקינד. . 

4. מיט איינעם פֿון די בּבּ 1--- 5, געניצט וי 
אַן עפּיטעט לגנאַי. א'ער בּעל-עבֿירהניק, בעל 
תּאווהניק, צו-להכעיסניק אע. איער בּיין. אַער 
הינער-פרעסער. איער שד, אַשמדאי אע. איער 
נאַר, תּ רח, דונער אע. איער סיןמ)בּירניק, 
קרימינאַלניק אע. אַיער בּאָכניאַזש. איער שטור- 
מאַק. איער שאַרבּן, שקראַבּ, טשערעפּ, שקראַנ- 
דעלע אע. אע קלאַפּטע. אִיע שקאַפּע. אע 


אָניצע = אִיע פרוי, איער יענדריק = אַיער גוֹי. 
אַ'ער ספּאָדיק, יצמח. עאון װען איר מאַרשירט 


אױפֿן אַיץ סדום און װילט עס אײַנרײַסן, גייט 
מײַן נשמה מיט מיט אײַך", פרץ, האָפֿענונג 
און שרעק', 

8. געניצט וי אַן ערשטער בּאַשטאַנדטײל פֿון 
אַ צונױפֿגעזעצטן אַדי. אַ"אַרטיק, אַ"בּאַקאַנט, 
א-פאַרגעסן, א-געשטאנען. ,אין צימער 
שמעקט מיט אַן אַגעשטאַנענער זויערקייט", 
אי. קיפּניס איבּז, דאָס אײַז גייט, קִיעוו 1920, 
אַױפֿאַרגע'לט. אַפאַרצאָגט. אַיצעלעכצט אאַזװ. 
אַ"אַי = זייער אַלט. אַן אַ"אַיער לאָזונג. ‏ אויך 
מיט צונױיפהעפֿטן-סובּ. די אַאָרדענונג. אויך בּײַ 
נעמען פֿון לענדער, אָנצוּװײַזן אַז עס רעדט זיך 
| װעגן לאַנד אין אַלטערטום. אַמצרים, אַײבּבֿל, 
אַגריכנלאַנד אע. אויך מיט נעמען פֿון שפּראַי 
כן: אכּנעניש, אַדסלאַװיש, אַענגליש, 

9 אָפּט סובּ. -+ אַלטע, -+ אַלטער, דאָס אַיץ 
קען איבּערלעבּן דאָס נײַעי "עס בּלײַבּט בּײַם 
א'ן = װי געוען, אָן שינוייִם. ;עס װעט בּלײַבּן 
בּײַם אַין, מפֿטירין כּדאתמול", דוד פֿלינקער, 
טמז, 1968 ווו 15, | 

98 אַי װי די װעלט, װי מעשׂה-בּראשית, װי 
דער גלות, װי מתושלח; אי װי תּרח, װי דער 
| אַלטער טערק (פֿראַנצױז); אַי װי פֿאַר מתּןך 
תּורה, װי פֿאַרן מבּול, װי פֿון מלך סאָבּיעסקיס 
צײַטן, װי דער בּאָבּעס מעשׂה, װי ווען די בּאָבּע 
איז געװען א מויד (מיידל); אַי װי א װאַלד, 
דעמבּ, װי אַ בּאָק; װי אן אַי פֿערד, קליאַטשע; 
אי װי א ניקאַלײַעװסקער סאָלדאַט; אי װי א 
שמאַטע, שלורע, צעריסענער קאמאַש; אי װי 
דער מאַרק' (שטאָט-)זייגער, 
אַלט -- וווייכע לן דער 8 די, "ן. ?כאיי קקאיט. 
1 די. נידעריקסטע פֿרועןךשטים. קאָנטר- 
אַלט(אָ). אויך: א 'למטאַווקע. 2, דער. העכסטע 
מענער-שטים: אויך: אַלטאָ. לירישער טענאָר. 


אַלטאָג -- דער. מצ? נעאָל. 


אַלט-אײַון -- דאָס 


אַלטאַנע-- גנ 


און פון רעגן, הײַזקע אין אַ 


אַלטאַ ר -- דער, "ן. ?איי 2כל. 


41 


- ,,ס'האָט דער ייִנגסטער געציטערט מיט אַן אַ' 


אַ ריינעם", אפֿא, איק, ר"ה תּשי"ח. , איך. האָבּ 
געהאט א שיינע א"שטימע", הרבֿ י. י. זיכערי 
מאַן, נחלת יעקב, ג"י תּשכ"ן. 8. א זינגער 
אָדער א זינגערין מיט אַזא שטים. ,. . . געװאַרפן 
אַ בּייזן בּליק אױפֿן אַ', אַ שטורכע געטאָן דעם 
טענאָר", אָפּאַ, אַ פּרינצעסין. ‏ 4. צװייט- 
העכסטער טייל פון אַ פֿירטײליקן געמישטן 
כאָר. ‏ 0, צווייט:העכסטער אינסטרומענט אין 
אַ פֿאַמיליע' מוזיקאלישע אינסטרומענטן: 
א) װיאָלא אין דער פֿידל-פֿאַמיליע; ב) אל ט- 
האָרן אָדער אַלטאָרנע אין דער קלאַרנגעט- 


|פֿאַמיליע. אויך: אַפּויק. איהאָבּאָע. אַיישליסל 
-- אין נאָטן-סיסטעם אויף דער דריטער ליניע, . 


ס'רוב פֿאַר װיאָלא. 


דַאָס אַלטעגלעכע 
(-+). אָפּשניט פון צײַט װאָס האָט נאָר אין זיך 


אַלטעגלעכקײט. ,און מעגן נאָך. אַיס מענטשן, 
מענטשן קליינלעכע, זיך זאָגן אַז די נאַכט װעט 
ל. װאָלפֿסאָן {מינפי װוו,זי 


אײיבּיק הערשן", א 
2. עדער אַי פֿון גיהנום האָט מײַן יוגנט מיך 
צעפליקט", בּראַד, 'שװארץ-שבּת'. ,אויך דער 
אַי האָט זײַן תּהום". וניט צונויפֿמישן מיט: אַל 
טאג, אַרכ, יעדער טאָג. ,דער ריז קאם מיט 
ולייש אֵל טאג צווייא מולט", שמואלבּוךן אַ 
חורבּן -- ;אַ"ח/, דאָס איז דער גרעסטער 
חורבּן, װען פֿון גאָט פֿאַרלאָזן עס שטיקט דער 
נפש זיך אין נעכט פֿון האַס", בּראָד, איבּער- 
גאַנג. דיק -- אַדי. אַיע השׂגות, 

דזוו אײַזבּראָכװאַרג, 
אַלט אײַזנװאַרג. ;האָט ער זיך גענומען. . . מיט 
אַ"אי צו האַנדלען", קמ, 1866, פא 17, 


שטאָט אין צפֿון-דײַטשלאַנד, 
-+ אה"ו, 51. | 


אַלטאַנ(ק)ע -- די, יס "ן. 8(;)מגון :0'. 


גרינגער, קליינער בּנין זיך צו שיצן פֿון זון 
גאָרטן, אויך אָן 
ווענט, נאָר מיט א דאַך. בּיימער אַרום דער א" 
זיך אָפּקילן אין אַ'. עדער גאָרטן איז געװעזן 
פֿאַרזען מיט די שענסטע אַלײען און די פרעכ- 


| טיקסטע אַידְי, ח. ל. מושקאַט, תּלמידי חכמים, 


ווילנע 1896. ,... געפּלױדערט אין די טונקעלע 
ווינקלען ... אין די אַ'ן געטרונקען און גע 
לאַכט", פּרץ, יװאָס מתים דערציילן. 

1. קינסט- 
לעך געמאַכטער הויפן שטיינער צו בּרענגען 
אויף אים קרבּנות און אויך פֿאַר אנדערע צע- 
רעמאָניעס פֿון אַ קולט. אַזאַ אִי האָט געקענט 
זײַן אויך פֿון מעטאַל, מיט בּאַרעליעפֿן און 
בּאַפּוצונגען. ,צעבּרעך די אומריינע אִץן, זי 
זײַנען פאלש, זיי אַלע נארן", יהואַש, ‏ די נײַע 
געטער'. 2. (בּײַ קריסטן) טיש װאָס ניצט 
דעם גײַסטלעכן פֿאַר פאַרשיידענע טיילן פֿון 
צערעמאַניאַלן סאַקראמענט, בּײַ דער צערע- 
מאַניע פון אייכאריסטיע (-+, 1081). ,אַזױ װי 
בּײַ אונדז ייִדן איז דער חתן מקדש די כּלה און" 
טער דער חופּה, אַזױ איז בּײַ די קאַטױלן אין 
קאָסטיאָל בּײַ דעם א'", אמד, דיא אידען אין 
װאַרשויא, וילנע 1869 ,די קעניגין גייט צום 


אַלט -געבּאַקן 


בּאַשטראַלטן אַי און קניט פאַר. די רי הייליקע בִּיל 
דער", פרוג װ. . 

| /9, דזו. מזבּח. ,די ליבּע צו דיר איז מיר 
הייליק .... אין מײַנעם הערצן האַבּ איך איר 
אַן אי געבּויט", שמואל רעססער מװילנא, רבה, 
װאַרשע 1876. ,און פון בּרענענדיקן קויל, גע- 
נומען פון א', האָב איך לאַנג שוין אויף די ליפּן 
ניט געפילט דעם ריר", אַל וו. 

4 אַרכ. זן דזו בּימה. אידחפֿו אותו מה- 
'עלטאַרי, ר"ל הבּימה", 'שו"תּ מהרי' וייל, 
װענעציע 1549 וְהש . אַײבּרויט -- די 
האָסטיע.: ‏ אַ"דינער. אַ"דעק. א" 
װײַן. אַײטיש. אַײקישעלע. 


אַלט"אַרמיש -- דאָס (דער בּא. (שפּראַר) 
אַלטער װאַריאַנט פון מערבֿדיקן. אַרמיש, װאָס 
-שפּורן פון אים (פֿון 8, ייה פֿאַר אָצ בּיז דעם 
4 ייה) זײַנען דערגאנגען צו אונדז אין אױיפֿ- 
שריפטן און דורך ארכעאַלאָגישע אױסגעפֿינסן 
אין פּאַלמירע (תּדמור אין תּנך), אין נאבּאַט 

(בּיידע אין דער הײַנטיקער סיריע) און אויף 

| דעם האַלבאינדזל סיני. != אַ"אַי איז נאַך בּײַ 
הײַנטיקן טאַג א גערעדט לשון אין דרי דער- 
פער צפֿונדיקער פון דמשׂק, דער דיאַלעקט װערט 
בּאַצײיכנט מיט דעם נאָמען פון איינעם פון די 
דרײַ דערפֿער --- מעלילאַ.ן 


אַלטיבּחור(י)ש -- {...-בּאָכערש, בּאַכערישן 
אַדי. װאָס איז װי בּײַ (כאַראַקטעריסטיש פֿאַר) 
אַן אַלטן בּחור. , קעגן א" בּיישער אָפּגעריסן- 
קייט פֿון לעבּן", פּראָליט, כאַרקאָוו 1931, פא 
4. פאָפּגעפילט אַזױ שטאַרק זײַן פֿאַרשפּילטן 
אַיבּין לעבּןיי, א. קאַרפּינאָװיטש, בּײַם װילנער 
דורכהויף, תּ"אָ  .1967‏ -קייט, | 


אַלטיבּחורשאַפֿט -- די (ואָס, ן. מצפֿ ‏ 
פֿון זײַן אַן אלטער בּחור, 


אַלטגאָלד -- דאָס. מצ נבּ. 1. פֿאַרבּ פֿון טונ- 
קעלן גאָלד, פֿון נאָכגעטונקלט גאָלד. 2 גאָלד 
װאָס האָט אַזא קאָליר. -יק --- אַדי. װאָס האָט 
דעם קאָליר פֿון אי. } -- אַדי. װאָס איז גע- 
מאַכט פון אי. אַ'ענע קארניזן. 

אַלטגלײבּיק -- אַזי. װאָס גלײבּט אױפֿן 
אַלטן שטייגער. עדי אַיע פֿרומע ייִדן", דיא יו 
דישע פּאָסט, לעמבּערג, 1849 וא 16, אויך: אֵיץ 
קריסטן --- סטאַראָװערצעס -+, 

אַלט"געבּאַכן -- אַדי. אַרכ. זזו דחװ. אנעם 
אַלט גיבּאַכנין גריבּניין זעמיל...", סור װ, 
כב/ב, 

אַלטיגעבּאַקן -- אדי. 1. געבּאַקן מיט אַ 
לענגערער צײַט צוריק. פֿאַרטריקנט. ,סאיז 
גוט אין דער נויט א שטיק אַ"גי בּרויט", שװ. 
;א טרונק בּראַנפן... פאַרבּײַסן מיט אג'ענע 
בּייגלײ, ממוס, שלמה. ,װעט עסן בּרויט א"גיס 
א שטיקל", מלה, לידער |. ;א כאַפּ געטאָן די 
פֿאַרדאַרטע, א"ג'ענע קעזקיכלעך", ב. שלעװין, 
גק, פאן 47, 

2. ניט פריש. פֿאַרעלטערט. א"ג'ענע נײַס. 
;עס ווערט ניט געשוינט פֿון איר קיינע אגענע 
הייליקייט", אמד, דער בּן יחיד, ווילנע 1875, 
,די איגיענע מעשׂה מיט ר' שמעלקען איז בל 





אַלט-געבּײַמלט 


אים אַצינד אוױיפגעפרישט געװאָרן", ממוס, 
װינטשפֿ. ,נישטאָ א סענסאציע װאָס װערט ניט 
אַ"גײ, בּאַש, איק, ר"ה תּשייח. א"-ג'קייט, 
לו. 


אַלטיגעבּײַטלט -- אַדי. װאָס מע האָט גע 
בּײַטלט מיט אַ לענגערער צײַט צוריק. ;האָט 
גענומען אַ שטיקל אַ"גי בּרויט צו פֿאַרשלאָגן 
דעם הונגער", בּריכּוכבא, דער פֿוטער, וילנע 
4, | 


אַלטיגעװאָרצלם -- אַדי. דזו דװװ. שװבּ 
בּײַם שורש יזרח' -- ,ג. עץ רטוב. אַלט גװאָר- 
צלט". 


אַלטגעזעפֿן -- אדי. 1. װאָס זיצט (וואוינט, 
לעבּט) שוין לאַנג אויפן זעלבּיקן אָרט (אין 
דעם זעלבּיקן לאַנד, אין דער זעלבּיקער שטאָט), 
װאָס איז פאַרװאָרצלט אין זײַן וואױינאַרט. אַ'ענע 
פעלקערשאפֿטן, דער א'ענער ייִדישער לייענער 
אין אַמעריקע. , צענדלינגער טויזנטער א'ענע, 
אײַנגעװאָרצלטע, פרידלעכע מענטשן". ,װי א 
צװײַגהאַפֿטיקער א'ענער בּוים", תי, תּהלים, לז, 
5. ,... װימלט פֿון נײַע פֿרישאָנגעקומענע 
בּחורים..... און פֿון בּחורים א'ענע, װאָס רירן 
זיך ניט פֿון אָרט און דאָ איז זייער שטענדיקע 
היים", ממוס, שלמה. אָפט סובּ. טװ פאר 
אזוח' זינט מרכּבת המשנה, קראַקע 1534 
ודאָרטן בּייגט זיך ניט א'ענערן. ,איך בּין גלײַך 
אַז איין גר פֿר גאָט אויף דען עולם... אוני 
אַז איין אַלט גזסנר גלײַך אַלז אונזר עלטרן", 
עפּש. סידור תּפילות וו, אַמשט תק"ח, פּה/ב, 
;אין 'ויקואי' שטייט: ער |דער גרן זאָל בײ 
אײַך זײַן װי אן א'ענער", חה, ב, זשיטאָמיר 
8, זי 248 שׂב פֿאַרטײַטשט 'תּושב' -- 
אַלטגעזעסיקער, שװב -- אַלטגעזעצנער. 0פא' 
סיק. אן א'ענער אין תפיסה, 

2. דזוו אַלט, לאַנגיבּאַקאָנט. פיג. װאָס זיצט 
שלעכט. ,אַן אָפּגעטראָגן רעקל מיט..., אויס- 
געריבּענע עלנבּויגנס, אַן איענער שניפּס", שע, 
| אידישע שרײַבּער. ,'אין ליי איז דאָך אן אישנער 
אויסדרוק פון דער היימישער יורידישער פּראַק- 
טיק", נפ, יִפֿאַ, 1929, 1. ,האָט איר קול װי 
אן א'ס זיך אַרײַנגעפּאַסט אין װײַבּערישן כאָר", 
שמעון האָראָנטשיק, 'גאָטס משפּטי. -קייט -- 
;דאָס געפֿיל פון בּאַזעסנקייט צי פון אַיי, יחיאל 
האָפֿער, צוק, מליייוני 1966, 


אַלטידײַטש -- דאָס דײַטשישע לשון בּיז אַן 
ערך אין מיטן 11. ייה אלט:הױכדײַיטש 
-- הױיכדײַטש בּיז אַן ערך אין מיטן 11. י"ה. 
אַלטהאַרן -- דער, -ס. -+ אַלט, די 6 דער. 
אַלטיהױפֿיש -- אַדי. װאָס איז (װי) אין 
אָדער פֿון אַן אַלטן הויף. ,די רויטע מאָנבּלו 
מען אונטער אונדזער אַ"ה'ץ מויער", יעקבֿ 
פֿרידמאַן, ליבּשאַפט, תּ"אַ 1967, 
אַלטהײפיש -- אדי. װאָס איז פֿון לאַנג אָן 
(זייער) היימיש, נאָענט, בּאַקאַנט. דאָס אי 
לעבּן. אַיע מאָטיװן אין דער ליטעראַטור, ,די 
פּאַרשױנען זײַנען געווען ניט קיין אַיע, נאָר 
היגע ייִדן", שנ, דערציילערס און ראָמאַניסטן |, 
,די רעדנערס נעמען אויף זיך אַלײן די הכבּדה 


108 


אָפּצוּװײַכן פון דעם אן אופֿן ריידן", ימ, 
יושפ וא, זי 10. -קיים -- ;אַ געדיכטער, 
קלעפּיקער שטויבּ און א טרויעריקע איי, פנחס 
גאַלדהאַר, דערציילונגען פון אױיסטראַליע, מעלי 
בורן 1939, 

אַלטװאַלד -- דער, װעלדער. (גרויסער, 
געדיכטער) אַלטער װאַלד: ,די טײַגע אין סיבּיר 
איז א מעכטיקער א'". 

אַלטװאַרג -- דאָס. מצ נ3 610ש 81 :0106 
1. סכום אַלטע זאַכן. ספּעצ פֿון קלײידערװאַרג, 
האַנדלען מיט אִי. אַ"הענדלער. אַנטיקן, דאָס 
טײַערע אַי. גיין איבּערן אמאַרק. ,א מין 
מוזעאום מיט אי פונעם אַמאָליקן לעבּזיי, ממוס, 
שלמה. ,עס איז פאראן אי פון שטיינער, אייבּיק 
אַ, נישט איבּערצוּװאַשן. . .=, פרץ, אַלטװאַרג 
;צוקאָפּנס ליגט אַי א פּאַק", אַר, איך זינג', 
,דער מײַסטער . . . האָט זיך געדונגען א קעלער 
און פֿלעגט פּאַצינעװען אַ", ח. א. יאַכנוק, 
... אין אַמעריקא, װאַרשע 1894, 2. פֿיג. אַלטע 
מענטשן. , דאָס אי זיצט אויף בּענק און װאַ- 
רעמט זיך אויף דער זון". קאַזױ װי א'... 
כּמעט דורכויס פונעם אַלטן, פֿאַר-רעװאָלוציאַ- 
נערן לעבּן", שנ, לעזער, דיכטער, קריטיקער. 
"ער -- דער, 'ס. װער עס האַנדלט מיט 
אַלטװאַרג, 

אַלטוווקע -- ווייכע לן די, ס,. צווייטע פֿידל, 
אלט-פֿידל, װיאָלא. 

אַלטװײַבּער"זומער -- דער, ץ. סטוטש, 
0 (מערב:אייראַפּע)) שפּעטער הארבּסט מיט 
א גוט װעטער. פּאַראַלעל צום אינדיאַנער זומער 
אין צפון-אַמעריקע: 

אַלטװעלטיק -- אַדי. װאָס איז (געהערט צו) 
דער אַלטער װעלט. אַלטפֿרענקיש. אַלטמאָדיש, 
היפּוך פון הײַנטװעלטיק. אַן אִ'ער מענטש. 
עפּעס אַן אִי לשון. 99: אַלטװעלטלעך, 
נר. -יקייט, 

אַלטיחודש --ן... -כוידעשן דער. מצ נבּ. דער 
לעצטער טייל פֿון חודש, װען מע קען ניט זען 
די לבנה. אין דעם פינצטערן א"ח" 

אַלטיטעסטאַמענט|יש, "לעך -- אֵדי. װאָס 
איז פֿון (האָט א שײַכות צו, איז כאַראַקטעריס- 
טיש פאַר) דעם אַלטן טעסטאמענט |קריסטלעכער 
טי פאַרן תּנךן. פאַרײַנגעטרעטן אין דעם שויס 
פון דעם -- אי-טילעכן יודאאיזם", זשיט, דאָס 
נײַע לעבּען יוני 1911, ,מיט זײַן אַ-טײשער 
שׂנאה", מוו, היטלערס פּראַפּעסאָרן. 

אַלטיאָריק -- אַדי. װאָס איז שוין אַלט אין 
יאָרן. בּאיאָרנט. פארעלטערט. אַן איער שװײיצאַר 
בּײַ דער טיר. אִיע אױיספאָרשונג. -יקייט. 


אלטיושע -- די, -ס. שפא. 81001/0 :506=. 
אײבּערשטיכּל, בּוידעמשטיבּל. מאַנסאַרדע. פאַר- 
דינגען די אי א סאַלטעראָ |א ניט-חתונה: גע 


האַטןן. .אַרױפגעקומען צו זיך אין דער אַ", 
ש. גראַניעװיטש. 


אַלטיטשפ|ע(ר) -- 1. דער 6 די. צפֿ פֿון 
סובּ אַלטע(ר), גאָר אַלטענ(ר) װאָס מע האָט צו 
איר (אים) א בּאַציאונג פֿון ליבּשאַפֿט. אַן איער 
אײַנגעװויקלט אין טלית. ;,האָט מיט זיך גע 


אַלטיי! -- דער, -ען. 211066 :=. 


אַלטיי! -- גנ 


אַלטײיידיש -- אַדי. 


אַלטײיידיש -- דאָס. מצ נבּ. 


אַלט-יידיש 


בּראַכט אַן אַץ און אײַנגעבּױגענעם", נחבּ, 


ימעשֶׂה בּמלך שכּבֿש מדינות. ,די אַיע האָבּן 


זיך אונטערגעהעטשקעט און געזונגען 'שושנת 
יעקבֿײ, ממוס, װינטשפ. ,מײַן אע בּאָבּע דער- 
ציילט מיר אַ מעשׂה", פֿרוג וו. עדער איער זאָל 
לעבּן עד מאה ועשׂרים", ספּ, גליקליכע און אומ" 
גליקליכע. ;,אין טאָג פון נדרים, נדרים און 


לאַסטן, וען אַלטע און איע גייען צום פאַסטן?, 


סעג, איצטער. 

2. ספּעצ אַלטער מאַן, אַלטע װײַבּ אין צפֿ, 
ווען איינע(ר) רעדט צו (ועגן) זײַן (איר) פּאָר. 
מײַן אַיענר) זאָל לעבּן בּיז הונדערט און צװאַנ- 
ציק. ,ער האָט צו די אע גאָרניט גערעדט", 
פֿל. ,צו זיבּעציק זאָר מיך אָפּגעגט מיט מײַן 
אִיץ", אַבֿרהם יצחק בּוכבּינדער, דער בּלומען 
גאָרטען, ווילנע 1885. אַװעק צו זיך אין שטיבּל 
און זיך געזעצט מיט זײַן איער פֿאַרן אויון", 
װײַס 1 יא פּאָמעניק 

9 צפ פון אַדי אַלט. עדאָס אע בּיכעלע 
ליגט פֿאַר מיר אָפֿן, פֿרוג !. ,די הײַזלעך זע" 
נען אַע, פֿאַרכמורעטע און מרה:שחורהדיקע", 
מוק, מײַנע בּאַגעגענישן. ;אויף אַן אָפֿענעם 
פּלאַץ... שטייט זיך אן אע הויז", ח. הזז, איבּז, 
היימיש, יוניייולי 1961. 


(בּאָטאַ- 
ניק) הייל-געוויקס פֿון מעסיקן קלימאט, קריי" 
טעך (קרובֿ צו אַ 15 מינים) מיט האָריקע 
בּלעטער און קאָנטיקער ראַזלעכער בּליאונג, 
װאַקסט אין זומפּיקע ערטער. די יש 
װאָרצלען און בּלעטער פון א' 
ווערן געניצט פֿאַר פאַרשיידענע 
מעדיקאַמענטן, ספּעצ אין רפואות 
צו לינדערן א בּרוסט-קראנקייט, די 
טונקעלע בּליאונג פון טייל מינים 
איען װערט געניצט אין דער בּאַי 
פאַרבּונג פון װײַן. ,צי אין דאָ יו 
אַ טעם אין זאַפֿט פון אַי?ײ |בּײַם איבּז פון װאָרט 
'חלמותץ, תּי, איוב, ו, 6. אַײװאָרצל -- 
,צו טרינקען {פֿאַר א זויגעריןן אַ"װ' מיט אַ 
בּיסל אייניס. . . אָפּגעקאָכטי, מלכּה בּערלאַנט, 
די גליקליכע מוטער, װילנע 1836. א" סי- 
ראָפּ, - ציראָפּ -- ;צום היסטן... א"ס", 
א. י. שפּערלינג, ליקוטים וו, לעמבּערג תּרס"ט, 
אַיצװיט. אײקנײַלכל -- נעאָל. זיס, 
װײַס, ווייך קנײַלכל. קאָנפעקציע געמאכט פֿון 
אַװאָרצל -- -מפז2מז .01110102119 41102068/ 
שיס1811. 





'גילדענער בּאַרגי. בּאַרג-קייט 
אין דרום-סיבּיר און מאָנגאָליע מיט פרוכטיקע 
טאָלן. אויך נאָמען פֿון אַן אַדמיניסטראַטיון . 
קרײַז אין סאָװעטן-פארבּאנד, 

1. אַלטמאָדיש-, אַלט- 
צײַטיק-ייִדיש. , אײַגפירונגען װעלכע זיי רופֿן 
אזײ, קליינשטעטלדיק", ייפֿאָל 1885, פן 2, 
2. װאָס איז שייך צו אַלט-יִדיש, -+ דװו. 
אַלטייַדישקײט. | 
דאָס ייִדישע 
לשון אין דער תּקופה צװישן 1250--1500 
{לויט מװן אָדער אין דער גאַנצער ערשטער 





א'לטיכע 


תּקופה פון אַנטװיקלונג בּיזן מיטן 14. י"ה 
וְלוֹיט ימן. אַ שטריך פון אַ"ײ. אכראָנאָלאָגישע 

| צײַט-גרענעצן {פֿאַרן אקאדעמישן װבן... פון 
וועלכער שפּראַך תּקופֿה אין ייִדיש, צי פון א"י 
בּיו 1500, צי פֿון מיטלייִדיש בּיו 1750", ל. 
װילענקין, דער יידישער אַקאַדעמישער װערטער- 
בּוך און דער יודישער שפּראַכאַטלעס (פּראָס: 
פּעקט), מינסק 1920, 


אַ'לטיכע -- די. 89: אַ'לטעריכע. אַל 
טערס װײַבּ. ,די אי האָט זיך גאָרנישט פאר- 
גונען, אָבּער פֿאַר אים איז קיין מאכל נישט 
געװען צו טײַער", בּאַש, גימפל תּםי 


אַלטי|מעטער -- דער, "ס. ?2איי 22ל. = הייך- 
מעסטער". אינסטרומענט געניצט בּײַ לופֿטפל- 
ערײַ אױסצוגעפֿינען די הייך איבּער דער פּלאַך 
פֿון ים אָדער איבּער אן אנדער אײַנגעשטעל- 
טן פּונקט. -מעטריע -- הייך-מעסטערל. 
-גראף -- אַלטימעטער מיט אַ דיאַגראַם ואו 
די הייך װערט מעכאַניש פֿאַרצײכנט, 

אַלטינג -- דער. בּא. פּאַרלאַמענט אין איס- 
לאַנד, | 

אַ'לטיניע -- פֿאַרצױגענע פֿי פֿון נאָמען אֵל- 
טע. פּאָד, אוקר. א'לטערוניע -- זז פֿון 
אַלטער. 

אַלטינקע(ר) -- 979 און צפֿ פֿון אַלטעןר). 
9 אַלטיטשקע(ר). אַן אר און אַן 
אַיע זיצן אויף א בּאַנק. די אַיע צען בּטלנים, 
אויך וועגן װײַבּ (מאַן) מיט צערטלעכקייט, גוט" 
מוטיק אויך װעגן ניט קיין אַלטער װײַבּ. ,װאָס 
מאַכט די אַלטיטשקע אַצינד?", פֿרוג װו. 

אַלטיפט -- דער, "ן. װנ *ין, -קע, יס. ‏ 1. װוער 
עס זינגט מיט אַן אַלטישטים. 2. װער עס 
שפּילט אויף אַן אַלט:אינסטרומענט, 

אַלטיסימאָ--(מוזט). 1. זייער הויך. 2, אין 
דער צווייטער אָקטאַװע איבּער סאָפּראַנאַ 

אַ'לטיפֿקע -- די, ס. קלעזמערילשון. קאַר- 
טאָפֿל, ,די זבּראַמיכע סטאַכניעט צו אס" = די 
מאַמע שטעלט צו קאַרטאָפֿל. 

אַלטלעך -- אַדי. 1. 578 פֿון אַלט. כּמעט 
אַלט. ,דער אַיער.. . די היפּש-געבּויגענע פּלײ- 
צע און א ציטערדיקע האנט", צייט, טמז, 
3 41 22. ,. .. די שטובּ אַלין --- אַן איע, 
מיט א נידעריקלעכער סטעליע", נס, סאָװ!' היימ" 
לאַנד, 1964, א 1. 2 װאָס איז װי בּײַ אַן 
אַלטן, װאָס איז כאַראקטעריסטיש פאַר אַן אַלטן, 
;זײַנע קנלען האַקן זיך אים אונטער, זײַן גרױיי 
סער קאַפּ שאָקלט זיך א' און הילפסלאָז", ל. 
שאַפּיראָ, נאָװעלן. -קייט, 

אַלטמאָדיש -- אַדי. װאָס איז לױט דער 
אַלטער מאָדע. אַלט, אַלט-פֿרענקיש. אַיע קליי- 
דער, א קרינאַלינע און א טערקישע שאל. אַן 
איער זייגער. אע אידייען. אַיע טאטע-מאמע. 
אי און צוריקגעשטאַנען. איער שניט, גאַנג, 
שטייגער אע. ,אומעטום קען מען זען אויך 
איע אָדער נײַמאָדישע ייִדן", קמ, 1865, טא 39, 
,... האָט מען דערקענט אע כּתיבהטע אות- 
יות", ממוס, מסעות. ,מײַנע לידער זײַגען א, 
עס פֿעלט זיי דער קלאַנג פון צװאַנציק-יאָר- 


109 


הונדערטיקן מעטאַלי, יעקב פֿרידמאַן, ...נח 
גרין, נײי 1960 -קייט / 

אַלט"מאַהאָ'ץ -- דער. מצ נבּ. טנקלבּרױי- 
נער קאָליר. עס בּאַקומט זיך א טיפֿער בּרוין" 
רויטער פאַרבּטאָן װאָס איז בּאַקאַנט אונטערן 
נאָמען אַיימײ, בּער. 

אַלטמאַן -- דער, -מענער. אַרכ. גבאי, ראָש, 
אָנפירער. ;דא אידרמאַן אויז דער שול גינג, 
דער אי אין בּסבֿרא אַנטפּפֿינגײ, ספֿר משליםו, 
פ8ֿדמ 1686, לח/ב. אוך פֿאַרשפּרײטער פא- 
מיליע-נאָמען, | 

אַלטמײידלש -- אַדי. 99: אַלטמױדיש, 
װאָס איז כאַראַקטעריש פאַר אן אַלטער מיידל, 
מויד. אַיע ציכטיקייט. אַלטמוידישע העויות. 
-קייט, 

אַלטמײדלשאַפֿט -- די דאָס, |. 
פֿון זײַן אַן אַלטע מיידל. 


אַלטמײַסטער -- דער, יס. אַלטער (גרויי 
סער) מײַסטער. גרויסער קינסטלער פון א פֿרל 
ערדיקער תּקופה. די אֵיס פֿון רענעסאַנס. ,אונ- 
דזערע אַ'ס, מענדעלע און שלום-עליכם", שנ, 
דערציילערס און ראָמאַניסטן!. 


מצב 


אַלטן -- אוטװ. אַרכ 6 נעאָל. עלטערן זיך, 
;װער זיך נייארט װיל דר נאָך {= לויט דעםן 
הלטן אויך אויף דער װעלט װערט ער א"י 
בּראַנט, שעררבּלאַט. ,היטן זיך פר (שעטנז) 
צו גיאן, אונ' װער זיך װערט אַזוא הלטן דר 
ווערט אין גרושׂה פֿריידן אַיײ, עח, עא/ב. ,כ'בּין 
גאָט, איך קאָן ניט יונגען און ניט א", לע, 
ראַנדאָס און אַנדערע לידער. עוואו די אַלטקײט 
הערט שוין אויף צו אַיי, סוצ, װאַלדיקס. 


אַלט"ני -- אַדי. װאָס איז גלײַכצײַטיק אי 
אַלט אי נײַ. א"נ"לאַנד = ארץיישׂראל. ,האָבּ 
איך מוט גיהאַט מל צו זײַן אין דער אַלט נײַא 
שול דען זכור דרינן לאזן אויז רופן", פּראָגבּ, 
1 ,איז דער פֿאָטער געקומען בּהקיץ און האָט 
אים נאַקעט אַרױסגענומען פון בּעט און האָט 
אים אַװעקגעטראָגן קיין פּראָג אין דער נעמ' 
לעכער נאכט און האָט אים אַנידערגעשטעלט 
בּײַ דער שול װאָס מע רופֿט זי אַײניע שול", 
מעשׂה פון הגאון בּעל המחבּר עוללות אפֿרים, 
זשיטאָמיר 1874, ,ער האָט זיך אַליין... איין- 
געחזרט זײַן נײַעם, אָדער ריכטיקער -- אײניעם 
פּאָעטישן קרעדאָי, שנ, ה לייװיק.... אװען 
שוין קומט אַיני בּראשית, נײַער אָנהײיבּ װאָס 
מע װאַרט", אַר, אַלטינײַע סדרות'. ,זעען אַזױ 
פֿיל אַײניעם חן", נס, הויפּטשטעט, מאָסקװע 
4, 


אַלטע -- די. 1. סב, אַנשטאָט אַלטע פֿרױ, 
זקנה. ,די א' איז דאָ װוידער געװען". ;דיא אלטי 
איזט מיר אין מײַן פּנים גישטאַנדין", גה, 87, 
2. אַנשטאָט בּאָבּע, (אַלטע) מאַמע, אַלטע קרובֿה 
(ווען מע ווייסט װעגן װעמען מע רעדט), אַלטע 
בּעליהבּיתטע, װײַב פֿון בּאַלעבּאָס, שעף אע. 
,װען דער אַלטער גייט אַװעק, לאָזט די א' 
ניט אַראָפּ אירע אויגן פון די פּועלים". 

9 ספּעצ װײַ בּ, אָנגערופֿן פון מאַן גוט- 
מוטיק, פרײַנדלעך אָדער אָן שום עמאָציאַנעלער 


אַ'לטעסטע(ר) 


צופֿאַרבּונג. , מײַן אַי איז אַ גרויסע בּריה". , מײַן 
אי האָט עובֿר געווען תּקיעת-כּף", קהל חסידים, 
לעמבּערג 1875, ,די אי מײַנע לייגט אַװעק א 


בּרכה, װי דער שטייגער איז פון װײַבּער", 
ממוס, 'בּישיבֿה של מטה', 


4 פֿרױעןנאָמען. א) געגעבּן געװאָרן װי אַ 
צוגאָבּינאָמען, װען א קינד (א דערװואקסענע) 
איז קראַנק, װי אַ סגולה צו פאַרטומלען דעם 
מלאך:המות, דעם שׂטן, און אַזױ אַרום ראַטעװען 
דעם קראנקן. דער צוגאָבּינאָמען פאַרבּײַט שוין 
דערנאָך דעם פֿריערדיקן נאָמען; בּ) ;א סגולה 
צו דעם װאָס זײַנע קינדער שטאַרבּן קליינער- 
הייט נישט קיין נאָמען געבּן צו אַ זכר בּײַם 
מל זײַן און צו א נקבֿה שבּת בּײַם לייענען, װי 
די װעלט פירט זיך, נאָר בּשעת דעם נאָמען 
געבּן זאָל מען רופֿן צו אַ זכר מיט דעם נאָמען 
אַלטער און צו אַ נקבה מיט דעם נאָמען אַלטע", 
טאַרלער רבּי, סגולות ורפֿואות !, לאָדז, 1910? 


אַלטענלעך -- אַדי. װאָס געשעט אָדער קען 
געשען יעדער טאָג. געװיינטלעך. װאַכעדיק, 
ניט-אָריגינעל. אַיע אַרבּעט. אַיע מאַלצײַטן, אַיער 
ענטפֿער. איער געשמאַק. ,דאָס איז בּײַ אים אַן 
אע געשיכטע, עס פּאַסט צו זײַן שטייגער 
לעבּן", ממוס, ישם און יפת'. ,די װעלט אין 
אַלט און אַי", מר |. ,... זײַנען זיי מיט דעם 
א'ן רויך און שטויבּ פאַרשטעלט געװאָרן", דא, 
שװאַרץירויט. ,די דינים פון זעלכע מצוות װאָס 
אי זענעןי, ר' הילל ליכטענשטיין, עת לעשׂות וו 
סאטמאַר תּרל"ב. ,איין שפּיצךבּלוזע, א גאַנץ 
שעװיאָט-קלײיד צום אַין טראָגן", ז. מוירער, זײַ 
נישט קיין וואוילער יונג וו, טאַרנאָו 1925. {פֿון 
אי -- יוסף ראָלניקס נעאָל אַלטעג -- עדי 
שרעק פֿון טויט זי קאָן דערפילן װער ס'גייט 
אַרום מיט אַלטעג-טריט?", 'דאָס װײַסע בּעטי) 
דקייט -- די אַרומיקע א'. ;די אַי װערט דער" 
עסן", אָפּאַ, 1863. | 


אַלטע טויפ -- די. אויך טוו פֿאַר 'תּוֹרי (בּרא- 
שית, טו, 9), פּאָד {אַנשטאָט: טורטלטויבּ, טירי 
קלטויבּ.ן 


אַלטעטשקע(ר) -- -+ אַלטיטשקעןר). 


אַלטע מויד -- די, ז. פֿאַרזעסענע, װאָס 
/האָט שוין בּאדארפט לאַנג חתונה האָבּן. 
ן+ אַלט, בּ2ן ,דאָס קידושין-רינגל איז א 
כּישוף-רינגל: עס מאַכט א יונג װײַבּל פֿון אַן 
אֵיר מ'"; קאַן א' מ' איז אויף מאָרגן נאַך 
דער חתונה א יונג װײַבּל"; ;אַז די א' מ'י גייט 
שוין אַמאָל טאַנצן, גייען די קלעזמער פאַרצן", 
שו. ,אויף דער ענלעכקייט אין קלאַנגען צװישן 
דער פֿאַרבּינדונג אֵל תּעמוד און אי מ' איז גע- 
בּויט: אי מ"בּדרך, אַל תּעמוד -- זוך א חתן", 
יושפּ צוא, 3. אַלטער צ אָ פּ, אַלט צצָפּל-- 
צונעמענישן פֿאַר אַן א' מ'. אויך: א' שאכטל 
(גאַליציע). 


אַ'לטעסטע(ר) -- דזו עלטסטער. נר. ,און 
מײַן פֿאָטער איז געװען דער גרעסטער און א' 
פיש אין ים הגדול און אין איין רגע פלעגט ער 
שווימען פֿון בּרעג צו בּרעג", נצ2, װילנע 
תּרמיג, לח/ב, 





אילטע-פּאַרלאַ'נטע 


אַ לטעײפּאַרלאַ'נטע - -- די, -ס, שפּאַ. הויכ- 
ריידער, הילכער. (בּ"א), 

אַלט|ער -- דער, "ע. 1. סוב, אַנשטאָט אֵל- 
טער מאַן. ;אַלטער --- זקן", אבּ, שמות דבֿרים, 
איזנע 1542. ;אַן איער און א קינד זײַנען 
גלײַך": עאַן איער איז גלײַך צו א קינד און 
אַ קינד איז גלײַך צו א חזיר"; ,א יונגער קען 
שטאַרבּן, אַן איער מוז שטארבּן": קאן איער 
בּרעכט און א יונגער בּויט איז נאָך ניט גלײַך?; 
;אַן אַן מעג מען שוין בּאַהאַלטן" {= מקבֹּר 
זײַן, שװ. 22 אַנשטאָט זיידע, (אַלטער) פֿאָטער, 
אַלטער קרובֿ (ווען מע װייסט װעגן װעמען מע 
רעדט), (אַלטער) ארבּעטסגעבּער, בּאלעבּאָס, 
שעף אע. אַנשטאָט רבּי. ,אַנגעזאָגט דעם אַן 
וְדאָ: דעם טאַטןן, ער זאָל אױפֿװעקן, אָפאַ, 
ראָמאַן פֿון אַ פערדיגנבֿ. ,מיט אַ חושכדיקע 
מינע שטייט א חסידל אױפֿן קבֿר בּײַם אַן", 
פא.ר, דער אָרעמאַנן, װאַרשע 1879. ,דער 
איער האָט מיט זיך אַרײַנגעבּראַכט א צערו- 
דערונגי, האַל, מײַן אוצר, מאָסקװע 1966. עדער 
איער -- אַזױ האָט מען אין לאָדזשער געטאָ 
גערופֿן רומקאָװסקין", בּלומ. 

9. ספּעצ מאַ ן, -+ אַלטע, 3ּ5. , מײַן אַיער, 
זאָל געזונט זײַן". ,איר װילט מײַן איער זאָל 
זיך מיט מיר גטן?". ,האָט מען שוין געהערט 
אַז אינס אֵ'ער איז געקומען", ש. בּערלינסקי, 
'געהאָלפן געװאָרן 

4 מענערינאָמען. -+ אַלטע, 43. 

פ. פ9ֿטמ. דער אייבּערשטער (אין אַ געמיט 
פֿון נאָענטשאַפט). ,מע בּעט זיך איבּער מיטן 
רבּונוישל-עולם, מען איז מוחל דעם אֵץְ", רייד 
(קאָװנע, אן אלטער בּעל-מלאָכה, 1926). 

0 פ9טמ. װעגן א וואונדערקינד, װעגן אַן צִי- 
לוי. ,ער איז שוין בּאמת א צירונג, ער איז אַן 
אַער". 

אַלטער -- דער, 'ס. תּקופה אין לעבּן. יעדער 
צאָל אָפּגעלעבּטע יאָרן. איבּערגאַנגס:אי. אין אי 
פֿון פולער אנטוויקלונג פֿון גײַסטיקע כּוחות. 
אין אי פון 30 יאָר. |נר, דאַרף זײַן עלטער, 
דער און מע דאַרף אונטערשיידן עלטער, 
די = אַלטע יאָרן, ,אויף דער עלטער װערט 
מען שוואכער (קעלטער)".ן 


אַלטער אידעם -- ל. 
פּונקט דאָס זעלבּיקע, 
אַלטער|אַציע -- די, ס. קאיי 22ל. = בּלט, 

איבּערבּײַט, מאָדיפיצירונג. ספּעצ אין מוזיק --- 
בּײַט אין געמיט. דירן -- טרװ. 1, בּײַטן 
מאָדיפֿיצירן. א' די מעדיצינען. ,זוא װײַט ודי 
תּקנהן צו אַי דשׂ מן זל מעגן יתומים האלטן .. . 
עד שבֿע עשׂרה שנים", 'תּקנות מהחבֿרה מגדלי 

יתומים בּאַמשטרדם!, 1781. 


אַלטערירט -- אע בּאַהאַנדלונג. אַיער 


אַקאָרד --- 
טער דורך א : 


אַן אַנדערער װאָס איז 


פאַרענדער- 
(דעפיז) 


אָדער דורך אַ --{- (בּעמאָל). 





2. אױפֿרעגן, פאַרשאַפֿן פֿאַרדראָס. ‏ מיט 


אַלטעריטאַרטער -- דער. מצ נבּ. 


170 


זיך -- עדער זון אלטערירט זיך זער דאריבּר", 
איין שייני װאונדירליכי היסטאָריע פֿון איין 
פישערס זאָהן, זולצבּאַך |לבֿובֿ?ן, 
טערנירן. 

אַלטער בּחוֹר -- {... בּאָכערן דער, "ע, -ים, 
-+ אַלט, 23. איער פר ענק, איער קאלאָ'ש 
-- צונעמענישן אויף אן אלטן בּחור. איער ב' = 
פֿאַרשטעלט, היטלער ערבֿ און בּעת דער צוייי 
טער וועלט-מלחמה. 

אַלטערהײט -- אַדו. 1, אויף דער עלטער, 
אין די אלטע יאָרן. ,אונ' ער שטאַרבּ איובֿ אַל- 
טרהייט אונ' גיזעט מיט טעגיי, סהמ, איובֿ, מב, 
17. 2. װען עס איז אַלט, צעטראָגן, צעריסן, 
;װאָס מע זעט ניט נײַערהייט אין קאַסטן זעט 
מען אַי אין סמיעטניק", שח. 

אַלטערוניע -- -+ אַלטיניע, 


בּייזװוי- 
ליקער צונאָמען פֿאַר אַ זקן. אויסדרוק בּײַם 
זידלען אַן אַלטן מאַן. ויטאַרטער' אָן אַ ב, 
אפֿשר: טאָטער.ן 

אַלטער|טום -- דאָס, יען, ס. פּעריאָד אין 
געשיכטע זינט סאַמע אַנהײבּ פון ציװיליזאַציע 
בּיז אַן ערך דעם 5. י"ה אין אָצ. אויך: סתּם 
אַלטע צײַטן. דאָס גרויע א' פֿון די ערשטע 
ציוויליזאציעס. אװיסנשאַפּט, אַײפאָרשונג אע. 
די לעגענדעס פון אַי. עאַן א -פֿאַרשער מיט א 
פֿאַרמעגן... מאַכט א מיאוסן אָנזאַץ", אלצ, 
קליין װעלטל, לאָנדאָן 1894, ,װי אזוי קאַנען 
מיר אַריבּערטראָגן הײַנטיקע אידייען אויף דעם 
אַי?ײ, קאָר וו. -טימער -- די. מצ. אנטיקן, 
אנטיקװיטעטן. טײַערע א 

אַלטערטימלעך -- אד. װאָס איז פֿון 
אלטערטום אָדער האָט די אייגנשאַפטןן) פֿון 
אַלטערטום, פון דער אַלטער וועלט בּכלל. פֿאַר- 
צײַטיק. ,זעלטן קומט דאָרט אַרײַן א דורכ- 
פֿאָרער, וועלכער זוכט אויף אע זאַכן", א. מ 
שאַרקאַנסקי, א שפּיטצעל פון אַ פורים-שפּילער, 
נ"יי 1899, ,עטלעכע טעג אין יאָר װערט ער 
עפּעס א מחותּן מיט אַן אין גלױיבּן", בּעמ װו. 
-קיים -- אויך: אַן אַלטע זאַך, אַן אַנטיק. 
אַ מוזיי פֿון ייִדישע אַ'ן. ,די פֿאַלקשפּראַך פאַר" 
מאָגט. . . אַ סך אַיזײ, ל. װילענקין, דער ייִדישער 
אַקאַדעמישער װערטערבּוך און דער יודישער 
שפּראַכאַטלעס פפּראָיעקט), מינסק 1929. /אַן 
אומגעלומפּערטע בּראָנדזענע שפּיז... דאָס 
דאַרף זײַן גאָר אַן אַ'", ייז, יאַלט-שטאָטי. 

אָלטערײישן -- די, -ס. אַמ. 816612008 :2. 
דאָס פארריכטן. ;די דרעסקע דארף אן אַ": עדי 
סטאַר איז פאַרמאַכט װײַל מע פירט דורך אַן 
אַי", ריד (נ"י), 

אַלטערל -- + אַלטער, 431 בּאַטײַט אויך: 
א פֿארצויגן קינד, א ציטעריק קינד (אַפילו װען 
עס האָט ניט דעם נאָמען). ;ער איז בּײַ טאטע- 
מאַמע אַן אַ'י 

אַלטעל לוח -- ולוארן דער, .. . לוחות |לוד 
כעסן יידישער קאלענדאר פון א פֿאַרגאנגן 
יאָר. סימבּאָל פֿאַר עפּעס װאָס האָט פאַרלאָרן 
פרלערדיקן ווערט. קוקן אין (זיך רעכענען מיט) 
אַן אַלטן לוח. אַלטע לוחות -- אויך פּעיאַ: 


פרגל: אַל- 


אַלטפֿעטעריש 


לערעס, דאָגמעס פֿון פֿר;ער, פון אַמאָל. זיך 
| האַלטן בּײַ אַי לײַ 

אַלטערנאַ'ט -- דער, -ן. כאיי 22ל. - פֿאַר- 
טרעטער. לעגאַלער פאַרבּײַטער. דער אי צו 
שטימען פאַרן מיטגליד פון פֿאַרװאַלטונג, 

אַלטערנאַטאָר -- דער, ן. מאָטאָר מיט אַ 
זיך בּײַטעװדיקן שטראָם. גענעראַטאָר. - 

אַלטערנאַטיוו -- אַדי. װאָס איז איינס פֿון 
צװײי (אָדער מער) מעגלעכקייטן, װאָס פֿאַרבּײַט, 
קומט אויפן אָרט פון דעם װאָס איז פֿריער 


אָדער איצט. אע גרופּע, פּאַרטײ. געפינען אַן 
אַין װעגי 
סוב -- דער, ז. אויך: א8'ע -- די, ס. 


איינס פֿון צוויי (אָדער מער) מעגלעכקייטן. ניט 
האָבּן קיין שום אַי = קיין שום בּרירה. פֿרליי 
װיליק אױיסקלײַבּן צװישן אֵין. ,ער איז אַמאָל 
געשטאַנען פֿאַר אַן אע -- רעליגיע אָדער פּאָ 
ליטיק", גרינ, מענטשן און װערטן. אַבּסאָלוטער 
אִי = איינציקע בּרירה, 

אַלטערנ|ירן -- טרו. -ניר, אַלטערנירט. בּײַטן 
כּסדר, רעגולער. אי װי די סעזאַנען פֿון יאָר, 

אי די מאָדע. ראָש מליךמפֿתּח פאַרטײַטשט 
יוהחלף את משׂכּרתיי (בּראשית, לא, 6): ,אַ. 
ענדערן" {תי: ;האָט געבּיטױיץן. אַציע -- 
די, יס שינוי, בּײַט. אַיס פון װאָקאַלן אין 
דעם זעלבּיקן שורש (בּאַקאַנט, בּאַקאָנט, בּאַד 
קענט; שפּראַך, שפּרוך, שפּריכװאָרט). -ירונג. 
פֿרגל: אַלטעראַציע. 

אַלטער ענאָ ---ל. אַנדערער, צווייטער איך. 
װער עס קען אַבּסאָלוט פֿאַרבּײַטן, פֿאַרטרעטן. 
גָאָר א נאַענטער פֿרײַנד װאָס האָט די זעלבּיקע 
מיינונגען. מײַן אי צי 

אַלטער פּער -- דער, יע ין. (טשערנאָויץ) 
װער עס האָט אין זײַנע סטודענטישע יאָרן גע" 
הערט צו אַ סטודענטךאָרגאַניזאַציע און נאָכן 
פֿאַרענדיקן דעם אוניװערסיטעט שטיצט ער נאָך 
זײַן פֿר:ערדיקע אָרגאַניזאַציע. 

אַלטער רבּי -- ספעצ. בּײַ די לובּאַװיטשער 
חסידים ר' שניאור זלמן פון ליאַדי, דער בֹּעָלי 
תניא, בּאגרינדער פֿון דער חבּ"דיריכטונג אין 
חסידות. קמדינת ליטא ורוסיא הלבֿנה (פּלכי 
מאָהילעװו און װיטעבּסק). . . אײַנגעטײלט דעם 
אַלטן רבּין", לדבּ, נײי תּשיײז, קמא, 

אַלטפֿידל -- די (דער), -ען. -+ אַלט וווייכע לן, 
צװוייטע פידל. װיאָלא. 

אַלטפֿעטעריש -- אַדי. 89: אַלטפֿעטערש, 
אַלטפֿאַטער(י)ש. פֿאַרצײַטיק. אַלטװעל- 
טיק, אַלטװעלטלעך. אלטמאָדיש. (בּײַטעם פון 
פֿרײַנדלעכער אָדער גוטמוטיקער בּאַציאונג), 
איער שטייגער, סטיל. דאָס איע לעבּן. געקליידט 
אַי. ,יענע אש היימישע פּרנסות האָבּן איצט 
אויפגעהערט", ארז, קמ, 1865, פאן 66., עדי 
שאַפע װאָס זעט אויס א', נישט מיט דעם פּוץ, 
ונישטן הײַנטמאָדיש", ממוס אַ גרויע האָר' 
;די װײַבּער זאָלן נישט טראָגן קיין צירונג און 
קיין פּערל און די קליידער זאָלן זײַן א' גע" 

| נייט", מעשׂה נורא, לעמבּערג תּרס"ב. קאַנטיקן 
אַלטפֿאָטערשעײ, שנ, דערציילערס און ראָמאַניס: 
טן }4 














אַלטפֿרענקיש 


| -דקיים -- ,מע בּלעטערט ספּעקטאָרס אַ ראָי 
מאַן, און פֿון די נקודות אַלײן. .. ווייט מיט אַ 
ליבּער, גוטער אַיײ, צייט, 


אַלטפֿרענקיש-- אד 1621150ט-810 :21716. 
דזוו אַלטפֿעטעריש, נאָר געניצט אָפטער און 
ס'רוב מיט בּײַטעם פֿון ניט-געפעלן. אע מלבּו- 
שים. אי מעבּל. אַיער שטייגער פֿון משפּחה. 
לעבּן. ,ער װעלט שיני פֿינגרלך קױפֿן אוני 
אַלט פֿרענקש דינג, עז זאָלט אים ניט צו טײַער 
זײַן", מבּ, מעשׂה רכח. ;דיא בּרבּנשטי שפּיצן 

| זײַן זער יוקר .. ., דר צו אַלט פֿרענקיש אונ' 
גאר קיין מאָדע מער", י. מאַרשן, חנוך לנער, 
פיורדא תּקל"ד, ח/א. ,װאָס פאַר א נאַראָנים 
די אַיע לײַט זענען געװען", מס, משלי תּקצ"ד, 
לי, 11. ,די אַלטע בּאָבּע... מיט. . . אַיע מאַ- 
דעס, אי געניי --- אין װײַסע זעקעלעך, קליינע 
פּאַנטעפעלעך....", הירש רײַטמאַן, דער קיט' 
טעל, װין 1863, ,מיט אַזעלכע אע ייִדן קענען 
די פּריצים אַלץ מאַכןײ, ספּ, ייִדישער קאָלאָניסט. 

-קייט -- ,אין זומפּ פֿון אַ", ימ, נײַס 

6. ,די אַי פון יהואָשעס איבּערזעצונג װעט 
ערשט קריגן נאָך מער אָנזעןײ, יג, אין תּוך 1 

אַלטצײַטיק -- אַדי. װאָס איז (אַזױ װי) פֿון 
דער אַלטער צײַט. אַיע גלייבּונגען און מיינון- 
גען. ;דער גרעסטער טייל פֿון זיי זײַנען געװען 
מענטשן שוין צו פֿיל אַיע", איבּז, װ. סטאַװסקי, 
די סטאַניצע, מינסק 1931 -יקייט, 

אַלטקאַטױל|יש -- אַדי. װאָס האַלט אַז סאיז 
עכט קאַטױליש, און האַלט ניט פון עטלעכע 
מאָדערנע קאַטױלישע דאָקטרינען, למשל פֿון 
דער אומפֿאַרזינדלעכקײט פון פּויפּס(ט) און פון 
דער היעראַרכיע פון דער קאַטױלישער קירך. 
דיק -- דער. ה-יציזם, 


אַלטקײט -- די, ין. איגנשאַפֿט, מצבֿ אָדער 
פּרט-פֿאַל פֿון זײַן אַלט. די עלטער. ;אי איז א 
בּרכה, פֿאַרעלטערטקײט איז א זינד", אויפן 
סמך פֿון חז"ל, ,אי איז ניט קיין פרייד", איבּז 
פֿון אַ פּויליש, רוסיש שװ. ,זי האָט מיך מיט- 
גענומען דערפֿאַר װײַל פאַר א' איז איר אַליין 
שווער צו פֿאָרן", ספ, ייִדישער קאָלאָניסט. ,האָט 
געשמעקט מיט דער מוטערס אי און קלאָגליך" 
לעך", װײַס וו, ידער איבּערגאַנגי. ,שוין צוואנ- 
ציק יאָר אַז איך שפּיל זיך מיט אַ", מלה, 
אַ ליד פֿון ליבּעי. ,,האָט אַן אי געהויערט איבּער 
דער שטאָט און אַן אָפּגענוצטקײט", בּאַש, פֿאָר, 
6 וו 25, ,א יאָריק קינד דעם ערשטן טראָט 
צו מאַכן איז אפֿשר שװערער װי בּיז צו א' 
שפּאַנעןײ, האַל, מײַן אוצר, 


אַלטקלוג -- אדי. װעגן אַ קינד) װאָס איז 
שטאַרק פֿאָרויס אין אַנטװיקלונג. אַן אַ' קינד, 
א קינד מיט אַן א'ן קאָפּי 


אַלטיראַפֿיק -- די. װאָס איז פֿון (שייך צו) 
אַן אַלטער ראַסע. ;און װי די שפּראַך --- אַזױ 
די מענטשן, אַי"ר!, אָפּגעבּרעקלט פֿון אַן אָפּגע- 
שטאַרבּענער ראַסע", קאָר ווו 

אַלטראָפּאַטיע -- די. מצ נ3ב. רחמנות' גע" 


פיל אויף א צווייטן, אויף אַן אנדערן. אַלטרו 
איזם, 


אַלטשטאַמיק -- אַדי. 


1511 


אַלטרו|איזם -- דער מצ נבּ. ?אי 1822 
פּרינציפּ אָדער פּראקטיק פון זאָרגן זיך װעגן 
וואוילזײַן פֿון אַנדערע. אַן אַקט פון א די 
שיינע מידה -- אי ;װאָס װאָלט געהייסן אי 
אין א װעלט אין װעלכער מען איז איינער 


אַליין?ײ, גרינ, מענטשן און װערטן. איסט. 
זאיסטיש -- אַדי. 
אַלטרײַטיםס -- דער, "ן. פֿטמ. אַמ. שפּאַסי 


קער שינוי פֿון װאָרט אַרטרײַטיס (= אָנציג- 
דונג פֿון געלענקען). אויך: עלטערײַטים, 
אַלטרעזשימןיק -- אַזי. 98: -נע. װאָס איז 
פון (ענלעך צו, בּאַלאַנגט צו) אַלטן רעזשים. 

ספּעצ סאָװ. אַלטער צאַרישער רעזשים,. די 
אַיע סיסטעם פאַר דער פֿראַנצייזישער רעװאָ 
לוציע, ,צוזאמען מיטן אֵין מיניסטער.. .", א 

- גאָלדשטײן, איבּז, שפּאַניע אינ פֿײַער, מינסק 
5, פאַזוינע אַינע שפּיצלעך", חיים גילדין, 
פֿליג?, קִיְעוו 1939, 

אַלטשאַפֿט -- די (דאָס, ן. מצב אָדער 
אײיגנשאַפֿט פון זײַן אַלט. איונגשאַפט אָדער 
אי זײַנען בּאגריפֿן רעלאַטיװע", צייט, טמז, 
4 |א 12, 

אַלטשטאָט -- די, -שטעט. עלטסטער טײל 
שטאָט. אָפט פאָרשטאָט װאָס איז עלטער װי די 

| שטאָט גופֿא. ,אין אי ואוינען אָרעמעלײַט". 
די װאַנט אַרום אַי פֿון ירושלים. ,ייִדן האָבּן גע" 
וואוינט אין אַי. אין די נײַע טיילן שטאָט האָט 
מען זיי ניט אַרײַנגעלאָזן ,.... פירט אונשׂ 
דרײַא אנויש אויף דער אַלט שטאָט", אַ פּראַ- 
גער פֿאַמיליען-מגילה', 1732 {װאַכשטײךבּוך, 
ייװאָן. .דורך אַ"געסלעך בּלאַנדזשעט אום מײַן 
בּליק נאָך אַלץ פֿאַרליבּט", רובּ, חורבּן פוילן. 
דיק -- אַדי. ,בּעלי-בּתּים זענען זיך צוזאַמענ- 
געקומען אין דער א'ער שול", קמ, 1866, פאן 

{ 45, = -י"שׁ -- אדי. אַיע הײַזלעך. אע חברה. 
דישקייט, 

װאָס איז (קומט, איז 
פֿאַרבּונדן) מיט אַן אַלטן שטאַם. אִיע אַריסטאָ- 
קראטיע. אַיע געלערנטקייט. ,דער װאָס טראָגט 
אין זיך אי לעבּן װעט דאָס שװײיַגן פֿון מײַן ליד 
פאַרשטיין", י. י. סיגאַל. -יקייט, 

אַלטשטײגעריש -- אַזי. װאָס איז פֿון 
(לויט, עליפּי) דעם אלטן שטייגער. איער פיר, 
,מיר האָבּן ייִדן אִיע און נײַשטײגערישע און 
גאָרנישט-שטייגערישע", ימ, אונדזער שול, 
מעקסיקע 1948, 

אַלטשטעטער -- אַדי 8 דער. 1. װאָס איז 
פֿון אַלטשטאָט. אװאַר די קומיסיאָן ווידר צו 
אַזמין != צוזאַמעןן קומן אויף דען אַלט שטע- 
טעֶר ראט הויז", א פּראָגער פאַמיליען-מגילה, 
2 {װאַכשטייןבּוך, ייװאָן, ‏ 2, אײַנװאוינער 

פֿון אַלטשטאָט. ,די אַ' זענען נעבּעך אַרע- 
מעלליט", 

אַלטשינקעם -- פֿטמ פֿאַרצױגן פֿון אַלץ 
-5, ,די אַלטיטשקע שטעלט אויפן טיש א' 
װאָס זי פאַרמאָגט*, רייד (נאָװאַרעדאָק), 

אַלטשי"ר -- דער, ז. װרר. דזו אַלקער -+, 
,... צו פאַרדינגען מײַן.. . אַי צי ניין. . . אָנ- 


אַלי|אירט -- אַדי. ק?איי 22ל. 


| אַליא'נט 


קוקן דעם א'... דער אי איז געװען פוסט, 
אױסגעקאַלכט און אױסגעװאַשן, דער פּאָל בּא- 
שאָטן מיט פּילינעס", פינסקער שטאָדט-לוח, 
ווילנע תּרס"ד, יי י 


אַליאָווקעפ -- {אויך: על...ן די. פֿטמ. די 

| אליהו-הנבֿיאס. זמירות װאָס מע זינגט שבּת- 
צונאַכט נאָך הבֿדלה און מע בּעט, אַז אליהו 
הנבֿיא זאָל קומען מיט משיחן און בּרענגען 
די גאולה. ;אַז דער רבּי... איז פֿאַרטיק גע" 
װאָרן מיט די אַ', האָט ער גענומען דעם פידל 
און האָט אָנגעהױבּן צו שפּילן די אמתע זמי- 
רות", נפֿתּלי גראָס, מעשׂהלעך און משלים. 


פֿאַראײיניקט, 
פֿאַרבּונדן דורך אן אָפּמאַך (צװישן צוויי אָדער 
מער מלוכות, מיטן צװעק זיך צו פֿאַרטיידיקן 
אָדער אָנגרײַפֿן בּשותּפֿות). אע ארמיען 
אַ'ע -- סבּ. ספּעצ די מלוכות װאָס האָבּן 


בשותּפות געקעמפט קעגן דײַטשלאַנד בּעת 


דער ערשטער װעלט-מלחמה. דער זיג פון די 
אַ'יע. ;דען בּאותו פּעם זיך אן גיפאַנגין המל 
חמה בּין מלך צרפֿות יר"ה מיט זײַני אַליערי 
טין", גה, 314, ,װי די אַיע, דאָס הייסט פּרײַסן, 
רוסלאַנד, שװעדן און עסטרײיך, האָבּן געזען דאָס 
זיי קענען נאַפּאָלעאָן ניכט אױפֿקומען, האָבּן 
זי געמאַכט װאָפֿנשטילשטאַנד", נאַפּאָלעאָ, 
ולבֿובֿן, יאָר? ;אַדאַנק דעם שנעלן פֿאָרמאַרש 
פֿון די אַלירטע בּאַפּרײַאונגס-אַרמײען?", י. אײז- 
מאַן, ממעמקים, בּוקאַרעשט 1945. אע יאָרן 
-- איר װעגן א פֿרױ װאָס פֿאַרלײקנט איר פֿאַק- 
טישן עלטער. הקייט, 


-אירן -- טרו. אִי צוויי שכנישע מלוכות, 
מיט זיך -- פפראַנקרײַך קען אויס מורא 
וועגן איטאַליע, מיט רוסלאַנד װעגן דער טער- 
קײַ זיך אַלירן", קורות העתּים, יאָס 1860, 
זא 9 -אירונג, 


אלי, אלי, למה עזבתני? -- (אייל, ... 
לאָמאָ אַזאַװטאָני?ן זאַץ. תֹּח. קכתהלים, כב, 2, 
מײַן גאָט, מײַן גאָט, פאַרװאָס האָסטו מיך פאַר- 
לאָזן? 1. געניצט װי אַ פֿאַרצװײפֿלטער, מיט 
רעליגיעזן פּאַטאָס אָנגעלאָדענער הילפֿגעשרײ 
פֿון אַ געפּלאָגטן. ,ווען דער זקן האָט דערזען 
די אָנקומענדיקע דײַטשן, האָט ער אויסגעשרלען 
אי א' לי עי. 2. לוט דער בּריתחדשה פֿון 
מתּית: די לעצטע תּפילה פון אותו האיש (-+); 
אי אי, לי שבקתּני? ,און פֿון זײַן לעצטן אי א" 
אויסגעשריי האָט שװאַרץ געקראַכט איר גאנצע 
װעלט אין װיי", אֵל װו, 'מרים המגדלית'ן 
9 אי אי -- א פּאָפּולער ליד געזונגען מיט 
פּאַטאָס. "ער מיינט אז ער זינגט אי אי = רעדט 
הויך, ליאַרעמט. שפּאַסיק: די א' א"בּרידער 
וװײַל זיי גייען בּײַנאַנד), דער א' אי-צווילינג, 


אַליאַ'נט -- דער, ז. פֿאַרבּינדעטער. אֵלײ 
אירטער. בּאַטיײיליקטער אין אַן אַליאַנס. ,ס'זע- 
נען שולדיק {אין ניט טאָן גענוג צו ראַטעװען 
ייִדןן נישט נאָר די אֵין", היימיש, דעצ' 1960, 
,דער עם היושבֿ בּציון שטייט דערװײַל אין 
אָט דער מלחמה פֿאַר זײַן לעבּן אליין, אָן אַיזײ, 
דאָס אידישע װאָרט, נ"י, אייר תּשמ"ז. 





אליא'נס 


אַליאַ'נם -- די, -ן. אויך: אַליאַ ניץ. ?אי 
ככפֿר. 1 פֿאַרבּינדונג, פֿרײַנדשאַפֿט-בּונד 
צװישן מלוכות. ,... נייאַרט ער האָט אים 
גשיקט פֿר אַמבּסאַנדור צו פיל (מלכים) אום 
מיט אים איין אַליאנסיא צן מאַכן", שאר, 
קטז/ב. 2. אין 20 י"ה, אָפּמאַך צװישן 
פֿראַנקרײַך, ענגלאַנד און רוסלאַנד זיך צו שיצן 
קעגן דײַטשן מיליטאַריזם (-+ אַליאירטע)), 
;דענסטמאָל איז געװען דער האַניק-חודש פון 
רוסיש-פֿראַנצייזישער אִי, איז יעדער רוס גע 
ווען יעדן פראַנצויז א גאַסטײ, מוק, מײַנע בּאַ 
געגענישן. | 
9. אַרכ. אָפּמאַך, תּנכישער יבּרית' מיט גאָט. 
אַבֿרהמס אי מיט גאָט. ,... מה מאד שׂמחתּי 
כּעל כּל הון, דשׂ דיא גאטליכה אַ' לאורך 
ימים.. .י, י. מאַרשן, לשון זהב, אַמשט תּצ"ד, 
ז/אי 
אַליאַ'נם איזראַעלי'ט אוניווערסע'ל-- 
פר. נאָמען פון װעלטפֿאַרבּאַנד כּל ישׂראל 
חבֿרים', געװויינלעך געקירצט: אַליאַ'נס. אוים- 
געקומען אין פּאַריז אין 1860 אויף דער איני" 
ציאַטיוו פון אַדאָלף קרעמיע (1828---1892), 
אָפּטײילונגען פון דער געזעלשאפט זײַנען אױיפֿי 
געקומען אין לאָנדאָן, װוין און בּערלין, 
די אִי האָט געשטעלט פאַר זיך די אױפֿגאַ 
בּעס: העלפֿן דער עמאַנסיפּאַציע, בּאַשיצן פון 
רדיפֿות און העלפן די גערודפטע ייִדן, העלפֿן 
עמיגראַנטן, גרינדן האַנטװערקער-שולן פאַר 
פאַרשיידענע פּראָפֿעסיעס, לויט אָט דער פּראָג" 
ראַם האָט די א' געפֿירט איר אַרבּעט בּמשך 
דעם לעצטן דויטל 19. י"ה און שפּעטער בִּיז 
דער ערשטער ועלט-מלחמה. מיטן אױיסבּראַך 
פון דער צווייטער וועלט-מלחמה איז די אי איין- 
געגאנגען. ,דערװײַל מוזן רומענישע ייִדן עמיג- 
רירן. . . אויף אַליאַנסן זיך פאַרלאָזן קאָן מען 
נישט", פּרץ, געדאַנקען און אידייען. 
אַ'ליאַפֿ -- דער 8 קאָנ. ל. ‏ אַן אַנדער נאָמען 
(װאָס קען זײַן דער ערשטער אָדער דער געבּי- 
טענער, פארשטעלטער), אָדער ראַבּין א' ראבי- 
נאָװיטש, אבּראַמאָװיטש אַ' בּרױידאָ --- פאַ- 
מיליע-נעמען פֿון ממוס אין פאַרשיידענע צײַטן 
פֿון זײַן לעבּן. 
אַליאַפ -- דער, -ן. אויך; אַליאָז. פֿטמ אויך: 
אַליאַש. הורװיץ, ספֿר המלים, אַדעס 1903 
- פֿאַרטײַטשט אהלים, אהלות'--- אַליאָס, אַליאָז. 
געװויקס מיט פֿעטע 
פליישיקע בּלעטער 
און בּלויע אַדער 
ראַזע בּלומען. גע 
ניצט אין װאַזאַנען. 
פון די בּלעטער 
בּאַקומט מען אַ 
בּיטערן זאַפֿט, גע- 
ניצט אין מעדיצין. 
ומוטערס פלעגן 
בּאַשמירן די בּרוסט מיט אַ' כּדי צו אנטוויינען 
זייערע זויגקינדער.ן ,האָבּ בּאַשפּרענגט מײַן 
געלעגער מיט מירא, מיט אַלאַס און מיט צימ- 
רינג", מס, משלי תקצ"ד, {, 17. ;אין די 
קליינע פענצטערלעך בּליען װאזאָנעס אונ" 





1512 


טערן נאָמען -- אַליאַש", מק, זעלמעניאַנער. 
גזטגת20116ש19ט240960. 
אַליאָריערלעך -- אַדי. אַרכ. יערלעך, אָן 
שום דורכלאָזן, ,אל יאר יערליכן גינגן זיא צו 
דעם רגל דאר", שמואליבּוך, סטראָפֿע 10, 
אָליאַר|ניע -- די, "ס. ?פויל. דזו אוליי 
ניצע (-+ 508). װאַרשטאַט צו פּרעסן געװיקסן- 
אייל (געוויינלעך קליין-פּראָדוקציע). ניק-- 
אײלפּרעסער. אויך: איילהענדלער. 
אֲליפּאָ -- פרעפ. תּח. ?2בּנא קמא, יג/א אאַ. 
לויט, װעדליק, עליפּי, אין אײנקלאַנג, בּהסכּם 
מיט. קומט אַרײַן װי א בּאשטאנדטייל אין: 
א' דאמת -- {,... דעעמעסן איזידער-אמתן. 
אי די מוז מען זאָגן אַז.... קאַ' די בּין איך 
חושד אַז דאָס זאָל נאָר זײַן א משכּילישע ליי 
צנות", הרב חיים ליבּערמאַן, ייִשפ צוא, 1. ;אַ' 
ד' האָט דאָך גאָרניט קיין גבֿול אויסצורעכענען 
װאָס מע דאַרף מתקן זײַן", בּצג טמז, 1968 צו 16, 
אַ' דהלכתא -- {... דעהיילכעסען 22סו! 
טה, כא/א. אין איינקלאַנג מיט דער הלכה, 
;אַי ד' דאַרפסטו בּאַצאָלן פאַרן היזק", 
אַ' דכּולי עלמא -- {... דעקולע אַלמען 
לויט דער מיינונג פֿון דער גאַנצער װעלט, ד"ה 
אַלע זײַנען אײַנשטימיק. ,כּל הירא-שמים געהער 
ניט צו לאָזן קיין פּתח אָן א טיר, רק תּיכּף די 
טיר ארײַנצושטעלן בּכדי מע זאָל יוצא זײַן 
ומיט דער מוווהן א' ד' ע'י, שולחן ערוך, 
אָרט? אָנהײבּ 19 י"ה? 
אַ' דכּל (לכל) הדעות -- {... דעקאַל 
(לעכאָ'יל) האַדײעסן לויט די מיינונגען פון אַלע. 
,מיט בּלויז דקדוק |בּײַ קריאת-שמען איז מען 
אי לי ה' נישט יוצא", חפֿץ-חײם (בּ. יאושזאָן, 
פֿון אונדזער אַלטן אוצרן, 
אַ' דרבּנן -- {... דײיראַבּאַנאָןן פכשבּת, 
קיב/א. לויט די (אונדזערע) חכמים (רבּנים), 
;;אַי די טאָר מען עס ניט". 
אַליבּֿי -- דער, "ס. 22איי 722. /'ערגעץ-אַנ- 
דערשוואו'. 1. בּאַװײַז מצד א פֿאַרדעכטיקטן 
אָדער בּאַשולדיקטן, אַז בּעת דעם פארבּרעך איז 
ער געװען אויף אַן אנדער אָרט. א בּאַשטע- 
טיקטער אַי. 2. בּכלל סימן פֿון פֿיזישן אָדער 
גײַסטיקן ניטבּײַזײַן. ,אומזיסט בּאַװײַזט ער 
איר זײַן געאָגראַפישעס אָדער פֿילאַזאָפֿישעס 
אִי. טוט אָן טויזנט מאַסקעס, פֿאַרענדערט דעם 
נאָמען, די רעליגיע", זשיט ווו, ניי 1912, 
אֲלִיג -- דזוו אוליק, 508 -+, 
אַלינאַטאַר -- דער, -ס. זאָאָלאָגיע) מין קראָ- 
קאָדיל פֿון אַמעריקאַנער קאַנטינענט און כינע, 
דער א' איז קלענער פון קראָקאָדיל (העכסטנס 
בּיז 5 מעטער) און טיילט זיך אויס אויך מיט 
זײַנע שװאַכערע שװים-אָרגאַנען. פֿון דער פֿעל 
פֿון אַי װערן אױיסגעאַרבּעט לוקסוסדיקע פֿרױ- 





ענשיך און פֿאַרשיידענע לוקסוסדיקע טאַשן (אין 
אַמעריקע עקסיסטירן ספּעציעלע פערמעס פֿאַר 
אַ-האַדעװאניע). קאויף דעם האפן האָבּן די 


אַלידאַדע 


שפּאניער געזען אַן מין חיה רעה װאָס זי הייסט 
אַליגאַדאָרס*, חײַקל הורװויץ, צפנת פענח, כארי 
דיטשעוו 1817. ,די בּייזע אֵין. .. װאָס געפינען 
זיך אין דעם שטראָם, װאָלטן פֿון אונדז אַ גוטן 
מאָלצײַט געהאַט", ש. האָכבּױם, אַ יוד, אדעס 
9. ,דער יעגער שטעלט אײַן זײַן לעבּן 
שיסט א טיגער אָדער כאַפּט אַן אַ', ציט אים 
אַראָפּ די פֿעל און שטעלט אים דערנאָך אויס 
אין א מוזיי", קאַר װוו. 211184107, 

אַלינאַטאַר"פֿיש -- דער. מצ װי אצ. ים' 
פיש פֿון א פּאַר מינים. איז לאַנג און דין און 
מיט גאָר גרויסע צונױפֿגעװאַקסענע שופּן װאָס 
זעען אויס װי א פּאַנצער מיט פּלאַטעס װאָס 
דעקן איינע די אַנדערע. דער קאָפּ א בּיסל 
ענלעך אױפֿן קאָפּ פון אַן אַליגאַטאָר. -190/ 
6 | 

אַָליגאָפּאָלױיע -- די, ס. 22 אי 22ג. 
דעה, מאַכט פון א קליינער גרופּע אין עקאָנאָי 
מישן לעבּן, ספּעצ בּײִַם צושטעלן סחורות פֿאַר 
געבּרויכערס. ,סכּנה פאַר דער פרליהייט, װאָס 
עס שטעקט אין אומפֿאַראַנטװאַרטלעכע צענ' 
טראַליזאַציעס פֿונעם כאַראַקטעריסטישן אָײכּוח 
פון אונדזער צײַטײ, איק, ר"ה תּשכ"א. -ישׁ 
-- אַדי, 

אַלינאַפֿרענ|יע -- די בֹּא. ?אי 22גר. 
(פּאַטאָלאָגיע) שוואכע גײַסטיקע אַנטװיקלונג, 
נידעריקער װי נאָרמאַל, יישׁ -- אַדי. 

אַליגאָציטעמױיע -- די, 'ס. פּאַטאָלאָגיע) 
אַנעמיע מיט א שטאַרקער פֿאַרמינערונג פֿון 
די בּלוטקײַקעלעך. ה-ישׁ -- אַדי. 

אַלינאָצע'ץ -- דער. (געאָלאָגיע) טייל פֿון 
פּאַלעאָגענישן פּעריאָד פֿון 40 בּיו 25 מיליאָן 
יאָרן צוריק. יש -- אַדי. 

אַליגאָ|צעפֿאַליש -- אַדי. ?2איי 22גר. אויך; 
-קעפֿאַליש. װואָס זײַן (איר) קאָפּ (בּײַ אַ 
מענטשן אָדער בּעליחי) איז קלענער װי געווייג- 
לעך, 

אָלינאַ 'רך -- דער, "ן. װער עס געהערט צו 
דער גרופּע װאָס הערשט אין אַן אַליגאַרכיע, 

אַליגאַרכ|יע -- די, ס. כאיי 22גר. מלוכה 
און פֿאַרעם פֿון א מלוכה ואו די מאכט איז 
קאָנצענטרירט אין די הענט פון א קלינער 
גרופע מענטשן, פֿון א קליקע, פון א קליינער 
צאָל פּריװוילעגירטע. ,די אַי פון פּאַטריציער 
װאָס האָבּן רעגירט איבּער דער שטאָט", נש 
איבּז, שד וווש. /טרעט אַרױס קעגן דער אִי פון 
קהל און ער שרעקט מיט חבלי גיהנום יענע 
ראָשיהקהל און פּרנסים װאָס דריקן די אָרע- 
מע", ימ איבּז, שדווש. ,בּײַם רודער פֿון דער 
רעגירונג װעט ניט זיצן א טאָטאַליטאַרע אַ", 
גרינ, איד און װעלט. יש -- אַדי. ,דערצו 
װאָלט דאָס נאַך געווען א טיראַניש-אָיער שטאַט?, 
זשיט או, נײי 1919, 

אַליגוריע -- די. פפּאַטאָלאָגיע) אומנאָרמאַל 
קנאַפּע סעקרעציע פֿון אורין. 

אַלידאַדע -- די, "ס. ככאיי ככשפאַ ככאַראַבּיש. 
מכשיר צו מעסטן וינקלען (בּײַ לאנדמעסטונ- 
גען, טאָפּאָגראַפיע). | 





אַליה 


אַליה -- ואַליען די, -יות 2ויקרא, ג, 9. ויידל. 
עק פֿון שאָף (זן אויך פון אַן אָקס אָדער קו), 
,פלייש און אויפּס איז אויך גאַנץ טײַער, בּאַי 
זונדערס די אִ'ס פון די שאָף", אמז, דער 
בּרטנורה, װילנע 1877. ;האָט געגעבּן נדן 
דער אַרענדאַרטשיקל, יעדערן א חלק פֿון בֹּאַי 
ראַנטשיקל, אסתּרלען האָט מען געגעבּן דאָס 
אַילע", 9ל. ;אַ שׂכל --- אױסבּרײַען . . . אָנװײַזן 
אין די אַחרונים, אַז די אַי פון אָקס געהערט צום 
רבֿ", מ. דלוגאַטש, די װעלט מסורה, װארשע 
1 אַיש מאַלץ. 


א' וקוץ בּה -- {... װייקאָץ (װעקויץ) בּאָן 
זאַץ. תֹּח. 2כראָשיהשנה, יז/א. /א פֿעטער) 
וויידל און אַ דאָרן אין אים' = ס'איז א גוטעץ 
זאך, אָבּער האָט אַ חסרון, א פּגם. ,אי וי בַּ'-- 
אין אַ פרײַער איבּערזעצונג: ... א ריז מיט 
א שטעכנדיקן דאָרן", פרץ, 'ראש חודש'. שאַיוי 
בּי -- א בּכּבֿודיקער פּאָסטן -- מיט נישטיקע 
שׂכירות". 


אליה(!) -- (אײיל;יאָהון פֿאַרשפּרײטער מענער- 
נאָמען. + אליהו הנבֿיא. געוויינלעכער אַרױס- 
רייד עליע (עלי). פֿקפֿ: עלינקע. בּלינדער א' = 
קען געזאָגט װערן װעגן יעדן איינעם װאָס 
דערזעט ניט, בּאַמערקט ניט; ספּעצ -- װעגן 
א גנבֿ װאָס טראָגט ארויס אומװיכטיקס און 
פֿאַרזעט אַ ווערטפולע זאַך. .הייסטו א', בּיסטו 
א טיפּש בּיז דער סטעליע" -- אופֿן פון רייצן 
זיך מיט עמעצן װאָס הייסט אליה. א' און 
פּיניע = צוויי חבֿרים װאָס זײַנען שטענדיק צו" 
זאַמען {אויפן סמך פון שע'ס מאָטל.. .ן, 


אליה(ו) כּחור -- |... בּאַכערן אי בּרי אָשׁר 
הלוי אַשכּנזי, אויך עליא לעװיטא (1469-- 
9) געבּוירן אין איפשהיים לעבּן נירנבּערג, 
געלעבּט אין פּאַדואַ, רוים, װענעציע אאַ. בא 
רימטער פֿאָרשער פון לשון-קודש, מדקדק און 
לעקסיקאָלאָג, מחבּר פֿון דער זייער פּאָפּולערער 
גראַמאַטיק ספֿר הבּחור, פֿון מסורת המסורת 
(אַז די נקודות און דער טראָפּ קומען פֿון 
שפּעטערע צײַטן און זײַנען ניט געװען אין 
דער לכתּחילהדיקער מסורה), תֹּשבּי (אויסטײַטש 
פון 712 װערטער אין תּנך און אין תּלמוד) 
מתּורגמן, שמות דברים. א' בּ' איז דער ער" 
שטער שרײַבּער אין דער ייִדישער ליטעראַטור, 
װאָס מע קען זײַן בּיָאָגראַפיע און מע האָט א 
פֿאָרשטעלונג װעגן זײַן פּערזענלעכקייט. אין 
7 --- 1508 איבּערגעזעצט און איבּערגעאר- 
בּעט די איטאַליענישע פּאָעמע בּבא דאַנטונאָ אין 
אָטאַװאירימא-פֿערזן, בּאַקאַנט װי דאָס בּבֿא בּוך, 
שפּעטער פֿון דעם געװאָרן א בּבאימעשׂה אין 
פּראָזע. מִחבּר פֿון: אַ ראַמאַנטישער פּאָעמץ 
פּאַריז און װינה (װיענע), איבּערגעזעצט תּהלים 
(ווענעציע 1545) און איובֿ (דער כּתבייד איז 
פֿאַרלאָרן געגאַנגען); פון צוויי פּאַסקװילן; אויף 
די שׂריפֿה בון װנידיג (װענעציע 1509) און 
המבדיל (1514), 


אליהו בּן משה די"װוידאַש -- מקובּל פֿון 
די חכמייצפֿת. געלעבּט אין 16. י"ה. מחבּר פון 
פּאָפּולערן מוסריספֿר ‏ ראשית:חכמה. פון 


1348 


צפֿתער פֿאַרטונקלטער מויער קומט אָן אי דע 
ווידאשׂ", עק. 


אליהו נאון -- -+ ווילנער גאון. אױפֿן נאָמען 


פֿון אי ג' געװען א גאָס אין גראָדנע. גערופן 
פֿטמ רעבּעליאָעס גאַס. אין װילנע איז געװען 
דעם גאונס געסלין 


אליחו הנביא -- (אייל;יאָהו האַנאָװי, פֿטמ: 


(ע)לעהאַנאָװען א' דער נבֿיאי. ?כמלכים א, 
קאַפּיטל יז אאַ. נאָך משה רבּינו די פּאָפּולער- 
סטע פיגור צװישן די נבֿיאים. געלעבּט אין 
מלכות:ישׂראל אין 9. י"ה פֿאָצ, שטאַמט פון 
תּשבֹּה אין גלעד -- א' התּ שבּי, א' הגל- 
צדי, האָט בּאַפֿעסטיקט דעם עטישן מאָנאָ 
טעאיזם און געפֿירט דעם שאַרפסטן קאַמף קעגן 
דעם קולט פון בּעל; אַרױסגעטראָטן קעגן סאָ- 
ציאַלע עולות. כאַראַקטעריסטיש איז זײַן 
פֿלאַמיקער זאָג צום קעניג אַחאָבֿ: פהרצחת וגם 
ירשתּ?" (מלכים א, כא, 19). אי ה' איז געװאָרן 
אַ לעגענדאַרע געשטאַלט װאָס בּאַװײַזט פאַר- 
שיידענע מופֿתים. עֶר איז ניט געשטאָרבּן, נאָר 
איז אַרױף מיט אַ שטורעמװינט אין הימל 
(מלכים ב, ב, 11). שוין אין תּנך זעען מיר װי 
די א"ה-געשטאַלט װערט מילדער (מלכים א, 
יט, 12). די גמרא און דער מדרש האָנּן נאָך 
מער פֿאַרלינדערט זײַן רעליגיעזע קנאָות, און 
אַנשטאָט אַ שטרענגער שטראָפער בּאַצייכענען 
זיי אים מיטן האַרציקן 'זכור לטובי, ,איז ער 
געבּליבּן שטיין בּײַם װאָגן און האָט אָנגעהױיבּן 
צו וויינען פֿאַר השם-יתבּרך און איז אַנטשלאָפן 
געװאָרן, איז א' ה'... צו אים בּחלום געקו" 
מען", שבֿחי בּעל שם טוב, זשאָלקעװ 1850. 
אי ה' װערט דער אָנזאָגער פֿון משיחס צײַטן, 
,זעט, איך שיק צו אײַך אי ה' איידער עס קומט 
דער טאָג פון גאָט", תּי, מלאכי, ג, 23. ער װעט 
אַרױפֿגײן אױפֿן הר-הזיתים, בּלאָזן שופר און 
זײַן קול װעט דערהערט װערן פון איין עק 
װעלט בּיז צום אנדערן, און די אובדים ונדחים 
װעלן זיך צונױיפֿזאַמלען קיין ירושלים. עֹרבֿ 
דער גאולה װעט ער מאַכן שלום צװישן יידן 
(שקלים, סוף פּרק ג'). ,און דערװײַל האָבּן מיר 
ניט... אי התּשבּי װאָס ער װעט מאַכן אומ- 
קערן דאָס האַרץ פֿון די פעטער אויף די קינ" 
דער", מלרה, ס/א. מע דערמאָנט אים מיט 
שׂמחה, בּענקשאַפט, האָפֿענונג, אַז בּאַלד װעט 
ער צו אונדז קומען מיט משיח בּן דוד. יעדן 
טאָג בּײַ בּרכת-המזון זײַנען ייִדן מתפּלל, דער 
בּעל:הרחמים זאָל שיקן א' ה' זכור לטובֿ און 
זאָל אונדז אָנזאָגן בּשׂורות טובֿות, ישועות 
ונחמות, 

א' ה' איז א בּאַליבּטער מאָטיו אין דער 
אֲנדתּא, אין די כּתבֿים פֿון די מקובּלים און 
בּעיקר אין שפּעטערדיקן פֿאָלקלאַר, פֿון דאָרטן 
אויך אין דער ייִדישער ליטעראַטור. א' ה' איז 
אַרײַנגעװאַקסן אין געמיט פֿון ייַדישן פֿאָלק. 
אי ה' בּאַװײזט זיך פֿון צײַט צו צײַט אויף דער 
ערד אין שליחות פֿון רבּונוישליעולם צו פֿאַר- 
שפּרײיטן זײַן חסד אומעטוםי ,. . . מלאכים און 
אי ה' -- גאָטס משולחים װאָס װאַנדרעװען אויס 
וואו די וועלט האָט אַן עק, זײַנען פֿול אין איט" 
לעכס ווינקעלע", ממוס, װינטשפֿ. ,װען אי ה' 


אליהו הנביא 


איז אין פעלד געגאַנגען / האָבּן פון פֿרײיד אויפֿ- 
געציטערט אין פעלד די זאַנגען / און אין 
פֿאָרכט די קעפּ צו דער ערד גענייגט, / און אין 
שטויבּ צו דעם נבֿיאס טריט געלייגט", מל. 
פֿאַראַן צדיקים אָדער פּראָסטע גוטע ייִדן װאָס 
זײַנען זוכה צו גילוייא' (-+) ,און דאָרטן 
דערזעען מיר זיצט אויף אַ שטיין א' ה' אליין", 
פֿרוג ווו, ידרײַ חבֿרים'. געוויינלעך פאַרשטעלט 
ער זיך װי אַן אָרעמאַן, טײילמאָל אויך װי אַ 
סוחר, פּריץ, גראַף, רײַטער וכדי (בּרכות, נח/א; 
שבּת. קט/ב; עבֿודה זרה, יז/ב; רשי תּענית, 
כ/ב). עוערן גייט װי אַ בּעטלער פֿאַרשטעלט, 
מיטן פידל אונטערן אָרעם זינט יאָרן איבּער 
דער װעלט", מאַנ, אַ ליד װעגן א' ה'. ,בּאָר- 
װעס און יונג אין א גויאישער העמד, קענטיק 
אַ מענטש װאָס ער קומט פון דער פֿרעמך", 
מל, אי דער קנעכטי. א' ה' װערט דער בּאַשי 


צער פֿון גאַנצן כּלל און פֿון יחידים. ער העלפֿט 


אויף כּלערליי אופנים: שענקט װאונדערלעכע 
חפצים, װײַזט אָן אַמאָל וואו עס ליגט אַן אוצר, 
לערנט תּורה מיט פֿאַרװאָרלאָזטע, בּרענגט אומ" 
געריכטערהייט אַ ישועה אין נױט, הײלט 
קראַנקע, ראַטעװעט אָפּ פון עלילת-דם און אנ" 
דערע פּורעניותן. אין די זמירות פֿון מוצאי" 
שבּת פֿיגורירט ער װי דער העלפֿער פון נויט- 
בּאַדערפטיקע, די זמירות רופֿט מען אליהד 
הנביאיס. זינגען א'ס. ,דז איז איין גוטר 
קעשׂטליכער מנהג אונטר ישׂראל דאז מיר 
גידענקין אַלי אויז גאַנג פון שבּת דשׂ מיר 
זאָגן און זינגן פֿון אי ה'י, לטו, סג/א, 

ס'איז אויך אָנגענומען, אַז אי װעט אויפקלערן 
אַלע שװערע שטעלן אין דער תּורה, אױסגלײַכן 
האַרבּע קשיות און פֿאַרענטפֿערן די ספקות אין 
דיני-/ממונות, מנחות, מה/א. אויף א שװערער 
קשיא אָדער האַרבּער סוגיא װאָס מע קאָן ניט 
געפֿינען קיין ענטפֿער שטעלט די גמרא אַװעק 
'תּיקוי, לויט אַ פאָלקס-אױיסטײַטש מיינט עס 
אַ ראַשיתּיבֿות: תּשבּי יתּרץ קושיות ואַבּעיות, 
ד"ה א' דער תּשבּי װעט פֿאַרענטפערן אַלצ 
קשיות און אַבּעיות. דערפֿאַר איז געװען א 
מנהג איבּערצולאָזן בּײַ דער רעכטער האַנט 
פֿון ראַש:הישיבֿה אַ ליידיקן אָרט פֿאַר א' ה' 
(איגרת ר' שרירא גאון. 

*עד שיבוא אי |אַד שעיאָװאוי...ן 1322א 
מציעא, א, ח; ג, ד אאַ = בּיז משיח װעט קו" 
מען; אין דער װײַטער אומבּאַשטימטער צו" 
קונפט. ,,מיט דעם ציוניזמוס װיל מען אָפּלײגן 
דעם קאַמף פֿאַר דעם סאָציאַליזמוס ע' ש'א", 
דער קליין בּירגערלעכער סאָציאַליזם, פּעטער" 
בורג תּרס"ו, *א' ה' איז דערין אַרײַן {|פטמ 
אַרױסרײד: לעהאַנאַװען = סאיז אין דעם אריין 
א מזליבּרכה. {בּאַזירט אויף מלכים א, י, 
4, דאָרטן װערט דערציילט װעגן אן אַרע- 
מער אַלמנה. זי האָט געהאט --- אין א הונגער- 
יאָר --- בּלויז אַ האַנטפול מעל אין טאָפּ און 
א בּיסל אייל אין קרוג, װאָס האָט געקלעקט -- 
נאָכדעם װי א' ה' האָט זי געבּענטשט -- פאַר 
אַלע בּנ-בּית אירע צו עסן פֿיל טעג.ן קאַז א' 
ה' איז דער בּעליעגלה, פֿאָרט מען גוט (גיך)", 
שװ. פֿליען װי א' ה' = א) לויפן שנעל, אין 





אַליוו 


געאליל, יאָגן זיך אין גרויס אײַלעניש; ב) קומען 
פּונקט צו דער צײַט, אומגעריכט, - | 
- ,װוען מיר װאָלטן גערעדט װעגן אי ה' װאָלט 
ער געקומען" -- געזאָגט װען עס קומט עמעי 
;צער װאָס מע רעדט גראָד וועגן אים, ‏ 
גלײיבּעניש: אַז הינט שפּילן זיך -- איז א 
סימן אַז אי ה' איז דאי 224 כּלבֿים משׂחקים -- 
אי ה' בּא לעיר", בּבֹא קמא, ס/ב.ן אי ה'ס פֿערד 
= פֿײַערדיקע סוסים. פאָרן מיט אי ה'ס פערד, 
אי ה'ס כּוס |קאָסן -- דער 1. פֿינפטער 
בּעכער װײַן (אַחוץ די אַרבּע כּוסות) בּײַָם סדר, 
װאָס מע שטעלט אַװעק פֿאַר זײַן כּבֿוד װעגן 
(טיילמאָל איז דער כּוס געװען פון פֿײַן גע- 
שניצטן קרישטאָל און אויף אים איז געװען 
אויסגעקריצט מיט גילדענע אותיות 'לשנה ה' 
בּאה בּירושלים') {װײַל עס איז א פּלוגתּא אין 
דער גמרא צי מע זאָל טרינקען פינף כּוסות צי 
פיר, און עס איז ניט געפּסקנט געװאָרן בּיז א' 
װעט דאָס מבֿרר זײַן, דעריבּער הייסט עס א'ס 
כּיײ, סשי ו, קבן. בּײַ ישפוך חמתך' עפֿנט מען 
די טיר און מע זאָגט: יבּרוך הבּא, א' ה' איז 
דאָ, ‏ 2. אויך: סתּם גרויסע כּוסע. טרינקען 
פון אי ה'ס כּוס א גאַנץ יאָר = אַ סך שיכּורן. 
,מיר קומען אַרײַן אין שטובּ, זיצט מער װי 
א מנין אַרום א גרויסן טיש, פֿאַר יעדן שטייט 
אי ה'ס כּוס (ניט קיין קידוש יגלעזלעך) מיט 
רויטן װײַןײ, צעד. 
אי ה'יס שטול -- דער (די) עס איז גע" 
ווען אַ מנהג צו שטעלן א שטול פֿאַר אי ה' בּײַ 
יעדן בּרית: |א) כּדי עֶר גופא זאָל זײַן אַן 
עדות אַז ער האָט גערעדט רכילות אויף יידן, 
ווען ער האָט געזאָגט אַז זיי האָבּן פֿאַרלאָזן 
גאָטס בּונד (מלכים א, יט, 14); ב) לוט פּרקי 
דרי אליעזר, כט, האָט דער קיניג אַחאָבֿ פאַר- 
בּאָטן מילה. אי האָט זיך בּאַהאַלטן אין א הײַל, 
און דאָרטן פֿלעגן אים מאַמעס בּרענגען זייערע 
עופעלעך און ער האָט זיי מל געװען װי א 
שׂכר איז מען אים מכבּד מיטן כּסאיאץן. ,דער 
פֿאָטער פֿון דעם קינד גרייט אָן א שטול און 
זאָגט: זה הכּסא של א', קומט צו גיין א' אויף 
דעם בּרית", נצ2, לב/א אין א צאָל שולן פון 
מערבֿ-אײיראָפּע פֿלעגט שטיין דער כּסא של א' 
ה', געמאַכט פון געשניצטן האָלץ און בּאַדעקט 
מיט טײַערע געװאַנטן אָדער איבּערגעדעקט מיט 
אַ פרוכת -- לעבּן שטול פֿון סנדק. לױט 
פֿאָלקס-מעשׂיות קומט אי ה' א פאַרשטעלטער 
צו אַ בּרית אין די פֿאַרװאַרפענע דאָרפֿס-ייַשו 
בֿים, װען סיפעלט אויס א צענטער צו א מנין, 
אָדער ער לאָזט איבּער א בּײַטל מיט געלט אין 
די אָרעמע הײַזער כּדי דער בּעל-הבּרית זאָל 
האָבּן מיט װאָס אײַנצוקױפֿן די סעודת-מצווה. 
אָלי"וו -- דער, ז. 89: אָליוו(ק)ע -- די 
1. דזוו אײילבּערט (-+, 1083). ,ווען מען עסט 
װײַן טרױיבּן אבּיר פֿײַגן אבּר 
אָליוון .. . מאַכט מען די בר" 
כה... בּורא פּרי העץ", עח, 
כח/א. ;וואז מן עֶשׂט איבּר 
טיש... . דא קומט צו. . . לימן- 
ניש, אליבא, קאפרין., דא בי" 
דארף מן קיין בּרכה ניט דרי 





1274 

בֹּר צו מאַכיןײ, ר' שלמה זלמן לונדן, קהלת 
שלמה, אַמשט תּק"ד. אָעאײיל. אֶנבּוים. 
אָנבּלאַט. אָנעגאָרטן. אָעהאָלץ -- 
;אַלע יאָר קומען קיין. 

| פּאַלעסטינע זייער פיל 
רײַכע לײַט ... יעדער 
פלעגט מיט פארגעניגן 
קויפן אַ זאַך {געמאַכט פֿוןן אִי צום אָנדענק", 
יומאָל, 1885, טא 1. אֶעצװײג. אע 
אַרטיק -- אַדי. ,גלעזערנע שפּריצקעס, 
אָדער פון האַרטן גומי, זייער ענדע זאָל זײַן 
א בּרייטע, זאָל זײיַן אָי, דרי מ. גאָטטליעבּ, זײַט 
געזונד צו, װאַרשע 1904 אַָ"קאָלירנדיק -- 
אַדי. ,מאַני לייבּס אֲֵקִי פּנים", ז. װײַנפער. 
2. לענגלעך-קײַלעכדיקע קרעל, די גרייס פון 
| אָן אֵי. בּורשטינענע אָיץ. 

אֲליווי"ל -- דער אילבּערט-פּודער. סטוטש. 

אָלִיװוי'ל -- דער. מיעראַל. אֶליו"גרינער 
סיליקאַט, אין דער דורכזיכטיקער פֿאָרעם גע" 
ניצט װי א צירונג, 

אָלִיווֹן -- אַדי. 1. װאָס איז געמאַכט פֿון 
אָליוון. בּראַנפֿן מיט אַיענעם צובּײַס. 2. װאָס 
זעט אויס װי אן אַליװ. שיינע אֶיענע אויגן. 

אַליוון"גרין -- אַדי. גרין מיט אַ צומיש פֿון 
געלקייט, װי דער קאָליר פֿון ניט קיין צײַטיקן 
אָליו, | 

אַלי"װו|ניצע -- די, -ס. אָלייניצע. װאַרשטאַט 
וואו מע פּרעסט אייל פֿון אַליון. גניק -- 
װער עס אַרבּעט אין אַן אַליוניצע. אויך הענדי 
לער, פאַרקױפֿער פון אָליװן. 

אַליװנע, אַליוונע -- אַדי. 9: נאַליוונע. 
בּלויז צום װאָרט 9ֹפּל. װאָס האָט אין זיך 
אַ סך זאַפט. װאָס װערט געניצט אויף צו מאַכן 
זאַפֿט. אָפֿט סובּ אָן װאָרט עפּל. ין עפּל, 
רויט, זאַפטיק, קײַלעכדיק, מיטעלע גרייס. בֹּעי 
קעלעך װי א'ס. 

אַליוועני'ט -- דער, "ז. מינעראַל װאָס האָט 
אין זיך אַרסעניק און קופּער, קען אויך זײַן 
אין קריסטאַל-פֿאָרעם און האָט דעם קאָליר פון 
אָליוון, 

אָלִיוֹם -- -+ אָלום. זי װאָלט אים די אויגן 
אױיסגעבּרענט מיט אַי, חיים פּעט, 'דער לייבּן" 
צוימער". 

אַל(י)ומין -- דער. בּא. דזוו אַלומיניום -6, 
,אויף דער ערד ... בּאַשאָטן מיט פֿײַער און 
בּלײַ ... אַי און שטאָלײ, ש. בּרעגמאַן, דורך 
! קריג און רעװאָלוציע וו, אַדעס 1932, -עווע-- 
אַדי. ,... גייט צו צום בּאַגאַזש און קוקט 
אָרום . . . דעם װײַסינקן אֵין טשײַניקלײ, װיספּע, 
קאַװנע 1923, העפט גי | 

אֲלִי'ר -- דער. בּא. רוס 1922 ספּעציעלער 
אופֿן פֿון אַ גראַציעזן, ניט צו גיכן לױפֿן פֿון 
א פֿערד. ס'איז ניט געװען קיין גאַלאָפּ, נאָר 
דער צוגעוואוינטער אי פֿון דער יונגער קליא- 
טשע. ופֿרגל אַלור, די.ן 

אַליזאַרי"ן -- דער. מצ נבּ. ?כאיי פאַראַבּיש. 
רויטלעכער פֿאַרבּשטאַף װאָס מע פֿלעגט אַרױס- 
בּאַקומען פֿון װאָרצלען פון א קרײַטעך (איצט 





אָלײיאיק 


אויף א כעמישן אופןן. ,װען עס קומט אָבּער 
פאָר א פֿלעק פֿון עכטע טינט ... אַײטינט, אין 
א זײַדענע אָדער העל:װאָלענע קלייד, אי דאָס 
כּמעט ניט מעגלעך אַרוסצונעמען", ש. שפּיראַָ, 
קליידער פֿאַרבּערײַ, װאַרשע 1900, 


אל יחיד ומיוחד -- |אייל יאָכיד אומיוכאָד} 
דער, 2כיגדל אלוהים: (אין) יחיד (כּיחודו) + 
ככלכה דודי: אל המיוחד. איינציקער און גע 
אייניקטער גאָט. |בּאַצייכענונג פון אמתדיקער 
אַבּסאָלוטער איינהייט פון געטלעכקייט,ן , גבֿי- 
רול נעמט די איינהייטלעכע פאָרשטעלונג פֿון 
דעם װעלט-גאָט, דעם א' י' ו*, זשיט װ, נ"י 
2, 


אַל יחֹפר המוג -- {...יעכסאַר האַמאָזעגן 
זאַץ. תּח. ?כשיר השירים, ז, 3. !עס װעט ניט 
פֿעלן דער מישװײַן, תּי. געניצט מיט בּב: 
'א) מע װעט מאַכן די אמתע כּוֹסע, דעם ריכ- 
טיקן לחיים. ,משקה לרוב, װוי אין פּסוק שטייט: 
אי ייה", שע, לכּבֿוד יום-טוב: בּ) עס איז שיין, 
קינסטלעריש פולקום. , איך קוק אױפֿן בּילד 
און כיטראַכט אַי יי היי. 


אֵל יטיח אַדם דברים כּלפּי מעלה -- 
. . יאָטלאַך אָדאָם דװאָרים קלאַפּײי מײַלען זאַץ. 
תֹּח. 2?כמגילה, כב/ב. א מענטש זאָל ניט 
װאַרפֿן (האַרבּע) רייד קעגן הימלי, ד"ה מע 
טאָר ניט האָבּן תּרעומות אויפן אייבּערשטן, 


אַליטע -- די. גנ. שטעטל אין אומאָפּהענגי- 
קער ליטע. אין 1923 --- 1,715 ייִדן צװישן 6,322 
אײַנװ'. ,פאַראַן צװויי א'ס: איין א' אויף איין 
זײַט ניעמאַן און א צווייטע --- אויף דער צווייי 
טער זײַט. יעדער א' האָט געהערט צו אן 
אַנדער אַדמיניסטראַטיוער פֿאַרװאַלטונג", 
יוֶשפא, 2. , צוויי איס מיט צוויי שיטות", שװ 
!= נאַָענט אָבּער פארשיידןן. ייִדן זײַנען אומגע- 
בּראַכט געװאָרן אין יוני 1941, גלײַך װי די 
נאציס האַבּן פֿאַרנומען די געגנט: מע האָט 
דערטרונקען אין ניעמאַן און צעשאָסן אין דער" 

בּײַאיקן װאַלד, 

אַליטער|אַציע -- די, 'ס. אי 22ל. ‏ דאָס 
אָנהײבּן צוויי אָדער מער װערטער אָדער װער" 
טער-גרופּעס מיט דעם זעלבּיקן קלאַנג. קאָנ- 
סאָנאַנטישע אַי --- דאָס איבּערחזרן די זעלבּיקע 
קאַנסאַנאַנטן אין צװיי אָדער מער װערטער. 
װאָקאַלישע אַי. אִי װערט געניצט צו דערגרייכן 
אַ קלאַנגיקן עפעקט. אופן צו שאַפֿן שפּראכלעכן 
וואוילקלאנג דורך װערטער װאָס הייבּן זיך אָן 
מיטן זעלבּיקן קאָנסאָנאַנט אָדער װאָקאַל אין 
דער שורה פון ליד אָדער אין גאנצן פֿערז. 
, פֿורן פֿאַרן, פֿירן קאָרן ... מאָלן מילן, 
מאָלן שנעל", מל, דאָס ליד פֿון בּרויט, 
, שלעסער שלאָפֿן, שאַטנס שפּאַנען, שװערע 
שאָטנס שפּרײַזן שטום", לייבּ נײַדוס. 

-אַטיוו -- אַדי. דירן --- טרז. 

אַליי" -- דער, -ען. סל. אוקר. בּוימל. יעדער 
מין פֿעטס, אױסגעפּרעסט פון א געוויקס, 

אַליי|איק, אַליי|איק ---דער, -קעס. 1. פֿאַר- 
מאצעווטישער אייל. זאַלבּאייל. ענעם צוויי קווינט 
אַלײעק צעדראַװי און גיס אַרײַן אין בּוטעי 





אַלייִדיש 


לע און שיט אַרײַן דרינען דרײַ לויט צימעט. 
בּליט...ײ, איין בּיכל װאָס דרינען גפֿינט זיך 
זאַכין טשיקאַװי, שקלאָװ תּקנ"ה. אויך: "קע 
-- ;דאַ אין אונדזער מאַגאַזין קריגט איר סחורה 
מכּל מין . . . אַלײיקעס, פּאָמאַדעס און פּאַרפו 
מען", אני שלשום בֹּר יענטע |וש. בּערנשטייךן), 
מאַגאַזין פֿון יודי לידער, בּאַרדיטשעװ 1891. 
2 ספּעצ. ריצנאייל, אײַננעמען אַי 


אַלייִדיש -- אַדי. 1, װאָס איז פֿון (האָט א 
שײַכות צו) אַלע ייִדן. איע אַחדות. א'צ אָרגאַ- 
ניזאַציע, 2, װאָס איז פון (האָט אַ שײַכות 
צו) אַלע ענינים פון ייִדיש. אַן א'ער וועלט זצוזא- 
מענפֿאָר. אַיע פּראָבּלעמען פֿון חשיבֿות, פון געי 
זעלשאַפֿטלעכער גלײַכבּאַרעכטיקונג. 8. װאָס 
איז שייך צום אומעטומיקן ייִדיש, צום איבּער- 
דיאַלעקטישן ייִדיש. אַן אַיער אַרױסרײד. 


- אַלֵיי"ן--- אינװאַריאַנט. ת1ס-21 :266 1. אַדו. 


א מענטש אָן קיינעם מיט זיך, 
אַרום זיך. לעבּן, זײַן, זיצן אאַזװ אַי. אַי מיט 
די פיר וענט. שאַי זאָל זײַן אַ שטיין": ,אַי איז 
אַפילו אין גזדעדן אויך ניט גוט צו זײַן; ,א 
בּרוֹגזער שלאָפֿט א'"; ,אַי איז די נשמה ריין"; 
עאַי מיט זיך איז גאַנצע שיך": ,בּעסער איך א' 
װי צװישן שלעכטע מענטשן"; ,איידער געמיין 
-- בּעסער אַי" {איידער טאָן. א געמיינעם שידוך 
איז בּעסער צו בּלײַבּן ניטיחתונה-געהאַטן, שו. 
,איר ואטר {= פֿאָטערן גישטורבּן װער, אוני 
װי זי אַי ער אויבּר גיבּליבּן", בּבא'בּוך, 588, 
! ,ווען איינר אַי זיצט--- זו שפּריך: בּרוך היושבֿײ, 
אבּ, שמות דברים. איזנע 1542. עהאָט ער ג- 
געכטיקט אי אין פעלד", נחבּ, 'מעשׂה מחכם 
; ,אַי מיטן אױסגעפאָרענעם שליאַך ... שפּאַנט 
דער נײַנצןיאָריקער פֿאָטער", מבּאָ, דער גײער. 
*ניט (זײַן) אי = אויך: זײַן שיכּור {װײַל א 
שיכּור רעדט געוויינלעך צו 'עמעצן'ן. *וואו דער 
קייסער גייט אַי = אין אָפּטריט, פּראָװײ. 

5 אַי װי -- אויפן װאַסער, אין א װאַלד, 
אין אַ מדבּר, אין מיטן ים, אַ בּאָדִיק, א בּוים 
(אין פֿעלד), אַ גרעזעלע אין פֿעלד, א דאָרן, א 
דראָנג, א האָלץ, א װאָלף, א װאָלקולאַק, אַ 
טעלעגראַף-סלופּ (= שטאַנג), אַ מוחרם ומין, 
אַ מצבה (אין פעלד), אַ מצורע, בּײַם פּראַװען 
התבּודדות, א פֿינגער, א שטיין (אין פֿעלד) 
איר --- װי אַן אַלמן נאָך שלושים, 


אָן א צװייטן, א 


2. אַדװ. דזוו 13, מיט אָנדײַט אויף עלנטקייט, 
פֿאַרלאָזנקײט. איינזאמקייט. איינער אי אייניג- 
קער א'. /,{בּײִַם אוועקגיין פֿון קבֿר פון איר 
חתןן מײַן טײַער בּרוכל, װאָס לאָזסטו מיך אַ' 
אַהײמגײן?", פל. ,אַז מע האָט ניט קיין קלינ- 
גער. בּלײַבּט מען איינער אי װי א פינגער", שװ. 
,זול איך נון היא בּלײַבּן בּיז איך גאַנץ בּין א 
דשׂ ואָלק {= פֿאָלקן וליכט {= אַנטלויפטן בֿון 
דאַנן", שמואליבּוך, סטראָפע 203. (גלמוד) 
אוני איין ליין, דהיינו מן האט זיא אװעק גי 
יאגט פֿון צװישן דען לײַטןײ, סהמ, איובֿ, ל, 3, 
עס לעשט זיך און צאַנקט דער נר'תּמיד בּײַ 
זיך אין זײַן װינקל אַיײ, דא, גש ז. ,איך װער 
מיט יעדן טאָג עלטער, אֵ'ער", מ. מ. שאַפֿיר, 
איך קום אַהײם. סובּ. ,אויף עלנטן װעג אין 


1518 


! דעם גרויסן אי װאַנדערן ייִדן און זוכן אַ היים", 


אַלף כּץ, אַמאָל איז געװען אַ מעשׂה, 
אליינעניו, אליינינקע, אַליניטשקע. 


יש אליינט. / 


| 9, אדו. אָן א זײַטיקן, אָן פֿרײַנד, געסט אע. 
אָן השגחה, אָן אַ שומר. קאַן אייל אויף אַן 


אייל --- נאָר אַי" {בּעסער צו לעבּן זייער ענג, 
--אַבּי אָן זײַטיקען, שװ. ,מיט אַ מיאוסער װײַבּ 


זיצט מען שטענדיק אַײ, שװ. ,מיר זײַנען גע- 
בּליבּן אַי, אַי אין צווייען", שע, 'שיר-השירים. 


;איין שפֿחה איין גוֹיה טאָר מן ניט לושׂן אי 


קאָכן, דען מן קנש != קען עסן ניט דער הויטן 


! {= דערהיטןן", בּראַנט, פּרק יח. ,די מאַמע 


גייט . . . אַװעק. . ., איבּערלאָזנדיק די קינדער 
אַ""/, ממוס, שלמה. ;איך האָבּ גאָר פֿאַרגעסן 
אַז איך. האָבּ איבּערגעלאָזט די שטוב אַי, דער 
דיבּוק..., לעמבּערג 1899,. גליבּעכצן: מע 
טאָר ניט איבּערלאָזן אי -- א געװינערין, א 
חולה, אַ חתן, אַ כּלה; מיטװאָך בּײַנאַכט (אויך 
שבּת-צונאַכט) איז א סכּנה צו גיין איינער אַ' 
4 אַדו. אָן שום הילף מצד א זײַטיקן, מצד 
עמעצן. טאָן, מאַכן, אַרבּעטן אע א לאָזן 
עמעצן אַי טאָן. אי מיט די אייגענע הענט. נאָר 


דו אַי בּיסט אין דעם שולדיק. ער קען זײַנע 
ציין אַי איבּערציילןײ, פֿװל = נישקשה, ער קען 


עס אַליין דורכפֿירן. ,א', אי װעט (= זאָל) 
דאָס קינדעלע גיין" --- בּײַם לערנען גיין. ;א' 
איז שיין"; ,איבּער אי איז ניטאָ"; , געבּענטשט 
זײַנען די הענט װאָס טוען א'": ;דינג דיר א 
משרת און טו עס דיר א'": ;שאַף זיך מיט וע" 
מען דו װילסט און טו א'": ;אי קען מען עסן, 
אָבּער ניט אַרבּעטן": ,,צו דער חופּה פירט מען, 
צום גט לױפֿט מען א": ;אי טוט מען, אויף 
אַנדערע זאָגט מען": ;קיין מת קען זיך אַ' 
ניט בּאַגראָבּן", שװ. ארבּונוישליעולם דו גיבּ 
מיר פּרנסה, אַ בּיסל בּראָנפֿן װעל איך זיך שוין 
קויפן אַײ, פװל. אי זיך אױפֿכאַפּן צו חצות, 


צו סליחות אע. אַ' זײַן אין שטאַנד דורכצולער- 
ינען (אײַנצובּײַסן) א 


בּלאַט גמרא. ,זאָג ניט 
אונטער, איך װעל אַי טרעפֿן". ,סװײַזט אויס, 
נאָך ניט געקומען די צײַט אַז דאָס פאָלק זאָל 
אַ' קענען פֿירן זײַנע קהלשע ענינים", ממוס, 


| א ין אַ שטורם-צייט. 


8 אַדו. פֿון זיך, אָן שום אייגענער אָדער 
זײַטיקער בּאַמיאונג. ,קינדער און חובֿות װאַקסן 
אַ'"; קאַבּי יאָרן, צרות קומען אַ": ?עס לאַכט 
זיך אַי, עס ויינט זיך אַ'"; ,אַ מכּה שפּרינגט 
אויף אַי, אַ צרה נעמט מען זיך אַ'", שו. ,אַ' 
טוט זיך ניט, אַ בּעט בּאַדאַרף מען אויך אויס- 
בּריֶען {פֿון װאַנצן"! דער יודי פֿאַר פּסח, װאַרשע 
1, 

6 אַדװ. לויט אייגענעם אײַנזען. על דעת 
עצמו. אַ' נעמען געלט פון דער קאַסע. אַי אַראָפ- 
לאָזן פֿון פּרײַז. ,ער איז אי אַװעק פון דער 
היים". ;איין פּ"ה {= פּרנס:החודשן ... הוט 


| ניט מאַכט אויז צו געבּן מעות הקהל אַי מיין 


אַז שני זהו' ... בּלתּי רשות ראשים אוֹ טו" 
בֿיםיי, תּקק. 


| //. מיט אַזי 3 -- אינציק, װאָס איז חד 


בּמינו. װאָס צו דעם איז קיינער (קיין זאָך) 


אליין 


|. ניטאָ. ;גאָט יתבּרךן איז איבּיג גיװעזן.. . אַ' 
אונ' קיינר מער", בּראַנט, -פּרק יג. ,ער איז 


אייניג אונ' אַי"; חה, אַמשְט 1716 יד/א. ,גאָט 


איז אי ילֵד איז אַי, א' -- דער דערלייזער. און 
עֹשׂו עשׂוט אַלץ בּייזער", צייט, איינזאַמע 


דרל"א . | | 
8 מיט בּבּ: גופא, פֿאַר זיך, פּערזענלעך. גע- 
ניצט צו פאַרשטאַרקן, אַרױסצוהײבּן, אָפּצוזוג- 


= דערן אַ פּראַ (אָדער אַ סוב ), הנאה האָבּן פֿון 


זיך אַי. שעמען זיך פֿאַר זיך אַי. ?אַז דו װעסט 
אױיסװאַקסן, װעסטו אַי פאַרשטיין". ,ער אַי איז 
געװאָרן אנדערש". ,איך אי האָבּ גאָר פֿאַרגעסן 


- די גאַנצע מעשׂה". *ס'קאָסט דיך (דיר) אַי טײַער- 


ער? = דו לייגסט דען עפּעס צו צו דעם? קאוי, 
שׂונאים האָבּ. איך, מאַמע, שׂונאים אָן אַ שיעור, 
און. פֿאַרװאָס װייס איך ניט אַי, אוי אַי, פֿל. 
,הייבּ זיך אָן מיט אַ בּעסערן װי דו בּיסט אַי; 


אקיינער קאָן ניט אָנטאָן מער שאָדן װי דער 


מענטש טוט זיך אָן אַ": ,דער ליגנער רעדט 
זיך זײַנע ליגנס אַזױ לאַנג אײַן, בּיז ער גלייבּט 
זיך א'"; ,איטלעכער מענטש איז אויף זיך א' 
בּלינד": ,אַ בּדחן מאַכט גאַנץ קהל (די גאַנצע 
שטובּ) פֿריילעך, און אַי איז ער אומעטיק (האָט 
ער אין דער היים צרות)"; אװאָס מאיז א' 


| זאָגט מען אויף יענעם", שװ. אַן אומעטיק 


האַרץ װערט בּײַ זיך א' שפל", מס. משלי 
תּקע"ד, טו, 13. ,אין 14 טאָג װעט בּײַ מיר 
אַ' חופּה זײַן", ליאַנדאַר, נײַער בֹּש, װילנע 
4, זי 82. ,איך אַנטפּלעק מיך צו מיר א' 


אינגאַנצן װי איך בִּיןי, ממוס, שלמה. ,אוב . 
ער אַי װעט נישט אױסבּײַטן דאָס רענדל, װעלן 


אָבּער זײַנע קינדער זײַן גוילִם", ייז ... קאַר- 
נאָווסקי. ,אומרעספּעקט צו אונדזער שפּואַך 
מיינט אומרעספּעקט צו זיך אַי", מװ, יוש |, 
זי 37, 

9 זזו בק צו פֿאַרשטאַרקן, אַרױסצוהײבּן 
רעפֿלעקסיװוקײיט פֿון א װערבּ. ?א דאַקטער 


- קען זיך אַ' ניט היילן"; קאַי זיך צו לױבּן 


פּאַסט ניט, אָבּער עס שאַט ניט"; ,זיך אַ' -- 
װי מע װיל; א װײַבּ, א קינד מוז מען מאַכן 


{דורכגעלאָזן אין ערשטער העלפט -- בא 


קליידן, אין צװייטער העלפֿט -- קליידערן; 
;ער קיצלט זיך א' און לאַכט א", פֿװל. 
.. האָבּן זיך אַי אלנגעויגט אין א א גוט וי" 
געלע", קמ, 1867, טג 12, .. אַזאַ זאך מיט 


װאָס זי זאָל קענען זיך אַ' איבּעראַנדערשן, 


א. ראַבּאַי, אייגענע ערד. 
0, דזוו 83, אַרױסצוהײבּן װויכטיקייט, אויי 
טאָריטעט. בּכבֿודו ועצמו. ,ער זאָל לעבּן האָט 


| עס אי געזאָגט=. דער רב (מנהיג ראָש:הקהל 


אע) אֵיז ,,מלאָכים װעלן אונדז צו דער חופּה 
פֿירן און גאָט אַי װעט אונדז בּענטשן", פֿל. ‏ 
;... פאַר דעם גאָט פֿון חסד און רחמים.., 
בּײַ אים אי שטעלט ער זיך אונטער צו בּעטן 
מחילה", שמעון בּעקערמאַנן, דער מאָרגען 
שטערן, אַדעס 1884. ,גרוֹנם איינער א'!" -- 
אָפּלאכעריש, שפּאָטיש. ,ער א'!" -- אי מיט 
דרך-ארץ, אי שפּאָטיש ואָפּהענגיק פֿון אינטאַי 
נאַציע}. אלאָזט, ילדעלעך, דורכגיין דעם אָדוֹן 
הגדול אַיי, אַר, 'דאָס טײַכלי. ,װער עס בא 





אַליין 


צאָלט פֿאַר דעם פּלאַץ מיין דער זיצט נעבּן 
| דעם חתן אַײ, עט, לידער. . 

1, געניצט אַרױסצוהײבּן אַן איינציקן פֿון 
אַ גרופּע, אָדער איין גרופּע פון אַ גרעסערן 
כּלל. ,אַי איז עֶר אַ װילנער און זײַן װײַבּ איז 

פֿון טיף-פּוילן". עאַי איז ער אַ גרויסער װויצ- 
לער און אַ משמש בּײַם רבּין", א. בּערגמאַן, 
דאָס פוילישע שטעטיל, װאַרשע 1926. ,ואן 
דוא מיר די שטאָט גלײַך עפֿנען ווילשׂט, שוועהר 
איך דיר קיין נוצרי ניקשׂ צו טהון, נור אַ' די 
יהודים", מעשׂה אומן. ;אַ גרויסער אכזר ניט 
אִי אויף יידן, נאָר אַפילו זײַן אייגן פֿאָלק... 


האָט ער זייער אונטערדריקט", שאר, לעמבּערג, 


יאָר? 

2, געניצט אַרױסצוהײבּן איין זאַך, בּאַ- 
גריף, אידיי (פֿין אַ קאָמפּלעקס). , מיט כיט- 
רעקייט אַי װעט מען װײַט ניט אַװעקגיין"; גיחוס 
אי איז צו קליין", שװ (בּײַ אַ שידוךן. ,א גאַנץ 
יאָר דאַרף זײַן (דאַרף מען זיך נוהג זײַן װי 
אין) חודש אלול, און אלול אַ' איז דאָך טאַקע 
אלול", ר' ישׂראל סאַלאַנטער. ,דאָס לעבּן א' 
גיט קאָנצערט", פרץ, 'דער לץ'. ,צוליבּ דעם 
אַי איז דאָס לעבּן אין די גרויסע שטעט גאָר 
קיין לעבּן נישט", ממוס, שלמה. ,אַז די קאַרשן 
וְפון קאַרשבּראָנפֿןן זײַנען שוין גאָר אויס. 
געװייקט. ..., מאַכט מען אויף די קאַרשן אַ' 
אויך שהכּל", בּרכות מנחם, קעניגסבּערג 
תּרי"חן, פּז/בּ. ,די שטאָט אַי איז אױיסגעװעפּט, 
אַלטײ, בּערג, אָפּגאַנג. 

8, װאָס איז נאָר, האָט אין זיך נאָר. סאַמע, 
לויטער. א קהילה פון נאראָנים אַ'. זי איז גאָלך 
אַ. זי איז כּישוף אַ'. ?א מלוכה פֿון מלכים 
אַיײ, אַל. זי איז די גוטסקייט אַי 

4 קאָנ. בּלויז, נאָר. קאַי גוט אוג גינאד 
זולן מיר נך יאגן אַלי טג מיינש לעבּן" (אך 
טובֿ וחסד ירדפוני כּל ימי חייי, תּהלים, כג,. 6} 
'לויט בּוקסטאָרפֿס טעסאָורוס' {אַװע װון. ,מִיר 
זאָלן אונזר בּטחון האבּן אויף גאָט אַ'ײ, חה, 
אַמשט 1716, הקדמה. ;ער נאַם מיט זיך זעקס 
הונדרט ריטר אַ", יוסיפֿון, אַמשט 1743, 
קפּה/ב. קאַי דער ריח װאָס האָט פון אים אַ גיי 
געטאָן האָט אַלעמען אין דער נאָז א זעץ גע" 
געבּן", נס, משפחה מאַשבּערן. 

9 קען פֿאַרבּיטן װערן מיט אַ פֿילו. דער 
מלכות (קייסער) א' מעג עס עסן. די גמרא א'י 
זאָגט אַז. . .. דער רבֿ אי היט עס ניט אָפּ. ,ניט 
אַי מן טוט ניט זײַן בּגער", ר' יואל חזן, ריח 
ניחוח, פֿיורדא 1724 |דר' י. שאַצקי, אַמפּ |, 
;די קאָפּיקע פּראַצענט איז אַזױ ליבּ דעם פּראָי 
צענטניק אַז צוליבּ איר שטעלט ער אמאָל אײַן 
דעם קרן איי, ממוס, װינטשפ. ,אי ר' עקיבֿא.., 
איז דאָך בּײַ דיר קײַ און שפּײַ", יעקבֿ גאָרדין, 
אלישע בּן אבֿויה. 

אַליין" -- װי דער ערשטער טייל פֿון אַ צונוים- 
העפֿט. מיט גרונט'בּבּ: 1. װערט געטאַן פֿון 
איינעם, פון אַן איינציקן, געהערט צו אַן איין- 
ציקן. למשל: אַ-הערשער, אַשפּיל, אַײשוץ; 

|/2, די טואונג גייט אַריבּער נאָר אױפֿן טוער, 
פאַרבּײַט זעל בּ(סט), למשל: אַקאַנטראָל, אי" 


116 


בּאַרימערײַ, א"ליבּע. {אין אַ צאָל פֿאַלן טוג 
ניט אָט אַזאַ פאַרבּײַטן טאַקע איבּער דער 
צװײיבּאַטײַטיקײט פון אַליין".ן 
בּײַ די ניט-אױיפגעטײַטשטע ווער- 
טער מיט אַ'- -+ צווייטן טייל. 
8-אַבּסאָרבּירונג 8'-אויסרייד 
אַאָבּסערװאַציע אַ'-אונטערנעמונג 
אַדאָכּסערוירונג אַ"-אונטערשאַצונג 
א'יאויסקום א'-אייננטום 
פֿ'-אויסקומענדיק אַ"-אײַנטײלונג 
אַלייןיאינדוקציע -- די. פֿיזיק) דאָס פּראָ 
דוצירן אַן אינדוקטיװדעלעקטראָמאָטיווע קראַפט 
אין שטראָמקרײַז דורכן כּסדר ענדערן דעם 
עלעקטרישן שטראָם, | 


א'-אַכטונג א"אָפּזאָג(ונג) 
8"-אַכפּערונג 8"אָפּטײיטונג. 
א"אַנאַליז 8'-אַפּנאַרער 


8'-אַנגעשטעלט 
אַ"-אַנטויקלונג 
א"אַנלאָדנדיק ‏ אַ"אָפּשאַץ 

8"אַנקלאָג 8-אָפּשאַצונג. 
אַ"אָפּנעזונדערט 8"אָפּשפּינלונג 


אַליין"אַראָפּװאַרפֿער -- דער, 'ס. סאָו. 
שנײַדמאַשין װאָס װאַרפֿט אַליין אַראָפּ די אָפַ 
| געשניטענע תּבֿואה. 
א8-אַרבּעט 
א"ארבּעטער 
א בּאַגרענעצונג | 
8ֿ'-בּאַדינונג אַ-בּאַפֿרײַאונג 
אַ"בּאַהערשונג ‏ אַ"בּאַפֿרײַט 
א8"-בּאַוואונדערונג א -בּאַצוואונגען 
א"-בּאוואוסטזײַן ‏ 8 -בּאַצויננונג 
א-באַװאַפֿענונג אַ-באַצומונג 


א"אָפּנאַרערײַ 
אַאָפּנאַרעריש 


אַ"בּאַנעצונג 
אַ-בּאַפֿרידיקונג 
אַ"בּאַפֿרידיקט 


א'דבּאַווענונג אַ-בּאַרופֿן 
אַבּאַוועגלעך אַבּאַרימער 
א-בּאַוועגער אבּאַרימערײַ 
אַ-בּאַזינט אַ-בּאַשולדיקונג 


אבּאַשולדיקט 
א-בּאשטױבּונג 
8'-באַשטוױיבּט. 
אַ-בּאַזיץ אַ'-בּאַשטײאיק 
אַ"בּאַכּוחט אַדבּאַשטײַערונג 
אַליין"בּאַשטימונג -- אַיבּי פֿון נאַציאָנאַלע 
מינאָריטעטן. ,עס װײַזט זיך אַרױס װי צבֿײ 
עותדיק עס זײַנען די רייד װעגן אַ"בּי פון די 
פעלקער", ימ, נײַס, 1922 
8'-זכבאשטימט אֿ'-באַשמוצונג 
א8"-בּאַשלאָסן אבּילדונג 
אַ-בּאַשלום א8-בּינדער 
אַלייןגייער -- דער, יס 1. װער עס גייט 


אַ"-בּאַזײַטיקונג 
אַ"-בּאַזײַטיקט 
א8-בּאַזינונג 


אַלײין, אָפּגעזונדערט. ,מקנא בּין איך אײַך, 


מתבּודדים, אַ"גיי, חג, דער מענטש פון פֿײַער. 
;ער, דער א"ג', דער פּורש מן הציבּור, האָט 
שרעקלעך געליטן פון איינזאַמקייט", ש. בּיקל, 
טמז, 1963 20. 2. סאָח. אַקעראײַזן װאָס 
מע דאַרף אים ניט שטופּן, ניט שפּאַרן אױפֿן 
הענטל מיט כּוח. ע. איזראַ, פֿון פֿעלד צום טיש, 
קיעוו 1928, ז' 24, 


אַלײינם 


אַ-גלאַנצנדיק א'גענארעניש 
אַיגלאַריפֿיצירונג 8'-גענאֿרערײַ 
אַ"-גלאָריפֿיצירט א"געצירט - 

א-געװועלטיקונג א-געצערטלט 
א-געװעלטיקער א8'געקומען 

8'-געזאַנג אגעשפּילט 
אגעטריבּן אַײיגעשפּרעך 


אַלײנדיק -- אַזי. -+ אַלײניק. נר. {= דיק 
איז דאָ קעגן כּלל צו שאַפֿן אַדי פֿון װערטער 
מיטן אַקצענט אױפֿן לעצטן טראַף.ן ,װי װערט 
איר אַ' רײַזן, דען איך װייס דאָס דא גאַנץ 
אומזיכער איזײ, מעשׂה השם, לבֿוב תּרכ"ב, 
אַיזדערנרייכונג ‏ אַ"-דערפֿאַרונג 
א'זדערהאלטונג א'דערצויגן 
א -דערהאַלטנדיק א'דדערציאונג 
א'-דערוויילמ א'-דערקענונג 


אַי-דערלייזונג א-האַנדל 
אַ-דערנידערונג א"היילונג 
אידדערנץ'רונג א-היילער 


אַליין"הילכער -- דער, װאָקאַל. ימ, שוליגראַ 
מאַטיק, קאָװנץ 1921, 


| אַודהילף אַ'-הערשונג 
א"-היפּנאָז א'זהערשער + 
אַ'-היפּנאָטיזירט אַ"-הערשעריש 
איזהעכערונג אַ-װאָגלער 
א'זהענדלער א"-וואוינער 
אַ'דהערשאַפט א'-וואַנדערער 


אַלייױיואַשער -- דער, -ס. מאַשין צו װאַשן 
כּלים. ווואַשמאַשין --- פאַר וועש.ן 

אַליין"װײַזער -- דער, "ס. אַפּאַראַט פֿון אַן 
אױיטאָ װאָס װײַוט אין װאָסער ריכטונג מע 
פאַרקערעװעט זיך. ,איצט דאַרף מען שוין. די 
האַנט ניט אַרױסשטעקן. דער אױטאָ האָט אַן 


אַיװייי 
א'וויליק אװועלט 
אַי-װויליקייט א-ווענדונג 


אַלײינזאַם -- אַדי. נעאָל. װאָס לעבּט אַלײן. 
דזוו איינזאַם -+. אאַיע פרויען זײַנען פֿאַרי 
כאַפּט געװאָרן פון זײַן קאַװאַלערישקײטײ, טמז, 
2 0ט22, סב. אװעסט זיך דערזען אין אָנ" 
בּליק פֿון דײַן אַ'", משה שטינגאַרט, אונזער 
צײַט, נײי, סעפט' 1965 -קייט, 

אַליין"זייאיק -- אַדי. װאָס מע דאַרף ניט 
זייען, װײַל דער נאָכװאוקס קומט אַלײן, א" 


זיער מאָן. 
אַליין"זײַאיק -- אַדי. נעאָל. נר. װאָס אין 
אַלײן, -יקייט. 
אֲלֵייןְ"זייְִן -- דאָס. מצ נבּ. נעאָל. מצב פֿון 


זײַן אַלײן. מװער װעט אים אױספֿײַנען, דײַן 
טרוימערשן אַײזי?ײ, פּמ, כאַליאַסטרע וו, פּאַריז 
4, א-זנעװראָז. 


אַי-זיכער אַ"זיץ 
א"-זיכערקייט א"חזק 
א'זינגען אַ'-חשבּון 


אַליי'נט -- דזוו אַלײן -+, אויך: אליינעט, 
פֿטמ. אַרכ. ,בּײַ דעם טײַך דעם בּרייטן זיצט 
זיך א מיידעלע גאָר א'", פֿל (װאַרשע). ;לאָז 





אַליײינטהאַלבּן 1377 פלייי/(ע) 
איך דיך דאָ אַי איבּער", פֿמ. ,קינו {= קיינען 8'לערנער א'-מאָלערײַ אַ-קאָנטראָל ‏ 8'קאָרענירט 
זול װײַטר אַי גין אין קיין גוי הויז, זײַא דען אַי-מאָדולירונג א'-מאַנונג אַ'-קאַנטראָלירט א"קאָרעקציץ 
אין אונטרשטין פֿיר הויז, דו אָפֿן איז אויף 8'-מאַטערניש 8'-מאַסירונג. ‏ - א'-קאָסט | | אַיזקויטירונג . 
דיא גס", 'תּקנות חכמי ומנהיגי ק"ק פּראָג, אַלֵיין"מאָרד -- דער, ן. 1. מאָרד װאָס מע אַיקאַסטרירונג 8"קוף . - 
שע"ב' (רשומות, ד, תּ"אָ תּרפּ"ון. ,איין זאך פֿירט דורך אַליין, אָן אַ קאָנספּיראַציע. א פּאָי א" אַסטרירט אייקױפֿער. . 


וואש מיט דעם שׂכל אַי מוז פר שטאַנדן װערן", 
חה, אַמשט 1716, כח/ב. ,זאָגט גאָט: עש איז 
ניט גוט דשׂ דר מענש זאָל אִ' זײַן", ספֿר תם 
וישר, זולצבּאַך תּק"ס. ,ניט אי דאז מאַן בַּעלי 
פֿאַר איין. עושר גיהאַלטן האט...י, גה, 301, 
,ווען פֿיל לײַט מיט אַננדר גין, איז בֹּעֲשׂר צו 
זאגן (תּפלת הדרך) מיט אַננדר אַלז אַי, עפּש, 
סידור תּפֿילות. אַמשט תּק"ח, עב/ב. {פון די 
אַלטע טעקסטן קען מען ניט װיסן, צי דער 
אַרױסרײד איז געװען אליינט אָדער אַלײנעט.ן 
;גאָט האָט ניט אי פאַרבּאָטן פֿון דעם עץ-הדעת 
צו עסן, אַפֿילו ניט אָנרירן דאַרפֿן מיר דעם 
בּוים", צור, בּראשית. ,דו האָסט פון מײַנס אַ 
ריפּ אַ פרוי בּאַשאַפֿן, װי איך בּאַשאַפֿן בּין פון 
דײַנער -- נאַקנדיק אַי, סוצ, װאַלדיקס. 
אטאַדל(ונג) 8'-טאַנץ 
אַלײינטהאַלבּן -- אַדװ. צוליבּ זיך אַלײן. 
עוע"ע |= ועת-עתהן מיך אַלינד האַלבּין ער" 
קונדיגט. . .י, אגרת שלמה, ח/ב. 

8'-טואונג א'יטראַנספֿאַרמאַציץ 
א-מיילונג ‏ א" טראַנספֿאָרמירונג 
א-טראַכטעניש ‏ א"יחום 
אָליי|ניצע -- ד, סס. זזו אוליניצע, 
-+ 508, װאַרשטאַט וואו מע פּרעסט אויס אייל, 
דניק -- דער, דעס. אויך: אָליניק. װער עס 
אַרבּעט אין אַן אַלײניצע. בּעלהבּית פֿון אַן 


אָלײניצעי = 
-ניטשקע -- די, יס. 1. פֿרוי פֿון אָלֵיי 
ניק,. 2. כֹּלִי צו האַלטן אָלײ. 9* אייל- 


לעמפּעלע אין פּויערישע הײַזער. . 

אַלײניק -- אַזי. װאָס איז אַלין. איינציק. 
אויסשליסלעך. איינזאַם, עלנט. בּאר משה 
טײַטשט אַזױ 'גלמודה' (ישעיה, מט, 21) {תּי: 
געלנט"ן. איער בּעל:דעה, הערשער. קער זיצט 
אַלייניג אין דער בּיטריפּטי גרויבּ !== בּאַטריבּטע 
גרובּן", גה, 267. ,האט אֵל זײַן לעבּן טאג קיין 
פֿרעמד װײַבּש בּילד אן גיזעהן אַלשׂ אַלייניג 
זײַן אייגן װײַבּ", מבּ, מעשׂה רמו. ,איבּיג זאָל 
זיך דער מענש מרחיק זײַן אום אַלינג צו זײַן 
אין איין חדר מיט איין (גויה)", מֹהמ, כד/ב. 
;בּײִַם שטעגל זיצט אַ העזל, גרוי, אַ', קײַט אַ 
גרעזל", מל, אַ העזל. אעתּיקא, דער איינציק 
אייניקער, דער אלציקער, דער אֶיער.. ,ײ, צייט, 
מטטרון. ,האָבּ איך מיך אַרומגעדרײט אַן אַיער, 
אַן איינזאַמער און פֿאַרלאָזענער מענטש", י 
טיגער, דער צדיק און דער בּעליתּשובה. 


דיקיים, 

א'-כשרונג א"-ליבּע 

אַכאַראַקטע-. ‏ א8"לײַטערונג 
ריזירונג אליקווידירונג 

אלב א-לעניטימירונג 


א'-לויטערונג. 
א"לויכטנדיק + 
אײלױערונג 


א"-לעסטערונג 
אדלערנונג 
א'-לערנען 


- ליטישער א"מ', 


2. דאָס טייטן זיך גופֿא. 
זעלבּסטמאָרד. זיך-מאָרד {פֿאַרן 23 איז גלײַכער 


אַליינקײיט -- די (דאָס, |. 


ניט צו ניצן אַ"מי.ן 
אַ'-מוטשעניש 
אַי-מוסר 
אַי-מסחר 
איימעלדונג 
אַי-מערדער 
אַי-משפּט 
אנאַגעניש 
אַײנאָרמירונג 
אײנאָרמירער 
אַײגאַרערײַ 
אנוץ 


טאָן אַי". 
אַיזעמאַנצי- 
פּאַציע 
א-עסעניש 
אעקזאַמענירונג 


אַיעקסיסטענץ 


אַײפּאַלעמיזירונג 
אַ"-פּאַלעמיק 
אַפּאַראַדירונג 
אַ-פּאַרטרעט 
אַײפּוץ 
אדפּוצעריי 
א-פּײַניקונג 
אַפּלאַנירונג 
א"פּמקעניש 
אַ"-פּראָבּירונג 
אַפּראָבּירט 
אַפּראָדוצירונג 
אַפּראָדוצירט 
אַ"פּראָפֿיטירונג 
אַ-פּראָקלאַמי 
רונג 
אדפּראָקלאַמירט 
א-פּרווו 
אדפּרעזענמירונג 
א'דפּרעזענטירט 
אַדפֿאַבּריצי- 
רונג 
אַפֿאַבּריצירט 
אַפֿאַראורמײ- 
לונג 


אַפֿאַראַכטונג 


אַ'-פֿאַרגװאַלדי- 
קונג 

אַיפֿאַרגיפֿטונג 

אַפֿאַרגעטערונג 


אַלײין"קאַכער -- דער, ‏ ס, 


א'-נוצן 
אַ-גערונג 
א'דסדרונג 
אַ'-סוגעסטיוו 
אַ-סוגעסטיע 
אַ'-סוגעסטירונג 
אַ"סטראַכירונג 
א-סעגרעגירונג 
אַ"-ספּעציאַליזי- 
רונג 
אספּעקטאַקל 


אַלײינעט -- -+ אַלײנט. 8טמ. ,איך קען עס 


א"פֿאַרדאַמונג 
אפֿאַרהערלע- 
כונג 
א-פֿאָרוואורף 
אײפֿאַרװאַלטונג 
אַײפֿאַרזיכערונג 
אַ-פֿאַרטײדיקוננ 
אפֿאַרטיליקונג 
אַפֿאַרלײיקענונג 
אַפֿאַרמשפּטונג 
אַײפֿאַרנײינונג 
א-פֿאַרניכטונג 
אַ'-פֿאַרסמונג 
אפֿאַרצערט 
אַײפֿאַרקױף 
אַפֿאַרקױפֿער 
אַײפֿאַרקלענע- 
| רונג 
אַפֿאָרשונג 
איפֿלוס 
א'-פלי 
אַפֿליִער 
איפֿעלשונג 
אֿײפֿעלשער 
אַײפֿרענער 
א"-צאַלער 
אייצוועק 
א-צוטרוי 
א-צױכּער 
אי-צופֿרידן - 
איצופֿרידנקײט: - 
אי-צינדער 
אַי-צענגלידערוננ 
אי-צענזורירונג 
א"-צעפֿאַלונג 


עלעקטרישער 


קאָך-אַפּאַראַט װאָס לעשט זיך אַליין אויס נאָך 
אַ פאַרױסבּאַשטימטער צײַט אָדער טעמפּעראַטור. 


אַליינשאַפֿט -- די, מצ נבּ. 


אַען +.. 


מצב, אייגנ- 
שאַפט אָדער פּרט-פֿאַל פֿון זײַן אַליין. אומע- 
טיקע אַי. אי פון אומעט. ,איך בּין געלאָפֿן 
איבּער מדבּר-דערנער, איבּער פעלדז'גראַניטן, 
אַלץ װײַטער, װײַטער אין דער הייסער שטיל- 
קייט און אַײ, הל. ,בּיז אויך מײַן פֿאַרבּענקטע 
אַי װאַכט אויף אין דער פֿריידיקער מי", סוצ, 
בּלאָנדער בּאַגינען. , איבּער בּלאָע טײַכן לבנה- 
מלכּות גייען שטאָלץ אין אײיבּיקער אַי, יעקבֿ 
פֿרידמאַן, די לעגענדע נח גרין -' 


אַליין"קלינגער -- דער, 'ס. װאָקאַל. קיל 
טור און בּילדונג, מאָסקװע 1918, צאן 14:13. 
אַייקרבּן אַירעכט 
פֿקריטיק איידענעסאנם 
אי-קריטיש איירעסטאַװורירט 
אַיירחמנות אידרעספּעקט 
אידדיכטער אַ-רעפּאַרירונג 


8'-רעאַליזירונג 
אַ'-רעאַליזירט 
אידרעגולירונג 


אַירעפֿאָרמירט 
אַרעפֿאָרעם 
אידרעצענזיע. 


אַ"-רעניסטראַציע אַירשות 
אַײדעגיספטרירט 8'שאָדן - 
אידדעגירונג 8-שאַכמאַט. 
אי-רעגירער 8'-שאַפֿונג 


מצב פון זײַן 
אַליין. אַ"גע פֿיל. ;די 22 יאָר פון איר א'", 
ש. בּיקל, טמז, 1963 וש2, יי 


8'-שאַצונג א8'-שטעל 
א8'-שדכן א'-שטעלונג 
8'-שוץ 8'-שיַן 
אַליין"שלעפּער -- דער, -ס. יעדער מין 
שלעפּמאַשין. אאַרױפגעשלעפּט... מיט דער 


הילף פֿון אַן אַ"שי אָדער נאַריע", ע. איזראָ, 
פֿון פעלד צום טיש, קיִעוו 1928, 


א"-שעדיקונג אַײשרײַער - 
איישעדיקער אַ"תּכלית + 
אַישעדיקערײַ 8"תפילה 
אַ-שפּיל(ער) אַ'-תּפֿיסה 


אַלײ(ע) -- די, ז, -ס. אויך: אלעע, קאיי 


922ר. 1. שטעג אין פּאַרק, שפּאַציר:װעג, גאַס 
בּאַזעצט פון בּיידע זײַטן מיט בּיימער. בּרייטע 
(פֿינצטערע, דעמבּענע, בּעריאָזענע אא) אי 
שפּאַצירן איבּער אַיען. זיצן אין א' אויף אַ 
בּאַנק. ;דער גאָרטן איז געװען פול מיט אַלער- 
ליי שיינע בּיימער ... די שיינקייט פֿון זײַנע 
איז גאָרניט מיגלעך צו בּאַשרײַבּן, 
בּלעטער, פא 19. ;,און עס דרימלען די א'ען / 
און זיי זעען אויס פאַרטרונקען / -- האַלבּ אין 
בּלאַסע, מאַטע שאָטנס, / האַלבּ אין שטראַלן 
װײַס פֿאַרזונקען", אל, אין גאָרטי. ,וי צװיי 
לינגס פֿון געבּאָרן די בּיימערירייען שטייען, 
און ס'האָבּן זיך פאַרלאָרן א'ען אין א'ען", בּ. 
לאַפּין, צייכנסי יב יי 





אַלײַע - 


2. פּאַס לעדער אַרײַנגענײיט אין די מיטל- 
סטע טיילן פֿון גאַליפֿע:הױזן, זיי זאָלן זיך 
ניט אָפּרײַבּן בּײַם רײַטן. ,סאיז אַרױס אַ 
נײַע מאָדע / הויזן מיט אַיס, / אוי, אַלע שיינע 
מיידעלעך, / זיי דרייען זיך די פּאות", פ0. 

אַלײַען -- -+ אולײַען, 508. 

אַלײַענט -- די, דעס. אַמ. 
איין. פאַראייניקונג, 

אַלייראָ'ן -- דער, -ען. אי ככגר. 
אין אין די קערנער פון תּבואה. 

אֵל יכּנס אָדם פתאום לבית חבּֿירו -- 
.. ייִקאָנײס אַדאָם פּיסוים לייבּייס (לייווייס) 

כאַװײירױין זאַץ. תּח. ??דרך ארץ רבּה, ה. א 
מענטש זאָל ניט אַרײַנגײַן פּלוצלינג אין הוין 
פֿון זײַן חבֿר, | 

אַלילױ|קע -- דער, "ס. ככאוק ככהללויה. צוך 
נאָמען פֿאַר א פּאָפּ (פּאָד, מג). -שטשׂיק -- 
דער, עס. 2כרוס. סאָװ. אונטערלעקער. װער 
עס לױיבּט אויף אן איבּערגעטריבּענעם אופן די 
מאַכטהאַבּערס. -שטשׂינע -- די. בּא. סיס- 
טעם פון חניפֿה. אונטערלעקערײ. 

אֲליֿ -- |אויך: אַלעםן דער, מצ נבּ. 2כגיטין, 
סב/ב. 1. שטאַרקער, קראַפּטיקער, גבֿר. ,ער 
ואר אַן א', ד"ה אזוי א מענטש װאָס זיך קיין 
עוולה געלאָזט טאָן", אמד. אויך: גבר א" 
אויך: גברא אלימא. 2. חצוף, תּקיף, װי- 
דערשפּעניקער. ,דער װאָס איז איין אַ' און װיל 
ניט פאָלגן קיין משפּט", קה, סג/ב. אדיזער 
גראַף איז א גרויסער א' (א תּקיף) בּעװנותינו 
הרבּים, און װעט חלילה... אָנטאָן גרויסע 
צרות", אמד, דער ליטװאק אין װאָליניען, ווילנע 
0 -= אַלם. | 

אֵלִיםֿ -- -+ אָליום. ;מכל דבֿר מוציאין שמן 
ואַפֿילו מאבֿנים (והוא הנקרא אָ')..,", רי שניי 
אור זלמן, הרבֿ מליאַדי, לקוטי תּורה, פּרשה 
שלח, זשיטאָמיר 1848. ,וי רפֿואות שטייען אין 

| יעדן פֿענצטער צו צװיי גלעזלעך מיט אִ", 
בּערג. , מיטן פֿרילינג, מיטן זומער פּרוּו איך 
אײַנדעקן, פאַרהילן דײַן געװיין, װאָס איז בּאַי 
פֿאַלן אין מײַן אױגאַפּל װי אַי", סוצ, יודישע 
גאַס. 


אַ'לימאָנן|י -- די, 'ס. אַמ. צֶתסמזן8 :2, 
אַלימענט (-+) װאָס א מאַן מוז צאָלן זײַן װײַבּ 
װאָס ער איז זיך צעגאַנגען מיט איר אָדער זי 
געגט. ,דער סך הכל פֿון ליבּע איז -- צאָלן 
דירה-געלט אין אָנהײבּ און אַ' צום סוף", דער 
לעבּעדיקער, פֿאַש, 1952 טו  ,25‏ אַלימאַנקע 

-- די, "ס. פֿרױ װאָס לעבּט פֿון אַלימאָני (גע- 
וויינלעך שפּאַסיק אָדער איר), 


אלימלך -- ועלימעלעךן מענער-נאָמען. 2רות, 
א, 2. ימײַן גאָט איז קיניגי. נאָמען פֿון נעמיס 
מאַן. בּאַרימטער צדיק פֿון ליזענסק, מחבּר פון 
נועם אלימלך. ;אַז דער רבּי א' איז געװאָרן 
זייער פֿרײלעך... .ײ, פֿל? 58טמ בּאַצייכענונג 
פֿון יחוס. ,װאָס דופעט ער פֿון (מיט) זיך? װער 
איז עֶר? א'ס אַן אייניקל?". (בּײַם שרײַבּן א 
כּתובה, א גט איז געװען דער נוסח: משה 
אלימלך דמיתקריי (= דעמיסקעריי, װאָס װערט 


-+ אַליאַנס, פֿאַר- 


פּראָטע-' 


אַלי מפּ -- דער. גנ. 


אַלימפּיאַרע -- די, 'ס, 


1378 


אָנגערופן) אָדער המכונה (= האַמכונע, װאָס 
זײַן צונאָמען איז) מלך (מיילעך)ן + 


אַלימע'נט -- דער, ז (מיינסטנס בּלויז מצ), 


1. לעבּנס-מיטלען, מזונות. בּאַ- 
2. יוריי 


2כאיי 2כל. 
זאָרגן דאָס יתומים:הויז מיט א 


דישע התחײיבֿות צואַנאַנד מצד די נאָענטסטע 
/משפּחה-מיטגלידער (עלטערן לגבּי קינדער און 


אויך אומגעקערט) צו זאָרגן װעגן זייער אוֹיס" 
האַלט, ספּעצ, אָבּליגאַציע װאָס עס האָט א מאַן 
צוצוטראָגן צום אױפֿהאַלט פון זײַן געגטער 
פֿרױ אָדער װאָס ער איז זיך מיט איר צעגאנ'" 
גען. ;אין -- ד"ה געלט װאָס די מוטער קריגט 
אויסצוהאַלטן דאָס קינד, געבּוירן ניט-אומגע- 
זעצלעך", ימ איבּז, יינגל און מיידל, 1929, 
,... האָט געװאָרפֿן דאָס װײַבּ נאָך פֿאַרן קימ- 
פּעט (דאַן איז נאָך דער אזיסיסטעם ניט גע" 
וען)", פֿײַװל סיטאָ, דערציילונגען, כאַרקאָװ 
4, -אֵל, -אַ'ר--אַדי. װאָס האָט א שיי- 
כות צו (נעמט זיך פֿון) בּאַשפּײַזונג. ,אײיװײַס" 
מילך ... קען אַנגעװענדט װערן בּײַ אַלץ של- 
שולס פֿון איער אָפּשטאַמונגײ, 'טאָזי שריפֿט, 
װאַרשע 1929 -נע -- אַדי. רוסיצ. -שט- 
שיצע -- די. רוסיצ. -שטשיק -- דער. 
װער עס צאָלט אֵיץ,. -ירן -- טרח. 


בּאַרג אין צפֿון-גריכן- 
לאַנד. לויט דער גריכישער מיטאָלאָגיע אויפ- 
האלט-אָרט פֿון די גרעסערע געטער. ,דאָך מיר 
האָט פֿון זיסע דמיונות מײַן מוח א תּיבֿה 
געבּויט װי פֿאַרצײַטן האָט נח, און האָט מיך 
אַריבּערגעטראָגן די װעלן, צום דופטיקן בּאַרג, 


צו אָלימפּוס דעם העלן", יהואָש, אָלימפּוס 


און חורבי. פֿיג. סימבּאָל פֿון חשיבות, אויך 
פֿון גרויסהאַלטערלי. ,... אױפֿגעהאָדעװעט גע- 
װאָרן נישט אין קעלער בּײַם װאַרשטאַט 'אין די 
שמאַלע געסלעך', נאָר ערגעץ אויף א פֿעלדן 
פֿון אַי", שנ, װעגן ייִדי שרײַבּער וו. ,די רעגי" 
רונג װעט ניט האָבּן קיין מאָראַלישע רעכט צו 
פֿאָדערן קרבּנות פֿון דער בּאַפעלקערונג, אוֹיבּ 
זי אַלײין װעט ניט אַראָפּגײן פון איר אױפֿגע- 
בּלאָזענעם אָיוס", מ. צאַנין, דער ידי זשורנאַל, 
תּ"אָ, 1967 | 27י 

זיץ -- גנ. הױכלאַנד אין אַנטיקן גריכני 
לאַנד, וואו עס פֿלעגן פֿאָרקומען די אָלימפּישע 
שפּילן, 

דייש -- אַדי. אִיע געטער. אִיע רואיקייט. 
;בּאַטראכטן די גרויסע בּלוטיקע דראַמע מיט 
רואיקייט פון אַן אִין גאָט", דא. שװאַרץירױט, 
װאַרשע 1919, 

זיר -- דער. 1 אַ גאָט װאָס װאוינט 
אױפֿן אָלימפּ. 2. גרויסער עפישער פּאָעט. 
געטע דער אִי 
1. גרויסע אַטלע- 
טישע פארמעסטן און אימפּאַזאנטע טעאטער" 
שפּילן װאָס פֿלעגן פאָרקומען אין אַנטיקן 
גריכנלאַנד יעדער פערטן יאָר (די גריכן האָבּן 
געפֿירט זייער צײַט-רעכענונג לויט די פּעריאָדן 
פֿון די אֵיס) 2. אינטערנאַציאָנאַלע ספּאָרט" 
פֿאַרמעסטונגען װאָס װערן (זינט 1896) איבּער" 
געחזרט אַלע פֿיר יאָר, יעדער מאָל אין אַן אַני 


- קורצן אָטעם. ,נעם איין. 
! לויט לאַקריץ, פֿענכיל, אונ' 
! פעלד קימל ... איין הא 
ליבּ לויט אַלינט װאָר- 


אָליניע -- די, "ס. אוקר. - 


אַל יעבֿור 


דער לאַנד, ,אין.... קומט פאָר איצט די אַזױ- 
גערופֿענע אִי. דאָס זײַנען פאַרשיידענע ספּאָרט" 
װעטענישן, נאָכגעמאַכט די אַמאָליקע אָלימפּ- 
שפּילן װאָס פֿלעגן פֿאַרקומען אין אַלטן גריכנ- 
לאַנד", פֿגעז, װוילנע 1924, פא 7. װינטער' 


אֲלינש -- דער, ‏ ן. אויך: אַלינט. בּאָטאַניק) 


לאָטוס-געװיקס פֿון די לענדער ארום מיטלענ" 
דישן ים. מין זונבּלום (ציסטוסרויז). װאַקסט 
אויף נידעריקע קוסטעס מיט רונדיקע אָדער 
לענגלעכע בּלעטער. מזטגתסנ/מ20118 218005. 
אָיװו אָרצל -- גענוצט אין יש 

דער פֿאָלקס-מעדיצין אין 
רפֿואות קעגן הוסטן און 





ציל... .=, סור, פֿיורדא 

תּפ"ח, רב/א. אַײװײַן -- טונקלי-רויטער, 
פֿײַנשמעקנדיקער זאפֿט װאָס מע בּאַקומט אַרויס 
פון די בּלעטער פון אָיקוסט. בּאר התּורה, מש 
און סשי פאַרטײַטשן 'לוטי (לט) (בּראשית, לז, 
5 גאלינטװײיַן" {תּי: פלאדאז"ן. 


אָרט וואו מע פּרעסט 
אייל פון געװיקסן. ,געהאט האָט עֶר אַ װאַלד, 
א מיל און דרײַ אִיס", פֿײַנ, דאָװיד בּלאַנק, נײי 
4, 


אלינע -- די, יס. זזו לינע = שטריק, פכפּויל. 


,מיט אַן אי פאַרצויגן גלײַך, גאָט װייס, צי 


| מיר װעלן אַריבּערגײן", 8ל. 
אַ'לינקע -- צפֿ פֿון אַלע -+. פֿטמ. אַלערליי, 


יעדע, יעדער. אַי װײַלע. אַי צוזאַמען. ,קינדער 
שוין אי דאַ?". ;איר האָט דְאַ אי סאַרטן שפּילם- 
לעך". עדי בּאָבּע האָט צוגעגרייט אַי פּאָטראַ- 
וועס". ,די קינדער װילן אַ' זאַכן אין דער 
װעלט". ,דער רבּי טובֿלט זיך אין מקװוה א' 
אינדערפרי", ,, אי טאָג אינדערפרי װעט זי קריגן 


א װײַסע בּולקע", זש, די משומדתטע. ,האָבּן 
! געלאָזט צו זיך אַ' קינדער פֿאַרבּעטן, מאָל, 


מעשׂהלעך. ,צערטל װײַטער און דערצערטל אַי 
פֿאַרלאַנגעןײ, סוצ, ייִדישע גאַס. ,אויף מיר און 
אויף אַלע, אויף אַי ייִדןײ, סעג, איצטער. 


אַליט -- די, -ס. ככאֲליה (-+). (קצבֿיםילשון) 


פֿעטס. זאָדיק-שמאַלץ, זאָדיק-פעטס. עק פון 
אַן אָקס, געקאָכט אין יויך. 


אֶל יעבוֹר -- {... יאַאַװאױר (יאַאַװאָר)ן פֿראַי 


זע. תּח. 922סחים, כה/ב; סנהדרין עד/א. ער 
זאָל ניט עובֿר זײַן. וֶווען מע צוינגט א יידן 
(דורך סטראשען מיט טויט אָדער עינוייִם פון 
טויט) ער זאָל טאָן איינע פֿון די דרײַ עבֿירות: 
עבֿודה-זרה, גילוי-עריות, שפֿיכות-דמים --- זאָל 
ער זיך בּעסער לאָזן טייטן איידער אױיספאָלגןן 
ד"ה ניט נאָכגעבּן, ניט מותּר זײַן. (-+ אונס, 
7 גאָבּער פאַראן א רעאלער . . . פֿאַקטאָר --- 
בּעת די פאַרהאנדלונגען -- אין דער בחינה 
פון אַי י'. ... בּשײַכות מיט דער צוקונפט פֿון 
מדינת-ישׂראל", איק, 1968 צו 12, 





אליעזר 


אליעזר--{עליעזערן מענער:נאָמען, 2 בּראשית, 
טו, 2. ימײַן גאָט איז הילף נאָמען פֿון 
אַבֿרהם אָבֿינוס קנעכט, װאָס האָט זיך געלאָזט 

- קיין אַרםינהריים. צו בּרענגען אַ װײַב פֿאַר 

יצחקן. פֿון דעם געװיינלעך לייזער |קהלת 
רבּה, ז, 16: אמר רי לעזרן. פ8: אלעזר, דער- 
פֿון: לאָזער, 


אַל(יעני)אַרניט -- די, 'ס. ככפויל. = װאַר- 
שטאַט וואו מע פּרעסט אויס אייל. ,שטייט ער 
אײַנגעבּויגן אין דרײַען בּײַ די פּרעסן אין דער 
אָיי, פּרץ, 'דער ייִדישער קװעסטאַר' 


אַליעײליוליע -- כאַראַקטעריסטישע קאָמבי 
נאַציע פון קלאַנגען בּײַַם אײַנשלעפֿערן, אליַנוויגן 
אן עופֿעלע. אויך: אלע-לולע. גאַײלי, שלאָף 
- מײַן גדולה, שלאָף מײַן טײַער קינד", פֿל. ,א 
לי, אַלי, שלאָף, מײַן טײַערער און רו. וואויל 
-איז דעם װאָס האָט א מאַמען און א ויגעלע 
דערצוי, דא, גשו. אַ'"ל'ן -- אקוזװ. אַיילץ 
דאָס קינד, פֿרגל: אײַלייליו-לין און װײַטער, 
 .1084 7‏ - 


אָל(י)עמבּיק -- דער, -ס. אויך: אַליעמבּיק. 
(אאַלאָגיע) פּעליקאַן (ל2). גרויסער שװימפֿױגל 
פֿון אַלע װעלטטיילן 
לעבּט ס'רובֿ בּײַ גרויסע 
 ;‏ אָזערעס. צייכנט זיך אויס 
142 {| מיט זײַן לאנגן האַלדז 
// = און לאַנגן שנאָבּל װאָס 
4 האָט פֿון אונטן אַ סאָרט 

6 בּײַטל װאו דער פֿױגל 
זְשְׂ} זאמלט אָן א רעזערוו פֿון 
| געכאַפּטע פֿיש צו שפּײַזן 





זײַנע קליינינקע. 


אַליענ|אַציע -- דִי, "ס, ככאיי כל. 1 אָפּגץי 
פֿרעמדטקייט. די אַי פֿון דער ייִדישער יוגנט. 
9 צערודערטקייט, צעחושטקייט װאָס דערגייט 
| צו דער מדרגה פון א פּסיכישער קראנקייט, 


| דיזם -- שטודיע פֿון אָט דער פּסיכישער 

| קראַנקײט. -יסט -- פּסיכיאַטער װאָס ספּע- 
ציאַליזירט זיך אין אַיזם. יירן -- טרו. 
אָפּפרעמדן. 


אַליערלעך -- אַדי. װאָס איז (געשעט, קומט 
פֿאָר, װוערט אײַנגעשטעלט אע) יעדער יאָר. אן 
אַיער יריד. אויך: אַליעריק--, אִיע אָרגיע 
פֿון די סטודענטן", נס, איבּז, װיקטאָר הוגאָ, 
נאָטרדאַם, קיִעוו 1929, 

אַליפּאַנע -- די. זזו אַלפּאַגץ -+, | 

אֵל יפטר אָדם מחבירו אלא מתוך 
דבֿרי חלכה -- {, .. ילִפּאָטייר אָדאָם מײיכאַ- 
וויירוי עלאָ מיטוייך (מיטאָך) דיווריי האַלאָכען 
זאַץ. תֹּח. 2כערכין, סד/א; בּרכות, לא/א. . א 
מענטש זאָל זיך ניט שיידן פֿון זײַן חבֿר נאָר 
מיט אַ דבֿר-הלכה' (סוף זאַץ: שמתּוך כּך זוכ- 
רהו --- װײַל אַזױ אַרום געדענקט ער אים 
(בּעסער), א קאָמבּינאַציע פון ראיה, שמיעה 
און דיבּורן. |חבּידיש: עס איז ניט גענוג צו 
זאָגן א דבֿר-יתּורה, נאָר מעורר. צו זײַן ער זאָל 
ווערן אַ מהלך, א גייער װאָס שטײַגט העכער 
און העכערן. 


אַליפּע 'ד -- דער, "ן. ?כאיי ככל. 


1379 


(זאָאָלאָגיע) 
יעדער מין בּאַשעפֿעניש װאָס האָט (פֿיס)פֿינגער, 
צונױפֿגעװאַקסענע מיט א הוט וי בּײַ אַ 
פלעדערמויז. - 


אַליפאַטיש -- אַדי. קכאיי 22גר. (כעמיע) 
װאָס איז אַן אָרגאַנישער צונויפֿהעפט און פאַר- 
מאָגט אין זיך פֿעטס (למשל, פּאַראַפֿין). איע 
פֿאַרבּינדונג, 


אַליפֿט --- די, בּא. ק?איי 22גר. = איבּערגעקאָב- 
- טער געװיקסן-אייל װאָס װערט געניצט אין 
דער פאַבּריקאַציע פון אײַלפאַרבּ. ,זײַן לאנג 
דאַר פּנים איז אָפּגעבּרענט געװען און געהאַט 
אַן אָײרױטן קאָליר", איבּז װל. לידינ, שטילער 
אָדער גרויסער, מינסק 16. 


אלי ציון -- ועלֵיי צוייויןן קלאָג, ציון. ערשטע 
! װערטער און רעפֿרײן פון ר' יהודה הלויס 
קלאָגליד װאָס מע זאָגט תּשעה- בּאַבֿ אינדערפֿרי, 
- מיט א טראַדיציאָנעל-טרױיעריקן ניגון. ,איך בּין 
געבּליבּן זיצן שטיל. . . אונטערבּרומענדיק . י. 
דאָס... ניגונדל פֿון אי צי, ממוס, 'שם און 
יפתי. |שבּת:חזון זאָגט מען לכה-דודי' מיטן 
-טרויעריקן ניגון פון א' צי.ן נאָך א' צ' קומט 
דאָס װאָרט 'ועריה' װוײיאָרעהאַן -- און אירע 
שטעט. ,בּעת ער (דער װעלטלעכערן איז אין 
מנין אום תּשעה- בּאַבֿ און עֶר זינגט נאָכן חון 
אי צי וי .. . לעבּט ער דורך די זעלבּיקע רעליג- 
יעז-פּאַעטישע געפילן פון די עכט-פרומע", 
זשיט צו, נײי 1912, 


אַליציקליש -- אַדי. ?כאיי 22גר. (כעמיע) 
אַליפֿאַטיש, אָבּער ואו די קוילנשטאַףאַטאָמען 
זײַנען פֿאַרבּונדן אין א רינג, ניט אין א { לויזער 

קייט. אַיע סטרוקטור, 


אַליק 1 -- אַזי. דזו אלליק/ (-+ 1084) 
טערפּקע. ,פון אַ זױערן עפּל װערן די ציין 
א'". ;עפּעס װאָס איז טערפּקע. א' אויף די 
ציין װי טערני-סליווקעס נאָכן ערשטן פֿראָסט", 
נאַד, טינט און פעדער, נ"י 1936. 


אַליק 11 -- אַדי. נעאָל. 2כאַל, װאָס נעמט 
אַלץ אַרום. װאָס איז אַלץ. ,כ'וויל דער שאָטן 
זײַן פֿון דײַן אַי פֿײַער, אָװנט מײַן געטרליער", 
סוצ, װאַלדיקס. 


אַליקװאָ'ש -- אזי. װאָס איז אַ טייל פֿון א 
גרעסערער צאָל אָדער גרעסערן סכום און פּײַם 


טיילן האָט ניט קיין רעשט. למשל, 5 איז אַן. 


איער טייל פֿון 15, 4 איז אַן איער טייל פֿון 
6. געפינען אַלע אע טיילערס פֿון הונדערט 
(50, 25, 10, 4, 2). אויך סובּ -- דער. "גע -- 
אד | 

אַליקװאַ'נם -- אַדי. ?אי 22ל. ‏ (מאַט) װאָס 
איז א טייל פון א גרעסערער צאָל אָדער גרע- 
סערן סכום, אָבּער בּײַם טיילן בּאַקומט זיך א 
רעשט, למשל 5 איז אַן איער טייל פֿון 16, אויך 
סובּ -- דער - גע -- אַדי 

אליקום, "קים -- ועליאָקום, -קימן מענער-נאָז 
מען. ק?מלכים 1, כג, 34 אאַ. 8עאָט זאָל (מיר) 
בּײַשטײןי. קעניג פֿון יהודה. ממונה איבּערן 
קעניגלעכן הויף פֿון חזקיהו. א' צונזער. 


;;-אלישע 


אַ .ייד מיטן נאָמען ג ע צ ל. פֿלעגט. מען אױיפֿי 
רופן צו דער תּורה: יעמוד ר' אי"געצל בּן.,. 

אֵל ירבּו כּמותו בּישׂראֹל -- |... ייַרבּו 
'קעמויסוי בּעייסראָעלן זאַץ. תּח. ככתּענית,-כ/ב. 
יעס זאָלן זיך ניט מערן װי ער (װי זײַן גלײַכן) 
-בּײַ ילִדןי. ווואונטש און אויך קללה בּײַם רעדן 
וועגן א ייִד װאָס איז שעדלעך אָדער אַן אומ'י 
כּבֿוד פאַר זײַן פאָלקין היפוך: כּ ירבּו ... אָדער 
| הלוואַי ירבּו *.., 

יאַליש.--- צונױפֿגעזעצטער סופֿיקס. פֿון אַד- 
יעקטיון: -אַל + -יש. מוזיקאַליש, פֿייקאַליש. 
ס'רוב אָ זיש. -+ זאַל,. 

אַליש -- דער. ! בֹּא. 
קימל, 

אַלישװערי "שׁ -- דער, "ן. ‏ 81196118 א . 
רומ. בּעס. ליזעכץ, פּדיון. ערשטע ליזונג. 
אַרײַנבּאַקומען אַי. אַזױ פרי קומט איר מאָנען 
אַ חובֿ? איך האָבּ דאָך נאָך אַפילו קיין אַי נישי 
געהאט"י | | 

אֵל ישנה אָדם -- {... יעשאַנע אָדאָםן אָנהײב 
פֿון אַ צאָל זאַצן, שװ, מיטן ב: אַ מענטש זאָל 
ניט בּײַטן... | 

... מן המנהת -- {... מין האַמינהאָגן 
322א מציעא, פּו/ב. ... פֿון אַן אײַנפֿיר, 
ד"ה מע זאָל זיך ניט אױפֿפֿירן אַנדערש װי דער 
אָנגענומענער שטייגער. 

,. בּנו בּין הכּנים -- {... בּנוי בּיין האַי 
בּאָנימן כשבּת, י/ב; מגילה, טז/ב. ?.. זאָל 
ניט מאַכן אַן אונטערשייד צװישן זײַן (= אייןן 
זון און די (איבּעריקע) זיןי, ד"ה א טאַטע זאָל 
זיך בּאַציֶען אויף א גלײַכן אופֿן צו אַלע זײַנע 
קינדער. | 
,.. מאַכפניא שׁלו -- {... מייאַכסאַניע 
שעלוין פכלויט ערכין, טז/ב: לא ישנה . . . זאָל 
ניט בּײַטן זײַן װאױנאָרטי. , מילא, װען מע 
הייסט 'לך"לך' -- מוז מען גיין . . . אָבּער װען 
מע מוז ניט -- אי יי אִי מי שיי, הלל זײַדמאַן, 
טמז; 1966 א 21, ; 
אלישע -- ועלישען ככמלכים א, יט, 16 אאַ. 
| 1. נאָמען פֿון נבֿיא, תּלמיד און גײַסטיקער יורש 
פון אליהו הנבֿיא. |סטימולירט דעם אױיפשטאַנד 
פון יהוא קעגן אחאָב-דינאַסטיע. בּאַטײליקט זיך 
אין דער פּאָליטישער איבּערקערעניש, װאָס 
| חזאל האָט דורכגעפֿירט אין אַרם, מלכים בּ, ח, 
7 13ן ,אי הנביא האָט גערופֿן... אליהו 
הנבֿיא מיטן נאָמן אָבֿי, אָבֿײײ, הרבֿ י. געלבּאַרט, 
סֹפֿר מעשׂה אָבֿות. װילנע 1880. אין תּנך װערט 
! דערציילט, אַז אי איז אויך געװען אַ בּעל-מופֿת: 
האָט געהיילט קראַנקע, געהאָלפֿן עקרות און 
מחיה-מתים געווען, אָבּער שפּילט ניט קיין 
| ראָלע אין שפּעטערדיקן פאָלקלאָר.. | 
| 2, מענער-נאָמען וניט איבּעריק פּאָפּולער בּײַ 
ייִדן.} 

9 אי בּן אַבֿױה. כּכחגיגה, טו/ב אא. תּנא 
װאָס איז אַװעק פֿון דער פּרושים-יידישקייט. 
מהאי טעמא װערט ער אָנגערופֿן אחר (--+ 852), 
אין אָבֿות, ד, כו איז דאָ פון אים בּלויז איין 
זאָג: װער עס לערנט יונגערהייט איז געגליכן 
צוּ טינט געשריבּן אויף נײַ פּאֲפּיר, און װער 


ליקער פּרעפּאַרירט אויף 





אֵל יתהלל 


עס לערנט אַלטערהײט איז געגליכן צו טינט 
געשריבּן אויף אָפּגעמעקט פּאֲפּיר. דער גאַנצער 
פּרק כ"ד אין אבֿות דרי נתן איז פֿול מיט זײַנע 
מאמרים. (-+ אַרבּעה שנכנטו לפּרדס) ,אויבּ 
ער קאָן זיך אַזױ אויסגליטשן איז עק װעלט. 
נו, יאָ, אי בּן אי איז געווען נאָך אַ גרעסערער 
תלמיד'חכם, האָט וערן זיך געפּרוּװט טרייסטן", 
בּאַש, פֿאָר, 1968 וז 22. וועגן אי בּן אַי -- יעקבֿ 
גאָרדינס א דראַמע: ל. פײַנבּערגס גאָט פֿון צאָרן. 

4 אי בּעליכּנפֿים -- {... בּאַאַל קנאָפֿאַילםן 
כשבּת, מט/א; קל/א. א' מיט די פֿליגלען. 
נאָמען פֿון אַ תּנא װאָס לוט דער אַגדה איז 
געשען מיט אים אַ נס: װען אַ רוימישער בּאאמ- 
טער האָט אים געכאַפּט לייגן תּפילין --- װאָס 
מלכות האָט פֿאַרבּאָטן -- זײַנען זיי געװאָרן 
פליגלען. ,דער טעם... װאָס מע װיקלט צו 
די תּפֿילין אַזױ װי פֿליגל. .. . אין זכר װאָס איז 
געשען {מיטן א' בּכּיײי, ספֿר מטעמים, לאָדז, 
יאָר? 


אֵל יתהלל -- {... ייִסהאַלעלן אָנהײבּ פֿון אַ 
צאָל זאַצן מיטן 3: עס (ער) זאָל זיך ניט רימען. 

,.. הנבּור בּנבורתו -- {... האַגיבּער 
בּיגוואוראָסױן קכירמיה, ט, 22. דער גיבּור 
מיט זײַן גבורה. 

... חונר כּמפֿתח -- {... כויגער קימפֿאַ 
טייאַךן ??מלכים א, כ, 11,. ... װער עס גורט 
זיך ערשט אָן װי דער װאָס בּינדט שוין אַפּ 
וזײַן שװערד), ד"ה מע זאָל זיך ניט רימען מיט 
אַן אויפטו, א דערגרייכונג איידער מע האָט 
אויפגעטאָן, דערגרייכט, 

... חכם בּחכמתו -- {.. כאָכאָם בּיי- 
כאָכמאָסױן קכירמיה, ט, 22. ...דער חכם 
מיט זײַן חכמה, 

,.. עשיר בּעץשרו -- {. .. אשיר בּייאָש- 
רוין 2כדאָרטן. ... דער עושר מיט זײַן צשי- 
רות, 


אל כּליך לא תתן --- על קעיליעכאָ לוי סיטייןן 
זאַץ. תֹּח. ?כדברים, כג, 25. אין דײַן כּלי 
זאָלסטו ניט אַרײַנטאָן. {רעדט זיך װעגן מעגן 
עסן צו זאָט פֿון א (װײַנ)גאָרטן, אָבּער....} 
ווערטל צװישן פֿרומע גרינס- און פרוכט-הענ- 
דלער, מע זאָל ניט מיטנעמען אַהיים פון זייער 
קראָם (קלייט, געשטעל). עס האָט זיך געפֿירט 
אַז מע פלעגט מיטנעמען פֿון א סעודה לעקעך 
אָדער קיכלעך אַהיים פֿאַר די קינדער. אָבּער 
ווען מע האָט געזען אַז מע נעמט צו פֿיל, האָט 
מען געװאָרנט: אל כּי לא ת'. ,ר ייִד, איר זײַט 
זיך מרחם אויף די שירייִם -- גוט און וואויל, 
אָבּער אל כּי לא תייי, רייד (סטאַװיסק, לאָמזשער 
גובּ'), 


אַלכּסנדר -- ואַלעקסאַנדערן מענער-נאַמען. פּאָי 
פּולער בײַ ייִדן זינט אי מוקדון האָט אײַנגענו" 
מען ארץ-ישׂראל, און גייט צװאַמען מיט 
זיסקינד, זישע, זוסע, ליפּמאַן. דערפֿון פאַרי 
קירצט: סענדער. 

אַ' מוקדון קכתמיז, לא/ב; יומא, סט/א. 
מאַקעדאַנישער קיניג 323-356 פאָצ. אין 332 איז 
| ער אָנגעקומען קיין ירושלים. לויט אַ מסורה 
האָט ער צוגעטיילט גרויס כּבֿוד דעם כֹּהן גדול 


ירויטלעכן קאָליר, איז ניט 


1300 


שמעון הצדיק װאָס איז געקומען -- בּראָש פֿון 
די זקני'העם -- אים מקבּל פּנים זײַן. אַ' מ' 


| האָט באַשטעטיקט אַלע רעכט װאָס ייִדן האָבּן 


געהאט אונטער דער פּערסישער הערשאפט. װי 
אַ צייכן פֿון דאַנקשאַפט האָט מען אַ נאָמען 
געגעבּן די ייִנגלעך געבּוירענע אין דעם יאָר -- 
אַ'. ,אים זיבנטן יאָר פֿון זײַן מלכות דז איזט 
שנת תּמײט האט דער מלך אי דיא שטאָט אמון 
נוא איבּר נײַאס גיבּויאט... אונ' דז אישט דיא 
גרוש שטאט אַלכּסנדריא...", איבּז, ר' זלמן 
הענא, צמח דוד, 99דמ, תּנ"ח. ,אי מ' איז ניט 
װײַט גקומן פֿון ג-עדן, איז איין בּת'קול גי- 
קומן אונ האט גשריאן: אי פאָר ניט װײַטר", 
עפש, דרך הישר לעולם הבּא, שקלאָװ 1796, 
פּרק יז. ,האָט דען א' מ'. . . זיך מייאש געװען 
בשעת עֶר איז געפלויגן רײַטנדיק אויף זײַן 
אָדלער און ס'איז אויסגעגאנגען דאָס פֿליש 
פונעם שפּיץ שפּיז?ײ, ממוס, מסעות. 


אַלפּפון -- (אַלאַכטןן דער, -ס. 322נא בּתרא, 


קא/ב. 1. דיאַגאָנאַל. אי פון א פֿירצק. 2, ינָי 
דע ליניע װאָס שנײַדט איבּער אין דער קרים, 
,אויף אַ שטאַרק משופּע פֿעלד זאָל דער שטריך 
(א קליין שמאָל ראָװל) גיין אין דעם א' כֹּדי 
דאָס װאַסער זאָל ניט לויפן ראַש און עס זאָל 
ניט אָפּשװענקען די זריעה", מ. װעבּער, דער 
אידישער פֿעלדאַרבּײַטער, װאַרשע 1891, 3, יצָ- 
דע גראָדע װאָס איז קרום לגבּי דעם פּערפּענ- 
דיקולאַר. די צװיי גלײַכע א'ס פון א גראָך- 
װינקלדיקן פירעק. 

4. (דינאַמיק) ליניע װאָס בּאַצײיכנט א קראַפֿט 
װאָס איז אַ רעזולטאַט פון צװיי קראַפֿטן צו 
איין פּונקט. אויך פֿיג. ,.. . בּרענגען א פֿאַר- 
טיקן רעזולטאט, דעם אי פֿון די אידייען-קרעפטן 
װאָס האָבּן זיך געשטעלט איינע דער אנדערער 
אין װעג", זשיט ווש, נײי 1917, 

דיק -- אַדי. װאָס איז אין דער קרים. האַלטן 
די פֿיס אִי. /,מײַן שויבּ איז גרוי-אַי בּאַרעגנט", 
מאָל, פריידקע. ;אַן איער רוט פײַערדיקער 
שטראַל האָט װי מיט א שװערד. . . דורכגעשני- 


טן", נס איבּז, ערשט ניט לאַנג, קִיִצװו 1927, 


;האָט געשטעלט אירע טריט אי אין זײַן ריב" 
טונג, כּדי זיי זאָלן בּיידע קאָנען גיין אויפן 
שמאָלן טראַטואַרל", י. בּירשטיין, היימיש, אלול 
תּשי"ח. ,יאָ, דאָס איז דניאלס כֹּתבֿ, זײַן אֵיע 
האנטשריפט", א. שעכטמאַן. ערב. 


אָלכ|ע -- ווייכע לן זי, -ס. אויך: אַ'ליכע, 
אויך: אלשע, אלשינע. גםסןס :2=. 
(בּאַטאַניק) בּלעטערדיקער בּוים פֿון מעסיקן 
קלימאַט אין א צאָל אונטערמינים פֿון א 
שלאַנקן בּוים בּײַ א 25 מעטער הויך בִּין א 


נידעריקן קוסט). װאַקסט 
ס'רובֿ נאָענט צו א װאַסער 
אויף פֿײַכטן בּאָדן. דאָס ? 
אַייהאָלץ קען זײַן פון א 22 
װײַסן, שװאַרצן אַָדער געל" . 


האַרט און װערט מערסטנס ,; 
גענוצט אין דער מעבּלי 26 
אינדוסטריע און טאָקערײ. 





אָליכע", בּערג. 


אַללאַקײאיש -- אַדי. 


אַלליכטיק -- אַדי. 


אַללי לִי 


5ם21, ,די קלייאיקע אָדער שװאַרצע אִי װאַקסט 
אויף בּרעגעס פֿון די טײַכן און בּכלל אויף 
פֿײַכטע ערטער", ד. האָכבּערג איבּז, אָטאָ שמײיל, 
געװיקסן, מאַסקװע 1920. די הונדערטײאָריקע 
-אָווץ -- אַדי. ,פון די 
טאָלן פֿליסט אַ בּנעימותדיק טײַכל װאָס פֿאַר- 
שװינדט אין אָלכאָװן װעלדל", סמבּ. {} -- 
אַדי. װאָס איז געמאַכט פֿון אָלכאָװע האָלץ. 


אָלכע"זשוק -- דער, -עס. אויך: אָלכע- 


בּלאַט-זשוק. ין זשוק פֿון דער פֿאַמיליע 
6 וװאָס האָט אַ טונקעלן קאָליר, פֿרעסט 
די בּלעטער פֿון אָלכעס. זײַנע לאַרװעס לעבּן 
אין װאַסער. 


אַלכעמ|יע -- די. בֹּא. אויך: אלכימיע. 


ככאַראַבּיש. געהימע קונסט אַדער א סיס. 
טעם כּישוף-מיטלען װי צו פֿאַרװאַנדלען א 
װאָלװעלן מעטאל אין א טײַערן. וְאַי איז געווען 
פֿאַרשפּרײט אין מיטלעלטער און אין רענע- 
סאַנס-צײַט. עקספּערימענטן פֿון א' האָבּן גע- 
האָלפֿן צוגרייטן די אַנטװיקלונג פון דער 
מאָדערנער כעמיע.ן ,... דער דיא קונשׂט פון 
דיא אלקימ"יאה פר שטייט, דשׂ איז דער דא 
ווייש צו פֿר ענדרן דש זילבּר אין גאָלד, אונ' 
אויש קופּר אונ' צין זִילבּר צו מאַכן דורך איין 
גווישׂי חכמה ... דער זיך אויף גאָט פר זיכרט 
דער װערט אין צעהן זאַכן בֹּעשׂר זײַן אַז דער 
דיא גימעלדטי קונסט פֿר שטייט", חה, אַמשט 
6, סח/א. 

דיזירן -- טרח. -יקער, -יסט -- דער. 
;דער בּאַרימטער אַלכימיק . . . האָט אויסגערע- 
כנט אַז דער סוף פון דער װעלט װעט אײַב 
טרעטן אינעם 1335 אאָר", א.י. בּוכבּינדער, 
שרעקט אײַך ניט פאַר'ן סוף פֿון דער װעלט, 
אַדעס 1895, 

דיש -- אַדי. {ניט-ייִדן האָבּן געהאַלטן אַז 
ייִדן זײַנען בּאַקאַנט מיט אַלכעמיע. ייִדן זאָלן 
האָבּן אױיסגענאַרט בּײַ די מיצרים די סודות פון 
דער 'הייליקער קונסטי. װי דעם ערשטן ייִדישן 
אַלכעמיקער האָט מען אָנגערופֿן דעם בּויער פון 
משכּן, בּצלאלן. אָנצוהערענישן אויף אישע 
דאָקטרינען און מיטלען געפֿינט מען אין אַ צאָל 
קבּלה-ספרים,ן 
װאָס איז כאַראַקטע- 
ריסטיש פאַר אַלע לאַקײען, פֿאַר לאַקײיאישקײט. 
אִיע אונטערטעניקייט. 
אינגאַנצן ליכטיק. װאָס 
איז ליכטיק אומעטום (אַלעמאָל). אַן אַ'ער טאָג. 
אַן אַיע פּערזענלעכקייט. היקייםט -- ,דײַן 
װעזן מיט זײַן שװערקייט זינקט און די א' 
פֿאַרשלינגטײ, האַל, מײַן אוצר. 


אַללי לי --- ואַלעלײַי .. .ן פֿראַזע. תֹּח. 2מיכה, 


1; איובֿ, י, 15. וי איז (צו) מיר! אן 
אויסגעשריי פֿון צער און יאוש אין אָנבּליק פֿון 
אַן אומגליק, אָדער בּײַ דערמאָנען א טרויעריקע 
געשעעניש װי: חורבּן, געטאָ, אומקום, שׂריפה 
וכדומה. ;אַי ל' װאָס מײַן שטאָט איז שין 
גלויז אַ מחשבֿה, היים, װאָס איך קען בּלױיז 
אין היימישע אויגן געפינען", חג. טמז, 1966 
או 8, 





אַללעבּן 


אַללעבּן -- דאָס. מצ נבּ. דאָס פֿולע גאַנצע 
לעבּן. לעבּן פון אַלע לעבּעדיקע בּאשעפענישן, 
,ער פֿאַרבּינדט זיך דורך אים מיטן אַ', מיט 
דער נאַטור", אַש. 


אַלם -- (אַלאַם (אַלאָם, אַלים)} דער. מצ נבּ 
2כאונקלוס, דבֿרים, לא, 7, 23; בּבֿא בּתרא, 
קכד/א, קלה/ב. + אֵלים. שטאַרקער, תּקיף, 
װאָס הערשט איבּער קהל בּיד חזקה. ,אובּ 
איינער אַן אי װער דז מן אים ניט קענט אויף 
דער צײַט צו שטייער קומן", תּקק. 


אַלמא -- ווייכע לן די, "ס. 2כמאָלדעװאַניש. 
בּעס. דומ. טאָרמאַז אײַנצוהאַלטן אַ װאָגן. 


אַלמאַ ז -- דער, ז. ?רוס 22טורקמעניש 
| 2כטערקיש. ולאַנציקער אידלשטיין. בַּרֵיי 
ליאַנט. ,זײַנע געדאנקען זײַנען צעשלאָגן אויף 
טויזנטער ריינע אֵידי, א. עדעלשטאַט, שריפטן, 
לאָנדאָן 1909, 


אָלמאַָ זן -- די? אַרכ. 005/04תס1ם :/1:. 
נדבֿה. אין דער רשימה פון די ,װ על שן 
ווארטר" צום סוף פֿון בּבאיבּוך פֿאַרטײַטשט 
אב: , אָלמוזן -- װשׂ מן ארמן לויטן 
גִיבּט". ,רופט מיר הרײַן דען ארמן מן. אל" 
מוזן װיל איך אים רײַכן", בּבאיבּוך, 321. ,ער 
גאבּ זײַני פרײַנדן גשענק, אונט דען ארמין גאבּ 
ער רײַכי אַלמוזין", מראות הצובאות, װאַנדובּעק 
8, 


אלמאַי -- אַדװ. קאָנ. 2כאַמאַי, על מאַי. 89; 
אַלמײַ, הלמאַי = האַלמאַין, למאַי. גע- 
ניצט מיט בּבּ: 1. פֿאַ רװאָס (מיט אַטענה, 
מיט א מאָנונג). -- קאַ' האָסטו געגנבֿעט מײַן 
גאָט?ײ, תּי, בּראשית, לא, 30. ,װײַבּער האָבּן 
געמאַכט סצענעס זייערע מאנען, אַי זיי טשעפּען 

. זיך צו שכנטעס", ייז, חבֿר נחמן. 22, עמפאַ 
טיש. װאָס, צו װאָס. שא' זאָל איך דאָ 
נאָך ריידן? ער איז גערעכט"ן; ,אי זאָל איך 
זאָגן? ס'טויג אויף כּפּרות". 

8 היתּכן? - װי א פֿראַגע װאָס דריקט 
אויס חידוש, דערשטוינונג, אומגלויבּן, ?אַי? -- 
האָט ער געפֿרעגט כּלומרשט קאַלטבּלוטיק", אַר, 
זאָל שטיין װי געשטאַנעף. 40 בּײַם פֿאַר- 
בּינדן זאַצן מיטן 3: למשל, אַ דוגמא, אַ ראַיה 
(אָפט איר). ,װערן אַלע טאָג מער קאַליקעס. זי 
קאַנען ניט לערנען קיין ייִדיש... אַ'י דער 
רבּי. . . איין אייניקל קאָן זיך אַפֿילו ניט חתמץ- 
נען", יאַ, שטערנטיכל. 80. הײסט עס, 
אויבּ זשע. עא' בּין איך דײַן ערשטער שאַף, וואו 
איז מײַן אָנהײבּ-איידער?", סוצ, פּאָעטישע 
װערק. 0. פּונקט װי. ,... קאָן מען ניט רעכע- 
נען, אי זי זענען אין שטיין געלעגן", יפ. 

אַלמאַכּט -- די. מצ נב. פֿלע, אומבּאַגרע- 
נעצטע מאַכט. די אי פון טויט. די אי פֿון גאָט, 
,. .. פֿון דען אִי איזט בּיועהרטײ, מאַרשן, לשון 
זהב, אַמשט תּצ"ד. ,אומזיסט דען האָט איובֿ 
פאָרכט פֿאַר דער אַי?ײ, פרץ, לידער און פּאֲעי 
מען. ,די אַ' און די קראַפֿט פון דער נאטור", 
מר ו. עניט דער טרוים פון שטאָלצע טרוימער 
װעט פאַרניכטן אונדזער א'", י. ש. פּרענאַװיץ 
ומִינפּי וו | 


1381 


אַלמאַכטיק -- אַדי. 89: אַלמעכטיק (-+) 
װאָס האָט די פֿולע מאַכט, די אַלמאַכט. עפּיטעט 
צו גאָט. אָפט אין תּחינות: אֵ'ער גאָט, גאָט 
איער, גאָט דער אֵ'ער. אויך סובּ: דער אער. 
,ער האָט גילײַטרט דער אלמכטיג (דאָרטן! אֹלי 
מכטונגן גוט זײַן תּורה", סהמ, תּהלים, סח, 15, 

- ;אַלמכטיג בּישׂטו, גוט, אַלי צײַטײ, אהרן בּר' 
יוסף, איין שין נײַא ליך פון אובן, פּראָג 
תּמ"ח |2, 1937, (ץן246| , גאָט דוא בּישׂט 
גאָט דער איער, זײַא דיך דער בּאַרמן אֵיבֹּר 
מיר", תּחנות ובקשות, דיהרנפֿורט 1798, ב/ב. 
,מיר זײַנען איצונד מתוודה פֿאַר דעם אַ'ן גאָט, 
װאָס ער װערט אָנגערופן אל שדי", מעשׂה 
אומן. יקייט -- ג.. צו װײַון זײַן א' 
און זײַן חסד", היסטאָריע איינע שיף בּראָך, 
װארשע, יאָר? 

אַלמאָל -- אַזװ. אַרכ. 99: אַלמאָלםט. זזח 
אַלעמאָל, תּמיד, שטענדיק. , איינר זאָל אַל מאל 
בּידענקן װער ער זײַאײ, ספר משלים, פפדמ 
6, וװ/א. ;איך בּין אויך אל מולט בי 
רייט....ײ, דאָרטן, כא/א. -הייט -- בּראַנט. 
פּרק כב, / 

אַלמאָליק -- אַזי. זזו אַלעמאַליק -+, 
;אַרױסגײן פֿון זײַן אַין אײַנגעשטעלטן גדר", 
נס, קאָרבּאָנעס, מאָסקװע 1943, 

אַלמאַײמאַטער -- די, יס (זן, ל. גערנדיקע 
מוטערי. צונאָמען (מיט דרך-ארץ, ליבּשאַפֿט) 
פאַר דער הויכשול וואו מע האָט געלערנט און 
גראַדואירט. איעדער ערב:דאָקטער מוז קומען 
... מיט דעם דאָקטער-הוט ... און טראָגן 
אים א װאָך צײַט ... געזעגענען זיך מיט זײַן 
אַ"מיי, מוק, מײַנע בּאַגעגענישן 

אַלמאַנאַ'ך -- דער, ז. ?אי 2אַראַבּיש. 
1. יאָר-קאַלענדאַר מיט פאַרשיידענע אינפאָר- 
מאַציעס װאָס האָבּן אַ שײַכות צום געהעריקן 
יאָר. 2. יאָרבּוך אָדער איינמאָליקער ליטע- 
ראַרישער זבּ (פון א גרופע שרײַבּערס, פֿון אַ 
בּאַשטימטער ריכטונג אין ליטעראַטור אע). אַן 
אי פֿון א קהילה. אַי מיט װערק פון אומגעקו" 
מענע שרײַבּערס. 

אַלמאַנדיץ -- דער, ען. מיעראַל מיט אַ 
רויטן קאָליר. האָט אין זיך אײַזן און אַלומיניום. 


אַלמאַניע -- גג. אַרכ. לאַטײַנישע בּאַצײכץ- 
נונג פאַר דײַטשלאַנד. ,אים יאר דרײַא הונדרט 
אונ' נײַנציג איזט איין מלך אין אַשכּנז גיװעזין, 
דער מלך אֵלימאַן, אז נאך זײַנם נאמין נאך 
אַשכּנז גינענט װערט אים לשון פון דעם רומיא 
אַלמאניא בּיז דען הייטיגן טאגיןי, ר' זלמן הענא 
איבּז, צמח דוד, פֿפדמ תּנ"ח. -+ אלעמאניע. 


אַלמאַפע'ן -- דער, -ען, יעס. שפא. פ87: -דל, 
מאַגאַזין, קראָם, ספּעצ שפּײַזקראָם. ,איך האָבּ 
אים געשיקט אין אַי, לעאָן האַלפּערן. ,מ'האָט 
אינגיכן אױפֿגעשטעלט א גרויסע געבּײַדע אַלס 
אַי", מרדכי אַלפּערסאָן. ,אינעם הינטערגרונט 
פון טיפע אַיעןי, משה דוד גיסער. ‏ עֶרֹאָ -- 
דער. אייגנטימער פֿון אַ. 


אַלמוני -- ואַלמוינין דער, 'ס. פכרות, ד, 1, 
בּאַשטאַנדטײל פון פּלוני-אַלמוני. זן זעלבּשטענ- 


אלמלא, אלמלי 


דיק. א) אומבּאַקאַנטער, װער עס איז אינקאָגניטאָ, 
,װידער האָט זיך בּאַװיזן דער אי אין שטאָט 
און געטיילט די קינדערלעך מתּנות": בּ) יענער. 
דער און דער, ;אי און מיט אים אַזױ פיל א'ס 
פֿאַרשטײען ניט קיין ייִדיש", ש. בּיקל. | 
אַלמיליאָנע'ר -- דער, "ן. װנ ייז -ס. גאָר 
אַ גרויסער מיליאָנער. ,,מיר האָבּן דאָ אין אַמץ- 
ריקע ייִדישע מיליאָנערן, אָבּער די אַין זײַנען 
גויים". 
אַלמימר -- + אַלמעמער, באַלצמעה.- ;אנ 
דען מן אויף רופֿט זאל אויף דען (אלמימר) גין 
דורך די נעהנשטי טיר די בּיֵַא זײַנם אורט איז", 
ספר המנהגים, אַמשט 1723, ח/ב. ,... אונ מן 
האט שון פר (שבּת) פֿר אים לכּבֿוד דעם רישי 
גלותאן געמאכט איין אלמימר", שאר. 
אָלמיץ -- גג. שטאָט אין מערן. האָט געשמט 
מיט אירע גרויסע ירידים אויף אָקסן. ;איז ער 
אַן אָקס און גייט נאָך אִ' -- בּרעכט ער די 
פיס אויפן װעג" ווועגן א מענטשן װאָס מע קען 
אים ניט אָנגעטרויען קיין שליחותן. ;איך בּין 
אויך אַן אָקס, איך פֿאָר אויך קיין אִי" |!= איך 
בּין אויך ניט אַבּי װער}, שפּאַסיק פֿװל. ;אַן 
אָקס גייט קיין אי און קומט (פאָרט) צוריק אן 
אָקס" {= א נאַר בּלײַבּט א נאַרן, שװ. 
אלמלא, אלמלי -- |אילמאָלײין קאַנ. 
(ווען) ניט, אויבּ נאָר, בּלויז, 
,,. בַּאתִי אלא לשמוע דבר זה -- 
דיי ---}. . . בּאַסי עלאָ לישמויא דאַװאָר זע -- 
דאַיין זאַץ. תּח. ?כשבּת, מא/א. אוב (װען) 
איך װאָלט (ניט) געקומען צו הערן נאָר די דאָ- 
זיקע זאַך (א דין, מנהג, גלײַכװערטל וכדומה) 
װאָלט פֿאַר מיר געװען גענוגי, ד"ה עס האָט 
זיך געלוינט, ס'איז געװען כּדאי, כ'האָבּ עפעס 
געלערנט. 
.. מוראה {של מלכות| איש את 
רעהו חיים בּלעו -- {... מויראָאָ (שעל 
מאַלכוס), . . עס רייאייהו כאַייִם בּלאָאױין זאַץ. 
תֹּח. 2כאָבות, ג, ב. יוען ניט די מורא פֿאַר 
מלכות װאָלט איין מענטש דעם צווייטן א לעבּע 
דיקן אײַנגעשלונגען!. אויך געקירצט: ,אי מ'.. . 
הפקר א וועלטײ, פּרץ, לידער און פּאָעמען. 
;... מוראו של הקבּ"ה היאך אומה 
אַחת יכולה להתקיים בּין העכּום?-- 
{; . . מױיראָאױ שעל האַקאָדױיש בּאָרוך הו, הײיאַך 
אומע אַכאַס יעכוילאָ לעהיסקאַיעם בּיין האָאַ- 
קומן זאַץ. תּח. קכיומא. סט/ב. יוען ניט די 
מורא פֿאַר גאָט, װי װאָלט איין |אונדזערן אומה 
געקאַנט בּלײַבּן לעבּן ציוישן די געצנדינער?. 
... משמרין ישׂראל שתּי שבּתות 
כּהלכתן -- {,... מיישאַמרין ייִסראָעל שטיי 
שאבּאָסױס קײיהילכאָסןן זאַץ. תּח. 2כשבּת, 
קיח/ב. אויבּ ייִדן װאָלטן אָפּגעהיט צוויי שבּי 
תים װי זייער דין' {= װי געהעריק, װי עס 
בּאַדאַרף צו זײַןן. צווייטע העלפט: מיד ננא- 
לין {מייאַד ניגאָליןן -- װאָלטן זײי גלײַך 
אויסגעלייזט געװאָרן (װאַלט די גאולה געקו" 
מען). דריקט אויס דעם געדאַנק אַז שבּת איז 
שװער אָפּצוהיטן מחמת די פֿיל חומרות ומע 
טײַטשט אויס אַז די צוויי שבּתים זײַנען: שבּת 


|- אויב 





אלימלא-רחמים 


יחזוךי און שבּת 'נחמו' -- דאָס געדענקען דעם 
חורבּן און דאָס שטרעבּן צו גאולהן. 


... נתנה רשות לעין לראות -- 
{... ניטנאָ ריישוס לאָאַייִן לירויסן זאַץ. תּח. 
ככבּרכות, ו/א. אוב עס װאָלט געגעבן גע 
װאָרן דערלױבּעניש דעם אויג צו (אויבּ דאָט 
אויג װאָלט געקאַנט) זעןי. מיט א האַלב-שפּאַ- 
סיקער צװייטער העלפט: ,װאָלט יעדער איינער 
געװאוסט װאָס עס טוט זיך בּײַם שכן אין 
טעפּל". | 


אל(-)מלאן(-)רחמים -- |אייל מאָלײ ראַכאַ) 
מיםן פֿאַרקירצט: מלא, "ס. דער 6 פֿראַזע. גאָט 
װאָס איז פול מיט בּאַרעמהאַרציקייט די ער- 
שטע װוערטער און נאָמען פֿון דער תּפילה אין 
אָנדענק פון א נפטר {דער בּעל-הרחמים זאָל אים 
גאַהאַלטן אונטער זײַנע פליגלען און אײַנבּינדן 
זײַן נשמה אין בּינטל פֿון לעבּן און ער זאָל 
רוען זײַן אײיבּיקע דו אין פרידןן. מע מאַכט 
אי-מי"ר': א) בּײַ דער לוויה, צו שלושים, בּײַם 
שטעלן א מצבֿה, אין יאָרצײַט, בּײַ א חתונה 
פֿון א יתום אַדער אַ יתומה. |שוין דערמאַנט 
אין חשמונאים בּ, יב, נח; פריער פלעגט מען 
זיך נוהג זײַן צו זאָגן די תּפֿילה נאָר בּעת 
דער אשכּבה (-+). נאָכדעם האָט מען עס אי" 
בּערגעטראָגן אין די בּתּיימדרשים און שולן. 
מע מאַכט א' מי ר', אין די שבּתים װען מע 
זאָגט אב'הרחמים (-+ 418 נאָך קריאת- 
התּורה און "זכּור' און מען איז מנדר פאַר 
צדקה.ן ,אי מי ר' האָט מען איר געמאכט, דאָס 
איז שוין איר לעצטער אדיע", פֿל. ,דער חון 
האָט געמאַכט אַ שיינעם א' מ' ר', אז גיטעלע 
װאָלט געלעבּט הונדערט מיט צװאַנציק אאָר, 
װאָלט זי אַזא לװיה ניט געהאַט, אַן א' מ' ר' 
געװויס ניט", א. אַלטמאַן. דער פֿאַבּריקאַנט, 
ווילנע 1893, ,חזן, מאַכט אַן א' מ' ר' דעם 
חתנס פֿאָטער זכרונו לברכה", יעקבֿ גאָרדין. 
מירעלע אפֿרת. ;ערשט צום חופּה- טאָג בּײַ א' 
מי ר' האָט זי זיך נעבּעך צעוויינט", פּרץ, אָן 
מזלי. 89: העלפֿן װי א טויטן אן א' מי ר" 
(-+ אַזכּרת-נשמות, 843); 

בּ) נאָך פֿאַרשניטענע קהילות, נאָך א פּאָג- 
ראָם, בּײַ אַזכּרה-פֿאַרזאַמלונגען. {דער איצטיקער 
נוסח שטאַמט, משמעות, נאָך די גזירות תּ"ח -- 
ה"ט; אָנגענומען אין די קהילות פון פּױלן, 
ליטע, אויך אין טייל מקומות בּײַ די מערבֿי 
דיקע אַשכּנזישע ייִדן: ניט בּײַ די ספֿרדים, אויך 
ניט בּײַ חסידים.ן ,אין שול האָט מען געמאכט 
אַן אי"מי-רי אויף די הרוגי-קעשענעוו, אַלטע יידן 
האָבּן געװיינט, װײַבּער זײַנען געפֿאַלן אין 
חלשות", שע; 

ג) נאָך די 6 מיליאָן קדושים פֿון די יאָרן 
התּיש -- התּש"ה (1940--- 1945), |נוסח: ,א' 
מי ר'... את נשמות כֹּל קדושי עמנו שהומתו, 
שנהרגו, שנשחטו, שנשׂרפו, שננ)טבּעו, שנחנקו 
צ"י הנאַצים ימ"ש, בּגיטאות ובּמחנות-ההשמדה 
(ובפרט את נשמת).. .=.} ,איז אַלץ דאָרט צע- 
שטערט, װיסט און חרובֿ, ניטאָ מער טאַטע 
און מאַמע, בּרודער און קרוב, א' מי' ר'!", 
שושנה סטושינסקייכּהן, 'געװען אזא שטעטל. 


102 


א'-מ'-ר'-מאַכער, -ס. ונ ין, אַ הדרת- 
פּנימדיקער ייד, אַ בּעל-מנגן אָדער סתּם פּלי- 
קודש װאָס פֿאַרדינט צו בּײַם מאַכן אי מי ר'ס. 
אויך יידענעס פלעגן זיך אָפּגעבּן מיט דער 
;פּרנסה". דער 'סעזאָן' האָט זיך געװיינטלעך 
געשטעלט אין חודש אלול בּיז נאָך יום כּיפּור. 
זיי פֿלעגן שטיין אויפן בּיתהחיים און זיך 
אָנבּאָטן. , ניין, דער גבּאי גייט ניט אויף קבֿךי 
אָבֿות.. . הכּלל, װער דען? אַזױ פֿרומע ייִדֵץי 
נעס, גבּאיטעס... אי-מידר-מאַכערינס", פּרץ, 
'שטעט און שטעטלעך" 


אַלמלוכהש -- {... מעלוכישן אַדי. פּפּ: אֵל- 


מלוכיש. װאָס נעמט אַרום, איז שייך צו 
דער גאַנצער מלוכה. אע פּראָבּלעמען. ,פּראָ- 
פעסיאָנעלע פֿראָגן האָבּן אָפּגעטראָטן זייער 
אָרט אִיע פראַגן", די גאַרבּער שטימע, מאַסקװע 
4, פא 574 -קייט. 


אל מלך -- (אייל מעלעךן דער. אויך פֿראַזע. 


2כלויט תּהלים, סח, 25: אלי מלכּי. 'גאָט קעניג', 
אָנהײבּ פון אַ צאָל חדר-לידלעך. א' מ'... -- 
קאַטשקע דריילעך, מיר אַן עפּל, דיר אַ לאָך 
אין קעפּל ... אאַ. 

א' מ' נאמן -- {... נעיעמאָזן דער,. גאָט 


איז אַ װאָרהאַפֿטיקער (געטרײַער) קיניגי. די 


דרײַ װערטער זאָגט מען פֿאַר קריאת-שמע, װען 
מע דאוונט בּיחידות. וָטעם: ר"ת פֿון אי מ' נ'--- 
אָמן; אז מע דאַװנט בּציבּור ענטפֿערט מען דאַך 
סײַװיסלי אָמן.ן 


אַלפֿן -- (אַלמעזן דער, "ס. 22 וַדערמאָנט איין 


מאָל אין תּנךן ירמיה, נא, 5: לא אָלמן ישׂראל, 
מאַן װאָס זײַן פֿרױ איז אים געשטאַרנן. עלנ- 
טער, פֿאַרחושכטער, אָרעמער, איינזאַמער, צע 
בּראָכענער אַי. בּעליבּתּישער אַי. בּלײַבּן (זיצן) 
אַן אַי. .װאַסער װערט קיינמאָל ניט זויער און 
אַן אי ווערט קיינמאָל ניט אַלט", שװ. ;אַזױ װי 
רפֿאל איז געװען אַן א', האָבּן זייער פֿיל... 
געשארפט אויף אים די ציין צו דערטאַפּן אים 
פֿאַר אַן איידעם", ממוס, װינטשפֿ. ,בּיסטו א 
בחור, אַדער אן אי לא-עלינו, א גרוש אָדער 
אפשר האָסטו ערגעץ א װײַבּ?", יז, יאָשע 
קאלבּ. *אויסזען װי אַן א' נאָךר שלושים = זײַן 
אויסגעפוצט. ש ט ר ויעג ער א' = מאַן װאָס 
זײַן װײַבּ איז אַװעקגעפאָרן אויף א לענגערער 
צײַט. פֿק8ֿ: א'דל, -עך, 

אַ'שאַפֿט -- די. מצב פֿון זײַן אַן אֵל- 
מן. ;ער האָט חתונה געהאַט מיט זײַן סעקרע- 
טאַרין, נאָר געלעבּט איינזאַם אין זײַן אַ'", אֵש, 
גראָסמאַן און זון. , זײַן אי האָט עֶר װי זױיבּערע 
קליידער געטראָגן", אפֿא, .. . סטעפּ. 


אלמנה -- אַלמאַנען די, נות (אַלמאָנעסן 


ככשמות, כב, 21 אאַ. פֿרוי װאָס איר מאַן איז 
געשטאַרבּן. אָרעמע אִי. בּיטערע, װיסטע, עלנטע, 
פֿאַרװײינטע, פֿאַרחושכטע, פֿאַרצאָגטע, פֿינצטע- 
רע, צעבּראַכענע אי קאַן א' און יתום זאָלט 
איר ניט פּײַניקן", תּי, שמות, כב, 21 ?ער 
וגאָטן טוט גערעכטיקייט דעם יתום און דער 
א'", תי, דבֿרים, י, 18, ,,זאָלסט ניט נעמען אין 
משכּון דעם בּגד פון אַן אַ', תּי, דאָרטן, כד, 17 
ואַפּילו פֿון דער רײַכער א' -- בּבא מציעא, ט, 


אַלמנה היה 


יגן. ,פֿאַרשאָלטן דער װאָס פֿאַרדרײט דעם 
משפּט פון א פרעמדן, א יתום און אַן א'י, תּי, 
דבֿרים, כז, 19,. ,טוט רעכט דעם יתום, געמט 
זיך אָן פֿאַר דער אַ', תּי, ישעיה, א, 7ן. ‏ - 
גאָט ווערט אָנגערופֿן ,אַבֿיייתומים ודיין'אַ'--- 
דער פֿאָטער פֿון יתומים און דער ריכטער פֿון 
אַיײי, תּהלים, סח, 6; די האַרבּסטע קללה פאַרן 
רשע איז --- , זײַנע קינדער זאָלן װערן יתומים 
און זײַן װײַב אַן אַיײ, דאָרטן, קט, 9. 
די אי פלעגט זײַן אײַנגעהילט אין שװאַרצן, 

בּראשית, יח, 14. אין דער משנה-צײַט פלעגט 
אן אי חתונה האָבּן דאָנערשטיק, כּתובות, א, א. 
;אַז אַ בּחור נעמט אַן אי פֿאַר איר בּרויט, האָט 

| ער פֿון איר דעם טויט"; ;אַז א מיידל נעמט 
אַן אַלטן מאַן, בּלײַבּט זי א יונגע א"ז עאַז 
מפ קומט טרייסטן א יונגע אַ', קװאַפּעט מען 
זיך ניט צו פֿאַרדינען אַ מצוה"; ,אַן אַי איז 
א סכנה, א גרושה -- א בּושה, א בּתולה איז 
א גדולה": ,בּעסער אַ יונגע אי איידער אן 
אַלטע מויד"; ,, בּעסער זאָל איך בּלײַבּן נאָך אים 
אַן אי, איידער ער זאָל מאַכן מײַנע קינדער 
פאַר יתומים": ,וי אן אי גענומען -- װי אַן 
אַי פון אים גיין"; קאַן א' און אַ גרושה טויגן 
אין דער ערד חבֿרותא" {מע דאַרף חתונה האָבּן 
מיט אַ מיידלן; ,וען אַן אי האָט שוין א גאָל- 
דענעם דאַך, איז זי פאָרט אַן א'": ?אַן אי אַפילו 
אַז זי האָט אַ גאָלדענעם בּעכער, איז ער פֿול 
מיט טרערן", שװ. ,, איין בּתולה װי דוא ווילשט, 
איין אי ויא זיא ויל", ספר המנהגים, אַמשט 
3, נח/ב. ;די פרוי אין שװאַרץ װאָס שפּרײט 
איר געװויין איבּערן קבֿר, בּײִַם ראַנד פון װעג, 
איז די אַי פון די נעכטיקע טעגי, מאַנ, 'די גאָל- 
דענע פּאַװע. לעבּעדיקע א'' (-+ אלמנה 
חיה). פ ר יילע כע אַי -- װאָס זוכט א מאַן: 
װאָס מענער יאָגן זיך נאָך איר. שט רויענע 
א' -- דער מאַן איז ניטאָ אין דער היים. 

אַלמנחדיק -- אַדי. װאָס איז אַזױ װי בּײַ אַן 
אַלמנה. נעבּעכדיק,. אויסזען א'. ;אין אָט דער 
גאַנצער פּראַכט איז דאָ עפּעס אַיסײ, ש. גאָדינער 
איבּז, מ. גאָרקי, קלים סאַמגינס לעבּן, מאָסקװע 
7, אויך: אלמנותדיק -- ,...א סך אע 
יתומישע, אַרעמע בּלוטיקע געלטער", ג. ח. 
לעװנער, דיא פֿאַלשע חתן כּלה, ווילנע 1897, 

אַלמנהװײז -- אַדו. אין מצבֿ פֿון אַן אַל- 
מנה, זײַענדיק אַן אַלמנה. קדוא זאלשט דײַן 
טעכטר ניט אִי דאַרפֿן אין דײַן הויז אַרײַן כּרענ- 
גען", עיון. 

אַלמנהװען -- אוטוו. אַלמנהװע, געאַלמנהװעט. 
בּלײַבּן אין אַ מצבֿ פון אַן אַלמנה. ניט האָבּן 
חתונה. אָפּפינצטערן די יאָרן װי אַן אַלמנה, 
אָפּלעבּן אין עלנט, איינזאַמקײט. ,פופצן יאָר 
האָט מײַן מאַמע שװער געאלמנהװעט בִּיז זי 
האָט אױסגעהאָדעװעט אירע זעקס יתומים", 
דטש, טמז, 1959 שו 25. 

אַלמנה חיה -- |. כאַיען די, נות חיות. 
ככשמואל ב, כ, 3: אַלמנות חיות: רשי שמות, 
כב, 23: לעבּעדיקע אַלמנהי. א) א פֿרױ װאָס 
איר מאַן געפֿינט זיך מעבֿר לים, זיצט אין 
תּפֿיסה, איז נעלם געװאָרן;: 3) אן עגונה, איר 





188 
אַלמעגלעך -- אַדי. סאָו. מעגלעך אינגאַנצן 


אַלמנהרע אַלנאַיכט 


מאַן איז פֿאַרשוואונדן אין דער מלחמה, און לאַציע (װאָס זאָגט אַזן אַ ייד... דאַרף זײַן 





ניטאָ קיין עדות אַז ער איןז געפֿאַלן אין 
שלאַכט. ,אונ' האָבּן די ישׂראלית לאָזן פר 
זיצן אז איין אַ' חיי, סהמ, מלאכי, ב, 13, עזי 


האָט ניט אַנדרש גידאַכט זיא מוז צײַט איר לעבּן / 


איין אי ח' בּלײַבּן", מעשׂה של ירושלמי, 
הומבּורג 1711. ,זי זײַני אן גיבּונדן אנות 
חיות ... בּיז זי װערן װידר גוטי צײַטונג 
קריגן", קינות לתּשעה בּאָבֿ, פיוררא 1767, 
גירושלים איז גלײַך געװעזן אַז איין אַ' ח'", 
צור. {דער אייבּערשטער האָט זי פֿאַרלאָזן.ן ,אַז 
דו בּיזט אַװעק קיין אמעריקע און מיך האָס- 
טו ... אַװעקגעװאָרפן אַן אַ'י ח'י, שע, מנחם- 
מענדל. 

א-קלייד -- דאָס, -ער. 2כלויט בּראשית, 
לח, 14, 19; שמואל בּ, יד, 2. טרויער-מלבּוש, 
שלייער, שװאַרצער בּגד; |רמבּ"ן, בּראשית, לח, 
יא: די א' פֿלעגט זיך אָנטאָן אין טרויער'בּגד 
לויטן מנהגן. ,װען די תּורה האָט געזען {דעם 
גזר-דין אויף ייִדןן האָט זי זיך אַנגעטאָן אין 
אירע אייקיצר", אַבּא י. קרים, אַמעריקאַנער, 
9 ווו 20, {אױיפֿן סמך פון אסתּר רבּה, ז:; 
;יצאה התּורה בּבּגדי אַלמנות".ן ?און זי אין 
אויפגעשטאַנען און אַװעקגעשלײַכט זיך שטיי 
לערהייט, דעם שלייער אױיסגעטאָן און אָנגע- 
טאָן צוריק זיך איר אַ"קיי, הר, יהודה און 
תּמר'. 


אַלמנהרע -- (אַלמאָנערען די, "ס. דזװ אַל 
מנה, פּעיאָ. אַן ערלית, אַן א'. ,האָט דער 
אַרענדאַר אָן די סימנים די גויה דערקענט, און 
האָט געזאָגט אַז זי איז אַ יונגע אַ'", יפ. 
אֲַלמנהש -- אַדי. װאָס איז פֿון אַן אַלמנה. 
אַלמנה|שאַפֿט -- די. מצבֿ, צושטאַנד פֿון 
אַן אַלמנה. אַלמנה-שטאַנד. ;איר א' האָט די 
בּאָבּע געטראָגן מיט שטאָלץ", אפֿא, .. . סטעפּ. 
;די רבּיצין האָט איידל .... געלויכטן מיט איר 
יחוס און אַ", חג, 'זין און טעכטער', טמז, 
8 או 13, | 

אַ'קײט -- אַרכ. אין מענה לשון אױף 
טײַטש, פֿיורדא תּקכ"ו. 

8'-שטאַנד -- ,אין מײַן כיטרימטון אֵל 
מנה שטאַנטײ, גה, 300, 

אלמנות-נעלם -- ספּעצ געלט װאָס אַן 
אַלמנה דעפּאָנירט בּײַם גבֿיר, אָדער כּלייקודש 
װי א פּקדון. ?א גרויס פֿארמעגן האָסטו גע" 
מאַכט פֿון יתומים- מיט אַגי", ייפֿאָל 1887, 
טצ 15. ,מהאָט אָנגעהױבּן אָרעמע יתומימס 
און אַגין אויך צו אים אָפּטראָגן און בּײַ אים 
אײַנלייגן", 'גדולת ר' װאָלף מטשאַרני אָסטרה' 
ויכּן, 
אל מפתתר - אל מיסטאַטײרן דער. 
ככישעיה, מה, 15, + גאָט װאָס פאַרבּאָרגט זיך, 
ידי ערשטע װערטער פון אַ דרײַפאַך-געגראַמטן 
זמר װאָס מע זינגט שבּת צו שלוש-סעודות 
(װעגן די עשׂר ספֿירות). ,די אַסיפֿה הייבּט זיך 
אָן. די פֿירונג נעמט איבּער סיקול פון א' מי", 
צייט, איק, פּסח תּשט"ז. ,ער (גאָטן איז דער 
פֿאַרבּאָרגנסטער פון אלע פאַרבּאָרגענע און 
ווערט אָנגערופֿן אי מיי, תּניא, רטז, ‏ - 


אַלמעכטיק -- אַדי. 


איער סעקרעטאַר פון פאראיין, 


אַלמעמער -- דער, סס. פפֿ: 


אלמענטש -- דער, -ץ. 


(אומעטום, שטענדיק). װאָס איז אַלץ װאָס איז 
נאָר מעגלעך (לויט //ז8א800803802). די אע 
הילף דעם פּויערטום. קאַי אַנטװיקלען די דאָזי 
קע בּאַזץ...*, א. איזראָולאָװיטש, קוזבּאַס, מאָס" 
קװע 1932,. הקייט -- ,גליבּן אין די אֵן 
װאָס געפינען זיך אין צוקונפֿט", אַבּאָ גאָרדין, 
ליטעראַרישע העפטן, 1960, יא 12:71, 


דזוו אַלמאַכטיק (-=), 
אַ'ער גאָט. אַן א'ער הערשער, דיקטאַטאָר. דער 
,מיט דער 
הילף גוטש יתבּרך, דעש אַלמעכטיגן", ספֿר מיי 
דות, איזנע 1542. אלובּן גאָט דען אלמעכטיגן 
פֿריא אונ' שפּאט", יוסיפון, אַמשט 1661, ג', 
;דער אַלמעכטיג גאָט אימש זיכר ניט רעכט 
האט {= האַלטן פֿאַר גוטי", ספר משלים, 9פדמז 
6, נב/ב. ,אין שאטן דאש אַלמעכטיגן טוט 
ער איבּר נעכטיגן" (בּצל שדי יתלונן בּרכת 
המזון, אַמשט 1723, מד/א. ,גאָט דער אֵ'ער 
רעכנט זיך אן דיר", יענטע בּת יצחק, עשׂרת 
הדבּרות בּיכל, אָנהײבּ 19. י"ה, אָרט? ,דער 
גוטער איער גאָט װאָס דערנערט אַלע זײַנע 
בּאַשעפענישןײ, ממוס, װינטשפֿ וַבּײיַ ממוס תּמיד 


-- אַי, ניט אלמאַכטיקן, , פֿאַרשפּרײט זײַנע ריי" ‏ 


נע, אֵיע פליגל", פרוג װו. סובּ -- בּײַם פֿאַר" 
טײַטשן שדי, (אויך װי אַן עפּיטעט צו שדי), 
פֿאַרבּײַט פון װאָרט גאָט. ?עפן אויף דײַן 
שטענדיקן שער בּלאַט, איער פֿון װעלטן", פמ, 
די קופּע. היקייט -- ,דעם בּאַשאַפֿער זינג 
איך אין זײַן אַיי, פּרץ, אַקדמות'. ,די אַי פון 
געלט", מ. לעװיטאַן און ה. קאַזאַקעװיטש, איבּז, 
פּאָליטישע עקאָנאַמיע, כאַרקאָו 1930. 


אַלמימר, 
?כלקט יושר, לרי יוסף בּר'י משה (תּלמיד פון 
ר' ישׂראל איסרלין}, חלק אורח חיים. 2כאַראַי 
בּיש: ;אַלמינבּאַר" |= בּימה פון בּעלידרשן אין 
מוסולמענישן מעטשעט}. באַלעמער. בּימה 
אין שול. ,ער עסט די שול מיט זאַמט דעם אַ' 
אוף", טענדלאַן, 528, ,,הנ"ל תּחת האלמעמיר 
אשר פּניהם מול פּני ארון הקדש", 'תּקנה פֿון 
קהלשן פּנקס אין קראָקע', 1644. ,דיא מצוה 
פֿון לולבֿ אונ' אתרוג, דאש זיא מיט אום 
רינגלן אום דען אַלמעמר זאָל בּווילגט זײַן צו 
גאָט?, מחזור שלש רגלים, אַמשט 17113, 
לט/א. ,אונ' דער מלך ואר שטין אויף דען 
אַלמעמיר אונ' מאַכט איין בּרית אונ' שבֿועה 
מיט ישׂראל", צאינה. ,דער זעלבּיג זאָל בּלײַבּן 
אויף דעם אַלמעמער די מן דיא תּורה אײַן 
היבּט", לטו, כה/ב. ,צו דער מגילה איז . . . מ, 
אַרױפגעגאַנגען אויף דעם אַ", קמ, 1865, 
א 17. ;אַלע האָבּן זיך געװענדט צום א' צו 
הערן זײַן שיינע שטימע", אלצ, ... גליקליכער 
מפֿטיר, װאַרשע 1886, זי 39. עאיר אנטקעגן 
פון אי הערט זיך נאָך א קול", ילג, שׂיחת 
חולין, װאַרשע 1889, 


סתּם-מענטש. מענטש 
מיט גלײַכער צוגעהעריקייט צו אַלע נאַציאַנאַלע 
גרופּעס אָדער מענטש װאָס געהערט ניט צו 
קיין נאַציאָנאַליטעט. פדי אָפּגעפרישטע אַסימי- 


אַלמענטשלעך -- אַדי. 


אָלמער -- דער, 'ס. 


אַלמער|ל -- זאָס, ‏ עך. 


אָלן -- טרוו. אָל, געאָלט. 


אַלנאַ'כט -- די. מצ נבּ. נעאָל. 


! אַן אַי, און אַלס אַן אי מוז עֶר זײַן אומעטום, 


נאָר נישט צװישן דער יידישער ארבּעטער' 
מאַסעײ, |בּונדן, אַװטאָנאָמיע אָדער פֿעדעראַציע?, 
לאָנדאָן 1903, 

װאָס איז שייך צו 
אַלע מענטשן (פֿון אַלע ראַסעס, נאַציאָנאַליטעטן, 
רעליגיעס אאזװ) איע רעכט. אַן אַיע מאָראַל. 


אַיע קולטור. ,,אין דער ייִדישער שול איז אַלץ 


אִי און ייַדישלעך אינאיינעם", ימ, איינהייטלעכע 
פֿאָלקשול, 1922 ה-קייט. 


אַלמער -- דער, "ס. :2106 ,ס1וגחז :07 


161. שאַפע, שאַף. ר )אנקי אן א' מיט 
(אָן) פּאַליצעס. בּיכעריאי. ספריט-אי. קליידער- 
אי. אַרויסנעמען (אַרײַנשטעלן) א ספר פון (אין) 
אַי. די גלעזערנע טיר פון אִי. פֿאַרשלאָסן װי 
אין אַי פֿון קמצן. ,הונגרט זיא -- זא זול זיך 
זעצן אן טיש אונ' עֶשׂן, אוני ניט ... צו שטין 
פֿיר דער אַלמרי אודר קשׂטןי, בּראַנט, פּרק מג. 
,מיך (די תּורה) װערט מן אין װינקל ליגן 
לאזן אודר זיא װערן מיך אין איין אַלמיר 
שליסן", לטו, סב/א. , האָבּ איך שוין אַ'יס מיט 
פֿאַרשריבּענע בּיכער, חתנים בּאַזונדער, כּלות 
בּאַזונדער", מסדר אגרת, תּקפּ"ה. קאין שטאָט 
.. . זײַנען לײַט פאַראַן מיט אַיס חקירה-ספרים", 
מבּאָ, דער גייער. ,,מע האָט אים געטיטלט 'דער 
אי מיט ספֿרים', גערופֿן דער 'אײַזערנער בּאַרג", 
יהואָש, 'די געגנבעטע כּלה'. ,זײַנען אַלע װענט 
געווען פֿאַרשטעלט מיט אַיס ספרים", חג, דער 
מאַמעס שבּתים. אַ"רעאל -- מיט פאכן 
פאַרן זאַץימאַטעריאַל. אי כּעסערהייט, װען 
עמעצער האָט ניט געװאָלט לײַען א בּוך: קאַן 
אַי זאָלסטו בּלײַבּן" וְאַי דערמאָנט אָן: אַלמן. 
די'ש --- אַדי. אַיע בּאַצירונגען. 

פטמ אַנשטאָט אלמע- 
מער. ,יועמדתּיי אצל הבּימה שקורין אַײ, שבחי 
הבּעשט, קאָפּוסט 1815, 

אויך: סטראַגאַן, 
קיאָסק אין מאַרק. ‏ "קע -- די װאָס האַלט אַן 
אַלמערל, 


אַלן -- 1. אַרכ. דאַטיו פֿון אֵַל, פֿון אַלע. 


;גוט יתבּרך, האלף ישׂראל אין אַי אירן נוט", 
שמואליבּוך, סטראָפֿע 247. ,װערט פֿון אַלין 
בּיזן . . . גינעזןי, לטו, שער בּלאַט. 2. אַרכ. 
דזוו אַלץ אָדער אַלעמען. .הש"י... גדנקט אום 
אַלין", ר' יום'טובֿ ליפּמאַן העלער, כּ"י 'מגילת 
איבֿה', 1703,. ,תּורה לערנין איז קיגן דעם 
אַלין", מחזור שלש רגלים, אַמשט 1713, ה/א. 
2. נעאָל. מצ פֿון אַל. ,.... די. געבּלימלונג, די 
בּאַהימלונג, אַלע שטראלן, אַלע א", סצצ, 
װאַלדיקס. 

דורכשטעכן מיט אן 
אָל (נאָל). אָלן לעדער. אומפ --,,עפּעס שטעכט 
און אַלט אין האַרץ בּײַ מיר", לע, ראַנדאָס און 
אַנדערע לידער. ‏ 

טיפע נאכט. 
אינגאַנצן נאַכט װאָס נעמט אַרום די גאַנצע 
װעלט. ;אַ. עס רוט די שפעטע װעלט. װי 
פרעמד, װי גוט עס איז אין פעלדיי, סעג, קאַפּריזן. 


אַל-ניטאָ? 


אַליניטאָ' -- דער. מצ נבּ. נעאָל. דאָס אַבּסאָי 
לוטע ניטזײַן. ,מען איז אין א"נ' מיט איר 
ומיט דער שעה פון צערן דאָך דאָ", אֵַל וו 


אַלניק(ע) -- די, -ס. אַלניקאָ, נאָמען פֿון אַ 
פירמע. שמירעכץ פאַר די האָר. ,די אַלערלײ 
װאַסערן, פּאָמאַדעס א'עס אדגל, װעגן װעלכע 
די אַפּטײיקערס רעקלאמירן אין די צײַטונגען 
זענען אַמיינסטן אומנוצלעך פאַר די האָר", דרי 
מ. גאַטליעבּ פּאַפּולערע אַלגעמײײנע היגעניע, 
װאַרשע 1908, 


אֹל נכר -- (אייל גײיכאָרן דער. 22דברים, לב, 
2 אאַ. = פֿרעמדער גאָט. , דו בּינסט זיך אַליין 
מטמא מיט דעם א' נ'י, נוצ, רנ/א (-+ אל זר), 


אלנסיון -- {... ניסאָיעןן דער. מצ נבּ. נעאָל. 
העכסטער, שװערסטער, עיקרדיקסטער נסיון. 
,אין קראפט פֿון אי מקוּים װערט, װאָס איך 
פֿאַרזאָג", הל, לידער פֿון גן-עדן. 


אַלנפֿאַלפ -- ז. אין יעדער פֿאַל. בּכל-אופֿן, 
װי עס זאָל ניט זײַן. אי קען עס אַנדערש ניט 
זײַן (װערן). ,איז ער געװויס געקומען מיט אַן 
אנדער מיין ... אִי אויף שלאָגן זיך געװיס 
ניט", נס, די משפחה מאַשבּער. ;אי, ער איז 
געװען נישט גוט צו איר ... גלײַכגילטיק", 
ייז, 'מאַגדא. ?א איך האָבּ זיך ניט װאָס צו 
פֿילן שולדיק דערפֿאַר", אי. קיפּניס, סאָװ' היימ. 
לאַנד, 1968, פאן 5. 


אל-נקמות -- |איילינעקאָמעסן דער. גאָט פֿון 
נקמות, װאָס נעמט נקמה. ערשטע װערטער פון 
קאַפּיטל תּהלים, צד, װאָס מע זאָגט װי דעם 
ייוםי' יעדן מיטװאָך נאָכן דאַװ(ע)נען. 22ראָש 
השנה, לא/א; תּמיד, ז, ד. געניצט: א) װי אן 
אַטריבּוט פֿון גאָט װאָס קאָן ניט פאַרטראָגן 
רשעות. ,דער אַלטער שטאַרקער א"ני פירט 
קלאָר זײַן חשבּון יעדעס מאָל", פֿרוג!, 'דער 
צייכןי. , פֿאַרצײלט אין די װײַטע בּערג דעם 
צאָרן פון א"נ'", ייש איבּז, ח, נ. בּיאַליק, די 
| מגילה פון פֿײַערי. 3) װי אַן אויסרוף פֿון פּײַן 
| און יאוש אַז גאָט זאָל ניט פֿאַרשװײַגן נגישות 
קעגן ייִדן מצך די שׂונאייישׂראל. ,עס װיינען 
ציגל אין די װענט: זע אונדזער קריוודע, א" 
ניי, צייט, און אַלע ויינען זיי, שאָטנס אױפֿן 
שניי'. ,, . . און ער וירמיהון װי א שאָטן א 
שטומער מאַנט טראָציק ביל גאָט: א"נ! אָ, 
ענטפֿער אויף צער און אויף חורבּן", משה דוד 
גיסער, יירמיהו'. | 
אֲלם -- קאָג 213 :2706 1. אַרכ. אַז. דינט 
צו פֿאַרבּינדן אן אָבּיעקט-זאַץ מיטן הויפּט:זאַץ 
- וְאַז שטאַמט פֿון אַלסן. ,אין דיא יעניגי הליזיר 
אָך זוא פיל ... זורג שטעקט אלז ער ליבּירשט 
דאז זײַני װאָלין בּיהאַלטין", גה, 23. ,איך 
בּיפעל דיר װײַטר ניקס נור דיזשׂ אַלײן אַלז 
דוא מיר פֿערנר זאָלזט גיטרליא זײַןײ, מכירת 
יוסף, פפדמ 1713 |אַװע װון. ;דא שפּראך דער 
ליבּ: װעשט װעגן בּילדן זיך דיא מענשן זוא 
פיל אײַן אלז זיא זיך אונטר שטינין אונזרי 
הערן צו זײַן", הבּחור חנוך סגל מפֿפֿדמ, איבּז, 
אגרת בֹּעלִי חיים, הענא תּע"ג. גאיין שקר 
נבֿיא . .. דער פיל פון ישׂראל דער צו איבּר 


1364 


רעט האט אֵלֹשׂ זיא זײַן מיט גיװאַלט פֿאַר דער 
צײַט אויז מצרים גאַנגן?, אַלכּסנדר סענדר עט' 
הויזן, בּית ישׂראל ובית הבּחירה, אַמשט 1724, 
חי. ,רבּינו משה בּן עמרם האט נאך מיר גע- 
זאַנד אַלש איך זאָל צו אים קומן בּהענד", ימשה 
רבּינו בּשרײַבּונגי, אָרט? 1750? |חנא שמערוק, 
גק, טג 150 


2 אַרכ. כּ די. אאַלז מן זאָל װישׂן וואו איין 
אוצר ליגט...", ר' דוד טעביל בּרי יעקבֿ 
אַשכּנזי, בּית דוד, װילמרשדאָרף 1734. ,לאָהבּן 
טוט מען איהן אללש ער ניכט בּאַלד שטאַרבּין 
זאָלײ, מעשׂה אומן. עליבּער גאָט, לאָז אונז 
אויף לייגן איין שנה טובֿה אַלשׂ מיר זאָלן 
זוכה זײַן אונזרי קינדר זעלבּר אויש צו גע 
בּן...*, תחנות ובקשות, דיהרנפֿורט 1798, 
מ/א (איבּערדרוק ווילנע 1858 


2 אַרכ. װען. קאָנ מיט אַ צײַטבּאַגריף. 
;אלש ער גיקומן איז אויז דעם שטרײַט, דא 
האט עֶר וַיִפתּחן אויף גיאופפרט זײַן טאָכטר", 
יוסיפֿון, אַמשט 1661, שמח. אדיא הימל האבּן 
אונז דיא גנאד צו גילאסן אלש אונזר בּאַך נילוס 
איוט איבּר גאסן", מכירת יוסף, 9פדמ 1713 
{אַװע ווון. ,אלז איין ציגל..,פאַלט אונ' צן- 
בּראך, זוא װיינטן זי דריבּר, אונ' אַלשׂ איין 
מענש פֿאַלט ... װאַר קיינר דער זיך צו אים 
אום זאַך", רי יעקב בּרי מתּתיהו, איבּז, תּם 
וישר, פיורדא 1768, ;אַי ער {הורדוסן איז גע" 
װאָרן קיניג, האָט עֶר בּיסלעכװײַז אויסגעטיליקט 
זי גאנצע משפּחה ... חשמונאים", אמד, קורות 
ירושלים, ווילנע 1862, ז' 52, 


4. ארכ. קומט נאָך אַ קאָמפּאַראַטיוו, אַנשטאָט 
הײַנטצײַטיקע: װי,. פֿון, אײדער. 
,דאָרטן מעכשׂט מיין ריווח האבּן אַלז דיא", 
פּראָגבּ, 7. אדער זיך מסכּן איז אויז איבּר 
מוט איז בּיזר אַלז װען ער איין איסור דאו" 
רייתא טוט", צוכט. ,די אשה הנ"ל מער טויט 
אַלישׂ לעבּינדיג געװעזין איזט", גה, 331. ,דען 
איז איין גרעשׂר חידוש איין מדינה מיט שלום 
צון אונטר האַלטן אלש מיט מלחמה", מראות 
הצובאות, װאַנדזבּעק 1718. ,מן טערף {!=דארףן 
דען (שמש) ניט איין װעק נעמן פֿון דיא (חנו" 
כֹּה) ליכט אונ' מן זאָל אים היכר שטעקן אַלש 
דיא אַנדרי (חנוכּה) ליכט", קהלת שלמה. 
אַמשט 1744, צג/ב. ;זי וואר פול פֿון אייטל 
(חן) אונ' שונקייט מער אֵלֹשׂ אַלי די װײַבּר", 
יוסיפון, פיורדא 1764, װו, צו/א. ,די רוסישע 
ייִדן פֿיל פרימער אי די אין פראַנקרליך זײַנען", 
אמד, דער פֿאָרטעפּיאַניסט, װילנע 1878. ,דאָס 
אָבּערהױז שטייט העכער אלס דאָס אונטער: 
הויז", ייפֿאָל, 1882 וו 11, 

9. אַרכ. בּײַם פֿאַרגלײַכן: װי, אַזױ װי, גלײַך 
ווי. ,קומן דיא צרות דורך די אומות אַלש װיא 
אייןן אשה אורבּליצלינג גוינט", מהמ, 1722, 
הקדמה. , מיר װרמיישׂר זײַן פֿאַרשפּרײט אונ' 
פארערט {= פֿאַר אירטן אלז װיא דיא שאף 
זונדר הערט", נײַא קלאג ליד פֿון חורבּן ק"ק 
װרמיישא, אַמשט 1723 ופֿש װו. ;אַלשׂ װיא 
איין חולה דער דא ערשט פון זײַן קרענק אויף 
שטיט, זוא מוז ער זיך פֿיל מער היטן פֿר 


אַלפּלאַװיש -- אַדי. 


אַלסלאַװיש 


אונגזונדי שפּײַן", אליעזר זוסמן רודלסום, 


ייודשר טרייאק, אַמשט 1731. 


6 אַרכ װי (אָן א פֿאַרגלײַך) ;איין משו- 
לח פון דען שׂרים האט אויז גירופין.. ., אַלז 
איך דער צילן װיל דיא דבֿרים", װינץ, זי 33, 


7 דטשמ. זייער אָפֿט געניצט. אין דער פֹּאַ 
זיציע (סיטואַציע) פון. אין דער בּחינה פֿון, 
אין דער סטאַדיע פֿון. דוגמאָות: ,דער ייד א' 
מענטש פאָדערט גלײַכע רעכט": ,אַרױסטרעטן 
אי ייִד": ,קומען אי פאָרשטייער פון פאַראיין"; 
,ער האָט זיך שוין אויסגעצייכנט אַ' קינד":; 
,ייִדיש אַי א בּאַזונדערער לימוד": ;געבּן דאָס 
בּוך אי א חנוכּה-מתּנה". {מװ און זר זײַנען אין . 
ייפֿאַ, 1938, 1, אַרױסגעטראָטן קעגן ניצן א" 
,װען זאָל מען ניצן אַ'? -- קיין מאָל נישט", 
מװ, דאָרט. מװ ליגט פֿאָר פאַרבּײַטן מיט: 
װי, פאַר, אַן אַד מיט ‏ װײַז, בתּורת אָדער 
דורכלאָזן (געבּן דאָס בּוך א חנוכּה-מתּנה) בִּיר 
לייגט פאַר: בּבּחינת, בּתּורת, בּחזקת, בּדרך. ימ 


לייגט פאָר: װאו עס לאָזט זיך -- דורכלאָזן, 


וואו מע קען --- פארבּײַטן מיט אַן אדוו (שוין 
קינדװײַז האָט עֶר זיך אויסגעצייכנט) אָבּער 
ניט פֿאַרבּײַטן מיט װי אָדער פֿאַר, װײַל: ער 
רעדט אַלס ייִד -- ער איז א ייִד; ער רעדט װי 
א ייד -- קען זײַן ער איז ניט קיין ייִד.} ,הנער 
שלמה וועלכיר זוא אַלישׂ איין קאַמיר דינר אצל 
בּעלי גיװעזין", גה, 297. פּורים פֿאַרשטעלט 
זיך דער ייִד א' גוי, יום כּיפּור פאַרשטעלט זיך 
דער גוי א' א ייד", שװ, מי. ;ה' ר. אלס 


| אײבּערדירעקטאָר פֿון די אײַזנבּאַנען...י, קם, 


7, פא 23, , שוין אַלס פּיצל קינד האָבּ איך 
געקראָגן גרויס אײַנרעדעניש און שטאָלץ", 


| יופֿאָל, 1881 וא 19. ,סאלטשען האָט ער געקענט 


אִי קינד", ס9ּ, סודות. ,איך שטעל דיר תּיכּף... 
פֿאַר אי מײַן אייגן קינד", מ. מ. אויזערקיס, 
דער פּריװאַטלעהרער וו, דראָהאָבּיטש 1898, 
;ייִדיש א' שפּראַך איז קיינמאָל נישט געלערנט 
געװאָרן", נפ, ייפֿאַ, 1938, 1. קאַ קאַמף פֿאַר 
אייגענע שולן מיט ייִדיש אָדער העבּרעאיש א' 
אונטערריכט-שפּראַך", גרינ, איד און װעלט. 
;דער קוש װאָס כהאָבּ דיר אויפגעדריקט א' 
שטעמפל", יהואָש, זון און נעבּל. ,ער, א' 


אַמאָליקער יושבֿ אין קאָצק, האָט פֿײַנט האַנדל- 


װאנדל", שמעון האָראָנטשיק, 'גאָטס משפּטי 
,;איך קען זי שוין אַ סך אאָרן אַ' איבּערי 
שוועסטער", י. נימצאָװיטש, טאָג, 1958 עו 5, 
,זיך פרײַװיליק אַנגאַזשירט א' אַן אויסלענדער 
אין דער פראַנצייזישער אַרמײ", טמז, 1960 
וא 27. ,גוטע ייִדישע שרײַבּערס און ריידערס 
ניצן {אַלסןײ, א. גאָלדסטיק, ייִשפּ וש, 271, 


אַלפּבּאַ 'לד -- אָדו. 213-02166 :2706 אַרכ. 


גלײַך, בּאַלד, ניט אָפּלײגנדיק. ,האָט אלש 
בּלד. . . איין מורשה אויף גישטעלט", גה, 371, 
, מיינט ער דיא תּשׁונֹֿה... אַלזבּאַלד בּירייט 
זײַא", 'בּוקסטאָרפֿס טעסאַורוס' ואַװע װון. . 


װאָס איז פֿון (שייך צו) 
אַלע סלאַװן. אן א'ער צוזאַמענפֿאָר. אַיע אייגן- 
שאַפֿטן, 





1085 אַלעגראָ 


אָלעאַנרעריפֿלאַטערל -- דאָס, -עך. אויך: 


אַלסעדינג 


אַלטעדינג -- פר. פֿטמ. דזו אַלןצ)דינג. ,אַלץ קאָליריק, מאָלעריש בּילד. ,אין דער ליטאָגראַ- 





אײַנגעשטעלט און אִ' קאַפּױער געשטעלט", 
בּראָד, גש, 123., 


אָלפער -- דער, "ס. אַמ. 


אַלע -- פּראָ. בּו. 2116 :140:6. {בּײַט זיך ניט 
ווען אי קומט מיט אַ סובּ. -+ אַלעמען} יי 
דער(ער). נעמט אַרום א גאַנצע גרופּע אָן אויס- 
נאַם. אַי מענטשן. אַי שעפֿעלעך. אַי בּענקלעך, 
אַי יאָר. אין אַ' יאָרן פון זײַן לעבּן. אין אַ' 
צײַטן, אַי װײַלע, אי מינוט. אי טאָג. אי טעג 
פֿון א גאַנץ יאָר. א' סאָרטן. א' מיטאַמאָל. א' 
אינאיינעם. אי מיטאַנאַנד(ער). *אי מאָנטיק און 
דאָנערשטיק = זייער אָפֿט. מיט א' פּיטשעווקעס. 
מיט אַי פליטערלעך. מיט אַ' הידורים (תגין), 
*מיט אַי זיבּן (זיבּעצן, זיבּעציק) זאַכן = מיט 
אַלץ װאָס מע דאַרף, װאָס אין נייטיק, *מיט 
אי זיבּן (זיבּעצן) גליקן = איז ער נאָך אַלץ 
אויף צרות, איינער װי א'י. איינער פֿאַר אַי. מיר 
אַי פֿיר. אי פון גרויס בּיז קליין. זיי זײַנען 
אי איינס, 

,איטלעכער פאַר זיך, גאָט פֿאַר אונדז אַ'"; 
;אַי יוונים האָבּן איין פּנים": ,טאַטע און מאַמע 
איז א קונץ צו זײַן, און אי מענטשן נעמען 
זיך עס אונטער":; קאז מע טאַנצט אויף א' 
חתונות, װויינט מען נאָך אַי מתים": ;אַי כּלות 
זײַנען שיין, אִי מתים זײַנען פֿרום"; ,אין בֹּאָד 
זײַנען אי גלײַך", שװ. ,הערט אויס, מײַנע גוטע 
בּרידער אַי.. .=, 75. ;אַי ייִדן זײַנען תּשעה- 
בּאָבֿ אבלים", שװ. ;אַי טאָג.-- א מײַל, אי שעה 
א קרעטשמע", פֿװל װעגן א בּעל:עגלה א שי 
כּור. ,זי הטן אין אום גרינגלט צו אַלן זײַטןײ, 
בּבא בּוך, 539. ,בּפּנקס . . . בּקייק לובּלין, וואו 
אַלי תּקנות אײַן גישריבּן", תּקק. , איך פלעג 
דאַרפֿן אײַננעמען די קרײַטעכער אי פאַרן" 
עסן", שע, -בבּײַם דאַקטער' 

אַ' בּיידע -- דזו בּיידע, עמפאַטיש. , מיר 
האבּין זולין אַלי בּידי אונזיר נדוניות... אין 
ליגן", גה, 159, ,איך האָבּ א טאַכטער און דו 
| האָסט א זון --- טאָ לאָמיר אַי בּי א שידוך טון", 
פֿל. ,מײַן בּאָבּע און זײַן זיידע ליגן אין דרערד 
אַי בּיי, פֿװל {|= זייער װײַטע קרובֿים, זייער 
| אַ װײַטע שײיכותן, 

אַ' װײַל(ע) -- אויך: תּמיד, שטענדיק. 
;דער יצר-הרע דער דיר אַלי װײַל אַז איין 
פֿוגל זינגט", עיון, לו/ב. ,זײַט די צײַט דאָס 
גאָט דעם מענטש בּאשאפן האָט ... איז א' װי 
נאָר איינער אױיסדערװיילט ... צו די ירושה", 
אַ. פּאַװיר, גדולת יוסף, יוזעפאַװ תּקצ"ח, ג/ב. 


אָלעאָ -- כאיי 22ל. אייל. בּאַצײכענונג 
- פֿאַר יעדער מין פעטקייט װאָס מע בּאַקומט 
אַרױס פֿון געװיקסן. ערשטער טייל פון א צאָל 
צונויפֿהעפטן, 


-+ אולסער, 508. 


אָ'לעאַאײיל -- דער, ‏ ן. פּראָדוקט געמאַכט 
פון פעטס פֿון בּהמות, געניצט אין א צאָל 
פּוטער-ענלעכע שפּײַזן. 

אָלטאָגראַפֿױיע -- די, יס. קאיי 22ל ככגר. 
אײלשריפֿטי. כראָמאָליטאָגראַפֿיע. 1. פּראָצעס 
פֿון איבּערצנען מיט אײלפֿאַרבּ, קאָפּירן א 


פֿיע האָט מען ערפונדן מע זאָל גלײַך איבּער- 
טראָגן אויף א ליטאָגראַפישן שטיין אָדער צינק, 
שריפטן, קאַרטן, צייכענונגען פֿון געדרוקטע 
אָפּדרוקן .. . דאָס הייסט אַ'", קמ, 1867, יא 1, 
2. איינציקע קאָפּיע װאָס איז אַ רעזולטאַט פון 
אַלעאָגראַפֿישן פּראָצעס, ,,אויף די װענט פיל אִיס 
פֿון יונגע און עלטערע הירשן", בּערג, בּײַם 
דניעפּער |ו. ,א גרינע שמוציקע אִ' פון א 
נאַקעטער פרוי אויף דער ואנט", ייז, חבר 
נחמן 

אָלעאָנרא'ף -- דער, ז. װער עס אַר- 
בּעט בּײַ אַלעאָגראַפיע. -ישׁ -- אַדי. ;בֹּאַי 
צירט מיט אַלערלײי . . . פֿיגורן, בּאַהאָנגען מיט 
אע פאַרבּיקע בּילדער", ייז, קאַרנאָװסקי. 


אָלעאַ'ט--דער, -ז. 
זאַלץ פון אײלזײַערס. 


אָלעאי'ן -- דער, -ען. 
ריקע אייליקע פליסיקייט, צעגייט ניט אין װאַ 
סער, פֿאַראַן אין גרינסן-אייל, 


אַלע אַמאַרנאַריץ --- דער, "ען. 922ר. דזח 
מאַרגאַרין. פֿאַרבּײַט, סוראָגאַט פֿון פּוטער, 
געמאַכט פֿון איילן, פעטסן, מיט א צומיש פון 
מילך, שמאַנט. געפּאַקט וי פוטער. וועלוועלער 
װי פּוטער. פֿאַראַן כּשרע און ניט-כּשרע מינים, 


אָלעאָנאַ פֿט -- דער, -ן. אויך: אָלינאַפֿט, 
עלינאַפֿט. געלבּלעכע פֿעטע פֿליסיקײט, 
װאָס האָט אין זיך אַלעאין און נאַפֿט. געניצט 
בּײִַַם אױסאַרבּעטן לעדער, צו שמירן דילן, 
אײַזנס זיי זאָלן ניט ראָסטן אא. ,שמיר אָן אָט 
דאָ די לאַגערן. אָט דאָרט --- עֶר װײַזט מיט דער 
האנט --- אויף דער פּאָליצע שטייט אָלינאַפט", 
ש. בּרעגמאַן, ניאָמקע שװאַרצ, קיעוו 1935, ,, פון 
די אַלטע פּאָדלאָגע-בּרעטער װאָס זײַנען אָפּגע- 
שמירט מיט עלינאַפֿט", בּערג. 


אָלעאַנ|דער -- דער, -ס. קכאיי 22? = (בֹּאָז 

טאַניק) אייבּיק-גרינער, ניט:הויכער קוסט אָדער 
בּוים פֿון מיטעלער הייך, מיט לענגלעכע בּלצ- 

טער און ראָזע אָדער װײַסע דופטיקע בּלומען. 
די קאָרע, די בּלעטער און די 
בּלומען זײַנען גיפֿטיק. שטאַמט 
פון די לענדער אַרום מיטלענ- 
דישן ים. װערט קולטיוירט 
אומעטום װי א ציר געװיקס, 
,פֿון טאנצזאַל... װערט ארויס- 
געטראָגן די חופּה, צעשטעלט 
די אַלעאַנדרעס", פרץ, װאָס 
אין פידעלע שטעקט. ;זע נאָר, דער אִ 
בּליט. זעסט דאָ א קליין פּאַנטשקעלע? אָט דאָ. 
ס'וועט שיין בּליִצך", י. האַלפּערן, שיינדעלע, 
ווארשע 1913. ,אין קאליפֿאָרניע ... ואו די 
רויזן הערן ניט אויף צו בּליִען און די אָלעאַנ- 
דרען גרין צו זײַןי, דא, פון בּערלין בּיז סאַך" 
פֿראַנציסקאָ, װאַרשע 1930. אויך: אַיבּוים. 
געהייסן אויך: רויזןלאָרבּער. -דרי'ן -- 
ידער, "ען.. בּיטערער און גיפטיקער אלקאַ' 
לאָאיד װאָס געפֿינט זיך אין אִ'. גמטגזסצן 
71, 


(כעמיע, פֿאַרמאַצעװטיק) 


ר 








אָלעאַפטער -- דער, דס, 2כאיי ככל. 


געלבּלעכע אָדער אָנקאָלי- 


אַלעגראָ -- אַדװ 4 סוב 


אָי-ספֿינקס. נאַכט- 
פֿלאַטערל, א מאָט, קאָי 
לירט גריןװיאָלעט. 
פֿליט זייער גיך. האָט 
אַ טבֿע ארומצושװעבּן 
איבּער דער בּלום איי- 
דער עס טרינקט פון איר דעם נעקטאר. געהערט 
צו די 5081891626. 


(בּאָטאַ- 
גיק) א קוסט אָדער א בּיימל, 
געניצט װי אַ ציר געװיקס. 
װאַקסט אין דרום אייראָפּץ 
און אין מערבדיקע טיילן 
פון אַזיע. האָט זייער שמעי 
קעדיקע געלע בּלומען און אַ 
פרוכט װאָס זעט אויס װי אַן 





איילבּערט. 229805/110114 93ט1:126298, 
אַלעבּאַסטער -- -+ אַלאַבּאַסטער, אַלבּאַסטער. 
אַלעבּאַרד|ע -- די, "ס. רוס 


2כדײַטש. 280100-02116 :0706 
פאַרצײַטיקער כּלי-זיין. צוויישאר- 
פֿיקער װאָפן אין דער פֿאָרעם 
פון א רונדיקן פֿאַרשפּיצטן קלינג 
פון איין זײַט און דרײַ קורצע 
שפּיזן פון דער צװוייטער זײַט. 
דיסט -- דער. | 





אַלעגאָר|יט -- די, -ס. ?אי 2כגר. = אַנ- 


דערשקייט פון רייד'. רעפּרעזענטירונג פֿון אַן 
אבּסטראַקטער אידיי(ע) דורך א קאַנקרעטער פֿאַי 
רעם. דערציילונג װאָס איז א משל, פֿאַרבּילדלע- 


- כונג (אין רייד, מאָלערײַ, סקולפּטור) פון א 


בּאַגריף כּדי צו מאַכן רעאַלער, ממשותדיקער. 
אי איז אַן אויסדערװיילטע פאָרעם אין דער 
ליטעראַטור, ספעצ אין רעליגיעזע שריפטן. א' 
שפּילט א גרויסע ראָלע בּײַ די נבֿיאים, למשל 


יחזקאל, לז, די נבֿואה װעגן די טרוקענע בי 


נער. א סך מדרשים זײַנען א'ס. אָפטע אַיס אין 
מוסר-ספֿרים, אין קבּלה. ממוס, די קליאַטשע -- 
אַן אי. ?אַן א' איז א גאַנצע, פֿולע איבּערזע- 
צונג פֿון א װעלכן עס איז געדאַנק אין דער 
שפּראַך פון בּילדער", זשיט ו, ניי 1912, ,,מקן- 
בּלים האָבּן געזוכט סודות אין דער תּורה -- 
נִסתּר פֿילאָסאָפֿן --- אַיס, סימבּאָלןײ, שנ, קריטיק 
און קריטיקער. ,די בּעלײהקבּלה, װאָס האָבּן 


ואויסגעטײַטשט די גאַנצע תּורה װי איין איינציקע 


א', א מין פילאָסאָפֿיע אין בילדער און משלים", 
קאַר וו, נײי 1940 -יזאַציע--- די. -יזירן 
-- טרװ. בּאַטראַכטן אַן ענין מיט דער הילף 
פֿון אַן אי. שאַפֿן אַן אַלעגאָריע. ,די גולמע- 
װאַטע אָרנאַמענטן האַלטן אין איין אי און סימ- 
בּאַליזירן", מ. גראָס-יצימערמאַן, פֿאַט, 1554:1966. 
דיסט -- דער. ,די אין מאַכן פֿון די פֿאַקטן 
פֿון דער הייליקער געשיכטע אַבּסטראַקטע סימ- 
בּאָלן", זק איבּז, שד ש. -יסטיש, -יש -- אַדי. 
אן אַיש בּילד. אַן אַיישע מעשׂה. -ישקייט. 


(מוזט) אין אַ גיכן 
טעמפּאָ, לעבּעדיק. ,א געקלימפּער פֿון גלאָז.. . 


אַלעגרי 


די מוזיק פֿאַלט אַרײַן מיט אַן אַי אינעם שנעלן 
ריטעם פֿון 'חתןכּלה-מזל-טובֿײ, ר. קאָפּע, הייי 
מיש, שבֿטיאָדר תּשכ"א. אַלעגרעטאַָ - 
אַ בּיסל פּאַמעלעכער װי אלעגראַ. 
אַלעגבי -- אַדו 4 די. ??איט. אױיפֿגעלייגט, 
בּגילופֿן (אין רוסלאַנד פֿון 19. י"ה), א מאַסקאַ- 
ראַדן"-בּאַל וואו עס װערט אויך אויסגעפּלעט אַ 
חפֿץ אָדער אַ געלט-סומע. פדאָס קאפּיטאַל פון 
דער חברה בּילדעט זיך., , פון. . . קאָנצערטן, 
טעאַטער-שפּילן און לאַטעריע אַ'", קמ, 1866, 
א 49, /,האָט געבּעטן , . . איך זאָל געבּן עטװאָס 
ופון דער קראָטן צו דער אַי װאָס מע ויל מאַכן 
פֿאַר דעם פּרייוט", יפֿאָל, 1886, פא 32, 
אַלעיהײליקע -- קריסטלעכע חגא לכּבֿוד אַלע 
הייליקע, געווען פֿאַרבּונדן מיט אַ יאַריד. 
אַלעװאַ'ל -- װרר. 9טמ אפֿן אַרױסרעדן 
-ה לװאַי. שאַי זאָלסטו געזונט זייַן", 
אַלעװײ/ -- געויינלעכער אופֿן אַרױסרעדן 
הלװאי. קללה: עהינקען זאָלסטו א זאָלן 
דיך כאַפּן שדים דרל". עאַי װאָלט איך ניט 
געװעזן . . . א ייִדענע, װאָלסטו שוין געזען...", 
אפ"ס, גרונעלע דיא רעבּעצין, װילנע 1874 ,אי 
װאָלט איר דאָס אים געגעבּן אַלץ צו פאַרשטײין", 
ראָם, דיא קלוגע מיידיל, װוילנע 1879. 


א'ל(ע)װעגן -- אדו. 8116-0696 : 1606. אַרכ. 
1. תּמיד, שטענדיק. ,ר' עקיבֿא לאג אים אַלי 
ועגן אובן {= אים מנצח געװעןן פֿר דעם 
קיסר", מבּ, מעשֶׂה ע. ,צו גאָט איז דיא הילף 
אויף דײַן פֿאָלק, דײַן בּענשונג אל װועגןי, תּפֿלה 
למשה..., דעסוי 1696, שכו/א. 2 בּכל- 
אופן. פונדעסטוועגן. ,אַלע װעגן האָט דער 
מענטש ניט דאַרפֿן עסן פלייש", צור, בּראשית. 
;ווען שוין שׂרה האָט געפירט הגר צו אַבֿרהם, 
אָבּער אַלע וועגן איז זי אַברהמס װײַבּײ, דאָרטן, 
לך לך, 

אַלעװעשקע -- -+ האָלעװעשקע. 

אליעולם -- |אייל:אוילאָמן דער. ?כבּראשית, 
כא, 33 אאַ. 1, אײיבּיקער גאָט, תּי. 2. גאָט 
פֿון דער װעלט. ,א"ע' -- די בּחינה פון א' 
איז די בּחינה פון עולם", הלל צייטלין, 

אל עורך"דין -- {... אוירעך- .. } דער. 'גאָט 
װאָס ריכט אָן דעם דין, ד"ה װאָס איז גרייט 
צו משפּטן, מחזור כּליבּו. ערשטע װערטער און 
נאָמען פון א פּיוט, אויסגעסדרט לויטן אלף- 
בּית, מיטן רעפֿרײן 'בּיום-דין!, יבּדיןי. מע זאָגט 
דעם פּיוט ראָש:יהשנה און יום כּיפּור צו שח' 
רית: ,לאל עי"ד', לבּוחן לבֿבֿות בּיום דין...", 
מחבּר אלעזר הקליר, 8. י"ה. ,קיין עבֿרי קען 
ער ניט... נאָר ער װייס אַז עס איז ימים 
נוראים און דער א' עיידי װעגט יעדנס מעשׂיִם", 
טמז, 1966 וווש 13, 

אליעזר -- |אייל:אייזערן דער. גאָט פֿון הילף. 
;אידע!, העלף גאָט דײַן פאָלק דען ארמן, זע 
אונזר לייד", 'קינות אויף כמעלניצקיס גזירות', 
פּראָג 1648 |מװ, בּילדער פון דער ידי ליט' 
געשיכטען. (-+ אליעזר), 


אַלע'זשלקע -- די, -ס. פר. ‏ קליינע האַרטע 
בּאַרנע װאָס מע קען זי עסן ערשט נאָכדעם װי 


1360 


מע האָט זי געלאָזט ליגן א צײַט אויף שטרו. 
די בּאַרנע װערט דעמאָלט טונקל, ווייך און זאַפֿ 
טיק. אויך: אולענגאַלקע -+, 508, 


אַלעזשען -- טרח. זשע, אַָלעזשעט. פר. 
6 :22:. לאָזן ליגן (כּדי עס זאָל װערן 
פּאַסיק צום עסן). אִי בּאַרנעס. אִי װינטערעפּל, 
;די בּאַרנדלעך האָט מען שוין גוט אַלעזשצט? 


אַלעטאַנדאָ - אַדח. ?2איט. (מוזט) צוריק- 
געהאַלטן. מיט א פּאַמעלעכן טעמפּאָ. 


אַ'לעִי -- די, 'ס. אמ. עטוג :8. אויך: אֵלי, 
עלי. שטמאָלע גאַס, דורכגאַנג צװישן בּנינים. 
;אַנומלט גיי איך דורך אן אלעי און דערזצץ 
אַ קופּע ביכער ליגן אויף דער ערד", דער לע 
בּעדיקער, טמז, 1957 ווע 2. 


אל"על -- ועליאַלן די 8 דער,. 2כהושע, יא, 7 
'צו די הויכקייטן, צו די הימלען פלי-געזצלי 
שאַפֿט, אַװיאַציע-ליני -- זינט 1949 -- פון 
מדינת ישׂראל {|אין 1968 פאַרבּינדט ישׂראל מיט 
צוואנציק לענדער פֿון פיר קאָנטינענטןן, 


אַלעלאָמאָ'רף -- דער, ץ. (גענעטיק) פֿאָי 
רעם פֿון אַ גען װאָס איז א רעזולטאַט פֿון אַ 
מוטאַציע און טראָגט מיט זיך אַ װאָריאַציע װאָס 
גייט איבּער בּירושה.. אַ'יזם. יש -- 
אַדי. 


אַלעלאַ ק -- דעֶר. מצ נבּ. 22סלאָװאַקיש ככל -- 
2 אין סלאַװאַקײַ דזוו שפּעלץ, טונ- 
קל-ווייץ, אָרקוס אָדער אָרקיש. כּוסמין. 


אל עליון -- |אייל עליויןן דער. 2כבראשית, 
יד, 18---20, 22 דער העכסטער גאָט, דער 
אייבּערשטער. עדי פיר ליכט האָבּן מיט זיך 
פאָרגעשטעלט די נאַענטקייט פון א' ע'", טמז, 
5 וווט 3, 

אַלעלע -- די, ס. 
אַלעלאָמאָרף. 

אַלעם -- 1 זזו אַלדעם -=. פֿאַר (פֿון, צו) 
אי גוטן (בּייון). א לעבּן פון שפֿע מיט א' 
נייטיקן. קומען אויף אַ'י פארטיקן. ;זי חוהן 
איז געװען די מוטער פון אַ' לעבּעדיקן", תּי, 
בּראשית, ג, 20. ,זײַן גאַנצער איך איז מסור 
ונתון צום אי העכסטן", לדבּ, נ"י תּשיין, 272. 

2. דאַטיװ פֿון אַלץ. געדענקען (פֿאַרגעסן) 
אין אי. ;אַז עס גייט -- גייט מיט א'י, שװ. 
,דז בִּיז אן אלים דשׂ דא װערט גיטאן אונטר 
דר זונןײ, טח, קהלת, ט, 3. , שייד דיך אב פֿון 
אֵלים ואש דיך קען פֿון גאָטשׂ גיבאט אבּ 
שיידן", חה, אַמשט 1716, קמח/א. ,,בּילאדן מיט 
אֲלם וואז מן בּרויכט", עפּש, דרך הישר לעולם 
הבּא, 9פדמ, תּמ"ה?, יד/א. ,גלײבּן אין דער 
גאַנצע תּורה און אן אי װאָס די הייליקע תּורה 
און די הייליקע נבֿיאים געזאָגט האָבּן", תּחנות 
ובקשות, דיהרנפֿורט 1798, יב/ב (איבּערדרוק 
ווילנע /1858ן. , געהער מען אויך אויף אַ' אַלײן 
אַכטונג האָבּן", עץ חיים. תּרי"ב, אָרט? 

3. אַזױ װי א דאַטיוו פֿון אַלי. אין די אויס- 
דרוקן: צו (פֿון, נאָך, מיט) א' דעם, צו (פֿון 
נאָך, מיט) דעם א', צונם) אי ערשטן. 

4 אַרכ. גאַנץ,. ,זוכן מיט אֵלִים פֿלײַס דאש 


(גענעטיק) קירצונג פון 


אַלעמאַניש 


זיא קענן מתפלל זײַן אין איין בּית'הכּנסת", 
לטו, קמח/א. 

אָלעם -- דער. בּא. דזו אָליום -+. ,ער האָט 
אָפּגעגאָסן אַן עס-עס-מאַן מיט אָי, ייבּל צוצאא, 
2 ,. . . די שוּװאַקס . . . צעבּרענט און צעעסט 
ולעדערן װי אַן אַיײ, אמד, רויזע פֿינקעל, ווילנע 
4, | 

אַ 'לעמאָל -- אַדו. שטענדיק. תּמיד, כּסדר. 
ס'איז אי גוט (ניצלעך, פּאַסיק אע) דאָס צו טאָן, 
אי טאָן בּלויז גוטס. בּעסער (ערגער) װי א" 
;אַרײַן איז אי גרינגער װי אַרױס", שװ. ,א 
יוקס, א פּוקס --- אויף אַ'!י, 'קינדערשער שפּרוך 
בּײַם װערן בּרוֹגזי. ;ער טעט אל מול דשׂ 
בּעשׂטי, שמואל-בּוך, סטראַפע 6. ,דיא ערשט 
וואר זיא אל מול בּײַ דעם טאנץ", פּאַריז און 
וויענה!, װעראָנאַ 1599, ;אל מול קומט אין 
בויזר שם אויף אירי קינדר", בּראַנט, פּרק יד, 
;אַ נאר טוט אי װידער זײַן נאַרישקײט", מס, 
משלי תּקע"ד, כו, 11. ,קינדער װײַסע" 
חבֿרהניקעס, לױיפן אונטער אַ', קרימען זי 
איבּער", שע, מעשׂיות און פֿאַנטאַזיעס. 

אַלץמאַלם -- פ9פֿ. פֿטמ. אַרכ. ;אַי א 

קונץ, אַי א חכמהלע". ,דאש גישיכט אַלי מולט, 
ווען זיך גוט יתבּרך װיל דער מייאן מיט דען 
צדיקים אין גן עדן", ספֿר עולם הבּא הנקרא 
בּפי כּל ספֿר הגן, אַמשט חי"ט. ,דער פורטיגי" 
זין יונגי גיזעלין האבּין זיך אַלי מאָלט אין איר 
בּעשטי קליידער אן גיטאן", גה, 81. ,ויא זאָל 
מאַן אים נון טון דאז מאַן ניט אַל מולט לאַכט 
אונ שפּאָטײ, ספֿר משלים, פפדמ 1686, טז/ז. 

אַ'לע מאַ'ל -- + אַלע. ניט עטלעכע מאָל, 
נאָר אי מאָל. פֿינף מאָל, צען מאָל -- אַ' מאָל. 
איי'ן מאָל פֿאַר א'לע מאָל. 

אַלעמאָליק -- אַדי. איער אױיפּפֿיר. אַיע שווע- 
ריקייטן. ,דורך שטעט, מדינות, יאָרן, דורות -- 
די אומעטומיקע, די אֵיע, די גאַסײ, מבּאַ, דער 
גייער. ,שרײַבּן, װי איך לעבּ דאָס שרײַבּן 
איבּער, איז אַן איער אָנהײבּי, אפֿא, געטראַכט 
מיט עבֿרייטײַטש. ,לעבּן נישט נאָר אין זכות 
פון זייער אַמאָליקער װאָר, נאָר מיטן כּוח פון 
דער איער ליטעראטור", י. יאַנאַסאָװיטש, שלמה 
בּיקל יובֿליבּוך. -יקייט -- קינסטלערישע 
א 

אַלטמאַנדע -- די. בּא. 22פֿר. - פֿאָלקסטאַנץ, 
קאַראַהאַד מיט אַ פירפערטל טאַקט אין מיטעלער 
גיכקייט. אױפֿגעקומען אין דײַטשלאַנד אַרום 
מיט 16. י"ה. פראנצויזן האָבּן דעם טאַנץ 
אַדאָפּטירט, | 

אַלעמאַניע -- גנ 2פֿר. 1. דײַטשלאַנד. 
2. דײַטשיש. ,דיזש קליין בּיכליין,. . װעל' 
כיש. . . גידרוקט איז גיווארדן אין לשון הקודש 
אונ' דר נעבּין גלחות לשון אלמאיניה רצה 
לומר הוך טײַטש, און איך האָבּ עש ... איבּר 
גיזעצט אין אונזר שפּראך לשון אַשכּנזײ, איבּז, 
אליהו קוטנים, תּלמיד צחקן מוסרי, אַמשט 1692, 
-+ אַלמאַניע. 

אַלעמאַניש -- דאָס. בּא. (שפּראַך) דיאַלעקט 
פֿונעם דײַטשישן שבֿט אלעמאנען. קאָמפּאַנענט 
פון הױיכדײַטש,. 





אַלעמבּיק 


אַלעמבּיק -- דער, -ס, 2כאיי 22ל כאַראַבּיש. 
1. מעטאַלענע אָדער גלעזערנע קאָלבּע פון אַ 
דיסטיליר-אפּאַראַט. 2. ספּירטבּרענער מיט 
אַזא קאָלבּע. ,.... אין דעם אַי װאשׂ שפּירטוס 
איז טוא אַרײַן פֿריסע גיבּרענטי קאַװי...", 
איין בּיכל... אזן װיא צו פר היטן דאש 
גיזונד אונ צו פרנסה..., שקלאָוֹ 1795. "נע- 
מען אויפן אַ' --- נעמען אויף א שאַרפֿן פֿאַר- 
הער, דזוו נעמען אויפן צימבּל. 9. גרויסע 
כּלי, געניצט בּײִַם בּרענען בּראַנפֿן אין גוראַל- 
ניעס, קאָנטראָלירטע פֿון דער רעגירונג, 

דאָווע -- אַדי. אַאָװער בּראַנפֿן = גוטער, 
ריינער בּראַנפֿן. ,העי, העי, טרינקען מיר אלעמ- 
בּיק!ײ, פֿל (גנבֿים). , זי װעלן מיר הייסן געבּן 
אַ גוט גלעזעלע אאָװע בּראָנפֿן", יאַ, דער יוד' 
רעקרוט, לײַפּציק 1862. ,... אַזעלכע געהיימע 
גוראַלניעס װערן געמאַכט אין פּריװאַטע הליַזער 
. . דאָרטן דינט א סאַמאַװאַר ... שטאַט דעם 
אַלעמבּיק", ייפֿאָל, 1887, פא 9, 


אַלעמדינג -- פר. דאַטיוו פֿון אַלצדינג. בּאַ 
דאַנקען פֿאַר אַי. זיך אָפּרעכענען פאַר אַ'. ,װי 
אַ הונט דערהרגענען פֿאַר אַי", אַש. ,געהערסטו 
דען נישט מיט א' דעם קייסער?", עוזר װאַר: 
שאַװסקי, כאַליאַסטרע וו, פּאַריז 1924, ,ער איז 
די װעלט מיט גאָר אי װאָס אין איר", איבּז, א. 
שטיינמאַן, היימיש, אַפּריל-מײַ 1961, 


אַלעמײַ -- -+ הלמאַי. -+ אלא מאַי. פֿאַרװאָס 
טאַקע? פֿאַרװאָס טאַקע ניט? אָט זעסט. ;א' 
זאָלן זיי אַזױ רעדן?". ,בּכן, װאָס קוקסטו אויף 
אַ חלום? אַי מיר האָט זיך געחלומט.. .ײ, נחבּ, 
ימעשׂה מבּערגיר והעניי. ,אי זאָל זי װויסן מיט 
וועמען צו חבֿרן זיך, ניט אַרומפירן זיך מיט 
עפּעס א שקאָץ", זבּ, דער װעג פון פֿאַראַט, 


מאָסקװע 1932. 


אַלעמען -- 1. אָבּיעקטיװו (אַקוזאַטיװו און דאַ 
טיוו) פֿון אַ לע װאָס ציט זיך ניט צו א סובּ 
וָאַזוי איז עס אין לד, אין אוקר און אויך דִי 
פֿאַרשפּרײטע פאָרעם אין ליטרש. רעקאַמענ 
דירט פאַר דער כּלל-שפּראַרן. זען אַי אין א נײַ 
ליכט. פּאַקן (כאַפּן) אי. אומבּרענגען אונדז אי 
װײַזן אי װער עלטער איז. שענקען א' שיינע 
מתּנות. בּאַלאַנגען (געהערן) צו אַי. גוט מיט 
(פאר) אַי. זײַן מיט אי א גוטער חבֿר (א פאַני- 
בּראַט). געפֿינען חסרונות אין א'. ;װיל מען 
פאַר אַי יוצא זײַן, קריכט מען ערשט רעכט אין 
בּלאָטע אַרײַןײ, שװ. ,אונדז אי קומט א מזל- 
טוב". ,ער (גאָטן איז הייליג, ער איז גי 
שטאַרקט אונ איז פון אַלימן פר הוילן", מחזור, 
הומבּורג, 1721, עו/א. , פאַרמערט ער פיל שלום 
און ער בּאַקומט פיל גוטע פרײַנד און האָט 
פון אי גרויס כּבֿוד", ספֿר חסדי אָבֿות, 19. י"ה. 
,מיט אי האָט זי זיך איבּערגעקריגט, אויף א' 
זיך אָנגעבּײיזערטײ, שע, פֿונעם יאַריד. 

2. דאַטיװ פֿון אַלץ בבּלויז נאָך עטלעכע 
פּרעפ), צו דעם אִ. *זײַן ניט מיט א' = ניט 
אינגאַנצן געזונט. נאָך אַי --- אין סך-הכּל. ,נאָך 
אַי האָבּ איך אײַך קיין שלעכטס ניט געטאָף. 
;נאָך א' איז ער דער טאַטע פון דײַנע קינדער. 
און דו טאָרסט ניט זיך אָפּרעכענען מיט אים". 


1887 


,סאיז נאָך אַ'" = א) פֿאַרשפּעטיקט, דורכגעלאָזט 
אַלע גוטע מעגלעכקייטן: בּ) שוין קיין האָפֿץ- 
נונג ניטאָ. אַן ענטפער אויף דעם אַ. ,הער 
נאָר, דו שיין מיידעלע, װאָס איך װעל דיר 
פֿרעגן, דו זאָלסט מיר אויף א' אַן אַנטװאָרט 
געבּן", פֿל. ,זײַן הרץ איז בּשלוה אוף אַלמין 
וואש גאָט איז אוף אים גוֹזרײ, חה, קפּב/א. ,ער 
האָט געמוזט מודה זײַן אויף א' אז סע איז יי 
דאָ אַ מלך", נחבּ, ימעשׂה בּחכם ותּםי. ,,פֿון דעם 
שטראָם פּײַער... פון דעם אי װעלן די צדיקים 
נצול װערן", ישעיה, פירוש עבֿרײיטײטש, 
לעמבּערג 1877, ,, .. װעסטו צו דעם אי נישט 
קומען און װעסט האָבּן עוה"בּ", ספֿר שׂיח 
ספֿונים, שיר-השירים, 


אַלעמענם -- פּאָסעסיוו פֿון אַלע. ,איך בּין 
קוים לעבּעדיק פֿון אי הענט אַרױס", ממוס, 
קליאַטשע. ,פֿאַרװאָס פֿילט כּתרילעווקע אַי צרות 
מיט אי װײיטיקן?*, שע, קליינע מענטשעלען.... 
;אונטער אַי פאַראַכטנדיקע בּליקן", זש, נח 
פּאַנדרע. גאונדזער אי שעה הייבּט זיך אָן", הל. 


אַ'לענע -- אַדי. אוקר. ע(8ס)תסע:04:. נאַ 
קעט. געגאָלט. , איינער רעדט אי און דער 
צווייטער סטריזשענע" {= געשוירן), פֿװל װעגן 
רעדן קאַפּוערדיק. 


אַלעפ -- פּראָ. 
אַל עשׂ דאש ער האט פור גאלטן אונש" ותִּי: 
,װעדליג אַלץ װאָס, גאָט אונדז געטאָן"ן, טח, 
דבֿרים (הפֿטורה נצבֿים, ישעציה, סג, 7). , פֿעגיל 
אוני' אַליז זײַן אים אונטר טון", ספֿר משלים, 
פֿֿדמ 1686, לד/ב. ,האט אים אַלז בּיז איבּר 
האלפֿןײ, סהמ, משלי, כח, 23, {-+ איבּערהעלפֿן, 
3, זי 923 ;,איך װיל עשׂ לערנן אַלשׂ דאש 
איך קאן", שמואל-בּוך, סטראָפֿע 35. , צו פר 
דערבּין אלש מיט אַננדר גוטש אונ' בּיזײ, בּראַנט, 
פּרק כח. ;אַלש מעלה בּכּתב גיוועזין", גה, 361, 


2. אַי = אַלץ. געבּליבּן אין שװ. אָפֿט אין 
ליטרש און 9טמ וווערט רעקאָמענדירט אויסצו" 
מײַדן אין כּללישפּראַך און ניצן בּלױז אל ץ) 
,בּײַָם אויסקערן די שטובּ געפֿינט מען א"} 
,דער דלות מעג אַ'":; ,דעם דלות פּאַסט אַ""; 
;א דאָקטער קען אַי, נאָר ניט אַרױסטרײַבּן דעם 
דלות"; .די װעלט (צײַט) איז אַ ראָד, די צײַט 
קען אַ'י איבּערדרייען": ;אַז דער סוף איז גוט -- 
איז אַ' גוט", שװ. ,הקבּ"ה קען בּײַ דיר א' 
אַװעקנעמען", לט2, ט/ב. ,זיי זײַנען אויסגע- 
גאַנגען פֿאַר א שטיקל בּרויט, האָבּן א' אויס- 
פֿאַרזעצט און אױספֿאַרקױפֿט", נחמי' לאָט: 
רינגער, דער יודישער דלות, לעמבּערג, יאָר? 
;האָבּן אי בּײַ אים אױיסגעקאַשפּערט", יופֿאָל, 
1, ליא 4 עאַ', אי איז אים געװועזן איבּעריק", 
ספ, גליקליכע און אומגליקליכע. ;אִי איז גי 
ווען שטיל, אי האָט טיף געשלאָפֿןײ, ד. עדעלי 
שטאַט, שריפֿטן נ"י 1911. ,אַ' איז דײַן, אי אין 
הימל געהער צו דיר", פרץ, יבּאָנטשע שװייג'. 


אַלעסדינג -- -+ אַלצדינג. פֿרגל אַלסעדינג, 
,װען עס שלאָפֿט אַי, װיל איך װאַך זײַן אַלײן, 
סעג, שטילע טרימען, װאַרשע 1909. ,סאיז 
אַלץ, ס'איז אַי דער שׂטן!ײ, בּראָד, גש, זי 48, 


1 ארכ. אַלץ (-+) עאויף ‏ 


אלעקסאַנדרי'ן 


אַלעסװײַז -- אַדװ. ארכ. אַלעס'. אַלץ, אַלצ- 
דינג. ,אַלשׂ װײַז איך גיזאגט האבּ הײַנט האבּ 
איך נט אויף אֲלי פֿײפ {= פראַנקפורטערן גי 
מיינט", 'בּחורים-לידי, 895 1750 {װאַכשטײן 
בּוך, ייװאָן. 


אָלעפק -- גנ שטעטל אין גאַליציע. ,פֿון אי 
בּיז קיין בּיסק {אַ שטעטל אין גאַליציען טראָגט 
אַ פוקס א בּיקס אין פּיסק", שפּאַסיקע גיכריי- 
דעניש בּײַ ייִנגלעך אין מג. |ְאין אַנדערע ער- 
טער: פון ליפּסק קיין בּריסק... י} 


אַלעפּ -- דער. בּא. 22פֿר. 1, שניט-סחורה, גע- 
װעבּט פֿון װאָל און זײַד, א בּעסערע סאָרט װאָל- 
אַטלעס, ספּעציאַליטעט פון דער שטאָט אַלעפּאָ 
אין סיריע. אויך: אלעפּין. 2. מאָס צו 
מעסטן שטאָף. אװען דו האָסט געקויפט 150 
איילן קיטײַ לײַפּסקער, נאָר דו האָסט דיך מיט 
דעם סוחר פֿאַרגלײַכט אַז ער זאָל דיר מעסטן 
די קיטײַ אויף דעם א', איז דאָך איין א' מער 
פֿון איין אייל מיט אַ האַלבּ פערטל.. .=, לִיבִּין 
גאָלדין בּערג מבּאַקאַרעשט..., מלאכת מח' 
שבת, בּאַרדיטשעוו {סודלקאָװ?ן 1828, 

אַלעפּישק -- דזוו אוליפּיק -+, 508, ,... אױפֿ- 
געבּריטע גערשטן-װאַסער, אָפּגעזיסט מיט האָי 
ניק, אין אִי פֿון קירשן אָדער ציטרין", איבּז, 
דער אוצר פֿון געזונד און לעבּען, װאַרשע 1908 

אָלעפֿיץ -- דער, ‏ ען. (כעמיע) יעדער מין 
הידראָקאַרבּאָן, װאָס האָט אין זיך אַ טייל, גע" 
בּויט לויט דער פֿאָרמל ;גצ ס. אויך: עטע- 
לי'ן, אַלקיץ, 

אַלע ציים -- אַדװ פֿראַזע. אַרכ. אַלעמאָל, 
שטענדיק. אין אַלע צײַטן, ,זיא וארין די 
װײַבּר פון עשׂו אַלי צײַט מאַכן דר צירנן יצחק 
אוני רבֿקה", רי יעקב בּרי מתּתיהו, איבּז, תֹּם 
וישר, פיורדא 1768. אאַזױ בּאַלד אַלס זיך 
הקבּ"ה האָט בּאַװיזן צו אבֿרהם, דאָ איז אבֿרהם 
אי צי אויף זײַן פּנים געפּאַלןײ, צור, לך לך, 

אַלעקפאַנדער -- + אַלכּסנדר, 

אַלעקטאַנדראָװקע -- די, :ס. טײַערער 
מין עפּל; זיסער װײַסער עפל פֿון מיטעלער 
גרייס. 

אַלעקפאַנדריט -- דער, ן. טײערער אי 
דלשטיין, גרין בּײַ טאָגליכט, רויט-װיאָלעט בּײַ 
קינסטלעך ליכט ננאָמען -- לכּבֿוד דעם צאַר 
אלעקסאַנדער ון. 

אַלעקטאַנדריץ -- דער, -ען. (פּראָסאָדיע) 
פֿערז װאָס האַלט צװעלף טראַפן (זעקס יאַמבּן) 
אָנגערופֿן לויט אן אלט-פראנצייזישער עפּאָפּעע 
ועגן אַלעקסאַנדער מוקדון.ן פאַראַן אַען אויך 
מיט 14 --- 18 טראַפֿן. דער א' איז בּאַזונדער צו- 
געפּאַסט פֿאַר העלדן-עפּאָס, טראַגעדיע און בּכלל 
לענגערער פּאָעמע. דוגמאָות: ,כ'װואַרט אויף 
איר שטיל, און טאָג װי נאַכט בּאַגער איך זי, / 
און װי א האַרף מיט סטרונעס אַנגעצויגענע 
בּין איך גרייט", ייש איבּז, ח. נ. בּיאַליק, איין- 
ציקװײַז,,,', לידער און פּאָעמען, נ"י 1935, 
,איך פיל, איך שטײַג איצט העכער אלץ דורך 
בּלינדער נאַכט צום הימל, / און פלאַטער מיט 
דעם ניגון אום אין שטראַליקן אַקאָרך", רובּ, 





אַלעקסאַנדריע 


מגילת רוסלאַנד, נ"י 1960, אויך אדי -- איער 
פֿערז,. ייזם -- דער. בּאָמבּאַסטישער סטיל 
פון דער גריכישער פּאָעזיע אין דער אלעק- 
סאנדרישער עפּאַכע (4--7, י"ה)), בּשײַכות 
מיט אַ ריכטונג װאָס איז אויפגעקומען אין 
אַלעקסאַנדריע (-+ דווװ), 


אַלעקפאַנדרןיע -- גנ. גרויסע האַװנשטאָט 
בּײַם מיטלענדישן ים אױפֿן נאָמען פֿון איר 
גרינדער (2332 פאַר אֶצ) אלעקסאנדער מוקדון 
(-+). איינע פון די װיכטיקסטע שטעט אין 
דער אַנטיקער װעלט. הײַנט גרויסער עקספּאָרט- 
אימפּאָרט האַװן אין עגיפּטן 19661 --- 1,517,000 
אײַנװוץ. ,די ייִדישע אויסואנדערונג קיין א' 
האָט זיך אָנגעהױיבּן אונטער אַלעקסאַנדערס יור" 
שים, װען יהודה איז פֿאַראײניקט געװאָרן צו 
עגיפּטןײ, ל. האָדעס, איבּז, שד וו צװישן בּיידע 
וועלט-מלחמות האָבּן געלעבּט אין אַ' 100000 
ייִדן. אין 1966 האָבּן אין גאַנץ עגיפּטן געלעבּט 
אַן ערך 2,000 ייִדן. נאָך דער זעקסטאָגיקער 
מלחמה איז די שטאָט יידךרייף. דיער, 
דינער -- אײַנוואוינער פֿון אַי. אויך אַדי -- 
איער ייִדן. 
-דיש, -יניש -- אַדי. אַינישע שול -- 
1 שיטה פון די קריסטלעכע טעאָלאָגן אין 
אַלעקסאַנדריע זינט אַרום סוף 2. י"ה. 2. שיטה 
פֿון דעם ייִדישן פֿילאָסאָף פילאַן מיט א פּרוּװ 
צו שאַפֿן אַ סינטעז צװישן יידישקייט און הע- 
לעגיזם, 
אַיניש פּאָפּיר - ... מין שװער, דיק, 
װײַס פּאַפּיר מיט אַ קרוין װי דער װאַסער: 


צייכן", ריב, יישפ צוא, 2, 


אלעקפיע -- די. דאָס פֿאַרלירן די פֿעאיקייט 
צו לייענען (איבּער א מוחיקראַנקייט). פֿרגל 
אַגראַפיע, 31. 


אל עקובּים אַתּח יוֹשׁב -- ועל אַקראַבּים 
אַטאָ יוישייװן זאַץ. תֹּח. 2כיחזקאל, בי 6, 
יצװישן סקאָרפּיאַנען טוסטו זיצן, תּי. געניצט 
מיטן בּ: אַרײַנגעפֿאַלן אין דער 'אמתער' חבֿרו" 
תא, אין א געזינדל רשעים, אַ כּנופֿיה פאַר- 
דאָרבּענע לײַט. 


אַלער-- :816 :2/26. וַניט בּנמצא װי אַ פֿאָ 
רעם אָדער װאָרט פ אַר זיך אין הײַנטציי 
טיקן ייַדיש. געבּליבּן נאָר װי אַן ערשטער טייל 
פֿון עטלעכע אַדװ, אַזין 1. אַרכ. בּייגפֿאַל 
פֿון אַלע.. ,עשׂ איז ניט אַלר צו זאגן", װינץ, 
4 ,אויף הייבּט אַליר ימים טובֿים, דוא האשׂט 
דר הובּן דען פּסח", מחזור שלש רגלים, אַמשט 
3, קמו/בי 
2. קומט פֿאַר א סופּערלאַטיוו, צו פֿאַרשטאַר- 
קן. סאַמע. ,דער אַלר אובּרשט הגמון", יוסיפון, 
אַמשט 1661, רעא/2. ,די אֵליר בּעשׂטי דיא 
אונטר זײַן תּלמידים ווארן", לטו, הקדמה. ,אי 
מן (בּרכו) זאָגט, אָנצינדן דיא װײַבּר אויף דשׂ 
אַליר װיניגשׂט צווייא ליכטר", ספֿר המנהגים, 
אַמשט 1723, ו/א. ;דר אליר שפלשׂטר דר 
בּײַ ... דר קומט ... צום טאר {= טויערן 
אַרײַן זו וואול אלז דר מלך", עפּש, דרך הישר 
לעולם הבּא, שקלאָװו 1796, פּרק כד. ,דאָ ראובֿן 


1388 


איז געבּאָרן געװאָרן דאַ װאַר יעקבֿ צום א' 
שטאַרקסטןײ, צור, ויחי. {עס טרעפן זיך װי 
אַרכ אָדער דײַטשמעריזמען: א'הייליקסטער, א 
העכסטער, אװײיניקסטע, אַליבּסטער, אַיקליגס- 
טער, א'שטאַרקסטער אא.} ,דאַבּײַ איז אַהעכסט 
בּאַשטעטיקט געװאָרן.. .", קמ, 1870, פאן 5, 
;אַיליבּסטער און סאַמע נאַענטסטער בּײַ אַלע", 
נס, די משפחה מאַשבּער. 

9. דזוו אַלערלײ. ;טאַנצן אוני שפּרינגן אונ' 
אַלר שערץ", בּראַנט, פּרק כבּ. ,שװערן זיך מיט 
אִ' הײיליקייט", אמז, דער בּןיחיד, וילנע 
תּרל"אי 

4 אַרכ. דאָס זעלבּיקע. גלײַך. ,גוט יתבּרך 
שיקט איין ענגיל צו שאול... אין אַלר גי" 
שטאלט אַז װער ער איין מאַן", שמואלבּוך, 
סטראָפֿץ 586, 


אַלעראײבּערשטער -- אַדי 8 דער. מצ נבּ. 
אַרכ. עפּיטעט צום גאָט-בּאַגריף און אַ פֿאַר- 
בּײַט פֿאַרן װאָרט גאָט. ,דר אַלר איבּרשט גאָט", 
מחזור שלש רגלים, אַמשט 1713, קח/אי 


אַלעראַרט -- פראַ. 1 אַלערלײ, װאָס איז פֿון 
כּליהמינים. ,, קראָמען, אָנגעװאָרפֿן מיט אַי בּיכ" 
לעך", י"ז בּן אַריה, אַ װעלט מיט װעלטעלאַך, 
ווילנע 1894. 2. בּכליאופֿן. ,אויף אַ' דאַרפן 
מיר איבּערזיצן אין אַ פֿאַרװאָרפֿענעם ערטל", 
ג. ח. לעװנער, דעם שוחט'ס טאָכטער, װילנץ 
7. 


אַ 'לעראָ'רט -- אַדװ. אַרכ. אומעטום. עדי 
לעפצן טו איך אויף דײַן װאָרט צו טרינקען 
שטעטיגליך בּאַרייט, און זע דײַן שאָטן אַ", 
צייט, גל וו, 'ליד אין עבֿרײ-טײַטש! 


אַלערגויע -- די, "ס. 2כאיי 22ג1./ איבּער 
סענסיטיווקייט צון געוויסע שטאָפן, בּלומענ- 
שטויבּ, פֿעדערן, שפּײַזן אאַ, צו בּאַשטימטע 
מעדיקאמענטן, צו פײַכטקייט, קעלט אע, װאָס 
קען ארויסרופן שװעריקייטן בּײַם אָטעמען, 
אויסשיט אויף הויט אא קרענקלעכע רעאקציעס. 
,א האַרמאָן װאָס װערט פּראָדוצירט פֿון די 
אַדרענאַלידריזן װערט געניצט װי א מיטל קע 
גן +י,, א'ס", דר! י. 3. גלען, צו געזונט און 
צו לעבּן יישׁ -- אַדי זײַן אי צוֹי... 
אַישע ק ר אַנ קײטן -- הייפיבּער, אַסטמע, 


א צאָל אויסשיטן אויף דער הויט אאַ. פיג. אַיש . 


צו פֿרומקײט.. אַ'לערדזשי -- אַמ. 

-ע'ן -- דער, -ענען. סובּסטאַנץ װאָס איז 
גורם אַן אלערגיע. ,.... עס האַנדלט זיך אין 
סענסיבּיליזירנדיקע שטאַפֿן (אַיענען) װאָס בּא- 
קומען זיך ארײַן אין אָרגאַניזם. . .*, פגעז, פּאַי 
ריז 1950, פא 6--- 8, -עניש -- אַדי. -יקער 
--- ווער עס לײַדט פֿון אן אלערגיע. ;פֿאַר אֶן 
אי איז גענוג די קלענסטע קוואנטיטעט פון דעם 
אַנטיגען כּדי ער זאָל בּעתן קאָנטאַקט בּאַקומען 
אַן אַטאַקײ, דאָרטן. 


אַ'לערהא'נט -- פראַ אין הײַנטצײַטיקן ייַדישן. 
46 :2404 אַלערליי, כּלערליי, אי 
סחורה (אײַזנװאַרג, גאַלאַנטערײ). א' קראַנקיי- 
טן. אַי אָנשיקענישן. אי לשונות. אַי בּילדער. 
אי זומער-פֿײגעלעך. ;עש זײַנין צו אננדר קוּמן 


אַלערלײאיק 


זיבּן הונדערט אלר הנט חיות", הבּחור חנוך 
בּרי'י צבי הירש סג"ל, איבּז, אגרת בּעלי חיים, 
הענא 1718. ,די קינדר פֿון ג' שנים צו גװינן 
אין חדר צו גין, מוז דר מלמד זיך ... מקרבֿ 
זײַן אויף אֲליר הנד מאַנירין", ר' אברהם 
בּרי מאָדיל סג"ל מאיטינגין, שהיה מלמד בּק"ק 
האַג, מערכת אַברהם, פיורדא תּקכ"ט. ,ער האָט 
מיר געשאַנקען א טיכעלע פֿון אַי קאָלאָרןײ, פֿל. 
;אויבּ דו האָסט געלערנט א' מעסטונגען און 
| אויסרעכענונגען", פֿמ. ;איז נאָר א גאַרטן 
אַצינד אונדזער וועלט, ואו ס'ואקסן אי ראָזן", 
מר ו. ,דרײַ בּוידן זײַנען געװען פול אָנגעזעצט 
מיט אַי פּאַרשוינעןײ, ממוס, פֿישקע. 
אייק -- אַדי. אַיקע שטימען. אַיקע אלַנ- 
דרוקן. אַייקער אָפּפֿאַל. 


אַלערהײליקייט -- טטל פֿאַר אַ הױכן 
קריסטלעכן גײַסטלעכן. זײַן אַי קארדינאַל.... 


אַלע'רט -- אַזי. 2168 :876 216 :8. 
װאַך. װאַכיק. אָנגעשפּיצט, װאָס רעאגירט פֿלינק. 
זײַן אַי צו אַלע געפֿאַרן. שפּאַ -- אַלערטא 
-- היט זיך! | 


אַלער(ט)װעגן -- אַדװ. 2116-0686 : 1716. 
אַרכ. אומעטום. אַלעמאָל. ,איין גוטן אובנט 
זאָל אײַך גאָט געבּן הײַנט אונ' אֲליר װעגין" 
ימשה רבּינו בּשרײַבּונגי, 1750 אָרט? |ח. שמע 
רוק, גק, טג 450 


אַלערליבּשאַפֿט -- די, ‏ נעאָל. הױכע 
(העכסטע) מדרגה פֿון ליבּשאַפט. ,צי שטייען 
מיר מיט דיר ניט בּײַ דעם פּלאץ צעװישן אֵץ 

| און פײַנטשאַפֿט", האַל, מײַן אוצר, מאָסקװע 
6, 


אַלערלײ! -- פּראָ. אינװאַריאַנט. -81161 :1476 
6. כלערליי. װאָס איז פון אַלע מינים. א' 
מיני קטניות. אי מענטשן, חיות, געװויקסן. אַי 
עסנװאַרג. אי קאַלירן. אַי בּשׂמִים. א' טעמים. אַי 
טעמען. אי עסקים. א' צרות. אױיסטײַטשן אויף 
א' אופנים. אי מאניפֿאַרגעס. מש פֿאַרטײַטשט 
'ובכל מלאכהי (שמות, לא, 3); ,,אונ' מיט אַליר- 
ליי..." {תי: איעטװעדער"ן. -;פֿר אלרליא 
קדחת. זול ער ואַשׂטן |= פֿאַסטןן דען זעלבּן 
טג....*, יכּײי ספר הרפואות, 1474 {דוקא, 
נאג 17}, ,. . . בֿון אורגיל אונ' בון האַרפּפן אוני 
אַלרלײיא זײַטן שפּיל", שמואליבּוך, סטראָפע 

- 296, /,,מיר האבּן תּשובֿה גיטון מיט אלרלייא 
פּײַן", װינץ, ז' 8, ,פון א בּחור און פֿון א 
העכט מאַכט מען אי גערעכט", שו. פפֿון א' 
קרענקען קען דער דאָקטער אויסהיילן, װאָס 
ס'איז אין מײַן הארצן קען איך קיינעם נישט 
דערציילן", פֿל. ,אַי סאַרטן ייַדן: שיינע ייָדן 
בּרענעדיקע ייִדן, צעבּראָכענע ייִדן, גילדענע- 
אָדער-ייִדן, גלאַט ייִדן, אַזוי-זיך-ילדן און אויך- 
מיר-ילדן", ממוס, װינטשפּ. אליבּ האָבּן קען מען 
אויף א' אַרטןײ, ספ, יידישער קאָלאַניסט. 

אַלערלײאֿיק -- אַדי. כּלערלײיאיק. װאָס איז 
פֿון א סך פאַרשיידענע זאַכן (איײיגנשאפֿטן, טו- 
אונגען). איע פּירות, פלאַנצן. אִיע בּאשעפֿענישן, 
אַיע געזעצן. אַיע שפּילכלעך. איע מאָדעס. ,אין 
יעדער צײַט פֿון יאָר די װינטן איע". אַר, וינ" 





אַלערלע'צט 


טן. ,געזען אַזױ פיל פּנימער פֿון ייִדן, אַזױ 
פֿיל אויגן אַ'צ", הל. ,, מיט אַיע מיטנאַכטיגע- 
זאַנגען...*,; א. ניסענזאָן, הונדערט לידעך. 
,אונטער איע לבֿושים בּאַגעגנט ער זײַנע קראַנ- 
קע רעכעלעך", בּאַש, דער שׂטן אין גאָרײ. 
-יקייט -- ,געזען אין אַן א' פֿון געשטאַלטןײ, 
. ייט, טאָג, 1960 א 15, 


אַלערלע'צט - אַדי 8 אַדװ. (װאָס איז) אין 
לעצטן סך- הכּל. (װאָס איז) לכל-הפּחות. ענד- 
גילטיק. איער בּאַשלוס. אי געװוינען נאָך א פּראָי 
צעס װאָס ציט זיך יאָרןלאַנג. ,דאָס צימער 
װעט אײַך קאָסטן אַי אַ 25ער א הודש", שע, 
פֿון צװײי װעלטן 


אַלערעצד -- אַזח. צום סוף, אין ענדי 
;געפירט גרויסע געשעפטן און אַ' אַלץ פֿאַר- 
לאָרן". ,װאָס האָט דער מענטש? ער לעבּט 70 
יאָר און אי שטאַרבּט ער א נאַר", לאַט, מאַמאָן. 


אַלערע'רשט -- אי 8 אזװ. װאָס איז) 
פרלער פֿון אַלץ (װאָס קומט) צומערשטן, ;א' 
דאַרף מען פאַרקלענערן די הוצאָות". ;ער איז 
דער א'ער, דז קיין אָנפֿאַנג איז צו זײַן ערשטיי 
קייט", חה, אַמשט 1116, א/ב. אַ'נם -- 
אַדװ. ,, מע דאַרף אויסמײַדן בּאַרירונג מיט קראַנ- 
קע... אַינס דאַרפֿן דערפֿון אָפּגעהיט װערן קינ- 
דער", 'אויפרוף װעגן טובּערקולאָזי, װארשע 
3, 

אַלפּאַג(ע -- די, -ס. פ89: אַלפּאַקע. 1. שאָף 
פון דער קעמלימשפּחה (לאַמאַ) פון דרום-אמע- 
ריקע, ספּעצ פֿון פּערו און בּאַליװיע. װערט 
געהאָדעװעט אין גרויסע סטאַדעס דערעיקר 





צוליבּ איר װייכער זײַדיקער לאנגער װאָל. 
8 גנתג 1. 

2. װאָל פֿון א' אָדער דער פֿײַנער שטאָף פֿון 
אזא װאָל, אָפּט געװעבּט מיט זײַדנס און אַנדערע 
סאָרטן װאָל. אויך: אימיטירטער א" שטאַף, 
געמאַכט פון װאָלאָפּפאַל. גלאַנציק, לײַכט, 
שװאַרץ אָדער טונקל"-בּלו. ,װאָלשטאַפֿן גלאַטץ, 
פאַסאָנירטע, אלפּאַקע, פּיורלען, קאַשמיר", קמ, 
6, נאן 37, 

-{ע)1 -- אדי. אַן אַץ רעקל. .א מנין יידן... 
זײַנען געזעסן אָרום טיש אין זייערע גלאנ- 
ציקע איענע רעקלעך", אָפּאַ, אונטערװעלט. ,די 
נגידישע יינגלעך ... אין די גלאַנציקע א'ענע 
געהאַקטע קאַפּאָטקעלעך", ייז, די בּרידער אַש: 
כּנזי. ‏ אויך: האָווֹץ -- אזי ,אַ בּחורל אַ 
געלס . . . מיט אַן אַיאָװע קאַפּאָטע", שע, פֿונעם 
יאַריך |. 


1389 


אַלפּאַקע --די. בּא. אויך: אַלפֿעניד. נײזיל- 
בּער, ניקל-זילבּער, א װײַס געשמעלץ פון קוי 
פּער, ניקל און צינק. (אױיסגעפֿינער -- כעמיקער 
חלפן אַרום מיטן 19. י"ה.ן ,די טירן פֿון אָרון" 
קודש אין אונדזער נײַער שול.... האָבּ איך גץ- 
לאָזט מאַכן פֿון אַ מעשענעם אזובֿירעליעף, 
מיט . . . פּאָלבּלעטער פון קופּער און שטעמ- 
פּלען פון אַ", ע. לעף, ייבּל וווא, ז"8, 


אַלפּאַרגאָט -- די, ז. שפא. סאַנדאַל פֿון 
געפֿלאָכטענעם שפּאַגאַט. ,אין איין אַ'י און מיט 
איין שטיוול", מ. אַלפּערסאָן. ;אָנגעטאָן. . . מיט 
בּרייטע בּאָמבּאַטשעס, מיט אַץ...*, י. ל. דאַי 
שעווסקי, אַמעריקאַנער, 1958 | 3. 


אַלפֿאַרי -- דער, "ס. קכאיי 22איט. (סוחריש) 
פּרײַז פון סחורה אָן אַראָפּרעכענונג און אָן 
שום צוגאָבּ. 


אַלפּחדניש -- {... פּאַכדאָנישן אַדי. װאָס 
איז כאראַקטעריסטיש פאַר אַלע פּחדנים, פֿאַר 
פּחדנישקייט. אע תּירוצים. -קייט. 


אַלפּינ|יזם -- דער, -ען. -+ אַלפּן. 1. (ספּאָרט) 
בּערג-קלעטערלי, ספּעצ אויף די אַלפּן. 2. פֿאָר- 
שונג פֿון מינעראַלן, פלאָרע, פֿאַונע און שטיי- 
גער לעבּן אויף בּערג. ‏ -יסט -- דער, ז. 
,מיר פלעגן אַרױסבּאַקומען כּלערליי אַיזדאויס- 
שטאַטונג: . .. קלעטערשיך, אײַזהאַקערס (שטע- 
קנס מיט קירקעס) און שלאָפֿזעק, אַרומגענײטע 
מיט בּרעזענט", ר. קאָטיק איבּז, סטאַך גאַנעצקי, 
אַריק פּאָליאַקאָו, מיר אַפן פּאַמִיר, מאָסקװע 
3, 


אַלפּיניש -- אַדי. װאָס איז כאַראַקטעריסטיש 
פאר די אַלפּן און בּכלל פֿאַר אַ בּאַרגיקן שטח, 
אִיע פלאָרע. איער גאָר טן -- װאו דער בּאָדן 
איז בּאַלײיגט מיט שטיינער. 


אַלפּינער -- סוב 8 אָדי. 1. װער 6 װאָס עס 
האָט אַ שײַכות צו די אַלפּן, 2, ספעצ. װער 
עס איז פֿון אַן אַרמײאָפּטײל, געלערנט אין 
קריג-פֿירונג אויף בּאַרגיקע שטחים. אַי ר אַ סע 
--- טייל פון דער װײַסער ראַסע, בּרייט-קעפּיק, 
האָריק, װאָס צו דעם געהערן א טייל אייראָ" 
פּעער, 

אַלפּלאַנעטאַריש -- אַדי. 
אונדזער גאַנצן פּלאַנעט. 
אַטאָמישן קריג. -קייט. 


אַלפֿן -- די. גג. דאָס העכסטע געבּערג (בּאַרג- 
קייט) אין מערב-אײראָפּע. די א' הייבּן זיך אָן 
אין פֿראַנקרײַך, גייען דורך גאַנץ שווייץ און 
ענדיקן זיך אין עסטרײַך. ,אויף א' געזען די 
פאַרנאַכטיקע פלאַמען און אויף די קאַרפּאַטן די 
רויטקייט בּאַטראַכט", סעג, איצטער, נ"י 1948, 
אַיג ל י -- אָפּשײַן פֿון דער אונטערגייענדיקער 
(אויך אויפגייענדיקער) זון אויף שניי פֿון די 
אַלפּן און אויך אַנדערע הויכע בּערג. אַ"בּאַ ר ג, 
אַייק ייט -- ,איך האָבּ געזען װי בּענטשליכט 
שימערן און צוקן אויף שנייבּערג פון אוראַל 
און אויף דער א"ק'", חג, דער מענטש פון 
פֿײַער, נ"י 1962. אַײרויט -- קאָליר, עָנ" 
לעך צו דעם װאָס עס בּאַקומט זיך בּײַם אַייגלי, 


װאָס נעמט אַרום 
אַיע סכּנה פון אַן 


אַלף 


דיק -- אֵדי. ,קענט איר די אַיע, האַרטע, 
שטעכנדיקע אימאָרטאַלן?ײ, פרץ (פֿון אַ בּריוו), 
אַלפּנבּלום -- די, -ען. (בּאָטאַניק) כּוללדיקע 
- ' בּאַצייכענונג פֿאַר א גרע- 
סערער צאָל בּלומען- און 
רויזן-געװיקסן פֿון די 
הויכע בּערג. װאַקסן הצָ- 
כער פון דער ליניע װאָס 
גרענעצט אָפּ דעם בּאַרגיי 
קן װאַלד, געוויינלעך בּײַם 
ראַנד פֿון איײיבּיקן אײַז. 
5טת1ק21 פטם4ת1012. 
אַלפּנהאָז -- דזו שנייהאָז. 


אַלפּנהאָרן -- דער, "ס. מויקאַלישער בּלאַזי 
אינסטרומענט, געמאַכט פֿון האָלץ אָדער קאָרע, 
געניצט פון פּאַסטעכער אויף די אַלפּן און אויך 
פון בּאַרגיקלעטערערס. 


אַלפּנהונט -- דער, -הינט. בּאַרגהונט סענ- 
בּערנאַר. צייכנט זיך 
אויס מיט זײַן גרויי 
סן וואוקס און בּאַזונ' 
דער שאַרפֿן חוש-ה" 
ריח. זײַן פעל איז 
מיט לאַנגע ראָסטי 
רויטלעכע האָר. האָט 
א לאַנגן האָריקן עק. 
ניצלעכער ארויסהעל- 
פֿפר פונעם בּאַרג" ‏ 
אײַנוואוינער, ספעצ בּײַם אויפזוכן בּאַרגי 
קלעטערערס, פֿאַרבּלאַנדזשעטע אין טיפע בּאַרג" 
שנייען. 


אַלפּנפּעפֿער -- דער, 'ס. 


א 








זויג:חיהלע. נאַ- 
גער אין די אֵל- 
פּן און אַנדערע 
- בּערג, האָט א 
די שװאַרצלעכץ אַ* ‏ 
דער בּרוינע פֿעל. 
מיט זײַנע קורצע 
פיס מיט די שטאַרקע נעגל קאָן ער גוט גראָבּן 
און ער מאַכט זיך א קליינע און טיפע הייל, וואו 
ער שלאָפט אָפּ פון אַכט בּיז צען חדשים 
אין יאָר. 212110018 1012חז1/12. 


אַלפּראַבּלעמיש -- אַדי. נעאָל, מאַטעס דײַטש. 
װאָס רופט אַרױס אַ סך פּראָבּלעמען. אַן אע 
סיטואַציע. 

אַלפּראַכטיק -- אַדי. ואָס איז פֿול מיט 
פּראַכט. אינגאַנצן פּראַכטיק. אַיע קינדעריאָרן. 
דיקייט -- ,דאָס וואונדערלעכע קיניגרײיך פֿון 
אַ", יעקב פרידמאַן, די לעגענדע נח גרין. 

אלפ -- ואַלעףן דער 8 די (פד); ן. ערשטער 
אות פֿון אַלףבּית. -+ א, 1. ואַלף האָט גצ 
טענהט אַז מע האָט אים בּאַעװלט דערמיט װאָס 
בּראשית הייבּט זיך אָן מיט בּ; האָט הקדוש- 
בּרוך-הוא אים געטרייסט: מיט אַי הייבּן זיך אָן 
די עשׂרת-הדבּרות: אָנכי. ילקוט שמעוני, א, אן 
בּראשית רבּה, א, ידן. 

נוטריקון: אמת למד פיך -- |עמעט לאַמײז 
פּיכאָן פכאַלפֿא בּיתא דר' עקיבא. *לערן דײַן 








אלף 


- מויל (צו זאָגן) אמת'. .דער טײַטש פון אוֹת אי 
איז צו לערנעןי, אבן ישׂראל,. מעץ. 1766, א/2, 

אַי קומט װי אַ בּאַשטאַנדטײל אין אַ צאָל 
אויסדרוקן: װײַזן עמעצן אַן א'; ניט װיסן קיין 
צורת אַ'; פֿון אַ' בּיז תּ אע. אָ נהיײיבּן פון 
אַי. פערשט צונד אַז עס ליגט שוין אויף אים 
דער חלף, ערשט צונד מוז ער אָנהײבּן גאָר 
| פון אַיי, הירש רײַטמאַן, דער קװאַל, װין 1863, 
;אי -- דער אָנהײבּ פֿון אַלע אָנהײבּןײ, פֿװל. 
,זאָגט זשע, קינדערלעך, געדענקט זשע טײַערע, 
קמץ אַי --- אָי, װאַר. 

האלטן בּײַם א' = האַלטן בּײַם אָנהײבּ, 
האלטן זיך בּײַם א'= זיך האַלטן עניוות- 
דיק, שפלדיק. ,יעדע מסכתּא פון ש"ס הייבּט 
זיך אָן מיט דף בּ' -- אַ רמז אַז אַפֿילו דער 
גרעסטער לערנער זאָל זיך ניט גרויס האַלטן, 
נאָר פילן... אַז ער האָט נאָך... דעם סאמע 
אַי ניט געלערנט". װ יי זן אן אי = אָנהײבּן. 
װײַזן עמעצן אַן א'= לערנען שׂכל. *אים 
דאַרף מען קיין אי אין סידור ניט װיי{ן!= 
דורכגעטריבּענער, דורכגעמאכטער. 

לא מיט אַן אַלף = אַן אָבּסאָלוטער, קאַ- 
טעגאָרישער אָפּזאָג, ניט מסכּים זײַן, זאָגן ניין 
וְכּדי אונטערשיידן פֿון לו = אים אין לשון" 
קודשן. , מיר שײַנט אַז אָן זיי ודי מיוחסיםן 
קאָן מען אויסקומען, און אָן אונדז בבֹּעְלֵי 
מלאָכותן טאַקע לֹא מיט אַן אַ'", קמ, 1867, 
טא 12, ,א סך מאָל האָסטו מיר צוגעזאָגט, און 
מקיים זײַן איז בּײַ דיר לא מיט אַן אַ", מאיר 
קאוויאר, משיחס צײַטן, אדעס 1913. 

ליבּ האָבּן אלץ מיט אן אי = װעלן, פֿאַרי 
לאַנגען, זײַן א בּעלן אויף כּלידבר: א בּולקע, 
א זעמל, אַ גוטן צימעס, אַ לאָקשן-קוגל וכדומה, 
ליב האָבּן צװיי אַיץ = שפּאַסיק, האַבּן צו 
טאָן מיט אַן אשת-איש. ניט װיסן (קעי 
גען, מאַכן) קיין צלם פאַר קיין א' = זײַן אֵן 
| עם-האָרץ גמור. קאון דו קאַנסט, זאָלסט מיר 
מוחל זײַן, ניט קיין צלם פאר קיין א", ייט, 
טמז, 41960 21. ניט קענען קײן צורה 
פון אן א' = זײַן שטומפּיק אויף א שײַטל 
עבֿרי. - 

פון אַ' בּיז תּיו (תיו) -- ככשבּת, נה/א; 
עבֿודה זרה, ד/א. פֿון אָנהײבּ בּיזן סוף. ,אויבּ 
איר װעט מקיים זײַן מײַנע מצוות, װעלן מקוים 
ווערן די בּרכות, װאָס װערן אויסגערעכנט (ויקי 
רא, כו, 3--13) פֿון אִם בּחוקותי' בּיו ת' 
'קוממיותי, ?כויקרא רבּה, לה, א. קױפֿן פון 
אי בּיז תּי = אײַנקופן אלץ. .צו דרוזייאנה קאם 
ער גיגאנגן אוני זאגט איר בון דער אלף בִּין 
אן די תּיו, בּבאיבּוך, 285. , איינער פון יענע 
חבֿרה-לײַט װאָס . . .- שיטן מיט נײַסן ... װיל 
מען אים ניט אויסהערן פון אי בּיו תּיי, ממוס, 
'צוריק אַהיים!. ,ער איז אַ בּקי אין שולחן-ערוך 
פֿון הלכות דריידל פון אַ' בּיז תּיײ, דער לאָדזער 
-סוחר, בּארדיטשעװו 1910. ;איך פּלאַנדזשע 
אַרום װי אַ הײימלאָזע שאָף ... און ער האָט 
דערציילט זיי פֿון אי בּיז תּיי, אַלף כּץ, ידער 
סוד', צוק, סעפט' 1967. ,עס איז לכל:הדעות 
גלײַכער צו טראַכטן ... מכּוח דעם אַ' און ת' 
פֿון װעלט און לעבּן", צייט, טמז, 1968 וו 1, 


1890 
שטעלן זיך אויף (בּײַ) דעם (דער) אַי = 


| א) שוין בּײַָם ערשטן תּנאַי (שריט) ניט נאָכגעבּן, 
;זי זאָל זיך נאָר בּאַלד פון תּחילת אָן שטעלן 
! בּײַ דער אי און זיך ניט לאָזן אויפן קאָפּ ארומ" 


רײַטןײ, עט, סערקעלע; בּ) זײַן א מחמיר, מקפּיד 
זײַן, ניט מותּר זײַן אַפילו אויף א קוצו של 
יוד, כּי הוא זה; ג) װעלן דערגרונטעװען צום 
סאמע תּוך, צום שורש. . ר 

אלפֿל -- ואַלעפֿלן דאָס. פֿקפֿ. געניצט מיט 
בּ; 1. קליינער אלף. ויקרא' איז מיט אַן 
אַלפֿל כּדי דער װאָס לערנט תּורה זאָל זיך ניט 
גרייסן. ‏ 2. א טויזנטער. פֿון געטאָלעבּן: א 
רמז אויף ,טויזנט זלאָטעס כאַבּאַר פֿאַרן בּאַז 
פרײַען פון גיין אין אן ארבּעט-לאגער", ייִשפּ 
וצא, 3, | | | 


אלף -- {ע'לעףן דער, -ים ואַלאָפֿיםן, ככבּראשית, 


כ, 16 אאַ. טויזנט. געניצט כּדי: א) ארויסצן- 


הײבּן; בּ) די אַרומיקע זאָלן ניט פאַרשטײן; 


ג) מחמת עין-הרע. פֿארדינען א קארגן א'. כאַפּן 
בּײִַם מסחר א קײַלעכדיקן אי. א גאנצער אי לא 
יחרץ-געלט. מע שאַצט אים אין די הויכע א"ם, 
;דאָס מסירהלע (די חתונקע) האָט אים אָפּגץ- 
קאָסט אַן א'". ,אונ' מיר זײַן װעקסיל גמכט 
על בּי אַיים, ר' יום-טובֿ ליפּמאַן העלער, כּ"י, 
'מגילת איבה', 1703. ,דער װאָס עֶר האָט ... 
אַזױ פיל א"ם קומט אים די מעלה און דער 
כּבֿוד", נחבּ, 'מעשׂה מבּעל:תּפילה'. עשׂ רת 
אַים |אַסערעס.,.. 22שופטים, א, 4 אאַן -- 


| ,עס פֿעלט אים ע' איים צום אָרעמאן", פװל. 


א' אַלפֿים -- קדברי הימים בּ, יד, 8; 
אָבֿות, ו, ט. טינט מֿאַל טױזנט, א מיל- 
יאָן. ,.. . זאָגט דער יהודי. . . מײַן אייגנס אין 
אי אַים גאָלד-גילדן", יהושע רובּינציק ממינסק, 
משל וחידה, ווילנע 1865, | 

א' אַלפֿײאַלפֿים -- |.. אַלפֿײ ...ן 
תכנשמת כֹּל חי. גווזמאדיק, אָן א שיעור, אָן 
אַ צאָל, להבֿדיל אי אַײ-אַים הבֿדלות. אויך: 
אַלפֿיאַלפֿים -- ,אַיײאַים מַלאָכים זענען 
געשטאנען און האָבּן אַלע געשריגן 'בּרוך הבּא 
בּשם ה'י, אבקת רוכל, שקלאָו תּקע"ד. ,פאַר 


איין שילינגער צדקה װערט מען געבּענטשט מיט 
איי-אַים?, 7ט2, לו/א. ע,האָט ער געזען, דאָרטן . 


זענען דאָ כּמה וכמה א"יא"ים ... משפחות 
פֿון שדים", נחב, 'מַעֲשֶׂה מחכם. ;א"איים 
פֿון דיא יהודים האָבּן זיי איבּערגערעדט זי 
זאָלן צושטיין צו זייער אמונה", מעשׂה אומ. 
א'י-אַלפֿין -- ,אַזאַ צדקת, א ייִדענע. . האָט 
זיך אָנגעהערט מיט אַײיאַין סגולות", ייל, דאָס 
פּוױלישע יונגעל, אַדעס 1895. עדי לבֿנה שפּאַ- 
צירט אין מיטן הימל, און אַרום איר האָבּן זיך 
אויסגעשאָטן איייאַײן שטערן", שע, אידישע 
ראָמאַנען. ,... און דורכגעשפּיגלט פֿון אַײיאַין 


לויכטנדיקע שטערן", הר, אין שענסטן טאָג 


פֿון האַרבּסט. אַלפֿי אָמן -- טױזנט מאָל 
אָמן. קדוד, דוא װערשט בּישטין, איך העט 
עשׂ ניט גיבּרוכן א" אָמזי, ‏ שמואליבּוך, 
סטראַפֿע 1253, | 

אַיים ורבבות -- |.. אװרװאָואויס 
(וועס)ן די. כלויט בּראשית, כד, 60: אַלפֿי 


אַלפֿא -- די, יס, 


אַלפֿאַװיט 


רבבֿה; תּהלים, צא, 7; אלף ורבבֿה. טויזנטער 
און צענדליקער טויזנטער. געניצט מיטן בּ: מיט 
גרויסן פאַרנעם, שוואונג. , מיר זעען אָפט א 
סוחר ... האַנדלט אויף אַ' ו' ... און מיט 
איין מאָל ... האָט א וינטל א בּלאָז געגעבּן, 
און .. . אַראַפּגעריסן ... בּײַָם ... סוחר ... 
זײַן כּבֿוד מיט זײַן גאַנצן עולם-הזה", ג. ח. 
לעװנער, די בּאַשערטע פּאָר, ווילנע 8. 
אויך: אַים און רבֿבֿות -- ;ער האָט אָנגע- 
צונדן דאָס ליכט פֿון תּורה, חסידות ... אין די 
הערצער פון אי און ר'", ניסן גאָרדאָן, טמז, 
8 וו 15, 


1. ערשטער אות פֿון גריי 
כישן אַלפֿאַבּעט. ‏ 2 (אַסטראָנאָמיע) גלאנ- 
ציקסטער שטערן אין א געשטערן, אין א קאַני 
סטעלאַציע. פֿון אי בּיז אָמעגאַ = פֿון א בִּיז תּ. 
פון אָנהײבּ בּיזן סוף. אַ"שׁ טראַל-- שטראָם 
פֿון אַפּאַרטיקלען. ,די אַלע דרײַערליי שטראַלן, 
די אַזױ:גערופֿענע א'-, בּעטאַ און גאַמאַשטראַ- 
לן ... זײַנען דאַך געבּליבּן אונטער איין רוב 
ריק שטראַלונג", גוטנ. אַ"פּאַרטיקל -- 
(פֿיזיק) פּאָזיטיװ-אָנגעלאָדן טיילכל פֿון אַטאָם, 
בּאַשטײט פֿון צוויי פּראַטאָנען און צוויי נייטראַי 
נען, װאָס װערט אַרױסגעלאָזן בּײַם ראַדיאָ 
אַקטיװן צעפאַל אָדער נוקלעארער שפּאַלטונג, 
א"א ײַ זן -- מאגנעטישער אלאָטואָפּ פון אײַזן 
װאָס בּלײַבּט האַוט בּיז 910 גראַד צעלסיוס, 


אַרמעעש -- געשמעלץ פֿון קופּער און צינק 


מיט צווייידריטל קופּער. 


אַלפֿא בּיתא דבּױטירא -- {... בייסאָ דיי- 


בּען ...} נאָמען פון א פֿאָלקס-ספֿרל, א זאַמ" 
לונג פון צװויי און צװאַנציק שפּריכװערטלעך 
אין ארמיש לויטן א"בּי. נאָך יעדן שװ -- א 
קורץ מעשׂהלע אין לשוך-קודש לשם אילוס. 
טראַציע |שטאַמט פון מיטלעלטער און צוגע- 
שריבּן צו ישוע בּןיסיראָן 


אַלפֿא בּיתא דר' עקיבא -- -+ אותיות 
דר' עקיבֿא, 834, 


אַלפֿאַכּץ'ט -- דער, 'ן. 1. גריכישער אַלף- 


בּית (לויט די נעמען פון די ערשטע צוויי אות- 
יות, 2., סכום אותיות פון א שפּראך, 


- אַראַנזשירט לויט אַן אײַנגעשטעלטן סדר. 


9, סכום צייכנס צו פֿאַרבּײַטן אותיות. טעלץ- 
גראַפֿישער, סטענאָגראַפישער אי 4. לערנבּוך 
פון א שפּראך פאר אָנהײבּערס. קויפן דעם קינד 
אַן אי. 8. אַנהײב, יסוד (אות) פֿון א קענ 
טעניש. דער אי פֿון דער שיטה. ,סאיז אויף 
איעדן צוגעשלאָגן מיט שפּאַדנעגל א גרוי 
סער . . . בּוכשטאבּ נאָכן אַ'ײ, יודישער קאַלענדאַר 
לשנת תּרע"ב, לעמבּערג 1911. יזאַציע- 
די /יז)ירן -- טרװ. 1. אויסשטעלן 
אין סדר פֿון אַי. 2. זאָגן אות נאָך אות. 
-(יז)ירונג. -יש -- אַדי. אין אַישן סדר. 
אַן אַישער קאַטאַלאָג. ‏ -ישקייט. יק -- 
דער װער עס קען ניט מער װי דעם א8': אומ- 
וויסנדיקער, 


אַלפֿאַוויט -- דער, ן. סל. רוסישער אַלפֿאַ- 


בּעט. 





אלפֿאַלפֿע 


אַלפֿאַלפֿע -- די, -ס. אויך: אַלפֿאַלפֿאַ, 
ככאיי השא ככאַראַבּיש. (בּאַטאַניק) געװיקס 
פון דער הילזן-משפּחה (למשל, 
אַרבּעס), קרובֿ צו פופֿציק אונ- 
טערמינים. האָט בּלוילעך-פּור- 
פּלנע בּלומען. שטאַמט פֿון די 
לענדער אַרום מיטלענדישן ים, 
די קערנער פֿון טייל מינים א' 
זײַנען געוען א אַרבּעסשפּײַז. 
קולטיווירט צו פֿיטערן בּהמות 

ןדער פֿריערדיקער נאָמען לו" 
צערנע איצט אומפּאָפּולערן, 

אַייק א פּסל -- צוגאָבּ צו א נערונג װאָס האָט 

װײיניק מינעראל-שטאָפן. אַײגראָז. 


אַלפֿאָלקיש -- אַדי. װאָס נעמט אַרום דאָס 
גאנצע פאָלק. װאָס איז שייך צום גאַנצן פֿאָלק. 
איער פֿירער. אע פּראָבּלעמען. דאָס אַיע לעבּן, 
אַיע אינטערעסן. אַן אונטערנעמונג, גרויס און 
א. קקייט, 


אַלפֿאָנפ -- דער, ץ. װער עס לעבּט פֿון 
פֿאַרדינסטן פון אַ גאַסנפֿרױ. פֿרױעןהענדלערי 
זנות-מעקלער (אויפן נאָמען פֿונעם העלד אין 
דער פּיעסע 'מעסיע איי, פון אלעקסאַנדער דומא, 
זוןן. ,װאַרשעװער פרויען, עס לױפֿן נאַך אליט- 
רע שאָטנס טיזנטער אַן, װאָס שפּילן מיט 
אײַערע לײַבער אין לאָטעריע", בּעמ א -ינע 
--- די פרוי פֿון א" 


אָלפֿאַק|(טאָריש -- אַדי. ?איי 22ל. װאָס 
האָט אַ שײַכות צום חוש-:הריח. איער נערװ. 
זציץ -- חוש:הריח. פונקציע װאָס נאָרמאַ- 
ליזירט דעם חוש-הריח. -טאָמעטריע - 
די. מיטל אָדער מכשיר צו מעסטן די שטאַר- 
קייט אָדער שװאַכקײט פונעם חוש-הריח, 


אַלפֿאַרבּאַנדיש -- אַדי. סאָו. װאָס נעמט 
אַרום (שייך צו) דעם גאַנצן פֿאַרבּאַנד. אַן איע 
בּאַראָטונג, פּאַרטײ-קאָנפֿערענץ אע. קקייט, 


אַלפֿאַרט -- אַדו. על. שטענדיק, תּמיד. ,א 
ייד בּלײַבּט אי א ייד" 


אַלפֿאַרניכטונג -- די, ען. פֿולקומע פֿאַר- 
ניכטונג, אױסראָטונג. ,קוים װאָס מיר אַליין 
געלינגט פון אַי אָפּצוראַטעװען .. + דאָס סאַמע 
לעצטע װאָרט", הל, 'כוויל דערקענען מײַנע 
שװײַגנדיקע ליפּן. 


אַלף"בּית -- ואַלעףבּייסן דער, "ן. פ8: אַלפֿ- 
בּית,. ?שיר השירים רבּה, א, ז: אלפֿא 
בּיתא. די אותיות פֿון לשון-קודש, פון ייָדישׁ 
און אַנדערע לשונות פֿון ייַדישן פאָלק אין אַן 
אײַנגעשטעלטן סדר. בּאַשטײט פון 22 גרונט- 

| אותיות, װאָס איטלעכער האָט א נומערישן 
ווערט: א -- 1, בּ--2, ג--3, ד--4, ה -- 5, 
ו--6, ז--- 7, ח--8, ט-- 9, י-- 10, כ -- 20, 
ל--30, מ--40, נ--50, ס --60, ע--- 710, 
פּ-- 80, צ -- 90, ק -- 100, ר --- 200, ש -- 300, 
תּ -- 400; עס קומען נאָך צו פֿינף סוף-אותיות: 
ך-- 500, ם -- 600, |-- 700, ף--  ,900‏ ץ -- 
0, 





אין ייִדישן אַ"בּי קומען צו די אונטערשיידן: 


| (בּײַם אײַנבּינדן ציצית), 
אַ דוגמא: אי -- אַברהמלע, בִּי -- בּערעלע, ג'--- 


פֿאַרצײכנט מיטגלידער פון אַ 


1869, פאה 48, 


1891 


א,. א -- אָ, יב -- ב, כ -- ב, פ--- פ, ש-- ש, 


תּ--ת: עס קומען אויך צו די קאָמבּינאַציעס 


פֿון װו, וי, יי, ײַ; זש, טש, שטש. 

;דער ערשט לימוד איז אַ"בּי אונ' תּפילה, 
דער נאך חומש", אבֿן ישׂראל, מעץ 1766. ,אַזו 
בּאַלך אַז דאש קינד אַ"בּי קאן מיט אַלי נקודות 


און בּדקדוק איבּרלייאנט, דען זאל מן מיט אים 


שלמויזן אין דער תּפֿילה", לטו, קנב/א. 
.. יוסף לעבּ ער לערנט אלבּיז != אלף בּיתן, 
איך הוף != האָףן ער װערט װאל בּשטין" 
ן!= מצליח זײַןן, פּראָגבּ. ,קינד, ... א קאָראָי 
מיסלע מיט צוויי עמערלעך -- אלף; א שטיי 
בּעלע מיט אַן אָפֿענער טיר -- בּית", ישׂראל 
רוחמובֿסקי, זכרונות פֿון מײַן לעבּן פּאַריז 
0, /ודער רבּי אָדער די רבּיציןן פלעגט 
אָנשרײַבּן מיט א בּלײַפֿעדער אינעם קינדס 
העפט... דעם א"בּי, און דער תּלמיד פֿלעגט 
די אותיות איבּערגיין מיט טינט", יש. ,אױפֿן 


- פריפעטשיק -- צי בּרענט נאַך א פֿײַערל, 


אָדער דאָרט שדישע אויגן אין חורבֿהאַשן 
בּרענען? ואו איז דער ובּי מיטן אַ"בּ'? דִי 
קינדערלעך --- וואו זענען?", מ. ח. ליכטשטיין, 
אונזער װאָרט. פּאַריו, 1967 41 41 ' 
שטיפֿעריש: א"בּי = איר אַרעמע בּחורים, 
גנבֿים, דלפֿנים, הולטײַעס, הינט װאָס (איר) 


זײַט! חזירים, טרײפֿניאַקעס, יונגאַטשעס, כניאַ- 


קעס, לײַדאַקעס, ממזרים, נאַשערס, סמאַרקאַ- 
טשעס, עכבּרושים -- פּאַפּיראָסן, ציגאַרן קענט 
(איר) רייכערן? שיינע תּלמידים! און אַנדערע 
װאַריאַציעס. | | 
אָנהײבּן פון א"בּי = א) מאכן א התחלה; 
ב) איבּערחזרן. דזוו אָנהײבּן פֿון אַלף. לויטן 
אַבּי, נאָכן א"בּ' נאָך = אויסשטעלן לױיטן 


יסדר פֿון אַיבּי |נעמען, װערטער אין ווערטער" 


בּוך, אין א תּפילה, פּזמון, פּיוט, זמר, מזמור, 
וואו דאָס ערשטע אות פֿון יעדן פֿערז, סטראַפע 
הײיבּט זיך אָן מיט א כּסדרדיקן אות פֿון אב 
אין ייִדישע בּריוו פֿלעגט מען די טעג אָנרופֿן: 
יום אי, יום ב' אאַזװ. צ יילן לויטן, על-פי אבי 
ש פּילן (מיט) א"בּי--- 


געגנבֿעט, ד' -- (בּײַ) דודן, ה' -- העקעלע, 


װו -- װאָסערע? זי -- א זילבּערנע, ח' -- כאפּט 
- אים, טי --- טאַפּט אים, י' --- יאָגט אים, כ' -- 


כמאַליעט אים, ל' --- לייגט אים, מ' -- ממיתט 
אים, נ' -- נעמט אים, ס' -- סמט אים, {' -- 
עקט אים, פ' -- פּײַניקט אים, צ' -- צופּט 
אים, ק' -- קוילעט אים, ר' -- רײַסט אים, 
שי -- שמײַסט אים, תּ' --- אין תּחת. א"בּ" 
אמת -- (ע'מעסן אַנגענומענער, קלאָר פֿאַר 
יעדערן, װאָס מע קאָן אים ניט אָפּפֿרעגן. 
אַבּ'-בּוך (בּיכל) --.1, רעגיסטער, רשי- 
מה, פּנקס אין װעלכן עס זײַנען לויטן א"בּי 
חברה, שול וכדו" 
מה. ,דער שמש האָט בּאַלד נאָך איין א"בב 
געפֿונען די שורה און דעם נומער פֿון די גרע- 
בּער פון אונדזער פֿאָטער און מוטער", קמ, 
2. לערנבּיכל פֿאַר אָנהײבּערס, 
אַן אָנפֿאַנגער. - אײבּײטאַװל -- א לוח מיט 
אָפּגעדרוקטע אָדער אױפֿגעשריבּענע גרויסע 


יאותיות פון א"בּי אויף א 


! דאַנעק, גאָט'. 
| צערנע בּאלקעס, סלופּקעלעך מיט די אותיות 


אַלף-בּית 


אותיות װאָס מע ניצט אין חדר (שול). אֵיבַּ 
טיש -- ,די צוויי לאַנגע טישן אין חדר האָבּן 


געהאט בּאַזונדערע נעמען: דער אַ"בּײטי און 
דער 'עברייטיש'", פנחס רודאָי, טמז, 1965 


148. א"בּ"יינגל -- װאָס לערנט אַ"בּ. 


אײבּײכּלל -- {... קלאַלן עלעמענטארער, יסוי 

דותדיקער.. | | 
אַיבּיימיסטיק -- סודות, בּאהאַלטענע 

רמזים אין די אותיות פֿון אבּ, װאָס מע קאָן 


- דערגיין דורך צירופֿים, תּמורות און נוטריקונס, 


זוהר, דברים, כח, 15, לויט בּעליידרוש און מקן" 
בּלים איז יעדער אות אין אַ"בּי אָנגעלאָדן מיט 
פאַרשיידענע גראַדן פון רוחניות און קדושה, 
איז אויך געװען אינסטרומענטאַל אין קאָסמאַ- 
גאָנישן פּראָצעס, און שפּילט א מיסטישע ראָלע 


- אין אוניווערס. די בּעלייסוד זעען אין גראַפישן 


בּוי פֿון יעדן אות אין אַ"בּי חידושים און 
הלכות {,מלמד שיש לדרוש על כֹּל קוץ וקוץ 
תּיליתּילים של הלכות", עירובֿין, כא/בן. ,אין 
די קבּלה-ספרים װעט אַפֿילו די גאולה לעתיד 
לבֿוא װערן בּאַװירקט דורך איבּערשטעלן די 
מיסטישן אופן. ר' 
יום-טוב ליפּמאַן ... מיינט אַז װען משיח 
װעט קומען װעט דער אֵ"בּ' זײַן אויסגעסדרט 


פאַרקערט: תּשרק, צפעס, נמלך, יטחז, והדגבא", 


אליהו ליפּינער, איק, פּסח תּשכ"ך. | 
אַ"בּ"מל מד. א"בּיסימנים -- קאָמבּײ 
נאַציע פֿון צייכנס, װאָס מע מאַכט מיט דער 
האַנט אָדער מיט בּיידע הענט אין פֿאָרעם פֿון 
אותיות, כּדי איבּערצוגעבּן ידיעות אויף אַ שטח, 
װען מע דערהערט ניט קיין קלאַנג. אב" 
קינדער -- ;מײַדאַנעק, גאָט איז דאָס גרויע 
כּשרע אֵש.. . פֿון אונדזערע א"בּ-קינדער און 
געבּוירענע עופעלעך", בּעריש װײַנשטײן, 'מלי- 
אַבּייק לעצלען -- היל 


פון אַ"בּי. (משפּחה מיט) א"בּ"רבּנים -- 
װאָסער אות פֿון א"בּי מע זאָל ניט אָנכאַפּן, איז 
פֿאַראַן א רבֿ װאָס זײַן נאָמען הייבּט זיך אָן 


מיט דעם. ,סאמע. גאונים, למדנים מיט אב" 


אַבּי"ר שימה -- רע 
א"בּיישול -- ,מיר 


ר'יי, פרץ, 'מאָנישי 
גיסטער לויטן אֲ"בּ, 


- ווילן אַ ייִדישע אַבּ"שול", פרץ, יצײַטן און 


זייערע וויצן. 

אכט אֵיבִּין -- ככבּרכות, ד/ב: נאָמען פֿון 
קאַפּיטל תּהלים, קיט, 'אשרי תּמימי-דרך' |צו- 
זאמענגעשטעלט פון 176 פּסוקים אײַנגעטײלט 
אין צוויי און צװאנציק טיילן (בֹּהסכּם מיט די 
2 אותיות פון א"בּי) צו אַכט פּסוקים װאָס 
הייבּן זיך אָן מיט דעם זעלבּיקן אות. גלייבּעי 
ניש: די אַכט א"בּין -- א סגולה צו פּרנסהן, 
גיעדער איינציקער פֿון די... לערנערס זאָל 
פֿאַר זיך פאַרענדיקן דעם קאפּיטל פֿון די אַכט 
אַיבּיןײ, תּניא, קסג, 

אַ, בּי, גימל -- ,מאַך זי (די מצהן קליין 
אונ' דין און שטופּל קיין גימל דרין, און טראָג 


ניט דיא מצות צום אובֿן |= אויווןן אונטר דעם 


בּלוזין != בּלויזןן הימל, אונ' די מצות צייכן 


-װי אַי, בּי, גימל" שׂה.. 


א, בּי, גימל, דלת - אמת ‏ -- ברכה. 





אַלף-בּיתדיק 1899 | -- אַלץ 


גניבֿה -- דלות. {צװיי סוחרים האָבּן געמאַכט אַלפֿילאַריע -- די, יס. כשפג. נבּאָטאַניק) אַלפֿע -- די בֹּא. 2?אי 





| שותּפֿות. שרײַבּט איינער אָן אויף א פּאַפּירל, 
אי בּ' גי די, חתמעט זײַן נאָמען און פאַרלאַנגט 
אַז אויך דער צוייטער זאָל אונטערשרײַבּן 
דערבּײַ דערקלערט עֶר אים: א' -- אויבּ ס'װעט 
זײַן בּײַ אונדז אמת, אַחדות, איז בּ -- װעט 
זײַן בּרכה; ג' -- אױיבּ אָבּער גזילה, גניבֿה, 
איז ד' -- דלות.ן 


אַלניבּיתדיק -- אַזי. 859 אַ"בּיתיק, 
1. עלעמענטאַר, רודימענטאַר, פּרימיטיוו. ,,פּרןּ 
וון מיר פאָרמולירן אונדזערע השקפות, קומען 
זי אַרױס אײבּערפֿלעכלעך, װײַל פֿון איין זײַט 
זײַנען זיי גאָר .. . אַ"בּידיקע, פֿון דער אַנדער" 
ער זײַט אָבּער קאָמפּליצירטע שיטות, הצריכים 
עִיוןי, ימ, נײַס, 1923. 2. לױיטן סדר פון 
אַיבּי, סיסטעמאטיש. 


אַלײ"בּיתניק -- דער, ‏ עס. װנ ניצע, -ט. 
1. לערנבּיכל פֿאַר אָנהײבּערס. 2. דרדקי- 
מלמד װאָס לערנט מיט תּלמידים דעם אֵ"בי 
9 אַ קינד װאָס הייבּט אָן צו לערגען דעם 
אבי 


אַלף"דלת -- {... דאַלעטן דער. די ערשטע 
צוויי אותיות פון שם (= גאָטס נאָמען): אדני 
(-+ אֲדושׂם, 37) מיט ועלכע מע פלעגט אַמאָל 
בּאַשװערן עמעצן כּדי אים צוינגען זיך מודה 
צו זײַן אָדער עפּעס אױסצוזאָגן. ;אויבּ ער, 
דער געקריוודעטער, זאָגט צו די עדות: איך 
בּאַשװער אײיַך בּײַ דעם אַ"ד' הייסט עס א 
שבועה, און די עדות זײַנען חייב" {= מחויב 
עדות צו זאָגןן, פּיעט, שבועות, ד, יגי 


אלף השישׂי -- ועלעף האַשישין דער. 22זוהר, 
וירא, יבּסוד קץ הגאולה'; 22בּעל הטורים, 
בּראשית, לב, 5. 1. זעקסטער אאָרטױזנט; 
6 מילעניום {לויט בּריאת:העולם; די בַּעָלֵיי 
קבּלה זעען אין איבּעריקן יי פֿון יוזכרתּי את 
בּריתי יעקובֿי (ויקרא, כו, 42 --- 'כ'וועל זיך 
דערמאָנען אָן מײַן בּונד מיט יעקבֿן) א רמז 
אויף דעם זעקסטן יאַָרטױזנט און אויף דעם 
זעקסטן יאָרהונדערט; דעמאָלט װעלן אױיסבּרעכן 
מלחמות, די אומות:העולם װעלן זיך פאַרמעסטן 
צו פֿאַרטיליקן די ייִדן. די בּנייישמעאל װעלן 
רופֿן אַלע פֿעלקער זיי זאָלן זיך צונויפקומען 
אין ירושלים. אין יענע יאָרן װעט זיך אָנהײבּן 
די גאולהן. געניצט מיט בּבּ: 1, אין דער װלי 
טער צוקונפט. ,װאָס נאָכן א' ה' װעט זײַן -- 
זאָל גאָט זאָרגן", שו. ,זײַן װעלט שטייט שטאָל 
און אײַזן, און זי װעט אַזױ שטיין בּיז א' ה'", 
פרץ, יפורים-שפּילער'. 2. העט װײַט, ערגעץ 
אין אַ זײַט. פאַרקריכן, פֿאַרפירן, פֿאַרפֿאָרן אין 
(בּיזן) א' ה'. ,, געוויס קענסטו פאַרקריכן אין 
אי הי ארײַן", ליבּין גאלדין בּערג, מלאכת מח' 
שנת, בּאַרזיטשעװ תּקפ"ח. ,וי װײַט ער |דער 
אַפּיקורסן איז שוין פֿאַרקראַכן אין אי היי, דער 
יודישער פֿאַר פסח, װאָרשע 1881. ;איך וייס 
ניט... װאָס נאָך איך װעל זײַן? א רויך װאָס 
די װינטן פֿאַרטראָגן אין א' הי אֲרײַזִי, הר, 
פֿאַרנאַכט.- ' 


אַלפֿיע --- די, 'ס. א"י. 


מין גראָז פֿון געראַניום-פֿאַמיליע, שפּײַז פאַר 
בּהמותי 


פֿיר-ליטערדיקע גלע- 
זערנע כּלי, געוויינטלעך פֿאַר װײַן. ;א'ס מיט 
טרינקװאַסער?, ש. שמעוני, אַנגעגליטע ערד, 
תּ"אָ 1970, 


אָלפֿיש -- דער, "ן, מצ װי אצ. אויך אל, קורלאַנד, 


לר. טרייפער פֿיש אָן קאָנטיקע שופּן, אָן 
זײַטיקע פלוספעדערן. איז שמאָל און לאַנג און 
ענלעך אויף אַ שלאַנג, די 
לענג קען דערגיין בּיז א 
זעקס פֿוס. דאָס פֿלייש אין 
זײיער פעט. לעבּט אין 
אַזערעס, טײַכן און ימען. 
;דער אִי איז טונקל קאָלירט. האַלט זיך אויף 
אױפֿן גרונט. אין האַרבּסט לאָזן זיך די דער 
װאַקסענע אִי אַראָפּ פון די טײַכן אין ים אַרײַן 
און װאַרפֿן רויגן. אין פרי-יאָר הייבּן זיך אויף 
די יונגע אַיץ צוריק פֿון ים אין די טײַכן אַרײַן 
דרי איסעל איבּז, אָטאָ שמײַל, זאָאָלאָגיע, וילנע 
4 1081:204 1112טי9םצ. 





אלף למטה -- (עלעף לײמאַטען דער. ?כבּמד- 


בּר, לא, 4 אא. +צו טױזנט פֿון אַ שבֿט, תּי. 
וזאָרטן רעדט זיך אַז משה זאָל בּאַװאָפּענען 
טויזנט מאַן פון יעדן שבֿט און גיין מלחמה 
האַלטן מיט מדין; אין לשון-קודש האָט 'מטה' 
צוויי בּאַטײַטן: 1, שבֿט. 2. שטעקןן שפּאַ 
סיק: אַ טויזנטער א פֿלאָקן (אַ דראַנג). יעדער 
פֿלאָקן |= חתןן װיל הײַנט א' ל'" {= אַ טױי 
זנטער נדןן, פֿװל. 

א'ן(-)מחילות -- {,.. מעכילעסן טויזנט 
מחילות. בּײַם אַנטשולדיקן זיך װען מע ניצט 
אַ גראָבּ אָדער אַפֿילו אומאיידל װאָרט, אָדער 
צו פאַרבּײַטן דאָס גראָבּע װאָרט װאָס מע בּרענגט 
ניט אַרױס פון מויל. ,ער גייט מיטן נאַקעטן 
א"מי אין דרויסן". ,מע האָט אים אַרײַנגע- 
צימבּלט אין א"מ'". ,מיהאָט. . . ואיםן אַװעק- 
געלייגט א נאַקעטן און איטלעכער האָט אים 
דערלאַנגט א פֿליאַסק אין א"מ'", פ. רודאַי, 
טמז, 2211961, 

א' פּעמים -- |.. פּייאָמימן ?כדבֿרים, 
א. 11. טוזנט מאָל. אָנזאָגן, איבּערחזרן, 
אײַנטענהן אע א' פּי 

א' שנים -- {... שאָניםן קכתּהלים, צ, 4, 
טויזנט יאָר. גאָטס טאָג איו א' ש" |א' ש' 
בּעיניך כּיום אתמולין 


אַלפֿטי -- ואַלפֿאַסין יצחק ביר יעקבֿ הכּהן 


(1013 --- 1103): בּאַרימטער פּוסק. געבּוירן אין 
פֿעס (פֿעץ), צפון-אפריקע, בּאַקאַנט אונטערן 
נאָמען ריף {= רי יצחק פאסין אָדער אַל פֿ ס. 
זײַן אױיטאָריטאַטיװער ספֿר הלכות גיט איבער 
דעם תּמצית פון תּלמוד בּבֿלי אָן די שקלא- 
וטריאס. יוסף קאַרו, דער בּעל:ישולחן-ערוך, 
איז זיך סומך אױפֿן ריף. ,פֿאַרװאָס האָט ער 
אַפֿילן ניט געװאָלט אויסהערן מײַנע ספקות? 
אַ זאָג געטאָן 'כּשר!! און איין װאָרט ניט מער? 
װער איז ער װאָס ער רעדט אַזױ בּקיצור, דער 
אַלפֿס?ײ, חג, צמח אַטלאַס. 


אַלפֿעלקער|לעך, "שׁ-- אַדי. 


אַלפֿרידלעך -- אַדי. 


אַלץ -- 2כאַלעס. פּראָ. 


2כפר. בּאַטאַניק) א גראָז- 
געװויקס פֿון צפֿוךאַפריקע 
און דרום-שפּאַניע. װערט 
געניצט פאַר דער אויסאַר" 
בּעטונג פון ראָגאָזשעס און 
אין דער פאַבּריקאַציע פֿון אַ 
בּעסערן סאָרט פּאֲפּיר. א" 
פּאַפּיר, 





װאָס איז שייך 
צו (נעמט אַרום) אַלע פֿעלקער. ,א פּראָבּלעם 
איז דאָס אַן אַלגעמײנע, אַן א'שע, אַן אומעטן- 
מיקע", ימ, קוד, 1938. ;גאָט היט אויך דאָס 
פֿאָלק ישׂראל, עס זאָל ניט אויפהערן צו זײַן 
אַ קרבּן-רייצונג פאַר דער אַילעכער מאַרטיר- 
קייט", הל, צוק, 1955. 


װאָס איז אינגאַנצן (פון 
אַלע אַספּעקטן) פֿרידלעך. אַיע כּװנות. ,לאָמיר 
מיט מײַנע אַיע פֿלאַכן צוריק זײַן א זאַך צװישן 
רואיקע זאַכן", הל, 'קינס שטיין, א בּלאַט 
איף אַן עפלבּוים. 


1. אַלצדינג. סכום 
פון אַלע זאַכן (ענינים, אידייען, בּאַגריפֿן) װאָס 
מע האָט אין זינען. טאָן אַי אַלײן. צונעמען אַ', 
קיין זאַך ניט איבּערלאָזן. ארײַנפּאַקן אי װאָס 
מע דאַרף מיטנעמען. שוין אי אויסדערציילט, 
אי װאָס ער האָט געלערנט. אַי האָט אויפגץ- 
לעבּט. סאיז א' כּדאי. א' דארף מען פּרוון 
(פּראָבּירן). א1ב, שמות דברים, פאַרטײַטשט 
כּל -- אַלז. עאַי אינאיינעם אין ניטאָ בּײַ קייי 
נעם"; ;אי איז בּײַ ייִדן צו װײניק, נאָר שׂכל 
האָט איטלעכער גענוג": ,כּליזמן מע לעבּט אין 
אי צו װײניק (וויל מען אי האָבּן)": ,,פֿאַר געלט 
בּאַקומט מען א', נאָר ניט טאַטע-מאַמע (נאָר 
קיין שׂכל ניט)"; ;ניט אי איז גאָלד װאָס 
גלאַנצט"; ,אין דער װעלט קען אי טרעפֿן"; 
;אין דעם שלאָף גייט אַי אַװעק": אװאָס א ייד 
קען אי אויסשטיין!"; ,צרות לערנען אַי אויס"; 
,גליק און אומגליק --- אַי קומט אומגעריכט"; 
;אַז דער סוף איז גוט --איז א' גוט"; אװאָס 
עס קאָכט זיך פֿריִער אין טאָפּ -- קומט א' 
אויפן טעלער" {קריגערײַען, אינטריגעס קומען 
צום סוף אַרויס פֿאַר אַלעמעןן: ,געלט פאַר- 
לאָרן הייסט ניקס פֿאַרלאָרן, נשמה פֿאַרלאָרן --- 
אַי פֿאַרלאָרןײ, מיו; אװען א' איז בּאַטראַכט, 
קומט דער ניט-גוטער און לאַכט=, שװ. קאַי איז 


| שוין געװען צוגעגרייט, די שיינע מוזיק נאָר 


צו הערן", פל. ,ער איז קראַנק אויפן (ה)אַלדז --- 
ער װיל אַײ, פֿװל וואו מע רעדט ניט אַרויס 
קיין ה: אַלדז = אַלץן. , געװען א': אי תּורה, 
אי סחורה, אי געפּוצטע שטיוול", פװל |= אי 
געלערנט, אי פֿאַרמעגלעך, אי לײַטיש, הכּלל 
מיט אַלע מעלותן. ;אַי אויף מיר --- אַ גוט יאָר 
אויך אויף מיר", פֿװל וֶוען מע װאַרפט עמעצן 
פֿאָר פֿאַרשײידענע עוולות, איז עס זײַן ענטפֿערן. 
*אַ מאַך טאַָן אויף אַי מיט דער האַנט = װאָס 
עס װעט זײַן -- זאָל זײַן; זיך ניט אינטערע- 
סירן מער.. *זײַן גרייט אויף א' = אויך אויף 
סכּנות, אײַנצושטעלן אַי. *בּײַ אים איז אַ' 


אַלץ 
גאָרנישט = האָט ניט קיין װערט. *"מאַכן א 
צימעס פֿון אַי = פון יעדער קלייניקייט מאַכן 
! אַ װויכטיקן ענין. *אַ' װאָס אין דער קאָרט'= 
א) מיט אַלע חסרונות. א ליגנער, א שװינך- 
לער: ב3) מיט כּלערליי פּאַסירונגען אין לעבּן. 
*אַי הייסט געלעבּט!= איר װעגן א שװער, 
אָרעם לעבּן. *אַ' הייסט גערעדט (געשפּילט 
אאַ) = מיט התפּעלות. *א' אין דער װעלט = 
גוזמאדיק. האָבּן, קענען, װעלן אאַזװ א' אין 
דער װעלט. *זײַן בּײַ עמעצן אי (אין דער 
װעלט) = זײַן זייער טײַער, ליבּ, חשובֿ אע. 
*ג יכ ע ר װי א' איז עס ... = אין דער ער" 
שטער ריי, ראשית"כּל איז עס. מ ע ר פֿאַר אַ' 
בּ ע ס ע ר פֿאַר אַי. יסאיז ניט אי = מע דאַרף 
זיך רעכענען אויך מיט נאָך זאַכן, אומשטאַנדן, 
סיבּות אאַזח. *א' אין ראַָנדעליק = פּעיאָ, א' 
אין קאָפּ, ' 
;ריד צו זיי אַלז ואש איך גיבּיט דיר", 
שעריר, א, 17. ,מן נעמט אים אונטערװעגן 
אַלז אַװעק", פּראָגבּ, 29, ,ואו איז דו אַלש 
אַהין גיקומן", לטו, מב/ב. ,נח האָט געטאָן 
אַזױ װי אי װאָס גאָט האָט אים בּאַפױלן", צור, 
בּראשית. , פאַר גבֿירים פּאַסט א'; כּבֿוד, גבּאָות 
-- אַז זיי קענען נאָר קלינגען מיטן בּיסעלע 
מעות", יצחק ראַבּינאָװיץ (אויס קאָװנע, צװײי 
פּאַטריאָטישע שירים, נ"י תּר"ן. ;נאָריש, נא" 
ריש, א' איז אייטל", פרץ, בּײַנאַכט אױפֿן אַלטן 
מאַרק. , פּאָעט, דו בּיסט א קעניג, די גאַנצע 
װעלט -- דײַן לאַנד, און א' איז אונטער- 
טעניק צום צייכן פֿון דײַן האַנטי, מל. | 
2. אדוו. כּסדר. נאָכאַנאַנד. די גאַנצע צײַט, 
שוין אַ לענגערע צײַט. האַלטן א' אין טאָן 
עפּעס. אַ' לאַכן (װיינען). בּײַ זיי איז אַ' איין 
יום-טובֿ. ,װאָס אַנטלױפֿסטו אַי פֿון מיר??", 
;עס טוט אים ניט װויי, נאָר ער קלאָגט זיך א"". 
,װער עס קלײַבּט אַי איבּער ווערט ניט קליגער", 
שװ. ,ער קלײַבּט א' שפּענדלעך און דערזעט 
ניט די רענדלעך", פֿװל ווועגן עמעצן װאָס יאָגט 
זיך נאָך א גראָשן און זעט ניט די מעגלעכקייט 
. גוט צו פאַרדינעןן. יי 
נאָך אי -- װײַזט אַז די טואונג (דער מצבֿ) 
ציט זיך אַ לענגערע צײַט און געדויערט נאָך. 
. האָבּן ני אי אין זינען נאַרישקײטן (דעם דורכ- 
פאַל, דעם דערפֿאָלג, זײַן געליבּטע). ני אי דינען 
אין דער אַרמײ. עֶר איז נ' אי בּײַ זי א יחסן 


(דער שװאַרצאַפּל פֿון אויג אע). איר זײַט נִי 


אַי א פּרא-אָדם. ;צו דער חופּה מיט גליק מיך 
- צו פֿירן פלעגן זיי נ' אַי װעלף", פֿל. ,איך 
האָבּ ... די מלאָכה גאַנץ װײניק געלערנט, 
איך װאַר נ' אַי אומגעשיקט", אמד, דער פאָרי 
טעפּיאַניסט, װילנע תּרל"ח. פאַרבּעטער זײַנען 
געווען אונטערגעצאַלט און זײַנען ני אי אונטער- 
געצאָלט", פֿאָר, 1411966. ,ייִדיש איז נ' א' 
דינאַמיש, שעפֿעריש, אַפֿילו אין עבֿרית", אפֿא, 
- טמז, 41964 5. מיט דעם זעלבּיקן 1 אױיך 
אָן נאָך. אַי אַ קבּצן! *אַ' פֿאַרבּײַ = נאָך 
אלץ אין א קריטישן צושטאַנד, | 

9 אַדװ. קומט פֿאַר אַן אַדי (אַדװ) צו פֿאַר- 
שטארקן זײַן 3. דער טאנץ װערט א' לעבּעדי- 
קער, רוישיקער, װילדער. ער װערט א' שטאַר- 


אַלצאײץ -- אַדי. 


1398 


קער. װאָס עלטער --- אַי װיכטיקער (שװאַכער), 
;װאָס שפּעטער די זון גייט אויף, איז דער טאָג 
אי העלער", שװ. ,די װענט צעװאַקסן זיך, די 
שאָטנס --- אי פֿעטער, מגושמדיקער און אומי 
געלומפּערטער", ייז, 'קלעפּיק. עהינטער זי 
אִי מער און מער, דרייט זיך אַי מיַט פיס אין 
בּלוט", מלה, אין ניויאַרק. *מיר איז א' 
גלײַך = ניט פֿאַראינטערעסירט, ניטאָ קיין 
אונטערשייד. *ס'איז אי גלײַך = ניטאָ קיין הי" 
לוק, קיין אונטערשייד. , שבּת אונ' װאָך אַלז 
גלײַך: איין ראַק, איין הוט. . .ײ, אַשכּנז. 


4 אַדװ. פֿאָרט, דאָך. סוף כּל-סוף. װי אַן 
ענד-רעזולטאַט. ס'איז א' בּעסער װי גאָרניט, 
דאָס איז אַ' ניט קיין פֿאַרגלײַך מיט. , , . ,, לאַנג 
געבּאַרגט איז א' ניט געשענקט", שװ. ,װײַל 
איך האָבּ זעקש קינדר, דא װערט דער מאַן אַלש 
בּײַא מיר איבּר הערבּריגן", צאינה, ויצא. ,װוען 
דו ויצר:הרען װילסט קיין שלום מיט מיר ניט 
מאַכן.... װעסטו אי א נאַר בּלײַבּןי, ישרי לב, 
ווילנע 1867, מג/א. ,איך קאַן נאָך אײַנשלינגען 
א עטלעכע פּאַר יאָרן און א' נישט װערן אי" 
בּערזאַטײ, דפ. 


9. סײַװי. אַלצאײינס. ,לאָמיר די נאַכט אַ הו" 
ליע טאָן -- אי איין קבּצן". ,כ'וועל אויפמאָנען 
פון אים בּיזן לעצטן גראָשן --- אַי איין 'בּלוט" 
זויגער'"י 


אַליל" -- ערשטער טייל פֿון אַ צאָל אַדיעקטיװן, 


ספּעצ אין פֿארבּינדונג מיט גערונדיוון. דוגמאָות: 


אַדאַנטבּלױזנדיק א-דערציילנדיק 
אַ -אַרײַנכאַפּנ- ‏ אַ-װײַזנדיק 
דיק א'-ווייסנדיק 
אַ -אַרומכאַפּנדיק אַזאָגנדיק 
אַ-אַרומנעמיק 8'זעענדיק 
א-אַרומנעמענ- אַ"חשבּונדיק 
דיק אַ-טױגנדיק 
אַ-בּאַטראַכטנ- אַ"כּוללדיק 
דיק א-פֿאַרגעבּנדיק 
אַ-בּאַנעמענדיק אַ"פֿאַרמאָגנדיק 
אַ-געבּנדיק אפֿאַרנעמענ- 
אַ'-דורכדרינגיק דיק 
אַי-דורכדרינ- אדפֿאַרשטײ- 
גענדיק ענדיק 


װאָס איז אינגאַנצן גלײַך, 
װאָס איז דאָס זעלבּיקע, װאָס חזרט זיך איבּער 
פּונקט װי פריער. א פּאַר שטיקלעך פּאֲפּיר פון 
אַ'ער לענג און בּרייט. װענט מיט אַיע קאָלירן. 
אַיע טעלערלעך. אַיע קלאַנגען. ... העט אין 
נישט קיין נחת געזען -- אזוי קומט אַלץ אויף 
א'עם אויס", מס, קהלת תּקע"ט, |, 8. ,מע 
שטאַרבּט, הערט איר, אומעדום מיט אי טויט 
און מע לייגט אַרײַן, הערט איר, אומעדום אַ' 
אין ערד אַרײַן, שעע, קליינע מענטשעלעך.... 
;זײַט אויס ... אן איע מאָס פון די אָנגעווי- 
זענע זוימען", יאַכ ו. ,ניט זײַן פֿאַר אונדזער 
וויי װעלן אִיע מאָסן", פמ מלחמה װ. דיק -- 
אַדי. ,דער פולער קאָרן איז אומעטום א' אויפ- 
געגאנגען", משה שקליאַר, בּלעטערפאַל, װאַרשע 
59. /=יי)קייט. 


אלצדינ2 -- פּראָ. 


אַלץיהאַבּער -- דער, 'ס. נעאָל. 


אַלץ הייסט ! -- פֿראַזע. 


אַלצוהאַנט -- אַדװ. אַרכ. 


אַלץיװײיפיק -- אַדי. נעאָל. 


אַלץ-װייסיק 


אַלצאײנס -- אַזװ. אָן אַ חילוק, גלײַך, 


סײַװיסײַ. ס'איז מיר אַ'. אי שװערע אויפגאַ- 
בּעס. ,הונדערט און הונדערט און איינס אין 
א'": ,הונדערט און איינס איז אַ'": עא' -- דור 
בא" {= קינדער און אייניקלעך זײַנען אִץן: ,אי 
קבּצן -- נאָך אַ טרונק בּראַנפֿן!", שװ.. *אַ' 
משה פּאַרך = װאָס עֶר זאָל ניט טאָן, האָט ער 


סײַװי א שלעכטע רעפּוטאַציע. ;ניט אַלע איינסן 


זענען אַ'ײ, א. אַלמי, פאַש, 1955 וט 3. ,פֿר צײַטן 
זײַנן יהודים אונ ערלים אַלשׂ איינש גקלייך גי" 
גנגן?, איין שין מעשׂה, דאז מעשׂה האבּן צויי 
װײַבּר אין דער דרוק גבּראַכט: בּילה בּת הגאון 
מוה"ר בּער ממשפחת הורװיץ, אשת ר' יוסי 
חזן מגורש מװין ומרת רחל בּת האלוף נתן 
רויזניץ, {פּראָג, 1700ן. ;אַי, א געשמדטער ייד 
איז אויך א ייִד, א'", לײיבּ ראַשקין, די מענטשן 
פון גאָדלבּאַזשיץ. סובּ -- ;העי, געדרייט 
זיך און געדרייט זיך.. . בּיז מיר שאַפן נײַעם 
תּוהו --- פרײַען געטלעכן א'", צייט, 'גלגולים- 
טאנלי, 


| -קייט -- ,ניטאָ קיין אַבּסאָלוטע, דירעקטע אי 


צװישן דעם ייִדישן און ענגלישן װאָרט", ימ, 
יִבּל ווואא, 105, 

אַ'יק -- אַדי. אע רעזולטאַטן. ,קראַנקע 
געזיכטער . . . מיט בּלוטיקע טריפנדיקע אָדער 
מידע אַיקע אויגן", פרץ, ליטעראַטור און לעבּן. 
א'יקייט -- ,עס איז אַ מאַטעמאַטישע אַ", 
בּרידער גאָרדין, די טריאומפֿעדיע, ווילנע 1914, 


אַלקיאינאײינעם -- אַזח. כּסדר, שטענדיק. 


אָן אויפהער. ,ער איז װערט די קרוין, ער ציט 
זיך אַייאי אַרױף", פרץ, 'קלאָץ:געשיכטןי. ,דער 
יתּוש װאָס קראַצט אַ"אי אין מוח.. . איז גאָר 
א פֿײַערדיקער רבּיי, פרץ, יוחנן מלמדס מעשׂה- 
לעךי. אַ'-א'דיק -- אַדי. | 

10) 841 :24/76. 
-+ אַלדינג. - אַלץ. אַלע זאכן. טאָן אי װאָס 
מע דאַרף. אַי װאָס עס איז נייטיק צום לעבּן. 
,מע קען טאָן אי אין גוט-ייידישקייט"; ,א יָר 
האָט ליבּ אַי צו װויסן": ,פֿאַר דעם ייִדן איז א' 
(א) סחורה", שװ. ,לאָז דעם זאָטל אויף דעם 
פֿערד, אַ שיינע מיידל איז אַי ווערט"; ,אי װעט 
איר קריגן צו עסן, אָן אונדזער מוטערס כּשרן 
נאָמען װעלן מיר נישט פֿאַרגעסן, פֿל. ,אַז מען 
איז בּײַ יענעם א מענטש דארף מען אי איבּער- 
טראָגן"; שע, 'מענטשןי. ,די צײַט לױפֿט און 


אי לױפֿט איר נאָך", אשט, מײַסעלען. -לעך 


--- אַדי, -לעכקייט. 

אַזעלכע 
מפֿונקים, אזעלכע אַ"ה'ס. 

אויסדרוק פֿון בּאַ- 
וואונדערונג, אָפֿט איר. אַ' ה' א פֿאַרדינער! = 
אַ גרויסער פארדינער אָדער אָפּלאַכעריש. א' הי 
אַן אומגליק! = א נישט-געוויינלעך אומגליק, 
אַזױ אויך ענלעכע פֿאַרבּינדונגען. 

תּיכּף. גלײַך אויפן 
אָרט. אויף דער שטעל. ,דער קוניג גאש דען 
װײַן אויש אֵל צו הנט", מגל, שי 270, | 
װאָס ווייס (קען 
וויסן) אַלץ. קיינער איז ניט אַװי. -יקייט -- 





אַלץ-װייסער 


;דער שטאַרקסטער קלאַפּ פאַר דעם גלױיבּן אין 
דער אַװײיקייט פונעם טעסט...", מװ, דער 
װעג צו אונדזער יוגנט. ‏ אויך: א"וויסיק. 

אַליץ"ווייפער -- דער, 'ס. װנ יי -קע, ס. 
װער עס וייסט אַלץ. ,קװענקלען זיך צי... 
איז געװוען אזא חכם און אזא אַװ, װי דער 
רבּי װיל אונדז אײַנשמועסן", זש, שקלאַװער 
קינדער. ,דער דערואקסענער דאַרף ניט זײַן 
קיין א"װ' און מעג זיך אַמאָל מודה זײַן פֿאַרן 
קינד אַז ער װייסט עפּעס ניט", פגעז, פּאַריז 
1, צא 3.--5. "יש -- אַדי. ;איז אָט דער 

::בּאַריכט . .. אַזױ אַװײש, גלײַך ער זאָל האָבּן 
דערבּײַ געשטאַנען", ש. בּיקל, טמז, 1953 א 30, 

אויך; = אַ'-ווייסניק, א'-װײיסאַָװיעץ, 
איך. 

אַלצומאַ'ל -- אַדװ. אַרכ. אינגאַנצן. אַלץ צו- 
זאַמען. , זײַא װאַר זגן אויף אים {פּרעהןן אונ' 
אויף מצרים אַל צו מאל", טח, שמות, הפטרה, 
יחזקאל, כט, 2. ,אַלירלײיא האשׂטו גיטאן אונטר 
זײַני פֿוס. שאף אונ' רינדר אֵל צו מאל אונ' 
אויך פֿיך דשׂ פעלדש", תּפֿלה למשה.. ., דעסוי 
1696, שכז, 2. ,צו פֿרשטײן דײַן פֿאָלק אל צו 
מאל", בּראַנט, פּרק י. גערבּן אונשׂ צו טאג 
דער דא איז אֵל צו מאל גוט", בּרכת המזון, 
אַמשט 1723, ד/ב. 

אַליץײטוער -- דער, -ס. װג -ין, -קע, -ס. װער 
עס טוט אלץ. עאַן אט איז אַ קנאַפּער אויפ- 
טוער". ,צוריקגעקומען איז זי מיט דער אָנפֿאַר- 
טרויטער א"טיין פֿון... געשעפטי, ל טרייסטער, 
טמז, 1966 א 28, 

אַלצײַט -- אַדו. אַרכ. אין אַלע צײַטן, ,װײַבּר 
דיא דא האבּן ... אַל צײַט מקדש השם גי 
װעזן .. . זולכי קומן ... אינם גן עדן", בּראַנט, 
פּרק ו. ;דער זײַל זיא בּגליקן זײַני װעג אל 


צײַט", סהמ, תּהלים, י. 5 וְתּי: עצו יעטװעדער 


צײַט"ן. ,הש"י שטיט אל צײַט דעם גרעכטן 
בּײַא", װאו דאז רעכט איין ענד האָט, אָנהײבּ 
8, י"ה? | 

אַלצײַט|יק -- אַדי. װאָס איז אין (פֿאַר) אַלע 
צײַטן, , פאָלק, דו בּיסט א בּלוטיקער נס און 
אַיקײ, סוצ, פֿעסטונג. -יקייט. 88: א - 
לעך -- ,... מיטן פּרינציפּ אַז די ייִדישע קול- 
טור איז אַלװעלטלעך און אַזױ צו זאָגן א'לעך"י 
ימ, קוד, 1941, - קייטֿ, 

אַלצינקעם -- פֿאַרצױגן פֿון אַלץ. אַלצי(נ)- 
קעסדינג -- פֿאַרצױגן פֿון אלצדינג. אויך 
אַלציקעדינג, געניצט דערעיקר בּײַם ריידן 
צו קינדער. | 

אַלציק -- אַדי. 2כאַלץ. נעאָל. ,עתּיקא, דער 
איינציקיאייניקער, דער אֵיער, דער אַלײיניקער", 
אייט, מטטרוף 


אַלצלאָז -- אַדי. נעאָל. װאָס האָט ניט מער 
אַלץ. ,ס'אַלץ איז פון דיר אַװעקגעלאָפֿן, איצט 
בּיסטו א' אויף דער װעלט", יג, פון מײַן גאַני 
צער מי. | 


/אַלצמאָל -- אדוו. אַלעמאָל. ענאָר דאָס האַרץ 
איז בּײַ אים א' געװאָרן וי פאַרשטאַרבּןײ, בּערג, 
שטורמטעג, װילנע 1928, 


1394 

אַליץ מיטאַנאַנדער -- אדח פֿראַזע. מיט 
אַלע פּרטים, גאָר אינגאַנצן. אויסדערציילן א' 
מי. ,אַז מפֿונג != מפונקן דאש עֶר דאז טרין- 
קין גאר אוישׂ שויט מיט דער פליג, עשׂ אין 
אים מיאוס אַלשׂ מיט אַננדר", בּראַנט, פּרק 
יד. ,,זאגיט איר אַלישׂ מיט אנאַנדיר", גה. 240, 
;װער איז דען אין הימל גאָר א' מ'? ... אז 
נישט נאָר דער בּעש"ט אַלײן", {חיים מאַלאַגאַז 
יגדולת ר' װאָלף. . .', וִיפּן. ,אין דעם גלות... 
| האָבּן וייִדןן עפּעס גאָר אַן אַנדער פּנים, אַן 
אַנדער שטייגער לעבּן, אן אַנדער מול -- א' מ' 
- עפּעס ניט לײַטן גלײַך", ממוס, װינטשפֿ. סוב 
-- אַ בּריה אויף אלץ. װער עס האָט אַ סך 
מעלות צי חסרונות. אער איז אן א"מ אַלץ 
װאָס אין קאָרט", ,איך האָבּ געהערט אַמאָל 
א היגן מאַכער, אַן א"מ, װאָס קהל האָט 

אים בּוחר געװעןי, ריב"ל, די הפֿקר װעלט. 


אַלץיעפער -- דער, 'ס. 1. װער עס עסט 
אַלץ. ,גיט מיר װאָס איר האָט, איך בִּין אַן 
אַיציי,. 2, דזו אַלץ-פֿרעסער, ש. בּלום, דער 
בּוים פֿון לעבּן, נ"י 1931, זי 241, 


אַלצעשײידונג -- די, -ען. נעאָל. ענדגילטי- 
קע צעשיידונג. דאָס שטארבּן. ;אונדזער האַרץ, 

| אין גורלדיקער שעה פון אַ' זאָל אויסקלאַפּן 
אין ערלעכן געוויסן זײַנע לעצטע קלעפּ", הל, 
אַ בּלאַט אויף אַן עפּלבּוים. 


אַלץײפֿאַרמעגלעך -- אדי. װאָס קען אַלץ. 
איבּז פֿון וכל יוכלי. ,ער איז אַלײין ... אַ לצ- 
בּעדיקער און אַן אַייפיער", שיר היחוד ליום 
חמישי, פפדמ 1885, זי 19, | 


אַלץײפֿרעסער -- דער, -ס. פֿרגל: אַלץיעסער. 
1. בּאַשעפֿעניש, בּעל:חי װאָס עסט אי געװיקסן 
אי פֿלײש. 2, בּעל:חי װאָס עסט אי אנדערע 
לעבּעדיקע בּאַשעפֿענישן אי פּגרים, 


אַלצקײט -- די. מצ נבּ. סטוטש קאָפּ פֿאַר גרו' 
פּע 32. טאַטאַליטעט. די אי פון בּאַשאַף. 


אַליץ"קענער -- דער, 'ס. װנ יין -קע, ס, 
1. אַלץיװײסער. 2. װער עס קען אַלץ טאָן 
אַן א"קי װאָס קען ניט אַ קאַץ דעם עק פֿאַר- 
בּינדן. ‏ 8'-ק"יי. 


אלקאדע -- דער, 'ס. 2כשפאַ 2קאַראַבּיש. 
ריכטער אָדער פֿאַרטרעטער פֿון דער מאַכט אין 
א קלענערן ישובֿ; בּירגערמײַסטער אָדער פּאָלי- 
צײימײַסטער אין א גרעסערער שטאָט. ,דער אי 
פון קאַסעראָס", מ. אַלפּערסאָן, דרײַסיק יאָר 
אַרגענטינע. ,דער קאפּיטאן האָט אונדז אָפּגץ: 
פֿירט אין דער נאָענטער שטאָט ... און *.. 
אונדז איבערגעגעבּן צו דעם אַ'". קמ, 1866, 
פאך 22, 


אַ 'לקאַהאָל -- דער, ז. 22 אײי אַראַבּיש. 
1, ספּירט, ספּיריטעס, פֿליסיקײט אָן א קאָליר, 
בּרענט, מישט זיך גוט צונויף מיט װאַסער, 
מיט אַ ריח ענלעך צו ע9טער, מיט א שארפֿן, 
בּרעניקן טעם. אַי איז דער שיכּורנדיקער עלע- 
מענט פון פערמענטירטע פֿליסיקײטן, פּראָדוקט 

- פֿון הייוון-פערמענטירונג פֿון א צאָל קאַרבּאָי 
הידראַטן. מעטיליאַי 013 148 02 ; עטילאַ' 


אַלקאַלי 


3 01143. אִי פון תּבואות, פון קאַרטאָפֿל, פֿון 
קוקורוזע, פון פערמענטירטן װײַן. אי װערט 
געניצט אין געטראַנקען, מעדיקאמענטן, אין 
שמיר- און אײַנרײַבּימיטלען, אין אינדוסטריע, 
װי בּרענשטאָף (פֿאַר ראַקעטן) אאַ. ;מע האָט 
אַרויסגענומען דאָס האַרץ און {מען האָט עס 
אַרײַנגעלײגט אין א זילבּערנע פּושקע און מע 
האָט פֿול אָנגעגאָסן שטאַרקן אַעסיק", נאַפּאָי 
לעאָן, {לבוב?), יאָר? ,א' איז בּאַקאַנט דורך 
זײַן שארפן טעם און קען בּרענען. . . האָט אויך 
דעזינפיצירנדיקע אײגנשאַפֿטן װײַל ער טײט 
די מיקראָבּן", פגעז, װוילנע 1931, פא 19, 

2. יעדער מין געטראנק װאָס האָט אין זיך 
! אַי, בּראַנפֿן, בּיר, װײַן אע. ניט טאָרן טרינקען 
קיין אי. ,אויך אויף דער נערוון-סיסטעם פונעם 
מענטשן װירקט דער אַ' צום שטאַרקסטן, די 
װאָס טרינקען {איבּערמאָסיקן זײַנען זייער גע 
נייגט צו בּאַקומען פֿאַרשײדענע פּאַראַליזן", 
- 29עז, ווילנע 1924, פא 2, 


-(יז)ירונג. /(יז)ירן -- טרו. ‏ -יזאַ- 
ציע, 
ייזם -- דער. כראָנישע שיכּרות. אויך: 


קראַנקייט װאָס קומט װי אַ רעזולטאַט פֿון 
שלעכט-בּאַניצונג פֿון אֵיץ. -יק(ער) -- דער. 
כראָנישער שיכּור, האַמעטער-- דער, -ס. 
אינסטרומענט צו מעסטן די שטאַרקײט פון אַן 
אַלקאָהאַלישן געטראַנק אָדער געמיש, 

| = דיש -- אַדי. אע געטראַנקען. ‏ אַ'-פֿרײַ-- 
אַדי. װאָס האָט ניט אין זיך קיין א" 

אַלקאַ וז -- דער, -ן. 99: אַלקאָווע, די (פדן, 
ככאיי 22שפאַ 2כאַראַבּיש. נישע אין ואנט 
- פֿאַר אַ בּעט. (שלאָפ)צימערל װאָס איז א טייל 
פֿון א גרעסערן צימער. אַלקער. ,. . . אַמאָל גע" 
פינט זיך דער טובּערקולאָזיקראַנקער אין אַ 
/צימער װאָס האָט ניט קיין ליכט, אַן איי, 'טאָז 
שריפֿטן, װאַרשע 1929. ,האָט עֶר געבּויט דאָס 
נײַע הויז מיט דיקע װענט און מיט אַן אע אָן 
| פענצטער", בּאַש, פֿאַר, 1960 ווא 23, 

אַלקאַזאַ'ר -- דער. 1. פּאַלאַץ פֿון די מו- 
סולמענער הערשער אין סעויליע, שפּאניע. 
2. יעדער מין פּאַלאַץ אָדער פֿעסטונג פֿון מו" 
סולמענער אין שפּאַניע. 28. מוסולמענישץ 
מדינה אין שפּאַניע. ,פיל שיפֿן גייען פֿון דער 
מדינה אַי קיין סטאַמבּול מיט סחורות", מעשׂה 
כּוזרי, סודלקאָו 1836, | 

אַלקאַלאָאי"ד -- דער, -ן. אָרגאַנישע פֿאַר 
בּינדונג מיט ניטראָגען װאָס איז פאַראַן אין 
/געװויקסן. צעגייט אין אַלקאָהאָל, אָבּער ניט 
אין װאַסער. פֿאַראַן אין ניקאָטין, מאָרפֿין, כינין 
אָא. 

אַלקאַ'לד(ע) -- דער, ידן. זזו אַלקאַדע -+, 
,פּראָצעסן צװישן ייִדן און קריסטן זײַנען בֹּאַי 
טראַכט געװאָרן פֿון א געמישטן געריכט, װאָס 
איז בּאַשטאַנען פֿון אידן, בּוררים פון בּיידץ 
רעליגיעס", זק איבּז, שד שו. 

אַלקאַלי -- די, זען,. ?כאיי 2ֿכאַראַבּיש. אויך: 
אלקאַליע. (כעמיע) לויג. שטאַרקע בּאַזע 
פאַר זאַלצן, נײיטראַליזירט זײַערסן. איז לײַכט 
צעלאַזלעך און פֿאַרבּט לאַקמוס-פּאַפּיר אויף 





אַלקאָלירט .. 


בּלוי. ,זייף איז א צונױיפֿזאַץ פון א פֿעטס מיט 
אַן אי (לױיגזאַלץ װי פּאַטאַש אָדער סאָדע) 
װאָס אַנטהאַלט א בּיסל מער א' איידער עס 
איז נייטיק פֿאַר דער כעמישער פארבּינדונג", 
דר' י. מעריסאָן, היגיענע, נ"י 1916. ;בּעתן 
גאַרבּן לײַדט אין א געװויסער מאָס די הויט- 
סובּסטאַנץ: די זײַערן|סןן און א'ען װאָס װערן 
פֿאַרװענדט אין דער גאַרבּערײַ שעדיקן די הויט- 
פעדעמלעך", װאולאך, האַנטבּיכל פֿאַר לעדער 
אױיסאַרבּעט, פּעטר' 1922 אַ"בּ אָדן -- האָט 
| אין זיך צו פיל אי און איז שלעכט פאַר גע" 
װיקסן. אַ"עכט -- אַדי. עדי פֿאַרבּן װאָס 
ווערן ניט פאַרענדערט װען מע װאַשט אויס די 
קלייד מיט סאָדע, רופט מען אַעיי, ש. שפּיראָ, 
קליידער-פֿאַרבּערײַ, װאַרשע 0טע1. 
דיזאַציע -- די. ‏ -(יז)ירונג, 
-- טרון, 
דיש -- אַדי. אַיע צעלאָזונגען, זאַלצן, שטאָי 
פֿן. אַע רעאַקציע. אַיע ערד-מעטאַלן. ;בּעת דער 
מענטש. ... נעמט ארײַן אין מויל א זײַערס, 
- מוז דאָס נײיטראַליזירט װערן, אױבּ ניט קען 
: די זײַערס צו שטאַרק רייצן די שליימהויט, און 
די שפּײַעכץ איז טאַקע אי און פאַרטעמפּט די 
ווירקונג פון א זײַערס", צש, פגעז, װילנע, 
- 1925, נאן 4 -ישקייט -- די אַי פֿון האָרמאָ- 
געןי 
יין -- אַדי 6 סובּ. (דאָס) װאָס האָט אין 
זיך אַי. אַיינע ערד-מעטאלן. קאָכן האָלץ-מאַסע 
אין אַיין בּײַם פּראָדוצירן פּאַפּיר. ‏ א'ימעץ- 
טער, 


אַלקאָלירם -- אַדי. נעאָל. װאָס האָט אַלע 

קאָלירן. ,אין אַיע צונגען צעפֿלאַקערט שטייט 
דער װאַלך", הל, א בּלאַט אױף אַן עפלבּוים. 
-קייט, 


אַלקאָליר|יק -- אַדי. װאָס האָט אָדער קען 
| האָבּן אַלע קאָלירן,. היקייט -- גנישט 

| אפשר גענוג בּאַשריבּן יעדע געשליפענע זײַט 

| בּאַזונדער מיט איר אַ'", מלך ראַװיטש, קוד, 
אָקט' 1962. אויך. אַ"יש, אַײישקייט -- עאַ 
קראנץ אין דער א'ישקייט פֿון ייַדישער וועלט' 
פּאָעזיע", יג, איק, 1963 | 25, 


אַלקאַנטויע -- די, "ס. שפּאַ. פּושקע װאָס 

מע זאַמלט אין איר קליינגעלט (צום אָפּשפּאָרן). 

{ דירן -- טרוו. דערלאנגען, געבּן צו דער האַנט, 
;אַלקאַנסיר מיר דעם האַמער, סאיז מיר שװער 
אַראָפּצוקריכן פֿון לייטער", רייד (בּ"א), אוטװ 
-- בּאַװײַזן. ;איך האָבּ נאָך ניט אַלקאַנסירט 
איבּערצולייענען", רייד (בּ"א), 


אַלקאַנע -- די, -ס, אויך; אַלקאַנע'ם, דער. 
2כאיי 2כאַראַבּיש. בּאַטאַניק) 
קליינער קוסט מיט האַרטע שטע- 
כיקע בּלעטער און בּלויער בּליי 
אונג. שטאמט פֿון געגנטן אַרום 
מיטלענדישן ים. װערט קולטיווירט 
צוליבּ אַ פֿאַרבּשטאָף (א"פארבּ) 
װאָס מע בּאַקומט פֿון די װאָרצ- 
לען. א"רויטי -םגג 2מ1162/ 
34. 


(יזירן 





/אַלקינסטלער -- דער, 'ס,- 


198 


ַלקאָרא ץ -- דער. בּא. פכאַראַבּיש. ‏ זזה 
קאָראן, תּורה פֿון די מוסולמענער. ;דרום זעהן 
מיר אין דש אַלקוראַן, דשׂ עשׂ מענגלט איז מיט 
די בּיכר פון דיא (נוצרים) אונ' (להבֿדיל) אַך 
פיל פֿון אונזר (תּורה) אונ' (גמרא) אונ' (מד" 
רשים)", שאר, כד. 


אַלקבץ -- !אַלקאַבּעץן שלמה בּן משה הלו. 
16. י"ה. פּײַטן און מקובּל. געבּוירן אין טער- 
| קײַ. נפטר געװאָרן אין צפֿת. זיך קונהישם 
געווען בּעיקר מיט זײַן תּפֿילה געזאנג 'לכה 
-דודי' (-+), צו קבּלת-שבּת פֿאַר מעריבֿ. 
אַלקורמיפ -- דער, ‏ ז. אויך: אַלקערמעס, 
קערמעס.. בּאָטאַניק) נידעריקער קוסט 
מיט יאַגדעס (בּרוסטיאַגדעס) אין א צאָל אונ- 
טערמינים פון צפֿון-אַמעריקע. כּאַקאַנט אויך װי 
אַמעריקאַנער טרויבּןי. װערט קולטיווירט או- 
מעטום. פון טייל 
סאָרטן אַ' בֹּאַ- / 2 8 
קפט מע 220 6 
רויס סובּסטאַנצן ר 
װאָס האָבּן מע 
דיצינישע אייגנ- 
שאַפֿטן. ,... אויך 
איז גוט צו דעם {הארץנאָגן} מע זאָל עסן א' 
אָדער דיאַרידאָן. דאָס געפינט מען אין דער 
אָפּטייק, א. שפּערלינג, ליקוטים וו (טעמי המנ- 
הגים), לעמבּערג תּרסײט, ס'. 12004סזץםק. 
אַלקיאָנישע טעג -- סטוטש. (גר מיטאָל) 
די פֿערצן טעג נאָך דעם קירצסטן טאָג פֿון יאָר, 
װען דער ים איז, לױט אַ גלײבּעכץ, רואיק 
(אין שײַכות מיט דעם מיטאָלאָגישן פֿױגל אֵל- 
קיאָן װאָס בּויט אַ שװימענדיקע נעסט אויפן ים 
און זיצט אויס אייער אין די רואיקע פערצן 
טעג). געניצט מיטן בּ: צײַט פון רו און שלום, 
אַלקיטי(ע) -- -+ איילקיטט,, 1087, 
אַלקילירן -- טרװ. -ליר, אַלקילירט. שפּאַ. 
8107 :2376=. פאַרדינגען. אַ' אַ צימער, 
אַ דירה, אַ דעפּאַרטאַמענט. אויך: אַלקילע'ר 
-- דער. דירה-געלט. דער אי איז זייער טײַער. 
אַלקימניסט(י)ריי -- די. בּא. אַרכ. מי 
דזוו אַלכעמיע -+. ,... דיא ליבּ האבּרס פֿון 
דיא אַלקימנישטרײַא, װעלכי אין אירן הערצן 
גידענקן, אויז קופּפֿיר גאָלד צו מאַכין אונ' אויז 
קװעק זִילבּר האָפֿין זיא פֿײַן זילבּר צו בּרען- 
| גין, פֿר שלײַסן איר צײַט בּײַא דעם אויבֿין אונ 
בָּא דעם הערד", איבּז, אליהו בּר' ליזר חזן 
משפחת קוטנים, תלמיד צחקן מוסרי, אַמשט 
תּל"ח. 






קינסטלער אויף 
א. סך געבּיטן. -ישׁ -- אַדי. אַיע אונטער.: 
נעמונג, ואו עס בּאַטײליקן זיך קינסטלערס 
אויף פאַרשיידענע געבּיטן. -ישקייט. 


אל קנא ונוקם -- ואייל קאַנאָ װיינויקייםן דער. 
ככנחום, א,2. אא גאָט א צערענער און ראַכע- 
נעמער, תּי. ,דער אלטער א' קי וי האָט זיך 
אַװעקגעזעצט צוזאַמען מיט זײַן פאָלק פּראַ- 
ווען חצות און קלאָגן אויף גלות-השכינה", א. 
גאָלאָמבּ, גש ווו, מעקסיקע 1946. -+ אל נקמות. 


אל ראש ההר 


אלקנה -- {עלקאָנאָנע)} מענער-נאָמען. ככשמד" 
אל א, א, 1 אא. פאַטער פֿון שמואל הנבֿוא. 
! פֿון דעם נאָמען אויך: יעלקע. 


אַלקען -- ד, -ס. גרױ- 
סער שװימפֿױגל מיט קורצע . 
פליגלען פון געגנטן אֲרום 
צפון"פּאָלוס. די אַי בּויט איר 
נעסט אונטער שטיינער אָדער 
אין שפּאַלטן פֿון פֿעלדון. 
האַלט זיך אויף ס'רובֿ אױפֿן 

װאַסער און נערט זיך מיט 
ים-בּאַשעפֿענישן. -נז1 4102 
5 י 

אַלקע 11 -- זזו האַלקע (-+) װרר, אוקר. 
! קניידל פֿון צעריבּענע קאַרטאָפֿל, פֿאַרמישט מיט 
מעל, | | | 

אָלקע 1 -- וווייכע לן די, יס דזו אולקע (-+, 
8 אָלקעווען -- ווייכע לן דזװ אול- 
קעווען. -+ אָלקער ו. 





אָלקע 1 -- וווייכע לן די. מצ נבּ. גאמתס:8:. 
שװאַרצער מין הירזש. חושך װי אָי / 


אַלקער -- דער, יס. :04 = :2160692 :2 = 
קואחג. פרגל אַלקאָו. קליין צימער. צימערל 
בּײַ אַ גרויסן צימער, אָפּגעטײלט מיט אַ ווענטל, 
אויך מיט אַ פֿאָרהאַנג. אַן א' פאַר דעם יונגן 
פּאָרפאָלק. אַן אי מיט אַ פֿענצטערל. א פֿינצטער- 
ער אַ'. א שטובּ מיט אַן אַ'. ?ואלולי שחזר. מעט 
לאחורין לתּוך האַלקער", שבחי הבּעשט, קאָי 
פּוסט 1815, זי 48. *אַ שטובּ מיט אַן אַ'= 
צוויי ערטער װאָס זײַנען נאָענט צואנאנד אין 
שטח. ;נאָך דעם אָנבּײַסן פֿלעגט עֶר בּלײַבּן 
אין דער היים צוגרייטן אין אַיל דאָרט דאָס 
לייענען", ממוס, שלמה. ,מיט א אָרצײַט: 
ליכטל דײַן אַיל בּאַלױכטן", ש. פֿרוג ו. גאון 
שטיל דאָס שויבּן-טירעלע פון אַי אױפֿגעמאַכטײ, 
אול. טויטצִר אַ'= אָן אַ פענצטער, אָנגע- 
לייגט מיט פֿאַרשײדענע זאַכן פון בּעליהבּתּיש- 
קייטי 


אָלק|ערן -- דער, 'ס. הבּל מיט האַלבי 
| קײַלעכדיקן אײַזן און האַלבּ-קײַלעכדיק קלעצל, 
געוויינטלעכע און פֿאַרשפּרײטע פֿאָרעם פֿאַר 
אולקע (-+ 508), אויך: אַה ובּל. -ערן-- 
טרו. מאַכן אַ רונדע רינע מיט אַן אָייהובּל, 
אָלקער 11 -- דער, "ס. 22? , שמאָלע אייבּער- 
פלאַך אין א װאַנט װאָס בּאַקומט זיך דורך 
| אױספּלאַטשיקן אַ גראָדן װינקל אויף פּטור צו 
װערן פֿון אַ שאַרפֿן קאַנט. אַנשטאָט אַ גראָדן 
| װוינקל בּאַקומען זיך אויף אזא אופֿן צוויי טעמפּע 
ווינקלען (60212161)", רחל װישניצער, יבֹּל 
6818, 8. 
אֵל. ק. פּ. (3) -- ועלקאַפּע'ן די. (סאָו) ר"ת 
פֿון: אַלרוסלענדישע קאָמוניסטישע פּאַרטײ 
(בּאָלשעװיקעס)) . 
אַליאַיאַניש -- אַדי. 
יאָנען. איער צונויפקום. 
אֹל ראש ההר -- ועל רויש (ראָש) האָהאָיר) 
פֿראַזע. תֹּח. ?כשמות, יט, 20 אאַ. אויפן 


װאָס איז פֿון אַלע ראַי 





אַלרױנע 


/(צום) שפּיץ בּאַרגי. ,אַפֿילו אַהרן און די כּהנים 
האָבּן ניט געטאָרט שטעלן קיין טריט וואו משה 
רבּינו האָט דערלאַנגט -- אי ר' היי, ניסן גאָר- 
דאָן, טמז, 1966 ש 24. אויך מיטן ב: די העכסטע 
מדרגה, קולמיניר-פּונקט, קיינער קאַן ניט דער" 
גרייכן אי ר' הי 
אַלרױנע -- די, "ס. 41:806 74. אויך: 
אַלרוטע. בּאָטאַניק) קרײַטעך פֿון די לעג" 
דער אַרום מיטלענדישן ים. אבּ, ספֿר מתּורגמן 
פֿאַרטײַטשט 'דודאים' (בּראשית, ל, 14): , בּל"א 
: ובּלשון אַשכּנזן אַלרױי- 
נן. ובּלעז מאנדראגו- 
לי"; שׂבּ -- ;אַלרינן 
אוֹ פייליך"; אורח -- 
;אַלרוטען* ותִּי: עליי 
בּעפּעלעך"). די אַ 
װערט קולטיװוירט או" 
מעטום צוליב אירע 
פֿאַרבּיקע פֿײַן-שמעקנ- 
דיקע בּלומען. איר פֿרוכט (ענלעך צו א קליין 
עפּעלע) זאָל האָבּן א סטימולירנדיקע װירקונג 
און איר װאָרצל ---אַ כּוח צו היילן. |די אַי איז 
געװען בּאַקאַנט שוין אין די גאָר אַנטיקע צײַטן, 
די נאַרקאָטישע סובּסטאַנצן פונעם קרײַטעך; 
איר צעצווייטער װאָרצל, װאָס כאַפּט דעם אָנ" 
בּליק פֿון צוויי מענטשלעכע פיס, האָבּן געפירט 
צו פאַרשיידענע אײַנגלײבּענישן. ספּעצ װי א 
סגולה צו האָבּן קינדער, א טראַדיציע װאָס ציט 
זיך נאָך פֿון חומש (בּראשית, ל, 1514). די אַי 
איז געװאָרן גענוצט װי א כּישוף-צייכן, װי אַ 
סגולה בײַ מאַגישע אָפּשפּרעכענישן אדגל.ן 
32.. 242801:29014. 
אַלרופיש -- אַדי. װאָס האָט אַ שײַכות צו 
אַלע רוסן. אן איע אייגנשאַפט, | 


אַלרוסלענדיש -- אַדי 
צו גאַנץ רוסלאַנד, 


אל רחום (וחנון) -- {אייל ראַכום װײכאַנוןן 
דער,. ??שמות, לד, 6 אאַ. דערבּאַרעמדיקער 
(און לײַטזעליקער) גאָטי. די דריטע, פערטע (און 
פינפטע) מידה פון די דרײַצן מידות פֿון גאָט 
ואל -- בּאַצײיכנט גאָט פון אוניװערס, הערשער 
פֿון דער נאַטור און מענטשהייט: רחום -- פֿול 
מיט אײַנזעעניש פאַר די לײַדן פֿון מענטש און 
זײַנע שװאַכקײטן; חנון -- טרייסט די פֿאַר- 
שקלאַפֿטען. ;אי ר', טוא אונזר צרות זעהן, 
ווידער צו דײַן גינאד גינעהן", 'קינות אויף 
כמעלניצקיס גזירות', פּראָג 1648 |מװ, בּילדער 
פֿון דער ידי ליט' געשיכטען. ,גיין גיי איך פֿון 
דער װעלט מיט גרויס בּטחון אין א' ר' |, 
אַז ער װעט מיט מיר טאָן לפנים משורת הדין", 
פּרץ, יפֿיר דורות -- פיר צואות'. .ור' נחמן 
בּראַצלעװערן האָט אַפֿילו פֿאַרפֿאַסט א ספּעצ- 
יעלע תּפֿילה: 'א'ר'ו'... זע, אין דײַן גרויס 
רחמים, אַז איך און גאַנץ ישׂראל זאָלן פאַר- 
מאָגן די גרויסע בּענקשאַפֿט און לוסט און אמתן 
ווילן אַרײַנצוקומען אין ארץיישׂראליי, זלמן שזר, 
טמז, 1967 וט 18, ,דער אייבּערשטער, דער א' 
ר' וי דערבּאַרעמט זיך --- צופֿאָר גאָט און דער" 
נאָך געלט -- און שלמה-מענדל װערט אַ סטו"- 





װאָס האָט אַ שײַכות 


196 


דענט", אַ סגולה פֿאַרן דלות, טשערנאָװיץ, יאָר? 
אֹל רחמן -- {... ראַכאַ)מאַזן דער. ?כלויט 

יקידושין, פא/ב. בּארעמהאַרציקער גאָט, 
;שלאָף, אי ר', מלך אבֿיון, זײַט בּײַ זײַט מיט 
אונדז אין שטײַג; ס'וויגט דיך פישקע, ס'וויגט 
דיך טבֿיה, ס'היט געטרײַ דיך בּאָנטשע שװײַג", 
הל, יא רבּונודשל-עולם-וויגלידי 

אָלרײַט -- אַדװ. אמ. !08 80 :/. 1 אין 
א גוטן צושטאַנד. גוט, ריכטיק, אמת. ,,בּיסטו 
אָ'?י, ,איצט איז אַלץ שוין אַ'" 2. נו נו 
גוט, מילא. זאָל זײַן אַזױ. ,אָ', זאָל זײַן װי דו 
זאָגסט". ,אָי, און אַן עק זאָל עס נעמען". ;אָי 
װילסט ניט, איז ניט". ,אויבּ זיי װעלן מיך ניט 
פאַרהאַלטן, װעל איך קומען. -- אַ, זע צו 
קומען", אָפּאַ, היבּרו. ‏ זײַן אִ' -- זײַן אין 
א גוטן מצבֿ. ,אין בּריוו שרײַבּט ער מיר אַז 
ער איז אַ', ער איז א מיטגליד אין דעם פּאַר- 
לאַמענט", מוק, מײַנע בּאַגעגענישן 

דניק -- דער, -עס. ניצע -- די ס. 

אַן אויפגעקומענער עושר. אַן ארױפֿגעאַרבּעטער 
בּעל:הצלחה. זיך װאַרפֿן מיט געלט װי אַן אָעיק 
װאָס זוכט כּבֿוד. ,אַלע בּאַצֶען זיך מיט זעלבּן 
בּיטול צום אַיניק", אָפּאַ, די טענצערין. אװען 
מיר רעדן וועגן דעם אַיניק האָבּן מיר אין זינען 
דעם מענטשן װאָס בּאַרימט זיך מיט זײַן הצ 
לחה. דער אָיניק איז אָפט אויך טאַקטלאָזײ, א 
מענעס, פֿאַר, 1964 וט 21, 

אַלרעפּובּליקאַניש -- אַדי. 1, װאָס איז 
פון (בּײַ) אַלע רעפּובּליקן. איע שװעריקייטן, 
2. װאָס איז שייך צו א גאַנצער רעפּובּליקאַנער 
פּאַרטײ. אַיע קאָנפֿערענץ. 8. װאָס איז אין 
הסכּם מיט אַלע רעפּובּליקאַנישע פּרינציפּן. איע 
דעקלאַראַציע. 

אָלשאַנ|ע -- די, "'ס. דזו אָלכע, אַלשע, -=, 
פֿון בּיידע זײַטן שאַסײ ... זײַנען געװען 
פֿאַרפֿלאַנצט ליפּעבּיימער, אָיס, בּעריאָזעס", 
סײַמאָן, טאָג, 1958 וא 14, דיק -- דער, "עס. 
וועלדל פון אַלשאַנעס. 


אָלשאַנע -- גנ. שטעטל פֿון טשערקאַסער 
קרײַז, אוקרײַנע. צונאָמען: אֶיער פּאַנטשאָכעס, 


אַלשאַנקע -- די, 'ס. בּוימטרילערל. זינג- 
פייגעלע פֿון צענט- 
ראַל: און מזרח-איי- 
ראָפּע. ‏ האַלט זיך 
אויף אין ועלדלעך 
בּײַם ראַנד פֿון גע 
בּערג. קומט צו פֿליי 
ען אין מאַרץ און פליט אַװעק אין אָקטאָבּער. 
085 /1800610, 


אַלשאַפֿונג -- די, "ען, נעאָל, אַבּא קליגער. 
כּוללדיקע שאַפונג, 





אל שדי -- |אייל שאַדאַין דער. 22בּראשית, יז, 
1 לה, 11 אא. אאַלמעכטיקער גאָטי. |חגיגה, 
יבּ/א; בראשית רבּה, ה, ז:; מו, בּ; זוהר, דב- 
רים, יב, 4--- דערקלערן: שדי, װײַל 'שאמר 
לעולם די' --- ווען גאָט האָט בּאַשאַפֿן די װעלט, 
האָט ער געזאָגט 'די', ס'איז גענוג, געענדיקט, 
דער רמבּם, מורה נבוכים, סג, זאָגט: גאָט ניי- 


אַל תּאמן בּעצמך 


טיקט זיך ניט אין עמעצן װאָס זאָל השגחה 
געבּן אויף דעם װאָס ער האָט בּאַשאַפֿן, װײַל 
די אַבּסאָלוטע מציאות זײַנע איז אין זיך גע 
נוג.ן ,מיר זײַנען אַצונד {זיךן מתודה פאַר 
;דעם אַלמעכטיקן װאָס ער װערט אַנגערופֿן א' 
שייי, מעשׂה אומן. ;ודי אָבֿותן האָבּן געזען |די 
געטלעכקייטן מיט דער מדרגה פון א' ש' און 
משה האָט געזען מיט דעם ‏ שם-הווייה", נוצ, 
קעו/א. - 

אַלשױין -- קאָנ. אַרכ. 21-98:1 ,ת811-58 1176. 
כאָטשן(ע), הגם. ;אל שוין דז איך װיישׂ דן 
דײַנש גלײַכן איז ניט אונטר אֵל דײַן פאָלק. . .*, 
יוסיפון, אַמשט 1743, י/בי 

אַלשטאָטיש -- אַזי. װאָס איז פֿון (שייך 
צו) דער גאַנצער שטאָט. אַיע קאַנאַליזאַציע. ;אע 

| שיסערײַיפאַרמעסטונגען", 1. זאַבּאַרע, סאָװ' 
הײמלאַנד, 1967, טא 9. אלשטעטיש -- 
װאָס איז פֿון (שייך צו) אלע שטעט. אע פּלאַ- 
נירונגען, : 

אַלשׂיך -- ר'י משה בּן חיים (1508--- 1600). 

| דיין, דרשן, פּרשן און מקובּל. געבּוירן אין 
אדריאנאָפּאָל, נפטר געװאָרן אין ארץיישׂראל, 
זײַן ספר תּורת משה -- דרשות אויף די סך- 
רות פון דער װאָך -- איז געװען שטאַרק פּאַי 
פּולער אונטערן נאָמען אי הקדושי, װאָס א טייל 
| איז איבּערגעזעצט אויף ייִדיש. דרשנים האָבּן 
פון אים געשעפּט שטאָף פֿאַר זייערע דרשות. 
אַרײַנקוקן אין א' איז געװען פאררעכנט װי 
אַ מדרגה. , דאָרט לערנט א מלמד מיטן פּראָסטן 
עולם אַײ, פּרץ, ישלום- בּית', 

אַ'-שוסטער -- דער. (שפּאַסיק) שוס- 

טער, װאָס מאכט אַלע סאָרטן שיך. ;די חכמה 
ווייסן שוין דאָ קינדער אין דער װיג, נאָר דו 
בּיסט דאָך ... אַן אַייש:, קען זײַן דו װייסט 
עס ניט", פרץ, 'װועבּער-ליבּע' (דריטער בּריוו), 


אַלשינע -- די, יס. 1. האָלץ פֿון אָלכע-בּױם, 
2. אָלשאַניק, װעלדל פֿון אָלכע:בּײימער. פאַז 
מיר זײַנען צוגעקומען צו דער אִ', האָט (ערן 
זיך אָפּגעשטעלט", אָפּאַ, אַ ראַמאַן פֿון אַ פֿערדי 
גנב, 


אָלשע -- -+ אָלכע, 


אַלשעפֿעריש -- אדי. שעפֿעריש אויף אַלע 
(א סך) געבּיטן. אַיער מענטש. קקייט -- 
ענס פון אונדזער צעזונגענער אַי אין אונדזערע 
בּיידע לשונות", יג, טמז, 1963 וא 30. 


אַל תּאמן בּעצמך -- {... טאַאַמײן בּייאַצ- 
מעכאָן זאַץ. תּח. ?כאַבֿות, בּ, ה. װ"אָלסט ניט 
גלייבּן אין זיך' {צװייטע העלפט: ,עד יום 
מותך" -- בּיזן טאָג פֿון דײַן טױיט; הללס א 
מימראן, ד"ה זאָלסט ניט זײַן צו פֿיל אײַנגע- 
גלייבּט אין (ניט שטעלן אויף) זיך אַז דו װעסט 
ניט נכשל װערן. אויך איר: ;אַי תּ' בּ'י -- נעכטן 
ערשט האָט אײַך ר' טאָדרעס געלייגט א לאַטע 
אויף די שיך, הײַנט -- ער שרײַבּט שױן ... 
אַן אינטערעסאנטן ראָמאַןײ, רבּי קצין, יפֿאָל, 
8, לא 1413 8טמ אײַנטײַטש: ;א'תּ בּ'-- 
װאַלסט עס ניט געגלייבּט, װען דו זעסט עס 
ניט מיט די אייגענע אויגן". 





אַל תּאמר לכשאפֿנה אשנה 


אֵל תּאמר לכשאפנה אשנה -- {.,.. טי 
מאַר ליכשעעפֿנען!) עשנען זאץ. תּח. ?כאָבות, 
ב, ה. "אָג ניט: װען איך װעל װערן פרײַ -- 
װעל איך לערנען' |צווייטע העלפט: ,שמא. לא 
תּפנה" -- װײַל טאָמער װעסטן ניט זײַן פֿרײַ; 
הללס אַ זאָגן. דזוו ,לייג נישט אָפּ אויף מאָרגן, 
- װאָס דו קענסט הײַנט בּאַזאָרגןײ, שו. 


אַל תַּאמר לרעך: לך ושׁוב -- { , , לייַרי- 
אַכאָ: לייך װאָשוּװ} זאַץ. תּח. ככמשלי, גי 28, 
יזאָלסט ניט זאָגן צו דײַן חבֿר: גי און קום װי 

דער' {סוף פּסוק: אומחר אתּן ויש אתּך" -- 
און מאָרגן װעל איך געבּן, װען דו האָסט בײַ 
זיך', תּין, ד"ה זײַ ניט מטריח אומזיסט-אומ. 
נישט עמעצן װאָס קומט בּײַ דיר בּעטן אַ טובֿה, 
גמילות:חסד אע. 


אַל תּכֿוש לומר 'איני יודע, -- {,.. טי 
וואויש לױימאַר אייני יוידײיאַץ זאַץ. תּח. ככדרך 
ארץ זוטא. ב. זאָלסט זיך ניט שעמען צו 
זאָגן: איך װייס ניטי. פֿרגל: ,בּעסער זאָגן 
- /איני יודעי איידער בּלײַבּן אַ ליגנערי, שו. - 


אַל תּבטחו כּנדיבים -- {... טיווטעכו בּינ 
דיוויםן זאַץ. תֹּח. 22 תּהלים, קמו, 3. אשיר 
זאָלט אײַך ניט פֿאַרזיכערן אויף פירשטן,, תּי. 


וָסוף פּסוק: ,בּבֿן אָדם שאין. לו תּשועה": אויף 


אַ מענטשנקינד װאָס ניטאָ בּײַ אים קיין הילף.} 
געניצט װי אַן אַזהרה מע זאָל זיך ניט פֿאַרלאָזן 
/אויף פֿילאַנטראָפּן, מעצענאַטן, גבֿירים, נדבֿנים, 
עאַי תּי בּי -- פאַרלאָז זיך ניט אויף אַ פּאַרך", 
פֿװל. ,אַי תּי בּי -- זייער הבֿטחה איז ניט ווערט 
קיין שמעק טאַבּעקײ, פֿװל. עאַי תּי בּי -- מֶע 
װעט זיך מוזן אַליין אַן עצה געבּןי, דוד פֿלֵיני 
קער, טמז, 1968 ווא 23. פּאָפּולערער אײַנטײַטש: 


;אַי תּי בי -- פֿאַרלאָז זיך ניט אויף די גבֿירים, 


זי גיבּן ניט: בּבן אָדם שאין לו -- דווקא אין 
(פֿון) דעם װאָס האָט ניט צו פיל, תּשועה -- 
! ליגט (קאָן קומען) די הילף". שפּאַסיקער אייני 
| טײַטש: ;אַי תּ' -- דו זאָלסט ניט רײַטן, בּ'--- 
! אויף א זאָטל, שאין לו תּשועה --- װאָס האָט 
- ניט קיין סטרעמעניעס, תצא רוחו -- טוט אַ 
בּלאָז אַ װוינט, ישוב לאַדמתו --- פֿאַלסטו אַראָפּ 
אויף דרערד; בּיום. ההוא --- אין יענעם טאָג, 
אָבֿדו עשתּנותיו -- קענסטו פֿאַרלירן דײַנע 
הויזן"י | 


אֵל תּמֿכּו למת ... {... טיווקו לעמיייס...ן 
זאַץ. תּח. כּכיִרמיָה, כב, 0 איר זאָלט ניט 
וויינען אױפֿן טויטן!, תּי. וָסוף פּסוק: ,בּכו בּכו 
להולך? --- װיינען װיינט אויף דעם װאָס גייט 
אַװעק.ן דער נבֿיא רעדט װעגן די מלכים יהויקים 
און צדקיהו. {דער קעלמער מגיד, האָט געזאָלט 
מספּיד זײַן אַ גבֿיר פון שטאָט: האָט ער זיך 
דערוואוסט אַז דער נפטר האָט איבּערגעלאָזט 
!צוויי זין רשעים און מוסרים. האָט ער אָנגץ- 
הױיבּן דעם הספּד: אַי תּי לי -- וויינט ניט אױפֿן 
-טויטן, נאָר בּ'בּ'ל' -- טײַטשן אונדזערע 
:חכמים: װיינט אויף דעם װאָס גייט אַװעק אָן 
קינדער: דעריבּער, רבּותי, װויינט טאַקע אױפֿן 
'נגיד װאָס איז אַװעק אַלין און האָט ניט מיט- 
גענומען זײַנע בּנים מיט זיך.} 


297 


אֵל תּנידו בּנֹת -- { .. טאַגידו בּיגאַסן זאַץ. 


תַּח. ?כשמואל בּ, א, 20. נניט דערציילן זאָלט 


איר אין גת', תּי וְדי פּלשתּים זאָלן זיך ניט 


דערוויסן אַז די בּנייישׂראל האָבּן געליטן אַ 


- מפּלה אויפן שלאַכטפֿעלדן. פֿון דעם: א' ת' 


בּגאַס. געניצט װי: א) א באַװאָרעניש אַז דער 
ענין פאָדערט דיסקרעציע. דזװ ניט אױיסזאָגן 


פון חדר, זאָל עס בּלײַבּן צװישן אונדז: ב3) ניט 


אױיפרײַסן יענעמס אויגן. , מסתּמא צוליבּן א' 
תּ' בּי... בּאַקלאָגט זיך אויף די לוקסוסן פֿון זייי 
ערע אייגענע מענטשן און אויפן אַרט אָנטאָן זיך 


פֿון די פרויען", בּצג, טמז, 1968 א 17. ;אַי תּ' 


בּ' -- מאַכט א שװײַג!", פֿװל. עאַ'תּ'בּ' -- 
װעסט אַליין ניט װערן צו שפּאָט און צו שפּאַס", 
שװוי : | 


אל תּגול דל -- {.. טיגזאָל דאַלן זאַץ. -תּח. 


ככמשלי, כב, 22. װאָלסט ניט בּאַנזלען דעם 
שוואכן!, תּי. געניצט מיטן ב: ניץ ניט אויס די 
פאַרצווייפלטע לאַגע פֿון עמעצן. 


אַל תּנעו כּמשיחי -- {... טיגו בּימשיכאָין 


זאַץ. תּח. קכתהלים, קה, 15 איר זאָלט ניט 
אָנרירן מײַנע געזאַלבּטע!, תּי. אויך: אי תּ' בּמ 
שיחי (בּימשיכי, אצן. געניצט װי א װאָרנונג: 


א) ניט אָפּצופֿרעגן די אױיטאָריטעט פֿון העכערע 


אינסטאַנצן; בּ) ניט אָנצורירן א פֿאַרהײליקטע 
דאָגמע, טראַדיציע, אײַנגעשטעלטע נאַרמע; 
ג) זיך ניט צו פֿאַרטשעפּען מיט א גדול אָדער 
מאַכטהאָבּער. ?א תִּ' בּי! רירט ניט אָן זײַן 
מורנו". ,עד כּאַן! אויף מער פּשרות װעל איך 
ניט אײַנגײן, אי תּי בּיײ, ,אַי תּ' בי --- דער רבּי 
מעג!", פֿװל. ,ןשיר:השיריםן האָט געזאָלט פֿאַר- 
ניכטעט װערן איז .. . אַרױס אַ בּת-קול: א' תּי 
בּיוֵיי, פרץ, יפֿאָרװאָרטי עאַי תּי בּ' -- אלו תײ 
נוקות של בּיתירבּן", שבּת, קיט/ב = קינדער 


- װאָס לערנען קומען אין דער ערשטער ריי, זײַי 


נען בּילכער. 


אַל תּדין את חפֿרך -- ו אי עס כֹאַי 


װײירכאָן זאַץ. תֹּח. 2כאָבנֿות, ב, ה. הללס 
מימרא: 'משפּט ניט דײַן חבֿר' {צווייטע העלפֿט: 


'עד שתּגיע למקומו' -- ייז דו קומסט ניט 


אויף זײַן אָרטץ. מע טאָר ניט משפּטן קיינעם, 
כּל-זמן מע דערפֿילט ניט אין װאָסער מצבֿ ער 
געפֿינט זיך (האָט זיך געפֿונען). מע דאַרף האָבּן 
אײַנזעעניש, פֿאַרשטײן יענעמס לאַגע. אתּורת" 
משה וייסט ניט פֿון קיין שטראָף אַלס נקמה... 
און אַי תּ'י אי חי צ' שי ליי,. פרץ, 'ראש יחודשי. 


אַל תּדמי בּנפֿשן -- ... טעדאַמי בּענאַפֿ- 


שייךן פֿראַזע. תֹּח. קכאסתּר, ד, 13, יזאָלסט 
ניט מיינען בּײַ זיך' {צווייטע העלפֿט: .להמלט 
בֹּית המלך מכּל היהודים" --- 'אַז דו פֿון אַלע 
ייִדן װעסט אַנטרונען ווערן אין מלכס הויז, 
תּי.ן דאָס האָט געװאָרנט מרדכי אסתּרן, בּעת 
זי האָט אים געלאָזט וויסן אַז עס איז שווער צו 
פּועלן בּײַם קעניג עֶר זאָל בּטל מאכן די גזירה. 
;אי תּי בּי אַז אין אַסימילאַציע ליגט די ישועה". 


אי תּ' בּי אַז די סכּנה איז אַריבּערײ. שפּאַסיק: 


פֿונװאַנען איז געדרונגען, אז אסתּר איז געװען 
א זקנה? עס. שטייט דאָך בּפירוש: א' תּ' -- 
אַלטע דאַמע. 


ער האָט א 


תֹּח. ככתהלים, צט, 8, 


= אַלמחטאו בּילד 


אַל תּהי כּו לכל אָדֹם -- |... טעהי בּאָז 
ילעכאָל אָדאָסן זאַץ. תּח. 2כאָבות, ד, ג;. בֹּן 


עזאיס אַ. מימרא: יפֿאַראַכט ניט. קיין מענטשן, 


!ד"יה אויך ניט דעם סאַמע פאַרשטויסענעם, דעם 
כּלומרשט מינערװערטיקן. ;אַי תּ' בּי לכל אַי -- 


פאַרשעם ניט דעם גאַנצןי מענטשן, אַפֿילן װען 

א חסרון, האָט ער אָבּער אויך פיל 
מעלות טובות" {אײַנטײַטש פֿון ישׂפת-אמתץ. 
פּאַראַפֿראַזירט: אַי תּ' בי לי בֹּשֹׂר (בּאָסאָר = 
בּאַשעפעניש, פֿלײישן --- ,וי זאָגט ער: א תּ' 
בּ' לי בּי --- װאָס איז דער טײַטש: אַז מען עסט 


יניט קיין קנאָבּל, הערט זיך ניט נאָך קנאָּלי, 


שע, אײזנבאַן-געשיכטעס. 


אַל תּחי בּרכֹּת הדיוט קלה בּעיניך -- 


.. טעהי בּירקאַס (בּירכאַס) העדיאָט קאַלאָ 
ביײיאיינעכאָן זאַץ. תּח. קכמגילה, טו/א. "אָל 
די בּרכה פון אַ פּשוטן מענטש ניט זײַן גרינג 
(מינערװערטיק) אין דײַנע אויגן. ,האָט ר' 
ישעיה א מאַך געטאָן מיט דער האַנט: אי תּי בּי 
ה' קי בּי. . . מיר פֿאָרןײ, מ. ריבֿקין, דער װעלי 
זשער בּלוט:בּלבּול, װילנע 1914. אויך: אֵל תּ 
קללת ה' קי בּי --- דאָרטן. 


אֵל תּחיו כּסוס כּפֿרר -- {... טהיייו קייסוס 


קייפערעדן זאַץ. תֹּח. ?כתּהלים, לב, 9. + איר 


! זאָלט ניט זײַן װי אַ פֿערד, װי אַ מוילאייזל, תּי. 


;אַי תּי כּי כּי -- זײַט ניט קיין פֿערדישט קצפּ". 
רעטעניש: ואו געפֿינט זיך אין תּנך אַז סוס 
איז דער טײַטש פערד? אַ'תּיכּיכּי.י.. ‏ 


אַל תּהי חכם בּעיניך -- {... טעהי כאָכעם 


בּיײיאיינעכאָן זאַץ. תּח. ככמשלי, ג, 7 יאָלסט 


ניט זײַן אַ חכם אין דײַנע אויגן, תּי. האַלט זיך 


ניט פאַר א צו גרויסן (א גאנצן) חכם. עאַ תּי 


! ח' בּי -- זײַ ניט קיין קנאַקער, װײַל דו קאָנסט 


זיך בּאַנארישן (פאַרלירן די נוך)". 


אֵל תּהי צדיק הרבה -- {... צאַידיק האַר- 


בּיין זאַץ. תּח. ככקהלת, ז,  .16‏ װאָלסט ניט 


: זײַן צו פיל צדיקי {סוף פּסוק: ואל תֹּתְחכּם 
- יותר" --- און זאָלסט זיך ניט קליגן איבּעריקן, 


װאָס צו איז ניט געזונט, אַפֿילו װען עס 


קומט צו צדקות. דזו זײַ ניט קיין 'וצדקתך" 


;אי תּי צי ה' -- לויף צו מצוות גרינגש" נווש: 


-הרבּה -- האַרבּען, 
אַל תּזכּ()ר לנו עוונות ראשונים. --- 


. . טיזקויר לאָנו אַואױנעס רישויניםן זאַץ. 
'זאָלסט אונדז ניט דער" 
מאָנען די זינד פֿון די פֿריערדיקע', תּי. געניצט 
אויך מיטן בּ: די אַמאָליקע עבירותו, חטאת 
נעורים, - 


אַל תּחטאו ביל - -- {,.. טעכעטו בּאַיעלעדן 


זאַץ. תּח. ככבּראשית, מב, 22. פֿאַרזינדיקט 
אײַך ניט אָן דעם יינגלי, תּי. {ַראובֿן דערמאָנט 
זײַנע בּרידער אַז ער האָט זיך געבּעטן זי זאָלן 
יוספֿן ניט טאָן קיין שלעכטס.ן געניצט מיטן ב: 
בּאַגײיט ניט קיין עוולה, טוט ניט קיין אומרעכט 


{ספּעצ װעגן קינדער, װעגן שװאַכע) שאַ' תּי 


בּ' -- העלפט אָרעמע קינדער!", א פּלאַקאַט 
אין קאָװונע, 1922. ,אַי תּי בּי --- פֿאַרזינדיקט 
אײַך ניט אין קינד"י, + צבי שובּער, קענאָ, 18 
ווו 8, 





אֵל תּירא עבֿדי יעקבֿ 


אַל תּירא עבֿדי יעקם -- {... טיראָ אַװדי 
יאַקױװ (יאַנקעװ)} 2כישעיה, מד, 2; ירמיה, ל, 
0 אאַ. זאָלסט ניט מורא האָבּן, מײַן קנעכט 
יעקבֿ/ תּי. א רעפֿרײן בּײַ די זמירות װאָס מע 
זינגט שבּת-צונאַכט נאָך איש חסיד היה. ?אמר 
| ה' ליעקבֿ: אי תּ' עי יי". ,שבּת זאָל אים זײַן 
| װײַבּ אָדער זײַן טאָכטער שפּילן זמירות... אי 
תּ' צִי יייי, יהל, קאָלאָניסטן וו, װאַרשע 1889, , מיט 
איינמאָל איז אים דער פֿרײלעכער אִ'תּיצִיי 
אַראָפּגעפֿלױגן פֿון די ליפּןײ, בּ. דעמבּלין, צוק, 
סעפּט' 1958, 

געניצט צו הייבּן די האָפענונג, מע זאָל זיך 
ניט מייאש זײַן, אין א שװערן מצב בּײַם כּלל 
אָדער פּרט. ;כ'האָבּ געפרעגט חיים וייצמאַנען: 
װאָס זאָל איך זאָגן די ייִדן אין זײַן נאָמען? -- 
זיי זאָלן געדענקען דעם פּסוק אַי תּי צִי ייײי, דר' 
אַריה ל. קובּובי, טמז, 1965 צו 27. ;א'תּ צייי 
-- יעקבֿ, זײַ ניט קײַן פּחדן". 


אַל תּטתּכּל בּקנקן -- |... טיסטאַיקײל בּאַי 
קאַנקאןן זאץ. תֹּח. ?כאָבֿות, ד, כה. קקוק 
ניט אויף דעם קרוג' |צווייטע העלפֿט: ;אלא 
בּמה שיש בּו" -- נאָר אויף דעם װאָס איז אין 
אים; ר' מאיר'ס א מימראן, געניצט מיטן ב: 
משפּט ניט אַ מענטש לוט זײַן אויסזען, נאָר 
וועדליג זײַן כאַראַקטער, זײַנע אויפטוען. =-- א' 
תּי בי -- קוק ניט, חכם מײַנער, אַהין וואו מע 
דאַרף ניט", שע, טביה. 

אַל תּען כּסיל כּאולתו -- {... טאַאַן קסיל 
קײיאיװאַלטױן זאַץ. תּח. ככמשלי, כו, 4. יזאָלסט 
ניט זאָפּזענטפֿערן דעם נאַרן אַזױ װי זײַן נאַ" 
רישקייט,, תּי. געניצט מיטן בּ: לאָז זיך ניט 
אַרײַן אין א װיכּוח מיט א שוטה: ענטפער ניט 
אָפּ עמעצן װאָס איז אינטעלעקטועל נידעריקער. 
;אַל תּי כּי כּי---- פאָר ניט קיין בּױיבּעריק, בּלײַבּ 
אין בּאַלטעײ, פֿװל. 

אַל תֹּפַּל דבר -- {,.. טאַפּײל דאָװאָרן זאַץ. 
| תֹּח. קכאסתּר, ו, 10. װאָלסט ניט מינערן א 
װאָרטי {סוף פּסוק: ,מכּל אשר דבּרתּ" --- פון 
אַלץ װאָס דו האָסט גערעדט: דאָס האָט געזאָגט 
אַחשװרוש צו המנען, ער זאָל גאָרניט פֿאַרפּעלן 
פֿון צערעמאַניאַל אָנצוטאָן כּבֿוד מרדכיןן. גע" 
ניצט מיטן בּ: זאָלסט אַלץ פּינקטלעך דורכפירן, 
אָדער גענוי איבּערגעבּן. ,װי זאָגט ער: אִיתּ' 
ד' --- כאַטא פּאַקרישקע", שע, יקנה"ז. 

אַל תּפֿרוש מן הצבּור -- {.. . טיפֿרױיש מין 
האַציבּורן זאַץ. תּח. ?כאָנות, ב, ה. ישייד זיך 
גיט אָפּ פֿון כּללי הללס אַ מימראן. אַ מענטש 
זאָל זיך ניט אָפּזונדערן אין זײַנע די אמות, נאָר 
| ער זאָל צוטראָגן זײַן בּײַשטײַער צו דער געזעל- 
שאַפּט, געניצט בּײַם אַרײַנציען אין א געזעל- 
שאַפטלעכער אַקציע, בּײַָם װערבּירן מיטגלידער 
אין אַ חבֿרה, בּײַם קלײַבּן נדבֿות אע. שפּאַסיק 
און אומאיידל: ;אַי תּ' מ' ה' -- זעסט אַלע 
גייצן משתּין זײַן". 

אַל תּפֿתח פּה לשטן -- {... טיפֿטאַך פּע 
לאַסאַטןן זאַץ. תַּח. 2כלויט בּרכות, יט/א. שעפֿן 
ניט אַ מויל צום שׂטן. געניצט מיטן אַלגעמײ 
נעם 3: מע מוז תּמיד זײַן אָפּגעהיט מיט רייד, 
זיך ניט אַרױסכאַפּן מיט א װאָרט װאָס איז עלול 


1598 


צו בּרענגען שאָדן. ספעצ. מע טאָר ניט, מע דאַרף 
ניט בּרענגען פאַרן מויל א קללה, אַן אָנצוהע- 
רעניש, א רמז אויף אַן אומגליק, א צרה אע. 
מע זאָל ניט אויסלייגן אויף שלעכטס. (איבּערן 
גלױיבּן אין כּוח פֿון װאָרט װאָס קאָן משפּיע זײַן 
אויף געשעענישן.} עאיך ווייס, אַ' תּי פּי לִי ! זי 
װעט זיך חלילה טויפן", קמ, 1868, פאן 16, 
,װעסטו אָבּער, אי תּ' פּי לי, אַװעקלאָזן דעם וועג 
װאָס איז ליכטיק און גיין אין אַ וועג פון פינצ- 
טערניש", יד, אבן נגף. עװייס גאָט װאָס דיר 
קאָן זיך אָפּדוכטן. עס קען זיך דאָך אָבּער, אַ' 
תּי פי לי, טרעפן אויך", טױבּע סעגאַל, עולם 
המעשה, װאַרשע 1883. , און װאָס װעט זײַן מיט 
זײַן װײַבּ ... און מיט , . . די יתומים, טאָמער 
חלילה וחס ... אַיתּיפּי ליי, שע, מעשׂיות און 
פֿאַנטאַזיעס. עאַ' תּי פּי לי זאָג איך -- ניט דער" 


הארן װעלן עס מײַנע שׂונאים", שע, טבֿיה. 


9 אל יפֿתח אדם פֹּה לשטן -- ,מוז 
מען די צונג אײַנהאַלטן און ניט לאָזן לױפֿן 
צום שלעכטן חס ושלום, דען די הייליקע גמרא 
זאָגט אַי יי אי פּי ליי |אַנשטאָט פּיון, מ. מ., דער 
פֿאַלשער אליהו הנביא, װאָרשע תּרס"ג. פּאַראַי 
פֿראַזע: אי תּי פּי לאָסון {לײיאָסוןן --- צום אומ- 
גליק {אויפן סמך: ,ויפתּח ה' את פּי האָתון", 
בּמדבּר, כב, 28|, 


אַל תקרא הלכות אלא החליכות -- 


.. טיקראָ 'האַלאָכעסי עלאָ 'האַליכעסץ זאַץ. 
תֹּח. קכמגילה, כח/ב: לייען ניט הלכות (גע 
זעצן) נאָר הליכות (לעבּנס-גאנג, פֿאָלק-שטײ: 
גער, אויפפֿיר), געניצט מיט 33: א) געזעץ טאָר 


| ניט בּלײַבּן פאַרשטײינערט, נאָר מוז זיך צופּאַסן 


צו די אומשטאנדן און רעפלעקטירן די ענדע- 
רונגען אין דער געזעלשאַפֿט: ב3) די געלערנטע 
הלכות דאַרפן ווערן פֿאַרקערפּערט אין געלעבּטע 
פֿירונגען. , בּײַ אים איז געװען אי תּ' ה'אי ה' --- 
זײַנע הלכות זײַנען ... געווען .. . דינאַמישע, 
ער האָט זיי אַרױסגעטראָגן אין סאָציאַל-עקאָנאָ 
מישן לעבּן", הלל זײַדמאַן, טמז, 1968 או 17, 


אַל תּקראנח לי נעמי -- {... טיקרענאָ ... 


נאָאָמין זאַץ. תּח. ?כרות, א, 20 איר זאָלט 
מיך ניט רופן נעמי', תּי. געניצט מיטן ב: איך 
בּין ניט װי אַמאָל, ניט דער זעלבּיקער, אַראָפּ 
פון גדולה. ;אַ'תּ'ליני -- איך בּין אויסגע- 
שפּילט": ,אַי תּי לי נ' -- ניטאָ אַמאָליקע יאָרן"; 
;אי תּילי נ' --- איך בּין אויס קאַפּעליוש- 
מאַכער", 


אָל תּקרי 'בּניך' אלא 'בּוניך, -- {. .. טיק- 


ריי בּאָנאַייַך עלאָ בּױינאָייךן פֿראַזע. תּח. 22ברי 
כות, סד/א. ילייען ניט 'בּניך' {(דײַנע קינדערן 
נאָר "בּוניך' (דײַנע בּויערסן, בּאַזירט איף 
ישעיה, נד, 13: וכל בּניך למודי ה' ורב שלום 
בּוניךי. געניצט אונטערצושטרײַכן אַז פֿון יונגן 


דור װעלן אױיסװאַקסן די צוקונפֿטיקע בּויערס 


פון פֿאָלק און זיי װעלן ממשיך זײַן די קולטור 
פֿון די פריערדיקע דורות. ,א תּי בּי אי בּ' -- 
זאָג ניט דײַנע {קינדערן, זאָג דײַנע בּויערײ, פרץ, 
געדאַנקען און אידייען. 


אֶל פראוני שאני שחרחורת -- ן... טירו- 


ני שעאני שכאַרכױירעסן זאַץ. תּח. 2כשיר הש 


! אַל תּשליכנו לעת זקנה 


רים, א, 6 עיט קוקט מיך אָן װאָס איך בִּין 
שװאַרצלעך', תּי. געניצט מיט בּ3: א) רעכנט 
זיך ניט מיט מײַן אויסזען, מיטן ערשטן אײינ- 
דרוק װאָס איך מאַך: בּ) נעמט ניט אין בּאַ 


| טראַכט מײַנעם אַ חסרון. ;אַי תּי שי שי. . . דאָס 


האָט דער גלות מיך פֿאַרשװאַרצט", י. א. קאַצאָ- 
װיטש, 60 יאָר לעבּן. פטמ אױסטײַטשן: ;אַ' תּ' 
שי שי --- אָבּער די כּלה האָט געלט"ן עאַי תּ' שי 
שי -- זי איז אַ שװאַרץ:חנעװדיקע". 


אַל תּרבּה שׂיחה עם האשה -- |.. טאַרבּע 


סיכאָ אים האַָאי'שאָן זאַץ. תּח. 2כאָבֿות, א, ה, 
ירעד ניט פֿיל מיט דער פֿרױי (די משנה גיט צן: 
,בֹּאשתּו אמרו, קל וחומר בּאשת הבֿרו" -- 
ס'רעדט זיך דאָ װעגן דער אייגענער װײַב, 
אַפּשיטא ניט מיט דער פרוי פון אַן אַנדער 
מאַןן. גראָבּלעך: אַי תּי שׂ' עי ה' יאָ -- יאָ, ניין 
-- ניין! אַל תרבּה שׂיחה -- פּלאַפּל 
ניט, נודיע ניטן אַ'תּישׂ' -- האַק ניט קיין 
טשײיניק, 


אֵל תּרדוף אַחר כּבוֹר -- |... טירידויף 


איכאר קאיװעדן זאַץ. תּח. קכדרך ארץ זוטא, ב, 
יאָג זיך ניט נאָך כּבֿוד', זײַ ניט קיין כּבֿודי 
זוכער. ;אֵל תּי אי כּ' -- אָבּער א גרויסע נדבֿה 
מעגסטו געבּן". 


אֵל תּשׁכּח -- {... טישקאַרן זו. פֿראַזע. תּח. 


ככדברים, ט, 7 אאַ. 'יאָלסט ניט פאַרגעסן. 
געניצט ספּעציעל בּײַ געװיסע היסטאָרישע גע 
שעענישן. אַל תּי --- פֿאַרגעס ניט --- |די ייִדי- 
שע קאַטאסטראָפֿען שרײַט אַרױס פון יעדן 
פּענדזלשטריך", ש. איזבּאַן, טמז, 1965 71 21 
אויך: ,געדענק -- אֵל ת'"; ,מזומנים איז בע 
סער װי דער אַל"ת'". 


אַל תשלח ידך -- ן... טיישלאַך יאָידכאָן זאַץ. 


תַּח. פכבראשית, כב, 12. װאָלסט ניט אויס- 
שטרעקן דײַן האַנט', תּי. (דאָס האָט געזאָגט 
דער מלאך צו אברהמען װעגן יצחקןן געניצט 
װי א װאָרענונג, אַן אָפּשרעק ניט אָפּצוטאָן 


- עפּעס װאָס קען זײַן פאַטאַל. ,איז געקומען 
| דער ניסימדיקער רוף פון גאָט: אַלתּ'י" ... 


ס'איז בּלויז געװען א נסיון", מ. קאַליקשטײן, 
איק. ראָש השנה, תּשכּ"ח. ;אַל תּ' י' -- אָן 
הענט!". ,אַל תּ' יי אין מײַן קעשענע". ;אֵל תּי 
י' --- . . . ואַװעק, פּטשיקן קאָטער פון דער פּר 
טער", שע, טביה. שפּאַסיק: ,-- פונװאַנען איז 
געדרונגען אַז א חזן גיט מען ניט אָפּ קיין 
שלום-עליכם? --- װײַל אַ חזן איז דאָך א נאַר 
און ס'איז דאָ א בּפֿירושער פּסוק -- אל תּ' יי 
אל הנער". 


אֵל תּשליכנו לעת זקנה -- { .. טאַשליכײנו 


לייאייס זיקנען זאַץ. תֹּח. קכתּהלים, עֹא, 9:; 
יזאָלסט אונדז ניט אַװעקװאַרפֿן אין צײַט פֿון 
זיקנהי. אַ טייל פֿון דער תּפילה ישמע קולנו'י 
װאָס מע זאָגט צו סליחות און אין מנחה פון 
יום-כּיפּור. דריקט אויס א געבּעט אַז דער איי" 


בּערשטער זאָל אונדז דערהאַלטן בּײַ די כּוחות. 


מיר זאָלן ניט פאַלן צו לאַסט אויף דער עלטער 
און ניט דאַרפֿן אָנקומען צו קיינעם. ,אַל תּי לי 
ז' -- נאָר ניט ווערן עובֿר בּטל*. 





אל תּשׂמח ישׂראל 


געקירצט: אֵל תּשליכני -- ,מע טאָר דאָך 
ניט זינדיקן, װי שטייט דאָרט? אל תּ"י, אָפּאַ, 
אין די פוילישע וועלדער. 

אַל משׂמח ישׂראל -- ניל כּעמִים == 
.. טיסמאַך ייַסראָעל . . . קאָאַמיםן זאַץ. תּח. 
תכהושע, ט, 1. יט פרייען זאָלסטו זיך, 
ישׂראל, מיט שׂמחה אַזוי װי די פעלקער', תּי. 
געוויינלעך פֿאַרקירצט: אַל תּי יי --- פריי זיך 
ניט, ייִדעלע!": ;אֵל תּ' יי -- דו האָסט נאָך ניט 
קיין פּראַװעס"; ;אַל תּ' יי -- מע דאַרף נאָך 
אויסגעבּן קינדער". 

אַל תּתהלל בּיום מחר -- {.. טיסהאַלײיל 
בּיייוים מאָכאָרן זאץ. תח. 2כמשלי, כז, 1 'זאָלסט 
זיך ניט רימען מיט דעם מאָרגנדיקן טאָג', 
- תּי (צווייטע העלפט: ,כּילֹא תדע מה ילד יום" --- 
װײַל דו ווייסט ניט װאָס אַ טאָג װעט געבּערן), 
געניצט מיטן בּ: מע טאָר זיך ניט גרויס האַלטן 
|מיט דעם װאָס מע רעכנט ערשט אױפצוטאָן. 
;וי זאָגט איר? אֵל תּ' בּי מ' -- אַ מענטש 
טראַכט און גאָט לאַכטײ, שע, טבֿיה. 

אֵל תתיאש מן הפּורעניות -- {... טיסיאָ 
אייש מין האַפּוראָניעסן זאַץ. תּח. ?כאָבֿות, א, ז. 
'זײַ זיך ניט מייאש פון פּורעניותי. געניצט מיט 
בּב: א) אויבּ דו געפינסט זיך אין אַ צרה -- 
פֿאַרליר זיך ניט, די ישועה קען קומען כּהרף- 
עין: בּ) זאָלסט ניט. מיינען אַז בּייז װעט דיך 
אױיסמײַדן. ,אַל תּ' מן ה' --- דז איז . . . צו פֿר 
שטין דז זיך דער מענש איז זײַן זין זאל 
שלאגין דז אים קיין בּיזר װינט אונטר זײַנה 
אויגן װערט בּלאזין", ר' יום'טובֿ ליפּמאַן הע- 
לער, כּײי, 'מגילת איבה', 1703. ;אַל תּי מן ה' 
-- עס װעלן נאָך זײַן צרות". 

א"מ -- רית פֿון: אָבֿ מורי, אָבֿינו מלכנו, א אהל- 
מועד, אהל משה, אלו מציאות, אל מלך, 


אֵם -- די, -ען. 6וזוזג :226. פֿרױ װאָס דער" 
נערט מיט איר בּרוסט אַ זויגקינד, ניט איר 
אייגנס. /אַם:מינקת", אבּ, שמות דברים. 
,;ס'האָט א טעם. װי א מויד אן אם"; ,ער איז 
אַזױ אַ בּחור װי די אֵם איז א מויד", פֿװל. 
;דער עפּל נאָך דעם שטאַם, דאָס קינד נאָך דעם 
אַם", {שוין אין בּראַנט אאַ פֿון 17, און 18. י"ה, 
בּײַ א. בּערנשטיין:} ,דאָס עפּעלע געראָט נאָך 
דעם שטאַם, דאָס קינד געראָט נאָך דער אם", 
שװ. ,אַ שלעכטע אִם איז פֿאַרן קינד סם": עאַן 
אַם זיצט קיין שבֿעה ניט": ,די פּרנסה פֿון אַן 
אַם איז מיט א טראָפּן סם": ,אַ ליטװאַק נעמט 
זיך אונטער אפֿילו אַן אִם צו זײַן", שװ. 88: 
בּריסטן װי בּיי אַן אִם, 

;ער האָט גענומען א מיידעלע פֿון זעכצן- 
זיבּעצן יאָר און האָט פון איר אַן אִם געמאַכט", 
פֿל. {,רי אליי המדקדק שרײַבּט אין זײַן ספֿר 
מתּורגמן: אֵליר װעגין גיפֿינט מן פֿיל װער- 
טיר אים טײַטשן דיא נאהנט בּײַא צו לשון 
הקודש קומן אַז װי ... איין זייג אִם היישן 
דיא אִם...", צמח דוד, פפדמ, תּנ"חן , מע 
מוז פֿאַרן קינד אַן אֵם בּאַלד דינגען, דאָס װײַבּל 
קען נאָר וויגן און זינגען", גאָר, שירי --- יודיי 
שע לידער. ;די קינדער:שטערבּלעכקייט אין 
צװישן די קינדער װאָס װערן געזויגן דורך 


אפ -- קאָנ. אַרכ. 


אפ -- ?אי 22סאַנסקריט. 


אָם -- דער, -ען. 


1399 


אַמען, מער װי אין זעקס מאָל גרעסער", פֿגעז, 
ווילנע 1928, פאן 2. ,ס'איז לײַכטער צו מאַכן 
פֿון אַ רבֿ אַן אַם איידער אים אויסצולערנען אַ 
בּיסל דקדוק", משׂכּילישער זאָג. פֿיג. ,די ייַדישע 
פֿרוי איז געװען די הייבּאַם און די אַם פון דער 


| ליטעראַטור אויף ייִדיש", שנ, די יוִדישע ליטעי 


ראַטור און די לעזערין. אַמםיגעלט -- 
,. . . האָבּן זיי דאָס קינד צו אַן אִם אָפּגעגעבּן 
און אַם'ג' פֿלעגן זיי מיט דער פאַציילקע אױיפֿ 


-מאַכןײ, א. י. סאַפֿיר, דער קליינער קאַטערזניק, 


וילנע 1883 אַמעױשלאָף -- גדער אַזױ 


גערופֿענער אַש!, װען די אַם בּלײַבּט אין ראַ- 


פּאָרט מיטן קינד און נאָר פון אים קען זי 
אויפגעװעקט װערן", מוו איבּז, פֿרױד, אַרײַנפֿיר 
אין פּסיכאָאַנאַליז װ. | 

1 בּײַם. .ער אֵשׂ איין 
שטוק בּרוט אונ' מוכט ניט מין .,. אַם קעז 
האט ער שיר אויז גיבּרוכן די צין", בּבֿאיבּוך, 
4. ;אונ' ויא זיא זול פֿר הלטן אִם טיש... 
אונ: נאך טיש דאז װיל איך אַלש בּזונדר שרייי 
בֹּן"י, בּראַנט, פּרק ח. 2. אום. ;אנ' מן 
איז זיך טובל אִם ערבֿ יום כּפּור פון קרי", 
צאינה, קנח/א. 9. צום. יאולא -- אַם 
ערשטין װיל איך נעמן דרלייבּא אונ' דערליי" 
בּנש", יאַקדמות אין עבֿרי-טײַטשי, פירט 1694 


וְפֿש וו 
אִם ענדע = לסוף, צום סוף. אאם. : דאַרף 
איך זיך זעצן נאָך דיר טרויערן", פֿל. אַם 


פּלאַץ -- עדי פֿראַגע איז (ניט) א פ"? == 
(ניט) צו דער זאַך, (ניט) אויפן ריכטיקן אָרט. 


אמ" -- פּרעפֿיקס צו שאַפֿן דעם סופּערלאַטיוו פֿון 


אַדװ. אַרכ. מיו. פּד. אין כּללישפּראַך בּאַטראַכט 
װי דטשמ. דוגמאָות: אַמאָפטסטן, אַמבּוֹלטסטן, 
אַמװײניקסטן, אַמגעפערלעכסטן, אַמהערלעכסטן, 
אַמשװערסטן, אַמגערנסטן, אַמדײַטלעכסטן, אַמי 
טיפֿסטן, אַמנאָ(ע)נטסטן, אַמפּראָדוקטיװוסטן, אַמי 
פֿולסטן, אַמפֿליסיקסטן, אַמראַציאָנעלסטן, אַמ- 
שנעלסטן, אַמשפּעטסטן, אַמשפּרודלדיקסטן 
אאַזװ. (אַ צאָל אָפֿטערע פֿאָרמען -+ װײַטער 
מווען די נויט איז אמגרעסטן איז גאָט אַמי 
נעכסטן (נאָהענטסטן)", אמז, דיא װיסטענטא 
זאַהאַראַ, ווילנע 1868. ,װען איך זוך אין דער 


טיפֿעניש פון מײַן װעזן דאָס װאָס איו אַמ" . 


גלײַכמעסיקסטן, אַמבּאַשטענדיקסטן און אַמדױ- 
ערהאַפֿטסטן אין מײַן איך.. .", װ. נאַטאַנסאָן 
איבּז, אַנרי בּערגסאַן, אַרײַנפֿיר אין דער מעטאַי 
פֿיזיק, װאַרשע 1923, 


א הײליק װאָרט 
פֿון הינדואיזם װאָס דריקט אויס בּראַמא אָדער 


װעלטבּאַשאַף, װישני אָדער אױיפֿהאַלט און סיוואַ 


אָדער צעשטערונג, גלײַכצײַטיק אויך: דאָס װאַך 


זײַן, דאָס חלומען און דאָס שלאָפן. ,עס לײַכט: 


דורך דער גאָרנישט דער גרויסער ... דער 
װאָס זײַנע קינדער שטייען בּלינדע פאַר זײַן 


תּהום, װאָס דער אינדער רופֿט אים אִם, דער 


מקובּל אין", צייט, ידנאָען. 


מאָס פון עלעקטרישן ווידער- 
שטאנד. , פאַר אַן איינס פון װידערשטאַנד האָט 
מען אָנגענומען דעם װוידערשטאנד פון א קוועק- 


אמא -- |אימאָן די, א"י. 


פּאָניס", יהואַש, איבּז, הײַאַװאַטאַ. 


אַמאַזאַץ -- דער. גנ. 


אַמאַזאָגע 
שי 

זילבּער'זײַלעכל 106 צמ. די לענג מיט דעם 
קווערשניט פון 1 קװ' מילימעטער, בײַ דער 
טעמפּעראַטור פֿון *0. דאָס איינסל רופט זיך 
אָן אָם' {ג:ת6|", ש. האָפֿשטײן, מאָטאָר פֿוו 
אינערלעכ אויסבּרענען, קִיְצוו 1932, 

מאַמע. מוטער. פאַר" 
צערטלט: אילע. ,איך װעל דערציילן א'". עוואו 
איז א'?, ,, אילע, קויף מיר גלידה!". ,א', אויס- 
געדאַרטע א', דורך פײַערן געהייליקטע, מאַמע 


מיך אײַן װי איך שטיי און גיי", א. שומי 


יאַטשער, גק, א 41, ן-+ אמהותן, 


אם אָדם חטא, בּהמה מה חטאח? - 


וְאים אָדאָם כאָטאָ, בּעהיימע מאַ כאָטאָ?ן זאַץ. 
תּח. 2כסנהדרין, נד/א; רשי, ויקרא, כ, 15, 
'אויבּ דער מענטש האָט געזינדיקט, װאָס האָט 


די בּהמה געזינדיקט?!. געניצט מיטן בּ: הלמאַי 
! זאָלן אומשולדיקע (קינדער) אָפּקומען פֿאַר די 


זינד פֿון שולדיקע (עלטערן)? 


אָ'מאַהאַ -- דער, -ס. 1. נאָמען פֿון אַן אינד- 


יאַנישן שבט פון צפֿוךאַמעריקע און א מיט- 
גליד פֿון דעם שבֿט. אַן איבּערבּלײַבּ פון די אָיס 
(קרובֿ 2,000 נפֿשות) לעבּן נאָך הײַנט אין 
שטאַט נעבּראַסקאַ. ,דורך די פּרייריס, איבּער 
טײַכן, זײַנען קריגסלײַט אָנגעקומען, די קע 
מענטשעס און די טשאָקאָס ... די אִיס און די 
2. ויכ- 
טיקסטע שטאָט אין שטאַט נעבּראַסקא, ייִדן -- 
0 1968(6), | 

מעכטיקער װאַסער- 
שטראָם אין דרום:אַמעריקע, לענגסטער טײַך 
אין דער װעלט (7,000 קמי); פליסט אַרױס פֿון 
| די אַנדעס-בּערג, שנײַדט דורך פּערו און גאַנץ 
בּראַזיל און פֿאַלט אַרײַן אין אַטלאַנטיק, - 


אַמאַזאָנ|ע -- די, ץ (יס). 2כאיי 2כגר. אָנ 


בּרוסטיקע'. 1. (גריכישע מיטאָלי) פֿרוי פֿון 
אַ לעגענדאַרער פֿעלקערשאַפֿט פֿון לויטער פֿרוי 
ען װאָס האָבּן געפֿירט אַ קריגעריש לעבּן 
;אַמאַצאָנקעס װערן אָנגערופן שטרײַטנדיקע 
פֿרויען . .. װאָס פֿלעגן צו גיין האַלבּ מעניש 
געקליידט, דאַמיט זיי זאָלן קענען שפּאַנען דעָם 
בויגן", אמד, דער הירקאַן, װילנע 1877. שדי 
לעגענדע פון די אַ'ס, װאָס נאָך דעם װי זײ 
זײַנען בּאַזיגט געװאָרן האָבּן זיי חתונה געהאַט 
און געלעבּט גליקלעך אונטער דער מענער- 
הערשאַפּט", יבּל וואא, 110. 2. איר. הויב- 
וואוקסיקע און אַגרעסיוע פֿרױ. 0. פֿרױ װאָס 
רײַט אויף אַ פֿערד. א'ס פֿון דעם צירק, ‏ -יש 
-- אַדי. ,זי האָט אויסגעזען עלעגאַנט און אַישׁ 
אין איר מאַנטלײ, בּאַש, פֿאָר, 1967 וו 18. 

אַמאַזאַנקע -- די, יס. 1. זזח אַמאַ 
זאָנע. ,בּײַ אונדז הערן מיר אַפֿילו אויך װעגן 
מלחמות פֿון אַיס. די שלאכטפֿעלד אָבּער איז 
שטענדיק די אייגענע הויז, וואו די פרוי שטרײַט 
מיט איר מאַן װעגן אַן אַמאַזאָנען-קלײד", בּלעי 
טער, פא 42, 2. לאַנג קלייד, צוגעפּאַסט פֿאַר 
אַ פרוי בּײַם רײַטן אויף א פערד. ;בּײַ פּאָלץ 
קראַװעץ קען מען זיך בּאַשטעלן ... פון אַ 
חופּה-קלייד בּיז אַן אַי", ז. װענדראַף, אַפֹנ שװעל 
פֿון לעבּו, מאָסקװע 1941. 





1400 22 226 אַמאַל 


אם אין קטנים, אין גדולים -- {... קטא- 


אַמאַטאָיר 


אַמאַטאַָ'ר--- דער, ז. װנ ין, -קע, 'ס. 89; .טע העלפֿט: -,מה יאכל בֹּשבֹּת"? --- װאָס װעט 





אַמאַטע'ר, ?איי 82ו. 1. לבּהאָבּער 
פון. אַ קונסט. אַן אַי פון גוטער מוזיק. אָנזאַמ- 
- לען א קאָלעקציע בּילדער װי אַן אַי. ,דער יוני 
גער אי בּאַטראַכט נאָכאַמאָל די שפּיז װאָס 
פאַבּיאַן האָט נישט לאַנג פֿאַרענדיקט", ייז, 
האַלטישטאָט', 2. ספעצ. ליבּהאָבּער פֿון טע- 
! אַטער. װער עס שפּילט אַליין טעאַטער און איז 
ניט קיין פּראָפֿעסיאָנעלער אַקטיאָר. שפּילן טעי 
אַטער װי אַן אַי. אַן איטרופּע. 0. ספּאָרט- 
לער, ניט-פּראָפֿעסיאָנעלער בּאַטײליקטער אין א 
ספּאַרטפֿאַרמעסט. ,דער אַי האָט בּאַזיגט דעם 
פּראָפּֿעסיאָנעלן גאָלפֿיסט". 

4. בּאַגערער, בּעלן אויף עפּעס אָדער עמעצן, 
חובֿבֿ. ,מע קריגט דאָרטן אָפֿט אַ שנאַפּס, אויף 
װאָס ער איז אַ גרויסער אַ", א. נורהאָם, דער 
מילכיקער בֹּאֵל, קאַונאַס 1932. עעס האָט זיך 
געפֿונען אֵין וועלכע האָבּן געװאָלט דעם ליידיקן 
פּלאַץ אַפּקױפֿןײ, פ. ג, נסים מן השמים. לובּי 
לין 1914. ,ער האָט זיך נעבּעך געקװעלט מיט 
דעם לערנען פֿאַר דער חתונה, אום ער זאָל 
הייסן אַ לערנקינד. ער האָט געפֿונען אַן א', ער 
האָט געקריגן 3,000 רובּל נדן", װאַרשױער יר 
דישע צײַטונג, 1867, יא 39. ,איך האָבּ פֿאַר- 
שטאַנען דאָס זי װעט דאָרטן בּאַקומען אַן אַ' 
וועלכער װעט װעלן מיט איר װײַלן", מ. ראַגער, 
אַ דאָמאַן פֿון דער קליינשטעטלדיגער ראַצעי 
לען, װאַרשע 1887 -יש -- אַדי. -שאַפֿט 
-- די, ‏ ליבּהאָבּערײַ, דילעטאַנטישקײט, 

-עווען -- אוטװ. אַי און בּלײַבּן אַ ניטידערי 
בּאַקענער אַקטיאָר, מאָלער אאַזו. 
אַמאַטײפֿידל -- די, -ען אַ פֿידל װאָס איר 
טאָן איז אויסנעמיק צאַרט (געמאַכט פֿון דער 
משפּחה אַמאַטי, איטאַליע, בּאַרימטע פידלמאַ- 
כערס זינט דעם 16, י"ה), 


- פּתיחתּא יא, 


ער עסן שבּת?. פֿרגל: ,אוב מע גרייט ניט אָן 
ערבֿ-שבּת, האָט מען ניט אויף שבּת", שװ. ‏ 


אים אין אֲני לו--- מי לי ? -- וָאִים איין:..ן 


זאַץ. תּח. 2כאָבֿות, א, יג. אוב איך אַלײן 
בּין ניט פֿאַר זיך --- טאָ װער איז פֿאַר מיר?י 
{הללס בּאַרימטער מאמר. צווייטע העלפֿט: עוכ- 
שאני לעצמי --- מה אַני?" און אַז איך בּין פאַר 
זיך, װאָס בּין איך?}. עאַ... . פֿאָלקס-אָרגאַן דאַרף 
אַװעקלײגן אַלע ... חלומות אויף א זײַט און 


דאַרף אגיטירן דעם אם א' אי לי מי ליי, די נײַע 


צײַט, שיקאַגאָ 1894, נא 1. ,דער ריינער אמת 


| איז, אַז אם אי... אויבּ דער ייִד איז אַלין ניט 


פֿאַר זיך האָט ער קיינעם ניט", י. ח. ר., דער 
בּלוט בּונד, װילנע תּרס"ו. ;װאָס איז די נפקא- 


- מינה, נעמט א בּיסל |משקהן אם א' א'...", 


יעקב גאָרדין, מירעלע אפרת, נ"י 1911, ,אם 
אי אִ'... איך בּין ניט איך, דו בּיסט ניט דו", 
שע, טביה. (אם א' אי לי... האָט געדינט װי 
א דעוויז פאַר פֿאַרשײדענע חבֿרות, פֿאַראײינען, 
קאַָאָפּעראַטיוון, לאַנדסמאַנשאַפטן אע.ן 


אם אין בינה אין דעת -- {,. . בּינאָ איין 


דאאסן זאַץ. תּח. ?כאָבות, ג, כ. אוב (וואו) 
עס איז ניטאָ קיין פֿאַרשטענדיקײט, איז ניטאָ 
קיין קענטשאַפטי. {ר' אלעזר בּן עזריהס א 
װאָרט; צווייטע העלפט: ,אם אין דעת, אין 
בּינה" --- ואו עס איז ניטאָ קיין קענטשאַפֿט 
איז ניטאָ קיין פֿאַרשטענדיקײטן. 


אם אין נדיים --- אין תּישִׂים -- {, .. איין 


גדאָייִם, איין טיאָשיםן זאַץ. תּח. קכאסתּר רבּה, 
יאויבּ סיװועלן ניט זײַן קיין צי- 
געלעך, װעלן ניט זײַן קיין בּעק'. געניצט מיט 
בּב; א) אויבּ סיועלן ניט זײַן קיין תּלמידים, 
װעלן ניט זײַן קיין תּלמידי:חכמים: ב) אויבּ די 
בּאַוועגונג האָט ניט קיין יוגנט, האָט זי ניט 


- קיין צוקונפט אע. 


נים ..-. גדויליםן זאַץ. תֹּח. קכאסתּר רבּה, פּתיח- 
תּא יא. אוב קיין קליינע זײַנען ניטאָ, 
װצֶלן קײַן גרויסע ניט זײַן איבְּז ש. דונסקי. 
(צווייטע העלפֿט: ,אם אין גדולים --- אין תּל' 


ימידים" ---- אוב קיין גרויסע זײַנען ניטאָ, 


װעלן קיין תּלמידים ניט זײַןן פֿרגל: אם אין 
גדיים 4 + 3 4 . 


אם אין קמה -- אין תּורה -- {... קעי 
- מאַך ... טוירען זאַץ. תּח. 22אָבות, ג, כ, 


אויבּ (וואו) ס'איז ניטאָ קיין מעל -- איז ניטאָ 


קיין תּורה'. געניצט מיטן ב: װען מען איז 
| -הונגעריק קען. מען ניט לערנען; מאַטעריעלע 


דאגות װענדן אָפּ פֿון לערנען. (צווייטע העלפט: 
;אם אין תּורה -- אין קמח".ן ;אם א' ק' א' 


תּי -- װאָס פאַר אן עסער אזא טוער": ;אם א' 


קי אי תּ'--- אַז מען עסט מכּות, קען מען קדחת"; 


;אם אי קי -- אין לאק שן"; ;אם א' קי א' 


תּי. ----פֿון אַ בּלעטל גמרא קאַן מען ניט מאַכן 
קיין (קוגל) לאָקשןײ, שװ. ;אם אי קי אי תּ' -- 


|אַז מע שמירט ניט, פֿאָרט מען ניט", שע, טביה. 
למדנישער אױסטײַטש: אם אי ק' -- אָן רד"ק 
-{= רי דוד קמחין אי תּ' -- װאָלט שװער געווען 


צו פאַרשטיין די תּורה. 


אם אין ראַיה לדבֿר, יש זכר לדבר -- 
.. ראַײיע לאַדאָװאָר, יעש זייכער ...ן זאַץ. 
יְתֹח. ככשבּת, כ/א; בּרכות, בּ/בּ אאַ: אַף-על-פּי 
שאין ראיה לדבֿר זכר לדבֿר. 


| אוב עס איז 
ניטאָ קיין בּאַװײַז אויף דער זאַך, איז אָבּער דאָ 
אַן אָנדײַט דערויףי. געניצט מיטן בּ: אַ רמז, 
אַן אַנצוהערעניש אויף דעם קאָן מען געפינען. 
,אם אי רי לי, יש זי לי ... יזכרנו את הדגה 


(בּמִדבּר, יא, 5) שטייט. פֿאַרװאָס ניט פלייש? 


אַפּנים, עס איז אַ טאַקסע געוען וָאין מצריםן", 
פרץ, געדאַנקען און אידייען. 


אַ מאַטעריאַלי'פטיש -- אַזי. 1. ניט' 
פֿאַראינטערעסירט אין מאַטעריעלע דערגרייכונ- 
גען,. 2. אומאויפנעמיק פֿאַר דער מאַטער- 
יאַליסטישער שיטה. ;אונדזער יידישקייט אין 
דורכויס אַ'י, אַ. גאָלאָמבּ. 

אַמאַי -- אַדװ. פכתּענית, כא/א. {-+ אַלמאֵיין 
למאַי. צוליבּ װאָס. פֿאַרװאָס. (עמפֿאַטיש) געניצט 
אויסצודריקן חידוש, פֿאַרװאונדערונג. ,אויבּ 


אם אין תורה -- אין יראה -- -+ אם אין 
חכמה -- אין יראהי / | 

אַ מאָל -- פֿאַרבּינדונג פֿון אַ+מאָל, װײַזט אַן 
אַנערכדיקע צאָל. זאָגן עפּעס א מאָל צען = אַ 
צען מאָל, קומען אין קליניק אפֿשר אַ מאָל 

| צװאַנציק. ‏ - יי | 

אַמאַ'ל -- אדו. 1. אומבּאַשטימט, װען ניט 


אם אין דויךיארץ---אין תורה--ן... דע 
רעכערעץ... טוירען זאַץ. תּח. 2כאָבֿות, גי כ, 

יאויבּ (וואו) סאיז ניטאָ קיין דרך-ארץ, איז ניטאָ 
קיין תּורה'. לכתּחילהדיקער ב: אָן מידות טו- 
בֿות האַלט זיך ניט אויף די תּורה. (צוייטע 
העלפט: עאם אין תּורה, אין דרך-ארץ".ן 

אם אין חכפמה -- אין יראה -- {... כאָכ- 


דו װעסט פֿרעגן: אַי האָט מען די בּנייישׂראל 
געציילט? אלא, מע האָט זיי ניט געציילט, בּיז 
מע האָט בי זיי גענומען כּופֿרינפֿש, נוצ װ, 
! נו/ב. ,אי אװעקגעבּן זי אין פרעמדע הענט?", 
זש, דער ממזר. עאַי איז װאָס? א מענטש ... 
שטאַרבּט בּײַ זײַן אַרבּעט, פֿאַרבּײַט אים דען 
ניט אן אנדערער?", בּערג, בּײַם דניעפער. 
אַ' טעמא -- -+ מאי טעמא, 

אם"אימדות -- |איים אימאָעסן פֿראַזע. פמֿן 
טער פון די מוטערס. ;די א"א' פֿון די י.. 
לענדער האָט דערקלערט אַז דער מיטלענדישער 
ים איז .. . איר ים", אפֿא, טמז, 1968 ווא 12, 
אם אין אָדם מתקן מערם שבּת -- (אים 
איין אָדאָם מייסאַקן מייערעו שאַבּעסן זאַץ. 
תּח. ?כקהלת רבּה, א, לז; רות רבּה, ג, ג. 
אויב אַ מענטש גרייט ניט אָן ערבֿ-שבּת' {צווייי 


מע... ייֶרען זאַץ. תּח. ?כאָנֿות, ג, כ. שאויף/ 


(וואו) ס'איז ניטאָ קיין חכמה, איז ניטאָ קיין 
גאָטספֿאַרכטיקײטי. |חכמה אָדער תּורה לערנט 
דעם מענטש צו זײַן אָפּגעהיט און ניט נכשל 
ווערן אין אן עבֿירה; צווייטע העלפט: אם אין 
יראה -- אין חכמהי.ן ;אם א' ח' -- אין תּורה 
--- די תּורה ליגט אין קאַסטן און די חכמה אין 
קצשענע", שװי 


אם אין נביאים הן -- בּניינכיאים הן -- 


.. איין נייוויאים היין בּניי ...} זאַץ. תּח. 
22פסחים, סו/א. אוב זי זײַנען ניט קיין 
נבֿיאים, זײַנען זי קינדער פון נבֿיאים'. געניצט 
מיטן ב: מע קען זיך אויך איצט פֿאַרלאָזן אויף 
ייִדן, אויף פּשוטע ייַדן, אויף עמך: אויך איצט 
איז דאָס ייַדישע פֿאָלק אויף א הויכער עטישער 


מדרגהי 


איז אין דער פֿאַרגאַנגענער צײַט, ,מאַלע װאָס 


עס איז געװען א". ;אי איז געװֹען א מעשׂה, 


| די מעשׂה איז גאָרניט פריילעך"; עאַי איז געװען 


אַ מעשׂה אַזוי: אַ. מאַן איז אַװעק פֿון א יונגער 
פרוי", 9ל. געוויינלעכער אָנהײבּ פון אַ פֿמ: 
,אֵי איז געװען א יד, האָט ער געהאַט דרײַ 


זין -. .*; ,סאַי געװען אַ פּאָרפאָלק, האָבּן זי 


ניט געהאַט קיין קינדער..."; עאַי איז געוען 
אַ רופא מיט אַ שוסטער...": ;אַ' -- אין 
געװען און הײַנט -- איז ניטאָ"; ;האַרן און 


האַפֿן האָט שוין אַ'י געטראָפֿן", שװ. ,נישטאָ 


די מענטשן (די צײַטן אאַ) װאָס א'". ,װאָס אַ' 
איז געוועזן דאָס אייגענע װעט טאַקע װידער 
זײַןי, מס, קהלת תּקע"ט, א, 9. ,דער בּעשט 
איז א' געפאָרן קיין סאַטאַנאָװ...", שבחי 
בּעש"ט, זשאָלקעװ תּר"י, יט/א. קדא זיצט 
אַמאהל איין גרושׂר חסיד אונ ער קאם...", 


אַמאָל 


קה, פֿיורדא 1743, טז/ב. אויהי היום, און ס'איז 
- - געווען אִי, איז אין קאַבּצאַנסק א גרויס ואונ- 
דער געשען", ממוס, װינטשפֿ. 

2 דז בּנוגע קומעדיקער צײַט. ,עס װעט אַי 

קומען די גליקלעכע צײַט װען...". ,װעסט 
| נאָך א' רײַך זײַן". ,גאָט אין הימל װוייסט דעם 
אמת, צי אונדז װעלן מיר זיך נאָך זען א'", פֿל. 
;אַך װער קען מיר זאָגן אוב איך. װעל א' 
ווידער פֿרײַ אומשװעבּן איבּער בּערג און טאָל", 
דוד עדעלשטאַט, 'דער פארוואונדעטער אָדלער" 
,ס'איז נאָך װײַט, נאָר ס'עט קומען די צײַט 
פֿון ייִדן אי אין לאַנד ישׂראל", פֿ2. . 
98 פֿאַרבּײַט איצט. טאָמען װעט (שוין) 
א' גענוג געווען (זײַן) צו װאָיעװען?". שפּאַסיק: 
אפֿשר װעט איר אי אויפהערן שלאָגן אײַער 
װײַבּ?"; ,װאָס זאָל מען. טאָן? מע מוז זיך אַ' 
אונטערגעבּן". 

4 פֿון צײַט צו צײַט. זיצן איבּערן ספֿר און 
אי זיך פֿאַרטראַכטן. ,איז קיין עם-האַרץ גע" 
וועזן. ער האָט אַ' א מנחה שבּת געדאַװנט", 
יאַ, דאָס שטערנטיכל. , צװישן אונדזערע לומ- 
דים, רבּנים, טרעפֿט מען אַי אויך אַזעלכע נאַי 
ראָנים", עט, משלים. ;עס זאָל ניט א' זײַן 
| שלעכטע מענטשן װאָס הודיען אונטער, זענען 
די רוסן די בּעסטע נאַציע", קמ, 1862, טא 4, 
, פֿאַרשטײיט זיך, איך װײַז אים אי אונטער", 
ממוס, װינטשפֿ. ,ער אַלײן פֿלעגט מיט זי 
בּײַנאכט אי אונטערקנעלן", שע. אין שטורם. 
אַי אין אַ יובֿל -- זייער זעלטן. האָבּן נחת 
(פֿרײד אע) אַי אין אַיפֿט ‏ - 

9. עס טרעפֿט זיך אַזױ און עס טרעפֿט זיך 
אַנדערש. עס קען זיך טרעפֿן. אין געוויסע פֿאַלן, 
;געלט אין קײַלעכ(דיק -- אי דאַ און א' 
דאָרט?; קאַי גייט מען אָנגעטאָן אין סאַמעט -- 
אי אין לאַטעס"; אשׂכל בּרענגט אַי מער אײַן 
וי די הענט"; גרחמנות איז אַ' אכזריות": ?א 
הונט איז א' געטרײַער פון א קינד", שװ. ,אי 
איז מען נכנס כּדי מע זאָל קענען יוצא זײַן, 
שװ |= מע טוט עפּעס נאָר כֹּדי צו האָבּן אַן 
אויסרייד זיך אַרױסצודרײען. װש מיט יוצא 
זײַןן. ,עס גיט זיך אויס אַ'י א פריילעכער 
אָרעמאַןײ, ממוס, שלמה. ;אַ מענטש קען א' 
מיט איין מצווה איבּערװעגן די װעלט צו דער 
ישועה", ספר המצוות, װראָנאָװ 1935, 

0 9טמ אַנשטאָט אַמאַי. ?אַי בּיסטו געגאַנגען 
אַהין? האָסט עס בּאַדאַרפט?". ;אי זאָל ער מאַכן 
אַז מע זאָל זײַנע בּרידער פֿײַנט האָבּן?", נוצ, 
זשיטאָמיר תּרכ"ג, רמד/ב. |נוצ, ווילנע תּרמ"ג, 
פּ/ב: ,אַמאַין, 

אויך סובּ -- דער, ן. בּויען איף די 
חורבֿות פֿון אַ'. אין װײַטע אֵין. ,ער איז אין 


ערדישן אַי בּרויזיק אומגעגאַנגען", אַל |, ,קליי" 


נע װעלטן פול מיט הײַנט און מיט אײיבּיקע 
אי'דיץ אֲלף כּץ, אַמאָל איז געװען אַ מעשׂה. 
;אַזױ װי מיר בּיסטו טראַגיש, אונדזער געטאַ- 
ליד. אַזױ װי מיר טראָגסטו אונדזער צעאַשטן 
אַיי, א. יאָאַכימאָװיטש, טמז, 1965 צו 25. עלצָי 
גענדישע װײַטע אין"ײ, הל. -קייט -- בּענקען 
נאָך אַץ. 


עריק, שאָלעם אֵש, מינסק 1931, 


אַמאַליעזז -- די, -ס, 


אַמאָל|יק -- אַדי, 


1401 


אַמאָליאַמאָל -- 1. מיט אַ סך יאָרן צו- 


- ריק. ;עס קומט אים פיר יענע מעשׂה אין 
| חומש, אַײאַ, װי אַבֿרהם 
שלמה. 2. אַ סך אאָרן שפּעטער. פלאָז דײַן 
. בּרויט מיטן װאַסער אוועקשווימען, אַאַי װעסטו 


אָבֿינו.. .ײ, ממוס, 


עס װוידער געפינען", מס, קהלת תּקע"ט, יא, 1, 


אַמאַלגאַ'ם -- די 8 דער, -ען. אי 2כגר א 
אַראַבּיש. 89: אַמאַלגאַמע, 
- נױפֿשמעלץ פֿון מעטאַלן, ספּעצ פֿאַרבּינדונג פון 

קװעקזילבּער מיט אַן אַנדער מעטאַל. אקוועק- 


געשמעלץ, צן- 


זילבּער איז בּכּוח אין זיך אויפצולייזן אנדערע 
מעטאַלן. די אױפֿלײזונג װערט אָנגערופן א" 
ס. פֿײַנסטאָון, כעמיע, ניי 1920, ,פון בּיידע 
זײַטן {פֿון דער עלעקטריזיר-מאַשיןן איז דאָ 
צוויי פּאַלקעס, בּאַדעקט מיט רימענס, איבּער- 
געשטריכענע מיט אַיי, יד, דער דונער און דער 
בּליטץ, וילנע 1874, 

2. פֿאַרבּינדונג, פֿאַראײניקונג פֿון צוויי אָדער 


מער גרופּעס, געזעלשאַפֿטן, פאַרבּאַנדן, פּאַר- 


טייען אע. די אי. פון. אַלע ייִדישע קולטור-איג- 
סטיטוציעס. עאַן. איע פֿון קוילער-געסל און 
בּית-מדרש-געסל, פון אויפגעקומענער און אַלט- 
אײַנגעזעסענער האַנדליבּורזשואַזיץ", מאַקס 
2 צונויפֿ 
מיש. קאָמבּינאַציע. אַן אַי פון סתּירות אין אַ 
כאראַקטער. 
-אַטאָר -- דער, 
א אַציע -- די 


װער עס פֿירט דורך אַן 
פּראָצעס אָדער רעזול- 


טאַט פֿון אַמאַלגאַמירן, ,צי אָט די באַבּסקע 


רפֿואה פון אי װאָלט געהאָלפֿן די לינקע אױיפֿ- 
לעבּן זייער בּאַװעגונג איז צװײיפֿלהאַפֿט", טמז, 
7 ווא 29, 

דירן -- טרו. דורכפֿירן אַן אַמאַלגאַם. אַ' 
זילבּער מיט קװעקזילבּער. ,פֿון יענעם ואונ- 
דערבּאַרן דור, װאָס האָט אַזױ אינטים און אַזױי 
שעפעריש אמאַלגאַמירט די איידלסטע און ויכ- 
טיקסטע ירושה-גיטער פון אלטייונגן ייִדישן 
פֿאָלקײ, י. לעשצינסקי, היימיש, אָדר תּשי"ח. 
אויך מיט זיך -- ;א פּאָר צװײַגן פֿון יוניאָן 
האָבן זיך אַמאַלגאַמירטײ. -ירונג -- ,דער 
אַיס-פּראָצעס מיט דער אַמעריקאַנער בּאַפֿעלקע- 
רונג קומט בּײַ זי פֿאַר .. . אויף א גאַנץ פֿאַר- 
שיידענעם אופֿןײ, זשיט וו, נײי 1912 אמאַל- 
נאַמירט -- אֵיער צונויפשמעלץ. אֵיער טיפ, 
כאראקטער,. ה-קייט. 


אַמאַלןיע 1 -- די, יס. כאיי 182. עמאַל, 


גלאַזור. ;דער בּאַלקן װאַר אַ געװעלבּ, דורכויס 
בּאַצויגן מיט בּלױער אַי"י, אמד, שוד ורצח, 
װילנע 1880 הירן -- טרװ. בּאַדעקן מיט 
עמאַל, גלאַזורירן. אַי אַן אײַזנדל, אַ שילדל, 
דירט -- פּאַר, אַדי. ,דער רבּי איז געזעסן... 
אויף אַ מין װײַס:איער שטול", ייל. 

דזוו עמעראַלד. העל- 
גרינער טײַערער שטיין, אבֿןױטוב. ,אויף אַלע 
פֿינגער, פינגערלעך. . . אין יעדערן צו צען דיי 
מענטן מיט בּלויען?ן אַיסײ, טױבּע סעגאַל, עולם 
המעשׂה, װאַרשע 1883, | 

װאָס איז פֿון (איז שייך 
צו) אַמאָל, װאָס איז כאַראַקטעריסטיש פֿאַר 


אַמאָלקע -- די, "ס. סל. 
! מאָלן שטיקל, ,די בּעלי-בּתּים פֿון די פֿורן זיצן 
- אינעװײניק אין דער קרעטשמע, רייכערן די 


אַ סאָרט . פֿעפֿער. (יגן-עדן"פֿע- 
| פֿער') װאָס װערט געניצט אױ" 


אַמאָניאַק 


. אַמאָל. הײַנטװעלטיק איז ניט אי אע צײַטן 
(יאָרן, טעג אאַזו), 
| משׂכּילים אא). איער גלױבּן. ,און. איצט איז 
| פֿאַרװאַקסן די װעגן פון אונדזער אין שפּאַציר", 
פֿל. עשוין. זייער פֿיל עזות-פּנימער אין דער 


אַיע חכמים (חסידים, 


שטאָט. ניטאָ די אַיע גוטע יאָרןײ, ממוס, טאַקסע. 
,האָט זי זיך אַרײַנגעכאַפּט צוריק װי אין איר 


. אַי . גוטי, װײַס 4 יפון רבּינס שטובּ. ,גייט 


יהודה מיט זײַן קליינער מחנה, גרויס מיטן 
קריגסבּרען. דעם אַזיײ, אַל װו. -יקייט -- 


- געהערן צו דער א" 


-עדיק -- 9טמ. דזוו אַמאָליק. ,אַיער טעם", 
;אַיע צײַטן", ממוס. ;ניטאָ אַיע יאָרן", ר' 
מרדכילע, משלים. ;אין די אע יאָרן זעגען 
די סוחרים אַזױ ניט פֿאַרשװאַרצט געװאָרן", 
קמ, 1870, טא 2. ,פון אַ פּאָר גאָלדענע או" 
רינגלעך פֿלעגן די אַיע צדקניות אױיססטראָיען 


גאַנצע פייגעלעך אויף די עץ:חיימס", מ. דלן" 


גאַטש, זי װעלט מסורה, װאַרשע 1881 אויך; 
אַמאָלעודיק. 
צעהאַקט אָדער צע- 


קורצע פּיפקעס מיט די אָיס פֿון מאַכאָרקע", 


ייפֿאַל, 0, פא 9 ' 
אַמאָמום --- דער, יס, 


געװיקס מיט קריכיקע 
װאָרצלען און הויכן שטענגל., 
װאַקסט אין טראָפּישער אַזיע, 
אױסטראַליע און אַפֿריקע (בּיז 
קאָנגאָ). די זאָמען פון אַי זײַנען 


מעטום. -616חז בגוגסח3, 
2 





אַמאָנאַ'ל -- דער, ז. אויך: אַמאָניט, 


אױפֿרײַסשטאַף, געשאַפֿן אויף דער בּאַזע פֿון 


| אַמאָניאַק. ,זײַנען די מענטשן אַראַפּגעשפּרונ- 


גען אין קאַטלאָװאַן און אָנגעהױבּן רײַסן דעם 
געשטיין מִיט אַיײ, איבּז, בּרונאָ יאַסענסקי, דער 
מענטש בּײַט די הויט, מינסק 1936. 


אַמאַ'נט -- דער, -ז. װנ -קע, יס. ?כאיי 822ֿו. 


1. ליבּהאָבּער, ספעצי אַרטיסט װאָס שפּילט ליב 
האָבּער-ראָלן. ;אָבּער יענער, דער אַי איז הויך, 


בּריײיטפּלײציק", בּאַש, פֿאָר, 1959 וט 6. ענישט 


דערטרונקען אירע גלוסטונגען .. . אין פּלאַטאַי 
נישע ליבּעס און אַלערלײ אָפּערע-זינגער און 
טעאַטער:אַץ", יז, אַשכּנזי. 2, געליבּטער. 
;גלײַך נאָך דער חתונה האָט זי זיך אײַנגעפירט 
אַיזײ. ,די ערשטע אֵץ פֿון רעװאָלוציאָנערע 
מוזעס", ייט, פּוילן וע. 


אַמאַָניאֿק -- דער. בּא. 9פ: אמאָניע. ככאיי 


2כגר. (כעמיע) גאַז, פֿאַרבּינדונג פון ניטראַ- 
גען מיט הידראָגען -- 14113. אָן קאָליר, צצ- 
גייט גרינג אין װאַסער. געניצט צום ריניקן, 
בײַם פּראָדוצירן פֿאַרשײדענע סינטעטישע שטאָ 
פֿן, אין דער פֿאַרבּ"אינדוסטריע אא. אַ' האָט 
אַן אײיגנאַרטיקן שאַרפֿן ריח. יום-כּיפּור-טראָפּנס 
איז מיט אַי {דאָס אײַנאָטעמען דעם ריח פון א' 
בּײַ אַן אָפּנעשװאַכטן צושטאַנד שאפֿט א געפיל 





אַמאָניום 


- פֿון אויפמונטערונגן. ‏ ,װען איין אַטאָםס שטיק- 
שטאָף פֿאַראײניקט זיך מיט דרײַ אַטאָמען װאַ 
סערשטאָף בּאַקומט מען אַן אַנדער װיכטיקן 
שטאָף, מע רופֿט דעם שטאָף אַי, ס. פֿײַנסטאָון, 
כעמיע, נ"י 1920. ,... געבּן דעם קראַנקן 
שמעקן אַדעקאָלאָן, אי (ייום כּיפּור-יטראָפּנס')", 
פגעז, ווילנע 1924, טג 7 אַמאָניעיגאז. א" 
װאַסער -- א לײַכטע א"פליסיקייט װאָס מע 
בּאַקומט בּײַם צעגאַזן שטיינקוילן, , זילבּערנע 
חפצים װערן אָפֿט שװאַרץ ... מיט אַ"װ' 
ווערט די שווארצקייט אַראָפּגעװאַשןײ, ס. פֿײַנ- 
סטאָון, כעמיע, נ"י 1920. -+ חלשות-טראָפּנס. 
אַמאָניש -- אַדי. אַיע שטאָפֿן, 
אַמאָניאירן -- טרו. 89: אמאָניפֿי- 
צירן. אַרײַנגעבּן אַמאָניע. בּאַאַרבּעטן מיט 
אַמאָניע. אי א שטאָף בּײַם רייניקן. ‏ אי- 
רוננ. -יפֿיצירונג, 
אַמאַניוֹם -- דער, 'ס. 1. (כעמיע) גרופע 
4צע װאָס שפּילט די ראָלע פֿון אַ מעטאַל אין 
אַ זאַלץ פֿון אמאָניע מיט אַ זײַערס. 2. שטאַָף, 
פּראָדוקט מיט אַי. אַיבּאַמיסטיקונג. ‏ אַ"אַ צ צִי 
טאַט. אַיבּיקאַרבּאַנאַיט אין בּאַקפּול- 
װער. אַ"קאַרבּאָנאַט אין פֿאַרשײדענע 
שמעקעדיקע זאַלצן. אַ"זאַלצן, א"סול- 
פֿאַט, אַײכלאָריד אאַ. ,מאַך אים װאַרעמע 
בּעדער מיט פּאָטאַש און זאַלץ... אויף דעם 
האַרץיגריבּל לייג צו אַ"ליגימענט", איבּז, 
פּראָפֿי שלייניץ, מרפּא לעם, זשיטאָמיר 1874, 
אַמאַני"ט -- דער, ‏ ן. געטריקנטע פֿעטס פֿון 
בּהמות. געניצט צום בּאַמיסטיקן, 
אם אַני כּאַן --- חכּ(ו)ל כּאַן---|אים... קאַן 
האַקאָל...} זאַץ. תּח. 2כסוכּה, נג/א. אוב 
איך בּין דאָ --- זײַנען אלע דאָי. א װערטל פֿון 
הלל הזקן אין נאָמען פון אײיבּערשטן אַז כֹּל- 
זמן די שכינה --- 'איך' --- רוט אין בּית:המקדש 
װעט דער שׂונא ניט האָבּן קיין שליטה אױפֿן 
לאַנד.ן געניצט װי אַן אויסדרוק: א) פון װער- 
דיקייט, אױטאָריטעט. ,װאַרט ניט אױפֿן עולם! 
אי אַי כִּ'. . .*; ב) פון איבּערגעטריבּענער גאווה, 
חוצפה, 
אַמאַ'ס -- די, -ן. -+ אַמײס, אַמײז(ע) פֿרגל: 
אומייסן, 595, 
אַמאַסאַדאָרע -- די 'ס. שפאַ. קנעטמאַשין 
פֿאַר בּעקערײַען. ,געבּראַכט אַן אִ' צו קנעטן 
דאָס טייגי, מ. אַלפּערסאָן. 


אַמאָפּטײל -- דער. קירצונג פֿון: אַמערײ 
קאַנער אָפּטײל {פֿון ייװאָ, אָרגאַניזירט אין 
נ"י אין 1929. ,, דער א' האָט געהאַט א בּפירוש 
קריטישע בּאַציאונג צו זי ודי תּקנותן", ימ, 


יוֶשפאוא, 3. 
אַמאָפֿאַג|ישׁ -- די. ?אי 22גר. דאָס עסן 
רוי פֿלײש. -יסט. היישׁ -- אַד. 


אַמאָ קײלוף -- דער, "ן. פאיי 2כמאַלײַאיש. 
לויף פון א פּסיכיש-קראַנקן װאָס אין זײַן מטן- 
רפדיקן צושטאנד לױיפט עֶר א בּאַזעסענער מיט 
א בּאַגער צו מאָרדן איעדערן װאָס קומט אים 
אין װעג. פֿיג. אויפֿפיר, פֿירונג װאָס קען זיך 
ענדיקן מיט א קאַטאַסטראָפע. ,דער דור װאָס 





אמאַר -- דער, "ן. 14גותס :ז17==. 


אַמאָראַליש -- אַדי. 


אַמאַראַ'נט -- דער, -ז, 


ניואַנס. 
אַמאַראַנטױהאָליץ -- דאָס (דער). בּא. אינ- 


102 


האָט אין בּאַגין געהאַט פֿאָנען, אידעאַלן, געפֿינט 
זיך אַצינד אין אן א"לי צום אונטערגאַנגײ, משה 
יונגמאַן, גק, א 53, אַ'-לױפֿער -- אין 
יעדן ישובֿ {אין אינדאָנעזיען איז פֿאַראַן אַזאַ 
מין ספעציעלער גאָפּל פון בּאַמבּוק:האָלץ, װאָס 
אויף אים כאפּט מען אַרויף די אַלײי, פ. בּלוי, 
סאַמום, מאָסקװע 1928, 


אַמאָ'ר -- 1. (רוימישע מיטאָלאָגיע) גאָט פֿון 


ליבּע, פֿאָרגעשטעלט אין דער געשטאַלט פון אַ 
קינד מיט פליגלען, מיט פֿאַרבּונדענע אויגן און 
מיט פֿײַל און בּויגן אין די 
הענט. געטראָפֿן פֿון א'ס פּייַל= 
זיך פארליבּט. ,און אי מיט 
בּלינדע אויגן, בּאָרװעס, נאַי 
קעט, לױפֿט עֶר, פליט", פּרץ, 
ימאָנישי. ,װי זייערע הענט 
האָבּן זיך נאָר דאָס ערשטע מאָל 
בּאַרירט, אזוי איז שוין א' דאָ 
געװאָרן א מחותּן", מ. מ. אויי 
, זערקיס, צעזייעטע און צע' 
שפּרייטע, לעמבּערג תּרס"ו. 2, סטאַטועטקע 
פֿון אַי. אויך: אַמױר. -ישׁ -- װאָס האָט 
א שײַכות צו ליבּע. אישע שפּילערײַעף 
,. . . אויפגעהויבּן אירע צוויי שװאַרצע אויגן 
און פֿון זיי זײַנען אַרױס צויי אַיישע פײַלן 
װאָס האָבּן געטראָפן גלײַך אין זייער ציל", 
רי' אב"א מװילנאָ, דער פּוימאַניק, זשיטאָמיר 
4, 





װאַסער- 
בּאַשעפעניש פֿון משפּחה ראַקעס. ,קאַװיאַר 
איז קאַװיאַר. אָין איז אָין. אינדיטשקע איז אינ- 
דיטשקש", זש, קיסר און רבּי. 
װאָס איז אָן שום מאָי 
ראַל. װאָס איז ניט מאָראַליש און ניט-אוממאַ- 
ראַליש (-+ 602), נאָר בּכלל מחוץ מאָראַל. 
געניצט געוויינלעך מיטן ב: אוממאָראַליש. איץ 
פֿירונג. ‏ -קייט.. אַמאָראַליזם. אמאַ- 
ראַליסט(יש). אַמאָראַליטעט, 
1. לעגענדאַרע בּלום 
װאָס פֿאַרװעלקט ניט. ,זעט װי זי בּליט נאָך! 
אַן אַי!י. 2. (בּאַטאַניק) קרײַטעך פֿון אַ סך 
מינים מיט אייפֿאָרמיקע בּלעטער, 
קנויליקער בּליאונג און קאָליר- 
פולער בּלום. װערט קולטיוירט 
װי א בּאַציר:געװיקס. א"גצ- 
װיקסן -- עדי בּלום איז בײַ 
אַיגין געבּויט אַזױ װי בײַ די 
ליליע-געװיקסן, נאָר דאָס פֿרוכט- 
פלעכטל פֿון מערזל געפינט זיך 
אונטערן קרוינדל",. ד. האָכבּערג 
איבּז אָ. שמײַל, געװיקסן, מאָס" 
קווע 1920. 0206025635 5ט/ת470212/, 
אַייקאָליר -- פּורפּור-רױט מיט װאָלעטן 
אויך אַדי. אן אי טיכל. 





דוסטריעלע בּאַצייכענונג פאַר א סאָרט רויט: 
קאָליריק געהילץ פון בּיימער װאָס װאַקסן אין 
טראָפּישן קלימאַט. ,,. . . װערט נאָך צו מעבּל 
און טעכנישע צװועקן בּאַניצט א גרויסע צאָל 


אַמאַרי'ל(ים) -- די, -ן. 





אמאַרילנים) 


האָלצן װאָס װאַקסן אין אײראָפּע און איבּער- 
הויפּט אין די טראָפּישע לענדער.. . װי: א"ה', 
עבּעןהאָלץ . .. און נאָך צענדליקער נעמען פֿון 
סאָרטן" בּער. אַמאַראַנטן -- אַדי. װאָס 
איז געמאַכט פון אַ"הי. ,, . . זיצן אויף א טראָן 
פֿון דרײַ אַיענע אויסגעבּעטע שטולן", פרץ, 
ליטעראַטור און לעבּן. 


אַמאָר דעאי אינטעלעקטואַליס-- פֿראַזע. 


ל. אינטעלעקטועלע ליבּשאַפֿט צו גאָט. ליבּשאפט 
צו גאָט מתּוך מחשבה, (ספּינאָזאס ראַציאָנאַליס- 
טישער בּאַנעם פון בּין אָדם למקום). קדורך דעם 
דענקען גרייכן צום אַי די א'י, מ. אַלטמאַן, אַ גע 
שיכטע מיט א ליבּעי, סאַװי היימלאַנד, 1962, פא 1, 


אַמאָרטיזאַטאָר -- דער, יס. 1. מכשיר 


אָדער מעכאניזם צו פאַרהאַלטן די װיבּראַציע 
פֿון א מאַטאָר, די בּאַװעגונג פון רעדער: אָפּצו" 
שװאַכן אַ קלאַנג, א שאָק אדגל. עאַ' אָדער 
אַמאָרטיזירער? קיין סכּנה פֿון האָמאַנימישן 
פּלאָנטער מיטן פינאנץיטערמין אַמאָרְטיזירן" 
איז ניטאָי, בּיר, יושפּ וואא, 3. 2. װער עס 
אַמאָרטיזירט, 


אַמאָרטי|זאַציע -- די, :ס. אי 1822 


יאָפּטײטונגי 1. אויסקויטירונג פֿון א חובֿ 
ראַטעסװײַז לויט אָפּגעמאַכטע טערמינען 
2. אױסצאָלונג פֿון קאַפּיטאַל װאָס איז איני 
װעסטירט אין א געשעפט, אונטערנעמונג אע. 
,דער סטאַטוט זעט ניט פֿאַרױס דעם טערמין 
אין װעלכן די אי פֿון אינווענטאר און אומ' 
בּאַוועגלעכע גיטער דאַרפן פֿאָרקומען", בּ. האַלי 
פערן אַ האַנטבּוך... פֿון אַ פֿאָלקסבּאַנק, ויל- 
נע 1922, ,גאַראַנטירט די רעגירונג דעם קאָנ 
צעסיאָנער 4 פּראַצענט ריווח אויפן קאַפּיטאַל 
פּלוס 2 פּראָצענט אויף אַי, פּ. ליסאָװסקי, דער 
איטאַליעניש- אַבּיסינישער קאָנפליקט, מאָסקװע 
5, 28. פֿולשטענדיקע אױסצאָלונג פֿון אַ 
מלוכה-הלװאָה לויט אַ בּאַשטימטן פּלאַן (יעדער 
יאָר א געוויסן קליינעם פּראָצענט). 

-זירן -- טרוו. אַי דעם אינװענטאַר. קא גע" 
וויסע סומע װעט יערלעך אװעקגעלייגט װערן 
פֿון דער ישׂראל-רעגירונג װי א פאָנד צו א' 
דעם חובֿ", ר. פּרײַס, פֿאַש, 1611951. עס 
ווערן ניט נאָר פֿיס אַמאָרטיזירט, עס װערן אָפּי 
גענוצט אַפֿילו רעדער", זיאַמע טעלעסין, אֵף 
מײַנע אַכרײַעס, מאָסקװע 1968. זירט -- 
איער קאפּיטאַל. ,פֿאָלגנדיקע סעריעס פֿון דער 
לאָטעריע זײַנען א' און שפּילן שוין ניט מיט", 
קמ, 1870, טא 3. -זירטקייט. זירונם, 
אַמאָרטיזיר-טערמין. 


(בּאָטאַניק) געװיקס 
פֿון דער נאַרציסן-משפּחה. װאַקסט אויף א 
נידעריקן שטענגל און אין 
קנויליק בּײַם װאָרצל (ציי 
בּעלע-געװיקס). די א" 
בּלום צייכנט זיך אויס מיט 
אירע רײַכע קאָלירן (ס" 
רובֿ ראָז) און פֿײַנעם ריח, 
שטאַמט פון מעקסיקע און 
קאנארישע אינדזלען. װערט 
קולטיווירט װי אַ גאָרטן- 





אַמאָרע'מם 


בּלוםי 261120082 1211118 {כנאָמען פֿון 
א פּאַסטעשקע אין װערגילס א פּאָעמען, 


אַמאָרע'ט -- די, ז. פֿיגור פֿון אַ קליינעם 
אַמאָר, מיט פֿליגעלעך און פײַל און בּויגן, גצ" 
ניצט װי א דעקאַראַטיו געמעל. ,... ראָזע 
װאָלקנדלעך אין דער פאָרמע פון קינדער שװעבּן 
אַרום, װי יונגע נאקעטע אַין אין די פונאַנדער- 
געװויקלטע טונקל-רויטע האָריזאָנטן", ייט, טאָג. 


אַמאַרע'ל -- די, ז. זזו מאַרעל. אַ סאָרט 
קליינע זויערלעכע פֿלױים פֿון אַ געלבּלעכן קאָ- 
ליר. װאַקסט אין טייל געגנטן אין מיטל-אייראָ- 
פּע. ;אַך איבּר קערשן, װײַנקסלן, אַמרעלן מוז 
מן אויף איטליכן אין זונדרהייט (שהחיינו) 
מאַכןײ, עפש, סידור תּפֿילות, אַמשט תּק"ח, 
קעב/ב. 

אַמאַרפֿיזם -- דער, זען. ?כאיי 22גר. ‏ אייגנז 
שאַפֿט אָדער מצבֿ פֿון זײַן אַמאָרפיש. אָנפֿאָ 
רעמדיקייט. אַי פֿון אימיגראַנטישן פּליינעם 
ייִדיש. 

אַמאָרפֿ(יש) -- אִדי. 1, אָנפֿאָרעמדיק, אומ- 
פאָרעמדיק. װאָס האָט ניט קיין בּאַשטימטע פאַי 
רעם. איער צושטאַנד. ,װײַט -- אונדזער היים 
די אַיע צאַנקט װי א קראַנקער טײַפון", סוצ, 
סיבּיר. 2. װאָס איז ניט גענוג קלאָר, פֿאַר- 
נעפּלט. אַן איער געדאנק. ;געקומען אהיים אויף 
זומער-װאַקאַציעס און מיטגעבּראַכט... אַ נאָך 
אִיע ערב-רעװאָלוציע ווירקונג", ישׂראל רובּין, 
פֿונדאַנען אַהין..., תּ"אָ 1952 9. (מינערא" 
לאָגיע) װאָס איז ניט אױפֿגעבּױיט פֿון קריסטאַלן, 
אע שטאַפן. אער שװצעבּל. אער 
קוילנשטאָף. 

אם אשכּחך, ירושלים, תִּשכּח ימיני -- 


נָאים עשקאָכײך, יערושאָלאַייִם, טישקאַך יעמינין 


זאַץ. תח. קכתּהלים, קלז, 5. אוב איך װעל 
דיך פאַרגעסן, ירושלים, זאָל מײַן רעכטע האַנט 
זיך פאַרגעסןי (צו רירן) {אפשר ניט תּשכּח' 
נאָר 'תּכּחשי = זאָל אײַנגעדאַרט װערן סאיז 
די שבֿועה װאָס די גולי-יהודה האָבּן געשװאָרן 
בּײַ די טײַכן פֿון בּבֿל אַז זיי װעלן תּמיד גצי 
דענקען ציון. אין טייל שטעטלעך פֿון פּױלן 
האָט מען זיך נוהג געװען, דער חתן זאָל בּײַם 
צעבּרעכן די גלאָז זאָגן אי אי יי תּ' יי. פֿײַער- 
לעכער לאָזונג פון צוגעבּונדנקייט צו ציון. 


אַמבּאָנע -- די, 'ס. ככפויל כגר. פּולט, קליינע 
עסטראַדע אין תּיפלה. ,אַ גלאַט אױסגעגאָל- 
טער..., א גליקלעכער פֿון דער אייגענער 
דרשה . . + װאָס ער האָט געהאַלטן פֿאַרן עולם 
פֿון דער אי אַראָפּ", ייז, אַלט-שטאָטי. , פֿון דער 
אי דער גלח האָט גערעדט אין זײַן פּרעדיק וועגן 
ייִדךי, י. יאַנאַסאָװיטש, א שטובּ אין שטעטל, 
פּאַריז 1950. ;אלע האָבּן זיך געשטופּט צום 
מאַרקפּלאַץ וואו זיי האָבּן אַרומגערינגלט א 
הויכע א'", י. טיגער, דער צדיק און דער בּעל- 
תּשובה, לאָנדאָן 1963. 

אַמבּאַפֿ -- דער, ז. אַמבּום, אַמבּעס, 
2כפֿריזײַטש. אַרכ. מיו. 1. שמידאײזן, קאָ- 
װאַדלע. אורח פֿאַרטײַטשט 'הולם פּעם' (ישעיה, 


מא, 7): ,אַמבּאָס שלעגער" ותּי: ,װאָס קלאַפּט. 


1409 


אויפן אֵי}. ,ער ליגטש אויף איין אַמבּוס אוני 


שלאגט דרויף מיט איינם האמר", בּראַנט, פּרק 
נה, ,, מער װי די בּיסל געצײַג, דעם אַמבּוז... 
און דעם צװאַנג האָבּ איך ניט", ליאָנדאָר, בּש, 
ווילנע 1844. ,... װאַר איר האַרץ געפּרעלט 


| (שטאַרק געקלעמט) צװישן ... ליבּע און גײַץ, 


װי אַ גליענדער אײַזן צװישן אַמבּאָז (קאָװאַד- 
לע) און האַמערײ, אמד, דער שידוך אָן שדכנים, 
ווילנע 1871. ,זאָלסט זײַן דער בּלאָזזאַק און 
דער שמעלצטיגל, און זאָלסט דער אי און דער 
האַמער זײַןײ, יהואָש, 'אַלטע פּסוקים --- נײַ פֿאַר" 
טײַטשטי. , איך בּין קיין אי ניט, קיין האַמער 
בּין איך אויך ניט, נאָר צװישן בּיידע ליגט מײַן 
לעבּן -- רויט צעגליט", נאַד, מודה אַני, נ"י 


,1944 | 


2. אַרבּעט:אײַזן מיט פֿיר שפּיצן פֿאַר גאָלך- 
שמידן, זייגערמאַכערס, ,אונ' ער שטערקט דער 
צימר מאַן מיט דעם גאָלד שמיד, ער גלעטט 


דען האמר מיט שליגן אויף דען הונבּויש איין. 


מאָלײ, טח, בּראשית, לך-לך, הפֿטרה. 8. שוס- 
טער-געצײַג פֿון א הילצערן הענטל אין אַן 
אײַזערן קעפּל צו צעפירן װאקס בּײַ די ראַנדן 
פון זוילן און אָפּצאַסן. ;אַמבּוס אויף אָפּצופּוצן 
די פּאָדעשװע און דעם אָפּצאַס", ע. איזראַ, שיך 
און קאַלאָשן, קיעוו 1928, 


אַמבּאַסאַדאָר -- דער, ן (יס), װנ ין, -שע 


!= פֿרױ פֿון אֵיז דס, קלאיי 1822 1, העכס- 
טער דיפּלאָמאַטישער פֿאַרטרעטער פון אַ מלוכה 


בּײַ אַ צווייטער מלוכה. דער יודישער אי צוריק- 


רופֿן די אַין. ,האבּ איך גשריבּן אן דען קינג 
פֿון פּאָרטוגאַל דורך זײַן אנבּאסנדור דשׂ אין 
פּאַרטוגאַל איין גרושׂי שווערי ערד ציטרניס 
ווערט זײַןײ, שאר, קוד. ,איין מאל זײַנן צו 
אים גישיקט ווארדין אַכציג אַמבּאַסנטאָר פֿון 
דיא נוצרים", איבּז, ר' זלמן הענא, צמח דוד, 
דמ תּנ"ח. ,אין מאָסקװע איז די א'שע {גאָל- 
דע מאירן זיך נוהג צו צינדן פרײַטיקיצונאַכטס 
די שבּתדיקע ליכט בּײַם פענצטער", מ. שטריג" 
לער, איק, 1957 וא 22, 

2, פֿיג. װער עס פֿירט דורך אַ שליחות, א 
מיסיע. פֿאָרשטײער, פאַרטרעטער. ,אקוה אי"ה 
תּיכּף מיד נאָך אַגוסט קארט לפֿיעלעדעלפיע צו 
קומן ויא איין רעכט אַמבּאַסידאָהר פון דיא 
שלעכטה צײַטױ, פּב 1767, (אַמי ייָדי היסט' 
געזעלשאַפט צואאאן. ,טלאָמאַצקע דרײַצן האָט 
אים אױיסגעהאָדעװעט ער זאָל װערן דער א' פֿון 
ייִדיש און ייַדישן בּוך", סעג, מײַנע זיבּן יאָר 
אין תּליאָבֿיבֿ, בּ"א 1949. יש -- אַדי. 
-שאַפֿט -- די. אַמט פֿון אַמבּאַסאַדאָר. 
,אין יענע חדשים פֿון זײַן אַי אין פּראָגײ, ש. 
בּיקל, טמז, 1965 וו 21, 


אַמפּאַסאַדע -- די, 'ס. רעזידענץ פון אַמבּאַ 
| סאַדאָר. אַן אױפֿנעם אין ישׂראל-אַ'. 


אַמבּא'ר -- דער, ז, עס. 22רוסיש, אוק 


22 טורקמעניש 22 פערסיש. {ניט 22 אמבּרא, 
כּתובות, קה/א;ן הילצערנער אָדער שטיינער" 
נער בּנין, ספּעצ אין דער לאַנדװירטשאַפט, צו 


האַלטן אויף לאַגער תּבֿואה, מעל אאַ פּראָדוקטן. 


שפּײַכלער. , אפֿרתי האָט אייגענע אִיעס מיט 


אַמבּולאַטאָריע 


ווייץ", שע, פונעם יאַריד |. קאויף יענער זײַט 


סטאַװאַק האָבּן געבּרענט אַין מיט דער קאָלװיר- 
טישער תּבֿואה", נאָטע לוריע, הימל אוֹן ערה 
מאָסקװע 1965, | | 


אִם בּארזים נפֿלה שלהבֿת -- |ְאים בּאָאַ- 


ראָזים נאָפֿלאָ שאַלהעװעסן זאַץ. תּח. ?כמועד 
קטן, כה/ב. אוב אַ פֿלאַם האָט אָנגעכאַפּט 
די צעדערן' |צווייטע העלפט: , מה יעשׂו אזובֿי- 
קיר"? --- װאָס זאָלן טאָן די גראָזן װאָס װאַקסן 
אַרױס פֿון װאַנט? געוויינלעך ציטירט מען נאָר 
די ערשטע העלפֿטן געניצט מיטן ב: אױבּ 
שטאַרקע פֿאַלן -- װי קאָנען זיך ראַטעװען 
שװאַכע? צוגעפּאַסט צו פֿאַרשײדענע לעבּןך 
סיטואַציעס, למשל: אוב גרויסע סוחרים בּאַנק- 
ראָטירן, װאָס זאָלן שוין טאָן די קליינע קרע- 
מערלעך? אױבּ אַ צדיק װערט נכשל, װאָסער 
טענה קאָן מען שוין האָבּן צו אַ פּשוטן בֹּשׂר- 
ודם? אע. ,אי בּי ני ש' -- אױיבּ פאַראַנטװאָרט- 
לעכע שרײַבּערס האָבּן זיך געלאָזט פֿאַרפֿירן...", 
ד. בּ. מאַלקין, ישׂראל, תּ"אָ, אַפּריל-מײַ 1950, 
ופֿרגל: ;אַז די נאַסע בּיימער בּרענען, װאָס. 
זאָלן שוין די טרוקענע זאָגן?ײ, שװ.ן 


אִם בּנפּו יבֿוא, בּנפּו יצא -- {. . . בּייגאַפױ 


יאָװאױי . . . יעיציין זאַץ. תּח. ?כשמות, כא, 3, 
וַרעדט זיך װעגן א ייַד, װאָס נאָך זעקס יאָר 
דינען, גייט ער אַרױס פֿרט. אויבּ ער איז גע- 
קומען מיט אַ פֿרױ, גייט ער אַרױס מיט איר 
פֿרײַ. אויבּ זײַן האַר האָט אים געגעבּן א כּנץ- 
נישע שקקלאַפֿין, בּלײַבּט זי מיט אירע קינדער 
בּײַַם האַר. נאָר ער אַלײן גייט אַרױס פֿרײַ) . 
געוויינלעך געניצט אָן אִם. בּבּ: א) װי עמעצער 
האָט אָנגעהױיבּן אַזױ בּלײַבּט עס שין בּײַם 
סוף: בּ) צאָלט אָפּ מיט דער זעלבּיקער מטבּע. 
כאַראַקטעריסטישע פֿאַרבּינדונגען: /ב' י' בי 
י' -- מיט גאָרניט געקומען, מיט גאָרניט אַװעק 
(דגעגאנגען)": ,בי יי בּי יי --- אַז מע שטעלט ניט 
אײַן אין קאָן, נעמט מען ניט אַרױס (פֿון קאָן)"; 
בִּי יי בּי יי -- געקומען אָן הויזן, געבּליבּן אָן 
הויזן": ,בּי יי בּי יי -- לײַכט אַן עושר געװאָרן, 
לײַכט די עשירות פאַרלאָרן"; ;בי יי בּי יי -- 
געגעבּן איין פּאַטש, בּאַקומען צװויי פּעטש"; 
אויך שפּאַסיק: עבּי יי בּ' יי -- געווען א גאַפּ, 
אַ גלאָמפּ און געבּליבּן אַ 'גאַפּ' (אַ גולם, אַ 
גלאָמפּ, אַ דבֿר-אַחר, אַ ליעפּע, א פּאַרטאַטש 
אע), 


אֶמפּו' -- דער, מצ: אָײבּײמער. שפאַ. (בּאָטאַ- 


ניק) בּוים פֿון דרום-אמעריקע װאָס צייכנט זיך 
אויס מיט זײַנע געדיכטע צװײַגן. אומטױגיק 
פאַר פּראַקטישע צװעקן מחמת דער וייכקייט 
פון זײַן האָלץ (אין אַרגענטינער פֿאַלקלאָר; 
סימבּאָל פֿון געטרײַשאַפּט). ,פול מיט צװײַגן 
אַ צעשפּרייטער, אויף א קליינעם בּערגל שטייט 
עֶר, דער פֿאַרחלומטער אֵ'', משה דוד גיסער, 
זב פון אַרגענטינע, בּ"א 1960. ,זינג איך נאָך 
פֿון האָפן, פֿון זוניקייט און רו, בּײַ פּאַלמיקע 
לולבֿים, אין שאָטן פֿון אָיי, שמואל צעסלער, 
דאָרטן 


אַמבּולאַטאָרױיע -- די, :ס. 2איי 2ל 


אַנשטאַלט ואו מע העלפֿט נאָר אַזעלכע קראנ- 





אַמבּולאַ'נט. 


קע װאָס זײַנען אין שטאַנד צו קומען פֿאַר מע 
דיצינישער בּאַהאַנדלונג. ;אויף דער פֿאַבּריק 
דאַרף זײַן אַן אי װאו מע זאָל קענען געבּן 
איינעם די ערשטע הילף", בּ. בּיקי, אונזערע 
פֿאָדערונגען, זשענעװ. 1905. עצוזאַמען מיטן 
אויער האָבּן אים די ציין פאַרכאַפּט .. . מוז ער 
בּײַטאָג אַװעק אין אי צו א דאָקטער", ייז, חבר 
נחמן. יישׁ -- אַדי. ;נאָר אויך צו בּאַהאַנ 
דלען אײַש די לײַכטע פֿאַלן וְפון טובערקולאָן! 
פֿגעז,. פּאַרין 1949, פאה 7"6, 

אַמבּולאַ נט -- אַדי 8 דער, ן. 1. גאַס- 
הענדלער. הענדלער אָדער בּעל-מלאָכה װאָס 
װאַנדערט מיט זײַן סחורה אָדער געצײַג פון 
איין פּלאַץ אויף א צװייטן, ,צװישן די ייַדישע 
אימיגראַנטן אין פראַנקרײַך נאָך דער ערשטער 
וועלט-מלחמה איז געװען א היפּשע צאָל אַן, 
װאָס האָבּן זיך געשלעפּט מיט זייער געפעק 
יעדער טאָג אויף אַן אַנדערן מאַרק". ,... איז 
נאָך דעמאָלט געוען א יונגער איער סטאַליער, 
ער פֿלעגט אַרומװאַנדערן מיט זײַן קעסטל גע 
צײַג", י. האָראָװיץ, פֿאַש, 1955 א 21,. 2. קראַנ- 
קער װאָס קומט אין אַן אַמבּולאַטאָריע: 9, ככרומ 
922ר. װאַנדערנדיקער טעאַטער, - 


א מבּולאַנפ -- דער ז. 2איי 1922. יי 


אַמבּולאַניץ. ששפּיטאָל:װאָגן. װאָגן צוגעי 
פּאַסט צו פֿירן אַ געפערלעך. קראַנקן (אין שפּי 
טאָל אַרײַן). אַי פֿון דער 'גיכער-הילף'י ,אין 
עטלעכע מינוט אַרום איז געלאָפֿן אַן אַי מיט 
פאַרוואונדעטע סטרײַקבּרעכער", מרו. פאון 
. פּלוצלינג האָרך --- אַן א', די. װײַסע נאַכט צעָ- 
רירט -- האָט עמעצער דערשאָסן זיך? --- װעֶר 
| װוייס װאָס האָט פּאַסירט", יהואָש, נעכט אין 
דער גרויסער שטאָט. 1 
אַמכּולאַקער -- דער, -ס. אי כל. = 'זויג- 
פֿוס' בּײַ די ים'בּאַשעפֿענישן עכינאָדערמען. 
,ווען דאָס בּאַשעפּעניש יל זיך רירן פֿון אָרט, 
אַנקערט עס זיך אײַן מיט זײַנע אַ'ס װי מיט 
! בּאַנקעס, אויפן פּרינציפּ פון װאַקואום", ש. 
בּלום דער בּוים פון לעבּן, נ"י 19231, 
אַמפּופ -- -+ אַמבּאָס, ספּעצ בֹּ. 
אַממּומקאדע -- די, יס. ?איי 22פאָרטוג'. 
בּאַהעלטעניש. לאָקעראַרט. לױערפּלאַץ. 
אם בּחוקותי תּלכו -- |אים בּײיכוקױסײ טיי- 
לייכון זאַץ. תּח. ?קויקרא, כו, 3. אוב איר 
װעט גיין אין מײַנע חוקים,, תּי. ערשטע װער"- 
טער פֿון דער לעצטער סדרה 3בּחוקותי' אין 
|חומש יויקראי. געניצט װי: א) צוזאָג -- אויבּ 
ייִדן װעלן זײַן גוט און פֿרום, װעלן זיי געניסן 
-פֿון א מאַטעריעלן און גײַסטיקן װואוילזײַן אין 
ארץיישׂראל; ב3) אזהרה --- אוב ניט, װעלן זי 
לײַדן צרות. ;אם בּי תּ' -- אויבּ איר װעט זײַן 
גוטע מיטגלידער פֿון פֿאַראיין", רייד (קאָװנע) 
אַמבּיװאַל|ע'נט -- אַדי. 2כאיי 22ל. טאָפּל 
װערטיק. צװײיגעשטאַלטיק, צװײיזײַטיק. סתּל- 
רותדיק. אַן אַיע בּאַציאונג צו עפּעס, צו עמעצן. 
;אַמעריקאַנער ייַדישׁ לעבּן שטעלט מיט זיך 
פֿאָר אַן אַי בּילד פֿון ליכט און שאָטןײ, ייִבּל ||א, 
8. ,בּיַיִם פֿאַרלאָזן אַ בּית-הקברות רײַסט מען 
גראָז און מע װאַרפֿט אויף די קברים. דער 


אָנצוהערעניש אויף תחית:המתים", 
ירעכטמאַן, ייבּל וווא. ,די בּאַציאונג צום לעבּן 


אמבּיװוע'רט -- אזי 8 דער, ז. 


אַמבּיטנע -- אַדי. עמזנטמזם :2=. 
ביציעז -. אַן אַיד יונג. 


אַמבּיטענדע'נץ -- די, -ן. 


1404 


טעם איז אַן א'ער. ערשטנס אַ רמז אויף אנוש 
כּחציר ימיו. --- דעם מענטשנס טעג זײַנען װי 
גראָז!, און אויך א רמז אויף יויציצו... . כעשׂב 
השׂדה -- זיי װעלן שפּראַצן װי גראָזי -- אַן 
אַברהם 


איז אין אונדז אַ גאַנץ איע: בּאוואוסטזיניקער 
ווילן צום לעבּן גייט אָפֿטמאָל אינאיינעם מיט 
אַן אומבּאַואוסטזיגיקן בּאַגער צום טויט" גרינ, 


מענטשן און װערטן 


-ענץ -- די, ז. די אַי פֿון ליבּע. און 
שׂנאה צו דעם זעלבּיקן מענטשן, : 
(פּסיכאָ- 
לאָגיע) װער (װאָס) איז צװישן אַן עקסטראַ- 
ווערט און אַן אינטראַװערט. אַמבּיווערסיע 
--- די, | 

- דזוו אמ" 


דזוו אַמבּיװאַ- 
לענץ. קאָעקסיסטענץ פון פּאָזיטיװוע און נעגאַ- 


- טיווע געפילן צו אַ פּערזאָן אָדער זאך. | 
אַמבּיט'נט -- דער, -ן. 89: אַמבּיאַ'נס, די. 


אַרומרינגלונג. סבֿינֿה. דער אַי פֿון א דרום" 
אמעריקאנער ייִדישן שרײַבּער. ,די בּעלייסוד 
האָבּן פֿון דעם סופֿרישן אַי אַנטליען די עלעי 


- מענטן װאָס זײַנען זיי נייטיק געװוען כּדי פיגו- 


ראַטיוו צו אינטערפּרעטירן די מיסטישע אידייען 
זייערע", אליהו ליפינער, אידעאָלאָגיע פֿון 


יודישן אַלף בּית, ב"א 1967. 
אמבּיציע -- די, יס. 2כאיי 022, 


1. שטאַר- 
קער בּאַגער, ערנסטע שטרעבּונג עפּעס צו 
דערגרייכן, אַרײַנקריגן. די א' צו װערן דער 
פֿאָרזיצער, צו האָבּן (זאָגן) אַ דעה. דראַנג צו 


-גילטן פֿאַר עפּעס מער װי מען איז. האָבּן די 


(אן) אי. בּאַפֿרידיקן די אַ'. "עס איז אַרײַן 
אין א' = עס רירט טיף אָן; ס'איז געװאָרן א 
זאַך פֿון אײַנגעעקשנטקייט. ,אי פֿאַרדאַרבּט דעם 
מענטשן"; ,צוליבּ אַי גייט מען פֿון גױדעדן אין 
גיהנום", שװ. ,... אָבּער אַ מענטש איז מען 
דאָך, און א מענטש האָט א גאַל מיט אַן א", 
שע, 'מענטשן'. ,אַיעדער פֿון זיי דינט צו אַן 
אַנדערן אָפּגאָט, זאָ װערט צישן זיי מחלוקת 


מיט אַיסײ, ישׂראל אָרנשטײן; חזון ישׂראל, יאַס 


6. -נאָר בּרוך-יוסף איז שוין אַרײַן אין אַ' 
און די אויגן האָבּן בּײַ אים געשפּריצט מיט 
פֿײַער", ייז, שטאָל און אײַזן. 

2. בּאַשטרעבּ װאָס איז געװענדט צו זיך 
גופא. אַ צו װערן דער בּעסטער תּלמיד. די אַ' 


צו געװינען דעם פֿאַרמעסט, זיך צו לײַטערן 


אין מידות, ניט צו זײַן אימפּולסיוו אאַזװ. ;דער 
בּלוטיק פֿאַרעקשנטער עקסטערן װאָס איז זיך 
מוסרינפֿש פאר נאָך א זײַטל לאטײַן צוליב 


! ריינער אַ"', פּמ, כאַליאַסטרע, פּאַרין 1924, 
-;אָבּער אין איין פּונקט האָט ער געהאט א 


שטיק צײַט די א' ניט צו האַנדלען אָפּאָרטן- 
ניסטיש דאַרטן וואו עס שטייט אין קאָן די הייי 


ליקייט פֿון מענטשלעכן לעבּן", גרינ, מלנטשן 


און װערטן 


אַמבּיציע?ז -- אַדי. 


! אַָמבּער 


| װאָס האָט (איז דורכגע- 
נומען מיט) אַן אַמבּיִציע. בּאַגעריק. גלוסטיק. 
װאָס איז להוט נאָך עפּעס. אַן איער מענטש. 
אַן אַיע אונטערנעמונג. ,זײַן איער אינדוסטריא- 
ליזאַציע-פּלאַן סקריפּעט אונטער", מ. ריבֿלין, 


טמז, 1965 1 25. ,ער הייבּט אָן אַרױסצוּװײַזן 


יענע אימפּעטדיקע און אַיע ענערגישקייט ,.. 
און אײַנגעגלײבּטע שטרעבונג צו עקספּאַנסיע", 
שנ, שלום אַשׁ. -קיים -- ,בּאַזונדערע אייי 


| גנטימלעכקייטן פֿון קינדס כאַראַקטער (צאָרני- 


קייט, גרויזאַמקײט, אַי, צאַפּלדיקײט.,, אאַזו)", 
פ. שניאורסאָן, יפרעגבּויגן!, שאָזי, װאַרשע, 


אַמבּלונירן -- טרו. -גיר, אַמבּלוגירט, 89; 


-ליגירן. אַרכ. ?עסעסוץמתס ://;:.. - בּאַניצן, 
אָנװענדן. ,.. . צווייא יודין |ײַן װערטה די 
ערשטה אַמבּלוגירט פר אייני פּתֹּח די אַנדרי 
זאגט מן אויז, נעמליך צײַט", ר' אַברהם בּן 
מאָדיל סג"ל מאיטינגין, שהיה מלמד בּק"ק האג, 


ומערכת אַבֿרהם, פֿיורדא תּקכ"ט 117691-. 
אַמבּליאָפּיע -- די 2כאיי 222ר, 


גיע) אָפּגעשװאַכטקײט פֿון זע:חוש 
טיקן אַרגאַנישן דעפעקטי. | 


אַמבּע -- די, -ס. פּאָר. צוויי, בּיידע. גאַליציע. 


געװוינס פון צוויי ציפֿערן בּײַם שפּילן אויף 
דער מלוכהשער לאָטעריע (מיט ציפערן פון 1 
בּיז 90). אַרױסצ;ען אַן אַ'. געװוינען אַן אִ'. אַ' 
איז געװען דאָס קלענערע געווינס, דאָס גרעסע- 
רע -- טערנע, געווינס פון דרײַ ציפֿערן, די 
לאָטעריע גופא --- אַמבּעטערנע -- געויי 
נען אין א'טערנע. א' -- אויך: דאָס גרויסע 
געווינס. ,נו, ס'איז דאַך דײַן פּראַצע און -- 
אַ", א. קאַהאַן, אינזשענערן, קיִעוו 1932 


אַמבּעטירן -- טרו. -טיר, אַמבּעטירט. :ז== 


61. - דערקוטשען. נודיען. ויידן אין 
פֿראַנקרטך וו, נײי 1942ן, 


אַמבּעפטן -- אַדו, סופּערלאַטיו. -+ אַמֿי. 


בּעסער פֿון אַלץ. צומבּעסטן. ,קומן צו שני 
ראשים װעלכי אין דוכטן אַן בּעשׂטין זײַן, 
תּקק. עװען איינם דאז ששׂין אַם בֹּעֶשׂטן 
שמעקט. . .ײ, בּראַנט, פּרק מי, ,אַ' װאָלט גע- 
וען, ווען דו לייגסט זיך שלאָפֿןײ, דא, פֿון בּער- 
לין בּיז סאַױפֿראַנציסקאַ, װאַרשע 1930. ,ניט 
וואונדער זיך, בּרודער, די צײַט ניט אַײ, האַל, 


װיי און מוט, מאָסקװע 1929, -- 
אַמבּער -- דער. בּא. אויך: אַמבּרע. ?אי 


2כאַראַבּיש. וייכע סובּסטאַנץ װאָס מע גע" 
פֿינט אויף דער אײבּערפֿלאַך פֿון טראָפּישע 
ימען און אין אינגעווייד פֿון טייל װאַלפֿיש. האָט 
אַ פּײַנעם ריח. געניצט זינט אנטיקע צײַטן 
אין דער פֿאַבּריקאַציע פֿון פּאַרפֿום. ,אויך גע- 
פֿינט מען טײילמאָל אין בּויך א צענטן גראָען 


א', דאָס האָט א שטאַרקן ריחיי, ראשית למודים, 


לבֿובֿ 1862, ,,. . און אַרױסגעגעבּן פֿון זיך אַ 
מין עקזאָטישן פּאַרפֿיום -- אַ געמיש פון אַי 
און מושקאַט", זש, טמז, 1967 81. ,,װײַסע קעמ" 
לען, אָנגעלאָדן אויף האָרבּן מיט מילגרוימען 
און פֿײַגן, עלפֿנבּײין . . . בּשׂמים-האַלץ און אַ'",. 
יהוֹאֵש, יבּאַחר עש-שאיטאַן, טאָג, 1920 וו 1, 





אָמבּער 


אַמבּער -- דער. מצ נבּ. אויך: אָמבּרע, די. 
אַרכ. סעטמזס :ז*1 ==. אומדורכדרינגלעכע 
פֿינצטערניש (וען די שײַן װערט פֿאַרשטעלט 
דורך אַ געדיכטער סובּסטאַנץ) פֿיג. טרויער, 
גרויסע צרה. ,זיא זיכט דא זיא אין גרוישׂי 
אָמבּרא װאַר ... דרום בּיט איך דיך, ליבּר 
גאָט, שטערקי מײַן פר שטאַנט, דז איך מיר 

אויז דעם אָמבּרא העלפֿן קאן", מראות הצובֿי 
אות, װאַנדזבּעק 1718, 


אַמבּראַזור(ע) -- די, ז (יס). 2כאיי 1922. 
לאָך, שפּאַלט אין א מויער, אין א בּאַפעסטיק- 
טער פּאָזיציץ, אויף צו בּאַשיסן דעם שׂונא. 
,לעבּן די האַרמאַטן און קולנװאַרפער, װאָס 

זייערע רערן ... האָבּן אַרױסגעקוקט פֿון די 
אִיעס", י. פֿאַליקמאַן, 'דער שװאַרצער װינט, 
סאָװ' היימלאַנד, 1967, יא 8. , מע טאָר זיך ניט 
בּאַװײַזן אין אַ', גלײַך לייגן זיי, זיי שיסן 

- אין קאָפּ", ש.בּרעגמאַן, דורך קריג און רעװאָ" 
לוציע, אַדעס 1931, ,פון די צעפּראַלטע א'ך... 
געריזלט צעזאָדן בּלוט אויף װאַקלדיקע ווענט", 
סוצ, 'דער נבֿיאי. ,מיט דעם אייגענעם געבּיין 
פֿאַרדעקט א רוסישער סאָלדאַט אַן אַיע", פמ, 
מלחמה!. / | 


אַמבּראָז|יע -- די. בּא. ככאיי 2כגר. (קלאַי 
סישע מיטאָל') אומשטאַרבּיקײטי. שפּײַז פֿון 
געטער. חיותדיקע סובּסטאנץ װאָס מיט איר 
זאָלן זיך האָבּן גענערט די געטער פונעם אָלימפּ 
און אַז א פּשוטער בּץדאָדם זאָל פון איר טועם 
זײַן װאָלט ער געקערט װערן אומשטאַרבּיק, 
פֿיג. זייער בּאַטעמטער מאכל. מיטל פֿאַר אינ- 
ספּיראַציע. ?א פּראָסט שטיקל טעגלעך בּרויט, 
װאָס איז ניט פאַרן גומען פון יענע װאָס זייער 
שפּײַן איז קונסט-אַי", שנ, קריטיק און קריטיי 
קער. יאַנער -- װער עס שפּײַזט זיך מיט 
אַמבּראָזיע. | 


אם בּרור לך חדבֿר כּבּוקר --- אָמרהו-- 
וְאים בּאָרור לעכאַי האַדאָװאָר קאַבּויקער --- אָמ" 
רייהון זאַץ. תּח. ?כסנהדרין, ז/ב. אוב דער 
ענין איז דיר קלאָר װי דער פֿרימאָרגן --- טאָ 
רייד װעגן אים. איר. ;אם בּ' לי ה' כּ' -- די 
זאַך איז קלאָר װי א הויקער". 


אָמכּרע -- דער, 'ס. 16טמזסג :טע=. שפּאַ. 
מענטש, מאַן. געניצט אין לאַטײיךאַמעריקע װי 
אַן אויסרופּװאָרט, אַן אויסדרוק פון פֿאַרואונ- 
דערונג, פֿאָרװואורף, צופרידנקייט, אומצופרידן- 
קייט אדגל. .-- דו, אַ'! -- אַי, -- ענטפֿערט 
מײַן דערציילער", מ. זאַקס. 


אַמגוֹשׁא -- דער, שים. תּח. קקיומא, לה/א. 
ככפערסיש. מאַגיקער. פּריסטער אין דער 
אלטער פּערסישער רעליגיע. מכשף. ,זי זעט 
ניט קיינעם, דאָך זי פילט מיט אַלע חושים, 
אַז ערגעץ לויערן די רוצחים די אַישים", אַל ווו, 
ידי ליכט-בּענטשערין | 

אַמגיכשטן -- אַדו, סופּערלאַטיו. -+ אַמי, 
גיכער פון אַלץ, צומגיכסטן. ,אַז ער װעט גע 
זונט װערן, װעט ער װי אי אָפּשטעלן זײיער 
חתונה", ספ, יידישער קאָלאָניסט. ,מלכּהלע 
האָט זיי אַװעקגעשיקט וי אַ', ייז, יאָשע קאַלבּ. 


1409 


אַמנגעשװוינדפטן -- אדח, ספפערלאַטי. 
-+ אַמי, אויפן געשװינדסטן אופן, צומגע- 
שװינדסטן. ,איך האָבּ געװאָלט וי אַי אַהײימלוי- 
פֿןי, פרץ, יגעילהי | 

אַמד"ר -- גג. שטעטל אין װײַסרוסלאַנד, 
צװישן גראָדנע-בּיאַליסטאָק-קרינקי {אין די דריי- 
סיקער יאָרן 20. י"ה -- 1,700 ייִדן. ;פֿאָלג 
מיך אַ גאַנג -- קיין אַ' נאָך אַ שמעק טאַבּעק", 
פול (פֿון אַ חסידישער מעשׂה: אַ מופת מיט א 
שמעק טאַבּעק װאָס האָט געקענט פּאַסירן נאָר 
(אזש) אין אַי װאו עס האָט געלעבּט א חסידיי 
שער רבּי -- דער איינציקער אין אַ גאַנצער 
מתנגדישער סבֿיבֿה). ?א גערעטעניש, פאָרט אין 
אַי נאָך אַ שמעק טאַבּעק", פֿװל (כאַראַקטעריזי: 
רונג פֿון אַ שלימזלן. ער -- אַדי 6 דער 
(די). .-- איר זײַט אַן א'ער? -- איר זײַט 
אַלײן אַ דורען' != נאַרן". איער קלוגער 
שטיין = אָרט אין אי פֿאַר פֿאַרליבּטע פּאַרלעך. 
דער שטיין פלעגט אַלץ צוזען' און קלוג 
שװײַגן, | 

אמ"ה -- ואַמאָן ר"ת פֿון: אבֿר מן החי, אומות- 
העולם, אלוהינו מלך העולם, אמות-הקריאה, 

אַמה -- (אַמאָן מצ: אַמות. 1. די. ??בּראשית, 
! 15 אא. אייל. פֿאַרצײַטיקע מאָס פון לענג, 
בּערך פֿון עלנבּויגן בּיז שפּיץ פון מיטלסטן 
פֿינגער. ;בּלק ... נעמט א טאָפּ של חרשים 
און האָט אים אײַנגעגראָבּן אלף תּיק אַי, נוצ |, 
בּמדבּר, כא/ב. ,, דאָ װעל איך ישׂראלציקן מקבַּר 
זײַן צען אַמות אין דער אַדמה", ע. ג. װאַהרמאַן, 
דער פלוצליכער גליק, װילנע 1893. 2. דיש 
דער, תֹּח. קכמנחות, יא/א. מיטלסטער פינגער. 
,מע נעמט די רצועה שליך און מע װיקלט 
אַרום דעם פֿינגער װאָס הייסט אַײ, סשי 1 כז, 
3 דער. תּח. 922סחים, סז/ב. פֿאַרשטעלט, לשון 
נקיה. מענלעכער אבר. 

אַמהאַריש - דאָס. (שפּראַך) סעמיטישער 
דיאַלעקט אין צענטראַל:אַבּיסיניע --- אַמהאַרע. 
דאָס גערעדטע לשון פון די דאָרטיקע פאַלאַשן. 
אָפֿיציעלע שפּראַך פֿון עטיאָפּיע. ,לייענט דער 
כּהן עפּעס א פרשה. היות די פּשוטע מענטשן 
פאַרשטייען ניט קיין געעז ואַלט-עטיאָפּיש), זעצט 
אַן אַנדער כּהן איבּער אויף אַי", 'דאָס רעליג" 
יעזע לעבּן פֿון די פאַלאַשן, ייִבֹּל שןצאא, 215, 

אם"הפּנים -- (איים-האבּאָניםן די. קכתּהלים, 
קיג, 9. 1. מוטער פֿון קינדער. פֿאַרקערפּץ- 
רונג פֿון מוטערלעכקייט. קקיין איינאיינציקע 
שפּראַך פֿון דער װעלט ... װעט זיך ניט פאַר- 
גלײַכן מיט דער דאָזיקער שפּראַך פֿון דער אי" 
ה'", ישׂראל רובּין, דער יונגער מענטש און 
זײַן אַנטװיקלונג, װאַרשע 1927. 2. (קבּלה) 
מקור פֿונװאַנען עס קװאַלן אַרױס די איידלסטע 
נשמות. ,אי-ה'. ... יכּנסת-ישׂראלי פֿון אָט דעם 

מקור זײַנען נאצל געװאָרן די נשמות פֿון אַצי- 
לות", תּניא, קמד. 

אם"יהדרך -- {איים-האדערעךן דער. בּא. קכיחזי 
קאל, כא, 26. שידװעג. 2ער איז געשטאַנען 

- בּײַם א"ה און ניט געוואוסט וואוהין צו גיין". 

אמהות, אמות -- (אימאָעס, אימויסן די. מצ 
פֿון אם. פוטערס. בּעיקר געניצט צו בּאַצײי- 


אַמוזירן 


כענען שׂרה, רבקה, רחל און לאה. ?כבּרכות, 
טז/ב. ,, מאַסן ייִדן שטראָמען צו די קבֿרים פֿון 
די אָבֿות און א'י, ניסן גאָרדאָן, טמז 1968 א 17, 
*זײַן געראָטן אין די א' = האָבּן אַלע מעלות, 
אין זכות פֿון די אי, זאָל דער זכות פון א' 
אונדז בּײַשטײן. זאָלן די הייליקע אי זיך אײין- 
שטעלן, אױסבּעטן פֿאַר אונדז אַ גוט יאָר אע -- 
שטענדיקער נוסח פון תּחינות. עװען שון די 
בּרג װערן זײַן אבּגיטאן ... כּלומר װען שון 

| זכות אָבֿות און א' װערט אן זײַןי, סהמ, 
ישעיה, נד, 10. ,דער רעכטער שורש פון די 

אי איז געווען רחל. זי איז פֿאַרשעמט געװען, 
װײַל זי האָט קיין קינדער ניט געהאט", מלרה, 
יש/ב. . | 

אם ה' לא יבנה בּית -- |אים האַשעם (אַדױ- 

- נאָי) לוי ייוונע בּאַייַס (װאַייס)} זאַץ. תּח. 
ככתּהלים, קכז, 1 אַז גאָט בּויט ניט א הז 

: {צווייטע העלפט: ,שוא עמלו בּוניו בּ'" -- 
;אומזיסט מיען זיך זײַנע בּויערס אויף אים", 
תּין. סיװערט געויינלעך ציטירט בּלויז דער 
ערשטער טייל. ;אִם ה' לא י' בּ' --- בּלײַבּט ניט 
איבּער קיין כּזית; ש' ע' בּי בּוֹ --- װײַל הקדוש- 
בּרוך:הוא וויל אַזױי", 

אם ה' לא ישמר עִיר |... האַשעם (אַ- 
דױינאָי) לוי ייִשמאָר אירן זאַץ. תּח. אַז גאָט 
היט ניט א שטאָט .. . |צווייטע העלפֿט: , שוא 
שקד שומר" -- אומזיסט װאַרט דער שומרן 
;אם ה' לא יי ע! -- קומען שׂריפֿות אָן א שי 
עור; שי ש' שי -- בּרענען הײַזער, בּיימער", 
פאַרצייכנט אין שאַװל, ליטע. 

אֹמו -- (אימוין זײַן מוטער (אין א סטיל װאָס 
איז דורכגעזאַפּט מיט לק) ,א' של היתומה 
האָט זיך פֿאַרשריבּין ארבּעה אלפֿים ר"ט 
ן!= רײַכסטאָלערןײ, גה, 159, 

אַמװאָ'ן -- דער, -עס. ?2רוס. אַמבּאָנע אין 
אַ צערקווע. ;וי אַ גלח בּײַם אִי, שרײַט עמע- 

| צער. . . זע נאָר צי איז ער ניט א געװעזענער 

| גלח?", ש.בּרעגמאַן דורך קריג און רעװאָלוציע, 
אַדעס 1931. הדישׁ -- אַדי. אֵיע ליכט. 

אַמװײיניקסטן -- אַדו, סופּערלאַטי. -+ אַמ", 
1. װייניקער פֿון אַלע. אַרבּעטן אַי. 2. לבל- 
הפּחות. ,מעגסט דאָך א' ענטפערן אויף א 
בּריוו". ,האָבּן צײַט מאריך זײַן אין דער תּפֿילה 

| פֿון שחרית אַרום אָנדערטהאַלבּן שעה אַ", 
תניא, קג, 

אַמװינציקפטן -- אַדװ. דזו אַמװײניקסטן. 
;אַהבֿה אַלײן װערט ניט אָנגערופֿן.... עבֿודה, 
אָן די נידעריקערע מדרגה פון יראה א'", תּניא, 
2, תדי בּעסטע רעגירונג איז די װאָס רעגירט 
אַ'", בּצג, טמז, 1964 ווצ 17 {ט. דזשעפּערסאָנס 
שטאַנדפּונקטן, 

אַמוזאַ'נם -- אַדי. 2כפֿר. לוסטיק, אױפֿגץ- 
לייגט, פאַרװײַליק. קורצװײַליק. אינטערעסאַנט, 
אונטערהאַלטעריש, אונטערהאַלטנדיק. שפּאַסיק, 
װיציק. אַן א'ער אָװנט. איע עפּיזאָדן. אע מש- 
פּחה. אַן אַי לעבּן. -קייט, 

אַמוזירן -- טרח. -זיר, אַמוזירט. אונטער. 
האַלטן, פֿאַרװײַלן, מאַכן פריילעך. אי די געסט, 
אי דעם לייענער. אי מיט א רײַכער פּראָגראַם. 





אַמולירן 


;עס ליגט ישׂראליק צעקלאפּט, צעשלאָגן, מע 
| דארף אים טרייסטן, אַיי, גאָר, שירי---יודישע 
לידער, װאַרשע 1889. 

- = מיט זיך -- ,זי פלעגט זיך פֿאָרשטעלן װי 
- קױיפֿמאן אַמוזירט זיך מיט זײַן רחלען", צ. נ. 
גאָלאָמבּ, אַ יונגע טױבּ פאַר א קרבּ, װילנץ 
5, ,דומפּיק איז דאָ בּײַ אײַך... איר זיצט 
דאָ פאַרשטעקט און אֲמוזירט זיך מיטן פידל: 
שפּיל", ש. גאָדינער, דער מענטש מיט דער ביקס, 
מאָסקװע 1934. -/נ2 -- איידעלע אי -עכץ 
-- ;װאָס איז עס פֿאַר אַן א' -- פּײַניקן א 
הונט?". 7ער -- דער. עדער אמת אי אַז 
| װאָלטער אַליין װאָלט זיך מיט דער ראַלע פון 
אַן אַי קיינמאָל ניט בּאַנוגנטײ, שנ, קריטיק און 
קריטיקער, | 
אַמוֹלירן -- אַרכ. זוח עמאַלירן .... אונ' 
ער האט בּידעקט מיט גאָלד, גלײַך אודר גיבּלעך 
מאלט, אודר גיגליוויארט (אודר גיאמולירט) 
אויף דאש אויש גיקריצט", סהמ, מלכים א, |, 
5 (תִּי: , איבּערגעצויגן מיט גאַלדיץן, 


אַמולע'ט -- דער, "ן. 2כאיי 22ל. טאַליסמאַן. 
קמיע. חפץ װאָס מען איז אײַנגעגלײיבּט אין זײַן 
מאַגישער קראַפט. 'שוצמיטלי קעגן בּייזע רו" 
חות, קראַנקייט אדגל. מע טראָגט דעם אי אָנ 
געהאַנגען אַרום האַלדז. ,, מע האָט קורירט דעם 
קראַנקן מיט תּפֿילות, מיט אַרױסטרײַבּן דעם 
טײַװל . . . מיטן אַיץײ, פֿגעז, װילנע 1923, פא 
2, ;גרויסע געטער זײַנען אױיסגעװאַקסן פון 
קליינע, און די קליינע פֿון נאָך קלענערע הויז- 
געצן; די הויזגעצן פון אַיײ, פרץ, ליטעראַטור 


| = און לעבּן 


אמון -- ואָמױןן אָפּגאָט פֿון די אַלטע מיצרים, 
,;מיר האבּן שון לנג גװישׂט דשׂ דר גאט אַי האט 
דיר גיהאָלפֿין", יוסיפון, פיורדא 1764, כו/ב, 
| אויך: אָמוןירא, אַמאָזרא. 

אמונה -- |עמונען די, נות. ??שמות, יז, 12 
אאַ. 1. ייִדישער רעליגיעזער גלױבּן. האָבּן 
א' אין: איבּערשטן, בּורא'עולם, גאָט, אין 
בּיאת/המשיח, אין דעם די-הענט-ניט-געװאַשן, 
אין דעם װאָס איך בִּין ניט װערט צו דער" 
מאָנען, אין דעם װאָס לעבּט אײיבּיק, אין הקדוש- 
| בּרוך-הוא, כּביכול, משיחס-קומען, נצח-ישׂראל, 
רבּונוישל-עולם, אין תּורה מן השמים, אין תּורה 
מסיני, אין תּורת-משה. |אין תּנכישער און 
תּלמודישער ליטעראַטור װערט א' עלפּי רובֿ 
געניצט אין עטישן, ניט אין דאָגמאַטיש-טעאַלאָי 
גישן זינען; אין דער תּורה איז ניטאָ אַ מצווה 
װאָס איז מחייב א' (הגם טייל מפֿרשים מיינען 
אַז אָנוכײ אין די עשׂרת-הדיבּרות איז כּולל אָט 
די מצווה). אנשטאָט אי װערט אונטערגעשטראָכן 
דעת'השם -- װויסן, פאַרשטיין, פאָרשן דִי 
וועגן פון גאָט.} ,דער כּלל פֿון בּהעפֿטן אן 
{= איןן דער אי איז אז מן זאָל זיך אימר גווינן 
צו זאגן אם ירצה השם" עח. ח/אי. גישׂראל 
װאָס זיי זײַנען שטאַרק אין דײַן א'י, מלרה, 
קיז/א. ,בּלויז אי אָן מצשׂה ... איז װי א 
נשמה אָן א גוף", מב"ם, הוגה דעו 1, װילנע 
2, ,מיט אי זײַנען קיין קשיות ניטאָ, אָן א' 
זײַנען קיין תּירוצים ניטאַָ", חפץ:חיים. א' 


1200 


(חה)קדושה -- די הײיליקע א ;א ייד האָט 
א'י, ,מיט אי מאַכט מען קיין שבּת ניט", ,אַ 
ייד אָן א' קען קיין שבּת ניט מאַכן", שװ. 
,;בלינדע א' און בּטחון זײַנען נאָך א גליק 
פאָרן ייִד, ממוס, שטורם-צײַט. | 

2. אויך ניט-ייִדישער רעליגיעזער גלױבּן. 
זייער א' {געװיינלעך: נאמנהן. בּלינדע אי, טפֿל- 
אי. ,,איז ערפּה צוריקגעגאנגען צו איר ערשטער 
א, און וות איז געבּליבּן אָן {= בּײַן דער 
ילִדישער א'", נוצ װו, 44, ,, איך שער דיר בײַ 
מײַן אי אַז איך האָבּ שעניר ניט געזען", טוױי 
זענד און איין טאָג, װאַרשע 1839. ,דאָס מלכות 
קאָן ניט דערהאלטן װערן װען זײַן אי װערט 
ניט געהאלטן", איבּז, רבקה בּת רי יוסף, אגרת 
בּעלי חיים, |לבֿובֿן, יאָר? 

9. קרעדאָ, דאָגמע, דאָקטרין מיט טיפֿער 
איבּערצײיגונג אין איר ריכטיקייט, טיפֿע (לוי- 
טערע, איידעלע אע) א'. נארישע (פאנאטישע, 
פֿינצטערע אע) אי. ,דער װיסנשאַפטלעכער סאָצ" 
יאַליזמוס. . . איז צו אונדז געקומען װי... א 


שטיק א'", |בּונדן, די געשיכטע פֿון דער אידיי 


שער אַרבײַטער באַװעגונג אין רוסלאַנד און 
פּוילן, זשענעוו 1900, ,דער שטאָלץ פֿון רעװאָ 
לוציאָנערן.. . די שטאַרקײט פֿון |זייערען א" 
נות", מר ווו. עהערצל איז געװען א געבּוירענער 
פירער, זײַן אייגענע א' האָט אים געגעבּן א 
מאַגנעטישע קראפט", לע, טמז, 1966 ווו 23. 

4 בּטחון, שטאַרקע האַפֿענונג, פולער צוד 
טרוי, זיכערקייט. , שעפּטשעט ... זיפֿצט ... 
די עגונה ... װאַרט מיט גרויס א'", יהואָש, 
ידי עגונה'. ,אויך אין די בּמעמקים פֿון געטאָ 
האָט געגליט ... די א' אַז זיי װעלן אויסגע- 
לייזט װערן", א. אַלפערין, טמז, 11966 27, 
;דער מענטש בּאַװײַזט זײַן אמתן מהות און זײַן 
אי ... ניט אין צײַטן פֿון ליכט ,.. נאָר אין 
צײַטן ... פון ליקוי:המאורות", הלל זײַדמאַן, 


טמז, 1968 וא 29, 


9, געטרײַשאַפֿט, איבּערגעגעבּנקייט, לאָיאַלי- 
טעט. פֿאַרלירן די א' אין אַ מענטשן. ,דאָס 


| װאָרט אי האָט צװויי טײַטשן: גלױבּן און גע 
טרײַקייט", א. גאָלאָמבּ,. טמז, 1967 |א 4. 


0. יעדע פֿאָרעם פֿון גלױיבּן. ,מוז ניט דער 
שׂכל, װען עֶר בּלײַבּט נאַקעט שטיין, זיך ערשט 
זען מיט דער א' צו פאַרדעקן?", עט, לידער. 
גיענע געוויסע צײַט אין דעם מענטשנס לעבּן, 
די װעסנע-צײַט פון דער א', װען עס שפּראָצן 


פרישע בּלעטלעך פֿון גלױיבּן", ממוס, װינטשפֿ. 


"דיק -- אַדי. װאָס האַט אין זיך אמונה, 
װאָס בּאַציט זיך (האָט א שײַכות) צו אמונה, 


- גלייבּיק. ,, אין גאָר זײַן פּײַן איז ער א גע 


דולדיק", הל, דדי בּיימער בּליען בּלוי, 


| דיקיים -- ,טובֿיהס טענות און זײַן א' -- 


די טענות און אמונה פֿון א ייִך", צייט, טמז, 
4 41 13, 

א' עליונה -- {... עליוינען די העכט- 
רע א'. א העכערע מדרגה אין א'. ,די מצווה 
'ויקחו לי תּרומה' איז צו לערנען ... דעם 
שורש פון דער אי ע' ... דעם וועג פון הקדוש" 
בּרוך-הוא", נוצ, קכ/א. 


זײַנען געשטאַנען װי א 


אמונת-היחוד 


א' פּשוטה -- {.. פּשוטען די. פּשוטע, 
תּמימותדיקע אי ;די מעלה פֿון א' פּ'י װאָס 
עס ליגט אין יעדער תּנועה פֿון דעם פּשוטסטן 
ייִדן", לדבּ, גײי 1957, מט, יי 

א' צרופה -- {... צרופען די. געליי- 
טערטע אי. , מחמת זײַן , . . גלױיבּן אין אַ װויסן- 
שאַפֿטלעכן מאַנטל, צענעמט דעם מאַנטל און 
עס בּלײַבּט אי ציי, קאַר |. 

א'שאַפֿט -- די. גליבּיקייט. סכום אייי 
גנשאַפטן פון אמונה. ,ער האָט שוין די הימל- 
דיקע הייכן געטאָן מיט זײַן א' דערגרייכן", 
אפֿא, ... שקיעה. | 

א' של(י)מה -- |... שליימען די. פֿול- 
שטענדיקע, אַבּסאָלוטע, גאַנצע א ,'עס אין 


| געװאָרן ליכטיק' --- דאָס. . . מיינט די א' שי 


אין הקדוש-בּרוך-הוא", נוצ, קיט/א. 

א' תּפֿ(י)לה -- {... טפֿײלען די, -נות 
ילות. גלױבּן אָן שום טעם. זאבּאבּאַנע. אָפּ 
נאַרערישער גלויבּן. די אי תּ' אין שדים און 
רוחות. 


אמונות ודעוֹת -- {עמונויס װעדייאויסן די. 


גלױיבּנס און מיינונגען. נאַמען פֿון סעדיה גאונס 
(882 --942) רעליגיעז-פילאָסאָפיש װערק מיטן 
גרונטגעדאַנק אַז יהדות איז ניט קעגן װיסן 
און חקירה; עס זײַנען דאָ פֿיר קאַטעגאָריעס 
פֿון אמת: דער עטישער, לאָגישער, עמפּירישער 
און טראַדיציאָנעלער. 


אַמוניטשעװוען -- אוטװ. -טשעװע, אַמונײ 


טשעװעט. רוסיצ. אָנגרייטן, אָנטאָן אַמוניציע 
(צו גיין אין אָפֿענסיװע). ;עס קומט צו לױפֿן 
דעם קאָמאַנדירס דענשטשיק: -- דער קאָמאַנ" 
דיר האָט בּאַפֿױלן אַ' -- און בּאַלדײ, ש. בּרעג- 
מאַן, דורך קריג און רעװאָלוציעו, אדעס 1931, 


אמוניציע -- די, יס (זן), אי 1922. װאָפֿן, 


געװער, כּלייזיין און אַלץ װאָס אַן אַרמײ (אַ זעל- 
נער) בּאַדאַרף האַבּן. ;אויסגעשאָסן דעם פּול- 
װער, גיטאָ מער קיין אי (אויך קיין אַרגומענטן 


אין א װיכּוח). ;עס װאַר זיך ניט דורכצושלאָגן 


אויף דעם גאַנצן װעג דורך די פֿילע װועגן װאָס 
װאַרן בּאַלאָדן . . . מיט אַ, אמז, דיא אומװעקטי 
לונג, װוילנע 1877. ,ערשט מיט אַ װאָך צוריק 


- האָט ער אָפּנעשטעלט אַן אָבּאָז מיט א'. . . און 


אויסגעלײידיקט די ועגענער", מאָטע דעכטיאַר, 
בּױער, מינסק 1936, , בּיז מיעט דיר אַרױסגעבן 
אין פּאָלק די אַי, פּמ, מלחמה 1, 

אַמונירן -- טרו. אָנגרײטן אמוניציע, 
אי קוילן פֿאַר די האַרמאַטן. , מיזיצט. . . פֿאַר" 
פֿעסטיקט אין אָקאָפּעס פֿון גאַזעטישע שפּאַלטן, 
אַמונירט װי עכטע קױלנװאַרפֿער", פמ, כְאַ- 
ליאַסטרע, פּאַריז 1924, זי 79, 


אמונתיהיחוד -- ועמונאַס:האַייַכודן די גלוי" 


בּן אין איין גאָט, אין אַחדות הבּורא (+ 848), 
;די ייִדישע עטיק װאַרצלט דירעקט אין א"ה, 
אין . , . גלױיבּן אין אן איינציקן גאָט", צייט, 
טמז, 1964 |א 6. ,כּליזמן די עיקרים פון א""ה' 
קעגנזאץ צו די עיקרים 
פֿון פּאַליטעאיזם, האָט ייִדנטום בּאמת געקענט 
זײַן דער חותם פֿונעם ייִדײ, קאָר װו, 





אמונת-חכמים 


אמונת"חכמים -- די. 1. גלױבן, אײַנגץ- 
. גלייבּטקייט אין גוטע-יידן, צדיקים, רבּיים. ,איך 
װאָס איך האָבּ נאָך ניט די זכיה די רעכטע אי" 
| ח' צו האָבּן", יפ. אַבּי ערן לױפֿט צום רבּין, 
כאַפּט שיריים. . . איז ער א חסיד... ער מעג 
ניט קענען קיין װאָרט עבֿרי... אַבּי ער האָט 
|אי-ח'י, קמ, 1866, נֵא 34. ,זי האָט ניט געהאַט 
קיין אי"חי... ניט געגלײיבּט אין רבּין און ניט 
אין בּראַנפֿן", מ. א. זאַבּיעזענסקי, די שװערע 
-צײַט שו, װאַרשע 1887 2. צוטרוי צו גע" 
. לערנטע, צו חכמים, צו תּלמידיחכמים. ,זיך 
געלערנט, בּאַקומען אי-ח' און אַװעקגעװאָרפֿן 
די חסידישע שטיק", רייד (דענעבּאָרג 1928), 


אמונת"ישׂראל -- די. דער יידישער גלױיבּן, 
דת-ישׂראל. ,איך בּין געבּוירן געװאָרן אין מײַן 
הייליקער אי"יי, און דעם גאָט פון ישׂראל װעל 
איך דינען", יב"ץ בערך, רבי קאַשמאַן דער 
נעלם, ווילנע תּרנ"ו. ,מגדל זײַן. . . קינדער צו 
תּורה ומצוות --- דאָס איז דער עיקר פון א"ייי, 
תּפֿארת אָבות אויף אָבֿות, צוגעדרוקט צו צאינה 
וראינה. ח"בּ, נײי תּרע"גי | 

אמונתיצדיקים -- די. זזו א"חכמים, בּו. 
,זײַן װײַבּ פֿלעגט זיך תּמיד מיט אים קריגן 
פֿאַרװאָס ער וויל קיינמאָל צום רבּין אַפֿילן די 
שװעל ניט אַריבּערטרעטן, ... ער איז בּטבץ 
געווען מיט װײיניק א"צ'י, ספורי מעשׂיות, 
לעמבּערג 1882,. ,מיט קינדיש-תּמימותדיקער 

| אדצ'..., מיט דעם גאַנצן חסידישן בּרען", ד. י. 

- זילבּערבּוש, מענשען און געשעהענישען, וין 
1 

אמור -- {עמוייר (ע'מער)ן נאָמען פון דער אכ- 
טער סדרה אין יויקראי. ,,אין פּרשה (סדרה) א' 
שערט מען די לעמער", שװ. ;אַחרי מות, קדו- 
שים א'* ודי נעמען פֿון די סדרות װאָס גייען 
כּסדרן = נאָכן טויט זאָג נאָר גוטס וועגן נפטר, 

אַמו"ר -- די. מצ? 82ו. אַרכ. ליבּשאַפֿט, 
אַהבֿה. ?אייני שטארקי אי גיגן אײַך בּײַא מיר 
פרשפּירטי", מראות הצובאות, װאַנדזבּעק 1718, 

אַמו"ר -- גנ. טײַך אין מזרח'אַזיע, פֿאַרבּונדן 
מיט בּיראָבּידזשאַן. 

אַמוראָ -- ואַמױרען דער, -ים !אַמױראָאיםן, 
ככיומא, כ/ב. פֿון ‏ אמר' -- זאָגער, פּרשן. 
אױסטײַטשער. אַמוראָים -- די חכמים אין בּבֿל 

| און אין ארץיישׂראל פון אָנהײבּ 3. י"ה (גלײַך 
נאָך חתימת-המשנה) בּיז סוף 5. י"ה (נאָך חתי" 
מת-התּלמוד). די אַיים האָבּן ממשיך געווען די 

- טראַדיציע פֿון דער תּורה שבּעליפּה. די אַים 
אין בּבֿל האָבּן געשאַפֿן דעם תּלמוד בּבֿלי; די 
איים אין איי --- דעם תּלמוד ירושלמי. די אַיים 
בּאַטראַכטן זיך ניט װי זעלבּשטענדיקע בר" 

! סמכאס צו פּסקענען, נאָר בּלויז װי מפרשים, 
אויסטלַטשערס פֿון די תּנאים. זייער עובדא 
איז בּאַשטאַנען אין מסבּיר צו זײַן די האַרבּע 
שטעלן אין דער משנה, אױסגלײַכן סתּירות 
אָדער זי דערגאַנצן און ציען די פּראַקטישע 
מסקנות פֿאַרן טאָגטעגלעכן לעבּן. טייל אַים 
זײַנען געװען ראַשיישיבות, דיינים עליפּי רוב 
אָן שׂכירות. זיי האָבּן געצויגן זייער חיונה פֿון 
אומנות, מלאָכה, לאַנדװירטשאַפט, מסחר וכדו" 


1407 


| מה. מע טיילט אײַן די אַים לויט דורות, גע 
וויינלעך זיבּן. דער טיטל פֿאַר די א"ם אין 
. בּבֿל איז געװען רב, אויך מר, אין א"י --- רבּי. 
;אָבּער די דורות דערנאָך {נאָך די תּנאיםן האָט 
מען גערופֿן אַים, דאָס איז בּאַשײדער... זי 
| בּאַשײידן דאָס משניות", סשי, ב/יג. ,געטרײַע 
ילִדן .. . שטייענדיק אין מאַרק האָבּן זיי גע" 
טראַכט װעגן א װאָרט תּורה, אַ מעשׂהלע פון 


אַ תּנא, אַן אַ", לדבּ, ניי 1957, רכו. 

אמור... ואַמרת -- וַעמויר װײאָמאַירטאָן 
תֹּח. ?כויקרא, כא, 1,. "יאָג (צו די כּהנים...) 
און זאָלסט זאָגן (צו זיי), געניצט װי א 
שטרענגע װאָרענונג. {מאַכט רש"י: דעריבּער 

שטייט אי אמור' אי 'ואמרתּי ,להזהיר גדולים 
על הקטנים" -- קודםכּל זאָלן זײַן די עלטערן 
אָפּגעהיט . . . ניט טמא צו װערן, און זיי זאָלן 
| שטרענג פֿאַרזאָרגן אויך די קינדער זײיערעין 
! אויף דער אומלעגאַלער קאָװנער 'בּערזע' אויך 
אַנדערשוואו?ן וואו מע האָט אָנהײבּ 20ער יאָרן 
פֿון 20. י"ה געהאַנדלט מיט װאַלוטע -- 
א) װאָרן-צײכן אַז עס קומט אָן פּאַליצײ; 
ב) אָנזאָג אַז מע פֿאַרקױפֿט דאָלאַרן נאָר פֿאַר 
גאָלד:געלט (פאַר האַרטע) 

אַמויטשיק -- דער, "עס. (מיט בּיטול) קאָי 
כאַנטשיק. קופּידאָן. ליבּהאָבּער. *שפּילן אין 
אַיעס = (מיט בּיטול) שפּילן אַ ליבּע. ,, די שלע- 
פּורעס, . . . שפּילן א בּיסל אין א'עס, אָפּנאַרן 
די מיידל און א גוטן טאָגײ, טױבּע סעגאַל, עולם 
המעשׂה, װאַרשע 1883, 

אמור מעט וקשׂה הרבה -- {עמוייר מעאַיט 
װאאַסײי" האַרבּיין זאַץ. תֹּח. 2כאָבֿות, א, יך, 
| ירייד װײיניק און טו א סך' |פון שמאיס פּאָפּו- 
לערע מאמריסםן. ;לעת-עתּה װאָלט מען געדאַרפט 
מאַכן װײיניקער דערקלערונגען... אי מי וי ה'י, 
דוד פֿלינקער, טמז, 1967 ווט 25, 

אמותיהקריאה -- (אימויס האַקריען די. 'מו" 
| טערס פון לייענעןי. די פיר אותיות -- א, ה, 
ו, י -- װאָס דינען אויך כּדי צו פאַרלײַכטערן 
דאָס לייענען לשון-קודש (כּתיבֿ מלא), 

אמול -- -+ אַמסל, 


אמט -- דער (די), "ן. 88 : 64 1 אָפי 


ציעלע שטעל, ספעצ מלוכהשע. שטאַנד, פּאָזי 
ציע אין אַן אינסטיטוציע, אָרגאַניזאַציע, פֿירמע 
אע. זײַן אין אַי. פארנעמען דעם אַי פֿון... צו" 
ריקשטעלן אין אי. האַלטן (איבּערנעמען, בֹּאַי 
זעצן, בּאַטרעטן) אַן א'. אײַנפֿירן, אײַנשװערן 
אין א'. געקליבּענער (בּאַשטימטער, בּאַשטעטיק- 
טער) אַי. אַיטע ר מין. אַיק לײדער. מש 
- פֿאַרטײַטשט ככּנך' (בּראשית, מ, 13): ,דײַן 
אַמט* |תּי: דײַן שטאַנד"ן אַזױ אויך טח. סהמ 
: פֿאַרטליטשט "על כֹּנוי (דניאל, יא, 38): ,אויף 
זײַן אַמט" |תּי: עאויף זײַן אָרט"ן. ,װאָלף אין 
בּײֵַא זײַן אַי גיבּליבּןי, פראָגבּ, 15. ,דער ניט 
שני שנים רצופֿים האט זײַן חודש געלט ניט 
געבּין כּמלואו דארף קיין א' האבּין", 'תּקנות 
קייק ניקאָלסבּורג', 1676. ,מיך איבּר רעט דשׂ 
איך איין א' בּגערין זאָלײ, משה אײַזענשטאַט 
|איבּז, דרך הישר לאבן בּוחן, 1746. ,װעמען 
גאָט גיט אַן אמט (צין) דעם גיט ער אויך פֿאַר" 


אַמט-שרײַבּער 


שטאַנדײ, אמד, ספורי מוסר, ווילנע 1875. ,דאָס 
בּלעכל פון זײַן אי איז געװען צוגעטשעפּעט 
צו דער בּרוסט", ייז, דערציילונגען. ‏ 

2. אַרכ. בּאַאַמטער. צאַלי אַמטין זול איקליכר 
זײַן תּקנה אויש גישריבּן האבּן", תּקק. ,ער 
מאַכט (מלכים). . . אונ' פּרינצן אונ' אַנדרי 
אַמפּטין איבּר די גאַנצי וועלט", שאר, קד/ב, 

8 (געוויינלעך די) אינסטיטוציע, אַנשטאַלט, 
אָפּטײל פון אַ גרעסערן מלוכהשן אָרגאַן. דזו, 
אדשטובּ. יוסטיץ-אַי. טעלעגראַפךאי. ואוי- 
נונגיאַי פון שטאָט, שטײַעראַ. אַײבּוך. אַ" 
זשורנאל. ,א בּין איך גשלאָסן װאָרדן 

! ואין קייטןן אוני פֿון דא גליבֿרט װאָרדן אן 
דעם אַיי, גה, 388, ,מע דאַרף נאָך אין אי זיך 
בּאַראָטן*, סעג, אַ בּױם פֿון פּוילן ,די גאנצע 
קאַרעספּאַנדענץ פון דער קהילה מיט די בֹּאַ' 
זונדערע אַ'ן...*, עמנואל רינגעלבּלום, כּתבים 
פון געטאָ. -+ אַמפּט. 


אַמטיק -- אַדי. נעאָל, סטוטש, 435, 
אַמטלעך -+. נר. 


אַנשטאָט 


אַמטירן -- אוטוו. -טיר, אַמטירט. פאַרנעמען 
אַן אמט. דער אַמטירנדיקער פּרעזידענט. אַ 
בּלויז צײַטװײַליק. /נת. 


אַמטלײַט -- די. מצ. בּאַאַמטע. -+ אַמטןס)- 
- מאַן. מענטשן װאָס פאַרנעמען אַן אַמט. ,דער 
גוף פון דען מענשן איז גלײַך אַז איין הובֿ 
{= הויףן פֿון איין קיניג, ואורין זײַן קנעכט 
אונ' אַמט לײַט איבּר זײַן הויז גישטעלט זײַןי, 
-חה, אַמשט 1716, לח/ב. ,געגעבּן מתּנות די אַ' 
און די הערשער אַז קיין ייַד זאָל דאָ ניט קענען 
; קומען האַנדלען", קאָס, ייִבֹּל שא |ציטירט פֿון 
- שו"תּ ספֿר אבֿן השהם ומאירת עינים. 
אַמטלעך -- אַזי. װאָס איז פֿון (לויטן, בּהס 
כּם מיטן) אַמט. אַן אע פאַראַרדענונג. אע 
- קליידער. ,, איז דעמאָלט אי געװען אין פּעטער"- 
בּורגײ, ‏ משה קליינמאַן, יודישער קאַלענדאר 
לשנת תּרס"ט, לעמבערג 1908. ,דער פּריס- 
טאַו .... וועלכער האָט כּסדר געשויצט, בּאַזונ" 
דערס װען ער האָט געהאט אן א'ע שליחות", 
-נס, משפחה מאַשבּער. 
אַמט|(ס)מאַן -- דער, /סלײַט. בּאַאַמטער, 
טשינאַװניק. ,. . . האָט דערציילט די גאַנצע זאַך 
פֿאַר דיזן אַי, דאָס הייסט צינאָװניקײ, אמד, פּחד 
בּלילה, װאַרשע 1855. אַײפֿאַרנעם. אַײ 
שאַפֿט. אֵַישבועה. 
אַמטשיפֿלאַול -- גנ הזו מסטיסלאַול) 
קרײַזשטאָט אין װײַסרוסלאַנד, מאָהילעװער ראַ" 
. יאָן {1897 --- 8,514 אײַנװו', 5,676 ייִדן, 1926 -- 
1 ייִדןן. געבּוירן-שטאָט פֿון שמעון דובּנאָו. 
ואין אַ תּשובה פֿון רב ר' יעקבֿ ליפשיץ פון 
אִי צו הרב מליאַדי (אין שלחן ערוך הרבֿ מליאַדי) 
בּאַשטײט דער רבֿ פון א' דערויף אז סײַ יידן 
סײַ ניט-יידן רופֿן די שטאָט: אמציסלאַװ "בי 
כּתבֿי ישׂראל כּותבֿים אַמטשיסלאַװ'. 
אַמטיײשרײַפּער -- דער, יס. װנ יין, -קע, דס. 
אָנגעשטעלטער אין אַן אַמט װאָס דאַרף פאַר" 
שרײַבּן, איבּערשרײַבּן אע. ,צו מיר קומן בּתּי 
פֿיסה דער פּוקד אוני אַמט שרײַבּר .... ובידים 





אַמיגאָ 


איין בּיפעהל בּחותם של השׂר...ײ, גה, 379, 
גהאט אשת הרוצח גיזאגט: די אמפּט שרײַבּרן 
בּרענגט מײַן מן אום זײַן לעבּן, דען דיא אַמפּט 
שרײַבּרן האט די רצחנים מסית גװעזין", שו"תּ 
חוט השני, פפדמ 1679, זי 233, 

אַמינאָ -- דער, 'ס. שפּאַ. פֿרײַנד, געליבּטער, 
ליבּהאָבּער. ,און אײַער אי װילענסקיי, מ. אַלי 
פּערסאָן 

אַמינדאַליטע -- די. בּא. רומ. 
פֿון די מאַנדלען. 

אַמיוזמענט -- דער, 'ס. אַמ. ז1מסנזספטמת8 :2. 
פאַרװײַלונג. ,איך האָבּ דאָרט געפונען א רעכטן 
אי", ירמי' יוסף יאַקאָבּזאָהן המאיר לארץ, 
מינעאַפּאָליס 1900 אמיוזן -- טרו. פֿאַר- 
װײַלן, אמוזירן, 

אַמיטאָ |ז -- דער. 2כאיי 22גר. (בּואָלאָגיע) 
פּראָצעס פֿון דירעקטער טיילונג (פֿאַרמערונג) 
פון קעמערלעך אין געװעבּן פֿון אַ בּעליחי 
אָדער געװויקס, אָן פאָרמירונג פון כראָמאָזאָמען, 
-טיש -- אַדי. אע צעטיילונג, 

אַמײַ -- -+ אַמאַי, 

אַמײַ! -- אַדו. (קלעזמער-לשון) אַהײם. כיליע 
אי = גיי אַהײם. אויך: אַמהײ {איבּערגעשטעלט 
פון: אַהייםן, 

אַמײן -- אִדח. פד. בּעסער, ליבּער, הלװאַי. 
;אַי װאָלט איך אים ניט געקענט". ,אי װאָלט 
דער טאָג פֿאַרשאָלטן געװאָרן, װײַל איך בּאַװיין 
מײַנע יונגע יאָרן", פֿל. ,אַי װאָלט איך צו אַלדי 
שװאַרצע יאָר (שעלט איך מיך) פֿרום געװעזן", 
פּרץ, 'דאָס אָרעמע יינגל. 

אַמיס, אַמײז(ע) -- די, "ן. 8106:26 : 117:6. 
אַרכ. מיו. מוראַשקע, מערעשקע. עדי אַמײסן 
ויהנמליםץ זײַנן א שװאַך פֿאָלקײ, משלי בּלשון 
אַשכּנז, פפֿדמ 1713, , שלמה המלך שיקט אונדז 
צו דער אַמײזע (מוראַסקע)... אום אָפּצולער- 
נען זיך װי צו זײַן פֿלײַסיק", אמז, דער בּן 
יחיד, ווילנע 1875. פֿרגל: אומייסן, 595, 

אַמיל-יאַלקאָהאָל -- דער. בּא. סאָרט עסיק, 
א בּײַפּראָדוקט פֿון יעדער אַלקאָהאָלישער יויי 
רונג. ,גאָר אַלטע פארדאַרטע פֿלעקן װייכט 
מען פריער אָפּ מיט אָנגעװאַרעמטן א"-אַ", ש. 
שפּירא, קליידער פֿאַרבּערײַ, װאַרשע 1900 - 

אמי מורהי -- |אימי מױראָסין. +ימײַן מו- 
טער, מײַן לערערין. אויסדרוק פון דרך:ארץ 
בּײִַם שרײַבּן אַ בּריוו אָדער בּײַם דערמאַנען 
איר נאָמען: עלכבֿוד אי מ' תּחיה", אלכבֿוד א' 
מ' נרה יאיר", ,אי מ' האָט מיר אָנגעזאַגט". 
ספּעצ װעגן א פֿאַרשטאַרבּענער: ,א' מ' ע"ה", 
;אי מ' מנוחתה עדן", ,אי מי זכותה תגן עלינו", 
,אי מי ע"ה זאָל זײַן אַ גוטע בּעטערין פֿאַר 
אונדז", ,אי מ' זאָל זיך מיען פֿאַר אונדז אין 
ליכטיקן גןעדן", ;אי מ' -- אַ ליכטיקן גן-עדן 
זאָל זי האָבּן". ,דעם פֿאָטער אָדער די מוטער 
טאָר מען ניט רופן בּײַ זייער נאָמען, נאָר מע 
זאָנט אַבּא מוריי אָדער אי מייי, סשי |, 

אַמיץ -- דער. (כעמיע) אַלגעמיינע בּאַצײכע- 
נונג פאַר א סעריע כעמישע פארבּינדונגען װאָס 
שאַפן זיך פֿון אַמאָניע, װען אַן אַטאָם אָדער 


אָנצינדונג 


1408 


אַטאָמען פֿון הידראָגען װערן פֿאַרבּיטן מיט אַן 
אָרגאַנישער גרופע, 

אַמיט|טן, אַמים|טנע, אַמיפ|נע -- אַדװ. 
דזוו אומיסטן, אומיסנע (-+ 595)). בּכּיװן, 
אַדרבּא. ,הערט אֵיטן, װעט איר שטוינען", ײל, 
כּליבּוניק, זשיטאָמיר 1876, ז' 65. ,האָבּ איך . . . 
א'טנע געשיקט צום פּריץ...", יפ. ,האָט ער 
איטנע איבּערגערעדט דעם קטרוג", שבחי 
בּעש"ט. ;אָט לאָמיר איטנע איבערקלערן...", 
הירש רײַטמאַן, דער קיטטעל, װוין 1863, ;אוויי 
נע װאָס לאָזן אינע פארבּײַ דעם טראקט פון 
יושר", מס, משלי תּקע"ד, ב, 13, 

אמיצות -- ואַמיצעסן די, ן. גײַסטיקע 
שטאַרקײט, מאָראַלישע פעסטקייט. *אַ פּעולה 
אין א' = דאָס שטאַרקן זיך כּדי זיך צו פֿירן 
אַנדערש װי די וועלט, נאַװאַרעדקער מוסרניקעס. 
,פֿון נאַװאַרעדקער תּורה געפֿעלט אים מער פֿון 
אַלץ דאָס טאָן אויף א', ניט נתפּעל װערן פאַר 
דער וועלט" חג, צמח אַטלאַסװ. א"כּוח -- 
אָנשטרענגונג פון כּוחוות). ,װען איר װאָלט 
מיט אַיכּי פונעם זאַק אַרױסײ, ממוס, מסעות. 

אַמיץ-כּוח -- דער, מצ: אַמיציד,,, ככאיוב, 

ט, 4 אאַ. ישטאַרק אין כּוחי, קרעפֿטיק, בַּעָלֵי 
כּוחי ‏ / 

אַמיץ"לם -- {... לייוו (לעוו)} דער, מצ: אַמי 
צי.., |אַמיצײ?,..,}, ?כעמוס. ב, 16 בֹּאַי 
האַרצטער, מוטיקער, גבּור:חיל. ,און דו, אַ"ל,, 
װאָס האָסטו געטאָן װען מיר זײַנען געשטאָר- 
בּן?", חג, 'חרובֿע קלויזן. -+ אומץילבֿ, 647, 
-+ אימוץ"לב, 

אַמיראַטופ -- דער, ‏ ן. שטין פֿון א גרין- 
בּלוילעכן קאָליר װאָס מע פֿלעגט אין אַלטע 
צײַטן אױסגראַבּן אין געגנטן פון אַראַבּישן 
בּאַרגקײט!. אַי איז אַ קיזלשטיין װאָס מע פלעגט 
ניצן פאַר פארשװענדעריש רײַכע בּנינים. ,גרו- 
שׂי מעכטיגי קאֲמרן די װארן גיבּויאט פֿון איי- 
טיל קעשׂטליכן שטיינן די גינענט װערדן אי אוני 
די זעלבּיגן שטיין דיא האבּן איין (סגולה)... 
דש װער זיא בּײֵַא אים טראגט דעם װערדן אַלי 
זײַני בּיגערונג דר פֿילט צו גוטס", יוסיפֿון, 
אַמשט 1661, נח. 

אַמירה -- |אַמירען די, -רות. 2?קידושין, כח/ב, 
דיבּור, מאמר, ווערטל,. קעס שטייט געשריבּן: 


יער האָט געזאָגט און עס איז געװאָרן .. . היינו ‏ 


בּלויז איין אַ'", אליהו ליפינער, אידעאָלאָגיע 
פון ייִדישן אַלףבּית ב"א 1967. ,מיר וייסן 
דאָך אז... אי מיינט בּלשון רכּה -- מיט א 
ווייכער שטים", הלל זײַדמאַן, טמז, 1968 או 12, 

א' כּעלמא -- ננּייאַלמען תּח. ?כתורה 
תּמימה, ויקרא, ה, 1. זאָג, זאָגעכץ גלאַט 
(סתּם) אין דער װעלט אַרײַן, אַ צוזאָג װאָס איז 
צו גאָרניט מחייבֿ. ,זײַן הבֿטחה איז בּלױז א' 
-בּי, און לייג זיך ניט קיין פייגעלעך אין בּוזעם". 

אַ' לגנוי אסורה -- {... לײיגאי אַסורען 
זאַץ. תּח. ?כאור החיים, שמות, לה, 2. דאָס 
זאָגן צו אַ גוי (ער זאָל טאַן א מלאָכה אום 
שבּת) איז פאַרבּאָטן (מדרבּנן), 

אַ' לעכּום שׁבוֹת -- ן.. . לייאַקום שוואוסן 
זאַץ. תּח. 22שבת, קנ/א. דאָס זאָגן דירעקט 


אַמישנע 


צו א גוי ער זאָל עפּעס טאָן פאַר אַ ייִדן אום 
שבּת הייסט: עובֿר זײַן אױפֿן געבּאָט פֿון 
רוען. {אויבּ אָבּער אומדירעקט, כּלאַחרײיד -- 
איז דער דין ניט חל, למשל: אװען ניט שבּת 
װאָלט איך געזאָגט: איװאן, שטעל דעם סאַמאָ 
| װאר!יין, בּײַ פרץ, שטעט און שטעטלעך: א' 
לנכרי{... לינאָכרין --- ;אַז א פּראָצענטניק 
איז מחלל שבּת מיט אי ל', און הייסט .. 
אראָפּנעמען די בּענטש-לײַכטערס", 


אם(-ירצה(*י)השם -- |אים ייִרצע האַשעם; 
געװויינלעך אַרױסגערעדט מיירצעשעם, מע'רצע- 
שעםן אויבּ עס װעט װעלן דער נאָמען. גע- 
ניצט מיטן 3: אויבּ דער אייבּערשטער װעט וע 

! לן; מיט גאָטס הילף {פאַרשפּרײטער אויסדרוק 
אין רעדן, שרײַבּן, װען מע נעמט זיך אונטער 
(מע האָט בּדעה) עפּעס צו טאָן, אָדער װי א 
בּרכה, א װאונטש. ראַשיתּיבֿות: איה"ש. 
;איה"ש אַז מיר װעלן דערלעבּן": ,איה"ש װעלן 
מיר פירן אונדזער בּת-יחידקע צו (אונטער) 

דער חופּה": ,איה"ש בּײַ אײַערע קינדער אויף 
דער חתונה"; ,איה"ש בּײַ דער בּר-'מצוה"; 
איה"ש אויבּ איך װעל קומען בּשלום": ,איה"ש 
װעל איך אײַך מיט דאַנק אָפּדינען": ,איה"ש 
װעל איך שבּת גומל בּענטשן": ,איה"ש נאָך 
שבוצות װעלן מיר אָנהײבּן צו בּויען א נײַ 
הויז". ,װען מן רעט דז װיל איך טון אודר מן 
שרײַבּט, זא מושׂ מן דרין זעצן אי יי ה', דאז 
איז טײַטש: אונ' ער װעט װעלן גוט יתבּרך", 
בּראַנט, פפֿדמ 1676, פּרק נ. ,דער כּלל פון 
בּהעפֿטן אן דער אמונה איז אַז מן זאָל זיך 
אימר גװינן צו זאגן אי יי ה', איז טײַטש מיט 
גאָטשׂ װילן", עח, ח/א. ,איך װעל איה"ש שון 
מאַכן דז זי איר געלט ניט צו אומװערדן אויז- 
געבֹּןָי, י. מאַרשן, חנוך לנער, פֿיורדא 1774, 
,;איין טעם װאָס מע זאָגט אויף יעדער זאַך װאָס 
מע װיל טאָן אי י' ה', װײַל עס שטייט: איין 
מענטש טראַכט פיל, אָבּער השםיתבּרכ'ס 
עצה בּלײַבּט" {,רבּות מחשבות בּלב איש, ועצת 
ה' היא תקום", משלי, יט, 21, ספר מטעמים, 
פּיעטריקאָװ 1905. , מאָרגן װעט זײַן, אי יי ה', 
דער בּרית מיט מזל", פרץ, 'האשה מרת חנה" 
אם-ירצה-הש'מיק -- אַדי. ,דער א"י 
ה'ער טאָגײ, נאָמ צו שע. 89: מי'רצעשעם- 
דיק. {אין קאֵל װבּ -- אם ירצה הגוזרן. 


אַמיש -- אַדי 6 דער, ‏ ן. מענאָניט. קריסט. 
לעכע סעקטע אין אַמעריקע װאָס צייכנט זיך 
אויס מיט עכטער פֿרומקייט, עטישער אױפּפֿי 
רונג און האָט אויפגעהיט אין קליידונג און 
לעבּנספֿיר א סך שטריכן פון 17. י"ה. אֵיע קליי- 
דער. |,די מיטגלידער פון דער סעקטע זײַנען 
אַהער געקומען אויף דער אײַנלאַדונג פֿון װיל- 
יאַם פּען אין די ערשטע יאָרן פֿון 17. י"ה און 
זיך בּאזעצט אין פּענסילװעניע", טמז, 1961 
וווצ 27.ן 


אַמישצע -- אַזװ. פטמ. דזװ אומישנע 
(-+ 595). 1. בּכּיװן. לוט א פּלאַן ,האָט 
ער מיט חכמה אִ' אָנגעשטעלט אַז מע זאָל מײ- 
נען...=, שארית ישׂראל, ח"בּ מספֿר יוסיפון, 
לעמבּערג, יאָר? ,מע פֿירט זיי אִי מיט רויטע 





אַמ(י)תּיות 


קעלנער", טעיאַטאָר. , זיי קומען אי פאַרהערן 
דעם עילוי", פרץ; ימאָנישי. ,כיבּין אי געקומען 
צום רבּין װעגן א מקשה'לילד", א. בּערגמאַן, 
קאָצקער מעשׂיות, װאַרשע 1929, 2. אויף 
צופֿלײַסן, מיט אַן אַנשטעל. רײַטן פאַר אַי אויף 
אַ שטעקן. לא גרויסער רשע . . . קומט אַי פֿרעגן 
דעם טעם {פון אַ מצװהן בּכדי ער זאָל לאַכן 
אויס די מצוות", משלי יעקבֿ, הגדה של פסח. 
;איך בּין נאָר דײַן װײַבּ פֿאַר אַי", בּ. דעמבּלין, 
ערב נאַכט. 


אַמ(י)תּיות -- (אַמיטײעסן די, -ן. פפ: אַמי 
- תוֹת, ככתּוספֿות, פּסחים, קד/ב. אמתדיקייט, 
;װעל איך בּאַשרײַבּן די גערעכטיקייט און אַי 
פֿון אַנשישלומנו", קמ, 1869, יא 5. עער װאַר 
א גרויסער למדן,. . איך האָבּ מיר אָנגעהערט 
פון אים גרויסע אי", אמד, מאָטקע און הערש. 
קע. וילנע 1872. א"הװידוי -- אמת- 
דיקייט פון װידויזאָגן, אמתער וידוי. נאָך 
איין פּעולה איז פֿון אהי בּלב נשבּר", פוקח 
! עורים, שקלאָוו 1832, 


אם יתּקע שופֿר בּעִיר, ועם לא יחרדו? 
-- ְאים ייַטאָקאַ שויפאָר בּייאייר װײיאָם לוי יצ" 
כוע)ראָדו?ן זאַץ. תח. 2כעמוס, ג, 6,. צי װערט 
אַ שופֿר געבּלאָזן אין שטאָט, און דאָס פֿאָלק 
זאָל ניט ציטערן?, תּי. געניצט: א) בּעיקר 
אין חודש אלול װען מע הייבּט אָן בּלאָזן שופר, 
װי א רוף צו תּשובֿה: בּ) װען מע הערט װעגן 
אַ מיליטערישן צוזאַמענשטױס: - 


אם"כּן -- |איימקייןן זו. קאָנ. 2כבראשי ית, כה, 
2 שוב אאָ אַזױ, װיבּאַלד עס איז אַזו. 
געניצט װי אַן אײַנפֿיר צו אַן אויספיר פון 
פֿרוערדיקע רייד, אָדער פֿון א סיטואַציע. ,א" 
כּ/, אַז ס'צער פֿון טראָגן איז יאָ אַזױ גרויס, 
טאָ לאָמיר (נאָמיר) נעמען אַ שנעפּסל", פֿװל. 
א"כּי אַז דו בּינסט געקומען... קוק מיר 
!= מיךן אָן און הער מיך אויס", קח. ,איף 
בּין דען חלילה עובֿר אויף א קוֹצוישל-יוד? חס- 
וחלילה! א"כּ' פֿאַרװאָס זשע בּײַ...יעדן 
עסן... שלאָגט ער מיך מכּות רצח?", ייל, 
ניט טױט, ניט לעבּעדיג, װילנע תּרנ"ח. ;א"כ 
זאָג איך, מורא האָבּן פֿאַר א קלאַפּ -- װאָלט 
מען דאַך געדאַרפֿט גאָר אינגאַנצן זיך אַװעקי 
לייגן און שטאַרבּן, שונאי-ציון", ממוס, בּישׁי 
בֿה של מעלה. ;סיא משל! נו, א"כּ, אַז דו 
האָסט געזאָגט, איז װאָס?*, שע, אין שטורם. 

אםיכּן אין לדבר סוֹף -- -+ אין לדבר 
סוף, 

אםכּן, למה זה אָנוכי -- {... לאָמאָ זע 
אַנויכין זאַץ. ?כבּראשית, כה, 22. ,אויבּ אַזױ 
נאָך װאָס דען לעבּ איך?", תּי. וַרבֿקהס רייך 
ווען זי איז געװען מעובּרת און די קינדער האָבּן 
זיך געשטויסן אין איר בּויך. רש"י מאַכט אַז 
זי האָט געהאַָט חרטה װאָס זי האָט מתפלל 
געווען זי זאָל װערן שװאַנגער.ן געניצט אויס- 
צודריקן אומצופרידנקייט, אַנטוישונג, רעזיג- 
נאַציע. ,,איכּי, אַז דער צער פון טראָגן {אויך; 
שרײַבּן, שאַפֿן, אע), איז אַזױ גרויס, לי זי אִי? 
װאָס האָבּ איך געדאַרפט אײַנלײגן װעלטן?", 
;אכי, אַז דער צער פֿון טראָגן איז יאָ אַזױ 


1409 


גרויס, הײַנט לי זי אִי? װאָס זשע דאַרפֿן מיר 
מאַכן קונצן?", בּןעמי, יודי פֿאָלקס-בּיבּליאָטעק, 
. 1888, וא 1. שפּאַסיקער חדר-טײַטש, אומאיידל: 
;איכּ' -- אוב יאָ אַזױ, למה -- פאַרװאָס, 
זה --- דאָס, אָנוכי --- איך",. 
אםכּן מה הועילו חכמים בּתּקנ- 

תֹּם -- {... מאַ הויאילו כאַכאָמים בּייטאַקאנ- 
טאָסן זאַץ. תּח. ?ככּתובות, י/א. ואָס האָבּן 
די חכמים אױפֿגעטאָן מיט זייער (נײַער) תּקנה? 
געניצט בּײַ אַ טענה, אײַנווענדונג קעגן א נײַעם 
אײַנפֿיר, בּאַשלוס פון אן אינסטאַנץ אע. ,װאָס 
דאַרף מען די נײַע סטאַטוטן? א"כּי מה ... זי 
ועלן דאָך ניט בּרענגען קיין נוצן". 

אֵמכו, אַמכאַװפֿקי -- ,עמך. מיט דעם װאָרט 
האָבּן ייִדן אויף דער ארישער זײַט זיך געגעבּן 
צו דערקענען, רעדנדיק פּױליש", בּלומ. 

אם לא -- |אים לוין -+ דווח. אויבּ ניט. סײַדן. 
;זי טוהן דעם זעלבּיגן ממית זײַן אָדר מזיק, 
(אם לא) מן גיבּט איין אַנדרן אן זײַן שטאט 
{|= אנשטאָט איםן", מענה לשון אױף טײַטש, 
פיורדא תּקכ"ן, 

אִם לאַוו -- 12נא קמא, ס/א אאַ. אוב ניט 
(אַזױוי). געניצט אָפּצופרעגן א הנחה אָדער אָנ 
צוּװײַזן אויף אַן אנדער מעגלעכקייט. ,האָט 
עס עמעצער געזען איז פֿאַרפאַלן; אי ל' -- 
קען ער לייקענען שטיין און בּיין". 

אם לא זר -- אָז פֿיך -- {... לוי זאָר, ... 
פּיכאָן זאַץ. תּח. ?כזוהר, מטות, בּמדבּר, לא, 
8 אוב א פֿרעמדער (לױבּט דיך ניט), דע 
מאַלט זאָל דײַן מויל (דיך לויבּן),. בּאַזירט 
אויף: ,יהללך זר ולא פיך", משלי, כו, 2 -- 
זאָל דיך לױיבּן אַן אַנדערער און ניט דײַן מויל, 
תּי. -- און איבּערגעדרייט דעם זינען. 

אם לֹא יניד -- |... לוי יאַגידן פֿראַזע. תֹח. 
ככויקרא, ה, 1,. אויבּ ער װעט ניט אױסזאָגן. 
וָסוף פּסוק: אונשׂא את עונו" -- װעט ער 
טראָגן אויף זיך א זינד; דאָס איז די 53סטע 
מצוות-עשׂה; אויבּ עמעצער וייס פֿון א מאָרד 
אָדער געשלעג, איז ער מחויב פרײַװיליק צו 
קומען פֿאַרן בּית-דין און עדות זאָגן.ן געניצט 
מיט בּב: א) אויבּ עמעצער ווייס װעגן אַן עוולה 
| און פֿאַרשװײַגט, בּאַגײט ער א פֿאַרבּרעך; 
ב) אוב דער פֿאַרקױפֿער פֿון דער סחורה 
זאָגט ניט דעם קױפֿער אירע חסרונות. ,א' ל' 
' -- פֿאַרװאָס מאַכסטו א שװײַג?". ;אי לי יי-- 
ער מאַכט זיך געפּגרט", עגוט, עֶר ווייס טאַקע, 
װאָס װעט אָבּער זײַן אי לי יי?י, 

אם לא יועיל -- לא יזיק -- {... לוי יאָ 
איל, לוי יאַזיקן זאַץ. תּח. 2?שנט מוסר, רפ"ט. 
אויבּ עס װעט ניט העלפֿן (בּרענגען נוצן) 
שאַטן װעט עס (אַװדאי) ניטי. ,די מערהייט האָט 
אָבּער געפונען אז מע קען דערמיט גאָרניט 
אָנװערן, אי לי י', לי יייי, דרי א. י. פֿרײדענבּערג, 
זכרונות, בּריסל 1938. ,כ'וועל נעמען א גלף- 
זעלע {משקהן .... אי לי יי, לי יייי, בּאַש, פֿאָר, 
0 וא 3. ,פון דער אנדערער זײַט, האָבּ איך 
זיך געטראַכט, װאָס קאָן מען דאַ פֿאַרלירן? א' 
לי י, לי יי, גרינ, איד און װעלט. שפּאַסיק: 
אי לי יי -- אויבּ יואל דער רופֿא מומחה, קאָן 


אָמלט'ט -- דער, "ן. ?כאיי 822ֿר. 


אַממײ(נ)פטן -- אַדו. פד. 


אַממעטער -- דער, יס 


אַממערפטן -- אַדו. 


אָמן -- 


אָמן 


ניט העללפֿן, לִי -- אַפּשיטא אײַזיק דער 
פעלדשער!". 


אם לא עכשיו -- אימתי? -- {,,, לוי 


אַיכשאָװו --- אײימאָסײַ?ן זאַץ. תּח. 2כאָבֿות, א, 


יג. אוב ניט איצט -- װען דען?, ד"ה מע 


זאָל ניט דורכלאָזן די איצטיקע געלעגנהייט, 
די מעגלעכקייט עפּעס אױפֿצוטאָן גלײַך איצט, 
װײַל אין אן אַנדער צײַט קען עס װערן אומ' 
מעגלעך. ,חתונה געהאַט, א װערקשטעל גע 
עפנט -- אי ל' ע' -- א'?", פרץ, געדאַנקען 
און אידייען. 


אַמליבּפטן -- אַדו, סופּערלאַטיו. -+ אַמ'. 


ליבּער פֿון אַלץ. צומליבּסטן. ,מן זאָל איין 


|גאַזשׂט פֿראגן װשׂ ער אַם ליפשטן אישט אודר 
| גערין אישׂט", בּראַנט, פּרק כט. 


אִם למדת תּורה הרבּה, אֵל תּחזק טוי 


בה לעצמך -- (אים לאָמאַדטאָ טוירע האַר 
בּיי . . . טאַכזײיק טויװע לייאַיצמעכאָן זאַץ. תּח. 


רבּן יוחנן בּן זכּאַיס א מאמר. ?כאָבות. ב, ט. 


יאויבּ דו האָסט געלערנט אַ סך תּורה! -- א) נעם 
זיך ניט איבּער דערמיט: בּ) האַלט ניט דאָס 
גוטס פֿאַר זיך, נאָר פֿאַרשפּרײט זי; סוף פֿון 
מימרא: כּי לכּך נוצרתּ' -- װאָרעם דערצו 
בּיסטו בּאַשאַפן געװאָרן, | 

1 פֿײַ1- 
קוכן, געפֿילט מיט אײַנגעמאַכטס, גרינסן, קעזן. 
2. בּעס. אַ סאָרט קאָמישבּרױט װאָס מע בּאַקט 
פאַר א שׂמחה אָדער יוםיטוב, ספּעצ צו חתונות. 


דזוו אַממערסטן 
ד5. ,,, . וועלכע נייערט אן מיינשׂטן מאג 
האבּןי, ספֿר משלים, פֿפֿדמ 1686, מה/ב. ,אַיס 
האָט אים אינטערעסירט די אֲלמנה", ממוס, 
שלמה. ;אַן אשה װאָס איז אַ' געזעסן צװישן 
די מאַנצבּילן", י. װאַרשאַװסקי, 'רי יוסל מינץי. 


,אין אַזעלכע אָװנטן, אי אין האַרבּסט אָדער 
! ווינטער", א. קאַגאַנאָוסקי, ידי מומע הדסי. ,אי 


יל ער פּאַקן שׂמחה-מאירן, דװקא דערפֿאַר 
װאָס דער קליינער האָט אַן אײַזערנעם קאָפַ", 
יי ... אַשכּנז 


מכשיר צו מעסטן 
דעם עלעקטרישן שטראָם אין אַמפּערן. 

אין דעם רוב פֿאַלן, 
,אַי בּאַפֿאַלט זיי די קרענק, װען זי װערן בּרוגז 


: מיט דער שענק", א.בּ.רוף, דער שיכּור..., 
- ווארשע 1871, ;אי צינדט מען ליכט, װען עס 


איז נאָך גרויסער טאָגײ, ספֿר מטעמים; לאָדז, 
יאָר? ,אַן איינציק קינד איז א" אַכזר און אַמי 


װײיניקסטן פֿעאיק זיך. צו אונטערגעבּן װעמען 


עס איז", דרי ישׂראל רובּין, די טראַגעדיע פון 
בּריחיד, בּערלין 1926, , געפינט זיך אין בּאַלוט, 


אין דעם אי אומהיגיענישן און אָרעמען טייל 


וַפֿון לאָדזשןײ, 'טאָזי, שריפֿטן, װאַרשע 1929, 


;אַלץ פֿאַרלױרן, אִי פֿרעמדע געלטער", פֿאַר, 


4 191, | 
ואימייןן דער, 'ס. כבּמדבּר, ה, 22 אאַ. 
בּ אמת, ריכטיק, מסכּים. איך גלייבּ, הלואַי. 
זאָגן אִי. ענטפֿערן אֵי. ניט דורכלאָון קיין אִי 





אָמן 


נאָך אַ בּרכה. נאָכזאָגן אַי. אונטערכאַפּן אִ" 
אַװעקכאַפּן דעם אָי | 

אַי -- טראַדיציאָנעלער אופן צו בּאַשטעטיקן; 
אויסדרוק פון הסכּם, צושטימונג. מען ענט- 
פערט אויף א וואונטש אָדער מע גיט צו צו א 
וואונטש כּדי צו מאַכן עמפאַטישער:; אויך בײַ 
אַ צזאָג, בּײַ נעמען אויף זיך א התחײַבות. 
,גוט זול אונשׂ משיח זענדן.. . בֿוירן אין דשׂ 
הייליק לאַנט. דשׂ מיר עֹשׂ אל דער לעבּן 
| שפרעכט אִי צו האַנט", שמואליבּוך, סטראַפֿע 
72, : 

;לאַנג לעבּן זאָלט איר, אָיי. עאָי, פֿון אײַער 
מויל אין גאָטס אויערן". ,איר זאָלט האָבּן 
נחת פֿון אײַער זון, טאָכטער. --- אִזֵי ,אַזאַ 
יאָר אויף אונדז בּיידע. -- אַ'!". {דער רבּי 
פלעגט אָנזאָגן זײַנע תלמידים, טאַטע-מאַמץ -- 
זייערע קינדער, זיי זאָלן למען-השם, ניט פאָר- 
געסן צו ענטפערן אִי נאָך יעדער בּרכה: בּײַם 
דאַװענען בּציבּור זאָגן פרומע יידן אַרױס אי 
מיט ציטערדיקע ליפּן;} , זאָגן אויף אֲלֶץ אִ'" = 
צושטימען צו אַלץ. זײַן אן אֵיזאָגער. /אַ 
איז צען גילדן", פֿװל {= איז װיכטיק, איז א 
טײַערע זאַך.ן ,ער איז אין כּעס (בּייז) אױפֿן 
חזן, ענטפֿערט ער ניט קיין אֵי", פֿװל, איר 
וועגן א בּרוגזן אָדער א כּעסן קאַז מען אין 
אין כּעס אויפן חזן, טאָר מען קין אַי ניט 
ענטפערן?", שוװ. ,פאַר אִי קומט קיין פּאַטש 
ניט", שװ (א) װען עמעצער איז מסכּים, איזן 
מען דאָך צופֿרידן; בּ) אויבּ מע קריגט א פּאַטש 
האָט מען אים אַפּנים פֿאַרדינט}. ,געדענקט זשע, 
קינדער! אויבּ ניט, װעט אײַך גאָט שטראָפן, 
זאָגט אָ", ממוס, װינטשפֿ. ,דער אִי פון א 
קינד קען אֲמאָל זייער פיל אױיפטאַן אין די 
הימלען, מער װי דאָס גאַנצע דאַװענען פֿון די 
! גרויסע", אֵש, תּהילים-יוד. ,אונ אִי זאָגן אויף 
איטליכי בּרכה, דער רבּי מוז האבּן איין גוטי 
הדרכה" ספֿר משלים, פֿפֿדמת 1686, לא/ג. 
;בּאַקלעמט איז דאָס האַרץ זײַן, שוין דאַװע- 
נען בּיחידות װעט מוזן די קליינע קהילה. מע 
װעט צומאָל קדיש ניט קענען הײַנט זאָגן, ניט 
ענטפֿערן הײַנט אי אַפילו", יהואָש, 'דער צענ- 
טער צום מנין. ,ער װעט זיצן, לערנען תּורה, 
שמען װעט זײַן נאָמען. װעסט בּאַשערן, גוטער 
בּורא?. װעסט בּאַשערן! -- אָיזוֵ", מל, 'שטילע 
ליכטי, | 

(נוטריקון: אִי מ' זי --- איל מילך ניאמן, שבּת, 
קיט/ב; זוהר, האזינו, דבֿרים, לב, 3; אעי 
מיוסר נ'פשי {= כ'בּין זיך מוסר נפֿש), סשי {ן 

אַ' בּעל-כּורחו -- {... בּאַלקאַרכען דער. 
ככשבּת, קיט/ב. אִי איבּערגעװאַלד, געצוואונ- 
גענע צושטימונג. הסכּמה בּאיבּלית) בּרירה, 
;אַז דו האָסט מקבּל שבּת בּשׂמחה געװען... 
מוז דער מלאך ענטפערן אַי בּי כּי, װי די גמרא 
זאָגטײ, שבחי בּעש"ט, זשאָלקעװ תּר"י, מו/ב 
(אַגדתּא: ,צװיי מלאָכים -- א גוטער און א 
שלעכטער -- בּאַגלײיטן דעם ייִדן פרײַטיק- 
צונאַכטס װען ער גייט פֿון שול. קומט ער 
אַהיים און געפֿינט, ליכט בּרענען, דער טיש 
- געגרייט --- בּענטשט אים דער גוטער מלאך, 


100 


און דער בּייזער מלאך ענטפֿערט אַי בּי"כּי. . ."ן, 


,טאַטע-מאַמע האָבּן בּ-כּורחט {קאָרכאָםן גצ 
זאָגט אִי אױפֿן שידוך". ,דער בּייזער מלאך 
מוז אויך ענטפערן אַיײ, פֿװל, געניצט װי אן 
אויסדרוק פון צופֿרידגקײט, 

אָ' ואָמן -- {.. װײיאָמײןן קכתּהלים, מא, 
4 עממפאטיש., , געלױיבּט איז ה', דער גאָט 
פֿון ישׂראל פֿון אײיבּיק בּיו אײיבּיק, אִי ו'"; 
;לאַנג לעבּן זאָלט איר, --- אִי ו'": ,איר זאָלט 
איה"ש פירן אײַערע אוראייניקלעך אונטער 
(צו) דער חופּה, -- אִי ו'": ,כּליישׂראל זאָלן 
זאָגן אָי, אִי וי} עס זאָל װערן װאָר, משיח בֹּןך 
דוד זאָל קומען דאָס יאָר", פֿל. 

אִ' חטופה -- {... כאַטופֿען דער. 22בר- 
כות, מו/א. אָפּגעכאַפּטער, אין גרויס אײַלע- 
ניש אַרױסגעזאָגטער אִי {מע הערט ניט דעם 
אָ}. ;זאָגן אונזרי חכמים דז מן ניט זאָל זאָגן 
אִי ח', דז איז דז מן װעלט (אמן) זאגן אַי יענר 
די (בּרכה) אוישׂ האט, דז היישׂט איין פר 
צוגטר (אָמן)", עפּש, סידור תּפילות, אַמשט 
תק"ח, כא/ב. 

אָי, יחא שמיה רבא -- |ן.,. יעהיי שמיי 
ראַבּאָן פֿראַזע. ככקדיש 2כשבּת, קיט/ב. אַ, 
זאָל זײַן גרויסער נאָמען' (זײַן געלױיבּט אויף 
אייבּיק און אַלע איבּיקייטן -- מברך לעלם 
ולעלמי עלמיאן. װען דער שליח:ציבּור האָט 
געזאָגט אין קדיש -- י'בּעגלא ובזמן קריב ואמרו 
אָי. ענטפֿערט קהל: אַי, יי שי רי. ,זאָל איטליכר 
זעהן ... דז ער קיין אִי יי שי ר' ניט זל פאַר 
זוימן?, אַריה ליב זעליגמן. תיקוני המועדים, 
פֿיורדא 1729. ,די רשעים אין גיהינום װערן דשׂ 
הערן אונ װערן אִי יי שי רי זאָגןײ, עפּש, דרך 
הישר לעולם הבּא, שקלאָװּ 1796, פרק כג, 
;איבּערהױיפּט אִי יי שי ר' מוז מען זאָגן הויך 
מיט דעם גאַנצן כּוח און מיט גרויס כּונה", 
חא, יא/ב. 

אַ' יתומה -- {... יעסוימען דער 6 דיי 
ככבּרכות, מז/א. פפאַריתומטער אִי'. א) פרי- 
צײַטיקער אִי. װען מען ענטפֿערט אי איידער 
דער חזן האָט אוױיסגעלאָזט די בּרכה: בּ) פֿאַרי 
שפּעטיקטער אַ': ג) אַן אִי נאָך א בּרכה װאָס 
מע האָט ניט געהערט. ,װער דא אִי זאגט אויף 


איין בּרכה און ויישׂ ניט װאו אַרױף דש א" 


גיט, דשׂ היישט אִי יי, אַלשׂ איין יתום דש זײַן 
עלטערן גישטאָרבּן זײַן, ר' שלמה לונדן 
קהלת שלמה, אַמשט 1744. ,דער װאָס ענט. 
פערט אַן אַי יי --- בּלײַבּן, רחמנא ליצלן, דִי 
קינדער יתומים", סשי ו, יד. 

אָ', כּן יהי רצון -- {... קיין יעהי ראָי 
צויןן אויך ר"תּ: אַכּייר. זאַץ. תֹּח. 22סוף 
זברים רבּה, יא; איכה רִבּה. ה, כד. א אַזוֹי 
זאָל זײַן דער װילן (פון גאָט). געניצט: א) װי 
אַ צושריפֿט פון טייל פרומע מחבּרים בּײַם 
פֿאַרענדיקן א חיבּור; 3) נאָכן אויסדריקן א 
פֿאַרלאַנג, וואונטש, בּאַפעל אָדער נאָכן געבּן 
א בּרכה. ,װעט זיך יאָ מאַכן א חומש מיט 
בּיאור אין בּית:המדרש.. . זאָל ער אים קנסע- 
נען... עטלעכע אָקעס יי"ש אויף אונדזער 
חבֿרה, אכּייר", קמ, 1868, פאן 41, קדאָס װעט 


| מיר נאָכקומען איבּער הונדערט און צװאַנציק 
יאָר; מיט דעם װעל איך זוכה זײַן צו זען בּזיוו" 
- השכינה הקדושה, איכּיייריי, פרץ, יפיר דורות 
--- פיר צוואות" - | | 
א' סלה -- {... סיעלאָן דער. עמפֿאַטיש. 
| ככתּפֿילה, בּײַם בּענטשן ראָש:חודשן קכתּפילה 
לשיץ פֿאַר מוסף פֿון יום-כּיפּור: קאל מלך.. . 
צורי וגואלי; אִי ס'". טראָדיציאָנעלער טײַטש 
יסלה' == אייבּיק, עירובֿין, נד/א. קאַז דו װעסט 
לערנען בּיידע הלכות און קבּלה, װעט אונדז 
דער מלך כּליעולמים בּװדאַי גיך אויסלייזן, אַ' 
ס'י, איבּז, הרבֿ א.ל. בּראַנדיס. ספֿר שׂיח 
ספֿונים, יאָס 1843. , פאַרפֿאַלן מעתה ועד עולם 
אִי ס'י, לאַט, מישקע. ,אין זײַן שלום װעט 
אונדז שלום זײַן, אִי ס'י, אַ. גאָלדפֿאַדען, בּר' 
כּוכבא, לעמבּערג 1909. ,איער אװעקגאַנג מיט 
פֿריד אין גאָטס נאָמען פֿון איצט בּיז אייבּיק, 
א סיי, ממוס, זמירות. עדי ליבּע װאָך זאָל 
- קומען, ליבּער גאָט, אָן צרות, אָן שרעק: גצ 
זונט און לעבּן, מזל און בּרכה, עושר און 
- הצלחה זאָלסטו אונדז געבּן, אִי סיי, פל. (חדר- 
נוסח בּײַם לערנען מיידלעך שרײַבּן בּריוון: ;צו 
/מײַן ליבּן פֿאָטער ... . ערשטנס קום איך דיר צו 
מעלדן פון מײַן ליבּן געזונט, גיבּ גאָט דאָס 
נעמלעכע פֿון דיר צו הערן, אִי ס'י, יש. 
אַ' קטופֿה -- { .. קטופֿען דער. ?כבּרכות, 
מז/א. אָפּגעהאַקטער אִי |= אָמן. ;דער װאָס 
ענטפערט אַן אִי ק' װערט דאָס לעבּן אָפּגץ- 
האַקטײ, סשי |, ידי | 
אם נא מצאתי חן פעיניך -- (אים.. 
מאַצאָסי כיין בּיײיאײינעכאָן זאַץ. תּח. 22בּראשית, 
יח, 3 אאַ. איך בּעט דיך אויבּ איך האָבּ גע" 
פֿונען לײַטזעליקײט אין דײַנע אויגן, תּי 
אַרײַנפיר, הקדמה צו אַ בּקשה, ,אי ני מי חי בּי, 
טו מיר אַ טובֿה און גיבּ מיר אַ גמילת:חסך". 
אַמנה -- (אַמאָנען די, ‏ נות. ?כנחמיה, י, 1, 
1 אָפּמאַך,. 2. צוטרוי. ,בּענשין טוא מיט 
שׂמחה אונ' מיט גרושׂר כּנה, אויף איין מענ" 
שין הבּ קיין בּטחון אודר איין אַ", שׂה װ, 
פֿיורדא תּפּײז, טז/ב, 
אמנו -- (אימיינון אונדזער מוטער. געניצט 
בּײַם שרײַבּן אויך ייִדישע בריו װי אַן אויס" 
דרוק פֿון דרך-ארץ, פון ליבּשאַפט. 
אמנון -- (אַמנױןן מענער-נאָמען. ?כשמואל בּ, 
יג, 1. {האָט מאַנס געװען זײַן שטיף-שװעסטער 
תֹּמֵר, און אַבֿשלום, איר בּוודער, האָט אים 
געטייטן. -+ אַהבֿה התּלױה בּדבר, ז' 449 
-+ אַהבֿת אָמנון ותּמר, זי 50. אַיסילאַטקעס 
--- פֿאַנקוכנס, װאָס תמר האָט געבּאַקן פֿאַר איר 
בּרודער אַי. ליצנות: רבּונוישל-עולם, שטראָף 
מיך מיט מײַן טאַטן {= אָבֿין: אי -- אַיס-לאַט- 
קעס, דוד המלכס אייװועלע (אבֿישג השונמית, 
-+ 21); בּ' -- בּועזעס שרעק (אין שײַער, 
ווען רות איז געקומען צו אים; רות, ג, 87); 
ײ -- יהודהס טעות (מיט זײַן שנור תּמר; 
גראשית, לח, 15 --18)), 
א' ותמר -- {... װײטאַמאַרן א"י. נאָמען 
פֿון אַ דרײַקאָליריק גאָרטױבּלימל. חנהלעס 
אייגעלעך. שטיפמוטערל. 11100101 51018. 





אמניאַץ - 
אַמניאָ'ן -- דער, -ען, ?כאיי 22גר. זעקעלע 
וואו עס געפֿינט זיך דער עמבּרזאָן. י אנאָר 


טיש -- אַדי. 

אַָ'מניבּוֹם -- דער, "ן. ??איי 22ל. יפֿאַר אַלע- 
מען. 1. גרויסער װאָגן מיט אַ געשפּאַן פֿון 

דרלײַ-פֿיר פערד. פֿאַרקערמיטל אין די גרויסע 
שטעט און פון שטאָט צו שטאָט איידער עס 
זײַנען אױפֿגעקומען די אײַזנבּאַן, דער טראַמ" 
װײַ, דער אױטאָבּוס. ,480 קאַרעטעס זײַנען 
נאָכגעפאָרן חוץ קעגן 20 אִין װאָס זײַנען פֿול 
געװען אֲפילו אויף דעם דאַך", קמ, 1865, 
יא 13. 2. זזו אױטאָבּוס. ,װיסטע טרוקענע 
בּערג, זאָלסטו זיך פאַר זיי נישט דערשרעקן, 
אין קעגנטייל, פֿאָר זיי דורך נישט מיט דער 
בּאַן, נאָר מיט אַן אִי", דא, פֿון בּערלִין בּיז 
סאַךפראַנציסקטש, װאַרשע 1930, 

אָמניװאָ'" -- אַדי 8 דעֶר, ן. 2איי 022. 
(בּעל-חי) װאָס עסט אַלץ. אִיע בּאַשעפֿענישן. 
;איז דער מענטש אַן אִ'? פֹץ!". 

אָמני(ע)וואָ! -- דער, ז. פֿטמ. מג. זזװ 
אָמניבּוס. ,פֿאָרט אָן פֿון סטאַנציע אין בֹּאַ 
דעקטן אִי בּערל פֿיאַקערניק מיט גלאָקנקלאַנג 
/אין שטאָט אַרײַן", ק. הײַזלער, קומאַרנער 
פּאַרשױנען, נ"י 1953, | 


אַמניפּאָט|ע'נט -- אַדי. 2כאיי 022. / אל 
מעכטיק. אִיע הערשאַפֿט. אֶער הערשער. 
-ע'ננץ -- די. אַלמעכטיקײט. די אִי פֿון 
| דיקטאַטאָרישער הערשונג. 


אָמנם -- (אָימנאָסן זו, אַדװ. ?2איובֿ, ט, 2 אֹאַ. 
תּח. בּאמת, אי-דעריאמתן, למע-האמת, טאַי 
קע. ,... איז טאַקע ניט גוט. אִי אַז ער מוו 

- שטיין אין אַ געװעלבּל.. . איז אים אויך ניט 

גוט", חג, צמח אַטלאַס װ. אויך אַ' כּן 
1 .. קיין. יי | 
אַ' חטאתי -- {... כאָטאָסין תּח. ?כימים 
נוראימדיקע תּפֿילות, ?כלויט איובֿ, יט, 4: אִי 
שגיתי. יאמת, איך האָבּ טאַקע געזינדיקט' 
אויסדרוק פֿון חרטה. געניצט בּײַם מודה זײַן 
זיך אין אַ בּאַגאַנגענער עולה, בּײַם אָנערקע" 
נען זיך שולדיקי | 


אמנטױיע -- די. בּא. 2כאיי ככגר. ‏ אָן גע- 
דעכענישי. דאָס פֿולשטענדיקע אָדער טײלװײַזע 
פאַרלירן דעם זכּרון. פא ט אַ לאָגישע א'-- 
אָנװערונג פֿון זכּרון אין שײַכות מיט א שווער- 
ער נערוון-צערודערונג אָדער אַקצידענט. כראָי 
נישער צושטאַנד פֿון ניט געדענקען לחלוטין 
גאָרניט, אַפֿילו ניט דעם אייגענעם נאָמען. טאַ --- 
טײילװײַזע אָדער טאָטאַלע שכּחה. דאָס פֿאַר- 
געסן װאָס בּאַפֿאַלט א מענטשן; אָפּגעשװאַכ- 
טער זכּרון, ספּעציעל אויף די עלטערע יאָרן", 
דר' י. בּ. גלען, צו געזונט און צו לעבּן ;איך 
- בּאַדױער דעם גײַסטיקן און מאָראַלישן שיקזאַל 
פֿון יעדן לאַנד, װאָס זאָל אַרײַנשטעלן אין די 
פליכטן פון זײַנע בּירגער אַזאַ 'מצווה' װי אַי 
דאָס פֿאַרגעסן זיך אַלײןײ, גרינ, איד און װעלט:. 

אמנעסטיע -- די, -ס. אויך: אמניסטיע, 
נר. 2כאיי 22גר. 'פֿאַרגעסונג.. דאָס מוחל 
זײַן מצד דער מאַכט די שטראָף פֿאַר אַ פֿאַר- 


1211 


גאַנגענעם פֿאַרבּרעך. בּאַגנעדיקונג. פֿאַרגעבּונג, 


דערקלערן, אַרױסגעבּן, אַרױסלאָזן, פּראָקלאַי ‏ 


מירן אַן אַי. א טײלװײַזע (אַלגעמיינע) אי פֿאַר 
פּאָליטישע פֿאַרבּרעכנס. װיבּאַלד מע האָט 
אונדז געגעבּן קאַנסטיטוציע, קאָנען מיר האָפֿן 
אויף אַן אַ", שע, אין שטורם. ,ער האָט זיך 


| אויסגעזוכט דאָרט אין װאַלד אַ הייל. . . פלעגט 


צו פֿאַרבּרענגען דאָרט די צײַט צװישן פֿורכט 
און האָפענונג, און נאָך װאַר פֿון קיינע אַ' 
(פאַרצײַאונג) צו הערן", אמז, דיא ליבּע אין 
װאַלד, װוילנע 1871. 


אַמנעפטירן -- טרו. -טיר, אַמנעסטירט. 


פּראָקלאַמירן אַן אַמנעסטיע. מוחל זײַן שטראָ 
פן פֿאַר פֿאַרבּרעכנס. אַי די פּאָליטישע אַרעס 
טירטע. טײילװײַז אַ', פֿאַרקלענערן די שטראָף 
אויף אַ דריטל. מיט וזיך -- ,... איף 
מאָרגן האָט זיך די גאַנצע בּאַנדע אַרום דאָרפֿס- 
ראַט פֿאַרזאַמלט און געװאַרט אויף. . . זיי זאָלן 
זי פֿירן אין שטאָט זיך אַ'", בּ. ערקעס, אין 
שפּינװעבּס, בּאַרדיטשעװ 1932, 


אַמטטערדאַם -- גנ. {אין ספֿרים אויף לשון" 


קודש און ייִדיש פֿון 17. און 18. י"ה: אַמֿ 
שטרדם, אַמשטירלדם, אמשטלרדם. ר"תּ: אַ"ד, 
אַמײד, אַמש"ד.ן גרעסטע און װיכטיקסטע האַפן- 
שטאָט אין האַלאַנד בּײַ דער לעפֿצונג פֿון טײַך 
אַמסטעל אויף די בּרעגעס פון זוידעריים' 
167 -- 864,940 אײַנו', 12,000 ייִדן; בּײַם 
אױיסבּראָך פֿון דער צװייטער װעלטימלחמה -- 
8 יידןן. ייִדישער ישובֿ זינט 14. י"ה. 
אין לעצטן יאָרצענדלינג פֿון 16. י"ה א מאַסן 
אײַנװאַנדערונג קיין אי פֿון אַנוסים, דערעיקר 
פון פּאָרטוגאַל,. און עס קומט איף די בֹּאַ 
רימטע פּאַרטוגעזישע קהילה'. נאָךְ גזרות תּיח 
ותּײט קומען אַרײַן קיין אַ' פּליטים פֿון אוק- 


|רײַנע און פּוילן. אינאיינעם מיט די אַלט 


געזעסענע אַשכּנזים שאַפֿן זיי די אשכּנזישע 


- קהילה (יאָגט אַריבּער אין צאָל די פּאָרטוגע- 


זישע). בּמשך דעם 17. און 18, י"ה איז א' 
געװען דער גרעסטער צענטער פֿון ייִד' בּיכער- 
דרוק. אין די איבּער צוויי צענדלינג ילִדי דרוקע- 
רײַען האָבּן זיך געדרוקט אין יענער צײַט די 


| װיכטיקסטע ספֿרים אין לשון-קודש און ייֵדיש. 


דער שם פון דער ייד' דרוקער בּראַנזשע אין 
אַי איז פֿאַרבּליבּן אין פֿאָלקסזאָג: ;אַמסטער- 
דאַמער גליונות און בּערשאַדער טליתים". אין 


! אִי איז אויך אַרױס (1686--- 1687) די ערשטע 


פּעריאָדישע אויסגאבּע אין ייִדיש די 'קוראַנטן 
(פֿרײַטאָגישי און דינשטאַגישי קורנטן), אָנהײבּ 
9, י"ה א ייִדישער טעאטער אין אַ 

זינט אָנהײבּ 20. י"ה בּיז די נאַצישע חורבּך 
יאָרן איז געוען פֿאַר ייִדן אין אי א צײַט פון 


ראַשיקן אױפשטײַג, אַדאַנק האַרמאָנישן צוזאַ- 


מענלעבּן מיט ניטיילדן. בּעת דער נאַצישער 
אָקופּאַציע האָט זיך די בּאַפֿעלקערונג סאַלידאַ- 
ריזירט מיט די ייִדישע מיטבּירגערס. די נאַצישע 
קאָנפֿיסקאַציעס פֿון ייִדישע פֿאַרמעגנס װערן 
געשאַצט אין א האַלבּן בּיליאָן דאַלאַר. אין 
פֿעבּרואַר 1941 האָט די גאַנצע שטאָט זיך 
בּאַטײליקט אין א גענעראל-שטרײַק אין פּראָי 
טעסט קעגן די ערשטע דעפּאָרטאַציעס פון ייִדן, 


אַמפֹל -- די, -ען. 39: אַמסטל, 


אַמעבּ|ע -- די, -ס. ?אי 22גד. 


אַמעגאַ --- די, "ס, 2כאיי 22גר. 


אַמעטײסט 


יער -- אַדי 6 דער. אוער סוחר. איער 
דרוקערײיַען. ,אין מײַדאַנעק, אין אַ קאַמער וואו 
מע האָט פֿאַרגאַזט מײַן שטאַם, אַ תּנך אַן 
אַער ליגט ניט אָנגערירט פֿון סם", סוצ. ‏ . 
שװאַרצער 
דראָסל. זינגפייגעלע פֿון דער דראָסל-משפּחה, 
מיט טונקל בּרוינע פעדערן װײַס געפֿלעקט. 
לעבּט אין װעלדער און סעדער אומעטום אויף 
דעם ערדקײַלעך, טיילט זיך אויס פון אַנדערצ 
דראָסל-פֿײיגל דערמיט װאָס זי װאַנדערט ניט 
אויס אין האַרבּסט אויף דרום. -סמ1 פטס;נטד 
2. ועליפּי טעות איז טװ פֿאַר תּחמס' 
(ויקרא, יא, 16) געװאָרן אַ'. תּי: תּחמט -- 
;נאַכטשפּאַרבּער".ן 


אַמע -- (כּײַם ריידן צו אַן עופֿעלע, צו אַ קליין 


קינד) ב: עס, מע דאַרף עסן, דאָ איז דאָס 
עסן אע. אַ', אַ', יאַנקעלע (ליבּעלע)". 


אָמ(ע)--דער (די), "ס. 6בעס :8/7:6. אונגערן. 


גאַליציע. פעסל פֿון אַן ערך 150 ליטער, אַן 
ערך 8 רוסישע עמערס, אַן אִי בּיר, װײַן. 

יבּײַטעװ- 
דיקי. פּשוטסטער מיקראָסקאָפּישער בּעל:חי 
פון איין קעמערל, א קײַקעלע פּראָטאָפּלאַזמע. 
אָן אַ פעסטער פֿאָרעם, בּאַװעגט זיך דורך 
אַרױסרוקן און ארײַנציען 'הערנער' אָדער 
װאָרצל-פֿאָרעמדיקע יפֿאַלשע פֿיס'. די אי לעבּט 
אין פֿײַכטע ערטער, אין זיסן װאַסצר אאַ. ,די 
אַי בּאַשטײט פון א קליינינקן טראָפּן װײַטל 
שטאָף ... קיין שום אָרגאַנען ... מיט אַ פײ 
צעלע קערנדל אין מיטן . ... אין אַ בּיסל װאַסער 


| לעבּן מיליאָנען אַ'ס", דר' מ. װײַנשעלבּױם, 
- 9געז, װילנע 1925, ואר 9. ,... אידעאל אין 
| געװען ... א, דאָס נידעריקסטע איינצלנץ 


לעבּנסקעמערל, װאָס עסט און װאַרפֿט גלײַב- 
צײַטיק און בּאַשטענדיק", פרץ, געדאַנקען און 
אידייען. יישׁ -- אַדי. אָאיך -- אַדי 8 


| דער. װאָס איז ענלעך אָדער קרובֿיש מיט 


דער אַמעבּע. 
1, 24סטער 
און לעצטער אות אין גריכישן אַלפֿאַבּעטי 0, 


פֿאַרן לאַנגן קלאַנג ואָז, פֿון אַלפֿאַ בּיז אִ' 


!= פֿון אַלף בּיז תּיון, 2. פֿאַבּריק"מאַרקע 


פֿאַר א בּאַואוסטער שװײצאַרישער זייגער. 
פאבּריקאַציע. געבּן אַ מתּנה אן אָי 
אַמעטי 'סט --- דער, "ן. ככאיי 22גר. 1, 'ניט" 


שיכּור'. {דער שטיין א סגולה צו פאַרהיטן פֿון 
שיכּרותן. טײַערער קװאַרצשטיין פֿון א װאאָ- 
לעטן אָדער פלאם-בּלוילעכן קאָליר, אָנגענומען 


װי איינער פֿון די בּאַליבּטסטע בּאַצירשטיינער, 


דער א' איז געווען אין חושן פֿון כֹּהן גדול: 
/ואחלמה' (שמות. כה, 19. ,די סגולה פֿון 
דעם שטיין |אַמטיסט"הן איז ער שטערקט דשׂ 


| הערץ בּפרט װען מאן אין דער מלחמה גיט", 


אלכּסנדר סענדר עטהזן, בּית'ישׂראל ובית 
הבּחירה, אַמשט 1724, ו' 

דישׁ -- אַדי. אַ'ן -- אַדי. ,געװען בּאַ 
דעקט מיט א מוטנעם א"ענעם שטיבּ", א. 
קושניראָו איבּז, װאַלענטין קאַטאַיעװ, אַ זעגל 
איינזאַם שעמערירט, מאַסקװע 19238, | 





אַמעטראָפּיע 


2. בּלוי בּלימל װאָס װאַקסט צװישן גראָזן, 
11610734. | 
אַמעטראָפּױיע -- די. ?אי 22גר. אומי 
נאָרמאַל זען, װען אין אויג בּרעכן זיך פֿאַלש 
די שטראַלן, אַזױ װי בּײַ אַסטיגמאַטיזם. -ישׁ 
-- אַדי. : : | 
(אַ)מעליאָלױירן -- טרו. -ריר, (אַ)מעליאָ 
רירט, 2כאיי 1822. לינדערן, פֿארבּעסערן. 





אִי דעם שװערן מצב. אי דעם בּאָדן מיט בּאַוואַ - 


סערונג און בּאַמיסטיקונג. אַטאָר, -אַנט 
-- 1. װער עס פֿאַרנעמט זיך מיט אַי. 2. מיטל 
צום אי האַטיוו -- אדי. אַציע - 
די -ירונם, 
אַמעמי'-- מי'מע -- געניצט בּײַם אָפּלאַכן 
פון ריידערס פֿון פּד: אַז מע מוז, מוז מען. 
אַמענדירן -- טרוו. -דיר, אַמענדירט. ס} :72" 
06ג. 85: אַמענדן, אַמ, נר. 1. אַרײַן- 
בּרענגען אַן אויסבּעסערונג, הוספֿה, צונאָב, 
אַן אַנדער פֿאָרמולירונג אין א געזעץ פּראָי 
יעקט), רעזאָלוציע, פּלאַן, אי די רעזאָלוציע, 
דעקלאַראַציע, דעם געזעץ. 2. בכלל אס 
בּעסערן, פאַרריכטן. אי די אַרבּעטס-בּאַדינגונ" 
גען. 8. רומ. אַרױפֿלײגן א געלטשטראָף. ,אי 
פֿאַר האַלטן אָפֿן זונטיק די קלייט". -+ אָמען- 
דע /3ה, 
אַמענדרמענט -- דער, יס. אַמ. -סמסמנ8 :== 
זמסת. צוגאָבּ, אויסבּעסערונג פון א פּלאַן 
געזעץ, רעזאָלוציע. אַרײַנטראָגן אַן אי. אָננעמען 
(אָפּװאַרפן) דעם אַי. פֿינפט ער א'' -- פֿינפֿי 
טע הוספה צו דער אמעריקאנער קאָנסטיט" 
ציע װאָס גיט דאָס רעכט ניט צו ענטפערן אויף 
אַ פראַגע אין א מלוכהשער אינסטאַנץ, אויבּ 
דאָס קען זײַן אן עדות-זאָגן קעגן זיך, און ניט 
געמשפּט צו װערן א צווייט מאָל פֿאַרן איבּער- 
שפּרײַזן דאָס געזעץ. | | 
אַמענדע -- די, יס. רומ. שטראָף. קנס. , פֿאַר 
פֿאָרן מיט דער בּאַן אָן אַ בּילעט, דאַרף מען 
בּאַצאָלן א'י. ,װער עס מישט אַרײַן אין זײַן 
יודיש א רומעניש װאָרט, דאַרף צאָלן אַ". 
אַמענינצ|עֶן -- טרוו. -צע, אַמענינצעט. :צה== 
גֹעַותסמז2. סטראַשען. (ניט) מורא האָבּן פֿאַר 
עמעצנס אי -אַרע -- די, 'ס. סטראַשוניק, 
אַמער -- די, ין. סטוטש, 247. זסמזמזם :20==. 
פייגעלע װאָס בּויט א נעסט אין גראָז, צװישן 
הירזש אָדער האָבּער. 001112112 1178סטממם. 
אַמע'ר -- אַדו, קאָנ. ז8חת-ס1 :14064. 1. בּע- 
סער, ליבּער, גיכער, כּדאַיער, עלעהיי. ,אַי זאָל 
ער קומען פריער". עװאָס דאַרפֿסטו ארומ" 
פֿאָרן? אַי קענסטו רואיק זיצן אין דער היים". 
;אי נעם עס צו דיר אין הויף אַרײַן", פמ, 
;;אַי לאָמיר א דריי טאָן דעם ענין צוריק". ,אַי 
קוקט אײַך נאָר אום אויף מײַן תּוכחה", מס, 
משלי תּקע"ד, א, 23. ;בּאַדאַרף מען שטיין 
טאָג און נאַכט און גראָבּן? אי װי מע גראָבּט 
אָפּ איין מאָל...", נחבּ, 'מִעָשֶׂה מחכם ;א' 
ווייסט איר װאָס? נא דיר ענגלענדער. . . א מיל- 
יאַרדײ, שע, 'ווען איך בּין ראָטשילך' 
2. צי דען זשע (ניט)? ער װעט זען דאָס 


12 


בּלוט פֿון דעם קרבּן"פּסח . . ., װעט ער איבּער- 
הופּן ... . אִי בּאדארף דען השי"ת א סימן חלי" 


/לה?7, נצ2. סג/ב. עאַי טוען מיר כֹּל עבֿירות 


שבּעולם, . . און הייסן נאָך חסידים?", ייל, דאָס 
משלחת, זשיטאָמיר תּרל"ן. , צוּװאָס האָט גאָט 
אַרונטערגעשיקט די נשמה אויף דער װעלט? אי 
זי איז דאָך פריער געװעזן אין הימל, אויף א 
גאנץ גוט אָרט", רי משה אַהרן גליקמאן, בּרכי 
נפשי, װאַרשע 1898. ,דערפֿילט ער: א' עס 
זײַנען דאָך יאָ דאָ גוטע מענטשן אויף דער 


וועלט", װײַס וו, ידער איבּערגאנגי. ‏ אַי ז שצ. 
אַמעראַצעפ -- + עם-הארצות, 
אַמערנפטן -- אדװ. + אַמי. ערגער פון 


אַלץ. צומערגסטן. ;אַי האָט ער פֿײַנט, װען 
מע רופט אים מיט אַזא נאָמען אין געגנװאַרט 
פֿון דער קאַסירערין", ייז, אַלט-שטאָט', 
אמערטוך -- דער. בּא. סאָרט שניט-סחורה, 
א ספּעציאַליטעט פון דער שטאָט אַמערספֿאָרט 
(האָלאַנד, פּראָװינץ אוטרעכט) װאָס האָט געהאט 
אַן אַנטװיקלטע טעקסטיל-אינדוסטריע. ש.. . זאָלט 
איר זען. .. מיר שיקן שיינע פּערקאַלן, גוטע 
פּרינטע, מוסלינען, אַ', װעבּ, קיטײַען אַלער 
האַנטײ, מסדר אגרת, װאַרשע 1858, בּריוו 24, 
אַמעריקאַנא -- די. בּמ. זאַמלנג פֿון בי 
כער, דאָקומענטן, חפצים װאָס האַבּן א שײַכות 
צו (דער געשיכטע פון) אַמעריקע. 
אַמעריקאַניז|ירן -- טרו. -זיר, אַמעריקאַ- 
ניזירט. (איבּער)מאַכן לויטן אמעריקאנער 
שניט. מאַכן מע זאָל זײַן (װערן) װי אין אַמע- 
ריקע, על-פּי נוסח אַמעריקע. אי די אימיגראַנטן, 
- ;אין דער גאַנצער װעלט אַמעריקאניזירט מען 
די האָטעלן". מיט זיך -- זיך א' אין גאָר 
א קורצער צײַט. -אַציעץ. -אַטאָר. אַמץ- 
ריקאַניזירם -- אַדי, פּאַר. אַיע יאַהודים. 
4 .. אַן אַיער, רעדט מערסטן ענגליש, װייס 
אַז... . ייִדיש איז עפּעס א פֿרעמדע מכה", אָפּאַ, 
היבּרו. -קייט, | 
אַמעריקאַניום -- דער, יען. 1. װאָרט פֿון 
אַמעריקאַנער ענגליש װאָס ייִדישע אימיגראַנטן 
האָבּן גענומען ניצן אין זייער טאָגטעגלעכן 
ילִדיש. דוגמאָות: פּיידע, סװעטשאַפּ, טשיקן, 
ווינדע אאַזו. אין אונדזער װבּ בּאַצײיכנט אַמ. 
;בּיַ אונדזער הײַנטיקן גראַד אומשפּירעװדי- 
קייט אין הילכות אַיען זײַנען אונדזערע װאָרן- 
צייכנס, דוכט זיך, אַ היפּשער אױפֿטו", מַװ, 
יובּל צאאא. | | 
2. אײגנאַרטיקער שטריך פֿון אַמעריקאַנער 
לעבּן, פירונג, אופן טראַכטן, 
אַמעריקאַני'סט -- דער, ץ. װנ יין ס. 
פאָרשער, קענער פֿון אַמעריקע, איר געשיכטע, 
פֿירונגען אאַזװ. -ישׁ -- אַדי 
אַמעריקאַניש -- אַדי. װאָס איז כאַראַקטע- 
ריסטיש פֿאַר אַמעריקע. קאַי איז דער װילדער 
טעמפּאָ פֿון די אייראָפּעאישע װעלט-שטעט", 
דא, פון בּערלין בּיז סאַן פֿראַנציסקאָ, װאַרשע 
0, ;הײַנטיקן זונטיק . . . זײַנען הי |אין 
בּאַרדיטשעװן געווען 49 חופּות, 8 געוויינלעכע, 
0 אִץע און איינע אַ פֿאַרליבּעניש", יפֿאָל, 


אַמעריקאַנקע 


1882, נאן 25. אַיע בּעבּלעך -- מיט פֿאַר- 


בּיקע פֿלעקן. אֵיע ניס -- פיסטאשקעס. רבּי- 


ניסלעך, משה-רבּינויניסלעך. -קייט ---,די אי 
װאָס פאַרמעסט זיך מיט אירע ריוךאינדוס- 
טְריעֶן..., בּ. ריװקין, גרונט-טענדענצן..., זי 138, 
אַמעריקאַנער -- אַדי. אומדעקלנירלעך. 
װאָס איז פון אַמעריקע, װאָס איז שייך צו 
אַמעריקע. אי קאָנטינענט. אי פּראָדוקטן. א' 
װאָלקן"קראַצערס. אי עשירות. אַי דעמאָקראַטיע, 
דער רײַכער אי פעטער. א' ייִדישע בּיכער. דער 
אַי ייד אַ' גוייִם, אי משומדים = װעגן א' ייִדן. 
אַי מאָרדעס = געגאָלטע. אַי שבֿטים. אַי סאָס- 
נע. אי טאַפּיר. א' קראָקאָדיל. ‏ א' אָדלער 
--- אָן פֿעדערן אױפֿן שפּיץ קאָפּ, אין אַי הערב. 
א אידײיע -- עדי אי א'.. בּאַטײַט די 
פרײַהייט צו פֿאַרשײדנקײטן, זייער קולטיװי- 
רונג און דאָס בּאַשיצן איינער דעם אַנדערן, 
האָראַס מ. קאַלען, יעמאַנציפאַציע און קיום 
האומה,, יבֹּל װווא, 29. אי' אַקסלען -- 
(שנײַדערלי) אונטערגעלייגט מיט װאַטע מער װי 
געוויינלעך. אִ' בּאַנדיבּערקעס (מג) -- 
שמאָלע געדריידלטע, זיסלעכע קאַרטאָפּל, א' 
הובּל -- מיט א מעסער װאָס לאָזט זיך אי" 
בּערשטעלן. אַ' פּלאַן -- (אין האָטעלן) 
סיסטעם פון צאָלן א פֿאָרויסבּאַשטימטן פּרײַז 
פֿאַרן צימער און פֿאַרן עסן. אַי קליאָן -- 
צוקער-קליאָן. אי ר עװאַלוציע -- מלחמה 
צװישן גרויס-בּריטאַניע און אירע אמעריקאנער 
קאָלאָניעס (1775 -- 83) אי שטרויס- 
פֿויגל -- גרויסער פֿױגל (קלענער פֿון א 
שטרױספֿױגל) מיט קליינע פליגלען, מיט אַ 
לאַנגן האַלדז, מיט לאַנגע, שטארקע, דיקע 
פיס מיט דרײַ פינגער. קאָן ניט פֿליִען, לויפט 
זייער גיך. די פֿעדערן אויפן קערפּער זײַנען 
לאַנגע און ווייכע, װערן געניצט װי אָפּשטו- 
| בּערס. לעבּט אין דרום-אַמעריקע. -10ת2 4סמ סז 
20ת1102. א' שניט -- מיט אַ גרויסן פֿאַרי 
מעסט, אין גרויסע צאָלן ‏ אַ' שפּראַך -- 
ענגליש, גערעדט און געשריבּן װי אין אַמעריקע. 
אי שפּראַכן -- פֿון די אינדיאַנער, 
אַמעריקאַנער -- דער. מצ װי אצ. ונ -ין, -קע, 
'ס. 1. בּירגער אָדער אײַנװאוינער פֿון די 
פֿאַראייניקטע שטאַטן פון צפֿוןאַמעריקע. גאַלע 
הונדערט אַכציק מיליאָן א' זײַנען אָדער אַלײן 
אײַנװאַנדערער, אָדער קינדער און העכסטנס 
אייניקלעך פֿון אימיגראַנטן", ש. בּיקל, טמז, 
4 וא 7. ,דער ייִד' סטודענט אין אמעריקע 
איז צו פֿיל אַי אַז ער זאָל זיך שעמען מיט זײַן 
ייִדישקייט און צו װייניק ייד אַז ער זאָל זיך 
דערמיט אינטערעסירן", בּ. שעפנער, פֿאַר, 
7 ווט 24, 
= 2, ,אַי -- די ילִדן, אינטערנירטע אין פּאַװיאַק, 
װאָס האָבּן געהאַט פּאַפּירן אז זיי זײַנען אויס- 
לענדישע בּירגערס און געװאַרט מע זאָל זי 
אָפּשיקן אין די ספּעציעלע אינטערניר-לאַגערן", 
בּלומ, 
אַמעריקאַנקע -- די, 'ס. 0. אַמעריקאַ- 
נערין. אויך אן אויסטערליש אויסגעפּוצטע 
פֿרוי. 2. קליינע דרוקמאַשין, אימפּאָרטירט 
פֿון אַמעריקע. ;אַן אי. אַך װאָלט זי דאָס איצט 





אַמעריקיום 


צו ניץ געקומען אויף צו דרוקן פּראָקלאמאַ- 
ציעס", ש. בּרעגמאַן, זורך קריג און רעװאָלו 
ציע |, אַדעס 1931, 


4. (ווילנע) שוך מיט א בּרייטער נאָז, גראָבּער 
- פּאָדעשװע און דער קאַנט מיט בּרייטע שטעך. 
טראָגן אַיס. - | 
אַמעריקיום -- דער. (כעמיע) מעטאַלישער 
ראַדיאָאַקטיװער עלעמענט, פּראָדוקט פֿון בּאָמ 
בּאַרדירן אוראַניום און פּלוטאָניום מיט הויך- 
ענערגישן העליום. אַטאָמישער נומער 95. זײַן 
סימבּאָל מזג. 
אַמעריקע -- גנ. ככאיי ככאַמעריגאָ װעספּוטשי 
 .)1512--.1451(‏ 1. מערבדיקע העמיספֿער 
פֿונעם ערדקײַלעך. צװוייטער קאַנטינענט לוט 
זײַן גרייס, װערט בּאַצייכנט אויך. װי די נײַע 
וועלט' אין אונטערשייד פון דער אַלטער 
וועלט -- אײיראָפּע, אַזיע, אפריקע. דער אמע- 
ריקאַנער קאָנטינענט איז אײַנגעטײלט איף 
צפוןאַי (פֿאַראייניקטע שטאַטן און קאַנאדע) 
| און אויף צענטראל:א' און דרוםא' אָדער 
לאַטײךאַי. 2. געוויינלעכע בּאַצײיכענונג פֿאַר 
די פֿאַראייניקטע שטאַטן פֿון צפוןאַי 

*ער האָט אַנטדעקט אי = איר, װעגן א מי 
נונג, אַן אַרױסזאָג, א נײַס. *איך פאָר נאָך. קיין 
אַמעריקע ניט אַװעק = איך אַנטלױף ניט, 
מעגסט מיר געטרויען. 59: פאַרפֿאַלן (געװאָרן) 
וי אין אַי. קלײַבּן זיך װי ויכנע- יאַכנצ) 
דװאָשע קיין אַ'. ,קיין אי װעלן מיר אַװעק" 
פאָרן און דאָרטן אַ חופּה שטעלן", פֿל. קאַי איז 
א טײַער לאַנד, װײַל (קיין) ארבּעט איז (ניט) 
קיין שאַנד", שװ. ,אין אי איז אַלץ מיטן קאָפּ 
אראָפּ, מיט די פֿיס ארויף", שװ. ;אין אַ' 
לעבּט מען מע זאָל עסן, אין רוסלאַנד עסט 
מען מע זאָל לעבּן", שװ. ,אין אי פֿעלן דרײַ 
חדשים: (אייר, אבֿ, טבֿת)?, |= קיינער אירצט 
ניט, דעם פֿאָטער רופֿט מען 'דער אַלטער'; מע 
טוט ניט קיין טובות, ,טייװעס" לויטן לדן, 

אַמעריטשקע -- צפֿ, איר, עמאָציאַנעל. 
;אל אי גנב! --- אין אי איז אַלץ קלוג, מע 
קען דאָ א סך דערגרייכן". ,... זע נאָר, זע, 
אין אי װוערט דאָס א מלמך ?! אַזאַ יװן ! אַזאַ 
גאָלע מאָרדע!", אַפּאַ, היבּרו. 
אַמעריקע -- די. בּא. בּעס, רומ. 
געלער מין לײַװנט, 
אַמפּאַרע -- די, יס. שפּאַ. סזגטחז2 :926::. 
שוץ, פּראָטעקציע, פּאָליציי-בּאַשטעטיקונג אויף 
וואוינרעכט, האנדלרעכט אדגל. ,ער גייט טאקע 
זען װעגן דער אַי אויף װעלכער ער האָט דער" 
לאַנגט אַ בּיטע בּאַלד אינדערפֿרי, מ. רובּינ" 
שטיין, אַ לעבּן אין מעקסיקע, מעקסיקע 1952, 
אם פּנע כּך מנוול זה --|אים פּאָגא בּײיכאָ, 
(בּאָך) מענוּװל זען זאַץ. תֹּח. ?כסוכּה, נב/ב; 
קידושין, ל/ב. אוב דער דאָזיקער מנװל 
(= יצר-הרע) האָט דיך בּאַגעגנט' |צװייטער 
טייל: ,משכהו לבית:המדרש" -- שלעפּ אים 
אַרײַן אין בּית-מדרשן. געניצט מיטן ב: מיטן 
כּוח פון לערנען תּורה װעסטו גובֿר זײַן דעם 
יצרדהרע. ,ניט וויכטיק װער עס איז דער מנװל, 


װאַלװעלער, 


9 אוקר. מין קאַרטאָפּֿל - 
װאָס איז זיסער װי געויינלעכע קאַרטאָפל. 


אַמפּול(ק)ע -- די, דס 


אַמפּט -- -+ אַמט. אַרכ. 


1418 


ער איז דאָ אומעטום, מ' ל"ה' -- װעט ער 
בּאַלד אַנטלױפֿן, אין בּית-המדרש אַרײַן װעט 
ער דיך ניט בּאַגלײטן", ש. ז. שרגאי, טמז, 


1965 ווא 8. ;אי פי בי מ' ז' ... שלעפּ אים אין 
בּית-המדרש ארײיַן, דאָ.. . װעט גרינגער אים 


גובֿר צו זײַן", אַ. מענעס, פֿאָר, 1969 צו 6 - 


אַמפּוטױירן -- טרו. -טיר, אַמפּוטירט, 2כאיי 


2כל. //מיט אַן אָפּעראַציע אָפּשנײַדן א (טייל 
פון א) דרויסנדיק גליד, א' א גאַנגרענישן פֿוס, 
אַי אַ האַנט װאָס די מאַשין האָט צעקאַלעטשעט, 
אי אַן אויער. ,זײַנע בּרויןהויטיקע הענט האָבּן 
אַמפּוטירט פיס, א סך זעלנערישע פֿיס", ייז, 
קאַרנאָווסקי. פֿיג. ;אַזעלכע ריכטער זײַנען סאָ- 
ציאַלע כירורגן װאָס אי די שעדלעכע אבֿרים 
פֿון סאָציאַלן אָרגאַניזם", גרי1, איד און װעלט. 

אַמפּוטירט -- אַיער אבֿר. יסורים פֿון אֵיץ 


גלידער. ;אַז ער האָט שוין געקענט אַרױס: 


גיין. . . מיט א קוליע, איז ער בּאַלד געגאנגען 
צום אָרט וואו מע האָט בּאַגראָבּן זײַן אֵין פֿוס", 
בּלעטער, טא 39 האַציץ -- ראַטעװען דעם 
חולה פֿון אַי. -אַטאָר. ירונפ. /- 


אַמפּו'ל -- דער, -ז. אויך: אמפּאָ'ל. ?אי 


2כל. /1. ערדענע אָדער גלעזערנע כּלי װאָס 
די אַנטיקע רוימער האָבּן געניצט פֿאַר װײַן, 
אייל, פּאַרפֿום. אויך: אייללאָמפּ אין פֿאָרעם 
פֿון א שאָל װאָס הענגט אַראָפּ. 2 (אין מאָי 


- דערנערע צײַטן) הענגלאָמפּ מיט פֿאַרמאַכטן 


צודעק, 


אַמפּולע---די, :ס. (אַנאַטאָמיע) האַלבּ-קײַלעכ- 


דיקער קאַנאַל אין אויער. 

(מעדיצין) פלעשעלע 
פון גלאָז אָדער פּלאַסטיק מיט אַ שמאָל העלדזל 
אָדער אַ גלעזערנעם רערל פֿאַר א פליסיקער 
מעדיצין װאָס מע דארף אײַנשפּריצן אונטער 
דער הויט, פאר א היפּאָדערמישער אײַנשפּרײ 
צונג. ,.. . דאָס בּעסטע זײַנען דערצו ופֿאַר 
אײַנשפּריצונגעןן צוגעטאסט ספּעציעלע איס פון 
פֿאַרשײדענער גרייס, וועלכע װערן אױפֿן פֿײַער 
צוגעשמאָלצן אַזױ אז קיין צוטריט פֿון לופט 
קען אַהין ניט זײַזײ, 9געז, װילנע 1930, יא 16, 
,אין איין האַנט האָט דער פעלדשער געהאַלטן 
אַן אַיקע, אין דער צווייטער --- אַ צווענגל", ש 
בּרעגמאַן, אױפֿן מזרח איז אומרואיק, מאָסקװע 
4, ,, . . דא טעט עֶר אים גלײַך אַז ער האט 
גירעט אונ' גאבּ אים {פֿון דעם בּאַלזאַםן איין 
וויניג אין איין אַמפּולעטײ, ספֿר משלים, פ9פֿדמ 
6 | 
פֿירן אַ'. ,... בּקנס 
איבּוד את אַמפּ"ט", תּקק. ,בּײַא אַנדרי רבּנים 
דיא דאָ אַמפּטן פֿון דיינות האָבּן", 'תּקנות חכמי 
ומנהיגי פּראָג., שע"ב |רשומות, ד, תּ"א, ז' 
7. {קיניגן אונ' פירשטן אונ' זונשׂט אַנדרי 
ניט וענדיגי אַמפטן", אליהן בּר' ליזר קוטנים 


איבּז, תלמיד צחקן מוסרי, אַמשט 1692. אװערט 


דיך װוידר אויף דײַן פוס שטעלן אויף דײַן אַי, 


רי יעקב בּר' מתּתיהו איבּז, תֹּם וישר, פֿיורדא 


6,8 
אַמפּטלײים 
8. 


-- בּאר התּורה, דבֿרים, טז, 


אַמפּי'ר -- דער. בּא. 2כאיי 1822 


אַמֹפֹל -- דער, -ען. ??אַמפּול. 


קאָן זיך פּאַסן א גרעסערע א אַ 


אִיע און איז 


פעאיקייטן, 


אַמפּליטודע 


אַ'מפּײַער -- דער, 'ס. אַמ. סענקמזט :6=8. 


1. רעפֿערײ. ריכטער בײַ אַ שפּיל, פֿאַרמעסט 


אע 2 אַרבּיטער בּײַ אַ דיספּוט, סכסוך. דער 


אַי אין דער קליידער-אינדוסטריע. איבּערגעבּן 
דעם א', ער זאָל פּסקעגען. 

הסטיל אין 
אַרכיטעקטור, אין מעבּל, אין קליידער, אין 
פריזורן, אין דעקאָראַטיװוער קונסט בַּכלל, 


אויפגעקומען אין פּראַנקרײַך אָנהײבּ 19, י"ה. 


צייכנט זיך אויס מיט דעליקאַטער אָרנאַמענ- 


טיק, מיט אָנצוהערענישן אויף קלאַסישע און 


אויך אָריענטאַלע מאָטיװן. פֿראַנצױזישער א" 
;נײַערע געבּײַדעס ... און אַלטע רעגירונג- 
און אַדמיניסטראציע-געבּײַדעס פֿון אַלטן רוסישן 
אַ'", נס, הויפּטשטעט, מאָסקװע 1934. 

| נאכטלאָמפּ 
מיט אַ קײַלעכדיקן קאָליריקן אַבּאַזשור. אַן אַ' 
אויפן נאַכטטישל. אַ הענגעדיקער אַ. =-- זי: 


אן א'? -- ער: פון טריעסט", פרץ, בּײַנאַכט 


אױפֿן אַלטן מאַרק. 
אַמפּלואַ' -- דער (די) ‏ ס. 2איי 1822 


1. בּאַשעפֿטיקונג, ספּעציעלע פּאָזיציע. ,פֿאַר.. ., 
מער פאַראנט- 
װאָרטלעכע אַרבּעט אין דער בּאַװעגונג", ליפּמאַן 
לעװין, דעמ שטורעמ אַנטקעגנ, מאָסקװע 1939, 
2. (טעאַטער) זשאַנער פֿון אַ ראַלע. אַי פֿון 
א רעזאַניאָר, פֿון אַ סובּרעטקע. ,זײַן ; אי איז 
כאראקטער-ראָלן?. -אירן, 


אַמפּליאירן -- טרו. -איר, אַמפּליאירט, שפּאַ. 


81 :526 אויסגּרייטערן, פֿאַרגרע- 
סערן, פֿאַרבּרײטערן. אַ' דאָס געשעפֿט אויף 
הונדערט פּראָצענט. 


אַמפּל(י)אַציע -- די יס. ??פר. אוס. 


בּרייטערונגי. אַקציע פֿון בּרייטערער בּאַקאַנט- 
מאַכונג. ,, . . להיות דשׂ פּרנסים . . . דקהל אֲשי 
כּנזים.... אונטר פֿונדן האבּין דשׂ התּקנות דקהל- 
תינו ... על ידי כּמה יחידים וחשובֿי קהלתינו 
ניט כֹּהגון אובּסערפֿירט װערדן", אַמפּליאַצי 
על תּקנות דקהלתנוי, אַמשט 1759, 


אַמפּליטוד|ע -- די יס, "ן. 2איי 2כל 


1 בּרייטקייט, פֿאַרנעם פֿון אַן אױסשפּרײט פֿון 
אַ כװאַליע, אַן אָפּקלאַנג. דעם זינגערס אַי פון 


דער העכסטער בּיז דער נידעריקסטער נאָטע 


װאָס ער קען נעמען. ?. ... די װוירקונג פֿון דער 
שטים אויף דער פֿאַרעם פון גאַזפֿלאַם בײַ 
עקספּערימענטן מיט אַ בּונזעױבּרענער קען 
געבּן אָנװײַזונגען בּנוגע דער פרעקוענץ און 
אַ נוציק העלפֿמיטל בּײַם לערנען 
פרעמדע קלאַנגען", '.. . קאַנגרעס פֿון פֿאַנע- 
טישע װיסנשאַפֿטןי וְיבּל שוא, 2:1ן. 2. גרע" 
נעץ, שטח בײַ יעדער אויסשפּרײטונג. ,דער 
מאָדערנער מענטש האָט ... אנטפּלעקט עט. 
לעכע פֿײַנע ציטערן אין דער מענטשלעכער 
נשמה, א צװייידרײַ קליינע, גאַנץ קליינע אֵץ 


| פון בּלוט:װאַלונגען אין מענטשלעכן האַרץ", 


פרץ, געדאַנקען און אידייען. 2. שטח צװישן 
דעם װאָס איז פּאָזיטיוו און נעגאַטיו אין אַן 
אײַנשטעלונג. גײַסטיקער פֿאַרנעם. פֿאַרנעם פֿון 
;אַפילן אין דער בּאַציאונג צו 





אַמפּליפֿיצירן 


משומדים. . . איז פאַראַן א היפּשע א'ע", מװ, 
יבּל שאאא, 14,. 

אַמפּליפֿיצירן -- סרו. -ציר, אַמפּליפֿיצירט. 
ככאיי/ 72. אויך : אַמפּליפֿירן. אוסי 
ברייטערן. פֿאַרגרעסערן, פֿאַרשטאַרקן. העכער 
מאַכן. אַי די קלאַנגען. אי עלעקטרישע כװאַי 
ליעס. 23/7, 

אַ 'מפּער -- דער, "ס. נסטמזוס :2406 (קאַר- 
פּאַטאָרוס) עמער. געפֿעס מיט איין אויער |יופֿאַ: 
9, 3ן, עמער צו שעפן װאַסער פֿון בּרונעם, 
,געטרונקען האָט מען. . . קערניצע-וואסער פֿו- 
נעם אִי... און אויסן זײַדל {= קװאָרטן אוֹיף 
דער פרײַער גאָס", הערצל אָפּשאַן, בּיתיישראל 
-- װיזשניצער רבּיס הױיף, סיגצט 1939. 


אַמפּע'ר -- דער, ין. (עלעקטרע) איינס, מאָס 
פון אינטענסיוקייט פֿון עלעקטרישן שטראָם 
מיטן כּוח פֿון איין װאָלט און בּײַ א װוידער' 
שטאַנד פון איין אִם. א"שצה -- סכום עלעק- 
טרע אין א שטראָט פון איין א' בּמשך פֿון א 
שעה, 


אַמפּער, אַמפֿער -- דער, ן. תג :0 
1. מיו. 1. שטשאַח. װאַקסט אויף פֿײַכטן 
בּאָדן; װערט קולטיווירט אין מעסיקן קלימאט 
װי אַ גרינצײַג. די אַײבּלעטער האָבּן א זויער- 
לעכן טעם. װערט געגעסן רוי אָדער געקאָכט- 
ערהייט. ,ירקות ואש דא װאַקסין אויף דען 
פֿעלד אַלשׂ זויארי אַמפּרין מאַכט מן דריבּר 
שהכּל", שׂה 4 נו/ג. אַײװאַסער -- וװאו 
מע האָט געקאָכט אי 2001054 אסממזטת. 
2. טו פֿאַר 'כּופֿרי (שיר-השירים, א, 14): עאַז 
אַן הענגיל דז אַמפּפר דשׂ װאקסט ויר-פֿינפא 
מולט אים יאר, אַזו אויך גאָט ית' פֿר גאבּ 
מיר אופֿט מײַן זינד", טח ותּי: ,אַ הענגל 
ציפּערבּלומען"ן, 


אַמפּערי -- די, יען. דזו אַמפּערניש. פּראָ- 
צעס פון אמפּערן זיך. ,די אי האָט {איםן שוין 
דערעסן", פּראַקטיקע איז אַ לערער, איבּז ה"ג, 
ווילנע 1877. ,די אינעװיניקסטע א'ען צװישן 
די רעװאָלוציאָנערע ריכטונגען", זשיט ועא, נַיי 
9, ;אֵ'ען האָבּן זיך אָנגעהױבּן איבּער די 
פונקציעס פון דעם אָרגאַניזירטן וועלט-ציוניזם", 
אפֿא, געטראַכט מיט עברי-טטטש. פזיי זענען 
געווען אַזױ פאַרטאָן אין זייער א' אַז זיי האָבּן 
ניט בּאַמערקט...ײ, מאַנ, נאָענטע געשטאַלטן 


אַמפּערן זיך -- קזו. -ער זיך, זיך געאַמפּערט, 
9 האַמפּערן זיך. װאָס מע טראָגט אַנט- 
קעגן = 016םקמת8 :/7770:. צאַפּלען זיך = 
ככפֿריהױכדײַטש: מוסקותפו. 1 אַרומ) 
קריגן זיך ניט:קריגעריש. זיך שפּארן מיט 
אַקעגנדיקע ראַיות, אַרגומענטירונגען. קעגנ- 
שטעלן זיך מיט רייך. פֿירן א פרײַנדלעכן 
װיכּוח. אַרױסזאָגן אקעגנדיקע מיינונגען װעגן 
װאָס צו טאָן, װי זיך צו פירן. אִי זיך איבּער 
דעם װאָס דער פּסוק מיינט צו זאָגן. אי זיך 
איבּער א בּיצה שנולדה (שלא נולדה) בּיום- 


טובֿ. אי זיך איבער א קוצו-שליוד. אלויט 


זייער אי זיך זעט מען אַז עס גייט זי (ניט) 
| אין לעבּן". ,הלל מיט שמאַין האָבּן אויך זיך 


114 


מיט דבֿקות געאַמפּערט", ילג, שׂיחת'חולין, 
װאַרשע 1889. , איבּער דער מעשׂה.... האָט זיך 
מײַן חבֿרה שטאַרק געשארפט דעם מוח, גע" 
אַמפּערט זיך, געדרשנט מיט כּװנה", ממוס, 
יצוריק אַהיים!. ,עס איז אן אַלטע שקלא-וטריא, 
איבּער וועלכער מען אמפּערט זיך זינט טו" 
זנטער יאָרן", בּ. יאושזאָן, פון אונזער אַלטן 
אוצר. ,סיװוילט זיך ניט אי מערער, מסתּמא איז 
- יעדער גערעכט", בּ. לאַפּין, צייכנס. ,זאָל שוין 
זײַן גענוג געאמפּערט זיך, לאָז דעם רבִּין 
זאָל לעבּן בּאַקומען דאָס עסן", ייז, דערצייי 
לונגען. פֿיג. ,די קלויז טוט זיך א ויג. אַ'דיקע 
בּערד און פּאות", יעקב פֿרידמאַן, פּאַסטעכער 
-אין ישׂראל, תּ"אַ 1953. איך: אִ' זיך מיט 
זיך גופא. ,האָבּ איך געאַמפּערט זיך מיט זיך 
אַליין, געזוכט אַלץ חסרונות", ממוס, שטורם' 
צײַט ,דער סוחר מיטן תּלמידיחכם האָבּן זיך 
אין אים שטענדיק געאמפּערט", זש, קיסר און 
רבּי|. 

2. װערן זיך, ראנגלען זיך. אָפּשטױסן פֿון 
זיך. אקעגנשטעלן זיך פיזיש. , פֿאַראַן מעשׂים 
װאָס אי זיך קעגן דעם אַז מע זאָל זיך אין זיי 
מתוודה זײַן", עמנואל אָלשװאַנגער איבּז, ג. 
האַופּטמאַן, דער כּופֿר פֿון סאַאָנא, בּערלין 1922, 
;רחמנא לצלן, אַ יונג נפֿשל ... װערט פּלוצעם 
חרופֿ ... עס אַמפּערט זיך, עס װיל לעבּן", 

'לדבּ, נ"י 1957, קמח. .---אױיסטאָן אים נאַ- 
קעט! -- ... נחמן אַמפּערט זיך: ניין, שרײַט 
עֶר, ניין", ייז, חבֿר נחמן. ,זיך א שלײַדער גע" 
טאָן אויפן װעכטער, זיך עטלעכע רגעס גע" 
אַמפּערט, אים א װאָרף געטאָן אויף דער ערד", 
אָפּא, ראַמאַן פון אַ פֿערדיגנב. ,ער שטופּט 
און אֵיט זיך, אַרבּעטנדיק מיט די הענט און מיט 
די אקסלען אויף אַלע זײַטן", װײַס, א שטעטל. 

אַמפּערניש -- דאָס (די), ן. פּראַצעס פֿון 
אַמפּערן זיך. אַן אי אויף עטלעכע שעה. עדי 
אי פֿון די בּורזשואַזע גרופּן", דער אידישער 
ארבּעטער, זשענעװ 1904, פאן 71, גניטאָ קיין 

| קריטעריום פֿון אָפּשאַץ װאָס זאָל זײַן גיל- 
טיק ... אָן קיינע אן", אַבּאַ גאָרדין, פֿאַש, 
3 ווט 31, 

אַמפֿאַנגען -- טרו. אַמפֿאַנג, אַמפֿאַנגען. אַרב. 
דטשמ. נר. ת601014026 :22=. אויפנעמען. 
אָננעמען. קריגן, בּאקומען. ,לײַכט װערט ער 
אַמפּפֿנגין . . . בא אוטרן אונט שלאַנגןײ, ספֿר 
משלים, פפֿדמ 1686, ב/ב. ,דער פרומער מאַן 
({בּועזן האָט זי אי און פאַר א װײַבּ דערנאָך 
גענומעןי, צר, יפאַר שבֿועות 

אַמפֿאַ'ר -- דער, -ז. -+ אַפֿאָר, אַפֿיר. 

אַמפֿאָרע -- די, -ס. ככאיי 2כגר. ‏ אַנטיקער 
ליימענער קרוג מיט צװיי הענטלעך פֿאַר װײַן 
אָדער אייל אאַ. די אויסגעצירטע אי איז געווען 
א מתּנה אָדער א פּריז בּײַ פֿאַרמעסטונגען. 

מפֿי" -- פּרעפֿיקס אין װערטער פֿון גריביש, 

בּ: צוויי, בּיידע, טאָפּל(ט), 

אַמפֿיאָקפופֿ -- דער, ז. ?אי 22גר. ‏ (זאָי 
אָלאָגיע) 'שפּיזפישי. ים בּאַשעפעניש, ענלעך 
אין אויסזען צו אַ פֿיש. לעבּט אין די זאַמדיקע 
בּרעגן פֿון טייל ימען. ,דער נידעריקסטער פֿון 


שלו 


אַמפֿיטעאַטער 


די עקזיסטירנדע חוט:השדרהניקעס איז. דער א" 
ער איז א ריין:אינסטינקטיווע בּאַשעפעניש, אָן 
אַ פֿונק פֿון פאַרשטאַנדײ, ש. בּלום, דער בּוים 
-פֿון לעבּן, נײי 1931, זי 257, | 
אַמפֿיבּאַָ'ל(ע) -- די, ז, -עס. ?אי 2גר. 
צװייבּאַטײַטיקײט װאָס בּאַקומט זיך איבּער א 
גראַמאַטישער סיבּה, איבּערן װערטער:סדר. 
די'ש -- אַדי, 
אַמפֿיבּ|יע -- די, י, יס. אי 22גר. ‏ (אָ 
אַלאָגיע) בּאַשעפֿעניש װאָס קען לעבּן סײַ אין 
װאַסער סײַ אויף דער יבּשה (די זשאַבּע, דער 
קראָקאָדיל אאַ). עקיקע, אָנעקיקע, אָנפֿיסיקע 
אֵיס. ;אַ'ס -- זײַנען קנאָפּבּיינדלדיקע בּעְלי 
חיים, קאַלטבּלוטיקע מיט א הוילער הויט. יונ" 
גערהייט אָטעמען זיי מיט זשאַבּרעס, דערװאַק- 
סענערהייט --- מיט לונגען. ס'רובֿ לייגן זי 
אייער. זייערע ענדגלידער זײַנען פיס, אָדער 
זי האָבּן כּלל ניט קיין ענדגלידער", דרי איסעל 
איבּז, אָטאָ שמײַל, זאָאַלאָגיע, װילנע 1924, 
,מיר לעבּן װי די אייען (דאָס הייסט, אזעלכע 
בּרואים װאָס לעבּן אין װאַסער און גייען 
אַרױס זוכן גערונג אויף דער יבּשה), דאָס 
הייסט, מיר וואוינען אין הימל און גייען אַראָפּ 
צײַטנװײַז אויף דער ערד אום נגערונג צו זוכן 
און פֿליען װוידער צוריק אין הימל", אמד, דער 
בּן יחיד, וילנע 1875. א"מא שין -- ;א" 
מאַשינעס, װאָס הייבּן זיך אויף אין די װאָלקנס, 
טוקן זיך אַראָפּ אויפן דעק פון ים, לאָזן זיך 
אַרױס צום בּרעג און שטורמעװען שטעט", 
ש. ראָסין איבּז, נ. טיכאָנאָו, מילכאַמע, מאָס- 
קווע 1932. דייש -- אַדי. יאָטישׁ - 
אדי. ‏ אמפֿיבּיאָלאָגיע -- טייל פֿון זאָאָלאָי 
גיע װאָס שטודירט די אַמפֿיביעס. 
אַמפֿיבּראַ'ך -- דער, ז. ?אי 2ג. 
(פּראָסאָדיע) פֿון בּיידע זײַטן קורץ. פערוני 
מאָס, פוס פון א פערז, װאָס איז פֿאָרמירט פֿון 
איין אַקצענטירטן טראַף צװישן צװיי ניט. 
אַקצענטירטע טראַפן. געס האָיט מיך /פֿאַר" 
פּלאָנטערט / מיט גריינס און / מיט בּלוימען / 
ואוֹ פֿלאַיטער / לעך צאַיפּלען / אין נעיצן / פֿון 
שטראַלן, ח. נ. בּיאַליק. -ישׂ--אַדי. ץע | ע. 
אַמפֿיגאָריע -- די, יס. ?כאיי 1822 גיכ- 
רײידערײַ אָן שום זינען. 


אַמפֿיטעאַ|טער -- דער, -ס. ?אי 22גו. 

1, געבּײ אָן א דאַך פֿאַר פֿאַרשטעלונגען מיט 
רייען זיצפּלעצער 
אַרום, מיט אַן 
ארענע אין צענ" 
טער. אִ' פאַר 
ספּאָרט-פאַרמעס- 
טונגען. א האַלב- 
רונדיקער אִי. ,בּײַ דעם נאמעסטניק פֿון דעם 
אינדזל מאַלטע איז געװען אײַנגעסטראַיעט א 
וואונדערלעכער און א בּרייטער א", א' מ', אַ 
שײנע גישיכטע פֿון דעם גירימטין ריטטער 
יאָזעף דער שיינער, װאַרשע 1878. ,און אָט 
איז דער אַ', װאו פרום װעט מען צוזען די 
סצענען, איר לײַד און איר צוק און איר פלא" 
טער, װי קאַרטשען זיך װעט זי און ברענען", 








אַמפֿימייקס(ים) 


אַל װו, יפֿראַנציסקאַ נעגועיראַ. 2. האַלבּ- 
רונדיקער שטח אין אַ טעאַטער קעגן דער 
סצענע. ‏ 2. גרעסערער זאַל מיט אַן עסטראַדע 
אין אַן אוניװערסיטעט. -טריש -- אַדײ 


אַמפֿימי'קט(יס) -- דער 22אײ 22ג. 
1. (בּיֵאָלאָגיע) דאָס צונױפֿגיסן זיך פֿון פּלאַז- 
מעס פֿון צוויי אָרגאַניזמען בּײַ סעקסועלער 
רעפּראָדוקציע. : 
קאָמבּינירונג פֿון פאָטערלעכע און מוטערלעכע 

ירושה-סובּסטאַנצן. 8. (פּסיכאָאַנאַליז) צונויםֿ- 
בּונד פֿון אַנאַלן און געניטאַלן עראָטיזם אין 
דער אַנטװיקלונג פֿון סעקסואַליטעט. 


אַמפֿינדן --- טרו. אַמפֿינד, אַמפֿונדן, דצשמ. נר. 
8ס104'ץנתס := פילן, שפּירֹן. 2... איז 
לויטן דיכטערס אַ, אָדער בּעסער געזאָגט לויטן 
אַי פֿון די סאָציאַלע שיכטן, װעמעס שטימונג 
דער דיכטער פֿאַרטרעט. . .*, פּראָליט, כאַרקאָװ 
1, פאן 574, 


אַמפֿיפּאַ ד -- דער, ‏ ז. צװייפֿיסלדיקער אינ- 
זעקט מיט אַ האַרט שילדל איבּערן קערפּערל 
(װי בּײַ אַ זאַמדפֿלױ), | 

אַמפֿיקטיאַניע -- די, "ס. ?כאיי 22גר. פֿאַר- 
בּאַנד פֿון שבֿטים אַרום אַ טעמפּל. ,אַרום דעם 
הײליקטום פֿון דעם סינישן יהוה האָט אין 
אַלטע צײַטן עקסיסטירט אַ רעליגיעז-געריכטלע- 
כער פֿאַרבּאַנד פֿון די אַרומיקע שבֿטים .. . אַן 
אַי, צו וועלכער עס האָבּן אויך געהערט יהודה 
און די קרובישע שבֿטים, איידער זיי האָבּן זיך 
אַרײַנגעריסן אין כּנעןי, מ. אַסטור, 'די אורי 
געשיכטע פֿון יהוה', ייִבּל ווו, 6'5, | 

אַמפֿעטאַמין -- נאָמען פֿון א רפֿואה צו 
סטימולירן די צענטראַלע נערװן-סיסטעם, צו 
הייבּן אַ געדריקטע שטימונג, צום אַפּעטִיט אע. 

אמצעִי -- ועמצאָאין דער, יים. ?כעירובֿין, ה, 
ב. 1. מיטלסטער, דער װאָס געפֿינט זיך אין 
מיטן, אין צענטער,. 2. בּײַנאָמען פֿון ר' דובֿ- 
בּער שניאורסאָן (1773 --- 1827), דער מיטלי 
סטער רינג אין די ערשטע דרײַ דורות חבּדער 
רבּיים. דער א' האָט געשמט מין זײַן קונטרס 
ההתפעלות. 28. פֿאַרמיטלער. ,'וירא אלוהים 
כּי טובֿי -- ער האָט אַלץ גימאַכט דורך זײַן 
גיבּאָט צו זײַן דורך איין א'", נצו, טו/א, 
?הקדוש בּרוך הוא זאָגט אויף משה רבּנו 
עליו השלום. 'פה אל פּה אדבּר בּוי אָן איים", 
לדבּ, נ"י 1957, קי. 4. די. בּלויז מצ. מיטלען. 
;אָן איים קען מען עס ניט גרייכן". 

אם קטן אַתּה כּעִיניך -- וְאים קאָטן אטאָ 

בּייאײינעכאָן זאַץ. תֹּח. ?כשמואל א, טו, 17, 
'אויבּ דו בּיסט קליין אין דײַנע אויגן' {צווייטער 
טייל: ,ראָש שבֿטי-ישׂראל אַתֹּה" -- בּיסטו 
. אָבּער דער קאָפּ פון די שבֿטים פון ישׂראל; 
אַזױ האָט אויסגעמוסרט שמואל דעם מלך שאול 
מחמת ער האָט געשוינט אַגג, דעם קיניג פֿון 
עמלקן. געניצט װעגן א פֿירער װאָס װאַקלט 
זיך, װאָס צעגערט אָנצונעמען א בּאַשלוס. ,אי 
קי אי בּ' -- עניוות איז טאקע א גרויסע 
מעלה ... אָבּער א רבֿ דאַרף זײַן אַ פֿירער 
פֿון זײַן קהילה", טמז, 1965 וו 8, 


2. (עמבּריאָלאָגיע) צונויפֿ- / 


1458 


אַמקלינסטן -- אַדו, סופּערלאַטיוו. -+ אַמי. 


קליגער פֿון אַלץ. צומקליגסטן. ,... איז אַ' 
דאָס מע זאָל זיך פֿון זיי גאָר אינגאַנצן אַרױס- 


- מאַכןײ, אמד, דער גלגול, װאַרשע 1867. 
אמ"ר -- ואָמאַרן ריית פֿון: אל מלא רחמים -, 
אָמר אַבּײי -- ואָמאַר אַבּאַיען -+ אַבּיי, זי 8, 


אין װערטלעך און פֿאָלקסגראַמען: ;אַ' אַ' -- 
איך דאַרף א קאפּאָטע א נײַע"ן אי א' -- האָבּ 
איך אַ װײַבּעלע, הייסט זי חיה": קאַי א', קטאָ 
(יאַק) קאָני (הראָשי) ניע מאַיע, טאָ פּיעשקאָם 
(פּישקע) מאַכײַע* (= װער עס (אױבּ מען) 
האָט ניט קיין פֿערד (קיין געלט) דאַרף גיין 
צו פֿוסן; ,פון אִי אי איז נאָך ניט קיין ראֵיה", 
שו. ,ווען ער דערהערט דעם ניגון פון אִי אַ, 
קומט אים צו א נשמה אַ נײַע", ממוס, יודל. 
,אפשר וװילסטו מאַכן א שפּואך אַ נײַע, װי 
אַזױ זשע װעט מֿען לערנען אִי א'?", י. צ. 
היילפּערין, דער לידער קראַנץ, אדעס תרנ"א. 
;לערן בּיז קומען די שעה װעט די פֿרײַצ ... 


אוי! אִי אַי, אוי, אִי אַ'", דא, שטילע געזאַנגען. 


;אין בּיתזהמדרש --- פּוסט און עלנט, סיקלינגט 
ניט קיין תּנוירבּנן און אִי אי פֿון ייִנגלעך מת- 
מידים", אַ. קאליר, היימיש, אבֿיאלול, תשכ"א. 


אָמר אויב: ארדוף אֲשִׁיג -- {... אויעװ: 


ערדויף אַסיגן זאַץ. תּח. ?כשמות, טו, 9. 'דער 
פֿײַנד האָט געזאָגט: איך װעל אאָגן, איך װעל 
כאַפּן', תּי. {פון פּרעהס, מלך-מצרים, בּאַרימע- 


רײַען.ן אין נאָמען פֿון קאָצקער רבּין: אַי אי א' 


אי -- דער יצריהרע, דער פײַנד פון מענטשן, 
זאָגט: ער יאָגט זיך -- איך װעל אים שין 
דערגרייכן. |א פּאָפּולער רעטעניש צװישן חדר"י 
יינגלעך: װאָסער פּסוק אין 'שמות' הייבּט זיך 
אָן מיט זעקס אַלפן איינער נאָכן אנדערן? אַי א' 
אי אי אַי.. . אָיריק. . ., שמות, טו, ט,ן 


אם ראית גנב ותירוץ עִמו -- (אים ראָאיסאָ 


גאַנעװ ווייטערעץ אימוין זאַץ: ?כלויט תּהליִם, 
נ 18: עותּרץ" (װאַטירעץ). געניצט שפּאַסיק: 
כאַפּסטו עמעצן בּײַ דער האַנט (בּײַ אַ ליגן, א 
גרײַז, אַן עװלה), האָט ער גלײַך א גרייטן 
תּירוץ. 


אם ראשונים בּניימלאָכים, אָנ בניי 


אַנשים -- {.. רישינים בּניי-מאַלאָכים, 
... אַנאָשיםן זאַץ. תּח. 1022ת, קיב/ב. 
אויבּ די פֿריערדיקע דורות זײַנען קינדער פֿון 


/מלאָכים, זײַנען מיר מענטשן-קינדערי. |צווייטע 


העלפט: אואם. ראשונים בּנײאַנשים -- אָנו 
כּחמורים" -- ,און אויבּ די פֿריערדיקע דורות 


זײַנען מענטשן-קינדער, זײַנען מיר װי אייזלען", 


ז. בּרושי, צוק, דעצי 1967ן, 


אָמר ה' ליעקב -- ואַמאַר האַשעם לעיאַקױװן 


-+ אֵל תּיראָ עבֿדי יעקבֿ. אין װערטלעך, 
פֿאָלקסגראַמען און פּאַראָדיעס: ,אַי ה' לי -- 
די קינדערלעך פון יעקב שרײַען צו גאָט, ערב 
ובּוקר: אונדזער פאָטער, אונדזער קעניג זײַ 
זיך מרחם, מיר זײַנען דאָך, מיר זײַנען דאָך 


אין קלעם, מלכים ושׂרים בּיד השם", פֿל פֿון 


פּריזיווניקעס אין צאַרישן רוסלאנד). ;אי סקא- 
זאל פּאַן בּאָג צו יעקב / אַל תּירא עבֿדי יעקב / 
ניע פּוגאַיסיא, בּאַרין יעקב. / ניעט, ניעט ני 


- אָמשאַניק 


טשעװאָ / ניע בּאַיוס יאַ ניקאָהאָ / טילקאָ בּאָהאַ 
יעדנאַהאָ. האָט געזאָגט דער האַר גאָט צן ... / 
האָבּ ניט מורא, פריצל יעקבֿ. / נין, ניין, 
ס'גאָרניט, / איך האָבּ פֿאַר קיינעם קיין מורא 
ניט / נאָר פאַרן איינציקן גאָטײ, פל (אוקרלײינער 
חסידים), - | 


אמרו לאלוחים -- |אימרו ליילויהימן פֿראַזע. 


ככתהלים, סו, 3. װאָגט צו גאָט. ערשטע 


װערטער און נאָמען פֿון אַ פֿינפֿפֿאַך-געגראַמטן 


פּיוט, יום כּיפּור צו שחרית, אַקראָסטיך לויט 
סדר פֿון אַײבּ; פאַר איטלעכער סטראָפע װערט 


| איבּערגעחזרט אי לי {מחבּר: ר' משולם בּן קלוי 


נימוס, 10. י"הן. געניצט אין סאַרקאַסטישע פֿװל 
מיטן אַלגעמײנעם 3 -- סאיז אַרױסגעװאָרפֿן 
דאָס בּעטן זיך, דאָס אויסטענהן זיך: ;א' ל' -- 


| אַרױסגעװאָרפֿענע רייד", ,אי לי -- רעד (כאָטש 


שרײי) צו דער װאַנט; רעד צום לאָמפּ, צו דער 
לבֿנה, צום דאַשיק", ;א' ?' -- גאַדײַ דאָ 
דאַשקאַ", ,אי לי -- כאָטש שרײַ חי-וקים", ,א' 
לי --- ס'וועט העלפן װי אַ טויטן בּאַנקעס". 


אַמרי אינשׂי -- (אַימרע אינשען תּח. 22גיטין, 


ל/ב; סנהדרין, צה/ב. געניצט אנשטאָט: היינו 
דאמרי א', כּדאמרי אי. מענטשן זאָגן, ס'גייט 
אָרום אַ פֿװל. דער עולם זאָגט. תּלמודישער 
אויסדרוק בּײַם מסבּיר זײַן אויך א דבֿר:הלכה. 
ק;אַי אי ... װען גאָט גיט מאות, גיט ער אויך 
דעות", אמד, סידור מוסר, 1875. 


אָמו ... משמיה (משום) -- (אָמאַר ... 


מישמיי (מישוים)ן תּח. 3322א קמא, כא/ב. 
'ער ... האָט געזאָגט אין זײַן נאָמען (אין 


| נאָמען פון. . .)!. אַן אַרײַנפֿיר צו אַ הלכה, 


מימרא, אֲגדה, װאָס א תלמיד גיט איבּער אין 
נאָמען פֿון זײַן רבּין. עאָ' מ' -- איז װאָס? קיין 


מר בֹּר רבֿ אַשי איז ער דאָך ניט!". אָי מ". . . --- 


זאָגט ער". 


אָמױ קרא -- {... קראָן תּח. ?כקידושין, ג/ב; 


פּסחים, עה/א. דער פּסוק זאָגט!, סאיז א 
בּפֿירוש(דיק)ער פּסוק, אַזױ שטייט אין דער 
תּוֹרה. געניצט װי א ראֵיה צו בּאַפעסטיקן אַ 


דבֿר-הלכה. ,װאָס טויג מיר די גאַנצע שקלא- 
| וטריא? אַי ק', און כ'װעל ניט נאָכגעבּן כיי 


הוא"זה!" 


אָמר ר' אליעזר (אלעזר) -- {... ראַבּי 


עליעזער (עלאָזאָר)ן זוו. ?כבּרכות, סד/א. האָט 
געזאָגט ר' א" ואין נאָמען פֿון ר' חנינא: 
;תּלמידי חכמים מרבּים שלום בּעולם"ן. אָנהײבּ 
פון א שטיקל גמרא װאָס מע זאָגט פֿרײַטיק- 
צונאַכט בּײַם דאַװענען מעריבֿ נאָך יבּמה מך- 


ליקין און פֿאַר רבּנןדקדיש. שפּאַסיק: ;אָי ר' 


אי -- מע האָט (דו האָסט) צעבּראָכן די גלע- 
זער, אִי אבּײַ -- מע דאַרף קױפֿן (קויף-זשע) 
ניַץ", 


אָמשאַניק -- דער, -עס. אעזנסזוזאס 041 


ספּעציעל הײַזל צו האַלטן די בּינשטאָקן בּמשך 
דעם װינטער אין ערטער מיט א קאַלטן קלי" 
מאַט. ,עפֿנט אויף פאָרזיכטיק דעם אִי. א 
טרוקענע אָנגענעמע װאַרעמקײט גיט פֿון דאָרטן 
א יאָגײ, ש. גאַדינער איבּז, װ. סטאַװוסקי, דער 


יאיבּערבּראָך, מאָסקװע 1932. ;נאָך מיטאָג איז 





אַמשאַרפֿסטן 


דער אלטער אַװעקגעגאַנגען כאַפּן א דרימל 
אין אָי", ה. דאָבּין, צװישנ בּינשטאַקנ, מאָסקװע 
1, יי 

אַמשאַרפֿפטן -- אַדו, סופּערלאַטיו. -+ אַמ", 
שאַרפֿער פון אַלץ. צומשאַרפֿסטן. די קללה 
פֿון א שלעכטן מאָגן ... פילט מען א', װען 
מע זיצט בּײַ א גוט סערװירטן טיש", ג. 


זאַבּאַרע, סאָװ' היימלאַנד, 1967, פאן 9, 

אַמשטאֿרקסטן --אַדו, סופּערלאַטיו, -+ אַמ", 
שטאַרקער פֿון אַלץ. צומשטאַרקסטן. ;אַי װאַרפט 
זיך אין די אויגן, װען מע בּאַזוכט...", דא, 
פֿון בּערלין בּיז סאַ"פּראַנציסקאַ, װאַרשע 1930, 

אַ 'משינאָוו -- גג. ככמטשאָנוּו. גרעסער יידיש 
שטעטל אין פּױלן, 42 ק"מ פֿון װאַרשע (1921--- 
4 אײַנוו!,- 2,188 ילדןן. געבּוירן-אָרט פֿון 
ה. ד. נאָמבּערג. צונעמען: איער זשוליקעס'; 
אַ'ער נאַראָניםי. װש: 'עם שׂונאי; 'עם סורר 
רע'. אין 1940, האָבּן די נאַציס פֿאַרשפּאַרט 
ייִדן אין שולן און בּתּיי-מדרשים און אַװעקגע- 
לאָזט די בּנינים מיטן פײַער. 

אַמשלימפטן -- אַדו, סופּערלאַטיו. -+ אַמי, 
ערגער פֿון אַלץ, צומערגסטן. ,פון אַלע האנט- 
װערקער ... זײַנען אַי אַװעקגעקומען (דאָס 
הייסט געליטן) די קירונער", אמד, אידישע 
קליידער אומװעקסלונג, װוילנע 1871, 

אַמשענפטן -- אדו, סופּערלאַטיו. -+ אַמי. 
שענער פֿון אַלץ, צומשענסטן. עאַי האָט אויס- 
גענומען ושתּי, ניט אסתּר, װײַל וְשְתּי האָט 
כּמעט קיין זאַך אויף זיך ניט געטראָגן", פּב. 

אַמשפּעטפטן -- אדו, סופּערלאַטיו. -+ אַמ", 
צומשפּעטסטן. אװיפֿל. קען געדויערן א' ביז 
דינה װעט קומען?ײ, ספ, סודות. 

אמש"ר -- ואַמשאַירן ר"ת פֿון; אל מעלתך 
שלום רבֿ ועל מאַאַלאָסכאָ שאָלױים ראַװן --- תּח. 
יצו זײַן הויכגעשעצטקייט, א סך פֿרידן. אָנהײיבּ 
פון א בּריוו צו אן אַדם חשובֿ, . 


אם תאמר מה נאפל -- (אים טוימאַר מא 
נויכאַלן זאַץ. ?כויקרא, כה, 20: וכי תאמרו ... 
'אַז דו װעסט זאָגן: װאָס װעלן מיר עסן?, 
געניצט צו בּאַצײיכענען: א) זאָרג פאַרן מאָרגן; 
3) צושטאנד פֿון נויט און דחקות. ,צו ר' יודל 
טאַלנער איז אַמאָל געקומען א בּעל:דרשן און 
האָט געזאָגט: --- רבּי, כ'װעל אײַך פרעגן א 
קשיא: אי תּי מי נ'י? -- כ'װועל דיר ענטפֿערן 
א תּירוץ! און דער טאלנער האָט אים דער 
לאַנגט אַ רובּל. צומאָרגנס איז דער בּעלידרשן 
ווידער געקומען און האָט געפרעגט די זעלבּי- 
קע קשיא. -- סטײַטש? איך האָבּ דאָך אײַך 
נעכטן געענטפֿערט! -- כהאָבּ נעכטן איבּער- 
געקײַט אײַער תּירוץ, איז ער מיר געבּליבּן 
װײַטער קשה", אַברהם ענגעלשער, דער ייִדישער 
אוצר, תּ"אַ תּשכ"ו. ,איך פֿלעג, בּחרפתנו, 
יעדעס מאָל אויפפאַקן אַן אַנדער בּוך און עס 
פאַרקױפֿן, װײַל אי תּ' מ' נ'?י, ש. טענענבּוים, 
איובֿ פֿון לעמבּערג, ניי 1967, 

אם תמצא לומר -- |.. טימצע לוימער 


(לוימאַר)ן זאַץ. תֹּח. 922סחים,. ט/א אא. 
אויבּ דו װעסט װעלן זאָגן, תּלמודישער ט': 


1810 


אַן ארײַנפיר צו אן אנדער סברה, אָדער א 
װאָרנונג, אַז די אנדערע סברה װעט פירן 
צו אַ סתּירה. געניצט צו װײַזן, אַז עס איז דאַ 
אן אַנדער מיינונג (אויספיר, תּירוץ), און צו 
פֿאַרלױפֿן דעם װעג פאַר אַן אַנדער מיינונג, 
;ער איז אַ קמצן שבּקמצן, און גיט ניט קיין 
צדקה; אי תּי לי ער האָט ניט? טראָגט דאָך זײַן 
װײַבּ טײַערע צירונג". 


אם תעובני יום, יומים אעזבך -- {... טא 
אַזװײיני יוים, יוימאַייִם עעזאָװכאָן זאַץ. תּח. 
2כרשי, דבֿרים, יא, 12 אויבּ דו װעסט מיך 
פאַרלאָזן איין טאָג, װעל איך דיך פֿאַרלאָזן 
צוויי טעג (אַזױ זאָגט די תּורה צום לערנערן, 
ד"ה אוב מ'לערנט ניט א טאָג, פֿאַרגעסט מען 
װאָס מ'האָט געלערנט צװיי טעג. שפּאַסיק: 
,הײַנט קענסטו ניט קומען צו מיר, -- מילא, 
אי תּי יי -- יי אי, װעל איך מאָרגן און איבּער- 
מאָרגן צו דיר ניט קומעןײ. 99: אם תּעזבה 
יום --- יומים תּעזבך, | 


אמת -- ועמעסן אַדי. -+ דװװ. װאָס עס אין 
אמת. װאָס האָט אין זיך אמת. אַבּסאָלוט ערלעך, 
גערעכט. אויפריכטיק, פֿולקום. עכט. װאָס אין 
אין הסכּם מיט א פֿאַקט. הונדערט-פּראַצענטיק, 
װאָס איז אָן שום צומיש פון פאַלשקייט אָדער 
אָפּדאַכטעניש. אויך איר, אין פֿאַרקערטן זינען. 
אי שיין, א' קלוג אע. א' פֿאַרדאָרבּן, איע 
פּערל, דימענטן אע. איער פֿאָטער, אָפּשטאַם, 
דער א'ער בּן-מלך. איע מעשׂה (שהיה). א'ער 
רבּי, װעגװײַזער. איער משפּט אע. איע געפילן, 
כּוונות. איע שׂמחה, עצבֿות. איער וילן. איץ 
שלימות, פֿרײַנדשאַפֿט, איער װעג. איער בּעל- 
תּשובֿה. איער פרומער ייָד, איער איש חסיד. 
איע כּשרות. א' גלאט כּשר = גלאַט-כּשר. ,אי 
גלאַט-כּשר-פֿלײשײ, פּרץ, געדאַנקען און אידייען. 
א' געלט = מיט גרויס קױפקראַפֿט. פֿרגל: 
אמת-געלט. איער גבֿיר, נגיד, אָרעמאַן, גנבֿ, 
איער מענטש. דער א'ער קאֲליר. א'ער קינ" 
סטלער. אַן איע קונץ, שטוקע, אָפּנארערײ. 
ס'איז אי בּאַטעמט, אַן אי גרויס װערק, 
ס'איז אן איער ליגן = א בּפירושער, לחלוטין 
א ליגן. *די איע װ עלט =א) יענעוועלט. 
ער (זי) איז שוין אויף דער איער װעלט = ער 
(זי) איז שוין א שוכן-עפֿר; בּ) אידעאלע װעלט, 
אָן שום פאלשקייט. ,א מקום:קדוש בּרויכט 
צו זײַן אַן א'ע װעלט, אקעגן גאָט זײַנען אלע 
גלײַך", דער יודי פֿאַר פּסח, װאַרשע 1881. אַן 
איע (שטיקל) סחורה --- אויך: א פֿאַלשע(ר), צע- 
לאַזענעןר), אױסגעלאַסענע(ר). אַרויסקומען מיט 
אי לשון = מיט שטרענגער קריטיק, מיט זיך- 
לערײַ. *א'ע נאמנה = פּראַװאָסלאַװנער גלויבּן. 
*די איע חתונה = (איר) טומל, קאָכעניש, 
;דער ייִדענעס מילך (דעם קרעטשמערס בּראָנ- 
פן) איז אי װאַסער", פֿװל. ,װער עס טראַכט 
וועגן דער איער װעלט, דער קימערט װאָרגט) 
זיך ניט וועגן געלט": ,איבּער די פֿאַלשע טרערן 
קענען שוין די איע ניט ארויף אין הימל": ,אַן 
אײַנגערעדטע קרענק איז ערגער װי אן אץע": 
;א געמאכטע מכשפה איז ערגער פֿון אן איער", 
שװ. ;דו בּיסט דער שופט פֿון דער װעלט, 


אמת 


זאָלסטן ניט א' משפּטן?", מלרה, יג/ב. ,דער 
- טיטל איער .. איז הײַנט אין גרויס חשיבֿות, 
מע שענקט אים יעדערן װעמען מע װיל אָפּ 
געבּן כּבֿוד", ממוס, 'בּישיבה של מטה' ,א 
-פלאש װײַן אַפילן האָבּן זיי מיר געבּראַכט, איך 
האָבּ זי אַפֿילו ניט אָנגערירט מיטן מויל -- א' 
נסך", פרץ, 'האשה מרת חנה' ;די קינדער 
- וואַקסן װי איע פּראים", בּוקי בּן יגלי, יופֿאָל, 
7, פא 32, | 
| -קייט -- ,פון אי און גוטסקייט זאָלסטו 
| דיך קיינמאָל ניט אָפּלאָזן", מס, משלי תּקצ"ד, 
גו 3, י 
אמה -- דער, }ז. קכבּראשית, כד, 48 אאַ. 
1. אַבּסאָלוטע װאָר. ;אי איז דער חותם פֿון 
| גאָט". ,דײַן שרײַבּזיגל הייסט אי", א. פּאַװיר, 
בּחינות עולם, זשאָלקעװ תּקס"ה, מ/א. ,צו מאַכן 
װאַקסן דערפֿון דעם אי פֿון למעלה, דעם אי פֿון 
גאָט", תניא, קיא. ,װאָס ס'איז מער ניטאָ איז 
יש פֿון איי, הל, אויף יענער זײַט פֿון זאַכף 
ודער קאָצקער רבּי האָט נִיט געניצט דאָס װאָרט 
א'י, אַנשטאָט דעם פלעגט ער זאָגן פֿאַרװאָר'ן, 

2. אָביעקטיווע פֿאַראַנענקײט. דאָס װאָס איז 
(בּהסכּם מיט) א פאקט. דאָס װאָס איז אויף 
דער װאָר (געװען). דאָס װאָס קען דערװיזן 
- װערן אין (מיט) װיסנשאַפטלעך פֿאַרשן און 
. פֿון ‏ דערפֿאַרונג. דער אי פֿון נאַטור-געזעצן. 
;איך װיל עשׂ אונטער דען פּנים זאגן און גלײַך 
פֿאַר דעם בּ"ד אוני' װאו מן װיל -- עֶשׂ איז 
אייטל איי, ישויתּ הרמ"אי, 1640 וְהש ון, 

9. דאָס װאָס איז אין פֿולן הסכּם מיט עטישע 
אידעאַלן. אי און צדק. , שעהמי דיך ניט אן צו 
ינעמן דעם אי, װען דירס אַך זגט איין שלעכטר 
!= געוויינלעכערן מאַןײ, ספר מבחר הפנינים, 
הומבּורג תּצײט, ז/א. ,צום א' איז דאָס געלט 
קיין תּכלית ניט", נחבּ, 'מעשׂה מבּעל-תּפילה'. 

צו די בּבּ 1 --3. זאָגן דעם א'. זוכן, אויס- 
געפֿינען, דערגיין דעם אי. מיינען אױפֿן רעכטן 
אי, שװוערן אויפן אי. אויסקומען מיטן אי. דער" 
װויסן זיך, דערקענען אע דעם אי. פאַרלייקענען, 
פאַרבּאַהאַלטן, פֿאַרהױלן אע דעם א'. צופאַרבּן, 
צופּוצן דעם א" 

פולער, גאנצער, קלאַרער, רײַכער, לויטערער 

| א': פּשוטער, רעכטער, ניט-בּאַפאָרבּענער א" 
תּוכיקער, אבּסאָלוטער, געטלעכער, פֿונדאמענ- 

טאַלער, טראַדיציאָנעלער, אַלטער, נײַער, אָנגץ- 
נומענער אי. װיסנשאפטלעכער, עמפּירישער א" 
פּרימיטיװוער, אױיבּנאויפיקער אי. היסטאָרישער 
אי קינסטלערישער א'. אַלף-בּית-אי = עלעמענ- 
טאַרער אי. אי שבּאמת. אי פֿון אי-לאַנד. 

4 דאָס װאָס זעט אויס װי דאָס ריכטיקע, 
דאָס אידעאַלע, דאָס עכטע, דאָס שיינע אע. דער 
אי פון קינסטלער. ,פּאָעטן דאַרפֿן ניט קיין 

- טעמעס, פאַר זיי דער ניגון איז דער א'. פֿאַר 
מיר דער א' איז דאָס ליך", מ. ז. טקאַטש, 
'פּאָלעצמיש 
9. זװ. דזח דעם אמת זאָגנדיק (געזאָגט) 
;אי, ער האָט ניט געהאַלטן װאָרט, אָבּער בּטבֿע 
איז ער ניט קיין ליגנער". 

די דרײַ אותיות פון אמת: א) , בּראשית בּרא 

אלוהים --- איז סופֿי תּיבֿות אי מי ת' --- װײַשט 





אמת 


דז דער עולם {== בּאַװײַזט אַז די. װעלטן איז 
בּישאַפֿין װאָרדן מיט איי, טח, בּראשית, א, 1; 
ב) אי אין אָנהײבּ, מ' אין מיטן, ת' בּײַָם סוף, 
ד"ה: טאֲַני ראשון, אֲני אַחרון ומבּלעדי אין 
אלוקים", שיר השירים רבּה, א, מה. ,מע דאַרף 
ניט מער װי זאָגן דעם אי, האָט מען שוין גע" 
זאָגט אַלץײ, צײיט; ג) א' -- אָנוכי, אָנהײבּ פון 
די עשׂרת-הדבּרות: מ' -- מאימתי, אָנהײבּ פון 
דער משנה: תּ'---'תּנא היכא קאי', אָנהײבּ פון 
| דער גמרא. אַלע צוזאמען -- אמת: ד) די א" 
ספֿרים, איובֿ, משלי, תהלים: דער אטראָפּ -- 
דער טראָפּ װאָס מיט אים לייענט מען די א" 
| ספֿרים; ה) אָרון, מטה, תּכריכים פֿון חסד 
של א'. | בי 

98: אי װי גאָלד, װי דער טאָג, װי די תּורה, 
וי תּורת-משה, װי עס איז דאָ א גאָט אויף דער 
װעלט, װי מיר האָבּן הײַנט..., װי דאָס איז 
גאָטס גאָבּ |בּײַם אָנװײַון אויף שפּײַזן, װי א 
שהכּל פֿון גאָט (בּײִַם ריידן בּעת מע טרינקט 
טיי --- אויף טיי מאַכט מען די בּרכה: 'שהכּל 
נהיה בּדברוץ. אי װי מיר ייִדן לעבּן (מאַטערן זיך) 
אויף דער װעלט, זײַנען אין גלות אע. {שפּאָטיש: 
אי װי מערידןן. אי וי נײַן {אין מספּר קטן איז 
| אמת = 9; א = 1; מ =44; ת =4} איר: אי 
װי תּורת-לאָקשן, װי יויזל, װי זייער געטשקע, 
װי אין א רעשעטע װאַסער, װי איך בּין דער 
גובּערנאַטאָר. ליכטיק, ריין, קלאָר, פּשוט, פֿלאַך 
װי דער א" | 

פװל: אי פון אַלף בּיז תּיו זָאינגאַנצן, פֿון 
אָנהײבּ בּיזן סוףן. ,האָבּן דעם אי אין האַרצן"; 
,ער איז דער א' אליין": ?ער גייט מיטן א' 
פֿון פֿאָרנט": ,ער האָט קײינמאָל נאָך אזא א' 
ניט געזאָגט?; ,אי איז נאָר בּײַ גאָט און בּײַ 
מיר אַ בּיסל"; ,װאָס אי איז א'"; ,עס איז ניט 
אַזױ גלײַך װי עס איז דער (אַן) א'": ?עס איז 
צו גוט, עס זאָל (טאַקע) זײַן א'": ,װייניקער 
אַ װאָרט, אַבּי אַן א'י; ,א װאָרט װײניקער און 
דעם א'י"; ;עס איז ניט אַזא גלײַכװאָרט װי 
עס איז דער (נאַקעטער) א'": קאַן אי אָן שפּיצ" 
לעך, אָן חכמות"; אװאו געפינט מען דאָס 
פינטעלע ?12 ,, זאָגן דעם אי גלײַך אין די אויגן 
אַרײַן". *גענאָסן בּײַם אי = ווען מע דערציילט 
עפּעס און אַ הערער ניסט, איז עס א סימן, אַז 
דאָס געזאָגטע איז אי. שפּאָטיש: ,סאיז (טאקע) 
אי, די קאַץ האָט גענאָסןי 

שװ: ,אי (אויף אַן א') איז (נאָר) גוט עדות 
צו זאָגן"; ,אי בּאַװײַזט זיך"; ;אי קאָסט (דאַרף 
קאָסטן) געלט"; ;אי װאַקסט פון דער ערד 
אַרױס" |+ אמת מארץ תּצמחן: ;אַ קאַטאָװעס 
(א װויץ) איז א האַלבּער א'"; ;אי שׂכל און 
יושר זײַנען א מענטשן גענוג וויפל ער האָט -- 
געלט איז אים וייניק"; {װאו אי דאָרט אין 
הצלחה"; ;א' -- א מת" |= לעבּעדיקערהייט 
איז שװער צו לעבּן מיטן א'ן. ,דער א' אין 
אַ קריכער"; ,דער א' קומט שפּעט, אָבּער ער 
קומט"; ,דער אי אין די אויגן, דער ליגן אין 
הינטער די אויגן": ;דער ערגסטער א' איז 
בּעסער װי דער בּעסטער (שענסטער) ליגן"; 
;װאָס קען זײַן בּעסער װי דער א'?"; ,דער 
בּיטערער אי איז בּעסער װי די זיסע אײַנרע- 


147 


! דעניש": א(דער). א' איז אין סידור" {+ אמת 
ויציבֿ. ד"ה אין לעבּן איז אי ניטאָן: ;דער א' 


איז געשטאַרבּן (אָבּער קיינער קען אים ניט 
בּאַגראָבּן)": ,דער א' איז נאַקעט, (ער האָט 
ניט קיין געלט אויף א מלבּוש)"; ,דער אי איז 
דער גרעסטער (בּעסטער) שװוינדל"; עדער א' 
איז (גאנץ) שװער, (דעריבּער) טראָגן אים 
זייער װייניק": ,דער א' האָט אַלע מעלות, 
אָבּער ער אינ א שעמעודיקער": עדער א' 
האָט פֿיס, איזן ער אַנטלאָפֿן, דער שקר 


האָט ניט קיין פֿיס (= שקר אין לו רגליםן, 


איז ער (דאָ) געבּליבּן"; ,דער אי װעט דעם 
שקר בּאַװײַון"; ,דער אי טוט װיי (באַנג)"; 


| ,דער אי לעבּט ניט, דער א' שטאַרבּט ניט, 
| דער אי מאַטערט זיך"; ,דער אי איז (לעבּט װי) 


אַן אַרעמאַן"; ,דער אי קױפֿט זיך אײַן שׂונ- 
אים"; ;דער אי קומט (שווימט) אַרױס װי בּוימל 


- אױפֿן װאַסער"; ,דער א' קען אַרומגײן אַ 


נאַקעטער, דעם שקר דאַרף מען בּאַקלײדן?; 


- ;דער א' שטעקט אין דער ייִדענעס מילף" 


!= איר, די מילך איז מיט צוגעגאָסן װאַסערן; 
;דער בּעסטער ליגן איז דער (ריינער) א'":; 
.א רמז קען זײַן האַרבּער (שלאָגט שטארקער) 
װי דער א"; עדי ערגסטע רכילות איז דער 


אי אויסגעטראַכטע רכילות איז ניט אַזוי גע" 


פֿערלעך װי פֿאַרשפּרײטן א מיאוסן אמתן; 
;דעם אי האָט גאָט ליבּ"; ,מיטןן) א' קומט 
מען פאַר גאָט"; ,דער שפּיגל זאָגט דעם א'": 
;דעם אי מעג (דאַרף, קען) מען זאָגן אַפֿילו 
דעם (אויפן) אייגענעם טאַטן"; עדעם אי מעג 
מען זאָגן איטלעכן אין די אויגן";: ;איטלעכער 
האָט ליבּ דעם א', אָבּער ניט איטלעכער זאָגט 


| אים"; ,אַלע רימען זיך מיטן א', נאָר (אָבּער) 
קיינער האָט אים ניט"; ,בּרויט און זאַלץ צו 
עסן, אַבּי דעם אי ניט פֿאַרגעסן": ,זאַלץ און 


בּרויט זאָלסטו (מעגסטו) עסן און דעם אי ניט 
פֿאַרגעסן"; ,מיטן אי קען מען אויסגיין (אויס- 
פֿאָרן) די גאַנצע װעלט":; ,דעם אי איז שװער 
צו געפינען, װײַל דער שקר פאַרשטעלט אים" 
ומיט אַ פּשטלדיקן אױיסטײַטש: די אותיות פֿון 
אמת זײַנען צעװאָרפן אין אַלף-בּית: א -- אין 
סאַמע אָנהײבּ, מ -- אין מיטן, ת -- בּײַַם סאַמע 
סוף, אַבּער די אותיות פֿון שקר זײַנען שכנים.ן 
,אַז מע זאָגט דעם א', פֿאַרשפּאָרט מען (זיך) 
צו שװערן"; ;פֿאַר דעם (פארן) א' שלאָגט 
ושמײַסט) מען" {פאַרװאָס? װײַל פֿריער שלאָגט 
דער אין; ,פֿאַר דעם אי איז (וערט) מען בּרוגז"; 
,דער טויט בּאַװײַזט דעם א'"; ,דער א' בא 
שטייט, דער שקר פֿאַרגייט"; ,קינדער און נאַ" 
ראָנים זאָגן דעם א'"; ,אַ ליגן טאָר מען ניט 
זאָגן, אַבּער דעם אי מוז (דאַרף, קען) מען ניט 
(איז מען ניט מחויבֿ צו) זאָגן": קבּעסער א 
מיאוסער אי איידער א שיינער ליגן"; ;א' מיט 
ליגן צעריבּן איז גאָרנישט געבּליבּן": ,א האַל- 
בּער אי איז א גאַנצער ליגן"; ,װען זאָגט א 
ליגנער דעם 8'? װען ער איז זיך טועה": ;א 
ליגנער אז ער זאָגט נײַן מאָל ליגן, איז אױפֿן 
צענטן מאָל מיינט ער אַז עס איז אַן א'"; 
עליגנערס היטן דעם אי און רירן אים נישט 
אָן"; ?א ליגנער, אַפילו אַז ער זאָגט אי, גלייבּט 


אמת הדבר 


| מען אים אויך ניט"; ,א סך תּירוצים און װײיניק 
אי"; ,דער אמת הייבּט זיך אָן מיט אַן אַלף 
און ענדיקט זיך מיט א תּיו" |= נאָר א גאַנצער 
אי איז אַן א'ן, ,דעם יצר-הרע קען מען פאַר- 
טרײַבּן נאָר מיטן איי, קאָצקער שפּרוך. 


אמת אמת תפטיה להאי -- |... טאַפֿסײ 
לעהאַין זאַץ. תּח. 22ברכות, יד/ב. אַנשטאָט: 
כּל אי א'.... דדער אמת האָט אים אָנגץ- 
כאַפּטי (האָט זיך אין אים אָנגעצונדן). בּאַצײכנט 
דעם װאָס זאָגט צװויי מאָל אי (אין קריאת-שמע: 
| ה' אלוהיכם א!, א' ויציב.,, .), איר. געניצט 
ווען איינער האַלט אין איין אונטערשטרײַכן אַז 
| ער זאָגט א' און רופט אַרױס א חשדי ;אי א' / 
תּי לי -- ער חנדלט זיך צו פֿיל מיטן א'"ן ,א' 
| אי תּ' ל', ער איז עפּעס אַ גאנצער שמעלקע 
מיטן אי" | | 
אמת גנמור -- {... גאָמורן פֿולשטענדיקער, 
לחלוטינדיקער אמת. קאיך האָבּ עס אָנגענומען 
פֿאַר אַן אי גיי, ייל, פריטשעפע ו, אַדעס 1876, 
עאַ ואונדערלעכע מעשׂה, אַן אי גייי, פרץ, ישׂרה 
בֹּת טובֿים" 7 


אמתינעלט -- דאָס. 1. ערלעך געלט, כּשר 
פֿאַרדינט. 2 ניט קיין פאַלש געלט. ,זאָג מיר 
דו שקאָץ, איז דאָס טאַקע א"ג'? -- זײַט 
רואיק ... אי-גי װי עס איז אמת אײַערע שיינע 
מעשׂיות", אֵר, 'דער מאָדערנער אליהו הנבֿיא'. 


אמת דפּרהי -- {,.. דיבּאַרטין זאַץ. תֹּח. 
ככלויט מלכים א, כב, 16: לא תּדבֹּר אלי רק א'. 
'כ'האָבּ געזאָגט דעם אמתי. ,דער אָנגעקלאָגטער 
אין לשוך-הרע װעט זיך ניט קאַנען פֿאַר- 
ענטפערן מיט אי דיי, טמז, 1965 או 17, 

אמתדיק - אַזי. זזװ אמת, אַדי. אין פד 
אָפּטער װי אין אַנדערע דד. איער אמת. ,איצט 
איז ער איער װי פֿריער". די איע אמונה אין. 
| בּוראיעולם. עיאָ, ער איז אַן א'ער העלד בּײַ 
דער מויל-מלאָכה". ;נאַר דאָס איז אמת אַז 
א מענטש פֿאַרגיסט זיך זײַן בּלוט און האָט 
גאָט אין זין, אָבּער טאַקע א' אַלע מינוט", 
טעיאַטאָר. ,דעם בּאשעפער א' צו לױבּן און 
צו דאַנקען...*", ר' יצחק האַמבורגער איבז, 
פּלא יועץ, ווילנע 1898. ,איך װעל אײַך דער" 
ציילן א ואונדערלעך מעשׂהלע, א ואונדער- 
לעכס, אָבּער אַן איס", לייבּ אָליצקי, 'גאָלדענע 
אייער 

אמתדיקייט -- די (דאָס, ן. אײגנשאַפט, 
מהות פֿון דעם װאָס איז אמת. װאָריקײט. פולע 
אויפריכטיקייט. די אי פֿון דעם װאָס װערט דאָ 
געזאָגט. דורכויסיקע אי. ,, דאָס בּרעקעלע אויפ- 
געדעקטקייט און דאָס שטיקעלע אי. . . האָט אים 
געמאַכט סימפּאַטיש, מענטשלעך", י. יאַנאַסאָ 
װיטש. מיט יידישע שרײַבּער אין רוסלאַנד. 
;.. א סוף װאָס װערט נישט דערציילט, נאָר 
זײַן אי װערט בּאַשטעטיקט", צייט, טמז, 1967 
ופי - 

אמת חדבֿר -- {.. האַדאַװאָרן זאַץ. תּח. 
ככדברי הימים 3, ט, 5. אֲמת אייז די זאַך. 
געניצט וי אַ צוגאָבּ װאָס בּאַגרענעצט די פרלער- 
| דיקע רייד. ,אי ה' ... דער עיקר איז אַז עס 





אמת ויציב. 


דאַרף זײַן דער רצון", לדבּ, נ"י תּשי"ז, קפּט, 
| ,אי ה' אַז איך בּין אַ בּיסעלע קאַרג. פֿאַרװאָס 
. זאָל איך אַװעקגעבּן ... מײַנע טײַערע, גלוס- 
טיקע קלינגערס?", א. מאָרגענשטערן, עגל 
הזהב, װאָרשע 1898. 

א' ויציב -- { .. װעיאַציוון ככקריאת'שמע 
ככבּרכות, יא/ב; תּמיז, ה/א. יריכטיק און 
זיכער!, געװויס און פֿעסטגעשטעלט. נאָמען און 
- אָנהײבּ פֿון אַ בּרכה, װאָס מע זאָגט צו שחרית 
נאָך דער פּרשה פֿון ציצית {|שליסט אָפּ די דרלי 
- פּרשות פון קריאת-שמע: דברים. יד, 4--9; 
דברים, יא, 13--21; בּמדבּר, טו, 37-- 41 
(קבּלת מלכות שמים ועול מצוות); די זעכצן 
סינאָנימען מיט די פֿופצן װאָװן איינער נאָכן 
אַנדערן (א' וי ונכון וקיים ...) זײַנען מרמז 
אויף די זעכצן פּסוקים פון אל מלך נאמן בִּיז 
כּימי השמים על הארץ'ן. געניצט אין פֿאַרשײ- 
דענע סיטואַציעס צו בּאַצײיכענען אן אבּסאָלוטץ 
זיכערקייט, אָן שום ספֿק. א' ו' -- געװיס 


וַקאֵל װבּ, ,די װערטער װאָס מיר האָבּן גצ" 


שריבּן זײַנען אי ויי, נוצ, יט/א. | 
געניצט אָפט איר. איאָ, ס'איז אי וי, מע קען 
אויף דעם שטעלן א קלויסטער". אין פֿװל, 
צװישן חדרייננגלעך: ,אי ו' װי מײַן (דײַן) 
טאַטע איז א קצבֿ"; ,די מעשׂה איז א' | 
לייבּעלע קצבֿ, ונאמר אָמן". 
א' וצדק -- {... װאָצעידעקן 2כפֿון די 
בּרכות בּײַ הפטורה ישכּל דבריו א' וצ", 
2כלויט תּהלים, פּה, 12. {עערלעכקייט און 
גערעכטיקייטי. , זאָגן אַזעלכע רייד װאָס זײַנען 
אי וי": ;אַז א ייד זאָגט אַ װאָרט, דאַרף בײַ 
אים זײַן װאָרט הייליק זײַן, אי ויי, ספֿר שבחי 
רמ"ל, לעמבּערג, יאָר? ,װאָס דער קאַרעספּאָנ- 
דענט... האָט געשריבּן איבּער אונדזער שטאָט 
איז א' ויײי, קם, 1866, טו 30. אויך: א' און 
צדק -- פירן א קאַמף פֿאַר אי און צי. ,,צו פֿיל 
אי און צי איז אָפטמאָל עלול צו דערפֿירן +י. 
- ניט צום א' און ניט צום צ'", אפֿא, טמז, 
4 וא 30, 
- א' כַּשׂר -- {... קאָשערן 1. כּשר בתכ" 

ליתיהכּשרות. כּשר אַפֿילו למהדרין מן המהך- 
! רין. געניצט װי א שילד אויף א יאַטקע: א' כּי 
פלייש. 2. כּשר פֿאַרדינט. ,איך האָבּ קיינעם 
ניט בּאַרױבּט ... קיינעם ניט בּאַטריגט. מײַנע 
געלט איז א' כּ'י, שמו פּלאי, ספֿר האמת וה' 
שלום, לעמבּערג 1893. ,אן א' כּ' נשמה- 
לעמפּל אין .. . אָרון-קודש", פרץ, ליטעראַטור 
און לעבּן 
אַמתלא -- אַמאַסלען די, אות ואַמאַסלעס 
(אַמאַסלאָעס)ן. 22גיטין, ט, ט. אויסרייד, תּירוץ, 
פאַרענטפערו(ונג). קאַזױ װי זיי װאָלטן דאַרפֿן 
זוכן אַן אי צו זייערע רשעות צו ייִדן. די אַלע 
אַיאות --- דאָס איז נאָר לפנים", יופֿאָל, 1890, 
יא 1, בּײַלאַגע. 

א' בּעלמא -- {... בּייאַלמען סתּם א תּי 
רוץ, גלאַט אין דער װעלט אַרײַן, אױיסגעטראַכ- 
טער, צוגעטראַכטער. עדער תירוץ אַז דער 
שידוך איז בּטל געװאָרן מחמת יחוס איז אַן 
אַ' בי" 


128 


אמת לאממו -- ועמעס לאַאַמיטױן תּח. 
תכשבּת, י/א. דער א' אין זײַן אמתדיקייט' 
(דער אי װי ער איז), ד"ה ריינער, ריכטיקער, 
אמתער, עכטער א'י. ,בּײַ חסידות אַז מע האַלט 
ניט דעם אי לי איז ניט קיין חסידות", לדבּ, 
נײי 1957, מח. 

אמת מארץ תצמה -- {... מייערעץ טיצי 
מאָרן זאַץ תֹּח. קכתּהלים, פֹּה, 12. אמת 
שפּראָצט פֿון דער ערד', תִּי. געניצט מיטן ב: 
מע קען דעם א' ניט בּאַהאַלטן, מע קען אים 
ניט פאַרגראָבּן -- ער װעט זיך ארױיסװײַזן. 
איר. ,א' מ' תּ' -- פֿאַרװאָס? װײַל דער אמת 

| ליגט אין דער ערד". ,פֿאַרװאָס ליגט דער אמת 
אין דער ערד? אַ בּפירושער פּסוק: א' מי ת'". 

;א' מ' תּ' -- אַז מע װעט בּאַגראָבּן דעם 
שקר, װעט אַרױסװאַקסן דער אמת": עא' מ' 
תּ' -- אמת איז אין ארץיישׂראל", שװ. בײַ 
קאָצקער חסידים: ,אמת מקאָצק תּצמח" {קאָצק 
בּגנימטריא: ארץ = 291ן. בּײַ קאַלאַניסטן אין 
דרום"רוסלאַנד: אייִדן דאַרפן זיך בּאַזעצן אויף 
דער ערד, װײַל אי מי תּײ:. 


3 2 1 

1 א מ תֹ 
2 מ אר ץ 
3 ת צּ מח 














אָן -- אַדו. 


אָן -- {לאַנגע ו, פד; ו אוקרן פרעפ. 





מע שטעלט אויס די װערטער אַזױ, אַז מע זאָל 
זיי קענען לייענען ניט נאָר האָריזאָנטאַל, נאָר 
אויך װערטיקאל, 

אמתן -- ועמעסןן אוטוו. אמת, געאמתט. נעאָל. 
זאָגן דעם אמת. ,װאָס װאָלט געװען װען זאָגן 
דעם אמת ועגן זיך בּרעכט אויס מיטאַמאָל, און 
אַלע הייבּן אָן צו א'?", צייט, טמז, 1969 ווו 14, 

א 27 -- ר"ת פֿון: אונטערן נאַמען -+, 755; אינו 
נראה -+; איש נאמן -+ 

א "2 -- רית פֿון: אָידון ניכבּד |חשובֿער האַר. 
געניצט אין בּריוון, 

אצ" -- פּרעפֿיקס אין אינטערנאַציאָנאַליזמען פֿון 
גריכיש און לאַטײַן מיטן בּ: ניט- אומי, אָנ" -- 
א) אין װערטער װאָס אָן דעם פּרעפֿיקס זײַנען 
זיי אין ייִדיש ניט בּנמצא (למשל: אַנאַרכיע) 
און 3) אין װערטער װאָס זײַנען נאטירלעך אין 
ייִדיש אָן דעם פּרעפיקס (למשל: אנעלעקטריש, 
אַנאַסטיגמאַטיש). די װערטער פֿון דער צווייטער 
קאַטעגאָריע װערן װײַטער ניט אויסגערעכנט, 

אצ" -- פּרעפֿיקס אין אַדיעקטיוון, ס'רובֿ נעאָלאָ 
גיזמען, געשאַפֿן לוט סל מוסטער מיט ,-67ט 
-003, דוגמאָות: אָנאָפּלײגיק, אָנבּלעטערריקי 
אָנרחמנותדיק, אָנשׂכלדיק, 

אן -- אומבּאַשטימטער אַרטיקל?. קומט אנשטאָט 
א (-+ 1) פֿאַר א װאָקאל און א דיפטאַנג, 
עפּל, אַן אמת, אַן אבךרטוב; אַן עבירה, 


פ--י = :יי 
ֵצֶן /עו 


אָן 


- עזות-פּנים, אַן אַנדערער. אַן אָװנט. אַן אָפּגע 


קומענער, אַן אַדם'גדול. אַן אוממענטש, אַן 
אוקאַז. אַן איספּראַװניק. אַן ענין. אַן איבּער- 
קלײַבּער, אַן אינטימער (פֿרײַנד). אַן איי, אַן 
עסק. אַן אײַזן, אַן אײַלעניש. אַן אױיג, אַן 
אויפגעקלערטער. עאַן אכטל פון אַן אַכטל גאווה 


| דאַרף (מעג) אַ תּלמידיחכם פארמאָגן": ע;אַן 


אָרעמאַן איז װי א לעכערדיקער זאַק": פאַן 
עוֹשֵׁר האָט ניט קיין יוֹשׂר"; ,אַן אײַנשפּאָרער 
איז בּעסער װי א פֿאַרדינער"; ,אַן אייניקל האָט 
מען ליבּער װי אַן אייגן קינד", שװ. {2כאַן 
אָל -- א נאָלן. 

דזו אָט (-+, 856) בּו. אָן שטייט 
ער. אָן דאָרטן. ;אָן זיצט זי דאָרט, מײַן טאָכ- 
טער", ממוס, יבּישיבֿה של מעלה. עדו זעסט? 
אָן איז זי, אָן שטייט זי", שע, סטעמפענין. 


;אָן זעט איר, עס טראָגט זיך אַ פֿויגל פֿאַרבּלַײ, 


אַר. קאָט איז דער עמער און אָן איז דער בּרו" 
נען", מ. י. שעליובּסקי. ,... האָט איר געזען 
אונדזער קייזערלעכן כּתבֿ, אָן איז ער! קוקט! 
אָן! איר זעט?", ח"י בּיר איבּז, סקיטאַלעץ, 
פֿעלד-געריכט, װאַרשע 1907, 


24 
2 800. אין עלטערן אויסלייג אויך: אָהן. 
האָט נעגאַטיון בּאַטײַט, װײַזט אַז עס פעלט, 
סאיז ניטאָ דאָס צו װאָס די פּרעפּ בּאַציט זיך, 
היפּוך פון מיט. א צאָל אָפטע פֿאַלן: אָן 
אַן אויסנעם (יוצא-מןהכּלל), אָן אַן אױפֿהער 


(איבּעררײַס, איבּערבּראָך אע), אָן אַן אונטער- 


שייד, אָן אַ בּרעג (גרענעץ אע), אָן א גאַל -+, 
אָן געלט (מיטלען, פּרנסה אע) אָן א דאַך 
(איבּערן קאָפּ), אָן אַ דנאָ -=, אָן אַ דרך (פּלאַן, 
סיסטעם אע) אָן אַ האַנט (פוס, איג אָדער 
אַן אנדער גליד), אָן א װעקסל (טראַטע, גא- 
ראַנטיע אע), אָן זאַלץ (פֿעפער אע) אָן אַ זי 
ננען) -=, אָן חכמות (שפּיצלעך, המצאָות אע), 
אָן (א) חשבּון (רעכענונג אע), אָן חשק, אָן אַ 
טעם, אָן ייִדן, אָן א כּוונה (ציל), אָן לשון (י 
בּעריקע רייד, ווערטער, אָן מליצה אע), אָן אַ 
מאָס, אָן אַ מום (פֿעלער אע)), אָן מיר (דיר 
אאַזװ), אָן נחת, אָן א סוף (עק, ענד) אָן א 
סיבּה (גרונט), אָן אן ערך -+, אָן א פּנים 
(מראה) -, אָן אַ פאַרװאָס -=, אָן א צאָל 


-, אָן אַ קאָפּ -=, אָן א רבּין (מלמד, רבֿ אע), 


אָן א שיעור +, אָן א תּשובה (ענטפער, 
תּירוץ), 

מיט צוויי אָנ ען: אָן האַרץ און אָן נשמה, 
(געמאַכט) אָן הענט און אָן פֿיס, (אַװעק) אָן א 
וועג און אָן א שטעג, אָן זאַלץ און אָן שמאַלץ, 
אָן א טעם און אָן א ריח (ראם, גראַם), אָן כּוח 
און אָן מוח, אָן לײַבּ און אָן לעבּן, אָן א סוף 
און אָן אַן עק (אויך אין פאַרקערטן סדר), אָן 
א פאַרװאָס און אָן א פֿאַר-װען, אָן ציינער און 


אָן בּיינער (אויך אין פֿאַרקערטן סדר), אָן אַ 


קינד און אָן א רינד, אָן שבּתים און אָן יום" 
טובֿים, אָן תּורה און אָן חכמה, 

*אָן דיר און אָן האָפּן = איר, מע װעט 
אויסקומען אָן דיר. ,װאָס בּלאָזסטו זיך? אָן 
דיר . . . װעט אפשר די חתונה ניט קענען זײַן?", 




















אָן. 


רייד (וילנע). *אַ פֿלאַש אָן אַ קאָרן י)ק= אַן 


| אויסבּרענגער (סאָניק), "נאָר אָן פֿינגעפר= 
גיט די ריכטיקע װאָג, לייגט ניט צו קיין פין- 
גער צו דער װאָגשאָל. *אָן מיר, איך בִּין א 
בּחור (א כֹּהן) = שפּאַסיק, בּײַם װעלן אַרוס: 
דרייען זיך. *װוי מיט דעם אַזױי אָן דעם = עס 
| איז ניט װיכטיק, עס שפּילט ניט קיין ראָלע. 
;א בּער אָן אן עק, די מעשׂה איז אַװעק" -- 
לעצטער זאַץ בּײַם דערציילן אַ קינדער-מעשׂה. 

98 ;איך אָן דיר און דו אָן מיר איז װי 
אַ קליאַמקע אָן אַ טיר", 9ל (דערפֿון: ער אָן 
איר איז װי. . .ן; אַװעק װי א בּער אָן אן עקי 
*אַװעק (זײַן, אַרומגײן אע) װי אָן זיך = פאַר" 
לוירן, נידערגעשלאָגן, צעטומלט. וי אָן אַ קאָפּ. 
*טרינקען װי אָן זיך = אָן א מאָסי זײַן אָן דעם 
װוי אָן א האַנט. זײַן (בּלײַבּן) װי אן אינדיק אָן 
אַ פּיק, ... בּלעטער אָן אַ טאָרבּע, ... אַ גע- 
העפט אָן אַ צאַם, ... דאָרף אָן א הונט, .. . אַ 
האָן אָן א קאַם, . . . הונט אָן אַן עק (װיידל), 
... אויפן װאַסער, +... זרח אויפן יריד (= אָן 
סחורה און אָן געלט) ... חזן אָן א קול 
(קאַמערטאַן), ... א חסיד אָן אַ צדיקי .. . חתונה 
אָן קלעזמער, .. . טוֹען אָן א טענה, . .. ייִדענע 
אָן א צאינה-וראינה (תּחינה), ... מויז אָן א 
לאָך, ... סאַרװער אָן א שׂמחה (חתונה) 
... פּאַסטעך אָן א פֿײַפל, ... פֿידל אָן א 
סמיטשיק, . . . צאַפּ אָן ציגן, ... . קלויסטער אָן 
א גלאָק, . . . רבֿ אָן א רבּיצין (שטאָט), . . . שאָף 
אָן א פּאַסטעך, . . . שטובּ אָן א דאַך, .. . שיי- 
געץ אָן אַ פײַפֿל, .... שמײַסער אָן א בּײַטשל, 
... שׂמחת-תּורה אָן בּראַנפֿן. ,ס'איז פרײַטיק, 
סאיז פֿרײַטיק, דער תחת איז צײַטיק! לײגט 
אײַך אויף די קני, װעל איך שמײַסן אָן מיי, קל. 

שװ: ;אָן אייער און אָן שמאַלץ קען מען קיין 
פּרעזשעניצע ניט מאַכן": ,א בּײַטל אָן געלט 
איז נאָר א שטיק לעדער"; אָן געלט איז קיין 


וועלט"; עאַ ייִד אָן א פּעקל איז גאָרניט פֿאַראן"} - 


| מאָן פֿײַער איז ניטאָ קיין רויך"; ;א רבֿ אָן א 
רבּיצין איז אַ האַלבּע מעשׂה"; ,מיט א װײַבּ 
איז מען אָן אַ קאָפּ, אָן אַ װײַבּ איז מען אָן 
אַ האַנט"; אָן קמח איז ניטאָ קיין קליסקעס 
(קליוסקעס)": , בּעסער א בּער אָן אן עק איידער 
אַן עק אָן א בּער": ;בּעסער א ייד אָן אַ בּאָרד 
איידער א בּאָרד אָן א ייִדןן)": ;דער ים איז אָן 
א גרונט און ייִדישע צרות אָן א בּרעג": ;א 
חזן אָן אַ קול איז װי א שאָף אָן װאָל": ;אַז 
מע לעבּט אָן חשבּון, שטאַרבּט מען אָן װידוי 
(תּכריכים)"; ,אַ ספֿר אָן א הקדמה איז װי א 
גוף אָן אַ נשמה"; ;א קינד אָן אַ מאַמקע איז 
װי א טיר אָן א קליאַמקע": ,שבּת אָן א קוגל 
איז װי א פֿױגל אָן פליגל". 

,אַ מענטש אָן חבֿרים איז װי די לינקע האנט 
אָן דער רעכטער", איבּז, שלמה אבּן גבֿירול 
וְטמז, 1964 1א 22}, אַן עבֿירה װעט אײַך שוין 
ניט בּאַקומען ... דאָס װעט זײַן אָן הענט און 
אָן פיס", ר' נחמן בּראַצלעװער |צייט, טמז, 


5 1 29), אאָן לשון-קודש װאָלט ניט געװען 


אַזא ייִדישער ייַדיש", ימ. ,זאגט אונש און אלן 
האשׂ", שמואל-בּוך, סטראָפע 1302. ,הייש אין 
און זורגן זײַן", בּבֿאיבּוך, 61. ,דיא לײַט, דיא 


פּר, אוקר פאַרבּיטן אויף אין.} 


19 


| דא היא וואונן אָן חזקה", תּקק. ,די מלאכים 


האט הקבּ"ה בּישאַפֿן אָן פלייש אונ' אָן בּלוט", 


לטו, א/1. ,א צעבּײַלטער אָן כּוחות, אָן מו" 


חות", אמד, מאָטקע אונ הערשקע, ווילנע 1873, 
ג;אומגעזײַערט בּרויט . . . אָן שמאַלץ און זאַלץ, 
אָן אייער, ... אָן פֿעפער", ארז, קמ, 1866, 
א 11, , אין אמת ארײַן -- אָן תּורָה, אָן חכמה, 


אָן װיסגשאַפֿטײ, שע, 'טײַבּעלע'. 


אָן צוֹ -- מיט אַן אינפֿיניטיו, אַנשטאָט 


ניט + גערונדיוו,. ‏ אַרכ. 22דײַטש. ,געענטפערט 


אָן צו טראַכטן" -- ... ניט טראַכטנדיק. ,על 
כּן קאן איך ניט אונטר לאזן אן צו שרײַבּן 
פון דער גרושׂי (עבֿירה)...", עפש, סידור 
תּפילות, אַמשט תּק"ח. אין פטמ ייִדיש איו דאָ 
און דאָרט פֿאַרבּליבּן די קאָנסטרוקציע אָן צו: 
;אָן לאַנג צו בּרײַען מאַך איך עס בּקיצור". 


אל -- פּרעפ. (46ת8 :2406 1. האָט אַן אָרט- 


בּאַטלַט, װײַזט אויף א דרויסנדיקן אָנריר, אויף 
אַ צונויפקום פֿון צוויי זאַכן. זיך אָנהאַלטן, זיך 
אַנשפּאַרן, זיך אָנכאַפּן אע אָן עפּעס. זיך אָנ- 
שלאָגן איינע אָן די אַנדערע. זיך האַלטן אָן 
דער מאמעס (װײַבּס) פֿאַרטעך. זיך אָנרירן אַן 


דער קאַלטער װאַנט. זיך אָנשלאָגן אָן שטענ- 
דער. קלאַפּן איין פֿוס אָן אַנדערן. זיך שלאָגן 


קאָפּ אָן װאַנט. רײַבּן א שטיין אָן א שטיין, 
רײַבּן זיך אַ פלייצע (תּחת) אָן אַ פּלייצע (תּחת) 
וֶווען עס איז זייעל ענג} ,א מעסער שאַרפֿט 
זיך אָן אַ מעסער": ;אַז מע רײַבּט זיך אָן א 
נגיד, רײַבּט מען זיך אויס א לאָך", שװ. ,בּוקן 
זיך מודים בּיז אָן {= צון דער ערד", גענאַרטע 
װעלט, 11815 ;האָט מײַן טאַטע אָן {= אויף, 


איבּערן אים א גאַנץ בּענקל צעבּראָכן", בּ. 


בּעקערמאַן, דער יודישער שפיעגעל, זבּ, ארש 
5, ,,פאַרציטערט געװאָרן, עס האָט אים גע 
קלאפּט א צאָן אָן א צאָן, א קני אָן אַ קני", 
שׂמחה בּרייטמאַן, די געשיכטע פון אַ לאַנדאָנער 
רב, װאַרשע 1882. ;אָן אַלע מוז מען זיך אָפּי 
רײַבּןײ, פרץ, געדאַנקען און אידייען. ,געשלאָגן 
װי אַ בּרעט אָן די כװאַליעס", אַש, װאַרשע. 
,דרימלט, מיטן קעפּל אָנגעשפּאַרט אָן סלאַי", 
קװ. ,רײַסן זיך פֿון זייערע ערטער . . + שלאָגן 
זיך איינע אָן די אַנדערע", הל, 'דער װאָלף, 


פיג. ,אום יעדן פּרײַז זיך האַלטן אָן דינסטן 


קלאַנג, אָן מינדסטן אות-געפֿלעכטײ, הל, לידער 
פֿון ג-עדן. ,האָט אָן מולד דײַנע האָפֿענונגען 
אָנגעהאַנגען", א. שומיאַטשער, אין שעהען פֿון 
ליבּשאַפּט. (כֹּדי אױיסצומײַדן א פּלאָנטער מיט 
אַן אַנדער אַן (-+ דפֿװ) װערט אָן אין א צאָל 
כּדי צו װײַזן 
בּלױיז די ריכטונג, װערט אויך געניצט אָן. קוקן 
(זיך װענדן, זיך קערן אע) אָן א זײַט. אװען 
די כּלה איז אויף דער צײַט, קוקן די מחותּנים 
אָן א זײַט", שװ. ,זיך איבּערגעקײַקלט און 
געבּליבּן ליגן אָן א זײַט פֿון פֿײַער", אַפאַ, 
'לינטשעריי 

2. אַרכ. האָט אַ צ ײַ ט-בּאַטײַט (אַרױסרײך 
מסתּמא: אַזְן, דזוו אום (-+ אום, בּו, 509), אין. 
;אודות החטאים דאש גישעהן זײַן אן הג 
שׂמחת-התּורה תּע"ה (1714ן", גה, 333. פהאט 


גיזונגין דבֿורה ... אן דעם זעלבּיגן טאג", 


אָן 


- סהמ, שופטים, ה, 1. ,אן ערבֿ פּסח נאך דער 
מיטאג שטונד זאָל קיינר קיין חמץ מער האבּן 
! אין זײַן מונד", ספֿר המנהגים, אַמשט 1723, 
שער" בּלאַט/ב. , גווארנט צו זײַן אן שבּת קיין 


קליין קינד ניט צו נעמן אויף די שויס, בּיז. . .י, 
עח, מז/ג. 

9 קומט נאָך די װערבּן: דערמאַנען, 
דערמאַנען זיך, פאַרגעסן, געדצ: 


קען, דערקענען און װײזט אָן אױף 


דעם אַנדערשדיקן 3 לגבּי דעם אַקוזאַטי: איך 
האָבּ עס ניט פֿאַרגעסן -- איך האָבּ אָן דעם 
ניט פאַרגעסן; ער האָט זיך דערמאָנט די לעקי 
ציע -- ער האָט זיך דערמאָנט אָן דער לעקציע. 


! (דער אַקוזאַטיוו װײַזט אַז דער װערב גײט 


אַריבּער אויף דעם גאַנצן אָבּיעקט.ן אָ ן װײַזט 
אויף א שײַכות, כּמעט דזװ: בּנוגע, לגבי, 
װעגן, לויט. פאַן אייזל דערקענט מען 
אָן די לאַנגע אויערן, א נאַר אָן דער לאַנגער 


צונג"; פאָן די גרויע האָר דערקענט מען די 
! יאָר"; אדערקען דאָס גלעקל אָן דעם קלאנג 


און דאָס פֿיקסל אָן דעם גאַנג", שװ. אאַװעקי 


- פֿאָרן און פאַרגעסן אָן אַלץ און אַלעמען" 


,זאָלסט זיך ניט דערװעגן אָן דעם קעלבּל צו 
געדענקען", עט, משלים. ,האָט גאָרניט געדענקט 
אָן דעם", קמ, 1866, פא 10. עװיל איך דיר, 
רבּונוישל-עולם, אָן ליטװאַק מיטן פערדל דער- 


-מאַנעןי, פרץ, געדאַנקען און אידייען. /;זיי 


האָבּן אָן די אַלטע מאַמעס נישט פאַרגעסן", אַש, 
ימענטשן און געטער 

אָן קען קומען אויך נאָך װערבּן װאָס קענען 
בּאַטראַכט װערן װי סינאָנימען צו די פֿריער 
דערמאָנטע, למשל: אָנזען, בּאַמערקן, 
װענדן זיך, טראַכטן. עמע קען אָן 
אים אָנזען אַז ער שטאַמט פון אן איידעלער 
משפּחה", רייד (עלטערער ייד פֿון רײַסן). ‏ ,מע 
בּאַמערקט שוין אָן איר אז זי איז אויף דער 
צײַט", רייד (ליטע), , מיר גיפינדן אין אַגדות 


דש הקבּ"ה האט גישטראפֿט דיא לבֿנה דאז זי 


האט גירעט ניט רעכט אן דער זון", בּראַנט, 
פּרק יג. דאָס װענדט זיך אָן == פוןן אים. ,ער 
טראַכט, טראַכט אָן חנצען און גיט זיך דאָס . 
װאָרט.. .ײ, ממוס, װינטשפֿ. 

פֿאַרדינען אָן אים אָן װאַלד) א הו" 
דערטער = אין א געשעפט, מסחר מיטן ארטיקל 
אָדער מיטן סוחר. פֿאַרדינען אָן |= צד 
ליבּ, איבּערן עמעצן א מצוה |= אים העלפןן, 
שפּאַסיק: ,האָסט פֿאַרדינט אָן אים א מצװה -- 
אים אָנגעבּראָכן די בּיינער. אויך: זיך נוקם 
זײַן (נקמה נעמען) אָן עמעצן. .... האָבּן אָן 
זיי דערלעבּט א נקמה", דער דיבּוק..., לעמ" 


- בּערג 1899, 


אויך נאָך: לײקענען, פעלשן. ער 
האָט פאַרלייקנט אָן גאָט", יענטע בּת יצחק, 
עשׂרת הדבּרות בּיכל, אָנהײבּ 19. י"ה. ,... אויב / 
דו װעסט פֿעלשן אָן מיר", תּי, בּראשית, כא, 
3 אוױך נאָך גלײבּן. גאונ' זייא זאָלן 
גלױיבּן אן גאָט בּ"יה מיט אירן גאַנצן הארצן", 
תחנות ובֿקשות, דיהרנפורט 1798, יב/ב |אי- 
בּערדרוק ווילנע 1858ן. ,די לײַט גלייבּן זייער 
אָן. אים", חײַקל הורװיץ, צפנת פענח, בּאַר" 





אָן 


| דיטשעוו 1817. ,װיייװויי, און איר אליין גלייבּט 
יאָ אָן א טבע? --- איך נישט", גענאַרטע װעלט, 
85 אַרכ נאָך רע כן: פאיך װיל אוייך 
אן אים רעכןי, שמואליבּוך, סטראָפע 1183, 
ונאָך נוקם זײַן, לייקענען, פֿעלשן, גלײבּן -- 
ווערט אָן נר, פארבּײַטן מיט אין. אַרכ אויך 
נאָך פ ר עגן. ?זי פֿרעגטין... דורך אורים 
ותּומים אן גאָט...", סהמ, שופטים, א, 1. 
אַרכ אויך אין פֿאַרבּינדונג מיט פע לן. גאיינן 
פֿעהלט עז אן געלד, דען אנדרן אן איין גוטן 
שוײַבּ מײַנשׂטר", י. מאַרשן, חנוך לנער, 
פיורדא תּקל"ך. 

4 אַרכ. אַנשטאָט דעם שפּעטערדיקן צו. 
,איין בּריבֿלײן אך אן דיר דארינן", 'דרלי בּריוו 
פֿון קראָקע', 1630 {ח. שמערוק אין ספֿר היובֿל 
ליצחק בּער, ירושלים תּשכ"אן. ,מן זאָל רודרין 
! אום צו קומן אן לנד", שאר, ג/ב. ,;זאָלט איר 
| דיר חכמה ניט איבּר געבּן אן לײַטין דיא איהרי 
מעלה ניט פר שטיאן", ספֿר מבֿחר הפנינים, 
| הומבּורג תּצ"ט. ;אָזו ציהט דיא נשמה דען 
גוף אן זיך אַלשׂ איין מאגנעט", עפש, דרך 
הישר לעולם הבּא, פֿפדמ תּמ"ה? אוױך בּין 
אן, אַנשטאָט בּיז צו. איין גרושׂי (שׂריי 
פה) ... אין פראַנקפֿורט ... פון דשׂ בּית 
הכּנסת) בּיז אן אובּר טאר", שאר, קכה. אויך 
אַנשטאַט דעם דאַ טיװ. עװען איין פאטר 
- טוט גוטש אן זײַן קינד", חה, אַמשט 1716, 
מד/ב. 

9 אַרכ. אַנשטאָט דעם שפּעטערדיקן ביַ. 
,די סופֿרים זאָלין נזהר זײַן בּיותר אן אירן 
שרײיַבּןי, תּקק. ,דשׂ שװערט דשׂ דער הייד אן 
זײַנר זײַטן טרוג...=, שמואליבּוך, סטראַפֿע 
5 {;הט זיך גזעצט אן איינם בּרונן אונ' הוט 
זיך אויש גיצאָגן אונ' הוט גירואט", בּראַנט, 
פּרק יג. ,ווען זיא פרעמדי לײַט האט זיצן אן 
טיש", לטו, נה/ב. ,רות איז געבּליבּן אָן דער 
ייִדישער אמונה", נוצ, מד/ב, | 

0. אַרכ. אַנשטאָט די שפּעטערדיקע אויף, 
אין, מיט. גדם צו ור שטילן -- שרײַבּ 
אים אן די שטירן {= אױפֿן שטערןזן אופֿילה?, 
כּיי 1474. ,עז זול זײַן ליכט אן שפּרייטונג דשׂ 
הימל {= אין אױיסשפּרײט פון הימלןי, טח, 
בּראשית, א, 14, ,,איך האבּ עטליכי בּיזי מעשׂים 
אן מיר {= אויף זיך", מחזור שלש רגלים, 
ח"בּ, אַמשט 1713, ;ער זאָל מיך אויך פֿרײען 
אָן {מיטן אײַךײ, סהמ, שופֿטים, ט, 19, ,װינש 
דיר זאָלסט אל צײַט שׂמחות אן אים זעהן", 
יוסף מאַרשן, חנוך לנער, פֿיורדא 1774. ;איין 
מעשׂה געשאך אן {= מיטן איין שׂר"י, צאינה, 
בּראשית, , שלעכטע הרהורים װאָס ער האָט אָן 
(= איןן זיך", פוקח עורים, שקלאָװ 1822. , האָט 
אָן != אויףן זיך דעם דין װי א שומר שׂכר", 
שהמ, לג/א. 
| }4 אַרכ. אַנשטאָט דעם אַ קוזאטיװ און 
אַנדערע קאַנסטרוקציעס. ,מיט לנגי טעג זעט 
ן= זעטיקן איך אין |= אימן אונ' איך װײַז אים 
אן מײַנער הילף |תּי: עװועל װײַזן מײַן הילף"ן", 
סהמ, תּהלים, צא, 16. , פיל לײַכט ווארדן זיא 
בּיגעגנן אן מיר {== מיךן צו טויטן", יוסיפֿון, 
אַמשט 1661, ,אוני מאַך דײַן חכמה ניט בּיקענט 


1420 


אונ' לערן זיא אן קיינם", חה, אַמשט 1716, 
צט/א. אָן מיר זאָלשׂטו לױיבּן פֿרי אוג שפּעט", 
יענטע בּת יצחק, עשׂרת הדבּרות ביכל, אָנהײבּ 


- 19,. י"ה, ;אַן די עצות פון דײַן בּאַשעפער 
! האָסטו געטאָן פֿאַרמיאוסן", ישרי לב, װוילנא 


והורודנא תּקע"ט. ;גיבּ מיר אן מײַנם האַרצן 
צו דינן דיך מיט ליבּשאַפט", תּחנות ובֿקשות, 
דיהרנפֿורט 1798 |איבּערדרוק װילנע 1858ן 
,בַעשׂר איך שטערבּ אַזו אן דארשט", מב, 
מעשׂה עז. אַן אַנשטאָט אאויף געבּליבּן אין 
שװ: קאָן דעם איז קיין בּרכה װאָס רעדט 
אויף זײַן משפּחה" (קורלאַנד, זאמעט), 


אן -- צוו. סלענג (ספּעצ בּײַ קצבֿים). איינס, איין, 


! גאָט האָסטו: אָן, צאָי, דײַע" |= איינס, צװיי, 
דרלין, | 


אן -- קאַנװערבּ (פאַרבּונדן אין אינפֿ און פאַר, 
- בּאזונדער און נאָכן שטאַם אין אימפּ און איצ), 


-ם2 :1776. גיט צו פֿארשיידענע בּאַטײַטן דעם 
שטאַם פון װערבּ און אָפֿט אויך בּײַ דעם זעל- 
בּיקן װערבּ מיט א צאָל בֹּבּ. די אָפֿטסטע זײַנען: 
1. װײַזט אויף פֿאַרענדיקן, אינגאַנצן דורכפֿירן 
װאָס עס איז נייטיק, װאָס מע נעמט זיך אונ 
טער צו טאָן, למשל: אָנבּלאָזן, אָנזײגן, אָניאָגן, 
אַנציילן, אָנציֶען (אַ שטריק), אָנצייכענען, אָנ 
קומען, אַנקלײַבּן, אָנשאַרפן, אָנשלאָגן אאַזװ. 
2. װײַזט אַז די טואונג הייבּט זיך ערשט אָן, 
אָדער אז די ארבּעט איז דורכגעפירט נאָר א 
בּיסל, אויף דער אײבּערפלאַך אָדער אױבּנאויף, 
למשל: אָנבּייגן, אָנבּרענען, אָנװאַשן, אָנװײַסן, 
אָנזאַפּן, אָנפּאַרען, אָנקוקן, אָנשלײַפן, אָנשמירן, 
אָנשמעקן אאַזח. 9. װײַזט אויף א סך, אויף 
אַ גרעסערער צאָל (אויך מער װי מע בּאַדאַרף, 
למשל: אָנבּאַקן, אָנבּרענגען, אַנגנבֿענען, אָנ" 
האָדעװען, אַנװינטשן, אָנטראָגן, אַנמאַכן |=אָנ" 
אַרבּעטן), אָנקאָכן, אָנקויפן, אָנשפּאַלטן אאַזװ. 
4. מיט אַן אָרט-בּאַטײַט און װײַזט אויף אַן 
אָנריר פֿון עפּעס אויף עפּעס, למשל: אָנבּינדן, 
אָנהאַלטן, אָנהענגען, אָנטאַפּן, אַנטשעפּען, אָנ 
כאַפּן, אָנפּעסטיקן, אָנשפּאַרן, אָנשרויפן אאַזו. 
ס. מיט אַן אָרט-בּאַטײַט און װײַזט אַז איינס 
קומט אויף דאָס אַנדערע, מיט בּבּ -- אויף, 
ארויף, למשל: אָנבּױען, אַנזאָטלען, אָנלאָרן 
אָנלײגן, אָננײען, אָנקאַפּען, אָנקלײען, אָנשטעלן 
אאַזװ. ‏ 0, קען אינגאַנצן בּײַטן דעם בּאַטײַט 
לגבּי דעם בּאַטײַט פון שטאַם, למשל: אָנגיין 
(דאָס װעט ניט.,.), אָנגעבּן {= מעלדןן, אָנ 
הייבּן, אָנזעצן, אָנטאָן, אָנמאַכן {= פֿאַרבּרור 
דיקן), אָנפֿאַלן, אַנפֿאַנגען, אָנפֿײַפן, אָנציֶען 
(עמעצן), אָנקומען (צו עמעצן נאָך הילף), אָנ" 
שטיין אאַזװ. }, מיט זיך -- קען האָבּן 
גאָר אן אנדער בּאַטײַט װי דער װערב אָן זיך, 
למשל: אָנבּלאָזן זיך, אָנזעצן זיך, אָנכאַפּן זיך, 
אַנלײגן זיך, אָנעסן זיך, אָנצאַצקען זיך, אָנצינדן 
זיך, אָנקװעלן זיך, אָנשלאָגן זיך אאַ. 8. מיט 
זיך -- װען ס'פעלט דער װערבּ אָן זיך. 
אָנבּייזערן זיך, אָנלײַדן זיך, אָנריכטן זיך, 
אָנשטיפן זיך, אָנשלאַפֿן זיך, אָנשפּיגלען זיך 
אאַ. 
די אנדערע בּבּ און די קאָמבּנאַציעס פון 
בּאַטײַטן זען בּײַ די װײַטערדיקע װערבּן. 


אָן -- קאַניונקציע. 


| ממוס, אַ סגולה.. 


אנא -- זח. ככבּראשית, נ, 17 אאַ. 


אנא" -- ככגר. 
- ליזמען װאָס שטאַמען פֿון גריכיש. גיט צו דעם 


פַנאָ 8מינאָ טעמא 


שפּאַסיק אנשטאָט און. 
,פּייפי-פּי, דער טאַטע איז געפֿאָרן אין ווילקי. 
װאָס װעט ער בּרענגען? מילך פֿון קי. װער טיעס 
טרינקען? איך אָן ער, שוויגער אָן שווער. יאָסע 
דער הויכער, מיישקע דער קליינער האָט אויסי 
געפאַרצענע ציינער", קל. | 


. ., אֶן -- צװוייטער טייל פֿון צונויפגעזעצטער 


פּרעפ פון ... אָן, װאָס צוזאמען מיטן 
װאָרט צװישן די בּיידע טיילן װערט פון דעם אַ 


צײַט-בּאַשטימונג. פֿון איצט (הײַנט, נעכטן, 


מאָרגן) אָן. פֿון פֿאַראַיאָרן אָן. פֿון לאַנג אָן. 


- פון זײַן קינדהייט (יוגנט) אָן. אָפט מיטן צוגאָבּ; 


און װײַטער. /פון דען מאל אן אונ' 
װײַטר האט הקדוש בּ"ה גיזעצט דען טאג צו 
ריכטן אֲַלי בּשעפֿניס", מחזור ר"ה וו"כּ, 
הומבּורג 1721, ,פֿון דער צײַט אָן האָט עֶר 
בּאשטענדיק געלעבּט אין טרויער", איבּז, ספורי. 
נפלאות, לבֿובֿ 1850. ,די מורא פֿאַר רוחות 
איז ... אײַנגעװאָרצלט פון געבּוירן אד, 
. . ,פון דער מינוט אֵן... 
האָט עֶר נישט אױפֿגעהערט רעדן", יז, 
... קאַרנאַװוסקי. ,ער קומט צו פיר פֿון 
שטענדיק אַן |=תּמידן אין פריילעכסטע מי" 
נוטןי, א. שומיאַטשער, אין שעהען.... ,איך 
האבּ אין דער תּפילה פון כבּרוך שאָמרי אָן 
אונ' װײַטר אײַן גזעצט תּהילים אוני מעמדות 
אונ' זונשט תּחינות ובֿקשות", עפּש, דרך הישר 
לעולם הבּא, 99דמ, תּמ"ה? (דאָ איז מעגלעך 
אָנצונעמען פֿון -- אָן װי אַן אָרט-בּאַשטימונגן, 
זן אַן אָרט-בּאַשטימונג. , פֿון דעם הויז אָן איז 
שוין בּנײבּרקײ, רייד (א"י, רמתּ"גן). 

יאיך בּעט 
דיך'. איידעלער און דרינגלעכער לשון בּײַם 
אויסדריקן א פארלאנג, א בּקשה: קאָ, זײַט 
מוחל מײַן בּקשה" {געניצט זעלבּשטענדיק אין 
בּריוװו; טרעפֿט זיך אויך אין תּחינותן ;אי 
איך בּעט דיך, גאָט יתבּרך, שיק מײַן דער' 
נערונג, און דו זאָלסט שפּײַזן מיך און מײַן 
הויזגעזינד און כּליישׂראל מיט נחת-רוח, און 
ניט מיט צער ... אָי, איך בּעט דיך", חג, מײַן 
מאַמעס שבּתים. 

פּרעפיקס אין אינטערנאציאַנא- 


בּ; אַראָפּ, אַרױף, צוריק. דוגמאָות: אַנאַבּאַפי 
טיזם, אנאגראם, אַנאַכראַניזם. | 


"אַנאַ -- סופיקס. ל. 99: -יאַנא. אויך: -אַנע. 


װײַזט אויף א זאמלונג, אַ קאָלעקציע (זאכן, 


בּיכער, דאַקומענטן) אויף א ספּעציעלן געבּיט. 


פֿאַראײניקט מיט א נאָמען פון א מענטשן (דעם 
קאָלעקטאָר, דעם נדבן). אַמעריקאנא, װאָלטער- 
יאַנא, פּרציאַנע, ראַזענטאַליאַנע. 


אַױא !/ -- אַדװ. זזח אָט דאָ. ;אַדאָ זיצט זי 


א פֿאַררױטלטע לעבּן דניאלן", א. שעכטמאַן, 
סאָװ' היימלאַנד, 1962, פא 1. ,װאָס זעסטו אָך 
אַ? זאָג שוין, לאָמיך שוין אַמאָל הערן", אי 
קיפּניס, פרייך. 


אַנאַ אַמינאָ טעמא {... אַמינע טײַמען זאַץ. 


תֹּח. ?כויקרא רבּה, כא/א. -יכ'ועל דיר בּרענ- 
גען א ראֵיה' |צו דײַנע רייד}. געניצט צו בֹּאַי 





אַנאבּ. . 


קרעפטיקן אַן אייגענע אָדער יענעמס א סבֿרה, 
געדאַנק, מיינונגי יכ 
אַ' אַתורה ומצוות קאָ בּכינא -- 
. . אַטױרע אומיצװעס ... בּכינען זאַץ. תּח. 
תככּתובות, קג/ב. איך וװיין אויף דער תּורה 
און די מצוות' (װאָס איך װעל ניט קאָנען 
מקיים זײַן). אַזױ האָט געזאָגט ר' יהודה 
הנשׂיא, מסדר פֿון דער משנה, פֿאַר זײַן פּטירה, 
געניצט אויך מיטן ב: כ'ויין אויף דעם בֹּעֶלי 
תּורה ומצוות (װאָס איז נפֿטר געװאָרן.. 
אַ' כּהאָ סבירא כּהאַ -- |. בייהאַ 
סווירע קעהאָן זאַץ. תֹּח. 22פ9סחים, קג/ב: א' 
כּהא ס' לי. אין דעם פּרט איז מיר ואויל 
| געפֿעלן גראָד אַזוי' (װי יענער). געניצט װען 
אַ דריטער מישט זיך אַרײַן אין אַ װיכּוח צװישן 
צוויי, | 
א' בּהאַי תקנתא לא ניהא לי -- 
.. בּייהאַי טאַקאַנטע לוי ניכע ...ן זאַץ. תּח. 
ככבּבא קמא, ח/ב. שאיך בּין מיט דער תּקנה 
ניט צופֿרידן. אי בּי תּ'י -- מיט אײַער נײַער 
רעגולאַציע, לא נ' לי, בּין איך ניט אײַנשטימיק, 
אֲנאבּ -- פֿטמ. אַרכ. 89: ה|ע|נאֹבּ. זזה 
אַראָפּ. ,װערט הש"י געבּן דז מן װערט קענן 
זיכר וואנדרין װויל איך גיװוישׂ אי"ה אנאבּ פון 
ענקרין װעגן", פּראָגבּ, 18: ,בּשלמא דז איך 
- ניט שרײַבּין קאן. דען עז ציכט קיין מענש 
הנאבּיי, דאָרטן, 20"19, 


אַנאַבּאָל|יזם -- דער, -ען. 2איי 2כגר. (פֿי 


זיאָלאָגיע) דאָס סינטעזירן קאָמפּליצירטע סוב" 
סטאַנצן פון פּשוטערע אין אַ לעבּעדיקן אָרגאַ- 
ניזם. "יש -- אַדי. עאַיע רפֿואות ... צו 
סטימולירן דעם וואוקס פֿון קליין:געװיקסיקע 
קינדער", דרי ע. פּאַט, טמז, 1961 או 2, 

אַנאַבּאַפּט|יפט -- דער, "ז. וו יין, "ס, ככאיי 
ככגר. אָנהענגער, מיטגליד פון אַ פּראָטעס- 
טאַנטישער סעקטע װאָס לייקנט דעם װערט פון 
טויפן אן עופֿעלע אָדער א קינד, איז אין שאַר- 
פער אָפּאָזיציע צו אַ צאָל דאָגמעס און ריטואַל, 
די אַ'ן זײַנען פֿאַרן אָפּטײילן דאָס קירכלעכעץ 
פֿון דעם שטאַטלעכן. ייזם -- אויפגעקומען 
אין 16, י"ה, האָט אָנהענגערס אין אײראָפּץ 
און אַמעריקע. -יסטיש -- אַדי. ,מע האָט 
אים פאַרבּרענט לעבּעדיקערהייט דערפֿאַר, װאָס 
ער האָט געהאַט בּײַ זיך עטלעכע אַיע בּיכער 
און האָט פּראָפּאַגאַנדירט 'די טריפֿה אַיע כּפֿי 
רה", זר איבּז, נ. רובּאַקין, פֿאַר פּרײַהייט און 
רעכט, ווילנע, יאָר? 

אַנאַפּיָאַ ! -- דער מצ נבּ. ככאיי 1222 צוד 
ריקקער צום לעבּן נאָך א צושטאַנד װאָס זעט 
אויס װי טויט. 

אָנאַבּיעקטיון -- אַדי. נעאָל. װאָס האָט ניט 
קיין אַָבּיעקט. ,אײיגנשאַפֿטן פֿון אַן אַלגעמיײי- 
נער אַיער עראָטיק", קאָר וו. ,האָבּן מיר אין די 
פּיוטים בּלויז אויסדרוקן פון אִיץ װײטאָג", 
א. גאָלאַמבּ, גש ווו, מעקסיקע 1946, 

אָנאָ בכוה -- {... בּייכויאַך (בּייקויאַך)} פראַזע. 
ערשטע װערטער און נאָמען פֿון א תּפֿילה בּײַ 
שחרית. איך בּעט דיך, מיטן כּוח. . . פֿון דײַן 
רעכטן אָרעמס גרויסקייט, קניפ אָפּ די געבּונ- 


1421 


דענע -- ;גדולת ימינך תּתּיר צרורה". ודי ראָשי- 
- תּיבֿותן פון די 42 װערטער פון דער תּפֿילה 
פלעגט מען ניצן אין קמיעות אָדער אָפּדרוקן 
אויף שיריהמעלותן װי א סגולה פֿאַר אַ קימפּע- 
טאָרין, ;אַי בּי.... די ראָשי-תּיבֿות פֿון די זיבּן 
שורות צוזאַמען שטעלן צונויף דעם שם- 
המפֿורש פון מ"ב אותיות און זיי שליסן זיך 
|מיטן צווייטן פּסוק פֿון קריאת-שמע", זלמן 
שזר, גק, 1967, נֵאן 60 געניצט בּײַ אַסיפֿות 
כּדי אײַנצורואיקן דעם עולם, אױסצומײַדן א 
| געשלעג. קילדן, ניט אִי בּי!ֵי. אויך: ;אָ'י, רבּי- 
לעבּן, לערנט מײַן ייִנגל, אָבּער לֹא בּי, שלאָגט 
אים ניט". 
אַנאַ בּעינא למיעבד האַ מצװה - 
.. בּעאינאָ לעמייעװעד...ן זאַץ. תּח. 322בא 
קמא, צא/ב. איך װאָלט װעלן מקיים זײַן די 
- מצווה!. געניצט מיטן ב: איך גופא בּין אַ בּעלן 
עס צו טאָן (װען עס רעדט זיך װעגן א דבר 
שבּצדקה). ;אַי בּי לי האַ מ' -- איך דאַרף ניט 
קיין שליח". ;אַ' בּ' ל' ... איך װיל אויך 
פֿאַרדינען א שטיקל מצווה"י 

אַ' הכי קאַמינא -- {... האָכע קאַמינען 
זאַץ. תֹּח. 2כבּרכות, סב/ב. איך מין אוויי 
(כ'האָבּ אַזױ געמיינט), געניצט װען מע פֿאַר- 
שטייט שלעכט (טײַטשט אײַן (אויס) ניט-ריכ- 
טיק) יענעמס א װאָרט, הלכה, געדאַנק. קאיר 
האָט מיך שלעכט פאַרשטאַנען, אי ה' ק' -- 
אָט דאָס איז געװען מײַן אמתע מיינונג, אָט 
דאָס בּין איך אויסן", | 

אִ' לאוו טבחא אַנאָ לאַװו בֹּר- 
מטכחא אַנאַ -- {..טאַוכע... װעלאַו 
בּאַר"....} זאץ. תּח. ?כחולין, צג/א. איך בִּין 
ניט קיין קצב (קוכער) און ניט א זון פון א 
קצבֿ (קוכער).. ;אי לי טי אַי וי בּייטי אַי, אָבּער 
אויף אַ גוט שטיקל פֿלייש (געבּראָטנס) בּין איך 
!אַ מבֿין. עאַי לי טי... כיבּין ניט קיין למדן, 
אָבּער גראָד דאָס ווייס איך". ;אַי לי טי אַי... 
כ'בּין ניט קיין רעדנער און ניט קיין זון פון 
א רעדנער, אָבּער כ'פאַרשטײי זיך אויף א 
רעדע, דאָס מאָל האָט ער געבּעבּעט". + לֹא 
נבֿיא אַני ולא בּן נבֿיא. 

אַ' לא חילק ידענא ולא בּילק ידענא 
-- {,. . לוי כילאַק יאָדאַנאָ װעלוי בּילאָק.. .ן 
זאַץ. תֹּח. ?כחולין, יט/א. עיט איך קען 
חילק, ניט איך קען בּילק' |צװיי פֿיקטיוע 
נעמעןן. געניצט מיט בּבּ: 1. איך אָנערקען 
ניט קיין אױטאָריטעט; 2, סאַרט מיך ניט 
װאָס דער אָדער װאָס יענער זאָגט. |דאָרטן: 
איך רעכן זיך נאָר מיט דער הלכה.ן 

אַ' לא ידענא, עובדא הוה -- {... לוי 

| יאָדאַנאָ, אוּװדע האַװען זאַץ. תֹּח. ?כעירובין, 
ז/ב. איך װייס ניט, ס'איז א פֿאַקט'. געניצט 
-מיטן 3: איך ווייס ניט דעם שׂכל דערפֿון, אָבּער 
ס'איז דאָך אַ מעשֵׂה שהיה, 

א' לא נגר אַנאַָ -- {..לױ נאַגאָר...ן 
זאַץ. תֹּח. ?כענודה זרה, נ/ב. איך בִּין ניט 
קיין סטאָליער' {װײַטער: ,ולא בּרינגר ופּריקניה 
ליה" --- און ניט א זון פֿון א סטאָליער און 
כ'קען עס דערקלערןן. געניצט מיטן בּ: איך בּין 


אַנאָדאָנטע 


טאַקע ניט קיין פאַכמאַן, אָבּער איך פאַרשטײ 
עס, 
 |‏ אַ" מינייהו אַנאָ -- זאַץ. תּח. ככשבּת, 
קטז/א. -ככבּין איינער פֿון זייי. געניצט מיטן 
ב: איך קען די חבֿרה. איך בּין בּאַקאַנט מיט 
דער כּנופֿיה, בּאַנדע. ;אַי מי אַ', כהאָבּ ניט 
קיין מורא פֿאַר זיי, כ'װעל זיך אַן עצה געבּן". 
אַנאַגאָניע -- די, "ס,. 2כאיי 22גר. אַרױים: 
פֿירי,. (טעאָלאָגיע) דערהייבּונג פֿון דער נשמה 
צו העכערע הימלי)שע ענינים, דערגרייכט 
דורך ‏ בּאַנעמען דעם פֿאַרהױלענעם זינען פֿון 
א זאַץ אין א הײיליקער שריפֿט. יש -- 
אַדי. װאָס האָט א שײַכות צו מאָראַלישע, 
אידעאַליסטישע שטרעבּונגען פֿון אומבּאַוואוסט- 
זײַן. אַער בּאַשײד -- קא בּאַשײיד פֿון 
חלום װאָסן איז אָנגעצילט אויף אויסמאָלן די 
העכערע טואונגען פון דער נשמה", מװ איבּז, 
פֿרױד, פּסיכאַאַנאַליז. אַנאנאָנ -- װער 
(עס לעבּט דורך א צושטאנד פון אנאַגאָגיע. 
אָן אַ גאֵל -- פֿראַזע. װאָס איז ניט פֿאַרבּי- 
טערט. איז גוט, צוגעלאָזן. געדולדיק. עער איז 
דאָך א שטיק גאָלד, אָן א ג'". ,א מענטש אָן 
אַ ג, פּועלסט בּײַ אים אַלץ". ,ער איז מיט 
דער צײַט געװאָרן אַ מענטש אָן א ג'... פֿרײַ 
פון קנאה און שׂנאה", י. װיערניקאָװסקי, שלש 
סעודות צײַט, בּאַרדיטשעװ 1899. ;אַ בּחור אָן 
אַ גי, אַ געדולדיקער און אַ שמייכלענדיקער", 


יין, דערציילונגען, 220, 


אָן אַ גנוזמא -- {.. גוזמען פֿראַזע. ניט. 
איבּערגעטריבּן. ניט-איבּערגעכאַפּט די מאָס. . 
נאַענט צום אמת, צו דער ריכטיקער צאָל. ,דער 
גביר האָט, אָן א גי צו זאָגן, אפשר 20 פּאָקאָיעס 
מיט דינסטן און משרתים, ניט װייניקער װי 
0 ,,מענטשן זײַנען דאָרטן געװען, אָן א ג', 
זיכער דרײַ טויזנט. קאָפּ אויף קאָפּ". 

אָֿנאַגיטירן -- טרו. -טיר אָן, --אַגיטירט. אָן 
אויפהער, זייער פֿיל אַגיטירן (פאַר עפּעס, עמע- 
- צן) און װירקן.. אִי און פֿאַרדולן אַלעמען די 
קעפּ, אִי קעגן בּײַטן די קאָנסטיטוציע. אִ' די 
וויילערס די אַנאַלפאַבּעטן. מיט זיךף. הונג. 
אָנאַגער -- דער, 'ס. װילדער אייזל אין אַזיץ 


(פערסיע, מעסאָפּאָטאַמיע, אינדיע). 5טם491/ 
48:+899166. 
אַנאַגראַ'ם -- דער, דען. פאיי 22גר. = װאָרט 


װאָס װערט פֿאָרמירט דורך איבּערשטעלן די 
אותיות פֿון אַן אַנדער װאָרט: טישן --- שיטן, 
טראָגן -- גאָרטן, מלך -- למך. -/אַמיז)י- 
רן -- טרװ. ה-אַטישׁ -- אַדי. 


אַנאַ 'ד -- דצר, -ן. ככאיי 2כגר. (פֿיזיק) פּאָי 
זיטיווער עלעקטראָד מיט פּאָזיטיווע יאָנען װאָס 
ציט צן נעגאַטיוע יאָנען. פּאַזיטיװוער פּאָלוס 
פֿון אַ בּאַטערײ (היפּוך צו קאַטאָד). פּאָזיטיו 
געלאָדענע פּלאַטע אין אַן עלעקטראָניש טרײיבּל, 
דיש -- אַדי. 

אַנאַדאָנטע -- די, יס. ככאיי 22גר. ‏ זאָאָלאָ 
גיע) מין טײַכמושל פון מעסיקן קלימאַט. 
ספּעצ, אױפֿן אַמעריקאַנער קאַנטינענט. װערט 
קולטיווירט צוליבּ איר פײַן שעלכל װאָס װערט 





אַנאָדיץ. 


געניצט אין דער פֿאַבּריקאַציע פֿון אימיטאַציע- 
צירונג, 


אַנאָרי'ן -- דער, ‏ ען. ?אי 2כגר. (מעד) 

- מעדיקאַמענט צו מילדערן שאַרפֿע װײטיקן. 
בּכלל מיטל װאָס העלפֿט נאָר אויף אַ װײַל, 
,מאָדנע . . . אָפּטימיסטן זײַנען דאָס! מע ליגט 
אין געהאַקטע וואונדן און מע טרייסט זיך מיט 
אײטראָפּנס*, חיים ליבּערמאן, זב, די שטימע 
פֿון טאָל, נ"י 1940, יש -- אַדי 


אָן א דנא - פֿראַזע. װאָס האָט ניט קיין 
דעק. אַ צעבּער, פֿאַס אָן אַ די. "א קישקע אָן 
אַ די = א) װער עס עסט א סך און װערט ניט 
זאַט; בּ) װאָס האָט קיינמאָל ניט גענוג, װאָס 
מע קען ניט צופרידנשטעלן. 


אַנ;אַררעפירן -- דזוו אויסאַדרעסירן -+, 144, 


אָנאודזשגען -- טרו. -גע אָן, -* געאודזשגעט, 
לאָקל, בּיאַליסטאָק. 99: -:הודזשגען. אָנ 
רייצן, אױפֿרײצן. אויפהעצן אִ' דעם הונט 
אויף די לאָבּוסעס. אִי די פּויערים אױפֿן פּריץ 
און אַרוױסרופן אַ בּונט. ‏ - 

אַזיאַװאַ'ן -- זו. פֿר. פֿאַרױס, הײַדאַ. , פֿאָרן! 
אַאַי! און איך שפּרינג אַרױף", פרץ, בַּלַ די 
פרעש צו גאָסט* 

אַנאַיװאַנא -- אָנהײבּ פֿון אַן אויסציילעניש, 
4 330, 

אָן א װואָרט -- פֿראַזע. זזו אָן איין װאָרט, 
ניט ענטפערנדיק, אָן אַרױסזאָגן עפּעס, אָן אַן 
ענטפער. אָן אויסדריקן עפּעס אין װערטער. 
אָן אַ װו' פאַרלאָזן די זיצונג. ,דערשלאָגן פֿון 
אומגליק, האָט ער אָן אַ װ' צו זאָגן זיך 
פאַרשלאָסן אין זײַן צימער". ,און זי פֿאָלגט 
אים אָן אַ װ'... און וואוהין ער שיקט זי, גייט 
זי, אַלף כּץ, חלום-עליכם. 


אָן אַ ווייץ -- פֿראַזע. אויך: ערנסט. זאַכלעך, 
אָן אַ װי, זאָג מיר װאָס טראַכסטו צו טאָן?". 
אויך: אָן א געלעכטער, אָן 8 שפּאַם. 


אָנאַ'ווירן -- טרחו. אַװיר אָן, --געאַװירט. 
1. אָנשטינקען. אָנעיפּושן. אָנמאַכן, אַרױסלאָזן, 
אַרױסגעבּן שלעכטן ריח און פֿאַרשטינקען, 
- פאַראומרייניקן די לופֿט, אִי אין װאַגאָן אַז אַלע 
זאָלן מוזן זיך צעלױפֿן,. 2, גראָבּ. בּמקום- 
װערבּ פֿאַר טאַן עפּעס שלעכט, עמעצן קאַליע 
מאַכן. אִי מיט א זידל-אַרטיקל אין דער פּרעסע, 
מיט אַ רעדע. אִי די שותּפים = אָפּנאַרן, אַפּ 
שווינדלעןי 

אָנאַ'ווערן -- דזו אַנאַװירן. 

אַנאוזשען -- דזוו אָנהוזשצן -+, 

אנאויגיק -- אַדי. נעאָל. ‏ װאָס איז, האָט ניט 
קיין אויג. װאָס האָט ניט קיין אויגן. אַן אַ' 
פּאַשעפֿעניש, 

אויגנדיק -- װאָס האָט ניט קיין אויגן. 
װאָס איז בּלינד. דער אֶיער בּעטלער. 

אָגאױלן -- אַם. -+ אָנאײלן. 

אָנאױסבּאַגײילעך--אַזי. נעאָל, אאר. װאָס 
אָן דעם קען מען זיך ניט בּאַגײין, אויסקומען. 
אִיע רוי-מאטעריאַלן פאר דער אינדוסטריע; ' 


1422 


אַן אױיפנאַםֿ -- פֿראַזע - 1, אויסגעצייכנט 
גוט. אַ מאכל -- אַן א'. , געשפּילט האָט ער 
אַן א'", אי. דרוקער, קלעזמער, קיִעװו 1940, 
2. אויסערגעוויינלעך. אַן אויסוואורף אַן אי 

אָן אויפנאַם -- פֿראַזע: -+ אױסנאַם, 287; 
אויסנעם, 292. אָן אַ יוצא-מן"הכּלל, אַלע. אַלע 
אָן אי. אויך: אָן אויסנעם, 

אָן אויפֿהער -- פֿראַזע. זיך ניט אָפּשטעלנ- 
דיק. אָן איבּעררײַס, כּסדר. רעדן אָן א'. די 
רעדער פֿון דער מיל דרייען זיך אָן אי. ארבּעטן 
אַ לעבּןלאַנג אָן אי. ערן אָבּער האָט שוין 
אַרוף און אַראָפּ זיך דעמאָלט אָן אי געשטרעקט 
און געבּוקט", מלה, אין ניויאָרק. ,, . . איבּער- 
געבּויגן דעם קאָפּ. .. און שטאַרק פֿאַרטאָן אין 
דעם אױפֿגעשאָרװעטן װאַסער װאָס די שיף 
שנײַדט אַזױ אָן א'י, 3. דעמבּלין, צװײי און אַ 
דריטער. ,דער בּוים איז געווען און אָן אי גץ- 
װאָרן, געװען און אָן א' געבּלעטערט", צייט, 
מטטרון. 

אָנאופהעריק -- אַדי. נעאָל. -+ דפֿו. װאָס 
ציט זיך אָן אױפֿהער, כּסדר, אָן אַן איבּעררײַס, 
אֶע בּאַמיאונגען. אַן איער שטראָם פון מענטשן 
ציט זיך לענג-אויס דער גאַס. אִיע געדאַנקען. 
,מיר זײַנען אִיע גייערס", ימ, צװיי רעפּעראַטן, 
4 אויך: --אויפֿהערדיק -- עזיך 
דערװערבּן אָי, צייט, טמז, 1957 ש3. -יקייט. 
אויך: -;אױפֿהערלעך -- געס פֿלעגט גיין 
אין אַזאַ מאָמענט אין פאראיין אַן אִיע פֿיבּער- 
האַפטע ארבּעט", ה. פֿראַנק, דרײַ יאהר פֿון 


בּיאַליסטאָקער קאָנסום-קאָאַפּעראַציע, בּיאַליס- 
טאָק 1918 -קייט, 
אָנגאויקען -- -קע אָן, -יגעאויקעט. אוטװ -- 


א סך מאָל אויקען (-*, 505). אי אין די אויערן, 
אַקוזװ --- 1. אָנקרעכצן. פֿאַראױיקען. אִי עמעצן 
א קאָפּ, יענער זאָל מוזן אַנטלױיפן פֿון שטובּ, 
2. מיט אַרױסגעבּן (אַרױסבּרענגען) אָפֿט או, 
אויסדריקן התפּעלות, בּאַװואונדערונג, ווייטיק, 


דערשרעק, צער, צופרידנקייט אע. אִי זײַן 
קעלבּערנע התפעלות. ‏ איך מיט זיך. 
-עכץ. -עניש, 


אָן אונדזער שאָדן -- פֿראזע.. אָן עין"הרע. 
מיר װינטשן זיך עס. ,מיר זענען נאָך נישט 
די ערגסטע מענטשן. הלואי אָן א' שי אויף 
אַלע אונדזערע קינדער געזאָגטײ, דער דיבּוק. 
לעמבּערג 1899, פֿרגל: אָן דײַן שאָדן, אָן זײַן 

שאָדן, אָן מײַן שאָדן. | 

אַן און פֿאַר זיך -- פֿראַזע. דטשמ. נר. 
1. אָן פֿאַרבּינדונג מיטן בּאַװאוסטוײַן, װאָס 
איז מחוץ דעם שׂכלדיקן בּאַנעמען, װאָס איז 
ניט אָפּהענגיק פֿון דערקענען. ,האָט דען קאַנט, 
... ניט געלערנט מיט אונדז אַז די װעלט אַן 
א' פ' זי' איז בּלויז אן אונטערלאגע פֿאַר 
אונדזער דענקען", קאָרו. 2. פֿאַר זיך אַלײן. 
בּאזונדער, סעפּאַראַט. װאָס מע קען אָפּטײלן 
;אַן אי פי זי איז ער א גאַנץ פֿײַנער מענטש"; 
;דאָס איז אַן ענין אַן אי פֿי זי". ,און שפּירט 
דעם טעם פֿון דער זאך אַלין -- אַ אי פ' 
זיי, פּרץ, ינשמות'. 

אָנאוצרן -- {,.. אויצערךן טרח. אוֹצר אָן, 


אָן אַ זײַט 


=ייגעאוצרט. + אָנזאמלען, אָנקלײַבּן עפּעס װאָס 
האָט דעם װערט פון אַן אוצר. אִי אַנטיק-זאַכן, 

אַנאַזאַמען -- אַדו. 20-92068 :776. צ 
זאַמען. ,ווען צווייא אודר דרײַא װערטר אַן 
אַזאַמן הענגן דורך איין מקף. . .ײ, אבֿן ישׂראל, 
מעץ 1766, יא/ב. 

אָן אַ זײַי"געזונט -- (אַדו) פֿראַזע. ניט גע- 
זעגנט (זיך); ניט צוגעװואונטשן. אַװעקגײן, 
אַװעקפאָרן אָן אַ זײַיגי. פֿאַרשװינדן אָן א זי" ג. 
;בּײַנאַכט אָן אַ זײַיגי עוֹקר געװען", ממוס, 
איבּער א שטאָט אין מזרח", 

אָן א זײַט -- (אַדו) פֿראַזע. כאַראַקטעריסטיש 
פֿאַר לד. 1. דזח אין אַ זײַט. אָפּרופֿן אָן אַ 
זי און אײַנראַמען א סוד. זיך אָפּרוקן אַן אַ' זי 
לייגן די פֿאַרפױלטע עפּל אָן אַ ז. עװען די 
ערד װאָלט זיך ניט געדרייט אַרום דער זון, 
װאָלט זי ערגעץ אַװעקגעלאָפֿן אָן אַ ז", י"ז 
בּן אַריה, אַ װעלט מיט װעלטעלאַך, ווילנע 1894, 
;אָן אַ זי ליגט אײַנגעדרייט מײַן הערשל", 
פּינסקער שטאָדטילוח, תרס"ד. אַ געלעכטער 
אָן אַ זײַט = עס איז ערנסט, סאיז װיכטיק. 
,מאַמעשי, מאך מיך חתונה! טאָכטער, סאיז 
נאָך צײַט! מאַמעשי, מאַך מיר חתונה, א גע 
לעכטער אָן אַ זי!", פֿל. 2, זײַטיק, ניט-גלײַך, 
קרום. צנען א גלײַכע ליניע און פאַרקריכן אַן 
אַ זי. ,האָט זיך איבּערגעזעצט אויף אַן אַנדער 
בּאַנק, קוקנדיק אָן אַ זיי, אַלגעמײנער אידישער 
אַרבּײַטערבּונד, סטעפֿאַן כאַלטורין, לאַנדאַן 
2, 50', אין אַ זײַטיק געסל (מע זאָל ניט 
זען, בּאַמערקן), ,איז אים אײַנגעפֿאַלן עֶר זאָל 
בּאַצאָלן עטלעכע געזונטע יונגען מע זאָל אים 
אָן א זי גוט מכבּד זײַן פֿאַר דער העוה", בּ 
בּעקערמאַן, דער יודישער שפיעגעל וזבּן, װאָר- 
שע 1895. 

4. אָפּגענײגט, אָפּגעטראָטן פֿון אַ בּאַשטימ- 
טער (אָנגענומענער) ליניע, ריכטונג. האַלטן אַ 
לעקציע אויף אַ געוויסער טעמע און פֿאַרפֿאָרן 
אָן א ז, אין האָצעפּלאָץ. ענאָר אין מאַנכץ 
ערטער מצד זײַן פאַרטיפן זיך אין פֿילאָסאָפֿיע 
און אין די רעיונות פֿון חכמי-קאָסמאָלאָגיע איז 
ער א בּיסל אַװעק אָן אַ זיי, מב"ם, הוגה דעותו, 
ווילנע 1912, 

5 ניט אַרמננעמענריק אין חשבּון, ניט פֿאַר- 
רעכנט. *פֿאַרדינען אָן אַ זי = מחוץ דעם גע 
וויינלעכן מקור פֿון פּרנסה, וי אַ צושפּרונג 
צו דער פּרנסה, מחוץ די אלַנגעשטעלטע שׂכי- 
רות. ;מע פֿאַרדינט דרײַ הונדערט רובּל און 
אָן א זי מאכט מען דרײַ טויזנט רובּל", חג, 
טמז, 01961ו241,. *אַװעקלייגן א פּאָר גראָשן 
אָן אַ זי = אָפּשפּאָרן, אַװעקלײגן אין אַ קניפּל, 
אַרײַנטראָגן אין א בּאַנק. ,דו מאַכסט מיר 
גאָרנישט זויער, מאַכסט נאָר גרעסער דײַן 
טרויער, לייגסט מיך אָן אַ זאַט, װילסט זײַן 
פון מיר בּאַפּראַט", א. בּ. רוף, דער שיכּור..., 
װאַרשע 1871. ,װאָס דעם דאוונען אָנגײט, דאָס 
שטעל איך אָן א זאַטײ, דאָרטן, | 

0. די אַנדערע אויף דער בינע זאָלן ניט 
הערן. חא שטעל װאָס הייסט אויף דעם לשון 
פֿון דער בּינע אָן א ז'י דאָס רעדט איינער 





אָן אַ זין 


אַרוֹיס אויף דער בּינע װאָס ער טראַכט אין 
האַרצן, און די צושויער דאַרפֿן פֿאַרשטיין אַז 

| ווען ער רעדט אַזױ -- הערן ניט די אַנדערע"י 
שטערן, מינסק 1939, פאן 9, 

אָן א זין -- פֿראַזע. 89 און בּעסער: אָן א 
זינען. ניטבּאַטראַכט. ניט:שׂכלדיק. אומלאָ 
גיש. רעדן סתּם אין דער װעלט ארײַן אָן א 
זין. רייד (מעשׂים) אָן א זינען. ;און טעג נאָך 
טעג, װי אייגלעך אויף א שפּיזל, די אַלטע 
שטריקערין, זי שטריקט זיי אָן א זיך", דא, 
װיאָלעט, 

אַנאַטאָמױיע -- די, -ס. 2?איי 2גר. דורך 
צעגלידערונגי. 1. װיסנשאַפּט װאָס פֿאָרשט די 
סטרוקטור, דעם אינעװײיניקסטן געבּײַ פֿון בּעלִי- 
חיים. אַי פֿון מענטשן. אִי פֿון זויגערס אאַזװ. 
אויך: אי פֿון געװיקסן. אַ שטודיע אין אי קאָן 
דער גרינטלעכסטער אִי איז ניט שייך כירוף- 
גיע". ,... נייטיקע ידיעות אין א, ד"ה די 
בּאַגריפן ועגן בּוי פון דעם מענטשנס קער' 
פּער", צש, פגעז, װילנע 1924, פאן 5, עװי 
מערסטע כירורגן װאָס אינטערעסירט זיי מער 
אַי װי פּסיכיק", ייז, ... קאַרנאָװסקי. פֿיג. אַ' 
פֿון דער געזעלשאַפּט -- איר סטרוקטור לוט 
גרופּעס, שיכטן, קלאַסן, 

טאָפּאָגראַפֿישע אי נאָרמאַלע (פּאַטאָלאָגישע) 
אַי. פֿאַרגלײַכיקע אַ'. פּלאַסטישע א" 

2. אַרכ. פּאַלמעסונג. ,איין שעריר ושגלתו 
וְזײִַן פרוין העידו װי פר כּ"ז שנים העט מן 
בּבֿיתם איין אַנטאַ מי גימאַכט", ככּ"י װעגן 
דעם מעצער עלילת'-דם!, 1669 פֿש װו, 272ן 
דיסט, -יקער -- ספּעציאַליסט אין אַנאַטאָ 
מיע. ,אַ נייגונג צו קוקן מיט אויגן פֿון אַן 
אַייקער אויף יעדער מענטשלעכער געשטאַלט", 
גרינ, איד און װעלט.- 

דיש -- אַדי. /און אָפֿטמאָל בּין איך דער 
דאַרער סקעלעט אין בּוך אַישן װאָס שטייט 
אין מײַן שראַנק", איטשע סלוצקי, אינמיס, 
װאַרשע 1939 אַישער אַטלאס -- קאָ 
לעקציע פון אַישע בּילדער. א"שער ט/- 
אַטער -- זאָל אָדער ספּעציעלער בנין בּײַ 
אַן אוניװערסיטעט װאו עס װערן געהאַלטן 
פּרעזערװוירט טיילן פון געפּאַלמעסטע קער'- 
פּערס. אויך: אַנאַטאָמקע. 

אַנאַטאַמױירן -- טרו. -מיר, אַנאַטאָמירט. 89: 
אַנאֿטאָמיזירן. פּאַלמעסן. צעשנײַדן, צצ- 
גלידערן אויף בּאַזונדערע אָרגאַנען, טיילן פון 
קערפּער. ,פאַרגיפֿטן אים לוינט ניט, װאָרום 
מע װעט דאָך אים אי און עס װעט זיך אַרוס" 
װײַזן...*, אמד, דער סולטאַן, וילנע 1895 
פיג. צעשטערן, חרוב מאַכן. ,טיטוס דער רוי" 
מער האָט זיך צו מיר גענומען, ער האָט מיך 
אַנאַטאָמירט זייער שטאַרק, געמאַכט פון מיר 
בּיינער אַ גאַנצן בּאַרגײ, ישׂראל בּרי"ף, מײַן 


זיידעס הגדה, װילנע 1908. -ירונג. יום- 
ציץ. --יזירונג, 
אַנאָט|אַציע -- די, "ס. ככאיי  .1922‏ נאָטיץ, 


בּאַמערקונג, הערה, צוגאָבּ צו אַ טעקסט כּדי 
צו מאַכן דעם ענין קלאָרער, פֿאַרשטענדלעכער. 
כּדי אָנצוּװײַזן אויף אַ מקור, אויך אויף אַ 


1428 


סתּירה אאַזװ. אַ'ס צו אַן אַרטיקל,. -אַטאָר -- 
,אויך דעם פילזײַטיקן געלערנטן און אַ' פֿון 
זוהר . . . האָבּ איך געװאָלט חושד זײַן..;ײ, יע, 
יושפ ואא, 4 דירונג. דירן -- טרװ. א 
דעם עסייי 


אַנאַטאָקפין -- דער, -ען. דזו אַנטיטאָקסין. 
יעדער מיטל װאָס מאַכט אומשעדלעך מיקראַ- 
אָרגאַניזמען װאָס רופן אַרױס א קראַנקײט. ,די 
אימפונגען מיט אַי אָדער סערום פון פּאַסטער- 
אינסטיטוט שאַפֿן אַ זיכערע אימוניטעט", טאָז, 
. װאַרשע 1929, פא 3, 


אָן אָטעם -- -+ אָטעם, 865, 


אָנאָטעמדיק -- אַדי. נעאָל. 1. װאָס איז אָן 
אָפּצוכאַפּן דעם אַטעם; װאָס איז אין אײַלעניש. 
אױפֿגערעגט. אִי אַרײַנפֿאַלן אין שטובּ און 
דערציילן אַ פּאַסירונג. אִי אָנזאָגן אַ בּשׂורה, 
2. װאָס דערבײַ איז שװער צו אָטעמען. ,פֿון 
דער פּאַרנער אֶיער זומערנאַכט שלייערט זיך 
אַרױס א שטילער ראָזיקער פֿאַרטאָג", דוד 
מיצמאַכער, ישמאַטע-קלײַבּערי. 8. װאָס פֿאַר- 
כאַפּט דעם אָטעם. ,װאָס זעסטו דען פאַר זיך 


אַחוץ אָץ סוף?", לע, קוד, אָקט' 1963 
-יקייט, 
אַנאַ יטעמע -- די, יס. ככאיי ככגר. 1, אַקט 


פֿון אויסשליסן פֿון דער קירך פֿאַר אַפּיקורסות. 
2. קללה בּכלל, 8. דער. פֿאַרשאָלטענער. 
פֿאַרשטױסענער. 4. שׂטן. ,סימנאָל פֿון יצ- 
נעם מענטש... וועלכן אַי בּרויכט פֿאַר זײַן 
פּלאַן", זשיט |, ניי 1912, 


אָנאָ'טעמען -- אָטעם אָן, -- געאָטעמט. 85: 
--עטעמען. 1. טרו. אָטעמען בּיז פֿול, 
בּיז גענוג. אִי פֿולע לונגען. אִי פרישע לופט. 
2. אָנבּלאָזן, אָנפּאָמפּען. אָנפֿילן מיט לופט, 
אִי דעם בּאַלאָן. אַי די פּילקע, דעם בּאַלעם, ,אָנ" 
געאָטעמט קעלט אויף אונדזער הייסטן בּלוט", 
אַקש, בּרױז, מינסק 1928, 28 אַקוזװ. פֿיג. 
אַרײַנזאַפּן, אַרײַננעמען אין זיך. אִי יענעמס 
ווייטיק, פֿרײך אע. 4, אוטװ. אָנהױכן. אַרױם- 
אָטעמען אויף עפּעס. אִי אויף די גלעזלעך פון 
די בּרילן און זיי אויסװישן. מיט ויך -- 
אַי זיך מיט פֿרישער לופּט. /נג, 


אָ'נאיבּערליי'גם -- אַדי. נר. װאָס איז אָן 
איבּערלייגונג. ,מע זאָל קיין שום זאַך (ניט 
טאָזן אָי, אַפילו יעדעס װאָרט דאַרף צו זײַן 
מיט איבּערלייגונג", איבּז, ר' יצחק האֲמבּור- 
גער, שׂיח יצחק, קראָקע 1882, 


אָנאיבּעררײַפֿיק -- אַדי. נעאָל. װאָס רײַסט 
זיך ניט איבּער: װאָס מע רײַסט ניט איבּער. 
אַן אע אָנװענדונג פֿון ענערגיע. אַן אִיע אָב 
סטרוקציע. -יקייט, 

אָנאיבּעררײַפלעך -- אַדי. נעאָל. פֿרגל דפֿװ. 
װאָס מע קען גיט איבּעררײַסן. אִיע קאַנאַלן 
איער שטראָם. --איבּעררײַסבּאַר -- 
דטשמ. נר. הקקייט, 

אַן איטלעכער -- זזו איטלעכער. אַרב. 
;... עשׂ זאל זיכש איין איטליכר אויז שרײַבּן", 
לטו, כו/ב. 


אָנאינהאַלטיק 


אָנאײינלען -- טרח. גל אָן, --געאייגלט. 
אָנרעכענען, אָנציילן די צאָל אייגלעך בּײַם 
שטריקן. 
מיט זיך -- קזװ. -+ אייגלען, 3. א 
זיך בּײַם טאַנץ און דערנאָך אַרױסגײן זיך 
אָפּקילן, | 
אָנאײיגענען (זיך) -- טרו. אייגן (זיך) אָן, 
(זיך) +'געאייגנט. 1. נעמען אין בּאַזיץ און 
געניסן דערפון. אִי (זיך) פרעמדן פֿאַרמעגן. 
;קיין איינער װאָס פֿאַרבּרענגט זײַן צײַט אין 
גאָרנישט טאָן זאָל נישט אִי זיך דאָס װאָס 
אַנדערע האָבּן געשאַפֿן", מעריסאָן איבּז, פּ. 
קראָפּאָטקין, געגנזײַטיקע הילף, נ"י 1913 
2. איבּערנעמען אַן אייגנשאַפֿט, אַ נטיה, אַ 


כאַראַקטער:שטריך, א געשיקטקייט, א בּריה- 


שאַפט, אַ קענטשאַפט. אִי (זיך) אַ טעכניק. אִ' 
(זיך) דעם צווייטנס העויות. 2. מאַכן פאַר 
אייגנס דורכן לערנען, לייענען, צופּאַסן זיך 
אָדער נאָכמאַכן. אִי זיך דעם רבּינס גוטע מידות. 
,ס'איז װיכטיק פֿאַר רוסישע יידן זיך די 
רוסישע שפּראַך אָנצואייגענען און די רוסן 
װעלן זיי מקרב זײַן", קמ, 1867, פא 32, 

אָנאײידלען -- + איידלען, 1069, 
אויסאיידלען און ניט קענען אִ" 
זיך. 

אָנאייטערן -- אוטו, דריטפּערזאָניק. עס אייי 
טערט אָן, עס האָט --געאייטערט.. אָנצלען 
זיך מיט אייטער (-+ 1080). דער פֿינגער האָט 
אָנגעאײיטערט און געװאָרן געשװאָלן װי אַ 
בּאַרג. ‏ /3ם, 


אָנאײילן -- טרו. אייל אָן, -'געאיילט. אָנ 
שמירן, אויסשמירן מיט אייל. אַרײַנשפּריצן, 
אַרײַנגיסן, אַרײַנטאָן אייל. אִי די ניימאַשין, זי 
זאָל גיין װי א מזמור. אַי די פֿאַן, פּאַטעלניע. 
אי דעם סאַלאַט. אִי עס זאָל גיין װי געשמירט. 
פֿיג. אִי דעם אַדמיניסטראַטיװן אַפּאַראַט, ער זאָל 
אַרבּעטן גיכער, פּינקטלעכער. 


אָנאײַלן -- טרו. אײַל אָן, --געאײַלט. צוּ 
יאָגן, צוטרײַבּן. אונטעראײַלן, אִי די פֿערד מיט 
דער בּײַטש. אִי די אַרבּעטער מיט א שטרענגער 
דיסציפּלין. אִי די בּאַשטעלונג. אִי דעם טראַנס- 
פּאָרט סחורה. ,זי האָבּן דאָך געזען די התגלות 
פֿון רצון-הבּורא אָנצואײַלן די גאולה", אפֿא, 
טמז, 1969 או 28. מיט זיך. /נג. -עניש. 


אַנאײפֿערן -- טרװ. דער אָן, --געאײפֿערט, 
-+ אײפֿערן. 1. אַרױסרופֿן אייפער, קנאה, 
אִי עמעצן קעגן עמעצן. 2. סטימולירן (פּאָי 
זיטיוו װי אויך נעגאטיו). אינספּירירן. אִי די 
מיטאַרבּעטער. ;,ס'איז אַן אַלטער כּלל: אַזױ 
גוט װי אַלגעמײנער דאַנק אייפערט אָן נאָך מער 
- צו טון, אַזױ אויך אומדאַנק", קמ, 1864, זאו 16, 
אויך מיט זיך. | 


אַנאײַקען -- דזו אָנאוקען -+, 


פּרוּוון 
אויך מיט 


װאָס איז אָן 


אָנאימפּעטדיק -- אַדי. נעאָל. 
אימפּצט. די אֶל בּאַװעגונג, ימ. 
אָנאינהאַלטיק -- אַדי. נעאָל. װאָס איז אָן 


אינהאַלט. אִיע רייד, מו. 





אָנאינמריגירן 


אַנאינטריגירן -- + אינטריגירן. אִי די 
חבֿרה מיטן אויסדערציילן דעם סוד. אִי און 


פאַרקאַכן אַ קאַשע. אִי און זיך מאַכן גאָט די 
נשמה שולדיק, 
אָנאיקען -- + איקען. 99: -;היקען. 


כּסדר איקען. אָנשלוקערצן. ;אַנשטאָט פֿאָר- 
צולייענען האָט ער אָנגעאיקעט". 

אָנאירושען (וזיך) - זזו 
(זיך) -5, 

אַנאַכאָרע'ט -- דער, ז. װנ יי ס. ?אי 
2גר. אָפּגעזונדערטער, צוריקגעצויגענער 
ערעמיט, הערמיט. װער עס פירט אַ לעבּן פֿון 
א נזיר, א מדבּרניק, | 

אַנאָכדעם -- פֿטמ דזו נאָכדעם, דערנאַכדעם, 


אַנאַכטיק -- אַדי. דרייזין. נר. ניט װיכטיק, 
אומוויכטיק. װאָס מע דאַרף אויף דעם קיין 
אַכט ניט לייגן. אַן אִי געשעעניש, 

אָנאַכטן -- טרװ. אַכט אָן, -יגעאַכט. אַרב. 
0ס8-881 :2:06.. אָנמאַרקירן. אָנצייכענען. 
גילטן. ,דא זײַן די גי נאמנים מחויבֿ אן צו 
אכטן ענטפר געלט אויף צו הייבּן אודר געלט 
אויף בּרענגין", תּקק. ,דיא בּעט, זי אים מיט 
איסור אן גיאכט זײַן, מיט היתּר ווידר אן גי- 
אַכט וארדן", ספר המנהגים, אַמשט 1723, 


אָנהירזשען 


ד/ב. ,און דער ראָשיהישיבֿה פֿלעגט דעם בּחור' 


נפֿתּלי אָנצואַכטן אַלע װאָך בּײַ אַן אנדערן 
בּעל-הבּית ער זאָל דאָרטן עסן. אַמאָל האָט 
אים דער ראָש:הישיבה אָנגעאַכט בּײַ אַ גרויסן 
גבֿיר", איין שײינע מעשׂה פון נפֿתלי און מרים, 
לעמבּערג 1891, 


אָנאַכלען זיך -- אוטװ. אַכל זיך אָן, זיך 


ייגעאַכלט. ‏ (גראָבּלעך) זיך גוט אָנעסן, אָנ 
פֿרעסן זיך איבּער דער מאָס, אִי זיך װי אַ 
סאָלדאַט. אַי זיך װי אַ פּויק און זיך ניט קענען 
רירן פֿון אָרט. אִי (זיך מיט) טרפֿות. ‏ / 
אַנאָכצען -- אוטװ. צע אָן, --געאָכצעט. 
אָכצען (-+) א סך, א לענגערע צײַט. 
אַנאַכראַנ|יום -- דער, -ען. 2איי 22גר. אָמי 
שטאַנד אין צײַטי. 1. דאָס װאָס האָט איבּער- 
געלעבּט זײַן צײַט, װאָס געהערט צו אַ 
פרלערדיקער צײַט, צײַטן. א הילוך -- אַן א" 
אַן אידייע --- אַן אַ'. ?... די אַלטייידישע ליטע- 
ראַטור האָט װי אַן אי געלעבּט בּיז גאָר דער 
לעצטער צלַט", זר, יַבּל װו, 3. 2. טעות אין 
חשבּון פֿון דער צײַט אין שײַכות מיט עפּעס 
אַ געשעעניש. ;איך האָבּ געהאט בּדעה דעם 
אַרטיקל אַ בּיסל צו פֿאַרבּעסערן און אויסצן" 
מעקן פון אים די אֵ'עןי, זשיט ש, נ"י 1912. 
(יסט)יש -- אַזי. ;זינדיקן קעגן דער 
היסטאָרישער אַטמאָספערישקײט, מיט אַן אס" 
טישן פּגם", ש. בּיקל, שרײַבער פון מײַן דור|, 
;און פארװאָס זאָל איינער װאָס איז געבּוירן 


געװאָרן אַ מוסולמענער מוזן זײַן אונטערגע-. 


װאָרפֿן די איסטישע איסלאַם'געזעצן װעגן 
ירושה", גרינ, איד און וועלט. 

אֲנאַ'ל -- אַדי. װאָס איז שייך, האָט צו טאָן 
מיטן אַנוס -+. די אַיע סטאַדיע פֿון קינדהייט, 
,מערידן איז ניט ועפּעסן אַנדערס װי פֿאַרי 


104 


| בּרייטערטע אָדערן וועלכע געפינען זיך אַרום 
: דער אער עפענונג", 9געז, ווילנע 1936, א 11, 


אַנאַלאָ'ג -- דער, -ן. ?אי 22גר. דאָס װאָס 
האָט אין זיך אַנאַלאָגיע. דאָס װאָס איז אױפֿן 
זעלבּיקן אופֿן. ,װער װעט געפינען אן א' צו 
שעקספּירן?". די אַיץ צו סעקסועלע אַרגאַנען 
בּײַ געװיקסן. ,.. . דאָס איז דאָס אבּסאָלוטע 
דענקען!, און זײַן אַ', זײַן אימיטאַציע: דאָס 
אָבּערגלויבּישע דענקען", דר' אַברהם זוהל, 
יובּל עא, 
אַנאַלאָג|יע -- די, :ס. 2איי 2כגר. טייל 
װײַזע ענלעכקייט צװישן שטריכן (אייגנשאפֿטן) 
פון צויי אָדער מער זאַכן (דערשײַנונגען 
פּערזאָנען), װאָס אויף דעם סמך קען מען 
מאַכן א פֿאַרגלײַך. אַי צװישן האַרץ און אַ 
פּומפּ (פּאָמפּע). אי צװישן ייִדיש און לשוך- 
קודש. אי צװישן די ייִדישע שרײַבּערס פון 
דער השׂכּלה-עפּאָכע. אַ ריכטיקע אַי. אַ װײַט 
לױפֿנדיקע אַי. דער פרינציפּ פֿון אי ;אַן 
אי איז ניט קיין בּאַװײַז". ;אין קאָפּ מישן 
זיך מיר אין אומאָרדענונג פֿאַרשײדענע בּילי 
דער פון פֿאַרשײדענע עפּאַכעס, און אַ'ס בּעטן 
זיך אין פֿאַרגלײַכונגען פֿון אַמאָל מיטן היינט", 
נס, הויפּטשטעט, כאַרקאַו 1934 -יזם -- 


אױפֿװײַזונג, בּאַהופּטונג אויפן סמך פון אַן 


זיסט, 
דיזירן -- דורכפֿירן אַן אַנאַלאָגיע. טראַכטן, 
קומען צו אַן אױספֿיר אויפן סמך פֿון אַן 
אַנאַלאָגיע. ‏ /21, 
יש -- אַדי. 


אַנאַלאַגיע. 


;דער היסטאָרישער פֿאַק- 


טאָר דאָס איז דער אײַנגעשטעלטער סדר, דאָס 


איז אַ סיסטעם פֿון אױפֿבּױען דעם זאַץ על פּי 
דעם גרויסן רוב אײשגעבּויטע זאצן", ימ, 
יישפּ וא, 21. א"שע בּיאָלאָגיע -- װעגן 
אָרגאַנען בּײַ פֿאַרשײדענע בּעלי-חיים װאָס פֿירן 
אויס אַן ענלעכע פֿונקציע. אַישע שאַפֿונג 
-- דאָס שאפן נײַע װערטער אָדער פֿאָרמען פון 
ווערטער בֹּהסכּם מיט א צאָל אָנגענומענע און 
אײַנגעשטעלטע פֿאָרמען: דוגמאָות: בּאַפּוטערן 
לויט בּאַזאַלצן, געשטיין לוט געבּיין, אומ- 


דערבּליקלעך לויט אומדערגרייכלעך. דיש- 
קייט, ' 
אַנאַלגע|זיע -- די, -ס. כ'איי כ'גר. (מעה. 
דאָס פֿעלן פֿון געפֿיל פֿון װײטיקן. זיש, 


/-טיש -- אַדי. ,כּמעט אַלע שמערץ-שטילנ- 

דיקע מעדיצינען (מע רופֿט זיי איטישע פּילן) 
היילן ניט די סיבּה, אָבּער זיי העלפן צו ליןי 
דערן די װייטיקןי, דר' י. 
ווע 12, 


אַנאַלי"ז -- דער, ז. ?אי 22גר. אױפֿ 
בּינדונגי, 1. דאָס צעגלידערן א גאַנצקײט 
אויף אירע בּאַזונדערע עלעמענטן אָדער בֹּאַ' 
שטאנדטיילן כּדי אויסצוגעפינען זייערע ספּע- 
ציפֿישקייטן און שײַכותן צואַנאַנד. א' איז א 
מעטאָד פֿון פאַרשן און לערנען, אָנגעװענדט 
אויף אַלע צװײַגן פון װיסן און קענטעניש. 
אַי פון װאַסער, אַי פון לופֿט. בּלוט-אַי. אוריןי 
אי. כעמישער אִי פֿון פאַרבּינדונג. שטאָף: א" 


גלען, פֿאַר, 1967 


אַנאַליטיש 


פֿיזישער אַי. ספעקטרישער אי. מוזיקאַלישער 
אַי. האַרמאָנישער אי. טעמאַטישער א? אי פון 
זאַץ. סינטאַקטישער אי. פֿאָנעמישער א'. אי פון 
א װערק. ליטערארישער אי. א' פון סטיל. א' 
פון א שרײַבּערס לשון. אי פֿון א פּאָליטישער 
סיטואַציע. אַי פֿון א געזעץפּראָיעקט. קאָט 
דער אַי פון די אינפאַכע געפֿילן גיט שפּײ 
נאָזאאן די מעגלעכקייט אויפצובויען אן איינ 
הייטלעכע סיסטעם פון עטיק", זשיט װ, ג"י 
2, ,סיי װי א קריטיקער, סײַ װי א היס. 
טאָריקער האָט ער זיך געמוזט אָפּגעבּן מיט 
אַין פון שפּראַך-פּראָדוקטן", שנ, קריטיק און 
קריטיקער. ,די חכמי-התּלמוד װאָס האָבּן אויס- 
געארבּעט אזא שארפֿן, אזא אײַנדרינגענדיקן 
אִי, װי כּמעט קיינער ניט נאָך זייי, קאָר | 
2. ספּעצ. בּאַזונדערער אָפּצװײַג פֿון מאַטע- 

מאַטיק װאָס פאַרנעמט זיך מיטן שטודירן 
אומענדלעך-קליינע גרייסן, 

אַנאַליז!ירן -- טרו -זיר, אַנאַליזירט. מאַכן 
אַן אַנאליז, + דפװ. אויסגעפינען בּאַשטאַנדי 
טיילן,. צעגלידערן אויף איינצלנע טיילן, אויף 
הויפּט-סימנים. אי אַן ענין, א פּראָבּלעם, אן 
אױפֿגאַבּע. אי א געשעעניש, אַן אנטויקלונג, 
גיעדן זאץ זאָלט איר איבּערקוקן מיט געדולד... 
עס גוט אי (דורכגלידערן)", מ. דלוגאַטש, דער 
לאַכידיגער װערטיל זאָגער, לעמבּערג 1883, 
,די גרעסטע כעמיקער פון ווין האָבּן די קװאַלן 
אנאליזירט און האָבּן בּאשטעטיקט זייער אומ" 
שאַצבּאַרן װערט", מר וש. ;די צענטראַלע פיגור 
פֿונעם ראָמאַן אנאַליזירט זיך אַלײן, זוכט זיך 
אליין צו פֿאַרטײַטשן", שנ, שלום אֲש. 
{. . . בּינה בּאַציט זיך אויף דעם דיסקורסיו" 
אַנטװיקלטן און פֿונאַנדערגעגלידערטן שׂכל ... 
אויף דאָס א' און פֿונאנדערװיקלען די יסודות 
וועלכע די חכמה אינטואירט און פּאָסטולירט", 
הרב י. ד. סאַלאַװייטשיק, 'יערלעכער רעפעראט' 
תּשכּיב. -אַטאָר. יירונג. דירער. 

אַנאַליטיק -- די. מצ נבּ. לערע ועגן לאָגישן 
אַנאליז. ‏ "ער -- ספּעציאַליסט אין אַנאַליטיק, 
װער עס האַלט זיך בּײַם אנאַליטישן מעטאָד פֿון 
פֿאָרשן. װער עס אַנאַליזירט, 


אַנאַליטיש -- אַדי. װאָס איז געבּויט אויף 
אַנאַליז, װאָס האָט צו טאָן מיט אַנאַליז. דער 
איער כּוח פון א דענקער. צוגיין צום ענין 
קריטיש, אי. איער אורטײל נאָכן בא 
טראַכטן אַ קונסטװערק. אע געאָמעטריע 
מיט איר קאַאַרדינאטן-סיסטעם, מיטן אָנװענדן 
אַלגעבּראַאישע גללכונגען פֿאַר געאָמעטרישע 
פּאַזיציעס. אַ'ע ‏ כ ע מיע. איער מעטאָד -- 
דרך אין דענקען. דאָס פעסטשטעלן אַן אַלגע 
מיינעם פּרינציפּ (כּלל) דורך צעגלידערן א 
בּאגריף (א טעזע) אויף זײַנע בּאַזונדערע סי" 
מנים, בּאַשטאַנדטײלן; א'ע פֿונקציע. אע 
ש פּ ר אך -- וואו די בּינדונגען צװישן ווערטער 
זײַנען דערעיקר מיט דער הילף פון פּרעפּאַז- 
ציעס און הילפֿסװערבּן, מיט דער הילף פֿון 
בּאַזונדערע פונקציאַנעלע װערטער, און ניט 
מיט דער הילף פון פלעקטירטע פֿאָרמען: 
-קייט. 





אַנאליסט 


אַנאַליפט -- דער, ז. װנ יין קקע, ס. 
1. אַנאַליטיקער. א פֿילאָסאָף אַן אַי. ‏ 2. אַנאַ 
ליזירער. פֿינאַנץדאַ. 28. װער עס פֿאַרנעמט 
זיך מיט פירן אַנאַלן, -+ דװװ. קראָניקער. 
4 אָנהענגער אָדער פּראַקטיצירער פֿון פּסיכאָי 
אַנאַליז, | 

אַנאַלן -- די בּם. אי 222. קראָניקעס, 
וערק װעגן געשעענישן לויט א שטרענגן כראָ- 
נאָלאָגישן סדר. ,אַ' -- געשיכטע אין איר 
פּרימיטיװער פֿאָרעם". אי פון א דינאַסטיע. א' 
פֿון א פּראָװינץ. די אי פֿון פֿאַרבּרעכנס. ,, דער 
ספר דברי הימים --- די אַ' פֿון די מלכים פון 
יהודה און ישׂראל". ,די טשיקאװע פּאַסירונג 
מעג מען פאַרשרײַבּן אין די א" 


אַנאַלעפּטױיק -- די. קאיי 2גו. לערע 
וועגן די מיטלען (אויך סכום מיטלען) צו 


שטארקן דעם װאָס האָט דורכגעמאַכט אַן 
ערנסטע קראַנקייט. -יש -- אַדי. אֵישעָ 
מיטלען. | | 


אַנאַלע'קט -- דער, -ז (געוויינלעך אין מצ), 
2כאי 1222. = אױסגעקליבּענע שטעלןן) פֿון 
ווערק פֿון איין שרײַבּער אָדער פון פאַרשיידענע 
שרײַבּערס. אַץ װאָס האָבּן צו טאָן מיט דֶער 
בּאַציאונג צו ארץ-ישׂראל. 

אַנאַלפֿאַבּע'ס -- דער, ז. װו יי -קע, -ס. 
2כאיי 1222 װער עס קען ניט לייענען און 
שרײַבּן. ,וי אַזױ קענען מיר פֿאַרלאַנגען די 
אײַנפירונג פון דער ייִדישער שפּראַך אין די 
עפנטלעכע שולן, װען אין אונדזערע ... א 
קורסן און בּיבּליאָטעקן איז די שפּראַך פּוליש 
אָדער דײַטשײ, {רעדי משה פראָסטיג), יודישער 
קאַלענדאַר ‏ לשנת תרע"ב, לעמבּערג 1911, 
פאונדזער פֿאַראיין האָט אַן ערך זעקס פּראָ 
צענט אַין ... אונדזער ערשטע אױפֿגאַבּץ -- 
'געבּן א פּען אין האנטי צו די אַיזײ, די גאַרבּער 
און בּערשטער שטימע, מֿאַסקװע 1928, א 3, 
דיזם,. יש -- אַדי. -ישקייט. ‏ - 

אָןאַלף"בּיתניק -- דער, -עס. װג נבּ, + װער 
עס קען ניט דעם אַלף בּית. ,מע בּלײַבּט אַן אַי 

אין אייגענעם לשוןי, בּצלאל שערמאַן, איק, 
2 וו 9. 

אָנאַמאַטאָלאָגיע -- די, בֹּא. ?כאיי 22ג1. 
- צװײַג פֿון לינגװיסטיק װאָס פאָרשט דעם אויפ- 
קום און בּאַטײַט פֿון אייגננעמען (פֿון פּער- 
זאָנען, ערטער). אויך: אָנאָמאַסטיק, 

אָנאָמאַטאַפּײי|ע -- די, יס, קכאיי 22גר. 
1 דאָס פֿאָרמירן אַ װאָרט דורך נאָכמאַכן אַ 
קלאַנג װאָס פֿאַרבּינדט זיך מיט דער זאַך, מיטן 
בּאַגריף, טואונג אע. 2 דאָס װאָרט גופא 
װאָס איז דער רעזולטאַט פון אַזאַ פּראָצעס. 
דוגמאָות: קוקאווקע, וואופּערװײל; מוקען, האַװ" 
קען: רעווען, כליפּען, גרילצן; װאיען, זשומען, 
טרעשטשען. איש -- אַדי. אָאישע װער- 
טער. אַיאישע טעאָריע אַז דאָס נאָכמאַכן קלאַנ- 
גען פֿון דער נאַטור איז דער יסוד פֿאַרן אוױיפֿי 
קום פון שפּראַך. 

אַנאָמאַלױיע -- די, -ס, תלאיי. 'גר. יאָפּװײַך 
פֿון געזעץי. 1. יעדער מין אָפּװײַך, אָפּנײג 


1428 


פון דער נאָרמע. אומרעגולערקייט. פיזישע אַי. 

- פּסיכישע אִי. ?איך װעל אײַך װײַון נאָך א 
גרעסערע אי אין אונדזער פֿירונג פון דער 
װירטשאפֿטײ, פינסקער שטאָדט-לוח, תּרס"ג. ,אַן 
איינציק קינד לײַדט פֿון . -. אַיסײ, דרי י. רובּין, 
די טראַגעדיע פֿון אַ בּןיחיד, בּערלין 1926, 
;אַלע בּאַמיאונגען צו דערקלערן די אי פון דער 
מערקור-בּאַװעגונג אויפן גרונט פון די ניו- 
טאָנישע געזעצן זײַנען געבּליבּן אָן דערפֿאָלגײ, 
גוטנ. 

2. אויסנעם. דאָס װאָס איז ניט קאָנװענ- 
ציאַנעל, ניט אָנגענומען, װאָס איז א סתּירה 
צו א כּלל אָדער צום דורכשניט. עדי אײיראָ- 
פּעאישע פעלקער האָבּן די עקסיסטענץ פון די 
ייִדן צװישן זיך קיינמאָל ניט בּאַטראַכט אנ" 
דערש סײַדן װי אן אַ'", זשיט װו, נ"י 1912, 
;דאָס מזרח-יידנטום ... אַ לעבּעדיקער אֲרי 
גאַניזם מיט אַלערלײ אָפּצװײַגונגען און אָפּנײגן, 
אַפילו מיט אַלערלײ אַיס", קאָר װו. ,מיר װאָלטן 
געװען א סך גליקלעכער, װען אונדזער אינדיװיי 
דועל און פֿאָלקיש לעבּן װאָלט געװען פרײַ 
פֿון אַלע אַיס", ש. ראַװידאָװיטש, ייִבֹּל ואא, 2, 
,װילן מיר דאָס אַלץ דערגרייכן דורך אָפּשאַפֿן 
די אַי אויף װעלכער די געשיכטע האָט אונדז 
פֿאַראורטיילט", גרינ, איד און װעלט. ייזם, 
די'ש -- אַדי. אַיישע דערשײַנונג, | 


זיסטיש -- אַדי. ואַסטראַנאָמיע) אַײסטי 
שער חוד ש -- די צײַט װאָס עס נעמט דער 


לבֿנה דורכצומאַכן איר קרײַזװעג צום פונקט 


ואו זי איז צום נאָענטסטן צו דער ערר. 
אַיסטיש יאָר -- די צײַט װאָס עס געדויערט 
בּײַ א פּלאַנעט דורכצומאַכן דעם פֿולן קרײיַזוועג 
צו א בּאַשטימטן פּונקט. דאָס אַייסטישע יאָר 
פון דער ערד -- 26. 365 טעג.. 

אָנאָמאַסט|יק -- די. 22איי 2כגר. זזו אָנאָ 

| מאַטאָלאָגיע -+ הרש -- אַדי. אָיישע רשיי 
מות. -יקאָן -- דער. רשימה פֿון נעמען. 
אויך: װערטערבוך, ענציקלאָפּעדיע, אינגע- 
שטעלט לויט ענינים, 

אַנאַמאָרפֿ|אָזיע -- די, "ס. 2כאיי 22גר. 
1. דעפֿאָרמירטקײט, אומסימעטריע. 2, ספעצ. 
בּיסלעכװײַזער שינוי פֿון איין טיפּ צו אַ צווייטן 
אין דער עװאַלוציע פון געװיקסן אָדער בּעלי- 
חיים. 8. (מאָלערײַ) מעטאָד פֿון צייכענען 
און צייכענונג, װען מע קוקט אױפֿן אָבּיעקט 
פון אַ ספּעציעלן ווינקל אָדער אַזױ װי ער איז 
רעפלעקטירט אין א קרומען שפּיגל יש -- 


אַדי. -אָסקאָפ -- (אָפּטיק) קרומער שפּיגל - 


אָדער אַן אַנדער מין אָפּטישער אינסטרומענט 
װאָס װײַזט די קאָרעקטע פֿאָרעם, װאָס איז גע 
װאָרן צעדרייט פֿון אַאָזיצ ‏ . 

אַנאָמ|יע -- די. בּא. 2כאיי 22גר. אָן געזעץי. 
מצב פון סאָציאַלער הפֿקרדיקײט. ,אַ צושטאַנד 
פון אַי, א צושטאַנד װען די אָנגענומענע גע- 
זעצן, מנהגים, נאָרמעס און בּאַגריפֿן האָבּן 
פאַרלוירן זייער אױטאָריטעטײ, אַ. מענעס, פֿאָר, 
7 או 20 -ישׁ -- אַדי, 

אֿנאַמנעזע -- די, -ס, ככאיי 22גר. 
דערמאַנען זיך, 


1. דאָס 
2. (פּלאַטאָניזם) דאָס דער- 


אָנאַנדער 


מאָנען זיך אידייען װאָס זײַנען געווען בּאַוואוסט 
דער נשמה אין איר פֿריערדיקן גלגול -- מיטן 
מעטאָד פֿון שׂכלדיקן אַנאַליזירן, 8. (פסי 
כיאַטריע) פֿולער סכום ידיעות װעגן פּאַציענט. 
,פון דער א' (לעבּנס:געשיכטע) האָט זיך 
געלאָזט אַרויסנעמען, אַז דאָס קינד האָט שוין 
פֿריער ר אַרױסגעװיזן אַן עפּילעפּטאָאידן כאַראַק 
טער --- רײצבּאַרקײט, נייגונג צו כּעס-אפֿעקטןײ, 
פ שניאורסאָן, די קאַטאַסטראַפֿאַלע צײַטן אין 
די װאַקסנדיקע דורות, בּערלין, 1925? 


אַן אַ מעפער - אַדח פֿראַזע אין אױס. 
דרוק: קוילען, שעכטן אָן אַ מ'= טאָן 
שלעכטס, רואינירן, ליקוידירן עמעצן אָן 
סימנים, סליאדן, אַן פֿיזישע מיטלען. ,האָסט 
גענומען... א גאַנצע שטובּ מיט לעבּעדיקע 
נפֿשות ... און האָסט זיי איבּערגעקוילעט 
דעם האַלדז אָן אַ מ'", שע, טבֿיה. ,פֿלעגט 
זי אָנהײבּן צו שרײַען מיט אַלע קרעפֿטן, גע- 
קוילעט זאָל װערן איציק, װי ער האָט מיר 
געקוילעט אַן א מיי, ש. בּועקערמאַן, די גוטע 
פֿרױיא, וילנע, יאָר? ,--- טאַטע, איך בּין גע" 
שאָכטן אָן א מ'! מײַן שלימזל האָט בּאַגראָבּן 
דעם גאַנצן נדן און מיר זענען בּאַנקראָט!!, 

- י. פּערלאָו, פֿאַר, 1966 ווא 30, 


אָנאַמפּערן זיך -- אוטװ. -ער זיך אָן, זיך 
* געאַמפּערט. - זיך (אָנ)קריגן: זיך שפּאַרן, 
טענהן מיט עמעצן און ניט קענען דורכקומען. 
אִי זיך איבּער אַ נאַרישקײט. אִ' זיך איבּער 
אַ קוֹצוֹ של יוד, 


אֲוְיאַן -- פֿאַרטאָפּלונג פֿון אַדװ אָן. ;דו זעסט? 
אָט קומט ער, אַזאָן". קאָןדאָן אין טאָל איז דאָס 
הײַזל געשטאנען", שטערן, מינסק 1940, פא 8*7, 


אָנאַנאַנר -- אדו. אָן דאָס אַנדערע. כּסדר. 
צוזאַמען. גיין אִי. זיך ניט בּאַגיין אִי. אויך: 
אָנאַנאנדער -- ,ענג אן אננדר זײַנן דיא 
שופּן דז מן ניט קאן צװישן איין שופּן אונ' 
אנדרן הקן אודר שיסן", סהמ, איובֿ, מא, 7, 
,צװויי רעקלכר אן אננדר װערין אויף גשנירט 
גיװעזין", 'כּײי װעגן מעצער עלילת-דם', 1669 
נפשׁ וו | 


אַנאַנאַ 2 -- דער, ז. באָט) געװיקס און 

פֿרוכט פון דרום-אַמעריקע. װערט קולטיווירט 
אויך אין אַנדערע װעלטטיילן אין 
טראָפּישן. קלימאט. דער א' װערט 
געגעסן רוי, קאָנסערװירט און איינ- 
געמאַכט, אַמ: פּײַנעפּל, עאַן, גע 
בּראַכט פֿון װאַרעמע לענדער אין 
קאַלטן רוסלאנד", ײז .. אַשכּנז. 
אַױבּוים. אַץױזאַפט. אַזיקאָמפּאָט. 
38 1,02025. 





אַנאַנד -- בּאַשטאַנדטײל פֿון אַ צאָל אַדװערבּן. 
למשל: אינאנאנד, אָנאַנאַנד, איבּעראַנאַנד, דורכאַ- 
נאנד, מיטאַנאַנד, נאָכאַנאַנד אאַ. |לויטן אויסלייג 
פֿון ייִוואָ געשריבּן בּאַזונדער.} 


אַנאַנדער -- אַדװ. קעגזײַטיק. איינער דעם 
אנדערן. ,,מיר װאָלטן זיך אַ' בּעסער פאַרשטיין", 
יד, אבֿן נגף. -דיק -- ,זיך א'דיק מֿשפּיץ 





120 


אָנאַנטוישן זיך -- אוטװ. איצ, אימפ נבּ; 
זיך -'געאַנטױישט. אָפט, כּסדר זיך אַנטוישן 
(--+), ,וויי, װיי, װיפֿל מיר אַלע האָבּן פֿאַר אָט 
די יאָרן זיך אָנגעהאָפֿט און אָנגעאַנטױשט?, 
בּצג, טמז, 1964 1 3, 


אַנאַנטיש -- אַדי,. ?כאיי 22כגר. 


אן אַנדער אָן אן עק 


זיי דאַװענען נאָר צו אַן אַ', נאָר צו אַן אומי 
בּאַקאַנטןײ, גרינ, מענטשן און װערטן. 
ייש -- אַזי. װאָס איז אַזױ װי בּײַ אַן 
אַנאָנים. אַיישע אונטערזאָגענישן. -י'שקייט, 
אַנאָנימקע -- די, יס. רוסיצ. סאָו. 1. (מיט 
ביטול) אַן אַנאַנימער בּריוו מיט אַ מסירה אָדער 


געװען, זאַקליקאָװסקי, לעצטע נײַס, הּ'אָ, 
4 || 5. 


אַן אַנדער -- פראָ. מצ אַנדערע (+) 
|בּלײַבּט אין דער זעלבּיקער פֿאָרעם פֿאַר א 
סובּ פון אַלע דרײַ מינים און אין אַלע בּייגפאַלן: 

װאָס האָט 





אַן אי מאַן, אַן אי פרוי, אַן אי קינד: זען אַן 
אַי מאן, חתונה האָבּן מיט אַן אי פֿרױי, אָפּגעבּן 
די מתּנה אן אַי קינדן ניט דער, ניט די, 
ניט דאָיס (װאָס מע זעט אים, מע רעדט װעגן 
אים, מע האָט אים אין זינען), נאָר א צװייטער, 
אַ צװייטע, אַ צװייטס (װאָס װערט ניט דער" 
מאָנט). ,זי האָט זיך אַרומגעפֿירט מיט אים 
צוויי יאָר צײַט, אָבּער אַן אַ' בּחור איז גצ 
| װאָרן איר מאַן". ,ס'ערשטע קינד איז גע" 
שטאָרבּן, אַ יאָר שפּעטער האָט זי געהאט אַן אי 
קינד". ,אַן אי רינגעלע, א גאָלדנס, האָט מען 
צוגעגנבעט". ,װי מע זאָל אַליין האַדעװען 
סאַזשענצעס װעלן מיר ... ריידן פּאַדראָבּנע 
אין אַן אִ' בּיכל פֿון אונדזער בּיבּליאָטעק", 
מ. װעללער, װי מען פֿלאַנצט א סאָד, װילנע 
0, 


*אַן אַנדער מאָל = בּײַ (אין) אַן אנדער 
פאַל. ,דאָס ערשטע מאָל, דאָס צװייטע מאָל 
האָט זיך ניט אײַנגעגעבן, אָבּער אַן א' מאָל 
װעט זיך יאָ אײַנגעבּן". טמ אַן אַנדערט 
מאָל. .אַ קימפּעטאָרין דאַרף ניט צו פֿאַסטן 
וָאטְתּר תּענית), נאָר דערנאָך זאָלן זיי אַן א' 
מי אָפּפֿאַסטן דעם תּענית", דרך אָדם, װאַרשע 
0, *װערן אַן א' מענטש -- זיך עני 
דערן, זיך איבּערבּײַטן; װערן װי נײַיגעבּאָרן. 
זיך אויסמענטשלען און װערן אן א' מ'. זיך 
גוט . אױיסשלאָפֿן און אױפֿשטײן אן א' מ' 
,כידערקען אים ניט, צײַט ער איז געװאָרן רײַך, 
איז ער געװאָרן אַן א' מ'י. עאַיאָ, ס'איז גוט? 
זאָגט צו מיר יוסף הצדיק װאָס האָט איבּערגעץ- 
כאַפּט דעם הונגער ... און ... געװאָרן אַן א' 
מ'י, שע, מעשׂיות פאַר יודישע קינדער וי 


אַן אַנדערער -- דער זעלבּיקער פּראָ, 
װען ער קומט פֿאַר זיך, אָן א סובּסטאַנטיו 
אָדער נאָך אים. די פֿאָרמען: אֵן אנדערע, 
אן אַנדערס, פֿן אַנדערן, פֿן אנדערער 
(װײַבּלעך, דאַטיו). חתונה האָבּן ניט מיטן 
חתן, נאָר מיט אַן אַנדערן. ;נאָכן אומגליק איז 
דאָס געװאָרן א קינד אן אנדערס". קאן אנדער- 
ער זאָל אַזױ פיל װי איך . . . איבּערטראָגן צרות 
און לײַד. . . װאָלט עֶר, כלעבּן, שוין לאנג פֿאַר- 
לוירן זײַן פֿאַרשטאַנד, זײַן געפֿיל", ממוס, 
קליאַטשע. ,אַן אַנדערער אויף מײַן אָרט װאָלט 
געמאכט א געשריי, אַז א האַלבּע שטאָט װאָלט 
זיך צונויפגעלאָפן", בּאַש, גימפל תּּם, 


אַנאַ'נדער(ש)מאָל-- אדװ. ניט דאָס מאָל, 
אַ צווייט מאָל. בּײַ אַן אַנדער געלעגנהייט. אין 
| (בּײַ) אַן אַנדער סיטואציע. אויך דזװ אַן אַנדער 
מאָל, ,איין מאָל איז ער גוט, כאָטש לייג אים 
צו צו אַ מכּה. אי בּייזערט ער זיך און שרײַט 
מיט בּאַנומענע קולות'. ;אַמאָל גיי איך צו 
| גאַסט צו זיי, אִי קומען זיי צו מיר". פֿרגל: 
אַן אַנדער מאַל, 


אַנאַני"ם -- אַדי, ככאיי 2כגר. 


ניט קיין בּלומען. אַיע געװויקסן, 


אָנאַג|יזם -- דער. בּא. אויך: אָנאַניע. 2פֿון 


תּנ אונן (נאָמען פון יהודהס זון. + בּראשית, 
לח, 9). מעשׂה:אונן, מאַסטורבּאַציע. געשלעכט- 
לעכע אליין בּאַפּרידיקונג דורך פאַרשיידענע 


- מאַניפּולאַציעס מיטן געשלעכטלעכן אָרגאַן 
... אַ סך יונגעלײַט נעמען דאָס אָן עליפּי 


טעות פֿאַר אימפּאַטענץ. . . װאָס איז כּלומרשט 
געקומען פֿון אָי, פֿגעז, װילנע 1929, נא 15. 
;די בּרייטע מאסן ... זײַנען װײניק בּאַקאַנט 
מיט די פּראַגן פֿון געשלעכטלעכן לעבּנס- 
שטייגער. דאָס איז אויך איינע פון די סיבּות 
פֿאַרװאָס דער אִי ... איז אַזױ מוראדיק פֿאַר- 
שפּרייט", טאָז, 1928 וט 20. אַפֿאַבּיע -- 
מורא פֿאַר די אויסװירקונגען פֿון אָנאַניזם, 
זיסט,. ייסטיש -- אַד. ;מתּוך דעם 
אָיסטישן קאָמפּלעקס לאָזן זיך איצט פֿאַר- 
שטיין ... .", מו איבּז, פרויד, פסיכאָאַנאַליז. 
זירן -- אוטװ. זיך פֿאַרנעמען מיט אָנאַניזם, 


1. װאָס איז 
אָן דעם נאָמען פֿונעם מחבּר. אַיער בּריוו. איער 
כּתבֿייד. איער ספֿר, אַיע אָפּטײלונגען אין א 
בּלאַט-צײַטונג. די אע שאַפֿערס פון פאַלקס- 
לידער. ,.... כיקריג בּריוו איע, פאַרבּונדן מיט 
גלוטיקן פּאָדעם, כיקריג בּריוו א'ע פֿאַרפֿלעקט 
מיט װײַבּערשע טרערן", מאָל, פֿרײידקע. 


2. װאָס דער נאָמען פֿון דעם טוער איז פאַר- 
גּליבּן אומבּאַקאַנט, פֿאַרהױלן, אַ סוד. איער 
נדבֿן. איער העצער. - 


2. װאָס מע קען צו דעם קיין נאָמען ניט 
צוגעבּן. אע פּאָליטיק. ,ער האָט אין יענץ 
אִ'ע מאַסן אױפֿגעװעקט היסטאָריש אונטער" 
דריקטע הונגערס און דאָרשטןײ, גרינ, מענטשן 
און װערטןן. | 

4. װאָס האָט ניט קיין נאָמען. ,זײַן קבֿר איז 
געבּליבּן אַי בּיז צום הײַנטיקן טאָגײ, מאַנ, 
נאָענטע געשטאַלטן. אע א רטע ריע פֿײ 
זיאָלאָגיע) --- דער ניט באַנאַמענטער שלאָגי 
אָדער װאָס גייט אַרױס צום װײַטסטן פון דער 
אַאָרטע. אַע געזעלשאַפט -- אַן אַק" 


ציען-געזעלשאַפט װאָס אירע בּאַטײליקטע קענען 


בּלײַבּן אומבּאַקאַנט מחמת זיי דאַרפֿן גאראַנ- 
טירן נאָר מיטן אינװעסטירטן קאפּיטאַל און 
ניט מיט זייער נאָמען (פּראַקטיצירט מערסטנס 
אין די ראָמאַנישע לענדער). -יטעט. קייט 
-- אַי פֿון אַ מסירה, 

| אויך סובּ. דער װאָס האָט עפּעס געשאַפֿן, 
געטאָן, דערגרייכט און זײַן נאָמען איז אומ- 
בּאַקאַנט, אָדער עֶר װיל ניט אַז מע זאָל װיסן 
זײַן נאָמען. דער א' װאָס האָט געשאַפֿן 'די 
גענאַרטע ועלט'. ,װען מענטשן װעלן צוריק- 
קריגן זייער טאַלאַנט תּפילה צו טאָן ... װעלן 


דורך ראַדיאָ אַן אױספֿאַרקױף. 


אָן אַן עֹק -- פֿראַזע 


התראָה. 2. סיסטעם פֿון אַרבּעט אין א 
פֿאַבּריק אָדער קאָלװירט, װען עס װערט ניט 
פֿאַרצייכנט װאָס יעדע גרופּע (בּריגאַדע) האָט 
געטאָן. ,,דאָרטן וואו די שטענדיקע פּראָדוציר- 
בּריגאדע איז ריכטיק אָרגאַניזירט, דאָרטן איז 


| ליקװידירט די אי ... דאָרטן װערט פֿאַרגרע- 
סערט די . . . פּראָדוקציע און די הכנסה פֿונעם 


קאָלװירטײ, בּאַהערשן די טעכניק פֿון דער סאָצ' 
לאַנדװירטשאַפֿטלעכער פּראָדוקציע, כאַרקאָװ 
2, פא 2, 


אַנאָ נפ -- דער, ז. ?אי 1922. יבּאַקאַנט- 


מאַכונגי. 1. רעקלאַמע פֿון אַ קאָמערציעלן 
כאַראַקטער דורך אַ בּאַצאָלטן טעקסט אין א 
צײַטונג;: מודעה פֿון אַרבּעטיזוכערס, אָנבּאָט 
פֿון אַרבּעט אע; ידיעה װעגן אַ טעאטער-פאַר- 
שטעלונג, קאָנצערט, לעקציע אאַ. ,פּריװאַטע 
מיטטיילונגען, בּקשות פֿון מענטשן װעגן פאַר- 
לוירענע זאַכן, א'ן וועגן זוכן אַ בּעט צו שלאָ- 
פֿן", ייז, דערציילונגען. ליכ טאַ' -- מיט 


| עלעקטריש-בּאַלויכטענע אותיות. ,פֿאַר װעמען 
ליכט װאָס פֿרעסט די נאַכט און די אַ'ן אויבּן", 


מלה. 'קעניג שלמה'. אַדְבּיוראָ. א'ן 
מאַכערײ -- עדי קונסטירעקלאַמע צו מאַכן 


(זיך בּאַקאנט צו מאַכן) ... אןימי האָט זיך 


אַזױ געשוינד בּײַ אונדז אָנגענומען", װאַר- 
שױער יודישע צײַטונג, װארשע 1867, טא 34, 
אמ: אַדװערטײַזמענט (-+ 35). 2. מעלדונג, 
בּאַקאַנטמאַכונג בּעליפּה. נר. 

זירן -- טרװ. 1. געבּן אַן אַנאָנס. אַירן 
2. מעלדן, 
מודיע זײַן בּעליפּה. פֿאָרשטעלן פֿאַרן עולם, 
נר. רופן די אַרבּעטער און איירן אַז עס װעט 
מער ניט זײַן קיין אַרבּעט. אַיירן דעם זינגער. 

אויך מיט זיך -- .... אונדזערע קולטו" 
רעלע סוחרים, װאָס װײיסן דעם װערט פֿון 
אַנאָנסן, אַיירן זיך אין אַנדערע שפּראַכן, אין 
ייִדיש --- בּאין-אופֿן ניט", ליטא, ווילנע 1914, 


,ער האָט געלאָזט אין אַלע צײַטונגען אַיירן, אַז 


װער עס װועטן עפּעס מעלדן פֿון אים װעט 
בּאַקומען א גרויסע סומע געלט", ימבּר"ע, די 
עגינה, {איבּז), בּוקאַרעשט 1878, ,. . , אַלע אי" 
בּעריקע אומנייטיקע אַרבּעטן, װי אַיירן, פירן 


| בּאַנק-געשעפֿטן און דער גלײַכן, װעלן נאַטיר- 


לעך אָפּגעשאַפּט װערן", ש. פעסקין איבּז, 


|ניעדער מיט דיא סאַציאַליסטען, ג"י 1895, 


דירונג. -ירער., 
1. מיטן ערשטיקן בּ. 


דער בּער איז אַװעק אָן אַן עק. 2. דזח אָן 


א סוף (-+) ,.... און אַלעמאָל אויסמייקענדיק 


קענען זיי (דיי הײַפֿיש} אַװעקפֿרעסן א גאַנץ 
לאַנגע צײַט אָן אַן עק און אָן א סוף", קמ, 


1869, פאז 46. ,, די הימלען .. . האָבּן זיך אָנגע-- 
! הױיבּן צו פֿאַרשפּרײטן אָן אַן עק", משה אַהרן 


אָן אַן ערך 


גליקמאַן מליקאָװא, בּרכי נפֿשי, װאָרשע 1898, 
;דער רבּונוישל-עולם איז בּײַ אים {דעם בּראַצ- 
לעווער חסידן תּענוגער פֿון תּענוגער, פריילעכ- 
קייטער פֿון פֿריילעכקייט בּיז אָן אַן עק", ציט 
צייט, טמז, 1965 | 29, 

אָן אַן ערך -- .. ערעךן 1. אַדװ פֿראַזע. 
קומט פֿאַר א קאָמפּאַראַטיו. אָן א מאָס! א 
סך, גאָר אַ סך. אָן אַן ע' בּעסער (שענער, 
קלענער, ערגער אאַזװ), ,אַװדאי איז דער ייַדי" 
שער ישובֿ אין אַמעריקע אָן אַן ע' גרעסער װי 
דער אַרגענטינישער", אפֿא, טמז, 1967 װ 20, 
;סוף ... אַכצנטן יאָרהונדערט ... איז צײַג 
געװאָרן אָן אן ע' בּיליקער", י. יאַכינסאָן, מיט 
געניטע הענט, קלעוו 1925. 2, פֿראַזע. ניט 
אָפּצושאַצן. ניט צו מעסטן. זײַנע קענטענישן 
זײַנען גאָר אָן אַן ע'י 

אָנאַנקערן -- טרװ. ‏ ער אָן, --געאַנקערט. 
אַראָפּלאָזן דעם אַנקער און פֿאַרפֿעסטיקן. פאַר" 
אַנקערן. צואַנקערן. אִי די שיפֿלעך. עזיי אַנקערן 
אָן די שיף, זיי זאָגן, דאָ װערן זיי רוען דרײַ 
טעגיי, מעשׂה פליאות מגי אחים, װאַרשע 1875, 
מיט זיך -- זיך אָנכאַפּן, אָנקלאַמערן זיך אין 
עפּעס. פעסט זיך אָנהאַלטן. אי זיך אין א גע" 
שעפט. אִי זיך אָן א געזעץ און געװוינען א פּראָי 
צעס. אִי זיך אָן א טעאָריע, א בּאַװײַז. אִי זיך 
מיט די ציין און נעגל, 

אָן א פֿוף -- {... סאָףן פֿראזע. 1. װאָס האָט 
ניט קיין ענד. אָן אַן עק (-+). אַ דערציילונג אָן 
אַ סי. אַ מעשׂה אָן אַן אָנהײבּ און אָן אַ 
;די גרויסע בּרייטע װעלט אָן אַן אָנהײבּ, אָן 
אַ סיי, ממוס, בּישיבֿה של מטה'. 2. װאָס 
הערט קינמאָל ניט אויף. װאָס ציט זיך אָן 
אויפהער. רייד, טענות אָן א ס' צרות אָן אַ 
ס', 8. װאָס מע זעט ניט פֿון דעם דעם סוף. 
װאָס נעמט זיך ניט אויס. זייער לאַנג (בּרייט, 
גרויס, פֿילצאָליק), װעלדער און פֿעלדער אָן 
אַ סי. שערענגעס מענטשן אָן אַ ס'. 

אַנאַסופֿיק -- אַדי. דזוו אָנסופֿיק. .די איע 

כּוחות פֿון מײַן נשמה", נאַד. 


אַנאַפטאַטיש -- אַדי. ??איי 22גו. דער 
הויבּן,. פֿאַרבּעסערט. פֿאַרגרעסערט. אַן איער 
איבּערדרוק פֿון אַ װערק. 


אַנאַסטאָמאָ ז -- דער, ין. אי 22גר. צו- 
שטאַנד ווען א הױפּטיקאַנאַל פֿון דער בּלוט- 
צירקולאַציע װערט פֿאַרשטאָפּט און דאָס בּלוט 
פליסט דורך שמאָלערע רעזערוו-רערן. איעדער 
אָדער האָט א גרויסן צװײַג פון זײַטיקע, שמאָלע 
רעזערוו-רערן, דורך װעלכע די בּלוט קען אומ- 
געשטערט פליסן אין פֿאַל װען ס'ווערט פֿאַר- 
שטאָפּט דער הױיפּט-קאַנאַל. דאָס ווערט אָנגערופֿן 
אַי", צש, פֿגעז, װילנע 1924, פא 7. 


אַנאַטטע|זיע -- די, יס ?כאיי 22גר. (מעד) 
אָנפֿילעװדיקייטי. ‏ 1. אַלגעמײינער אָדער טייל- 
װײַזער אָנװער פון דער פֿעאיקײט צו פילן. |בּײַ 
אַן ערנסטער אָפּעראַציע שאַפט מען איף אַ 
קינסטלעכן אופֿן אַ טאַטאַלע א' בײַ אַ 
קלענערער אָפּעראַציע שאַפֿט מען א לאָקאַלץ 
אֵי-ן ,די ערשטע מדרגה פון אָפּפרירונג װערט 


12+ 


בּאַגלײט מיט אַ פּלוצעמדיקן שאַרפֿן און שטע 
כיקן װייטיק ... און ... מיט דער פולער 
אֵי... פון דער הויט", פגעז, װילנע 1940, 
א 3,. 2. קראַנקער צושטאַנד װאָס מאַכט 
אומשפּירעװדיק צו װייטיקן (לאָקאַלער אָדער 
אַלגעמײנער פּאַראַליז). -(טי)זאַציע. -(טי)- 
זירן -- טרװ. טיש -- אַדי. אשישע 
מיטלען. געניצט אויך פֿיג. מאָראַליש אומפֿי 
לעװדיק. ;בּעת דער יִד איז עטיש און דער 
גריך עסטעטיש, איז אָט דײַן קריסטלעכקייט 
געװאָרן אַיטיש", אַל װוו, ידי מאַדאָנעי. ‏ -טיק 
--- פארטויבּונג-מיטל, געבּן אַן אַיטיק,. טי- 
קער -- דאָקטער װאָס פֿירט דורך די אַנאַס- 
טעזיע, 

אַנאַפטראַפֿ(ע) -- די (דער), יס (ין). ?כאיי 
2כגר. איבּערדריי'. ‏ אומשטעל פֿון װערטער 
אין אַ זאַץ אַנשטאָט זייער געויינלעכן סדר. 
דזו אינװערסיע. אַהיים גייט ער' אנשטאָט: 
ער גייט אַהיים!. אִ' װערט געניצט װי א רע 
טאָרישער מיטל צו פֿאַרשטאַרקן דעם אײַנדרוק, 

אַנאַפֿרן -- דזוו אױיסאַסרן -+, 145, 


אָנאָפּהאַלטיק -- אַדי. נעאָל. װאָס איז אָן 
אַן אָפּהאַלט; װאָס מע קען (טאָר) ניט אָפּהאַלטן. 
4... לוט װי ער פאַרשטייט עס און פאָדערט 
אי און אָן װאַקלעניש", א. י. זאַקוסקי, דוד 
עדעלשטאַט..,, ב"א 1955 יקייט, 

אַנאָפּהאַלטלעך -- אַדי. נעאָל. ראָכקינדי 
שקליאַר װבּ. װאָס מע קען ניט אָפּהאַלטן. אִיער 
אָנגריף. איער שטראָם ענערגיע. -קייט, 

אַנאַפּטאָטיש -- אַדי. ?אי 22גר. װאָס 
האָט די טענדענץ צו פאַרלירן ענדונגען, פֿלעק- 
סיעס, בּייגפאָרמען. אַן איע שפּראַך. אַן אַער 
פּעריאָד אין דער געשיכטע פון אַ שפּראַך. 
ענגליש איז אי ייִדיש איז אַי אין פֿאַרגלײַך 
מיט מיטל-הויכדײַטש. 

אַנאַפּטיק|פע -- די, 'ז ס). קאיי 22גר. 
(שפּראַך) אויסבּרייטונגי. דאָס אײַנשליסן אַ 
װאָקאַל צװישן צוויי קאָנסאַנאַנטן {למשל, בּײַ 
די װאָס ריידן אַרױס אידעאליזום אַנשטאָט 
אידעאַליזם. אַהערצו קען אויך געהערן דער 
סװאַראַבּהאַקטיװאָקאַל: מילעך אַנשטאָט מילךן, 
-טיש -- אַדי. איער װ אָקאַל. 


אָנאָפּלײגיק -- אַדי. נעאָל. װאָס מע קען 
(דאַרף) ניט אָפּלײגן. אַן אֶיער בּאַשלוס. אֶיער 
ענטפֿער. - -יקייט, 


אָנאָפּנײ;בּאַר -- אַדי. נר. װאָס מע קען 
(זאָל) ניט אָפּנײיגן פון דעם. פאָננעמען דעם 
בּאַשלוס פון פּלענום אויף אױספֿילן אים אַ', 
סאָװ' צי |נש, ישפ, 10(3)ן 


אָן אַ פנים -- {... פּאָנים, :נעמן פֿראַזע. װאָס 
האָט ניט דאָס פּאַסיקע, ריכטיקע איסזען 
מאַכט ניט קיין אײַנדרוק, דריקט קיין זאַך 
ניט אויס. ,די גאַנצע אונטערנעמונג איז אָן 
אַ פּי. 


אַנאַפּע"פט -- דער, ץ. ?אי 2כגר. פפּראַ 
סאָדיע) פֿערזנמאָס, פערזנפוס װאָס בּאַשטײט 
פון צוויי אומבּאַטאָנטע און איין בּאַטאָנטן 





אַנאָפֿעלע 
טראַף. ;עס װעט קו|מען די צײַש|און די 
צײַיט|איז ניט װײַיט|ײ,. -יש -- אַדי. 


אָן אָפּשטעל -- פֿראזע. װאָס איז כּסדר, 
אָן אַן איבּעררײַס. א מאַרש אָן אָי. אַ פלי אָן אַ' 
פֿון ניוייאָרק קיין תּל-אָבֿיבֿ. אָן-אָייפלי. א גאַנג 
אָן אַי. אָדאַגאַנג. אָנאָפּשטעליק -- אַדי. 
אע באַװעגונג. ;בענזין ... צום װײַטעף" 
דיקן אִין לאַנגן פלי איבּערן ים", סוצ. גק, 
פאן 68 - 

אַנאַפֿאַ'ז -- דער. בּיאָלאָגיע) די פֿאַזע װאָס 
קומט נאָך מעטאַפֿאַז, װען די אױפֿגעקומענע 
כראָמאָזאַמען רוקן זיך אָפּ איינער פֿון צווייטן 
צו די אַקעגנדיקע גרענעצן פון צעלטל (קע- 
מערל), 

אָן אַ פֿאַרװאָפֿ -- אַדו) פֿראזע. אָן אַ 
סיבּה, אָן א בּאַגרינדונג, אָן א װאָרנונג. װאָס 
לייגט זיך ניט אויפן שׂכל. אָן אַ פ' האָט 
ער אים אָנגעהױבּן זידלען און אים געמאַכט 
מיט בּלאָטע צו גלײַך". קאון איך פֿרעג, אויבּ 
ס'איז מעגלעך אַז הייליקע בּלוט זאָל װערן 
פאַרגאָסן אָן אַ פֿ'", ש. ז. רובּין, {מינפּי װון, 
נ"י 1956. *אָן אַ פ' און אָן א פֿאַרװעץ = אָן 
שום סיבּה, 

אַנאַפֿאָ 'ד|(ע) -- די, ס, ז. ?אי 2גר. 
(רעטאָריק) דאָס איבּערחזרן אַ װאָרט אָדער אַ 
גאַנצע פֿראַזע (אין רייד אָדער שריפֿט) כּדי צו 
פֿאַרשטאַרקן דעם רוֹשם בּײַם צוהערער אָדער 
לייענער. ‏ "שש -- אַזי. ,די װענדונגען, 
אױסרופֿן .. . אין דעם פֿאָרלייענערס מויל האָבּן 
געהויבּן און געשטאַרקט די עמאַציאָנעלע שטיי 
מונגען, אַזױ אויך האָבּן געװירקט די אַישע 
שורות, די איבּערחזרונג פֿון א שורה", מינפי וו 
אַישע קאַ מפּאָזיציע -- לענגערער אוים" 
זאַץ מיט אַנאַלאָגיש:געבּױטע שורות. 

אַנאַפֿילאַק|סיע -- די, :ס. 2אײ 22גר. 
(מעד) 'קעגנשוץי. געהעכערטע פֿילעװדיקייט 
פֿון אָרגאַניזם לגבּי א גיפֿט אָדער אַן אײיװײַס- 
שטאָף, אַרױסגערופּן דורך אן אײַנשפּריצונג 
פון זעלבּיקן גיפֿט אָדער אײיװײַסשטאָף (װערט 
בּאַנוצט בּײַם שטעלן אַ דיאַגנאָז). היפּוך: אימן- 
ניזאַציע, -+. פקראנקהאַפטע דערשײַנונגען װאָס 
זײַנען פֿאַרבּונדן מיט דער שפּײַז װערן אָנגע- 
רופֿן דערנערונגס-אַיײ, 9געז, ווילנע 1930, פא 21, 
יטיש -- אַדי. ,,.. אױבּ מע מוז צוליבּ 
וועלכע סאיז .. . סיבּות מאַכן אײַנשפּריצונגען 
פון פֿערד-סערום קען דאָס, הגם אין זעלטענע 
פֿאַלן, אַרױסרופן א'טישע רעאַקציעס", טאָז, 
1, פא 34, 

אַנאַָ פֿעלע -- די, "ס. ככאיי 2כגר. 89: אַנאָ- 
פֿעלעס, דער. מאַלאריע-מוק. מין פֿון די 
שטעכיקע מוקן װאָס פֿרוכפּערן זיך אין זומפּן 
און שטייאיקע װאַסערן און שטעקן אָן דעם 
מענטשן מיט מאלאָריע. |די פּיאָנערן אין ארץ- 
ישׂראל האָבּן א סך געליטן פֿון זומפּפיבּער, 
אָנגעשטעקט פון דער אנופלת'ן 6... די אץ 
האָבּן פֿײַנט די זון, די לבֿנה איז זיי פיל לי- 
בּער", ל. חיין, טאָגיאײַן טאָגיאױס, ב"א 1954. 
2... די פּאַסיקע אומשטענדן זיך צו פֿאַרבּינדן 
געפינען זיי ודי ספּאָרן} אין דעם קערפּער פֿון 





אַנאָפֿראָדיסיע 


אַ געוויסן מין מאָסקיטאָ װעלכער הייסט א", 
דרי י. מעריסאָן, היגיענע. 

אַנאָפֿראָדיפןיע -- די. בּא. 2כאיי 22גר. 
(מעד) מצבֿ פון אָנװער אָדער אָפּשװאַכונג פֿון 
סעקסועלן בּאַגער. -יש -- אַדי. יאַקיש 
-- אַזי. װאָס פֿאַרמינערט דעם סעקסועלן 
בּאַגער. א'יאקישער מיטל, 

אָן אַ צאָל -- פֿראַזע. אויך: אָן צאָל. אין 
אַ גרויסער צאָל. זייער א סך. אומצאָליק, פֿאַר- 
בּרעכנס אָן א צ'. , גאַנץ-דערפרוירענע שוצלי 
בּעלעך אָן א צי ליגן טיף אין אַ זומפּ דעם 
װוינטער איבּער", ממוס, שירה. ;און װי דער 
היישעריק פֿעלדער פרעסט, אַזױ בּאַפאַלן מיר 
אָן צי מיט פֿײַער און מיט שאַרפֿן שטאָל דאָס 
בּעסטע פון אַמאָלײ, מלה, אין ניו-יאָרק. 


אַ'נאַציאָנאַ'? -- אדי. ניט-נאַציאָנאַל. װאָס 
האָט ניט קיין שײַכות מיט דעם װאָס איז נאַ- 
ציאָנאַל. ,ניט בּלויז זײַנען זיי אַי און גאַנץ אָפֿט 
אַנטײנאַציאָנאַלײ, לע, טמז, 1964 ווו 6 -קייט, 


אָן אַ צײַט - פֿראַזע. 1 אַ לאַנגע צײַט. 
א לענגערע צײַט. ,דו װעסט דאָך מיר מיט דײַן 
פירונג אין דער ערד ארײַן טרײַבּן, א צײַט 
אָן אַ צי װעל איך פֿון דיר האָבּן", ש. בּעקערי 
מאַן, דער זשענסקער װאָפּראָס, אדעס 1887. 
2. אָן א בּאַשטימטער דאַטע (שעה, חודש, יאָר). 
אַרוסשיקן פֿאַרבּעטונגען אָן א צי. ,א טראַטע 
האָט בּײַ אונדז געהייסן א װעקסל אָן א'צ'י. 
9. פֿאַר דער צײַט. ,, סטײַטש, מע דאַרף קיין 
הײיבּאַם ניט? דו װעסט דאָך אַװעקגײן אָן א 
צייי, מ. יודעלסאָהן, דער ממזר אַלס דאָקטאַר, 
ווילנע 1927, 

אַנאַקאָלו'ט -- דער, ן. 2כאיי 2כגר. (רע- 
טאָריק) דאָס פֿעלן פֿון אַ ריכטיקן גראַמאַטישן 
סדר אין א זאַץ אָדער יעדער אַנדער אומגראַ- 
מאטישקייט, װאָס איז א רעזולטאָט פון צו 
שטאַרק עמאָציאָנעלן ריידן אָדער שרײַבּן, 


אַנאַקאַנדע -- די, יס זאָאֵל') װאַסער- בּאָא. 
ריזנשלאנג פון דרום-אַמעריקאַנער קאָנטינענט. 
האַלט זיך אויף 
מערסטנס אין 
װאַסער, קען זיך 
אָבּער אויך אַי 
רויפדראפּען אויף 
הויכע בּיימער, 
| נערט זיך מיט 
פיש און װאַסערפֿײגל, ,. . . אױפֿן צווייטן אָרט 
גייט א שלאַנג װאָס הייסט אַ'; זי לעבּט אין 
הייסן דרום-אַמעריקע", א. יאַקובּזאָן, פֿאָר, 1962 
141, פנומ1זונת 165ססמום. 
אָן (אַ) קאָפּ -- פֿראַזע. 1. מיטן ערשטיקן 
בּ; געפינען אַ הרוג אָן אַ קי. קללה: אָן אַ ק' 
װעסטו בּײַ מיר אַװעקגיין. ,אַז שוין געשלאָגן 
זיך, האָט איינער פֿון אײַך בּאַדאַרפֿט לכל- 
הפּחות אַװעק אָן א ק'", בּ. גאָרין, דיא מֵזי 
קים..., נ"י 1900. 2 פֿיג. צעטומלט; צצ- 
טראָגן; צעחושט. אין אַן אױפֿגערעגטן צו' 
שטאנד. ,מיט א װײַבּ איז מען אָן א ק' אָן א 
װײַב איז מען אָן א האַנט", שװ. ;וי אָן א קי 





1428 


איז חנהלע אַרומגעגאַנגען אין שטאָלצן פּעטער- 
-סבּורג", יהל, די אונבעקאַנטע פֿערליעבּטע, 
װארשע 1901 2. אָן שׂכל. ניט פּלאַנמעסיק, 
אָן סדר. אַרבּעטן אָן (אַ) קי. (טאָן) אַן אַרבּעט 
אָן קי. 


אַנאַקאַ רד -- דער, ז. באָט) בּוים און 

קוסט פון דער פאַרצװײַגטער געװיקסן-משפּחה 

אַנאקארדיצעעס. װאַקסט אין טראָפּישע געגנטן, 
די פרוכט פון א', א נוס די 
גרייס װי א בּאַרנע, איז גוט 
צום עסן. מע בּאַקומט אויך 
אַרויס פֿון אי שאַרפן אייל 
(קאַרדאַ'ל) װאָס ווערט געניצט 
אין דער מעדיצין און אין 
כעמישער טעכנאַלאָגיע. דאָס 
האָלץ פֿון אַי (אַקאַזשוהאָלץ) 
ווערט געניצט אין דער פאב 
ריקאַציע פון טײַער מעבּל. 
;א גרויסע סגולה צו שארפן דעם זכּרון... 
קױפֿן אין דער אפּטײיק אנאַקארדינא' און דרלי 
מאָל אין דער װאָך זאָל מען פון דעם עטװאָס 
אײַננעמען", טאַרלער רבּי, סור ו, לאָדז, 1910(?), 
6 /46טו220214,/. 


אַנאַקלי|זיס --- דער, "ן, ?כאיי 2כגר. (פּסי" 
כאָאנאַליז) דאָס אױסקלײַבּן אַן אָבּיעקט פאַר 
'ליבּידאָ: אױפֿן סמך פון ענלעכקייט מיט א 
פּערזאָן װאָס איז געװען בּאַזונדער ליב אין 
די פֿריע קינדעריאָרן,. טיש -- אַדי. 


אָנאַקערן -- טרח. אַקער אָן --געאַקערט, 
1. גוט (פֿאַר)אַקערן. אױפֿאַקערן. אַ סך אַקערן. 
אִי די אויסגעטריקנטע ערד. אִי אַלע פֿעלדער, 
2. שער האָרעװען. 

מיט זיך -- אִי זיך א גאַנצן טאָג אויפן 
פעלד און אַװעקפֿאַלן װי א סנאָפּ, אִי זיך װי 
אַן אָקס בּײַם פאַרדינען אויף חיונה, *(אָנ)אַקערן 
(זיך) מיט דער נאָז = זוכן, נישטערן צו פֿאַר- 
דינען אויף אויסקומעניש. שװער אַרבּעטן אויף 
(צו האָבּן) פּרנסה, 

אַנאַקרזע -- די, 'ס. ?אי 22גר. אוױך: 
זקרוזיס, דער. ‏ א טראַף אָדער א פּאָר 
טראַפֿן בּײִַם אָנהײבּ פֿון א פֿערז װאָס גייען 
ניט אַרײַן אין חשבּון פֿון פֿערזנטאַקט. אַן 
אויפטאקט אין מוזיק, 

אַנאַקרעאָנ|טיק -- די. מצ נבּ. קכאיי 2כגר. 
פּאָעזיע װאָס בּאַשטייט פֿון לײַכטע, בּאַחנטע, 
פֿרײידיקע לידער, אַזױ װי עס האָט געשאַפֿן 
דער אַנטיקער גריכישער דיכטער אַנאַקרעאָן 
5631 -- 478 פֿאַר אָצן יטיש -- אַדי, 
איטישע אָדע. 

אָנאָ ר -- פֿטמ. זזו נאָר. ,מיר װעלן ניט 
שרײַבּן, אי װאָס איז נוגע אונדזער ענין"; ;א' 
צוליבּ דעם אָרעמאַן.. . האָבּן זיי געקוילעט אַ 
בּהמה": , געגעבּן צדקה, אי נאָך זײַנע עשירות 
איז דאָס געװען װינציק", חיים יצחק גאַנדמאַן 
מקאַרלין, סגולה לעשירות ואריכות ימים, 
װאַרשע 1904. געניצט ספּעצ װי א װאָרנונג, 
עקענסט ארויסגיין זיך שפּילן, אַ' בּלײַבּ לעבּן 
הויז". 





אָנאַרבּעטן 


אָנאַרפּלדיק -- אדי. װאָס איז אָן אַרבּל. אַן 
אע וארעמע װעסט. עװאָלט דאָס שוין זייער 
ענלעך געװען צו אַן אִי פֿרוױעךדהעמד, װאָס מע 
טראָגט אַצינד", י. יאַכינסאָן, מיט געניטע הענט, 
קלעוו 1925, 


אָנאַיכעטן -- טרוװ. בּעט אָן, -'געאַרבּעט. 
1. פּראָדוצירן, אױספֿאַרטיקן אַ סך, אַ גרעסערע 
צאָל. אִי דורכן טאָג אפֿשר פֿינף טוץ היטלען. 
;דאָס האָבּן די דרײַ כּתּות קנעכט אַלץ אָנגץי 
אַרבּעט אין דער מדינה", נחב, 'מִעֲשֵׂה מהז' 
בּעטלירסי. אומאיידל: אַי קינדערלעך. 2. טאָן 
יעדער מין אַרבּעט קאָמפּליצירט, מיט צוגאָבּן. 
אִי אוזאָרן אויף די וװענט. אִי א מגדוד אױפֿן 
טלית-זעקל. אִי א צווייטן גאָרן אויף דעם הײַזל, 
אִי א טורעם אויפן חתונה-טאָרט. אַי פּיתום און 
רעמסס, | 


9 אַ לענגערע צײַט שװער אַרבּעטן, האָ- 
רעװוען און דערגרייכן. אִי אַ פֿאַרמעגן. איר, 
מיט װײיטיק: אִי א פּאָר געשװאַלענע הענט; 
אַי א האַרצפֿעלער. 4. אַרבּעטן שלעכט, קאַ- 
ליע מאַכן, ,װאָס האָסטו דאַרט אָנגעאַרבּעט? 
מע דאַרף אַלץ איבּעראַרבּעטןי, 

ס. אָנמאַכן עפּעס װאָס איז שלעכט, נעגאַטיו, 
אִי א צרה, אַ שׂריפה אא. אִי א גאַנצע מהומה, 
אִי א פּלאָנטער ניט אַרױסצוקריכן. אִי מחלוקתן. 
אִי אין מוח א גרימעניש. ,גלײבּט מיר בּפֿי 
רוש, אַז דאָ פּאָרעט זיך דער שֹׂטן... כּדי ער 
זאָל אִי א געקריג צװישן די גוטע-יידן", גע 
נאַרטע װעלט, 1815? ,די פּוחזים האָבּן אַזױ 
אַ הריגה אָנגעאַרבּעט אין בּית-המדרש, אַז דאָס 
בּלוט איז גערונען איבּער די שװעלן", מעשׂה 
אומן. ;איז דאָס דער תּכלית פֿון בּיכער מאכן 
אָנצואַרבּעטן שׂנאה אויף דער װעלט?", אבּג, 
דער יוד אין קיעבֿ וָהש |} ;אזא שקאָץ זאָל 
אִי אַזא קאַלבּיליק {= מישענינען", יאַ, די גע 

| נאַרטע װעלט, אַדעס 1870, ער איז אין כּעס 
אַרײַנגעקומען, אז עֶר האָט שער א גאנצע 
הריגה אָנגעאַרבּעטײ, ראָבּינזאָהן וו, ווילנע 1880, 
;חכּלל ער האָט זיך מיישבֿ געװען און האָט 
זיך כּלומרשט געלאָזט פון זײַן װײב אפ 
סעקוװועסטרירן און האָט דאַבּײַ אָנגעאַרבּעט אַ 
גאנץ גרויסן קראָך", מ. מ. אויזערקיס, דער 
פּריװאַטלעהרער שו, דראָהאָבּיטש 1898. ;נאָר 
איך אליין האָבּ דאָס אָנגעאַרבּעט מיט מײַן 
שװײַגןײ, בּ. בעקערמאַנן, דער יודישער שפּיע- 
געל (זבּן, װאַרשע 1895. א,װער ס'האָט אָנגץ- 
אַרבּעט דעם צוגעשניטענעם בּאַיקאָט און די 
היסטעריקע", יג, טמז, 15411963. *ֹאַי א 
חתונה = טאָן עפּעס אַזױנס מע זאָל האָבּן 
צו זינגען און צו זאָגן: אָפּטאָן א שטיקל אַר- 
בּעט מע זאָל זיך שפּעטער קראַצן. ,מיט איר 
גלאַט צינגעלע װעט זי נאָך אִי א חתונה". קווען 
! יזִדיש װאָלט געהאַט אזא משוגענע אָרטאָגראפיע 
וי ענגליש און פראַנצייזיש, װאָלטן די חטאים- 
זוכערס געמאַכט א גאַנצן צימעס דערפֿון *.. 
אָנגעאַרבּעט א חתונה", א. אַלמי, פֿאַש, 1952 
ווצ8. *אַי א מע ש ה = אָנמאכן א פּלאָנטער, 
א פֿאַרדרײעניש, אן אינטריגע: עפּעס אַזױנס 
װאָס מע װיל בּפירוש ניט דערמאָנען. עפעס 





אָנאַרבּעטן זיך 
אָפּטאָן. ,ער האָט אָנגעאַרבּעט, א מעשׂה און 
עס קומט אים קרימינאַל", *ֹאָ. מ עשׂים = 
א) אָנטומלען. איבּערקערן די זקל די קינדער 
| אַרבּעטן אָן מעשׂים; בּ) זייער ענערגיש אַרבּעטן, 
| = שטרעבּן עפּעס צו דערגרייכן, זיך ניט אָפּ 
שטעלנדיק פאַר שװעריקייטן, אי מעשׂים כּדי 
צו װערן גבּאי, כּדי די פּאַרטײ זאָל זיגן הײַ 
די װאָלן, ,פון דעם "כּהאי |לחמאן האָט ער 
- געמאַכט פֿיס גלײַך צו די אַרבּעה בּנים, אָט 
דערויף האָט ער אָנגעאַרבּעט מעשׂים", דער 
-יודישער פֿאַר פסח, װאַרשע 1881 א אַ 
סראַטש א שטונק = גראָבּ. דזוו אָי אַ מעשׂה. 
-ונג -- פֿאַרקױפֿן די גאַנצע אִ 
אָנאַרבּעטן זיך -- אוטו. -+ דפֿו. ספּעצ 33 
אִי זיך און װערן טױט-פֿאַרמאַטערט. אִי זיך 
מאַזאָליעס אויף די הענט. אִי זיך א צרה. אַי 
זיך אַ קניפּל, א בּאָנדל מיט געלט אױיף די 
עלטערע יאָרן. אִי זיך אַ גוטן נאָמען. ,דער 
מענטש אַרבּעט זיך אָן און מאַטערט זיך אָן 
- אויף דער װעלט", דרך עולם, װאַרשע 1861. 
,איך האָבּ מיך שוין דאָרט גענוג אומזיסט 
אָנגעאַרבּעט, -- זאָגט יאָסל דער שנאָרער", 
- מ. מ. אויזערקיס, דער פּריװאַטלעהרער וו 
דראַהאָביטש 1898. צום 513: ,א נאַר אַרבּעט 
זיך אָן מיט די ליפּן", מס, משלי תּקע"ד, י, 10, 
אַנאָרגאַניש -- אַדי. קכאיי 22גר. דזו אומד 
! אָרגאַניש, ספּעצ 23, -+ 525 אִיע כעמיע. אַע 
-שטאָפֿן, ‏ אִיע זײַערסן, זאַלצן. אַע פֿאַרבֿינ" 
דונגען, | 
אָנאַרגומענטירן זיך -- אוטו. -טיר זיך אַה 
זיך --אַרגומענטירט. - אַרגומענטירן אַ סך; 
דעבּאַטירן. .אָבּער בּיז איך װעל דערפֿירן בּיז 
צו אָט דֶעם אױספֿיר, װעל איך אַרפֿן גענוג 
זיך אָי" בּ. ריוקין, גרונט יטענדענצן. 
אָנאַרורעװען -- דזוו אַרודעװען ר נאַר 
יעמפאטישער. | 
אָן אָרט -- פֿראַזע. אױפֿן אָרט, בּמקום. 
;אַבֿרהם זאָל נעמען אַ װידער אָן אִי פֿון יצחק 
- פֿאַר אַ קרבּן!, מחזור קרבּן אהרן, יום" כּיפור, 
ווילנע 1868, 


אָן א ריר -- פֿראַזע. /. מיטן ערשטיקן בּ. 
ניט צורירנדיק זיך. ,רוק זיך אָפּ! אָן אַ ר'", 
2. ניט בּאַװעגנדיק זיך, ניט רירנדיק זיך פֿון 
אָרט. ,אין דרי זאַכן דערקענט מען א יד, 
האָט געזאָגט ר' יצחקל ואורקער, זצ"ל: אין 
טאַנצן אָן א ר', אין שרײַען שװײַגנדיק און 

| אין בּייגן זיך -- אױפֿגעשטעלט", דר' ה. 

| זײַדמאַן, טמז, 1964 וע 26, יי 


אַנאַרכיאל . -- {.. כיעלן שפּאַסיקער נאָמען 
פֿאַרן מלאך פֿון אַנאַרכיזם, תּפֿלה זֹכּה, יצאה 
לאור על ידי אגודת אַרבּײַטער פֿרײַנד, תּשְׁרֵי --- 
תּרס"ב, לאָנדאָן. ‏ / 


אַנאַרכ|יזם -- דער, -ען. אָנהערשאַפֿטי. מאָי 
ראַליש-פּאַליטישע שיטה אַז עס דאַרף װערן 
| אָפּגעשאַפֿט יעדע פֿאָרעם פֿון הערשונג מצד 
איין מענטשן איבּער א צװייטן; אַז א. פרײַע 
פעדעראַציע פון. פרײַוויליקע פֿאַראײניקונגען 
! דאַרף פֿאַונעמען דעם פּלאַץ פֿון צװאַנג-אָרגאַני- 


1429 


- זאַציע אין דער געזעלשאפֿט. ,אַי שטרעבּט צו 
פֿולער פּאָליטישער און סאָציאַלער פרליהייט". 
;אַחוץ אַײאינדיװידואליזם, איז שוין דעמאָלט 
געווען אן אַ"קאָמוניזם", בּ. ריװקין, אונדזערע 
פּראָזאַאיקער,. ‏ 
דיסט -- דער, -ז. ונ דין, יקע, "ס. אָנהען- 
גער פֿון אַנאַרכיזם. די קאָמוניסטישע קעגנערס 
פון די אַין. ,און דאָ טרעטן אַרױס די אַין און 
סינדיקאַליסטן און װילן אונטעררײַסן די ארי 
בּעט אין די פֿאַראײנען" י. יאָפֿע, אין קעסלי 
גרובּ, מאָסקװע 1929. -יסטישׁ -- אַדי. 
קראָפּאָטקינס (בּאַקוניגס) אַישע טעאָריע. 
-,... ער ופֿאָרדן װעט חרובֿ מאַכן אַלע אינ- 
דוסטריעס אין אַמעריקע מיט זײַנע איסטישע' 
דרכים פון הפֿקרדיק איבּערצאָלן די אַרבּעטער", 
9 קאָנסטאַן, פֿאַש, 1955 ווט 15. ;אַן אומדער. 
מידלעכער ... פֿאַרעקשנטער. פּראָפּאַגאַנדיסט 
- פֿון דעם. אַיסטישן אידעאַל", אַ. גאָרדין יאַי 
נאָווסקי, ל"אַ 1957, 


אַנאַרכױיע -- די, "ס, כאיי 22גר. /אַן הער 
שאַפט, 1. פּאַליטישע און סאָציאַלע אומי 
אָרדענונג, אָן שום רעגירונגס-קאָנטראָל. ,וואו 
|... אַי איז. קיין אמתע פֿרײַהײט ניטאָ". 

2. אידעאַלע געזעלשאַפֿטלעכע אַרדענונג לויט 
דער שיטה פֿון אַנאַרכיזם. ,.. . אי איז די אָפּ 
לייקענונג פון יעדער הערשאַפֿט, פֿאָלגלעך איז 

- דער אַנאַרכיזמוס ניט עפּעס אַנדערש װי דאָס 
שטרעבּן צו שאַפֿן אַ סאָציאַלן צושטאַנד װאו 
- די בּאַהערשונג פֿון איין מענטשן דורך א צווייטן 
מענטשן איז אוממעגלעך", ר. ראַקער איבּז, יאָי 
האן מאָסט, דער קאָמוניסטישער אַנאַרכיזמוס, 
- לאָנדאָן 1906 יש -- אַדי. 
אומאָרדענונג, הפקרדיק. ,צום גרויסן אומגליק 
איז די דערציאונג פֿון פּאַגראָם-יתומים א 
הײַנטיקן טאָג זייער אַיש", 9. שניאורסאָן, די 
קאַטאַסטראָפֿאַלע צײַטן..., בּערלין 1925 
דישקייט -- ,די װידערשפּרוכן און די אַ" 
- ישקייט פֿון דער קאַפּיטאַליסטישער אָרדענונג 
האָבּן ניט געגעבּן קיין מעגלעכקייט צו לייזן 
אַזעלכע גרויסע קאָמפּליצירטע אױפֿגאַבּעס", י. 
קאַמענעצקי, דער זיג בּאַמ דניעפער, מאָסקװע 
2, 


אַנאָרמאַ'ל -- אַזי. אומנאָרמאַל (-+ 606 

- ניטינאָרמאַל. ,קיין צד לייקנט ניט אַז די בּיד 

- אַהעריקע בּאַציאונגען זײַנען געװען אַ', אַז אין 
זיי איז געלעגן די געפֿאַר פון דעם וועלטקריג", 
זשיט או, נײי 1919 -קייט, 


אָן א שיעור -- {... שירן פֿראַזע. אָן אַ 
מאָס, זייער א סך. אומצאָליק, ניט איבּערצו" 
- ציילן. ?כלערנען אָן א. שי = כּסדר, א סך, אָן 
אַן אײַנגעשטעלטער פּאָרציע פֿאַר יעדן טאָג, 
דערפֿון אויך: אַרבּעטן, טאָן עפּעס אָן אַ ש" 
;אָן אַ שי אַרבּעט איז אַרײַנגעלײגט געװאָרן 
אין דער אונטערנעמונג". מישן אָן א ש' די 
פֿאַרבּ. , פֿון אַ קליין ישיבֿהלע איז אויסגע- 
| װאַקסן א ישיבֿה.... מיט נדרים ונדבֿות אָן א 
שיי", קמ, 1868, פא 21, ,גרויס איז זי בּײַ זיך 
יאָן א ש'", עט, לידער. ,די װעלט איז רײַך 
מיט גליק און אומגליק, מיט פרייד און צרות 


װאָס איז אין . 


אָנבּאַגעגענען 


אָן א ש'", װ. קאַיזער {מינפּי װון. אעס זײַנען 
: דאָ מענטשן װאָס האָבּן זיך אָנגעזען און: אָנגץ- 
הערט אָן אַ שי זאַכן -- און ס'איז גלײַך װי 
גאָרנישט", שנ, קריטיק און קריטיקער, ב"א 
9, ,די יידיש-סביבה איז הײַנט נאָך אָן א 
שי מער אַטאָמיזירט איידער בּיזן חורבּן", מװ, 
. יושפ אוא, 2. , איבּער אַלע מרחקים האָבּן גע 
לויערט אָן אַ שי פֿאָרשנדיק-בּײיזע אויגן", מ 
שטריגלער, איק, 1946 4. עאין דער נאַטיר- 
לעכער מענטשלעכקייט ליגט אָן א שי אומי 
מענטשלעכקייט", א. מענעס, פֿאָר, 1962 וו 29, 
אָןדאַישיעורדיק -- אע בּאַמיאונגען. - 
אֲנאַשׂן -- טרוו. אֵשׁ אָן, --געאַשט.. אָנשיטן, 
פֿאַרשיטן, אָנװאַרפֿן אֵש. אײַנבּרודיקן מיט אַש. 
אִי דעם גליטשיקן װעג מע זאָל ניט אומפאַלן, 
.דו האָסט שוין אָנגעאַשט אױפֿן קלאָרן טיש- 
טעך מיט דײַן פײַיקף". 
אָנבּאָבּלען -- טרח. -בל אָן +יגעבּאָבּלט. 
דזוו אָנבּאָלבּען. ,סענדער! װאָס האָסטו דאָ אָנ- 
געבּאָבּלט? װאָס האַקסטו עפּעס א טשײַניק מיט 
אָנפֿײַפֿן?ײ, י. אַדלער, זאָלן אידן לאַכן. 
אָנבּאַבּען -- טרו. -בּע אָ --געבאַבעט. 
אָנפּעלצן, אָנטאָן, אײַנװיקלען מע זאָל אויסזען 
וי אַ בּאַבּע. אִי דאָס מיידעלע אין פֿינף יאַקעס 
און זי פֿיִרן שפּאַצירן. -+ אײַנבּאַבּען. -עכץ, 
-עניש, 
אָנבּאַכּצלען -- טרו. צל אָן, -- געבּאָבּצלט. 
(שנײַדעריי) אָננײיען צו געדיכט. אִי און ניט 
קענען אָפּטרענען ‏ / | 
אָנבּאַברען -- טרו 6 אוטח. "רע אָן, +-גע- 
- בּאָבּרעט. אָנפּלאָנטערן. צונויפמישן. אִי עפּעס 
אַן עסק מע זאָל ניט קענען זיך אַרױסבּאָבּרען. 
אִי אין שופּלאָד צװישן די פּאַפּירן. אִי אין 
קופֿערט, עס זאָל װערן א מישמאַש,. -+ אײַנ- 
בּאָבּרען. : עניש. ‏ | 


אָנבּאָכּרען זיך -- אוטװ. -+ דפֿו. 1. גריבּי 
לען, נישטערן, זוכן, פּאָרקען זיך. דער היס. 
טאָריקער האָט א לעבּןלאַנג זיך אָנגעבּאָבּרעט 
אין אַלטע שָמוֹת. 2. (שפּאַסיק) אָנלערנען זיך 
אַ סך. ער האָט זיך אָנגעבּאָבּרעט מיט תּורה. 
9. זיך אָנזופּן, 


אָנבּאַגיפֿן -- טרוו. איצ, אימפּ נבּ; -יבּאַגאָסן. 
1. (בּאַגיסן אַן לענגערע צײַט. אִי די בּלומעןי 
טעפּ, די בּייטן. 2. פֿאַרגיסן.. אויסגיסן. אַי די 
גאַנצע שטובּ. אִי אויף די מלבּושים, | 


אָנבּאַגעגענען -- אקזװ. -געגן אָן. --בּאַ 
געגנט. 1. בּאַגעגענען עמעצן אָדער א צאָל. 
(אַנ)טרעפֿן עמעצן פּנים-אליפּנים. אַי אין גאַס 
אַ סך בּאַקאַנטע, 2, זיך אָנשטױסן אויף 
עפּעס. דערזען עפּעס װאָס מע האָט ניט גע 
זוכט. בּלעטערן אַן אַלטן ספֿר און אִי וויכטיקע 
חידושים, פּרטים. אַי װיכטיקע דאָקומענטן אין 
אַרכיוו. ,ס'האָט נישט געטראָפֿן נאָך, אַז אין א 
לאַנגן וועג זאָל איך נישט אִי אזא מין קאַסטן", 
ייש, געקליבּענע לידער. 
מיט זיך -- צופעליק זיך בּאַגעגענען. 
;דורכן צופֿאַל האָבּן זיך אָנבּאַגעגנט צוויי דיכ- 
טער", הל, טאָג, 1948 306 ענאַכן בּאַגלייטן 





אָנבּאַגראָבּן. 


אים האָט זיך מיר אָנבּאַגעגנט איינער א תּלמיך- 
חכם מיט א ספר אין האַנט", ל. אַליצקי איבּז, 
ש. עגנון, היימיש, אַפּרמײַ 1961, 

אָנבּאַגראַפּן -- טרו. איצ. אימפ נבּ; -יבּאַז 
גראָבּן, װאויליונגעריש. גוט אָנבּרעכן די בי" 
נער. שטאַרק בּאַלײידיקן מיט זידלערײַען. 

אָנבאַגרײַכן זיךף -- אוטװ. -גרײַף זיך אָן 
זיך --בּאַגרײַפֿט (--יבּאַגריפֿן), אַרכ. אָנכאַפּן 
זיך; אָנהאַלטן זיך. ,אונ' איינר שפּואך צום 
אַנדרן: װער איז דער אונ' וואו הער איז ער 
דער זיך אן בּגרײַפֿט אן כּסא הכּבוד", מחזור 
שלש רגלים, ח"בּ, אַמשט 1713, 

אָנפּאַגריפֿן זיך -- אוטװ. איצ, אימפ נבּ; 
זיך --בּאַגריסט, זיך בּאַגריסן (א לענגערע 
צײַט) מיט א צאָל, אין איין אָװנט (בּמשך פון 
די פּאָר װאָכן אין שטאָט) זיך אִי מיט צענ- 
דליקער בּאַקאַנטע. 

אָנבּאַדינען זיך -- אוטו. איצ, אימפ נבּ; זיך 
-י בּאַדינט. כּסדר דינען, בּאַדינען עמעצן. אַר" 
בּעטן בּײַ (פאַר) יענעם. ,איך האָבּ זיך שוין 
גענוג אָנבּאַדינט אין מײַן לעבּן. צײַט אַרױס: 
צוגיין פאַר זיך". 

אָנבּאָדן זיך -- אוטו. בּאָד זיך אָן, זיך --'גע- 
בּאָדן. ‏ 1. זיך בּאָדן אַ סך, בּיז עס איז גענוג, 
זיך אי אין ים בּמשך פון די זומער:חדשים, 
2. איר. אַרומפֿאָרן פֿון איין װאַרעמבּאָד (קור- 
אָרט) צום צװוייטן, ,,מײַן װײַבּ האָט זיך גענוג 
אָנגעבּאָדן און איך האָבּ זיך פֿאַרבּאָדן אין חו" 
בֿות". 9. אַבּסאָרבּירן, אײַנזאַפּן, װערן דורכ- 
גענומען מיט.... ער האָט זיך אָנגעבּאָדן 
מיט (אין) זונשטראַלן. זיך אִי מיט דבֿריתּורה. 

אָנבּאַדעקן -- דזוו אײַנבּאַדעקן -+, 

אָנבּאָהאַמאָליען -- אוטו. -ליע אָן, -'גע- 
בּאָהאָמאָליעט. 2כװר. 1. (װעגן ניטייידן) 
אָנדאַװענען, אָנפּרעפּלען. 2. פֿיג. אָנרעדן 
פּוסטע דיבּורים, אָנפּלאַפּלען, אָנבּאַלעבּעטשען. 
3 פיג. אָפּטאָן עפעס געשװינד, טאַנדעטנע, 
כאַפּ-לאַפּ. |אין פד אָפּמאָדליען.} 

אָנבּאַהײיצן -- טרו. איצ, אימפ נבּ; --בֹּאַ 
הייצט,. גוט אָנהײיצן. מאַכן עס זאָל זײַן זייער 
הייס. אִי די קעסלען. אִי דעם קאַלטן טעאַטער- 
זאָל זונג. -עניש, 

אָנבּאַהענגען -- טרו. איצ, אימפ נבּ; --בּאַ 
האנגען, --בּאַהאָנגען. אָנהענגען, צעהענגען א 
צאָל זאַכן. אַי די װענט מיט בּילדער. אִי זשעטאָ- 
נען (מעדאַלן) אויף די פּרעמירטע. אִי סטענגעס 

- מיט שלייפן אויף די יובּקעס. מיט זיך -- אַי 
זיך מיט פּעק און זיך לאָזן אין װעג ארײַן. 

אָנבּאַװאָפֿנט -- אַדי. פאַר -+ דװװ. אִי מכּף 
רגלו ועד קדקדו, פון קאָפּ בּיז די פֿיס. אי מיט 
תּורה און מעשׂים טובים, מיט מצוות, 

אָנבּאַװאָפֿענען -- טרװ. איצ, אימפּ נבּ; 
-יבּאַװאָפֿנט. ‏ 1, אױיסשטאַטן מיט א סך װאָז 
פֿן, כּלי-זיין. אִי א פֿאָלק װאָס קען מאָרגן אויף 
אונדז אָנפֿאַלן. 2, בּאַזאָרגן מיט כּלערלײ 
מכשירים. אִי די לאַבּאָראַטאָריע מיט די נײַסטע 

| אינסטרומענטן. 28. אײַנשאַפֿן (זיך) גײַסטיקע 
װוערטן, ידיעות, אינפֿאָרמאַציעס. אָפּט מיט 


1480 


זיך -- זיך אִי מיטן מאָדערנסטן געװער. זיך 
אי מיט אַ סך ידיעות. ‏ /83, = 

אָנבּאַװארעמען -- טרװ. ירעם אָן, -בּאַוואַ 
רעמט. מאַכן װאַרעם. אונטערװאַרעמען. אי 
די אָפּגעפֿראָרענע גלידער. אִי דאָס בעטעלע פאַרן 
עופֿעלע. 

אָנבּאַװאַרענען -- דזו אײַנבּאַװאָרענען +, 

אָנפּאַװײַזן זיך -- אוטחװ. -װײַז זיך אָן, זיך 
= בּאַװיזן, (מיט אַ געגאַטיוון בּײַטעם) זיך 
כּסדר װעלן בּאַװײַזן, זיך אַרױסשטעלן (מיט 
מעלות, קענטענישן). װעלן מע זאָל בּאַמערקט 
װערן. אִי זיך מיט די בּריליאַנטן אויף די פיג- 
גער. אִי זיך אז מען איז אויסגעבּונדן מיט דער 
טעאטער-װועלט, מיט װיכטיקע לײַט, 

אָנכּאַוולען -- דזו אײַנבּאַװלען -+, 

אָנבאַװען זיך -- אוטװ. װע זיך אָן, זיך 
-יגעבּאַװעט. 810 0816 :622.. זיך אמוזירן 
אַ לענגערע צײַט, זיך פֿאַרװײַלן, זיך אָנשפּילן, 
;דער זיידע האָט זיך אָנגעבּאַועט מיט זײַן 
אייניקל". 

אָנכּאָווקען -- טרו. -קע אָן, --געבּאָוקעט. 
0088 :176::. אָנפּלאַפּלען, אָנפּלױדערן. אִי 
עמעצן אין אויער אַרײַן. אִי עס זאָל בּלײַבּן 
אַ זשוזשעניש אין די אויערן. -עניש. 

אָנבּאַזגרען -- טרו. -רע אָן, -געבּאַזגרעט. 
 .:22: ׂ6‏ אָנפּאַטשקען, אָנשמירן בּײַם 
שרײַבּן, אָנשרײַבּן ניט-ריין, ניט-קלאָר, אַי אַ 
בּריוו מיט קאָטשערעס און לאָפּעטעס, 

אָנפּאַזײען -- טרו. איצ, אימפ נבּ; --בּאַזײט. 
אַ סך בּאַזייען. אִי די אַרומיקע פֿעלדער מיט 
קוקורוזע. 

אָנפּאַזינגען -- טרװ. איצ, אימפ נבּ; +-בַּאַ- 
זונגען. אַ סך בּאַזינגען. ,וי מענטשן שעמען 
זיך דאָס ניט אַזױ אָנצובּאַזינגען דעם רשנ" 
אי חתןכּלה, 

אָנבּאָט -- דער, ‏ ן. 1. אַקט פֿון אָנבּאָטן. אַן 
ערנסטער (לײַכטזיניקער, איבּערגעאײַלטער) אַי 
2. פֿאַרלײג, אָפֿערטע צו קױפֿן אָדער פֿאַרקױפֿן, 
- אָדער צו טאָן אַן אַרבּעט, עפּעס דורכצופֿירן. 
אִי פֿון א קאָנטראַקטאָר. אִי פון קויפער, װאָס 
איז אַ העלפט פֿון פֿאַרלאַנגטן פּרײַן, אִ' בּײַ 
אַן אױיקציאָן, 9. גרייטקייט צו פֿאַרקױפֿן 
(עפּעס צוצושטעלן פאַראנענע סחורה צוזאַמען 
מיטן מקח פֿאַר דער סחורה אָדער אַרבּעט) 
דער אִי שטײַגט איבּער דעם נאָכפֿרעג און די 
פּרײַזן פֿאַלן. ,די פאַקטן . . . װײַזן ..... אַז דער 
אִי און נאָכפראַגע װירקט די זעלבּיקע זאַך װי 
אויף נאָמינאַלע, אַזױ אויך אויף די רעאַלע 
אַרבּעטסלױין", די שׂכירות, לעמבּערג 1896, 
,וואו עס איז דאָ א פֿאַרלאַנג, מוז זײַן אַן אַ" 
און אַז די מאַסן פֿאַרלאַנגען אַלגעמיין-מענטש- 
לעכע קולטור, װעלן זיך שוין געפינען בּעלנים 
אויף צו בּאַפרידיקן זי", זשיט שו, נ"י 1912, 
4. יעדער מין פֿאָרלײג, פֿאָרשלאָג. אויך אָנ- 
וואונק, אָנצוהערעניש, רמז אויף א פאָרלייג, 
אי צו פירן שלוםפֿאַרהאַנדלונגען. קערי.. 
לאכט |אויסן דעם אִי פֿון פארראַט", אֵל, 'הירש 
לעקערטי. ,צו פֿאַרגיין אין אינקוויזיציע-תּענוג 


אָנבּאָטן 


האָבּ איך אין מײַן לעבּן שוין געהאט נישט 
איין אָיײ, הל, יא טרעבּלינקע-קאַנדידאַטי, אונזער 
װעג, בּײַערן, 411946. שענדלעכער אִ' = אִי 
צו טאָן עפּעס שענדלעכס, געװיינלעך װעגן 
סעקסועלן פאַרקער. קריגן א פּאַטש פֿאַר א 
שענדלעכן אִי. , פֿאַר אַן אִי קומט קיין פּאַטש 
ניט", שװ. -/נב, 


אָנבּאַטײַטיק -- אַדי. נעאָל. װאָס האָט ניט 
קיין בּאַטײַט. ,ריין גלאָסאָלאָגישע עלעמענטן 
פֿון זינלאָז צונויפגעשטעלטע אִיע װערטער י.. 
אין אַלטע פּרימיטיווע פֿאָלקס- און קינדער- 
לידער", מ. װינער, שריפֿטןן, קיַעװו 1928, 


אַנפּאַטן -- טרו. בּאָט אָן, --געבּאָטן. 1. פֿאָר- 
לייגן עמעצן אַ קויף, א האַנדלס-טראַנסאַקציע. 
,דער סוחר האָט אָנגעבּאָטן זײַן סחורה דעם 
קונה {דאַטיוו, װי שטענדיק פֿאַר דער פּערזאָן 
וועמען מע בּאָט עפּעס אָוְן און דערבּײַ אים 
אײַנגערעדט, אַז עֶר װעט אײַנהאַנדלען א װילדע 
/מציאה". ,הפּ"ח {= הפּונס חודשן אדר הרבֿ 
אן פּוט (= אן בּאטן לקצב שישחוט...", 
'תּקנות קהלת װאָרמס משנת 1641' 131444611 
.1161211 1 06ט 1080010816) 10418006 זג} 
1904 ,2מ1גאן. 2. פֿאָרלײגן עפּעס צו טאָן, 
דורכצופירן פֿאַר א לוין. אִי אויפצושטעלן א 
בּנין, צו מאַכן אַן אױספֿאָרשונג. אִי אַ שותּפות. 
;אַז ער קומט אַי, איז עס נישט אַזאַ װאַזשנער 
משׂא-מתּן". ,די דײַטשן האָבּן אָנגעבּאָטן די 
פּאָליאַקן א פֿונט צוקער פאַר יעדן ייִד װאָס זי 
װעלן געפֿינען און אַרױיסגעבּן". , מײַן דאָקטער 
איז דאָך מסתּמא ניט פֿױל און בּאָט איר אָן 
| ער װיל איר אונטערזוכן", איש חובֿבֿ עמה 
איין נײַע מעטאָדע װי גיך קראַנק צו װערדען, 
- ווילנע 1884, 4.. . האָט אָנגעבּאָטן דעם פריש- 
געבּאַקענעם ... קעניג ... א סך געלט, אום 
ער זאָל. אים איבּערגעבּן די כּהונה", אַלכּסנדר 
האַרקאַװי, דיא יודישע רעװאַלוציאָן, נ"י 1892, 
9. פֿאָרלײגן מע זאָל אָננעמען עמעצן צו 
טאָן. עפּעס. די מעקלערקע בּאָט אָן דער בעל" 
הבּיתטע אַ דינסט. אִי דער פֿירמע אַן אַנדער 
אַדװאָקאַט. 

4. פֿאָרלייגן עפּעס אָנצונעמען אָדער עפּעס 
צו טאָן פֿאַר עמעצן אָן שום בּאַלױנונג. אַי 
דעם בּחורל צו לערנען מיט אים. אִי דער סאָ- 
װעטױמאַכט צו שיקן מצות קיין רוסלאַנד, 

,איינער פֿון די טאַלנער חסידישע גבֿירים האָט 
אָנגעבּאָטן ... די ערשטע סעודה גדולה פאַר 
אַלע חסידים אויף זײַן חשבּון", לדבּ, נ"י 
תּשי"ז, ,ער זאָל אים ניט אִ'י א געשאַנק אלס 
עֶר ווייס אויף קלאָר, דאָס יענער װעט עס ניט 
אָננעמען", אמד, הלכות דרך ארץ, װילנע 1871, 

ס, בּכלל פֿאָרלײגן עפּעס. אִי אַ בּאַלױנונג, 
העכערע שׂכירות. אִי פֿרײַנדשאַפֿט. אִי אַן אַנ- 
דער שטעל, א העכערן אַמט. אִי א שידוך. אַ' 
. דעם קאַנדידאַט צו אַגיטירן פאַר אים. ,העטן 
זיא אונש אנפּוטן אונ' העטן אונש גיזייט. זוא 
ווערן מיר אויך קומן אונ' העטן אונש גי" 

- בֿרייט", שמואל-בּוך, סטראָפע 1616, ,ער האט 
אים נישט אן גיבּאטן איין טרונקײ, ספֿר משלים, 
8ֿֿדמ 1686. 0 פֿאַרלײגן עפּעס אומדירעקט, 





אָנבּאַטראכט 


מיט אַן אָנצוהערעניש, אַן אָנװאונק. ,פאַר אַי 
קומט נישט קיין פּאַטשײ, שו. *ֹאִי אַן עליה = 
אַ פּאַטש, אַ פּסק. גער בּאָט איר אָן מיט אַ 
שמייכל און פֿאַרקװעטשט אַן אייגל".. 

/. געבּן אַ מעגלעכקייט עפּעס צו דערגיין, 
זיך צו דערװיסן, זיך צו פֿאַרפֿולקומען אע. 
;דער קורס בּאָט בּאמת אָן טיפע פֿאַרשטענ- 
דעניש פֿאַר עקאָנאָמיק". ,... בּאָט אָן דאָס 
בּוך אַן אָפּשפּיגלונג פון דעם ייִדישן װאַרשּ*, 
ש. מאַרגאָשעס, טמז, 1967 צו 30, 

מיט זיך -- אִי זיך פֿאַר א משרת. אִי זיך 
צו קומען צו גאַסט. ,אים האָט קיינער ניט 
בּאַדאַרפט בּעטן קיין הילף: ער האָט זיך שטעני 
דיק אַליין אָנגעבּאָטן". ,זא האט ער.. . זיך אן 
גיבּאטין, ער װעט מבֿרר זײַן.. . אוני העדוותן 
מכּחיש זײַן", יכּײי װעגן מעצער עלילת-דם, 
9 9פֿש ווון. ;אױפֿגעזוכט דעם קאַפּאָ. .. און 
זיך אָנגעבּאָטן אויף מיטאַרבּעטן דעם מאָרגנ" 
דיקן טאָג מיט אים", ישׂראל קאַפּלאן, שליאַך 
און אומװעג. | | . 

זעכץ. עניש. ער (רין, יקע) -- 
,ווערט דער צװוייטער אָנבּאָטער רעכט אין כּעס 
און לאָזט זיך גיין פֿון זײַן שטאָט צו דער 
בּימה", חג, דער מאַמעס שבּתים. : ערײַ. 


אָנבּאַטראכט -- אין אוסדרוקן: ,נעמען אין 
אָ", ,אין אִי פֿון אַזא און אַזאַ לאַגע בא 
שלוס)". ,מס4695. . . 001120801מ8/ מז :2 '= 
4298. נר. האָבּנדיק אין זיגען, זיך רעכענענדיק 
מיט.... 

אָנבּאַטראָפֿן -- אַדי, פּאַר אָנבּאַטרעפֿן -=, 
די אֶיענע סומע. 


אָנכּאַטרעפֿן -- אַקוזװ. איצ, אימפ נבּ; בּלויז 
-יבּאַטרעפֿט (-+ 213), --בּאַטראָפֿן. 1. בֹּאַ 
- טרעפֿן אין סךיהכּל. קאָסטן, זײַן װערט אַרום 
און אַרום. ,זײַן פֿאַרמעגן קען אפשר אִי אַ 
| גאַנצן מיליאָן". ‏ ,די בּאַשטעלונג האָט אָנבּאַ 
טראָפֿן אַ הונדערטער". 2. געניצט פּרעפּאָזי 
ציאָנעל, װאָס שייך צו. בּשײַכות מיט.... ,און 
װאָס אָנבּאַטרעפֿט איר גוטסקייט, שטילקייט -- 
'דערויף קאָנען עדות זאָגן אפשר א האַלבּ 
שטעטל ייִדןײ, ממוס, ספֿר הבּהמות. ,װאָס אַ 
געוויינלעכן בּאָדן אָנבּאַטרעפֿט.. .ײ, דאָס פּפֿלאַנ- 
צענלעבּען, װאַרשע 1899. עװאָס קונסט אָנ 
בּאַטרעפֿט איז געװויס אמת.. .ײ, מר שׁ. ,װאָס 
! אָנבּאַטרעפֿט די פּאַגראָם בּילדער, האָבּן זיי גע 
מעגט דערשײַנען אין א בּאַזונדער בּוך", בּעמ ווו 


אָנבּאַטשקען -- טרו. -קע אָן, --געבּאַטש- 
קעט. סל. אָנפּלאַפּלען. אָנפּלױדערן. אִי רכילות" 
לעך און זיך אָפּטראָגן. ,מײַן שכנטע איז 
ארײַנגעקומען און מיר אָנגעבּאַטשקעט א גאַנצן 
(פֿולן) קאָפּײ. ‏ -עניש. | 


אָנבֿאָכן -- טרו. בּאָך אָן, --געבּאָכט. 89: 
--בּאָכ(ק)ען. אויך: -=בּוכ(ע)ן. אָנ 
קלאַפּן, אָנשלאָגן, אָנבּוכצען. אִי די בּיינער, 
די זײַטן, געבּן אַ בּאָך אָן אין די פּיסקעס. 
;דאָס אִי איז מיר געװען בּיטער, געקריגן 
צװאַנציק פֿרישע ריטער", בּ. א. רוף, דער שי 
כּור. .., װאַרשע 1871 /-ניש. 


אָנבּאַלאַבּעטשען -- טרו. 
- י(גע)בּאַלאַבּעטשעט. 85: --בּאַלאַבּעשען. 
(פעיאָ) אָנפּלאַפּלען. אָנבּאָלבּען. רעדן אַ סך, 


1481 


יטשע אָף 


געדיכט, אומקלאָר. אַי נאַרישקײטן. קאַז מע 
האָט. פערציק גראַד און מע װייסט ניט װאָס 
מע האָט איבּעשעט פון היץ, איז קיין װאונ- 
דער ניט", שירע גאָרשמאַן, דער קױעכ פֿונ 
לעבּנ, מאָסקװע 1948, 


אַנבּאַלאַמוטען -- אוטװ 8 טרװ. "טע אָן 


*י(גע)באַלאַמוטעט. 89: -- בּאַלאַמוטשען. 
6מת0212 : 2 . אעצעצעזאגת68 :08 =. 
1. אַװעקפּטרן צײַט. אִי אַ גאַנצן אָװנט. 2, אָנ- 
טומלען; אײַנרעדן, פֿאַרדרייען דעם קאָפּ, אַזױ 
אִי אונדז, מע זאָל ניט װיסן וואו מען איז אין 


| דער װעלט. ;האָט אַלעס געגלױיבּט װאָס דער 
'כיטרער רפֿאל האָט איר אָנגעבּאַלעמוצעט", ל. 


לעװיץ, רפֿאל דעם שנײַדער'ס טאָכטער, װילנע 
8 (. דזװ אָנבּאַלאַקען, אָנבּאַלאַבּעטשען. 
;לאָזן מײַנע אויערן ניט הערן װאָס דער לאַנ- 


גער צונג װעט דאָ אַ", ע. ג. װאַהרמאַנן, דער 


פּלוצליכער גליק, װילנע 1893, 


אַנבּאַלאַנגט זײַן -- צזו. אוטװ. איז --בּאַי 


לאַנגט, געװען -בּאַלאַנגט. -+ דװװ. געהערן 
צו, זײַן אָפּהענגיק פון. זײַן געװענדט אין (אָן) 
עפּעס, עמעצן. אִי זי צו א חברה, אַ' זי פֿון 
בּעל-הבּית. ,איטליכר מאַן זאָל זײַן װײַבּ דר 


לובּן אַז זי זאָל צדקת געבּן נאך אירין װילן 


נאך ... אַזו װערט זײַן שׂכר גרעשׂר זײַן דען 
װײַל עשׂ אן אים אן בּלאנגן איזי, עח, עא/ג. 
;די נאַראָנים מיינען, אַז אַלצדינג איז אִי אין 
מיר, אַבּי איך װיל נאָר -- קאָן איך העלפֿן, 
ממוס, זאָס קליינע מענשעלע. ,װען סװאָלט 
נאָר אִי געװען אָן אים", י. יאַנאַסאָװיטש, אַ 
שטובּ אין שטעטל, פּאַריז 1951, : 

װאָק אָנבּאַלאַננט, געניצט פּרעפּאָזי- 
ציאָנעל, מיט אַקוזאַטיוו און דאַטיו. װאָס איז 
שייך, װאָס איז נוגע. ;װאָס אִי מיר, װעל איך 
אַלץ טאָן פאַר אים", רייד (װילקאָמיר). עוואז 
מיר אן בּילנגיט בּין אַלישׂ מקבּל בּאהנֹֿה מן 


| המקום ב"ה ובּ"ש |בּרוך הוא ובּרוך שמון 


הגדול", גה, 276, ,וואש איין מצוה אן בּילנגט, 
איזט קיין חילוק ניט צװישן למדנים אונ' עמי 
הארצים", אריה ליבּ בּרי יהודה זעליגמן, תּקוני 
המועדים, פיורדא 1729. ,און װאָס אִי זײַן טאָכ- 
טער מרים, האָט ער געהאָפֿט...", פרץ, 
ימסירת-נפֿשי. עװאָס אִי די אַלטע פֿרום- פֿאַר- 


צײַטיקע װעלט.. .ײ, בּעמן.. 
אַנבּאַלאַנגען -- אוטו. בּאַלאַנג אָן (אויך: 


-יבּאַלאַנג), --בּאַלאַנגט. -+ דפֿו. לר. גע 
הערן. בּאַלאַנגען. זײַן אָנגעשלאָסן. אִי אָן 
חבֿרה-קדישא. אי צו עטלעכע הבֿרות. אִי צו 
אַ פּאַרטײ. ,קיינמאָל צום קריגסשטאַנד ניט 
אָנבּאַלאַנגטײ, מר, 'הײַנריך הײַנע? -י 
װאָס אָנבּאַלאַנגען, אַרכ פֿאָרעם. זזװ 
אָנבּאַלאַנגט, ,וואז אן בּילנגן איז דז איין חילול 
השם ח"ו מויכט דר פון קומן", תּקק. ,װואז 
אן בּילנגין איז דען כּתבֿ וועקסלן פון דען 
יאנש אונגר", פּראָגבּ, 6, ,אש אן בּלאַנגן איז 
נדוניא גהער מען דיא קינדר צו געבּן נאָך 


אָנבּאַלעבּאַטעוען 


בּײַַם לעבּן, ניט לאָזן עס װי א 
יאירי פֿר מעגונג", עח, יד/א., 

אָנבּאַלאַקען -- אוטו. קע אָן - (גע)בּאַלאַקעט. 
זעד2אגת68 :20/6:. (גוטמוטיק) רעדן א סך. 
סֹתּם אין דער װעלט אַרײַן אָנדערצײלן מע 
שׂיות; אָנרעדן דבֿרים בּטלים, פּוסטע רייד. 
אָפֿט מיט זיך -- אאָנגעבּאַלאַקעט זיך װי אַ 
פּויק, אין האַלדז איז אַזש אויסגעטריקנט גע" 
װאָרן", נ. בּרוסילאָח, די שטילע ערד. 


אַנבּאָלבּען -- טרו. ‏ בּע אָן -י געבּאָלבּעט. 
(פּעיאָ) אָנפּלאַפּלען. אָנפּלױדערן. אִי װי א פּאָי 
פּוגײַ, אִי א (אין) קאָפּ, עס זאָל ניט-גוט װערן. 

- אִי עפּעס דעם עולם און אויסמישן קאַשע מיט 

! בּאָטשװינע. , בּיסט גאָרניט קלאָר אין די דײַטש 
וועלכע זי האָט דאָ אָנגעבּאָלבּעטײ, א. י. סאַפֿיר 
אױס מינסק, חטאת הקהל... |, וילנע 1881, 

-עכץ. / העניש, | 2 

אָנבּאַלױניק -- אַזי. װאָס מע קריגט פֿאַר 
דעם ניט קיין לוין. אומבּאַצאָלט. אִיע אַרבּעט. 

אָנבּאַלזאַמילן -- טרו. -מיר אָן, -(גע)בּאַל- 
זאַמירט. בּאַלזאַמירן א סך. פֿאַרבּאַלזאַמירן. 
אִי די פּרעהס. ‏ /21. . 

אָנבּאָלטײַען -- טרװ. -טײַע אָן, --געבּאָלי 
טײַעט, סל. אָנפּלאַפּלען. אָנבּאָלבּען. ?ער האָט 
דאָך אָנגעבּאָלטײַעט א שעה אַ גאַנצע ... מיט 
רמאות", ע. ג. װאַהרמאַנן, דער פּלוצליכער 
גליק, װוילנע 1893, 

אָנבּאַלײַכטן -- טרו. -לײַכט אָן, --ּאַלױכטן. 
| 1, בּאַלײַכטן מיט קאַנצענטרירט, שאַרף ליכט. 
אִי מיט דעם פּראָיעקטיר-לאָמפּ (פּונקטאַטאָר, 
פּראָזשעקטאָר, רעפֿלעקטאָר, שײַנװאַרפער) דאָס 
פּנים פֿון הױפּט-אַקטיאָר. אִי מיטן נומער 4 
(= רעפֿלעקטאָרן דעם הינטערגרונט פֿון דער 
בּינע, /2, ספּעציעל אונטערשטרײַכן און אויס- 
טײַטשן, אויסטיילן אַ װיכטיקן פּונקט און 
אַנאַליזירן. אִי אַ פּאַראַגראַף פֿון א געזצץ 
{סטאַטוט, קאָנסטיטוציע אע), אי דעם פּונקט 
1 פֿון דער קאָנסטיטוציע. | 

אָנבּאָליען זיך -- אוטװ. -ליע זיך אָן, זיך 
+ געבּאָליעט, רומ. אָנפרעסן זיך. ;ער האָט זיך 

! אָנגעבּאָליעט װי אַן אָקס", נאַטאַן מאַרק, די 
ליימענע פֿוסט, סיגעט 1937, | 

אָנפֿאַלן -- טרו. בּאַל אָן, --געבּאַלט. (סוח- 
ריש) אָנלייגן, אָנהױפן, אַרױפֿלײגן א בֹּאַל 
אויף א בֹּאֵל. אִי די בּאַלן סחורה בּיזן סופֿיט. 


אָנבּאַלעבּאַטעװען -- אוטװ. -טעװע אֶף 
-י(גע)אַלעבּאַטעװעט. אויך: --בּעל-הבּתּץ- 
ווען. 1. א לענגערע צײַט זיך פֿירן װי אַ 
בּעל-הבּית, געבּן בּאַפֿעלן. ,װאָס בּאַלעבּאַטע- 
װעסטו דאַ אָן? װער האָט דיך געמאַכט פֿאַר 
אַזא קנאַקער?". 2. פֿירן שלעכט אַ געשעפֿט, 
אִי אַזױ אַז מע זאָל דאַרפן אָנקומען צו בּעטל- 
בּרױיט, + 2. פֿירן געשעפֿטן מיט ניט קיין כּשרע 
מיטלען. אַי אן אַפּותּיקו מיט יענעמס פּראַצע. 
מיט זיך -- 1. זזװ אָי. 2. אַ לענגערע 
צײַט שער אַרבּעטן (אין אַן אייגן געשעפֿט) 
און אױפֿהערן, ,גענוג זיך אָנבּאַלעבאַטעװעט 
א לעבּן-לאַנג. צײַט זיך אָפּצורוען". - 


ירושהן נאך 





אָנבּאַלעבּעטשען 


אָנבּאַלעבּעטשען -- = אָנבּאַלאַבּעטשען. 

אָנבּאַלעװען -- טרו. לעווע אָן, -- געבּאַלע- 
װעט. צעלאָזן, צעבּאַלעװען אִ'י די קינדער 
און זיי נאָכגעבּן די שמד. מיט זיך -- אָנ 
שפּילן זיך. אִי זיך מיט די קינדער און זי 
צעבּאַלעװען. 


אָנבּאַלעװוען זיך -- אוטו. -+ דפֿװ. נעאָל. 
אָפט גיין טאַנצן, פאַרבּרענגען אויף (צו) בּעלער 
(בּאַלן). ,דעם מאַנאַט האָבּ איך זיך אָנגעטאַנצט 
און אָנגעבּאַלעװעט, אַז עס װעט מיר שון 
סטײַען אויף א גאַנץ יאָר". - 

אָנבּאַלעיען זיך -- אוטח. -יע זיך אָן זיך 
+י בּאָלעיעט,. סל. מסת60 : א -. אָנלײַדן זיך א 
סך יסורים, ,װאָס איך האָבּ זיך עס אַנבּאָלעיעט 
אין יענע סיבּירער יאָרן". 

אָנבּאַמאָלן -- טרװ. איצ, אימפ נבּ; +-בּאַי 
מאָלט. אָנמאָלן. בּאַדעקן מיט פאַרבּיקע ציי- 
כענונגען עפּעס א זאך. אִי די װאנט מיט 
פאַרשיידענע חיות. אִי דעם הוט מיט די קאָלירן 
פֿון דער אמעריקאנער פֿאַן. ‏ עניש, 


אָנפּאַמפּאַרדירן -- טרח. דיר אָן, -יבּאָמ- 
בּאַרדירט. 1. אָן אױפֿהער בּאָמבּאַרדירן (און 
טרעפן אין אָנגעמערקטן ציל), אִי די ראַדיאַי 
סטאַנציע און זי פאַרשטומען. אי מיט די פֿויסטן 
די (אין) טיר און אויפװועקן אַלעמען. 2. פֿיג. 
ריידן האַסטיק, אָן אָפּשטעל, גיך און הילכיק 
װאָס דערמאַנט דאָס שיסן פֿון אַ האַרמאַט אָדער 
מאשינבּיקס. אִי דעם עולם מיט פּוסטע לאָזונ" 
גען. אִי דעם קאָפּ קיינער זאָל ניט קענען קומען 
צום װאָרט. -/21, 

אָנבּאָמבּלען -- טרו. -בּל אָן, -יגעבּאָמבּלט, 

1,-אַנפּלױדערן. אָנפּליאָטקעװען. ?אַנדערש פּאַסט 
מיר נישט! און דו זאָלסט נאָר הערן װאָס מענ- 
טשן װעלן דיר אִ'י אין קאָפּ אַרײַן", װײַס, 
ידבֿורהלע'. 2 אָנבּינדן עפּעס װאָס זאָל זיך 
בּאָמבּלען, זיך נאַכשלעפּן, אִי אױבּן אויף די 
אַרבּל קאַלירטע פאפּירלעך. מיט זיך. 
-עניש, 

אָנבּאַמיען זיך -- אוטו. איצ, אימפ נבּ; זיך 
יי בּאַמיט. אַ לענגערע צײַט זיך שטאַרק בֹּאַ- 
מ;ען, זיך משתּדל זײַן (פֿאַר עפּעס, עמעצן) 
אי זיך צו קריגן א שטעל. אִי זיך בּײַם קאָנסול 
צו קריגן א ויזע. ,ויפל איך האָבּ זיך ניט 
אָנבּאַמיט פאַר דעם פּליט, מע זאָל אים אַרײַן- 
לאָזן אין לאַנד". 

אָנבּאַמקען -- אוטוװ. -קע אָן, -געבּאַמקעט, 
9 --בּאָמקען. 1 כסדר צושטימען. 
;װאָס דער גבּאי האָט אָנגעטענהט, האָט דער 
שמש אָנגעבּאַמקעט"ײ. 2, שפּילן אָדער אַקאָמ- 
פּאַנירן (אויף דער פּיאַנאַ) צו הויך און שלעכט, 
אִי אַזױ, מע זאָל ניט הערן דעם זינגער. 
9. (שפּאַסיק) אָנשלאָגן, 

אָנבּאַנדאַזשירן -- טרו. ‏ זשיר אָן, -בּאַנ- 
דאַזשירט. אַרומבּינדן א ואונד מיט א סך 
בּאַנדאזשן. אַי דעם צעקלאַפּטן פינגער, 

אָנבּאַנדעראַלן -- טרח. -ראָל אָן, -בּאַנדע- 
ראָלט. ‏ אָנװיקלען באַנדעראָלן. ארויפקלעפּן 
בּאַנדעראָלן. אִי די קעסטלעך ציגאַרן. 


1482 


אָנמאַנײיען -- טרוו. איצ, אימפ נבּ; --בּאַנײט, 
| 1, אָננײיען, צונייען בּאַפּוצונגען אויף א מלבּוש, 
פֿאַרהאַנג, קאַטאַר אע. אִי בּלעטער און בּלימע- 

לעך אויף דעם מאַרלע-פאָרהאַנג. אִי קאַקאַרדעס 
אויף די היטלען. 22 בּאַנייען, אויפנייען פֿאַר 
א צאָל, אִי אונטערװועש פֿאַרן הויזגעזינד, עס 
זאָל סטײַען אויף יאָרן מיט זיף. 
אנבּאַנײַען -- טרוו. איצ, אימפּ נבּ; +-בּאַנײַט, 
דזו בּאַגלַען, נאָר עמפאַטישער. אי די טעטיקייט, 
אָנטאָנצען -- טרו. +צע אָן, --געבּאַנצעט. 
פ: -בּאַנטשען. (מיט א פֿויסט) שטאַרק 
אָנשלאָגן. אִי די בּיינער. -עניש, 
אָנבּאַסמאַרקען -- טרו. קקע אָן -בּאַ 
סמאַרקעט.. אָנחזירן, פארשמוצן. אויסשמירן 
מיט סמאַרקןע), ראָץ. אִי די גאַנצע פּאָדלאָגע. 
אָי די קאַפּאַטע. 
אַנבּאַפֿאַל -- דער, ן. אַקט פֿון אָנבּאַפֿאַלן. 
אן אַי אויף דער װאָלװעלער סחורה, 
אָנבּאַפֿאַלן -- טרװ. פֿאַל אָן, --בּאַפֿאַלן 
1. פּלוצעם, אומגעריכט בּאַפאַלן, אַטאַקירן. 
אִי אויפן שׂונא פֿון הינטן אַרום. אי מיט זל- 
זולים, קללות. 2. אַנװאַרפֿן זיך אויף אַן 
אָרט צו קױפֿן, צו קריגן עפּעס. אִי א געשעפט 
בּײַ אן אױיספאַרקויף. אִי דעם פּויער װאָס אין 
געקומען מיט אַ װעגעלע האָלץ. -עניש. 
אָנבּאַפֿוילן -- אַדי, פאַר אָנבּאַפֿעלן -+. ,די 
נאַכט נאָך שבּת (נאָך דער חתונהן האָבּן זיי 
ודי ייִדןן נאָך א טאַנץ, װעלכן זיי רופן מצווה- 
טאַנץ. דאָס הייסט דעם אֶיענעם טאַנץ, װאָס איז, 
דער אמת, אין ערגעץ נישט אָי, ט. פרעשל, 
| איבּז פון אַנטאָן מאַרגאַריטאַ, -114 8212 1201 
1 ,0 ג3184) תס8ום וְישפּ וואא, 1/ 
אָנבּאַפֿלאַנצן -- טרו. איצ, אימפ נבּ; -יבּאַי 
פֿלאַנצט. אַ סך בּאַפֿלאַנצן, אין א צאָל ער- 
טער. אַי וועלדער אויף די בּערג פֿון ישׂראל, 
אָנבּאַפֿלעקן -- טרװ. איצ, אימפ נבּ; --בּאַי 
פֿלעקט. א סך בּאַפֿלעקן, פאַרפֿלעקן. בּאַדעקן 
מיט פלעקן א צאָל זאַכן. אִי די פּאָדלאַגע, דעם 
- טעפּעך. אִי דעם בּריוו מיט טינט. ,װעסט אִי דעם 
טישטעך מיט דײַנע אויסגעשמירטע הענט". 
אָנבּאַפּֿעל -- דער, ‏ ן. אַקט פֿון אָנבּאַפֿעלן. 
א שטרענגער אַי 
אָנבּאַפֿעלן -- אוטו 4 טרו. בּאַפֿעל אָן, --יבא- 
פֿױלן, ‏ בּאַפֿעלן, שטרענג אָנזאָגן (א צאָל 
זאַכן צו טאָן אָדער א צאָל מענטשן). פֿאַראָר- 
דענען. פֿרגל אױסבּאַפעלן, 146. אִ' מיטן 
האַרבּן װאָרט. אִי צו פאַרטיליקן אַלע יידן אַ' 
די אָנגעשטעלטע מיט צענדליקער בּאַפֿעלן און 
זי אינגאנצן צעטומלען. אִי דעם שבּת-גוי פֿאַר 
שבּת װאָס עֶר האָט צו טאָן, װײַל מע טאָר אים 
ניט אִי אום שבּת. ;,אן בּיפאלין בּלילה קיין 
ערל בּרחובֿ היהודי לאזין גין", 'כ"י װעגן 
מעצער עלילת'דם', 1669 |פש װו. עהט ער 
(דער הער בּורגראַףן מיך אן בּפֿולין, דז איך 
אים זאָל...", ר' יום"טובֿ ליפּמאַן העלער, 'כַּײ 
מגילת איבֿה', 1703. ,האבּן זיא דען שופט... 
אן בּפולן ער זאָל מיך ווידר אין דען טײַבלש 
לאָך זעצן", יא פּראָגער פֿאַמיליען-מגילה', 1732 


אָנבאַראַבּאַנעוען 


- {ש. פֿרידלאַנד; װאכשטיין בּוך, ייִװואָן. ?אַזו האט 
ער בּישאפן דען יצר הרע אונ' אן בּיפולן דען 
מענשן אן צו רייצן צו טון װידר הש"י", 
עפש, דרך הישר לעולם הבּא, פפדמ תּמ"ה? 

אָנבּאַפֿעלקערן -- טרו. "ער אָן, --בּאַפֿעל- 
קערט. +דזח אױסבּאַפֿעלקערן -+, 148, אי 
דעם נגב. //נ2, 

אָנבּאַקומען -- אטו. בּאֲקום אָן האָבּ 
-רבּאַקומען. 1. בּאַקומען, קריגן אַ צאָל, 
אִי אַ סך בּריוו. אִי װינטשעװאַניעס (טעלעגרא- 
מעס) פֿון דער גאָרער װעלט. 2. פּלוצלינג, 

| אומגעריכט, אומדערװאַרט בּאַקומען, דערשפּירן, 
דערפֿילן עפּעס. אִי אַן אָנפֿאַל פֿון דער בּלינ- 
דער קישקע. אִי די טרעסוטשקע. מיטאַמאָל אַי 
הונגער, דאָרשט. שאַי זאָרגן מיט דער פרישער 
שיף", פֿװל. 


אָנבּאַקלײידן -- טרו. איצ, אימפ נבּ; -יבּא 


| קליידט, - בּאַקליידן. בּאַזאָרגן מיט קליידונג, 
מלבּושים א צאָל. אִי די אָרעמע קרובים, אַי די 
פּליטים. אי די כּלה א גאַרדעראָבּ אויף א לעבּן- 
לאַנג. ,מיט הויט אוני פֿלײיש האשׂטו מיך אן 
בּקלייט" {תִי: , האָסטו מיך בּאַקלײדט"), סהמ, 
איובֿ, י, 11. ,צדיקים די דא זײַן אן גיקלייט 
װי איין מענש אויף דיזם עולם אן בּיקלײט 
איז", ספר עולם הבּא ... ספר הגןן, אַמשט 
9, *אַקטיאָריש) ער איז גוט (אָנ)בּאַקלײדט 

| = עֶר. איז גוט 'משוגע!, ווייס ניט װאָס מיט 
אים טוט זיך; טוט אָפּ 'וילדע' זאַכן. מיט 
זיך -- אִי זיך גענוג בּגדים אויף דער װײַטער 
רײַזע. /נב, | 

אָנבּאַקן -- טרו. בּאַק אָן, --געבּאַקן, --גע- 
בּאַקט, 1. אױסבּאַקן אַ סך, װיפֿל מע דאַרף 

אָדער צו פֿיל, אִי װי פֿאַר אַ פּאָלק סאָלדאַטן, 
אִי קיכלעך פֿאַר דער שׂמחה. אַי בּרויט אפֿשר 

אויף אַ גאַנצן חודש. ,די לײַט װאָס זאָגן: מיר 
װעלן פיל אַי כּדי עס זאָל איבּערבּלײַבּן אויפן 
אַנדערן טאָג יום-טובֿ, איז עס ניט רעכט" |דאָס 
מיינט מען אָן עירובֿיתּבשיליןן, לט2. ,דו 
זאָלסט הײַנט... מאַכן אַ שיינעם שבּת, דו 

זאָלסט אַ סך אָנקאָכן און אָי", ש. בּעקערמאַן, 
טרײַער משרת, װאַרשע תּרמ"ג. 

2. אַ בּיסל (צו)בּאַקן, צובּרוינען. אִי די קאַר- 
טאָפֿל אויפן פײַער. אִי די עפּל, 

9. דזוו אָנפּרעגלען, שטאַרק אָנװאַרעמען אע. 
אָי לאַטקעס. ,דאָס טייגל זאָל מען אִי און דער 
קראנקער זאָל נעמען צו זיך דאָס פּלעצעלף", 
טאַרלער רבּי, סגולות ורפֿואות, לאָדז, 1910? 

4. האַלטן א לענגערע צײַט אונטער וירקונג 
פֿון היץ. אִי די פּלייצעס אויף דער זון. אִי דעם 

| קראנקן רוקן מיט אן עלעקטרישן לאָמפּ. 
9. פּד. דזוו אויסבּאַקן (-+), אָפּבּאַקן -+, אַי א 
צוויי קאַרטאַפל. 

0. פֿליאַדרעװען, שיטן מיט ליגנס. אָנבּלאָפֿן, 
אִי (פרישע) ליגנס. ,װיפֿל שקרים ער האָט עס 
אַנגעבּאַקט!". מיט זיך -- אַ'י זיך דעם 

| פֿינגער אויף דער הייסער פֿײַערקע. -עכץ. 

| דעניש. | 

אָנבּאַראַבּאַנגעװען -- טרו. -געווע אָן, -בּאַ- 
ראַבּאַנעװעט. 89:. -- בּאַראַבּאַניען. 1 אָנ 





אַנבּאַרג - 


פּױקן, אָנפּײַקלען, אָנצימבּלען. אִי אין בּאַראַבּאַן 
און אױפֿװעקן דעם גאַנצן הויף. 2 מאַכן 
אַ גװאַלדיקן טומל, פֿיג. פאַרטומלען עמעצן 
מיט הויכע און פּוסטע רייד. ;ער האָט מיר עס 
הײַנט אָנבּאַראַבּאַנעװעט אַ פולן קאָפַּ". 

אָנבּאַרג -- דער, ן. אַקט פֿון אָנבּאָרגן -+, 
א כּסדרדיקער אָי 

אָנבּאַרהן -- טרװ. בּאַרג אָן, --געבּאַרגט, 
אָנלײיגן, אָנװאַרפֿן, אָנשיטן, אָנהויפן (עס זאָל 
װערן אַזױ װי א בּאַרג), אי א קופע מיסט פֿאַר 
דער שטובּ. אִי אַ שטוז (שטויס) מיט בּיכער. 
אָי עפּל אין מיטן פון סאָד. , מאָריס ראָזענפֿעלד 
האָט . . . צונױפֿגעבּלאָזן און אָנגעהױפֿט װער" 
טער, אָנגעהױכט אַזױ װי דער װינט, װאָס בּאַרגט 
אָן א סך בּלעטער בּײַ אַ װאַנט", י. בּיאַלאָס- 
טאָצקי, דוד עדעלשטאַט געדענקבּוך, נ"י 1953. 

אָנבּאָרגן -- טרו. בּאָרג אָן, --געבּאָרגט, 
1. כּסדר בּאָרגן, נעמען אויף בּאָרג, ניט פֿאַר 
בּאַר געלט. אִי אין אַלע קראָמען און בּלײַבּן אַ 
בּעל-חובפ אויפן גאַנצן לעבּן. ;,בּאַצאָל אַלע 
דײַנע שולדן, װאָס ער האָט דיר אָנגעבּאָרגט 
דער פֿאַלשער קרעמער, דאָס איז געמיינט דער 
יצר-הרע", אמד, הלכות דרך ארץ, ווילנע 1871, 
;הקפֿת החנות אינה משמטת -- דאָס װאָס מע 
בּאַרגט אָן אין אַ קראָם מאַכט זי |שמיטהן ניט 
פֿריַי, זרעים, סה/א. ,בּרײַנדל האָט איר ניט 
אָפּצוצאָלן װאָס זי האָט א גאַנץ װאַך אָנגעבּאַרגט 
און בּעט נאָך אָן געלט", י. בּודזאָהן, דער 
גלאַמפּישקער פרעזידענט, ווילנע 1927, 

2, אָנלײַען (געלט, זאַכן). אִי גמילות-חסדלעך. 
אַי בּײַ אַלע בּאַקאַנטע. אִי בּײַ אַלע שכנות, בּײַ 
איינער א פּאַר בּולבּעס, בּײַ אַ צװייטער א 
- ציבּעלע. ,עס איז געווען גרעסער די גוטס װאָס 
די ייִדן האָבּן געפֿונען אַרום ים װי די גוטס 
װאָס די ייִדן האָבּן אָנגעבּאָרגט אין מצרים", 
א. מאַלקאָו, ספר דרך אמת, װארשע 1894, 
,פאַרשידענע זאַכן {(װאָסן מע האָט שוין אָנגע- 
ליגן, אָנגעבּאָרגטײ, שלום-עליכם-שלום, משוגעי" 
נע װעלט נײַעס, װאַרשע 1908. ,האָט זיך געפו- 
נען א ייד אַ גרויסער למדן, װאָס האָט אַ סך 
זאַכן אָנגעבּאָרגט בּײַ די מצרים", א. בּערגמאַן, 
קאָצקער מעשׂיות, װאַרשע 1929, 

9. אַרײַנקריגן. איבּערנעמען. אי דעם צווייטנס 
געדאנקען און זיך אַרױסשטעלן מיט זיי. 

מיט זיך -- אװעט ער נאָך נישט האָבּן 
אָפּגעצאַלט דאָס פּראָצענט פון דעם געלט װאָס 
ער האָט זיך אָנגעליגן און אָנגעבּאַרגט", ז. 
מוירער, זײַ נישט קיין װאױילער יונג |, טאר" 
נאָװו 1925, ,, . . אָנגעבּאָרגט זיך אין קרעמל", 
פּרץ דראַמ' שריפֿטן, 342. 

אָנבּאָרדיק -- אַזי. װאָס איז אָן א בּאָרד. 
;דער הויכער ייד מיטן נאַקעטן, אָץ פּנים", בּ 
דעמבּלין, ערבֿ נאַכט. 

אָנבּאַרױפֿן -- טרװ. איצ, אימפ נבּ; --בּאַ 
רױבּט. א סך בּאַרױיבּן, א צאָל מענטשן, אַ צאָל 
זאכן. רײַך ווערן פֿון אַי. אַי גאָלד און זילבּער. 

אָנבּאַרײידן -- -+ אָבּאַרעדן, 

אָנבּאַרײיטן -- פֿטמ דזו אָנבּרײטן -+, אָנ 
גרייטן. אִי אַלץ צו דער שׂמחה. ,דר נוך בּירייט 


1438 


-ער אן צו עסן פֿון פיש, פון פלייש און פֿיגל", 
לטו, א, 2. ,װוען עֶר אבּיר צדקה גיבּיט אז צדק 
לפֿניו יהלך ולשמרו בּדרך אונ' בּרענגין אים 
במקומו דאז אים אן בּרייט איזט", גה, 265, 
מיט זיך -- זיך אִי צו גיין דעם לעצטן גאַנג, 

אָנבּאַרײיטער -- דער. מצ נבּ. שאַנדיונג, 
;עס זאָל ניט זײַן פֿון די קינדער פֿון ישׂראל 
אַן אִי װאָס עֶר איז אָנגעבּרײט אויף משכּבֿ 
זכור", חעט, דבֿרים, כג, 18, 

אָנבּאַרײיטערין -- די, 'ס? אַרכ. זנה 
(איידעלער). מש, שׂבּ פֿאַרטײַטשן יקדשה' -- 
,;אן בּירייטרן" {= שטענדיק גרייט צו דינעןן 
1ס0-1ט :24110 =. 

אָנבּאַרימען -- טרװ. איצ, אימפּ נבּ; --בּאַ 
רימט. שטאַרק, איבּערגעטריבּן בּאַרימען, 

| אָנלױיבּן. אִי די אייגענע קינדער. אי און דער" 
הייבּן בּיזן זיבּעטן הימל ארײַן. אִי א דריטראג- 
גיקן שרײַבּער. אִי א דראָנגי {= שלעכטער 
אַקטיאָרן, ‏ מיט זיך -- ;און אַז זיי האָבּן 
זיך שוין אין אַ גענוגענער מאָס אָנגעבּאַרימט 

פאַר איר מיט זייערע פּראַכטפֿולע פּאַפּירענע 


היטלען", איבּז, ק. טשוקאָװסקי, די זוניקע, 
קיְעוו 1934, | 
אָנכּאַריר -- דער, ז. נעאַל. אַקט אָדער 


רעזולטאַט פון אָנבּאַרירן. ;דאָס װילדגראָז אויף 

| דעם קבֿר בּייט װערט בּיסלעכװײַז פאַרבּרענט 
בּײַם אִי פֿון דײַנע הענט", מאיר שטיקער, טמז, 
1961 6 22, 

אָנבּאַרירן -- טרוו. איצ, אימפ נבּ; --בּאַרירט, 
1. אָנרירן, אָנטאַפּן, בּאַטאַפּן עפּעס (עמעצן), 
אִי מיט די ליפּן דעם קינדס קעפּעלע. דער בּלינ- 

| דער האָט מיט די פֿינגער אָנבּאַרירט דעם 
אומבּאַקאַנטנס פּנים. אִי די בּלומען, 2. אויפ- 
נעמען, איבּערשמועסן, דורכריידן אַַ געויסן 
ענין (טעמע, פּראָבּלעם, פֿראַגע, פּונקט אע). אִי 
די דערציאונג פון קינדער. אִי די שעדלעכקייט 
פֿון רייכערן. מיט זיף. -נג. קעניש. 

אָנבּאַרעדן -- טרו. איצ, אימפּ נבּ; --בּאַ 
רעדט. כּסדר בּאַרעדן עמעצן. בּאַרעדן א צאָל. 
אִי אַלע שכנות. אי (אויף) די חבֿרטעס װאָס אין 
דער קאָרט שטייט, 

אָנבּאַרעכענען -- טרו. איצ, אימפּ נבּ; +-בּאַז 
רעכנט. 1. מאַכן א פֿאַלשע רעכענונג (חשי 
בּון). צורעכענען אױיסגעטראַכטע ציפֿערן. צו- 
נױפֿשטעלן א רעכענונג (חשבּון) און פֿאַלש 
אונטערציען. ,דער קעלנער האָט אָנבּאַרעכנט 
דעם גאַסט פֿאַר ניט-געגעסענע שפּײַזן", אִי א 
צעטל פון (פֿאַר) פרעמדע עבֿירות. 2. דזװ 
צונױפֿרעכענען, 

אָנבּאַ'רעמלעך -- אַדי. אַרכ. זזו אומדער- 
בּאַרעמדיק (-+, 567), ,,פר גיפֿט דער טראַכן 
| איר װײַן אונ' הױיבּט דר פּיפּר נוטר אן בּארמ" 
ליך", טח, דבֿרים, לב, 33, 


אָנבאַרען טרװ. ירע אָן 
1. אָנשװינדלען: אָפּנאַרן עמעצן. אִי דעם פּראָ 
ווינצער יאָלד, אים פֿאַרקױפֿן א גרויסשטאָטישע 

| מציאה -- די בּריק, 2, ואול. דזו אױסבּאַ- 
רען, 23, 149, 


ר געבּאַרעט. - 


אָנבּבלען 


אָנפּאַרען זיך -- אוטו. -רע זיך אָן, זיך +-יגע- 
בּאָרעט. סל. 1. אַ לענגערע צײַט זיך ראַנגלען 
מיט עמעצן. ,צום סוף אַז איך האָבּ מיך שוין 
-גאַנץ גוט אָנגעבּאָרעט מיטן בּעל-דבר, ..ײ, אבּג, 
דעקטוך, 1876. 2 זיך בּאָרען און אױפֿהערן. 
;גענוג, זיך שוין אָנגעבּאָרעט". 

אָנבּאַרשטן -- טרוו. בּאַרשט אָן, - געבּאַרשט. 

| 1, גוט צעקעמען מיט א בּאַרשט. אִי דאָס פֿעל- 
כל קאָטיק עס זאָל גלאַנצן װי אַ נײַע. 2, אָנ- 
שמירן מיט א בּאַרשט. אִי פֿאַרבּ, 


אָנבּאַשאַפֿן -- טרו. איצ, אימפּ נב; +-בּאז 


שאַפֿן, בּאַשאַפֿן א סך, אַ צאָל, װיפל מע 
דאַרף אָדער נאָך מער. אִי כּלערליי בּרואים, 
אי אַזױ פֿיל סטאַטועטקעס. ‏ ינה, 

אַנבּאַשופן -- טרו. איצ, אימפ נבּ; --בֹּאַ 

/ שוכט. . בּאַזאַרגן מיט אַ סך שיך, א צאָל. אַי 
די יתומימלעך פֿון אינטערנאַט. /1ג2, 

אָנבּאַשטראָפֿן -- טרו. איצ, אימפ נבּ; +יבּאַ- 
| שטראַפֿט. בּאַשטראָפּן מיט פארשיידענע שטראָ 
פֿן. בּאַשטראָפן אַ סך, א לענגערע צײַט. אִ 
די תּלמידים, די אַרעסטאַנטן, 

אָנבּאַשין -- טרו. איצ, אימפ נבּ; --בּאַ 
שאָטן. |. (בּאַ)שיטן אַ סך, אַ צאָל, אִי חתן- 
כּלה מיט ראָזשינקעס און מאַנדלען, מיט קאָנ- 
פֿעטי. אִי דעם גליטשיקן װעג מיט זאַמד. אִי 
מיט קאָמפּלימענטן, 2. אויסשיטן. פֿאַרשיטן, 
;האָסט אָנבּאַשאָטן די גאַנצע פּאָדלאָגע מיט 
| מצל",. - 

אָנבּאַשלאָגן -- טרו. איצ, אימפ נבּ; +-בּאַי 
שלאָגן, אינגאַנצן בּאַשלאָגן, איבּערשלאָגן, 
אונטערשלאָגן (א צאָל. איבּערצ:ען מיט א 
מאַטעריאַל א צאָל זאַכן. אִי די טירן מיט בּלעך, 

! אִי דעם פאָטערשטול מיט לעדער. אִי דעם פּעלץ 
מיט זײַדענעם אונטערשלאַק. 

אָנבאַשמוצן -- טרװ. איצ, אימפּ נבּ; --יבּאַז 
שמוצט. +. שטאַרק בּאַשמוצן. אָנבּרודיקן. 
! אִי די גאַנצע פּאָדלאָגע, דעם טעפּעך. 2. פיג. 
אָננבּא)רעדן רכילות. אִי די נאָענטע פֿרײַנד, 

אָנפּאַשמירן -- טרו. איצ, אימפ נבּ; --בּאַד 
שמירט,. 1, שטאַרק בּאַשמירן. אײַנבּאַשמירן, 
אִי די שטיוול מיט פעטס. אִי די רעדער מיט 
דזשעגעכץ. אִי די מוציאס בּרויט מיט שמאַלץ. 

| 2. פאַרשמירן. אָנפּאַטשקען, פֿאַרפּאַטשקען. אַי 
די װענט מיט לאָזונגען. אִי די פֿענצטער מיט ‏ 
קאַלך, קויט, 

אָנבּאַשענקען -- טרו. איצ, אימפ נבּ; --בּאַ 
שאָנקען. געבּן א סך מתּנות (צו א צאָל) 
אִי עמעצן בּיז איבּערן קאָפּ. אִי מיט די 
שענסטע מתּנות. 

אָנבּאַשרײפּן -- טרו. איצ, אימפ נבּ; +-יבּאַ 
שריבּן,. 1. אַ סך, מיט פּרטים בּאַשרײַבּן 
גאיך קען עס גאָרניט אִי װאָס איך האָבּ איבּער- 
געלעבּט", פבּ. 2. בּאַשרײַבּן געדיכט פֿון אַלע 
זײַטן, אִי די װאַנט מיט שמוציקע רייד. אִי דעם 
לופט-בּריוו פֿון אַלע זײַטן, 

אָנבּבלען -- {. .. בּאָולעןן טרוו. בּבֿל אָן, --גע- 
בּבֿלט אָנװאַרפֿן, אָנקלײַבּן פֿאַרשײדענע סחו" 
רות. אַי טײַערע און בּיליקע שטאָפן. 





אָנבּדחנען 


אַנבדהנען -- {... בּאַידכענעןן טרו. בּדחן אָך 
= געבּדחנט. ‏ שלעכט און אַ סך אימפּראָװ- 

| זירן. ,װען מײַן חבֿר ... האָט דערהערט, איז 
ער ארײַן אין אַוא פּאָצטישן עקסטאַז, אַז ער 
האָט אַזש אָנגעבּדחנט א גאַנצע מעשׂה", פֿאָר, 
7 ווט 5. 

אָנבּוטלע(װע)ן -- טרח. -טללע, עװע) אָן 
+ געבּוטל(עװע)ט. ‏ אָנגיסן, אָנפֿילן (מיט װײַן, 
בּיר אע) בּוטלעס, פֿלעשער. אִי די ליטראַָװע 
פלעשער מיט ספּירט און פֿאַרגיסן מיט טריוואקס. 

אָנמוי -- דער, -ען. אַקט אָדער רעזװולטאַט 
פון אָנבּױען +. אַ מיאוסער (שיינער) אִ" 
פייִדן איז דערלױבּט ... צו קױפֿן .. . ערד און 
אִי װאָס געהערן צו גוטבּאַזיצער", קמ, 1870, 
אך 2, | 

אָנבּױאַנעװען -- אוטה. נעװע אָן, --גע- 
בּויאַנעװעט. בּואַנעװען א לענגערע צײַטן 
װערן װילד און אָנטאָן, אָנמאַכן שאָדן, אַרױס: 
רופן אַ געשלעג. זיך אָנזשליאָקען און אִי אויף 
דער דאָרפֿישער חתונה. מיט זיך -- זיך אִי 
און איבּערשלאָפֿן אַ נאַכט אין קאָזע. 

אָנבױג, --בּױינונג, --טויגן -- -+ אָנבּייג, 
= בּייגונג, -יבּייגן, 

אָנבּױטען -- טרחװ. טע אָן, -יגעבּיטעט, 
אוקר. אָנגיסן, אָנפילן מיט א פליסיקייט (און 
אויסמישן, צונויפמישן מיט אַ געדיכטער מאַ- 
סע). ,מע נעמט ראָזינקעס ... מע האַקט זײ 
אַרײַן אין אַ גרויסער פֿאַס און מע בּויטעט אָן 
דאָס איבּעריקע מיט װאַסער", שע, נײַיכּתריי 
לעווקע. ,זאָל זי נעמען אִי א גאנצע פּאָמוניצץ", 
שע, דאָס טעפּל. | 

אָן פּויכווייטיק -- פֿראַזע. אויך: אָן יעדער 
מין װייטיק, אָן צרות, אָן אָנשטרענגונג. דער" 
גרייכן עפּעס אָן בּי. עװעט וין װערן זײַן 
טאָכטער אָן בּ'", בּ. רעסלער, טמז, 1962 וו 3, 

אָנבּױפיק -- אַדי. װאָס איז אָן אַן אַרוסי 
שטאַרצנדיקן בּויך. װאָס איז ניט אױיסגעפּוישט, 
א דאַרער, אַן אֶיער. גוט אָנגעפֿילטע אִיע זעק, 

אָנבּױפֿן -- טרו. בּויך אָן, -געבּויכט. 1. אָנ" 
לייגן, אָנפּאַקן (מיט עפעס) עס זאָל אויסזען 
וי א בּויך. אַי דעם טשעמאָדאַן, מע זאָל אים 
ניט קענען צומאַכן. אִי דעם דארן אַקטיאָר מיט 
א װוקלאַדקע', עֶר זאָל קענען שפּילן א בּײַביקן 
פּריץ,. 2. שלאָגן אין בּויך. ,מע האָט אים 
גוט אָנגעבּויכט",. 8, ואול. מאַכן טראָגעדיק. 
מיט זיך -- 1. קריגן א גרויסן, אויסגע: 
פּוישטן בּויך,. 2. פֿאַרשװאַנגערן. 

אָנבּױמלען -- טרװ. -מל אָן, --געבּוימלט. 
אָנשמירן מיט בּוימל. אִ' די פּאַטעלניע. פֿיג. 
אונטערקויפן. קאַז מע בּוימלט אָן, בּאַקט זיך 
בּעסער". | 

אָנבּויען -- טרװ. בּוי אָן, --געבּויט. 1. אוים- 

| שטעלן א סך בּנינים. אִי אין הויף שטאַלן און 
שטעלכלעך. אִי א נײַע פֿאָרשטאָט. אִי שיינע 
הײַזער אין צפֿון פון תּליאָבֿיב. ,ער האָט אָנ- 
געבּויט גאַנצע גאָסן אין בּרוקלין". ,װען עס 
- װאָלט זײַן אַזױ שלעכט װי דער יידל האַט 
אַנגערעדט, װאַלט מען ניט אָנגעבּױעט אַזעלכע 


144 


הײַזער...", די מעשׂה פון פֿיער בּרידער, 
װאַרשע 1906, *ֹאַי פּיתום און רעמסס = זייער 
אַ סך, אַזױ װי ייִדן אין מצרים פאַר פּרעָהן 
;אַ ייֶד װאָס האָט אָנגעבּויט פּיתום מיט רעמסס", 
פינסקער שטאָדט-לוח, תּרס"ד. 2, צובּויען 
אַרױפֿבּױען. אִי צום הויז א פֿליגל. אִי דאַכקע- 
מערלעך, 

2. קולטיווירן. פװען ראובֿן האָט געגעבּן 
שמעונען פֿעלדער און שמעון נעמט זיך אונ' 
טער די פעלדער מיט זײַן נאָמען אָנצובּױען און 
זי צו בּאַאַרבּעטן..., הרבֿ מ. הורװיץ, ספֿר 
יפרשת מרדכי, 1866, ,מע זאָל ניט אִ'י צװיי 

| גאַטונג זרעים אין ארץיישׂראל, אָבּער אויסער 
ארץ-ישׂראל מעג מען יאָ אַ", ספֿר המצוות, 
װראָנאָו ‏ 1935. 0, פֿאָרלײיגן, אױפֿשטעלן 
פֿאַרשיידענע פּלענער (אויך אומפּראַקטישע, 
פֿאַנטאַסטישע), אַנטװיקלען א טעאָריע מיט 
כּלערליי פּרטים (איר בּײַטעם) אִי א גאַנצץ 
טעאָריע אויף איין שװאַכער הנחה. שװאָס 
האָסטן דאָ אָנגעבּױט אין איינע צען מינוט? 
בּיסט דאָך טאַקע א פאַנטאַזיאָר". אויך מיט 
זיך. | | 

דונג, -עכץ. /-עניש. //-ער, 

אָנבּױערן -- טרח. ער אָן, --געבּויערט. 
1. בּויערן, דרילן, דרעלעװען אַ סך. אִי צענ- 
דליקער לעכער אין װאַנט. אִי בּרינעמער. אַי 
א גאַנצן שטח און ניט געפינען קיין נאַפֿט, 
;דער צאָדדאָקטער האָט מיר אָנגעבּוױערט א 
האלבּ מויל ציין און ניט פֿאַרפּלאַמבּירט?. פֿיג: 
אִי אַ לאָך אין קאָפּ. אִי עמעצן דעם קאָפּ מיט 
ניט-געשטויגן, ניט-געפלויגן, - 

אָנבּויקען -- טרו. -קע אָן, --געבּויקעט, לאָקל, 

| סאָניק און אומגי. דזח אָנבּױקערן. אָנבּרעכן, 
אָנשלאָגן עמעצן מיט די פויסטן. אָי די װײַסע- 
חברהניקעס זיי זאָלן פאַרזאָגן א צענטןי. *אַי 

! די בּיינער, די זײַטן = דערלאַנגען, געבּן ניש- 
| קשהדיקע קלעפּ, 

אָנבּױיקערן -- טרו. ער אָן, --געבּויקערט, 
אויך: --- בּיײיקערן. אָנשלאָגן מיט אַ פֿױסט, 
אִי די בּיינער. ,ס'װײַבּ האָט אים מיט א בע 
זעם אָנגעבּויקערט, וויפל ס'איז אין אים אַרײַן", 
פֿמ. ,כ'האָבּ גוט אָנגעבּויקערט ... דעם חזיר- 
ניק, אַז ער װעט מיך האָבּן צו געדענקען", 
א. מ. פוקס. ,קיפן און בּויקערן אָדער אַ' -- 
דאָס האָט מען געמעגט. קיפֿן (שלאָגן מיט די 
פויסטן אין די זײַטן אַרײַן) און בּויקערן (דער- 
לאַנגען וואו נאָר די האַנט פֿאַלט) זײַנען הייסט 
עס כּשר", א. אַלמי, פֿאַש, 3011953,. /נב, 

אָנבּוכ(צ)ען -- טרו. -כןצ)ע אָן, -יגעבּוכ- 
(צ)עט. 59: =--בּוכקען. אויך: - בּוכנטשען. 
אָנשלאָגן מיט די פויסטן, ,. . , בּיז מײַן בּרודער 
אליהו האָט מיך גוט אָנגעבּוכעט", שע, מאָטל. 
,;דערלאַנגט אין די ציין אַרײַן און אים אָנגע- 
בּוכטשעט די זײַטןײ, י. מעצקער, פּאָר, 1967 א 1. 
-עניש, 

אָנבּולבּלען -- דזו דוח. 

אָנבּולבּען -- טרו. -בּע אָן, = געבּולבּעט. לד: 
--בּולבּענען. 1. אַנבּלעזלען. אִי זײפֿװאַסער. 
אִי די אײיבּערפלאַך פֿון װאַסער. 2 דזח אָנ" 


אָנבּורזשואַזקײט 


בּאָלבּען -+. 8, מאַכן פֿלעקן, שפּרענקלעך. 
אָנמאַזשען. אִי א גאַנצע זײַט פון העפֿט, 
4. מאַכן טעותן. ;האַלט קאָפּ בּײַם חשבּון, זע 
זאָלסט ניט אַ'". 0. (אַקטיאָריש) פֿאַרדרײען 
איבּערדרייען װערטער (פֿון דער ראָלצ) בּײַם 
רעדן אויף דער בּינע. ,;האָט ער הײַנט אָנגע- 
בּולבּעט אַ נאכט. כ'האָבּ די גאַנצע צײַט געלאַכט 
פֿון זײַנע בּולבּעס". ‏ -עניש, 


אָנבֿונר -- דער, ן. אַקט פֿון אָנבּינדן -+. 
א פעסטער (לויזער) אָי 


אָנבּונטעװען -- טרוװ. -טעװע אָן -יגע- 
בּונטעװעט.. אָנרעדן, אָנהעצן צו (מאַכן) אַ 
בּונט. אִי די מאַטראָסן. אִי די פויערים קעגן 
די פּריצים, 


אָנבּופֿן -- טרו. בּוף אָן, -געבּופט. (שנט- 
דעריש) אױיסבּעטן אַ טייל פון מלבּוש מיט ‏ 
װאַטע, מיט 'קישעלעך,, כּדי דער טייל זאָל זיך 
ארויסהייבּן, אִי דעם אייבּערשטן אַרבּל. אַ 
די אקסלען. אִי די בּרוסט פֿון מונדיר, 


אָנבּוצקען -- טרו. קקע אָן --געבּוצקעט, 
1, דזוו אָנבּוכצען -+, אָנבּױקערן -+, 2. במ" 
קום-ווערב פֿאַר אײַליק, שלעכט, ניט:געראָטן 
עפּעס אָנשרײַבּן, אױפֿנײען, צוזאמענקלאַפּן אע. 


אָנבּוצקען זיך -- אוטװ. + דפֿװ. אומ' 
געריכט זיך אַנשטױסן, צוזאַמענשטויסן אויף 
אַן אומגעלומפּערטן אופֿן, פּלוצלינג זיך אָנֵי 
קלאַפּן, אָנקנאַקן, אָנטראַסקען. זיך אִי מיטן 
קאָפּ אין װאַנט. זיך אִי אין טיר מיטן גע 
שמאקןי שכן. זיך אַי אין גאַס מיט אַן אומי 
בּאַקאַנטן און זיך (ניט) אַנטשולדיקן, צװיי 
בּוידן האָבּן זיך אָנגעבּוצקעט אויפן טראַקט, 
יעניש, 

אָנבּוקלען -- טרו. -קל אָן --געבּוקלט. 
(וועגן האָר) מאַכן עס זאָל שטאַרצן אויף אױיבּן. 
אִי די האָר, | 

אָנבּוקן זיך -- אוטו. בּוק זיך אָן, זיך +'גע- 
בּוקט. 1. אַ בּיסל זיך (אָנ)נייגן, פֿאַרנײגן 

אײַננייגן, אַ בּיסל אָנבּײיגן דעם איבּערשטן 
טייל קערפּער. ;זי זאָל זיך נישט גוט אָנבּוקן 
ובּשעת טבילהן בּיז עס זאָל פֿאַרבּאָרגן װערן 
אַלע פאַרבּאָרגענע ערטער, זי זאָל זיך נאָך א 
בּיסל בּוקן אַזױ װי זי װאַלגערט טייג", הרבֿ מ. 
טייטלבּוים דק"ק איהעל, ספֿר מעין טהור, אָרט? 
יאָר? 2 זיך האַלטן אין איין בּוקן, פֿאַרנײגן, 
זיך בּוקן א לענגערע צײַטט. אִי זיך פֿאַר די 
שׂררות. 

אָנכּורבּלען -- טרו. -בּל אָן, --געבּורבּלט. 
-+ אױסבּורבּלען. אָנרעדן שטיל, אָפּגעריסן, 
אומקלאָר. אַי פֿולע אויערן. אַי א גאַנצן אויפֿ- 
דערנאכט, קיינער זאָל א װאָרט ניט פֿאַרשטײן, 
אויך דזװ אָנבּולבּען, בּבּ 1  .2‏ עניש. 

אָנבּוױרזשואַזקײם -- דִי. מצ נבּ. מצבֿ, אייגנ- 
שאַפֿט פֿון ניט האָבּן קיין בּורזשואַזיע. ,צװישן 
אייניקע אינטעליגענטלעך איז אַרומגעגאַנגען 
די טעאָריע װעגן דער ... אִי פונעם יידישן 
פֿאָלק", חיים לויצקער, דער שטערן, אלמאנאך 

| וו, קיעוו 1948, יי | 





אַנבּורטשען 


אָנבּורטשען -- טרו. -טשע אָן, --געבּור- 
טשעט. 1. אַ סך בּורטשען. אָנרעדן אומי 
קלאָר, אָפּגעהאַקטערהײט מיט א האַלבּיאָפן מויל, 
(אַזױ װי) דורך דער נאָז. אִי עפּעס אַז קיינער 
זאָל ניט װיסן װאָס ער װיל, 2. אומצופרידע- 
נערהייט רעדן מיט (אין) אַ בּייזן טאָן, אַזױ 

| וי צו זיך. אִי אויף די קינדער. אִ' עפּעס אַן 
אָנזאָג. אִי אַלעמען א פֿולן קאָפּ. ‏ מיט זין -- 
| זיך אִי און אַװעקגײן,. 


אָנבּורען -- טרוו. ירע אָן, --געבּורעט. 1. אָנ- 
רייצן, אָנהעצן. אױפֿהעצן. אִי די שקצים, זיי 
זאָלן זיך װאַרפֿן שלאָגן. אִי די אַרבּעטער קעגן 
בּאַלעבּאָס. 2. דזוו אויפבּורען (-+ 398, בּו). 
מיט זיך -- + אוױפבּורען זיך., 


אָנבּושׂהדיק -- אַדי. נעאָל. װאָס האָט ניט, 
פֿאַרמאָגט ניט, דאָס געפיל פֿון בּושה. קאַיער 
מאַסקאַראַד", י. יאַנאַסאָװיטש, מיט יידישע 
שרײַבּער אין רוסלאַנד. ,אַן אִיע בּענקל-רײַסע- 
רײַ", ש. בּיקל, טמז, 1811963. -יקייט. 


אַנכבּושעװען -- אוטו. ‏ שעוע אָן, --געבּו- 
שעװעט. 1. א סך בּושעװען, װערן װילד און 
הויך טומלען, בּרעכן און שטעכן, זיך שלאָגן, 
אִי װי די פּאָגראָמשטשיקעס, װי שיכּורע פּרי- 
זיווניקעס. 2. שטיפֿן, קאָמאַנדעװען. פיט 
זיך -- אִי זיך אַ גאַנצן טאָג און אַװעקפֿאַלן 

י אַ געהרגעטער. 


אָנבּחורן -- {... בּאָכערןן טרװ. בּחור אָן, 
ר געבּחורט. ‏ (גראָב) מאַכן שװאַנגער. ;גע" 
קומען אין שטעטל און אָנגעבּחורט עטלעכע 
פּראָװינצער בּהמות". 


אַנבּידעװען (זיך) -- אוטח. -דעװע (זיך) 
אָן, (זיך) --געבּידעװעט. אנגפּעהעס :114=. 
אָנטּלאָגן זיך; האָבּן צרות, נוױיט אַ לענגערע 
צײַט. ;זי האָט זיך שוין אין די זעקס יאָר גע" 
נוג אָנגעבּידעװעט", ש. בּעקערמאַן, די געהיימ" 
ניס פון אַדעס, אַדעס 1885, ,נישקשה, ער האָט 

| זיך גענוג אָנגעבּידעװעט, בּיז ער האָט זיך 
דעראָבּערט צו אַ שטיקעלע תּכלית", שע, בּלאָנ 
דזענדע שטערן |. ,גענוג ... װאָס זי האָט זיך 
אָנגעבּידעװעט אין די קינדער-יאָרן", בּערג, בּײַם 
דניעפּער װו. 


אַנבּיטונג -- די, -ען. 
אָנבּאָט(ונג), 


אַקט פון אָנבּיטן -+, 


אָנבּישן -- טרװ. בִּיט אָן, +-געבּיטן, 1. דזו 
אָנבּאָטן -+. ,אום דש בּפֿעהל צו ניקשׂ צו 
מאַכן זיא לאזטן אן דען קינג פיל געלט אַי", 
| שאר. ,װער ס'האָט ... זיך געװאַגט אָנצובּיטן 
אַ װעלװעלערן מקח, האָט מען אים אויך נישט 
אַרױסגעלאָזט", קמ, 1864, טן 33. ,געזען א 
ייִדן ... אַ לײַטישן בּעל-:הבּית פון די װאָס איך 
פֿלעג אִי מײַן סחורה", ממוס, 'דער חילוף" 
,דער אױפֿזעער פון הויז בּיט איר יעדן טאָג 
אָן סובּלאָקאַטאָרן", אַש, בּײַם אָפּגרונט. ,דער 
שטייגער איז פֿון מענטשן צו מאָנען מער ויפֿל 
מע בּיט אָזי, ייז, חבר נחמן. *אָי שלום = אָפּי 
געבּן דער ערשטער שלום'עליכם. ,װער דא 
װיש װען זײַן חבֿר אים בּיגעגנט, פלעגט ער 


אָנבײיה -- דער, ז. 


1488 


/אים | שלום צו. געבּון, זאָל ער אים ערשטן |אן 
! בּיטן. שלום", עיון. 


|2. אַרכ. דזו אָנבּעטן! -+, 28 146 
םסט. ,דײַן חבֿר מיט װאשׂ דוא אים אן 


ביטשׂט װערט דיר העלפֿן, עיון, כ/ב. ,.. . זיא 


זאָלטן אים פֿר איין גאָט הלטן אוני זאָלטן אין 
אן בּיטן", מבּ. |מעגלעך אַז י אין בּיטן בֹּאַ 
צייכנט דאָ דעם קלאַנג ע.ן ,פאר איין איבּריגן 
טרונק טוא דיך היטן, װען מן דיר שון זער 


וטואט אן בּיטן, שׂה וו, פיורדא 1723. 


2. אַרכ. אָנזאָגן און װאָרענען. ,אונ' דו 


זאָלשט זײַנר מוטר אנפּיטן זגן דשׂ זי אירן. 
- זון לושׂט היימליך דר שלאגן", בּבֿאיבּוך, 59, 


;דר קוינג לישׂ אים אנבּיטן ער העט גיטרונקן 


| צו ויל װײַןײ, מלכים-בּוך, {פֿ. פֿאַלק, װאַכשטײן 
-בּוך, ייִװאָן, 


אַנבּיטשעווען -- -טשעווע אָן, --געבּיטשע- 


װעט. אֵמ. 0468 :2 =:. אוטװ -- אַ לענ" 
גערע צײַט זיך אויפפירן װי אַ כּלבטע, אַ הונט, 
אִי און זיך צעקריגן מיט אַלע שכנים. טרװ -- 
אָנקלײַבּן, אָנזאַמלען האָבּיאון-גוטס מיט אומ" 


יערלעכע ‏ מיטלען. אִי הײַזער. ?ער האָט אָנגע- 


בּיטשעװעט האַלבּ פֿלעטבּוש?: 


אָנבּיטשען -- טרו. -טשע אָן, ---געבּיטשעט, 


לאָקל (װלאָצלאַװעק), ‏ אָנשטאָפּן מיט געלט 
(טײַערע חפצים). ,דער גבֿיר האָט אָנגעבּיטשעט 
דעם גוטן איידעם". געװיינלעך מיט זיך. 
,ר'האָט זיך גוט אָנגעבּיטשעט? = געװאָרן 
זייער רײַך. | 

אַקט אָדער רעזולטאַט 
פֿון אָנבּייגן (זיך). אי פֿון אַ ליניע. קרומער 
אִי. אִי פֿון עמערי. 


אָנבײיגן -- טרו. בּייג אָן, -'געבּויגן (אויך: 


+-יגעבּייגט), 1, אַ בּיסל בּייגן, נייגן אויף 


אַראָפּ אָדער אין אַ זײַט. אִי אַ צװײַגל, אַ 


יונג בּיימל. אִי דעם סאַמאַװאַר און אַרױסלאָזן 


- דאָס לעצטע בּיסל װאַסער (טיי). אִי די פאַס 


בּיר. אִי די קני. (לײַבט) אִי דעם קאָפּ בּײַם 
פֿאַרטראַכטן זיך אָדער בּאַגריסן זיך. *אַי דעם 
ק אַפּ -- אויך: א) אויסדרוק פֿון טרויער אָדער 
פֿאַרשעמטקײט. אִי דעם קאָפּ בּײַם אויסהערן 
אַ הספּד, אויסהערן מוסר אַ'דיק דעם קאָפּ. אַי 
דעם קאָפּ פֿאַר חרֹפּה: 3) אויסדרוק פֿון דרך- 


ארץ. , פֿאַר א גרעסערן מענטש, פֿאַר װעלכן 


מע האָט דרך-ארץ און אָפּשײַ בּרויך מען דעם 
קאָפּ אֵָיי, יע, דער מענשליכער קערפּער, 421 
ג) אויסדרוק פֿון רעזיגנאַציע, אונטערטעניקייט, 
,דעמאָלט האָבּן שוין אַלע אָנגעבּױגן דעם קאָפּ 
און געמאַכט א שװײַג", שע, 'דער מיסטייקי 
(סאָװיּ היימלאַנד, 1961, פא 42 ,הייסט דאָס 
לעבּן?... שװײַגנד אִי דעם קאָפּ, -- קלײַבּן 


בּרעקלעך, װאָס ער װאַרפֿט דיר װי אַ הונט פֿון 


טיש אַראָפּי, ד. עדעלשטאַט, פֿאָלקס-געדיכטע, 
נײי תּרס"ד: ד) בּײַ אַ תּפילה. ,שטעלן זיך 
אַלע אויף, מאַנצבּילן, װײַבּער און יונגװאַרג, 
אָנצובּייגן דעם קאָפּ בּײַ יבּרכוי און נאָכצװזאָגן: 
יבּרוך ה' המבורך לעולם ועד'", ד. י. זילבּערי 


- בּוש, שטרעכאַלעך..., װין 1916. *אַי דעם 


געבּויגן אפֿשר 20 רערן". 


אָנפּײיגן זיך -- -+ דפֿו. 
: אײַנבּייגן זיך; צובּייגן זיך, צונייגן זיך. פֿאַר- 
נייגן זיך. ;בּייגט זיך אָנעט נאָענט צו מיר 


| אַהיים! 
אײַנבּייגן בּיז צו דער ערד. ,איך װעל נעמען 


אַָ'נבּייזער -- דער, 


אָנבּייזערן זיך -- אוטו. -+ דפֿו. 


אָנבּייזערן זיך 


רוקן -- אױך: זיך אונטערגעבּן, זיך אוני 


טערװאַרפֿן. אִי דעם רוקן פאַרן זיגער. 

2, דזוו צובּייגן, צונייגן. ;זאָל װייען פון 
ערגעץ עפּעס אַ װינטעלע, שושקען זי ודי 
בּיימערן זיך איבּער, סוֹדען זיך, אָידיק די קעפּ 
איינע צום אַנדערן", ממוס, שלמה. *אַי די 
אויערן -- מיט אינטערעס זיך צוהערן. מס 
פֿאַרטײַטשט בבּני . ... לתּבֿונתי הט אָזנך' (משלי, 


ה, 1): ,מײַן קינד, בּייג אָן דײַנע אויערן צו 


מײַן מבֿינותשאַפּט" (תּי: ענייג דײַן אויער"ן 
9. בּייגן בּיז צו דער ערד. ,דער װינט האָט 
אָנגעבּויגן דעם פּאַרקאַן און אים אומגעװאָרפֿן", 
;די װיקלראָד האָט געהאַט אָנגעבּױגן די הויכע 
רייען װייץ. אונטערגעשניטן בּײַם װאָרצל", 
ע. איזראַ, פֿון פֿעלד צום טיש, קיַעװו 1928, 
4 אױיסבּייגן אַ סך, אַ צאָל, װיפֿל מע דאַרף. 
אײַנקרימען. אִי גענוג טשוועקעס צו מאַכן הענ- 
גערס. אִי דראָטן, רערן. ,איך האָבּ הײַנט אָנ" 
9. מאַכן פֿאַלדן, 
קנייטשן, אִי פּאַפּיר. אִי געװאַנט, 
1 אַ בּיסל) 


און גיט מיר איבּער אויף א ציטערדיק קול. . .", 


- ממוס, פֿישקע. .... זיך אויפגעשטעלט אויף 


די פֿיס, האָבּ איך זיך געגעבּן א בּייג אָן צוריק 
און בּין װידער אומגעפאַלן", ממוס, צוריק 
2. זיך אַראָפּבּײיגן אינגאַנצן. זיך 


אַ פֿינגערל און װעל אַראָפּװאַרפן אויף דער 
ערד, און בּייג דיך אָן נאָך דאָס פֿינגערל, 
כּדי לײַט זאָלן מיינען, דו בּוקסט דיך צום 
בּילד", קמצא בֹּר קמצא, {לעמבּערגן יאָר? ;זי 
יל זיך שוין אַי צום שניי. .. אין דעם דער- 
הערט זי װי די קינדער שרײַעןײ, סעג, יגאָלדץ- 


| נע פּאַװעסי (אַנטאָלאָגיע, נ"י 1946ן, ,א געפאַנ- 


גענער בּייגט זיך אָן, כֹּדי אויפהייבּן דעם 
יביטשאָקי = ניטידעררייכערטער פּאַפּיראָסןײ, 
מ. לעו, סאָװי היימלאַנד, 1961, טא 3, 8. װערן 
אײַנגעהויקערט, אײַנגעשרומפּן. װערן אויסגע- 
בּויגן, אײַנגעבּויגן. אִי זיך אויף דער עלטער., 


דער רוקן האָט זיך אָנגעבּױגן פֿון שלעפּן דעם 


שװוערן עול פֿון פּרנסה. ‏ /21, 
-עניש, 


-עכץ. 


אַקט פֿון אָנבּייזערן 
! (זיך). געבּייזער, רוגזא. אַן אִי אומזיסט- 
אומנישט, 


אָנבּייזערן -- טרו. "ער אָן, --געבּייזערט, 


מאַכן עמעצן בּייז. אִי דעם רבּין מיט שטיפע- 
רײַען. ,;אים איז גרינג אָנצובּייזערן. ער אין 


אַ כּעסן". ,זי האָט געזען װי דער קאַפּיטאַן 
האָט זײַנע בּרעמען אָנגעבּייזערט", נס איבּז, 


הוגאָ, נאָטר:דאַם, קלעװו 1929, 

1 אַרױס- 
װײַזן (אַ קליין בּיסל) כּעס, בּייזקייט בּנוגע 
עמעצן. ,דער װאָס איז נישט עוֹסק בּתּורה 
הייסט ער א עזיף' (אָבֿות, ו, ב3ּ)--אַ מענטש 
װאָס הקבּ"ה האָט זיך אַנגעבּייזערט און אין 


אויף אים בּרוגז", נצ2. ןדער רבּין האָט . . . אַן 





אַנבּײַטן 


אַרבּעט ... זיך שלאָגן מיטן שׂטן, ... זיך אַי 
אויף אַן עזותדיקן גלגול", ויילן, דער קליינער 
כּליבּוניק, זבּ, אַדעס 1885. ,טייל האָבּן גע- 
מיינט אַז איך מאַך פון זיי חוזק און האָבּן זיך 
אויף מיר גאַנץ גוט אָנגעבּייזערטי, װאַרשעװער 
יודישע צײַטונג, 1867, פאן 43, | 
2. אָנמוסרן, אויסריידן, טאַדלען מיט בּייזי 
קייט אין שטים. , איז ער זייער בּייז געװאָרן 
װאָס זי צעמישט אים פֿון לערנען, האָט ער 
געעפנט די טיר און האָט זיך אויף איר אָנגץ- 
- בּייזערט", ספֿר אהלי צדיק, פּשעמישל, יאָר? 
;די תּלמידים + . . האָבּן אָנגעהױבּן שמייכלען. 
דער רבּי האָט זיך אָבּער בּאַלד אָנגעבּײיזערט 
אויף זיי", ג. ח. לעװנער, פֿאַר שפּעטיגט די 
כּלה, װילנע 1900, ,מיט אַלעמען האָט זי זיך 
איבּערגעקריגט, אויף אַלעמען זיך אַנגעבּײ 
זערט", שע, פֿונעם יאַריד. ,און ער האָט זיך 
אויף איר אָנגעבּייזערט יעדער מאָל, װאָס זי 
האָט אָנגעהױבּן רעדן װעגן דעם", יז, שטאָל 
און אײַזן זנג. ניש. 
אָ;טּײַטן -- טרו. בּײַט אָן, --געבּיטן. פר. 
דזוו אױסבּײַטן -+, אײַנבּײטן -=, בּו. -עכץ, 
אָנבּײַטשן -- טרו. בּײַטש אָן, - געבּײַטשט, 
1. אָנשלאָגן מיט אַ בּײַטש. אָנשמײַסן. דער 
בּעליעגלה האָט אָנגעבּײַטשט די פערד זיי זאָלן 
- לױפֿן שנעלער. 2. אויסמוסרן, אויסשליגעצן. 
| דער טאַטע האָט אָנגעבּײַטשט זײַן זון. 8. סטי- 
מולירן, אונטעריאָגן, אונטערטרײַבּן, שטאַרקן. 
;א נײַער שרעק האָט אים אָנגענומען און 
אָנגעבּײַטשט זײַנע אָפּלאָזנדיקע כּוחות", זש, 
יפֿאַר די זינד פון זייערע עלטערן' {טמז, 1963 
| או 15 
אָנבּײַכלען -- -+ אָנבּױכן. אויך דזוו אויס- 
בײַכלען (-+ 151 | 
אָנפײַלן -- טרו. בּײַל אָן, -- געבּײַלט. 1, אָנ 
מאַכן עמעצן א בּײַל. אָנשלאָגן מיט א פֿויסט, 
א דעם קאָפּ, די פּלײצעס. 2. צנויפדריקן 
די פֿינגער אין אַ פֿויסט. אִי די פֿינגער. 
אַנבּײימלען -- -+ אָנבּױמלען. 
אַנבּיימלען -- טרו. -מל אָן געבּיימלט. 
נעאָל. פֿאַרפֿלאַנצן, אָנפֿלאַנצן (מיט) בּיימלעך. 
אִי דעם גאַנצן שטח אַרום דעם נײַעם הויז, . 
אָנפּיינדלען -- טרװ. -דל אָן, -יגעבּיינדלט. 
1. אױיסבּיינדלען. אַרוסנעמען קערנער פֿון 
פרוכטן. אִי קאַרשן. 2. אָנװאַרפֿן, צעװאַרפֿן 
די בּיינדלעך (קערנער) איבּער פאַרשיידענע 
ערטער. אִי די גאנצע שטובּ מיט קאַרשןך- 
קערלעך. | 
אָן פיינער -- פֿראַזע. מיטן ערשטיקן ב (א 
שטיקל פיש אָן בּי) און אויך: מיט א שואכן, 
װאַקלדיקן כאַראַקטער: אָן אַן אייגענער מיי- 
נונג. ,אויף אים קען מען ניט בּויען (זיך 
- פֿאַרלאָזן), עֶר איז אָן בּ'". ,ער איז אָן ב', 
װער עס זאָגט אים עפּעס, בּאַמקעט ער גלײַך 
צוײ, יושפ וש, 3--- 6, יו 
אַנבּײינערדיק -- אַדי. 1. װאָס איז אָן בּיי 
נער. אַן איער װאָרעם. אִיע הידרע. 2. װאָס 
איז אױיסגעבּיינערט געװאָרן. ,די ייִדענע האָט 


אָנבּײַטן -- דער 6 דאָס. 


מעת-לעת. ספּעצ צובּײַס נאָך א 


פֿאַרװערטײ, א. בּ. רוף, דער שיכּור 


1080 


געבּעטן דעם קצבֿ, ער זאָל איר געבּן אַן אַ 


שטיקל פֿלײש", 8. -+ דפֿװ. װײכלײביק, 


| װאָס איז אָן א פעסטן כאַראַקטער. ,דער אַ 


פּאַרשױן, װי איר קוקט אים אָן, איז, רחמנא 


- לצלן אִי, איר קאָנט אים בּייגן אַהין און 
| אַהער". ;צון אִי, צו גוטמוטיק זײַנען די 
- פֿריינך", ימ, נײַס, 1926, פאן 6, 


אָנבּײַפֿ -- דער, -ן. 


-יקייט. 


אַקט פֿון אָנבּײַסן. דער 
אִי פון אַ ציינערדיקער ראָד פֿון א מאַשין, 


1. פרישטיק, דער 
ערשטער מאָלצליט נאַכן אױפֿשטײן אינדערפרי, 
דזוו איבּערבּײַס 6 איבּערבּײַסן +, 885, אן אִי 
פֿון אַ דאַר שטיקל בּרויט מיט אַ ציבּלקעלע, 
אַ ציינדל קנאַבּל אַדער מיט א גרינער אוגערקע. 
אַ בּיסל ציקאָריע צום אִי. ענאָכן דאַװענען האָט 
מען געגעסן אֵייי, רייד (בּוטשאַטש) ,ער זאָל 
גוט אַי, קען ער דערנאָך אומגיין דרײַ טעג -- 


אַ ניט-געדאַװנטערײ, פֿװל. ,מן זול זיך גיוינן 


איין שטיקליין בּרוט צו עשִׂין צום אן בּײַשׂן 


| דען אונזרי חכמים ז"ל זאגין דרײַא אוני זעכ- 


ציג חלאים זײַן אן דער גאל אונ' איין שטיק- 
ליין בּרוט דשׂ מורגן און איין װיניג װשׂיר 
טרײַבּט זיא הין װעק", ספר המנהגים, אַמשְט 
3, ד/ב. ,זיי האָבּן אין דער קרעטשמע 


איבּערגענעכטיקט און אינדערפֿרי האָבּן זי 


געהייסן דעם בּעל-הבּית, עֶר זאָל זיי צוגרייטן 
אַן אָ", פ. ג, נסים מן השמים, לובּלין 1914, 


| ,לױפֿט געשװינד און טראָגט צו דעם איידעמל 


אויף אַ טאַץ אַי: א פּאָר אייער, בּייגל, א פּוטער- 
געבּעקסל מיט א גלעזל ציקאָריע", ממוס, 
װינטשפֿ. ,זונטיק עסט פּאַן ווינקלער א בּעסער 


אָי", י. פערלע, עײַן אַזײגער אינדערפֿרי 
ואַנטאָלאָגיע..., 4946 
/2, לײַכטער צובּײַס אין יעדער צײַט פֿון 


תּענית. שׂבּ 
פֿאַרטײַטשט 'סעודת הבראה' -- קאָן בּײַסין". 
;דער שׂכר פון צדקה געבּן איז װען דוא תּענית 


האשט אונ גיבּשׂט דען ארים מן צו אבֿנט צום 


אן בּײַסן אַז קען דער הלטין זײַן לעבּיןײ, עיון, 
א/2. ,ר' צדוק האָט געפֿאַסט 40 יאָר. ער 
פלעג צו זײַן אִי אויסשמאָקטשען א פֿײַג", 
אמד, דער מיליאַנער, 1868. ,דער יצר'טוב 
שרײַט פאַרקערט. דאָס אִי איז אין א נדחה אויך 
.. ., װאַרשע 


3 מיטאָג, סתּם מאָלצײַט. ,,מיטן נעכטיקן אַי 
איז מען הײַנט ניט זאט", שװ. ,די שׂונאים 
זאַלן עס (דאָס) האַבּן אויף אן אָי", קללה. ,לויט 
האַרקאַװי איז אַי דאָס זעלבּע װי איבּערבּײַסן, 


דהײַנו פֿרישטיק, אין ראַסײן {ליטען איז אי" 
| בּערבּײַסן געװען פרישטיק, אי -- מיטאָג, 


און וועטשערע -- אַװנטבּרױטײ, רי ל. פּײַנבּערג, 
יושפ ווצ. ,מאַכט אן בּײַסין צו זיא איין סעודה 
איין גרושׂייי, סהמ, מלכים, קיב/א, ווילהרמרש- 
דאָרף 1716, ,צום שוחט האָט זי דעם האַן גע 
שיקט און אויף אִי אים אָפּגעפֿליקט", עט, 
משלים. ,דאַרפֿסט איבּערפרעגן װיפֿל פֿלײיש 
די בּעל:הבּיתטע לייגט אַרײַן אויף אַ", מ. 
דלוגאַטש, די װעלט מסורה, 1881. ;טושׂט דוא 


אָנבּייצן 


דיך ניט דער בּאַרמין. אוני גיבּשט אַלי צײַט אין 


. מײַן אן בּײַסין גאל", בּע, לא/ג. ,פֿרײַטיק 


װערט אין ערגעץ קיין אִי געקאָכט און קיין 
אָרעם בּחור האָט ניט קיין טאָג", אמד, עוזר 


צינקעס אונ דיא ציג, וילנע 1868. ,דער רבֿ 


דמתא האָט געבּעטן דעם מגיד צו זיך אויף 
אָיײ, לדבּ, נײי תּשייז. , מיר זײַנען אַלע געזעסן 
בּײִַם טיש און געגעסן אִי . . . דער זייגער האָט 
געשלאָגן ... איינס, צויי, . . . עלף, צװעלף, 
דרײַצן", שע, 'דער זייגער. 


אָנבּײַפֿן -- טרו. בּײַס אָן *-יגעבּיסן, 1 אַ 


בּײַס טאָן, אָבּער ניט אָפּבּײַסן. אִי אַ פּאָר עפל 


און זיי אַװעקװאַרפֿן, . װײַל זיי זײַנען זויער. 


2. אָנכאַפּן מיט די ציין. ,זע װי דער הונט 
בּײַסט אָן דעם שטעקן און טראָגט אים אַרױס 
פֿון װאַסער". עאַ ראַנט-רעדעלע אויף אָנצובּײַסן 
ציינדלעך אַרום דעם ראַנטײ, ע. איזראַ, שיך און 
קאַלאָשן, קיעװו 1928. 9. דזח אָפּבּײַסן. עדי 
מעובּרת זאָל הושענא-רבּה אי דעם פּיטום פֿון אַן 
אתרוג", יהודה יודל ראָזענבּערג (טאַרלער רבּי), 
סגולות ורפֿואות |.+ 4 פֿיג. פֿאַרכאַפּן, צו- 
נעמען בּגװאַלד, ,נישט װײַל ענגלאַנד קאַן דאָ 
אָי, נאָר װײַל ער גופא |סוקאַרנאָן װאָלט געװען 
אַ בּעלן אויף א שטיק טעריטאָריע", בּצג, טמז, 
5, 

5. עסן אָנבּײַסן, -+ דפֿװ. עפּעס עסן. טועם 
זײַן, דערקויקן, דערכאַפּן דאָס האַרץ. ;ולא --- 
אונ' ניט זיא. זולן אן בֹּײַשֹׂן אודר צן בּרעכן, 
דאז מיינט דיא ערשט סעודה אבֿילות זול ניט 
גיהאַלטן װערדן בּײַא אינען", שעריר, טז, זי 
עקיינר אָן בּײַסן און זאָלן נאך איבּר נאַכט 
פאַשׂטןי, מהמ, 1722. שדרײַ גרויסע אָקסן 
סוחרים זענען געפֿאָרן פֿון דעם מאַרק ... זע" 


| נען זיי אַרײַנגעפֿאָרן אין א פֿעלדדקרעטשמע .. . 


און האָבּן דאָרטן אָנגעבּיסן", נסים ונפֿלאות, 


אָרט? יאָר? *קהל דאַרף != מעגן אִי = ס'אומ- 


גליק איז ניט גרויס, איז פֿאַרבלי, מע מעג זיך 
נעמען צו געוויינטלעכע געשעפֿטן, טענדלאַו, 
5 ,ער זאָל מדקדק זײַן אָנצובּײַסן נאָכן 
תּעניתן מיט פּת ישׂראל", קה, תּרל"ה. ,װען 
דער ערשטער יאָרצײַט געפֿאַלט אום פֿרײַטאָג, 
זאָל ער דאַװענען מנחה נאָך זייגער צװעלף 
און זאָל אַיי, חא, נד/ב. ,איך טו אַ קוק אויף 
די שטערן און דערמאָן מיר שוין צײַט אָנצן- 
בּײַָסן", ממוס, פֿישקע. , אפשר א ישיבֿה בּחור 
האָט דעם טאָג נישט אָנגעבּיסן?", אַר, יא האָר 
פון בּאָרך', 

0 פרעסן. מס, משלי תּקע"ד, ד, 17 פֿאַר- 


טײַטשט יכִּי לחמו לחם רשע ויין חמסים ישתּו: 


;זיי בּײַסן אָן הולטײַסקע בּרויט און טרינקען 
גזילה-װײַן דערצוי. ‏ -עכץ. /עניש. 


אָנבײַען -- טרח. בּײַע אָן, --געבּײַעט, פר. 


אָנדערצײילן פֿאַנטאַסטישע מעשׂיות. ,װאָס ער 
האָט אַנגעבּײַעט מעשׂיות. . . פון זײַנע קרענק" 
לעכע פאנטאזיעס", י. קייטעלמאַן פֿאַר, 1963 


| צו 21, 
אַנבּײיצן -- טרו. בּייץ אָן, --געבּייצט. א 


בּיסל אויסשמירן, מיט בּייץ, מיט ערשטער 


! בּרוינלעכער פֿאַרבּ. אַי די בּרעטער, 





אָנבּייקערן 


אָנבּיײיקערן -- -+ אָנבּױקערן. 


אָנבֿילן -- אוטו. בּיל אָן, --געבּילט (אויך; 
-י געבּולן). ‏ 1. אָנהאַװקען. אִי אויף די דורכ- 
גייערס. דער הונט בּילט אָן אויף דער לבֿנה 
און קריכט אַרײַן צוריק אין זײַן בּודע. ארכ 
אויך טרװ -- קאַ גנבֿ האָט געװאָלט אײַנשטילן 
א כּלבֿן דאז ער אין ניט זאָלט אן בּילןײ, ספֿר 
משלים, פפדמ 1686,. 2 פֿיג. אָנשרײַען, אָנ 
זידלען. אָנרעדן רכילות. אַי אויף די אַרבּעטער 
וי אַ כּלבֿ. ,מיר האָבּן גענוג שׂונאים. קען זיך 
נאָך איינער געפֿינען און אַָ, ישׂראל אַרנשטײן, 
רעיונות ישׂראל, יאָס 1893. מיט וזין -- 
בּילן און אויפהערן. בּילן א סך. ,דער מנוּװל 
װי ער האָט זיך אָנגעבּילט אויף מיר". אַפֿילו 
די יאַטקע-הינט װאָס האָבּן זיך גענוג אָנגץ- 
בּילט", שע, פֿאַרכּישופטער שנײַדער. ,גע" 
שרייען: --- אַראָפּ! אַראָפּ! גענוג זיך אָנגע- 
בּולן", ש. בּרעגמאַן, אַפֿנ מיזרעכ איז אומרן" 
איק, מאַסקװע 1934, 


אָנבּימבּלען -- זזו אױיסבּימבּלען -+, 152. 


אָנפּינדן -- טרו. בּינד אָן, --געבּונדן. פר 
אויך: -- בּינען,. 1. צובּינדן. אָנטשעפּען, צו" 
העפטן איין זאַך מיט אַן אַנדערער דורך א 
שנור, שטריק, דראָט אע. ,אַ יאָר איז אָן קיין 
שטעקן ניט אָנגעבּונדן", שװ. , פֿון אים ומשיחןן 
גיזאגט װערט דז ער װערט אן בּינדן אן איין 
װײַן שטאָק זײַן יונגי פולן" {= יפֿאָלן= 
לאָשיקל, תּי: ,יונגאייזל"ן, מחזור שלש רגלים, 
אַמשׂט 1713 |בּײַַם פאַרטײַטשן פֿון בּראשית, 
מט, 11: בּני אתנו'ן. ,די הייבּין... האָט אָנגע- 
בּונדן אַן האַנט א רויטן פֿאָדעם", תּי, בּראשית, 
לח, 28. ,דער מלמד ... האָט אָנגעבּונדן א 
לאַנג שנירל אָן דעם בּײַטעלע פון די רענדלעך", 
נסים ונפֿלאות, אָרט? יאָר? ,דער נר'תּמיד איז 
אָנגעבּונדן אויף שנירלעך פֿאַרן עמודי'הקורש", 
אֵש, תּהילים-יוד, 

2, פֿעסט פֿאַרבּינדן. פֿאַרקניפּן שטאַרק. עאַז 
דו בּיסט משוגע -- לאָז דיך אַי, שװ. אִי פאַר 
די הענט = לאָזן הענגען פֿאַר די הענט, װי 
אַ שטראָף. ,האט זי הקבּ"ה אן גיבּונדין מיט 
אײַזרנר קייטן", נצו. ,האָט דער פּאַטראָן גע" 
הייסן אים אי אָן דער מאַסטבּױים און גוט אויס- 
שמײַסןײ, אמד, דער בּרטנורה, ווילנע 1877. ,מע 
האָט זיי אָנגעבּונדן בּײַ די װיידלען פון די 
פערד און מע האָט זיי געטאָן גרויסע יסורים", 
מעשׂה ירושלים, װאַרשע 1889, ,האט איין זײַל 
אן גבּונדן אונטן אן דעם קארעלן בּוים, אונ' 
דעם אַנדרן ענד פֿון דעם זײַל אן דעם זעגיל 
בּוֹים...י, ר' אליקים חזן מק"ק קאמרנא איבּז, 
שי, אַמשט 1770. 

9. אַרומװיקלען. ,ער איז גריטן אויף איין 
ליבּ אונ' האט איין שלנג אויף זײַן קאָפּ אן 
גיבּונדין", סהמ, דניאל, ד, 8, 

4. אָנטאָן דורך בּינדן. ,זי טאָר ניט אויס- 
גיין מיט דעם בּלעך װאָס זי בּינדט אָן אויף 
דעם שטערן", איבּז, תּיקוני שבּת, אוסטרהא 
8, ,מיזאָל אִי תּפילין של יד אויף די לינקע 
האַנט, מיזאָל אַי תּפֿילין של ראָש אויף דעם 


1487 


קאָפּ, תּרגימ"א, לאָדז, יאָר? עבּשעת די בּנַי- 
ישׂראל האָבּן מקדים געװען ננעשׂה'י פאַר 
ינשמעי. האַבּן מלאכייהשבּת אַנגעבּונדן יעדן 
יִד צװיי קרוינען, איינע -- כּנגד 'נעשׂה', און 
איינע כּנגד 'נשמע"י, איבּז, שבּת, פּח/א. "אָי 
עמעצן קרוינען = שטאַרק רימען, אויסלויבּן 
בּיז גאָר. "אַי א קאָקאַרדע = א) דערהייבּן צו 
אַן אַמט: בּ) מאַכן פֿאַר אַ קנאַקער. 

9, (ווידער) אײַנשטעלן. אײַנהאַלטן, אויפסנלל 
אִי אונטערהאַנדלונגען. אִי. קאָנטאַקטן, ,אינדיע 
האט נאָך בּיז איצט ניט אָנגעבּונדן מיט ירו" 
שלים קיין נאָרמאַלע דיפּלאָמאַטישע בּאציאונ- 
גען", טמז, 142411964. אִי א שמועס-- 


,;איינמאָל האָט ער נאָך געפּרוּװט אָנצובּינדן א 


שמועס װעגן דער ואוינונג", עוזר װאַרשאַװ: 
סקי, כאַליאַסטרע זו, פּאריז 1924, 


0. צוטשעפּען. אָנהענגען. פאַרװיקלען עמעצן 


אין א קאָמפּליקאַציע. אִי א דיעלע, א ספּראװע. 


אִי אַן אינטריגע. *אי א לונג-און-לעבּער אויף 
דער נאָז = ארײַנפֿירן עמעצן אין אַ שלעכט 
געשעפט, 

4. אַרױפֿדריקן,. אַרויפצװינגען. מאַכן מע 
זאָל עפּעס איבּערנעמען. אִי א נײַעם גלױבּן 
;דער געדאַנק, װאָס ער בּאַמיט זיך אִי די לייע- 
נער מיט דער הילף פֿון גראָטעסק", א. דאַמע- 
סעק, שטערנ, מינסק 1932, זאג 11710. מיעדער 
פּעדאַגאַגישע דרעסירונג איז װי מיר האָבּן 
געזען א פּראַצעס פֿון אִי בּאַדינגטע רעפֿלעקסןײ, 
א. גאָלאָמבּ, גש וו, מעקסיקע 1946, | 

מיט זיך -- אױיך: דערקוטשען, טשעפּען 
זיך; אָנזעצן זיך. ,װאָס האָסטן זיך אָנגעבּונדן 
אין דעם קינד?", נאַד. אִי זיך יענעם. "זיך אַי 
אָן א גרויסער שיף = צושטיין צו א שטאַרקער 
גרופּע, װערן א געהילף בּײַ אַ גרויסן מענטשן, 

זעכץ. עניש. רער (יין, -קע) 
דעריי. 


אָנבּינטלען -- טרו. ‏ טל אָן, -'געבּינטלט, 
אײַנטיילן אין בּינטלעך און צונױפֿבינדן, אַרומד 


וויקלען זיי. אִי ציבּעלעס, מערן אע. 


אָנבּיקעװען -- -קעװע אָן, --געבּיקעװעט. 


22 בּיק = אָקס. אוטו -- אָנהאָרעװען װי אַן 
אָקס. אִי פון סאַמע בּאַגינען בּיז שפּעט אין 
אָװנט. טרװ -- אָנקלײַבּן א פאַרמעגן דורך 
שװוערער ארבּעט. אִי אַן אַפּותּיקי. אִי א פֿעט 
בּאַנקבּיכל, מיט זיך. 


אָנבּירבּענען (זיך) -- אוטו. -בּע (זיך) אָן 


(זיך) --געבּירבּעט. 104וט :111 = אָנװיי" 
נען (זיך), פּעיאָ. גענוג זיך אָנגעבּירבּעט. 


אָנבּכּבודיק -- {... בּעקאָװעדיקן אַדי. דזװ 


אומנכּבודיק (-+ 538) אַן אע האַלטונג. 
דיקייט, 


אָנבּכּיוונדיק -- {... בּעקייװונדיקן אדי. אָן 


כּוונה. אומגערן. ניט װילנדיק. בּשוֹגג. קאָי האָט 
ער זיך אַרױסגעכאַפּט מיט אַ װאָרט און האָט 
אים פּוֹגע בּכּבוד געווען". 


אָנבּכיהן -- {... בּעכיעזן אוטוו 8 טרו. בּכיה 


אָן, --געבּכיהט. ‏ אָנװיינען. ,דער חזן האָט 
אָנגעבּכיהט, װײַל ער קען ניט זינגען". אִי דאָס 


אָנבּלאָו -- דער, -ז. 


אָנבּלאָזן זיך -- -+ דפֿו. 


אָנבּלאָזן זיך 
דאַװנען. אִי דעם קאָפּ. אויך מיט זין -- 
זיך אִי איבּער א קלייניקייט, | 


אַקט אָדער רעזולטאַט 
פֿון אָנבּלאָזן. אִי פון בּאַלאַן. 


אָנבּלאָון -- טרװ 2 אוטו. בּלאָז אָן, -'גע- 


בּלאָזן. 1. בּלאָזן אַ סך. דער שמיד האָט אַ 


! גאַנצן טאָג געהאַלטן אין אַי (מיט) דעם בּלאָז- 


זאַק. 2. אָנהײבּן בּלאָזן. ;אין הערבּסט, וען 
די בּלעטער פֿאַלן און װינטן בּלאָזן אָן פֿון די 
בּערג", בּאַש, פֿאַר, 1966 או 23. אין מיו *"ניט 
קענען אִי = ניט קענען אָנהײבּן בּלאָזן 
שופֿר = ניט װויסן אפילו װי אָנצוהייבּן 


עפּעס צו טאָן, טענדלאַו, 172. {פרגל ב9.ן 


9. צונױפֿבּלאָזן (און אָנהױפֿן). דער װינט 
בּלאָזט אָן גאַנצע בּערג שניי. דער האַרבּסטי 
קער ווינט בּלאָזט אָן גאַנצע קופּעס מיט אַראָפּ 
געפאַלענע בּלעטער. 

4. אַרײַנבּלאָזן, אָנפֿילן מיט לופֿט, מיט גאַז. 
אָי אַ בּאַלאָן, אִי אַ פילקע. אִי אַ גומענע ראָד. 
;בּלאָזט אים |דעם פּענכערן אָן, װערט ער 
בּאַלד אויסגעצויגן אין אַלע זײַטן, קײַלעכדיק", 
חי"ה זעלדעס, װינטער אַבּענדען, װאַרשע תּרנ"ח. 
9. אױפֿבּלאָזן און דערפֿירן צו אַן אויסגע- 
בּוֹלטער פֿאַרקײַלעכטער פֿאַרעם. דער װינט 
בּלאָזט אָן די זעגלען. 

0 בּײִַם אַרױסאָטעמען) בּוֹלטער, קײַלעכ- 
דיקער מאַכן. אִי די בּאַקן און זיי דערנאָך אַ 
דריק טאָן, עס זאָל זיך הערן אַ קנאַק. אִי דאָס 
פּנים,. ,בּלאָזט אָן די ליפּן און פֿלײַסט זיך 
אײַנצוהאלטן אַן ערנסט-:שטרענגן אויסזען", חג, 


יטמז, 1967 וא 10. 


7. פֿיג. אָנטראָגן, אָנבּרענגען. אִי א נײַע ריכ- 
טונג. אִי ספֿקות. ,די אַלטע װינטן האָבּן גצ 
נומען אַי אַן אומהיימלעכקייט". 0. בּוֹלְטער 
מאַכן. אַרױסװײַזן, אַרויסשטעלן. אִי די בּאַקן, 
דעם בּויך. ,די מחבּרים מיט זייערע פוסטעץ 
ספֿרים, איטלעכער בּלאָזט אָן זײַן נאַרישן ‏ איך 
בּיזי, אלצ, קליין װעלטל, 1896. 9. שלעכט 
אויסשפּילן אויף א בּלאָזזאינסטרומענט. אִי א 
מאַרש. 10. אָנרעדן, אָנפּלאַפּלען. אַי נאַריש- 


קייטן. אִי (אין) אַן אויער. 


1, װאויליונגעריש. מאַכן שװאַנגער אָן 
חופּה וקדושין). 12. אָפּנאַרן. אָנפֿײַפֿן, אִי 
אַ יאָלד. 19, (קצבֿיש) טרייסלען, ארומ" 
װאַרפֿן. ;א קעלבּל אָדער א שעפּס בּלאָזט מען 
אָן כּדי די פֿעל זאָל אָפּשטײן פֿון פלייש און 
עס זאָל זײַן גרינגער צו שינדן". 14, אוטו. 
-+ 33. פון אָבּיעקט װערט א סובּיעקט. דער 
שניי בּלאָזט אָן, די בּלעטער בּלאָזן אָן. ;על-פּי 
רובֿ בּלאָזט אָן שניי אויף א נידעריק אָרט", 
רבֿ אחד, די װאַרהײט, פּאָשאני 1918. 


1. אָן אַרײַנמיש 
פֿון דירעקטער אַרבּעט װערן אױפֿגעבּלאָזן. 
אַ זעגל בּלאָזט זיך אָן פֿון װינט. 2. זיך 
אױיסשפּרײטן. קריגן א מער קײַלעכדיקע פאָי 
רעם. די בּאַקן בּלאָזן זיך אָן. דער לײַלעך 
בּלאָזט זיך אָן אין װינט. דער אינדיק בּלאָזט 
זיך אָן בּײַם האָלדערן. ,דאָס יונגע פּנים אין 





אָנבּלאָטיקן 


געװאָרן קײַלעכיק, די בּעקלעך האָבּן זיך אָנ" 
געבּלאָזןײ, שע, פֿון פּסח בּיז פסח. 

9. אַרױסװײַזן גרױסהאַלטערײַ. זיך אִי אין 
זכות פון אַ זיידן. זיך אי װי אַן אינדיק, אַ 
פּריץ, א גאַנצער קנאַקער, װי אַ רײַכער מחותּן 
אויף אַן אָרעמער חתונה, װי דער גבּאי ראשון, 
װי א פֿאַרריסענער נאַר. ,דער עוֹשר בּלאָזט 
זיך אָן און דער אַרעמאַן װערט געשװאָלן", שװ. 
;אַלע זײַנען שלוחים למקום. דער דאַקטער װעט 
אײַך דאָס נישט מודה זײַן. ער מוז זיך אַ", 
פרץ, חסידיש. ;גדלות דאַרף א מענטש האָבּן, 
אָבּער ניט קיין נאַרישע גדלות... אַדער אַזױ 
וי אַן אינדיק בּלאָזט זיך אָןי, יהודא חאַזאַנאָ 
װיטש, קורץ און שאַרף, קעשענעװ' 1888, 
,בּלאָזט זי זיך אָן און בּלאָזט פֿון זיך װי עפּעס 
רעכטס, אַזױי װי זי זאָל זײַן דעם פּויזנער רבֿס 
אַ לײַבּלעך אייניקל", ד. י. זילבּערבּוש, שטרע- 
כאַלעך..., װין 1916, 

4. אַרױסװײַזן אומצופֿרידנקײט, פֿאַראיבּל 
אע. ,נעמט א הונט אין דרויסן בּילן, בּלאָזט 
זיך אָן דאָס קעצל בּייזײ, סעג, לירישע לידער, 
קיעוו 1919. עוערן האָט זיך װי אָנגעבּלאָזן און 
אַראָפּגעלאָזן דעם קאָפּײ, גרינ, איד און װעלט. 

זונג. -עכץ. -עניש -- ,צוכאַפּנדיק 
זיך צו דער געשמאַקער, זאַפטיקער, גרינער 
פּאַשע, קען דער בּעליחי קראַנק װערן אױף 
מאָגן"אַ*, איבּז, ק. טורין, װאָס דאַרף אַ פּאַסי 
טעך װיסן..,, פּאַלטאַװע  .1932‏ ער (יין, 
דקע). = -עריי. 

אָנפּלאָטיקן -- טרו. -יק אָן, --געבּלאָטיקט, 
מאַכן בּלאָטיק, אָנקױיטיקן, אָנשמוצן, אָנבּרױ 
דיקן. אִי די פּאָדלאָגע. 


אָנבּלאַטעװען -- -טעוע אָן, -יגעבּלאטעועט. 
טרװ --- 1. אָפּנאַרן עמעצן,. 2. סאָח. אַרױס- 
קריגן עפּעס דורך בּאַקאַנטשאַפט, פֿאַרבּינדונג, 
פֿרײַנדשאַפֿט, אַי א פונט פּוטער. אִי אַ שטובּ 
פֿון כּליטובֿ. אוטחװ -- אַ סך בּלאַטעװען, 

זשוליקן, שווינדלען. אִי אין די אַלע יאָרן אין 

דער גרויסער שטאָט. אויךף מיט זיף. 


אָנבּלאַמפּירן, --פּלאָמפּירן -- טרו. -בּיר 
אָן, --(גע)בּלאָמבּירט, -פּלאָמבּירט. 1. אַרױפֿ- 
לייגן אַ בּלאָמבּע (פּלאָמבּע). אִי אַלע קעסטלעך 
סחורה. 2. בּלאָמבּירן אַ צאָן. אִי די קראַנקע 
ציינער. /נב, 


אָנבּלאַנ|דז(ש)ען (זיך) -- אוטװ. בּלאָנ 
דזוש)ע (זיך) אָן, (זיך) --געבּלאַנדזןש)עט. 89: 
-דען, -דיען, -דויען. 14026ט :ת. 1. אָן 
זיך) אָנקומען ערגעץ אָן א כּוונה. ,דער פֿרעמ- 
דער האָט אָנגעבּלאַנדזשעט אהער און איז שוין 
געבּליבּן צװישן אונדז". 2. אַ סך בּלאַנדזשען. 
אִי אין װאַלד גאַנצע צװויי מעת-לעת. 8. אַרומ- 
װאַנדערן. אַרומװאָגלען א לענגערע צײַט. אִי 
אין אַזױ פיל לענדער און ניט געפֿינען קיין 
מקום-מנוחה. 4 זײַן זוכעריש און ניט קענען 
פֿעסט און אויף א לענגערער צײַט זיך האַלטן 
בּײַ אַן אידייע, בּײַ א שיטה אע. אִ'י איבּער 
פֿילאָסאָפֿישע סיסטעמען, איבּער פארשיידענע 
איומען. 7" עגיש. 


אָנבּלוטיק -- אַדי. נעאָל. 


1428 


אָנבּלאָנקען (זיך) -- אוטו. -קע (זיר) אָז 
(זיך) --געבּלאַנקעט, זזחװ דפֿו. 
אָנבּלאַפֿן -- דזוו או{יסבּלאַסן -+, 153, 


אָנבּלאָען -- -+ אָנבּלױען. 


אָנבּלאָפֿן -- אוטו 6 טרו. בּלאָף אָן, -גע- 
בּלאָפֿט. 0108 10 :2 =:. פון אמ אַריבּער אין 
כּלל-שפּראַך. בּלאָפֿן און דערגרייכן דעם ציל, 
אָפּנאַרן אין א סך פאַלן אָדער א צאָל מענטשן, 
מגזם זײַן, ליגנערן. אִי װעגן גרויסע גליקן, אִי 
אַפילו די פֿרײַנד. אִי בּײַַם שפּילן פּאַקער. ,האָט 
ער אָבּער אזוי פֿיל אָנגעבּלאָפֿט מעשׂיות... 
וועגן דער שיף און װאָס ער האָט זיך דאָרט 
אָנגעזען און אַנגעהערט", גרשם בּאַדער, יודיי 
שער פֿאָלקסקאַלענדאַר תּרע"ב, לעמבּערג, 

אַנבּלאָ 'ק -- אַדו. 2? איי 22 פֿר. ‏ אינגאַנצן, 
לוט דער פֿולער רשימה. אָפּשטימען אַ' די 
גאַנצע רשימה קאַנדידאַטן. אָננעמען אי אַלע 
פֿאָרגעלייגטע רעזאָלוציעס, 

װאָס איז אָן בּלוט, 
אָן פאַרלירן אַ סך בּלוט. אַן אע אָפּעראַציע. 
פיג. װאָס האָט ניט אין זיך גענוג לעבּן, גענוג 
אינהאַלט, אֵיע פֿערזן, פראַזעס אע. ,פּועה איז 
אַ קליינע אויסגעלאַשענע ייִדינקע. מיט פֿולע 
אָיע בּעקעלעך און שװאַרצע אױסגעלאַשענע 
אויגן", ידידיה מאַרגאָליס, סאָכרימ, מאַסקװע 
2, 

אָנבּלוטיקן -- טרו. ‏ יק אָן, -געבּלוטיקט. 
1. פֿאַרבּלוטיקן. איבּערלאָזן בּלוטפלעקן אויף 
א צאָל ערטער. צעשנײַדן זיך א פֿינגער און אַי 
דעם טישטעך. אִי די (אויף דער) פּאָדלאָגץ. 
2. דערגרייכן עפּעס דורך רציחה, גזילה, גניבֿה, 
ממש דורך פֿאַרגיסן בּלוט. ,זײַן פאַרמעגן איז 
ניט אָנגעארבּעט, סאיז אָנגעבּלוטיקט". 

אָנבּלױען -- טרו. בּלוי אָן, --געבּלויט. 89: 
=-בּלאָען, לד, - בּלאָוון, -- בּלוען, אוקר. 
1. מאַכן אַ בּיסל בּלוי, אִי װעש מיט סינקע. 
אִי װאַסער. 2 אָנשמירן מיט אַ בּלױיער 
פֿאַרבּ. אַי די װענט. ה-עכץ. -עניש, 

אָנבּלומיק -- אַדי. נעאָל. װאָס איז אָן אַ 
בּלום אָדער אָן בּלומען. אִיע געװיקסן. ,קיין 
שוועמלעך בּליען ניט, דאָס איז אִיע געװיקסן", 
י. בּורטיאַנסקי, דאָס געװיקס, קלעװ 1929, 
- בּלומענדיק -- װאָס איז אָן בּלומען. ,אַ 
מאָדנער גאָרטן, אַן אַיער". | 

אַנבּליאַכען זיך -- אוטו. -כע זיך אָן, זיך 
*ר געבּליאַכעט. ‏ זיך אָנשיכּורן אָן אַ מאָס. 
אִי זיך װי אַן אייזל (א חמור, א חזיר), 

אָנפּליאַסקען -- דזו אײַנבּליאַסקען, טרװ, 
-4, 

אָנבּלײכּן -- דזוו אויסגלייכן, טרו -6, אַלע 
בּב, 154, 

אָנבּליען -- בּלי אָן, --געבּליט. ‏ אוטה -- 
אָנהײבּן בּליען. ?בּעז האָט שוין אָנגעבּליט". 
טרו -- מאַכן עס זאָל בּלוען. ;א טאָג װאָס 
האָט א בּלענד געטאָן ... און אַנגעבּליט רח- 
מנותדיקע שײַן אויף בּלינדע שײַבּלעך", סוצ, 
פעסטונג. 


| אָנבּליקן 


אַנבּליצן -- אוטו. בּליץ אָן, --געבליצט. 
געוויינלעך אומפ אָדער דריטפּערזאָניק. ‏ 1. אַ 
סך בּליצן. ,וויפל עס האָט אָנגעבּליצט און אָנ" 
געדונערט אין דעם נעכטיקן פאַרנאַכט!. 
2. אויך טרח. אַרױסזאָגן, אַרױסבּרענגען גצ 
דאַנקען אויף א בּליציקן (שיינעם, שאַרפן, 
אומגעריכטן) אופֿן, אִי פֿאַרן עולם (מיט) אפֿאַי 
ריזמען. 


אָנבּליק -- דער, "ן. ס1ט-ת8 :1106 1. אויס- 
זען, מראה, געשטאַלט, פּנים. דער אײגענער 
אִי װאָס בּײַם טאַטן. ,דער מענטש זעט נאָכן 
אָי, אָבּער גאָט זעט נאָכן האַרצן", תּי, שמואל 
א, טז, 7, ,סידוכט זיך, אַז מענטשן פון פרעמדע 
לענדער האָבּן אלע איין אַָ", בּעמ . ,מיר 
בּינסטו אויפן אִ'י געפעלן", ממוס, װינטשפ. 
,דער נײַער בּעלי:דרשער כאַפּט דעם אִי פֿון 
אַ גנבֿי, מ. דלוגאַטש, די װעלט מסורה, 1881, 
,כאפּט דעם אִי פון אַן אָבּערקעלנער אין אַ 
גרויסאַרטיקן רעסטאָראַן" ‏ שע, בּלאָנדזענדע 
שטערן װ. ,... די לבֿנה, װי בּלייך איז איר 
אַ, װי קאַלט איז איר שלַןָי, פרוג וו. שפּאַסיק 
וועגן א פאראומערט אויסזען: ,זע נאָר סאַראַ 
אומגליקי עֶר האָט". 

2. דאָס װאָס מע דערזעט; װאָס מע קען 
אָנבּליקן, אױסבּליק, פּאַנאַראַמע. ,ס'איז אויס- 
געשפּרײט א טונקליבּלויער פאָרהאַנג מיט אַ 
זילבּערנער לבֿנה אין דער מיט און בּריליאַנ- 
טענע שטערן, װאָס נעמט זיך אויס אויפן אַי 
װי אַ שיינע זומערנאכט", ממוס, גגילגולים" 
;און ער וְדער היישעריקן װעט פֿארדעקן דעם 
אִי פֿון דער ערד", תּי, שמות, י, 5. ,סײ בּײַם 
גבֿיר, סלי בּײַם מיטל בּעלבּית מוון שטין 
די פאַרצירונגען אויף דעם ערשטן אֵי', קמ, 
9, צאן 19, - אין א" פֿון... -- װען מע 
דערזעט, מע נעמט אין בּאַטראכט. אין אי 
פון דער אינטערנאַציאַנאַלער לאָגע. ;אין א 
פֿון דער. . . טראַגעדיע וועלכע עס לעבּט דורך 
דאָס ייִדישע פֿאָלק אין פּוילן", ע. רינגעלבּלום, 
כּתבים פון געטאָ וי 

. אַקט פֿון אָנבּליקן, פֿון דערזען. אַ האַס- 
טיקער אֵי. ,האבּין אין ערשטן אן בּליק אונשׂ 
יחדיו צווארין מיט פריידין טרערין בּינעצט", 
גה, 214, ,אנטקעגן איז אים געקומען א שמייכל 
פֿון פֿרײַנדלעכן אָי, ישׂראל קאַפּלאַן, שליאַך 
און אומװעג. ,בּײַם אִי פון דעם בּוך, בּעת איך 
האָבּ אַ קוק געטאָן אויף זײַנע געלע בּלע- 
טער...*, יונה טרובּניק איבּז, אסתּר המלכה, 
בּאַרדיטשעװ 1888. ,זײַן אויג פֿאַרכמורעט 
זיך בּײַם אי פֿון קלענסטן פֿלעק", ד. י. זילי 
בּערבּוש, סקיצען, װוין 1921, 

4. סטרוקטור, געשטעל. ,פון אי {פֿון די 
הײַזערן און פון זייער שטיין זעט אויס װי זי 
זײַנען איינער מיט דעם אנדערן עפּעס ניט 
שווה בּשווה", ממוס, מסעות. 9, ויזיע. ,ער 
פֿאַרטונקלט די אויגן פון דעם נפֿש פֿון צו זען 
געטלעכע אֵץ אַזוי װי די אָבֿות און ענלעכעץ 
צו זייי, תּניא, 262, 

אָנבּליקן -- טרח. בּליק אָן, -געבּליקט. 
דערזען, אָנקוקן שארף, מיט אויפמערק בֹּאַז 





אָנבּלישטשען 


טראַכטן, אָבּסערװירן. אִי װי דער מלאך-המות 
(מיט זײַנע טויזנט אויגן. ;װי גר ליפּליך זי 
אין אן פּליקט, זי זך אין אן הינטן אוני ואָרן", 
בּבאיבּוך, 107, ,. . . אַלזו זאָל מאן טון איינם 
איטליכן מאַן דער דא... אן בּליקט דיא היימ- 
ליכקייט, אונ די סודות דעש קיניגש", יוסיפון, 
אַמשט 1661. ,אַדעליע קומט אליין אַהים, די 
אַלטע זינדערין בּליקט זי מיט גרויס גיפֿט און 
צאָרן אָדי, א. בּ. רוף, אַדעליע-ראָזע, װאַרשע 
5, ,צוּװאָס זאָל נאָך אַן אומשולדיקעס קינד 
דיזע פֿינצטערע װעלט אֵ'?ײ, ד. עדעלשטאַט, 
שריפטן, לאָנדאָן 1909. ,זי האָט פאַרשטאנען 
װאָס ער מינט, האָט אים אָנגעבּליקט מיט 
יענעם.. . בּליק הינטער וועלכן די פֿרױען פאַר- 
בּאָרגן אַזױ פיל סודות", ל. קאָבּרין איבּז, 
מאָפּאַסאַן װו, נ"י 1914, אויך פֿיג. ,געקומען 
איז דער שמערץ אַכזריותדיק און האָט מיך 
װי זײַן קרבּן אָנגעבּליקטײ, יהואָש, 'דעם לעבּנס 
בּשׂמים'י. מיט זיך -- קזו. זיך אִי און זיך 
צעשיידן, - 

אָנבּלישטשען -- -שטשע אָן, ---געבּלישטשעט. 
אוט -- בּלישטשען א סך. עװיפֿל זי האָט 
אָנגעבּלישטשעט מיט אירע בּריליאַנטן",. טרװ 
-- גוט אָנרײיניקן, אָנשײַערן. אָנרײַבּן עס זאָל 
גלאַנצן, בּלישטשען, אִי די שטיול, זיי זאָלן 
קנאַקן. אִי דעם סאַמאָװאַר ער זאָל פינקלען, 
פאַרשײַנען די שטובּ, 

אָנבּלעזלען -- זזו אױפֿבּלעולען -+, 400 
אויך מיט זיך. 

אָנבּלעטערדיק -- אדי. װאָס איז אָן בּלע- 
טער. ,די פֿייגל האָבּן פֿאַרלאָזט די נעסטן אויף 
די אע צװײַגןײ, מענדל מאַן, אין אַ פֿאַרװאָרי 
לאָזטן דאָרף. ,שטייט אַ פֿײַגנבּױם בּײַם 
װײַסן שליאַך אָי, מיט צװײַגן -- טרוקן טאָג 
בּיז נאכט", א. שומיאַטשער, אין שעהען פון 
ליבּשאַפֿט. ,דורכן פֿענצטער האָט אַרײַנגעקוקט 
אַ נאַקעטער, איער דער װײַנשלגאָרטן", ע. 
גאַרדאָן, אינגול בּאֵיאַר, מאָסקװע 19235, 
אָנבּלעטערן -- טרו. -ער אָן, --געבּלעטערט, 
1 אָנשיטן, אָנװאַרפֿן בּלעטער. אִי בּײַם שװעל, 
אָפּצוּװישן, אָפּצורײניקן די שיך. אִ' די סטע 
זשקע, דאָס שטעגל. דער װינט בּלעטערט אָן 
גאַנצע קופּעס. 2 בּאַדעקן מיט בּלעטער. 
אַרײַנגעבּן בּלעטער. אִי אַ גרובּ פֿאַר אַ פּאַסט- 
קע, פּולאַפּקע. אִי דעם סלאָי פון די מאַרי" 
נירטע פֿיש. 0. אָנװעלגערן, אויסװעלגערן 
(דינע) בּלעטער טייג. אִי בּלעטלעך טייג אויף 
א שטרודל, אויף קרעפּלעך. 


אַנבּלעכן -- דזוו אױסבּלעכן -+, 154, 


אָנבּלעקעכצן -- טרו. -קעכץ אָן, --יגעבּלע- 
קעכצט, 89: --בּלעקערצן, לד. 1, פּעיאָ. 
אַרױסזאָגן ניט-יידישע געבּעטן. אִי װי אין א 
תּיפלה, 2. פר. אָנמײקעענע)ן. אִי װי אין א 
שענק, 


אָנבּלעקען -- -קע אָן, -געבּלעקעט. אוטח 
-- א סך בּלעקען. אִי װי אַ שעפּס. טרװ -- 
אַרױסזאָגן אומקלאָר, מיט קלאַנגען אַזױ װי 
בּלע"בּלע. , דאָס קינד האָט דאָ עפּעס אָנגעבּלע- 


1489 


קעט, נאָר די מאַמע פאַרשטײיט װאָס עס ויל". 
אויך דזו דפו. אויך מיט זיך. 


אָנפּעבּען -- טרו. -בּע אָן, -געבּעבּעט. אויך: 
--בּעבּקען. 1. פּעיאָ, דזו אָנבּאָלבּען +. 
;דער דוכּס האָט . . . עפּעס געבּעבּעט, אָנגעבּע- 
בּעט אַ פולע קאָפּ, אויסגעמישט קאַשע מיט 
מאָןי, ממוס, יא שטאָט אין מזרחי. ,װאָס זאָג- 
סטו, װאָס זי האָט דאָ אָנגעבּעבּעט, דער שטרוי- 
ענער קאָזאַק?*, ל. קװיטקאָ, ליאַמ אונ פעטריק, 
קיעוו 1932 2. א סך רעדן און אומקלאָר, 

מיט מאַטערניש. פֿאַרטשעפּען די צונג בּײַם 

רעדן און אִי עפּעס אַ מעשׂה, ני בּע, ני מע 

ני קוקוריקו, אויך מיט זיך. -עניש. 


אָנבּעזעמען -- טרו. -זעם אָן, --געבּעזעמט, 
1 גוט אויסבּעזעמען, אָנשמײַסן מיט ריטלעך 
(אין בּאָד אױפֿן פּאָל). אִי די פּלײצע, עס זאָל 
ווערן צונטער-רויט. 2. אָנמוסרן. (אָפּ)ענט- 
פֿערן שאַרפֿזיניק. (9טמ: אָנרײַבּן אַ מאָרדע). 
אִי דעם חצוף. אִי די אָפּאָזיציע, די קריטיקער, 


אָנבּעט -- דער, {. 1 אנטערלייג, אויס. 
שפּרײיט. דער פּויער האָט אונטערגעלײגט 
שטרוי, אַן אִי פאַר די קי. פֿרגל אױסבּעט 
(-+ 154). 22 די. אַרכ. אַקט פֿון אָנבּעטן |. 
;ער גינג דען רעכטן װעג אַז קויניג דוד טעט. 
מיט אֵל זײַנם גיבּערד אונ' מיט גרושׂר אן 
בּעטײ, מלכיםיבּוך, סטראָפץ 1769, 


אָנבּעטלען -- טרװ. טל אָן, --געבּעטלט, 
1 אָנקלײַבּן (נדבֿות) דורך בּעטלען. אִי שטיקער 
חלה. אִי אַ פֿולע טאָרבּע. 2. אָנקלײַבּן נדבֿות 
פֿאַר אַ צדקה-זאַך דורך (אן אומבּכּבֿודיק) בּעטן. 
;איר מיינט אַז איך האָבּ עס אָנגעקליבּן פֿאַרן 
קאָמיטעט? איך האָבּ עס אָנגעבּעטלט". 

אָנבּעטן 1 -- טרװ. {לאַנגע ע אין פּד, אוקרן 
בּעט אָן --געבעטן. 06604-ת2 :2106. 
1. שטאַרק בּעטן. אויסדריקן אויף אַן איידעלן 
אופֿן אַ בּקשה, בּאַגער אע. אִי דעם פּריץ, דעם 
האַר אע, עֶר זאָל .... אִי די בּעלײבּתּים צו 
געבּן צדקה. ,,מיך גיװערט אל מול מײַן גוט 
ווען איך אין בּיט אןי, שמואלבּוך, סטראָפע 
6, /עבּײַן א סעודת-מצווה, אַ חבֿרה-קדישא" 
סעודה וכדומה האָט מען שוין אָנגעבּעטן ציפּען 
נֵצו מאַכן װאַרעניקעסן", י. בּודזאָהן, מאָטקע 
פליך. . ., װילנע 1927. ,א מחבּר האָט בּײַ אונדז 
אָנגעבּעטן איינעם ער זאָל קויפן זײַן ספֿר", י. ל. 
יאָסעלאָװיץ, ספֿר תוכחת מוסר. 

2. צושטיין מיט אַ בּקשה, אײַנבּעטן. אוערן 
האָט זיי אָנגעבּעטן אַז זיי זאָלן זײַן עדות 
און.... זיי געלערנט װי אַזױ צו רעדן", ש. 
בּעקערמאַנן, דער מאָרגען שטערן, אדעס 1884, 
;און זי האָט אָנגעבּעטן דעם גראַף... אַז ער 
זאָל רוֹדף זײַן אַלע יהודים עד חרמה", יב"ץ 
בּערך, רבּי קאַשמאַן דער נעלם, ווילנע תּרנ". 
,וי קומסטו, קינד מײַנס, צו שרײַבּערײַ? מס- 
תמא האָסטו אָנגעבּעטן שמואלן צי בּרוכן?", 
דטש. 8. בּעטן אַ סך, אַ צאָל. אִי צו קױפֿן 
מתּנות פֿאַר אַלע קינדער. ,האָט {זין אָנגעבּעטן 
אירע פֿרײַנדינעס, זיי זאָלן. . . געבּן צו לייזן", 
מ יודעלסאָהן, דער ממזר אַלס דאָקטאָר, ווילנע 


דעניש. - 


אָנבּעטעפץ -- דאָס, -ער (-ן) 


אָנבּעל-חבּתּע(ווע)ן (זיך) 


7 24 בּעטן מער װיפל עס איז װערט, 
אִי צו פֿיל געלט פֿאַר אַ בּילד פון אַן אומבּאַ- 
קאַנטן מאָלער, 


. תּפֿילה טאָן. דינען (װי צו (אַן גאָט) 
;אלכּסנדר מוקדן... דא זאגט ער צו זײַני 
קנעכטן זיא זאָלטן אים פֿר איין גאָט הלטן 
אוני זאָלטן אין אן בּיטן", מבּ, מִעָשׂה קמא. 
פואלדד הדנין שרײַבּט דשׂ עטליכי פון זיא = די 
עשׂרת השבטיםן דש פֿײַאר אן בּעטן, אוני 
אירי שװועסטערש פר װײַבֹּר נעמןי, שאר. ,זאָל 
דער מענש השי"ת אן בּעטן דש זײַן תּורה, 
זײַן תּפֿילה, זײַני מצוות, זײַני מעשׂים טובֿים 
זאָלן פֿר אין מיט גוטן ווילן אן גינומן װערן", 
עפּש, דרך הישר לעולם הבּא, פפדמ תּמ"ה? 
;זעסט דאָך, אַז גאָט װיל איך זאָל נאָר װערן 
א סוחר... דאָס װײַזט אויס, האָט שוין די 
משפּחה דאָרט {אױפֿן עולם-האמתן אָנגעבּעטן", 
ב. שאַפיר, אברהמל דער שוסטער, אַדעס 1911, 


0. פֿאַרבּעטן (א צאָל. צו דער בר'מצװה 
האָט מען אָנגעבּעטן אַ סך געסט, 

מיט זיך -- זיך אִי צו קומען צו גאַסט. 
זיך אִי בּײִַם נאַצי צו ראַטעװען דאָס קינד און 
ניט פּועלן. זיך אִי אַ גמילות-חסדל בּײַ אַלע 
בּאַקאַנטע. -עניש, 


יעכץ. 


אָנפּעסן 11 -- טרו. |קורצע ע אין אַלע דדן 


בּעט אָן, --געבּעט. -+ אױסבּעטן װ, 155; 
-+ אױפֿבּעטן, 400, 1. מאַכן אַ געלעגער מיט 
א סך בּעטגעװאַנט. 2, צוגרייטן געלעגערס 
פֿאַר אַ צאָל, אִי פֿאַר אַלע אורחים. 8. אַרומ- 
לייגן מיט קישעלעך. אִי אַ היסבֿ-בּעט. 4. אָנ- 
װאַטעװען. אִי די אַקסלען. 


אונטערלייג, 
אױסשפּרײט. ;אַנשטאָט אַ מאַטראַץ, זײַנען ייִדן 
אין געטאָ געלעגן אויף אַן אִי פֿון שמאַטעס 
און לאַכעס". 


אָנבּעטער -- דער, 'ס. װנ ין 'ס. װער 


עס בּעט אָן (-+ אָנבּעטן |). אָנהענגער, בֹּאַי 
וואונדערער. צו דײַני אן בּעטר גידענק מיט 
גידענקונג דר וואשׂר, דיא דא אויש גיסן זיבּן 
טאג פון סוכּות דיא אויש גיסונג דר וואשׂר", 
מחזור שלש רגלים. חלק שני, אַמשט 1713. ,א 
נײַעם סאָרט פון אִי זאַמלט זי אָרום זיך", 
זשיט שו, נ"י 1912. ;א רעליגיע װאָס ציילט 
בּיז 200 מיליאָן אָ", קמ, 1867, פאן 49, ,פֿון 
דער זײַט דעש בּאך כּוש װערן מײַני ערנשׂטי 
אן בּעטרשׂ", אור לעת ערב, לאָנדאָן תּק"פּ? 
זיש -- אַדי. מיט אֶיער הכנעה. 


אָנבּעפקען -- טרװ. "קע אָן, --געבּעכקעט. 


אויך: - בּעכען. שלאָגן עמעצן מיטן פֿױסט 
אויף (אין) די פּלייצעס {סירובֿ װען קינדער 
צעשלאָגן זיךן. ,ער האָט אים אָנגעבּעכקעט װי 


ס'בּאַדאַרף צו זײַן". פֿרגל אָנבּאָכן, 


אָנבּעליהבּתּע(ווע)ן (זיך) -- -+ אָנבּאַלע- 


בּאַטעװען. .-- נאַ דיר אָפּ די שליסלען {פון 
דער בּאַלעבּאַטישקײטן! -- א דאַנק! װאָס איז? 


ידו האָסט זיך שוין אָנגעבּעלהבּתּעט?!", קמ, 





אָנבּעל-מלאַכה(װע)ן 


אָנבּעלימלאַָכה(װע)ן -- {... בּאַלמעלאַכעזן 
טרװ. -כהווע) אָן, --(גע)בּעל-מלאָכהװוע)ט. 
1. אָנאַרבּעטן, אָנמײַסטרעװען (עפעס) ניט גע- 
ראָטן, אויף א פּאַרטאַטשנעם אופֿן. אִי א קו- 
שעטקע זי זאָל זיך בּאַלד צעפֿאַלן. 2. דורך 
אומגעלומפּערטע מעשׂים, רייד דערפירן צו אַן 
אױפֿרודער, סיכסוך, פֿאַרלעגנהײט אע. ,דער 
גרויסער לאַנד'חכם האָט עס אָנבּעל-מלאָכהט א 
פארדרייעניש, אַז מע װעט פון דעם קינמאָל 
ניט ארויסדרייען זיך". 

אָנבּעלן -- אוטו. בּעל אָן, ---געבּעלט. 22 פֿלע- 
מיש: 061168, אין ייִדיש פֿון האַלאַנד. נר. 
אָנקלינגען דורכן טעלעפאָן. (אָנטעלעפֿאָנירן. 

אַנבּעלעבּעטשען -- טרוו. -טשע אָן, *'(גע)- 
בּעלעבּעטשעט. 1., זזװ אָנבּאַלאַבּעטשעףן 
2. אַנשלאָגן מיט שװאַכע קלעפּ, װי בּײַם קינ- 
דערשן שפּילן זיך, 

אַנבּעלעמעטשען -- דזוו אָנבּאַלאַבּעטשען -+, 
אָנבּעבּען -+, 

אָנבּעלקע(ווע)ן -- טרו. -קע(וע) אָן, ייגע- 
בּעלקע(װע)ט. אַרױפֿלײגן בּאַלקנס, בּעלקעס 
(בּײַָם בּויען א הויז פֿון געהילץ) עדי װענט 
שטייען שוין און מע האָט שוין אויך אָנגע- 
בּעלקעט. אין א װאָך ארום װעט מען אויפהענ- 
גען דעם קראנץ". 

אַנבּענטשן -- טרו. בּענטש אָן, -י געבּענטשט. 
1 בּענטשן אַ סך. אִי געזונט, אַריכות-ימים 
ושנים, כּליטובֿ, אַלדאָס בּעסטע. , געגעסן ויי- 
ניק און אָנגעבּענטשט אַ סך". אַי א פֿולן קאָפּ, 


2. אָנדאַנקען, אָנװינטשן. ,רבּונוישל-עולם,. 


הלואַי װאָס ער האָט מיר אָנגעבּענטשט זאָל 
עס טאַקע מקויים װערן". 8, איר. אָנדולן, 
פאַרדרייען, אָנפּלאַפּלען. ,סאַרא נודניק! ער 
האָט מיר אָנגעבּענטשט א פֿולן קאָפּ". 4, אויך 
אנשטאָט אָנשעלטן.. 0. בּמקוםװערבּ 
פאר: אָפּנאַרן בּײַם קױפֿן, איבּערכיטרעוען, 
דורכווארפן בּײַם עקזאמען, דערלאנגען קלעפּ 
אאַ. ‏ מיט זיך -- קעגנזײַטיק. -(ְכץ. 
-עניש, | 

אָנבּענקען זיך -- אוטו. בּענק זיך אָן, זיך 
דיגעבּענקט. ‏ כּסדר בּענקען. זײַן דערשלאָגן 
פון בּענקעניש. אַי זיך נאָך דער אַלטער היים, 
אי זיך און חלילה קראַנק װערן, 

אָנכּעצעװען -- טרו. -צעוע אָן, *-יגעבּעצע- 
װעט. פר. אַנפּעלצן. אָנטאָן א סך װאַרעמע 
בּנדים. אי די קינדער אין אזא קעלט. אוױך 
מיט זיך. 

אַנבּעקען -- אוטו 8 טרו. -קע אָן, --געבּע- 
קעט. 1. דורך אַרױסגעבּן אומקלאָרע קלאַנ- 
גען ענלעכע צו בּעיבּע עפּעס אויסדריקן. אִי װי 
א קאלבּ, קיינער זאָל גאָרניט פֿאַרשטײן 
2. זזו אָנבּעבּען +. אױיך מיט זיך. 
-עניש, - 

אַנבּערנלען -- זזו אָנבּאַרגן (-+), נאָר עס 
זאָל װערן (זיך בּאקומען) אַזױ װי א קלין 
בּערגל. אויך מיט זיך. ,סאיז בּאמת ניט 
צו פֿאַרשטײין װי אַזױ ס'האָט זיך אָנגעבּערגלט 
אַזױ פֿיל גאָלד און אומגאָלד", פֿאַט, 1962 א 15, 


1440 


"ונג --- ,װײַזט מיט די אויגן די שאַרפע אִי 
פון איר בּוזעם", י. אָקרוטני, איק, פּסח תּשב"ד, 

אָנבּערדיק -- אַדי. 1. װאָס האָבּן ניט קיין 
בּערד. אִיע ייִדן, ‏ 2, דזו אָנבּאָרדיק, 

אָנבערדעווען -- טרו. ‏ דעווע אָן, -'געבּער- 
דעװעט. 6140ט :2, 080ס6 :אש . 1 אָנ 
צלען, אַנלײגן א סך פעדעם אויף דער בּערדע, 
דער קאם, פֿון װעבּשטול, 2 אָנפּעלצן. אָנטאָן, 
אײַנװיקלען אין שװערע, װאַרעמע מלבּושים. 
אִי די קינדער זיי זאָלן זיך ניט קענען רירן 
פון אָרט, 

אָנבּערען -- פּר. זזו אָנבּאַרען. 

אַנבּערשטלען -- טרו. -טל אָן, -געבּער- 
שטלט. 1, מיט אַ בּערשטל בּרענגען אין 
אָרדענונג. אִי די האָר. 2. דורכפֿירן יעדן מין 
ארבּעט-פּראָצעס מיט א בּערשטל. אִי פֿלאַקס, 
אויך מיט זיך. 

אָנבּערשטן -- דזו אָנבּאַרשטן -+, 

אָנבּראָרושע(נע)ן -- דזשע אָן, -געבּראָ 
דזשעט. 89: --בּראָדז(י)ען. אוטװ -- 
1 א סך בּראָדזשען, אִי דורך זומפּן, 2. אָנקו 
מען נאָכן (דורך) בּראָדזשען. אִי אַהער, טרו -- 
אָנבּרענגען, אָנטראָגן, אַנשמוצן טאָפּטשענדיק, 
אִי בּלאַטע אין שטובּ אַרײַן. ‏ עניש. 

אָנכּראַוגע(נע)ן -- אוטח 6 טרו. גע אָן 
-יגעבּראַזגעט. 1. אָנהאַקן, אַנשפּאַלטן מיט 
אַ בּראַזג, געהילך. אי (אין) די שויבּן זיי זאָלן 
זיך צעקרישלען אויף פּיצלעך. די קינדער אין 
הויף בּראַזגען אָן א (אין) קאָפּ אַז מע קען 
משוגע װערן. 2. אָנקלאַפּן. אִי מיט די קולאַ- 
קעס אין טיר און אַלעמען אויפװעקן. 8. אָנ- 
שלאָגן, אָנממיתן, אַנהרגענען. אָנבּרעכן. אַי 
די בּיינער, די זײַטן און מאַכן פאַר א קאַליקע. 
מיט זיך. עכץ. עניש. 

אָנמּראַטן -- טרו. בּראָט אָן, --געבּראָטן 
1. (כּמעט) אָן װאַסער (מיט אָדער אָן א צוגאָבּ 
פֿון פעטס) צוגרייטן א סך שפּײַן אָדער א צאָל 
געריכטן (פֿלײש, פֿיש, עפּל, קאַרטאָפל אאַ) 
בּײַ, לעבּן אַן אָפן פֿײַער, אָדער בּײַ בּרענענדיקע 
קוילן, אָדער בּײַ אָנגעגליטע דראָטן פֿון אַן 
עלעקטרישן מכשיר., אַי גענדז און קאַטשקעס, 
אִי פֿלײיש אויף בּיידע טעג יום-טובֿ. (סגולה 
צו אױיערןװײיטיק:ן אאָנצובּראַטן א ציבּעלע, 
אויסצודריקן דעם זאפט, אויסמישן מיט מאַנדל- 
אייל, אײַנצוטונקען א שטיקעלע װאַטע און 
אַרײַנלײגן אין אויער", ספֿר מלאך רפֿאל, 
פּשעמישל, יאָר? 2 אָנבּרױינען, אָפּבּרענען. 
,די זון האָט אים אַזױ אָנגעבּראַטן אַז ער זעט 
אויס װי א ציגײַנער". 9. שטאַרק אָנװאַרע- 
מען, אָנהיצן, אָנבּרענען. ;די זון האָט אַזױ 
אָנגעבּראָטן דורכן טאָג... עס װאַלט שוין גע" 
מעגט . . . אונטערפרישן אַ בּיסל אויף דער 
שיינער דאַטשע", שע, זומערילעבּן. אויך מיט 
זיך. -עכץ. עעניש. 

אָנפּראָיען -- טרו. -יע אָן, -- געבּראָיעט. 89: 
-- בּרויען, -- בּראָיענען, אוקר. :אם = 
ענוס60. +. זזח אָנבּראַנעװען. 2. אָנטאַן 
זבּיטקעס, אָפּטאָן שפּיצלעך. ;א ייִנגל א ממזרוק 


אָנבּראַקנני)ען 


װי ער האָט עס אָנגעבּראָיעט דעם רבִּין". ,ער 
װעט זײַן אַרטיק, ער װעט גאָרנישט אָנבּרױען" 
אֵשׁ. 8 אַנבּלאָפֿן. אָנפּלאַפּלען. אָנהעצן. אַי א 
גאַנצע מישענינע. קאיך גלייבּ אים ניט קיין 
װאָרט, װײַל זײַן טבע איז אָנצובּראָיען". אויך 
מיט זיךף. עניש. 

אָנבראַך -- דער, ן. + אָנבּרוך. אַקט פֿון 
אָנבּרעכן. אַי פֿון (אויפֿן) טאָג - 

אָנבּראַמען -- טרװ. -מע אָן, --געבּראַמעט. 
װרר. אָנלייגן אַ סך משׂא. אִ' דעם װאָגן, די 
פערד זאָלן קוים קענען א ריר טאָן אים פֿון 

אָרט, 

אָנבּראַנ(ד)ז(יר)ן -- טרו. בּראָנ(ד)זיר) אָן, 
*רי(גע)בּראָנ(ד)ויר)ט. 1. א בּיסל בּאַדעקן 
מיט בּראָנ(ד)ז"פאַרבּ. 2. בּראַנוד)זירן א צאָל. 
אי די לײַכטערס /נג, 

אָנכּראַנדעװען -- אוטו. ‏ דעװע אָן -יגע- 
בּראַנדעװעט. 1. אַ סך אַרבּעטן, מיט התמדה, 
מיט בּרען. אִי און אין צװיי-דרײַ שעה אַלץ 
אָפּטאָן, 2. זײַן זײיער ענערגיש. אָנלײזן. 
אָנקױפֿן אָדער אַ סך (געראָטן) פאַרקױפֿן, ,א 
בּריה, אַ בּראנד, װאָס זי האָט נאָר אַנגעבּראנ- 
דעװעט אױפֿן יריד". 9. אָנטומלען, אָנשטיפֿן, 
יונגאַטשעס בּראנדעווען אָןי 

אָנבּראַניען, --כּרוניען (זיך) -- אוטו. 
יניע (זיך) אָן זיך --געבּראָניעט. אויך: 
- בּראַָניאַיען. הסעמעעקס38: א לאָקל 
(װאָלין). אױפֿלױפֿן, אָנגיסן זיך (װעגן קנאָספּן, 
זאנגען). ;נאָך א טאָג, נאָך א טאָג און די 
שפּראָצאײגלעך װעלן אָי. אויך א פּרישטש קען 
אָי. מיט זיך -- אױיך: געשװאָלן װערן 

אָנבּראַנעװען -- טרו. ‏ נעוע אָן, -געבּראַד 
נעװעט. 1. אָנהײבּן בּראָנעװען. אַי דאָס פֿעלד. 
2. בּראַנעװען אַ צאָל, אִי פֿעלדער, 

אָנבֿראָקן -- טרו. בּראָק אָן. -יגעבּראָקט. 
1. אָנקרישלען. אָנבּרעקלען. אַי פֿאַרפֿל. אַי 
לאָקשן (אייגנטלעך אָנשנײַדן פון א צונױפֿגץ- 
לייגט בּלאַט לאָקשן). אִי בּרויט פֿאַר די פֿײיגע- 
לעך. אִי פאַרן קינד פּיצעלעך עסנװאַרג. *אַי די 
בּיינער = אָנקלאַפּן, אַנשלאָגן, אָנבּרעכן די בּיי- 
נער. *אָי לאָקשן = אויך: אָנשנײַדן לאנגע פּאַסן, 
*א ליגנס -- אָנדערציילן ליגנס. ,1ערן האָט, 
װײַזט אויס, אָנגעבּראָקט א פֿולע פאס ליגנס", 
ש. גאָדינער, דער מענטש מיט דער בּיקס װ, 
מאָסקװע 1933, 

2. (צעטיילן, צעצופּן אע אויף שטיקלעך 
און) ארײַנשיטן אין א (פֿליסיקער) שפּײַז, אַי א 
האַרט איי אין בּאָרשט. אִי דעם בּאָרשט מיט 
א האַרט איי. דעם לעצטן טאָג פּסח אִי מצה 
אין הייסער מילך. ,װאָס מיר האָבּן שוין גע 
געסן! אָנגעבּראָקט פאַרדארט בּרויט אין הייס 
װאַסער". אויך מיט זיך. עניש. 


אָנכּראקנ(י)ען -- אוטו. נױ)ע אָן, --גע- 
בּראַקנ(י)עט. עזעמאהקססם :208.. 1. אויפֿ- 
לויפן (װעגן א ניט-סאָלידן שטאַף אין בּאֲריר 
מיט װאַסער). קאַליע װערן. אויפגעבּלאָזן װערן. 
אויפיוירן. ,דער בּרוינער קאָסטיום בּראַקניעט 
אָן אויף אים אַלץ מער און מער" {פֿון רעגןן, 





אָנבּראַקעװען 


בּערג, בּײַם דניעפער װ. עדי קעמערלעך {פֿון 
: געהילץן געשווילן. אָן, װערן בּרייטער, גרעבּער, 
אָדער בּראַקנען אָן", בּער. 2. געשװאָלן 
ווערן. ,פון שװערער אַרבּעט אין קאָנצענטראַ- 
ציע-לאַגער האָט אים די רעכטע האַנט אָנגע- 
בּראַקניעט"., 

אָנבּראַקעװען -- טרו. -קעוע אָן א 
קעוועט.. אָנמאַכן בּראַק. שלעכט אײַנפּאַקן 
כּלים און זיי אַ'. אִי א טייל בּיימער פֿון אָפּ 
געקויפטן װאַלד. 

אָנבּראָקעכץ -- 
מע בּראָקט 
מיט אָי 


דאָס, "ער ("). שפייז װאָס 
אַרײַן אין אַ שיסל, טעלער. יויך 
מצה-אָ. 


אַנבּרותזן -- {... בּרוייגעזן, ... בּאַרוגעזןן 
טרו. בּרוֹגז אָן, --געבּרוֹגזט. מאַכן עמעצן 
בּרוֹגז, אַרײַנבּרענגען אין אַ צושטאַנד פֿון זײַן 
אין כּעס, פון פֿילן זיך בּאַעװלט, שטאַרק אומי 
צופֿרידן. אִי דעם פֿרײַנד מיט נאַרישע שטעכ- 
ווערטלעך. אי די שכנים, זיי זאָלן זיך קיינמאָל 
ניט איבּערבּעטן. אִי דעם שער אױפֿן איידעם. 
אַי צוויי לענדער און דערפֿירן צו א דיפּלאָמאַ- 
טישן קאָנפֿליקט. ,האָט זי אָנגעבּרונזט אירע 
צוגעפֿאַרבּטע דינע בּרעמען", זש, טמז, 1966 
װט. מיט זיך -- אִי זיך און אַרױסלױפֿן 
פֿון שטובּ. אִי זיך אָן א פֿאַרװאָס. ;ער װעט 
זיך דאָס ערשטע מאָל אויף איר ערנסט אָ", 
ספ, סודות. ,דער גבֿיר-אַדיר קאָן זיך נאָך אַי 
און זיך אויפהייבּן פֿון בּענקל", יג, טמז, 1964 
א9. פֿיג. ,האָבּן זיך די װאָלקנס אָנגעבּרוֹגוט 
און געצויגן נידעריק", אסתּר שומיאַטשער, אין 
שעהען פון ליבּשאַפֿט. 


אָנבּרודיקן -- אוטװ 8 טרװ. ‏ יק אָן, -'געי 
בּרודיקט, אָנקױיטיקן. אַנװאַרפֿן שמוץ, בּלאָי 
טע. אָנשמוצן. אִי דעם האַנטעך מיט די שמו 
ציקע הענט. מיט בּלאָטיקע שטיװאַלעס א די 
(אויף דער) פּאָדלאָגע. 

אַנבּרוטשען -- אוטו. -טשע אָן, --'געבּרו" 
טֹשׁעט. ‏ 1, אַרױסגעבּן קלאַנגען װי אַ קאַץ 
(װען זי איז הונגעריק אָדער שלעפֿעריק). 
2, דזוו אָנבּורטשען -=, אָנבּרוקען -+, 


אָנפרױיגען -- טרו. -גע אָן, == געבּרויגעט. פר. 


8 :2 62 צנױפֿנעמען, אַרײַננעמען אין 
אַ סטויג. ,שוין צײַט אָנצובּרױגען דאָס היי י אי 
די בּרויגן". 


אָנבּרױזן -- טרת. בּרוין. אָן, -יגעבּרויזט, 
1. מאַכן עס זאָל בּרויזן, בּלעזלען. יוירן, איי 
בּעראנײַס אַי די אױיסגעװעפּטע סאָדע-װאַסער. 
2. - דערפֿירן עמעצן צו אויפרעגונג; ארויס. 
רופֿן אין עמעצן כּעס, צאָרן. אִי איין שׁותּף 
קעגן אַנדערן. אִי דעם איידעם קעגן דער שויי 

גער, ;אַנגעבּרויזט מיט דראַנג אים", פּמ, מלי 
חמה . 

אָנבּרונען -- טרו. בּרוין אָן יייגעבּרוינט, 
1. אָנמאָלן עפּעס מיט בּרוינער פאַרבּ. אִי דאָס 
פּנים מיט שמינק און זיך פֿאַרשטעלן פֿאַר אן 
אינדיאַנער. 2 (אַ בּיסל) בּרוין מאַכן. צו" 
בּאַקן. צובּרוינען. אִי די זעמעלעך זיי זאָלן 


! ווערן כרוסטקע. 
דער זון. /נ2, 
אָנבּרוך -- דער, -ן. אָנהײבּ פֿון טאָג. בּאַגינען. 
עשיין איז דער אִי אויף טאָג װעסנע-צײַט אין 
! װאַלדײ, ממוס, קליאַטשע. ,און שיין װי דער 
! אִי פון פרילינגס בּאַגינען אויף דופטנע פֿעל- 
דער פֿון רויזן און ליליען", ד. עדעלשטאַט. 
;ערשט בּײַם אִי פון בּאַגינען איז ער אַראָפּגע- 
קראָכן",. מק, 'מוניע דער פֿײגל:הענדלער" 
2 .. זיצט דורך דער נאַכט אויף אַ שטיין און 
| וארט אויף דעם אִי פֿון טאָג", חג, טמז, 
1967 שו 21. ,פֿון אִי אויף קאיאָר בּיו שפּעט 
| אין דער נאַכט אַרײַן", א. שעכטמאַן, סאָװ' 
היימלאַנד, 1962, נאן 7. ,מיטן אִי אויף טאָג האָט 
עֶר זיך אויפגעהויבּן", דאָרטן, טא 3, 


מיט זיך -- אַי זיך אויף 


אָנבּרומען -- אוטו 8 טרו. בּרום אָן, --'גע- 


בּרומט, ‏ 1, בּרומען א סך, א לענגערע צײַט. 
אִי װי אַ בּער. אִי אין די אויערן. 2, דזװ 
אױסבּרומען (-+, 156), נאָר װעגן א צאָל. אי 


ניגונימלעך. 9. אָנרעדן אויף עמעצן. אָנמסרן. 
,דער שֹׂטן איז װי אַ סוחר צו שׂרהן געקומען 
און האָט איר אויף אַבֿרהמען געטאָן... אַ", 
עקידת יצחק וידי פֿאָלקלאָר, טא . 0 אָנ- 
זידלען, אָנבּייזערן זיך. ,מיט אן שרײיאן און 
מיט אן בּרומן טוט ער דער דארך אין גיהנום 
אַרײַן קומן", עיון. אויך מיט זיף. 
אָנברופטן -- דזוו אױסבּרוסטן -+, 157. אויך 
מיט זיך. 
אָנבּרוקירן -- טרװ -קיר אָן, * (גע)בּרוקירט. 
1. בּאַדעקן, אויסלייגן מיט שטיינער, ציגל, 
קלינקערס אע. אי די זײַטיקע געסלעך. 2. אָנ 
הייבּן בּרוקירן, הונג, 
אָנכּרוקען -- דזוו אָנבּורטשען -, | 
אָנבּריד(י)ען -- טרו. -דזיע אָן, געברי- 
דזוטעט. מאַכן עס זאָל זײַן (װערן) עקלדיק, 
אַי דאָס פֿירהױז מיט טינוף. מיט זיך -- 
,זי האָט גענוג זיך אָנגעבּרידזעט פון אים".. 
אַנבּריחן זיך -- {... בּערִיעזן אוטו. בּריה זיך 
אָן, זיך -געבּריהט. אָנאַרבּעטן זיך פלינק, 
וי אַ בּריה. עפּעס טאָן און דערבּײַ זיך בֹּאַז 
מיען א סך אױפצוטאָן. אִ'י זיך אויף דער 
חבֿרטעס חתונה, 
אָנבּריונען -- טרװ. "גע אָן, --געבּריזגעט, 
אָנשפּריצן. אִי די לײַלעכער פֿאַרן אױספּרעסן, 
אִי קויט. ,רוק זיך אָפּ. די אױיטאָס קענען אִי 
בּלאָטע אויף דײַנע הויזן". ‏ עניש. 
אָנכּרײיט -- דער, ן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פון אָנבּרײטן. אָנגרײט. אַ גרויסער אָי 
אָנבּרײיטונג -- די, -ען. 1. פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פֿון אָנבּרײטן. אָנגרײטונג. א כּסדר- 
דיקע אָי 2, אַרכ. פֿאָרויסבּאַשטימטער פּלאַן, 
וװעג. פדורך דיא שטערן לויף איר װעריק אין 
הימל װערט געבּין איין אן בּרייטונג צו אַלע 
בּשעפניש.. .ײ, בּע, טו/ב. ;אונ ואש דוא 
| װעשׂט מיר זאגן צו טאן איז מײַן אן בּריטונג, 
נור דען טוט דען בּיטערן זאָלשׂטו פון מֿיר 
אָפּ קערין", ספֿר ישרי 17, װילנא והורדנא 
תּקע"ט. 3. טװ פֿאַר 'מכון' אַזױ מש, 


!אַנבּרײטן 


! שמות, טו, 17 ותּי: אאַרט"ן. ,און גאָט װעט 

בּאַשאַפֿן.... אויף דעם אַיי, ישעיה, פירוש עבֿרי" 
טײַטש, לעמבּערג 1877, ד, 5. נתי: ,גאַנצן 
פּלאץ"ן, | 


אָנפּרײיט זײַן -- צזחװ. אַרכ. גרייט זײַן 
,זאָלן אן בּרייט זײַן אַלי יאר צינז צו געבּן 
צו דען טעמפּיל", יוסיפֿון, פֿיורדא 1764. ,ער 
איז אן בּרייט דיא לײַט רמאות צו טאָן", ספֿר 
שׂיח שׂדה, פֿיורדא תּצ"ן, - 


אָנבּרײיטן -- טרו. בּרייט אָן, ‏ -געבּרייט, 
אויך: --בּאַרייטן, אַרכ און בּײַם איבּערי 
זעצן, טװ פֿאַר 'הכן, כּונןי און אַלע אנדערע 
פֿאָרמען פון כּוןי. געניצט בּײִַם סטיליזירן, מש 
פֿאַרטײַטשט װתעשׂי (בּראשית, כז, 14): ,אונ' 
זיא אן בּרייט"; מלל פֿאַרטײַטשט 'ערום' 
(תּהלים, קיט, 122): ,בּרייט אן". 1. אָנגרײי 
טן, צוגרייטן. ,גוט בּיר, גוטין װײַן זאָל מען 
אָיי, שֹׂה װ, פֿיורדא 1723, ,װאָס דו בּרייטסט 
אָן צו א מכּה א רפואה", קרבּן אהרן, וילנע 
תּרח"כ, ,איין סעודה, לצדיקי צן די צדיקים, 
יתקן ער װעט אֵי"י, סדר אקדמות, מיט עבֿרי 
טײַטש. . ., |לעמבּערג? אָנהײבּ 19. י"ה עדו 
זאָלסט אִי דעם שבּת אַזױ װי מע בּרייט אָן אַן 
-אורח חשובֿ אין זײַן הויז", נוצ, קמ/א. ,לאָזט 
די בּאַדערפֿעניש מײַנע מיר אָי, ממוס, זמירות. 

2. בּאַשטימען. אַנמערקן, פּלאַנירן פֿאַר אַ 
געװויסן צװועק. , איידער דו בּיסט אַרויסגעגאנ- 
גען פֿון דײַן מוטערס לײַבּ האָבּ איך דיך אָנ- 
געבּרייט ויהקדשתּיך'ן צו א נביא", צור. ;אַז 
איך האָבּ שוין מסכּים געװען צו מִחבּר זײַן 
דעם ספֿר, האָבּ איך אָנגעבּרײט זײַנע גרונדן", 

| חה. ,ער ועלכער בּאַשאַפֿט דעם מענטשן אין 
מוטערס לײַבּ, בּרייט אָן זײַנע מחשבֿות", מר װוו. 
גיהושע האָט גערופן די צװעלף מענער װאָס 
ער האָט אָנגעבּרייט פֿון די קינדער פון ישׂראל", 
תּי, יהושע, ד, 44 

1 אױפֿשטעלן, ,דו גוט {= גאָטן (ּוננת) 
האשׂט אן גבּרייט (מישרים) פּשרות", סהמ, 
תּהלים, צט, 4 תתִּי: ;,האָסט אױפֿגעשטעלט 
יושר"ן. 4, אױפֿריכטן. פֿר דרבּן דיא 
רשעים, (יותכונן') אונ' דו זאָלשׂט אן בּרייטן 
דען צדיק", סהמ, תּהלים, ז, 10 (תּי: ,אויפ 
ריכטן"ן, ,א הויז האָט עתּיקא אָנגעבּרייט", 
צייט,. מטטרון. 

מיט זיך -- זיך אי שפּײַז. ,זיך אי צו אנט- 
פֿאַנגן די תּורה"; פישׂראל הייסן עמא קדישא, 
זיא בּרייטן זיך אן מייחד צו זײַן דען נאמין 
פֿון הקבּ"ה", אריה ליבּ זעליגמן, תּקוני מר 
עדים, פיורדא 1725. ,ווער זיך אוף דיזן עולם 
וואול אן בּרייט מיט מעשׂים טובֿים. . ,, עפּש, 
דרך הישר לעולם הבּא, שקלאָװו 1796, פּרק כח, 
;איז דען רעכט דז זיך דר קלוגר מאן זאָל 
זעלבּן אן בּרייטן צו פֿר שמעהונג", בּע, ד/ב, 
,דער תּנא זאָגט: בּרייט זעך אָן אין פֿירהױז, 
דאָס איז עולם הזה, כּדי דו זאָלסט קענען 
אַרײַנגײן אין פּאַליש אַרײַן, דאָס איז עולם 
הבּא", ר'י משה בּרי נתן נטע איבּז, שבט מוסר, 
סודלקאָװ 1833. ,|נמרודן האָט געזאָגט: בּרייט 
אײַך אָן און מיר װעלן אונדז: בּויען א טױ" 





אָנבּרײמערין 


רעם", ר' אהרן מטריבֿש, ספֿר מצח אהרן, 
ווארשע תּר"ג. -ער. 

אַנברייטערין -- די. -+ אָנבּאַרײטערין. אין 
חדרים פון פּאָד, אָנהײבּ 20. י"ה. טװ פאַר 
יקדשה'. 

אָנבּרײַען -- טרוו. בּרײַנע) אָן, --געבּרײַןע)ט. 
1 אָנקאָכן מיט האָפּן. מאַכן עס זאָל פערמענ- 
טירן. אִי מעד. אַי בּיר. 2, אָנרעדן א סך. 
אִי מעשׂיות װאָס ניט-געשטויגן, ניט-געפלויגן, 
אִי ליגנס, ,װאָס זאָל איך אײַך דאָ אַ סך דער" 
ציילן און אַ'?", עט, סערקעלע. אי מ צה = 
א) אָנבּראָקן מצה-פֿאַרפֿל אין הייס װאַסער (מיט 
א בּיסל שמאַלץ); ב) א בּיסל פּרעגלען אויף א 
פֿאַן געװײיקטע שטיקלעךף מצה. עמץ. 
-עניש, 

אָנבּרילן -- אוטװ. בּריל אָן, --געברילט. 
בּרילן װי א לייבּ. אָנשרײַען מיט אַ בּאַסאַװער 
שטים, 

אנפּריפטן -- דזוו אױסבּריסטן -+, 157, 

אַנבּריסקען, - פּריסקען -- דזו אָנבּריזגען. 

אָנבּריען -- טרו. בֹּרי אָן, --געבּריט (אויך: 
-יגעבּריעט), 1 אָנקאָכן, אױפֿקאַכן בּיזן זידן 
אִי מילך, אִי גענוג זודיק װאַסער. 2. פֿאַר: 
בּריען; אָנציֶען. אַי טיי. 0, זײער שטאַרק 
אָנהיצן, ,ווייצענע פּלעװע מיט גערשטענע פּלע- 
װע זאָל מען זידן און מיט דעם אָקרעפּ גוט 
אִי אַ וואונד", תעלה ארוכה, לבוב 1850. מיט 
זי עכץ. /עניש. 

אָנפּריקע(נע)ן -- טרח. -קע אָן, --געבּריי 
קעט. אויך: -- בּריקעווען. אָנקאָפּען, אָנ" 
האַקן, אָנשלאָגן מיט א שטויס, מיט א בּריקע 
פֿון א פֿוס. אִי דעם חבֿרה-מאַן א 'הינטןי ער 
זאָל האָבּן זיך צו האַלטן. אִי דעם פֿערד, ער 
זאָל (זיך לאָזן אין א גאַלאָפּ) גאַלאָפּירן. אִי אַ 
גאַנצן טאָג דעם בּאַלעם (די פילקע) און פאַר- 
געסן צו מאַכן די היימאַרבּעט. מיט זיך. 

אָנבּרירהדיק -- {... בּריירע....ן אַדי. װאָס 
מע האָט דערבּײַ קיין בּרירה (קיין אויסװאל) 
ניט, װאָס איז אָן אַ בּרירה. אין אַן אֶיער סי- 
טואַציע. , מורמלט דער איער אונטערטעניקער 
מענטש", יג, איק, 1957וא 15. יקייט. 


אָנבּרעניק -- אַדי. װאָס איז אָן אַ ברעג, 
װאָס מע זעט ניט זײַן בּרעג. אָנסופיק. אַ' 
שפּרײיט זיך דער ים. אַן אַיע חוצפה. אאַרום 
און ארום הענגט אַזא מין פינצטערע נאַכט װי 

| אַן איער ים", א. האַלאָוקא, איבּז, פּראַלאָג, 
קיעװו 1935. ,אָרום איז אַזױי פֿרײַ. אַזוי אַ' 
בּרייט, כאָטש צעלויף זיך פֿאַר פֿרייך", י 
פֿאַליקמאַן, צװישן סאָפּקעס, בּאַרדיטשעװ 1937, 
דיקייט, 

אַנבּרעד(ז)יען -- דזו אױסבּרעד(זען -+, 
7, 

אָנבּרעך -- דער, ן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פון אַנבּרעכן. א מיאוסער אי פון דעם שיכּור, 
אַן אִי פון בּיינער. 

אַנפּרעפן -- טרו. בּרעך אָן. *-יגעבּראַכן 
1. כּרעכן אַ סך, אַ צאָל. מאַכן פֿון עפּעס א 


אַנבּרעפן זיך -- אוטװ. -+ דפֿו. 


אָנבּרעמ(ענד)יק -- אַדי, 


אָנבּרען -- דער, -ען. 


אַנמרענג -- דער, -ען 


142 


סך טיילן, שטיקלעך. אי מצה פֿאַרן בּרל. אִי 
שפּענדלעך צו מאַכן א פֿײַער. 2. אַ בּיסל אָפּ 
בּרעכן. מאַכן א שפּאַלט, אִי אַ ליימענעם טאָפ. 
8. אָנשלאָגן. אַי די בּיינער, די זײַטן. ,האַקן 
פֿענצטער פאַר הוספות און אויך אַ' די בּייי 
נער", א. קאַהאַן, מענטשן פונם אלקער, מאָסי 
קע 1927 4 אָנמײקענען אַ סך. דער שיכּור 
האָט אָנגעבּראַכן א פולע שטובּ. ,,מידאַרף דעם 
קינד אײַנגעבּן בּראָכװײַן, עס זאָל אָיי, טאַרלער 
רבּי, סגולות ורפֿואות וו, לאָדז, 1910 9 ארכ. 
אוטװ. אָנהייבּן טאָגן. שאַר;ען. ,, מארגן פֿריא 
ווען דער טאג אן בּרעכט", מבּ, מעשׂה קסט, 
,ענדלעך װי דער טאָג האָט אָנגעבּראָכן, זענען 
זי אָנגעקומען צו דער גרענעץ פון טאָל שרון", 
הנ"ץ איבּז, שולמית, לובּלין 1875, 
1. אָנ 
שפּאַלטן זיך: זיך א בּיסל אײַנבּרעכן. , פֿאיאַנס 
קען זיך אָי, אויבּ מ'עט ניט פאַרפּאַקן מיט אַ 
סך שטרוי". ,וי פֿאַרזיכטיק מע זאָל זיך מיט 
זיי ניט בּאַגיין {מיט די װאָרצלען קאַן ניט 
זײַן עס זאָל זיך כאָטש איין װאָרצל ניט אַ", 
מ. װעללער, װי מען פֿלאַנצט אַ סאָד, װילנע 
0. 2. שװער אַרבּעטן; האָרעװען. אָנמאַ- 
טערן זיך. זיך אִי די פּלייצע בּײַ דער ניימאַשין, 
;אָי זיך א גאַנצן טאָג די פֿיס און גאָרניט פֿאַר" 
דינען". 0. זיך זאָרגן; זיך דאגהנען. אַי זיך 
דעם קאָפּ וואו מע נעמט אויף אַ טאָג איבּער- 
צוקומען. (אַנבּרעכן זיך דעם קאָפּ שעהן 
נאָכאַנאַנד און זיך צו גאָרניט דערטראַכטן. ,ער 
װיל שוין פון דעם נישט טראַכטן. ער האָט 
זיך שוין גענוג אָנגעבּראָכן דעם קאָפּי, י. שטיינ- 
בּערג, אַ פֿאַרװאָרפֿן װינקל, בּערלין 1922, 
4 זזו אונטערבּרעכן זיך, 33 (-+ 4696 
זונג. -עכץ. -עניש, 
װאָס איז אָן א 
בּרעם, אָן בּרעמען. קער װאַרפט אויף איר 
מיט ... אָנבּרעמענדיקע אויגן", שע, בּלאָ 
דזענדע שטערן |. ,דאָס אָנבּרעמיקע פּנים אינ- 
גאַנצן פֿאַרפּאָראָשעט מיט זומערשפּרינקלעך", 
ש. האַלקין איבּז, פּאָלונדרע, מאָסקװע 19231, 
1 אַקט אָדער רע 
זולטאט פֿון אָנבּרענען (זיך). א װײטיקדיקער 
אָי. ,א מיטל איבּערצובּרענען האָלצקױלן אויף 
זייערע אױטאָמאָבּילן. דערװײַל רופט עס אַרױס 
אַ שטאַרקן אִי און עס קומט אס אָפֿט צו 
רייניקן די אױטאָמאָבּילן", א. הינדעס איבּז, 
אֲנא לואיזע סטראָנג, די אומבּאַזיגטע כינע, 
קיִעװו 1940 2. דזוו אײַנבּרען +. מעל מיט 
פעטס אָנגעבּרענט אָדער אײַנגעבּרענט אויף א 
פענדל. אַרײַנגיסן דעם אִי אין זופ פֿון אַרבּעס, 
פֿאַסאָליעס. , מילאָזט |די הון מיט די שאר 
ירקותן קאָכן אַ שעה צײַט. מע מאַכט אַן אַי 
און מע מישט אויס מיטן סאָס", בּ. שאַפֿראַן, 
יוִדישע קיך, װאַרשע 1930, 
אקט אַדער רעזול- 
טאט פון אָנבּרענגען. אומגעריכטער אִי פֿון 
מתּנות, 


אָנבּרענגען -- טרו. בּרענג אָן, --געבּראַכט, 


-יגעבּרענגט, 1, בּרענגען אַ סך. אִי מתּנות 


אָנבּרענגען 


פֿון אַלע זײַטן. ,אַז מע האָט דיר אָבּער איצט 
אַזױ פיל {געלטן אָן עיך-הרע, אָנגעבּראַכט, 
פֿאַרװאָס זאָלסטו מיר נישט געבּן על-כּל-פּנים 
כאָטש פינף און זיבּעציק {|קערבּלעךן?", יפ. ,װי 
װאָלט איך שוין געװאָלט עלטער װערן מיט 
עטלעכע טעג און זען װאָס זיי װעלן דאָס אִי 
פֿון דאָרט", בּ. בּעקערמאַנן, דער יודישער 
שפּיעגעל, זבּ, װאַרשע 1895, , און פּאַפּיר האָט 
יעדער בּאַלד אָנגעבּראַכט א שרעק, א גװאַלך", 
פרוג זו. אִי שמאָכטעס (לאַכעס, שמאַטעס, לאַ- 
כודרעס) = איר, קויפן, אַרײַנבּרענגען אין שטובּ 
כּלומרשטע מציאות, ספּעציעל פרויען-מלבושים, 


2. בּרענגען פּלוצעם. אומגעריכט (מיט א 
שלעכטן רעזולטאַט). דער רוח (טײַװל, שװאַרצ- 
יאָר) האָט אים אָנגעבּראַכט. אִי אַן אומגליק, 
,זייערע מעשׂים װעלן אִי גזירות אויף יידן". 
;ראַצן האָבּן זיך פֿאַרמערט אין די פֿאַרװאָר- 
לאָזטע הײַזער און זיי קענען נאָך אַ' א מגיפֿה". 
,פּלוצלונג האָט דער גוטער-אַר דײַן טאַטן 
אָנגעבּראַכטײ, גענאַרטע װעלט, 1815? 


9. אָנטראָגן פֿון א סך ערטער, אָנשלעפּן, אַי 
קוילן (האָלץ) אין קיך. אָי מיט דער קאָראָמיסלע 
עמערס װאַסער פֿון בּרונעם. ,אֲהינצו לויפן 
אַרײַן, רינשטעקלעך אי בּעל-בּתּישע פּאָמוני- 
צעס און בּרענגען מיט זיך אָן פון כּליטובֿ", 
ממוס, מסעות. 


4. אַפֿערבּרענגען. בּרענגען ידיעות. אינפֿאָר- 
מירן, אָנמעלדן. אִי נײַסן. ,די פייגל בּרענגען 
אָן גרוסן פון װײַטע לענדער". עזי איז דאן 
בּיום השבּת פֿריא דען יעניראל אודיטנט אָן 
גבּראכט ווארין דזין די ג' {פּאר שונן) װידרום 
דא גװעזין זײַנן", בּאַלעגערניש. 


9. אוטערטראָגן. אָפּטראָגן; צוטראָגן. 
4 .. רכילות-טרײַבּר דיא מאַן גיבּט פעטי אונ' 
גוטי שפּײַז, װען זי װאשׂ (לשון הרע) אן 
בּריינגן", מחזור ר"ה וו"כּ, הומבּורג 1721, 
;דיא (אומות) האבּן זיך אן אים (מקנא) גװעזן 
אונ' האבּן אויף אים (מלשינות) אן גבּראכט 
בּײַא דען קינגי, שאר, מה/ב. ,רכילות היישט 
װען מן אן בּרענגט ואש מן גיהערט הט", 
עפּש, דרך הישר לעולם הבּא, פפדמ תמ"ה?, 
כז/ב. ,זוא איז דער מאַן זער בּיזאָרגט אוני 
האט מורא מן האט איין (מסירה) אויף אים 
אן גיבּראַכטי, מהמ, אַמשט 1722, 

0. אָנװענדן, אַפּליקירן. צופּאַסן. אִי דעם 
פּרינציפּ פון ערלעכקייט אויף די קלענסטץ 
מעשׂים פון טאָגטעגלעכקייט. ,האָט ער אָנגע 
בּראַכט זײַנע ווערטער און מעשׂים". 

7. פֿאַרניצן, אויסניצן. ,די ייִדן זשאַלעװען 
די צײַט, װעלכע מע קאָן בּעסער אִי אום די 
פּױיערן צו עקספּלואַטירן", איבּז, אַנטיסעמײ 
טישע בּראַשור, ייִפאָל, 1887, פאן 21, 

8. גורם זײַן, אי כּבֿוד (חרפּה) אויף דער 
משפּחה. אַי נײַע פּאַראָנדקעס. ,, גרויסע בּזיונות 
בּרענגט ער אָן אויף זײַן קאָפּײ, בּ. האַגער, איק, 
ר"ה תשכ"ז. מיט זיך -- בּלויז פֿאַר זיך. 
זונג. -עכץ. -עניש. דער (דין, -קע). 
-עריי, 





אַנבּרענגעריש 


אָנבּרענגעריש -- אַדי. װאָס האָט אַ טבֿע 
אַנצובּרענגען. קאָט קומט ער, דער גוטער, איער 
פֿעטער". 

אָנבּרענוגה -- די, -ען. 
רעזולטאַט פון אָנבּרענען. 
שווילעכץ. 

אָנבּרענען -- טרו. בּרען אָן, --געבּרענט. 
1. מאַכן עס זאָל בּרענען אַ סך, מער װי מע 
דאַרף אָדער פּונקט װי מע דאַרף. אַ' האָלץ, 
דעם גאַנצן אָנגרײט (מיט) קוילן. אַי אַן אויון 
אַזױ, די שטובּ זאָל אויך מאָרגן זײַן װאַרעם, 

2. אָנגליען. מאַכן זייער הייס דורך פֿײַער, 
קוילן וכדומה. אִי דעם פּרעסאײַזן. אִי ערבֿ 
פּסח דעם אויװן. 9. צו לאַנג האַלטן אױפֿן 
פײַער בּיז עס װערט צום טייל, פֿון אונטן, 
פֿאַרבּרענט, צוגעבּרענט). אִי פלייש. (אַוױי) אַ' 
אַ טאָפּ אַז מע זאָל אים דאַרפן אַרױסװאַרפֿן, 
אויך אוטו --- דער טאָפּ בּרענט אָן, דאָס פֿלײיש 
װעט אִי {אַנשטאָט דעם פּאַסי: װערט אָנגע- 
בּרענטן. ,די זופּ אוין גזאָטן איז, דא בּרענט 
דר טאָפּ אן אוני דשׂ עשׂן װערט כּלייה" |= קאַי 
ליען, סהמ, יחזקאל, כד, 11. ;מע קאָכט עס 
מישנדיק כּסדר. מע דאַרף היטן אַז עס זאָל 
ניט אָ", פֿאָר, 411966 6. 4. שטאַרק אָנװאַ 
רעמען (בּיזן רויט מאַכן) אָנבּאַקן. ;די. . . זון 
האָט.... . די בּיידע אייפעריקע פישער גוט די 
רוקנס אָנגעבּרענט", ל. קאַבּרין איבּז, מאָפּאַ 
סאַן וו, ניי 1914, 

8. אָנרײישן, אויסמישן אַ געקעכטס מיט 
עפּעס װאָס איז זייער הייס, זודיק. אִי די יויך, 
0. פֿאַרהאַרטעװען דורך בּרענען. אי ציגל, 

/. אָנפֿלאַמען. אויפפלאַמען. אױפֿװעקן, אוים- 
רייצן. דער יצר:הרע בּרענט אים אָן. ,פֿילנדיק 
אָנגעצילעװעט אויף זיך די גלוסטיקע בּליקן 
פֿון... מענער, װערט זי אָנגעבּרענט מיט 
לוסט", 3. ריווקין, גרונטיטענדענצן.... 

8, דריטפּערזאָניק. מיטאַמאָל קריגן אַ שטאַרקן 
בּאַגער. ;װאָס האָט דיר אַזױ אָנגעבּרענט?. 
,פּלוצעם האָט אים אָנגעבּרענט אָפּצוטאָן אַזאַ 
שטיקל אַרבּעט". 

מיט זיך -- אִי זיך אויף דער זון. ?דער 
טאָפּ שמעקט מיט װאָס ער האָט זיך אָנגע- 
בּרענטי, שװ. עעכץ -- עדאָס אִי װעט גאָר 
לײַכט זיך אַפּרײיניקן און איר װעט ניט דארפן 
שװער אַרבּעטן", פֿאָר, 1966װ23,. עניש. 
-עריי. 


אַנבּרעקלען -- טרו. -קל אָן, -"געבּרעקלט. 
1. אָנבּראָקן, מאַכן קרישקעלעך, בּרעקלעך, 
פּיצלעך. אַי בּרויט פֿאַר די עופֿות. 2, דזװ 
אָנבּראָקן, 23, נאָר װעגן קלענערע חלקימלעך. 
אי און אַנפּיצלען. אִי א שיסעלע מיט חלה, 
אַרױפגיסן װאַרעמע מילך און געבּן דעם קינד. 
מיט זיך. עכץ. עניש. 


אָנכּרעשען -- טרו. -שע אָן, -'געבּרעשעט. 
צנת- ,1גא|סמ880 :א --. אָנרעדן נאַריש- 
קייטן אָדער ליגנס. אָנפּלאַפּלען. אָנליגנערן 
אִי ווילדע ליגנס. ,איר זאָלט שוין מער ניט 
אױפֿנעמען פון די בּערלינטשיקעס, װאָס זײ 


1. פּראָצעס אָדער 


2. אָנצינדונג. גצָד. 


1445 


װעלן אײַך אִי אויף אונדזערע עמודי-עולם"י 
קמ; 1867, מאן 11. ,קיין שום גניבה איז דאָ 
ניטאָ. דאָס האָט נאָר דער זיידע פֿאַר כּעס אָנ 
געבּרעשעט. מ'האָט שוין אָפּגעשאַפט די דיעלע", 
י. קיפניס איבּז, ק. גאָרבּונאָו, דאָס אײַז גייט, 
קיעוו 1930, 


אָנבּשלומדיק -- {... בּעשאַלעמ...ן אַדי. 
װאָס איז אָן אַ שלום. װאָס מאַכט ניט שלום 
מיט עפּעס. אװועק פון דער היים אַן אֶיער. אַן 
איער צושטאַנד. ראָכקינדישקליאַר װבּ, מינסק 
0 פאַרטייַטשט אַזוי 4זעזאזעקאזועקוסט, 

אָננאָבּ -- דער, ן. 1. דאָס װאָס מע גיט 
אָן װי א בּאַװײַז. פּרט. אויסצוג. ציטאַט. פּאַראַ- 
גראַף. דעטאַל. ,אדלער װײַזט אָן... אַז אָט דער 
אִי איז ניטאָ אין מאַנוסקריפּט פון בּריטישן 
מוזיי, װאָס ער האָט גענומען פֿאַרן יסוד", 
קאָס, ייֶשפּ וווצא, 1. 2. דאָס װאָס מע צאָלט 
אײַן אויף א חוב. דזו אָנגאַבּץ, 33. ,... הט 
מיר גהאלפֿין מיט דיא ערשטי אן גאבּ", ר' יום" 
טוב ליפּמאַן העלער, כּ"י 'מגלת איבֿה', 1703, 

אָנגאַכּע -- די, יס, יבּן. -+ זפֿו. נר. 1. אָנ 
געגעבּענע. איינצלהייט. פּרט. אֶבּן אין דער 
פּרעסע ועגן דעם אױסגאַנג פון די װאַלן. אָיס 
וועגן די געשעענישן אויפן פֿראָנט. 2. איינט, 
פּאָזיציע אין א חשבּון. ספּעציפֿיקאַציץ. ,די 
אַבּן אין רעכענונג זײַנען פֿאַלשע". ,דער 
גאַנצער בּונטער געווימל פֿון ציפערן, אֶבּן און 
טאַבּעלעס, זײַנען װי ריטשקעס אין טליַך אַרײַני 
געפלאָסן . . . צום הױיפּט-הידראָלאָגײ, סאָװ' היימי 
לאַנד, 1965, פא 4 8 אַדערױף. האַנטגעלט. 
געבּן אַן אִי אויף דעם געקויפטן װאַלד. 

אָנגאָדערן -- -ער אָן, -יגעגאָדערט. אוטװ -- 
א סך אָנרעדן, גיך און אומקלאָר, ענלעך צו 
דעם גאָדערן פון אַן אינדיק. ,גאָדערט אָן װי 
אַן אינדיק און מע וייסט ניט װאָס עֶר ויל". 
טרוו --- אָנפּלאַפּלען. אִי נאַרישקײטן און פֿאַר" 
טומלען דעם קאָפּ, 

אָנגאַװענד(ז)ען (זיך) -- + אױסגאַװענ- 
ד(ז)ען זיך, 159, 

אָנגאַװערן -- דער אָן, -יגעגאַװערט. אוטװ -- 
אויסטיילן פֿליסיקײט פון מויל בּעתן רעדן 
אָדער קײַען. אַנשמוצן, פֿאַרשמוצן מיט גאַװער, 
שפּײַעכץ, אי אויפן העמד. אִי אויף דער בּאַרך. 
טרוו -- אָנרעדן אָדער אָנשרײַבּן (מיט) אין א 
בּייזן, אָנפאַלערישן טאָן. אַי אַ בּייזװיליקן פּאַס" 
קוויל. ,דער רעדנער האָט אָנגעגאַװערט א 
רעדע אַז ס'האָט געכאַפּט א חלשות". ניש. 


אָננאַון -- גאַז אָן, --געגאַזט. אוטװ -- 
1 אָנלאָזן, אַרױסלאָזן, אויסשיידן גאַז. אִי 
מיטן אױיטאָ און פֿאַרשטינקען די גאַנצע גאַס, 
2. אָנסרחען. אָננפֿיחהן. אִי אין צימער, טרו -- 
אַרײַנלאָזן, אַרײַנפּרעסן גאַז. אִי די בּאַלאָנען 


סעלצער-װאַסער. אִי די אָקסיד:בּאַלאָנען. -/נ2, 
-ענייש, 

אַנגאַזשירן -- טרו. זשיר, אנגאזשירט, 
(22 איי) 22 פֿר. 1. אָנשטעלן, אָננעמען אויף 


אַ שטעל, פּאָסטן. אַי א פֿאַרװאַלטער אױיפֿן מאַ- 
יאָנטיק. 2. (טעאַטער-לשון) פֿאַרקאַנטראַק- 


אָנגאַנג 


טירן. אי דאָס קאָמישע פּאָרל אויפן גאַנצן סעָי 
זאָן. ;דער קאָמיטעט בּאַשטימט דעם רעפּערי 
טואַר, אַנגאַזשירט די אַקטיאָרן און שטעלט אָן 
א רעזשיסער", מוק, מײַנע בּאַגעגענישן. 9, צו' 
צלען, פאראינטערעסירן עמעצן אין אן ארבּעט, 
אונטערנעמונג אע. א' צו געזעלשאַפֿטלעכער 
אַרבּעט. אי אין פילאַנטראָפּישער ארבּעט. 
4 פֿאַרבּעטן. ,דאָרט הערשט די גרעסטע טאָ- 
לעראנץ, ייִדן אי קריסטלעכע מידלעך (צו 
טאַנצןן און פֿאַרקערט", קמ, 1866, פא 45, 
,זי האָבּן איינע פֿאַר דער צװייטער אויסגעי 
דערציילט, . . . װער ס'האָט אַנגאַזשירט טאַנצן, 
מיט װעמען װעלן זיי שפּאַצירן", י. גוידאָ, דער 
נײַער פּראַצענטניק, ווילנץ 1893, 

זונג, ‏ אַנגאַזשירט -- אַדי. ,זי זענען 
דאָרט בּיידע אי אויף אַ גאַנצן סעזאָן", שע, 
בּלאָנדזענדע שטערן ו. הקקייט, 

אַננאַזשירן זיך -- אוטװ. -+ זפֿװ. 1. זיך 
אונטערנעמען עפּעס דורכצופֿירן. זיך מתחייבֿ 
זײַן. זיך אי אין אַן ענין. ;אלש איך אין אַהיים 
אין מײַן קאַבּינעטגן פֿירן אונ' מיך אלדא געגן 
אים אַנגאַשירן פיל לײַכט טוט ער מײַן בּיט 
אַדיוסטירן", מכירת יוסף, פֿפֿדמ 1713. ;אֲלזו 
אבּ"ד (אבֿ בּית דין מהור"ר שמואלן זיך אנ 
גשירט אצל הדוכּס לוטרינג", גה, 314, - 

2. זיך אָנשליסן. װאָלונטירן. זיך אָנדינגען. 
אַי זיך אין אַן אַרבּעט. אַי זיך פֿאַר אַ גוּװערי 
נאַנטקע. ,אין דער מלחמה האָט עֶר זיך פֿרײי 
װיליק אַנגאַזשירט אַלס אַן אויסלענדער אין 
דער פראנצייזישער אַרמײ", א. אַלפּערין, טמז, 
0 וא 27. 8. צושטיין. זיך בּאַטײליקן. ,נון 
לקצר דער ר' משה הנ"ל האט זיך ג"כּ וגם כּןן 
אנגשירט און אן המטבּע כּסף גליפֿירט", גה. 
6, 

אַנגאַוש(ע)מענט -- דער, ז. 99: אַנגאַ- 
זשמא, אַנגאַזשמאַנט,. קאַנטראַקט. אָנ 
דינג. בּאַשעפטיקונג. ,איך האָבּ שוין אַן אַנגאַ 
זשמא אויף דער פּראָװינץ", רייד (אַקטיאָריש). 
,העלף מיר קריגן דעם אַנגאַזשמאַנט אין װאָי 
דעוויל", אָפּאַ, די טענצערין. 

אָן גאַל -- פֿראַזע. -+ אָן אַ גאַל. ,פֿלעגט ער 
דאָנערשטיק בּלײַבּן אָן גי שרײַענדיק פֿון הונ" 
גער, װײַל די מוטער איז אַװעק אין גאַס מאַכן 
אָן אײַנקױף אויף שבּת", אמד, דער פֿאַרטע- 
פּיאַניסט, ווילנע תּרל"ח. 

אַננאָלאַ -- גנ. טעריטאָריע אין דרום-מערבֿ 
אַפריקע, געהערט צו פּאַרטוגאַל. אַנוסים אין 
6 און 17. י"ה. אין 1911--- 1913 טעריטאָר- 
יאַליסטישער פּראָיעקט צו שאַפֿן אַן אױטאָנאָמען 
ילָד' ייִשובֿ, 

אַננאַלאָפּירן -- אוטו. -פיר אָן, -- גאַלאָפּירט. 
אָנקומען רײַטנדיק אין גאַלאָפּ. ,די פּאַליציסטן 
האָבּן אָנגאַלאָפּירט אויף זייערע פֿערד און צע 
טריבּן די דעמאַנסטראַנטן?, 

אָנגאַנג -- דער, "ען, -יגענג. 1. אַקט פֿון 
אָנגײן. אַן אײַליקער אִי. אִי פון דער מגיפה. 
דער אִי פֿון דער מלחמה װערט אלץ שטאַרקער. 
2. רעזולטאַט פֿון אָנגיין. צונויפֿקום. געזעמל, 
אַן אִי פֿון מענטשן, דערשטיקט צו װערןן. 





ואָנגאַנערן 


/8, דאָס װאָס איז אין כּסדרדיקער בּאַװעגונג, 
דאָס װאָס שטעלט זיך ניט אָפּ. אַי פֿון װאַסער 
אין אָזערע. ;די עצם עקסיסטענץ פון יעדער 
טײילװײַזער אָרגאַנישער סיסטעם, פאַרבּונדן 
- מיטן נאָרמאַלן אִי פֿון די אַנדערע טיילןײ, לל, 
פסיכאָלאָגיע און דערציאונג. 


4. המשך. קאָנטינואירונג. טאָגטעגלעכער אַי 
! פון לעבּן. אִי פֿון ים-אָפּפֿלוס און ים-צופֿלוס, 
;טראָגט ער אָפּגאַנג צו זײַן אִי אויף דער ערד", 
אפֿא, לױיטער... קװאַל. 0, געואוינהייט, פי- 
רונג. פּראַקטיקירונג. זיך שעמען (זיך גרייסן) 
מיטן אַי. אַן עטישער אִי. ?אַזוי איז בּײַ אונדז 
דער אַ': קיין נײַע אײַנפֿירן װעלן מיר ניט 
מאַכן". ,א רעזשים װאָס דערלאַזט אזא אַ, 
איז אויך אַ רעזשים װאָס איז גרייט צו פֿאַר- 
קױפֿן נאַציאָנאַלע אינדוסטריעס צו פּריװאַטע 
מענטשן", בּצג, טמז, 1954 וו 2, | 


0 אָפּזאַץ. אָפּגאַנג. אױסכאַפּעניש. די סחורה 
האָט אַן אִ'. ,בּײַ ר' װאָלפֿן איז א שטאַרקער 
אָי אויף ציבּעלע-קיכלעך, אויף דרעלע און נאָך 
אַזױנע מאכלים װאָס אונדזער בּיסל ייִדלעך חסי- 
דים האָבּן ליבּ"; ל. פימסענשטיין, תּיקון לייבּא- 
לע, לעמבערג 1894. ,װיסנדיק גוט דעם אִי 
פון שאָפּןן קעז אין שטעטל, האָט לייבּע טבֿיהס 
ניט אומזיסט געהאַט האָפֿענונגען", אר, ידי גע 
שיכטע פֿון אַ קראָם', 


אַנגאַנערן -- דער אָן, -געגאָנערט. אוטװ-- 
אָנשרײַען, אָנרעדן און דערבּײַ אַרױסבּרענגען 
קלאנגען ענלעכע צו גאָיגאָ. אִי װי א גאַנער. 
טרװ -- הויך אָנפּלאַפּלען. אָנפּלױדערן. װאָס 
האָט ער דאָ אָנגעגאָנערט? אִי א פולן קאָפּ 
אויך מיט זיך. 


אָננאָפֿ -- דער, זן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פֿון אָנגיסן. פּליוך. אִי פֿון װײַן אין די גלעזער. 
;האָט עס הײַנט דערלאַנגט אַן אָי, אַזױ װי פֿון 
(מיט) צעבּערס". עס זאָל אים נישט פעלן 
דער אַי פון... טרינקצן", ספֿר שׂיח ספֿונים, 
: יאס 1843, 


אָנגאַפֿן -- טרו. גאַף אָן, --געגאַפֿט. אָנקוקן 
(עמעצן, עפּעס) מיט חידוש, מיט פֿאַרװאונדע- 
| רונג. אָנשטאַרן, אויסשטעלן די אויגן פֿון בּא- 
וואונדערונג, איבּערראַשונג. אִי דעם בּלינדן װאָס 
שטעלט אַזעלכע זיכערע טריט. אִי דעם ואוני 
דער. ראָש מלין מפֿתּח פֿאַרטײַטשט 'ראה; 
לראוה בֹּך' (יחזקאל, כח, 17): ע,אַי, אַנשטאַרןי. 
מיט זיך -- א,װען דער אינקװיזיטאָר האָט 
דערזען דאָס בּילד, האָט ער זיך ניט געקאָנט אַי, 
ער האָט פֿאַרשטאנען אַז דאָס איז א מֿופֿת", 
קאָר ווו 


אַננאַ'ף -- דער,. 'ן, (22 אײי) 22 פֿר. בּנין, 
גאַראַזש אויף א פליפעלד, לופּטפּאָרט, וואו מע 
האַלט עראָפּלאַנען, 


אַנגאַראַ -- גנ. הױפּטשטאָט פֿון א פּראָװינץ 
אין טערקײַ מיטן זעלבּיקן נאָמען. געװען בּא- 
רימט אין אַנטיקע צײַטן װי אַ גרויסער קאָמער- 
ציעלער צענטער, זינט 1923 -- א'נקאַרא, 
הױפּטשטאָט פֿון טערקײי, 











אָנגאַרטלטן זיך -- אוטו. -+ דפֿו. 


1444 


אַצוג -- ציג. װאָס האָט לאַנגע פֿלאַכע 
הערנער און צייכנט זיך 
יקקאקטט. = אויס מיט ניט געוויינלעך 
א 4 - לאַנגע און ווייכע האָר, 
0 00 -װאָס פֿון זי שפּינט מען 
אק" די װעלטבּאַרימטע אַ" 
װ אָל = מאָנה)ער. 
א'"קאץ -- א ראַסע שטאַרק בּאַװאַקסענע 
קעץ פֿון דער פּראָװינץ 
אַי. װערט עקספּאָרטירט 
אין דער גאָרער װעלט. 
די א"קי האָט א לענג 
לעכן קערפּער, א שפּײ 
ציקע מאָרדע און א דיקן 
און האָריקן וויידל, , צװיי 
שן טערקן איז ער א טערק, טראָגט א טור" 
בּאַן .... און איז פויל װי אַן אַקײ, צייט, טמז, 
1. אויך: א'-האָז. |אין די צונױפּהעפֿטן 





אויך: אַנגאָרע- און אויך בּלויז אַנגאָרע.ן 


אָנגאַרטלען -- טרח. -טל אָן, -געגאַרטלט, 
 ,1/|‏ אָנבּינדן, אַרומבּינדן, אַרומנעמען מיט א 
גאַרטל. אִי די הויזן, זיי זאָלן ניט אַראָפּפֿאַלן, 


אִי דעם גאַרטל מיטן רעװאָלװער. 2. צוגרייטן 
צו עפּעס. צוגעבּן מוט. אִי די חבֿרה פֿאַרן 
ספּאָרט-פאַרמעסט, 8. בּאַזאָרגן מיט כּלייזין. 
;זע איך בּין אַרומגעגאַרטלט מיט דער שװערד 


װאָס די אבֿלײציון האָבּן מיר אָנגעגאַרטלט?, 


אַש, תּהילים-יוד. אויך: *אַי די לענדן + אָנ 
גורטן. אװען דו בּיסט נאָר א מענטש מיט קו- 
ראַזש. . . זאָלסטו אי װי א העלד דײַנע לענדן", 
שבחי האר"י, {קעניגסבּערגן יאָר? ‏ 231, 

1. אַרומ" 
בּינדן, ארומנעמען זיך מיט אַ גאַרטל. זיך 
בּאַװאָפֿענען. ;און אויף דעם אָרט װאו זי 
פֿלעגן זיך דאָרט אִי זייער גאַרטל ... דאָרטן 
װעט זײַן דאָס לײַבּ צעשניטן פון בּײַלן און 


יצייכן פֿון מכּות", ישעיה, פירוש עבֿרײטײַטש, 
| לעמבּערג 1877, 
יניזירן אַלע מיטלען, כּוחות צו דערגרייכן א 
ציל,, דורכצופֿירן עפּעס. אִי זיך חתונה צו 


2. זיך אָנשטרענגען, אָרגאַ- 


מאכן אַן איינציקע טאָכטער. אַי זיך צו מאַכן 
די קינדער פֿאַר געבּילדעטע מענטשן. 8. זיך 
גוט צוגרייטן. זײַן פֿעסט, מוטיק, בּײַם טאָן 
עפּעס. אִי זיך צום קאַמף מיט דער אָפּאַזיציע. 
אִי זיך צו די עקזאמענעס. ,איר מוזט זיך גוט 
נעמען צו אים. צו אים מוזט איר זיך גוט אַ', 
אַמעריקאַנישע גליקן, װאַרשע 1895, 


אַנגאַרטן -- + זװװ. אוצר השרשים, ח"בּ, 


בּאַרדיטשעוו 1891, פֿאַרטײטשט אזר' -- אי 
מלל פאַרטײַטשט װאָפֿדתּ לו בּחשבֿ האפֿד 
(שמות, כט, 5): ;אן גאַרטין". ,גאַרט אָן דײַן 
שװערד אויף דײַן דיכט, דו שטאַרקער צו 


שװבּ פֿאַרטײַטשט אפד -- חגורה': 


אָן גאַױני(ש)ט -- פֿראַזע. 


אָנגױדערן זיך 


שטרײַטן די שטרײַט פֿון דער תּורה", תּהלים, 
(מה, 4), װאַרשע 1848, 


אָנגאָֿרטן -- דזו אָנגורטן -+. ,א װאָלף לויפט 


שפּרינגענדיק הין און הער .. . גאָרט אָן זײַנע 


לענדן, טוט זיך פֿלינק א לאָז און שפּרינגט 


אַריבּער דעם מעסער", ממוס, קליאַטשע. מיט 


זיך -- אהאָבּן זיך אָנגעטאָן אין פּאַנצערּן און 
מיט שװערדן און מיט שפּיזן האָבּן זיי זיך 
| אָנגעגאָרעט", מחזור מן שלש רגלים, ח"ש, 
| טשערנאָװיץ 1848..,די תּורה גאָרט זיך אָן אין 


א זאַק װער עס זי לייענט אָן ניגוןײ, רבּינו יונה 
וַאיבּזן, ספֿר היראה, לבֿוב 1851, ,גאַרטלט זיך 
אַ ייד אַרום און גאָרט זיך אָן די לענדן מיט 


| שפּריצערלעך . . . און די פּאָר שטרויענע הײַזלעך 


פֿלאַקערן דערװײַל אויס", ז. מױירער, זײַ נישט 
קיין וואוילער יונג |, טאַרנאָו 1911 231 -- 
;איין. אן 
גאָרטונג?. 


1, אָן צוגאָבּן, 
ניט צוגעפּראַװעט. ניט צוגעריכט. אַ בּאַרשט(ש), 
אַ זויערקרויט, אָן סמעטענע, אָן אַן אי -- 
אָן גי. א גלאָז טיי, קאַװע אָן גי. א פּרעזשע- 
ניצע אָן ג'. א מאכל --- אָן זאַלץ, אָן פֿעפֿער, 
אָן פֿעטס -- אָן ג. 2. אָן צודאַטן, אָן באַ 
פּוצונגען. פּשוט. אײנפֿאַך. א געוויינלעך קליידל, 
אָן גי. אַ היטעלע, אָן בּענדעלעך, אָן גי. 8. װאָס 
פֿאַרמאָגט גאָרניט. ניט-צוגעגרייט. ניט-אויס- 
געשטאַט. אַרױסלאָזן זיך אויף אַ רײַזע איבּער 
דער װעלט אָן גי. ער (זי) איז א פּוסטע כּלי -- 

אָן גי. גאַן גי --- פֿאָר ניט, פֿװל. 


אָנגאַרענען -- טרו. גאָרן אָן, -געגאָרנט.. 


נעאָל, מװ. אָנבּויען גאָרן אויף גאָרן. אָנלײגן, 
אויפשטעלן איינס אויף דאָס אַנדערע. אִ' די 


- שטאָט מיט שמאָלע און הויכע הײַזער. אי די 
זעק תּבֿואה בּיזן סופיט. פֿיג. אִי אַ טעאָריע 


אויף א טעאָריע מע זאָל ניט קענען דערגיין 
קיין טאָלק. ,דאַרף מען זיך ניט אױספֿײַנען 
מיט הויכע װערטער, ניט אִי קיין זאצן אויף 


- זאַצזי, מװ, יישפ !, 108, 
אָנגאָרשט(ע)ן -- טרוו. גאָרשט(ע) אָן, --יגע- 


גאָרשט(עט). סל.. אָננעמען אין א הױפֿן 


אַרײַננעמען א פֿולן הױפֿן. אִי די הענט מיט 
גיסלעך. אִי ניסלעך אין די הענט. ,כהאָפ 
אָנגעגאָרשט א 


הײַפעלע טאַבּעק און צוגעלייגט 
צו דער נאָז", יוסף חנני, איק, ר"ה תּשכ"ח. 


אָננװאַלדעװען -- -דעװע אָן, -יגעגװאַלדע- 


װעט. אוטװ -- אָנשרײַען גאָר הויך, מיט 
גװאַלדן, ָנטילדערן מיט בּאַנומענע קוֹלות. אִי 
אויף די קינדער, אויף דער דינסט. אִי פֿון די 
גרויסע װײיטיקן. אִי און אױפֿװעקן די צעשראַ- 
קענע שכנים. טרװ -- אָנראַבּעװען אָנגולען 


אִי אַ פֿאַרמעגן. ,די אַלע הײַזער, בּרײַזער װאָס 


ער האָט אָנגעגװאַלדעװעט". אויך מיט זיך. 


אָנגױדערן זיך -- אוטװ. "ער זיך אָן, זיך 


*ר געגוידערט. 1. מיט א כּיװון אָנשטײַפֿן דעם 
קאָפ, האַלדז, עס זאָל װערן (זיך בּאַקומען, זיך 


אויסטיילן) אַ גוידער (כּדי אויסצוזען דיקער, 
| חשובֿער, מיושבֿדיקער). אַי זיך און זיך פאָטאַ- 





אָנגוליען זיך 


גראַפירן. ,דער. ראַבּײַ... . האָט טרוקן אָפּגץ- 

! הוסט און דער האַלדז בּײַ אים האָט זיך אָנגעי 
גוידערט", פנחס גאָלדהאַר, דערציילונגען פון 
אױסטראַליע, מעלבּורן 1939 2 זיך אָנבּלאָזן. 
זיך האַלטן גרויס. זיך פירן שטײַף. זיך אִי װי 
אַן אויפגעקומענער גבֿיר. זיך אִי און שפּילן 
דעם יאיטעבּעדאַם. אַי זיך װי אן אנדיק, 
9 װערן דיק. צונעמען װאָג. .די מאַדאַם האָט 
זיך לעצטנס אָנגעגױידערט. זי האָט געקראָגן 
אַ דרײַגאָרנדיקע גאָמבּע". 4. זיך בּאַלײדיקן. 
וערן בּרוֹגז. אִי זיך אויף דער שנור. 


אַנגוליען זיך -- אוטו. -ליע זיך אָן, זיך --יגע- 
גוליעט. זיך אָנשיכּורן. זיך אַזױ אִי מע זאָל 
ניט וויסן וואו מען איז אויף דער ועלט. 


אָנגוֹם -- דער, ץ. 1. דזו אָנגאָס -+. 2. מין 
עפּל. װײַסער אָ. 8. פטירה? מאַכן אַ'= 
שטאַרבּן? אבק. 


אָנגופֿיק -- אדי. ואָס האָט ניט קיין גוף; 
איז אָן אַ גוף. איער קאָפּ פון א סטאַטוע. איער 
גײַסט. ,א שטערן קומט צום בּרונעם, בּײַנאַכט, 
אַזױ צו גאַסט און א ליד, אָי, צונעם זינגער", 
יעקבֿ פֿרידמאַן, ליבּשאַפֿט, תּייאָ 1967, 


אָנגורט -- דער, ן. 1. גאַרטל (מיט בּאַפַּר 
צונגען). עפּעס מיט װאָס מע בּינדט, מע נעמט 
אַרום די לענדן. ,דער אִי אַרום זײַנע לענדן איז 
אייטל פּערל", בּאַשׁ. 2. ספּעצ גאַרטל פֿאַר 
קריגסלײַט. גאַרטל װאָס האָט געװיון דעם 
ראַנג (שטאַם, חשובֿע גרופּע אע). ,און זי 
האָבּן זיך אײַנגעזאַמלט פֿון איטלעכן װאָס גורט 
אָן אַן אִי און העכער", תּי, מלכים בּ, ג, 21, 
דונג -- ,דערפֿאַר װעט זײַן אַן אַי פֿון איין 
זאַק אויף אַלע זייערע לענדן", ישעיה, פירוש 
עבֿרייטײַטש, לעמבּערג 1877, י- 
אָנגורן -- טרװ. גורט אָן, -געגורט. אויך: 
= גערטן, אוקר, מג. --גאַרטן, פּר, מעג. 
-גאָרטן, פר, מג, פּאָד, בּריסק. --גורן, 
זאַמעט. 6/זט9-ת2 :1106 1. אָנגאַרטלען. 
אָנטאָן, אָנבּינדן אַ גאַרטל (געניצט אַנשטאָט 
אָנגאַרטלען נאָר אין פֿאַרבּינדונג מיט לענדן 
און אין געהױבּענעם לשון, בּײַם סטיליזירן, 
אַרכאַאיזירן). פֿאַרגאַרטלען. טװ פֿאַר 'חגר', 
;און ער |אהודן האָט זי ודי שװערדן אָנגעגורט 
אונטער זײַנע קליידער אויף זײַן רעכטן דיך", 
תּי, שופֿטים, ג, 16. ,אוני ער האט גירופֿן... 
צו װיינן אונ' צו קלאָגן אונ' קאַלן דען קאָפּ 
אונ' צו אן גורטן דען זאַקײ, סהמ, ישעיה, כב, 
- 12, װילהרמרשדאָרף 1716. ,און מיט א ריטער- 
בּאַנד אים אִ' די לענדן", פֿרוג ו נ"י 1910. 
;האָט יהודה אָנגעגורט די גרויסע שװערד פֿון 
זײַן אלטן פֿײַנד", אֵל, 'יהודה המכּבּיי. עס איז 
געווען אַ מנהג, אַז תּשעה-בּאָב פלעגן חדר-יינג- 
לעך אִי זייערע לענדן מיט הילצערנע שװערד- 
לעך, גיין אױפֿן בּיתיעלמין, דאָרטן זיי צעבּרעכן 
| און אַרײַנשטעקן אין די קבֿרים װי אַ רמז, אַז 
| אונדזער גבֿורה איז צעבּראָכן געװאָרן.ן 
2. ואַזױ װי מע פֿלעגט צום גאַרטל, צום 
אָנגורט, צופֿעסטיקן געװערן געבּן געווער, בֹּאַ 
װאָפֿענען. אַי אַ גאַנצע אַרמײ. ,און אַלע צדיי 


1448 


קים װעלן אים |משיחןן קרוינען און אִי געווער, 
אויסגעקריצט מיט הייליקע שמות", אָפּאַ, פויי 
| לישע װעלדער. 

8. בּאַװאָפֿענען מיט גײַסטיק געװער. אונ- 
טערהאַלטן, שטאַרקן, צוגעבּן מוט. אִי מיט אַ 
הייסער פֿאָדערונג. אִי מיט גבֿורה. אִי (מיט) 
קראַפֿט. ,איך װעל אים אִי מיט לויבּ און שאָנ- 
הייט", מחזור מן שלש רגלים, ח"ש, טשער 
נאָװיץ 1848, ,די צװעלפֿטע בּרכה איז (אוזר 
ישׂראל בּגבֿורה) װאָס ער טוט אִי די ישׂראל 
מיט שטאַרקייט", ספֿר מקור הבּרכה װו, מונ- 
קאטש תּרנ"ה. ,,מײַן האַרץ מײַן צעקלאַפּטן גורט 
אָך"י הל. 

4. אַרײַנבּרענגען, אַרײַנפֿירן אין א (גוטער) 
שטימונג, צושטאַנד. ,דו פֿאַרקערסט מײַן קלאָג 
צו א טאַנץ און האָסט מיך אָנגעגורט מיט 
שׂמחה", תּפֿלת שחרית, פּירוש עבֿרײטײַטש. 
;און דו האָסט טאַקע מיך געהערט... און מיך 
אָנגעגורט מיט שׂמחה און מיט פֿרייך". ממוס, 


שירה. ;צוריקגעבּראַכט די לידער אויסגעזונגענע. 


און האָבּן דײַן דערװאַכונג אָנגעגורט", א. שומי 
יאַטשער, אין שעהען פון ליבּשאַפֿט. 

*א די ל ענדן וָדי פֿאַרבּינדונג פֿון אזר' 
און אָזור' מיט מתנים און 'חלצים' א סך מאָל 
אין תּנךן -- א) זיך מאַכן גרייט צום קאַמף, 
;דער צאַפּ אָבּער װייסט ניט קיין חכמות, 
פֿאַרשטייט זיך ניט אױפֿן װאונק, ער גורט 
אָן זײַנע לענדן, טוט זיך א לאָז ראַפּטאָם צו 
אונדזער שלימזל", ממוס. ספֿר הבּהמות. ,שטייט 
אויף ייִדן, גורט אָן אײַערע לענדן און. . . לא 
מיר גיין", שע, אַלטינײַ כּתרילעװקע. ;אַלע 
האָבּן אָנגעגורט די לענדן צו דער פּאַרלאַמען- 
טאַרישער שלאכט", דוד פֿלינקער, טמז, 1964 
ווא 15: 3) זיך אָנשטרענגען. זיך אָננעמען מיט 
- מוט. ,און איך. . . גורט אָן מײַנע לענדן און 
יאָג מיך און קני מיך און בּוק מיך און קלעטער 
| אינאיינעם טאקע מיט אַחינו בּנייישׂראלײ; ממוס, 
ישם און יפֿתי, ;אַלע װאָס האָבּן געהאַט אור"- 
זאַכן זיך צו שרעקן פאר זײַן עקסיסטענץ, 
האָבּן אָנגעגורט זייערע לענדן, און זײַנען 
אַרױס, פֿר;ער אין געהיים און דערנאָך אין אַן 

עפנטלעכער מלחמה", יוסף מאַרגאָשעס, עראי" 

| נערונגען....; ג) זיך נעמען צו עפּעס מיט 
פֿלײַס, מיט התמדה. ,איך בּין ממש געװאָרן 

וי אַ נײַע בּאשעפעניש, האָבּ איך תּיכּף אָנגע- 
גורט מײַנע לענדן און האָב. מחבּר געװוען דאָס 
ספריי, קה. 


אָנגורטן זיך -- -+ דפֿו. ‏ צום בּו: זיך אי 

דעם רימען מיטן שװערד. ,און זיי װעלן זיך אַי 
זעק פון װעגן צער און אַבֿילותײ, ספֿר יחזקאל, 
װאַרשע תּרל"ד. צום 21: ,האָבּן א פאָר 
ייִדן... זיך אָנגעגורט מיט העק און בּיקסן", 
הל, 'דער װאָלף', 1920. ,האָט די מלוכה ניט 
געשוויגן און האָט זיך אָנגעגורט די ל ענדן, 
די דאָזיקע געפֿערלעכע שטרעמונגען אונטער- 
צודריקן", אר, 'דער כּשרער'. צוֹ בּבּ 433; 
,;גורט אײיַך אָן שטאַרקײט, אָבּער איר װעט 
צעבּראָכן װערן", ישעיה, פירוש עבר-טײַטש, 
לעמבּערג 1877. ער געבּיט יידן זאָלן אָפּטאָן 


אָנגיין 


פֿון זיך דעם טרויער און זיך אַי מיט בּטחון 
און פֿרײיד", בּאַש, דער שׂטן אין גאָרײ. עזיך 
אִי מיט געדולד", ייז, . . . קארנאָװוסקי. קיניש. 


אָנגורן -- דזו אָנגורטן, (זאַמעט. ליטע). ,זאָלן 
אָי די לענדן", ימ, נײַס, 1923. ;אָי די לענדן", 
בּאַסטאַמסקי, בּײַם קװאַל, זי 19, / | 


אַנגזילהן -- {... גזיילעזן טרװ. גזילה אָן 
= געגזילהט. אויך: = גזילהנען, לר. אַרײַנ- 
קריגן, דערגרייכן א סך דורך גזילה, אָנגולען, 
אָנראַבּעװען. אִי א פֿאַרמעגן. אִי פֿון אָרעמע 
און רײַכע. 


אָנגזירהן -- {.. גזיירעןן טרװ. גזירה אָן 
= געגזירהט, 1, אַרױסגעבּן אַ סך גזירות, 
בּאַשװערן דורך אָפֿטע גזירות, ע,װאָס ניקאָלײַקע 
- האָט אָנגעגזירהט!",. 2. אַרױסגעבּן א. פֿעסטן 
בּאַשלוס, אַן ענדגילטיקן פּסקן-דין). ,פר צערט 
ער פיל מער אַז אים איז אָן גיגזרתּ װאָרדן 
(ראש השנה), דאז איז זײַן שאָדן", לטו, נט/א. 


אַנגולען -- {... גאַזלעזן טרו. גזל אָן, -'גע- 
גזלט. אויך: --גזלענען, לר. אָנקלײַבּן (א 
פאַרמעגן) דורך בּאַנזלען, בּאַראבּעװען א צאָל. 
אָנגנבֿענען און אִי אַן אוצר מיט גאָלד פֿאַר 
זיך און קינדס-קינדער". 


אַנגיאַָ|לאָגיע -- די. 22 אי 22 גר. דער 

אָפּצװײַג פון אַנאַטאָמיע װאָס שטודירט די בּלוט" 
געפֿעסן. -8ע -- די. געשװילעכץ פֿון די 
בּלוטגעפֿעסן,. ,וויכטיקער זײַנען די פלעקן 
וועלכע ליגן ניט אין דער הוט גופֿא נאָר 
איבּער איר. דאָס זײַנען די אַזױ גערופֿענע 
אַימען, דיה פֿאַרבּרײיטערטע בּלוטגעפֿעסןײ, פֿגעז, 
ווילנע 1932, א זע. א'מאַטיש -- אַדי. 

אַ'נעװראָו -- דער. נעװראָז װאָס בֹּאַי 
פֿאַלט אין ערשטער ריי די בּלוטגעפֿעסן. ,סאיז 
קלאָר אַז די מיטגלידער פֿון דער דאָזיקער 
פֿאַמיליע לײַדן אויף אַ', ד"ה אויף א געװװיסער 
שװאַכקײט פֿון די נערוון, װאָס בּאַזאָרגן די 
בּלוטגעפעס פון דער הויט", פֿגעז, װוילנע 1930, 
פאן 5. בי 

אַ'ספּערם -- דער. געװיקס װאָס זײַנע 
זאָמען זײַנען אין אַן אָװאַריע (-+, 23, זי 65), 
דיש -- אַדי, 


אָנגײ -- דער, -ען. אַקט אָדער רעזולטאַט פֿון 
אָנגין. -+ אָנגאַנג. אַן אִי פון אַ סך מענטשן. 


אַנגיין -- אוטו. גיי אָן, בּין --געגאנגען. 
אויך: -געגאַן, --געגאַנען, פר. 1. אָנקומען 
יצו פֿוס און אָנזאַמלען זיך. ,די טירן זײַנען 
געווען אָפֿן און עס איז אָנגעגאַנגען א גרויסער 
עולם נײַגעריקע". 2 אָנקומען אומגעריכט, 
פּלוצעם זיך בּאַװײַזן. אִי אינמיטן דערינען. אַי 
בּעתן גאַנצן טאַראַראַם. אִי אויף דער הייסער 
מינוט, אִי אויף יענעמס רייד. ,היט זיך, די 
בּאַן גייט אָן". עס איז אָנגעגאַנגען אַ צוג און 
דער שלאגבּוים איז געווען פֿאַרמאַכטײ, ה. דאָבּין, 
סאָװי היימלאַנד, 1961, יא 2. 20. (אָזאַ כּיװן) 
זיך אָנשטױסן; אַרויפגיין אויף עמעצן א 
אויף עמעצן און אַנטרעטן יענעם דעם פֿוס. אַי 

| אױפֿן סלופּ. - | 





אָנגיין 146 אָנגין 


האָט... טועה גװעזןײ, משה אײַזענשטאַט|איבּז, + 19 צוען זיך א לענגערע צײַט, געדויערן 





4. אַרײַנגײן. אַרײַנדרינגען.. אין די שיך גייט 
- אָן װאַסער. אין די טראַנשײען גייט אָן װאַסער. 
אדעק צו דעם עמער, סװעט אִ'י שטיב". 
9. בּיסלעכװײַז אָנקלײַבּן זיך (דורך גיין). צוי 
נויפקומען זיך. ;דער שניי איז איבּערנאַכט אָנ" 
געגאַנגען בּיז צו די פֿענצטער". עס'ועלן אִי 
אַ סך מענטשן און דער זאל װעט װערן אָנ" 
געפּאַקט", יי 

0. זײַן שייך צו עפּעס (עמעצן) נוגט זײַן 
עמעצן. אָנגעהערן זיך. דער ענין (די. זאַך, דער 
שמועס, דער סכסוך אע) גייט מיר (ניט) אָן. 
אָפֿטער מיט ניט. עקהלס זאַך גייט א יחיך 
ניקס אַן" {אַזוי זאָגן אויטאָקראטישע פּרנסיםן, 
טענדלאו, 225. ,איינער װאָלט אויס ריכטן הן 
ייחיד או רבּים . . . מסירה שרײַבּן. עשׂ זייא עֶשׂ 
גיט אין אן אודר עשׂ גיט אין ניט אן", תּקק. 
| ,הקבּ"ה אויך (מזהיר) איז אויף דען כּבוד וואשׂ 
דען לײַטן אן גיטײ, מחזור שלש רגלים, אַמשט 
3, רח/ב. -,דען די ערשטי פֿיר דבּרות גינן 
אלייניג גאָטש כּבֿוד אןי, לטו, קנא/ב. עוואס 
געלט זאַכן אבּר כּבֿוד אן גיט, זאָלשׂטו דײַן 
יחבֿר, װען עֶר דיר ואש טוט, שװײַגן", עיו, 
מא/ב. ,די ענינים װאשׂ גײט נאָר אָן דעם 
מענטשנס גוף אַליין", חה. 344, , אוך יום כּפּור 
זאגט מן קיין זולת װען שון דער טעם גיט 
דא ניט אן", ספֿר חסידים, תּקז? תּקע"ז? ,דער 
ערשטער טעם קען ניט אַיײ, בּיר, ייִדישקייט און 
יודיש, 1930. 


7. אַרן, קימערן, אינטערעסירן. אָפֿטער מיט 
ניט, עװאָס גייט עס אײַך אָן מער פון אַלצי 
מען?". ,עס גייט מיך אָן װי דער פאראיאָריקער 
שניי, װי דער רויך פֿון קוימען, װי א װײַטער 
ווינט", פֿװל. ,עס גייט מיר ניט אָן אין דער 
לינקער פּאה (פּיאַטע)", פֿװל. די גאַנצע װעלט 
| גייט מיר (דיר אאַזו) (ניט) אָן. ?עס גייט מיר 
ניט אָן װאו איך זיץ". ,זײַא דיך מטריח פון 
| דאש קהל װעגן, ניט שפּרעך איך בּין דאָך ניט 
(ראש הקהל) ואש גיט עשׂ מיך אן", לטו, נב/ב. 
,איך בּין דאָך נאָר א משרת. --- װאָס גייט מיך 
אָן װאָס דער בּעליהבּית טראַכט?ײ, עט, סערקע- 
לע. ,--- קריסטוס א ייֵד? ניין, גיין, ניין! זײַן 
טאַטע איז דאָך געװען גאָט אַלײן! -- נו, זײַן 
טאַטע גייט מיך ניט אָן, װאָס װעסטו אָבּער 
מיט דער מאַמען טאָן?=", אבּג, דער יוד אין 
קיעבֿ, וְהש ון. ,אוי, װאָס גייט זי מיך אָן, די 
שיינע נאַטור מיט איר חן? פאַר אַנדערע איז זי 
גוט און שיין, ניט פֿאַר אונדז ייִדן, ממוס, 
ינשׂרפֿים'. ,יענע צװויי חבֿרה לײט ... זײַנען 
קבּצנישע קינדער . . . וועמען זענען זיי אָנגעגאַנ- 
גען?ײ, שע, װויגרישנע בּילעטי. ,די מאמע איז 
אים אָנגעגאנגען; פֿאַרן פֿאָטער האָט אים ניט 

געארט", אֵש, גראָסמאַן און זון, . 


8. אָנקומען. מקויים װערן (װעגן א בּרכה, 
קללה). װאָס איך װוינטש איר זאָל אִי מיר. זאָל 
אים אִי כאָטש א האַלבּ (העלפֿט) ,זאָל אים 
כאָטש אִי א צענט:חלק װאָס איך װינטש אים". 
,זאָל זיי בּיידן אִי א גאַנצע װאָך װאָס איינער 
ווינטשט דעם צווייטן אין דעם מאַרקטאָג". ,זאָל 
איין פֿלוכין אן גיין, װײַל ער זיך אַזו שטאַרק 


דרך הישר לאבן בּוחן, אָרט! 1746. ;אין 
אוטשאַסטאָק װערט ער געשלעפּט. . . כּמעט אַלע 
צוויי װאָכן און האָט פון די גוֹייִם --- עס מעג 


זיי אַי כאָטש האַלבּ*, שע, פֿון צװיי װעלטן. ,דא 


בִּין איך אויף מיר מקבּל: כּל הארורים ואלות 
שבּתּורה זאָלן מיך אן גין אוני אויף מיך קומן, 
ווען איך...י, 'תּקנות חכמי ומנהיגי פראג" 
שע"ב ורשומות, תּרפּ"ו. פון דער 'קבּלה' װאָס 
מנויים פֿון פּראָגער קהילה פֿלעגן דאַרפֿן נע- 
מען אויף זיך װי א שבֿועה בּײַם איבּערנעמען 
אַן אַמטן, | 

9. אַרײַנפּאַסן זיך. פֿאַררעכנט װערן. אַנגע- 
נומען װערן. עס קען ניט אִי. עס גייט אָן פאַר 


גוט געלט. דער נמשל גייט גרײַלעך אָן. .דאש 


בּײַא שפּיל גיט זיכר אן", ספר משלים, 9פדמ 
6, א צאָל אלנגעהיימישטע ענגלישע װער- 
טער און נאָכגעענגלישטע יידישע װערטער קצָי 
נען אִי אין דער קאָרעקטער שפּראַך", מװ, 


- ישפ 4 41. ,ער איז אַנגעגאנגען זײַנע קריסטי 


לעכע חבֿרים װי א ייִנגל פֿון פֿרומע קאַטולישע 
עלטערן", ש. קאַטשערגינסקי, ייִדישע אױיגן. 


0, גילטן, האָבּן אַן אָפּגאַנג. אַזא מטבּע 
גייט (ניט) אָן. אַזױנס קען מער ניט אָי. אַזעלכע 
קונצן (חכמות, שטוקעס) גייען בּײַ מיר ניט 
אָן. אַזוינס גייט דאָ ניט אָן. די סחורה גייט 
אָן = זי פאַרקויפט זיך גוט. ,... דא אן גיט 
דײַן שבֿח, דו תּלמיד חכם", סהמ, תּהלים, מה, 
2 ,וען איר װעט קומן חשבּון אפּ צו געבּן 
דען דא גיט קיין אויש ריד ניט אן", עח, ה, 1, 
,בּײַ יעקב גייט קיין צױבּער ניט אָן, האָט 
מיט כּישוף-מאַכער ניט צו טאָןי, ממוס, זמירות. 
;מיט דעם נײַעם סאָרט מגיד, האָט ער אָבּער 
געפֿילט װעלן אַזוינע קונצן ניט אֵייי, אַר, 'דער 
אַלטער מגיד'. , זײַן תּורה איז קיין סחורה, זײַן 
חכמה איז אייטל, זײַן דעה איז קיין מטבּע, זי 
גייט ניט אַן", פ. א. ר., דער אָרעמאַנן, װאַרשע 
9, -;און קיין שוחד דאָרטן גייט אויך ניט 
אָן, דאָרטן דאַרף מען קיין פארמאָגײ, ה. קליי 
בּאַנאָו, די בּלודנע פֿײגיל, װילנע 1908, 

1, אײַנגעבּן זיך. בּרענגען רעזולטאַטן. ער 
מיינט, סיװעט אים נאָך אִי. דאָס װעט קיינמאָל 
ניט אֵי. ,דער האַנדיל גיט פֿר װאָר ניט אַן 
איר מוזט אליך אין זין נעמין הלטין אונ' טאן, 
זונשט װערט דר גאַנציר עסק חס ושלום ניקש", 


| רי יהודה ליב בּר'י משה זעליחאַבֿר, שירי יהודה, 


אַמשט 1697, ,די מלאָכה איז געשיקט פֿון הש"י 


אַז ער זאָל פון איר געשפּײַזט װערן און אַז די' 


מלאַכה װעט ניט אִי קאָן אים הש"י שפּײַזן 
דורך אַן אַנדער זאַך", חה, 341, ,אין יענער 
צײַט איז בּטחון נאָך װי עס איז אָנגעגאַנגען 
אָבּער הײַנט װערט מען דערמיט פאַרשװאַרצט", 
ממוס, קליאַטשע. 

2, באַגיין זיך. בּאנעמען זיך. אױפֿפֿירן 
זיך. אִי גראָבּ. אִי שיין. ,װי דער ייד האָט דאָס 
דערהערט, דאָ איז עֶר שיין אָנגעגאנגען", פֿמ. 
,גראָבּ אָנגעגאַנגען? איך האָבּ שוין נישט קיין 
כּוח צו װאַרטן", בּימקאַ, גנבים. *ֹאַי אויף 


כּוח = ניצן כּוח, ניצן געװער. 


אָנהאַלטן, פֿאָרקומען, געשען. אַזא מאָדע גייט 


שוין לאַנג אָן. עס גייען אָן רדיפֿות אויף ייִדן. 
עקצת מהם האבּין מעיד גיװעזין װאשׂ אין 
האָלאַנט אן גיט וקצת ואש הכּלל אהן גיט", 


יכײי װעגן מעצער עלילת-דם', 1669 {פש װון, 


זיבּן יאָר צײַט איז שוין דעמאָלט אָנגעגאנגען 
דער דאָזיקער קריג", בּצג, טמז, 1965װ191, 
;און אַזױ װעט די דאָזיקע פאָרשונג אַװדאי אַי 
בּיז אין די װײַטע אָפּגערוקטע דורות", ייש, 
פֿון אונדזער אוצר. ,געהיימע געשפּרעכן זײַנען 
אָנגעגאַנגען צװישן ישׂראל און אַראַבּער צו 
לייזן די פּליטים-פֿראַגע", צי. 

4 אמ. ממשיך זײַן. װײַטער טאָן, קאָנ- 
טינואירן. אִי מיט דער אַרבּעט. אַי מיטן פּלאַן. 
די פרעסארניע גייט אָן. ,דאָס ריכטיקע לעבּן 
איז אָנגעגאַנגען אױפֿן טײַך, װאו די שיפֿלעך 
האָבּן זיך געטראָגן", ל. קאָבּרין איבּז, מאָ- 
פּאַסאַן װו. נ"י 1914, עוערן איז א צו גרויסער 
און טיפער שרײַבּער, אַז ער זאָל קאַנען קינסט- 
לעריש לאַנג און געדויערדיק אִי מיטן שקר", 
ש. בּיקל, שרײַבּער פון מײַן דור |. ,װאָס קאָן 
אַ יידישן לייענער אינטערעסירן (איך האָבּ 
געװאָלט שרײַבּן: װאָס קאָן עס אים א 
{-+ 73}, אָבּער אָנגיין' האָט אין אמעריקאַנישן 


| ייִדיש אַן אַנדער טײַטש.. . : אִי מיט דער טע" 


טיקייט, וכדומה)", צייט, טמז, 1965 וו 26. ,איך 
ווייס ניט װי אָנצוגײין מיט מײַן לעבּן װײַטער", 
הל, אין טרעבּלינקע.... ,-- מײַנע פרײַנדע, 
איז דער לעקטשורער אָנגעגאַנגען מיט זײַן 
לעקציע איבּער קרימינאָלאָגיע", נאַד, זעקס 
בּיכער, 

8. ארכ. בּאַפֿאַלן, אַרומכאַפּן, אָנכאַפּן, 
,אונ' ריד צו זיא אַלז ואש איך גיבּיט דיר לאז 
דיר קיין אַנגשׂט אן גין...", שעריר, א, 17, 
;אַז גינג פֿאר איין קיסר אודר פֿר איין מלך --- 
װי װערט אים איין (מורא) אן גין אונ' איין 
ציטרניס", לטו, ז/ב. ,ויא איך דען בּריף 
גילייאט האבּ איזט מיר חלשות |אין אַן אנדער 
שטעל: חולשהן אן גנגין", גה, 233. געבּליבּן 
אויך שפּעטער: "עס גייט אָן אַ חל שות = 
עס עקלט, עס װערט ניט'גוט. קעס גייט אָן 
אַ חלשות זיך צוקוקנדיק צו.. .". עס גייט אָן 
א מיגל, אן עקל, אַ נודנאָטע אע. 


*ס'גייט (נאָך) אָן א געלעכטער = ער קען נאָך 


לאַכן, זיך פֿרײען. | 
0 פד. אַנשטאָט אָפּגיין, אָפּקומען. ,זאָל 

ער נישט מיינען אַז ר'האָט שוין אויסגעפירט 

סזײַניקע, סע װעט אים אַזוי גלאַטיק נישט 


| אי" 


7. פד. איבּערנעמען אױפֿן פּרײַז. בּאַרײַסן, 


אָפּנאַרן. ,,בּײַ מיר װילסטו אִי?", ,ר'האָט ליבּ 


אָנצוגײן, גראָבּ אַי" = אַ סך פֿאַרדינען. 

8, אַרכ. אָנכאַפּן זיך, אָנצינדן זיך. ,װעלכש 
בּיַא דען אום פֿר שטענדיג פֿאלק אַלשׂ איין 
פֿלאַקס בּײַא דען פֿײַאר בּאַלד אן גיט אונ פר 
בּרענט", משה אײַזענשטאַט |איבּז, דרך הישר 
לאבן בּוחן, אָרט? 1146. / 

9 אַרכ. גיין פאָרויס. ,בּײַא יהושע ואר 


אָנגײן זיך - 


| קיין װאָלקין, דרום מוזט דר ארון. פאר אן גין", 
סהמ, יהושע, ג, 6, 
אָנגײן זיך -- + דפֿװ. 1. אַ סך גיין. גיין 
בּיזן װערן מיד, פֿאַרמאַטערט. ,בּין איך זיך 
- הײַנט אָנגעגאַנגען!=. אַי זיך און אַװעקפֿאַלן װי 
א סנאָפּ. זיך אִי וואונדן אויף די פֿיס. ;נאָך אַזױ 
פֿיל מי און אִי זיך אַזאַ װעג פלוצעם אומקערן 
זיך!", ממוס, מסעות. ער איז זיך שוין אָנגע- 
גאַנגען אפשר זעקס מײַל צו פוס", בּ. בּעקער- 
מאַנן, דער יודישער שפּיעגעל וב ), ווארשע 
5, 
2. צונױפֿקומען זיך. צונױפֿזאַמלען זיך. ,צו 
דער פּראָטעסט-פֿאַרזאַמלונג זײַנען זיך אָנגע- 
גאַנגען מענטשן פֿון דער גאַנצער שטאָט". ‏ 
8 דזו דפֿו, בּ 15. ,נײַע קלאַונען -- דער 
צירק זאָל אינטערעסאַנטער װערן, בּאַװײַזן זיך 
נישט און פֿאַר דער פּאָליטיק גייט זיך אָן די 
גרינע גאַל", פרץ, געדאַנקען און איזייען 
,ס'איז זיך אָנגעגאַנגען א חלשות און א ברע 
כונג", בּימקאָ. ,ער גאַװערט מיט גאווה אַז עס 
גייט זיך אָן א חלשות", פֿװל. ‏ . 
| דאונג. ‏ -עכץ, עעניש, דער (דין, 
דקע) -- איך זזו אײַנגײער. אוערן איז 
געװען בּײַ מיר אין שטובּ אַן אַ", י. ל. בי 
שטאָק, בּײַא ר' שלמה בּערלינער, לא 6, 
| -עריי, | 
אַננײַסטיק -- אַזי. ‏ װאָס איז אָן גײַסט. 
| פֿלאַך. פּוסט. אָן אינהאַלט. אִיע רעדע. אֶיער 
אַרטיקל, עסיי. ,פֿון גאַס קוקט אַרײַן אין 
פענצטער מיט אירע אִיע אויגן די ליכטיקע, 
אויסגעלבֿנהטע נאַכט", איבּז, מ. גאָרקי, ד 
מוטער, מאָסקװע 1931. -יקייט, 
אַנגיפע -- די, יס 22 איי 22 ל. = (פּאַטאָלאָגיע) 
האַלדז-אָנצינדונג. ,דאָס רובֿ קומט די אַי פֿון 
אָנשטעקונג מיט פֿאַרשײדענע בּאַקטעריעס.+. 
מיר האַלטן די אי פֿאַר אַ קלעפּיקער קראַנקײיט", 
פֿגעז, ווילנע 1923, פא 11. ,די קראַנקע און אַלע 
אַרום. ... דאַרף מען איבּערשרעקן. מע דאַרף 
מאַכן . . . פֿון בּויכװוייטיק אַ טיפֿוס, פֿון אַ פשו" 
טער אַי -- אַסכּרה |דיפּטעריטןײ, פרץ, געדאַנקען 
און אידייען. | 
אַנגינא פּע'קטאָריס -- ענגשאַפֿט אין 
בּרוסטקאַסטן!. ,שװערע בּרוסטװייטיק מחמת 
ניט"גענוגנדיקן בּלוט:צופלוס צום האַרצן דורך 
די קרויןיארטעריעס --- קאָראָנעריס", דר' י. 
גלען, צו געזונט און צו לעבּן, נײי 1967. 


אַנגינען -- אַרכ. פּרעטעריט פֿון אָנגײן. דזח 
זײַנען אָנגעגאַנגען. ;די ערשטי פֿיר דבּרות 
גינן אלייניג גאטש כּבֿוד אןי, לטו, קנא/ב. 


אָנגיפ -- דער, "ן. אַקט פֿון אָנגיסן. -+ אָנ 
גאָס. װאָס פאַר אַן אִ' אױפֿן דיל?". 


אָנגיפֿן -- טרוו. גיס אָן, --געגאָסן, 
אין א כּלי (אָדער אָנפֿילן אַ כּלי מיט) פליסיי 
קייט, אִי אַ גלאָז טיי, א טעלער זופּ. אַי אַן 
עמער װאַסער. אִי א לחיים. ;זא װיל איך איין 
זוייפֿא אן גישן"י, ישו"תּ מהרי ויילי, װענעציע 
9 וְהש ון. ,דער בּעל-הבּית זעלבּסט זאָל דעם 
כּוס אַלײן אִי צום בּענטשן מיט אַזױ אַ װײַן 


1, גיסן 


אַנגיפן זיך -- אוטװ. -+ דפֿװ. 


1444 


װאָס איז ניט פּגום", 207, נג/ב. ;אין דער 
כּלי װאָס מע שװענקט איבּער דעם פֿלײיש נאָך 
דאָס זאַלצן זאָל מען נישט אַרײַנטאָן פֿריִער 
דאָס פלייש אין דער כּלי נאָר פֿריער װאַסער 
אָיי, הרב מ. טייטלבּוים דק"ק איהעל, ספֿר מעין 
טהור. ,װאָס מע גיסט אָן א פרײַנד (צװייטן) 
טרינקט מען אויס אַלײין", שװ. ;איך... פֿיל 


אָן מײַן בּײַטל מיט טייטלען און גיס אָן מײַן 


קרוג פול מיט װאַסער", איין שיינע מעשׂה 


| (צענטורע װענטורע}, זשיטאָמיר 1862. ,... האָט 


זי װײַטער גערעדט אָדיק אַ גלעזל שפּירט", 
גבֿריאל רובּין, אויס דאָלהינוב, די שיינע מער' 
דערין, ווילנע 1889. *אָ דעם האַלדז, די קישקע = 


פרעסן. *אָי דעם האַלדז, דעם לאָמפּ = שיכּורן. 


;... צו האָדעװען און אָנצוגיסן די העלדזער 
פון קהלשע פֿרעסערס און זױפֿערס", ייפֿאָל, 
2, פַאן 44, 

2. א סך גיסן, אַרײַנגיסן אין אַ צאָל, אִי אַלע 
פלעשער מיט װײַן און זיי פֿאַרקאַרקעװען 


-,מיר מוזן זיך א בּיסל אײַלן, הייבּט אָן אָנצו 


גיסן די רערן! מיר טאָר' מיר זיך נישט מער 
פֿאַרװײַלן, מע מוז פאַר שבּת פֿאַרטיק װערן", 
עט, לידער. ,דאָס יעמערלעכע קול און דאָס 
געװיין, װער קען דען דערבּײַ דערשטיין, טאַקע 
צװיי װערטער פון חצות צוצוהערן גיסט מען 
אָן פֿילע טאַכער מיט טרערן", טעאַטאַר. 
9 אויסגיסן, פֿאַרגיסן און נאַס מאַכן (בּרודיק 


| מאַכן). אִי אויף דער פּאָדלאָגע. אָי זופ אויף 


דעם טישטעך, ‏ 

4. מאַכן פֿול, אָנשטאָפּן. פֿיג מיט פֿאַרשיי- 
דענע קאָנאָטאַציעס. דער שטורעם-רעגן האָט 
אָנגעגאָסן די טײַכן, ס'האָט אָנגעגאָסן װי מיט 
צעבּערס. *אִי די בּריסטן = זען אַז עס זאָל זײַן 
גענוג מילך צו שטילן אַ קינד, *אָי מיט שמאַלץ, 
מיט גאָלד = שטאָפּן, קאָרמען מיט דערנערנ- 
דיקע שפּײַזן. *אָי דעם אײַטער, די בּײַטל, די 


טאָרבּע = וואול, מאַכן שװאַנגער. פקינדערלעך, 


קיין עין-הרע. איינע אין איינע. ניט קיין וואונ" 
דער, מע גיסט זיי אָן מיט גאָלד". עןװואָרצלעןן 
גיסן די נאַכט אָן מיט הייסן געצאפּלײ, הל, 
בּלאַט... עפּלבּוים. שער האָט גענוג צײַט:.. 
ער קאָן זי אִי מיט חלומות בּיז איבּער די ברע" 
געס", צייט, ידי תּליה'. ,די זון. . . גיסט אָן די 


װעלט מיט אזא מין ליכטיקער שײַן", א. האַ- 


לאָװוקא, איבּז, פּראַלאָג, קיעוו 1935 0. שטאַר- 
בּן? אבֿק. 0, (אידל) אַנשטאָט: אָנפּישן, 
ס'קינדעלע האָט אָנגעגאָסן, 


1. פון זיך 
ווערן פֿול. אַנגעפילט. די גריבּער גיסן זיך אָן 
מיט װאַסער. פֿיג. ,עס גיסן זיך די עמער אָן 
מיט שבּתדיקן תּהילים", פמ, בּרידער. ,עס 
גיסט זיך אָן אין װײַנטרױבּן דער רום פֿון דיר, 
מײַן היים אוזבּעקיסטאַנער", י. איצקאָװ, סאָװ' 
היימלאַנד, 1962, פאן 1, 

2. װערן פֿול מיט עפּעס. בּאַקומען אַן אנדער 
פֿאָרעם, אויסדרוק. דאָס האַרץ גיסט זיך אָן מיט 
צאָרן, בּאַגײַסטערונג, רחמנות אאַזו. דער מוח 
גיסט זיך אָן מיט ליכט. ,די אויגן גיסן זיך 
אָן בּײַ זיי מיט בּלוט פאַר כּעס, שוים לױפֿט 


- ניט קענען רירן פֿון אָרט. 


אַנגל 


בּײַ זיי פון מויל", אַ רעדע אויף פּורים, ווילנע 


7, ,בּיילקעס גרויסע, שװאַרצע אויגן האָבּן 
זיך אָנגעגאָסן מיט חשד, אַזש בּיז די בּרעגן", 
פַֿװל סיטאָ, אָט דאָס זײַנען מיר, כאַרקאָװ 
2, +,בּיסלעכװײַז זײַנען די שאָטנס דיקער 
געװאָרן, אָנגעגאָסן זיך מיט בּלוט", זש, טמז, 
3 א 17, ,זײַן אונטערשטע ליפ לאָזט זיך 
אַראָפּ, גיסט זיך אָן, װי א בּלײַענע", בּערג, 


| בר דניעפער |. 


9. װערן צײַטיק; רײַף, געראָטן- ,דער גער" 
שטן האָט זיך דאָ ממש פאַר אַלעמען אין די 
אויגן אָנגעגאָסן און צײַטיק געװאָרן", ע. איזראַ, 
פון פעלד צום טיש, קִיִעָו 1928. ,עס גיסט 


- זיך שוין אָן דער קאָרן. מע קאָסעט שוין דאָס 


היי"", ש. ברעגמאַן, דורך קריג און רעװאַ- 
לוציע ן, אַדעס 1921, פֿיג. , בּײַ אים זײַנען געװיס 
געווען אויך צײַטן פון קנאָספּן, פון בּליען, 
פֿון אי זיך מיט זאָפּט און ציֶען זיך צו דער 


זוך", שנ, לעזער, דיכטער, קריטיקער ו. 


4 װערן דיק, פֿעט. צונעמען װאָג. אִי זיך 
נאָך דער קראַנקייט. אַי זיך װי א פאַס און זיך 
9, אָנשיכּורן זיך. 
;האָט זיך אָנגעגאָסן װי אַ פּיאַניצע און גענומען 
מאַכן גװאַלדן". 

זונג. -עכץ. עניש. ער -- דער, 
יס. ספּעצ (מצה-פּאָדריאד) דער װאָס גיסט אַרײַן 
דאָס װאַסער בּײַם פאַרמישן מעל בּעתן בּאַקן 


מצות. ‏ -ערין, -ערקע. ‏ -עריי. 
אָנגיפּסירן -- טרוו. -סיר אָן, -= גיפּסירט. 85: 


--גיפּסעװען. 1 פֿאַרגיפּסירן אַ צאָל. אי 
דורכן טאָג 5 צעבּראָכענע פֿיס. 2. אָנפֿעס 
טיקן, צופעסטיקן. פאַרפֿעסטיקן מיט גיפּס. אַ' 
די אָפּגעבּראַכענע קעפּ פֿון די סטאַטועס, 
בּיוסטן, . אָנפֿילן מיט גיפּס. אַ'י דעם דענ- 


| טיסטישן מכשיר אַראָפּצונעמען אן אָפּדרוק פֿון 


די ציין, ‏ 4; װאוליונגעריש. אָנשלאָגן. אָנ" 
בּרעכן די בּיינער. ,כ'האָבּ אים גוט אָנגיפ 
סירט", ‏ הונם, 


אַננל -- דער 8 די דעד 61 :0406. 


1. האַטשיק (פֿון װענטקע). װענטקע, װענדע, 
אודע -+, טװ פֿאַר 'חכּהַי. אבּ, שמות דבֿרים, 
איזנע 1542 פֿאַרטײַטשט 'חכּה' -- עאַנגיל"; 
בּאר משה פאַרטײַטשט בּחכּה' (חבקוק, א, 15): 
;מיט דער אַנגיל"; מלל פֿאַרטײַטשט 'תּמשיך 
לויתן בּחכּהי (איובֿ, מ, 25): עאַנגיל". עאונ' 
נעמט איין װאָרים אונ' מאַכט אים פאשׂט אן 
איין אַנגיל אונ' טוט דען אנגיל אין ים, קומט 
איין פֿיש און װיל דען װאָרים אין שלוקין אונ' 
װערט דער דורך גפֿאנגן", מהמ. אַמשט 1722, 
יח, 1. ,װאָס אן אי פֿאַר פיש איז חניפה פֿאַר 
מלכים", שװ. ,אײַן גרויסע א', דאָס מען די 
גרויסע פיש טוט דערמיט פֿאַנגעןײ, צור, הפ- 
טרת וארא. ,עס כאפּט װאויל די אַ' א פֿישׁ 
נאָך א פֿיש", פרץ, 'מאָניש. אקוים פֿאַר- 
בּלוטיקט אַ צאַפּלדיקער פֿיש אויף מײַן אי 


װאַרף איך אים צוריק אין װאַסער אַרײַן", נאַד, 


זעקס בּיכער. ,און בּלויז אַ לבֿנה-שטראל פאַלט 
װי אַ װענדע, פֿאַרשפּרינגט אויף צוריק מיט 
אַ טרער אויפן אַ", סוצ,. געהײימשטאָט. 





אַנגל 


- 2, בּכלל האַטשיק, האָקן. העקעלע. ,פֿאַרשפּיליע 
דעם אי'-פון מאַנטל. ס'איז קאַלט אינדרויסן". 

8. זאַװיעסע. מלל פֿאַרטײַטשט 'הדלת תּסובֿ 
על צירהי (משלי, כו, 14): ,דער אנגיל" {לקח 
טוב און תּי --- ,די טיר דרייט זיך שוין אויף 
איר אַ"ן; שװבּ פֿאַרטײַטשט ציר, ט. ציר 
הדלת' --- ,אַנגיל פון דער טיהר". ,צװישן טיר 
און אי זאָל מען קיין פֿינגער ניט אַרײַנשטעקןי, 
שװ. ,צװישן טויר אונ' אַנגיל װער זיך ליגט 
מיט גיװאַלט. אַזו זאגן דיא אַלטן, דער קלעמט 
זיך גאר בּאַלד", שמואליבּוך, סטראַפע 1489, 
עוהדלת תּסובֿ על צירה) גלײַך אַז איין טיף 
דיא װערט אום גיקארט אויף דער אַ' הין אוני 
הער", סהמ, משלי, כו, 14, לובּלין שפּײן. ,אונ' 
איך וויל דיר װײַזן ויא דער מוכסן אין גיהנם 
זיצט אונ' די אֲנגיל פֿון דער טיר דאז גיהנם 
דיא גיט אים אויף אונ' צו אין זײַנם אור", 
מבּ, מעשׂה פח. ,טייל לײַט זײַנן עז מתּיר |אום 
שבּתן די טיר אויז צו היבּן אויז דר אַנגיל", 
לטו, עח/א. ,די אַ' צעסקריפּעט זיך הייזריק 
און בּייז, אַזױ אַז פֿאַרציטערט בּלײַבּט ס'גאנצע 
געהיין!", אול, דער בּאָבּעס אוצר. א-מוט צר 
-- מוטערקע. מלל פאַרטײַטשט יוהפּותות לךל- 
תות הבּית' (מלכים א, 1, 50); ,אַנגל מוטך" 
ותּי: ,די געלענקען פאַר די טירן"ן; שװב פֿאַר- 
טײַטשט יפּותןהן א. אם הציר' -- ;אַנגיל מוטר". 
4, /רינג, צוים. אויך געלענק פֿון קינבּאַק; 
געבּיס. מלל, בּאר משה פאַרטײַטשן װנתתּי 
חחים בּלחייך' (יחזקאל, לח, 4); אַנגיל אין 
דײַנע בּקין -- אודר רינג": שׂב פֿאַרטײַטשט 
'צירים! --- ,אַנגלין". ,, דאָס מויל איז אים גע 
ווען אַזױ ענג פאַרקלאַמערט, אַז מהאָט מיט 
קיינע כּחות אים די אַען ניט געקאַנט אויפ- 
רײַסן", נס, 'העשל אַנשעלעסי. ,דאָס מויל מיט 
די אַ'עןײ, נס, משפחה מאַשבּער. ,בּײַ טשאַרלין 
אַרבּעטן די אֵ'ען און די שלייפן צוקן נאָכ- 
אַנאַנדײ, הר, ליים. פיג. אַן א' אין א קייט גע- 
שעענישן, 

8. שטאָך, גיפֿטיקער שטאָך. ,דען איין שפּין 
גבּישן היט, דער נעם איין וליגא = פליגן אונ' 
ליגא זיא אויף דען בּישׂא |= בּיס, זא גיט 
דער אַנגיל אין דיא וליגא", כּ"י 'ספֿר הרפו- 

אות', 1474 |דווקא, פא 17ן, 


0. אַאיר, ראָר. װאַסערריטל, בּאר משה פֿאַר- 
טײַטשט -כּאַגמון" (ישעיה. נח, 5): ,איז איין 
אַנגיל* |תּי: ,װאַסערריטל"ן; לקח טובֿ פֿאַר- 
טײַטשט יחכּה' און יאַגמון (איובֿ, מ, 25, 26); 
;אַנגיל" ותּי: יהתשׂים אַגמן בֹּאַפּו ובֿחוח תּקב 
לחיו' -- ,קענסטו אַרײַנטאָן א ראָר אין זײַן 
נאָז"ן, 

/. געבּורטווייען. {איבּער דער צװײטײַטשי 
קייט פונעם װאָרט יציר'ץן. כִּי נהפֿכו עליה 
צריה' (שמואל א, ד, 19): ,װאָרום עס איז װאָרן 
פֿאַר קערט אויף אירע אַנגלין", 'פירוש עבֿרי 
טײַטש על כֹּל הנ"ך', מקראות גדולות, איבּער- 
דרוק פּיעטריקאָװ תּרס"ט ותּי: עאירע וייען". 
,... אוני עשׂ װעט קומן די צײַט דשׂ איך װער 
זעלן גװינן דא זאָלן ניט װערן פר קערט אויף 
מיר די אַנגלין אונ' דשׂ קינד זאָל אין איין 


1448 


אױגנבּליק גין אויף דר װעלט גרינג", מענה 
לשון אויף טײַטש, פיורדא תּקכ"ז. 


אַנגלאַיאַמעריקאַנ|ער -- דער, מצ װי אצ. 


ונ יין, יס. אַמעריקאַנער װאָס שטאַמט פֿון 
ענגלאנד, פון אַן ענגלישער משפּחה. "יש -- 
אַדי 


אַנגלאָואַ קפס -- דער, -ז. אויך: אַנגלאָ- 


פאַקס. 1. װער עס שטאַמט אָפּ פֿון די גער- 
מאַנישע שבֿטים די אַנגלעןי און די זאַקסן. אַן 
ענגלענדער בּיז צו דער נאָרמאַנישער אינװאַזיע. 
2. ענגלענדער בּכלל. 8. פּערזאָן פֿון בּרי- 
טישן אָפּשטאם אין א קאָלאָניע. אויך: אן 
אַמעריקאַנער פֿון ריינעם בּריטישן אָפּשטאַם, 
*יש -- דאָס 6 אַדי. ענגליש. פּשוט ריין 
ענגליש, | 


אָנגלאַזירן -- טרח. זיר אָן, -(גע)גלאַזירט, 


אויך: -- גלאַזו(רי)רן. 1. אַנשמירן, איבּער- 
צוען עפּעס מיט גלאַזור, די אײבּערפלאַך זאָל 
ווערן (אַזױ װי) גלאָזיק; עס זאָל גלאַנצן, 
בּלישטשען, שײיַנען. אִי דעם טיש. אַי דעם פּאַר- 
קעט. 22 גלאַזירן א סך. אַי אַלע טאַבּעק- 
שקעטעלעך. /23, 


אָנגלאַון -- טרחװ. גלאָז אָן, *-געגלאָזט. 


1. אַרײַנשטעלן, אַרײַנפּאַסן גלאָז, שויבּן אין 
אַ פֿעגצטער, א רעם אע. , צי װעט עס, אַ אָרעמע 
בּרידער, די פֿענצטער כאָטש אִי קלעקן?", אַר, 
'װאָס מאַכט איר'. קאַ לאַנג שטיקל גלאָז, װאָס 
איז אַראָפּגעפאַלן בּײַ הענעך דעם גלעזער, 
בּשעת אִי די פֿענצטער בּײַם שכן", זש, שקלאַ 
װער קינדער. 2 בּאַגלאָזן א סך. אִי אֲלץ 
פֿענצטער פון בּנין. אַי די רעמען מיט די בַּילי 
דער 8, אוטװ. אָנשטעלן, אויסשטעלן א פּאַר 
װאַסערדיקע, גלאָזיקע אויגן. אָנגלאָצן. אִי אַ 
פּאָר קוקערס און שפּילן דעם תֹּם /ונג, 


אַנגלאָ|מאַ'ץ -- דער, ען. װנ יי קע, ס, 


װער ס'איז אײַנגעליבּט איבּער יעדער מאָס אין 
אַלץ װאָס סאיז ענגליש. -מאַניע. פֿאַ'ב 
-- װער ס'האָט פֿײַנט אַלץ װאָס איז ענגליש, 
-פֿאָבּיע. -פֿי"ל -- װער עס האָט א בִּיז 
גאָר פרײַנדלעכע בּאַציאונג צן ענגלאַנד, צו 
ענגלענדער.- -פיליץ, 


אָנגלאַנצן -- טרװ. גלאַנץ אָן, +-געגלאַנצט, 


אָנפּוצן, אָנשײַערן, אָנשמירן, אָנרײַבּן, אָנװעקסן 
עפּעס, עס זאָל גלאַנצן, שײַנען, בּליאַסקעף 
אָי דעם דיל. אִי די שיך. אִי די מעשענע קליאמ- 
קעס. אִי די האָר. אִי די נעגל פון די הענט, 
;ער רײַבּט זי און גלאנצט זי אָן, ... מיט 
זײַנע איידעלע פֿינגער בּײַם גראַװירן גאַלדענע 
בּראַסלעטן, מ. א. טאָרנער (אונגערן, טמז, 
6 װש7. מיט זיף. +ה-נג. /עניש. 


אָנגלאָנצן -- דזוו דחח. 
אָנגלאָצן -- אוטװ 8 טרהװ. גלאַץ אַן, --גע 


גלאָצט. ‏ 1. אָנקוקן מיט אָנשטעלן, אס 
שטאַרצן א פּאָר אויגן (פֿאַר חידוש, איבּער- 
ראַשונג, נײַגער). ,אונ' אַזו בּאַלד אַז עֶר האט 
דאז הויז װידר אן גיקלוצט אונ' זאַר != גע 
ועך...", ספֿר משלים, פפדמ 1686, ,בּיידע 
האָבּן מיט זייערע צו דרייסטע אויגן אָנגע- 


אַנגליזילן -- טרו. -זיר, אַנגליזירט, 


אָנגליטשן זיך 


גלאָצט אונדזער רחלע", יהל, די קאָלאָניסטן װ, 


װארשע תּר"ץ. ,האָט דאָס פֿלעשל מיט דעם 
גיפט... געהאַלטן {אין. האַנטן און האָט נאָר 
דעם. פֿרעמדן אָנגעגלאָצטײ, מ. מ. אויזערקים, 
צעזייעטע און צעשפרייט.... ;טרעפט מיך 
עמעץ.. ., בּלײַבּט ער שטיין און גלאָצט מיך 


| אָזײ, דפ, 'בּערגשטײַגער' |דאָס נײַע לעבּען נ"י 
ר1913ן. 


2. אָנקוקן עמעצן מיט האָס, שׂנאה, כּעס, 
דורכנעמען מיט א שטרענגן, שאַרפֿן בּליק, 
;אַדוני המלך -- האָט דער פּױפּסט געזאָגט 
און שאַרף אָנגעגלאַצט דעם קייסער מיט זײַנע 
גרויסע שפּאַקולן", ייט, טאָג, 1959 ש 23, פֿיג. 
;א מילבּ-לעבּן, װאָס יעדער טויטער פעלדן 
אָרום האָט אָנגעגלאָצט מיט שטיינערנעם און 
קאַלטן האַס", יהואָש, 'בּאַרג און אָקעאַן, 1907, 
,פֿאַרניכטונג האָט אים מער ניט אָנגעגלאָצט, 
אין דער נשמה האָט אים טרייסט געשפּראָצט", 
מר שו. מיט זיך -- קעגנזײַטיק. /21, 
-עניש. 


אָנגלוסטן זיך -- אוטח. גלוסט זיך אָן, זיך 


-'געגלוסט. - בּאַגערן, חשק האָבּן צו א סך, 
;װאָס די קינדער האָבּן זיך אָנגעגלוסט אין 
געשעפט מיט די שפּילעכלעך!". עאַז איינעם 
גלוסט זיך אָן אַ מאכל און עסט נישט דערפֿון, 
איז אַ סכּנה ער זאָל אַראָפּשלינגען דאָס שפּײַעכץ 
װאָס ער האָט דעמאָלט אין מױל. ער זאָל 
װאָרנט זײַן דאָס אױיסצושפּײַעןײ, שמירת הנפש, 


ירושלים 1953 
אָנגלי -- דער, -ען. 


1. אַקט אָדער רעזול- 
טאַט פֿון אָנגלנען. אַי פֿון שמידאליזן. 2, אָנ- 
היצונג. אָנבּרען. ,דער אִי פֿון זומערטאָג האָט 
אַרײַנגעקלונגען דורכן פֿענצטער", נאַד. -אונג. 
-- אַי בּײַ שמיד-אַרבּעט, 


אָנגלידערן -- טרח. -ער אָן, --געגלידערט. 


1. צוגעבּן, צונױפֿגעבּן, אַרױפֿגעבּן, אַרױם- 
בּויען אַ גליד אויף אַ גליך. אַי די טיילן פֿון 
דער מאַשין און זי צונױפֿשטעלן. אִי אַ רינג 
אויף א רינג בּײַם אײַנשטעלן אַ קייט, 2. אָנ- 
שליסן, אַרײַננעמען װי אַ מיטגליד אין אַ גרופּע 
אע. אִי דעם קאָאָפּעראַטיוו צו דער צענטראַלע. 
מיט זיך--23. -נג. 

צופּאַסן 
צום ענגלישן שטייגער, לשון, קולטור, אס 
מילירן מיט ענגלענדער אָדער ענגליש-רעדנ- 
דיקע. געויינלעך מיט זיךף. -נב, 


אָנגליטשן זיך -- אוטו. גליטש זיך אָן, זיך 


ריגעגליטשט. 1. אַ לענגערע צײַט זיך גליי 
טשן, זיך שאַרן אויפן אײַז (בּיזן װערן מיד), 
זיך אִי בּיז ניט פֿילן די פֿיס. 2, פּלוצעם, 
אומבּאַמערקט אָנרוקן זיך, אונטערקומען, בּאַ- 
װײַזן זיך. אִי זיך װי אַ בּאַן צו דער סטאַנציע. 
,די שיפֿלעך מיט די סאָלדאַטן האָבּן זיך אָנגע- 
גליטשט צום שׂונאס בּרעג". פֿיג. ,דער טאָג 
איז פאַרגאַנגען. די נאַכט האָט זיך אָנגעגליטשט 
מיט בּלויקייט און פֿרישקײט", מ. גאָלדשטײן, 
בּירעבּידזשאנער אױפֿן אַמור, מאָסקװע 1934, 
-עניש, ' | 





אָנגלײבּן זיך 


אָנגלײכּן זיך -- אוטװ. גלײיבּ זיך אָן, זיך 
געגלייבּט, - גלייבּן אין עמעצן, זיך איני 
גאַנצן פאַרלאָזן אויף עמעצנס ערלעכקייט. אִי 
זיך אין חבֿר, שׁותֹּף אע. אי זיך דעם שװאַרצ- 
יאָר. ;דעם װײַסן חיימקע ... האָסטו זיך אָנ- 
געגלייבּט, . . די פּראָװאָקאַציע מיט דער פּאָליציי 
האָט ער דאָס טאַקע אַליין געמאַכט", יודל יאָפֿע, 
דאָס איידעמל, מאָסקװע 1936, | 

אָנגלייזן -- טרוו. גלייז אָן, ---געגלייזט. 1, דזו 
אָנגלאַזירן -+. 2, זזו אָנגלאָזן -+. /נב. 
-עכיץ. -עניש, 

אָן נלײַכֿן -- פֿראַזע. אָן אַ גלײַכעניש. איז 
נאָך ניט געהערט אָדער בּאַגעגנט געװאָרן. ,זײַן 
זיג איז געװען אָן ג' אין דער געשיכטע פֿון 
אמעריקאַנער פּרעזידענט:װאַלן (בּיז יענער 
צײַט)!, יוסף שלאָסבּערג, טמז, 1964 41 18, 

אָנגלײכן -- טרװ. גלײַך אָן, -געגלײַכט. 
1 מאַט) אײַנשטעלן די גרענעצן פֿאַר א 
קװאַנטום װאָס בּײַט זיך. אױיבּ א איז דאָס װאָס 
בּײַט זיך, קומען למשל צו א ריי ם 25 א 25 מ}. 
2. דזוו אױיסגלײַבן (-+  ,)165‏ /נג. 

אַנגליסט -- דער, ן. װנ דין, -קע, "ס. שפּראַך 
געלערנטער, ספּעציאַליזירט אין דער ענגלישער 
שפּראַך. דיק -- די. דאָס װיסן, פֿאָרשן 
די ענגלישע שפּראַך. 

אָנגליִען -- טרוו. גלי אָן, -יגעגליט. ‏ 1. אָנ 
היצן, אָנבּרענען עפּעס דורך האַלטן א לענגערע 
צײַט אויפן פײַער. אִי דאָס (דעם) אײיַזן. אַי דעם 
פּרעסאײַזן. אִי קוילן. אִי דעם אויוון. ,די גינגאָל- 
דענע זון האַלט אין רעכטן סמאַליען, אָ'דיק די 
ערד, װי אַן אײַזערנע סקאַװעראָדע", שע, מע- 
שׂיות פֿאַר יודישע קינדער װ. ,די ערשטע 
רויטלעכע זונענשטראַלן האָבּן זייערע שפּיצן 
אָנגעגליטײ, װײַס וו, 'דער איבּערגאַנגי, 2, דזװ 
אויסגלוען, 23 -+. אִי שטיינער צום כּשרן 
פּסחדיק געשיר, 

9. אַרײַנבּרענגען, אַרײַנפֿירן אין אָנגעהיצ- 

טער, אוױיפגערודערטער שטימונג, צושטאנד, 

אִי דאָס געמיט, די פֿאַנטאַזיע. אִי די תאװה, 
אִי די ספּאַרטלערס פֿאַרן פֿאַרמעסט. ,ווען דער 
יצר-הרע זאָל ניט געװען -- אִי אין אים דאָס 
געפיל פֿון פֿעסט-קלעפּנדיקע פֿרײַנדשאַפֿט", 
ממוס, שלמה. ,, האָט מיטגענומען טאַלאַנט אויף 
אָנצוגל;ען די לופט, בּיז זי גייט אויף מיט קאָי 
לירפֿולע מיראַזשן", בּ. ריװקין, גרונט- טען- 
דענצן.... ,מענטשן פון זאָרג! גליט אָן אײַער 
זאָרג, װי שטאַבּעס פון אײַזן, און טראָגט עס 
אין קאַמף", ליפּמאַן לעװין, דוירעס דערװאַכנ, 
מאָסקװע 1924 4 אָנהעצן. אונטערהעצן 
דערפֿירן, דערבּרענגען צו א מחלוקה, פֿונאַנ" 
דערפלאקערן א קריגערײ. אִי דעם סקאנדאַל. 
אי די פאַרשאַרפֿטע בּאַציאונגען צװישן די שות- 
פֿים, שכנים. אִי די לופט אויף אן אַסיפֿה, 

9. דזוו אויסגליען, 43 -+, 166. אַי אַ צייכן, 

,בּײַ די װוערטער האָט ער זײַן פֿאַריאָמערטער 
פרוי אַרומגענומען און א הייסן קוש . . אַנגע- 
גליט", ש. לעדערער, דער שרעקליכער פֿער- 
בּרעכער, ווילנע 41897. מיט זיך -- אלעמפּי 
לעך מיט מעטאַלענע פֿעדעמלעך ... גללען 


1449 


זיך אָן בּײַ װײניקער שטראָם", בּ. זשיטקאָװ 
איבּז, עלעקטרע אינדערהיים, קיַעװ ‏ 1930, 
--עכץ. -עניש, 

אַנגליצי|זם -- דער, -ען. װאָרט אָדער אויס- 
דרוק פֿון ענגליש, געניצט אין אַן אַנדער 
שפּראַך. די אֶיען אין אמעריקאנער ייִדיש. 
-זירן -- טרװ. אַרײַנבּרענגען א סך אַנגלײ 
ציזמען אין אַ לשון. ,די שפּראַך פון דער 
רוסישער פּרעסע אין די פאַראייניקטע שטאַטן 
איז שטאַרק אַיזירט". רעדן אויף אַן אזירטן 
לשון, 807 -- װער עס באניצט אַזמען 
בּכּוונה אָדער אויף א גוזמאדיקן אופֿן, א. . . ער 
איז געװען א שאַרפער אַנטיאַ'סט", אוריאל 
װײַנרײַך, ידי וועלישע שפּראַך. . .', ייִבּל ווואא. 

אַנגליק -- דער, ן. ענגלענדער'. .בּאַצײיכע- 
נונג פֿאַר א ייִדן אויף דער אַרישער זײַט, גצ 
נוצט ס'רוב פון ייִדן אַריער', רעדנדיק פּוי 
ליש", בּלומ, ייִשפּ ועא, 3, 

אַנגליקאַנ|יזם -- דער. בּא. סיסטעם פֿון 
דאָקטרינען און פּרינציפּן פון א מעסיקער פּראָי 
טעסטאַנטישער ריכטונג. אױפֿגעקומען אין 16, 
י"ה. אַי האָט אָפּגעװײַכט פֿון קאַטוליציזם דער" 
עיקר אין רעװאָלט קעגן אײבּערהערשאַפט פֿון 
פּױפּסט, היש -- אַדי. אע קירך -- אָפֿ 
ציעלע קירך פֿון דער ענגלישער מלוכה, בּאַזירט 
אויף די גרונט-פרינציפּן פֿון אַנגליקאַניזם ולויטן 
ריטואַל איז די איישע קירך נאָענט צו דער 
קאַטױלישערן. -עֶר. 

אַנגלע"ז -- דער. פֿר. סטוטש, 
ענגלישער פֿאַלקסטאַנץ, 
אינסטרומענט פון האָלץ, 


1. אַלטער 
2. מוזיקאַלישער 


אַנגלעזערן -- -ער אָן, -געגלעזערט. אוטװ 
--- אָנשטעלן, אױיסבּאַלושען א פּאָר װאַסער- 
דיקע, גלאָזיקע אויגן. --- װאָס הייסט צע- 
שטיקט? גלעזערט אָן זײַנע גרויע אויגן ליראָװ", 
ש. בּרעגמאַן, דורך קריג און רעװאָלוציע, אדעס 
2 טרװ -- 1, צופּאַסן, בּאַזאָרגן מיט 
בּרילן א צאָל. אִי אַלע אַלטיטשקע אין מושבֿ- 
זקנים. 2. אָנשטעלן צו פֿיל גלעזער. ;װאָס 
האָסטו אָנגעגלעזערט דעם טיש?". 


אָנגלעטן -- טרו. גלעט אָן, -יגעגלעט. 1. אַ 
בּיסל אָדער א סך גלעטן, צערטלען, לאַשטשען. 
;זי דערהערט א מיאַוקען פון א קראַנקן קאָי 
טער, לויפט זי צו אים אַי און אַרומהילן מיט 
דער קאָלדרע", מ. גראָסמאַן, היימיש, מיל 1959, 
2. אויספרעסן, אױסגלײיַכן. אִי די צעקנייטשטע 
פּאַפּירלעך, דאָקומענטן 8. בּאַרואיקן; איינ" 
שטילן, אײַננעמען. אִי דאָס פֿאַרװײנטע קינד. 
אִי דאָס צעפּיעשטשעטע בּת-יחידקעלע. 4. אונ" 
טערחנפֿענען. אָנחנפֿענען. אי דעם בּעל הבית 
מיט זיסע ריידעלעך און עפּעס פּועלן אַ' די 
מויד מיט קאָמפּלימענטן, מיט זיך -- קעגנ" 
זײַטיק. ‏ עניש. , 
אַנגלען -- טרו. אַנגל, געאַנגלט. אויך: אָנ- 
גלען, אנגעלן. 8968 :16/0. כאַפּן, פאַנ- 
גען (פֿיש) מיט אַן אנגל, װענטקע, װענדע. א' 
פיש אין אָזערע. *אי (כאַפּן) פֿיש אין מוטנע 
װאַסערן = (װעלן) אויסניצן (פֿאַר זיך) א פאָר- 


אַנגסט 


פּלאָנטערטע סיטואַציע, אַ סכסוך, אַ מחלוקה, 

אװערט (דאָס לעבּןן געלאָקערט. געיאָגט און 
געאַנגלטײ, פרץ, לידער און פּאָעמען.. 

אָנגנבענען -- טרו. גנבֿע אָן, --געגנבֿעט. 
1 כּסדר, גנבֿענען אַ סך, בּשתּיקה. צונעמען. 
אִי גאָלד מיט צירונג און צום סוף אַרײַנפֿאַלן 
אין קאָזע. , משמעות .. . עֶר וויל נאָך מער אִי 
אין הויז . . .ײ, װיספּע, ד, קאָװונע, אַפּריל 1923, 
;אַ קשיה אויף א מעשׂה, ער האָט געמווט 
אִי געלט", ש. 3, דער גוטער מאַן, װוילנע 1898. 
2. דורך (מיט) אומערלעכע, ניט-כּשרע מיטלען 
דערװערבּן פארמעגן, װערן רײַך. אָנגזילהנען. 
אִי פֿון ניטידערוועגן, פון ניט:דערגעבּן אויפן 
װאָג. 8, איבּערנעמען און צואייגענען יע- 
נעמס. אִי פרעמדע געדאַנקען, אידייען, אײַנ- 
פֿאַלן, מיט זין -- שעװאָס מע קען זיך 
שוין בּײַ איר אָיי, שע, ייקנה"ז'. 


אֲנפ -- זזו דװװ. 9טמ. הורװיץ, ספֿר המ" 
לים, אַדעס 1903. טויט:אַץען). קװאָרן בּײַ צו 
פיל חכמה איז צו פיל שװער געמיט. און 
װאָס מער פֿאַרשטײן איז מער אַנקסן", מס, 
קהלת תּקע"ט, א, 18. ,עס איז שוין גאַנץ 
שפּעט געווען און זײַנע לײַט זענען געזעסן אין 
גרויס אַנקסןי, שבחי בּעש"ט. ,סהאָט מיך 
אַנקסן איבּערן גאַנצן לײַבּ בּאַשלאָגן", חיים 
מאַלאַגע, פון א בּריוו צו ר' מענדל סאַטאַנאָװער 
ויבּל וווא, 8-7ן, 

אַננפט -- דער 6 די, ן (געויינלעך אין אי 
דיאָמען). 208086 :14706. בּײַטעם פֿון אַרכ, 
אין א צאָל אויסדרוקן אויך אין הײַנטצײַטיקן 
ייָדיש, ספּעצ פּר. 1. טו. פּחד. אימה. בּאו 
התּורה, בּאר משה פֿאַרטײַטשט יחתֹּת אלהים' 
(בּראשית, לה, 5); ,און עס איז געװען די א' 
פון גאָט אויף די שטעט". מש פֿאַרטײַטשט 
'וחתּכם' -- ;אונ' אײַער אַנגשׂט"; יאימתה 
וֹפֿחדי (שמות, טו, 16); ;,אונ' אַנגשׂט". מלל 
פֿאַרטײַטשט 'בּארץ צרה וצוקהי (ישעיה,ל, 6); 
;.. . אַנגשׂט", ,זיך האבּ צו בּיידן זײַטן אַנגשט 
און גרושׂר שאל" {= געשריין, שמואליבּוך, 
סטראָפץ 119. ;אונ' ריד צו זיא אַלז װאשׂ 
איך גיבּיט דיר, לאז דיר קיין אַנגשׂט אן גין", 
שעריר, א, 17, ;אַן א' האָט בּאַנומען די וואוי" 
נער פֿון פּלשת", תּי, שמות, טו, 14, 

אַר. האָבּן אַ. זײַן אין א עאונ' די 
װיסטנליא וואור פויל {= פֿולן מיט וילדי טיי 
רין . ... אונ' ער וואר ציטרין פֿאר פֿורכט אונ' 
אַנגשׂט", גה, זי 42, ,אוני מיט גרושׂן ציטער- 
ניס אונ' מיט גרושן אי אוני מיט גרושן דער 
שרעקניס", לטו, ו/ב. א,װעסט ניט זײַן פאַר" 
צוקט און װעסט קיין פאַרכט און קיין א' 
האָבּן", צור, הפֿטרת נח. ;און מואבֿ אין 
געװען אין אי פֿאַר די קינדער פֿון ישׂראל", 
תּי, בּמדבּר, כב, 2, 

אין הײַנטצײַטיקן לשון: אַי האָבּן פֿאַר א 
גוט:אזיג, פּר = מורא האָבּן פאַר אן עין-הרע. 
טויט-אַ/ן) = טויטישרעק. ,די גאנצע װעלט 
בּאַשטײיט פון נויט, א' און קרבּנות", ספֿ, 
סודות. ;פון איר פּנים האָט ארויסגעקוקט דער 
יאוש און אַי", אֵש, תּהיליםיוד. געניצט נאָר 





אַנגסט 


אין מצ: ,פֿאַרפּײַניקטע בּרידער האָבּן אין אץ 
גערופן", הל. ,ער האָט אויפגעשריגן אין אֵץ 
און זיך נאָכאַמאָל איבּערגעצלמט", ייט, טמז, 
0 וווט 27. ,איך הער, מײַן קינד, דײַן אויפֿ 
שרעק אין שלאָף, מיט וילדע אַ'ן קלינגט דײַן 
רוףי, אסתּר שומיאַטשער, לידער. 


2. געפיל פון זײַן שטאַרק דערדריקט, בּאַי. 


זאָרגט, פאַרצרהט. אויסשטיין אַקן),. קאויף 
דער זײַט פרײיד אונ טנץ. אוג אויף דער 
אַנדרה זײַט לויטר ליד און אנגשׂט", עיוף, 
| טז/ב. ,נייארט אייטל אַנגשׂט אונ' לייד װערט 
דיך אום רינגלן", יוסיפֿון, פֿיורדא 1764. קאין 
יעדער צרה און אַ, װאָס טרעפֿט זיך א יִדן, 
קומט מען אַהער אויפן אַלטן בּית-עלמין", 
ליטו. ,פאַרזונקען אין אַי פלעגט זי שטענדיק 
בּלײַבּן נאָך זײַן אַװעקגײין", װײַסו, זאָס 
לעבּןי. ,זי בּאַטראַכט מיט אַ' און שרעקן איר 
פֿאַרמעגן און איר גרוילט", אַר, ידי עְפּל 
פאַרקױפֿעריןי. ,זיך שטיקן מיט אַץ פֿון 
רחמים אין האַלדזײ, הל, ‏ אויפן בּוידעם קלאָגט 
דער דאַך'. "עס קומט אָן מיט אַין = עס קומט 
- אָן מיט שװעריקייטן, מיט צרות, 

(9, יראה, פֿאָרכט(יקייט), ,הײַנט דעם טאָג 
(יום כּפּור) זײַנען מיר אין אַ'ן און אין גרויס 
פאָרכט", שׂרה בֹּת טובים, התּחינה שלשה 
שערים, װוילנע 1864. ,מע װעט זיך אָבּער אויך 
ניט מער שרעקן פֿאַר איר, ניט איבּערצלמען 
זיך אין אַ', װי דאָס װאָלט געטאָן א פֿרומער 
-קריסטי, זשיט טו, נ"י 1912, ,ס'האָט זי אַרומ- 
| גענומען אַן אומהיימלעכער א', אז אויב מע 
זאָל. זיך. דערװיסן, קען חרובֿ װערן די װעלט", 
חג, טמז, 1962 ווע 6. 


4. קערפּערלעכע ציטערניש. אװען די אשה 
פֿילט שװאַכקײט, מידיקייט . . . אַי, איבּלקייט., , 
די אַלע צייכנס קאָנען דינען אָפּט צו דעם טראָגן 
(שװאַנגערשאַפט)", מלכּה בּערלאַנט, די גליקי 
ליכע מוטער, װילנע 1836. קאַ גערויש צװישן 
די בּיימער -- און די בּלעטער פאַלן מיט א' 
צו דער ערד", װײַס, אַ שטעטל, 

מיט בּבּ 1---4, געװויינלעך אין מצ. אַ'ן בּאַי 
פאַלן, פֿאַלן אָן, נעמען אַרום, געמען דורך. 
;אַין האָבּן דורכגענומען די רבּנים פֿון סמירנע, 
ווען זיי האָבּן דערהערט אזוינס", ימ איבּז, 
שד ווש. ,אויף איר אַלײן איז אַן א' אָנגע- 
פֿאַלן װאָס זי האָט בּשום-אופֿן נישט געקענט 
פון זיך פֿאַרטרײַבּןי, יד, אבן נגף. ,א װיסטע 
אי בּאַפֿאַלט די שול און דריקט דאָס האַרץ 
מיט צװאַנגען", יהואָש, יאַ יום-כּפּור-מעשׂהלעי. 

פ. (קאַלטער) שווייס פֿון שרעק אָדער שווער. 
ער דעפּרעסיע. אויך שוייס סתּם. אַרבּעטן 
מיט אַן. בּאַגיסן זיך מיט אַן. אַץ גיסן זיך 
פֿון מיר. אַיץ שלאָגן אַרױס. ,האָט קוים גצ 
אָטעמט פאַר היץ, אַן האָבּן אים בּאַשלאָגן, 
ער האָט געזיפֿצט, געקרעכצט", ממוס, פישקע. 
;פון זײַן טוכן היטל, װאָס אַמאָל איז עס 
געװען שװאַרץ . . . רינען אַין איבּער זײַן בּרוין" 
קנאָכיק און אויסגעשמיסן פּנים", ייז, נחמן 
;אַץ גיסן זיך פֿון אים און ער װאַרפט זיך 
אינגאַנצן װי אין א קדחת", בּאַש, דער שׂטן אין 


אַנגסטהאַפֿטיק -- אַדי. אַרכ. 


אַננסטיק -- אַדי. 


1400 


גאָרײי. ,וי שװער ער פּראַצעװעט, עס גיסן זיך 
אים אַזש אַין פון פּנים", לל. אויך די גע" 
װינערין --- אין קאַלטן שוייס און אַ'...", 
האַל, מײַן אוצר, מאָסקװץ 1966, 

אַיאַטאַק. אַײבּאַשלאָגעניש--עעפּעס 
א גאַנצער חד"-גדיא, א פֿאַרשלאָגעניש, אָפּשלאָ- 
געניש, אַװעקשלאָגעניש בּיז אַ"בּ'", ממוס, 
אַסיפֿות. ‏ א"געװײן -- הל. אַײגעפיל 
-- ,פון דעם אַ"גי איז תּיכף אַרױסגעװאַקסן 
א געפיל פֿון קאַלטער שׂנאהת צו דעם מאַן, 


| זשיט או, נ"י 1919. עאַן א"גי פאַר דער צו 


קונפט", בּעמ צו. א"פֿאַזע -- עאַן אַ"פֿי... 
ווען דאָס קינד רוקט זיך אַראָפּ פֿון קישן, בא 
האלט דעם קאָפּ, . .*, די כאַראַקטעראָלאָגיע פֿון 
שלאָרלעבּן בּײַ קינדער, װאַרשע 1936. א" 
רוף. אַײשװײס--,אַןאַ"שי איז איבּערפֿאַלן 
אין דיזן אױגנבּליק איבּער די ערלעכע ריכטער", 
איינע אַבּשילדערונג פאן קעניג אַחאַבֿ אונ זײַנע 
פֿרױא איזבל, װאַרשע 1862. ,און אַז ער זעט 
דאַבּלל מײַן אָרעם בּלוט צעגיין --- װי אײַז אין 
זומער-היץ און אַישי אין געװיין", מלה, די 
יונגע דאַמע. | 


װאָס האָט 
אין זיך (װערט דורכגענומען פֿון) אַנגסט, ,אונ' 
װען דו זיכשׂט איינן גוי דער דא טוט עטוואס 


- גוסס אודר ווארהאפטיגס אודר צדקה דא זייא 


אַנגשטהאפֿטיג דען דיא ורומקייט דער בֿולקרן 
דיא איז איין זוינד צו דען ישׂראלײ, ספֿר היראה 
דר' יונה, ציריך 1546 פֿש וון. 


1, װאָס איז דורכגענומען 
פון שרעק. ,בּאַפֿאַלט מיך דאָ פּלוצלונג אַן 
אַ'ער חידוש", הל, בּלאַט..... עפּלבּום. 2. װאָס 
רופֿט אַרױס גרויסן שרעק. ,אַיע טונקלעניש 
און חושכניש אױסגעשפּרײט", תּי, ישעיה, ה, 
2 עבמשך פֿון יענע אַיע יאָרן צװישן דעם 


אויפֿקום פֿון היטלערן אין דײַטשלאַנד און דעם 


אויסבּרוך פֿון דער צװייטער װעלט-מלחמה", 
י בּ. לינדער, טאָג, 1957װ81, 0, ציטערדיק, 
פאָרכטיק. שער האָט אַי תּפֿילה געטאָן", שנ, ה. 
לייװיק. ,פֿון א'ער איבּערטראַכטונג און תּפֿילה- 
דיקער זעלישער צוגרייטונג", ש. בּיקל, טמז, 
3 )27 -יקייט -- ,דאַ האָט וערן גצ- 
נומען זאָגן קאַפּיטלעך תּהילים --- מיט אויפ- 
רודער, מיט טיפֿער אַיי, צייט, טמז, 1962 או 28, 


אַננשטיקן -- טיק, געאַנגסטיקט, פֿרגל אַנג- 
| סטן, אוטװ -- 1. זײַן אין גרויס פּחד, 


זיך טרייסלען פֿאַר שרעק. ,עולם אַנגסטיקט 
נישט צו װערן פונעם שטראָם אַראָפּגעװאַשן, 
י. מאַניק, ידער פּאַראָמשטשיק. 2: זיך זאָרגן. 
זיך קימערן. אי װעגן קראַנקן טאַטן, 8. בּאַי 
גאָסן, בּאַשלאָגן װערן מיט א שווייס פֿאַר פּחד, 
אויפרעגונג, ציטערניש. *אַי אין זיבּן שווייסן, 
טרו --- אָנשרעקן. אַָנװאַרפן א מורא. ,אם 
פּסח האט ער גיאַנגשטיגט דיא הײַזר מצרים", 
מחזור שלש רגלים, ח"ש, אַמשט 1713. ;איך 
וואונדער מיך אַליין איבּער מײַן געפֿיל. א 
געפֿיל װאָס האָט מיך װאָס געאַנגסטיקט", ייט, 
טאָג, 41958 11. מיט זיך -- ,איך האָט 
ער נישט געװאָלט דאָס זײַן רחלע זאָל זיך א' 


אַנגסטלעך--אַדי. 


אַנגשסטער -- דער, יס. אַרב. 


אַננסטער -- דער, ס, 


|| אַנגסטער 


| מכח אים", י. ל. שפּיראַ, דער אידישער גײַסט, 


מונקאַטש,  ,1932‏ ונג. ‏ -ער, 

װאָס האָט אין זיך אַנגסט, 
ציטערדיק, שרעקעװדיק. קהאָט זי װידער 
געפרעגט מיט איער בּיטערקייט", װײַס צו, װי 
דער גורל פירט'. ,דו דער מענטש אויף וועמענס 
אי האַרץ עס ליגט איר קאָפּ אַצינד", מלה, אין 
ניריאָרק. ;אַלץ איז נאָך געװען װי פֿריער, 


אָבּער איער פאָרגעפֿיל איז געװען אויף דעם 


אַלץײ? סעג, געבּרענטע טריט. הקייב -- 
;נאָר נאַרישע איבּערטריבּענע א', ייִדן זאָלן ח"ו 
ניט נלכּד ווערן אין א חשש טריפות", צעד, 


אַנגפטן -- אַנגסט, געאַנגסט. פֿרגל אַנגסטיקן, 


אַרכ. טװ. בּאר התּורה פאַרטײַטשט וואל תּחת' 


(דבֿרים, א, 21): ,דו זאָלסט ניט אַנגסטןײ, מש 


פאַרטײַטשט אֵל תּירא ואל תֹּחת' (דבֿרים, א, 
1 עדו זאלשׂט ניט אנגשטן". |תּי: ילא תּירא 
ולא תּחת', דבֿרים, לא, 8 --- ,,זאָלסט ניט מורא 
האָבּן און ניט אַיי.ן מלל פֿאַרטײַטשט יוהציקותי 
לאריאלי (ישעיה, בט, 2): ,עננשׂטן", 

אוטח -- 1. מורא האָבּן. שרעקן זיך, צי- 
טערן. יוסף מאַרשן, חנוך לנער, פיורדא תּקל"ך 
-- ;טריבּולירן, פּלאגן, אַנגשטןײ,. אװער װיל 
אונז איבּר ואַלן און אין אונזרן ועשטונג 
קומען דאש מיר זיך זעלטן ור אים אַנגשׂטןי, 
שעריר, כא, 13. ,אויך פון דער הױיך זיא 
פֿורכטן זיך און זיא אַנגשטןײ, טח, קהלת, יב, 
5 גאון פֿון װעגן מײַן נאָמען זאָל ער ציטערן 
און אַי, צור, הפֿטרת תּולדות. ,ער האָט פֿאַר 
מיר מורא געהאַט, פֿאַר מײַן נאָמען האָט ער 
געאַנגסט", תּי, מלאכי, בּ, 5. עאיר ישׂראל זאָלט 
קיין מורא ניט האָבּן און זאָלט ניט אי צו מודיע 


- זײַן מײַן נאָמען צװישן די אומות", ישעיה, 


פירוש עברייטײַטש, לעמבּערג 1877. =-- אַנגסט 
זי פאַר אים", אַש, אָנקל מאָזעס. 2, דזװ 
אַנגסטיקן, אוטװ, 23 -+., ,מײַנע אוצרות זײַי 
נען זאַמד -- און װאָס אַנגסט איך און איך 
היט", יהואָש, אין געװעב 6 

טרו -- בּאַאומרואיקן. דריקן, שרעקן. .וע 
דיר דען אַמאהל פון איהם עטואט בּיזיס צו 
קומט, לאזין דיר זײַנה (דרכים) ניט אַנגשׂטיןײ, 
ספֿר מבֿחר הפּנינים, הומבּורג תּצ"ט. עהאָט 
א געהיימער שרעק געאַנגסט די הערצער פֿון 
אונדזערע רײַזנדע", אש. תּי פאַרטײַטשט כִּי 
חלה לטוב' (מיכה, א, 12); ,געאנגסט נאָך 
גוטס". מיט זיך -- ,דוא זאָלשׂט דיך ניט 
ענגשׂטין איין טאג אויף דען אַנדרן, דען דו 
קענשׂט ניט װישׁן, ואש פר איין טאג װערט 
קומן", עיון, ו/ב. ,פֿאַר זייערע רייד זאָלסטו 
קיין מורא ניט האָבּן און פאַר זיי זאָלסטו זיך 
ניט אַנגסן", חה, 295, 
וער עס פארי 
שאַפֿט אנגסטן, אונטערדריקער. מלל פֿאַר 
טײַטשט יואיה חמֿת המציק' (ישעיה, נא, 13); 
;פון דען ענגשׂטיר", 
1 :8106. 
גלעזערנער קרוג מיט א לאַנגן, שמאָלן האַלדז. 
אבּ, שמות דבֿרים פֿאַרטײַטשט צנצנת' -- 
,אנגשׂטר",.-,אונ' ער טיילט צו... איין קוכן 





אַנגסטפֿול. 


בּרוט אוני איין ! אנגשטר װײין", טח, שמואל / בי 
ו, 19. | 
אַנגטטפֿול -- אַדי. 89: אַננסמנפֿול. װאָס 
איז פֿול מיט שרעק. אַן אע איבּערלעבּונג, 
| אע יאָרן אונטער די נאַציס, 
אַנגפטראָם"אײנפֿ -- סטוטש. אינס פֿון 
| לענג, א צען-מיליאָנטל פֿון א מילימעטער. גצ 
ניצט בּײַם מעסטן לענג פֿון עלעקטראָמאַגנץ- 
טישע כװאַליעס. {לויטן נאָמען פון שװעדישן 
פיזיקער אַנגסטראָם,ן 
אנגע" -- די ווערטער װאָס מע געפֿינט 
ניט מיט אַננע... + אָנ + דעם 
ערשטן אות פֿון שטאַם. 
אָננע" -- אין דער קאַנסטרוקציע: קומען אָנ- 
געפֿאָרן, קומען אָנגעפֿלױגן אע. 
אָנגקאַזוירם -- אַדי, פּאַר אָנאַװירן -+. אין 
אַן אַין חדרל. אִיע רייד, -קייט, 
אַנגעאוצרט -- {... אויצערטן אַדי, פּאַר אָנֵ- 
| אוצרן -+. די אֶע בּילדער פון דער רענע- 
סאַנס-תּקופֿה. -קייט, 
אָנגקאָטעמט -- אַדי, פּאַר אָנאָטעמען -+. 
ידי אִיע לופֿט. אִיע גלעזלעך פון בּרילן. -ער" 
הייט, -קייט, 
אָנגעאייגנם -- אַדי, פּאַר אָנאײגענען -+, 
דאָס אִיע פרעמדס. אִיע גוטע מידות. ,דעפינירט 
ע. סאַפּיר די שפּראַך. .. װי א היסטאָרישע ירו" 
שה װאָס איז אַן אִיע קולטורפֿונקציע", דווקא, 
0 קקייט, 
אָנגעאיילט -- אַדי, פאַר אָנאײלן -+. איער 
מאָטאָר. ,די מאַשינעריע פֿון דער אינקוויזיציע 
איז גוט אַיי, טמז, 1965 או 21 -ערהייט. 
| = -קייט, 
אָנגעאײפֿערט -- אַדי, פּאַר אָנאײפֿערן -+, 
אַ'ער פאַרמעסט. ,די יוגנט װעט זיך אָנגע- 
אײפֿערט פילן העכערע שטודיען צו מאַכן", 
קמ, 1865, א 18, -קייט. 


אָנגעאַנקערט -- אדי, פאר אָנאַנקערן -+. 
אִיע שיפן, 


אַנגעאַקערט -- אַדי, פּאַר אָנאַקערן -+. אִע 
פֿעלדער. 


אָנגעאַרבּעט -- אַדי, פּאַר אָנאַרבּעטן -+, 
די אִיע זאָקן, הענטשקעס. אִיע שטוקעס, לצנות, 
שטיק. אִיע צרות. ע;אִיע הענט מיט מאַזאָליעס", 
פֿאַרן זונאױפֿגאַנג, זשענעו 1904. -ער- 
הייט -- ,זיי שלאָפן אי זייער געשמאַק", 
ראָבּינזאָהן, װוילנע 1880, 2. טייל -קייט, 

אָנגעבּאָכּלט -- אַדי, פּאַר אָנבּאָבּלען -=, 
אע מעשׂהלעך. קקייט, 

אָנגעבּאָכּצלט -- אדי, פאַר אָנבּאָבּצלען -+, 
אַן איער אַרבּל װאָס מע מוז אויסטרענען. 

אָנגעבּאָטן -- אַדי, פּאַר אָנבּאָטן -+. אַיענע 

| סחורה. אַיענע דינסט. אַיענע שׂכירות. ,אַן 
אָיענע טובֿה איז קיין טובֿה ניט", שװ. יער" 
הייט. -קייט, 

אָנגעכּאַָטשעט -- אַדי, פּאַר אָנבאָטשען. 

לאָקל (סאָניק). אָנגעכמורעט. בּייז, 


1481 


אָנגעבּאָלבּעם -- אדי, פאַר אָנבּאָלבּען -+. 


אִיע נארישקייטן;. -ערהייט. קקייט. 


אָנגעבּאַלזאַמירט -- אַדי, פּאַר אָנבּאַלזאַמירן 
| -6, = איער פּרעה. אֶיער קערפּער. אַיע טראַי 
דיציע. = -קייט, - | 

אָנגעבּאַלעװעט -- אַדי, פּאַר אָנבּאַלעװען 
-6, = אִיע קינדער. -ערהייט. קקייט, 


אַנגעבּאַָלעיעט -- אדי, פּאַר אָנבּאָלעיען זיך 
-+. סל.- אָנגעװײטיקט. סאיז אִי אױפֿן 
הארצן, | 


אָנגעבּאַמקעט -- אדי, פאַר אָנבּאַמקען -+, 

| װאָס מע האָט צוגעשטימט צו אים. (שפּאַסיק) 
װאָס מע האָט אָנגעשלאָגן. פאורי דער קאָסאָ 
קער קומט אַהײם פֿון בּית-מדרש אַן אַ'ער", 
זש, שקלאַװער קינדער. יערהייט. 

אָנגעבּאַקט -- אַדי, פאַר אָנבּאַקן -+. 89: 
- געבּאַקן. אִיטע קאַרטאָפֿליעס. אַ פֿון זון 
אָיטער קאַרק. אָי בּרויט. אָיענע ליגנס. -ער- 
הייט, -קייט, . 


אָנגעבּאַרנט -- אַדי, פּאַר אָנבּאָרגן = אי 


געלט,. אע גמילות:חסדלעך. אִיע אידייען. 
זערהייט. הקקייט, | 
אָנגעבּאָרן -- טרו. איצ, אימפ נב; +-געבּאָרן. 
לד -- 89: הגעבּוירן, -געבּערן 


1 האָבּן א סך קינדער. אִי זין און טעכטער. 
2. מאַכן מע זאָל געבּערן. ;האשׂט מיר מײַן 
טאליערין זון אן גבּאָרין", א. פּאַװיר, גדולת 
יוסף, יוזעפאָוו תּקצ"ח. ,איך בּין פון איין גוטן 
גישלעכט, האט מיך נון די פֿרומקײט אן גי 
בּאָרןי, ספֿר משלים וו, פפֿדמ 1686, לו/א. 
אַנגעבּאָרן -- אַדי, פּאַס. װאָס קומט 
צוזאמען מיטן געבּאָרן װערן. אִיענע שװאַכקײט. 
אָענע ענערגיע. אָענע נטיה גיך אױפצוכאַפּן, 
אָיענער אַנטיסעמיטיזם. ,דיא שװאַרצקייט איז 
מיר ניט אן גיבּאָרין עז האט פאַרבּרענט מיך 
דיא זון", טח, שיריהשירים, א, 6, עער ניט 
| זאָל מיינן דז דאש עשירות איז אים אן גבּאָרן, 
עשׂ װערט פון אים ניט װערן פֿר לאָרן", חה, 
אַמשט 1716, הקדמה. דערהייט, -קייט. 


אָנגעפּאָרעט -- אדי, פּאַר אָנבּאָרען זיך -+, 
ע;אֶיע און פֿאַרשװיצטע, גיבּן זיי זיך איצט די 
הענט". -ערהייט. 


אָנגעכּדחנט -- אדי, פאַר אָנבּדחנען -+. אע 
פּאָעזיע, מיט רעספּעקט צו מעלדן. -קייט, 


אַנגעבּױגן -- אַדי, פּאַר אָנבּייגן (זיך) -+, 
שטיין (גיין, זיצן) מיט אַן אִיענעם קאָפּ. ,איך, 
גאָט, בִּין אִי צו אפֿרים, ער זאָל זיך אָנהאַלטן 
זײַן האַנט אין מיר", חעט, וַדבֿרים, הפטרת שבּת 
שובהן הושע, יד, 9. ,דער בּוהײַ, אִי דעם 
שטערן הארט צו דער ערד, שמעקט, פאַכעט 
מיט די נאָזלעכער", ממוס, פֿישקע. , אין ווינקל 
זיצן בּלייכע מיידלעך אַ'ענע און זינגען", מלה, 
אין ניריאָרק. -ערהיים -- עאיר טרינקט 
װאַסער ניט פֿון קיין בּעכערס, נאָר אָ', גלײַך 
פון העלדזעלע {פֿון טיקװען", אי. קיפניס איבּז, 
שמייכלען, כאַרקאָװ 1929 -קייט, 


- אָנגעבּורעט 


אַנגעבּױט -- אַדי, פּאַר אָנבּױען -+. די נלי 
אָיע הײַזער. אִיע גאָרנס. ,אויף איין אות, װאָס 
דעם-יענעם דאַכט זיך איבּעריק, שטייען אִי 
גאַנצע בּערג ילדישקייט", ממוס, ספֿר הִבֹּהמות 
דערהייט. הקקייט, 


אָנגעבּויטעט -- אַדי, פּאַר אָנבּױטען -+, 
פעסער אִי מיט רעגנװאַסער. ,די װענט זײַנען 
אִי און געדראָלן פון. נעץ, שניי. און װילגאָטש?, 
נס, משפּחה מאַשבּער. | 


אָנגעפּויכט -- אַדי, פּאַר אָנבּױכן -+.- אָיער 
פּריץ, נעבּעך אַן אִיע. איער פּאַק. עדער עולם 
האָט ליבּ... אַלץ װאָס איז אױפֿגעבּלאָן, 

| אָנגעפּושט און אַי', דער לעבּעדיקער, דער 
גרויסער קונדס, נ"י, 1912 |א 24. 


אָנגעבּױמלט -- אַזי, פּאַר אָנבּױמלען -+. 
| אע פּאַטעלניע. ,דאָס איז א שוצמיטל קעגן 


אָנגעיובלטע, אִיע שבחים", מ. גראָסמאַן, היי' 
מיש. סיוון"-תּמוז, תּשכ"א. -קייט, 


אָנגעבּױקערט -- אַדי, פּאַר אָנבּויקערן 6 
אע פּלייצעס און ‏ רוקנס. אָפּלאָזן אַן אַן. 
דערהייט, | 


אָנגעפּוירן -- דזוו אָנגעבּאָרן (-=), פּד. אוקר. 
אָפֿט אין ליטרש. -ערהייט. הקקייטֿ,..- 


אַנגעבּוכ|צעט, "קעט -- אַדי, פּאַר אָנבּוכ- 
צען, -קען -+. אֶיער מיט פויסטן. ערי 
הייט, יי 


אָנגעבּונדן -- אדי, פּאַר אָנבּינדן (זיך) -=, 
/אָיענע שטריק, קייטן. אַן אִי פערדל. אַ ציבּיק 
מיט אַן אִי דרעטל, אִי אָן גאָטס תּורה. זײַן אַי 
אָן עמעצן מיט לײַבּ און לעבּן. *רעדן װי אַן 

| איענער = װי אַ משוגענער, אויך: רעדן װי אֵי. 
,די צונג איז אי אָן אַ שטריקל", פֿװל |= עס 
רעדט זיך ניט, מע קען ניט אָדער מע טאָר ניטן, 
;אן דעם נעץ איז איין לנגר שטריק אן גײ 

בּונדן", סהמ, תּהלים, קמ, 6. ,דער ים האט 
אויז גווארפין דאש פּפערד מיט דעם רײַטר אן 
גבּונדין", שׂה וו, יא/ב. ,זאָלשׂט אן גבּונדן זײַן 
אן דען בּונד די לעבּנדיגן, אן גבּונדן זײַן מיט 
גאָט", מענה לשון אויף טײַטש, פֿיורדא תּקכ"ו. 
,מע פֿילט זיך פּשוט בּײַם רבּין אִי אין א הע- 

כערער װעלט", אֵש, תּהילים יוד. -ערהייט, 
-קייט, 


אָנגעבּופֿט -- אַדי, פּאַר אָנבּופֿן +. אַן 

- איער אַרבּל. ,פֿון הינטן װאָלט געמעגט זײַן 
א בּיסל העכער און די אַרבּל זענען װינציק אָי 
שע, קאָמעדיעס. ;איר קאַפטל -- אויף דער 
בּרוסט פון פאַרנט -- אִי און מיט האַפֿט בֹּאַי 

| לייגט און אין רוקן שמאָל געפֿאסט", נס, 

- משפּחה מאַשבּער. 

אָנגעבּוקלט -- אד, פאַר אָנבּוקלען -+. 
,מיט א קרוין. . . אויף די סיוע, אֶע האָר", 
זש, ק יסר און רבּי | 

אַננעבּורעט -- אַדי, פּאַר אָנבּורען +. אע 
שלעגערס. אִיע פלעשער מיט יאַגעדעס. ארומ 
גיין אן איער מיט אַ זויער פּנים. ,סאיז זייער 
שלעכט אַפֿילו, ווען אַן אַלט-אײַנגעזעסן פֿאָלק 





אַנגעבּייזערט 


װערט בּאַפֿאַלן פון אִיץ היפּערשטאָלץ", מ. 
- שטריגלער, איק, פּסח תּשכ"ד. -ערהייט. 
-קייט, : 
אָנגעבּײזערט -- אַדי, פּאַר אָנבייזערן (זיך) 
6 אַן אֶיער, האָט ער גענומען שרײַען 
איער פּריץ. מיט אִיע בּרעמען. -ערהייט, 

-קייט, 

אָנגעבּײַטשט -- אַדי, פּאַר אָנבּײַטשן -+. 
אָיע פֿערדלעך. -ערהייט, 

אַנגעבּײַלט -- אַדי, פאַר אָנבּײַלן -+. מיט 
אע קעפּ. אאיז (ערן אַ צעכּעסטער, מיט אִיע 
פֿױסטן דורכגעלאָפן פון סאָד אין שטובּ אַרײַן", 
י. פֿאַליקמאַן, סאָװ'ּ היימלאַנד, 1961, פאן 3, 
דערהייט, 

אָנגעבּײגט -- אַדי, פּאַר אָנבּיינעןף. נעאָל. 
געמאכט א בּיין אַרױיסשטאַרצן. עדאָס אויג 
וערט שאַרף, די פינגער װאַך ... -- און אִי 
דער נאקן", יוסף ראָלניק, גש. 

אָנגעביפֿן -- אַדי, פּאַר אָנבּײַסן -+. אַן א 
שטיקל בּרויט. אַן אֶענער עֶפֹּל. ,-- קומט 
צום טיש!-- א דאַנק איך בּין שוין אַן אַיענער" 
{= שוין געגעסן אַנבּײַסן (-+). ?א הױכע, 
זייער דאַרץ שקאפּע מיט אַ קרעציקן, אֶ'ענעם 
רוקן, גאָלע אייטער", ממוס, פֿישקע. ‏ ער" 
הייםט -- ,װאָס זעסטו מיר עפּעס הײַנט אַזױ 
שלעכט אויס. . . געוויס נאָך ניט אָיי, אפרים 
מרגליות, געפֿונענע עלטערען, װאַרשע 1894, 

אָנגעבּיקטלט -- אַזי, פאַר אָנבּיקסלען. 
װאָס טראָגט אַ בּיקסל. קאַיע סאָלדאַטן האָבּן 
בּאַגלײט די דרײַ גמיניקעס", כלאַװנע קאַגאַן 
אױפן טײַך, װאַרשע 1935, | 

אַנגעפּל -- דאָס, -עך. ואונק, רמז. אָנשפּיל, 
אָנדײַט ,דאָס װאָס עֶר האָט יאָ אױסגעזאָגט 
איז נאָר געװען אַן אָ', ניט מער". 

אָנגעבּלאָװט -- אדי, פּאַר אָנבּלױען -+. 
אוקר. ,דער שלײער האָט בּאַדאַרפֿט זײַן 
װײַס װי שניי, אָנגעקראָכמלט, אִי און אויסגע" 
קויקלט", ממוס, שלמה. -ערהייט, 


אַנגעבּלאָזן -- אדי, פּאר אָנבּלאָזן (זיך) -+, 
אַיענער בּאַלאָן. איענער טרעלבּוך. אִיענער שניי. 
אָענע בּלעטער. איענער רויך. איענע ועקסלען 
!= אויף פֿאַלש פאַרגרעסערטע סומעסן. אַיענע 
פּראַזע. אִי פּנים. אַ'ענע לונגיאו"לעבּערס, 
אָיענענר) קריטיק(ער). אַיענער עוֹשר, יחסן אע. 
א בּרוֹגזער, אַן אֶיענער. עװאָס גייט ער אַרום 
אַזױ אִי? די עלטערבּאַבע איז אים געשטאָרבּן 
צי װאָס?", פֿװל. ,ער איז ניט נאָר אַן אַ'ענער, 
ער איז אויך אַן אויפגעבּלאָזענער". 
;אַז דו בּיסט אַי, װעט מען דיך אין דרויסן 
לאָזן", שװ. אַן אֶיענער אינדיק = א פּוסטער 
בּעל-גאווה. ,דיא פון הונגר זײַן אן גיבּלאזן 
אונ' אויף גילאפן", עיון, סא/ב. ?א קראנקע 
בּהמה . . . איז ניט מעלה-גירה . . . דער בּויך אַ'", 
המאַסף, איבּז פֿון פּויליש, וילנע ({ערשטע 
העלפט 19. י"הן. ;הײַנטיקע דאַמעס..,, נאָר 
אי מיט קליידלעך, מיט קאַרדעלינעס", דער 
אקציזניק, זשיטאַמיר 1868. ,די זעלבּיקע וויל- 
דע דורשט צו געלט, ... צו פֿירן אן אַיענעם 


1482 


שטאַטי, טױבּע סעגאַל, עולם המעשׂה, װארשע 
3, ,מענטשן װערן בייז, אִי, אָנגעבּרוֹגזט 
איינער אױפֿן אַנדערן", שע, יוסילע סאָלאָװײ. 

8 אִי װי אַן אינדיק, װי א זשאַבּע: אי װי 
א פענכער (פּוכיר, פּאַכער), װי א בּלאָוזאַק, 
װי אויף הייוון, װי א ראָשטשינע, װי טייג אין 
אַ דייזשע, װי א פּורים-:קוילעטש, װי א װאַרע- 
ניק; אִי װי א לאָגל, װי א גלעזערנע פּוליע, 
וי א פּויק, װי דעם גלחס בּויך: אִי וי אַ שופֿר; 
אי װי מולינעס, װי א שװאָם, אַן אָנגעװײיקטער 
שװאָם; אִי װי אַ מכּה, אַ געשוויר, א פּרישטש 
אויף אַ מכּה; אִי װי אַ פעטער, װי חתנס צד, 
א בּרוֹגזער מחותּן, װי אַ טעלדזער חתן, װי אַ 
פּעמפּיק, װי אַ פּריץ, װי א פּאַרך: אי װי א 

| מעובּרתע ייִדענע), װי אין נײַנטן חודש, װי 
אַ בּאַרג, װי הריההר; אִי וי פּראָצענט. 

-ערהייט -- ,ניט אײַער דאגה! --- האָט 

בּערל אי איר געענטפערט", אַר, 'דער פאַרבּי- 
טערטערי. הקייט -- נגידישע אָי אַן אַ, 
אַ פֿאַרריסנקײט. ,שטענדיק איז זי דיר אין די 
אויגן, שטענדיק מיט אַן אַי, װײַס, יא שלעכטע 
פֿרױ - 

אָנגעבּלאָטיקט -- אַדי, פּאַר אָנבּלאָטיקן -+, 
די אַיע פּאָדלאָגע. אויך: -- געבּלאָטשעט, 
פֿטמ. -ערהייט. 

אַנגעבּלאַפֿט -- אַדי, פאַר אָנבּלאָפֿן +. אַמ. 
אִיע געשעפטן. בּלײַבּן אַן אֵיער, אַ בּדלות 
געשטעלטער, | 

אַנגעבּלוטיקט -- אַדי, פּאַר אָנבּלוטיקן -+, 
,די ילדישע פאָלקס-מעשׂה. . . מיט גלויבּן אָיצ", 
ב. ריוקין, אונזערע פּראַזאַאיקער. הקייט, 

אַנגעבּלױט -- אדי, פּאַר אָנבּלױען. -+ אָנגע- 
בּלאָװוט אִיע װעש. פזיך פֿאַררוקן אין גע 
דיכטעניש און זוכן. . . יאַגעדעס . . . פֿלעגט ער 
אַרויסקומען מיט א בּאָרד און װאָנצעס אָיי, מ. 
אַלטמאַן, אַלמאַנאַך שטערן, קיִעוו 1947, פא 1. 

אַנגעבּלעזלט -- אַדי, פּאַר אָנבּלעזלען -+. 
װאָס קומט אַרױס מיט בּלעזלעך. ,,מיט לאַנגע 
קאַטשערעס געשלעפּט. , . דעם אייבּערשטן, אִיץ 
מעטאַל -- דעם שלאַק", א. שטרעליץ, רעקאָןי 
סטרוקציע, מאָסקװע 1933. קייט, 

אָנגעבּלעטערט -- אַדי, פּאַר אָנבּלעטערן -+. 
,די שװועריאָיע בּיימער", נאַד. 

אָנגעפֿן -- טרװ. גיבּ אָן, --געגעבּן (אַנדערע 

| פאָרמען ‏ -+ איסגעבּן, 1169 -םת2 : 2406 
מסטטס. 1. געבּן אַ סך. אִי מתּנות יעדערן 
פון דער משפּחה. אַי אַ סך נדבֿות. ,גאָט האָט 
דיר אָנגעגעבּן אונטער דער זון אַלע דײַנע 
שלימזלניע טעג", מס, קהלת תּקע"ט, ט, 9 
;די רעגן זאָל ער {גאָטן אִי פֿאַר איין נדבֿה אונ' 
ער זאָל לוגן צו שטארקן זייא", מחזור ר"ה 
ויויכּ, הומבּורג 1721, 

2. אָנװײַזן. אָנרופן. אי די צײַט. אִי דעם 
מאַרשרוט, אי וואו װאָס עס געפֿינט זיך. ,ער 
האָט זײַן נאָמען ניט אָנגעגעבּן". קעער װעט 
נישט װעלן אִי די לײַט װאָס האָבּן אים דאָס 
בּריװול געגעבּן"י, יפ. 

דזוו 23, אָבּער מיטן בּײַבּאַטײַט אז דאָס 


אַנגעבּן 


איז אפשר ניט אמת. אִי א סיבּה, א תּירוץ. 
אִי אַ דיך"וחשבּון. ,ער האָט אָנגעגעבּן אַז ער 
הייסט חײַקל בּן טודרוס". ,אין די צעטלעך 
וועלכע װערן בּײַגעלײגט צו די אונטערגעװאָר- 
פֿענע קינדער װערט סרובֿ אָנגעגעבּן אלס 
סיבּה פֿון אונטערװאַרפֿן נויט און אָרצמקײיט", 
ישאָזי שריפֿטן, װאַרשע 1929, ,גערעדט תּרגום 
און לשון-קודש און אַנגעגעבּן אַז ער קומט 
פון בּבֿלײ, בּאַש, 'דער ייד פֿון בּבֿלי, 

4, אנפֿאָרמירן. מודיע זײַן. אִי די פּרטים 
(איינצלהייטן). אִי װי און װאָס עס איז געשען. 
;איך קען אײַך אִי װער עס איז געװען דער 
חוזה פֿון לובּלין". 

ס. מעלדן, אָפֿיציעל אָנװײַזן, דעקלאַרירן. אַי 
די פֿאַרדינסטן. (ניט) אִי די ריכטיקע יאָרן. אַי 
די בּאַשעפטיקונג. אִי די נעמען פֿון די עדות. 
אי גענוי די סחורה װאָס מע פירט אַרײַן אַ' 
אַז מען איז אַ ייָד. אִי די נאַציאָנאַליטעט, ,אין 
סאַװעט-רוסלאַנד האָט א האַלבּער מיליאָן יידן, 
שוין נאָך דער מלחמה און חורבּן, אָנגעגעבּן 
ייִדיש פֿאַר זייער מוטער-שפּראַך", צ'. 

0. דערלאַנגען, איבּערגעבּן עפּעס אין אַן 
אָפֿיציעלן אַמט. אִי א בּקשה, א פעטיציע, א 
פּראָשעניע. אַי אַן אָנקלאָג אױף עמעצן אין 
געריכט, אִי די רעזולטאַטן פון אַן אױיספאָר- 
שונג. ,אַזו האט מן איין רקעט {= פּעטיציע, 
בּקשהן אן געבּין לבאַליאַש |= אַמט פֿון גע 
ריכטן אונ' גויזן...י, 'כ"י װעגן מעצער 
עלילת-דם', 1669 פש וון, איום ב' האבּ איך 


דען יועציי מײַן בּיפֿעהל בּענין אַלן כּתבֿים אן 


געבּין", גה, 362. ,מחמת סכּנה גדולה. . . האָט 
אחד מקהלתנו לפֿני אלופֿי הקהל יצ"ן אן גי" 
געבּן...*, אגרת שלמה, יח/ב. קדוא האשׂט 
ניט דען ניגר אן גגעבּן אין פילעדעלפֿײי, פּב, 
3 וענגלי פּובּלי פֿון אַמי היסטאָרישער גע- 


יזעלשאַפט, בּ' 34 ,דער מתנגד אַלײן האָט 


בּײַם סאַנד די גאַנצע זאך אָנגעגעבּן", יפ. עאַז 
איר װעט אַפילו אַי צום גובּערנאַטאָר, װעט ער 
דאָך אויך אָנפֿרעגן בּײַ מיר", יק. *אַי צום 
יונתנה תּוקף' = שפּאָטיש, קיין אָנקלאָג װעט 
ניט העלפֿן, ,גיב מיר != מיךן אָן אין מיראַװײַע 
דודקע = אָפּלאַכעריש, קלאָג מיך אָן אין גע" 
ריכט. פֿװל, װילנע. אויך װען עס איז אַזױ 
װי אָפֿיציעל. ,דער פּאָעט... האָט שריפֿטלעך 
אָנגעגעבּן זייער װאָגיקע אורטיילן, פֿאַרװאָס 
ער שטימט קעגן פרעמירן", שנ, קריטיק און 
קריטיקער. *אַי א קװיטל = דערלאַנגען דעם 
רבּין א צעטל מיט א בּקשה, צוזאַמען מיט א 
געלט-מתּנה. ,די מוטער האָט מיט מאַטערניש 
געפּועלט. . . ער זאָל אויך אִי א קװיטל צום 
רבּין", י. א. לייזעראָװיטש, פֿאַרלאָפּענע שאָטנס, 
פּאַריז? יאַר? | 


7, ספּעצ --- דערלאַנגען דער מאַכט אַ מסירה 
אויף עמעצן. מסרן. , בּײַא מײַן לעבּן איך װיל 
איין מסירה אויף דיר אן געבּןי, אַשכּנז. 
;... װעגן דיא מסירה דז איז איבֹּר אים אן 
גיגעבּין גיװאָרין דען קיסר", נצו, ג/א. פדי 


ימסירה װאָס דער רשע האָט אָנגעגעבּן איבּער 


דעם פֿאָלק ישׂראל", ר' אהרן מטריבֿש, מצח 





אָנגעבּן זיך 


|אהרן, װאַרשע תּר"ג,. איך: אִ' רכילות, 
| פּליאָטקעס אע. ,דיא דא האבּן רכילות איבּר 
אין אן געבּןײ, סהמ, דניאל, ו, 25, 

8. (גנבֿים-שפּראַך) אינפֿאָרמירן וואו און װען 

מע קען בּאגנבֿענען. ?-- האָסט עפּעס געמאַכט 
| דאָרטן אויפן שפּרונג? -- מאָגער. -- געװען 
שלעכט אָנגעגעבּן?ײ, בּימקאָ, גנבֿים. - | 

9. איבּערגעבּן אױפֿצומאָנען. אִי די התחיי- 
בֿותן דעם אינקאַסענט. ,איר קענט דאָס וועקסל 
אָי פֿאַר געלטײ, מעשׂה פֿון איין גליקליכע אֵלי 
מנה, לעמבּערג 1898, ,געהאַט א האַרץ און 
געװאָלט אָי, װען מיר קומט ניט א גראָשן פֿון 
אים", י. גױדאָ, דער סאָװעסט איז פֿערפּאַללען, 
ווילנע 1894, 

0. אַרײַנרעכענען. אִי אין חשבּון אַלע הו" 
צאָות. אִי אין נדן -אויך (דעם) רח"ש |= געלט 
פאַרן רבֿ, חזן, שמשן, אִי אין יחוס עפּעס א 
רבל, פֿערדס פוס' פּאָדקעװעס אַן איניקל 
(טשװעקל). *אַי אין נדן = אויסרעכענען 
מעלות פֿון א זאַך בּײַם אָנבּאָטן, 

1. שטיפֿן און טומלען. אױפֿהײבּן אַ טומל, 
א סקאַנדאַל. װאָיעװען. "אי מע שׂים. אװי 
װאָס די רעקרוטן האָבּן דעמאָלט אָנגעגעבּן אין 
שטעטל". ,די קינדער גיבּן אָן מעשׂים", 

אָנגעבּן זיך -- + זפֿו. אִי זיך פֿאַר אַן 
אינספּעקטאָר. זיך אִ' פאַר אַ גאנצן קנאַקער, 

- פאַר א יאיטעבּעדדאַם. אִי זיך פֿאַר א פֿרײַנך 
און אונטערשטעלן א פֿיסל. אי זיך אין דעמי 
- סיע = דעמיסיאָנירן, רעזיגנירן. ;דער גאַנצער 
קאַבּינעט האָט נעכטן זיך אָנגעגעבּן אין דע- 
מיסיע", צי. ,אַזױ פֿיל און אַזוי פיל ייִדן האָבּן 
זיך אָנגעגעבּן {= דערלאַנגט א בּקשה אָנגע- 

| נומען צו װערזן אין אוניווערסיטעטײ, שע, אַלט- 

נט כּתרילעװוקע. ;ער איז אַרײַנגעגאַנגען צום 
אַנטרעפּרענאָר און האָט זיך אָנגעגעבּן פאַר 
דעם גערימטן אַרטיסט װאָס האָט געשמט אין 
דער גאנצער װעלט", שמעון בּעקערמאַנן, דער 
מאָרגען שטערן, אַדעס 1884 ונג. -עכץ. 
-עניש. | | 

אָנגעבּעטלט -- אַדי, פּאַר אָנבּעטלען -+. אִי 
בּרויט. אִיע גראַשנס. ,קומען צו דער חורבֿה 
כאָטש אוועקלייגן דאָס אִיע פּעקל", פרץ, שטעט 
און שטעטלעך. -ערהייט, 


אָנגעבּעסן -- אַדי, פּאַר אָנבּעטן +. אַן 
אַענע טובֿה. דער אַענער בּעליטובה. אַ'ענע 
פאַרלאנגען. ?ער איז ניט געקומען אליין, ער 
איז געווען אַן איענער". ;דער קבֿרות-מאַן איז 
געװען אִי די זאַך זאָל זײַן בּסודײ, יעקבֿימאיר 
לימֿשיץ, אַ װאָלװעלער בּיסין, װילנע 1892 


דערהייט. ‏ -קייט. 


אַנגעבּענטשט -- אַדי, פּאַר אָנבּענטשן -+, 
אַװעק אַן אֶיער. ,סאיז אָנגעגרײט גאָטס ליכט, 
מײַן אִיע ערד", אפֿא, ידי היילי. -ערהייט. 
-קייט, | 

אָנגעבּעצעװעט -- אַדי, פאַר אָנבּעצעװען 
(זיך) ד5, = אַרױסגײן אַ? 

אָנגעבּער -- דער, "ס, װג -ין, יקע, "ס, ‏ 1, װער 
עס גיט עפּעס אָן. בקשה-אי. מסירה-אַי. , ס'זלי" 


1408 


נען דאָ וַאין די פֿאַראײניקטע שטאַטןן צויי 
מיליאַן ייִדיש-אָיי, הל, טאָג, 1942 א 11,. ספעצ 
מיטן 83 {-+ אָנגעבּן, ;אַן אִי גיט אָן די 
גנבֿים וואו ס'ליגט עפּעס בּאַהאַלטן; געלט... 
טײַערע חפצים,. .. ווען דער אייגנטימער פֿאָרט 
אַװעק... אויף װאָס פאַר א שלעסער סאין 
פֿאַרמאַכט", בּימקאָ, גנבים. 2, װער עס שיקט 
עפּעס איבּער דורך פּאָסט. -עריי. 

אַנגעבּערנלט -- אדי, פאַר אָנבּערגלען -+. 
איער זשוויר. ,.... שאָטנס פון אִיע זעק קאַר- 
טאָפֿל, תּבֿואות", כלאַוֹנע קאַגאַן, אױפֿן טײַך, 
װארשע 19235. -ערהייט. 

אָנגעבּערדעװועט -- אַדי, פּאַר אָנבּערדעװען 
+, אע פֿעדעם. אַרױסגײן אַן אָנגעפּעלצ- 
טער, אַן אַיערי ‏ - 

אָנגעבּע'רן -- טרו. געבּער אָן, -געבּערט. 
4 אָנגעבּאָרן, 

אָנגעכּערשטלט -- אַדי, פּאַר אָנבּערשטלען 
-+. אִיע האָר. אִיע פֿעדעם. שבּאַקן.. . אָי מיט 
אַ בּרודיקיבּלוילעכן, נישט ראַזירטן אָנװאוקס", 
פּנחס גאָלדהאַר, דערציילונגען פֿון אױסטראַלי 
יע, מעלבּורן 1939, 

אָנגעבּראָטן -- אַדי, פּאַר אָנבּראָטן -+, אָי 
ענע גענדז און קאַטשקעס. אַן אַ'ענער איף 
דער זון. ‏ -ערהייט. קקייט, 

אָנגעבּראַכט -- אַדי, פּאַר אָנבּרענגען -+, 
59 --געבּרעננט. אִיע מתּנות. אֶיער פּראָ 
װיאַנט. אִיע סחורה. אִיע מסירה. אַיע קרענק, 
אָפֿט אִי וו ע ר ן = אויך: 1. אָנגעפֿעסטיקט, צו- 
געפעסטיקט װערן. ,ציגל האָבּן ניט אַלעמאָל די 
זעלבּע גרייס און די זעלבּע פֿאָרמע, דאָס 
װוענדט זיך אַן דעם אָרט װאו די ציגל װערן 
אַ", א.ש. זאַקס, דאָס לעבּן פֿון פֿלאַנצן; 
2. צוגעבּראַכט, צוגעשיקט װערן. ;אַז דער 
מענטש האָט שוין דאָס זײַנע ממלא געװעזן, 
װערט ער אִי אָן מלך מלכי-המלכים הקבּיה", 
ספר ישרי 17, װילנא והורדנא 1819, ב/ב, 
-ערהייט, 


אַנגעבּראָפן --.אַדי, פּאַר אָנבּרעכן (זיך) -*, 
אַענע מצה. אן אִי טעפּל מיט א שטשערב, 
איענע ‏ צװײַגעלעך. זינגען מיט אַן אֶענער 
שטים. אַרומגײן מיט אן אִי געמיט, א טרויע- 
ריקער. ;אָפּשנײַדן די װאָרצלען װאָס זײַנען 
קאַליע, אִי אָדער קראַנק", רעד' מ. װעללער, 
װי מען פֿלאַנצט א סאָד, װילנע 1900./ אַן 
אַענער = א געבּריכטער. אַן אַיענער טאָג = 
אַ געפּטרטער (עס אַרבּעט זיך ניט, מען אין 
אין א שלעכטער שטימונג),. קריגן אִי די 
בּיינער. -ערהייט. קקייט -- פפֿאַר 
מידקייט און גרויסער אִי װערט זי אינגאַנצן 
אָפּגעשװאכטײ, הירש דאַבּין, אַפֿ דער װײַסי 
רוסישער ערד, מאָסקװע 1947, 


אָנגעבּראַקט -- אַדי, פאַר אָנבּראָקן = 
אע שטיקלעך בּרויט. אִיע לאָקשן. אִיע ליגנס, 
;װאָס פֿאַר א טעם װאָלט געהאַט פּסח בּאָרשט 
אָן אונדז, אע מצה?", שע. אַן עסן אַזאַ: 
| הייסע געזאַלצענע װאַסער מיט שװאַרצע שטיק- 
לעך בּרויט און ציבּעלע אי -- אָט דאָס אין א 


אָנגעבּרײיט 


מיכע*, חנה לעװין, קלייניקייטן, בּארדיטשעוו 
1923 -ערהייט. קייט, 
אַנגעפּראַקנ(י)עט -- אַזי, פּאַר אָנבּראַק- 
| נ{(ען -+. = אױפגעלאָפֿן, אָנגעשװאָלן. אַ 
פאַרבּלוטיקטע, אַיע נאָז. קאַן אַע טימעניצע 
איבּערן גאַנצן קעפּל", ייל. , זײַן גאַנצער אֶיער 
קערפּער מיטן שװערן קײַלעכדיקן קאָפּ", 1. 
ילוריע, בּריקן בּרענען, כאַרקאָװ 1929. ;אַלצ- 
מאָל האָט דער פוס אויסגעקוקט אִי, (אָנגע- 
לאָפֿן)", שלמה סײַמאָן, טמז, 5141958. עדי 
פּיאַטעס זײַנען שוין אי װי קישעלעך, און ער 
גייט נאָך אלץ", אי. קיפּניס, פֿרײד, 
אַנגעבּראַקעװעט -- אַדי, פאר אָנבּראַקעװען 
-+, אִיע כּלים. ;אויף מזרח-װאַנט אַן אֶיער 
מזרח, אָנגעמאָלט מיט ליבּן... װאָס זענען 
פּאָכאָזשע אויף פּיפּערנאָטערס", ייל, דאָס מש- 
לחת, זשיטאָמיר תּרל"ן,. 


אַנגעבּרונזט -- אַדי, פּאַר אָנברוגזן (זיך) 
 ,+-‏ אַן אֶיער מיט אַן אַראָפּגעלאָזטער נאָז. 
זיצן (אַרײַנקומען, אַװעקגיין) אַן אֶיער. אַן אִי 
פּנים. ,. .. מאַכט דער אַשמדאַי עפּעס װי אַ", 
ממוס, קליאַטשע. ,גיט ער זיך בּאַלד אַ װענד, 
דאָס מאָל מיט אַן אִין שטערן", זש, שקלאַװער 
קינדער. ,דער צומאָרגנס איז געוען אַן אַיער", 
יהושע פערלע, עײַן אַזײגער אינדערפֿרײ, 
אָפֿט מיט זײַן 6 װערן. ,מענטשן װערן 
בּײַז, אָנגעבּלאָזן, אַ, שע, יוסילע סאָלאָװײ. 
;װען דו בּיסט אִ' -- בּײַס אַ קישף", פֿװל. 
זערחייט. -קייט -- אײַנזאַפּן דעם פאָי 
טערס אַי 


אַנגעבּרודיקט -- אַדי, פּאַר אָנבּרודיקן -+. 


אין אַן איער שטובּ. -ערהייט. קקייט. 
אָנגעפּרױוט -- אַדי, פאַר אָנבּרױון -+, 
אִיע געטראַנקען. צעכּעסטע, אִיע קעגנערס, 


,מיט פֿאַרטײַעטקײט איז אִי איעדער אָרט 


- דאָרטײ, פמ, מלחמה |, 

אָנגעבּרױנם -- אַדי, פאַר אָנבּרױנען -+. אִיע 
זעמעלעך. אִיער טאָסט. אַן איער פֿון דער זון. 
דערהייט, הקקייט, 

אָנגעבּווקירט -- אַזי, פּאַר אָנבּרוקירן , 
אַיע גאַסן, -ערהייט. -- לאָזן די גאַסן ניט" 
אָ. ‏ -קייט, - 

אַנגעבּריט -- אַדי, פּאַר ! אָנבּרזען  ,+‏ אע 
מילך. אַיע טיי. -ערהייט, 

אָנגעבּרײיט -- אַדי, פּאַר אָנבּרײטן -+. צױ 
געגרייט, אָנגעגרײט. גרייט. אַן איער אויף קר" 
בּנות. ,טאָכטער פֿון בּבֿל, די אִיע צו פאַרוויס- 
טונג", תּי, תּהלים, קלז, 8, ,בּיסט דער גאָט- 
געזאַלבּטער נבֿיא, בּיסט דער אֶיער פירער", 
יהואַש, 'עלי און שמואל. בּאר התּורה פאַר" 
טײַטשט איש עַתּיי (ויקרא, טו, 21): עאָיער 
מאַך". 0 
געװויינלעך מיט זײַן, צזו. זײַן אִי צו 

עפּעס. זײַן אִי צו קומען (טאָן). ,בּין אִ' צו 
-טאָן דעם אייבּערשטנס בּאַגער". מלמדישער 
טײַטש (אין פּאָד): 'הנני' --- ,איך בּין אַ". ,זי 
זאָלן זײַן אִי אויפן דריטן טאָג", תּי, שמות, 
יט, 11. ,װעסטו קיין תּשונֹֿה טאָן, צו דער 





אָנגעבּרײַט 


טיר פֿון גיהנם װערסטו אִי זײַן", צור, בּרא" 
שית. ,זעך {(= זען, זיא זײַנן אן גיבּרייט דיא 
דורות אחרונים דז דיא תּורה װערט פֿר געשׂין 
װערין פון זייא", נצו, ויקרא ו/ב. קעש זײַן 
שיני פּאַלשין != פּאלאַצןן פֿר אײַך אן גבּרייט", 
מהמ, אַמשט 1722, ריט/ב. ,די צײַט איז אַ, 
די ישׂראל זאָלן געשטראָפֿט װערןי, עמוס, 
װארשע תּרל"ה. ,אַלע נשמות. . . פון די װאָס 
זענען אַי צו קומען אין לעבּן ארײַן", אַש, 
תּהיליםייוד. -קיים -- דינסט-אָ, 

אָנגעבּרײַט -- אַדי, פּאַר אָנבּרײַען -+. 89: 
-געבּרייעט. אע ליגנס. איער מעד. אֶע 
מצה. -ערהייט, 

אַנגעבּרילט -- אַדי, פּאַר אָנבּרילן. װאָס 
איז מיט בּרילן,. ,די אויגן --- אִיע, אין א הוט 
װי אַ פֿױגלנעסט", סיראָטינער איבּז, פּעטקע 


דער אַדמיראַל, מינסק 1931, 

אָנגעפּרענגט -- + אָנגעבּראַכט, 

אַנגעבּרענט -- אַדי, פּאַר אַנבּרענען (זיך) -+, 
איער אויוון. איער אײַזן. אַן אֶיער שטיין צו 
כּשרן כּלים. אִיע עסנס. אַיע קאשע, אַן איער 
טאָפּ, אן איער פֿון דער זון. ,מיט װאָס דער 
טאָפּ איז אִי -- דערמיט (מיט דעם) שטינקט 
ער": ,מיט װאָס דער טאָפּ װערט אַ' -- דער" 
מיט שמעקט ער"; ,דער שאַרבּן שטינקט תּמיד 
נאָך דעם װאָס דער טאָפּ איז אַ'", שװ. ,דש 
איז ניט גינוק גיזלצין, דשׂ שטינקט נאָך רויאך, 
דשׂ איז אן גיבּרענט...", בּראַנט, פּרק מג 
,רבּי זירא. . . האט זיך גיזעצט אין פליאר אונ' 
איז ניט אן גיבּרענט גיווארן", שֹׂה, כז/ג. ,גי 
זוכט האָבּ איך אין זיך א װאָרט אַן אַי און גע- 
פֿונען", הל, אין טרעבּלינקע.... װערן 
אִי = װערן אָנגעצונדן, 

אע גריץ -- מיט מעל און פֿעטס (פּוטער 

אָדער שמאַלץ) דעם אָנבּרען געפּרעגלט אויף 
א פּאַטעלניע; אויך: א בּיסל צוגעבּרוינט מעָל 
און געריישעכץ פון געפּרעגלטע ציבּעלעס 
(אויך מיט קאַרטאָפֿל),. אִיע זופּ -- פון קאַר- 
טאָפֿל מיט פֿאַרבּרױנט מעל (מיט אַ פֿעטס) 
.וי מן קאָכט אִיע זופּ... מוזן זיי מאַכן צויי 
בּרכות", שלחן ערוך, ח"בּ, זשאָלקעװ? אָנהײיב 
9. י"ה. ‏ אַן אִי ה ע מד -- א שלימזל װאָס 
עס גייט אים תּמיד מיט דער פּוטער אַראָפּ. 
לאָקל (װלאָצלאַװעק) אֶע מוזיק -- אֶע 
זופּ, 

אָנגעפּהענטפ -- זאָס, ן. 1. זזו אָנגע- 
-בּרענטע גריץ 6 אָנגעבּרענטע זופּ. פֿאַרריישטע 
גריץ. 2, שפּײַז װאָס איז צוגעפֿאַלן צום בֹּאַ- 
דעם פֿון טעפּל און האָט זיך צוגעבּרענט. עס 
שמעקט אִי. ,די שענק שמעקט מיט קרויט, אַי 


און װילגאָטש", אָפּאַ, ראָמאַן פֿון אַ פערדיגנבֿ. 


אָנגעגאַנגען -- אדי, פאר אָנגײן -+. די 
איץ דעבּאַטע. 


אָנגעגאַנערט -- אַדי, פּאַר אָנגאַנערן -6, 
אַן אָנגעבּלאָזענער, אַן אִיער. ,װאָס בּיסטו אַזױ 
אָנגעצױיגן, אַזױ אַ'?". 

אָנגענאָפֿן -- אדי, פּאַר אָנגיסן (זיך) -6., 
אִי ואסער. אִי קװעקזילבּער. אֶיענער בּעכער. 


124 


זאַפט-אָיענע פּירות. אֶיענע זאנגען. א פֿעטע, 
אַן אֶיענע מאָרדע, אַן אֶיענע מיט חן. א סאָד, 
אִי מיט ריחות. אַ'ענע אײַטערס פון דער קו 
א שמייכל, אִי מיט חכמה. *אַן אִיענער = א) א 
פעטלײַבּיקער;: ב3) א געזעצטער, רואיקער; 
ג) שיכּור, *אַן אַיענע = אויך: א שואנגערע. 
*דער קאָפּ, אִי (װי) מיט בּלײַ = א) בּײַ אַ 
שטארקן קאָפּװײטיק; ּ) ווען מע קען ניט, מען 
איז אומפֿעאיק צו טראַכטן. *די פֿיס זײַנען אַי 
(ווי) מיט בּלײַ = מע קען ניט, סאיז שװער 
זיך צו רירן פון אָרט, *דו, אִי שטיק פֿלישׁ = 
טעמפּער, גראָבּער, 
עדער כּוס פון קידוש מוז זײַן ריין אויס' 
געװאַשן און פול אַי, חא, נו/א. ,מיט אויגן, 
אָיענע מיט בּלוט, טוט ער זיך אַ לאָז...", שע, 
יוגענד ראָמאַנען. ,דער זיידע װאָס אי שטענ- 
דיק געווען אִי מיט אימפּעט און האַסט", יק. 
,שווערע, שװאַרצע הענט מיט פּראַצע אַ'ענש", 
הר, מײַן ליכטיקע נסיעה. ,טאטע-מאמע, זיי 
דעס... די העלדזער אַ'ענע מיט ניגון -- און 
זיי זינגען", הל, אַזױ װי דורכן שלאָף', 
-ערהייט -- לאָזן די גלעזער אָי -קייט 

-- ;די אי מיט נאָגנדיקן װייטיק האָט צוגע 
נאָגלט צו דער פֿינצטערקײיט", אָקרוטני, טמז, 
3 וווע 11, 

אָנגענאָרט -- אַדי, פּאַר אָנגאָרטן -+, אַרכ. 
;זעלט ער ניט אן גגאָרט זײַן, װען ער טוט 
זינגן, זעלטן אים זײַנה גדערם אונ' גאַל אַרױס 
שפּרינגן", ר' יואל חזן, ריח ניחוח, פֿיורדא 
4 וְאַמי פּנקס ו. ,זיא זײַנן אן גיגאָרט גיגן- 
גין מיט אירין כּלײזיין פֿון שמות הקדושים", 
נצן, יז/א. 

אָנגענאַרטלם -- אַדי, פאַר אָנגאַרטלען (זיך) 
-+, איער חסיד. אִיע קאַפּאָטע. ,איינער... 
אָנגעצויגן אין א מין געשטריקט העמדל און 
אִי אין אַ בּרייטן פּאַסיק", אַש, אַ שטעטל. 
-ערהייט. קקייט, 

אַנגענאַרטנגט - אַדי, פּאַר אָנגאָרטענען. 
בּאַדעקט מיט גאָרטנס. איע בּערג. 


אָנגענאָרנס -- אַזי, פאַר אָנגאָרענען -+. 
אן אִי געבּיַ. אִיע ליגנס. ,זון, אויף גאָרנס אַ, 
גליט אויף אײַון און בּעטאָן", עק. ,װען אַן 
ענגלענדער קוקט אויף אַזאַ אַין דײַטשן זאץ, 
איז אים נאָך מער פּריקרע װי דעם פֿראַנצױן 
אָדער דעם רוס", מװ, יִשפּ װ, 4. הקייט, 


אַנגענוידערט -- אַדי, פּאַר אָנגױדערן זיך 
 .+-‏ אַן אֶע דאַמע. א שטײַפער, אַן אֶיער, 
האָט ער געשויגן. ;די בּעקלעך זײַנען פאַר- 
פלאַמט, דאָס פּנימל --- אָי, י. שרײַבּמאַן, סאָו' 
היימלאנד, 1967, זא 9. -ערהייט. -קייט. 


אַנגענורט -- אַדי, פּאַר אָנגורטן (-+),. ,600 
מאן, אִי מיט כּליימלחמה", תּי, שופֿטים, יח, 11, 
,אונ' זעקס הונדרט מאַן װאָרן אן גיגורט מיט 
(כּלי זיין)ײ, סהמ, שופֿטים. מיט אִיץע לענדי 
אַן איער מיט גלױיבּן (מסירת-נפֿש, שׂנאה, ווילן 
אומגעדולד אאַזװ), ,אן גיגורט אײַער גירטל 
אונ' אײַער שיך אן אײַערי פֿיסן.. .*, צאינה, 
בּא. , מיט דײַן צמצומדיקן כּוח אִי, האָסטו אָנ" 


אָנגעגענען 


גערירט די כּלים", הל, אין טרעבּלינקע.... 
;װוידער שטייט מען אִי און מיט פֿריש אַנגץ- 
קװאָלענעם אימפּעט און מיט בּאַנײַטער גבֿורה", 
בּרוך האַגער, מלכות חסידות. -ערהיימ. 
--- אִי מיט גפֿורה. ה-קייט. 

אַנגעגזלם -- |... גאַזלטן אַדי, פּאַר אָנגזלען 
 ,6-‏ אֶיע פֿאַרמעגנס. -ערהייט, -קייט. 

אָנגעגלאָוט -- אַדי, פּאַר אַנגלאָזן -+. / אע 
פענצטער, אִיע רעמלעך. אִע קוכנס, בּאַגאָסן 
מיט צעלאָזענעם צוקער. ,מיט גליװער אִ' גע 
וועזן זײַן בּליק", פּמ, מלחמה וו. -ערהייט, 

אָנגעגלאַנצט -- אַדי, פאַר אָנגלאַנצן -. 
אָיע שטיוועלעך. אֶיער סאַמאַװאָר. :ערהיים. 
-קייט, 

אָנגעגלאַנצעװעס -- אַדי, פּאַר אָנגלאַנצע- 
װעף. זזה דפװ. אַלײן אַ פּוכיקער, איער 
בּחורעץ", נ. קאַבּאַקאָװ איבּז פֿון װר, היימלאַנד, 
מינסק 1932, 

אָנגענלופֿט -- אַדי, פּאַר אָנגלוסטן זיך -. 
אע זאַכן. איער לוקסוס. -ערהייט. 

אַנגעגליט -- אַדי, פאַר אָנגלנען (זיך) -4. 
איער אײַזן. איער מעסער. אַן אֶיער זומער- 
טאָג, אין אַ'ץ חלל. אִיע ערד. אִיע לופֿט. שטעכן 
װי מיט אִיע שפּילקעס (נאָדלען). אִיע אויגן 
אע אַטמאָספֿער. אע אַסיפה. /{|איםן האָט 
עס פֿאַרדראָסן בּיו דער סאַמע טיף פון זײַנע 
אע געפילן", לייזער קאַצאָװיטש, הומאָרעס: 
קעס, מינסק 19233. , קיינער האָט זיך ניט בֹּאַי 
וויזן אױפֿן אן װעג", מק, 'מוניע דער פֿײגל- 
הענדלער'. קאֶיער עכאָ פונעם שװײַגן שיסט 
אין מיר אַרײַן א הייסע פֿײַל", סוצ, סִיבּיר. 
;דערגרייכט האָט ער דעם העכסטן גראַד פֿון 
דראַנג און אִיע דאָרשטןײ, פּמ, מלחמה וו. דאָס 
האַרץ פון א מענטשן דאַרף זײַן אַן אֶיער 
שמעלצאויוון", חג, צמח אַטלאַס. -ערהייט. 
דקייט -- ,אין א צושטאַנד פֿון שעפֿערישער 
אָיײי, היימיש, תּשרי תּשמ"ג, 

אַנגעגלײזט -- אַדי, פאַר אָנגלײן -=, 
;קעגנאיבּער א פענצטער װאָס איז מער פֿאַר" 
קלאפּט מיט פֿאֲניר איידער אַ, ...", בּערג, 
בּײַם דניעפּער וו. ,זײַן קאַבּינעט, װאָס ער האָט 
אים בּאַשטעלט מיט הויך אע בּיכערשאַפֿעט", 
נס, 'העשל אנשעלעס' 

אַנגעגנבעם -- אַדי, פּאַר אָנגנבֿענען -6. 
אע זאַכן. אֶיער פֿאַרמעגן. אֶע אידייען 
-ערהייט.. -קייט, 

אַנגעגעפֿן -- אַדי, פּאַר אָנגעבּן (זיך) -+, 
אָיענע מאַטעריאַלן, דאַטעס, ציפערן אע. דער 
אָפֿיציעל אַיענער טיראַזש פון דער צײַטונג, 

אַנגעגענען -- טרו. געגן אָן. -י'געגעגנט. 
1 דזו בּאַגעגענען. טרעפֿן עמעצן בּײַם גיין, 
בּײַם אָנקומען ערגעצוואו. אַי אַלטע בּאַקאַנטע. 
כּסדר אִי דעם זעלבּיקן שװאַרציאָר. ,געפֿינען 
אַ מיטל װי זיך דורכצוגיין און ניט אַ' דִי 
שיינע װײַבּערלעך מיט די מיידעלעך", ל. לעװיץ, 
רפֿאל דעם שנײַדערס טאַכטער, װילנע 1888, 
2. זיך אָנשטױסן אויף עפּעס. זיך אָנטרעפֿן 
מיט עפּעס (װאָס איז ניט געװאונטשן) אי 





אָנגעגעסן 


שװעריקייטן, שטרויכלונגען. מיט זיך -- 
אִי זיך מיט עמעצן פּנים-אל-פּנים. אִי זיך און 
זיך מאַכן ניט-זעענדיק. ‏ אָנגעגעגנט - 
פּאַר. עדי אִיע װײַסרוסן אין די װײַסע פּעלצ- 
לעך", זבּ ליטע, װילנע 1914 אַ'ערהייט 
-- אַװעקדרײיען דעם קאָפּ פון אים, אָי 


אָנגעגעפן -- אַדי, פּאַר אָנעסן (זיך) -=. ,אַ 
דאַנק, איך בּין שוין אַן אַָ'ענער". קאויף א 
חתונה איז גוט צן גיין אִ'", שו. ;אָ', אָנגצ- 
טרונקען, ניט געהאַט צו צאָלן; געכאַפּט דאָס 
זעקל מיטן פּעקל און אװעקגעפֿאָרן", פֿל. ,איין 
מענש קאן נט זײַן אן גיגעשִׂין אונ' אן גי 
טרונקן -- אונ' ערשט װערט ניקש אַנדרשט 
דרויש אַזו גישטןאַזנקײ, בּראַנט, פּרק לו. אווען 
זיי קומען איין מאָל אין יאָר יום-כּיפּור אין 
שול אויף אייניקע שטונדן אַ'ענע, רוקן זי 
זיך צו פּתיחה פֿון נעילה, צו שלישי (מפטיר 
האָבן זיי שוין לאַנג פאַרגעסן)", ש. ג. הרכּבֿי, 
די געליהענע האַק, בּאָסטאָן 1911 -ערהייט 
-- קומען יוםיכּיפּור צו מוסף אִי. -קיים, 

אָנגעגראַבּלט -- אַדי, פּאַר אַנגראַבּלען -=, 
אֵע װואונד. אִיע בּלעטער. אִיע גראָשנס. 
-ערהייט, 

אָנגעגראָבּן -- אַדי, פּאַר אָנגראָבּן +. אֶיענע 
קאַרטאָפֿליעס, בּוריקעס אע. אֶיענע קבֿרים. 
אָענע אוֹצרות. -ערהייט -- לאָזן אױפֿן 
פֿעלד אָי -קייט, 

אַנגעגרוזעט -- אַדי, פּאַר אָנגרוזען -+. די 
אע װאַגאָנען. אִיע סחורה. -ערהייט, 

אָנגעגרױיזם -- אַדי, פּאַר אָנגרױזן -, 
דזוו אָנגעקרויזט. ,אַן אױיסגעפּוצטער, די האר 
אָ'"; ,א פֿאַרקנאקטער, די האָר אָנגעגרויזט", 
י. ליובּאָמירסקי איבּז, דער שניפס, מאָסקװע 
2. הערהייט. קקייט, 


אָנגעגריגעװועם -- אַדי, פּאַר אָנגריגעװעך. 
22? אָנגעלייגט אויפן האַלדז. אַרומגעװיקלט 
אַרום האַלדז. ,. . . אָנגעטאָן אין זייערע גראָבּע 
קובּעס און די קאָלנערעס מיט די אָפּשלאָגן 
זײַען אִי מיט אַלערהאַנט שמאַטעס פון דרילך, 
פון שטיקלעך צווילך, זעלבּסט מיט געלביגע" 
פֿלעקטע וינדעלעך", אמז, דיא שטאָט הרס, 
ווילנע 1868, 


אָנגעגרייטם -- אַדי, פּאַר אָנגרײטן (זיך) -+, 
אָיע שפּײַז. מאַטעריאַלן, אִיע צום בּויען. אַלץ 
שטייט, (ליגט) שוין אַי. הענט, אִיע צום ליכט- 
בּענטשן. פון פֿריֶער אִיע תּירוצים. ,ווער סיװעט 
מיר קומען זאָגן, אַז מײַן חתן גייט, -- אַ 
רובּל פֿאַרן װעג ליגט שוין אִ'", פֿל. ,פֿאָר 
אַהיים... עס װעט שוין זײַן איינע אַיע פֿערד 
דערצו", ליאַנדאָר, נײַער בֹּש, װילנט 1887, זי 
0 8אַ גרויסער טרונק בּראַנפֿן שטייט א גאַנץ 
שיינער און דערנעבּן ליגט זיך אִי א פּאָלקע 
אָן בּיינער", טעיאַטאָר. ,די מסירות ליגן שוין 
פֿאַרטיק אִי נאָך איידער די חטאים זענען דאָ", 
ממוס, אַ סגולה.... ,האָט שטענדיק געהאט 
אַן אַץ אַקסל פֿאַר אַ פור װאָס האָט די אַקס 
צעבּראָכן", אַש, תּהיליםייד. אָפֹּט אִי זײַן 
4 װערן, צגז זײַן אִי צו קריגן די תּורה. 


1409 


,איין פֿערד איז וואול אן גגרייט צו דער מל- 
חמה", סהמ, משלי, כא, 31. קאַן אייבּיק גרי- 
נער איצט איז אִי פון יענער זײַט פֿון אייבּי- 
קייט", אַלף כּץ, צוק, סעפּט' 1947, ,די רפֿואה 
ווערט אִי (פריער) פֿאַר דער מכּה", שװ. ,װאָס 
װערט אִי -- דאָס קומט אָזִי, שװ. ‏ ער- 
הייט. הקייט, 

אָנגעגרײַפֿט -- אַדי, פּאַר אָנגרײַפֿן +. זן. 
מיענער טײַך. . . פֿלעגט אין אַיע פֿרילינגס זיך 
ארױיסרײַסן פֿון בּרעגעדיקן צװאַנג", אַקש, 
מזרח און מערבֿ, מאָסקװע 1940, 

אָנגעגריפֿן -- אַדי, פאַר אָנגרײַפֿן +. אַן 
אִי האַרץ. אֶיענע לונגען-שפּיצן. אָיענע פּאָז 
ציעס. זיך פילן אִי, בּאַלײדיקט. ,אונטן, אין 
טאָל אַ טיפֿן, ליגט פון אומעט אִי א פֿאַראָרעמט 
קליינער ישובֿ", הר, געדזיכטע און לידער, 
9, ;אויגן, פֿון שרעק און פון טױט אַ, 
אױגן-פֿאַרצװייפלונג, געזונקענע שיפֿןײ, סעג, 
אויגן. 

אָנגעדאַװנם -- אַדי, פּאַר אָנדאַװונע)נען (זיך) 
-+. שוין זײַן אן איער נאָך פון די יונגע 
יאָרן. 

אָנגעדאַכט -- פטמ. אַנשטאָט: נישט הײַנט 
געדאַכט, ווואו?ן 

אָנגעדאַנקט -- אדי, פאר אָנדאַנקען -+, 
,גענוג צו דאַנקען. װאָס האָבּ איך דען אַזױנס 
געטאָן? איך בּין שוין אַן אַיער". 

אָנגעדאַפֿט -- אַדי, פּאַר אָנדאָסן -+. אִע 
אַרבּעט. אַװעקגיין אַן אֶיער. *סאיז אִי אויפן 
האַרצן (אויף דער נשמה) = אין א שװוערער, 
שלעכטער שטימונג (אומאיידל), 

אָנגעדאָפּטשעט -- אדי, פאַר אָנדאָפּטשען 
-+, 59: --געטאָפּטשעט. אֶע פּאָ- 
לאָגע. אַן אִי קרעמל. אִיע בּויד מיט פּאַרשוינען 
און פּאַרשױנטעס. אַן אַכצניאָריק ייִנגערמאנ- 
טשיק, אִי מיט תּורה", ז. מױרער, זײַ נישט 
קיין וואוילער יונג |, טאַרנאָו 1911, ,אַ קליינס 
און נידעריקס איז געוען פֿײַװישעס געװעלבּל 
און אִי מיט טאָלפּנס זאַלץ", איבּז, עגנון, אַ 
פשוטה מעשׂה. אויך: --געדאָפּטשעװעט. 


אָנגעדאַרט -- אַדי, פּאַר אָנדאַרן -+, 
וואורשט, -ערהייט, 


אָנגעדודלם -- אַדי, פּאַר אָנדודלען -+,. אי 
ניגונדל. אִיע צייכענונגען. אװעקגיין אַן אֶיער. 
זערהייט, 


אָנגעדױבּעט -- אַדי, פּאַר אָנדױבּען 6 
אָ'ער שפּײַכלער. *אַ'ער קאָ פּ = אָנגעפּראָפּט 
מיט אײַנרעדענישן. קאַז מען אַרבּעט שטום. 
מיט אע קעפּ, װי גנבֿים בּאַהאַלט מען די 
אויגן. . . און װאָס איז די מורא?", יודל יאָפֿע, 
דאָס איידעמל, מאָסקװע 19236, 


אָיער 


אָנגעדויעם -- אַדי, פּאַר אָנדוױען (זיך) -+. 
אַרומגײן א בּרוֹגזער, אַן אִיער. אִיע רעדער 
פֿון ראָװער. אאתרוגים:סוחרים קערן זיך 
אום. . . און זייערע בּײַכער זענען אַי פון כּעס", 
איבּז, עגנון, טמז, 1968 וא 24. ,די ערשטע פּאָר 
טעג בּיסטו געווען. . . פריילעך, און איצט גיי- 


אָנגעדענקען. 


סטו אַרום אַן אֶיער", ש. סײַמאָ, טאָג, 1958 
וו 7, 


אָנגעדולט -- אַדי, פּאַר אַנדולן (זיך) -. 
מיט אַן אִין קאָפּ. אין אַן אער שעה. -ער- 
הייט, -קייט -- ,די פּוסטקייט און אַי פֿון 
זײַן פֿאָרעם אין פֿאַרבּינדונג מיט זײַנע אינ- 
האַלטן", קעגן אַנטימאַרקסיסטישע טעאָריעס 
אינ דער ליטעראַטור-פאָרשונג, קיִעוו 1932, 


אַנגעדונגען -- אַדי, פּאַר אָנדינגען (זיך) -+, 
אֶיע בּאַדינערס. איער מלמד. דאָס אִיע לערך- 
ייִנגל. אויף אֶיע קעסט. -ערהייט. קקייט, 

אָנגעדופֿט -- אדי, פאר אָנדופֿן. אָנגעזאַפּט 
מיט גוטע ריחות. קאויף פאַרשיידן-קאַליריקע 
טעפּעכער אױסגעשפּרײט, מיט בּשׂמים אִי און 
אויסגעשמירט", װיספע, קאָװנע, אַפּריל 1923, 


אָנגעדורעט -- אדי, פּאַר אָנדורען -+. מיט 


אַן אֵין קאָפּ. אַ צעטומלטער, אַן אִיער. -ער- 
הייט. הקקייט, 
אָנגעדײַם -- אַדי, פּאַר אָנדײַטן -+. אַ פון 


סאַמע אָנהײבּ אֶיעֶר אויספיר. ,די פּראַקטישע 
פֿאַרענטפֿערונג פון דעם נאַציאָנאַלן פּראָבּלעם 
אין דעם נאָר װאָס אַיעטן זין", זשיט שו, נ"י 
2, 

אָנגעדיפט -- אַדי, פּאַר אָנדיכטן -+, דִי 
אע לױבּלידער לכּבֿודר דעם פֿירער. אויך: 
--געדיכטעוועט. 

אָנגעדיכטעװעם -- אַדי, פּאַר אָנגעדיכטע- 
װען. נעאָל. ‏ װאָס איז געדיכט, ענג אָנגע- 
שטעלט, אָנגעפּראָפּט (מיט מענטשן), ,דער 
פּלאַץ װואו עס האַלטן זיך אויף די גנבֿים, די 
גאַסנמוידן . . . איז געווען אָנגעשטעלט און אַ", 
בּאַש, גימפּל תם. 

אָנגעדיקט -- אַדי, פּאַר אָנדיקף. לאַקל (קאָי 
לאָמײי), װאָס האָט אויף זיך א שיכט שטויבּ, 
שמוץ. דאָס אִיע מעבּל אין דער אַלטער דירה, 

אַנגעדעפט -- אַדי. װאָס איז מיט אָנדאַכט 
(-+), אָנדעכטיק (-+), ,מיט זייער צונג לי- 
קענען זיי גאָר צו אַן אַנדער מחשבֿה, דען זײַן 
האַרץ איז ניט אִי צו הקבּ"ה (יולבּו בּל נכון 
עמוץזי, לט2, כב/א. 

אַנגעדענק -- דער, יען. 1. אַנדענק, סוּװע- 
ניר. קריגן אַ טײַערן אִי. 2. דערמאָנונג, 
שיקן אַן אָײפֿאָטאָגראַפֿיע. אַן אַבּריװל,. 8, גע- 
דענקעניש. געדעכעניש. פֿרגל: אָנדענק. אויך: 
דאָס אַ'ען. נר. 

אָנגעדענקען -- טרו. געדענק אָן, --גע- 
דענקט. געדענקען א סך זאַכן, קליינע פּר' 
טים. אִי אַלץ װי עס איז פֿאָרגעקומען. געבּן 
אַ זאַך צום אִי. געװיינטלעך מיט זיך -- 
;א גוט קעפּל, א מהרש"אָקעפּל, מע זאָל עס 
קענען אלצדינג זיך אָ"', יפֿאָל, 1887, פאה 29, 
;דער גוטער-יאָר קאָן זיך הײַנט אָי...", דער 
אַקציזינק, זשיטאָמיר 1868. ,איז עס דען 
אַ מענטשלעכע זאַך אָנצוגעדענקען זיך אַז מע 
האָט צו טאָן מיט אַזױ פיל מענטשן", װ. און 
ס' איבּז, זי מעשׂה פֿון דעם שטיקעלע בּרױט, 
זשיטאָמיר 1896. ,װען בּהלה, װאָס בּהלה? -- 





אָנגעדראָדלט 


װער קען זיך זיי אלע אִ'?ײ, ממוס; שלמה. 
קאַי זיך צו װעמען װאָסער משכּון עס געהערט 
-- האָט מען בּאַדאַרפֿט האָבּן א קאָפּ פֿון א 
מיניסטער", שע, פֿונעם יאֲריד, -עכץ, 
-עניש, | 


אָנגעדראָדלט -- אַדי, פּאַד אָנדראָדלען -+, 
9 = געדרודלם |-+ אָנדרודלעןן. ,סיװײַבּ 
האָט בּאַגעגנט דעם מאַן אן אַיע", אָפּאַ, ישׂמחהס 
לעבּןי. ,דאָס אײיבּיק אִיע אייװעלע האָט אַרײַנ' 
געשלונגען דאָס לעצטע בּרעטל", פֿײַװל סיטאָ, 
אָט דאָס זײַנען מיר, כאַרקאָװ-קיַעװ' 1932, 


דערהייט.. הקקייט, 
אַנגעדראָט -- אַדי, פּאַר אָנדראָטן -+, 89; 
--געדראַטעװעט. אָנגעצויגן, דורכגעצויי 


גן מיט דראָט. צעריסענע, אִיע שיך. אֶיעװועטע) 
פּאָליצעס, די כּלים זאָלן ניט אַראָפּפֿאַלן. ,די 
שפּיצן מויערן מיט גערויש פון ראַדיאַישטאנ- 
גען װי האַרפֿן אָי, בּ. לאַפּין, דער פולער קרוג. 


אָנגעדראַלן -- אַדי, פאַר אָנדראָלן -+. אויך: 
-געדראָלט, זן. אָנגעשװאָלן. אױפֿגע- 
לאָפֿן, אָנגעיוירן. אָנגעבּלאָזן, אִיענע אויגן פֿון 
צו פֿיל שלאָף. צעבּריטע, אָיענע און צעבּרענטע 
פינגער פון דער קעכין. אַיענע בּרעמען. עדי 
מאָרדע האָט זיך בּײַ אים געשאָקלט פונעם 
שטאַרקן בּלוט:שלאָגן אין די אענע אָדערן, 
זש, נח פּאַנדרע. ,מיט אֶיענע בּלױע ליפּן קוים 
אַרױסגערעדט: װאַסער!", יהושע פערלע, עײַן 
אַזייגער אינדערפריי. ,דער אֶיענער בּויך האָט 
זיך אראַפּגערוקט וי א פֿולער זאַקײ, רחל קאָרן, 
ערד. ;,איז דער סטאַליער צוגעגאנגען צום 

| האָלץיסוחר אַ נאָך מער אַ'ענער", חג, טמז, 
4 4 9, 

אָפֿט מיט זײַן 6 װערן. ;די הויט (פון 
שטעקןן װערט אי מיט אָדערלעך, בּאדעקט זיך 
מיט קנאָספּןײ, פרץ, 'מסירת-נפש'י. עדער נאַי 
מען "ידי װערט װידער מיט פּחד און מיט 
שׂנאה אַי, מבּאַ, דער גײיעך. ,לייזקען איז די 
נאָז פאַרלייגט, עפּעס אָיי, ממוס, שלמה. ;עפּעס 
בּיסטו מיר זייער אָ"", שע, בּלאַנדזענדע שטערן 
!; ,האָט זיך שװערלעך געעפנט די טיר װאָס 
איז געווען אַי פון פֿײַכטקײט", ייז, ... קאַרי 
נאָװוסקי. קללה: אַי און אָנגעשװאָלן זאָלסטו 
װערן! | 

;-- געשטאַנען מיט אָנגעדראָלעװעטע בּאַקן, 
מיט קישעלעך אונטער די אויגן", אַפא, אין א 
קאַלטער נאַכט'. ,אַנגעדראָלעװעטע טעג רוקן 
זיך אויף נאַסע בּײַכער", אפֿא, דער רױטער 
פֿאַדים. | 

אָנגעדראָלעם -- שטייען איינער קעגן 
אַנדערן אִי װי הענער. *סאיז אַי אױפֿן האַר- 
צן = אָנגעזאַלצן, אָנגעדאָסט אויפן האַרצן, 

-ערהייט, קקייט, 


אַננגעדראפּעט --אַדי, פּאַר אָנדראַפּען -+, - אַי 
פּנימל, אִיע קאָרע. ?א שטיקל צײַטונג פּאַפּיר 
מיט אִיע װערטער אין דעה! קװער פון 
טעקסט...=, א. סטרעליץ איבּז, שאַלאָכאָו, 
אויפגעאַקערטע רױערד, בּאַרדיטשעװ 1937, 
-ערהייט, 


1480 


אַנגעדראָשן -- אַדי, פּאַר אָנדרעשן -+. 89; 
--געדרעשט. אָענע תּבֿואה. אֶיענע ליגנס. 
-ערהייט, - 


אָנגעדרודלט -- אַזי, פאַר אָנדרודלען (זיך) 
-6,. אָנגעבּלאָזן, בּרוֹגזנלעך אָנגעצויגן. אָנ" 
געהעצט. אָנגעסטראיעט. ארומגיין אָ', מיט אַ 
נאָז. זײַן אי אויף עמעצן. עװאָס גייסטו אַן 
אָער? מע דאַרף דיר נאָך אַרױסצאָלן? אַי 
וי (א פּאַר) הענער. סאיז אִי אױפֿן האַרצן 
אַרײַנקומען מיט אַן אִי פּנים. ;איך ליג אן 
אִיער, אויף דער נשמה איז מיר בּיטער, פֿאַס" 
קודנע", ממוס, בּישיבֿה של מטה' , מומעניוי, 
װאָס זענט איר אַזױ אִי אויף מיר?", שע, 'מלף 
און מלכּה'. קאַן איער שטעלט בּער אויף אים 
צװויי בּיסטרע אויגן אֲז, הר, הרודעס. -ער"- 
הייט. -קייט, 


אָנגעדיוקט -- אַדי, פּאַר אָנדרוקן -+. אִיע 
בּיכער, בּאַגריסיקאַרטלען. -ערהייט. -קייט, 


אָנגעדרײדלט -- אַדי, פּאַר אָנדרײדלען -=, 
אָיע האָר. אַן אע חתימה. קאַן איער פֿון אַ 
רכילותניק, האָט ער מיט מיר ניט געװאָלט 
רעדןי. -ערהייט. קקייט. 


אַנגעדריים -- אֵדי, פּאַר אָנדרײען -+. אֶע 
פֿעדעם. אַיע ספּרונזשינע. פון װינט אֶיער בּאַרג 
שניי. אֶיער זייגער. "איער גראַגער (זייגער, 
ספּרונזשינע, פּומפּעדיקל) = וער עס רעדט װאָס 
אַנדערע האָבּן אין אים אַרײַנגערעדט. *זאָל דיר 
זײַן אַי = מעגסט בּלײַבּן בּײַ די נאַרישע גע 
דאַנקען װאָס דו חזרסט איבּער. "קריגן אַן אַין 
אויער = כאַפּן אַ פּסק. -ערהייט. קקייט. 
אָנגעדרינ{(ד)זשעט -- אד, פאַר אָנדרינ- 
(ד)זשען -+. - אַן איער טאָפּ מיט אַ שפּאַלט. איער 
שאַרבּן. אע כּלים. ק{דעם חזנס שטיםן איז גע" 
װאָרן אויף דער עלטער צעבּראָכן און אַ", 
הרבֿ לוי גליקמאַן, זכרונות בִּית לוי, קעשענעוו 
4. /דער יונגער... איז שוין היפּש אי 
!= אָנגעשטעקטן מיט אַפּיקורסות", אפֿא, טמז, 
6 טו 10. ,עט, מײַן געזונט איז שוין אָי. 
אָנגעדריקט -- אַדי, פּאַר אָנדריקן -+, אֶיער 
| פּעדאַל פֿון קלאוויר, די אִיע בּיינדלעך פֿון קלאַ- 
וויר. אֶ'ער פוס. אִיע מאַזאָליעס. סאין אַ' 
אױפֿן האַרצן. -ערהייט. קקייט. 
אַנגעדרשנם -- {... דאַרשנטן אַדי, פּאַר אָנ 
דרש(ע)נען -+. אִיע שטותערײיען. איער מוסר, 
אַנגעהאָדעװעםס -- אַדי, פּאַר אָנהאָדעװען 
-+, אִע גענדז און אינדיקעס. אֵיע קינדער- 
לעך. אִיע טאָמאַטן. אַי מיט בּיליקן שונד. ;אַ 
געזונטע, . .. גוט אע בּהמה װעט זיך ניט אַזױ 
לײַכט אָנשטעקן", ק. סורין {איבּזן, װאָס דאַרף 
װיסן אַ פּאַסטעך. . ., פּאָלטאַװע  .1932‏ -ער- 
הייט, 
אָנגעהאֿט - אַדי, פּאַר אָנהאָבּן +. אֶע 
קינדער. אַיע אָנשיקענישן, קרענק אע. -ער- 
הייט, ‏ 
אַנגעהאַט(י)עט -- אַדי, פּאַר אָנהאַטניען 
-5. = אִיע כּלים, אע אַנטיק-זאַכן, 
אָנגעהאַלטן -- אַדי, פּאַר אַנהאַלטן (זיך) -+, 


אַנגעהױבּן 


אַיענע משׂא. אַיענער סטרײַק. קינדער װאָס זל" 
נען אַי בּײַ א מלמד, אֶיענע טראַדיציע. אֶיענער 
כּעס, בֹּרוֹגז אע. אַיענע ליבּע. , בּייזע און אַיענע 
קרענק", תּי, דבֿרים, כח, 59. ,דער װאָס אין 
עוֹסק בּתּורה. .. איז אִי אין דעם עץיהחיים", 
נצ2, צג/א. = -ערהייט. קייט, 
אָנגעהאַנגען -- אַדי, פּאַר אָנהענגען (זיך) -+, 
5 --געהאַָנגען. אִע בילדער. אן אַי 
קמיעלע אויפן האַלדז. װעש, אִי אויפן בּוידעם, 
איער צונאָמען. איער עול. א טעפּעך אויסצן- 
לופֿטערן, אַי אויף דעם געלענדער. ,דו גייסט 
דאָך די שליסעלעך אַ'האָנגעןײ, עט, סערקעלע. 
4.. אַ פּלאַכטע, אַ'האַנגען אָן אן איבּערגע- 
לייגטן דראַנג", װײַס !, א פּאַמעניק ,א בּעזי 
מען מיט אַן אֶיעער משׂא", זש, קיסר און רבּי |. 
,פּסוקים אִי אָן דער אומבּאַנומענקײט פון דײַן 
סוֹדותדיקן װילןי, מבּאַ, דער גײיער. - ער" 
הייט. ה-קייט, 
אָנגעהאַנדלט -- אַדי, פּאַר אָנהאַנדלען -+, 
אִיע סחורה. אִיע מציאות. אִיע בּילדונג. -ערי 
היים. דקייט, 
אָנגעהאָפֿטן -- אדי, פאַר אָנהעפֿטן -+. אי 
ענע טישטעכלעך. אַיענער מגךדוד. /ר'י 
הייט. -קייט, : 
אַנגעהאַקט - אַדי, פּאַר אָנהאַקן -+. אִץע 
שײַטן האָלץ, די אִיע נעגל. אִיע מזווה. אִיץ 
אייער (לעבּערלעך, הערינג אע) אֶעֶר הינטן 
אִיע ליגנס. *אַע יאָרן = שװערע, בּיטערע. 
אִיער ק אַ פּ = צעטומלט, מיט א קאַפּװײטיק. 
-ערהייט, הקייט, 
אָנגעהאַרפעט -- אַדי, פּאַר אָנהאָרבּען -+, 
אויך: -;געהאָרבּט, נר. אִע פּליצע, 
איער קעמל. א משׂא, אִי אויפן רוקן. אִי מיט 
זאָרגן. ;די הארבּסטיקע בּלאָטעס. , . זײַנען גע 
בּליבּן שטעקן. .. מיט אִיע הארט-קלינגענדיקע 
הרודעס", נס, משפחה מאַשבּער. עאיך זע די 
שטעט און שטעטלעך, אִיע אין טאָלױ, אַלף כּץ, 
אַמאָל איז געװען אַ מעשה. ערהייט, 
-קייט, - | | 
אָנגעהאָרכט -- אַדי, פּאַר אָנהאָרכן (זיך) -+, 
אָע מעשׂיות. אִיע עכאָס. דאָס אע האַרץ. 
יערהייט. קקייט, 
אָנגעהאַרעװעס -- אַדי, פּאַר אָנהאָרעװען 
(זיך) -+. אִי האָבּיאו"גוטס. אַיע טעג און 
יאָרן. אִיע חולאת. ,די אִיע מענטשן, אָפּקאָנ" 
טשענדיק זייערע אַלע אַרבּעט...=, יד ויעקבֿ 
דינעזאָןן, דער דונער אונ דער בּליץ, װילנע 
4, ,,שבּת . . . וען דער אויסגעמוטשעטער, 
איער מלמד רוט אויס זײַנע צעבּראָכענע בּי- 
נער", חבֿרה מפֿיצי השׂכּלה, אַ פּאַר װערטער 
צו יודישע עלטערן װעגן חדר, װילנע 1914. 
;דאָס רויטע בּלוט און אִיע הענט", הר, מײַן 
ליכטיקע נסיעה. -ערהייט. קייט. 
אַנגעהובּלט -- אַדי, פאַר אָנהובּלען -+, פ89: 
--געהובּלעוועט. אֶע בּרעטער. -ער- 
היים, יי 


אַנגעהובּן =+ אַדי,. פּאַר אָנהײבּן (זיך) -, 
איענע ארבּעט. אַענע זיצונג. אֶיענע מלחמה, 





1487 
אָנגעהװױבּעט -- אַדי, פאַר אָנהורבּען +, 


אַנגעהוכט = אָנגעהערן 


אָענע אונטערנעמונג. אַָיענע גמרא. אֶענער אָנגעהער -- דער, ץ. דאָס װאָס מע גיט צו 





װיכּוח, *אָיענע מילך = װאָס מע האָט שוין 
פון איר אַראָפּגענומען שמאַנט. ,איבּער אַן 
אָ'ענער חלה איז ניט גוט המוציא צו מאַכן, 
שװ (= מע זאָל נעמען פֿאַר א װײַבּ נאָר א 
בּתולה.ן ,אַקעגן אים אויפן טיש זיצט א גרוי- 
סער . . . פּורים-קוילעטש, אַן אֶיענער שוין", 
שע, מעשׂיות פֿאַר אידי קינדער וו. ערבּי; װי 
בּאַלד דו האָסט ניט קיין צוויי חלות אויף לחם 
משנה? -- תּלמיד: מעג מען מאַכן קידוש אי" 
בּער איינע אַ גאַנצע, און בּאין בּרירה מעג מען 
אַפֿילו מאַכן איבּער אַן אַיענעץ", סשי , עט, 
-ערהייט, קקייט, 
אָנגעהויפט -- אַדי, פּאַר אָנהױכן -=., פֿיג. 
בּאַװירקט. אֶיער אָטעם. אי מיט שטימונגען. 
אִי מיט פאַנטאַזיע, מיט טראַדיציע. װערן (זײַן) 
| אִי מיט לעבּן, לעבּנסלוסט. איונגעלליַט . , , איי- 
ניקע זײַנען געװען ליטעראריש אָיי, אַר, 'דער 
נײַער לעזערי. ,איר געזיכט איז עכט צאַרט 
און א הימלישע רויטלעכקייט איז אִי איף 
אירע בּאָקן", מ. יודעלסאָהן, דיא בּעטראָגענע 
ליעבּע, ווילנע 1913, ,װי אַזױ װעט א ציוניס- 
טיש-אָ'ער אמעריקאנער האַנדלען...", גרינ, 
איד און װעלט. אניט בּלויז ירושלים, נאָר דאָס 
גאַנצע לאַנד איז אִי מיט אייבּיקייט", מ. שטריג- 
לער, איק, 1968 ווא 13. ,איז אַפֿילו די שווערע 
אינזיכיסטישע פּאָעזיע א סך מער אִ'י מיט 
ייִדיִשער מקורותדיקייט װי די מאַדערניסטישע 
ישׂראל-פּאָעזיץ", י. גובקין, פֿאָר, 3111963, 
-ערהייט. קקייט, 
אָנגעהױפֿט -- אַדי, פּאַר אָנהױפֿן -+,. אֵיער 
בּאַרג היי (שניי, בּלעטער אאַזו). אלענגיאויס 
דער הינטערשטער װאַנט {פון דער סטאָדאָלען 
איז געלעגן אִי אויסגעדראָשן שטרויי, שטערן, 
מינסק 1932, נאן 11710, ,גרויסע אַקטיאָרן... 
זײַנען גובֿר די הונדערטער קלייניקייטן וועלכע 
זײַנען אִי אויף דער סצענע", מוק, טעאַטער 
-און אידיש טעאַטער. אונטער דער בּימה װאו 
די שיימעס ליגן אִי אין קופּעס", ש. סײַמאָן 
טאָג, 1957 וא 17. פאַלדאָס גוטס ליגט אי בּײַם 
זוים פֿון ניַט-געפּרוּװטן װעג", יוסף ראָלניק, גש. 
9 -געהױפֿנט -- אַדי, פּאַר אָנהױפֿע- 
נען. אָנגעשאָטענע, אִיע בּלעטער. אִיע נעאָי 
לאָגיזמען. אִיע גוטע כּוונות. ,צעריבּן געהילץ 
{ליגטן אַ", אפֿא, ... שקיעה. ,.,. האָט עס 
געלייגט אױפֿן אין בּערגל ערד", מ. אהל, איק, 
ר"ה תּשכ"א. , געווען דער שײַטער איז מיט 
דוֹרות אָיי, פּמ, מלחמה /ו. ,דער װינטער איז 
געקומען בּייז, מיט שנייען אַי", רובּ, מגילת 
רוסלאַנד. וְדער צװוייטער פֿאָרעם דאַרף געהערן 
די בּכוֹרהן -ערהייט. קייט, 
אָנגעהויקערט -- אַדי, פּאַר אַנהוקערן (זיך) 
-+, אע אַלטע לײַט. גיין אִי. אִיע סתּירות, 
;טראָגן אױפֿן אִין קראַנקן קאַרק דעם בּיטערן, 
האַרטן גלות", דר' יעקב טשערני, קול יעקבֿ, 
בּאַרדיטשעװ 1897 -ערהייט. קקייט. 
אָנגעהוליעט -- אַדי, פּאַר אָנהוליען -+. אע 
חברה. ,אָנגעטאַנצטע, אִיע זײַנען זיי אַװעקגע- 
פאַלן טויט:מידע". -ערהייט. הקקייט, 


;דער שניי איז אִ' בּיו די פענצטער", ייש. 
;דער שניי {איזן געלעגן אָנגעקױלערט און אַי 
אין פאָרעם פֿון א בּאַרג", הל, טאָג, 1949 
ווא 26, | 

אַנגעהײליקט -- אַדי, פּאַר אָנהײליקן. װאָס 
האָט אַרײַנבּאַקומען, אײַנגעזאפּט אין זיך היילי- 
קייט. , ס'רײַיסן זיך פֿון אַלע עקן װעלט מיליאָי 
נען טױבּן, חלומדיקע. ניגוךאָיע נשמות", 
אצג, מעפֿיסטאָ. | 


אָנגעהייצט -- אַדי, פּאַר אָנהײצן  .+-‏ איער 
אויוון. אִיע שטובּ. אִיע געמיטער. אִיע געשע- 
ענישן. הייס װי אין אַן אַ'ן קאלכאויוון. ,שעד- 
לעך איז צו שלאָפֿן אין שטאַרק אִיע צימערן", 
דרי מ. גאָטליעב, פּאָפּולערע אַלגעמײנע היגעניע, 
װאַרשע 1908, , דאָס שולעכל, אָנגעװאַרעמט און 
אָי... פון האַרצגעשרייען, האָט זיך געפונען 
אין אַ גאַנץ אַנדער װעלט", אַש, תּהיליםייוד. 
יערהייט. הקקייט, 


אָנגעהימלט -- אדי, פּאַר אָנהימלעף. אָנ- 
געװאָרפֿן, אָנגעלײגט, עס זאָל זיך אַרױסהײבּן. 
;דער גרויסער . . . שרײַבּטיש װאָס איז געװען 
אִי מיט בּערג צײַטונגען", נ. גאָלדבּערג, היימיש, 
יולי 1958. 


אַנגעהיצם -- אַדי, פּאַר אָנהיצן -+. אֶער 
עולם. אִיע שטימונג. אִיע פאַנטאַזיע. אִי לײַבּ, 
אע קראַנקע אויגן. ,געלאַכט האָט ער מיט 
אֵיץ קוילןי, אפֿא, גילדענע שקיעה. -ער- 
הייט -- ,אײַזן לאָזט זיך שמידן אִי בּעסער 
װי קאַלטערהייט", מ. זאֲַבּלודאָװסקי, פֿיזיקע, 
בּיאַליסטאָק 1929 -קייט, 


אַנגעהעננט -- + אָנגעהאַנגען. ;העט זיא 
אֲלי אן גי הענגט אן אייני וואג שאל", אַלכּסנדר 
סענדער עטהױזן, בּית ישׂראל ובית הבּחירה, 
אַמשט 1724, 


אָנגעהעפֿט -- אַדי, פאַר אָנהעפֿטן -+, פ8: 
- געהאָפֿטן (-+). פּאַראַזיטן אִיע אָן לײַ 
(בּוים). אִיע מגן-דודלעך. ;כל-זמן א זאך איז 
אִי זאָן בּאָדןן נעמט זי ניט אָן קיין טומאה". 
,אופט מאל איז איין גוטר פֿרײַנד מער אן 
גיהעפט אז איין בּרודר", חה, אַמשט 1716, 
קנג/א. ,איין איבּר ליט {-+ איבּערלידן פון 
איין כּלי דז שטאַרק אן גיהאפּפֿט איז", מחזור 
ר"ה ויו"כּ, הומבּורג 1721, עֹה/א. , פֿרטשילך 
טאָר מן ניט טראגן אן שבּת.. . נייארט עז מוז 
פֿר שבּת װערן אן קלייד אן גהעפֿטײ, עח, מה/ג. 
,;אין קאַנט פון קװײטנבּעט זײַנען ס'רובֿ אַי 
פינף שעלכליבּלעטלעך", ד. האַכבּערג איבּז, 
אָטאָ שמײַל, געװיקסן, מאַסקװע 1922. ;די 
אָרעמס הענגען אויף מײַן נאַקן װי צװײַגן אַי 
מיט רײַפֿע אוױפּס", יהואָש, אין טאַנץ, 
-האָפּטענערהייט, -האָפֿטנקײט, 


אָנגעהעצט - אַדי, פאַר אָנהעצן +. אִץ 
בּאַנדע. איער הונט. ,פֿאַנאַטישער המון, אִי פֿון 
די בּילער, פֿון די שלעכטע צײַטונג-שרליבּער", 
דער רײַזענדער, װאַרשע 1882. -ערהייט. 
-קייט, 


אָנגעהעריק -- אַדי. 


הערן. דאָס װאָס מע קען (דארף) ארויסדרינגען 
פון רייד, פון אַן אױסטײַטש. אָנצוהערעניש. 
אַ מעשׂה (משל) מיט אַ קלאָרן אַי. ,װען דער 
אי איז שטארק איז װי א קלאפ אין קארק", 
שװ. אומאיידעלער אַ': ,דודו איז אױבּן און 
כּוש איז אונטן", פֿװל. 


אַנגעהערט -- אַדי, פּאר אָנהערן (זיך) -+, 


אִיע מעשׂיות. אִיע וואונדיירים. אַיע נײַסן. אִיץ 
רכילות. אלידלעך און וװערטלעך... אִיע פון 
זייערע דײַטשן", ישׂראל קאַפּלאַן, שליאַך און 
אומװעג. -ערהייט. קייט. 


װאָס געהער צו, װאָס 
איז שייך צו, װאָס בּאַלאַנגט צו.... צוגעהע" 
ריק. שייכדיק. די אִיע דעטאַלן. מיט די אִיץ 
מיטלען. אָפֿט סובּ: דער אִיער צום פֿאָלק 
(קלאַס, גרופע אאַזװ). ,רבּנים, דיינים, שוחטים 
און אַנדערע צו יענעם מין אִיע", נס, משפּחה 
מאַשבּער. -יקייט -- פֿאָלקישע (רעליגיעזע) 
אָי. קלאַסןאָ. 


אָנגעהערן -- אוטװ. געהער אָן ואזוי קען 


אויך זײַן 3טע פּערזאָןן, -יגעהערט. 1. צ 
געהערן צו א גרופע, זײַן אײַנגעשלאָסן אין א 
גרופּע. אִי צו א משפּחה, פֿאָלק, פֿאַראיין, אַר" 
גאַניזאַציע אאזװ. זײַן א מיטגליך פֿון א 
משפּחה. ;די שנור אין דער דאָזיקער פאמיליע 
האָט אָנגעהערט שואל.. .א שװועסטערי, ממוס, 
שלמה. 2, אַרנטערפֿאַלן אונטער א בֹּאַז 
שטימטער קאַטעגאָריע. זײַן אײַנגעשלאָסן אין אַ 
טייל פֿון א קלאסיפיציר-סיסטעם. ,װאַלפיש 
זײַנען ניט קיין פיש, זיי געהערן אָן צו די 
זויגערס". ,רויזן און עפּלבּיימער געהערן אָן 
צו דער זעלבּיקער פֿאַמיליע". 9. געהערן צו 
עפּעס, זײַן א טייל פון עפּעס. אִי צו א בּאַװע- 
גונג. ,דער נײַער פּלאַן װעט אִי צו דער ויכ- 
טיקסטער קאָמיסיע פֿון סיים", 

4 האָבן אַ שײַכות צו עמעצן אַדעֶר צו 
עפּעס. *װאָס געהער מיר אָן = א) װאָס אין 
שייך צו מיר: ב) פֿון מײַן שטאַנדפּונקט. ,װאָס 
געהער מיר אָן אז זײַן זיידע דער צדיק.., 
וען ער אַלײן איז אַ טויגניכטס", ש. װאָלצע- 
נאָק, דער בּעקאַנטער דאָקטאָר, װאַרשע 1882, 
;װאָס געהערט אָן סאָציאַליסטן, קאָן איך ניט 
אָפּלײיקענען דאָס צום גרויסן פאַרדרוס געפינען 
זיי זיך אונטער ייִדן אויך", בּ. א. זאַבּיעזענסקי, 
די שװערע צײַט װו, װאַרשע 1887. עאָסור 
זיך... צו קריגן, מכּלישכּן זיך נישט צו קריגן 
זאָלכע קריג װאָס נישט דיר אָנגעהער", ר' יצחק 
האַמבּורגער איבּז, פלא יועץ, ווילנע 1889, ,, איך 
יל פאַרגעסן אַז איר האָט מיך עפּעס אָנגע- 
הערט", ה. עפּפעלבּערג, דער קרבן, װאָרשע 
תּרס"ח. ,ניט אָנגעהערט האָט שוין קיין האָי 
פֿענונג און קיין געפֿאַר אים", פמ, מלחמה |, 

9. בּאַלאַנגען, געהערן װי אַן אייגנטום. די 
נחלה װעט אִי דעם יורש (דאַטיוון. =פֿון אלן 
וואשׂ אים אן גהערט אין דעם הימל", קאַל, לב 
בּנים אל אבֿותם. האַלל 1732 ,... צװישן 
דעם רינג הײַזער װאָס האָט אָנגעהערט צו 
ר' חיימען", ממוס, שלמה. 


אָנגעהרובּעץט 


מיט ויך -- צו בּב 1--3: ,בּעסער זיך 
אַנצוגעהערן מיט דער רבּיצין איידער מיטן 
רבֿ", שװ. ,האָט הערשעלע געמיינט: גרויסע 
זײַנען עפּעס אַן אַנדער מין װעלט און קליינע 
זײַנען פאַר זיך אַ װעלט -- און די דאָזיקע 
בּיידע װעלטן געהערן זיך איינע מיט דער 
אנדערער ניט אָןי, ממוס, װינטשפֿ. ,, מע שאפֿט 
זיך מיט איר אזעלכע אַרבּעט װאָס געהערן זיך 
אָן מיט לויטער ייִדישקייט", שע, קליינע מענ 
טשעלעך.... /זײַן װײַבּ געהערט זיך אָן א 
לײַבּלעכע שװעסטער מיט.,. .=, לייזער קאַצאָי 
װיטש, הומאָרעסקעס, מינסק 1933, 
צום 43: צום עסק (ענין, געשעפט אע) געהער 
עס זיך ניט אָן. ;ער טוט זײַן שליחות און 
װײַטער געהערט זיך עס צו (מיט) אים גאָרניט 
אַזי. ,מיט דעם לערנען, מיט דעם דאַװנען 
געהער עס זיך כּלל ניט אַדִי, ממוס, שלמה. 
,זיי האָבּן גאַרניט אָנגעהערט זיך מער מיט 
די האלדזיקע אָריענטאַלישע געזאנגען", ייה 
בּרידער אַשכּנזי. דעכיץ. -עניש. 
אָנגעהרובעטס -- + אָנגערובּעט. ;אַ העי 
לער . . . לאמטערן בּאַלײַכט די אִיע רויטע ציגל", 
עליע קאַהאַן, פֿאַרשײדענע דערציילונגענ, מינסק 
0, 


אַנגעהרוזעםס -- -+ אָנגעגרוזעט, 


אַנגעוואויהן -- אַדי, פאַר אָנװעגן -+. אֶיענע 
סחוֹרות. אִי און אָפּגעמאָסטן, ,זייער גענוי אַי 
און איבּערלייגט, װײַל יעדן טאָג זאָג איך דאָך 
צוויי מאָל ואָהבתּיי, עקיבֿא יוסף שלעזינגער, 
עמוד היראה, קאַשױ 1866. -ערהיט, 
-קייט, | 

אַנגעוואזינט -- -+ אָנגעװיינט. 


אָנגעוואוירן -- אַדי, פּאַר אָנװערן -, 9ּפֿ: 
-געװאָרן, האָס איענע געלט. דאָס אַיענע 
גליק. דער אֶיענער פֿאַרמעסט. ,האָט איטלעכע 
אִענע זאַך פון זײַנע שטיבּער אַרױס װידער 
אָפּגעפֿונען זיך", עוזר װאַרשאַװסקי, כאַליאַס- 
טרע װ, פּאַריז 1924. ,געציילט דעם פעדער- 
פלאַטער פֿון יאָרן אַ'ענע", א. שומיאַטשער, 
אין שעהען פֿון ליבּשאַפט ‏ ערהייט. 
-קייט, 


אָנגעוואונטשן -- אַדי, פּאַר אָנװינטשן (זיך) 
-6, = אַָענע בּרכות. דאָס אָענע גליק. -ער- 
הייט. -קייט. 


אָנגעװאונען -- אַדי, פּאַר אָנגעװינען ‏ -6. 
דאָס אֶיע געלט. -ערהייט. 


אַנגעוואונקען -- אַדי, פּאַר אָנװינקען -. 
נאָר אִיע רמזים, אָנצוהערענישן. אַן אִיע עצה, 
;די הילכיקע . . . סאַטירע . . . איז פאַרבּיטן געי 
װאָרן מיט דער קוים אֶיער איראָניע פֿון אַ 
נאָמבּערג און א בּעלימחשבֿות", שנ, דערצייי 
לערס און ראָמאַניסטן וו. -ערהייט. -קייט, 


אַנגעװאַלגער -- דער, "ס. גרויסער אָנװאַל- 
גער (-+). קאָט װערט {דאָס טײַכלן גאָר פאַר- 
פאַלן אונטערן געדיכטן אִי פון די בּיימער װאָס 
זײַנען אומגעפֿאלן בּעת א שטורעם", ט. גען 


סאָװ' היימלאנד, 1968, פאן 5, 


1498 


אָנגעװאַלגערט -- אַדי, פאַר אָנװאַלגערן 
(זיך) -+. אֶע קלעצער. אֶיער בּוי-מאַטער- 
יאַל. עס ליגט אַ. אַ טיש, אִי מיט פּאַפּירן, 
אִי װעש. ,דער הימל איז אִי... מיט שװערע 
כמארעס", עליע שעכטמאַן, אַפֿן שײדװעג, 
כאַרקאָװ 1930, ,האָט זיך אין רוסיש טאַקע 
אָפּנעזעצט אַזא בּיסל. . אע טערמינעס", ע. 
ספּיװאַק, אַפּנ שפּראַכפֿראַנט, קיעוו 1935, 4'3, 
-ערהייט. קקייט, | 
אָנגעװאַליעט -- אדי, פאַר אָנװאַליען -+, 
אַן איער בּאַרג בּראָכװאַרג. אִיע בּיכער, מאַנוס" 
קריפּטן, ,בּרענג אין אָרדענונג, זע װי דײַן טיש 
איז אֵי". ,אָפּגעראמט דעם אֵין שניי אַרום זײַן 
גאַניקײ, חג, צמח אַטלאַס. -ערהייט. -קייט, 
אַנגעװאָלן -- אַדי, פאַר אָנװעלן -+. 89ֿ: 
--געוועלט. אָענט מילך. 
אָנגעװאַלקנט -- אַדי, פּאַר אָנװאָלקענען (זיך) 
-+, אֶיער הימל. אִע טעג. אע מחשבֿות. 
אע פילאָסאָפֿיע. ,זײַ נישט אִי קעגן אָרעמע 
אורחים. נעם זיי אויף מיט א פֿרײלעך פּנים", 
ומ. ע. בּיילינסאָן איבּזן, רבּינו אָשׁר, ארחות 
חיים, אדעס 1898. ,נעכט, אִיע מיט פּחדים און 
אַנגסטן, הענגען איבּער די שטיבּער", בּ. האַי 
גער, איק, ר"ה תּשכ"ז. ‏ -ערהייט. -קייט, 
אַנגעװאַנדן -- אדי, פּאַר אָנװענדן -+. 9פֿ; 
-;געווענדט.. די אֶיענע מיטלען. עס אין 
אִי אין יענעמס מסכּים זײַן דערצו. 
אַנגעװאָפֿנט -- אַדי, פאַר אָנװאָפּענען -+, 
אַיע חיילות. שטיין אִי. אִי מיט גוטע בּאַװײַזן, 
מיט װיסן. ;אַיע מענער מיט געװער זײַנען 
אַרליַן*, איבּז, ראָם, דער איינגילשער גענעראַל, 
װאַרשע תּרמ"ד, , זי איז אִי מיט איר גאַנצן צי- 
רונג", ממוס, צוריק אַהײם. ,זיי גייען אִ'י מיט 
כּלי-זיין פון שטובּ צו שטובּ", שע, יפּורים, 
;דער פאַקט שטייט א לעבּעדיקער, אַן אֶיער 
פֿאַר די אויגן", זשיט װוש, ניי 1917 -ער- 
הייט. -קייט,. 
אָנגעװאַקם -- דער, ן. גרױסער אָדער 
געדיכטער אָנװאַקס (-+). אַן אִי אויפן סאַמע 
שטערן. געדיכטער אִי פֿון קשאַקעס, 
אָנגעװאַקפֿן -- אַדי, פּאַר אָנװאַקסן -+, 89; 
-;געװאָקסן. אַענע װילדגראָזן. אֶיענע פּי- 
רות. ווענט, אִי מיט שימל. אַיענער פּראָצענט. 
דיק-אַיענע בּרעמען. ,געפינט זיך |בּײַָם קעמלן 
אונטער די קאָפּיטעס אַן אַיענע הויט, װי וייכע 
קיסעלאַך {= קישעלעךןי, אמד, די װיסטענײַא 
זאַהאַרא, ווילנע 1868, ,קערנדל אמת... אינ- 
איינעם מיט דער געדיכטאַענער שאָלעכץ 
| פֿון. . . גוזמאָות", שנ, קריטיק און קריטיקער. 
-ערהייט. קקייט, 
אָנגעװאֿרן -- אַדי, פּאַר אָנװערן -+, לד. 89; 
= געוואוירן (-+).. אַיענע פֿאַרמעגנס, כּוֹ 
חות. אֶיענע גליקן. אַיענע האָפענונג. עזיך 
אַראָפּגעקײַקלט פֿון װאָגן. . . װי צוויי אַ'ענע 
זעק", ע. גאָרדאָן {אַקש, רעד' 14 אָקטיאַבּערס, 
מאַסקװע  .11921‏ ערהייט. קקייט, 


אָנגעװאַרעמט -- אַדי, פּאַר אָנװאַרעמען (זיך) 
,= אִיע שטוב. אִיע מאכלים. אֶיער געלע- 


אַנגעוויזן 


גער. אין אַן איער שטימונג. רײַבּן דעם גוף 
מיט אִיע האַנטעכער. די אַיע פֿרילינגיערד. ,עס 
האנדלט זיך װעגן א חלום װאָס איז אָ', װעגן 
אַ פאַנטאַזיע װאָס איז אָנגעהיצט", בּ. ריוקין, 
ה. לייװיק.... ;,רייד הנאָהדיקע, אִיע אויף 
הייסער צונג", הל, לידער פון אומקום. ;זײַן 
- גאַנץ װערק איז אִי מיט דער היץ פון יוגנט", 
ד. שובּ, פֿאַש, 1966 1 -ערהייט -- אָי 
איז אױפֿגעפֿרישטערהייט". הקייט -- אי 
פֿון געפילן, | 


אָנגעװאַרף -- דער, -ז. אויך: -געווארף. 
קאַנטיקער אָנװאַרף (-). אַן אִי פון חפצים, 
;אָי פון קראַמען, געשעפטן. נעאָןדליכטער, רע 
קלאַמעסײ, מ. דלוזשנאָװסקי, פֿאָר, 1968 או 18. 


אַנגעװאָרפֿן -- אזי, פּאַר אָנװאַרפֿן -=, 
אַיענע זאַכן. א קעלער, אִי מיט קוילן און האָלץ, 
אי געצײַג. בּלומען, אענע אױפֿן קבֿר. אַן 
איענע אַרבּעט. אַיענער רעזשים. איענער שרעק, 
אִיענער פּלאן. *זײַן אַן אֶיענער = אַן איבּעריי 
קער, זײַן צו לאַסט. א שטיפקינד, אַן אֶיענער. 
אענע עלטערן = װאָס אַדאָפּטירן (א יתום), 
;גענוג כלעבּן אִי צו זײַן און ליגן אלע אנ 
דערע פעלקער אויף דעם קארק װי א שװערער 
שטיין", ממוס, אַ סגולה.... ,די אַמאָל גע 
טאָקטע. . . אותיעלעך. . . זענען איצט געװען 
אַי פֿון א ציטערדיקער האַנט", נאָמ, 'דאָס רבַּי 
שע אייניקלי. װאָלקנס אויף װאָלקנס, װי 
אַיענע בּית-מדרש-האַנטעכער...=, א. װיעװיאָר- 
קאַ, הימל און ערד, לעמבּערג 1909, עאָי, אָנ" 
געשארט זײַנען בּיינער דאָרט געלעגן", אַר, 
יאין טאָלי. ,בּערג און בּערג פֿון טעאָרעטישע 
פּלפּולים זענען געווען אִי אויף די צװויי פּראַק- 
טישע פּראָגראַמען", זשיט או, נ"י 1919, 
-ערהייט, הקקייט. 


אָנגעװאָלצלט -- אזי, פּאַר אָנװאָרצלען. 
װאָס האָט געלאָזן װאָרצלען. װאָס שטייט אַזױי 
װי צוגעװאָרצלט, ,מע זאָל ניש עסן בּרויט פֿון 
נײַע תּבֿואה, װען די תּבֿואה איז ניש אִי געװאָרן 
פֿאַר דעם זעכצנטן טאָג אין ניסןײ, ספֿר המצות, 
װראָנאָוו 1935, |,ערן אלס הירש איז געשטאַנען 
וי אָי, דען דער מענטשלעכער פארשטאנד איז 
אים געבּליבּן", א שיינע היסטאָריע פֿון די 
פּרינצעסין עדינאַ, ארשע 1885. 


- אַנגעװואַשן -- אַדי, פּאַר אָנװאַשן (זיך) -+, 


אַי פּנימל. אַיענע װעש. -ערהייט. 
אַן געוואַשן -- דזו אומגעװאַשן, 


אַנגעװוֹינם -- אַדי, פּאַר אָנװיגן -+. דאָס 
אַיע קינד. אִי מיט צואָגן. -ערהייט. 
-קייט, ' 

אַנגעוויזן -- אַדי, פּאַר אָנװלזן -+. אָיענער 


(אויס)װועג. אַיענע שטעל אין ספֿר. אֶיענער 
ספֿר. די אָיענע אומשטאַנדן, סיבּה. אַרײַנקומען 
אין אַיענעם געשעפט. די אִיענע פֿעלערן. איענע 
דאַטע. װוי אויבּן אַי. ,זי איז אַרײַנגעקומען אין 
דעם אֶיענעם הויף װאָס מע האָט זי געװיזן", 
ג. ח. לעװנער, דער צװייענדיגער תּנאים, װילנע 
7, ,די אַ'ענע זאַלצן זײַנען פון פאַרשײידענע 
מינים.. .ײ, פגעז, ווילנע 19236, פא 4, ,די שאַרף 





אָנגעװוייט 


פֿון אַלע שפּיצן איז אין != אויףן מײַן האַרצן 
אָ'", האַל, מײַן אוצר. 
אי זײַן -- זײַן אָפּהענגיק פֿון. אַ' זײַן 

אויף קהל. אי זײַן אויף בּעטלבּרויט. ,איז דער 
קליינהאַנדל כּמעט אינגאַנצן אִי נאָר אויף דעם 
ייַדישן קױפֿערײ, זשיט שו, נ"י 1912, אַלץ 
שװאַכער װערן מיר, אַלץ מער װ ערן מיר 
אָי אויף רחמנות", אַ. גאָלאָמבּ, דעם מאָרגן 
אַנטקעגן, מעקסיקע 1948. עזײַט איר אַי בּלויז 
אויף דער הכנסת-אורחים פון די אָרעמע איינ- 
וואוינער", גרינ, ... טאָגבּוך. ,די קבֿוצה אין 
געווען אִי. . . אויף אירע אייגענע פאַרדינסטן", 
בּ. דעמבּלין, צװײ און אַ דריטער. -ערהייט 
-- בּלאָנדזשען אַפילו אַי, -קייט -- אִי אויף 
פרעמדער אַרבּעט. 

אָנגעװײיט -- אַדי, פּאַר אָנװײען +. אֶע 
ריחות. אִיע שטימונג, איער שניי. אִיץע השפּעה. 
,קלינגען מיט טענער, אִיע. . . פֿון דעם היימישן 
פֿעלד פֿון דער נײַער ייִדישער ליטעראטור", 
ליטע, װילנע 1919, העפט 2. ,זײַנע שרלי 
בּעכצן זײַנען אִי פון אַלטע העבּרעאישע בי 
כער", בּערג, בּײַם דניעפּער װ. עדי הייסקייט 
איז בּײַ אונדזערע דיכטער דאָך אַן אִע, 
פרעמדע, אן ארויפגעצוואונגענע", שנ, שרײַבּער 
אין סאַװײפאַרבּאַנד. -ערהייט. קקייט, 

אַנגעװײטיקט -- אַדי, פּאַר אָנװײטיקן -+, 
9 --געװוייטאָגט.. אַן אִי האַרץ. אֵיץ 
נשמה. אַן אִי אָרט. אע בּאַדערפעניש פון לעבּן. 
אַן אע פראגע (פּראָבּלעם). איער ענין (פּונקט), 
,... פֿון אַן אִין נאַציאָנאַלן שטאָלץײ, זשיט װו, 
נ"י' 1912. אַזעלכע אִיע נשמה:רעכנקעס", 
װײַס װ, 'דער איבּערגאַנגי. ,פֿאַרשײדענע אע 
דערשײַנונגען װי בּיוראָקראַטיזם, פּראָטעקציאַי 
ניזם.. ,", .. בערשטער שטימע, מאָסקװע 
8, צא 2. ,די סאַמע טיפֿסטע און אִיסטע 
ייִדישע פראגע", הרבֿ לוױ גליקמאַן, זכרונות 
בּית לוי, קעשענעו 1924. ערהייט - 
אִי דערזען א פֿונק האָפֿענונג. -קייט -- 
;קוקן שטאַר אין הימל ארײַן מיט אַזא אִי װאָס 
מע האָט זיי דאָ געלאָזט ליגן", װײַס, א הייסער 
שבּת-טאָג', 

אָנגעװיינם -- אַדי, פּאַר אָנװײנען (זיך) -+, 
אִיע טרערן. אִיע אויגן. קער װאָס איז אַלין 
אן אִי געװויין פֿון דוֹרות", אַלף כּץ, איק, 
5 16. /קערהייט -- זיך בּאַרואיקן 
אָ. -קייט, 

אַנגעװיינען זיך -- אוטװ. געװיין זיך אָן 
זיך -'געװיינט. אויך: - געוואוינען זיך. 
זיך צוגעוואוינען. מאַכן עס זאָל װערן א גע" 
| וואוינהייט, א געוואוינטשאַפט. אַי זיך פֿרי אויפֿ- 
צושטיין, אי זיך צו א בּאַשטימטער דיסציפּלין, 
אִי זיך צו אַלע צרות. ,האט זיך שוין איין 
מעשׂה רע אַזו לאַנג אן גיװינט...* |= אײַני 
געװיינט?ן, חה, אַמשט 1716, קיט/א. פפֿון 
יוגנט אהן זיך אהן גװינט...", אבֿן ישׂראל, 
מעץ 1766, זי א. 

אַנגעװוייקם -- אַדי, פּאַר אָנװײיקן -+. אֶע 
שטיקלעך בּרויט. אֶיער הערינג. אָנגעבּלאָזן װי 
אַן אֶיער שװאָם. אִיע לעדער. ,זײַן {דעם אָרץ- 


1409 


- מאַנסן מאָגן איז אָנגעשטופּט און אי פול מיט 
פאַרשידענע צרות", מ. מאַראַחאָװסקיא, די 
הגדה פֿון אונזער צײַט, װאַרשע 1885, ,קום צו 
גיין אין נאַכט און רעגן און פֿון אִיע װעגן", 
יוסף ראָלניק, 'גלײַך װי אַ פֿױגל. -ער- 
הייט, 

אָנגעװוינטשעוועם -- אַדי, פּאַר אָנװינטשע- 
װען -+. זזחו אָנגעװאונטשן (-+) 

אָנגעװוינען -- טרו. געווין אָן, --געוואונען. 
1, געווינען אַ סך. אַי אַ מאַיאַנטיק, אַי בּײַ אַלץ- 
מען, זיי לאָזן אָן אַ העמד 2. אַרכ. בּײַקױ 
מען. גובֿר זײַן. ;אם קעז האט ער שיר אויז 
גיבּרוכן די צין,. ער קונט אים נישט אן גי 
װינן", בּבאיבּוך, 224. | 

אָנגעװיפֿן -- דער. מצ נבּ. נעאָל. היפוך פֿון 
געװויסן. דאָס אַבּסאָלוטע פֿעלן פון געװיסן, 
,דער שװאַרצער שד, דער איינציקער װאָס האָט 
דעם אַי געטראָגן דרייסט מיט חוצפה", סעג, 
איצטער. 

אַנגעװויפנדיק -- אַדי. נעאָל, מװ. װאָס איז 
אָן געװויסן. איער אױיסנאַרער. -יקייט, 

אָנגעװיקלט -- אַדי, פּאַר אָנװיקלען -=. 
אַ'ער קנויל. אֶיע רצועות אויף דער לינקער 
האנט. אִיע מגילה. , געלאָזט אויף דער ערד זײַן 
װײַסן קיטל, אִי װי א קנויל", יהואָש, 'מלך 
ווינטערי. ‏ -ערהייט, -קייט, 

אַנגעװירצט -- אַדי, פאַר אָנװירצן -+. אִיץ 
שפּײַז. רייד, אִיע מיט אַנעקדאַטן. ,דער שטאָף 
פון זײַן ליד איז איצט א פאַרשטאַרקטע, פֿאַר- 
שארפֿטע .. . אע װירקלעכקייט", בּ. ריװקין, 


ה. לייװיק -ערהייט,. הקקייט, 
אָנגעװעבּט -- אַדי, פּאַר אָנװעבּן +. אִע 

שטאָפֿן, אִיע פאַנטאַסטישע מעשׂיות. ‏ ער" 

הייט,. הקייט -- אַי פֿון דער פֿאַבּולע. 


אַנגעװענדםט -- אַדי, פּאַר אָנװענדן -+, 89; 
-געװאָנדן (-+). אִיע מיטלען. אִיע פֿאָר- 
מל. אִיע קוראַציע. איער טעראָר. ;אַלץ איז אַי 
אויף װידערשטאַנד דעם טויטײ, פמ, מלחמה |. 
-ערהייט,. קקייט -- ציליאָי פֿון עמעצן, 
פֿון עפּעס. 


אָנגעזאָגט -- אַדי, פּאַר אָנזאָגן (זיך) +, 
אע בּשׂורה, נײַס, ישועה אאַזװ. אַיע שליחות, 
אױפפֿירונג אע. ,די אַלע אֶע מסירות זײַנען 
גלאַט אזוי זיך אַ מימרא", ממוס, אַ סגולה. 
בּײִַם סוף פֿון אַלע סופן װערט מקח פון אַלע 
אִיע אדעראָפֿן", נחום בּאָמזע, איײיבּיק בּלוען 
װעט דער טרױים. -ערהייט -- ,כיויל אים 
זען ניט אַי, דניאל איבּז, װאָיניטש, די בּיהן, 
ווילנע 1907, 

אָנגעזאָדן --אַדי, פּאַר אָנזידן -+, 89: = געץ- 
זאָטן. אִי װאַסער. אִי פלייש. אַן אֶענער 
זיך װאַרפֿן שלאָגן, -ערהייט. קקייט -- 
,האָבּן אויסגעלאָדן זייער אִי בּײַ אַ היפּש בּיסל 
שאַמפּאַניער?. יודל יאָפּֿע, דאָס איידעמל, מאָס" 
קע 1936, | 

אַנגעזאַטלט -- אדי, פּאַר אָנזאָטלען -+, 
אע פֿערדלעך. אִי מיט צרות. אן אֶיער מיט 


אָנגעזאַלצן 


פעק און פּעקלעך. ,דאָס פֿערד איז שוין גע 
שטאנען אַײ, פרץ, חסידיש. , איבּער סענע זי 
נען בּריקן אָי, מאָל, חשונדיקע נעכט. איך: 
בּרוֹגז, אָנגעצויגן, אומצופרידן, דערדריקט. 
;נערן נעבּעך איז געשטאַנען אַי, בּלייך פֿאַר" 
טראכט מיט אַן ערנסט פּנים", ממוס, װינטשפ. 
,מע זיצט װי אִי און מע קוקט פונדערװײַטנס 
זיך צו", אֵש. אַ שטעטל. אױיך: בּגילופיני 
- דיק. עעפּעס גייט איר מיר אִי. גייט איר נישט 
פון א בּאַדעקנסל, פֿון א בּריתל, עפּעס פֿון אַ 
שׂמחהלע -- האַ?", ריבֿ"ל, די הפֿקר װעלט, 
ווארשע תּרס"ב. -ערהייט.. קקייט, 
אָנגעואַטן -- אַדי, פּאַר אָנזאַטן (זיך) + 
וגעוויינלעכער פּאַר: -יגעזאַטן, האַענע מיט 
צער, מיט טרערן און געוויין", פמ, מלחמה װ. 
אָנגעזאָטן -- אדי, פּאַר אָנזאָטן -+, אָנזידן +, 
אִי װאַסער. אִיענער פּעך. אַן אויפגעקאַכטער, . 
אַן אַ'ענער פֿון די העצעס. ;מוזן ... . אויסשווענ- 
קען די דאָזיקע אַיענע חיהשע שרעק", איבּז 
א. האַלאָװקא, פּראָלאָג, קיעוו 1935. עדי 
דאָזיקע פלעמלעך צעשמעלצן אין איר אַזױ 
פֿיל אֶיענעם האַס צו דער ריינערער װעלט", 
אַ. קאַרפּינאַװיטש, בּײַם װילנער דורכהויף. 
*ס'איז אִי אויפן האַרצן = אין כּעס, אויפגע- 
רעגט (אָן דער מיגלעכקייט עס אַרױסצובּרענ- 
גען און ווערן רואיקער). ‏ -ערהייט. -קייט, 


אָנגעזאָל(י)עם -- אַדי, פּאַר אָנזאַלנ)ען -+. 
| אִיע לוזשע. סאיז אַזױי געזאַלצן, ממש װי אָי 
*אָי אױפֿן ה אַ ר צ ן (אויף דער נש מה)= 
אין זייער אַ שלעכטער שטימונג, מיט א געפיל 
פון בּיטערקייט, פֿון פּאַסקודנעקײט. ,זי האָט 
געװאָלט אויסלאָזן צו די עלטערן װאָס בּײַ איר 
אויפן האַרצן איז אַ", ש. ש. גרינפעלד, דיא 
ארמע געבּילדעטע, װילנע 1896. ;און אױפֿן 
האַרצן איז איר געװוען אַזױי אויך גענוג אִי פון 
דעם", שע, יוסילע סאַלאָװײ. ;אױפֿן האַרצן 
איז געווען אִי, עס האָט גענאָגט, ממש די כּוֹחות 
זײַנען אױיסגעגאַנגען נאָך א טרונק בּראָנפֿן, 
נ: בּרוסילאָו, בּײַ די טײַכן פון פּאָלעסיע. 
דערהייט, 

אַנגעזאַלצן -- אַדי, פאַר אָנזאַלצן -+. אי 
פלייש. אַיענע פּרײַזן. "אן אֶיענער = אָפּגץ- 
נאַרטער, פֿאַרפֿירטער, געמסרטער, בּאַשטראָפֿי 
טער. *אַָי אויפן ה א ר צ ן (אויף דער נ ש מה) 
-- דזוו אָנגעזאָליעט (דאָך אַ בּיסל שוואכער) 
,ווען איך זאָל װיסן אַז עס איז אײַך יעצט 
ניט אִי אויפן האַרץ פון די אַלערלײ פּלאָגן", 
מ. דלוגאַטש, דער לאַכידיגער װערטיל זאָגער, 
לעמבּערג 1883, ,װאָלט ער א בּעלן געװען 
אויסגיסן אויף יענעם זײַן כּעס, װוען סאיז אים 
אִי אױפֿן האַרצןי, ממוס, בּישיבֿה של מטה" 
;עס איז מיר געװען זייער אִי אויף דער נשמה", 
מ. דלוזשנאָװסקי, פֿאַר, 1961 41 26 אויך אִ' 
אױפֿן גע מיט. *ײַן, זיצן (וי) אִי = אין א 
געדריקטער שטימונג און אומבּאַװעגלעך. עדי 
קינדער זענען געזעסן װי אַיענע, זיי האָבּן קיין 
ווערטער ניט געפונען װאָס צו זאָגןײ, העני 
העלפמאַן אין אַדעססע, דיא פֿערפֿירטע יוגענד, 
אַדעס 1893. ;אױפֿן האַרצן איז װי אין פּסוק 





אָנגעזאַמלט 


שטייט: חלבֿ ודבֿש -- אַי און איבּערגעזאַלצן? 
פװל. -ערהייט. קייט. 


אָנגעזאַמלט -- אַדי, פּאַר אָנזאַמלען -+. 
אִי פֿאַרמעגן. אִיע פּאָסטמארקעס. אִיע כּוֹחות. 
אָי װויסן. אֵיע בּיטערניש. ,די אִיע קיום-ענערגיע 
װאָס ייִדן האָבּן אָנגעפאַרדינט דורך די אוים 
טוען פון אַלע ייִדישע דוֹרות", בּ. ריװקין, אַ 
גלױבּן פֿאַר אומגלױבּיקע. ;די דײַטשישע אע 
ווילדקייט האָט בּאַװיזן װי קאַלט-סיסטעמאַטיש 
זי האָט געהרגעט", סעג, מײַנע זיבן יאָר אין 
תּליאָביב. -ערהייט. קקייט, 


אָנגעואַפּט -- אַדי, פּאַר אָנזאַפּן (זיך) -+. 
איער ריח. אִי מיט א ריח. אִי מיט אַ פליסיקייט, 
מיט אַ גאַז. אִי מיט פֿײַכטקײט. אִי מיט צרות, 
מיט יסורים. אִי מיט תּורה, מיט ש"ס און 
פּוסקים. אי מיט פֿײַער און בּלוט. אִי מיט ילְדי- 
שער טראַדיציע, פֿאָלקלאָר. אִי מיט בּית-מדרש, 
א װי א שװאָם. ,מיט װאָס עס איו אִי 
דאָס טעפּעלע -- מיט דעם בּלײַבּט דאַס שער" 
בּעלע", שװ. ,די נשמה איז פֿול אִי מיט דעם 
גײַסט פון איר פֿאַלקײ, בּעמ |. ,, מיט שלאָף און 
דונקלקייט אַי, די צעלטן דרימלען אַלץײ, הר, 
געדיכטע און לידער. -ערהייט. קייט. 


אָנגעזאַפֿטיקט -- אַדי, פּאַר אָנזאַפֿטיקן -+, 
אַיע קוכנס. , פֿעלדער, בּלומען און בּיימער, אַ' 
מיט טוי", אנכי, צװישן הימעל און ערד, 


אָנגעווֹיהן -- אדי, פאר אָנזױגן -+. אויך: 
= געזויגט. 89: --געזייגט. אַיענע קינ" 
דער. פֿון רעגן אַיענע ערד. גוטע מידות, אִי 
מיט דער מוטערט מילך. אַיענע גײַסטיקע ענער- 
גיע. , פֿון װאַלד, מיט זיסע פֿרישקײט אָנגץ- 
טרונקען, אַי", פֿרוג װו. ,יעדע גאַס איז אָנגע- 
זויגט מיט בּלוט", פּמ, מלחמה װו. -ערהייט, 
-קייט -- אִי מיט גלױיבּן און בּטחון, 


אָנגעוויערט -- אַדי, פּאַר אָנזױערן -+., 89; 
- געזײַערט. אַער ראָסל,. אָזע) קרויט, 
מיט אַן אִי פּנים. ,װאַסער װאָס איז אַ בּיסל אַי 
מיט עסיק'זײַערע" ש. שפּירא, קליידער-פּאַרי 
בּערײַ, װאַרשע 1900. -ערהייט. קקייט, 


אָנגעזױפֿט -- אַדי, פּאַר אָנזױפֿן -+. איער 
אַלקאָהאָל. ערד, אִי מיט בּלוט און טרערן. ,גע" 
האַט אַן אָנגעפּאָמפּעטן קאַרק, אַן איץ צורה 
און א פּאָר אײַזערנע ידים", חג, 'דער שטומער 
מניןי. -ערהייט. קקייט. 


-געזױפֿן -- ,געטער-שװײַנען פֿון װאַל- 
האַלע, אֶיענע מיט בּלוט", הל, 'די בּאַלאַדע פון 
מדבּר'. ,גיט ער זיך א שטשעמע אײַן אין יצ- 
נעמס אֶיענעם האַלד!", חג, טמז, 1967 61 30, 
-ערהייט. הקקייט, 


אַנגעוונגען -- אַדי, פּאַר אָנזינגען (זיך) -+, 
אע לידער, מעלאָדיעס, ניגונים. איער מקהח, 
אַן אַ'ער, אַ געמטרטער. ,עס זײַנען אױפֿגענו" 
מען (אִי און אָנגעשפּילט) העכער צוויי א האַל- 
בּע טויזנט מוזיקאַלישע פֿאַלקלאָר-שטיק", מ. 
בּערעגאָװסקי, ייִדישע אינסטרומענטאלע פאָלקס. 
מוזיק, קלעװו 1927. -ערהייט. קייט. 


1400 


אָנגעווגיקט -- אַדי, פּאַר אָנזוניקן +. אֶע 
פעלדער מיט וייץ. ,א מאָרעל מיט רויט-אַיץ 
בּעקעלעך", בּ. דעמבּלין, פֿאַר, 1964 וש 20, 

אָנגעזיגלט -- אַדי, פאַר אָנזיגלען -+. אִע 
פּאַקעטן. דאָס אִיע קוויטל צום נײַעם יאָר. עאן 
גיזיגלט צו. .. פר געבּונג אונ' צו פר צייאונג", 
עפּש, סידור תּפֿילות, אַמשט תּק"ח, ז/ג. -ער- 
הייט, -קייט, 

אָנגעזיהן -- אַרכ. דזוו בּאַזיגן. ;אוב איך דען 
שטארקן היידן אן גיזיגן קאן", שמואליבּוך, 
סטראָפֿץ 136, 

אַנגעזידלט -- אַדי, פאַר אָנזידלען 1 -+. איער 
חוצפּהניק. ;אַן אִיע און אָנגעשאָלטענע, {איז 
איר ענטפֿערן: עס זאָל נאָר אין ים אַרײַן", 
ש. הױכבּוים, א יוד, אַדעס 1869. -ערהיים. 

אַנגעזייהם -- אַדי, פּאַר אָנזײגן -+. זזח 
אָנגעזױגן -, 

אַנגעזײיט -- אַדי, פאַר אָנזײען -+. אִי פֿעלד, 
אע תּבֿואה. -ערהייט -- פֿאַרלאָזן די 
פעלדער שוין אָי 

אָנגעזײַט -- אַדי, פּאַר אַנזײַען +. אע 
לאָקשן. איער מעד. -ערהייט, 

אָנגעזײַערם -- אַדי, פּאַר אָנזײַערן -+. דזװ 
אָנגעזױערט -+, אִיע אוגערקעס. עדי ייִדענע 
האָט אױסגעגאָסן אַלץ װאָס בּײַ איר אין גע 
ווען אָנגעקאָכט און אִי אויפן האַרצן פאַר די 
גאַנצע צװעלף יאָר", ג. ח. לעװנער, דער שטד 
מער טאַטע, ווילנע 1898. -ערהייט. -קייםט, 

אָנגעזײפֿט -- אדי, פאַר אָנזײפֿן + אֶע 
בּאַקן פֿאַרן גאָלן. אַן איער קאָפּ. אִיע װעש. 
אָיע דראַטװע. איער טשינאָװניק = אונטערגע. 
שמירטער. ריין װי אַן איער -- שפּאַסיק, איר. 
אַן איער אויף פינף יאָר -- בּאַקומען פֿינף 
יאָר תּפיסה. אַן איער לעולם ועד -- װער עס 
האָט בּאַקומען לעבּנסלענגלעכע תּפיסה. צום 
סוף פירט מען דעם יונגן מענטש אויף אַ גליטש 
אַרױס, מע מאַכט אויס אים חוֹזק... לאָזן אים 
שוין אַזױ װײַט אִי -- לאַכט מען נאָך אויס 
אים", ראָבּינזאהן וו, ווילנע 1880. ,אינדערפֿרי 
אין שטאָט מִיט נעפּל אַ", אַקש, קינדער פֿון 
איין פֿאָלק, מאָסקװע 1928. ערהייט, 
-קייט, 

אָנגקוֹיפט -- דער 8 דאָס. מצ נבּ. :/2406 
20-05101. 1. טװ פֿאַר יפּנים', 'בּפֿניי, ילפניי, 
ווען עס האָט א שײַכות צו גאָט. ,ער זאָל דער 
לוייכטן גאָט זײַן אן גיזעכט צו דיר אונ' ער 
זול לוייט זעליגן דיך" וייאר ה' פניו אליך 
ויחנך}, טח, בּמדבּר, ו, 25. ;אַז דו דײַן אן 
גזיכט פר בּערגשט, װערן זיא דר שראַקן" 
ו'תּסתּיר פּניך יבּהלון, תּהלים, קד, 29, חה, 
אמשט 1716, סא/ב ותּי: ,פֿאַרבּאָרגסטו דײַן 
פּנים . . -"ן, ילחם פּנים' (שמות, כה, 30): ,דאָס 
בּרויט פֿון אַי", תּי. 

2. אַרכ. געזיכט, פּנים. אויסזען. אָנבּליק, 
מראה. פֿאַרנטקײט. ,זיא קערן מיר אירן רוקן 
אונ' ניט איר אן גיזיכט", שעריר, ב, 27. ;אַלש 
ער {אלכּסנדרן זײַן אן גזיכט אום װענדט דאש 
פּפערד צו בּיזעהן", יוסיפון, אַמשט 1661, מג 


אָנגעזעטיקט 


שׂבּ פאַרטײַטשט יקלסתּר פּנים' -- ,גשטןאַזלט 
פֿון אן גזכט". ,די פֿרױיא... שלוג זיך אין 
דז אנגזיכט", מראות הצובֿאות, װאַנדזבּעק 
8, 4עֵשׂ מאכט אין שרומפּפן אונזר אן גזיכט 
אז איין פֿלאַם דשׂ שטרוא", מחזור ר"ה ויו"כּ, 
הומבּורג 1721, קסא/א. ,,פעגיל דשׂ איר אן 
:גזיכט װאַר גלײַך אלש איין מענש אונ' ווארן 
רידן (לשון יוון)?, יוסיפֿון, פיורדא 1764, כד/ב. 
;האָט זיך המן זײַן אִי פֿאַרדעקט", דרי אהרן 
מטריבש, ספר מצח אהרן, װאָרשע תּר"ג, כז/א. 
9. (אין פּאָעטישער שפּראַך, אין געהױיבּענעם 
לשון) דזװ אַרכ. ,צי װעט ער דיר נישט לעס- 
טערן אין דײַן אִילִיץ פרץ, לידער און פּאָעמען 
;און וואו איז דער כּבֿוד פֿון גאָטס אֵ'... ?7, 
אֵל וו. ;גאָט, מײַן האַר! פֿון פאַר דײַן אַ' אַנט- 
רונען", הר, פֿאַרנאַכט. ;אין דײַן גרויסן 
גורלס האַרטן אִי האָבּ איך דערזען דײַן ליכט", 
מל, 'דײַן ליכטי. ,איך, דער בּוֹראיעולם, רוף 
צו משפּט מיך אַלײן, און איך זוך א שוֹפט 
פאַר זײַן אִי צו שטיין", הל, אין טרעבּליני 
קע.... ,איך בּאואך און טראָג דײַן לויטער 
אָי, דו איינציקער, געטרײַסטער", א. שומיאַ 
טשער, אין שעהען פון ליבּשאַפט. 
4. אין אויסדרוק: אין אַי פֿון.  .‏ . אין אי פֿון 

טויט, פון אַ סכּנה, פֿון נײַע בּלבּולים אע. 

אָנגעױיפט -- אַד, פאַר אָנזיסן +. אֶע 
סמעטענע מיט רויטע יאַגדעס. געבּן אַ בּיסל אִי 
װאסער. -ערהייט, 

אַנגעזעגט - אד, פאַר אָנזעגן +. אי 
האָלץ, אִיע קלעצער. -ערהייט, 

אָנגעזעגענען זיך -- אוטח. זעגן זיך אָן 
זיך --געזעגנט. 1. זיך געזעגענען מיט אַ 
צאָל. זיך אִי מיט אַלע קרוֹבֿים און פרײַנד פֿאַרן 
עוֹלה זײַן קיין ישׂראל. 2. זיך געזעגענען 
אויך מיט איינעם און דערבּלי זיך אָנװינטשעװען. 
;אויבּ אַזױ, זײַנען מיר דאָך געװיס שלום. 
טאָ לאָמיר זיך כאָטש גוט אִי דאָ", אי. קיפניס, 
סאַָװי' היײימלאַנד, 1968, פאן 6, 


אַנגעועס -- אדי, פּאַר אָנזעטן (זיך) -6, 


דזװ אָנגעזעטיקט, געװיינלעך אין פּאָצטישן 
לשון. אָנגעזאַפּט. ,ער איז אַי פֿון די תּענוגים 
פון דעריוועלטיי, חה, נא. ,דער מוח -- אִי מיט 
פינקלען", האַפֿ, אין װאַלד'. עאָי, אָנגעלאַכט 
צופרידן, טראָגט ער כּיבּוד פֿאַר דער װעלט", 
בּראָד, אל דאָס גוטס. קָאַי און טויאיק איז די 
נאכט", אפֿא, לױיטער.. . קװאַל. 
אַנגעזעטיקט -- אַדי, פּאַר אָנזעטיקן (זיך) 
-+, פֿרגל דפֿו. איער אוֹרח. אִי מיט גײַסטי 
קער שפּײַז. אִי מיט בּילדער, סימבּאָלן אע. אִי 
מיט תּענוגים. אִי מיט טראַדיציע. אַן אַי יאָר. אַ' 
און איבּערגעזעטיקט מיט עמעצן גװיסטע 
ייִדישע נשמות, אִי דורך מיט צרות", אל , 
ישׂמחת בּית-:השואבֿה'. ,דער אֶ'ער בּעל:יתּאווה 
און איצטיקער כּלומרשטער בּעל-תּשובֿה זאָל 
האָבּן מנוחת-:הנפש?", חג, צמח אַטלאַס וו ,איך 
. . . והאָבּן געװאָרנט קעגן איער זיכערקייט בּנו" 
גע ייִדן אין אמעריקע", אפא, טמז, 11965 21, 
אדי פּערזאָנען אין דעם סצענישן דיאַלאָג ריג- 
גלט פרץ שטענדיק אַרום מיט אַן איער דראַי 





אָנגעזען: 


מאַטישער לופֿט!. י. דאָבּרושין, געדאַנקענגאַנג, 
קיִעװו 1922, ,אויבּ די אַרומיקע לופט װאָלט 
שוין געווען אִי מיט װאַסערדאַמף", מ. שולמאַן 
איבּז, א. װִו. צינגער, עלעמענטאַר-פיזיק, מאָס- 
קװע 1923, 1טער טייל. ,קריטיק און סאַטירע, 
מיט וועלכער די ליטעראַטור איז אִי געווען ערבֿ 
אונדזער איצטיקן י"ה...", שנ, שלום אַש. 
אע צעלאָזונג -- אַזא פליסיקייט װאָס 
אין איר קען מער ניט פֿאָרקומען דאָס װײַטער- 
דיקע צעלאָזן זיך פֿון א שיטיקן אָדער סאָלידן 
שטאָף. -ערהייט -- אַװעקגײן אָי. -קייט 
-- עדי אִי מיט. ... טעכניק", י. קאַמעניעצקי, דער 
זיג בּאַמ דניעפּער, מאָסקװע 1932. ;זײַן אִ' 
מיט נחת", א. שטײנמאַן, היימיש, אַפּרילי דמל 
1, 
אַָנגעוען -- נ פּאַר פון אָנזען (זיך) -+. איז 
שטענדיק אַן אינװאַריאַנט. פֿרגל: אָנגעזעען. 
1. אַדו. עס זאָל זיך װאַרפֿן אין די אויגן. זיך 
אױיספּוצן אִי. ;דעם דערמאָנטן בּאַריכט דרוקט 
די צײַטונג זייער אָי, אפֿא, טמז, 1964 שו 20, 
2, פּרעדיקאַטיו, מיט זײַ, װערן- גלײַך, 
גרינג גענען, דערזען. דער עקספּאָנאַט איז אָי 
,איין חכם װערט פֿון אַלע מענשין מיט ליבּליכה 
אויגן אן גזעהן", מבֿחר הפנינים, הומבּורג 
תּצ"ט, ג/ב. עזיי װערן אִי װי זיי גייען אויף 
פֿון דעם ים", מחזור מן שלש רגלים, טשער" 
נאָװיץ, תּר"ה, תּפֿלת גשם. 9 אָנגענומען. 
בּאַטראַכט. ,װיא קאן דאש אן גזעהן װערין 
פֿר גוט?", ר' יהודה ליב בּרי משה זעליחאָבֿר, 
שירי יהודה, אַמשט 1697. ;עשׂ װערט דאָך ניט 
פֿאַר גוט אוני קלוג אן גזעהן װערדן, װען זעהנ- 
דיגי לײַט װעלין זיך לאָזן פירן פון בּלינדי", 
אבֿן ישׂראל, מעץ 1766, ו/א. ,דער קיניג האָט 
ניט געװעלט אַז אלע זאָלן זיך לערנען נאָר 
די שפּראַך װאָס דער קיניג רעדט, װאָרעם אם- 
כּן װאָלט דאָס אִי געװאָרן אַז אלע זײַנען איין 
פֿאָלקײ, נוצ, ווילנא והוראָדנא 1834,- 
| 4 אַדי. חשובֿ, בּכּבֿודיק: וויכטיק. װאָס האָט 
אָנזען. געװיינלעך: --געזעען. זײַן, װערן אָי 
,די עקידה. זול װערן אן גיזעהן דען קינדרן 
דיא הינטן נאך װערן קומן", טח, בּראשית, כב, 
3, רשי. קאינסטרומענטן-מאַכער ... זענען 
זייער אִי און האָבּן פּרנסה", ארז, קמ, 1870, 
פאה 49, ,דערמיט איז מען געװאָרן א שיינער 
מורנו, אַ פֿאַרנעם, שטארק אִי בּײַ אַלעמען, 
ממוס, שלמה. יי | 
9 אָפּהענגיק פֿון. ;אומזיסט רעדט איר דעם 
שידוך, װײַל בּײַָם חתן איז אַלץ אִי איף 
געלט". ,אויבּ עשׂ אויף דען בּיזילכן |!= בּיסלן 
מעות אן גיזעהן גיועזין -- קאן איך. ניט 
| װישׂין", גה, 290. - 
אַנגעזעפן -- אַדי, פּאַר אָנזיצן זיך -+. אֶיענע 
אין בּײַדלעך, אין פּליטים-לאַגערן. ,איך בִּין 
שוין אַן אָיענער, אַן אָפּגעזעסענער, צײַט צו 
גיין אַהײם". אַן אױסגעװאַרעמט אִי בּענקל. 
געשווירן אױפֿן איענעם זײַט-מיר-מוֹחל. -ער" 
! הייט, : 
אָנגעזעען -- אַזי. 1. װאָס האָט אָנזען 
חשובֿ. רעספּעקטירט. בּכּבֿודיק. װיכטיק, גצ" 


| אַכט, בּאַװאוסט, 


- שטערן 


1461 


פֿרגל: --געזען. אִיע שטעל, 
אינסטיטוציע, אֶיער מענטש, 
געזעלשאַפֿטלעכער - טוער. אֶיער 


אונטערנעמונג, 
בּעל-:הבית, 


שרײיבער, מאָלער. אִיע פּערזאָן, פּערזענלעם- / 


קייט, פֿיגור, ,איז עֶר געװאָרן זייער אַן איער 
נגיד", פמ. ,די טאַטעס זייערע, אִיע, יוסטע 


! בּעליבּתּים, האָבּן איבּערגעלאָזט זיי בּירושה 


הײַזער אויפן מאַרקײ, ממוס, שלמה. ,מן זעצט 
קיין (סנהדרין) ניט נייארט קלוגי לײַט אונ' 
גרושׂי לײַט דיא אן גיזעהן זײַןי, מהמ, קפּה/א. 
איין גיעהרטער אונ' ואל אן גזעהנר מן", 
יוסיפֿון, אַמשט 1743, ה. אדרך:ארץ און אוני 
טערטעניקייט צום שותּף, דעם אֶיעם חסיד 


: און למדןי, שמעון האָראָנטשיק, 'גאָטס משפּטי. 


;אױפֿן אַיסטן אָרט איז געהאַנגען דעם קייזערס 


פּאַָרטרעטײ, עוזר װאַרשאַװסקי, כאַליאַסטרע |, 


פּאַריז 1924, 

2. װאָס מען קען זען, גרינג דערזען אַן 
אִיער עקספּאָנאַט. אַיע מעלדונג. ,פֿאַרבּאָרגענע 
זאַכן און אִיע זאַכןײ, חה, שי. 8. װאָס איז 
אָנגענומען. װאָס דאַרף בּאַטראַכט װערן. שפּײַון, 
אִיע װי א רפואה פֿאַר קראַנקע. א גוט אֶיער 
פּלאַן, פּראָיעקט אע. -עץרהייט, -קייט -- 


! ,זײַנען געזעסן די איבּעריקע 69 רבּנים, יעדער 


לויט זײַן אָי, ייז, יאָשע קאַלבּ. 


אָנגעועצט -- אַדי, פּאַר אָנזעצן (זיך) = 


אַן ענג אִיע בּריטשקע, בּויד, פֿור. אַן עולם, 


| אִי קאָפּ אויף קאָפּ. אַן אויון, אִי מיט חלה. 
אע ביימעלעך. אע זײַטן. אִיע קרעלן. דער 


אַיער סוחר װואָס מע האָט אים אָנגעזעצטן 
שטויב, אִי אויף בּיכער. א קיטקע, אִי מיט 
ראָזשינקעס. א נאָז, אַי מיט בּלאָטערן. אן 
איער -- אַ בּאַנקראָטירטער. שבתולות זע" 


נען אָן עין"-הרע אִי, װילן חתונה האָבּן און 


חתנים זענען װי אױיסגעטריקנט געװאָרן, 
ממוס, פריזיװ. קאירע דער תּורהסן הבֿטחות 
... װעלן ניט בּלײַבּן אָי, מב"ם, הוגה דעות וו, 
ווילנע 1912. ,בּאַצלמט רוֹיט די אִיע װעקס- 
לען .. . איך װעל מיט טאָפּלצינז מיר אָפּנעמען 
בּיז צו די לעצטע מײַנע טעג, מיר אִישָ", מלה, 
די זונה --- אונדזער פירערשאַפֿטי. ,אין קיין 
שום לאַנד... איז דער הימל ניט אַזױ אִי מיט 
װי אין ארץיישׂראל", אפֿא, טמז, 
6 וו 17, 

8 אִי װי מאָן, װי (מיט) װנפּערלעך, וי 
בּאָבּ, װי (מיט) קערלעך, װי (מיט) סעמעטש- 
קעס; אִי װי קעסטעלעך אין סטעלניק, װי הע 
רינג אין פֿעסל, װי שטערן אויפן הימל, װי 
אַ מילגרוים מיט קערעלעך. 

-ערהייט -- ,די גוראַלניע שטייט אָי", 
בּערג, בּײַם דניעפער 1. -קייט. 


אָנגעזשאַװערט -- אַדי, פּאַר אָנזשאַװערן -+, 


;עס איז אױפֿן האַרץ געװען אַי", משה אַלטי 
מאַן, בּלענדעניש, טשערנאָװיץ 1926. אִיע בּלעכן. 
יערהייט, קקייט, 


אָנגעזשױבּט -- אַדי, פּאַר אָנזשױבּן -+, 1 


אַי פֿאַרמעגן. 


אָנגעזשעברעוועם -- אַדי, פּאַר אָנזשעם" 


רע(וע)ן +. אִיע גראָשנס. 


אָנגעטאָן 


אָנגעחזירט -- אַדי, פאַר אָנחזירן -+. אין 
אָין. הקדש. - אע קרעטשמע, שטאַל. ער 
'הייםט, -קייט, 


אָנגעחלומט . -- אַדי, פֿאַר אָנחלומען (זיך) +, 
אִיע גליקן. אֶיע פֿאַנטאַסטישע פּלענער. ‏ -ער- 
הייט, -קייט. 


אַנגעחקירהט -- אַדי, פּאַר אָנחקירה(נע)ן -+. 
אִיע פֿאַרדרײטע פשטלעך. הקייט. 


אָנגעהשפּונט -- אַדי, פּאַר אָנחשבּונען -=. 
אע חוֹבֿות, פּראָצענטן, הוצאָות. -ערהייט, 
-קייט. : בי 


אָנגעחתמעט -- אַדי, פּאַר אָנחתמע(נע)ן -. 
אע בּקשה. אִיע וועקסלען. דאָס גוטע אָיע. קוויי 
/טל, ,װאָס עס איז אִי --- װעט אָנקומען", שחװ. 
ס'איז אִי פון אויבּן אַ... ;איז אן געחתמנתּ 
אן דעם (כּסא הכּבֿוד) זײַן ויעקבֿ אָבֿינוסן 
גשטאַלט", מחזור שלש רגלים, אַמשט 1713, 
רנ. ,מיר איז אַי. . . אַז מײַן קבֿר זאָל זײַן אין 
אַ בּויך. . . פון א ליודאיעד אָדער פֿון א חיה 
רעה", ג. ח. לעװנער, דער אֹמתיר פֿעטער, ויל- 
נע 1897, ,דער אֶיער גורל פֿון אַלֶע פעלקער 
װאָס וואוינען איצט אין די פאַראייניקטע שטאַ- 
טןי, זשיט ו, נײי 1912 -ערהייט. 

אַנגעטאַדלט -- אַדי, פּאַר אָנטאַדלען -+. 
אע תּלמידים. אַיע שרײבּערס. ‏ קייט. 

אָנגעטאָן -- אַדװ. אַדי, פרעדיקאַטיו, אינװאַרי 
יאַנטן פּאַר אָנטאָן (זיך) -. פּאַראַלעלע אויסי 

| לייג-פּאָרעם: --טין, נר. אִי אין שינע 
בּגדים. אִי אין שמאַטעס. אִי אין א שינעל (א 
כאַלאַט, אונטערװועש, שערצל אאַזו). אִי אין 
טלית און תּפֿילין. א ספר'תּורה, אִ' אין א 
װײַס מענטעלע. אַי פֿון קאָפּ בּיז די פיס. אִי אין 
בּגדי מלכות, אָי אין עסיק און אין האָניק. ,פֿון 
דער חופּה אױבּנאָן, אין גאָלד און זילבּער 
אָי...ײ, פֿל. ,אַ קינדס מזל קען מען ניט װיסן: 
עס װערט געבּוירן נאַקעט און מע טראָגט עס 
אַװעק אַיי ואין תּכריכיםן; ,מע װערט געבּוירן 
נאַקעט און מע טראָגט אַװעק אַײ, שװ. ,אויף 

|חתונות פלעגן די װײַבּער שיין אִי זײַן", עפּש, 

| דרך הישר לעולם הבּא, שקלאָו 1796. עזיי 

- האָבּן זי נישט דערקענט, מחמת זי איז געגאַנ- 

; גען אִי װי אַ מאַנצבּילײ, נחבּ, ימעשׂה ממלך 
וקיסר'. ,מע טאָר ניט גיין אִי מיט די תּפֿילין 
פֿאַר אַ מת, אויך ניט אין מרחץ אָדער אין 
אומריינע ערטער", הרב א. בּרודאָ, הליכות 
עולם, אונגװאַר 1864, ,איך פלעג צו קומען ‏ 

! אין די ליבּע שול, אִי אין אַבֿנים טובֿות", שׂרה 
בֹּת טובֿים, תחנה שלשה שערים, װילנע 1864 
-,אין גז-עדן גייט מען אִי. אין זײַדענע איבּע- 
צעס |= קאפּאָטעסן מיט סױבּלנע ספּאָדקעס, 
װײַסע שיך און זעקעלעך", ח. ל. קאַרטוזשיני 
סקי, דיא גליקליכע פֿאַמיליע, װאַרשע 1881 
;גייט זיך שִבּת איבּער דער גאַס אַ װײַבּל אִי 
בּנדי שבּת ויום-טובֿי, פרץ, חסידיש. ‏ . 
אִי (װי אַ) דײַטש(יש)=ניט טראַדיציאָ 
נעל אין אַ קאַפּאָטע, נאָר אין א קורץ רעקל (מיט 
א קאַפּעליוש). אי װי א טאָק (טעקל)= װי 
אַ פֿראַנט, שטאַרק אויסגעפוצט. אִ' װי אַ 





אַנגעמאַנט 


ה ייפּטל קרויט = אין א סך מלבּושים, איי" 


נער אויפן צװייטן. אִי פארקערט מיטן סמי" 
טשיק = מיטן מלבּוש אויף דער פאַרקערטער 
זײַט, *ער איז אי = אויך: ער איז שיכּור, 

-הערהייט -- שלאָפֿן אָי. ,מיך געבּענטשט 
פֿאַר זײַן אַװעקגיין אין שול אִי אין טלית און 
קיטלײ, אמד, דער ערסטער נאַבּאַר, ווילנע 1871, 
;דער פאָטער האָט אים אױפֿגעװעקט, שטייענדיק 
שוין אליין בּײַם בּעט אָ, װײַס װ, , דער אי" 
בּערגאַנגי 

-קיים -- ,.. אַזױ װי די אִי פון די נשמה 
אין גוף", תּניא, פּא. ,פאַרשײדענע מדרגות אָי: 
אין װאָכעדיקע מלבּושים, אין אַ טאָקסידאָ, אין 
אַ פֿראַקײ, מװ, ייִשפ ן, 2, 

"אָנגעטאָנ|ען' -- אַדי, מיט אַ פֿלעקסיע, 
אַטריבּוטי. אִן אֶיער, איז עֶר גלײַך אװעק 
פון שטובּ. ,מע האָט אים געפֿונען אַן אֶיעם 
בּלויז אין א נאַכטהעמד". עקליינע קאַלוזשקעי 
לעך האַבּן זיך געשניטן װי ריינע אויסגעווישטץ 
בּרילן, אִיע דער ערד", פּמ, דור-אויס, דור-אײַן. 
;ניט אינגאַנצן קיין איע, איז זי איבּערגעלאָפֿן 
צו זיך אין צימער אַרײַן", אי. קיפניס, סאָװ' 
היימלאַנד, 1963, פא 3. -ענגערהייט, יעב 
קייט, 

אַנגעטאַנט -- אדי, פּאַר אָנטאָנען +. אע 

פּיאַנאָ. ;ער רעדט, און זײַן הארץ -- אִי, אָנגע- 
צויגן", הר, געדיכטע און לידער. -קייט. 


אַנגעטאַנש - דאָס. מצ נבּ. זזח אָנטועכץ, 
אַלץ װאָס מע טראָגט אויף זיך. ;האָט מיך 
אױיסגעטאָן אויפן שליטן . . . דערװײַל איז אַנט- 


לאָפֿן דאָס פֿערד מיט דעם אִי... אַצונד בִּין. 


איין גאַנץ נײַע מעשׂה 
.., לעמבּערג 1893, 


איך שוין דערפרוירן", 
פון הרב הצדיק ר' בּאָרוכל. 


אָנגעטאַנצט -- אַדי, פאַר אָנטאַנצן זיך) -+, 
;אַן אִיע איז זי אַװעקגעפּאַלן אויף דער קאַי 
נאַפּעײ. -ערהייט,. קקייט. 


אָנגעטאַטעװעםס -- אַדי, פּאַר אָנטאַסעװען 

| ,א גרויס געשעפט מיט אִיע פּאַליצעס, 
אַן אֶיער טײַסטער. , זייער פֿיל אורחים פֿון די 
סביבות, פֿוסגײערס, פּעכאָטע, רײַטעריע און 
מיט בּוידן, פול אַי, |חיים מאָלאַגא), 'גדולת 
ר' װאָלף...' ויפן. ,געפֿאָרן אויף א פֿולן, אִין 
װאָגן מיט היי", ממוס, מסעות. ;א פּושקע א 

- שווערע, אִי מיט קופּערנע און זילבּערנע מט- 
בּעות", בּערג, בּײַם דניעפּער |, 


אַנגעטאַען -- {... געטוען 6 .. . געטיעןן אנ" 
שטאָט אָנגעטאָנען. אוקר. מג. ,אַן אַעִם אין 
| שטיוול, אין א הוט...", פּמ, מלחמה |! 
-קיים -- ,ריינע נאַקעטקײט איז בּעסער װי 
שמוציקע אָי, נאַד, טינט און פֿעדער. 


אָנגעטאַפּט -- אדי, פּאַר אָנטאַפּן +. אִש 
קליאַמקע. אִי געשווירל. אֶיער בּויך. אִיע הון, 
אַן אֶיע -- װעגן א מיידל. -ערהייט - 
| ניט גלייבּן אַפֿילו אָי 

אָנגעטוליעט -- אַדי, פּאַר אָנטוליעך (זיך) 
-+. די אִיע קינדער. דאָס אִיע פּאָרל. ,א 
זײַנען געשטאנען די געהויקערטע שטיבּלעך", 


1202 


ש. לוױ, אונזער 5 || 28, 


-ערהייט. 


אַנגעטומלט -- אַדי, פאַר אָנטומלען (זיך) -+. 
אַן איער קאָפּ. אַיע חבֿרה. ‏ ערהייט. 
-קייט -- די אִי פֿון דער גרױיסשטאָט. - 


אָנגעטועפיץ -- דאָס, ן (דער). דזו אָנטועכץ 
-+, פד, אוקר, גאַליציע. ;זיי לױפֿן אַרום 
נאַקעט, מוז זיי זײַן קאַלט, װעלן מיר זי 
מאַכן אָי פמ. , זײַן אִי איז. צעװאָרפן איבּער 
דער גאַנצער שטובּ". עדער קאַסטן ... אַ בּאַז 
העלטעניש פֿאַר אִי און בּרויט", רחל קאָרן 
ערד. ,אין שטובּ אי פּונקט געזעסן דער פֿ9 
טער . . . נאָך אין װעג-אָיי, שמעון האָראָנטשיק, 
'גאָטס משפּט', ,דאָס קינד איז שטארק נאַס, 

| דאָס אַנגעטועכץ זײַנס איז אויסגעוייקט", בּן 
ציון לאַנגער, מעלפֿת ספירים, לבוב 1930, 


װעג, מינבן, 


אַנגעטוען ---{... געטיעןן דזוו אָנגעטאָען -=, 
אָנגעטאָנען +. ;אַ גלאַט-אױסגעגאָלטער, א 
פריש-אָיער און א גליקלעכער פֿון דער אייגע- 
נער דרשה.. .", ייז, אַלט-שטאָט'. , גוייִם, אַי 
אין אויסטערלישע לעדערנע קאַפּעליושן", ייט, 
פּױלן װו. ,חסידים, אע אין זײַדענע זשופּץ- 
- צצס", 9. גוטערמאַן, מײַן שטעטל, רמתּ"גן 
2 -ערהייט -- ,די מוטער איז געזעסן 
שוין אִי אונטער דעם פֿוױערהאַנג פון בצט", 
װײַס ו, יפֿון רבּינס שטוב', 


אָנגעטורעמט -- אַדי, פּאַר אָנטורעמען -=, 
אע פּֿיגוראַטיװע אויסדרוקן. אִ'ער חתונה. 
טאָרט. ,,הויכע שװאַרצע, פֿינצטערע בּערג, אַ' 
איינס אויף דעם אַנדערן", י. טרובּניק, זשאַר- 
גאָן לערער, װאַרשע 1886. ,דער װינט האָט 
אראָפּגעטראָגן דעם אִיץ שניי פֿון די דעכער", 
חג, יזיידעס און אייניקלעך. ,די אִיע ראַנג- 
לענישן אין די לידער", אַבֿרהם שולמאַן 


| -קייט, 
אָנגעטושעס -- אַדי, פאַר אָנטושען +. אִי 
פֿלייש. + -ערהייט -- אַראָפּנעמען פֿון דער 


פּליטע א 
אָנגעטײַט -- אַדי, פּאַר אָנטײַטן -+. דער 
אֶיער זינען פון אַן אָפֿיציעלער מעלדונג, 
אַנגעטײַטלט -- אַדי, פּאַר אָנטײַטלען -=, 
די אִיע שטעלן. -ערהייט. קקייט, 
אָנגעטײלט -- אַדי, פֿאַר אָנטײלן -+. אֶע 
מתּנות, כּיבּודים. אִיע ליבּע. -ערהיים. 
-קייט, 20 
אַנגעטינטלם -- אַד, פּאַר אָנטינטלען -6. 
9 --געמענטלם. אִע הײמאַרבּעט. איער 


עסיי. -ערהייט. הקקייט. 
אָנגעטיקעט -- אַדי, פאַר אָנטיקען  .+‏ אע 
זאַכן. -ערהייט, 


אַנגעטלאָטש(ע)ט -- אד, פּאַר אָנטלאָ 

| טשע)ן -+. עזענען די קופֿערטס בּיז צום 
ראַנד געפּאַקט, אִי מיט װאַרן אַלערהאַנט", ז. 
מױירער, זײַ נישט קיין װאוילער יונג |, טאַרנאָװ 
1, 


אָננעטרױיט 


אָנגעטליתט -- אַדי, פּאַר אָנטליתן -+. אֶע 
מתפּללים. ,קאַרקן אַ'; קעפּ. פון שולד בֹּאַי 
שװוערט", מבּאָ, דער גייער. 
אָנגעטעיעט -- אַדי, פּאַר אָנטעיען -+. פאַן 
אִיע שעפּט זי נחת פון דעם קינדס חכמהלעך". 
|-ערהייט, | 
אַנגעטערדיק -- אַדי. װאָס איז אָן געטער, 
אַן אִיע רעליגיעזע סעקטע. דער איצט איער 
אָלימפּ. -יקיים, 
אָנגעטראָג -- דער, 'ן. 1. אַקט אָדער רע 
זולטאַט פֿון װערן אָנגעטראָגן, אַן אי פֿון די 
אַראָפּגעפֿאַלענע בּלעטער. אַן אִי פֿון שלעכטע 
ריחות. דער צפֿונדיקער װינט קומט מיט אַן 
אִי פֿון שניי. 2, אומגעריכטער און אומגע- 
וואונטשענער אָנקום פון אַ צאָל. אינמיטן דע- 
ירינען אַן אִי פֿון געסט. דאָנערשטיק איז אַן 
| אִי פֿון קבּצנים. אַן אִי פֿון קאָמאַרן. 
אָנגעטראַגן -- אַדי, פּאַר אָנטראָגן + אִי 
האָלץ. אַיענע מתּנות. אֶיענע. הורבּעס שניי. זײַן 
אִי אויף עמעצן = זײַן אָנגעשטױסן, בּרוֹגז, 
,ווייכער שטויבּ װאָס דאָ ליגט, אִי פֿון װאו", 
בּ. לאַפּין, צייכנס. ,, שײַערן דעם נעכטיק-אַיענעם 
שמוץ", בּ. דעמבּלין, צװײי און אַ דריטער. ,די 
קאַצעטלער ... שלעפּן די בּערג אַ'ענע שליים 
און געװיקסן", ישׂראל קאַפּלאַן, שליאַך און 
אומװעג. רייניקן די ייִדישע שפּראַך פֿון די 
| אָענע בּאַרבּאַריזמען, בּפֿרט די דײטשמעריזי 
מען"; זר, יפֿאַ, 1938, 1. יערהייט, 
| דקייט, 
אָנגעטראָטן -- אַדי, פּאַר אַנטרעטן -+, 89: 
-געטרעטן. אָענער עק פֿון דער קאַץ, 
אָענער װאָרעם. אֶיענע הינעראויגן. אַיענער 
כּבֿוד. אַ'ענע פּאָדלאָגע. ,װיבּאַלד ער האָט בּײַ 
אײַך ניט אָנגעפרעגט, איז אײַער אַיענע עניוות 
! אָפּגעשפּרונגען װי א קרומע קאָטשערע", חג, 
טמז, 1962 וע 29 -ערהייט. קייט, + 
אָנגעטראַפט -- אדי, פּאַר אָנטראַכטן (זיך) 
ד+. ‏ אַיע פּרטים פֿון א מעשׂה שהיה. איע בֵּיל" 
! דער, פֿאַנטאַזיעס אע. -ערהייט., -קייט, 
אָנגעטראָלדנט -- אַדי, פּאַר אָנטראַלדן. 
נעאָל. ‏ װאָס איז מיט (האָט אויף זיך) טראָלדן. 
ג;קומט דעם אײַנגעשלאָפֿן שטעטל דער משוגע- 
נער צו חלום, אִי פול מיט קליידער איבּער 
! פּגר-מאַרק אַלײין", פּמ, װאָלין. 
אָנגעטראָפֿן -- אַדי, פאַר אָנטרעפֿן +. די 
צופעליק אַיענע אויפן װעג. אַענע שװער- 
| קייטן. אַיענע אָפּאָזיציע. אַיענע הוצאָות, דער" 
היים, 
אָנגעטרוי -- דער, דען. אַקט פֿון אָנגעטרױ- 
ען, פֿון אָנטרױען. געפֿיל פֿון רואיקער זיכער- 
קייט אַז מע קען דעם צװייטן איבּערגעבּן א 
זאַך, אַ שליחות. מיטן פֿולסטן אִי. אַי"כּת ב, 
אַנגעטרױיט -- אַדי, פּאַר אָנטרױען -+, אָנגע- 
טרויען. אַיע שליסלען. אַי געלט. אע של- 
יחוח. איער סוד. אִיע פארטיידיקונג. אַן אֶיער 
אין די ענינים. ;יתומישע און אַלמנהשע געל- 
|טן . . . אע דעם בּית-'המקדש", אַלכּסנדר האַרי 
קאַווי, די יודישע רעװאָלוציאָן, נ"י 1892. ;דאָס 





אָנגעטרױיען 


שטומע. האַרץ װאָס איז אים אַי פון שטערן", 
יהואָש, יפֿאַראַן א רגע'. ;מיט הענט אויסגע- 
שטרעקטע, צו מיר אָשָ", אפא, ... סטעפּ. 
-ערהייט. קקייט, 


אָנגעטרויען -- טרו. געטרוי אָן, -'געטרויט 
(--געטרויע(נ)ט, פד), זזו אָנטרױען -+ (אין 
ליטרש איז אָנטרויען אָפטער, פטמ אין 
אִי. אין פּאַרטיציפּ איז ניטאָ מער קיין חילוק 
צװישן די בּיידע װערבּן), אִי געלט. אִי אַ סוך, 
אִי א שליחות. אִי עמעצן |דאַטיון,. 
;אַזױ קענסטו אים דײַן ליבּשאַפֿט אי טוי 
זענד און איין טאָג, װאַרשע 1839. אויך 
מיט זיך -- תמיר פֿרױען זענען נישט 
װערט אַז עמעצער זאָל זיך אויף אונדז אַ", 
װײַס שו, װי דער גורל פֿירט. . יעכץ. 
-עניש., 


אָנגעטרישאַפֿט -- דאָס (די, ז. ‏ צױ 
שטאַנד, מצבֿ פֿון האָבּן אָנגעטרױ. מיט אִי צו 
די חבֿרים. ,װילט איר מיך נאָך פּײַניקן מיט 
נישט-אֵי, װײַס ו, איינער א מענטש' 


אָנגעטרונקען -- אַדי, פּאַר אָנטרינקען (זיך) 
-+, = אֶיע פֿערדלעך. אִיע פֿעלדער. אִיע. װאַנ 
דערערס. אִי מיט ריחות פֿון פעלד. אִי מיט 
טרויער. אַן אֶיער, א מבֿושמדיקער, װאָס האָט 
! מער אין קעפּל װי אין פלעשל. ,איין שיכּור 
דער איז אן גיטרונקין איז מותּר מבֿרך צו זײַן 
בּרכת המזון", נצו, דבֿרים, מא/א. ,דו בּיסט 
אָ, אָבּער ניט פֿון װײַן, נאָר פֿון צרות", חעט, 
הפֿטרת שופֿטים |ישעיה, נא, 21}. ,דער הונגע- 
ריקער װעט אַרױסגײן א זאַטער און דער דאָר- 

- שטיקער אַן אִיער", פרץ, 'מסירת-נפש. ,א 
לעבּן ריין און ניכטער, אַ' נאָר מיט גאָט", 
אַל ו, בּײִַם ים גינוסר". ,הײַנט זענט איר די 

- איינציקע דרײַ ניכטער אין דער נאַכט דער 
איער מיט גסיסה", הל, 'סאַקאָ און װאַנזעטיס 
מיטװאָך. -ערהייט. ה-קיים ---,אִי מיט 
דער ליכטיקייט פֿון גלױיבּן", בּ. ריװקין אַ 
גלױיבּן פֿאַר אומגלויבּיקע. | 


אָנגעטױיבּן -- אַדי, פּאַר אָנטרײַבּן -+, 
ייִדן, אָיענע אױפֿן אומשלאַגיפּלאַץ. די אַיענע 
בּהמות. אֶיענער מאָטאָר. איענע מורא. אֶיענער 
סאַמאָהאָן. ;דער פעלדז איז פֿון אַיענע בּאַרג" 
מינים". ,דו מוזסט לעבּן דורכויס מיט אַן 
אָענע(ר). דעה צוליבּ דײַן פֿוױלקײט", י. מ. 
; אַלפּעראָװיץ, דיא װעלט-מלחמה, װילנע 1905, 
,דער גאַנצער אָיענער קידער-ווידער. . . איז פון 
| אים אויסגערונען", בּ. דעמבּלין, . צאַנקענדיקע 
! ליכט. קאָט די צופעליק אַיענע שמועסן פון 
איינציקע שטובּ בּאַלעבּאָסטעס", י. ריװעס, אינ 
-טעג פֿונ פֿאַרגרײטונג, מינסק 6. -ער- 
הייט, -קייט, 

אַנגעטרײיפלםט -- אַדי, פאַר אַנטרײסלען (זיך) 
-+. אע פּאַרשױינען אין בּויד. אַן אִי פלע- 
שעלע מיט אַ רפֿואה. אַן אַ' איג (מיט א 
שטויבּעלע). אַן איער פון קעלט. עפּל אִיע פון 
די בּיימער. -ערהייט, 

אָנגעטריפֿט -- אַדי, פּאַר אָנטריפֿן -+, אִיץ 
-'בּאַלדעריאן-טראָפּנס. אִיע ליכטלעך: לעשט 


1408 


דער טאַטע די הבֿדלה אין דער איער יויך אױפֿן 
טיש", װײַס װוו, 'דער איבּערגאַנגי. עאַ גרויסער 
-- אִיער צאַפּן פֿון א װעקסענע ליכט", זש, נח 
פּאַנדרע װוו. אװישן זיך אויס די בּערד... פון 
דער אֶיער פֿײַכטקײט", חג, 'זײַדעס און אייניקי 
לעךי. -ערהייט. קקייט, 
אָנגעטריקנט -- אַדי, פאַר ַנטריקענען. - --4, 
אע סוכאַרעס. בּלאָטע, אִיע אויף די שטיול, 
אָי געהילץ. -ערהייט. קייט. 
אַנגעטרעטן -- -+ אָנגעטראָטן, 


אַנגעטרערם -- אַדי, פּאַר אָנטרערןף. ,די 
אָיע אויגן זעען גאָרניט", עאַן אִיע שטימונג", 
חג. 
אַנגעטשאַדעט -- אַדי, פּאַר אָנטשאַדען -+, 
אִיע שטובּ. אִיע שטימונג. ,די . . לאָמפּן פון 
דער רויטער פאבּריק האָבּן געציטערט אין דער 
איער נאַכט", זבּ, מיר זײַנען דאָ, מאָסקװע 1935, 
אַנגעטשיושמעם -- אַדי, פּאַר אָנטשיזש- 
מעןי. װאָס איז אָנגעטאָן אין טשיזשמעס -- 
שטיוול, אינעװײיניק מיט װאָליקעס. דער 
ציילט מעשׂות פאַר די אָנגעפּעלצטע און אִיץ 
כאָכאָלןי, מאיר שטיקער, מז, 1948 װ4, 
אַנגעטשעפּעט -- אַדי, פּאַר אָנטשעפּען (זיך) 
-+, אִי בּלימעלע צום לאַץ. אֶיער פּאָסט- 
װאַגאָן. איער צונאָמען. אִי װי אַ לונג-און"לע- 
בּער. ,אויף יעדער איינציקער פֿון אײַערע 
בּאַדערפענישן איז אַי גאַנצע פעק מיט מצוות 
! און דקדוקים", ממוס, בּישיבֿה של מטה" 
,כ'האָבּ: בּאַקומען אִי א דײַטשן דיבּוק", ז. 
מױרער, זײַ נישט קיין װאױילער יונג !, טאַר- 
נאָוו 1911. ,בּאַמערקט בּײַ זיך אויף די מלבּו- 
| שים אִיע פֿרוכטן", י. בּורטיאַנסקי, דאָס גע" 
װויקס, קלעוו 1929 -ערהייט. קקייט, 
אַנגעיאָגט -- אַדי, פאר אָניאָגן -+. אֶיער 
שׂונא. אַן איער אין א לויף-פאַרמעסט, אַן איער 
אין לערנען. אִיע אימה. ייִדן, אִיע אויפן אומ- 


שלאַג-פּלאַץ. -ערהייט,. הקקייט, 
אָנגעיאָזשעט -- אַדי, פאַר אָניאָזשען (זיך) 
-+. 89: -געיעזשעט. אאין זייערע די 


אֲמות פלעגט ער זײַן אָי, שטעכיק, שװײַגיק", 
- י. יאַנאַסאָװיטש, אַ שטוב אין שטעטל. | 
אַנגעיאַטלט -- אדי, פּאַר אָניאַטלען (זיך) -+, 

גראָבּ. ,זי איז שוין אן אִיע. א העלפט פון 

אונדזער חבֿרה האָבּן זי שוין געהאט". 
אָנגעיאַכיקט -- אַדי, פּאַר אָניאָכיקן. נעאָל. 

װאָס אויף דעם איז אַרױפֿגעלײגט אַ יאָך. אַן 

איער מיטן עול-פּרנסה. ;אַ קעמל, אי מיט אַ 

הויקער לידער", אפֿא, . . . שקיעה. 
אָנגעיאָמערט -- אַדי, פּאַר אָניאָמערן -+, 
אַרומגײן אַן אֶיער. מיט אַן אִין קאָפּ. /ער- 

הייט. -קייט, 
אָנגעיובלט -- {;.. יויולטן אַדי, פּאַר אָניובֿ- 

לעןף. קדאָס איז... א גענוג שוצמיטל קעגן 

אָיע, אָנגעבּוױמלטע שבֿחים", מ. גר., היימיש, 

סיוון-תּמוז תּשכ"א, 
אָנגעיוירן -- אַדי, פּאַר אָניוירן -+, 

מעד. -קייט -- אי פון א געפֿיל, 


אַיענער 


אַנגעכױמלט 


אַנגעיוכעט -- אַדי, פּאַר אָניוכען (זיך) -=, 
אַן איער פון טאַנצן מיט די מיידן. זיך װאַרפֿן 
שלאָגן אַן איער. ‏ -ערהייט. 

אַנגעיחסטנט -- אַדי, פאַר אָניחסנען זיך -+ 
9 --געיחוסט. קומט ארײַן אַן אָנגע- 
בּלאָזענער, אַן אֶיער. קאַי מיטן אַלטן - עבֿר", 

א. ש. זאַקס. ‏ -קייט, 


אָנגעיעזשעס -- אַדי, פאַר אָניעזשען -+. 
9 --נעיאָזשעט. געמאכט שטעכיק, װי 
עס איז א יעזש. קאָיע װערטער", אַבֿרהם שולי 
מאַן, פֿאָר, 1962 וו 25, 


אַנגעכּופעט -- {... קויסעטן אַדי, פּאַר אָנכּוֹ- 
סען -+. -פּורים, װען טרינקען איז א מצוה. 
ער האָט זיך גענומען צו דער מצוה נאָך גאַנץ 
פֿאַרפֿרי, און צו װאַרמעס איז ער שוין געוען 
גוט אָײי, שטערן, מינסק 1926, מאז (ד) 4, / 


אָנגעכּישופֿט -- אַדי, פאַר אָנכּישופֿן -+. 
איער חן. אע גילדענע רענדלען. -ערהייט. 
-קייט, 


אָנגעכעפט -- אַדי, פאַר אָנכּעסן (זיך) -+, 
איער קעגנער. אִיע שוויגער. -ערהייט - 
| אַװעקגײן אַי. קקייט -- אִי אָן א שום 
גרונד, ' בי 


אָנגעכּשרט -- אַדי, פאר אָנכּשרן -+. אֶע 
כּלים. דאָס אִיע פלייש. -ערהייט. 


אָנגעכתבנט -- אַדי, פּאַר אָנכּתבֿנעצען -+. 
- 89: - נגעכּתבעם. אע בּאַרימערײיַען, לי- 
גנס אע -ערהייט -- לייקענען אי 


אָנגעכאָװעט -- אַדי, פאַר אָנכאָען -+. אע 
קינדער. איער איידעם. אִיע אינדיקעס. דער- 
הייט, 


אָנגעכאַפּט -- אַדי, פּאַר אָנכאַפּן (זיך) -+, 
1 אִע פילקע. אִיע פֿיש. אַן איער און אַן 
אַװעקגעלײגטער אויף דער ערד. אַן אֶיער פֿאַרן 
גאָרגל. דער איער גנבֿ. אע גמילות-חסדלעך. 
איער רעטונג-בּייגל, ,טינט און ליים און בּלוט, 
װען עס איז אַ' אָן איר פלייש, איז חוצץ, 
כאָטשע עס איז פײַכט פֿאַרבּ -- איז חוצץ", 
הרב מ. טייטלבּוים דק"ק איהעל, ספֿר מעין 
טהור, אָרט? יאָר? ו 

2. װאָס װערט לײַכט דערצערנט, אָנגעצונדן, 
שטאַרק אויפגערעגט. ,, איז געװען אַן אֶיער... 
- פֿון גרויס אױפֿרעגונג האָט ער אויסגעװישט 
דעם פֿײַכטן פּליך און אויסגעשר;ען", צ. דאָל- 
גאָפּאָלסקי, בּאַ געעפֿנטע טױערנ, מינסק 1928, 
9. װאָס קען אַ בּיסל פון עפּעס אָדער פֿון 
פֿאַרשײדענע געבּיטן, אָבּער אַלץ אױיבּנאויף, אָן 
גרינטלעכע ידיעות. אער איז אַן איער און האָט 
ליבּ צו ניצן א סך פֿרעמדװערטער". {מעטאַי 
נימיש פֿון: אע קענטענישן, ידיעות אען 
-ערהייט. קקייטֿ, | 

אָנגעכװאָלעשט -- אַדי. 22 כװאָלע, כװאָליש, 
װנ. לאָקל, אוקר ווואו?ן. צו פיל ארומגעװיקלט, 
אָנגעקוטעט. אִי אין א װאַרעמען טאָג, 

אָנגעכױמלט -- + אָפּגעכױמלט, . 
ריסן, | 


אָפּגצי 





אָנגעכלאָבּוטשעם 


אַנגעכלאַבּומשעט -- אַדי, פּאַר אָנכלאָבּ- 
|טשען -+. אַ היטל אִי בּיז איבּער די אויערן. 
;אָי אין א שואַרץ היטל פֿון נאַכט, רוט די 
שטאָט", ש. ברעגמאַן דורך קריג און רעװאָי 
לוציע |, אַדעס 1931, 

אָנגעכליאָבּעט -- אַדי, פאַר אָנכלאָבּען (זיך) 
-+. ,אַן אָנגעפֿרעסענער, אַן אֶיער, האָט ער 
זיך אַ װאַלגער געטאָן אויפן בּעט". ;אַן איער, 

- צעפֿאָרן און צעפֿלאַמט... טוט ער אַ שפּײַ 
אַרײַן אין האַנט", אֶל |, דער סקיףי. ער- 

הייט, יי 

אַנגעכמאַרעס -- אַדי, פּאַר אָנכמאַרען (זיך) 
 ,+-‏ איער הימל. מיט אַן אִי פּנים. /ער- 
חייט. -קייט, | 


אָנגעכמװױעט -- אדי, פּאַר אָנכמורען (זיך) 
-+, אַן אָער הימל. אַן אִי פּנים. אִי װי אַ 
געדיכטער װאָלקן. קומען אַהײם אַן איער. ,אַן 
איער, א בּייזער האָט .... ער געפֿײַפֿטײ, אָפאַ, 
יציגײַנער'. געס שװײגן די אִיע אָלכעס", ש. 
בּרעגמאַן, דורך קריג און רעװאָלוציע |ו, אדעס 
2, עדי גרויע ציגל אִיץע געדענקען", מאָל, 
פֿרײדקע. ;אָי, אָנגעבּלאָזן, מיט די נעז אַראָפּ- 
געלאָזן",. מל, דאָס ואונדער-פערדי. ‏ ער" 
הייט. -קיים, 


אָנגעכראַקעט -- אַדי, פּאַר אָנכראַקען -+, 
אָיע פּאָדלאָגע. אִיע פּאַרצע. ‏ -ערהייט. 


אָנגעלאָגלט -- אדי, פאַר אָנלאָגלען -+, אִי 
מיט װײַן. אִי מיט כּוחות. ,,נאָר מײַן האַרץ מיט 
זייער ציטערשײַן איז אַי", אפֿא, לױטער.. 
! קװאַל. ,,פֿונעם פאָלק װאָס איז פאַרװאָגלט, פֿול 
- מיט פּײַנען אָי, י. מאַניק, אין טריט פֿון דײַן 
לאַנדי. ,מיר לעבּן איצט אין דער תּקופֿה פֿון 
ייִדיש װאָס אי אִי מיט יידישקייט און מיט 
יידישער ציװיליזאַציע פון טױזנט אאָר", יג, 
איק, 1962 װוא28. -קייט, 

אָנגשלאָר -- דער, מצ נבּ. נעאָל. (פֿולער) 
- אָנלאָד. ;די גוטע מאַמע-ערד... אין אִי מיט 
װאָרצלען, קנויל אין קנויל", הל, אַ בּלאַט.. 
עפּלבּוים. 

אָנגעלאָדן -- אַדי, פאַר אָנלאָדן -6. = אָענע 
פֿור, שיף. אַיעַנער װאַגאָן. אַענע זעק. אַענע 
בּיקס. מיט פּולװער אֶיענע לופֿט. אִי מיט כּױ 
חות, מיט ענערגיע. מיט שרעק אֶענע שטיל- 
קייט. אִי מיט רשעות. אִי מיט װיסן. אַ'ענע 
גאַרבּן, פול מיט קערנער. ;כּאבֿן שהוא משׂא 
כּבידה כּךְ הדקדוק להם למשׂא, בל"א אן גי 
לאדן", רי בּנימין בּרי יהודה, הקדמה צו מהלך 
שבֿילי הדעת של ר' משה קמחי, לובּלין שפּ"ב 
(1522). ,, אליהו הנביא האָט מיט זיך געהאַט 
פיל קעמלען אַ'ענע", לט2, יח/ב. ,נישטאָ נאַך 
אַ ייִדישער יום-טובֿ װאָס זאָל זײַן אַזױ פיל 
אָי מיט הלכה און אַגדה װי פּסחײ, מ. שטריגלער, 
איק, פּסח תּשכ"ד, ,די זון איז לויטער, אִי מיט 
אַן איבּערגוס פֿון פֿלאַמעןײ, הל, אין טרעבּלינ- 
יקע.... ,געװאָרן עפּעס אַיענער זײַנען די פיס", 
9 מלחמה |. 

אויך: אָנגעצױיגן, בּרוֹגז, גרייט אויסצושיסן 

(-+ 353) ,געקוקט עפּעס בּייז, אִ', מיט א 


1464 


בּיטער-זויערער מינע", ממוס, װינטשפֿ. ,װאָס 

| זיצט איר אַזױ װי די אָ'ענע?ײ, אֵש; אַ שטעטל. 
,ער איז געװאָרן מיט יעדן טאָג אַ'ענער", אָפּאַ, 
די טענצערין. ,קומט אורי צו גיין אהיים א 
שװײַגנדיקער און אַן אַ'ענער.. . אִי געמאַכט א 
המוציא, אָבּער גלײַך נאָכדעם גענומען אַראָפ- 
רעדן פון האַרצן", זש, שקלאָװער קינדער. ,אַ 
האַרץ ... מיט בּרויז אַן אָיס", אַקש, מזרח און 
מערב, מאָסקװע 1940 -ערהייט -- אַועקי 
פֿאָרן אָי. -קייט -- ,א קוק טוענדיק אויף 
זײַן אָי, איז אים אַזױ נישט היימלעך געװאָרן", 
! װײַס וש, אין דער שטילי. ,די איבּערחזרונג 
אין איר גאַנצער עמאַציאָנאָלער אִ", ימ, ייִשף 
וצאא, 1, 

אָנגעלאָדנט -- אדי, פאַר אָנלאָדןענען -+. דזו 
אָנגעלאָדן. פד, גאַליציע. ,קעמלען און אייזלען 
זענען געשטאַנען אָײ, איבּז הנ"ץ, שולמית 
לובּלין 1875. ,װוערטער (זענעןן. . . געפֿאַלן אויף 
זײַן אֶין מוח", אָפּאַ, פוילישע װעלדער. ,אָנגץ- 


| -טאָן אין קריגס-קליידער און אִי מיט געװוער", 


עוזר װאַרשאַװסקי, כאַליאַסטרע |. עדער הימל 

- האָט זיך נידעריק אַראָפּגעלאָזט, אִי מיט פּחד 
און מיט האָריקע קנוילן װאָלקנסײ, הערץ בּערג- 
נער, פבּאַנקראָט'. ,... אִי מיט אידייע און 
חלום", ישעיה שפּיגל, צוק, יאני 1963, 

אָנגעלאַדגעװעטס -- צדי, פאַר אָנלאָדנעװען 
-+, דזו דפװ. אִיע בּוידן, פֿורן אע. ,די פֿיר 
פֿערד זענען קוים געגאַנגען, אַזױ איז געװעזן 
אי סחורה אויף איטלעכן שליטן", יאַ, די גע 

נאַרטע װעלט {סאָװו' אויסגאַבּע 1931ן, 

אָנגעלאָון -- אד, פאַר אָנלאָזן -. 89: 
--געלאַזט. די אָיענע קעלט. אַענע ריחות. 
עװערט געמאַכט א טאָק (דאָס איז אזא מין 
דראָט װאָס איז אַי !אָנגעלאָדן?ן מיט מאַגנעטײ, 
שמעון בּעקערמאַנט, דער מאָרגען שטערן, 
אַדעס 1884, 

אָנגעלאַף -- דער, -ז. 99: --געלאָף, -גע- 
לויף. אָנלױפֿעניש, צונױפֿלױף (בײַ אַ צץ- 
טומלעניש), אִי פון שכנים בּײַ א שׂריפֿה. אַי 
פֿון פּליטים. אַ בּייזער אִי פון המון. שבּאַלך 
איז געװאָרן א רעדל, אַן אַי, שע, דער פֿאַר- 
כּישופֿטער שנײַדער'. געס װערט אַן אִי פון 
גאַנץ שטאָט*, ירמי' יוסף יאַקאָבּזאָהן, המאיר 
לארץ, מינעאפּאָליס 1900, ,אין קופּע'... איז 
אן אִי און שמוציק". 31. דעמבלין, צװיי און 
אַ דריטער. ,דער שטורמישער אַי פֿון עולם", 
אפא, טמז, 1965 | 3, 

אָנגעלאָפֿן -- אדי, פאַר אָנלױפֿן (זיך) -+. 
דאָס אַ'ענע װאַסער. אַיענע מאַסע. אֶיענע אײנ- 
וואוינערס. אֶיענע פֿײַערלעשערס. אֶיענע שרעק. 
אָיענער טערמין. אֶיענע בּאַק. אִיענע מחשבֿות. 
;אַלטע טעג... און זיי קומען נאָך אַלץ צו 
פול דער צימער אָ", אֵר, אין א שאָפּלאָזע 
נאַכט!, ,אױיסגעשפּיגן די אַיענע סלונע אין זײַן 
זײַטי, נ. לוריע, בּריקן בּרענען, כאַרקאַװ 9,. 
;דאָס פֿלײשיק-פֿולע פּנים זײַנס מיט אַיענע 
קישעלעך אונטער די אויגן", פנחס גאָלדהאַר, 
גש, מעלבּורן 1949. ,,מיט אַלע כּוחות האָט ער 
דערשטיקט אין זיך דעם אַיענעם ציטער", בּ. 


- שעפט. אִי געלט. איער וועג. אִי פײַער, 


אָנגעלייגט 


דעמבּלין, פֿאַר, 1961 וא 19, *אָענעץע אויגן'= 
פֿול מיט טרערן, *אָענע שטאָט (װצלט) 
= די אײַנוואוינערס זענען געקומען פֿון פאַר- 
שיידענע געגנטן און די שטאָט איז גיך גצ 
װאַקסן. -ערהייט. קייט. / 
אָנגעלױבּט -- אַדי, פאַר אָנלױבּן (זיך) -+. 
אע תּלמידים. אִיע בּת:יחידה. -ערהייט. 
-קייט, : | | - 
אַנגעלױף -- דער, ז. זזו אָנגעלאַף. צדי 
בּאַהאַלטענע שרעק פאַר דעם געדיכטן אִי פֿון 
זעלנער", יוסף אָקרוטני, אונזער אָרים בּרויט, 
װאַרשע 19236, ,נישט געוואוסט װאָס עס בֹּאַי 
דײַטן די געשרייען און דער אַי פון פיס", אַש, 
משה. ,דער גענדזלער װעט דערזען אַן אִי, װעט 
! ער זיך דערשרעקן", חג, דער מאַמעס שבּתים. 
;אַן אָ, א שטופּעניש פון אָנגעשטײַפֿטע מֿונ- 
דירן", 3. האַגער, איק, ר"ה תּשכ"ז. ,פון אַי 
פֿון די װײַסע קערפּערלעך הייבּט זיך אויף... 
די הויט, ס'װערט אַן אױפלויף, א בּלאָטער", 
ט. בּערלס, מענטש-מאַשין, קיעװ 1927 א - 
עכץ -- דאָס, זן לער). ,האָבּן זי אַלע, דאָס 
גאַנצע אָ, זיך אַװעקגעשאַרט פון בּעט", בּ. 
טייטלבּױם, אױפֿן שװעל, װאַרשע 1923, 
אָנגעלטיק -- אדי. נעאָל. ‏ װאָס איז אָן געלט. 
אַן אִיע בּאַלױנונג. איער אָרדער. אֶיער פּראָי 
דוקטן-אױסבּײַט. -יקייט, 
אַנגעליאַפּעס -- אַדי, פאַר אָנליאַפּען -+, 
| אָיע וענט. אִיע מאָרדע. אִיע קאָמפּאָויציצי - 
אָנגעליבּן -- טרו. איצ, אימפ נבּ; -'געליבּט, 
6 :2/06. אַרכ. צואָגן. ;האָט דעם 
שופט אן גליפּט בּיז דען יום ה' פּרשת וישבֿ 
װיל ער זיא (די משכּנותן נעמן", פּראָגבּ, 42, 


אָנגעליטן -- אַדי, פאַר אָנלײַדן זיך +, אי 
ענער ייד. איענע צרות, פּײַניקונגען אע. ענש- 
מות... אַי אין מלחמות מיט די אַלע יצך- 
הרעס", אֵל 1 ישׂמחת בּית'השואבֿה.. דער 
הייט, -קייט, ה; 
אָנגעלײגט -- אַדי, פּאַר אָנלײגן (זיך) -+. 
נפֿרגל: אָנגעלעגןן. ‏ 1. אַרױפֿגעלײגט. אָנגע- 
| לאָדן. צונויפֿ)געלייגט אט. אֵיע פּאָרציעס בּרויט, 
אע קלעצער. אִיע בּינטלעך היי. א נײַ אִי גע" 
;אוג- 
דזער געשיכטע איז נאַכט אַי אויף נאַכט, לײַדן 
| געכּפֿלט אויף לײיַדן" װער?ן. ,די תּפֿילה מיט 
לה"ק אונ' מיט טײַטש אנגילייגט װאָרט פיך 
װאָרט", מיכל בּן אברהם הכּהן, סידור, וויל- 
מערסדאָרף 1718, ,די אשה זאָל ניט זײַן קיין 
עצלנית . .. זי זאָל תּמיד אויסקערן און אויס- 
ראמען אז עס זאָל נישט זײַן אומעדום אָנגץ- 
שטעלט און אִ", הנהגות הנשים, יאָס 1843, 
.דער האָט הנאָה פֿון לױפֿן און טראָגן, אַזױי 
װי דער -- פון אַ'ן מאָגן", עט, משלים. ;,אין 
ווינקל הויך אִיע זעק מיט תּבֿואה", פרץ, דראַמי 
שריפטן. עקאַנטראָלירט, צי עס איז גענוג אִ' 
סכך און צי דער אַקאַציעבּױם מאַכט ניט קיין 
אוֹהליי, סמבּ. 


2. מיט זל ן. װאָס װערט אױפֿגענומען װי 
עפּעס גוּטס; װאָס מע באַציט זיך צו דעם װי 





אָנגעלײיזם 


צו אַ טובֿה. װאָס רופט אַרױס גינציקייט, אַ 
גוטע. שטימונג, עכטע אָנערקענונג. װאָס האָט 
א פּעולה. ,א דאַנק ס'איז בּײַ מיר שטאַרק אַײ. 
עס'איז דען בּײַ אים אַ'?". ,זאָל כאָטש מײַן מי 
(כּװונה אע) זײַן אֵָי. די מתּנה איז שטאַרק אָי 
- ;אַלץ װאָס איך טו איז בּײַ אים ניט אַ"". ,א 
דאַנק אלַך' -- יזייער אָי". ש-- און װאָס ער 
בּעט מחילה איז בּײַ דיר גאָרנישט אִי?ײ. (ניט) 
| אִי זײַן צו רעדן, צו פירן אַ װיכּוח אע. 88: 
אִי װי אױפֿן הונט, אױפֿן חזיר, װי בּײַ ליסקעס 
1} הונט, | 

;זוא איין {קלוגןן זון איז דיא שטראף אן 
גיליגט", לטו, צה/א. ,מן זאָל איינם געבּן וואו 
עשׂ װאול אן גליגט איז", מנקת רבֿקה, שער 
שביעי. ,דו זאָלסט אונדז שיקן אייטל זעלכצץ 
לײַטן די אונדזער צדקה אין זיי אִי איזײ, תּחנות 
ובֿקשות, װילנע 1858 (איבּערדרוק פון דיהרן- 
פֿורט 1798} י/ב. ,דעם װאָס תּוכחה איז אַ' -- 
דער װעט קומען צו כּבֿודײ, מס, משלי תּקצ"ד, 
יג, 18, ,זאָל אים גאָט אַזױ העלפן װי אִי ס'איז 
אים װאָס עס האָט זיך גראָד בּאַדאַרפֿט אַזױ 
מאַכןײ, ממוס, שלמה. 

אַן איער גאַ סט = װאָס מען איז שטאַרק 
צופרידן. מיט זײַן קומען. פאַן אֶיער גאַסט 
פאַלט ניט צו לאַסט?: ,פֿון א ניטאָיץ גאַסט 
מעגסט אַנטלױפֿן אין האַסט?; עווען דער דלות 
קומט פֿריִער אַרײַן, װעט שוין קיינער אֵן איער 
גאַסט ניט זײַןײ, שו. ,אַז ס'איז געקומען אויף 
שבּת אַן אֶיער גאַסט, פלעגט מען שבֹּת צום 
טיש שיקן משקה, װײַן און זאָגן דערבּײַ: 'מיט 
ליבּ אײַך מיט אײַער גאַסט'", ,אליהו הנבֿיא --- 
דער אָיסטער גאַסט". 

אויך: איער זון, אע טאָכטער, אִי קינד: איער 
אוֹרח; אֶיער בּרית, אֶיער מזליטובֿ; איער רעגן, 
איער פֿרילינג; איער מאכל, אִיע סעודה. ;אַזא 
יאָר אויף מיר סאַרא אַיע באַלעבּאָסטע איר 
זענט בּײַ מיר", 1ב. װײַסמאַן, פון בּריסק בִּיז 
סעמיאַטיטש. ,דער מענטש מיט זײַנע װערטן 
און אידעאלן, מיט זײַן געפֿיל פון גערעכטיקייט 
און דראַנג צו אייבּיקייט. . . איז אַן איער בּן" 
בּית אין קאָסמישן לעבּןיי, גרינ, איד און װעלט. 
אע אַרבּעט=א) װאָס מע האָט אָנגעלײגט 
א סך; ב) װאָס איז אָנגעלײגט בּײַ דעם װאָס 
מע טוט פֿאַר אים: ג) װאָס מע טוט זי אָן 
נוצן, אָן א פּעולה. ,ער האָט געװייקט אין 
כּלערליי זױיערשטאַפֿן, געשמירט מיט װאַקס, 
נאָר די ארבּעט אין אָ", ייז, אַלט-שטאָט 
אע סחורה = א) א סך און געליגט אין 
(אומ)אָרדענונג; בּ) װאָס קומט שטאַרק צו ניץ, 
;אַװדאי איז דאָ ודי מי-שבּרכ'סן אין חודש 
אלול נאָך אַן אַיערע סחורה װי אַן אתרוג אויף 
סוכּות", קמ, 1868, א 34. אִיץ שׂ ריפֿה = 
| א) װאָס מע האָט אונטערגעצונדן; 3) װאָס לוינט 

זיך. 

9. װאָס מע האָט צו דעם א נייגונג, א נטיה. 
אי צו א קלעפּיקער קראַנקײט. ;אויף טובּער- 
קולאָז װערן קראַנק די װאָס זײַנען אִי דערצו". 
,זײַנען א סך מענטשן (דערעיקר דערװאַקסענע) 
בּכלל ניט אִי (אימון) צו קראַנק װערן אויף 
דיפֿטעריטײ, צש, פגעז, ווילנע 1924, פא 473, 


אַנגעליקע -- די, יס, 





אַנגעלסקע -- אַדי. סל. 


1408 


4. בּגילופנדיק, פֿאַרשניאַשקעט, שיכּורלעך. 
- ק;אַלע זײַנען שוין. געװען גוט אַי פון קאָניאַק 
! - און װײַןײ, דר' מ. דעמבּאָװסקי, מיט די קאָי 


זאַקן איבּער בּוקאָװינע און גאַליציען, ווילקאַ- 
ווישק, יאָר? "זײַן אִי = אָנגעגעסן איבּער דער 


| מאָס. -ערהייט -- לאָזן אַלץ אִי און אַװעקי 


גיין,. -קייט -- עס רופֿט (ניט) אַרױס אָי 


אָנגעלײזט -- אַזי, פּאַר אָנלײון -6. / אי 


געלט. אִיע קלעפּ. -ערהייט. 


אַנגעלײענט -- אַדי, פּאַר אָנלײענען זיך -+, 


דער געבּילדעטער, דער איער. זײַן דער אִיסטער 
צװישן די סטודענטן. אַן אֶיע(ר) מיט מעשׂה- 
בּיכלעך. ,זי איז אַװדאי אִי מיט נײַע בּיכלעך, 
מע דאַרף גאָר קענען מיט איר ריידן", י. גוידאָ, 
דער נײַער פּראָצענטניק, װילנע 18923. עדער 
אֶיער הײַנטיקער לערער... נאָר ער קאָן גוט 
לערנען און ערצ;ען דײַנע קינדער", שלמה 
בּאָנדאַרטשוק, אַ בּריעף צו אידישע עלטערעןן, 
אַדעס ג191. -ערהייט. קייט -- עדי 
גרויסע אַי האָט פאַרטיפֿערט זײַנע רײַכע נאַ- 
טירלעכע פֿעאיקײטן", א. אַבּטשוק איבּז, איכ 
װיל לעבּ, קיֵעוו 1936, 


אַנגעליען -- אַדי, פּאַר אָנלײַען +. אָנגע 


בּאָרגט, אִי געלט. אָיענע אידייען. 


-ערחיימ. 
דקייט, 


(בּאַט) בּלומיק גע 
װיקס. װאַקסט אויף פֿײַכטן בּאָדן. דער װאָרצל 
און די בּלעטער פון אִ'י צייכענען זיך אויס 
מיט א פֿײַנעם אַראַי 
מאַט און װערן גע 
ניצט װי א פּריפּראַװע 
צו אַ צאָל ליקערן. 
פֿאַראַן אויך א ספּע- 
ציעלער אַײװײַן, אָנ 
גערופֿן אויך אַ" 
| ,... (דיזור ‏ מאגין 
לאַקסיר ווירט אֲזו גי" 
מאַכט) נעם אין דר 
אָפּטיק... איין לויט 
(אַנגיליקא), דשׂ אַליז קליין גשניטן אוני גיש- 
טויסין . ... אונ' גיס דריבּר .... בּראַנטװײַן.., 
לאָז ער דרײַא אודר פֿיר טאג דישׂטולירן... 
עטליכי טראָפּין אײַן צו נעמין", סור וו, כג/א. 
5 80861104/. 

װאָס איז אין ענג- 
לישן סטיל. אַי ש א פע -- (סטאָליערײַ) מיט 
קאַרניזלעך, מיט פאַרשיידענע בּאַפּוצונגען. 


אָנגעלעכּט -- אדי, פאַר אָנלעבּן (זיך) -=, 


אָי געלט, פֿאַרמעגן. אֶיע קרענק. אִיע דערפֿאַי 
רונגען. ,זײַן גאַנצע װעלט אין מיטן װעג גע- 
לאָזט װי אַיע לאַסטײ, פמ, מלחמה ו.. 


אַנגטלעגן -- אַדי, פּאַר אָנליגן -+. אַענע 


װוינטערעפּל, ?א פֿאַרשטיקטע װאַרעמע לופט 
װאָס האָט געשמעקט מיט אִיענע קאַרטאָפֿל און 
בּהמה-מיסט", אָפאַ, פּױלישע װעלדער. 


אָנגעלעגנהײיט -- די  .‏ 8618 :0606 


1. ענין. עסק. אינטערעס װאָס פֿאַר- 
בּינדט, פאָרן אין אָפֿיציעלע אִין. זיך קאָנצענ- 


| טרירן אויף איין אַי. אַ 


,, .. מאַכן די רעליגיע פֿאַר 


אַנגעלעגן זײַן -- צזו. אַרב. 


אָנגעלענט 


קאַמפּליצירטע אִי. אַ 


- פאַמיליע(ן)-אָי. (ניט) האָבּן (קיין שום) אֶץ 
- מיט עמעצן. זיך מישן אין פרעמדע אִן.-,, צו 
| בּאַראַטן זיך מיט איר איבּער מאַנכע אִץ", 


אמד, דער פֿאַרטעפּיאַניסט, ווילנע 1878, ,,מיניס- 
טער פֿון אויסװערטיקע איך", קמ, 1862, פא 3, 
אַ נאַציאָנאַלער אִי, 
אַ װאָפֿן לגבּי דער אויסערלעכער װעלט", 


| קאר וו. ,דאָס רעכט אויף נאציאָנאַלער זעלבּסט- 


פאַרװאַלטונג אין שול-אָיץײ, זשיט ווש, ג"י 1917, 
1. שטאַרק 
נוֹגע זײַן. ליגן אויפן האַרצן. אָנגעלײגט זײַן 
,װויל איך דעם קיניג זאגן ואש מיר איז אן 


| גילעגן", יוסיפֿון, אַמשט 1661, לג. שלוז דיר 


אן גלעגין זײַן דשׂ גזאַנג אם פּורים, װען 
שוין מעגין זײַן שכּורים", שׂה וו, פיורדא תּמּ"ז, 
ז. 2, װיכטיק זײַן. אַרן. אױסמאַכן. ,דעם 
פֿאטר איז מער אן גילעגן אן זײַן קינד אַז 
אן זיך זעלבּשט", חה, אַמשט 1716, מד/ב, 
;דיא כּוונה ואש דער מענש האט װען ער זיך 
צו זײַן װײַבּ בּיהעפט דא איז דשׂ מיינשׂטי אן 
גילעגן", מהמ, אַמשט 1722, קנה/ב. אןמע פֿאַר- 
דעקט אויך די פיס פון מתן. איין טייל לאָון 


- די פֿיס אופֿן, װער עשׂ ניט טוט איז אַך ניט 


אן גלעגן", רי שלמה זלמן לונדן, קהלת שלמה, 
אַמשט תּק"ד, ,עס איז ניט אן גילעגן וואו איינר 
ליגט {אױפֿן בּית'עולםן, נייארט בּײַא גוטי לײַט 
קומט צו ליגן", ש. פֿראַנקפֿורט, ספֿר החיים װו, 
קיטן תּע"ז, כ. ,זײַני יורשים. ... גדענקן ניט 
אן אירן פאטער. מען מאג אים בּרענן אדער 
בּראטן... . איז אין {= זיין גאר ויניג אן גלץ- 


גן", עפש, דרך הישר לעולם הבּא, שקלאָװ 


6, פרק ח. 


אָנגעלעזן -- אַדי, פּאַר אָנלעזן זיך -+. דטשמ, 


אָפֿט געניצט, ‏ דזחו אָנגעלײענט. ,זי אין גע 


! ווען אִי און האָט אַמאָל אויך אין אַ געזעלשאַפֿט 


געקענט א מיינונג זאָגן", ספּ, יודישער קאָלאָ 
ניסט. 4... איז געװען שטאַרק אִי. דאָס פלעגט 


ניט-װילנדיק אַרױסרופֿן אַכטונג צו אים", אֵלַ 
(געמיינער אידישער אַרבּײַטערבּונד, ‏ סטעפאן 


כאַלטורין, לאָנדאָן 2 הקקייט, 


אָנגעלענט -- אַדי, פאר אַנלענען (זיך) . 


זיצן אִי װי פּסח בּײַם סדר. אִי אויפן הסבֿ-בּעט. 
;מן טרינקט אן גיליינט אויף דיא לינקי זײַט 


נדעם כּוסןײ, סידור, 1665, אָרט? ,בּײַ דעם עסן 


זאָל מען ניט שטיין, נאָר זיצן גלײַך אָדער אַי 
אויף דער לינקער זײַט", חא, לב/ב. ,אין דער 
מערת המכפּלה זיצט אַבֿרהם אָבֹינו אִי מיטן 
קאָפּ אויף דער מוטער שׂרהס שויס", פרץ, 
געדאַנקען און אידייען. שטין אִי אויף א 
שטעקן. דער קאָפּ איז אי אויף אַ קישן. ,צו דען 
(דבּור) ולא תגנבֿן איז אן גילאהנט דער (מאמר) 
דז גאָט שפּראך צו (אָדם הראשון). . .ײ, מחזור 


שלש רגלים, אַמשט 1713, רלח/ב. ,זיי זײַנען 


אִי אין דעם אֵשׁ פֿון יצחק װאָס ער איז גע 
כּונדן געװאָרן װי אַ לאַם פֿאַר אַ קרבּן עולה", 


| מחזור לראש-השנה, סלאַװיטע 1832, יג/ב. ,זי 


זײַנען אִי אָן דײַן רעכטע האַנט"ײ, מחזור יום" 
הכּיפּורים קרבּן אהרן, ווילנע תּרכּ"ח. ?א בּאַרג 





אָנגעלערנט 


אַ הויכער... מיט גאווה אִי אַקעגן הימל", 
יהואָש, ישבּת נחמוי. ‏ ערהיים -- עסן אָ. 
-קייט -- ,האָט זיך די מאַמע אױפֿגעזעצט פֿון 
איר האַלבּ-אָי", שלמה סײַמאָן, טמז, 1953 וא 9, 


אַנגעלערנט -- אַדי, פּאַר אָנלערנען (זיך) -+, 
אַן אויסגעשטודירטער, אַן אֶיער. אִי פון בּיטע- 
רע נסיונות. ,ער איז אַן אויסגערייכערטע 
ליולקע, אַן אִיער", פֿװל. ,איך בּין שוין אַן 
אֵיער, א געשלאָגענער הונט", פֿװל. אייִדישע 
קינדער, גוט אִיע, װאַלגערן זיך נאַקעטע, הונ- 
געריקע...ײ, ממוס, אַ שטאָט אין מזרח" 
,צוריקקומען אַהים אַן איער אַז מע קאָן די 
גאַנצע װעלט נישט אויסבּעסערן", חג, צמח 

אַטלאַס. ;אַן אָיער, א בּאַרײַכערטער מיט בי 
טערע דערפֿאַרונגען", זשיט או, נ"י 1919, ,,איך 
בּין ניט קיין 'געלערנטער', אָבּער אַן אֶיער בִּין 
איך אַװדאי, שנ. -ערהייט. קייט-- 
גװאַלדיקע אי װי א רעזולטאַט פֿון אומגעװיינ- 
לעכער התמדה. | 

אַנגעלקע -- ווייכע לן די, -ס (געוויינלעך מצן. 

שוך פֿון אַן ענגלישן פֿאַסאַן, נידעריק, שפּיציק, 
טאַנצן אין אַיס. 

אַנגעמאַזאָליע(װע)ט -- אדי, פּאַר אָנמאָ 
זאָליע(װע)ן +. אע הענט. סאיז אִי אויפן 
האַרצן. -+ אָנגעזאָליעט. - 

אַנגעמאַושעט -- אַדי, פּאַר אָנמאַזשען -*. 
אַן אִי פּנים. אִיע געמעלן. ערהייט. 
-קייט, | 

אָנגעמאַטערט -- אַדי, פאַר אָנמאַטערן (זיך) 
-+. קומען פון דער אַרבּעט (פון װעג) זייער 
אִי. אַן אֵיער פֿון עבֿוֹדתיפּרך. ‏ ערהייט, 
-קייט. יודת-פּר 

אָנגעמאַכט -- אַדי, פּאַר אָנמאַכן -+. אִיע 
פּראָדוקטן אויף צו פֿאַרקױפֿן, אָע ציצית. אִיע 
גרײַזן. איער שאָדן. איער טשאַד. אִיע צרות. 
אָע שאלה. אֶיער טומל. אִיע מחלוקתן. אע 
געשיכטעס. אִיע הויזן. *ס'איז אִי אויפן האַרצן 
(אויף דער נשמה) = אויסגעאיידלטער נוסח פון 
אַנגעדאָסט אױפֿן האַרצןי. ,איין פּריונט גי 
בּראכט צו דײַנום מלך, מִיט איל אן גימכט 
אונ' מיט אלרלייא מעדנים", סהמ, ישעיה, נג, 
9 ,און גימאכט האלדר בּליט מאכט מן בּורא 
פּרי האדמה", שֹׂה ו, נו/ג. ;אין די חדשים װאָס 
דער בּוים טראָגט ניט קיין פרישע פּירות לעבּן 
די אײַנוואוינער, ... מיט די אַיע != געטריקנטען 
פּירות", קמ, 1862, יא 1. ,איז געבּליבּן זיצן 
אַזױ װי אַ", בּינטשע די צדקתטע, װאַרשע 
23 ה-ערהייט. קקייט. 

אַננעמאַכעם -- אַד, פּאַר אָנמאָכען. פּר. 
פֿאַרסאָפּעט, אַי פֿון לױפֿן. ,קומט צוריק אֵַ', 
העשעט מיטן האַרץ", בּימקאָ, גנבים. : 

אָנגעמאַלאַכאַיעט -- אַדי, פּאַר אָנמאַלאַכאַי 
יען -+, אִיע היטעלעך צו פֿאַרקױפֿן אױפֿן יריד, 

אַנגעמאָלדן -- אַדי, פאַר אָנמעלדן (זיך) -+, 
אַענע מציאה. געפונענער און אֶיענער טײַסטער, 

| אָיענע פאַרבּרעכנס. אַיענער גאסט. ,איז געװוען 
אַן איענע רעקוויזיציע", דרי א. י. פריידענבּערג, 
זכרונות, בּריסל 1938 -ערהייט. -קייט, 


1406 


אָנגעמאָל|ט -- אַדי, פּאַר אָנמאָלן ו -+. 89: 


= געמאָלן, די אָיטע פֿיגור. אַ בּילד אַן 
אָ'טס. ?אַ מזרח אִיט מיט לײבּן און לעמפּער- 
טן װאָס זענען פּאָכאָזשע אויף פּיפּערנאָטערס", 
ייל, דאָס משלחת, זשיטאָמיר תּרל"ן. *(בּלײַבּן) 
שטיין װי אַן אִיטער (אֶיענער) גולם = אָן 
בּאַװועגונג, פֿאַרגליװוערט, אָן אויסדרוק אויפן 
פּנים. זײַן אן אַיטער (אֶיענער) גולם = זייער 
נאַריש, ניט קענען געפינען אן ענטפֿער, ניט 
וויסן װי צו רעאגירן. אִיטער (אֶיענער) גולם = 
אויך: פּעיאַ װעגן יעדער מין פֿיגור אויף א 
! בּילד, װעגן עמעצן אויף א פֿאָטאָגראַפיע. 
-ערהייט, הקקייט, 


אָנגעמאָלן -- אַדי, פאַר אָנמאָלן וו -+. פ8: 
-געמאָלט. אַיענע תּבֿואה. אענע ליגנס. 
יערהייט -- אַװעקפירן די תּבֿואה אִי 
-קייט -- אָי פֿון די האַסטיקע רייד, 


אָנגעמאָלקן -- אַדי, פּאַר אָנמעלקן -+. 89: 
= געמעלקט. די אָענע מילך. -ער- 
הייט -- לאָזן די קי אין שטאַל ניט א. 


אַנגעמאַסטן -- אדי, פּאַר אָנמעסטן זיך) 
-+. דאָס אֶיענע רעקל. דאָס רעקל ליגט װי 
אֵי. *עס איז (װוי, פּונקט) אִי= עס איז אינ- 
גאַנצן צוגעפּאַסט; עס שטימט מיט, *צוגע- 
שניטן און אִי = פֿיקס און פאַרטיק. עדער 
שידוך איז פֿאַר אים (איר) אַי". אורח פֿאַר- 
טײַטשט 'דרושים לכל חפציהם' (תּהלים, קיא, 
42 אַי ותִּי: ,געפֿאַרשטין, ,אויף זיי זענען 
בּאמת אי די רייד...", ממוס, 'בּישיבֿה שׁל 
מטה'. ,די װערטער זײַנען אִי צו זײַן שולמית", 
יד, הערשעלע. ,דער בּחור איז פֿאַר רייזלען 
אַי", שע, בּלאָנדזענדע שטערן װ. ,דער דאָז 
קער קלוגער ענטפער פֿון דעם יינגל איז װי 
אִי פאַר װילנע", דטש, װילנע. ;אַלע דרײַ 
ענטפֿערס זײַנען גלײַך גוט און גלײַך אִי אָן 
דעם אַלגעמיין-מענטשלעכן שׂכל", זשיט שו 
ניי 1912 *סאיז ניט אִי פֿאַר אײַך, פֿאַר 
אײַער כּבֿוד = עס פּאַסט ניט פאַר אײַך. געבּן 
(קריגן) אַיענע פּעט ש (קלעפּ) = אמתע, גע- 
זונטע, אַזױ װי דער געפּאַטשטער פֿאַרדינט, 
*ניט אויף מיר אִ' --- בֿײַם װײַון אויף דעם 

| אייגענעם קערפּער אַזױנס װאָס מע װיל ניט 
עס זאָל געשען. ,איר זעט, עֶר האָט געבּראָכן 
דעם פוס אָטאָ דאָ {און װײַזט װאון, ניט אויף 
מיר אִ'": ;די קויל האָט אים געטראַפֿן אין 
דער רעכטער זײַט בּויך, אָטאָ דאָ, ניט אויף 
מיר אֵ". ,לא עלינו -- ניט אויף אונדז אַ'", 
גער ליגט אַ געליימטער, ניט אויף אונדן אַ'" 
ואַנשטאָט: לא עלינון,. ;זי איז געשטאָרבּן 
אויף פּאָקן, נישט אִי אויף אליך", בּאַש, פֿאָר, 
7 וט 10, -ערהייט,. קקייט -- עדאָס 
אִי פון אזא מעטאָד פאַר אונדזער זשורנאַל 
איז פֿאַר מיר אַן אַקסיאָמע", נפ, יופֿאַ, 1939, 1, 


אַנגעמאַרדעװעט -- אַדי, פּאַר אָנמאָרדעװען 
זיך -+. אַן אֶיער איז ער, ער האָט זיך 
איבּערגעאַרבּעט?. ?עס טראָגט אָן אַנטקעגן 
עמעצן. . . אַן אֶין מיט אײַנגעפאַלענע בּאַקן, 
סאָװ' היימלאַנד, 1965, נאן 5. 


אָנגעמערקט 


אָנגעמאַרק(יר)ט -- אַדי, פּאַר אָנמאַרק(יר)ן 
-+, = אֶיע מאפּע. אע מיזאַנסצענעס. ,די אויפֿי 
טוען אויף די אָנגעמאַרקטע געבּיטןײ, ימ, װאָס 
װיל דער ייִדישער װיסנשאַפֿטלעכער אינסטי" 
טוט, קאַונאַס 1926. -ק(יר)טערהייט. 

אַנגעמוטשעט -- אדי, פּאַר אָנמוטשען (זיך) 
-+, אִיע מענטשן. אִיע פון דער ארבּעט, 
פֿון צרות אאַזח. -ערהייט. קייט. 

אַנגעמופרט -- אדי, פּאַר אָנמוסון -+. אֶע 
בּחורים. אַן אֶיער, א פֿאַרשעמטעהר. ער 
הייט, הקייט, | | 

אַנגעמוֹשבט -- אַזי, פאַר אָנמוֹשבֿן -+. ,זי 
צן בּײַם אֵיץ טיש און רעדן װעגן אַחדות", ייז, 
די בּרידער אַשכּנזי. ,אין ענגן אַין שלאָף:חדר 
האָבּן שטענדיק געקראַצט מײַזײ, בּאַש, דער שׂטן 
אין גאָרײ. ,ס'איז שטענדיק אָנגערויכערט און 
אָי, י. פערלע, גילדענע פּאַװע. -קייט -- 
װאַרשעװער אַ 

אָנגעמידם -- אַדי, פּאַר אָנמידן (זיך) -+. אֶיע 
פּליטים, אַיע האַרעפּאַשניקעס. ,דער שלאָף איז 
זייער זיס צו דעם אֵין מענטש", איבּז, ר' יצחק 
האַמבּורגער, שׂיח יצחק, קראָקע 1882, 

אָנגעמינצט -- אַדי, פּאַר אָנמינצן -+. אִיע 
מטבּעות. אע מעדאַלן. -ערהייט. -קייט. 

אַנגעמיצט -- אַדי, פּאַר יאָנמיצןי {פֿרגל: אָנ- 
מיצלעןן. אַרױפּגעטאָן א היטל, אַ מיצקע. 
,קאַנדעלאַבּרען, אִיע אין גרינע מאַרלעװע היט. 
לען", ש. בּרעגמאַן, דורך קריג און רעװאָלוציע, 
אָדעס 1932, 

אַנגעמישט -- אַדי, פאַר אָנמישן -+. אֶע 
געטראַנקען. איער קאָפּ. , תּפֿילות.... אן גמישט 
פֿון מחשבֿה זרה . . . פֿר טרײַבּט זיא דר מלאך 
סהדיאל פֿון די טיר פֿון היכל", קה, פֿיורדא 
3, י/א. -ערהייט. קקייט. ‏ - 

אָנגעמלאָכהט -- אַדי, פּאַר אָנמלאָכהן -=, 
די אויף גיך אַיע בּאַשטעלונג. אֶיע גראַמאָפאָ 
נישע פּלאַטעס. אֶיער פּאַסקװיל. אִיע, איבּעריקע 
געניטונגען אויף פּשוטע גראָמאַטישע כּללים, 
אַװעקגײן מיט אַן אַין קאָפּ, ,װאָס שטייסטן װי 
אַן אַנגעמלאַכהנטער!", אָפּא, יפֿון ניוײיאָרקער 
געטאָ, -ערהייט. קקייט. 

אָנגעמפרט - אַדי, פּאַר אָנמסרן -+. די 
אַיע יונגאַטשעס. אִיע קאַנטראַבּאַנדיסטן -ער- 
הייט, 

אַנגעמעטעט -- אַדי, פּאַר אָנמעטען -+. אִיע 

ערטער. ,וי אַזױ זאָלן מיר דורכגיין די אִיע 
בּערג מיט שניי", אי. קיפניס, דערציילונגען, 
קיעוו 1930, 

אַנגעמעלדעט -- אַדי, פּאר אָנמעלדן (זיך) --+. 
דטשמ, אָפט געניצט, נר. פֿרגל: אָנגעמאָלדן. אויך: 
אָנגעמעלדט. ,דאָס אִיע בּוך מעשׂות פֿון פּו 
לישע ייַדן", ש. בּיקל, טמז, 1967 | 21, 

אַנגעמעלקט -- אַדי, פּאַר אָנמעלקן -+. 89: 
- געץמאָלקן, ,סאיז דאָ די פולקייט פֿון אִיע 
קאַנעןײ, אפֿא, .. . שקיעה. 

אַנגעמערקט -- אַדי, פּאַר אָנמערקן -+. אִיע 
שטעלן, פּונקטן, ערטער אאַזװ. אע אויסבּע- 





אָנגענאָגלט.. 


סערונג. שפּילן מיט אִיע קאָרטן. ,געקוקט פֿון 
קאַרטע האָט אַן איער וועג", פּמ, מלחמה 1. ,איז 
דאָך גנוג אהן גמערקט ויא ניטיג מן האט אין 
דעם לייאנן דיא תּורה מיט (אותיות ונקודות 

| וטעמים) זולכשׂ אויף דעם רעכטן פארום צו 
רידן", אבֿן ישׂראל, מעץ 1766, , ט/בי -ער- 
הייט, - דקייט, 


אַנגענאָגלט -- אַדי, פּאַר אָננאָגלען -+. אֶע 
בּרעטלעך. איער צו דער װאַנט. ,איין טייל 
(פֿרויען אין גיהנוםן זײַן אן גינאגלט גיוועזן 
אן אירי פערשן, װײַל זיא זײַנן פּרפֿוס |= בּאָר- 
װעסן גאנגן פֿר מאַנשׂ פּרשונן", עפּש, דרך 
הישר לעולם הבּא, פפדמ, תּמ"ה? 4... שטייט 
װײַטער וי אי בּײַם בּוים, . . . פֿון אָרט האָט 
ער זיך נישט געקענט רירן", ראָבּינזאָהן, װוילנע 
1880, 


אָנגענאָדלט -- אַדי, פּאַר אָננאָדלען -+. איער 
זוים. ,וי אַיע צעפלאָכטענע דערנער אַלע זײַנע 
פינגער צעװאַרפֿן זיך קרום", הל, יקין און 
הבֿלי 


אָנגענאַשט -- אַדי, פּאַר אָננאַשן (זיך) -+, 
אִיע ממתּקים. אִיע ברעקלעך פֿון דער סעודה. 
אע פֿעטע רכילותלעך. אִי פון פרעמדע קול- 
טורן,. -ערהייט, 

אָנגענוגן -- טרח. גענוגןן) אָן, --גענוגנ)ט. 
נעאָל. מאַכן עס זאָל זײַן גענוג. אינגאַנצן 
בּאַפֿרידיקן. ,,בּיז הײַנט שטיי איך דורשטיק און 
קאָן ניט אִי מײַן תּאוה --- אָט אַזעלכער בִּין 

| איך", יודל יאָפֿע, דאָס איידעמל, מאָסקװע 

1936 מיט זיך -- זיך אִי מיט די פֿאַרגע- 
ניגנס פֿון עולם-הזה. עער האָט זיך אָנגענוגנט 
מיט איר און זי אַװעקגעװאָרפן", 


אָנגענומען -- אַדי, פּאַר אָננעמען -+. אֶע 
זאַכן. סחורה, אִי אין קראָם. אִיע קרענק. איער 
דאָקומענט. אַיע תּנאָים. אע מתּנה. אֶיעֶר כּלל, 
איער בּאַשלוס. אִיע פֿאָרמולירונג. אִיע תּפֿילה. 
| אִיע שטראָפֿרײד, אֶיער משרת. אִיער תּלמיד, 
די אע האַנט האָט געציטערט". אַרױפֿצ;ען 
דעם אֶיעם עמער װאַסער. אַלגעמײן אָי אִי 
אַפֿילו אין דעם פֿאַל אַז....; אִי אין דער 
סברא אַז.... אִי פֿאַר א ליגנער (ערלעכן 
מאַן). ,נדן איז אין אַמעריקע ניט אַ'". ,בײַ 
אונדז איז אִי אַז פֿרױען בּאַטײליקן זיך ניט 
אין אַזױנע ענינים". ,איין יתום װעלכש אן 
גנומן איזט זאל ניט לענגר מהחבֿרה גמענטי- 
נירט װערדן אַלשׂ עד שיהיה בּן ט"ו שנים ולא 
יותר", 'תּקנות מהחבֿרה מגדלי יתומים בּאַמש- 
טרדם", תּקמ"א (1781ן, 
ספּעצ. אַקצעפּטירט אין א געזעלשאפט. חשובֿ, 
| אי אין דער װעלט. אַי בּײַ גאָט און בּײַ לײַט, 
אַ ייד אַ פּיקח, אִי אפילו בּײַ פּריצים. א גע 
| לערנטער, אַן איער מענטש. קאָיע לײַט שטאַרבּן 
פֿאַר דער צײַט", שח. ,ער איז אַן איער מענטש 
--- וואו ער קומט, נעמט מען אים פֿאַרן קאָלנער 
וָאון מע װאַרפט אים אַרױסן", שפּאַסיק פֿװל. 
פֿטמ קען אויך בּאַטײַטן: אָנגענעם. .-- בּאַ- 
| קענט זיך ... -- זייער אַ". ,כאָצי דער גוף 
איז פול מיט לעכער, איז דיר, נשמה, מיטן 


1407 


גוף אָ, ספֿר ישרי לבֿ, ווילנא והורדנא 1819, 
-,אין װינקל זאַל זיצט אויף א שיינע טײַערע 
קרעסלע אַן אִיע דאַמע", א' בּי יי הי מי זי ח' 

וְא. ח. װײַנערן, דיא קלוגע מציאה, װילנע 1876, 

אַנשטאָט אִי-- אָנגענעמען אַנגע ע נאָך נן, 

אוקר. | 
זערהייט, הקקייט -- אִן, מנהגים. ,יע" 
דער יחיד קריגט זײַן לשון פֿאַרטיקערהײט, ער 
װערט געבּונדן פֿון זײַן סבֿיבֿה מיט אירע 
שפּראַכיקע געוואוינהייטן און אַיץײ, ימ, ייִשפ 
ווושא, 2, | 


אָנגעניגלט -- אַדי, פּאַר אָנניגלען. אוקר. 
אָנגעפּיקעװעט, אָנגעשטאָפּט, אָנגעפּראָפּט. ,ער 
איז אַן עוֹשׁר גדול, אִי מיט געלט". ,איז דער 
עטיוד אי מיט דיאַלעקטישע פֿאַקטן", נפ, יופֿאַ, 
9, 2, | 

אַנגעני|זשעט -- אדי, פּאַר אָנניזשען -+, פ8: 

- -געניזעט. א פעלערינקע, אִיזעט מיט 
גלעזערנע פליטערלעך. ;.. . צײַטונגען, דורכ" 
געשפּיגעװעט און אַזשעט מיט... אַנאָנסן", 
| שע, בּלאָנדזענדע שטערן װ. קאויף די רימענס 
זײַנען בּײַ אונדז אַיזשעט האַנטגראַנאַטן", ש 
בּרעגמאַן, אַפֿנ מיזרעכ איז אומרואיק. מאַסקװע 
4, 4דער טאָפּל-קאַרק . . . אָיזעט מיט געדיכ- 
טע טראָפּנס שװייס", נ. בּרוסילאָו, די שטילע 
ערד. יי - 

אָנגענייהט -- אַדי, פּאַר אָננייגן -+. איער 
קאָפּ, אֶיער אויער. ,פֿאַר אַ סאָד. .. טויג צום 
בּעסטן א גלײַכער אָרט װאָס איז ניט שטאַרק 
אִי אין קיין שום אָרטײ, רעדי מ. װעללער, װי 
מען פֿלאַנצט אַ סאָד, ווילנע 1900. אִיע פלאַך 
--- א בּיסל אָנגעבּויגן, -קיים. . 


אַנגענײט -- אַדי, פּאַר אָננײען -+. אִיע מל- 
בּושים. איער אויסשטייער. אִי בּענדל אע. אִיע 
- בּיינערנע קנעפּ. -ערהייט. קקייט. 


אַנגענעגלט -- אַדי, פּאַר אָננעגלען -+, / אֶע 
בּרעטער. ,ווען איין מעשׂר שטעקט אין דר בּאנק 
די ניט אן גיניגלט איז --- טאָר מן עז װאל 
הרוישׂציהן אַם שבּת", לטו, עג/א. 
אַ'נגענעם -- אדי. 89: אַנגענעם, נר; 8טמ: 
אָנגענעמען, אײַנגענעם, איינגענץ- 
מען. 1. בּאַקװעם, געמיטלעך, ליבּלעך. װאָס 
רופט אַרױס צופֿרידנקײיט. װאָס העלפֿט צו 
ווערן אויפגעלייגט. אִיע דירה. אִיע סביבה, גע 
זעלשאַפֿט. אִי פֿאַרן אויג, פאַרן אויער. אֶיער 
ריח. אִיער טעם. אִיע איבּערראַשונג. איער קלי" 
מאַט. אִיע אַטמאָספֿער. אִי עפּעס צו טאָן. אֶיער 
מענטש. ,עס איז אִי צו פֿאַרבּרענגען מיט אים". 
,;האָט אַן אִיע רײַזע". ,װען דער פרילינג אן 
קומט. . . איז דיא לײַט זער אן גינעם", לטו, 
קנו/א. ,(בּחורים) . .. דיא איין שיין אונ' אנגי" 
נאם (קול) האבּןײ, שאר. ,האָבּן מיר זייער אַי 
צוגעבּראַכט בּײַם...*, קמ, 1868, טאז 47, ,אוי, 
ניט אַי איז די שירה װאָס די ערד זאָגטײ, ממוס, 
קליאַטשע. ,די קוזנע... האָט געװעקט אין אים 
זיסע, אָנגענעמענע געפֿילן", ממוס, שלמה. 
|ע;װי אֵי עס איז פאַר א פֿרױ, װען מענער 
דרייען זיך אָרום איר", ספ, ייִדישער קאָלאָ 


אָנגעסחרט 


ניסט. ,עס איז נישט אָיי, װײַס {, 'דאָס לעבּן. 
*זייער אַי --- בּײַם בּאַקענען זיך פֿרגל 23}, 
2, 8ֿטמ. דזװ גוט, פּאַסיק, פּונקט װי עס 
דאַרף זײַן. ;דאָס װאַסער אין ים איז הײַנט אָי 
;גיב אַ טאַפּ, סאַראַ אָער שטאָף". 
| 8, אַרכ. װאָס איז לרצון. מלל פֿאַרטײַטשט 
ייהי רצוי אחיוי (דבֿרים, לג, 24): ,, אנגינעהם" 
ותּי: ,בּאַליבּט"ן, ‏ ,אײַער בּרנד אופּפיר זײַן 
מיר ניט אן גינעם (יעלותיכם לא לרצוןץ", 
שעריר, ו, 20. ;װען דער מענטש אַן עבֿירה 
טוט אין דער שתּיקה... און עֶר טוט װידער 
תּשובֹה, איז עס פֿאַר גאָט אָיי, ר' אבֿרהם עפ 
- שטיין, בּרך אבֿרהם, לאַשטשעװ 1817, 
|/4, אַרכ. װאָס װערט (איז) אָנגענומען. ,ויא 
קאן די תּפֿלה בּײַא גאָט ית' שמו אן גנעם 
זײַן, וען ער זיא טוט אויף איין אָרט דשׂ דא 
איז ניט ריין", ר' יהודה ליבּ בּרי משה, שירי 
יהודה, אַמשט 1697, עדי (תּפֿילה) פֿון איין יחיד 
װערט בּלד פֿר שמעכט פֿון זײַני זינד װעגן 
אַז . .. זײַן (תּפֿילה) ניט אן גינעם װער", לטו, 
י/ב. ,דער מענש זאָל אימר אן תּפילת מנחה 
| גיװאָרנט זײַן, װערין גװיש זײַן תּפֿלות ובֿקשות 
אן גינעם פֿר הש"י זײַןײ, עיון, מח/א. - / 
9. אַרכ. חשובֿ בּײַ עמעצן. אָנגענומען (װעגן 
- אַ מענטשן). ;הקצין . . . איזט . . . איין חכם מחו" 
כם ע"ה גיװעזין .,.. אונ' איזט אַך זער אן גינעם 
גיוועזין אצל הקורפירשט", גה, 170, ,ואר ער 
בּײַא דיא לײַטן אין גרוישׂי עהרן... אונ ער 
אויך בּײַא דען מלך זעהר אן גנעהם ואר", 
רי יוסף זאַרמשטאַדט איבז, תורת משה, 
קאַרלסרוא 1770. עזײַן דינשׂט בּײַ דען קיסר אן 
גנעם איז", עפש, דרך הישר לעולם הבֹּא, 
- שקלאָוו 1796, פּרק זי. ,איז מיר מײַן געריזיר* 
טער לערער איער פון הונדערט שוחטים", ייל, 
משלחת, זשיטאָמיר תּרל"ו, 
זהייט -- אַרכ. ,דא איז איין זיסי אנגינאם 


| הייט דרין", שאר, עט/א. הקייט, 
אָנגענעמלעך -- אדי. זזו אָנגענעם (-+) 
98 פֿון אָנגענעם. אַיע בּאַגעגענישן. -קייט -- 


;אין דער בּאַנעמונג פון .. . איז עפּעס געלעגן 

- א מין קאָמיזם און אַ טרייסטנדע אַי, מר װו, 
2, 

אַנגעגענדזעםט -- אַדי, פּאַר אָננענדזען.. אָנ- 
געשטאָפּט, אָנגעשאָטן (נאָר בּשײַכות מיט פֿאַר- 
מעגן). אָנגעבּעטלט, אָנגעשנאָרט. אִי מיט כֹּל- 
טובֿ. ,זי איז אִי מיט געלט װי א חזירטץ", 
נאַד, טעג פון מײַנע טעג. 

אָנגענעצט -- אדי, פאַר אָננעצן -+. אַן אי 

| טיכעלע. אִיע האָר. אַן אִי װינדעלע. ‏ -ערי 
הייט, | 

אַנגעסאַכניעט -- אַדי, פּאַר אָנסאָכניען -+. 
אִי בּרויט, די אִיע ערז -ערהייט. 

אָנגעסדרט -- אַדי, פאַר אָנסדרן -+. -בֹּײַ 

| אים איז שטענדיק אַן אע אומאָרדענונג". 
-קייט, | 

אַנגעסחרט -- אַדי, פּאַר אָנסחרן -+. אע 
מציאות. בּלײַבּן מיט א פֿולן שפּײַכלער אֵיעֶר 
תּבֿואה. ‏ -קייט, - 





אָנגעסטאָסעװעט 


אַנגעסטאַסעװעט -- אַדי, פּאַר אָנסטאָסעװען 


 ,+‏ אע שטיינער. ,דער לאַנג-צעצויגענער 
פּאַראַד פֿון די װעגענער מיט די אִיע טרונעס", 
ה. אָרלאַנד איבּז, איװאַן פראנקאָ, בּאָא קאֲני 
סטריקטאָר, קיעוו 1940, 

אַנגעסטױיגט 
אִיע קופּע היי. 


אָנגעסטעמפּלט -- אַדי, פּאַר אָנסטעמפלען 


-- אַדי, פּאַר אָנסטױגן -+. אַן 


-4, = אָיע קאָנװערטן, דאָקומענטן אע. -ער" 
היים. | | | ו 
אָנגעפטראָיעט -- אַדי, פּאַר אָנסטראָיען (זיך) 


-+, אע כּלים, אינסטרומענטן. אֶיער יונג, 
אִיע שויגער. אַן אִיע מויד. אן אֶיער פֿאַראיבּל, 
;עס װאַר אִי די זאַך זייער גוט און זײיער 
קלוגיי, אמד, איינע פֿערדרייענעס, וילנע 1873, 
,מיר זײַנען ניט אי אויף ניסים, נאָר אויף דער 
גרויסער טאָגטעגלעכקייט", אפֿא, טמז, 1967 
או14. -ערהייט. קקייט, 


אָנגעסטראַ(נ)צלט -- אַדי, פּאַר אָנסטראָנג) 
|צלען (זיך) -+.. אַן אִיע װי חוהלע צום גט, 
;ער שטייט אין װײַסע הענטשן אָנגעסטראָצלט", 
אברהם קאַהאַן, בּראָכשטיקער, כאַרקאָו 1930, 
-יערהייט. הקקייט, 


אָנגעסטראשעט -- אַדי, פאר אָנסטראַשען 
-+, = אָיע ילדן.. ;אָנגעשראָקענע, אִיע, זײַנען 

! זיי נידעריקער װי גראָז, שטילער װי װאַסער". 
יערהייט, -קייט,. 


אָנגעסטרונע(װע)ט -- אַדי, פּאַר אָנסטרונע- 
װען -+. פוװען...נערן האָט די ראָלע געי 
שפּילט, האָט ער די אַלע ציטעריק אִיע פילאָי 

סאָפֿישע שטעלן אױסגעלאָזט", בּ. ריװקין, 
|אונדזערע פֿראַזאַאיקעה". / 


אָנגעפטריגעוועט -- אדי, פּאַר אָנסטריגעװען 
-+. איער מלבּוש. ,די טעאָריע. . . דאָס רובֿ 
מער אִי איידער סיסטעמאַטיש דורכגעפֿירט", 
זשיט {מ. מ. ראַזענבּאַום, עראינערונגען פֿון אַ 
סאַציאַליסט-רעװאַלוציאָנער, נ"י 1921 - 


אָנגעסילעט -- אדי, פּאַר אָנסילען -+. אויך: 
= געסיליעט. אע פּאַטשערקעס. ,דאָס כּתב, 
װי פּערל אִי אויף א זײַדענעם פֿאָדעם", הר, 
פאַש, 211953, אװערטער ייִדישע צום גראַם, 
אִי פרום וי פּערל אויף די גלות-זילבּער-שניר" 
לעך", אפֿא, װײַסע שטאָט. ‏ -ערהייט, 


אַנגעסמאַל(י)ע(ווע)ט -- אַדי, פאַר אָנסמאָ 
ל(טע(װעסן +.. אַן אָנגעסמאָליעט פישער- 
שיפֿל, ,, . . עפּעס די שפּראַך גייט װי א גוטער, 
אַנגעשמאָליװעטער דראַטװע דורך א װײכער 
פּאָדעשװע", דער מענשענפֿרײַנד, נ"י 1889-91, 
א 10, 


אָנגעסמאַל{)עט - -- אַדי, פּאַר אָנסמאַלױ)ען 
-6, = אַן אַי עוף. אִי האָלץ. אַן אי גלעזל פֿון 
לעמפּל. אִי אויף דער. בּערזע. ,אין אָנגעגליטן 
חלל האָט זיך געפֿילט אַן אִיער ריח פון אַ 
שׂריפֿה", ה. בּערגנער, איק, ר"ה תשכ"ח. 

- דערהייט. קקייט, 

8(ג)געס"נפשׁ -- פֿטמ, אַנשטאָט עגמת-נפֿש. 


1408 


אָנגעספּעקולירט -- אַדי, פאַר אָנספּעקולירן 


-+, /עװאו איז די קאָנפיסקירונג פֿונעם אִיץן 
פֿאַרמעגן", מ. שאַפּירע איבּז, אי. אַלבּראַכט, 
אַנע די פּראָלעטאַרקע, כאַרקאָו, יאָר? 


אָנגעספּרוזשינע(װע)ט -- אַדי, פאַר אָנ- 
ספּרוזשינעװען +. //ײַן מאַגערער שטאַר- 
קער גוף איז אָ", ש. גאָדינער איבּז, װ. 
סטאַװסקי, דער איבּערבּרוך, מאָסקװע 1932, 


אָנגעפקויעט -- אַדי, פּאַר אָנסקוױען -+. ,זע 
נאָר . . . מע לאָזט אַרױס קעגן יבּונדי די מוידן, 
וי אִיץע הינט", יודל יאָפֿע, פרישע קױכעס, 
מאָסקװע 1940, 


אַנגעפקראָבעם -- אדי, פּאַר אָנסקראָבּען -+. 
אִי טייג פֿון אַ דייזשע. אִיע בּאַקדייזשע. פאַן 
אָע, קען זי נעבּעך קיין קינדער ניט האָבּן. 
יערהייט, 


אָנ(גע)עלעקטריזירט --- אַדי, פּאַר אָנעלעק- 
טריזירן +. אִיע דראָטן. אֶיער עולם. ;די 
גאַנצע בּריגאַדע איז װי אַן אע אויף די פיס 

- אויפגעשפּרונגען", י. פֿאַליקמאַן, צװישנ סאָפי 
קעס, בּאַרדיטשעװ 11927, -ערהייט, 
-קייט, 


אָנגעפאַטשט -- אד, פּאַר אָנפּאַטשן -+, 
אַיע בּאַקן. אע ינגאָטשעס. אַװעקגיין (אַזױ 
ווי) אַן אָיערו. װי א בּער אָן אַן עק. דער 
הייט, 


אַנגעפּאַטשקעט -- אד פּאַר אָנפּאַטשקען 
-. אע העפֿטן. אִיע װאַנט. אַן אֶער עסיי 
דערהייט. 


אַנגעפּאַיעט -- אַדי, פּאַר אָנפּאיען (זיך) -+, 
אָיע בּהמות. שאַן אָנגעטרונקענער, אַן איער, 
האָט ער זיך א װאַלגער געטאָן אױפֿן בּעט". 

,האָט בּאַואונדערט װי אַזױ. .. זייער טיראָלער 
בּהמה, מיטן גרויסן אַין בּויך, האַלט זיך אויף 
אַזצלכע בּערך דינע פֿיסלעך", זש, שקלאָװער 
קינדער. ‏ -ערהייט, 


אַנגעפּאַליעט -- אדי, פּאַר אָנפּאַליען -+. 
איער אויוון. אִיע שטובּ. ‏ -ערהייט. קקייט, 
אַנגעפּאָלסטערט -- אַדי, פּאַר אָנפּאָלסטערן 
-+. = אִיע קאַנאַפּע. קאַן אִיע מיט קאָנטראַ 
בּאַנד, האָט זי אויסגעזען װי אין נײַנטן חודש"י 
-ערהייט, -קייט. | 
אַנגעפּאָמאַדעט -- אַדי, פּאַר אָנפּאָמאַדען 
-+. תדי האָר פֿון דער.. . בּאָרד זײַנען אָנ- 
געפֿאַרבּט, אַײי, שע, סענדער בּלאַנק. ,דער אֶיער 
פֿילאָזאָף. . .*, בּ. מאַרשאַק איבּז, איליא ערענ- 
בּורג, דער טאָג דער צװייטער, ק;עװו 1936 / 
אַנגעפּאָמפּעט -- אַדי, פּאַר אָנפּאָמפּען -+. 
אִי װאַסער. אִיער עמער װאַסער. אִיע גומענצ 
רעדער. אַן אָנגעבּלאָזענער, אַן איער כּלל-טוער, 
-;האָט געהאַט אַן אַין קאַרק, אַן אָנגעזױפטע 
צורה", חג, 'דער שטומער מנין. גראָבּ: אִיע 
מויד, 
אַנגעפּאַנצערט -- אַדי, פּאַר אָנפּאַנצערן -+, 
- איער חייל. אַן איער מיט די בּעסטע ראיות. 
- דערהייט, - -קייט, | 


אָנגעפּאַרפֿומירט 


אַנגעפּאַסגעדזשעט -- לאָקל, קעלץ.. דזװ 


אָנגעפּאסקודעט, 


אַננעפּאַפט -- אַדי, פאַר אָנפֿאַסן (זיר) -י 
אִי קליידל. ,זיך ניט געקענט אײַנהאַלטן צו 
מאַכן..,.. אפֿילו אַ גוטן, אָבּער ניט קיין אָין וויץ", 
בּעמ |. ;די עשׂרת-הדבּרות זענען... ניט אַ 
פֿאַר איין פאָלק אַליין", אַש, משה. עב" 
הייט. הקייט, | 

אַנגעפּאַסעט -- אַדי, פּאַר אָנפּאַסען (זיך) -6, 
דזוו. אָנגעפּאַשעט. ,די בּהמות. . . גייען אַהיים 
זאַט און אַ'", ישׂראל אורינשטיין, אַ װאול יונ 
גיל חלעבּין, לעמבּערג 1882. ערהייט. 
-קיימ, - 

אָנגעפּאַסקועט -- אַדי, פּאַר אָנפּאַסקודען 
-+, 89:; -קודזשעט, קודזיעט,. אי 
פֿון מיסט, אָפּפאַל, צוֹאה אע. אין אַ'ן חדרל, 
עס איז אָי אויפן האַרצן (אויף דער נשמה), 

אַנגעפּאַפּט -- אַדי, פּאַר אָנפּאַפּן +. אִע 
אָבּיצעס. אֶיער קאַרטאָן. ,לאָמיר אָפּשאָבּן אונ" 
דזערע צינגער װאָס זיי זײַנען אִי מיט לשוךן- 
הרע און רכילות", ש. בּעקערמאַן, די יודישע 
קאָזאַקין, אַדעס 1886 -ערהייט, 

אָנגעפּאַפּעפץ -- דאָס, ן דער). דאָס װאָס 
עס איז אָנגעקלעפּט, צוגעקלעפּט צו עפּעס, אַזױ 
וי אָנגעפּאַפּט. ,די מעסערלעך פון דער שנײַך- 
מאַשין מיט קאַלט װאַסער בּאַװאַשן פֿון דעם 
טונקל-גרינעם אָ"", א. ראַבּא, הער גאָלדעןי 
בּאַרג. 

אָנגעפּאַקט -- אַדי, פּאַר אָנפאַקן  ,4-‏ אָע 
קערבּ. פּאַרשױנען, אִיע אין בּויך. די אע בּויד, 
צװײַגן, אִיע מיט פּירות. אַן אַלמער, אִי מיט 
ספרים. טראַטואַרן, אִע מיט שפּאַצירנדיקץ 
פּאָרלעך, זיך לייגן שלאָפֿן מיט אַן אַן בּויך. 
דער גאַנצער טראַקט איז אי מיט פּליטים. *אַן 

| אֶער = אַ דיקלעכער. די קאַפּעטעס און 
פּאות אָפּגעהאַקט, די קעפּ פול מיט הבלים אַי, 
טעיאַטאָר. ,גענוג אֶיע זעקלעך מיט פֿעדערן 
האָבּ איך ‏ . . בּײַ די שוחטים איבּערגעפירט", 
- ממוס, קליאַטשע. װאלאָזט זיך פֿאַרפֿירן און 
לויפט. . . אַ דערפרישטער, אַן אֶיער מיט האָפע- 
נונגען", אר, יפֿאַרמשכּנט זיך אַליין'. ,,, . צװי- 
שן ... קלויסטער און דער אֶיער בּרענענדיקער 
שול", אֵל ו, ידי מעשׂה מיט די קאָזאַקן און די 
יינגלעך'. ,די הימלען זײַנען אִי מיט װאָלקנס", 
ה?, 'די שעה פֿון גענאָדי. ‏ -ערהייט. 
-קייט, 

אַָנגעפּאַקעװעם -- אַדי, פּאַר אָנפּאַקעװען 
 .-‏ אע זעק מיט תּבֿואה. אֶיער טשעמאָדאַן. 
;אַרױסגענומען אַן אֵין קאָנװערט פֿון דער 
בּוזעם-קעשענע", נאָטע לוריע, הימל און ערד, 
מאָסקװע 1965, 

אָנגעפּאַרעט -- אַדי, פּאַר אָנפּאַרען -+. אִע 
שטובּ. אֶיער לײַלעך. אַן אִי פּנים. ,פֿון אינע- 
װייניק האָט געשלאָגן אַ טונקעלע אִיץ היץ", 
שטערן, מינסק 1934, טא 12. -ערהייט. 
-קייט, בי 

אַנגעפּאַרפֿומירט -- אַדי, פּאַר אָנפּאַרפֿומירן 
-+, = אִע ליאַלע. אִי װי אַ פּאַריקמאַכער. 





אַנגעפּאַשעט 


,איז ער אַן אױסגעפּוצטער, אַן איער צו איר 
געקומען", אָפּאַ, ימאדאַם מאַרקיזי. ?;מיט דעם 
אֵיץ טיכל האָט ער זיך אויסגעװישט דעם שווייס 
פֿון שטערן", ש. בּרעגמאַן, אַפֿנ מיזרעכ איז 
אומרואיק, מאַסקװע 1934, 

אָנגעפּאַשעם -- אַדי, פּאַר אָנפּאַשען (זיך) 
-+,. 59: /-געפּאַסעט. אֶע בּהמות. 
מיט אַן אִ' בּײַכל, פעטע, אִיע קינדערלעך. 
-ערהייט. קקייט. 

אָנגעפּודעט ---אַדי, פּאַר אָנפּודען -+. 1. אַרומ- 
געװויקלט אין טיכער. אַן אִי קינד. ‏ 2. אָנ- 
געשראָקן. 

אָנגעפּודערט -- אדי, פּאַר אָנפּודערן (זיך) 
-+, אַן אִיע דאַמע. ,איר געזיכט װאַר אַ", 
ישׂראל אָרנשטײן, רעיונות ישׂראל, יאָס 1893, 


;װײַסע העלדזער, שטיקער אִי לײַב", יהואָש, ‏ 


'בּראָדװעײ. - -ערהייט, 
-- געפּודרעט, סל. 

אַנגעפּוושעט -- אַדי, פּאַר אָנפּוזשען -*. 
אָנגעשראָקן. ,די בּהמה . . . אַן אִיע און אַ צע- 
שראַקענע", אי. קיפניס, דערציילונגען, קלעװ 
0, 

אָנגעפּױיטשט -- אַדי, פּאַר אָנפּױטשן (זיך) 
-+,. אַן אִיער זאַק מיט בּעטגעװאַנט. ,דער 
בּויך איז מיר אי און איך פֿיל מיך ניט-גוט". 

אָנגעפּויקט -- אַדי, פּאַר אָנפּױיקן -+. אֶיער 
מאַרש, איער קאָפּ. ?אָנגעלאָדן און אִי מיט הרת" 
עולמדיקע אױפֿטרײסלונגען", נ. גאַרדאַן, טמז, 
1643. 

אָנגעפּוישט -- אַדי, פּאַר אָנפּױשן -+, 85: 
= געפּויטשט, מג, פּאָד. מיט אַן אַץ בּויך. 
זיך פילן אִי פֿון גאַזן. א קראַנקער, מיט פיס 
אָיע מיט װאַסער. אַן אָנגעבּלאָזענער, אַן אֶיער 
וי א בּאַלאָן. אַרומגײן אַן איער מיט נײַס. א 
פולער, אַן אֵיער װי א פֿאַס. אִיע בּאַקן. אַן איער 
מוסקל, ,דער עולם האָט ליבּ... אַלץ װאָס איז 
אױפֿגעבּלאָזן, אִי און אָנגעבּויכטײ, דער לעבּעז 
דיקער, דער גרױיסער קונדס, נ"י, 1912 |א 24. 
,שיכּורים, אִיע מיט בּיר", מלה, 'דאָס ליד פֿון 
סוף זונטיקי. ,די ליריק איז אַן אַיע, אַן. ., אי" 
בּערגעװאַקסענע", שנ, ייִדי שרײַבּער אין סאָװ" 
רוסלאַנד. ,איך בּין א װאָלקן אַן איער מיט װײי 
און װינט", יעקבֿ פֿרידמאַן, ליבּשאַפֿט. ‏ ער" 
הייט, -קייט,. בּײַ װינטש: עער זעט אויס 
וי אַן אַנגעפּױיזטער נול". 

אָנגעפּוכנעם -- אַדי, פּאַר אָנפּוכנען -+. 
אַן אָנגעשװאַלענער, אֶיער פינגער. א בּויך װי 
הר-ההר, אַן אע טרעמבּע. .די מאַמע שטייט 
מיט אִיע אויגן און 'פּלאַטשעט' {= װיינטן, 
ב. גאָרין, דיא מזיקים..., נ"י 1900. קללה: 
אִי זאָלסטו װערן. אויך: = געפּעכנעט. + 

אַנגעפּולװערט -- אַדי, פאר אָנפּולװערן -+, 
אַיע לופֿט. ,רײַסן אויף די אִיע האַרמאַטןײ, הל, 
לידער פֿון אומקום, 1922. ,הערצער אִיע מיט 
צאָרן", אַקש, מזרח און מערב, מאָסקװע 1940. 
-קייט. | 

אַנגעפּול(י)עט -- אַדי, פּאַר אָנפּול(יען -+, 
אִי מעבּל. אַ פֿאַרקלאַפּטער קאָפּ און אַן איער 


-קייט. אויך; 


1409 


אויער (פֿון עמעצנס טענות ומענות). 
הייט -- לאָזן אַלץ אָ. 

אַנגעפּונד(זשׂיר)עם -- אַדי, פּאַר אָנפּוג- 
דוזשיר)עף. אוקר. 1. זזחו אָנגעפּודעט, בּו. 
;אַלע דרײַ אִיע האָבּן ניט געהאַט קיין אָרט 
אױפֿן שליטן",. 2, װאָס האָט זיך אַ סך אָנ" 
געגעסן, 

אָנגעפּונקטירט -- אַדי, פּאַר אָנפּונקטירן -+, 
אע מאַפּע. ;די פּוסטע אַמעריקאַנערקע, אִי אין 
דער ראָלע. . .", בּ. ריוקין, ה. לייװיק.... 

אַנגעפּוצט -- אַדי, פּאַר אָנפּוצן (זיך) -+, 
אִיע שטיוול. אִיע פראַלינע. איער יאָלד. -ער- 
הייט,. -קייט, 

אָנגעפּײַניקט -- אדי, פּאַר אָנפּײַניקן (זיך) +, 
אִיע אין די קעלערן פון אינקוויזיציע. אִ' אין 
דחקות און נויט. -ערהייט. קייט, 

אָנגעפינדרעטס -- אַד, פאַר אָנפּינדרען. 
אוקר. +זזו אָנגעפּודעט, בּו. דזװ אָנגעפּונדעט. 

אָנגעפּינטלט -- אַדי, פּאַר אָנפּינטלען -+, 
אִיע יודן, שינען. איבּערגעריסענע זאַצן, אע 
מיט די דרײַפּינטלעך. אִיע רמזים. אִי מיט זו" 
מערשפּרינקלען. -ערהייט, קקייט. 


אָנגעפיעשטשעט -- אַדי, פּאַר אָנפּיעשטשען 
(זיך) -+.. אַן אַי קינד. די אע בּת-יחידה. -ער- 
הייט, הקייט, 


אָנגעפּיפּקעט -- אַדי, פאַר אָנפּיפקען -+. 
שװער צו אָטעמען אין אֵין צימערל. ,דער 
װיכּוח איז געװען אַן אומקלאָרער, אַ פֹאַר- 


רייכערטער, אַן אער", ‏ -ערחייט. - 


אָנגעפּיקט -- אַדי, פאַר אָנפּיקן +. אֶע 
קערנער. ,די ציג פלעגט זינגען א ניגון, אין 
ער געווען אִי מיט ייִדישע גראַמען װאָס ויגן 
דאָס ליכטיקע קינד אין ויג", יעקבֿ פֿרידמאַן, 
פּאַסטעכער אין ישׂראל, תּ"אָ 1968, 


אָנגעפּיקעװעם -- אדי, פּאַר אָנפּיקעװען -+, 
אַ שטובּ, אִי מיט קינדער. א העפט, אִי מיט 
העבּרעאישע שירים. אַן אֶיער בּויגן פּאַפּיר. 
רייד, אִי מיט אידיאָמען. אִי מיט חכמה, מיט 
קלוגע המצאָות. אִי מיט כּליטובֿ, מיט אַלדאָס 
גוטס. אִי מיט װיסן, װי א מילגרוים מיט קער" 
נער. א קײַלעכדיק מענטשעלע, אִי מיט פֿרעס, 
*אָער בּ ריװ -- געדיכט:געשריבּענער מיט 
קליינע אותיות אָדער מיט אַ סך ידיעות. ;די 
פינצטערע, ענגע. . . דירות, פֿול אִי מיט שכנים", 
די שׂכירות, לעמבּערג 1896. ;די דאָזיקע 
רויטע ציך איז אִי מיט פּאַסירונגען פֿון איר 
מאַמעס לעבּן", אר, דער מאַמעס פעדערן. 
,זונען-סיסטעם, מיליאַנען-מיליאַנען אַי, מב"ם, 
הוגה דעות |, וילנע 1912. עדי גאַלדענע 
קאָטש. . . אי מיט ספֿרים און כּתבֿייד", ייט, 
טאָג, 1959ט23. -ערהייט. קיטֿ,. 
אויך: - געפּיגעוועט. 


אַנגעפּלאָגט -- אַדי, פאַר אָנפּלאָגן זיך -+, 
די אָיע, די אַָנגעליטענע. ,מיט א האַרץ, אִי און 
פֿאַרװאונדעט פֿון פֿליענדיקע פֿײַלן אין לעבּנס- 
קאַמףײ, ממוס, שלמה. ,אויסגעמוטשעט און אַ, 
הונגעריק און שלעפֿעריק, קומט ער אַן, 


יי 


אָנגעפּענכערט 


-הרב לוי גליקמאַן, זכרונות בּית לוי, קעשענעװ 

4, ה-ערהייט. -קייט. - 

אָנגעפּלאָד(י)עם -- אדי, פּאַר אָנפלאָדױי)ען 
 ,+-‏ אֶע קעצעלעך. אִיע ממזרים. אִיע גרײַזן. 
דקייט, 

אָנגעפּלאָנטערט -- אַדי, פּאַר אָנפּלאָנטערן 
-+. אֶיע פעדעם. דאָס אִיע עדות זאָגן. אֶ'ער 
בּאַריכט. -ערהייט. -קייט, 

אַנגעפּלאַפּלט -- אַדי, פּאַר אָנפּלאַפּלען -+. 
אע נאַרישקײטן. אִיע רכילותלעך. ערהייט, 

אַנגעפּלאַצט -- אדי, פאַר אָנפּלאַצן  .+‏ אֶע 
גלעזער. אֵיער בּאַלאָן. אִיע האַפֿענונג. ;די שטים 
בּײַן |איםן איז געווען אַן אַיץ", ר. דונעץ איבּז, 
זמיטראָק בּיאַדוליאַ, דער סאַלאָװײ, מינסק 1929, 
-ערהייט, קקייט, 

אָנגעפּלױדערם -- אַדי, פּאַר אָנפּלױדערן -+, 
אִיע פּוסטע ריידעלעך. פאַנגעפּלאַפּלטע, אֵיץ, זיר 
נען מיר זיך פֿונאַנדערגעגאַנגען ערשט שפּעט 
אין אָװנטײ,. -קייט, : 

אַנגעפּלױשט -- אד, פּאַר אָנפּלױשן -+. 
1 אָנגעפּלױדערט. אֶיע בּאַרימערײַען, 2 אָנ 
געבּלאָזן. אַרומגײן אַן אֶיער, 0. אָנגעפּוישט, 

אַנגעפּלומפּט -- אַדי, פאַר אָנפּלומפּן -+, 
דאָס אַיע װאַסער. ?ער אַן איער מיט מאַנקאָליע 
בּיז צום פּלאַצןײ, פּמ, מלחמה װו. 

אָנגעפּליכעט -- אַדי, פּאַר אָנפּליוכען -+. 
דאָס אִיע רעגנװאַסער. אִיע פּאָמאָיעס. אַן אֵיץ = 
וואול, אַ שואנגערע (אין די הויכע חדשים) 
יערהייט,. -קייט, 

אָנגעפּלינדערט -- אדי, פאַר אָנפּלינדערן -+, 
אִיע פאַרמעגנס, 

אָנגעפּלעט -- אַדי, פּאַר אָנפּלעטן -+. אע 
העמדער, לײַלעכער אאַזו. ‏ -ערהייט, 

אָנגעפּלפולט -- אַד, פּאַר אָנפּלפולן -=, 
אַן אִיע סוגיא. איער אױיסטײַטש. אֶיער מוֹח, 
-זערהייט. קקייט, 

אַנגעפּעכט -- אַדי, פּאַר אָנפּעכן -+. אַן א 
שיפֿל. איער דאַך. ,װאָס טויגן דײַנע פֿעדערן, 
ווען כ'בּין אַן אִיער?ײ, יהואָש, 'דעם שיקזאַלס 
שפּאַס', 


אָנגעפּעלצט -- אַדי, פּאַר אָנפּעלצן (זיך) -+, 
אַן איער הער. אֶיער בּעליעגלה. אִי אין (מיט) 
שניי. אִי מיט געדולד. ;אִיע שׂנאה צו מענטשן", 
יג, תּוך |. ;האָט |דער פֿוקסן זײַן אֵיץ עק מיט 
שפּאָט אַ הייבּ געטאָן", דער אמת, בּאָסטאָן 
5, לֵא 8. ,דעם טאָקערס אִיע טיר פאַלט צו 
מיט א סטוק", זש, שקלאָװער קינדער. אדורך 
אַן אײַזיק אֵץ שײַבּל שמעקט א װאָלף צום 
פֿלײש", סוצ, סיבּיר. -ערהייט -- יאַ 
זעצט ער זיך צום טיש", יחיאל לערער, מײַן 
היים. קקייטט -- ,... אין דער גאַנצער אַי 
מיטן קאָלירטן װאָלענעם שאַל ארום האַלדןײ, 
בּ. דעמבּלין, ערב נאַכט, תּ"אַ 1934, 

אַנגעפּענכערט -- אַדי, פּאַר אָנפּענכערן. 
אָנגעבּלאָזן װי א פּענכער. ,טראָגט זיך ארום 
מיט אַן אֵין אַני (איך)" {ליידיק און בּלאָזט זיך, 
איז אָנגעבּלאָזן, 





| אָנגעפּערעט. 


אָנגעפּערעם - אַדי, פּאַר אָנפּערען -+. אָנ 
געשטאָפּטע, אִיע רוקזעק. אַן איבּערגעלאָדענער, 
אַן אַ'ער מיט גאווה. 

אָנגעפּואַװעט -- אַדי, פּאַר אָנפּראַװען -=, 
די אִיע רימענס אויף דער מאַשין. די װאַליק- 
לעך, אע אויפן בּאַראַבּאַן פון פעלץ-מאַשין, 
אַיע צודאַטן, אִיע מאכלים. אִיע העוויות. ‏ ער" 
הייט. -קיים, 

אַנגעפּראַלט -- אַדי, פאַר אָנפּראַלן +. אִיע 
מאַסע. איער עולם. ;די... גאס איז אִי מיט 
מענטשן װאָס האָבּן געמיטלעך שפּאַצירט", 1. 

| גאָרדאַן, טמז, 1965 4 21, 


אָנגעפּראָפּט -- אַדי, פּאַר אָנפּראָפּן -+, אי 
בּערגעפּאַקט, אִי מיט מענטשן. א גבֿיר װאָס 
איז אִי מיט געלט. אַ בּיבּליאָטעק, אִי מיט ספֿרים, 
אַיע זעק, קערבּ אע. שורות, אע מיט אינהאַלט. 
;עס האָט זיך געטאָן חוֹשׁךְ, װען שלום-עליכם 
איז אָנגעקומען. . . דער זאל איז געװוען אַ', מען 
איז געשטאנען קאָפּ אויף קאָפּײ, אלחנן צייטלין, 
ימיט ספּעקטאָרן'. גיעדעס שטעטל איז געװען 
פֿול מיט לומדים, אי יראים ושלמים", א. לאַני 
דא, ספר הדרת אליהו, וין, יאָר? עדי... צײַט 
-- אַן אייבּיק שװאַנגערע זוֹנה, פֿול אִי מיט 
זאָמען פֿון זײַן, פון עקזיסטענץ", זשיט װ, ניי 
2, מיעדער זאץ איז אִי מיט אַזױ פיל 
לעבּן", ב. ריװקין, אונדזערע פֿראַזאַאיקער, ;אַן 
אֶיער צימער מיט פּאַפּיר, פֿאַרבּ, לײַװנט, פּענדז" 
לעך", שירע גאָרשמאַן, דער קױעכ פֿונ לעבּנ, 
מאָסקװע 1948,. -ערהייט. קקייט. 


אָנגעפּראַצעװעט -- אַדי, פּאַר אָנפּראַצעװען 
מיך) -+. אע אַרבּעטאָרערס. אֶ'ער פאַרי 
מעגן. די אֶיע חולאתן. -ערהייט. -קייט, 


אָנגעפּראַקטיקיױט -- אַדי, פּאַר אָנפּראַקטי 
קירן -+, 99: --געפּראַקטיצירט,. יאיך 
בּין ניט קיין געלערנטער, נאָר אַן אֶי'ער". ,די 
אע בּעליבּתּים קלײַבּן אָפּ הינער לויט ואַזצָל- 
כען סימנים . . י, יאַכ ן, 

אָנגעפּרופנעם -- אדי, פּאַר אָנפּרוכנען -=, 
איער שטאַם פון בּוים. ,די פיס זײַנען בּײַ אים 
אָי, ער קען קוים שטעלן א טראָט". 


אָנגעפּװושעם -- אַדי, פּאַר אָנפּרושען -+, 
95 --געפּראָשעט, --געפּרישעט. אַי 
מיט שטויבּ, אַש, זאמד אע. אַן אִי אויג. ?עפּעס 
א מונדשטוק מיט אִי אֵשׁ שװימט אַרום פֿון 
אויבּן", װײַס, 'בּערל און שמערל' 


אַנגעפּרינדעט, "פּרענרעםט - אַדי, פּאַר 
אָנפּרינדען,. --פּרענדען -+. אויך: *-גע- 
פּרינדלט. 1 אָנגעטאָן אין אַ סר מלבּושים, 
אָנגעפּעלצט, , ס'איז געוען ווינטער. די מאמע 
האָט מיך, אַן אַיפּרענדעטן, ארויסגענומען אין 
דרויסן". אאָנגעפּעלצט און אַפּרענדעט, אַזױ 
װי מע װאָלט דאַרפֿן פאָרן צום אײַזיים". ,מי- 
רעלע איז אַיפּרינדעט אין הונדערטער מלבּו- 
שימלעך", מ. קאַבּריאַנסקי, סאַװ' היימלאַנד, 
3, פזאן 1, 


אַנגעפּרעגלט -- אַדי, פּאַר אָנפּרעגלען -+, 
אַיע קאָטלעטן. ,אָיע אויף דער זון, האָבּן מיר 


1400 


זיך א װאָרף געטאָן אין ים אַרײַן. 
הייט. -קייט, 
אַנגעפרעסט -- אַדי, פּאַר אָנפּרעסן -+. אִיע 
העמדער. אֶיער אייל. -ערהייט,. קקייט, 
אַנגעפשטלט -- אַדי, פּאַר אָנפּשטלען -, 
עפּעס אַן אומקלאָרע, אַן אִיע טעאָריע. אִיע 
דרשה. -ערהייט. קייט, 
אָנגעפֿאַלדעװעס -- אד, פּאַר אָנפֿאַל 
ד(עװע)ן -+. אֶע בּלוזקע. איער בּויגן פּאַי 
פּיר. איער גוידער. ;זי איז געשטאַנען מיט 
דעם אִין קלייד איבּערן קאָפּי, פמ, טראָט פֿון 
דוירעס, מאָסקװע 1966. קקייט -- פפון 
צװישן דער ווייכער סאמעטענער אֵיײ, דאָרטן. 
אָנגעפֿאַלן -- אַדי, פּאַר אָנפֿאַלן  .+-‏ אֶיענער 
שניי. די אַ'ענע בּאַנדיטן. אִיענער שׂונא. אַיענע 
מרה-שחורה. 
אָנגעפֿאַנגען -- אַדי, פאַר אָנפֿאַנגען (זיך) 
 .+-‏ אִיע אַרבּעט. אִיע פאָרשטעלונג. ,דיא 
אן גיפֿאַנגני זאכן איין סוף האבּן", חה, אַמשט 
6, יד/ב. ,... . דאש דיא אנגיפֿאנגנה קוהר 
גליקליך גיענדיגט זײַא", מראות הצובאות, 
װאַנדזבּעק 1718 ה-קייט, 
אָנגעפֿאַקופט -- אַדי, פּאַר אָנפאָקוסן -+, 
ריכטיק אֶיער אפּאַראט. ;צו אָט דעם ענדציל 
איז דער ייִדישער קיום. . . געווען אַי, בּ. ריו- 
קין, גרונט-טענדענצןי... 
אָנגעפֿאַראיפּלט -- אַדי, פּאַר אָנפֿאַראיב- 
לען. /;אַן אֵץ איז זי ניט געקומען צו דער 
חתונה". ;אַן אֶיער בּאשליסט ער צו פאָר" 
לאָזן דעם פּלאַץײ, בּ. ריװקין, אונדזערע פּראָי 
זאַאיקעך. 


דער" 


אָנגעפאַרבּט -- אַדי, פאַר אָנפֿאַרבּן (זיך) -+, 
9 --געפֿאַרבּן. אֶע ליפן בּאַקן אע 
פֿרױ. אִיע וװענט. אִי פּאַפּיר. קאַן אִיע זונה אין 
אומפארשעמטן אָנטאָן=, נ. לוריע, בּריקן בּרעי 
נען, כאַרקאָװ 1929, ,אין קריגס-מלבּושים, אַי 
וי אָסיעבּלעטער, אִי װי מאָרגן"הימל", יה 
אָש, הײַאַװאַטאַ. -ערהייט,. קקייט, 


אָנגעפּאַרטיקט -- אַדי, פּאַר אָנפֿאַרטיקן -+, 
אע פּראָדוקטן. אִיע אָנצוהײבּן די קאַמפּאַניע. 
-ערהייט. -קייט. 


אָנגעפֿאָרן -- אדי, פּאַר אָנפֿאָרן (זיך) -=. 
איענע אורחים, אַיענע בּויד. די ישובֿניקעס, 
אַענע אויף די ימיםנוראָים, אַ'ענע פון אלע 
עקן װעלט. אָן אַיענער חזן מיט משוֹררים, 
;ארום טיש זײַנען געזעסן די אַיענע װײַבּער", 
ש. בּעקערמאַן, דער זשענסקער װאָפּראָס, אדעס 
7, ,דאָס איז אן אֶיענער, אַ ליטװאַקײ, ממוס, 
יבּישיבֿה של מעלה'. ;אין סאמע מיט פֿון 
דער .. . טאַרגאַװיצע האָבּן אַ'ענע אַקראָבּאַי 
טן...י, שאַיע שקאַראָװסקי, קאַיאָר, מאַָסקװע 


8 ה-ערהייט, קקייט. 


אַנגעפֿױלט -- אַדי, פּאַר אָנפֿױלן -+, איער 
בּוים. איער עֶפּל. אִיע ציװיליזאַציע. ,די דעמ" 
פּיקע, אייבּיקינאַסע און תּמיד אִיע בּרעטער 
פֿון א האַפֿן-דאָק", בּרוך גלאַזמאַן, שטיינװעבּס, 
מאָסקװע 1925 -ערהייט. קייט, 


אַנגעפֿילט 


אַנגעפֿולט -- אַדי, פאַר אָנפֿולף. זזו אָנ- 
געפילט. , מיט די אַלע אוצרות ... צונויפגע- 
זאמלט פֿאַר אזוי פיל יאָרן... די אִע מיט 
זיי צימערן...", נס, היפּטשטעט, מאָסקװע 
4. הערהייט, 

אָנגעפֿויעמט -- אַדי, פּאַר אָנפֿורעמען -+. 
אַיע מגןדודלעך. אִיע סטאַטועטקעס. -קייט. 

אָנגעפֿידלט -- אַדי, פּאַר אָנפֿידלען -+. אֶע 
ניגונימלעך. *ס'איז אִי אױפֿן האַרצן (אויף דער 
נשמה) = מען איז אין א שװערער, שלעכטער 
שטימונג. אַן איער = א בּאַשװינדלטער. 

אָנגעפיטערט -- אדי, פּאַר אָנפֿיטערן -+, 
אָע בּהמות, גענדז, קינדער. אַי מיט שונד, מיט 
אַבּסטראַקציעס. -ערהייט. קקייט, 

אָנגעפֿײַכּט -- אַדי, פּאַר אָנפֿײַכטן +. אַן 
אִי טיכל, די אִיע װענט פֿון נאסן קעלער, עדשׂ 
זעלבּיגי אָרט װאו דיא ואל גלעגין איז אן 
גפֿײַכט", בּע, כד/ג. 

אַנגעפֿײַלט -- אַדי, פּאַר אָנפֿײַלן -+ אֶע 
אײַזנדלעך. אִיע נעגל. *אָי קינד = זייער סענ- 
סיטיוו, פארצויגן, אָנקרײטיק, צעפּיצפשטשעט. 
;די קינדער זײַנען בּײַ רעליען ניט קיין שרע- 
קעוודיקע און אִע", ישׂראל קאַפּלאַן, שליאַך 
און אומװעג, תּ"אָ 1964, זי 29. -ערהייט. 
דקייט, 

אָנגעפֿײַערט -- אד, פּאַר אָנפֿײַערן -+. 
איער אויוון. פּאָזיציעס אי פון שׂונא. ,איר 
יונג פולבּלעך פּנים איזן געװען... אַ'י און 
רויט", בּערג, אָפּגאַנג. קא בּאַרעכטיקונג... 
איז אים צוגעטראָגן געװאָרן פון אַזא אִיץ 
וועלט", עוזר װאַרשאַװסקי, כאַליאַסטרע !, 
פּאַריז  .1924‏ -ערהייט. קקייט. 


אָנגעפֿײַפֿט -- אדי, פּאַר אָנפֿײַפֿן -+. אויך; 
-- געפֿיפֿן, אִיע ניגונים. אַן אֶער, אַן אַפּי 
גענארטער. אֶעֶר מלווה, *אין קעשענע (בּײַטל, 
טײַסטער אע) אין אִי = אין ליידיק, ניטאָ קיין 
געלט. -ערהייט. (פּיפֿנ)קייט, 


אַנגעפֿילט -- אַדי, פּאַר אָנפֿילן (זיך) -+, 
אַיע כּלים, קערבּ, טעפּ אאַזװ. איער טײסטער. 
זאל אִי מיט מענטשן, פּירות, אִי מיט זאַפֿט, 
פלעשער, אִי מיט יאַגדעס. אויגן, אִי מיט טרערן. 
אן אִי העלדזל. אִיע װארעניקעס. איער פעפער. 
אי מיט בּטחון (יאוש) אִי מיט װייטיק. מיט 
בּאַרימערל אֶיער ענטפֿער. מיט רו אע שעה. 
א בּליק, אי מיט ליבּשאַפֿט ,איך האָבּ פֿאַר 
מײַן בּעט איין משקל, מיט מַים אן גיפילט: עשׂ 
טריפט אויש טראָפּין װײַז", נצו, כג/א. עאן 
אַיע הון װאָס איז צוגענייט געװאָרן מיט א 
פאָדעם, טאָר מען אים ניט אָפּשנײַדן אום יום- 
טובֿײ, לט2, עד/א. ,מע זאָל ניט דאװענען מיט 
אן אָץ בּויך", ספֿר הנהגות טובות, װארשע 
תּרנ"ב. ,ר'האָט א קעפּל פֿײַער-פלינק, אי מיט 
תּורה", פרץ, 'מאָנישי. ,צײַט איז ניט מער װי 
א קאסטן, אִי מיט איבּערלעבּונגעןי, קאָר ווו 

-ערהייט -- , פֿאַרפֿליען מיט זיי אִי גלײַך 
אין די בּעטן ארײַן", ז. מוירער, זײַ נישט קײן 
ואוילער יונג | טאַרנאָװ 1911. -קויב -- 
,מאַטעריע איז אַי װי רוים איז אױיסגעשפּרײט- 





אַנגעפֿיפֿן 


קייט", זשיט. פיעדעס נעטל אונטער די אָרעמס 
צעגייט זיך אַזש פֿון אִי פון דעם לײַבּײ, װײַס!, 
אַ חתן װערן 


אָנגעפֿיפֿן -- -+ אָנגעפֿײַפֿט. 


אָנגעפֿיקפ|טואירט -- אַדי, פּאַר אָנפֿיקסטו- 
אירף. אויך: -טאַטואַרעװװעט. אָנג 
שמירט מיט האָר-פּאָמאַדע אָדער מיט אַן אייל, 
;א גאַנצער פראַנט... די האָר װי אַיטואירט, 
די בּאַרד גלײַך צעקאַמט", יודל יאָפֿע, דאָס 
איידעמל, מאָסקװע 1926, ,אין די ערשטקלאַ- 
סיקע האָטעלן ... די אִיטאַטואַרעװעטע קעל- 
נערס", ש. בּרעגמאַן, ניאָמקע שװאַרצ, קיעוו 
5, 


אַנגעפֿירט -- אדי, פּאר אָנפֿירן +. אִץ 
סחורה, אִיע אינטריגע. אַרקעסטער אִי פון .... 
,סאיז א קאמף פֿון דעם לויתן מיטן שור-הבּר 
בּאַשלאָסן, אַי אַליין פון בּורא", אר, אין די 
שטעטלעך'. -ערהייט, קקייט. 


אָנגעפֿלאָדנט -- אַדו. 22 פֿלאָדן. גאַליציע. 
אָנגעבּלאָזן. אָנגעדרודלט. בּרוֹגזלעך. ?ער איז 
אַװעק אָי אויך: אַן איער. 


אַנגעפֿלאַכטן -- אַדי, פאַר אָנפֿלעכטן -+. 
אָענע שטריק. אַיענע צעפּ. אִי קערבּל. אֶיענע 
ליגנס. ,טראָגט די גילדענע און װײַסע זאנ 
גען, אִי אויף די שלײפֿןײ, יהואָש, 'קאָזומי 
דער אַלטער שניצערי. -ערהייט. קייט. 


אָנגעפֿלאַנצט -- אַדי, פאַר אָנפֿלאַנצן -=, 
אע בּייטן. אֶיער בּאַרג. אִיע בּיימעלעך. אִיע 
זוימען פון האס. -ערהייט. קייט. 


אָנגעפֿלאַפטערט -- אַדי, פּאַר אָנפֿלאַסטערן 
+, אִיע װעגן. מיט װאַפּנע אִיע װאַנט. איער 
פּלאַקאַט. ,, די פֿינצטערניש! איר פּאַנצער... אָי 
איז מיט גיפט פון אוראלט", פּמ, מלחמה װ. 
יערהייט. הקקייט, 


אַנגעפֿלאַפֿן -- אַדי, פאַר אָנפֿליסן -+. דאָס 
אָיענע װאַסער. אַיענע חשדים, מחשבֿות אע 
-ערהייט. -קייט. 


אַנגעפֿלאַקערט -- אַדי, פאַר אָנפֿלאַקערן -+, 
אי פײַער. אֶיער אויוון. אִיע געמיטער. ,גיסט 
פֿונאַנדער .... די לאַטקעס איבּער דער אֶיער פֿע- 
טער סקאַװערדע.. .", צ. דאָלגאָפּאָלסקי, בֹּאַ 
געעפֿנטע טױערן, מינסק 1928. -ערהייט. 
-קייט, 


אַנגעפֿלױגן -- אַדי, פּאַר אַנפלוען -+. אַײ 
ענע פֿײגל. אֶענע געסט. אַענע מחשבֿות. 
-ערהייט. קקייט, 


אָנגעפֿלינלט -- אַדי, פּאַר אָנפֿליגלען. װאָס 
קריגט פליגל(ען). אִיע אידעאליסטן. אע צו- 
קונפֿט-פּלענער. ?עס בּײַטן זיך די בּילדער, אִי 
פון התלהבֿות", אַל ו, ישׂמחת בּית השואבה" 
ערהייט, קקייט. 

אָנגעפֿלײיץ -- דער, ן. אָנפֿלײץ (כּסדרדיי 
קער, לאנג-דויערדיקער). ,עס זענען מיט דעם 
אימיגראַנטן-אָי אָנגעקומען פֿאַרשידענע טיפן", 
ז. דיאַמאַנט, היימיש, דצצ' 1960, 


1411 


אָנגעפֿלײצט -- אַדי, פּאַר אָנפֿלײצן -+, אִי 
װאַסער. אע שפֿע. אֶיער שטראָם פּליטים, 
-ערהייט, קקייט, 

אַנגעפֿלײשט -- אַדי, פאַר אָנפֿלײשן (זיך) 
אַן אֶיער אָקס. ,... האָט מיר געענט. 
פֿערט די אִיע בּעל-הבּיתטע", יוסף חנני, איק, 
ר"ה תּשכּ"ח, 


אָנגעפֿליקט -- אַדי, פאר אָנפֿליקן -+. אִע 


גענדז, הינער. אִיע פעדערן. אַ'י פּאַפּיר. ,דער 
שניי האָט געשאָטן רואיק, און אין דעם רואיקן 
שאָט פֿון אִיע שטיקלעך פֿרישע װליסקייט, . ,י, 
פּמ, דור-אײַן דור-אויס. -ערהייט, קקייט, 

אָנגעפֿלעדערט -- אַדי, פאַר אָנפֿלעדערן -+, 
אַיץ פּלענער. ;צװישן די אִיע פּאַפּירן איז גי 
לעגן...", די רױטע װעלט, כאַרקאָװ 1928, 
פך 10. 

אַנגעפֿלעקט -- אד, פאַר אָנפֿלעקן -=. 
אֶיער בֹּגד. אִיע רעפּוטאַציע. ‏ -ערהייט, 
-קייט, 

אָנגעפֿעלקערט -- אַדי, פּאַר אָנפֿעלקערן --+, 
אִיע געגנט. דער איער נגבֿ. -קייט. 

אָנגעפֿעלשט -- אַדי, פאַר אָנפֿעלשן -+, פ8: 
- געפֿעלטשט, אֶער װעקסל, אֵיץ ידי 
עות. אִי עדותזאָגן. -ערהייט. קקייט, 

אָנגעפּעסטיקט -- אַדי, פּאַר אָנפֿעסטיקן -+, 
אַיע שילדן, אײַזנס. אִי מיט א טיפן גלױבּן 
-ערהייט. קקייט, 

אַנגעפֿעפֿערט -- אדי, פאַר אָנפֿעפֿערן -+, 
גוט אִיע געפֿילטע פיש. מאַנאָלאָג, אִי מיט וויצן, 
.דער ראַשײישיבֿה איז געװען שטאַרק אָנגע- 
פילט און אִי מיט תּורה", שאָלעם מירער, אַני 
טיקלעריקאַלע פֿאָלקס-מײַסעס, מאָסקװע 1940, 
-ערהייט,. קקייט, 


אַנגעפֿראָרן, "פֿרוירן -- אַדי, פּאַר אָנפֿרירן 
6 אַן אַיענער פון קעלט. ,אין די שפּאַלטן 
פֿון די װענט גלימצערט דער אֶפֿראָרענער 
שניי", א. י. סאַפֿיר אױס מינסק, חטאת ה- 
קהל... ו, ווילנע 1881. ;איך קום צו צו אַן 
אָיפרוירן, מיט שניי בּאַשאָטן טירלײ, בּ. שאַפֿיר, 
קעלער-שטיבּער, אַדעס תּרע"ט. ערהייט. 
-קייט, ' 

אָנגעפֿרעגט -- אַדי, פּאַר אָנפֿרעגן (זיך) -+. 
אִיער דין. אִיע שאלה. דער אֶיער רבֿ. אִיע רע 
דאַקציע. ‏ -ערהייט. קקייט, 


אָנגעפֿרענ(ד)וט -- אדי, פּאַר אָנפֿרענ(דזן 
-4, 89: -;געפֿרענדזלט. אַן אִי בּאַל- 
קלייד, אֶיער טישטעך. ,,שיינע פֿוסקלײדער פֿון 
הירשנפֿעל, אִי מיט הערמעלין-פּעלץײ, יהואָש, 
הײײאַװאַטאַ. 


אָנגעפֿרעפן -- אַדי, פּאַר אָנפֿרעסן (זיך). -+, 
אַן אַיענער מיט טרייפענעם קאָלבּאַס, מיט כַּל- 
ערליי טרפות. אַן אִי פּנים. אן אַיענער פּאַרװע- 
ני(ו). ,דער פּאָפּ איז געװען אזוי שװער אִ' אַז 
ער האָט קוים מיט אים געקענט אריבּערקלע- 
טערןי, פמ |בּײַ אונז יודען, װאַרשע 1923ן 
;כּלבּא שׂבֿוע. . . האָבּן זיי גערופֿן בּײַם ריכ" 
טיקן נאַמען; אַן אִיענער סוקין-סין", בּ. פֿײגענ- 


אָנגעצויגן 


בּוים, דיא גאולה, נ"י 1893. עאַן אֶ'ענער ייר 
האָט זײַן אָרעם שיסעלע מיט שטשאַװ אויס- 
געזשליאָקעט", זש, דער ממזר. -ערהייט. 
-קייט, - 

אָנגעצאָלט -- אַדי, פאַר אָנצאָלן -+. די 
אִיע ראַטעס. די פֿריער אִיע מעדיצינישע הילף. 
זערהייט. הקקייט, 

אָן געצאָלט -- דזוו אומגעצאָלט. 

אָנגעצאַפּט -- אַדי, פּאַר אָנצאַפּן +. אִ 
װאַסער. ?ער װעט בּאַצאָלן פאַרן אָין בּלוט". 
-ערהייט, | | 

אַנגעצאַצקעט -- אַדי, פּאַר אָנצאַצקען (זיך) 
-6, אויך: --געצאַצקעוועט. אע װענט, 
אן איער זשורנאַל. ,כאַפּן א גרויסן טינטער 
און אים װאַרפן אינעם אֶיעװעטן מאָנאַרך אינעם 
װײַסן מונדיר", איבּז, מאַקס העלץ, פונעמ װײַסנ 
קרייצ צו דער רויטער פֿאָנ, אַדעס 1932. -ער- 
הייט. -קייט, 

אָנגעצאַרנט -- אַדי, פּאַר אָנצאָר(ענען -+. 
אִיע מאַסע. אֶיער אױפֿפּאַסער. אבֿרהם הייבּט 
אויף דעם װײַסן קאָפּ, דאָס פּנים --- אֵָיײי, הר, 
פֿאַרנאַכט. -ערהייט. -קייט, 

אַנגעצװאָגן -- אַדי, פּאַר אָנצװאָגן -+. אַי 
ענע קעפּלעך. אֶיענע קינדערלעך. אִיענער יונ" 
גאַטש. -ערהייט, -קקייט. 

אָנגעצוואוננען -- אַדי, פּאַר אָנצװינגען -+. 
אֶיע אַרבּעט. אִיע טובֿה. אֶיער פּאַטריאָטיזם. 
,ישׂראל האָט געפירט דעם אֶיעם פאַרטײידיקונגס- 
קריג", טמז, 1968 ווט2. -ערהייט. -קייט. 

אַנגעצויגן -- אַדי, פּאַר אָנצ;ען, אוטװ, טרװ 
(זיך) -+. אֶיענער בּלאָטער. אַיענער פינגער. 
אָיענער בּויגן. אִיענער זייגער. אֶיענע סטרונע, 
ספּרונזשינע. מיט אֶיענע לייצעס. אן אַיענער 
זעגל. אַיענע זאָקן. אַיענע אָדערן. אָענע מוסק- - 
לען. װאַסער, אִי פון בּרונעם. רייפן, אַענע 
אויף רעדער. אַן אַי ציכל, אַ פֿעל, אִי אין א 
ראַם, אַיענע פּאַטשערקעס. א סװעדער אִ' אי 
בּערן קאָפּ. מיט אַן אִיענעם שמייכל. די אֶיענע 
פֿײַרטקײט, קעלט. אִיענער קרעדיט. אַ'ענע 
קריגערלי. אן אָיענער, א פאַראינטריגירטער, 
אַן אָנגעבּלאַזענער, א בּרוֹגזער, אַן אֶיענער, 

"ר עדן װי אַן אֶיענער = א סך, גיך, װי 

| ער װאָלט געווען א מאַשינקע מיט א פּרונזשינע 
װאָס מע האָט אָנגעצױגן *"אַענע בּאַצי: 
אונגען -- האַלבּיבּרוֹגזלעכע; אזעלכע װאָס 
קענען גרינג זיך פֿאַרענדיקן מיט א קריגערל. 
אִיענע נע רװן -- געשפּאַנטע, װען מע האַלט 
קוים אײַן רואיקייט, *אַענע שטימונג -- 
אַן אומבּאַקװעמע, מיט א קאָנפֿליקט װאָס קען 
אױסבּרעכן. *אָיענע בּלוז(ק)ע -- װאָס װײַזט 
אַרױס די פֿאָרמען פון קערפּער. "מיט אַן 
אִיענער גוטסקייט, געלאסנקייט, רואיקייט אע 
-- מיט א געמאַכטער, אויף זיך אַרױפֿגע: 
צוואונגענער. האַלטן זיך אִ'י --- װאַזשנע. יחוס- 
דיק, אָנגעבּלאָזן. ,איידער דער געשוויר פּלאַצט, 
איז ער בּײַ זיך אַ", שװ. *אַענע בּאַקן -- 
מאַגערע, אײַנגעפֿאַלענע. *אַענע חושים -- 
וואך, גרייט צו רעאגירן. אֶיענע טײ -- גוט 
פֿאַרבּריט, גענוג שטאַרק, 





אַנגעצונד 


אָפּט מיט זײַן 6 װערן. זײַן (װערן) 
בּײַ זיך אַי. ,קריסטאל דיא אן איין שנור אן 
גיצוגן זײַן, װען איין שטיק אויף גיט, װערן 
זיא אַלי מיט אַננדר פר שפּרײט", חה, אַמשט 
6, קמט/ב, ,אוב די בּרוסט איז שוין גוט 
אי מיט אייטער...", טאַרלער רבּי, סגולות 
ורפֿואות װוו, לאָדז, 1910? ,דער יִד איז אין 
גלות צו א האַנטזײגערל געגליכן. כּליזמן ער 
איז אונטער ידײיעשׂו װערט ער נאָך יעדער 
שאָקל און טרייסל כּסדר אִי איבּעראַנײַס", 
ח. קוזנעץ, היימיש, מײַ-יוני 1960, 


9 אִי װי אַ געשויר, א מֹכּה, א פּרישטש, 
װי א פּרישטש אויף א מכּה, א מכּה אויף אַ 
פּרישטש. אִי װי א טראַליעס. אִי װי א זייגער, 
א (ס)פּרונזשינע, א בּויגן, װי אַ סטרונע, װי 
א פּויק. אִי װי אויף הייוון. אַי װי פּראָצענט, 
אָי װי אַ חתן אין קאַלאָשן (לד: קאַלאָסן) אִ' 
װי אַ רויטער מחותּן. אִי װי יעקעלע נאר. אַי 
װי אַ פֿאַנפֿאַראָנקע. אִי װי בּרוך בּחור אין 
בּאַרדיטשעװו. אי װי דעם ראָשישיבֿהס בּת- 
יחידה, 

;די גאַנצע שטאָט האָט אים געליבּט און גע 
אַכט און ער האָט זיך געפֿילט אִי = צוגעצויגןן 
צו זֵייי, אפּד, דיא צוריקגעקאַמענע ליעבּע, 
ווילנע 1894. ,די פּנימער אִי װי אין קראמפן 
און אלע אברים אין קאָנװאולסיע", ייל, דאָס 
פוױילישע יונגעל, אַדעס 1895, גפלייש און 
אָדערן און הויט אויף די בּיינער אֵי, אֵר, אין 
שטאָטי, ,עס צוקט בּײַ איר אין לײַבּ די בּושה 
וי א רײַפער אַיענער געשויר", הר, הרודעס. 
;א שוים האָט פֿון זײַן אִי מויל געטאָן אַ 
שפּאַרײ, פּמ, מלחמה |, 

געניצט אויך מיטן בּ: אָנגעטאָן (-+ אָנ 
ציִצן, טרװ, 53), אַרכ. אין כּללישפּואַר נר 
(סײַדן מיט 61, אָנציען, טרו). קאזוי בּוְאֲזְלד 
אַז דער זעלבּיגר {װאָס איז ניט נזהר געװען 
בּטלית קטןן שטאַרבּט, װערט ער בּלד אן גצוגן 
אום פֿלעטיגי קליידר מיט צואות", עח, לב/ג. 
;דו בּיסט זאָ לײַכט אָי, און דאָס מאָרגנװעטער 
קען דיר חלילה שאָדןי, איבּז הנ"ץ, שולי 
מית..., לובּלין 1875. עא נקבֿה, אִי אין 
מלבּושי-זכר", מעשׂה פּליאות /, װאַרשע 1875, 
;אַלע בּעלי'מלחמות האַבּן געריטן אויף טליַערע 
פֿערד, זייער רײַך אַי", טױזנט און איין טאָג, 
ווילנע 1878, ,זי איז געגאַנגען אִי אין א פֿיל 
היפּשערן אָנצוג לכּבֿוד שבּת", מ. אחון, סיפּור 
משני בּעלי תּשובֿה, װילנע תּרנ"ן. ,איינער, אַי 
אין א מין געשטריקט העמדל און אָנגעגאַרטלט 
אין א בּרייטן פּאַסיק", אֵש, אַ שטעטל. 

יערהייט -- ,דער זייגער גייט ניט אויך 
אָי -קייט -- א שטײפקייט, אַן אִ. ,אין 
דער אִי צװישן דעם קערפּער און דער ערד", 
דרי מעריסאָן איבּז, ה. ספּענסער, די ערשטע 
פרינציפן. 
אַנגעצוֹגר -- דער, ז. נעאָל. מצבֿ פֿון זײַן 
אָנגעצונדן. ,דער בּוים האָט זיך דערשראָקן . .. 
גענומען לױפֿן, לױפֿן װי אַ בּרענעדיקער הירש. 
.. זײַן אִי האָט אַלץ בּאַפלאַמט", סוצ, װאַלי 
דיקס, 


1472 


אַנגעצונרן -- אַדי, פּאַר אָנצינדן (זיך) -+, 


אִי פֿײַער. אַי ליכט. אָיענע האָלאָװעשקע. אַיענער 
לאָמפּ, שײַטער. אֶיענע מנורה. אֶיער חנוכּה- 
לאָמפּ. אִי הויז. אֶיענער מוט. מיט אן אִי קינדל 
אין האַנט. *אַן אי'ענער -- א) א התלהבֿות- 
דיקער: בּ) זייער איןכּעסער. בּיז גאָר אױפֿגע- 
רעגטער. װ ערן אִי -- װערן בּיז גאַר צע 
קאָכט, צעפלאַמט, מלאיחימה. װערן אִי װי 
אַ שװעבּעלע. שטיין אִי אין א פֿײַער. 
ילִדן מיט אֶיענע אויגן -- װאָס דריקן אויס 
התלהבֿות. ,אַ פֿײַער איז אִ' אין מײַן נאָז 
און עס בּרענט בּיז דער טיפֿער אונטערערד", 
תּי, דברים, לב, 22 |כּי אש קדחה בּאפּין 
...א הוילע, נאַקעטע נשמה. . . העל-בּלוי װי 
דער פלאַם פֿון אַיענעם שפּירט", ממוס, קליאַי 
טשע. ,דיזע געדיכטע זײַנען געשריבן מיט 
אַן אומגעוויינלעכן פּײַער, אִי פון א דאָפּלטער 
קרענקונג", אַלכּסנדר האַרקאַװי |ָמר ו, הקדמהן, 
,דעם גיפֿט פֿון יאוש זויג איך אויס פֿון מײַנע 
וואונדן בּיז דו װערסט איפדאָסנײַ מיט ליב 
שאַפֿט אַי, חג, שײַן פֿון פֿאַרלאָשענע שטערן. 
-ערהייט, הקקיים -- ,די אויגן װערן אים 
פאַרגאָסן מיט אָי, װײַס, דאָס שטעטל. 


אָנג{צופּט -- אַדי, פּאַר אָנצופּן -+. דאָס אַיט 


גראָז. אַן אָי בּערדל. -ערהייט. -קייט, 


אָנגעצוקערט -- אדי, פּאַר אָנצוקערן -+, 


אִיע יאַגדעס. אִיע רייד. ,,מ'קען מאַכן הבֿדלה 
בּשעת הדחק מיט אִיע טי אָדער קאַװע", סשין, 
צא. ,װען איינער חלשט.. . תּיכּף װי עֶר װעט 
צו זיך קומען, זאָל מען אים געבּן... װאַסער 
מיט עסיק אָדער מיט ציטרין זאפֿט, אַײי, אל"ק 
איבּז, דער דאָקטער בּוך, װאַרשע 1882. -ער- 
הייט. -קייט, 


אָנגעציטערט -- אַדי, פּאַר אָנציטערן (זיך) 


-+. אַיע פון קעלט. ,ער איז שוין אַן אֵיער, 
שרעק אים ניט פֿנדאָסנײַ". ערהיים, 
-קייט, 


אָנגעצײַנם -- אַדי, פאַר אָנצײַגן  .+‏ אָער 


וועג. איער פֿאַרבּרעכער. אײַנקוקן אין די אֵיץ 
שטעלן פֿון תּנך. אווייל זיך דיזי בּיז הער אן 
גיצליגטי .... מעהר הערן אוני פֿר נעמין ליי 
סין....*, 'שילדבּורגר זעלצאַמי אונ' קורצ- 
וויליגי גישיכטיײ |אַװע ווון. ;דיזי געגן ווערטיגי 
שעה . . . ויא שוין אן גצײַגט איזט", קאַל, לב 
בּנים על אבֿותם, האַלע 1732. -ערהייט. 
-קייט, 


אָנגעצייכנט -- אַדי, פּאַר אָנצײכעגען (זיך) 


-+, אע פֿיגור. אֶיער סימן. אִיע פּראָגראַם 
פֿון אַרבּעט. אֶיער כאַראַקטער פון העלד. גיין 
אויפן אין װעג. דאָס אֶיע קװיטל פֿון אױבּן. 
דאָס אע מן-השמים. אִי פֿון זײַן ליבּן נאָמען, 
בּוֹלט-אִיע קינבּאַקן. *נישט פֿאַר מיר אַ' -- 
בּײַם װײַזן אויף א שטעל אין קערפּער וואו בּײַ 
א צווייטן איז דאָ א געשויר, א ואונד, א 
בּראָך אע. מלל פֿאַרטײַטשט יאת הרשום 
בּכּתבֿ אמתי (דויאל, י, 21): פאָן גיצייכינט" 
וְתּי: , איז פֿאַרצייכנט"ן, ,דר וואג שטאג |= בּעז" 
מעזן ואו אין איין זײַט דשׂ גװיכט איז אוני 


אָנגעצערט 


אן דען שטאָק זײַנן סימנים אן גיצייכנטײ, חה, 


אַמשט 1716, סב/ב. ,בּאַקלײדט אים דער מלאך 
מיט די מלבּושים די דא בּאשאַפֿן װערן פון די 
עבירות... אויף די מלבּושים איז אִי ויפל 
מאָל ער אן עבֿירה געטאָן האָט", עפּש, דרך 
הישר לעולם הבּא, שקלאָװ 1796, פּרק ט. ,אַלע 
בּייזע מעשׂים עס איז אי אויף מײַן גוף און 
אויף מײַן פּנים", שׂרה בּת טובים, תּחנה, שער 
היחוד על עולמות ופֿאַר 1836} ,... אַלץ בּיס" 
לעכװײַז גערוקט אין איר אָיץ אָרטײ, מר וע ,פון 
דער דלאָניע אים געקוקט האָבּן אנטקעגן די 
אִיע אויף איר די לעבּנסװעגן, נאָך ניט אַדורב- 
געגאַנגענע", האַל, מײַן אוצר. -ערהייט, 
-קייט, 


אָנגעצײילט -- אַדי, פאַר אָנצײילן (זיך) -+, 


דאָס אִיע געלט. אע שטימען. אִיע שטערן 
אױפֿן הימל. אִיע שמיץ. -ערחייט. קקייט, 


אַנגעצילט -- אַדי, פאַר אָנצילן +. אע 


בּיקסן, פײַלן. אִיער קאָליריקער סימן. א טאראַן 
אִי קעגן דער װאַנט. אִיע אויגן. קוקן מיט אַן 
אָ'ן בּליק. ,ןא בּאַשײיד פון חלום, אִי אויף 
אוױיסמאָלן די העכערע טואונגען פֿון דער 
נשמהיי, מוו איבּז, פרויד, פּסיכאָאַנאַליז. ,נײַער 
כּוח צעװאקסט זיך, נײַער שטאָלץ זיך צעי 
שפּילט.... װי צום פֿלי אַ'", בּ. לאַפּין, דער 
פֿולער קרוג. -ערהייט. קקייט -- ליט/ 
רארישע אַ' 

אויך: - געצילעוועט -- גאַן איער משיח" 
וואונק", 00, קריטיק און קריטיקער. עדי 
.. . מויד, פֿילנדיק אִי אויף זיך די גלוסטיקע 
בּליקן פון מענער...", 1. ריוקין, גרונט. 
טענדענצן... . ;א פּאַר אִיע אויגן פון אונטער 
דעם בּייז גערונצלטן שטערן", חג, צמח אַטלאַס. 


אָנגעצימכּלט -- אַדי, פּאַר אָנצימבּלען -=, 


אֶיער מאַרש. איער הינטן. ‏ -ערהייט., 


אַנגעציקלט -- אַדי, פאַר אָנציקלען -, 


אֶיער כֹּתבֿ. אִיע אױיפֿשריפטן, ,אויף א גרויס 
בּלאַט װײַסן פּאַפּיר איז געװוען אִי... .ײ, א. קאַר- 
פּינאָװויטש, בּײַם װילנער דורכהויף, תּ"אָ 1967. 
-ערהייט. הקקייט, 


אַנגעצירט -- אַדי, פּאַר אָנצירן (זיך) -, 


אִיע געמעלן. אִיע אין פֿאָדערבּלעטער. אִי אין 
טײַערע בּגדים. ,די גלובּטי טעכטר די דא זײַן 
שין גװעזן מיט איר גלידר אונ מעשׂים טובֿים 
אן גצירט", קינות תּשעה בּאָב, פֿיורךא 1767, 


| עװײַל מסתּמא איז די כּלה אי אין צירונג און 


טײַערע מלבּושים, האָט מען מתקן געװען צו 
איבּערדעקן איר דאָס פּנים", ספֿר מטעמים, 
לאָדזש, יאָר? ,די טאַכטער װאָס איז א יראת- 
שמים די זאָל זיך נישט װײַזן פֿאַר בּחורים, 
ובּפרט װען זי איז שיין אָי, רי' יצחק האַמבּור- 
גער איבּז, פּלא יועץ, וילנע 1898. ;אין די 
װײַטע לענדער בּין איך פֿאַרװאַרפֿן און מיט 


קייטן אָיי, 9ל (גנבים-ליד), -ערהייט, 
-קייט, 
אַנגעצערט --אַדי, פּאַר אָנצערן -+. אִי געלט. 


אע לעבּנס-מיטלען. -ערהייט. -קייט, 





אָנגעצערטלט 


אָנגעצערטלט -- אַדי, פאַר אָנצערטלען (זיך) 
-+. אע קינדער. אִי פּאָרל. ‏ קערהייט. 
-קייט, | 

אָנגעקאָװעם -- אַדי, פּאַר אָנקאָװען -+. אע 
פֿערד. טירן אִי מיט שטאַבּעס. אִי מיט פעסט- 
קייט, אמונה, מוט אע. *שטיין װי אִ' = אָן 
בּאַװעגונג. *זײַן אַן אֶיער = אויך: זייער א 
פאַרמעגלעכער. קוערן און זײַן װײַב. . . שטייען 
װי אִי צו זען דעם סוף", יאַ, שטערנטיכל. 
,זײַנען די װילדע. . . געבּליבּן װי אִי שטיין", 
ראַבּינזאָהן, ווילנע 1880. ,כ'געדענק א ווינטער- 
נאַכט: די שטובּ מיט פֿראָסט אָי", יוסף ראָגעל, 
אוישװיץ, מאָנטרעאָל 1951, זערהייט, 
-קייט, 

אָנגעקאַָכט -- אַדי, פּאַר אָנקאָכן +. אע 
שפּײַזן. אִיע װועטשערעס. ,אויסגערעדט, אויס. 
געגאָסן אַלץ װאָס בּײַ איר איז געװען אַ, אָנ 
געזײַערט אויפן האַרצן", ג. ח. לעװנער, דער 
שטומער טאַטע, װילנע 1898. ,װען די פֿאַרבּ 
איז שוין אומעדום גלײַך אִי קאָן מען |די קליי- 
דערן אַראָפּלאָזן |אין קעסלן", ש. שפיראָ, 
קליידער פֿאַרבּערײַ, װאַרשע 1900. ;אויסגע- 
זאַלצן, כּשר-געמאַכט פלייש און דערצו אַי קען 
ליגן 15 טעג", ז. מױרער, זײַ נישט קין 
וװאױלער יונג |, טאַרנאָװ 1911. -ערהייט. 
-קייט, 

אָנגעץקאָכטם -- דאָס. 
זעצט זיך אָפּ נאָכן קאָכן. 
האָט אָנגעקאָכט, 

אָנגעקאַלײעט -- אַדי, פאַר אָנקאַלײען (זיך) 
-6, 89: = געקאַליעט. לד. דורכגענומען 
פון פֿראָסט. ,דיזער אומבּאַקאַנטער רײַזנדער... 
װאַר דורכגענעצט בּיו דעם לײַבּ און װאַר 
רעכט אָנגעקאַליעטײ, אמד, דער ישובניק. 


אַנגעקאַלירט -- אַדי, פּאַר אָנקאָלירן -+, 
אע ל"ג-בּעומר-אייער. אִיע קינדערשע צייכע- 
נונגען. -ערהייט. קקייט, 


אָנגעקאָסעט -- אַדי, פּאַר אָנקאָסען -+, 85; 
--נעקאָשעט. אִי גראָז. אִי תּבֿואה. ,אַ 
פרישקייט פון צעפּריעטן, אִין היייי, ש. גאָרדאָן, 
צװישנ אַזאָװער אונ שװאַרצנ, מאָסקװע 1934, 
-ערהייט, 


אַנגעקאַפּעם -- אַדי, פּאַר אָנקאַפּען -+. אַן 
איער עמער רעגנװאַסער. איער טריװאַקס. איער 
חלבֿ אױפֿן טישטעך. -ערהייט. 


אָנגעקאָפּעט -- אַדי, פאַר אָנקאָפּען -+. אִיע 
קארטאָפֿל. ,אִיע טויזנט יעןי, י. פֿרידמאַן איבּז, 
װל. לידין, שטילער אָדער גרויסער, מינסק 
6. ה-ערהייט, 


אָנגעקאַקט -- אַדי, פּאַר אָנקאַקן -+, װאול. 
אָיע הויזן. אִיע שטובּ. ארומגיין אַן אֶיער, א 
מיאוס אָפּגענארטער. *סאיז אִי אויפן האַרצן:= 
ס'איז קאַלעמוטנע, אין זייער אַ שװערער שטי" 
מונג. -ערהייט. קקייט, 

אָנגעקאַרבּט -- אד, פאַר אָנקאַרבּן -, 


איער שטעקן. אִיע קאַרניזן. אַן אע פּלאַנקע. 
אִיע סימנים. -ערהייט. קייט. 


1 דאָס װאָס 
2. דאָס װאָס מע 


148 


אַננגעקאױרנט -- אַדי, פּאַר אָנקאַרגן -+. אִיץ 
גראָשנס. איער נדן פאַר דער מיזינקע. ‏ ער" 
הייט, -קייט, 

אָנגעקאַרמעט - אַדי, פּאַר אָנקאָרמען (זיך) 
-+. אע בּהמות. אִיע קינדער. אִיע צורה. אַי 
פּנים. אִי מיט פּראָפּאַגאַנדע. ,ס'ציט װײַטער 
די אַרמײ, אִי מיט האַרמאַטױפֿלײש". ,א פעט 
אע גרויע קאַץ... זיך אויסגעצויגן אױפֿן 
שוועל", חג, דער מאַמעס שבּתים. ‏ ערהייט. 
זקייט, 

אָנגעקאָרפּוליעט -- אַדי, פאַר אָנקאָרפּוליען. 
װאָס מע האָט אויף דעם לאנג געהאַרעװעט, 
געשװיצט, זיצנדיק אײַנגעבּויגן. ניט קיין אינ- 
טערעסאנטע, און אע אַרבּעט. ,טוט מיט אַלץ 
כּוחות א שטעל צו דעם שטאַמפּ אויף דער 
אֶיער חתימה", אי. קיפניס איבּז, ק. גאָרבּונאָו, 
דאָס אײַז גייט, קיעוו 1930, 

אָנגעקאַרפּעט -- אַדי, פּאַר אָנקאָרפּען -=. 
אַ טאַץ, אִי מיט סעמעטשקעס. ,פון אונדזער 
מאמען . . . אַן אַי ייִדיש בּריועלע", אי. קיפּניס, 
פֿונ די יונגע יאָרנ, קלִעוו 1939, 

אָננגעקאַשעט -- + אָנגעקאָסעט. ,א גצ 
לעגער . . . אויף פֿרישן אָין היי", מ. מ. ראָי 
זענבּאַום, עראינערונגען פון אַ סאַציאַליסט-רעי 
װאָלוציאַנער. -ערהייט, 

אָנגעקװאַלט -- אַדי, פאַר אָנקװאַלן -, 
סאַיע װאַסער. אִיע כּוחות. אקיינמאָל איז די 
וועלט ניט געװען אַזױ אִי מיט מוזיק װי אונ- 
דזער דור", דער לעבּעדיקער, פאַש, 1811952, 
-ערהייט. קקייט, 

אַנגעקװאָלן -- אַדי, פּאַר אַנקװעלן -+, אי 
װאַסער. אַיענע אײַטערס. אֶיענע מילך אין די 
אײַטערס. זאָמען, אִי אין װאַסער. פֿעטע, אַיענע 
לײַבּער. אִיענע בּריסט. אַי מיט גלױיבּן, בּטחון, 
אמונה, קראַפֿט אע. מיט אן אֶיענעם בּויך. אַי 
װי אַ מעובּרתע (ייִדענע). מיט אַיענע אָדערן 
פון די פֿיס. אִי פון נחת. ,די אויגן, אַ'ענע 
װי די בּאַנקעס", ממוס, פֿישקע. ,די ערד, 
אִי צוליבּ דער נאסקייט, איז פֿאַרװאַקסן גע" 
װאָרן", פּה, פֿון װײַטע לענדער. ,אונטערער' 
דישע, פֿאַרקירצטע און שטאַרק אַיענע שטענג- 
לעך-צװײַגלעך", א. גאַלאָמבּ איבּז, ג. בּאָטש, 
געװיקסן, װאַרשע 1920. ,דער װאַלד איז שיכּור 
מיט ווילדע אֶיענע זאַפּטן", יהואָש, 'אין טאַנץי 
;שטייט מען אָנגעגורט מיט פֿריש אָיענעם אימי 
פּעט און מיט בּאַנײַטער גבורה", בּרוך האַי 
גער, מלכות חסידות. -ערהייט. קייט, 


אָנגעקװעטשט -- אַדי, פּאַר אָנקװעטשן (זיך) 
-+ איער זאַפט. אִיע װײַנטרױבּן. אע מע- 
רידן. אִיע פּעדאלן. אִיע פיס. -ערהייט. 
-קייט, 

אָנגעקױטיקט -- אַדי, פּאַר אָנקױטיקן -6, 
אע צימערן. אִיע טישטעכער. ,פֿון דער איער 
פֿרעמדקייט רײַסט זיך א פּאָעט צום יונגן מקור 
פֿון ייִדישן לשון", יג, אין תּוך 1 /ער- 
הייט,. -קייט. | 

אָנגעקױלעט -- אד, פּאַר אָנקױלען -=, 
אִיע הינער, בּהמות אאז -ערהייט, 


אַנגעקלאָגט 


אָנגעקױפֿט -- אַדי, פאַר אָנקױפֿן -+. אִע 
מציאות, אַנטיקן אאַזװ. -ערהייט. קקייט. 

אָנגעקום -- דער, ‏ ען. נעאָל. מצב פֿון זײַן 
אָנגעקומען. אָנקום. ;עס געפינט זיך דאָרטן 
ואין מדינת-ישׂראלן אַן אַי פֿון פֿאַרשידענע טיילן 
פון ייִדישן פֿאָלקײ, בּצג, טמז, 1964 צו 30, 

אַנגעקומען -- אַדי, פּאַר אָנקומען (זיך) -+, 
בּשלום אִיע אהיים. דער אֶיער פּאֵיעזד. אִיץ 
אורחים, פּאַרשױינען. אַן איער עולם. אע עו 
לים, אִיע פייגל. אַן איער עטאַפּ אַרעסטאַנטן. 
אע צו דער ריכטיקער צײַט. אִיע סחורה, מתּ- 
נות. דער אֶיער יום'טובֿ. אִיע ידיעה. אִיץ 
קרענק. אַיע מרה-שחורה. אֶיער שגעון. אִיע 
בּרכה. די אִיע אין אוניווערסיטעט. איער אויף 
א גוטער שטעל. אַן איער צום שׂררה. מקבּל 
פּנים זײַן דעם נײַיאַיעם. די אִיע גרינע. ,פרישע 
ערשטאָיע קליינשטעטלדיקע פיס װעט איר 
בּאַלד דערקענען אויף די אױיסגעבּרוקירטע גאַ- 
סן", ממוס, מסעות. /זײַן עובדה איז געװען 
צו צעטיילן פּלעצלעך. . . צװישן דעם אֶיעם צו" 
לם", אָפּאַ, אין די פוילישע װעלדער. -ער- 
הייט. הקייט, | 

אָנגעקוקט -- אַזי, פּאַר אָנקוקן -+. די 
אַיע כּלה. אִיע פֿאָרשטעלונג. אע חידושים. 
-ערהייט -- אַװעקװאַרפֿן אָי 

אָנגעקורפעט - אַדי, פּאַר אָנקורסענען. 
1טע; :726 2:. לר. אנגעבּויגן, אײַנגעי 
בּויגן. גיין, זיצן, שטיין אע אָי 

אַנגעקושט -- אַדי, פּאַר אָנקושן (זיך) -=, 
אִיע מאַמע, קינדער. די אִיע האַנט פֿון פּריץ, 
יערהייט. הקקייט, 

אַנגעקיײיט -- אַדי, פּאַר אָנקײטן +. אַן 
איער כּלבֿ. איער טורמעניק. ,,פעסט פאַרשלאָסן 
ליגן אִי די שטורעמס", יהואָש, 'זומערנעכט. 

אַנגעקײַט -- אַדי, פּאַר אָנקײַען -+. אֶער 
טאַבּעק. אִיע קרישקעס בּרויט. אַן אִיע גומי. 
יערהייט, 

אָנגעקײטלט -- אַדי, פאַר אָנקײטלען -+. 
אע צאַצקעלעך. אִיע קרימינאַלניקעס. אַן א 
פּאָר בּרילן. אִיע אידייען ערהייט. 
-קייט, 

אַנגעקײַקלט -- אַדי, פּאַר אָנקײַקלען -+. 
אִיע פעסלעך. אִיע קלעצער. -ערהייט, 


אָנגעקילט -- אַדי, פאַר אָנקילן -+. א 
װאסער. אַן אִי געמיט. אִיע בּאַציאונגען. ,אויך 
ניט |בּאטראַכטן די שטריכן פֿון האַנטן בּשעת 
ער איז צו פֿיל אִי, מער אַלס זײַן געװאוינ- 
הייט", ר' מ. א. גאַלינו, חכמת היד, װאַרשע 
2. הערהייט. קקייט, 


אַננעקינדיקט -- אַדי, פּאַר אָנקינדיקן -, 
אַיע גזירה. אֶיער מאַסן-אױפֿמאַרש. ,אַן אומ- 
גליק, אִי דורך א שופֿר צי אַ גלאָק", בּראָד, 
גש. -ערהייט. קייט, 

אָנגעקלאַנט -- אַדי, פּאַר אָנקלאָגן -+. אָפט 
סובּ. אַן אֶיער פאַרן געריכט. פאַרטיידיקן 
אַן אַץ. דאָס אִיע לאַנד. אִיע אין (פֿון, בּײַ) 
דער אינקוויזיציע. ,האַלט אַלע אִיע פֿאַר אומ- 





אָנגעקלאַמערט 


שולדיק", ייַפֿאָל, 1883, נאן 29. ,מיט אַכפּער- 
קייט און אונטערטעניקייט אין האַרצן שטייען 
די אִיע אין װײַסע קיטלען אָנגעטאָן", נ. בּרו" 
סילאָו, בּײַ די טײַכן פֿון פּאָלעסיע. אִיע פּרנסה 
= קאַליע-געמאַכטע, לאָקל (סאַנץ). 


אָנגעקלאַמערט -- אַדי, פאַר אָנקלאַמערן -+. 
אִיע װעש. אִיע פּאַפּירן. אִיע אין לעבּן. אִי אָן 
(אין) גלויבּן. אִי אַן דעם בּאַשעפער. ,ער איז א 
פּאָר טעג ארומגעטראָגן געװאָרן אויפן װאַסער, 
אִי אָן א קלאַץײ, ירמיי יוסף יאַקאָבּזאָהן, המאיר 
לארץ, מינעאַפּאָליס 1900. -ערהייט. -קייט, 


אָנגעקלאַפּט -- אַדי, פּאַר אָנקלאַפּן -+. אִיע 
מזוזה אויף דעם בּײַשטידל, אַיע קאַרטלעך מיט 
אויפשריפטן, אִיע אייער. עאיך בּין נאָך נישט 
קיין אִיע הושענה", יצחק משה בּאַדער, צבֿיה 
פֿון אָדעסאַ, לעמבּערג 1905 |דאַרף זײַן: אָפּגץ- 
קלאַפּטען. -ערהייט. קייט. 


אַנגעקלוננען -- אַדי, פּאַר אָנקלינגען -6, 
אִי גלעקל. אִיע ידיעה, בּשׂורה. אַן אֶיער, האָט 
ער ניט געענטפערט. -ערהייט. הקקייטֿ, 


אַנגעקליבּן -- אַדי, פּאַר אָנקלױבּן -+, אָנ- 
קלײַבּן +. אַענע פּירות. אַ'ענע שמאטעס, 
אָי גאָלד. אָיענע קרעלן. אֶיענער נדן. דאָס אַיענע 
װויסן. אַיענע דערפֿאַרונג. אַ'ענע קארטאָטעק. 
אָענע פֿאַלדן = צונויפגעלייגטע, אײַנגעדריק- 
טע, אָבּער נאָך ניט דורכגענייטע. ,געגאנגען 
אין װאַלד מיט פולע שיסעלעך אַ'ענע יאגע- 
דעס", ממוס, שלמה. , זיך מיישבֿ צו זײַן װעל- 
כער חבֿרה אין דער אַלטער היים מע זאָל שיקן 
די אָ'ענע דאָלאַרס", דא, פון בּערלין בּיז סאַן" 
פֿראַנציסקאַ. ;אין איר דער בּינסן מעגנדל... 
שטאָפֿן אֶיענע פֿון דער װעלט אַרום", יהואָש, 
ידי בּין!. ;צעריסן, צעפליקט און צעריבּנס -- 
און מע רופט עס אִיס", ווערטל. 


אָנגעקלײדט -- אדי, פּאַר אָנקלײדן (זיך) -=, 
אָיע מלבּושים לכּבֿוד שבֹּת. איער בּגד צו גיין 
אויף (צו) דער שׂמחה. די װאָרעם אִיע קינדער, 
אִי אין טלית-קטן, קיטל אע. אִי אין צרות, נחת 
אאַזװ = האָט אַ סך צרות, נחת אאַזװ. זײַן אִי 
אין יראה, אַכפּערונג אע. די נשמה, אִי אין גוף, 
מתים, אִי אין װײַסן. *אָנגענײיט און אִי = האָט 
א סך נײַע און גוטע בּגדים. *זײַן גוט אַ'= 
(אַקטיאָריש) האָבּן װוילדע אײַנפאַלן. ‏ ,צדיקים 
די דא זײַן אן גיקלייט װי איין מענש אויף 
דיזם עולם", ספֿר עולם הבּא הנקרא בּפֿי כל 
ספר הגן, אַמשט 1659. אדער עשׂו... אן גי 
קלייד מיט פּנציר פֿון איַַזן, אלכּסנדר סענדער 
עטהיזן, בּית ישׂראל ובית הבּחירה, אַמשט 
4, דיא װײַל דער לײַבּ ניט פוילט אין קבֿר 
זא קאן דיא נשמה ניט רעכט אן גיקלייט װערן 
מיט ליכט פון הקבּ"ה", עפּש, דרך הישר לעולם 
הבּא, פֿפֿדמ תּמ"ה? , אויף די נאַכט נאָך דעם 
תענית פלעג איך מיך אויך נוהג זײַן צו גיין 
אִי אין אַ זאק און אש און א שטיין פֿלעג איך 
לייגן צוקאָפּנס*, קה. ,דער אשמדאי.. . אָנגע- 
טאָן אין שלמהס קליידער, אי אין שלמהס פּנים, 
שטייט און רופֿט מיט שלמהס שטימע", יהואָש, 
ידזשאַראדאַי. -ערהייט, -קייט, 


1444 


אַנגעקלעפּט -- אדי, פּאַר אָנקלעפּן -+, 89: 
--געקלעכבּט, = אָנקלעבּן. אִיע מאַרקע. 
אַיע אַפישן. איער קוליקורא. איער צונאָמען. 
*אָיע קרובֿים, אומזיסטע פֿרעסערס. סדי מאַלפּע 
טוט זיך געשווינד אָן די שיך . .. דורכדעם קאָן 
זי זיך נישט רירן, װאָרן די פֿיס זענען אִיבּט 
אָן דער סמאָלע", ראשית למודים, לבובֿ 1862, 
,פֿאַר דעם װאַשן מוז מען אכטונג געבּן אויף 
די הענט... אַז עס זאָל ניט זײַן אויף זיי קיין 
שום זאך.. . אָיבּטײ, הרבֿ ש. ז. שניאורסאָן, 
ספר בּרכות הנהנין, װאַרשע 1874, ;זי איז אַ' 
אין אַבֿנרן מיט אַלע כּוחות פֿון דער טומאה", 
אמ"ש איבּז, בּראַנדשטעטער, דיא פערליבּטע 
רבּצין, ווילנע תּרמ"ט. ,דער אידעאֵל... ניט 
אַן אונטערגעשטופּטער, אַן אֵיער, אַ פֿאַרטיק 
געגעבּענער", ימ, אינהייטלעכע פֿאָלקשול, 
שאַװל 1922 -ערהייט. קקייט, 

אַנגעקנאָבּלט -- אַדי, פאַר אָנקנאָבּלען -+, 
אַיע קישקע, ,פונאַנדערגעגאָסן די גוט אִיע 
פּעטשאַ", נאָטע לוריע, הימל און ערד, מאָס- 
קווע 1960 -ערהייט, 

אָנגעקנאַטן -- אַדי, פּאַר אָנקנעטן -+,. אי 
ענער מולטער טייג. אַיענע חלות. *אַן אַיענער= 
מיט פעסטע פֿלײשיקע מוסקלען. ,,געקוקט אויף 
דער געזונטער אַיענער כּלה", י. מעצקער, אויפן 
זייזנס פֿעלדער. -ערהייט. קייט, 

אָנגעקנאַקט -- אַדי, פּאַר אָנקנאַקן -+. אִיע 
ניסעלעך. אִיע זײַטן. איער ליגן. -ערהייט, 
-קייט, 

אַנגעקנוילם -- אַדי, פּאַר אָנקנױלן -+. אע 
פעדעם, אִיע װאָל. איער עסק. ;איך װיקל 
אָפּ. . . מײַנע טעג פֿון זייער גאַנצן אָין כלאַם", 
הל, 'לידער צו אַ װײַטן פֿרײַנדי. -ערהייט, 
-קייט, | 


אָנגעקנגייטשט -- אַדי, פאַר אָנקנײיטשן -+, 
אִיע בּויגנס. , געזאָגט מיט אַן אִיץ שטערן", 
ה. קאַמענעצקי איבּז, מ. גאָרקי, אויסדערװיילטע 


דערציילונגען װ, מינסק 1938. -ערהייט, 
-קייט, 


אַנגעקנײפּט -- אַדי, פּאַר אָנקנײַפּן (זיך) -+, 
9 --געקניפן. אֶע בּאַקן. אֶיער לעקעך. 
דערהייט, 

אַנגעקציפּט -- אַדי, פאַר אָנקניפּן (זיך) -+, 
אַיע שטריקלעך. אִיע בּאציאונגען. איער שמועס. 
ניט גיין אום שבּת מיט אַ פאַטשיילע, אִי אין 
גאַרטל. , איין נואַזָרהײיט איז אן גקניפּט אן 
הרצן פֿון יונגײ, סהמ, משלי, כב, 15, ,קטירא 
--- זי איז אן גקניפּט, די תּפלה לחי -- צו דעם 
װאָס לעבּט, עלמא --- אייבּיגליךײ, ספֿר אַקדמות 
מיט עברי טײַטש |לעמבּערג? אָנהײבּ 19. י"ה 
;גלײַך אַלז װיא איין פֿלאַם אן איין צוכן אן 
גקניפּפֿטי, מענה לשון איף טײַטש, פיורדא 
תּקכ"ו, , דאָס האַרץ פון מאַן און װײַבּ זאָל 
זײַן גאָר איינס צו אנאַנדער געקניפּט מיט איין 
קניפ פֿון ליבּשאַפֿט, אַזױ װי דער פּלאַם איז 
אי אין די קוילן", ר' משה בּרי נתן נטע איבּז, 
שבֿט מוסר, סודלקאָוו 1833. ,דו בּיסט מײַן 
זיווג און מײַן האַרץ איז אִי אין דײַנעם װי 


אָנגעקרײַזט 


יעקבֿס אין רחלס", אַש, תּהיליםייוז. ‏ -ער" 
הייט. הקיים -- ,זאָרג פֿון א מוטער פֿאַר 
װײַטערדיקער אִי אָן לעבּן", בּערג, "אָרצײַט- 
ליבט'. 


אַננעקגיפּן -- -+ אָנגעקנײַפּט. אאַרײַנגע- 
קומען צוריק אין שטובּ אַ צעפּאַרעטע, אַן 


אויסגעקושטע, אַן אִיענעײ, חג, טמז 1953 ווא 25. 
יערהייט, -קייט, 


אַנגעקנגעטן -- + אָנגעקנאָטן. ,ס'קורצע 
קלייד צװישן די פיס. די קני נאַקעטע, אָיענט", 
אָפּא, יפּראַצעי. -ערהייט. קקייט, 


אַנגעקנעלט -- אַדי, פאַר אָנקנעלן -+. אֶע 
תּורה. אִי לייעניש. -ערהייט. קקייט, 


אַנגעקעפט -- אַדי, פּאַר אָנקעמען -+,. 99: 
|--געקאַמט. אֶע האָר. אֶיע פריזור. אע 
װאָל. -ערהייט, קקייט, 


אָנגעקערט -- אַדי, פּאַר אָנקערן, טרח -=, 
אע היי און שטרוי. אִי מיסט. איער עמער, 
איער אונטערשלאַק. -ערהייט, קייטֿ. 


אָנגעקראָגן -- אַדי, פּאַר אָנקריגן -+, 89; 
-געקריגן. דאָס אענע געלט. אֶיענע מתּ- 
נות. אֶיענע בּריוו. איענער צוזאָג. -ערהיים. 
-קייט, 

אַנגעקראַכ|מאַל(י)עט -- אַדי, פּאַר אָנ 
קראָכמאַלױי)ען -+. 59: -מלט. אִע העמ- 
דער. אִע אונטעררעק. אָימלטע לאטקעס. גיין 
(זײַן) אן אֶער = א שטײַפֿער, אומפֿרײַנדלע- 
כער. ,דער שלייער {פֿון דער כּלהן האָט בֹּאַי 
דאַרפט זײַן װײַס װי שניי, אָימלט, אָנגעבּלאָװט 
און אויסגעקויקלט", ממוס, שלמה. /עא מיש 
מיט די אַימאַליעטע בּלעטער", יהושע פּערלע, 
'נײַן אַזײיגער אינדערפריי. ,אַרײַנגעצױיגן װײַסע 
טאַשמע אין די שטײַףאָימאַלעטע גאַרדינען", 
שירע גאָרשמאַן, דער קױעכ פֿונ לעבּנ, מאָס- 
קװע 1948. -ערהייט. קקייט. 


אָנגעקראַפן -- אַדי, פּאַר אָנקריכן -+, אַײ 
ענע װערעם, פּרײַסלעך אע. אַיענע בּעטלערס. 
,בּריט מען זיי אָפּ. . . צוזאאמען מיט די אַ'ענע 
מוראשקעס", אַגראָנאָם י. ראַסײן, די שענסטע 
צימער בּלומען, קאָװנע 1922. - ערהייט. 
-קייט, 

אָנגעקואָפּט -- אַדי, פּאַר אָנקראָפּן -+, 
אָיער אינדיק. אֶיער זאַק מיט װעש. ,מיט א 
פֿאַרריסענעם האַלדז װי בּײַ אן איער קו", אָפּאַ, 
'אין אַ קאַלטער נאַכט, "אע אוגערקעס = 
נאָכן אַרײַנטאָן, אַרײַנגעבּן אַ סך קראָפּ בּײַם 
שטעלן אוגערקעס. 

אַנגעקראַצט -- אדי, פאַר אָנקראַצן (זיך) -+, 
אע וואונד. אִיע גראָשנס. -ערהייט. -קייט 
--- בּאַרואיקן די אי מיט א פּראַשיק, 

אַנגעקרויוט -- אדי, פאַר אָנקרױזן -6, 
איער קאָפּ האָר. ,די סעקרעטאַרשע, אויסגע- 
פּוצט און אַ'", אַנע סטעלמאַך, אַפֿ דאַרעמי 
אוראַל, מאָסקװע 1947. -ערהייט. -קייט, 

אַנגעקרײיוט -- אַדי, פּאַר אָנקרײַזן -+. אֶע 
טאַבּעלע. , מיר קרײַזן אין א קרײַז אַן אָין", 





אַנגעקרײַזלט 


יעקב פרידמאַן, פּאַסטעכער אין ישׂראל. 
הייט, 

אָנגעקרײַולט -- אדי, פּאַר אָנקרײַזלען -+. 
אַיע האָר. -ערהייט. קייט. 


אַנגעקרײיטיקט -- אַדי, פּאַר אָנקרײיטיקן. 
פֿטמ. זזח אָנקרײיטיק -+, ,ער איז אִי אויף 
די לונגען". | 


אַנגעקײיניעט -- אַדי, פּאַר אָנקריניען -+. 
אוקר. 1. אַן איער אמת איז א ליגן", שװ. 
2. אַיע זאַכענישן. אין אַן אִי חדרל, 


אָנגעקריצט -- אַדי, פּאַר אָנקריצן -+. אִיע 
צייכנס. אַן אִיע מצבה. -ערהייט. -קייט. 


אַנגעקריעמפּט -- אַדי, פּאַר אָנקרעמפּן -+, 
מיט אֶיע מוסקלען װײַזן װי שטאַרק מען איז. 
אע שטריק. ,דער אוריאַדניק איז צוגעשפּרוני 
גען... און דעם שמיד געוויזן אן אַיץ פויסט", 
ליפּמאַןך-לעװין, דעמ שטורעמ אַנטקעגנ, מאָס- 
קװע 1939, | 


אַנגעקרענקט -- אַדי, פּאַר אָנקרענקען -+. 
אע חולאתן. אַן איער = װאָס האָט אַ סך 
קרענקונגען. ,א פֿאַרבּיטערטער, אִי פֿון אַלע 
זײַטן פֿון אייגענע און פרעמדע", בּעמ ! 
-קייט. 


אָנגעקרעפּט -- דזו אָנגעקראָפּט -+. ,צװיי 
שן די טומלדיקע הענדלער האָט זיך אַרױס: 
גערוקט אַן אֶער מאַן, ש. אײזבּאַן, צװישן 
הונדערט טױערן. 


אַנגער -- דער, מצ װי אצ. 2086 :4064 
אַרכ. װיד, פּאַשע. פֿרײַער שטח, בּאַואקסן 
מיט גראָז. .(מגרשיה) איז טײַטש אַנגיר אונ' 
דאש איז איין פּלאַץ אום דעם שטאט דז בּהמות 
דרויף וויידן", סהמ, יהושע, כא, 13. אַזױ אויך 
טח, ויקרא, כה, 33, רשי: עניט עז איזן ג- 
וועשׂט צו זיא |צו די לוייםן ועלדיר אונ' װײַן 
גרטן, נייערט הייזיר צו זיצן אונ' אירי אַנגיר", 


אָנגעראַפּירם -- אַדי, פּאַר אָנראַבּירן -=, 
אָנגעראַבּעװועםט -- אַדי, פּאַר אָנראַבּעװען 
-+, אִיע פֿאַרמעגנס. זעק מיט אֶיער סחורה. 
פֿאַרשטײיט זיך, אַז דאָס געלט איז נאָר 
אָנגעראַבּעװעטי בּײַ דעם אָרעמען גוי", ספ, 
יודישער קאַלאַניסט. -ערהייט. קייט. 


אָנגעראַיעס -- אַדי, פּאַר אָנראיען -+. אֶע 
גראָבּנס, אָקאָפּעס אע. -ערהייט, 


אָנגעראַנט -- פּאַר פון אָנרענען. אַרכ. אָנ 
געלאַפֿן, אָנגעפֿאַלן. איבּערגעפֿאַלן, ,װער מיר 
הוט גישווארן דער זול בּאַלד קומן גען גלגל 
אין דאש לאַנט. די פּלִשתּים אֵל גימיינן וואורדן 
אן גיראַנט*, שמואל-בּוך, סטראָפע 198, ,זעכּשׂ 
צעהן אונ בונף {= פינףן זײַנט זי גננט. זעכּשׂ 
די הבּן מך אן גראַנט", יש. הוגרלנ'ס װער- 
פֿלליד, 15, י"ה {ריבֿ, קאַמף קעגן אַזאַרטשפּײ 
לן...}, 

אָנגעראַפֿט -- אַדי, פּאַר אָנראָסטן -+ אִיע 
בּלעכן. אִיע מאַשין. "דער מוח איז אַ בּיסל 
אִי = זײַן צעדרייט. ‏ -ערהייט. 


יי . 


1478 


אָנגערובּעט -- אַדי, פּאַר אָנרובּען. אוקר. 
אָנגעװאָרפן, אָנגעשאָטן, ,בּײַ איר איז שטענ- 
דיק אִי אין הויז". 

אָנגערונום -- {... רויגעזטן אַדי, פּאַר אָנרו 
גון -+. אַן אֶיער מחותן. אִיער אַלטינקער. 
;ער איז גרייט געװען איטלעכן אַרומנעמען... 
אַפֿילו דעם װאַך-מיליציאָנער װאָס איז כּסדר 
שװײַגנדיק און אָי, א. ק. איבּז, גריגאָרי עפיק, 
פּעטראָ ראָמענ, בּאַרדיטשעװ 1924. {(ר- 
הייט, קקייט, 

אָנגערוושעם -- אַדי, פאַר אָנרוזשען -+. 
;א קליינע, א בּרייטע, מיט אִיע בּאקן-קישע- 


לעך", בּאַש, פֿאַר, 1963 צו 20, 

אָנגערױבּט -- אַדי, פּאַר אָנרױבּן -+. אע 
זעק סחורה. אִיע אוצרות. ?ער הערט אין שרעק 
צו יעדן שאָרך זיך צו. דאָס אִיע קריכט אין 
בּלאָטע זיך פונאַנדער", פּמ, מלחמה ו. -ער- 
הייט. הקקייט, | 

אַנגערױט(לט) -- אדי, פּאר אָנרױטןלע)ן -+, 
9 --געריימלט. מיט אֶע פּנימער פֿון 
פֿראָסט און װינט. אִירױטער האָרזאָנט. ;אָ" 
רויטלט שטאַרק פון װאַלד און װינט.. .י, נאַד. 
,זוכן ... יאַגעדעס . .. פֿלעגט ער ארויסקומען 
מיט א בּאָרד און װאָנצעס אַנגעבּלױט און 
אַירױט -- גאָר װי געפֿאַרבּט", מ. אַלטמאַן 
אַלמאַנאַך שטערן, קיעװ 1947, צא 1. -77ג/ץ" 
רויטלמטערחייט, -טלמקייט, 

אויך: אָנגערויטיקט -- אַדי, פּאַר אָנ 

רויטיקף. יא יונגע פרוי מיט אַע בּאַקן 
און א הויכן בּיוסט", בּ. דעמבּלין, װעסט סײַד, 
ניי 1937, 

אָנגעריכערט -- אַדי, פּאַר אָנרױכערן -+, 
9 --גערייכערט. אאין צימער איז ענג 
און אָ'". אִי פֿלײש. אִיע ליולקע = עמעצער 
מיט א סך לעבּנס-דערפארונג. ,פֿאַרקראָכן אין 
אַן אִין קלאָזעט, פֿול מיט אומצוכט", דטש, 

ווילנע. | | 

אָנגערופיק -- אַדי. װאָס איז אָן א גערוך, 
אָן א ריח. אֶע בּלומען. אע כעמישע פֿאַר" 


בּינדונגען. -יקייט, 

אָנגערוסט -- אַדי, פּאַר אָנרוסן -+. אַן אי 
פּנימל, אַ ניט קיין געװאַשענער, אַן אֵיער. 
-ערהייט, 

אָנגערופֿן -- אדי, פּאַר אָנרופֿן +. אֶענע 


נעמען. אֶיענע עדות. דער אִיענער שם. די אַזױ" 
אָיענע ליבּעראַלע פּראָפּעסיעס. גאַסן אַ'ענע 
אויף נעמען פון.... ,די װערעם װאָס מע 
געפינט אין די פֿלוספֿעדערן פון די קאַרפּן 
זײַנען די אַזױ אָ'ענע פישלײַז". ;,בּײַ אַ גע" 
וויינטלעכן בּאָדשװאָם אָדער אַזױ-אַיענעם איידל- 
שװאָם געפֿינען זיך. . .ײ, דרי איסעל איבּז, אָטאָ 
שמײַל, זאָאַלאָגיע, ווילנצ 1924, ,,מיט נאָך ניט 
אענעם פֿון קיינעם משוגעת איך בּויער דורך 
די בּריוו, די װײַט, די שטאָט, די גאַס", האַל, 
מײַן אוצר. -ערהייט. קקייט. 

אַנגערוקט - אַדי, פּאַר אָנרוקן -+. אַן 
אָנגעפּאַקטער, אַן אֶיער זאַק. די אִיע טשאָלנטן, 
דאָס אִיע היטל בּין צו די אויגן. אָנגעבּלאָזן, 


אַנגערײישט 


מיט אִיע בּרעמען. .ער זעט אויס ביין א" 
{= מיט א בּרוֹגז, פֿאַרקרימט פּניםן. ,מיט אַ 
פּאָר אַלטע שפּאַקולן, אִי אויף דער שפּיץ נאָזײ, 
ממוס, שלמה. ,... קומט אין שול, אָן קיטל 
און טלית . . . מיט אַן אי פּנים און אויגן האַלבּי 
צעשראָקענע", פרץ, בּערל דער שנײַדער" 
-ערהייט. הקקייט, 


אָנגערטן -- טרו. גערט אָן, -"געגערט. גאַ 
ליציע, אוקר. זזח אָנגורטן. אַז ער דער 
יצר-הרען װערט זעהן מיר זײַנן דאַר מיט צו 
פֿרידן ..., װערט ער זאָגן: גערט אן דײַן 
לענדן. . .י, חה, אַמשט 1716, צד/ב. ,װעט ער 
זאָגן: גערט אָן דײַנע לענדן, אַנטפּלעק דײַן 
אָרעם", חה, זשיטאָמיר 1848, ב, 20. עאויף 
דעם דאָזיקן גערט אָן זעק און קלאָגט און 
וויינט", לט2, כט/א., 


אָנגעריבֿן -- אַדי, פּאַר אָנרײַבּן +. איענע 
ציבּעלע. אַ'ענע קאַרטאַפל. איענער פינגער. 
- אִי = שװעבּעלע. אֶיענע ‏ מוסקלדיקע בּרוסט, 
אַענע פיס. אֶיענע מאָרדע. אַ'ענער סאַמאָװאַר, 
;טוא עז אין איינן זױיבּר פּפענדל.. . גנץ קלאר 
אַלישׂ צו זאַמן אן גריבּןי, ספֿר רפֿואות, יעסניץ 
תּפּ"ב |1722}. עהאָט יעדערער גענומען א 
| שטיקל בּרויט, אִי מיט קנאָבּלײ, דער יודי פֿאַר 
פּסח, װאַרשע 1881. ,זײַן {דעם פֿערדלסן אִיענער 
צעקראַצטער רוקן איז איר דער פֿליגן אַקוראַט 
וי געוואונטשן", ממוס, ספֿר הבּהמות. ;עס 
האָט געשמעקט פון אים מיט אֶיענעם רעטעך", 
חג, 'דער פּרושי. -ערהייט. קייט, 


אָנגערידערט - אַדי, פּאַר אָנרידערן = 


אִי טייג, 


אָנגעריטן -- אַדי, פּאַר אָנרײַטן -4, די . 
איענע זעלנערס. דער איענער אָגער. ‏ ער" 
הייט, 


אָנגערייוט - אַדי, פאַר אָנרײַון -+. די 
אִיע געסט. ;אַמאָל האָט אַן איער יונגער מענטש 
בּײַ זיי געדונגען א צימער", יהל, די אובּעי 
קאַנטע פערליעבּטע, װאַרשע 1901, 

אַנגעריים -- אַדי, פאַר אָנרײיען!-+, !פּאָךי 
קעוועס װאָס זײַנען אַקוראַטנע געווען אִי אויף 
אַ דיקן קופּערנעם דראָט", שירע גאָרשמאַף 
דער קױיעכ פֿונ לעבּנ, מאָסקװע 1948, ;מיר 
שטייען אַלע אַי אין רייען", א. שומיאַטשער, 
אין שעהען פֿון ליבּשאַפֿט. 

אַננגערייכערםט -- אַדי, פּאַר אָנרײכערן -=, 
דזוו אָנגערויכערט -*, 

אַנגערײעם -- אַדי, פאַר אָנרײען װ -, 
שיעדער בּאָבּשױט איז אי מיט בּעבּלעך". ,דאָס 
גראָז מיט טוֹי אָייי, שירע גאַרשמאַן, דער קויעכ 
פֿונ לעבּנ, מאָסקװע 1948, 

אַננגערייצם -- אדי, פּאַר אָנרײצן -+. אֶיער 
הונט. אִיער המון. די אִיע מלחמה. אִיע וואונד, 
;בּרויך דײַן כּוח דוא אן גירייצטר מאַןײ, חה, 
אַמשט 1716, צד/ב. -ערהייט. קייט. 

אַנגעריײישט -- אַדי, פאַר אָנרײשן -+,. אֶע 
ציבּעלע. .קליסקעס מיט בּעבּלעך, אַי, בּאַש, 
פֿאָר, 1962 וא 24, | 





אָנגעריישט זײַן 


אַנגערײישט זײַן -- לאָקל, קויאַװע. אָנגע- 
שטעקט זײַן מיט א קרענק. ,רשאיו אִי מיט 
סוכאַטע* |ועגן סוכאַטע פלעגט מען פּשוט 
זאָגן: אָי, ניט צו דערמאַנען די קראַנקײטן, 


אָנגעריישעפץ -- דאָס ‏ ער (-). יעדער 
מין שפּײַז װאָס איז אָנגערײישט, ספעצ. ציבּעי 
לע, געפּרעגלט מיט א בּיסל שמאלץ, פֿעטס, 


אָנגעריפט -- אַדי, פּאַר אָנריכטן -+, 89: 
--גערעכט. אֶע העלצער. אֶיע סעודה. 
;אויף דיא פערד װערן זיא רײַטן אן גריכט", 
סהמ, ירמיה, כ, 42. ,בּאור החיים -- צום 
איבּיגן לעבּן אן גיריכט, וואו דא איז דאז לעבּן 
אייטל ליכט", 'קינות אויף כמעלניצקיס גויי 
רות' |מװ, בּילדער פון דער ידי ליטעראַטור: 
געשיכטען, ,איקליכה חופּה וחופּה איז איין 
טיש אן גריכט פֿון אבנים טובות", עולם הבּא 
הנקרא 91י כל ספֿר הגן אַמשט תּי"ט. ,דיא 
עשׂרת הדבּרות ווארן אן גריכט אייני נאך דער 
אנדר", מחזור שלש רגלים, אַמשט 1713, רט/ב, 
געבּענטשט זאָל זײַן מײַן איער טיש", תּחנות 
ובקשות, וילנע 1858, כד/ב (איבּערדרוק פֿון 
דיהרנפֿורט 1798 ,עס װעט ניט אִ' זײַן 
קיין ליגנער פֿאַר מײַנע אויגן", 7ט2, 1/א, 
אָפּט מיט װ ערן -- ,מײַן גיבּעט װאָס איך 
בּעט איז נאָר מײַנע װעגן זאָלן אִי װערן צו 
היטן דײַן גיזעץ", חה, סודלקאָוו 1820, ט/א, 


אָנגעריכטונג -- די, יען. זן. זזװ געריכט, 
,זייער צופרידן מיט דער אִי װאָס ראָבּינזאָן 
געמאכט האָט", ראָבּינזאָהן קרזאַע, װאַרשע 
4, 


אָנגעריפֿן -- אַדי, פּאַר אָנרײַסן -+, אָענ 
בּלומען. אַיענע בּערנעס פון בּיימער. אַן אַיענער 
פֿינגער. דער לאץ איז א בּיסל אִי. *אַענער 
נאַר = אָפּגעריסענער נאַר. ;ער גייט אַ-אַנגע- 
שליסן = אָפּגעריסאָפּגעשליסן. ,אין מײַנעם 
האַרצן איז מיר אָ', מײַנע יאָרן פליען מיטן 
רויך אַװעק", 9ל. , איר װעט בּאַװײַון דער מא- 
מען אַן אֶיענעם אויער", שע, אַרימע און פרעה: 
ליכע װ. ;אָ'ענע בּלאָטערן מוזן פּלאַצן. און 
װאָס פר;ער -- בּעסער", הל, דאָס קראַנקע 
צימער 1918:. -ערהייט. קייב. 

אָנגעריפּעט -- אַדי, פּאַר אָנריפּען -+. אִיץ 
מוזיק, *געבּן אִיע יאָרן = שלאָגן, בּרעכן די 
בּיינער. 

אָנגערירט -- אַדי, פּאַר אָנרירן -+, אֶע 
האנט. אִיע זאַך. אע פיגור בּײַם שפּילן שאַך. 
דאָס ניט-איע עסן. אִיער גליענדיקער אײַזן. אע 
פראגע. איער שװאַכער פּונקט. *זײַן, ווערן אַ'== 
א בּיסל משוגע. "טייל בּחורים זײַנען א = 
פֿאַרכאַפּט פון מאַדערנע אידייען, האַלבּ-אַפי 
קורסיש. *אַן אִיע פּרי--- א בּיסל צוגעפֿױלטע. 
*אַן אִי איי = אַ בּיסל קאַליע. *אַי פלייש, פיש= 
א בּיסל מכולה, *אַיע פיס, הענט אע = פֿאַר- 
פרוירענע אָדער פֿאַרװאונדיקטע צי פּשוט 
קראַנקע. ;איין טייג, װען ער שוין װייך אן 
גרירט איז -- דז מן אים בּאַקט... -- דא 
מוז מן חלה דער פֿון נעמןײ, ר' שלמה זלמן 
לונדן, קהלת שלמה, אַמשט תּק"ד. ,דײַן טאָכ- 


1486 


טער האָט ניט געזינדיקט, אָבּער א בּיסל אִי איז 
זי דאָך", פרץ, פֿאָלקסטי געשיכטן. ,צי ערגעץ 
אירט זי נאָך, די קראַפֿט נאָך ניט קיין אַיץ", 
פּמ, מלחמה 1. -ערהייט. קייט, 
אַנגערעגט -- אַדי, פאַר אָנרעגן -+. אַן אַי 
האַרץ. אַיע עפּעס צו טאָן. ,אן אִיע שטים איז 
זיך פאַרגאַנגען קראנק און צאַרטײ, חג. -קייט, 
אַנגערעגנגט -- אַדי, פאַר אָנרעגענען -+. 
אִיע לוזשע. דאָס פֿול-אַיע טײַכל. ,אַ שפּראַך 
איז א לעבּעדיקע זאַך.. . זי איז א געפעס װאָס 
פֿאַרלירט ניט קיין טראָפּן, װי א בּרונעם װאָס 
לאַזט ניט דורך קיין אִי װאַסער", שנ, לעזער, 
דיכטער, קריטיקער . -ערהייט. -קייט. 
אָנגערעדט -- אַדי, פּאַר אָנרעדן (זיך) -+, 
אַרומגײן מיט אִיע אויערן. אן אֶיער צו טאָן 
עפּעס, צום גוטן צי צום בּייזן. אִיע רכילותן. 
,בּיסלעכװײַז איז ער אי צו דעם יצר:הרץ", 
די גן עדן בּחורים, װארשע 1885. -ערהייט, 
-קייט -- ,מע האָט פֿון דאָרטן קײינמאָל ניט 
געקענט אויסלופֿטערן די אַ'", פּמ, דור-אויס, 
דור-אײַן. 
אַנגערעפט -- אדי, פאַר אָנרעכטן -+. דזװ 
אָנגעריכט, ,אַלע גוטע זאכן זענען פאַר דיר 
געסדרט װי אן אֶיער טיש", רי משה בּרי נתן 
נטע, איבּז, שבֿט מוסר, סודלקאָוו 18233, 
-ערהייט, 
אַנגערעכנט -- אדי, פּאַר אָנרעכענען -. 
אע סומע. דאָס אִיע געלט. אִיע הוצאָות. -ער- 
הייט, הקייט, 
אָנגעשאָבֿן -- אַדי, פּאַר אָנשאָבּן +. אֶיענע 
מערן, עֶפּל. קאָיענע מעשקע פון א שװאַרצן 
רעטעך", ישׂראל רוחמובֿסקי, זכרונות פון מײַן 
לעבּן, פּאַריז 1930 -ערהייט. 
אַנגעשאָטן -- אדי, פּאַר אָנשיטן -+. אִי 
זאמד, אַיענער שניי. אַיענע קערנער. רײַך װי 
אִי (מיט גאָלד). אַ בּוים אי מיט פּירות. ,וען 
איר גיט אונדז די גאַנצע שטובּ מיט געלט אַ', 
ועלן מיר אײַך דאָס קינד ניט פֿאַרקױפֿן?", 
יהודא חאַזאַנאָװיטש, קורץ און שאַרף, קצשצי 
נעוו 1888. ,ערגעץ פון עק װעלט האָט זיך 
געצויגן . . . א װײַסלעכער, הויך-אָיענער ועג", 
ל. שאַפּיראָ, נאַװעלן. ,איין גרויסער בּית'עולם 
מיט אֵש אִי, דער אֵשׁ איז אויף אלע די װעגן 
צעשפּרײטײ, סעג, איצטער. -ערהייט. -קייט 
-- ;די טיר האָט זיך ניט געלאָזט ועפֿ9 
נעןן..., מחמת דער פיליאָי װאָס פון יענער 
זײַטײ, נס, די משפּחה מאַשבּער װ. 
אַנגעשאַכערט -- אַדי, פּאַר אָנשאַכערן -*, 
אִיע גניבֿות, אַיע מציאות. -ערהייט. -קייט, 
אַנגעשאַפֿט -- אַדי, פּאַר אָנשאַפֿן +. פפֿ: 
-געשאַפֿן. איער פֿאַרמעגן. אַיענע בּעל- 
הבּתּישקייט. ,עופות אָן א צאָל, אִיע צו דער 
חתונה", מעשׂה של ירושלמי, אָרט? יאַר? 
(ענ)ערהייט.: -שאַפֿנקייט, 
אָנגעשאַרט -- אַדי, פּאַר אָנשאַרן -+. אי 
מיסט. דאָס אִיע אַשׁ. אִיע קילן. אִי געלט. 
;אָנגעװאָרפֿן, אִי זײַנען בּיינער דאָרט געלעגן", 
אַר, ‏ אין טאָלי, -ערהייט. הקקייט, 


אָנגעשװוינדלט 


אָנגעשאַרן -- אדי, פּאַר אָנשערן -+. 89: 
--געשוירן, אֶיענע שטיקלעך פּאַפּיר. אַיענע 
מוסטערן סחורה. אַענע װאָל. -ערהייט, 


אַנגעשאַרפֿט -- אַדי, פּאַר אָנשאַרפֿן -+, 
אִיע בּאַציאונגען. ;אפֿשר נאָך קענען פון מלאךן- 
המות דעם שװערד ארויסקריגן, בּעפאָר ער איז 
אִי אױף די העלדזער צו ליגן", אד"ם, דער 
שפיעגעל פֿאַר אַללע, װאַרשע 1893. די האק + 
איז אִי. װאָס טויג דער האַק איר שאַרף?", מלה, 
די גאָלדענע פּאַװע. ,די אויגן װי א פּאַר אִיץ 
שפּיזןײ, יהואָש, 'שרעקן. ;איז דעם יידנס 
אויג אִי אויף נײַע האָריזאָנטןײ, ח. יאַפע, טאָג, 
8 או 27, ,דורות אונדזערע געשפּאַנט קעגן 
אֶיער שװערד", אפא. -ערהייט. קייט, 


אָנגעשוואומען -- אַדי, פּאַר אָנשװימען -+, 
אע קלעצער. אֶע שיפן אין פּאָרט. איער 
ספּאַרטלער. קאַרעמעלײַט, אִיע פֿון דער גאַנ- 
צער ועלט", ג. ח. לעװנער, דער סאַמאָװאַר, 
ווילנע 1900. -ערהייט. קייט, 


אַנגעשװאַלן -- אַדי, פאר אָנשװעלן -=, 
אָפֿט מיט זײַן 8 װערן, װי צגװ. אוגן, 
אִי פון ויינען. בּלויע, אֶיענע אָדערן. רויטע 
אִיענע הענט. א מענטש מיט אַן אַ' פּנים. א 
טײַכל אַי פון רעגן. פּאַפּקעס אֶיענע מיט דאַי 
קומענטן. אַיענער טײַסטער. אַי פֿון שוואויל- 
טאָג. קללה: אַי און אָנגעדראָלן זאָלסטו װערן. 
;דער בּויך איז (שוין) אִי פון חובֿות", פֿװל. 
;ער הייסט אים אײַנרײַבּן מיט װײַן די אֶיענע 
גלידער", ראָבּינזאָהן קרוזאָע, װאַרשע 1874, 
גיענער קוים װאָס ער לעבּט און דו בּיסט אַי 
{= פֿעטןײ, א. מ. שאַרקאַנסקי, אַ שפּיטצעל 
פֿון אַ פורים שפּילער, נ"י 1899. ,די מזוזות 
בּײַ יעדן הויז װערן אִי פון טויטע קושן", עוזר 
װאַרשאַװסקי, כאַליאַסטרע וו, פּאַרי! 1924, 
,הימל, מיט נעפּל אֶיענער, איז אַָנגעצונדן אי 
בּער מויערן", אַקש, קינדער פון איין פֿאָלק, 
מאָסקװע 1928, ,ער האָט געפאַרסקעט מיט די 
אַיענע ליפּןײ, מענדל מאַן, אין אַ פֿאַרװאָרלאָזטן 
דאַרף. ‏ -ערהייט. קייט -- ;די אי 
לויפט שוין אײין", 


אָנגעשװאַָרן -- אַדי, פּאַר אָנשװערן -+, 89: 
--געשוואוירן. ‏ אֶענע הבֿטחות. אַ'ענע 
קללות. -ערהייט, 


אָנגעשװילן -- אוטו. -שוויל אָן, --געשווילט, 
דזוו אָנשװעלן -+. האַלץ אין נעץ געשוילט 
אָן. ,די קעמערלעך {פון מעבּליגעהילץן גע 
שווילן אָן, װערן בּרייטער, גרעבּער אָדער, וי 
מע זאָגט, זיי בּראַקנען אָן", בּער. 

אָנגעשװילעכיץ -- דאָס, -ן, -ער. דאָס װאָס 
איז אָנגעשװאָלן. געשוויר. אן אִי אויף א האַנט, 
אונטער דער לינקער פּאַכװע אע. 

אַנגעשווימעפץ -- אָס, ז, ער דאָס 
װאָס איז אָנגעשװאומען. אן אִי פֿון צװײַגן, 
בּרעטער אע. 

אַנגעשװינדלם -- אַדי, פּאַר אָנשװינדלען -+, 
אַן אִי פֿאַרמעגן. די אִיע װעלט ‏ -ערהייט. 
-קייט, 





אָנגעשװיצט 


אָנגעשװיצט -- אַדי, פאַר אָנשװיצן -+, אִיע 
לײַבּער. אויסװישן די אִיע גלעזלעך פֿון פּענ- 
סנע'. קנייטשן דעם אֵין שטערן. װישן די אִיץ 


שוױבּן. -ערהייט. קקייט, 


אָנגעשװקפט -- אַד, פאַר אָנשװעבּן -+, 
עפענען טיר און פֿענצטער פֿאַר די אִיע טױיבּן, 
אַװעקיאָגן די אִיע געדאַנקען. ‏ ערהיימ. 
-קיים, 


אָנגעשוימט -- אַדי, פאַר אָנשױמען -+. 
אויך: -:געשוימיקט, אִי זײפֿװאַסער. 
איער ים'בּרעג. פאַקטיאָרן װאָס האָבּן שעלמיש 
געוואונקען צום אֵץ שפּילנדיקן בּיר", שע, 
בּלאָנדזענדע שטערן |. ,די גאַנצע העמד איז 
אים געלעגן אִי פֿאַרן האַלדזײ, פמ, דאָר-אױס, 
דאָר-אײַן, כאַרקאָוו 1929 -עערהייט. -קייט, 


אָנגעשוירן -- 89: צו אָנגעשאָרן -+, 


אָנגעשױלדיקט -- אַדי, פּאַר אָנשולדיקן (זיך) 
-+, = אֵיע גמילות-חסדים. אנטלויפן אַן אֶיער. 
יערהייט, קקייט, 


אַנגעשטאָפן -- אַדי, פּאַר אָנשטעכן (זיך) -+, 
אינזעקטן, אֶיענע אויף בּויגנס פּאֲפּיר, אַ'ענע 
פֿינגער. *אַן אִי ה א ר ץ = א צעװייטיקט האַרץ, 
,זי שטעכן זיך אויס דעם לײַבּ מיט א גראָי 
בּער שפּילקע, ... דערנאָך שיטן זיי דערויף 
א געפֿאַרבּטן פּולװער... בּלײַבּט דער פול- 
וער. . . אין די אָיענע ערטער אײַנגעגעסן אויף 
אייבּיקי, אמד, דיא אַנטלאָפּענע טאָכטער, ווילנץ 
5, +די חבֿרה האָבּן געשליפֿענע צינגלעך, 
אִיענע מיט נאָדלען", ג. ח. לעװנער, אַ חתן אָן 
א בּאָרד, װילנע 1901. ,א פּײַנער העבּרעער, 
אַן אָיענער פון די ערשטע השׂכּלה-ספֿרים", שנ, 
לעזער, דיכטער, קריטיקער װ. -ערהייט, 
-קייט, 

אָנגעשטאָלט -- אַדי, פאַר אָנשטאָלן (זיך) 
-+. עער איז אָי, פעסט בּײַ זיך, ניט נאָכ- 
צוגעבּן". בּלײַבּן אִי נאָך די בּיטערע נסיונות, 
;אַזױ אִי זענען נאָך זײַנע אָרעמס און פיס 
קיינמאָל ניט געװען", בּ. טײטלבּױם, אױפן 
שװעל, װאַרשע 1933. ,אויף איר פּנים אַן 
ערנסטקייט, זי איז װי אַ'", ש. בּרעגמאַן, אַפֿנ 
מיזראַכ איז אומרואיק, מאָסקװע 1924, עדי 
גלידער װידער אֵ', בּ. לאַפּין, דער פֿולער קרוג. 
,גיבּורים, אִיע מיט עקשנות", יג, איק, 1955, 
,;געשטאלטן . . . איע, בּאַפּאַנצערטע, בּאַקיווער- 
טע", א. טאַבּאַטשניק, דיכטער און דיכטננג. 
-קייםט. בײַ שע -- --געשטאָלן ,דער 
גאַנצער עולם איז געװען אַזוי אִילןי, מנחם' 
מענדל; ;אַװעק צו די בּראָדסקיס אן אָנגעלאָ 
דענער, אַן אָיענער, געהאַט אַזוי פֿיל צו זאָגן", 
פון כּתרילעװקע. 


אָנגעשטאַמלט -- אַדי, פּאַר אָנשטאַמלען -+, 
אִיע רייד. -ערהייט. הקקייט, 


אָנגעשטאַנען -- אַדי, פּאַר אָנשטײן -6, 
אֶיער כּבוד. די אִיע שׂונאים. אַיע שלעק. די נייי 
אָיע תּקופה. עדי אִיע אומרו האָט אין אים.., 
געבּרויזט", בּ. דעמבּלין, פֿאַר, 1965 8ו1, 
זקייט, 


1407 


אָננעשטאָפֿ -- דער, ץ. נעאָל. זזח אָנגע- 
שטאָפּטקײט, ,אין שײַערס פֿון שפע צעשפּאַרן 
די װענט זיך און שטרויענע דעכער פֿון אַי 
פּלאַצן", פמ, די קופּע, װאַרשע 1921, 


אָנגעשטאָפּט -- אַדי, פּאַר אָנשטאָפּן (זיך) 
-+, אִי מיט געלט, מיט גאָלד, מיט עשירות. 
אַן איער גבֿיר, עוֹשׁר, בּעליהבּית. אַן אֶער 
מיט כּליטובֿ. אִי װי קורח. אי מיט געלט װי 
אַ גוי. די פֿאַרגלײַכגראַדן בּײַ שע: רײַך --- ליי 
כער -- אִי. אַן איער בּויך. אע װאָליע. אֶיער 
אינדיק. טאָרבּעס אִיע מיט מְחיה. א בּויד, אַ' 
מיט פּאַרשױנען. א קאָפּ, אִי מיט תּורה, מיט 
וויסן, מיט חכמה אע. א קאָפּ אִי מיט שטרוי, 
מיט מעקענע, קליאָטשע אע. אַן איער שײַער. 
אַיע פופּע, סטראשידלע. אִיע פֿעלן פון אַלערלײ 
חיות. אַן איער פּאַרטפֿעל. אע ליולקע. אן אִיע 
קישקע. *אַי מיט יאָרן װי א קול(י)ע (מיט) שטרוי, 

;װאָלט די װעלט געװען מיט סאַמע קלוגע 
יונגען אִי, העטן זיי כלעבּן אַלע פֿאַר הונגער 
געשטאָרבּן", עט, סערקעלע. ,אַ בּעלידרשער, 
אַ פוקד עקרות... זײַן דרשה איז אי מיט 
קבּלה", יפֿאָל, 1887, מא 39. ,א קאַטאָװעס 
עפּעס אַזױנע קעפּ, אַזױנע אִיע לומדים", ממוס, 
קליאַטשע. קאין שטיבּל איז הייס, אִי מיט חסי- 
דים. עס איז שבּת צו מוסף", אַש, תּהילים-ייד. 
;דער װאַלד... מיט אַ פֿײַכטן, מוראדיקן 
שלונג, װאָס איז געװען אִי מיט פֿאַראַיאָריקע 
בּלעטער", מק, מאָנטיק. ,די בּיכערשאַנקען 
אי מיט חכמה רוען", חג, דער מענטש פון 
פֿײַער. -ערהייט, הקייט, 


אָנגעשטאַפּלט -- אַדי, פּאַר אַנשטאַפּלען -+, 
אָיע קלעצער. בּיכער, אִיע איינער אױפֿן אַנ- 
דערן. -קייט, 


אָנגעשטאָרבֿן -- אַרכ. 68ט:80-566 :0126. 
איבּערגעגאַנגען בּירושה. ,דו הושׂט לנג אום 
דרוזיינה גיװאָרבּן, איך װיל זי דיר געבּן, זי 
איז דיך אן גישטורבּן", בּבֿא-בּוך, 293, 

אָנגעשטודירם -- אַדי, פּאַר אָנשטודירן -+, 
אָיע װיסנשאַפֿטן, איער פּרא-אָדם. ‏ -ערהייט. 
-קייט, 

אָנגעשטױבּט -- אַדי, פּאַר אָנשטױבּן -+, 
אױפֿן אָיץ װעג. אע ספֿרים. ,עס הייבּט זיך 
אָן א הוסטעניש -- בּיז צום אױיסשפּײַען די 
אע לונגען", בּרוך גלאַזמאַן ‏ שטינװעבּס, 
מאָסקװע 1925 -קייט, 

אָנגעשטויגן -- אַדי, פּאַר אָנשטײַגן -+, אִי 
װאַסער. ,בּיידע זײַנען דול אָדער שיכּור פֿון 
אִיענער פרייד", בּ. רעסלער, טמז, 2711962, 
-קייט, 

אָנגעשטױפֿן -- אַדי, פּאַר אָנשטױסן (זיך) 
-+. אָיענער פֿעפער. אָיענע מצה-מעל. אַיענע 
גלעזלעך. אוועקגיין א בּרוֹגזער, אַן אַענער, 
אָיענע זײַטן. עדער בּית:המדרש איז פֿול אי אַז 
עס איז ניטאָ װאו א שפּילקע דורכװאַרפֿן, 
אמ"ש איבּז, בּראַנדשטעטער, דיא פערליבּטע 
רבּצין, װוילנע תּרמ"ט. עדי אָיענע װײַבּער האָבּן 
אויסגעקלערט כֹּל הנײַעס און איבּערגעגעבּן 
שבּת אין שול", י. בּודזאָהן, דער מקח טעות, 


אָנגעשטעלט 


ווילנע 1890. ,,מיר קוקן אַרײַן אין איינעם פון 
די װאַגאַנעס. ער איז פיל אִי מיט סאָלדאַטן?, 
שע, 'די ערשטע נאַכט פּסח'. ,איז ער געוען 
אִי אויף איר . . . דערפאַר װאָס זי האָט אים גע 
שטערט אין דער שטילער ליבּע", ייז, דער 
ציילונגען. -ערהייט. קקייט, 

אָנגעשטונקען -- אַדי, פּאַר אָנשטינקען -+, 
אין אַן אֶיער לאַבּאַראַטאָריע. ‏ ערהייט. 
-קייט, 

אָנגעשטופּ -- דער, ן. מצב פֿון זײַן אָנ 
געשטופּט. אָנגעשטופּטקײט. אָנשטופּעניש. ;אַזא 
אי האָט אפֿשר געהערשט בּלויז אין די פראכט- 
װאַגאָנען װאָס האָבּן געפֿירט ייִדן צו די גאַזי 
קאמערן", בּאַש, פאָר, 1966 עו 1, 

אַננעשטופּט -- אַדי, פּאַר אָנשטופּן (זיך) -+, 
אַער זאַק. אין אן אִ' חדרל. אִיע ליולקע. 
-ערהייט, קקייט, 

אָנגעשטורפעם -- אַדי, פּאַר אָנשטורכען -+, 
איע זײַטן. אָנגעקניפּענע און אִיע. -ערהייט. 

אָנגעשטויעמט -- אַדי, פּאַר אָנשטורעמען 
-+, = אע פעסטונג. אֶיער ים. אע שׂונאים. 
-ערהייט, קקייט, 

אָנגעשטיולט -- אַדי, פאַר אָנשטיװולען -+. 
אִיע סאָלדאַטן, , זײַנע געזונטע אִיע פיס האָט 
מען ... געזען שפּרינגען", א. קאַהאַן, אינזשע- 
נערן, קלעוו 1932, 

אָנגעשטײַפֿט -- אַדי, פּאַר אָנשטײַפֿן (זיך) 
-+, איער שטריק. אִי העמד. אִיע מאַנישקע. 
אָיע בּאַציאונגען. שטיין אַישטיל, אַן אִי פּנים. 
,דער גוף איז גרינג, נישט אִי מיט קראָכמאַ- 
לעטער װעש", נאַד, טינט און פֿעדער. ,האָט 
ער מער נישט בּאַדאַרפֿט שטיין אַן אַיער מיט 
דעם אַרױפֿגעצױגענעם שטאָלץ", בּ. דעמבּלין . 
צװײי און אַ דריטער. ,אַזױ פיל פינצטערע סב- 
לנות אינעם אֵין רוקן פֿון דעם האָרעפּאַשנעם 
פֿערד", הר, מײַן ליכטיקע נסיעה. עדי האנט 
איז אָי, אַ סטרונע פון א בּויגן", אפֿא, גילדענע 
שקיעה. ;אַן אָנגעלױף, אַ שטופּעניש פֿון אע 
מונדירן", בּ. האַגער, איק, ר"ה תּשכ"ז. -ער- 
הייט, -קייט. . 

אָנגעשטימט -- אַדי, פּאַר אָנשטימען (זיך) 
 ,4-(‏ אַן אִיע כּלי, פידל, פּיאַנע. אע צו געבּן 
נדבֿות. ,די הערצער זײַנען תּמיד אִיע װי בּײַם 

- פֿאַסטן אין יום' כּיפּורדיקע קיטלען", חג, דער 
מענטש פֿון פֿײַער. ,זיי זײַנען שוין אי צו די 
מעגלעכקייטן פֿון קאָמפּראָמיס", לע, מאָג, 
5 61, עאַ. ,.. פילאָזאָפֿיש:אַיער מענטש, עטיי 
שער מענטש", אפֿא, טמז, 1968 ווא  .9‏ -ער- 
הייט. -קייט, 

אַנגעשטיפֿט -- אַדי, פּאַר אָנשטיפֿן (זיך) -+, 
איע קינדער. אִיע יאָרן. -ערהייט. קייט. 

אָנגעשטיצט -- אַדי, פּאַר אָנשטיצן -+, 
אױפֿן אֵין לײיטער. ,ער האָט געהאַלטן דעב 
קאָפּ אִי אָן האַנט", ע. בּ. וְעוזֹר בּלאַשטײן, 
דער בּאַנקראָט, װילנע 18923. ערהיים. 
-קייט, 

אָנגעשטעלט -- אַד, פאַר אָנשטעלן (זיך) 
-+. = אִיע זאַכן אין פענצטער. אֶיע טאַץ. איער 





אָננגעשטעלטער | 


| מיטאָג. אִיע פידל. איער ראדיאָ. אֶיער זייגער. 
אַ'ער רעװאָלװער קעגן. זײַן בּרוסט. הערן מיט 
אע אויערן. אֶי'ער בּליק. מיט אַן אִ' פּנימל. 
אַן אִיע מאַכערײַקע. זײַן אִי קעגן (אויף) עמע" 
צן = זײַן בּייז, קוקן קרום אויף עמעצן 
;דשׂ זײַ איין אָהן גישטעלטי זאך מעצות 
רעות", "כּײי װעגן מעצער עלילת-דם, 1669 
וְפֿש װון. ,ער האט גװישׂט {= געוואוסטן דשׂ 
עשׂ אן גישטעלט איז גװעזן פון זײַן הערין", 
שאר, אַמשט 1743. ,גרויס און גראָבּ װי שטאג- 
גען, אִי אין זאַמד די יום'כּיפּוריליכט", עט, 
לידער. , ס'איז אַן אִיע כּלי |דער זייגערן", אַר, 
'מאי קאָ משמע-לן'. אַן אינערלעך אויער איז 
אי אויף א קול פון העכערע װעלטן", הלל 
זײַדמאַן, טמז,  .511964‏ -ערהייט. קקייט, 


אַנגעשטעלטע(ר) -- סובּ, בּייגט זיך װי אַן 
אַדי. ‏ משרת אין א געשעפֿט. װער עס אַרבּעט 
אין אַן אַנדערנס געשעפֿט, אונטערנעמונג און 
האָט דערפון זײַן פּרנסה. װער עס אַרבּעט אין 
א קאַנטאָר, בּיוראָ. ה אנ דל ס-אַץר), בּ אנק-י 
אָער). מ'לוכ ה-אָץר). שטרליק פֿון אִי. איבּער- 
שולן אֵי. , בּײַ די אִי איז א גאנץ יאָר פּורים", 
פֿװל וזיי קריגן, זיי נעמען 'שלח-מנות', אין 
יד אַרײַן. ;ער האָט ניט קיין אייגענע װאָס 
זאָלן אים העלפן, מוז עֶר נעמען אִי צו זיך 
אין קרעמל". ,די װײַס-קאַלנערדיקע און אָנקאָל- 
נערדיקע ארמיי לױנארבּעטער (איזן אײַנגע" 
טיילט אין דרײַ קאַטעגאָריעס: אִ', יונגעלײַט 
און יונגען אַדער מענטשן. פּראַקורענטן, פאַר- 
װאַלטערס, הױיפּט-בוכהאַלטאָרן, גרויסע װאָיאַי 
זשאָרן, אַלטע געניטע פֿאַרקױפֿערס -- דאָס 
| זײַנען אִי. .. אי פאַרנעמען פּאָסטנס, יונ" 
געלײַט זײַנען אויף ש טע לעס און מענטשן 
דינען", ז. װענדראָף, אַפֿנ שװעל פֿונ לעבּנ, 
| מאָסקװע 1941, 


אַנגעשטעקט - אַד, פאַר אָנשטעקן (זיך) 
 ,+‏ אַיע שפּילקעס. אַ בּרוסט, אִי מיט מע 
דאַלן. אִי מיט אַ ווירוס. אִי מיט דער מיאוסער 
קרענק. אִי מיט אפּיקורסות. אִי װערן פון דעם 
בּוך װאָס מע לייענט. ,, איך בּין קראַנק! אַ ירושה 
פֿון מײַנע עלטערן איז אִי אין מיר", משה 

- װײַנבּערג, די חרטה, בּאַרדיטשעװו 1898, , ראָש- 
השנה גייט ער אַרױף אױיפֿן בּאַלעמער און דער 
גאַנצער גארטל איז בּײַ אים אִי מיט שופֿרות", 
זש. קיסר און רבּי וו. עהאָט מען אױסגעװײַכט 
יענע לײַט װאָס זענען געװען אִי פון דער 
השכּלה", ממוס, װינטשפֿ װ. -ערהייט. 
-קייט -- אִי מיט אַ קלעפּיקער קרענק, 

אָנגעשטראַפן -- אַדי, פּאַר אָנשטרײַכן -=, 
אָיענע פּאַפּירן. איענער פּלאַן. -ערהייט. 

אַנגעשטראַלט -- אַדי, פּאַר אָנשטראַלן -+. 
רוקן, אִי מיט א װיאָלעט-לאָמפּ. מיט איער װאַ- 
רעמקייט. ,אַ וואונטש צו. . . טראָגן דיך אויף 
זומערדיקע טרעפּ פארבּײי די אִיע װענט", יוסף 
ראָלניק, גש. הקקייט, 

אַנגעשטראַמט -- אַד, פּאַר אָנשטראָמען 
-+. = אֶע װאַסערן. איער המון. אֶיע אָנקלאַ 
יגעס. -קייט, 


148 


אָנגעשטראָפֿט -- אַדי, פּאַר אָנשטראָפֿן -=. 
אִיע קינדער. -ערהייט, 


אַנגעשטרודלט -- אַדי, פּאַר אָנשטרודלען. 
אָנגעפּוצט. אָנגעפאָרבּן,. ?א קאַװאלעריסט... 
פֿאַרטשעפּעט אַן עלנבּויגן פֿון אן אִיער זונה", 
ש. בּרעגמאַן, דורך קריג און רעװאָלוציע |, 
אַדעס 1931, 


אַנגעשטרײפֿט -- אַדי, פּאַר אָנשטרײפֿן -,. 


אי העמד. ,צו ווירמשׂ גיט ער ודער חתןן אונטר 
דיא חופּה אז איין אָבֿל...אן גישטרײפֿט", 
ספר המנהגים, אַמשט 1723, יז/ב. 


אַנגעשטריקט -- אדי, פּאַר אָנשטריקן -+. 
אִיער סװעדער. ;א זקנה מיט א האלבּאָץ 
זאָקײ, שׂמחה סנה, נע נז. -ערהיים. 
-קייט, 


אָנגץשטריענגם - אַדי, פּאַר אָנשטרענגען 
(זיך) +. אִיע אַרבּעט. קוקן אָי. אַן אֶיער 
ציטער גייט דורך אַלע אבֿרים. מיט אַן אִ' 
פּנים. *אַיע בּאַציאונגען = ניט קיין גוטע, װאָס 
האַלטן בּײַם (קענען) איבּערגעריסן װערן. אַן 
אָיער און שאַרפֿער אַנאַליז. ;זײַן איער אָטעם 
איז צוריק אראָפּגעפאַלן", װײַס 1 'דאָס לעבּן. 
;ער האָט געפֿילט איר אֵץ בּליק אויף זיך", 
נאָמ, 'דאָס רבּישע אייניקלי. ,גוייִם האָבּן גע 
קנייטשט לאַנג און אִי זייערע שטערנס", רחל 
קאָרן, ערז. -ערהייט -- שװײַגן אַי 


-קייט -- ,מיט אַן עקשנותדיקער אָי װיספע, - 


קאָװונץ 1923, העפט ג. 


אָנגעשטשורעט -- אַדי, פּאַר יאָנשטשורען 
סל. (װעגן אויגן) װאָס איז אָנגעשטרענגט 

און צום טייל פאַרמאַכט, פֿאַרקנײיטשט. קוקן 
אויף עמעצן מיט אִיע אױגן. קייט -- 
;ודי אויגןן האָבּן געשטאָכן מיט דער שאַרפער 
אָ", גאָדינער איבּז, גלאַדקאָ, צעמענט, מאָס- 
קווע 1927, 


אַנגעשטשערבעט -- אַדי, פּאַר אָנשטשער- 
בּען +. איז דאָס געװען אַן אִי טעפּל", 
שע, 'דאָס טעפּלי 


אַנגעשׂיט -- אדי, פּאַר אָנשיטן -+, פד. לד, 
ליטרש: -געשאָטן. ,א געלעכערטע מולטער 
װאָס זי איז אִי מיט ערד און מע האָט דרינען 
געזייט..,", תקוני שבּת, אוסטרהא 1818, 

;אויף דער ערד איז געלעגן אִי שטרויײ, פרץ, 
יװאָס הייסט נשמה. ?א דעק מיט קישנס, אי 
מיט פעדערן, וועלכע זי האָט אויסגעפליקט מיט 
אירע אייגענע הענט", ה. ל. זשיטניצקי, דעם 

| זיידנס הײַזל. 


אַנגעשׂים -- דער, ן. דאָס װאָס איז אָנגע- 
שיט, אָנגעשאָטן, ,װעט נעמען שאָרכען אוג- 
טער זײַנע טריט דער אַי פֿון בּלעטער", י. 
פּערלאָו, פֿאָר, 1963 | 22, 

אַנגעשײלם -- אַדי, פּאַר אָנשײלן -+. אִיע 
עפּל, קאַרטאָפֿל אע. -ערהייט. 

אַנגעשײַן -- דער, -ען. דאָס װאָס איז אָנגע- 
שײַנט. דאָס װאָס שײַנט אָן. דער אִ' פון א 
זוניקן נאָכמיטאָג. אַן אִי פון ליכטיקע פּנימלעך. 


אַנגעשלאָסן 


אַנגעשײַנט -- אַדי, פּאַר אָנשײַנען (זיך) -+. 


| אִיע פרייד. אִיע 
-קייט, 
אַנגעשײַערט --אַדי, פּאַר אָנשײַערן -+. אִע 
כּלים. אִיץ פּאָדלאָגע. יערהייט, קקייט, 
אַנגעשיכּורט -- אַדי, פּאַר אָנשיכּורן (זיך) 
-6, = אִיע בּאַטראַקעס. אִיע פֿון זון און ים, 
;אַי פֿון צרות, אויסגעניכטערט פֿון טרערן", 
פֿוול. ,גראָז און בּלומען שפּראָצן לוסטיק, אַי 
פֿון זײַן טראַנק", יהואָש, 'מײַ אין גלות'. ;אַן 
אִיע מיטן חורבּן און מיט בּראָך...", פּמ, 
מלחמה וו. -ערהייט, דקייט, 
אַנגעשימלט -- אַדי, פּאַר אָנשימלען -+. אִי 
בּרויט. פאַרעלטערטע, אע אידייען. ער" 
הייט,. -קייט, 
אַנגעשיפֿן -- אַדי, פּאַר אָנשײַסן -+. 89: 
= געשייסט.. אַענע הויזן. -ערהייט. 
אָנגעשיק -- דער, ן. דאָס אָנשיקן אַ צאָל. 
אַן אִי פֿון שטאַפֿעטן. דער אִי פֿון מתּנות, 
אַנגעשיקט -- אַדי, פּאַר אָנשיקן -+. אִיע 
בּאַגריסונגען. אִיע הילף. איער פאַרטרעטער. 
| *אַן אַיע זאַך = בּכּיװון אָנגעשטעלט, אונטער- 
געשטעלט. ,אַן עיפּוש איז ניט קיין טויט {ל 
פּי הטבע, עס איז אַן אִיע זאַך" װוי א שטראָף 
פֿון הימלן, הרבֿ י. געלבּאַרט, ספֿר מעשׂה אָבֿות, 
ווילנע 1880. ;דאָס איז אַן אִיע קרענק", עט, 
'דער פעטער פֿון אַמעריקע'? יערהייט, 
-קיים, | 
אַנגעשלאָגן -- אַדי, פּאַר אָנשלאָגן (זיך) -+, 
אַיעגע קינדער. אַן אַ'ענע מזוזה. אַן אֶענער 
שידוך. אֶיענער בּאָרשט. אַן אֶיענער מיט גאָלך 
(געלט) -- אויך: עֶר איז אִי. אן אַיענער גביר, 


האָפענונג. יערהיים, 


ער איז אַי מיט תּורה (װויסן, חכמה אע). ,ואו 


די סרכות האַרט אן דער ריפּן אן גישלאגן איז 
דאז מן ניט װאול דער צו קומן -- זאָל מן 
גאר ניט רײַבּן"/ ע09, דרך הישר לעולם הבּא, 
9מ, תּמ"ה? ;אויף אַלע פיר רעדער און 
אויפן זאַדאַק איז געװען אִי מיט אָפּגעריסענע 
מיידלעך און יינגלעך", ייל, קמ, 1867, יא 43, 
;שבּת-צונאַכט איז בּײַ רחל אין זאל געװען אַ' 
פיל מענטשן", ר' אב"א מװילנא, דער פּױמאַי 
ניק, זשיטאָמיר 1874. ,גייען נאָך צװיי יענע- 
ראַלן מיט אַ'ענע בּיקסן", שׂמחה בּרייטמאַן 
דיא געשיכטע פֿון אַ לאַנדאַנער רב, װאַרשע 
2, ;אין דער זײַט פון תּיבה-טויער, בּײַ דעם 
לעפּל פונעם אויער אִי מאָניש שטייט", פרץ, 
ימאָניש!, 

אויך: טוכלע, קאַליע-געװאָרן. דער שלעב- 
טער ריח פֿון אַ'ענעם פֿלײיש. ,האָט זיך בֹּאַ- 
קענט מיט אַ ייִדן װאָס קויפט צונויף אייער, 


אַיענע, ניט קיין פרישע", שע, בבּכּבודיקע 
פּרנסה", 
דערהייט -- אַרױסװאַרפֿן אָי 


-קייםט -- 
אונטערטעניקע אַ' . 
אַנגעשלאָפן -- אַדי, פּאַר אָנשליסן (זיך) -+, 
די אַיענע ענערגיע. די אַ'ענע אין טאַנץ. די 
אַ'ענע אָן (אין) דעם פאַראיין. ,זיא האטן מיט 
זיך גיבּראַכט דער דוכּסים גיזינד אין אײַזרן 





אָנגעשלאָפֿנט ווערן 


קעטן אן גישלאָסן", װינץ. אװען דער קו 
השלחן איז אי אָן דעם שטריק פון חכמה -- 
װײַזט דאָס, עֶר װעט זײַן א גרויסער בעל 
מחלוקת", ר' מ. א. גאַלינו, חכמת היד, װאַרשע 
2, ,װיפֿל מאיז אַי אין קדושה --- אַזױ 
פֿיל קאָן מען ניצן טבעיות" |{= אַ פרומער 
מעג געניסן פון עולם:הזה אין דער מאָס װאָס 
ער האָט א חלק אין קדושהן, חסידישער זאָג 
{ציט צײט, טמז, 11411966 + -ערהייט. 
-קייט, יי : 


אָנגעשלאָפֿנט װערן - + אַטשאָפֿן 
וערן. ;אַז דער טאַטע קומט אַהיים פון שול, 
דאַרף ער בּאַלד קידוש צו מאַכן כּדי די קליינע 
קינדערלעך זאָלן נישט אִי װי און זאָלן קענען 
פֿרעגן מהינשתּנה", תּפֿארת מהרא"ל נאַן אָנזאָ 
פון דעם שפּאָלער זיידןן, 


אָנגעשלונגען -- אַדי, פּאַר אָנשלינגען (זיך) 
-. / אָיע פּילן. אע ידיעות, זערהייט, 


אָנגעשליאָכעט -- אַדי, פאַר אָנטליאָכען --+. 
אע דירה. 


אַנגעשלײַדערט -- אַדי, - פּאַר אָנשלײדערן 
-+, די אֶיע זאַכן. -ערהייט -- לאָזן אַלץ 
אָי. -קייט, | | 


אָנגעשלײַפֿט, "שליפֿן -- אַזי, פּאַר אָנ 
שלײַפֿן +. אַענע דימענטן. אִי מעסער, 
;דערשראָקן פֿון דעם מלאך:המות,. װועלכער 
| איז פֿול מיט אויגן און אָישלײַפטן שװערד אין 
- זײַן האַנטײ, ר' מאיר בּאַרנעטט, לקוטי משׂמחי 
- לב, לאָנדאָן תּרס"ג. , שאַרפזין גלײַך אױפֿן אָרט 
צו שטעכן מיטן אֶיענעם שפּיץ פון געדאנק", 
. 3. ריווקין, גרונט-טענדענצן. . . . ,קאַלטער אֵי 
שלײַפטער װינט האָט מײַן געדאַנק צעשניטן", 
סוצ, יודישע גאַס. -ערהייט. קייט. 


אָנגעשלעפּט --- אַדי, פּאַר אָנשלעפן -4,, אע 
משׂאות. אִיע נדבֿות, אע טעמעס. -ערהייט. 
-קייט, יו 


אָנגעשמאַטעװעט -- אַדי, פּאַר אָנשמאַטע- 
! וועף. בּאַדעקט מיט שמאַטעס. ,שטיוול האָבּן 
. זיך גענומען ציען פון אִיע פיס", פּמ, דאָרי 
אויס, דאַר-אײַן, כאַרקאָוו 1929, 


אָנגעשמאַכט -- אַדי, פאַר אָנשמאַכטן -. 
איע, אָנגעפּײַניקטע מענטשן. הערהייט. 
-קייט, ר ר 


אָנגעשמאָלצן -- אַדי,. פּאַר. אָנשמעלצן -+, 
אָענע ליכט. אָ'ענע פּאַטעלניע. סאיז אִי אױפֿן 
האַרצן = קאַלעמוטנע. ,אין קלויז לערנט מען 
טאָג און נאַכט אַזױ פֿיל תּורה, אז די בּענק 
זײַנען טרייף פֿון אָיענעם חלבֿ. נאָר די הערצער 
זײַנען כּשר", חג, דער מאַמעס שבּתים. -ער- 
הייט. קקייט, 


אָנגעשמועסט - -- אַדי, פּאַר אָנשמועסן 6, 
אַן איער ענין. ,ער האָט גענומען שרײיבּן אויס- 
װייניק אויף אָנגערעדטע אוּך אֵיץ טעמעס", 
-ריװקין, גרונט רטענדענצך . -ערהיים 
-קייט, 


1419 


אָנגעשמוציקט -- אזי, פּאַר אָנשמוצױק)ן 


-5, = אָיע חדרים. אֶיער נאָמען. ‏ ערהייט 
-- איבּערלאָזן אַלץ אִי. -קייט, 
אָנגעשמידט -- אַדי, פאַר אָנשׂמידן -+, 


אֶיער אײַזן. אִיע פּאָדקעװעס. אֶיער 
דערהייט. קקייט, / 

אָנגעשמינק(עװוע)ט -- אַדי, פּאַר אָנשמינ- 
קע(װע)ן +.. אִי פּנים. עאיר אײַנגעצויגן, 
בּיינערדיק פּנימל, מיט א פּלאַטשיקן שטערן 
וי אַ בּרעטל, איז געװוען אָנגעפּודערט און אָנ" 
געשמינקעוועט", פנחס גאָלדהאַר, דערציילונגען 
פֿון אױסטראַליע, מעלבּורן 1939, 


אַרעסטאַנט. 


אַנגעשמירט -- אַדי, פּאַר אַנשמירן (זיך) -+, 
װײַס אִיע װענט. מיט אַן אִי פּנימל, אִיע ליפן, 
אַיע רעדער. בּרויט, אִי מיט שמאַלץ. אן אִיץ 
המוציא. אַן אֶע מציאה. אַן אֶער אַרטיקל, 

| *ס'גייט װי (אָנ)געשמירט = װי פֿאַרױסגעזען. 
,;שטעלט ער אַנידער א פּאָר שיך װאָס זענען 
אינעװײיניק אִי מיט סמאָלע", ראשית למודים, 

| לבוב 1862. ,שמעקנדיקע, געדיכט-אָיע טשאַבּע- 
טעס פון דאָרפֿס-פּוערים", ממוס, שלמה. 
טאָר ניט אַרױפֿלײגן אַ פֿלאַסטער אויף אַ מכּה, 
אַפילו אַז זי איז געװען אִי פון ערב שבת", 
ר' יִצחק מאלצאן איבּז, זכרן תורת משה, 
װאַרשע 1898. אאַרײַנכאַפּן ערבֿ ובּוקר א פּאָר 
אִיע פּעטש אױפֿן ציפערבּלאַט", ז. מױירער, זײַ 

נישט קיין װאוילער יונג |, טאַרנאָו 1911, 
יערהייט. הקקייט, 


אַנגעשמעקט - אַדי, פּאַר אָנשמעקן (זיך) 
-+. אִי מיט ריחות פון פֿעלד. אִי מיט אַפי 
קורסות. *זײַן אן אֶיער = א) איבּערגענומען אַן 

| אידיי, א שטאנדפּונקט: בּ) בּאַהאַװנט. ,מיט 
װאָס דער טאָפּ איז אָי, דערמיט גיט ער זיך 
נאָך"; ,אין װאָס פֿאַר אַ קלייט מען איז -- 
מיט אים איז מען אַי", שו. ,איר האָט געלערנט 

אין די שקאָלעס, זענט איר א בּיסל אֵייי, קמ, 
8, פדא 28. ,װי איך זע, זענט איר אִי אין 
די קליינע אותיות און דאָס פּינטעלע ייד אין 
נאָר אין האַרצן ניט פאַרלאָשן", אמ"ש איבז, 
בּראַנדשטעטער, דיא פֿערליבּטע רבּצין, װילנע 

! תִּרמײט. ,פּריצים האָבּן דאָרט פאַרקערט אײַן 

| און אויס, האָט ער שוין געמוזט זײַן אָי אַ בּיסל 
וועלטלעך, װי עס פּאַסט פֿאַר א גביר", רעד' 
גרשם בּאַדער, יודישער פֿאָלקסקאַלענדאַר, לעמ" 
בּערג תּר"ע. ;אַפילו כּלייקודש זענען הײַנט 
שוין אויך אִי מיט דער עיפּושדיקער אַטמאָס- 
פֿערץ", הרב לױ גליקמאַ, זכרונות בּית לוי, 
קעשענעוו 1924 -ערהייט. קייטֿ,. 


אָנגעשנאָלט -- אַד, פּאַר אָנשנאָלן -+, 
אָיער העלעם. ,אויף אַן עלעפאַנט אַ הויכן אַי 
אַ חופּה-טראָן איז. דאָרטן זיצט די יונגע מל- 

כּה", יהואָש, ימִלכּה שבא' 


אַנגעשנור(עװע)ט -- אַזי, פּאַר אָנשנ 
ור(עװע)ן -+. אֶער קאָרסעט. אִיע אויסגע- 
טריקנטע שװאָמען. אי מײַלעכל. ,אילוסטרירנ- 
דיקע סצענעס, אֶיעװעטע אויף א צעצויגענער... 
| סיניע", בּ. ריװקין, אונדזערע פּראָזאַאיקער. 


-ערהייט, 


,מצ - 


אָנגעשפּאַנט 


אַנגעשניאַשקעט -- אַדי, פּאַר אָנשניאָשקען 
זיך -. = אִיע מחותּנים. אִיע פּויערים. ‏ -ער" 
הייט, | 


אַנגעשניטן -- אַדי, פּאַר אָנשנײַדן +, א 
בּרויט. אַיענע זאַנגען. אַענע שטיקלעך פּאַפּיר, 

| ;אָיענע קאװענע טאָר מען ניט לאָזן אויף מאָר- 

| גן, שע, מאָטל. ,די מילשטיינער זײַנען ניט 
קיין גלאַטע. זי זײַנען אָ", ע. איזראַ, פֿון 
פֿעלד צום טיש, קלעװ 8 יערהייט. 
-קייט. 

אָנגעשנייט -- אַדי, פּאַר אָנשנײען -+, - אע 
רחבֿותן. ,דער מהלך פֿון אױסגעשפּרײטן, אַץ 
סטעפּ", אפֿא, לױטער.. . קװאַל. ,אויף טריבּע 
הענגלעך פֿון ריאַבּינע זיצן רונדע אַיע טורעמ- 
לעך מיט שפּיצן", האַל, מײַן אוצר, מאָסקװע 
1966, / 

אַנגעשניצט -- אַדי, פּאַר אָנשניצן -+. - אֵיער 

בּלײַער. אִיע פֿיגורן. -ערהייט. קקייט, 

אַנגעשניר(עװוע)ט -- אַדי, פּאַר אָנשניר(ץ- 

| װש)ן -+. ;די לאָקן, ... אָנירט מיט שטערן, 
טראָגן. זיך שײַנענדיק אין-דער-לופּטןײ, ד. איגי 
נאַטאָו, דאָס נײַע לעבּען, נײי, יולי 1910. מאַלץ 
און אַלע איז דאָ איעװעט אויף איין דינסטן 
פעדעמל", -ש. גאַדינער, טאָג אַנטקעגן, מאָסקװע 

| 1924, -ערהייט. | 

אָנגעשנעזשקעט -- אַדי, פּאַר אַנשנעזש- 
קען. זזח אָנגעשניאָשקעט. ,א פריילעכס, 
זיידע! -- איז דערװײַל אונטערגעלאָפֿן צו נאָטען 
א בּעל-עגלה, אַבּיסל -יגעשנעזקעט", זבּ, ליטע, 
- ווילנע 4, 

אַנגעשען -- אוטו, דריטפּערזאָניק. איצ, אימפּ 
ינבּ; איז -יגעשען. געשען א סך. געשען 
פֿאַרשײדנס. אַלץ װאָס א הײַנטצײַטיק פֿאַרי 
לאָפֿן יאָר קען אָנטומלען און } אָי", יג, טמז, 
4 וון 22, 

אָנגעשעפּט - אַדי, פאַר אָנשעפּן (זיך) -=. 
אי װאַסער. אֶיער נחת. דער אֶיער מאַטעריאַל, 
דאָס אַיע װיסן. ,איר בּרענגט אַרײִַן... וואשׂ 
- איז אן גישעפּט פון דעם רוח הטומאה, זײַט 
איר מטמא מײַן ארץ", נצו, לח/ב. קאָיע װאַי 
סער פּסלען די מקווה נאָר נאָך דער רעכענונג", 
זרעים, עה/ב. -ערהייט. הקייט -- עפֿ- 
לע אַי מיט יירישקייט", אפֿא, טמז, 1966 או 18. 

אַנגעשפּאָלטן -- אַדי, פּאַר אָנשפּאַלטן (זיך) 
-+, = אָענע שײַטלעך האָלץ. אַיעגע װאַזץ. 
אַן אָי טירל פֿון אַלמער. נאָך ניט קיין צעשפּאָל- 
טענע, נאָר אַן אֶ'ענע פּאַרטײ. ,לוי איז ערגעץ 
אינערלעך אַ", נס, די משפחה מאַשבּער װ. 
עלאָזט ער אַרױס אזא משונהדיקן אַיענעם 
קלאַנג", בּערג, אָפּגאַנג. ,די דאָזיקע היים... 
איז שוין גײַסטיק אָ"י, י. ראַפּאָפּאָרט, פֿאַש, 
| 1948 ווא 31, ;א קינסטלער. . . מוז ערגעץ זײַן 
אָי, אַנדערש איז ער בּלויז בּעל-תּפֿילה", מ. 
גראָסמאַן, היימיש, יאֲנ' 1958, 

אָנגעשפּאַנט -- אַזי, פאַר אָנשפּאַנען -+. 
אַן אע סטרונע. אַי װי אַ סטרונע. אִיע מוסק- 
לען. אַי פֿערדל, דער אויער איז אִי צו דער- 
הערן יעדן קלאַנג. אַן אִי געמיט. אַיע בּאַציאוג- 





אָנגעשפּאַרט 


גען. ,א פײַל װאַרט ערגעץ. אויפן אִין בּויגן", 
יהואָש, אין א פינצטערער מינוט. ,װאָס נידע- 
ריקער צו דער ערד... אַלץ אִיער ווערט בּײַ מיר 
אין האַרץ מײַן װידערשטאַנדײ, הר, פֿאַרנאַכט. 
,זי איז געלעגן שטיל, אָבּער איר גוף אין גע 
ווען אַי און װאַך", פּנחס גאָלדהאַר, גש, מעלבּורן 
9, ;,װאָס איער אונדזער װילן צו בּלײַבן 
דאָס װאָס מיר זײַנען -- אַלץ זיכערער דער 
דערגרייך פון אַ דור", ימ, צװײ רעפֿעראַטן 
נ"י 1954, ,װערט זי דאַן איין שטיק אִיע דער- 
װאַרטונג", סאָװ' היימלאַנד, 1967, פא 10, 
-ערהייט. הקקייט, 


אַָנגעשפּאַרט -- אדי, פאַר אָנשפּאַרן (זיך) 
-+, שטיין אִ' אָן אַ סלופּ. אַן איער אויף 
קוליעס. *זײַן אִי בּײַם פֿאָטערס (שװערס) 
טיש = לעבּן בּײַם פאָטער (שװער) 221 סמוך 
על שלחןן. ,די שול איז געװען אִי פול מיט 
מענטשן?, ש. בּעקערמאַן, די שליממזלניצע. 
אַדעס 1887. ,אין א קליין ייִדישע שטעטל װאָס 
איז אִי לעבּן אַ װאַלד צוויי מײַל פון די גרויסע 
שטאָט", ג. י. ראַװיטש, ריבֿ משפּחה.. ., ווילנע 
5, (אונטער עפּעס א דעכל, אִי אויף פֿיר 
קרומע, אויסגעבּויגענע סלופעס, זיצט... די 
סעדעכע", ממוס, מסעות. ,דער קראַקעװער רב 
זיצט אִי מיטן שטרײַמל אויף דעם אָנלען פֿון 
שטול", פרץ, פֿאָלקסטי געשיכטן. ,דער גע- 
דאַנק אַז נאָך דעם טויט זאָגט מען יעדן נאָך 
שבחים איז אויך גאַנץ געלונגען אַי אויף די 
נעמען פֿון די סדרות: אחר, מות, קדושים, 
אמור, וועלכע גייען כּסדר", יע, דאַװנען, װאַר" 
שע תּרע"ח. ,אַ מערקװירדיק בּילד: אַ װעלט, 
אִי אויף א בּוך, א פאָלק װאָס האָט אין אים 
געפֿונען זײַן איינציקן עקזיסטענץ-זין", קאָר וו 
-ערהייט. הקקייט. 

אָנגעשפּאָרט -- אדי, פאַר אָנשפּאָרן -+. 
דאָס אִיע געלט. אַן אַיע קרענק. -ערהייט, 
אָנגעשפּאָרנט -- אַדי, פּאַר אָנשפּאָרנען -+, 
9 - געשפּאָרעט. אֶיער רײַטער. אַן איער 
װי א קאַלאַקוצקער (גאַלאַגאַנער, גאלאַגאַנסקער) 
האָן. קווועזן אונדזער אָנשטרענגונג װעט אַנגע- 
לייגט זײַן, װעלן מיר זיך אי פֿילן צו אַרבּעטןי, 
צעד. , פֿאַר אַזאַ קינסטלער װאָס איז געװען אַי 
מיט האַרטנעקיקער װילנסקראַפּטי, ש. װיגאָדאַ, 
פֿאָר, 1963 װו 10 -קייט. 


אַנגעשפּונען -- אדי, פּאַר אָנשפּינען -+, 89; 
--געשפּינט. אִיע פעדעם. פּויעריש אִיע 
שטאָפן. אִיע פֿאַנטאַזיעס. 


אָנגעשפּיגן -- אַדי, פּאַר אָנשפּײַען -+. 5פ: 
- געשפּײַט. אַיענער (אִישפּײַטער) פּרצוף. 
אַענער דיל -ערהייט. קייט. 

אַנגעשפּיגעװעם -- אַדי, פּאַר אָנשפּיגעװען 
-4, 89: -געשפּיקעוועט. א בּוים, אַי 
מיט עפּל. קאַרטאָפֿל און בּוריקעס ליגן אין 
אָין קעלער. די געגנט איז אִי מיט לעגענדעס. 
;א קײַלעכדיקער, געזונטער פּנים און אַ לײַבּ 
פול אַי מיט פעטקייט", ייפֿאָל, 1888, נאן 16, 
בּײַלאַגע. גדרשות, אֵיע מיט מליצות און צן" 
געשמאָלצענע מיט פּסוקים", ממוס, שטורם. 


1480 


צײַט. ;אי דער בּוים מיט ניס -- אָבּער גאָט, 
װי הויך ער איז!", אשט, משלים |. ,האָט מיך 
אַרײַנגעפֿירט אין אַן אִי קלײַזל מיט אָגִיל- 
ואשׂמחדיקע. . . ייִדעלעך", צ. ה. האָרנשטײן, 
זלידניעפקער לעבּענדע פֿאַטאָגראַפֿיע, בּאַרד- 
טשעוו תּרנ"א. ,די קליינע רעדלעך {פֿון זייגערן, 
די פֿײַנע געדערימלעך, זענען אִי מיט רונדע 
רובּינדעלעך", א. מ. פוקס, אונטער דער בּריק. 


אַנגעשפּײַוס -- אדי, פאַר אַנשפּײון -+. 


אִיע געסט. אִיע בּאַפעלקערונג. אע מיט חזי" 
רײַען. -ערהייט. 


אָנגעשפּײַט -- אַדי, פאר אָנשפּײַען -+. 89: 


= געשפּיגן  .)+-(‏ -ערחיים. -קייט. 


אָנגעשפּײַכלערט -- אַדי, פּאַר אָנשפּײַכלערן 


 ,+-‏ אִיע פאַרמעגנס. ,די שטאָפֿן װאָס זײַנען 
געװען אִי אין װאָרצל זײַנען אַװעק אױף צו 
גויען דאָס שטענגל, די בּלעטער און די בּלן- 
מען", ד. האַכבּערג איבּז, אָטאָ שמײַל, געװיקסן, 
מאָסקװע 1920. ?א סך װערטערזאמלונגען 
ליגן אָיי, מװ, סטוטש. , די אַלטע שטייגערישעץ 
טראַדיציע װאָס איז. . . אִי אין שפּראַך", א. גאַי 
לאָמבּ, טאָג, 1958 וא 15. -קייט, 


אָנגעשפּילט -- אַדי, פאַר אַנשפּילן (זיך) -+, 


אע מעלאָדיעס. אִיע קאָמעדיע. ,װאַלצן אויף 
וועלכע עס זײַנען אױפֿגענומען (אָנגעזונגען און 
אָ) העכער צוויי א האַלבּ טויזנט מוזיקאַלישע 
פאָלקלאָר-שטיקײ, מ. בּערעגאָװסקי, יידישע 
אינסטרומענטאַלע פֿאָלקסמוזיק, קיִעוו 1937. 
זערהייט, הקקייט, 


אָנגעשפּיל(י)עם -- אדי, פּאַר אָנשפּיל(י)ען 


-+. = אִיע הייזעלעך. אִיע בּראָשקע. אִיע בּלוד 
מען. -ערהייט. הקקייט. -געשפּײ 
לעוועם -- אַדי, פאר אָנשפּילעװען -. אִיץ 
אינזעקטן. ,אַלערהאנט זומערפייגעלעך זײַנען 
דאָרט אי מיט שפּילקעס", אמד, איין הונד אַלס 
שדכן, װילנע  .1870‏ -ערהייט. 


אָנגעשפינט -- אַדי, פּאַר אָנשפּינען -+, פ89: 


--געשפונען,. אִיע װאָל. אֶיע פֿאַבּולע פֿון 
א פֿאָלקס-מעשׂה. אֵיע אינטריגעס. ,ליגט שוין 
דאָס שטעקעלע מיט אִין פֿאָדעם צופוסנס פון 
דער אורשפּינערין", י. יאַכינסאָן, מיט געניטע 
הענט, קועוו 1925. -ערהייט. קייט. 


אַנגעשפּיצט -- אַדי, פּאַר אָנשפּיצן -, 


איער בּלײַער. מיט אִיע אויערן. זײַן נײַגעריק 
און אַ'. ,מײַן מוח איז געוען אִי, מײַן אויער 
האָט נישט דורכגעלאָזט דעם מינדסטן שאָרך", 
אפֿרים קאַגאַנאָװוסקי, 'די מומע הדס'. גאויסער- 
געװויינלעך אִי, װאַכיק, ... אין פולן הסכּם 
מיט זײַן געװיסן", לע, טמז, 13101963. 
,;כ'האָבּ אויפגעהאַנגען, שטאָט, אויף דײַן גע" 
פֿלעכט פֿון דראָטן מײַן אױפֿגעריסן אויג און 
אֵין אויער", עק. ;אי די שארפע הערנער און 
אין האַרץ מיט איין בּאַגער נאָר, גייט די קו 
דורך בּערג און רופֿט", אַלף כּץ, חלום עליכם. 
;דער זיפץ פֿון װאַלד איז װאַכנדיק און האַרבּ 
און אי אויף שטענדיקן געראַנגל", פמ, מלי 
חמהו. -ערהייט,. קייט. 


אָנגעשריבּן 


אָנגעשפּיקעװועט -- אַדי, פּאַר אָנשפּיקעװען 
-+, 89: -;געשפּיגעװוועט. צװײַגן, אע 
מיט עפּל. איער מאַרכבּײין. ,די בּיימער --- אָנ- 
געזעטיקט און אי מיט די... זונענשטראַלןי, 
אי. קיפניס, די צײַט גייט, ק;צו 1940, ע;האָט 
זיך פֿאַרגונען אָנצופּאַטשקען א גאנצן בּויגן, 
אִי מיט שטעלן פון גמרא און פֿון מדרשים", 
יופֿאָל, 1882, נאן 24. ,... א זקנה, דאָס פולע 
פּנים אִי מיט װאָרצלען און בּראַדעװקעס", 
אַפּאַ, יאסתּרלי. ,די שפּראַך פֿון די נײַע סאָװע- 
טישע שרײַבּער איז אַזױ אִי מיט פּראַװינציאַליז- 
מען . . . אַז מע הערט לחלוטין אויף צו פֿאַר- 
שטיין", מ. װינער, שריפטן }, קיִעו' 1928, 
,דאָס קליינע בּיכעלע לידער... איז אַזױ אַ' 
מיט יידישקייט פֿון אַלע מינים...", חיים 
לױצקער, דער שטערנ, אַלמאַנאַך, טא 2, קיעװ 
0, ודי פֿאָרעם מיט ק איז די מער פֿאַר' 
שפּרײיטע אין ליטרש.ן 

אַנגעשפּירט -- אַדי, פּאַר אָנשפּירן -+. דִי 
אָיע סכּנה. אִיע װײיטיקן. -קייט, 

אַנגעשפּראַצם -- אַדי, פּאַר אָנשפּראָצן -=, 
אִיע גרינע צװײַגעלעך. אִיע האָפענונג. ‏ -ער-י 
הייט,. -קייט, 

אָנגעשפּרונגען -- אַדי, פּאַר אָנשפּרינגען -=, 
אִיע לאָשיקלעך. אַיע געלעגנהייט. אִיע זאָרג. 
-קייט, 

אַנגעשפּריצט -- אַדי, פּאַר אָנשפּריצן (זיך) 
-+, אע פֿלעקן. אֶיער פּאַרפֿום. ;א שטיקל 
הימל זעט זיך, אִי געדיכט מיט שטערן", יהואָש, 
יפֿון די קעטסקיל" בּערג'. עדי פֿליגן... אויף 
דער װײַסער סטעליע ליגן װי שװאַרצץ פּינ- 
טלעך אַ'י, בּ. לאַפּין, צייכנס. ,די אִיע שיינקייט 
װאָס האָט זיך געמיניעט פון די 'סיבּירער לי- 
דער'", ב. ריווקין, גרונט-טענדענצן.... -ער- 
הייט. הקייט, 


אַנגעשראָקן -- אַדי, פּאַר אָנשרעקן (זיך) -+, 
אַן אִיענער עולם. קוקן מיט אַיענע אויגן. אין 
דער אֶיענער נאַכט. ,,מײַן האַרץ איז פון װאָס 
אָי, אין דער פרעמד... איז נישט גוט", סעג, 
קאַפּריזן. ,עט, איך זע פאָרט גאָרניט. מיר 
דוכט זיך נאָר אַזוי אָפּ, איך בִּין אַ", י. ל. 
אַסטרינסקי, נײַעס פֿון יענער װעלט, װילנע 
7 ה-ערהייט. קקייט, 


אַנגעשרױפֿט -- אַדי, פּאַר אַנשרױפֿן (זיך) 
-+. איער צודעק. אִיע התלהבות. ,בּיידע 
פּאַרטײען מיינען עס נישט ערנסט מיט יִדן 
און אלע זענען איצט אִי קעגן אונדז", עקיבֿא 
חשמל, קמ, 1868, נאן 9. ,די בּודזשעטן,. . זצ- 
נען אַזױ אִי אַז מע דאַרף זיי פֿאַרקלענערן", 
די קאָאָפּעראַטיװע בּאַװעגונג, װארשצ 1926, 
פא 2. ,אים איז דער טומל |אַרום דעם ייִדישן 
טעאטערן אויסגעקומען א בּיסל אַן אַיערײ, מוק, 
מײַנע בּאַגעגענישן . ,אומעטום שטעקט ער 
אַרײַן די נאָז, װײַזט אויס שוין װידער אַ", 
יהושע פערלע, עײַן אַזײגער אינדערפרי, 
-ערהייט, הקקייט, 

אָנגעשריבן -- אַדי, פאַר אָנשרייַבּן -+, 
אַזױ איז אֵי. עס שטייט (ניט) אִי. אִיענע װער- 





אַנגעשריגן 


טער. אֶיענע תּורה. אֶיענער קאָנטראקט. סאיז 
אִי שװאַרץ אויף װײַס (טשאַרנאָ נא בּיאַלעם), 
ס'איז אַװדאי אַזױ בּאַשערט, אִי פון אויבּן. אַי 
קלאָר און דײַטלעך. אִי מיט שווייס און בּלוט, 
וואו שטייט עס אִי? אין ספר פּראַלניק? *עס 
איז אים ניט אַי אויף דער נאָז = מע קען עס 
ניט װויסן װעגן אים. ,װאָס עס איז אִי מיט אַ 

| פעדער קען מען ניט אױסהאַקן מיט קיין 
האַק"; אװאָס עס איז אִי מיט דער פּען זאָל 
אויסהאַקן װער עס קען": עװאָס ס'איז אַי קען 
מען ניט אויסמעקן (אָפּלײיקענען)", שװ. ,האָט 
דער בּע"ש דערזען אויף א קבר אַן אור גדול. 
איז ער. צוגעגאַנגען זען דאָס קבֿר. איז אויף 
דער מצבה, אַי: משה עבֿד ה'", ספֿר שבֿחי 
בּעש"ט, זשאָלקעװ 1850, לט/ב. ,דאָס אין 
געווען א פּראָשעניע צו גאָט, זייער ואויל אַ' 
בּישיבה של מטה אין דער קאָמיסיע פֿונעם 
בּית-דין", ממוס, 'װאָלין'. ;אין דעם סטיל דעם 
שיינעם, ליבּן, איז געװוען דאָס איינציק װאָרט 
יוגנט אַָיי, פרוג |, אין װײטיק'בּעט. עװאָס 
בּײַ איינעם אויף דער צורה אִי איז בּײִַם אַנדערן 
אויף דער נשמה", נס איבּז, װיקטאָר הוגאָ 
נאָטר דאַם. קיעוו 1929. -עערהייט. -קייט, 

אָנגעשׂריהן -- אַדי, פּאַר אָנשרײַען -+. 89: 
--געשריען, לד. אַענע (אַיע) קינדער. 
אַן אֶיענער = צו פיל געלױבּטער. עדי מאַנ- 
סאַרדע איז אָנגערױיכערט, אַישריגן", פּמ, דור- 
אויס, דור-אײַן. ,װער דאָ ניט איז עוסק בּתּורה 
דער איז איין נזוף, כּלומר איין אן גישריגנר 
גלײַך אַז איין נזיפה פון הקבּ"ה", נצו, ויקרא, 
ה/ב, ו' 

אָנגעשריי -- דער, -ען. באַפֿעל, אָנזאָג מיט 
אַ הויך קול און געבּייזער. א קללה, אַן אִ. 
פֿול מיט צאָרן און אִי. ,פֿון דײַן אָי, גאָט פון 
יעקב, איז אַנטשלומערט געװאָרן אי רײַטער 
אי פערד", תּי, תּהלים, עו, 7. ,. . . וויינט דאָרט 
אויך אַלע נאַכט. װיגט מען אים דאָרט איך 
אַלעמאָל, כאָטש אָפט מיט אַן אי און ניט גערן", 
אי. קיפניס, דערציילונגען, קיִעוו 1920, 

אַנגראָ -- אַז. 2? אי 22 פֿר -- 2108 תס. 
'אין א גרויסן קװאַנטום!. הורטאָם, הורטאַװנע. 
אָגולנע. פאַרקויפן אַי (היפּוך: לאַחדים). ,פֿון 
מאַגאַזינער װאָס פֿאַרקױפֿט אָגולנע (אַ', אָפּטאָד 
װוע) צום קרעמער, פֿון קרעמער צום קאַראַבּעל- 
ניק...", צבי ניסן גאָלאָמבּ. די בּורזשואַזיע, 
װאַרשע 1906, פֿיג. אין אַ גרעסערן פֿאַרנעם, 
,.... נאָר דאָס איז אַלץ -- דעטײַליפּריווילע- 
גיען, אי זעט מען נאָך דערװײַל גאָרניט", קמ, 


8, ספא 46, 
א"האנדל. אַ"הענדלער. א"סױ 
חר. אַ"סחורה. אַ"סקלאד. 


-סיסט -- דער װער עס האַנדלט אַנגראָ. 
שפּאַסיק אויך: אַ ליגנער װאָס פֿאַרנעמט זיך 
איבּערמאָסיק גרויס. ,צו אונדז...אַז עס 
כאַפּט זיך ארײַן אַזא מין קונצנמאַכער א בּעלי 
מגזם, האָבּן מיר פֿאַר אים אונדזער אייגענעם 
נאָמען: אַנגראָסיסט' ... בּלשון אשכּנז ... 
פּשוט: אַ ייד א שקרן, װאָס האַקט א טשײַניק", 
שע, אײַזנבּאַןױגעשיכטעס. 


1481 


אָנגראָבֿ -- דער, ן. 1. אַקט אָדער רעזול- 
טאַט פון אָנגראָבּן,. 2. אויפשיט. אַרומשיט, 
אָנגעשאַטענע, אָנגעגראָבּענע, אױיפגעגראָבּענע 
ערד (אין פֿאָרעם פֿון א בּערגל, א ואל). -ונב, 

אָננראָבּיאַנעװען -- אוטה. :נעװע אָן 
+רי(גע)גראָבּיאַנעװעט. זיך אױפֿפֿירן װי א 
גראָבּיאן, גראָבּער-יונג. פּראַװען גראָבּיאַנסקע 
שטיק. אִי אויפן קערמישל, די געסט זאָלן זיך 
צעלויפן, אִי אין דער געזעלשאַפט פֿון יונגץ 
קינדער, 

אַנגראַבּליע(װע)ן -- טרח. ליענװע) אַן, 
-יגעגראַבּליע(װע)ט. צונויפשאַרן, צונױפֿקערן, 
צונויפנעמען מיט א גראַבּליע. אִי די בּלעטער 
און צװײַגלעך אין א בּערגל, 

אָנגראַכּלען -- טרו. יבל אָן, -יגעגראַבּלט. 
1. אָנקראַצן, אָנדראַפּען. צעדראַפּען. אִי די הענט 
בּײִַם שלעפּן פאַרזשאַװערטע בּלעכן. ,האָבּ איך 
איר אָנגעגראַבּלט אַ צורה אַז זי װעט האָבּן זיך 
צו קראַצן". 2 פֿיג. דורך (אָפּ)שפּאָרן, קאַר- 
גן, זיך אָנזאמלען א פארמעגן. קאַ' גראָשנס 
פֿונװאַנען נאָר עס לאָזט זיך". איך מיט 
זיך. 

אָנגראָבּן -- טרװ. גראָבּ אָן, --געגראָבּן 
1. גראָבּן א סך, אַ לענגערע צײַט. אַי אַקאָפּעס. 
אִי קבֿרים. ,האָט ער אָנגעהױבּן . . . מאַכן גרעב" 
ניעס, פאַרצוימען די װאַסער, אִי קליינע קאַי 
נאַלן. . . און דער טײַך איז אים שוין מער ניט 
שעדלעך", חי"ה זעלדעס, װינטער אַבּענדען 
װאַרשע תּרנ"ח. 2 אַ בּיסל, לײַכט, פֿון אויבּן 
גראָבּן,. אױפגראָבּן. אַרומגראָבּן. ;די גערטנער 
.... גראָבּן אָן בּערגלעך ערד אַרום אונטערשטן 
טייל פֿון איבּערערדישן {קאַרטאָפֿליזשטענגל", 
א. גאָלאָמבּ איבּז, ג. בּאָטש, געװיקסן, װאַרשע 
0, ,א פּלאָקן זאָל דיר זײַן אויף דײַן שװעל, 
אַזױ אַז דו װעסט אַרױסגײן װעסטו אִי ערד, 
און װעסט צודעקן דײַן צוֹאה", לט2, מח/ב. 

9. פֿאַרענדיקן גראָבּן. אױיסגראָבּן א פֿאַר- 
טיפונג אין דער ערד. קאיינער װעט עפענען 
א גרובּ אָדער עֶר װעט זי פֿון תּחלת אִי און 
איינער װעט אין איר אַרײַנפֿאַלן", נצ2, קיא/ג, 
4 זזו אױסגראָבּן 353, -+. אִי קאַרטאָפֿל. 
;קאַרטאָפֿל האָסטו דאָך געמעגט א בּיסל בּרענ- 


גען... -- פּרוּװ, בּרענג, אַז ער האָט ניט גצָ* . 


לאָזט אַ'", ה. דאָבּין, סאָװ' הײימלאַנד, 1963, 
צא 3. 0. גראָבּן, זוכן און געפֿינען אין דער 
ערד. ,די גאַנצע װעלט איז געפלויגן אין אָמעי 
ריקע... מיט זעק אויף די פלייצעס, מיט לאָ- 
פּאַטקעס בּײַ די זײַטן, אי גאָלדײ, ח. א. יאַכנוק, 
אין אַמעריקא, װאַרשע 1894. מיט זיך. 
זעכץ. -עניש. 

אָנגראַבּעװען -- דזו אַנראַבּעװען -+. 

אַָנגראַנען -- דזו אָנקראַקען -+, 


אָנגראַגערן ---ער אָן, --געגראַגערט. אוטו -- 
1 גראַגערן אַ סך, קלאַפּן מיט אַ גראַגער, 
קאַלעקאָטקע. אִי, מאַכן אַ רעש און זיך אפ 
טראָגן, 2. אָנטומלען, אָנרױשן אִ', דער 
קאָפּ זאָל געשװאָלן װערן. אִ', מע זאָל ניט 
קענען הערן דעם חזן. טרו -- אָנפּלאַפּלען 


אָנגרוזען 


אָנפּלױדערן גיך: אָן אָפּשטעל קלאַפּן מיט דער 
צונג. אִי מעשׂות מיט חסדות. אִי א פֿולן קאָפּ, 
מיט זיך. ניש. 

אָנגראַװירן -- טרחװ. ויר אָן, -י(גע)גראַ- 
ווירט. אײַנשנײַדן, אָנקריצן מיט שאַרפן מכ- 
שיר אויף (אין) מעטאל, שטיין אע. אִי אויף 
דער מצבה. אִי אויף דעם גאָלדענעם זייגער די 
דאַטע פון דער חתונה. /21, 

אָנגראָֿזיק -- אַדי. ואָס איז אָן גראָז. אֵיץ 
לאָנקע. אִיע שטחים, 

אָנגראָזן -- טרו. גראָז אָן, -געגראָזט. בֹּאַ 
דעקן, פֿאַרזײען מיט גראָז. בּאַגראָזן. אַי די 
בּרעגעס אַרום טײַך. ,און האָט דעם ואלד 
בּאַבּלעטערט, און אָנגעגראָזט די ערד", הר, 
פֿאַרנאַכט מיט זיך. /גג, 

אַנגראַזשען -- טרו. -זשע אָן, ---געגראַזשעט. 
סל. װרר. אַָנשמוצן. אָנבּרודיקן. אָנחזירן. עזיי 
האָבּן מיט די שטיװאַלעס אָנגעגראַזשעט א 
פולע שטובּ". | 

אַנגראַטולירן -- טרו. -ליר אָן, --(גע)גראַ 
טולירט,. 1. גראַטולירן אַלעמען פון אַ גרופּע 
אָדעֶר איינעם א צאָל מאָל. אִי חתןכּלה, אִי דעם 
גראַדואַנט, דעם גאַנצן אַרױסלאָז. ‏ 2, פֿאַרי 
ענדיקן גראַטולירן. , מע האָט מיך שוין אָנגראַי 
טולירט, קען איך איצט פירן די זיצונג". 
דונג, 

אָנגראַטעװען -- דזו אױסגראַטענען -=, 
8, 

אָנגראַמאָדושען -- טרו. -דזשע אָן, --י(גע)- 
גראָמאָדזשעט. 99: -מאַדושען, דושןץ- 
ווֹען. :2 =+ אנגפעאטתהאעמזגט :08=. 
6 סל. אָנהויפן. אָנלייגן, אָנ" 
װאַרפן עס זאָל װערן א הױפֿן אַ קופע. 
שוװער מאַכן. אִי געהילץ אויף געהילץ. אִי זעק 
אויף דער פֿור, | 


אָנגראַמען -- טרװ. גראַם אָן, -'געגראַמט, 
1 איר. אָנשרײַבּן עפּעס אין גראַמען. אִי א 
שיר לכּבֿוד דעם בּעל:יובל. אִי אַן אינסקריפציע 
אויף דעם טאָװל, אִי די בּאַגריסונג צום פּרע- 
זידענט פון דער 'סאַָסײַעטי. ,האָט בּאַזעצט' 
און 'בּאַזונגען {זײַנע אמאָליקע קונדן, אַ'דיק 

- זיי אַ גאָלדענע מערכה", מר ש. 2. שרײַבּן, 
דרוקן, פּראָדוצירן לידער אין גראַמען אָן א 
קינסטלעריש-ליטערארישן װערט. אִי לידער. 
אִי גראַםשטראם מאַך מיר א ל()עטניק. ,א 
בּדחן איז עֶר, ניט קיין פּאָצט! אָנגעגראַמט א 
גאנצע פּאָליצע מיט פּסולת". 

אָנגװובּיאַנע(װע)ן -- זזו אָנגראָבּיאַנעװען 
-4, 

אָנגרודעװוען -- טרװ. ‏ דעװע אָן, --יגעגרו- 
דעװעט. ‏ אָנװאַרפן א גרודע, א קופע. א 
ציגל, ליים, שטיינער, זשוויר אע. 


אָנגרוזען -- טרװ. -זע אָן, --געגרוזעט. 89; 
--גרוזעווען. אויך: --גרוזיען, -- גרוז- 
נען, -גרודען. סל. אָלאָדן אָנפּאַקן 
פראַכט, מִשׂא. ,די ראַבּאָטשעס האָבּן אויס- 
געגרוזעט בּערלינעס, פּאַראָכאָדן, די האָבּן אָנ" 





אָנגרױיזן 


געגרוזעט.. .יי, ש. בּעקערמאַנן, משיח'ס צײַטען, 
אַדעס 1887, איענער האַנדלט א װאַגאָן תּבואה 
און בּאַדאַרף דעם װאַגאַן תּבואה אָיי, שע, 'דער 
דײַטשי. , גרוזעװעט אָן אויף א גרויסן לאסט- 
אױטאָמאָבּיל צעקרישלטע. . . ציגלײ, חג, טמז, 
2 /2. -עניש, 

אַנגרויזן -- -+ אָנקרױזן, 

אָנגרױלן -- טרח. גרױל אָן, --געגרילט. 
שטארק אָנשרעקן, אַנװאַרפֿן אַ גרויל, א פּחד, 
א די שכנים מיט מעשׂיות װעגן איבּערפאַלן 
אויף דער גאַס. : | 

אָנגרויען -- טרװ. גרוי אָן, --יגעגרויט. אויך: 
-גראָען. 1. אָנמאָלן, אָנפֿאַרבּן, אָנשמירן 
מיט גרויער פאַרבּ. אִי די װענט פון הויז. אַ' 
דעם זאַדניק' {= הינטערגרונט:דעקאָראַציען, 
2. אָנשילדערן, אָנמאָלן א סך אין (מיט) גרויע 

| קאָלירן, טענער. אִי נאטור-בּילדער, פּייזאַזשן, 
פֿיג. אִי דערציילונגען. מיט זויך -- זיך 
עלטערן און קריגן גרויע האָר, 

אֲנגרופיק -- -+ אָנגערוכיק. - 

אַנגרונדירן -- טרװ. -דיר אָן, -'געגרונדירט, 
אָנשמירן מיט אייל אָדער אָכרע פֿאַרן פֿאַרבּן. 
אִי די פּאַדלאָגע. 

אָנגרונטיק -- אַזי. 1. װאָס אין אָן א 
| מאָטיװו, אָן אַ סיבּה. אִיע בּאַשולדיקונג. ,אָיע, 
נאָר אומרואיקע רייד?", האַל, מײַן אוצר, 
מאָסקװע 1966, 2. װאָס מע קען ניט גרייכן 
צום גרונט. איער תּהום. ;,און איבּער דעם 
בּרייטן צעבּליטן ארום, װי דער אֶיער הימל", 
לייזער קאַצאָװיטש, הומאָרעסקעס, מינסק 1923, 

אַננרונטעווען -- טרו. -טעװע אָן, --גץ- 
גרונטעװעט. 1. (מאַליערי) אָנשמירן, אָנ- 
לייגן אן ערשטן שיכט פאַרבּ פֿאַרן (אויס) 
מאָלן, פאַרשפּאַכטלעװען די לעכער און אִ' די 
וענט פֿאַרן מאָלן דעם סאַלאָן. 2 אָנרירן 
בּײַם שווימען דעם דנאָ (גרונט) מיט אַ פוס, אי 
צו דערטאַפּן דעם דנאָ. . 

אַנגריבּלען -- טרו. "בל אָ --געגריבּלט. 
גראָבּן אַ סך גריבּלעך. אִ' גריבּלעך פֿאַר. די 
יונגע בּיימעלעך, אַי גריבּלעך אײַנצוזעצן טאַ- 
מאַטן, 

אָנגריבּלען זיך -- אוטח. -בּל זיך אָן, זיך 
+ געגריבּלט. ‏ אַ סך, אַ לענגערע צײַט זיך 
גריבּלען, חקירהן, נאָכזוכן, פֿאָרשן און איבּער- 
פאָרשן, אִי זיך יאָרן-לאַנג אין אַרכיון און 
בּיבּליאָטעקן צו געפינען א לאנג'געזוכטן דאָ- 
קומענט, כּתב-יד, אִי זיך אין עמעצנס פֿאַר- 
גאנגענהייט. /עניש, 

אָנגרי(י)ען, --גריושען -- טרװ. ‏ זי)ץ, 
יזשע אָן, -געגריז(עט, זשעט. 1. אַ בּיסל 
גריזוי)ען, אָנבּײַסן. לײַכט, פון אױבּן אויסעסן 
מיט די ציין. אִי אַן עפּל און אַװעקװאַרפֿן. מײַז 
גריזען אָן אלצדינג װאָס זיי טרעפֿן אַן 
2. גריזען, אײַנגריזשען א צאָל זאַכן. אִי אַלע 
עפּל פֿון קויש. ,די שטשורעס האַבּן אָנגע- 
גריזשעט די זעק תּבואה אין שפּײַכלער? 
9. פֿיג. שטאַרק נגען, צושטיין צו עמעצן מיט 
רייד (טענות, בּקשות) בּיז יענעם װערט ניט 


1482 


גוט. אַי די גאַנצע שטוב מענטשן און גאָרנישט 
פּוֹעלן. ,אַז די װײַבּ גריזעט אָן, לויפט ער אין 
שענק אַרײַן?. מיט זיך -- איך: זיך אַי 
דאָס האַרץ אומזיסט און אומנישט. -עניש. 

אַנגריונען -- טרו. -נע אָן, -'געגריזנעט. סל. 
אָנבּרודיקן. אָנשמוצן. אִי די פּאָדלאָגע, 

אַנגרײינערן,. -גרעגערן -- זזח אָנגראַי 
גערן -*. 

אָנגרײַזיק -- אַדי. װאָס אין אָן א גרײַ 
װאָס האָט ניט קיין גרײַזן. איער דיקטאַט. אִיע 
חשבּונות. , דאָ בּאַטרעפֿט די צאָל אִיע שילער 
5 פּראָצענט", אַפֿנ שפּראַכפּראַנט, קיעװ 
5, 43 / 

אַנגרײַולען -- טרחװ. זל אָן, --געגרײַולט, 
אויך: --קרייזלען. 1. מאַכן, אָנדרײען, 
פֿאַרדרײען גרײַז(ע)לעך, לעקעלעך אין די האָר, 

אָנדולירן. אִי די האָר, דעם פּאַרוק. 2, אָנ- 
צאַצקען, אויסציקלען, אָנכּתיבהן בּײַם אױפֿ 


שרײַבּן עפּעס. אִ' אַ פּאַרמעט. אִ' אַ דיפּלאָם. 
-עניש, | 
אָנגרײַזן -- גרײַז אָן, --געגרײַזט. אוטװ -- 


מאַכן א סך פעלערן: דורכלאָזן, ניט אויסניצן 
| געלעגנהייטן. א לעבּןלאַנג האַלטן אין איין 
אָי. ‏ טרװ -- מאַכן, דורכלאָזן אַ סך גרײַזן 
בּײַם שרײַבּן, דרוקן אָדער קאָרעגירן. אִי דעם 
מאַנוסקריפּט בּײַם איבּערשרײַבּן איף דער 
שרײַבּמאַשין, 


אָנגרײט -- דער, ‏ ן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פון אָנגרײטן. זאַפּאַס. פֿאַרגרײט. אַן אִי פון 
געװער, פון תּבֿואה אאַז. //נג -- ,זאָל 
פֿאַר זיי אָנגרייטן די ספֿרים און אַלערלײ אַ' 
אַז עס זאָל קיין שום זאך ניט אָפּגײן צום 
לערנען", ר'י משה בּרי נתן נטע |איבּזן, שבט 
מוסר, סודלקאָװ 1833. ,עס שטייט ימכון 
לשבתּך פּעלתּ ה" -- אַן אַ' צו זיצן האָסטו 
גאָט געװערקט קעגן בּית-המקדש פון הינטן, 
תנחומא, שמות, ווארשע תּרמ"ן. 


אָנגרײפֿן -- טרח. גרייט אָן, +-געגריט, 
1. פֿאַרגרײטן. אַװעקלײגן, אָפּשפּאָרן אויף אַ 
שפּעטערדיקער צײַט, פֿאַר א נױטפֿאַל. אי קאַר- 
טאָפּל און קוילן אויף װינטער. אִי שמאַלץ 
(מעד) אויף פּסח. ,גרייט דיר אָן אין דער יוגנט 
װעסטו האָבּן אױף דער עלטער": ;אַז מע 
גרייט אָן אום זומער האָט מען אױיפֿן װוינטער", 

שװ. "אָי אויף הלװאי מע זאָל (נאָר) ניט 
(בּא)דאַרפֿן --- וועגן (אויס)פרעגלען, פֿאַרגרייטן 
אײַנגעמאַכטס (װארעניע), װײַל מע פלעגט עס 
געװויינלעך ניצן פאַר א קראנקן. ודי מורעש- 
קען גרייט דאָך אַן אום זומער איר פּרנסה, 
טראָגט צום הויף אום שניט איר בּאַדערפֿעניש?, 
מס, משלי תּקע"ד, ו, 8. ,... ניט אָידיק גענוג 
שטאָף אויף צו בּויען פאר יענע װאָס װעלן 
קומען נאָך זיי, ממוס, שלמה. ;אי פֿאַר משיחן 
מאַטעריאל פון װעלכן ער װעט... אויסקאַװען 
פֿאַר אײַך אַ נײַעם, ליכטיקן מזלײ, פֿרוג ווו 

|2, אָנבּרייטן, צוגרייטן א סך פֿאַר א נאָענטן 
צוועק. אי צידה לדרך. אִי אויף שבֹּת. אַי אויף 
אָפּצופֿאַסטן, אי מצות אויף פּסח. אִי אַלץ װי 


! אָנגעגרייט 


| אַנגרײטן 


א גוטע בּעל-הבּיתטע. אי אַן אָנבּײַסן. אִי עפּעס 


צום מיטאָג. אִי פֿון כּליטוב אויף יום-טוב. אַי 


(װוי) פֿאַר א פּאָלק סאַלדאַטן. ,אַז מע גרייט 
ניט אָן פֿאַר שבּת האָט מען ניט אויף שבּת", 
שװ. ;שענקטס א נדבה, שענקטס א נדבה 
אויך אַמאָל דעם צווייטן. מיר גייען אַרום געלט 


פֿאַרדינען אויף פּסח אָנצוגרײטןײ, 78. , פֿרי- 


| טאג ריכט אן ואש דוא דארפשׂט אן צו גרייטן 


אויף שבּת", מחזור שלש רגלים, ח"בּ, אַמשט 
3, ,די װעלט איז געגליכן צו ערב שבּת, 
אַזױ װי דער װאָס גרייט אָן אום ערבֿ שבּת 
דער האָט צו עסן אום שבּת", לט2, נא/ב: ;אָנ" 
צוגרייטן. פֿאַר הונדערט קאַזאַקן און היי און 
האָבּער פאַר זייערע פערד", סיפּורים נוראים, 
(לבוב? יאָר?ן, ,,מזל-טוב אײַך מיט פריש-צאפּל- 
דיקע פּיאַװקעלעך! גרייט אַן, ייִדן, בּלוט, גרייט 
אָן געלט, געלט, געלט", ממוס, קליאַטשע. 
;אַלץ אין שטיבּל {איזן אָנגעגרײט אױפֿצונעמען 
די אורחים", אֵש, תּהיליםיוד. ;ערבֿ סוכות, 
אין די שטובּן בּײַ די אונטערגעפֿײַערטע פּלײ 


| טעס זענען די װײַבּער פאַרנומען געװען מיטן 


אִי לכּבֿוד יום-טובֿ", שמעון האָראַנטשיק, 'גאָטס 
משפּטי. , מוז עֶר אין זינען האָבּן אָנצוגרײטן 
אויף א בּץזכר און אויף א בּרית", א. זאָלאָ 
טאַראָו, יוִפאָל, 1882, פאן 4,. 

9. בּאַזאָרגן, פֿאַרזאָרגן,. אויפשטעלן, אײַנ- 
שטעלן. ,פֿאַר דרײַ האָט גאָט אָנגעגרײט א 
בּאַזונדער(ן) געדן: פאַר רבּנים, נאמנים און 
מלמדים --- נאָר עס שטייט נאָך עד-היום לייי 
דיק", שװ. שיכין) גרייט ער װאול אן דער 
רשע דיא קליידר, אבֹּר דר צדיק קלייט עשׂ 
אן", סהמ, איובֿ, כז, 17 ,,מיר לערנין עש פֿון 
הקבּ"ה דז ער האט... אים גיגרונד פעשט 
אונ' האט אן גיגרייט אלירלייא פּרנסה, בּהמות, 


| חיות", נצו, בּראשית, יד/ג. ,דער פֿאָטער פון 


דעם קינד גרייט אָן א שטול און זאָגט (זה 
הכּסא של אליהו)", נצ2, לב/א. ;די צדיקים 


| זאָגן אים אַז די ענינים פון עולם:הזה אין 


אייטל נאַרישקייט און צעבּראַכן געמיט. דערום 
זאָלסטו דיר אַי דעם גוטן װעג", קה. , זיי האָבּן 
שוין אָנגעגרײט פֿאר אונדז אַ מקום מנוחה 
זיי װעלן אונדז פֿאַרזאָרגן", ממוס, שטורם' 
צײַט. ,קיין געבּראָטענע טײַבעלעך האָט מען 


- פֿאַר אונדז אין ערגעץ ניט אָנגעגרייט", זשיט 


או, ניי 1919, 

4. זיך אײַנשאַפן, פֿאַרשאַפֿן. עװער עס 
שטראָפֿט דעם צװייטן מוז פֿריער פֿאַר זיך 
גוטס אַיי, שװ. קוזימן) דען צװײַג פֿון טייטל 
בּוים דען איך האבּ אן גירייט צו דער מצוה", 
מחזור שלש רגלים, ח"בּ, אמשט 1713. זיך א 
עולם-הבא. *זיך אַי שפּײַז פֿאַרן (אין) װײַטן 
וועג = פֿיג. טאָן מצוות כּדי צו קריגן זייער 
שׂכר אויף יענער-וועלט, 

9. בּאַשטימען. ,אינדערהייך איז פֿאַר יעדן 
זײַן גורל". ,דער איבּערשטער 
האָט פאַר יעדן אָנגעגרײיט זײַן (אַ) זיווג". ,די 
צענטע בּרכה איז (אשר הכין) װאָס ער האָט 


-אָנגעגרײט (מצעדי גבֿר) די טריט פֿון דעם 


מענטש", ספֿר מקור הבּרכה װו, מונקאַטש 
תּרנ"ה. , גאָט! האָסט מיר געהאָלפֿן פֿון די 





אָנגרײטן זיך 


גזלנים, מיך בּאַשערעמט פון דעם װאַסער דעם 
בּרייטן כּדי אַז דו זאָלסט מיר דאָ דעם טויט 
אָיײ, עט, לידער, ווילנע 1925, | 

0. פיג. צוגרייטן גײַסטיק. דערצ;ען. לער- 
נען. אָנגורטן, ,ויכוננה! און האָט אים אָנגע- 
גרייט מיט זײַן גרויס חכמה מיט זײַנע אברים 
און מיט שיינע געבּײַדע", שבֿט מוסר, לובּלין 
7. ,צו איטלעכער זאַך װאָס אין קדושה, 
היינו צום דאַװנען און תּורה ומצוות, געהער 
מען דיך אִי אויף פריער מיט גרויס חשקי, בּן 
ציון בּר' יוסף יהודא מחערסאָן, צדה לדרך, 
פּיעטריקאָװ 1905, | 


אַנגרייטן זיך -- אוטװ. -+ דפֿװ. צום בּו: 
,די מורעשקע װאָס איז א קליין בּאַשעפעניש, 
האָרעװעט און גרייט זיך אָן איר בּאַדערפֿעניש?, 
ממוס, שירה, | 

צום 33: ,-- אַז עֶר בּאַדאַרף גיין אין א 
װײַטן װעג אַרײַן גרייט ער זיך אָן עטלעכע 
טעג פֿר;ַער איידער ער גייט די זאַכן װאָס ער 
בּאַדארף צו דעם װעגי, חה, 206, 

צום 43: ,װאָס מע גרייט זיך (ניט) אָן אויף 
דע'ר-װועלט, דאָס נעמט מען ניט מיט אויף י9" 

נער-וועלט", שװ. ;אַז מע גרייט זיך נישט אָן 
- אויף דע'ר-וועלט, האָט מען נישט אויף יענער- 
וועלט", שװ. ,דז ער גיהערט זיך צערונג אן 
צו גרייטן אויף איין זוא װײַטן װעג דאש ער 
צו רײַון האט אונ' דיא צײַט פון לעבּן איז 
קאָרץי, ש. פֿראַנקפֿורט, ספר החײים, קיטן 
תּע"ז. עודי נשמהן מוז זיך פון דעם גוף אפ 
שיידין אונ בּגער זיך שפּײַז אויף איהרין װעג 
אן גרייטן", א. פּאַװיר, בּחינות עולם, זשאָלי 
קעוו תּקס"ה. ,דער עיקר דאַרף מען טראַכטן 
זיך אָנצוגרייטן אויף די אײיבּיקע װעלט", פּלאי, 
המדבּר בּצדקה, װאַרשע תּרנ"ב. ,גרייטן זיי 
זיך אָן תּכריכים און מאַכן א צואה", י"ז בּן 
אַריה, אַ װעלט מיט װעלטעלאַך, ווילנע 1894, 

צום 63: ;אַז אך אין פּרקים שטיט, גירייט 
דיך אן אין (פּרוזדור)... אי דוא גייאשט אין 
פּאַלישׂ צו דעם מלך", לטו, טז/א. ,עס איז 
געװוען אין יענע שװערע טעג, װען אָנגעגרײט 
זיך האָט דאָס װאַנדערפֿאָלק, מיט פֿיס געשװאָלן, 
קראַנק און מיד, אַרײַנצוטרעטן אין דאָס לאַנד 
כּנעןײ, יהואָש, 'שנט ראובן און שבֿט גך'. 

-עכץ -- ,אויף די אַנדערע װעגן זײַנען 
געזעסן די װײַבּער מיטן געבּעקס און אַ", 
אַש, אַ שטעטל. -שניש. -עריין). -עריי. 


אַנגרײיפן -- גרייך אָן, -'געגרייכט. אוטװ -- 
אָנקומען, אָנשפּאַרן. דערשלאָגן זיך. אִי אין 
אַלע װינקעלעך פון ערד-קײַלעך. אִי צום סאַמע 
מיניסטער אַליין. ,װיי איז צום אויער, װאו 
ס'גרייכט נאָר דײַן קול אַזָ", האַל איבּז, יל"ג, 
די אידישע פֿרױ ופֿרױען, זבּן, מאָסקװע 1928. 
אוטװ 6 טרװ -- (אָנ)דערלאַנגען, דערגרייכן. 
אָנרירן, צוקומען (צו) עפּעס װאָס איז שװער 
צו דערגרייכן, דערלאַנגען. אִי מיט די שפּיץ 
פינגער דעם סופיט. אִי די העכסטע פּאָלקע 
פֿון (אויף) דער פּאָליצע און אװעקשטעלן דאָס 
בּוך. ;דא זאגן אַ טייל (חכמים, מיכאל המלאך) 
איז געקומען און האָט זי געצויגן, דאָ האָט זי 


אַנגרײַפֿלעך -- אַדי. 


1488 


אָנגעגרײכט בּײַ דעם שפּיץ פֿון דעם {סזצעפּ- 


-טער", ר' אהרן מטריבש, ספֿר מצח אהרן, 


װאַרשע תּר"ג, 


אָנגרייף -- דער, ץ. נעאָל, מװ, 1921. + דזװ 


אָנגריף -+. אַקט פון אָנגרײַפֿן. מאַכן אַן אַי 
אויפן שׂונאס פּאָזיציע. װידערשטיין אַן אַ" 
,דער גוֹרל און צװאַנג פון ייִדנטום איז, צי 
ער יל יאָ צי עֶר װיל ניט, אַן אִי אויף דער 
מענטשלעכער געזעלשאַפֿטײ, מװו, היטלערס פּראַ- 
פֿעסאָרן. ,די נײַע ענציקל, טראָץ איר אִי אויפן 
ציוניזם. . .", בּצג, טמז, 1953 וו 12. לופ ט-אָ. 
װאָס מע קען אָננע" 
מען, אַרומנעמען (-+ אָנגרײַפן, 63) עדי 
קרבּנות איז איין אן גרײַפֿליכי זאַך אש מען 
מיט הענדן גרײַפֿין מוז אבֹּר די תּפֿלה איז 
דורך דען רידן איז דורך איין לופֿט ואס ניט אן 
צו גרײַפֿן איז", ר' זאבֿ װאלף בּרי יוסף 
מבּרלין, דרישת הזאב, תּ"ק, 


אָנגרײַפֿן -- טרװ. גרײַף אָן, = געגריפן, 


+י געגרײַפֿט. 1. אָנפֿאַלן, בּאַפֿאַלן, איבּער- 
פֿאַלן מיט געװער. אַטאַקירן. אִי די פעסטונג, 
די פֿאַרטיפֿיקאַציע. אי דעם שׂונאס ארמיי פון 


אַלע זײַטן, ,איקליכר גרײַף דען אַנדרן בּײַא 


זײַנם הױיבּט אן", שמואליבּוך, סטראָפץ 893, 
,פּנטצר און הארניש שפּיס אונ' שװערט אַך 
טרומעטן, פּויקן אונ' פּפֿײַפן, דן פֿאָלק אַלן 


| זיך נוך פרנקבורט קערט אַז װען זיא עפּישׂ 
. ועלטן אן גרײַפֿן", װינץ. ,אוני' דאז מאן זאָל 


אַלי שװערטר אונ' מעסר שלײַפֿן, דאמיט װיל 
ער נון זײַן פײַנט אן גרײַפֿן, ספר משלים, 
דמ 1686. ,דער שטאָרים װינד דז דיא שיף 
אן גרײַפט -- דאז איז איין רמז אויף דען 
(מדת הדין)", ספֿר שׂיח השׂדה, פיורדא תּצ"ן, 
;עז זאָל אויך דיא גמיינן בּורגר איין גזאגט 
װערין דז מען קיין יהודא ניט אן גרײַפֿן זאָלי, 
בּאַלעגערניש. ;,סיריע איז געװען די ערשטע 
װאָס האָט אָנגעגריפן ישׂראל", דוד פֿלינקער, 
טמז, 511965, | | 

2. אָנהײייבּן) שלאָגן. בּאַפֿאַלקן מיט בּייזע 
טענות, זלזולים, זידלערײַען. ;ניקש נאך דויזר 
תּפיסה בּיגערט מן זוילט מיך הרטויר {= האַר" 
טערן אן גרײַפֿין", גה, 383, דרום אַך לאשׂט 
זי גאָט אן אונשׂ ניט אן גרײַפֿן, װײַל מיר 


| גלױיבּן אן אים אונ האַלטן זיך אן זײַנר תּורה", 


משה אײַזענשטאַט, איבּז, דרך הישר לאבן 
בּוחן, אָרט? 1746. ,איינר האט זײַנין (חבר) 
אן גגריפֿן פר פילי לײַטין אונ' צו אים 
גיזגט, איך הבּי גיהערט דשׂ דוא פֿון מיר 
איבּל גשפּראָכין האשׂט", ספֿר מבֿחר הפנינים, 
הומבּורג תּצײט, 

2. בּייזװיליק) קריטיקירן. אַרונטעררײַסן. 
אי דעם מחבּר. אִי דעם קעגנערישן קאַנדידאַט, 
,װען עס גרײַפֿט אָן דעם כּבֿוד פֿון דעם בּויית 
!= בּורא יתבּרךן בּרויכט מען ניט קערן פאַר 
דעם כּבוד בּו"ד ובֹּשֹׂר ודםןי, שמו פלאי, ספֿך 
האמת והשלום, לעמבּערג 1892, קוְדער אַשמדאֵין 
האָט אומבּאַרעמהארציק אָנגעגריפֿן ניוײיאָרקער 
ייִדישע אַרױסגעבּער און שרײבּער", א. האַר- 
קאַװי {פֿאָרװאָרט צו, מרו ;דוד פרישמאַן 


אָנגרײַפֿן 


האָט. ... שארף אָנגעגריפן פּרצןי, מוק, מײַנע 


בּאַגעגענישן וו. ;אַז ס'האַלט שוין גאָר שלעכט, 
נעמט ער אִי דעם רבּין, אַנשטאָט לאָזן זיך 
פון אים אַטאַקירן", ייז, אַשכּנזי. : 

4. אַרײַנדרינגען אין עפעס (און קאַליע 
מאַכן), אָנטאָן, אָנמאַכן שאָדן. די װירוסן קע" 
נען אִי די לונגען. די מאַני)לן גרײַפן אָן דאָס 


פּעלצװאַרג. ,כלאָר-בּלײיכונג פאַר בּאוולנע שטאָ- 


פֿן אָדער שװעבּליבּלייכונג... קעגן אִ', ד"ה 
אָפּשװאַכן די פֿעדעם", דרי ל. ח. יפֿה, ייודישער 
האַנטװערקער, טא 31, . | 

9. אַרכ. אָנרירן. אָננעמען. אָנטאַפּן, צונויפֿ- 


נעמען. ?ער גרײַף גון דען זאַק אן, דער דא 


ואר פאל קיזל שטאן", ספֿר משלים, פֿפֿדמ 
6, {,,מיר האבּן עז |= שפּײַזן אויף קאַרגשט, 


אַז מיר קינט האבּן אן גריפֿן", פּראַגב, 41, 


,אַלזו זאג איך צו אים: מײַן הערץ, זאָל איך 


אײַך אן גרײַפֿין, דען איך בּין טריפֿה גיװעזין", 


גה, 199. ,אז דער פֿאטר ואר גישטאָרבּן 
האט ער װײַן בּן קטןן קיין מענשין ניט 
לאזין אן גרײַפֿין צו דען בּעט של אבֿיו", נצו,. 


| דבֿרים, נ/ב. ,דען (לולב) טראג איך מיט רעכטן 


אין מײַני הענד אונ' ניט פון (גול)... צו אן 
גרײַפֿן מיט זיא דען לולב", מחזור שלש רגלים, 
ח"בּ, אַמשט 1713. ;אונ' װען עשׂ טג איז, זאָ 
גרײַפט ער אן דשׂ טלית אונ' מאַכט דיא בּרכה 
להתעטף בּציצית", ספֿר המנהגים, אַמשט 1723, 
לד/א, ,דא גינג. .. וערן גישװוינד אונ' גרײַפט 
דעם רבּי יצחק אן, אן זײַן הנד, אונ' נאם 
אים אין זײַן הויז אנײַןי, ספר מעשׂה ה', אַמשט 
3, ג/ד. ,מע האָט |דעם פּײַער פון מובּחן 
קאָנען אִי װי א האָלץ אָדער װי אַ שטיין, אַזױ 
האַרט איז דאָס פֿײַער געװעןי, הרב אברהם 
עפּשטין, בּרך אברהם, לאשטשעוו 1817, 

0. (אָנבאַפּן,. אַרומכאַפּן, אַרומנעמען. אײַנ- 
קלעמען, אײַנגרײַפֿן +. מלל פֿאַרטײַטשט 'חיל 
אָחזי (שמות, טו, 15): ,אן גיגריפן" ותּי: ,זי 
האָט אַ שוידער בּאַנומען". ?זיא זולטן בּרוך 


ידען שרײַבּר אוני ירמיה דען נביא אן גרײי 


פֿין אוני גיפנגן בּרענגן", מ. שעריר, לו, 26, 
,איז ער זי ודי װײַבּן מפייס און גרײַפט זי אָן 


מיט זײַנע הענט און רעכט זי אויף און בּרענגט 


זי להיכלו", שֹׂרֵה בּת טובים, תּחנה שער היחוד 
על עולמות, ואָנהײבּ 19, י"הן פֿיג. ;אַ בּילך 
פֿון ייִדישע צרות. װאָס זאָל איטלעכן אִ' בּײַ 
דער נשמה", בּעמ וו 

4 בּאַנעמען. פאַרשטײן, אײַנבּײַסן. משׂיג 
זײַן. ,זיא וואושׂטן ניט װיא זיא עז זאָלן אן 


| גרליפן, זי העטן גרושׂה מורא, זי מושׂטן טאַנצן 


וויא זיא ישׂראל װערדן פּפֿײַפן", ר' יעקב בּרי 
יצחק סג"ל ש"ץ דק"ק ריטלזיא, קהלת יעקב, 
פּראָג 1763, 

מיט זיך -- פ;אֲַלשׂ יהודה גיזעהן האט 
אַלשׂ דשׂ חיל שטין בּלײַבּט אויף אירן פּלאַץ 
אונ' ער קען זיא ניט מאַכן װײכן, האט ער 
זיך אן גיגריפֿן |= זיך אַנגענומעןן מיט איין 


| מאכט אונ' איין עצה פון שטאַרקהײט", בּית 


ישׂראל, אַמשט 1723. ;אונ' דר מאן האט זיך 
אן גיגריפן אן דעם בּוים ואז (אילני חייא) 





אַנגרײַפֿעריש 


היישט, הט צדקה אונ' גמילות חסד גטאן", קה, 
פיורדא 1743. ,עס איז גוט דו זאָלסט זיך אַי 
אין דעם דאָזיקן {יסודןײ, חה, 237, 
יונג, 7ער -- עדער בּעסטער װעג צו 
בּאַשיצן זיך קעגן אַן אָי, איז יענעם פר;ער 
אָנצוגרײַפֿןײ, ייז, קאַרנאָװסקי. 
אָנגרײַפֿעריש -- אדי. אָנפֿאַלעריש. אַגרעסיװ. 
,זײַן רעדן איז געװען שאַרף, בּײַסיק, אַ', 
הל, טאָג, 1949 ווא. ,זי האָט אייגנטלעך גאָר- 
ניט געװאָלט זײַן אָי, נאָר אלץ ניט געקאַנט 
זיך איבּערשטעלן אויף א ווייכערן טאָן", סאָװ' 
היימלאַנד, 1965, פא 5. ,זײַן גאַנצער קערפּער 
מיטן קאָפּ . . . בּייגט זיך אין אַיןץ געשטרעק", 
ישׂראל קאַפּלאַן, שליאַך און אומװעג. -קייט. 
אָנגרילצן -- דזוו אויסגרילצן -+, 209. ,די 
בּלעכלעך האָבּן אונדז אַזױ אָנגעגרילצט אין 
קאָפּ, אַז א גאַנצן װעג צוריק האָבּן מיר שוין 
מער גאָרניט געהערט", אי. קיפניס, סאָו' 
היימלאַנד, 1968, א 6, 


אַנגרימירן -- טרו. -מיר אָן, -'(גע)גרימירט, 
1, אָנפֿאַרבּן, אָנשמירן מיט שמינק(ע). פאַרי 
גרימירן. אי דאָס פּנים פאַרן אוױיפֿטריט, 
2. (פֿאַר)גרימירן א צאָל. אִי אַלע סטאַטיסטן 
און כאָריסטן, מיט זיך. /נ. 

אָנגרימפּלען -- טרו. -פּל אָן, -'געגרימפּלט. 
(אויס)גרימפּלען א סך. אַי פּאָפּולערע לידעלעך. 

אַנגרינען -- טרח. גרין אָן, 7--געגרינט, 
1. אָנפֿאַרבּן, אָנמאָלן מיט גרינער פֿאַרבּ. אי 
די פֿאָרהאַנגען. 2. בּאַדעקן, פֿאַרזײען שט- 
חים ערד מיט גרינס. אִ' די בּרעגעס אֲרום 
טײַך. אִי דעם נגב, 


אָנגריפן זיך -- אוטװ. גריס זיך אָן, זיך 
ריגעגריסט. - זיך (בּאַ)גריסן מיט אַ צאָל. אִי 
זיך א גאַנצן אױפדערנאַכט אַזש די האַנט זאָל 
ווערן געשװאָלן. 


אָנגריף -- דער, ‏ ן. = אָנגרײַף. 1. אַקט 
אָדער רעזולטאַט פֿון אָנגרײַפן -+, אָנפֿאַל, 
אַטאַק(ע). איבּערפאַל. ,װאַרפֿט ער אָפּ די 
עצה... פון צוריקטריט פֿון דערװײַליקן, און 
ער לאָזט זיך אויף זײַן שטייגער בּאַלד אין 
שטרײַט --- אין אַן אַי אין אן אײַליקן", אֵל װוו, 
ייהודה המכּבּיס טויטי. , מיר גרייטן זיך צו 
אַן אי. עס זײַנען אונטערגעצויגן זעקס קאָרי 
פּוסן פֿון מיליטער", ש. בּרעגמאַן, דורך קריג 
און רעװאַלוציע, אַדעס 1932. שש טורעם' 
אי -- ,כמעלניצקי האָט אויך איצט זיך ניט 
געקאָנט אנטשליסן צו נעמען די שטאָט דורך 
א ש"אַי, ימ איבּז, שד וע. ,פאַלן... װי א 
סאָלדאַט אין ש"אַ", דא, פֿון בּערלין בִּיז 
סאַן פֿראַנציסקאַ. אָימל ח מה -- היפּוך פון 
פאַרטיידיקונג(ס)-מלחמה. קעגנאַ'. 29 
,איך בּין פֿון איר אײיַנגענומען געװאָרן בּײַ דעם 
ערשטן אָיי, װינטש װו, נ"י 1920. ניט אָי 
אָפּמאַך (פּאַקט). אָ"ר מונים -- א"י, האַנט- 
גראנאַטן, 
2. אָנפֿאַל, בּאַפֿאַל מיט זלזולים, בּלבּולים, 
אינסינואַציעס, כּדי עמעצן בּרענגען שאָדן, 
אַרונטעררײַסן. ;און פאַרלאַנג פֿון אײַך איבּער- 


144 


צודרוקן בּיידע דאָקומענטף: דעם אִי און 
דעם ענטפער", װינטש, דאָס נײַע לעבּען נ"י 
סעפּט' 1910. ער האָט געמאכט דעם ערשטן 
אָי, געװאַרט בּנימינס ענטפֿער, נאָר בּנימין 
האָט געשוויגן", ייז, שטאָל און אײַזן 
9 טייל פֿון אַ כּלי װאָס מע נעמט אָן מיט 
א האַנט, װאָס דינט אָנגענומען צו װערן. ?אויך 
די (ידות הכּליםן אִי פון די כּלים מוון גע 
כּשרט װערן", הרב א. בּרודא, הליכות עולם, 
אונגװאַר 1864, 
אַנגריפֿלען -- טרװ. פֿל אָן, --געגריפֿלט. 
אָנשרײַבּן, אָנצײיכענען (עפּעס) מיט א גריפל, 
אִי קאָטשערעס מיט לאָפּעטעס אויפן טאָװל, 
אִי פֿאַרשיידענע קובּן, | 


אָנגרעבּליע(װע) -- -+ אָנגראַבּליע(װע)ן. 


אָנגרעבּן -- טרח. גרעב אָן, --געגרעבּט. 
אָנשטאָפּן, אָנפּאַקן, אָנלײגן כּדי צו מאַכן גרעץ" 
בּער, פולער. אִי דעם זאַק קאַרטאַפל, מע זאָל 
עס ניט קענען רירן פֿון אָרט. אִי די װאַליזע. 
מיט זיך -- רעפֿל. װערן דיק, פעט, 


אָן גרענעץ -- פֿראַזע. אויך: 1. װאָס אָנער- 
קענט ניט קיין גרענעץ; איז אומעטום. או- 
ניװוערסאַל. ,כאָטש אױיבּן לײַכט ער און פֿאַר- 
שפּרײיט זיך אין א בּחינה פֿון אָן ג' און אַן 
אַן ענדע", תניא, 222. 2. װאָס איז ניט 
געצוימט: הפֿקרדיק. ,האַלט (שטעלט) זיך 
ניט אָפּ פֿאַר קיין זאך (פאַר קיין שום שטע- 
רונג). חוצפּה אָן ג'. ענערגיע אָן ג'. אפּעטיט 
אָן גי. ;ער האָט א דאָרשט נאָך מאַכט אָן ג". 

אָנגרענעצדיק -- אַזי. אֶע אַספּיראַ- 
ציעס. ;אַן אֶיער װאָלונטאַריזם װאָס האַלט אַז 
דער רצון איז איבּער אַלץ אין דער װעלט", 
ימ, שמעון דובּנאָו. -דיקיים -- ,דער 
פֿרײַער, אומעטום-גרייכנדיקער װינט, דער גרע- 
נעצלאָזער ים -- פֿרײַהייט, רוימלעכקייט, אֵײ, 
א.י זאַקוסקי, דוד עדעלשטאַט..,, ב"א 1955. 

אָנגרענגעצירן -- טרח. -ציר אָן, -יגרענע- 
צירט. 17. - אָנצייכענען, אָנמאַרקירן גרע- 
נעצן. אִי דעם נײַעם בּית-עולם. 


אָנגרעפּצ(ע)ן -- גרעפּץצע) אָן, -געגרעפ- 

צוע)ט. אויך: -:גרעפּס(ע)ן. אטח -- אַ 
לענגערע צײַט גרעפּצן. אִי נאָכן פֿעטן מיטאָג, 
טרװ -- 1. (גראָבּ) שלעכט, מיט אומקלאָרע 
קלאַנגען עפּעס אַרױסבּרענגען. דער זינגער 
האָט אָנגעגרעפּצט און דער עולם האָט אים 
אױסגעפײַפֿט, אי אַ רעדע. אִי א סוד אין אויער. 
3 (גנביש) מסרן. אױסזאָגן פֿון חדר. (אָנ)זיג- 
גען. אִי אויף די אייגענע יאַטן. אִי דעם קנע 
פּלדיקן װעגן דער גניבֿה /נג. -עכץ, 
-עניש. ער. / -עריי, 


אָנדאגותדיק -- {... דײַיגעס...ן אַדי. װאָס 
איז אָן דאגות, אָן זאָרגן. װאָס זאָרגט זיך 
ניט. קאָ'ער זוכער פֿון דער זוניקער זײַט פון 
לעבּןי, ימ, יִבּל ווצא, 1. -יקייט, 

אַנדאָ|גראַף -- דער, ן. אַפּאַראַט װאָס פֿאַר- 
צייכנט די שינוייִם אין שטראָמען. אַ'נראַם -- 
דאָס פאַרצייכנטע מיט דער הילף פון אַ'גראַף, 


אַנדאָלי'ם 


אַ'מעטער -- אינסטרומענט צו מעסטן די 
לענג פֿון ראַדיאַזכװאליעס. 

אָן דאַידאַרט -- (.. דאָדערטן אַדװ. זזו 
אָין, דאָרטן. 

אָנדאַוו(ע)נען -- אקוזו. דאַװן אָן, -יגע- 
דאַװנט. 1. (װעגן אַ חזן, אַ שליח:ציבּור) 
שלעכט דאַוונען. ,װיי װיפֿל גרײַזן אין עברי 
דער קאַליקע האָט אָנגעדאַװנט". 2. פּעאָ. 
בּמקום-װערבּ פאַר אָנרעדן, בּאַרעדן. אַי רכילות. 

אָנדאַװו(ע)נגען זיך -- אוטװ. + פפֿו. 
דאַװנען א סך, א לענגערע צײַט. אהאָט מען 
זיך יום- כּיפּור אָנגעדאַװנט און אָנגעזאָגט װי 
א פּויק", אפא, טמז, 1965 א 7, 

אָנױאַטירן -- טרח. -טיר אָן, --געדאַטירט, 
1. אָנשרײַבּן, אַװעקשטעלן א דאַטע. אַי דעם 
בּריוו,. 2, אַװעקשטעלן דאַטעס אויף אַ צאָל, 
אִי אַלע צירקולאַרן. =זנג -- אַ פֿאַלשע אַ 


אנראפט -- די. מצ נב. }2848 :2406 
אַרכ. גײַסטיקע פאַרטיפונג. פארטיפטע מח' 
שבֿה. כּװנה. /, טובל והשרץ בּידוֹ... ואַהבֿה 
שאינה מלב... ובלא כּװנה תּפלה, השׂטן ימ" 
צאם לעלילה, טוקין אָן רײַאן, ליבּן אָן טרליאן, 
בּעטין און (= אָןן אן דאַכט, דיא דרײַא האט 
דער שׂטן דער דאכט", צוכט. ,וי איך נון זוא 
מתוודה גיװעזין אונ' אל מײַן אן דאַכט לה- 
מקום בּ"ה |בּרוך הואן גידאכט אַלוו בּעלי זצ"ל 
גילעגין אונ' גילאַכט", גה, 151. ,(מכּל שכּן) 
װען דער מענש שטיט (בּמקום קדוש) ... דשׂ 
ער גיהער מיט אן דאַכט צו זיצן, אונ' זאָל 
קיין לײַכט פֿערטקייט בּרויכן", מהמ, אַמשט 
2, סא//א. ,דען װאש מן פֿר שטיט וֶוען 
מען איז מתפּללן דשׂ גיט גװישׂ פון הערצן, 
מאכט גרושׂי אן דאכט", עפש, דרך הישר 
לעולם הבּא, שקלאָװ 1796,. דטשמ: ,... און 
אײַער נאָמען דאַן מיט אִי (כּװנה) דערמאַנען. 
צו גוטן", ליאָנדאָר, נײַער בֹּש, וילנע 1887, 
גרואיק קענען מיר בּײַם פענצטער לאנג מיט 
אִי זיצןי, אַר, 'שיינע הערבּסטיטעגי. יק -- 
,אונ' וואז גישריבּן איז אין דען אָרון הקודש 
די פּסוקים די איינן מענשן אן דאַכטיג מואַזכן 
אז (שויתי ה' לנגדי תּמיד)", לטו, י/א, 


אַנראַכטן -- אוטח. דאַכט אָן, --געדאַכט. 
דערמאָנען, ריידן װעגן עפּעס אָדער עמעצן 
אויך: אױיסטראַכטן װעגן עמעצן. ,אין די צײַט 
װאָס עס פֿאַרזאַמלען זיך מערערע װײַבּער צו- 
זאַמען, שטאָטס. . , פון אנדערע מענטשן אֲנצו- 
דאַכטן;. . . בּעסער אין די צײַט עוסק צו זײַן 
אין זאָלכע רייד װאָס מע קאָן פֿון זיי אַ נוצן 
האָבּן", ר' יצחק האמבּורגער, שׂיח יצחק, קראַ- 
קע 1882 |איבּז פֿון פּלא יועץן, 


אָנדאַפֿן -- טרו. דאַך אָן, --געדאַכט. בֹאַז 
דעקן, לייגן אַ דאַך. אִי דעם בּנין. 

אָנדאַלבּען -- טרח. בע אָן, --געדאָלבּעט. 
אָנהאַקן מיט אַ דלאָטע. אִי לעכלעך אין קאָרע, 
אין א בּלעך. פרגל אױסדאָלבּען -+, 210, 

אָנדאַלי'ם -- דער, ‏ ז. סטוטש. אויך: אָדאָ- 
נאָלים, פֿאַרשטײנערטער צאָן. 





אָנדאַמפּן 


אָנדאַמפֿן -- טרו. דאַמפּ אָן, -יגעדאַמפּט, 85: 
-. דאַמפֿן, דורכנעמען, אָנזאַפּן מיט דאַמף, 
אִי די שטיק סחורה. אִי די בּאָר. 


אַנדאַנט(ע -- אַזװ 48 סובּ. 2?איי 22 איט. 
(מוזט) אין א געמעסיקטן טעמפּאָ, צום טאַקט 
פון א נאָרמאַלן גאַנג. ;און ס'שפּילט א סאָלאָ 
אויס דער בּרוסטקאַסטן: אַנדאַנטע", עק. 
-ינאָ -- אַ בּיסל געשװוינדער װי אנדאנטע, 


אָן דאַנק -- דזו איבּער -- דאַנק, - + 912, 
,ער מוישט היידינשי שפּרעכן און זײַנן דנק", 
כּ*י 'מגילה-ליד' {אין בּאָדלעאנאן. 


אָנדאַנקען -- אוטװ. דאַנק אָן, --געדאַנקט, 
דאַנקען א סך און מיט (הכנעה-)געפיל, אִי און 
אָנװינטשן פֿאַר דעם טובהלע. אִי א פֿולן קאָפּ 
(אַ פול היטל, אַ פולן ספּאָדיק, -ע9כמץ. 
דעניש, 


אָן דאָס -- אַנשטאָט אָן דעם. אויך אַדװערבּיאַל 
מיטן בּ: סײַװי. ,דער בּעליבּית װעט זיך גאָר- 
ניט אומקוקן, ער גייט דאָך אָן ד' טאָג און 
נאַכט אלץ אינאיינעם אַרום פֿאַרטראַכט", עט, 
סערקעלע. 


אָנדאָפֿן -- אוטו 8 טרו. דאָס אָן, --געדאָסט, 
1. (גראָבּ) אויסשיידן, אַרױסבּרענגען צוֹאה. 
אי אין בּעט. אִי אין מיטן מאַרק. *אַי אין די 
הויזן = אויך: זיך דערשרעקן. זיך פאַרלירן. 
"ער האָט אים (איר) אָנגעדאָסט אין (די) 
קרויט = האָט אים (איר) ניט געבּראַכט קיין 
גרויסן שאָדן; האָט ניט געטאָן קיין שלעכטס, 
2. אָנחזירן. אָנשמוצן. אָנװאַרפֿן. ,האָט דאָ 
אָנגעדאָסט װי אין א חזיר-שטאַלײ. אִי מע זאָל 
אַזש ניט קענען אַרומראַמען. ,בּײַ איר אין קיך 
איז שטענדיק אָנגעדאָסט". 

9 קאַליע מאַכן. ,האָט צענומען די מאַשין, 
האָט אָנגעדאָסט און געלאָזן אַלע טיילן ליגן". 
4. בּמקום-װערבּ פֿאַר טאָן עפּעס שלעכט, װי 
אַ קאַליקע. אִי אַן אַרטיקל, 

פ. (אומאיידל) אַפּנאַרן; אָפּשװינדלען. אָנ- 
זעצן, אי די בּעלי-חובֿות. אַז ס'קומט צום 
דעקן דאָסט מעץ אָן. אִי אין היטל אַרײַן = אינ- 
גאַנצן אָפּנאַרן. ,האָט נחום דער רופֿא אָנגץ- 
דאָסט דעם פּאַרפֿאָלק אין א גאַנצן הונדער- 
טער", יַפֿאָל, 1887, טן 35. 0. װאױל: 
יונגעריש. איגנאָרירן. זיך ניט רעכענען מיט 
יענעמס מיינונג, ,דאָס זיי אָן, זיי ווייסן זייער. 
פרעג זיי װער עס האָט זי בּאַמאַכט". אויך: 
מיט זיך. 

יונג. -עכץ. -עניש. דער -עריי 

אָנדאָפּטשען -- טרו. -טשע אָן, --געדאָפּ- 
טשעט. 99: --טאָפּטשען. 1 אָנטרעטן 
אָנטראָגן שמוץ, בּלאָטע. אִי מיט די שטיװאַלעס 
אױפֿן טעפּעך. 2. צעטרעטן, אָנטראַמפּלען 
אִי אין גאָרטן, 8. שטײַף אָנפּאַקן. אָנשטאָפּן 
אײַנטרעמאַשען. אִי דעם שטרויזאַק. אי דעם סונ" 
דוק און צומאכן. ,אַזױ פלעגן די בּעלי-עגלות 
אִי אזעלכע פֿערצן, פֿופֿצן פּאַרשױינען... (אין 
דער בּוידןי, ש. איריס, אָט אַזױ האָט מען גע" 
שפּילט טעאַטער, ב"א 1956. 2 אָנהרגענען 


1488 
אָנשלאָגן. אַי עמעצן די בּיינער, די זײַטן 
-עכץ, ל .2‏ -עניש. 


אָנדאָפּלען -- טרװ. יפל אָן --געדאָפּלט. 
פאַרצװײפֿאַכן אין עטלעכע פֿאַלן אִי דעם 


קרעדיט אין די בּענק. אִי סחורה אויף די פּאַ- 


ליצעס. אָפֿטער: --טאָפּלען. 


אָנדאַקטערן -- טרו. -ער אָן, --געדאַקטערט, 
איר. אַ לענגערע צײַט בּאַהאַנדלען א חוֹלה און 
פאַרערגערן זײַן מצב. ,דאָס דאָקטערל האָט 
אים אָנגעדאָקטערט א גאַנץ װאַזשנע חולאת". 


אִי דעם קראַנקן אַ לונגעױפֿעלער. מיט זיך. 


אָן() דאָרטן -- אַדװ (מיט אַן אָנװײַז פֿון פֿינ- 
גער). דאָרטן (זעסט?). איף אָט דעם אָרט. 
;אָן די שטייט דאָך דער בּעזעם". 


אַנראַרן -- דאַר אָן, *יגעדאַרט. ‏ אוטװ -- 
אָנהײבּן דאַרן. אַי בּײַ אַ שװערער קראַנקײט. 
טרװ --- אָנטריקענען, אויסטריקענען. אַי בּרויט 
אויף מיטצונעמען אין װעג אַרײַן. אַי סוכאַ- 
רפס -עניש, 


אַנדאָ'רעק -- דער, ירקעס. 8828 :אט. 
9 אַנדאַראַ'ק. װרר, אוקר. װאָלן װײַבּע- 
ריש רעקל אָדער קליידל אין פֿאַרבּיקע פּאַסן, 
אַן אַי טראָגט מען מיט א בּלוזקע. אַן א' האָט 
געוויינלעך אויסגעשטיקטע בּלימעלעך. ,צו פיל 
שפּיגלען זיך פּאָלעסישע מיידלעך... מיט די 
בּעסטע אַנדאַראַקעס האָבּן זיי זיך אָנגעפּרענ- 
דצט", מאָטיע דעכטיאַר, בויער, מינסק 1936, 
;איר אי איז געל-רויטלעך, אירע האָר זײַנען 
ליכטיק", אי. קיפּניס, סאָװ'י הײימלאַנד, 1968, 
פא 6, 

אָנדאָרשטן, - דאַרשטן -- טרו. -רשט אָן, 
געדאָרשט, -דאַרשט. (99: -:דורשטן, נר,ן 
מיט א כּיוון ניט געבּן (עמעצן) צו טרינקען 
װאַסער. דערפירן עמעצן צו אַ מצבֿ פֿון דאָרשט. 
אי די אַרעסטאַנטן װי אַ שטראָף. אַי די 
הינער, 

אָנדפּרן -- {... דאַבּערזן טרו. דבּר אָן, +-'גע- 
דבּרט. 1. (אָנ)רעדן, בּאַרעדן מיט דער כּוונה 
קאַליע צו מאַכן. אִי אויף דער שכנטע רכילות, 
אָי אױיף דעם שותּף װאָס אין דער קאָרט 
שטייט. 2. אַ סך רעדן; מאָלן מיט דער 
צונג. אָנפּלאַפּלען. אִי נאַרישקײטן. אִי אַ פֿולן 
קאָפּ. *אָי פאַר פֿײַער און פֿאַר װאַסער. ,װאָס 
ער האָט דאָ אָנגעדבּרט!". 8. (אונטער)מסרן. 
אִי אין 'קאַזנאַ' אויף דעם קאַנקורענט. מיט 
זיך. : 

אָנדודלען -- טרו. דודל אָן, ---געדודלט, 1. אַ 
לענגערע צײַט שפּילן אויף אַ פֿײַפֿל, דודע. אַי 
אויף דעם פײַפיאָל אזא 'סימפֿאָניע,, די שכנים 
זאָלן אָנהײבּן צו קלאַפּן אין װאַנט. 2. מאַכְן 
פון עמעצן חוֹזק. מאַכן צום נאַר. אויסלאַכן, 
בּיסקאַ װבּ, סטראק װבּ. (5. אָנפּאַטשקען, 
אָנצײיכענען שטריכעשעך, פֿיגורן, גלאַט אַזױ 
(אָן אַ כּוונה, אָן א בּאַטײַט), אִי שטריכעלעך, 
מענטשעלעך. -עכץ. 

אָנדױפּען -- טרו. בּע אָן, --געדױבּעט. 
זעצעססת :178:=:. פּאָד, מג. אָנקריגן א סך. אָנ" 


אָנדונערן 


שטאָפּן, אָנפּאַקן, אִי א סך סחורות אין אַ גצ 
װעלבּל. אויך מיט זיך. עניש. 
אָנדוען -- טרו. דוּיע אָן, --געדויעט. סל. 
1. אַנבּלאָזן. אָנפּאָמפּען. אַי די רעדער פֿון װע- 
לאָסיפּעד. אִי דעם פֿוטבּאָל, דעם בּאַלאַן 
2, ואויליונגעריש. אָפּנאַרן; אָנזעצן. ניט אָפּי 
געבּן קיין חוב. אִי דעם קרעמער עטלעכע זלאָי 
טעס. ;ער האָט אים אָנגעדױעט אַ שינע 
עטלעכע טויזנט קערבּלעך". עװײַזט כראַבּי 
ראָסטן װי מע האָט הײַנט יענעם אָנגעדוּיצט", 
טױבּע סעגאַל, עולם המעשה, װארשע 1882, 
אַנדױען זיך -- אוטחװ. -+ דפֿװ. אֲנבּרוֹנזן 
זיך. װערן בּרוֹגז. אָנבּלאָזן זיך. זיך אי איבּער 
גאָרנישט מיט נישט. ,זי האָט זיך אָנגעדױױעט 
װי אַן אינדיטשקע און אויפֿגעהערט רעדן מיט 
אים". ,האָט פאַרדרייט דאָס נעזעלע, זיך אָנ" 
געדויעט און געװאָרפֿן בּייזע בּליקן אַרום זיך", 
;אָבּער איר, טײַערע לעזער, װאָס איז מיט אײַך 
די מעשׂה? װאָס האָט איר.. . אויך אָנגעהױיבּן 
זיך אִ'י אױפֿן זשאַרגאָן?", וְמ. דלוגאַטשן, דער 
לאַכידיגער װערטיל זאָגער, לעמבּערג 18823, 
אָנדוכנען -- .. דויכענעןן טרװ. -כן אָן 
+-הגעדוכנט.. שפּאַסיק. אָנשעלטן, אַרױסבּרענ- 
גען א סך קללות (היפּוך פֿון ב: בּײַם דוכנען 
בּענטשן די כּהנים,ן | 
אָנדול|ירן -- טרו. -ליר, אָנדולירט, 22 איי 
22 ל. מאַכן קרײַזלדיק, כװאַליעדיק. לאָזן 
אִי די האָר. ,,איך אָנדוליר און מאַך פון אַלט 
יונג", ב. רעסלער, אַמעריקאַנער, 1957 |ש28, 
;עס אָנדולירט מײַן פֿלינקע האַנט האָר פֿון 
מיידלעך און פֿון פרויען גראָע", נחום בּאָמזע, 
בּאָרװעסע טריט, װאַרשע 1936. אַנדערע ווידער 
זײַנען געלאָפֿן צו די פֿריזירער די האָר צו אָיי, 
ש. שטראַוס מאַרקאָ, געװען אַמאָל אַ שטעטל, 
װאַרשע 1965 אויך מיט זיך.. אַציץ 
-- ,דער בּאגריף װעגן קאָסמעטיק האָט זיך 
בּאַשרענקט מיט פּודער, מאַניקיור, אַאַציע 
אדג"ל", פגעז, ווילנע 1929, א 11,. -ירונג. 


אָנדוֹלן -- טרו. דול אָן, -געדולט. אָנטומ- 
לען. אָנפּױקן. אָנרעשן. מאַכן עמעצן דול מיט 
רייד, געשרייען. דערקוטשען מיט רייד. ,איך 
האָבּ דיר אַזױ פֿיל אין דעם בּריוו דײַן קאָפּ 
אָנגעדולט, און האָבּ דיר כּמעט גאָרניט דער 
ציילט", יד, אבֿן נגף. אאַנגעדולט א קאָפּ מיט 
זייערע בּויך-סברות", ממוס, אַ סגולה.... 
;לע"ע אָבּער האָבּ איך אָנגעדולט אַ פֿולן ספּאָי 
דיק מיט פּוסטע זאַכןײ, מ. דלוגאַטש, קמ, 1870, 
יא 48. עאָי דעם קאָפּ מיט דײַנע נאַרישקײטן", 
קול יעקב, לובּלין 1874. איך מיט זיך. 
-עניש. 

אָנדונערדיק -- אַדי. נעאָל. 
דונער. אִיע בּליצן, 

אָנדונערן -- אוטװ. "ער אָן, --געדונערט. 
1, דריטפּערזאָניק. מיטאַמאָל, פּלוצעם אָנהײבּן 
דונערן. אויסדונערן. ס'האָט אָנגעדונערט, אָנ" 
געבּליצט און סאיז אַרױס א רעגן. 2. דו- 
נערן אַ לענגערע צײַט. ,װיפֿל עס האָט אָנגע- 
בּליצט און אָנגעדונערט אין דעם נעכטיקן 


װאָס איז אָן אַ 





אָנדורען 


פֿאַרנאַכט, 9. פֿיג. (אָנ)שרײַען, (אָנ)רעװען 
מיט אַ שטאַרקער, דונערדיקער שטים. אי אויף 
די זעלנער אַנשטאָט אַ קאָמאַנדע. אִי אויף די 
אַרבּעטער, 


אָנדורען -- טרחװ. ירע אָן, --געדורעט. סל. 
דערקוטשען (עמעצן) מיט אַ סך רייד. אָנדולן. 
אָנפּלאַפּלען. פאַרקלאַפּן, צעחושן מיט רייד, אַי 
א (פולן) קאָפּ. אִי א מוח. ,מע האָט אונדן 
אַזױ פיל אָנגעשראָקן, אַזױ פֿיל אָנגעדורעט 
די קאָפּי, יעקבֿ סאָטמאַן, עבֿרי אנכי, בּאַרד" 
טשעװ 1901, 

אָנדושען -- טרו. -שע אָן, --געדושעט. סל. 
1 שטיקן, װערגן, דריקן עמעצן. ,האָט אים 
אָנגעכאַפּט בּײַם האַלדז, אים גוט אָנגעטרײסלט, 
אָנגעדושעט און א האלבּיטויטן אָפּגעלאָזן". 
פֿיג. אִי די ארבּעטער זיי זאָלן ניט קענען אױפֿ- 
הײיבּן דעם קאָפּ. 2. אָנשמערגלען, אָנטושען, 
אָנדעמפֿן. אִי פלייש. 8. סל. בּאַשפּריצן מיט 
פּאַרפֿ(יזום. מיט זיך -- אִי זיך עס זאָל 
צערײיסן די נאָז, עס זאָל שמעקן פֿאַר א מײַל, 
-עכץ. | 

אָנדזשאַבּען -- טרו. "בּע אָן, --געדזשאָבּעט, 
פ; -- שטשאָבען. פּאַרטאַטשיש, שלעכט, 
אויף דער גיך אָננייען (אָנשטריקן, אָנהעקלען), 
אַרױפֿנײען עפּעס. אי מיט קרומע שטעך דעם 
קאָלנער. אִי א לאַטע אויף א לאטע. 

אָנדושובּען -- טרו. -בּע אָן, -'געדזשובּעט, 
אויך: -- דויובּען, --דזאָבּען. 1. אָנ 
פּיקן, אָנקלאַפּן,. מיט א שנאָבּל געבּן אַ פיק, 
אַ לײַכטן קלאַפּ. ,די טױיבּ האָט אָנגעדזשובּעט 
אין פענצטער". 2. אָנקרישלען, אָנבּרעקלען. 
אַנדריבּלען. אִי בּרעקלעך בּרויט פאַר די הינער. 
8. אײַנבּײַסן, אָנבּײַסן א צאָל זאַכן מיט א 
קליינעם בּיס און עס איבּערלאָזן. אִי אַלע עפּל 
פֿון קערבּל. אִי אַלע בּרויטלעך. 4. פֿיג. 
בײַסן, שטעכעלירן. אַרײַנזאָגן. איבּערװוערטלען 
זיך. אִי עמעצנס כּבוד, האָנאָר, 

מיט זיך -- ,שויגער און שנור האָבּן זיך 
אָנגעדזשובּעט װי צוויי הענער". 
אַנדזשװינען זיך -- אוטח. -גע זיך אָן, זיך 
געדזשוויגעט, פר. 6260886 :2 2-. א לענגע- 
רע צײַט אַרבּעטן בּײַָם (איבּער)שלעפּן, הייבּן, 
טאַסקען שװערע פּעק, משׂא אע פֿון איין אָרט 
אויף א צוייטן. אָנהאָרעװען זיך. אִ' זיך א 
טאָג בּײַם אוױיסלאָדן דעם װאַגאָן אײַון. 

אַנדושיבּופ ? -- דער, מצ נבּ. 2?? אוס. 
װאָרף, זידלװאָרט פאַר די אױפֿשטענדלערס אין 
ווארשעװוער געטאָ. לוט ק. צעטניק, סלמנדרה, 
תּיאָ תּש"ז, ז' 285, 

אַנדושירקעווען -- טרװ. -קעוע אָן, -יגע- 
דזשירקעװעט. װרר. אָנמאכן פֿאַלדן. מאַכן 
מיט א קלאָש. אִי דאָס חתוגה-קלייד, 

אַנדיוו(ע) -- די, -ן. אויך: ענדיווע. בּאָט) 
געוויקס פון דער ציקאָריע-משפּחה. ספּעצ, דער 
מין װאָס זײַנע בּלעטער װערן געניצט פֿאַר 
סאַלאַט. אין פֿאָלקס:מעדיצין איז א' אַ בא 
שטאַנדטייל פֿאר א צאָל רפֿואות. ענעם איין 
האלבּ לויט (רע בּארבּרי) אונ' װיק עז אין 


1480 


(אַנדיבא) ואֲשִׁיר און װײַן, איטליכשׂ דרײַא 
לויט...י, סור, כו/ב. 626016124 נתט0ת610. 

אָנדײַט -- דער, ז. 1. אַקט פֿון אָנדײַטן 
אַ דינער אָי. 2 אָנצוהערעניש. אָנװאונק, 
רמז, , פון צײַט צון צײַט אַרײַנגעװאָרפן אַ 
װאָרט, אַן אָי", מ. דלוזשנאָווסקי, פּאַש, 1953 21, 
,איך שטויס זיך אָן אין דער פּראָבּלעם פֿון 
ילִדישן אומעטום, פֿון ייִדישן קרעכץ, פֿון דער 
ייִדישער אָנצוהערעניש, דעם אִ' -- װאָס די 
העבּרעאישע שפּראַך איז נאָך בּיז הײַנט ניט 
אין שטאַנד אויסצודריקן", ש. ראַזענפּעלד |ציט 
שלאָנסקיךן, פּאָר, 1961 ווא 10, ,און איך זוך 
כאָטש אַן אִי פון א קלאַנג, זאָל זײַן א שװאַכןי, 
הל, אין טרעבּלינקע.... ;און טאָג אין בּילי 
דערבּוך -- נישטאָ קיין ענטפער דאָרט --- פֿאַר 
דעם דערװאַקסענעם אַפֿילו, ניט דער אַי פֿון א 
װאָרט", מלה, דאָס ליך האָבּ איך..,, 
9. פּרוּו פֿון אַ בּאַװליז. אָנװײַז. ,הינט האָבּן 
די קראפט צו זען אומזעבּאַרע שדים און רו" 
חות און זייער בּילן איז געוען אַן אַײ, פֿאָר, 
4 ו|ן 9, 

הונג -- ,אן דײַטונג, קונד נאַטיפֿיקציא?, 

יוסף מאַרשן, חנוך לנער, פֿיורדא תּקל"ד, עדי 
סאָציאַלע אִי װעגן דער קראַפֿט, װעגן דעם 
מענטשן", י. דאָבּרושין, ד. בּערגעלסאַן. ;קען 
מען דערהערן דאָ אַן אָי, אַז ס'ווערט דאָ אָנגע- 
זאָגט די גרויסע, להזהיר גדולים, אַז זיי..,", 
דר' ה. זײַדמאַן, טמז, 1956 צן 20. 

אנדײַפֿן -- אוטװ 6 טרו. זײַט אָן, --גע- 
דײַט. 99: --טײַט. ‏ 6:04-ת2 :2406 
מסוטט-. 1. אַנװײַזן. אונטערשטרײַכן. אַרױס- 
בּרענגען. מאַכן אויפמערקזאַם. אַי די גרײַון, 
די טעותים. אִי אויף דער סיבּה, אויף דעם 
שװערן מצב פון... . אִי אויף די פּראָבּלעמען. 
אִי אויף דער ויכטיקייט פון דער ארבעט. 
;דען עולם אן צו דײַטין בּחרם יהושע בּן נון 
ובּחרם פנחס..."; רי שלמה זלמן לונדן, קהלת 
שלמה, אַמשט תּק"ד. ,מײַנה װירדיגה ליבּה 
שריפֿטליך אן צו דײַטן...", מאַרשן, לשון 
זהב, אַמשט תצ"ד. ,אפשר איז געװען א גע- 
וויסער גרונט פאַר דעם, װי וערן װיל אָי, בּצג, 
טמז, 1964 ווט 19, 


2. אָנװינקען. געבּן אָנצוהערן. מרמו זײַן 
אִי דעם חתן װאָס פֿאַר א גליקן עס דערװארט 
אים. ,איז זי .. . מרומז אין דעם אות ה"א... 
װאָס בּאַװײַזט און דײַט אָן אויף דער אויסבּריי- 
טונג פון... דעם פאַרשטאַנד", תּניא, 386, 
;איך קום דאָ בּלוי! רמזים אָנצודײַטן, נישט 
אויסשרליען דעם שוידער מיטאַמאָלײ, סעג, איצ- 
טער. 8, אָנװײַזן אויף עמעצן. בּאַצײיכענען 
דערקענען, אִי מיטן פינגער אויף דעם שול- 
דיקן. -עכץ. /עניש. דער 

אַנדיײימען -- טרו. -מ'ע) אָן, -'געדיימוע)ט. 
6מעסשטי :2 2:. (שנײַדעריש) אָנפּױשן, 
אַנבּלאָזן. מאַכן צו בּרייט. ,, האָסט צו פיל אָנ- 
געדיימנע)ט די קעשענע, אויסגעצויגן ס'לײַס- 
טל", 

אָן דײַן שאָדן -- פֿראַזע. פר, אוקר. גע" 
ניצט װי אַ ואונטש אָדעֶר װי א בּרכה אין א 


אָנדינגען 


ווענדונג צו עמעצן װאָס עס גייט אים גוט, און 
װי א פֿארזיכערונג, אַז מען איז אים ניט מקנא. 
;איך ווינטש מיר אָן ד' ש' דעם נחת פון קינ" 
דער און קינדס קינדער". קאיך װינטש מיר 
אָן די שי דײַן עלטער און דײַן אויפפירונג אין 
דער װעלט", מסדר אגרת אָדער איין נײַער 
בּריפשטעללער, װאַרשע 1858. פֿרגל: אָן זײַן 
שאָדן, 

אָנדיכטן -- טרו. דיכט אָן, -געדיכט. גע 
וויינטלעך איר. (אָנ)שאַפן, (אָנשרײַבּן א סך 
(שלעכטע) לידער. אִי א פֿולן שופלאָר מיט 
װערק(ע. 

אַניכען -- טרו. -כע אָן, -י'געדיכעט. 89: 
-דעכען. אַרױסבּרענגען מיטן אָטעם לופט 
און אַ בּלאָז טאָן, אויסאַטעמען אויף עפּעס, 
אָנאָטעמען. אָנהױיכן, אִי אויף די בּרילן און 
זיי אויסװישן. אִי אויפן פֿאַרפֿרױרענעם פענצי 
טער. 

אָנדיליק -- אַדי. װאָס איז אָן א דיל, פּאָד- 
לאָגע. , געשטאנען אין מיטן פֿונעם קליינעם, 
אָין צימער", י. ריװעס, אין טעג פונ פֿאַרגרײי 
טונג, מינסק 1936, 

אָנרינג -- דער, -ען. אַקט פון אָנדינגען אִי 
פֿון אַרבּעטער. אִי פֿון דירות. -/ג2 -- א 
בּאקוועם צימער גיט זיך אַרױס אין אִי פאַר 
זייער אַ בּיליקן פּרײַז", ל. לעװיץ, רפֿאל דעם 
שנײַדערס טאַכטער, ווילנע 1888, 

אַנדינגען -- טרװ. דינג אָן, --געדונגען 
1, אָנשטעלן, בּאַשעפטיקן עמעצן פֿאַר אַ לוין 
אויף (צו) דורכצופירן א געװיסע אַרבּעט 
אָדער פֿונקציע. אִי טויזנטער אַרבּעטער אויס- 
צוהאַקן די װעלדער. אי א שמײַסער צו די 
- פֿערד, צום פֿאַיעטאַן. אַי אַ דינסט. אַי אַ מיידל 
פֿאַר א דינסט. אַי א קדיש. אִי עטלעכע ייִדן צו 
זאָגן תּהילים. אִי עמעצן צו לערנען א פּרק 
משניות. ,אין אַ שול פון טויזנטער ייִדן, מוז 
מען אִי אייניקע מנין לײַט װאָס זאָלן דאַװנען 
פאַר דעם כּלל ישׂראל", שמו פּלאי, ספר האמת 
והשלום, לעמבּערג 1893. , זיי האָבּן געגװאַלי 
דעװעט און געבּרומט, װי מע װאָלט זיי אָנגע- 
דונגעןי, מלה, ידי בּאַלאַדע פֿון קאַשטאַכאַן. 

2. אַװעקגעבּן, אַרײַנגעבּן עמעצן צו לער" 
נען, צו שטודירן (אין אַ חדר, הויכשול, יצ 
דער מין לערןאַנשטאַלט) און צאָלן פאַר דעם, 
;דער טאטע האָט אָנגעדונגען מײַן דרײַײאָריקן 
בּרודערל צו שלמה-יונהן אין חדר". ,די פֿרומי 
ערליכי בּעלײבּתּים דיא ניט קענן תּורה לער- 
נן.... העלפֿן דערצו דאז זיא יונגן אָנדינגן צו 
לערנן", לטו, מו/א. אאבֹּר נאך ייט אי"ה װערט 
{מיר דערן אונקל אין איין שול אן דינגן אום 
מײַן לימוד פארט צו זעצן", י. מאַרשן, חנוך 
לנער, פיורדא 1774. ,, מע זאָל אי די קינדער 
בּײַ א מלמד אַ ירא-שמים", ספֿר מקור הבּרכה 
וו, מונקאטש תּרנ"ח. ,איך גיי שוין אִ' בֹּלִי 
נדר מײַן ייִנגל אי"ה בּײַ אים... בּין מקבּל 
אויף מיר זיך ניט צו דינגען מיט אים", סשי|. 
3, ספּעצ. אָפּגעבּן עמעצן (צו א בּעל-מלאָכה) 

כּדי (אויסצו)לערנען אַ מלאָכה. אִי דאָס יתומל 
צו בּרוך דעם פּאַלגע, דעם שנײַדער. אִי א 





אָנדינגען זיך 


יינגל אויף דער לער. ,טאַטע-מאַמע.. . האָבּן 
אים, אייבּין, צו צװעלף יאָר שוין אָנגעדונגען 
פֿאַרן בּלויזן עסן", אָפּאַ, די טענצערין, 


4 בּאַשטעלן בּײַ עמעצן אַן אָרט צום שלאָפֿן 
מיט (אָדער אָן) עסן אִי דעם סטודענט צו 
שלאָפֿן צוזאַמען מיט דעם זון פֿון בּעל:הבּית 
און מיט צוויי מאָלצײַטן א טאָג. ,די ערגשׂטי 
בּלעט טוט מן אונז אויף צוינגין / אודר גאר 
בּײַא משה גאַשׂט אן דינגין", בּחורים ליךי, 
פֿֿמ 1750 וְיבּל וואן. ;,האָט |דעם חתןן דער 
מחותּן אָנגעדונגען בּײַם ראָשיישיבֿה, ער זאָל 
נישט דאַרפֿן צו עסן 'טעג, נאָר זיצן און 
לערנען און עסן בּײַַם ראָש:ישיבה אין שטובּ", 
שמעון האָראַנטשיק, 'גאָטס משפּטי. 0, פֿאַר- 
דינגען. אױיסלײַען, אױיסבּאָרגן אויף א געװי- 
סער צײַט. נעמען אויף ניצגעלט, אויף פּראָקאַט. 
אִי א דירה. אִי א חתונה-קלייד. אִי א שטייסל 
צו שטויסן מצת. - 


אַנדינגען זיך -- + זפֿו. /, זיך פֿאַר- 
דינגען, זיך אָנבּאָטן, זיך שטעלן, אָנקומען 
אויף אַ שטעל. זיך אִי פֿאַר אַ משרת בּײַם 
גביר פֿון שטעטל., זיך אִי פֿאַר אַ משוֹרר בּײַם 
חזן. זיך אִי צו טאָן סעזאָןאַרבּעט. ;אַי זיך 
אויף טאָג-אַרבּעט צײַטװײַליק פֿלעגן בּלויז אייג- 
צלנע פּראָדוצירער" א. קאַנטאַר איבּז, װו. קאַר- 
פּינסקי, ‏ שמועסן װעגן לעניניזם, מֿאָסקװע 
4 ,די צװויי פרעמדע װאָס האָבּן זיך אָנ" 
געדונגען איבּערלייגן די כאַטע", י. בּריל, סאָװי 
היימלאַנד, 1962, פא 5, 


2. זזו אָנדינגען, 43. ,טײַערע רייזעלע, 
רייזעלע-לעבּן, צי האָבּ איך דיך אַפֿילו גע- 
װאָלט קענען? איך האָבּ מיר בּײַ דײַן טאַטן 
קעסט אָנגעדונגען, האָסטו געזאָגט, איך זאָל 
דיך נעמען", 9ל. ;דא איז גיקומין צו אונז 
איין גאַסט... און האט זיך אן גדינקט בּײַא 
אונז עֶשׂזִי, 'שו"תּ בּ"יחי, פֿפֿדמ 1797 וָהש װ, 
;איז עֶר געגאַנגען צו אַ גביר און האָט זיך 
אָנגעדונגען קעסט", נחבּ, 'מעשׂה מאַבֿידת בֹּת 
מלךי. ,און װי װעט ער זיך דאָס אִי אין שטאָט 
פֿאַר עסן, עס װעט דאָך קאָסטן אַן אוצך", 
מסדר אגרת, וילנא והוראדנא, תקפ"ה. 


9 גאַליציע, פר. אָנטשעפּען זיך. אײַנעסן 


זיך. אָנהענגען זיך, ,, איז פאַרװאָס זשע האָסטו 
זיך אין מיר אַזױ אָנגעדונגען?", העשעלעס. 
,פאַרװאָס האָט מען זיך אַזױ אָנגעדונגען אין 
גדליה און רק מע זוכט חסרונות אויף אים?", 
בּ. רעסלער, איק, ר"ה תּשייח. ‏ עכץ. -עניש, 


דער. -ערי, 
אַנדינען -- {קורצע י אין פדן דזוו אויסדי- 
נען וו -+, 212, 


אָנדינען (זיך) -- {לאַנגע י אין פדן אוטװ. 
דין (זיך) אָך; (זיך) --געדינט. דינען אַר" 
בּעטן א לענגערע צײַט (בּײַ אַ צאָל) אַי זיך אַ 
לעבּןלאַנג בּײַ דער זעלבּער בּעל-הבּיתטע. אַי 
זיך בּיזן גרויען צאָפּ אַרײַן. ,איך האָבּ גענוג 
אים אָנגעדינט, שוין צִײַט פּטור צו װערן פון 
אים". 


1487 


אָנדים -- די. בּמ. אַמ. 4108מט :22:. 1. װמי 
בּערשע קורצע אונטער-הייזלעך. 2. קינדער. 
שע אונטערוועש. סטוטש. | 

אָנדיסציפּלינירן -- טרו. -ניר אָן, -'דיס- 
ציפּלינירט. 1. אײַנפֿירן, אַרױפֿצװינגען, אָנ- 
ווענדן שטרענגע דיסציפּלין. אִי די אַרבּעטער 
זי זאָלן טאָן פּינקטלעך די אַרבּעט. אִי די 
קינדער. 2. בּאַשטראָפֿן, אִי די אַרעסטאַנטן 
פאַר בּרעכן די רעגולאַציעס. אִי די בּאַפֿעלקע- 
רונג פון דער אָקופּירטער שטאָט. מיט זיךך. 
דונפ, 

אַנדיפּלאָמאַטעװען -- טרװ. -טעװע אָן 
*י געדיפּלאָמאַטעװעט,. איר. שלימזלדיק פירן 
דיפּלאָמאַטישע אונטערהאנדלונגען און גאָרניט 
פּוֹעלן; פֿאַרשאַרפן, פֿארערגערן בּאציאונגען. 
אִי א נײַעם קאַנפֿליקט, 

אָנדיקטירן -- טרו. -טיר אָן, -(גע)דיקטירט, 
1. הייסן (זאָגן) עמעצן צו שרײַבּן. דיקטירן, 
אִי א װיכטיקן בּריוו. ;האָבּ איך דער מוטער 
אָנגעדיקטירט די טעלעגראַמע אויף דער קייזע" 
רינס נאָמען", י. א. לייזעראָװיטש, פֿאַרלאַפֿענע 
שאָטנס, פּאַריז, יאָר? 2, דיקטירן א סך, 
אַי צענדליקער בּריוו און צירקולאַרן. 28. פֿאַר- 
אָרדענען. שטרענג אָנזאָגן. אָנבּאַפֿעלן. אִי די 
אָנגעשטעלטע, זיי זאָלן ציטערן א פיפס צו 
טאָן. 

אַנדיקטעװען -- דזו דפֿו (נאָר מיט בּיטול), 

אָן דיר -- פרעפ פֿראַזע. אַרכ. לױט דיר, 
לוט דײַנע רייד. ,זײַן גיבּוט הון איך צו 
בּרוכן בור שטיא איך וואל אן דיר. איך װיל 
איין אופּפֿר בּרענגן שמואל גע מיט מיך", 
שמואל-בּוך, סטראַפֿץ 213, 

אֶָן דיר און אָן האָפּן -- פֿראַזע. איר. 
געניצט מיטן ב: מע װעט זיך זייער גוט בֹּאַי 
גיין אָן דיר (געזאָגט צו עמעצן װאָס מאַכט 
זיך זייער װיכטיק, האַלט זיך חשובער, בע 
סער, העכער פֿון אנדערע). ,װאָס בּלאָזסטו פֿון 
זיך אַזױ? אָן ד' א' אָן ה' װעט אפשר די 
חתונה נישט קענען זײַן?", יושפּ וש, 3--6 
וחתונה אין זינען פֿון יעדער געשעעניש, אָבּער 
חתונה בּינדט זיך מיט האָפּן אויף צו בּאַשיטן 
דעם חתן}. איבּער אַסאָציאַציע מיט האָפּן אין 
אויך געװאָרן: אָן בּיר און אָן האָפּן, 


אַנדיריגירן -- טרו. -גיר אָן, --דיריגירט. 
1 שלעכט דיריגירן. אִי די קאַפּעליע, דער 
עולם אויף דער חתונה זאָל אײַנשלאָפֿן. 
2. אָרגאַניזירן, אָנפֿירן עפעס. אִי דעם פּראָי 
טעסט-מאַרש. אִי די גאַנצע אַרבּעט. ינה, 


אָנדרישׂען -- טרװ. -שע אָן, -יגעדישעט. 
1 זזו אָנדושען -+. 2. דזװ אָנדיכען -=. 
8. (לאָקל, סאָניק) אײַנשטילן, אליננעמען. אונ- 
טערדריקן. ;אָי דאָס קינד, עס זאָל ניט וויינען". 
פֿג. אִי דאָס פֿײַער, עס זאָל זיך ניט פֿאַר: 
שפּרײיטן,. אויך מיט זיך. 

אָנדלוכּען -- טרו. -בּע אָן, ---געדלובּעט. פפ: 
--דליבּען, --דלױבּען. אָנ קנײפן, (אָג)- 
בּרעקלען. (אויס)קאַלופּען (פֿון) עפּעס מיט די 
פֿינגער. אִי בּרויט, אִי טייג. אי די נאָז, בּלוט 


אָנדענק 


זאָל אָנהײבּן גיין. ,װײיניק קוילן אָנגעדלױבּעט 
הײַנט?", ע. פֿינינבּערג איבּז, א. אַװדײענקאָ, 
איכ האָבּ ליבּ, מאָסקװע 1935. עכץ. 
יעניש. : 

אָנדלפֿנען -- {.... דאַלפֿענעןן דלפֿן אָן, -יגע- 
דלפנט. טרװ -- צונויפנעמען אויף אויסקו" 
מעניש דורך שנאָר(ע)ן, דורך דערנידעריקן זיך. 
אָנבּעטלען. אִי א קניפּל און עס איבּערלאָזן 
פֿאַר 'קאַזנאַ:, אוטװ -- אַ לענגערע צײַט זײַן 
א דלפֿן, אַן אָרעמאַן. אִי אַ לעבּן"לאנג. 

אָנדמיונען -- |... דיימיענעזן דזו אויסדמיו" 
נען -+, 213, 

אֵפרן -- גנ. גרויסע בּאַרגקײט (7,500 ק"מ 
לאנג) אין מערב פון דרום-אַמעריקע. ציט זיך 
פֿון צפון-קאַלאָמבּיאַ און װענעזועלא בּיזן קאפּ 
האָרן. ;א סוד אין די א' איז תּמיד דאָס װע 
טער", מ. ד. גיסער, 

אָנדנאָ|איק -- אַדי. נעאָל. װאָס האָט ניט 
קיין דנאָ. װאָס איז אָן א סוף. אומאױיסשעפּיק, 
אָיע יסורים. ,צעהויקערטע אַ'ע עטאַושן"ײ, לע, 
עסיעה קיין סדוםי. -אֹישׁ -- נעאָל, ש. בּיקל, 
6, ;,ןאליעזר שטיינבּאַרגן איז אין זײַן 
שפּראַך בּרײיטלײַװונטיק און אַי וי שלום-עליכם", 
ש. בּיקל, רומעניע. עענדיק -- נעאָל, לע. 
אַ'ער אוניווערס. 

אַנדעבּאַטירן -- אוטװ 8 טרחװ. -טיר אָן 
-י(גע)דעבּאַטירט. ‏ א סך דעבּאַטירן. א לענ 
גערע צײַט דיסקוטירן און זיך צו גאָרניט 
דערריידן. אִי און בּלײַבּן (בּײַם אַלטן) װאו 
מע האָט אָנגעהױבּן. אִי (וועגן) עטלעכע פּראָי 
בּלעמען אין איין אָװגט, 


אנדרעכטיק -- אַדי. אַרכ. 80-6468160 : 2476, 
-+ אנדאַכט. פרום. גאָטספאָרכטיק. דבֿקות- 
דיק. װאָס איז מיט כּוונה. ערנסט. ,אין אייטל 
מורא אונ' אן דעכטיג פֿאַר הקבּ"יה", עפּש, 
דרך הישר לעולם הבּא, פפדמ תּמ"ה? עדער 
עולם דאַװונט גאנץ ערנסט, נאָר רואיק, אי 
שטיל", קמ, 1866, טא 12. -יקייט -- ,אַזו 
איין פול קומליכש בּראַנט שפּיגל, אונ' איין 
אהן טעכדיגקייט אונ' גאָטשפֿורכדיקײט ספֿר 
ניט אהן גיטראָפין", בּראַנט, שער בּלאַט. ,עז 
בּרואט צו גין מיט אן דעכטיגקייט אונד פֿרו" 
מיגקייט אונד מיט פר שלאסני אויגן", הבּחור 
חנוך סג"ל מפרנקפורט דמיין איבּז, אגרת בּעלי 
חיים, הענא 1713. 


אַנדרעמאַגאַגעװען -- אוטו 4 טרח. ‏ געװע 
אָן, -ידעמאַגאָגעװעט. אַ סך דעמאגאָגעװען 
אַ לענגערע צײַט פֿירן, זיך פֿאַרנעמען מיט 
דעמאַגאָגיע. אִי אַן אױיפשטאַנד. אִי און לאָזן 
דעם עולם אַ צעחושטן און אױפֿגעבּרויזטן, 


אָנדעמפּן, --דעמפֿן -- טרו. דעמפּ (דעמף) 
אָן, --געדעמפּט (--געדעמפֿט). 1. דזח אָנ- 
דאַמפּן -+. 2. טושען, דעמפן א סך, אַ 
לענגערע צײַט. אִי א טאָפּ פֿלײױש עס זאָל 
סטײַען אויף אַ װאָך. ‏ - 

אָנדענק -- דער, יען. 1. אַקט פֿון געדענקען; 
דערמאָנען, האַלטן טײַער עפּעס (עמעצן) אַפ 
היטן דעם אִי פֿון..... צום (אין) אִי פֿון.י.. 





אָנדענקען 


צו זײַן ליכטיקן אִי. כּבֿוד זייער אִי. אין אַ' 
פֿון די װאַרשעװער אויפשטענדלער. אין אִי פון 
די קדושים. ,פֿון זיי דער אִי זאָל אין דיר ניט 
אויסגעלאָשן װערן", פֿרוג וו 'קרבּנות'. 

2. זאַך װאָס זאָל דערמאָנען אין עפּעס 
(עמעצן), װאָס זאָל העלפן געדענקען. סוּוועניר, 
אונטערשרײַבּן א פאָטאָגראַפּיע צום אַי. בּרעני 
גען (קויפֿן) אַן אִי פֿון ירושלים. א בּיסל אש 
פֿון אוישוויץ װי אַן אַי פֿון גרויסן ייִדישן 
חורבּן. איבּערלאָזן עפּעס אַן אִי. ;דעם נאָמען 
דעם זיסן זאָלסטו האָבּן מיט אאָרן, אַן אִי 
זאָלסטו האָבּן פון מיר", פל. ;מיר האָבּן 
דאָרט קברים, מיר האָבּן --- זאָלן אַ' בּאַלײַכטן, 
בּאַגלײטן", סעג, אַ בּוים פֿון פוילן. 

9. זכר, איבּערבּלײַבּ. סימבּאָל, דער כּותל 
מערבי -- אַן אִי פון בּית:המקדש. מצדה -- 
דער אִי פון ייִדישער גבורה. די קופּע שטיינער 
אין װאַרשע -- אַן אִי פֿון דער אַמאָליקער 
ייִדישער װאַרשע. אַן אִי פֿון מלך סאַבּעצקיס 
צײַטן. ,שבּת מאַכט מען המוציא איבּער י"ב 
חלות װי אַן אִי פֿונעם לחם-הפּנים -- די צװעלף 
זעמלמעל-חלות --- װאָס מע האָט יעדער ערב 
שבּת אַװעקגעלייגט אויף א טיש אין בּית- 
המקדש", איבּז זוהר, פּקודי, רנב, 

אָיטאָג -- כז ניסן איז דער אַ"טי פון 
אויפשטאַנד אין װאַרשעװער געטאָ און פון 
קדושה און גבורה אין די יאָרן פֿון חורבּן 
אָיטאָװל. אָ"מאַרקע -- ;אופֿן בּילד 
זעט מען דעם ... פּאַסטמײַסטער ... מיט א 
פֿאַרגרעסערטער קאָפּיע פֿון דער אָימײ, פֿאָר, 
8 או 7 אָ"מווײ -- ,... שאַפֿן א מין 
אָיימי פון ייִדישן װאָרטקלאַנג", גק, נאך 49, 
אַיפאַרזאַמלונג. אָײצערעמאַניע. 

יונג -- ,אַ קוש װעל איך דיר, ליובּטשע, 
געבן, אַן אִי זאָלסטו האָבּן פֿון מיר", פ0. 
;אונד מיר צור העכשטי אן דענקונג אונד ליבּה 
צייכן װאָלן גבּרויכן", מאַרשן, לשון זהבֿ, 
אַמשט תּצ"ך, ,װאָרום זאָלט איר זאַ שלעכט 
אײַערע הייליקע נשמות בּאַהאַנדלען? און ניט 
איבּערלאָזן עטװאָס פֿון אײַך אַן אַ'?", שמו 
פלאי, ספר האמת והשלום, לעמבּערג 1893, 
8 . . דאָס זײַנען אֶיען פון.... שטעט, װאָס מע 
האָט אונטערגעטראָגן דעם אַקטיאָרײ, מוק, טע 
אַטער און יידיש טעאַטער. 


אַנדענקען -- דאָס. מצ נבּ. דזח אַנדענק. נר. 
אִי אויף דור-דורות. אִי וי א זכר לחורבּן. ?איר 
זאָלט אױיפשרײַבּן אַלץ װאָס איר װעט פון מיר 
הערן, װעט עס איבּערבּלײַבּן בּײַ אײַך צום אַי 
און אויך צום אִי פאַר די שפּעטיקע דורות", 
שבחי האר"י, {קעניגסבּערג, יאָר?}. ,זאָל בּלײַבּן 
די װידערשפּעניקע קינדער צום אִי אויף דעם 
משונה-ווילדן מופת, דאָס זיי זאָלן מער ניט 
מוטװיליקן", ממוס, ספֿר הבּהמות. ;איך בִּין 
בּטוח אַז ער װעט הי אודאי איבּערלאָן א 
גוטע אָטיזדנע, אַן עוויג אָ'", קמ, 1869, מאו 20, 
;געװידמעט דעם אִי פֿון מײַן ליבּער בּאָבּע", יק. 
אָנדענקען -- טרװ. דענק אָן, -'געדענקט, 
אָנטראַכטן. אָנפֿילאָסאָפירן. אָנפאַנטאַזירן. אַי 
אויפן הימל אַ יאַריד. אִי לופט-שלעסער. אִי 


1468 


טעאָריעס װאָס מע קען צעװאַרפֿן װי א קאָרטנ- 
שטיבּל, 

אָנדעפּעשירן -- טרװ. -שיר אָן, -'(גע)דעי 
פּעשירט. אַװעקשיקן אַ דעפּעשע (טעלעגרא- 
מע). אָנטעלעגראַפֿירן, אִי מע זאָל תּיכֹּף אַרױס- 
שיקן די סחורה. אי צו דער מאַמען זי זאָל זיך 
ניט זאָרגן. 

אָנדעפֿיציטיש -- אַדי. סטוטש, 495. װאָס 


איז אָן א דעפיציט, אָן א פאַרלוסט, אָן היזק. 


אִיע געשעפטן. אע אינװעסטירונג, 

אָנדעקאָרירן -- טרחװ. -ריר אָן, -י(גע)דע- 
קאָרירט. צו פֿיל דעקאָרירן. אויספּוצן עפּעס 
מער װי מע דאַרף. אִי דעם טאָרט מיט קאָלירטע 
קרעם- בּלימעלעך. אַזױ אִי, עס זאָל װערן אומ" 
בּאַקװעם, 

אָנדעקלאַמירן -- טרו. -מיר אָן, +(גע) 
דעקלאַמירט. 1. אַ לענגערע צײַט (שלעכט) 
דעקלאַמירן. אִי עס זאָל כאפן אַ חלשות. 
2. אַרױסזאָגן, אַרױסבּרענגען עפּעס מיט פֿאַלשן, 
געמאַכטן פּאַטאָס. אִי אַזױ, עס זאָל ניט מאַכן 
קיין אײַנדרוק. אִי א װאַלירעדע מיט פֿאַנטאס- 
טישע צוזאָגן, 

אָנדעקן -- טרו. דעק אָן, -'געדעקט. 1. פֿאַר- 
דעקן. צודעקן. צומאַכן. אִי די טעפּ מיט דעק- 
לעך דאָס פֿלייש זאָל זיך בּעסער בּראָטן. אַי 
אַלע קעסטלעך מאַראַנצן און פאַרקלאַפּן מיט 
טשװעקעס. 2. לײגן, דעקן, איבּערדעקן. אי 
דעם דאַך מיט פּאַפּ, מיט שינדלען אִ'י דעם 
טיש מיט אַ קלאָרן טישטעך. 8. אײַנדעקן 
בּאַדעקן. אִי דאָס קינד מיט א װאַרעם קאָלדרעלע. 
אִי דעם קאָפּ מיט א שאֵל, אִי די פּלײיצעס מיט 
אַ טוך, 

4. איבּערצ;ען מיט א פֿאַרּ, מיט פּאָליטור 
אע. אַװעקלײגן (נאָך) א שיכט פֿאַרבּ. אַ' די 
װענט מיט טינק פֿאַרן (אויס)קאַלכן. ,אויף 
מאָרגן נאָכן לעצטן מאָל אִי (אָדער אױפֿפּאָלי 
טורן) דאַרף מען אויף דער געפּאָליטורטער 
פֿלאַך אַרױפֿשטױבּן ווינער קרײַדײ, בּער. 8. (צו)- 
גרייטן א טיש צו (פאַר) א סעודה. אויסלייגן 
אַלע עס-מכשירים. אִי דעם טיש מיט דעם יום- 
טובדיקן זילבּערװאַרג. 0. (שנײַדעריש) אַרױם- 
נייען, צונייען, אִי דעם קאָלנער מיט סאַמעט, 
מיט זיך. 

דונג, -עכץ,. -עניש, 

אַנדער -- אַדיעקטיישער פּראַ. ז80606 : 06שן. 
|בּייגט זיך ניט אין אצ װען מיט אומבּא: 
שטימטן אַרטיקל און 8 אַ רן סובּסטאַנטיו 
צו װעלכן דער פּראָ ציט זיך: אין אַלע אַנדערע 
פאַלן בּייגט זיך װי אן אַדיעקטיװ: (מיט) אַן 
אַנדער (גוטן) מאַן, (פון) אַן אַנדער (גוטער) 
פֿרוי, (צו) אַן אנדער (גוט) קינד: א מאַן אַן 
אַנדערער, מיט דעם אַנדערן מאַן, געװאָרן אן 
אַנדערער; א פרוי אַן אַנדערע, מיט דער אַנ 
דערער פרוי, געװאָרן אַן אַנדערע: א קינד אַן 
אַנדערס, דאָס אַנדערע קינד, מיטן אַנדערן קינר, 
גיט מיר אַנדערסן, 

ניט דע'ר (די', דאָ'ס); ניט דער (די, דאָס) 
זעלבּיקעןר): ניט דער (די', דאָ'יס) װאָס מצ 
האָט געהאַט פֿריִער אין זינען, גערעדט װעגן 


אַנדער 


דעם, געוויזן אויף דעם. צװוייטער שפּעטערער, 
אומבּאַקאַנטער, װאָס איז ניט װי פֿריער, ניט 
װי איצט, 

אין אַן א' צײַט. סאיז אַן אַ' זאַך (מין, 
סאָרט), ס'איז אַן אַ' געשיכטע (מעשׂה). האָבּן 
אַן אי מיינונג װי פֿר;ער. איבּערשטעלן אין 
אַן אי אַרדענונג. ס'איז גאָר אַן א' געדאַנק. 
אויסדרייען דעם קאָפּ אין אַן א' זײַט. לט 
אן אי סברה קומט אויס.... עס האָט אַן א' 
טעם. *ווערן (פילן זיך) אן אי מענטש = גע 
וויינלעך בּעסער, געזינטער אע. *פֿון אַן א' 
טײג געקנאָטן = אויך: האָט גאָר אַן א' כא 
ראַקטער. ;אַן אומחן האָסטו אויף מיר גע" 
װאַרפֿן, און מיט אַן אי מיידל בּיסטו אַװעק", 
פֿל. ,דער זעלבּויק)ער גױי, נאָר אין אַן א' 
היטל"; ,דער זעלבּיק)ער (אייגענער) מאכל, 
נאָר אין אַן אי שיסל"; ,אַז די מוטער שטאַרבּט, 
קריגן די קינדער אַן אי פֿאָטער": איעדער גע 
שוויר האָט אן אי קאָליר", שװ. ,אויז שרײַבּט 
אויף איין אַנדר לשון, דש מן עֹשׂ ואול פֿר 
שטין זאָל", לטו, קד/א. ,אין דעם יאָרצײַט- 
בּראַנפֿן ליגט עפּעס א בּאַזונדער מין יצריהרע, 
עס האָט עפּעס אן א' טעם", ממוס, װינטשפֿ. 
;ער האָט זיך איבּערגעטראָגן אין אַן אַי וועלט, 
אין אַ בּעסערע וועלט", שע, פֿונעם יאַריד |. 

אין אע צײַטן. אין איע מקומות. פון איין 
בּרעג בּיז צום אין. ,האָסטו אין זינען די ליבּע 
צו פירן, זאָלסטו נישט גיין מיט אַע שפּאַ 
צירן", 9ל. *קוקן דערויף מיט אַיע אױיגן = 
אויף אן אנדער אוֹפֿן, פון אַן אנדער שטאַנד- 
פּונקט, מיט (אין) איע װערטער. איע (מענטשן) 
= א) טייל מענטשן, פאראַן אַזעלכע װאָס.... 
;אִיע מענטשן שרײַבּן מיט די פֿינגער אויף די 
שויבּן ווינטער", חא, נט/א: 3) פרעמדע, זײַטי 
קע. ,סאיז א משפּחה-זאַך, איע טאָרן פון דעם 
ניט װיסן". ,מעשׂים טובים בּלײַבּן בּײַ דיר, 
דאָס קאָן קיין אַיער בּײַ דיר גיט אַװעקנעמען", 
חה װוו, קצז. *די אַיע = אלע איבּעריקע. ,איינער 
האָט געואוסט, די אע האָבּן ניט געיכלט". 
;ער אַזו וואול אַז די אנדרי נישט ענטפֿרן קאן", 
עיון, יבּ/א. *ניט קיין איער װי ... -- געניצט 
נאָכן לױיבּן א גאַסט (רעדנער, פאַרװײַלער אע) 
און פֿאַרן אָנרופן דעם נאָמען בּײַם פֿאָרשטעלן 
אים פאַר אן עולם. *דאָס זײַנען גאָר איע דיבּו" 
רים (רייד, װערטער) = איצט רעדסטו צו דער 
זאַך. איע זאָגן (אויך די איבּז פֿון יש אומרים'), 
לאָמיר זאָגן (פֿאַרשטײן) איינער דעם אֵין. איינס 
נאָכן אַין (נאָך דאָס אַיע). אַן אַץ װאָלט איך 
עס ניט געזאָגט, קויפן בּײַ איינעם און בּײַ אַן 
אן. אָפּלײגן פון איין טאָג אויפן אִן. אָבּער 
פֿון דער איער זײַט. איינער פרעגט דעם אן. 
אע מיני צרות (וייטיקן אע) -בּיז אַהער 
האָסטו מיך געליבּט, און שפּעטער -- אן אַ'ז", 
פֿל. איער סדר = דער צוייטער. *די איע טעג 
פּסח = דער זיבּעטער און אכטער טאָג. *אָט 
האָסטון דיר די אע טעג יום'טוב = נאָך אַן 
אָנשיקעניש, דאָס זעלבּיקע װאָס פֿר;ער אָבּער 
ערגער. זיי זײַנען װי אַ'ע צוויי = פרײיַנד, שטענ- 
דיק צוזאמען. *זײַן אין אַיע אומשטענדן = זײַן 
שוואנגער. ,דער טאנצמײַסטער האָט זי איבּער- 





אָנדערי- 


געלאָזט אין אִיע א'י, ה. אַקערמאַן, טאָג, 1959 
וו 7. *װערן אַן איער = זיך בּײַטן, ספּעצ װערן 
אַן אַפּיקורס (22 אַחר, װי מע האָט גערופן 
אלישע בּן אבֿויהן. ,װעלװל דעם שוחטס אין 
געװאָרן אַן א'ער, די סטראיאַחרא טרייסלט מיט 
אים", ז.י זילבּערבּוש, סקיצען, װין 1921, 
*איבּערגיין אויף אַיע הענט = א) אין אַ צװייי 
טנס רשות; ב) האָבּן צו טאָן מיט אַנדערע; 
ג) אונטער אַן אַנדער אָנפֿירערשאַפֿט. אלאָזן 
זיי איבּערגיין אויף אַיע הענט, װעלן זיי פֿילן 
אַ טעם". "גיין אי = (קאַרטנשפּיל) האָבּן די 
צווייטע האַנט. ,דו װעסט גיין ערשט און איך 
אַי". ,לאָז זײַן אַן ערגערער, אַבּי אַן איער" 
(זאָגט א פרוי װאָס וויל א גטן, 

גאיטלעכער לעבּט נאָר בּײַם אַין צופֿרידן", 
;בּײַם אֵין איז אַלץ בּעסער װי בּײַ זיך": ,וויל- 
סטו ניט --- הער ניט, אָבּער דעם אַין שטער 
ניט"; ;אַלײין טוט מען און איף אַיע זאָגט 
מען"; ,דאָס אַיע װײַב האָט אַ גילדן לײַב"; 
;דאָס (די) אַיע װײַבּ איז נאָך דעם מאַנס מע 
שׂים"; קאַז איין װײַבּל שטאַרבּט אין קימפּעט, 
שײַט זיך דאָס אַיע װײַבּל אין מקווה אַרײַן צו 
גיין"; ;איינער אין ליסע, דער א'ער אין 
סטריסע"; ,איינער ציט אין קראָקע, דער איער 
אין לעמבּערג"; ,ווען איין בּלינדער פירט דעם 
אַין, פאַלן בּיידע אין גרובּ אַרײַן": קװען פרייט 
זיך גאָט? װען איין בּעטלער קראַצט דעם אַיך", 
שװ. קללה: ,סזאָל אים װאַרפֿן פון איין בּעט 
אין דער אֵיעְר". שפּאַסיק: ;אַז איך נעם אַ 
טרונק בּראַנפֿן װער איך אַן א' מענטש, און 
דער איער װיל אויך אַ טרונק בּראַנפֿן". ,דײַן 
קאָפּ טויג ניט, טויש (בּײַט) אויס דעם קאָפּ 
אויף אַן אַיץ". 

,ער האָט דאָס אִיע מאָל |-+ איבּערדאַװנען, 
2 אויך פֿאַרגעסן צו זאָגן יעלה ויבא", טעמי 
המנהגים, לעמבּערג תּרס"ט. ,די אַנדרי מױאַר 


נאַרום גן'עדןן. . . דאָרטן זענן פֿיל פֿון דיא 


חסידי אומות העולם", עפּש, דרך הישר לעולם 
הבּא, שקלאָוו 1796, פּרק כד. ;איך זאָל עס 
איבּערלאָזן דעם אֵין מענטשן װאָס װעט נאָך 
מיר קומען", מס, קהלת תּקע"ט, בּ, 18, ,װעסטו 
נעמען טאָפּעלן שׂכר: איין מאָל דערפֿאַר װאָס 
דו האָסט דיך פֿאַרמידן די עבירה צו טאָן און 
דאָס אע מאָל אויף דעם צער װאָס דו האָסט 
געהאט איבּערצושפּאַרן דעם יצר-הרע", שבֿט 
מוסר, סודלקאָװו 1833, ,ניטאָ אין מיר. . . קיין 
איינציקע אײגנשאַפֿט װאָס ס'זאָל ניט זײַן נעבּן 
| איר אַן איע, אַ פֿאַרקערטע", ממוס, בּישיבֿה 
של מטה', י 
אַרכ. אי בּייגט זיך אויך נאָך אַן אומבּאַ- 
שטימטן אַרטיקל און פֿאַרן סובּסטאַנטיו. ,דיא 
פּלִשתּים דיא זײַן קומן מיט איינם גרושׂן גי 
װאַלט. דוך זײַן איר ויל מינדר עֶשׂ הוט איין 
אַנדריא גישטאַלטײ, שמואליבּוך, סטראָפץ 220, 
,וועלכי פרויא דיא דא און קײַשט (=אומ" 


- קײַשט, -+ 655) אוני ליגט בַּא איין אַנדרן 


מאַן.. .*, מב, מעשׂה רד., קאיין אַנדרי אֲשה 
מוז דר בּײַא זײַן...* (-+ אונטערשלאָגן; בּ 
18, 797), 

אַרכ אויך: דאָס אִ'י מאָלט. ,ויהי אונ' עשׂ 


1489 


וואר גאָטשׂ װאָרט דאש אַנדר מולט צו מיר", 
שעריר, א, 12. 
אַנדער" -- די ווערטער װאָס מע גע" 
פֿינט ניט מיט אָנדער... + דער + 
דעם ערשטן אות פֿון שטאַם. 
אַנדערפּאַרעמקײט -- די דאָס. מצ בבּ 
דרייזין. אֲנרחמנותדיקייט. אומבּרחמנותדי" 
קייט, | 
אַנדערגיפֿן -- טרו. איצ, אימפ נבּ; --דערי 
גאָסן. ‏ צוגיסן. אָנפֿילן אַ טײלװײַזילײדיקע 
כּלי (א בּעכער, א גלאָז אע) מיט נאָך פֿליסײ 
קייט. אִי בּײַם סדר די בּעכער מיט װײַן אַ' 
אייל אין די לאָמפּן, אִי מילך פֿאַרן קעצעלע. 
אָנדערגרײפֿן -- אוטו 8 טרו. איצ, אימפ נבּ; 
-ידערגרייכט. 1, מיט אָנשטרענגונג דערלאַנגען, 
גרייכן אַ פּונקט, אָרט װאָס איז שװער צו דער" 
גרייכן. זיך שטעלן אױפֿן לייטער און אִי דעם 
פּאַטראָן, כּדי אַרײַנצודרײען א נײַ לעמפּל. אַי 
די עפּל אױפֿן בּוים. 2. דערשלאָגן זיך. מיט 
גרויסע שװעריקייטן אָנקומען צו (איף) אַ 
| בּאַשטימטן פּונקט. ;נאָך 6 װאָכן אױף דעם 
שטורעמדיקן ים האָבּן מיר אָנדערגרייכט די 
בּרעגעס פֿון אַמעריקע". 8. מיט בּאַמיאונגען 
אױספּועלן צו זען, בּאַגעגענען עמעצן. אַי (צו) 
דעם פּרעזידענט אַליין. 
אַנדערהאַלכּן -- צו. אויך: אַנדערהאַלבּן, 
| אָנדערטהאַלבּן, אינס מיט א האַלב 
| איינס און אַ העלפט פֿון איינס. אִי מאָל אַוױ 
פֿיל. ,זיך צוכאַפּן זען טאַטע-מאַמע אויף א 
שעה אֵיי. ,ר' ראובֿן אונ' ר' אליקים האבּן 
מיט אננדר גישפּילט. דא האט ר' אליקים צו 
ר' ראובֿן גישטעלט אנדר הלבּן גראָשין --- דא 
האט ר' ראובֿן די אנדר הלבּן גראָשין גיוואונן", 
ישו"תּ מהרש"לי, לובּלין 1599 וְהש ון. ,דעשט 
מאל זעהין זיא אנדר הלבּין שעות דאש ליכט 
פֿון דער ועלט", נצו, טז/ב. ?איין דריט טייל פון 
איינם שקל, דאש איז אַזו פֿיל אַז אנדר האלבּן 
גילדן פּוליש", לטו, מה/א. דער זים זאָטער 
איז לאַנג אִי איילן", ראשית למודים, לבֿוב 


2, מזיבּן טויזנט פינף הונדערט נײַן און . 


נײַנציק עמער {טינטן מיט אִי קװאַטירלעך", 
ממוס, קליאַטשע. ,מיט איטלעכן בּאַזונדער 
מאַכט ער אים |דער פאָטערן קאַלט דעם גיהנום 
אויף אִי שעה", דרכּי עולם, וילנע 1866. קאָט 
דאָס סמאַרקאַטע בּחורל מיט די אי אויגן ויז 
דײַן חתזן?", קמ, 1867, טא 11, / 

אויך: אָנדערהאלבּ -- לערנען אַי יאָר, 
;דא הוט מן אין גיבֿוירט אינז גיהנם אונ' איז 
דרינן גיװעזן אנדר הלבּי שעות", בּראַנט, 
פּרק כבי 

דיק -- אַדי. אֶיער בּ חור = זײער הויי 
כער און דאַרער. . . . דער איער בּי, װאָס אָט- 
אָט בּרעכט עֶר זיך איבּער פֿון לענג און דאר" 
קייט", אי. דרוקער, קלעזמער, קיַעװו 1940, 

אַן דער האַלבּן -- אַדו. אַרכ. -061ת8 :1474 

תסט!גם. פון דער צװייטער זײַט. ;אן דער 
הלבּן, איטליכר קנס ... וָאוֹיף דער פֿרױן זאָל 
דער מאַן מחויב זײַן צו געבּן תּיכּף ומיד ור 
איר, אַז װען ער זעלבּרט עטװש ור שולט 


אָן דער האַנם -- אַדװ. אַרב. 


אָנדערװײַזיק -- אַדי. נעאָל. 


אָנדערװװײַזיק 


העט", 'תקנות חכמי ומנהיגי ק"ק פּראג', שע"ב 
ורשומות, ד, תּיאָ תּרפּ"ון. | 


אָנדערהאַלטן -- טרו. איצ, אימפּ נבּ; --'דער- 


האַלטן. (אָנבּאַקומען, (אַרײַנ)קריגן אַ סך, אַ 
גרעסערע צאָל. אִי צענדליקער טעלעגראַמעס, 
בּאַגריסונגען פֿון דער גאַנצער װעלט, האָט זי 
עס אִי מתּנות צו איר חתונה!". 


דזוו אין דער 
האַנט. װאָס פּאַסט זיך גוט (פּונקט, ריכטיק) 
אַרײַן. װאָס קומט אונטער אין דער ריכטיקער 
צײַט, סיטואַציע. װאָס שפּילט, טרעפט צו. *גיין 
אָן (אין) די ה' = קומען אַנטקעגן. ,טאן פראגן 
נאך דען אובּרשטן קומידאנד, דר איז אים 
וואול גנגן אן דר הנט", איין שִין נײַא ליך 
פֿון אובן!, פּראָג תּמ"ח {2, 1937, 7 ש2/61ן. 


אָנדערהיצן -- טרו. איצ, אימפ נבּ; --דער- 


היצט. 1. דערהייבּן צו אַ העכערער טעמפּע- 
ראַטור עפּעס װאָס איז שוין הייס. אִ' דעם 
אויוון, דעם סאַמאַװאַר. אִי די זופּ. אִי דעם 
קעסל, פרגל אָנדערװאַרעמען. *אַ' די בּאָך = 
אויך אונטערהעצן. 2. אונטערפֿײַערן, אוני 
טערהיצן. צוגעבּן מוט, קוראַזש. אִי די שפּי 
לערס, די לױפֿערס אויף דעם ספּאָרט-פּלאַץ. אַי 
די לופט אויף דער פֿאַרזאַמלונג מיט רעװאָל 
ציאַנערע לאָזונגען. 


אן דער װאַכן, אָנדערװאַכן -- אַדו. 


דזוו אינדערװאַכן; אין די װאָכנטעג. עװײַל ער 
האָט מבטל גיװעזין דען עונג שבּת אוני זעלט 
אן דער ואכין ניט תּענית האבּין, װערט גי 
זעהין אז ער הלט חשובר דיא ימי חול אַז 
יום שבּת קודש", נצו, כו/ג. ,דען אן דער 
וואוכן איז בּעשׂר װינציג בּרכות צו מאַכן, 
אדר אן שבּת -- איז עשׂ בֹּעשׂר דשׂ מן פֿיל 
בּרכות זאָל מאַכן", לטו, כא/א. ,ואן אבֹּר 
דיא סעודה אן דער װאכן גהאלטין װירט, 
שטיהט פֿרײַא לבּעל סעודה אן שטאט פֿיש 
בּשבּת מיט זופן אונד הינר אויך קאלאטשן 
אויף צו שטעלין", יפּראָגער תּקנות קעגן לוק" 
סוסי, פּראָג תּקכ"ז ויובּל וז. ם--- כ'בּין אַלײן --- 
אַ למד-װאָװ! כ'האָבּ בּטחון און איך האָף, אַ'-- 
נעמט קיין סוף", בּראָד, גש. 


אָן דער װאַנט -- אין פֿראַזע: קאָפּ אים אַי 


די װי = עס אַרט מיך ניט װאָס עס זאָל געשען 
מיט אים. ,ער האָט דען א ייִדיש פּנים. נאָר 
קאָפּ אים אי די װוי. ער מעג זיך זײַן װער ער 
איז, נאָר דו דאַרפסט מיט אים קיין געשעפטן 
פֿירןײ, צבֹי זאבֿ רובּינשטיין, דער שרעקליכער 
קנס-מאָהל, אַדעס 1883, 


אָנדערװאַרעמען -- טרו. איצ, אימפ נב; 


= דערװאַרעמט, . דערהייבן צו א בּיסל אַ הע" 
כערער טעמפּעראַטור עפּעס װאָס איז שוין 
ווארעם. אִי דאָס װאַסער אױסצובּאָדן דאָס 
קינד. פֿרגל אָנדערהיצן. | 

װאָס מע קען 
ניט דערװײַזן. ,האָט צעשטערט די פאַנטאָס- 
טישע, אַיע פֿאָרשטעלונגען װעגן דער נאַטור 
און װעגן אירע געזעצן", ל. גאָלדבּערג איבּז, 
בּ. זשוקאָ, די אָפּשטאַמונג פֿונם מענטשן 


מאָסקװע 1925, 





אַנדערװײילן 


אַנדערװײלן --- טרוו. איצ, אימפ נבּ; *ידער- 
װויײילט. דערויילן אַ סך, א צאָל. אִי כּמעט 
אַלע מיטגלידער אויף עפּעס אַן אמט, 

אַנדערװישן זיך -- אוטװ. איצ, אימפ נבּ; 

| זיך --ידערוואוסט. דערויסן זיך ועגן א צאָל 
(מענטשן, זאַכן, ענינים, פּרטים) מיטן בּײַבּאַ 
טײַט: עפּעס שלעכטס אָדער איבּעריקס. אִי זיך 
רכילות, פּליאָטקעס. אִי זיך שיינע מעשׂיות 
וועגן א נאָענטן פרײַנד. אִי זיך װעגן געהיימע 
פּלענער. אִי זיך אַזױנס װאָס װעט קיין שום 
נוצן ניט בּרענגען. 

אַנדערװעגן -- אַדחװ. אַרכ. אַנדערשװאה. 
ערגעץ אנדערש. (אין) אנדערע מקומות. ,איין 
מאַנש פּאַרשױן לאזט מן קוים אין איין שטאט 
רעכט דער װאַרמן, דען דיא לײַט זאגן, ער 
קען אַנדער װעגן זײַן נויט קלאגן", עיון, לו/א. 

אַ'נדערווער -- די. בּמ. אמ. -ז006ט :2 = 

| ע02ש. = אונטערוועש. 

אַנדערױזײַ'ט -- 1, אדוו. אויף דער אַנדערער 
זײַט. אַריבּערגײן אַ'. 2. פרעפ. אויף (פֿון) 
דער אַנדערער זײַט. אַקעגנאיבּער. א' גאַס, א' 
טײַך. 9, סוב די. צװייטע, אַקעגנדיקע זײַט, 
זיך אַריבּערכאַפּן איבּער (אויף) דער א' = אי" 
בּערן גרענעץ; צום שׂונא. זיך איבּערדרייען אויף 
דער א' = א) גוט שלאָפן; בּ) זיך איבּערקוליען. 
זיך שמדן. איבּערגיין אין א פֿרעמדן לאַגער. 
*די אי פֿון דער מטבּע = אויך: אַ צווייטע, הי 
פּוכדיקע מיינונג, 

יק - אַזי. נעאָל. אַיע אײַנשטעלנג, 
-יקייט -- ,לויבּ דעם, װאָס זײַן צײַטיקײט 
װאַרט אויף דער פרייד פֿון דער אי דעם װאָס 
איז גרייט און אַלץ גרייטער צו פֿאַלן אַהין, 
אויף דער זײַט אויף דער צװייטער!", צייט, 
גל ווו 

אָן דער זייט -- זזו אָן אַ זײַט +. ,איך 
רוף מײיַן זון אָן ד' זי און זאָג צו אים", ספורי 
מעשׂיות פֿון רבּינו נסים, װאַָרשעצ 1846 
;טונעיאדעווקע ... איז א פֿאַרװאָרפֿן װינקל 
אָן די זי פונעם טראַקטײ, ממוס, מסעות. עדי 
מוטער איז אָן ד' זי געזעסן און האָט גע- 
שטריקט א זאָק", א. פֿינקעל איבּז, סטעפּניאַק- 
קרוטשינסקי, א הײַזל בּײַ דער װאָלגע, מינסק 
2, ,איז געזעסן דעמאָלט אָן ד' זי. . . קײַעג- 
דיק אַ שטיק בּרויט", לייזער קאַצאָװיטש, 
הומאָרעסקעס, מינסק 1933, 


אַנדערזײַיטם -- אַדװ. דטשמ. נר. זזװ פון 
דער אנדערער זײַט; פון דער צוייטער זײַט. 
פֿון אַן אַנדער שטאַנדפּונקט. בּאַטראַכטן דעם 
זעלבּן ענין א'. ,און א' האָבּן קריסטן מער 
אָנגעהױבּן קענען די ייִדן מיט זייערע בּעסערע 
אײיגנשאַפֿטן", קמ, 1865, זא 19, 


אַנרערט -- פ9טמ אַנשטאָט אַנדער אין דער 
פאַרבּינדונג: אַן אי מאָל, 


אָנדערטאַפֿן -- טרו. איצ, אימפ נבּ; --דער- 
טאָפּט. 1, דזו דערטאַפּן, נאָר עמפֿאַטישער. 
אָי די טיר אין פֿינצטערן קאָרידאָר. אַי דעם אַפֿי 
קומן. אִי אַ בּײַטל מיט געלט אויף דער ערד. 
2. פּלוצעם אַרײַנקריגן, (אָג)כאַפּן עמעצן 


1490 


(עפּעס). מיט בּאַמיאונגען אַרײַנקריגן עמעצן 
(עפּעס). אִי דעם לאַנג-אַרומגעזוכטן שווינדלער. 
אי די ריכטיקע מציאה. -עניש. 
אָנדערטהאַלבּן -- זזו אָנדערהאַלבּן -+. 
אויך: אַנדערטהאַלבּן. אַי שעה. אִי צענ- 
דליק יאָר. אִי יאָר. ,די נאָז האָט אים |דעם 
אינדיקן אַראָפּגעהאַנגען אפֿשר אויף אִי איילן 
װײַט", עט, משלים. ;האָט ער געשאַצט... 
ר' קלמנס פֿאַרמעגן נאָר אין אַ'י מיליאָן קער- 
בּלעך", ממוס, װינטשפ. ,האָט פאַרדינט אירע 
אָי, צוויי גילדן אַ טאָג", בּ. גאָרין, דיא מזיקים, 
ניי 1900, ,פֿאַרקױפן (דאָס בּינדל פלאַקסן 
.... פֿאַר א רובּל מיט א פֿירטל אָדער אַָ, די 
מעשׂה פון פֿיער בּרידער, װאַרשע 1906, עאיז 
לאַנג בּרוֹגז ניט געװען. ער האָט נאָר דורכגע- 
לאָזן א טאָג אִי און איז צוריק געקומען", זש, 
קיסר און רבּי ש. ,פאַראַן אין עסטיש קורצע, 
האלבּ-לאַנגע, לאַנגע, אָדלאנגע און איבּערלאַנגע 
קלאַנגען", ייִבּל צוא, 2:1, אָיבּח ור דיקע ר-- 
דזוו אָנדערהאלבּנדיקער בּחור -+, 
אָנדרערטײק|ער -- דער, 'ס. אַמ. :2 = 
7תס)מסמסט. פּואָפעסיאָנעלער אַראַנזשירער 
פֿון לוויות. װער עס האָט, פֿירט א הויז (יטשא- 
פּעל') װאו עס װערן דורכגעפֿירט לויות, 
-עריי -- ,אַי איז אַ גוטע ביזנעס". 
אַנדערטמאָל, אַנדערמאָלט -- אַדו. אַרכ, 
ניט דאָס מאָל, נאָר אַ צװייט מאָל. בּײַ אַן 
אַנדער געלעגנהייט. װען ניט איז. ,דאז מיר 
אין איין אַנדר מולט קענן גניסןײ, ספֿר משלים, 
דמ 1686, טז/ב. 
אָנדעריאָהן -- טרו. -יאָג אָן 11 -'דעריאָגט, 
1. דזװ דעריאָגן, נאָר עמפֿאַטישער. אִ' די 
חברים אױפֿן שאָסײ. אי די גרופּע אין דער 
צווייטער שטאָט. 2. אָנשטרענגען זיך און 
(דער)גרייכן צו אַ מעמד, מדרגה. אַי דעם חבר 
אין לערנען. ;אי אין לייענען די בּעסטע שילער 
אין קלאַס", אִי דעם געװעזענעם שותּף אין 
רײַכקייט. -עניש. | 
אַנדרערכאַפּן -- טרװ. -כאפּ אָוְן?, --דער- 
כאַפּט 1. מיט בּאַמיאונג אונטערכאַפּן (אין 
לעצטן מאָמענט). אִי דעם בּאַלעם. אִי די גלאָן 
װאָס איז אַרונטערגעפֿאַלן פֿון גלאַזישראַנק, 
2. זזו דערכאפּן, נאָר עמפֿאַטישער. אַ' די 
מילך זאָל ניט אויסלויפן. אִי א שװערע בּלוט- 
פֿאַרגיפטונג און ראַטעװען דעם חולה. 9. דער 
יאָגן און כאַפּן. אִי דעם גנבֿ װאָס איז אַנטלאָפֿן, 
אָי די (אָפּגײענדיקע) בּאַן. 


אָנרערלאַנגען -- טרװ. איצ, אימפ נב; 
=-דערלאַנגט. 1. דערלאַנגען א סך. אָנשטעלן. 
אָנלײגן. אִי אױפֿן טיש פּירות און קוכנס. אַי 
מיט דער בּרייטער האַנט. 2. אַנגעבּן, אַרײַנ- 
געבּן. אִי אין געריכט. אִי אַן אָנקלאָג אױפֿן 
שכן. אִי אַן אַפּליקאַציע אין אוניװערסיטעט, 
9 אויך אוטװ. (דער)גרייכן. אי די (צו דער) 
העכסטער פּאַלקע פֿון בּיכערשראַנק. 4. אויך 
אוטװ. דזוו אָנדערגרייכן, 33. אי צום מיניסטער 
אַליין. אי אַזש צו די רויטע ייִדעלעך. עאַזױ 
האָכּן מיר מידע און צעבּראָכענע ענדלעך אָנ- 
דערלאַנגט צו די...", ייט, פוילן װ. 80 אָנ- 


אַנדערמעל 


מוסרן. געבּן אַן (די) אמתן (אמתע) גאָב. אָנ 
שלאָגן. אִי פּעטש, פונקען זאָלן פֿליען. אִי בּום- 
צעס, אִי א פּאָרציע מוסר עס זאָל װערן פינצטער 
אין אַן אויג. אִי קללות. 0, אוטװ. אָנטומ" 
לען. װילדעװוען. ;חברה האָבּן אָנדערלאַנגט און 
| איבּערגעקערט די שטובּ". מיט זיךף -- 
(וועגן א פֿרױ) זיך לאָזן סעקסועל אויסניצן. 
עץכץ. -עניש, 

אָנדערלױבּן -- טרו. איצ, אימפ נבּ; -ידער- 
לױבּט. דערליבּן אַ סך, מער װי מע דאַרף. 
אִי דעם קינד (דאַטיוון װוילדקייטן, 

אַנדערלײ -- אַדיעקטיוישער פּראָ |בּייגט זיך 
ניטן. 59: אַנדערערליי. היפוך פֿון איינ- 
ערליי. װאָס איז אויך פֿון אַנדערע, פֿאַרשײ 
דענע מינים, סאָרטן. א' שטאָפן. אי געסט װעלן 
! אויך זײַן. ‏ -איק -- אַדי. ‏ -איקייט, 

אָנדערלײגן -- טרו. -לייג אָן, -'דערלייגט. 
צוגעבּן, צולייגן נאָך און נאָך. אַרױפֿלײגן אַ סך, 
אִי אױפֿן טעלער געבּראָטנס און געפּרעגלטס, 
אִי מע זאָל עס ניט קענען אױפֿעסן. אִי איינס 

| אויף דאָס אַנדערע. -עכץ. /-עניש, 

אַנדערלענדיש -- אַדי. 1. װאָס איז ניט 
אין (פֿון) דעם אייגענעם לאַנד; װאָס איז אין 
(פֿון) אן אנדער, פרעמד לאַנד. אויסלענדיש. 
אִיע סחורה. אע צײַטונגען. 2. װאָס האָט 
ניט די אייגנשאַפטן פון דעם לאַנד: װאָס אין 
פֿרעמד, פּאַסט זיך ניט אַרײַן אין דעם לאַנד, 
אי'ע מנהגים. איע פֿירונגען. אַיע טענץ, מוזיק. 
-קייט, 


אַנדערמאָל -- אדח. אין אַן אַנדער פֿאַל. 
- פון צײַט צו צײַט. װעךדניט-וען. 


אַנדערמאַנען, "מאַנען -- אוטװ 4 טרו. 
איצ, אימפ נב; --דערמאַנט, -מאָנט. אַ סף 
מאָל דערמאָנען (און אונטערשטרײַכן די ויכ- 
טיקייט פון דער זאַך) אִי די מיטגלידער װעגן 
דער װיכטיקער פארזאמלונג. אִי װעגן אַ װעקסל 
װאָס איז מאָרגן פעליק. מיט זיך. -עניש. 


אַנדער מין -- פֿראַזע. -+ אַנדער. 1, ניט 
פֿון זעלבּן מין (סאָרט). פֿון אַ צװייטן, אַנדערן, 

| ניט-ענלעכן מין. אַי מ'י שטאָף. אַן אַי מ' מעשׂה, 
,מע טוט מיט אים |צוציקןן א רעד עפּעס אויף 
אַן אי מי לשון --- אונטערווארפנדיק אים שטיק- 
לעך בּרויט", ממוס, שלמה. 2. װאָס האָט 
ניט די זעלבּיקע אייגנשאַפטן. װאָס אין ניט 
כאַראַקטעריסטיש פאַר א צװייטן מין., אַ' מ' 
מענטש. אִי מי בּאַשעפֿעניש. 8. װאָס אין 
ניט פֿון זעלבּן געשלעכט. דער איער (שיינער) 
מ' = פֿרױען. ,אויף דער פֿאַרזאַמלונג זײַנען 
געװוען מער פֿאָרשטייער פֿון אֵץ מיי. א - 
מיניק -- אַדי, 


אַ'נדערמעל -- די (דאָס). מצ װי אצ. אויך -ז 
(פֿאַרשײידענע סאָרטן). אויך: אנדערשמעל, 
דריטמעל. ערגסטער און בּיליקסטער סאָרט 
מעל, פֿון טונקעלן קאָליר, גראָבּיגעמאָלן פון 
ווייץ, געמישט מיט גערשטן. מע בּאַקט פֿון 
אַזא מעל בּרויט, אויך (פֿאַר)קאָכט מען פון אַזאַ 
מעל קליסקעס. ,װען בּײַ אונדז איז געװען 
גאָר בּיטער מיט פּרנסה, האָט מען געקויפט אַי 





אָנדערגענטערן 


און מע האָט געקאָכט קליסקעס". ,געלעבּט 
האָבּן די מענטשן פֿון קלײַבּן שװאָמען. . . פֿון 
גנבֿענען געהילץ און דערפאַר געקױפֿט בּײַ די 
'זישעסי אַ בּיסל אַ', פּענצאַק אָדער הירזש", 
י. קייטעלמאַן, פֿאָר, 1957 א 20, יק -- אַדי. 
,;איר שפּיטאָליהעמד איז האַרט װי א בּרעט 
און טונקל װי דאָס אַיקע בּרויט װאָס חנא 
בּאקט אויס", מ. בּורשטין, .. . מאַזאָװיע. 


אָנדערנענטערן -- טרו. איצ, אימפ נבּ; 
-ידערנענטערט. 99: -ינץ'ענטערן. 1 דזו 
דערנענטערן, נאָר עמפֿאַטישער. צוצ;ען, צובּינדן 
דורך אַרױסװײַזן װאַרעמקײט, פֿרײַנדשאַפֿט. אִי 

| די פּליטים. אִי דעם נײַעם שכן. אִי די יינגלעך 
פֿון גאַס. 2. צוטרײַבּן, צואײַלן געשעעניש, 
פּאַסירונג, װויכטיקע דאַטע אע. אַי די גאולה. 
אָי אין געדאַנק דעם טאָג פֿון דער חתונה. מיט 
זיך -- אַי זיך צו דער גרענעץ. אַי זיך צום 
ציל, ‏ -ונג, | 


אָ'נדערנע'רן -- טרו. איצ, אימפ נבּ; +-ידער- 
נערט.. אָנשפּײַזן אויף א לענגערער צײַט. אַי 
די קרבּנות פון דער פֿאַרפלײצונג. אִ' די 
פּליטים, | 


אַנדערפ -- אַדיעקטיווישער פּראָ. -+ אַנדער. 
די פֿאָרעם פֿון נײיטראַלן מין, װען דער פּראָ 
קומט נאָכן סובּסטאַנטיו. , דאָס לעבּן איז גאָר 
אַן אַ", יִשפ צוא, 64. ,כהאָבּ װיפֿל מאָל 
געגעבּן זיך דאָס װאָרט צו שענקען רו מײַן 
האַרץ מײַן פיל געליטענעם. קיין א' האָבּ איך 
דאָך ניט אויף זײַן אָרט", האַל, מײַן אוצר, 
מאָסקװע 1966. ,ער האַלט אויף די הענט א 
קינד אַן אַ'". פרגל אַנדערש. 


אָן דער עֵׂרֵֹר -- אַדװ פֿראַזע. דזח אויף (צו) 
דער ערד. אָנקלאפּן דעם בּאַלעם אָן ד' 9" 
,פּראַסטע מענטשן זענען זיך נוהג אין בּרענען 
פּולװער אָדער שטעקן קנאַקערלעך אין די 
לעכט אַרײַן און װאַרפן קנאַקערלעך אָן די עִי 
אום שׂמחת-תּורה. . די זענען מחלל יוםיטובֿ", 
דרך אָדם, װאַרשע 1860, 


אַנדערערלײ -- -+ אַנדערלײ, ,אין די מיטל- 
מעסיקע לענדער האָט פֿעל און לעדער שפּעטער 
אָפּגעטראָטן דאָס אָרט פון הלבּשה פֿאַר אַ' 
שטאָפֿן", י. יאַכינסאָן, מיט געניטע הענט, קיעװ 
5, 


אָנדערפּאַקן -- טרו. איצ, אימפּ נבּ; -ידער- 
פּאַקט. צפפּאַקן נאָך און נאָך. צולייגן צו 
דעם װאָס איז שוין אָנגעפּאַקט. אִי דעם טשצָי 
מאָדאַן מיט נאָך עטלעכע העמדער. אִי דעם 
מאָגן מיט א שיסל גענדזענע לעבּערלעך, 


אָנדערפֿרײען -- טרו. איצ, אימפ נבּ; -ידער- 
פֿרײט, שטאַרק דערפרייען. דערפֿרײען א צאָל, 
אִי די מאַמע(ן) מיט א בּריוועלע. אַי די הערצ- 
לעך פון די קינדער. מיט זין -- ;ער קען 
זיך ניט אַי מיט די אייניקלעך". 

אָנדערפֿרעגן זיך -- אוטו. איצ, אימפ נבּ; 
זיך -*'דערפרעגט. אױספֿרעגן. װעלן דער 
גיין פּרטים: װעלן אויסגעפינען װעגן א צאָל 
(מענטשן, ענינים, זאכן). דערפֿרעגן זיך און 


1401 


דערגיין. אַי זיך װעגן אַלע חבֿרים. אִי זיך װאָס 
האָט פּאַסירט. אִי זיך וואו עס ואוינט אַן אַל- 
טער בּאַקאַנטער. אַי זיך מכּוח אַכצן און דרײַצן. 


אָנדערצאָרענען, "צערנען -- טרו. איצ, 


אימפ נבּ; -ידערצאָרנט, :צערנט. זזו דער 
צאָרענען, נאָר עמפאַטישער, געדויערדיקער. אִי 
נאַטשאַלסטװע. אַי די פּרנסים. אַי גאָטס סטראַפּ- 
טשעס. 


8 'נדערצײַט -- די, 'ן. דזװ איבּערצײַט דד, 


4 ,דער טשעק איז פֿאַר דער װאָך אַרבּעט, 
און װאָס איז מכּוח דער אַיזײ. -יק, -יקייט, 


אַנדערצײלן -- טרח 8 אוטװ. :ציל אָן 


-ידערציילט, 1, אַ סך, א לענגערע צײַט 
דערציילן. אויסדערציילן. אִי (פֿון) נסים ונפֿי 
לאות. אִי איין מעשׂה נאָך דער צוייטער. אִי 
(פֿון) ניט-געשטויגן, ניט-געפֿלױגן. אִי הרים 
וגבֿעות. קאַי פֿון דעם, פון יענעם", קמ, 1867, 


פא 12. ,אַזױנע מעשׂיות האָבּן זיי אָנדערצײילט 


פֿילײ, יק. ער פֿלעגט זיי אי נײַס,. שרעקלעכע, 
וואונדערלעכע זאַכן און מלחמות", ממוס, װיני 
טשפ. 2, אָנרעדן אויף עמעצן אָנמסרן אִי 
רכילות. אִי דעם 'סליעדאָװאַטעלי אויף די שותּ- 
פים. ,װאָס האָסטון דאָ אָנדערצײלט מעשׂיות 
מיט ... עבירות", אלצ, תּוכחת חיים, וילנץ 
5, ,איינער האָט אים הײַנט אָנדערצײלט 
עפּעס א רכילות אויף אַ ייִדן אין ירושלים", 
ייל איבּז, ג. לעססינג, נתן החכם, אַדעס 1884, 
,;דערװײַל האָט מען אָנדערצײילט פֿאַר דעם 
אַטעמאַן, אַז די לײַטע האָבּן א זײַדן"האַנדל... 
זיי זײַנען רײַכע לײַטעײ, הרבֿ בּנימין גרינבּערג 


איבּז, ספֿר נפֿלאות הזהר, מאָנטרעאָל 1927, 


מיט זיך -- אִי זיך צו דער זאט. ;אין 
אונדזערע מקומות האָט מען זיך אָנגעדערצײלט 
וועגן זיי גאַנצע פעק מיט מעשׂות", ממוס, אין 
אַ שטורםיצײַט. ;שרעקלעכע מעשׂיות האָט ער 
זיך אָנדערצײילט פֿונעם מענטשנס סוף, פֿונעם 
מלאך-המות. .. פונעם מלאך-הדומה", שע, מעי 
שׂיות פֿאַר אידישע קינדער |. ,זיי קומען פון 
ניקאָלײַעװער פּאָגראָם, װאָס זיי דערציילן זיך 
נעבּעך אַזי, ירמי' יוסף יאַקאָבּזאָהן, המאיר 
לארץ, מינעאַפּאָליס 1900, ;,איר גרינע שועס- 
טער. . . דערציילט זיך אָן די צרות פֿון איר 
מאַן", א. זאָלאָטאַרעװסקי, קאָרטן, נ"י 1910, 
דונג. -עניש. -ער. -עריי. 


אָנדערקלערן -- טרו. איצ, אימפ נבּ; --ידער- 


קלערט. דערקלערן א סך, א לענגערע צײַט 
(און אָן א גוטן רעזולטאַט,. עדער לערער 
האָט דאַ אָנדערקלערט די אַלע אויפגאבּעס, 
אָבּער מיר האָבּן ניט פֿאַרשטאַנען 


אָנדערקענען -- טרו. דערקען אָן 11 יידער- 


קענט. אַרכ און פּרוּװו צו פֿאַרייִדישן דאָס דטשמ 
װאָרט אָנערקענען -+. אִי דעם טעות װאָס מע 
האָט געמאַכט. אִי אַ שרײַבּער. אִי דעם היסטאָ- 
רישן אױפֿטו. ,,דא קאן מאן אן דער קענין", װיצ, 
אַמשט 1687, ח/א. ;נייערט דעם בּכור דעם 
זון פון דער פֿאַרהאַסטער מוז ער אַ", תּ, 
דברים, כא, 17, ,זיי זײַנען פֿון דעם משפּחה- 
צד װאָס דער יחוס-צד האָט נאָך דערװײַלע ניט 
אָנדערקענט", יאי איבּז, אַנטראָפּאָלאָגיע, נ"י 


אַנדערש 


0. טיט זיך -- ;איר אַלײן אָנדערקענט 
זיך פֿאַר שולדיק", שטריגלער. זנֹף -- מיט 


- גרויס אִ. 
אָנדערראַמען -- אוטו 8 טרװ. איצ, אימפ נבּ; 


ידערראַמט. אָנשטרענגען זיך, שווער האָרץ- 
ווען צו בּרענגען אין אָרדענונג, צו מאַכן ריין. 
געוויינלעך מיט ניט. ,מע קען ניט אִ' (אין) 
דעם הקדש". מיט זיך -- ,זי קען זיך ניט 
אִי מיט פיר קינדערלעך אין צװויי צימערלעך". 


אַנדעררגונען -- {... ראַגזענעןן. דזח אָנ 
דערצאָרענען. יי 


אַנדערשׁ -- אַדו. 4615ת8 :2176. 


1, אויף 
אַן אַנדער אופֿן, ניט אַזױ װי פֿריער, ניט װי 
איצט. טאָן אַזױ אָדער אַי. לעבּן אַי װי אַמאָל, 
זיך אױפפֿירן אַ'. אי װעט עס ניט זײַן (גיין), 
;אַ מענטש זאָל ניט רעדן אי װי ער טראַכט 
אין האַרצן", קאַי טראַכט זיך און אַ' מאַכט 
זיך", די זעלבּיקע יענטע, נאָר אַ' געֶשַׁלֵי- 
ערט", שו. ,אַזױ אַלע, מוז מען אַלץ איבּער- 
שטעלן אֵיי, נחבּ, ימעשׂה מבן מלך ובן שפֿחה'! 
אי װאָלט מײַן ליד געקלונגען, כ'אָל פֿאַר 
גוייִָם גויאיש זינגען", פרץ, 'מאָניש. ע,אויף 
פֿרײַע פֿרישע לופֿט װעלן מיר בּיידע מיט 
אונדזערע קינדער גאָר א' אויסזען", ספ, יודיי 
שער קאָלאָניסט. ,זי האָט זיך אויסגעקעמט גאָר 
אַי װי תּמיד", אָפּאַ, אַלײין עגעשפּילט האָט 
זי זיך אויסטערליש, אַי פֿון אַלע קינדער", יז, 
יאָשע קאַלבּ. ;דער קול-השופֿר װעקט אויףי.. 
עס זײַנען ימי-רצון און אין די טעג קען מען 
גאָר אַ' אויפטאָןײ, לדבּ, נײי תּשי"ז. 

2. דזו בּו מיט אַ נעגאַציע. דווקא אַזױ און 
ניט אַי. מע קען ניט אַי. אי קען ניט זײַן. *אַי 
נישט װי דרײַצן = א) בּלויז אַזױ, בּשום-אופן 
ניט א'? (בּײַם אָפּלאַכן פֿון אַן אײַנגעשפּאַרטן); 
3) אומזיסט דאָס מאַנען, װעסט ניט פּוֹעלן 
,געלט װילסטו? אי נישט װי דרײַצןײ, רייך 
(װאַרשע); ,װילסטו איך זאָל דיר אַװעקגעבּן? 
טאַקע אַ' נישט װי דְרײַצְזִי, רייד (װאַרשע) 
,װען איך ניט אַנדרש מאג, זא וויל איך זי אויז 
הונגרן דינן", בּבֿאיבּוך, 399. ,דרום בּעט איך 
דיר... דז דוא זאָלשׂט ניט אַנדרש טאָן...", 
פּראָגבּ, 36, , אויף אַלע מלאָכות װאָס מע טוט 
אום שבּת איז מען אי ניט חייבֿ ס ײַ דן איינער 
טוט די מלאָכה אינגאַנצן", איבּז תּקוני שבּת, 
אוסטרהא 1818, ;ייִדן האָבּן ניט אַליין פֿאַר 
זיך זייער אייגן לעבּן װאָס קען א' גאָרניט 
געמאָלט זײַן סײיַדן דורך איין לשון, דורך איין 
שטייגער פֿירונג און דורך איין מקום מנוחה", 
ממוס, אַ סגולה.... ,זאָל איך ניט א' |מע 
קען אױסלאָזן: טאָן, סײַדןן אומקערן דײַן זון 
צו דעם לאַנד...", תּי, בּראשית, כד, 5. ,גע 
װיס לעבּן זיי. אַז א' |= אויבּ ניטן איז גאָר- 
ניט אַרױפֿצונעמען אויפן מוח", ישׂראל קאַפּלאַן, 
שליאַך און אומװעג. ,'עני ורוכב על חמור ועל 
עיר בּן אתונותי. . . פון דער ליטע קען משיח 
ניט קומען, װײַל אין דער ליטע אַז אַ ייד זאָל 
האַבּן אַזױנע צוויי חיות . . . קאָן ער שוין מאַכן 
א לעבּן פֿון פורמאַנסטװע. איז דאָך א' ניט 
סײַדן ער זאָל קומען פון אַמעריקע", ירמי' 





אַנדערש-גלייבּיק 


יוסף יאַקאָבּזאָהן, המאיר לארץ, מינעאַפּאָליס 
0 . יי | 
2 מיט ערגעץ, אַנשטאָט אַנדערשװאו. 
אַװעקפאָרן ערגעץ אי. ,זאָל די זון. . . ערגעץ 
אי גאָר ריין און אָן פֿלעקן זײַן?י, עט, לידער. 
,דעם כּוח בּײַצושטײן נסיונות דאַרף מען בּאַי 
האַלטן ערגעץ אַי, מ. שטריגלער, איק, 1964 
א4- 
4 סובּ. אַן אַנדער זאַך. אייגנטלעך אנשטאָט 
אַנדערס. קומט מיט ניט און מיט {עפּעס. 
,זיא קונן נישט אַנדרש {דאָס װאָרט קען מען 
לייענען אַנדערנע)סן אַלז דאז זי שטין אין אירי 
| גימערק אונ' לובּן הקבּ"ה", לטו, א/1. , זי װיל 
אִי ניט נאָר אַז מע זאָל אומקערן קריק איר 
פֿאָטער", נחבּ, 'מעשׂה מבּערגיר והעניי. ;מערק"- 
װירדיק! ניט אי טאַקע אַז רוחות ארבּעטן פאַר 
אַזעלכע סוחרים", ממוס, טאַקסע. ,מע גיט 
אים ניט א' װי ששי", מ.יודעלסאָהן, חײַקע די 
שװעבּעלע, װילנץ 1927 שמועסן פֿון עפּעס 
אִי. טראַכטן (פֿון) עפּעס אַי. ;אלע מעשׂיות פון 
דעם ספר זענען דורך גרויסע סודות התּורה. 
ומיטן איטלעכס װאַרט און איטלעכע זאך מיינט 
מען גאָר עפּעס אַי, נחבּ, 'מעשֶׂה מהזי בּעט- 
לירסי. , זי האָט גאָט צוגעשיקט פון װאָס עפּעס 
אי צו ריידן", ממוס, קליאַטשע. ;זי כאַפּן 
איבּער אַ שטיקל בּרויט אָדער עפּעס אַײ, דיא 
מעשׂה פון דעם שטיקעלע בּרױט, זשיטאָמיר 
9 נעאָל, געניצט װי א זאַכװאָרט. ,אויף 
וועלכן אי פֿון דער אָנסופיקער צאָל אין זאָל זיך 
אונדזער אָפּקלײַב אָפּשטעלןײ, בּרידער גאָרדין, 
די טריאומפֿעדיע, װילנע 1914, 
9. אַנשטאָט אַנדער אין אויסדרוק: אַן 
! אי מאָל, 
אַנדערש"גלײביק -- אַדי. װאָס האָט אַן 
אַנדער גלױיבּן, װאָס גלייבּט אנדערש. טאָלעראַנץ 
צו אַגיע. ,װער עס נאַרט אַן א"גן... איז 
עובֿר אויף דרי לאַװן", קמ, 1867, טן 45, 
דיקייט. אַ-גלײבּער, ('ס) -- ,געלאַכט 
און געשפּעט פֿון אַיגיי. 
אַנדערש"געשלעכטיק -- אזי. װאָס גע- 
הערט צום אנדערן געשלעכט. ,װען עס קומט 
די צײַט פֿון ... אינטערעס צו אַײגיע בּאַשע- 
פֿענישן", מװ, דער װעג צו אונדזער יוגנט. 
-יקייט, 
אַנדערשדיק -- אַדי. װאָס איז אַנדערש. 
זײַן, בּלײַבּן, װערן אי אַ' געקליידט. מיט א 
בּיסל אַן אַיןץ קנייטש. ,זאָל איך אױפרופֿן צו 
פריילעכס מײַנע יאָרן, צו א ניגון פֿון אַן אץ 
טראָט", הל, 'צפונדיקער שליאך'. דרי װעגן, 
אַיע גאָר, פֿון סתּמקייט װאַקסן פּלוצעם אויס", 
ב. לאַפּין דער פֿולער קרוג. ,די זעלבּע טרער 
אי אין יעדן פענצטער גליט, די זעלבּע זון א' 
אין יעדן פֿענצטער בּליט", אַריה שׂמרי 
דיקייט -- ,אי איז דאָס װאָס װעקט זײַן 
אינטערעס, רייצט זײַן נײַגעריקייט", שנ, קריי 
טיק און קריטיקער. 
אַנדערש"רענקענדיק -- אַדי. װאָס דענקט 
אַנדערש. רודפֿן די איידיע. א'-דענקעוודיק 
-- װאָס דענקט שטענדיק אַנדערש, װאָס האָט 


1402 


די טבע, די נאַטור צו דענקען אנדערש. ;אַײדיע 
בּאַשעפֿענישן װאָלטן געהאַט פאַר זיך גאָר אַן 
אַנדער װעלט". ה-יקייט, 


אַנדערשוואו -- אד אין (אויף) אַן אַנדער 
אָרט, ניט װאו מען איז. ערגעצואו. ניט'דאָ, 

! ניט-הי. ,, גייט אײַך אַ'". ;אַי איז בּעסער?". 
;ער זוכט זײַן גליק א'". ,אַנדדש וואו הוז מן 
עש |דאָס פעטס אויף דען פונצןי = מאָגןן מיט 
דעם מעשׂר {= מעסערן הין װעק רײַסן", מנ 
הגים... דורך דאז גאנץ יאַר, וינידיג ש"ן 
וווענעציע 1590 ,װען מן איינם אויף נעמט 
לראָש ישיבה אֲנדרְשׁ וואו", ,אוב איין יורש 
וער אַנדרש וואו, אונ װעלט זײַן חלק ירושה 
אַװעקנעמין", תּקק. ,עשׂ זוכט דער הילד שאול 
דיא איזלין דא. אן דעם בּערג אפרים זיא וואר 
אַנדרש וואו", שמואל-בּוך, סטראָפֿע 137, ,אונ' 
דיא חכמים שרײַבּן אַנדרש ואו דשׂ מן איז 
שולדיג חתן אונ' כּלה ורוילך צו מכין", בּראַנט, 
פּרק לב. קאַי האָט קיין שום װאָפן ניט געקענט 
זײַן קערפּער שאַטן", יהואָש, הײאַװאַטאַ. ;אי 
האָבּן די אײַז-מאַסן אײַנגעדריקט טיפע טאָלן 
אין דער ערד", דא, פֿון בּערלין בּיז סאַױפראַני 
ציסקאָ, װארשע 1930. ,... זי זאָל פון איר 
בּליץ דעם ציטער אויסציטערן ערגצץ א"" 
צייט, גש |. ;אַז מע זאָל קערן די בּלאַט אויף 
צוריק, איז זײַן פּלאַץ גאָר ערגעץ אי ניט אין 
ראַזורע*, א. קארפינאָװיטש, בּײַם װילנער דורכ" 
הויף. 


אָנדערשװיצן זיך -- אוטװ. איצ, אימפ נבּ; 
זיך -י'דערשוויצט.. בּאַגאָסן װוערן מיט שווייס. 
אויסשוויצן זיך בּיז דער געהעריקער מאָס. אִי 
זיך בּײַם האַקן האָלץ. אִי זיך בּײַם לייגן דעם 
טאטן, בּײַם אונטערשרײַבּן זיך. אִי זיך אין 
בּאָד. ,, האָסט װאַרעמקײט? טרינק הייסע טי 
מיט מאַלינעס, דעק זיך ארום מיט א פערענע, 
וועסט זיך אִי און געזונט װערך". 


אַנדערשיװעלטיק -- אַדי. װאָס איז פֿון 
אַן אַנדער וװעלט. אַװיע אלטע לײַט. ,אונטער 
דער השפּעה פון מעכטיקע כעמישע מיטלען, 
קאָן מען דערגרייכן גײַסטיקע אנטדעקונגען 
אַייװיע װיזיעס", טמז, 1967 װווש ק. -יקייט, 

אַנדערש ווערן, זײַן -- צזוו. װער (בּין) אי 
בּין אי געװאָרן (געװען). + אַנדערש. מע 
קען ניט װערן אי װי מען איז. אלעתיד לבא 
וערן די פעלקער פֿרעגן אן ישׂראל: וואש איז 
דײַן פֿרײַנט הקבּ"ה אנדרש אַז איין אנדרר 
{+ אַנדער, סוףן פרײַנטײ, מחזור שלש רגלים, 
ח"בּ, אַמשט 1713. ,... . װיכטיק מיט װאָס איין 
פּערזאַן איז אי פֿון דער אנדערער", שנ, ידי 
שרײַבּער אין סאַָװ רוסלאַנד. 

אַנדערשט -- ומיר װוייסן ניט צי דער אַרױס- 
רייד איז געװען מיטן קלאַנג ש אָדער מיטן 
קלאנג סן אַדו. 248646184 :2//26. אֵרכ. דזװ 
אַנדערש. ,דרום טוא ניט אנדרשט אַז ויא דער 
טעט האט גישריבּן", פּראָגב, 8. ,גם דא עז 
אַנדרשט ח"ו זאָל מיט איהם אום גיהן", כַּײי 
װעגן מעצער עלילתידם', 1669 {פש וון. עער 
בּידענקט זיך ניט ווידר אַנדרשט צו רידןײ, סהמ, 
שמואל א, טו, 29. ,אונ' שפּריכט אַזו װיל 


|-- אַנדערשן 


איכש האבּן אוני אַזו מושׂטו טון אוני ניט אנ- 
דרשטי, בּראַנט, פּרק ה. ,אבּיר איך האבּי אים 
. מײַן ריזלוציא {= בּאשלוסן גיזאגט זוא אונ' 
אַלזו מוז עשׂ זײַן אונ' אַנדרשט ניט", גה, 
4. ,טאג אוני נאַכט טונן זי נישט אַנדרשט 
- דען אייטל געטליכע זאַכין", לטו, א/1. עאַזו 
װערט דער מלמד גיצואונגן זײַן איינש צו 
קױפֿן, אַנדרשט מוז ער וְאיזְן מיטן זמן אַװעק 
לויפן"י, מש, ג/ב. ,נון װען עֶשׂ ניט אַנדרשט 
קאן זײַן.. .*, 'משה רבּינו בּשרײַבּונגי, 1750? 
וגק, זא 50}. עעס איז נישט אי, נײַערט פֿון דער 
לאַנגער תּפֿיסה בּיסטו אומזיניק געװאָרןײ, ספור 
מעשׂיות פֿון רבּינו נסים, װאַרשע (1846:} עאיז 
עס דיר אנדרשט גקומן פֿון זייגן אודר פֿון 
עשׂין אודר פֿון טרינקן. ... איז עשׂ דיר אַנדרשט 
גקומן פון נכט דר שרעקניש אודר...", ספֿר 
רפֿואות, המו"ד {רוסיאן. אויך א קאָמפּאַראַ 
טיוו-סופּערלאטיו פֿון אַ' --- אַנדערשטער: , אבּיר 
לע"ע האט מחוץתּנין הקצין ר' משה ב"ב |בּאַמ" 
בּערגן פיל אַנדרשטיר צו גיזאגט", גה, 252 - 
אן דער שטאם -- אַרכ. זזו אַנשטאָט. 
,וויל ער דיא יונג קויניגין, איך גִיבּ זיא אים 
אן דער שטאט", שמואל-בּוך, סטראָפֿע 411, 
אנדערשיום -- דער, -ען. נעאָל. שיטה, טע 
אָריע װאָס האַלט אַז מע דאַרף זײַן אַנדערש, 
,פאַראַן בּײַ אונדז אין אַמעריקע אַ גאַנצע שיטה 
פֿון אי. אונדזערע אנדערשיסטן.,.", צייט, 
טמז, 1955, י 
אַנדערשמאָל -- אַדו. זזו אַנדערמאָל, דזח 
| אַנאַנדער(ש)מאָל -+. ,אַי גיט ער אָפּ אַ חוב, 
אַי ניט". ,נאָר זאָל זײַן ניט אַצינד. .. אַן אַ'... 
בּײַ מיר װעט ניט פֿארפֿאַלן .... איך מוז אַהיים", 
אַקש, מזרח און מערב, מאָסקװע 1940, 
אַנדערשימיײינער -- דער, 'ס. װער עס 
מיינט אַנדערש. ,א מערהייט קען זיך בּויען 
די נאַציאָנאַלע שול לויט אירע הנחות, ניט צן 
רעכענען זיך לחלוטין מיט די אַמײ, ימ, איינ' 
היַטלעכע פֿאָלקשול, 1922, 


אָנדערשמעקן -- טרוו. איצ, אימפ נבּ; -ידער- 
שמעקט. 1. דזו דערשמעקן, נאָר עמפֿאַטי 
שער. אִי װאָס פֿאַר אַ מאכלים (פּאַטראַװעס) עס 
קאָכן זיך בּײַ יענעם אין די טעפּ. 2. דער 
גיין, דערטאַפּן, דערװויסן זיך עפּעס דורך אָנ- 
ווענדן פאַרשיידענע מיטלען. אִי א סענסאַציעלע 
פֿאַר דער צײַטונג. אִי א גוט שטיקל נײַס. אַי 
רכילותלעך. *אַי װאָס עס קאָכט זיך בּײַ יענעם 
אין טעפּל = װאָס עס טוט זיך בּכלל בּײַ יענעם. 
3. פֿאַרױסזען, פֿאָרױסטרעפן דורך מאַכן פֿאַר- 
שיידענע קאלקולאַציעס. פֿאָרױספילן. אִי א 
סכּנה. אִי אין דער לופֿט אַז.... 


אַנדרערשן -- טרװ. אַנדערש, געאנדערשט. 
מאַכן אַנדערש, בּײַטן, משנה זײַן. , אפשר 
דארף מען דאָ נאָך משנה זײַן? אפשר מוז מען 
דאָ נאָך אַי?ײ, ימ, אױסגאַבּע װעגן ייװואָ, קאַװנע 
6, ,עס טרעפט אַז א שטאָט װערט אין אומ" 
בּײַט פֿון בּליקן געאַנדערשט װי א פּנים בּײַם 
צונד פון א בּליץ", סוצ, פּאָעטישע װערק !, 
תּ"אָ 1963 מיט זיך -- דורכגײן גלגולים 
און זיך אַ'. קאַװדאי האָבּן זיך די צײַטן גע 





אָנדערשנאַפּן 


אַנדערשט. איצט איז מירעלע די גבירינטע", 
ד. י. זילבּערבּוש, שטרעכאַלעך..., ווין 6, 
| מאיך, גאָט, האָבּ זיך ניט געאַנדערשט", תניא, 
6 | 
אָנדערשנאַפּן -- זזו אױסדערשנאַפּן -=, 
95 / | | 
אַנדערשינאַציאַנאַל -- אַדי. סאָװ. ראַכקינד- 
שקליאַר װבּ. װאָס געהערט צו אַן אנדער 
נאַציאָנאַליטעט. די רעכט פֿון די אַינע, 
אן דער שפּיץ -- פֿראַזע אַרכ. זזח אין 
דער שפּיץ. בּראָשׁ. ;אל ישׂראל הטן ליב דוד 
אַלזוא שון. ער װש אַל מול אן דער שפּיצן 
אוני קיינם ליש ניכש טוןי, שמואל-בּוך, סטראָ- 
פֿל 403. ,דער סדר איז דיא קנעכט גננזענן אן 
דער שפּיצן אונ' דער מלך הינטן, אונ' איך 
װיל פאר אײַך הער גין אן דער שפּיצן אונ' 
| איר צום הינטרשטןײ, מחזור שלש רגלים. אַמשט 
3, קצה/ב. פדרום אויך װערן זיא איצונד 
פֿר טריבּן װערן אן דער שפּיץ פֿון אַלי פר 
טריבּנייי, סהמ, עמוס, פּראָג תּנ"ב, ו, ז. ,ער 
װאָלט אוימדר פֿארנן גין אן דער שפּיץײ, ספֿר 
משלים, פפדמ 1686, 
אַנדערשפּראַכיק -- אַדי. װאָס איז פון אַן 
אַנדער שפּראַך. אַ'ע השפּעות אויף ייִדיש. פדי 
! אָנהױערונג פֿון אֵין מאַטעריאַל (העבּרעאיזמען, 


דײַטשמעריזמען, סלאוויזמען)", א. ספיװאַק, 
סאָווי היימלאַנד, 1966, פא 12, 
אַנדערשקייט -- די (דאָס), ן. אײגנשאַפֿט, 


מצב אָדער פרט-פאַל פֿון זײַן אַנדערש. ,אין 
דער תּקופה פון אַטאָם-שפּאַלטונג איז שווערער 
אויפצוהיטן אַ'", ימ, אונדזער שול, מעקסיקע 
8,. עווען יעדע אי װאָלט געדאַרפֿט זײַן ענ- 
לעך צו אלע אנדערע אן -- אין װאָס װאָלט 
בּאַשטאַנען איר איגנאַרטיקײט?", גרינ, איך 
און װעלט. ,אָך און װיי װאָלט געװען צו דע- 
מאָקראַטיע, ווען זי װאָלט געװען פֿײַנדלעך צו 
אײיגנאַרט, צו אייגנקייט, צן אַ", צייט, טמז, 
7 ווט 12. ;אֵיעדע זאַך, אויף װאָס עס פאַלט 
מײַן בּליק, פֿאָרמאָגט אין זיך אויף אַי א רמז", 
הל, אויף יענער זײַט פון זאַכף {טמז, 1968 
ווא 115, 

אָנדערשרעקן -- זזװ אויסדערשרעקן -=, 
5, 


אַנדראָגיניש -- אַדי. 1. װאָס האָט אי מענ- 
לעכע אי װײַבּלעכע סימנים, אײיגנשאַפֿטן. ספּעצ 
וועגן בּלומען אי מיט מענלעכע אי מיט װליבי 
לעכע פונקציעס. אַיע בּלומען, 


אַנדראָגעץ-- דער, זען 2? אי 2 גר. = (בּואָז 
כעמיע) יעדע סובּסטאַנץ, נאַטירלעך אָדער 
סינטעזירט, װאָס העלפֿט בּוֹלטער מאַכן כא- 
ראַקטעריסטיש-מענלעכע שטריכן, 


אָנדראָדלען (זיך) -- דזוו אָנדרודלען (זיך. 
;װאָס האָסטו זיך אַזוי אָנגעדראָדלט, איך האָבּ 
דיך מיט גאָרניט בּאַליידיקט", אבֿרהם פֿאָדים. 
ש--- ער װערט שוין ערנסט און בּייז, און זײַנע 
מוילװינקלען דראָדלען זיך שוין אָן, װי אויס- 
צושיסן מיט א באַליידיקונג", דעמבּלין, צװי 

| און אַ דריטער. - 


108 


אָנדראַטװען -- דזו אױסדראַטװען -+, 215, 
אָנדויאַטיק -- אדי. ואָס איז אָן דראָט. װאָס 
איז ניט פֿאַרבּונדן דורך (מיט) אַ דראָט. ,ניט 
אַרױסלאָזנדיק פֿון די הענט די טרײַבּלעך פון 
אָיע טעלעגראַפֿןײ, פמ, פֿאַרבּײגײענדיק. אויך: 
אָנדראָטיש -- ,אַצינד קאַן מען אַ שמועס 
| טאָן פֿונעם אֵין טעלעגראַף", איבּז, בּ. זשיטקאָװ, 
עלעקטריע אינדערהיים, קִיָצוו 1930. 
אָנדראַטן -- טרו. דראָט אָן, *- געדראָט. אויך; 
-;דראַָטעװען. 1. אָנציען, אַרױפֿגעבּן 
דראָט. אִי דעם פּלויט, דאָס פֿענצטער,. 2. דורכ- 
ציען, דורכפֿירן (עלעקטרישע) דראָטן. אִי די 
טעלעגראַפישע סלופּעס (שטאנגען). 


אַנדראַטשען -- טרו. -טשע אָן, --געדראָ- 
טשעט. 41007/6 :2 2:. אָנטומלען, אָנהוזשען 
און פֿאַרטומלען עמעצן. דאָקוטשען מיט אַ סך 
רייד. ,האָט קיין פֿאַראיבּל ניט װאָס איך האָבּ 
אײַך אָנגעדראָטשעט א קאָפּײ, אָגוז. 

אָנדראָלן -- אוטו 6 טרװ. דראָל אָן, -גע- 
דראָלט, --געדראָלן. 1. מאַכן עס זאָל געָ- 
שװאָלן װערן. אָנשװעלן. אָנקװעלן. אױפֿלױפן. 
אִי די הענט פֿון פראַסט. אַיא פוס פון אַן אייי 
טערדיקער מכּה. 2. מאַכן אָנגעבּלאָזן, אָנגע- 
בּרוֹגזט. ,... אויסגעשאָסן: -- װער זשע האָט 
עס דיך הײַנט אַזױי אָנגעדראָלט?", מ. אַלבּערי 
טאָן, שאַכטעס, מאָסקװע 1934. ,װאָס האָט ער 
אזוי אָנגעדראָלן?" --- פּאָרל מיט: אָנגעקװאָלן. 
9. אָפּנאַרן. אָפּשװינדלען. אי די קוֹנים. . 


אַנדראַנג -- דער, -ען. 1. אָנגעלאַף. שטױ 
פּעניש. ענגשאַפֿט. געדרענג. ,די טערקישע רע 
גירונג האָט געזען אײַנצוהאלטן דעם שטראָם, 
דעם אַי פֿון די נײַע געסט {= אימיגראַנטןן, 
יופֿאָל, 1885, נאן 25, ,און דאַך איז דער אִי פון 
די מענטשן אַזױ גרויס, אַז מימוז זיך גאָר פאַר 
זי װערן", מ. מ. אויזערקיס, דער פריװאַטי 
לעהרער װו, דראָהאָבּיטש 1898 2. איבּער: 
פלוס, אָנפֿלוס. ,קעגן אַזא אִי פֿון די ייִדישע 
אידייען האָט די קריסטלעכע גײַסטלעכקײט 
געמוזט אױסבּויען א דאמבּע", זק איבּז, שד שעו. 
;האָבּן זיך געשראָקן פאַרן צו גרויסן אִי פון 
די 'פֿרעמדװערטער', זיי זאָלן ניט פֿאַרפֿלײצן 
זייערע לשונות", ימ, יושפ ‏ 4, 0 אָנגריף, 
אײַנהאַלטן דעם אָי ,נאַקעטע, בּאָרװעסע... 
ווארפן זיי זיך אין קאַנטעראטאַקע. די װײַסע 
האַלטן ניט אויס דעם אִי און טרעטן אַפּ", 
וווער?ן קיעוו 1940, 

אַנדראָסטעראַָ ן -- דער, ען. בּאָכעמיע) 
סעקס-האָרמאָן װאָס געפינט זיך אין אורין פון 
מענער. 

אָנדראָען -- טרו. דראָ אָן, --געדראָט. דטשמ. 
אָנװאָרענען. אָנסטראַשען. אָנשרעקן. אִי מיטן 
הארבּן װאָרט. אִי די אָפּאַנענטן. -אונג, 


אָנדראַפּען -- טרװ. פּע אָן, --געדראַפּעט. - 


1. צעדראַפּען. אָנקראַצן, אָנגראַבּלען עמעצן 
מיט די נעגל און איבּערלאָזן (מאַכן) סימנים, 
וואונדן. אי אַ פּרצוף מע זאָל ניט אַרױסזען 


די אויגן. 2. ניט קלאָר, שלעכט, מִיט 
שװעריקייטן אָנשרײַבּן, אָנצײכענען עפּעס. אָנ- 


אָנדרודלען 


פּאַטשקען, אָנדרעפּטשען עפּעס איף פּאֲפּיר. 
אִי קאָטשערעס מיט לאָפּעטעס. אִי דרײַ צלמימ" 
לעך אַנשטאָט אַן אונטערשריפט. ,האָט אָנגע- 
דראַפּעט פּאַװאַלינקע אױפֿן פּאַפּיר. עטלעכע 
פּאַסיקלעך", שע, אָרעמע און פֿרײלעכע |. ,די 
קראַנקע פֿעלדמױז האָט אָנגעדראַפּעט אויף א 
שטיקל קאָרע אַ בּריװל און געשיקט אים מיטן 
ווינט", ר. בּוימװאָל, מעשׂהלעך פֿאַר דערװאַקי 
'סענע סאָװ' היימלאַנד, 1963, טאן 5. -בץ. 
-עניש. : 
אָנדראַקען -- טרו 8 אוטו. קע אָן, -'געי 
דראקעט. 1. זזװ אָנדראַפּען, 23 -=. אָנ 
שמירן. אִי און ניט קענען אַליין דורכלייענען. 
,דאָס האָט גאָר א װײַס:חבֿרהניק אָנגעדראַקעט 
וַאויף דער קאָלאָנעןײ, א. קנײַפּמאַן, דער שטי 
לער קנײַפּער, אַדעס 1881. ,און װי אַזױ װעט 
מען קענען פֿאַרשטײן, װאָס ער װעט דאָרט 
אִי? --- דאָס מאַכט שוין ניט אויס . . . זײַן עסק 
איז אָנשרײַבּן װאָס סעיט איז. . .ײ, אי. קיפּניס 
איבּז, מארק טװען, העקלבּערי פֿין, קיִעוו 1929, 
2. אָנשמוצן. אָנבּרודיקן. אָנטרעטן. אִי אויף 
דער פּאָדלאָגע. -עכץ. -עניש. 
אַנדראַקראַטויע -- די, יס. 2 אי 2 גר. 
מענער-הערשאַפט. ;אַלע בּיזאיצטיקע געזצל 
שאַפֿטן זײַנען געװען אַיסײ.. -יש -- אַדי. 
אָנדראָש -- דער. אַקט אָדער רעזולטאַט פון 
אָנדרעשן -+. 
אַנדרוגינום -- |אַנדרױגנעסן דער, 'ן. 22 בּכּו 
רים, א, ה; 22 גר: מאַױפֿרױ. ‏ 1. װער עס 
האָט געשלעכט-סימנים אי פֿון א מאַן אי פון 
אַ פֿרױ. הערמאַפּראָדיט. א קול פֿון אן אי א 
מאָראַלישער אַי. ?עס װערט פון זיי אַן א 
דאָס הייסט אַזױ א מענטש װאָס איז אַ געמיש 
פֿון אַ זכר און א נקבה בּײַזאַמעןײ, אמד, דער 
בּן יחיד, װילנע 1875. עעס גייט אין שטאָט 
אַרום א קלאַנג אַז זי איז אַן אי, ממוס, פישקע. 
,דער גײַץ איז אַלזאָ אַן א', די הײיבּמוטער איז 
אָנגעפּאַקט מיט אייעלעך", פגעז, ווילנע, 1924, 
א 2, ,לוט דער ... טעאָריע איז דער ער- 
שטער מענטש בּאַשאַפֿן געװאָרן אַ צװייאייני- 
קייט, א מאן-פרוי, אָדער, אין גריכיש: אַן אי 
אַ דױפּרצופֿין . . . אַן אמת צװייפּנימדיקע בּאַשע- 
פֿעניש, אַ מאַן און פֿרױ צוזאמענגעװאַקסן, 
יע, ירשפ ושא, 1. יו 
2. (שפּאַסיק) װער עס קען זיך ניט אַנט- 
- שליסן, איז װאַקלדיק. לעמעשקע. עעפּעס א 
שטיק אִ', ניט ער שמעקט, ניט ער שטינקט", 
פֿון {גימנאַזיען גייט אַרױס עפּעס א מין ... 
אַי, ניט קיין ייָד, ניט קיין קריסט", רעדי נתן 
ראָזענבּלום, דער יודישער קאַלענדאר, אדעס 
9 -דיק -- אַדי. אַידיקע דערשיינונג, 


אָנדרודלען -- טרו. דל אַן, --געדרודלט. 
1. אָנהיצן. אָנרײדן, צוריידן. אונטערפֿירן קעגן 
עמעצן. אָנדרײיען, אָנסטראָיען. אי די שנור 
קעגן דער שויגער. ;איר זײַט נאָר קוקלעס, 
װאָס טוען, מאַכן מיט די ליפן, פּלאַפּלען אַזױ 
װי מע דרודלט זיי אָדִי, ממוס, קליאַטשע. עדי 
כּלה הייסט עס דרודלט אָן דעם חתן", שע, 
צעזייט און צעשפרייט. 2 אַרױסװײַזן בּייז" 





אַנדרוט 


קייט. פֿאַרקרימען דאָס פּנים. אָנבּלאָזן זיך, 
,פלעגט ער שוין פּרוּװן מיט בּייזן, דהײַנו, אַ 
די נאָז און מאַכן אויף אים א מורא מיט פוילע 
תּנועות", ממוס, װינטשפֿ. פיט זיך -- א 
זיך אָן א פאַרװאָס. /{ניש. 

אַגדרו"ט -- דער, ין. ?= ?= פּר. צוקער- 
קיכל. צוקערװאַפל. זיסער בּיסקװויט, 

אָנדררױבּלען -- טרו. -בּל אָן, --געדרויבּלט. 
אַ סך אָנפּיצלען, אָנבּרעקלען. אי בּרויט פֿאַר די 
פייגעלעך. דזוו אָנדריבּלען, 33 -+, 

אַנדרולומופיא -- (אַנדראָלאַמוסיען די, -יות, 
יאות. 22 בּמזבּר רבּה, ה, ד. צעטומלעניש, 
װירװאָר, אומרו, בּהלה. ,אַ תּוהו-ובוהו הערשט 
אויף דער ייִדישער גאס, אַן א' אין יידישן 
לעבּזיי, דער פּלאַקער, װאַרשע תּרפּ"ו, פא 1. 

אַ' בּאה לעולם -- |... בּאָאָ לאָאױלאָמן 

זאַץ. תּח. 22 בּראשית רבּה, כו, י. ;אַ' בּ' לי, 
װי פלעגט דער רבּי אײַנטײַטשן? סאיז געקוי 
מען אויף דער װעלט אַ צעמישעניש, א צעקאל- 
מוצעניש, א צערודערניש, אן איבּערקערעניש", 
פ. רודאַי, טמז, 1964 ווא 27, 


אַנדרומלען -- טרװ. -מל אָן, -געדרומלט. 
אָנקלאַפּן אויף א דרומל. + אויסדרומלען, 
6, 
אָנדרוק -- דער, ז. 1. אַקט פֿון אָנדרוקן. 
דער אִי פֿון שער-בּלאַט איז אַרויסגעקומען זייער 
שיין. 2. רעולטאַט פֿון אָנדרוקן. אָפּצוג. 
אָפּצי, דער ערשטער אִי איז אַרױס שמוציק, 
2. טיראַזש. דער זונטיקיאַי פֿון דער צײַטונג 
| איז ... עקזעמפּלאַרן. 4. דזװ אָנדריק. ויה" 
קונג. איענע װאָך איז די בּערזע א בּיסל אומ- 
רואיק געװאָרן. עס האָט געמאַכט אַן אִי אויף 
די קורסן", קמ, 1868, נאז 36, 
אַנדרוקן -- טרח. זרוק אָן, --געדרוקט. 
1. דרוקן אַ סך (מער װי מע דאַרף). אִי סידו" 
רים. אִי טויזנטער עקזעמפּלאַרן פֿון אַ װערטער- 
בּוך. 2. אָנצײיכענען, אָנשרײַבּן מיט דרוק- 
אותיות (אין געדרוקטע אותיות) אִ' מיטן 
האַנט אַ שיינעם פּלאַקאַט. 2. אַרױפֿדרוקן, 
אי בּלומען אױפֿן זײַד. 4. אָנגראַװירן. אַי א 
װינטשעװאַניע אויף דעם מעדאליאַן. אִ' איני 
ציאַלן אויף דעם רינג. -עכץ. עניש. 
יער, 
אָנרױיפּלען -- טרו. -בּל אָן, -* געדריבּלט, 8: 
-;דריוולען. 1. אױפֿדריבּלען (-+ 427) 
און אַרױפֿװיקלען אויף א שפּול. אִי אַ פונט 
װאָל. אִי א שפּולנקע). 2. אָנפּלאַנטערן, פאַר- 
פּלאַנטערן די פעדעם (װאָל) בּײַם צענעמען א 
געװעבּ, א װאָלענעם בֹּגד. אִי די מאָטקעס װאָל 
מע זאָל עס שפּעטער דאַרפֿן אַרױסװאַרפֿן, פֿיג. 
אַי אַ צרה, אַ מחלוקה. 9. אָנפּיצלען, אַנבּרעק- 
לען עפּעס מיט די הענט. אִי א שטיקל שטאָף 
און עס קאַליע מאַכן. אי א לאבּן בּרויט. אִי אַ 
שטיקל בּרויט פֿאַר די טױבּן. ‏ 4. אויסדריבּ- 
לען א סך. אִי אין עטלעכע שעה 5 סװעדערס. 
ס. (ספּאַרט, פֿוטבּאָל) אַלײין פירן, זיך שפּילן 
מיט דעם בּאַלעם אָן איבּערצוגעבּן א צװייטן 
מיטשפּילער. אִי לעבּן טויער און פאַרלירן די 
פּילקע (דעם בּאַלעם) צום גאָלקיפּער. : עניש. 


אַנדריגען -- -גע אָן, -'געדריגעט, 


אַָנדריי -- דער, -ען. 


אַן דריידלעך -- פֿראַזע. 


אַנדרײען -- טרװ. דריי אָן 


1404 


אוטן -- 
(נערוועז) װאַרפֿן, בּריקען מיט די פיס פֿון 
אומצופרידנקייט), אִי מיט די פיס און זיך 
פֿאַרגײן אין א געװיין. ‏ טרװ -- אָנקלאַפּן, 
אָנשטופּן מיט א פוס. אִי די טיר (אויך: אין 
דער טיר), | 


אַנדריזנען -- טרח. גע אָן, --געדריזגעט. 


1, אָנשפּריצן, אָנגיסן, פֿאַרגיסן און שמוציק 
מאַכן, בּאַגיסן די (װאַזאָנעס) בּלומענטעפּ און 
אִי װאַסער איבּער דער גאַנצער פּאָדלאָגע. ,האָט 
אָנגעדריזגעט זוזע אויפן טישטעך און געמאַכט 
פּיאַטנעס" (פֿלעקן),. 2. דזח אויסדריזגען 
-+, 216, 

אַקט אָדער רעזולטאַט 
פון אָנדרײען. אִי פון זייגער, 

אָן קונצן. אָן היג" 
טערשפּיצלעך. ,,זאָג מיר אָן די, װעסט אָפּגעבּן 
דעם חוב צי ניט??". 


אַנרײדלען -- טרו. דל אָן, --געדריידלט. 


1. אָנדולירן. פאַרדרייען (אין) קרײַזעלעך: מאַכן 
לעקעלעך. אי דעם קאָפּ האָר. , בּעסי ענטפֿערט 
נישט . . . פּודערט זיך אין שפּיגל... דריידלט 
אָן די לאָקן.. .=, אָפּא, אין אַ קעלערשטובּ. 
2. דזוו אָנדראַפּען, 23 -+, אַנדראַקען, בּו -+, 
אִי קײַקעלעך מיט רינגעלעך. 9. זזח אָנ" 
דרודלען -=. אָנריידן. צוריידן. איבּערריידן, 
אַנדרײען, 123 -+., אָנהעצן. ,האָט שוין מײַן 
מאַמע אָנגעדרײידלט אלע קינדער אַז זיי זאָלן 
אַװעקווארפֿן אָט דעם בּיטערן, פֿינצטערן חדר", 
זאב הלוי, דער רבּי קלמן סענדערם, בּאַרדי" 
טשעוו 1906,. מיט זיך. -עכץ. עניש. 


-יגעדרייט, 
1. אָנצוען און פֿאַרדרײיען, פֿאַרשטײַפֿן. דרייען 


כּדי צו לאָזן אין גאַנג אַ מעכאַניזם, כּדי צו 


לאָזן אין בּאַװעגונג עפּעס. אִי דעם זייגער. אַי 
די ספּרונ)זשינע פֿון א שפּילצײיג. אִי דעם גראַ- 
מאָפאָן. אִי די סטרונעס פֿון דער מאַנדאָלינע, 
,װען א שלימול קוילעט אַ האָן -- גייט ער, 
דרייט ער אָן אַ זייגער -- שטייט ער", ,װאָס 
טויג דעם פּויער א זייגערל, אַז ער קען עס 
ניט אָיײ, שװ. קאיך בּין װי אן אױיטאָמאַט, װאָס 
מע האָט אים אָנגעדרייט איינמאָל פאַר אַלע- 
מאָלײ, בּאַש. ,א ראָד האָט עתּיקא אָנגעדרײט, 
א הויז האָט עתּיקא אָנגעבּרײט, יאָגט ער דעם 
ראָד פֿאָרױיס --- און בּויט צו א דאַך צום הויז", 
צייט, מטטרון פֿיג. ;מע האָט מיט אַלע כּוחות 
אָנגעדרײט איבּער ייִדן דעם שטײַער-שרויף", 
ימ איבּז, שד ווש. *אַי די קאַטערינקע, דעם 
גראַמאָפאָן = אויך: א) אָנהײבּן צו רעדן גיך 
און איבּערחזרן דאָס זעלבּע: ב3) אױפעפֿענען א 
פּיסק (מויל) און אַװעקלײגן א מענה-לשון. *אַי 
אַ לירע = אויך: אָפּטאָן אַ שפּיצל, פּראַװען 
שטוקעס, 

*אָי אַן אויער, די אויערן = א) בּאַשטראָפֿן 
דורך אָננעמען פארן אויערןן) און דרייען, רײַסן 
עס זאָל וויי טאָן. ,,אַפילו א רבּי אָן א קאַנטשיק 
פלעגט אויך אִי אַן אויער". ,דער רבּי האָט מיר 
אָנגעדרײט פאַר די אויערן, אזש כ'האָבּ שיֶער 
ניט געחלשט". , געמסרט האָט ער אים דער" 


אַנדרײיען 


פֿאַר, װאָס דער גריצדק האָט זײַן יינגל פאַרן 
אויער אָנגעדרייט", ליטװ; בּ) גוטמוטיק און 
א בּיסל בּאשטראָפֿן. ;אַלע האָבּן אים געװאַלט 
אִי אַן אויער", א. קאַרפּינאָװיטש, בּײַם װילנער 
דורכהויף; ג) אויסניצן קאַניונקטור (געלעגנ 
הייט) און אױפשרױפֿן א פּרײַז; בּאַרײַסן. אי" 
בערנעמען בּײַם פאַרקויפן עפּעס. שער האָט 
געזען אַז איך בּאַדאַרף די סחורה, האָט ער מיר 
אָנגעדרײיט אַן אויער": ד) (װעגן שלעכטער מו- 
זיק) אַ קאַקאָפֿאָניע װאָס דרייט אָן אַן אויער. 

2. אָנװיקלען. אַרומװיקלען. אִי די פֿעדעם 
אויף דער אָסנאָװע. אַי בּאַװל. אי דעם בּאַל 
סחורה. אִי אַ בּאַנדאזש אַרום פֿינגער. אַ' די 
רצועות ארום האַנט, 

9. (װעבּעריי) פֿאַרדרייען פעדעם פֿון דער 
אױיסגעאַרבּעטער קעטע מיט א נײַער קעטע 
(כּדי אײַנצושפּאָרן דאָס דורכפֿירן א צווייט מאָל 
די פֿעדעם פֿון דער נײַער קעטע דורך דער 
קאַם, 4. אַרײַנדרײען. אײַנפֿעסטיקן. אִ 
שרויפן, קרוקעס אין װאַנט. אִי הענגערס אין 
גאַרדעראָבּע:צימער. 0. אױפֿדרײען. אִי דעם 


צאַפּן פֿון פֿאַס װײַן. ,האָסט אָנגעדרײט דעם 


קראַן אין װאַנע?". 

0. מאָלן דורך דרייען. אױסאַרבּעטן עפּעס 
דורך דרייען. אִי פֿלײש אויף (אין) דער פלייש- 
מאַשינקע. אִ' קאַװע-קערנער אין דעם קאַװע- 
מילכל. ,ער האָט אָנגעדרײט א פּאָר גאָלדענע 
שליפּעס", פרץ, 'דאָס שטרײַמל. }. דרייען 
און אָנשיטן, אָנװאַרפֿן, אָנשלײַדערן. עדי זא" 
ווערוכע האָט אָנגעדרײיט א בּאַרג מיט שניי 
פֿאַר דער טיר". | 

8. אויסדרייען. אָנבּייגן אָן אַ זײַט. אומ- 
דרייען. אִי דעם עמער און זיך אָנטרינקען 
;דאָס פֿײיגעלע דרייט אָן דאָס קעפּל, פאר. 
זשמורעט א בּרעם, און קוקט אויף קאַנאַריקןײ, 
שלמה גילבּערט, יקאַנאַריק, 

9, איבּערדרייען אויף (אין) אַן אַנדער זײַט, 
;זי א קער געטון, װי מע דרייט אָן א קו", 
אָפּאַ, 'הינטערן שלאָסי. 10. אָנפֿריזירן. אָנ- 
דולירן. אָנקרײַזלען. אי די האָר. פאַנדערע שערן 
האָר פון לײַזיקע, פֿון פֿאַרפּאַסקודעטע אָסטראָג- 
ניקעס און פּוצן דאָס אויס, מאַכן שלייערס, 
פלעכטן פֿון דעם צעפּלעך, דרייען אָן מכות 
און שלייערן אין דעם אָן אַלע מיידלעך און 
יונגע װײַבּלעך", מרדכי אָסטראַװסקי, אמענטש 
אָהן אקאָפּ, זשיטאָמיר 1876, 

1, (מיט בּיטול, מיט אַ נעגאַטיװער בּאַצי- 
אונג) אָנפּלאַנטערן. צוזאַמענדרייען. אָנאַרבּעטן, 
אָנמאַכן. ,אי אַן עסק און פֿאַרקאַָכן אַזא קאַשע 
מע זאָל עס אין מויל ניט קענען נעמעף" אַ' 
א צרה. אִי א פּליאָטקעלע, אַן אינטריגעלע. אִי 
אַ מעשׂה די שטאָט זאָל גיין כאַדאָראָם. אַ' א 
קריגערײַ, אַ פּײַער אין שטעטל. קאַמאָל האָט 
דער שׂטן אָנגעדרײט, אַז אין גאַנצן מחוז איז 
נישט געװען קיין פֿישײ, הרבֿ ש.א. הרשקוביץ, 
דער הייליגער שבּת, בּנײבּרק, א"י. 

12. אָנהעצן. אונטערהיצן. אונטערבּורען. 
אָנסטראָיען. אָנרעדן, מאכן אַז מע זאָל טאָן 
ניט לויטן אייגענעם שׂכל. אונטערפירן. אי די 





אָנדרײעריש 108 אַנדרעמלט 
אָנדרילן -- טרװ. דריל אָן, -יגעדרילט. פ8: 
--דרילעווען, - דרעלעווען. מאַכן אַ 


סך לעכער מיט אַ דריל: בּויערן א לענגערע אַנדריק -- דער, ין. 1. אַקט אָדער רעזולטאַט 
צײַט. ,דער צאָזידאָקטער האָט מיר אָנגעדרילט * קארצן : 


*אי א פון אָנדריקן. אָי אונטערן האַרצן. אָי אויפן פֿוס. 
דאָס גאַנצע מויל ציין". *ֹאַי אַ קאָפּ = נגען, אִי פֿון עלעקטרישן קנעפּל, אִי אויף די קלאַ- 
עגבּערן, נודיען מיט אַ סך רייד, 


: װישן. 2. נעאָל, מװ. דרוק. השפּעה. אער 
אַנדרימלט -- אַדי. ‏ -+ דװװ. 59: אַנדרע- לערנט זיך פּאַמעלעך אויס מיאוסן זיך אונ" 


שנור קעגן דער שויגער. אִי די אַרבּעטער צו 
בּעטן אַ הוֹספה. אִי די אָרעמעלײַט קעגן די 
פּרנסים פֿון דער קהילה, דאָס האָט דער שװאַרצ- 
יאָר אַליין אָנגעדרײט. "האָט אים אַזױ אָנגץ- 
דרייט, בּיז די ספּרונזשינע (געדולד) האָט בּײַ 
אים געפּלאַצט = איבּערצוען דאָס שטריקלן; 
אַרױסבּרענגען פון די כּלים, *אַי װי א זייגער= 
א) איבּעררעדן און פּועלן בּײַ עמעצן, יענער 


קענען אַנטאַן. אִי א װעטשערע אין מױיל ניט 


צו נעמצן. -עכץ. עניש. 





זאָל אױספֿאָלגן װאָס מע פֿאַרלאַנגט פון אים; 
בּ) פירן עמעצן בּײַ דער נאָז. 


מלט. זי איזן אַרױס פֿון איר געפּאַקטער 
קופּע'; . . . אויסצוגלײַכן די אַיע פֿיסײ, בּ. דעמ" 
בלין, צװיי און אַ דריטער. 


טערן אַי פֿון דער דערציאונג", מוו איבּז, פרויד, 
פּסיכאַאַנאַליז, 


אַנדריקלעך -- אַדי. װאָס מע קען אָנדריקן. 
װאָס דריקט אָן. אִיער הייבּער. איער װוייטיק. 


8 באַוועגן, שטויסן דערצו עפּעס זאָל גע" 
שען. ,װאָס האָט אים דאָ דער גוטער-יאָר אָנגע- 
דרייט איצטער. װער דאַרף אים אין דעם הו 


אַנדרימלט ווערן -- צזוו. פֿטמ אַנשטאָט אַנט- 


דרימלט װערן. 1. אײַנשלאָפֿן מיט אַ לײַכטן 
-יגעדריקט, 


האַ". ;דער שד האָט אים אָנגעדרײט פּונקט 
איצטער צו טרעפֿן זיך מיט ראַטנערן", 
טײַטש, אַָרום דער פאַבּריק, מינסק 1929., 

4, אָנפֿאַנטאַזירן. אָנבּױען, אױסטראַכטן, 
אויסלייגן פּלענער עס זאָל ניט האָבּן קיין 
ממשות. אָנשװינדלען. אִי לופֿט-געשעפטן. אִי 
מסחרים און אַרײַנפאַלן אין טורמע. אִי א שידוך 
מיט צוויי כּלות. אִי אויפן הימל א יריד. אִי אַ 
ליגן. אִי אַ קאָפּ. קלמה זה עֹשֹׂה לי אלקים, 
נאַכװאָס האָט דער רבּש"ע עפּעס אַזױ מיט 
מיר אָנגעדרײיט דאָס גאַנצע געשעפֿט". ש א. 
הרשקוביץ, די אוגערקע, בּנבּרק, א"י. ,ער 
האָט אַנומלט אָנגעדרייט א געשיכטע אַז א 
מיידל פון אַכצן יאָר, זייער א רײַכע, האָט 
זיך אין אים פֿאַרליבּטײ, טמז, 1965 װווצ 23, 

8 אומפּערזענלעך. קריגן חשק. זיך פֿאַרי 
װעלן. אָנשמעקן. אָנשפּאַרן. ,פּונקט איצט האָט 
אים אָנגעדרייט צו גיין אין טעאטער". עאַז 
אים האָט אַנגעדרײט, װעט שוין גאָרניט העלפֿן". 
;װאַנשטאָטן צו זאָרגן זיך.. ., אין מיטן װאָך 
נאָך מעריב, פאַר זײַנע קינדער, -- האָט אים 
אָנגעדרײיט ניט קיין אַנדער זאַך װי א שטיקל 
'עין-יעקביי, זש, שקלאָװער קינדער. 

מיט זיך -- אאָנגעדערציילט הרים וגבֿעות 
פאַר א געוויסן װאַטנמאכער װאָס האָט זיך אָנ" 
געדרייט אויף דיזער שטעלע", אמד, דיא שטאָט 
הרס, וילנע 1868, ,איך האָבּ מורא געהאַט, 
אַז אַ סאָלדאַט פֿון דער גרענעץ-וואך זאָל זיך 
נישט אָי, מ. מ. ראָזענבּאַום, עראינערונגען פֿון 
אַ סאַציאַליסט-רעװאָלוציאָנער, נ"י 1921, -אונג, 
יעכץ. = -עניש. = דער (דין, קע) -- 
ספּעצ װעבּער-אַרבּעטער װאָס פאַרנעמט זיך מיט 
אָנדרײען (-+ 33). -עריי. 
אָנדרייעריש -- אזי. װאָס האָט די טבֿע 
אָנצודרײען, ספּעצ בּבּ 11--14. אִיץ גענגע" 
לעך. -קייט, 
אָן דרייערלעך -- פֿראַזע. זזו אָן דרייך 
לעך. 17. אָן פֿליטערלעך: אָן צופּוצונגען; 
אָן איבּעריקע, פרעמדע, געדריידלטע װערטער. 
,וויל איך מיר טאַקע אויסרעדן פֿאַר אײַך מיט 
דעם לשון פֿון א שוסטער, פּראָסט מאַמע-לשון, 
אַזױ װי איך האָבּ מיך געלערנט אָן קונצן, אָן 
ד"י, ב. בּעקערמאַנן, דער יודישער שפּיעגעל 
וזבּ, װאַרשע 1895. 2. אָפֿן, אָן אַ הינטער- 
מיין; אָן זײַטיקע, בּאהאלטענע, פֿאַרשטעלטע 
כּװנות. "אַ מענטש אָן ד', אַן אָפענער אייך 
אוןיצװאַנציק, 


אַנדרינגלעך -- אַדי. 


שלאָף. אַנטשלאָפֿן װערן. ;און ! ער מלך איז 
אַי געװאָרן אויף דעם ספֿר", נחבּ, ימעָשֹׂה בּמלך 
שכּבש מדינות'. ;איך הײבּ אָנעט לייענען 
קריאת-שמע מיט געפֿיל, די אויגן קלעפּן מיר 
זיך און װער בּאַלד אַיײ, ממוס, פֿישקע. ,רעדנ" 
דיק איז זי אַ' געװאָרן", ספ, גליקליכע און 
אומגליקליכע. ,סאָסי ... איז אויס מידיקייט 
א' געװאָרן מיט א קאַרטאָפֿליע אין איין האַנט 
און מיט דעם מעסער אין דער צווייטער", ש. ש. 
גרינפֿעלד, דיא ארמע געבּילדעטע, ווילנע 1896, 
2. אױפֿהערן פֿונקציאַנירן. קומען צו א שטיל- 
שטאַנד. פֿאַרשטאַרט װוערן. ,די פיס זײַנען מיר 


אִי געװאָרןײ. אויך: אַנדרימלען, אַנשטאָט - 


אַנטדרימלען, 

צודרינגלעך. אָנדריק- 
לעך. ,בּשעת אַן אֶ'ער מינוט אָנגעהױבּן צו 
זידלצן", עוזר װאַרשאַװסקי, כאַליאַסטרע |, 
פּאַריז 1924, | 


אָנדריננען -- טרו. דרינג אָן, --"געדרונגען. 


אַרכ. 1. אָנפּאַקן. אָנשטאָפּן. אָנפֿילן. ,דא 
נאם ער איין גרושן האבֿן מיט שמאַלץ אונ' 
איין זאַק מיט בּרוט אן גידרונגן", בּבאיבּוך, 
9, 2 צודרינגען. צושטיין. אונטעראײַלן. 
,אונ' אַז דער מורגין שטערן אויף גינג, דא 
דראנגין דיא (מלאכים) אן, אונ' זאגטן /צו 
לוטזי, צאינה, יח, ג. 8. אָנדריקן. צודריקן. 
בּאר התּורה פֿאַרטײַטשט יותּלחץי (בּמדבּר, כב, 
5 מעאון זי האָט אַנגעדרונגען" |תּי: ;און האָט 
זיך צוגעדריקט צו דער װאַנט, און צוגעדריקט 
בּלעמס פוס צו דער וואנטין, 


אַנדרינ(ד)ושען -- טרוו. /ד)זשע אָן, --גע- 


| דרינ(ד)זשעט. 1. זזו אָנדראַפּען, 23 -, 
אָנדראַקען -+. ,װאָס האָט ער אַנגעדרינדזשעט? 
מע קען דאָך ניט איבּערלייענען". 2 אָנ 
שפּאַלטן. אַנקלאַפּן. אַי א װאַזע, א טאָפּ,. 8. דזװ 
אויסדרינדזשען, בּ1 218 -+, 


אָנדריסקען -- דזוו אָנדרישטשען -=. דזוו אָנ 


דאָסן -+, אָנמאַכן -+, 


אָנדריפּען -- אוטו 8 טרו. -פּע אָן, ---געדרי- 


פּעט. . אָנטריפֿן. אָנשפּריצן. אָנגיסן. פֿאַר- 
גיסן. אָנגאַװערן. אי אויפן טישטעך. אִי סליונע 
אױפֿן שניפּס, אויף די הויזן. 2. אַנשמוצן. 
אָנחזירן. אִי מיט די בּלאָטיקע שיך די גאַנצע 
(איבּער דער גאנצער) פּאָדלאָגע. 8. דזח אָנ 
דריסקען -+. 4, כּמקום-װערבּ פֿאַר אָפּטאָן, 
אָנאַרבּעטן עפּעס שלעכט. אִי אַ בּריו אָן אַן 
אונטערשריפֿט. אִי אַ בּגד מע זאָל עס ניט 


אָנדריקן -- טרװ. דריק אָף 


1, לײַכט אָנקװעטשן, אָנפּרעסן. אִי דאָס גלעקל, 
אי די קליאמקע פֿון טיר. אִי דעם פּעדאַל, די 
קלאַװישן פון קלאַװיר. אִי דעם 'סטאַרטער' פון 
אױיטאָמאָביל. *אַ' אַלע קנעפּלעך = אויסניצן 
פֿאַרבּינדונגען, בּאַקאַנטשאַפטן כּדי עפּעס צו 
פּוֹעלן, 2. אָנטרעטן. אַרױפֿטרעטן. אִי עמעצן 
אױפֿן פוס. אִי די זײַטן בּעת א גרויסן גע- 
דרענג. *אָי עמעצן אויף א (די) הינעראויג(ן) = 
א) אָנרירן, (אָנ)טרעפן עמעצן אויף א שװאַכן 
פּונקט, אויף א קראנקן, סענסיטיון אָרט; 
3) אַרײַנבּרענגען אין כּעס, אַרױסבּרענגען פֿון 
די כּלים, 

9. אײַנדריקן. אײַנפּרעסן. אָנשטאָפּן. אִי די 
אָנגעפּאַקטע װאַליזע זי זאָל זיך צומאַכן אִי 
שטרוי אין שטרויזאַק. אִי װאָס מער אוגערקעס 
אין פֿאַס אויף אײַנצוזײַערן. 4. דריקן אויף 
עפּעס און (איבּער)לאָזן א סימן. אִי א האנט 
אין נאַסן צעמענט. אִי מיט שװערע פיס אויף 
די בּלומענבּייטן, 


9. שטאַרק דריקן אויף עפּעס. אִי א בּליַ- 
פּען אױפֿן פּאַפּיר עס זאָל דורכגיין דורך דער 
קאָפּירקע. אִי מיטן גאַנצן גוף, מיטן גאַנצן 
כּוח. אִי מיט דער פּלייצע די טיר, מע זאָל זי 
ניט קענען עפֿענען. אִי מיטן פוס דעם פּאַק, 
מע זאָל קענען שטײַף פֿאַרבּינדן דעם שטריק, 
0. אָנרײַבּן דורך דריקן אויף עפּעס. אִי אַ 
וואונד פֿון א פּאַר ענגע שיך. אִ' מאַזאָליעס 
אויף די הענט פֿון גראָבּן מיט דער לאָפּעטע. 
/. אָנװענדן סטראשונקעס, (פֿאַלשע) צוזאָגן. 
אױספּרעסן, אַרויסקריגן דורך דריקן עמעצן. 
אִי (אויף) די בּעליבּתּים זיי זאָלן נאָכגעבּן די 
פֿאָדערונגען פון די ארבּעטער. אִי אויף דער 
אָרעמער בּאַפֿעלקערונג מיט פינצטערע גזירות. 

מיט זיך. -נג. ה-עכץ. /עניש. 
דער -- אויך: מכשיר אָנצודריקן, ,צעזעגט ער 
אויף צווייען א שטיקעלע אײַזן, פֿאַרשפּיצט עס 
פון אונטן . . . -- פון דעם װעט אַן אִי װערן", 
סוצ, געהיימשטאַט, 


אָנדישטשען -- אוטו 6 טרװ. ‏ שטשע אַן 


-יגעדרישטשעט. שטארק אָנשמוצן, אָנבּרו- 
דיקן. אָנמאַכן צוֹאה (בּײַ אַ לויזן מאָגן), אַ' א 
פולע שטובּ. אִי אין שטובּ, 


אַנדרעמלט -- זזו אַנדרימלט -. ,פּאַן 


ווינקלער {לייענט א צײַטונגן און װערט... 
ביסלעכװײַז אַי, יהושע פערלע, 'נײַן אזייגער 
אינדערפֿרײי, 


אַנדרענגען 


אַנדרענגען -- טרו. דרענג אָן, -'געדרענגט, 
פּד. אַנקװעטשן, אָנדריקן. אָנשטופּן. אִי אַזױ 
פֿיל זאַכן אין איין זאק. 

אָנדרעפּטשען -- זזו אָנדראַפּען, 23 -*, 
אַנדראַקען -+. דזוו אָנדרינדזשען, 23 -+, 

אָנדרעקפלען -- טרו. -סל אָן, --געדרעקסלט, 
אָנטאָקן. אִי הענטלעך פֿאַר שטעקנס., 

אַנדררעשן -- טרװ. דרעש אָן, --געדראַשן 
(--געדרעשט, פר). פאַרענדיקן דרעשן אַדער 
דרעשן א סך. אָנמאָ)לױצען. אִי א בּאַרג תּבואה, 
*א די בּיינער = גוט אָנקלאַפּן, אָנממיתן. 
-ונג, 


אַנדרש(ע)גען -- {... דארשענעןן אוטו 6 
טרװ. דרשן, דרשע אָן: --געדרשנט, -דרשעט. 

| 1, איר. (אָנ)רעדן א סך. דרש(ע)נען א לענגערע 
צײַט, אִי א גאַנצן אויפדערנאכט און קיינעם 
ניט לאָזן קומען צום װאָרט. ,האָסט שוין אַזױ 
פיל אַנגעדרשעט, אז עס שלאָגט אזש צום 

| האַרצן". ,עס איז דאָך בּאקאנט װאָס עס האָבּן 
אַלץ אַנגעדרשנט װעגן דעם אונדזערע שׂונאים 
סײַ פֿון רעכטס סײַ פֿון לינקס", צייט, טמז, 
8 2310 2. אַרײַנזאָגן מוסר; פֿירװאַרפֿן 
אין לאנגע לעקציעס, רעדעס. אִי די קינדער 
אין קלאַס די זעלבּיקע דרשה װעגן זײַן גוט 
און פֿרום. 8. אָנפּשטלען. אַרײַנטײַטשן 
אומלאָגיש אויסטליטשן. אִי װעגן א פּסוק, דער 
צולם זאָל א װאָרט ניט פאַרשטיין. אִי אויף 
דער פּאָעמע א גאנצע פילאָסאַָפֿיע. מיט זיך. 

אָנהאָפֿן -- אקחװ. האָבּ אָן, --געהאַט. 
1. אַרכ. מיו. האָבּן, טראָגן אויף זיך (אַ בּגד, 
שוכװאַרג); זײַן אָנגעטאָן, אײַנגעװיקלט, אַרומ" 
געװיקלט אין עפּעס. ,זײַן גוטס האַרניש דען 
האט עֶר אן", בּבאיבּוך, 367, ,... וערן מיט 
דען מיליר לבאלכי קומן איזט אויף דען סוס 
לבן אונ' קיין סַרבּל אהן גיהאט", יכּ"י װעגן 
מעצער עלילתידם', 1669 פֿש וווז. ,,אונ' די דא 
טראגן ודי מיטהן, זאָלן אַך שוארצי קליידר 
אן האבּןי, ספֿר החיים, פֿיורדא 1767. ;אך אַזו 
מיט תּכריכים װאשׂ דשׂ מת נאך ניט אן הט 
גהאט מאג ער זיא צו ואש ער װיל גבּרויכן", 
ש. פֿראַנקפֿורט, ספֿר החיים, זולצבּאַך תּקנ"א, 
יג/ב. ,אַפֿילו אין דער שולן זאָל מן זיא (די 
תּפֿיליןן ניט לענגר אן האבּן נייארט בּיז נאָך 
דער (תּפֿלה)", עפש, סידור תּפֿילות, אַמשט 
תּק"ח, יא/ב. ?איין עושר דער גר (חשוב) אן 
גקליידט וואהר איזט פֿר איינן (חכם) פֿר בּײַא 
גיגאַנגן דער צו ריסינה קליידר אן גיהאט 
האט", ספֿר מבֿחר הפנינים, הומבּורג תּצ"ט, 
כט/ב. ,דו זאָלסט אַלע צײַט שיך אִי אן דײַן 
פֿיס", ר' אבֿרהם עפּשטיין, בּרך אברהם, לאַש- 
טשעוו 1817, 

2. אַ סך געבּערן. אָנקינדלען. ?זי װעט מיר 
א אַ סך קינדער, פּופּקעלעך װאָס װעלן מיר 
פֿאַרדרײען דעם קאָפּי, ממוס, דאָס קליינע 
מענשעלע, 

8 אַרכ. קריגן. דערפֿילן. דערשפּירן. , פר 
אַלרלײיא קדחת. זול ער ואשׂטן |= פאַסטןן 
דען זעלבּן טג דא ערשׂ אן הוט. . .ײ, כּײי יספֿר 
הרפֿואות' 1474 וְזש!, דווקא, א דגן. -עניש. 


1200 


אַנהאַבּעװען -- טרו. -בּעווע אָן, --געהאבּע- 


וועט. 99: -האַבּעווען. ארײַנקריגן, אַרײַנ- 
כאַפּן. מיט אַלערלײ (ניט כּשרע) מיטלען אֲני 
קלײַבּן, אָנזאַמלען, אָנזשױבּן פאַרמעגן, עשירות, 
אִי שטיקער גאָלד און קיינמאָל זיך ניט בּאַרן" 
איקן. ,דער דײַטשישער איבּערזעצער גיט 
איבּער אָט דעם פֿאָלקסטימלעכן ייִדישן װאָרט 
אָי.. . מיטן בּלאַסן און טרוקענעם דײַטשישן 
װאָרט 'ערװערבּןיי, דרי ה. פֿראַנק, פֿאַש, 1949 
װופ19 אוך מיט זיך. 


אָנהאַנגלען -- אומפ. גל אָן, --געהאָגלט. 


אוטװ -- פּלוצעם אָנהײבּן האַגלען. ,עס האָט 
אָנגעהאָגלט און אױפֿגעהערט?. אקחזו -- אַ 
סך, א לענגערע צײַט האָגלען. סהאָט אָנגע- 
האָגלט גאַנצע קופעס. -/21, 


אָנהאַדיען -- טרװ. -דיע אָן, -'געהאדיעט. 


אוקר. אָנטאָן שלעכטס, פּאַסקודסטװעס. אַי 
א בּייזע אינטריגע. מיט זיך -- ,מע מון 
זען אַלע מעגלעכקייט צו טאָן און דער חצופה 
אויסדינגען דעם שענק, זי האָט זיך גענוג אָנ 
געהאַדיעט, די פּאָדלע שפֿילה=, קאַלמוס, .. . פֿון 
אַ זעלטענעם בּרית.. ., װאַרשע 1882, 


אָנהאָדעװען -- טרו. -דעווע אָן, --געהאָדע- 


װעט. 1. אָנקאָרמען. געבּן (א סך) צו עסן. 
אִי די קאַראַפּוזיקלעך. ;אַז דײַן שונא איז הונ- 
געריק, האָדעװע אים אָן מיט בּרויט, איז ער 
דאָרשטיק -- גיבּ אים װאַסער", מס, משלי 
תּקע"ד, כה, 21., ;האָדעװע קוֹדם אַן דײַנע 
קינדערלעך זאָלן לעבּן", ספֿר שבֿחי רמ"ל, 
לעמבּערג, יאָר? ,זי האָט פֿאַרשפּראָכן אין זינען 
דיך הײַנט אִי מיט טויטיסם", ג'ליכיזי {איבּזן, 
קאַמגער מיט דער פרינצעסין אַרעסיניע, ווילנע 
0, ,ערשטנס, װאָלט ניט געווען. . . אַזא אומ" 
גליק, װען מיר זאָלן חלילה אִי... אַן אָרע- 
מאַן . . . מיט בּלינצעס", שע, טביה. ,דענסטמאָל 
איז פּענעקן... געבּליבּן איבּערצוטראָגן שימקען 
אין בּעט אַרײַן, אִי קריינדלען און... לייגן 
שלאַפן", בּערג, בּײַם דניעפּער װו, 

2. בּאַשפּײַזן. געבּן עסן א לענגערע צײַט, 
,דאָרט האָט מען אים אויסגעקליידט, אָנגעהאַ 
דעװעט, און עס האָט אים. . . זייער געפרייט", 
ספּ, יודישער קאָלאָניסט. *אַי מיט אַלע פּאַס- 
קודסטװעס = אויך פיג. (אָנ)שטאָפּן דעם עולם 
מיט בּיליקן לייענשטאָף, מיט פֿאַלשע צװאָגן, 
מיט בּיליקער פּראָפּאַגאַנדע, מיט שקר, 

9. (אָנפאַשען, קעכלען, מאַכן פֿעט עמעצן. 
אִי א בּײַבּאַק מיט א פּאָר פּיסקעס. אִי א בּײַבל, 
אַ נישקשהדיקן גוידער, 

4 איר. אױפֿבּרענגען. דערצלען א צאָל, 
א חברה פיקערלעך, אומזיסטע פרעסערס. 
פּאַראַזיטן, 'דאַרמאיעדניקעס. 

9. קולטיווירן א צאָל, א סך: אָפּהיטן. אַ 
טאָמאטן. ;עס אַליין אִי מיט גרויס קענטשאַפטי, 
יג, טמז, 1964 א 5. 

מיט זיך -- ;ער לאָזט זיך אִי אין די רעס- 
טאָראַציעס . . . מיט איבּערגעשטאַנען עסן פֿון 
פֿאַרשטונקען פֿלײיש", יפֿאָל, 1883, שאה 12, 
,מאירקע האָט מיט זײַן אויפפירונג זיך געהאַט 
אַנגעהאַדעװעט א סך שׂונאים", א. קאַרפּינאַי 


א 


פי 


124 6 


פי 


אָנהאָזעװען -- אַקחו. 


אָנהאַלט 


װיטש, בּײַם װילנער דורכהיף, תּ"אָ 1967. אִי 
זיך אַ װאַזשנע קרענק. אי זיך אויף יענעמס 
בּלוט. -עניש. 


אָנהאַװען -- אוטװ. -װע אָן, *-געהאַװעט. 


שמײַען, לויפן, (אַרומאָגן זיך (עפּעס צו פאַרי 
דינען). אי א גאַנצן טאָג און פֿאַרדינען װאַסער 
אויף קאַשע. מיט זיך. עניש. 


אָנהאַווקען -- אוטו. -קע אָן, --געהאַװקעט, 


1. פּלוצעם, מיטאַמאָל אָנהײבּן האַװקען, בּילן, 
אִי אויף די דורכגייער. אַי אויף דער לבֿנה. אַי 
פֿון װייטיק. 2. האַװקען א לענגערע צײַט. ,דאָ 


- הענגט ער זיך איר אָן אויפן האַלדז אונטער" 


שפּרינגענדיק און אִידיק אירע פֿולע אויערן?, 
ממוס, שלמה. 0. רעדן, געבּן בּאַפֿעלן אויף 


אַן אופֿן װאָס זאָל דערמאָנען אין (אָן) בּילן 


(פֿון אַ הונט). אִי אויף די אַרבּעטער. אִי אויף 
די זעלנער זיי זאָלן גיכער מאַרשירן. מיט 
זיך. -עניש. -ערײ. 

עפעמעריש אין 
פאַרבּינדונג מיט אויערן. ,די פערד האָבּן 
אָנגעהאָזעװעט די אויערן און גענומען שטעלן 
ליטקעס", מ. אַלבּערטאָן, סאָװ' היימלאַנד, 1967, 
פא 8. 


אָנהאַט(י)ען -- טרו. -ט(י)ע אַָן, -'געהא- 


ט(י)עט. אדאנפצפּט :1/8:=. 1. אָנשאַרן. 
אָנהורבּען; אָנװאַליען. אָנבּערגלען. אִי א שטויס 
מיט בּיכער. אִי א קעלער קאַרטאָפֿל. אִי א 
גרעבּליע = מאַכן א גרעבּליע (דאַמבּע). ,גאנצע 
צימערן האָט ער אָנגעהאַטעט פֿון פֿארשיידענע 
.. . טעצלעך, טאַצן, װאַזעסײ, נס, משפּחה מאַש" 


-בּער. 2, אָנקלײַבּן. אָנשנאָרן. ?א גאַנץ לעבּן 


האָט ער געהאַלטן אין אִי א רײַניש צו א 
רײַניש". 9. מג. אָנבּרענגען. צונױפֿטרײַבּן, 
,אונדזער. נײַער שכן האָט אָנגעהאַטיעט אַ שטובּ 
מיט קינדער קיין עי"-הרע! זיי קערן דאָרט 
איבּער די שטוב האָרןקאָרן. -עכץ. 
-דעניש, 


אַנהאָטשקען (זיך) -- זזו אָנהאָצקען 


(זיך) -*. 


אָנהאַלבּירן -- טרו. -בּיר אָן, ---געהאַלבּירט, 


צעטיילן אויף צוויי העלפטן א גרעסערע צאָל 
-זאכן. אַי לעבּלעך בּרויט. אַי עפּל. אִי בּרעטער, 


אָנהאַלדזן -- טרװ. האַלדז אָן, --געהאַלדזט. 


אָנצערטלען; אַרומנעמען און גלעטן, קושן 
2-- קרוינעלע, האַרצעלע, װאָס איז דיר גע" 
װאָרן? -- אָנגעקושט און אָנגעהאַלדזט און 
אַװעקגעפּאָרןײ, פל. ,,האָט גענומען זײַנע בּיידע 
קינדער און האָט זיי אָנגעהאַלדזט און אֲנגע 
קושט", שׂמחה בּרייטמאַן, די געשיכטע פֿון 
אַ לאַנדאַנער רבֿ, װאַרשע 1882. מיט זיך -- 
;אָנגעהאַלדנט זיך, צעקושט אױפֿן רוסישן 
שטייגער...", מוק, פרץ און דאָס ייִדישע 
טעאַטער. 


אָנהאָלדערן -- דזוו אױסהאָלדערן -+, 219, 
אָנהאַלט -- דער, ז. 


1. אַקט אָדער רע" 
זולטאַט פון אָנהאַלטן (זיך). א פעסטער אִי. א 
שטענדיקער אִי. ,דעריבּער איז נישט איבּער- 
געקערט געװאָרן צו גוטס ממש, װיבּאַלד ער 





אָנהאַלטונג 


האָט נאָך וועלכן סאיז אי אין די אַלע שמוציקע 
קליידער", תניא, 29 2. אָנשפּאַר, אָנלען 


פּאָדפּאָרע, אונטערהאַלט. אִי אין (אָן) פּאָרענטש. - 
אִי פאַרן אַלטן בּוים. אַייהענטל אין אונטערבּאן 


(מעטראָ). 

9. שטיצפּונקט, דזוו אָיפּונקט. אי פֿאַרן היי- 
-בּער. אִי פאַרן שענדעליר אין סופֿיט. ,זוך איך 
אַ צעגאַנגענער אַן אִי װאו אומזיסט, װי דאָס 
גאַנצע װעלטאַל װאָלט צערונען װערן", אֵל וו 

4 פֿיג. דזו בּבּ 372 אַחיזה. געפֿינען, קריגן, 
האָבּן, פֿאַרלירן אע אַן אִי אין לעבּן. אִ 
אין דער געזעלשאַפּט. עער האָט.. . דערפֿילט 
אַז דאָ קאָן ער . ... געפֿינען יענעם אִי אין לעבּן, 
יענעם אינהאַלט װעלכן ער זוכט", שנ, שלום 
אֵש. ,קיין אַחיזה, קיין אַי אין דעם ייִדישן 
גײַסטיקן לעבּן, קיין קרובישאַפט מיט דעם... 
רעליגיעזן לעבּן", מוק, טעאַטער.... ;ניט 
בּלויז אַ זעלטן שיין מיידל איז אָט די מאַניע, 
נאָר פּשוט אַן אִי אין לעבּןי, בּערג, בּײַם 
דניעפּער װ. 

9 אונטערשפּאַר פֿאַר פרנסה. אויסהאַלט, 
אויפהאַלט. יניקה. אִי אין דער משפּחה, ;מײַן 
איינציקער אִי איז מײַן אַרבּעט". ,קלערט און 
טראַכט אַזוױי לאַנג, בּיז ער געפֿינט עפּעס אַן 
אִי -- איך װייס, א װײַטן קרוב, א שטיקל 
בּאַקאַנטןײ, ממוס, 'בּישיבֿה של מטה', 

0. סמך. בּאַזע, יסוד, פֿונדאַמענט. (ניט) 
האָבּן אַן (קיין) אִי. אִי פון (אין) אַ טעאָריע. 
אי אין אַ געזעץ. אִי אין אַן אידיי(ע). קאונ' 
אויף דעם פרעגן אַלי דיא (חכמי פליסופיא) 
זיא זעלטן גערן װישׂן ויא דיא נשמה איין אן 
האלט אן דעם גוף דען פון עסן האט דאָך דיא 
נשמה קיין הנאה ניט", עח, כ/ב. ,די אלף 
איז דאָס ערשטע אות פֿון דעם אלף-בּית. איז 
פֿאָרט מיט איר ניט בּאַשאַפֿן געװאָרן די װעלט, 
װײַל מיט איר װערט געליענט דאָס װאָרט 
(אָרור), װאָלטןןן חלילה די קליפּות געהאַט אַן 
אָ'", נצ2, מט/א. 


7. װײַטערדיקער געדויער. המשך. אָנגאַנג, 
אִי פֿון מלחמה-צושטאַנד. אִי פון טעראָר, שקר, 
אִי פֿון קולטור. נאַציאָנאַלער אִי און אויפהאַלט, 
,אויך האט דער פֿלאַם קיין אן האַלט װען קיין 
ליכט איז דר צו, דהײַנו אן דעם צויכן האַלט 
זיך דער פֿלאַם", עח, א/א. , מיר דערציילט 
דעם אִי פֿון דעם גאַנצן עסק", ספֿר מגילת איבֿה, 
לובּלין 1895. ,שטיצט ער אַלע יענע קערפּער- 
שאפטן און בּאַװעגונגען, װאָס אַרבּעטן פאַר 
דעם אִי און דערװאַכונג פֿון ייִדישער אידענטי" 
טעט", טמז, 1966ש8. 8. אַרכ. בּאַפֿעל. 
דירעקטיוו. ,אונ' אויף דעם אהן הלט פֿון 
| מוסיער בּראקרער שעניראל זאָל בֹּר ישׂראלי' 
פר בּאטין זײַן בּײַא ליבּ שטרוף קיין דמות 
צו האבּין שנעשׂה בּקאַר-פרייטאג", יכּ"י װעגן 
מעצער עלילת-דם', 1669 נפֿש ווו, 


אָנהאַלטונג -- די, -ען. פּראָצעס אָדער רע 
זולטאַט פֿון אָנהאַלטן (זיך) ,דאָס זײַנען די 
קליפּות און סטרא-אַחרא און זייער אי אין אים 
איז דורך די שס"ה מצוות לא תעשׂה", תּניא, 
0. עאיך זע אַז מײַן גאַנצע אִי װאָס איך פֿאַר- 
זיכער מיך אויף דער װעלט איז גאָר פֿאַלש", 


1497 


יא. פּאַװיר איבּז, בּחינות עולם, וילנע תּר"כ. 
;זי געפֿינט זיך קיין שטיצונג, קיין אִי אין זיך 
אויף װאָס זי זאָל זיך קאָנען אָנלענען", איבּז, 
שפּערלינג. די קאַראַימישע מיידכען..,, װאַרשע 
9, 


אָנהאַלטיק -- אַזי. נעאָל, מװ. 1. װאָס 
האַלט (לאַנג) אָן. װאָס איז דויערדיק, ממשות- 
דיק. אַיע דיקטאַטור. אִיע אַרעמקײט. 2. װאָס 
דינט װי אַן אָנהאַלט, אָנשפּאַר. אִיע שטאַנגען, 
דיקייט, 


אָנהאַלטיק -- אדי. װאָס מע קען ניט האָלט 
(ליבּ) האַבּן. ,זי איז עפּעס אזא אִיע מיידל", 
רייד (קאָװונע). 


אָנהאַלטלעך -- אִדי. װאָס מע קען (לאָזט) 
זיך (אָנ)האַלטן בּײַ דעם. ,דער צופעליקער 
שאַבּלאָן אין שפּראַך טאָר ניט בּאטראַכט װערן 
װי דאָס שטענדיקע און אִיע", ימ, (אין אַן 
אױסגאַבּע ועגן ייואָ, קאָװונע 1926), -קייט, 


אָנהאַלטן -- טרװ. האַלט אָן, -געהאַלטן. 
1 אָננעמען עפּעס און האַלטן. אִי די שטריק 
בײַם קלעטערן אויפן בּאַרג. אַי די לײַסט. אַי 
דעם פּאַק שמאַטעס. אִי דאָס קינד בּײַם הענט- 
עלע. ,. . . וויא איין קליינר הענגט זיך אן איין 
גרושׂין אן אים אן צו הלטיןײ, עיון, נב/ב, 

2, פֿעסט האַלטן. אִי דאָס רענצל מיטן געלט, 
מיט די וויכטיקע דאָקומענטן. אִי דעם רעטונג- 
בּייגל. אִי דעם גנב בּיז פּאַליצײי װעט קומען. 
אַי די צונג מיט א לעפֿעלע, 

9. ממשיך זײַן אַ טואונג. װײַטער טאָן עפּעס, 
אי די אַטאַקע. אִי די שיסערײַ, די אָפֿענסיוע. 
אִי דעם הונגערשטרלק. אִי די פֿאַרטײדיקונג 
פֿון דער שטאָט. אִי די פּראָבּע. אִי דאָס לערנען, 
דאָס שטודירן. ,... אן גהלטין אויף זמנים 
צו צאלין", רי יום'טובֿ ליפּמאַן העֶלער, כַּײי 
ימגלת איבֿה', 1703, 

4. אײַנהאַלטן, ניט בּײַטן דאָס װאָס איז 
(אַפילו וען מע דאַרף זיך אָנשטרענגען דערצו), 
אִי דעם קורס. אי דעם בּאַלאַנס פון די כּוחות. 
אִי עמעצן בּײַ אַן אַרבּעט. ,איך קען די קינ" 
דער ניט אִי בּײַ א מלמד זיי זאָלן לערנען 
תּורה", מ. מ., דער פֿאַלשער אליהו הנביא..., 
װארשע תּרס"ג. ,רבקה, זאָלסט אים זען אָנ" 
צוהאַלטן אין חדר און ניט בּאַלעמוטשען אים 
פֿון לערנען", אַש, תּהיליםייוד. ,מע זאָל אִי 
װאָס מע האָט אויף זיך פֿאָרגענומען מיט אַ 
נדר . . . אָדער ער האָט אויף זיך גענומען צו 
געבּן צדקה פֿאַר אָרעמעלײַט --- בּרויך ער אַלץ 
אָיײ, ספֿר המצוות, װראָנאָו, נ' ט' 1935, 

9. ממשיך זײַן אַ מצב, אִי אַ טעראָר איבּער 
דער בּאַפעלקערונג. אִי אַ געװיסן סטאַנדאַרד. 
אִי דעם ניװאָ. אִי פּרעסטיזש. אִי שטאַט. אַי 
פאַסאָן. אִי אַ פּאָזיציע, אִ'י אַ שטעל(ע) אִי 
ס'לעבּן. אִי ס'חיות. *ער װעט לאַנג ניט אַ"= 
א) ניט לעבּן; ב3) ניט אויסהאַלטן, זיך מוזן 
אונטערגעבּן; ג) -+ בּפ9. ;אויפהאַלטן דעם קיום 
בּאַטײַט נישט בּלוין אִ'י דעם פּראַצעס פֿון 
לעבּן .. . מיט זיי ראַנגלען מיר זיך פֿאַר אִי 
דאָס לעבּן און קעמפֿן פאַר אונדזער קיום", 
ייבּל שוא. ;אונדזער פאָלק האָט דאָך אַנגע- 


אָנהאַלטן 


האלטן דעם קיום זײַנעם אין גאָר א גרויסער 
מאָס צוליבּ דעם היסטאָרישן זכּרון", אפֿא. 
טמז, 1964 ווא 3, 

0. אױפּהאַלטן. אײַנהיטן. אי אַ טראַדיציע, אַ' 
די אמונה. אי די קולטור. ,די תּרי"ג מצוות 
וועלכע נעמען זיך פֿון זײַן חכמה יתבּרך, כּדי 
אָנצוהאַלטן דעם אור פֿון דער שכינה", תניא, 
עה/קמט, | 

/. ממשיך זײַן אַן איבּערלעבּונג, אַ דויער- 
דיק געפיל. אִי א בּרוֹגז. ;הקדוש בּרוך הוא 
מאריך אַף וגבי דיליה, גאָט האַלט לאנג אָן 
זײַן צאָרן אָבּער... ער שענקט נישט קין 
האָר", א. מאָרגענשטערן, עגל הזהבֿ, װאַרשע 
8, 

9. ממשיך זײַן אַ בּאַציאונג. אִי אַ קאָרעס- 
פּאָנדענץ, א פרײַנדשאַפֿט. אִי פֿרײַנדלעכע בֹּאַ- 
ציאונגען. אִי קאָנטאַקט. אי אַ מחלוקה. ,זוכט 
ניט קיין חסרונות, האַלט ניט אָן פּרעטענזיעס", 


צבייניסן גאָלאָמבּ, די בּורזשואַזיע, װאָרשע 


6. ,זי בּאַמיט זיך צוליבּ איר מאַן אָנצ 
האַלטן דעם שלוםי", פֿאָר, 1967 ש 8, 

9 א לענגערע צײַט אָנפֿירן עפּעס. אַי אַ 
װאַרשטאַט, א געשעפֿט. גער מעג זיך זײַן א 
קנאַפּער 'מכשףי אין דער מלאַכה, קוים האַלט 
ער אָן א שנײַדער-טיש הייסט עֶר שוין 'שיי- 
לאָר'", י. בּודזאָהן, דער גלאָמפּישקער פרעזי- 
דענט, װילנע 1927. "ער װעט לאַנג ניט א = 
ניט קענען לאנג פירן דאָס געשעפט, װעט בּאַנק- 
ראָטירן. 


-10, אוטװ, דריטפּערזאַניק. ציען זיך אין 
צײַט. געדויערן. דער פראָסט האַלט אָן. די 
עמיגראַציע האַלט אָן. די מלחמה האַלט אָן 
דער שטורעם האַלט אָןְ. דער קריזיס האַלט 
אָן. דער אַנטיסעמיטיזם האלט שוין אָן דורות. 
נאָכװײענישן נאָך דער קראַנקייט האַלטן אָן 
ס'וועט אִי װי דער גלות. עס װעט לאנג ניט 
אִי. ס'װעט אִי פֿון אסתּר'תּענית בּיז פּורים. 
ס'האַלט אָן װי רבּ שמואל װאָלס מלוכה 
!= איין טאָגן. ,א מאַן איז א גלות אָבּער דער 
גלות זאָל. לאַנג אָיי, שװ. ,ניט מער זאָל אַי די 
גויאישע נאמנה (אמונה)?", פֿװל. א פּאַר װאָכן ‏ 
האָט די קראַנקייט אָנגעהאַלטן", בּ. גאָרין, דיא 
מזיקים..., נ"י 1900. ;אַזױ האָט דער סוך 
אָנגעהאַלטן װאָכן און מאָנאַטן", אַר, 'די פֿרױ 
װאָס אַרבּעט! 


1 אָנ)קלאַמערן, אַנבּינדן אין עפּעס (עמע- 
צן). בּאשטיין אויף עפּעס. אִי צו דער ערד. 
אי צו דער אַלטער דירה. אִי צום פֿאַרשלאָג, 
אִי צו (אָן) דער טעאָריע. אִי צו (אָן) דער תּורה. 
אִי אָן דער אמונה. ,זיא דען מאַן אן הלט צו 
אַלין בּויזן", בּראַנט, פּרק ו. ,אוני' זיא האט 
דאָך אן גהאלטן אין איר גבּעט", שאר, צט. 
,אויבּ איך שונט אצלו אן גיהאַלטין אויף מײַן 
כּתובּה, אבּיר האבּ זעלבּירט גיזעהן דאז ניקשׂ 
צו קריגין איזט גיװעזין", גה, 310. ;הבּן די 
יהודים זעלבּרט אן גהלטן. . . זול מן זי תּפוס 
האַלטין. . . דז האבּן זי אן גיהאַלטן בּײַ דעם 
משומד, עֶר זול זי דז אויז ריכטןי, ספֿר מעשׂה 
ה', אַמשט 1725 וְהש וון. ,מיך האָט זי נישט 





אָנהאַלטן זיך 


אָנגעהאַלטן צו פרומקייט", י. טיגער, דער צדיק 
און דער בּעליתּשובֿה. 


2, אַרכ. זײַן צודרינגלעך צו עמעצן. צו 
שטיין. שטאַרק בּעטן. מפֿציר זײַן. ,דאַרום בּיט 
איך דיך אַז איין עלינטי שװישׂטר דשׂ דו ניט 
אנדרש טושׂט דש דו דײַן מן אן הלשׂט דשׂ ער 
מיר שיקט דֹשׂ געלט. , .ײ, פּב פון 1533 {װאַכ- 
שטייןבּוך, ייװאָן, ;דער פּרנס החודש איז 
מחויבֿ אן צו הלטן אוני צו מאַכין דז ער דאז 
טוט", תּקק. ,דאך װײַל דר װירט האט דרום 
שטאַרק אן גהאַלטן אונ' האט אים פֿיל געלט 
דר פֿר גבּאָטן, האט ער זיא (די גאַנדזן פר 
קאַפּטײ, שאר, קלא, 2. ,האט עֶר . . . אן גיהאַל- 
טין אוב אים בּעלי זצ"ל וואלטי מיט כּסף פֿאר 
זעהין", גה, 157, ,טוט דיך איין פֿײַנר בּריה 
צו גאשׂט לאַדן טוא אימש ניט אפ שלאגין, 
אבּר ווען דיך צו גאשׂט בּעט איין גמיינר מאַן 
לאז ער עטליכה מאל אן דיר הלטין אן", עיון, 
נז/ב. ,און האָבּ זייער שטאַרק אָנגעהאַלטן אָן 
מײַן פֿאָטער ער זאָל מיר ערלױיבּעניש געבּן", 
מעשׂה פליאות מג' אחים, װאַרשע 1875. ,דער 
(ילקוט) שרײיַבּט דער המן האָט גאָר פֿיל אָנגע- 
האַלטן אחשורוש דאָס ער צו אים די יהודים 
זאָל פֿאַרקױפֿן", ר' אהרן מטריבֿש, ספֿר מצח 
אַהרן, װארשע תּר"ג, 


8, אַרכ. מי. פֿאַרהאַלטן. ,אַך האט מן די 
בּריבֿן פֿון יהודים אן דיא פֹּאָשׂט הױיז אן 
גהאַלטן אונ' האט זיא געפנט", שאר, קלן. 
,ווא איינר מעכט היצונדר קומין אונ' אנהאַל- 
טין איין חתימה צו געבּין...", 'תּקנות פֿון 
פּראָגער חברה קדישא', תּנ"ב |-4? 6זועס/סם 
6. }זיא האבּין המעות משם לכאן גשיקט, 
איזט לעתּים אן גיהאלטין וארין", גה, 316, 
,מע טאָר נישט אַי געלט אָדער אַן אנדער זאַך 
װאָס עס קער פֿאַר זײַן חבר", ספֿר המצװת, 
װראָנאָו, ני ט' 1935, 


4 אַרכ. פֿאַרמאָגן. האַלטן װײַטער בּײַ זיך. 
,המשלוחים(!) הבּין אהן גיהאלטין חריות 
!= פּריװוילעגיעסן כּמשמעות הקיומים של קיסר 
יר"ה", "כּײי װעגן מעצער עלילת'דם', 1669 
פש ווו 


אָנהאַלטן זיך -- -+ דפֿו. צו בֹּבּ 21; אי 
זיך אָן עפּעס. ,האַלט זיך אָן, װעסט ניט פאַלן", 
;אָן א קהלשער קליאמקע איז גוט זיך אָנצױ 
האַלטן", שחװ. ק,אוני אן זײַן (טלית) האט עֶר 
זיך שטאַרק אן גהלטןי, מחזור ר"ה וו"כּ, 
הומבּורג 1721, רכח/ב. ;פֿײַער לײַכט נאָר 
ווען עס האָט א קנויט אָדער האָלץ... פֿײַער 
מוז האָבּן א זאַך אין װאָס צו אִי זיך", לדבּ, 
מאמר יוםיכּפּור, נ"י תּ"ש. ,האַלט דיך אָן מײַן 
יופּעצע. . . קוים רײַסטו דיך אָפּ פון מיר, 
װעסטו פֿאַרבּלאַנדזשען אויף איבּיק", פרץ, 
יצװישן צוויי בּערגי. ,דא וואר עז מיט קרעפטן 
אויף אים גיזעשן אונ' הילט זיך אן אן זײַני 
האָר", ספֿר משלים, פֿפֿדמ 1686. עדא האַלט 
זיך דר מענש פֿאשׂט אן דיא קרייטר דאש ער 
ניט גאַנץ ארונטר פֿאַלט בּײַא די פר גיפטיגי 
חיות", לטו, קמט/א. ,און איך, ישׂראל, זעץ 
זיך איר פֿון הינטן אַידיק זיך אָן איר מיט 


אָנהאַלטנדיק -- אַדי. 


אָנהאַלטעװדיק -- אַזי. 


אַנהאַלטער -- דער, 'ס. 


1408 


בּיידע הענט", ממוס, קליאַטשע. *אַי זיך אַן 
דער מאַמעס פאַרטעך = זײַן צעפּיעשטשעט, צעי 
בּאַלעװעט; זײַן שרעקעװודיק, ניט-דערװאקסן; 
ניט זײַן זעלבּשטענדיק. *(אָנ)האַלטן זיך בּײַ די 
זײַטן פֿון געלעכטער = הארציק, שטאַרק לאַכן 
פֿון עפּעס (עמעצן). 

צו בּבּ 4--6: *ֹאַי זיך בּײַם לעבּן = זיך 
קלאַמערן, קעמפן פֿאַרן לעבּן; ניט װעלן אונ" 
טערגיין, ניט װעלן אומקומען. *אַי זיך מיט די 
ציין בּײַם לעבּן = װי פר;ער, מיט אַלע כּוחות, 

צן בּב 877: /|בּתפֿשמן ווען די ישׂראל האבּן 
אן גגריפן אונ' האבּן זיך אן גהאַלטן אן דיר 
מיט אירן טענר אונ' האבּן זיך פֿר לאזין אויף 
דיר", סהמ, יחזקאל, כט, 7, װילהרמרשדאָרף 
6, ,ער איז אַ יודע-ספֿר און ער האַלט זיך 
אָן אין גאָטס תּורה", תּניא, 154, 

צום בּו1: ,תּורה איז עץיחיים למחזיקים, אַז 
מע האַלט זיך אָן אין עץ-חיים --- לעבּט מען", 
לדבּ, נײי 1957, ;אָבּער יעקב האַלט זיך אָן אין 
זײַנע {עשׂוסן טריט, גייט אים נאָך, װיל אים 
נאַכקרימען, קלאמערן זיך אין זײַן קולטור", 
דרי הלל זײַדמאַן, טמז, 1967 ווא 1, 


1. װאָס האַלט אָן, 
געדויערט. װאָס ציט זיך. אִיער פראָסט, שטן- 
רעם. קאַיע יאוש-שטימונגען", אאר, פֿאַש, 1953 
וװוצג. 2. װאָס איז אָן איבּעררײַס. כּסדרדיק, 
אומאויפהערלעך. אִיע עקסיסטענץ. אִיע פּראָפאַ- 
גאַנדע. אִיער טעראָר. אִיע שׂנאה. ,אַיער קאַמף 
ופֿון אַראַבּישע פירערסן קעגן מדינת ישׂראל", 
מ. ריבֿלין, טמז, 1964 ווא 1, 


װאָס הערט ניט 
אויף: איז דויערדיק. סטאַבּיל. כּסדרדיק. אִיץ 
שפֿע. אֶיער הונגער. היקיים, לל, יבּל 
וואאא, 


אָנהאַלטעניש -- דאָס (די, ז. 1 אָנשפאַר, 


אָנהאַלט. אַחיזה. אונטערשטיצונג. ,דאָס אָרעמע 
קלייטל איז מײַן גאַנצע אִי". ;ער זעט אין 
צדיק זײַן אַ'". ;אַן אָרעמע ייִדענע האָט אַהינצן 
געבּראַכט צו פֿירן איר קראַנקן מאַן, איר גאַנ" 
צער פּרנסה-געבּער, איר גאַנצע אָי, ממוס, 
קליאַטשע. , פלעגט ר' חייא. ... אויסקלויבּן.. . 
א שידוך מיט קעסט און אַי, פרץ, 'מסירת- 
נפשי, ,יאָ, װי לאַנג ס'איז דאָ א ייִדיש װאָרט, 
האָבּ איך אַן אַ", בּאַש, פֿאָר, 1959 װו 29, 
2. פּראַצעס פון אָנהאַלטן (זיך). אַן אי מיט 
די לעצטע כּוחות. אָנהאַלטעכץ -- זזװ 
אָנהאַלטעניש, בּײַטעם פֿון בּיטול. 


1. װער עס האַלט 
אַן. ,ער איז מײַן אָי, מײַן שטיצער". 2. אָנ 
לען, אָנשפּאַר. אָנשפּאַרן די הענט אויף די אָ'ס 
פֿון א װיגשטול, פֿאָטערשטול. ,דער לענדלאָרד 
!== הויזאייגנטימערן האָט זיך אַרײַנגעזעצט אין 
דער ויגשטול, אַװעקגעלייגט די צװיי הענט 
אויף די אַ'ס", בּ.דעמבּלין, װעסט סײז, ג"י 
7, 28 אֲחיזה. גײַסטיקער אָנשפּאַר. ,קוי 
רות בּתנו ארזים, די רעכטע אִי פון ייִדישקייט 
זענען טאַקע װי די שענסטע טענענבּיימער", 


איבּז, ש. ג. הרכּבֿי, די געליהענע האַק, בּאָסטאָן! 


1, זי  .20‏ -עריי. 


אַנהאַנדלען 


אָנהאַלטפּונקט -- דער, ן. (מעכאַניק) 
פּונקט אויף אָנצוּװענדן קראַפֿט. אִי פאַרן הייי 
בּער. קוואוהין פליט דער מענטש? מוז ער 
דווקא קריגן אן אִי מחוץ דער ערד, כּדי די 
ערד חרובֿ צו מאַכן?", צײיט, טמז, 1962 או 7, 


אָנה(אָ)ל(י)ובּען זיך -- קזו. -בע זיך אָן 
זיך --געהואַ)לױאובּעט. א סך, א לענגערע צײַט 
זיך האָלובּען. אַנצערטלען זיך. אָנהאַלדוזן זיך, 
אִי זיך א גאַנצן טאָג און פאַרגעסן װעגן אָנ- 
בּײַסן. אִי זיך װי צוויי טײַבּעלעך. ‏ עניש. 


אָנהאַמפּערן זיך -- דזוו אָנאַמפּערן זיך -+, 
,צוויי פּאַטריאָטן האָבּן זיך קוים אָנגעהאַמפּערט 
זאַט, דערװײַל איז דאָרט דאָס ייִדעלע געװאָרן 
דעפּוטאַטײ, פֿרוג ו, ידער פרומער שד'. 


אָנהאַנג -- דער, ‏ ען --הענג. 1. אַקט 
אָדער רעזולטאַט פֿון אָנהענגען (זיך) אַן אִ 
אויף א פּלייצע. דער אי פֿון בּילדער אויף די 
ווענט. אִי פֿון מעדאַלן אויף דער בּרוסט, 2, אָנ" 
האַלט, אָנכאַפּ אָן עפּעס. אִי אויף א צװײַג פון 
אַ בּוים. אַי אויפן שטריק. אִי אויפן טראפּע'ז, 
2. שײַכות. פֿאַרבּינדונג, צונױפֿבינד. צוזאמענ- 
האַנג. ,אונ' דאש אַלשׂ האט איין אן האַנג אן 
גרושׂי מעכטיגי שמות הקדושים", עח, ב/ג. 
,מכּלישכּן וואו איין אָבֿל האט קיין אן האנג 
ניט אן די חתונה טאָר ער פּשיטא ניט גין", 
דאָרטן, לא/ד. ,... שאלות ותּשובות װאָס 
האָבּן אַן אִי טאַקע װידעראמאָל נאָר מיט חוץ 
לארץ", פרוג װו. ,ישׂכל הנבֿדלי... עקסיסטירט 
אויך פֿאַר זיך, אָן דעם אִי פון אַ קערפּער", 
מב"ם, הוגה דעות !, ווילנע 1912, 

4 אַרכ. גרופּע. אַנטוראַזש. געזעמל. ,עשׂו 
מיט זײַני זין אונ' זײַן אן הנג זײַן גיקומין 
דא צו מאל מלחמה צו האלטן מיט יוסף אונ' 
זיַני בּרידר", אלכּסנדר סענדר עטהוױזן, בּית 
ישׂראל ובית הבּחירה, אמשט 1724,. 8. ארכ. 
נאַכגײער(שאַפט). אָנהענגער(שאַפט), עדען איין 
פֿאר נעמיר הער... זיך זעלבּירט צום קיסר 
אויף גיווארפֿין, אונ' זיך איין גרושׂין אן האנג 
גימאַכט, אֵל דיא קייזירליכי דינר אויף זײַני 
זײַט גיבּראַכט", גה, 95. ,אוב שון איינר תּקיף 
איז אדר ער שון גרושׂי אן האַנג האט", מחזור 
שלש רגלים, ח"בּ, אַמשט 1713, 

0. אויסרייד. כּלומרשטער יסוד. מאָטיו. עדי 
שׂנאה אויף דעם ייַד איז שוין לאַנג. זיי האָבּן 
אים גערן געשטאַכן. יעצט האָבּן זיי געהאט אן 
אי" יוסף בּן אהרן בּדחן אין קאליש. איינע 
גרױיזאַמע געשיכטע װעלכע זיך אין קאליש אם 
3 יוני 1878 צוגעטראָגען האט, קראָטאַשין 
8, ;אָבּער איך האָבּ נישט געהאַט קיין שום 
אִי איר צו זאָגן, אז איך װויל אויך גיין", װײַס 
וש, ‏ אָפּגעשטױסן. אֶיסיאָרט -- ער האָט 
גלײַך געמאַכט. . . דעם למוד. . . אויף אַזאַ אופֿן 
אַז יעדער סוג מענטש... זאָל האָבּן אַן אָ'ס- 
אָיי, לדבּ, נ"י תּשיז. אַיסיקראַפט -- עדי 
דאָזיקע קראַפֿט װאָס װירקט אויף צװיי פֿאַר" 
שידענע קערפּער זיי זאָלן זיך אָנציען װערט 
אַנגערופן אָיס-קיי, קמ, 1865, פא 6. 


אַנהאַנדלען -- -דל אָן, --געהאַנדלט. אוטװ 
-- א סך, א לענגערע צײַט זיך פֿאַרנעמען מיט 





אָנהאַנטיק 


האַנדל, מיט מסחר. פירן מסחרים. אִי אַ לעבּן- 
לאַנג און בּלײַבּן א קבּצן טרװ -- אַ סך 
אָנקױפֿן, אײַנקויפן, אײַנהאַנדלען. אַי ראָזשינ- 
קעס מיט מאַנדלען. קדאָס בּיסל חסידים.., 
האָבּן אָנגעהאַנדלט קדושות מיט בּרכות מיט 
הללויות גאַנצע פּעק", א. נוסבּאַום, פעסעלע די 
גאַבּעטע, װאַרשע 1885 מיט זיך. -עכץן. 
-עניש. -עריי. 

אָנהאַנטיק -- אַדי. 1. װאָס איז אָן א האַנט. 
אַן איער אינװאַליד. איער בּעטלער. 2, אומ- 
געלומפּערט. ניט-געשיקט. אַן איער שלומיאל, 

אָנהאַניקן -- דזוו אױסהאָניקן -+, 221, 

אָנהאָסטיען זיך -- אוטװ. -טיע זיך אָן, זיך 
*-י געהאָסטיעט. װרר. זײַן אַ גאַסט א לענגערע 
צײַט. אָפט גיין, בּאַזוכן, פֿאַרבּרענגען בּײַ (צו) 
בּאַקאָנטע. אִי זיך בּײַ אַלע קרובים און פֿרײַנד 
און פֿאַרגעסן דעם אייגענעם אַדרעס, 

אָנהאַפֿן -- דזו אויסהאַסן -+, 221, 

אָנהאַפּקען זיך -- אוטו. "קע זיך אָן, זיך 
-יגעהאָפּקעט. 1. א סך אָנשפּרינגען זיך; 
אָנטאַנצן זיך. אִי זיך בּיזן גרויען טאָג אַרײַן, 
אִי זיך אַ גאַנצן טאָג מיט די קינדער אין הויף 
און אַװעקפאַלן װי א געהרגעטער. 2. אַ סך 
(אָנ)גיין זיך; אָנבּראָדזשען זיך. ,זי דאַרף נצי 
בּעך האָבּן די טעפּלעך, פאלט נעבּעך דער גורל 
אויף איר, אַבּי זי האָפּקעט זיך אָן אומזיסט 
און אומנישט", יר, גש |, 

אָנהאַפֿטן } -- טרו. האַפֿט אָן, -יגעהאַפֿט, 
-יגעהאָפטן, א סך האַפטן, אויסנייען, אויס. 
שטיקן, אִי טישטעכער פֿאַר דער טאָכטערס 
אויסשטייער. 

אַנהאַפֿטן {ז -- טרח 8 אוטװ. האַפֿט אָן 
-יגעהאַפט. גאַראַנטירן פֿאַר א צאָל. אי היפּ- 
שע סומעס געלט פֿאַר אַלע קרובים, 

אָנהאָפֿן זיך -- אוטוו. האָף זיך אָן, זיך --'גע- 
האָפֿט. שטענדיק לעבּן מיט האָפענונג. לעבּן 
אין שטענדיקער דערװאַרטונג אויף גוטע פּאַ- 
סירונגען. ,וויי, װויי, װיפֿל מיר אַלע האָבּן פאַר 
אָט די איאָרן זיך אָנגעהאָפֿט און אָנגעאנ" 
טוישט", בּצג, טמז, 1964 װ3. -עניש. 

אָנהאַצען -- טרו. -צע אָן, - געהאַצעט. װרר. 
אָנלײגן, אָנשטאָפּן, אָנװאַרפֿן. ,אַלס ער װאַר 
נאָך בּײַ דער מוטער אין בּויך, פֿלעגט ער װערן 
אום דאָנערשטאָג האַרט געדריקט פון די קרוצ- 
קע, מעל און פלייש װאָס די מוטער האָט אָנ" 
געהאָצעט אין פאַרטעך אויף שבּת"י, אמד, דער 
פֿאַרטעפּיאַניסט, ווילנע תּרל"ח, 


אָנהאַצקען -- טרו. קע אָן, --געהאַצקעט. 
1. אָנשמײַסן, אָנשמיצלען. ,לאַך, לאַך . . . װאַרט, 
אַז מע װעט דיר אויף יענער-װועלט אִי... דאָרטן 
מיט אײַזערנע ריטער -- װעסטו לאַכןײ, סינאני, 
די אונטערטהעניגע, זשענעו 1904. 2. בּמקום- 
װערבּ פֿאַר שמײַען, אַרומלױפן, מסחרן, זײַן 
פאַרטאָן אין כּלערלײי עסקים. "ער האָט שוין 
זײַנס אָנגעהאַצקעט = שוין אָפּגעלעבּט זײַנע 
יאָרן; איז אַלט און אומבּאַװעגלעך. 


אָנהאַצקען זיך -- + זפֿו. 1 זזו אָנ- 
האָפּקען זיך -+. 2 אָנטרײסלען זיך: אָנ" 


1499 


שאָקלען זיך. אִי זיך פאָרנדיק אין בּויד. אי זיך 
רײַטנדיק אויפן קעמל. -עניש, 


אָנהאַקן -- טרוו. האַק אָן, --געהאַקט. 1. מיט 
אַ שאַרפֿן מכשיר (זאך) (צע)האַקן, צעשפּאַלטן 
עפּעס אויף מער (קלענערע) טיילן. אִי האָלץ 
מיט דער האַק. אִי מיטן האַקמעסער דאָס 
פלייש, די ציבּעלעס און מאַכן קאָטלעטן. *אַי 
אַ װאָגן האָלץ = אויך: ראֵיעל אָפּאַרבּעטן א 
טאָג געבּן אַן אָרנטלעכן אַרבּעטסטאָג. שדי 
מלאכי-חבּלה האָבּן אויף אים גוֹזֶר געװען ער 
זאָל אַלײן אַ' האָלץ כּדי מע זאָל אים דערמיט 
פֿאַרבּרענען", ר' משה בּר' נתן נטע (איבּז, 
שבט מוסר, סודלקאָוו 1833. עדי ערשטע פּאָר 
יאָר לערנט ער... סקאלקעס אָנצוהאַקן, די 
פּאָמױניצע אַרױסצוגיסן", רחלע די זינגערין, 
זשיטאָמיר 1868, ,איז אַלע טאָג געפאָרן אין 
װאַלד און האָט אָנגעהאַקט אַ בּיסל האָלץ", 
שמי"ר, מעשׂה פֿון פערציג גזלנים.. ., װאַרשע 
72, 

2. אַרײַנהאַקן (אַ סך). אִי נעגל אין װאַנט, 
אי הילצערנע שטיפטלעך אין די זוילן. ,גי 
ניט בּאָרװעס, אויף די בּרעטער האָט מען אָנ" 
געהאַקט טשוופקעס". 

9 צוהאַקן, צופֿעסטיקן. צוקלאַפּן, אָנהענ- 
גען. אִי בּילדער אויף די װענט. אַי די קרוקעס, 
אִי די מזוזה. אִ' די זוילן. ;אַפֿילו די װאָס 
זײַנען שוין... געװען אויף היישניט האָבּן 
אויך ניט אַלע געוואוסט די קונסט פון אַי און 
פאַרזעצן אַ קאָסע אַזױ, אַז דער שפּיץ זאָל 
ניט גיין אין דער ערד אַרײַן און די קאָסע זאָל 
זינגען אין די הענט", מ. גאַלדשטײן, בּירע- 
בּידזשאַנער אויפן אַמור, מאָסקװע 1934, 

4. אײַנהאַקן, אָבּער ניט צעהאַקן. אַ בּיסל 
אָנבּרעכן. אָנקלאַפּן, אָנשפּאַלטן. אִי די אייער 
בּײִַם אױספּאַקן פון קערבּל. אִי די װאַזע. אַי 
דעם פוס. אִי אַ שטיקל האָלץ און מאַכן א 
שפּרײַז, 

9. אויסהאַקן מיט א שטאַמפּ, מאַשינקע װאָס 
האַקט אויס לעכלעך. אִי לעכלעך אין די פּאַסי- 
קעס, רימענס. אִי לעכלעך אין די בּלעכן, 

0 גוט אָנשלאָגן. געבּן קלעפּ, שמיץ. אַי די 
זײַטן, די בּיינער, די פּיסקעס. אִי א הינטן. ,מע 
האָט אים אָנגעהאַקט א תּחת, אַז סאיז אים 
אויפגעלאָפֿן װי א פּאַמפּושקע". *אַי א לעדער = 
גוט אָנממיתן, 


/. אױיסטראַכטן, אויסזויגן עפּעס פֿון פינגער, 
אָנפּלאַפּלען. אָנפּלױדערן. אָנטשאַקען. אִי ליגנס. 
אִי בּבא-מעשׂיות. אי ניט-געשטויגנס, ניט-גע- 
פֿלױגנס. *אָי א טשײַניק = רעדן סתּם אין דער 
וועלט אַרײַן. ,דער עיקר. . . אויבּ די פּויערים 
האָבּן ניט אָנגעהאַקט קיין ליגונים", ש. גאָדי- 
נער, דער מענטש מיט דער בּיקס וו, מאָסקװע 
3. *אַי אַ פולן קאָפּ = אָנטומלען, אָנדורען, 
א סך און גיך (אָנ)ריידן. אָננודיען מיט רייך, 
,מע קלאַפּט און מע האַקט אים אָן א קאָפּ מיט 
פארשיידענע מעשׂיות, בּיז מע פֿאַרדרײט אים 
דעם קאָפּי, יע, מענשליכער קערפּער |ואונדער 
אוצר . . .}, װאַרשע תּר"פּ. ;אַז ער האָט דער- 
טאַפּט אַ גרינעם, האָט ער אים ראשית אָנגע- 


אָנהאַרן 


האַקט אַ קאָפּ, װי לײַכט עס איז אין אַמעריקע 
רײַך צו װערן", אָפּאַ, אונטערװעלט. 
8. אוטװ, דריטפערזאָניק. געפֿעלן װערף 
אויסנעמען. זיך אָננעמען. װערן א דערפאָלג, 
| עס האָט אָנגעהאַקט = ס'איז געפעלן געװאָרן. 
;עס װאַרן איבּערגערעדט פֿיל שידוכים און 
קיינער האָט אָנגעהאַקט", אמד, איין הונד אַלט 
שדכן, ווילנע 1878, 
מיט זיך. -זנג. ה-עכץן. 

דער. -ערײַ. 

אָנהאָקן -- האָק אָן, --געהאָקט. אויך: -- האָ- 
קעווען. טרו -- אָנטשעפּען, אָנהענגען אויף 
אַ האָק(ן). פאַרטשעפּען מיט אַ האָק, העקעלע. 
אי אױפֿן האָק א זײַטל פלייש. אִי דאָס קעל- 
נערל. אוטװ -- אָנשלאָגן, אַנשפּאַרן, דער 
שלעפּן זיך. אִי אין די פֿאַרװאָרפּנסטע ווינקעלעך 
פֿון ערדקײַלעך. אִי אַזש צום מיניסטער אַלײן. 

אָנהאָרבּען -- טרו. "בע אָן, --געהאָרבּעט, 
95 ---האָרבּעווען. 1 אָנהױקערן, אָנלײגן, 
אָנשטאָפּן, אױיסשטאָפּן, עס זאָל װערן זיך 
בּאַקומען) א האָרבּ. ,דער אַקטיאָר האָט צו 
זײַן ראָלע אָנגעהאָרבּעט די פּלייצע". 2'. אָנ- 
בּערגלען. אָנשיטן, אָנגראָבּן, אָנפּאַקן (אין) 
עפּעס עס זאָל װערן בּערגלדיק. אִי דעם זאַק, 
דעם טשעמאָדאַן. אִי דאָס פעלד מיט סטערטעס 
פרישן היי. מיט זיך. | 

אַנהאַרט(עװע)ן -- דזוו אויסהאַרטעװען -+, 
1, 

אָנהאַריק -- אדי. 1. װאָס האָט ניט אויף 
זיך קיין (איז אָן) האָר. אֶיער קאָפּ. ,אויף דער 
צעשפּיליעטער אֶער בּרוסט האָט געטונקלט 
פֿאַרבּאַקט בּלוט", נ. לוריע, בּריקן בּרענען, 
כאַרקאָוװו  .,1929‏ 2. װאָס איז גלאַט. איער 
שטאָף. -יקייט, 

אָנהאַריקען זיך -- אוטח. ‏ קע זיך אָן, זיך 
דיגעהאַריקעט. אוקר. אסעזסאעמםז :08 ==. 
אָנשרײַען זיך. אָנטענהן זיך. שפּאַרן זיך. ,מאָל 
דיר, איך האָבּ זיך גענוג אָנגעהאַריקעט, אויס- 
געקאַכט דאָס װאַסער מיט דער דאָזיקער מאַכ- 
ליאַרקע", שע, סטעמפּעניו. ,מע האָט זיך גענוג 
אָנגערעדט, אָנגעהאַריקעט מיט איטלעכן בּאַי 
זונדער", שע, אָרעמע און פֿרײלעכע , 

אָנװאָרפן -- טרװ. האָרך אָן, -געהאַרכט, 
1. אײַנהערן זיך אין א קלאַנג. אִי דעם וידער- 
קול אויף די בּערג. ,געציטערט פֿיבּערדיק בּײַם 
ציילן ודי מזומניםן אָנגעהאַרכט יעדן רײַניש 
צוויי מאָל", ז. מױרער, זײַ נישט קיין ואוילער 
יונג ו, טאַרנאָו 1911. 2. אויסהערן װי מען 
אָטעמט, װי עס קלאַפּט דאָס האַרץ. אַ' די 
קראַנקע. מיט זיך -- ;זי פלעגט אִי זיך 
אַלס די לערער פֿלעגן אונטערריכט געבּן", צ. נ. 
גאַלאָמבּ, אַ יונגע טױב פֿאַר א קרבּן, װילנע 
5, 

אַנהאַרן -- טרו. האַר אָן, -געהאַרט אי 
גנטלעך אָפּהאַרן. אָפּװאַרטן. ,האָט ער אים אָנ- 
געהאַרט אין װאָלד, און װי דער פּױער איז 
געקומען אין װאַלד אַרײַן, זאָגט דער גנבֿ צו 
אים...*, פמ |ש. לעהמאַן, בּײַ אונז יודען, 
װאַרשע 1923ן. 


-עניש. 





אָנהאָרן 


אָנהאָרן -- דער, 'ס. אַרכ. דאַמהירש, מין 


100 אָנהױערן 


שע טרערן אויף דער פֿאַרטיליקונג פֿון אַ דרי- ‏ אֲנהוֹיך -- דער, ן. 1. אַקט אָדער רעוול- 





הירש. שׂב פאר' 
טײַטשט אקו' -- 
;אָן האָרין": מש 
פאַרטײַטשט ייח" 
מור' (דבֿרים, יד, 
5 עאון איין אָן 
האָרן". דער אִי איז 
א בּיסל קלענער װי 
דער געוויינלעכער 
הירש, האָט קליינע הערנער װאָס װאַקסן אויס 
א סך שפּעטער װי בּײַ אַנדערע הירשן. די זי 
האָט אינגאַנצן ניט קיין הערנער. די פֿעל אין 
מיט העלע, רויטלעכע פֿלעקן. 4202 פטטעסם. 


אָנהאַרעװען -- טרח. -רעװע אָן, -'געהאָ- 
רעװעט. 1. דערװערבן עפעס מיט מי און 
אָנשטרענגונג. אָנפּראצעװען. מיט (דורך) שווע- 
רער האָרעװאַניע אָפּשפּאָרן, דערשלאָגן זיך צו 
עפּעס. אי א נחלה, א שטיקל פֿאַרמעגן. אִי א 
האַרצפעלער. קװער עס האָט פיל אָנגעהאַרץ: 
װעט און איז בּײַ נישט געבּליבּן", מס, משלֵי 
תּקע"ד, ל, 1. אויך פֿיג. אִי אַ נשמה יתירה, 
ב. ריוקין, 

2. אָנמאַטערן, אָנפּײַניקן עמעצן מיט שװע- 
רער אַרבּעט. אִי די שקלאַפןאַרבּעטער, אִי די 
בּידנע פֿערד. ‏ 8. איר. מיט שװעריקײטן, 
מיט גרויס אָנשטרענגונג שאַפֿן, אַרױסבּרענגען 
עפּעס. אִי אַן אַרטיקל. אָי בּיכער. אִי אַ טעאָריע, 
קיינער זאָל זי ניט קענען צעקײַען אִי אַן 
אונטערשריפֿט און שטאַרק שוויצן דערבּל. 

4 אוטו. אַ לענגערע צײַט האָרעװען. דזװ 
אָנהאָרעװען זיך. אַי א לעבּן-לאנג, 


אָנהאַרעװען זיך -- + זפו. אַ סך האָ 

רעווען, אַ לענגערע צײַט (בּיזן פאַרלירן די 
כּוחות), אִי זיך אין די שעפּער, אין קוילנגרובּן 
אאַז. ,ס'איז מיר גופֿא מיאוס געװאָרן פאַר 
גאָר מײַן האַרעװאַניע װאָס איך האָרעװע מיך 
נישמער אָן אונטער דער זון", מס, קהלת 
תּקע"ט, בּ, 18, ,פֿײגעירחלע האָט זיך אָנגע- 
האָרעװעט, אָבּער עס איז געװען בּײַ איר אַלץ 
אײַנגעלאַדעט", ש. בּעקערמאַן, טרײַער משרת, 
װאַרשע תּרמ"ג. ,זי האָט זיך נעבּעך גוט אָנ 
געהאָרעװעט און האָט זיך איזמאָרדעװעט", 
פּינסקער שטאָדט-לוח, תּרס"ד. ;אַפילו די מי- 
ניסטאָרן און דער קייזער, פֿיל דאַרפן זיי זיך 
עס אַ, אונטערשרײַבּנדיק פאַרשיידענע פּאַי 
פּירן!י, ס. דיקשטין, פֿון װאָס איינער לעבּט, 





טל ייִדיש פֿאָלק האַבּן די סאָװעטישע אִיעס 
אונדז ניט פאַרגונען", טמז, 1962 ווו 11, 


אָנהוכּלע(װע)ן -- טרו. הובּל, לעװע אָן; 


= געהובּלט, ‏ --געהובּלעװעט. 89ֿ: --לין- 
(ווע)ן. אויך: -;העבּליעווען. 1 א סך 
הובּלעװען, מאַכן גלאַט מיט א הובּל. אִי דורכן 
טאָג אפֿשר פֿופֿציק בּרעטער. 2. דזו אָפּהוב 
לעווען, מיט א הובּל אָפּרײניקן. ,דאָס אָרט וואו 
אַ קאַרגער איז געשטאנען זאָל מען צוויי מאָל 
אַילעװען", שו (דוקלע, מיטגאַליציע). ,דעם 
װאַקס דארף מען אַילען", י. מ. בּערמאַן, די 
טישלער-אַרבּײַט, פּעטערבּורג 1913, 


אָנהוד(י)ען -- דוע אָן, -יגעהוד(י)עט. 89: 


/וויען. אצשמץזסט :2074:. אוטװ -- 
1, פלוצעם אַרױסגעבּן צעצויגענע, הילכיקע 
קלאנגען, ענלעכפ צו הױהו. ,דער פֿאַבּריק- 
הודאָק |= פֿײַפלן האָט אָנגעהודיעט עטלעכע 
מאָל און די אַרבּעטער האָבּן בּאַלד געװאָרפֿן 
די אַרבּעט". 2. הודיען א סך מאָל, א לענ- 
גערע צײַט. 8. אָנרעדן שלעכטס אויף עמעצן. 
אִי אױפֿן שכן. 0 אָנרײיצן ,דאָס האָט זי 
משה איציקס אויף מיר אַזוי אָנגעהודעט", ה. 
אַקערמאַן, טאָג, 1967 9. טרחװ -- 1. אָנ 
פּלױדערן, פאַרטומלען מיט הילכיקער, קלינ" 
גענדיקער שטים. אַי נײַסן װאָס אַלע װייסן 
שוין. ,ער האָט מיר אָנגעהודיעט א קאָפּ, כבּין 
שיער ניט אָגלושעט געװאָרן". 2. אָנפֿײַפֿן 
אָפּנאַרן. אָפּשװינדלען. אִי דעם פּױער אויף עט' 
לעכע קערבּלעך. -עניש. 


אָנחהוושען -- אוטו 6 טרװ. ‏ זשע אָן, *י'גע- 


הוושעט. 1. אָנזשומען, אָנרעדן, אַנשרײַען 
עס זאָל הוזשען דערבּײַ. אִי אַ פולן קאָפּ. ,אָי 
װי א זלידנע פֿליג, דער קאָפּ זאָל פּלאצן", 
2. אַרומשמײַען. זיך קהלן. אַרומפּאַדען און 
דערבּײ זײַן טומלדיק. אִי אויף דער חתונה װי 
אויף א יריד. -עגיש, 


אָנהױבּ, אָנהױבּן -- -+ אָנהײבּ, אָנהײבּן. 
אָנהױדען -- טרװ. דע אָן --געהידעט. 


1 אַ סך, א לענגערע צײַט אָנװיגן, צעװויגן 
אויף א הוידע. אִי אלע הוידלקעס אין פּאַרק, 
2, פֿאַרװיגן. אִי ס'קינד אין װיגל, עס זאָל 
שלאָפֿן,. 9. צעהידען. אויפרודערן. אוים- 
כװאַליען, צעװאַקלען, צעבּונטעװען מיט אָנ 
רעגנדיקע, אױפֿהעצערישע רייד. אִי דעם המון 


טאַט פון אָנהויכן. אִי אויף דער שויבּ. אִי אויף. 
די פֿינגער. ,;האָט עס ממש א װיי געטאָן מיט 
בּטחונדיקן, חיות-טראָגנדיקן אָיי, א. י. זאקוסקי 


| אין, דוד עדעלשטאַט געדענקיבּוך..., ב"א 


5, ,,פון לויטער צעעפֿנטע בּרעמען אין אַי 
פֿון גאָטס ערשטע ריד: זאָל װערן!", הל, 
בּלאַט... עפּלבּוים. 2. פֿאַרצויגענע דינע איי- 
בערשטע שיכט (אויף אַ מעטאַל) אַן אִי פון 
פײַכטקייט אויף בּלעך. אַן אִי פֿון זשאַװער 
אויף אײַזן. 9. צוגאָבּ צו אַ שטימונג. קוים 
מערקלעכע השפּעה. אִי פֿון מעלאַנכאָליע. אִי 
פון אידעאליום. //21, 


אָנהױכן -- אוטװ 6 טרװ. היך אָן, --גע" 


הויכט. 1. אָנאָטעמען. אַרױסלאָזן (הייסן, װאַי 
רעמען) אָטעם און אַ בּלאָז טאָן, א הויך טאָן, 
אַ הוקע טאָן אויף עפּעס. אִי (אויף) די בּרילן 
און זיי אויסװישן. אַי (אויף) די אָפּגעפֿרױרענע 
פינגער. ,דער אַלטער פלעגט זיך צוגיין צום 
פֿענצטער, און פלעגט אִי מיטן מויל, , ,ײ, י. די 
טאָיבּ, דער קדיש ..., װילנע תּרמ"ט. ,ער האָט 
עטלעכע מאָל אָנגעהױכט די אָפּגעטרענטע הויט 
מיט דער פּאַרע פֿון מויל כּדי צו לינדערן דעם 
הייסן וייטיק", ייז, אַלטשטאָט! 

2. פיג. בּאַהויכן. אַרײַנגעבּן, ארײַנבּלאָזן, 
אַרײַנאָטעמען (פֿרישן געדאַנק, נײַע אידייע, 
גוטן אײַנפאַל, בּאַגײַסטערונג). בּאווירקן עפּעס 
(עמעצן) דורך װיכטיקן אויפטו; מיט ענער- 
גיע, איניציאַטיו. אִי עמעצן מיט א נײַער אי 
דייע. ;מיט זײַן ענערגיע און שוואונג האָט ער 
אָנגעהוכט אויף דעם געשעפט און עס אױפגץ- 
לעבּט". אי פֿרײד אויף די פאַרלאָזענע יתומימ- 
לעך. ער האָט אַנגעהױכט אויף זיי א פֿונק 
פון בּינעפלאַם", היימיש, 1958, טא 10. , טייל- 
מאָל בּאַפֿאַלט מיך אַ פּחד אַזוי װי געיאָגט פון 
א ווינט, און הויכט אָן מײַן װעזן מיט אומעט 
אַזוי װי אַ װאָיען פון הינט", א. לוצקי. אִי מיט 
פֿײַער, שׂנאה, טויט = בּרענגען אומגליק, א 
קאַטאַסטראַפֿע, 

8 אוטו, דריטפּערזאָניק. אָנבּלאָזן, אָנטראָגן, 
ס'האָט אָנגעהױיכט אַ קאַלט װינטעלע. ,פון ער" 
געץ האָט אָנגעהויכט א גערוך פון פֿױלעכץ, אָנ" 
געבּרענטס", בּאַש, פֿאַר, 1962 ווא 30, 4. (לאָי 
קל, קויאַװע) מאַכן א התחלה. אײַנפעדעמען 
אָנהײבּן. ,מע דאַרף נאָר אִי, װעט'ס שון 
גיין". 


- = יפל -- הוי = ייבן. 
צו אַן אױפֿשטאַנד. אִי דאָס אַרעמע פֿאָלק {'.- אַנהויפן -- הויך מאַכן, -+ אָנהײכן 
זשענעוו 1900. אװערטער האָרעװען זיך גוט 


: זי פֿאַרװיגן מיט זיסע, פֿאַלשע ריד מיט 
אָן בּיז זיי דאָראָבּיען זיך צו אַ מעמד", אפא, זיך -- ,איך האָבּ זיך שוין הײַנט גענוג אָנ 
איק, ר"ה תּשכ"ז. 


געהוידצט". -עניש, 
אָנהאַרציק -- אַזי. װאָס אי אָן אַ האַרץ. אָנהױיונדיק -- אַדי. װאָס איז אָן (האָט ניט 
װאָס האָט ניט קיין געפֿילן; װאָס איז פאַר- 


קיין) הויזן. װאָס איז געקליידט אין צעריסענע, 
האַרטעװעט. אומפֿילעװדיק. איער נפֿש. איער 


צעפליקטע הויזן. די סאַנקילאָטן, די אִע. 
שאַרלאַטאַן,. אִיע בּאַהאַנדלונג. אֶיער צוגאנג ;אָבּער די אִיע האָבּן אַפּנים נישט פֿאַרשטאַנען 


אָנהוילן -- טרװ. הויל אָן, -געהוילט. אַרכ, 
ת80-8016 :2776 צוציען. דערנענטערן 
;דעם יצר-הרע אונ' איין קינד אוג' איין אשה, 

דיא זאָל מן מיט דיא לינקי האַנד אַװעק יאגן, 
אונ' מיט דיא רעכטי הנד זאָל מן זיא װידר אן 
הולין", מהמ, אַמשט 1122, קמט/ב, 


אַנהױערן -- טרח. ער אָן, --געהויערט. 


צו.... -יקייט. די קלוגע רייך פֿון דעם שליח", בּאַש, פֿאָר, אַנװאַרפֿן, אָנקלײַבּן עפּעס, עס זאָל װערן אַ 
אַנהאַרצניק -- דער, יעס. נעאָל, לע. --+ דפֿץ, ‏ 401966 67 | גרויסע קופּע, אויסזען אויסטערליש (אויך 
װער עס האָט ניט קיין האַרץ, קיין געפילן אָנהױטיק -- אַדי. נעאָל. װאָס איז אָן הויט, סכּנהדיק). אִי שטיינער אויפן וועג (בּײַם אַרײַנ" 
װאָס האָט ניט קיין רחמנות, קיין אײַנזעעניש. אַי פלייש, ,אַ בּלוטיקע, אע שטיק בּאַקײ, רייד גאנג). ונת -- אָנװאַרפֿונג. ,די אִי פֿון אנ" 
װער עס איז בּרוטאַל. ,אַפֿילו בּאַזונדערע יידיי (ג"י), דערשפּראַכיקן מאַטעריאַל (אין יפֿאָלן (העבּי 


אָנהױפֿונג 


רעאיזמען, דײַטשמעריזמען, סלאַװיזמען), פֿון 

דיאַלעקטיזמען... איז דאָ פֿאָרגעקומען כאַי 

אָטיש, א. ספּיװאַק, סאָװיּ הײמלאַנד, 1966, 
| פאן 12, 


אָנהױפֿונג -- די, -ען פּראָצעס אָדער רע- 
זולטאַט פֿון אָנהױפֿן, אִי פֿון שניי, פֿון אַראָפּ 
געפֿאַלענע בּלעטער. אַי פון אייגנטום אין הענט 


פֿון גבֿירים. אִי פון שרעקלעכע פּאַסירונגען ‏ 


אין אַ שונדראָמאַן. די אַי פֿון װײַסע בּלוט- 
| קערפּערלעך איז ניט עפּעס אַנדערש, װי די 
אַזו-גערופענע 'מאַטעריע' (אייטער)", 9געז, 
(1949, פא 14:13, ;א גלײַכער װעג שנײַדט זיך 
צו אַן אִי פון גרויע. . . בּעטאָנירטע געבּײַען", 
י. פֿאַליקמאַן, סאָװ' היימלאַנד, 1962, פאן 6, 
אויך: -הויפֿענונג, 


אָנהױפֿן -- טרו. הויף אָן, --געהױפֿט. 89: 
-. הױפֿענען. 1. אָנװאַליען, אָנװאַרפֿן, אָנ 
װאַלגערן, אָנשיטן --- עס זאָל זיך אױיספֿורעץ- 
מען א קופּע. אָנהורבּענען. אִי בּראָכװאַרג, אַלטע 
שמאַטעס. אִי ערד אַרום דער פֿעסטונג. ,דער 
װינט האָט אָנגעהויפט בּלעטער בּײַ דײַן טיך", 
אפֿא, לױטער... קװאַל. 2, פֿיג. אָנזאַמלען, 
אָנקלײַבּן. אָנגרײטן. אי תּירוצים. אי זעלטענע 
כּתב-ידן. אִי שפּײַז אויף הלװאַי מע זאָל ניט 
דאַרפֿן. ,מע װאָלט געקענט אֶיענען א בּאַרג מיט 
בּײַשפּילן", נפ, ייפֿאַ, 1938, 3, ענאָר זיך גע- 
פּשטלט, אָנגעהויפט איין פּלפול אויף דעם 
אַנדערן", בּאַש, פֿאָר, 1966 |א 11 8. (אָנצץ- 
מען מיט אַ הױפן. .און ער זאָל אִי דערפֿון 
זײַן פֿולן הױפֿן", תּי, ויקרא, ב, 2, 
מיט זיך -- ,די שװוערע פּסולתן װאָס האָבּן 
זיך אָנגעהױפֿט אין טעאַטערײ, מוק, טעאַטער 
און אידיש טעאַטער. ה-עניש. 


אָנהויקען -- זאמעט. לר. -+ אָנהאַװקען. 


אָנהויקערן -- טרו. -ער אָן, -'געהויקערט, 
מאַכן עס זאָל װערן (אָדער אויסזען װי) אַ הוי- 
קער. קיאָרן און צרות האָבּן אים אָנגעהי- 
קערט". ,. ... װיל זיך אַרױסראַטעװען פון דעם 
אַװאַלאַנש פֿון סתּירות, װאָס די צײַט האָט 
אויף אים אָנגעהויקערט", יג, תּוך ו. געוייני 

| לעך מיט זיך -- דזוו אײַנהויקערן זיך. 


אָנהולטײַעװשן -- אוטװ. ‏ עװע אָן, -יגע- 
הולטײַעװעט, ‏ אַ סך, א לענגערע צײַט הול- 
| טײַעװען. אִי בּיזן לעצטן גראָשן אין קעשענע. 
אי װי רעקרוטן דרײַ מעתכ-לעת נאָכאנאנד. 
אויך מיט זיך. 


אָנחוליע(נע)ן זיך -- אוטװ. -ליע זיך אָן, 
זיך -געהוליעט. 1. א סך, אַ לענגערע צײַט 
הוליען. פּראַװען הוליאַנקעס, קערמישלעך. ?אַי 
זיך א װאָך מיט א מיטװאָך און ניט האָבּן אויף 
שבּת", פֿװל. ,גאָר זאָט ניט געקענט זיך אָנ 
שטופּן און אַי, אום זיך נוֹקם צו זײַן פאַרן 
גאַנצן יאָר", ייל. אליבּער רײַזנדער, דו האָסט 
זיך אָנגעהוליעט גענוג אין פרעמדע מלוכות", 
א'מ', אַ שײנע גישיכטע פֿון דעם גירימטין 
ריטטער יאָזעף דער שיינער, װאָרשע 1878. 
| 2, הנאָה האָבּן. גוט פֿאַרבּרענגען. זיך פֿאַר- 
װײַלן. קומען אין דער גרויסער שטאָט און זיך 


1801 


אִי דאָרטן, גיין. אין טעאַטער, בּאַזוכן מוזייען. 
;דער מענטש זאָל זיך דערװײַל אִי מיט זײַן 
בּריהשאַפט", מס, קהלת תּקע"ט, ג, 22, 

9, איזדיעקעווען זיך. זיך לאָזן ואוילגיין 
- איבער עמעצן מיט רשעותדיקע מיטלען. אִי זיך 
| איבער די אָרעמע שקלאַפֿןאַרבּעטער. אִי זיך 

איבּער די אויסגעהונגערטע געטאָ-יידן. א--- אָנ" 
געהוליעט זיך, לאָזט דער שיכּורער גבֿיר זיך 
אוועקפירן, איבּערלאָזנדיק אַ פּאָגראָם און אַ 

בּאַלײדיקונג פֿאַרן גאַנצן עולם", בּ. ריוקין, 
אונדזערע פּראָזאַאיקער. פיג. ;דער שטורעמ'" 
װינט האָט זיך אָנגעהוליעט אין שטעטל און 
איבּערגעלאָזט א חורבּןי. -עניש. 

אָנהולכן זיך -- {... הויילעכזן אוטו. הוֹלך 
זיך אָן, זיך --געהולכט. זיך אָנגיין (אומ- 
זיסט). אַ סך, אַ לענגערע צײַט גיין דורכמאַכן, 
דורכװאַנדערן צו פֿוס לענגערע שטרעקעס, 
שטחים. אִי זיך איבּער דער בּרייט און לענג פֿון 


דער מדינה. אִי זיך נאָך א חוב און צום סוף . 


קריגן אַנגעשלאָגן (אַרױסגעװאַרפֿן פֿאַרן 'קאַר- 
שע'ןי != קאַרקן 

אָנהומאָריק -- אַדי. סטוטש, 519. װאָס 
האָט ניט, פֿאַרמאָגט ניט קיין הומאָר. אֶיער 
לערער. איער רעפּעראַט. איער פעליעטאָן. 

אָנהונגערן -- דזו אויסהונגערן -+, 223, 

אָנהונגערן זיך -- אוטװ. "ער זיך אָן, זיך 
-ריגעהונגערט. אַ סך, אין משך פון א לענ- 
גערער צײַט הונגערן: לײַדן הונגער. אָנלײַדן 
זיך איבּער װײניק עסן. אִי זיך אַ לעבּן-לאַנג, 
;קעסט האָט ער געגעסן? ער האָט זיך גענוג 
אָנגעהונגערט". ,אַלע האָבּן זיך אין די בּיטערע 
יאָרן גענוג אָנגעהונגערט נעבּעך", שע, גלות 
דאַטשע. /נג. ניש. 

אָנהוסטן -- הוסט אָן, --געהוסט. 89: 
=--הוסן, אוטװ -- 1. מיטאַמאָל אָנהײבּן 
הוסטן, קײַכן, אִי נאָכן פֿאַררײכערן א פּאַפּי 
ראָס. אִי עמעצן אין פּנים אַרײַן און זיך ניט 
אַנטשולדיקן, 2, הוסטן א סך, אַ לענגערע 
צײַט. אִי עטלעכע טעג נאָכאַנאַנד. טרװ -- 
דורך שטאַרקן הוסטן דערפֿירן צו אן ערגערן 
צושטאַנד. אִי א לונגעךפעלער. אִי א בּרוך, 
,ער האָט מיר אָנגעהוסט אַ קאָפּװײטיק". מיט 
זיך. -נג. עניש. 

אָנהוקען -- אוטװ. קקע אָן, --געהוקעט. 
1. (אָנ)שרײַען אויף עמעצן מיט בּייזקייט, כּעס 
(און אומקלאָר). אִי אויף דעם לערןיינגל, 
2, אַרױסגעבּן שטרענגע בּאַפֿעלן, קאָמאַנדעס 
מיט אַ געבּייזער. אִי אויף די מאַרשירנדיקע 
סאָלדאַטן, אִי דורכן הילכער די מאַטראָסן זאָלן 
בּאַשיסן דעם שׂונאס שיף. 28. דזװ אָנהױיכן 
בּו. מיט זיך. עניש. : 

אָנהוֹרפ -- דער, ן. נעאָל. אַקט אָדער רע 
זולטאַט פון אָנהורבּען. אָנשיט, אָנלײיג. , פאַר- 
דעקט זיי מיט זײַן אייגענעם אִי פֿון שביי", 
הל, טאָג, 1948 ווא 28, 

אָנהורבּע(נע)ן -- טרו. -בּע אָן, -יגעהור- 
בּנע)ט.. אָנװאַליען, אָנװאַלגערן, אָנלײגן, אָנ" 
שיטן, אָנבּערגלען (אין הורבּעס, קופּעס) אִי 
אַ בּאַרג מיט ציגל. אָפּרײניקן דעם שניי װאָס 


אָנהײ 


- דער װינט האָט אָנגעהורבּעט בּײַ דער טיר, 

- ;ווען טויט האָט הױפֿנס בּיינער אָנגעהורבּעט", 
9, גרױסישטאַט. ‏ מיט זיךף -- ;סאיז 
אַרױסגעפאַלן אַ טיפער שניי. אונטער די פֿענ- 
| צטער האָבּן זיך אָנגעהורבּעט שפּיציקע בּערג", 
מק, זעלמעניאַנער ו, מאַסקװע 1931, 

אָנהורהן -- {... הויירעגןן טרװ. הוֹרג אָן 
*יגעהוֹרגט, ‏ מערדערלעך צעשלאָגן, צעממיתן 
א צאָל. אי די כוליגאַנעס, זיי זאָלן פֿאַרזאָגן 

| אַ צענטן. ,סיאיז אַ סכּנה אין אָװנט אַרױסצו 
גיין אין גאַס, מע קען אײַך אָי, רייד (נ"י), 

אָנהורן -- הור אָן, --געהורט. ואול. אוטװ -- 
/אַ לענגערע צײַט זײַן אױיסגעלאַסן. אִי אין די 

| יונגע יאָרן און אויף דער עלטער וװערן א גבּאי- 
טע. טרח -- בּמקום װערבּ פֿאַר אַנזעצן, 
אָפּנאַרן, אַנשװינדלען, צונעמען, צוגנבענען. אַי 
דעם קרעדיטאָר. ;ער האָט אָנגעהורט דעם 
אייגענעם פֿעטער און צוגענומען בּיז א קאָי 
פּיקע"י 

אָנהיד(י)ען -- דזו אָנהודו)ען -+, 

אַנהידרי ד -- דער, "ץ. 22 איי 22 גר. (כעז 
מיע) יעדע קאָמפּליצירטע פֿאַרבּינדונג װאָס מע 
האָט פֿון איר אַרױסגעצױיגן װאַסער, בּאַפּרײַט 
פון הידראָגען, און דערבּײַ געשאפן אַ נײַע 
פּשוטערע פֿאַרבּינדונג. ,די נעמען פֿון די אַזאָט- 
פֿאַרבּינדונגען מיט זויערשטאָף מוזן זײַן טאָפּל- 
טע: אַן אַץדרײ און אַן אָקסידן-רײיײ, װילקאַי 
מירער יידישע רעאַליגימנאַזיע, טערמינאַלאָגיע 
פֿון כעמיע (מימעאָגראַפֿירט). -ישׁ -- אַדי 

| אַישע שטאָפֿן, 

אָנהיזקדיק -- {... העיזעק...} אַדי. װאָס 
איז אָן היזק: װאָס בּרענגט ניט קיין פֿאַר" 
לוסט, דעפֿיציט. איער מסחר. ,די הײַײאָריקץ 
פֿאַרפֿלײצונג איז געװען אֵי, רייד (קאָונע) 
-יקייט, | 

אָנהיזקן -- אוטח. היזק אָן, --געהיזקט. אָנ" 
מאַכן שאָדן. אִי װי אַ חזיר אין גאָרטן. עדי 
פּריקאַזטשיקעס האָבּן מיר אָנגעהיזקט". עדי 
פּאָגראָמשטשיקעס האָבּן גענוג אָנגעהיזקט אין 
שטעטל". 

אָנהיטלדיק -- אַזי. נעאָל. װאָס איז אָן אַי 
היטל. ,אײַך איז גוט, איר קענט זײַן אָיע, איר 
האָט האָר אויפן קאָפּײ, רייד (נ"י), 


אָנהיטלען -- טרװ. היטל אָן, --געהיטלט, 
אוצר השרשים, בּאַרדיטשעװ 1891,. 1. אַרױיפ: 
טאָן, אָנטאָן אַ היטל אויפן קאָפּ. צודעקן דעם 
קאָפּ מיט א היטל. אִי דעם קאָפּ פֿאַרן אַרײן- 
גיין אין בּית'מדרש. 2. בּאַזאָרגן מיט היט- 
לען א צאָל. אִי די יתומימלעך מיט װאַרעמע 
היטעלעך אויף װוינטער. מיט זיך. 


אָנהיפן -- טרו. היט אָן, --געהיט. 1. אַ 
לענגערע צײַט שטאַרק היטן. אִי דעם גאָרטן 
ווען די פּירות זײַנען שוין צײַטיק ‏ 2. דזח 
אָפּהיטן. ,היט און היט אַז מע קען ניט אָ". 
מיט זיך. 

אָנהיי -- דער, "ען. סתססם-ת2 :2406 הויך 
אָרט. הייך. פוהא ראיה: װאַתֹּה על בּמותימו 
תדרוך' -- דו װעסט טרעטן אויף זייערע אֵיען 





אַנהײבּ 


וְתּי: ,און דו װועסט אויף זייערע הייכן טרעטן"ן 
דו װעסט בּאַזיצן זייערע קרעפּעסטןײ, פלאי, 
המדבּר בּצדקה, װאַרשע תּרנ"ב, זי 15, 


אָנהײבֿ -- דער, ז. 1. אַקט אָדער רעזולי 
טאַט פֿון אָנהײבּן -+. התחלה. אַ שיינער אִ 
| דאָס איז נאָר אַן אִ'. זײַן (האַלטן) בּײַם אִי. אַזױ 
האָט אויסגעזען דער אִי. אין אִ' איז אַזױ גצָי 
ווען. מאַכן אַן אָי. דער אִי פֿון סוף. אַמאָליקער 
(הײַנטיקער, אלעמאַליקער אאַזו) אֵי. ,א גוטער 
אִי איז א האַלבּע אַרבּעטײ, שװ. ,װי פֿאַר אַן אַי 
איז עס גאָרניט שלעכט", פֿװל. ,און גיבּ מזל 
און בּרכה והצלחה אין אַלע אונדזערע אִין און 
אױסלאָזן", איין נײַע שס תּחנה, פּיעטריקאָװ 
1, ,פון פּירות װאָלט אַפֿילן קיין אִי ניט 
געװוען", ממוס, ידי אַלטע מעשׂהי. ,עס װאָלט 
געווען זייער גוט אויסצושטודירן אַלע אִין פֿון 
דעם סאָציאַליזם", זשיטווץ, נ"י 1917, א" 
בּאַלאַנס, 


2. פּונקט אין צײַט, װען עפּעס היבּט זיך 
אָן אָדער מע הייבּט אָן. אִי פֿון דער װעלט, 
דאָס איז דער אִי פֿון אַלצדינג. פון אִי קלערן 
אַזױ און שפּעטער אנדערש. אָנהײבּן פון אַ 
,טאַקע אַלץ װי גאָט האָט אויסגעסדרט פונעם 
אָנהױיב בּיז צום אױסלאָזײ, מס, קהלת תּקע"ט, 
ג, 11, ,מע זאָל וויסן די טבע װאָס איז אייני 
געפאַסט אין די גופֿים פֿון דעם אִי אַז (זיין 
זענען בּאַשאפן געװאָרן", חה. ,שטיי אויף און 
טו תּפֿילה אין אִי פֿון דער דריטער אַשמורה", 
לט2, ל/א. ,הייליק איז דער טאָג פון אִ' בּיז 
ער גייט הין", ממוס, זמירות. ,פֿאַרשװאונדענע 
טעג פֿון מײַן לעבּן, איך װעל אײַך אדורכגיין 
פון אִי בִּיז בּרעג", אַר, אַמאָליקע טעג" 
,אורערשטער און נישטאָ קיין אִי צו זײַן 
אורערשטיקייט", מ. גראָסמאַן, היימיש, אַפּר" 
מײַ 1961, , ווען די תּורה דערנענטערט זיך צום 
סוף -- קומען מיר צוריק צום אַי, דרי ה. 
זײַדמאַן, טמז, 1959 א 9. 


9. אָנפֿאַנג פֿון אַ דאַטע, פֿון אַ צײַטאָפּשניט, 
ואָן פון פֿאַרן װאָרט װאָס קומט נאָך איםן 
אִי טאָג. אִי נאַכט. אִי חודש, אִי לערניאָר. אַי 
פאָרשטעלונג. ,דער גרויער אִי טאָג האָט שוין 
סײַװי ארײַנגעדרונגען דורך די שפּאַלטן און 
האָט געלויכטן", בּערג, אָפּגאַנג. ,סוף פֿאַר' 
גאַנגענעם און אִי דעם י"ה איז אױפֿגעקומען 
א מערקװירדיקער דור", ימ, קוד, 1950. אָנ- 
ה ײבּטאָג -- טאָג װאָס פון אים הייבּט מען 
אָן רעכענען א פונקציע, אַן אַרבּעט. 

4. אָרט, שטח פֿונװאַנען עס הייבּט זיך אָן; 
פונוואנען מע היבּט אָן. דאָ איז דער א 
פֿון.... אִי פֿון בּוך. פֿון אִי בּיזן סוף. אַן 
אָרט אִי טיש. ,אונטער מיר א טיפֿער תּהום, 
אַרום מיר --- די גרויסע בּרייטע װעלט, אָן 
אַן אַי, אָן אַ סוף", ממוס, 'בּישיבֿה של מטה' 
;װוען זיי זענען שוין געװען בּײַם אִי מדבּר, 
דאָרט וואו.. .*, אֵש, משה. ,א פּלאַכטע, װאָס 
איר אִי איז אין איין עק װעלט און איר אויס- 
לאָז אין דעם צװייטן עק", הל. אַץפּונקט) 
פון קאַאָרדינאַטן, אַיג ראַ מען. 

9. אָנפֿאַנג פון א טואונג. פּרוּו. פּאָטשאַטיק. 


אָנהײבּונג -- די, -ען. 


102 


מאַכן אַן אִי. אַ גוטער אִי. איבּערדרייען די 
יוצרות און כאַפּן דעם סוף פֿאַרן אָי ,קאָנען 
טאָן די מצווה בּשלימות... אין דעם אִי פון 
דער מצווה.... און אין סוף", חה, ב, קפּז, ,זי 
האָט געדאַרפֿט זייער פיל האָבּן און נאָך נישט 
געהאַט קיין אִי אויף יום'טוב", ממוס, דאָס 
קליינע מענשעלע, 

0. גרונט, עיקר, יסוד. דאָס װאָס איז מינד 
מאַל. עלעמענטאַר. ,דער אִי פון חכמה אין 
יראת-שמים", מס, משלי תּקע"ד, ט, 10. אי 
ידיעות אין כעמיע. אָאינפֿאָרמאַציע. אָייקורס, 


-פּראַצעס אָדער רע 
זולטאַט פֿון אָנהײבּן -+. עזיבּן ואוכן דוא 
זולשט צילן צו דיר, פֿון אן היבּונג...*, טח, 
דבֿרים, טז, 9, ,עֶשׂ איז ניט קיין אן היבּונג 
צו דײַן ערשטונג אונ' איז קיין ענד אונ' איין 
(תּכלית) צו דײַנר לעצטונג", {סידורן תּפֿלה 
למשה..., דעסוי 1696, קסג/א. ,דיא אן הי' 
בּונג גזאנג דער לוים... זאָל ניט װערן װעק 
גנומןיי, מחזור שלש רגלים, ח"בּ, אַמשט 17123, 
;אַז די גמרא גיט (כּל התחלות קשות) אֵל די 
אן היבּונג קומט איינם שװער אן", לטו, כו/ב, 
עווער האָט אָנהײבּס אִי בּאַנומען? װער האָט 
אור-אורעניש דערקענט", צייט, גש | 


אַנהײיפֿיק -- אַדי. 1. װאָס איז בּײַם (סאַמע) 


אָנהײיבּ. ערשטיק. װאָס פון דעם הייבּט זיך אָן. 
,דער משיחיזם, איינער פֿון די זײַטיקסטעי 
בּאַגריפן פון יעדער רעליגיע, זײַטיק, װײַל צו 
אַלט, צו אַרכאַאיש און אַיי, קאָר!. 2. װאָס 
איז כאַראַקטעריסטיש פֿאַר אַן אָנהײבּ. אִיץ 
דורכפֿאַלן, אִיע טריט. אֶיע פּרוּװן. -יקייט 
-- , פֿאַראַן אַן אַספּעקט פון אִי מיטן הילפס- 
װערבּ נעמען, למשל: עֶר נעמט מאָלן, ער האָט 
גענומען זינגען", ימ, יישפ א, 2, 


אַנהײפֿן -- אוטו 6 טרו. הייבּ אָן, --געהויבּן. 


תסטסם-ם2 :2606, 1. מאַכן אַ התחלה. אָנ" 
פאַנגען. אבּ, שמות דבֿרים, איזנע 1542 פֿאַר- 
טײַטשט 'להתחיל' -- עאאן היבּן". אִי פֿון 
אָנהײבּ. אִי פֿון בּראשית, פֿון (ששת) ימי" 
בּראשית. אִי לערנען גמרא. אִי א קאָרעספּאָנ- 
דענץ. אִי די זיצונג. אִי צו פֿירן א רעדל. אַי 
צו רעדן שידוכים. אִי זיך (צו) קריגן. ,,גילובּט 
זײַא גוט דער מיר האט געבּן קראפט אנ' 
שטערק צו אן היבּן אונ' צו בולענדן דיוש 
ווערקיי, שמואל-בּוך, עפּילאָג. ,אַקדמות --- װי 
איך אן היבּ צו רידן אונ' בּגין צו שפּרעכן", 
יטײַטש פון אקדמותי, פיורדא 1694 (פֿש וון, 
,ויא משה רבּינו ע"ה דען מצרי אום גי- 
בּראַכט... דז זעלבּיגי מאל האט אן גיהובּן דיא 
מפּלה פֿון דיא מצרים", אריה ליבּ בּר'י יהודה 
זעליגמאַן, תּקוני המועדים, פיורדא 1725 
,למשל וװען נאָר איין קינד א"בּ אן היבּט..,*, 
דאָרטן. ,דא היבּט דער פּריזידענט (פון דער 
קומיסיאָןן אן מן זאלט דען שטאט ריכטר אונ 
אויך דען הענקר היניין קומין לאוין", א 
פּראָגער פאַמיליען-מגילה', 1732 {װאַכשטײך 
בּוך, ייַװאָן. ,,זאָלן אַי בּויען דעם ישובֿ די יונגע, 
וועלכע האָבּן כּוח און טויגן צו דער אַרבּעט", 
ממוס, אין א שטורם צפט. ;דאָס בּארימטע 


| אָנהײבּן 


מוחפֿאָלק װעט אִי די אומאַנדערשונג פון זײַן 
לעבּןי, פרץ, געדאַנקען און אידייען. 

ווערט אָפט געניצט אין אַזעלכע פֿאַרבּינדונ- 
גען (די װײַטערדיקע דוגמאָות און ציטאַטן קע 
נען געהערן מער װי צו איין פּונקטן; 

א) בּײַם אָנפֿאַנגען א טואונג: אִ' אַרבּעטן, 
עסן. אִי דערציילן, שפּילן אאַזװ. | 

ב) בּײַם אָנפאַנגען א לאַנגידױערדיקן פּראָי 
צעס: אִי שיכּורן. אִי תּשובה טאָן, אִי צו קינד- 
לען. אִי אַ װאַלקאַמפּאַניע. אַי א געשעפֿט. ,דאָס 
גאַנצע יאָר איז זי לײידיק געזעסן. און ערבֿ 
יום" כּיפּור האָט זי א זאָק אָנגעהױבּן", שװ. 
,אונ אַז וואול אַז מן דאז (בּית המקדש) האט 


. אן גיהױיבּן צו בּויאץ, לטו, טז/ב. ,אונ היבּט 


אן פרום צו װערן, טוט זעלכי בּיזי מעשׂים 
נימר מער", ע9ש, דרך הישר לעולם הבּא, 
שקלאָװו 1796. ,און אַז אַלץ גייט איבּער, הייבּט 
מען אָן אונטערפֿירן חשבּונות", שע, אַלט-נײַ 
כּתרילעװוקע, 

ג) דזו א, אַבּער מיט אַ בּײַבּאַטײַט אַז עס 
געשעט פּלוצלינג: אִי לױפֿן, שרײַען, װיינען. 
אַי בּושעװוען. ;איך האבּ אן גהובּן צו שרליאן 
אונ' צו ויינן", א פּראָגער פאַמיליען-מגילה, 
2 {װאַכשטיין"בּוך, ייװאָן. ;כ'נעם דאָס בּרי- 
וועלע אין האַנט אַרײַן / און הייבּ עס אָן צן ליוי" 
נען. / ס'פֿאַלט אַ טרויערקייט אויף מײַן האַר- 
צן, / דאָ הייבּ איך אָן צו װויינען", פֿל. ,ווען דו 
דײַן וינדא |{= פײַנדן זיהשׂט גיגן דיר גין -- 
זי היבּא אן אונ' לייא ויהי נועם", כּײי יספר 
הרפֿואות, 1474 (דווקא, פא 117 ,װען די חש- 
מונאים זאָלן ניט געװען אִי די מלחמה מיטן 
שׂונא... ., ממוס, יאַ שטאָט אין מורח'. |בּײַ 
דעם פּונקט װוערט צו פֿאַרן אינפיניטיוו אַפֿטער 
דורכגעלאָזט װי בּײַ די אַנדערע פּונקטן.} 

ד) בּײַם איבּערחזרן א טואונג: אַי א נײַ גע 
שעפט. אִי אויפסנלי. אִי אַ נײַ לעבּן. אִי (אויף) 
אַ נײַעם קאָן. אִי נאָכאַמאָל. ,דא װיל איך איין 
אֲנדר בּײַא שפּיל העבּן אן...", ספֿר משלים, 
פדמ 1686. ;אַלע נאַכט מוז מען אִי צו צינדן 
(די חנוכּה-ליכט) פון דעם פֿרישערן לעכטל", 
דרך אָדם, וארשע 1860, ,אַז מען איז גומר 
די תּורה דארף מען זי תּיכֹּף אָנצוהײבּן, מע 
זאָל װײַון אַז די תּורה האָט נישט קיין הפסק 
און אַן אױיסלאָזײ, ספֿר מטעמים, לאָדזש, יאָר? 
;אָסיען, די רעכטע צײַט װען בּײַ ייִדן אין דער 
פאַמיליע הייבּן אָן קליידער איבּערגעניצעװעט 
און מגולגל װערן פֿון איין מלבּוש אין דעם 
אַנדערן", ממוס דאָס קליינע מענשעלע. 

ה) אין פֿאַרבּינדונג מיט דער צײַט פֿון 
אָנפֿאַנגען: די פֿאָרשטעלונג (לעקציע) היבּט 
זיך אָן פּינקטלעך 8 אַװנט. , איבּעראיאָר הייבּ 
איך אָן גיין אין שול". אַי זונטיק א נײַע סדרה, 
ג;עשׂ אישט הוייט וירציג טאג דשׂ דער שטרײַט 
הובּ אןי, שמואל'בּוך, סטראָפעץ 324, ,מן זול 
ניט ראטן דש איז הײַט גוט צו טון דש אין 
מורגן גוט צו טון, עשׂ זײַא צו ונדרין אודר 
איין ערבּט אן צו היבּן", בּראַנט, פּרק ס, 
,דא װײַל דיא וואוך אן היבּט װיל מן אייטל 
פּסוקים פון בּרכה זאגיןי, ספּר המנהגים, 
אַמשט 1723, 





אַנהײבּן 


ו) אין פֿאַרבּינדונג מיט אָרט, מיט פֹּאַ- 


זיציע, מיט עמעצן אין א בּאַשטימטן מצ ב:; 
אִי פֿון בּרעג. אִי פֿון סוף. אִי פון מיטן. אַ' 
דעם מאַרש פֿון שוליבּנין. אִי פֿון 'מה-טובו', 
פון יבּרוך שאמר,, פֿון 'אל-עליון!, פֿון אַלף-בּית. 
פֿון צפֿון זיא זול אן היבּן דאס בּיז איבּר אל 
דיא אים לנד װאונן", שעריר, א, יד. ,פֿר 
שטערקן דיא ערשט אן היבּן אונ' װײַזן דעם 
וועג דיא פֿר אירטן", חה, אַמשט 1716, ז/ב. 
,מע האָט אָנגעהױבּן פון די נאָענטע קרובֿים 
און געגאַנגען כּסדר בּיז די װײַטסטעײ, ממוס, 
װוינטשפֿ. 

ז) בּײַם אָנפֿאַנג פון א נאַטור-דערשײַנונג: 
די זון הייבּט אָן אונטערצוגיין. א קליין רעגנדל 
הייבּט אָן פאַלן. עס װעט בּאַלד אִי טונקל װערן. 
עס הייבּט אָן צו טײַען ,אונ' זגטן אַזו לנג 
בון יציאת מצרים בּיז עז אן הובּ צו טגן, 
ימדרש ויושעי יובּל וו ואן. פֿיג. , אין קאָפ בּײַ 
איר, וואו בּיז אַהער איז געװען רואיק, שטאָק- 
טונקל, הייבּט אָן פּלוצעם צו טאָגן", ממוס, 
װוינטשפ. 


ח) אין פֿאַרבּינדונג מיט אַ געפֿיל, אַ שפּי 
רונג, אַן איבּערלעבּונג: אִי פילן, דערשפּירן אַן 
ענדערונג, א שינוי. אִי פילן װייטיקן אין קער- 
פּער. אִי קריגן היץ, האַלוצינאַציעס. אִי װערן 
אַלט און גרוי. אִי פילן די יאָרן אִי קריגן 
רחמנות אויף עמעצן. אַי װערן מיד, פֿאַר- 
מאַטערט. אִי געניסן פון לעבּן. אִי בּלאָזן פֿון 
זיך. אִי האַלטן זיך גרויס. ,דער שלימזל שטייט 
זיך גאַנץ רואיק, עס זאָל דאָס אים אִי צו אַרן", 
ממוס, דאָס קליינע מענשעלע. ;מע זאָל אַי 
- דערפֿילן אין זיך די נצוצין פֿון אַן אנדערן, 
פון אַ גרעסערן יש", אַש, תּהילים-יוד. ,דער 
כּעס בּײַ יאַבּלאָנען האָט אָנגעהױבּן איבּערצו- 
בּרענען", אַפּאַ, 'פּעטשי. ,די װעלט הייבּט אָן 
צו װערן לעכערדיק און װערעמדיק", נאָמ, 
'דאָס רבּישע אייניקל', 


ט) אין פאַרבּינדונג מיט א שׂכלדיקן פּראָצעס: 
אִי בּאנעמען, פֿונאנדערקלײַבּן זיך אין עפּעס, 
אִי אַ װיכּוח. אַי פֿאַרשטײן די סודות פון דער 
וועלט. אִי דערזען דעם אמת. אִי זיך נאָכצן- 
פרעגן. ,שבּת-מברכין אלול. . . יעדער ייד איז 
שוין געװאָרן מער מתינותדיק, מער פֿאַרטראַכט 
און מע האָט אָנגעהױבּן פאַרגעסן אָן אַלע 
װאָכעדיקע זאַכן", לדבּ, 230. ,איך האָבּ אָנגע- 
הױיבּן בּײַ מיר צו טראַכטן אױבּ די גאַנצע 
מעשׂה איז ניט קיין חלום", ממוס, קליאַטשע. 
;ער האָט געזען אַז זײַן הצלחה הייבּט אָן צו 
שײַנען", ספֿר אהלי צדיק, פּשעמישל, יאָר? 


י) אין פֿאַרבּינדונג מיטן רעאַליזירן, דורכ- 
פירן עפּעס. אײַנפֿעדעמען. מאַכן ערשטן טראָט, 
פּרוּװו. אִי פֿאַרווירקלעכן די בּוי-פּראַיעקטן, אִי 
דורכפֿירן די בּאַשלוסן. אִי און (ניט) פֿאַרען- 
דיקן. ,לאָמיר אַקאָרשט אַי און דאַן (שפּעטער) 
װעט מען זען", ;ער האָט אַנגעהױבּן, זאָל ער 
אױיסלאָזןײ, פֿװל. ,דען ווען איינר אן היבּט איין 
מצוה צו טון דא זאָל ער זיא אויז טון", צאינה, 
מטות, קכד/א. ,די מעשׂה איז מיר שװער צו 
דערציילן, נאָר װײַל איך האָבּ זי שוין אָנגע- 


1008 


הױיבּן מוז איך זי שוין אױספֿירןײ, נחבּ, ימעשׂה 
מהזי בּעטלירס 

יא) װען עס װערט דורכגעלאָזט דער װערבּ 
װאָס בּאַצײיכנט די טואונג, און דער סובּ װײַזט 
שוין אָן אויף איר (א צאָל דוגמאָות אין די 
פֿריערדיקע פּונקטןן. אִי א רעדע, א קאָנצערט, 
*אָי מיט קידוש און ענדיסן מיט קדיש = אִי 
מיט לױיבּ און פאַרענדיקן מיט מבטל מאַכן 
,.; יאקב לעבּ הט חומש אן גיהובּן, זוא ווינש 
דיר זאָלסט אל צײַט שׂמחות אן אים זעהן", 
יוסף מאַרשן, חנוך לנער, פיורדא 1774. ארן" 
פֿן. . . עטלעכע ייִדן אויף דעם יום-טוב צוליבּ 
איר קינדס אִי חומש", יד, אבן נגף. ;אַי װי א 
קנאַקער, און ענדיקן װי א קאַקער", פֿװל, 
גראָבּ. ,,איין שין נײַא ליד... װיל איך היבּן אן, 
אהרן בּרי יוסף, ‏ איין שין נײַא ליד פון אובן, 
פּראָג 1688. ,איי מן והוא רחום אן היבּט, 
זאגט מן לדוד בּרוך אונ' למנצח בּנגינות", 
ספֿר המנהגים, אַמשט 1723, , פֿלעגט זי אָפֿט 
קומען . . . מיט א זאָק אין דער האַנט און 
האַלטן זיך עצות, צי ס'איז שוין צײַט אָנצן 
הײיבּן די פּיאַטעס", ממוס. שלמה. ;איז ער 
דעם מיידל... געפעלן און צו 1615 יאָר 
האָט ער מיט איר אָנגעהױבּן סודות", ייל, דאָס 
פוילישע יונגעל, אַדעס 1895. ;דאָס שני- 
דערל. ... הײיבּט אָן אויף אַ קװיטש א מאַרש", 
ממוס, שלמה. : 

יבּ) אַזױ װי בּײַם פּונקט י און דער אַדװ (װי 
אויך די פֿאַרבּינדונג מיט פֿריערדיקע רייד 
אָדער מיט דער סיטואַציע) װײַזט שין אָן 
אויף דער טואונג. אִי הויך. אַי שטיל. אַי פֿאָר- 
טיסימאָ, אִי גרויס און פאַרענדיקן קליין. ?הער 
שעלע האָט זיך צעשאָקלט, אָנגעהױיבּן הויך 
אױפֿן בּײַקולכן", ממוס, װינטשפֿ. *אַי דעם 
קדיש צו הויך = צו שטאַרק לױבּן דעם נפטר, 

2. נעמען פֿון אַ גאַנצער זאַך, פֿון א פֿולן 
סכום און דערבּײַ בּטל מאַכן די גאַנצקײט, די 
פולקייט. אִי אַ בּרויט = שנײַדן פֿון א גאַנצן 
לאַבּן, אִי אַ סלאָי אײַנגעמאַכטס. אַי אַ פֿעסל 


אוגערקעס. דער פאָטער היבּט אָן די חלה 


און טיילט פֿונאַנדער יעדערן א המוציא". *אַי 
די סמעטענע = א) אַראָפּשעפּן פון אױבּן די 
סמעטענע און אִי שלאָגן פּוטער: ב) אױיסקלײַבּן 
דאָס שענסטע, | 

9. אַנשטאָט אָנהײבּן זיך. מיטן ב: זיך 
פֿאַרטשעפּען מיט עמעצן, פאַרפֿירן א קריגערלי, 
אַ מחלוקת, א געשלעג. פֿאַרפֿירן מחזקות. 
זאָלסט מיט אים בּעסער ניט אִי. ,כוויל מיט 
אים ניט אִי. כ'האָבּ מורא פֿאַר אים". ;װיל 
איך אים פֿאַרשװײַגן, הייבּט ער מיט מיר אַז", 
פֿל. ,אַז עריט אִי מיט מיר, װעט ער ענדיקן 
מיט דעם מלאך:המוות", פֿװל. ,װער עס הייבּט 
אָן מיט ייִדן האָט אַ װיסטן (אַ פֿינצטערן) סוף", 
שװ. ,איר יודן איר זײַט נאַרן. װװש װאָלט איר 
הײבּן אזי, שמואליבּוך, סטראָפע 333, ,יתרו 
שפּראך: היבּ נישט מיט ישׂראל אן, דען איר 
גאָט העלפט אין אלי צײַט", טח, שמות. ,האָבּן 
זיי נישט געזאָלט אִי מיט יאֲחינו בּני ישׂראלי!ָ", 
פרץ, געדאַנקען און אידייען. ,פֿאַרװאָס הייבּט 
זיך אָן די דרײַצנטע בּרכה: 'על הצדיקים ול 


אָנהײבּן זיך -- אוטװ. -+ דפֿװ. 


אָנהײבּן זיך 


החסידים' און נישט 'על החסידים ועל הצדי" 
קים'? --- װײַל מיט חסידים טאָר מען נישט 
אָי, שפּאַסיק פװל. ,פֿאַרװאָס האָט מען ס'ער- 
שטע נישט באַשאַפֿן חוהן, נאָר אָדמען? װײַל 
מיט א פֿרױ טאָר מען נישט אַ'', שפּאַסיק 
װערטל. ,זענען זיי נעבּעך בּײַ זיך אליין גע 
פאַלן, זיי האָכּן מורא אָנצוהײבּן מיט אַ 
שטאָטײ, דער יודישער פֿאַר-פּסח, װאַרשע 1881, 
4 אָפֿט מיט ניט. עמפֿאַטיש אַרױסהײבּן 
דאָס ניט קענען (װיסן אע), ניט אִי (צו) װיסן 
(א װאָרט). ניט אִי (צו) הערן. ניט אִ' (צו) 
פאַרשטיין. ,איך זאָל דאָס אַי פאַרשטײן א 
װאָרטײ, ממוס. מסעות. ,ער האָט ניט אָנגע- 
הױבּן װיסן פֿון דעם װאָס מע האָט אים אויס- 
געשטעלט ער זאָל זאָגן אויף זײַן יום- טובֿײ, 
שע, פֿונעם יאַריך. 
צום בּו: 
די מעשׂה (געשיכטע, היסטאָריע) היבּט זיך 
אָן. *הײיבּט זיך אָן א מעשׂה -- געניצט מיט 
אומצופֿרידנקײט. *עס הײבּט זיך ניט אָן = 
סאיז אַ ליגן. ,עס הייבּט זיך ניט אָן און עס 
לאָזט זיך ניט אויס", פֿװל. עניט מיט דיר װעט 
זיך די װעלט אִי און ניט מיט דיר װעט זי זיך 
ענדיקןי, שו. ,װאָס די שׂמחה הייבּט זיך אָן 
שפּעטער, דויערט זי אלץ לענגער", שװ. ;א 
הון מיט אַ האָן -- די מעשׂה הייבּט זיך (ניט) 
אָן: א קאַץ מיט אַ מויז -- די מעשׂה איז אויס", 
אין מעשׂיות פֿאַר קינדער. /א הון מיט א 
האָן -- די מעשׂה הייבּט זיך אַן; צװיי הינער 
און צוויי הענער -- איך קען דעם ליגן (איך 
דערצייל עס) שענער", פֿװל בּײַם אָפּלאַכן פֿון 
עמעצן װאָס גיט איבּער א פּאַסירונג און די 
צוהערערס גליבּן אים ניט. "דאָ הײבּט זיך 
ערשט אָן די אמתע (רעכטע) חתונה = דער 
טומל, די פאַרדרייטע געשיכטע, דער פּלאָנטער 
אע. ,מיט װאָס הייבּט זיך אָן דער טויט און 
מיט װאָס לאָזט עֶר זיך אויס?", פֿרש |מיט א 
ט}, ,דאָ הובּ זיך אן גרוש קלאגן", שמואל- 
בּוך, סטראָפֿע 85. ,אַך היישט די תּורה לב 
טוב, דען דיא תּורה היבּט זיך אָן מיט דער 
בּית (בּראשית) אונ לאזט זיך אוישׂ מיט דער 
למד (לעיני כּל ישׂראל) --- דז איז לב", לטו, 
הקדמה. ,דא הובּ זיך אן איין גרושׂר מורט 
!= מאָרדן", בּבֿאיבּוך, 598,. ,דרום װען זיך 
דער קריג טוט דורכש װײַבּ אן היבּן, דא מוז 
מן הויז אונ' הויף אַליז אין גרונד פֿר דערבּן", 


| צוכט. ,האט זיך איין גרוישר קטט == קרי- 


גערײַן בּין מוהר"ר מאיר וואלק אונ' זלמן גנש 
אן גיהאבּן", גה, 335, ,צום סוף טאָג הייבּן 
זיי זיך אָן צו געזעגענען איינער מיט דעם 
אַנדערן, דאָס האַרץ מיט דעם קװאַל", נחבּ, 
ימעשׂה מהז' בּעטלירס'. ,בּײַנאַכט האָט מען 
זיך אָנגעהױבּן צו שפּירן דאָס מען איז אַ 
בּיסל אומפּאַס", אמז, דער אנונגעבּעטענער 
גאַסט, װוילנע 1871, ,װאָס האָט איר זיך אויף 


זיי קוקנדיק אויך אָנגעהױבּן זיך אָנדויען אױפֿן 


זשארגאָן?", {מ. דלוגאַטשן, דער לאַכידיגער 
װערטיל זאגער, לעמבּערג 1883, ,דער דיפֿטע 
ריט. . . קען זי אויך אי אויף דעם קליינעם 
צינגעלע", דר' מ. זוסמאַנאָװיטש, די הױזליכע 





אָנהײבּנם 


מעדיצין, ווילנע 1887, ,די מאַמע... האָט זיך 
אָנגעהױבּן צו פּאָרען מיט גוטע ייִדן אונטער 
דעם טאַטנס װיסן!", אבּג, גלגול, װאַרשע 
תרנ"ו. קאַ פּאָגראָם אַז עס היבּט זיך אָן, 
| ציט זיך עס אַװעק דרײַ טעג", שע, מאָטל... |, 
,הייבּן הײיבּט זיך עס אָן שטיל. . . גלײַך שטילע 
פֿײַערלעך צישען", פרץ, זכרונות.... 
צום 23: ,, מיט אַ רבּים טאָר מען זיך ניט 
אָי"; ,הייבּ זיך אָן מיט אַ בּעסערן װי דו בּיסט 
אַליין", שװ. ,װעסט זיך אִי מיט אים, װעסטו 
ענדיקן מיטן מלאך-המות", פװל. ,זײַן זון איז 
אַ שטיל קינד, װעט זיך ניט אִי מיט 'קבּצנישע 
קינדער"", שע, אָרעמע און פריילעכע וו. אניטאָ 
זיך מיט װעמען אָנצוהײיבּן", א. גאָלאָמבּ, יבֹּל 
צו, 1, 


אָנהײבּנס -- דאָס, ן. 1. דזו אָנהײבּ, אָנ 
הײבּעניש. התחלה. ,... לאָז זײַן מיט דעם 
לכּבֿוד ר' מענדעלי-לעבּ און דאָס פֿערדל מיט 
אָ, בּמקום כֹּהן, להבֿדיל", ממוס, בּהמות. 
2, טייל פון דאַװנען. ערשטע תּפֿילות פון 
דאַװנען. אָנהײבּ פֿון דאַװנען בּיז פּסוקי דזמרא. 
ספּעצ ראָש:השנה און יוםכּיפּור (בּיזו האל 
בּתעצומות עזק'). ,... איז קיין עם-האָרץ גע 
וװעזן. ער האָט אַמאָל א מנחה שבּת געדאַװנט, 
אִי ראַשיהשנה, יום-כּיפור האָט ער אויך גע" 
קאָנט", יאַ, שטערנטיכל. , אין שול דאַװנט מען 
שוין אַפֿילו, נאָר איצט גייט אַ'", בּ. גאָרין, 
אַלע װערק., 

9 דער. מעטאָנימיש. דער װאָס דאַװנט 
בײַם עמוד פֿאַרן בּעל-ישחרית. ניט-דערגאנגע- 
נער חזן. איינער װאָס רײַסט זיך צום װערן 
(װיל װערן) א חזן. גער קען א בּיסל זינגען 
אויפן. אַלטן שטייגער, איז ער אַן אִ' בּײַ א 
מנין, אַ מנחה יום כּיפּור קען ער דאַװנען, א 
שטיקל קורא", ליאָנדאָר, נײַער בּש, װילנץ 
4, 

אַנהײיבּט -- אַדו. דזח אין אָנהײבּ, לבתּהי- 
לה. קאַי האָט ער ניט געװאָלט, דערנאָך האָט 
ער צוגעשטימט". ,בּעסער אִי זאָגן דעם אמת 
איידער דערנאָך זיך נעמען דרייען"י 

אָנהײבּעװדיק -- אדי. װאָס איז התחלה'- 
דיק, װאָס איז כאַראַקטעריסטיש פֿאַר אַן אָנ 
הייבּ. אֶיע באַמיאונגען,. -יקייט -- עדאָס 
װאָרט פּתחון איז אַן אָנװאונק אויף אָי, צייט, 
טמז, 1957 ווע 12, 

אָנהײבּעפץ -- דאָס (די), "ן (יער) 
אַנהײבּנס, 
בּיטול. 

אָנהײבּעניש -- דאָס (די), ן. פּראָצעס פון 
אָנהײבּן (זיך). דזוו אָנהײבּ. קאַזױ װי די גמרא 
זאָגט: (כּל התחלות קשות) אַלע אִי איז שווער", 
לט2, כה/א, 

אָנהײבּער -- דער, יס. 1. דער װאָס היבּט 
אָן. ערשטער. אִי בּײַם זאָגן. אי בּײַם זינגען. 
אִי בּײִַם מאַרשירן. ,װײַל. איר != זייערן צאל 
איין ענד האט, מוזן זיא האבּן איין ערשטן אן 
היבּר דז קיין ערשטר פר אים איזײ, חה, אַמשט 
6, יד/ב. גער זאָל ניט זײַן דער אִי פֿון צו 
ריידןײ, הרבֿ משה מורט, מדות ישרים, זולצ" 


1. דזוו 
2. דזוו אָנהײבּ מיט בּײַטעם פֿון 


104 


בּאַך תּק"מ. ,סאיז געװען א בּחור א גוטער 
זינגער, פֿלעגט ער זײַן דער אִ'? און אַלע נאָך 
אים אינאיינעם א כאָר", א. בּערגמאַן, דאָס 
פוילישע שטעטיל, װאַרשע 1926. 2. דער 
װאָס מאַכט דורך די ערשטע סטאדיע פון אר- 
בּעטן בּײַ א פֿאַך (אויך װען ער איו א פאַכ- 
מאַן). אַי אין װעבּערײַ. 90. דער װאָס היבּט 
אָן צו לערנען אין א שול, חדר אע. דער אַ 
מיט זײַן אַלף בּית. ;ער לערנט ערשט צַװי 
מאָל צוויי איזן פיר. ער אין אַן אִ". 

4. דער װאָס איז ניט געניט אין א געוויסער 
אַרבּעט; װאָס שטעלט די ערשטע טריט אין 
א געוויסן געבּיט, פעלד. אָנפֿאַנגער. אַי אין 
מסחר. אַן אִי אין דער חכמה פֿון שנײַדערײ, 
עער איז נאָך ניט קיין פּאָלנער גנב, ער אין 
ערשט אַן אַ". 2. עםהאָרץ. איגנאָראַנט, 
דילעטאַנט. ,ער איז א טױיגעניכץ, אַן אייבּי- 
קער אַ"". ,װי אַזױ זשע זאָל מען דערלאָזן אַז 
אזא שטעטל זאָל װערן דאָס פוסבּענקעלע פון 
אָץסן?ײ, ז. שזר, טמז, 1964 װו9. 0. גריני 
דער. אינאָװאַטאָר. פּיאַנער. מחדש. אִי פון א 
דינאַסטיע. אִי פון א שיטה. עדיסאָן דער אַ" 
,געבּענטשט זאָל זײַן דער אי און געבּענטשט 
זאָל זײַן דער אויסלאָזער" {טײַטש פֿון: יבּרוך 
אשר התחיל ומבורך אשר גמר', קמ, 1868, 
א 40, ;אַן אִי איז ניט דער װאָס הייבּט ערשט 
אָן (דער איז אַן אָנפאַנגער). אַן אִי איז דער 
װאָס מאַכט אַן אָנהײבּ פֿון גאָר א נײַעם װעג", 
שנ, 1921, 

4. פטמ. דער װאָס איז אַ שטויס צו עפעס 
נײַס. ,דער שדכן איז געוען דער אִי צו מײַן 
גליק". ,אפשר בּיסטו דער אי צום אומגליק 
װאָס איך װעל האָבּן צו געדענקען בּיז אין 
טויט אַרײַןײ, טויזענד אונד איין טאָג, װאַרשע 
9 8 לערנבּיכל פֿאַר אָנהײבּערס. אַלף- 
בּית בּיכל. קויפן פֿאַרן קינד דעם ערשטן אַי 
הייסט אויך -- אָנפֿאַנגער. ערי. 

אָנהײפּעריש -- אַדי. װאָס איז (אַזױ) װי 
בּײַ אַן אָנהײבּער. ,די אִיע אומבּאַהאָלפֿנקײט 
איז חנעװדיק און צוצלענדיק", ימ, קוד, 1938, 
-קייט -- ,דאָס נעמט ניט אַװעק פון קאָבּי 
רינס .. . זעלבּשטענדיקער אָ", 1. ריװקין 
גרונט-טענדענצן.... שער האָט... פאַרעפֿנט- 
לעכט אין בּוך-פֿאָרעם א פּאָעמע, װאָס געהערט 
צו די יאָרן פון זײַן אִי אין דער ייִדישער פּאָי 
עזיע", יג, תּוך ו | 

אָנהײיכּשׂול -- די, ן. שול װאו מע היבּט 
אָן לערנען לייענען און שרײַבּן. שול פאַר אָנ" 
הײבּערס. ,מײַן טעכטערל גייט ערשט אין אַ'". 

אָנהײַולדיק -- אדי. נעאֵל. װאָס איז אָן אַ 
הײַזל. ,--- מײַזעלע, מײַזעלע, אַרײַן אין דײַן 
הײַזעלע! -- זי איז אן אִיע, לױפֿט זי דאָ 
אַרום", רייד (קינד, נ"י), 


אַנהייך -- דער, ן. פּראָצעס אָדער רעזול- 
טאַט פון אָנהײכן. אָנשיט, 


אַנהיײיפן -- טרו. הייך אָן, -'געהייכט. מאַכן 
הויך, מאַכן עס זאָל װערן העכער. אִי די אַקס- 
לען מיט װאַטע. אי די אָקאָפּעס. ,ער האָט... 
אָנגעהױפֿט װערטער, אָנגעהייכט אַזױ װי דער 


אַנהײפֿן 


ווינט װאָס בּאַרגט אָן א סך בּלעטער בײַ א 
ואנטיז י בּיאַלאָסטאָצקי, דוד עדעלשטאַט גע" 
דענקיבּוך. ;אַזוינע הויכע בּערג שניי האָט עס 
אַנגעהייכט", איבּז, א, האָלאָוקא, פּראָלאָג, 
קיִעװו 1935 /ונג. -עניש. 


/אָנהײַלן -- טרוו. הײַל אָן, -געהײַלט. מיט- 


אַמאָל, פּלוצלונג אָנהײבּן צעצויגן בּילן, װאָיען. 
,די הונגעריקע שאַקאַלן הײַלן אָן און טראָגן 
זיך אָפּי, רייד (א"י, 1947), | 
אַנהייפיק -- אַדי. װאָס איז אָן א הים; 
װאָס האָט ניט קיין היים. א דאַך פֿאַר אַלע 
אַיעײ, אֵש. ;אע פֿעלקער מיט הינטישן װאָיען, 
װעט איר נאָך דולדן די דוליקע האַרן?", סוצ, 
פּאָעטישע װערק ! | 
אַנהייפונג -- די, -ען. אַרכ. |אפשר --היי- 
שׁוֹנג, 01901096(ג)-מ8 :6//?ען. בּקשה. 
פֿאַרלאַנג. ;עש זאל דר פֿילן גאָט אַלי דײַני אן 
הייסונג", עח, עֹה/א. ;אונ' וואש איז דײַן אן 
הייסונג עז זאל װערן גיטאן", צאינה, אסתּר, 
קעח/ב. , זאָלשט פול בּרענגן דיא אן היישׂונג 
מײַנשׂ הערצןי, מחזור שלש רגלים, ה"בּ, 
אַמשט 1713, כב/ב; מהמ, אַמשט 1722 פֿאַר- 
טײַטשט יואלהי ישׂראל יתּן את שאלתך' (שמוי 
אל א, א, 18): ,דער גאָט פון ישׂראל זאָל דיר 
געבּן דײַן אן היישונג װאשׂ דוא פֿון אים 
בּגערט האשט" |תּי: עדײַן בּקשה"ן. ע;איך בּעט 
דיך גאָט. . . זאָלסט דערפילן אַלע דאָס אִי מײַנס 
הארצן צו גוטן און בּענטשונג", תּחנות ובקשות, 
ווילנע 1858, יז/א |איבּערדרוק פֿון דיהרנפורט 
8,. 
אַנהײפֿן -- טרוו. הייס אָן, -= געהייסן. 1. הייסן 
טאָן אַ סך זאַכן, בּאַפעלן פֿאַרשײדנס. ,װאָס 
דער בּעל:הבּית האָט אַלץ אָנגעהייסן פאַרן 
אַװעקפֿאָרן!". , גאר בּיהענד זאָל זיא מעלקן 
דיא קוא אונ' אויך דיא גייסין, אַך זאָל זיא 
אים ניט צו פיל אן הייסין", ספֿר משלים, פ8ֿדמ 
6, מד/א. 2. אַרכ. -+ אנהיישן. בּעטן 
פאַרלאַנגען. מאָנען. פאָדערן. ,אײַך גבּיט איך 
מלך דז אַלש (די ישאלנכון) דז ער װעט אן 
הייסן אונ' בּיגערן פֿון אײַך עזרא הכּהן", 
סהמ, עזרא, ז, 21, לובּלין שפ"ו. עהײַנט האָבּ 
איך אָנגעהײסן . . . איך זאָל זיצן אין גאָטס הויז 
אַלע טאָג מײַנס לעבּן", תּחנות ובֿקשות, וילנע 
8 ואיבּערדרוק פון דיהרנפֿורט 1798ן, 


אָנהײַפֿלען -- דזו אָנהױפֿן +, ,צום אומ- 
גליק האָט ער געהאַט אַזוי װײניק שפּראַך- 
געפֿיל, אַז ער פֿלעגט װאָרט-פֿאַרבּינדונגען אַי 
צו עטלעכע אויף אַמאָלײ, מ. נייגרעשל, צוק, 
יאַני 1954, | 


אָנהײפֿן -- דזו אָנהױפֿן -+. ,אַװאו איז נאָך 
דאָ אַזאַ גליקלעכער טאָג, אין איין טאָג ויום- 
כּיפורן זאָל װערן פֿון דעם גאַנצן פּעקל עבֿיי 
רות װעלכע מע האָט א גאנץ אאַר אָנגעָי 
הײפֿט, , .*, פּלאי, המדבּר בּצדקה, װאַרשע 
תּרנ"ב. מיט זיך -- גבּאַטראַכט נאָר גוט 
װאָס בּײַ אונדז האָט זיך אָנגעהײפט מצוות זײַט 
דעם בּית שני", קמ, 1866, א 4. ;אַז די קעגנ" 
בּאַשטרעבּונגען װעלן זיך אי חמרים, װעלן 
מקוים װערן רי שמעון בּן יוחאיס מאמרים", 





אָנהײצן : 


די װאַרהײט, פֿערפאַסט מאת רבֿ אחד, פּאָשאַן 
|1918, / יי | 
אָנהײצן -- טרװו. היץ אָן, --געהײצט. 

1 שטאַרק, א סך (מיט בּרענשטאָף) אָנװאַרע- 


מען, אָנבּרענען. אִי דעם אויוון, א פּליטע, דעם 
קעסל. אִי די הרובּע. ,דער זאל איז, וי געווייג- 
לעך, נישט געהייצט און װען מע הייצט, װאָלט 
מען דען געקאָנט אִי א 'דרויסן?", ר. בּךאַרי, 
הבּימה, שיקאגאָ 1937, *אַי אַ פּליטע = (שנײַדע 
ריש) אָנגליען א פּרעס(אײַזן). *אַי די בּאָד -+ 
3. 2, פֿיג. אָנהעצן, אָנבּורען, אונטערהי- 
דען. דורך אינטריגירן בּרענגען צו אַ קריגע- 
רײַ; מחלוקת. אִי א שׂנאה צװישן פּאָרפֿאָלק 
און צעפלאקערן אַ פֿײַער. "אָי דעם אויוון (די 
הרובּע) = אונטערהעצן. | 
-ונג. -עכץ. -עניש. הער (דין, -קע). 
-עריי. 
אנהייש -- דער, -ן. (אפֿשר אָנהײס), אַרכ, 
-+ דװװ. -6 אָנהייסונג. פֿאַרלאנג. בּאַגער. 
;אונ' טוא דר פילן אַלי אן היישן אונזרשׂ 
הערצן", בּרכת המזון, אַמשט 1723, מב/ם. - 
אנהיישן -- טרוו. הייש אן (?), אנהייש; +-'גע- 
היישן. ת80מ20-86150 :1116. -+ אָנהײסן, 23, 
1. בּעטן, ,דיא קינדר האבּן אונשׂ אן גיהיישן 
בּרוט, איין זולך רחמנות איז ניט צו ליידן", 
װינץ. ;זאָלן אן היישן אונ' זאָלן פאָרשן בּרוט", 
{סידורן תּפֿלה למשה.. ., דעסוי 1696, שעח/א. 
- ;אַנטפאַנגט מיט ואול גיפאַלן דשׂ גיבּעט פון 
דיא דא אן היישן ואשׂר", מחזור שלש רגלים, 
אַמשט 1713, צב/ב. ,ער גיבּט אים ניט בּיז 
-אים דער עני אן היישט", לטו, מו/ב. אװער 
דשׂ. װיל אן היישן זײַן בּדערפניש פֿון הש"י 
זאָל מן ניט אן היישן אוף לשון ארמי", עפש, 
דרך הישר לעולם הבּא, שקלאָװו 1796, פּרק לא, 
2. בּאַפֿעלן. ,דא גידאַכט זיך משה: איך מון 
נון אויך אן היישן צו געבּן מײַני קינדר דיא 
(ירושה) פֿון מײַן (שׂררה)", צאינה, פּנחס, 
-קכג/א. 0. מאָנען. ,... װען ער העט אין 
זעלין געלט אן היישן זוא װער ער בּחרפּה 
גיווארן", מבּ, מִעֹשֹׂה לט. ... דאָ דוא מיר 
האשט דײַן לון אן גהיישן . . .י, דאָרטן, מעשׂה 
יט, 
אנחילונג -- די, -ען. ארכ. פֿאַרהילונג. פֿאַר- 
בּאָרגעניש. פֿאַרהױלונג. |איןן אַלע אי דײַן 
הערץ װערט דיר גאָט. . . דײַן געבּענטשטן נאָ- 
מען זוכן און טון בּאַגערן", {שנ, די ייִדישע 
ליטעראַטור און די לעזעריןן 


אָנהילפֿיק -- אַדי. נעאָל. װאָס איז אָן הילף 
וְפּרוּוו צו פֿאַרבּײַטן הילפ לאָזן. נעבּעך אַן 
אָיער. 

אָנהיצן -- טרוו. היץ אָן, --געהיצט. 1. מאַכן 
שטאַרק הייס. אִי די רערן פֿון דער צענטראַל- 
בּאַהײיצונג. ,, צו שטארק אי דאָס האָלץ דאַרף 
מען אויך נישט -- עס דאַרף זײַן אומגעפער 
אַזױ הייס, אַז מ'זאָל צום געהיצטן האָלץ קאָנען 
צולייגן די בּאַקײ, בּער. 2 אָנבּרענען דורך 
האַלטן עפּעס אויפן פײַער. אִי בּאַנקעס. אַי א 
פּראָבּיר-גלעזל,. ,די היסטאָרישע מעטאָדע צו 


מאַכן זױערשטאָף איז שטאַרק אָנצוהיצן דעם ‏ 


1009 


רויטן פּולװער קװעקזילבּער-אָקסיד", ס. פֿײַן- 
סטאָון, כעמיע, נ"י 1920, 


| = 8. צוגעבּן מוט, קוראַזש. אױפֿרודערן. אױיפֿ- 
שטורעמען. אָנצינדן. אי די ספּאָרטלער בּעתן 
פֿאַרמעסט. פֿיג. ,דער רעדנער האָט מיט זײַן 
פֿלאַמיקער רעדע אָנגעהיצט די לופט אין זאַל 
און אױיפגעבּרויזט דעם עולם". אִי אַ דיסקו- 
סיע. 4. אָנהעצן. אָנרײצן. אִי איין ראַסע 
קעגן דער אנדערער. ;א פֿונק צװישן קוילן 
און האָלץ צו פֿײַער -- אַזױ איז א מענטש א 
פּעניאַק קריג אָנצוהיצןי, מס, משלי תּקע"ד, 
כו, 21, 

דונג. -עכץ. -עניש. דער (דין, -קע). 
דערײַ. | | 

אָנהיקען -- אוטו. -קע אָן, --געהיקעט. 89: 
-;איקען. 1 מיטאַמאָל, פּלוצלונג אָנהײבּן 
היקען. אִי נאָכן טשאָלנט. אי און זיך ציען 
בּײַם אוער 2. אָנשטאַמלען. אָנפּלאַנטערן 
מיט דער צונג בּײַם רעדן. אַנשטאָט א קלאָרן 
ענטפער, אי עפּעס מע זאָל אַ װאָרט ניט פאַר- 
שטיין, | 


אַנהירזשען -- -זשע אָן, --געהירזשעט. אויך: 
-;-הירזשענען. אוטװ -- 1. מיטאַמאָל, 
פּלוצלונג אָנהײבּן הירזשען (װעגן פֿערד) 
2. אָנהײבּן אויף אַ קול לאַכן (װי א פֿערד) 
אִי בּעת אַן ערנסטער לעקציע. טרװ -- עפּעס 

אַרױסבּרענגען הירזשענדיק. ,, הערט, רבּותי, 

גוט בּאַטראַכט װאָס האָט אַנגעהירזשעט דאָס 

נארישע פֿערד, אָנגעפּלױדערט מיט זײַן פֿאַלי 
שער װערט", ש. מ. אָסטראָװסקי, דער מאַסי 

קעראַדין בּאַל, װאַרשע 1884. מיט זין -- 

פּעיאָ, אָנלאַכן זיך, 


אָנהכנטהדיק -- |.. האַכנאָסע...ן אַדי 
װאָס האָט ניט (בּרענגט ניט) קיין הכנסה; װאָס 
איז אָן הכנסה, אָן רװח. אע געשעפֿטן אע 
אונטערנעמונג. -יקייט. 


אָנהפפֿדן -- {... העספעדןן טרװ. הספּד אָן 
= געהספּדט. ‏ איר. מאַכן א הספד און זאָגן 
איבּערגעטריבּענע שבחים װעגן נפטר. אִי אַזױ 
אַז דער מת זאָל זיך פֿאַרשעמען אין פרישן קבֿר, 


אָנהעבּל(י)עווען -- דזוו אָנהובּלע(װע)ץ -+. 


אַנהעבּלען -- דזוו אָנהובּלען. ;מע נעמט פֿער- 
טיקע זייף און מע העבּלט אָן גאַנץ דינע פּאַ- 
סיקלעך און מע לייגט אויס די סטרוזשינ" 
קעס.. .=, זייף פֿאַבּריקאַציאָן, װאַרשע 1912, 


אָנהעכערן -- דזוו אויסהעכערן -+, 225, 
אַנהעלן -- דזוו אויסהעלן -+, 225 


אַנהעמיטאַָניש -- אַדי. 2?אײי 22 גה, ל. 
(מוזיק) װאָס האָט ניט קיין האַלבּע טענער, 
אַן א'ץ גאַמעי 


אַנהענג -- דער, -ען. 1. אַקט אָדער רעזול- 
טאַט פֿון אָנהענגען (זיך). אִי פֿון די בּילדער, 
אִי פון װעש. אִי אױפן טראַפּעז. אִי אויפן 
צװײַג. אי אויפן בֹּחור. אִי אױפֿן רײַכן קרוב, 

| 2, דאָס װאָס מע הענגט אָן. דער אִי פֿון סטענ- 
געס אױפֿן פערדס האַלדז. ,גיט נאָר אַ קוק 


אָנהענגען 


אויפן אִי פון צירונג װאָס זי שלעפּט אויף זיך", 
9. דאָס צורעכענען, דאָס צושרײַבּן עפּעס צו 
עמעצן. אי פֿון איינעמס שולדן צו אַ צװייטן, 

אָנהענגלעך -- אַזי. 1. װאָס מע קען (לאָזט 
זיך) אָנהענגען. אִיע סטענגעס. אִיע גאַרדינען. 
2. װאָס מע קען צורעכענען, צושרײַבּן, אַרױפ- 
לייגן, אַרױפֿװאַרפן אויף עמעצן (עפּעס) אֵיץ 
בּאַװײַזן, |בּ3 21 אויך: -- הענגיק.| 8. װאָס 
צווינגט זיך ארויף אויף עמעצן. אִיע קרובים, 
דקייט -- ,די שטאַרקע אִי צוגעצויגענערהייט 
צו דער ליבּער מוטער נאַטור", פרוג|, יי 
0, !די אִי פֿון דער אַלטער שיינדל צו מיר 
איז שוין א סוד פאר א מנין לײַט", ד. י. זִילֵי 
בּערבוש. מענשען און געשעהענישען |, װין 
19231, 


אַנהענגען -- טרװ. הענג אָן: -'געהאַנגען, 
-יגעהאָנגען, אין פד אױיך: --געהענגט. 
1. אָנשפּיליען, אָנטשעפּען, אָנפֿעסטיקן. אִי 
אױפֿן בּעזמען ריכטיקע געװיכטן. אִי אַ מעדאַל 
אויף דעם אוניפאָרעם. אַי א. שלייפעלע אױפֿן 

קלייד. אִי א קמיע אױפֿן האַלדז. אָי אויפן ילִנגע- 
לעס האלדז אַ 'הייעלע' |א בּלעכל מיטן אות ה, 
א סימן אַז דער פֿאָטער האָט אים ניט אויס. 
געלייזט דורך אַ פּדיון"הבּןן. ;דאָס הייעלע האָט 
אַגבֿ געדינט װי אַ שמירה קעגן חולאתן און 
עין-הרעש", א. רעכטמאן, יבּל וווא. עדעם האַן 
מוז מען אויך אַ שקראַבּ אַי, שװ וװעגן א 
צעלאָזענעם בּחור אַז מע דאַרף אים חתונה 
מאַכןן. ?אַן אֶשה װאָס זי האָט זיך אַרומגע" 
גאַרטלט מיט אַ פֿאַרטעך און זי האָט עפּעס 
דרויף אָנגעהאַנגען", תּקוני שבּת, אוסטרהא 
8, 4די מזוזה דאַרף מען אִי בּײַ די רעכטע 
זײַט פֿוטרינע", סשין. ;אַזא פּתח װאָס ניט 
האָט אַ טיר אָדער די טיר איז ניט אַרײַנגעהאָנ- 
גען. זאָל מען אָנשלאָגן די מזוזה אָן בּרכה, 
און װען מען די טיר אָנהענגט --- זאָל מען זי 
וָדִי מזוזהן אַרונטערנעמען און נאָכאַמאָל אָנ 
שלאָגןײ, הרבֿ א. בּרודאָ, הליכות עולם, אונגװאַר 
4, יא/ב. ;אטייל מאַכין זיך פֿר איין קדחת 
איין צורה פון איינר שלאַנגין אן צו הענגין, 

| אונ איין צורה פֿון איינם ליבּן {לייבּן אן צו 
הענגין. .. זעלכי זאַכין זײַן דער שטױיבּ פון 
עבודה זרה", משה אײַזענשטאַט (איבּזן, דרך 
הישר לאבֿן בּוחן, 1746, אָרט? קאַרױסגענומען 

| פֿון צוקאָפּנס אַ העפֿט, צו װעלכן עס איז גע- 
ווען אָנגעהאַנגען א בּלײַער אויף א שטריקעלף", 
מק, מאַנטיק. אִי א כאָמעט אויפן האַלךז = 
מאַכן אַז עמעצער זאָל נעמען אויף זיך אַ יאָך, 
א התחײַבֿות. ,מע דאַרף דעם פרײַען פויגל 
א א כאָמעט אויפן האַלדז, אים חתונה מאַכן". / 
*אַי א שלאָס אויפן (פארן) מויל = פֿאַרמאַכן 
עמעצן דאָס מױיל; צווינגען עמעצן צו שװײַגן, 
צונעמען פֿרײַהײט פון װאָרט. ,װעסט מיר קיין 
שלאָס אױפֿן מויל ניט אִי. איך װעל זאָגן װאָס 
איך װעל װעלן". *אָי א מטבּע, אִי א קערבּל = 
געבּן שוחד; אונטערשמירן. ,מע האָט אָנגע- 

| האָנגען אָן דער דיעלע א מטבּע, איז זי צוריק 
פֿאַרזונקען געװאָרן", פרץ, 'נומער 42, ;זי 
מיינען מע װעט זיי געלט בּרענגען, איטלעכער 
װעט זיי קערבּלעך אָיי, טעיאַטאָר. *אָי אויף זיך 





אָנהענגען 


דעם יויזל, דעם תּלױי = א) א קריסטלעכן סימי 
בּאָל; ב3) אויך: זיך שמדן, | 

2. הענגען, אויפֿהענגען אַ סך. אַי װעש 
אויפן בּוידעם. אִי בּלעכלעך מיט צאַצקעס 
אויף זיך. אִי פּלאַקאַטן אויף די הײוער. אַי 
כּלימעלעך אויף דעם פֿאָרהאַנג. אִי גלעקלעך, 
;הענגט אויף איר אָן װאָס ער האָט אי שמא- 
טעס, איז פון קאָפּ בּאַהאַנגען בּיו די פּיאַ- 
| טעס", ממוס, יודל. ,שעדלעך איז.. . אַי קליי- 
דער אין די וואוינצימערן און איבּערהויפּט אין 
די שלאָפֿצימערן", דרי מ. גאַטליעבּ, פּאָפּולערע 
היגעניע, װאַרשע 1908, ז' 10, ,די אַלטע טויבּע 
גויע, װאָס האָט די דירה, הענגט אָן בּײַ זיך 
אין קיך יויזלעך מיט צלמים", בּאַש, 'דער ייך 
פֿון בּבֿלי. פֿיג. ,װערן איבּער אַלע גאַסן שנורן 
פֿײַער אָנגעהאַנגעןײ, יהואָש, 'קאַזומי דער אַלי 
טער שנאָרער'. ,שװאַלבּן! פאַרטראָגט אין װײַטי 
קייט מײַנע אָװנט-שעהן, װאָס איך האָבּ אין 
אײַערע פליגלען אָנגעהאנגען", א. שומיאַטשער, 
אין שעהען פון ליבּשאַפֿט. *אֵי אויף זיך װי 
אויף דער שויענטע מאָריע, װי אויף דער 
מאַטקע בּאָסקע = מיט בּיטול. זיך אויספוצן, 
זיך אױיספראַנטעװען, זיך אױססטראָצלען. *אַ 
אויף זיך דעם רוח = זיןך אױספּוצן מיט צו פֿיל 
צירונג, 

9. צורעכענען, צושרײַבּן. אַי אויף איין פּסוק 
א בארג כּוונות. אִי אױפֿן נפטר כּלערליי אויפ- 


טוען. ;זיי האָבּן דאָס אַלץ אָנגעהאַנגען אָן דעם. 


זנות פֿון זײער כּשרן בעל:תּפֿילה", נחבּ, 
יִמעֲשֵׂה מבּעל-תּפֿילה'. ,דאָס פֿאָלק נעמט אַמאָל 
אַן אַלט שפּריכװאָרט און הענגט אים אָן, מיט 
דער צײַט, נײַע כּוונות און בּאגריפן", ריב, יושפ 
צוא, 3, 

4. מאַכן (אויך: זײַן) אָפהענגיק פֿון עמעצן 
אָדער פֿון עפּעס. אִי אין עמעצן זײַן האַפענונג, 
;אוי וי מיר, כ'בּענק נאָך דיר, מײַן גאנץ 
לעבּן הענגט אָן דיר", פֿל. ע,װער עס דארף 
גאָר אַ טובֿה זאָל ער קענען אִי אויף דיר, אויבּ 
דו קענסט נאָר טאָן", מסכת דרך ארץ זוטא... 
והעתקת עבֿרי טײַטש |איבּז זעליגמאן, װוילנע 
8, ,משה האט ניט אן גיהנגין אן זײַן 
זכות, נייארט אן זכות-אָבות, אבֹּר נח האט ניט 
גיהאט אן װעמין צו הענגין זיא זאלין ניצול 
ווערין", נצו, טז/ד. עעֶר װעט אִי זײַן ווילן אין 
דעם וילן פֿון דעם בּאַשעפער און זײַן ליבּי 
שאַפּט אין גאָטס ליבּשאַפט", חה, 191. ;אנ 
דערע הענגען עס אָן אין דעם זכות פון דער 
כּלהס מוטער", פרץ, 'מסירתנפֿש. ,טייל 
מצוות הענגען דווקא אַן וען מיר וואוינען אין 
ארץ-ישׂראל", עפּש, דרך הישר לעולם הבּא, 
שקלאָװו 1796, פּרק כו, 

9. זען די סיבּה אין עמעצן אָדער אין עפּעס, 
אַרױפֿװאַרפן די שולד אויף עמעצן אָדער אויף 
עפעס. אַי דעם זונס חטאים אויף (צום) טאַטן, 
אִי די עבירות פֿון די עלטערן אויף די קינדער. 
אִי אויף די שװערע בּאַדינגונגען די פאַרבּרעכנס 
פֿון אומפּריווילעגירטע. , מיר קענין זולבישׂ 
-נירגינץ אנדרשט אן הענגין אַלישׂ אן אונזיר 
עבירות", גה, 329. (ודער קיסון האָט ניט 
מצליח געװען האָט ער זאָס אָנגעהאָנגען אין 


אנהעננען זיך -- + דפֿו. 


106 


אַ יעדניראַל = גענעראַלן", נחבּ, ימעשׂה מבער- 
גיר והעניי. ,מע קאָן אויך אי אַז די גרעסטע 
טייל קינדערשע קראַנקייטן קומען {פון װיק- 
לעןן", מלכּה בּערלאַנט, די גליקליכע מוטער, 
ווילנעץע 1826. ;,היט דיך צו זיצן מיט אַזאַ 
מענטש װאָס לערנסט פֿון אים קיין גוטס, דען 
אַלע מעשׂים רעים װאָס ער װעט טון װעט מען 
אָן דיר אַי, ספֿר חסידים, תּק"ז? 

0. בייזװיליק אָנקלעפּן, צוטשעפּען אויף 
(צו) עמעצן עפּעס אַזױנס װאָס דיסקרעדיטירט, 
אִי אױפֿן חבר דעם אייגענעם מום. אִ' דעם 
שכן אַ נאָמען פֿון א שיכּור. אִי דעם קרעמער 
א שם אַז ער דערגיט ניט אויף דער װאָג. אִ' 
א מיאוסן צונאַמען. אִי א ספּראַװע, א דיעלע 
מע זאָל האָבּן צו זינגען און צו זאָגן. .קאנשט 
אך דעם זעלבּיגן קיין שאַנד פלעקין אן הענ' 
גין, אליהו בּרי' ליזר קוטנים {איבּזן, תלמיך 
צחקן מוסרי, אַמשט 1692. ,דר זיך עהרט מיט 
זײַן חברשׂ שנד, ער הענגט יענם איין קלעק 
אן", לטו, ד/א. ,װי עֶשׂ מיט מרים איז גנגין, 
װײַל זיא האט דער פרומי צפּורה, דאז װײַבּ 
פון משה, איין צו נאמען אן גיהנגין", אריה 
ליב בּרי' יהודה זעליגמן, תּקוני המועדים, 
פיורדא 1729, *אַי אַ לונגיאון-לעבּער אונטער 
(אויף, בּײַ) דער נאָז = א) מיט פֿאַלשקײט אייג- 
רעדן עמעצן עפּעס ניט-געשטױגן, ניטיגע- 
פֿלױגן: 3ב) מאכן עמעצן אויסזען װי חוזק: 


ג) אױסטראַכטן אויף עמעצן א בּלבּול. *אַי אַ 


ילדישע לונג-אוןילעבּער אויף דער נאָז = איינ" 
רעדן זיך צו דעקלארירן װי א ייִד. אי א קינד 
אין בּויך = מאַכן שװאַנגער (אָן א הריאַת) 
;האָט ער מיר יעצט נאָך אַנגעהאַנגען מחילה 
א ק.... אין בּויך... בּין איך יעצט שוין 
אינעם 7עטן חודש", מ. דלוגאַטש, װעלט מסי 
רה, ווארשע 1881. 

/. אויפצווינגען, ארויפצווינגען. אָנװאַרפן 
עמעצן עפעס. אִי א ניטיגעבּעטענעם בּאַנלײ- 
טער. אִי א שכן, א װײַטן קרוב צו װאינען 
צוזאמען. ;האלטן קרעטשמעס, שענקען און 
נאָך אזוינע פרנסות האָט מען מיט געװאַלך 
אַנגעהאנגען ייִדן", ספ, יידישער קאַלאַניסט. 
,איך װויל אזעלכן װאָס זאָל מיך קענען פֿירן 
וואוהין ער וויל, נא, האָט מען מיך אָנגעהאנגען 
א שלימזל", אבּ, דעקטוך, װאַרשע 1876. ;א 
רוח אין. .. . שדכנס טאַטנס טאַטן אַרײַן! דאָס 
האָט ער מיר די מציאה אָנגעהאַנגען", פרץ, 
יעלנטי. ,, פֿון איר חתן טראכט איצט בַּווֹי... 
װאָס טאטע-מאַמע האָבּן איר אַװדאי אָנגעהאנ- 
גען קעגן איר װוילן?ײ, שע, יפֿון פּסח בּיז פּסח'. 
*אַי אַ גט -- דזוו אונטערװאַרפֿן א גט, -+ אונ 
טערווארפן, 53, 724, ,דער רב טוט אַ קוק און 
זאָגט: ס'איז פֿאַרפאַלן, אַ גט קאָן מען אִי אָדער 
אונטערװוארפֿן", בּאַש, גימפל תֹּם. 

8. אַרױפֿלײגן, אַרױפֿװאַרפֿן אויף עמעצן 
(א התחליבות, אַן עול). אִי אַ משׂא. אִי דעם 
עלטסטן קינד דעם עול פֿון פּרנסה פאַר דער 
גאַנצער משפּחה. אִי דעם סעקרעטאר אַלע 
אַרבּעטן, 


(אָן) עמעצן. זיך אִי אויף אַ בּחור און אים 


אָנװענגעריש -- אַדי. 


אַנהענגערשאַפֿט -- ד, ‏ 


זיך אִי אויף 


אָנהענגערשאַפֿט 


ניט אָפּלאָזן. ?אַ קליינער הענגט זיך אָן אויף 
אַ גרויסן און דער גרויסער אויף אַ פּסוק", 
שװ װוצגן אױטאָריטעטןן. ,ער האָט זיך אֲנֵ 
געהאַנגען א מעשן קנעפּל און קאָמאַנדעװעט!", 
שע, אַלטינײ כּתרילעװקע. ,הענגען זיך אָן 
און זיצן עליפּי נס אויף די זײַטן פֿון זײַן 
װאָגן", משה טײַטש איבּז, בּיאַליק, אריה בּעל 
גוף. ;אַ נשמה שװעבּט אַרום זיך איף דער 
וועלט, הענגט זיך אָנעט אויף אַ בּלעטל, אָט -- 
א שמעטערלינג אין פֿעלך", סעג, קאַפּריזן. 
,װאָרעם דאָס זענען רייד פֿון ליגן. דער װאָס 
הענגט זיך דרינען אָן װערט פאַראירט", חה, 
ז' 201, ,צען יאָר האָבּ איך... מיט שטיקער 
גלוט געשפּיגן און אָנגעהאנגען זיך אָן לענן 
װי מיט צוואנגען", חג, דער מענטש פֿון פּײַער, 
זי 126. *אָי זיך נאָך א װאָגן = צושטיין צו אַ 
בּאַװעגונג װען עס לוינט זיך. - 
זוגג, -עכץ, -עניש, 


אָנהענגער -- דער, -ס (אויך מצ װי אצ). װנ 


זין, "קע, יס 1. װער עס גייט נאָך, האַלט 
זייער שטאַרק פון, פֿאַרערט, פֿאָלגט אויס אַן 
אױיטאָריטעט (אַ רבּין, א פֿירער, א גרויסן גע 


| לערנטן, אַ דענקער אע)) אִי פון פרעזידענט, 


יעדערער זוכט װאָס מער אִ'ס. ;זײַנע אֶץעסן} 
װעלן אײַך דורס זײַןי, פמ. ,דער גאונישער 
בעל-שם האָט... ועסן אָפּגעפרישט און פֿאַרי 
שפּרייט צװישן זײַנע אַ"י, יק. ,אַ רעפֿאָרמאַטאָר 


| קלײַבּט אָרום זיך אִי פּראָסטאַקעס און מאַכט 


פון אונדזער הײיליקן גלױבּן א כאַלעװע... 
הפֿקר אַ װעלט! און יוצא", מגן דוד, אַ בּליק 
צויריק, אַדעס 1902. ,אין קאהיראָ האָט שבּתי ‏ 
געהאָט אן אִי װאָס האָט געהאט א גרויסץ 
השפּעה", ימ איבּז, שדוש. . 


2 װער עס שטייט צו צו אַ געוויסער אידיי, 
טעאָריע, רעליגיע, ריכטונג. אִי פון דער נאַי 
ציאָנאַלער ריכטונג. אַי פֿון רעכטן פליגל פון 
דער פּאַרטײ, אי פון א שיטה. אִי פֿון א נײַעם 
איזם. אִי פון אַ מעסיקער פּאַליטיק. ;קיין 
אמונה דאַרף זיך ניט רעכענען פאַר אַ הערשנדע 
און געבּן פּריװוילעגיעס אירע אָיי, בּ. בּיקי, אונ" 
זערע פֿאָדערונגען, זשענעוו 1905. 


9 װער עס איז אַרײַנגעטאָן, איז פֿאַרקאַכט 
אין עפּעס. ענטוזיאַסט. אִי פֿון בּייזבּאַל, פֿוט- 
בּאָל. אַי פֿון אָפּערע, פֿון בּאַלעט. 4. ליב 
האָבּער. געשװאָרענער פּאַטריאָט, אַן אִי פון א 
בּאַרימטן חזן -ערי, 


װאָס איז כאַראַק- 
טעריסטיש פֿאַר אַן אָנהענגער. אִיע התפּעלות. 
די גרייטע אֶיע צושטימונג. -קייט, 


1. גרופע 
אָנהענגערס. ,װי װײַט דער אײַנפֿלוס פֿון אחך- 
העם איז אויף די מענטשן פֿון זײַן צײַט, קען 
מען זען פון דעם, װי אי די אִ' אָדער די 
קעגנערשאַפט דריקט זיך אויס", שלמה שילער, 
יודישער פֿאָלקסקאַלענדאַר, לעמבּערג 1901 
2. אײגנשאַפֿט פֿון זײַן אָנהענגעריש. איבּער' 
געגעבענע, בּאַשטענדיקע אִי. זיך פֿאַרבּינדן מיט 
אַ גדול דורך אַ' 





אָן הענט און (אָן) פֿיס 


אָן הענט און (אָן) פֿים -- פֿראַזע. 59: אַן 
א האַנט און אָן א פֿום. שלעכט, פּאַר- 
טאַטשנע, אַזױ אַז עס טוג ניט. מאַכן עפעס 
- אָן הי אי אָן 8 


אָנהענטיק -- אַזי. װאָס האָט ניט קין 

הענט. אַ שװער פֿאַרװואונדעטער, אַן אֶיער. ;זי 
ווייסן ניט אין װאָס בּאַשטײט די שיינקייט פֿון 
דער אֶיער װענערע", ש. בּרעגמאַן, שלוימקע 
גוטערמאַנ, מאָסקװע 1939, 


אָנהעפּען זיך -- דזוו אָנהאָפּקען זיך -+. ,די 

! מחותּנים זײַנען זיך שוין לאַנג צונויפגעקומען. 
עולם האָט זיך שוין אַפֿילו גענוג אָנגעהעפּעט", 
י. שרײַבּמאַן, 'צוויי ‏ חתונות', סאָװי' היימלאַנד, 
7, פאן 9 


אָנהעפטונג -- די, -ען. פּראָצעס אָדער רע- 
זולטאַט פון אַָנהעפטן (זיך). א פֿעסטע אִ" 
,די מאָלעקולאַרע צוציאונג פֿון צװיי בּאַזונ" 
דערע קערפּערס ... הייסט אָי", מ. זאַבּלר 
דאָווסקי, פֿיזיקע, בּיאַליסטאָק 1929, ז' 26, 


אָנהעפֿטן -- טרװ. העפֿט אָן -געהעפֿט 
(יי געהאַפֿטן), 1. העפֿטן, אױסהעפֿטן 
(נ-+ 225), אויסנייען (23 -+ 291) אַ סך, (מער) 
װיפֿל מע דאַרף. אִי טישטעכלעך. אִ' מגן"דוד- 
לעך אויף תּפֿילין-זעקלעך, 2. אָננײיען, צו" 
| נייען. צופֿעסטיקן דורך נייען. ,זוא האבּן זיא 
גמיינט זיא דארפֿן דיא קריעה דיא זיא אום 
אים גריסן האבּן ניט װידר אן העפטן זוא 
שפּראך (רבֿ יצחק) מיר האבּן גילערנט: װען 
מן אום איין (חכם קריעה) רײַסט, זוא בּלד אַלש 
מן פֿון זײַן מטה אַװעק גיט, מעג מן דיא קריעה 
| אן העפֿטןײ, מהמ, אַמשט 1722. ,און איך װיל 
פֿון אײַך אַ מלאך, ער זאָל גרייט זײַן טאָג און 
נאַכט, אים די פֿליגל אָנצוהעפֿטן, װען זײַן 
- הייליק ליד ערװאַכטײ, מר |. 


9. אַרכ. אָנפֿעסטיקן, צופעסטיקן (דורך אָנ 
קלאַפּן, אָנבּינדן אע). ,דרײַא אדלר טעט ער 
אן העפטן אין אונזרי גאסן אן דרײַא טאָרן, 
ווינץ. ,זאָל דיזר פּסק... אויף איין קופּער בּלעך 
/איז גיגראבּן ווארין אונ' אהן העפֿטין אן איין 

שטיינין זײַל פֿון גיהויאן שטיין", יכּײי װעגן 
מעצער עלילת-דם', 1669 {פֿש װווץ. ,איין אײַזר- 
| נר שליסל. . . דר דראן גימאַכט װער אן זײַנם 
גירטל אונ װער ואול דראן קלייני נעגל אן 
גיהעפט . . .*, לטו, סו/ב. ,דער מאַגנעטשטיין 
דיא דשׂ אײַזן טוהט אן העפטן, וואל זא מעכ- 
טיג" מאַרשן, לשון זהב, אַמשט תצ"ד, 
4 אַרכ. צושטיין. אָנקלעפּן זיך. צוקלעפּן זיך. 
אורח 15, פאַרטײַטשט 'תּדבּקניי (בּראשית, ! יט, 
9 ,זי װירד מיך אַי". 
מיט זיך -- ,די סקעלעטישע אויגן"לעכער 
| האָבּן זיך אָנגעהאָפטן אָן זײַן בּליק, גלײַך זֵיי 
| װאָלטן אים עפּעס דערציילט", בּ. טײיטלבּױם, 
אױפֿן שװעל, װאַרשע 1933, :א  .8‏ קניש. 


אָנהעצן -- טרח. העץ אָן, -יגעהעצט. אָנ 
רייצן, אױפֿהעצן, אָנבּורען. מיט אינטריגעס, 
פּראַװאָקאַציעס, אַי איין צד קעגן צװײטן. אַי 
און דערפֿירן צו בּייז בּלוט, צו קריגערל, 
מחלוקתן. אִי אַ בייז לעבּן צװישן מֿאַן און 


אַנהעצען -- דזו אָנהעצן -+, 


אָנהערן -- טרו. הער אָן, --געהערט. 1. אַ 


1807 


װײַב.. אִי דעם מאַן אויף זײַן װײַבּ. אִי די 
אַרבּעטער קעגן די בּעליבּתּים. אִי די הינט 


אויף די אָרעמעלײַט. ,װערין אן אים ודעם 


רשען אונ' זײַני קינדר אן גיהעצט דיא מלאכי 
חבּלה דיא אים פר דערבּין", בּע, לח/ב. ,זי 
האָבּן געדונגען . . . שפּיאָנען און מערדער װאָס 
פלעגן אַרומגײן איבּערן לאַנד און אומעטום 
אִי די אײַנואוינער קעגן די רעגירונג", אמד, 
דער סולטאַן, װילנע 1895. זנג. עָכ. 
-עניש. 

הער -- ,זיא גזאגט האבּן ער זײַא איין אן 
העצר אונ' איין פאר שטוסר גװעון", התורני 
רי' אליקים חזן מק"ק קאמרנא איבּז, שי, אַמשט 
0 


אָי די פּויץ- 
רים צו א פּאָגראָם. 2ער, ניט קיין אַנדערער, 
האָט דאָס אויף מיר אָנגעהעצעט", א. י. סאַפֿיר 
אױס מינסק, חטאת הקהל... |, װילנע 1881, 


זי 32, 


אָנהעצקען -- טרו. -קע אָן, --געהעצקעט, 


1. אָנװיגן, אָנטרײסלען. אִ' די קינדער אויף 
די הוידלקעס. 2. דזו אָנהעצן, אָנהעצען. 


אָנהעצקען זיך -- אוטװ. -+ זפֿו. 1 אַ 


לענגערע צײַט אָנטרײסלען זיך; אָנשאָקלען 
זיך; אָנהױדען זיך. אִי זיך אין בּויד. אִי זיך רײיַי 


טנדיק אױפֿן קעמל. ,איך האָבּ מיך נאָך װײניק 


אַנגעהעצקעט, גיי קריך אים נאָך אַראָפּ", אבּג, 
דעקטוך, װאַרשע 1876, , מיר האָבּן זיך גוט 
אָנגעהעצקעט, גענוג אויסגעריסן געװאָרן. 
אָבּער מיר זענען געקומען", שע, מאָטל... ‏ 
2. אַ סך, אַ לענגערע צײַט אָנטאַנצן זיך, אָנ- 
שפּרינגען זיך, אָנהאָפּקען זיך. אַי זיך אויף 
דער טאָכטערס חתונה. -עניש. /ערי. 


אָנהעקלען -- טרו. -קל אָן -י'געהעקלט. 


1 אַ סך העקלען: אָנשטריקן מיט א העקל" 
נאָדל. אִי די אונטערשטע זוימען פֿון בּלוזקעס, 
2. צוהעקלען. אָנשפּיליען דורך פֿאַרהעקלען. 
אִי בּיידע אַרבּל פון סװעדער. אִי דעם פוטער- 
נעם קאָלנערל, 8 אָננײען א סך העקעלעך. 
אִי אויף די בּלוזעס די מאַנעלעך און די װײַבּעי 
לעך. מיט זיך -- ,די מאַמע האָט אַלץ 
אַרױסגעשטאַרט פון בּעט מיט אירע אומבּא- 
וועגלעכע אויגן, װעלכע האָבּן זיך אָנגעהעקלט 
אין דעם אומהיימלעכן בּילד װאָס זי זעט 
איצט", אֵש, תּהילים-יוד. ,גלויבּן.... איז א מין 
אִי זיך אין א קאָלעקטיװ", אַברהם שולמאַף 


צוק, דעצי 1961. 
אָנהעקלען -- טרװ. -+ דפֿו. 


אָנהאַקן, צע" 
האַקן עפּעס מיט אַ קליין העקל, העקעלע. אִי 
קליינע לײַסטלעך. אִי קינעלעך. אִי טרוקענע 
שטשעפּקעס אונטערצוהייצן די הרובּע. 


סך, נאָכאַנאַנד, אָפֿט הערן, אויפנעמען. אִי אַ 
צאָל מעשׂיות. אִי רכילות. אִי רעדעס עס זאָל 
קריכן פון האַלדז. אִ' אַ סך ליגנס, שלעכטע 
נײַס. ;דוא זאָלשט אן הערין פון זייא איר 
שענדין אונ' לעשטרין", יוסיפֿון, אַמשט 1743, 


,מײַן קינד אַז דו װעסט מײַנע רייד אָננעמען... 


! אָנהערן זיך 


דײַנע אויערן פֿיל חכמה אָי, מס, משלי תּקצ"ד, 
בּ, 2. *געבּן אָנצוהערן = מרמו זײַן, אָגדײַטן, 
אָנװינקען. ג' אִי אַז מע װעט (ניט) מסלום זפ 
גי אִי אַז מען איז פֿאַרליבּט. אויך: געבּן א 


50 אונטערהערן. בּשתּיקה (מיט כּוונה) צו" 
נייגן דעם אויער און הערן. אִי בּײַָם שכן איבּער 
דער װאַנט. אִי אַ פאַרטרוילעכן שמועס. אִי 
עמעצנס אַ סוד 8. פֿטמ. עקזאַמענירן. אויס- 
האָרכן. אָנהאָרכן. אִי אַלע קראַנקע אין שפּיטאָל. 
אי די תּלמידים אין דער כּיתֹּה 4. אַרכ. 
אויסהערן (אויף אַן אָפֿיציעלן אופן), שאֲלי 
זכן זײַן ווארדן אן גיהורט != אָנגעהערטן לפֿני 
הקיסר יר"ה", װינץ. ,מײַן גיטרײַאר פּיקל 
הערינג, הער מיך אן אונ' גיב איין ראהט 
ויא איכש פֿול פֿירן קאן", 'מכירת יוסף, 
8דמ 1713 ואַװע װון. עמיר װעלן ערשט נאָכ- 
אַמאָל זײַנע טענות אַ", מעשׂה של ירושלמי, 
אָרט? יאָר? 


9. אַרכ. זיך צוהערן. אײַנהערן זיך. ,דיא 
װײַבּר שפּילן אויך קויף לאַװיטן גאר גערין, 
דאַרום זאָלין זיא אויך דיא װאָרט אן הערין", 
איין שין נײַא קוריעס שפּיל ליד' |ריבֿ, 
אַזאַרטשפּילן... } ;איינש, דז זיא ניט דיא 
אַלטי אן הערין פֿון זיא צו לערניןײ, ספֿר מבחר 
הפּנינים, הומבּורג תּצײט. 0. (סעמאַנטיש מיט 
אַ פארניינונג) פֿאָלגן, געהאָרכן. אִי װי דעם 
פֿאַראַיאָריקן שניי. ,אַװדאי, א סך װעט עֶר זײ 
אַי". }, אַ לענגערע צײַט דערשפּירן, דער 
פֿילן. אִי אַ שלעכטן רית. 8 אָנסטראָיען 
אויסרעגולירן מוזיקאַלישן אינסטרומענט. אי 


די פּיאנאָ. 
אָנהערן זיך -- אוטװ. -+ זפֿו. 1. דזה 
אָנהערן, 13. זיך אַנזען און זיך אַי אַ סך זאַכן. 


וויפל איר זאָלט זיך ניט האָבּן אַנגעהערט, 
װייסט איר נאָך אַלץ ניט. ,קיין אויג קען זיך 
דראָן נישט אָנקוקן. און קיין אוער קען זיך 
נישט גענוג פֿיל אָיי, מס, קהלת תּקע"ט, אי 8, 


| ,הערשעלע האָט זיך אָנגעהערט בּײַ זיי מופֿ 
- תים און ואונדער גאָר אָן אַ צאָל", ממוס, 


װינטשפֿ. עס זײַנען דאָ מענטשן, װאָס האָבּן 
זיך אָנגעזען און אָנגעהערט אָן אַ שיעור זאַכן", 
שנ. קריטיק און קריטיקער. אשלמה האָט זיך 


אָנגעהערט הונדערטער מעשׂות", סמבּ. 88: אַ' 


זיך װי אַ פּויק, 

2. דזוו אָנהערן, 23. ,,דעמאָלט פֿלעגט משה- 
מענדל בּלײַבּן שטיין, זיך גוט אִי און נאָכדעם 
געבּן אַ הוסט", שע, אידישע ראָמאַנען. 

9 זיך לאָזן אַרויסדרינגען. , פֿון דעם אַלץ 
הערט זיך אָן בּרוך'השם דער אַהבֿת-התּורה 
װאָס אין ליטע", לדבּ, ניי 1957, | 

4. קוים זיך אַרוסהערן. ;נאָר איין ר' זעל- 
מעלע שוחט גיט זיך אלע װײַלע א קריי: ילֹצי 
בּעדיקער, ייִדן"... . הערט זיך דאָס אויך אָן װי 


- ישמע ישׂראלי פון א פֿאַרשפּעטיקטן מעריב", 


זש, שקלאַװער קינדער. 

-ונג -- ,דיא לײַט גלױבּן ניט אן דיא אן 
הערונג פֿון דיא צײַט. זיא לוגין דאָך אַלי צײַט 
נאָך טאַנציןײ, בּע, יד/ב. 





אָנהערנערדיק 


אָנהערנערדיק -- אַזי. װאָס איז אָן הער" 
נער; װאָס האָט ניט קיין הערנער. אִיע שטובּ 
חיות. אִיע ציג, 

אָנחפֿפקהדיק -- {.. האַפֿסאָקע...} אַדי. 
װאָס איז אָן א הפֿסקה, אָן אַן איבּעררײַס. אַי 
לערנען. אִי רעדן. 

אָנהקדשן -- {... העקדעשןן טר 6 אוטחװ. 
הקדש אַן, --געהקדשט.. אָנמאַכן א הקדש. 
אָנשמוצן. אָנמוֹשבן. מאַכן אומאָרדענונג. אי די 
דירה. אִי אין דער גאַנצער דירה. אִי איבּערן הויף. 

אָנהרגע|נען -- {... האַרגענעןן טרוו. "גע אָן, 
-'געהרגעט. 99: --הרנגען. גוט אָנשלאָגן, 
אָנממיתן עמעצן. אָנבּרעכן די בּיינער. דער" 

לאַנגען גוטע קלעפּ. אִי און מאַכן פֿאַר אַ קאַי 
ליקע. אִי דעם פּאָגראָמשטשיק. ,האָט זי אים 
גוט אָנגעהרגעט און האָט געזאָגט: גיי אין די 
יאַטקץ", י מאָרגענשטערן, מעשׂה משני קצי 
בֿים..., װילנע תּרנ"ח. ,אויסזוכן דעם שמוג- 
לער... גוט אִי און אײַנזעצן", א. בּערגמאַן, 
דאָס פוילישע שטעטיל, װאַרשע 1926,. ניש. 

אַנהרוזען -- דזו אָנגרוזען -+, 

אַנחרוזשד(י)ען -- טרו. דוע אָן. -יגע- 
הרוזשדוי)עט. לאָקל (מאָהילעװער גוב'), אָנ 
װאַרפֿן, אָנשיטן, אָנװאליען אין א קופּע, בּערגל, 
אִי שטיינער. אִי קאַרטאָפל. אִי א בּאַרג שמאַ- 
טעס, 


אָנחריײיען -- אוטװ 6 טרו. -ײַע אָן, --גע- 
הרײַעט. אוקר. ענסטז :06::. אָנשפּילן. אָפּ 
טאָן אַ שפּיצל. ,געפרעגט בּײַ בּיידע ייִנגלעך: 
עפּעס שוין אַנגעהרײַעט? -- װאָס איז געשען? 
איך האָבּ דאָרטן איינעם אָנגעלײגט אין די 
זײַטןי, ש. בּרעגמאַן, ניאַמקע שװאַרצ, קיִעװ 
5, 


אָנהשפּעהדיק -- {... האַשפּאָל...} אַדי 
װאָס איז אָן (לאָזט ניט איבּער קיין) השפּעה, 
אײַנפֿלוס, ווירקונג. אע פּראָפּאַגאַנדע. איער 
שתּדלן. -יקייט, י 


אָנהתחײיבותדיק -- .. היסכײַװעס ...ן 
אַדי. װאָס איז אָן (האָט ניט קיין) התחייבות, 
פֿאַרפליכטונג, ניט געבּונדן, ניט-אָבּליגאַטאָריש. 
;אָ'ע אַנגעהעריקייט צו א סינאגאָגע", אױפֿן 
שװעל, נ"י, פא 144 ה-יקייט -- ,עס רעגט 
מיך אויף זייער אַ". 


אֲפו" -- אינטעריעקציע. זװ. 22 נו + פּאַרטיקל 
אַ. דזוו נו, נאָר עמפֿאַטישער. בּאַװירקט אויך פון 
צם :8 08. 1 געניצט בּײַם אױפּפֿאַדערן, 
אויפמונטערן, צוגעבּן חשק, מע זאָל עפּעס 
טאָן. אי חברה! זיך גענומען צו דער אַרבּעט! 
אַי, געגאַנגען! ,שלאָגט ניט איבּער (די רעד) 
רי' יוסיל -- מאַכט דער עולם -- שא!... א" 
ר' בּער.. .ײ, ממוס, שלמה. ;אַי, משומד, לייג 
דיך נאָר אַװעקעט אױפֿן בּענקעלע אָט אַזױ...", 
שע, פֿונעם יאַרידן. 2. ספעצ. בּײַם אַרױס: 
פֿאַדערן צו עפּעס א פֿאַרמעסט. אי נאָר (לאָמיר 
זען). אי, לאָמיך הערן, זאָג! ;אי לאָמיר טאַקע 
זען װער עס קען גיכער לױפֿןף". ,א אָט 
נעמט נאָר, רעכנט אויס!ײ, פרוג וו. 
9. בּײַ אַ השערה; בּײַם האָבּן א יישובי 


108 


הדעת (מיט זיך אַליין): בּײַם פרעגן זיך עפּעס, 
אַי, װי מיינט איר, ס'װועט מאָרגן רעגענען 
אָדער ניט? אַ', װי מיינסטו, זאָל איך עס טאָן 
צי ניט? אַ', פֿרעגט זיי למשל..,. ;אַץ -- 
האָט זיך ישׂראליקל א טראַכט געגעבּן. -- א' 
לאָמיך אויך פּרוּװן קריכן אויף דיזעם בּאַרג", 
ט. קאַמינסקי, אַ בּיאָגראַפֿיע פֿון אַ ישׂראלי 
קלען, קיעוו 1913, עאַי פּרוּװ און װיל דיך מיט 
אַזא ייִד משדך זײַן", ז. מױרער, זײַ נישט קיין 
װאױלער יונגו, טאַרנאָװ 1925. 4. בּײַם 
ווענדן דעם אויפמערק, בּײַם אַרױסהײבּן אַז עס 
איז געשען גיך, אומגעריכט. אי זעט נאָר, זעט, 
;כ'דריי זיך נאָר אַװעק -- אַ, די זענען שוין 
אויך ניטאַ", אבּג, 'דער יוד אין קלעב וְהש ון 
9. בּײַם פרעגן. אַ'י װאָס האָסטו אױפֿגעטאָן? 
אי װער איז געווען גערעכט? 
0 אַדרבּא. לאָמיך טאַקע זען װאָס עס װעט 
אַרוסקומען. ?אַ, פֿרעגט אין שטעטל איף 
'דעם חזן, װעט איר הערן", אַלטער פֿישזאָהן, 
דער נײַער בּערימטער זינגער, װארשע 1882., 
;אי, הייסט מײַן מאַן זיך אײַנשנײַדן א פֿינ- 
גער, װײַל זײַן בּלוט װעט מיך ראַטעװען -- 
װעט ער עס טאָן?", ג. ח. לעװנער, דיא פער. 
מאַסקירטע כּלה, װילנע 1896, !א פּראָבּיר 
אים טאָן א קיצל", י. מאַניק, אין מײַן גלע 
זערנעם טורעם, 
אַנו'איטי-- די, -ס. אַמ. ונממ :2:.. אויך: 
אַנואיטע'ט. 2 אײי 2 ל. יערלעכע אויס- 
צאָלונגי. 1. דאָס דעקן אַ חובֿ אין יערלעכע 
ראַטעס. 2. יערלעכע הכנסה. פּענסיע. פּענס- 
יאָנירן דעם לאַנגיאָריקן סעקרעטאר מיט אַן א'. 
אָנװאַגאַנירן -- טרו. -ניר אָן, -(גע)ואַגאָ 
נירט. (סוחריש) אָנלאָדן (פֿראַכט) אין װאגאָי 
נען. אִי די בּהמות, אִי די סחורה. ונת, 
אָנװאָגיק -- אַזי. 1. װאָס איז אָן װאָג; 
װאָס װעגט כּמעט גאָרנישט; װאָס איז זייער 
לײַכט אויפן װאָג. גאַז איז אֵי. אע פּוך-פּע- 


רענע. 2, װאָס איז ניט װאָגיק. װירקט ניט, 
אומבּאַדײַטנדיק. אֶיע רייד. אֶע אַרגומענטן 
-יקייט, 


אַנװאָגלען זיך -- אוטװ. "גל זיך אָן, זיך 
-יגעװאָגלט. א סך, א לענגערע צײַט װאָג- 
לען, װאַנדערן פון אַרט צו אָרט. אױיסװאַל- 
גערן זיך איבּער פֿאַרשײדענע ערטער; ניט 
האַבּן קיין שטענדיק װאוינאַרט. א לעבּןלאנג 
זיך אי און ניט האָבּן קיין מקום-מנוחה. ,װאָס, 
מײַן ליבּע, װאָס; מײַן זױבּערע, האָסט זיך אָנ" 
געליטן, זיך אָנגעװאַגלט??, נ. לוריע איבּז, מ. 
גאָרקי, אַ מענטש בּאַ לײַטנ, קיעװו 1935 -נ2, 
-עניש. דער -- ,געקומען אַן א" 


אָנװאַדונען -- טרח. -גע אָן, -געװאַדזגעט. 
אוקר. אָנשמירן מיט בּרוד, בּלאָטע. אַרײַג- 
קומען מיט שטיװאַלעס און אִי דעם פּאָמיסט 
(= די פּאָדלאָגען. אִי א ריינעם האנטעך. פיג. 
;יענע װאָך האָט ער אָנגעװאַדזגעט אין א פּױי 
לישן גאַזעט עפעס א פּאָמעניצע אויף דרל 
ייִדן און װי זײַן שטייגער איז מיט א מסירה", 
אליהו בּראַנבּערג, אָצעקלאַצער בּריװעלאַך, לוצק 


7ן. ה-עניש. 


אַנוואונק -- דער, -ען. 


אָנוואוקס 


אַנוואודיען -- טרװ. -דיע אָן, -יגעוואודיעט. 
אוקר. אָנשלעפּן. + אויסואודיען, 226 


אַנוואױינען זיך -- אוטװ. װאוין זיך אָן, זיך 
+יגעוואוינט. א לענגערע צײַט וואוינען אויף איין 
און (אין) דער זעלבּער דירה, שטאָט, גאַס אע. 
אִי זיך אין איין שטאָט דאָס גאַנצע לעבּן. אויך 
- אַקוזװ מיטן אָנװײַז אויפן רעזולטאט. אִי זיך 
| אין דעם נאַסן קעלער א טשאַכאַטקע. 


אָנוואונד(יק)ן -- טרו. ואונדויק) אָז, --'גע- 
וואונדויק)ט. (אָנ)מאַכן (קליינע) ואונדן. אִ' 
די אָרעמס און דאָס פּנים בּײַם פֿעכטן זיך, 
מיט זיך -- זיך אליין פֿאַרװאונדן. אִי זיך 
די פיס פון די ענגע שטיול. אַי זיך די הענט 
בּײִַם סאָרטירן שטיקער אײַזן. 


אַנוואונדער -- דער, 'ס. נעאָל. ;זיך אָנ" 
שמייכלען מיט איראַנישן אַיי, ישׂראל קאַפּלאן, 
שליאַך און אומװעג, תּ"אָ, זי 100. 


אָנוואונדערן זיך -- אוטװ. ‏ ער זיך אָן, זיך 
- געוואונדערט. א סך, א לענגערע צײַט זיך 
וואונדערן; זיך אָנחידושן. אִי זיך פֿון גאָטס 
וואונדער. אַי זיך פֿון די אומגלייבּלעכע גע" 
שעענישן. /ונג. גיש. 


(אָנ)ווינק. רמז. אָנ 
דײַט, אָנצוהערעניש. אָנװײַז. גענוג נאָר צו 
געבּן אַן אִי. אן אִי אויף א סוד. אַן אִ' אויף 
דעם װאָס װעט געשען שפּעטער. א היסטאָרי 
שער אַי. סודותדיקער אִי. ;אַן אַי אַז מײַן לעבּן 
עקט זיך. . .ײ, הל, 'די שעה פון גענאָד'. /,,מיר 
האָבּן אַפֿילו אין שיר-השירים אַ װײַטן אִי אױפֿן 
מדבּרדיקן יחוס פֿונעם ייִדישן פֿאָלק", אפֿא, 
געטראַכט מיט עברײטײַטש. ,... זייער װיצלען 
זיך, װאָס האָט געהאט א דינעם, אָבּער זייער 


גראָבּן, צינישן אָיי, מ. אהל, איק, רי"ה תּשכ"א. 


אַנוואונקעריש -- אַדי. נעאָל. װאָס האָט 
! אין זיך אַן אָנװאונק. ;קלינגט אִי אַז די מאָס 
רייד איז שוין דאָ איבּער און איבּערײ, ישׂראל 
|קאַפּלאַן, שליאַך און אומװעג, זי 299, 


אָנוואוקפ -- דער, 'ן. 1. אַקט אָדער פּראָ 
צעס פֿון אָנװאַקסן -+. אײַליקער (פּאַמעלעכער) 
אָי 2. דאָס װאָס װאַקסט אָן. אױסשפּראָץ, 
אַרױסשפּראַץ. אִי פֿון גראָז. אִי פון האָר אױפֿן 
קאָפּ, אִי פון בּאָרד. בּאָרדיאַי פון עטלעכע טעג 
נישט גאָלן זיך, פֿיג. אַי אין דער טעכניק, אין 
דעם װיסן. ,, פּרץ מוז געפֿײַערט װערן, בּלויז 
אין דעם לעבּעדיקן אָפּשפּיגל פֿון דעם אִי װאָס 
פּרץ האָט פֿאָרויסגעזען", יג, תוך וי 


9. דאָס װאָס װאַקסט אָן און איז איבּעריק, 
ניט-נייטיק, פּאַראַזיטישער אִי. װוילדער אִי אויפן 
דאַך, אויף דער ואנט. מאָכיקער אִי אין נאַסן 
קעלער. אִי פון װילדע שװאָמען. ,.. . פון אֶץ 
מיט וועלכע עס זײַנען זייער רײַך די דאָזיקע 
סאָרטן האָלץ", בּער. פיג. ,דער אינציקער 
וועג אונדזערער דארף זײַן: בּאַפֿרײַען זיך פֿון 
די סאָפֿיסטישע, דיאלעקטישע אִידי, שנ, קריטיק 
און קריטיקער. 


4. אויסוואוקס. געשווילעכץ. גוליע. אַבּנאָר- 
מאַלער אַרוסואוקס. פֿרעמדקערפער. אַן א 





אָנוואורף 


אויפן קאָפּ. אַן אִי די גרייס װי א בּראָדעװקע, 
,מיר זעען אָפּט קינדער מיט גרויסע אֵן אין 
דער נאַזיהאלדזיקער הייל", שאָזי שריפטן 
װאַרשע 1929, 

פ. (מאט) אַקט פֿון גרעסער, מערער װערן. 
צוּוואוקס. דער אַי אין א געאָמעטרישער פּראָי 
גרעסיע, | | 

0. (מוזט) דאָס אַנװאַקסן, דאָס שטײַגן, דאָס 
ווערן שטארקער, העכער בּעתן שפּילן. אִי פֿון 
דער אוּװערטורע. ,בּײַנאנד מיט דער דאָזיקער 
אָנהױפֿונג,... גייט אויך דער אִי פֿון מירלס 
דראַמאַטיק", י. דאָבּרושין, דוד בּערגעלסאָן. 

אָנוואורף -- דער, ז. דזו אָנװאָרף. 1. ניטי 
דעטאַליזירטער, אַנערכדיקער פּלאַן, פּראָיעקט 
פאַר אַ קאָמפליצירטער טואונג אָדער אונטער- 
נעמונג. אַן אַי פֿאַר דעם סטראַטעגישן פּלאַן. 
אִי פאר א נײַער מאַשין. אִ'י פאר א רעדעי 
;פּרצעס װערק, אויבּ זיי געבּן ניט דעם גאנצן 
! ענטפער, צייכענען אָבּער גאַנץ דײַטלעך דעם 
אִי פֿון אַן ענטפער", בּ. ריוקין, אונדזערע פּראָי 
זאַאיקער. 2.(מאָלערײ) פּראָװיזאָרישע צייכץ- 
נונג. סקיצע. עסקיז. אִי פאַר די דעקאָראציעס 
צו דער נײַער אויפפירונג. אִ'י פֿאַר דער װאַנט- 
מאָלערײַ אין נײַעם טעאַטעריבּנין. 

3. ניט-פאַרענדיקטע, ניט בּאַאַרבּעטע קאָמי 
פּאַזיציע. סכעמע. עטיוד. אַן אִי פאַר א נײַעם 
ראָמאַן. ;אַן אִי פֿון אַ ליד ליגט שוין אונטער 
מײַן מאַטראַץײ, הל 0. זזװ אָנװאַרף, אַקט 

! אָדער רעזולטאַט פֿון אָנװאַרפֿן. נר. ,אַרײַנצ 
טראָגן א געװיסן . . . סדר אין דער אויפפירונג 
װאָס איז... אַן אי פון עפּיזאָדן", נ. סװערי 
דלין, טמז, 1964 ווו 13, 

אָנװאָזנ(י)שֶׁן זיך -- דזו אױסװאָזנני)ען זיך 
-+, 226, | 

אָנװאַזעלינירן -- טרװ. ניר אָן, --װאַזע- 
לינירט. 59: --וואַזעלינעווען. אָנשמירן 
מיט װאַזעלין. אִי די צעשפּאָלטענע הויט, : 

אָנװאַטעװען -- טרו. -טעוע אָן, -יגעװאַ- 
טעװעט. אויך: --וואַטענען. (שנײַדערל) 

| אָנלייגן, אונטערלייגן, אונטערבּעטן װאַטע. אִי 
א מאנטל, די אקסלען פֿון א מאַרינאַרקע. 


אַנװאָיעװען זיך -- אוטו. -יעווע זיך אָן, זיך 
= געװאיעװעט. 1. א לענגערע צײַט װילדע- 
װען: זיך אָנשפּילן, אַנשטיפן בּיז מיד װערן 
אַי זיך און אַװעקפֿאַלן פֿון די כּוחות. 2. קזו. 
אַרומשלאָגן זיך אויף א שפּילעװדיקן אופן. די 
יונגאַטשעס װאיעװען זיך אָןְ. 8. אָנקריגן 
זיך, אַרומרײַסן זיך, אָנראַנגלען זיך מיט אַ 
צאָל, אַי זיך מיט אַלע שכנים. 

אַנװאָיען -- אוטה. װאָיע אָן, --געװאָיעט. 
מיטאמאָל, פּלוצלינג אָנהײיבּן װאָיען, אַרױס- 
געבּן קלאַנגען --- װעגן (אָדער װוי) הינט, וועלף, 
שאַקאַלן אע. די שאַקאַלן האָבּן אָנגעװאָיעט 
און זיך בּאַלד אָפּגעטראָגן. | 

אן ווֹאָך -- אַדװ. אַרכ. אינדערװאָכן. ,היר 
מיט איין אידר רעכט יודשליך קען לעבּין אן 
װואוך, שכּת, ר"ח, יום-טוב אונ' זונשׂט אַנדרי 
צײַטן דר נעבּן", ספֿר המנהגים, שערבּלאַט, 
אַמשט 1723, | 


1509 


אַנװאָלאַטשען זיך -- אוטװ. -טשע זיך אָן, 
זיך + געװאָלאָטשעט,. אסעזחציסתסם :114=. 
א סך, א לענגערע צײַט אַרומשלעפּן זיך: אומי 
װאַלגערן זיך: נע-ונדעווען און ניט האָבּן קיין 
אָרט װאו דעם קאָפּ אַװעקצולײגן. אִי זיך װי 
אַ הונט. / 

אָנװאַלגער -- דער, ן. 1. אַקט פֿון אָנװאַל- 
גערן. אִי פֿון שמאַטעס. 2. רעזולטאַט פֿון 
אָנװאַלגערן. אויסמיש. אָנהורבּ. לעבּעדיקע און 
טויטע זײַנען דאָ געלעגן אין איין אָיי, מ. יעלין, 
ד. געלפּערן, פּאַרטיזאַנער פֿון קאַונאַסער געטאָ. 

אָנװאַלגערן -- טרו. -ער אָן, -געװאַלגערט. 
1. אָנװאַרפֿן. אָנװאַליען. אָנהױפֿן. אָנהורבּען. 
אִי שטיקער אײַזן. אִי פּאַפּירן, בּיכער איבּער 


דער גאַנצער שטובּ. אִי שטיינער, קלעצער. . 


2, דזוו אָנװעלגערן, אָנקאַטשען. א סך (אויס)- 
װאלגערן. אַי מיטן װאַלגערהאָלץ דעם גאַנצן 
קאָרבּ װעש. אִי בּלעטער אויף (פֿאַר) לאָקשן, 
*אָי די בּיינער, די זײַטן = געבּן קלעפּ. 8. אָנ" 
זאַמלען, אָנקלײַבּן און האַלטן אין אומאָרדע- 
נונג. אִי אַ קעלער מיט אַלטע מעבּל. אִי אַלער- 
ליי מטבּעות. 

מיט זיך -- ;איף דײַן יינגל װאָס איז 
שוין געלעגן אויף דער ערד האָבּן זיך אָנגע- 
וואלגערט דרײַ-פיר יונגאטשעס". ;ודי הײַזערן 
האַבּן אים {דעם הויף} געקװעטשט מיט זייערע 
בּלינדע װענט, זיך אָנגעװאַלגערט אויף אים", 
בּערג, בּײַם זניעפער װו. קאויפֿן שװאַרצלעכן 
פֿענצטער האָבּן זיך אָנגעװאַלגערט חוֹשך-בּערג", 
סלוצקי איבּז, בּרענער, אַרום אַ פינטעלע בַּער- 
לין 1923, 

"ונת -- אואקסענפעלדן פארזיכערט זיך אַלץ 
כּסדר װעגן דער ווירקלעכקייט' פֿון זײַן שיל- 
דערונגס-אַבּיעקט דורך פּינקטלעכסטער אִי פון 
סימנים און בּאַװײַזן", מ. װינער, הקדמה, אַקי 
סענפֿעלדס װערק |, סאָװ, 1931. ניש. 
דער -- אין א קינדערשפּיל, וען צוויי גרופּעס 
פֿאַרמעסטן זיך אין לױפֿן צו דערגרייכן צו אַ 
פענדל -- דער װאָס פאַרהאַלט א לױפֿער פון 
דער צווייטער גרופּע מיטן אָנהענגען זיך אויף 
אים. די שפּיל גופא האָט געהייסן פֿענדלשפּיל 
אָדער אָנװאַלגערײַ, 


אַנװאַלדיק -- אַדי. נעאָל. װאָס איז אָן װאַלד, 
אַן אַיע געגנט, בּלויז פֿעלדער און פֿעלדער. 
דיקייט -- די אִי פֿון נגב, 


אָנװאַלדן -- טרװ. װאַלד אָז, --געװאַלדט. 
פֿאַרפֿלאַנצן שטחים ערד מיט װאַלד. בּאַװאַלדן. 
אוױסװאַלדן. אַי די נאַקעטע בּערג. -וֹנף, 


אָנװאַליען -- טרו. ליע אָן, -געװאַליעט. 
1. אָנװאַרפֿן איינס אויף דאָס צווייטע. אָנװאַל- 
גערן, אָנהױפֿן, אָנשיטן, אָנבּערגלען (עפּעס אין 
אַן אומאָרדענונג). אַי א הויף מיט קאַרטאָפל, 
אִי די פּאָליצע מיט בּאַלן שטאָף. , בּײַ דער טיר 
האָט אָנגעוואליעט א בארג שניי". *אַי די זײַטן 
= געבּן קלעפּ. 2. אָנלײגן, אַרױפֿלײגן אויף 
עמעצן (צו טאָן) אַ סך אַרבּעטן. אִי אויף דעם 
שנײַדער-געזעל אלע שטטבּאַרבּעט. אִי אויף 
דעם סעקרעטאר אלע ענינים, עסקים. אִ' א 
שװערע משׂא אויף דער אויסגעדארטער שקאַפּע, 


אָנװאַנציק 


מיט. זיך -- אַנשפּאַרן זיך אויף עמעצן, 
אַרױפֿלײגן זיך מיט שװערקייט. ,װאַליע זיך ניט 
אָן אויף מיר, איך האָבּ ניט קיין כּוחות". ,װאָס 
װעל איך טאָן אַז נאָך די צװויי יאָר קעסט װעלן 
זיך דאָס פּאַרפֿאָלק ארײַנקלײַבּן צו מיר און 
װעלן זיך אַי אויף מײַן קאַרק", שמ"ר, דער 
אוצר, ווילנץ 1884, 


אָנװאַלעכן -- טרח. װאָלעך אָן, -געװאָלעכט. 
(שפּאַסיק) אַנזינגען אַ סך װאָלעכלעך. ,דער 
חזן האָט זיי גוט אָנגעװאָלעכט, געבּעטלערט, 
א בּיסל געטרעלעלט. . . עס איז געװוען אַן עונג 
יום'טובֿ", דער יודישער פֿאַריפּסח, װאַרשע 
1, 


אַנװאָלען -- טרה. לע אָך --געװאָלעט. 
לאַקל, פּאָז, בּעס. אָנבּראָנעװען. אִי ס'גאַנצע 
פעלד, יי 


אַנװאַלצן -- טרװ. װאַלץ אָז, *-געװאַלצט. 
1. אָנשטעלן װאַלצן. אִי די מאַשין. ‏ 2. אָנ- 
אַרבּעטן עפּעס מיט װאַלצן. אִי שטאָף. 8. אָנ- 
דרעשן מיט א װאַלץ. אִי תּבואָה. פרגל אויס- 
װאַלצן, 227 -/21, 


אַנװאָלקנדיק -- אַדי. װאָס איז אָן װאָלקנס; 
װאָס איז ניט פֿאַרצױגן מיט װאָלקנס: װאָס 
איז ריין, דורבלויכטיק. ,ס'איז דורכזיכטיק די 
וועלט און אִי װי אין אַ טאָג פֿון פּשוטן יונגן 
גליק", ימ איבּז, טאָמאַס מאַן, טאָניאָ קרעגער, 
0, הקדמה. יקייט, 


אַנװאַלק(ע)נען -- דזוו אױסװאָלק(עצען -+, 
7, אויך פֿיג. דער טרויער האָט אָנגעװאָלקנט 
זײַן פּנים. אויך מיט זיך -- ;בּאַלד האָט 
זיך אָנגעװאָלקנט אַז סע איז מיר געװאָרן פֿינ- 
צטער אין די אויגן" מרדכי אָסטראָװסקי, אַמענש 
אָהן אַקאָפּ, זשיטאָמיר 1876. ,דער גאנצער 
הימל ארום פֿעלדז האָט זיך אָנגעװאָלקנט", נס, 
ימוסרי. אויך פֿיג. זיך אָנבּייזערן, זיך א 
אויף דער טאָכטער, 


אַנװאַלרעכטיק -- אַזי. נעאָל. װאָס האָט 
ניט קיין װאַלרעכט. ,א ספּעציפֿישער מאָמענט 
אין דער רעכטלעכער לאַגע... דאָס איז דער 
גרויסער פּראָצענט אָיץָ", מ. קיפּער, דאָס ייִדישע 
-שטעטל אין אוקראַינע, כארקאָװ 1929. 


אַנװאַנדערן זיך -- אוטו. ‏ ער זיך אָן, זיך 
+ געוואנדערט. מיט א געפיל אַז עס איז 
גענוג -- אַרומפֿאָרן איבּער א סך לענדער. אָפּט 
זײַן אונטערוועגס. אָפֿט אונטערנעמען רײַזעס. 
אִי זיך איבּער דער בּרייט און לענג פון ערדקליי 
לעך. אִי זיך און זײַן װאו די װעלט האָט נאָר 
אַן צק. ונג. ניש. 


אַנװאַנכען -- טרװ. -כע אָן, --געװאַנכעט, 
אָנשמעקן, דערשמעקן, דערשנאפּן, דערשפּירן. 
אויסגעפינען, פּעיאָ. אִי עפּעס א גוט געשעפטל, 
אִי װי אַ הונט אין אַלע װינקעלעך. אִי א גע 
פאַר. -עניש, 


אַנגװאָנציק -- אדי. ואָס איז אָן װאָנצעס. 
;דער קסיאַנדז ... זײַן געשטופּלט אִי פּנים 
איז נאָך געווען אָן קנייטשןײ, ידידיה מאַרגאָליס, 
פּויערים, מאָסקװע 1939, 





אַנװאַסערדיק 


אַנװאַטערדיק -- אַזי. 1. װאָס איז אָן (האָט 
ניט קיין) װאַסער. אֶיער מובּר. אִי לאַנד, 
2. װאָס קען אויסקומען, זיך בּאַגיין (כּמעט) 
אָן װאַסער. אִיע בּעלי"חיים. אֶ'ער מאבל. 
דיקייט, 

אַנװאַפּערן -- טרו. ער אָן, --געװאַסערט, 
1 אָנזאַפּן, אָנטרינקען, דורכנעמען עפּעס מיט 
װאַסער. אִי די װאַזאַנען. אִי די אויסגעטריקנטע 
ערד. 2. באַװאַסערן. דורכפֿירן, דורכציען, 
צובּרענגען װאַסער(דרערן). איריגירן. אִי דעם 
נגֿ. אִי די שטיבּער פֿון דאָרף. 0. פֿיג. איר. 
פאַרװאַסערן. אַרױסזאָגן אָדער אָנשרײַבּן עפּעס 
װאָס זאָל כּמעט גאָרניט זאָגן, גאָרניט אויס 
דריקן. אִי אן אַרטיקל מיט איבּעריקע ריד. 
א אַ רעדע מיט פוסטע און פאַרעלטערטע 
טראַפאַרעטן, 

אָנװאָפֿנדיק -- אדי. ואָס איז אָן װאָפֿן 
אַן אָיע פֿאַרטײדיקונג. -יקייט. 

אַנװאַפֿענען -- טרח. פפֿן אָן, --געװאָפֿנט, 
1. באַװאָפֿענען. בּאַזאָרגן, אױסשטאַטן מיט 
כלערליי װאָפֿן, כּלי-זיין. אִי די אַרמײי מיטן 
נײַסטן װאָפן. אִי די פּאַרטיזאַנער-מחנה. פֿיג. 
,מענטשן האָבּן מיך אָנגעקוקט און געחידושט 
זיך, און אָנגעװאָפֿנט אויף מיר זייערע צינגער", 
הל, 'לידער צו אַ װײַטן פֿרײַנטי. 2. צוגרייטן, 
בּאַפֿעסטיקן. זיך אָנגאַרטלען. אִי מיט אײַזערנע 
בּאַװײַזן. אִי מיט װיסן. אִי מיט שטאַרקן גלויבּן, 
אִי דעם פאָרשטייער מיט ציטאַטן און סטאַטיס- 
טישע ציפערן, ער זאָל קענען אָפּשלאָגן די 
אַטאקע פון דער אָפּאַזיציע. ‏ מיט זין -- 
;אן ואפנטן זיך דיא דרײַא קלינן מאָך", 
שמואל בּוך, סטראָפֿע 1054. ,. . . האָבּן זיך אָנ" 
געװאָפֿנט מער מיט דאַרװינס טערמינאָלאָגיע 
איידער מיט זײַנע אידייען", מעריסאָן איבּז, 
קראָפּאָטקין, געגנזײַטיקע הילף, נ"י 1913, ,כַּדִי 
צו פֿאַרענטפערן און בּאַרעכטיקן ליטעראַטור 
פֿאַרן עולם. . . האָבּן שלום:עליכם און פּרץ זיך 
געדאַרפט אִי און אָנלאָדן... מיט, . . יידישע 
כּלל-אידייען", בּ. ריװקין, גרונט-טענדענצן.... 
דונג, 


אַנװאַצקען -- טרװ. יקע אָן, -יגעװאַצקעט, 
אוקר. זזחװ אָנװאַדזגען אָנשמוציקן, אָנבּרו" 
דיקן. אויסשמירן אין (מיט) בּלאָטע. אי די 
פּאָדלאָגע. אִי דעם קלאָרן טישטעך, 

אָנװאַקלען -- טרח. -קל אָן, --געװאַקלט. 
נעאָל. אָנטרײסלען. אָנשאָקלען. אָנהײבּן צו 
וואקלען, בּאַװעגן הין און צוריק. אַי דאָס שיפל 
אויפן װאַסער. אִי דעם פּאַמפּעדיקל פון זייגער, 
מיט זיך. /נג. -/עניש. 

אַנװאַקפֿ -- דער, ן. פּראָצעס אַדער רע 
זולטאָט פֿון אָנװאַקסן. דזו אָנװאוקס -. ,דאָ 
האָט איר דעם גראַדועלן אַי פֿון דער דראַמע, 
איר נאַטירלעכע אנטויקלונג", מוק, פרץ און 
דאָס יודישע טעאַטעךר. 

אַנװאַקפֿן -- אוטו. װאַקס אָן, האָבֹּ 8 בִּין 
+ געװאַקסן (-- געװאָקסן). 1. אַרױסװאַקסן; 
אַרױסשפּראָצן; אַרױסגעבּן גערעטעניש. בֹּאַי 
וואקסן װערן. אז מע װעט פאַרזייען װעט אַי 
די בּיימער װאַקסן אָן מיט פּירות, זיי בּרעכן 


110 


זיך אַזש פון דער מִשׂא. ;די האָר אױיפן קאָפּ 
ועלן איר צוריק אַי. ;א געדיכטע בּאָרד איז אים 
אָנגעװאָקסן". ;לאָז אַי װאָנצעס, זיי װעלן דיר 
פּאַסן". ,דא מאַכט גאָט װאַקסין אין מיטן פֿון 
דר גרובּ קרײַטר מיט װאָרצלן די פֿאַשט אן 
דר זײַטן פון די גרובּ אן גיװאַקסין זײַןײ, לטו, 
קמט/א. ,תּבואה װאָס אין איר האָט אָנגעװאַקסן 
די װידערואקסונג פֿון אינדיג... הייסט מען 
דאָס ניט אויסיעטן", זרעים, לז/ב. , פֿון שרײיען 
קאָלאָניאַליזם װאַקסן קיין שיך ניט אַרױס, און 
פון רײַסן זיך צװישן זיך װעט קיין העמד אויפן 
לײַבּ ניט אָי, בּצג, טמז, 1965 1 1, 

2. פֿאַרװאַקסן װערן. אַרומװאַקסן. בּאַדעקט 
װערן מיט עפּעס. אִי מיט בּלאָטע, מיט שמוץ. 
די װענט װאַקסן אָן מיט שימל. אִי מיט מאָך, 
אִי מיט שמאַלץ = װערן פֿעט, דיק. *עס װאַקסט 
אָן אויף אים וילדפלייש = א) װערט פֿאַר- 
גרעבּט: ב) װערט רײַך. ,די טישן און בּענק 
זענען אָנגעװאָקסן מיט פאַרטריקנטער בּלאָט{י, 
קמ. 1866, פא 4. ,עס איז אָנגעװאַקסן בּלאָטע 
{אויפן דילן בּאַלד בּיזן פענצטער", בּ. א. זאַי 
בּיעזענסקי, די שװערע צײַט שן, װארשע 1887, 
;סאיז פֿאַראַן א חילוק... צי בּשׂריהלב, צי 
בּשׂריהרגל, און סאיז פֿאַראַן וואו עס װאַקסט 
אָן װילדפֿלײיש", לדבּ, נ"י 1957. , מײַן װאָרט 
און איך -- מיר טראָגן יאָך און צוימען, עס 
זאָל נישט אִי אויף אונדז די זעט", בּ. לאַפּין, 
פֿולער קרוג. 

9. אױסװאַקסן. אַרוסקומען. אַרױסשפּאַרן, 
געשװאָלן װערן. בּראָדעװקעס װאַקסן אָן אויף 
זײַן פליישיקער נאָז. אַ געשוויר, א גוליע איז 
אים אָנגעװאָקסן אויפן קאָפּ. עס װאַקסט אים 
אָן א פּעמפּיק. קללה: אַ האָרבּ זאָל דיר אָי 

4, אויפֿקומען. בּאַװײַזן זיך. גיך אױפֿגעבּױט 
ווערן. צענדליקער נײַע הײַזער זײַנען דאָ אָנגץ- 
װאַקסן אין משך פֿון עטלעכע חדשים. אַי װי 
שװאָמען נאָך אַ רעגן. 

ס. צוּװאַקסן. צוקומען. װערן מער. אַרײַנלײגן 
געלט אין בּאַנק, עס זאָל אִי פּראָצענט. זײַן 
פֿאַרמעגן װאַקסט אָןְ. ,און װאָס עס װעט אַי 
פּראָצענט זאָל דער דאָזאָר אָפּנעמען און ער זאָל 
דערפון מאַכן א תּלמוד:תּורה", בּינטשע די 
צדקתטע, װאַרשע 1883. ,...עס איז שוין 
װידער 15 רובּל רװחים אָנגעװאַקסןײ, מסדר 
אגרת, קפּ"ה, 

0. שטײַגן. װערן שטאַרקער, ראַשיקער, גי" 
כער. די שפּאַנונג (פאַראינטערעסירונג, סענסאַ- 
ציע, סקאנדאל) װאַקסט אָן. דער קלימאַקס 
װאַקסט אָן. די מוזיק װאַקסט אָן צום פֿינאַל, 
,;אין מדבּר װעט ער אַװעק אין איינזאמקייט, 
וואו ער װעט לאָזן די נײַע נשמה אַי אין אים", 
בּ. ריװוקין, ה. לייװיק.... ;די יידישע פראַגץ 
האָט גענומען אִי אויך אין אן אנדער גרענעץי 
פונקט", ימ איבּז, שד ווצ. ;דערהערט אן אומ' 
רואיקן, אַלץ אָנװאַקסנדיקן גערויש", ה. דאָבּין, 
צװישנ בּינשטאַקג, מאָסקװע 1941. ,דערהערט 
זיך דאָס אִי פֿון קריגסירעש", יעקבֿ פֿרידמאַן, 
נפּילים, ז' 56. 

7. װערן מער, גרעסער, העכער. די כּתבֿיידן 
אין אַרכיוו װאַקסן אָן בּיון סופיט. די דאַקי 


אָנװארעמען 


מענטן, בּאַװײַזן קעגן בּאַשולדיקטן װאַקסן אָן 
פּראָבּלעמען װאַקסן אַן. ענינים צו דערליידיקן 
װאַקסן אָן. דער עולם צו דער פּראָטעסט-פאַר- 
זאַמלונג װאַקסט אָן. 
מיט זיך -- פֿון זיך, אָן כּװנה, אָן בּאַמי 
אונג. ,עס װאַקסט זיך אָן פּראַצענט? (ועגן 
אייניקלעך). ,איך לאָז זיך אויף מיר קיין סך 
עבֿירות ניט אַי, איך ריניק זיי בּיסלעכװײַז 
אָפּײ, מ. שפּיראָ, דער צבֿועק..,, אַדעס 1896, 
זי 147, 
ונג -- ,ער ואר אין זײַן אנפֿאנג איין 

אייער פֿר קאַפֿיר אונ' דורך אן װאַקסונג פון 
זײַן (משׂא ומתּן) איז ער איין מאַקלאַר גװאָרן 
אונטר ענגלישי (סוחרים)", שאר, קא/ב. ,דער" 
שפּירט אין זיך אַן אִי פון קראַפט און קולי 
טורעלן שאַפֿןײ, זשיט. 

אַנװאַקפֿן -- 22 װאַקס. -+ אָנװעקסן, 

אָנװאַראַזשען -- טרװ 4 אוטװ. זשע אַן 
-- געװאַראָזשעט. 89: -הואָראָזשען, 
-ווראָזשען. 1. אָנכּישופֿן. ,. . , מיט זלי- 
נע משוגענע רייד װאָס ער האָט אָנגעװאָראָזשעט 
אויף דער שטאָט", פמ, דאָריאױס, דאָר-אײַן 
כאַרקאָוו 1929 2. (שפּאַסיק) אַ סך אױס. 
לייגן, פּותר זײַן. טרעפֿן, פֿאַרױסזאָגן. ,די צי- 
גײַנערקע האָט אים אָנגעװאַראָזשעט אַ גליק- 
לעכע צוקונפטף". אִי דאָס טעלערל פֿון הימל, 

אָנװאַרגן -- -+ אָנװערגן. 

אַנװאַרגענען זיך -- אוטו. "גע זיך אָן, זיך 
= געװאַרגעט. לר. -+ אױסװאַרגענען, 228, 
אָנמאַטערן זיך. אִי זיך בּײַ דער אַרבּעט. אִי זיך 
א גאַנצן לעבּן. 

אַנװאַרזען -- פד. -+ אָנװערזען,. 


אָנװארטן -- פד. אַנשטאָט אָפּװאַרטן. ,האָבּן 
זײַנע תּלמידים אָנגעװאַרט בּיז ערבֿ יום כּיפּור, 
ווען מענטשן זײַנען פֿאַרנומען מיט צוגרייטן 
זיך צום יום כּיפּור", הרבֿ בּנימין גרינבּערג 
איבּז, ספֿר נפֿלאות הזהר, מאָנטרעאָל 1927, 

אָנװאַרטן זיך -- אוטװ. װאַרט זיך אָן, זיך 
= געװאַרט. 1. אַ סך, א לענגערע צײַט װאַרטן 
(מיט בּײַבּאַטײַט פֿון זײַן אומגעדולדיק). אִי זיך 
אויף א פֿאַרשפּעטיקטן גאַסט. אִי זיך אױיפֿן 
גרויסן געווינס. אִי זיך אויף אַ רעגן אין א יאָר 
פון טריקעניש. אִי זיך װי אױיף משיחן 
2. האָבּן געדולד, זײַן געדולדיק בּײַם װאַרטן, 
אִי זיך אין דער אָטשערע' (= ריין א גאַנצע 
נאַכט. אי זיך אויף א בּאַשערטן. אַי זיך בּײַם 
דאָקטער אין אױפֿנעם:צימער. אִי זיך אויפן 
בּאַן. -ונג. ‏ עניש. 


אַנװאַרטשען -- טרו. -טשע אָן, --געװאָר- 
טשעט. 1. אָנבּורטשען. אָנרעדן עפּעס אומ- 
קלאָר אַזױ װי צו זיך אַלין. אַרומגײן איבּערן 
שטובּ און אִי יעדן א פֿולן קאָפּ. 2. כּסדר 
אַרײַנשושקען, אַרײַנמורמלען עמעצן סודות אין 
אויער אַרײַן. אִי רכילותלעך אויף די חבֿרטעס, 
מיט זיך. עניש, 


אָנװאַרעמען -- טרו. דעם אָן, --געװאַי 
רעמט. 1. מאַכן װאַרעם. דורך אָנהײצן דערי 
בּרענגען טעמפּעראַטור צו נייטיקער מדרגה. 





אָנװארעמען זיך 


אי די שטובּ. אִי די לופֿט. אִי דעם מאָטאָר פון 
אױיטאָ,. קער האָט אַפֿילו ניט פֿאַר װאָס זיך 
האָלץ צו קויפן ער זאָל זײַן לײַבּ קענען רעכט 
אַ", ר' משה בּר' נתן נטע, איבּז, קה, סוךל' 
קאָװו 1821, ,די נאַטור טוט די אייגענע מיט. 
לען אָנצוּװאַרעמען דאָס אינעװייניקסטע פֿון 
דעם מענטשן, װי דער מענטש, אַז ער װיל אִי 
זײַן דירה", װ. און ס', איבּז, די מעשׂה פֿון 


דעם שטיקעלע בּרױט, זשיטאָמיר 1869. אװען 


מע האָט צו טאָן מיט מעטאַלן, דאַרף מען 
נעמען אין בּאַטראַכט אַזעלכע אײגנשאַפֿטן: 
זייער... שמידעוודיקייט, שמעלצעודיקייט און 
דעם גראַד פֿון אויסבּרייטונג בּײַם אָ'", ל. 
זאַמעט, יישפ אא, 3, אַי אַן אײַזן; אַי אַ פליטע --- 
(שנלדעריש) צוגרייטן, מאַכן אַן אײַזן-פּרעס), 
;זי קען גוט קאָכן, און צעװאַשט אַ שטיקל 
גרעט, און װאַרעמט אָן אַן אײַזן", יעקבֿ מאיר 
ליפֿשיץ, אַ װאָלװעלער בּיסין, װילנע 1892, 
*אָי מיט א רימען = אָנשמײַסן, 

2. אַ בּיסל צוּװאַרעמען. צוקאַכן. מאַכן צוד 
ריק װאַרעם נאָכדעם װי ס'איז געװאָרן קאַלט, 
אִי דאָס עסן. אִי דעם טשײַניק טיי. אִי די יויך, 
;די בּית-שמאי זאָגן אַז מע טאָר ניט אַרײַנלייגן 
בּינטלעך פֿלאַקס אין אויװן, סײַדן |עס אין 
פאַראַן גענוג צײַטן אַז זיי זאָלן אָנגעװאַרעמט 
װערן {פֿרײַטיקן װען עס איז נאָך טאָגײ, פּיעט, 
שבּת, א, ו. ,און {זיין האָבּן צעלייגט א פײַער 
און אָנגעװארעמט װאַרעם װאַסער", לט2, פח/ב. 

8. דערװאַרעמען. אִי די פֿיס, די אָפּגעפֿראַ 
רענע פינגער. אִי די גלידער. אִי אויף דער זון 
די בּיינער. אִי דאָס בּעטעלע פֿאַרן קינד. אִי דעם 
געלעגער. ;ניט דער פעלץ װאַרעמט צוערשט 
דעם מענטש נאָר פאַרקערט: דער מענטש װאַ- 
רעמט אָן דעם פּעלץ", יהל, די קאַלאַניסטן |, 
װאַרשע תּר"ץ. קאָי מיט אַ פֿינגער קאַלטע מאָ- 
נומענטן", רייזל זשיכלינסקי, שװײַגנדיקע טירן. 

4. אַרײַנבּרענגען עמעצן אין אַן אָנגענעמער, 
געהױבּענער שטימונג. אויפּמונטערן. דערפֿרײ- 
ען. צוגעבּן מוט. אִי די פאַרפּײַניקטע בּרידער 
מיט גוטע, פריידיקע נײַס. אִי אַ מאַמעס האַרץ 
מיט א בּריועלע פֿון די קינדער. אִי דעם עולם 
מיט אַ היציקער רעדע, מיט שאַרפֿזיניקע װיצן, 
אִי די אָנטײלנעמער אין ספּאָרט-פֿאַרמעסט. אַי 
די שטרײַקנדיקע אַרבּעטער מיט גוטע צװאָגן, 
אִי די אַטמאָספֿער אין זאַל. ענאָך עטלעכע מאָל 
אונטערטוקן זיך אין דעם ים:התּלמוד האָט 
הערשעלע שוין געשפּירט אַ קעלט און זיך 
געאײַלט אַרױס אָנצוּװאַרעמען די נשמה", ממוס, 
װינטשפֿ. 

9. מאַכן עס זאָל זײַן בּאַקװעם, אָנגענעם, אי 
אַן אָרט אויפן גאַנצן לעבּן. אִי א פּלאַץ. אִ' 
אַ שטול -- אבּערגעבּן עמעצן א שטול 
(פּלאַץ) צום זיצן, אויף וועלכן מען איז אַליין 
געזעסן. אִי די אייגענע דירה (װענט) -- זיך 
גוט אײַגאָרדענען אין דער היים. *אַי די פיס := 
זײַן, בּלײַבּן אויף אַן אָרט (שטעל) אַ לענגערע 
צײַט. ,ער האָט נאָך רעכט די פֿיס דאָ ניט 
אָנגעװאַרעמט און װיל שוין זאָגן דעות". 
אָנװאַרעמען זיך -- אוטװ. -+ זפֿװ. צום 
3 ההאָט (הקבּ"ה) געשיקט א קעלט איף 


אָנװאַרף -- דער 


1001 


אַחשורוש דאָס ער זיך זאָל קענען אִי אָן אסתּר 
און זאָל זי דעריבּער ליבּ האָבּן", ר' אהרן 
מטריבֿש, ספֿר מצח אהרן, װאַרשע תּר"ג. צום 
3 תאַן אָרט אויף אָנצוּװאַרעמען זיך איז פֿאַר 
אים געװען אַגדתּות, מעשׂיות און הייליקץ 
מוסר-ספֿרים", ממוס, װינטשפ. ;די קאַלטע 
איינזאַמקײט פון לעבּן נעמט פֿרירן זייער האַרץ 
און זיי ווילן זיך א בּיסל אַי אָן זייער יוגנט", 
דא, פון בּערלין בּיז סאַןפֿראַנציסקאָ, װארשע 
0, ייִדן האָבּן זיך בּײַם מגיד אָנגעװאַ- 
רעמט", פ. בּימקאָ, איק, פּסח תּשכ"ז. דערצו 
נאָך בּײַ די ספּעצ בּבּ; 

1. אײַנהאַלטן זיך. זײַן, בּלײַבּן ערגעצוואו, 
בּײַ עמעצן א לענגערע צײַט. אִי זיך אין שטעי 
טל. דאָס געלט װעט בּײַ אים זיך ניט אָ'. *,בּײַ 
אים װאַרעמט זיך קײינמאָל אַ קאָפּיקע ניט אֶן"== 
ער האָט שיטערע פינגער, איז אַן אויסבּרענגער. 
איינער בּײַ וועמען געלט האַלט זיך ניט. 

2. זיך אײַננאַדיען. זיך צושאַרן: זיך צומאַכן 
צו עמעצן מיט דער כּװנה צו געניסן. אִי זיך 
בּײַם גביר. אי זיך אָן רײַכן קרוב. אִי זיך אין 
עמעצן. אויך: אִי זיך אַרום אַ גרויסן גײַסט, 
געלערנטן, דענקער = גײַסטיק געניסן פון אים. 
אַי זיך בּײַ פרעמדע טישן, 

זונג -- גאַלע קערפּערס פֿאַרבּרײיטערן זיך 
דורך אִי און ציען זיך צונויף דורך אָפּקילונג", 
יאַשונסקי איבּז, ה. שמידט, דאָס װעלט בּילד, 
װאַרשע 1923 /עעכץ. -עניש. הער - 
;ער איז ניט קיין רעדנער און אַװדאי ניט קיין 
אָי, בּ. שעפנער, פֿאָר, 1962 ווט 7. אויך: מכשיר 
אָנצוּװאַרעמען. -עריי. 


אָנװאָר(ע)נען -- זזו אױסװאָר(עצען -+, 


,9 


ז. 99: אָנװאָרף. 
1. אַקט אָדער פּראָצעס פֿון אָנװאַרפֿן. אַן אַ' 
פֿון כּלערליי זאַכן. אַן אי פֿון אידייען. אליליי 
קער אָי 2. דזו אָנװאורף -+, אַן אִי פֿאַר 
אַ גרעסערער אַרבּעט. עעס איז נייטיק א גרוני 
טיקע דורכשטודירונג אויסצושעפּן אָט דעם 
חומש-קװאַל. װײַטער גיבּ איך בּלויז אַן אַי 
בּלויז אַ התחלה. אפשר װעט עס אַנרעגן 
עמעצן... צו מאַכן אַזא שטודיע", שמ, יישפ |, 
6 


אָנװאַרפֿן -- טרח. װאַרף אָן, -געװאָרפֿן. 


1. װאַרפן א סך, פֿאַרשײדנס און אין אַן אומי 
אָרדענונג. אי קלעצער אין הויף. אִי װי אין 
א הקדש, װי אין א שטאַל, װי אין א מושבֿ, 
אִי איקרע. ,האָט אָנגעװאָרפֿן הרוגים אויף א 
תּחום שבּת װײַט", מעשׂה אומן. אויך פֿיג. 
;אין װיכּוח האָט ער פּרובּירט אִי סבֿרות און 
אַרגומענטן. 

2. אַרײַנװאַרפֿן בּיז עס זאָל װערן פֿול, אַי 
א פֿולן קעלער מיט קוילן. *אִי דעם אויוון -- 
אײַנהייצן מיט א סך האַלץ אָדער קוילן, ער 
זאָל א לאנגע צײַט זײַן הייס. |בּײַם דרוקן דאָס 
ערשטע מאָל אָרעמע מצהי אין דער יוד, קראַקע 
תּר"ס, טג 17, פֿאַרטײַטשט אַר: אװען מע 
הייצט אײַן בּײַטאָג דעם אויוון אום צו בּאַקן 
די מצה שוין בּיז ענדע נאַכט. עס דיערט 


אָנװאַרפֿן 


אַ פּאַר שעה און דאַמאָלס רוען די אַרבּעטער 
אין פּאָדריאַד.ן 

9. אַרױפֿװאַרפֿן, אַרױפֿלײגן. פנון מאַכט 
אוייך אן דיא מויארן אונ' װערפט לייטרן 
אןי, שמואל-בּוך, סטראָפע 979, ,זי װעט אָנ 
רײַסן אַ סך רויזן און בּלומען און אִ' אויף 
זייערע קברים", ספ, גליקליכע און אומגליקי 
ליכע. 

4. אַרױפֿטאָן. אַרױפֿלײגן. איבּערװאַרפֿן אי- 
בּער עפּעס און צודעקן. אִי אויף זיך א פּאַר 
װאָלענע טיכער. ער האָט אויף די לײַכט-ישוײ 
דערנדיקע פּלייצעס אָנגעװאָרפֿן איר אָװנט: 
פּעלערינע", זש, טמז, 1967 וו 12, 

9. אָנלײגן, אָנבּינדן, אַרױפװאַרפֿן אויף 
עמעצן אַן עול, פאַרפֿליכטונג. אי די גאַנצע 
אַרבּעט אויף דעם לערןיינגל. אִ' די גאנצע 
פֿאַראַנטװאָרטלעכקײט אױפֿן נידעריקסטן בֹּאַי 
אַמטן, אִי אויף דער יתומה די גאַנצע בּאַל- 
בּאַטישקײט. ,װיפֿל דײַן כֹּח און דײַן שׂכל איז 
בּרויכסטו צו טאָן, און דאָס שװערקייט פון 
פּרנסה װאַרף אויף אים אָזִי, ספֿר ישרי לב, 
ווילנא והורדנא 1819. ;און דאָס שװערקייט 
פֿון פּרנסה װאַרף אויף אים אָן, נאָר מיט 
גרויס געבּעט דײַן בּאַדערפעניש פֿון אים מאָן", 
ישרי 37, װילנע 1867, יח/ב. ;אַחשורוש... 
האָט . . . אָנגעװאָרפן פּאָדאַטקעס אויף דער גאַני / 
צער װעלט", נוצ, ווילנא והורדנא 1824. 

0. אַרױפֿצװינגען עפּעס אויף עמעצן. אי דער 
בּאַפעלקערונג אַ דיקטאַטור. אִי א שטרענגן 
רעזשים. אִי א ריכטונג, א ליניע. אַ' א בּאַ- 
שלוס. אִי אַ סיסטעם פֿון דער אַרבּעט. אִי אויף 
דער מערהייט די אײַנשטעלונג פֿון דער מינ 
דערהייט. ,איר װעט אונדז ניט אִי װיפֿל מיר 
זאָלן געבּן צדקה". ,אודר װערפן יענם איין 
שבֿועה אן", עפּש, דרך הישר לעולם הבּא, פ8פֿדמ 
תּמ"ה? עאַרומגײן איבּער די הײַזער, טיילן 
און אִי אויף ייִדן די ספרים", ממוס, שלמה. 
;איך האָבּ קיין שטרײַמל-מוסר נישט געפּרײ 
דיקט, קיין רעליגיעזע פֿאָרמען נישט אָנגעי 
װאָרפֿן", פּרץ, געדאַנקען און אידייען ;מֿיר 
ווילן אײַך ניט אִי אונדזערע מיינונגען", שלמה 
בּאַנדאַרטשוק, אַ בּריעף צו אידישע עלטערען, 
אַדעס 1913, , פֿײַנט האָט מען אונדז דערפאַר 
װאָס מיר האָבּן דער װעלט אָנגעװאָרפֿן גאָט", 
צייט, טמז, 1965 4 8, 

אַרײַנבּרענגען עמעצן אין אַ שװערן צוי 
שטאַנד. אַרוסרופן אַ פּײַנלעכע שטימונג, 
אויפוועקן אַן אומאָנגענעם געפיל. אִי אַ מורא, 
א שרעק, א פּחד. אִי א צעמישעניש. אַי א 
צעטומלעניש. אִי א טעראָר. *אַ' אויף עמעצן 
אַ דול = אים צעטומלען, ער זאָל ניט װיסן 
וואו ער איז אויף דער װעלט. ,דער הימל 
איז אָנגעדרודלט. . . און װאַרפֿט אָן אויף איט- 
לעכן אַ מרה-שחורה מיט זײַן פינצטערן פּנים", 
ממוס, שלמה. ,ראַכע טרײַבּט אונדז צװישן 
פֿאָלק, אום אָנצוּװאַרפֿן שרעק אומזיסט?", 
יהואַש, 'די מצורעים'. קיעדער רובּל װאָס ער 
פלעגט אױיסגעבּן פלעגט אים אױיסרײַסן א שטיק 
האַרץ און אָנגעװאַרפֿן אויף אים א שרעקלעכעץ 
אימה", י. גױדאָ, דער נײַער פּראַצענטניק, וילי 





אַנװאַרפֿן זיך 


נע 1892. גיענער אומבּאַקאנטער און שװי- 
גנדיק-בּייזער, װאָס האָט אַמאָל אויף אים |דעם 
װאַקזאַלן דעם שלאָף אָנגעװאָרפֿן, איז שוין 
לאנג א שוֹכן-עפֿר", בּערג, אַרום װאָקזאַל. ,זי 
בּרענגט ארײַן אין דעם בּילד יענװעלטישע, 
מיסטישע ריחות. . . װאָס װארפֿן אָן א פּחד", 
ש. בּיקל, שרײַבּער פון מײַן דורר ו, 

8 זן. זזו בּײַם 73 נאָר די שטימונג אָדער 
דאָס געפֿיל זײַנען לויטער. עדאָס גרינע גראַז 
און דער ריח פון דער ערד װארפן אָן אויף 
אונדז עפּעס א מין זיסקייט, א דרימל", שע, 
מעשׂיות פאַר יודישע קינדער װ. 

9. אױסאַרבּעטן (אָן פּרטים) און פירלייגן, 
אַי א פּלאַן, א סכעמע, א פּראָיעקט. אִי א סדר- 
היום. אִי פּלענער פֿאַר א וװאלקאמפּאַניע. 
אִי אַ סמעטע. ,ער האָט געקאָנט אִי די ראָש 
פּרקים --- אויספירן האָט ער ניט געקאָנט", 
קאָר ן. ,װאַג איך אַנצוּװאַרפן עטלעכע מחשבות 
און פרעגן עטלעכע קשיות", זבּ, די שטימע 
פון טאָל, נ"י 1940, 

0, סקיצירן, אַי א צייכענונג פֿאַר די דעקאָ- 
ראַציעס. אַי די עסקיזן פֿאר די קאָסטיומען. 
אִי א מאַָדעל פֿאַר א נײַער שיף. אִי אויף שווארץ 
די וויכטיקע רעדע. 

1, מאַכן קורצע נאָטיצן (שפּעטער צו בֹּאַ- 
אַרבּעטן). אִי אין נאַטיץ-בּיכל די ענטפֿערס פון 
אינטערוויו. אַי דעם געבּוי, די קאָנסטרוקציע 
פאַר א טרילאַגיע. אִי די הױיפּט-פּונקטן פאַר א 
גרעסערער ויסנשאפטלעכער ארבּעט. אִי א 
קאָמפּאַזיציע. אִי די הויפּט-טעמע פֿאר א סימ- 
פֿאַניע. /דורכגענומען מיט נײַער יום-טובדיקער 
אויפגערעגטקייט, האָט עֶר גלײַך גענומען אִ' 
די ערשטע זײַטלעך פון צװייטן טייל 'הויף 
אויף זשוקאָווסקיי", בּערג, בּײַם דניעפּער וו 

2, שילדערן. מאָלן. פֿונאַנדערװיקלען. אַי 
פאַר די פאַרזאמלטע א שרעקלעך בּילד פֿון פּײַן 
און צרות, פון הונגער און נויט, 

9, אויך אומפ. (אָנ)פאַלן. ;עס האָט אָנגע- 
װאָרפֿן שניי, מע קען ניט אדורכגיין די גאס". 


אַנװאַרפֿן זיך -- אוטװ. -+ זפֿח. 1 אַ 
לענגערע צײַט װאַרפֿן עפּעס און פאַרמאטערט 
ווערן. אַי זיך מיט די זעק פֿלאַקס בּײַם אויס- 
לאָדן דעם װאגאַן. *אַי זיך א קדחת, א בּויכ- 


װײיטיק = װי א רעזולטאט פֿון שװערער פיזי-" 


שער אַרבּעט, 2. קזחו. זיך איבּערװאַרפֿן אַי 
זיך מיט דעם בּאַלעם און אַװעקפֿאַלן אַ טויט- 
מידער. *אִי זיך מיט די אויגן = כּסדו דורכ- 
נעמען עמעצן (עפּעס) מיט די אויגן: וארפן 
אויגן; בּאַגערן עפּעס. ,האָסט זיך אויף איר 
צו פיל שוין אָנגעװאָרפן מיט די אויגן", ש. 
בּרעגמאַן, דורך קריג און רעװאָלוציע |, אדעס 
1, | 

9. אַרױפֿװאַרפֿן זיך. אָנפֿאַלן, בּאַפֿאַלן 
עמעצן. אַי זיך אױפֿן שׂונא מיט דער גאנצער 
קראפט, אִי זיך אויפן שכן מיט טענות און 
זלזולים. אִי זיך װי אַ װילדע חיה. אי זיך מיטן 
שװערן גוף אױפֿן קעגנער און אים אוועקלייגן, 
אים צודריקן. ,צרות װאַרפֿן זיך אָן פון אַלע 
זײַטן". , די היישעריקן האָבּן זיך אָנגעװאָרפֿן 
אויף די פֿעלדער און אַלץ אױפֿגעפֿרעסן 


אָנװאָרצלדיק -- אַדי. 


112 


4 אָנלייגן זיך; אָנזעצן זיך: אָנהענגען זיך 
אויף עמעצן. װערן א לאַסט, אַן עול; פֿאַלן צו 
לאַסט. אִי זיך אויף א קרוב. אי זיך אויף קהל, 
;דורך דעם פּרישות האָט ער ניט אָנגעװאָרפן 
זיך אויף זײַנע פֿרײַנד זיי זאָלן אים שפּײַזן, 
חה, ב, 299. עזיי) װאַרפֿן זיך אָן אויף דער 
שטאָט מיט זײיערע בּאַדערפענישן", ממוס, 
שלמה, 


9. אַרױפֿצװינגען זיך;: אומגעבּעטענערהייט 
זיך אָנבּאָטן; צושטיין. זײַן צודרינגלעך. צומאכן 
זיך. ,--- אַי זיך אויף יענעם מיט עצות, כאָטש 
יענער האָט זיך אין זי כּלל נישט גענייטיקט", 
ממוס, דאָס קליינע מענשעלע. ,א סך אַזעלכע 
האָבּן אין דער לעצטער צײַט זיך אָנגעװאָרפן 
צו זײַן אונדזערע רופֿאים, און אַנגעדולט א 
קאָפּ מיט זייערע בּויך-סברות", ממוס, אַ סגן- 
לה.... ,כלעבּן, ניט יעדעס ליאדע שרײַבּערל 
האָט דאָך דאָס רעכט זיך אָנצוּװאַרפן אױפֿן 
עולם מיט זײַן יובּילעאום!", ייל, פונים יאַריד, 
אַדעס 1909, 

זונג. -עכץ. -עניש. דער (דין, -קע) 

-- ,1ש. ניגערן איז געווען מער לערנער װי 
טעאָרעטיקער, מער אױפֿנעמער װי אַ", מ. 
שטריגלער, איק, 1956, 
1 װאָס האָט ניט 
קיין (איז אָן) װאָרצלען; װאָס איז ניט פֿאַר- 
װאָרצלט, ניט אײַנגעװאַרצלט. אַן אָ'ער שרײיבּער, 
2. װאָס נעמט זיך ניט אָן; װאָס שלאָגט ניט 
קיין װאָרצלען. װאָס איז צײַטװײַליק, ניט פּער- 
מאַנענט. ,אין גלות איז אלץ דאָך אַזוי אב 
סטראַקט אָיי, ייבּל וְאא. עדי אִיע רעװאַלוציע 
אין דער אמעריקאנער פּאַעזיץע האָט געמוזט 
פארלירן א סך בּאָדן", יג, איק, 1957 8ו13, 
-יקייט, 


אָנװאָרקען -- -קע אָן, -יגעװאָרקעט. אוטװ 


-- דזו אױיסװאָרקען, אוטװ, -+ 229. אַי װי 
א טױבּ. טרו -- אַרױסזאָגן, אַרױסבּרענגען 
עפּעס מיט רייד, ענלעך צום װאָרקען אִ' א 
גאַנצע ליבּע-דערקלערונג. -עניש. 


אַנוואַשׁן -- טרה. װאש אָן, --געװאַשן 


1 א סך (אויס)װאַשן. אִי א בּאַליע מיט גרעט. 
2. פּד. אײַנװאַשן. אִי ס'פּנים. אִי די הענט. אַי 
די פֿרוכט פֿאַרן עסן. 8. אָנזידלען. אָנמוסרן, 
גוט אויסריידן, ארײַנזאָגן. אױיסצװאָגן. אַ' א 
מאָרדע, יענער זאָל זיך האָבּן צו האַלטן 
מיט זיך -- ;אין א געװיסער שטאָט בֹּאַ- 
קומט מען א פלעשעלע װאַסער װאָס מ'װאַשט 
זיך מיט דעם אָן, װערט מען יונג", פמ |ש. 
לעהמאַן, בּײַ אונז יודען, װאַרשע 1923ן. ‏ -עכץ. 
-עניש, 


אַנװיאָנדולען -- טרו. דול אָן, --געװיאָנ- 


דזלט. אַ סך אָנרייכערן, (אויס)װיאַנדזלען, 
(אויס)רייכערן. אִי אַלערלײ מינים פֿיש. אִ' 
הערינג, 


אַנװיאַצען -- אוטח. ננע אָן, --געװאַנעט. 


א בּיסל ויאַנען. אָנהײבּן װאַנען. ,איר זעט, 
די אונטערשטע בּלעטער פֿון װאַזאָן האָבּן שוין 
אָנגעװיאַנעטי. 


אַנװײַזונג 


אַנוויגן -- טרח. ויג אָן, --יגעוויגט. 1, פֿאַר- 
וויגן. אִי דאָס קינד אין וויגעלע. 2. אַנהױדען, 
צעהוידען. צעויגן. אִי די הוידלקע עס זאָל 
פליען הויך בּיז צום הימל. מיט זיך -- 
,איך האָבּ זיך שוין הײַנט גענוג אַנגעװיגט, וויג 
דו זיך א בּיסלי;. ונג. עניש, 


אַנװיטע(ווע)ן זיך -- אוטח. -טענװע) זיך 
אָן, זיך --'געװיטע(װע)ט. אַ סך, אַ לענגערע 
צײַט, גריסן זיך מיט א צאָל (דורך א שאַקל 
מיטן קאָפּ אָדער בּאוועגונג מיט דער האַנט), 
אי זיך מיט אַלע געסט אויף דער חתונה. 


אַנװײבּערדיק -- אַדי. װאָס איז אָן װײַבער, 
אַן אֶ'ער לאַגער אין װײַטן צפֿון. א קלובּ פון 
אֵיץ. 

אָנװיידלדיק -- אַדי. 
אן איער פּודל. 


אָנװײדלען -- טרװ. דל אָן, --געװיידלט. 
(קינדער-לשון) אָנטשעפּען אויף א װיידל. אַי 
דער קאַץ אַ גלעקעלע. 

אַנװייז -- דער, ן. 1. אַקט פֿון אָנװײַזן -+, 
אי מיטן פֿינגער. אִי אויף דעם שולדיקן. א" 
שטעקל פֿאַר דער װאַנטמאַפּע. 2. בּאַמער- 
קונג. סוגעסטיע. עצה. אַן אִי װי צו פֿאַרריכטן 
דעם מאַנוסקריפּט. אִי װי אַזױ צו האנדלען אין 
א געוויסער סיטואַציע. אי װי צו אינטערפּרע 
טירן די ראָלע. אַן אִי װי צו בּאַהאַנדלען דעם 
שװערן חוֹלה. 0. (אָנ)ואונק. אָנצוהערעניש. 
רמז. ,לעגענדעס . . . זיי זײַנען אַן אִי אויף דער 
אַלטקײט, אויף דער פאַרחורבּנקייט פון דעם 
גלות", קאַר װו. ,דער אִי אויף דער בבּרוינער 
טעקע". . . איז ניט קלאָרײ, מװ, היטלערס פּראָי 
פֿעסאָרן. 

4 אינסטרוקציע. דירעקטיוו. אִ' פֿאַר די 
ניצערס פֿון װערטערבּוך. אַי פאַר די תּלמידים 
װי זיך אויפצופירן. אִי פֿון לערער װאָס צו 
לייענען. אִי װי ארויסצוגיין פֿון דער אונטער- 
בּאַן. , מע װאָלט זיך געקאַנט בּאַגיין אָן דעם 
אִי װאָס צו טאָן מיט דער אױפֿגאבּע", ימ, שולי 
גראַמאַטיק, 1921 0. ראֵיה צו בּאַפעסטיקן 
א מיינונג. אַן אִי אויף דעם עקאָנאָמישן מצב 
װאָס דערלאָזט ניט פֿאַרגרעסערן דעם בּודזשעט, 
;אַ סך איבּערצײַגנדיקער איז זײַן אִי אויף 
ענגלאַנד, ואו ייִדן האַבּן זיך אסימילירט", 
גרינ, ... טאַגבּוך,. 

0. פֿאַראָרדענונג. דעקרעט. אִי פאַר דער בּאַז 
פעלקערונג (װוי) צו שפּאָרן עלעקטרע, װאסער, 
;נאָך דעם װי דער הערשער פון דער ארבּעט. 
שטעל און דער מיליטערמאַן האַנּן אויף זײַן 
אִי געעפנט דעם ספּעקטאקל", ישׂראל קאַפּלאַן, 
שליאַך און אומװעג. }, דזו אָנװײַזונג, 43, 
8. זוכצעטל. רעגיסטער. אַי אין דער רשימה, 
אִי אין (טעלעפאָן)בּוך. בּיבּליאָגראַפֿישער אַ, 


אָגװײַוונת -- די, יען. . פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פון אָנװײַזן -+. לויט מײַן אַ" 
עװעקסלען װאָס זײַנען אויסגעשטעלט אָן אן 
אי פֿון דער הייך פון דער סומע.. .", בּ. האַל- 
פערן, האַנטבּיכל פון אַ פֿאָלקסבּאַנק, 
ווילנע 1922, , צו די אֵיעְן פֿון אונדזער מאַפּע 


װאָס איז אָן אַ וויידל, 





אָנװײַזיק 


קענען מיר נאָר צוגעבּן די מערצאָל-פאָרמע", 
א. װײַנרײַך, יישפ אא, כ. 

2. אינסטרוקציע. דירעקטיוו. אַי פאַר די אָנ" 
געשטעלטע. אִי װי צו ניצן געװער. קלויט דער 
אִי פון דאָקטער האָט מען אים אָפּגעשיקט אין 
שפּיטאַל". ,די קינדר . . . װערדן. . . גרינגר אנט- 
פנגן צוכט אונ' אן װײַזונג צו תּורה ומעשׂים 
טובים", בּראַנט, פּרק מג. ,אונ' איך האָף דו 
עשׂ װערט איין אַנדרן אַזו וואול בּהילפג זײַן 
אַז מיר, אונ' דז עשׂ װערט איין אנדרן אן װײַ- 
זונג געבּן אויש דעם איך הבּ מײַן װילן פול 
בּראכט", חה, אַמשט 1716. ,יעדער װאָרט פֿון 
תּורה ותפֿילה דארף דאָך דעם מענטשן געבּן 
א געוויסע אִי װי אַזױ צו פירן זיך", לדבּ, נַיי 
7, צז, 

2. בּאַפּעל. פֿאַראָרדענונג. אַי פֿון דער אַקו- 
פּאַציע-מאכט. צאַרישע, קייזצרלעכע אַ" 


4. אינסטרוקציע װעגן א געלט-טראַנסאַקציע, 
צעטל, דאָקומענט בּשײַכות מיט איבּערשיקן 
געלט, אריבּערפירן פֿון איין חשבּון אויף א 
צווייטן, קרעדיטבּריוו אע. ג על ט-אָי. פּ אָס ט" 
אָ. ,זיי האָבּן מיט זיך געהאט פּאפּירן פון 
קיניג זעלבּסט . . . דאָס מען זאָל זיי געבּן אַלע 
הצטרכות אין דער װעלט אויף זייערע אַ'ען", 
אַמד, די װיסטענײַא זאַהאַראַ, ווילנע 1868, ;דאַ 
וואוינט א גרויסער בּאַנקער, א גרויסער עוֹשר, 
זײַנע אֶיען גילטן אין די גאַנצע װעלט", מעשׂה 
פּליאות (מג' אחים) וו, װאַרשע 1875. עער האָט 
בּײַ מיר אויסגעכאפּט אַן אַי אויף צװעלף דאַי 
לאַר, און האָט אים צעריסן", ירמי' יוסף 
יאַקאָבּזאָהן, המאיר לארץ, מֿינעאפּאָליס 1900, 
;ניט קיין פּראָצענטניק, ניט קיין װאָכערניק, 
נאָר מעשׂה בּאַנקיר מיט איעןי, שע, אין שטורם. 
אָץס)"װ עק סל -- ,דער שטעמפּלאָפּצאָל פון 
אַלערליי װעקסלען: סאַלאָיװעקסלען, געוייג- 
לעכע װעקסלען און אִיס-װ'ען אויבּ דער טערמין 
פֿון טאָג. . . פֿון צאָלונג איז ניט לענגער װי 
דרײַ חדשים דארף כּאַצאָלט װערן 3 פּער מיל", 
בּ. האַלפּערן, האַנטבּיכל... פֿון אַ פֿאָלקסבּאַנק, 
ווילנע 1922. אויך מיט די אנדערע בּבּ פון דפֿו. 


אַנװײַזיק -- אַדי. נעאָל.. װאָס װײַזט אָן 
װאָס שטעלט פעסט. װאָס בּאַשטימט. עאַרױס. 
בּרענגען אִיע צאָלן", מװ, דער װעג צו אונדזער 
יוגנט. -יקייט, 

אָנווײַזן -- אוטװ 8 טרװ. װײַז אָן, -'געויזן, 
1. מיט װערטער (רייד) אָדער מיט געבּן א 
צייכן (מיט א פֿינגער, מיט א װואונק מיטן 
אויג, מיט א האנט-בּאוועג, מיט א שאָקל פון 
קאָפּ) װײַזן, אָנצײַגן, אִי די ריכטונג. אִי א 
פֿרעמדן דעם ועג. אַי וואו דער גביר פֿון שטצטל 
וואוינט. אִי אויף דעם שולדיקן. אִי אויף 
דעם בֹּאַל סחורה. אִי מיט די אויגן אויף דער 
שיינער מיידל. ,,מסתּמא װעט יעדערער, װע- 
מען מיר'ן א פֿרעג טאָן בּאַלד אִי אויף זיי 
מיטן פֿינגער", ממוס, שטורםצײַט. ;קאָבּן 
פויערים . . . אָנגעװיזן אויף די אויסגעזויגענע 
אײַטערס מיט דעם ואונק אז דאָס האָבּן די 
מכשפות אױסגעמאָלקןי, אֵש, תּהילים-ייד. 
,האַלבּ אומזיכער, פּונקט װי דורך א דרימל, 


1159 


װײַזט א האנט מיר אָן דעם 'גוטן אָרטײ, מר 
וו. ,דער פּאַסטעך דער שטומער. . . װאָס װוינקט 
ער צו מיר? כ'פארשטיי ניט זײַן שפּראַך; ער 
װײַזט מיר דעם שלאַס אָן, ער װײַזט אָן דעם 
טורעם", סעג, קאזמערזש. ,אַמאָל, דערציילט 
מען, פֿלעגט אליהו הנביא אִי ואו ס'ליגט אַן 
אוצר", לאַט, די קינד, זי 24. ,ער האָט געקענט 
חסידים װאָס זיי האָבּן געוואוסט און אָנגעװיזן 
מיטן פינגער א וי פֿן אָרט, וואו רבּינו הגדול 
האָט געהאַלטן שבּת", לדבּ, ג"י 1957, *אָ' די 
טיר = הייסן גיין; משלח זײַן. ;ער האָט זיך 
נאָכגעפרעגט אויף דבורה הנביאה און מע האָט 
אים אָנגעװיזן אויף רחב הזונה", רייד (פון אַ 
סלאָבּאָדקער ישיבהניק), 

2. האַלטן אָדער ציען עמעצנס אױפֿמערק 
דורך (בּאַ)װײַזן מיט א פֿינגער, א טײַטל אע. 
אָנטײַטלען. אִי מיטן יד אין דער תּורה. אִי מיטן 
טײַטל (אויף דער שטעל) אין חומש. אִי דעם 
שילער מיטן בּלײַער וואו מע האַלט אין בּוך, 

9. געבּן אַן אינסטרוקציע, אַ דירעקטיוו. אינ" 
סטרוקטירן. אִי די בּאאַמטע זייערע פֿליכטן. 
אִי די אַפּליקאַנטן װי אויסצופילן די פּאַפּירן, 
די בּלאנקען. אִי די וויילער װי זיך נוֹהג צן 
זײַן בּײַ די װאַלן, 

4. באַפֿעלן, פֿאַראָרדענען. דיקטירן. אִ' די 
צװאנגארבּעטער װאָס צו טאָן אי דורך א 
דעקרעט, אַ בּאַפּעל װען און ואו די ייִדן זאָלן 
זיך צושטעלן פֿאַר דעפּאַרטאַציע. אִי דער בֹּאַ- 
פֿעלקערונג פון דער שטאָט צו בּרענגען אין 
דער קאָמענדאַנטור די ווערטפולע חפצים. ,איך 
פרעג בּײַ דיר ניט! דו װעסט מיר ניט אַי װאָס 
צו טאָך", 

9. אינפֿאָרמירן, אָנגעבּן. אי די דאַטע פֿון 
אַ היסטאָרישער פּאַסירונג. אִי װער עס האָט 
דער ערשטער ארױסגעבּראַכט דעם געדאנק. אִי 
די סיבּה (מיט פֿולער זיכערקייט, לשם אינפֿאַר- 


| מאַציע), אין א װיסנשאַפטלעכער אַרבּעט װערט 


אָנגעװיזן אַז.... אַי ואו נאָכצוקאָנטראָלירן, וואו 
נאָכצוזוכן. אִי דעם מקור. אִי װאו דער פּסוק 
געפינט זיך. אִי צום סוף פון בּוך פֿונװאַנען 
די מאַטעריאַלן פאַרן בּוך זײַנען גענומען. 
;אַלזו װײַזן מיר אויך אן (דורך די תּקיעותן 
דען טאג דאז הש"י איז איין מלך איבּר אונש", 
מחזור ר"ה ויויכּ, הומבּורג 1721, יח/ב. ,איך 
זיא אן גװיזן האבּ, דשׂ רבּינו יצחק אַבּוהב, 
דער דען 'מנורת המאור' גמאַכט האט", מהמ, 
אַמשט 1722 {יִפאַ, 1938, 1ן. , מיר קענען סתּם 
אָנרופן דעם נאָמען פֿון דער טואונג און נישט 
אִי מער גאָרנישט"ײ, ימ, שוליגראַמאַטיק, 1921, 

0 רעקאָמענדירן. פֿאַרלײגן. עצהן. אִי װאָס 
און װי צו טאָן. ,זיא װײַזט דיך אן צו גוטן, 
הער איר צו אונ' זײַא מכבּד", בּראַנט. ,בֹּאַ 
זונדערש האָט די רעגירונג זיי אָנגעװיזן יצ 
קאַטערינאָסלאװער און כערסאַנער גובּערניעס", 
ממוס, שלמה. 

4 מדריך זײַן. לערנען. דערצנען. פירן. אַי 
דעם װעג צו װיסן. אִי דעם װעג צו טאַן גוטס, 
צו טאָן תּשובֹה. ,זיי זײַנען טױבּ און בּלינד, 
מע דארף זיי אי דעם ריכטיקן װעג". קמיר 
גיפינדן אין אונזרר תּורה דז דיא װײַבּר האבּן 


אָנװײַזן 


פֿרשטאַנד צו ארמאַנן אונ' אן צו װײַזן צו 
גוטן, אונ' אבּ צו װײַזן פון בּיזײ, בּראַנט. ,ויא 
איך דען זעלבּשׂט אין דיזן ספר אן װײַזן װיל, 


דז אירי שפּריך װערטר איז חכמות פֿיל... עז 


איז קיין שפּריך װאָרט זאַ גרינג אודר קליין. 
עז גיבּט גוטי לערונג אונ' וארנונג אין גי 
מיין", צוכט. ,צו דר װעקן אונ' אן װײַזן אונ' 
פר שטין צו געבּן אין איין בּישיידליך אונ' 
בּיקענט אונ' גיבּרויכליך לשון", חה, אַמשט 
6, ,,זיי האָבּן קיינעם ניט, װאָס זאָל זיי אַ' 
דײַן װעג און בּרענגען זיי דײַן װילן", אַש, 
משה. 

8. אונטערשטרײיכן, אַרױסהײבּן (מיט א בּיַ- 


בּאַטײַט מע זאָל פֿאַרריכטן, מע זאָל בּײַטן א 


מיינונג). אַי אויף א שואכן פּונקט אין דער 
פֿאַרטײידיקונג. אִי אויף טעותים. אִי אויף גרײיַזן 
אין מאַנוסקריפּט. ,דער אויסערן-מיניסטער האָט 
אָנגעװיזן אז דער וואסער-פּלאַן װעט ניט שצי 
דיקן די שכנותדיקע לענדער", צ'. ,דערװײַל 
אָבּער זאָל דאָ אַנגעװיזן װערן אַז דער גאנצער 
פּונקט . .. איז געבּויט אויף אן אומפארשטענ- 
דעניש", יישפ אוא, 2, ,אין דעם אויסגעשריי 


- פון איינעם װאָס װערט פאַרצוקט פון אַ װיל- 


דער חיה -- װער האָט א רעכט אָנצוּװײַזן 
אויף פֿאַלשע טענער?", דפ, זבּ, די שטימע פון 
טאָל, נ"י 1940, זי 105. ,מיר (חלוציםן בּויען, 
מיר בּרענגען קרבּנות, מיר האָבּן אויף װאָס 
אָנצוּװײַזן", בּרוך בּרכיה, דער חלוץ..,, דענ- 
װער 1927, זי 17. ,אַנגעװיזן אויף דעם אוממזל 
װאָס ייִדיש, און ספּעציפֿיש די נײַערע ייִדישע 
ליטעראַטור, האָט אין דער.... אױיסגאַבּע", לע, 
טאָג, 1958 1 11, | | 


9. אױפֿװײַזן, בּרענגען א ראיה. דערקלערן. 
אִי אויף די מילדערנדיקע אומשטאַנדן, אי אויף 
דער סיבּה (אַזױ װי עס לייגט זיך אויפן שׂכל. 
פֿרגל 5), אי אויף דער קראנקייט און אירע 
סיבּות. , מע װײַזט אָן אויפן רבּונוישל-עולם, 
פֿאַרזיכערנדיק אַז ער איז בּטוח, ער אין בא 
גלויבּט נישקשה", ממוס, שלמה. עאַ שׂכל אויס- 
בּרײַען פֿונעם ש"ך, אִי אין די אַחרונים אַז 
די אַליה פֿונעם אָקס געהער צום רב, די פוס -- 
צו דער רבּיצין אויף פּיציאַ", מ. דלוגאַטש, די 
װעלט מסורה, װאַרשע 1881, 

0. װאָרענען, מתרה זײַן (מיט דער כּװנה 
צו פֿאַרבּעסערן). אִי אויף דער שעדלעכקייט 
פון רייכערן, פון שיכּורן. אִי אויף שװאכקייטן, 
אויף מיאוסע געוואוינהייטן. ,א פֿרײַנד װײַזט 
אָן א חסרון אונטער פֿיר אויגן, א שׂונא צצ- 
שפּרייט אים װי (א) פײַל אויסן בּויגן", שחװ. 

1 (אָנ)מסרן. אױיסגעבּן. פֿאַרשיטן, אי אויף 
דעם גנב. אִי אויף די אָנטײלנעמער אין דער 
קאַנספּיראַציע. 

2, אָנװינקען. מרמז זײַן. געבּן אָנצוהץ- 
רעניש. אִי אויף זייער נאַענטקייט. שװב פאַר- 
טײַטשט 'מלל בּ. רמיזה' --- ,װוינקן. אן װײַזין". 

2, איבערשיקן, איבּערגעבּן א געלט-אָנװלי- 
זונג. איבּערװײַזן. ;אַסיגנירן, אן װײַזן, איבּר - 
װײַזן", יוסף מאַרשן, חנוך לנער, פיורדא 
תּקל"ד, 


-עכץ. -עניש, 





אָנװײַוער 


אָנװײַזער -- דער, 'ס. װנ יין קקע, ס. 
1 װער עס װײַזט אָן. געפֿינען אַן אִי פֿאַרן 
ריכטיקן װעג. די אַיין אין פֿאַבּריק. אַן אִ 
בּײַ גנבֿים, וואו מע קען און עס לוינט זיך צו 
גנבֿענען. 2, טײַטל. אָנװײַזדשטעקל. יעדער 
מכשיר אויף אָנצוּװײַזן. הילצערנער, בּיינערנער 
אָי. זילבּערנער אי --- יד. אָנװײַזן מיטן אִי אין 
חומש. אַנװײַזן מיטן אִי אויפן טאָװל, אויף דער 
מאַפּץ. ‏ 0. אינדעקס. זוכצעטל. אַ בּיבּליאָ 
גראפישער אָי 4. װײַזפֿינגער. טײַטפֿינגער. 
צווייטער פֿינגער נאָכן גראָכּן. אַן אִי װאָס 
טיקעט דיר אין פּנים אַרײַן. ?אויף דער װאַנט 
איז אױסגעמאָלן אַ גרויסע האנט מיטן אַי 
אויסגעשטעלט",. 2. ספעצ. װנ יקע -- גע 
הילף פון אױפֿזעערוין) אין א שקלאַפןלאַגער 
בּײַ די נאַציס. די אָיקע אין מײַדאַנעק. 

אָנװײטיקדיק -- אַדי. 89; -;ווײיטאַנדיק, 
1 װאָס רופֿט ניט אַרױס קיין (ווערט געמאַכט 
אָן) װײטיק. אומשפּיר(עװדביק. ,.. . מאַכן אָנ" 
װײטאָגדיק דעם געבּורטאַקט מיט דער הילף 
פֿון די בּאַקאַנטע און אין דער כירורגיע בּרייט" 
אָנגעװענדטע נאַרקאָטישע מיטלען", פֿגעז, וויל- 
נע 1926, פא 11 2. װאָס מע האָט דערבײַ 
ניט קיין פאַרדרוס, קיין צער. איער דעפֿיציט, 
אִיע אַבֿידה. -יקייט, 

אַנװייטיקן -- -טיק אָן, --געװוייטיקט. 89; 
--וװוייטאָגן, אוטחװ -- װײיטיקן א סך. אַ' 
איבּער די אבידות אין דער משפּחה. טרװ -- 
פאַרשאַפֿן װייטיק. אי די משפּחה מיט אַזא 
אױפֿפֿירונג, 

אָנװײיפן -- טרװ. וייך אָן. --געװײכט. 
1. מאַכן אַ בּיסל ווייך. האַלטן אין װאַסער און 
אִי די ריטער. אִי פֿאַרטריקנט בּרױיט. 2. מאַכְן 
אינגאנצן ווייך. דזוו אויסװוייכן, -+ 231, 

אָנװײַלן זיך -- אוטו. װײַל זיך אָן, זיך --'גע- 
װײַלט. גענוג, אַ לענגערע צײַט זיך פֿאַרװײַלן, 
;זיך שוין אָנגעװײַלט. צײַט צו נעמען זיך 
װידער צו דער אַרבּעטײ. -עניש. 


אָנוויינען -- אוטו 8 אַקוזװ. װיין אָן, -'געי 
וויינט. 1. א סך, כּסדר, אַ לענגערע צײַט 
וויינען, פאַרגיסן טרערן. אִי א פולן קאָפּ, אַי 
א פולע שטובּ. אִי (זיך) די אויגן. אי רויטץ 
אויגן. ;דאָס קינד האָט מיר אָנגעװײנט א נאַכט 
און ניט געלאָזט שאָפֿן". 2. מיט װיינען 
אָדער בּעטן מיט א ויינענדיק קול, מיטן צו- 
שטיין מיט טענות -- עפּעס ארויסקריגן, 
פּוֹעלן. אִי עטלעכע קאָפּיקעס אויף צוקערקעס. 
מיט זיך -- אִי זיך װי אַ פּויק, 85. זיך אַי 
אַ האַרצפֿעלער. ,אויף די הענט בּײַ איר שלאָפט 
אַ זײגעדיק קינד, וועלכעס האָט זיך גוט אָנגע- 
שריען, אָנגעװיינט און איז אײַנגעשלאָפֿן, 
ממוס, ישם און יפת'. , איך האָבּ... בּײַ 'גאָט 
פון אַבֿרהם! זיך אַזױי אָנגעװיינט... עס אין 
קיין דרײַער אין שטובּ נישט געװען", פרץ, 
פֿאָלקסט' געשיכטן ,זי װעט װיינען. זי װעט 
זיך קאָנען גוט אִיוִי, שע, ישוין איין מאָל אַ 
סוכּהי. -עניש, 


אַנװײַפֿן -- טרװ. װײַס אָן, --געװײַסט, 
1. אָנשמירן מיט װײַסער פֿאַרבּ. אַי די זומער- 


114 


דיקע שיך. אִי דעם הינטערגרונט. אִי סיפּנים און 
אויסזען װי א קלאַון. 2. אָנקאַלכן אִי דעם 
פּאַרקאַן. אִי די װענט, 0. פֿאַרװײַסן. צופּראַ- 
ווען אַ מאכל (מיט א װײַסל פֿון אַן איי, מיט 
סמעטענע אע), אִי דעם בּאָרשט(ש) אִי דעם 
שטשאַװ. 0 אַרײַנגעבּן, אַרײַנטאָן װײַס 
(סינקע, בּלוי) בּײַַם װאַשן װעש עס זאָל אַרוס- 
קומען װײַסער, קלאָרער. אִי די אייבּערהעמדער, 
די טישטעכער, די לײַלעכער. אויך מיט זיך 
יעכץ. -עניש, 

אָנווייען -- װיי אָן, -יגעווייט. (פד, טמ אויך 
אוקר: ווייע אָן, -'געװייעט). אוטװ -- אָנ 
בּלאָזן. אָנטראָגן. א װינטעלע װיינע)ט אָן און 
בּרענגט ריחות פון װאַלד און פעלד. ס'האָט 
הײַנט אָנגעװײט אַ גרויסער שניי. - געװיינלעך 
טרװ -- 1, אָנטראָגן מיטן װינט. די זאַװערוכע 
האָט אָנגעװײעט שניי בּײַ דער טיר. ,דשׂ קומט 
ויא איין גוטר װינט דר אינן אן װעהט...", 
ספּר עולם הבּא הנקרא בּפֿי כל ספֿר הגן, 
אַמשט 1659. 2 װירקן אױפֿן געמיט, אַרײַנ- 
בּרענגען אין אַ שטימונג. אָנהויכן. ,דער 
שװאַרצער פּרוכת. . . װוייט אָן אויפן גרויסן 
אַלטן בּיתימדרש אַ טיפן טרויער און בּענק- 
שאַפּט", אַר, 'דער פּרוש. , איך שטויס אָפּ 
פון זיך דעם צער, װאָס . . . דעם זיידנס . , , צן- 
שטאַנד האָט אָנגעװײ(ע)ט אויף מיר", הל, טאָג, 
7 84. עדי דאָזיקע רוחות שװעבן אַרום 
תּמיד און װייען אָן אַ סך גוטסקייט", ייש, 
איבּז. 0. װירקן אױפֿן דענקען. אַי נײַע אי- 
דייען. ,די גאולה-אידייע . . . װערט אויך אָנגע" 
ווייעט פֿון די מאַסיווע הלכה-געשטאַלטן װאָס 
(ער} האָט פֿאַר אונדז לעצטנס אָפּגעמאָלן", ש. 
בּיקל, שרײַבּער פֿון מײַן זור. עכץ. 
-עניש. 

אָנװײיקן -- טרה. װייק אָן. *-געװייקט. 
1 האַלטן אין װאַסער אָדער אין אַן אַנדער 
פליסיקייט בּיזן װערן װייכער (גרייט פֿאַר 
אַ בּאַשטימטן צוועק). אַי (גרויסע, פֿאַרשמירטע 
שטיקער) גרעט. אִי האַרטע לעדער. אִי די מאַ- 

זאָליעס (הינעראויגן, געשװאָלענע פֿיס) אין 
אַ שיסל הייסע װאַסער. אִ'י דעם אייטערדיקן 
פינגער. װייקט אָן די אַגאַר אַגאַר |-+, 26ן 
אין אַ גלאָז הייסע ואסער פֿאַר אַ שטונדפ", 
מישולאָװ, װעגעט' קאַכבּוך, ג"י 1926. ;די 
מאַמע האָט יענעם טאָג גראַדע געהאַט אָנגע- 
װייקט די גאַנצע גרעט צום װאַשן", ה. דאָבּין, 
צװישנ בּינשטאָק:, מאָסקװע 1941. 2. װייקן 
אַ סך, אַ לענגערע צײַט. אִי אַלט פֿאַרדאַרט 
בּרויט פֿאַר דער זקנה. אִי חלה פֿאַר אַ קוגל, 
אַי קערנער, זאָמען פאַרן זייען. שפאַסיק: אִי 
דעם קערפּער = זיך בּאָדן, שווימען אַ לענגערע 
צײַט אין ים, טײַך און ניט װעלן אַרױסגײן 
8. װייקן ניט גענוג, א בּיסל. שדעם הערינג 
דאַרף מען אויסװייקן, ניט אַי". ,מע טאָר ניט 
אִי פֿלײש, מע דאַרף עס (אויס)ייקן עֶלֹפִּי 
דין". 

מיט זיך -- אויך: אָנזאַפּן זיך. אַרײַננעמען 

אין זיך. װערן דורכגעדרונגען. אִי זיך אױפֿן 
רעגן. אִי זיך אין לומדות. אִי זיך אין אידייען. 


-עכץ, ‏ -עניש, 


אַנװינטשן 


אָנװײיקען -- אוטװ. "קע אָן, --געװייקעט. 
אַ סך מאָל זאָגן װיי-װויי, אָנקרעכצן, אָנזיפֿצן. 
אָנמאַטערן עמעצן מיט בּאֲקלאָגן זיך. אִי מיר 
דעם קאָפּ. מיט זיך. 

אָנװײַ /רעכן -- טרוו. -רעך אָן, -געװלרעכט. 
1 אַ סך אָנרײיכערן, אויסרייכערן מיט װײַרעך. 
אִי אַלע צימערן. אִי מיט װײַרעך עס זאָל װערן 
זיס אין מויל, 2, בּמקום װערבּ פֿאַר אָנ" 
שטינקען. ,זיי האָבּן דאָ אָנגעװײַרעכט, מע מוז 
די נאָז פאַרשטאָפּן", 

אָנװיפּוהן -- {... װיקואַכןן טרו. װיכּוח אָך, 
-יגעװיכּוחט. אַ סך, אַ לענגערע צײַט פירן 
װיכּוחים, דעבּאַטעס. געוויינלעך מיט בּײַטעם 
פֿון בּיטול. אִי וועגן אַלץ און אַלעמען אין דער 
װעלט. אויך מיט זיך. 

אַנוויכערן -- ער אָן, --געויכערט. אוטװ 
-- 1, וויכערן אַ לענגערע צײַט. 2 אָנװיל- 
דעווען, אָנװאיעװען. די קינדער וויכערן אָן און 
דרייען איבּער די שטובּ. 8. אָנקומען װי אַ 
וויכער. טרה -- אַנבּרענגען מיט א װויכער. 
אי קופּעס שניי. אִי אַראָפּגעפֿאַלענע בּלעטער. 

אַנװילדעװען --- אוטוו. -דעווע אָן, -'געוויל- 
דעװעט.. אָנבּויאַנעװען. זיך אויפפירן װילד, 
בּרוטאַל (אין א געזעלשאַפֿט), זיך אָנשיכּורן 
און אִי אויף דער שׂמחה. אויך מיט זיך. 

אָנװילנדיק -- אַדי. 1. װאָס איז אָן (איז ניט 
מיטן) אייגענעם וילן. אומגערנויליק. אומ' 
װיליק. אִי טאָן אַן אַרבּעט. אִי אויספֿירן בּאַי 
פֿעלן. 2. אומאַנטשלאָסן. אומאַנטשײידן. איער 
מענטש. -יקייט, 

אַנװינדלען -- טרחװ. ידל אָן, +-געװינדלט. 
1. אײַנוויקלען, אַרומװיקלען מיט װינדעלעך. 
אִי דאָס קינד, עס זאָל ניט קענען דישען. ,װאָס 
האָסטו אים אַזױ אָנגעװינדלט? הײַנט װינדלט 
מען ניט קיין עופֿעלעך". 2. װינדלען אַ סך, 
;האָט אָנגעװינדלט אין איין האַלבּער שעה 
אַלע אַכט עוֹפֿעלעך". -עניש, 

אָנגװינטן -- טרוו. װוינט אָן, -געװוינט. מאַרק 
װבּ. מאַכן עס זאָל אַרײַנבּלאָזץ אַ װינט, 
דורכלופֿטערן. אִי די דעמפּע צימערן, 

אָנגװוינטשן -- טרו. װוינטש אָן, -'געוואונטשן, 
אויך: --געווינטשט. װינטשן א סך. געבּן 
אַ סך בּרכות. אִי געזונט און פּרנסה. אַ' כֹּלי 
טובֿ, אַלדאָס גוטס. אִי מע זאָל מאריך ימים 
(ושנים) זײַן. אִי פּרנסה בּשפֿע. אִי װי דער 
זיידע ערב יום כּיפּור. אִי אַ פולן קאָפּ, א פול 
היטל. ,װאָס דער מענטש קען אַלץ איבּער- . 
טראַכטן קען דער ערגסטער שׂונא ניט אַ", 
שװ. עקוואו תּורה דאָרט חכמה, מאריך ימים 
ושנים זאָלט איר זײַן ר' חיים -- זאָגט דער 
עולם . . . אָידיק אים א פולע קאָפּ", ממוס, 
שלמה. ,און דערפֿאַר װעל איך דיר אַ', אַז דו 
זאָלסט אין די קאַמאַשן װערן אַ כּלה מיט 
מזל", בּ. בּעקערמאַנן |זבּ}, דער יודישער 
שפּיעגעל, װאַרשע 1895. עאיז ער . . . אַרײַנגע- 
גאַנגען צום רבּי, זיך געזעגענען, ער זאָל אים 
װײיניקסטן אִי אַ גוטן וינטער", י.ל. שפיראָ, 
דער אידישער גײַסט, מונקאַטש 19232. .... זײַן 
מאמעס טבֿע, װי זי פֿלעגט אִי אָן א שיעור 





אַנװוינטשעווען 


בּרכות מענטשן װאָס זײַנען געװען אין אַן 
ערגערער לאַגע װי זי", שירע גאָרשמאַן, דער 
קױעכ פונ לעבּנ, מאָסקװע 1948. ,געװאָלט 
נאָכלױפֿן איר האַָדעװאַניק, אים אָנקושן און 
אַ'", חג, צמח אַטלאַס. סאַטיריש אויך: אָנ" 
שילטן, אָנשיקן קללות. אִי װי אַ מאַרקײיידענע. 
מיט זיך -- קזװ. זיך אִי נחת פֿון קינדער און 
פון קינדס-קינדער, 
דונג. -עכץ. -עניש. דער (דין, יקע). 

-עריי, 

אָנװינטשעוושְן -- טרוו. -טשעווע אָן, --'גע- 
װינטשעװעט.. זזחו אָנװינטשן, נאָר מיט מער 
רייד. אויך שפּאַסיק. אָנגעװינטשעװעט איינער 
דעם אנדערן אַלדאָס גוטס", א. קאַרפּינאָװיטש, 
בּײִַם װילנער דורכהיף, תּ"אַ 7, מיט 
זיך -- ;געזעגענען מיטן שוחט און זײַן 
הויזגעזינט און אָנװינטשעװען זיך און אַװעק- 
גיין", פּרץ, פֿאָלקסטי געשיכטן. 


אַנװינק -- דער, ען. אַקט פֿון אָנװינקען 
דזוו אָנװאונק -+. אַן אִי אויף אַן ענדערונג 
אין דער פּאָליטיק, 


אָנװוינקונג -- די, זען. פּראָצעס פֿון אָנװינ- 
קען. אָנרעגונג, שטויס. רמז. אָנצוהערעניש. 
;אויפן אַלטן אױסגעטראָטענעם װעג װערט 
אויך דער שטויבּ אַן אִי פֿאַר לידער", הל, 
בּלאַט... עפּלבּוים, ' 


אַָנװוינקען -- טרו 48 אוטו. װינק אָן. --געי 
וואונקען (--געװינקט). 1. ווינקען צו עמעצן, 
געבּן צייכנס מיט די אויגן. אִי אַ מיידל. אי (צו) 
אַלע בּחורים אין גאַס. אִי צום עדות אין גע- 
ריכט, עֶר זאָל זיך זעצן. 2. געבּן אָנצו" 
הערעניש דורך װינקען מיט די אויגן. אִי צום 
חבֿר, ער זאָל.... אַי צום רעדנער, ער זאָל 
פאַרענדיקן זײַן רעדע. 


9. סתּם מרמז זײַן. געבּן אָנצוהערעניש אויף 
עפּעס. אָנװײַזן, לאָזן װיסן דורך א רמז, א 
צייכן אע. אַי דורך א פֿאַבּל, אַ משל. אי אויף 
דעם סוד. אי אַז מע דארף האַלטן אויף אים 
אַן אויג. ,דערמיט האָבּן די יונגע מינסקער 
גבירים אָנגעוואונקען אז ער האָט פּערזענלעכעץ 
פּניות", ליטװ. שדי צײַט האָט אָנגעװאונקעף", 
מר 1 ,איך האָבּ פּשוט די דרייסטקייט נישט 
אין זיך אַפֿילו אָנצוּװינקען װעגן דעם אמת", 
א.ז, אַ ודױ פון אַן אַקושערקע, וארשע 1909, 
;בּאַטראַכטן װוי אַזױ דורכצופֿירן דאָס װאָס מע 
האָט אים אָנגעוואונקען מן השמים", י א. לֵיי 
זעראָװיטש, דער זינדיקער, פּעטראָגראַד 1919, 


4 אַרכ. אָנקוקן. ,מײַן לייבּש קאן אַרקװיקן, 
ווען איך אירה ליבּליכה אויגן טוא אן בּליקן 
אונ' זיא טוא אן װינקן, אַזו לאז איך מיך 
דונקן", מאַרשן, לשון זהב, אַמשט תּצ"ד. 

מיט זיך. עכץ. עניש -- אער 
האָט פֿײַנט געהאַט אומקלאָרע רמזים און פֿאַר- 
שלייערטע אַיך", ימ, יישפ שאא, 2. ,אויך אין 
תּנכישן ספר איוב איז ערגעצואו פֿאַראַן אַן 
אִי אויף דעם טראַגישן בּיןאָדםלחבֿרודיקן 
פינטעלע פֿון דער איובֿ-פּראַבּלעם", ש. בּיקל, 
שרײַבער פון מײַן דור וי 


1019 


אָנװיפן זיך -- אוטװ. װיס (ווייס) זיך אָן, זיך 
געוואוסט, דערוויסן זיך, דערגיין אַ סך, 

אַנװיצלען (זיך) -- אוטװ. :צל (יך) אָן 
(זיך) ---געװויצלט. /!אַ בּיסל אָפּלאַכעריש) א 
סך, כּסדר זיך װיצלען, שפּאַסן. חכמהן זיך, 
אַי זיך, דערציילן אַלטע אַנעקדאָטן, 


אָנװיקל -- דער. -ען. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פון אָנװיקלען. בּאַנדאַזש. ,זאָלן זיי דרייען דעם 
שפּוליק. .. און זאָל דערפון אינעם שפּוליקי 
דראָט, אינעם אָי, ... זיך בּילדן עלעקטרע", 
בִּי זשיטקאָװ, עלעקטרע אינדערהיים, קלִעוו 1930, 


אָנװיקלען -- טרו. -קל אָן, +-געװיקלט. 
1. װיקלען אויף עפּעס. אָנדרײען אויף עפּעס. 
אִי װאָל, בּאַװל אויף א שפּול(קע), אױף א 
קלעצל. אַי די רצועות אויף דער לינקער האַנט, 
אִי די אָנוטשעס אויף די פֿיס. 2. װיקלען 
אַ סך. אִי די בּאַלן שניט-:סחורה. אִי אפֿשר אַ 
פּאָר הונדערט פּאַפּיראָסלעך, ציגאַרלעך. 2. אָנ 
טשעפּען. אָנהענגען. אַרומװיקלען. אִי די פֿאָן 
אַרום סלופּ, אַרום שטאַנג. 4. פיג. אָנפּלאָנ- 
טערן, אָנפּלױדערן, אָנפאַנטאַזירן. אי מעשׂות 
מיט חַסדוֹת. אִי איין ליגן אויף דעם צװייטן, 
אִי טויזנט און איין נאַכט. אִי רכילות. 0, דזװ 
אָנװינדלען -+. 0. לאַקל, פּאָד. דאָס װאָרט 
'תּדשאי (בּראשית, א, 11) פלעגן מלמדים אָנ 
הייבּ 20. י"ה פֿאַרטײַטשן -- אָי 

מיט זיך -- עאיך קאָן עס גאָרנישט נאָכ- 
זאָגן, װי אַזױ ער האָט זיך אָן מיר געהאַט 
אָנגעװיקלט", מ. מ. אויזערקיס, דער פּריװאַט- 
לעהרער װו, דראָהאָבּיטש 1898 דונפ, 
יעכץ. /עעניש. דער -- מאַשין װאָס 
וויקלט אָן פֿעדעם. ‏ -עריי. 


אַנװיקפן -- טרו. װיקס אָן, --געװיקסט, 
(סטאָליערײי) אָנפּאָלירן. אָנװעקסן. נאָך א בּיסל 
אִי דעם טיש, 


אָנװירטשאַפֿטן -- אוטו. -שאַפֿט אָן, --יגע- 
װירטשאַפֿט. קורלאנד. נאָר װעגן קינדער) 
קאָמאנדעווען. אָנגעבּן מעשׂים. אָנמאַכן א הקדש. 
;אַז קיינער װעט ניט אכטונג געבּן, װעלן די 
חבֿרה אַזוי אִי אַז עס װעט ניט זײַן קיין שפּאַס", 
רייד (לעפּל), 

אָנװירען -- טרה. ירע אָן. --געװירעט. 
1. װירען א סך. מאַכן אַ סך ליניעס מיט אַ 
ווירע אויף פּאַפּיר, אַ טאָװל אאַ. אִי אַ גאַנצע 
זײַט. 2, פֿאַרענדיקן װירען. אִי פֿאַר די קינ" 
דער בּויגנס פּאַפּיר, 

אָנװוירצן -- טרו. װירץ אָן, --געווירצט. 89: 
-;ווערצן. 1. בּאַשיטן, דורכמישן, אָנרײַבּן, 
דורכנעמען שפּײַז מיט געװוירצן. אִי דאָס זײַטל 
פֿלײיש. 2. צוגרייטן אַ סך שפּײַז מיט גע- 
ווירצן. אָי, אָנפּעקלען צו דער חתונה צינגןער) 
און בּרוסטפֿלײש, 3. פֿיג. מאַכן פּיקאַנט, 
באַפעפֿערן. אִי אַ פעליעטאָן, א מאָנאָלאָג מיט 
קלוגע װערטלעך און פֿעפֿערדיקע װיצן. מיט 
זיך. ונה, 

אָנװעפֿן -- טרו. װעבּ אָן, -"געװעבּט. 1. א 
סך װעבּן (אָנשפּינען) אִי הונדערטער אַרשין 
לײַװנט. 2. פֿאַרענדיקן װעבּן. 8, פֿיג. אָנ 


אָנװעלן זיך 


פֿאַנטאַזירן. אָנמאָלן. אִי מעשׂיות, ניט-געשטויגן 
ניט געפלויגן. מיט זיך. 7נ2, 

אָנװע -- דער, 'ןץ. קויםאָנגעמערקטע סטעזש- 
קע װאָס גייט לענגיאויס א װעג. דאָס װאָס 
איז ניט דער ריכטיקער װעג (הגם עס קומט 
אויס צו גיין אָדער פֿאָרן אויף דעם) להיפוך 
צום בּאמתדיקן װעג. ;און צװישן װעג און 
אי נאָר אַ שמאָלער גראָבּן", סוצ, װאַלדיקס. 
,די פֿערד זײַנען װידער זײַט בּײַ זײַט אַװעק- 
געגאנגען, טאַפּנדיק בּלינד דעם אָייי, ה. דאָבּין, 
בּירעבּידזשאַנ, זבּ, מאָסקװע 1936, 

אָנװעגיק -- אדי. נעאָל. װאָס איז אָן אַ 
וועג. אִיע בּלאָנדזשענישן. ה-יקייט -- אדאָס 
איז דערפֿאַר, װאָס זי װיל פֿאַרן שרײיבּער לאָזן 
אָפֿן נאָר איין װעג. איינװעגיקייט איז פאַר 
ליטעראַטור --- אַ", שנ, ייד' שרײַבּער אין 
סאָװעטירוסלאַנד, 

אַנװעגן -- טרח. װעג אָן. --געהװאיגן 
1 װעגן א סך, אַ לענגערע צײַט. אִי פֿונטן 
צוקער, זאַלץ אע. ;אַלע טאָג האָט מען יעדן 
פֿון זיי אָנגעװאויגן צװאַנציק אָדער דרײַסיק 
חלקים פֿלייש", י. מאָרגענשטערן, מעשׂה משני 
קצבֿים..., װילנע תּרנ"ח. 2. צוגרייטן מיטן 
אויסוװעגן, צעוועגן. אַי פֿאַר קונים צװײפֿונטיקע 
טוטן צוקער. 5. פד. אָפּװעגן. אַי צװיי פוך 
מעל אויף דער שנעלקע (אויף דעם קאַנטער) 
מיט זיך, 

אָנװעזנדיק -- אַדי. דטשמ. 22 אָנװעזנדי + יק. 
נר. װאָס איז דאָ, געפֿינט זיך אויפן אָרט, 
װאָס פעלט ניט. בּײַגעװעזן. פֿאַראַנען. בל" 
זײַאיקי. ;עס האָט שטאַרק אויסגענומען בּײַ 
אַלע אַ'ע". ,כּמעט אַלע אִיע האָבּן געשטימט 
פֿאַר דעם פֿאָרשלאָגײ, -יקייט, 

אָנװעזנהייט -- די, 'ן. דטשמ. אָפֿט געניצט 
אין דער פּרעסע. נר. דאָס בּײַזײַן, דאָס מיטי 
זײַן. פֿאַראַנענקייט, "בּײַזײַאיקײט,. -+ דװו. 
,לייענען הייסט דענקען מיט דעם אייגענעם 
קאָפּ אין דער אִי פֿון אַן אַנדער דענקענדיקן 
קאָפּײ, שנ, לעזער, דיכטער, קריטיקער ו. ,פֿאַרן 
קריג האָבּן זיי מורא געהאַט אַ פּיפּס צו טאָן 
אין זײַן אַ'", זש, טמז, 1962 ושׁ 3. ,איר סענ- 
טימענטאלער מאַן גיט איר א קוש אין דער אַי 
פון אנדערע", טמז, 1967 1 19, 

אַנװעזנקייט -- די, 'ן. -+ דפֿװ. פּרוּו צו 
פאַרבּײַטן דטשמ אָנװעזנהייט. נר. אין זײַן 
אִי האָט מען..... .די אַי פֿון אײַנשלעפֿערדיקע 
(נאַרקאָטישע) מיטלען", דר' י. גלען, פֿאָר, 
7 ווו 24, 

אַנװעטשן -- טרו. װעטש אָן, --געוועטשט, 
95 --וועצן. אָנפעטסן און אָנשלײַפֿן, ,די 
שווערדר הבּן זי דין אן גװעטשט אונ' גע" 
שאזרפט. דאָס אויג פון גאָט הוט דש אַלן 
גזעהן", קינות לתּשעה בּאָבֿ, פֿיורדא 1767, 


אָנװעלנערן -- דזו אָנװאַלגערן -+, 

אָנװשלן -- טרו. װעל אָן, --געװעלט, --'גע- 
װאָלן. פד. אָנבּריען, אױיפֿקאָכן מילך, אִי מילך, 

אָנװעלן זיך -- אוטװ, דריטפּערזאָניק. װילט 
(ועלט) זיך אָן, זיך --געװאָלט (--יגעוועלט, 





אַנװענד 


לר), מיט אַן איר בּאַציאונג. 1, פּלוצעם בֹּאַז 
גערן עפּעס (װאָס איז שװער אָדער אוממעג- 
לעך צו דערגרייכן). ;גענדזענע לעבּערלעך האָט 
זיך דיר אָנגעװאָלט". 2 בּאַגערן א סך, פֿאַר- 
שיידנס. ,עס װילט זיך אים אָן א קאַר, נײַע 
מעבּל, א נײַ הױז -- אַ נײַע װײַבּ אויך?", 
רייד (נ"י), 

אַנװענר -- דער, ‏ ן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פֿון אָנװענדן -+., אַן אומגעריכטער אַי פֿון אַן 
אַלטער טעאָריע. ;ייִדיש, די שפּראַך פונעם 
ייִדישן אַרבּעטער. . . זאָל בּאַקומען א בּרייטערן 
אַי אין לעבּן", מ. גיטליץ, פּראָזאיש-געשעפֿטי 
לעכע שפּראַך, מאָסקװע 1932, ,, ספּעציאַליטעט 
אין דעם דאָזיקן תּחום דאַרף זיך בּאַגרענעצן 
מיט טעאַרעטישן אױספֿאָרש, אָבּער נישט מיטן 
רעכטלעכן אֵי, אבּאָ גאָרדין, דאָס פֿרײַע װאָרט, 
ב"א 1959, נאן 45, אָ"מעגלצכקײט -- 
... פּראַקטישע אֲ"מץ", ש. פּישמאַן יבֹּל 
וווא, 64, 


אָנװענרבּאַר -- אַדי. דטשמ, אָפּט געניצט, 
װאָס מע קען אָנװענדן. אַנװענדלעך. ,דער 
רמבּים, למשל, בּאַטראַכט די אלע געזעצן פאַר 
פּראקטיש אֵיץי, גרינ, איד און װעלט, נ"י 1953, 
;לאָמיר א קוק טון אויף װיפֿל. . . וִדין טעאָריע 
איז אִי צום ייִדישן װירטשאַפֿטלעכן לעבּן", 
הײליקמאַן ונש, ישפּ 103)ן. -קייט, 
אַנװענדזלען -- דזו אָנװיאַנדזלען -+, 
אָנװענדלעך -- אַדי. נעאָל. װאָס מע קען 
(לאָזט זיך) אַנװענדן. װאָס מע קען צפפּאַסן 
אִי אויך אויף. . .. ,בּלײַבּט װי אַן איינציקער 
אַ'ער אַבּיעקטיװער סימן די קריטעריע פֿון 
שפּראַך", ייבּל וואא. -קייט -- ,די פּראָגראַ- 
מען װעלן דאַרפן אויסהאלטן דעם עקזאמען 
פון פּראקטישער אֵי, ימ, נײַע שול, נ"י 1936, 
;די אִי פֿון סטאטיסטיק", מװ, דער װעג צן 
אונדזער יוגנט. 


אַנװענדרן -- טרװ. װענד אָן. --געװענדט 
(--'געװאַנדן). ‏ 1. ניצן אַ לענגערע צײַט, אויף 
א סיסטעמאַטישן אופן. אָננעמען מיטלען. אִי 
גינציקייט. אִי א גינסטיקע בּאַציאונג. אִי טע- 
ראָר, אַי פּײַניקונגען דער בּאַשולדיקטער זאָל 
זיך מודה זײַן. ,אובּ מיר נון שוינט דאָקטוירים 
אונ' אַלי מענשליכי הילף גערין אן גיװענט 
העטין זוא האט זולכישׂ דאך אֵלישׂ ניקשׂ 
העלפין װאָליןײ, גה, 191. ,װען אונדזערע יידן 
זאָלן פאַרשטיין, װאָלטן זיי בּאַדארפֿט אִ' כֹּל- 
המיטל, געפֿינען א סגולה צו די קראנקע גלי 
דער בּאַצײַטנס", ממוס, עשׂרפים. ,אין דער 
מעדיצין װערט די דאָזיקע קוראציע מיט דער" 
פֿאָלג אָנגעװענדט אין שװערע פאלן פון נירג- 
קראַנקײטן", פֿגעז, ווילנע 1930, מאן 19. ,עס 
ווערט ניט אָנגעװענדט דער אין קונסט-טעאָריעס 
איינציק ריכטיקער אינדוקטיווער מעטאָדײ, ש1, 
לעזער, דיכטער, קריטיקער |. 

2. אויסניצן. אָנקומען צו א ספּעציעלן מיטל, 
א קונץ. אַי א נײַע המצאָה, א טריק, אַ פאָרטל, 
אַי אַן אַנדער סטראַטעגיע. ,מײַן האַרץ... 
דו אַלשׂ גמאכט האשׂט דשׂ איך... אַלי מאַכט אן 
ווענדן זאָל פיל געלט און גוט אײַן צו זאַמלין", 


110 


משה אײַזענשטאַט איבּז, דרך הישר לאבן בּוחן, 
6, ,,מע האָט אַנגעװענדט אַזא גרויסן אפּאַ- 
ראַט אום אָפּצושטעלן א פּיעסע פֿון א ייִדישן 
שרײַבּער", בּעמ װוז,. 9. אויסניצן, בּאַניצן דורך 
צופּאַסן, אײַנפּאַסן, ארײַנפּאַסן. אִי די פאַרמל, אַי 
דעם פּרינציפּ, די הנחה. אִ'א כּלל. אִי א מעטאָד, 
אָי דעם אױסגעפּרוּװטן רעצעפּט. אִי דאָס געזעץ 
פון פיזיק. אִ'י א פּאַראַגראַף פֿון געזעץ. דאָ 
קען מען עס ניט אִי. קאֲָ'דיק אויף אים און 


| זײַן גלײַכן דעם פּסוק -- אל תּבטחו בּנדיבים", 


ממוס, שלמה. ,כּדי אָנצוּװענדן אזא קריטעריום 
אין דער פֿאָרשונג...";, זשיט װווצ, נ"י 1917, 
,איך אליין האָבּ שוין אָפט אַנגעװענדט די 


- זעלבּע מעטאָדע און עס גייט אויסגעצייכנט", 


נאַד, זעקס בּיכער. ,אָבּער קאָן מען דאַ אַי דעם 
איסור חיתּון?", בּאַש, פֿאָר, 1960 א 28, 

4. באַניצן אַ פֿיזישן, דרויסנדיקן מיטל, 
אוטיליזירן. אַי אַ צווענגל, א שװערערן האַמער 
אע. אִי די נײַע פּראָשקעס. אַי כּוחות איבּער- 
צובּרעכן. אִי אלע רעסורסן. ,די לעצטע צײַט 
ווערן אָנגעװענדט שאַרפֿע כעמישע מיטלען װאָס 
גיבּן די מעגלעכקייט אויסהאָרן די פעל זייער 
גיך", ה. װאולאַך, האַנטבּיכל פֿאַר לעדעריאויס: 
אַרבּעט, פּעטראָגראַד 1922. 

ס. בּאַניצן אַן אייגנשאַפֿט, א גײַסטיקן מיטל 
אָדער בּכלל עפּעס װאָס איז פאַראן אין דעם 
מענטשן, זיך פֿלײַסן. זיך אַנשטרענגען. אַ' 
אלע כּוחות. אַי אַלע קרעפטן. אַי פֿאַרשטאַנד, 
שׂכל. אִי פעאיקייטן. אִי די אָנגעזאַמלטע קענ- 
טענישן. אִי א פאָרזיכטיקע אויסרעכענונג., 
;אוני ויא ואול דאש ער אַלן זײַנן מיגליכן 
פֿלײַס אן גיװענט אונ' פר זוכט האט", יוסיפֿון, 
אמשט 1661. עאַזו איין מחזור װאו דשׂ לשון 
הקודש גאר שװער פֿר איין גמיינן מאַן צו פאר 
שטין איז, דארום האבּן מיר גרושׂי פּלײַס דר 
צו אן גיװענט אונ' גוט טײַטש דר בּײַָא גזעצט", 
מחזור שלש רגלים, אַמשט 1713. ,אל דיא 
מדות דיא דר מענש אן זיך האט דיא גיהערט 
ער צו גאָטשׂ דינשׂט אן צו װענדן", חה, אַמשט 
6, דיא יהודים האבּן אל איר פלײַס אן 
גווענדט אום דש בּפֿעהל צו ניקש צו מאַכן", 
שאר, 1743, ,דיא מיהי זוא מן אנװענדיט צו 
ערלאנגן חכמה אונ' צוכט מאַכט דעם מאַן ער" 
קױפֿן קרונין", ספֿר מבֿחר הפּנינים, הומבּורג 
תּצײט, ,איך מוז אִי אַלע מײַנע כּוחות דיר נע- 
בּעך, כאָטש מיט װאָס עס איז צו העלפף, 
ממוס, קליאַטשע. 

0. ארכ. פֿאַרניצן. אױיסגעבּן. פֿאַרװענדן, 
,אונ! וען ער דענקט עש |זײַן עשירותן גהערט 
קיין מענש מער דער צו אַז ער, אונ' אַלשׂ אויף 
זײַן עשׂן אוני קליידן אן װענדט", מחזור שלש 
רגלים, אַמשט 1713. , צו דבר מצוה װערט ער 
זײַן געלט בֹּעשׂר אן װענטין, בּזכות זה װערט 
השיי אונז משיח זענטין", איין שין נײַא קוריעס 
שפּיל ליד, אויפין בּאַך תּעײט, שער-בּלאַט, 

זונג -- פּראקטישע אִי. אן אִי פֿאַר זײַן 
ענערגיע. ;קאַן מען מיט דער אִי פֿון זייער 
א קליינער קראַפט בּאװעגן גרויסע משׂאות 
איבּער דער ערד", זשיט ווא. -עניש. דער 
-- ,דער ... סימבּאָלישער בּאטײַט פונעם פו" 


אַנװערבּעווען 


רעם פֿאַר זײַנע אִי איז דאָך דער עיקר", מװ, 
דער װעג צון אונדזער יוגנט. 
אַנװענדעוודיק -- אַדי. נעאָל. װאָס מע קען 
אָנװענדן. אִיע מיטלען. היקייט -- ,אַ פּריני 
ציפּ פון אוניווערסאלער אָייי, דװקא, 60, 
אַנװענפיק -- אַדי. װאָס איו אָן (האָט ניט 
קיין) וענט. ,די לאָמפּן אין דעם אֵין קאפֿעהויז 
האָבּן זיך אַנגעצונדן", בּ. דעמבּלין, צװײ און אַ 
דריטער. 
אָנװעצן -- טרװ. װעץ אָן,. --געװעצט. 89: 
-;וועצעווען. ‏ זזו אָנפעטסן. געניצט בּײַ 
שוסטערײי: אָנשמירן מיט פעטס. אִי א פאָדעם, 
אַנװעקפן -- טרח. װעקס אָן, --געװעקסט, 
5 --וויקסן., אויך: -וואַקסן. אָנשמירן 
מיט װאקס אָדער מיט אן אַנדער מיטל, ענלעך 
צו ואקס. אִי די דילן, 
אָנװער -- דער, ן. 1. אַקט, פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פֿון אָנװערן. גרויסער (קליינער, 
נישטיקער אאַזו) אַי. אומגעריכטער אַי. 2. היזק, 
הפֿסד. שאָדן,. דעפֿיציט. אִי בּײַ א געשעפט. אַי 
אין ואלד. קאין דײַן סחורה האָסטו קיין אַי 
ניט, װאַרעם דו בּאַרעכנסט פריִער אויפן סוף", 
ה. קליבּאַנאָו, קול חדש, ווילנע 1910, ,וואוהין 
איך קום, בּאָט מען מיר מיט אַי, י. א. קאַצאָ 
װיטש, 60 יאָר לעבּן ,אי איז, װי בּאַװאוסט, 
אמאָל א בּאַדינג צו געװינען", נס, משפחה 
מאַשבער |. | 
2. אַבֿידה, פֿאַרלוסט. דער טויט פֿון דעם 
געלערנטן איז א גרויסער אִי פֿאַרן לאנד. ,װעט 
עס זײַן ניט נאַר א ייִדישער אִי, נאָר אן אל- 
מענטשלעכער אַ", בּ. ריװקין, אַ גלױבּן פֿאַר 
אומגלױבּיקע. ,װאָס מער די מלחמה פארציט 
זיך. ... װעלן די װײַטערדיקע אִין פון די ייִדן 
נאָך גװאַלדיק שטליגן", מװ, היטלערס פּראָ 
פֿעסאָרן 
4. דאָס װאָס גייט לבֿטלה, װאָס װערט פֿאַר- 
לאָרן אָן נוצן. בּאמתדיקער (כּלומרשטער) אִי. 
צ ַ ט-אָי. ק ר א 9 ט-אָי. 0. פֿאַרלירונג, פֿאַר- 
שפּילונג (אין אזאַרט-שפּילן, אין ספּאָרט-פֿאַר- 
מעסטן). מפּלה. , דער הײַנטיקער אִי פון אונ- 
דזער מאַנשאַפֿט האָט אונדז עלימינירט פון די 
װײַטערדיקע פֿאַרמעסטן". ,ער האָט הײַנט 
געהאט דעם ריכטיקן אַי בּעתן קערטל", 
0. בּהדרגהדיקע פֿאַרלירונג פון א פעאיקייט. 
אַי פון דער ראיה, פון דער שמיעה, פֿון זכּרון. 
;און אויגן בּרעכן אויף דעם אַי פֿון די כּוחות", 
עק. ,אין װאָס בּאַשטייט דער אִ'י װאָס איך 
לליך?י, לל, איק, 1964 וו 28, 
אַנװערפּירן -- טרחװ. בִּיר אָן, -י(גע)וער- 
בּירט. 1. װערבּירן א סך, ארײַנקריגן, אַרײַנ- 
ציען אין אַ גרופּע, מיט עפּעס א ציל. אַי א 
צאָל קאַנדידאַטן, אִי מיטגלידער פֿאַר דער 
פּאַרטײ. אִַי א מחנה פֿרײַװיליקע. 2. פֿאַר- 
ענדיקן װערבּירן,. /נ2, 
אָנװערפּעװען -- טרו. -בּעװע אָן, -יגעווער- 
בּעװעט. 1. דזװ אָנװערבּירן. ;זײַן שותּף... 
האָט שוין געמוזט אין פּאַנאמא, װידער עפּעס 
חיל אַ'. ... װעט עֶר צוריקגיין, און װעט מיט 
זיך נעמען די נײַע געװערבּעװעטע לײַט פֿון 





אַנװערגן 


פּאַנאַמאַ", חײַקל הורװיץ, צפֿנת פּענח, בּאַר" 
דיטשעוו 1817 2. אָנהורבּען. אָנלײגן. אָנ- 
פּאַקן. אִי די זעק תּבֿואה בּיז אַרוף, 


אָנװערגן -- טרו. וערג אָן, -יגעװאָרגן (אויך: 
= געווערגט). 99: -וואַרגן. 1. װערגן אַ 
סך, דערשטיקן אַ צאָל. אִי אַלע קעצעלעך, פֿײי 
געלעך. 2. אָנכאַפּן, אָננעמען אַרום האַלדן 
און ווערגן, שטיקן. אִי דעם קעגנער און אים 
אוועקלייגן אויף די לאָפּעטקעס. -ונג. -עניש, 


אַנװערזען -- פרװ. זע אָן, --'געװערזעט. 
אוקר. 1. (גראָב) אָנמײקענען, אָנדאָסן אַי 
אַ פולע שטובּ, די גאנצע פּאַדלאָגע. ,ער האָט 
אָנגעװערזעט װאָס ער האָט געגעסן מיט א װאָך 
צוריק", 2. װאױליונגעריש. אָפּנאַרן. אָנ- 
שווינדלען. אִי דעם יאָלד, 8. (קלעזמער-לשון) 
אָפּשפּילן װי ניט איז (מיט א בּלאָזדאינסטרן- 
מענט). ,ווערזע אָן דעם סאַהאַן אַ שניאָטשקעץ = 
שפּיל אָפּ דעם מחותּן אַ שטיקל, שטעל אים 
אויס פֿאַר א בּלאַזן", י. טריװאַקס, 'כּלי-זמר- 
לשוף אין; בּײַ אונז יודען, װאַרשע 1923 
4 (קלעזמער-לשון) אויך: זינגען, שפּילן, לאַכן, 
אָפּשפּאָטן. ‏ עניש. 

אָנװערטיק -- אַזי. װאָס האָט ניט קין 
ווערט. אומװערטיק. גאַנגעשטאַפּט מיט טויטן 
אָין מאַטעריאַל", א. גאָלאָמבּ, טאָג, 1967 או 30, 
דיקייט, - 

אָנװערטלען -- טרח. -טל אָן, --געװוערטלט, 
איר. א סך, אָן אויפהער זאָגן. שיטן מיט 
(גלײַכ)ווערטלעך. אִי אַן אָװנט און קיינעם ניט 
לאָזן קומען צום װאָרט. מיט זיך. 

אָנװערטערדיק -- אַדי. נעאָל. װאָס איז 
(ווערט אויסגעדריקט) אָן װערטער. אִי איבּער- 
ווינקעניש. ,און זינגט פֿאַר זיך אַי אַ זמרל", 
בּראָד, צאָפּלמענטשעלעך. ;איער צער איז דאַ 
צעאַקערט אין יעדן קנייטש פון טרוימערישע 
שטערנס", א. שומיאַטשער, אין שעהען פון לַיבּי 
שאַפֿט. ,איך . . . שװײַג אויס מײַן אין שטיי- 
נערנעם דיאַלאָגימאָנאָלאָגײ, מלך ראַװיטש, עיקר 
שכחתּי, מאַנטרעאָל 1969 יקייט, 

אָנװערטערן -- טרו. -ער אָן, ---געווערטערט, 
איר. אַרױסבּרענגען אויף גיך א סך װערטער, 
ריידן זייער גיך ניט אָפּכאַפּנדיק דעם אָטעם, 
ריידן זייער געדיכט. אי א רעדע דער עולם 

- זאָל ניט קענען כאַפּן דעם תּמצית, 


אַ'נוועריק -- אזי. װאָס דערבּײַ (בּײַ דעם) 
קען מען אָנװערן. היזקדיק. אֶ'ער מסחר. 
-יקייט -- ,די אִי פון דער אונטערנעמונג 
איז נאָך ניט אַלעמען בּאקאַנט", מ. לעװיטאַן 
און ה. קאָזאַקעװיטש, איבּז, פּאָליטישע עקאַ 

נאָמיע, כאַרקאָוו 1930, 

אַנוערכעװוען -- טרו. -כעווע אָן. -'געװוער- 
כעװעט. אָנלייגן, אָנשיטן, אָנװאַליען מיט אַ 
ווערך, מיט אַ קויפּ, מיט אַן עוֹדף. אַי א זאַק 
צוקער. אִי אַ שקאַרמוץ צוקערקעס פֿאַר די 
קינדער. אָפּװעגן א זאק קאַרטאָפל און אִי עס 
אַזױ מע זאָל דעם זאַק ניט קענען פֿאַרבּינדן, 

אָנװערכען -- טרח. יכע אָן +-געװערכעט. 

| אָנגיסן בּיז איבּער די בּרעגן פֿון א כּלי. אויך 


117 


- דזװ דפֿװ. אוצר השרשים, ח' בּי וג', בּארדי- 
טשעוו 1891, פֿאַרטײַטשט יין חמר' (תּהלים, 


עט, 9) --- אַי 'בּמדה גדושהי, 


אָנװערן -- טרוו. װער אָן, --געװאָרן, -'גע- 


ואוירן 1, פֿאַרלירן. אַ' אַ בּײַטל מיט געלט, 

אַ גאָלדן פֿינגערל. אַי דעם חתונה-רינג. ;איך 
= אַלשׂ ואש דוא מיר גישרבּן != געשריבּןן 
האָשׂט אונ' אנדרי זכון אַז {= װאָסן איך העט 


- אן גיווארן", פּראָגבּ, 47, 


2. האָבּן היזק (בּײַ אַ געשעפּטלעכער טראנ- 


סאַקציע). האָבּן דעפֿיציט. אִי בּײַ אַ שלימזלדיקן 


האַנדל, מסחר. ,װאָס װער איך אָן? אין ערגסטן 
פֿאַל גיי איך אַרױס גלײַך אויף גלײַך". "װאָס 
װערסטו דאָ אָן? דער בּאָבּעס ירושה? = דו 
װערסט דאָך קיין זאַך ניט אָן. מער װי דאָס 
זאָל איך (זאָלסטו אאַזװ) ניט אַי. קאַ ייד לעבּט 
פון אָי, א גוי פֿון פאַרדינען": קאַן אָרעמאַן 


| האָט ניט װאָס אָנצוּװערן": פאָי נדן און ירושה 
איז ניט קיין בּושה"; ,ניט גענוג װאָס מע װוערט 


אָן דאָס געלט, רופֿט נאָך יענער נאר": ?א פּראָי 
צעס אַפֿילו מע געװינט -- װערט מען אויכעט 
אָן"; א סך מענטשן האָבּן אָנגעװאױירן דעם 
טאָג אויף דער װעלט" (ד"ה זייער איינציקן 
שאַנסן; ,צום אִי מוז מען אויכעט פֿאַרשװאַרצט 


ווערן": ;אַז מע װערט אָן דאָס געלט הייסט 


מען בּײַ דער װעלט א חסר'-דעהניק", שװ. אי 


(כבּיז) דעם לעצטן גראָשן. ,,מער װי זײַן קאָפּ 


זאָל איך ניט א'": ,מער װי דעם קאָפּ 
קענסטו ניט אַי", פֿװל. אװאָס װעסטו אִי? 
ועסט בּלײַבּן אַן אױיסגעצװאָגענער", פװל (אַזױ 
האָט מען געענטפֿערט אַ ישיבֿה-בּחור װאָס האָט 
געפרעגט: און װאָס װעט זײַן אַז די כּלה װעט 
מיך ניט װעלן?}. ,דען קיין געלט איז שון דא 
צו אַרנערן אין חזנות אונ' שמשׂות אוני רבּנות, 
האט ער דיא נדוניא גיטאן אן װערןי, אַשכּנז. 
;דער װאָס האָט געהאַנדלט און האָט מרװח 
געווען דער איז פֿרײלעך, און דער װאָס האָט 
אָנגעװאָרן דער האָט חרטה", חה, 202. עװען 


עס האָט זיך צעמישט הונדערט טבֿל און נײַנציק 
מעשׂר.... ווערט ער גאָרניט אַןײ, זרעים, לד/א, 


9. פֿאַרלירן װאָס עס האָט אַן אידייאישן, 
גײַסטיקן, נשמהדיקן װערט. אִי דיי-װעלט און 
יענע-וועלט. ;אַז איך זאָל דיך װידער אִי, איז 
מײַן לעבּן בּײַ מיר גאַרניט ווערט", נחבּ, 'מעשׂה 
מבּערגיר והעני'. קאַ בּעל-גאווה.. . קען זייער 
גרינג אַ' אַלע װעלטן", נוצ, מ/א. אאַזױ װי 
מע קאָן אִי עולם-הבּא מיט א האַרבע עבירה, 
אזוי קאָן מען אִי עולם-הבּא דורך טראָגן אום 
שבּת", איבּז, מדרש עשׂרת הדבּרות, לעמבערג 


ה1862, 


4. פֿאַרלירן װאָס עס האָט אַ פּערזענלעך- 
געזעלשאַפטלעכן װוערט. אִי דעם חן בּײַ מענטשן, 
אִי די השפּעה, דעם אלינפלוס. אִי די סימפּאַטיע. 
א א גוטן נאָמען. אִי דעם מעמד. אי דעם 
קרעדיט. אִי די פריערדיקע פארבּינדונגען, די 
בּאַקאנטשאַפֿטן. אִי די פרײיהייט, אַי דאָס רעכט 
צו משפּטן. קאַז אָך און װיי און וינד / איז 
צו מײַנע יונגע יאָרן, / אוא געטרײַע ליבּע/ 


האָבּ איך אָנגעװאָרן", 8ֿל. ,דער געמיינער 


אַנװערן 


פֿליאַסק האָט שוין אָנגעװאָרן דעם טראַסק", 
ייל, װעלט לוח, אַדעס תּרמ"ג, 

ס. פֿאַרלירן אַ שטריך פֿון כאַראַקטער (און 
זיך ענדערן דערבּײַ אויף א פּאָזיטיוון אָדער נץ" 
גאַטיװון אופֿן). אִי די בּושה. אִי די אַמאַליקע 


| פרישקייט, אִי דעם מוט, דעם חשק. אִי דעם 
בּטחון. אי דאָס געדולד. אי דעם צוטרוי צו 


מענטשן. אִי דעם גלױיבּן אין צלם-אלקים. ;אַפֿילו 
װען דער חלף ליגט אויפן האַלדז, זאָל מען 
דעם בּטחון ניט אַיי, שו. , אײַך קען מען פֿאַר- 
גלײַכן מיט א קבּצן, א שלעפּער, װאָס האָט 
שוין אָנגעוואוירן די חרפּה", ממוס, 'בּישיבה 
של מטה'. ,די לעצטע צײַט אין ער א בּיסל 
אַראָפּ, אָנגעװאוירן דעם גלאַנץ", שע, פֿונעם 
יאַריד /ו. ,אונדזער ראבּינאט האָט שוין לאנג 


- אָנגעװאָרן יעדער אינדיװידועלע פאַרבּונג", 


פינסקער שטאָדט לוח, תּרס"ד. ;צי װעצט ניט 


דאָס קינד דורך דער איבּערמאָס קריטישקייט 


אִי יענעם געפֿיל פון זיכערקייט", מװ, דער 
װעג צו אונדזער יוגנט. קאינאיינעם מיטן טא" 
לאַנט צום גלות האָבּן מיר אויך אָנגעװאוירן 


די וויזיע פֿון גאולה", אפֿא, געטראַכט מיט 


עבריטײטש. ,און דערפאַר דאַרף איך נאָך עובר 
זײַן אויף מצוות און אִי די ייִדישע צורה, 


החלילה וחס?", בּ. רעסלער, טמז, 1967 ווש 8, 


6. אױפֿהערן צו האָבּן, פֿאַרלירן אַן אייגנ- 


. שאַפט אָדער א טייל פֿון קערפּער. אִי די ראיה, 


דעם חוש-הריח. אִי די אַמאָליקע מיידלשע כּו- 
חות. ;און אַז א מיידעלע שפּילט א ליבּצ/ 


װערט זי דאָך אָן אירע פֿאַרבּן": ,זיץ איך מיר 


אין װײַנגאָרטן / דער רעגן גיסט אויף מיר, / 
אַזױ װער איך אָן מײַן שיינעם קאָליר"; עדי 
פֿרײלעכקײט האָסטו שוין אָנגעװאָרן / צו זיצן 


און צו זינגען װי אַ שיינער סאַלאָװײ"; ,זומער 


גייט א רעגן, זומער גייט א רעגן / און װינטער 
שיט א שניי, א שניי, / מײַנע יונגע יאָרן האָבּ 
איך אָנגעװאָרן בּײַ דעם פינצטערן גענייי, פ 

,איידער מען איז מגדל א קינד װערט מען 


אָן דאָס געזונט", שװ. אחזנות האָט אויך אַ 


חסרון, װאָס אויף דער עלטער װערט א חון 


- אָן דאָס קול -- און דער האַלדז בּלײַבּט אים", 


אבּג, גלגול, ווארשע תּרנ"ו. ,איך װעל גיין מײַן 


יוגנט זוכן, ... איך געדענק נאָך אַלע ערטער, 
וואו איך האָבּ זי אָנגעװאָרן", אַר, 'די יוגנט', 


;אָנגעװאוירן האָט דײַן בּרודער, נעבּעך, בּיידע 


הענט אין שלאַכט", מלה, אין ניויאָרק. אַי די 


אויגן= ניט קענען מער זען, װערן בּלינד. 
אִי דאָס ה א ר ץ = האָבּן האַרצװײטיק, גרויס 
פאַרדראָס. אִי דאָס ל שון= א) ניט קענען 
מער ריידן: ב) זײַן אין גרויס שרעק פֿאַר- 
לעגנהייט אע) און ניט קענען ענטפערן. אִי די 
מראה = א) אויסזען זײיער שלעכט: ב) זיך 
שטאַרק בּײַטן אין אויסזען. *אַ' די בּתולים, 
בּתולימשאַפֿט, פטמ אויך די בּתולה. ,װען א 
מיידל װערט אָן די בּתולה איז זי הפקר-פּעט- 
רושקע", בּאַש, פֿאַר, 1959 וו 8. *ֹאַי דעם קאָפּ = 
זיך פֿאַרלירן. ניט קענען זיך אַן עצה געבּן 

7. אויפהערן צו האָבּן װאָס מע האָט פֿרלער 
פֿאַרמאָגט (װי אַ מקור פֿאַר חיונה אע) אי 
אַ געשעפט, א װאַרשטאַט. אי די שטעל. *אַי די 





אַנוערן 


הויזן = אַלץ װאָס מע פֿאַרמאָגט. ,װאָס, דאָס 
פֿאַרמעגן האָט ער אינגאנצן אָנגעװאוירן?... 
- אַזױ אַן עשירות!", עט, סערקעלע. ;אַז ער 
פאַלט, אַז ער װערט אָן די פּרנסה און דאַרף 
אָנקומען צו מתּנת בּשׂריודם", ממוס, 'צוריק 
אַהיים'. ;די ייִדן, װאָס האָבּן... אָנגעװאָרן 
זייער פּאָליטישע זעלבּשטענדיקייט און האָבּן 
מער ניט געהאַט קיין אחיזה אויף דער ערך", 
ליטע, ווילנע 1919, העפט 2, 

8. בּכלל ניט פֿאַרמאָגן מער עפּעס אַן אייגנ- 
שאַפֿט פון א זאַך. די שטיוול װערן אָן דעם 
גלאַנץ. ,זע די שטיוול זאָלן חלילה ניט פֿאַרי 
נעצט װערן, װאָרעם זיי װערן אָן דעם סקריפּ", 
ייל, כּל בּוניק, אַדעס 1876. עאַי דאָס פֿעלכל' 
מיינט, אַז די קאַראַקולענע קװאַליטעט פֿונעם 
פֿעלכל פאַרלירט איר וערט", אפֿא, איק, ר"ה 
תּשכ"ז, | | 


9. ניט האָבּן מער א געװיסע אײגנשאַפֿט 
װאָס איז פרלער געװען (ועגן אַן אבּסטראַקטן 
ענין). די פּראָבּלעם װערט אָן איר שאַרפֿקײט, 
די ליבּע האָט אָנגעװאָרן איר בּרען. די טעטײ 
קייט האָט אָנגעװאָרן איר פרישקייט. ,די רצי 
ליגיעזע פֿראַגע האָט אָנגעװאָרן די שאַרפקייט, 
דעם בּרען פֿון אַמאָלײ, קאָר וו, | 


0. צולייגן. האָבּן עפּעס אַ נײַעם שאָדן, 
װייטיק, פֿאַרדראָס. װאָס קען איך שוין אַ'? 
;לאָמיר גיין צום בּעש"ט. װאָס װעסטו אִי? איך 
װעל אים בּעטן אַז ער זאָל זיך מתאמץ זײַן 
פֿון דײַנעטװעגן", שבֿחי בּעש"ט. ,דאָך קאַן 
! איך זיך ניט אױפֿהאַלטן פֿון צו שרײבּן: װײַל 
- איך טו דרינען ניט אָי, לט2, ג/א. ,װער עס 
שטעלט ניט אײַן, נעמט נישט אויס, און בּאמת 
טאַקע װאָס האָבּן מיר דאָ אָנצוּװערן?", ממוס, 
אַסגולה.... ,גוט-גוט אַרײַנגעזאָגט . . , --- װאָס 
האָבּ איך דאָ אָנצוּװערן?", שע, טבֿיה. | 
11, פֿאַרשפּילן, אִי דעם (ספּאַרט-)פֿאַרמעסט, 
אִי דעם דועל. אִי די דין-תּורה. אִ' די שלאכט, 
אִי די שאָך פּאַרטיע. אַי אין קאָרטן די גריי 
צערס מיט דעם גאַלדענעם זייגער. עא פּאַטשיק- 
ספּיטשיק אָנגעװאָרן, דעם תחת אָפּגעפֿראָרן 
און גאָרניט אױסגעפֿאָרןײ, פֿװל. ,דער װאָס 
װעט אִי בּײַ דעם דין, װעט צו אים איבּער: 
געקערט וװערן פאַר א שׂונא", א. י. שפּערלינג, 
ליקוטים וו (טעמי המנהגים), לעמבּערג תּרס"ט, 


2, לײַדן אַן אבידה, א פֿאַרלוסט (מחמת 
טויט), אי אַ זייער נאָענטן חבֿר, פֿרײַנד. אִי 
וועמען פון דער משפּחה. ,האט דײַן פֿרױא 
בּיקומן איין קינד, אונ קומט דיר גראד איין 
מצווה צו האשׂטו איין סימן צו האָפן אַז 
וערשׂט עֶשׂ ניט אן װערין גישװינד", עי 
יט/ב. ,דײַן שטאָט האָט פֿאַרלוירן א גרויסע 
אַבידה, דײַן קהל האָט אָנגעװאָרן א גרויסן 
בּעל-רחמים", ממוס, קליאַטשע. *אַי דעם קידוש- 
בּעכער = אִי דעם מאַן. "אָי די קרוין פון קאָפּ 
= אִי זייער א טײַערן אָדער חשובן נאָענטן 
מענטשן, 

, פּטרן, פֿאַרשװענדן עפּעס אָן נוצן. א 


צײַט מיט א נודניק. ,יאָרן אָנגעװאָרן און קיין 
| מענטש ניט געװאָרן", פֿװל. אװאָרעם דער 


1518 


חולה װאָס זאָגט פֿאַר ליגנט דעם דאָקטאָר דער 
| נאַרט קיינעם ניט נאָר זיך זעלבּסט און דער 
דאַקטער װערט נאָר אָן זײַן טירחא", חה, 235, 
4... אִי הייסט, װען מע מאַכט זיך פאַרגעניגן 
און מע הוליעט מיט בּאַלעװען אימער, דאַן 

- פירט דער מענטש איבער גאָר זײַנע געלט 
אויך זײַן כּבֿוד מיט זײַן צײַט", {איבּזן נועם 
המוסר, ווילנע 1864, 

4 פֿאַרשװינדן פֿון אונטערן אויג. ניט קעי 
נען (מער) אױפֿכאַפּן מיטן אויג. אִי דעם שפּוך. 
אי דעם גנבֿ בּעתן געיעג נאָך אים. אִי אַ קינד 
אין דער בּהלה. ;שוין די פֿײַערלעך פֿאר' 
שוואונדן, שוין די מילן אָנגעװאָרן... ציט 
דער טראַקט זיך, װי אַ שפּיגל, גלאַנציק אײַני 
געפראָרן", יהואָש, 'שליטלענדיק" 

מיט זיך -- ;אוב ער װעט װײַטער אַזױ 
אָנגײן, װעט ער זיך אִי אינגאַנצן", בּ. ריװקין, 
ה. לײיװיק.... //1נג -- עאון אױבּ ניט איז 
עס אַ גרויס אִי, דען דאָס רירט אָן זײַן לײַבּ 
און גוטס", לט2, יח/א. -עכץ. עניש. 

| דער (דין, -קע). | 

אַנװערעפמען -- טרו. -רעם אָן, --געװערעמט, 
1. אָנפּלאָדיען װערעם. פֿאַרװערעמען. אַי די 
גאַנצע שטובּ. אִי דעם קעלער. אִי די תּבואה, 
פֿיג. ,האָט אָנגעװערעמט דאָס לאַנד מיט נאַי 
ציס", יג, טמז, 01962ש20. 2 פֿיג. אָנ 
שרײיבּן אַן אַרטיקל אָדער האַלטן א רעדע און 
דערבּײַ בּאַניצן אַ װערעמדיקע שפּראך: ניצן 
בּייזװיליקע, בּײַסיקע און מיאוסע אויסדרוקן 
בּײִַם שרײַבּן אָדער רעדן. אִי א פּאַשקװיל. אַ' 
אַן אָנפֿאַל אױפֿן קעגנערישן קאַנדידאַט, 


אַנװערצן -- דזו אָנװירצן. מיט זיך -- זיך 
אָנשמירן, זיך אָנרײַבּן מיט (שמעקעדיקע) גע" 
ווירצן, בּשׂמִים. ,,. . אונ' דארך מײַני היפשי 
שיני גווערצונג האבּן זיך דיא לײַבּליכי נאַי 
טורין אן גװערצט", בּע, כד/ב, 


אָנװראַזשען -- דזוו אָנװאַראָזשען. 


אַנו'טש -- דער. מצ נבּ. 1. שמאַטע. 
2 (לאָקל, - גראָדנע). מושבֿ. אומאַרדענונג פֿון 
אָנגעװאָרפענע זאַכן. ,אין שטובּ איז געװען אָנ" 
געװאָרפֿן א גאַנצער איי. ,אין שטוב איז אַן אי 
אַן אמתער חזיר-שטאַל". 


אָנוטשניק -- דער, /עס. (װילנע. װרר) 
שמאַטע-קלײַבּער. אויך: אָנוצניק -- ,אין 
מײַן קינדהייט האָבּ איך מיך אומגעשלעפּט מיט 
אַן אִי וועלכער האָט מיך זייער געשלאָגן", ס. ג. 
מונק איבּז, מסתרי פאַריז, װארשע 1865. 

אַ'נוטשע -- די, 'ס. 89: אַ'ניטשע, אָנ 
צע. אויך: האַניטשע. ,גסטתס :2 = 
גטעגס :/2:17ט/2 :8 :0242-. 1. שטיקל 
לײַװנט אויף ארומצווויקלען, פאַרװויקלען די 
פֿיס. דינט אַנשטאָט א זאָק. אײַנװיקלען די פיס 
אין אָיס און אַרױפֿציען די שטיוול. ,ער פלעגט 
מאַכן פון װאַסער-טרעגער א רוסישן פּױער אין 
אָיס, װאָס ליגט בּײַם טײַך מיט אַ פּאָר ליידיקע 
עמער", בּעמ ע. ,ארומגעװיקלט די פיס מיט 
דיקע געוואנטענע אָיס", י. טיגער, דער צדיק 
און דער בּעל'תּשובה. ;אַװעק צו דער בּריק 


אַנוי"פ -- אַרכ. 


אַנױי"ף -- אַרכ. 


אָנוכי 


אין שאַפֿענעם פּעלץ, אין אִיס גראָבּץ", אפא, 
... סטעפ. 2. שמוציק שטיקל לײַװװנט. שמאַ- 
טע. סטירקע. סציערקע. אויסװישן דעם טאָפּ 
מיט אַן אִי. *מאַכן פֿון עמעצן אַן אִי = מאַכן 
אים אויסצודרייען, מיט דער בּלאָטע צו גלײַך, 
מיט בּיטול װעגן אַן אלטער פרוי -- ;זי זעט 
שוין אויס װי אַן אַ'". *האַלטן זיך װי אַן אַ' = 
זייער אומריין. *טרעטן װי אַן אַ' = זײַן אומ- 


| בּרחמנותדיק צן עמעצן. חושך װי אַן א 


שפּײַען װי אויף אַן אַי 


דזוו אַרױס. ,ויא ער בּײַא 
די שמירה קומין, האבּין זיא אים מעכּב גי 
װעזין אונ' ניט װאָלין אַנױז לאזין {= אַרוס- 
לאָזן", גה, 360, ,דא איז דז משפּט קומן אונ 
זי אַנױיש גנומן {= אַרוסגענומען", יפּראָגער 
פאַמיליען-מגילה', 1732 וְיבֹּל ווואן. ,, גישפּרוכן 
דז מיר קיין ממון זאָלן אַנױיש פֿירן", װינץ. 


דזוו אַרויף. ,פון אָדם הרא" 
שון קומט מן אויף דיא פֿיר יסודות אונ' פון 
דיא יסודות נאך װײַטר אַנויף", בּע, לד/ב. ,די 
תּורה איז ניט אין הימל דשׂ דוא איין לייטר 
מושׂט האבּן אים צו שטײַגן אין הימל אַנויף", 
לטו, קד/ב. יאבּיר װען איך האבּ ואלין... 
אין מײַן קאַמיר גיאין, האבּ איך מוזין ר"ב 
!= 22ן טרעפּין אַנױף שטײַגין {= אַרױפ 
שטליגןן", גה, 319, 


אֲנוֹכי -- אָנויכין דער. 22 שמות, כ, 2; זבֿרים, 


ה, 6. 'איך'. דאָס ערשטע װאָרט פון די עשׂרת" 
הדבּרות וְאִי ה' אלוהיך -- (... האַשעם עלאָ- 
קעכאָ) דריקט אויס מציאות-הבּורא. ,די יידישע 
עטיק װאָרצלט דירעקט... אין ייִדישן גלױיבּן 
אין אַן איינציקן גאָט. איז עס דען א צופֿאַל 


| װאָס די צען געבּאָט הױיבּן זיך אָן מיט אִי ה' 
| אי?=, צייט, טמז, 411964 6. שאַי ה' אי . . . פאַר" 


װאָס בּלשון יחיד? װײַל ניט איטלעכנס השׂגה 
אין געטלעכקייט איז גלײַך, יעדער -- לוט 
זײַן מדרגה", הרב מאיר שװאַרצמאַן, טמז, 
6 ט/ 24.ן געניצט: 1. פּרינציפּ פֿון איך אין 
געטלעכקייט. ,דען ערשטן דיבּור אִי דו האשט 


מאַכן הערן... דען האבּן זיא זיך זער גע 
-פארכט", מחזור שלוש רגלים, ח"בּ, אַמשט 


3, כד/א. ,די לוחות מיט די גילדענע אות- 
יות צעשטערט, די אֵלף פֿון אִי װאַלגערט זיך 
אין שטויבּ", נפֿתלי גראָס {מאָל, לידער פֿון 
חורבּן, תּיש -- תש"ה, תּ"אָ 1962 ,פאַלסט 
צוריק צום אִי מיט די ליפּן, מיט די ציין / 
חלום, גאָט פֿון הימלען הויכע, אויף א האַרטן, 
קאָלטן שטיין", הל. 


2. גרויסע, בּוֹלטע פּערזענלעכקייט. ,ער 
מיינט אַז ער איז א גאַנצער אַ'". 20. עגאָי 
גאווה. ,אַי, דער 'איך' מאַכט א מחיצה צװישן 
אײַך און דעם רבּונוישליעולם" |חסידישער 
אײַנטײַטש, בּאַזירט אויף ;אי עומד בּין ה' 
וביניכם", דבֿרים, ה, 5ן, 

אָנהײבּ אין אַ צאָל פֿראַזעס און זאַצן: אַ' 
אערבנו (ומידי תבקשנו) -- {... עער" 
וענו (אומייאָדי טייװאקשענו)} זאַץ. תּח. 
22 בּראשית, מג, 9 איך בּין ערב פֿאַר אים 





אנולירן 


(און פון מײַן האַנט זאָלסטו אים מאָנען), תּי. 
ודאָס האָט געזאָגט יהודה צו זײַן פאָטער יעקב, 
אַז ער קאָן אים אָנפֿאַרטרױען בּנימינען.ן געי 
ניצט מיטן 3: איך קאַװיר, גאַראַנטיר. איך 
טראָג די פולע אֲַחריות. ,קאַנסט אים געבּן די 
הלואָה, אִי אי (וי ת')י. 

אָ' הקטן -- {... האַקאָטןן פֿראַזע. ‏ איך 
דער קליינער'. אויסדרוק פֿון מכּלוֹמרשטער 
(אָדער בּאמתער) עניוות בּײַם רעדן און שרלַבּן. 
;אָי הי בּין געװען צװישן די זינדיקע (װאָס 
האָט געלעכצט נאָך אַ... בּוך)ף, ראובֿן ליף, 
איק, 1967 ווא 15 99: אַני החקטן -+. 


אָנוכיש -- אזי. װאָס איז מיט א צו 
בּוֹלטן יחידישן צוגאַנג. װאָס האָט אַ טבֿע צו 
שטאַרק אַרױסצוהײבּן דעם איך. אן אִיע בּאַרי 
-מערלי. ,עס איז ניט שיין צו זײַן אַ' ווען מע 
דערציילט װאָס די אייגענע גרופּע האָט דער" 
גרייכט",. -ישקייט -- ;ניטאָ קיין אָרט 
פאַר אַיישקײט אין א װיסנשאַפֿטלעך ווערק". 


אַנולוירן -- טרו. -ליר, אַנולירט, 22 איי 22 ל. 
מאַכן עס זאָל װערן נול, נישט. אָפּשאַפֿן, בּטל 
מאַכן, אי דעם אורטייל. אַ' דעם אָפּמאַך. א' 
פּאַפּירגעלט. ,... עס װערט אַנולירט איין 
קאָנטעץ... און געעפֿנט א נײַע קאָנטע", בּ. 
האַלפּערן, אַ האַנט בּוך... פֿון אַ פֿאַלקסבּאַנק, 
ווילנע 1922, ,חובות אין א שמיטה-יאָר האָבּן 
בּפירוש געדאַרפֿט אַנולירט װערן", גרינ, איד 
און װעלט. ;א פֿאָלק װאָס האָט זיך שטענדיק 
געגרייסט מיט ... דעם בּוך ... האָט געהאט 
דעם ... אײַנפאַל צו אי דעם גאנצן עצם ליטע- 
ראַטור", קאַר װו. אויך מיט זי 
דירונג. -ירער, 


| אַנומלט, אַנומלטן --אַדו. -סטת-סז :1406 
(10814. ניט לאַנג צוריק. (אָט) דאָ ניט לאַנג. 
מיט אַן אומבּאַשטימטער (אָדער קורצער) צײַט 
צוריק, קאַי האָבּ איך געהאט א פּײַנלעכע דער" 
פֿאַרונג", ,דאָ אי גיי איך אַזױ אין גאַס. טרעף, 
וועמען איך בּאַגעגן?". ;איך בּין אנימעלטן 
געווען. ... בּײַ א נשׂמים-קרעמער", יפ הקדמה, 
מגלה טמירין וְייִבֹּל וווא, 877}, ,,איך האָבּ געזען 
דאָס מיידל אימיסנע {= אומישנען בּשעת איך 
בּין געפאָרן אַנימילט יאַָרצײַט האָבּן אין שטאָט 
אַרײַן", יאַ, שטערנטיכל. ,הייסע שטראָמען 
האָבּן װילד געטומלט, און געלע לאַװע האָט 
געקאָכט אַי, יהואָש, יפּראָלאָגי. קאַ'ן האָבּ איך 
געװאָלט קויפן א האָן אויף שלאָגן כּפּרות", 
שע. אֵץ האָט ער געזען זי אין חלום", מלה, 
די גאָלדענע פּאַװע. ,איינמאָל איז ער אָנגעקו 
מען צו דעם ליים גרובּ, װאו ער האָט אֵץ 
געשטעלט זיך אַרבּעטן", אַש, משה. ,ערשט 
אי האָבּן מיר דערציילט עטלעכע סוחרים", 
מאַנ, נאָענטע געשטאלטן ;אַן האָט גערעגנט, 
האָט מיר געקאפּעט אױפֿן קינד אין ויגל 
אַרײַןײ, אפֿרים קאַגאַנאָװסקי, 'לאָקאַטאָר נומער 
8 , איך בּין אַי אין א זונטיק אַרוס.. . פֿון 
מײַן שטובּ", ש. בּיקל, שרײַבּער פון מײַן דור | 
;הערט א מעשׂה װי אַי האָט אַ חלום מיך צעי 
טומלט", אַלף כּץ, די אמתע חתונה, זי 95, 
קאָמפּאַראַטיו, זן -- אַנומלטער -- .װאָס 


אַנומלטיק -- אַדי. 


-אַציע. 


אָנונג -- די, -ען. 


אַנו -- דער, "ן. 22 איי 22 ל. 


119 


איך דערצייל איצט איז געװען נאָך א'", רייד 


- (פֿון אַ זקן). 


זן אויך אֵדי. די אַיע געשעענישן. סובּ: עפון 
דעם װײַטסטן אַי בּיז דעם נאָענטסטן אַט-אָט". 


װאָס איז געװען, האָט 
פּאַסירט, איז זיך פֿאַרלאָפֿן אַנומלט, אַיע בּאַגץ- 
גענישן. ,דאָס אע איז געװען אַן אימאַנ- 
נירטער שטורעם", אָקרוטני, טמז, 1953 ץע 11, 


אֲנוֹנג -- די, יען. דטשמ, אָפֿט געניצט, 1, טייל- 


װײַזע, מטושטשע פאָרשטעלונג. אומקלאָרער 
אַלגעמײנער בּאַגריף. קוים-קוימיקע קענטעניש, 
ידיעה אין עפּעס. איך האָבּ קיין אַ' ניט. איך 
האָבּ קיין אי ניט אין (פון) דעם. האָבּן עפּעס 
אַן אי אין א מלאָכה. ,האָסט כאָטש אַן אי װאָס 
ער האָט אָפּגעטאָן?". ,דער נײַער דור האָט 
אַ קנאַפּע אי װעגן אונדזערע ייִדיש:אוצרות". 
;ער האָט קיין בּרעקל אַי ניט געהאט פֿון יענע 
געזעצן", זשיט װוש, נ"י 1919. שעפּעס מוז 
זײַן אין אָט דעם װעלן שרײַבּן אַן אַי, אַ שטומע 
אומבּאַהאָלפענע אי פֿון קענען", שנ, קריטיק 
און קריטיקער, ב"א 1959, פפֿון געצײילטע 
װערטער האָבּ איך בּאַקומען אַן אִי װעגן מײַן 


פֿאָטערס קינדהייט", בּאַש, מײַן טאַטנס בּית: 


די שטבב. 

2. פּראָצעס אָדער רעזולטאַט פֿון אַנען -+, 
פאָרגעפֿיל, דאַכטעניש (װאָס װירקט אויף דער 
שטימונג, אױפֿן געמיט). אַ טונקעלע אי פון 
טויט. אַן אַי אַז אָט קומט די ישועה. ;נאָר 
פּלוצלינג װאַכט מען אויף װי דורך אַן א', אַז 
עפּעס טוט זיך אַרום", װײַס, 'דער איבּערגאנגי, 
,מענטשן האָבּן א טיפֿע פאַרבּאַרגענע אי אַז 
די געל-װײַסע שײַן איז אַן אָפּשײַן פֿון ליכט, 
א ליכט װאָס װעט קיינמאָל ניט אױפֿגײן בּל- 
נאַכטיײ, הל, קיינעמס לאַנד. |בּעת עס איז ניט 
שווער אויסצוקומען אָן א', בּו, פעלט אָבּער 
דאָס בּאמת אַדעקװאַטע פֿארבּײַט:װאָרט פֿאַר 
אַי, 23, װאָס װערט אָפֿט געניצט אין פּאָצלטישער 
שפּראך.ן | 

אַ'לאָז -- אַדי. דטשמ. נר. װאָס איז אָן 
שום אנונג, 
דזוו אנונג, 23. פּרוּװ צו 
פֿאַרילִדישן דאָס װאָרט אַנונג. הל. אויך יג -- 
;פאַר קינדער דערמאָנונג, פֿאַר קינדס-קינדער 
קוים אַן אַ'", פֿון מײַן גאַנצער מי, 
עפֿענונג פון 
רעקטום, פּייהטבּעת. ,די קישקע מאַכט עטלעכע 
אומדרייאונגען און פאַרענדיקט זיך אונטן מיטן 
אַי", ש. בּלום, דער בּױם פון לעבּן, נ"י 1931, 
א"ע פֿענונג -- אפאַרבּרייטערונגען פון די 
בּלוטגעפֿעסן בּײַַם סאַמע סוף פֿון דער גראַבּער 
קישקע אין דער אַזױ-גערופֿענער א-עיי, פגעז, 
ווילנע 1926, פא 10. 


אָגוֹפֿ -- דער, יים, 22 נדרים, כז/א. -+ אונס, 


7, 1. געצוואונגענער. דער װאָס טוט עפּעס 
ניט מיטן פרײַען װילן, נאָר איז געצואונגען 
(דורך פֿיזישע עינוייִם, טויט-סטראַשונקעס) צו 
טאָן װאָס עֶר טאָר (וויל) ניט טאָן, אָדער ניט 
צו טאָן װאָס ער װיל (איז מחוייבֿ צו) טאָן 
2. מאַראַן. .ער איז דאָך געװוען אַ גבֿעוני פֿון 


| דעם קלויסטער, אַ 


אַנוסטיק -- אדי. 


אַנוסטן -- אַדו. 
- (אָבּער װײַטער אין דער פֿאַרגאַנגענער צײַט) 


| גערונען א 
די גענדז, װאָס דו האָסט מיר געגעבּן א' 


אַנוסים 


געװועזענער אֵי", ימ איבז, 
שד ווש. + אֲנוסים. / ' 


אנוסה -- (אַנױסען די) -סות. 22 נדרים, כ/ב, 


פֿאַרגװאַלדיקטע פֿרױי װאָס מע האָט מאַנס גצ" 
ווען. אייאשת-איש. אַי בּדעת = פֿאַרפֿירטע דורך 
צודרינגלעך צושטיין. אַי בּכּוח = מיט שלאָגן 
אָדער סטראַשען. אַ"בּתולה. 


װאָס איז געװען, געשען. 
אַנוסטן. אַיע געשעענישן. אַיע שרעקן. 


דזוו אַנומלט, אַנומלטן 


(64)מט?פ-סטם-ס1 :2426. װזאָס האָט געמוזט 
זײַן אי. װאָס זאָג איך? יאָ דאָ ניט לאַנג, מיט 
אַ פֿינף און פופציק יאָר צוריק", נפֿתּלי גראָס, 
מעשׂהלעך און משלים. ,פֿון די גענדו האָט 
טײַך שמאַלץ. -- נאָך כבּעסער װי 


חנוכּה?", ע. בּלאַשטײן, אַ קלאַפּ אין הויקער, 
ווילנע 1896. ;אָבּער מײַן פאָלק פון אי שטעלט 
זיך אויף פֿאַר א פֿײַנד", תּי, מיכה, הי 8. ,די 
מומע מלכּהלע איז זיך אַ' מיישב און גייט 
אַװעקײ, מק, זעלמעניאַנער. ,ער איז אַי געװען 
אויף איר קבֿר", חג, די עגונה. ,אַי האָט מײַן 
טראָט אין פריידיקן געהאַר דיך בּאַגעגנט אויף 
אַ פֿעלדײ, סוצ, װאַלזיקס. - דיק -- אַזי. 


אַנופֿים -- די, מצ פֿון אָנוס. 'געצוואונגענע. 


1. ייִדן װאָס האָבּן -- אױפֿן פּירענעאישן האַלבּ-. 
אינדזל סוף 14טן און אין 15טן י"ה -- אָנגע- 
נומען מחמת מורא אָדער אוֹנס דעם קריסט- 
לעכן גלױיבּן, און געהיים זײַנען זיי פאַרבּליבּן 
ייִדן; אויך די אָפּשטאַמיקע פון די װאָס האָבּן 
לפּנים װעגן אָנגענומען די קריסטלעכע נאמנה 
און אָפּגעהיט געוויסע פֿאָרמען פון יידישקייט, 
וָדִי אינקוויזיציע (-+) האָט שטאַרק גערוֹדפֿט 
די אַי. טייל אי האָט זיך אײַנגעגעבּן צו אנט- 
לויפן קיין טערקי, איטאַליע, דרום-פֿראַנק- 
רײַך, אמסטערדאַם און לאַנדאָן. דאָרטן האָבּן 
זי זיך צוריקגעקערט בּפרהסיא צו זײיער 
פֿאָלק.} ,דיזע ייִדן װערן אָנגערופן אין שפּאַי 
ניש ... מאַראַנען, און אין ייִדיש ... א", 
אמד, טויט שרעקעניש בײַא דעם ערשטען סדר, 
{קעניגסבּערג?ן ... 186. ,מע ברענגט אי פֿאַרן 
אינקװיזיטאַרס אויגן, און דורכן רוקן איז מיר 
אַ פֿראָסט דורכגעלאָפֿן", אַל ן. 2. די װאָס 
זײַנען געווען געצוואונגען אין אַלע צײַטן צו 
פֿאַרלאָזן די ייִדישע אמונה. ,עס קען זײַן אַז 
די ערשטע אִי האָבּן ייִדן געהאַט אין אַרמעניע, 
אין דעם דור פֿון גריגאָרי דעם ליכטבּרענגער", 
גרינ, ... טאָגבּוך. 2. די װאָס װערן בֹּאַ 
רױיבּט פון געוויסן-פרײַהײט. פּאָליטישע א" 
;דאָס זײַנען געװען די אומגליקלעכע א' פֿון 
דער דײַטשישער בּיקס און נאַגײַ", מ. דװאָר- 
זשעצקי, איק, 2631967. -דיק -- אַדי 
;דיסקאָנטירנדיק דאָס ... פאַרבּײַגייענדיקע אין 
א'דיקע טריט ... טרעט דאָס ... בּילד אַרױס 
גאַנץ אַנדערש", לע, טאָג, 1957 ווא 21, 

יש -- אַדי. ,װאָס איז דער דאַנק פֿאַר אע 
שעפֿער? סקילה, צִי שׂריפה צי הרג, צי חנק?", 
הל, אַ בּלאַט אויף אַן עפלבּוים, 





אָנוס על-פּי הדבּור 


-ישאַפֿט -- די, {. מצב פֿון אַנוסים, 
צװאַנג. ,די ייִדישע אי אין סאַװעט-רוסלאַנד", 
הל, צוק, 1955, 


אַנום עלִ"פּי הדבּור -- {... אַל ... האַדיבּערן 

- זאַץ. תֹּח. 22 הגדה של פסח, בּאַזירט אויף 
ווירד מצרימהי (דבֿרים, כו, 5); 'ער איז געווען 
געצוואונגען (צו גיין קיין מצרים) לויט (גאָטס) 
בּאַפעלי {רעדט זיך װעגן יעקב אָבֿינו, אז ער 
איז ניט געגאנגען מיטן גוטן וילןן. געניצט 
מיט בּבּ: בּאַרױבּט פֿון אייגענעם פרײַען ווילן, 

| מוז אַזױ טאָן לויט א בּאַפֿעל אָדער אויס 
מורא. ;עס איז דאָך אַ פּאַרטײ װאָס איז אִי ע" 
פּ'י ה'", בּצג, טמז, 1962 9. אױך: האַלב- 
שפּאַסיק: ;ייִדן, זײַט מיך ניט מקנא, אִי צִיפּי 
ה' -- אָט אַזױ מוז איך דבּרן". 

אָנוצע, אָניצע -- דזו אָנוטשע, אָניטשע. 

אַנוקאַ -- אינטעריעקציע. גא-צָם :08:=. סל. 
דזוו אַנױ, בּבּ 2:1 -. אַדרבּא. פּרוּװ נאָר. ,אַי, 
פּרוּװו מיך צו קלאָגן און מיר װעלן זען אויבּ 
אַ ייִד װעט האָבּן גערעכט", קמ, 1864, טא 33, 
,א', האָבּ איך אָנגעהױבּן צו קלערן מכּח אַנט" 

- לויפן", ר' אביא מװילנא, דער פּױמאַניק, זשיי 
טאָמיר, 1874, | 

אַנוקאָרשט -- זו 2 אַנו + אַקאָירשט. פֿטמ. 
,;אי, קום אַהער און װײַז װאָס דו קענסט". 

אַנוריע -- די. בּא. 22 איי 22 גר. (מעד) עיט 
אורין!. אָפּהאַלט אין אויסשיידן אורין, קראַנ- 
קייט װאָס טרעפט געוויינלעך עלטערע מענטשן 
און קען האָבּן פאַרשײידענע סִיבּות. 

אנוש -- ז{ענוישן דער. בּא. ?? בּראשית, ד, 26, 

| 1. נאָמען פֿון אָדם הראשונס אייניקל, דער זון 

| פֿון שת. 2. מענטש. 22 תּהלים, קג, 15: ,א" 

- כּחציר ימי" -- דער מענטש, אַזוי װי גראָז 
זײַנען זײַנע טעג. -+ אָדם, 41, 

אנושׂי -- וענושין אַדי. ימענשלעךי וְקאֵל װבּן, 

אנושיות -- וענושיייעסן די. מצ נבּ. 1, סכום 

- אײגנשאַפֿטן פֿון מענטשן. 2, מענטשלעכ. 
קייט, װאַרעמע בּאַציאונג צום מיטמענטש. ,דאָס 
איז די העכסטע דרגא אין א' בּכלל", לדב, 
תּשי"ז, רע. 9. מענטשהייט, הומאַניזם. 

אנוש מה יזכּה ? --וענויש מא ייִזקען פֿראַזע. 
וי אַזױ קאָן א מענטש זיך רעכטפאַרטיקן? 

| ערשטע װערטער פֿון א פּזמון, אויסגעסדרט 
לויטן אַלףבּית, אין דער הויכער שמונה- 
עשרה פון יום כּיפּור צו שחרית. אױפֿן סמך 
פֿון זײַן אינהאַלט געניצט צו בּאַצייכענען 

נישטיקייט פֿון מענטש, פֿון זײַן מי און מאַ- 
טערניש און אומפאַרמײַדלעכקײט פון טױט, 
;ער האָט געקערט אַ װעלט, אָבּער אי מי יי? -- 
װאָס איז פֿון אים געװאָרן". 

אָנואַאיקע(נע)ן -- דזו אױיסזאַאיקענען - י4, 
5, 

אֲנואָג -- דער, ן. 1. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פון אָנזאָגן -. אַן אײַליקער אָ. אַן אִ' צו 
בּרענגען אין חדר ארץיישׂראל-פּירות פאַר דער 
חמשה-עשׂר-סעודה, 
- 2. בּאַפֿעל. פֿאַרזאָג. אַן אִי ניט צו (האָבּן) 
טראָגן קיין געװער: אי פון דער רעגירונג 


1800 


תּיכּף צו בּאַצאָלן די שטײַערן. אִי פון עס-עס, 
ילִדן זאָלן טראָגן די געלע לאַטע. ,װען די פּאָי 

- ליציי, װי די מלאכי-חבּלה, איז געקומען צו מיר 
מיט דעם אִ': --- אַרױס פֿון דײַן היים און 
פונעם לאַנד}.. .ײ, ממוס, ישם און יפת'. ,דער 
אייבּערשטער האָט אים געהייסן גיין קיין נינוה 
און עֶר, יונה, האָט זיך נישט צוגעהערט צום 
אַ", אפא, טמז, 1964 4 5. ,סאיז אָבּער ניט 

- מײַן שולד! אַזאַ אִי האָבּ איך! דו װייסט, סאיז 
אַ שלעכטע צײַט", בּ. דעמבּלין, װעסט סײַד, זבּ, 
נ"י 1937, 

9 װאָרענונג. התראָה. א רוף און אַן אַ" 
אַן אִי ניט צו גיין אין גאָס נאַכן פֿינצטער 
װוערן. אִי צו בּרענגען אין (צו דער) פּאַליצײ 
אלע טײַערע חפצים, אויבּ ניט.... ,די מלמ" 
דים פלעגן בּאַקומען אַן אִי, זי זאָלן . . . וְאוֹיף} 
מיר נישט הייבּן די האנט", דא, פֿון בּערלין 

בּיז, | 

4. ידיעה. בּשׂורה. שיקן א בּאַלדיקן אָי. דער 
אִי האָט זיך צעשפּרײט, זיך צעשאַלט. אַן אַ' 
אויף (פֿון) פֿרילינג. אַן אִי אַז די מלחמה װעט 
בּאַלד זיך ענדיקן. ,אין טרויער אין שװערן, 
אין האַרטן אויף עפּעס אן אַי מיר װאַרטן, 
אַר, 'אין טרויער'. ,אפֿשר װעלן װידער מיר 
דערהערן דעם אִי פֿון די קומענדיקע טעג?", 
דא, אַבֿ הרחמים, 

9. מעלדונג. מודעה. אױסקלעפּן אַץ אין 
אַלע בּתּיימדרשים. אַן אִי אַז דער קאַנצערט 
ווערט אָפּגעלײגט. אִי אַראָפּצונעמען די היטלען 
בּײִַם דורכגיין דעם טויער פון דער היליי 
קער.... אי ניט צו שפּײַען אויפן דיל. אַ 
צעטל -- רופֿצעטל. פּאַװעסטקע. 

0. אָנדײַט, סימן, צייכן, סימפּטאָם. אָנװאונק, 
רמז. דער רעגן װאָס איז אַן אִי אויף א גרוֹיס 
גערעטעניש. אַן אינצידענט װאָס איז אן אַ' 

אויף א מלחמה. אן אִי אויף דער ואונדער- 
לעכער גאולה. , פון זײַן גאָרגל האָט זיך אַזש 
געריסן דער אִי פֿון דעם מאָרגנליכט דעם 
זיסן", יהואָש, 'דער האַן און די פֿלעדערמױז' 
,א צואנציקיעריקער שרײַבּער קאָן .. . אויס- 
װאַקסן א גאון, פּונקט װי ער קאַן ... בּלײַבּן 
נישט מער װי אַן אִי, װאָס האָט גענאַרט=ײ, צייט, 
טמז, 1964 וט 12, ,װינט טראָגט א רמז, אַן אַי 
אַ פּחד...ײ, סעג, קאַפּריזן. ,דאָס איז געװען 
אַן אַי, איינער פון די ערשטע אִין פון אַשס 
שפּעטערדיקן עואַנגעליזם. . .*, שנ, שלום אַש. 
;אָטעמען מיט אִי פֿון די אַלע אומהיימלעכעץ 
און פאַנטאסטישע פּאַסירונגען", ש. בּיקל, שרטי 
בּער פון מײַן דור ו. , פֿאַראן אַן אִי אינעם שטאָך 
פון דערנער און מער נאָך אִי אינעם בּראָך פֿון 
קני", הל, בּלאַט... עפּלבּױם. עאין יִדישן 
װאָרט הערט זיך דער אִי אויף מונטערע קלאנ- 
גען פֿון שליער", האָפ, אין ייִדישן װאָרט', 

7. פֿאָרױסזאָגונג. נבֿואה. ,הלואַי זאָל דער 
שלעכטער אִי ניט מקוים װערן!". קאַזױ װעט 
ה' בּרענגען אויף אײַך אַלדעם שלעכטן אַי, 
תּי, יהושע, כג, 15, 

8. כּאַשטעלונג. דרייזין. אַן אַ. 


אַנואָנ"געלט -- דאָס (די), -געלטן, -געלטער, 
געלט װאָס מע גיט פאַר אָנזאָגן (בּרענגען) א 


אָנזאָגן 


! גוטע, פֿרײדיקע בּשׂורה, ידיעה. ,װאָס זאָגסטו, 
צי הערסטו? וויפל אים צו געבּן מיינסטו? ער 
איז דאָך דערויף געשטעלט, אים קומט דאָך 
זײַן אָ"גײ, ליאָנדאָר, נײַער בּש, װילנע 1844, 
זי 33, 


אֲנזאָגוֹנה -- די, -ען. פּראָצעס אָדער רעזול- 
! טאַט פון אָנזאָגן. א וויכטיקע אִי. , שטאַרק זיך 
צוהערן די שרעקלעכע אִי װאָס איך זאָג דיך 

| אָןײ, נ. פּאַליאַקיהילמאַן, דער נײַער אַבּראַזצאָ 
װער בֹּש, בּאַרדיטשעװ 1904. ,אַלע מינים אָנ 
שפּאַרן פאַרן זכּרון און אֶיעןי מװ, שװאַרצע 
פינטעלעך, / 


אַנזאָניק -- אַדי. נעאָל. װאָס זאָגט אָן, װאָס 
פֿירט דורך די פֿונקציע פון אַן אָנזאָגער, אַ 
מבשׂר. עװען נידעריק נעבּן (די דערפֿלעךן 
פלעגט דורכשנירלען דער בּאַן זײַן אַיץ רוף", 
מאָל, חשונדיקע נעכט. -יקייט, 


אַנזאָכן -- טרו. זאָג אָן, --געזאָגט. 1. זאָגן 
א סך, פארשיידנס, ,װאָס ער האָט דאָ אָנגערעדט 
און אָנגעזאָגט", ,ער האָט אָנגעדאַװנט און אֲנֹי 

געזאָגט , . .= ,די אייגענע זאַך װאָס ער (דער 
מגידן האָט אָנגעזאָגט אויף שיר-השירים האָט 
ער אַמאָל געזאָגט גאָר אויף שירת האזינו", 
דער יודישער פאַר פּסח, װאָרשע 1881, 

2. מיט (דורך) רייד (אָדער אין שריפֿט) 
איבּערגעבּן װאָס עס איז געשען, װאָס עס גע- 
שעט. אִי די בּשׂורה. אִי א בּשׂורה-טובֿה. אַי 
טאַטע-מאַמע אַ גוטע בּשׂורה. אִ' אַז די סכּנה 
איז שוין אַריבּער. אִי א טרויעריקע נײַס. אַ' 
אַז די גאולה איז שוין געקומען -- געוויינלעך 
איר, װען דער אָנזאָגער האַלט אַז עפּעס איז 
זייער װיכטיק און גוט און דער הערער שאַצט 
עס ניט אָפּ אַזױ. *"קיין גרעסעררן) אומגליק 
זאָלסטו מיר ניט אִי = איך נעם זיך עס ניט צום 
הארצן, עס אַרט מיך ניט. *אַי דורך א גוי -- 
װײַל אַ ייִד טאָר ניט אַי קיין שלעכטע בּשׂורה, 
*זאָלסט דערלעבּן אִי שענערע בּשׂורות -- װען 
מע קומט מיט ניט קיין פֿרײילעכער בּשׂורה, 
אִי (די בּשׂורה) אז מע האָט געװאונען (אויס. 
גענומען) דאָס גרויסע געװינס -- געװויינלעך 
איר. קללה: מע זאָל אים אי דורך א גוי = 
אָנזאָגן א טרויעריקע ידיעה. קא שלעכטע 
בּשׂורה האָט מען איר אָנגעזאָגט, אַוון מאָט 
דבורהלען דערשאָסן", פֿל. ;די מצורעים האָבּן 
זוֹכה געװען אָנצוזאָגן צו די ישׂראל די ישוצה 
גדולה אודות די מחנה ארם...", נוצ וו, יד/ב. 
,האָט דער רבֿ.... געשיקט צום גבּאי פֿון גרויסן 
בּית:המדרש אִי, אז עס איו דאָ א מגיד", יק. 
;אין א װאָך אַרום נאָך דעם יאָרצײַט, איז 
שימעלע מלמד געקומען אַי אַז.. . איר בּרודערל 
האָט מיט מזל אָנגעהױיבּן חומש", יד, אבֿן נגף. 
,װעמן איך האָבּ בּאַגעגנט אויפן װעג האָבּ איך 

- אָנגעזאָגט די בּשׂורה: אונדזער קו האָט געהאט 
אַ קעלבּל!", ממוס, ספֿר הבּהמות. ,איז מען 
איר געקומען די גוטע בּשׂורה אַ'י, אַז מע האָט 
די בּיידע ייִנגלעך געפונען...", אַש, תּהיליםי 
יוֶד | 
9 זאָגן װאָס עס װעט געשען. פֿאַרױיסזאָגן, 
אִי אַז די גאולה קומט גאָר בּקרובֿ. ;אויף אַי 





אָנואָגן. 


די גוטע בּשׂורה: שלום אַלע עופות, חיות, 
אויס מיט בּלוט פֿאַרגיסן!", ר' מרדכילע, 
משלים. ,דער טויט זאָגט דאָך ניט אָן די שעה 
װען ער װיל דעם מענטשן עפעס טוען", עט, 
לידער. 

4. מעלדן. מודיע זײַן, אינפֿאָרמירן. לאָזן 
| וויסן. בּאַקאַנט מאכן. אַי אַלע פרײַנד װעגן דער 
חתונה פֿון דער בּת-יחידה. אִי דעם עולם װעגן 
אַ בּיליקן אױיספאַרקױף פון סחורה. אִי ראָמי 
(קאָרטנשפּיל), ,אוב אחד != אחתן מן גי כּתות 
הדיינים ניט זעשׂין כּנ"ל, איז איר שמש מחויב 
- דען פּ"ה אן צו זאגין", תקק. גבּין... אַהין 
גנגן אונ' לאשן אן זאגין, איז זיא צו מיר 
קומן", גה, 351 ,אָי דעם צווייטן אַז א שטערן 
פֿאַלט איז אַזױ װי מע. װאָלט אִי דעם גרעסטן 
צצר", ייז בּןךאַריה, אַ װעלט מיט װעלטעלאַך, 
ווילנע 1894. ,דער קצב זאָגט אָן מיט דער 
דינסט, אַז פֿון איצט אָן, זאָל מען מוחל זײַן 
|צולייגן ‏ צו דער אָקע פֿלײש נאָך צװאַנציק 
גראָשן", ממוס, קליאַטשע. ;אַז מע האָט זײ 
| אָנגעזאָגט ... . מע זעט שוין ארויס דאָס לאַנד, 
זענען זיי אַרױס אַלע אויפן אייבּערדעק", שע, 
בּלאַנדזענדע שטערן ו. ;אין דער הייך האָבּן 
געבּלינצלט שילדן אַידיק דער װעלט, אַז א 
; אין די אונטערהויזן פילט מען זיך יונג", 
דעמבּלין, װעסט סײַד. 

8. דזוו ּ4, אוֹמדירעקט, פֿיג, פֿײַערלעך- ,פֿון 
טיר צו טיר, פֿון שויבּ צו שויבּ װעל איך זיך 
לאָזן קלאַפּן און אִי דעם ליכטיקן פֿרימאָרגן", 
הל. ,איצט האָט דאָס װאסער שוין לשון בּאַי 
קומען, פּלאַפּלען גענומען און רוישן, אָי, אויפֿ- 
װעקן אַלעײ, סעג, פּאָעמען. ,איז דאַ עמעצער 
געװוען, אָנגעזאָגט מיר: פרילינג?", יוסף ראָלַי 
ניק, גש. אַ ליכטיקער ערב-שבּת זאָגט אָן די 
| בּשׂורה פֿון חלהבּאַקן, ליכט בּענטשן, פון 
| ראַזשינקע-װײַן", א. שומיאַטשער, לידער. 
| 0, פּראָקלאַמירן. אִי מלחמה. אַי א גענעראַל- 
שטרײַק. אִי אַ קאַמפּאַניע. פאַר . . . . אַי אַ קאַמף 
! מיט (קעגן) אָרעמקײט, קעגן אנאלפֿאַבּעטיזם, 
אָפּגעשטאַנענקײט. אִי אַ קאַמף אויף לעבּן און 
; טויט. אָי אַ קאַמף די שילומים", דוד פֿלינקער, 
- טמז, 1963 או 10, | 

5 איבּערגעבּן װעגן אַן אָנקום, אַן אַװעק- 

| פֿאָרן אע. אַנאַנסירן. אי פֿאַרן עולם דעם גאַסט- 
רעדנער. אִי דעם קומענדיקן נומער פֿון פּראָ 
גראַם. ;דר לאזט זיך בּײַא דען מלך אן זאגן 
- וויא ער װידר קומן איז", עפש, דרך הישר 
לעולם הבּא, פפדמ תּמ"ה?, יד/א. *אָי מיט ליבּ 
. אײַך אײַער גאַסט -- בּײַם אַרײַנקומען אין א 
שטובּ און געפֿינען א גאַסט, 
8. אָנרעדן. (אויס)דערציילן עפּעס שלעכטס, 
(אָנ)מסרן. .עס איז ניט אַנדערש אַז מע האָט 
אויף אונדז פֿאַר אונדזער פֿאָטער רכילות אָנ- 
געזאָגט", א. פּאַװיר, גדולת יוסף, יוזעפאֲװ 
תּקצ"ח. קאון זיי זײַנען געגאַנגען צו (פּרעה) 
און האָבּן אויף אים (אויף משהןן אָנגעזאָגט 
דאָס ער האָט מוזן אַנטלױפֿןײ, רי אהרן מטריבֿש, 
מצח אהרן, װאַרשע תּר"ג, 

9. אָנדײַטן. אָנװינקען. מרמז זײַן. געבּן אָנ- 
צוהערעניש. אִי מיט אַ שמייכל אַז מען אין 


רחל קאָרן, ערד. ,דער הימל, א 


1591 


מסכּים. אִי אַ נײַעם קורס דורך אָנפאַלן אין 
דער פּרעסע. ,זײַן פֿאַרזאָרגט פּנים האָט אָנגע- 
זאָגט שװוערע צײַטן פֿאַר די ייִדן אין געטאָ". 
;שטילקייט זאָגט אָן אַז א שטורעם קומט אָן", 
שװ. ,דער טאָג איז געװען א טרוקענער נאָר 
אַ כמורנער. . . ס'האָט געצויגן א װינטל װאָס 


האָט אָנגעזאָגט אויף שניי", יהושע פערלע, 


עײַן אַזײיגער אינדערפריי. ;פֿון גאנץ פרי 


- אָן האָבּן זיך געטליקעט קאַװקעס און קראָען. 


זייער אומרו האָט אָנגעזאָגט פֿרישן שנייי, 

אַ שאַרער, האָט 
אָנגעזאָגט אַ חמימה", ש. איזבּאַן, טמז, 1967 
118 


0. װאָרענען. מתרה זײַן. אִי צו האַלטן 
דעם סוד. אִי די בּאַפעלקערונג ניט צו װאַרפֿן 
קיין שמוץ אויף די גאַסן. אִי די אײַנוואוינערס 
זיך צו אינאָקולירן קעגן דער מגיפֿה. אִי דעם 
חולה ער זאָל ליגן אין בּעט. אִי שאָך -- 


| (שאָכשפּיל) אִי אַז דער שאָך, דער מלך, אין 


אין סכּנה. אויך (הגם די כּללים פון שפּיל פֿאַר- 
לאַנגען עס ניט) אִי דאַמע (מלכּה) ,פֿאַרן 
טויט האָט אָדם אָנגעזאָגט: גלײיבּט ניט חוהן", 
שװ. ,מײַן טאַטע האָט מיר אָנגעזאָגט, אַז ער 
װעט מיך שלאָגן", 9ל. ,דער בּײַא טוט ער 
איהם כשם ב"ג אן זאגין / װערשׂטו ניט גלײַכ 
גין פֿר הערין װערט מן דיכ אויז פ"פֿ יאגין", 
'בּחורים ליד', פֿפֿדמ 1750 וְיִבֹּל ווואן. ,זי האָט 
אים זייער אָנגעזאָגט אַז ער זאָל דאָס כּתבֿ זייער 
היטן", נחב, 'מעשׂה מבּערגיר והענ'. עדי 


עכּוים זאָל זיך ניט מתקנא זײַן האָט ער 


אָנגעזאָגט די יהודים זי זאָלן ניט גיין אין 
קיין זײַדענע קליידער און זאָלן ניט רײַטן 


| אויף קיין פֿערד אין די גאַסן פֿון דער שטאָט", 


מעשׂה רש"י ז"ל, {סודלקאָװ? פֿאַר 1836ן, ,,מע 
טאָר ניט שטעלן אונטערן בּעט אן עסנװאַרג... 
װאָרעם דאָרטן איז א רוח רעה. מע מוז איבּער 
דעם אִי די דאָרפסלײַט אַז זיי זאָלן ניט האַלטן 
קיין בּולבּעס אונטערן בּעט", חא, לג/ב, ,זי 


- האָבּן ... געגאָסן אין מיר רפֿואות, אויך 
| שטאַרק אָנגעזאָגט אַז זומער זאָל איך למען- 


השם גיין אַ סך שפּאַצירן", ממוס, קליאַטשע. 
*אָ אַ פסוק מיט א שטעקן = װאָרענען אז 
אויבּ מע װעט ניט אױספֿאָלגן אַ געבּאָט, װעט 
מען קריגן געשלאָגן, "אַ' אַ צענטן = בּאַ 


שטראָפֿן אויף אַזאַ אופֿן אַז קיין אַנדערער 


- זאָל זיך ניט דערוועגן. דזוו פֿאַרזאָגן א צענטן. 


1. פֿאַרזאָגן (ניט) צו טאָן עפּעס. אויפֿ- 
קלערן און אונטערשטרײיכן. בּאַטאָנען, אַרױס- 
הײיבּן די װיכטיקייט פֿון עפּעס. אי די קינדער 
זיי זאָלן אָפּהיטן יידישקייט. *אַי מכּוח אַכצן 
און דרײַצן = א) װעגן א װיכטיקן ענין; 


ב3) װעגן אַלע נייטיקע פּרטים. ,איך זאָג דיר 


אָן, זאָלסט זיך אין דער פרעמד פירן װי אַ 


מענטש". , אויך זאָל קיין מיידן קיין עבֿירה 


טאָן פֿון מורא װעגן װען זי װאשׂ טריפֿות 
מאַכט, זאָל זי דר בּעלת-הבּית אן זאגןײ, עפש, 
דרך הישר לעולם הבּא, שקלאָװ 1796, פּרק לח. 
;האָט ער אָנגעזאָגט זײַנע קינדער און זײַן 
משפּחה אַז זיי זאָלן תּמיד לאָקערן אויף דעם 
מכשף", נחבּ, ימעשׂה מחכם. נאָכדעם 


' למעה"ש + +' ,, 


אָנואָהן זיך -- = דפון. 


8, זאָגן, רעדן א 


אָנזאָגן זיך 


| דאַרפסטו אײַנגראָבּן בּיידע אויגן אין דער 
- פֿאַטשײלע און. אָנהײבּן איבּערקוקן די װייץ. 


נאָר דאָס זאָג איך דיר אָן זהיר וזהיר 
מ. זלוגאַטש, װעלט מסורה, 
װאַרשע 1881. ,דאַרף מען אָנצוזאָגן די בֹּאַי 
העלפֿערס װאָס װאַשן די קינדער די הענט 


אינדערפרי אַזױ צו טאָן װי דאָ שטייט, ובֿזכות 


זה װעלן זיי לאַנג לעבּן", ספֿר הנהגות טובֿות, 


װאַרשע תּרנ"ב. ,שלמה המלך, דער גרויסער 


חכם, האָט בּפירוש אָנגעזאָגט, 'לא לחכמים 
לחם'", ש. בּערנשטיין, מאַגאַזין פֿון יודישע 
לידער, בּאַרדיטשעװ 1891, 

2, בּאַפֿעלן, געבּיטן. אִי מיטן האַרבּן 
(שאַרפֿן) װאָרט. אִי איין מאָל פֿאַר אַלע מאָל. 
אִי די זעלנערס צו שטיין אויף דער װאַך. אַי 
די אַרבּעטער זיי זאָלן זײַן פינקטלעך. אַ' די 
קינדער זיי זאָלן קומען אין שול אין ריינע 
בּנֹדים. אי די געטאָיאײַנװאױנער זיך צוצן" 
שטעלן פינף פאַרטאָג אױפֿן אומשלאַגיפּלאַץ. 
;קאָלאָמבּוס ... . האָט אָנגעזאָגט דעם שטייער- 
מאַן ... ער זאָל ניט אַװעקגײן פֿון דעם רו' 
דער", חײַקל הורוויץ, צפֿנת פענח, בּאַרדיטשעװ 
7, ,דער װאָס האָט מורא אַז מע זאָגט אים 
אָן, דער װעט גוט בּאַצאָלט װעֶרןײ, מס, משלי 
תּקע"ד, יג, 13. ,בּײַ װעמען אַ שוך... האָט 
געפֿײַפֿט, פֿאַרשטאָפּט אים. .. וֶדער שוסטערן 
דאָס מויל און זאָגט אים אָן מיטן האַרבּן 


װאָרט, ער זאָל ניט פֿײַפֿן", ממוס, װינטשפֿ. 


8, אַרכ. אױסזאָגן. זיך מודה זײַן. ,איינער 
װאָלט אויס ריכטן הן יחיד או רבּים.... מסירה 
שרײַבּן,. דער איז מחויבֿ ... צו קומן צו שֹנֵי 
יראשים . . . אוני זאָל עשׂ אין אן זאגין, תּקק. 


= אֶזג מיר נורט אן ולוקש אונ' גירינג .. . וואו 


הושׂטי הין גיטון מײַן גולדן רינג", בּבֹא יבּוך, 
06 - | 
-דיק --- גערונדיוו. אַדי. אע חלומות. | 


/4 קזוו. אָנזאָגן 
- איינער דעם אַנדערן. אִי זיך אַז עס קומט דער 
אױפֿזעער. אאָנגעזאָגט זיך ‏ אַשמראַיי וען אַ 
דײַטש איז אָנגעקומען", רייד (פֿון א שארית- 
הפּליטהניק), 2. דח מעלדן, אינפֿאָרמירן. 
זיך אַי אַז מע קען ניט קומען. ,איך האָבּ מיך 
אָן אים נישט אָנגעזאָגט אַז איך בּין אַװעק 
פֿון דער היים", װײַס, קנאה און תאװה. 
אַ סך און אויפהערן, מער ניט 
קענען זאָגן. ;איך האָבּ הײַנט זיך גענוג 
אָנגעזאָגט, איך קען שוין מער ניט רעדף. 
;אָנגעזאָגט זיך, נעמט ער אַרױס פון אונטער 
דער לאַװקע זײַנע זעק", איבּז, דער בּראַװער 
סאָלדאַט שװייק, 1931, | 

89: אִי זיך װי אַ פּויק, װי אַ פֿירזאָגערין 
אין דער װײַבּערשער שול, װי א מגיד, װי דער 
רב אום (אין) שבּת הגדול, װי אין שבּת שובֿה 
וווען יעדערער זאָגט תּהילים), װי אַ תּהילים- 
זאָגער, װי אין א תּענית-ציבּור וֶווען. מע זאָגט 
סליחותן, װי צו סליחות, װי צו נעילה, װי צו 


- תּפֿילה זכּה, װי צו די על'חטאס. אִי זיך װי 


מיט פּיוט, אִי זיך װי דער לאַנגער והוא-רחום, 
װי תּחנון. אִי זיך װי (בּײַ) א שװער האַרץ, 
אַי זיך װי אָבֿינו מלכּנו. אִי זיך וי אַן אָפּשפּרע- 





 רעגַאזנָא‎ 


כערין, װי א שפּרעכער, װי א בּעטלער, װי א 


גויע מיט פּאַטשערקעס. איך האָבּ זיך שוין 
הײַנט אָנגעזאָגט (תּהילים). 2עסן עסט איר 
קרענק אָבּער זאָגן -- זאָגט איר זיך אָן, װי 
אַ פּויק אי פֿאַרן עסן, אי נאָכדעם", ממוס, 
יבישיבה של מטהי. ,האָט מען זיך יום כּיפּור 
אָנגעדאַװנט און אָנגעזאָגט װי א פּיק", אפא, 
טמז, 1965 א ד, 

-עכץ. עעניש -- ;,מײַן קינד, אַז דו 
װעסט מײַנע רייד אַננעמען, און מײַנע אָץ זיך 
רעכט אין זין אַרײַננעמעןײ, מס, משלי תּקע"ד, 
ב, 1, 


אַנזאָגער -- דער, -ס. װנ יין, -קע, יס. װער 
| עס זאָגט אָן. מבֿשׂר. אַן אַי פֿון נײַע שטרעמוג- 
גען. ,האָט דער אִי וימבֿשרין. געענטפערט און 
געזאָגט", תּי,. שמואל א, ד, 17. אדעם אִי פֿון 
בּשׂורות, גאָט מײַן הער, אליהו הנביא שיק 
אַהער", ממוס, זמירות. ,חודש אֲדר איז דער 
אִי פון דעם בּיאַת פרילינג", ממוס, שלמה. 
,דאָס דערנענטערן זיך פֿון דער געבּורט האָט 
אירע אַ, פגעז, װילנע 1931, סא 21. עאַז 
מנוחה האָט שוין אָטפּראַװעט די אַ'קעס, גייט 
זי אַרײַן אין שפּאַלנעץ", ש. בּוֶעקערמאן, דיא 
גוטע פֿרויא, ווילנע, יאָר? ,דײַן אִי בּין איך, דײַן 
פֿאָרגײער בּין איך, דערנענטער די שעה פֿון דײַן 
קומען", הל, גאולה-קאָמעדיע. ,וואו ניט ואו 
אַן אַין אַ פּאַלמע, און ענדלעך זומער --- קאַל 
פֿאָרניע", דא, פֿון בּערלין בּיז.... -ערי. 
דערי"ש -- אַדי. ,די צײַט ... שמעקט סימ. 
בּאָליש און װאָינט אַי", ש. בּיקל, טמז, 1953 
װז2. ישקייט -- ,קלאפּן די בּלעכענע 
קאַנען אין דער װײַטקײט פֿון דער גאַס מיט 
הילן, מיט אַי, סעג, מײַנע זיבּן יאר אין תּלי 
אָביב, בּ"א 1947, 


אַנואָט -- דער, ן. 1 אַקט אָדער פּראָצעס 
פֿון אָנזאָטן, אָנזיון. 2. דאָס װאָס בּלײַבּט 
נאָכן אָנזאָטן, אױפֿקאָכן אין אַ כּלי אויפן דנאָ 
(אויף די וענטלעך). פֿיג. עדער אִי אױיפן טײַך 
האָט אויסגעזען װי שלאַק", פּמ, מלחמה װ, 
ז' 325, 


אָנואַטלען -- טרו. - טל אָן, *-געזאָטלט. 
1. אַרױפֿטאַן אויף אַ פֿערד (אַן אייזל אע) 
א זאָטל. אִי דעם שימל, די קליאַטשע. .|אַבֿרהםן 
האָט אָנגעזאָטלט זײַן אייזל", תּי, בּראשית, 
כבּ, 3. ,אֲבֿרהם זאָטלט אָן א קעמל פון זײַנע 
קעמלען און פאָרט אין דער מדבּר צו זוכן 
זײַן זון ישמעל", מעשׂה פֿון אבֿרהם אַבֿינ. 
2. אָנטאָן זאָטלען אויף א צאָל. אַי אַלע פֿערד 
און אַװעקרײַטן,. 8. אַרױפֿלײגן א יאָך (איר 
בײַטעם). אִי דעם כּלליטוער מיט געזעלשאפֿט- 
לעכער ארבּעט. 

4 שפּאַסיק) בּמקום-װערבּ פֿאַר אָנטאָן, 
אַרויפזעצן, אַרױפּפּאַסן אַ זאַך אױיף עפּעס 
(װײַל די טואונג אין ענלעך צו אָנזאַטלען) 
אִי דעם קאָרסעט. , אויפן האַלדז האָט ער אָנ 
געזאָטלט אַ קראָגן מיט א שניפס", בּערג, בּײַם 
דניעפּער װ. ספּעצ װעגן אָנטאָן בּרילן. ,דער 
ייד האָט. . . אָנגעזאָטלט די פענסנש אויף דער 
נאָז, גענומען לייענען", אָפּאַ, אַרום די חורבֿות. 


1822 


;האָט עֶר אָנגעזאָטלט די נאָז מיט א פּאָר 
משונה-מאָדנע בּרילן", שע. אָרעמע און פֿרייי 
לעכע װוו. ,דער אַלטער יאָס האָט אָנגעזאָטלט 
די שפּאַקולן אויף דער מלציקבּלויער נאָז", 
הר, הרודעס. ;אַי אויף זיך שװאַרצע גלעזער", 
י. זעליטש, אױפֿן שװעל, יאַנ-פֿעבּי 1964, ס. בּמ- 
קום-ווערג פֿאַר טאָן עפּעס אויף אַן אומגץ' 
לומפּערטן און אומגעהובּלטן אופֿן. ,האַלטנדיק 
אין די אָרעמס די בּײַטש, זאָטלט עֶר איר אָן א 
גראָבן קוש אויף דער בּאַקײ, אֵש, אַ שטעטל. 

0. אָנבּינדן. אָנהענגען. אַרױפֿצװינגען. ,די 
פֿרײַע לאָגיק האָט אויך דאָ אָנגעזאַטלט א 
פרינציפּ און איז אויך דאָ דערשפרונגען בִּיז 
צו אַן איזם' װאָס האָט נאָך דערװײַלע ניט 
געפונען זײַן נאַמען", זשיט װו, ניי 1912, 

מיט זיך -- אִי זיך מיט א פּאָר בּרילן. 
אויך: זיך אָנבּלאָזן. װערן בּרוֹגז /ב2, 
זעניש. 


אֲנואסן -- טרו. זאָט אֵן --געזאַט. זזװ 
אָנזעטיקן -+. געװיינלעך מיט זיך -- אִי 
זיך און ווערן פויל און שלעפֿעריק. פֿיג. אַי זיך 
מיט דער שיינער נאַטור. אִי זיך פון (מיט) 
אָנקוקן קונסטבּילדער. 


אַנואָטן -- זאָט אָן, --געזאָטן. טרװ -- אָנ- 
זידן. אָנקאָכן. אױפֿקאָכן. אִי װאַסער, פּעך, 
סמאָלע. ‏ 2, אָנכּעסן איפרײיצן. אָנצינדן, 
אױפֿרעגן. אִי עמעצן. אוטװ -- אױפגעקאַכט 
װערן, שטאַרק אין כּעס װערן. געוויינלעך מיט 
זיך. אִי זיך און װערן וויט װי צונטער, 
,דאָס בּלוט האָט אין אים אָנגעזאָטן און ער 
איז גרייט צו הרגענען". 


אַנואַלבֿן -- טרח. זאַלבּ אָן, --געזאַלבט. 
1 אָנשמירן, אָנרײַבּן מיט (אַ) זאַלבּ. אִי דעם 


קערפּער. 2. אָנשמירן מיט זאַלבּ אַ צאָל. אַי 
אין עטלעכע שעה 20 קערפערס. /נ2, 
דעניש. 


אָנזאָל(י)ען -- טרו. -לנסע אָן, -געזאָלןי)עט. 
1 פֿטמ. אַרײַנבּרענגען, אַרײַנפֿירן עמעצן אין 
א געדריקטער שטימונג. מאַכן עמעצן שװער 
דאָס געמיט. צוזאַלצן: צושיטן זאַלץ אויף אַן 
אָפֿענער ואונד. אִי דעם חבר. 2 אָנפּישן 
(נאָר װעגן בּעלי-חיים, ספּעצ ועגן פערד). דער 
סוס האָט אָנגעזאָליעט א לוזשע. 


אָן זאַלץ און אָן שמאַליץ -- פֿראַזע. אויך 
מיטן צוגאָבּ: און אָן פֿעפֿער. אָן טעם; 
גיט-געראָטן, װאָס עפּעס װיכטיקס (אינטערע- 
סאַנטס) פֿעלט אין דעם. א בּוך אָן זי אי אָן שי. 
אַ פּיעסע אָן זי אי אָן שי. אַ מויד אָן זי אי אָן 
שי. א חתונה אַן זי אי אָן שי 

אַנזאַלציק -- אַדי. 1. װאָס איז אָן זאַלץ; 
האָט ניט, פאַרמאָגט ניט קיין זאַלץ. אָיע שפּײיזן, 

אִי װאַסער. 2. װאָס מע טאָר דערבּײַ (אין 
דעם) ניט בּאַניצן קיין זאלץ. פֿאַרשרײַבּן אַן 
אע דיעטע. ;בּײַ שטרענגער אֶי'ער קוראַציע 
דאַרף אויך בּרויט זײַן געבּאַקן אָן זאַלץ", 
פֿגעז, ווילנע 1933, פא 8 -יקייט. 

אַנזאַלצן -- טרװ 6 אוטװ. זאַלץ אָן, --גץ- 
זאַלצט. 1. אָנשיטן, בּאַשיטן (אויף עפעס) 


| רבּין אויף די חברים. אִי אױפֿן שכן, 


פון נײַע קאַדרען. אִי פֿון כּוחות, 


אָנזאַמלונג -- די, יען. 


אָנזאַמלונג 


; זאַלץ. בּאַזאלצן. אִי די המוציאס בּרויט מיט 


שמאַלץ. אַי אַ זײַטל פלייש בּײַם כּשרן. ,עס 
שװיבּלט און גריבּלט די אָזערע מיט פֿישן, מע 
װאָלט געקענט אִי און אויסװענדזלען אױפן 
ווינטער", שירע גאָרשמאַן, דער קױעכ פנ 
לעבּנ, מאָסקװע 1948, *ֹאַי אויפן עק = ניט . 
קענען יענעם טאָן עפּעס, כאַפּן, בּאַשטראָפֿן, 
.--- מאַמע! א זלידנע פליג פֿליט אָרום איבּערן 
שטובּ. --- זאַלץ איר אָן אױפֿן עק, װעסטו זי 
כאַפּן". .--- למאַי האָסט אים געלאָזט פאָרן אַזױ 
װײַט? -- איר האָט אים געזאָלט אִי אויפן צק", 
שע. .-- װעט ער דיר אִי אױפֿן עק! װייסטו 
אַז מיר פֿאָרן אזש קיין בּוקאַרעסט, בּהמהלע?", 
שע, בּלאָנדזענדע שטערן|. ,װעט ער דיר אַ 


| אויפן עקיי, פרץ, פֿאָלקסטי געשיכטן. אִי דעם 


קאַנטשיק = מאַכן די שטראָף נאַך האַרבּער. 
אִי אין די אויגן = זאָגן א גראָבּן ליגן, 

2. פיג. מצער זײַן, ערגערן, וויי טאָן עמעצן, 
פֿאַרשאַפֿן עמעצן צער, עגמת-נפש. אִי (אויף) 
די אָפֿענע ואונדן. .ער האָט אונדז גוט אָנגץ- 
זאַלצן אויף אונדזער געמיט", יג, טמז, 1962 
א 20, 

9. איבּערטרײַבּן מיטן פּרײַז בּײַם פֿאַרקױפֿן, 
אָנבּאָטן עפּעס. שטעלן אַ צו הויכן פּרײַז. בּאַ- 
רײַסן. אִי א פּ רײַז, אַ מ קח פֿאָרן שטיקל 
מאנופאקטור). אִי פֿאַר צוגעלעגענע סחורות, 
פֿאַר די צוגעפוילטע עֶפּל. ,צוטרעטן צו אים 
גלײַך און אִי אים א מקח, אַז דער רוח זאָל אים 
נעמען", שע, בּלאָנדזענדע שטערן , 

4. אָנמסרן. פֿאַרמטרן. פֿאַרשיטן. אי פֿאַרן 
ס. אָפּי 
נאַרן. אַנטױשן. ,היט זיך, מײַן זון, פאַר א זיסן 
מענטשן װאָרעם ער קען דיר אַמאָל אָיײ, דער 
קליינער כֹּל בּוניק, זבּ, אַדעס 1885. 0, אָנ- 
לערנען. אָנמוסרן. בּאַשטראָפֿן. אַזױ אִ' אַז 
מע זאָל מער ניט װעלן ניצן זאַלץ. ,רבּ יעקבֿ 


האָט זינט דענסטמאָל אויף דער אַסיפֿה זיך גע" 


געבּן דאָס װאָרט בּליינדר אָנצוזאַלצן בּנימינען, 
אַז אײיבּיק זאָל עס אים ליגן אין טעם", ממוס, 
'די אַלטע מעשהי. -ונג. -עגיש. 


אָנזאַמדיקן -- טרו. -דיק אָן, --געזאַמדיקט, 


אויך: --זאַמדן, אָנװאַרפֿן, אָנשיטן זאַמד, 
בּאַשיטן מיט זאַמד. אִי די דילן, די סטעזשקע. 
-ונג, 


| אָנזאַמֹל -- דער, -ען. ‏ 1. אַקט אָדער רעזול- 


טאַט פֿון אָנזאַמלען (זיך). אַי פֿון װאַסער אין 
רעזערװאואַר. אִי פון תּבֿואה אין שײַערן. אִי 
פֿון קאַפּיטאַל. אִי פֿון חכמה, תּורה, װיסן 
, פּאָעטישער אָיי, אפֿא, טמז, 1962 א 14. ,געקו- 
מען מיט . .. אַן אִי פון ייִדישע רייד, װאָס האָבּן 
זיך געלאָזט בּייגן און קנייטשן", יג, איק, 
8 6ש8. 2. קאָנצענטראַציע. קאָנצענטרי- 
רונג. אִי פֿון דיוויזיעס אויף דער גרענעץ. אִי 
9 געזעמל, 
רעדל. אָנגעלאַף. צוזאַמענקום. אַן אִי פֿון 
מענטשן אויפן ספּאָרטפּלאַץ. אן אִי בּײַיַם אַרלינ" 
גאַנג צום טעאַטער. 


פּראָצעס אָדער רצי 
זולטאַט פֿון אָנזאַמלען (זיך). אִי פון פֿאַרמעגן, 





אָנזאַמלען 


פון קאַפּיטאַלן, ,;שטרעק אויס דײַן האַנט 
אויף. . . אַלע זייערע אֶיען פון װאַסער", תי, 
שמות, ז, 19. ,די אוצרות {ליטעראַטורן פֿינק- 
לען װי אַן אִי איידלשטיינער", לע, טמז, 1955 
או 21, 


אַנואַמלען -- טרח. זאַמל אָן, --געזאַמלט. 
1. בּהדרגה, בּמשך א לענגערער צײַט אָנקלײַבּן, 


אויפקלײַבּן, אײַנזאַמלען אַ סך, אַ גרעסערע. 


צאָל. אִי פּאָסטמאַרקעס, זעלטענע מטבּעות. אִי 
קונסטבּילדער, אַנטיקן. אִי אַלטע כּתבֿ-ידן. אַי 
אַ קאָלעקציע. אִי װערטער און ציטאַטן פֿאַרן 
װערטערבּוך. אִי לעבּנס-דערפאַרונגען. קאויך 
גאָלד און זילבּער האָבּ איך מיר אָנגעזאַמלט", 
מס, קהלת תּקע"ט, ב, 8. ,בּקיצור זיי האָבּן 
אָנגעזאַמלט אוצרות גאָלד", י. מאָרגענשטערן, 
מעשׂה משני קצבֿים..., װילנע תּרנ"ח. איידן 
לעבּן דערעיקר מיט גײַסט און אַז זייער הױיפּט- 
שטרעבּונג איז אָנצוזאַמלען קולטורעלע װער' 
טן", לע, טמז, 1964 א 7, 


2. צוזאַמעננעמען, צונויפנעמען. קאָנצענ- 
טרירן. צונױפֿזאַמלען. אִי אַן אַרמײ און אַטאַי 
קירן די שכנותדיקע מדינה. אִי אונטערשריפטן 
אויף צו דערלאַנגען אַ פּעטיציע. ,דאָס נײַנצנטע 
יאָרהונדערט האָט געװיס אָנגעזאַמלט ניט װײניק 
פֿאַקטן װאָס פּאַסן צו דעם קאָסמאָפּאָליטישן 
געדאַנקײ, זשיט, צו, נ"י 1912. ;אַי כּוחות פֿאַר 
דעם נײַעם טאָג װאָס בּרענגט נישט קיין גליק 
און קיין פרייד", נאַד, זעקס בּיכער. 


2. אָפּשפּאָרן. אָנגרײטן. אַי אַ פֿאַרמעגן. אִי 
| אַ האָבּיאון-גוטס. אִי א קניפּל אויף די עלטערע 
יאָרן. אִי אין קעלער קאַרטאָפֿל און האָלץ אויף 
װוינטער. שפּאַסיק: אי אַ היפּש בּיסל חולאתן. 
;אָט דאָס קניפּל האָבּ איך אוספּײעט אִי אונטער 
מײַן װײַב פֿאַר דער גאנצער צײַט װאָס איך 
האָבּ פאַר איר חתונה געהאַט", ממוס, מסעות. 
| ;האָט גענומען איבּערציילן דאָס געלט װאָס 
| ער האָט אָנגעזאַמלט אין קאַסטןײ, ספ, יודישער 
קאָלאָניסט. 
מיט זיך -- ,ווען ער שבֿחות ובֿרכות זאָגט 
און עס זאַמלט זיך אָן שפּײַעכץ אין זײַן מויל, 
זאָל ער ניט זאָגן בּיז ער אױיסשפּײַט", איבֿז, 
ספֿר חסידים, װילנע 1819. עהאָט זיך אָנגץ- 
| זאַמלט אַרום אַלטן א רעדל קליינע קינדער", 
יהואָש, 'ערד'. ,עס האָט זיך אַזױ אָנגעזאַמלט 
צו פיל קענטעניש, אַז מע זאָל עס אַלץ גצָ- 
דענקען אויף איסנװייניק", ס. פֿײַנסטאָון, 
כעמיע, נ"י 1920, ,און אַזױערנאָך, טראָפּן 
נאָך טראָפּן, האָט זיך אין . . . האַרץ אָנגעזאַמלט 
- בּיטערניש", שמעון האָראַנטשיק, 'גאָטס משפּטי, 
זעכץ. -עניש. דער (דין, -קע) -- שנא 
ציאָנאַלע פֿאָרעם איז די אַין און אױספֿלײ- 
צערין פֿון ענערגיע", 1. ריװקין, גרונט-טענ' 
דענצן.... קלויט דער אַלגעמײנער אַמנעס" 
טיע... קען מען די אִיער פֿון 'שװאַרצף 
קאפּיטאַל ניט משפּטן", טמז, 1967 |א 9, 


אָנואַמען -- דזוו אָנזױמען -+, לר. אויך מיט 
זיך. | 
אָנזאַפּאַ' פעװען -- טרו. -סעװע אָן, *-'(גע) 


1028 


זאַפּאַסעװעט. סל.. אָנגרייטן. מאַכן אַ גרויסן 
אָנגרײט. אִי בּולבּעס אױפֿן גאַנצן װינטער, 
אָנואַפּן -- טרוו. זאַפּ אָן, -געזאַפּט. 1. אײַנ- 
טונקען עפּעס אין פליסיקייט און מאַכן עס זאָל 
אַרײַננעמען, אַרײַנצ;ען אין זיך. מאַכן עס זאָל 
דורכגענומען װערן מיט עפעס. אִי אַ שמאַטע 
מיט קעראָסין. אַי אַ שװאָם מיט זייפװאַסער. 
א דעם מאַנטל מיט פֿראָסט, מיט קאַלטער 
לופֿט. אִי מיט שימל, מיט טוכלע. אִי די ערד 
מיט בּלוט, מיט שוייס. ,פּאַנאַר האָט אָנגע- 
זאַפּט אין זיך דאָס בּלוט פֿון די װילנער ייִדן". 
;אָי {דאָס האָלץן מיט פליסיקייטן װאָס פֿאַר- 
היטן עס פון פוילן", ל. זאַמעט, יישפּ 4א, 3, 
,אין לענדער... אין געגנטן װאָס ודי ייִדןן 
האָבּן אָנגעזאַפּט מיט זייער שווייס, מיט זייערע 
טרערן און בּלוט", גרינ, איךד און װעלט. 
;אײַערע צעפּ --- פון גאָלד. זיי האָבּן פֿון אַלע 
זומערס אָנגעזאַפּט די שײַזי, יעקב פֿרידמאַן, 
פּאַסטעכער אין ישׂראל, תּ"אָ 1952, ו' 56. 

2, אַרײַנצלען. אַרײַננעמען. אַרײַנאָטעמען, 
אינהאַלירן. אַרײַנדרינגען. אִי פֿרישע לופֿט אין 
די לונגען. ,די קאָבילע האָט אויסגעצויגן איר 
בויגיקן האלדז, אָנגעזאַפּט מיט די נאָזלעכער 
דאָס בּענקעניש פֿון דער נאַכט", אָפּאַ, 1863. 
9. איבּערנעמען. אַבּסאָרבּירן. אִי קולטור. אִי 
שיינע מאַנירן. אִי א געשמאַק אין קונסט. אִי 
נײַע, פרעמדע אידייען. אִי גוטע (שלעכטע) 
מידות. אִי די שׂנאה און האַס פֿון דער אַרומי 
קער פֿאַרדאָרבּענער סבֿיבֿה, 
- מיט זיך -- אִי זיך מיט אײַנדרוקן. קאין 
דעם זכות פֿון דער תּורה מיט װעלכער זײי 
האָבּן זיך אָנגעזאַפּט אין דער יוגנט", ממוס, 
יא גרויע האָר'. ,איר האָט פֿאַרקערט מיט ייִדן 
און האָט זיך אָנגעזאַפּט מיט װערטער", שע, 
פֿון צװיי װעלטן ;אין חדר האָט זיך דאָס 
קינד אָנגעזאפּט מיט די ספּורי-מעשׂיות פון דער 
הייליקער תּורה", לדבּ, נ"י תּשי"ז. ,זיך אָנגעי 
זאַפּט מיט חסידות, מיט תּורה, און מיט נגינה", 
הרב י. י. זיכערמאַן, נחלת יעקבֿ, נ"י תּשכ"ט, 

-ונג, -עכץ. -עניש, 


אָנזאַפֿטיקן -- טרו. יק אָן; = געזאַפֿטיקט.. 


אָנפֿילן מיט זאַפט. אַרײַנגעבּן, אַרײַנטאָן זאַפֿט, 
מאַכן עס זאָל װערן זאַפּטיק. אַי פֿלײיש מיט א 
סאָוס. אִי די בּאַבּקע מיט ראָם. אי די ערד. 
פֿיג. אִי א רעדע מיט ויצן. אִי אַן אַרטיקל 
מיט אידיאָמאַטישע אויסדרוקן. ,דאָס געפֿיל 
האָט בּאַפֿרוכפּערט זייער געדאַנק און אָנגע- 
זאַפטיקט זייער געבּיין", ייש. מיט זיף. 
זונג. אויך: --זאַפֿטן (זיך) -- ,און דאָ 
װעט זיך עס די ערד װײַטער אִ' מיט פֿריש, 
הייס-מענטשלעך בּלוט, און יודישעס איבּער- 
הױפּט!", יל איבּז, ג. לעססינג, נתן החכם, 
אַדעס 1884, ר י 

אָנזאַיץ -- דער, "ז. דזו אָנזעץ -+. 1. בּאַנק- 
ראָט. ,אַן אַלטערטום-פֿאַרשער מיט אַ פֿאַר- 
מעגן, מיט אַ זין מאַכט אַ מיאוסן אִי און בּאַלד 
אַ ויברח -- אַהיןײ, אלצ, קליין װעלטל, לאָנדאָן 
4 2 (דרוקאַרבּעט) דאָס װאָס איז אָנ" 
געזעצט, עאַ צו געדיכטער אֵי. מע דאַרף איבּער- 
זעצן דעם אַנאָנס", רייד (קאָװנע), 


אַנזוד 


אָנזאַקעװען -- טרו. -קעװע אָן, --געזאַקע- 


װעט. אָנפּאַקן אין זעק. ,מע דאַרף די קאַר" 
טאָפל אִי אין די גאַנצע זצק". 

אָנזאַראַזען -- טרו. זע אָן, --געזאַראַזעט. 
סל. 1, אָנשטעקן אַנדערע מיט קלעפּיקער, 
מיאוסער קרענק. אִי די גאַנצע קאַזארמע 
רעקרוטן 2 אָנשמוצן, אָנבּרודיקן, אָנפּאַס" 
קודיען. אָנחזירן. אי דעם גאַנצן הויף. ,דער 
כּלבֿ האָט אָנגעזאַראַזעט, אַז מע קען ניט דורכ- 
גיין די טרעפּי. 9. אָנריידן רכילות. אָפּטאָן 
מיאוסע זאַכן. אָנמסרן. ,דער תּכשיט האָט שוין 
אָנגעזאַראַזעט. אַלעמען פֿאַרשאָטןי 

אַנזאָר|גיק -- אַדי. 99; -געוודיק. װאָס 
איז אָן זאָרג;: האָט ניט קיין זאָרג. פירן אַן 
אִי לעבּן. אִיע יוגנט. -יקייט -- ,די גוטע 
יאָרן פֿון שפע און אַ"", ימ, 1955, 


אָנזאָרגנדיק -- אַדי. -+ זפֿו. װאָס איו אָן 


זאָרגן. װאָס זאָרגט זיך ניט. אָפּלעבּן א 

לעבּן אָי. | 
אָנואָרגן זיך -- אוטװ. זאָרג זיך אָן זיך 

-יגעזאָרגט; ‏ כּסדר, א לענגערע צײַט זיך 


זאָרגן, זיך קימערן. נאָכאַנאַנד זאָרגן. אִי זיך. 
ועגן די קינדער אַפֿילו נאָך זייער חתונה. 

אָנואַרנען -- טרוװ. גע אָן. --געזאַרגעט. 
22 זרק. האין פֿאַרשטעלטן לשון) אָנװאַרפֿן, 
אַרײַנװאַרפן. מע האָט אים אָנגעזארגעט די 
טרייף-פּסולס, 

אָנזבענקען -- אוטװ 6 טרח. זבּענק(ע) אָן 
געזבּענק(ע)ט. 1. אָנבּוכצען, אָנשלאָגן, אָנ" 
בּרעכן. אָנהרגענען. אִי די בּיינער, די זײַטן 
2. אָנהאַקן. אָנבּראַזגענען, אָנטראַסקען מיט א 
געהילך. אִי סלאָיעס. אִי די שױבּן. 9 אָנ- 
קלאַפּן, אָנטומלען. אִי אין די טירן. ,די קיני 
דער זבּענקען אָן אין די בּלעכן. סאיז ניט 
אוסצוהאַלטןי. -עניש. 

אַנזבלען -- {... זעװלעך טרו. זבֿל אָן, =יגצ- - 
זבֿלט,. אָנװאַרפֿן מיסט, אָנמיסטיקן. בּאַמיס- 
טיקן. אי אַ פֿעלד,  -‏ 


אָנודוכען -- טרו. -כע אָן, -'געזדוכעט. אָני 
בּוכצען, אָנשלאָגן, אָנממיתן. א די זײַטן. ,ער 
האָט אים הײַנט אָנגעזדוכעט ויפֿל ס'איז אין 
אים אַרײַן". - 


אַנװבּרעװען -- טרװ 8 אוטװ. רעװע אָן 
-- געזובּרעװעט. סל. 1. אַ סך מאָל אײַנלער- 
נען, אײַנחזרן עפּעס (אויף אױסװײיניק) אִי 
אַלע פּאָרמולעס. אויך מיט זיך -- אִי זיך 

| אַ טאָג מיט אַ נאַכט בּיז דער מוח װערט דול. 
2. אָנמאַטערן דעם מוח. אָנפּלאַפּלען. אַנרײדן 
סתּם אין דער װעלט אַרײַן. אִי אַלעמען אין 
אויער אַרײיַן. | 


אַנווד -- דער, ן. 89: -יזיד. דאָס װאָס 
בּלײַבּט, זעצט זיך אָפּ אונטן אין אַ כּלי נאָכן 
אָנזידן. דער אַי אױפן דנאָ. ;האַרט װאַסער... 
קאָכט שלעכט איבּער קרײַטעכער און בּילדעט 
אַ סך אִי אין די סאמאָװאַרן און קעסלען", רעדי 
ז. האָכבּערג איבּז, אייניקע 9שוטסטע עקספּע- 
רימענטן פֿאַרן עלעמענטאַר-לימוזד, מאַסקװע 
0, ,װעט דער קוילנזויער-קאַלך בּשעתן אי 





אָנזודִיקן 
ערזידן. דאָס װאַסער. . . זיך אָפּזעצן בּצורת 
אָי", דאָרטן. | - 

אָנוודיקן -- טרה. ייק אָ --געזודיקט. 


שטאַרק אָנקאָכן, אָנהיצן עפּעס. אִי די זופ, מע 
זאָל אָפּבּריען די צונג. אִי דעם סאַמאַװאַר, 


אָנזודע(גע)} -- דזוו אויסזודעענע)ן -, 236. 
אַנווו(י)אַקען -- טרװ. -קע אָן, -יגעזװ(יאַ- 


קעט. סל. אָנקלינגען. אָנקלאַפּן. אִי מיט 
די טעפּ, מיט די בּלעכן, 

אָנװוזשען -- זשע אָן, --געזוושעט. 89: 
= זשוזשען,. אומװ -- כּסדר, א לענגערע 


צײַט זוזשען: אַרױסגעבּן דעם קלאנג זש-זש- 
זש, אִי װי בּינען, װי קאָמאַרעס. דער װינט זו- 
זשעט אָן. ‏ טרװ -- גיך, אָן אױפֿהער און 
אומקלאָר רעדן. אָנפּלאַפּלען. אִי א קאָפּ מע 
זאָל קריגן א קאָפּװײטיק. ,מע זוזשעט אים 
אָן פֿולע אויערן מיט דער מעשׂה", ממוס, 'די 
אַלטע מעשׂהי. -עניש, 


אָנװיגן -- טרו. זויג אָן, -"געזויגט (--'גע- 
זויגן). 89: --זייגן. 1. געבּן (צו) עסן (א 
קליין קינד) דורך זויגן און אָנזעטיקן. שטילן 
דעם הונגער דורך געבּן צו זויגן. אָנקאָרמען מיט 
דער בּרוסט, מיט א פֿלעשעלע. אִי דעם עופעלע 
און לייגן שלאָפֿן. פיג. דער רעגן זויגט אָן 
די ערד. ,מײַנע האָט זיך א פּאָר מאָל אין טאָג 
אַרײַנגעכאפּט דאָס אָנצוזױגן", יר, גש ו. ייותר 
ממה שהעגל רוצה לינוק -- הפּרה רוצה לה- 
ניקי --- מער װיפֿל דאָס קעלבּל װיל זויגן, וויל 
די קו עס אַ, פנחס רודאָי, טמז, 411964 29, 
2. אָנזעטיקן אַ צאָל דורך (מיט) געבּן צו 
זויגן. אִי די הלעיטנעס, זיי זאָלן אַזױ ניט 
גװאַלדעװען. ‏ 86. אַרײַנצ;ען, אַרײַננעמען. אָנ- 
זאַפּן, אַבּסאָרבּירן. אִי מיט דער מאַמעס מילך 
אַלע גוטע מידות. אי װיסן, תּורה, קולטור, 
;איר שװײַגן איז געװאָרן אָנגעזױגן מיט אַ 
בּיטערניש", חג, טמז, 1969 41 14, 

מיט זיך -- ,װען כ'װאָלט געװען אַ קינד 
און דו מײַן מוטער, װאָלט איך . . . פֿון. דײַנע 
מילכן זיך אָנגעזױגןײ, כאַצקל פֿראקער. *אַי זיך 

- מיט יענעמס בּלוט, מיט יענעמס האָבּיאון- 
גוטס = פּאָזשיווען זיך, אָנהאָדעװען זיך אויף 
יענעמס חשבּון, מיט פרעמדער פּראַצע: װערן 

| רײַך דורך אויסניצן, עקספּלואַטירן עמעצן, 

-ונב, זעכץ. זעניש. -ערין, יקע. 


אַנזוילן --- טרוו. זויל אָן, ---געזוילט. ‏ אַרױפֿ- 
לייגן זוילן אויף שיך. אַי אַ פּאָר (עטלעכע פּאַר) 
שיך, 


אָנװוימען -- טרװ. זױים אָן, --געוימט, 
אַרויפנייען א זוים. אִי א קאַלירטע סטענגע 
אויפן (צום) לײַלעך, טישטעך אע. 


אָנוויערן -- טרו. -ער אָן, -'געזויערט. 89: 
-זייַערן. 1. מאַכן צו זויער. אַרײַנגעבּן, 
אַרײַנטאַן אַ זויערן שטאָף אין עפּעס. אִ' א 
גלאָז טיי. אִי די טיי מיט צו פֿיל ציטרין. אִ' 
ראָסל מיט זױיערזאַלץ. אִי א הערינגיסאלאט 
מיט צו פיל עסיק. ,מע זויערט אָן די פּלאַטע 

צום אָנפֿאַנג מיט אַ בּיסל עסיק-זײַערס און צום 


| מיט בּיר, 


אָנזוכן -- טרו. זוך אָז, --געזוכט. 
אַ סה א 


- פּאַפּירן, אַי שמאַטעס. 
אָנזומ(ז, זש)ען -- כּמעט דזו אָנזוזשען (דאָ 


אָנזוניק -- אַדי. 


אָנוופֿן -- טרו. זופּ אָן, -געזופּט, 


1824 


סוף, ווען די פאַרבּ איז שוין אויסגעצויגן גיסט 
מען צו די נייטיקע שװעבּל-זײַערס=, ש. שפירא, 
קליידער פֿאַרבּערײַ, װאַרשע 1900, 

2. (דאָ געװיינלעך: +-זײַערן) אײַנשטעלן. 
קאָנסערװירן. אִי א פֿעסל אוגערקעס. אִי קרויט 


אויף װוינטער. אִי (זויער)מילך. אִי די בּרוס- 


ניצעס מיט אַרײַנגעבּן זויערט צֶפּל. 8, פֿיג. 


אַרײַנבּרענגען, ארײַנפירן עמעצן אין שלעכטער 


שטימונג. אָנבּרוֹגזן. אָנכּעסן. אָנכמורען. אַ' 
די שויגער. אִי אַלעמענס פּנימער מיט א 
גראָבּן װויץ. ‏ מיט זיך. /נת, 


אָנװפֿן -- זויף אָן, -געזױפֿט, אויך: +-גע- 


זױפֿן, . אוטו --- טרינקען א סך אַלקאַהאָלישע 
געטראנקען. זשליאָקען. שיכּורן,. ,אונ' ניט ויא 
איין טייל לײַט איז נישט מער איר כּװנה צו 


! פרעסן אונד שיכּור אן צו זופין אונד שטיפֿן 


חוצפּה", עח, עא/ב. טרח -- 1. אָנפֿילן דורך 
זויפן, טרינקען א סך און מגושמדיק, דער- 
עיקר אַלקאָהאָלישע געטראַנקען. אִי די קישקעס 
2. אַ סך אָנטרינקען. דורכװייקן, 
אָנזאַפּן, ,ער גיסט אין אויסגעטריקנטער דור- 
שטיקער ערד, ער לאָזט אִי אירע לעכצנדיקע 
שווארצע שפּאַלטן", ייז, 'ליימגרובּן. 


מיט זיך -- ,ער הורט נוך זאַך נוך רידט 


נישט, מיט דעם שלוף טרנק הט ער זיך אן 


גיזופן", בּבא'בּוך, 347. ;חזירים, שׂונאים 
זײַנן אין שלאָס גילאָפֿן... מיט איין בּיטר 
גישרייא, אז העטן זיך שיכּור אן גאָפֿן, 
רבּש"ע! העלף דיא צו דיר האָפֿן", 'קינות אויף 
כמעלניצקיס גזירות,, פּראָג 1648? |מו, בּילי 


ידער פֿון דער ייד' ליטעראַטור-געשיכטען 
! ,האָבּן זיי פֿונאנדערגעלייגט דעם לײַלעך... 


זיי זאָלן אִי זיך פון רעגן", איין שיינע װאוני 
דערליכע היסטאָריע פון דעם אומגליקליכן 
עמינדב, ווארשע 1855, | 
דונג,. -עכץ,. -עניש. -עריי. 

1. זוכן 
לענגערע צײַט. אי עפּעס אין אַלע 
ווינקעלעך און ניט געפֿינען. 2. צונױפֿנעמען, 
צונויפקלײַבּן זוכנדיק. אִי אַלע צעװאָרפענע 
-עניש, 


איז דער קלאנג זום-זום), 


1. װאָס איז אָן זון. װאָס 
איז ניט בּאַװאַרעמט, ניט בּאַשטראַלט פֿון דער 
זון. װאָס די זון קומט אַהין ניט צו. אַיע טעג, 
איער װינקל. איער בּרעג. ;דורכגעגאנגען פאַר- 
בּײַ אים צו די פינצטערע הינטערטרעפּ, צו 
איר פֿײַכטן, אִין בּוידעם-שטיבּל אַרױיף", 1. 
לוריע, בּריקן בּרענען, כאַרקאָװ 1929 2, פֿיג. 


| װאָס איז כּסדר אין געדריקטער שטימונג: 


פֿאַרדאגהט. פֿאַרפֿינצטערט, אִיע טעג און יאָרן 
פון אָרעמאַן. אִיע פּנימלעך פון די פֿאַרחוֹשכטע 
געטאָדקינדער. -יקייט, 


אַנזוגיקן --- טרו. -ניק אָן, -יגעזוניקט. נעאָל. 


פֿול מאכן מיט זון. אָנװאַרעמען מיט זונענ- 
שטראַלן. אִי דאָס כּרייטע פֿעלד. אִי דאָס געמיט, 
אַנטרינ- 
קען עמעצן. געבּן צו טרינקען פֿליסיקײט. אִי 


אָנװפּן זיך -- אוטח. -+ דפֿו. 


פֿרוג ו, נ"י 1910, 
- אַלקאָהאָל, אָנשיכּורן זיך איבּער דער מאָס. 


אָנזיגלען -- טרו. 
1. אַרױפֿלײגן, אַװעקלײגן אַ 


| צום ראבּינער, 


אָגזידלען 


די פערד. ,זופּ אים אָן און לזג אים שלאָפֿן?. 
'הלעיטני נאי (בּראשית, כה, 30) פלעגן מלמדים 
אין פּאַד פֿאַרטײַטשן: ,,מאַך מיך אַ", 

1, זופּנדיק 
מיטן מויל אַרײַנצ:ען פֿליסיקײט, אָנטרינקען 
זיך. אי זיך מיט קװאַלװאַסער, אִי זיך מיט אַ 


טעלער לאָקשן מיט יויך. ;זופּט זיך אַלײן 
אָן מיט מילך פון א 


בּלעכערנער קענדל", 
דאָלגאָפּאָלסקי, בּאַ. געעפֿנטע טױערן, מינסק 


| 1928 פיג. אִי זיך מיט כּבֿוד. אִי זיך מיט 
נחת פֿון אייניקלעך. ,הקצור, אײַנגעשלונגען 


צרות, אָנגעזופּט זיך װייטיק מיטן פֿולן מויל", 
2. אַרײַנטרינקען אַ סך 


אָנזױפֿן זיך, אִי זיך װי אַ פֿאַס, װי אַ פּויק. 
דעכץ. -עניש. 

יגל ‏ אָן, 7-געזיגלט, 
א זיגל, אַָנשטעמפּ 
לען. אָנגיסן טריװאַקס און אִי די װיכטיקע 


; דאָקומענטן. אִי אַלע פּאַקעטן. פֿיג. קצו איר 
| האַרצן פעסט צוגעדריקט 
אויף זײַנן שטערן אָנגעזיגלט", צ. ז. ררבּי" 
-שטײין, דער שרעקליכער קנס מאָל, אַדעס 1882. 
-2. אָנשרלײַבּן. אָנחתמענען, בּאַשטימען (פֿון אוי" 
בּן, און אַזױ װי אַרױפֿלײגן אַ זיגל), אִי א גוט 
קװויטל צום נײַעם יאָר. ,אונ' מיר זאָלן װערן 
אן גזיגלט צו פאר דיר דען יום הכּפּורים דער 


און אַ הייסן קוש 


דא קומט צו אונשׂ צו גוטן", בּרכת המזון, 


| אַמשט 1723, מא/א. ,און זיגל אונדז אָן צו 
| גוטן . .. אַזױ זאָלסטו אויך הײַנט אַי אין דעם 
בּוךְ פֿון לאַנג לעבּן", תּחנות ובֿקשות, װילנע 
! 1858 (איבּערדרוק פֿון דיהרנפֿורט 1798}, 


אָנזידלען } -- טרװ. דל אָן, --געזידלט. 


1. אַרײַנזאָגן עמעצן אויף א גראָבּן, בּאַלֵיי- 


דיקנדיקן אופן. בּאַפאַלן מיט מיאוסע, בּייזע, 


שטעכיקע רייד. אִי און מאַכן מיט בּלאָטע צו 


- גלליך. אִי און װײַזן די טיר. אִי און מאַכן יענעם 


אַ שװאַרץישבּת |= פֿאַרשטערן דעם שבּתן. ,זײַן 
בּייזע פֿרױי האָט זיך געקריגט אַמאָל מיט אים, 
און נאָכדעם װי זי האָט אים שוין גענוג אָנ" 


געשאָלטן און אָנגעזידלט און אָנגעפֿלוכט, האָט 


זי אים אָפּגעגאָסן איבּער דעם קאָפּ אַ גאַנץ קעסל 


װאַסער", אמד, ספורי חכמי יון, װילנע 1864, 


,--- אוב איר װילט ניט האָבּן גראָבּ אָנגעזידלט 
פון מיר פֿאַר מײַן טױט, איז גייט פֿון מיר 
גלײַיך אַװעק", הירש לעקערט, זײַן ענטפער 
2. אויסריידן עמעצן אין א 
שארפֿן, כּעסדיקן טאָן. אָנמוסרן. אָנשײגעצן. 


| אַי דעם אייגענעם זון. אִי דעם פאָרמאן, ער זאָל 


זיך האַלטן אין דער מעלה. מיט זיך -- 
קזוו. אָנזידל. -עכץ. /עניש. ער 
(יין, יקע). = -ערײַ. 


אַנזידלען 11 -- טרװ. דדל אָן, --געזידלט. 


דטשמ. נר. בּאַזעצן (פֿרײַװיליק אָדער דורך 
צוואנג, דעפּאַרטאַציע) א ניט-בּאַואוינטן שטח; 
א ניט בּאַפֿעלקערט לאַנד, אִי װיסטע געגנטן 
-ונג -- ,דאָס געזעץ-פּראָיעקט וװעגן אָפּשאַפֿן 
דעם אֵיס-ראַיאָן, איז נאַך לאַנגע װיכּוחים אין 


דער דומע . . . בּאַנראָבּן ‏ געװאָרן אין אַ קאָמי 





אַנזידלעל: 


- סיע", יודישער קאַלענדאַר לשנת תרע"ב, לעמ 
בּערג 1911, י 
אַנזידלעף -- דער, מצ נבּ. אַרכ. ‏ װער עס 
בּאַזעצט זיך אין אַ נײַ אָרט. אימיגראַנט, קאָלאָ- 
- ניסט. ,דו װערשט זײַן אַז איין אן זידלר אין 
דר װישטנײַאײ, שעריר, מח, 6. {דאָרטן יז, 6--- 
- עליפּי טעות אן זידיל.ן ,איין אן זידלר היישׂט 
מן דר אַליין אין דער מדבּר איז, אַזו װערט 
איר אויך זײַןי, סהמ, ירמיה, װילהרמרשדאָרף, 
מח, 6. ין -- עאונ' האט זיך אַך אויז ער- 
װילט איין אורט װאו זיא וִיפתֹּחס טאָכטערן 
איר צײַט זאָל איר לעבּן לנג פאַר בּרענגן, גלײַך 
איין אן זידלרין", אלכּסנדר סענדר עטהויז, 
בּית ישׂראל ובית הבּחירה, אַמשט 1724, טו. 

דטשמ. נר. ,... דער פֿולשטענדיקער בֹּאַי 
װועגונגס-פּרײַהייט װאָס זי האָט געגעבּן די אָי 
ופֿון דער מערילענד קאַלאָניע, 1634) י. לעי 
שטשינסקי, די פֿאָלקס שטימע, נ"י 1911, פא 3, 
בּײַלאַגע, | 
אָנזידן -- טרו. זיד אָן, --געזאָדן. -יגעזאָטן 
(ייגעזידט). 1. דורך שטאַרקן, קאָנצענ- 
טרירטן פֿײַער, אָנהיצן (עפּעס) און דערבּרענ" 
גען צום פּונקט פון זידן. אויפקאָכן. אויפֿזידן. 
אי װאַסער. אִי פלייש. ,נעכטן האָבּן מיר זיך 
געקליבּן װאַשן װעש, מיר האָבּן שוין אָנגץ- 
זאָדן וואסער", בּ. פיװענשטיין, דער װעג קינ 
אועלענ, מאָסקװע 1935. אַי מילך = אָנבּריען. 
-2.. אױפֿרעגן, אַרײַנבּרענגען (עמעצן) אין 
- צאָרן. אָנכּעסן,. אױפֿהעצן. אַי דעם בּעל-הבּית 
און אַרױסבּרענגען אים פֿון די כּלים. ?אַז מע 
זידט אים אָן דאָס בּלוט, װאַרפֿט ער זיך בּאַלך 
שלאָגן". אִי דעם כּעסן, ער זאָל װערן אַלע 
קאָלירן און זאָל שפּריצן מיט פֿײַער. איך 
אוטװ -- אָנהײבּן זידן. דער טאָפּ האָט אָנ 
געזאָטן, | 

מיט זיך. זנג. עעכץ -- ,אין ריג' 
ליץ הייסט פלייש מיט צװיבּל א 'געדישעכץ' 
אָדער אַן אָנזידעכץיי, ז. מױרער, זײַ נישט קיין 
וואוילער יונג 1, טאַרנאָװ  .1911‏ עני"ש. 


אָנזײ -- דער, -ען. אַקט אָדער רעזולטאַט פֿון 
אָנזײען -+. פֿאַרזײ. אִי פֿון תּבֿואה, פֿון 
גערשטן, געראַטענער אִי. -אונג, + 


אָגזיי -- דער, -ען. אקט אָדער רעזולטאַט פֿון 
אָנזײַען -+. געדיכטער אָי. לאַנגזאַמער אִי. אִי 
פון מעד. ‏ אונה, 


אָנזײיכן -- דזו אָנזױגן -+. (אין לד און פר 
סירובֿ --זייגן, אין װֹרר און אוקר ס'רוב 
+יזויגן;} און אונדזער מוטער שׂרה האָט 
אָנגעזײגט אַלע קינדער פֿון די שׂרות װאָס זע- 
נען געקומען אויף דער סעודה", נצ2, קסז/ג, 
;(שני שדיך) דײַנע צוויי בּרוסטן דאָס איז דער 
גוף מיט דעם יצה"ר װאָס זיי זייגן דיך אָן 
מיט שלעכטס", הרבֿ א. ל. בּראַנדיס איבּז, ספֿר 
שׂיח ספֿונים, יאַס 1843. ,בּײַדערנאַכט זאָל מען 
אים קיינמאָל נישט זייגן נאָר מ'זאָל אים גוט 
אִי שפּעט פֿאַרנאכט", איבּז, מרפא לעם, זש"- 
- טאָמיר 1874, שיום כּיפור פֿלעגן די ייִדישע 
װײַבּער בּרענגען זייערע פּיצעלעך קינדער אין 
די שטובּן פון די גוילִם אין שכנות פֿון בּית- 


1828 


מדרש כּדי מ'זאָל זיך קענען צוכאַפּן בּײַַם אויס- 

נעמען אִי, געבּן עסן דעם קליינװאַרג", פֿײגל 
פֿריד, צוק, דעצ' 1957. -ערין -- די, 'ס, 
- אַם. ;די שׂרות . . . האָבּן בּכּוונה ניט געבּראַכט 

זײערע אִיס צו פּריבן וָפּרוּװןן שׂרה אױיבּ זי קען 
| זייגן קינדער", נצ2, קסז/ג. -ערײ. 


אָנזײַן -- אוטװ. איצ, אימפּ נב; --געװעןז)ן. 
| /1, זײַן אין פֿאַרשײדענע ערטער. אומעטום. אַי 
אויף אַלע קאַנצערטן. 2. זײַן אַ לענגערע 
צײַט, ,אים האָט זיך געװאָלט איך זאָל זײַן 
פֿרום . . . איך װעל דיר שוין אַ, בּ. גאָרין, אַלע 
װערק. 8. בּאַטײליקן זיך. אָנטײלנעמען. מיט- 
מאַכן,. טאָן עפעס. אַי אין אַלע פּאַרטײען און 
אין ערגעץ זיך ניט אָנזען. 

אָן זיין שׂאָדן -- פֿראַזע געניצט װי אַ 
וואונטש אָדער װי א בּרכה אין א װענדונג צו 

עמעצן װאָס עס גייט (לעבּט זיך) אים גוט. ,איך 
ווינטש מיר אָן זי שי פּונקט אַזא עלטער װי 

| ער האָט=. ,אָן זי שי אויף מיר געזאָגט געװאָרן 
אזא לעבּן". פרגל: אָן דײַן שאָדן, 

אָן זײַן שטאם -- אַרכ. זזו אַנשטאָט אים, 
,אונ' אובּ איינר אונטר דען ג' פּסול װער מחמת 
קורבה, זאָל מן איין אַנדערן שמש אן זײַן 
שטאט נעמין", תּקק. ,װען מן איינמאל רשות 


גיבּט צו טיטן איין בּן אדם אדר מזיק צו זײַן,. 


לאזן זיא ניט נאך בּיז .. . מן גיבּט איין אנדרן 
אַן זײַן שטאָט", מענה לשון אױף טײַטש, 
פֿיורדא 1766, | 
אָנזייען -- טרו. זי אָן, -'געזייט. 1. פֿאַר- 
זייען א גרעסערן שטח מיט איין מין. אִי טאָי 
מאַטן. אִי קאַרטאָפֿל. פֿיג. אִי קערנדלעך פֿון 
האַס. 2. פֿאַרזײען א צאָל פֿאַרשײדענע מי- 
נים. אִי (פֿון) מכּל מאמינים שהוא = שפּאַסיק; 
מכּל המינים, אָי װייץ, האָבּער און גערשטן, 
-עכץ. -עניש, 
אָנזײַען -- טרוו. זײַ אָן, --געזײַט. 1. דורב- 
לאָזן דורך א זײַער, פילטער (דינער זיפּ) און 
(פּאַמעלעך) אָנפֿילן אַ כּלי מיט אַ פֿליסיקײט. 
אָנטריפֿן, אִי מעד אין בּוטל, אִי מוטנע קװאַל- 
װאַסער. פֿיג. ,א װוינטעלע דעם טאָג מיט פרי- 
לינגדיקע בּוימלען זײַט אָזָי, פּמ, סתּם. 2, אָנ- 
פּלױידערן. אַנדערצײילן פּוסטע מעשׂיות, פּוסטע 
זאכן. אִי פון ניט-געשטויגן, ניט-געפלויגן, אַי 
און אַנבּרײַען,. 8. פד. אָפּזײַען. בּאַפֿרײַען 
אָפּטײלן דורך זײַען דאָס אומנייטיקע. אַ'י די 
לאָקשן, די קאַרטאָפּל. -עבץ. -עניש. 
אַנזײַערן -- דזוו אָנזױערן. | 
אָנזײפֿן -- טרו. זייף אָן, --געזײפֿט,. 1, אָנ- 
שמירן (אַ טייל פון קערפּער) מיט זייף; בּאַי 
דעקן מיט זייף(-מולינעס). אײַנזייפן, אַי סיפּנים, 
אִי דעם קאָפּ בּײַם צװאָגן. אִי די בּאַקן פֿאַרן 
גאָלן זיך. ,זי האָט דאָרט געפֿונען א שמעקנ- 
דיק שטיקל זייף. . . און ענדלעך מיט דעם אָנ 
געזײפֿט די הענט", ה. דאָבּין, צװישנ בּינשטאַקנ, 
מאָסקװע  .1941‏ 2. גוט אָנרײַבּן, אײַנרײַבּן 
מיט זייף. אָנװײיקן מיט זייף. אִי די גרעט אין 
! בּאַלײיע און לאָזן שׂטיין איבּערנאַכט, אי די 
פֿאַרבּלאָטיקטע פּאָדלאָגע און (אויס)רפבן מיט 
דער בּאַרשט, 


עמעצן אִי 


דער. ‏ -עריי, 
אַן (אָן) זיך -- דזוו אין זיך: אויף זיך (אַליין. 


אַנזיכט -- די (דער), "ן. דטשמ. 


אָנזיכט 


9. דורך אָנרײַבּן, אײַנשמירן, אײַנטונקען 
אין (מיט) זייף מאַכן װייכער, גלאַטער. אִי די 


| טשוועקלעך פֿאַרן ארײַנהאַקן אין זויל. אִי די 


דראַטװע. אִי דעם שלאָס (שליסל), ער זאָל זיך 
לײַכטער איבּערדרייען, עפענען. פֿיג. שןזיין מוז 
מען אִי די גאָרגלען, כּדי די ליגנס זאָלן קאַנען 
גלאַט זיך דורכגליטשן", אַקש איבּז, בּען דשאָנ- 
סאָן, װאָלפּאָנע, מינסק 1935, 

4.. שאַרף אַרײַנזאָגן. אָנשײגעצן. אָנזידלען. 
אָנמוסרן. זיך אָפּרעכענען (מיט עמעצן) ;זי 
האָט אים גוט אָנגעזײפֿט", שע, יאָסעלע סא 
לאַװײ. *אַי א מאָרדע (אַ מוח) = אַרײַנזאָגן (בּיז) 
אין דער זיבּעטער ריפּ. ,און ווען נאָר מע דאַרף 
אַ מאָרדע איז מען מכבּד מיט דעם 
זיסקין", דטש, טאָג, 1958 וא 29. *אָי אַן אויער 
-- דז. , שעמען זיי זיך ניט אַרײַנצושרײַבּן א 


בּריוו אין דער רעדאַקציע און אַי אַן אויער בּײַ 


דעם פאַרזינדיקטן שרײיַבּער", י. ראָכלין, פֿאָר, 
6 7ש12. "אי לעולם ועד = אײַנזעצן אין 
תּפֿיסה אױפֿן גאַנצן לעבּן. 

9. (שפּאַסיק) אָנצלען, איבּעררעדן (מיט גלאַ- 
טע, זיסע רייד) און פֿאַראינטערעסירן עמעצן 
אין עפּעס (אַן אונטערנעמונג, אַ שליחות אע), 
נעמען אויף דער העצקע. אונטערפירן. אַרײַנ- 
נאַרן. אִי דעם יאָלד (די גוטע נשמה) און דער- 
נאָך זאָל אים פארדריסן אױפֿן גאַנצן עסק. ;כעי 
כעיכע, האַרציקער, מ'האָט אײַך אָנגעזײפֿט", 
ייז, פּערל. "אַי א מאַרדע און ניט אָפּראַזירן = 
א) אָפּטאָן א שפּיצל; בּ) טאָן א האַלבּע ארבּעט, 
*אָי מיט שוים -- דז. 0, אונטערשמירן. געבּן 
כאַבּאַר. אִי דעם קנעפּל. אִי דעם קאָפּי װעט 
ער זיך לאָזן צװאָגן. אִי דעם גדול און אויס- 
פּוֹעלן עפּעס. ;אַז מע זײפֿט גוט אָן, גאָלט זיך 
בּעסער", שח. 

-עכץ, 


מיט זיך. -נג. -עניש. 


נר. עוװען איינר װער איין גנבֿ אבּר זונשׂט 


| איין אַנדר איבּל הייבּט אונ' װאַרפֿט עש יענם 


פאר, כּלומר ואש ער האט אן זיך גיבּט ער 
פון זיך", עח, יח/ד. איעדער ענין מון בּאַי 


| טראַכטעט ווערן .... װי ער איז אַלײן בּעצם (אָן 


זיך און פֿאַר זיך)", אמד, דער ערסטער נאַבּאָר, 
ווילנע 1871. ,ער האָט אָן זיך געהאַט כּל המע- 
לות טובֿות", איין שיינע מעשׂה פֿון נפּתּלי אונ' 
מרים, לעמבּערג 1891, | 
-םא :2 = 
4. אָפֿט געניצט. נר. 1. אָנבּליק. אויס- 
זען. מראה. צורה. פּנים. ער האָט מיר עפּעס 
אַ טרויעריקן אָי 2. מיינונג. שטאַנדפּונקט, 
קוקװוינקל. ,האָט פֿאַרטײידיקט די אידייען און 
אַץ װעלכע עמערסאָן און זײַנע אָנהענגער 
האָבּן געהאַט", י. בּאָװשאָװער, גש, נ"י 1911, 


,האָט אויסגעניצט די געריכט-טריבּונע צו פּובּ- 


ליקירן זײַנע פּאָליטישע אַין", טמז, 1964 א 10, 
2 דאָס װאָס מע דערזעט: װאָס מע קוקט אָן 
פּאַנאָראמע. אױסבּליק, א הערלעכע, זאונדער. 
לעכע אָי אַיסיקאַרטע (קאַרטל) 

(פּאָסט)קאַרטל אילוסטרירט מיט אַ לאַנדשאַפֿט, 
בּילדל. ,די זאַך האָט זיך צעטראָגן צװישן. די 





אָנזיכטיק 


קורגעסט און זייער װיניק זײַנען מיר נאָב- 
| דעם געקומען בּאַלעסטיקן מיט זייערע אָס- 
קיןי, מר וש. ,א נײַער מין סחורה --- קאַרטלעף 
מיט צאַצקעס, אַיס-ק'ין בּלע"ז", אַר, אַנזיכטס 
קאַרטען. 

אין אַ' פֿון... -- װען מע נעמט אין 
בּאַטראַכט. אין אִי פון די בּאַװײַזן. אין אִי פֿון 
דער סכּנה. 


אָנזיכטיק -- אַדי. 1. װאָס מע קען זען 
דערזען. ציטערנדיקע זלבּער-װײַסע פֿישע- 
לעך ... אין דעם קרישטאָליריינעם װאַסערל 
אָי, טויכן אַ װײַלע אונטער אין דער פֿלאַכער 
טיפקייט", רעד'י משה פֿראָסטיג, יודישער קאַי 
לענדאַר לשנת תרע"ב, לעמבּערג 1911. /די 
געשריבּענע שפּראַך -- דאָס זײַנען נאָר די אלע 
| אִיע צייכנס און סימנים, װאָס זײַנען נייטיק 
איבּערצוגעבּן אונדז דעם זינען פון דער גע 
רעדטער שפּראָך", ימ, שוליגראַמאַטיק, 1921, 


2. קאַנטיק. אָנזעעװדיק. װאָס איז בּוֹלט, װאָס 
לאָזט זיך (מע קען) בּאַמערקן. אִיע אונטער" 
שיידן. ,איין אן זיכטיגר גרושׂר האָרן ואר 
צװישן זײַני אוגן", סהמ, דניאל, ח, 5. ,איין 
מת מוז מן פר געסן, ממילא װערט די נקמה ניט 
אן זיכטיג זײַן", סהמ, תּהלים, נט, 12, ,דער 
איבּערגאַנג פון קינדשאַפֿט צו צײַטיקונג אין 
אָיער פֿאַר אַלץ א פֿיזישער איבּערגאַנג", מװ, 
דער װעג צו אונדזער יוגנט. ,אין דער יצירה 
טרעט גאָט.. . אַרױס פֿאַרױס און װערט אֵי, 
גלאַצער, ייִבֹּל עאא. אִי לערנען -- מיט דער 
הילף פֿון בּילדער, דיאַגראַמען, מאַפּעס אע. 


9 װאָס איז אָנגעזען, פּראָמינענט. װיכטיק, 
חשוב. אַן איער שרײַבּער, זשורנאַליסט. אן 
אֶ'ער סוחר. ,בּטבע איז ער געװען א יד א 
שענקער, עפּעס גאָרנישט אַזאַן אי מענטשל", 
שע, 'סטאנציע בּאַראַנאָװיטש. ,אַפילו אין בּית" 
המדרש, װען אַ בּאַרימטער מגיד 'זאָגט' און די 
אָיסטע בּעליבּתּים פֿאַרלירן זיך צװישן גרויסן 
עולם, זעט מען נאָר איין זעליקן", אַר, 'דער 
אורח", 

דיקייט -- , דאָס איצטיקע בּוך זײַנס האָט 
די מעלה פון דורכזיכטיקייט אין זײַן גאַנצער 
קאַנסטרוקציע און אִי פֿון יעדער טייל בּאַזונ" 
דער", ימ, אונזער שול, נ"י 1936, 

אִי זײַן, װערן -- אַרכ. דערזען דער" 
בּליקן,. קענען אָנקוקן. ,גיבּענשט מוש זײַן די 
שטונדן דש דיך.. . מײַן אויגן װוידר אן זיב" 
טיג װערן", בּבא'בּוך, 193, 


אַנויכטן{?}| -- טרװ. איצ, אימפ נב; -יגע- 
זיכט?. אָנקוקן. אליגט רואיק, גאָרנישט אַ', 
שע, יאָסעלע סאַלאַָװײ. 


אָנזיכפּער -- אַדי. אַרכ. אומזיכטיק. אומזע- 
איק. ,ער איז ויא איין מלאך אין אַלן זאַכן, 
זיא קענטן אין ניט פינדן, דער קענט זיך אן 
זיכפּר מאַכןײ, ר' יעקבֿ בּר'י יצחק סג"ל ש"ץ 
דק"ק ריטלזיא, קהלת יעקב, יהושע, פּראָג 1763, 
אָנזילבּערן -- טרװ. ער אָן, -'געזילבּערט. 
1, באַדעקן, איבּערציִען (עפּעס) מיט זילבּער, 
אִי דעם טאַץ, די צוקער-פּושקע. 2. בּאַזיל- 


אַנזינגען -- טרח. זינג אָן 


אַנזינר -- דער, "ן? נעאָל. 
זינד, , געפֿונען דעם אִי, ער זאָל װאַרפֿן דעם 


אָנזיניק -- אַדי. 


1000 


בּערן אַ צאָל. אִי עטלעכע טוץ גאָפּלען און 


מעסערס. זנג. -עניש. 


= געזונגען. 
1. אַרײַנזינגען. אויפנעמען (אַ) געזאַנג אויף א 
פּלאַטע, בּאַנד אע. אִי פאָלקסלידער אויף (אין) 
א גראמאַפאָן"פּלאַטע. (ווען חדר-יינגלעך אין גאַ- 
ליציע פלעגן שפּילן אין קנעפּלעך און איינער 
האָט אָנגעװאָרן אלע זײַנע קנעפּלעך, פֿלעגט 
מען אים געבּן נאָך אַ שאַנס זיך צו בּאַטײליקן 
אין קאָן, ניט אײַנשטעלנדיק קיין קנעפּל. האָט 
דער שלימזלדיקער שפּילער װײַטער פאַרשפּילט, 
פלעגן די יינגלעך זיך אויסשטעלן אין א ריי 
און אים אַנגעזונגען: ,תּנין ואָדם וחית ראמים, 
אז מע האָט ניט קיין קנעפּלעך, שפּילט מען 
מיטן קליינעם".ן 

2. פאָרזינגען כּדי אױפֿצונעמען און פֿאַר" 
שרײיבּן, פֿאַרצײיכענען (אויף אן אינסטרומענט 
אָדער נאָטןפּאפּיר) די מעלאָדיע. ,זינג מיר 
אָן און איך װעל פֿאַרשרײַבּן די נאָטן". *אַי א 
מצשׂה = אָנלױבּן עפעס 
פֿות אע און מיט דעם פאַרפֿירן. 

9 אַ לענגערע צײַט, צו פיל זינגען, מער 
װי מע דאַרף. ,זיי זינגען אַן אין הויף בּיז מע 
װאַרפֿט זיי צו א פּאָר גראָשן". אִי דער קאָפּ 
זאָל צעשפּאָלטן װערן. 

4. איבּערטרײַבּן מיט אַ פּרײַז בּײַם פֿאַר- 
קויפן עפּעס; שטעלן (אַ זאָג טאָן) אַ צו הויכן 
פּרײַז. אויפזינגען. עקויף ניט בּײַ אים, ער 
װעט דיר אַי א מ קח אַז ס'װעט דיר פינצטער 
ווערן אין אן אויג". 

9. אוטװ. אױיסגעבּן, אױיסזאָגן סודות (פֿאַר 
א מאַכט), אִי אויף די אייגענע חבֿרים פון 
פּאַרטײי. מיט זין -- אִי זיך און אױיפֿהערן. 
דונג, -עניש. דער (דין, -קע). 
דער װאָס איז אָן 


שטיין", פ. ציבּולסקי, המשך, 1964, 


אָנזינדיקן -- אוטװ 8 טרחװ. ייק אָן, --גע- 


זינדיקט. 1. אַ סך זינדיק. אִי עבירות, 
חטאים. אי מיט װעמען נאָר עס מאַכט זיך, 
אויך שפּאַסיק: בּײַם בּעטן אויסשטעלן דעם 
חשבּון אין אַ רעסטאַראַן -- --- קעלנער! וויפל 
האָבּ איך אַָנגעזינדיקט?". 

2. דורך (מיט) שלעכטער, ניט:ערלעכער 
אויפפירונג בּאַגיין לגבּי עמעצן עװלות: טאָן, 
בּרענגען עמעצן שאָדן, פאַרשאַפֿן עגמתנפֿש. 
אי לגבּי גאָט, אי קעגן נאָענטע חברים. ,װאָס 
האָסטו געטאָן צו דײַן צורת-מענטש? װאָס 
האָסטו אַזױנס אָנגעזינדיקט, מישטיינס גע 
זאָגט?*, יג, פֿון מײַן גאַנצער מי. 

מיט זיך -- ;סאיז געװען איינער פון 
יענע זומער-אָװנטן, װאָס אין זיי זינדיקן זיך 
מענטשן אָן איבּערן קאָפּי, בּ. שקליאַר, אויף 
פֿאַלשע װעגן, קאונאס 19239, 


װאָס איז אָן (האָט ניט קיין) 
זינען. אומזיניק. אומפֿאַרשטענדלעך. ניט:שׂכל- 
דיק. אִיע גזירה. ;דער 'רעגןי {פון פּאַפּירןן... 
װאָס װײַטער װערט ער גרעסער, װאָס װײַטער 
אָיער", אי. קיפניס איבּז, אָסטאַפּ װישניאַ, 


-שמייכלען, כאַרקאָוו 1929. 


אָנזיפֿן -- טרוו. זיס אָן, -= געזיסט.. 


א געשעפט, א שותּ- 


אָנזיצן זיך -- אוטװ. -+ דפֿװ. 


אָנזלוקטיען זיך 


-יקייט -- ,אַזאַ 
אִי װי האָדעװען אינטעליגענטן װאָס קענען 


(נישט די קולטור פֿון דעם לעבּעדיקן פֿאָלק", 
אַ. גאַלאָמבּ, טאָג, 1968 ווו 16, 


אנזינען (זײַן) -- אוטו. אַרכ. 


גורם זײַן 
מע זאָל האָבּן אין זינען. צוריידן צו עפּעסן?ן, 


,איך זולכישׂ שוין מיט היפליכי קומפּלימענט 


וואלין אפּ לינין אונ' אים זולכי גרושׂי טרחה 
וְאונזרן ניט אנזינין זײַן", גה, 256, - 


1. מאַכן 
זיס. אַרײַנטאָן, אַרײַנשיטן עפּעס װאָס איז זיס 
(צוקער, האָניק, סאַכאַרין אע) אין אַ געטראַנק 
אָדער מאכל. אִי טיי. אִי א געבּעקס. 2. מאַכן 
זיס א סך, אַ גרעסערע צאָל. אִי אלע בּוטלען 

3 פֿיג. אָנפֿילן מיט זזיסעי 


מיט יאַגדעס, 
אויסדרוקן. אִי אַ רעדע, א 8 רעלפנוי דונם, 


דעניש. 
אָנזיפֿן -- טרו. זיפּ אָן, --געזיפּט. 1. דורכ- 
לאָזן, דורכרייניקן, אָפּרײניקן, דורכזײַען 


(עפּעס) דורך א זיפּ. אִי מצה-מעל. אִי גערשטן, 
2. זיפן אַ סך. אי צטלעכע זעק מיט מעל, 
מיט זיךף. -21. 


אַנױיפֿצן -- זיפֿץ אָן, --געזיפֿצט. 89: -זיפֿ- 


צען. טרחװ -- אַרױסבּרענגען, אויסדריקן אַ 
געפֿיל דורך זיפצן און אָנוארפן דאָס געפיל 
(די שטימונג). אִי טרויער. אוטװ -- זיפֿצן 


| אַ סך, א לענגערע צײַט. ;ער איז מיר געזעסן 


װי א נעכטיקער! קיין װאָרט ניט ארויסגערעדט, 
האָט מיר אָנגעזיפצט אַן אָװנט און איז אַװעק", 
מיט זיך -- ,האָסט זיך שוין גענוג אָנגעי 
זיפֿצטײ. -עניש,- 


אָנױיצן -- אַקוװ. זיץ אָן, האָבּ (בּין) --יגע- 


זעסן. זיצן א לענגערע צײַט און דורכדעם 
עפּעס 'אױפּטאָן. אִי מערידן. אִי מאָזאָליעס 
אױפֿן הינטן. זיצן איבּער בּיכער און אִ'י א 
דיפּלאָם, 


כּסדר, אָן 
אױפֿהער (אַ לענגערע צײַט) זיצן. אִ'י זיך בײַ 


דאָקטוירים אין די װאַרט:צימערן. אִי זיך אין 


אַמטן. .--- זעצט זיך! -- א דאַנק, איך האָבּ 
זיך שוין הײַנט גענוג אָנגעזעסן". 2. װערן 
אָפֿט בּאַשטראָפֿט מיט (צו זיצן אין) תּפֿיסה. 
אי זיך א לעבּן-לאַנג אין טורמעס. אִי זיך יאָרן 
אין טורמע און אַרויסגיין א טשאכאָטעטשניק, 
-עניש. 


אַנוכותעווען -- {... סכויסעוועןן אוטו. -תע- 


וע אָן, --געזכותעװעט. האַלטן אין איין 
פֿאַררופֿן זיך אויף א זכות: בּאַרימען זיך מיט 
יחוס. אִי מע זאָל מיינען װער װייסט װער ער 
איז, | 


אַנזלוקטיען זיך -- אוטו. -טיע זיך אָן, זיך 


יגעזלוקטיעט. 2110804 860ט04? :/11:=. 
לד (געווען אויך אין ניעזשין, טשערניגאָװער 
גובּ'), זיך אָנטרינקען (איבּער דער מאָס) מיט 
משקה. אָנזשליאָקען זיך. אָנזױפֿן זיך. שנו, 
האָסט זיךף שוױן אָנגעזלוקטיעט, װאָס נאָר 
ווילסטו?". 





אַנזץ 


אֲנוֹע -- דער. מצ נבּ. זזח דאָס 6 דער אָנזען 
ער האָט ניט קיין אִי בּײַ מענטשן, 

אַנועאונת -- די, -ען 
זולטאַט פֿון אָנזען (זיך). 


פּראָצעס אָדער רצי 


אָנועאיק -- אַזי. 1. װאָס מע קען לאָזט 
זיך) (אַנ)זען, דערזען. װאָס איז בּוֹלט. די אֲני 
דערשקייט דאַרף זײַן גענוג בּוֹלט, גענוג אָי 
2. קאָנקרעט. בּילדעריש. אַן אִיע אַנדערשקײט, 
,מע דארף אִי זיך פֿאָרשטעלן דעם ייִדישן זֹאַץ 
וי א קייט, וואו די רינגען קענען זיך בּײַטן מיט 
זייערער ערטער", ימ, ייֶשפּ וש, 2:1, -איקייט. 


אָנועבּאַר -- אדי. זטשמ. נר. זזװ דפֿװ. אמע 
הערט דעם צאפּל פֿון מיליאָנען אִיע ווערטער", 
אָפּאַ, 1863. ,אין דעם אויסערלעך קוים אֶץ 
מענטש --- ליגט בּאַהאַלטן אַזא גרויסע קראַפֿט?, 
פֿגעז, פּאַריז 1949, פא 7'6, 


אַנועגלען -- טרװ. גל אָן, --געזעגלט. 
1, אױסשטאַטן אַ שיף (שיפל) מיט א זעגל 
(זעגלען). ‏ 2. אָנצען, אָנפֿעסטיקן זעגלען.. אַי 
די שיף און זיך אַװעקלאָזן איבּער די זיבּן ימען. 
.--- זעגל אָן די װײַסע שיפֿן .. . סע װאַרט דאָס 
קיניגרײַך, פֿון יענער זײַט װעלט", יעקבֿ פֿרידי 
מאַן, פּאַסטעכער אין ישׂראל, תּ"אָ 1953, 


אָנזשגן -- טרו. זעג אָן, -געזעגט. 1. צע- 
זעגן (צעשנײַדן מיט אַ זעג) אַ סך. אִי עטלעכע 
קלאַפֿטער האָלץ. ,, בּרעטער האָט מען אָנגעזעגט 
פֿון די מאַסטבּײמער, װאָס מע האָט געכאַפּט 
בּײַָם בּרעג", איבּז, װל. לידין, שטילער אָדער 
גרויסער, מינסק 1936. 2. אַ בּיסל אײַנזעגן 
ניט אינגאַנצן דורכזעגן. אִי די בּרעטלעך און 
דערנאָך זיי איבּערבּרעכן איבּער דער קני, אִי 
די פֿאַניריפּלאַטן אין איין און דעם זעלבּן אָרט, 
2. צוגרייטן, אױספֿאַרטיקן א צאָל. אִ'י 100 
קליינע קלעצלעך צו מאַכן טאפּאָריסקעס 
!= הענטלעך פֿאַר העקן. אִי לײַסטן צו מאַכן 
ראַמען,. 4. פֿיג. אָננודיען. צושטיין צו עמעצן 
מיט פֿאַרמאַטערנדיקע רייד. אדער בּענקצרט 

האָט מיר אָנגעזעגט אַ לאָך (אַ װאונד) אין 
האַרצן! כ'האָבּ געמיינט איך חלש". מיט 
זיך. -נג. -עכץ. עניש. ער 
יעריי, | | 


אָנזעטיקן -- טרו. -טיק אָן --געזעטיקט. 
1. שטילן (עמעצנס) הונגער דורך געבּן צו 
עסן (געבּן גענוג שפּײַז). אָנקאָרמענען צו דער 
זאַט. אִי דעם אוֹרח. אִי די הונגעריקע פּליטים, 
,מיט שפּײַז און דערנערונג פֿאַר די גלידער 
האָט ער אונדז אָנגעזעטיקט מֿיטאַמאָלײ, ממוס, 
זמירות. ,פֿון דאָס געלט זאָל מען אָנטרינקען 
די דאָרשטיקע, אַי די הונגעריקע, בּאַקלײידן די 
נאַקעטע", ש. בּעקערמאַן, די יודישע קאַזאַקין, 
אַדעס 1886. "מע קען אים ניט אִ'= א) ער 
האָט אַ צו גרויסן אַפּעטיט: ב) האָט גרויסע 
אויגן און קען זיך מיט קיין זאַך ניט בּאַנ 
גענען. | 

2. פֿיג. זאַט מאַכן. אָנפֿילן. מאַכן עס זאָל 
זײַן גענוג. ניט קענען אַי די תּאווה. .די מלחמה 
שלינגט אײַן טאָגיאײַן, טאָג:אױס הונדערטער 
קרבּנות. מע קען זי ניט אֵי". ,צוליבּ דער גע- 


1827 


דיכטער סובּטראָפּישער פײַכטקייט, װאָס האָט 
אָנגעזעטיקט די לופֿט...", איבּז, װל. לידין, 
שטילער אָדער גרויסער, מינסק 1936. 


2 אינגאַנצן צופֿרידנשטעלן. פֿולשטענדיק 
בּאַפרידיקן. איבּערזעטיקן. אִי מיט קונסט-אויס- 
שטעלונגען. אִי מיט ליטעראַטור. אִי מיט גײַסי 


טיקער שפּײַז, (מע קען זיי ניט) אִי מיט פּוסטצ - 


צוזאָגן. אַי מיט כּבֿוד. אִי דאָס א ויג = װערן 
פֿול (אָנגעפילט); װערן פֿאַרכאַפּט, בּאַצױבּערט 
פֿון עפעס װאָס מע זעט. אִי דאָס אויג מיט 
דער שיינקייט פֿון גאָטס װעלט. ,דאָס פֿאָלק 
זעטיקט װייניקסטנס אָן זײַן אויג מיט די 
גוטיקייטן פון לעבּן, װאָס עס זעט בּײַ אַנדערע 
אין איבּערפֿלוס", בּעמ װו. עדי נאַציאָנאַלע 
סבֿיבֿה האָט אים .. . אין אויער ... אירע ליד" 
לעך . . . אַרײַנגעזונגען, מיט אירע פאַרבּן דאָס 
אויג. . . זײַנס אָנגעזעטיקט", שנ, װעגן יודישע 
שרײַבער /. 

4 מאַכן קרעפטיקער, פֿולער, שטאַרקער. 
אינטערעסאַנטער. ,ער האָט אָנגעזעטיקט זײַנע 
ימאָטיװן!, בּילדער און מעשׂהלעך מיט דער 
סימבּאָליק און דער דורותדיקער שפּראַך פֿון 
זוהר און ענלעכע ספֿרים", שנ, שרײַבּער אין 
סאַװוי פֿאַרבּאַנד. 


8. (פֿיזיק) מאַכן אַזױ אַז איין שטאָף קען 
ניט מער אײַנזאַפּן אין זיך דעם צװייטן שטאָף. 
אַזױ אִי זאַלצװאַסער, אַז נאָך זאַלץ זאָל ניט 
קענען צעגיין. , געפינט זיך דער װאַסערדאַמף 
אין לופט אין אַזאַ סכום װאָס איז ניט גענוג 
אָנצוזעטיקן זיײ, מ. שולמאַן איבּז. א, װו. צינגער, 
עלעמענטאַר-פֿיזיק 1, מאָסקװע 1923 


אַנועטיקן זיך -- -+ זפֿו. צום בּו: ,דער 


כּזית בּרויט װאָס ער עסט אים כּדי ער זאָל 
האָבּן כּח. . . װײַל ער װיל זיך אָי", לדבּ, נ"י 
תּשיייז, ,נישטאָ בּײַ דיר קיין שבּת, קיין יום" 
טוב, בּיסטו דען אַזױ. . . הונגעריק װאָס קאָנסט 
דיך ניט אי סײַדן דו אַרבּעטסט זאָ געפער- 
לעך", ש. ג. הרכּבֿי, די געליהענע האק, בּאָס" 
טאָן 1911. 

צום 23: זיך אִי מיט תּאוות. ,װער ס'טראַכט 
נאָר געלט קען זיך ניט אִי מיט געלט", מס, 
קהלת תּקע"ט, ה, 9. ,זיי זענען ניט אין שטאַנד 
זיך אָנצוזעטיקן מיט אַלערליי פֿאַרגעניגנסײ, ספ, 
סודות. ,דער װאַלד האָט זיך מיט פולע רעגנס 
אָנגעזעטיקט", הל, בּלאַט... עפלבּוים. ,1|ערן 
קאָן זיך ניט אִי מיט דעם ריח פֿון ערד און 
װאַלד", קאָר |. ,זיי קענען זיך ניט אָי. די 
גאַנצע װעלט װוילן זיי אײַנשלינגען", לעאָן 
עלבּע, יינגעלע-רינגעלע, 

צום 33: אקבֹר און גיהנום װערן ניט זאַט, 
אַזױ קען זיך דעם מענטשנס איגן ניט אָ", 
מס, משלי תּקע"ד, כז, 20. ,אויף דעם סאַמע- 
ראָדנע שפּיץ בּאַרג ... האָט זיך דאָס אויג 
נישט געקענט אִי! גנים ופרדסים, שטעט און 
שטעטלעך", פּרץ, חסידיש. ;,איך האָבּ זיך נאָך 
ניט רעכט אָנגעזעטיקט מיט דעם גליק", ש. 
בּעקערמאַן, טרײַער משרת, װאַרשע תּרמ"ג, ?די 
ערשטע טעג האָבּ איך געגעסן מיט די אויגן 
די... שטאָט, די נײַע מדינה און די נײַע 


אָנוען -- דאָס 8 דער, "ס (מצ זן, 
בֿות. וויכטיקייט. פּאָזיציע. אײַנפֿלוס. גוטער 


אַָנזען 


מענטשן. מײַנע אויגן האָבּן זיך גאָרנישט גע 
קענט אָײי, מוק, מײַנע בּאַגעגענישן / 

צום 43: ,לאָמיר זיך אִי מיט פרײַנדלעכ- 
קייט ... װעלן מיר זיך טישען מיט ליב 


- שאַפט",. מס, משלי תּקע"ד, ז, 18. עקום און 


לאָזן מיר אונדז אִי מיט ליבּשאַפֿט צו געניסן 
דעם צוה"ז", ר' יצחק האַמבּורגער, איבּז, פלא 
יועץ, װוילנע 1898, 

"ונג -- ,דאָס אָפּרײיניקונג פֿונעם בּלוט און 
דאָס אִי זײַנע מיט פרישן זױיערשטאָף קומט פֿאָר 
אין די לונגען", ט. בּערלס, מענטש-מאַשין 
קלעװו 1927, 


אַנועטֿן -- דזוו אָנזעטיקן. .א רע-עין דער קען 


זײַן לײַבּ ניט אָי, און מכּלישכּן אַז ער קען ניט 
געבּן צו אַנדערע פֿון זײַן גוטס", קה. ,און פֿון 
דײַן גוטס טו מאַכן אַי אונדזער לײַבּי, איין נײַע 
שס תחנה, פּיעטריקאָוו 1881. ,איך האָבּ מיט 


װאָס אָנצוזעטן דײַן גוף, נאָר דײַן נשמה איז 


הונגעריק", ספ, ייודישער קאַלאָניסט. /|זײַנע 
ריידן האָבּן מיך נאָך ניט אָנגעזעט!", ייל איבּז, 
נתן החכם, אַדעס 1884, 

מיט זיך -- ,אידל געבּעקס, װען מען 
עסט עס אין מיטן עסן פֿאַר הונגער דערמיט 
זיך אָנצוזעטן -- דאַרף מען דעריבּער קין 
בּרכה ניט מאַכן", חא, לז/א. ,דער װאָס װיל 
דיי-װעלט דער װעט זיך אִי פֿון בּיטערקייט", 
רי משה בּרי נתן נטע איבּז, שבֿט מוסר, סודל- 
קאָוו 1832. ,ואויל איז צו דעם מענטשן װאָס 
אויף זײַן טיש װערן געטאָן צװייערליי זאַכן. 
מע האָט אויף אים געזאָגט דברייתּורה און מע 
האָט פֿון דע'ם --- סעודה געגעבּן צו אָרעמעלײַט 
זאָלן זיך אויך אַ'", נצ2, קנט/א. .און פאַר זײַן 
שיינע נאַטור, האָט ער זיך דרײַ יאָר מיט קאַנ" 
טשיקעס גוט אָנגעזעט", דער קליגער מאַר' 
שליק.. ., פּשעמישל 1910 /21. | 
1 חשיי 


נאָמען. מלל פֿאַרטײַטשט 'ומצא חן ושׂכל טוב' 
(משלי, ג, 4): פאַנזעהן". בּאַקומען גרויס אָי 
ער האָט בּײַ זיי גרויס אִי. עֶר איז אַ מענטש 
מיט גרויס אִי אין דער געזעלשאַפֿט. געװינען 
(קונה זײַן, אײַנשאַפֿן זיך) אַי. אַן אַקאַדעמישער 
אי פֿון לערן-אַנשטאַלט. ,ער װש איין מאַן גי" 
אַכפּרט צו פֿור זײַנן הערן אוני העט איין גרושׂ 
און זעהן", טח, תזריע, הפֿטורה {מלכים ב, 
ה, 1}. ;ער האָט יעדן לויט זײַן אִי אַ תּשובֿה 
אַרױסגעגעבּןײ, ספֿר שבֿחי רמ"ל, לעמבערג, 
יאָר? ;עס העלפֿט צו אַ שידוך טון, עס העלפֿט 
צום עסק. עס העלפֿט צום אִי אין שטאָט", אַש, 
תּהיליםייד. ,הייבּן זייער אַראָפּגעפאַלענעם אִי 
צװישן ייִדן", ייז, יאָשע קאַלבּ. עעס איז גע" 
נוג צו דערמאַנען אָן דעם הויכן סאָציאַלן אִָי, 


װאָס עס געניסן די קװעיקערס", גרינ, איד און 


װעלט. אזײַןן אִי האָט גענומען פאַלן. ס'האָט 
געהאַלטן דערבּײַ מיזאָל אים מיט 'כּבודי אַרויס- 
װאַרפן פֿון 'שטיבּלי", ‏ שמעון האָראָנטשיק, 
'גאָטס משפּט'. | 

2. אויסזען. אָנבּליק. געשטאַלט, אַסאָבּע. ער 


- האָט גאָר א װאַזשנעם אִי. ;אַז דער יחוס איז 


נישט שיין (אָדער: . . . איז מיאוס), דאַרף דאָס 





אַנזען 


אִי זײַן שיין", שװ (װעגן א כּלהן. אלקצר 
רימיט {רימטן דען מאַן גאר זער װיא דער 
אמת אַך נאך אַלין אן זעהין גיװעזין איוט", 
גה, 275. ,... װאַר איין זער שינר פּרשון פֿון 
אן זעהן", שאר, עֵא. ,... א מיידל. . . װינדער 
שיין פֿון געשטאַלט און אָיײ, מסדר אגרת אָדער 
איין נײַער בּריפּשטעללער, װוארשע 1858, 

9. דרויסנדיקער, אויסערלעכער אויסזען פון 
אַ זאַך. ;אַ שטאָף מיט משונהדיקע קאָלירן. 
האָט אינגאַנצן ניט קיין אָ'". ,... שינה זײַדן 
העמדר דיא איין שין אן זעהין האבּין", משה 
אײַזענשטאַט, איבּז, דרך הישר לאבֿן בּוחן, 
אָרט?. 1746, 7 

4 כּנים. ,... און מע האָט זיי פֿאַרטריבּן 
! פון פּרעהס אָ', אַש, משה. | 
אַנוען -- טרו. זע אָן, זעען אָן, -'געזען ואויך: 
-געזעעןן. ‏ 1. אָנקוקן, זען עפּעס (עמעצן) 
מלל פאַרטײַטשט 'עין שזפֿתּו (איוב, כ, 9): 
;אן גיזעהן" (תּי: ,דאָס אויג האָט אים אָנגע- 
קוקט"ן, אי די סחורה אין אויסשטעל-פֿענצטער, 
,דא דר שראקן עַשׂ דיא לוייט דא זיא אין זאהן 
אן", שמואליבּוך, סטראָפֿע 283. טדו זאָלשׂט 
איין אֶשה אפֿילו אן קיין קליינן פֿינגר אן 
זעהן, דען דער יצר טוט דער דארך צו דיר 
גינעהן", עיון, ו/ב. ;עשׂ טאָר קיינר צו דעם 
בּאַרג סיני גינעהנן, דר װאר רײַנגליך די 
שכינה אֶדְזעָהןי, יענטע בֹּת יצחק, עשׂרת 
הדבּרות בּיכל ואָנהײבּ 19. י"הן, ;האָבּ איך 
מורא אָנצוזען דײַן שויבּ", סוצ, פעסטונג, 

2 אַ קוק טאָן. זען א ביסל. בּאַגעגענען. 
וועסט אים שוין אַי װי דעם נעכטיקן טאָג. 
*װועסט אים (זי) ניט אִי מער פֿאַר די אויגן = 
װעט מער ניט װײַזן זיך, ניט קומען, װעט 
פֿאַרשװינדן. װעסט אים אִי װי דעם (לינקן) 
אויער (װוי דײַנע אויערן). ;האָסט אים געללען 
געלט? --- װעסט אים שוין אִי װי דײַנע אויערן". 
*איך זאָל דיך מער ניט אִ'י פאַר די אויגן = 
א) זאָלסט ניט האָבּן די חוצפּה זיך צו װײַון; 
ב) א קללה. *ניט אִ' עפּעס:= אויך: ניט נעמען 
אין האַנט אַרײַן. *ניט אִ'י די ליכטיקע זון 
(שלין) = זײַן פֿאַרטאָן, פֿאַרהאָרעװעט א גאַנצן 
טאָג. האָבּן שלאַפע אויגן און ניט אִי די ליכ- 
טיקייט פֿון דער זון. מע זעט ניט אָן אַ לע 
בּעדיקן מענטשן אויף דער גאַס. "מע זעט ניט 
אָן קיין לעבּעדיקן מענטשן) = קיינער קומט 
ניט אַרײַן. *מע זעט ניט אָן (אַפֿילו) קיין לצי 
בּעדיקן הונט = אַ קונה שמעקט ניט אַרײַן 
*ניט אִי קיין צורת מטבּע = ניט פאַרדינען, 
ניט לייזן קיין געלט. *ניט אִי קיין בּרעקל 
(שטיקל) בּרויט פֿאַר די אויגן = הונגערן. 

,אויף הובּ זיא איר אויגן אונ' זאַך דען 
הימיל אןי, שמואל-בּוך, סטראָפֿע 20. ,.. . גיבּט 
עס לײַט אויף דיזי װעלט דיא װעלן קיין ספר 
אן זעהן אום קיין געלט", יוסיפון, אַמשט 1661, 
,פאַר מיאוסקייט . . . ער קאן דאז כּלי ניט אן 
! זעהן", לטו, ה/ב. ,װען איינר גיט אום גיפֿערט 
אונ עֹשׂ קומט אים אנטקיגן איין שיני אשה 
אונ' עֶר האט איין שׂמחה װאשׂ ער זי אן גי 
! זעהן האָט ... װעט ער אויך קומן בּמשפּט 
ספֿר חסידים, תּק"ז!, סימן קנה. ;מע האָט 


1828 


קיין צײַטונג אין די אויגן ניט אָנגעזען", ש. 
בּעקערמאַן, די יודישע קאָזאַקין, אַדעס 1886, 
;מע האָט גאָרניט געטאָרט אִ' א פּױער אין 
דער גאַנצער גאָס פֿון קלויסטער", יק. 

9. ודער אונטערשייד אין בּבּ 1--3 אין 
אָפּהענגיק פֿון סיטואַציען בּאַקוקן. זען א סך, 
אִי וואונדער פון טויזנט און איין נאַכט. אִ' די 
פערד אויפן יריד. משׂ פֿאַרטײַטשט בּן פּרת 
עלי עיף (בּראשית, מט, 22); ,אויף איטליכש 
אויג דז אים אן זיכט". ,דא זעכט אן מײַן 
ליבּן מן דודון דען יונגן שטרקן שטולצן 
ריזן", בּבאַ בּוך, 35, ,צו לופין קאמין אוין 
אַל דיא לאַנד אונזר מלך אן צו זעהן גערין", 
יעקבֿ טױסק, איין שױן נײַא ליד פֿון משיח, 
אמשט 1666. עער האט אויף גירעכט איין אויג 
אונ' זאש אנדרי האט אַראבּ גינידרט די ישׂראל 
אן צו זעהין מיט זײַן עין הרע", נצו, יז/ג, 
,האבּ מיט פֿלײַס אן גזעהן װײַבּר אונ' בּתולות, 
עש זײַ יהודיות אדר נכריות ... אונ' האב בּיזי 
מחשבות גיהאט", עח. עד/ג. אווען איינר װיל 
נעמן איין װײַבּ, זאָל ער ... אן זעהן זי אוב 


זי גפֿעלט אים", ספֿר חסידים, תּק"ז?, סימן 


קנה. , די פרויא װען זי אן דר אֲנדר נאַכט 
פֿון ראש השנה אן צינד, מוז זי אוך איין נײַאי 
פּירי פר זיך ליגן האבּן, אונ שהחיינו מאַכן 
אונ די פירי אן זעהן", עפּש, דרך הישר לעולם 
הבּא, שקלאָוו 1796, פּרק לז. .-- קומט מיר 
װעלן אײַך פֿירן אִי אונדזער בּיבּליאָטעק", 
פה, פֿון װײַטע לענדער. אִי אַ כּלה -+ אָנשױען. 

4. בּאַגעגענען אין לעבּן. האָבּן צו טאַן מיט 
עפעס. איבּערלעבן. אִי (אַ סך) גוטס. אַי צרות 
און שלעק. זאָל איך אַזױ ניט אי קיין בּייו--- 
בּײִַם װינטשן זיך אָדער אַן אנדערן, בּײַם 
שװערן זיך. ק;װער עס זעט אָן א סך גוטס 
אויף דע'ר-װעלט קען פֿאַרשפּילן יענע-וועלט", 
שװ. ,... װי איך אַרמוט {|= אַרעמקײטן ניט 
אָן זעהן...", מראות הצובאות, װאַנדזבּעק 


| 1718, ,א בּחינה פון שאָטן און ניט פון ליכט 
! װאָס מ'קען אָי תּניא, סו. 


9. געוויינלעך אוטװ. בּאַמערקן. דערקענען. 
;מן קאן עז אים גלײַך אן דעם פּנים אנזעהן", 
קאל װבּ. ,איך טו אָן דיר אִ' אַז דו דיך 
זייער מצער װעגן דײַן זילבּער", ר' אהרן 
מטריבש, מצח אהרן, װאַרשע תּר"ג. גיענער 
װינטער ... איז געװען זייער א שװערער 
פאר ר' חיימען, דאָס האָט מען אים אָנגעזען 
גלײַך אין פּנים", ממוס, שלמה. ;האָט מען 
גאָרנישט אַנגעזען אויף אים, נישט קיין צער 
און נישט קיין פרייד", אַש, תּהיליםייוד. 
,צוליבּ איר קינד װערט זי אינגאַנצן ניט אָנ 
געזען,. ניט מיט איר שיינקייט, ניט מיט איר 
שׂכל", יד, אבֿן נגף. ,עס איז פֿאַראן א טיפ 
מענטשן װאָס זעען אַן די פֿאַלשע העוויות.. 
פֿון דער . . . נײַער װעלטײ, לדבּ, ניי 1957, 

0. אַרױסזען. אִי די שפּיצן פון די בּערג. 
אִי פֿונדערװײַטן דעם קופּאָל פֿון דער צערקװע. 
פל;ענדיק אִי די קאָנטורן פֿון די װאָלקנקראַ- 
צערס. ,און מע זאָל |{דעם קרבּן פּסחן עסן 
דווקא צלי און ניט געקאַכט, דארום װײַל מע 
װאָלט עס ניט אָנגעזען אין דעם טאָפּ. דאַרום 


אָנזען 


/האָט מען בּאַדאַרפֿט בּראָטן כּדי מע זאָל עס 


אִי בּײַ דעם פֿײַער", נצ2, קמא/ב, ,א קאַשציאָל 
אַזױ, װי אַ יחסן פֿאַרריסן, אַז טאָג זאָל עס 
אִי און נאַכט זאָל עס װיסן", סעג, איצטער, 
ניי 1948, 


7 דערזען װערטיקס, קומען אויף עפּעס 
װאָס איז ויכטיק. אִי גאָטס רחמים. אי די 
שיינקייטן פון דער װעלט. ,דער לבּי גאָט 
אבּיר דער אונזיר און שולט אן גיזעהן 
האט...", גה, 120. הש"י בּ"ה ... װערט 
אן זעהן אונזער תּשובה אונ פּײַןי, ר' יהודה 
ליבּ בּרי משה זעליחבֿר, חזן וסופר, שירי 
יהודה, אַמשט 1697. ;מורינו הבּעש"ט נ"ע 
האָט זיך ניט געװאָלט מגלה זײַן. אין דצם... 
זעען מיר אָן צוויי זאַכן. . .ײ, לדבּ, נײי תּשייז, 
קלח, 


8. אָננעמען. האַלטן אַזױ װי..... אִי עמעצן 
פאַר א משוגענעם. אִי א ריכטיקע טענה. ;ער 
מאַכט זיך היפש שין אן דיא האר אונ' װאַשט 
זיך זױבּר כּדי דז מען זאָל אים פֿר איין פֿײַנן 
מאַן אן זעהין", נצו, בּמדבּר, יח/ג. ;טוט דיף ‏ 
יענר פר איין גנץ גרושן פּײַנה בּריה אן זעהן, 
גיהערשׂטו מודה על האמת צו זײַ", עיון, 
יח/א.. עיחוס אַליין איז צו קליין, קיינער װיל 
דאָס הײַנט ניט אַיי, ש. בּערנשטיין, ר' יאָכצי 


דל גאה, קעשענעװ 1884. ,מע זעט אין אים 


נישט אָן נישט קיין גוטן פֿרײַנד, נישט קיין 
שונא", ממוס, אַ סגולה.... 

9 נעמען אין אַכט. פֿאַררעכענען. בא 
טראַכטן, בּאַנעמען. בּאַקלערן. מע דאַרף די זאַך 
פֿריער אִי, און דערנאָך װעט מען זען אװער 
דא װיל קענין איין מאַן זאָל זעהן זײַן חבֿר 
אן", ר' שמואל חיים נײַאגאַס, שבֿעה משקין 
פדמ 1774. ,דען װי איינר דען אַנדרן אן 
זיכט דא קומט אים אַנדרי גידאנקן צו", לטן. 
י/א. קאַ גראָבּן ... אויבּ ער גייט דורך פון 
אָנהײבּ װײַנגאָרטן בּיז צום סוף, װערט דאָס 
אָנגעזען װי צװישן צוויי װײַנגערטנער און מע 
מעג זייען דערין", זרעים, מג/ב. ,טאָר דער 
מלווה ניט ואוינען בּײַ דעם לװה אומזיסט, 
װײַל עס װערט אָנגעזען וִוין רבּית", שבֿילי 
המלמדים, בּבֹא מציעא, װאַרשע 1865, יט/ב, 

0, אלינזען. אױסגעפֿינען און בּאַשליסן. 
,דעניני מסים זול מאן אונ' װײַבּ ניט גיטיילט 


זײַן, איקליכר זול אן זאגין, װאז ער הוט 


אודר זײַן װײַבּ, די שמאים זולן אן זעהן וואז 
זײַן װײַבּ איז פֿיר איין בּעלת מחיה", תּקק. 
,. .. הבּין מיר דאס פיר גוט אנגעזעהן דאס 
װען בּעליחבֿרה דא זײַן זאָל השמש געהן 
אצל פ"ה (= פּרנסי החודשן", תּקנות פֿון 
פּראָגער חברה קדישא, תנ"ב 80060063 
6. -,דרום זולן די אומות ניט אן זעהן 
מיך צו פֿר שמעהן פֿון װעגן מײַני שװאַרצ- 
קייט . . . פון װעגן דיז איך האבּ עטליכי בִּיזי 
מעשׂים אן מיר", מחזור שלש רגלים, אמשט 
3, +4דא. ער . . . אהן גיזעהן. העט אַז זאָלבי 
בּילבּולים שקרים זײַן", ‏ כּײי װעגן מעצער 


- עלילת-דםי, 1669 {פֿש ווון. 


1. אַרכ. דערזען. ,לעכט װירט זיך גוט 





אָנזען זיך 


מיין דר בּארמן אונ' װערט אן זעהן מײַן פּײַןײ 
שמואליבּוך, סטראָפע 1483, . ר י 

12, מיט ניט קענען. ניט װעלן האָבּן 
צו טאָן מיט עמעצן, מיט עפּעס. פֿײַנט האָבּן, 
איך קען אים (זי) ניט אָי. ניט װעלן אִי עמעצן 
פֿאַר (אין) די אויגן, ניט קענען אִי װי עבֿודה- 
זרה. ;עס זײַנען פֿאַראַן אַפולע אינטעליגענטן 
װאָס האָבּן זייער האָלט דאָס יידישע פֿאָלק 
- און קענען פֿאָרט ניט אִי די ייִדישע שפּראַך", 
זשיט ש, נ"י 1917, *מײַן בּלוט קען אים ניט 
אִי = איך קען אים ניט סובל זײַן, פֿאַרטראָגן, 


אָנוען זיך - + דפֿת. 1. אָנקוקן זיך, 
אי זיך אין די ריינע װאַסערן פֿון דער אַזערע. 
;זיך זעלבּרט אין שפּיגל אַן זעהןײ, ספֿר משלים, 
9מ 1686, ,װען איך ניט זוכה בּין דז שוין 
|מענש צו האבּן דא װיל איך מיך װאול אן 
זעהן", בּראַנט, פּרק יד. 

2. זען א סך, פֿאַרשײידנס (טשיקאַװע, אויס- 
טערלישע זאַכן). אִי זיך אָן א שיעור זאַכן. אי 
זיך אַ סך ואונדיירים. ,די גרויסע ואונדער 
װאָס איך װעל דאָרט זיך אָי, אמד, דיא װיסי 
טענײַא זאַהאַראַ, װוילנע 1868, ,די װויסטע חלו- 
מות װאָס איך האָבּ זיך אָנגעזען א גאַנצע 
נאַכט", ממוס, 3בּישיבֿה של מטה' אװי-װיי 
װאָס מע זעט זיך אָן אונטערװעגנס", שע, 
אײַזנבּאַןגעשיכטעס. *זיך אִי אַ װוצ לט = 
אין פֿאַרשיידענע לענדער, בּײַ כּלערליי לעב 
סיטואַציעס. 
|3, מיט פרעפּ מיט. האָבּן צו טאָן מיט 
פאַרשיידענע ענינים, געשעפֿטן, דורכלעבּן כּל- 
ערליי סיטואַציעס. ,,מיט װיפֿל זאַכן אַ מענטש 
זעט זיך עס אָן אין לעבּן". ,אויף ווייץ פֿרעגט 
מיך. איך האָבּ זיך אין מײַן לעבּן גענוג אָנ 
געזען מיט וייץ", ממוס, אין אַ שטורם'צײט. 

4 זען בּוֹלט, קענטיק. געזען װערן. קלאָר, 
שאַרף. ,האָט זיך זייער אָנגעזען ... דער אין 
געװוען זייער א װילדער חכם און דער איז גע 
וען זייער א גרויסער תּם", נחבּ, מִעֲשׂה 
כבּחכם ותּם'. ,בּיינער זענען װײַס, זעט זיך 
דערויף בּעסער אָן אַ כּתבֿ, װי אויף אַן אַנדער 
זאַך", נצ2, קסח/א. ,אויף װערסטן װײַט האָבּן 
זיך אָנגעזען די אויווגס פֿון טרעבּלינקע, אויף 
װערסטן װײַט האָבּן זיך אָנגעזען די קוימענס 
פֿון מײַדאַנעקײ, פּמ, מלחמה. 

-8. זען אַ בּיסל, אומקלאָר, אין אײַלעניש. 
אי זיך אַ פּנים אין דער טונקלקייט און ניט 
דערקענען. ,אַ מענטש װען ער רעדט... איז 
דאָך די פּאַרע פֿון דעם ריידן.... זעט זיך אַזיי 
תּניא, נב. ,קוקן װײַט, װײַט ואו ס'האָט זיך 
אָנגעזען א שפּיץ פונעם שטעטליטורעם", א. 
קאַגאַנאָװוסקי, ‏ אונטערן פליגל פון בּית-עלמין'. 
- 0. בּאַמערקן. דערקענען. ,צדיקים זעען זיך 
נישט אָן, רשעים רוקן זיך אַרױס", שװ. ;זי 
איז שוין אין פֿערטן חודש, אָבּער עס זעט זיך 
װײיניק אָן". ,מע טאָר ניט אַרײַנמישן אין 
גוטע תּבואה אָדער פּירות א בּיסל שלעכטע 
װאָס עס זעט זיך ניט אָזְ", חא, מט/ב. ,אויף 
איר פּנים האָט זיך שוין אָנגעזען אַן איבּער- 
געלײַטערטקייט", װײַס, אַ טאַטע מיט בּנים'. 


1009 


|/. בּאַטראַכטן זיך. ,ער ... זאָל זיך אִי און 
זאָל מיינען אַז דער {װאָס טוט גוטסן געפעלט 


- בּעסער פֿאַר גאָט", חה, רנו. אאָנזעענדיק זיך 


װאָס עס טוט זיך אין דעם בּעל-הבּתּישקײיט . . ., 


- נעמט שלמהלע און װערט א בּעל-הבּית אויך 


בי זיך", ממוס, שלמה. ‏ / 

- 8, האָבּן א װערט. שפּילן אַ ראָלע. אויס- 
טיילן זיך. ,ער זעט זיך דאָרטן זייער שטאַרק 
אָזײ. ,װאָס קען זיך אִי אין א גרויסער משפּחה 


- נאָך א יינגל בּײִַם טיש?". , זײַן גאנץ פֿארמעגן 


בּײַ זיך אין שטעטל װאָלט ערגעץ אנדערש זיך 


! אָנגעזען װי גאָרניט", ממוס, שלמה. ,װאָס זעט 


זיך בּײַ א רײַכן פריץ אָן א הונדערטער?", 
ה. אַקערמאַן, טמז, 1969 וץ 14, 


9. אָננעמען (על-פּי טעות). אויסדאַכטן זיך, 


אין שיינע מלבּושים זיך אִי װי אַ פּריץ. ;עס 


האָט זיך מיר אָנגעזען א בּאַקאַנט פּנים, לסוף 
איז עס געוען א וילד-פרעמדער". ,הטבֿע'... 
זעט זיך אָן גלײַך װי די װעלט שטייט און 
פירט זיך אין א נאַטירלעכן װעג", תניא, קס, 

-עכץ. ה-עניש -- ,זיא גימיינט האבּין 
איך זער ואול אן קום, װי עש אַך אַלוו דאש 
אן זעהינש גיהאט האט", גה, 289. הער - 
;זאָל קומן (אליהו הנביא) צו זאגן דיא בֹּשׂו- 
רה ... װערדן אֵל אונזרי אן זעהר אויף היבּן 


| איין שטים צו לובּן דיך", מחזור שלש רגלים, 


אַמשט 1713. ,דו זאָלסט אונדז געבּן לײַט- 


זעליקייט אין דײַנע אויגן און אין אַלע אונ- 


דזערע אַ'", איין נײַע שס תחנה, פּיעטריקאָװ 
1. -עריי. 


אָנזענגען -- טרו. זענג אָן, -= געזענגט, אַרב. 


מיו. פד. אָנסמאַליען. צוסמאַליען. אַ בּיסל 
אָנבּרענען. ,דען עשׂ איז ניט מיגלך וען דאש 
פֿײַאר שטעקט אין דאָרן און אין דיא שטנגן, 
אַז עשׂ מעכש זיא ניט פֿר בּרענן אבר אן 
זענגן", עיון, י/ב. ;א געװעט, װער עס 
וועט. ... איבּערשיסן האַרט איבּער אַ מיידלע- 
רישן קאָפּ און אָנזענקען מיט דער קויל בּלױיז 
די שפּיץ האָר", ייז, שטאָל און אײַזן. -עכץ, 
-עניש, 


אָנזענדלעך -- אָדי. אַרכ. אויך: = זענטלעך. 


1. װאָס מע זאָל אָנזען. ,אונ' אים צו מאַכן 
אן זעהנדליך צו רײַטן אין איין קיניגליכי 
רײַט ואגןי, צאינה. תּרגום שני, קצא/ב, 
2. װאָס האָט א גוטן אויסזען. ,איין מעכטיג 
קיניג האט איינן פּרינצין, װעלכיר אין אֲלי 
װיסנשאַפֿט ערפֿארין וואר, אונ' אך אן זעהני 
טליך פֿון פּארשון", מעשׂה זבֿר פלא 
מלוקט מספר כּפֿתּור ופֿרח, פֿיורדא 1723, 


אַנזענלעך -- אַדי. פֿרגל אָנזיכטיק. 1. אַרכ. 


װאָס מע קען אָנזען, װאָס לאָזט זיך זען, (בּאַ- 
מערקן. , אויבּ מיר מײַן הערטץ אים לײַבּ 
שונט ממש צו שפּרונגין, האבּי איך מיר דאך 
קיין אן זעהנליכין צער טרײַבּן ואלין", גה, 
6. 2. װאָס זעט זיך אַן. ממשותדיק, בּאַ- 
דײַטנדיק, אָנזעעװדיק. ,... ענגילשי אַלשׂ אויך 
איטאַליאַנישי סחורות .,.. אין אן זעהנליכי 
קװאַנטיטעטן", אגרת שלמה, ג/ב. קדי גבּאים 
װעלן אויך א חשבּון געבּן איבּער דער אַיער 


אָנועפיק -- אַדי. 


אָנזעעװודיק 


נדבה װאָס זיי האָבּן צוזאַמענגענומען", קמ, 
7, נאן 9,. ,איך האָף אַז איר װעט... זען 
צו העלפֿן מיר מיט אַן אֶיער סומע, כֹּדי מײַן 
װערק זאָל קאַנען װאָס גיכער ערשײַנען, 
דר' מ. זאַלקינד, פב וְיְבֹּל וווא, 877 ;אין די 
קורצע צײַט... איז בּאַשאַפֿן געװאָרן אַן אִיץ 
זשאַרגאָנישע ליטעראַטור", בּעמ |. 8. װאָס 
איז אָנגעזען. חשיבותדיק. װיכטיק. ,אונ' צֶשׂ 
וואר אונטר זיא איין אַלטיר (תּוגר) אונ' ער 


וואר איין אן זעהנליכר מֿאֲדְי, שאר, ג. עדי 


גזע זײַנע איז געװען פֿון א זײער אֶער 
משפּחה", יצחק משה בּאַדער, צבֿיה פון 
אַדעסאַ, לעמבּערג 1905 4. װאָס האָט אַ 


גוטן אויסזען. ,זיכט ער איינום הוכן אנזעהנ- 


ליכן פּרשאן, פֿון גלײַכר שטאַטורן", הבּחור. 


| חנוך סג"ל מפרנקפורט זמיין איבּז, אגרת 


בּעלי חיים, הענא תּע"גי 

װאָס וואוינט בּאַשטענדיק 
אויף איין בּאַשטימטן אָרט (שטאָט, לאַנד). די 
אִיע אײַנוואױנערס. אָפֿט סובּ מיטן בּ: תּושבֿ. 
דער -- תּושבֿ. מלל פֿאַרטײַטשט כֹּשׂכיר 
כּתושבֿי (יקרא, כה, 40) -- גאנזעסיגר". 
א זײַן, אִי װערן. אלױטן אוקאַז... 
ווערט ערלויבּט ייִדן מיעשטשאַנעס צו וואוינען 
און זיך בּאַשטענדיק אִי צו מאַכן אין ניקאָי 
לײַעװ", קמ, 1866, לא 18, ,בּיז אַהער פֿלעגן 
נאָר סאָלדאַטן דאָרט (אין כאַרקאָװן אִי זײַן", 
דאַרטן, 1868, שא 50. (אין כּללײיִדיש נרין 
-יקייט, | | 


אַנזעעװדיק -- אַזי. ‏ 1. װאָס מע קען (לאָזט 


זיך) גוט אָנזען, אָנקוקן, בּאַמערקן. אַן איער 
בּנין. אַן אִיע סימעטריע. ,װאָס װײַטער די 


- שיף רוקט זיך אָפּ, אַלץ איער און װיכטיקער 


ווערן זי ודי װאָלקנקראַצערסןײ, דא, פֿון בּערי 
לין בּיז.... ,דאָס טהרהבּרעט אָדער די 
מיטה . . . {האָט מעזן אַװעקגעשטעלט אויף אַן 
אִי אָרט װי אַן אָנשרעק פאַר די בּעליידין און 
עדות, אַז זיי זאָלן ניט זאָגן קיין ליגן", אַבֿרהם 
רעכטמאַן, יִבֹּל וווא. ,פֿאַראַן אין דער תּורה 
כּלערליי שלייערן ... אע און אומזעבּאַרט", 
א. ליפּינער, איק, פּסח תּשכ"ד. ,זעצט ער זיך 


| שװײַגנדיק און זײַן רחמנות-שמייכעלע װערט 


אָיער, נאָר סודיקער", ל. אָליצקי, ישיבֿה-לײַט, 
תּייאָ 1968, 

2. בּוֹלט, ניכּרדיק. ,איינע אַליין צװישן 
מענער איז זי מער אֵי". ,דאָס װאָס איז מער 


| אִי אָדער מאַכט אַ שטאַרקן אײַנדרוק איז מס- 


תּמֵא אויך דאָס טיפֿע פֿאַרװאָרצלטע און טיפיי 
שע", לל, יִבּל ואאא- וואאא. ,, אין תּוך האַנדלט 
עס זיך בּלויז װעגן ניואַנסן און ניט װעגן אֵיץ 
דיפערענצן אין דער טעמפּעראַטור פֿון סטיל", 
ש. בּיקל, שרײַבּער פֿון מײַן דור |. 

9. אָנגעזען, רעספּעקטירט, װיכטיק. חשיבֿות- 
דיק. , פאַרקערפּערטע גײַסטיקע ענערגיע אױיפן 
אָן שטח פֿון געשיכטע", גרינ, ... טאָגבּוך. 
;ער האָט ... געוואוסט, אַז דווקא בּײַם סוף 
וערט ער איער און זײַן װאָרט מקוים-געװאָרץ- 
נער", יג, תּוך. -יקייט -- ,זײַן אִי װערט 


א הנדערט-פּראָצענטיקע", מאַרגאָשעס, טמ 


.21 || 2 





אַנזעעניש. 


אַנועעניש --דאָס (דיאן. 1. דזו אָנזען, סובּ. 
,הטבּעת מאַכט צוואהרן אן זעהנש גינוג פאר 
דעם מעות", אגרת שלמה, ז/ב. 2. דאָס 
ערשטע מאָל פֿון חתןכּלה-בּאַגעגעניש (בּײַ אַ 
גערעדטן שידוך). מאַכן די אִ' בּײַם רײַכן 
פעטער. 

אַנזעפֿטיקן -- דזו אָנזאַפֿטיקן -+. האָט... 
אַ ניצוץ פון יענע סוד-חלומות ... אָנגעזעפֿ- 
טיקט די שטומע לופֿט מיט רײַכע ריחות", 
יהואָש, 'װוי האָט ער עס געמיינטי. -/נב, 


אָנועץ -- דער, ן. 1. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פֿון אָנזעצן. אִי פון בּיימער. אִי פון מענטשן 
אין זאַל. אִי אין די זײַטן, אין די בּאַקעס. אִי 
פון קליינע אותיות, 

2. אַקט פֿון ניט (בּא)צאָלן חובֿוות). בּאַנק- 
ראָט. פּליטה מא כן אַן אַ. אַן אִי אױיף 
שיינע עטלעכע טויזנט קערבּלעך. קבּײַ א גביר 
זעט זיך ניט אָן אַן אַי", שװ. , פילע האָבּן זי 
חושד געװען אַז דאָ שטעקט עפּעס אַ קונץ, 
דאָס זיי מאַכן מוטװיליק אַן אָי" מ. בּ. זאַבּיע- 


זענסקי, די שװערע צײַט װן, װאַרשע 1887,. 


;אַמאָל אַז איינער האָט זיך געשטעלט, . . . ניט 
געװאָלט צאָלן, האָט מען דאָס גערופֿן אָיי, שע, 
'פּורים!. ,דער הויפּט:ערלעכער מאַן האָט גע 
מאַכט אַ גרויסן אִי ... אין דעם געפֿינען זיך 
אַ סך אלמנותע, יתומישע, אָרעמע בּלוטיקץ 
געלט", ג.ח. לעװנער, דיא פֿאַלשע חתן כּלה, 
ווילנע 1897, אַ"געלט -- חובות װאָס מִצָ 
קען (וויל) ניט בּאַצאָלן בּײַ א בּאַנקראַט. ,קיי- 
נער האָט ניט געוואוסט צי אים אַלײן איז פֿון 
דעם אֵיגי געבּליבּזיײי, בּערג, אַרום װאָקזאַל, 

9. דאָס װאָס זעצט זיך אָפּן שיכט (דיקע 
הויט) װאָס לייגט זיך אַװעק (אויף עפּעס) אָנ" 
לייג. אי פֿון זשאַװער. אִי פֿון חלב. אִי פֿון 
שמאלץ אויפן דעק פֿון טאָפּ. ,הער איך א 
שלעכטן ריח, מיט אַי שמעקט", אלצ, קלין 
װעלטל, לאָנדאָן 1894. ,הושענא בּיימער װאָס 
זייערע צװײַגן ... זײַנען בּאדעקט מיט אַן אַי 
פֿון װאַקס, אַזױ װי מיט א טױײגעפֿראָר", ז. 
װײַסמאַן איבּז, י. פּאָליאַנסקי, בּלִי פֿון געװיקסן, 
קיִעוו 1927, ,אי פֿונעם שלונג בּײַ קראַנקע 
אויף דיפטעריע", ט.בּערלס, מענטש-מאַשין, 
קיעוו 1927, 


אַנועצן -- טרװ. זעץ אָף -געזעצט. 
1. אויסזעצן, אַװעקזעצן א סך (צו פֿיל, עס 
זאָל װערן ענג) אַי קאָפּ אויף קאָפּ, א שפּילקע 
ניט דורכצורוקן. ;װאָס האָסטו אַנגעזעצט אַזוי 
פיל מענטשן?". ;,איר האָט אונדז פארדונגען 
אין {פֿאַרן צווייען די בּויד, צום סוף האָט איר 
אָנגעזעצט א פולע בּויד מיט פּאַרשױנען", 
בּרוך שפּטרני, ווארשע 1880. אװעלן |די מלכים 
און שׂרים} אײַנשפּאַנען זייערע בּעסטע פֿערד 
אין גאָלדענע קאַרעטעס און װעלן אַהין אַ' 
די ייִדעלעך מיט װײַבּ און קינדער .... און פירן 
זיי אַלס מתּנה צו משיחן", ישׂראל רוחמובֿטקי, 
זכרונות.. ., פּאַריז 1920, : 

2. אַ סך אַרײַנרוקן, אַרײַנשיבּן מיט א לאָ- 
פּעטע אין בּאַקאויװון. מע זעצט אָן אין אויון 
בּרויט און חלה. אִי אַ פֿולן אויוון מצות, 


190 


8. אָנשטאָפּן. אָנלײגן, אײַנזעצן, אײַנשפּאַרן, 
אִי דעם שטרויזאַק מיט שטרוי, אִי די טורמעס 
מיט רעװאָלוציאָנערן,. מיט בּונטאָװשטשיקעס. 
*אָי די קישקע = זיך גוט אָנעסן, 

4. אָנפֿלאַנצן, פֿאַרפֿלאַנצן א סך. אִי בּיימע- 
לעך אויף די בּערג. אִי די בּייטן מיט אוגערקעס, 

9. געדיכט אויסלייגן, בּאַדעקן א שטח מיט 
עפּעס. דער װינט זעצט אָן שטויבּ אויף די בּיל- 
דער. ,א בּעלנות פון מענטשן, מע זאָל נעמען 
אי א גאַס מיט שפּיציקע שטיינער", אַר, 'די 
בּאַשערטעי 

0 (דרוקערײַ) זעצן, אויסזעצן אַ סך (צו 
פֿיל), אִי צטלעכע (איבּעריקע) גראַנקעס. אִי צו 
פיל זײַטן, 

4. געבּן, דערלאַנגען קלעפּ מיט די פֿױסטן 
אָנבּוכצען. ער האָט אים אָנגעזעצט די זײַטן 
איך האָבּ אים אָנגעזעצט װיפֿל ס'איז אין אים 
אַרײַן, 

8. אַרײַנשטעלן, אַרײַנפֿאַסן אין עפּעס, אַרױפֿ- 
טאָן אויף עפּעס. אָנסילעװען. אַי די קרוין מיט 
זעלטענע שטיינער. אִי פּאַטשערקעס איף א 
פאָדעם, 

9. אָנשטעלן, בּאַשטימען, ארײַנזעצן אויף 
אַן אַמט, שטעל(ע). שװב פֿאַרטײַטשט 'מנה' --- 
,אן זעצין". אַי אַן אמט מיט לא-יוצלחס. ,,אוודאי 
מיינט ער, אַז ער װעט אַי אַלע זײַנע אונטער- 
לעקער", מ. טײַטש, אַרום דער פֿאַבּריק, מינסק 
9, 

0. אַרכ. אָנגרײַפֿן, אַטאַקירן. בּאַלאַגערן. 


;ובליל ב'. .. האט דער טירק צווייא מאל בּײַא' 


דעם בּורג טאר אן גיזעצט", בּאַלעגערניש 
1 ,1937 {(שש6ט. / 

1, אויך אוטװ. וָדִי פּערזאָן וועמען מע זעצט 
אָן אין דאַטיוון (אָפט מיט כּוונה) ניט (בּאַ)צאָלן 
קיין חוב(ות). בּאַנקראָטירן. אִי די קרעדיטאָרן, 
אי און אויסשטעלן א פֿײַג. אָנגעזעצט און רוף 
אים קנאקניסל. אִי דעם צוגעזאָגטן נדן (אַקו- 
זאטיוון, ;אַז מע זעצט אינעם אָן (געלט) 
זעצט יענער אויס (די פענצטער, די צין)?, 
שװ. ,לפט איינר אַװעק און זעצט אן, שטילט 
עשׂ ניט תּוך חצי שנה, הוט ער זײַן חזקה פר 
לוירן אויף ג' שנים", תּתּק. ,... מחמת ער 
מעכט סוחרים אן זעצין ... עז איז קיינר פֿון 
זײַן בּעלי חיובֿים דער אױיף איהם קלאגין 
ווירט", יכּײי װעגן מעצער עלילת'דם, 1669 
1 וון. ,. . . ניט אַידיק דאָרט א גראָסן, װאָס 
די הײַנטיקע װעלט האַלט עס גאָר פאַר קיין 
זינד", אמז, עוזר צינקעס אונ דיא ציג, װילנע 
8, /שאַז זיי (די סוחריםן קומען צום צוייטן 
מאָל פֿון לײַפּציק צוריק, זעצן זיי תּיכּף אָן"י 
װז, דאָס בּיסאַלי מינץ' וייבּל װוא, 1'כן. ;א 
שװאָגער זײַנער, װאָס האָט געהאַנדלט מיט 
טאַלקעס, האָט אָנגעזעצט און געמאַכט פּליטה", 
ממוס, שלמה. 

8 אי װי א דרייער, װי א פּאַרך, װי אַ 
חכם, װי א שוטה; רײַך וי נאָכן אָי 

2, אוטו. (אַנטױשן איבּערן) ניט קריגן 
עפעס װאָס מע האָט זיך געריכט אויף דעם, 
ניט געבּן, ניט צושטעלן. ,דער רעגן האָט 


אַנועצן זיך -- + דפֿו. 


אָנזעצְן זיך 


אונדז אָנגעזעצט, ער איז אַװעק אַנדערשװואו". 
;די געסט האָבּן אָנגעזעצט, זיי זײַנען ניט גצ 
קומען". *אַי אַ מנחה (מוסף אע) = בּכּיוון ניט 
דאַװנען אָדער פֿאַרגעסן צו דאַװנען. איך: 
...אַ קדיש אע. ,ניט געאַקערט, ניט געזייט 
אויס מורא, טאָמער װעט די ערד זי אִ'? ניט 
אַרױסצוגעבּן קיין תּבֿואה", ממוס, װינטשפֿ. 
;האָט געטראַפֿן אַז אויפשטייענדיק אַ פֿרימאָרגן 
האָט דער גלופּסקער עולם פון טײַך קיין סימן 
ניט געפֿונען. ער האָט אָנגעזעצט ... יבש", 
דאָרטן, 

1 צום בּו אאַ: 
אִי זיך איינס אויף דאָס אַנדערע. שטויבּ זעצט 
זיך אָן אויף די בּיכער. אי זיך װי פֿליגן אויף 
צוקער (פליגן פּאֲפּיר). אִי זיך אין בּויך, די 
פֿערד זאָלן ניט קענען רירן פון אָרט. ,אטינ 
היטן אונדזערע לײַבּער אַז עס זאָל זיך אויף 
זיי מער ניט אִי קיין מכּות", דער קליינער כּל 
בּוניק |זבּן, אַדעס 1885.. פֿיג. ,די נאַכט די 
פֿינצטערע האָט זיך אָנגעזעצט רײַטנדיק אויף 
די װעלדער, אויף די סטעפּעס און אויף די 
לאַנקעס", אי. קיפניס, איבּז, אָסטאַפּ װישניאַ, 
שמייכלען, כאַרקאָװ 1929, | 

2. צושטיין (מיט א סך טענות, ריד, פֿאָ 
דערונגען). װערן זייער צודרינגלעך. נגען. יאַי 
דען. דערקוטשען. אלע (די גאַנצע משפּחה, די 
גאַנצע שטאָט) זעצט זיך אָן אויף מיר 
און.... ,האָט זיך אָנגעזעצט אויף מיר און 
דערגייט מיר די יאָרן". ,װאָס האָסטו זיך אָנ" 
געזעצט אויף מיר? װעסט פון מיר קיין זאַך 
ניט דערגיין". ,האָט זיך אָנגעזעצט אויף אים, 
ער זאָל . . . פאָרן פֿאַר אַ לערער אין א קליי 
נער שטאָט", בּערג, בּײַם דניעפּער װ. אװאָס 
ווילט איר פֿון מיר? ... װאָס האָט איר זיך אָנ" 
געזעצט איבּער מיר? כיבּין קיין רבּי נישט!", 
אָפּאַ. ,,כ'מוז אים לײַען א הונדערטער, האָט 
ער אויף מיר זיך אָנגעזעצט. געללען אים דעם 
הונדערטער און ער האָט מיר אָנגעזעצט", טמז, 
6 ווט 24, 

2. אָנהענגען זיך: אָנװאַרפֿן זיך; אָנלײגן זיך, 
פֿאַלן צו לאַסט. װערן אן אױיספּרעסער, װערן 
אַ שׂונא. אִי זיך אויף דעם אָועמען קרוב און 
אױסצאַפּן פֿון אים בּיז א גראָשן. אִי זיך אויף 
עמעצנס פּ לײצעס, פרעסן און זויפן אויף 
זײַן חשבּון. ,װאָס האָסטו צו דײַן פֿאָלק 
ישׂראל? װאָס האָסטו זיך אָנגעזעצט אויף דײַן 


פֿאָלק ישׂראל?", ר' לויייצחק בּאַרדיטשעװער. 


,... װאָס האָבּן רונד אַרום זיך אָנגעזעצט אויף 
מיר", תּי, תּהלים, ג, 7 ואשר סביב שתו עליין, 
,;האָט זיך אויף מיר אָנגעזעצט איך זאָל אים 
געבּן געלט", צ. ז. רובּינשטיין. דער שרעקלי 
כער קנס-מאָל, אָדעס 1883. ;לעבּסט ניט פאַר 
זיך, זעצסטו זיך נאָך אָן אויף יענעמס לעבּן", 
ממוס, הבּהמות. ;װאָס בּין איך דאָס עפּעס א 
גבירינטע, װאָס דו האָסט זיך אָנגעזעצט אויף 
מײַן האַלדז?*, ע. בּ. {עוזר בּלאָשטײן), אַ מאַנן 
אויף אַ געלעכטער, ווילנע 1894, | 
8 צו די בּב 3:2: אַי זיך װי דער אַסעסאָר, 
װי א בּייזע װײַב, װי א בּייזע (זלידנע) פֿליג, 
װי אַ געשוויר, װי א מכּה (בּצדו), װי א בראָי 





אָנועצער 


דעווקע, װי דער פּראָצענטניק, װי אַ גוטער 
מאָנער. אִי זיך וי אַ זאַקוטניק, 
יונג, -עכץ. עניש. - 

אָנועצער -- דער, -ס (אויך מצ װי אצ) װנ 
יקע, 'ס. 1. װער עס זעצט אָן, באַצאָלט 
ניט קיין חובות. װער עס בּאַנקראָטירט, שטעלט 
זיך. ,גאָט איז ניט קיין אַ'"} ,לא כל אָדם 
זוכה צו שטאַרבּן אַן אַי", שװ. ;אַן אִי... איז 
פֿיל געפֿערלעכער אַלס אַ גנב, דען פון אַזעלכן 
קאָן מען זיך אײַנהיטן מיט א שלאָס, אַן אִי 
אָבּער בּאַקומט אַרױס דעם גראָסן פֿון אונטער 
זיבּן שלעסער", אמד, דבֿרי יושר, װילנעץ 1863, 
;אַלע קאַזיאָנע אֵיס .... װוערן בּאַפֿרײַט פֿון דער 
תּפֿיסה...", קמ, 1866, פן 44. ,מיט בְּעִי 
סילוקט אַ שװינדלער, אַן אַ, אַז די בּעלי 
חובֿות טרעטן צו מיט שטאַרקע טענות", ממוס, 
פֿישקע. .--- אַװדאי האָט דאָס .. . די פֿרעסער- 
קע, די אַיקע געזאָגט", י. בּודזאָהן, דער גלאָמ" 
פישקער פּרעזידענט, װילנע 1927. עקומט מען 
שטענדיק דורך מיט די אָי, אַמאָל אויף העלפט, 
אַמאָל אויף א דריטל", ייז, בּרידער אַשכּנז. 
*פֿירן זיך װי אַן אַי = לעבּן מיט אַ בּרייטער 
האַנט, זײַן פאַרשװענדעריש. *צאָלן װי אַן אִ'= 
א) צאָלן הויכע פּרײַזן, זיך ניט דינגען: ב3) באַ- 
צאָלן נאָר א טייל פֿון חוב. 

2. מונדשטוק. ציגארן-שפּיצל. אַן אִי פֿון 
בּורשטין, -ישׁ -- אַדי. ,שטענדיק האָט ער 
געשפילט װאַיבּאַנקי עפּעס אִי אָדער שולע- 
- רישי -ישקייט, 
אָנועקלען -- טרו. -קל אָן, +-געזעקלט. 

 |‏ נעאָל. = אַרײַנטאַן, אײַנפּאַקן עפּעס אין זעק- 
(לעך). אִי די קאַרטאָפֿל, די עפּל. אִי די שטיינ- 
קוילן און אַרײַנװאַרפֿן אין קעלער, 

אָנזרקען -- {..אַרקען טרחװ. זרקע אָן 
דיגעזרקעט. - אָנװאַרפֿן עפּעס װאָס איז ניט 
כּשר. אִי גניבות, קאָנטראַבאַנד, - 

אָנושאַװערן -- ער אָן. --געזשאַװערט. 
אוטװ -- פאַרזשאַװערט װערן פון אױבּן. די 
בּלעכן זשאַװערן אָן. טרו -- מאַכן עס זאָל 
װוערן פארזשאװערט. ,דער רעגן װעט נאָך אִי 
די בּלעכן". 

אַנושאַרען -- טרװ. ידע אָן, --געזשאַרעט. 
סל. 1. א סך אָנבּראָטן אויף אָנגעגליטע קוילן, 
אויף זשאַר. אִי עטלעכע קאַרטאָפֿל. אִי פֿלײש, 
2. פֿיג. אָנהיצן, אָנהעצן. אָנגליען (עמעצן, א 
סיטואַציע אע) דורך אױפֿהעצן. אִי די לופט 
אויף דער 'סאָבּראַניעי. ,דער דעמאַגאָג האָט 
אָנגעזשאַרעט די געמיטער". -עניש. 

אָנזשוגעװוען -- טרװ. -געװע אָן, --געזשו- 
געװעט. יאָך = סהטץ :526 :=. געניצט אין 
קאַלאָניעס פֿון אַרגענטינע. אײַנשפּאַנען, אָנטאָן 
דעם יאָך (צוים) אויף אַן אָקס. (האָט) אָנגע- 
זשוגעװעט די אָקסןײ, בּרוך בּענדערסקי. 


אָנזשווירן -- טרוו. זשוויר אָן, --געזשווירט, 
אָנשיטן מיט זשוויר. אִי דעם הויף. . 


אָנזשוזשען -- דזוו אָנזוזשען -=. 


אָנזשױבֿן -- טרװ. זשױבּ אָן, -יגעזשויבּט. 
אָן ספּעציעלער מי און מיט װייניק אָנשטרעני 


1831 


גונג פאַרדינען א סך געלט. אִי פֿולע זשמעניעס 
גאָלד. אִי א פֿאַרמעגן. 


אָנזשוליקן -- טרו. -ליק אָן, --געזשוליקט. 
אָנפּלױשן. אָנשװינדלען. אִי מיט דריידלעך, 
פֿאַלשקײטן. אַי און פֿאַרקאָכן אַ קאַשע. אִי די 
אייגענע קרובים, | 


אָנזשומען -- דזו אָנזשוזשען, אָנזוזשען -+, 
אִי װי אַ בּין. 


אָנושיווען -- טרוו. -װע אָן, ---געזשיװועט. סל. 
אָנקלײַבּן, אָנזאַמלען אויך מיט ניט:ערלעכע 

| מיטלען. אִי אַ מאַַיאַנטיק. ‏ געװיינלעך מיט 
זיך -- אִי זיך הײַזער און בּרײַזער. אִי זיך 
א פֿעטן פּעמפּיק, רויטן קאַרק, 


אַנושירירן -- טרו. -ריר אָן, -(גע)זשירירט, 
מיט לייגן אַ חתימה גאַראַנטירן, עֶרבֿ זײַן פאַר 
עמעצן אַ הלװאָה. אִי צענדליקער װעקסלען און 
דערנאָך אַליין דאַרפֿן בּאַצאָלן, 


אָנזשירען זיך -- אוטה. ירע זיך אָן, זיך 
--יגעזשירעט. סל. 1. אָנפֿרעסן זיך. האָט זיך 
אָנגעזשירעט װי אַ חזיר,. 2, אומאידל. 
ווערן פֿעט, דיק. אָננעמען, אַרױפציען אויף 
זיך װאָג. ?די מאַדאַם האָט זיך אָנגעזשירעט 
און קײַקלט זיך װי אַ גאַנדזײ. 2, פֿיג. דזװ 
אָנזשיװען -+, 


אַנזשל(י)אָקען -- טרוו. -קע אָן, ---געזשלייאָ- 
קעט. אָנטרינקען (זיך), אַרײַנטרינקען איבּער 
דער מאָס. ,װאָס אַרט דיך אַז איך זשליאַקע? 
און װיפֿל קאָן א מענטש אַי?ײ, שע, מאָטל וו. 

געוויינלעך מיט זיך -- ,-- איר האָט שוין 
הײַנט זיך אָנגעפֿרעסן און אָנגעזשליאָקעט", 
שע, 'מען איז זיך מוחלי. עוואו האָט איר בֹּאַ- 
וויזן אָנצוזשליאָקען זיך? װי איז אײַך ניט 
מיאוס. ... וואו האָט איר געקראָגן ספּירט?", 
ה. קאַמענעצקי איבּז, בּרונאָ יאַסענסקי, דער 
מענטש בּײַט די הױט, מאָסקװע 1936, פֿיג. 
,ס'האָט א כליאַפּע געטאָן א מבּול... די ערד 
האָט זיך שוין אָנגעטרונקען, אֲפילו אָנגע" 
זשליאָקעט", סאָװיי הײימלאַנד, 1965, יאה 6, 
-עניש, 


אַנזשמעניען -- טרו. ניע אָן, -'געזשמע- 
ניעט. ‏ 1. אָננעמען, אַרויסנעמען זשמעניעװליז, 
אי סעמעטשקעס פון זעקל. 2. צעלייגן עפּעס 
זשמעניעװײַז, הױפֿנװײַז. אי ראָזשינקעס מיט 
מאַנדלען אויף די טעלער. 


אַנושעבּרע(װע)ן -- טרװ. רעוע) אָף 
געזשעבּרע(װעגט. 1. אָנבּעטלען. אָנשנאָ- 
רען. אִי א היטל מיט גראָשנס. אִי עטלעכע 
שטיקלעך בּרויט. 2. אָנקלײַבּן, אײַנשאַפֿן, 
אַרײַנקריגן פֿאַרמעגן דורך (מיט) פֿאַרשיידענע 
מיטלען. ,דאָס איז תּחילת, איידער ער זשע- 
בּרעט אָן א גרויס קאַפּיטאַלײ, קמ, 1866, יא 33, 
,גאָלד האָט ער בּײַ מיר אַנגעזשעבּרעװעט!!", 
שע, יקנה"ז. ... ער האָט פֿון אַלץ. דערצן 
דינגט ער נאָך אָפּ פאַר האַלבּ אויף האַלבּ די 
סאָלדאַטסקע ערדן און זשעבּרעװעט אָדָ", א. 
- שויאן, געװיטער, קיעװ 1939. אויך מיט 
זיך. 


אָנחידושן זיך 


אַנושערען זיך -- דזו אָנזשירען זיך. ,ער 
האָט זיך גענוג אָנגעזשערעט", מ. טייטלבּוים. 

אָנחברן זיך -- {... כאַװערן...ן אוטו. חבֿר 
זיך אָן, זיך --געחברט. אַ לענגערע צײַט 
זיך חבֿרן מיט עמעצן (און דערנאָך איבּער- 
רײַסן די חבֿרשאַפֿט). אַי זיך מיט די וואוילע- 
יונגען און דערנאָך זיך אָפּטרײסלען פֿון זי - 

אַנחה שוברת חצי גופֿו של אַדם -- 
ואַנאָכע שויװערעס כאַצי גופוי שעל אַדאָםן 
זאַץ. תֹּח. 22 בּרכות, נה/ב; כּתובות, סב/א. 
א זיפץ (קרעכץ) צעבּרעכט א האַלבּן גוף פון 
מענטשן!. געניצט מיטן 3: עגמת-נפש פֿאַרי 
קירצט די יאָרן, 

אַנחוזקן -- {... כויזעקןן אוטװ. חוֹזק אָן 
-יגעחוזקט. חוֹזקן אַ לענגערע צײַט. אִי פֿון . 
גאַסטגעבּער און זײַנע געסט, : 

אָנחוטי"השדרהדיק -- {... -האַשעידרעדיקן 
אַדי. װאָס אין אָן אַ רוקנזײַל. אִיע בּעלר 
חיים, 

אָנחונפֿן -- {... כױינעפֿןץ אוטװ. חוֹנף אָן 
-געחונפֿט. אַ סך, א לענגערע צײַט חנפֿענען 
עמעצן. חוֹנפֿן א צאָל.. אִי דער בּעליהבּיתטע אַז 
זי איז די שענסטע, די קליגסטע און די גרעס- 
טע בּריה. אִי די גבּאָים, | 

אַנחוצפּה(נע)ן -- {...כויצפע...ן אוטו. 
חוצפּה אָן, --געחוצפּהט א לענגערע צײַט 
זיך אױפֿפירן מיט חוצפּה. אִי אויף א גראָבּי 
יונגערישן אופֿן. אִי אין דער געזעלשאפט פון 
איידעלע מענטשן. 

אָנהושימריק -- אַזי. װאָס איז אָן חושים, 
װאָס פֿילט ניט. ,א לענגערע װײַלע איז ער 
אַזױ געזעסן און ער האָט אִי געקוקט", ל. 
טרייסטער, טמז, 1411966, 

אָנהושפן -- {... כויישעכןן טרו. חוֹשך אָן, 
| יגעחושכט, מיט רייד אָדער מעשִׂים אָנ 
װאַרפן אויף עמעצן א פינצטערניש: אָנמאַכן 
א שלעכטע, טרויעריקע שטימונג. אִי די גאַנצע 
שטובּ מיטן אָכצען און קרעכצען. 

אַנחזירן -- {.. כאזערןן טרװ. חזיר אָך 
= געחזירט, 1, אָנװאַרפֿן, צעװאַרפן שמוץ, 
בּלאָטע איבּער (אויף) אַ שטח. מאַכן שמוציק, 
אָנמוֹשבן; אָנבּרודיקן; אָנפּאַסקודיען. אִ' װי 
אין א שטאַל. , דאָרטן װאו מען עסט חזירט 
מען ניט אָזִי, שװ. 2. אויך אוטװ. בּמקום- 
| װערפ פאַר אָפּטאָן עפּעס א מיאוסע זאַך. אִי 
רכילות. אִי אויף דער מידל װאָס מיט 
איר איז מען א לאַנגע צײַט אַרומגעגאַנגען 
אִי (אויף) די געװועזענע פּאַרטײײ-חבֿרים. -ונה, 
--חזיריי, 

אַנהיפֿורן -- {... כיבּערןן טרו. חיבּור אָן 
-י געחיבּורט. ‏ אָנשרײַבּן עפּעס װאָס האָט א 
קנאַפּן װערט, בּכלל פּעיאָ. אִי אַן אַטאַקע אויף 
ילִדן, | 


אָנחידושן זיך -- {... כיידעשןזן אוטו. חידוש 
זיך אָן, זיך --געחידושט. א סך, א לענגערע 
צײַט זיך חידושן: זיך אָנװאונדערן. אַי זיך פֿון 
גאָטס װעלטל. אִי זיך פֿון די װאונדיירים, פון 
די אויסטערלישקייטן. 





אָנחיותן זיך 


אָנחיותן זיך =- {... כיייעסן, כאַײעסן...} 
אוטו. חיות זיך אָן, זיך --געחיותט. א 
לענגערע צײַט זיך חיותן, זיך מחיה זײַן, האָבּן 
הנאָה פון עפּעס. אִי זיך פון (מיט) די שיינץ 
קליידער. אַי זיך פֿון (מיט) די געראָטענע אייי 
ניקלעך. . | 

אָן הפמה -- {... כאָכמען פֿראַזע. אויך: ניט- 
אָריגינעל, פֿלאַך. בּאַנאַל. דער פּלאַן איז גע- 
מאַכט געװאָרן אָן (א פּיצל) חי. אַ מאמר אָן ח'. 

אָנחכמהדיק -- אדי. װאָס איז אָן חכמה. 
אויך: איינפאַך, פּשוט. אִיע. רייד. אֶ'ער פּלאַן. 
;דער פּשוטער, איער אַנטיסעמיטישער מער' 
דעריונג", צייט, טמז, 1969 ש9. -יקייט -- 
עער האָט זיך געבּריהט צו געבּן די חכמה פֿון 
אָ", יג, תּוך | 

אָנהכמהן -- אוטװ 6 טרו. חכמה אָן, -'גע- 
חכמהט איר. אַרײַנגעבּן, אָנפּיקעװען א סך 
'חכמה'. בּליצן מיט (צו פיל) חכמה. אַי א רצי 
פעראַט אַז דער עולם זאָל קװצטשן מיט די 
פּלײיצעס. מיט זיך -- א סך, אַ לענגערע 
צײַט זיך חכמהן; זאָגן חכמות: זיך (אַנ)יצ- 
לען. מאַכן שפּאַסן. קיבּעצן עמעצן אִי זיך 
און אַלײן לאַכן מער פֿון אַלעמען אִי זיך 
אויפן חשבּון פֿון .+.. | 

אָן חפמות -- פֿראַזע. אויך: 1. פּשוט. אָן 
פֿליטערלעך. צוגענגלעך. ניט-קאָמפּליצירט. ניט- 
בּאַפּוצט. , זיי זאָלן האָבּן א בּוך, װאָס זאָל 
זײַן געשריבּן לײַכט, פֿאַרשטענדלעך און דער" 
עיקר קורץ, אָן ח', אָן פּלױדערײַען", מ. װעבּער, 
| דער יודישער פֿעלדאַרבּײַטער, װאַרשע 1891, 
 ,2/ |‏ בּאַשיידן. - צוגעלאָזן. אָן הינטער"כּוונות. 
ניט-פֿאַרהױלט. ,ער איז אַן אָפֿענער זעקס. 
און-זעכציק, אָן ח'". עאַ מענטש אָן ח' און 
אַ ייִדישער מענטש, זענען ביידע משמץ 
מענטשן װאָס לאָזן זיך נישט אַװעקפלײצן פֿון 
זיך אַליין מיט רייד", ש בּיקל, טמז, 1964 
װוצ14, / | 

8. ערנסט. צו דער זאַך. זאַכלעך. טאָלקאָװע. 
;לאָמיר אַרומרעדן דעם ענין װי פּראַקטישע 
מענטשן, אָן ח'". ,חברה, גענוג! אָן ח' זיך 
גענומען צו דער אַרבּעט". | 

אָנחכמותדיק -- אַדי. װאָס איז אָן חכמות; 
אָן קונצעלעך. אָרנטלעך. תּמימותדיק. אײינפֿאַך, 
;דאָס פּשוטע אִיע פֿאָלק...", ימ, דאָס נײַע 
לעבּען, נײי אַפּריל 1923 היקייט, 

אָנחלבן -- {, . . כיי'לעווןן טרװו 6 אוטװ. חלבֿ 
אָן, *-געחלבֿט. 1. אָנפֿעטסן, אָנשמירן, 
צעשמירן מיט חלב. אִי איבּערן גאנצן טישטעך, 
2. אָנשמעלצן. אָנפֿעסטיקן מיט חלבֿ. אִי די 
ליכטלעך אין חנוכּה-לאָמפּ. אִי די יאַרצײַט. 
ליכט, 

אָנחלומותדיק -- {... כאַלױמעס...} אַדי. 
| 1, װאָס איז אָן חלומות. אע נעכט. 2, װאָס 
איז רעאַל. אָן פֿאַנטאַזיעס. אע פּלענער. 
דיקייט, 
אָנחלומען -- |... כאַילעמעזן חלום אָן, --געי 
חלומט. אקזװ -- האָבּן א סך חלומות. א 
עפּעס אויסטערלישע חלומות. טרװ -- אֲני 
פאַנטאַזירן,. אויסטרוימען. אױיסמאָלן (זיך) ניט" 


1082 


רעאלע זאַכן. אִי אוֹצרות, פאַנטאַסטישע פּאַ 
לאַצן. אִי רײַזעס איבּער ימען. 

מיט זיך -- עס האָט זיך מיר אָנגעי 
חלומט.... ,מיט אַט דעם דאָזיקן קלאַנג 
{פלעגן זיין אַנשלאָפֿן װערן. און דעריבּער 
פלעגט זיך זיי אין די נעכט אִי צעבּויטעטע 
חלומות", איבּז, א. האָלאָוקא, פּראָלאָג, קלעוו 


5, | 
אָנחלקן -- {...כיילעקןן טרח. חלק אָן 
-יגעחלקט.. צעטיילן עפּעס אין א סך חלקים, - 


מאַכן א סך חלקים. אִי צו פֿיל פּאָרציעס בּרויט, 
אָנחמצן -- {... כאָימעצןן אוטװ 6 טרװו. חמץ 
אָן, --'געחמצט.. אָנװאַרפֿן, איבּערלאָזן (בּרעק- 
לעך) חמץ ואו מע טאָר ניט. אִי די אויס. 
געכּשרטע פּליטע (אויוון). אִי אויף דעם דיל 
פון קיך, 
אָנחנדלען -- {... כייינדלעןן טרו. חנדל אָן, 
יריגעחנדלט, ‏ אָנקומען צו עמעצן און דערבּײַ 
מאַכן חנדעלעך. זיך װענדן צו עמעצן מיט א 
חנדל. אִי אַ מאַן (פֿרױ). מיט זיך -- אַרופ 
ציֶען אויף זיך א חנדל. זיך אַי און בּעטן, 
אַנחניפֿהדיק -- אַדי. װאָס איז אָן חניפֿה. 
אָיע לױבּװערטער. -יקייט. 
אַנחנפֿע(נע)ן -- {. .. כאַנפֿענעןן אוטה. חנפֿע 
אָן, --געחנפֿעט. א לענגערע צײַט חנפענען 
לױבּן מיט זיסע רייד. אי דער בּעל-הבּיתטע, 
,מע דאַרף ניט אַזױ פיל אַי װען מע קומט צו 
עמעצן עפּעס בּעטן", בּ. שעפנער, פֿאָר, 1962 


װא15. מיט זיך. 
אָגחצופֿן -- {... כאַצעפֿןן חצוף אָן. --גץ- 
חצופֿט. אוטח -- מיטאַמאָל אָנהײבּן זיך 


אויפפירן װי א חצוף: זײַן אַראָגאַנט. אָנחוצפּה- 
נען. אִי אין קלאַסצימער. טרװ -- שאַרף 
אָנזידלען, אָנשײגעצן עמעצן. אִי דעם העכסטן 
בּאַאַמטן, | 

אָנחקירה(נע)ן -- {... כקיירענעןן אוטו 6 
טרו. חקירה אָן; -יגעחקירהט. א סך, אַ 
לענגערע צײַט חקירהן, זיך גריבּלען, דרינגען, 
װעלן דערװײַזן (עפּעס) דורך אנאליזירן. אַ' 
פּיתום און רעמסס. , גענוג שוין אָנגעחקירהט", 
ח. ליבּערמאַן, פאָר, 1962 או 7, 

אָנהרובן -- {... כאַירעװזן טרװ. חרובֿ אָן 
געחרובֿט. נעאָל. ‏ אָנמאַכן א חורבּן. צע- 
שטערן. מאכן, בּרענגען שאָדן. עדאָס יאָמערן 
פֿון װינט אויף חורבות װאָס ער האָט אין זײַן 
צאָרן אָנגעחרובֿטײ, אפֿא, לױיטער.. . קװאַל. 


אָנחשבּונען -- {... כעזשבּענעןן חשבּון אָן 
י-יגעחשבּונט. אוטו -- א סך, א לענגערע 
צײַט חשבּונען, סתּם אַזױ זיך פֿאַרנעמען מיט 
מאַכן חשבּונות. אִי אויף אלע פּאַפּירן, אױפֿן 
בּלאַט פון טיש, אויף דער װאנט. טרװ -- 
אַרײַנגעמען א סך און פֿאַרשײדנס אין חשבּון 
(אויך אומבּאַרעכטיקטערהייט), אי איבּעריקע 
הוֹצאָות. ,װאָס האָט איר מיר דאָ אַנגעחש- 
בּונט?י אַי פֿאַר ניט-גענומענע סחורות וֹנג. 
-עניש, | 


אָנהשיבותדיק -- {... כשיװעסדיקן אַדי. 
װאָס איז אָן (האָט ניט קיין) חשיבֿות. װאָס איז 


| אַנט- 


אָן ווערדע. אִיע בּאַנעמונג. איע האַלטונג. אוער 
ענטפֿער. -יקייט, 6 


אָנחשקן -- {... כייישעקןן טרװ. חשק אָן 
-יגעחשקט. 1. קריגן, אָנכאַפּן א חשק, אַ 

| בּאַגער צו עפעס. אַנשמעקן. בּאַגערן עפעס, 
אי געבּראָטענע טײַבּעלעך. ,ס'חשקן דיך ניט 
אָן קיין זויערע זאַכןײ, בּימקאָ, גנבים. 2 צו" 
געבּן חשק. אונטערגעבן קוראַזש. אָנרעגן. צו" - 
רעדן עמעצן צו עפּעס. אַי דעם חדרייינגל צום 
לערנען. אִי דעם קוֹנה צו אַ מציאה. מיט 
זיך. 

אָנחתמענ(נע)ן -- {... כאַיסמענעזן טרוו. חתמע 
אָן, --געחתמעט. 1. זזו אָנשרײַבּן. אי די 
בּקשה. 2, אונטערשרײַבּן דעם נאָמען. אַװעקי 
לייגן א חתימה. אַי דעם פּאַס(פּאָרט). 8. אונ- 
טערשרײַבּן א צאָל. אִי צענדליקער בריה, 
דאָקומענטן. ,... און אַחוץ אָנגעחתמעט װעקס- 
לען אויף אַ פּאָר טויזנט רובּל", שע, 'קינדער" 
שפּילי. 

4 אויך אוטו. אָנצײיכענען, בּאַשטימען, 
פֿאַרשרײַבּן פֿון אױבּן, פֿון הימל, אִי א גוט 
קוויטל. , פר בֹּעשֹׂר צו אונש צו גוטן די חתימה 
אַז דוא זאָלשט אונשׂט אן חתמנן צו גוטן 
לעבּן", עח, סט/ב. , אונ' הקבּ"ה האט אן גחת- 
מנט אן ראש השנה צו שיקן פיל רעגן אין 
עולם", מחזור שלש רגלים, ח"בּ, אַמשׂט 1713, 
פּו/ב. ;ליבּר גאָט, װעגן אונזרן לערנן זאַלשׂטן 
אונז אן חתמנן דען מאָרגן פֿון דער הייליגן 
טאג ויום כּיפּורן אין דײַן ספֿר הזכּרון", אריה 
ליבּ זעליגמן, תקוני המועדים, פֿיורדא 1725 
;און זאָל אונדז אי צום לעבּן און צו געזונט 
אין דעם יום-הדין װאָס הײַנט איז", איין נײַע 
שס תחנה, פּיעטריקאָו 1881. ,צולאָזן די 
סבֿרה אַז אויף אונדז איז אױבּן שוין אַזױ 
אָנגעחתמעט געװאָרן, אייבּיק נע-ונד צו זײַן 
גאָר אָן א סוף", ממוס, אַ סגולה.... | 


9. פֿאַרזיגלען א צאָל. פאַרגיסן מיט טרי- 
װאַקס. אִי די פלעשער װײַן. אִי די פּאַקעטן 
אָפּצושיקן מיט דער פּאָסט. | 


אַנט" -- פּרעפֿיקס פֿון װערבּ. -+תס :406. 
אָן אן אקצענט, אין אַלע פֿאָרמען פון װערבּ 
צוזאמען מיטן שטאַם. אָן גע- אין פּאַרטיציפּ. די 
צאָל װערבּן מיט אַנט- איז אַ בּאַגרענעצטע. אָפ- 
טער אין אַרכ װי אין ייִדישׁ פון די לעצטע 
עטלעכע דוֹרות. דאָך איז אַנט- מסוגל צו 
העלפן שאַפֿן נעאָל. פֿאַראַן 99 מיט דער פּאַ- 
סיווער קאַנסטרוקציע (אַנטלויפן -- אַנטלאָפֿן 
װערן: אַנטרינען --- אַנטרונען װערן), אויך 
װערבּן וואו נאָר די פּאַסיװוע קאַנסטרוקציע איז 
מעגלעך (אנטשוויגן װערן, אנטבּונדן װערן). 

די בּבּ: 1, אַװעק, פֿאַרמינערן (זיך), פֿאַר- 
(ענדיקן, למשל: אַנטלויפן, אנטשװינדן, אַנט- 
פֿאַלן,. 2. בּאַפֿרײַען פֿון עפּעס, אַװעקנעמען, 
צונעמען,. למשל: אנטארבּן, אנטזאלצן, אַנטי 
בּלעטערן. 8. מאַכן עס (מע) זאָל װערן 
אויס, למשל: אַנטבּעל(ה)גופֿן, אַנטגיאישן, 
אַנטגײַסטיקן, 4. היפוך פֿון בּ פֿון שטאַם, 
למשל: אַנטמוטיקן, אַנטקומען, אנטשאַפן 
9. אָנהײבּן, ארײַנקומען אין אַ צושטאַנד, למשל: 





אַנטאַ יבּ 


. אַנטדרימלען, } אַנטװאַכן, אַנטבּרענען, אַנטװעקן. 
0. מיטן בּ אויף, למשל: אַנטדעקן, אַנט" 
-בּלייזן, ), פֿאַרשײדענע בּב, למשל: אַנט- 
וויקלען, אַנטגײן, אַנטבּיטן, 


אַנטאַ'ב -- דער, "עס ('ן) פֿטמ. דזח עטאַפּ, 
קאָנװאָי. װאַך. אַעקשיקן מיטן אַי. אַרעסטירן 
און אָפּשיקן מיטן אַ'. 


אַנטאַבּע -- די, יס. אויך: אַנטאַבּקץ. דזו 
האַנטאַבּע, ?2 פּול, אוק. שטיל. האַלטער, 
אויער. הענטל צוגעפֿעסטיקט צו עפּעס א זאַך 
מע זאָל קענען אָננעמען מיט דער האַנט, א 
האַק מיט א לאַנגער אי. אי פֿון שופּלאָד. א' 
צום קופערט, 


אַנטאַנאָנױיזם -- דער, ען. 22 אײי 22 גר. 
'װידערשטאַנדי. ‏ 1. קעגנערשאַפט. פֿײַנדשאַפֿט- 

| לעכקייט. סאָציאַלער, עקאָנאָמישער, פּאָליטישער 
רעליגיעזער, פּערזענלעכער אאַ אִי. אי צו דער 
ימלחמה. ,װאקסט . . . די. קראַפֿט פון דעם גרול- 
סן גרונטבּאַזיץ דורך דעם װאָס זײַן א' צו 
דעם קליינעם גרונטבּאַזיץ פאַרשװינדט", דוד 
רויכל איבּז, רודאָלף הילפֿערדינג, פֿינאַנץ- 
קאַפּיטאַל, ווילנע, יאָר? ,די פּליטים .. . האָבּן 
... געװעקט צאָרן קעגן די בּיזאַנטישע דעס- 
פּאָטן. דאָס האָט געמוזט פֿאַרשאַרפֿן דעם אַ' 
צװישן די ייִדישע רעגירערס פון לאַנד און 
דעם הויף פֿון קאָנסטאַנטינאַפּאָל?, זק איבּז, 
שד צו. 


9 קאָנפּליקט. סתּירה. ;אין עאָט פֿון 
נקמה' ... איז ואַשן פֿון געזעלשאַפֿטלעכע 
אַ'ען איבּערגעגאַנגען צו אַ קאָנפליקט, װאָס 
שפּילט זיך אָפּ אין דער נשמה פון אַ יחיך", 
ש1, שלום אֵשׁ. 0. (בּי;אֲלאָגיע, מעד) װידער. 
אַנאַנד צװישן מוסקלען, מיקראַאָרגאַניזמען, 
מעדיצינען אע. 2. (כעמיע) סתּירהדיקע וויר- 
קונג, קאָנטעראַקציע פֿון צװויי כעמישע רע 
אַקציעס. 

דיזירן -- טרו. װירקן עס זאָל װערן אַן 
אַנטאַגאַניזם. אַ' איין חבר קעגן צװייטן, אי 
די מאַיאָריטעט קעגן דער מינאָריטעט ייזי- 
רונג, 

דיסט (יין, -קע) -- 1. קעננער, אָפּאָז 

נענט. ‏ 2. געשטאַלט אין אַ װערק װאָס איז 
לויטן כאַראַקטער א היפּוך צו אַן אַנדער גע 
שטאַלט. 9. מוסקל מיט אַן אַקעגנדיקער 
פֿונקציע, ‏ 4, יעדער מיטל, פּרעפּאַראַט, מעדי- 
צין װאָס װירקט אַקעגן אַן אַנדערן. -יסטיש 
-- אֵדי. , האָבּן זיך אַ מעסט געטאָן מיט די 
כּוחות יענע צויי אַיע קרעפטן.. .י, זשיט אוי 
נ"י 1919, , די בּיידע פּאַרטײען זײַנען ניט נאָר 
געווען פֿארשיידן, נאָר אויך פּרינציפיעפל א", 
ש. ראַװידאַָװיטש, ייִבּל |אא, 2. 

אַנטאָגענןיע -- די. בֹּא. אויך: אָנטאָגעץ- 
נעזע. 2 אי 22גר. אַנטװיקלונג, בּהדרגה. 
דיקע איבּערפורעמונג װאָס עס מאַכט אַדורך 
א בּעל:חי, אָנגעהױבּן פֿון עמבּריאָן בּיו זײַן 
פֿולשטענדיקן אױיסװאַקסן. יש -- אַדי 


אן טאג קומען -- צזװ. אַרכ. זיך אַרױס- 
! װײַזן, זיך אַנטפּלעקן פֿאַר דער ליכטיקער זון. 


1998 


,דאַנקיט השיי דשׂ ער האט לאזין דעם אמת 

אן טאג קומן", בּילה בּת הגאון מוה"ר בּער 

-ממשפּחת הורװיץ .;. וְמרת רחל בֹּת האלוף 
נתן רױיזניץ, איין שין מעשה, {פּראָג 11700, 


אָנטאַדלען -- טרח. -דל אָז, ‏ ---געטאַדלט, 
אָנװײַזן עמעצן אויף חסרונות און אים דאָס 
| אױפװאַרפֿן. אָנמוסרן. אָנקריטיקירן. אִַ' די 
שילער פֿאַר זייער שלעכטער אױפפֿירונג, 
- -ונג, -עניש, 
אָנטאָװלען -- טרו. -װל אָן, --געטאָװלט. 
| ארײַננעמען, אַרײַנשטעלן עפּעס אין (צװישן) 
טאָװלען. אײַנפֿאַסן אין טאָװלען. אי די לויזע 
דאָקומענטן. אִי דאָס צעפאַלענע בּוך, . 
אָנטאַטואירן -- טרװ. איר אָן, -(געטאַז 
טואירט, אַנצײיכענען אױפֿן נאַקעטן לײַבּ 
| פארשיידענע פֿיגורן דורך (אויס)שטעכן מיט 


אַ נאָדל, (אויס)פּיגמענטירן. אִי אױפֿן אָרעם אַ. 


נאַקעטע פרוי. אִי אַ שלאַנג. - 


אַנטאײיגענען -- טרו. --אייגן,. --אייגנט, 
1. אָפּפֿרעמדן. (מיט אָדער אָן כּוונה) זיך אַפּי 
זאָגן פֿון עפּעס װאָס איז אייגן. אַ' א קינד, 
אַי אַ {מיאוסע) געוואוינהייט. ,'אַנטאײגענען. 

| אויבּ עמעצער האָט עפּעס בּעסערס װי אָפּאײגע- 
נען, װאָלט כּדאַי (געווען צו הערן", מװ, יפֿאַ, 
9, 14. 2 אַרױסנעמען פֿון (עמעצנס) 
רשות. אַװעקנעמען דאָס װאָס איז פֿריער געװען 
(עמעצנס) אייגנס, עאַ' גרויסע לאַנד-ישטחים", 
דוד מאַרקוס, איק, 1962 שו 27 /נה. 


אַנטאײַזן זיך -- אוטװ. --אײַז זיך, זיך 
-יאײַזט. באַפֿרײַען זיך פֿון אײַז. דער טײַך 
אַנטאײַזט זיך, | 


אַנטאײראָפּעאיזירן זיך -- אוטוו. -זיר זיך, 
זיך -'אײיראָפּעאיזירט. (בּהדרגה) זיך בּאַפֿרײַען, 
זיך אָפּזאָגן פֿון דעם װאָס איז אײראָפּעאיש; 

- װאָס האָט צו טאָן מיט אײראָפּע. ,די װעלט- 
ווירטשאפט באַפּרײַט זיך פֿון אײיראָפּעס הע 


געמאָניע, זי אַנטאײראָפּעאיזירט זיך", ימ, נײַם, 


,6 


אַנטאיכישן -- -- טרוו. אַנטאיכיש, אַנטאיכישט, 

| בּאַפֿרײַען, אװעקנעמען דעם איך. מיט זיך 
-- ,. . . ווען מע קען זיך אַי און זיך צונױפֿגיסן 
מיט דעם אל", ימ, גק, טא 72, 


אַנטאָלאָגױיע -- די, דס 22 אי 22 גר. 'געז 
קליבּענע בּלומען.. זאמלונג (אין בּוכפאָרעם) 
פֿון אױיסגעקליבּענע ליטעראַרישע שאפֿונגען: 
לידער, פּאָעמעס, דערציילונגען אָדער טיילן פֿון 
גרעסערע פּראָזעיװערק. אי פון דער חורבּן 
ליטעראַטור. אַי פֿון לידער װעגן א"י. פֿינף הוו- 
דערט יאָהר אידישע פּאָעזיע, געזאַמעלט און 
צונײיפֿגעשטעלט פֿון מ. בּאַסין, נ"י 1917 |איז 

| די ערשטע גרעסערע אי אין דער מאָדערנער 

| ידי ליטעראַטוֹרן. -יסט. ירן -- טרװ. 
-עווען -- טרוו. איר. מאַכן אַנטאָלאָגיעס. (הל, 
5), 

אָנטאָ|לאָגיע -- די, -ס. 22 איי 22 גר. לערע 
וועגן דעם זײַןי. אָפּצװײַג פון מעטאפיזיק װאָס 
פֿאָרשט דאָס בּאמתדיקע זײַן. פיעדער פֿילאָי 


אָנטאָלען 


סאָפֿיע װאָס האַלט זיך פֿאַר אן אִי/ פאר א 
פאָרשונג פון דער זאַך בּעצם -- א פֿאַלשע", 
י. מעריסאָן איבּז, ה. ספּענסער, די ערשטע 
פּרינציפן, װילנט 1937 לאג לאַגיזם 
-- -שיטה װאָס האַלט אַז מע קען משׂיג זײַן 
דעם בּורא דורך אינטואיטיווער דערקענטעניש. 
-לאָניש -- אַדי. אֵישער ב אװ ײז אָדער 
אַרגומענט -- די מחשנה גופֿא װעגן גאָט 
איז ממילא כּולל אין זיך דעם בּאַװײַז פאַר 
מציאות הבּורא. ?1זיין האָבּן געװאָלט בּאַװליַזן 
די עקסיסטענץ פון גאָט מיט דעם בּאַרימטן 
אַיישן בּאַװײַז, ד"יה װײַל די װעלט עקסיסטירט, 
מוז גאָט זײַןײ, קאַר ן, 


אַנטאַלאַזשיק -- דער, יעס. -/21וס : זי = 
6 טייל פֿון פֿרױעךגאַרדעראָבּ, ענלעך צו 
אַ סטאַניק, נעמט פֿעסט אַרום דעם אייבּערשטן 
- טייל קערפּער אונטער דער בּלוזע אָדער דעם 
: - קלייד, ;איך װיל קיין גאַרשעטלעך, קיין שפּיצי 
לעך, קיין אַנטאַלאַזיקעט, װײַל זיי נאַרן זיך און 
נאַרן דעם אַנדערן. איך װיל בּגדים זאָלן זײַן 
בּגדים", לעװין אַבֿרהם ליאַנדאָר, איין נײַער 
קינסטליכער בּריפֿען שטעללער, װוילנע 1844,. 


אַנטאַלאַנטיק -- אדי. װאָס איז אָן (האָט 
ניט קיין) טאַלאַנט. טאלאַנטלאָז. אָיער שרײַבּער, 
אַקטיאָר, 


אָנטאַלאַפּעטשען -- דוו אױסטאַלאַפעטשען 
די+, 244, 


אָנטאַלאַפּ(ק)ען -- טרוו. -פק)ע אָן, -- געטאַ- 
לאַפּ(ק)עט. אוקר.. אָנטראָגן בּלאָטע מיט דִי 
פיס. אָנשמוצן. אָנבּרודיקן. צעגיסן װאַסער און 
אִי איבּער דער גאַנצער פּאָדלאָגע. ;האָסט שוין 
ווידער אָנגעטאַלאַפּעט??. 


אַנטאַליק -- דער, "עס, אונגין. --+ אַנטל. א 
- פֿעסעלע פֿאַר װײַן (50 פלאש לערך 


אַנטאָלמאַטשען -- טרו. -טשע אָן, -גע- 
טאָלמאַטשעט. 59: --טלומאַטשען. (מיט 

בּיטול) טײַטשן, אױפֿקלערן עפּעס מיט ניצן 
איבּעריקע אָדער צו פיל רייד. ,װאָס האָט עֶר 
דאָ אָנגעטאָלמאַטשעט? איך פֿאַרשטײ ניט אַ 
װאָרט?ײ, 


אָנטאַלעבּענדען זיך -- אוטו. ידע זיך אָן, 
זיך --געטאַלעבּענדעט. אַ לענגערע צײַט 
אַרומשלעפּן זיך. אָנגײן זיך אָן אַ ציל, סתּם 
אַזױ. אי זיך איבּער דער גאַנצער שטאָט און 
דערנאָך אַװעקפאַלן װי אַ געהרגעטער. - 


אַנטאַלען -- טרחװ. -לע אָן, - געטאָלעט. אוקר. 
סתסצ :2074- נאָמען פֿון אַ שפּיל בְּיַי װועל- 
כער מע גיט צו אַלץ מער װערטער אָדער זאַכןן, 
1. געבן עמעצן (עפּעס) צו פֿיל, איבּער דער 

מאָס. אִי געלט דעם פּוסטעפּאַסניק. דער זיידע 

האָט אָנגעטאָלעט די. קינדער צאַצקעס. 2. (מיט 

| צוואנג) אָנשטאָפּן, אַרײַנשטופּן, אַרײַנגעבּן עפעס 
עמעצן. אִי די קינדער מיט צוקערקעס, זי זאָלן 
צעשפּאַרט װערן. ,ער האָט אין אים אָנגץ- 
-טאָלעט, װיפֿל סאיז נאָר אַרײַן". אִי די קינדער 
מיט צו פֿיל היימאַרבּעט. אִי דעם קאָפּ מיט 
תּורה. מיט זיך. 





אַנטאַלעפּטשען 


אַנטאַלעפּטשען -- דזוו אױסטאַלעפּטשען -+, 
4, 


אָנטאַלעפען -- דזוו אוסטאַלעפּען -+, 244, 


אָנטאָלערירן -- טרו. -ריר אָן, --טאָלערירט, 
אַ לענגערע צײַט טאָלערירן, בּאַצֶען זיך גע 
דולדיק צו אַ צאָל מענטשן, זאַכן, ,װי לאַנג 
װעסטו דאָס אַ'?", 

אָנטאָלק -- דער, ‏ נעאָל. דאָס װאָס איז 
אָן טאָלק, אָן סדר. דאָס װאָס איז כאַאָטיש. 
;דער אִי און די אומפאַראַנטװאָרטלעכקײט צוי- 
שן א היפּשן טייל פון דער כּלל-טועריי", בּצג, 
טמז, 1966 א 14. 

אָנטאָלקעװען -- אוטו 6 טרו. ‏ קעװע אָן, 
-רגעטאָלקעװעט. ‏ אַ סך, א לענגערע צײַט 
טאָלקעװען, (אָנ)טענהן, (אָנ)רעדן, ארגומענטירן, 
אָי אַזױנס װאָס מע פאַרשטײט ממילא. אַי פֿון 
דעם און פון יענעם. ,ער טאָלקעװעט מיר אָן 
און זאָגט מיר:. . .*, מ. י. בּערדיטשעװסקי, יודיי 
שע כּתבֿים. מיט זיך, 

אַנטאַמטסן -- טרו. אימפ, איצ נבּ; --אַמט, 
בּאַפּרײַען, אָפּזאָגן פֿון (אַן) אַמט. אי די איבּערי- 
קע פּקידים, 

אָנטאָן -- דאָס (דער), "ס. װאָס מע טוט אָן 
הלבּשה. קליידונג. וואו ליגט מײַן אַי? דערלאַנג 
מיר דאָס אַי! נעם דעם קינדס אִי און טו אים 
אָןְ! זיך אױספּוצן אין בּעסטן אָי. ,ער איז אַזױ 
מאָגער געװאָרן אַז דער אִ'י פאלט פון אים 
אַראָפּי, רייד (קאָװגע). ,א חנעװדיק אִי װעט זי 
דיר געבּן צומ קאָפּײ, מס, משלי תּקע"ד, ד, 9, 
;אין בּאָד פֿלעגט עֶר היטן דאָס אַ', אונטער- 
געטראָגן אַ שעפעלע װאַסער", ממוס, פֿישקע. 
;ער שװערט אַז פֿון פּורים בּיז פּסח שלאָפט 
ער אין אַיי, שע, אַלטינײ כּתרילעווקע. , כ'פאַל 
אויפן בּעט אין אִי, קוים די בּלוזקע אַראָפּ 
געװאָרפֿן און די שיך", פרץ, 'שװועסטער'. 

אָנטאָן -- טרהװ. טו אָן, טוען אָן, -יגעטאָן 
(--געטון, 19, אוקר). תסט)}-םג :2106. 
1. אַרױפֿצ:ען, אַרױפֿטאָן (אויף זיך אָדער אויף 
עמעצן) (אַ) מלבּושים), שוכװאַרג אע. אָנ 
קליידן. ודי זאַך אין אַקװאַטיו, די פּערזאָן 
אין דאַטיװ.ן אִי א (דעם) מאנטל, א הוט, אַ 
יאַרמלקע. אִי די זשופעצע. אִי װאַרעמע װעש, 

| אִי דעם טלית און תּפֿילין (-+ 53) אִי די 
ציצית. טו דיר אָן א פּעלץ. אִי דער קראנקער 
פֿרױ א הויזקלייד. ,טו דיר אָן דאָס זײַדנקלײד 
און לאָמיר גיין שפּאַצירן", פֿל. ,איר שװערט 
בּיגונדן זיא צו ואשׂן אונ'י טעטן הארניש אן", 
שמואל-בּוך, סטראָפע 196, ,, איר זוילט און טון 
איין גוטש קלייט דעם הייליגן שבּת צו אִירן 
!= ערןן", 'בּנימינס שבּת-ליד', בּאַלד נאָך של"ך 
(בּיר, ייִבּל וווא, 2:1ן. ,עז זײַן װײַבּר דיא זײַן 
גיוואנטליך זאז זיא אירש מאַנש ראָק אן טונן, 
אוני זײַן הוט אויף איר קאָפּף אונ גינן אין 
האָזןײ, בּראַנט. ,וען איין גוי װיל איין משכּון 
אויז װעקסלן אם שבּת טאָר מן אים וואול אויז 
צו װעקסלן געבּן װען ער דשׂ קלייד אן 
טוט...*, לט!, סט/א. ,עס איז אָסור אין דעם 
טאָג |יום-כּיפּורן די שיך אָנצוטאָן", מחזור 
לימים נוראים, סלאַװיטע 1822, קמו/א. ,דינע 


1834 


קאָלדרעס און גראָבּע מײַטקעס און שיך פֿון 
גראָבּע װאָל טאָר ער זיי ניט אִ' בּיז ער זאָל 
זי איבּערזען |טאָמער איז דאָ פלאַקסןײ, זרעים, 
מט/ב. ,סאיז דאָך אָבּער אַן עבירה, א יִד 
זאָל קריכן בּגילוי-ראָש, האָבּ איך אים געגעבּן 
מײַן קאַשקעט און אַליין אָנגעטאָן זײַן ספּאָי 
דיקיי, ממוס, 'בּישיבה של מעלה'. ,צוויי גאַנץ 
גרויסע לײַט, צװויי רעגירערס, זענען דעם חתנס 
אונטערפֿירערס, זיי העלפן אים אִי דעם קיטל 
און די שיינע יום כּיפור-היטל", עט, לידער. 
;בּיז דאָס קינד קאָן נישט אַליין גיין, זאָל מען 
אים נישט אִי קיין שיך", פּראָפֿי שלייניץ איבּז, 
מרפא לעם, זשיטאָמיר 1824 פֿיג. , מיר האָבּן 
אָנגעטאָן דײַנע ספרי-תורות אין װײַסע מענטע- 
לעך...*, איין נײַע שס תּחנה, פּיעטריקאָװ 
1, 

*אָ דײַטש, דײַטש(ער)יש=אִי אין) 
קורצע, מאַדערנע קליידער, אַזוי װי א דײַטש. 
,די גזרות זענען פּשוט גזרות שמד, ערשטנס 
װיל מען אונדז אִי דײַטשעריש רחמנא לצלן...", 
י 7. בינשטאָק, בּײֵַא ר' שלמה בּערלינער, 
לװאָוו 1896 אָפֿטער מיט זיך -- ,צו אַכצן 
יאָר האָט ער חתונה געהאַט ... נאָכן אוקאַז 
האָט ער זיך אָנגעטאָן דײַטש", פרץ, ליטעראַי 
טור און לעבּן *ֹאַי דעם נאַ קעט = זיך אָנ 
טאָן קרוע"בּלוע; ניט האָבּן װאָס אָנצוטאָן 
*אָי דעם נײַעם נאַקעט און דעם אַלטן בּאָר- 
װעס -- דז. | 

*אָי עמעצן אַ היטל = דערהייבּן יא אַ 
היטעלע (אַ הױבּ, אַ ספּאָדיק) = אָפּשװינדלען; 
אָפּנאַרן. אויסשטעלן צום נאַר; אָפּטאָן א שפּיצל, 
;מע האָט מיר אָנגעטון אַ ספּאַדיק, און מע מוז 
איצטער פאָרן צוריק קיין פּערעיאַסלעװ", שע, 
פֿונעם יאַריד |. *ֹאַי א קופּקע = אויך: חתונה 


| מאַכן אַ פֿרױ קעגן איר וילן. *אַי זאָקן דער 


קאַץ -- חוֹזקיאויסדרוק לגבּי פֿרומע, װאָס ווילן 
כּלוֹמרשט אִי זאָקן דער קאַץ איבּער פּסח, זי 
זאָל חלילה ניט אָנטראָגן קיין חמץ, 

*ֹאָ אַ שטרײַמל = א) זיך) אַרױסשטעלן 
פאַר אַ פרומען; ב) נעמען נקמה, זיך נוֹקם זײַן, 
;ער בּרענט, מלא חמה, און קלערט מסתּמא 
בּײַ זיך: יווארט איך װעל דיר בּאַלד אַ' א 
שטרלימל, איך װעל דיר שוין גוט בּאַגראָבּן", 
ישׂראל רוחמובֿסקי, זכרונות.. ,, פּאָריז 1920, 
;טו אָן דעם קאפּעלוש און זאָג 'לכה דודי"", 
שפּאַסיק: װען עמעצער לױפֿט צו פיל אַרום 
ערב שבּת. *אַ' לאַנגע הויזן = װערן פֿול 
יעריק; צײַטיק װערן. *אַ' (עמעצן) אַ ספּאָדי 
ניצע = שפּאַסיק: װעגן א מאַן אַ שלימזל, אַ 
לעמעשקע װאָס לאָזט זיך פֿירן פֿון דער װײַבּ 
פֿאַרן נאָז. ?א ספּאָדניצע דאַרף מען דיר אַ'! 
אַ בּאָבּיצע בּלײַבּט א בּאָבּיצע! א מענטש האָט 
חשק ליגן בּײַ דעם װײַבּ אונטערן פּאַנטאַפֿל!, 
בּר כּוכבֿא, דער פֿוטער, װילנע 1894. *אַי 
אַ זאק אויף די לענדן = א) בּאַװיינען, בֹּאַי 
קלאָגן,. טרויערן; בּ) זיך פֿירן װי אַ בעל 
תשובה. ‏ *אַי א (סאַמעטענע) טאַרבּע = װערן 
אַ בּעטלער; גיין בּעטלען. ,דו װעסט דאָך 
מאַכן, אַז מיר װעלן אִי א טאָרבּע און גיין אי- 
בּער די הײַזער בּעטן נדבות", י. גױדאָ, דער 


| אָנטאָן 


סאָװעסט איז פֿערפֿאַללען, װילנע 1894. *אַי 
גאָט א טיזליק = זײַן א צבויאַק; זײַן צבֿיעות- 
דיק; זײַן א היפּאָקריט. *אַי גאָט א ספּאָדיק -- 
דז. *אַי אַ כאָמעט = אויך: א) אָנטאָן אַן עול; 
3) שפּאַסיק: אַי א שטײַפֿן קאָלנער. 

2. אַרױפֿציען, אַרױפּטאָן אויף עמעצן עפּעס 
א קליידונג (אויך אָן אָנװײַז װאָס מע טוט אָן) 
(די פּערזאָן איז אין אַקזאַטיון אי דאָס קינד, 
אי די קראַנקע פֿרוי. ;אַז מע טוט אָן שיין א 
בּעזעם איז ער אויך שיין (זעט ער אויך אויס 
װי אַ מענטש)", ,אַז מע טוט א שטעקן אָן שיין, 
האָט ער אויך חן", שװ. ,װען מן די תּכריכין 
ניאט.... זאָלן זי די נאהט וואול אום ניאן דשׂ 
זי ניט אויף גיט װען מן דען מת די תּכריכן 
אן טוט", ש. פֿראַנקפֿורט, ספֿר החיים, זולצבּאַך 
תּקנ"א. ,, מע זאָל מאַכן אויס דעם װאקס א 
לעכט . .. מע זאָל אִי דאָס לעכט אין תּכריכין 
און מע זאָל לייגן דאָס לעכט אויף אַ מיטה 
און צודעקן מיט שװאַרצן און מע זאָל דאָס 
לעכט מקבּר זײַןײ, נסים ונפֿלאות, אָרט? יאָר? 

9. בּאַקליידן און בּאַשוכן (א צאָל). בּאַזאָרגן 
מיט זאַכן, קליידער (אַ צאָל) אִי די אָרעמע 
קרובים פֿון קאָפּ בּיז די פיס. אַלע פּליטים אין 
די לאַגערן האָט דער דזשאָינט' אָנגעטאָן און 
אָנגעקאָרמעט. אויף װוינטער אִי די יתומימלעך 
אין װאַרעמע מלבּושימלעך. אי די רעקרוטן, 
4.. האָט |דער תֹּם דער מיניסטערן אים גע 
הייסן געבּן קליידער אַז מע זאָל אים אָיײ, נחבּ, 


| ימעשׂה בּחכם ותם', 


א די פֿאָרשטעלונג = (טעאטער לשון) 
אױיסשטאַטן. אויפנייען (אָדער צוקלײַבּן) קאָס- 
טיומען פֿאַר די אַקטיאָרן (פֿאַר די ראָליסטן, 
פּערסאַנאַזשן). אויך: צוגרייטן דעקאָראַציעס. 

4 אַרױפֿטאַן א פֿורעם. אױספֿורעמען. אויס- 
דריקן אין וערטער, געשטאַלטיקן. ,נאָכדעם װי 
דער געדאַנק איז שוין אויסגעדענקט, האָבּן זיי 
ערשט נישט קיין װערטער פֿאַר דעם געדאַנק 
אין װעלכן אים אָנצוטון", נאַד, זעקס בּיכער. 
,טוט אָן אײַערע געדאנקען אין שװערע מל- 


בּושים ‏ ... און איר װעט קוֹנהישם זײַן בּײַ 


אונדז װי א דענקער", דער לעבּעדיקער, פֿאַש, 
2 6 12, , דאָס אויג פֿון דער דיכטערין האָט 
אַליין אויפגעכאפּט, פאַרצייכנט און עס אָנגעטאָן 
אין פערזן-קליידער", לע, טמז, 1964 וע 21, 

9, אָנהענגען. אַרױפֿהענגען. אָנטשעפּען. אָנ 
בּינדן. אָנפֿעסטיקן, אָנשפּיליען. אִי דעם פאָר- 


| האַנג. אִי דעם פּרוֹכת אױפֿן אָרון-קוֹדש. אִי די 


קאָטאַרן. אִי די פּאַטשערקעס. אִי אַ מעדאַל. אִי 
די בּראָש(קע). ,דש איין ורוייא בּלדא גליגן 
זול. . . זול אירש װידר אנ טון {=ארויפלייגן 
אױפֿן בּויך אַ ספּעציעלע טאַבּעלע, צונויפ" 
געשטעלט פֿון ר' פּרץ כּהן און געשריבּן אויף 
אַ פּאַרמעטןײ, כּיײי יספר הרפואות', 1474 וַדוקא, 
טאג 17}. א(במתג ורסן) מיט דען מױל בּנד, 
אוני מיט דען צום מושׂטו עשׂ צו בּינדן (עדיו) 
ווען דוא זײַן צירונג װילשׂט אן טון", סהמ, 
תּהלים, לב, 9, ,איצט האָבּ איך גלעקלעך אָנ 
געטאָן, און רעד מיט קאַמעדיאַנטן-טאָןײ, יהואָש, 
'דער עולם'. *אָי שליפֿעס = דערהייבּן. בּאַשטי- 
מען אויף (צו) א העכערן, װיכטיקערן אַמט. 





אָנטאָן 


צוטיילן, אָנ(גע)טרויען (עמעצן) מאַכט. *אָי קינס 
צייכן = אַרױפװאַרפן, װאַרפֿן שװערע שולך 
אויף עמעצן: צוקלעפּן, צושפּיליען (צו) עמעצן 
פֿאַלשע בּאַשולדיקונג, 

0 אַרױפֿפּאַסן. אַרױפֿמאַכן. אַרױפֿלײגן, 
אַרױפֿזעצן (אַזױ װי אַ') אִי רייפן אויף די 
רעדער. אִי רייפן אויף די פֿאַסן (פֿעסער). אִי 
די בּרילן, די שפּאַקולן. אִי דעם הער-אפּאַראַט, 
אִי אַ פינגערל, א רינגעלע. 

*אָי אַ פינגערל = מקדש זײַן. *אַי תּפילין 
(דעם שליראָש) = שפּאַסיק, זען צי דער קאָפּ איז 
ניט אױסגעדאַרט. אִי א קאָראָנקע אויף אַ צאָן. 
אִי קינסטלעכע ציין, א בּריק. 

*אָי אַ צוים = אויך: אײַנהאַלטן, אײַנצוימען. 
בּאַגרענעצן, אַװעקנעמען, צונעמען רעכט: האַלטן 
(עמעצן) אונטער אײַזערנער דיסציפּלין. אִי א 
צוים אויף מענטשלעכער רשעות. ,האָט געהאַט 
זײַנעם װאָס זאָל.... אים אײַנשפּאַנען אין דער 
קארעטע, אִי אים א צוים און האַלטן אין די 
לייצן", ממוס, בּהמות. 

*אָי דיבּעס --- דזוו אָנטאָן קייטן; דזוו אָנטאָן 
אַ שלאָס אױפֿן מויל, 

*אָי קייטלעך (קייטן) אויף די הענט (אויף 
די פֿיס) = אַרעסטירן און אײַנשפּאַרן (איינ- 
זעצן) אין תּפֿיסה. ,האט מען מיך אויז דער 
תּפיסה אויף דאש מבצר אין איין חדר גיבּראַכט 
דיא בּרזלים ויידער != װידערן אן גיטאן", גה, 
2. מיודלען הייסט ער אִי קייטן, זעלנער 
זאָלן אים בּאַלייטן", ממוס, יודל. אָי א 
קרוין (אויפן קאָפּ) = אויך: אויסדערוויילן, בּאַ 
שטימען פאַר א פֿירער: דערהייבּן. מאַכן עמעצן 
װויכטיק, גרויס. ,.. . האָבּן אים אָנגעטאָן די 
קרוין פֿון א היסטאָריש געקריװדעטן", אפֿא, 
טמז, 1964 ווט 20 *אַי א שלאָס אױפֿן מויל := 
צונעמען פרײהייט פון װאָרט, רעכט אַרוסצן- 
זאָגן זיך. פאַרװערן צו רעדן. 

/. פֿאַרשאַפֿן, גוֹרם זײַן עמעצן א גוט גע 
פֿיל (אַזױ װי אַי אים, זײַן נשמה, א מלבּוש 
פֿון כּבֿוד, פרייד אע). אַי פֿאַרגעניגן, נחת-רוח, 
אִי די עלטערן נחת. ,פרעמדן מוז מער כּבֿוד 
אָנטון", טענדלאַו, 720. ,מן זאגט אים ויואָבןן 
װי אים ואַבֿנרןן דער קויניג גרוש אִיר הט אן 


גיטון", שמואל-בּוך, סטראָפֿע 941. פדוא װאשׂט. 


!= ווייסטן ניט וואז פאר חין (= חזן בּ"ה ער 
האט היא אונ' דען כּבֿוד דען מן היא אים אן 
טוט", פּראָגבּ. 2, , אונ' װיא נון דיא סוחרים 
זעהנטן ויא מן דעם יהודי אַזו איין גרושׂי 
כּבֿוד אן טוט.. .*, מבּ, מעשׂה קלו. ,אונ' כּל 
ימי חייה זיא בּײַא זיך גיהאַלטין אונ' איר כּל 
הכּבֿוד שבּעולם אן גיטאן", גה, 36, ,װילשׂטו 
האבּן דײַן קינדר זאָלין אונטר לײַטן טויגן, 
טוא זייא אין אירה יוגנט ניט צו פֿיל גוטן 
אןי, עיון, יב/א. ;אום דען קיסר מיט זײַן 
גאנץ האָף פּלאזיר אן צו טאן...", שאר, לח, 
2. ,איך בּין אײַך א בּעליחוב תּענוג אָנצוטאָן?", 
רחלע די זינגערין, זשיטאָמיר 1868. ,דער 
מענטש זאָל נזהר זײַן די ספֿרים כּבֿוד אַי", 
ר' משה בּרי' נתן נטע איבּז, שבֿט מוסר, 
סודלקאָװו 1833, 

אִי עמעצן די ליבּ = א) צוליבּ טאָן עמעצן; 


1939 


3 ) זײַן גוט, פֿרײַנדלעך צו עמעצן ;אין 
פֿרומיר מאַן עֶשׂט איבּיג (סעודת מצוה) דען 
זײַן כּװנה איז ניט צו עֹשׂן דען יצר-הרע גיט 
אן צו טאן, נייארט אַז ער זאָל כֹּח האָבּן השיי 
צו דינן", עח, כז/ב. 

8 זדזח 71 נאָר גוֹרם זײַן, פֿאַרשאַפֿן אַ 
שלעכט געפֿיל, אַ שװערע איבּערלעבּונג. אִי 
עמעצן שלעכטס. אִי (בּיטערע) צרות, יסורים, 
געבּרענטע לײַד, כּל הנגישות. אִי ווילדע שטיק. אַי 
שאָדן. אִי אַ בּושה. אִי חרפּות און בּושות. אַי 
א מעשׂה. אִי עינוייִם קשים. אִי א מיתה משונה, 
אִי אַן עלבּון. אִי אַרבּע מיתות בּית-דין = פאַר" 
שאַפֿן גרויסע יסורים. אִי קיצוריימים = קירצן 
עמעצן די יאָרן. אִי א גל ות -- מי. פאַרשאַפֿן 
צרות, װײיטיקן. ,איך בּין אמאל גירײַזט אין 
איין שיף, אַזו האט מן מיר גלות אן גיטאן", 
שֹׂהו, אַמשט 1723, לג/ב. אבור מײַנם ואָלק 
ישׂראל זולשׂטו מיר קיין שאנד אן טוןײ, שמואל- 
בּוך, סטראָפֿץ 276. ,מיר װערן ניקש פֿר שולדן 
אן ישׂראל, װען מיר זיא שון צרות אן טואן, 
דען זיא האבּן גזינדגט צו גאָט", סהמ, ירמיה, 
נ, 7. ,נאך מער האט איר ישׂראל לייד אן גיטאן, 
איר האט זיא מיצר גיװעזן אונ יסורים אן 
גיטאן"י, לטו, קלה/א, ,נון װיא איך אַלי צײַט 
פֿאַר מײַן קינדיר גיװועזין מיר גידאכט װויל אים 
קיין חרפּה לאזין אן טון", גה, 217, ,מע 
האָט . . . (איםן אַזױ איין מיתה חמורה אן 
גיטאן, אוי אונ װיי געשר;יען אויף די צרות", 
מעשׂה אומן. ,זי האָבּן אין זײַנער קעסטל גע 
פונען רוסישע בּיכלעך... מע האָט אים גע 
װאָלט אי כּל הפּסקים דערפאַרײ, אמד, שעפֿקע 
דער יאַנציצער אָרעם בּחור, װילנע 1872. ,מע 
זאָל רחמנות האָבּן... און מע זאָל אים נישט 
אִי דעם בּזיוזיי, שע, קליינע מענטשעלעך, 

*אָי זבּיטקעס = אָפּטאָן שטוקעס. פּראַװען 
קונצן, שטיקלעך. *ֹאַי א שפּיצל -- דז. *אַי אַ 
כּישוף = פאַרכּישופן; בּאַצױבּערן. איבּערוועל- 
טיקן עמעצן. מאַכן אונטערטעניק: מאַכן עמעצער 
זאָל טאָן, אױיספאָלגן (בּלינד) אַלצדינג װאָס מע 
הייסט. ‏ - 


9 אַנשטאָט אָפּטאָן. אױפֿטאָן. בּאַװײַזן, 


דערגרייכן א סך. (אָנ)אַרבּעטן א סך. ,װאָס זי 
האָט שוין הײַנט ניט אָנגעטאָן! אָפּגעקאָכט מי- 
טאָג, צעװאַשן װעש, אױפֿגעראַמט די שטוב, 
און װאָס ניט". *אַי מעשׂים = א) זיך אויסצייכע- 
נען, זיך קוֹנה-שם זײַן מיט װויכטיקע, נאָבּעלע 
אויפטוען. ,מע דארף פריער אַליין גאַנץ גענוג 
אִי מי בּיז מע קאָן לערנען דעם אַנדערן", בּ. א. 
זאַביעזענסקי, די שװערע צײַט שן, װאַרשע 
7 ב) אָפּטאָן װילדע זאַכן. אויפפירן זיך 
ניטיאָנשטענדיק, ניט װי עס געהער צו זײַן 
;סארא מעשׂים דער יונג טוט אָדי. 

0 אָננעמען אַן אַנדער געשטאַלט. מאַכן אַן 
אָנשטעל. בּכּיװון און בּוֹלט אַרױסװײַזז אַ געפיל, 
אַ בּאַציאונג, אִי (אויף זיך) דעם כּעסן. ,האָבּ 
מיר אָנגעטון א פֿרום פּנים און מיט אַ וויינענ- 
דיק קול גערעדט", יא /, 'גענאַרטע װעלטי 
;האָסט דיר אָנגעטאָן א זויער פּנים, און צײַט 
דו בּיסט הי האָסטו זיך נאָך נישט אױס. 
געלאַכטײ, י. האַלפּערן, שיינדעלע, וארשע 1913, 


אָנטאָן זיך -- + דפֿו. 


אָנטאָן זיך 


.געשטעלט זיך פֿאַרן שפּיגל, אָנגעטאָן אַן 
אַנדער פּנים און אַרױס אין גאַס", יוסף װײַס, 


| זאַמלונגען. 


אי אַ מאַסקע = אויך: זײַן צװײפּנימדיק; 
פֿאַלש, ניט-:אױפֿריכטיק. ,איך קען ניט איבּער- 
טראָגן די װאָס פאַרשטעלן זיך פֿאַר פּאָליאַקן .. . 
טוען אָן אַלערלײ מאַסקעס, װילן נאָכמאַכן 
אַנדערע פעלקער, כּדי מ'זאָל ניט דערקענען 
אַז זיי זענען ייִדן", ממוס, 'בּישיבֿה של מטה' 


1, רעפֿל. מיט בֹּבּ 
1, זיך אִי מיט געשמאַק, לויט דער לעצטער 
מאָדע. אִי זיך דעם יום-טובדיקן בֹּגד. אִי זיך 
מעשׂה פֿראַנט. ,טו (זיך) אָן די קאַלאָשן, עס 
רעגנט אין דרויסן". ,טו זיך אָן, עס װערט 
שפּעט". ;אונ' דער פּורטיגיזין יונגי גיזעלין 
האבּין זיך אֲלי מאָלט אין איר בּעשׂטי קליידיר 
אן גיטאן", גה, 81, ,האָבּן זיך אָנגעטאָן אין 
פּאַנצערן...", מחזור מן שלש רגלים, ח"ב, 
טשערנאָװיץ 1848, ,מע האָט נישט געלאָזט 
טוֹבל זײַן אַן אָשׁה װאָס זי גייט אין די האַר, 
נאָר אַז זי זאָל זיך אִי די נעצהויבּ, כּדי עס זאָל 
אָפּהיטן פון אַן איסור כּרת", א. י. שפּערלינג, 
ליקוטים װו, לעמבּערג תּרס"ט. ,... אַלץ װאָס 
מע זאָל טאָן אינדערפֿרי, ווען מע שטייט אויף, 
און װי אַזױ מע זאָל זיך אַיי, חא, ווילנע 1863, 
ב/א. ,מע טוט זיך אָן אין א שיין קלייד, מע 
צינדט אָן, בּענטשט ליכט מיט גרויס פרייך", 
ממוס, זמירות. ;אונדזער תּכשיט... לא דיי 
װאָס ער האָט זיך אָנגעטאָן דײַטש {= אין 
קורצע קליידערן, האָט עֶר נאָך אָנגעהױבּן 
שפּילן . . . אין קאָרטן", פּרץ, חסידיש. ,װאו 
האָט זי זיך אויסגעלערנט ... אַזױ אַ' זיך, ‏ 
ס'זאָל אויף איר זײַן װי אױיסגעגאָסן?", שע, 


טביה, 


יא זיך אין עסיק און אין האָניק = זיך 
שטאַרק אוױספּוצן. *אַי זיך לויטן טאָג (לויטן 
װעטער) = א) אָנטאָן קליידער װאָס זאָלן זײַן 
צוגעפּאַסט צו יעדער געלעגנהייט: בּ) אָפֿט 
בּײַטן קליידער. *אַי זיך װי צו די קונצן = 
זיך אִי אין לײַכטע, בּאַקװעמע קליידער: האָבּן 
װײיניק קליידונג אויף זיך, ,,מיט איר איז: לײַבּ 
טו זיך אָן, לײַבּ טו זיך אויס", שפּאַסיק פֿװל 
וועגן איינער װאָס איז ניט קיין געשטעלטע, 
װאָס קען זיך ניט דעצידירן. 

8 אִי זיך װי אַ כּלה, װי א כּלה-מויד, װי 
א כּלה אונטער דער חופּה, װי א חתן, װי א 
חתן"בּחור, װי ער װאָלט זיך געחתנט; אַי זיך 
װי דער כּהן"גדול, װי א מאַנאַרכ(ע, װי 
מלכות, װי א פּרינץ, װי א פּרינצעסין, װי 
בּת-מלכּה, װי אַ גראַף, װי א גראַפיניע, װי 
פּאַניענקע, װי אַ ליאַלקע, װי אַ טעקעלע, װי 
א רײַכע מחותּנתטע. אַי זיך װי אין קימפּעט, 
וי חווהלע (חיהלע, כיענעלע, נאַשקע, ציפּעלע) 
צום גט. אַי זיך װי אַ משוגענע פּריצטע, װי 


אלו אלו 


/ֵלו 


אַ גוי אום זונטיק, װי א פּגר, װי צו דער 


פּגירה. (די אַלע 99 אויך בּײַ אָנטאָן, בֹּבּ 271, 
זיי קומען דאָ, װײַל מיט זיך זײַנען זײ 
אָפּטער.ן 

2. זיך בּאַקלײדן. זיך אױספֿורעמען אין אַ 
געשטאַלט. |צום 83 פֿון װאָרט אָנטאָן.ן אַ גע 





אָנטאָן זיך 


דאַנק װאָס טוט זיך אָן אין װערטער. אַן 
אידיי(ע) װאָס טוט זיך אָן אין א געשטאַלט, 
א חלום װאָס טוט זיך אָן אין כּלערליי קאָלירן, 
אין געאָמעטרישע פֿיגורן אאַזװ. אןאיםן האָט 
זיך גענומען דוכטן אַז זײַנע זינד פון פֿאַר- 
צעןיאָר האַבּן זיך אָנגעטאָן אין בּלוט און 
פֿלײש", זש, טמז, 1963 א 11, ,,מײַן חלום האָט 
אין לײַבּ זיך אָנגעטאָןײ, חג, דער מאַמעס צואה. 

8 אָנהענגען, אָנשפּיליען אע אױף זיך, 
אַרױפפּאַסן, ארויפּטאָן אויף זיך. אִי זיך אַ 
מאַסקע. ,אַז דעם מענטש גייט גוט, טוט ער 
זיך אָן הערנער", שװ. ,אין דעם בּהמ"ד װערט 
דאָ גאַנץ שטיל, ר' שמואל טיט זעך אָן די 
בּריל", טעיאַטאָר. 

4, פֿאַרשאַפֿן זיך עפּעס װאָס בּינדט זיך מִיט 
א געפיל פון צופֿרידנקײט, פאַרגעניגן. |צום 
פון װאָרט אָנטאָןן אִי זיך תּענוגים, נאָכ- 
געבּן דעם יצר-הרע. עדי װאָס... עסן דאָס 
בּעסטע און מיט גרויסע צערעמאָניעס און מיט 
גרויס נחת און הרחבתתהלבֿ זיך אָנצוטאָן 
תּענוג", פּוקח עװרים, שקלאָוּ 1832. {לכן 
- דאַרף דער מענטש זיך איבּערלייגן, ... װי װײַט 
דאָס גאַנצע לעבּן מיט דעם פֿאַרגעניגן װאָס 
דער מענטש טוט זיך אַן... איז אַלץ הבֿל", 
| דרך עולם, ווארשע 1861, ,איבּער פּרימאדאָנעס 
און אַי זיך די גרויסע פֿאַרגעניגנס האָבּן מיר 
זיך ניט אױסגעבּראַכט", ממוס, שלמה. עדאָרט 
וואו די נשמות פון די צדיקים זיצן אויבנאָ 
און טוען זיך אָן וואוילטאַגײ, שע. 

8, פֿאַרשאַפן זיך עפּעס װאָס בּינדט זיך מיט 
אַן אומאָנגענעם געפיל, מיט. װוייטיק, מיט שאָדן 
אע. |צום 83 פון װאָרט אָנטאָן.ן ,קיינער קאָן 
ניט אִי מער שאָדן װי דער מענטש טוט זיך אָן 
אַלײין", שו. ,, מעֲשֵׂה בּחסיד אחד דער האט זיך 
גרושׂי סיגופֿים אן גיטאן, אן זומר האט ער 
זיך גילייגט צװישן פֿליא אונ' און גציבֿר אויף 
דער ערד", שׂהו אַמשט 1723, כו/א. ,סאיז 
ניט א חיובֿ אויף דעם בּעל:תּשובה, אַז עֶר זאָל 
זיך סיגופים אֵי, פּוקח עװרים, שקלאָװ 18232, 
אות יא. *זיך אִי א מ ע שׂ ה = זיך נעמען דאָס 
לעבּן. עס קומט (אַזש) אויס זיך א מעשׂה אָנ 
צוטאָן. אזוי פאַרדריסן (וויי טאָן אע) אַז מע וויל 
(מען איז גרייט) זיך אִי א מעשֵׂה. פטמ אויך: 
אִי זיך א לעבּעדיקע מעשׂה. זיך אִי א מיתה 
(משונה). אִי זיך צען מיתות.. ,איך זאָל ניט 
מורא האָבּן פאַר גאָט, װאָלט איך זיך אַ מעשׂה 


אָנגעטאָן". ,... כאָטש טן זיך דאָ, שונאי" 


ציון, א מעשׂה אַזײ, ממוס, מסעות. 

0. זיך אַרױסשטעלן פֿאַר אזא װאָס געװיינ- 
לעך איז מען עס ניט |צום בּ9 פֿון װאָרט אָנטאָךן, 
*ֹאָי זיך אין גזלן = װערן שלעכט; אַכזריותדיק, 
*אַי זיך אַ חלוקא דרבּנן = זײַן, װערן אַ צבו- 
יאַק, אַ היפּאָקריט, 

4 זיך אָנשטרענגען, זיך אײַנשטעלן (צו 
טאָן עפּעס, צו זײַן װי מע װיל אָדעֶר װי מע 
מוז). זיך אִי מוט, קוראזש. ,איך האָבּ זיך 
אָנגעטאַן איידלקייט און זיך אָנגעטאָן א כּוח 
ניט צו װײַון אַז עס איז מיר לאַנגװײַליק? 
- ;איך האָבּ דערזען, מע קומט מיר ניט צו 
-הילף, האָבּ איך זיך אָנגעטאָן א כּוח און האָבּ 


| דאָװניק האָט צוזאַמענגעקליבן אין א 


1586 


געפּרוּװט אַליין אױפֿשטײןײ, ממוס, צוריק 


-- אַהים. קווען דער פערדישער מוח זאָל זיך אי 


א כּוח און זיך נעמען מיט חשק בּאַקלערן 
דעם עסק", ש. מ. אָסטראָװסקי, דער מאַסקע- 
ראַדין בּאַל, װאַרשע 1884, עזייער זילבּער אין 
א גאַנץ יאָר געלעגן אין משכּון, נאָר אויף פּסח 
האָט מען זיך אָנגעטאָן א כּוח, אַרוסגענומען 
דעם זילבּער און אויסגעשטעלט אויפן טיש", 
ישׂראל רוחמובסקי, זכרונות..,, פּאַריז 1920, 
,האָט. .. זיך אָנגעטאָן א נויט !== זיך געצוואונ- 
געןן און געקומען אַהין אַ קוק טאָן", פנחס 
רודאַי, טמז, 1960 וו 14, 

8. אַרײַנטאָן זיך; מיט גרויס חשק זיך (אינ- 


= גאַנצן) אָפּגעבּן, איבּערגעבּן זיך צו עפּעס. ,א 


בּעל:תּשובה בַּאמת זאָל זען צו עסן א בּיסל.. . 
ניט אָנצוטאָן זיך אין דער אַכילהײ, פוקח עװרים, 
שקלאָװ 1832, אות כו. ,איוב האָט געזאָגט; 
איך האָבּ זיך אַנגעטאָן אין די מידה פֿון 
צדקה", אמד, דער סיום התּורה, ווילנע 1868, 

9 צושטיין צו עמעצן און יאַדען. זיך אָנ- 
זעצן (אויף עמפֿעצן), אַָנטשעפּען זיך. אװאָכ 


| האָסטו זיך אָן מיר אָנגעטאָן, יאַכקע! איך האָבּ 


דיר ויפל מאָל... געזאָגט, יאַכע, זאָל זאַך 
דיר ניט װעלן אַ לערנער, עס איז ניט אונדוער 
קעשענע צו דעם", י. בּודזאָהן, דער מקח טעות, 
וילנט 1927. ;אַז איינער איז (געװעןן אין 
עצבות אָדער {איןן מרה-שחורה, פלעגט ער זיך 
אין אים אִי. . . און אַלץ מיט גוטע װערטער", 
לדבּ, נײי תּשי"ז, קטו. 


אַנטאָ נאַווקע -- די, -ס. אויך: -נ(י)ג'ווקע, 
אָ'נאָ 


דניווקע, 2 פּול, װר, אוק. מין װינטער' 
עפּל. גרויס, אָבּער קלענער פֿון אן אפּאָרט. אַ 
בּיסל צילינדריש אין פֿאָרעם. ליימיקער, װאַקסע- 
נער אָדער גרינלעך געלבּלעכער קאָליר. גע- 


| שמאַקער, װײַניקער טעם. קער איז צוגעגאנ- 


גען . . . בּאַטאַפּט די עפּל ... דאָס זענען געװען 


די איס, א געשמאַקער װינטערעפּלײ, ל. האַלֵי 


פּערן, אַמעריקאַנער, 1959 שו 10. אויך: אנ- 


- טאַנאַווער עֶפּל) -- אַדי. ,זײַן װײַבּ פלעגט 


מיר שענקען געזײַערטע עפּל, װײַסרוסישע, 
שטײיַפע אַי עפּלײ, הָאֵל, מײַן אוצר. ,דער סא- 
װײַסער 
טאָרבּעטשקע אי עפּלי, חיים פּעט, אַ פּאַסטקע. 


אַנטאַ'נטע -- די. 22 אײ 22פר. יֿאַר 


שטענדענישי. ‏ פרײַנדשאפֿטלעכע פֿאַרבּינדונג, 
אָפּמאַך צװישן צוויי אָדעֶר מער מלוכות זיך 
צו שיצן קעגנזײַטיק, ספעצ בּונד צװישן ענג- 
לאַנד און פראנקרײַך (שפּעטער אויך רוסלאנד) 
געשלאָסן אין 1904. בּעת דער ערשטער ועלט- 
מלחמה (1914 --- 1918) געווען בּאַקאַנט װי דער 
צד קעגן דײַטשלאַנד -- עסטרײַך -- איטאליע, 
,ווער עס זאָל ניט זיגן אין דער מלחמה, צי 
די אַ', צי דײַטשלאנד, װעט דער ארבּעטערי 
קלאַס דערפון סײַװיסײ גאָרנישט האָבּן", זב, 
דער װעג פון פֿאַראַט, מאָסקװע 1932. די 


קלײנע אי -- בּונד צװישן טשעכאָסלאַ 
װאַקיע, יוגאָסלאַװיע און רומעניע (1920) זיך 


צו שיצן קעגן אונגערן. ;די ק' א'... א יי. 
פֿאַקטאָר אינעם גלײַכגעוויכט פֿון אײיראָפּץ יי. 
איז אַ. מײַסטערװערק פון עדואַרד בּענעש", 


אנטאַפֿ -- דער, -ן. 


אַנטאַפּ 


צ. ה. װאַקסמאַן, אין לאַנד פֿון מהר"ל און 


מאַסאַריק, װאַרשע 1936, 


אַנטאָני"ם -- דער, יען, 22 איי 22 גר. / װאָרט 


װאָס זײַן בּאַטײַט איז דער היפּוך צו אַ צװייט 
װאָרט, אַװעקגעשטעלט נעבּנאַנאַנד: שיין --- 
מיאוס; שיינקייט -- מיאוסקייט; סימפּאַטיש 
-- אַנטיפּאַטיש; סימפּאַטיע --- אַנטיפּאַטיע: זײַן 
װאך --- שלאָפּן; אינאיינעם -- בּאַזונדער אע. 
;עס װערן בּאַהאַנדלט סינאָנימען,. עס װערן 
געבּראַכט אֵ'ען...=, אַפֹּֿו שפּראַכפּראַנט, זב, 
יעוו 1935, מאן 473. | 


אָנטאָנען -- טרו. טאָן אָן, --געטאָנט. מאַכן 


עס זאָל זיך בּאַקומען דער ריכטיקער טאָן. 
אי די פּיאַנאָ. אַ' א פֿידל, 


אָנטאַנצן -- טאַנץ אָן, -געטאַנצט. אוטו -- 


1. טאַנצן אַ סך. ,װיפֿל מיר האָבּן שוין אָנגע- 
טאַנצט!",. 2. (מיטאַמאָל, פּלוצלינג) אָנשפּרינ- 
גען, אַרױפֿשפּרינגען, אַרױפֿטאַנצן אויף עפּעס 
(עמעצן). ,איר זײַט ניט קיין מאַטואָס... 
דערװײַל טאַנצט ניט אָן אויף א נעץ...", 
איבּז, װל. לידין, שטילער אָדער גרױסער, 
מינסק 1926 טרװ -- אױסטאַנצן. בּאַװײַון 
(פֿאַר עמעצן) אַ טאַנץ (װי צו טאַנצן). ש-- קינ" 


דער! איך װעל אִי און איר װעט עס שפּעטער 


איבּערטאַנצן". מיט זיך -- ער האָט זיך 
שוין הײַנט גענוג אָנגעטאַנצט, -עניש, 


| דער (דין, הקע). 


אַנטאַפטן -- טרו. טאַסט אָן, --געטאַסט. אַרכ. 


תס1 + תמה :1786. אָנטאַפּן, אָנרירן. בּאר 
התורה פֿארטײַטשט אולי ימשני אָבי' (בּראז 
שית, כז, 12): ,טאָמער װעט ער אנטאַשטן מיך". 
, פֿיללײַכט װערט מיך מײַן פֿאטר אן טאַשׂטין 
אוני װערט פֿילן דשׂ איך (יעקב) בִּיןײ? רי משה 
פֿראַנקפורט, איבּז, מנורת-המאור, אַמשט, סז/ב. 
עדר נאך קומט דש קינד אין דיזה. װעלט אוני 
איז נאך שואַך אין זײַן גפילן... נייארט װען 


- מן עשׂ אן טאַשט..,* , חה, אַמשט 1716, לז/א. 
אַנטאַפעװען -- טרו. -סעווע אָן, -יגעטאַסע- 


װעט. 1, געדיכט אָנשטאָפּן, אָנפּאַקן, אָנ" 
פּראָפּן, אִי א סקלאַד מיט סחורה. אִי א טשעמאַ- 
דאַן מיט קליידער. אי א שקאַטולקע מיט 
מטבּעות. 2. אָנװאַרפֿן, אָנװאַליען, אָנשיטן, 
אָנהױפֿן אין אַ קופּע (איינס אויף דאָס אַנדערע). 


| אִי די אראָפּגעפֿאַלענע עפּל אין מיטן סאָד, אִי 
שמאַטעס אין קאסטן, 


9 דזו אױסטאַסעװען, 
בּו -+, 245, 


אַנטאַסקע(װע)ז -- טרו. -קע(ווע) אָן! = גע 


טאַסקע(װע)ט. סל.. אָנשלעפּן, צונױפֿשלעפּן 
אַנבּרענגען. אָנטראָגן. אִי שטיינער. אִי אַלטע 
שטיקער מעבּל. ,די נאַסע צװײַגלעך, װאָס זי 
האָבּן אָנגעטאַסקעט פון װאַלד, האָבּן גע 
טרישטשעט", איבּז, אי. מיקיטענקאָ, פרילינג, 
קיעוו  .1935‏ -עניש. 


אַקט פון אָנטאַפּן.. איינ- 
דרוק, געפֿיל, חוש פֿון אָנטאַפּן. ,פֿלײיש פֿונעם 
אַכטפֿוס ... לױט אויסזען װײַס, לױטן אִי 
עלאסטיש", ח. פֿרידמאַן איבּז, װו. ק. אַרסעניעװ, 


דערסו אוזאַלאַ, מינסק 1935, 





אַנטאָפּטשען 


אָנטאָפּטשען -- טרו. -טשע אָן, -געטאָפּי 
טשעט. 89: --דאָפּטשען. 1 אָנטראָגן 
שמוץ. אָנבּרודיקן, אָנטרעטן. אִי מיט בּלאָטיקע 
פֿיס אױפֿן טעפּעך. 2. אויך אוטװ. קריכן, 
| בּראָדזיען, גיין מיט שװערע פֿיס אויף (איבּער) 
עפּעס,. צעטראַמפּלען. צעשיטן. אַי (איבּער) די 
בייטן און צעטרעטן די יונגע. געװויקסן, + 2 גע- 
דיכט אָנפּאַקן, אָנשטאָפּן. אײַנקלאַפּן, אײַנדריקן, 
אָנדריקן, מע זאָל קענען מער אַרײַנלײגן. אַי 
דעם שטרויזאַק. אִי דעם רוקזאַק, די װאַליזע, 
4 צעממיתן; קאָפּען, בּריקען, טרעטן מיט די 
פֿיס. אִי מיט די שטיװאַלעס איבּער די געפּײַי 
ניקטע. מיט זיך -- אַ לענגערע צײַט 
אַרומגײן מיט שװערע טריט. ‏ עניש. 


אָנטאָפּ(י)ען -- טרו. ‏ פּיע אָן, -יגעטאָ- 
| פּױי)עט. סל. 1. אָנשמעלצן. אָנקאַפּען. ?אירע 
ליכט האָבּן שטענדיק געטריפט און אָנגעטאָ 

פיעט חלבֿ אויפן סאַמעטענעם טישטעכל", יבל 
וויואאא. 2. אױסטאָפּיען אַ סך. צעלאָזן אַ 
סך. אִי שמאַלץ. אִי פעטס און פֿאַרמישן אין 
| טייג. אִי שניי אויף צו טרינקען. 0. איך 
אוטוו. אָנקװעלן. אָנטײַען. אָנקלײַבּן נחת, שטראַ 
לן פֿאַר פֿרײד. אִי (נחת) פון די זיסע אייניק" 
לעך. אויך מיט זיך. 


אָנטאַפּיק -- אַדי. 1. װאָס מע קען לאָזט 
זיך) אָנטאַפּן, אַיע פֿיגורן. אִיע סחורה. 2. װאָס 

איז בּוֹלט. קאָנקרעט. ממשותדיק. זאַכלעך. אַן 
איער אמת. ,די אַנדערשקײט דאַרף זײַן גענוג 
בּוֹלט, גענוג אָנזעאיק, גענוג אַיי, ימ, אונדזער 
שול, מעקסיקע 1948. זיקייט. - 


אָנטאַפולער -- אַדי. -+ דפֿװ. װאָס מע קען 
(לאָזט זיך) אָנטאַפּן. װאָס איז בּוֹלט, אָנזעעװדיק, 
קאָנקרעט. ,נאַציאָנאַלקײט איז ניט דאָס אַילעכע, 
דאָס מאַטעריעל-קאָנקרעטע", ימ, נײַס, 1926, 
,די אַזױ גערופֿענע ניט-אָילעכע פֿאַקטן פון 
לעבּן", מװ, דער װעג צו אונדזער יוגנט. 
אָ בּאַר -- אַדי. דטשמ. נר. -קייט, 


אָנטאָפּלען -- דזוו אָנדאָפּלען -+. 


אָנטאַפּן -- טרו. טאַפּ אָן, --געטאַפּט. 1. אָנ 
נעמען, אָנרירן עפּעס מיט דער האַנט (פֿינגער, 

פֿוס אע) און עס (ממש) פֿילן, אִי די קליאַמקע 

פֿון דער טיך. אִי די בּאַק, די האָר. אִי דעם 
הייסן אײַזן, סאַמאָװאַר (און זיך אָפּבּרוען). אַ' 
מיטן פוס דעם שליסל אויף דער ערד. אִי עפּעס 
אין דער פינצטער. ,אין חוש המישוש, אין 
װאָס ער טאַפּט אָן מיט די הענט", חה, 131 
;און מיר {שדיםן שװעבּן צװישן זיי און . . . זי 
קענען אונדז ניט אָיי, רבֿקה בּת רי יוסף איבּז, 
אגרת בּעלי חיים, אוסטרה? {לבֿונ יאָרז 
;דערבּײַ שטרעקט ער אויס אַ האַנט און טאַפּט 

אָן ר'י שמשונס בּויך", ממוס, ‏ בּישיבֿה של 
מעלה'. ,מיט ציטערדיקע הענט איך טאַפּ דיך 
אָן -- פֿאַרשטעל זיך ניט", חג, דער מאַמעס 
צוואה. 


2. אָנרירן ניט דירעקט, נאָר דערפֿילן עפּעס 
בּײַם (מיטן) אַרומטאַפּן. אִי דעם טײַסטער אין 
בּוזעם:קעשענע. גאַלס עֶר האָט נאָך בּײַ זיך אין 

| טאַש אָנגעטאַפּט אייניקע טאָלער, האָט צרי.. 


געכאַפּט אַ 
יזאָהן, דער ממזר. 
- די אַרומיקע טאַפּט ער אָן אַ 


1097 


טיקעט װײַטער צו פֿאָרן", י. בּודי 
. ., ווילנע 1927, , בּגנבה פאַר 
קניפּל אין טלית- 
קטן, פון דאָרט שלעפּט ער אַרױס עטלעכע 
צעקנייטשטע שיר:השירים"בּלעטלעך", סמבּ. . 
9. אַ לענגערע צײַט טאַפּן מיט אַ האַנט בּײַם 
גלעטן, צערטלען. אִי אַלע אייניקלעך, זיי אויסי 


קושן די בּיינדעלעך. װאול -- אִי די מודן, 
מיידלעך. "אָי די בּיינער = אָנבּרעכן די בּיינער. 


*אָי די צורה --- דז. 

4 ניצן דעם טאַפּיחוש און אױסגעפֿינען. 
אָפּשאַצן, אִי דאָס פרישע בּרויט. אִ' דאָס 
שטיקל סחוֹרה, און זען צי סאיז װערט דער 
מקח. אִי דעם זייגער און זאָגן די שעה (די 
צײַט). דער בּלינדער טאַפּט אָן מיטן שטעקן 
דעם װעג. אִי די הון, צי זי האָט שמאַלץ. 
;טאַפּט אָן אַלצדינג, נאָר ניט דעם רעכטן 
װעג צו גליק", ממוס, קליאַטשע. ;האָט גע- 
האַלטן דעם קאָפּ פאַרװאָרפֿן אויף צוריק, װי 
אַ קלאָרזעער, מיט בּיינערדיק-בּלאַסע פֿינגער 
אָנגעטאַפּט אין ספר די נייטיקע שורות", 
בּערג, בּײַם דניעפער |. ;היים איז געװען 
נאָענט -- אױספּלאַנטערן זי פֿון גאַסן און 
געסלעך, אַי זי אין דער פינצטער", אַקש, 
סאָװי היימלאַנד, 7, פאן 6. *מע קען עס 


אי מיט די הענט = אויך: א) מע קען עס 


אויסגעפינען; ב3) מע קען עס גרינג בּאַנעמען. 
9. (וװעלן) דערויסן זיך עפּעס, אַרױס: 


קריגן אינפֿאָרמאַציע. אִי בּײַ דער שכנטעס 


דינסט װאָס עס קאַכט זיך בײַ דער מאַדאַם 
אין טעפּל. אִי בּײַ דער װאַך װאָס עס טוט 
(הערט) זיך הינטערן טויער. אִי און זען ואו 
מע האַלט אין דער װעלט. "אַי דעם פּולס 


(דעם דפק, דופֿק) = אויך: אומדירעקט דער" 


פילן, דערגיין דורך אױספֿרעגן, דורך אַנאַ- 
ליזירן. ,אינטערעסאַנט איז אָנצוטאַפּן דעם 
דופֿק פֿון דער צײַט אין ראַבּינס גרעסערער 
דערציילונג", עוזר האָלדעס, סאָװ' הײימלאַנד, 
2, נאן 2, 

| 0. דערשפּירן (מיט די חושים). דערפֿילן. 
אױפֿכאַפּן. אִי די שטימונג בּײַם עולם. אִי דעם 
פֿאַרבּאָרגענעם װייטיק בּײַ די פֿאַרזאַמלטע צו 
דער אַזכּרה. אִי דעם ציטער בּײַם עולם אין 
טעאַטער. ;אַזאַ נשמה ... פֿילט דעם ריח פֿון 


לבֿנה-שטראַלן און קאָן אִי דעם שאָטן פֿון אַ 


לאַנגיגעשטאָרבּענעם מפּיל-קינד", פרץ, פֿין 
דץ סיעקל. ,איר קענט כּמעט אִי מיט די 
הענט די אַטמאָספֿערע אין דעם הױז פֿון די 
האַלפּערנס", שנ, שלום אֵשׁ. ,... האָבּן נישט 


! סִתּם ממש אָנגעטאַפּט די ייִדישע גבֿורה, נאָר 


עפּעס נאָך העכערס' --- דעם ייִדישן גײַסט", 


-אפֿא, טמז, 1964 4 5. ,--- נאָר דער װאָס האָט 


וויזיע, דער װאָס פילט דעם פּולס פֿון גע 
שיכטע, טאַפּט אָן די יסודות פֿון פּאַליטישער 
עקסיסטענץ", הרבֿ י. ד. סאָלאָװײטשיק, פפֿון 
אַ דרשהי, תּשכ"ב. ,דאָ טאַפּט מען אָן דעם 
טראַגישן װאָרצל פֿון דער װעלט, --- פֿון אַלע 
צײַטן בּיז אונדזערער", י. דאַפּאָפּאָרט, פֿאַש, 
3 21. ,נידער אַראָפּ. . . צום אָרט פון כּותל- 
מערבֿי. ... דו װעסט. אָי... דעם סוד פון דער 


/1908. - ה-עכץ. 
| אָיס פֿון אַן אַכטפֿוס. ?אַן אִָי! אומעטום רוקט 


אַנטאַפּעװדיק -- אַדי. 
- טאַפּן, װאָס איז בּוֹלט, ממשותדיק. אִיע, אויס: 
| געפּוקלטע אותיות, 
(זײַן 'כּמויװעלטץ ... אין די בּעסערע לידער 


אָנטאָפּען -- 
אָנטאַפּעצירן -- טרו. -ציר אָן, --(גע)טאַפּע- 


אָנטאַפּץצירן 


? אייפיקייט", ציטירט זלמן שזר, טמז, 141.1968. 


7. אַזױ װי) בּאַנעמען, תּופֿס זײַן, משׂיג 


| זײַן. אִי דעם געדאַנק. אִי דעם אױספֿיר, דעם 


אמת. עדאָס איז דאָך ערשט די גאַנצע חריפֿותי 
אַדרבּה, לאָז אַ ייַד בּרעכן דעם קאָפּ, פֿאַלן 
אויף דעם שׂכל און געפֿינען, גלאַט אַזױ 


פּראָסט װי עס געהער צו זײַן, קען דאָך אַפֿילו 


אַ גראָבּער יונג אויך אָי, ממוס, פֿישקע. ,אַזױ 
װי מע קאָן נישט אִי דעם װוינט, אַזױ קאָן מען 
ניט אי די נשמה", משה אהרן גליקמאַן 
מליקאָוא, בּרכי נפֿשי, װאַרשע 1898. ער -- 
דער ניט פּאָעט, דער ניט-װיזיאָנער -- האָט 
אָנגעטאַפּט... דעם עצם פֿון דעם חסידיזם", 
קאָר ו, | . 

8. דערװישן. דערטאַפּן. דערשנאַפּן. דער 
שמעקן. דערקענען. אױפֿדעקן, אִי בּײַנאַכט די 


אַרײַנדרינגערס. אִי דעם שווינדלער. אִי אַ גוט 


געשעפטל. קאז ער װעט זיך בּאַזעצן אין אַן 
אַנדער גרענעץ, װעל איך בּײַ אים אִי זײַן אַפּו 
תּיקִי און איך װעל קומען צוריק אין ויךן", 
ש. בּעקערמאַנן, דער מאָרגען שטערן אדעס 
4, +די פּראָזשעקטאָרן װעלן אִי דעם שׂונאס 
עראָפּלאַנען אינדערלופטן", בּ. בּ. טראַמ, װייס 


װי צו בּאַשיצן זיכ פונעמ לופֿטיסױנע, מאָסי 


קװע 1941, | | 

9 אַרכ. פֿאַרכאַפּן. פֿאַרהאַלטן. אַרומנעמען. 
,װועלכן דא האבּן אן גיטרופֿן דר איין יהודי 
האט גיהאַט, דען האט ר' סענדר אן גטאַפּט", 


אהרן בּרי יוסף, איין שין נייא ליד פֿון אובן. 


פּראָג 1701 | 
0 אַרכ. בּאַװעגן עמעצן עפּעס צו טאָן 


! װוירקן. צווינגען. .. . . ערבּטן {= אַרבּעטןן ניט 


שטעץ... מן זאָל זי {= זיין אן טאַפּן דראן 


-צו ערבּטןי, עפש, דרך הישר לעולם הבּא. 
| שקלאָוו 1796, -פּרק כא. 


מיט זיך -- ,די אַמעריקאַנער האָבּן לכתּי 
חילה געפּרוּװט זיך אָנצוטאַפּן דעם שונא אויף 


| דער סאָפּקע*, אַקש, קינדער פֿון איין פֿאָלק, 


מאָסקװע 1928 +/נג -- ,די הוט איז אויך 
דער. פֿילונגס- און אֶיס-אָרגאַןײ. דר' מ. גאָטי 
ליעבּ, פּאָפּולערע אַלגעמײנע היגעניע, װאַרשע 
-עניש. -ער - די 
ער די הענט".. | 2 

װאָס מע קען אָנ 


דיקייט -- ,ער גיט איר 


זײַנע, אַ בּאַשטאַנד, אַך אָי, יג, איק, 1963 
זצ 7, - ' 


אַנטאַפּעטירן -- י- -טיר אָן, ---געטאַפּע- 


טירט. 1, אָנקלעפּן, בּאַקלעפּן מיט טאַפּעטן. 
אִי דעם שלאָפֿצימער. 2. טאַפּעטירן אַ סך, 
אִי אין איין טאָג דרײַ דירות, 


-+ אָנ טאָפּ(י)ע 0 , 


צירט, 1, אָנצלען, איבּערציען, בּאֲקלאַפּן 
ווייכע מעבּל מיט א שטאָף. אִי די קאַנאַפּע. 





אַנטאַצן - 


= 2, טאַפּעצירן. 9, דזוו 


אָנטאַפּעטירן,- 


אַ סך. אִי צען פֿאָטעלן. 


אַנטאַצן - -- טרוו. טאַץ אָן, -יגעטאַצט. אָנ" 
לייגן, אויסלייגן אויף טאַצן. אִי די שניטקעס, 
"פּוטערבּראָדן: אָי די קעלישקעס. 


אַנטאַקאָל -- גג. 99: אַנטאָקאָליע. זייער 
לאַנגע גאָס אין ווילנע װאָס האָט אַרױסגעפֿירט 
אויסער דער שטאָט. (אַזױ װי) א פֿאַרשטעטל, 
ער איז אַן א'ליער. ;אַרויסנעמען אַ שױבּ 

| אויף אַ'ליע און. אַרײַנשטעלן אין שניפּישאָק" 
ואַן אנדער פֿאָרשטעטל אין װילנען = װעגן 
איינעם װאָס איז ענג אין געלט און מאַניפּר 
לירט שטענדיק, דרייט, בּאָרגט בּײַ איינעם 
כֹּדי אָפּצוגעבּן א חוב א צװייטן, 


אָנטאָקן -- טרוו. טאָק אָן, --געטאָקט. ‏ טאָקן 
א סך, אױסטאָקן וויפל מע דאַרף. אײַנשנײַדן 

-- אויף עפּעס מיט א טאָקמאַשין. אִי פיסלעך פאַר 
בּעטן, *אִי א ליגן= אױיסטראכטן אױף גיך 
(אויף דער שטעל) א ליגן. אִי ניט-מיר, ניט" 
דיר א ליגן און ניט געבּן קיין פּינטל מיט אַן 
אויג, | 


אָנטאַראַפאַנןי)עלוע)ן -- "ני)ע(װע) אָן, 
= (גע)טאַראַבּאַנ(יטעװע)ט. אוטװ -- זײער 
הילכיק זעצן מיט פֿוסטן אין עפּעס. אָנפּױקן, 
אָנקלאַפּן. אִי אין טיר. אִי צום שכן איבּערן 
װאנט. 2. אױך אַקוזװ. שטאַרק טומלען, 
גװאַלדעװען. אַי אַלעמען אין קאָפּ אַרײַן. אווען 

| מע לאָזט אים! װעט ער אײַך אזוי אָנטאָראַבּאַ 
ניען אַ קאָפּ {רוסיציזם}, אַז איר. װעט זי קוים 

| אײַנהאַלטן אויף די אַקסלען", מאָטיע דעכטיאר, 
בּוױער, מינסק 1926 טרח -- דזח אָנבּאַראַ 


- בּאַנעװען. הי | 
אָנטאַראַראַמע(װע)ן -ראַמע(װע) אָן, 
-ריטאַראַראַמע(װע)ט. אוטװ --- מאַכן א גרויי 


סן טאַראַראַם, טומל, גערודער. אִי די גאנצע 
שטובּ זאָל גיין כאָדאָראָם. אִי װעגן עפּעס א 
ניט-געשטויגן, ניט-געפֿלױגן,. טרװ -- מיט 
אַ גרויסן טומל פֿאַרשפּרײטן, אָנזאָגן, אִי ליגנס, 
אִי אַ בּלבּול. אִי די מעלות פון קאַנדידאַט, 


אָנטאַראַשטשען -- אַקחזװ. ‏ שטשע אָן 
-י(גע)טאראשטשעט, סל.. אָנשטעלן, אָנגלאָצן 
| אויף עמעצן דעם בּליק, די אויגן. ,װאָס האָסטו 
אָנטאַראַשטשעט אויף מיר א פּאָר קוקערס? 


מיינסט איך שרעק זיך פאַר דיר?", . 


אַנטאַרבֿן -- טרו. --אַרבּ, -יאַרבּט. אַװעק- 
- נעמען, צונעמען רעכט אויף ירושה. אַנטירשע- 
נען. אַי די קינדער פֿון דער ערשטער פרוי. -ונ. 


אַנטאַרבּעטן -- טרו. --אַרבּעט, -אַרבּעט. 
נעאָל. בּטל מאַכן די אַרבּעט װאָס מע האָט 
- פֿריִעֶר געמאַכט. אַנולירן אָפּגעטאָנענע אַרבּעט. 
;אי דאָס אָנגעאַרבּעטע", נאַד. 


אַנטאַרטונג -- די, יען דטשמ.. דעגענע- 
ראַציע. ,;אין קאמף קעגן דער אַ' פֿון דער 
ראַסע", דרי א. װירשובּסקי, טאָז, 1928 וט 20, 
,דער אַרבּעטער און האַנדלס-פּראָלעטאַריאַט 

װעט זיך ניט בּאַפרײַען פון דלות, פֿון פיזישער 
און מאָראַלישער אַיי, זשיט וצ, נײי 1917. 


אַנטבּאַקט -- אַדי 


1098 


אַנטאַרטן -- אוטװ. -בִּיז װאָס װען 
דאַרף מען אַנשטאָט דעם דײַטשמערישן א' 

ניצן אויף יידיש דעגענערירן", מחװ, יפא, 
9, 14,. אויך מיט זיך. 


אָנטאַרמאַשען -- טרו. -שע אָן, -'געטאָר- 
מאָשעט. ‏ אַנטרײיסלען. אָנשאָקלען. צעבּאָל- 
| טוש)ען, צעטרייסלען, אי די פֿוליאַקעס, זי 
- זאָלן אויפשטיין און גיין צו דער ארבּעט. אִי 
די בּוטלען מיט די יאַגדעס דער צוקער זאָל 
זיך ארונטערזעצן. *אֵי דעם זעקל בּיינער = 
! גוט אָנשלאָגן; אָנבּרעכן די בּיינער, די זײַטן, 


אַנטאַרעראַמע(װע)ן -- זח אָנטאַראַראַ 
מעװען ‏ / | 
אַנטאַרקט|יק -- די. גנ. טיײל פֿון ערד- 
קײַלעך אַרום דעם דרומדיקן פּאָלוס. -ישׁ -- 
אַדי. אַישער קאַנטינענט. אַישער קרײַז. אַישע 
| זאָנע. 


אָנטאָר(ק)ען -- טרו. /קע אָן, --געטאָר- 
-(קעט. 99: -טור(ק)ען. א טאָרע טאָן 

א פּורקע טאָן, א שטאָרך (שטורכע) טאָן מיט 
א פינגער, מיט אַ האַנט אין אַקסל. אִי די 


פֿאַרשלאָפֿענע פּאַסאַזשירן (פּאַרשוינען). 


אַנטבּאָטן -- טרו. --בּאָט, --בּאָטן). אַרכ. 
תס?סט-6חס :2/06. אָנזאָגן. איבּערגעבּן, בּאַי 
- פֿעלן. ,ער גינג הין אונ' זעצט זיך פֿר דאש 
בּית המדרש אונ' ער אַנטבּוט איין היים װיא 
ער איז װידר גקומן", מבּ, מִעֲשֵׂה עד. עזוא 
אַנטבּאָט ר' מאיר שליח-צבּור איין היימש אַלשׂ 
דאש אים עבּן וואר", 'היסטאָרישע אלעגאָריע 
- פון רי מאיר ש"ץי, פירט 1694 {פש װון. ,אוני 
טעט ויא דוא אין האשׂט אַי", מחזור שלש 
רגלים, חײבּ, אַמשט 1713, קפּה/ב. ,האט גינומן 
איין שיסל מיט גוט אופּס אונ האט אימשׂ צום 
לון גישיקט, און הוט אים אַזו אַ'...", לטו, 
קיד/א, 


22 בּאָק. מיט חוֹזק, 
שפּאַסיק װש, פּאַראָדיע אויף אַנטציקט (-+) 
װאָס שטאַמט כּלוֹמרשט פֿון ציג.ן ,ער גייט 
דאָ ארום אן א'ער", ,פון װאָס בּיסטו אַזױ 
אי געװאָרן?", .-- דו בּיסט אַנטציקט? -- 
יאָ, איך בּין אי 0 


אַנטבּונדן װוערן -- -+ אַנטבּינדן. געלעגן 
ווערן און געבּוירן אַ קינד, אַפֿרנט ווערן פון 
שװאַנגערשאַפֿט. איבּערקומען אַ שװערע גע- 


בּורט. ,ערשט אױפֿן דריטן טאָג איז די שנור 
אי געװאָרן". 


אַנטבּיטן -- -בּיט, --בּיטן. ארכ. :6מע 
68 + 6ם0. פֿרגל אַנטבּאָטן,. 1. אוטו. 
פֿאָרלײגן. ,דען איין טובֿה מאג איך דיר פֿרײַא 
אױיפן בּערליך אַי, סהמ, שמואל א, ויל- 
הרמרשדאָרף 1716, נד/א. ,דארום ואר ער 
| |יוסףן צו יעקב א', עֶר ואלט אים זעצן אין 
| (גושן) נאהינט בֹּלַיֵא מצרים", צאינה, ויגש, 

2. בּאַפוילן {פּערזאָן אין דאַטיון. אַנטבּיט 
היים וואז דוא וילשׂט דײַנם גזינד", 'היסטאַי 
רישע אלעגאָריע פֿון ר' מאיר ש"ץ, פֿירט 
4 (פש וון, ,האט אונש דאָך ענטליך מיט 


+ אַנטבּלױזן 


- סוחרי' אַנטבּיטין לאזין דאז בּעלי זצ"ל ניט 
| אַנדרשט טון זאל אונ' { לשטאַטין קומין" . גה, 
162,- 
! 8, טרװ. אָנזאָגן, איבּערגעבּן. לאָזן. װויסן. 
,;דא זאָלין זיא ניט איר הּסכּמה אודר איר דעה 


|- גילן", תּקק. ,זיא א' אונז אין אֵַל דיא לנד דז 
. מיר זיך זאָלן פרייאן", יעקבֿ טױסק, אין 
| שון נײַא ליך פון משיח, אַמשט 1666. ,טוט 
: איינר פון אונז עטוואשׂ איין נוץ אַיײ, מרדכי, 
30/20, 


אַנטבּינדן -- טרװ. איצ, אימפ נב; +-בּונדן. 
| דטשמ. 1. אָפּנעמען א קינד פֿון אַ קימפּץ- 
טאָרין. (העלפן) דורכפֿירן געבּורט. 2, פֿר 
: נאַנדערבּינדן. פֿונאַנדערטײלן. אָפּבּינדן, אָפּטײלן, 
זונג -- ,די אַי האָט דורכגעפֿירט א געניטער 
- אַקושאָר", 


אַנטבּירגערן -- טרװ. יער, --בּירגערט. 
מאַכן פֿאַר אויס בּיִרגער: אַװעקנעמען בּירגער- 
שאַפֿט. אי די װאָס האָבּן זיך מיט עפּעס פֿאַר- 

! זינדיקט לגבּי דער מאַכט. אַי אַלע אומלעגאַל- 
! אַרײַנגעקומענע אימיגראַנטן. -ונף, 


אַנטפּלױזט -- אַדי, פאַר אַנטבּלױזן. -6, 


1. װאָס איז אױפֿגעדעקט, אָפּגעדעקט. נאַקעט. 
וויקלען די רצועות אױפֿן אַין אָרעם. מיט אַן 


: |אַץ קאָפּ --- מיט א הוילן קאָפּ, מיט אַן איער 


| האָריקער בּרוסט. אַן אַיע נאַקעטקײט. אדאָרט 


טאַנצן די מיידן מיט הערצער אַ", אַר, די 


טירן פֿון פּאַלאַץ. ,... זיך אויסגעמישט מיט 
דער פֿרישער קילקייט פֿון אומגעריכט-אַער 
ערד", רחל קאָרן, ערד. 2, װאָס איז ניט 
בּאַדעקט, ניט איבּערגעצויגן מיט עפּעס. עדי 
- אע שטיקלעך װענט איך װאָלט פֿאַרשטעלט 
| מיט מײַנע הענטי, האַל, ערדישע װעגן. ,אינעם 
טרעפּןצימער געשפּריצטער טינק. די פּריקאַ- 
סעטן זענען פֿון אִין בּעטאָן", פּראָספעקט פֿון 
דירות אין יזרעאליה, 1964. -ערהייט, 
דקייט -- ,עפּעס פֿאַרטײַען זיי אין פֿיבּער, 
אירע פֿיס, נאָר זייער זילבּערנע אַי נעמט קיין 
+ פּײַן ניט", פמ, מלחמה },- 


אַנטבּלױזן -- טרװ: --בּלויז, -בּלוזט. פפ; 


- בּלייזן. 2 + ותס :1/76. 1. אפ 


י דעקן (אויסטאָן) מע זאָל זען; מאַכן נאַקעט. 


אי דאָס לײַבּ. אַי דעם קאָפּ. אַרונטעררײַסן 
דעם שלייער און אַי די פאַרװיינטע אויגן. מלל 
| פֿאַרטײַטשט 'נחמסו עקבֿיך' (ירמיה, יג, 22); 
ענטבּליזט וַתּי: ,אַנטבּלױזט געװאָרן דײַנע 
טריט"}, ,ער האט ענטבּלוזט, גאָט, דען ארם 
זײַנר הייליקייט", טח, דבֿרים, נב, 10 ותִּי: 
;גאָט האָט אַנטבּלױזט זײַן הײליקן אַרעם"ן. 
,;אונ' זיא טעט אירי צװיא הענד אויף איר 
הױיבּט אוני זיא אַנטפּלישׂטי איר הױבּט אונ' 
יאיר האר", יוסיפֿון, אַמשט 1661. . | 
2. אױפֿדעקן. אַרוױסשטעלן װי עס איז. אנט- 
פּלעקן. עקסהיבּירן. אי די שאנדע, די חרפה, 
אי דעם ציל, די כּונה. אי זייער אמתן פּרצוף, 
| אַי די בּזיונות. טח פֿאַרטײַטשט יוירא משה את 
העם כּי פּרע הוא' (שמות, לב, 25): ,אונ' ער 
זאַך משה דז ואלק װען אנפּלושׂט" ותִּי: ,... אַז 





אַנטבּלױזעריש 


עס איז צעװילרעוועטין, ,די. װערטער, װי אָפּי 
געריסענע בּאַנדאזשן, האָבּן אַנטבּלױזט א וואונד 
װאָס איז געלעגן בּאַהאַלטן אונטער זיי דורך 
לאַנגע יאָרןײ, רחל קאָרן, ערד. ,דער האָריקער 
סאַטיר --- דער קינסטלער -- זײַנע זינד אַנטי 
בּלויזט ער", חג, דער מענטש פֿון פֿײַער. אאַן 
| אַלטער ציגלינער .. + אַנטבּלױזט , . . זײַן גרײַז- 
גראָען טרויער", סוצ, פּאָעטישע װערק 1, זי 48, 
= *אַי דאָס האַרץ -- אַנטפּלעקן װאָס עס 
דריקט, אױפֿדעקן די אמתע געפֿילן *אַ' די 
שװערד -- אויך: אָנהײבּן אַ מלחמה. מדי 
אמתע מאָטיװן פֿון ‏ אַזעלכע 'גאַטספֿאַרכטיק/י 
! רעזאָלוציעס האָבּן אַנטבּלױזט די פֿאָרשטײערס 
- פֿון דער שליאַכטע", ימ איבּז, שד וֹש. מיט 
זיך. =נ2 -- פפֿון זינגערס. יערשטע גע" 
. ראַטענע דערציילונגען ... האָט געבּלאָזן אַ 
- שאַרפֿער װינט פֿון. אַנטי-ראָמאַנטישקײט און 
; פֿון קריטיש-ראַציאָנאַליסטישער אַיי, ש. בּיקל, 
שרײַבּער פֿון מײַן זור{, ‏ / | 


אַנטבּלױזעריש -- אדי. װאָס האָט די טבֿע 
אָדער די כּװנה צו אנטבּלויזן. אע שילדערונג, 
,;געשריבּן איידל און ניט אַי", ש. בּיקל, טמז, 
4 ש 31, = -קייט, 


אַנטבּלויען -- =רבּלי,, -יבּליט, / אוטװ. -- 
אױפֿהערן בּליֶען. ,געבּליט װי א מיידל און 
אַנטבּליט װי אַ װײַבּל". טרװ -- מאַכן עס 
זאָל ניט בּליֶען. היפּוך פון אױיפּבּליען. ,דער 
פראָסט האָט אַנטבּליט די פֿרוכטבּיימער". 


אַנטבּלעטערן -- טרװ. -ער, +--בּלעטערט. 
בּאַפרײַען פֿון בּלעטער; ! אַוועקנעמען בּלעטער. 
אָפּדעקן נאקעט (א בּוים) דורך אװעקנעמען, 
- אַראָפּרײַסן, פֿאַרסמען די בּלעטער. אי אַ טייל 
פֿון דזשונגל. דער װינט. אַנטבּלעטערט די 
בּיימער. אורח, 104, פֿאַרטײַטשט ייחשף' 
; (תּהלים, -כט, 9); ,ענטבּלעטערט, דעקט אָפּ" 
ותי: ;אַנטבּלױזשץ. מיט זיך. /נת -- 
- אורח, ‏ 55, פאַרטײַטשט 'בּשלכת' (ישעיה, 1, 
3 ,אין ענטבּלעטערונג" |תּי: ,ווען בּלעטער 
| צעפֿאַלןין. -- בּלעץמערט -- אדי. ,איבּער 
- די אַיע בּולװאַרן שטאַרן די בּיימער מיט גע 
שטאָרבּענע צופג"ז - |מלך ראַװיטש,. קמע 
לידער. : 
אַנטבעטן -- + אַנטבּאָטן, אַנטביטן. אַרכ. 
,מן להחסיד אנטבּעטין האט התּינוק זיי גיפֿונ- 
דיי, 'כ"י װעגן מעצער | עלילת-דם', 1669 
נֹפֿש וו 

אַנטבּעל"(ח)גופֿגעװע)ן. --- {... בּאַלעגופֿ. . .ן 
טרו. איצ, אימפּ נבּ; +-בּעל/(ה)נופֿ(עװע)ט. 
אויך: -גופֿ(ענע)ן. סאָװ. לוט פֿון) רוס: 
מידגמעזיגתעאסמק.- מאַכן אויס בּעליהגוף דורך 
צונעמען, קאַנפיסקירן אייגנטום (ספּעצ לאַנד 
און בּהמות) בּײַם רײַכערן פּויער (בּעת דעם 
קאָלעקטיװיזאַציע-פּעריאָד אין סאָװ"פֿאַרבּאַנד 
אין די 20קער יאָרן). ,מע דאַרף פֿר;ער דורכ- 
פֿירן אַן אַרבּעט צװישן די קאָלװירטניקעס... 
אָט אַזױ אינמיטן דערינען נעמט מען עס 
און מע אַנטבּאַלאַגופֿעװעט? מע דאַרף אַז די 
קאָלװירטניקעס זאָלן זיך אַלין איבּערצײַגן 
אין דעם, אַז מע מוז די צװיי קולאַקעס א"י 


- אַנטבּראָנדזט װערן", .י. 


אַנטבּרענען --- אוטו. 


אַנטגאַנג -- דער, -ען. 


אַנטנופֿן -- טרו. 


999 


2 פֿאַליקמאַן, צװישנ: סאָפּקעס, בּאַרדיטשעװ 
1937, ;אי דאָס אַ' אי דאָס אָרגאַניזירן דעם 
| קאָלװירט", נ. לוריע, 'הימל און ערד', סאָװ' 


הײמלאַנד, 1963, וא  .5‏ גופֿונג -- עװער 
פון אונדו קען ניט דֶעם בּעליגוף? ער האָט 


אונדז די גאַנצע לײַבּ דורכגעהריזשעט. אָט 
פאַרװאָס איך בּין פאַר דער סאמער פּרינצים- 


לאָזער אַ'", ה. קאַמענעצקי איבּז, פ, פּאַנמֿיאָ- 


- ראָו, מיט פֿעסטנ טראָט, מינסק 6 
אַנטבּערן -- טרװ. ער, --בּערט. ארכ. 


פרידעטש.- יזיך בּאַגײַן אָן עפעס אָדער 


| עמעצן. אויסקומען אָן עפּעס. זיך ניט נייטיקן 


אין עפּעס (עמעצן). ,דא וואר דער הגמון צו 
ראט גיגעבּן דשׂ ער דיא מוטר מיט דעם קינד 


יצו דעם מלך שיקט. דען דשׂ קינד קאן דיא 
-מוטר ניט אַיי, מב, מעשׂה קצב. ,עשׂ איזט 
ניט מיגליך דז דוא דיא לײַטין ענטבּעהרן 


קענשׂטײ, ספֿר מבחר הפּנינים, הומבּורג תּצײט, 
מט/א, 


אַנטבּראַנ(ד)זן -- טרו. -נ(ד), - -- בּראָננד)זט. 
אַרונטערנעמען, אַראָפּנעמען, אַװעקקראצן (פֿון 


עפּעס) דעם בּראַננד)ז. ,דער דענקמאָל טאָר ניט 
יאַנאַסאָװיטש, מיט 
יודישע שרײַבּער אין רוסלאַנד. ,איז אָנגעגְאַנ 


גען אַן אַקציע פֿון אַנטבּראָנזןי גרויסקייטן, 


אַראָפּנעמען דעם בּראָנז פון זײיערע דענקי 
מעלער, פֿון זייערע מאָנומענטן", היימיש, 
תּאָ, שבט-אָדר תּשכ"א. -/נב, 


אַנטבּרעמען -- טרו. -בּרעם, -יבּרעמט. 


נעאָל. מאַכן עס זאָל זײַן אָן בּרעמען. אויס- 
צופּן, אָפּגאָלן, אַװעקשערן אָדער פֿאַרשמירן 
די בּרעמען. אַי די ליאַלקע. דער קלאון אַנט- 


| בּרעמט זײַנע בּרעמען מיט א דיקער שיכט 


שמינקקע). 


ברע -יבּרענט, 
אַרכ. : 1. אָנהײבּן בּרענען. (זיך) אָנצינדן 
(זיך) אױיפֿהיצן. (זיך) אױפֿבּרױזן. (זיך) דער- 
היצן. מלל פֿאַרטײַטשָט. 'כּי נכמרו רחמיו אל 


- אחיו' (בּראשית, מג, 30):. (ענטבּראנט) אודר 


(דערהיצט)" וַתּי: ,פֿאַרקלעמט"ן. (2, אוים- 
הערן בּרענען, אױפֿהערן זײַן צעהיצט, קאונ' 
אַז ער זאך.... איר שונהייט דא ענטבּרענט אין 


- אים זײַן צורן אוני (דער בּיזי גידאַנקן)", 


יוסיפֿון, אַמשט 1661, קסג/ב. 


| דאָס פֿאַרקערטע פֿון 
גאַנג. צוריקגאַנג. אָפּשאַפֿונג פון עפּעס װאָס 


איז אַ רעזולטאַט פון אַ גאַנג, פֿון אַ בּאַװעגונג. 
אַנטונױיאישן -- טרח. איש, 


-יגויאישט, 
1. מאַכן פֿאַר אויס גוי.. ;אַ פּאָליאַק װאָס 
פּראַװעט גלות צוזאַמען מיט א יידן נעמט 
גלות-לעקציעס בּײַ זײַן ייִדישן פֿרײַנד און 


װערט בּיסלעכװײַז אַנטגױאישט", צייט, טמז, 


6 וו 9. 2 בּאַפֿרײַען פֿון גויאישע אײַנ- 
פֿלוסן. אײַנפֿירן מער ייַדישקייט; מאַכן ייַדיש- 
לעכער. אי די "אַהודישע' אינסטיטוציעס. א' 
די רעפֿאָרמירטע טעמפּלען. -ונם, 

+-יגוף, --גופט.. נעאָל. 
בּאַפֿרײַען פון גוף. אװעקנעמען דעם גוף. 


אַנטגײן -- אוְטה. ‏ +גי, 


-א) ער איז זייער 


אַנטגיין 


,ס'וועט מיך ‏ דער מלאך פֿון שטאַרבּן אַ", 
| צייט, לידער פֿון חורבּן און לידער פֿון גלױבּן. 


אַנמנופֿט -- ,און אפשר די אותיות פּורחות 
אַיע װאָס װאַנדלען אִין חלל אַרום",, א.. גאַלדי 
בּלאַט, צוק, 1962, אוי. / יי 
= גייען; - בין 
-יגאַנגען (-- גאַנען). 01-86ס :070:4. 1. אַנטי 
לױפֿן, אַנטרינען. ניט װערן. סאיז פון מיר 


אַנטגאַנגען. ,לכן דארום, אַזו זאגט גאָט, איך 
- וויל בּיז איבּר זי גין לוסן, דאש זיא נִיט זולן 
אַנט גין מיגן",. שעריך, יא, 11. 2ער שטך 
| מקאבּרון מיט זײַנר שטאַנגן. דשׂ אים זײַן 
זיל װאַר שיר אַנטגנגן", בּבֿאיבּוך, 127. ,לאז 


ער נאך איין װײַל דר מיט שפּילן עז װערט 


דאָך אונש ניט אַנטגיןײ, מנקת רבקה. קראַקע 


שע"ח, שער שלישי ה/א. ,מיט ים-אָטעם פֹאַר- 
פלייצסטו מיך, מיט ליכט פֿון אַדוני, אַ קוק -- 
און גלײַך אַנטגײסטו מיר, דו ואונדער-שיינע 


 |‏ פרויי, צייט, 'שכינה'. 


| 2, (אויך אַקוזװ) אױיסמײַדן. אויסדרייען זיך. 
אַרױסדרײען זיך. ניצול װערן. אי (פון) אַלע 
סכּנות. אַי (פון) אַלע שפּיאָנען װאָס האָבּן 
אים אַרומגערינגלט. ,פון דעם טויט און פֿון 
אַ חוב אַנטגײט מען ניט", שװ. ;און װײַל דו 


בּיסט א בּחורל מיט פֿאַלשע געדאנקען, פון 


פֿאָניעס הענט זאָלסטו ניט אַ'י, פל. ,סאַנטגײט 
(פון) אים ניט דאָס טעלערל פֿון הימל", פֿװל= 

אַ מזלדיקער: בּ) עס פעלט 
אים קיין זאַך ניט. ,זיא אום רינגלטן דודשׂ 
הויש, צװאַר ער קאן אונשׂ ניט אַנטגון", 
שמואליבּוך, סטראָפֿע 451. ענון קענן זי מיר 
ניט אַנטגין, זיא מושן מיר װערן" {= קומען, 


. אַרײַנפֿאַלן אין מײַנע הענט) בּבֿאיבּוך, 396. 


;הײַנט װעלן זיי פֿון מײַנע הענט ניט קענען 


אַי", (אַרױסגעבּער 9. מאָלדאָוסקי), דיא גי 


| שיכטע פֿון בּבֹא, װאַרשע 1878. ,דער ליבּ 


!= לייבּן מוז מיר װערן צו טאל, ער קאן מירז 
זיכר ניט אַנטגין", ספֿר משלים, פפדמ 1686, 


כא/א. עדער מענטשן קיין שעה זיכר איז פֿאר 
דעם טוט אונ ער קענש יוא ניט אַנטגין, דען 
אין איין רגע קאן ער לעבּנדיג אוג טויט זײַן", 


לטו, קיב/א. ,זיא וואושטין זיך קיין עצה אונ' 
ראָט אום צו אַנטגין דעם בּיטרן טוט", משל 
הקדמוני, פפאָ 9, ה/אי ;דערום זאָל איטז 


לעכער מענטש טראַכטן אַז ער מוז דאָך 


שטאַרבּן און ווערט דעם מלאך יהמות נִיט אַי, 


נשיקות משה, לעמבּערג 1862, 


| 8, זיך אױסלאָזן. ענדיקן זיך. אױספֿעלן. 
פֿאַרשלאַפט, אָפּגעשװאַכט װערן. ניט האָבּן מער 
קיין כּוח צו לעבּן. ,סיקומט מיר אויס צו אַ 
פֿון הונגער". כאַנטגײ פֿאַר הונגער (פֿאַר היץ). 


,גיווישׂ דשׂ אינן ניקש זאָל אַנטגין=, מראה 


המוסר, פּראָג /1610, - מו/א, פדארום אַנטהאַלט 
דײַן ראט ניט פֿון מיר, דען איך בּין אַלט אוני 
מײַני קראפֿטין זײַנן מיר אַנטגאַנגין", יוסיפֿון, 
אַמשט 1742. ,צו דר קענין אױבּ איין חולה 
דען עיפּוש אן זיך האט, ראשון אַנטגיט אים 
זײַן קרעפטן . . .ײ, סור וו, פיורדא תּפּייח, כח/ב. 


,דאָ װאר אויף דעם פּלאַץ אברהם זײַן כֹּח 
; אַנטגאַנגען", צור, לך לך. קדו זאָלסט ניט 





אַנטגײַסטיקן 


אַװעקװאַרפֿן מיך אויף מײַן עלטער װען מײַן 
כּות. װעט אַײ, איין נײַע שס תחנה, פּיעטריקאָװ 
1881, 


4 זיך אָפּשטעלן. אױפֿהערן. (אַזױ װי) פֿאַר- 
גליווערט װערן. אַנטשטילט (פֿאַרשטילט) װערן. 
2 .. האבּן מיך אָזו גאר זיר מבייש גיװעון, 
דז מיר דאש בּלוט אַנטגנגן איזײ, סהמ, תּהלים, 
לה, 15. ,זיי האָבּן מיך אַזױ גאָר (מבייש) 
געװען דאָס מיר דאָס בּלוט אַנטגאַנגען איז", 
תהלים, . װאַרשע 1848. ,װען א מענטש דער 
שרעקט זיך, דאָ אַנטגײט אים זײַן בּלוט", 

| רי אהרן מטריבש, מצח אהרן, װאַרשע תּר"ג. 
"עס אַנטגײט דאָס האַרץ = א) עס פֿאַלט 
(מיר) אַרױס דאָס האַרץ (פון הונגער, שרעק). 
;דז הערץ װז אין אנטגנגן, זיא דר שראקן 
אויש דר מאשןי, מלכים'בּוך, 1583. ,זאָל 
אײַער מאַן פרי פֿאַרבּײַסן, ער זאָל זיך נישט 
לאָזן דאָס האַרץ אַי, זײַנװל דיאַמאַנט, פֿאָרױס, 
מעקסיקע יאַנ' 11962 בּ) אַ געפיל, א תּאװה 
שטילט זיך אײַן. ,עס אַנטגײט אים דאָס 
האַרץ און דער כּעס גייט אים אָפּ". ,איר 
| האַרץ אַנטגײט און דערפילט זיך מיט גרויס 
רחמנות אויף איר אױיסגעמאטערטן מאַן, 
װײַס, װירקלעכקייט, װאַרשע 1925; ג) דזו דאָס 
האַרץ צעגייט (פון מתיקות, פֿון נחת אע) 
,פון אַזאַ זינגען אַנטגײט דאָס האַרץ". 

ס. בּטל װערן. .די ספּראַװע װעט דאָך קיינ- 
מאָל נישט אַ"". ,אַ גוט װאָרט אַנטגײט ניט, 
אַ שלעכט װאָרט בּאַשטײט ניט", שװ. 

0. זיך אָפּטאָן. פֿאַרלאָזן. פֿאַרלירן. פֿאַרגעסן, 
,איך קאן אײַך קיין תּורה מין לערנן דען 
משה איז אַנטגאַנגן דען שׂכל פֿון דער תורה", 
צאינה, קמד/ב. ,דען זיא װערן זאגן זיך, איר 
קנעכט זײַנן אין אַנטגאַנגן, מכלישכּן מיר... 
הערין דער װעלט", מחזור שלש רגלים, ח"בּ, 
אַמשט 1713, קצה/ב. תתּכֹּף אַלץ מיר דיא 
וואַשׂר זײַן אין האַלז גקומן איז מיר דער שׂכל 
אַנטגאַנגן", עפש, דרך הישר לעולם הבּא, 
שקלאָװו 1796, פּרק י'. , ס'איז פון מיר אַנטי 
גאַנגען װאָס סאיז געשען יענע נאַכט". ,ער 
האָט איר געלאָזן בּײַם טױיער שטין, זײַן 
צווייטע ליבּע האָט ער געטאָן אַײ, פֿל, 


7 | שטאַרבּן,. אויסגיין, אַװעקקומען.. װערן 
אויס,. ,אוי, ניט מער װי צוליבּ סודות טוט 
מיר מײַן יונג לעבּן אֵי, פֿל. עדו טוסט פֿאַר" 
לענדן זייער כּוח, טוען זיי אַ' און קערן זיך 
אום צו דער ערד צוריק", מ. א. גליקמאַן, ספֿר 
בּרכי נפֿשי, װאַרשע 1898 , איך בּין א יתום 

פֿון געבּוירן אָן. מײַן מאַמע, די געװינערין, 
איז מיר אַנטגאַנגען -- און איך האָבּ נישט 
געזויגן איר מילך און נישט געגעסן איר 
געקעכטס", י. מ. ניימאַן, שבּת-אויבּס, װאַרשע 
3. ;ער אַנטגײט. װערט אויס מענטש", 
- בּימקאָ. ,אָן דעם (בּרויטן װאָלט אויסגעקומען 

- חסיושלום ממש צו אַ", יחיאל לערער, מײַן 
היים. 


8. ניט בּאַמערקן, ניט דערזען, ניט פֿאַר- 


שטיין. , קיין איינצלהייט איז מיר ניט אַנט" 


גאַנגען". ;דער ראָגאַטשאָװער גאון רעדט גיך" 


1940 


גיך און עס איז אונדז אַ סך אַנטגאַנגעןײ, רייד 
(דװוינסק). ,שעלבּין שטרײַַך {= שפּיצל, פֿאַלש- 
קייטן איז פֿון דיר ניט אַנטגאַנגן", ספֿר מר- 
גניתא, פֿיורדא 1791, ה/ב, 


אַנטגײַפטיקן -- טרו. -טיק, --גײַסטיקט, 

- מאַכן עס זאָל ניט האָבּן, ניט פֿאַרמאָגן קיין 
גײַסט, בּאַפֿרײַען פֿון גײַסט. ;אין אונדזער נאַ- 
טורװיסנשאַפֿטלעך-אָריענטירטער עפּאָכע לײַדן 
מיר אָבּער פֿון דער טענדענץ אַלץ צו אַנטזעלן, 
אַלץ צו אַיײ, גרינ, איד און װועלט, 


אַנטגילטיק -- אַדי. 
שרײַבּן פֿון ענדגילמיק, 


אַנטגיפֿט(יק)ן -- טרו. --גיפֿטיק), -ײגיפֿ 
טױיקט),. בּאַפֿרײַען פון גיפֿט. מאַכן עס זאָל 
ניט האָבּן קיין גיפֿט. אַ' אַ גיפֿטיקע שלאַנג, 
- אי דעם דעמאַגאָג. 


אַנטנליטשן -- אוטװ. איצ, אימפ נב; 
-ריגליטשט. ארכ.. אַװעקקײַקלען זיך. אַװעק- 
גליטשן זיך. ,דײַן ארעם האשטו אנפּלעקט 
אין מצרים דא װאַר אַנטגליטשן די ערד...", 
מחזור ר"ה ויו"כּ, הומבּורג 1721, קעו/ב. 


אַנטגלײפּן -- טרו. --'גלייבּ, --גלײבּט. נעאָל. 
/מאַכן מע זאָל אויפהערן (צו) גלײבּן (אין 

| עפּעס אָדער עמעצן). דערפֿירן צו דעם מע זאָל 
אױפֿהערן גלייבּן. א' די פֿאַרנאַרטע. מיט 
זיך -- אַנטױשן זיך (אַי זיך פֿאָרגעלײגט פֿון 
ימ אין 1939, עס ! האָט זיך ניט אָנגענומען.} 


אַנט(ג)לייטן -- אוטח. --(ג;לייט, --י(ג;לייט, 
אַרכ. 0ס86-101 + }חס :24706. אויסגליטשן 
זיך. מאַכן פֿאַלשן (קרומען) טריט. געשטרויכלט 
וערן. ?.. . מײַני ליידגר זעלטן זיך פרייאן. .. 
ווען איך װער אַנטגלייטן {תּי: ,אַז איך װעל 
אומפאַלן"ן", עפש, סידור תּפֿילות /, אַמשט 
תּק"ח, עד/ב. ,דער רשע גדענקט זיך... אין 
זײַן הערצן ... עֶר װערט ניט אַנטלײיטף, 
דאָרטן, עג/ב. 


פֿאַרגרײַזטער אופֿן 


אַנטגליקן -- טרו. --גליק, --גליקט. אַװעק 


| נעמען, צונעמען גליק. מאַכן מע זאָל ניט האָבּן 
קיין גליק. אַי די פֿעטע, די זאַטע, די גלײַכ- 
גילטיקע, 


אַנטנעגן -- + אַנטקעגן. קאַי פֿון אַלמעמער 


הערט זיך נאָך א קול", ילג, שׂיחת חולין 
װאַרשע 1889, 


אַנטגעטלעכן -- טרו. --געטלעך, -'געט- 


לעכט. נעאָל. אַװעקנעמען געטלעכקייט פֿון 
עפּעס. מאַכן עס זאָל ניט פֿאַרמאָגן קיין געט- 
לעכקייט. ;אַן אַפּיקורסישער פּרוּוו צו פֿאַר- 
וועלטלעכן, צו אַנטגעטלעכן די געדיכטענישן 
פון דער רעליגיע", מ. װינער, צו דער געשיכטע 
פון דער ייְדי ליט' אין 19. י"ה. 

אַנטגעטערן -- טרוו. -ער, --געטערט. מאַכן 
פֿאַר אויס גאָט, מאַכן מע זאָל אױפֿהערן פֿאַר- 
געטערן עמעצן. ,דער נעכטיקער גרויסער אַפּ- 
גאָט סטאַלין איז הײַנט אנטגעטערט געװאָרף. 
,דאָ איז ניט קיין גדול אַראָפּ פון זײַן גדולה, 
דאָ איז גאָט אַנטגעטערט געװאָרן"; חיים ליבּער- 
מאַן, פֿאַר, 82401961. מיט זיך -- עאון 


אַנטגרײפֿן -- טרו. 


+ אַנטדעקבּאַר 


װילסטו יאָ א שטיקל תּיקון זיך געפינען, אַנט" 
| געטער זיך, װער איינס מיט אונדזערע רואינען", 
הל, 1950, 

אַנטגט'לט -- דער? מצ נבּ. אַרכ. געצאָלט 
- פֿאַרגיטיקונג. ,זולי דא מאהל בּיום ה' או בּיום 

| שבּת קדש בּײַא מחותּנים ומחותּנת' צו זאמין 
קונפֿט קיין כּלי זמרים און סערװר, וואן אויך 
אהני ענטגעלט בּדיהנן וואלין --- ניכט גהאלטין 
ווערין", "פּראָגער תּקנות קעגן לוקסוס', תּקכ"ז 
וייִבּל ו, | 

אַנטגעלטן -- טרו. געלט, +געלט. אַרכ. 
אָפּצאָלן, אָפּקומען פֿאַר אַ זינד. .דארום זאָל 
מן אויף זעהן װער דיא עבירה טוט צו שטראפֿן 
אים דשׂ ניט דער אונשולדיגר זאָל אַי, צאינה, 
קמב/ג. ,איך דנק הש"י דער מיך מײַן זינד 
האט לאזן אַנטגעלטן", סהמ, איובֿ, לג, 227 
,מיר בּיטן דיך, גאָט, דשׂ דוא אונש ניט לושט 
אַי דז בּיז דז מיר טונן דז מיר װערפֿן דען מאַן 
אינשׂ מיר {= מער, יםן", טח, הפטורה יונה, 
א, 14, ,ויא מן דען גפינד אָפט אונ' ניט זעלטן, 
דאז דער און שולדיג מוז מיט דען שולדיגן 
אֵי", צוכט, 

אַנטנעצן -- טרוװ. --געץ, --געצט. נעאָל. 
מאַכן פֿאַר אויס געץ. /זנג -- ענאָך דער 
אַי פֿון סטאַלינען", יג, 1956, 

אַנטגראָון -- טרו. --יגראָז, -יגראָזט. נעאָל. 
מאַכן עס זאָל קיין גראָז ניט זײַן, ניט װאַקסן. 
אי א שטח ערד. ;א פֿײַערצונג פון בּלוט די 
קאָסע האָט געלאָזט לעם א בּאַגראָזטן שטראָם 
װאָס זי האָט אים אַנטגראָזט", מ. ז. טקאַטש, 

גק, פאר 46, | 


אַנטגריבּלען זיך -- אוטװ. -בּל זיך, זיך 


| = גריבּלט,. נעאָל. + אויפהערן זיך צו גריב' 
לען. זיך מער ניט װעלן גריבּלען. ,האָט גצ 
װאָלט אויפדעקן דעם גאנצן מיין פון זײַן 
קינסטלערישער לאַבּאַראַטאָריע, װאָס זוכט צו 
אִי זיך און צו רעדוצירן דאָס װאָרט .. . צו דער 
מוזיקײ,יג, תוך |, 138, 


-יגרייס, = =-'גרייסט, 
מאַכן אויס גרויס. אַ' דעם פֿירער. מיט 

| זיך -- אכ'האָבּ שוין אַנטגרײסט זיך", מ. ז. 
טקאַטש, צוק, אָקט' 1955, 


אָנטדאָרשטן -- טרוו. --דאָרשט, -- דאָרשט, 
מאַכן אויס דאָרשטיק. אַװעקנעמען, שטילן 
דאָרשט. ;אוב ערגעץ פֿאַראַן איז אַ לעבּעדיק 
װאַסער װאָס זאָל אײַך אַ', -- איך גיי עס גע- 
פינען", סוצ, געהיײימשטאָט, זי 156. 


אַנטדײַטשמערישן -- טרוו. *ריש, -- דײַטש- 
מערישט. בּאַפֿרײַען, אויסרייניקן פֿון דײַטש- 
מעריזמען; מאַכן עס זאָל זײַן אָן דײַטשמעריז 
ימען. ,דאָס אַי די ליטעראַרישע שפּראַך דאַרף 
געטאָן וערן יסודיק", י. מאַניק, אין טריט פֿון 
דײַן װאַנדער, אַרײַנפֿיר. {מװ האַלט אַז די אלע 
װערבּן מיט אַנט: חוץ די פֿאַרװאָרצלטע אין 
פֿאָלקס-לשון זײַנען דטשמ, בּכן איז אויך, לויט 
| זײַן שיטה, אַי -- דטשמ.ן 


אַנטדעקבּאַר -- אַדי. דטשמ. נר, 
! קען אנטדעקן. | 


װאָס מע 





אַנטדעקונג. 


אַנטדעקונג -- די, :ען. 1. פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פֿון אַנטדעקן. אַ' פון אַ נײַעם 
אינדזל. אַי פֿון אַ װיכטיקן היילמיטל. אי פון 
אַ בּאַנדע שווינדלערס. א לאַבּאָראַטאָרישע אַ" 
-- ,טדץ איז געווען פאַר שלמהלען א נײַע אַ', װי 
אַן אַנטדעקטע אינדזל אַשטיגער אין ים אוקי" 
נוס, חסידים זײַנען אויך ייִדן!ֵי, ממוס, שלמה. 
אַנטדעקט -- אַדי, פּאַר אַנטדעקן -+. װאָס 
- מע האָט אַנטדעקט, (אױיס)געפֿונען. איער איני 
דזל. איע פאַרשווערונג. ,דאָס אין א נײַ אע 
זײַערע (קיסלאָטאַ) װאָס מאַכט אַז אין איין 
- פֿערטל שעה גייט אויף דאָס טייג", קמ, 1865, 
פאת 32. אי װע רן -- אי װי פון דער פּאָליציי, 
אַ װי װי אַ קינסטלער, שרײַבּער. ,דערנאָך 
װעט װידער ליכטיק װערן און עס װעלן װי' אַי 
גרויסע סודות און די שכינה װעט רוען צװישן 
ייִדןײ, אַש, תּהילים:יוד. -קייט, | 
אַנטדעקן -- טרו. -ידעק, -ידעקט. (אַרויס- 
גערעדט אויך: ,אַנדעקן":ן 1. זוכן (נאַװויגירן, 
עקספּלאָרירן) און געפינען, אָנשטױסן זיך אויף 
עפּעס (אָפֿט צופעליק) װאָס מע האָט פֿון דעם 
פֿריֶער ניט געוואוסט, װאָס מע האָט יאָ (אָדער 
ניט) געריכט זיך צו געפֿינען. א' א ניט. 
בּאַוואױינטן אינדזל. אי אַ נעענטערן (ים-)וועג. 
אי אַ בּאַהאַלטענעם פאַרצײַטיקן אוֹצר. אַי אַלטע 
כּתב-ידן, יקר'המציאותן, אַן אומבּאַקאַנטע מגי- 
לה, װיכטיקע דאָקומענטן אין אַן אַלטער אָפּגע- 
- לאָזענער חורבה (אין אַ קעלער, אויף א בּויי 
דעם). אי פּרעהיסטאָרישע פאָסילן, אַ'י א שטאָט 
פֿון די אוראַלטע צײַטן. אַ' דעם גניזה-אוצר 
יאין פֿאָסטאַט. אַי די מילכקאַנען מיט דעם 
רינגעלבּלום-אַרכיוו אונטער די חורבות פֿון דער 
פֿאַרבּרענטער געטאָ. ,און קאָלומבּוס בּשעת 
אים איז אַרײַן דער געדאַנק צו אי אַמעריקע 
האָט נעבּעך שטאַרק געליטן", ממוס, מסעות. 
,אומגעפֿער מיט א האַלבּ יאָרהונדערט צוריק 
האָבּן נאַטורפאָרשער אַנטדעקט אין די קע 
| לערס אונטער די פּיראַמידן אין מצרים קונסטי 
'פולע אַרבּעטן פֿון מעטאַלןי, רי יצחק װעבּער, 
מכונה 'מגיד', מפֿתֹּח למפֿתח של לפרנסה 
וכלכּלה, קאַָלאַמײ 1938. ,ער זאָל האָבּן אַנט" 
דעקט עפּעס אַן אוֹצר. . . און אָפּקױפֿן עס פֿאַר 
אַ שיבּוש", ייז, אַלט-שטאָט'. 

*אַי אַמעריקע --- (שפּאַסיק) אַרויסקומען מיט 
אַ נײַס װאָס איז אלעמען בּאַקאַנט. זינט קאָלומי 
בּוס האָט אַנטדעקט אַמעריקע = זינט א סך 
יאָרהונדערטער. ,זינט ק' האָט אַנטדעקט א' 
איז אַזא שונד שבּשונד ניט בּאַשאַפן געװאָרן", 
שע, בּלאָנדזענדע שטערן װ. 

2. פּלוצעם דערזען עפּעס (און אָפּשאַצן עס 
װי מען אַנטדעקט װערטיקס). אַי די סטאַטוע 
אין פּאַרק. ,אין דער זעלבּער רגע האָט אַ 
יונגער בּאַגײַסטערטער קינסטלער אין אַ צװוייטן 
עק זאַל. .. אַנטדעקט אַ יונגע בּליענדע פּרינצע- 
סין", דא, שװאַרץירױט, װאַרשע 1910, שדאָ... 
האָט ער אַנטדעקט א הערעלע שטעקן אינעם 
מאַנטל, דאָרט -- א שטױבּעלע זיצן אױפֿן 
הוט", נפ, ייִפֿאַ, 1939, 3, 
| 8 (אומגעריכּט) דערפֿילן, דערשפּירן עפּעס 
װאָס איז נײַ און ניט-געװען און עס אָפּשאַצן 


אַנטדעקעריש -- אַדי. נעאָל. 


אַנטדרימלט 


1 


װי אַ װיכטיקע איבּערלעבּונג. פֿאַרשטײן װאָס 
מע האָט פריער ניט פאַרשטאַנען. א' אַז מען 
איז פֿאַרליבּט. אַי אין עמעצן א טאַלענט. אַ' 
די מעלות פון שטעטל. ער װעט זי דאַרפֿן 
אויסלערנען צו אי דעם מענטשן, און אַלץ 


| װאָס דער מענטש האָט געשאַפן...", זשיט װ, 


נ"י 1912.. ,ער האָט ניט געדאַרפֿט װאַרטן אויף 
אַ קאַלומבּוס װאָס זאָל קומען און אַ' אין 
אים --- פֿאַר אים אַליין --- זײַן יידישקייט", 
שנ, קריטיק און קריטיקער. 

4. מגלה זײַן, אַנטפּלעקן פֿאַר. אַנדערע װאָס 
מע ווייסט. אַי וואונדערלעכע זאַכן פֿאַר די תּל- 
מידים. ,, חוצדעם האָט ער אַנטדעקט פֿאַרדעקטע 
סוֹדות װאָס זײַנען נאָך העכער פֿאַר דעם עוֹלם 
המלאכים און עולם כּסא הכּבוד", שבחי הארי, 
{קעניגסבּערגן יאָר? 

9. דערקענען און פֿעסטשטעלן, דערװײַזן, 


- בּאַשטעטיקן. אַי אַ קונסטבּילד פֿון אַן אַלטן 
-מײַסטער. אי א ניטבּאַקאָנטע פּיעסע פֿון אַ 


גרויסן דראַמאַטורג, - | 

0. אַרויסקומען מיט אַ רעװעלאַציע און בֹּאַי 
קאַנט מאַכן; אַרױסבּרענגען פֿאַר דער עפֿנטלעכ- 
קייט. אִי קאָרופּציע אין דער שטאָט-רעגירונג. 
אַי אַ געזעלשאַפֿטלעכן סקאַנדאַל. אַ' א קאָנצענ- 


| טראַציע פֿון אַרמײ-אָפּטײילונגען אויף דער גרע- 


נעץ. אַי קאָמפּראָמיטירנדיקע דאָקומענטן, מאַי 
טעריאַלן. אַי געהיימע פאַרהאַנדלונגען. אַי די 
דאָקומענטן, פּראָטאָקאָלן פֿון (אין) דעם פאַרי 


- כאַפּטן נאַציאַרכיװו אומצובּרענגען אַלע ייִדן. 


7 אָפּדעקן. אַנטהילן. אַנטבּלױזן. אַ' דאָס 


ינאַקעטע לײַבּ. *אַי די חרפּה = זיך אױסטאָן 


מוטערינאַקעט. *ֹאַי פֿאַר עמעצן דאָס האַרץ = 
אַראָפּרעדן זיך פון האַרצן, אויסדערציילן װאָס 


מע פֿילט באמת. אַי סוֹדות פֿאַר דער חבֿרטע. 


אי אינטימע מאָמענטן פון אייגענעם לעבּן 


;איך האָבּ ניט קיין מוטער, קיין ליבּנדע מוטער, 


פאַר וועמען אי מײַן בּיטערעס האַרץ", פֿרוג ווו, 

8, נאָכשפּירן (עמעצן) און אױסגעבּן. דער" 
שנאַפּן. דערטאַפּן. אַי א טעראָריסטן-בּאַנדע. אי 
א שפּיאָנאַזשירינג. אַ' אַ שײַקע גנבֿים. אַי א 
פֿאַרשװערונג. ?א גלח {האָט} בּאַהאַלטן עטלעכע 
ייִדן ,. . אָבּער די אונגאַרישע נאַציס האָבּן די 
ילדן אַנטדעקט און האָבּן זיי דערשאָסן מיטן 
גלח צוזאַמען", מ. אונגער, טמז, 1966 | 6, 

9. אױסגעפֿינען. דערטראַכטן זיך, דערגיין 
צו עפּעס נאָך (דויערדיקן און סיסטעמאַטישן) 
פאָרשן. אַי װיכטיקן היילמיטל. אַי פּעניסילין. 
אי א נײַעם מעטאָד. אַי די טעכניק פֿון איבּער- 


פֿלאַנצן א האַרץ. א' װיכטיקע, ניט בּאַקאַנטע 


פּרטים אין אַן אַלטן דאָקומענט, כּתב-יד, אי אַ 
נײַעם (כעמישן) עלעמענט. ,די פֿעניציער האָבּן 
מיט טויזנטער יאָרן צוריק אַנטדעקט די המצאָה 
װי מע מאַכט גלאָזײ, ממוס, מסעות. 
יעכץ. -עניש. דער 

װאָס איז אין 
דער נאַטור פון אַן אנטדעקער. פאַן א'ער 
װאָרט-װירטואָזײ, היימיש, דעצי 1960, -קייט. 


ווערן -- נײטראַל. ‏ װער 
=--דרימלט, בּין --ידרימלט געװאָרן. פֿטמ: 


| מלט. . .ײ.ן 


אַנטהאַלטן זיך -- -+ דפֿו. 


{ אַנטהאַלטן זיך 


אַנדרימלם.... . פ8: 
ווערן. 


אַננט)דרעמלט 
ואַרױסרײד זייער אָפֿט: אאַנדר" 
אײַנשלאָפֿן. מיט אַ גרינגן שלאָף. 
כאַפּן א לײַכטן שלאָף אויף אַ קורצער צײַט. 
האַלטן בּײַ אי װי. אי װ' אויף א בּאַנק אין 
פּאַרק, ,,איך בּין אי געװאָרן ..... דו האָסט גענו- 
מען זיך דרעסן |= אָנטאָןן װי צו אַ בּאַל..,", 
ד. עדעלשטאַט, פֿאָלקסיגעדיכטע, 1895, ,װערט 
אי יאַװאָלדא מיט אַ װעװריק אין שויס", יעקבֿ 


פֿרידמאַן, פּאַסטעכער אין ישׂראל, תּ"אָ 1953, 


אַנטדרימלען -- זן זזו אײַנדרימלען. 


,רויש און ציטער און בּרויז -- אַנטדרימלט, 


אַנטדרימלט, שלאָפט אלין",. מאַנ, דעמערונג 
אין שפּיגל. 


|אַנטהאַלטן -- == האַלט, --האַלטן, ‏ אַקוזה 


-- דטשמ. אָפֿט געניצט. 1, האַלטן, פֿאַר- 
מאָגן, האָבּן אין זיך. די בּאַריכטן א' אין זיך 
וויכטיקע אינפֿאָרמאַציע. אַי אַ װיכטיקן פֿאַק- 


טאָר. ;אַזאַ זופּ, אונטערגעשלאָגן מיט אַן 


איי, וועלכע אַנטהאַלט א סך מער פעטקייט, 
װײַסלעכן און אײַון אַלס פֿלײש, איז דאָך 
עס ממש אַ פּקוחנפֿש!", יל איבּז. דר' יא" 
סינאָווסקי, אס פלייש און פֿליישיגס, אדעס 
9. ,די שפּײַז .... מוז אויך א' פֿאַרשײ 
דענע זאַלצן, װי קאַלי, נאַטרי, קאַלך, אײַון, 
פאָספאָר", 9געז. װילנע 1925, נאן 5. אַלע 
פֿרישע צײַטיקע פֿרוכט.. . זײַנען די בּעסטע 
און געזינטסטע שפּײַזן .... אויבּ מע בּאַלאַנסט 
זיי אויס אין א געוויסער מאָס מיט עטלעכע 
פּראָטעאין-: און פעטא'דע ניס", מישולאָו, 
װעגעטאַרישע קאָך בּוך, נ"י 1926, ,די פליסיקע 
לופֿט מוז פֿאַראייניקט װערן מיט א ספּעציעלן 
אײַנזאַפּער, װאָס אַנטהאַלט אַ סך קולנשטאָף", 
י. קאַמעניעצקי, דער זיג בּאַמ דניעפּער, מאָסקװע 
2,, 

2 אַרײַננעמען (אין זיך) אײַנשליסן, כּוֹלל 
זײַן. קוענערגיען אַנטהאַלט אין זיך די מעגלעכ- 
קייט פֿון געשעענישן", גוטנ. ,דער מקור פֿון 


דער חכמה און שׂכל, װאָס אין דער נשמה פֿון 


אָדם-הראשון, װאָס אַנטהאַלט אַלע נשמות פון 
די צדיקים. . .", תּניא, 364. אאַלע װייסן... 
װאָס אַנטהאַלט דאָס װאָרט בּית און װאָס אַנט- 
האַלט אין זיך דאָס װאָרט אוהל", לדבּ, נַ"י 
תּשייז, ... אַי אין זיך אַ מאָדנעם כּישוף", 


| אַמערּיקאַנער, 8 וווש 8. ;דער נײַסטער אַמעי 


ריקאנער װערטערבּוך אַנטהאַלט נאָך אַלץ בּאַי 
ליידיקנדיקע טײַטשן פאַרן װאָרט ייִר", יג, טמז, 
2044 - | 

טרװ. אַרכ --- 1. אַײַנהאַלטן, צוריקהאַלטן. 
;זיא איר רוֹגז אַי און טונן פיל גמילת חסד", 
לט!, קנה/ב. ,דאַרום אַנטהאַלט דײַן ראט ניט 
פֿון מיר. . .ײ, יוסיפֿון, אַמשט 1743, 2 פֿאַר" 
בּאַהאלטן. פֿאַרבּאָרגן. ,איך קאן עֶשׂ דיר ניט 
אַנט האַלטין אוֹנ' מוז דיר זאגין דאז מיר דיא 
עסקים מבנך ר' ליבּ סג"ל גנץ ניט גיפֿאַלין", 
גה, 218, 
1. אַרב. אלינ- 
האַלטן זיך. מלל פֿאַרטײַטשט יתאַפּק ויאמר 
שׂימוו לחםי (בּראשית, מג, 31): אענטהאלטין 
זיך". 2. אַרכּ. אָפּהאַלטן זיך. ,ער גערין 





אַנטהאַרט(עװע)ן 


גיטרונקין האט אונ' זיך ממש ניט קענין אַנט 
| האַלטין", גה, 101. ,. . . פון גאָטשׂ װעגין טוא 
דיך אַנטהלטין", שׂהו, פֿיורדא 1723, יד/ב, 
מווער זיך ענטהאַלט פֿון (עברות) קומט צו 
(כּבֿוד)", ,, זיך צו ענטהלטין פֿון דיא װעלטליכה 
דינגן אונ' גנוס אונ' צו ליבּן (עולם הבּא)", 
ספֿר מבֿחר הפּנינים, הומבּורג תּצײט,. 9. אַרכ. 
געפינען זיך, אויפהאַלטן זיך. ,ויוחנן בּן קרח 
אונ' אַלי הייבּט לײַט די זיך אויף דעם פעלך 
אַנטהלטן האטן קאמין צו גדליה קען מצפה", 
שעריר, מ, 13. 2. אַרכ. אוױפֿהאַלטן זיך, 
שפּײַון (זיך). ,איין מלאכה דז מן זיך דר פֿון 
| אַנטהלט מיט זײַנט גזינד", בּראַנט, פּרק נו, 

אנטחארט(עווע)ן -- טרו. --האַרט(עװע)), 
--יהארט(עװעט), הוייך מאַכן עפּעס װאָס אין 
האַרט. אַי די זוילן. אַ' די אַלטע שטיקער 
בּרויט, 

אַנטהאַָרן -- טרװ. --האָר, --האָרט. נעאָל. 
אַװעקנעמען, אױיסרײיניקן (בּאַפֿרײַען) פון האָר, 
מאַכן עס זאָל זײַן אָן האָר. אַי דאָס פּנים מיט 
עלעקטראָליז. א' די פיס מיט א נײַעם כעמישן 
מיטל. ,ער איז אַנטהאָרט און אַנטמאַנט, דער" 
פאַר איז זי בּאַהאָרט און בּאמאַנט", װערטל 
(קאָװנע). 

אנטהאַרצן -- טרחװ. *-האַרץ, --האַרצט, 
1, צונעמען מוט. אַנטמוטיקן. אי די אָרעמע 
בּאַפֿעלקערונג. 2, בּרוטאַליזירן. דערפֿירן, 
מאַכן עמעצן עֶר זאָל זײַן שלעכט. ,די סיס- 
טעם פון טעראָר אַנטהאַרצט אַלעמען, מענטשן 
ווערן װעלף". 

אַנטהאלן -- טרו. --הויל, -יהוילט, אַנט- 
בּלויזן. אָפּדעקן. אַרױסװײַזן דעם אמתן מהות, 
אי דעם מין מענטש. ,די נאָענטקייט פֿון טוט 

| פלעגט אי יעדן איינציקן", מ. ראָזענבּליום 
איבּז, יוליוס פּוטשיק, מיט אַ שטריק אַפֹֿנ 
האַלדז, מאַסקװע 1948 --הוילט -- אַדי 
;אע ליים-אָפּשיטן", י. פֿאַליקמאַן, סאָװ' היימ" 
לאַנד, 1967, פא 8, - 


אַנטהײליקן -- טרח. --הייליק, --הייליקט, 
1 מחלל זײַן; פֿאַרשװעכן. פֿאַראומהײליקן. 
מלל פֿאַרטײַטשט כּי חלל יהודה' (מלאכי, ב, 
1 עענטהייליגט". 2. מאַכן (פֿאַר) אויס 
הײיליק; אִ' (עפּעס, עמעצן) װאָס מע האָט 
פריער פֿאַרהײליקט, ,דאַ. איז ניט קיין גדול 
אַראָפּ פון זײַן גדולה, ניט קיין צדיק אַנט. 
הײליקט געװאָרן...ײ, חיים ליבּערמאַן, פֿאָר, 
1 |84. הנת -- עדער גײַסט פֿון פֿאַר- 
שוועכונג,. לעסטערונג, אַיי, דאָרטן, 1962 וו 5. 


אַנטהילן -- טרו. --היל, --הילט. 1. אױפֿ 
דעקן. אָפּדעקן. ,פּונקט צום פינפטן יאָרטאָג 
פֿון װאַרשעװער געטאָיאױפּשטאַנד, האָט מען 
אַנטהילט דעם װארשעװער געטאַדענקמאַל", 
מאַנ, נאָענטע געשטאַלטן. 2, אַנטבּלױזן. אַנט" 
פּלעקן. ,די געשטאַלט װערט א רעגן פֿון פֿרייך, 
נעמט מיר צװאָגן די ערדענע גלידער און 
אַנטהילט פֿון איר װינטיקן קלייך", סוצ, פּאָי 
עטישע װערק , ג8. פיט זיך -- ;אין דעם 
בּילד װאָס האָט זיך אַלץ מער אַנטהילט פֿאַר 
מײַנע אויגן", סמבּ. ‏ 231, 


אָנֹטׂוֹ -- דער, ען? 


1042 


אַנטהעלפֿן -- טרו. --העלף, --האָלפֿן. ניט 


- העלפֿן, אַװעקנעמען הילף. ,אַנשטאָט װײַטער 
צו העלפֿן, האָט איר גאָר אַנטהאָלפֿן", רייד 
(קאָװונע), 

אַנטהעפֿטן - טרו. -העפֿט, -האָפֿטן 
אָפּהעפטן. אָפּבּינדן. מאַכן עס זאָל ניט זײַן 
צוזאמענגעהעפט. מיט זיך -- קהוסרין 
זײַא גקעסטיגט, דוא ירושלים, פֿיל לײַכט צַשׂ 
ווערט זיך א' אונ' פֿר רוקן מײַן װילן פון 
דיר", סהמ, ירמיה, ו, 8. 

אַנטהערנערט -- אַדי, פּאַר אַנטהערנערן. 
נעאָל. װאָס מע האָט פון דעם אַװעקגענומען 
די הערנער. ;אינעם פֿאַרהײמישטן הירשן-מאַרק 
האָבּן אַרומגעבּלאַנקעט די אע פּאַנטךטרע- 
גער ... עס איז געווען װי מע װאָלט זי אַנט- 
קרוינט", י. פֿרידמאַן איבּז, װל. לידין, שטילער 
אָדער גרויסער, מינסק 1936, 

דאָס אַנטאָן -+. ,דער 

ייֶד װערט די קראַפֿט ניט אָן, אַפילו װען ער 

טוט זי אויס פֿון איר רעליגיעזן א" בּ. ריװ- 

קין, גרונט- טענדענצן. 


אַנטואונת -- די, -ען. 1. דזו אָנטו אין אַ 


נײַער אַי. 2. פּראָצעס פֿון װערבּ אָנטאָן -+, 
אַנטװאַגן זיך -- אוטװ. +-װאַג זיך, זיך 
-יװאָגט. נר. ‏ דערװעגן זיך. ,איר אַנטװאַגט 


זיך אויף אַזוֹי אַ װאַזנער זאַך", ג' ל' כ' זי 
איבּז, קאַמבּער מיט דער פרינצעסין אַרעסיניע, 
ווילנע 1870. פֿרגל: --וועגן זיך, 

אַנטוואוינט -- -+ אַנטװיינט. {דער פּלאָנטער 
נאָר אין לד.ן ;איך האָב בּאַרוט און אײַנגע- 
שטילט מײַן זעל, אַזױ װי אַן איער בּײַ זײַן 
מוטער, אזוי װי אַן איער איז בּײַ מיר מײַן 
זעל", תּי, תּהלים, קלא, 2, - 

אַנטװאױינען -- -+ אַנטװײנען. בּאַלד מע 
האָט מיך אנטואוינט פֿון בּרוסט, האָבּ איך צו 
משקה בּאַקומען גרויס לוסט", גאָר, יידישע 
לידער, װארשע 1889. ;און אַז זי האָט אים 
אַנטװאױינט, האָט זי אים אַרױפגעבּראַכט מיט 
זיך", תּי, שמואל א, א, 24. ענייטיקע ידיעות 
װי אַזױ מ'דאַרף דאָס זויגקינד... אַי און צו- 
קאָרמענען", פ9געז, 1923, פא 3:22. |די אַלע 
ציטאַטן פֿון לד, וואו וי (הויזן) װערט אַרוס- 
גערעדט יי (,הייזן")ן 

אַנטוואונדערן זיך -- אוטװ. -יװאונדער 
זיך, זיך --וואונדערט. נעאָל. אויפהערן זיך 
וואונדערן. זיך ניט ואונדערן מער. ,ער האָט 
זיך געוואונדערט, ער איז געװען ממש פאר' 
וואונדערט פֿון אירע מעלות, אָבּער ער האָט 
זיך גיך אַנטװאונדערט". 

אַנטוואופט װוערן -- פּאָס. װער --וואוסט, 
בּין -וואוסט געװאָרן. װערן אומבּאַװאוסט. 
ווערן פאַרגעסן. , פֿריער איז ער געווען א בֹאַי 
וואוסטער מענטש, לעצטנס איז עֶר אינגאנצן א' 
געװאָרן". 

אַנטוואורף -- דער, 'ן. דטשמ. נר. -= אָנ 
וואורף, אָנװאַרף. 


אנטװאֿכט -- אַדי, פּאַר אַנטװאַכֿן +. אַרכ. 
װאָס איז װאַך געװאָרן. װאָס איז אױפֿגעקומען, 


אַנטװאַפֿענען 


האָט זיך אוױיפגעכאַפּט פון שלאָף. ,איך לאג 


-- נידר דאז איךף שלאפֿט, איך װאַר אַי, בּרכת 
המזון, אַמשט 1723, מד/ב. אי װערן -- 
קויקץ) דער נאך איז גוט אַנטװכט גיוארן", 
סהמ, תּהלים, עח, 65. אי זײַן -- ;אויף דאש 
דוזיג . + . בּין איך װידר אַנטװכט" ותּי: עדערויף 
| האָבּ איך זיך אױפֿגעכאַפּטײן, שעריר, לא, 25, 


אַנטװאַפּן -- אוטו.-: --װאַך, -װאַכט. אַרכ. 
מסמ40ט-סתס :2786 זיך אױפֿכאַפן, אויפֿ" 
- קומען פֿון שלאָף. זיך אויפװועקן. עדרוזייאנה 
נון צו אַי בּיגונד, אונ' אירן קינדן גאבּ זיא 
אירי טויטן", בּבֿאיבּוך, 472. ,דא אַנטװאַכט 
קויניג שלמה", מלכים בּוך, קראַקע 1583, ,ער 
שלופט אוני ער זאָל אַנטװכןי, טח, שמות 
- (הפטורה 'כי תשׂא, מלכים א, יח, 27) ,דיא 
גאַנץ נאכט עֶר בּײַא איר לאג/ בּיז אן דען 
ליכטן טאג / דא ואר דער מאַן אי / פֿור גאנגן 
| וואר אים דאז לאַכןײ, ספֿר משלים, פפדמ 1686, 
- ע;דא דיא מנן ווארן אנטװאכין פֿון איר שלויף", 
'היסטאַרישע אלעגאָריע פון ר' מאיר ש"ץי 
פיורדא 1694 {פֿש וון. ,צו מארגנש אַזו בּלד 
אַז איינער אנטװאכט...*, לטו, ו/א. ,כ'ווייס 
ניט, בּיז װי לאנג מיך האָט אַ דרימל צוגע- 
שמידט צו ד'רערד. װען כ'האָבּ אַנטװאַכט. . .= , 
סוצ, װאַלדיקס, 1940, 


אַנטװאַלדן -- טרח. *הװאַלד, +-װאַלדט, 
אויסהאַקן די בּיימער פֿון אַ װאַלדיקן שטח. 
אי די פאָרשטאָט און בּויען אויף דעם פלאַץ 
הײַזער, 

אַנטװאָלן װערן -- פּאָד. אױפֿהערן צו 
װעלן (קאָכן, װעגן מילך). *סאיז אים א' גע 

| װאָרן דער מאַמעס מילך = לעבּט דורך אַזוינס 
װאָס ציט אַרױס פֿון אים דאָס חיות, אַלע 
כּוֹחות, 

אַנטװאָלקענען -- טרוו. -יװאָלקן, -װאָל- 

| קנט. נעאָל. בּאַפרײַען פֿון װאָלקנס, פון פֿאַר- 
װאַלקנטקײט, פון אומעט. אי די פארחושכטע 

- פנימער מיט א גוטער בֹּשׂורֹה. ?אַ ליד טויכט 
אויף פונעם חוֹשך, אַנטװאָלקנט דאָס פּנים פֿאַר 
מיר", י. מאַניק, 'נישט-געזונגענע לידער" 

אַנטװאַנצן -- טרו. --װאַנץ, -װאַנצט. נעאָל. 
אױסרייניקן פֿון װאַנצן. .איך בּין געװען צו- 
געטיילט צו אַרבּעט אין דער דעזינפֿעקציע- 

אָפּטײלונג פון לאַגער און האָבּ אַנטװאַנצט בּאַי 
ראַקן, דעזינפֿיצירט מלבּושים", בּלעטער פֿון 
פּײַן און אומקום, ז' 62 וְיִשפּ ושא, 3 

אַנטװאפערן -- טרו. -ער, --וואסערט. אָפּי 
צלֶען, אָפּפירן װאַסער פֿון א שטח (קערפּער, 
זאַך אע אַי א זומפּיקן בּאָדן. ‏ //נ2 -- 
;בּײַ אַ שטאַרקן שלשול.. . גיט מען א קינד 
אבּסאַלוט גאָרניט עסן. בּלויז װאַסער איז דער- 
לױבּט, כּדי אויסצומײידן די אַי פֿון די געװעבּן", 
פֿגעז, װילנע 1938, יאה 3. אַײטעראַפּיע, 
טאָז, 1930, פא 473. 

אַנטװאַפֿענען -- טרו. --װאָפֿן, --װאָפֿנט. 
1. אַװעקנעמען, צונעמען, קאָנפֿיסקירן, פֿאַר- 
כאַפּן װאָפֿן, א' דעם באַנדיט. די העלדישע 
פּאַרטיזאַנען האָבּן אַנטװאָפנט דײַטשע אָפּטײלן. 

אַי א גאנצע דיוויזיע, 





אַנטװאָרט?= 


2. פֿאַרקלענערן, פֿאַרמינערן אָדער אינגאַנצן 
ליקווידירן . די בּאַװאָפנטע כּוֹחות און מיטלען 
! צו פֿירן קריג. אי דעם שׂונא, אַי דאָס אָקופּירטע 
לאַנד. | 

9. מיט באַװײַזן,. ראַיות, אַרגומענטן, מיט 
געראָטענע אָפּענטפֿערס, מיט אַ יורידיש דריידל 
-- מאַכן. עמעצן אומשעדלעך אָדער אָפּשװאַכן 
-אים. דער פֿאַרטײידיקער אין געריכט אַנטװאָפנט 
דעם בּאשולדיקער. א' דעם קעגנער מיט אַן 
אַרטיקל, א רעדע אע. 

4 פֿיג. מיט פערזענלעכן חן און מעלות 
מאַכן (װירקן אויף) עמעצן זיך ניט אַקעגני 
- צושטעלן, מאַכן עמעצן אויס אומפרײַנדלעך, 
אִי מיט אַ קאָמפּלימענט. ;,איר פּנימל אַנט" 
װאָפנט". 

מיט זיך -- 1. רעדוצירן די בּאַװאָפֿנטע כּוֹ" 
חות פֿון אַ לאַנד (לויט בּאַשלוסן פון דער 
מאַכט פֿון דעם דאָזיקן לאַנד). 2. זיך אַלײן 
אָפּזאָגן פֿון אַן אַרגומענט, א שטעלונג װאָס איז 
געװען קעגנעריש צו עפּעס אָדער עמעצן 
-ונג. -עניש. ד-ער. 


אַנטװאָֿרט -- דער, {. אַרכ. דטשמ. נר. 
1, דזו ענטפֿער. געבן אַן אִי. ?ער רופֿט זי 
אָן בּײַ איר נאָמען און בּעט זי אַן א' צו געבּן"; 
,מע װעט דיך קומען פֿרעגן, צי דו ליבּסט 
מיך געטרײַ? אַן אִי {מיטן אײַנשטעל אַז דאָס 
ניט:געוויינלעכע װאָרט גיט צו חשיבותן װעסטו 


געבּן, דײַן האַרץ איז ניט דערבּיַ", פֿל. ,ביר 


דוא איין גאנציא. ענטװרט פֿון מיר װערשט 
| הון", שמואליבּוך, סטראָפע 1259. ,איך האבּי 
מיר ניקשׂ מער גיוואונשין דאז איך גיקאנט 
צרפֿת {(= פראַנצייזישן כּדי איך אידרין קענט 
ריד אונ' אַי געבּין", גה, 299, ,גהיישׂן מאָרגין 
ווידר קומין, זוא װערין זיא איין אַנטפֿרט 
הבּין", ר' יום-טובֿ ליפּמאַן העלער, כּײי 'מגלת 
איבֿה', 1703, , בּעט איך דיר . . . מיר אַי צו גע 
- בּזיי, ליאַנדאָר נײַער בּש, ווילנע 1844. עזיי גיבּן 
אַלע איין אַי; רואיק לעבּט מען אין הימל 
דאָרט", מאַנ, נאָענטע געשטאַלטן. 2. בּאַשיך. 
;הער נאָר דו שיין מיידעלע / װאָס איך װעל 
דיך פֿרעגן, / דו זאָלסט מיר אויף אַלעמען / 
אַן אַי געבּןיי, פֿל, 


אַנטװאָרטן -- טרח. --װאָרט, (גע)אנטי 
װאָרט(עט). -+ דפוו. ענטפֿערן. ;דא אנטװערטן 
אים דיא היידן...*, שמואל בּוך, סטראָפֿע 1043, 
;גאַנטי ימח"ש אַנטװאָרט..."; מעשׂה אוּמן 
;דשׂ שװײַגן קיגן דעם (שוטה) איזט בּעשׂר 
אַלשׂ אים צו אַנטװאָרטין", מבחר הפנינים, 
הומבּורג תּצ"ט, ט/ב. ,אויף זײַן עצה . . . האָבּן 
זיי געאנטװאָרטעט, אַז דאָס װילן זיי בּשום" 
אופֿן ניט", יופֿאֵל, 1881 א 1, 


אַנטואהיעמען -- טרװ. -רעם, -װאַרעמט, 
מאַרק װבּ. מאַכן עס זאָל פֿון װאַרעם װערן 
קיל (קאַלט). אָפּקילן. אי דאָס צימער. אי בּאַ 
ציאונגען. | 


אַנטװאַרפֿן -- טרו. --װאַרף, -װאָרפֿן. אַרכ. 
אויספורעמען. אויסגיסן. (ויצר) אוני עֶר אנט- 
!. ווארף (אודר פֿורמיט) דיא צווייא זײַלין פֿון 
קופּפֿיר. . .*, סהמ, מלכים א, ז, 15, 


1945 


אַנטװאָרצלם -- אַדי, פּאַר אַנטװאָרצלען -+, 


;קיין סבֿיבֿה װעלן זיי ניט האָבּן, זיי װעלן זײַן 


- אַיעײ, ימ, אונדזער געדאַנק, ריגע 1933. .א סך 


אִיע ייִדן, גײַסטיקע {פּליטיםן", הלל זײַדמאַן, 


- טמז, 1966 1418, א' װ ערן -- /וצאצאי) 


אונ' ‏ מײַן שפּרוצונג (ישורשו) זאָלן אַנט- 
װאָרצלט ווארן, דהיינו דיא װאָרצלן זאָל אויש 
גריסן װערן", סהמ, איוב, לא, 8. א' זײַן - 
,וצאצאי ישורשן. זיא זולין זײַן אַיי, חיבּורי 
לקט, לובּלין שע"ב, קעד/ב. -קייט. 


אַנטװאַרצלען -- טרװ. "צל, *-װאַרצלט, 


1 אָפּרײניקן, אױסרײניקן אַ שטח פֿון װאָרצ- 
לען. אי א פֿעלד. אי אַן אויסגעהאַקטן װאַלד, 
2. אַװעקטרײבּן, פֿאַרטרײַבן פֿון אַן אײַנגע- 


-זעסן אָרט. מלל פאַרטײַטשט יושרשך מארץ 
- חיים' (תּהלים, נב, 7); אענטװאָרצלין" וְתּי: 
;אויסװאָרצלען"ן. ;(ויסחך) אוני ער װערט דיך 


אויש רײַסן, פֿון צו זיצן אין גיצעלט, (ושרשך) 


| אונ! ער װערט דיך אַ'"י, סהמ, תּהלים, נב, 7 


9. אַװעקרײַסן פֿון װאָרצל, פֿון שוֹרש. אַי זי 
נײַע דוֹרות פֿון ייִדישקייט, אַי עמעצן פון זײַן 
גײַסטיקן בּאָדן. מיט זיך. : 


אַנטװײַבּן זיך -- אוטו. --װײַבּ זיך, זיך 


-- װײַבּט. נעאָל. זיך בּאַפרײַען, זיך אָפּבּינדן, 
זיך אָפּטײלן, אַװעקגײן פֿון אַ װײַבּ. זיך גטן 
אָדער פֿאַרלאָזן א װײַבּ. ;ער איז טאקע א בּאַי 
װײַבּטער, אָבּער ער האָט זיך אַנטװײַבּט", רייד 
(ריגע), 


אַנטװײַפֿן -- אוטו. --װײַך, --װײַכט, --ויכן, 


אַרכ. תסת10ס-66 :1406. 1. אַנטלױפֿן, זיך 
אָפּרוקן. זיך אָפּקערן אין אַ זײַט. מלל פאַר" 


| טײַטשט יויפטר מפּני שאול" (שמואל א, יט, 


0 אענטװליכט" ותּי: ,, איז אַנטלאָפן"ן. .דאש 
ואָלק אישׂט מיר אַנטװיכן בור דער היידן 
שטרײַט", שמואליבּוך, סטראָפע 205. בון 


זײַנם שלוף ער אנט װיכט דר בֿון / אובּר 


בּערג װערט ער שפּרינגן אוני בּארן", כּײי איבּז 
'מצחק בּקובֿיא', 15. י"ה. 2. אױך טרו. 
(אויס)װײַכן. אױיסמײַדן (עמעצן אָדער עפעס)) 


| אער קאן אוייך דוך דשׂ דוזיג ניט אַנט װײַכן, 
בּבֹאיבּוך, 248. אדיא גראָהסמוט מוזט דוא אַי / 


האַלט איין יעדער פֿר דײַנעם גלײַכעןף אַ 


- האָלענדיש-ילדיש כּלה-ליד', סוף 18. י"ה ופֿש 


ו. 0. פֿאַרלאָזן. ,זײַן קראַפּֿט בּיגונד אים 
צו אַנט װײַכזײ, בּבֿא- בּוך, 601, 


אַנטװײנם -- אַדי, פּאַר אַנטװײנען -+, אָפּ 


געוואוינט געװאָרן פֿון זייגן, מלל, בּאר משה, 
בּאר התורה פֿאַרטײַטשן יויגמלי (בּראשית, כא, 
8): און עֶר איז אַנטװײנט געװאָרן". ;איין 


אַנטװינט קינד װערט זײַן הנט הין שטרעקן", 
סהמ, ישעיה, יא, 8. ,אַז איין אַי קינד אַזו איז . 


אויף מיר מײַן לײַבּײ, {סידורן תּפֿלה למשה. 

דעסוי 1696, שפּז/א. וְאיבּז תּהלִים, קלא, 2,ן 
,קלייני אונ' גרושׂי זוגידיגי קינדר אונ' אַנט- 
ווינטי קינדר", יוסיפון, אַמשט 1743, עֹה/א. 
;טוא עשׂ אום ווילן די אַנטװײנטי קינדר פֿון 
מילך די דא האבּן קיין מיסטײט גיטאן", 
מחזור ר"ה ויו"כּ, הומבּורג 1721. ,מע מון 
זיך שטאַרק היטן דאָס אַע קינד נישט צו 


- איבּערשטאָפּןײ, 


אַנטװיקל -- דער, ען. 


אַנטװיקלונג -- די, -ען. 


אַנטװיקלונג 


איבּז,. פּראָפּי שלייניץ, מרפא 
לעם, זשיטאָמיר 1874, אַי װערן. אַי זײַן. 
יערהייט, 


אַנטװײנען -- טרו. -'וויין, --יװיינט :1686 


1 אָפּגע- 


מ6826ט66תס : 2 .מסמסטט-?םס. 


. וואוינען (בּהדרגהדיק, מיט פֿאַרשײדענע מיט- 


לען) פֿון דערנערן זיך מיט דער מוטערס מילך. 


אָפּגעװאוינען פֿון זייגן. אַי א קינד פֿון דער 


בּרוסט. אַ'י אַ קינד צו צען חדשים. אויך: א' 
אַ קעלבּל אויף האָדעװען. ?בּיז דשׂ איך. האבּ 
אַנטװײנט מײַן ליבּשׂ קינדליין, זוא זול ער 
דען אין דעם טעמפּיל אַל מול דינר זײַף, 
שמואליבּוך, סטראָפֿע 29. ;אַלשׂ ואַברהםן איז 
גיוועזן הונדרט אונ' דרײַא יאר אַלט, האט ער 
יצחק לאזן אַנטװינן", אלכּסנדר סענדער עטי 
הױיזן, בּית ישׂראל ובית הבּחירה, אַמשט 1724., 
;אַז דאָס קינד װאַר. . . אַנטװײנט פֿון צו זייגן, 
דא מאכט אַברהם א סעודה", צור, וירא. ,װוען 
די מוטער װערט װידער מעובּרת, דאַרף זי 
געװויס אַי דאָס קינד", מלכּה בּערלאַנט, די גליק-. 
ליכע מוטער, װילנע 18236,. 22 דזו אָפּגץ- 
וואוינען. אי פֿון רייכערן, טרינקען. אַי אַ קינד 


- פון שלעכטע ניטן. עדו זאָלסט נישט מיינען, 


אַז דו װעסט מיך אִ'י און װעסט נעמען אַן 
אַנדער מיידל גאָר פֿראַנק און פֿרײ", 79. עדי 
עלטער אַנטװיינט בּיסלעכװײַז פֿונעם לעבּן", 
ייל, דער כּל בּוניק, זשיטאָמיר 1876. קָאַי פון 
אַלע סימפּאַטיעס מיט פראַנצנלאַנדײ, זש, קיסר 
און רבַּי. 

מיט זיך -- אַ' זיך פון עפּעס. ;לאַנג געז 


| זויגן האָט עס ניט די בּרוסט, צו אַי זיך באַד 


קומען לוסט", ממוס, יודל. ,זאָלסט ניט מיינען 
אַז פֿון שנאָרען -- אַזױ גרינג זיך צו אַ", י. 


- מאַניק. ידי קליאַטשע און דער האָן. 
אַנטװיליקן -- טרו. ‏ ליק, --װיליקט. נעאָל. 


דערפֿירן צו אַ צושטאַנד מע זאָל פֿאַרלירן 
דעם וילן. ;זי אונטערדריקט, אַנטמוטיקט, 
אַנטװיליקט . ... דעם מענטשן", בּרידער גאָרדין, 
אונדזערע חבּורים, ווילנע 1912, 


אַנטװינדן -- טרו. --װינד, -יװאונדן. אַרכ. 


תס24טט-?תס ::2106. בּאַפרײַען. צונעמען. 
;אַן {= איבּערן געלט לאז דיר קיין מצוה ניט 


אִי, דו װערשׂט אַלשׂ טאָפּיל לבסוף פינדן, דען 


הקבּ"ה לאש קיין גוטשׂ אום בּיצאלט", צוכט. 
מיט זיך -- אַרױסדרײען זיך. 

אַקט, פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פון אנטוויקלען (זיך). דזו אנטוויק- 
לונג. אויסבּרייט. אױיסשפּרײט. אױספֿאָרמירונג, 
עװאָלוציע. פּראָגרעס. א"גאַנג -- עאַ"גי פֿון 
דער בּאַבּעלע (מעטאַמאָרפֿאָז)", יאַכ |. אַ" 
יאָרן. אַיעלטער. אַיפּראָצעס -- 
עניט צו רעדוצירן דעם א" פּי בּיז אַן אײינפֿאַ- 
כער פֿאָרמל", מװ, דער װעג צו אונדזער יוגנט. 
אַיצײַט. אֲ"תּקופה. 

1, פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פֿון אַנטװיקלען (זיך). אָרגאַנישער 
אָדער אומאָרגאַנישער פּראָצעס פֿון שינוילַם וואו 
דאָס שפּעטערע װאַקסט (קומט) אַרױיס פֿון דעם 
פֿריערדיקן. אַי פון קינד, פון עמבּריאָן. אי-פֿון 





אַנטװיקלט. 


א בּאַבּעלע. אַי פֿון דער זון-סיסטעם, פֿון דער 
ערד. געאָלאָגישע אִי. סעקסועלע אַי. אי פֿון 
א קראַנקייט. 

2. פּראָצעס אין ציװויליזאַציע און קולטור, 
עװאָלוציע (אויסשפּרייטונג, פונאנדערוואקסונג, 
אויסבּרייטונג, פֿאַרגרעסערונג, פאַרמערונג, 
פאַרצװײַגונג, פֿאַרטיפֿונג). אַי פון דער אנטי- 
קער ציװיליזאַציע. אי פון דער שווער-אינדוסט- 
ריע. אַי פון דער טעכניק. אַ פֿון דער אַװאַ- 
ציע. אי פון א שולסיסטעם. ;דיוע א'י.. 
הייבּט אָן װאָס װײַטער צו פֿליען מיט אַלץ אַ 
גרעסערן אימפעט", מ. שיפפעל, די עקאָנאַמישע 
איבּערקעהרענישען, זשענעוו 1904. , בּײַ די סאמע 
אומקלאָרע און אומבּאַשטימטע סאָציאַלע א'ען 
זענען אַלע גלות:תּפוצות געװענדט... מיט 
ציטער און פּחד צו ישׂראל", י. לעשטשינסקי, 
היימיש, אָדר תּשייח, 

9. בּהדרגהדיקער פּראָצעס פֿון שינוייַם מיט 
אַן אַלגעמײנער טענדענץ פֿון גיין פֿאָרױס, 
װערן קאָמפּליצירטער אָדער איינפאַכער. גײַס 
טיקע אַי. אַי פון מוֹח, פון פֿעאיקײטן. אי פון 
װיסנשאַפט. אַי פון א שפּראך, פֿון א ליטעראַטור, 
;די מאָדערנע שול האָט פֿאַר זיך איין ציל: די 
האַרמאַנישע אי פון דער פרײַער מענטשלעכער 
פּערזענלעכקייט", ימ, איינהייטלעכע פֿאָלקשול, 
2. ;א פּראָדוקט פֿון גלות, װאָס.. . האָט 
אָפּגעשטעלט און אַטראָפֿירט די אִי פֿון אונדזער 
נאַציאָנאַלן לעבּןײ, ש. ראַװידאָװיטש, ייבּל ואא, 2, 

4 פּראָצעס פֿון שטײַגנדיקער פֿאַראינטערע- 
סירונג אין אַ קינסטלערישער שאפונג. אי פון 
ראָמאַן אין די װײַטערדיקע קאַפּיטלען. א' פֿון 
דער פּיעסע אין צווייטן אַקט. 
| אַסיגאַנג..| אֲַ"מהלך -- עדער א'ס:מי 
איז פֿון דער פּאַליגאַמיע צו דער שטרענגער 
מאָנאָגאַמיץ?, בּרידער גאָרדין, אונדזערע חבּ 
רים, װילנעץ 1912. א"סיסטעם. אֵעס) 
פֿאַזע -- ;אין דער גאַנצע װעלט לייויקס, 
ניט נאָר אין זײַן פּאָעטישן סטיל, קען מען זען 
די דרײַ דערמאָנטע א'ס-פאַזן", שנ, ה. לייװיק, 
אַ"צײַ ט. ‏ אַןס-קײט. אַץסךרינג. אַײ 
תּ קופֿה, 


אַנטװיקלט -- אַדי, פּאַר אַנטװיקלען (זיך) -+. 
1, װאָס איז אַ רעזולטאַט פֿון אַן אַרגאַנישן 
אָדער אומאָרגאַנישן פּראָצעס, געויינלעך מיט 
שינוילם װאָס װערן אױפֿגענומעןן װי אַ װאַקסן, 
אַן אױסשפּרײטן זיך אע. איע בּערג-פֿאָרמירונ- 
גען. איע בּרואים. אן איער חוש. אִיע מוסקלען. 


2. װאָס איז א רעזולטאַט פֿון געשאַפֿענע 
שינוילם אין דעם מענטשנס סביבֿה און לעבּנס- 
-בּאַדינגונגען, געוויינלעך אַזעלכע װאָס װערן 
געשאַצט פּאָזיטיו. אַיע אינדוסטריע, טעכניק, 
איריגאַציע אאזו. אן א' לאנד. אַן אע סיס. 
טעם פון.... אַן א'ע מלוכהשע, שטאַטישע, 
קהילהשע אע אַרגאניזאציע. ;האָבּן די אץ 
געמיינדן ... זייערע אַטריבּוציעס (רעכטן) 
פֿאַרשפּרײט, פֿאַרטיפט", פרץ, געדאַנקען און 
אידייען. א'ער גע הער. 

| 8, ספּעצ װאָס איז אַ רעזולטאַט פֿון גײַסטיקן 
װאַקסן און שטײַגן. (ניט-)אַי פֿאָלק. איער מוֹח, 


|סיטי תּשכ"ב, 
אַנטװיקלען -- טרװ. --װיקל, --װיקלט. 


אַנטװיקלען זיך -- -+ דפֿו. 


1044 


הויך אַיע קולטור. ,בּינה בּאַציט זיך אויף דעם 
דיסקורסיוו-אַין און פונאנדערגעגלידערטן שׂכל", 
הרבֿ י ד. סאַלאָװײטשיק, 'דרשה', אַטלאַנטיק- 
זערהייט. קקייט, 


מסאסוטותס :2. 1. אױסשפּרײטן, אס 
צװײַגן, פֿאַרבּעסערן (שאַפונג-פּראָצעס, פּראָי 
דוציר-מעגלעכקייט אע) דורך אַנװענדן (אויס- 
ניצן, אויסגעפינען) נײַע מעטאָדן, קענטענישן, 
דערפֿאַרונגען. אי די עקאַנאָמיע. אַ' די אינ- 
דוסטריע. אי דעם בּאָדן. אי דעם טראַנספּאָרט, 
אִי די טוריסטיק. א' די סאָציאַלימעדיצינישע 
בּאַהאַנדלונג,. א' די פּראַדוקציע פֿון בּיליקע 
הײַזער. אַי אַ שולסיסטעם. 

2. מאַכן עס זאָל דערגיין צו א העכערער 
מדרגה דורך פֿאַרשן, עקספּערימענטירן. אַ' די 
װיסנשאַפט. אי דעם אינטעלעקט. אַי דעם טעָי 
אַטער. אי מוזיק. אי א נײַעם היילמיטל, אי א 
װאַקסין. ,, די טעאָריע פון חלומות װאָס פרויך 
האָט אַנטװיקלט, . ,יי, מװ, פגעז, װילנע 1936, 


11 19 


9. קולטיווירן, (זיך מיען צו) דערהייבּן צו 
בּעסערס, צו דעם װאָס איז מער נוציק אָדער 
שענער. אַי בּלומען. אַי אַ פֿרוכט װאָס איז 
אין דער נאַטור ניט געװען. 

4. בהדרגה, דורך געניטונגען, עקספּערי- 
מענטן, אױסבּעסערן, פֿארשטאַרקן אייגענעם 
אָדער א צװייטנס פֿיזישן צושטאַנד. אִ' דעם 
קערפּער. אַי די מוסקלען. אי געזונטע זצל 
נערס, ספּאָרטלערס. א' אימוניטעט צו א 
קראנקייט, 

8. (בּכּיון,. מיט בּאַמיאונג) פֿאַרשטאַרקן אַן 
אייגנשאַפט, מידה, שטריך אין זיך אָדער אין 
אַ צװייטן, אין א גרופע. אי גוטע מידות. אַ' 
שטאָלץ, גבֿורה, פּאַטריאָטיזם, קרבּנות-גרייט- 
קייט. אי אַ חוש פאַר מוזיק. א' חשק צום 
לערנען. אי אַ שטארקן וילן, כאַראַקטער. 
;ייִדישע קינדער אין געטאָ האָבּן אַנטװיקלט 


פארהיט-כּוֹחות קעגן די סכּנות, װאָס האָבּן 


כּסדר געלויערט". ,בּיאַליק האָט געמוזט שטאַרק 
אִי זײַן כּוֹח'הדמיון און פּאַעטישע אײַנבּיל- 
דונגס-קראַפֿטײ, בּעמ צו. .ער איז געװוען איינער 
פֿון די װאָס האַבּן געהאָלפֿן א' דעם יידישן 
ליטעראַטור: און שפּראַך בּאַװואוסטזײַן", שנ, 
קריטיק און קריטיקער. 

0. (זיך מיען) גײַסטיק (צו) דערהייבּן. א' 
א טאַלאַנט. אי דאָס פּשוטע פאָלק. אַ' די גײַס- 
טיק-אָפּנעשטאַנענע קינדער, | 

/'. (פאָטאָגראַפֿיע) פֿון דעם נעגאַטיו ארויס- 
בּאַקומען דאָס פֿאָטאָגראַפֿירטע בּילדןל). אַי אַ 
פֿאָטאָגראַפֿישע אױפֿנאַמע. אַי די גאַנצע ראָלקע. 
זאָס אי װעט לאַנג ניט געדויערן. 


1. פון זיך, 
מיט די כּוֹחות פֿון דער נאַטור, זיך בּײַטן, 
קומען צו א נײַער סטאַדיע. ,װי האָט זיך 
אַנטװיקלט אונדזער זון-סיסטעם?". ,די תּקופֿה 
ווען עס האָבּן זיך אנטוויקלט די בּערג". 

2. זיך אויסוויקלען. אַרױסװאַקסן, אַרױס- 
קומען, זיך אויסשיילן פון עפּעס און בּהדרגה 


אַנטװעלדערן 


- איבּערפורעמען זיך. טראַנספֿאָרמירן זיך. א' 
זיך אין. אִַ' זיך פֿון. זיך אַי פֿון אַ 
װאָרעם אין א פֿלאַטערל. דער עמִבּריאָן אַנט" 
װיקלט זיך אין.. .. ,די פֿלאַנצן, די חיות, די 
מענטשן, וועלכע האָבּן זיך אַלע אַנטװיקלט און 
אי זיך נאָך יעצט נאָך די אומפֿאַרענדערבּאַרע 
געזעצע פֿון דער נאַטורײ, דער װאַהרער ציעל 
פֿון אַנאַרכיזמוס, לאָנדאָן 1901. ,בּײַ ‏ דער 
איבּערגעצלמטער בּאַשטױבּונג אַי זיך אין בּלוט 
אַ סך געזונטע זוימען", ד. האָכבּערג איבּז, 

אָטאָ שמײַל, געװיקסן, מאָסקװע 1920. פאַלץ 

| אין דער װעלט האַלט זיך אין איין אומאויפֿ- 
- האַלטזאַמען, טעגלעכן אי זיך", װינטש ווץ, ניי 
1927, 

9. אָנהײבּן זיך און בּיסלעכװײַז זיך פֿו 
נאַנדערװאַקסן, פּראָגרעסירן. ,סתּירות אַ'י זיך 
אין יעדער געזעלשאַפֿט". די קראַנקײט האָט 
זיך אַנטװיקלט. ,בּײַ אים האָט זיך אַנטװיקלט 
די 'מיאוסע קרענקי |= ראַקן". 

4 בּהדרגה בּאַרײַכערן זיך מיט װיסן; (צו)- 
קריגן דערפֿאַרונג, לעבּנס'חכמה אע. צײַטיקן 
! זיך. פאַרפֿולקומען זיך. א' זיך אין דער פּראָי 
פעסיע. אַי זיך אין לערנען. אִי זיך װי אַ פּאָ 
ליטיקער, װי א װיסנשאַפטלער. ,צװייטנס, 
װעט ער זיך א בּיסל אױסרײַבּן, אַ'". שע, 
יוגענד ראָמאַנען. ,ער לערנט זייער גוט בּײַ 
אונדזער ... . מלמד לייענען און שרײַבּן און 
אַנטװיקלט זיך זייער גוט", ספּ, יוִדישער קאָלאָ 
ניסט. ,ער האלט זיך נאָך אין אַ""' -- שפּאַ- 

סיקער צוגאָבּ װען מע הערט װעגן עמעצן: 
יער איז א פערד, בּהמה' אע. | 

יעכץ. 

חעריל, = 
אַנטװירדיקן -- -+ אַנטװערדיקן. אַרכ. , איך 
גאָט הובּ אַנטװירדיגט {פֿון אויסלייג ניט קלאָר 
צי דער אַרױסרײדך איז געװען י אָדער ען פֿון 
| זיא, כּלומר, איך הובּ זיא די זעלבּיג װירדקייט 
אבּ גיצוגן", סהמ, זכריה, פּראָג תּנ"ב, יא, 13, 


זעניש. ער (יין, -קע). 


אַנטװישן -- אוטװ. --װיש, -װישט. אַרכ. 


תס1308טט-זתס :2726 אַנטלױפֿן. זיך בא 
האלטן. זיך אַרױסגליטשן. ניט װערן. מלל 
| פֿאַרטײַטשט 'לחלק משם בּתוך העם' (ירמיה, 
לז, 12): ,ענטװוישן", 


אַנטװעגן זיך -- אוטװ. --װעג זיך, זיך 

=-יװעגט. דזו דערוועגן זיך. פֿרגל: --װאָגן 
זיך. : . 

אַנטװעדער -- דזו ענטװעדער. אַרכ. אָדער 
(+ אָדער, קאָג, 46). איינס פֿון די צװיי, 
;... אַנטװעדר זײַן הויז פֿר בּרענט אודר מן 
צו רײַסטש=, בּראַנט. ,איצונדרט אין דיזן דו" 
רות גאר ויניג לײַט גיבּט די דא לערנן קענן 
אנטװועדר מן האט זיא ניקשׂ לערנן לאון .., 
אודר... זיא האבּן ניט לערנן װאָלן", עפש, 
דרך הישר לעולם הבּא, פפדמ תּמ"ה?, מא/א. 


אַנטװעלדערן -- טרו. --װעלדער, --וועל- 

- דערט. אויסהאַקן װעלדער. מאַכן אַז א געגנט 
זאָל ניט האָבּן מער קיין ועלדער. אי גרויסע 
שטחים לאַנד, פֿרגל אַנטװאַלדן. 





אַנמװענדן 


אַנטװענרן -- טרו. -יװענד, -'וענדט. אַרכ, 
דטשמ. נר. אָפּװענדן. אַװעקנעמען. צונעמען. 
מלל פאַרטײַטשט וואל תצל מפּי דבֿר אמת עֶד 
מאדי (תּהלים, קיט, 43); ,ענטװענדן" {תּי: שאָפּי 
רײַסן"ן. ,אום צו זײַן אַ דיבּ מוז מען אויך 
אויסשלאַק האָבּן (מזומן). .. אום צו לעבּן בּיז 
עס געליגט (גליקט) װאָס צו אַ' (גנבענען)", 
אמד, קאַרטוכע, ווילנעץ 1878, 


אַנטװעקיק -- אַדי. נעאָל. װאָס װעקט אויף, 
| סטימולירט. אַיע סוגעסטיע. אע רייד. אִיץ 
פּילן, 


אַנטװעקן -- טרו. -יועק, -יװעקט. ‏ אָנ 
הײיבּן װעקן. אױפֿװעקן. שטויסן צו עפּעס. 
אינספּירירן. אָנרעגן. אי אין עמעצן אומקלאָרע 
בּאַגערן. שאַזױ... קענען אױפֿגעװיזן װערן 
אינעם פֿאַרבּאַהאַלטענעם חלום-אינהאַלט די גאַנ- 
גען געדאַנקען װאָס דער דאָקטער האָט אַנט- 
וועקט", מװ איבּז, פרויד, אַרײַנפֿיר אין פסיי 
כאַאַנאַליז. ‏ מיט זיך -- ,דער טאג פון ראש 

| השנה איז בּירייט דז זיך איין מענש זאל אַי 
מיט תּשובה פון יאר", מחזור ר"ה װו"כּ, 

| הומבּורג 1721, כו/א. יֹנ2 -- ,געשעפּט אי 
צו וויכטיקע מעשׂים", מװ איבּז, פֿרױד, . . . פּסַיי 
כאָאַנאַליז, 

-עניש -- ,עז ואר אויף זיא גיפֿאַלן איין 
גרושׂי אַנגשׂט ... אונ' גישאַך איין גרושׂ 
אַנטװעקנש פֿון תּשובֹה אין דער זעלבּיג מדינה 
פֿון װעגן דשׂ מעשׂה", עפּש, דרך הישר לעולם 
הבּא, פֿפֿדמ תּמ"ה? /װר -- עדי אי פֿון 
חלום", מװ איבּז, פֿרױד, . . . פּסיכאָאַנאַליז. 
פאֿנטװעקט - אזי. די אע געפֿילן 

-קייט. 


אַנטװוער --אַדו. אַרב. 601-664 :14/:6. אַהין 
און אַהער. אין דער קװער. קװען מן גיבּט 
| מילכיגש אונ' וליישיג אויף דען טיש דא זול 
מן מכין איין סימן דר צװאוישן אַנטװר איט- 
ליכם איין בּיזונדר טישטוך", בּראַנט, פּרק יז. 


אַנטװערדיקן -- טרװ. דיק, -יװערדיקט, 
אַװעקנעמען, צונעמען די װערדע פֿון עפּעס 
(עמעצן). פֿאַראומװערדיקן. מאַכן עס זאָל ניט 
האָבּן קיין װערדע. א' א מענטשן װאָס מע 
האָט געהאט אראָפּפאל פאַר אים. א' אַן אי" 
דיי(ע) אע. אויך מיט זיך. /נה, 


אַנטװערטיקן -- טרװ. -טיק, --װערטיקט. 
אַװעקנעמען, צונעמען װערט, חשיבות פֿון 
עפּעס. פֿאַרבּיליקן. ,מע טאָר ניט אַי װערטער 
און אַװדאי טאָר מען זיך ניט װאַרפֿן מיט דער 
בּאַצײיכענונג. .. גאון", ימ, דרום-אַפֿריקע, יולי" 
אויג'  ,1967‏ /ונג, 


אַנטװערטן -- טרח. --װערט, --װערט. 
1. מאַכן עס זאָל פֿאַרלירן װערט. דעװאַלואירן. 
רעדוצירן װערט. מאַכן אַז א װאַלוטע זאָל 
שטאַרק פאַלן, פֿאַרלירן אַ גרויסן טייל פֿון 
קױפֿקראַפֿט. ,מע האָט נישט געקאָנט האַלטן 
קיין מאַרק אין טאַש, מיט דער מינוט איז ער 
+-װערט געװאָרן", ייז, בּרידער אַשכּנזי, 

2. זזו אַנטװערטיקן. אקאַניבּאַליזם איז 
דערפֿאַר מעגלעך נאָר אַדאַנק דער פֿעאיקייט 


אַנטװערפֿן -- גנ 


1549 


: דאָס צױבּערהאַפֿטע צו אַנטצױבּערן און דאָס 


אין-זיךװערטפֿולע צו אַי"; גרינ, מענטשן און 
װערטן, נ"י 1953. ,כ'גלייבּ נישט, אַז ס'זל- 
נען פֿאַראַן צײַטן וען װערטן װערן אנטװערט", 
יחיאל האָפֿער, צוק, מײַייוני 1966, | 
זונג -- די אַי פֿון מאַרק, פֿראַנק אע. ,די 


ייִדִישׁע לײַ- און שפּאָר-קאַסעס דאַרפֿן אַװעק- 


שטעלן דעם פּײַ אויף אזא הייך װעלכע סיפֿאָי 
דערן די עקאָנאָמישע בּאַדינגונגען און די אַ' 
פֿון דער װאַלוטע", ב. האַלפערן אַ האַנט 
בּוך... פֿון אַ פֿאָלקסבּאַנק, ווילנע 1922, 

שטאָט אין בּעלגיע אױפֿן 
טײַך שעלדע, 88 ק"מ פֿון ים. איינער פֿון די 


װיכטיקסטע ים-האַוונס אין אײיראָפּע, מיט גרויי 


סע דאָקן און מיט שיפֿנבּױ. גרויסער עקספּאָרט- 
אימפּאָרט-האַנדל, אַי צייכנט זיך אויס מיט 
דימענטן-שלײַפֿערײַ און דימענטןהאַנדל און 
האָט בּמשך לאַנגע יאָרן געהאַט אויף דעם 
געבּיט דעם װעלט-מאָנאָפּאָל, 

ידיעות װעגן ייִדן אין אַי זינט דעם 15. י"ה 
ווען די שטאָט איז געװאָרן אַ מקום-מקלט פֿאַר 
אַנוסים, דערעיקר פֿון פּאָרטוגאַל, זינט דער 


צווייטער העלפֿט 18. י"ה צושטראָם פֿון אַש- 


כּנזישע ייִדן פֿון דײַטשלאַנד; נאָך 1881 עמיג- 


רירן קיין אַי אויך ייִדן פֿון רוסלאַנד און 


פּוילן,. אין 1900 --- 8,000 ייִדן; אין 1925 --- 
0 האַרט פֿאַר דער צוייטער ועלט- 
מלחמה --- 60,000 אַ דריטל האָבּן נאָך בּאַװיזן 


צו עמיגרירן קיין דרום:אַמעריקע און ארץ- 


ישׂראל, איידער עס זײַנען אין 1942 געקומען 
די דעפּאָרטאַציעס אין די אומבּרענג-לאַגערן, 

אין פּעריאָד צװישן בּיידע װעלט-מלחמות 
האָט דער ייִד' ישוב אין אַ' דערגרייכט א 
הױכפּונקט עקאָנאָמיש און גײַסטיק. כּמעט די 


| גאַנצע דימענטן-אינדוסטריע איז געװען אין 


ייִדישע הענט. ייִדן זײַנען אויך געװען שטאַרק 
בּאַטײליקט אין דער גאָלדשמידערלי, שנײַדערײַ 
און אין גרויס- און קליינהאַנדל. עס האָט עק- 
סיסטירט אַ גוט-אָרגאַניזירטע קהילה, מוסדות 
פאַר חינוך, צװויי װאָכנצײַטונגען און איין 
חודש-זשורנאַל אין ייִדיש און ייִדישע אס 
גאַבּעס אויך אין פֿראַנצײזיש און פֿלעמיש. אין 
8 זײַנען געװען אין אַ' 13,000 ייִדן צװישן 
0 אײיַנוואוינערס, 


אָנטױטשען -- טרו. ‏ טשע אָן --גע- 


טויטשעט. 1. אָנשלאָגן. אָנבּוכצען. אָנקאָ 
פּען, אָנבּריקען. אִי די בּיינער. ,װען ער איז 
געפאַלן, האָט מען אים א ליגנדיקן נאָך פֿעסט 
אָנגעטױטשעט מיט די פֿיס", נ. לוריע, סאָװ' 
הײמלאַנד, 1966, סא 9 2. אָנטראַמפּלען, 
אָנטרעטן. אי די דילן. 


אָנטויטשען זיך -- אוטו. -+ דפֿװו 1, אַ 


סך אָנװאָגלען זיך; אָנװאַנדערן זיך; אָנגײן זיך, 
אִי זיך און בּלײַבּן אָן כּוֹחות. אי זיך איבּער 
(אויף) דער װעלט. 2. אָנהאַװען זיך; אָנלױפֿן 
זיך. אָנמאַטערן זיך. אָנלײַדן זיך צרות. ,א 
ווערטעלע, א שידוך געטאָן, חתונה געמאכט, 
אָנגעטױטשעט זיך -- און װאָס, איך בּעט 
אײַך?*, שע, ידער גטי. 8. אָנשטיפֿן זיך, ל2. 
-עניש, 


אַנטישפאַר -- אַדי. דסשם, נר. 


אַנטױשן 


אָנטױקען זיך -- אוטו. -קע זיך אָן, זיך 


דיגעטויקעט. גזזזגאעזג :2 2=. כּמעט דזװ 


אָנטופּען זיך, 23 מיטן בּײַבּאַטײַט: מיט שװערע 


טריט. ,האָט עֶר זיך דאָ אַ בּיסל אָנגעטױיקעט, 
בּיז ער האָט בּײַנאַכט אָנגעטראָפֿן אויף דעם 
אויסגעגעסענעם בּוים", איבּז, יאַקובּ קאָלאַס, 
זומפּ, מינסק 1932, יי 


װאָס קען 


אַנטױשן. קקייט, 


אַנטוישׂונג -- די, -ען. דטשמ, אָפֿט געניצט. 
פּראָצעס אָדער רעזולטאַט פון זײַן אַנטױשט 
| (פֿון אַנטױשן זיך). דיסאילוזיע. צעשטערטע, 


צערונענע האָפֿענונג. דער לאַנגירעקלאַמירטער 
ראָמאַן איז אן אַ'. די אונטערנעמונג, אויפפי- 
רונג, פּראָגראַם, פֿאָרשטעלונג איז אַן אַי. דער 
שרײַבּער, דער אַקטיאָר איז אַן א'. זײַן רעדע, 
לעקציע איז אַן אי. ,מיאוסע אָפּנאַרעכצן און 
בּיטערע א'ען", שע, פונעם יאַריד |. ,מיר 
ווייסן אויך װאָס פֿאַר אַ בּלוטיקע אַי דער {20.ן 
יאָרהונדערט איז געװען", יג, טמז, 1964 וט 12, 


| ;זאָל קומען, חלילה, אַן אַ' בּײַ די דאָזיקע 


נײַע עולים, קען עס װערן א בּכיה לדורות", 
דוד פֿלינקער, טמז, 1967 וו 20, 

אנטױיש -- דער. נעאָל. ,און גרויס איז 
געווען מײַן אַ'", י. מאַניק. | 


אַנטוישט -- אַדי, פּאַר אַנטױשן (זיך) -=, 


1. װאָס האָט צעשטערט אַ האָפֿענונג; װאָס מע 
האָט זיך געריכט אויף דעם און איז ניט מקוּים 
געװאָרן. אַרױסגײן אִ' פון אַ פאָרשטעלונג, 
;אַ סך בּאַזוכער ... זײַנען אַװעקגעפֿאָרן... 
זייער אַ, זיי האָבּן געהאָפֿט אויף אַ סך מער", 


זשיט װש, נ"י 1917. ,קומען געסט אין הויז 


אַרײַן, װאָלט זיך יעדערער בּאַרוישט, ציט עס 


זי צום פּלאַש מיט װײַן -- נאָר װי בּלײַבּן 


זי אַ'!י, אַר, אָפּגענאַרטי. 2. דערדריקט, 
צעבּראָכן, צעװייטיקט, פֿאַרזאָרגט, פֿאַרלוירן. 
אָפּגענאַרט. פאַרלאָזן. פֿילן זיך אַי. אַיע געטאָ- 


אײַנוואוינערס. אַיע רעבּעלן. אַװעקגײן אַ גע 


בּראָכענער, אַן אֵיער. אַי זײַן, װערן-- 
אַי אין עמעצן, פֿון עפּעס. ,און אַלע זענען 
גלײַך אי געװוען, און אַלע גלײַך האָבּן געטראָגן 


| א וילדן צאָרן אין זייער האַרצןײ, דא, שװאַרץ- 


רויט, װאַרשע 1910 -ערהייט. קקייט -- 
געמאַכטע, כּלוֹמרשטע אַ'. טיפֿע אַ' 


אַנטױשן -- טרח. אַנטױש, אַנטױשט. -+ 


אַנטױשט. ת4050086)-004 :20 =. פאַרפֿירן 
עמעצן. (גע)נארן. אָפּנאַרן. אונטערפֿירן. מאַכן 
מע זאָל פאַרלירן צוטרוי, דרך-ארץ, גלױבן 
אין (צו) עפּעס (עמעצן),. צעשטערן עמעצנס 


האָפענונג. א' די וויילער, דעם עוֹלֶם. א' די 


משפּחה. אַי די נאָענטע פֿרײַנד. אַ' דאָס פּובּ- 
ליקום. אַ דיקע װאַל-קאַמפּאַניע, פּאָליטיק. אַ'ידיקע 
עקספּערימענטן. אַידיקע פֿאַרשטעלונג, 

מיט זיך -- האָבּן ס'גענאַר, בּלײַבּן אָפּגע- 
נאַרט, פאַרפירט. האָבּן געפֿיל פון פאַרדראָס, 
פֿון פֿאַרלױרנקײט, צעטומלטקייט, ניט:זיכער- 


קייט. אי זיך אין אַלץ און אין אַלעמען. אי זיך 


אין אַן אידייקע). אַי זיך אין אַ לערער, אַ 
שרײַבּער. | 





אָנטוליען 1846 אַנטזעצן 


אָנטוליען -- טרװ. ליע אָן, -'געטוליעט. לפֿט", נ. לוריע, בּאַ דער אָפֿענער גרוב, (צו אִ' די ים-װאַסער)", טמז, 1965 שן 29, 





1, װאַרעם אָנטאָן.. אִי דאָס קינד, 2. אַ לעני 
גערע צײַט צוטוליען. אִי דאָס טעכטערל. מיט 
זיך -- קזװ. אַי זיך און אָנקושן זיך. ‏ 7-עניש. 
אַנטומלען -- טרװ. ימל אָן, --געטומלט, 
אַ לענגערע צײַט טומלען, רעדן האַסטיק און 
שרײיאיק. אָנשרײַען. אָנהוזשען. אָנגװאַלדעװען. 
אִי און זיך אָפּטראָגן, אִ' אז דער קאָפּ זאָל 
צעפּלאַצט, צעזעצט װערן. *אַי אַ קאָ פ = אִ 
בּיז צעטומלען עמעצן. ,זינט זי איז אַרײַן, 
האָט זי קיין בּאַרוטע מינוט נישט פון אירץ 
קינדער: זיי טומלען איר אָן א קאָפּ מיט זייט- 
רע פֿראַגעס", ממוס. ישם און יפֿת. ;אָנגע- 
טומלט האָבּן זי און אַװעק מיט שטילע טריט", 
אר, נאָך אַ יאָר. מיט זיך. עניש. 
דער. | 

אָנטון -- דאָס (דער), 'ס. -+ אָנטאָן |לאַנגץ י 
אין פד, דרומדיקע ריידענישן ין, 


אָנטון -- טרוו. טו אָן, --געטון. -+ אָנטאָן. 


אָנטועפץ -- די 6 דאָס. ן (יער) 1 דזת 
אָנטאָן, דאָס (דער). אין לד אויך מיט אַ בּײַטעם 
פֿון בּיטול. .דיר קומט דערפֿאַר טויזנט רובּל 
און א" פֿמ (בּצַ אונז יודען, װאַרשע 1923 
אַיץ פֿון דער ריינסטער װאָל, ,די פּרײַזן פֿון אַ' 
זײַנען.... זייער הויכע", א. מ. אָרזשיצער, 
פֿאַש; 1967 וווע 15, | 
2. פּערזענלעכע הלבּשה. ,שוין זעקס חדשים, 
וערן האָט דאָס אִי נישט בּאַנוצט", יז, 
'פּערלי. ,מע האָט שפּעטער זיך ארומגעזען 
אַז לייבּושעס אִי ליגט אויף דעם בּענקל", 
א. ראֲַבּאָ, אייגענע ערד. ,סאיז אויך איר 
איינציקע פּאַראַדנע אַ", חג, 'דער שטומער 
מנין' {טמז, 1964 וו 21ן, | 
9, הוֹלֵך. הלבּשה. גאַנג. ,דער ייד דער 
לױבּט זיך ניט קיין שום איבּעריקס, גיט א 
קוק אויף זײַן אִי...ײ, ימ איבּז, שד װש. עדי 
פּנימער פון די מענטשן האָבּן אַזוי פיל אויס" 
געדריקט, אַפֿילו זייער אִי און זייערע בּאַװע- 
גונגען האָבּן געהאַט װאָס צו זאָגן", נאָמ, 'דאָס 
רבּישע אייניקלי. ,לויט איר קליינוואוקסיקייט 
און אִי האָט זיך געקענט דאַכטן אַז זי איז 
יא פּאָרצעלײַענע סטאַטועטקע", טמז, 1965 1 15, 
אָנטופּען -- אוטו 6 טרו. -כַּע אָן, -יגעטױ 
פּעט. 89: -טוקען. אַ קאאַפּ טאָן מיט 
א פֿוס. אָנקלאַפּן עס זאָל זיך בּאַקומען א 
טעמפּער קלאַנג. ,זאָלסטו קומען אױפֿן זיידנס 


קבר און אִי, זאָג אָן דעם זיידן...", מאָטיע 


דעכטיאַר, בּויער, מינסק 1936, 

מיט זיך -- 1. זעצן, בּריקען, קאָפּען מיט 
די פֿיס אָן (אין) דער ערד. אַי זיך װי א נאַרע- 
װיסטער פערד. אִי זיך װי א קאפּריזנע כֹּלה, 
,מידאַרף אויפפּענטען דאָס פֿערד; ס'האָט זיך 
שוין הײַנט גענוג אָנגעטופּעט". 2. אַ סך, 
אַ לענגערע צײַט גיין, ארומגיין. אָנגײן זיך, 
,ס'זענען געװען צײַטן, װען ער איז געקומען 
אַהיים הונגעריק נאָך אַזױי פֿיל מי און אי 
זיך", ממוס, װינטשפֿ. ;די קליינע חנהלע האָט 
זיך אַנגעטופּעט פֿאַרן טאָג, זיך אָנגעװאַרעמט 
אויף דער זון, אַנגעטרונקען זיך מיט פֿרישער 


אַנטואָטלשן -- טרה. 


מאָסקװע 1944, - -עניש, 


אָנטױצימער -- דאָס 8 דער, ז. 78פ: א" 


צ'ל, עך. צימער (קאַמערל) װאו מע טוט 


זיך אָן. אצי אין בּאָד. אָײצילעך אויף דער 


פּלאַזשע, ,די קריטיקער גײייען אין טעאַטער 
אַרײַן, דורך די הינטערשטע טירן, וואו די װײיי 
בּערשע אַיצילעך זענען", נאַד. 


אָנטויעמען -- טרוו. ירעם אָן, --געטורעמט, 


1. דזוו אויסטורעמען -+, 247, אִי א חתונה- 
טאָרט פֿון פֿיר עטאַזש, 2 פֿיג. צו הויך זיך 
פֿאַרמעסטן, אָנבּױען צו פֿיל. מיט רייד אָדער 
אין שריפֿט אָנבּױען, אויפשטעלן ניטירעאלע 
זאכן. פֿאַרגאַלאָפּירן זיך. אָנפֿאַנטאזירן. אִ' א 
טעאָריע, זי זאָל זיך בּאַלד צעפאַלן. אִי א ראָמאַן 
פון טויזנט זײַטן, | 


אַנטוױקען -- טרװ. קע אָן, -'געטורקעט. 


1. אָנשטױסן, אַ ריס טאָן, אַ צופּ טאָן. אי מיט 
אַ פיסט. 2. א סך און האַסטיק אָנרידן, 
אַנטומלען. פֿאַרקלאַפּן דעם קאָפּ מיט א סך 
רייד. אַי א (פֿולן) קאָפּ, ,און נאָך עפּעס האָט 
מיר אָנגעזאָגט דער קרעטשמער, אָנגעטורקעט 
אַ פֿולן קאָפּי, שע, אָרעמע און פֿרײלעכע ן. 
-עניש, 


אַנטושען -- טרו. -שע אָן, -יגעטושעט, סל. 


אַ בּיסל אָדער אַ סך (אויס)טושען, אַנדעמפן, 


אִי פלייש װי פאַר א פּאָלק סאָלדאַטן, 


אַנטזאַגן -- טרוו. -זאַג, -זאַגט, דטשמ. נר. 


1 אָפּזאָגן. אַװעקשיקן (פֿון אַן אַרבּעטפּלאַץ 
אע), אַי פֿון דער שטעלע. אי די ארבּעטער פֿון 
פֿאַבּריק,. 2. אַרױסזאָגן זיך נעגאַטיו. װעגן 
עפעס (עמעצן). געבּן נעגאַטיון ענטפער. זאָגן 
ניין. צוריקװײַזן. אי די בּקשה, די פעטיציע, 
אי עמעצן א װאָרט אין דער דיסקוסיע. עדי 
דאָקטוירים האָבּן אים אַנטזאַגט דאָס לעבּן". 

מיט זיך -- אי זיך אויסצופירן דעם בֹּא 
פֿעל, אי זיך צו בּאַטײליקן אין.... .דאַרפסט 
דערצו זיך ניט א' פֿון דײַן אַלטן שטאַם", 
עוזר סמאָלענסקין |מינפי וו}. ,שטאָלץ און 
כּבוד, רום און לעבּן! -- איך אַנטזאַג זיך 
נישט פֿון רום", סעג, לירישע לידער, קלעװ 
9, /נ2, 


אָנטואָגן -- דזח דפֿװ. נפּרוּוּ צו פאַרייִדישן 


דטשמ'.ן האַרקאַװי װב. מיט זיך -- ;-- מיר 
דאַרפן נישט דעם אוושין' |-+, 124 האָט 
איװאַנאָװ זיך טרוקן אַנטזאָגט, װי ער װאָלט 
זיך װעלן נוקם זײַןײ, אר, 'די פרעמדע תּפֿלה'. 
דונג, 

-יזאָטל, --זאָטלט, 
אַראָפּנעמען (בּאַפֿרײַען פֿון) דעם זאָטל. אַ' 
דאָס פערדל און אַװעקלאָזן עס אויף דער פּאַשע. 
,זי װעט דעם מאַן שוין ניט א 


אַנטזאַלצן -- טרו. --זאַלץ, -זאַלצט. דורך 


אָנװענדן אַ בּאַשטימטן (װיסנשאַפּטלעכן) מעטאָד 
ארויסצלען, אַרוסנעמען זאַלץ פון װאַסער. 
מאַכן עס זאָל ניט האָבּן מער קיין זאַלץ. א' 
ים-װאַסער מיט דער הילף פון אַטאָמישער 
ענערגיע. ,. .. איז פאַרגעקומען ... א פֿײַער- 
לעכער חנוכּת-הבית פֿון דער זרחין-דערפינדונג 


יונג -- ,די נײַע מעטאָדן פון אַי, דאָס ידי 
- שע װאָרט, װיניפּעג, 1961 װווט 25 -עניש, 

אַנטזאַפֿטיקן -- טרו. -טיק, --זאַפֿטיקט. 
אַװעקנעמען, אַרױסצנען, אַרױסקװעטשן, אַרוס- 

| פּרעסן פֿון עפּעס דעם זאַפֿט. אַי פלוימען, װײַנ- 
טרויבּן אע. פיג. ,, צו פֿאַרפּראָזירן דעם טעקסט, 
צו אי די שפּראַך", י. העשעלעס, צוק, 1964, 
יוליזאויגי. -/23, 

אַנטזאַיץ -- דער, ז. אַרכ. ‏ אַנטשעדיקונג, 
פֿאַרגיטיקונג. שאָדנגעלט. ,האבּין מיר אֵל אונ- 
זיר בּטחון גיהאט ... דאז מיר זאָלטין משם 
אַנטזאטץ בּיקומין", גה, 222, 

אַנטװיערן -- טרו. /ער, --זויערט. 89: 
-זײַערן. ארױסצנען, אַװעקנעמען זויער" 
קייט פֿון עפּעס. צושיטן צוקער און א'. צוגיסן 
װאַסער און אי דעם בּאָרשטש. , קען מען דען 
אִי דעם װײַן?ײ. //נג, 

אַנטזינלען -- טרװ. "גל, -יזיגלט. אַראָפּ 
נעמעץ, אראָפּרײַסן אַ זיגל. בּאַפֿרײַען פֿון א זיגל. 
אי דעם פּאַקעט. . 

אַנטזינדיקן -- טרװ. דיק, --זינדיקט. אַרכ. 
אַראָפּנעמען, אַװעקנעמען פֿון עמעצן זינד., 
בּאַפֿרײַען פֿון זינד. מלל פֿאַרטײַטשט הוא 
יתחטא בוי (בּמדבּר, יט, 12); גענטזינדיגין". 
אורח, 21, פאַרטײַטשט װוחטאת' (שמות, כט, 
6 ,ווירסט ריניקן, ענטזינדיגן" (תּי: ,מכפּר 
זײַן"ן. ,בּײַ אונדז קען א רב ניט אי װי בּײַ זיי 
אַ גלח". -/21, 

אנטזעלן -- טרװ. +'זעל, -יזעלט, נעאָל. 
אַװעקנעמען, צונעמען די זעל, די נשמה. מאַכן 
עס זאָל ניט האָבּן קיין גײַסטיקײט. -+ אַנט- 
גײַסטיקן, 

אַנטוען -- טרװ. -יזע, *יזעען: -יזען. אַרב. 
זיך מאכן ניט זען. אװעקקוקן. פֿאַרקוקן. גע 
פֿינען אײַנזען מיט עמעצן ,דען װײַל זײַן 
פֿאטר איז גװעזן איין כֹּהן גדול אונ' האט 
גװעלטיגט אין ירושלים, האבּן די (סנהדרין) אים 
אַנטזעהן אונ'י האבּן אים ניט גשטראפט...", 

- יוסיפֿון, אַמשט 1743, קעז. מיט זיך -- זיך 
איבּערלייגן. זיך איבּעררעכענען. זיך בּאַזינען. 
,אוני ער האַלטיט זיא בּײַא זיך גפאַנגן, אום 
זיך דא דארך צו אנטרינן פֿון דשׂ שװערט פון 
זײַן בּרודר, דען ער גדאַכט זיך ער װערט זיך 
אַנטזעהן פֿון װעגן זײַן װײַבּ אונ' קינדר", 
דאָרטן, פּא/ב, | 

אַנטועצלעך -- אַזי. דטשמ. נר. 626 :םת 
 .8‏ שרעקלעך. אַן אִיע חיה. ער איז אי 

רײַך. -קייט, 

אַנטועצן -- טרוװ. --זעץ, --זעצט. אַרכ, 
0ס21-3617ס :2406 פֿאַרטומלען. צעטומלען. 
דערשרעקן. מלל פֿאַרטײַטשט ייחרד יצחקי' 
(בּראשית, כז, 33); פענטזעצט" ותּי: ,האָט 
יצחק געציטערט"ן, 

מיט זיך -- צעטומלען זיך. מלל פֿאַר- 

טײַטשט זיתמהו מגערתו' (איוב, כו, 11): 
,ענטזעצין זיך" (תּי: עאון װערן צעטומלט"ן, 
,אונ! װערן זיך ור ואונדרן אונ' אי איבּר אַלז 
דאש גוטש אוני איבֹּר אל דען ורידן דאש איך 


אַנטחובֿן.. 


אין געבּן ווילי, שעריר, לג, 9 ותי: עאון װעלן 
אַנגסטן און ציטערן.. .ן". אגיבּ מיר נון איין 
| פֿריש הערץ דאש איך מיך ניט אַנטועץ פֿאר 


אים ‏ אֲוני פֿאר זײַני מאַכט", קהלת שלמה, 
אַמשט 144, צו/א, 
אַנטחובן -- |, .. כויוןן טרו. = חוֹב, -חוֹבֿט. 


בּאַפֿרײַען, -אָפּבינדן,. אױפֿבּינדן (עמעצן) פֿון 

- א חוֹבֿ. מאַכן אויס חוֹב. א' די בּעלייחוֹבות, 

אַי די אָרעמע פּויערים. {;אַנשטאָט דעם אין 
אַװודאי א סך בּעסער צו ניצן אָפּחוֹבען. אָפּחוֹבן, 
אָפּגעחוֹבט", מװ, יפֿאַ, 1939, ן ‏ /נף, 

אַנטחזירן -- טרװ. --חזיר, --חזירט. נעאָל. 
מאַכן פֿאַר אויס חזיר. ,מיט טענות און מיט 
יושר-זוכן קען מען דעם חזיר ניט אַי, צייט, 
טמז, 1955 וו 18; 

אַנטחשבונען -- {...כעזשבּענען טרו. 
---חשבּון, -'חשבּונט. - אַראָפּנעמען, אַראָפּ 
רעכענען פֿון חשבּון. אַי די הוצאָות פון איבּער- 
שיקן די סחורה. 

אַנטטאָן -- טרו. --טוי, -יטאַין. אַרכ. פֿאַר- 
בּליבּן װי א טװ. אומבּרענגען. ,;תּספה צדיק 
עם רשע", בּראשית, יח, 23 --- ;װעסטו אַי דעם 
צדיק מיט דעם רשע" ותִי: ,ניט שוין װעסטו 
אומבּרענגען דעם אומשולדיקן מיט דעם שול- 
דיקן?ין, 

אַנטטואַָנען -- טרװ. --טראָן, --טראָנט, 
1. אַראָפּזעצן פֿון טראָן. אַי דעם פֿאַרהאַסטן 
קייסער. 2. אַרונטעררײַסן, אַרונטערװאַרפֿן, 
אַרונטערזעצן. מאַכן אויס עמעצן װאָס איז 
פרער געווען אַן אױטאָריטעט, האָט פֿאַרנומען 
אַ מאַכט-פּאָזיציע. א' דעם יויאָן פֿירער. אי 
דעם ליטעראַטור-קריטיקער, 

אַנטי" -- פּרעפֿיקס. 2 אי 22גר. קעגן 
אין אינטערנאַציאַנאַליזמען און אין א צאָל צן- 

נױפֿזעצונגען וואו דער צווייטער טייל איז אַן 

- עכט ייִדיש װאָרט. פיט בב: 1. װאָס איזן 
קעגן: קעגנעריש געשטימט. דוגמאָות: אַנטי 
סעמיט. אַנטירעליגיעז. 2. װאָס דינט װי אַ 
קעגנווירקונג צו עפּעס. װאָס פֿאַרהיט קעגן 
עפּעס; אַ מיטל קעגן עפּעס. דוגמאָות: אַנטי 

בּיאָטיק, אַנטיטאַנק-האַרמאַט, : 

אַנטי?) -- דעם בּאַטײַט פֿון נים- 

| אויסגעטייטשטע ווערטער מיט אַנ- 
טי-) -+ די ווערטער אָן דעם פּרץ- 
פֿיקס אַנמי, | 

אין די ניט-אױיסנעטײַטשטע ווער- 

טער קומט אַנשטאָט אַנטי -- 8', 


אַ'אַגלוטינאַנט ציאָנ|יזם(-יסט) 
אַ'אַגלוטינירן ‏ א אײיראָפּץאיש 
א'אַגרעסיוו אַיאימיגראַציע 
8'אגרעסיע אַ'אימפּעריאַליזם 
אַ'אויקסין אַ'אימפּער- 
א8'אַזיאַטיש יאַליסט(יש) 
א'אַטעאיסט(יש) אַ'אינטעלעק- 
אַ'איזאָלאַ- טואַל 


אַנטיאינטעלעקטואַליזם -- דער, יען. איע- 
דע פֿאָרעם פֿון אי פון רעכטס אָדער לינקס, 
טראָגט אין זיך עלעמענטן פֿון אַנטיסעמיטיזם", 
א. מענעס, פֿאַר, 1968 וווץ 3, 


אַנטייאמת -- {. 


147 


אַ'אינטעלעקטואליסט(יש) 

- אַ'אינטעלעקטועל | : 
אַנטיאָכן -- טרו. -ייאָך, --יאָכט. 1. אַראָפּ- 

נעמען אַ. יאָך. בּאַפֿרײַען פֿון יאָך. אַי די פֿאַר- 


שקלאַפֿטע פֿעלקער. אַי די שקלאַפּאַרבּעטער. 


2. מאַכן פֿרײַ. אַי די פֿערד, די אָקסן. 
| מיט זיך. -נג. 
| אַנטיאָכט -- אַדי. די נישט לאַנג איע. 
אַנטיאַלקאָהאָ'ל -- דער. 22 איי 22 אַראַבּיש. 
1. יעדער מיטל װאָס רעדוצירט די וירקונג 
פון אַלקאָהאָל. 2. דאָס װאָס איז קעגן ניצן 
אַלקאָהאָל. ,.. . זײַנען אױפֿן אַײצוזאַמענפאָר 
די װײַסבּײניקע אָנטײילנעמער פֿון דער פֿאַר- 
זאַמלונג געװען אומאַנגענעם פֿאַרװאונדערט פֿון 
די אומגעריכטע רעדעס, װאָס עס האָבּן גצ- 
האַלטן די פֿאַרשטייער פֿון פּראָלעטאַריאַט", 


אויך 


כא. קאַהאַן איבּז, פּ. לעפּעשינסקי, די פּראָגער 


קאַנפֿערענץ, מינסק 1931. אַײפּראָפּאַגאַג- 
דע. יזם. -יש. 


| א'אַמעריקאַניזם א 'אַמעריקאַניש 


. עמעסן דער, ן. נעאָל, 
צייט. דאָס װאָס איז דער היפוך פֿון אמת. 
דאָס װאָס איז קעגן אמת. דער פֿאַרפֿירערישער 

אַנטיאַנגליציטט -- דער, ן. ,ער איז גצ- 
ווען א הייסער. וועלשישער נאַציאָנאַליסט און 

- א שאַרפֿער אַײי, אוריאל װײַנרײַך, יִבּל װווא, 

| 236, | 
8'אנעקטיע. אָ'אָפּטימ|יזם(-יסט) 

אָנטיאָפּקען זיך -- אוטו. -קע זיך אָן, זיך 
-געטיאָפּקעט. ‏ אַ סך, א לענגערע צײַט 
| אַרומשלעפּן זיך (אָנגײן זיך) מיט שווערע פֿיס 
איבּער אַ בּלאָטיקן ועג. אָנטאָפּטשען זיך. אָנ- 
בּראָדזשען זיך. אַי זיך איבּער וועגן און שטעגן, 


א'אַפֿריקאַניש + א אָריענטאַל 
א'אָקסידאַנט 8'בּאַלשע- 
8'אַראַבּיש וויסטיש 
א'אָרטאָ- א'בּאָלשעװיק 
- דאָקס(אַ'ל) א'בּאַקטעריאָל 
א'אַריסמאַָ- אַ'בּאַקטעריש 
טעליאַניש א'בּאַקכוס 
אַ'אַריסטאָ- ‏ אבּורזשואַז 
קראַטיש - 8'בּיאָזויס). 


אַנטיביאָט|יק -- די, ץ. 1. יעדער מיטל 
װאָס האָט די איגנשאַפֿט צו שטערן דעם פֿאַר- 


שפּרייטן זיך אָדער אינגאַנצן אָפּצוטײטן בּאַק- 


טעריעס און אנדערע מיקראַאָרגאַניזמען. גע- 
ניצט צו בּאַקעמפֿן קראַנקײטן װאָס קומען פֿון 


| אָנשטעקן זיך. ,דער כּבוד אַרײַנצופֿירן די איך 


אין דער מעדיצין איז אױיסגעפֿאַלן דעם פֿראַנ- 
צייזישן פֿאָרשער רענע דובּאָ", פֿגעז, פּאַריז 
1948, יאה 2 2. סכום אַנטיבּיאָטישע מיט- 
לען. װיסנשאַפֿט אין אָנװענדונג פֿון אָט די 
מיטלען. "יש -- אַדי. פּעניסילין, סטרעפּטאַ- 
מײַסין אאַ אַיע רפֿואות. ,נירן-אינפֿעקציעס װאָס 
האָבּן אָנגעהאַלטן יאָרן און זיך נישט אונטער- 
געגעבן טראַץ אַנדערע אע |ּאַהאַנדלונגען", 
טמז, 1964 וא 7, 


אַנטיגלותיזם -- { 


אַנטיהיסטאַמין -- דער, -ען. 


אַנטיהיסטאַמין 


אַ'בּלאַסטיש אַ'בּריטיש 
אַנטינאָט"מענטש -- דער, 'ן. מענטש װאָס 
איז- קעגן (טרעט אַרױס, בּאַקעמפֿט) דעם עצם 
בּאַגריף גאָט. ,רעליגיעזע. מנהגים און געפֿילן 
זענען ניט פֿרעמד אַפילון דעם קאַלטסטן אָטע- 
איסט און דעם אַנטיגאָט"מ'", זשיט שו, ג"י 
2, יי | 
אַ'גלויבּן אַ'נלותדיק 
., גאָלעס. . .ן דער, יען. 
- שיטה װאָס האַלט אַז אַלץ װאָס קומט פון 
(האָט א שײַכות מיטן) גלות טוג ניט, דאַרף 
בּאַקעמפֿט, פֿאַרגעסן װערן. ;דער גלות --- אַזױ 
זאָגן די אָנהענגער פֿון אִ' -- האָט ייִדן פֹאַר- 
װאַנדלט אין אַ פֿאָלק פון פּחדנים", אַ. מענעס, 
פֿאָר, 1962 ווו 26, 
א'גנאָסטיש א'געזעלשאַפֿטלעך 
אַנטיגע'ץ -- דער; -ען. פבאָכעמיע) יעדער 
מין. סובּסטאַנץ, פּראָדוצירט אין גוף, װאָס 
סטימולירט דאָס פּראָדוצירן אַנטיקערפּערס, 
;דער פּשוטסטער און װירקזאַמסטער אוֹפֿן איז 
אויסצומײַדן דעם קאַנטאַקט מיט דעם סענסיבּיי 
ליזירנדיקן אַ'י, פֿגעז, פּאַריז 1950, מאן 6 --- 8. 
א'גערמאַניש - | 
אַנטיגראַװיטאַציע -- די. פֿיזיק) היפּאַי 
| טעטישע קראפט, װאָס מיט איר װאָלט א קער- 
| פּער. מיט אַ פּאָזיטיװער מאַסע אָפּגעשטױסן 
פֿון זיך אַ קערפּער מיט א נעגאטיװער מאַסע, 
איגריכיש- אַ'דאָגמאַטיש 


אַנטידאָ'ט -- דער, : 2 אי 22 גר. (מעד) 
קעגנמיטל. יעדער מיטל צו בּאַקעמפֿן די װיר- 


- קונג פון אַ סם, פון אַ קראַנקײט װאָס קומט 


פֿון בּאַצילן, װירוסן. 
אַידאָטום 

א'דאַרװינ|יזםן-יסט) 
אַנטידיאַלעקטיש -- אַזי. ,,... ער גייט 

צו צו דער פּראַגע אַ', ריין מעכאַניסטיש, 


אַ'דאָמיש 


פֿאָרמאַליסטיש?, ראַטנבּילדונג, כאַרקאָװ 2), 
פא 3 דקייט. . 

אַ'דײַטש(יש) | אַ'דלות {.. . דאַלעס 
א דיפֿטעריט א'דעמאָקראַט(יש) 


8 נטירעפאַמאַציעיליגע --= -4141-1261214/ 


1,486 מ100. קיצור: /, 4121. ייִדישע ליגע 
אין די פֿאַראײניקטע שטאַטן צו בּאַקעמפֿן 
| אַנטיסעמיטישע אָנגריפן און דיסקרימינאַציע. 


| אויפגעקומען אין 1913, פֿאַרבּונדן מיטן אָרדן 
! בּנייבּרית. דער עיקר'ציל: ענערגיש צו בא 


קעמפֿן יעדער בּילבּול און בּייזװיליקן אָנגריף 
קעגן ייִדישן קיבּוץ אָדער ייִדישן יחיד. גצ 
שפּילט א בּאַזונדער גרויסע ראָלע אין קאַמף 
| קעגן נאַציסטישער פּראָפּאַנאַנדע אין די פֿאַר- 
אייניקטע שטאַטן. 


| אידעקאָראַטיוו. אַ'חומאַנ|יזם 
א'דראַמיש (דיסט, -יש) . 
א'חומאַן א'היגיעניש 


יעדער מיטל 
װאָס נײיטראַליזירט אָדער פֿאַרמינערט די װיך- 


קונג פון היסטאַמין אין קערפּער. געניצט װי 





אַנטיהעלד 


אַ רפואה בּײַ פאַרשיידענע אַלערגישע קראַנ" 
קייטן און בּײַ אַ צוקילונג. ,מיט די סינטע- 
טישע אַימיטלען זײַנען צוגעקומען אין דער 
- מאָדערנער מעדיצין נאָך רפֿואות", 8געז, פּאַריז 
-1950, יא 6 --- 8, יי 
אַ'היסטאָריש אַ'היעראַרכיש 
אַנטיהעלד -- דער, ן. פּערזאָן, געשטאַלט, 
װאָס די שטריכן פֿון זײַן כאַראַקטער זײַנען 
- פּונקט די פֿאַרקערטע װי מע שטעלט זיך עס 
- פאָר בּײַ אַ העלד, למשל: פּחדנות, פאַלשקייט 


אע היש --אַזי -ישקייט. 
אַ'װיסנשאַפֿט אַ'ווירום 
אַ'װױסנשאַפֿטלעך 


אַנטיװעלט -- די. ן. פֿייק) טעאָרעטיש- 
מעגלעכע װעלט װאָס בּאַשטײט פֿון אַנטי 
מאַטעריע, | 

אַנטיװועני'ן -- דער, ען. אַנטיטאָקסישער 

| סערום װאָס איז דאָ אין בּלוט פֿון בּעליחיים 

נאָכן אײַנשפּריצן סם. געניצט װי אַ מיטל קעגן 
געוויסע פאַרסמונגען. 
א'ווענעריש 

אַנטיוכ(ו)8 -- (אַנטיאָכעסן דער, -ן. 25 בּראי 
שית רבּה, כג, א אאַ. 1. נאָמען פֿון א צאָל 
גריכישע מלכים װאָס האָבּן געהערשט איבּער 
סיריע און ארץיישׂראל. אַנטיוכ(ו)ס דער פער- 
טער, עפּיפּאַנעס, אין מדרש: א' הרשע, איז 

| טרויעריק בּאַקאַנט אין דער ייִדישער געשיכטע, 
;עס לאָזט אַרױס אַ'י דעם בּאַפֿעל צעאוסן צו 
האַלטן פֿאַר אַ גאָטײ, אל װוו. ,ניט געװאָלט בּוקן 
זיך פֿאַר דעם רינג, װאָס אַי הרשע האָט אים 
געװאָרפֿן", ה. ל. זשיטניצקי, 'דעם זידנס 
הײַול. 2. טיראַן. אַכור, רשע. ,אין דעם 
לאַנגן גלות זײַנען אויף אונדז אַ סך ... אֵץ 
אױפֿגעשטאַנען, מגן דוד, אַ בּליק צוריק, 
אַדעס 1902, | | 

אָנטיפּקען -- טרו. -קע אָן, -'געטיופּקעט, 

- װרר. אָנקרישלען בּרויט אין זופ. 

אַנטײזכרונותדיק -- {... זיכרוינעס ...ן 
אַדי. ‏ װאָס איז קעגן (איז קעגנעריש גע 
שטימט צו) זכרונות. -יקיים -- ,זי זײַנען 
אײַך גרייט צו פֿאַבּריצירן א גלות אָן טרערן, 
אזא אַייזי בּינדט זיך זייער גוט מיט א צווייטער 
טעאָריע זייערער", צייט, טמז.. 

אָנטיזליקן -- טרו. ‏ ליק אָן, --געטיזליקט, 
9 --טיזשלען, מג. אָנטאָן אַ טיזליק. 
אָנפּעלצן. אַנטאָן אַ סך זאַכן, שמאַטעס, אַז עס 
װערט שװער זיך צו בּאַװעגן. אַי די קינדער 
אין א סך סװעדערס. געװיינלעך מיט זיך 
-- ,דו דאַרפֿסט זיך נישט אַזױ אָנטיזשלען, 
ס'איז ניט אַזא שטאַרקער פֿראָסט", רייד (מג), 

אַנטיחפידיש -- אַדי. װאָס איז קעגן חסידות. 
אַן אִיע סאַטירע. -קייט, 

אַנטיטאַנקיהאַרמאַט -- דער, ן. האַר 
מאַט צו שיסן אויף טאַנקען. א"מיטלעןף א" 
מינעס, | 

אַנטיטאָקט|י'ן -- דער, -ען. סבּסטאַנץ 
| װאָס שאַפֿט זיך אין קערפּער פון בּעלי-חיים 
וי אַ מיטל קעגן טאָקסינען, סמען פון מיק- 


1548 


ראָאָרגאַניזמען. אַנטיקערפּער װאָס מאַכט אימון 
קעגן א צאָל קראַנקייטן, רעזולטאַטן פֿון אַן 
אָנשטעקונג. ;,אין בּלוט פֿון די דאָזיקע בּעליי 
| חיים אַנטװיקלט זיך אַ קעגנגיפט קעגן די גיפ- 
טיקע מיקראָבּן, דער אַזױו-גערופענער אי דאַן 
איז בּערינגן אײַנגעפאַלן אויסצוניצן דעם דאָי 
זיקן אי אַלס פאַרהיטונגס- און היילמיטל קעגן 


דיפֿטעריט", פגעז, װוילנע 1929, א 8,. הישׁ -- 
אַדי, 

א'טובּערקולאָז א8'טיפּ(יש) 
אַ'יטײטאַניש 


אָנטיטלען -- טרװ. ‏ טל אָן, --געטיטלט, 

שרליבּן אָדער זיך װענדן צו עמעצן און מכבּד 
זײַן (אָנרופן, בּאַטיטלען) מיט אַ סך טיטולן, 
טיטלען. ,טיטל אָן דעם גבֿיר, זאָל ער עפֿע- 
נען זײַן קעשענע"י 


אַ'יטע|איזם(:איסט) איטעאַלאָגיש 


אַנטיטע'|ו(יפ) -- דער, ץ. 2 אײ 22 גר. 
95 אַ'טעזע. ‏ קעגנשטעלונג. קאַנטראַסט, 
תִּרתּי דסתרי. זאַץ מיט א פּונקט אַקעגנדיקער 
מיינונג װי דער פריער אַרױסגעזאָגטער. פאַר- 
טיידיקן דעם אַיז צום טעזיס פֿון רעפֿערענט. 
דוגמאָות: אָדער לעבּן אָדער טויט. או חבֿרותא 
אן מיתותא. שבּת:הגדול און קורץ פרײַטיק, 
לויט העגעל: נאָך דער תּקופֿה פון טעזיס קומט 
די תּקופה פון א' אין דער געשיכטע. זיך 
שפּילן ‏ מיט איזן. א רעטאָריק װאָס איז פֿול 
מיט אַיזן. ,מע בּאַנוצט זיך מיט א קאַנטראַסט, 
מיט אַיזיס, ווען מע װיל קענטיקער מאַכן דעם 
טעזיס", שנ, װעגןיודישע שרײַבּער |. ,א... דעם 
אַיזיס, דעם קעגנזאַץ פֿון אױסגאַנגפונקט", 
רעדי' מ. שאַץאַנין, זב, קריזיס פון דער בּורי 
זשואַזיע, ריגע 1932. -טיש -- אַדי. אֵיער 
עפּיטעט. ,ר' מרדכיייוסף האָט אימפּאָנירנדיק 
געלויכטן נאָר אַלס דער איער טראַבּאַנט צום 
קאָצקערס מערקװערדיקער. פּערזענלעכקייט", 
ייט, פּױלן |. 


אַ'טראַגוס 8'טראָסט 
אַ'יטראַד / א'טריניטאריער 
אַ'טראַדיציאָנעל 


אַנטיטשנע -- אַדי. 22 פּויל, אוק. װאָס האָט 
(פֿאַרמאָגט) די מעלות פֿון אַן אַנטיק; װאָס 
צייכנט זיך אויס מיט עפּעס װאָס איז פון פֿאַר- 
צײַטנס. װאָס איז זעלטן צו געפֿינען. טשיקאַװע, 
מאָדנע. אי מעבּל. איר זייגער. א' ואזע. אן 
אִי שטרײַמל. אויך מיט איר בּײַטעם בּײַם ב: 
| אויסערגעוויינלעך, אויסגעצייכנט, ;נאָר אזא 
מין אַי פּרי װי אונדזער שטאָט האָט בּאַקומען 
אויף דעם ראַש:השנה איז א זכיה", קמ, 1868, 
טא 26, ,גיך צעפּאַקט ער ס'קרעמל זײַנס מיט 
סחורה, ציצית װײַזט ער, פּרושים אויף דער 
תּורה. נעמט אַרױס אַ' מיני ספֿרים", ממוס, 
יודל. ,מלאכיש פּנימל... אי מאָרדעלע, קלאַ- 
סיש געשטאַלט, אויסערגעוויינלעכע גראַציע", 
שע, אין שטורם. ,צװיי פֿינגער װאָס האַלטן 
| צװישן זיך דעם ציגאַר: א' צויי פֿינגער!", 
בּערג, בּײַם זניעפער |. עא גאַנצע ריי לײַכ- 
טערס, שבּתניקעס, בּשׂמים-בּיקסן. . . פון. אֵיר 


אָנטײַטלען 


אױיסאַרבּעטונג, יקיר װאַרשאַװסקי, 'ר' יוסל 
מינץ', -קייט, . 


אַנטייַדישט -- אַדי. װאָס האָט זיך דער 
װײַטערט פון ייִדן, פֿון ייִדישקייט; װאָס האָט 
(זיך) אָפּגעפֿרעמדט פֿון ייִדן, פון ייַדישקייט, 
פֿולשטענדיק אַסימילירט. ,ער בּאַטראַכט זיך 
פֿאַר אַן אַין ייָד, דייה ער שטאַמט פֿון ייִדן און 
איז אַ ייִד פון געבּורט, ער האָט זיך ניט גע 
שמדט, ניט ער פֿילט אַן אינערלעכע שײכות 
מיטן ייִדישן פֿאָלקײ, טמז, 1965 ווא 27, 

א זײַן. װערן -- עדי יוגנט... װערט 
פֿאַרפֿרעמדט, װערט א', מאַכט חוֹזק פון דעם 
גרינהאָרן", צייט, טמז, 1957 31. גדרינגט 
די ייִדישע אינטעליגענץ אַרײַן אין דער ענגליי 
שער קולטור-װעלט און װערט אַ, בּצג, טמז, 


4 או 9, 
אַנטײידישן -- טרו. --יידיש, --ילדישט, 
-+ דפֿח. 1, אָפּרײַסן, אַװעקרײַסן פֿון דעם 


װאָס איז ספּעציפיש ייִדיש. פֿאַרמינערן די 
ייִדיש-נאַציאָנאַלע שטריכן. ,די רוסישע שול 
האָט אַנטייַדישט די יוגנט". 2. בּאַפֿרײַען פֿון 
ייִדישן אײַנפֿלוס. א' דעם האַנדל, מסחר. 
-ונג, 


אַנטי"יודאַאיום -- דער. עאַנטיסעמיטיזם 
איז נישט דאָס ריכטיקע װאָרט פאַר דער 
שׂנאה צו ייִדן ... מ'װאָלט געדאַרפֿט -- לוט 
וועלסן --- רעדן נישט פֿון אַנטיסעמיטיזם, נאָר 
- פֿון אַײײ?, צייט. 


אַנטייוניאָֿן -- די, -ס. אמ גרופּע װאָס 
פֿירט א קאַמף קעגן א יוניאָן אָדער יוניאָנס. 
די אַײייבּאַװעגונג. היזם, 


אַנטיייחידיש -- {... יעכידישן אַדי. ‏ װאָס 
איז (טרעט אַרױס) קעגן יחיד, קעגן יחידיש- 
קייט. װאָס איגנאָרירט דעם יחיד, ,די פּראָפּאַי 
גאַנדיסטישע ליריק איז ניט יחידיש, נאָר אי 
ד"ה אנטיליריש", ימ, פֿון צײַט צו צײַט, קאָװנע 
7, הקקייט, 


אָנטײַט -- דער, ן. אַקט פֿון אָנטײַטן. אָנ 
- דײַט. אָנװײַז אויף עפּעס. ,א פּאָר אץ גיבּן 
אונדז די כּתובּות ועלכע זײַנען געפֿונען גע" 
װאָרן אין דער גניזה", ר. זעליגמאַן איבּז, מ. 
גאַסטער, די כּתובּה, בּערלין 1923, זי 41,. 
אָנטײַטלען -- אוטחו. -טל אָן, --געטײַטלט, 
1, אָנװײַזן מיט אַ טײַטל (א פינגער) אויף (אין) 
א בּאַשטימטן פּונקט, אָרט, שטעל. אִי וואו מע 
האַלט בּײַם זאָגן עבֿרי. אִי (פֿאַר) דעם חדר" 
יינגל אויף יעדן אות בּאַזונדער. אִ'י מיטן 
בּלײַער אויף אַן אַנאָנס אין דער צײַטונג. 
 ,2‏ אָנװליזן. אָנצלַגן אויף עמעצן מיט אַ 
| צייכן, אַ בּאַװעג פון (מיט) דער האַנט (בּײַם 
דערקענען און אויסטיילן עמעצן פֿון א גרופּע), 
אִי אויף דעם גנב, אויף דעם שולדיקן. ;אָי 
| מיטן פֿינגער: אָט איז אַ גאָט:געבּענטשטער 
דיכטער", א. שטיינמאַן, היימיש, דעצ' 1960, 
;אָי אױפֿן דײַטשישן רוצח אַז ער האָט דער 
מאָרדעט אין אוישוויץ צװישן 18 --- 20 טויזנט 
ייִדן מיט אײַנשפּריצונגען", טמז, 1964 שו 26, 
2. אָנצײכענען. אָנגעבּן. אָנװײַזן מיט װער- 





אָנטײַטן 


טער. ,מע קאָן ניט גענוי אִ' אויף דעם יאָר, 
ווען דער װענדפּונקט װעט קומען", טמז, 1963 
שֵו 3, יעגיש. 


אָנטײַטן -- אוטח 6 טרװ. טײַט אָן, +יגע- 
טײַט וַאֵרכ אויך: --/געטיטן|. 39: --דײַטן, 
1 זזוו אָנװײַזן. געבּן אַ סימן אויף צו געפֿי 
נען, אױפֿצוזוכן. אִי װאו דער רבֿ װאױינט. 
,דיזיש װיל איך איהם אן טײַטן אונ' איהם 
בּװײַזן אויף אונטר שידליכי זײַטןי, רי יואל 
חזן, ריח ניחוח, פֿיורדא 1724. ;ניין, קיינער 
דעם װעג װעט צו דיר ניט װײַזן, ניט אִ, 
כאָטש נאָענט בּיסטו מיר מיט אַלע די ערדישע 
נאָענטקײטן", האַל, מײַן אוצר, / 

2. דזו אָנטײַטלען, בּו. אִי מיטן פֿינגער 
אין בּוך. ,מע פאָרט איבּער דער לאַנדקאַרטע 
מיט פֿינף פינגער, טאַקע, אִידיק איטלעכס 
ווינקעלע, איטלעכס טײַכעלע", ממוס, קליאַ- 
טשע..+ 


9. אָנװײַזן אויף עמעצן. (אָנ)מסרן. אויסגעבּן. 


(צו דער מאַכט). פאַרְשִיטן.. ,װאָלין איר. עק- 
סילענס דעם יעניראַל אן טײַטן דז יהודים אין 
מקום זײַנן אונ' שטעקין אין הײַזרין", בּאַלעי 
גערניש. 

4 אַרױסהײבּן, אַרױסבּרענגען. אונטער- 
שטרײַכן,. אױפֿמערקזאַם מאַכן, אִי אויף די 
אומשטאַנדן, אויף דער סיבּה. אִי אויף עפּעס 
װאָס איז גוט (שלעכט אע), ,און... ער דאַרף 
אִי אויף עפּעס אַזױנס אין אונדזער גײַסטיקן 
לעבּן װאָס פֿאַרדינט אויסגעריסן װערן מיט די 
װאָרצלען", זשיט א, נ"י 1919, 

ס. אָנװינקען. געבּן אָנצוהערן. מרמז זײַן, 
אָי (אויף) אַן אויסוועג. אַי (אויף) דעם ריכטיקן 
ענטפער. ,זיכט ואש דאש מעשֶׂה אן טײַט", 
רי שלמה זלמן לונדן, קהלת שלמה, אַמשט 
תּק"ד. ,אונ ליזה זיך פֿון אַלן... זעהן, אנצן- 
טײַטן דאש זיא אנגיפאַנגנה קוהר גליקליך... 
גיענדיגט זײַא", מראות הצובֿאות, װאַנדזבּעק 
8, | 

"ונג -- ,אונ! אין זעלכי הוכי זאכן האבּן 
| זיא גירעט מיט אן טײַטונג מיט איין קלוגן 

מענשןײ, סהמ, אַמשט 1122, ג/א. -עניש. 


אַנטיייר -- דער, ן. דער װאָס איז קעגן 
ייִד(ן); קעגנער, שׂונא פֿון ייִדןן). קאַזױ אור- 


אַלט װי עס איז דער ייִד, אַזױ אוראַלט איז דער / 


אַיילְד..... יעקבֿ און עֹשׂו זענען אַרױס פֿון איין 
בּויך", בּאַש, פֿאָר, 1962 ווע 14, 


אַנטיייידיש -- אַדי. 1. װאָס איז קעגן יידן, 
קעגן ייַדישקייט; װאָס טרעט אַרױס קעגן 
בּאַקעמפט אַלץ װאָס האָט צו טאָן מיט יידן, 
ילִדישער השפּעה און ייִדישן גײַסט. נעמען אַן 
אַ"ייִיע שטעלונג. אױפֿבּלאָזן די אַ"ייִיע שטי- 
מונג. אַן אַיילֶיער קורס. -קייט, | 

| 2. װאָס איז קעגן ייִדישן לשון, װאָס בּאַ- 
קעמפט, איגנאָרירט, מאַכט צו. גאָרנישט, פֿאַר- 
קלענערט דעם װערט פֿון דער שפּראַך יידיש. 
אָנטײיל -- דער, ז. 1. בּאַטײליקונג. מיט- 
ווירקונג. אי אין פֿאַרשיידענע אַקטיװיטעטן, אַי 
! אין אַ געשעפֿט. אִי אין דער דעבּאַטע; אין 


(דין, -קע). 
אָנטײלנעמען -- אוטו. נעם אָנטײל, אָנטיל- 
גענומען וְאִי דאַרף דאָ בּאַטראַכט װערן װי אַ 


1049 


קאָנקורס. אִי אין ספּאָרט-פאַרמעסט. אַן אִי אין 
געזעלשאַפֿטלעכן לעבּן. גרויס איז דער ידי 
שער אִי אין דעם קולטורעלן און עקאָנאָמישן 


לעבּן פֿון אַמעריקע. נעמען אִי אין דער אַטאַקע, 


איבּערפֿאַל אויף.. . . אִי אין פּאַרטי-בּאַװועגונג 


(דלעבּן). אִי אין יום-העצמאות. אער האָט קייג- 


מאָל קיין אִי ניט גענומען אין די פֿרײלעכע 
'װעטשערינקעס-מאָלצײַטן פֿון זײַנע קאַמע- 
ראַדן",. אַלגעמײנער אידישער אַרבּײַטערבּונד, 


- סטעפֿאַן כאַלטורין, לאָנדאָן 1902. 4... פֿאַר- 


שטאַרקן דאָס געזונט פֿון די פּיאָנערן און דורכ" 
דעם צום) פֿאַרשטאַרקן זייער אִי אין דעם 
קאַמף פֿאַר...", י. מעשטשינסקי, פּיאָנער, 
מאָסקװע 1932, 


2. סימפּאַטיע. מיטגעפֿיל,. מיטלליד, אִי אין 
(צו) עמעצנס צער, טרויער. .-- אוֹי ואבוֹי 


| לי} -- פֿלעגט זי אים מיט אִ' ענפֿערן", אַר, 


ידי לשון-קודשדיקע. 


נעמען אן אַ' -- 1. (מיטנאַטײליקן זיך; 
מִשתּתֹּף זײַן זיך אין אַ טעטיקייט. מיטווירקן. 


- קאָאָפּערירן. נעמען אַן אִי אין פֿאַרמעסט. 


נעמען אַן אִי אין דער פּראָטעסט-פֿאַרזאַמלונג, 
נעמען אַן אַקטיוון אי אין דער. װאַל-קאַמפּאַניע, 
אין דער שול-פֿאָרשטעלונג. נעמען אַ גרויסן 
אִי אין די צוגרייטונגען אאַזו. 2, סימפּאַ- 
טיזירן. מיטפֿילן, זיך אידענטיפֿיצירן מיט, נע- 


מען אַן אִי אין יענעמס לײַדן. ,די מלווהס נע- 


מען װײיניקער פאַר אַלעמען אַן אִי אין צרכי- 
ציבּור", צבֿי ניסן גאַלאָמבּ, די בּורזשואַזיע, 


- װאַרשע 1906. ואִי דאַרף דאָ באַטראַכט װערן 


וי אַן אָבּיעקט צום װערבּ נעמען. פֿאַרן װאָרט 
אִי קומט געוויינלעך דער אומבּאַשטימטער אַר- 
טיקל, קען אויך קומען דער בּאַשטימטער 
אַרטיקל. דאָס װאָרט אִי קען קומען פֿאַר אָדער 


- נאָך דעם װערבּ. צום װאָרט אִי קען צוקומען 


אַן אַטריבּוט: ?ער האָט גענומען נאָר אַ כּלוֹמר- 
שטן אִי אין דעם גאַנצן ענין".ן 


אָנטײילן -- אוטו 6 טרוו. טייל אָן, --'געטיילט. 


1 (צע)טיילן אַ סך. בּאַטײלן. אָנגעבּן. אַװעק 
געבּן. אִי מתּנות אַלע בּאַקאַנטע. אי די קינדער" 
לעך פֿון אַלדעם גוטן. ,מע האָט אונדז אָנגע- 
טיילט מיט שטיקלעך ערד, איך מיין מיט 


זאַמדײ, די מעשׂה פֿון פֿיער בּרידער, װאַרשע 


6 2 אויסטיילן און ניט קאַרגן דערבּי, 
אי כּיבּודים. אִי אויסצייכענונגען אויף רעכטס 


און אויף לינקס. אָי צרות. אִי פּעטש, שמיץ. 


אִי מכּות. *אַי אַ חלק (אַ פּאָרציע) = גוט אָנ 
בּרעכן די בּיינער. 8. מיטפֿילן. זיך טיילן, 
,פֿאַרװאָס האָט איר אונדז גאָר געלאָזן אַליין? 
העלפט אונדז דאָך, זײַט מיט אונדז און טיילט 
אונדז אָן מיט אײַער ליבּע", דפ, דאָס נײַע לע- 
בּען, מאַרץ 1913 4. אָנשטעקן. איבּערטראָגן 
(אויף עמעצן). איבּערגעבּן (צו עמעצן). אִי אַ 
חולאת. ונג. ה-עכץ. עניש. ער 
דעריי. 


קאָנװערבּן,. דזו נעמען אַן אָנטײל. אַרױסגײן 
אין גאַס אָנטײלצונעמען אין פּאַראַד. ,איך נעם 


אַנטיכלאָ'ר -- דער. 


אַנטיכלאַ'ר 


אִי אין דער פּיעסע", .זי האָט געדאַנקט... 


אַלע װאָס האָבּן אָיגענומען זי אַרױסצוראַטעװען 


- פֿון ר' װעלװלס הענט", ספ, סודות. ,אין משך 


פֿון 40 מינוט האָט שוין די כּלה צוריק אִיגע- 
נומען אין איר שׂמחה"י ש. א. הרשקוביץ, די 
אוגערקע, בּני בּרק, יאָר? ,זיי זענען געשטאַ 
נען אַ בּיסל װײַטער, נישט אָגענומען אין 


אונדזער געשפּרעך", סעג, מײַנע זיבּן יאָר אין 


תּליאָבֿיבֿ, בּיא 1947, אָ'נעמונג, 


אָנטײלנעמער -- דער, "ס (אויך מצ װי אצ 
| װנ יין, "קע, ססי 


1 װער עס נעמט אַן 
(אַקטיװון) אָנטײיל אין עפּעס: װער עס בּאַטי 
ליקט זיך, קאַאָפּערירט. מיטבּאַטײליקטער. זײַן 
אַן אִי אין ... (ספּאָרט-פאַרמעסטן, אַ קאָנ" 
קורס, אַן אויסשטעלונג). ער איז איינער פון 
די ערשטע אִי אין דער גרינדונג פון דער 
מדינה. בּאַשטראָפן אַלע אִיס אין דער דעמאָני 
סטראַציע. ,דער לערער מוז װערן א חבר פֿון 
די קינדער, זייער פֿרײַנד, דער אִי אין זייערע 
שפּילערײַען", ימ, קוד, 1942. 2. װער עס 
אַרבּעט מיט. מיטשותּף. גלײַכע חלקים פאַר 
די אִיס אין (פֿון) געשעפט, פירמע. אִ' אין 
דער פֿאָרשטעלונג. ;אַז די שמורה איז שין 
אַרױסגעקומען פֿון אויװן, האָט ער דערפון 
אויסגעטיילט צװישן די לומדיםאַי חלקים 
אויף גאַנץ פּסח", יק. 


אָנטײַען -- טײַע אָן, -געטײַעט. 89: =יטע- 


יען, -טייען. אט -- אָנקװעלן צע" 


! פֿאַר פרייד", מאנ, 'דער שנײַדעריגעזעלן.... 


;איך טײַע אָן און אין האַרצן איז אַ פֿרײד צו 
זען קליינע יינגלעך פֿאַרשײַטע אין גאַס"י 
קלמן הײַזלער, פֿאָר, 41957 6. עדי װײַבּער 
האָבּן גאָר אָנגעטײַעט פון זײַן זינגעןײ, מעצי 
קער. ,זי איז געשטאַנען און אָנגעטײַעט, כיבּע 


- הנאָה געהאַט פֿון מײַנע וילדע מלחמה:אויס- 


געשרייען", י. טיגער, דער צדיק און דער בּעלֵי 
תּשובֿה טרחו -- אָנשמעלצן א סך. צעלאָזן, 
אָי שנ אי װאַקס און אויסשמירן די דילן, 


-עניש 


אָנטמימן -- טרו. טײַפּ אָן, --געטײַפּט. אַמ. 


אָנדרוקן, אָנקלאַפּן אויף א שרײַבּמאַשין אָדער 
אויף אַ לינאָטיפּ אע. אִי דעם בּריוו, דעם מאנו" 
סקריפּט. אִי אַן אויפרוף. 


אַנטייישׂראליש -- {... ייסראָאיילישן אַדי. 


װאָס איז קעגן ישׂראל; װאָס איז פֿול מיט 
שׂנאה צו מדינת ישׂראל. ,די אַראַבּישע פּראָ 
פּאַגאַנדע װערט װאָס װײַטער אַלץ מער אַנטי- 
ייִדיש, נישט נאָר אַיי, צייט, טמז, 1955, 
(כעמיע) יעדער מיטל 
װאָס נעמט אַרױס איבּעריקן כלאָרין פֿון טעקס- 
טיל, לעדער, פּאַפּיר אע. ,מע באַשמירט דעם 
פֿלעק מיט אַ בּיסל זשאַװעלװאַסער (אָדער 
כלאָר-װאַסער) און װען דער פֿלעק װערט פֿאַר- 
פֿאַלן, דאַרף מען אָפּשװענקען מיט ריינע װאַ- 
סער און צום סוף נאָך בּאַשמירן מיט א ליי- 
זונג פֿון אַ'", ש. שפּיראָ; קליידער פֿאַרבּערט, 
װאַרשע 1900, : 





אָנטיכלען. 


אָנטיכלען -- טרו. /כל אָן, --געטיכלט. 

אַרומװיקלען מיט א טיכל, מיט טיכלעך. אִי דאָס 

- קינד איידער מע פירט עס אַרױס אין דרויסן, 
געוויינלעך מיט זיך -- אִי זיך דעם קאָפּ 
| מיט דרײַערליי טיכלעך. אַ' זיד דעם האַלדז: 
א'כראָניום. 

אַנטיכריסט -- דער, ‏ ן סל. דזו אַנטײ 
קריסט -+, ,וויפל מע האָט אים נישט אונטער- 
גערויכערט מיט װײַרעך ... ער רירט זיך ניט 

| פון אָרט, אָט דער שװאַרצער כּוֹח, דער א", 
שע, אין שטורם. עאַין, װאָס קאָלאָטעט איר דאָ 
די שטובּ, ס'איז אײַך נאָך קאַרג טרערן?", א 
שעכטמאַן, סאָװי היימלאַנד, 1962, פא 2, 


אַנטילאָגאַריטם -- דער, ען. מאָט) די 
צאָל פֿון א געגעבּענעם לאָגאַריטם. װען דער 
לאָגאַריטם איז געגעבּן, געפֿינען זײַן אַי. -ישׁ 

| -- אַדי. י. 

אַנטילאָגיום. -- דער, -ען. לאָגיק) גרופּע 
פֿון דרלל זאַצן, פּראָפּאָזיציעס, וואו דער דרי" 
טער האָט אין זיך א סתּירה צו די ערשטע 
צװיי און מע טאָר דעריבּער עס ניט אָננעמֶען 
פֿאַר אַ סילאָגיזם, 


אַנטילאָג|יע -- די, 'ס. סתּירה אין אידייען. 
| סתּירה אין זאַץ גופא. ארױיסזאָג פון צוויי זאַצן 
װאָס זײַנען זיך סוֹתר. -ישׁ -- אַדי. 


אַנטילאָפּ -- דער, ‏ ז. אויך: אַנטילאָפֿע, 
| די (זאָאָלאָגיע) מין הירש פֿון די װאַרעמע 
ב לענדער. מעלה" 
גירהדיק מיט גע" 
שפּאַלטענע טלאָ- 
יָ עןף טײלט זיך 
אױס פֿון אנ 
/! דערע מינים היר- 
שן מיט זײַן 
גרייס און אויס" 
געהוילטקייט פֿון 
זײַנע הערנער, 
;די איע, די גצ 
וויינלעך אוא 
שרעקעדיקע, איז דאָרטן דערנעבּן געשטאַנען 
און מיטן קאָפּ געמאַכט.. .ײ, נס איבּז, אַנדער- 
|סענס מעשׂהלעך, קיעוו 1920, אַזילעדער-- 
זאַמשילעדער פון בּאַאַרבּעטער איפעל. -1וֹחג, 
42)סטעס0 1006. | 
אַנטײלבנון -- |.. לעװאַגעזן דער. גנ. ‏ עדי 
בּערג אין ארץיישׂראל רופן זיך: הר הלבֿנון 
און אַלי, צוֶען זיך בּיידע אינאיינעם פון מזרח 
צו מערב און גייען אַרײַן אין ים התּיכון", 
א. מאַלקאָו, ספּר דרך אמת, װארשע 1894, 


אַנטילופֿטיאַלאַר(ע)ם -- דער, -ס. אַלאַז 
רעם (מיט סירענעס, פֿײַפֿערל, ראַדיאָ-מעלדונ- 
גען אע) צו װאָרענען אַז עס דערנענטערן זיך 
דעם שׂונאס בּאָמבּאַרדיר-עראָפּלאַנען. 2. . . צװי" 
שן איין א"אַי און דעם צוייטן, מיט װעלכן 
מע האָט געװאָרנט די תּל-אָביבֿער אײַנװאויי 
נערס", יִבּל צוצאא, 300. אַ"האַרמאַט -- 
צו בּאַשיסן פֿון דער ערד דעם שׂונאס קריגסי 
עראָפּלאַנען. 





- ווילנע תּרנ"ן, 


אַנטימאַטעריע -- די. מצ נבּ 


1990 


א'לוקסום - אַ'ליטורניש 


אַ'ליבּעראַל(יזם) אַ'ליריש 
אַנטילן -- די. גנ. אויך: אַנטילישע אינ- 


דזלען. אינדזלען"גרופּע צװישן צפֿון- און 
דרום"אַמעריקע. די אַ' װערן אײנגעטיילט אין 


די 'גרויסע א": קובאַ, זשאַמײקא, האַאיטי, 


פּאָרטאָריקאָ, און די 'קליינע אַ", א קייט אינ- 
דזלען צוישן פּאַרטאָריקאָ און טרינידאַד. די 


אַי זײַנען אַמאָל געװען שפּאַנישע קאַלאָניעס, 
- מיט די קליינע אי האָבּן זיך אלַנגעטיילט ענג" 


לאַנד, פֿראַנקרײַך און האָלאַנד. די אָרטיקע בּאַי 


פעלקערונג, די ארואַקן, האָבּן די שפּאַניער אויס" 


געראָטן בּמשך עטלעכע אאָרצענדלינג. מיטן 
אויסנעם פֿון קובּא און פּאָרטאָריקאָ, זײַנען 
ס'רוב הײַנטיקע אלינוואוינערס פֿון די אי נע- 


- גערס און מולאַטן, - 
אַנטילעריע -- די. מצ נבּ. פֿטמ. 


פאַרגרײַזטע 
פֿאָרעם פון אַרטילעריע (-+). ,א קלייניקייט 
אין א מלחמה, אונטער אַ' נאָענט פיר יאָר, 
דאָך האָבּ איך שטענדיק געזאָגט... צדיק ד' 
בּכל דרכיו", מ. אחון, אַננאַ גריגאָריעװנט, 


אימאַטעריאַ- - 


8'מאַננעטיש 
8'מאָדערן ליסט(יש) 
8ֿ'מאַטעריאַליזם. 


(פֿיזיק) דזװו 
אַנטישטאָף. מאַטעריע װאָס בּאַשטײט פֿון טייל- 
כעלעך װאָס זײַנען אַנאַלאָגיש צו די געװיינ- 


| לעכע טיילכעלעך פֿון מאַטעריע, אָבּער האָבּן 


א פֿאַרקערטע אָנלאָדונג, אַזױ װי פּאָזיטראָן 
מיט אַ פּאָזיטיװער אָנלאָדונג. איז אַנאַלאָגיש 
צו עלעקטראָן מיט אַ נעגאַטיװער אָנלאָדונג, 

א'מאַלאַריש אַ'מאַלטוזיאַנער 


אַנטימאָ'ץ -- דער, -ען. 99: אַנטימאַניע, 
יכעמישער עלעמענט. זילבּער-װײַסער מעטאַל. 


טרעפֿט זיך אויך אין א ריינער פֿאָרעם. גע- 
ניצט אין פֿאַרשיידענע פֿאַרבּינדונגען, אָנגע" 
ווענדט אויך אין מעדיצין, אַטאָמישער נוֹמֶער 


51 אַטאָמישע װאָג 121,75. סימן 52 פֿון 
גזט3601); קאַי װערט געניצט אין לעגירונגען, 


פֿון װעלכע מע מאַכט דרוק-שריפט", ס. פֿמַנד 


סטאָון, כעמיע, ג"י  .1920‏ יש -- אַדי 
אַנטימאָנ"ד -- דער, |.. פֿאַרבּינדונג 
װאָס האָט אין זיך אַנטימאָן. 

| א'מאָנאָפּאָל(יום) 

אַנטימאָנפוץ -- דער, -ען. (מעטעאָראָלאָ 


גיע) שטראָם לופֿט איבּער א מאָנסון װאָס 
בּאַװעגט זיך אין אַן אַקעגנדיקער ריכטונג, 


יאַ'מאָראַל(יש) אַימזרחדיק 
א'ימאַרקסיזם {; .. מיזרעכדיקן ‏ 
א'מאַרק- א'מיליטאַריזם. 
| -סיסט(יש) א'מיליטעריש. 
אַ'מוזיקאל(יש) : אַ'מיסטיש 


אַנטימיפֿל? -- דער, יס (דען). /6תם :2 = 


ס6נת. ספּעציעלער מין ראַקעט װאָס זוכט 


| אויס אין לופֿט און צעשטערט דעם שׂונאס 


מיסל(ס), 


אַ'מיקראָבּיש אַימלוכהש 


אַנטימענטש -- דער, -ן. נעאָל. 


אַנטינאָ'ם -- דער ען ‏ 
1. קעגנזאַץ, סתּירה, היפוכדיקייט צװישן איין 
פּרינציפּ (געזעץ, תּקנה אע) און א צווייטן. -+ 


האַל, ערדישע װעגן 


אַנטינײטראָ'ן -- דער, ען- 


אַנטינעװראלגיק 
אַ'ימלחמה" . א'מעכאַניסטיש 
א'מעדיציניש- אַ'מעלאָדיש : 
8'מעטאָד | 


| װער עס 
בּאַקעמפט, האַסט דעם מין מענטש. װער עס 


טראָגט אַ פּאַטאָלאָגישע שׂנאה צו מענטשן, 


;די דאָזיקע געפערלעכע אִן האָבּן מיט זייער 
שפּרוך אַזױ גוֹרם געװען אַז...", יג, סמ 


311:1954, = -לעך -- אַדי. אַיע אַכזריותן, 
אימערבֿדיק א'נאַטוראַ- 
{.. . מײַרעװדיקן | ליסט(יש) 


אַ'נאַמוראליזם - | 
22 אײר 22 גר. 


אַנטינאַמיע. 2. (שלעכטער) צונאָמען. 


אַנטינאָמןיץ -- די, ס. 2 א 2כגר 


סתּירה בּכלל. סתּירה צװישן צוויי אַרױסזאָגונ" 
גען, װאָס בּיידע זײַנען שׂכלדיק מאַטיוירט, 
פאין זײַן לערע װעגן די אַיס... האָט קאַנט 
געװאָלט בּאַװײַזן װי אַזױ אונדזער שׂכל מוז 


זיך פאַרפּלאַנטערן אין סתּירות", זשיט װש, 


ניי 1917,. ססימנים פון אזא געװאַגטער א' 
שטעקן, למשל, אין דעם מאמר חז"ל 'למה 


(נקרא שמו חזיר, שעתיד הקבּ"ה להחזירו 


לישׂראלי. נישט מער און נישט װײניקער", 


א. ליפּינער, איק, פּסח תּשב"ד, דיסט, 
דיש -- אַדי. אַיישע אינטערפּרעטאַציע. 
אַ'נאַציאַנאַ- ליסט(יש) 
ליזאַציע אַ'נאַציזם 
א8'נאַציאָנאַ- אַ'נאָרמאַל 
- לויזם) | אַ'נאַרקאָטיק 
אַנאַציאָנאַד = - אַ'נאַרקאָטיש 


אָנטינופֿן -- {;. . טינעפֿןן אוטװ 6 טרװ. טײ 


נוף אַױ - געטינופֿט. (אומאיידל) (איבּער)" 
לאָזן טינוף, צוֹאה. בּכלל אָנחזירן, אָנשמוצן 


אִי די פּאַדלאָגע. אַי איבּער (אויף) דער גאַנצער 


פּאָדלאָגע. 


אָנטינטלען -- טרו. -טל אָז, --יגעטינטלט. פפֿ: 


1. אַנשרײַבּן עפּעס אויף 


-- טענטלען. 


דער גיך, אומגעראָטן, שלעכט. אָנשרײַבּן װאָס 
האָט ניט קיין (ליטעראַרישן) װערט. ,כהאָבּ 


אָנגעטינטלט הײַנט. . . אַנו, בּאַװײַז אַקאָרשט, 
װאָס פֿאַר אַ מזמור האָסטו אָנגעטינטלט דאָרט?", 
2. דזוו אָנטענטלען -+, 


-עניש, | | 
אַ'ניהיליזם א'נײיטראַ- 
| אַ'נײטראַל ליסט(יש) 

א'נײטראַליזם | 


(פֿיזיק) אַנטי 
פּאַרטיקל פֿון ניײיטראָן. אַן עלעמענטאַרער פּאַר- 
טיקל פֿון אַטאָם, אָן אַן אָנלאָדונג, װאָס זײַן 
מאַסע אין אַרומדרײ איז גלײַך צום נײטראָן, 
אָבּער זײַן מאַגנעטישקייט איז פֿאַרקערט צום 
נײיטראָן. 


א'נײראַטיש א'נעגעריש 


אַנטינעװראַלגויק -- אַזי. 99: אַיש. 


װאָס פֿאַרהיט אָדער פֿאַומילדערט נעװראַלי 





אַנטיסאָציאַל 
גיע. אַספּירין איז דער פֿאַרשפּרײטסטער אַיישער 
מיטל,. 

אַ'סאָוועץטיש אַ'סאָפיסטיש 
איסאַניטאַר - -י | 
אַנטיסאַציאַל -- אַדי. אַנטיגעזעלשאַפֿטלעך. 


װאָס איז קעגן די אינטערעסן פון דער געזעל- 
שאַפֿט. װאָס קומט ניט אויס, פֿאַרטראָגט זיך 
ניט מיט מענטשן. װאָס איז אָפּגעזונדערט, 
אָפּגערוקט און האָט ניט קיין אינטערעס פאַר 
דער סביבה ואו מע לעבּט. איע כּװנות. א'ער 


כאַראַקטער. ה-קייט, 

א'סאָציאַליזם- א'סופּער-- 
א8'סאָציאַ- נאַציאָנאַליום 
|- ליסט(יש) - 


אַנטיסטראָפֿע -- די, יס. 1. דער צװייטער 
פערז אָדער די צװייטע סטראָפֿע װאָס אין 
| מעטריש אינגאַנצן ‏ גלײַך צו דער ערשטער, 
2. אַ שוין געזונגענע סטראָפֿע פֿון אַן אָדע, 
װאָס דער כאָר אין אַנטיקן גריכישן טעאַטער 
- הייבּט אָן פֿונדאָסנל, 
| אַיסימעטריע א'סכאַלאַסטיש 
אַיסימעטריש. א'סלאַװויש 
אַנטיסעמי 'פ -- דער, ‏ ן. װנ -יכע, דין, -קע, 
דס,. 22 אַנטי }- סעם |שם, נחס זוןן. קעגנער, 
פֿײַנד פֿון ילִדן און ניט פֿון אַלע אַנדערע סע- 
מיטן}, שׂונאדישׂראל. צוֹרר-היהודים. ודעם אויס- 
| דרוֹק סעמיט בּנוגע יידן האָט דער ערשטער 
געניצט דער אי שאָלצער אין 1781, אין דײַטש- 
לאַנד. פֿײַערדיקער, בּרענענדיקער אַי. אונטער- 
האַקן די פליגל די.א'ן. ,אויך אִין זאָגן: א צאָל 
פֿון מײַנע בּעסטע פֿרײַנד זײַנען ייִדן". ,דער 
| גרעסטער בּלבּול בּײַ די אַין איז -- אַחדות 
- בּײַ ייִדן". ,די אַין זײַנען קלאָר אין ייִדישע 
דינים װײַל זיי לערנען שטענדיק מיט יידן 
דעם. יד חזקה'". ,די נישט שמס קינדער -- 
אַין הייסט עס אויף גויאיש -- יאָגן און פּלאָגן 
שמס קינדער פֿאַר אױיסגעטראַכטע זינד", ממוס, 
ישם און יפתי. ,װײַל ער איז אַן אִי, האָט עֶר 
- אַן אויג אויף ודעם יידנסן .. . טאָכטער", שע, 
אין שטורם. 
אַנטיטעמיטיזם. -- דער, 'ען. -+ אַנטײ 
| סעמיט. - קעגנערשאַפֿט צו יידן. ייִדנהאַס. 


| יידנפֿײַנטשאַפּט. שׂנאת עולם לעם עולם. (דעם 


טערמין האָט געשאַפֿן דער ייִדנפֿרעסער ויל- 
העלם מאַר אין 1789, דײַטשלאַנד.ן קאַמף קעגן 
אַ'. פּאָליטישער, עקאָנאָמישער, ראַסיסטישער, 
רעליגיעזער אא אַי. איבּערבּלײַבּעכצן פון מיטל- 
עלטערלעכן אַי. אַי אין די עװאַנגעליעס. ,דער 
פינצטערער נאציאַנאַליזם מיטן א' אונטער- 
| געשלאָגן --- אין פּאַריז!ײ, פּרץ, געדאַנקען און 
אידייען. ,איבּערנעמען די אַחריות, אַז דער אַ' 
װעט אייבּיק בּלײַבּן אין די גרענעצן פֿון אייךדל- 
| קייט און פֿײַנע מאַניערן קאָן אויך קיינער 
- ניט", זשיט װווש, נ"י 1919. ,יעדע פאָרעם פֿון 
אנטיאינטעלעקטואליזם פֿון רעכטס אָדער לינקס 
טראָגט אין זיך עלעמענטן פֿון אַי, אַ. מענעס. 
פֿאַר, 1968 וווע 3, 

אַנטיפעמיטיש -- אַדי. װאָס איז פֿון (איז 
שייך צו, איז כאַראַקטעריסטיש פאֲר) אַן אנטי- 


אַיפענסואַיל = 
אַנטיפעפּט|יק -- די. 


אַנטיפערוֹם -- דער, ‏ ס.. 


אַנטײענוים -- דער, | דען. 


אַנטיעסטעט|יזם -- דער, -ען. 
איז קעגן עסטעטיזם, קעגן עסטעטיק. ,זײַן 


1081 


סעמיט אָדער אַנטיסעמיטיזם. אע בּלבּולים. איץ 


ליגע -- געשאַפֿן אין דײַטשלאַנד אין 1789, 


-קייט, 


אַנטימעמיטעווען -- אונד.. "שעוע,. -=סעי 
מיטעװעט, 


זיך פאַרנעמען מיט אַנטיסעמיטישע 
טעטיקייטן, מיט העצן קעגן ייִדן. קקוזא {אין 
רומעניען האָט טאַקע פּראָפֿעסאָרעװעט און 


| אַנטיסעמיטעװעט", ש. בּיקל, טמז, 1966 ש 21, 
אַנטיסעמיטערײי 


-- דאָס (די), "ען. (מיט 
בּיטול) אויסדרוק פֿון אַנטיסעמיטיזם. טואונג 
פון אַן אַנטיסעמיט. ;איבּערחזרן די אען 
װאָס . . . האָט אָנגעפּאַסקודיעט אין זײַן חיבּור 
איז איבּעריק", צייט, טמז, 1964 װצ7ג, / 

| איסענסימי'וו 

| סיסטעם מיטלען צו 
בּאַפֿרײַען פֿון מיקראָבּן, בּאַצילן, טרעגערס 


! פֿון אָנשטעקנדיקע קראַנקײטן, פון שאָדן"בּרענ- 
| גענדיקע עפֿעקטן. אַי װערט אָנגערופֿן דאָס 
אָנװענדן בּײַ פֿאַרװאונדונגען אַזעלכע מיטלען 
| ועלכע פאַרניכטן די בּאַקטעריעסײ, פֿגעז, ווילנע 
(1923, פא 222. ,ער פֿאַרלאַנגט אַי. ער װיל 


היגיענישע בּאַדינונג; ער פּרעדיקט יפֿאַרהיטונג- 
מעדיצין'", קאָר ן. ,איר װעט דאָך דער װעלט 
נישט זאָגן: לייג אַװעק דײַן אַי און ניץ אֵשׁ 
פון א פֿאַרבּרענטער קו!ַ", פּרץ, געדאַנקען און 
אידייען.- 8'יש -- אד אַישע מיטלען. 
,איבּערזײַערס פֿון װאַסערשטאָף ... װירקט 


אײיש אויף וואונדן און געשוירן", פגעז, װוילנע 


1, פא 19, 


האָט אין זיך אַנטיטאָקסין (-+) אָדער אַגלן- 
טינין (-+, 29), װאָס מע קריגט אַרױס פון 
אינאַקולירטע בּעלי-חיים. געניצט אַרײַנצושפּר 
צן אין בּלוטשטראָם פֿון אַנדערע בּעלייחיים 
צו אימוניזירן קעגן ספּעציפֿישע קראַנקיטן, 
8'ספטזמאַטיש 


אַנטיספּאַ פט -- דער, ץ. 2'אײ 22גר. 

- פֿערזנפוס פֿון פיר טראַפן, װאו עס װערט 
אַקצענטירט דער צװוייטער און דריטער טראַף. 
אַזאַי קוירצע | מינו'ט פֿרײדן. 


אַ'ספּיריטואַליזם (-איסטיש) 
אַ'סקאָרבּוטיש א'עװאָלוציאָ- 
איסקעפּטיצ|יזם נויזם(-יסט) - 
(ריסט) אַ'עװאָלוציע . 
א'סקעפּטיש א'עמפּיריש 
אַ'ענאָ|איזם אַ'ענגליש 


(בּ;אָכעמיע) סוב" 
סטאַנץ, מיטל װאָס דערלאָזט ניט די וירקונג 
פֿון אַן ענזים. אַן אַנטיקערפּער אין אַ געװיקס 


| אָדער בּעלי-חיים װאָס קומט אויף זיך אַקעגנ- 
צושטעלן דעם עפעקט פֿון א 


פרעמדן ענזים, 


יש --- אַדי. 
8'ענטן- א'עסטאַבּליש- 
זיאסט(יש) מענט | 
| | אַישנערגי(סטי)ש 


דאָס װאָס 


אַנטעקרה - { 
+ שטעלונג, סימבּאָל װאָס איז קעגן עקדה, קעגן 


אַנטיפּאָ 'ד -- דער, "ץ. 2 איי 22 גר. 


סובּסטאַנץ װאָס 


אַנטיפּאַלעסטינעץ 


אַעי האָט מיר פֿאַרשאַפֿט עסטעטישן גענוס", 


+ שנ, קריטיק און קריטיקער. אַ"עסטעטיקער. 


דויש -- אַדי.. . 


.. זאַקײדען די. - פֿאָר- 


מאָראַל עמעצן מקריב צו זײַן צוליבּ אַן אי 
דעאַל. ?ער פּראָטעסטירט קעגן טייטן אָדער 
פּײיַניקן מענטשן אין נאָמען פֿון גאָט אָרער 
אין נאָמען פֿון צוקונפטיקע . . . דורות. ער גיט 


אונדז אַן אַי"ץ"י, שנ, ה. לייוויק. 


א'עקספּאַנסיאָ- איעקפאַנטיע 


ניום 


אָנטיעשען זיך -- אוטװ. -שע זיך אָן, זיך 
=יגעטיעשעט. סל. אסמנזעמנסדגצן :2 = 859: 


--טישען זיך +. אָנקװעלן. אָנפֿרײיען זיך. 
(אָנ;שעפּן זיך מיט נחת. ;אַ שטיק גליק װאָס 
ער האָט זיך אַ בּיסל אָנגעטיעשעט, כאָטש 
פֿאַרן טויט געהאַט פון דיר אַזױ פיל כּיבּוד-אַבֿײ, 
שֶע, בּלאַנדזענדע שטערן װ. 


אַנטײעשׂרת-הדבּרותדיק -- { ..אַסערעסי 
- האַדיבּרעס. . .} אַדי. נעאָל. 
די צען"געבּאָט. לעבּן אין אַן אַעי-היער וועלט, 


װאָס איז קעגן 


דיקייטם -- עדי אַזױ גערופֿענע מאָדערנע 
הפקר-מענטשהייט װאָס כּשרט פֿאַרבּרעך און 


זינקט אין תּהום פֿון איעיה"יו. צייט, טמז, 


.0 


1, װוער 
עס איז פּונקט אויף דער קעגנדיקער זײַט פֿון 
ערדקײַלעך. 2. װער עס איז אין כאַראַקטער 
פּונקט פֿאַרקערט צו א צװייטן. צװילינג-בּרידער 
און דאָך אַץ. ,ציט אים {משיח בּן דודן צו 
בּןדיוספֿן, ניט געקוקט אויף דעם, װאָס זי 
זענען אץ", שנ, ה. לייװיק. 8. (דאָס) װאָס 


- איז פּונקט דער היפּוך. פֿײַער מיט װאַסער, 


ליכט און פֿינצטערניש. מזרח און מערב. 


| 4, אַדי. װאָס עס איז פּונקט אויף דער קעגגנ- 
| דיקער זײַט פֿון ערדקלילעך. -אַיל, 


חיש --- 
אֲדי. 


אַנטיפאַטויע -- די, "ס. 22 אי 22 גר. = היז 
פּוך פֿון סימפּאַטיע: אומחן. װידערגעפֿיל, ניט'* 
- שׂכלדיקע, כּמעט אינסטינקטיווע בּאַציאונג פון 
אומפרײַנדלעכקייט צו עמעצן אָדער צו עפּעס, 


יעדער מענטש מיט זײַנע סימפּאַטיעס און אַיס. 
דערפילן אַן אי איינער צום אַנדערן. ,מיט 


אַ טיפֿער קעגנערשאַפּט צו דעם לעבּעדיקן ייִדן, 
| אַן אי װאָס האָט זיך איבּערגעטראָגן אויף צוי 


ריק", קאָר . ,א בּייזלעכע א' רעדט אַרױס 
פֿונעם אַרטיקל װעגן הײַנע", מװ, יִבּל |, 2, 


דיש -- אַדי. עֶר איז מיר אַי. -ישקיים. 
אַ 'פּאַטעטיש אפּאָליטיש 
- אַ'פּאַטריאָט(יש) | 


אַנטיפּאַלעסטינעץ -- דער, -נצעס. 22 רוס. 


דער װאָס איז אַ קעגנער פון פּאלעסטינצעס 
(אין די 80. און 90. יאָרן פון 19. י"ה װאָס 
האָבּן זיך אַלײן בּאַזעצט אין פּאַלעסטינע, אין 


ארץיישׂראל, אָדער געהאָלפֿן שאַפן די בּאַװע" 


?גונג פֿאַר אָט דעם ציל, אַז יידן זאָלן זיך 


בּאַזעצן אין פּאַלעסטינע. טאַזױ װי ער ודער 





אַנטיפּאַסטץ - / 


רעדי פֿון איזראַעליטאַץ איזן אַ שטאַרקער 
אַיפּ, האָט עֶר ניט דערמאָנט װעגן דער קאַ 
טאָװיצער אַסיפה", יופֿאָל, 1885, נאא 14, - 

אַנטיפּאַסטע -- די, 'ס. 22 אי 22 איט. 
פאָר שפּײַז, געוויינלעך פֿון שאַרפֿע מאכלים (צו 
וועקן דעם אפּעטיט), 


א פּאָעטיש אַ'פּאַראַזיטיש 
א'פּאַציפֿיזם אַ'פּאַראַלעץל 
אַיפּאַציפֿיסט(יש) 


אַנטיפּאַרטיקל -- דער, יען. ‏ פפֿייק) י/- 
דערער פֿון צװיי פּאַרטיקלען, איינער פון מאַי 
טעריע און דער צװייטער פֿון אַנטימאַטעריע, 
װאָס מאַכן אויס, צענישטן איינס דאָס צװייטע 
בּײַם צונױפֿטרעפן זיך, אַזױ װי אַן עלעקטראָן 
מיט אַ פּאָזיטראָן. 


א'פּאַרלאמענט אֿ'פּױליש | 
א'פּאַרלאַמענ- א'פּוריטאַניש 
טאַריש 


אַנטיפּינטל -- דאָס. מצ נבּ. נעאָל. ‏ דאָס 
װאָס איז אין קעגנזאץ צום פּינטל, דאָס װאָס 
איז דער היפּוך פון ציל. ,ער האָט בּאַלד אָנ" 
געהױיבּן מיט טרעפֿן נישט אין פינטל, נאָר 

- אין אַיי, צייט, טמז, 1956, 

אַנטיפּירין -- דער. פֿאַרמאַצעװטיק) אַ 
װײַסער פּולװער 1440 1112 6011, געניצט װי אַ 
מיטל צו לינדערן װייטיקן. איז אַנטירעװמאַטיש, 
אַנטינעװראַלגיש, | 

אַנטיפּירעט|יק -- די. מיטל װאָס שלאָגט 
אַראָפּ אָדער העלפֿט אויסמײידן פיבּער. -ישׁ.-- 


אַדי. 

אַ'פּלאַטאָנ|יזם ‏ אַיפּעריאָדןיק 
(דיסט) (דיש) 
אַ'פּלאַטאָניש 


אַנטיפּערסאָנאַ'ל -- אַדי. 
פּערסאָנאַל. אַן אַ'ער בּאַשלוס. 

אַנטיפּערסאַנעל -- אדי. װאָס איז קעגן 
מענטשן. אִיע בּאָמבּאַרדירונג מיט דער כּװנה 
צו טרעפן דאָרטן וואו עס איז דאָ אַ געדיכטע 
בּאַפֿעלקערונג, | 

אַנטיפּקע -- די, יס זזו אָטיפּקץ -+, 862, 
;אַ ליולקע-ציבּעק, א לאַנגע א' מיט אַ מונד- 
שטוק פֿון בּרוסטין", ממוס, שלמה. ;אנ" 
געהילט אין א בּרייטן טערקישן שלאָפֿראָק, 
לוינט נישט דעם אלטן בּאַלעבּאָס ארויסצונעמען 
די לאַנגע אִי מיטן בּורשטינענעם שפּיץ פון 
מוילײ, פּרץ, עס חנוכה'. ,עכטע בּרושטין װאָס 
גייט אויף לולקעציבּעקס און א'ס", שע, 
'לשנה טובה', | 
אַ'פּראַנמאַטיש אַ'פּראָדוקמיו 

אַנטיפּראַטאָ'ן -- דער, -ען. פֿיזיק) אַנטײ 
פּאַרטיקל פֿון פּראָטאָן. עלעמענטאַרער פּאַרי 
טיקל פֿון אַטאָם װאָס האָט א נעגאַטיװע אָנלאָ 
דונג, גלײַך צו אַן עלעקטראָן, האָט די זעלבּיקע 
מאַסע פֿון אן עלעקטראָן און דעם אַרומדרײ 
פֿון א פּראַטאַן. 
א'פּראָטעס- 

| טאַנטויזם) 
א'פּראַטעסטאַנ- 


װאָס איז קעגן 


טיש | 
א פּראָלעטאַריש 


1852 


אַנטיפֿאָלקיזם -- דער, -ען! 1. שיטה, אײַנ- 
שטעל װאָס איז קעגן פֿאָלקיזם. 2, אײַנשטעל 
קעגן די אינטערעסן פון פאָלק. דאָס אָפּקערן 
זיך פֿון פֿאָלק. ,דער ייִדישער געדאַנק איז בּאַי 

הערשט געװאָרן פֿון אַן אַי אַזאַ װאָס האָט זיך 
אויסגעדריקט אין בּיטול, אין סאַטירע, אין... 

אַנטלױפֿן פֿון אַלץ װאָס איז פֿאָלקסטימלעך", 
א. גאַלאָמבּ, אויפן שװעל, נ"י, מאַרץימײַ 1957, 

אַנטיפֿאָלקיש -- אַדי. װאָס איז קעגן פֿירונ- 
גען, אײַנשטעלונגען אָדער אינטערעסן פֿון 
פֿאָלק. װאָס איז ניט אין גײַסט פֿון פֿאָלק. ;א 
טייל פון דער אױפֿקלערונג איז אַװעק אויף אֵיץ 
וועגן", ימ, שמעון דובּנאָו. -קייט, 


אַנטיפֿאָ'ן -- דער, ען. 2 אײ 22 גר. ‏ אַ 
פֿערז אָדער א געזאַנג, אַרױסגעזאָגט אָדער גע" 
זונגען װי אַן ענטפֿער צו אַ יחיד אַדער אַ 
גרופּע, | 

אַנטיפֿאָנױיע -- ד, 'ס. 1. זיךבּײַטנדיק 
געזאַנג אין אַ כאָר װאָס בּאַשטײט פֿון צװיי 
טיילן, דז אויך בּײַם שפּילן פֿון אַן אָרקעסטער, 
2. (אין קירכן) געזאַנג מיט אַ פֿאָרזינגעף 


|און כאָר, ‏ 2. לאָגישע סתּירה. ‏ א8'ל, 
! האַליש. -אַ'ר. -יש -- אַדי 
8'פֿאַשיזם א'פיזיש | 
א'פֿאַשיסט(יש) אַ'פֿילאָסאָפֿיש 
אַ'פֿונדאַמענטאַד א'פֿעאַדאַל(יזם) 
לןיזם (דיסט) (דיסט) 


אַנטיפֿעבּר|י'ל, "ין -- דער, ז, ען. מע 


דיצין קעגן פֿיבּער. -ישׁ -- אַדי, 

| אַיפֿעדעראַל אַ'פֿעמי- 
אפֿעדעראליסט ניסט(יש) 
א'פעמיניזם 8'פערמענט 


אַנטיפֿראַ ז -- דער, ‏ ן. װאָרט, געניצט מיט 
דער פֿאַרקערטער מיינונג. חכם ועגן אַ שוֹטה. 
אויך: א'ע, די. | 
אַ'פֿראַנצױזיש . איפֿרױדיאַניש - 

אַנטיפֿרומקײיט -- די, ן. קעגגערישקייט 
צו פרומקייט. ,בּאַקומט זיך דער קוריאָז אַז 
פאַנאַטישע פֿרומקײט און אִַ' בּאַגעגענען זיך 
בּײַם פּרוּװן אָפּטײלן דאָס רעליגיעזע פון דעם 
פֿאָלקלאָריסטישן", ימ, איק, פּסח, תשי"א. 

אַנטיפֿריז -- די, "ן. אַמ. 811/16626 0 
פליסיקייט פֿאַרן ראַדיאַטאָר צו מאַכן נידעריי 
קער דעם פֿריר-פּונקט פֿון אַן אָפּקיל-אַפּאַראַט, 
א'פֿריקציע 


אַנטיצינ|יום -- דער, ען. שיטה, ריכי 
טונג װאָס איז קעגן ציוניזם. דער אַ' פון די 
עקסטרעם-רעכטע און עקסטרעם-לינקע. 8"יסט 
-- עאָט איז אַן ‏ אַנטיציוניסטי פֿון צוקער אויס- 
געגאָסן, --- א קקאָװונער' דווקא און -- איר 
הערט? -- ער שרײבּט ניט קיין 'דאָנאָסן!?", 
פרוג |. 

אַנטיציפּ|ירן -- טרו. -יר, --ציפּירט, 22 איי 
2כל. /ריכטן זיך אויף עפּעס. װאַרטן אויף 
עפעס, האָבּן א פֿאָרגעפיל. אי א גוטן רעזול- 
טאַט, , מעלאָדראַמאַטיק, אַנטיציפירט פֿון אַ שפּע- 
| טערדיקער אנטװיקלונגײ, גראָסיצימערמאַן, גק, 


אַנטיק 


60, = -אטיוו -- אדי. האַציע -- עדי 
אי פון דער אייגענער גאולה", א. ליפינער, איק. 
פּסח תּשכ"ך. -ירונף. . / | 

אַנטיציקלאַ'ן -- דער, -ען. (מעטעאָראָלאָ 
גיע) דאָס דרייען זיך פון װינטן ארום אַ צענ 

| טראַלן שטח מיט א היכן אַטמאָספערישן 
דרוק. דער אי איז אין ריכטונג פֿון זייגער. 
װײַזער אין דער צפֿונדיקער העמיספֿער און 
-אין דער אַקעגנדיקער ריכטונג אין דער דרומ" 
דיקער העמיספֿער, 


א'צענטראַלי- אַ'צענטראַליסט 
זאַציע איצערעמאָניאַל 
אַ'צענטראַליום 


אַנטי"ק -- דער, "ן. 22 פויל 8 איי 22 ל. פֿקפ; 
אַנטיקל -+. 1. דאָס װאָס איז (קינסטלעריש 
און איז) געשאַפן געװאָרן אין אַלטערטום, 
ספּעצ' אין גריכנלאַנד און רוים. א סטאַטוע 
אַן אַי. אויך אדי: די אַ'ע וועלט. אַיע זאַכן, 

2. זאַך, חפֿץ, כּלי װאָס מע געפֿינט װי 
אַ רעשטל פֿון א (לאַנג-)פֿאַרגאַנגענער תּקופה. 
די אַ'ן װאָס עס גיבּן אונדז די אַרכעאָלאָגישע 
אױסגראַבּונגען. אֵין פֿון שלמה המלכס צײַטן. 
אַ מוזיי פֿול מיט אַן. אַן אָפּזאַצמאַרק פֿאַר 
אַיזאַכן. ,דער זיידע פֿון אייגנטימער האָט 
אַראָפּגעבּראַכט די איץ", סעג, פֿון רוסלאַנד, 
װאַרשע 1920, ,הענגט א לאָמפּ בּײַ אונדז אין 
הויז, שפּריצט מיט שטראַלן דינע. אין דער 
װעלט אַזאַ אַי שער איז צו געפֿינען", א. בּו 

! קאָװין, מאָרגפֿרײַהייט, 1964װש12. / 

9. דאָס װאָס איז אַלטמאָדיש און איז איצט 
שווער צו קריגן. ,דער הוױיפּטהאַנדל װאַר 
דאָרטן מיט אַלטע קליידער, מיט אַץ (אַלט- 
מאָדישע און טײַערע זאַכן)", אמד, ר' שמען 
בּאַרבון, ווילנע 1874. ,היר האט מאן מיר געָי 
מאַכט צו פּריזענט 2 לײַבצודעקלען װאָס זענען 

: אַנטיקעס*, װז, בּריװ |בּ. װאַכשטײן, 9ש וו 

4. דאָס װאָס איז אויסערגעוויינלעך, זעלטן, 
זייער (שיין און) טײַער. יקריהמציאות. אָפֿט 
געניצט פּרעדיקאַטיו. א בּחור (מיידל) אַן א" 
אַן אִי אין דער װעלט! עאַלע בּריליאַנטן און 
אַלע אַיץ קענען דאָך מײַן האַרץ אַזױ פֿיל ניט 
דערקוויקן!ײ, פֿל. ,אפֿשר װילט איר נעמען פֿאַר 
איר א מלבּוש, איז דאָ בּײַ מיר הײַנט פײַנע 
סחורה, אֵיזֵי, ממוס, װינטשפ. ;בּראַנפֿן האָבּ 
- איך גאָר אַן א'!", דאָרטן. ,איז... די שול גע 
ווען שוין איינמאָל א זעענסװירדיקייט, אַן אַ' --- 
א שם-דבֿר", ש. װיגאָדאַ, פֿאָר, 1962 אן 28. עדי 
מומע זלאַטע, גיט... צו פֿאַרשטײן, אַז דער 
גאַנצער אַי פון ר' מיכעלע זלאָטשעװער שטעקט 
דערין װאָס ער איז געווען א נסתּרײ, סמבּ. 

9. דזו 41, איר. שוין איינמאָל אַן אִ'! זיך 

- אײַנשאַפן (אַ װײַבּ) אַן אַי. ;און קוים איז ער 
נאָר אַרײַנגעקומען אין שטובּ האָט זי אים א 
פרעג געטאָן מיט איראָניע: װאו בּיסטו דאָס 
אַזױ שפּעט געװען, א' מײַנער?", זב, דער 
קליינער כּליבּוניק, אַדעס 1885. עדי יונגע 
לײַטלעך, בּרומט ער ליצנות, זיי זענען גאָר 
הײַנט אַן אֵיזֵיי, פרץ, לידער און פּאָעמען שא 
חסידישער מאַן דאַנקט ניט זײַן פֿרױ פֿאַר דער- 
לאַנגען אים א גלאַז װאסער. א גרויסער אַ' 





אַנטיקאַטאָיד 


אַ גלאָז װאַסער!", ספ, גליקליכע און אומ' 
גליקליכע. ,די װאָס בּאַזינגען די ... אַין פֿון 
דעם טראַקטאָר", קאָר װ. ,סאיז דאָך גאָר 
| מיט אײַך אַן אַ', אַ טר;יאַטער כ'לעבּן", דער 
| לאָדזער סוחר, בּאַרדיטשעװ 1910. *אַ חכם גאָר 
אי --- פאַרדרייט פֿון חכם עתּיק. 

0 זאָס װאָס האָט אין זיך א בּאַזונדערע 
שיינקייט, גרויסן װערט. , בּילדער װאָס זענען 
שוין אַלט א 3000 יאָר און זענען נאַך עד-היום 
אַן אַי", דרי יעקבֿ טשערני, קול יעקב, בּאַר- 
דיטשעוו 1897, ,אַ ספרל. . . װעסטו זען װי ער 


{דער מחבּרן פֿאַרענפֿערט דאָרט די 'מתיבתּא 


- דרקיע' אַז עס איז טאַקע אַן אַי", קמ, 1868, 
טא 4. ,... אויך װאָס זענען װערט די אַלטע 
געשריבּענע אֵין װאָס הענגען אויף דִי היליקע 
ווענט, דער גרויסער אאָבינו מלכּנוי, דער 'לדוד 
מזמורי. . . אָדער די גרויסע ריזעדיקע אד 
הרה...*, א. מאָרגענשטערן, עגל הזהבֿ, װאַר 
שע 1898, 
| /, אויך אַדיעקטיװיש, אַדװערביאַל מיט בֹּב 
4--6 אַ קאָפּ װאָס אַרבּעט גאָר אַן א'. .גוט, 
א מחיה. אַן א'", פֿװל (אַי װי דער סופּערלאַ- 
טיװ פֿון גוט}, ,עס איז אַן אי מיט אים" -- 
ס'איז וואונדערלעך. ,דער שלאַף איזן מחיה 
גאָר אַי, דערקװיקט, גיט צו געזונט א שטיק", 
ממוס, זמירות. ,דײַן ענפֿער איז אַפֿילן אַ', דו 
גיסט מיר דאָ א גוטן פּיקײ, ה. קליבּאַנאָו, קול 
חדש, ווילנע 1908, 


איזיאויסשטעלונג. - א"ארטיקל. 


לעריע. אַױיגעשעפֿט. אַהענדלער. אַ" 
מעבּל. אַץסוחר. אַזיקאָלעקטאָר. ‏ א 
קױפֿער. : 
א'קאַאַגולאַטיוו א'קאָאַגולאַנט 


אַנטיקאַטאָ 'ד -- דער, -ן. פֿיזיק) די פּאָזי 
טיווע פּלאַטע פון אַן עלעקטראָניש טרײַבּל, 
- וואוהין עס שטרעבּן די עלעקטראָנען װאָס קוי 
מען פֿון קאַטאָד, און דאָס פירט דערצו עס זאָלן 
אַרױסגעלאָזט װערן אויסשטראַלונגען פֿון הוי" 
וכער פֿרעקווענץ, | 
א 'קאַטאַליסט א'קאַטאַראַיל 
א8'קאַטאָליציזם א'קאַטױליש 
אַנטיקאַטעקפיפ -- דער. פּסיכאָאַנאַליז) 
דער איבּערגאַנג פון אַן עמאָציע אין אַן אַקעגני 
דיקער, פֿון ליבּע צו האַס אָדער פֿאַרקערט, - 
אַ'קאָמונ|יזם אַ'קאָנסטיטן- 
(דיסט, -יסטיש) ‏ ציאָנעל 


8'קאַמינטערן אַ'קאַנפֿאָרמ|יזם 

א'קאָמערציאַליזם (ייסט) 

א'קאַמערציעל 8'קאַפּיטאַ- 

א'קאַנװעג- - ליסטיש 
ציאָנע'ל 


אַנטיקאַריש -- אַדי. װאָס פֿאַרהאַלט אָדער 
דערלאָזט ניט דאָס צעפֿוױלן פון ציינער. 


אַנטיקװאַ ר -- דער, -ז. אויך: אַנטיקװאַר- 

ישר 2 אי 22ל. 1 װער עס זאַמלט 
אָדער שטודירט אַנטיקן. װער עס האנדלט 
מיט אַנטיק-זאַכן. אַי פון ייִדישן מוזיי. ,דער 
גאַנצער זאַל זעט אויס װי א געשעפֿט פון אַ 
טײַערן אַיײ, דא, שװאַרץ-רױט, װאַרשע 1910,. 


אין"גאַי 


אַנטיקװיטע'ט -- די, -ן. 


אַנטיקלימאַ'ק|ם -- דער, -ז. 


1808 


2, ספּעצ װער עס האַנדלט מיט אַלטע בּיכער 


און ספֿרים, מיט כּתב-ידן. וער עס איז א מומחה 
אויף אָט דעם געבּיט. קאָלעקטאָר פון זעלטענע 
בּיכער. ;מע קוקט װי אַן אונטער קרומע 
שירעמס זיצן, פאַרקױפֿן אַלטע אױפלאַגעס 
פון זאָלאַ און װערלען", מאָל, פֿרײדקע. 
א'יאַניזם -- פֿאָרשונג װעגן אַנטיקן. 
אַ"יום -- דער, יס. אָרט װאו עס גע 


פינען זיך, עס װערן אויפגעזאמלט (און אויסי 


געשטעלט) כּלערליי אַנטיקן. געשעפט, גאַלעריע 
פֿון אַנטיקן. ,לאָזט זיך (גייןן צו זײַן געשלאָ- 
סענעם א', װאָס איז אויפן 'מקום' נעבּן דער 
אַפּטײיק", ייז, אַלט-שטאָט, 

א'יש, א'נע -- אַדי. ,ער האָט פֿאַרמאָגט 
א געוויסע אַישע פּיקאַנטקײיט, װאָס האָט אים 
בּאַלעבּט און אַרויסגערופן צו אים...א גע 
וויסן עקזאָטישן אינטערעס", י. שאַצקי, יִבֹּל |, 
,... טשאָלנט-טעפּלעך און קוגל-טעפּלעך אינע, 
נאָך א ירושה פֿון עלטער-עלטערבּאָבּעסײ, דער 
יודי פֿאַר פּסח, װאַרשע 1881 -ישקייט, 

ינע -- די, יס. דזוו אי יום. ,דאָ אָבּער בּײַ 


| אונדז איז ניט קיין מאָדנער מאַגאַזין -- נאָר 


אַן אי פֿאַר דעם אַלטפֿעטערישן ייִדישן עולם", 


ממוס, שלמה. 
אַנטיקװאַרג -- דאָס, ן. נעאֵל. אָל, זאַמ 
לונג פון פֿאַרשײדענע אנטיקן. ;אַש האָט ליבּ 


א'"י נאַד. 


אַנטיקװיזירן -- טרװ. זיר, אַנטיקװיזירט. 


נעאַל. מאַכן פֿון עפעס אן אַנטיק. פֿאַרעלי 
טערן אין אויסזען. מאַכן אז א זאך זאָל אויס" 
זען װי אַן אַנטיק. ;ער האָט געזען די וואונדער- 
לעכע אַרבּעט פון אַ פֿאָלק װאָס האָט גענומען 
אַ יונג לשון און עס בּכּיװון פאַרעלטערט און 
אַנטיקװיזירט", יג, איק, 2011967, 7נם, 

1 אַלטערטימ- 
לעכקייט. אײיגנשאַפֿט פון זײַן אַנטיק, 2, צײַט 
פֿון אַלטערטום, 


אַנטיקל -- דאָס, -עך. 578 פֿון אַנטיק -+, 


ספּעצ בּבּ 4.--6. פ9טמ. געניצט אַרױסצוהייבּן 
אַז עס איז ניט קיין געװויינלעכער אַנטיק, נאַר 
עפּעס גאָר פון א הויכער מדרגה. אָפֿט איר. 
כאפּן, קריגן, אַרײַנבּאַקומען אַן אי 2-- האָבּ 
איך פֿאַר אײַך אַן אי פון אַנטיקן"לאַנד". ,סקויי 
רע... מיט אַלע אירע אֵיעך", שע, סטעמפּעני. 
,מיהאָט פֿאַר אים װאָס ער דאַרף, אַן אי און 
אַזױנס װי אַזעלכעס", נס. ,שדכנים האָבּן זיך 
אַזױ לאַנג געמוטשעט, בּיז זיי האָבּן געפונען 
אזא תּכשיטל, פּשוט אַן אַ", ז. מױרער, זײַ 
נישט קיין װאוילער יונג1, טאַרנאָ 1911. ,עס 
איז נאָך נאָכאַלעמען נישט אַזא יקרות א", 
מלה װוו, 'קעניג שלמהי. ,דערציילן זיך מעשׂיות 


װעגן שטיינער, אֵ'עך און אימיטאַציעס", יז, 


פּערל. 
א'קלאַסיש 
א'קלאַסן- 


א'קלאַסנדיק 


דאָס װאָס 
איז אין קאָנטראַסט צום קלימאַקס. גיכער פֿאַל 
פון אינטערעס. מיטאַמאָליקער אַראָפּפאַל פֿון 
געשפּאַנטקײט. אַראָפּפֿאַל אין חשיבות, אין 


אַנטיקריסט. 


קװאַליטעט. דער אַי צום סוף פֿון דער פיעסע. 
-טיש, -סיש -- אַדי 

| אַ'קליניש 

אנטיקלעך -- אַדי. װאָס איז װי פֿון) אַן 
אַנטיק. װאָס האָט דעם ווערט. די קינסטלעריש- 
קייט פֿון אַן אַנטיק. ,בּײַ מײַנע עלטערן... 
האָבּ איך פיל פאַרשידענע איע קאַרטינעס גע" 
זען", בּ. זילבּערמאַן, אַהבֿת דוד ויהונתן, קֹעָי 
שענעוו 1885, | : 

אַ'נטיקלעריקאַ'ל -- אזי. װאָס איז קעגן 
(איז קעגנעריש צו) דעם קלער. װאָס איז קעגן 
| דער השפּעה פֿון קלויסטער. איער אויפרוף. 
אע באַװעגונג. ,זיי האָבּן איבּערגענומען... 
נישט נאָר זייערע אע מיינונגען, נאָר אויך 
זייער קוק אויף ליטעראַטור"ײ, שנ, ייִדי שרײַבּער 
אין סאָװ' פֿאַרבּאַנד. ייזֹם -- דער. אויך: 
דיש -- אַדי, 

אַנטיקמאָרע -- די. מצ נבּ. 22 איי 22 18. 
אַלטפרענקישער, שװערער שטאָף פון װאָל, גע 
ניצט אויף פֿרױענקליידער, פֿאָרהאַנגען אאַ. 
אנטיקמאָרען -- אַדי. ענעבּן אים זיצט די 
מאַמע, די מלכּה, מיט דעם אֵיעם קלייד", שע, 
ידער פֿאַרשטערטער פּסח 

אַנטיקן"גרין -- אַזי. טוקלגרין, אָן אַ 
גלאַנץ. אין אַן א"גיעם קלייד. אַ"גיצ קישע- 
לעך אויף דער קאנאפע. 

אָנטיקען -- -קע אָן, --געטיקעט. ‏ אומװ -- 
רעדן און טיקען דערבּײַ מיט אַ פינגער. אָנ- 
װײַזן מיט אַן אויסגעשטרעקטן פֿינגער. אִי אויף 
עמעצן. טיקע מיר ניט אָן, איך בּין דיר גאָר- 
ניט שולדיק". טרחו -- אָנװאַרפֿן אין אומ'י 
אָרדענונג. אַ' א גאַנצן בּאַרג זאַכן. ‏ עניש, 

אַנטי'קע(ר) -- אַזי. 2 אי 22ל. ואָן אַן 
ענדונג ניטאָ, װערט פֿון דעם אַ סובּ;ן 1. װאָס 
איז פֿון (האָט א שײַכות צו) אַמאָליקן גריכני 
לאַנד און רוים. קלאַסיש. אי סקולפּטור, ליטע- 
ראַטור. ;דער אֵיר גריך האָט בּאַצייכנט אַלע 
אַנדערע פֿעלקער אַלס בבּאַרבּאַרן", גרינ, איד 
און װעלט, נ"י 1953. 2. װאָס איז אין סטיל 
פון אַ פֿר;ערדיקער לאַנג-פֿאַרגאַנגענער עפּאָכע, 
אי דעקאָראַציעס. אַן אי מנורה. 9, קדמונות- 
דיק. פֿאַרצײַטיק. אוראַלט. ,די אוראַלטע קליי" 
דער פֿון די אַי פעלקער זײַנען זייער אײינפֿאַך 
לויטן שניט", יאַכינסאָן, מיט געניטע הענט, 
קיִעוו 1925. , גרין-גראַז אין שויס פון א' גצ- 
טינס בּאַװײַזט, אַז דער רעגן האָט טעמפּערא- 
מענט", עק, איװאַן גאָל. | 

אַנטיקערפּער -- דער, 'ס. א פּראָטעאין 
װאָס איז אויף אַ נאַטירלעכן אוֹפן פֿאַראַן אין 
סערום פון בּלוט אָדער װערט פּראָדוצירט, סטי- 
מולירט פון אן אנטיגען, כּדי גוֹבֿר צו זײַן דעם 
גיפט פון דעם אנטיגען. 

אַנטיקריפט -- דער, ן. קריסטלעכער 
בּאַגריף) שׂונא פֿון יעזוס קריסטוס. טײַװל. גע- 
פערלעכער אַפּיקורס. 

איבּער דעם אלטן אויסלייג אויך: אַנמי- 

קרישטו, ,די רשעים פֿון די אומות-העולם, 
די גרעסטע אויסװאורפֿן, װעלן קומען צו דעם 
שטיין, ליגן בּײַ אים, זיך װאַרעמען, ... װעט 





אַנטיקריסטלעך 


דער שטיין צעפּלאַצט װערן און ס'וועט אַרױס- 
קומען א רשע-מרושע. און דאָס װעט זײַן אַר" 
מילוס דער שׂטן, װאָס די אומות:העולם רופן 
א'"", אַפּאַ, אין פוילישע װעלדער, 

די'זם -- דער. מצ נבּ. קעגנערשאַפֿט צו 
קריסטוס, צום קריסטנטום. ,ערשט שפעטער 
האָבּן |די דײַטשע קריסטלעכע מאַנאַרכיסטןן זיך 
געכאפּט, אז דער ראַסיסטישער אנטיסעמיטיזם 
איז אויך א'", ייבּל אוצא, 16, 


אַנטיקריפטלעך -- אדי. װאָס איז קעגן 
קריסטן, קעגן קריסטלעכן גלױיבּן. ,די אַיע און 
בּאַסורמאַנישע אַרדע, װעלן פֿאַר די לײַדן פונעם 
גלױיבּן און פֿון די גלױבּיקע מיט די קעפּ 
אויפן שאַנד- און קעפּונג-אָרט בּאַצאָלן", נס, 
הויפּטשטעט, מאָסקװע 1934, 


א'ראַדיקאַל(יזם) אַ'רויט 
אַ'ראַכיטיש אַ'ירוסיש 
אַ'ראָמאַנטיזם א'ריטואַ'? 
א'ראָמאַנ- א'ריטואַלןיזם 
טיש(קייט) (ייסט) 
א'ראַסי'סט אַ'רעאַליזם 
אַ'ראַציאַנאַ'ל א'רעאליסט(יש) 
אַ'ראַקעמן א'רעװומאַטיש 


אַנטירעליניעזניק, יאָזניק -- דער, -עס. 
װנ -ניצע, -"ס. סאָו. 


ליגיע, 
א'רעליגיעז- אַ'רעפּובּלי- 
(קייט) קאַניש 
א'רעמאַט|יק 
(דיש) 


אנטירשענען -- {... יאַרשענעךן טרו. +יי- 
שן, -יירשנט.. דזו אַנטאַרבּן. 


אַנטישאַמבּער -- דער, יס. 22 פֿר. 89: אַנ- 
טעשאַמבּער, קאַרלינער װבּ. װאַרטצימער. 
פאָדערצימער, קאָרידאָר, 

אַנטישאַרװאַרקיש -- אַדי. סאָו. װאָס 
איז קעגן שאַרװאַרקעס, צװאַנגאַרבּעט און אויך 
טראַנספּאָרט-פֿליכט. ;א'ע פּאַרטיי-לאָזונגען"י, 
נ: קאַבּאַקאָו איבּז, ל. יאַקאַָװלעװ, מײַרעװ- 
װײַסרוסלאַנד, מינסק 1931. 
אַ'שטאַט 

אַנטישטאַף -- דער, ז. 
יצ י, 
אַ'שטײַעריש 


אַנטישלומדיק -- אַדי. װאָס איז קעגן 
שלום. ,די װירקלעכקייט האָט ער געזען, איז 
אָן אַילײ, הל, נײַע יידישע צײַטונג, 1953 צו 17, 
דיקייט, 

אַנטישפד -- |... שמאדן דער. מצ נבּ. דאָס 
װאָס איז קעגן שמך: װאָס נעמט אָן מיטלען, 
שטעלט זיך קעגן. פאַרהיט פֿון שמד. אַ"אַר- 
בּעט. ,די שמד-בּאַװעגונג פֿאַלט אָפּ {אין וויןן און 
מיר האָבּן לעצטנס זוֹכה געװען צו הערן פֿון 
דר' גידעמאַנס מויל אַליין ... אײַנטרעטן פֿאַר 
אַן אַ"ליגע", רעדי משה פֿראָסטיג, יו- 
זישער קאַלענדאַר לשנת תרע"ב, לעמבערג 
1, 


דזוו אַנטימאַטער- 


װער עס בּאַקעמפט רעד 


1504 


אַנטישען זיך -- אוטו. -שע זיך אָן, זיך --'גע- 
טישעט. אוקר. אסעדעמזוהסט :21074:. א לענ" 
גערע צײַט אָנקװעלן} אָנפֿרײען זיך מיט עפעס 
(עמעצן). זיך אָנקװיקן, זיך אָנליבּויען, זיך 
אָנזעטיקן מיט קוקן אויף עפּעס (עמעצן). שעפּן 
נחת, האָבּן הנאָה פֿון עפּעס (עמעצן). ,בעת 
זייער בּאַגעגעניש האָבּן זיי זיך גאָרניט גענוג 
געקענט אִי איינער אין (מיטן) צװייטן". , איך 
װעל מיך שוין אָ', אָנשפּיגלען אין מײַן מע 
סערל", שע, דאָס מעסערל. ;נאָך איידער 
מ'האָט זיך רעכט אָנגעטישעט מיט דער פריי 
הייט", אָשעראָװיטש, שטעט און שטעטלעך 
אין אוקראַאינע. עאברהם שנײַדער האָט זיך 
ניט געקענט אִי אינעם שטיקל שעװיאָט און 


אין פּרוכן", ח. מעלאַמוד, סאַװ'י היימלאַנד, 
3, נַאן 5, פֿרגל אָנטיעשען זיך, 
אַ'שפּאַניש 

אַנטכּישופֿן -- {.... קישעפֿזן טרו. --כּישוף, 
= כּישופֿט, נעאָל, רחל קאָרן בּאפרליַען, 


אַרױסנעמען פון אונטער א כּישוף. מאַכן מע 
זאָל ניט זײַן פֿאַרכּישופּט. אַי די יוגנט װאָס 
איז פֿאַרזונקען אין א פאַרפֿירערישער אוטאָפיע, 


זונג. ‏ דער אַנטכּישופֿטער, 


אַנטכיליען -- אוטו. -ליע, ---כיליעט. (קלעז- 
מער"לשון) 22 אַנט + כיליען, בּלײַבּן אויף אַן 
אָרט. 1. אַװעקגײן. דערװײַטערן זיך. אַװעק- 
הוֹלכן. 2. אַנטלױפן. אָפּטראָגן זיך. מאַכן 

א ויברח. אַנטרונען װערן. אַי פון דער פּאָליציי, 
אי פון שטאָט, 


אַנטֿל -- דער, ‏ ען פ9פ: אָנמֿל, בּעס, רומ. 
אויך: אַנטאַליק. 2 אונגערישן װאָרט 141ת8, 
א מאָס פֿאַר װײַן, א פעסל װאָס האַלט 60 פלאש 
װײַן. ‏ סתּם אַ פעסל אױיף װײַן. איען װײַן 
אין קעלער, אויסטרינקען אין איין חודש אַ 
גאַנצן אִי װײַן. ,אַרבּעט איז דאָ שטענדיק... 
רײַסן װײַנטרױבּן, װײַן צו טרעטן, היטן אֶיען 
(פֿעסער מיט װײַן אָדעֶר פון װײַן)", יפֿאַל, 
5, צא 34, ,שפּאַרט ער אין קעלער אונטער 
דעם אַיי, אפא, לויטער.. . קװאַל. ,קומען בּע- 
סאַראַבּער קרעטשמארעס און סוחרים פון װײַן, 
מיט בּײַכער װי פֿעסער, פּנימער װי רויטע פּאָט- 
ליזשאַנעס, און זאָמען זיך װאָכן און האַנדלען 
אײַן אֵיען מיט ייןי, יוסף טראַכטנבּערג, אױיף 
בּעסאַראַבּער ערד. אאַרײַנגיסן אין נײַע אִיס 
דאָס ליד, װי בּרויזנדיקן װײַן", פֿײַנ, חבֿר לעבּן, 
8, 

אָנטלאָטשען -- טרו. -טשע אָן. --געטלאַ 
טשעט. אָנפּאַקן, אָנשטאָפּן (אין אַן אומאָרי 
דענונג). אִי אין זאַק װעש און בּעטגעואנט. 


אָנטלאַנג -- אדח. לענגאויס. איבּער דער 
גאַנצער לענג. ,איינער א הויקער גייט אום 
מיט אַ דראָנג אִ' דעם בּולװאַר", אצג, פֿאַר- 
נאַכטנגאָלד. 


אַנטלאַפטן -- טרװ. -לאַסט, --לאַסט. 
בּאַפרײַען פֿון (אַ) לאַסט. אַראָפּנעמען, אַװעק- 
נעמען א לאַסט. ,עס װאָלט נישט געװען ריכ- 
טיק צו א' די שול פון יעטװעדער שולך", 
י. ראַטנבּערג, פּאָרויס, מעקסיקע, יולי 1963, 


אַנטלױף 


אַנטלאַפֿן -- טרו. -ילאַס, ---לאַסט. דטשמ. נר. 
:2. בּאפֿרײַען. אָפּזאָגן, אװעק- 
שיקן פון אַ שטעל. |בּעת דער ערשטער װעלט- 
מלחמה פֿאַרשפּרײט איבּער פּוילן. אויך אין 
בּיאַליסטאַָק און אומג'ן אי פֿון דער אַרבּעט. 
אִי פון דינסט. |בּײַ יוסף מאַרשן, חנוך לנער, 
פֿיורדא תּקל"ד -- ענטלאזן -- בּאַפֿרײַען 
פֿון א התחײיבות.ן 

אַנטלאָפֿן -- אדי, פאַר אַנטלױפֿן -+. אַן 
איענער פֿון קאַטאָרגע. אַן אַ'ענער סאָלדאַט, 
א'ענע פֿון אַלע אומגליקן. אויפזוכן די א'ענע 
מאנען. איענער אָנזעצער. איענער הונט. צוריק- 
בּרענגען װי אַן אַ'ענעם חתן. ;איך בִּין ניט 
קיין א'ענער, איר קענט זיך אויף מיר פֿאַר- 
לאָזןײ, פֿװל. ,דער מלך. . . האָט געהייסן אויס- 
רופן אין אַלע מדינות אַז וואו עס געפֿינט זיך 
ערגעץ אַן אענער אָדער פאַרטריבּענער זאָלן 
זיי אלע קומען אויף דער חתונה", נחבּ, ימעשׂה 
ממלך וקיסרי. ‏ -ענערהייט. 

אַנטלאַפֿן ווערן -- נײטראַל. פֿטמ. זזת 
אנטלויפֿן -+. פּלוצעם װערט ער א'. ;איף 
מאָרגן אינדערפֿרי, דער פּאַסטעך בּלאָזט זײַן 
האָרן; איך מיט דיר, מײַן טײַערילעבּן, אי גע- 
װאָרן", פֿל. ,און װען עס זאָל דיר אנפּלעקט 
וערן מײַנע בּייזע מעשׂים. . . װאָלסטו פון מיר 
אַי געװאָרן", חה, בּ, 95. ,האָט אַ קנעכט גנ 
גנבעט א ים געלט און טײַערע זאַכן און אין... 
אי געװאָרן אין קאָרדאָן ארײַן", יפ. ,האָבּן זי 
אונטערגעגראָבּן דאָס תּפיסה:הויז און זענען 
א' געװאָרן", נצ2, כו/ב. ,װי א יעגער װאָס 
יאָגט נאָך איינעם אונטערגעשאַסענעם הירש 
װאָס איז אי געװאָרן", אמד, קאַרטוכע, וילנע 
8, 

אַנטלאַרװען זיך -- אוטו. -ילאַרװ זיך, זיך 
*-ילאַרװט.. (אין מעטאַמאָרפאָז פון אינזעקטן) 
אַרוסקומען פֿון צושטאַנד פֿון א לאַרװע, פּאָפ- 
קע, טעקעלע (און װערן א פלאַטערל). /נג, 

אַנטלױבּן -- טרו. -ילויבּ, -לױבּט. צו- 
ריקצלען לױיבּ(ווערטער). ריידן שלעכטס אויף 
עמעצן װאָס מע האָט פריער געלויבט. ,איר 
האָט אים אױסגעלױיבּט בּיז אין הימל אַרײַן, 
אָבּער װי נאָר ער איז געװאָרן אײַער פּאַלי 
טישער קעגנער, זוכט איר אים צו אַ'". 

אַנטלױגן -- פאר. לאָקל אַנשטאָט אַנטליגן. 
,איך האָב א שפּרונג געטאָן צו דעם גלח, איך 
האָבּ בּײַ אים אַ' א סאַמאָװאַר", דער אַקציזניק, 
זשיטאַָמיר 1868, 

אַנטלױזן -- טרװ. --לױז, --לױזט, 89; 
=ילליזן.ת56ט114תס :2 =., מאַכן עס זאָל מער 
ניט זײַן קיין לײַז} אױיסרײיניקן פון לײַז. אַי די 
בּגדים. אי די פּליטים, געפֿאַנגענע אע. מיט 
זיך. הנג. א'נג-אַנשטאַלט. 

אַנטלױנען -- טרו. +--לוין, --ילױינט. צו 
נעמען, צוריקצ:ען א בּאַלױנונג. , איר פֿירט 
זיך אויף אַזױ אַז עס פארדריסט װאָס איר זײַט 
בּאַלױנט געװאָרן. אייגנטלעך דאַרף מען אײַך 
איצט אֵיי, 

אַנטלױף -- דער, {. אַקט פֿון אַנטלױפֿן 
אַי פֿון תּפֿיסה. אי פון די קרעדיטאָרן. אי פֿון 





אַנטלױפֿונג 


דער היים, פֿון שטאָט. ;נאָר דו האָסט מיר מוֹחל 
געווען דעם אי און בּרויט מיר געטראָגן אויך 
װײַט פון דײַן הויף", סוצ, פֿעסטונג. ,,אויסמיש 
װערט א װאָכעדיקער פאַקט אָן שום א" אָדער 
קאַריערע-מאָטיװן", צייט, טמז, 2211965,. א 
בּאַװועגונג,. - אַײמאָטיו. אַ"פּאָעזיע. ‏ א" 
פּלאַן. 

אַנטלױפֿונג -- די, -ען. 1 פּראָצעס פֿון 
אַנטלױפֿן, אַנטרינונג. אורח, 44, פֿאַרטײַטשט 
יומנוסי' (שמואל בּ, כב, 3); , און מײַן ענטלויי 
פֿונג" ותִּי: ,און אַנטרינונג"), ,,., פאַר אים 
וְפֿאַר דעם װײַטן װעג צום אַנדערן עולםן איז 
ניט פֿאַראַנען קיין אַ'", חה. 2. אָרט ואוהין 
מען אַנטלױפֿט. אָרט זיך צו ראַטעװען. דער 
(דאָס) צו װעמען (װאָס) מען אַנטלױפֿט. ,עס 
זאָל אויפגיין פון אָװנט אונדזער א' װאָס מיר 
אַנטלויפן צו גאָט און בּאַשיצן זיך אין אים 
בּעת צרה", קרבּן אהרן, װוילנע תּרכ"ח. ק{גאָטן 
איז אַן אַי פאַר מיר", תּניא, 160, 

אַנטלױפֿן -- אוטװ. --לויף, בּין --לאָפֿן 
ווועגן האָבּ + אױסלױפֿן זי 265, אָבּער 
נאָך זעלטענער.ן 8טמ: אנקלױפֿן. :1406 
מ/601:10. 1. פֿאַרלאָזן אַן אָרט לױפֿנדיק 
אָדער מיט גיכע טריט; דערװײַטערן זיך לויפני 
דיק. אָפּצלֶען. אי פֿון פּאָליציאַנט. אִי פון 
די כוליגאַנעס. כאַפּן די פיס אויף די פּלייצעס 
און אי. "עס איז ניט קיין ציג, עס װעט ניט 
אי = א) עס איז ניט אַזאַ טײַערע זאך, ניט 
קיין גוויסע מציאה; קיינער װעט עס ניט צו- 
נעמען, אַװעקכאפּן: בּ) ס'איז ניט אַזױ וויכטיק, 
ניט דרינגענדיק; מע קען עס אָפּלײגן אויף 
שפּעטער. *אַ'י מיט דער לבנה (אוקר, רומ)= 
אי גיך. אִי װאו די װעלט האָט אָן עק. װאו 
װעסטו א'? סײַדן אין דרערד. אי קיין האַצע- 
פּלאָץ. , בּין איך געשטאנען בּײַ מײַן פאָטער 
אויפן הויף, גיט מען א געשרי: יונגערמאַן 
אַנקלױף!", פל. ,דער אמת האָט פֿיס, איז ער 
אַנטלאַפֿן; דער שקר האָט ניט קיין פיס, אין 
ער דאָ געבּליבּן", שו {פּאַראַלעל צו: 'קושטא 
קאי, שקרא לא קאי', שבּת, קד/אן. .טוט מיר 
ולוקש אויף אונ' לושט מיך איין װען {= פֿוןן 
מקאבּרון בּין איך אַנטלופן", בּבאיבּוך, 421, 
;דא שפּראך אך דער שטיין בּאָק צום איין האָרן: 
בּלד קום, מיר װעלן אַ' אין דען װאַלד", ספֿר 
משל הקדמוני, פּפֿא8ַָ חש"ד וְיִבּל ווא עזיי א' 
כאָטשע קיינער יאָגט אַ הולטײַ נישט נאָך", 
מס, משלי תּקע"ד, כח, 1. קאַזױ װי די שדים 
אַי פֿאַר 'ויהי נועם', אַזױ אַ' זי ודי רשעיםן 
פאַר דברי-תּורה", ר' משה בּרי נתן נטע איבּז, 
שבט מוסר, סודלקאָו 1833, ,, אונדזער בּאַשיצער 
איז ניט טױט:לעבּעדיק אַנטלאָפֿן, צוגעהאַלטן 
מחילה די אָפּגעשפּיליעטע תּחתּונים מיט איין 
האנט", ממוס, מסעות. אַנטלױף מײַן געליב- 
טער! ... און זײַ געגליכן צו אַ הירש", שע, 
ישיר-השירים", 

2. (אין אײַלעניש, אױפֿגערעגטערהייט) אַרוס- 
לויפן. א קלאפּ טאָן מיט דער טיר און אַ' פֿון 
שטובּ. אי פון א קריגערי אין הויז. א' פון 
אַ טומלדיקער פֿאַרזאַמלונג. ;אַז דאָס קינד 
װערט אַלט פינף יאָר, דענמאָלט איז צײַט אים 


1808 


א רבּי צו דינגען, אָבּער נאָך פֿינף יאָר אין 
שוין ניט גוט, דען אַז ער װעט הערן א שלעכט 
װאָרט פונעם רבּי װעט ער א", לט2, פּב/ב. 
קזין װעט זיך קיינמאָל קיין מאַן נישט איבּערי 
געבּן, בּיז דער פֿאַטער און מוטער, פון וועלכע 
זי אַנטלױפֿט, װעלן נישט נעמען דאָס אונטער" 
פירנס", אָפּאַ, היבּרן. 

9 אומבּאַמערקט, אויף אַ געהיימען אוֹפֿן 
פֿאַרלאָזן אַן אָרט דורך (אַװעק)לױפן, (אַװעק)- 
פֿאָרן אע. אומבּאַמערקטערהייט אַרוסגנבענען 
זיך, אַרױסרײַסן זיך, ארויסדרייען זיך פֿון ער" 
געץ און פֿאַרשװינדן. אַי פֿון תּפיסה. אי פֿון 
עטאַפּ, פֿון פאַרשיקונג. אַי פֿון געפֿאַנגענשאפט. 
אי פון געטאָ, פֿון קאַנצענטראַציע לאַגער. 
,... זיא מאַכין זיך איין גרובּ אונ' גראבּין 
זיך אונטר אוני אַי אַװעק", נצו, יט/ב. ,. . . אוני 
ער װער מיט זײַן װאונדן אַנטלאפֿן גלײַך איין 
אונזינגר מענש בּיז אין די װאושטי נײַא 
מרשה", יוסיפון, פֿיורדא 1764, מג/ב. ,פון די 
קייטן . . . װעל איך סײַװי נישט אַי, װײַס וש, 
'ווי דער גורל פֿירטי. ,סאיז ניט צו פאַרשטיין 
פֿאַרװאָס |די תּפֿיסה-מײַזן אי נישט פונדאנען, 
פֿאַרװאָס זיי ווילן דווקא זײַן אין איין תּפיסה- 
קאַמער מיט דעם שטילן, װילד-פֿאַרװאַקסענעם 
מענטש", צייט, 'די תּליהת. / 

4. פּלוצלונג פֿאַרשװינדן. נעלם װערן. זיך 
אָפּטראָגן. ניט װערן. דער חתן איז אַנטלאָפֿן 
פון אונטער דער חופּה. אַנטלאָפן דער פויגל! 
,והילד איננו! -- ניטאָ. אַנטלאָפֿן, פארשוואונדן, 
װי אין װאַסער אַרײַן". אי װי פֿון אונטער די 
הענט. דער הונט האָט זיך אָפּגעריסן פון קייט 
און איז אַ'. ,מע גיט זיך א כאפּ: ניטאַ! דער 
אוֹרח איז אַנטלאָפֿן". קאַז דער הונגער קומט 
אַרײַן דורך דער טיר, אַנטלױפֿט די ליבּע דורכן 
פֿענצטער", שװ. ,קינדער װי פֿײגל אי פֿון 
נעסט", שװ. ,װער עס ויל נאָר הערן, װאָס אין 
לידע האָט געטראָפֿן: בּײַ קאָפּלמאַן דעם שענ" 
קער איז פייגעלע אַנטלאָפןײ, פֿל. ,װען איך 
װאָלט דאָ די משקה ניט אָנגעטראָפֿן, װאָלט איך 
פון דער חופּה בּאַלד אַנטלאָפןײ, גאָר, די בּאָרד. 
;די שװערד האָט דרײַ כּוחות --- אַז מע הייבּט 
זי אויף, אי אַלע שׂרים פֿון די חילות", נחבּ, 
'ימעשׂה מבּעל תּפֿלה'. ,איך װעל נאָר װאַרטן 
א בּיסל בּיזװאַנען עס װעט רעכט טאָג װערן, 
דענסטמאָל װעל איך פון איר א' ואוהין די 
אויגן טראָגן", ממוס, קליאַטשע. *אַי װאו דער 
(שװאַרצער) פֿעפֿער װאַקסט = אין א װײַט אָרט, 
אַפֿילו אין אַן אָרט װאו עס איז שלעכט. 
--- ווייסטו דען ניט, אַז װי נאָר ער האָט 
דערזען אַז דו קושסט זיך מיט א 'דײַטשי, איז 
ער בּאַלד אַנטלאָפֿן וואו פעפער װאקסט", יק. 

9, ספּעצ. מאַכן פּליטה, מאַכן א ובֿרח אי 
בּער אומאַרנטלעכע, טונקעלע געשעפֿטן. עוֹקר 
זײַן איבּער ניט קיין שיינע מעשׂים. בּאַשװינ- 
דלען אַ האַלבּע שטאָט און אַי. אַי מיט קהלשע 
געלטער. א' מיט דער קאַסע. אָנזעצן און אַי 
איבּער דער גרענעץ. *א' מיטן גלאָק = זיך 
אויף גיך אָפּטראָגן איידער מע צעקלינגט די 
געשיכטע װעגן עמעצנס שלעכטע מעשׂים, 
,הײיבּט דער סמאָטריטעל אָן צו שרײיען. . . און 


אַנטלױפֿן 


דער פּאָדראַטשיק אַנטלױפֿט מיטן גלאָק", אבּג, 
גלגול, װאָרשע תּרנ"ו. *אַי מיטן פּױק = אָנ 
זעצן און אַנטלױפן {מע פלעגט פּױיקן פֿאַר 
דער טיר פֿון אַן אָנזעצערן. ,קומען זיי אָבּער 
גלײַך, פּונקט אין מיטן טײַך, און דער שיפֿער 
קערט אום די שיף.. . און הייבּט אָן געשװינד 
צו אַיי, טעיאַטאָר. | 

0 דעזערטירן. אי פֿון שטעלן זיך צום 
פּריזיוו. א' פֿון סאָלדאַטן, פֿון מיליטער. אַ' 
פון פראָנט, 

/. אָפּטרעטן אין אַן אומאָרדענונג. זיך צו" 
ריקצלען אין אײַלעניש, כּמעט װי לױפֿנדיק. 
,די גרויסע מאַסע פֿון דער אַרמײ איז... גע" 
גאַנגען . . . נאָך די טריט פֿון אַ'דיקן שׂונא, װאָס 
האָט גערוזנעט אויף די בּלאָטיקע װעגן", נ. 
לוריע, בּריקן בּרענען, כאַרקאָװ 9, 

פ. איבּער פֿאַרשײדענע סיבּות (שלעכטע 
לעבנס בּאַדינגונגען, אומדערטרעגלעכן מצב, 
מורא, נגישות אע) פֿאַרלאָזן א (װאױינאָרט. 
אַװעקפֿאָרן אויף שטענדיק. אַנטרינען פון אַ 
סכּנה. אי פֿון פּאַגראָמען, פֿון אומרוען. אי פֿון 
אַ דיקטאַטאָרישן רעזשים. אי פֿון לאַנד איבּער 
דוֹחק אין חיונה, איבּער רעכטלאָזיקײט. אַי פון 
אַ שמוציקער געגנט, ;אַז מען אנטלויפט פ אַר 
פֿײַער, בּאגעגנט מען דאָס װאַסער"; ,מען אנט- 
לױפֿט פֿון רעגן, בּאַגעגנט מען האָגל":; ;אַז מען 
אַנטלױפֿט פֿון פֿײַער איז פורגעלט ניט 
טײַער"; , פֿאַ ר בּרויט אנטלויפט מען ניט"; 
,פֿון שלימזל קען מען ניט אַיײ,שװ. ,איין יהודי 
איז נאַקיט אנטלאפין אוישׂ דעם ואַשִׂיר הנקרא 
פּרוײטײ, ישויתּ מהרש"לי, לובּלין 1549 הש ון, 
,וישט דז דר שֹׂר האט ליפּמן כּמעט כּל אשר 
לו אַװעק גינומן אונ' זײַן מוטר אונ' שװאָגר 
זײַן אי קען הדיל בּרג (הײַדלבּערגן", פּראָגבּ, 
6. {;(מזמור) דאש קפּיטל װײַטר ואר אין 
גיזנג צו דוד אין זײַנום אנטלופן פר זײַנום 
זון אבֿשלום", סהמ, תּהלים, ג, 1. קעש איזט 
מיר גנגין אַליש ויא יענים דער דאר האט 
וואלין פֿאר דען מלאך המות אנטלאפין", גה, 
7 ,הש"י האט מיך מציל גיװעזן אונ מיר 
גיהאַלפֿן אַז בּין אים אַנטלאפֿן אונ אנטרונן. 
וואו ער מיך גיזוכט האט, האט ער מיך ניט 
גיפֿונןײ, עיון, הקדמה. ,הש"י קאן מן ניט 
אנגין אדר אַנטלופן אדר אויש װײַכן, ער קאן 
אים פֿינדן אַלי צײַטײ, עפּש, דרך הישר לעולם 


| הבּא, שקלאָוו 1796, פּרק י, 3. ;א טייל האָבּן 


זיך געװאָלט לייזן {= אויסלייזןן מיט געלט, 
נאָר זיי זאָלן לעבּן בּלײַבּן, אָבּער עס האָט 
אַלץ ניט געהאָלפן, נאָר װער עס האָט געקענט 
אַי איז אַנטלאָפֿן, מעשׂה אומן. ,פֿיל יהודים 
זענן אַנטלופֿן אין די הײַזר פון די שׂרים אוג . 
הבּין זיך דורט בּהאַלטין", שי, כ/א. ,פאַר 
דער השׂכּלה פֿלעגט מען לײַדן גלות, אַי פֿון 
טאַטע-מאַמע, פֿון שווער און שוויגער, זיך װאַל- 
גערן ערגעץ אין דער פֿרעמד", ממוס, 'בּישיבת 
של מטה'. פאַנטלויף, אַנטלױף כּליזמן דו 
קענסט, װאָס שנעלער גיי אַװעק!...", רובּ, 
חורבּן פּוילן 

9. זיך אָפּזונדערן, זיך אָפּשליסן, זיך צוריק- 
צוען. אי פון מענטשן. אַי פֿון דער װעלט. אי 





אַנטלױפֿן 


פֿון דעם טומל, פֿון הויהאַ. אי פון דעם שטאָ- 
טישן לעבּן. אַי פֿון דער ציוויליזאַציע. *א' פֿון 
דער װירקלעכקייט = ניט װעלן זען װאָס עס 
טוט זיך אַרום. ;אַי פֿון זיך אַלײן קען מען 
ניט", ,עס איז ניט צו אַ'י פון הײַזער און 
הייפן", שװ. , כּבוד איז װי א שאָטן: װאָס מער 
מע לויפט אים נאָך װאָס װײַטער אנטלויפט 
ער"; ,פֿאַר אומכּנוד אַנטלױף, אָבּער דעם 
כּבוד לויף ניט נאָך", ,פֿאַר רכילות און סודות 
אַנטלױף װי פֿון שדים": ,פֿאַרן טוט קען מען 
זיך ניט בּאַהאַלטן און פאַר סכום {= קהילה- 
שטײַערן קען מען ניט אַי, שװ. ;אַז דו זעסט 
מענטשן װאָס װערן זיך צעקריגן, אַנטלױף 
פֿון זיי, קה. ,װוען װײַבּער זענען אַלײן, זאָל 
דער בּעליתּשובֹה. . . אַי און זאָל צומאַכן די 
אויגן, כּדי עֶר זאָל ניט קומען צו אַ הרהור", 
פוקח"עוורים, שקלאָוו 1832, אות י"ז. ,װעלט, 
װועלט, וואוהין אַנטלויפט מען פֿון דיר?!", 
קאָצקער רבּי {טמז, 41411968 "אַ' אין דער 
קרענק = װען מען קען זיך קיין עצה ניט 
געבּן אין שװערע בּאַדינגונגען, זיך מאַכן 
קראַנק, 


0, איבּעררײַסן מיט עפּעס (עמעצן). װײַכן, 
אויסמײַדן. אַנטלויף פֿון (פאַר) אים פֿאַר א 
מײַל. אי פון א שלעכטער פֿרײַנדשאַפֿט (געוצל- 
שאַפט), אַי פֿון אַ שלעכטער שותּפות. אי פֿון 
אַ גערעדטן שידוך. ,פֿון א שלעכטן געשעפט 
רײַס אָפּ אַ פּאָלע און אַנטלױף", שװ. ,ער האָט 
אַלץ געהאַפט, אַז עֶר װעט מאַכן א געשעפֿטל, 
און דאָ זעט ער די סוחרים אַי גאָר פאַר אים", 

ממוס, אין אַ שטורם צײַט, 


1, גיך פֿאַרבּײַגײן, אַװעקרוקן זיך. אַװעק- 
גיין. די צײַט אַנטלױפט. ,אַזױ אַ' די שעהן 
אין דעם טאָג, װאָס הייסט פֿאָנטיק", יהושע 
פּערלע, ינײַן אַזײגער אינדערפרי" 


2. פּלוצלינג) דערפֿילן אַן אינעװייניק- 
סטע ענדערונג (אַזױ װי עפעס װאָלט אַרױס. 
געלאָפֿן, אַװעקגעלאָפן). "עס אנטלויפט דאָס 
געזונט = א) בּײַם זיך דערפֿילן שװאַך, קראַנק; 
ב) בּײַם דערשרעקן זיך. די נשמה אַנטליפט 
אין די שפּיץ קנעכל = א) זיך דערשרעקן אויף 
טױיט; ב) פֿאַרקלעמען בּײַם האַרץ, חלשן, - 


9 אַי װי אַ בּיבּער, װי אַן אונטערגעשאָסע- 
-נער, װי אַן אָפּגעבּריטער, װי אַן אָפּגעגאַסענער. 
אִי װי פון טויט, װי פֿון א טורמע. א' װי א 
מויז אין לאָך אַרײַן. א' װי פֿאַר א זאַראַזע, 
אַ מגיפֿה. אי װי פאַרן מלאך-המות, װי דער 
מלאך-המות פאַר ראָניען {פֿאַרבּונדן מיט א 
שפּאַסיקער מעשׂה, װי איינער האָט זיך גע- 
ראַטעװעט פֿון מלאך-המות, װען ער האָט אים 
געסטראשעט אַז זײַן װײַבּ ראַניע, א בּאַװואוסטע 
מרשעת, װעט אים בּאַפאַלןן, אי װי פֿאַר פֿײַער, 
װי פון (א) פֿײַער (שׂריפה, פּאַזשאַר), װי א 
שאָטן פֿאַרן טאָג, װי א שד פון (פֿאַר) װײַרעך, 
וי א שד פאַר ציצית (פאַר שמע-ישׂראל), ,... זי 
האָט אַ קבּלה פֿון איר בּאַבּע עליה השלום אַז 
פֿאַר א רױט-האָריקן וחתןן זאָל מען אַ' װי 
פאַר פֿײַער", ד. י. זילבּערבּוש, שטרעכאַלעך.., 
װוין 1916, 


אַנטליבּ -- פֿטמ. לר. 
אַנטלײַ? -- דער, "ען. 


אַנטלײַאונג -- די, -ען. 


1806 
זעכץ. עניש. דער (יין, יקע) -- 


,זיי, געניטע איערס, זענען אַרײַנגעפאַלן אין 


א נעץ...", סעג, געבּרענטע טריט. פפֿונעם. 


אײבּיקן ליכט בּיסטו געװען אן א", אפֿא, 
.. . שקיעה. ,,. . קוקט אויף די נעגער, װאָס 
קלײַבּן זיך אַרױס פֿון האַרלעם... װי אַי פֿון 
זייער אייגענער ראַסע", בצג, טמז, 1965 ווו 1. 
דעריי -- ,זײַן גאַנצער צוגאַנג איז א לכתּ- 
חילהדיקער צוגאַנג פֿון אַ'", יג, טמז, 1957 שב3, 
יעריש -- אַדי. 

אין אויסדרוק: א' 
אײַך אײַער גאַסט = מיט ליבּ... 

אַקט פון אַנטלײַען 
אי פֿון געלט. אי פון ווערטער. 

פּראָצעס אָדער רע" 
זולטאַט פֿון אַנטלײַען. שװבּ פאַרטײַטשט 'לוה א, 
כּל הלוואה' --- אלייהנג. ענטלייהנג". ,זאָל דיר 
גאָט בּאַשערן זאָמען פֿון דער דאָזיקער װײַבּ 
פֿאַר דער אי װאָס איז אנטל;ען געװאָרן צו 
גאָט", תּי, שמואל א, ב, 20. ;זייער גענוי, 
שטעלט ער זיךן אויך אָפּ אויף די ליטערארישע 
השפּעות, א'ען און פּאַראַלעלןײ, זר, יַבֹּל װ, 
4 


אַנטלײידיקן -- טרח. -דיק, -ליידיקט. אַרב, 


6ׂ :1706.. באפרײַען. פרײַ מאַכן. 
אויסלייזן. ,דער קיסר ... האט יהודים ליב 
גיהאט ... אונ' האט זיא אנטלידיגט פון דיא 
פּקידי' פון רום", ר' זלמן הענא איבּז, ר' דוד 
גאנז, צמח דוד, פפדמ 1698. ;אונ' דוא גאט 
דא דיא ישׂראל אן גלובּן, איך בּיט דיך אנט" 
לידיג מיך פֿון דיא דאזיגן שולר", יוסיפֿו, 
אַמשט 1743 אַנטליידיקט ווערן - 
גאונ' ער װאַרד גיהענגט אן אים בּיז דשׂ ער 
קאם דער יואב אונ' ער דר שלוג אין דען ער 
מוכט ניט אַנטלידיגט װערדן", יוסיפון, אַמשט 
1, 


אַנטלײטן -- -+ אַנט(ג;לייטן, 
אַנטלײַען -- טרו. +-לײַ, -יליען, לד, --ליגן, 


פד. פֿטמ: אַנקלײַען. מסתסטתס :6406 
1 געבּן, לײַען, בּאָרגן (עמעצן) געלט, אַ 
זאַך, א כּלי, א מלבּוש אע אויף א געװיסער 
צײַט (מיט א בּאַדינג מע זאָל עס נאָכן ניצן 


צוריקקריגן). אי דעם חבר (דאַטיװון אַ הלװאָה 


אויף אויסצוקערעװוען זיך. אַי א בּגד. אי דער 


שכנטע די סטופּ(ק)ע צו שטויסן מצה. אַ' א 
מולטער. ,אַנטלײַ מיר אַ פּאָר 'טולער' בִּיז 


|מאָרגן". אויך: אַי א פּראָפּעסאַר אויף א יאָר 


צײַט צו אַ צװייטן אוניװערסיטעט. ,מע מעג 
קױפֿן פֿון מעשׂר-געלט װאָס פאַר א מצװה מע 
וויל... אויך ספרים צו לערנען און צו א"י 
הנהגות אדם, װאַרשע 1845, ,זאָלסט זען תּמיד 
אי דעם אָרעמען מאַן... עס איז מער מצוה 
װער עס אַנטלײַט איידער דער װאָס שענקט", 
איבּז, רבּינו יונה, סבר היראה, לבֿובֿ 1851, 
גאז איינער נעמט א משכּון בּײַ זײַן חבר, 
נעמט ער אנדערש דעם משכּון ניט, נאָר אַז 
ער ווייסט ער װעט קאַנען יענעם... אי אַזױ 
פֿיל וויפל יענער װיל אויף דעם משכּון לײַען", 
חה, 406. ,נו מאַך מיט מיר א קורצן בּײַט/ 


אַנמלײַען 


דו זאָלסט מײַן כּוח נעמען, / און מיר אַנטלײַ 
דײַן גראָבּע האַנט / און זע --- װי איך װעל פלע- 
מען", יהואָש, 'צו עשׂון. 

2. קריגן, בּאַקומען (פֿון עמעצן) געלט, 
א זאך, א כּלי, אַ מלבּוש אע אויף א געוויסער 
צײַט צו (בּאַצניצן. נעמען (עפּעס) אויף ככֹּדי 
שפּעטער) אָפּצוגעבּן. אױסבּאָרגן, אױיסלײַען. 
אי בּײַם חבר א הלואָה. א' א שירעם, א 


- ראָװער. שדאָס בּוך האָבּ איך אַנטל;ען נאָר 
אויף אַ פּאָר טעג". אויך: אַ' אַן אקטיאָר צו 


א בּאַשטימטער ראָלע. ,אז מען אין בּייז -- 
אַנטלײַט מען בּײַ אַ הונט א בּאַקצאָן", שו. ,ער 
אנטלײַט דער רשע פֿון צדיק אונ' בּיצאלט ניט, 
הקבּ"ה... דער גיבּטשׂ יענם מלוה דער דאש 
געלט האט אװעק גליגן", סהמ, תּהלים, לז, 21, 
וָאין דעם זעלבּיקן פּסוק בּײַ אבּ, בּליץ, װיצן- 
הויזן: אַנטלענען.ן ,. . . איך האבּ אֵלי קליידער 


דער קענט... גם אין היט ואס ער האט אנט- 


ליגין פון מײַן שואגיר האבּ איך אויך דער 
קאנטי, 'שוית פּני יהושעי, אַמשט 1715 וְהש {, 
,האט איינר ניט אויז צו ליגן, אַנטלײַא ער 
אויף מיך, איך װיל אַלש בּיצאלן, עשׂ זאָל אײַך 
ניט אב גין", לטו, נט/א. איעטװעדער פרוי 
װעט אי פֿון איר שכנטע... זילבּערנע זאַכן 
תּי, שמות, ג, 22. ,דאָס מחזור אָבּער מעג 
טאַקע װײַטער בּײַ מיר ליגן בּיז איר װעט אָפּ 
געבּן װאָס איר האָט אַנטליגןײ, עט, משלים. 

9. אָפּֿט איר. (מיט אָדער אָן כּװנה) איבּער- 
נעמען (פֿון עמעצן) א געדאַנק, אײַנפֿאַל, סטיל, 
מאַניר, פירונג אע און עס צואייגענען. ארײַנ- 
קריגן, אַרײַננעמען עפּעס און מאַכן עס זאָל 
װערן װי אייגנס. אַ' אַ מעטאָד, א סיסטעם, 
א טעכניק. אַי אַ מעלאָדיע, א ניגון, אַ לאָזונג, 
אַ פראזע. אַי אַ מאָדע. אַי אַן אוּװוערטורע פון 
א בּאַואוסטער אָפּערע און זאָגן אַז מע האָט 
עס אַליין געשאַפֿן. א' בּײַם אָפּאַנענט דעם 
סטיל פון רעדן. ,זײַן ליבּעראַלער געדולד אין 
מער-װייניקער אנטלוען בּײַ זײַן טאַטן... פֿון 
דער פֿראַנצײיזישער רעװאָלוציע", זש, קיסר 
און רבּי. עדי בּלומען זענען דײַן און אויך 
דער צװיט, און דײַן איז אויך דער ניגון, 
ס'האָט אים בּלויז א פּשוטער ייִד אויף א פּאָר 


| צענדליק יאָר אנטליגן", יעקבֿ פֿרידמאַן, פּאַסטע- 


כער אין ישׂראל, ת"אָ 1968, 

זעכץ. עעניש. דער -- 1. דער װאָס 
גיט, לײַט אס עפעס צו עמעצן אויף א 
געוויסער צײַט. מלווה. פאַרלײַער. קרעדיטאָר, 
פו'ער איז פֿון מײַנע אַי וַתּי: ,,מאָנערײן װאָס איך 
האָבּ אײַך פֿאַרקױפֿט צו אים פֿאַר דעם חוב", 
חעט, הפֿטרת עקבֿ וישעיה, נ, 1ן. ;די אַ'ס האָבּן 
געװעלטיקט און זיי האָבּן אָפּגעאַרבּעט מיט 
זיי דעם חובֿ װאָס זיי זענען זיי שולדיק גע- 
װעזן און האָבּן ניט געהאט צו בּאַצאָלן?, 
ישעיה, פּירוש עבֿרײטײַטש, לעמבערג 1877. 
,... מיט דער קאלטקייט פון א געלטאאַ, בּעת 
ער ציילט די קופּערנע מטבּעות", א. פּלאַטנער 
איבּז. אַגנעס סמעדלי, די כינעזישע רױױטע אַר- 
מיי מאַרשירט, מאָסקװע 19235. 2 דער װאָס 
קריגט, בּאָרגט פון (בּײַ) עמעצן. לװה. דע 


בּיטאָר. בּעל-חובֿ. שׂב פאַרטײַטשט 'לוה' -- 





אַנטליען 


;אַנטלײַאר". אין מחזור 1 בּאַרדיטשעװ 1818, 
קיג/א װערט פֿאַרטײַטשט 'מלוה ולוה' --- ;דער 
לײַער אונ! דער א'. ,אונ' דר אַנטלײַאר װערט 
זײַן אַז דר אים לײַט", סהמ, ישַׁעִיה, כא, 1, 
עזועמו) זיי צארנן זיך דר לײַאר אונ דר אַנט- 
לײַאר איינר פון דעם אַנדרן זיי װערן פֿר 
זענט", מחזור ר"ה וו"כ, הומבּורג 1721, 
;ראובן װאָס האָט געגעבּן דאָס געלט צו 
שמעונען הייסט אַ 'מלוהי, א פֿאַרלײַער, שמעון 
װאָס האָט גענומען דאָס געלט װערט אָנגץ- 
רופן אַ", סשי װ. ,טאָמער טרעפֿט זיך, אַז 
דער אי האָט ניט אָפּצוגעבּן. .. טאָר דער מלווה 
ניט מאַנען", חג, טמז, 1967 או 1, 

אַנטליען -- אדי, פּאַר אַנטלײַען -+. עאין 
אַן אַ'יעם גראָשן קומט ניט אַרײַן קיין מול 
בּרכה", שו. ,ויא גישריאן, ... דיא זעג אין 
אַנטליהן", סהמ, מלכים בּ, װילהרמרשׂדאָרף 
6, קיא/ב. ,װאָס זאָל איך דיר, מענטש פון 
אייגנס געבּן, פֿון ניט-אַיעם און ניט פֿון רויבּ?ֵי, 
האַל, מײַן אוצר. 

אַנטליץ -- דער (דאָס "ן. 804-1426 :117:4. 
(פּאָעטיש, סטיליזירט) פּנים. אייבּערפלאַך. מלֵל 
פֿאַרטײַטשט יואיך אשׂא פֿניי (שמואל בּ, ב, 22); 
אַנטליץ* ותּי: ,פּנים"}. ;דא אײַלט זיך דער 
קויניג אונ' ויל אויף דש אַ' נידר", שמואלי 
בּוך, סטראַפע 740. , האָט געהערט זייער זיסע 
שטימע, האָט געזען זייער הייליקעס א'", בּלעי 
טער, פא 36, ,און דער גײַסט האָט פונדאָסניי 
בּאַלױכטן מײַן וואוינונג מיט די שטראַלן פֿון 
זײַן הימלישן אַיי, װינטש|, נ"י 1920, עדי 
אויגן זײַנען צוגענאָגלט צו דער געהיימעניש- 
פֿולער, בּײַטעװדיקער העװיות-שפּיל װאָס יאָגט 


זיך שטיל און גיך איבּער דעם אַ' פֿון ים",. 


ימ איבּז, טאָמאַס מאן, טאָניאָ קרעגער, ריגע 
0, 

אָנטליקען זיך -- אוטו. ‏ קע זיך אָן, זיך 
= געטליקעט. 1. אַ סך אָנװאַנדערן זיך: אָנ- 
װאָגלען זיך. אַרומשלעפּן זיך. אִי זיך אין דער 
פרעמד א לעבּןלאַנג. 2 אָנשטױסן זיך אָן 

עפּעס, עמעצן). אָנקלאַפּן זיך. אִי זיך אָן אַ 
בּוים, אָן װאַנט. 2, װאול. דזװ אויסטליקען 
-מיט' זיך, 23 (-+, 249), 


אָנטליתן -- {... טאַלעסזן טרװ. טלית אָן, 
געטליתט. /. אָנטאָן, אַרױפֿטאָן, אַרױפ: 
װאַרפֿן, בּאַדעקן (עמעצן) מיט אַ טלית, אָי דעם 
חזן. אִי דעם בּר-מצװהבּחור. 2. בּאַזאָרגן 
מיט טליתים אַ צאָל. אִי די רוסישע ייִדן 
מיט זיך. 


אַנטלענען -- אַרכ. דזו אַנטלײַצן -+. + ז 
- 08ת86מ084-18. מש פאַרטײַטשט 'ושאלה אשה 
משכנתּה' (שמות, ג, 22); קאונ זי זאל אַנטי 
לעהנן"; מלל פֿאַרטײַטשט װֹאתֹּה לא תעבֿט' 
-(דבֿרים, טו, 6); אענטלענין". ,איך האבּ אַנט- 
לעהנט {געלטן בון אונזרן אברהם", פּבּ פון 
3 וִילְװואָ, װאַכשטײןבּוך, ,דא גינג דער 
- עובדיה בּײַא (יהורם) דער זון פֿון (אחאב) 
אונ' װאַר געלט פון אים אַנטלענן", צאינה, 
וירא, כא/ב. ,(עבד לוה לאיש מלוה) דער דא 
אַנטלעהנט איז איין קנעכט צו דעם דער אים 


1807 


| גיליהן האט", לטו, מג/א, 
מש פֿאַרטײַטשט 'בתשׂומת ידי (ויקרא, ה, 21); 
;אן אנטלעהנונג" |תי: ,אײַנלאָגין, 

אַנטלערן -- טרו. -ילער, -'לערט. מאַכן 
לער, ליידיק, אױיסליידיקן. אַי די קעשענעס 
ערבֿ שבּת. מיט זיך -- ,מע זאָל זיך מעגן 
אי הינטער דעם צוים", בּבֹֿא קמא, פּא/ב. 


אַנטמאַנען -- טרו. -ימאַן, --מאַנט. מאַכן 
עמעצן פֿאַר אויס מאַן; מאַכן מע זאָל פאַר- 
לירן דעם כּוח גבֿרא. קאַסטרירן. ,די דײַטשן 
האָבּן אַנטמאַנט זייערע קרבּנות". ,דו גיי צן 
אים אין װאַלד -- און דאָרט אין שלאָף אַנט- 
מאַן אים", פֿײַנ, גאָט פֿון צאָרן ינב. 


אַנטמואיקט -- אַדי. נעאָל. {לויטן משקל: 
אַנטמוטיקטן װאָס האָט פֿאַרלױרן די פֿעאיקייט 
אַרױסצובּרענגען די קלאַנגען מודמו. ,סוף כּל- 
סוף שלום געמאַכט מיט איר שטומגליק האָט 
אויך די אע קו", אַלף כּץ, צוק, יול"אויג' 
7 אי װ ערן -- עזי האָט אָבּער אלץ פֿון 
דער צײַט נאָך געטראַכט װען זי איז געװאָרן 
איי, דאָרטן, 

אַנטמוטיקן -- טרו. -טיק, =--מטיקט, 
1. (מיט אָדער אָן א כּוונה) אָפּנעמען, אָפּשלאָגן 
בּײַ עמעצן דעם מוט, חשק (צו עפּעס) אַי 
אַ קינד פון לערנען. אַ'י די אַרבּעטער פֿון 
שטרײַקן. אַ' די קעמפֿערס. ,מײַן הויז איז 
דער שטורעם בּאַפֿאַלן אינמיטן דער נאַכט; עס 
האָט מיך דערשראָקן, אַנטמוטיקט און הילפֿלאַז 
געמאַכט", אַר, 'דער שניישטורעצם. 2 אפ 
ריידן, אָפּראָטן, אָפּעצהנען עמעצן פֿון (צו) 
טאָן, פון אונטערנעמען עפעס. אַי פֿון אַ גע 
שעפֿט. אַי עמעצן פֿון אַ ריזיקאַלישער עקס- 
פּעדיציע. אי עמעצן ניט צי באַטײליקן זיך 

= אין.... 

דונג, 
פערס, 
אַנטמױלבּאַנדן -- טרו. אַרכ. ‏ אַװעקנעמען 
-מוילבּאַנד (צײַמל, צױימגעבּיס); באַפֿרײַען פֿון 
מױלבּאַנד. אױסשפּאַנען. מש פֿאַרטײַטשט 
ויפֿתּח הגמלים' (בּראשית, כד, 32); ,אוג' ער 
אַנטמױלבּאַנדט? ותּי: ,ער האָט אָפּגעבּונדן"ץ, 

אַנטמעכטיקן -- טרו. ‏ טיק, --מעכטיקט. 
נעאָל. מאַכן אויס מעכטיק: מאַכן מע זאָל 
פֿאַרלירן מאַכט. עאַ. מעכטיקער. . . װאָס װערט 
אנטמעכטיקט", יג, טמז, 4101966, /נב. 


אַנטמענטשלעכן -- דזו דװװ. מיט זיך-- 
- מהאָט גרינג פֿאַרשלאָסן הינטער זיבּן שלעסער 
ס'גאָט-בּילד זײַנס און זיך אַנטמענטשלעכט", 
לע, אַ יוד אױפֿן ים. 
א, ... פון דער דעגראדאציע פֿון דעם 
מענטשן", פֿאָר, 1967 ע 10, 

אַנטמענטשן -- טרו. -מענטש, -'מענטשט, 
1. מיט פֿאַרשײדענע מיטלען צונעמען, אַװעק- 
נעמען (פון עמעצן) די מענטשלעכע חשיבֿות, 
װערדע: דערבּרענגען אַ מענטש צו אַ מצב, עֶר 
זאָל אויפֿהערן זיך (אױפֿפֿירן װי א מענטש, 
דערנידעריקן. ע|היטלערסן ציל איז געװען א' 
דעם מענטש", הל, אַרבּעטער:װאָרט, פּאַריז 


אַנטמוטיקט. -- אדי. אֵיע קעמ 


-נונג -- הלװאָה, - 


 -‏ מוטער, 


דוֹנג --- ,בּײַשפּילן פֿון - 


אָנטעאָריזירן 


8, עדי דײַטשע בּעסטיע האָט געזוכט צו אי 
דעם . . . קרבּן", יג, טמז, 1966 או 11. 2. (מיט 
אַ כּיװן) גוֹרם זײַן מע זאָל װערן אוממענטש- 
לעך, פארדאַרבּן, רשעותדיק, סאַדיסטיש. בּרו" 
טאַליזירן. די כּוחות װאָס אַ' דעם מענטשן 
;דער נאַצישער רעזשים האָט אַנטמענטשט די 
דײַטשן". אויך מיט זיך. מיט בּיידץ בּב 
אָפּטער אין פּאַסיוו -- אַנטמענטשט װערן. 
אִי װ' אין תּפֿיסה, דורך פּײַניקונגען. אנט- 
מענטשט -- אַדי. די אע בּעסטיע. ,בּיידע 
אַיע דעספּאָטיעס", לע, טמז, 1962 ווא 7ע. -ונג 
|-- ,דער גלײַכגילט צו געפאלענע העלדן װײַזט 
דאָס קנעכטישע פּנים, . . . די אַי פֿון יעדן קאַ- 
מוניסט", יג טמז, 1957 וא 3, | 
אַנטמשפּטן -- {... מישפּעטןן טרח. אימפ, 
איצ נבּ; -ימשפּט. נעאָל. בּאַפֿרײַען פֿון (נאָך) 
א משפּט. ניט פֿאַרמשפּטן. ,עס װעלן זײַן 
היסטאָריקער װאָס װעלן אים שאַרף פאַר 
משפּטן... עס װעלן אויך זײַן היסטאָריקער 
װאָס װעלן אים אַי, צייט, טמז, 1960 וו 12. 
אַנטנאָבלען -- טרװ. "בּל, --נאָבּלט. מאַכן 
אויס נאָבּל; מאַכן מע זאָל זײַן ניט נאָבל, 
מאַכן מע זאָל פֿאַרלירן נאָבּלקײט. ,ער געהערט 
צו יענע... װאָס װען זיי לײַדן, איז אַנשטאָט 
צו אַי זייער נשמה . . . דערגרייכן זיי דאָס אומ" 
| געקערטע", ס. קאַהאַן, צוק, דעצ' 1957, 
אנטנאָפּלען --- טרװ. "פּל, --נאָפּלט. אַפַּי 
טיילן, אָפּשנײַדן, אַװעקשנײַדן פון נאָפּל. בּאַ- 
פֿרײַען פון נאָפּל. אַי דאָס נײַ-געבּאַרענע קינד. 
אויך מיט זיך -- פֿיג. זיך אי פֿון דער 


אַנטנאַרט -- אַדי. נר. אָפּגענאַרט, פֿאַרפֿירט, 
אנטוישט. די אע קוֹנים, קונדן אע. | 

אַנטנומען -- אַדי, פּאַר אַנטנעמען -+. ,דער 
אינהאַלט פֿון ליד איז אַן אַ'ער", מינפי וו. ,אַלע 
ווערטער זײַנען פֿון מויל } אַי", מבּאָ, דער גייער. 
-קייט. | 


אַנטנוצט -- אַזי, פּאַר אַנטנוצן. נעאָל. 
אויסגענוצט, װאָס קען מער קיין גוצן ניט 
- בּרענגען. ,אַ מידער, מידער מאַך, אַ", נאַך 
ןפֿון לעצטן ליד פֿאַרן טויטן, 1943, | 

אַנטנעמען -- טרו. *ינעם, -ינומען. :00 

= תסגמ6ת-/60. 1. אַרכ. אַװעקנעמען. ,דיא האבּן 
אן דיא יהודים בּשולדיגט, דש זיא קינדר פֿון 
דיא נוצרים אַנטנומין העטן אונ' אין איין מיל 
גטיט האבּן", שאר, פז. 2, דטשמ. צונעמען 
פֿאַר זיך אַן אידיי, טעמע אע. אַ' אַ גאַנצע 
געשטאַלט פֿון אַן אַלטן ראָמאַן. . פֿאַר 

לירן די פעאיקייט צו ניצן אַן אבר אָדער א 

| חוש. אָפּנענומען װערן: פֿאַרשטײַפֿט װערן. דער 

רעכטער פֿוס איז אים אַנטנומען געװאָרן 
דאָס לשון איז אים אַנטנומען געװאָרן, 

אַנטע" -- פרעפֿיקס. ל. 1: אידער, פֿאַר. 
אַיבּעלום = פֿאַר מלחמה. אַיימאָרטעם = פֿאַרן 
טויט,. 

אָנטעאָריזירן - -- טרװ. זיר אָך --טעאָרי- 
זירט. אַ סך טעאָריזירן. אױפֿשטעלן צו פֿיל 
טעאָריעס. אַי א בּאַרג מיט טעאָריעס, 





אנטעדאַטירן 


אַנטעדאטירן -- טרח. -טיר, אַנטעדאַטירט, 
22 איי 22 ל. ידאַטירן אויף צופֿר:ערי. 1, אויס- 
שטעלן אַ דאָקומענט אויף א דאַטע װאָס אין 
פאַר דעם טאָג װאָס דער דאָקומענט װערט 
געמאַכט. אַי אַ וויכטיקן בּריו. 2. זײַן פֿר;ער 
אין צײַט. די שומערן אַ' די בּבֿלים. 8, צו- 


שרײַבּן צו א פריערדיקער צײַט װי דאָס אין ‏ 


נאמת געװען. אי א היסטאָרישע געשעעניש, 
אָנטעותדיק -- {... טאָעס...ן אזי. װאָס 
אין אָן (א) טעות: אָן פעלער. ריכטיק, 
פינקטלעך. אִיע פֿאַרױסזאָגונגען. שדו, איער 
גאָט" מלך ראַװיטש, עיקר שכחתּי, מאָנטרעאָל 
9. ייקייט, 
אָנטעותן -- טעות אָן, --געטעותט. טרװ-- 
דזוו אויסטעותן -+, 249 אוטו -- אָנמאַכן 
אַ סך טעותים. ניט-שׂכלדיק, ניט-ריכטיק, פֿאַלש 
זאָגן אָדער טאָן. אִי אין מסחר, אין פּאַליטיק, 
אָנטעיען, -יטייען -- טעיע, טייע אָן, -ייגע" 
טעיעט, --געטײעט. אוטװ -- זזחו אָנטײַען 
ד5. ,... האָט ער געזען, װי ודי מוטערן 
שטייט אויבּן אין דער װײַבּערשער קלויז און 
| טעיעט אָן און אַז זי איז דענסמאָל געווען אין 
זיבּעטן הימל", יודישער פֿאַלקס קאַלענדאַר, 
לעמבּערג תּר"ע. ,די טײַװלשע אױגן האָבּן 
אָנגעטעיעט פון מײַנע שרעקלעכע לײַדן", איבּז, 
עדגאַר פּאָ, די אינקװיזיציע, אַדעס 1904. ,עס 
איז דאָ א מין הנאָה, װאָס שטייט נאָך א האָ- 
רעלע אויף דער גרענעץ פֿון פרייד און אויף 
דעם האָט אונדזער (בּעסאַראבּערן ייִדיש דאָס 
װאָרט אָנטעיעןי. פון א קינדס חכמות טעיעט 
מען אַזי, אפֿא, איק, ר"ה תּשכ"ן. טרװ -- 
מאַכן עפּעס זאָל אָנקװעלן, זיך אָנגיסן מיט 
זאַפֿט: פעט מאַכן, עדי זון האָט אָנגעטײעט 
די פּירות מִיט זאַפט". ,ישמועה טובֿה תּדשן 
עצם' -- אַ גוטע בּשׂורה טייעט אָן די גלי 
דער", מס, משלי תּקע"ד, טו,  ,30‏ . 
אָנטעלעבּענדען -- טרו. ידע אָן, --י(גע)טעי 
לעבּענדעט. 89: -בּענדזיען, -בּענצען. אָנ 
שלאָגן. אָנבּוכצען. אִי די זײַטן. פֿרגל אויסטע- 
לעבּענדען, 
אָנטעלעלײַקען -- טרו. -קע אָן, --'געטעלע- 
לײַקעט. 89: -לייקען. אָנרעדן אַ סך און גיך, 
פֿאַרטומלען, פֿאַרקלאַפּן עמעצן מיט א סך 
רייד. ;האָט זי מיר אָנגעטעלעלײַקעט א פֿלן 
קאָפּ, האָבּ איך אַמיסנע געװאַלט פרעגן צי 
ס'איז אמת", י.ל. בּינשטאָק, בײַא ר' שלמה 
בּערלינער, לװאָװ 1896. -+ אָנטערעלײיקען. 
אָנטעלעפֿאַנירן -- טרו. -ניר אָן, -(גע) 
טעלעפאַנירט. ‏ אָנקלינגען און רעדן מיט 
עמעצן דורכן (אױפֿן) טעלעפאָן. איבּערגעבּן 
עפּעס טעלעפאָניש. אִי די מעלדונג. אִי אַ ידיעה. 
אי (צו) דער טאָכטער ופּערזאָן אין דאַטיון, 
אַנטעם -- דער, 'ס. 22 ענגליש 22 גר. 
1. הימען, למשל: פֿון די פֿאַראײיניקטע שטאַטן. 
2. רעליגיעז (כאָר-)ליד, 
אָן טעם -- |... טאַסן פֿראַזע. װאָס האָט ניט 
קיין גוטן טעם. אויך: אָן געשמאַק, אָן א חן; 
װאָס פאַראינטערעסירט ניט, ציט ניט צו; אומ" 
געראָטן. אָן ט' און אָן ריח. אָן ט' און אָן 


1898 


;ראַם. א זופּ, א מאכל אָן טי. אַ זינגער אָן טי 

א קלייד אָן ט'. אַ קאַנצערט אָן ט. סאיז 
געשריבּן אָן ט'. א רעדע אָן ט'. ,האָבּן אים 
| פאָרגעלייגט שידוכים װאָס האָבּן געהאַט א 
פֿאָרגעשמאק פֿון דעם הספד װאָס מע װעט 
מאַכן נאָך אים איבּער מאה שנה, דאָס הייסט 
אָן ט' און אָן א ריה", אמד, בּארוסקע דער 
שומר, װילנע 1871. אָנטעמיק - אַדי 
| װאָס איז אָן (האָט ניט קיין) טעם. אומבּאַ- 
טעמט, אֶיער מאכל. אִיע קליידער. אַיע אַר- 
טיקלען, 

אָנטעמפּן -- טרח. טעמפ אָן, --געטעמפּט. 
דזוו אויסטעמפּן -=, 249. אִי די האַק. אַ' א 
מעסער, מע זאָל קיין זאַך ניט קענען צעשנלידן. 


אָנטענהן -- {; .. טײַנעןן אוטװ 8 טרו. טענה 


אָן, --געטענהט. 1. א סך, א לענגערע צײַט 
טענהן. עװאָס האָט זי אָנגעטענהט??. אִי אַז 
דער קאָפּ זאָל צעפּלאַצט װערן 2', אײַנ 
טענהן. פּרוּװון עמעצן איבּעררעדן, איבּערצײיגן 
אין עפעס. קוערן האָט נאָר צוגעהערט װי 
שפּרינצע-מירל האָט אָנגעטענהט מיט דעם 
שדכןײ, ימבּר"ע, שפּרינצע מירל . . ., בּוקאַרעשט 
8. מיט זיך. 


אָנטענטלען -- טרו. -טל אָן, --געטענטלט, 
1 דזו אָנטינטלען -. ,האָבּ דרי מאָל אָפּי 
געשפּראָכן מײַן פֿעדער . . + און האָבּ איר גע 
געבּן די װאָליע .... זאָל זי אַ', װאָס סע װעט 
איר נאָר אַרײַנפֿאַלן אין איר. . . מויל אַרײַן", 

ייל, פֿונים יאַריד, אַדעס 1869 2 (אָנ)שרײַבּן 
מיט אומקלאָרן, אומלייענעװדיקן כּתב. אָנפּאַטש- 
קען, אָנשמירן בּײַם שרײַבּן. אָנבּאַזגרען (-+), 
אִי א בּריוו, מע זאָל עס ניט קענען איבּער- 
לייענען. -עניש דער 


אָנטענטלען זיך -- אוטו. -טל זיך אָן, זיך 
-יגעטענטלט. אַ לענגערע צײַט אַרומגין 
אָן אַ ציל, פּוסט:און-פּאַס. אִי זיך אַ טאָג מיט 
אַ נאַכט און פּטרן צײַט אויף גאָרניט, 


אַנטענע -- די, יס. 2 אי 2ל. /1. (ראַדיאָ, 
טעלעוויזיע) סיסטעם פון דראָטן אויפצונעמען 
אָדער אַרױסצושיקן עלעקטראָמאַגנעטישע כװאַ" 
ליעס. אויפנעם-אַי. ארויסשיק-אי. ראַדיאָ א ;אין 
לופֿט:גערױש עס שטאַרצט די שטאָלענע א", 
עק. ,מע האָט (זין אין כוטאָר גערופֿן אַ'. זי 
איז געװען הויך און דאַר, טאַקע װי דער 
שטעקן פֿון אַן א' און געואוסט אַלע נײַס 
פונעם כוטאָר", נאָטע לוריע, הימל און ערד, 
מאָסקװע 1965. (בּעת דער צװייטער װעלט- 
מלחמה האָבּן ייִדישע פּליטים פון פּױלן, װאָס 
זײַנען אַנטלאָפּן פון די דײַטשן קיין ליטע, 
(אָנ)גערופֿן די ליטווישע פּאַליציאַנטן אִי, איבּער 
זייער חייך (1 מעטער און 80 צמ) און איבּער 
דעם װאָס אויף זײיערע היטלען איז נאַכגע- 
האַנגען א דרעטל. 22. (אָאָלאָגיט) שפיר- 


האָרנדל, װאָנצעלע, טאַפּערל בּײַ אינזעקטן אויף ' 


בּיידע זײַטן פֿון קעפּל; חושאָרגאַן בּײַ אַלץ 
גלידערפֿיסיקע בּעלי:חיים, 


אַנטעפאַלע -- די, ס. שפאַ. -8016 :0ץ5 
2. פֿאָדערצימער. װאַרטזאַל. פרוזדור, 


אָנטערמיניק 


אָנטעפען -- טרו. -סע אָן, -'געטעסעט, 89: 
--טעסעווען, --טעסלעווען. 1. מיט 

| א שאַרפֿן אינסטרומענט (דלאָטע, מעסער), מב- 
שיר א סך טעסען, אַרומשניצן. אִ' קלעצער. 
אִי שטעקנס פֿאַר בּעזעמער. 2. אָנשטופּן 
אָנפּאַקן. אִי דעם טשעמאָדאַן. פֿרגל אָנטאַסע- 
װען. 8. פֿיג. אָנשלאָגן, אָנהרגענען אִ' די 
בּיינער, 

אַנטעען -- -+ אָנטעיען. 

אַנטעצעד|ױירן -- טרװ. -דיר, אַנטעצעדירט. 
זײַן פֿר;ֶער. פאַרויסגיין אין צײַט. אדובּנאָװס 
אױטאָנאָמיזם האָט אַנטעצעדירט די ציוניסטישע 
העלסינגפאָרסער פּראָגראַם". ,,שעקספּיר האָט 


אַנטעצעדירט מילטאָנעץ". דירונג. ‏ -עניץ 
== די 
אַ'נטעצעדע'נט -- דער, 'ן. שפּאַ. פֿר;ער. 


דיקער פֹֿאֵל. דאָס װאָס האָט שוין פֿר;ער 
פּאַסירט. אויך: פּרעצעדענט. | 

אַנטעק -- דער,-ס. ?2 פֿאַרשפּרײטער פּויערישער 
נאָמען אין פּולן. פֿטמ. עםהאָרץ. גראָבּער- 
יונג. פּראָסטאַק, פּויער(י)שער קאָפּ. 

אָנטעקלען -- טרח. -קל אָן, --געטעקלט. 
זייער שיין און זױבּער אָנטאָן עמעצן. אויס. 
פּוצן. אָנצאַצקען. אִי די קינדער, עס זאָל שמעקן 
פון זיי. אִי א פֿאָטאָגראַפֿיע = רעטושירן. 

אַנטעקן -- טרו. -יעק, -יעקט. 1 אַרכ. 
אומבּרענגען. מש פאַרטײַטשט יאמרתּי אפֿאיהם' 
(דבֿרים, לב, 26); ,איך וויל אַנטעקן זי" |תּיי 
,איך װעל זיי פֿאַרלענדן"ן. 2. אָפּהאַקן אַן עק. 

אָנטעראַריזירן -- טרװ. זיר אָן, --טעראַ 
ריזירט. אָנשרעקן (עמעצן אָדער א צאָל) דורך 
אָנװענדן טעראָר-מיטלען. פּוֹעלן דורך אָנװאַרפֿן 
א פּחד, אַן אימה. אַי. די בּאַפֿעלקערונג. אִי א 
שכן 7נם, 

אַנטערדיקן -- טרו. ‏ דיק, -ערדיקט, סאָו. 
מאַכן עמעצן אויס בּעליהבּית איבּער א שטיק 
ערד. מאַכן אויס לאַנדבּאַזיצער דורך צונעמען, 
קאָנפֿיסקירן א שטיק(ל) עֶרד אָדער נחלה. אַפַּי 
רײַסן עמעצן פון זײַן שטיק ערד און נחלה. 
זנג,. / 

אַנטערידיע -- די, 'ס. 22 אי 22 ל. /(בּאָט) 
אָרגאַן אין א געװיקס מיט מענלעכע זאָמע 
קעמערלעך, 


אַנטערכע(נע)ן -- טרװ. -כע אָן, -'געטער- 
- כעט. 1. שלעכט און אומקלאָר (אָנ)שרײַבּן 
עפּעס. אָנפּאַטשקען. אַנשמירן. אָנטינטלען. אִי 
קאָטשערעס מיט לאָפּעטעס. 2. בּמקום-װערבּ 
פֿאַר אױיספאַרטיקן אַן אַרבּעט אויף א שלעכטן, 
פּאַרטאַטשנעם אוֹפן. אַי א טיש, ער זאָל זיך 
צעפֿאַלן. אִי 10 פּאָר שיך און אַלע זאָלן זײַן 
לינקע. -עניש. 

אַנטערמיניק -- אדי. װאָס איז אָן אַ בֹּאַ 
שטימטן טערמין. אִיע הלװאָה. אִיע פאַרשיקונג. 
,געלט-סומען אויף איבּערגאנג-רעכענונג מיטן 
צוועק זיי איבּערװײַזן אָדער אלס טערמיניקע 
און אִיע פּקדונות", בּ. האַלפּערן, האַנטבּוך.. 
פֿון אַ פֿאָלקסבּאַנק, ווילנע 1922, אארעסט אין 
קאַמערע פאַר וילדע. . . װערט געגעבן אַ, בִּיז 





אַנטערן 


. דער בּאַשולדיקטער בּאַרואיקט זיך", איבּז, מאַקס 
העלץ, פונעם װײַסנ קרייצ צו דער רויטער פֿאַ, 
אַדעס 1932, ייקייט. 

אַנטערן -- טרו. -ער, --ערט. צונעמען, 
אַװעקנעמען ערע, חשיבֿות. דערנידעריקן. דע" 

| גראָדירן, מאַכן, גוֹרם זײַן מע זאָל אױפֿהערן 

עמעצן ערן, רעספּעקטירן. אַי עמעצן װאָס מע 
האָט פרִיֶער בּאַװואונדערט און פאַרערט, ;זי 
אַנטמוטיקט, אַנטװיליקט און אַנטערט דעם 
מענטשןי, בּרידער גאָרדין, אונדזערע חבורים, 
! ווילנע 1912, ,זיי אַלע זײַנען פֿאַרשעמט און 

אַנטערט געװאָרן גלײַך מיט אים", חיים ליבּער- 
מאַן, פֿאָר, 82411961. /נב. / 

אָנטערעבּענדען -- טרװ. דע אָן -י(גע) 
טערעבּענדעט. ‏ 1. אָנטומלען, אָנטראַסקען. 
2. אָנדרײען, פֿאַרדרײען אַן עסק. אָנפּלאָנ- 

- טערן. ,.. . װאָס פֿאַר אַ בּאַטריגערײַ, קומט 

עליפי דין, אָדער װאָס מע קען גלאַט אִי אַהין" 

אלצ, קליין װעלטל, לאַנדאָן  .1894‏ 2. דזח 
אָנטערעבּענצען. דזו אָנטעלעבּענדע / 

אָנטערעבּענצען -- טרו. -צע אָן, -וגע) 

טערעבּענצעט. 99: --טאַראַבּענצען. אָנ 
קלאַפּן די בּיינער. געבּן אַ צְאָל קלעפּ מיט א 
פֿױסט, אִי דעם יונג ער זאָל האָבּן צו געדענ- 
קען. ;זי לױפֿט צו צו לייבּושלען און האָט 

| אים אָנגעטראַבּשצעט װיפֿל עס איז אין אים 
אַרײַן*, ש. הױכבּוים, א יוד, אַדעס 1869. 

אָנטער(ע)לייקען -- טרװ. "קע אָן, --טע- 
רנע)לייקעט. 89: -לייקען. כסדר, אָן אי 
בּעררײַס זינגען אויף אַ צעצויגענעם אופֿן 
אָדער מיט אַ ציטערדיקער שטים איבּערחזרן 
אייןאון דעם זעלבּיקן ניגון. אִי דאָס זעלבּע 


לידל, מיט זיך. 
אָנטערפּען זיך -- אוטו. -פּע זיך אָן, זיך 
ייגעטערפּעט. רוסיצ. אַ סך, אַ לענגערע 


צײַט אָנלײַדן זיך. אַריבּערטראָגן צרות, אִי זיך 
דאָס גאַנצע לעבּן, 

אַנטערפּריז -- דער, -ן. פ8: -פריזע - -- 
די, "ס. 60101011586 :ז2 2:. אונטערנעמונג, 
א גרויסער אַי. א ריזיקאַלישע אַיע. פֿרגל אַנט" 
רעפּריזןע). ‏ אַנטערפּרעני(אָ)ר -- דער, 
ז. עדער מין) אונטערנעמער. פֿרגל אַנט- 

רעפּרעניאָר, . 

אַנטערפּרענירן -- טרו. ניר, אַנטערפּרע- 
נירט. אונטערנעמען אַ גרויסע אונטערנעמונג, 
אי צוצושטעלן די בּוי-מאַטעריאַלן, 


אַנטפּאָפֿן --- אוטוו. --פּאָף, +- פּאָפֿט. ‏ (אוֹמ- 
| איידל) אַנטשלאָפֿן װערן. אײַנשלאָפֿן. אַי אין 

װאַגאָן װי אַ געהרגעטער. געװיינלעך: אַנט- 

| פּאָפֿט װ ערן -- ,איר'ט אַמאָל אַי װערן? אָט 
ממזרים, , ,= ' ה. אַרלאַנד, הרעבּליעס, באַרקאָו 
1,, 


אַנטפּאַ '7 -- אַדח. אַרכ. -604 עסט-מס 14 
- עסט. אויף אַרױף. ,זול מן זי וָדי ספֿריםן ניט 
| אום װענדן אויף די אונרעכט זײַט אודר דשׂ 
אונטרשט אַנטפּור", בּראַנט, מט/א. 


אַנטפּיטן -- דזו אַנטבּיטן +, ,ווען דער פּוֹפס 
| פון ראָם זעלט אים צו אַנטפּיטן; קעריט ער 


1089 


זיך ניט דראן" פּראָגבּ, 2. עדוא {בּרודער) מײַנר 

אַזז גאר פר געשׂט אוני' מיר ניקשׂ שרײַבשט 

| אוני. ניקשׂ אַנטפּיטשׂט אונ' אַפֿילו ניט גרישן 
לאזןײ, דאָרטן, 9, 

אַנטפּיקלען -- טרו. -קל, --פּיקלט. (גאַר- 
בּערײַ) אַװעקנעמען, אַװעקװאַשן, אַרױסװאַשן 
זאלץ און נײטראַליזירן די זײַערסן אין גע" 
פיקלטע פֿעלן, 

אַנטפּלאָנטערן -- טרו. -ער, --פּלאָנטערט. 
בּאַפֿרײַען פון אַ פּלאָנטער. אױספּלאַנטערן 
אויסוויקלען (פון) אַ פּלאָנטער. אי א פּלאָנטער 
װאָס עמעצער האָט פֿאַרפּלאַנטערט. אַי אַ קנליל- 
כל װאָל. -וֹנת -- קאָ, מאַמע ערד ... ערגעץ 
דאָ בּײַ דיר איז אן א' פֿאַראַ"! אי עסעלין, 
פֿאַש; 1958 4156 / 

אַנטפּלאָסן -- אַרכ. דזח אַנטבּלױזן'--4, 

אַנטפּלעק -- דער, "ן, אַקט פון אַנטפּלעקן 
,דער איידלסטער אי פון מענטשלעכן גײַסט?, 
ימ, 1920, 

אַנטפּלעלבּאַר -- אַדי. זטשמ. נר. װאָס 
מע קען, װאָס עס לאָזט זיך אַנטפּלעקן אִיץ 
אמתן. 

אַנטפּלעקונג -- די, יען,. 1. פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פֿון אַנטפּלעקן (זיך). שאַלע זאַכן 
װאָס זײַנען אונדז בּאַקאַנט זײַנען אען, 
מעריסאָן איבּז, ספּענסער, ערשטע פּרינציפן, 
ווילנע 1937, קאָט די אױיסקלײבּונג װעט אויך 
זײַן דורך דער אי פון זײַן געטלעכקייט דאַ 
אונטן", תּניא, 234. ,די עובדא פון טעאַטער- 
ישפּיל איז ניט פֿאַרבּאָרגונג נאָר אַ", איבּז, 
- מאַקס רײנהאַרדט, מענטש-װיסנשאַפֿט , ג"י 
0, 
| 2, אַקט פֿון אַנטפּלעקן. אומגעריכטע אויפֿ- 
דעקונג. אינטואיטיווע אנטדעקונג. װײַזונג. העל- 
זעאונג. סדר' בּערעלזאָן האָט אין די לעצטע 
יאָרן װי געװאַרט אויף אן א". נאָמ, 'דאָס 
רבּישע אייניקלי. ,פֿון ערשטער דערוועקונג, 
פון טיפֿסטער געהיימניש -- די שעמעודיק- 
ערשטע אי -- מיט װײַטערע דורות דײַן בּונד", 
האַל, מײַן אוצר, מאָסקװע 1966. ,אַזױ פֿיל 
אי און אויף איינמאָל, װאָרהאַפֿטיק צו פיל נס 
פֿאַר די אויגן פֿון בּןאָדם", יעקבֿ פֿרידמאַן, 
נפילים, תּ"אָ 1963. , גיי זוך אֵ'ען אין א װעלט 
װאָס כּולו אַנטדעקונגען, אַפֿילו די װעלט פֿון 
קונסט", יחיאל האָפּער, צוק, מֿײַייוני 1966, 
9 אַרכ. װאָס קען װערן געזען און דאַרף ניט 
געזען װערן. מש פֿאַרטײַטשט כּי ערות הארץ 
בּאתם לראותי (בּראשית, מבּ, 12): ,אַנטפּלץ 
קונג" תּי: ;נאַקעטקייט"ן, 

אַנטפּלעקט -- אַדי, פּאַר אַנטפּלעקן -4, 
איער סוד. אַיע װעלט. איער שגעון. מש פֿאַר- 
טײַטשט יוהנגלןוזת לנו ולבנינו' (דבֿרים, כט, 

| 28): /עאונ!' די אַנטפּלעקטיי, ,װײַל ער לוגט 
אויף אונדזערע אִיע און פֿאַרבּאָרגענע זאַכף 
חה, 7. ;כּל כּבודה בֹּת מלך פּנימה ... און 
הײַנט זיצן זיי אַ' אויף די גאָסן און אויף די 
מאַרקן"ײ, נוצ וו, 257, , פֿאַר גאָט איז אַלץ אי 
קה. ,װאָס װילסטו לערנען מײַן זון, די אֵיץ 

| זאַכן אָדער די. בּאַהאַלטענע?", אַש, תהילים' 


אַנטפּלעקן 


ייִד. ,הענט אע בּיז די עלנבּויגנס, . .ײ, בּערג, 
'אין איינעם א זומער' ,בּיז אויף מאָרגן 
כ'פֿאַרבּאַרג אים, דעם סוד ניט-אַיץ", האַל, מײַן 
אוצר, מאָסקװע 1966. -ערהייט -- ,סײ 
די זאַך װאָס איך האָבּ געטאָן מיט מײַן גוטן 
ווילן פֿאַרבּאַרגענערהײט און אַ'", איין נײַע 
שס תחנה, פּיעטריקאָװ 1881. הקייטן -- 
,,.. איז די זאך זייער נאָענט אַרױסצונעמען 
איר פֿון דער בּאַהאַלטנקײט און אַ", תּניא, 
252 ,דאָס בּאַהאלטנסטע אין דיר אַנטפּלעק 
צו דעם װאָס דײַן אַ'י אָנט=, אפֿא, .. . שקיעה. 


אַנטפּלעקן -- טרו. --פּלעק, -= פּלעקט. :0406 
8. /ינכבעה -- װערט אַנפּלעקט; נב- 
עו -- זיא זײַן װאָרן אַנפּלעקט. מחשוף -- 
אַנפּלעקט, ויחשוף --- אונ' עֶר אַנפּלעקט...", 
ספר של רי' אַנשיל, 1584 {יפֿאַ, 1939, 2ן, 

1, אַנטבּלױזן, אָפּדעקן (אױיסטאָן) מע זאָל 
זען. מאַכן נאַקעט. אַ' דאָס לײַבּ. עדי שאַנד 
פון דײַן פאָטער און די שאַנד פון דײַן מוטער 
זאָלסטו ניט אַ'", תּי, ויקרא, יח, 7. ;איר גרונד 

| פֿסט װיל איך אַנפּלעקן, כּלומר דז בּניין דרויף 

וועץרט אום פֿאַזלן דו װרט מן דען גרונד 
זעהן", סהמ, מיכה, א, 6. ,דײַן ארעם האשׂטו 
! אַנפּלעקט אין מצרים דא ואר אַנטגליטשן די 
ערד", מחזור ר"ה ויו"כּ, הומבּורג 1721. ,װײַל 
-זי האָט געוויזן אירע בּריסטן פֿאַר מאַנצבּילן, 
דערום האָט איר דער כֹּהן אויך אַנפּלעגט אירע 
בּריסטןי, לט2, מט/ב. ,הײַנט װעל איך א' 
איר שאנד פֿאַר די אויגן פֿון אירע ליבּהאָבער", 
הושע, ווארשע תּרל"ב. ,גאָט אַנטפּלעקט זײַן 

. הייליקע האַנט פאר די אויגן פון אַלע פֿעלקער 
אין לאַנד",. ממוס, זמירות. ,אונ' גאָט האט 
אַנטפּלעקט דשׂ אור (= אויערן פֿון שמואל איין 
טאג פֿר דש קומן פון שאול", סהמ, שמואל א, 
ט, 15. {ֿפֿון: 'גלה את אזן. א צאָל מאָל אין 
תּנך. אי דאָס אוויער, װײַל ווען מע גייט אין 
אָריענט מיט פאַרדעקטע אויערן, דארף מען 
אָפּדעקן כאָטש איין אויער, מע זאָל בּעסער 
הערן. דער אויסדרוק איז ניט אַרײַן אין ייִדיש} 

| = 2, אױפֿדעקן עפּעס װאָס איז פֿאַרבּאָרגן, 

| מגלה זײַן. אי סודות פֿון נּאַשאַף. א' בּנבֿואה 
װאָס עס װעט געשען. אַ'י ואו צו געפינען אן 
אוצר. אי מעלות (חסרונות) בּײַ עמעצן. אדא 
זול מנש ניט אַנט פּלעקין אונ' ער זעלבּרט 
זולש אויך פֿר געשִׂין ... הוט ער דען ניט 
תּשובה גיטון זא װערט גוט ית' עשׂ אַנט 
פּלעקן", בּראַנט, פּרק נה. אװען ער ודער 
מענטשן װיל זײַן חכמה דערצו אײַנװענדן, קען 
ער אַלע פאַרבּאָרגעניש אַ, א. פּאַװיר איבּז, 
בּחינות עולם, זשאָלקעו תּקס"ה, ג/ב. עװיא 
זײַט איר איין קעשׂטליך פֿאלק דאז אײַך גאָט 
אַלמעכטיג אַנטפּלעקט דיא װערק דיא גישעהן 
זאָל", מבּ, מעשׂה קעה. ;זײַן װירדיקייט אַז 
ער אַנטפּלעקט מיט שטאַרק און מאַכט", יטײַטש 
פֿון אקדמותי, פיורדא 1694 פֿש וון. ;און ער 
װעט אים עפענען די טויער פֿון זײַן װיסנשאַפט, 
און װעט אים א' די סודות פֿון זײַן חכמה", 
חה, בּ, 190, 

9 פֿאַרטרױען. אױסזאָגן. ,דאָס האַרץ אנט- 
פּלעקט ניט פֿאַרן מויל", שװ לבא לפומא לא 





אנטפּלעקן 


גלי', קהלת רבּה. יבן, ,דא האט עֶר זײַן (סוד) 
אַנטפּלעקט אן זײַן איבּרשטר פֿעלד הובּט מאַן", 
שאר, לב/2. ,קיין שומר מיט דיר בּאַדאַרף 
איך איצט ניט האָבּן, איך װיל דיר א' מײַן 
האַרץ", ממוס, מסעות. ,מאַשא האָט נישט גע 
דארפט װאַרטן בּיז איר חברטע װעט א' פֿאַר 
איר איר נשמה, אויסגיסן איר האַרץ", שע, 
אין שטורם, 


4. קלאָר מאַכן. איבּערגעבּן װאָס מע װייסט 
ניט. אויסדערציילן. שילדערן, אָפּמאָלן. אַ' די 
מעשׂים-תּעתּועים פון דעם שׂונא. אַי די רציחות 
פֿון די דײַטשן אין די שקלאַפןלאַגערן א' 
א געשעעניש, א פּאַסירונג. ;װאָס איז די אױיפֿ- 
גאַבּע פֿון דער ייִדישער ליטעראַטור? ... צו אי 
פאַר זיך אַלײן, פאַר דער װעלט, די טראַגישקײט, 
די בּאַזונדערקייטן פון ייִדישן לעבּן", הל, 
עסײען און רעדעס, 1963. 

ס. אױפֿעפֿענען און װײַזן. אַי דאָס פּנים אוני 
טער דער מאַסקע. א' א שיין (שוידערלעך אע) 
בּילד. אױפציען דעם פֿאַרהאַנג און אַ' דִי לייי 
דיקע בּינע. אַ' דעם אונטערשלאַק. אקיינער 
האָט אונדז נישט אַנטפּלעקט אַזױ דײַטלעך און 
שאַרף װי מענדעלע, דעם אונטערשלאק פֿונעם 
ייִדישן כאַראַקטער, פון דער ייִדישער שפּראך", 
שנ, װעגןיודי שרײַבּער 4 

0. אַנטדעקן. אױסגעפֿינען. אי אַ טעאָריע, 


אִי א טאַלאַנט. ,ער איז געװען דער ערשטער 


װאָס האָט אַנטפּלעקט זײַן טאַלאַנט?. | 

אָפּט אין פּאַסיוו -- אַנטפּלעקט וועץרן. סו- 
דות װ' אי. חידושים זײַנען דורך אים א' גע 
װאָרן. .עס װעט אי װוי גאָטס מלוכה, װעט זיך 
פרייען די ערך", קבּלת שבּת, עם פירוש עבֿריי 
טײַטש, אָרט? יאָר? ,װי אַ װוינטמיל דרייט זיך 
מיר דער מוח פֿון אלצדינג װאָס מיר איז ערשט 
אי געװאָרן", ממוס, קליאַטשע. ,דער סוד פון 
פֿאָלק ישׂראל װעט װערן אױיפגעדעקטי.. 
ערשט װען ס'ועלן א' װ' די ענדצװעקן פון 
דער מענטשלעכער געשיכטע", צייט, טמז, 1956 
ווו2, 

מיט זיך -- בּאַװײַזן זיך, אַרױסשטעלן זיך, 
אַרױסװײַזן זיך. נתגלה װערן. בּאר התּורה 
פֿאַרטײַטשט יויתגלי (בּראשית, ט, 21): קאון 
ער האָט זיך אַנטפּלעקט" (תִי: אאָפּגעדעקטײן, 
;יעדער סוד אַנטפּלעקט זיך אין בּאָד": ,אין 
בּאָד אַנטפּלעקט זיך דער סוד"} ,אין בּאָד אַנט" 
פּלעקט זיך דער מום", שװ. ,איך האָבּ דאָך א' 
זיך אַנטפּלעקט צו דײַן פאָטערס הוין", תּי, 
שמואל א, בּ, 27. ,וצדקתי להגלת: און מײַן 
צדקה װערט זיך אַ". לטו, מג/ב. ;אליהו 
פֿלעגט זיך אי צו זיי, און דער רוח:הקודש 
פלעגט צו שײַנען אויף זיי", קה. ,ער דרייט 
אַװעק דעם קאָפּ, קוקט אין גאַס, און די יפֿה- 
פֿיה אַנטפּלעקט זיך פאַר אים גאַנץ אָפֿן אין 
איר געשטאַלטײ, ממוס, װינטשפ. ;בּעת גילוי- 
משיח. .. װעט זיך א' דער געטלעכער כּבוד 
און אַלע קערפערס װעלן זען די געטלעכע 
רייד", לדבּ, ניי תּשייז, 

-עכיץ. -עניש -- גהנסתּרת לה' אלהינו 
דיא פֿר בּערגנס איז צו גאָט אונ' דיא אַנט- 
פּלעקניס איז צו אונז", צאינה, קמב/2. ,און 


1060 


דער קאָצקער בּייגט זיך איבּער די כּתבידן 
זײַנע: אַ'י, מישטיינס געזאָגט, דראפּעניש פון 
מילבּלײ, יעקבֿ פֿרידמאַן, די פּאַסטעכער אין 
ישׂראל, תּ"אָ 1953, 


אַנטפּלעקער -- דער, סא װנ יי ס, 


1 װער עס אנטפלעקט. ,... איז גלײַך אַז 
וגליתן שטונד (ממאה ערות) פֿון הונדרט אַנט- 
פּלעקיר װװאָס דעקן אויף די ערווהן אונ' אום 
קיישר", סהמ, שמואל א, יז, 4. ,קומען דר- 
שנים דערנאָך, נעמען די ריד פון אַ', צינדן 
זי אָן װי ליכט אין די שטיבּער און ס'װוערט 
העל אין די שטיבּער", מבּאָ, דער גייער. ,און 
זוכסטו פֿאַר דײַן פּײַן א זין -- פֿאַרװאַנדל זיך 
אין איר אַ'", סוצ, די פֿעסטונג. ,אי איז ער, 
לייקענער און גלייבּער", אפֿא, ... שקיעה. 
2. אױטאָמאַטישער פֿאַטאָאַנטװיקלער. ,לאָזט 
דורך דאָס פּאַפּיר דורך א װאַנע מיט אַן אַ", 
אָ. בּראָזשין, פֿאַרשטאַנדיקע מאַשינעס, מאָסקװע 
2, 


אַנטפּלעקעריש -- אדי. װאָס איז (װי) בי 


אַן אַנטפּלעקער. װאָס האָט די טבֿע אָדער די 
כּוונה צו אנטפּלעקן. אויף אן אן אופֿן איץ 
קונסט. אע חידושים. אַן איער אױסטײַטש. 
ע;אַי צעװויקל איך, בּאװײַזײ, סוצ, געהיימשטאָט. 
עערן איז א װירטואָז ... דעפיניציעס-עושר, 
אײַנפאַלעריש, אַנטדעקעריש, אי מחיהדיק-קלוג", 
היימיש, דעצ' 1960. -קייט -- אאָנגעשריבּן 
א גאנץ װערק װאָס פֿינקלט ממש מיט אַ", 


- לע, טמז, 1953 ווא 12, 


אַנטפּנימען -- {... פּענימען (. . . פּאָנימען)ן 


טרװ: -פּנים, --פּנימט. מאַכן עס זאָל ניט 
האָבּן מער דעם פֿריערדיקן פּנים: דעמאַסקירן 
עמעצן; בּאַװײַזן, אויפדעקן עמעצנס צװיי 


- פּנימדיקייט. אַרױסבּרענגען עמעצנס פֿאַרשטעל- 


אַנטפּע'רן -- אַרכ. 


טע (פֿאַלשע) כּוונות. א' די קהלשע פֿאַרזאָר- 
גער. אִי די רויטע װעלט-פאַרזאָרגער. //נת, 


דזוו אַנטבּערן +. ע;אן 
צו גרײַפֿן מיט פֿר נופטן אונזרי פרייאהטן די 
געבט אונש הער, מיר װעלן זי ניט לענגר אַנט 
פּערן", װינץ. 


אַנטפֿאַלן -- אוטװ, דריטפּערזאַניק. --פֿאַלט, 


איז --פֿאַלן. אויך: א" ווערן. םס : 0/!ע 
מס/1סט. 1. אַנטגײן, אַנטקומען, אַזױ װי פֿאַר- 
גליװערט װערן. געניצט אין א צאָל אויסדרוקן 
װאָס גיבּן איבּער פּלוצעמדיקע און שװערע 
איבּערלעבּונג פון שרעק, פון בּיטערניש, 

דאָס בּ לוט אַנטפֿאַלט פֿון פּנים. עס אַ' די 
בּלוטן, 

דאָס ה א ר ץ אנטפאַלט. דאָס האַרץ איז מיר 
אִי געװאָרן. ,אַנטפֿאַלט דער מאַמען דאָס האַרץ, 
װי נאָר זי זעט א זעלנער זיך שלאָנדערן אין 
געסל", 3ב. דעמבּלין, איק, ר"ה תּשכ"ד. ,אַזוי 


װי איך האָכּ דאָס געהערט איז מיר תּיכּף דאָס 


האַרץ אי געװאָרן", ספֿר מגלת איבֿה, לובּלין 
5, ,אין זעלבּיגן טאגן, שפּריכט גאָט, װערט 
דען קיניג אונ' הערן איר הערציר אַנטפלן", 
שעריר, ד, 9, 

עס אַנטפֿאַלט דער מאַמעס (מוטערס) מילך. 
,איז אַזױ אַ' די מילך דער מאַמעס אַז מע 


אַנטפֿאָלקן -- טרו. 


אנטפֿאַנגען 


האָט דערזען דעם לעכט פּאַכטערס שואזמעס", 
הירש רײַטמאַן, דער קיטטעל, װין 1863, שאַז 
שלמהלע האָט דערזען {ר' אליהן), איז אים פֿאַר 
שרעק דער מאַמעס מילך אַיי, ממוס, שלמה. 
,מען איז מכבּד דעם למדן מיט א ניגון! אַנט- 


- פֿאַלט אים דער מוטערס מילך: ער -- און אַ 


ניגון?", פרץ, 
איז אַ' געװאָרן". 
עס אַנטפֿאַלט דאָס גע זונט, 


חסידיש. עדער מאַמעס מילך 


,אַז מע דער- 


| מאַנט זיך װעגן די קאָזאַקן..., װערט דאָס 
- געזונט אַ', ,, דאָס געזונט איז מיר אָפּגעקומען, 


אי געװאָרן". ,אויסגעגלאָצט א פּאָר אויגן, גע" 
קוקט עפּעס משונה װילד מיט אַן אָפֿן מויל, 
אַזױ אַז ס'איז מיר אַ' דאָס געזונט", ממוס, 
פישקע. אאַז איך דערמאַן זיך אַז דו װעסט 
דאַרפֿן צום קייסער דינען גיין, װערט אַ' אין 
ימיר דאָס געזונט", פֿלן 

עס אַנטפאַלט דאָס פּנים. ;אי וָדֶר קינגן 
װערט פֿר נידרן אַלי דײַני פֿײַנד, דשׂ איר 
גזיכטר זיא אי ווערט", יוסיפון, אַמשט 1743, 

2. אָפּגענומען װערן. פֿאַרלירן. פֿאַרשװינדן, 
עס אַי די כּוחות. ,אַז נו אלישׂ ואלק |= פאָלקן 
הורט {!= הערטן דז אליפורני און |= אָזְן הייבּט 


וואש, אנטפֿיל אירן {אינן?} מוט אונ' ראט 


אונ' קאם אין {זיין איין זולכר שרעקן", שמועה 
פון דער ורומי שושנה, קראָקע 1571 (ייפאַ, 
9, 11. ,עס אנטפאלט אים זײַן כּוח דרי" 
ענדיק מיטן מוח", ש. מ. אָסטראָװסקי, אַ רײַזע 
אין עולם התּוהו, װאַרשע תּרמ"ג. ;זײַן ל שון 


אַנטפלט אים, קאן ניקש רידן, ער שטערבּט 


איין רשע איין שלק", עפש, דרך הישר לעולם 
הבּא, פ9פדמ תּמ"ה? 

= פֿאָלק, --פֿאָלקט, 
מאַכן אויס פֿאָלק. , פֿאַראַן יודאַאיסטן װאָס א' 


| אונדז און זעען אין אונדז נאָר אַ רעליגיעזע 


גרופּעי. //נג -- די, -ען. נעאַל. ,דער ווילן 
פֿון אַי", מלך ראַװיטש, איק, 6 


אַנטפֿאַנגען -- אוטװ. --פֿאַנג, --פֿאַנגען. 


אַרכ. 1. מקבּל פּנים זײַן. אױפֿנעמען עמעצן. 


/ בּאַגריסן בּאַגעגענען. ;בּבא דער קאם אים אנט- 


גיגן גיגאַנגן, אוני גר ליפּליך וואר ער אין אַנט- 
פּפנגן", בּבֿאיבּוך, 465. ,צוויי מלאכים בּישוי 
פֿין זיין די דען שבּת גאר אירליך אַנטפֿנגןײ, 
יבּנימינס שבּת-לידי, בּאַלד נאָך של"ך {בּיר, ייִבֹּל 
וווא, 21 ;אונ' דא ער נון צום היז אײַן 
גינג, גאר פֿרײַנטליך אין זײַן פרויא אנט. 
פֿינגײ, ספר משלים, פפדמ 1686. ;אך זײַן זיא 
גיווינטליך גיװועזן שיני קליידר אן צו טאן 
לכּבֿוד שבּת אום שבּת צו אנטפאַנגן מיט 
שׂמחה", מהמ, אַמשט 1722, קלא/1. ,לוי האָט 
... צונויפגערופן זײַנע לײַט צו אַ' דעם גאַסט 


און צו מאַכן פֿאַר אים אַ סעודה", בּאַשׁ. דער 


שטן אין גאָרײ, 

2. אָננעמען װאָס מע זאָגט. אויפנעמען עפּעס. 
,מיט גרושׂר פֿאָרכט זיא זײַן ריד אַנטפינגן", 
װינץ. ,,.. אוני' דער מיט אנטפֿנג פיל גוטר 
יאר", פּראָגבּ, 14 (אַ פֿאַרשפּרײטע פאָרמל צום 
סוף פֿון א בּריוו}. ,אַנטפֿאַנג מיט וואול גיפאלן 
דשׂ גיבּעט פֿון דיא דא אן היישן װאַשׂרי 
|מחזור שלש רגלים, אַמשט 1713, צב/ב. 





אַנטפֿאָר 


,ווארום זאָלשׂטו אַנטפאַנגין דיא ריד פֿון דיא 
לײַט דיא אויף מיך רכילות זאגין", סהמ, 


שמואל א, נז, 1. ,און דו זאָלסט אַ' מײַן תּפֿילה, - 


אַזױ װי דו האָסט אי די תּפֿילה פֿון אונדזער 
מוטער חנה", אָפּאַ, אַליין. 

9. נעמען אויף זיך (א חיוב). ,װען ער דען 
פּסוק זאגט אונ' דז ער ויישׂ װאש ער זאגט, 
זאָ אנטפאַנגט ער אויף זיך דז ער השם יתבּרך 
איבּר אים קיניגט אונ' דאש השם יתבּרך איינ- 
ציג איזי, ספֿר מנהגים, אַמשט 1123, ב/א. עדי 
מילה זאָל זײַן איין צייכן און איין עדות דאָס 
דו האָסט אַי דעם גלויבּן פֿון מיר", צור, לך לך, 

4. בּאַקומען. קריגן. מקבּל זײַן. דר צילט.. , 
ויא אין דער קוניג אובּיל הט אױז גיריכט 
אונ' די שאַנד די ער הט אַנפּפֿנגן", בּבֿאיבּוך, 
0, ,איר זאָלט ניט זײַן אַז קנעכט דיא איר 
הערן דינן אום איין לון צו אַנטפאַנגןײ, חה, 
אַמשט 1716. ,משה האט גיזאגט צו ישׂראל 
דרײַא טאג פֿר מתּן תּורה. . . זיא זאלן זיך אן 
בּרייטן צו אַנטפאַנגן דיא תּורה", אריה ליבּ 
זעליגמן, תּקוני המועדים, פיורדא 1725, ,איין 
מלך האט גישיקט זײַן קנעכט ער זאָל געלט 
אַנטפאַנגן פון זײַני אונטר טאן...", שֹׂהו, 
אַמשט 1723, מג/ג. אי א ר שות -- קריגן א 
דערלױבּעניש. אַי א בּרכ ה -- קריגן אַ בּרכה. 

9. אָנפֿאַנגען. אָנהײבּן. ,איידער איך אַנט- 
פֿאַנג צו עפֿענען מײַן מויל", פֿון אַ תּחינה. 
;האָט אַ' אַ נײַ גליקלעך אומפֿאַרװאָלקנט לעבּןי, 
יעקבֿ ראַװינסקי, דער פֿאַלשער שלדיבּריעף, 
װארשע 1885, 

0. אַרײַננעמען. פֿאַרגיין אין טראָגן. ,װעט 
זי ודי פֿרױן בּלײַבּן אומגעשאַט און װעט אַי 
זאָמען", תּי, בּמדבּר, ה, 28, 

- אַנטפֿאַנג -- דער. ,אין דיזן (פרק) װערט 
דר צילט פֿון דען אַנטפֿאַנג די װעלט פֿון דיא 
גבּארטי פון (אָדם הראשון) אונ' זײַן נאך קומ" 
לינג", יוסיפֿון, אַמשט 1743, 

זונג -- ,אונ' דז דיא אי פֿון דיא תּשובֿה 
אונ' דיא פר געבּיניש פֿון דיא זינד פר האנדן 
איז", חה, אַמשט 1716, קכ/ב, 

דער -- שליח. ממונה. ,פֿינד זיא דער אַנט- 
פנגר פֿון מלך ניט דר הים אום (מס) צו 
געבּןי, מהמ, אַמשט 1722, נא/ב. דער ואר 
דר אַנטפֿאַנגר פֿון דען צינז פֿון דיא שטאט", 
שאר, {. 

אַנטפֿאָר -- אדח. ארכ. זסט-וםתס :2606 
פֿון (אין) פֿאָרנט. פֿאָרויס. ,דא גינגן עשׂ דיא 
יודן מיט דען הידן אַנפֿור", שמואלליבּוך, 
סטראָפֿע 121, ,אונ' װען זיך איין ורוא זטצט 
אויף די ערד אודר אויף איין בּנק ציכט דיא 
פיס צו אַנטפֿאר קוגן דען לײַטן -- דאש איז 
איין גראשׂי אונצוכט", בּראַנט, פּרק יד. ,אויך 
זול מן זי וִדעם ספרן ניט אום װענדן אויף דיא 
אונרעכט זײַט אודר דשׂ אונטרשט אַנטפֿור", 


דאָרטן. 
אַנטפֿאַרבּן -- טרװ. --פֿאַרבּ, --פֿאַרבּט 
(-- פֿאָרבּן). ‏ אַװעקנעמען, בּאַפֿרײַען פֿון פאַרבּ, 


אַרױסציען פֿאַרבּ (פון עפּעס). מאַכן עס זאָל 
פֿאַרלירן (פריערדיקע) פֿאַרבּ. אַי שטאָף. אַי די 
ווענט. אַ' דאָס פּנים. מיט זיך -- אאַלן 


1861 


- איין פֿוגיל דער דא האט פֿיל פֿאַרבּין, אַלזו 
איין מענש װען ער װיל ואז פֿון דעם אַנדרן 
האבּין. אַלזו פרענדיט אוני אַנטפאַרבּט זיך זײַן 

- גיזיכט", צוכט. 

אַנטפֿאָרגײין -- אוטח. ארכ. גײן (זיך 

שטעלן) פאָרויס. ,... האט זיך דאש שיף דר 
הובּן אוני איז אנטפאר גנגן", שי, אַמשט 1770, 


אַנטפֿאָרן -- אוטו. --יפֿאָר, בּין --פֿאָרן, אַרב. 

| װײַט אַװעקגײן. אויסמײַדן. ,דוד אונ' דיא זײַנן 

קענן אונז ניט אנפּפארןײ, שמואל-בּוך, סטראָפֿע 
7 - 

אַנטפורעמען -- טרו. -פֿורעם, -פֿורעמט, 
צעשטערן (מאַכן עס זאָל פאַרלירן) דעם 
פורעם, אַװעקנעמען פֿון עפּעס דעם פֿורעם. 
;גענומען און אַנטפֿורעמטײ, הל. אויך: -- פאָ- 
רעמען. 

אַנטפֿינדלעך -- אַדי. אַרכ. פֿילעװדיק, שִפַיי 
רעװדיק. װאָס איז זייער סענסיטיו, 


אַנטפֿינדן -- אוטװ. --פֿינד, --יפֿונדן. אַרב. 
אױפֿנעמען, דערשפּירן, דערפֿילן עפּעס מיט די 
חושים.. ,,אַי בּאַגעגנט מען טייל מאָל אויף 
איבּערצוגעבּן דאָס דײַטשע 1468}/תס, 

- מו, װפֿאַ, 1939, 4, הונג. אַנמפֿינען-- 
אַרכ. דזו אױסגעפֿינען -+. 


אַנטפֿינצטערן זיך -- אוטו. ער זיך, זיך 
-- פינצטערט.. פון זיך װערן אויס פֿינצטער, 
ווערן צוריק ליכטיק. ,אַנטפינצטער זיך, פֿאַר- 
לאָשן אויג, װער קלאַנגיק, מײַן געהער", סוצ, 
יוִדישע גאַס. | 


אַנטפֿלאַמען -- טרו. --פֿלאַם, --פֿלאַמט, 
| 1 אױפּפלאַמען. אָנצינדן,. מלל פֿאַרטײַטשט 
'לחרחר ריבֿ' (משלי, כו, 21); שענטפֿלאמין" 
וַתּי: קאָנצוצינדן"ן. ;א פֿײַער האָט דיר געזאָלט 
אַ, איידער איך בּין געקומען מיט דיר צוזאַ- 
מען", א. בּ. רוף, דער שיכּור . . ., װאַרשע 1871, 
2. בּאַפֿרײַען פֿון אַ פֿלאַם. מאַכן עס זאָל װערן 

אויס פֿלאַם. אַי דעם שײַטער. ‏ אַנטפֿלאַמט 
-- אדי. עאַי אין ליבּע אין די שטאַרקסטע 
מאַנעס-ײאָרן", מלך ראַװיטש, נאַקעטע לידער, 
וװוין 1921, 


אַנטפֿלוכט -- דער, }. ארכ. ?םס :1486 
184ט. אַנטרינונג. ,זאגט ירמיה צו גאָט: 
דוא בִּישׂט גאָט מײַן שטרק אונ' מײַן פֿעסט- 
קייט בּישׂטו אוני מײַן אַי בּישׂטו אן טאג פֿון 
דר צרה", סהמ, ירמיה, טז, 19, 


אַנטפֿליגלען -- טרו. -גל, -יפֿליגלט. ‏ בא 
פֿרײַען פֿון פֿליגל, אַװעקנעמען, צונעמען פליגל, 
אי דעם אָדלער. אַנטפֿלינלם -- אַזי 
;אויף שטראַלענע בּריקן פֿון שטערן צו שטערן 
װאָגלען מחשבֿות --- מלאכים אַיי, י. מאַניק. 


אַנטפֿלײישן -- טרו. --פֿלײש, +-פֿלײשט. 
1. בּאַפֿרײַען פֿון פֿלײש. מאַכן עס זאָל בּלײַבּן 
בּלױיז בּיינער. אי די הינער. 
מער קיין פלייש װי א שפּײַז. אי די טעגלעכע 
דיעטע פֿון די אַרעסטאַנטן. אַנטפֿלײישם 
-- אַדי. ,פּאַפּירענע סקעלעטן, לאַנג אַיע", סוצ, 
היימיש, מײַ 1959, . 


| 2, ניט ניצן . 


אַנטפֿרעמדן 


אַנטפֿליִען -- אוטו. --פֿלי, -פֿלױגן. אַרב. 
(68ס11ט) מסונט-וםס :2:06. 1. אַנטלױפֿן 
אַנטרינען. ;מיר הבּן אין גיבּונדן, ער קאן אונז 
ניט אנפּפליהן", בּבאיבּוך, 264. קאונ' דשׂ זיא 
דאר דורך גאַנגן זײַן דיא ישׂראל אין דער 
טרוקנוס צו אַנטפליהן פֿור אירן פײַנדן, 


| יוסיפֿון. אַמשט 1661, רעט. ,דען איר כּישוף 


וואר דז קיין קנעכט קענט אנטפליהן פֿון זײַנם 

הערן", מחזור שלש רגלים, אַמשט 1713. ,אונ' 
ער אַנטרינט.. . אונ' ער אַנטפֿלוך נאך דוד", 
-סהמ, שמואל א, כב, 20. ,קענסט זיי וָדי טױבּןן 
! אָנרירן מיט דײַן האַנט. זיי װעלן נישט א", 
רייזל זשיכלינסקי, ‏ שװײַגנדיקע טירן 
2 אױסמײַדן. עװײַל דער מענש יוא תּשובֹֿה 
קאן טאן. . . דען גיהנם צו אַנטפליהן", צוכט. 
זאונג -- ,עֶשׂ וואר קיין ענטפליהונג נוך 
קיין הילף", יוסיפֿון, אַמשט 1661, רעח, 


אַנטפֿעדערן -- טרו. -ער, --פֿעדערט. בּאַ 
פֿרײַען פון פעדערױי אָפּרײיניקן פון פעדערן. 
אַי די הינער. 

אַנטפֿעטן -- טרו. --פֿעט, -פֿעט. 1. בא 
פרײַען פון פעטןס). אַװעקנעמען, אָפּרײניקן, 
אַרױסציען דאָס פעטע. ,בּאַנוצן מיטלען, װאָס 
אי און ציֶען אַרױס דעם איבּערפֿלוס פֿון אויל, 
װאָס די הויט פֿאַרמאָגט", פֿאַָר, 1965 או14, 
2. מאַכן מע זאָל פֿאַרלירן װאָג. אַנשטאַלט צו 
אִי. איך מיט זיך. 

אַנטפֿעלקערן -- טרח. יער, --פעלקערט. 
1. מאַכן עס זאָל װערן קלענער די בּאַפֿעל- 
קערונג. ,אויך די דעראָבּערונג פֿון אַמעריקע 
דורך די שפּאַניער, װעלכע האָט אַנטפֿעלקערט 
די איבּערישע האַלבּ-אינדזל...", ר. ראָקער, 
נאַציאָנאַליזם און קולטור, בּ"א 1949. 2. (מיט 
כּוונה) אױיסראָטן, אומבּרענגען די בּאַפּעלקערונג 
פֿון אַ לאַנד, שטח, דורך גענאָסיד אָדער דעפּאָר- 
טאַציע, -|נב, 

אַנטפֿע'רן -- טרח. /ער, --פֿערט. אַרב. 
(מס)מעסט-4םס :24206. דערװײַטערן. אויס- 
מײַדן. ,אַך. בּײַא זײַנם נמן צו שװערן דשׂ 
קיינשטו װאָל אַ, ספֿר חיי עולם, פֿרײַבּורג 
3 ופֿשון. מיט זיך -- איוא מער איך 
מיין דאז איך מיך װויל פון דער שיני דאניליא 
אַנטפֿערין, יוא מער װער איך פון איר ליפ" 
שאַפּט בּיקרענקיט", גה, 281, 

אַנטפֿרוכפּערן -- טרו. -ער, --פֿרוכפּערט. 
אַװעקנעמען, צונעמען פרוכפּער(ד)יקייט פֿון 

| עפּעס אָדער עמעצן). מאַכן אויס פרוכפּער(דזיק. 
אִי א בּאָדן. |נב, 

אַנטפֿרירן -- טרו. -יפֿריר, --פֿרירט. בֹּאַ 
פרײַען עפּעס פֿון אײַז, פֿון זײַן פֿאַרפֿראָרן, 
אײַנגעפראָרן. אַי דעם אײַזקאַסטן. אַי דאָס פלייש. 
דונג, 

אַנטפֿרעמדן -- טרו. --פֿרעמד, -יפֿרעמדט. 
אַרכ. פֿאַרפֿרעמדן. אָפּפֿרעמדן. מאַכן פרעמד. 
,דארום זי מיך ור לוסן אונ' האבּן די שטט 
אַנטפֿרעמטײ, שעריר, יט, 4. ,... אירי צייכן 
וואש זיא האבּן גיזאגט זײַט איר ניט אַיײ, סהמ, 
איוב, כא, 29. ,אונ' נעמיט ונעמטן ער בּתּי ‏ 
ניט זוא נעמיט ער איין װילד פֿרעמדי זא 





אַנמצויי" 


ואַזױן איזט דאז גאַנצי בּית אַנטפֿרעמט", גה, 
1. טיט זיך -- ,... דא שטונד אויף יוסף 
| הצדיק אונ' ער ענטפרעמדט זיך צו קיגן זײַן 
בּרידרן", יוסיפֿון, אַמשט 1661, ;זיא קאם אין דר 
טיר, אונ' עֶר זאגיט: קום, װײַבּ, ווארום בּישטו 
דיך אַי, סהמ, מלכים א, יד, 7. ,אונ' דער זיך 
אַנטפֿרעמד פון דער תּורה אוני מצות (בּהעיפֿט) 
אז זיא װעק פליהט פון זיא דר לײַבּ דאש 
| מיינט װען זיא שטערבּן", מחזור ר"ה ויו"כּ, 
| הומבּורג 1721, קלו/א. -/נג, 
אַנטצװיי! -- אַדװ. אַרכ. אין (אויף) דער 
העלפט. אין (אויף) צוויי (חלקים). אנאך איין 
(טעם) היישׂט זארום (לחם עוני) דען װען איין 
| (עני) קומט בּעטלן פֿר איין (עשיר) זײַן טיר, 
גיבּט מן אין קיין גאַנץ לאבּ בּרוט, נייארט 
איין שטיקליין, דרום בּרעכט מן דיא מיטלשטי 
(מצה) אנטצווייא דז (טעם) האלבּן", עפּש, סיי 
דור תּפֿילות, אַמשט תּק"ח, קמג/ב. 
אַנטצװוײַפן -- טרוו. -"צװײַג, --צװײַגט. אָפַּ 
בּרעכן צװײגן. אורח פֿאַרטײַטשט 'מסעף' 
- (ישעיה, י, 33); ,ענטצװײַגט, בּרעכט אֲפֹּ" 
וְתּי: ,בּרעכט אָפּײן, 
אַנטצווייען -- טרו. --צוויי, --:צװוייט. צצז 
טיילן, צעשפּאַלטן אין צװויי טיילן. אַ' דעם 
רעפעראט און פארענדיקן אים נאָכן איבּער 
רײַס. האונג -- ,זײַן געפֿיל פֿון קערפּער- 
לעכער און פּסיכישער א'", שנ, ה. לייויק. 


אַנטצױבּערן -- טרו. -ער, -צױיבּערט. בּאַז 
פֿרײַען פֿון צוױבּער. אַװעקנעמען (פֿון עפעס 
| אָדער עמעצן) דעם צױבּער. ,קאַניבּאַליזם אין 
דערפאַר מעגלעך נאָר אַדאַנק דער פעאיקייט 
דאָס צױבּערהאַפֿטע צו אַ", גרינ, מענטשן און 
װערטן, נ"י 1953, 7 1, ,אונדזער דערציאונג מוז 
- פאַר יונגע קינדער בּאַניצן אַ געװיסע סטראַי 
טעגיע פֿון בּאַצױבּערן און אַ'... װײַל זי קאָן 
ניט פאַרבּאַהאַלטן אויך די שאָטנדיקע מאָמענטן 
פֿון אונדזער סאָציאַלן סדר", ח. בּעז, אונדזער 
דור מוז אַנטשײזן. //נם8, | 
אַנטצוימען -- טרו. -'צוים, --צוימט. בֹּאַי 
פרײיען פון צוים. אױיסשפּאַנען. אי א פֿערך. 
| דונג, | | 
אַנטצונדן -- אדי, פּאַר אַנטצינדן -+. דטשמ, 
אָפֿט געניצט. /. אָנגעצונדן, אינפֿלאַמירט. 
רויטלעך און געשװאָלן. .דער דאָקטער האָט... 
געזאָגט, אַז אירע אױגנלעפּלעך זענען א"י 
אָפּא, אונטערװעלט. 2, אױפֿגערעגט, אױפֿ- 
גערייצט, אױפֿגעפלאַמט. עערשט געוועזענע און 
באַלד פֿאַרשואונדענע -- זוך איך זיי מיט 
בּליקן מיט א'ענע", אֹל װ, אױפֿן אַש. ‏ א' 
װערן -- אַי װי פון כּעס. - 
אנטצינדונת -- די, -ען, דטשמ, אָפֿט געניצט, 
קרענקלעכער צושטאַנד מיט היץ. אָנצינדונגי 
-אינפלאַמאציע, פֿאַרצינדונג. ,גאָט װעט דיך 
שלאָגן מיט שוינדזוכט און פֿיבּער, מיט אַ' 
און פֿיבּער", זלמן שזר, טמז, 1964 וא 29, פֿיג. 
,פֿרײַ פֿון דער דאַזיקער שאַרפֿער א' בּלײַבּן 
| = יענע שיכטן פֿון דעם ניטייידישן פֿאָלק װאָס 
 |‏ שטייען דרויסן פֿון דער קאַמערציעלער און 
פּראָפּעסיאַנעלער קאָנקורענץ", זשיטוע, נ"י 


- 1917, / א ויג ןאי 
אי. לע בּ ע ר-אַ'. 
אַנטציעדן -- טרו. -יצינד, --צונדן. :1676 


אַנטציקונת -- די, -ען 


162 


האלדזאַ. לונגעך 


68 דטשמ. 1. שאַפֿן אַן אַנטצינדונג, 
מיקראָכּן װאָס קענען אַי. 2. -+ אָנצינדן, 23. 


אַנטציען -- טרװ. --צי, --צױגן. :2406 


תס00-2160. אװעקצ;ען. צוריקצלען. אָפּהאַל- 
טן,. מלל פֿאַרטײַטשט 'הוקר רגלך' (משלי, כה, 
17 גענטציה" {תּי: ,מאַך דײַן פֿוס זעלטןײן. 
אי דעם צוטרוי צו דער רעגירונג. מיט זיך 
--- אָפּגעװאױינען זיך. אָפּהאַלטן זיך. ,ווערטער 
װאָס מע הערט שטענדיק פון דער סביבה קריצן 
זיך אײַן אין מוח און מע קען זיך פֿון זי 
ניט אייי, נ. זיסקינד, יושפ צשאא, 1., | 


אַנטציפֿערן -- טרו. -ער, --ציפערט. דע 


קאָדירן. דעשיפרירן. אױפֿדעקן דעם אינהאַלט 
פון אַ געהײימשריפֿט, אַי אַ פאַרפּלאָנטערטן און 
מיסטעריעזן כּתבייד. ,. . . דײַנע פֿײיגל א' די 
בּשׂורה פון אַ גײַסטיקע דערלייזונג", מר שו 
,אײַער בּריוו האָבּן מיר נישט געקאָנט אָפַּ 


דרוקן, מחמת מיר האָבּן אים בּשום-אופֿן נישט 


געקאָנט אַי, טמז, 1965 װ  ,20‏ זנב, 

בּאַגײַסטערונג. עק- 
זאַלטאַציע. בּאֲָוואונדערונג. התפּעלות. אַרויס- 
רופן אי. ,װאָס פאַר שטראָמען פֿון פרייד, פֿון 
מענטשלעכער א' מיט דעם מענטשן, פלעגן 
אַרומנעמען אײַך, בּעת פֿאַר אײַך פֿלעגט זיך 
פלוצלונג אױפֿעפֿענען זייער גאַנצע נשמה", 


יזשיט שו, ג"י 1919. שהאָט ער אָנגעטראָפֿן 


אויף ר' ישכריבּערס אויגן, װאָס האָבּן אים 
בּאַטראַכט מיט ליבּשאפט און א', נאָמ, 'דאָס 
רבּישע אייניקלי. , מיר איז פרעמד די אי פֿון 


| זיגער, װאָס האָט די געשיכטע מיט שטראַלן 


געװעבּט", אֵל, ייִדיש'. , זײַנע האָר זײַנען די 
מיידלעך שטארק געפֿעלן געװאָרן, זיי פֿלעגן 
אים רײַסן די האָר אַפילן פאַר אַ, ייז, דערי 
ציילונגען 


אַנטציקט -- אַדי, פּאַר אַנטציקן (זיך) -+, 


,;שטום, בּאַזיגט, אַ'י, פאַלט צו די קני פֿון 
גרויסן מאַן די שיינע מטרוניתא", יהואָש, 
ידי מטרוניתא'. , און נאַמבּערג -- יונג און 
בּלאַנד און טיף, ער רעדט נאָך אלץ אַײ, אַר, 
'די שבּתים בּײַ פּרצן. ,א ליכט-איער שװעבּט, 
אין גאָלד און בּלאַקײט אויסגעװעבּט, פון הימל 
הויך און רופֿטײ, אַל וו, 'די זוך. ,יענע שטילע, 
אַיע מינוטן װאָס ער פֿאַרבּרענגט אין דער 
געזעלשאַפּט פון גוטע בּיכער", שנ, קריטיק 


און קריטיקער, 


אי זײַן 6 װערן -- זײַן (װערן) א' 
פֿון... . זײַן אַי און אַנטבּאָקט (-+), שפּאַסיק 
װוש. ,געװיס, קאָן קיין מענטש ניט זײַן א' 
פֿון אַלע דערשײַנונגען װאָס זײַן פֿאָלק האָט 
אַרױסגעבּראַכט אין זײַן עבר", זשיט !, נ"י 
2, !,האָט די געליבּטע כּלה דעם בּריוו גע" 
קריגן, איז זי אי געװעזן", װײַס 1 'דער אָרע- 
מער יונגי. ;אַז {ערן. . . זאָל אַזױ אי װערן פֿון 
אײַער שפּילן דאָס איז מער װי איך האָבּ דער" 
װאַרטײ, ספּ, סודות. | 
-ערהייט. ה-קייט -- אַרױסװײַזן א 


אַנטקומען 


אַנטציקן -- טרחו. --ציק,. -יציקט. :1476 
(מ20086) 601-200860. אַרײַנבּרענגען עמעצן 
אין א געהױבּענער שטימונג, אין התפּעלות, 
בּאַגײַסטערן. אַרױסרופֿן פרייד און בּאַואוני 
דערונג (מיט געוויסע שטריכן, אויפטוען, פּער- 

| זענלעכע מעלות אע), אי מיט שיינקייט, מיט 
חן, מיט א געשמאַק אין אָנטאָן זיך. אַ' מיט 

- חכמה. אִ' דעם עולם מיט א גײַסטרײַכער 
לעקציע, מיט אַ קאַנצערט. עדו אַנטציקסט מיל- 
יאָנען גוייִם, און רייצסט זיי און בּאַגליקסט?, 
אֵל, ידי מאַדאָנץי | 
מיט זיך -- זיך גיך אַ' און גיך זיך אנ" 
טוישן. ,אַנטציקט זיך װי א קינד מיט.., אַן 
אומבּאַקאַנטן שרײיבּער", יק. ,איך בּין א זון 
פֿון װאָך, אַנטציק מיך ניט פון זונפאַרגאַנג 
| און זעלכע זאַכן נאָך", אַר, 'סענטימענטןי. עער 
האָט זיך ניט געװאַלט אי פֿון די גרויסע הײַזער 


און גאַסןײ, ייז, משפחה קאַרנאָװסקי --צי- 

קנדיק -- אַן איע שינהייט, לאַנדשאַפט 

אאַזון. ' : 
אַנטצירן -- טרו. --ציר, -צירט.- אַװעקי 


נעמען צירונגען. מאַכן עס זאָל זײַן אָן (בּא) 
צירונגען. א' דעם יובל-ישריפֿט. אַי די בּינע, 
אַנטקאַלכן -- טרוו. --קאַלך, --קאַלכט, בֹּאַי 

פֿרײַען פֿון קאַלך. אַרױסצי;ען, אַװעקװאַשן, 
אוועקקראצן פֿון עפּעס דעם (איבּעריקן) קאַלך, 
א' די װענט. אי די וארבּלען. פיג. אי דעם מוח. 
אַנטקאַנאַניזירן -- טרו. ‏ זיר, --קאַנאָנײ 
| זירט. נעאָל. מאַכן עס זאָל מער ניט זײַן 
קאַנאַניזירט, ,זיי מעגן אי דאָס װאָס זיי האָבּן 
קאנאַניזירט", מ. גראָסמאַן, היימיש, אָקט' 1961, 
אַנטקומען -- אוטו. --קום, בּין -יקומען. 
1. אַנטלױפֿן. אנטרינען. פֿאַרשװינדן. ניט װערן. 
| פֿרײד, זאָרג קענען בּאַלד א'. קאיך זוך אים 
אַרום און ער איז גאָר אַ". ;דער סדר פון 
אַנדרי מלכים איז װען זיא אין דיא מלחמה ציהן 
דא גענן זיא צום הינטרשטן דער װאַרטן װען 
- עשׂ צום לױפֿן קומט דז ער בּעשֹׂר אנטקומן 
קאןי, מחזור שלש רגלים, אַמשט 1713, ;זי 
שלעפּט זיך אַרום איבּער פּוילן זוכן איר אַיעם 
מאַןײ, ייט, פּוילן וו. ,דיר-:נישט מירינישט אַ', 
צייט, מטטרון. עדי אַלטקײט אנטקומט, די 
קנייטשן אױפֿן פּנים גלײַכן זיך אויס און די 
שװאַרצע אויגן נעמען פלעמלעך", אָפֹּא, אין 
א קעלערשטוב'. 2 

2. זיך אויסדרייען פון עמעצן: אויסמײַדן 
עמעצן אָדער עפּעס. זיך ראַטעװען פֿון עמעצן. 
אי פֿון אַ סכּנה. אי פֿון א בּאַגעגעניש מיט א 

- נודניק. ,אוני זיא ליפן מיט אַננדר גישװינד 
אונ' בּלד אוני זיא זײַן דעם יעגר אנטקומן", 
ספֿר משל הקדמוני, פפאַ, יאָר? וייבּל ווואן. .דער 

געלער זוכט זיך א לויז אָרט צו אַ'", װײס, 
װירקלעכקייט, װאַרשע 1925. ;מיר איז ניט 
גוט בּיז צום בּרעכן, נאָר איך קען פֿון אִים 
ניט אייי, חג, דער מאַמעס שבּתים. 

א װערן -- פד. ,די פֿרױען בּיידע װי 
זײַלן פֿאַרשטאַרט, אײַנגעקאָרטשעט, די הענט 
זענען װי אי געװאָרןײ, י. מ. ניימאַן, שבּתיאויבּס, 
װאַרשע 1923. ,וואו איז ער ערגעץ אי געװאָרן 

פֿון אונטער דער האנט?ײ, פ. בּימקאָ. 





אַנטקײטלען '. 


אַנטקײטלען -- טרח. טל, -קיטלט, 
1. בּאַפֿרײַען פֿון קייטלעך (קייטן), אַ' די 
|הענט, - /2. איבּעררײַסן אַ קייט. בּאר התורה 

פֿאַרטײַטשט 'לא ירחק חבֿל הכּסף' (קהלת, יב, 
6 ;עס זאָל ניט ענטקעטילט װערן די זיל- 
בּערנע שנור" (תּי: ,איידער די זילבּערנע שנור 
װעט צעריסן װערזיץ. 9. עפֿענען װאָס איז 
פֿאַרקײטלט, אי א טיר, 


אַנטקלײדן -- טרװ. *יקלייד, *יקליידט, 
! אױיסטאָן. אַװעקנעמען, ארונטערנעמען, אַרונ- 
טערצלען, אַרונטערװאַרפֿן קליידער. אי די קינ- 
דער. /נב, 


אַנטקנױלן -- טרו. -יקנויל, --יקנוילט, פֿ|- 
נאַנדערקנוילן, אויפוויקלען. אױספּלאַנטערן. אַ' 
דעם קנויל שפּאַגאַט, פאָדעם, װאָל. א' א פֿאַר- 
פּלאַנטערטן עסק, ענין. אַנטקנילט -- 
אַדי. קאַי װי א ריזיקע, קרויזיקע שלאַנג, דער 
ווינט איז אַרויס פֿון זײַן ענגן געפֿאַנגײ, אַלֵף 
כּץ, איק, פּסח תּשייט. 


אַנטקניפֿן -- טרוו. -יקניפּ, -יקניפּט. אױיפֿ 
קניפּן, אויפקניפּלען. אויפבּינדן. אױפֿפּלאָנטערן, 
;װאָשׂ גאָט טוהט בּינדן, קן דער מענש ניכט 
אנטקניפּפן", מאַרשן, לשון זהב, אַמשט תּצ"ך, 
זונג. = אויך: ='קנופּן, 


אַנטקעגיק -- אדי. נעאָל. אַנשטאָט אַנט- 
קעגנדיק. ,און איבּער מענטשן און געגנטן און 
איבּער װאָלקנס אַיע -- פֿינקלט מײַן בּלאָץ 
קרוין", סוצ, װאַלדיקס. 


אַנטקעגן -- פרעפּ. דזח קעגן, אַקעגן. 
1. װײַזט אויף דער בּאַציאונג פֿון אַק צגנד- 
| קײט, קעגגערישקייט, אויף א פײַנדלעכן 
אײַנשטעל, אויף אַ סתּירה. אַרױסטרעטן א' 
שׂונא. זיך בּונטעװען אַי פּריץ. זיך שטעלן אי 
מסור, קאָנקורענט, פּאָליצײ, רובֿ דעות אאַזו. 
בּרענגען ראַיות אַ' עמעצן, קעגן יענעמס מאָ- 
טיוון. זיך פֿאַ ר טײדיקן אי אַן איבּערפאַל, 
אָנפֿאַל אע. העצן אַי ייִדן. ריידן אי עלטערע, 
,אוי, אונדזערע פּוילן זענען אַי ייִדן", פֿל. ,האָט 
מען אונטערגעשיקט שיפֿן מיט חייל אִ' דיזץ 
מורדים", אמד, דיא װיסטענײא זאַהאַרא, ווילנע 
8 /אַ' זייער אייגענעם שׂכל, אִ' זייער 


אייגענעם רצון רעדט אין זיי דער כּוח פֿוך ‏ 


אטאוויזם", אלחנן קלמנסאָן, דאָס לעבּעדיגע 
װאָרט, קיַעװו 1910. ער האָט זיך געשטעלט 
אי איר, װי איינער װאָס װיל װײַון אַז ער איז 
אַ תּקיף", ספּ, גליקליכע און אומגליקליכע. 
,... װאָס מע װאָלט געקענט אײַנװענדן אַ' אַזאַ 
שריט", זשיט או, נ"י 1919. ,בּלויז קנאה, 
געלט-װירטשאַפט אַי נאַטור:װירטשאַפֿט, שטאָט 
אי דאָרף", קאַר וו. ,געבּליבּן כ'בּין מיט ליד אַ' 
מײַן שיקזאַלײ, ראובֿן שטרובּעל, ‏ בּאַשערטקייט', 

סובּ -- ;דו בּיסט צעבּייזט..., צערייצט 
פֿון טויזנטער אַ'יס", האָפֿ, אין טאָװל פון װענט. 
;אָ גרויסער מײַן אַיֵי, פּמ, סתּם. 

2. װײַזט אויף אָרט װאָס איז אויף אַן 
אַנדער זײַט (גאַס, טײַך, גרענעץ אאַזו). װײַזט 
אויף סיטואַציע פֿון קעגנאיבּער, װיזאַװי, פּנים- 
אל" פּנים. בּלײַבּן שטיין אַי דעם הויז. אַ הויז 


ליכט, װאָס שמעלצן איז א 


1003 


אַי אַ הויז. אַ אלד א' דעם טײַך.. זיצן א' מאַן. 


;זי ואוינט אי איר שװעסטער". גזיַי שטייען 


איינער אי דעם אנדערן, קוקן זיך אָן און פֿאַלן 
|איינער דעם צוייטן אין די אָרעמס". ;נאָר 


מײַן בּילד װעט אים א' שטיין", פֿל {פרעפ אַ' 
קומט אָפֿט נאָכן װאָרט ,איין שיני שטט 


שטונד אין אַנטגיגן", בּבֿא'בּוך, 90. האָבּן די 


ליכט אָנגעהױיבּן זיך צו שמעלצן..., מײַנע 
כאַפּט א קוילעטש, לייגט אַ' די ליכט ... עס 
העלפט ניט. די ליכט --- קאַפּיקאַפּ-קאַפּײ, ממוס, 
טאַקסע. {שטעלן די שבּתדיקע חלה אַי' בּענטש- 

אַ סגולה זיי זאָלן 
אויפהערן שמעלצן און גלײַכצײַטיק א דער 
מאָנונג אַז עס איז פֿרײַטיק-צונאַכט און מע 
טאָר ניט פֿאַרריכטן די ליכט.ן ,אַ' דער טיר 


- שטייען װארשטאַטן?, יר |, 


- 9. װײַזט אויף אָרט, דירעקט און אומדירעקט, 
בּײַם פאַרקלענערן דעם אָפּשטאַנד. װײַזט אויף 
יעדער מין צײַטװײַליקער פּאָזיציע. בּײַַם בּײַטן 
אַ פּאָזיציע װאָס אין בּעסער, בּאַקװעמער, 


! אַרױסרײַטן אַי דעם חתן. לויפן אין גאַס אַ' די 


מוזיקאַנטן. ,איז ער (דער דראַכזן אויש גגאַנגן 
די פּריזאנט אַנטקיגן אונ' עפניט זײַן מויל. . ,", 
יוסיפֿון, פיורדא 1764, ח"בּ, ח/ב. ,משה האָט 
אויז גצויגין ישׂראל גאָט אַנטקיגין", שׂה וו, יב, 
;האָט ער גענומען די פֿאַטשײלע און האָט זי 
אויפגעהויבּן א' דער זון, האָט ער איבּער: 
געלייענט .. .ײ, נחבּ, 'מעשׂה מאַבידת בֹּת מלךי, 
;די זון זאָל מיר נישט געװען זײַן גלײַך אַ' 
פּנים", ממוס, פישקע. , פאַר די אויגן, אי דער 
בּלענדנדיקער שײַן פֿון לאָמפּ, זײַנען געפֿלויגן 
בּלאָע רעדער", װײַס ו, 'דער אָרעמער יונג', 

4. װײַזט אויף א צ = ט (װאָס דאַרף אָנקו- 
מען,. װאָס איז שוין נאָענט), אַ' אָװנט זיך 
לאָזן צוריק אַהײם, *ניט אַי נאַכט געדאַכט -- 
ווען מע דערמאָנט אָװנטצײַט אָדער בּײַנאַכט 
אַזעלכע װערטער װי: בּית-עולם, מת, א נאָמען 


יפֿון א געשטאָרבּענעם װאָס מע האָט װעגן אים 


געהאַט א שלעכטע מיינונג. בֿײַם בּאַצזײכץ: 
נען די נאַכט צװישן צוויי טעג: דאָס איז גע- 
שען אין דער נאַכט פֿון זונטיק אַי מאָנטיק", 

9. װערט געניצט מיט בּבּ: װעגן, בּנוגע צו, 
לגבּי, אין פֿאַרגלײַך מיט (צו). אאַי װאָס האָט 
איר עס געזאָגט?* עאַי דעם װאָס איר זאָגט. . .י 


;אַי אים איז זײַן בּרודער א גרויסער מענטש' 


(חכם, בּרידעת אע)". *בּלעם איז געװען א 
הונט אי אים = ער איז ערגער פון בּלעמען. 
,דער פּײַניקער קען אַמאָל זײַן אומבּאַהאָלפן 
אי זײַן קרבּן". ,ער האָט זיך פֿאַרזינדיקט אי 
פֿאָטער". ,אַלע נביאים לגבּי מדרגת משה זענען 
געװוען װי א בּעזיאַנע אי א מענטשן", נוצ װ, 
קלו/א. ,װוען מע זאָל אַװעקשטעלן די אונטער. 
אײַנטײלונגען פֿון פֿילאָסאָפֿיע ... איינע אי 
די אַנדערע אָדער אַ' דער גאַנצער, קומט 
אַרױס...*, מעריסאָן איבּז, ה. ספּענסער, די 
ערשטע פרינציפן, װילנע 1937. ;אַ' משהן, 
װאָס דאָס מיינט א' דער בּחינה פון דעת...", 
תּניא, 240. ,לויט גאָגאָל זײַנען די אוקרײַנער 
רוצחים און שיכּורים צדיקים א' ייִדן", יג, 
איק, 1964 וו 28, 


אַנטקעהן --. אַדו. 


אַנטקעגנאַרבּעטן 


אין דער ריכטונג, אָרט, 
אָנגעװיזן בּײַ אַנטקעגן, פרעפ, בּבּ 1 -- 3. ,רעד 
ניט אַיֵ". גאָט די. מעדכען װאָס שטייט אי 
אָטאָ שטייט זי ניט װײַט פון מיר", 9ל. , טרײיַבּ 
מיך, זונען-װינט, צו אײַך אַ, קװ, לידער און 
פּאָעמעס. ;אַ' טאַנצט דער גרויער װינט, צֵצָי 
לאָזן בּרייט די פּאַלעסײ, הֶר, אין שענסטן טאָג 
פון האַרבּסט. עהאָט איינער... אויסגעשריגן 
און אַ טריט געמאכט אַיי, װײַס, דאָס שטעטל. 
;די קעגנערישע בּרעגן, צו קומען א' אין 
פרידן צוזאַמען זיך שליסן", האַל, מײַן אוצר, 
מאָסקװע 1966, , צו קידוש-לבנה שפּרײַזן חבּד" 
ניקעס, און א' --- װײַבּער פֿון אלזשיר", יעקבֿ 
פֿרידמאַן, פּאַסטעכער אין ישׂראל, תּּ"אָ 1953, 
,קיינער װעט אַרױסגײן מיך בּאַגריסן װעט א"י 
רוב, חורבן פּוילן 


אַנטקעגן, אַנטקעגפ -- קאַנװערבּ (פֿאַרבּונדן 


מיטן אינפֿ און פּאַר, בּאַזונדער און נאָכן שטאַם 
אין אימפּ און איצ), גיט צו 33 דעם שטאַם 


פֿון װערבּ בּהסכּם מיט בּבּ פֿון פרעפּ אַנט. 


קעגן, בּבּ 1--ג, און אַדװ אַנטקעגןף 
דאָ איז פאַראַן א (און אָפֿטמאָל אינגאַנצן 


ניטאָ. קיין) דינער אונטערשייד אין בּ צװישן 
אַדו און קאַנװערבּ: לױפֿן אַנטקעגן און אַנט- 


קעגנלויפן -- בּײַם אָד װערט די ריכטונג גע 
געבּן א בּיסל בּוֹלטער; אַזױי אויך: געלאָפן 
אַנטקעגן און אַנטקעגנגעלאַפֿן 

אין אימפּ און איצ קען מען בּאַטראַכטן אָט 
דעם אַנטקעגן הן װי אַן אַדװ הן װי א קאָנװערבּ: 
לויף (װאָס גיכער) א'! איך לויף (הענדעם. 


פּענדעם) אי 


בּאַטײַט פֿון די ווערטער װאָס 
ווערן ניט אױסגעמײַטשט = 
דעם ערשטן אות פֿון שטאַם און 
האָבּן אין זינען בּ פֿון קאַנװערבּ, 


אַנטקעננאיבּער -- אַדױ 4 פרעפ. זזו 


אַנטקעגן, פרעפּ, בּ3 1--3. אויף דער צװיי- 
טער, אנטקעגנדיקער זײַט. װיזאַװי. קויפן עפּעס 
אין קראָם אַי. די װאַנט פֿון אַ'. ;זי האָט... 


די טיר ... געלאָזט אָפֿן שטיין אַ' מײַנע", 


װײַס וע, אָפּגעשטױסן. ,מרדכי האָט זיך גע- 


יזעצט אי דעם געעפֿנטן קיכטירלײ, רחל קאָרן, 


ערד. , איר א' זיצט אין שטובּ בּײַם אָפענעם 
פֿענצטער", חג, טמז, 1962ו226. -דיק - 
אדי. ,ער זעט װי אין אָפֿענעם פענצטער פֿון 
אֵין רבּין...*, װײַס װ, דער איבערגאנג. 
,פון דער איער זײַט װאָס האָט בּיז איצט פֿאַר- 
דעכטיק געשוויגן, האָט זיך א שאָט געטאָן 
א האָגל פֿײַער", כאַים זילבּערמאַן, װי לאַנג איז 
עס געװענ?, מאָסקװע 1948, 

א8'אײילן א'אינטריגירן 


אַנטקעננאַרבּעטן -- אוטו. -עט אַנטקעגן, 
= געאַרבּעט. {פּערזאָן אין דאַטיװן, 


אַרבּעטן 
מיט אַ פֿאַרקערטן ציל, כּוונה. טאָן א קאָנטער- 
אַרבּעט. אַרבּעטן קעגן עפּעס אָדער עמעצף 


(,... געשיקט געװאָרן קיין אַבּיסיניע צו די 


פֿאַלאַשן, זיי צו שטאַרקן, בּאַפעסטיקן זיי אין 
ייִדישקייט און אַ' די מיסיאָנערן", צייט, טמ 
7 וט 14. 





אַנטקעגנבּרענגען 

אַ'בּאַװאָפֿענען 8 בײַסן 
(זיך) א'בּיקן - 

א8'כּאַלאָטירן א'בּלאָזן | 
א'בּאַלאַנסירן א'בּלאַנדזשען 
אַ'בּאָמבּאַרדירן 8'בּלאָנקען 
א בּאַפֿאַלן א'בּלאָפֿן 
א'בּאַרימען זיך א'בּליאַסקען 
אַ'בּאַרעדן א'בּליען 
א8'בּארעכענען א'בּליצן 
א'בּאַשולדיקן א'בּלענדן 
א'בּאַשיצן א'בּעבּען 
אַ'כּודזשעטירן א'בּעטֿן 
א'בּויען א'בּענקען 
א'בּויערן א'בּראַדזשען 
א'בּוכצען אַ'כבּראַקירן 
אַ'בּורטשען א'בּרוֹגון זיך 
א'בּושעווען א'בּרומען 
8'בּייגן 8ֿ'בּרײַען 


אנטקעגנפּרענגען -- טרו. בּרענג אַנטקעגן, 
-געבּראַכט, --געבּרענגט. 10. ברענגען 
טראָגן, דערלאַנגען עפּעס (אַ זאַך) אנטקעגן, 
אין פֿאָרנט פֿון עמעצן. ,דיא שׂררה פֿון 
וורמיישא האבּין אים גיבּראַכט דען שליסל 
פון מקום אַנטקיגן", ‏ איין נײַא קלאג ליד פֿון 
חורבּן ק"יק װרמיישאי, אַמשט 1723 (פש װו, 
,;זײַ זיך מטריח און קום אַלײן דאָס אָפּנעמען. 
איך װעל דאָס דיר ניט אַ'. 

2. אָפּאענטפֿערן, אױפֿװײַזן, פֿירלײגן, אויס- 

לייגן (מיט רייד אָדער אין כֹּתבֿ) אַ' היפום- 

דיקע בּאַװײַזן,. אַרגומענטן, ציטאַטן. אִ' א 
פּסוק פֿון אַן אַנדער מקור. אַי אַן אַנדער פּלאַן, 
פאָרשלאָג. א' אַן אנדער ראֵיה, 


א'גאַלאָפירן א'גאַראַנטירן 
8'גאַנג אַ'נוואלדעווען 
אַנטקעגנגיין -- אוטװ. גיי אנטקעגן, בּין 
-יגעגאַנגען. ‏ 1. גיין, קומען (עמעצן אָדער 
עפּעס) אַנטקעגן. (דערנענטערן זיך צו) עמעצן 
| גייענדיק. אי דער מאַמען. פונדערװײַטן גייט 
מיר אַ'.... ,מיט טרערן האָבּ איך מיר א 
װעג אויסגעשניטן, וען איך בּין דיר צו דער 
אַרבּעט אַנטקעגנגעגאַנגען", פֿל. ,בּין איך אים 
מיט גרושׂיר שווארמוט אַנטקיגן גאַנגין אוני 
קוים מײַן מויל קענין אויף טון", גה, 182, 
;דשׂ (מזל מאדים) טוט אים אַנטקיגן גין", 
ספֿר משל הקדמוני, 9פאָ, יאָר? , געדאַרפֿט נע" 
מען דעם פערדייונג הינטערן אָרעם און מיט 
אים א' דעם מאַן", אָפּא, 'בּיאַנקעי. ,צו װאָס 
האָט גאָט געבּענטשטע פיס געגעבּן? מע זאָל 
מיט זיי א' דעם טױט?", סעג, איצטער. *זאָל 
דאָס אים א'= זאָל ער קריגן זײַן שטראָף 
פאַר דער עוולה, אומרעכט אע. 

2. מקבּליפּנים זײַן. בּאַגריסן, אױפֿנעמען, 
אַנטפאַנגען עמעצן (מיט כּבֿוד, דרך:ארץ) א' 
מיט ליכט, מיט מוזיק, מיט אַ קאַפּעליע. א' 
בּתּופּים ובּמחולות. א' דעם רבּין. אי חתן כּלה, 
אי דער ספר-תּורה. פֿרײדיק א' דעם מאָרגן- 
שטערן. ,די הייליקע אִמהות װעלן (זאָלן) דיר 
אַי", פון א תּחינה. *אַי מיט ליכט = אַרױס: 
קוקן אויף: עמעצן (עפעס) מיט אומגעדולדן 
אומגעדולדיק װאַרטן אויף עמעצן אָדער עפּעס, 


אַנטקעגנדיק -- אַדי. 


1864 


*אַי מיט מוזיק, מיט אַ קאַפּעליע = מקבּל-פּנים 
זײַן מיט גרויס פּאַראַד. עװען מן שבּת צו 
מורגן הלט אן נשמת, זאָ גיט דז קהל דעם 
חתן אַנטגיגן אונ' גין מיט אים אין דיא שול", 
מנהגים... דורך דאז גאַנץ יאר, וינידיג שין 
וווענעציע 1590), ע/ב. ;גאָטס קלעזמער מיט 
די בּלויע פידלען װעלן אויך אונדז אַ", יעקבֿ 
פרידמאַן, די לעגענדע נח גרין, נ"י 1960, 

8 נאָכקומען, אײַנגײן אויף אַ פּשרה. אַרוס- 
װײַזן פֿאַרשטענדעניש. זײַן בּײיגעװדיק. ניט 
זײַן אײַנגעשפּאַרט. אי עמעצנס טענות. אי מיטן 
פּרײַז. אי אין מסחר. אי אין אן אָפּמאַך, אין 
אונטערהאנדלונגען. אי יענעם האַלבּװעגס, 

4, אַרכ. זיך קעגנשטעלן. זיך װערן. שטעלן 
װידערשטאַנד, ,אוב זיך איינר װאָלט אוישׂ 
ריכטן איין אפּיטרופּסות ע"י גוים, ... רו"ט 
אונ' כּל הקהל זײַן מחויב אים אַנקיגן צו גין, 
אַז דאז ניט צו גישטטן איז בּכל אופֿן כּלל", 
תּקק. ,דען מיר קומין בּבּרית ובאלה אונ' 
זענין מקבּל עלינו בּקשר חזק ואמיץ דז מיר 


װועלין דען זעלבּיגען אַנטקיגן גיין אונ' רודף 


זײַן עד חרמה", ככּרוז יערסלף, תּין, 1640 
וישׂראל היילפּרין, ועד ארבּע ארצות, ירושלים 
תּש"הן. ,דא זאָל ער דעם יצר הרע אנטקיגן 


גין אונ זאָל אים ענטפֿרן אין זײַנר גידאַנקן: 


גיא-וועק דוא יצר הרע", לטו, יט/א. ,װען 
איינר ווידר דײַן כּבוד דער דיר גיבּירט טוט 
מאגשׂטו אים לשם שמֿים אַנטקעגין גיאן", 
עיון י/א. 


אַנטקעגנגלאַנצן -- אוטװ. גלאַנץ אנטקעגן, 


= =יגעגלאַנצט. ‏ 1. אָפּשלאָגן, צוריקשלאָגן מיט 
א גלאַנץ. צוריקגלאַנצן. אָפּגלאַנצן. ,פֿונװײַטנס 
האָט דער שװאַרצער ים, װי אַ ריזיקער שפּיגל, 
בּלאַסלעך, פֿרימאַרגנדיק אַנטקעגנגעגלאַנצט?, 
ב דעמבּלין, צװײ און אַ דריטער. 2 אַנט- 
קעגנגיין מיט א גלאַנץ אין די אויגן. ?ער האָט 
מיר אַזױ װאַרעם אנטקעגנגעגלאנצט אויף דער 
גאַס פֿון ניו-יאַרק, ארױיסגעשטראַלט פֿון די 
אַלטע אויגן", קאָר װ. 


אַיגלאָצן א'גליען 

אַ'גליטשן זיך - אגלעטן 
א'גלימערן א'גלעקלען 
א'גלינצערן אַ'געבּן 


אנטקעגנגעשטעלט -- אַדי, פּאַר אַנטקעגנ- 
אַיע קאָנטראַסטן. אַיע ראַיות. - 


שטעלן -=., 
-קייט -- ,ער װײַזט זי ניט פֿון דרויסן, 
ניט אין אַי, נאָר פֿון אינעוייניק", מ. ליטװין, 


- גק, פן 44. 
8'גראָבּן א'דאַנקען 
אַ'גריסן א'דינען 


1, װאָס איז (געפֿינט 
זיך) אַנטקעגן, אַנטקעגנאיבּער. װאָס אין װי" 
זאַװי. א'ע זײַט. אע װינקלען מאַט) 
אע קנאָספּן בּאָט). עפון דער אַער 
שטובּ ... האָט אים אַ ליכטיקייט .,. פאַר" 
כאַפּט", װײַס |, איינער א מענטשי ,שטײט 
און קוקט די צװייטע ריזיקע פיגור שטײַף, 
װײַט אי -- געדענקסט?", הל, 'מײַן טאַטע? 
,דאָס װײַבּל, אויף דער א'ער בּאַנק, איז גע 
לעגן אײַנגעװיקלט. . .ײ, בּ. דעמבּלין, צװײי און 


| איז אין אַ פֿארקערטער ריכטונגי 
. איז קעגנזײַטיק. איע טובות. אַיע בּאַגריסונגען. 


אַנטקעננדרימלען -- אוטװ, נעאָל. 


אַנטקעננװירקן -- אוטו. 


אַנטקע;נטאַנצן -- אוטו. 


אַנטקעגנטראָגן 


א דריטער. 2. פֿאַרקערט. היפוכדיק. װאָס 
איז ניט אין איינקלאנג מיט.... איער פֿאָר- 
שלאָג. א'ער פּלאַן. אע ריכטונג -- װאָס 
9 װאָס 


-יקייט, 
אַ'דרוקן אַ 'דרילן 
א'דרייען | אַ'דרילעווען 


איבּער- 
דרימלען, דורכדרימלען (בּיזן אָנקום פֿון...) 
ע;כיקום צו אַ שיידוועג און זאָג: דאָ װעל איך 
אִי דעם טאָגײ, יג, פֿון מײַן גאַנצער מי. 


א'דריקן אַ'הינקען 
א'ידרש(ע)נען א וואַנדלען 
א'האַווקען אֿ'װואַנדערן 
אַ'האַלטן א'וואַנדרעווען 
א האַמערן אַ'װואַקסן 
8'האנדלען אַ'װאַרפֿן 
אַ'האקן אַ'װיבּרירן 
א'האָרעוען א'וויינען 
אַ'חוזשען א'ווייען 
א'היטן א'ווינטשן 
א'הייבּן אַ'װויקלען 
א'הילכן אַ'װירבּלען 


קעגנווירקן. מאַכן 
עס זאָל װירקן אַנטקעגן. דורך (מיט) אָנװענדן 
פֿאַרשײדענע מיטלען אָפּװערן, אָפּשלאָגן, פאַרי 
היטן פון סכּנה, דרוק. פֿאַרשרײַבּן א רפֿואה 
אַנטקעגנצוּװירקן דער אינפֿעקציע, דער אָנציני 
דונג. אָננעמען מיטלען אַנטקעגנצוּװירקן אַסײ 
מילאַציע, אַנטיסעמיטיזם. -דיק -- אַדי. ;אַי 
דעם סם-המות פון פאַרצווייפלונג מיט בּטחון 


- אין ענדגילטיקן נצחון", ב. ריװקין, גרונט' 


טענדענצן.... /-נב. 

8'וועגן 8'זעצן 
8'זאָגן אַ'זשוליקן 
אַ'זידלען א'חוזקן | 
א'זײַן אַ'חנפֿע(נע)ז 
8'זינגען א'חשבּונען 
אַ'זיפֿצן א'חתמע(נע)ן 
א8'זיצן א'טאדלען 
א'זעגן אַ'טאָן 


1, גיין, קומען 
עמעצן אנטקעגן טאַנצנדיק. א' חתן כּלה. שבֿו 
עה: ,איך זאָל אַזױ אם:ירצה:השם מײַן מיזי" 
ניקל מיט אַ חופּה'קוכן א" 2. (אַרומ) 
טאנצן, (אַרומ)שפּרינגען בּײַם אונטערחנפֿענען. 
אִי דעם בּעל-הבּית. אי א חשובן גאסט. אַ' א 
שיינער פֿרױ. 8. טאַנצנדיק, שפּרינגענדיק 
אַנזאָגן פריידיקע נײַס. אַ' די שכנים מיט אַ 


גוטער בּשׂורה. 


א'טומלען - 8'טענהן 
8'טײיטלען א'טענצלען 
א'טײַטשן. א'מעראָריזירן 


אַנטקעגנטראָגן -- טרח. טראָג אַנטקעגן, 


-יגעטראָגן, 1. טראָגן, האַלטן עפעס (א 
זאָך) אנטקעגן, אין פֿראָנט פון עמעצן א' 
בּרויט און זאַלץ. אי דעם שליסל פֿון דער 
שטאָט. א' א בּוקעט בּלומען. א' א שיינע 





אַנטקעגנטרעטן 


מתּנה. אַי אַ חוב. אויך פֿיג. אַ' א בּרייטן 
שלום-עליכם, א גוטמוטיק און צעשטראַלט 
פּנים. אַי אַ זויערע מינע. 2, אָנזאָגן, איבּער- 
געבּן (עמעצן). אי א ידיעה, נײַס. אַ' א פֿריי- 
לעכע בּשׂורה. אַי אַן אומגליק. 

מיט זיך -- ;א געשמאַקער ריח טראָגט 


- זיך אַנטקעגן", ,ויא איך נון ניט װײַט מק"ק 


מיץ קומין בּין, איזט אונש בֹּתּי הצנועה אסתּר 
תּיי אנטקיגן גיקומין , . . אונ! זיך {איןן אייניר 
זעניפֿט איר מוטיר לכּבֿוד לאזין אַנטקיגן טרא" 


גין", גה, 295 -עניש. 7ער 
אַ'מרויערן א'מרומייטערן 
א'טרײיבּן אַ'יטרײסלען - 


אַנטקעננטרעטן -- אוטו. טרעט אַנטקעגן, 


האָבּ6 בּין -יגעטראָטן. 1.(אַרױס)טרעטן 
אַנטקעגן עמעצן, אין פראָנט פון עמעצן: מאַכן 
עטלעכע טריט און זיך שטעלן אַנטקעגן עמעצן 
(עפּעס). אי דעם ריכטער, דעם קאָמאַנדיר. אַי 
דעם לערער און ענטפֿערן אויף דער פֿראַגע. 


20, זיך קעגנשטעלן עמעצן: אָפּענטפֿערן אויף 


(עמעצנס) אַן אַרױסטריט. אַ' דעם דעפּוטאַט, 
אַי דעם אַרטיקל אין צײַטונג און אָפּענטפֿערן. 


אַיאָגן (זיך) אַײיאָמערן 
אייום-טובן ‏ אַ'כּישופֿן 
8'כאפּן 8'כאָרכלען 
8'כמאַליען א'כראַקען 
א'לאַגערן א'לאָזן 


אַנטקעגנלאַכּן -- אוטוו. לאַך אַנטקעגן, +-יגע- 


לאַכט. 1. לאַכן אַנטקעגן; רעאַגירן, אויס. 
דריקן עפּעס מיט אַ געלעכטער. אַי עמעצן אין 
פּנים אַרײַן. ;ער האָט אים אַנטקעגנגעלאכט", 
חג, צמח אַטלאַס װ. 2. בּאַגריסן, אױפֿנע- 
מען, בּאגעגענען עמעצן לאכנדיק. אי די שכנים, 


די קינדער, 
8'לאַמען א'לױבּן 
א8'לויכטן א'לוערן 


אַנטקעננלױפֿן -- אוטו. לויף אַנטקעגן, בּין 


= געלאָפֿן, 1. לויפן און צוקומען צו עמעצן 
(עפּעס) אַנטקעגן, אין פראַנט פֿון עמעצן 


| (עפּעס); דערנענטערן זיך צו עמעצן (עפּעס) 


לױפֿנדיק. אי טאטע-מאַמע מיט א גוטער בּשׂו- 
רה. אי דעם בּריוונטרעגער. עאַזױ װי חיימעניו 


איז צו די עלטערן אַהײמגעפֿאָרן, זענען די 


עלטערן אים אַנטקעגנגעלאָפֿן", פֿל. ,דא די 
פֿרויא זאך רבּי יוחנן קומן, דא לױפֿט זיא אים 
אַנטקעגין אונ שפּראך", לטו, מב/ב. ,דער 
קנעכט איז איר אנטקעגנגעלאָפֿן און ער האָט 
געזאָגט: לאָז מיך טרינקען...", חחת, בּרא- 
שית, כד, 17. 

2. (מיט כּבֿוד, דרך-ארץ אָדער חניפה) מקבּל- 
פּנים זײַן עמעצן; בּאַגריסן, בּאַגעגענען, אויפֿ- 
נעמען עמעצן און דערבּײַ אונטערשפּרינגען, 
אונטערלױיפֿן מיט קליינע טריט. אי דעם 
פּריסטאַװ, דעם קנעפל. אִ' דעם בּעליהבּית, 
דעם פּריץ. -עניש. 


א'ליאַרעמען ‏ א'גן 


אַנטקעגנלײיגן -- טרו. לייג אַנטקעגן, --יגע- 


לייגט. ‏ 1. (אַװעק)לייגן עפּעס א זאַך אַנט. 
קעגן עפּעס (עמעצן). לײגן עפּעס אִין דער 


1808 


|- אנטקעגנאיבּערדיקער זײַט. אי א טרעטער, מע 
זאָל ניט אײַנבּרודיקן די פּאָדלאָגע. אַ' דער 


מאַמען דאָס קינד. א' עמעצן אין דער צווייטער 
בּעט. אי א פּעקל בּײִַם שכנס טיר, 

2, אָפּענטפֿערן אַן אַרױסרוף, אַן אַרױספֿאָ 
דערונג. אַרוסשטעלן, קעגנשטעלן א פּאַסיקן 
עקװיװאַלענט צו עפּעס. אי געלט בּײַן אן אָנבּאָט 
(אין א געװעט) אי געלט אין א געשעפט און 
האַלטן עמעצן בּײַם װאָרט. אַ' ראַיות און אָפּ 


שלאָגן די טענות פֿון בּאַשולדיקער. -עניש. 
אַילײַכטן אַ'לײַען 
8'מאָבּיליזירן 8'מאַכן 
8'מאניען אַ'מאַנעוורירן 
8'מאָנען - א'מאַרשירן 
א'מויערן 8'מישן 
אַ'מלאָכהן 8'מעלדן 
א'מעסטן א'מעקען 
א'נאָמינירן אַ'ניאַנסירן 
8'נייגן 8'נייען 
8'נעמען 8'נעסטן 
אַיסאָפּען 8 אסטאַרטשען 
א'סטאַרען זיך 8'פמטראשען 
אַ'ספּעקולירן 8'ענבּערן 


אַנטקעננפּאָרן -- טרוו. פּאָר אַנטקעגן, +-'גע- 


פּאַרט. ‏ ,מע האָט זיי ניט צונויפגעפּאָרט, מע 
האָט זיי אַנטקעגנגעפּאָרט". 

8'פּויזען 8'פּויקן 
אַ'פּײַקלען אַ'פּיסקעווען 
אֿ'פּלאַנירן א'פּלאַנע(װע)ן 
אֿ'פּלאפּלען א'פּלױדערן 
א'פּליאָטקעװוען אַ'פּרעדיקן 
אַ'פּרעסן א'פֿאָדערן 
8'פאָכן א'פֿאַלן 


אַנטקעננפֿאָרן -- אוטו. פֿאָר אַנטקעגן, בּין 


-געפֿאָרן. ‏ 1. פֿאָרן (עמעצן) אַנטקעגן; 
דערנענטערן זיך צו עמעצן פֿאָרנדיק. אי אויפן 
צװיירעדל דעם אױטאָ און שער ניט געהרגעט 
ווערן. אי די פוסגייער-סאָלדאַטן. ,די א'דיקע 
קאָלװירטניקעס און קאָלװירטניצעס, װאָס זײַנען 
געזעסן אָדער געלעגן אויסגעצויגן אויף די 
הויכע אונטערוויגנדיקע ועגענער", נאָטע לור- 
יע, הימל און ערד, מאָסקװע 1965. 2. מקבּל- 


פּנים זײַן,, בּאַגעגענען עמעצן דורך אַרױס" / 


פֿאָרן אנטקעגן. א' חתןכּלה. ,נון זענין הנשיי 
החשוביי הנ"ל דיא מיר אנטקיגן גיפֿארין װידר 
אַהײם גנגין מיט היפֿליכי אַנטשולדיגונג", גה, 


,5 

| אַ'פֿיבּערן אפֿײַפֿן 
א'פֿינקלען א'פֿירן 
א'פֿלאַטערן אֿ'פֿלאַמען 
א'פֿלאַקערן אַ'פֿלײיצן 
אַ'פֿליסן א'פֿליען 
8'פֿעכלען אַ'פֿרײען זיך 
א'פֿרעגן אַ'צאָלן 
אַ'צאַפּלען אַ'צאָרנען 
א'צווימטערן אַצומען 
א'ציטערן א'ציילן 


אַנטקעגנצוען -- אוטװ. צי אַנטקעגן, --יגע- 


צויגן. 1. צלען, שלעפּן עפּעס אנטקעגן, אין 
אַ פֿאַרקערטער ריכטונג. מיט שטריק אִ' די 


אַנטקעגנקומען 


קלעצער. אַי עלעקטרישע דראָטן, 2. אָפּענט- 


- פֿערן אויף אַן אַרױסרוף, אַרױספֿאָדערונג, סכּנה 


דורך אַרױסצ:ען עפּעס װי אַ קעגנװירקונג צו 
עמעצנס אַן ענלעכער טואונג (בּאַװעגונג). א' 


אַ שװערד, מעסער, רעװאָלװער פון שייד. אַ 


די פאָן אויף דער שיף װי אַן ענטפֿער אױפֿן 
סיגנאַל פֿון דער פֿאַרבּײַפֿאָרנדיקער שיף. 9. אַ 
לענגערע צײַט גיין, זיך שלעפּן און צוקומען, 
אָנקומען אַנטקעגן עמעצן אָדער עפּעס. די 
מחנה פּליטים האָבּן אנטקעגנגעצויגן צו דער 
אָנקומענדיקער אייגענער אַרמײ, | 


א'קאַטשען אַ'קאָלערן 
א'קאַלקולירן א'קאַמבּינירן - 
א'קאַנדידירן א'קװאַלן 

| אַיקויטשען א'קויקלען 


אַנטקעגנקומען -- אוטוו. קום אַנטקעגן, בּין 


ריגעקומען. 1. גיין (צו)קומען אַנטקעגן 
עמעצן (עפּעס); (אָנ)בּאגעגענען, דערנענטערן 


זיך צו עמעצן גייענדיק. אַ' מיט פולן, מיט 


ליידיקן, ;איז אונדז דער שונא אנטקעגנגע- 
קומען, האָט ער אונדז געפּײַניקט, אין פּלען 


אַרײַנגענומען", 9ל. עװעט ער געבן זיך א 


װאָרף אױפֿן פעלד און אױפֿן דאָרף, װעט א' 
גלײַך יעדער שטראָם און יעדער טײַך", יהואָש, 
'פֿרילינגי, , פון יענע טעג אָן אויף אַלע מײַנע 
ועגן גייט מיר נאָך זײַן אָפּבּילד און קומט 


| מיר אנטקעגן", הל, איך דאַנק פאַר אַלץי 


2.. מקבּל-פּנים זײַן. בּאַגריסן, אויפנעמען, 


אַנטפֿאַנגען עמעצן מיט כּבֿוד. א' דעם חתן 


דער כּלה. אַי מיט ליכט, מיט מוזיק, מיט אַ 
קאַפּעליע. אַ' בּתּופּים ובּמחולות. ;אַז מע 
טרעפט אָן אַ לװיה זאָגט מען: זאָלן גוטע 
מלאָכים דיר אַ', ייִבֹּל וווא. ,דעם רבּן שמעון 
זײַנן די מלאכים אַנטקיגנקומן", לטו, כט/א, 
;און אָט איז מײַן פּאַלאַץ -- דער שײַער דער 
װײַסער, פֿון זילבּערנע שטרויען געפלאַכטן 
ס'קומט קיינער אַנטקעגן, ס'קומט קיינער באַ- 
געגענען", סעג, קאַפּריזן. 

9. אײַנשטימען. נאָכגעבּן. מושווה װערן. 


, דורכקומען. גיין, גרייט זײַן אויף אַ פּשרה. 


אִי מיטן פּרײַז, מיטן מקח. אי יענעם האַלבּי 
װעגס. 2. האָבּן אײַנזען (אײַנזעעניש) מיט 
עמעצן; אַרױסװײַזן פֿאַרשטענדעניש. בּאַפרי-. 
דיקן. א' נײַע בּאַדערפענישן. אי יענעמס פֿאַר- 
לאַנג. 0. מקוּים װערן. געשען, פּאַסירן 
װינטשעװאַניע: ,לאָז דאָס מיר א' װאָס איך 
ווינטש אים". , און זאָל דאָס דיר אַ' פול מיט 
גלי און רייץ", סוצ, בּלאָנדער בּאַגינען. קללה: 
,זאָל דאָס אים אי װאָס ער, דער שׂונא, װוינטשט 


מיר". 
אַ'קיבּעצן א'קײַקלען 
א'קלאָגן א'קלאפּן 
8'קליג(לע)ן זיך א'קלינגען 
א'קנאַלן אַ'קנאַקן 
א'קעמפן אַ'קערן 
א8'קראַכן 8'קרײיזן 
א'קריכן אַ'קרעכצן 
אַ'ראָטן אַ'רודערן 
א'רוישן אַ'רײַטן 
א'רימפּלען א'רינען 





אַנטקעגנרעדן 


אַנטקעגנרעדן --- אוטו. רעד אַנטקעגן, +-'געז 
רעדט. 89: -:ריידן. 1. ריידן, אַרױסטרעטן 
קעגן; זיך קעגנשטעלן. ניט מסכּים זײַן מיט 
עמעצן. ;ער האָט פֿײַנט אַז מע רעדט אים 
אַנטקעגן". ,צום שלים'מזל קען ער א בּיסל 
רוסיש, רעדט ער אנטקעגן", פרץ, פֿאָלקסט' 


געשיכטן. 2 (אָפּ)ענטפֿערן אויף צוריק (חוצ- 
פּהדיק). אִי דעם טאַטן, דעם לערער. 
א'רעשן א'שאַלן 
8'שאַרן א'שווימען 

| אַ'ישװועבּן 8'שטאמלען 
א'שטאַרצן 8'שטויסן 
א'שמופּן א'שטייגן 


אַנטקעגנשטיין -- אוטװ. שטיי אַנטקעגן, 
בּין --געשטאַנען. 1. שטיין פּנים-אל פּנים, 
װיזאַװײ. אַי און זאָגן װאָס מע טראַכט. ,דער 
ייִדישער אַרבּעטער אָבּער האָט געקענט פֿאַר- 
קויפן זײַן אַרבּעטקראַפט נאָר די שטאָטישף 
קאַפּיטאַליסטן, ד"ה אויפן אַרבּעטמאַרק איז ער 
אַנטקעגנגעשטאַנען אַ סך אַן ענגערן קרײַן 
פֿון קאַפּיטאַליסטן", ע. טשערניאַװסקי, דער 
װודישער אַרבעטער אין װײַסרוסלאַנד, מינסק 
2 22 אַרױסשטעלן א װידערשטאַנד; זיך 
קעגנשטעלן. ,דא האבּן זיא גיפילט גיפעק אוני 
זעק. עז איז אין נימנט אנטגיגן גישטנדן", װינץ, 
א'שטימען א8'שטעכן 
אַנטקעגנשטעל -- דער, ן. אַקט פֿון אַנט- 
קעגנשטעלן זיך. װידערשטאַנד. ,איז אונדזער 
א' געװען א סימבּאָלישער", יג, טמז, 1952 
ווו 29, אַזױ אויך בּיר. פֿרגל: קעגנשטעל-- 
אוּו. אַקעגנשטעל -- ימ. יק - אַזי 
אִיע בּלעטער (בּאָט). 

אַנטקעגנשטעלן -- טרו. שטעל אַנטקעגן, 
-יגעשטעלט. 1. (אַװעק)שטעלן עפּעס אַנט- 
קעגן, װיזאַװי פון עמעצן. אִ' א מאַנעקען אין 
פראָנט פון די קוֹנהטעס. ,װילשטו דײַן חבֿר 
פֿון איין עבירה אפּװערן, מאגשׂטו אים איין 
שװערט אנטקעגן שטעהלן אונ װער די עבֿירה 
ווערט טאן, מיט דען שװערט װערט ער דער 
שטאָכן װערן", עיון, מה/ב, 

2. אַרױסבּרענגען עפּעס (בּאַװײַז, ראיה, מיי- 
נונג, געדאַנק אע) װאָס זאָל אָפּפרעגן, אָפּשלאָגן, 
אָפּענטפֿערן טענות פֿון אַ צװייטן צד. אִי אַן 
אַנדער פאָרשלאָג. אי א טענה. אַ' א בּאַװײַז, 
,איז ניטאָ קיין איין מיינונג, װאָס עס זאָל 
נישט זײַן לײַכט איר אנטקעגנצושטעלן א מיי- 
נונג, וועלכע איז פּונקט דער היפּוך פֿון איר", 
שנ, לעזער, דיכטער, קריטיקער װ. 20. ארויס. 
לייגן אָדער אַרוסשטעלן עפּעס אנטקעגן. א' 
געלט אין פּאָקער-שפּיל. אַ' אַן אַרמײ דעם 
שׂונא. אַי אַן אַדװאַקאַט, 

מיט זיך -- זיך װערן, זיך פֿאַרטײדיקן 
קעגן עפּעס אָדער עמעצן. רעזיסטירן. אַ' זיך 
דעם רעזשים. ,זיך אַ' אַלץ װאָס האַלט אָפּ פֿון 
ליבּשאַפט צו גאָט", תניא, 138. ,קהל האָט 
געמוזט זיך אַי די גבירים", ימ, שד וַשׁ. עדי 
דראַמע פֿון א שטאָלצן אַלטהײמישן ייִדנס א' 
זיך דעם גײַסט אָדער, ריכטיקער, דער גײַסט- 
לאָזיקײט", שנ, ה. לייװיק. ,בּיילטשע איז איצט 
געלעגן אויסגעשטרעקט.. . די פֿיס האָנּן זיך 


אַנטקעגנשטעלעריש -- אַדי 


אַנטקעגענער -- דער, "ס. נעאָל. 


1800 


אײַנגעשפּאַרט אין דעם בּעטווענטל. . . און אַזױ 
אַרום אַנטקעגנגעשטעלט זיך דער נײַער, אָנקו- 
מענדיקער כװאַליע פון װוייעןײ, רחל קאָרן, ערד, 
-ונג -עניש. 

װאָס האָט די 
טבע זיך אנטקעגנצושטעלן. ,דער אױפֿגעװעקי 
טער און אֵ'ער ליבּעראַליזם", יג, טמז, 1957 


או22. -קייט, 

8'שטראַלן א'שטראָמען 
א'שטרעבּן א'ישטרעקן 
א'שטשירען אַ'שיבּן 
א'שיטן 8 'שיינען 
א'שימערן 8'שיסן 

אַ'שיפֿן אַ'שיקן 

8 'שלאָגן א'שליטלען זיך 
א'שלײַידערן 8'שלעפּן 


אַנטקעגנשמייכלען -- אוטו. -כל אַנטקעגן, 


-יגעשמייכלט אויפנעמען עמעצן מיט אַ 
שמייכל. אַנטקעגנטראָגן עמעצן אַ שמייכל. א' 
און צוווינקען מיט די אויגן. ,די לבנה שמייי 
כלט מיר אַנטקעגן", פינסקער שטאָדטילוח, 
תּרס"ד. ,די פֿרױ האָט. . . אנטקעגנגעשמייכלט 
מיט גרויסע שײַנענדיקע אויגן", חג. צמח 


אַטלאַס. 

אַ'שנײַדן - אַ'שעלטן 
א'שערן אַ'שפּאַנען 
א'שפּאַצירן א 'שפּאַרן 
א'שפּיגלען 8'שפּילן 

א שפּראָצן א8'שפּרײַזן 
א'שפּרײטן אַ'שפּרײיען 


אַנטקעגנשפּריננען -- אוטו. שפּרינג אַנט- 


קעגן, בּ ין (האָבּ) ---געשפּרונגען. 1. שפּרינ- 
גען אנטקעגן, אין פֿראָנט פֿון עמעצן (עפּעס), 
צוקומען, דערנענטערן זיך צו עמעצן (עפעס) 
שפּרינגענדיק. אַ' און אױסכאַפּן די פּילקע. 
;און דאָס װאָס האָט דורות-לאַנג געשמאַכט 
און געמאַנט איז פֿרײדיק אַנטקעגנגעשפּרונגען 
דעם װאָרט?, ב. ריװקין, גרונט-טענדענצן.... 
2. זיך אױפֿפֿירן חוצפּהדיק, שפּרינגען אין 
פּנים אַרײַן. אי דעם לערער װי אַן עזות-פּנים, 


אַ'שפּריצן א 'שפּרענקלען 
א'שרױפֿן א'שרײַבּן 
אַישרײַען אישרעקן 


אנטקעגענען -- אוטװ. -יקעגן, -יקעגנט. 


נעאָל. קומען אַנטקעגן. בּאַגעגענען, אָנטרעפֿן 
עמעצן. ,פֿון שווארצער װײַט אַנטקעגנט דער 
האר פון װײַסע שיפֿןײ, סוצ, װאַלדיקס. ,װען 
ער האָט זיך מיט דער קאַמער שטום געזעגנט, 
בּרידער-בּרכות האָבּן האַרציק אים אנטקעגנט", 
לע, אַ ייד אויפן ים. 

דער אָדער 
דאָס װאָס איז אנטקעגן. דאָס פאַרקערטע פֿון 
עפעס. ,דער תּענוג פֿון פֿאַרשאַפֿן פּײַן (סא- 
דיזם) מיט זײַן פּאסיוון א' (מאַזאָכיזם)", מװ, 
דער װעג צו אונדזער יוגנט. 


אַנטקערפּערן -- טרוו. -ער, --- קערפּערט. נעאָל. 


בּאַפרײַען פֿון קערפּער. אַװעקנעמען דעם קער" 
פּער. אי די נשמה, זי פֿאַרשלעפּן אין עולם- 
התּוֹהו. ‏ הונג. . אַנטקערפּערט - אַדי. 


אַנטראַא -- דער, זן. דטשמ. נר. 


אָנטראָג -- דער, -ן. 


אַנטראָגן 


;די אִיע נשמות פון פֿילאָסאָפֿן", דווקא, טא 46 
7 


אַנטקװוינען -- טרח. --קרוין, -יקרוינט. 


1. אַראָפּנעמען, צונעמען די קרוין. דעגראַדירן. 
אַװעקנעמען חשיבות. א' א שרײַבּער װאָס איו 
געווען פֿאַררעכנט װי א קלאַסיקער. אַ' די 
אינטעליגענציע, די אינטעלעקטואַלן. ;ער איז 
ניט דער איינציקער, װעלכן דער מאָרגן אנט" 
קרוינט א בּיסל", מוק, קוד, 1956. , פּלוצלינג 
האָבּ איך מײַן נאָמען אנטקרוינט, אַראַפּגעזעצט 
פֿון זײַן גדולה", י. מאַניק, יא נאָמעןף. 2. מאַכן 
פֿאַר אויס הערשער. מאַכן מע זאָל אבּדיקירן. 
אַראָפּזעצן, אַרונטערזעצן פֿון טראָן. צונעמען 
די מאַכט. אי דעם מלך, דעם דיקטאַטאָר, 

זונג -- ;אַז איך האָבּ אין א יאָר אַרום 
נאָך מײַן א' |אין דער חברהן זיך צערעדט 


מיט פּעשען...", אר, דער אומפעאיקער 


טוערי. ,ער דערשרעקט זיך פאַר אָט דער 
גײַסטיקער אי פֿון זײַן אייגענעם גגרויסן 
פאָטער", אַ. גאָרדין, פֿאַט, 1964 ווע 15, 

אַנטקרױנט -- אַדי. ,איז איר מירעלע 
אפֿרת ניט געװען קיין אַריסטאָקראַטין, ניט 
קיין א'ע קיניגין", מוק, טעאַטער און אידיש 
טעאַטער. -פֿאַר דײַן איץן מלכותקאָפּ דעם 
בּלאַנדן, בּרעך איך װײיטאָגפול צונויף די הענט", 
אצג, פֿאַרנאַכטנגאָלד. 


אַנטקויעפֿטיקן -- טרו. ‏ טיק, -יקרעפֿ 


טיקט, אַװעקנעמען, צונעמען פון עמעצן 
(עפּעס) קראַפֿט, שטאַרקײט. אָפּשװאַכן. מאַכן 
עס זאָל װערן אויס קרעפטיק. אי די אָפּאָזיציע. 
אי דעם קעגנער, דעם אָפּאַנענט. אױיך מיט 
זיך -- צומאָל האָט זיך דאָס רעװען װי 
אַנטקרעפֿטיקט, געװאָרן װאָי, װי ס'קרעכצט א 
חיה שטארבּנדיק", לע, בּײַם פוס פֿון בּאַרג. 
-ונג, 

פאָרשלאָג, 
,מיר שטעלן דער פּאָליטישער װעלט דעם 
װײַטסטן אַי: אױסגלײַכן די רעכט פֿון 'מער' 
און 'ווייגיק"י, פרץ, געדאַנקען און אידייען 
,די קאָמיסיאָן האָט דעם אי אָנגענומען", משה 
קליינמאַן, יודישער קאַלענדאַר לשנת תרס"ט, 
לעמבּערג 1908, 

שיכט, אָנשיט װאָס איז 
פאַרטראָגן, פֿארשלעפּט געװאָרן דורך נאַטור" 
כּוחות (וינט, װאַסער, שטראָם, רעגן אע) 
;אויף די סאַמע טרוקענע און סאַמע נאָענטע 
צום מדבּר ערטער, ליגן די פּלאַטאָס פֿון גע 
לער ערד-שלאַמיקע אֵין פֿון הונדערטער פוס 
די טיף", א. הינדעס איבּז, אַנא לואיזע סטראָנג, 
די אומבּאַזיגבּאַרע כינע, קלעװ 1940. 217 -- 
;די יבּשה האָט זיך דאָ פֿאַרגרעסערט צוליבּ 
די אֶיען פֿונעם טײַך און צוליבּ דעם ימיקן 
כװאַליעס-שלאָגײ, ג. פֿרידמאן איבּז, װו. ק. אַרסע" 
ניעוו, דערסו אוזאַלאַ, מינסק 1935, 


אָנטראַכן -- טרה. טראָג אָן, --געטראָגן 


1. אָנבּרענגען, (אַרײַנ)טראָגן עפּעס פֿון ערגעץ 
און עס אַװעקלײגן אויף א געװיסן אָרט. אָנ 
טאסקען. ;אַן אָרעמע פרוי װאָס טראָגט אָן 
האָלץ, װאַסער.. .י, אמד. ;אַלע האָבּן נאָך 
געשלאָפן, פֿלעג איך מיר דעם אױװן אלנ" 





אָנטראָגן 


הייצן ... װאַסער צום קאָכן און צו װאַשן אַ, 
מסדר אגרת, תּקפּ"ה. ,ער פֿלעגט איר שיילן 
קאַרטאָפלעס, אָנפֿילן פיש, אִי און אַרײַנלײגן 
האָלץ אין אויוון", ממוס, מסעות. ,פֿאַרטאָג 
האָט ער אויפשטיין געמוזט און זיך אָנטון 
אַלײן, און אִי װאַסער אין פֿעסל און דאַװענען 
גיין", מלה, אין ני-יאָרק. 

2. אָנבּרענגען, טראָגנדיק אויף די הענט, 
אַ סך און פאַרשיידנס. אִי א שטובּ מיט פֿון) 
כּל-טובֿ. ,מע האָט דער כּלה אָנגעטראָגן מתּנות 
פון דער גאַנצער װעלט". אִי בּלומען, טעלע- 
גראַמעס, בּריוו צו דער חתונה. ,זיכשׂטו ויא 
מײַן קינדר איר גובּ אן טראגןי, שמואליבּוך, 
סטראָפֿע 15, , פון אַלע זײַטן האָט מען אָנגע- 
טראָגן װײַסע בּרויטן און קוכנס {פֿאַר די 
ישיבה-בּחוריםן", מ. שטריגלער, פֿאָר, 1964 

- צו 26, 

9. אָנשלעפּן. צונױיפטראָגן. אָנזאַמלען. צו- 
נויפשלעפּן. פון אומעטום אִי שמאַכטעס אין 
הויף אַרײַן. אִי שטיקער אײַונס, אַלטװאַרג, 
אַלטע שטיקער מֿעבּל אין שטובּ אַרײַן. ;אַי 
שטיינער, ליים און ציגל צום בּויען אָדער 
פֿונאַנדערװאַרפֿן א װאַנטײ, ממוס, שלמה. 

4. אָן א כּיוון) מיטבּרענגען (שמוץ און 
אָנבּרודיקן), אִי בּלאָטע אויף דער פּאָדלאָגע, 
אִי שניי, זאַמד. ,נעמט א בּעזעם און קערט 
אויס די מיסט װאָס איר האָט אָנגעטראָגן", חג, 
טמז, 1711964. ;גיסן זיך אַהין, אשטייגער, 
געלע לוזשקעלעך פֿון זאַמד, מיט וועלכע מע 
װאַשט די פּאָלן, און טראָגן מיט זיך אָן 
לישקעס פֿון פֿיש, דרויבּ-פיסלעך, קעפּלעך פֿון 
הינער", ממוס, מסעות. 

9. אַרײַנטראָגן. (אַרײַנ)בּרענגען רווח, הכנסה. 
עעס איז שוין בּרוך-השם בּײַ אונדז ייִדן דאָ 
הײַזער װאָס טראָגט אָן דירה-געלט לשנה מער 
װיפֿל דאָס הויז האָט געקאָסט", א. מאָרגענ- 
שטערן, עגל הזהבֿ, װאַרשע 1889, 


0. אָנשיקן, צושיקן עמעצן (עפּעס) פּלוצעם, 


צופֿעליק און לרעה. די קלאָג האָט אים אָנגע- 
טראָגן! דער שװאַרציאָר האָט אים אָנגעטראָגן, 
;אַז מע פרייט זיך אויף א גוטע(ר) װעטשערע, 
טראָגט אָן דער טײַװל אַ גאַסט", שװ. ,דאַרף 
אָבּער דער רוח אִ'י די צװײי אונטערפירערס", 
ייל, קמ, 1867, פא 44. ,מיר איז געװען אַזױ 
גוט, אַזױ ואויל, האָט דער רוח בּאַדאַרפֿט אַי 
מײַן װײַבּי, ממוס, פֿישקע. ,בּקיצור, גאָט 
האָט געטאָן אַ נס, אויף דער ערשטער סטאנ- 
ציע טראָגט אָן גאָט א בּאַקאַנטן", שע, אײזענ- 
בּאַהן"-געשיכטעס. עדאָס שטעטל ... האָט גע 
פּטרט די עטלעכע קהלשע רובּל אויף א חזן 
וועלכן דער שװאַרציאָר האָט הײַנטיקן זומער 
אָנגעטראָגן=, אַר, ידי אָרעמע קהילה'. ,פֿריער 
פֿאַר אַלץ דארף מען פֿאַרניכטן די בּריוו. עס 
קאָן די זשאַנדאַרמען אויך אַהער אָ", נ. לוריע 
איבּז, סאַװי הײימלאַנד, 1962, נאן 2. ,קיינער 
קען נישט וויסן װאָס פאַר אַ 'קאָפּװײטיק דער 
נישט-גוטער קאָן אָי", יוסף שיינהייט, אַמערײ 
קאַנער, 1960 וש 17, 

/. מיטבּרענגען און גוֹרם זײַן צו עפעס, 
אויסװירקן. ,קען זײַן אַז ער אין גאָר אַ 


107 


קנעכטס א זון און װעט אִי אונדזער טאָכטער 
ודאַטיװון אייבּיקע שאַנד", ג' ל' כ' זי איבּז, 
קאַמבער מיט דער פרינצעסין אַרעסיניע, ווילנע 
0, ,איבּערבּלײַבעכצן פון אמאָליקן צאַרישן 
אַנטיסעמיטיזם, װי אויך פֿון יענעם װאָס היט- 
לערס חיילות האָבּן אָנגעטראָגן בּעת זייער 
אָקופּאַציעץ", לע, טמז, 1964וו4 9. ,אין זשי" 
רעװע האָט מען גערעדט, אז די נאַסע פֿעלן 
טראָגן אָן אַלערלײ חולאתן צו עליען אין הויז", 
מ. י. שעליובּסקי, איק, פּסח תשכ"ז. 

8 אַרכ. מיו. פֿאָרלייגן. אָנבּאָטן. צורעדן. 
,אורייאן װיל אונז אל לושׂן דר שלאגן איין 
גרושׂי ור רעטריי הוט עֶר אן גיטראגן", בּבֿאז 
בּוך, 420. עגין טונין מיר בּײַא דעם רבּי אונ" 
זדע רעקמדציאהן אן טראגין / ער טוט אונז 
דיא מנוים גלײַך אויף זאגין", 'בּחורים ליד, 
פפדמ 1750 וְיבֹּל ווואן. עעץ האָט מיר אָנגע- 
טראָגן אַז עץ װילט מיך מאַכן צו רב איבּער 
אײַך", ספורי נפלאות, לעמבּערג 1850. ,טראָגט 
אָן דערנאָך דער שׂוכר דעם מִשׂכּיר א געשעפֿט 
דאָס ער זאָל אים לײַען פֿינף הונדערט גולדן", 
הרבֿ מ. הל הורװיץ, ספר פרשת מרדכי, אונ" 
גװאַר 1866, , װער האָט עס אָנגעטראָגן אָנצ 
פֿאַלן בּייז אַזױ אויף דיר?י, ממוס, יודל. 

9. אַרכ. ‏ טראָגן אויף זיך. אָנקליידן, אָנטאָן, 
;אין דער האַרניש מאגשׂטו דיך ורישליך 
וואגן. אונ' בון מײַנן װעגן זולשׂטו עשׂ אן 
טראגן", בּבא'בּוך, 164, ,שפּיס אונ' בּיקשן 
אונ' אַלרלײיא װעהר טעטן זיא אל אן טראגן", 
װינץ. ,אונ' קליידר לײַנן זיא זולן אן קליידן 
אונ' ניט זיא זולן אן טראגן ואלן אן 
אירם דינן", טח, ויקרא, הפטורה אמור'" 
;גװאָרנט צו זײַן {און שבּתן װען מן אין 
פּעלץ אן טראגט אבֹּר זונשׂטר רויכי קליי- 
דר {= פון רױכװאַרגן, זאל מן קיין האר 
אויז פלוקין", עח, מז, 2. ;מיר גיפינדן 
דז מיכל בֹּת שאול הוט ציצית אן גיטראגן", 
בּראַנט. פּרק מב. ,אונ' דער אלישע דער האט 
דאָך תּפֿילין אן גטראגן", מבּ, מעשׂה יח. עמן 
זול וואול איין גנצן טג איין ארבּע כּנפֿות אן 
טראגןי, ספֿר המנהגים, אַמשט 1723, ד/ב, 


0 ארכ. דערלאַנגען. ,װען דער בּחור דיא 
בּלעט טוהט אן טראגין / טוהט דיא ב"ב מיט 
דער שראגנין הערצין זאגין", 3בּחורים- ליד 
דמ 1750 וְייִבּל ווואן, 

1, אוטו. פּלוצעם אָנקומען. ,פֿאַרמאַך די 
פענצטער און די טיר. עס װעט בּאַלד אַי אַ 
שטורעם". ,פֿון סטעפּ האָט אָנגעהױבּן אַ' אַ 
קאַלטער, האַרבּסטיקער ווינט", ע. גאָרדאָן איבּז, 
אינגול בּאָיאַר, מאָסקװע 1935, 

מיט זיך -- אױיך: אָנקומען. אָנרוקן זיך, 
בּאַװײַזן זיך. קאָבּער אָט, זאָגט ער, האָט זיך 
אָנגעטראָגן דאָס שװערע יאָר", נאַד, זעקס 
בּיכער. ,אין א רגע אַרום האָט... זיך אָנגע- 
טראָגן, געשפּאַנט אין אַ פּאָר װײַסע פערד, ... 
דער לײַכטער . .. שליטן", נ. לוריע, סאָװ' היימ" 
לאַנד, 1961, פא 2. עזאָל כאָטש א גאָס טאָן 
אַ שלאַקסרעגן, זאָל זיך פֿון ערגעץ אִי א 
שװערע כמאַרע", מ. לעװ, סאָװ' היימלאַנד, 
1, נא 3. /עעכץ. עניש. /ער 


אַנטראָפּאָ- 


(דקע) -- גגעוואוינט זיי (די תּלמידיםן אויך 
צו װערן מוסרים און רכילות אָי*, חינוך הדת 
והדעת, פּיעטרקובֿ 1911, א 3. איעדער איינער 
זעט אין צװייטן דעם אַי פון זײַן עלנט און 
ייאוש", ישׂראל קאַפּלאַן, שליאַך און אומװעג, 
תּ"אָ 1964, זי  .17‏ -עריי. 

אָנטראָט -- דער, ן דס. טײל פון (אין) 
אַ מאשין (געמאַכט פֿון אײַזן. אויך פון האָלץ) 
אָנצודריקן מיטן פֿוס, אויף צו לאָזן (די) א 
מאשין אין גאַנג. פּעדאַל,. פוסבּרעט. אויך: אִי 
אין אַ פּיאַנאָ, אָרגל, 

אָנטראָטואַרעדיק -- אַדי. בּעסער: אָנ- 
טראָטואַ'ריק. װאָס איז אָן (האָט ניט) 
א טראָטואַר; אָן א לאַװע, גייועג. ;אָן א זײַט, 
אויף א ראָג פֿון צװויי אִיע געסלעך...י, משה 
טײַטש, רעמאַנט, מאָסקװע 1923, 

אָנטראַטעװען זיך -- אוטװ. װע זיך אָף 
זיך --געטראָטעװעט. 99: -טראַטעוען 
זיך. אַ סך, אַ לענגערע צײַט (אומ)גיין, 
אַרומגײן. אָנגיין זיך. אָנטופּען זיך. אִי זיך 
איבער דער גאַנצער שטאָט און בּײַנאַכט אַװעק- 
פֿאַלן וי א געהרגעטער. 

אָנטראַכטן -- טרוו. טראַכט אָן, - געטראַכט, 
א סך, אַ לענגערע צײַט טראַכטן און דער" 
טראַכטן זיך (מיט בּײַטעם פון בּיטול) אִי אַ 
גאַנצע יפּילוסופֿיע!. ,טראַכטן, אַי און זיך צו 
גאָרניט דערטראכטן". ,דו בּאֲקלאָגסט זיך נאָך? 
דו האָסט דאָך אַלײן אָנגעטראַכט די גאַנצע 
מעל-מאָלעניש!", ש. גאָדינער איבּז, װ. סטאַװ" 
סקי, דער איבּערבּראָך, מאָסקװע 19232, 

מיט זיך -- אאױסגעדריקט די בּאַגערן, 

וועגן ועלכע ער האָט זיך אָנגעטראַכט אין די 
נעכט פֿון אַזױ פֿיל חדשים אינעם אָפּגעצאַמטן 
ווינקל", ע. פֿינינבּערג איבּז, א. אַװדײענקאָ, 
איכ האָבּ ליב, מאָסקװע 1935, ,כ'האָבּ קוים 
דערהאַרט זיך די אָװנט:שעה, און אין דער 
פינצטערינאַכט דיר אָנקלאַפּן אין טיר זיך 
אָנגעטראַכטײ, האַל, מײַן אוצר, מאָסקװע 1966, 
| העניש, 

אַנטראַלן -- טרו. --ראָל, -יראָלט. (קלעזי 
מער-לשון) אַװעקפֿאָרן. אָפּפאָרן, י. טריװאַקס, 
בּײַ אונז יודען, װאַָרשע 1923, 

אָנטראַמאַטקען -- טרװ. קע אָן. -(גע) 
טראַמאַסקעט. 99: --טראָמאַסקען. 1 אָנ 
טרייסלען, אָנשאָקלען. אִי דעם זאַק. 2. גוט 
אָנשלאָגן. אָנבּוכצען. אִי די בּיינער, די זײַטן 
די מאָרדעס. 

אָנטראַמפּלען -- טרו. -פּל אַן, --געטראַמ- 
פּלט. אָנטרעטן (מיט שװערע פיס) אָנטאָפּ 
טשען. אִי די בּייטן. אִי די אויסגעװעקסטע 
דילן. -עניש, 

אָנטראַפקען -- טרו. -קע אָן, -י געטראַסקעט, 
1. אָנשלאָגן. אָנבּוכצען די בּיינער. געבּן קלעפּ. 
;קום שוין אַרײַן פֿונעם שטראָז, אַנישט װעֶל 
איך דיך אָי, רייד (קאָלאָמײי). 2. מאַכן עפּעס 
זאָל (אָנ)פּלאַצן. אִי די שױבּן, די פֿענצטער 
מיט אַ שטיין. אִי די (א) גלאָז. 

אַנטראָפֿאָ" -- ?2 גר. בּ: מענטש. ער 
שטער טייל פֿון אַ צאָל אינטערנאַציאָנאַליזמען. 





אַנטראָפּאַאיד 


אַנטראָפּאָפֿי"ד -- דער, ז. אױך: אַד 
(בּאַשעפעניש) װאָס איז ענלעך צו א מענטשןן, 
אַיע מאלפּעס. 

אַנטראָפּאַָגענע|זיפ, "זע -- אָפּשטאַם און 
! אַנטװיקלונג פון דעם מין מענטש װי אַן ענין 
פֿאַרן װיסנשאַפטלעכן פֿאַרשן. - טיש -- 
אַדי. 

אַנטראָפּאָ|גראַפֿיע -- די. אָפּצװײג פֿון 
אַנטראָפּאָלאָגיע װאָס בּאַשרײַבּט די פֿאַרשײדענע 
מינים פֿון דער מענטשהייט און זייער גע" 
אָגראַפישע פֿונאַנדערשפּרײטונג. אויך: 8'גץ- 
אָנראַפֿיץ -- מיטן אַרױסהײבּן די שײַכותן 

!= צװישן מענטש און געאַגראַפֿישער סביבה, 

אַנטראָפּאַ|לאָניע -- די. בּא. 22 אי 22 גר. 
'ימענטש-װיסנשאַפֿט!. ויסנשאפט װאָס פאָרשט 
דעם מענטשנס פֿיזישע נאַטור און די סימנים 
פון די פֿאַרשײידענע מענטשלעכע ראַסן א' 
זוכט אױסצוגעפֿינען דעם בּראשיתדיקן אַפּי 
שטאַם פון דעם מין מענטש און זײַן עװאָלוציע 
זינט דער אורצײַט בּיז דער איצטיקייט. פיזישע 
אַי. קולטורעלע א' ודי גרענעצן פֿון אי זײַנען 
אומקלאָר: אי נעמט אויך אַרום דאָס פֿאָרשן 
פֿירונגען און גליבּונגען. 77אַ ג -- ,צע- 
טיילן זיך די דעות פון די אֵין.... טייל באז 
הויפּטן אַז די אַלע פֿאַרשײדענע ראַסן האָבּן 
איין אורשפּרינגלעכע איינהייט", מ. קאַטץ, 
נאַטור און מענש, 1906 לאָגִישׁ -- אַ 
אַישע אייגנשאַפטן, ,אַײיש גענומען איז יעדער 
לעבּעדיקער נפש װאָס גייט אום אויף צװיי 
פֿיס ... און רעדט אויף א מענטשלעכער 
שפּראך ... שוין א מענטש"/ זשיט װ, נ"י 
2, 

אַנטראָפּאָלאַטרױיע -- די. האָס דינען א 
מענטשן װי א גאָט. דאָס פאַרגעטלעכן א 
מענטשלעכע בּאַשעפֿעניש. יש -- אַדי 
איישע בּאַציאונג צו די רוימישע אימפּעראַטאָרן, 


אַנטראָפּאַמאַרפֿױיום -- דער, ‏ ען. 22 אי 
2כגר. פמענטשפאָרעםי. השׂגה װעגן געט" 
לעכקייט װי װעגן א מענטשישער אויסגעשטאַל- 
טונג מיט פיזישע און פּסיכישע אײגנשאַפֿטן 
פֿון אַ מוטערמענטש (שׂנאה, קנאה, ליבּץ אע) 
וַאין דער תּורה שבּכֹּתבֿ און תּורה שבּעל-פה 
װערט קאַטעגאָריש געפּסלט יעדער סאַרט אי 
,די אֵיען פון תּנך (אויסדרוקן װי 'גאָט האָט 
געזאָגטי, 'געהערט' וכדומה אַזעלכע) בּאַדאַרף 
מען אָננעמען נאָר װי בּילדער אָדער גלײַכע- 
נישן", זק איבּז, שד ושׁ. 8.. . אפֿשר נאָך מער 
שאָקירנדיקער אַ' איז אַן אַנדער פֿאָלקס- 
פֿאַרשטעלונג ‏ ... לויט װעלכער דער הקדוש- 
בּרוך-הוא אַליין לייגט תּפֿילין", גרינ, מענטשן 
און װערטן. יזירן -- טרװ. עער האָט 
איבּערגענומען בּײַ נסתּרן די רגילות צו א' 
(פאַרמענטשלעכן זאַכן)", שנ, יודי שרײַבּער אין 
סאװ" פֿאַרבּאַנד. -יסט. דיש -- אַדי. 


אַנטראָפּאַמעטר|יע -- די. בּא. 22 איי 2 גר. 
מעטאָד, פּראַקטיק בּײַם מעסטן די הייך און 
די װאָג פון א מענטשן און די פּראָפּאָרציע 
צװישן איינצלנע גלידער. דיש -- אַדי 
פאַנצוהײבּן אײַנפירן אין גרעסערע שטעט אי 


1808 


הייטלעכע פּסיכאָטעכנישע און אַישע פֿאָרשונ- 
גען", טאָז, 1928 װווש 1, 


אַנטראָפּאָנאָמיע -- די. בּא. 22 איי 22 גר. 
ימענטש-געזעץ', װיסנשאַפט װאָס פֿאָרשט די 
געזעצן פֿון דעם מענטשנס אנטװיקלונג אין 
שײַכות מיט סביבה און אַנדערע בּעלי-חיים, 


אַנטראָפּאָטאָפֿיע -- די. בּא. 22 איי 22 גר. 
'מענטש:חכמהי. שיטה װאָס לערנט װי צון 
קומען צו דער 'העכסטער חכמה!, צו הויכער 
גײַסטיקער אינספּיראַציע, װאָס איז ניט:דער- 
גרייכלעך דורך די חושים, 


אַנטראָפּאָפֿאַ'גיע -- די. 22 אײ 2כגר. 
מענטשנפרעסערי, קאניבּאַליזם, דו'שׁ. --- 
אַדי. 

אַנטראַפּאַצענטר|יום -- דער, בּא. 22 אי 
22 גר. שיטה װאָס שטעלט דעם מענטשן 
אין צענטער פֿון דער װעלט, װאָס האַלט אַז 
דער גאַנצער אוניווערס איז בּאַשאַפֿן געװאָרן 
פֿאַר דעם מענטשנס װעגן. יש -- אַדי 
דישקייט -- ,די אַי האָט זיך צײַט דער שוֹאה 
גאָר פֿאַרשטאַרקט אין דער ייִדישער ליטערא' 
טור", יחיאל האָפֿער, צוק, מײַיוני, 1966, 
(אין דער טראדיציאַנעלער ייִדישער מחשבֿה 
ווערן געשטעלט לעבּנאַנאַנד דעם מענטשנס אומ- 
ווערטיקייט און קורצדויערדיקייט און זײַן וויכ- 
טיקער בּאַטײַט װי דער בּחיר:היצירה, בּאַשאַפן 
אין גאָטס געשטאַלט. אין תּהלים (ח, 7-6) װערט 
דער ייִדישער א"שער בּאַנעם אויסגעדריקט 
אַזױ: ,האָסט אים געמאַכט שער ניט מינער 
פֿון גאָט ... מאַכסט אים געװעלטיקן איבּער 
די װערק פֿון דײַנע הענט, אַלצדינג האָסטו 
געלייגט אונטער זײַנע פיס", תּיין 


אַנטראַצי"ט -- דער, -ן (פֿאַרשײדענע מינים), 

| קקאײ 2כגר. /סאָרט שטינקוילן פֿון גאָר 
טיפע שיכטן פון דער ערד, צייכנט זיך אויס 
מיט האַרטקײט און שװאַרצן גלאַנץ; בּרענט 
לאַנגזאַם, גיט אָבּער מער װאַרעמקײט װי די 
אַנדערע סאָרטן קוילן. ,די נאַכט איז אַ"פֿי- 
צטער", ש. בּרעגמאַן, דורך קריג און רעװאָ" 
לוציע, אַדעס 1931, ,פארזשמורענדיק די א" 
שװאַרצע אויגן, א שמייכל געטאָןי, סאָװ' 
היימלאַנד, 1965, טא 5, -יש -- אַדי 


אַנטראַצעץ -- דער. מצ נבּ. 2 אײי 22 גר. 
קריסטאַלישער פּולװער, אָן א קאָליר, האָט אין 
זיך קױלנשטאָף. געניצט צו פֿאַרבּן טעקסטיל- 
סחורה, אויך צו מעסטן ראַדיאָאַקטיוע מאַטע- 
ריאַלן. א"א ייל. 


אַנטראַ'קט -- דער, ז. ?2פֿר. 1. איבּער- 
רײַס. הפֿסקה. פּאַוזע. צװישנאַקט. אין (אויפן) 
אי ארויסגיין רייכערן א פּאפּיראָס. די פאָר- 

שטעלונג האָט צוויי אַ'ן. ;דער מגיד האָט נעכטן 
געזאָגט די 3 שטונדן אָן אַן אויפֿהאַלט, קיין 
אַי, קיין בּופעט", אַבֿרהם יעקב בּאַגאָן..., 

קול בּגן, די פֿאַרשפּײַזע, פּיעטריקאָו, 1910, 
;דער דאָקטער האָט דערקלערט דעם טויט אַלס 
װיסנשאַפטלעך פֿאַקט. דער פּריסטער -- אַז 
דער טויט איז בּלויז אומשטערבּלצכקייטס אי", 
הר, אַ געזאנג פון תּפֿיסה', 


אָנטרױען 


2. (מוזט) צװישנשפּיל. אינטערמעצאָ. ;צװישן - 

| די אֵין פון װאַגנערס אָפּערעס פֿאַרקריכט אָפֿט 

דער דײַטש אין א פֿינצטערן הייל פון אור- 
װאַלד?, בּ. ריווקין, פֿאַש, 1948 וט 4, 


אָנטראַקלען -- טרװ. "קל אָן, -געטראַקלט 
(זאַמעט, קורלאַנד). דזוו אָנסטריגעװען - 

אַנטראַ'קפ -- דער 'ץ. 2 אי 22 גר. קלע- 
פּיקע קראנקייט בּײַ בּהמות און אנדערע זי 
גערס (אויך בּײַ מענטשן). ;אי קאָן אַ מענטש 


זיך אָננעמען דורך א דירעקטער בּאַרירונג פֿון 


בּהמות װאָס לײַדן מיט דער קראַנקייט", י. מע 
ריסאָן, היגיענע. 

אָנטראָקען -- טרװ. -קע אָן, --געטראָקעט, 
אסטד :04 =. אָנציֶען רימענס, אָנצוען און 
אָנקלאַפּן אַ פֿעל, א פּעלץ. ;טראָקע אָן נאָכאַ 
מאָל און קער איבּער דעם שמויס פּאָפּערעק", 
דער לאָדזער סוחר, בּאַרדיטשעוו 1910, 


אָנטרוי -- דער, -ען. אַקט פֿון אַנטרױען -+, 
אי פון געלט. אִי פון דאָקומענטן. דער אִי פֿון 
קינדער צום דערצלער.. אָ"בּריװ. אָײגר א- 
מאָטע, אַיכּתב. אָײצצטל -- עאַן אִ"צי 
גיט אַרױס אן אנשטאַלט אָדער א פּריװאַטע 
פּערזאָן. דער אַ"צי בּאַטײַט, אַז מיר טרויען 
אָן א צווייטער פּערזאָן טאָן פֿאַר אונדו א בֹּאַי 
שטימטע ארבּעט, בּאַקומען געלט, שליסן מיט 
עמעצן אן אָפּמאַך אאַזװ", מ. גיטליץ, פּראָזאַיש- 
געשעפטלעכע שפּראַכ, מאָסקװע 1932. 


אַנטרױפּן -- טרו. אַרכ. בּאַרױבּן, צונעמען 
איבּערגװאַלד. אַנטרױבּט זלײַן. 


אַנטרױמען? -- אוטװ. אַרכ. אָנחלומען 
זיך. ;אַזו ואר איין לערנר ... איבּר זײַן 
לערנן אַנטשלופן. אַזו אנטריימיט אים...?, 
'היסטאָרישע אַלעגאָריע פֿון ר' מאיר ש"ץ", 
פֿירט 1694 פֿש װו, 


אַנטיען -- טרוװ. טרי אָן, --געטרויט 
(--יגעטרויעט, פד). 1. (איבּערגעבּן עמעצן 
עפּעס און גליבּן, זײַן זיכער אין יענעמס 
אָרנטלעכקייט. זיך פולשטענדיק פֿאַרלאָזן אויף 
עמעצן. אִי געלט, א פֿאַרמעגן. אִי דעם משרת 
ודאַטיוון די שליסלען פון קאסע, פֿון װײַנקע- 
לער, אי די קינדער (צו) דער דינסט, דער אִם, 
אי די לעבּנס פון די קינדער אין זייערע הענט. 
אי אַ סוד. ,די דרײַ שליסלען װאָס די גאַנצע 
װעלט פֿירט זיך מיט זיי האַלט זיי גאָט בײַ 

| זיך ... און װען עס האָט אַמאָל יאָ געטראָפֿן 
דאָס ער האָט איינעם אויף א קליינע װײַלע 
אָנגעטרױט איין שליסל פֿון די דריי...", אי 
מעש"ה |ְמ. עפּשטײןן, דיא אומגליקליכע יתומה, 
װאַרשע 1878, ק,אים װעל איך קאָנען אִי מײַן 
גאַנצן אייגנס", ג. ח. לעװנער, דיא בּעשערטע 
פּאָר, ווילנץ 1898, 

2. בּאַפֿולמעכטיקן,, (בּאַשטימען) עמעצן 
דורכצופֿירן א (וויכטיקע) אױפֿגאַבּע. פֿאַרטרױ 
ען. אי א שליחות. אִי א געהיימע מיסיע. אַ' 
עמעצן |דאטיוון אַריבּערצופֿירן געהיימע דאָקו 
מענטן, אִי אַ װיכטיקן אַמט. עצו משה רבּינו. 
האָט מען אָנגעטרױט ער זאָל זײַן דער אויפ- 
זעער איבּער זייי, פּלאי, המדבּר בּצדקה, װאַרשע 





אָנטרױעריקן 1509 אָנטרײַבּן 


תּרנ"ב. ,דאָ דאַרף איך צעבּרעכן און דאָרט אַנטרונען--אדי, פּאַראַנטרינען -+. 1.פֿאַרי זיך, אָנװאָגלען זיך. אָנטויטשען זיך (-=). אִ 





עפּעס בּויען, -- איך קען ניט אַ צװייטן די 
אַרבּעט אָ"י, אַר, 'פליכטן, ,עס האָט לאַנג 
ניט געדויערט און פּראָג האָט אים אָנגעטרױט 
די גאַנצע הנהגה פֿון שטאָט", י. ל. ליזעראָי 
װיטש, פֿונם אַלטן קװאל, פּעטראָגראַד 1918, 
,וען דאָס זאָל זײַן קריטיק, װאָלט קריטיק 
בּאמת געוען זייער א לײַכטער שפּיל, און מע 
װאָלט זי געקאָנט אִי יעדן חוֹזקימאַכער", שנ, 
לעזער, דיכטער, קריטיקער . 


9. בּכלל האָבּן צוטרוי. זיך פֿאַרלאָזן אויף 
עפּעס. ,װעלכע מעטאָדע אין דער סאָציאָלאָגיע 
איז אָבּער די ריכטיקע? וועלכער זאָלן מיר אַי 
די אַרבּעט פון אַרױסגעפֿינען סאַציאָלאָגישע 
געזעצן?", זשיט װ, נ"י 1912, ,רירט זיך צו 
מיט אַן אַריסטאָקראַטישער פאָרזיכטיקייט צו 
יעדער מאכל, װי ער װאָלט נישט שטאַרק אָי", 
ייז, ‏ אַלט-שטאָטי. ,און אִי געוויסן אַ ניט-קלוגן 
בּעלינסיון איז װי א מענטשן, װילד פון גרימ" 
צאָרן -- א האַק געטרויען", חג, דער מענטש 
פון פֿײַער, 

מיט זיך -- ,איך האָבּ דעם פּסק כֹּשר 
פאַרדינט; איך האָבּ ניט געדאַרפֿט זיך אִ'י א 
שאַרלאַטאַן, אַ דאַמסקן שנלַדעריונג, א שיכּור, 
מיט אַ כּליבּוניק", ג. ח. לעװװנער, דער סאַמאַ 
װאַר, װילנע 1900. עניט פרעג, װיפֿל נעכט און 
וויפל טעג דער מלך האָט זיך אָנגעטרױט דעם 
װעג", האַל, מײַן אוצר, מאָסקװע 1966. זנג. 
יעכץ, 
אָנטרױעריקן -- טרח. ‏ ריק אָן, -'געטרויי 
עריקט. נעאָל. ‏ מאַכן עמעצן גאָר טרויעריק, 
;איך בּין אָנגעטרױעריקט מיט בּיכער, און אָנ" 
געטרונקען מיט װײַן פֿון צײַטןײ, יג, פֿון מײַן 
גאַנצער מי 


אַנטרוכן זיך -- אוטװ. ארכ. -4תס :2626 
תסעססטז. 1. מיאש זײַן זיך: פֿאַרלירן הא 
פֿענונג. ,דרוזײיאַנש הט ער זיך גנץ אַנטרוכט", 
בּנֿאיבּוך, 505. 2. זיך זאָרגן, זיך קימערן. 
,בּבא שרײַא אים נוך: ניט זײַא דיכש אַי, איך 
ויל דיך נוך קומן דא היימן זוכן", דאָרטן, 192, 


אַנטרום -- דער, 'ס. ???אי 22 גר. אנא 
טאָמיע) אויסהוילונג אין אַ בּיין, ספּעצ אין 
בּאַקנבּיין, אין קינבּיין. 


אַנטרומײיטערן -- טרו. "ער אָן, -'געטרוי 
מייטערט. 1. אַ לענגערע צײַט (אָן אױפֿהער, 
אָן איבּעררײַס) שפּילן אויף אַ טרומייט, אָנ 
טרובּען. אִי און ניט לאָזן די איבּעריקע מוזי- 
קאַנטן שפּילן. אִי אויפן מאַרק, אַלע זאָלן זיך 
צוזאַמענלױפֿן,. 2, פּלוצלונג, מיטאַמאָל אָנ- 
הייבּן בּלאָזן, שפּילן אויף א טרומייט. אַי אין 
מיטן נאַכט, די שכנים זאָלן זיך דערשרעקן 
|8. אַ סך און גיך, אָן אָפּשטעל ריידן, פּלאַפּ- 
לען. אִי אין די אויערן. אִי און פֿאַרקלאַפּן 
עמעצן דעם קאָפּ. 


שוואונדן, אַנטלאָפֿן,. זוכן דעם אֵיעם, ,, איז גצי 
קומען אַן איער און האָט אָנגעזאָגט אַבֿרם דעם 
עבֿרי", תּי, בּראשית, יד, 13. ;אַ שאָטן פון 
יענער װעלט לאָזט זיך זען, פֿאַרגנבֿעט זיך 
אָפּט אן אַיע טרער", װינטש וו ' 

2, געראַטעװעט. ,דער איער איבּערבּלײַב פֿון 
דעם הויז פֿון יהודה", תּי, מלכים בּ, יט, 30, 
עשטייען צוזאַמענגעדריקט װי הערינג אין א 
פאַס, אַ סטאַדע מענטשן, װי אַיע פון עפּעס 
אַ שרעקלעכן אומגליק", דא, שװאַרץ-רױיט, 
װאַרשע 1910. -ערהייט. קייט -- 
,אונדזער קריטיק האָט צו פיל געגינציקט אַ' 
פֿון ממשותדיקן לעבּן", אַבּאָ גאָרדין, פֿאַש, 
3 ווץ 31, 


אַנטרונען ווערן -- פּאַסיװ. נייטראַל. װער 


רירונען, בּין --רונען געװאָרן. דזוו אַנטרל 
נען. 1. פֿאַרשװינדן. נעלם װערן. פֿאַרפֿאַלן 
װוערן. אי װי' װי אין דרערד אַרײַן. ,וואו איז 
ער מיר אַ' געװאָרן?". ;מײַן האָרבּאַטעץ... 
אַנטלױפט אין דער אַנדערער זײַט און װערט 
א", ממוס, פֿישקע. ,גערגעלעס אַי װ' האָט 
פֿאַרבּיטערט זײַן חברס געזעגענען זיך מיטן 
שטעטעלע", שע, פונם יאַריד |. ,און פֿון דעם 
װאָס לייבּוש גרשונס איז בּײַנאַכט אי געװאָרן 
א נאַקעטער, האָט דאָס גאַנצע שטעטל דערװײַל 
פאַרגעסן", א. ראַבּאָי, אייגענע ערד. *,דער 
מאַמעס (מוטערס) מילך װערט מיר (אים) א" 
,דאָס בּלוט װערט א" -- בּײַם איבּערלעבּן 
גרויסן שרעק. 

2. ראַטעװען זיך, ניצול װערן פֿון אַ סכּנה 
דורך אַנטלױפן, אַ' װי (קוים) מיטן לעבּן. ,טו 
זשע דאָס מײַן קינד װי דו קענסט, אַבּי אֵי צו 
װו'י, מס, משלי תּקע"ד, ו, 3. ,עס זײַנען פיל 
פֿאַרלאָרן געװאָרן מיט װײַבּ און קינדער: א 
טייל זײַנען אי געװאָרן מיט די נפשות", מעשׂה 
אומן. ,אויבּ עשׂו װעט קומען אויף איין מחנה, 
און װעט זי שלאָגן, װעט די איבּעריקע מחנה 
אִי װויי, תּי, בּראשית, לב, 9. , די פּליטים װאָס 
זײַנען אי געװאָרן פֿון איבּערגעװאַלדיקן שמך", 
זק איבּז, שד שו. עדאָס חיהלע זוכט זיך א 
נאָרע א' צו װי אין דער ערד", ממוס, שלמה. 

9 אויסדרייען זיך פֿון עפּעס. אויסמײידן. 
;ער קענט זיך אונטער לייגן אויף זײַן פֿר 
שטאַנד אַלז ער קענט אַנטרוני' װ' פון אֲלים 
בּיון .. . .", בּע, ה/א. ,... און זאָל טראַכטן 
וי ער ודער בּאַשעפערן האָט אים מציל געװען 
פֿון זיי (די פּגעיםן און איז א' געװאָרן פֿון 
זייער פֿילקײט", חה, 219. ,ער זאָל זאָגן די 
ערשטע פרשה פֿון שמע ישׂראל בּיז 'בּיתך 
ובשעריך!, און דעמאָלט װעט ער דעם טאָג אַ' 
וי פֿון אַלערלײ זינד", קה. 


אָנטרופען -- טרוװ. סע אָן, --געטרוסעט, 


רוסיצ. אָנשאָקלען. אָנטרײסלען. אָנשיטן. פֿאַר- 
שיטן. אִי אױפֿן יפּאָלי. אִי אין אַן אויג. -+ אָנ 
טרייסען, | 


אָנטרײַפ -- דער, -ן. 


זיך איבּער די גאַסן. 


אַנטרײ! -- דער, "ען. (22 איי) 22 פֿר. 89; 


אַנטרע(י). 1. פֿירהױז, קאָרידאָר. בּלײַבּן 
שטיין אין אַי און װאַרטן. 2, אַרײַנגאַנגי 
אָפּצאָל פֿאַר אַרײַנגאַנג אין טעאַטער, צירק, 
קאָנצערט אע. , איך האָבּ בּאַצאָלט מײַן אַ' און 
בּין ארײַנגעגאנגען", װאַרשױער יודישע צײַטונג, 
7, יא 8, גער איז אויך פון די װאָס שפּריג" 
גען אין אונדזער פּאַנאַראַמע אַרײַן אומזיסט אָן 
אַיבּילעטן", קמ, 1867, טן 13, 

2. אויפטריט פֿאַר אַן עולם, ספּעצ פֿון אַן 
אַקטיאָר אויף דער בּינע. ארויסרופן הילכיקע 
אַפּלאָדיסמענטן בּאַלד בּײִַם אַ'. ,איך האָבּ... 
געשמייכלט װי א קלאָון װאָס האָט נאָר װאָס 
פאַרענדיקט זײַן אַי מיט א טשיקאַװן שפּיצל", 
ש. גאָדינער איבּז, יורי אָלעשא, קינע, מינסק 
1, 

4 פֿאָרשפּײַז. פינסקי װבּ. רייצן דעם אַפּעטיט 
מיט אַן אַ' 

9. זװ. קומט אַרײַן. ,הערט זיך א לײַכט 


| אָנקלאַפּן אין דער טיר. א' -- הערט זיך אַ 


שטימע פון אינעוייניק", ישׂראל אָרנשטײן 
רעיונות ישׂראל, יאס 1893. 

אַקט אָדער רעזולטאט 
פון אָנטרײַבּן. שטויס. סטימול. אימפּולס. אָגרעג. 
דורך (מיט) אַן אייגענעם אִי. אװערט זײיער 
הילף מער אַן אָפּהאַלט (זײַן} איידער א װירקי 
לעכער אַי פֿאַר דער בּאַעגונג", זשיט א, ניי 
9, -אַמעריקע איז אַרײַן אין מלחמה אונ" 
טער ייִדישן אַיי, מװ, היטלערס פּראָפּעסאָרן 
,זיי בּאַזיצן דעם אומרו, די ענערגיע און דעם 
אָי, װאָס די אַמאָליקע ייִדישע אימיגראַציע האָט 
געהאַט", בּצג. טמז, 24101967. א כּוח(ות). 
אָי-שטאָק, אָישטעקן. 


אָנטרײַפּן -- טרװ. טרײַבּ אָן, --געטריבּן. 


שװבּ פאַרטײַטשט נצח. א. חוזק ותגבּורת'-- 
;שטאַרקן. שטרעבּן. אן טרײַבּן". ‏ 1. אַ סך, 
אַ לענגערע צײַט טרײַבּן און צונויפטרײַבּן, צו" 
נױפֿיאָגן אויף איין אָרט (און דערבּײַ זאָל װערן 
ענג, אָנגעפּאַקט, אָנגעפּראָפּט). אִי ייִדן אין די 
געטאָס. ,די עס'עס האָט אָנגעטריבּן אױפֿן 
אומשלאג-פּלאַץ (אין די פראַכט-װאגאַנען) טויזנ- 
טער ייִדן און זיי אָפּגעפֿירט קיין אוישװויץ". 


-אִי די בּהמות אויפן פּאַשע-פעלד. אִי א פולן 


הויף מיט מענטשן. ,דער מלמד טרײַבּט אָן 
א פֿולע שטובּ מיט קינדער", קמ, 1865, פא 32, 
,מע האָט זיי נעבּעך... אױפֿגעשניטן זייערע 
בּײַכער און מע האָט אַהין אָנגעטריבּן זאַבּעס 
מיט מײַזײ, יעקב סאָטמאַן, עבֿרי אנכי, בּאַר- 
דיטשעוו 1901. ,,אין שטאַל האָט מען בּײַ אונדז 
אָנגעטריבּן בּײַ א צויי הונדערט שאָף", אי 
קיפּניס, סאָװי' היימלאַנד, 1968, פאן 6, 

2. (אָנ)פירן, קערעווען (פֿערד, אייזל אע) בּיַם 
פאָרן אָדער רײַטן. אִי פערד-און-װאָגן. ,,פּאָרט 
אינאיינעם מיט דעם תּוֹגר אין איין קאַרעטע, 


אַנטרון -- דער, יען. נעאָל. אַקט פֿון אַנט- 
רינען. ,זײַ דאָס אויג פֿון װעלטגעזע' -- די 
זון, העלף דעם לעבּן מיט אין זײַן אַי", סוצ, 
װאַלדיקס. 


דער 'גראָספֿעציר! האַלט די בּײַטש און טרײַבּט 
אֲל"/, ממוס, מסעות. אװאָסערע הלכה מינט 
איר? די עגלה? כלעבּן איר פֿרעגט מיך א 
נאַרישקײט װי איך האָבּ זיך אויסגעלערנט אֵיי, 


אָנטריב -- דזוו אָנטרײַבּ, 


אָנטריזשען זיך -- אוטו. זשע זיך אָן, זיך 
-יגעטריזשעט. אוקר.- אָנמאַטערן זיך, אָנגײין 


אַנטרײַבּן 


-ברוך שפּטרני, בּעל עגלות דערציילונג, ווארשע 


0, דער פּויער וועלכער האָט אָנגעטריבּן 
די פֿערד האָט ניט װילנדיק א שטאָרך געטאַן 
ישׂראליקלען מיטן בּײַטשײ, ט. קאַמינסקי, אַ 
בּיאָגראַפיע פֿון אַ ישׂראליקלען, קיעװו 1913, 
,זײַן פורמאַן זיצט צו אים מיט די פּלײיצעס 
און טרײַבּט אָןײ, בּערג, ידי משומדת', 

9. אָנאײַלן, אונטעראלילן, אונטעריאָגן (בּײַ 
אַן ארבּעט) אִי די אַרבּעטער און ניט לאָון 
זי אָפּכאַפּן דעם אָטעם. אי די תּלמידים. אורח, 
7 פאַרטײַטשט 'הרוֹדים' (מלכים א, ט, 23); 
,װאָס טרײַיבּן אָן" {תּי: ,געװעלטיקן"}. אִי די 
פערד מיט דער בּײַטש. *אַי אַהײים אויף שִׁבֹּת = 
גיך יאָגן כּדי אָנצוקומען אהיים איידער עס 
װערט שבֹּת. ,דשׂ מוז עֶר אים אָן טרײַבּן אזו 
לאַנג בּיז דשׂ ער זעלבּרט גיוואר װערט, דשׂ 
ער לערנט לשם שמים", לטו, צך/א. ,מען 
קען ניט זאָגן, אז אזא צוען די נשמה פֿון 
איין זײַט און אזא האַסטיקן אִי פֿון דער צוויי- 
טער זײַט איז אוריס בּנים שטאַרק געפֿעלן גע 
װאָרן", זש, נח פּאַנדרע. פֿיג. קאון אָנגעטריבּן 
סװישטשענדיק דער טויט האָט זיי מיט בּרענענ- 
דיקע בּײַטשן", פּמ, מלחמה. . 

4. לאָזן אין בּאַװעגונג מיט דער הילף פֿון 
אַ טרײַבקראפט (עלעקטרע, פּאַרע, װאסער אע), 
אִי די עלעקטרישע סטאַנציע. אַי די מיל, אִי דעם 
מאָטאָר. ,א בּאַוװועגלעכע לופֿט קילט ערשטנס 
אָפ דעם קערפער שנעלער, און צװייטנס, 
טרײיבּט זי אָן בּעסער דעם אויסטויש פֿון קוילן- 
זויערע אויף אָקסיגען", דר' י. מעריסאָן, 
היגיענע. פֿיג. אִי די רעדער פון דער געשיכטע. 
,קרעפטן װאָס װערן אָנגעטריבּן פון דער עקאָ- 
נאָמישער אַנטװיקלונגײ, זשיט װוו, נײי 1912, 

9. אָנפֿירן (עס זאָל גיין פֿאַרױס), אִי אַ פֿאַב- 
ריק. אִי א גרויס געשעפט. ,מיט דיזר סומא 
פֿאנגטן מיר אֲלי דרײַא איינרלייא האַנדלונגן 
אן צו טרײַבּן ... .י, מראות הצובֿאות, װאַנדזבּעק 
8, ;זיי טרײיבּן אָן די װיסנשאַפּט, זי זאָל 
אױספאָרשן די נאַטור און געפֿינען די מיט. 
לען װי בּעסער צו בּאַהערשן", זשיט ש, נ"י 
7, 

0. פֿירן געזעלשאַפֿטלעך. אִי די חבֿרה. , דאָס 
'קליינע מענטשעלע' ... איז גענומען געװאָרן 
פון א לעבּעדיקן פּאַרשױן, װאָס האָט אין 
יענער צײַט געקנאַקט ... מיט דער .. . בּײַטש 
און אָנגעטריבּן די כּנסת-ישׂראל", שע, אידישע 
שרײַבער. 

/. בּאאײַנפֿלוסן. שטויסן. סטימולירן. (בּאַ 
װירקן. אינספּירירן. ,מיט גוטן מיט אין אן 
גיטריבּן דשׂ עֶר אירן גלאבּן אויף זיך זולט 
אַנפּפֿנגןײ, בּבֿאיבּוך, 254. ,װערט דיך מאַכן 
פֿר געשן דען עונש פון די עבירה, אונ' װערט 
דיך אן טרײַבּן דיא זעלבּיגה צו טון אונ' דר 
בּײַא צו בּלײַבּן", חה, אַמשט 1716, קא/א, 
,װי דער פּראָגרעסיװוסטער פֿון אונדזער פֿאָלק, 
דארף דער ייִדישער פּראַלעטאַריאַט אַי די איבּץ- 
ריקע קלאַסן", זשיט או, נ"י 1919, 

8. װירקן אױפֿן געמיט און אַרײַנבּרענגען 
אין א שלעכטער שטימונג. אָנװאַרפֿן א שװער 
געמיט. אִי א מורא אויף דער בּאַפעלקערונג., 


170 


אִי אַ טעראָר. אִי חוזק, לצנות. ,די גזרה האָט 
אָנגעטריבּן אַ מרה-שחורה אויף אַלע פּנימער, 
ס'איז געװאָרן חוֹשך אין אלע ייִדישע װינקע- 
לעך", י. ל. בּינשטאָק, בּײַא רי שלמה בּערלינער, 
לװאָוו 1896, ,א קאַלטער װינט האָט געפֿײַפט 
צװישן די בּיימער ... אִידיק אויף די מענטשן 
א מרה-שחורה", יעקב טער איבּז, דער געהיי" 
מער מאָרד..., נ"י 1914, ,בּייז געשריגן האָט 
די קראָ און יאוש אָנגעטריבּן", סעג, קאַפּריזן. 
*אָי היץ אין די אויערן = אויפרעגן, אַרײַנ- 
בּרענגען אין אַ גלוסטעניש (װאָס מע קען ניט 
בּאַפֿרידיקן), *אַי דעם לעבּעדיקן טויט = אַרײַן- 
בּרענגען אין א שטימונג פון אָפּהענטיקײט 
אָדער יאוש. 

9 אַקוזװ 4 אוטח. אָפֿטער מיט ניט. גע 
דויערן. אויסהאַלטן, ציֶען (זיך). ;ער קען נאָך 
אַזױ אִי א שיינע פּאָר יאָר". (ניט קענען) לאנג 
אַי = (ניט קענען מער) אױסהאַלטן, בּלײַבּן 
לעבּן. ,דער געשעפט קען נאָך אזוי אי הלוואי 
בּיז...י. ,גאר לאנג טריבּ עֶר אן דאז זעלבּיג 
וועזן, ני אנדרשט דען לערנן אונ' שרײַבּן וואר 
זײַן זיטןי, ספֿר משלים, פפֿדמ 1686, בי 
מב/א. , און עֶר זאָל גידענקן: איך בִּין נון 
אַלט, איך גיא אַלִי טאג איין שטאפּיל הראב, 
איך װער עשׂ ניט לאנג מער קענן אן טרײַבּן", 
לטו, נ/א. ,א סוחר מיט איין זאָלכע וירט- 
שאַפֿט קען נישט לאַנג אִי, אין איין יאָר אָדער 
צוויי, װירד עֶר גיין פּלטה", װאַרשױער יודישע 
צײַטונג, 1867, נאן 22, ,די לופט פֿון פײַכטע 
ערטער, פאַרשטונקענע װאַסערן, זומפּן אין 
זייער שעדלען, דאָס דער מענטש װאָס זיצט 


| דאָרט קען ניט לאַנג אַ", אל"ק איבּז, דער 


דאָקטער בּוך, װאַרשע 1882. ייִדן אַזױ װי 
ר' ישכריבּער ... אוב זיי קומען צו אזא 
מדרגה פון געבּראָכנקײט, טרײַבּן לאַנג נישט אָן, 
און זייערע טעג זענען געציילטע", נאָמ, דאָס 
רבּישע אייניקלי. ,דער פאַטער האָט לאַנג ניט 
אָנגעטריבּן. ער איז קראַנק געװאָרן און גע 
זאָגט פֿאַרן טויט אַז עֶר גייט פון דער װעלט 
צוליבּ דעם טעכטערל", בּאַש, פֿאָר, 1958 31, 

0 טאָן עפּעס אַ לענגערע צײַט. אי כּלערלײי 
קונצן. ,זעצט זיך דא ... מיט גרושׂן יומר 
אונ' אַך קלאג. דאז טריבּ עֶר אן מענכן טאג", 
ספֿר משלים, פ9פדמ 1686, בּ, לט/ב. 2... אונ' 
האבּן עז |דאָס אויספרעגןן אַזו לנג מיט מיר 
אן גטריבּן, בּיז מיר גנץ איבּל גוארן איז", 
יא פּראָגער פאמיליען-מגילה', 1732 |װאַכשטײךן- 
בּוך, ייװאָן. 

1 א סך, א לענגערע צײַט ט רײבּן. אַי 
בּראנפֿן. אִי עטלעכע פֿעסער סאמאָגאָן. 

דונג -- ,אין טיפֿן אלטערטום איז דאָך די 
דאָזיקע טעריטאָריע גאָר ניט געװען זי האָט 
זיך געבּילדעט בּיסלעכװײַז, אדאנק די אֶיען 
פונעם שלאם", אַבּראַם לוריע, דער סוד פֿונ דער 
גרויסער פּיראַמידע, מינסק 1936 -עניש, 


אָנטרײַבּער -- דער, 'ס. װנ ין קקע, ס, 


1 װער עס טרײַבּט אָן (-+ אָנטרײַבּן, 23) 
אַן אִי מיט א בּײַטש. פּאַטשט/פּאָסט) אָי 
;אַמאָל איז הרב ר' גרשון געפֿאָרן און האָט 
דעם בּעשט גענומען פֿאַר אַן אַי",; קהל חסידים, 


אָנטרײסלען 


לעמבּערג 1875, ;איך בּין דער חמור, דער 
אייזל און עֶר איז דער אַײ, ממוס, קליאַטשע. 
;און אִי --- װוינטן, און בּײַטשן -- א רעגן, גע" 
שניטן", פּמ, די קופע. אויך דער װאָס פֿירט 
אַן אױיטאָ(מאָבּיל). שאָפּער. ,. . . מיסטער פאָרד, 
-- פרעגט אים צי איז עֶר ניט געוען אִמאָל א 
שאָפער, אַן אִי?", שע, מאָטל פייסי . ,איך 
בּין געפֿאָרן אין א טעקסי מיט אַ בּאַרײדעװ" 
דיקן אָי בּצג, טמז, 1964 ווע 25, 

2. אױפֿזעער װאָס טרײַבּט אָן (-+ אָנטרײיבּן 
3), אִי אין אַ פֿאַבּריק. אי אין פאַרשיקונג- 
לאַגער. ,אזוי װי זי (די מורעשקען האָט ניט 
קיין בּעליהבּית, קיין אויפזעער און קיין אִי 
איבּער זיך", מס, משלי תּקע"ד, ו, 7. ,װיבּאַלך 
קיין אִי זעט זיך װידער ניט און גענוג שוין 
ארײַנגעארבּעט, איז יוצא דערװײַל, און עס 
בּרענט ניטײ, ישׂראל קאַפּלאַן, שליאַך און אומי 
װעג, תּ"אָ  .1964‏ -עריי, 


אַנטרײַפּעריש -- אדי. װאָס האָט די טבֿע 
אָנצוטרײַבּן. ,... שמאָטשקען מיט די ליפן 
פון אֶעֶר הנאָה". נס, משפחה מאַשבּער װ. 
-קייט, 


אָנטרײםּ"שײב -- די, ן. שײַבּ אין א 
טראַנסמיסיע צו בּאַטרײַבּן א װענטילאַטאָר פֿאַר 
א שמידערײַ (קאָװנע). 


אַנטרײיסטיק -- אַדי. װאָס איז אָן טרייסט; 
װאָס מע קען (לאָזט זיך) ניט טרייסטן. איער 
אָנװער, | 


אַנטרייפטן -- טרו. טרייסט אָן, -'געטרייסט, 
| א סך, א לענגערע צײַט טרייסטן עמעצן: אײַנ- 
נעמען, אײַנרואיקן מיט טרייסט:װערטער. אִי 
די קרבּנות פֿון דעם אומגליק. אִי אַן אַלמנה, 


מיט זיך. 


אָנטרײסלען -- טרו. -סל אָן, -געטרייסלט. 
1. א סך, א לענגערע צײַט טרייסלען, שאָק- 
לען. אִי אַלע בּיימער אין סאָד 2. אָנשאָק- 
לען. אָנװאַקלען. אָנהױדען. אִי דעם עפּלבּוים, 
די עפּל זאָלן אַרונטערפֿאַלן. אִי די קינדער אויף 
דער הוידלקע, 'קאַטשעליע'. אִי די פּאַרשוינען 
אין בּויד. 8. אָנװאַרפֿן. אָנשיטן. אָנפּראָשען. 
אי זאַמד, מעל, פֿעדערן אויף דער פּאָדלאָגע, 
אִי די אויגן מיט שטויבּ. 

4. צעבּאָלט(ש)ען. אויפּבּורען (-+) אִי די 
פֿלעשעלע רפואות פֿאָרן אײַנגעבּן דעם חוֹלה, 

ס. (גוט) אָנלײגן, אָנשטאָפּן, אָנפּאַקן, אָנ" 
פּראָפּן, מאַכן עס זאָל ארײַן װאָס מער. אַ' 
דעם שטרויזאַק. אִי דעם רוקנזאַק, עס זאָלן 
אויך אַרײַן די סוכאַרעס. אַי די פֿעדערן אין 
אײַנשיט, 

0 ואויליונגעריש. אַנבּרעכן עמעצן די בי 
נער. אָנשלאָגן. ,מע דאַרף דעם ינג אִ', ער 
זאָל פאַרזאָגן א צענטן דאָס מער ניט צו טאָן", 

מיט זיך -- אַי זיך פֿון קעלט, פון פֿראָסט. 
,אַז דער שרעק איז א גאַרנישט קעגן יענעם, 
אַז איך װעל זיך גענוג אִי דאָס האַרץ און 
וויינען מיט גרעסערע טרערן", יק. ,אויף די 
דילן איז אָנגעטרײסלט שטרוי מיט מעקענע 
וועלכעס עס האָט זיך אָנגעטרײסלט פון די 





אַנטרײַסן 


; בּעטצײַג", א. י. סאַפֿיר אס מינסק, חטאת 
הקהל.. . וו, װוילנע 1881 /ונג. -עניש. 


אַנטרײפֿן -- טרװ. --רײַס; -*ריסן. דטשמ. 
אַװעקרײַסן; אַװעקנעמען. אָפּרײַסן, ,צום סוף 
האָט זי דער טויט אַזױ פֿריצײַטיק אַנטריסן", 
פון אַ בּדחניש ליד. ;אַנטרײַסט אים די בּערזע, 
און שלײַדערט זי צום בּאָדן", לאַט, מאַמאָן 

עליבּע שװועסטער, דו װערסט צו יונג אַנטריסן 
(אויסגעריסן) פֿון אונדזער הוין", ליאַנדאָר, 
נײַער בֹּש, װילנץ 1887, זי 102, מיט זיך-- 

| ,זאָל זיך פֿון זײַן געשעפט טעגלעך געװיסע 
שטונדן צו ענטרײַסן צו די הייליקע תּורה צו 
לערנען", ר' הילל ליכטענשטיין, עֹת לעשׂות װ, 
סאַטמאַר תּרל"ם, 

אָנטרייפען -- טרו. -סע אָן, --געטרייסעט. 
סל. אָנשאָקלען. אָנטרײסלען. אָנשיטן אִי 
שטרוי פֿון די זעק. -עכץ -- דאָס װאָס 
מע שיט אַרײַן אין געטראַנק פֿאַר בּהמות 
(שטיקלעך היי, שטרוי, קלײַען). -+ אָנטרוסען, 


אָנטרײַען -- טרװ 4 אוטװ. טרײַןע) אָן 
די געטרײַ{ע)ט. אַמ. מס עז) 40 :2. אָנמעסטן, 
אָנפּאַסן. אָנטאָן (זיך אָדער עמעצן) אַ מלבּוש 
און זען צי עס פּאַסט (צי עס ליגט גוט) אַי 
אין 'סטאָר' עטלעכע 'סוטסי און קיין איינעם 
ניט קױפֿן, | 
אַנטרי"ן -- זזו אַנטרון -+. ,צי אויך בּײַ 
דיר איז דאָס נישט װערן דײַן אַ'?", י. מאַניק, 
אין טריט פון דײַן װאַנדער. אַײאָרט, 
אַנטרינונג -- די, :ען. 0 פּראָצעס פֿון 
אַנטרינען, פֿון אַנטרונען װערן. בּאר משה, 
פֿאַרטײַטשט 'לפֿליטה גדןוזלה' (בּראשית, מה, 
,צו א גרויסער אַ'י. ,און די שטעט זאָלן 
אײַך זײַן פֿאַר אַ' פֿון דעם בּלוטמאָנער", תּי, 
בּמדבּר, לה, 12. ,בּרעכט אײַן די מויערן פֿון 
| דער אומבּאַזינונג און קעמפֿט מיט מענער-מוט 
פֿאַר אײַער א'", י. בּאַװשאָװער, גש. /כְּדי צו 
האָבּן מיט װאָס אונטערלענען זייער וייך האַרץ 
אויפן װעג פֿון אַײ, הל, ימײַ -- און ס'װאָלט 
בּאַדאַרפֿט זײַן פֿרילינגי. ,און גרויס איז נאָך 
פּלאָנטער פון מענטשן, װאָס זוכן אין צוגן, 
| אין בּאַנען אי פֿון חורבּן און טויטשרעק", 
אַקש, קינדער פֿון איין פֿאָלק, מאָסקװע 1928, 
2. רעזולטאַט פֿון אַנטרינען. דאָס ראַטעװען 
| זיך. ,גאָט --- מײַן פעלדז װאָס איך שטיץ מיך 
אויף אים, . ... מײַן טורעם און מײַן אַי ויומנו- 
סי'ןי, תּי, שמואל בּ, כב, 3. , פאַרלאָרן איז א' 
פון מיר", תּי, תּהלים, קמב, 5, 

9, איבּערבּלײַבּ; שארית-הפּליטה. סכום גע" 
ראַטעװעטע. ;די אי פֿון ישׂראל". קאון ער |דער 
היישעריקן װעט אויפעסן דעם רעשט פֿון דער 
אי, תי, שמות, י, 5. | 

אַנטרינען -- אוטח. --רין, --רונען. דזװ 
אַנטרונען װערן : *. מסתמהת-זםתס :2626 
מלל פֿאַרטײַטשט 'תּפלטני מויבי עם' (תהלים, 
יח, 44); אענטרינן" (תּי: אאַנטרינען". בּאר 
התּורה פֿאַרטײַטשט 'המלטי (בּראשית, יט, 17); 
,זי אַי אויף געשווינד". 

1. אַנטלױפֿן, פֿאַרשװינדן. נעלם װערן. -.דא 
וואנד ער דער היידן ואל צווייא הונדרט מאַן. 


1811 


ער שלוג זיא אַל צו טוט, איר קיינר אים 


אַנטראַן", שמואל-בּוך, 419, ,זי שפּרך װי זול 
איך אויז דער קאמר אַנטרינן", בּבאיבּוך, 337, 
עווער דא װויל אַנטרינן פֿון זײַן הער. . .", יוסי" 
פֿון, אַמשט 1743, קעד/ב. ;עס איז געווען דער 
איינציקער װעג, מיט װעלכן ער װאָלט געקאָנט 
אי און ראַטעװען זיך פון פּרעהס רודפֿים", אַש, 
משה. ,װאָס פֿאַר א פֿרײד עס איז געװען צו 
אַי פון אַזאַ שרעק", װײַס וו, ידער איבּערגאַנגי, 
;ערגעץ ליגט דאָך דאָ פֿאַרבּאָרגן יענער װאָס 
פֿון אונדז אַנטרינט", א. ניסענזאָן, הונדערט 
לידער. ,כ'וויל מײַן לײַדן מער ניט לאָזן אין 
אַ פּוסטן דאַמף אַי", יהואָש, 'װוערטער-דאַמף'. 
;אַך, די ערד איז אונדז אַנטרונען און מיר 
קענען נישט די װעגן", חג, פּליטים. עס אַנט- 
רינט דער מאמעס מילך. דאָס בּלוט אנטרינט 
פֿון די אָדערן. ,דער מוטערס מילך איז אים 
אַנטרונען", פּרץ, 'דער דראָנגי 

2. ראַטעװען זיך. ניצול װערן דורך אַנט- 


- לױפֿן. אַי פֿון זיך אַלײן. ,אַנטרין מיט דײַן 


לעבּן", תּי, בּראשית, יט, 17, ,אויף דען העלן 
טאג האבּן מיר טון האָפֿן דז מיר דער צו 
האבּן װעלן אַנטרינן", װינץ. ,עס קװעלט 
נאָך דאָס ליכטיקע װאסער אין בּרונעם ... וואו 
זײַנען זיי אָבּער די ייִדן אַנטרונען?"; סעג, 
איצטער. : 
9. אױיסמײַדן. זיך אויסדרייען. זיך אַרױס- 
דרייען. אַרוסקומען גאַנץ, ניט געשעדיקט. 


| ,ויא װיל איך דעם הונגר אַנטרינן", בּבֹֿאיבּוך, 


0, תנייארט מיט זײַנם רידן טוט גװוינן אונטר 
דען בּיזן צו אַנטרינן", ספר משלים, 8פֿדמ 
6, יב/א. ,גאָט יתבּרך מאַכט אים אַן טרינן 
פאר דען בּיזן טאג", לטו, מ/א. .הש"י האט 
מיך מציל גיוועזן אונ מיר גיהאָלפֿן אַז בִּין 
אים אַנטלאָפן אונ אַנטרונן וואו ער מיך גיזוכט 
האט, האט עֶר מֿיך ניט גיפֿונן", עיון, הקדמה, 
,רבּש"ע זײַ מיך מציל און מאַך מיך אי פֿון 


| אַלערלײ זינד", קה. עאַי פֿון אייגענעם צוזאָגײ, 


אפא, געטראַכט מיט עבֿרי-טײַטש. 

4, טרו. אויסהיטן. בּאַשיצן. ,ווען ער װאָלט 
געװען געהיט, װאָלט ער דאָך געמאכט אַי זײַן 
לײַבּי, ספֿר יחזקאל, װאַרשע תּרל"ד. ,לאָז 


- גאָט, קומען די ליבּע צײַט, װאָס מע װאַרט 


צו אַי דאָס פֿאָלק, װאָס עס בּעט און גאַרט", 
ממוס, זמירות. 

מיט זיך -- ,אוני ער האלטיט זיא בּײַא 
זיך גפאנגן, אום זיך דא דארך צו אַנטרינן 
פֿון דשׂ שװערט פון זײַן בּרודר", יוסיפֿו, 
אַמשט 1743, פא/ב, 


אַנטרינער -- דער, 'ס. װנ יין, ס, װוער 


עס אַנטרינט, איז אַנטרונען. װער עס ראַטעװעט 
זיך. פּליט. מש פֿאַרטײַטשט ייבא הפּליט' 
(בּראשית, יד, 13): אדר אנטרינר" וְתִּי: עאַן 
אַנטרונענער"ן. ,אונ' עשׂ איז ניט גיװעזן איין 
אַנטרינר אונ' איבּר בּלײַבּר", צאינה, מגילת 
איכה, קסח/א. , אונט זיא שלוגן דיא מאַנן 
פֿון עי בּיז זיא האבּן ניט איבֹּר גלאזן איין 
איבֹּר בּלײַבּונג אונט איין אנטרינר", סהמ, 
יהושע, ח, 22. און האָסט געװאָלט פֿאַרשנײַדן 
די אי פון ישׂראל", צור, וישלח, 


= אָנטרינקען 


אַנטרינקען -- טרו. טרינק אָן, --געטרונקען, 


פרגל אָנטרענקען. 1. געבּן עמעצן גענוג 
צו טרינקען: שטילן (עמעצנס) דאָרשט, אַי דאָס 


| קינד. אִי דעם זשרעבּטשיק. אִי די פערד בּײַ 


דער קרעניצע, בּײַם טײַכל..,און אױיבּ ער איז 
דאָרשטיק, זאָלסטו אים אִי מיט ואסער", שע, 


- ימה נשתּנהי. ,דעם טרינקען װײַן פֿון קידוש 


שבּת ויו"ט און הבדלה און דעם װײַן פון אַני 
דערע מצוות -- איז גלײַך װי ער טרינקט אָן 
די צינורות עליונות פון גױעדן העליוף", 
ר'י ישׂראל ממינסק, אור עולם, װילנעץ 1865, 
פֿיג. קאַי מיט מצוות און מיט די טעמים פון 
דער תורה", הרבֿ א. ל. בּראַנדיס, איבּז, ספֿר 


שׂיח ספֿונים, יאָס 1843. עװי שיין זי זינגט! 
- ער האָט צוגעמאַכט די אויגן און אָנגעטרונקען 


זײַנע אויערן מיטן פֿאַרבּענקטן געזאנג פון 
דער גראָער נאַכטיגאַל", נאַד, זעקס בּיכער. 
;אָי דאָס אויג מיט די ליכטיקע פֿאַרבּן פון 
אַלטע געמעלן", ש. ראָזענבּערג, שלום אַשׁ.... 
אי די פֿילפֿעדער (אייבּיקע פעדער) -- שפּאַסיק, 
אָנפֿילן מיט טינט. : | 
2. געבּן צו טרינקען א צאָל. אִי דעם פּאָלק 
סאָלדאַטן, די פּליטים. ,לאָז פֿעטע עסנס פון 
דײַן הויז זיי געניסן און זיי אִי פון דײַן טײַך 
דעם זיסן", ממוס, זמירות. 2. אָנשיכּורן. 
,דערום טרינקען זיי אָן אירן פאָטער מיט װײַן", 
צור, וירא. ,האָט ער געמאכט אַ גרויסע סעודה 


און האָט פֿיל מענטשן געבּעטן און האָט זי 


אָנגעטרונקען", קמצא בֹּר קמצא, לעמבּערג? 
יאָר? , משקה אויף אָנצוטרינקען א װעלט -- 
דאָס איז בּײַ זיי, דאָס איז זייער זאַך", ממוס, 
קליאַטשע. .. . איך װעל מאַכן אַי וְתּי: אָנשי- 
כּורןן מײַנע פֿײַלן ... פֿון דעם בּלוט פון די 
כּשׂדיםײ, חעט, דברים, לב, 41, 


| /4, בּאַװאַסערּן. אָנזאַפּן מיט װאַסער (רעגן) 


;... דעם טײַך נילוס, װאָס ער אַלין טרינקט 
אָן דאָס לאַנד מצרים", אמד, מסע מצרים, װוילנע 
3, ,װעט עס ... אראָפּטריפֿן אין גרויסע 
טראָפּנס, אָנצוטרינקען זאַט די פעלדער מיט 


- זייערע תּבואותי, ממוס, קליאַטשע. ,זאָל אין 
-פרילינג די שלאַקסן אִי גרונטן בּיז זאַטײ, האַל, 
- װײ און מוט, מאַסקװע 1929. ,דורכגיין זאָל 


דער פֿלײץ פון רעגן און זאָל דעם מֿובּר אָי 
אים אָפּפרישן אױפֿסנײַ", רובּ, חורבּן פּוילן 
,זאָל נאָר זײַן אַ מינימום װאַסער אָנצוטרינקען 
דעם נגב", אפֿא, טמז, 1964 ע 3, | 

8. מאַכן אײַנזאַפּן. אַרײַנגעבּן א פליסיקייט, 
אִי מיט רפֿואות. קיעדן סטאַלער איז בּאקאַנט, 
אַז כּדי צו פֿאַרפֿאנירן א סטאָרץ מוז מען 
אים פֿריער אִי מיט קליי", י. מ. בּערמאַן, די 


|טישלער אַרבּײיט, סטי פּעטערבּורג 1913. אויך 


פֿיג. ,װעט ער אונדז אִי דעם טראָפּן פֿון בּיטער- 
קייט", ספֿר ישרי לבֿ, װילנע והורדנא תּקע"ט. 

0. טרינקען אַ סך (און דערװײַל ניט בֹּאַז 
צאָלן פאַר דעם). אִי פֿון די טײַערסטע װײַנען 
און בּלײַבּן שולדיק. ,דער בּעליאַכסניא האָט 
דערהאַלטן זײַן פּעקל כּדי ער זאָל בּאַצאָלן 


װאָס ער האָט אָנגעגעסן און אָנגעטרונקען", 
- נַעתּק מאת צדוק צדיקאָװיץ, נעימות יעקב, 


ווילנע 1869, 





אָנטרינקען זיך 


אַנטרינקען זיך -- + זבֿו. צו בּבּ 21: 
מװאָלקן, װאָלקן טרינקט זיך אָן און שלינגט 
מיך אויכעט אײַן", פֿל. ,מע דאַרף זיך אײן- 
בּייגן כּדי פֿון דער קרעניצע זיך אָנצוטרינקען", 
שװ. ,האָט ער זיך מיט זיי געפרייט א גרויס 
פרייד װאָס עֶר האָט געפֿונען װאַסער און האָט 
זיך אָנגעזעט פון זיי. כּלומר ער האָט זיך 
אָנגעטרונקען", חה, 359. פֿיג. , מיט האָפֿענונג 
טרינקט אָן ... די װײַט זיך", פמ, מלחמה. 
,די קליינע חנהלע האָט זיך ... אָנגעװאָרעמט 
אויף דער זון, אַנגעטרונקען זיך מיט פרישער 
לופט", נױעך לוריא, בּאַ דער אָפֿענער גרובּ, 
מאָסקװע 1944, ,דער שנײַדער קען זיך גיט 
אָנעסן און אִי מיט זײַנע רעק און הויזן" 
(= ער האָט ניט גענוג אויף חיונה, ס. דיקי 
שטיײין, פֿון װאָס איינער לעבּט, זשענעו 1920, 

אִי זיך מיט (יידיש, מיט טײַכן) בּלוט, 
,האָבּן געװאָלט זיך אִי מיט אונשולדיקע יודיש 
בּלוט", פּלוני, אַ ‏ שרעקליכע געשיכטע פֿון 
רי' אלעזר הקדוש װאָס איז געגאַנגען אױף 
קידוש השם אין גראָדנא אין יאהר 1770, פיצט' 
ריקאָװ תּרע"ג. ,װאָס מיינט די װעלט? געװען 
און שוין פאַרשוואונדן? זיך אָנגעטרונקען מיט 
די טײַכן בּלוט", סעג, איצטער. 

צום 33: ;אַז זיא זיך האבּן אן גיטרונקן ..., 
דא זײַן זיא לושטיג גיװעזן", בּראַנט, פּרק נט, 
;אנשים ריקים בּני בּליעל וואש מדי יום בּיומו 
זיצן אין די בּיר הײַזר אונ' טרינקן זיך שיכּור 
אן, כּײי, יפּנקס הכשרים של קהלת פונא, 
1, צום 41: די פֿעלדער טרינקען זיך אָן 
צום 3ּ5: ,צו דעם װאָלקן װעלכער האָט זיך 
הײַנט מיט זילבּער אָנגעטרונקען", סעג, סטרו"י 
נעס. 
יעכץ. -עניש, 
אָנטרינק"פּלאַיץ -- דער, -פלעצער.. אָפּגע- 
צאַמט אָרט (לעבּן א בּרונעם, טײַך אע) אײַנגע- 
אָרדנט אָנצוטרינקען, אָנצופּאָיען בּעלי-חיים. 
אַנטריסט|עט -- אַדי. דטשמ. נר. אוױפֿגץ: 
בּראַכט, אויפגערעגט. אױפגעצאָרנט. ,ישׂראל 
וְאיזן אַנטריסטעט קעגן בּאָן פאַר...", טמז, 
4 טו  ,25‏ /נ2 -- ,,.. די טעמע רופט 
אַרױס מאָראַלישע אָדער פּאָליטישע א'"י מוק, 
מײַנע בּאַגעגענישן |. 
אָנטריפֿן -- טרװ. טריף אָן, --געטריפֿט. 
1. טראָפּנװײַז אָנגיסן (אַרײַנגיסן) אויף (אין) 
עפּעס. אָנקאַפּען. אִי צו פּאַר טראָפּנס אין יעדער 
אויג. ,,האָט זי פֿונעם פלעשעלע זאָרגזאם אָנ 
געטריפט אַכט טראָפּנס אויף א בּרעקעלע צו" 
קער", ש. גאָרשמאַן, 'װאַלידאָלי, סאָװ' היימי 
לאַנד, 1963, א 1. פֿיג. אי (דעם סם פֿון) 
שׂנאה, האַס, 

2. אָנשמעלצן. ,טריף אָן די שבּתיליכטלעך 
אין דרויסן צו אַ צוים", אול, דער בּאָבּעס 


אוצר. ,װילסט אַז די ליכט זאָל זיך האַלטן . 


טריף אָן אַ בּיסל חלבֿ אינעם לײַכטער", אבֿק. 
,מ'האָט . . . אָנגעצונדן א ליכט און עס אָנגע" 
טריפֿט אויפן פֿענצטער", בּאַש, 'דער יִד פון 
בּבלי. ,עמעצער האָט שוין אָנגעטריפט צװיי 
חלבענע ליכטלעך דעם מת צוקאָפּנס", זײַנװל 
דיאַמאַנט, פֿאַרױס, מעקסיקע, יאַנ' 1962, 


אַנטרעס -- דער, - 


1072 


9 אַרכ. אָנרינען. אַרײַנרינען. ,דיא אנדרן 
לויט שפּרעכין: עֶשׂ טריפט אונש אַלן אן, דו 
דר טרענקנט דאז שיף, דא קומן מיר אל אום", 
בּראַנט, פּרק יא. מיט זיך -- ;אָט צוליבּ 
דעם האָט ער מיט קענטעניש זיך אָנגעטריפֿט", 
פמ, מלחמה |. 


אָנטריקענען -- טרו. -קן אָן, --געטריקנט, 


1. מאַכן טרוקן (טריקענער) אַ צאָל. אִי עט" 
לעכע זעק סוכארעס. אִי ראָזשינקעס (װיינ" 
טרויבּן). אִי קערלעך. אִי פּירות. ,איך האָבּ 
אָנגעטריקנט אויפן װינטער אַ בּיסל בּאַרן, 
אבק. 

2. מאַכן עס זאָל פֿאַרלירן יעדע פליסיקייט, 
מאַכן האַרט און קאָנסערװירן. אִי ואורשט, 
פֿיש, אַי סוכאַרעס פון אַלטן בּרויט. ,זי בּאַנוגנט 
זיך אויך מיט א סעכער, װאָס די מאַמע האָט 
אָנגעטריקנט אויפֿן װעג", מ. קאָבּריאַנסקי, 
סאָװ' היימלאַנד; 1963, טא 1, 

8 מאַכן טרוקן עס זאָל בּרענגען בּעסערן 
נוצן. אִי קלעצער, בּרעטער אויף צו בּויען א 
שטובּ. אִי קינעלעך (שפּענדלעך) אונטערצו- 
הייצן דעם אויוון, 


אַנטרירן  --‏ + אבּעראַנט(ע)רירן, 879; 


-+ איבּערצלען, טרװו, 43. 


אַקט פון אָנטרעטן, 
אִי אויפן פֿוס. אִי אויף גלאָז. אִי אויף דער 
פּאָדלאָגע. ,די װעלט האָט פֿײַנט אַ מענטשן 
װאָס קען ניט פאַרגעסן אַן עוולה, אַן אִי אױפֿן 
פֿוס. מע רופֿט אים א נוקם ונוטר", בּצג, טמז, 
5 6 5. ,האָט געפילט דעם שטילן ציטער 
פון דיל אונטער ר' לייזערס אומרואיקן אַ', 
ש סײַמאַן, צװײַגן 


אַנטרעטן -- אוטװ 6 טרװ. טרעט אָן, (אויך: 


בּין) --געטראָטן (-"געטרעטן). 1. אוטװ. 
אַרױפֿטדעטן, אַרויפגיין, אָנגיין אויף עפעס 
מיטן פֿוס (מיט די פיס); אָנדריקן, אָנקװעטשן 
(אויף) עפּעס (אָדער עמעצן). אִי דער קאַץ אויפן 
עק. אִי אויף דער שלעפע פון חתונה-קלייד. 
,;אין די הײַזער זאָלן זיי בּעטלען גיין, אויף 
אַלע שװעלן זאָלן זיי אָיי, פֿל. ,טרעט אָן 
אויף א קאָטשערע, װעט זי אויך אָפּשפּרינגען": 
;אַז מע טרעט אָן אויף א קאָטשערע, שפּרינגט 
זי אויך צוריק"; ,טרעט אָן אויף אַ קאָטשערע, 
גיט זי אויך אין קאָפּי, שװ |= יעדערן קען 
מען אַרײַנבּרענגען אין כּעס, אויפרעגן: אַרוס- 
בּרענגען פֿון די כּליםן. ,;אויף א װאָרעם אַז דו 
טרעטסט אַן, קרימט ער זיך אויך", שװ -- דז. 
;אַז מע טרעט אָן אומגערן עמעצן אױיף א 
פֿוס, זאָגט מען: איך װעל טאַנצן אויף אײַער 
(אײַערע קינדערס) התונה". ,דער פאָטער 
װאַרפט אויף אים אַן אויג און טרעט אים אָן 
אױפֿן פוס" ועֶר זאָל קענען זאָגן אז ער װעט 
טאַנצן אויף זײַן חתונה, א מין אָנצוהערעניש 
אַז ער װיל זיך מֿתחתּן זײַן מיט אים), שע, 
יוגנט ראַמאַנען 

*אַי אױפֿן הינעראויג (נאַגניאָטקע, אַגניאָטקע, 
מאָזאָליע, אָטשיסקע) -- אויך: א) אויפרעגן 
עמעצן; פאַרפֿירן א קריגערײַ, מחלוקה: ב) אָנ 
רירן א שװאַכן, סענסיטיוון אָרט (פּונקט) בּײַ 


אָנטרעטן 


עמעצן. {אויך מיט 213ן ,װאָס האָט ער זיך 
אַזױ צעליאַרעמט אױיפן גאָרגל? װאָסי? מ'האָט 
אים אויף דער הייליקער זאַגניאָטקע אָנגע- 
טראָטן?", נס, משפחה מאַשבּער וו. ,דערװײַל.., 
האַלט מען נאָך .. . גאָר-גאָר פֿון פֿאָרנט; מע 
האָט אַפֿילן ניט אָנגעהױבּן אָנצוטרעטן איינער 
דעם אַנדערן אויף די מאָזאָליעס", בּערג, בּײַם 
דניעפּער |. ,איך ויל דאָ קיינעם ניט אי אויף 
די הינעראויגן", גרינ, איך און װעלט, *אָי 
אויפן וויידל -- דז. ,זי האָט מיר אָנגעטרעטן 
אויף דעם פוס! איר טרייף מזל װאָס זי אין 
פאַרשוואונדןײ, ממוס, דער פריזיוו. ;די קינדער" 
לעך זײַנען געלעגן קופּעסװײַז ... וען עמעץ 
האָט געדאַרפֿט דורכגיין האָט ער אַנדערש ניט 
געקאַנט סײַדן אִי װעמען אויף א קעפּל, פיסל, 
הענטל", א. לעבּענזאָ, פֿון זאַװאָד אין בּאָד, 
ווילנע 1893. פֿיג. ,זי האָט דערפילט, אַז ער 
האָט אָנגעטראָטן אויף איר מיידלשן האַרץ", 
ע. גאָרדאָן, אינגול בּאָיאַר, מאָסקװע 1935, 

2. אוטו 6 טרו. פֿאַרטשעפּען. בּאַלײדיקן. 
פּוגע בּכּבוד זײַן; אִי עמעצן (דאטיון אױפֿן 


האָנאָר. ‏ ,איטלעכער האָט ליבּ... אָנצוטרעטן 


יענעם אויפן פוס גאַנץ ייִדישלעך" {קאָנסטרוק- 
ציע פֿון בּון, ממוס, װינטשפ. ,זאָלט איר -- 
זעט! מיר ערלעך דינען קיינמאָל מיר נישט 
אָנצוטרעטן", אַר, 'לי הכּסף'. ,איז חײַקל גע 
װאָרן - אין אירע אויגן זייער א פּראַסטער 
מענטש, און זי פֿלעגט אים אָפט גר אָב אַ", 
בּ. גאָרין, שפֿרה.. ., נ"י 1910, , איינמאָל האָט 


ער עפּעס צו שטארק אָנגעטראָטן מײַנע געפֿילן", 


י א. קאַצאָװיטש, 60 יאָר לעבּן ,צו קריאת- 


התורה פֿלעגן חברה-לײַט מאַכן שפּאַס פון דעם 


אָדער יענעם ישובניק און ניט זעלטן ג ר אָב 
אי" י. קאָפּעלאָו, אַמאַָל איז געװען *אָי אֹ 
מק ח = בּעטן א צו הויכן פּרײַז. | 

9, טרוו. טרעטן מיט די פֿיס און אײַנטראַמפּ- 
לען. אִי ליים. ,איך קריך אַרױס פֿון זעמ- 
ליאנקע, טרעט אָן אַ פולן קעסעלע מיט װײַסן 
קלאָרן שניי און שטעל אַרײַן אין אייװועלע, -- 
בּאַלד האָבּן מיר טיי", שטערנ, מינסק 1940, 
פא 8*7, 

4. טרוו. אָנטראָגן מיט די פיס (שיך) און 
אָנבּרודיקן,. אִי שמוץ אויפן טעפּעך. אַ' די 
גאַנצע פּאָדלאָגע. 

9. דערנענטערן זיך צו עמעצן (כּדי זיך צו 
שלאָגן, צו סטראַשען אע), אַי אויף דעם יאָלד, 
דעם וואוילניונג. ,ער איז גלײַך צו צום בּינטל 
קצבֿים און האָט גענומען אִי אויף.. .ײ, בּערג, 
אין אַ פאַרגרעבּטער שטאָט. 

0. אָנפֿאַנגען (זיך). דטשמ. נר. ,... זיך 
מרצה גיוועזן ומוכן הוא ליום מחר דרכו לקה" 
לתו אן צו טרעטןי, אגרת שלמה, תּצ"ב, 
... האָט אויסגערעכנט, אַז דער סוף פון דער 
װעלט װעט אִי אינעם יאָר 1335", א. י. בּוכבּינ- 
דער, שרעקט אײַך ניט פֿאַרן סוף פֿון דער 
װעלט, אדעס 1895, 

/. אַרײַנטרעטן; אַרײַנקומען. דטשמ. נר. עדי 
קינדער װאָס װעלן ענדיקן אונדזער פּאַנסיאָן; 
װעלן פעאיק זײַן אָנצוטרעטן אין גימנאַזיע", 
קמ, 1864, פא 37, מודעה. 





אַנטרעכטן. 


9. אָנהײבּן פֿונקציאָנירן אין אַן אַמט. אָי 
-אַ שטעל. אובהגיע הגורל עליו דשׂ ער זאל 
גבּאי װערדן זאָל מאַן איהם הגבּאות ניט לאָזן 
אן טרעטן, עד שישלם מה שהוא חייב בּפנקט", 
'יפנקס תּקנות חבר' קדישא ג"ח {= גמילות 
| חסדיםן פֹּה בּאַמבּורק שנת תּפּ"ג' (12-- 10, 
4, {/24661). 
9. פּד. דזוו אָפּטרעטן. אָפּשטעלן זיך ערגעץ 
(אונטערוועגנס אויף א װײַל) צו בּאַזוכן עמעצן 
(עפּעס), מאַכן אַ קורצן, אָפֿטמאָל ניט פֿאָרױס- 
געזעענעם בּאַזוך. אִי אין דער בּעקערײַ. אויפן 
- װעג צו דער אַרבּעט אַי בּײַ דער בּאָבּען. ;אַזױ 
װי כ'בּין געקומען קיין מאָנקעטאָ, האָבּ איך 
אָנגעטרעטן אין גערטל בּאַגאַטעלע", פֿל. ,גע 
טראָפן אין שופלאָד פֿון קאַסעיטיש אַ בּיסל 
דראָבּנע געלט, -- האָבּ איך אָנגעטרעטן בּײַם 
דרייקאָפּ אין שענק . . .יי, בּימקאָ, גנבֿים, 
מיט זיך -- ... זיך אָנגעטראָטן פֿאַרי 
גנבעט אויף די פֿיס אונטערן טיש מיט זייערעץ 
שװערע, גראָבּע ... טשאָבּאָטעסײ, ל. קאָבּרין 
איבּז, מאָפּאַסאַן, גש |, '. ...א הויז מיידל', 
| = חזונג, = ה-עכץ. עעניש -- ,סאיז א 
לויפעניש, אַ שרײַעניש, אַ שטופּעניש, אַן אַי 
אויף פיס", ממוס, ישם און יפֿת', 


אַנטרעפּטן -- טרו. -ירעכט, -ירעכט. צױ 
נעמען אלע רעכט. מאַכן אינגאַנצן רעכטלאָז. 
;דרײַ און א האַלבּ מיליאָן ייִדן זײַנען פּלוצי 
לונג געװאָרן אַנטרעכטעט, עקאָנאָמיש רואי" 
נירט און אַנטאײגנט", ז. לערנער, די נײַע ידי 
שע װירקלעכקייט, װילניוס {1940, 


אָנטרעלבּען זיך -- אוטו. -בּע זיך אָן, זיך 
היגעטרעלבּעט.. (גראָבּ) איבּער דער מאָס 
אַרײַנעסן. אָנשטאָפּן זיך; אַנלײיגן א פולעץ 
טרעלבּע. ,. . . ווער ס'װעט מער לכּבֿוד שבּת 
אַרײַנפרעסן געקװועטשטן בּאָב, געהאַקטן לע 
בּער און פּעטשא, און ס'וועט מער זיך אִי מיט 


טשאָלנט שאַבּאַסקאָװע", פּמ, דעם בּעליהגופֿס. 


טויט. 


אָנטרעמאַשען -- טרו. -שע אָן, -יגעטרע- 
מאַשעט. סל. 1. אָנשאָקלען. אָנטרײסלען א 
די פֿרוכטבּײמער, די פּירות זאָלן אַרונטערפאַלן, 
2. אָנשלאָגן. געבּן קלעפּ. אָנבּוכצען. אַ' די 
בּיינער, 


אַ'נטרעני(נ)ק -- דער, דעס. -וותם :11 = 
5. ארויסהעלפער. אונטערשטופּער. אָנ" 
פֿאַנגער. , פּאַטשקע זיך ניט, דו בּיסט נאָר אַן 
אַ, לאָז צו אַ בּעל-מלאָכה", רייד (שאַקי, ליטע), 


אַנטרענירן -- טרו. -ניר, אַנטרענירט. 22 רומ. 
1, מיטנעמען עמעצן מיט זיך |צו עפּעס װאָס 
איז נעגאַטיוו אָדער נײטראַל, אָבּער ניט צו 
עפּעס װאָס איז פּאָזיטיװ} קאיך בּין געגאַנגען 
שפּילן אין קאָרטן און האָבּ אים אַנטרענירט", 
2. מיטשלעפּן עמעצן קעגן זײַן װילן. אי אין 
שענק אַרײַן. מיט זין -- זיך פאַראינטע- 
רעסירן, 


אַנטרענען -- דזו אַנטרינען -+. ,װײַל ער 
אים מחזיר בּתּשובֿה איז בּחליו, דא מאכט אים 
גאָט אַנטרענין פֿון זײַנם בּיון חולי", נצו, ט/א. 


תסעתסע)- : 6/. 


-5. א(השכּירוהו)) טרענקט 


| פֿעדערן. אי דעם זאַק סטרוזשקעס. 


1878 


אָנטרענקען -- טרוו. טרענק אָן, -'געטרענקט, 
פֿרגל אָנטרינקען. געבּן צו. 
| טרינקען. אין מאָדערנער ליטרש כּמעט ניטאָ. 


הערשנדיקע פֿאָרעם אין אַלטער ליטעראַטור, 
וואו י האָט אויך געקענט בּאַצײכענען דעם קלאַנג 


| ע, אָפּט אין 19. י"ה, געבּליבּן אין לד אויך אין 


0. י"ה.ן אִי די בּהמות. ,אין אַזא הייסן טאָג 
דארף מען אִי אויך אַן עופעלע", רייד (װילקאָ- 
מיר). עאַ. קעמל טרענקט מען אָן מיט װאַסער 
איידער ער שלעפּט די משׂא", שװ. ,כאָמיר 
!= איך האָבּ מירן געלאָזט ציֶען ריטשקעלעך 
װאַסער אַנצוטרענקען דערמיט אַ װאַלד מיט 
װאַקסנדיקע בּיימלעך", מס, קהלת תּקע"ט, ב, 
אָן ... מואָב מיט 
איין ... בּיזן בּעכר", סהמ. ירּמיה, מחהי 26, 
,דער פאָרכצומער גאָט האָט גזעט מײַני דאָרש- 
טיגי ... אן צו טרענקן מיך", מחזור ר"ה 
ויויכּ, הומבּורג 1721, ,האָט זיי (די קינדערן 
געלאָזט ְאַן צוואה אז זיי זאָלן אִי בּיימער", 
נחב, 'מעשׂה מחכם'. ,װי דער בּאַך טרענקט 
אָן די פֿעלדער", א. פּאַװיר, גדולת יוסף, יוזע" 
פאָוו תּקצ"ח. ;אַז דו װעסט לערנען, װעסטו 
גלײַך זײַן (מעין) אַזױ װי א קװאַל װאָס ער 


טרענקט תּמיד אָן (גנים) גערטנער", הרבֿ א.'ל. 


. בּראַנדיס, איבּז, ספֿר שׂיח ספֿונים, יאָס 1843, 


,איז ניט גענוג מיט רעגנװאַסער -- טרענקט 
מען אָן מיט די װאַסער ... װאָס מע טראָגט 
אויף דעם אקסל", חעט, דברים, יא, 10. ,האָט 
געפלאנצט בּיימער און האָט זיי אָנגעטרענקט", 
חה, ב, 224, 


אַנטרעסאָל -- דער, ז. 22 אײ 22 פֿר 
- 1, גאָרן װאָס איז געבּויט צװישן פּאַרטער און 


ערשטן גאָרן. צװישנשטאָק, האַלבּשטאָק. מעזאַ- 


נין,. 2, סאַלקע. בּוידעמשטיבּל. קאַמער גלײַך 


אונטערן דאך. ,אין אזא געװעלבּ געפֿינט זיך 


געוויינלעך אַן א' גלײַך אונטערן סופֿיט, װאו 


עס וואוינט די גאַנצע משפּחה", 'טאָזי שריפֿטן, 
װאַרשע 1929. , געשטאנען איז ער אינעם פֿלאַי 
קערדיקן אַײ, פּמ, מלחמה וו 


אַנטרעסען -- טרװ. -סע אָן, --געטרעסעט. 


סל. 89: -;טרעפעווען. 1 אָנטרײסלען. 


אָנשאָקלען. אִי דעם עפּלבּױים. אִי די פּאַרשױנען 


אין בּויד. 2. אַ סך, א לענגערע צײַט טרעסען 
און צונויפקלײַבּן, צונױפֿזאַמלען אין עפּעס. 
אָי פֿון די בּיימער קערבּ מיט אױפּס. 59, אָנ- 
װאַרפן. פֿאַרטרײסלען. פֿאַרשיטן. צעשיטן, אַי 
פֿעדערן איבּער דער פּאָדלאָגע. אִי מעל אױפֿן 
טיש. אִי שטויבּ אין די אויגן. ‏ 0 אײַנטרייסלען 


עפּעס און מער, בּעסער אָנפֿילן, אָנפּאַקן; אָנ" 


שטאָפּן. אָנטאָפּטשען. אִי דעם שטרויזאַק מיט 
נאָך שטרוי. אִ' די קישן און אַרײַנשיטן מער 
8. אָנ- 
בּרעכן די בּיינער. אִי די בּיינער. מיט זיך. 


אַנטרעפּאָ -- דער, יס. 22 אי 22 פֿר. ‏ גע- 


בּײַדע פֿאַר אָפּלאַגערן סחורות אויף א צײַט, 
די אַ'ס בּײַ דער אײַזנבּאַן. די א'ס בּײַם האַװן, 


אַנטרעפּלען -- -פל אָן, --געטרעפּלט. אוטװ 


-- מאַכן אַ סך טרעפּ. טרח ---דזוו אָנטראַמפּי 


| לען: 


דאַנק אַז.... *אָי אויף 
| אויף אַן עקשן, אַן אײַנגעשפּאַרטן; ניט קענען 
! פּועלן; ניט קענען בּײַקומען, איבּערצײַגן. אַי 


אָנטרעפֿן 


אַנטרעפרי? -- דער, "ן. 89: אַנטרעפּרי- 


זע, די, 'ס. ספוזזס}םס : זין!=. אונטער- 
נעמונג. פּראָיעקט. אַ גרויסע, א ריזיקאַלישע 
אִיע. אַן אַי פֿון א קאָלאָסאַלן פאַרנעם. ,נאָכן 


פֿאָטערס טויט האָט ער פֿאַרדרײט אַן איע אין 


דער פּראָװינץ. ער האָט זיך רואינירט", ש. גאָי 
דינער איבּז, מ. גאָרקי, קלימ סאָמגינס לעבּ, 
מאָסקװע 1937, | 


אַנטרעפּרענ(י)אָ'ר -- דער, ץ. 22 רוס 


922ר: /006/0710060. 59: אַנטערפּרץ 
ניאָר. 1. װער עס אָרגאַניזירט, פּלאַנירט 
גרויסע געשעפֿטן; איניציאַטאָר און אַדמיניס- 
טראַטאָר פֿון וויכטיקע האַנדלס-פּראָיעקטן, פֿון 


| אונטערנעמונגען. אונטערנעמער. |בּײַַ אמד: ,אנט- 


רעפּאַניור (פּאָדראַציג)?;ן 2. אימפּרעסאַריאָ 
(-+). אַי אין דער פֿאַרװײַלונג-אינדוסטריע. 
,ער איז אַרײַנגעגאַנגען צום אַנטרעפּרענאָר און 


| האָט זיך אָנגעגעבּן פֿאַר דעם גערימטן אַר- 


טיסט...ײ, שמעון בּעקערמאַנן. דער מאַרגען 
שטערן, אַדעס 1884. ,אונטן גייט געחתמעט: 
דער רעזשיסער, דער דיריזשער און דער אַנט- 
רעפּרינער", שע, אַלטינײ כּתרילעװקע. -יש 
-- אַדי. אונטערנעמעריש. ,די ייִדישע ליטעראַ- 
טור האָט װייניקער װי אין רוסישן טעאַטער 
געקענט אײַנצוימען דעם אֵן גײַסט פֿון דעם 
ילִדישן טעאַטער בּעתן צאַריזם", שטערנ, מינסק 
4, לדא 12, 


אָנטרעפֿן -- אַקוזװֹ 6 אוטוו. טרעף אָן, -גע- 


טראָפֿן, 1. אָנגײן (אָנלױפֿן, אָנקומען) עמעצן 


| (עפעס) פּנים-אל-פּנים, אַנטקעגן; (גייענדיק) צו" 


פֿעליק בּאַגעגענען, דערזען עמעצן אָדער עפּעס. 
אָי עמעצן אױפֿן װעג. אִי אַן אלטן בּאַקאַנטן, 
אָי אַ װאָלף אין װאַלד, אי אַ בּייזן כּלבֿ. ,װעמען 


- מיינסטו האָבּ איך דאָרט אָנגעטראָפֿן?". אחזיי 


רים, שׂונאים זײַנן אין שלאָס גילאפֿן, אַלש 
גיהרגתּ ואש זיא האבּן אן גיטראפֿן", 'קינות 
אויף כמעלניצקיס גזרות', פּראָג 1648? ,צן 


| איין גס אין דר אַנדר איז ער גלאפֿין. דרײַ 
יודין קינדר האט ער אן גטראפֿןײ, אהרן 


בּרי יוסף, 'איין שין נײַא ליד פון אובן, פּראָג 
8 21, 1937, {ץשז6/קקן. ,אונ' אלזו לשם 
קומין וואור מיר מחוץתּנין הקצין ר"ש (ר' שמ" 
שוןן הנ"ל אן גיטראפֿין, וועלכיר איין גרושׂי 
שׂמחה מיט אונש גיהאט", גה, 256. ,איין מאל 
האב איך איין גזלן אן גטראפֿן", ספֿר שׂיח 


השׂדה, פיורדא תּצ"ז, פּרק ג. ;האָט דאָרט ְאין 


פֿעלדן אָנגעטראָפֿן דרײַ טשערעדעס שעפּסן 
הויערן אַרום דעם בּרונעם", אַש, תּהיליםייוד. 
;איך האָבּ גערעדט צום פֿאָלק, געװעקט זײַן 
גלויבּן, האָפֿן, װען ענדלעך האָט מיך דאָ דער 


! תּלין אָנגעטראָפןײ, אֵל ווו, ירבּי לקיבא', 


|/2, אָנשטױסן זיך, אָנשלאָגן זיך אויף עפּעס 
אָדער עמעצן. בּויערן אין דער ערד און אַי נאַפֿט, 
גראָבּן און אִי אַן אוֹצר, אַ טאָפּ מיט גאָלדענע 
רענדלעך. אִי שװעריקייטן. אַ' אַן אָפּאָזיציע. אַ' 
א שטאַרקן װידערשטאַנד. אִי דעם פּאָפּולערן גע" 
א האַרטער נוס = אַי 


אויף אַ װאַנט -- דז. אִי אויף א פארמאכטער 





אָנטרעפֿן 


(פאַרשלאָסענער טיר) --- דז. *אַי אויף טױיבּע 
אויערן -- דז. אויך: ניט געפֿינען עמעצן װאָס 
זאָל װעלן אויסהערן טענות. ;אזו איין פֿול 
קומליכש בּראַנט שפּיגל ... ניט אהן גיטראָ- 
פֿיןײ בּראַנט, שער בּלאַט. ,האָט אן גיטראפין 
איין פוגיל דר דא היישׂט (קיפופא) ועלכיר 
זײַן נעסט אויף דעם בּוים הט", מעשׂה של 
ירושלמי, הומבּורג {411711 ;איך פֿר גלײכי 
דעם (בּן אדם) דער דיזי װעלט זוכט צו איינם 
דער דורשטיג איזט אונ' טרעפֿיט אן גיאַל- 
צינה וואשׂיר", ספר מבחר הפּנינים, הומבּורג 
תּצײט, מא/א. ,ער האָט אָנגעטראָפֿן אויף א 
גוטן שלאַקײ, דער אַקציזניק, זשיטאָמיר 1868, 
;האָבּן מיר אָנגעטראָפן זייער פֿיל טשערעפּאַ- 
כעס אין ים", היסטארייע איינע שיף בּראָך, 
| װאַרשע, יאָר? ,װען איך װאָלט דאָ די משקה 
ניט אָנגעטראָפן, װאָלט איך פון דער חופה 
בּאַלד אַנטלאָפֿןײ, גאָר, ידי משקהי. ,די השגחה 
פּרטית פֿירט דעם מענטשן עֶר זאָל אִי אויף 
אַזעלכע זאַכן װאָס זאָלן ווייך מאַכן זײַן האַרץ 
ער זאָל תּשובֿה טאָןײ, לדבּ, מאמר ראָש:השנה, 
ניי תּ"ש. ;האָט ... אויסגעשטרעקט זײַן 
הענטל און אָנגעטראָפֿן אויף א װאָרעם הענטל 
מיט אַ סאמעטענער הויט", סמבּ. 


9. געפֿינען. שװבּ פאַרטײַטשט 'מצא..." -- 
,גפינדן צו רייכן, אן טרעפין". אִי װאָס מע 
זוכט. אִי אַ װעג אין לעבּן. ;זילבּר אונ' גאָלך 
-אוני בֹּר געלט װשׂ זיא האבּן אן גיטראפן", 
ווינץ. ,װויילן מן ניט פֿיל לײַט אן טרעפֿט דיא 
דאז לשון פֿון זוהר רעכט פֿר שטין קענין", 
אריה ליב זעליגמאן, תקוני המועדים, פיורדא 
5, /,איך האבּ לע"ע בּײַא מיר לערך שמונים 
בּושיל פלאַקס זיד, קאן אבֹּר קיין גלעגנהייט 
אן טרעפן אום למקום צו שיקן", פבּ, 1761 
וָאַמי יודי היסטאָרישע געזעלשאפט, נ"י 1937 
,זײַן כּװנה איז דאָך אַלץ געװען דאָס גאָלך- 
לאַנד אָנצוטרעפֿן", חײַקל הורװיץ, צפֿנת פענח, 
בּאַרדיטשעװ 1817, , מע קען גאָרניט װיסן, דו 
קענסט זי גראַדע אִי אין אַ גוטער שעה", ב 
בּעקערמאַנן, דער יודישער שפיעגעל, זב, 
װאַרשע 1895. ,ניט אלעמען דינט דאָס מאָל 
אָנצוטרעפֿן ערטער װאו מע קען בּאקומען 
יטצגיי, ממוס, שלמה. 

4 בּאַטרעפן, קאָסטן, האָבּן די ווערט. (דער)- 
גרייכן א (די) סומע, ציפער פון.... אונטער- 
ציֶען דעם סך-הכּל און זען װאָס עס טרעפֿט אָן 
דער גאַנצער חשבּון. וויפל טרעפֿט עס אָן ארום 
און אַרום? די סחורה טרעפט אַן א קײַמאילן 
פון . ... . פארקויפן פֿאַר צוויי מאָל אַזױ פֿיל װי 
דער קרן האָט אָנגעטראָפֿן. אװאסער טרעפט 
גאָרניט אָן, װאָס זשע בּיסטו קאַרג דעראָן?", 
פֿװל |בּײַם מוסרן עמעצן װאָס האַלט זיך ניט 
רייןן. ,,מחויב צו משפּטן השׂגת גבול װען דער 
תּובע פֿר זיי פיר נעמט, וואז דא אנטרעפט עד 
עשׂרה זהו' כנ"ל", תּקק. ,... האט מיט מיר 
גירעט זײַן חובֿ הלבּן, טרעפט אן מאה ושבעה 
זהוץביםן", פּראָגבּ, 50. ,. . . איר אויז גיגעבּיני 
ח"כּ |חילופי כּתבֿ = װעקסלעןן װעלכיש בּײַא 
רִ' אלפֿיי ר"ט אן גיטראפֿין", גה, 247, אװען 
איינער האָט געקויפט אַן אתרוג, דערנאָך 


אָן טרערן -- אַדו פֿראַזע. 


1844 


טרעפט זיך אים א טײַערער צו קױפֿן, איז ער 
מחויב קויפן אַפֿילן ער טרעפֿט אָן טײַערער 
מיט אַ שליש פֿון דעם ערשטן", לט2, קיב/ב. 
;װאָרעם די גאַנצע װעלט טרעפט בּײַ אים גאָר" 
ניט אָדִי, נחב, 'מעשׂה מהז' בּעטלירס. ,די 
אותיות פֿון קאָרטן טרעפט אָן אַזױ פֿיל װי 
דער צאָל פון דעם װאָרט שׂטןי, אמד איבּז, 
בּית אברהם, װילנע 1865. ,מישטיינס געזאָגט 
װאָס דאָס גאַנצע קליטל האָט אָנגעטראָפֿן, 
ממוס, מסעות. 

9. אַרײַנטרעפֿן. צוטרעפן. טרעפֿן ריכטיק, 
גוט (שלעכט) אִי. אִי מיטן ענטפער. אִי מיט 
אַ שותּף, שכן אע. *אַי אין פּינטל אַרײַן = 


אויך: גענוי אַרײַנדרינגען אין עפּעס. אִי אין 
סאַמע האַרץ פֿון. דעם ענין, פּראָבּלעם. אִי אין 


ציל אַריִַן. אִי די ריכטיקע רפואה פֿאַר דעם 
חולה. "אי דאָס חיות = עס גייט אין לעֶבּן 
;האבּ קיין פּשוט |= פֿעניגן צו צערין װען 
עשׂ מיר ח"ו זעלט דאָס חיות אן טרעפין", 
פּראָגבּ, 54. ,טראַכט איבּער, שטייענדיק כֹּעני 


בּפּתח, אפשר טרעפט ער אָן צו יענעם אין א 


שלעכטער שעה", ממוס, 'דער חילוף. , אפֿשר 


מיינסטו גאָר אַז איך בּעט מיך זייער צו דיר? 


אַהאַ, אַװדאי; דאָ האָסטו טאַקע אָנגעטראַפֿן", 
עט, סערקעלע. /נאָך אין אַ שעה װעל איך 
אויך אִי ְצו זײַן תּפילהן", גענאַרטע װעלט, 
5 הב עשׂ תּ"ל זער װאול אן גיטראפן, 
איך װער כּל יום ויום פֿרײַנטליך טראַקטירט", 
י. מאַרשן, חנוך לנער, פֿיורדא תּקל"ד, ד/ב, 

0. אָנבּאַלאַנגען, האָבּן אַ שײַכות צו -- 
אין אויסדרוק װאָס אָנטרעפֿט. יוװאָס 


הוצאָות אָי, װעט אײַך דער פֿאַראײן געבּן פון 


זײַן קאַסעײ, רייד (קאָװונע). ,דאש בּית דין זאָל 


! פּסקן צװישן איינם בֹּר ישׂראל אונ' דעם אַנדרן 


ואש געלט אן טרעפט", מחזור שלש רגלים, 


| ח"בּ, אַמשט 1713, רכו/א. אװען איינר איין 


משפּט העט דז אים אן טרעפֿט (גוף און ממון) 


ויא װערט ער דען שטין אין אייטל פֿאָרכט", 


לטו, י/א. ,ואש דא אָסור איז אם שבּת איז 
אַך אָסור אם (יום טוב), אויש גינומן אַלשׂ 
װשׂ אן טרעפט עֶשׁן. שפּײַז מג מן ואול אם 
יום טוב טון", ספֿר המנהגים, אַמשט 1723, 


כא/א. ,זאָל איטלכי פֿרױ אירי טעכטר גאר 


וואול אונטר װײַון ואש יודשקייט אן טרעפט", 
עפּש, דרך הישר לעולם הבּא, שקלאָװ 1796, 
פּרק לח, 
מיט זיך -- אי זיך מיט לאַנדסלײײַט, מיט 
בּאַקאַנטע. אִי זיך אויף א שטארקער אָפּאָזיציע. 
אִי זיך אויף שטערונגען מצד..... ,יעדעס מאָל 
װאָס איך האָבּ זיך אָנגעטראַפֿן מיט מײַן טיפערן 
אינערלעכן חשבּון װעגן ייִדישן לעבּן. . .י, הל, 
פּראַלעטאַרישער געדאַנק, ג"י, 7 ווא 1. ;האָט 
זיך אָנגעטראָפֿן מיט אירע שיינע אומעטיק-גרינע 
אויגן", ה. בּערגנער צוק, נאָװ' 1953, 
אַנטרעף. -נג. -עכץ. עניש -- 
;די אֵין מיט די גײַסטיקע פירערס, װאָס האָבּן 
נישט געהאט גענוג גײַסט", יג, תּוך וי 
אויך: אָן שווערי- 
קייטן; אָן װײטיקן; מיט אַ לײַכט געמיט. אָן 
זיך צו פֿאַרטראַכטן; אָן איבּערלייגן זיך. אָן 


אַנטרעשאַ. -- דער, :ען. 22 פֿר. 





אַנטשװאַרצן 


איבּערּקלערן זיך. ,די דריטע גענעראַציע אַמע- 
ריקאַנער ייִַדן האָט. חתונה מחוץ דעם יִדישן 


לאַגער אָן טרערן' װי מע זאָגט", צייט, טמז, 
1965 221, 


אָנטרערנדיק -- אַזי. ‏ װאָס איז אָן 


'טרערן. װאָס פֿאַרגיסט ניט קיין טרערן. אִע 


טראגעדיע. איער הספד, 
פֿלינקער 
שפּרונג בּײַם טאַנצן. 


אָנטשאַדען -- אוטו 6 טרו. ‏ דע אָן = 


טשאַדעט. 1. אָנרײכערן מיט טשאַדן אָנ- 
לאָזן טשאַד. עס האָט אָנגעטשאַדעט פֿון נאַסע 
האָלץ. 2. אָנסרחען. אָנשטינקען. 8 אָנ- 


- פּלױדערן. אַ סך און גיך ריידן. אִי מיט ניט- 
| געשטויגענע מעשׂיות, מע זאָל אַװעק מיט א 


קאָפּװײטיק. , ס'איז ניטאָ קיין איין װאָרט אמת 
אין דעם װאָס זי האָט אָנגעטשאַדעט", טמז, 
4 וש 8, 


אַנטשאָוי -- די, ‏ ס. אויך: אַנשואָ, אַנ- 


טשאַא. 2כשפּאַ. קלײין ים-פֿישל, ענלעך 
צו אַ קליין הערינגל. עדי סאַרדינען און א'ס 


געפֿינען זיך אין מיטלענדישן ים און בּײַ די 


דרום'מערבדיקע בּרעגעס פֿון אײראָפּץ... זי 
ווערן געבּרויכט אין גרויסע מאַסן געזאַלצענער- 


הייט, גערויכערטערהייט אָדער גאָר מאַרינירט", 


דר' איסעל איבּז. אָטאָ שמײַל, זאָאָלאָגיע, װוילנע 


.1108120113 0018910080109 ,1924/ 


אַנטשאַפֿן -- טרוו. --שאַף, -- שאַפֿט. חרובֿ 


מאַכן, צעשטערן װאָס מע האָט געשאַפֿן (בּאַי 
שאפֿן). מאַכן אויס װאָס מע האָט פֿריער בּאַ- 


שאַפן. , גאָט װעט אַי די װעלט װאָס ער האָט 
. בּאַשאפֿן", ,איך אנטשאף די װעלט", נאַד. 


אָנטשאַקען -- טרו. -קע אָן, --געטשאַקעט, 


אָנדערציילן, אָנהאַקן א סך ליגנס. אִי און פֿאַר- 


- דולן דעם קאָפּ, 
אַנטשאַר -- דער, ז. 


בּוים פון דער טוטן- 
משפּחה. די בּלעטער זײַנען לענגלעך און איינ- 
פֿאָרמיק, זײַן װײַסלעכן זאַפֿט האָט מען געניצט 
צו בּאַשמירן די שפּיצן פון 
פֿײַלן, װײַל מע האָט עס גע 
האַלטן פֿאַר א סם. אי דער 
אמתן רופֿט דער זאַפט אַרויס 
געשווירלעך אויף דער הויט. עס 
זײַנען געווען פֿאַרשפּרײט לצָ 
גענדעס אַז אַלץ פֿון דעם בּוים 
איז סם. 104102112 180112115. 


אַנטשפהן -- |.. שאַבּעסןן טרװ. --שבּת, 


= שבּתט. נעאָל. מאַכן אויס שבּת. מאַכן צו- 
ריק װאָכעדיק. ,אַ', אַנטפּלעקן פֿון װאָכן דאָס 
הוילע לײַבּ", נאַד. 


אַנטשוואונדן ווערן -- פֿטמ, לאָקל (קאָװו" 


נע). זזחו פאַרשװינדן 


אַנטשװוארצן -- טרו. --שװאַרץ, - שװאַרצט. 


אַװעקנעמען, אַװעקװאַשן, אַװעקרײַבּן שװאַרצ- 
קייט פון עפּעס. מאַכן אויס שװאַרץ. אִ'י דעם 
הינטערגרונט פֿון בּילד, פֿון דעם האָריזאָנט. 
פֿג. אי עמעצנס פאַרשװאַרצטע רעפּוטאַציע. 
אַי עמעצנס נאָמען. 





אנטשוויגן 1515 אַנטשטייאונג 
גה, 95,. '0. אויף א העפֿלעכן אופֿן זיך אָפּי 


בּעטן, זיך בּאַפֿרײַען פֿון עפּעס אַ התחליבֿות; 


טערשטן טייל) פון. גוף. דערהרגענען די הינ- 
טערשטע רייען אין (פֿון) דער מחנה. בּאר 


אַנגטשװיגן -- אַדי, פּאַר אַנטשװײַגף. -+ 
דװװ. אַַענע קלאַנגען. אַ'ענע װעלט. עװער 





ווייס װאָס די בּיימער א'ענע קלערן", מל, 'יווער 
ווייס . . .י. רויז-רויט איז דער הימל, טונקל 
- װערט די װעלט ... װאַלד און פֿעלד א", 
יהואָש, זון און געבּל. ,פיל לידער געהערט 
האָסטו זינגען, און פֿילע שוין זײַנען אַי, אֵר, 
| 'דער ואונדער. ;איך עֶפֿן מײַן מויל דיר 
- וואונדער דערציילן און בּלײַבּ אי אַזױ װי אין 
שלאָף", הל, ננאָך אַלץ ניט ראויי. -ער- 
הייט. הקקייט -- ,און אָט װערט דײַן קול 
אַנטשװיגן, און פֿון דײַן א' קומען אַרױס מיט 
אַ נײַערן ניגון געזאַנגען פ, אונטער דײַן 
| גומען", הל, אין טרעבּליַנקע. 
אַנ(ט)שוויגן װערן -- נײיטראַל. װער א 
בּין אַ' געװאָרן. תספוטפ :0106 1. מיט' 
אַמאָל, פּלוצלונג אױפֿהערן רעדן און איבּער" 
גיין אין א מצב פון שװײַגן. װער שוין אַמאָל 
אַיז גאײַ װײיי! האָט זיך דער יינגל אָפּגערופֿן, 
- די מאַמע װעט ניט אי װיײ, אמד, גדולת ראָט- 
שילד, װילנע 1865. ,די יונגעלײַט היצן זיך, 
| רעדן פֿאַר פֿײַער פֿאַר װאַסער . . . בּיז עס לאָזט 
זיך זיי אויס װערטער און װערן אַנשװיגן", 
ממוס, 'די אַלטע מעשׂה: ער איז אַנשװיגן 
| געװאָרן און געזען אַז קיינער רופֿט זיך נישט 
אָפּי, יר, גש ‏ ;זי רעדט ... בּיז עס בא 
שלאָגט זי אַ שווייס. דאַן כאַפּט זי אַרײַן דעם 
רעק שאַל אין מויל אַרײַן און װערט אַי; סמבּ. 
2. װערן שטיל, בּלײַבּן רואיק. אױפֿהערן 
אַרױסגעבּן קלאַנגען. אַנטשטומט װערן. די 
האַרמאַטן זיינען אִי געװאָרן. די ראַדיאָיסטאַנ- 
ציע איז אי געװאָרן. ;נחומצע האָט זיך װי אַ 
- קעצעלע אַרונטערגעכאַפּט אונטער דער צעפֿליק- 
טער קאָלדרע ... און איז אַ' געװאָרן", בּי 
שאַפֿ יר, אַבֿרהמל דער שוסטער, אַדעס 1, 
,אין דער מינוט דערפֿיל איך אַ שטאַרקן קוועטש 
| אין זײַט און װער אַי פֿאַר פּחד און וייטיק", 
ממוס, 'בּישיבֿה של מעלה'. ;עס ענדיקט זיך 
דער שיינער טאָג, די געגנט װערט אַיײ, יהואָש, 
'זונעןדאונטערגאַנג'. ,די מאַסע אין העשענ 
דיק אי געװאָרן", מק, מאַנטיק. ,אין דער נאַכט 
אין מיטן טוט אים קיינער ויגן, --- װיינט דאָס 
קינד און שרעקט זיך און עס װערט אַ'", הל, 
| /'אין א זײַדן הצמדלי, 
9 אױפֿהערן זײַן טעטיק, שעפֿעריש. ; אױפֿ- 
- הערן שרײַבּן, ניט לאָזן הערן פֿון זיך. דער 
בּאַרימטער שרײַבּער, קינסטלער, אָראַטאָר איז 
אַי געװאָרן. ;דער פֿירער פֿון דער פּאַרטײ האָט 
זיך איזאַלירט. זיך אָפּגעשלאָסן און איז אי 
געװאָרן". 
פיג. שטאַרבּן. פֿאַרשװינדן. דער חולה האָט 
אויסגעהויכט די נשמה און איז אויף אייבּיק אַי 
געװאָרן. קללה: אַי זאָל ער װי אויף אייבּיק! 
אַנטשװינדן -- אוטו. - שווינד, = שוואונדן. 
תסמושפ-6םס :2/74. אויך: --שוואונדן 
- ווערן. פֿטמ: --שווינען. פֿאַרשװינדן. פֿאַר- 
שוואונדן װערן. ניט װערן. נעלם װערן. אי פֿון 
אונטער די הענט. ‏ / 
אַנטשװענצן -- טרו. -ישװענץ, -ישווענצט. 
אַװעקנעמען, אָפּהאַקן, אָפּטײלן דעם עק (הינ- 


אַנטשולדיקן זיך -- -+ דפֿו. 


משה פאַרטײַטשט װזנבתּם אותם' (יהושע, י, 
9 עאון איר זאָלט זיי אַ'* ותּי: ,און איר 
זאָלט שלאָגן זייערע הינטערשטע"ן, 


אָנטשװעקלען -- טרוו. "קל אָן, -געטשווע- 


קלט. 89; --טשוועקעווען. אָנקלאַפּן, אָנ 


- פֿעסטיקן, אָנשלאָגן עפּעס מיט טשװעקלעך 
(טשװעקעס, נעגל) אִי די זוילן. מאַכן אַ 


דיסעקציע פון אַ פֿראָש און אִי אויף א בּרעטל, 


| ,די פעלכלעך דאַרף מען ... אויסציען און אַי 

- מיט די האָר אַרױף", ייִשפּ אא, 3, 

אַנטשולדיקונג -- די, -ען. 
יצעס אָדער רעזולטאַט פֿון אַנטשולדיקן (זיך). 


1. אַקט, פּראָ 


מחילה. פֿאַרגעבּונג. אַן עפֿנטלעכע אַ. בּעטן 
אַ. פֿאָדערן אַן א. ער האָט געבּעטן אַ' 


װאָס ער האָט נישט געקאָנט קומען פֿריער", 


ספּ, סודות. ער האָט דעמאָלט ... געװאָלט זי 
בּעטן אַי", װײַסו דאָס לעבּן. ‏ 2. פֿאַרענט- 


- פֿערונג. תּירוץ. אויסרייד. , דײַן אַי האָט עפּעס 


קיין טעם ניט". ,הגם דאש איך ואול װייס 
דאז זולכי אַנטשולדיגונג גאר װיניק פֿאר 
המקום בּ"ה (בּרוך הואן העלפין װערין", גה, 
2, 


אַנטשולדיקן -- טרו. -יק, -=-שולדיקט :1404 


606080101268. 1. פֿאַרגעבּן, מוֹחל זײַן 
(עמעצן). ,אַנטשולדיקט!* (בּײַם ניט-בּכּיװונדיקן 
טאָן עפּעס װאָס איז ניט ניחא, אומבּאַקװעם 


| פֿאַר דעם צו װעמען מע זאָגט עסן. ,איר װעט 


מיר אַי װאָס איך האָבּ אײַך אָנגעטראָטן אױפֿן 
פוס". אַי פֿאַר אַ בּאַלײדיקונג, פֿאַר א גראָבּ- 


| קייט. אַ' פאַר שלעכטער אױפֿפֿירונג. ,אַנט- 
- שולדיקט װאָס איך האָבּ אײַך געשטערט" 
|;אַנטשולדיקט מיך פֿאַר מײַן מיאוסער האַנד- 


לונג". ,איך בּעט מיך אַי װאָס איך האָבּ נישט 
געקאָנט קומען", ספ, סודות. פאַנטשולדיקט 
מיך, װאָס איך אונטערשטיי זיך צו קומען 
אײַך האַלטן א רעדע", װינטש |. 2 דער" 
לױיבּן,. צושטימען. אײַנשטימען. מסכּים זײַן 
ניט האָבּן קעגן. אַי דעם שילער פֿון קלאַס. אי 
פֿון התחײַבֿות, פון אַ פֿאַרפֿליכטונג, 


מיך פֿון דער שולד דער דאזיקן מיט זײַנן 


- בּריפֿן װען דו עשׂ בּיגערשׂט", יוסיפֿון, אַמשט 


1, רג. 


1. בּעטן 
מחילה. פֿאַרגעבּונג. אַי זיך פֿאַרן לערער. אי 
זיך פֿאַר אַן עלטערן. אַ' זיך פֿאַר אַ דאמע. 


: ,און זי האָט זיך שטאַרק אַנטשולדיקט מיט 
אַ העפֿלעך זיסן נויג", אֵר, ימאָדערנער ראָמאַנסי, 


2. פֿאַרענטפֿערן זיך: זאָגן (זוכן) א תּירוץ 
צו בּאַרעכטיקן עפּעס. אי זיך פאַרװאָס מע האָט 
פֿאַרשפּעטיקט צו דער אַרבּעט, פֿאַר אָפּפּאַר- 
טאַטשעװען א שטיקל אַרבּעט. ;האָט ער דיא 
קיסרתּי אירעני ... אויז פֿאלשין הערטצין 


{ גוטי וארט געבּין און זיך גאר װײטליפֿטיק 


{= װײַטלױפֿיקן אן גיפֿאנגין צו אַנטשולדיגן", 


8. ריינ-' 
| װאַשן. אַראָפּנעמען, בּאפרײַען פֿון שולד. ,, איר 
דאַרפּט אים פֿאַר מיר ניט אַ'". ,אונ' דער {קיסרן 
ווערט מיך רייניגן אונ' ער װערט אַנטשולדיגן 


אַי זיך פאַר די געסט און אַרױסגײן פֿון שטובּ. 

| אי זיך פאַרן בּעל-הבּית און בּעטן צו בּאַפֿרײַען 
פון א געװיסער אַרבּעט. ,איך האָבּ פֿון אָנהײבּ 

| געקלערט זיך צו אַי, איבּעררײַסן דעם שמועס 
און גיין צוריק צו מײַן אַרבּעט", דא, פֿון בּערי 
לין בּיז..., װאַרשע 1930. עאַז עס אין 
געקומען זײַן רייע צו רעדן, האָט ער זיך אַנט- 
שולדיקטי, היימיש, אב-אלול תּשכ"א. 


אַנטשטאַנען -- אדי, פּאַר אַנטשטײן -+ 
די אַיע שוועריקייטן. אַ נײַ אע סיטואַציעָ: ‏ 
אַנטשטאַנען װוערן -- נייטראַל. װער אַ, בּין 
'אַי געװאָרן. פּר. דערשטוינט װערן. לל. 
אַנטשטאַרבן --אוטװ. --שטאַרבּ, - שטאָרבּן 
אַװעקשטאַרבּן, אָפּשטאַרבּן. אַטראָפֿירט װערן. 
;אַזוי א' אונדזערע איבּערלעבּונגען", ירמיה 
העשעלעס. 
אַנטשטױנט ווערן -- ניטראַל. װער אַ', בּין 
אי געװאָרן. װערן דערשטוינט, איבּערראַשט, 
| צעטומלט. ,איז געװאָרן אַ', די אויגן זײַנען 
קײַלעכדיק געװאָרן, גרויס און אױיסגעגלאָצט, 
ער האָט אויף אַ װײַלע פֿאַרגעסן צו לעבן", 
מק ו, װילנע 9, 
אַנטשטומט ווֹעְרן -- נייטראַל. װער אַ, בּין 
אַי געװאָרן, דזו אַנטשװיגן װערן (-+), מיט 
אַלע בּבּ. נאָר שאַרפֿער, בּוֹלטער, עמאָציאַנע- 
- לער. אַי װי פֿון שרעק, פֿון איבּערראַשונג. ,דו 
! װעסט ניט אַי װי, דו פּיסקאַטעײ, שע, יקנה"די. 
,האָט אָנגעהױבּן שטראָפֿן דעם הונט, ער זאָל 
אי װ' -- און ער איז אַי געװאָרן", שע, אױפֿן 
פידלי. ,די שבחים פאַר דער אַסימילאַציע װאָס 
האָבּן נאָך גאָרניט לאַנג געקלונגען אַזוי הויך 
זענען איצטער עפּעס א' געװאָרןײ, זשיט װוש, 
נ"י 1919, ,.. . אַפֿילו דאָ, װאו אַלע ספֿקות 
- װאָלטן געדאַרפֿט אַי װוי, האָבּ איך פֿירצובּרענ- 
גען ספֿקות װעגן דרײַ תּוך-זאַכן", מו, ייפֿאַ, 
8, 10, קללה: אַי זאָל ער ה'! אױף 
- אייבּיק, : 
אַנטשטומט -- אַדי. ,,. . אַפילן דאָס גע" 
וויינטלעך מענטשלעכע לשון האָט אים אויס- 
גערונען, ער איז געבּליבּן אַי", נס, משפחה 
מאַשבּער וו. ,אויף דײַן גוף דעם רונדן פֿױלן 
בּלאָטערן, צערייצטע טיפֿע װאונדן -- שטעט, 
אִיץ שטעט", מק, 'ערדי. ,שיסערײַען פון פאַר" 
- צײַטישע הארמאטן, אלאַרעם -- קלאַנג פון 
לאַנג אִיע גלעקער", צייט, גש 1 
אנטשטומען -- אָן װערן זן ;שטי 
לער, ליד, אַנטשטום אין האַרצן", דא, יצבֿיה'. 
,װעט דען די פֿראַגע אין אונדז אַי?*, קאָר װוי 
;דאָס ליד, װאָס מאַנט פֿאַר הונגעריקן בּרויט, 


אַי װעט צואַמען מיט דער נויט", י. מאַניק, 
טריט אין בּאַגינען. 
אַנטשטיי -- דער, ען אַקט פֿון אַנט- 


שטיין. אויפֿקום. געבּורט. ,דער אי פון דער 
ייִדישער מדינה", בּצלאל שערמאַן, איק, 1957, 
אַנטשטייאונג -- די, ען. ‏ פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פון אַנטשטײן -+. ,דאָס, רבּותי, 
/איז די א'ס:געשיכטע פון דער חבֿרה 'מִשׂכִּיל 


אַנטשטײן 


אל דל'י, ממוס, קמ, 1865, יא 4. ,װי יעדער 
| מאַטעריאַליסט האָט ער געמוזט אָננעמען... 
אַז די אַי פֿון גאָרניט איז אַן אוממעגלעכעץ 
זאך", זשיט ווצ, ג"י 1919. ,... אונדזער 
ליכט איז נישט מער װי אַן איסטויש פון 
עלעקטרישע און מאַגנעטישע פֿעלדער, אין 
אינגאַנצן פון עלעקטריש-מאַגנעטישער אַ", 
גוטנ. ,צום פֿאַלן פון דער אַלטער קאפּיטאַ- 
ליסטישער אָרדענונג און צו דער אי פון דער 
נײַער, סאָציאַליסטישער", ייז, בּרידער אַש 
כּנזי. ,... בּײַ דער אי פֿון דער קראנקייט 
וִשפּילן אַ ראָלען נאָך אַנדערע בּאגלײט:מאָי 
מענטןײ, פֿגעז, װילנע 1940, טא 5. 


אַנטשטיין -- אוטו. --שטיי, בּין --שטאַ- 
נען. בּבּ 271 דטשמ, אָפֿט געניצט, 

1. זײַן דער פוֹעלייוֹצא, רעזולטאַט פון 
עפּעס. אויפקומען. זיך בּאַקומען. זיך שאַפֿן. 
אַ נײַער, געזונטער דור אנטשטייט. האָט 
פֿאָרױסגעזאָגט אַז אַ ייִדישע מדינה װעט אי 
איז אַנטשטאַנען צװישן די שכנים א קר" 
גערײַ. ;אבּיר דאר זאלכיש ניט גישעהין 
איזט גרויש מחלוקות אַנטשטאַנדין װעלכישׂ 
ניט נוטצליך צון שרײַבּין איזט", גה, 322, 
,... סכסוכים ער װעקין, הזיקות ענטשטיהן", 
אגרת שלמה, ג/א. ,פֿילה משפּטים ומחלוקת 
| מחמת הקדמה געלדר בּמדינתנו ענטשטיהן..", 
'עקסטראַקט מפּראָטאָקאָל של המזינה יצ"ו 
מיום הועד נ"ע {נידרענהייםן', 1777, ;אין אָט 
דער אַטמאָספערע פון מענטש-אויפשואונג 
האָט עס געמוזט אַ' די פּסיכאָלאָגישע מענטש- 
װיסנשאַפּֿט", פֿ. שניאורסאָן, מענטש-װיסנשאַפט 
ו; נ"י, אַפּריל 1930, 

2. אַרויסקומען פֿון. פאָרמירן זיך. אָנהײבּן 
| זיך. עס קען א' א טומל. ,סאיז אַנטשטאַנען 
אצינד אזא צײַטעלע, מע קען אונדז איצטער 
אַלעמען אומבּרענגען", פֿל |דאָס געזאַנג פֿון 
פֿעלקער, מאָסקװע 1939} , מ'האָט געדענקט, 
אַז וָדי פּראָטאָזאָעןן זײַנען צופֿעליקע בּרעקלעך 
לעבּן װעלכע אנטשטייען פון אומבּאַלעבּטן 
שטאָף", ש. בּלום, דער בּױם פון לעבּן נ"י 
1, 

9. װערן פאַרשטאַרט, פֿאַרגליװערט. דאָס 
לוט אַנטשטײט. ,עס איז מיר אַנטשטאַנען 
דער מוטערס מילך" {פון שרעק, פֿון אַן אומ- 
געריכטער און שװערער איבּערלעבּונגן. א 
גליד (פון קערפּער) איז אַנטשטאַנען. ;ניט 
נאָר מילך קען א', נאָר אויך בּלוט, װען מע 
לאָזט עס אַרויס פֿון דער אָדער", מװ, יפֿאַ, 
9, 2, 

4. לאָקל, װילנע) אָפּפֿאַלן. אַװעקקומען. 
פֿאַרגײין. ,דער אַפּעטיט איז מיר אַנטשטאַנען" 
עס מיינט פּונקט דעם היפוך פֿון דעם װאָס 
דער דײַטשמעריסט מיינט. ניט: דער אפּעטיט 
איז מיר אויפגעקומען, נאָר פֿאַרקערט: דער 
אַפעטיט איז מיר אָפּגעפֿאַלן", מװ. יפֿאַ, 
9, 2,ן 
אנטשטיינען -- טרו. --שטיין, -'שטיינט, 
אַרכ, אַװעקנעמען, צונעמען פֿון א פּלאַץ 
| שטיינער; אָפּרײניקן פון שטיינער. בּאר משה 
פֿאַרטײַטשט יויסקלהו' (ישעיה, ה, 2): ,ער 


1016 


- האָט אַנטשטײנט" וְתּי: ,איסגעשטינט"ן 
,... אוני ער האָט אין אנטשטיינט, דעם אָדם 
פון יצר'הרע", סהמ, ישעיה, הי 2, 

אַנטשטילט ווערן -- נײטראַל. װער אי 
בִּין אַי געװאָרן. פֿטמ: אַנשטילט ווערן. 
מיטאַמאָל, פּלוצלונג אוױיפֿהערן (איבּעררײַסן 
דאָס) רעדן, טומלען און װערן שטיל. אנט- 
שוויגן װערן. ,דער רבּי מיכל האָט זיך זייער 


| געשפּאַרט מיט קרומע סברות, האָט שוין דער 


בע"ש אָנגעהױבּן צו בּעטן: זײַט מיר ניט מבלי 
בּל דעם טיש. זײַנען זיי אַ' געװאָרן", שבחי 
בּעשט. ,דערנאָך איז דער מוכסין אַנשטילט 
געװאָרן, האָט דאָס װײַבּ געמיינט אַז ער אין 
אַנשלאָפֿן געװאָרן". דאָרטן, יא/א. ,דער גע" 
פילדער איז אָבּער גיך אַ' געװאָרן" שע, ער- 
שטער אַרױספֿאָר, װארשע  ,19023‏ 
אַנטשטילט -- אַדי. אַע טומלערס. בּלײַבּן 
אִי. אַנטשטי? -- דער. נעאָל. ,א פֿאָרב- 
טיקער אי בּאַהערשט דאָס הויז פֿון גאָט"; . 
מאַניק, אונדזער װעג, שיקאגאָ, סעפט' 1960. 


אַָנטשיבּען -- טרו. בּע אָן, --געטשיבּעט. 


אָנרײַסן, אָנפֿליקן, אָנשטשיפּען. גאַרױס אין 
זרויסן, אָנגעטשיבּעט גראָז"; אַברהם קאַהאַן 
בּראַכשטיקער, כאַרקאָװ 1930, 

אַנטשירן -- -+ אַנטשײדן. ,און װען שיכּור 
ווערן ייִדן, טאָ, זײַט מוחל, רוקט זיך אָפּ, װײַל 
דאָס דריידל גייט אַ', מיטן ניגון, מיטן טראָפּ", 
אַל ו, ישׂמחת בּית השואבה' 

אַנטשייר -- דער, ן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פון אַנטשײדן -+. בּאַשלוס. פּסק. החלטה. אָנ- 
נעמען דעם אַי. זיך קעגנשטעלן דעם אַ'. ;אַזױ 

| זײַנען זיי, די צײַטן פֿון אַ': מוזסט אױיסקלײַבּן 
דײַן פאָן, דײַן שלאַכטפֿעלד און דײַן שׂונא", 
צייט, מטטרון. קא ריכטער װאָס גיט אַרױיס 
זײַן אַ', , ,.*, בּצג, טמז 1956 צו 29, 

אַנטשיידיק -- אַדי. װאָס אַנטשײדט, װאָס בּאַ 
שליסט, װאָס איז מכריע. ;ייִדן זײַנען אַ טייל 
פֿון אמעריקע און פֿולבּאַרעכטיקטע שותּפים 
צו איר אַין גורל", בּ. רודמאַן, פֿאַש, 1955, 

אַנטשיירן -- אַדי. 1. װאָס איז בּאַשלאָסן, 
װאָס איז שוין מיט א פּסק-דין: דעצידירט. ,דער 
שפּראַכנקאַמף װעט שוין זײַן הינטער אונדזערע 
פלייצעס א פֿארענדיקטער, אן א'ענער", ימ, 
אונדזער געדאַנק, ריגע 1933. 2 װאָס דאַרף 
בּאַשליסן, בּאַשיידן. אן א'ענע שלאַכט. דער 
לעצטער, דער א'ענער קאמף. דאָס האַרץ קלאַפּט 
אֵי. ;אָט אין דעם ליגט טאַקע די שװאכקיט 
פֿון דער פרוי, װען עס קומט צו אַן א'ענעם 
טריט", װײַס וש, וי דער גורל פֿירטי. 2. װאָס 
דריקט אויס זיכערקייט, דעצידירטקייט, ,זײַן 
גאַנצער אויסזען איז געװוען אי און שטרענג", 
אַקש, קינדער פון איין פֿאָלק, מאָסקװע 1928, 
-קייט. 

אַנטשיידן-- טרוו. -- שייד} -- שיידט, -= שידן. 
68 :2106 7. בּאַשידן. דעציי 
דירן. בּאַשטימען. מכריע זײַן. אַ'י דעם אויס- 
גאַנג פון די װאַלן. אי װי עס װעט װײַטער גיין 
די אַנטװיקלונג פֿון.... .קען דער מענטש אַי 
זײַן אייגענעם װעג אין לעבּן?". אדער דאַז 


אַנטשלאַפֿן -- אַדי. דטשמ. 


אַנטשלאָסן 


קער מאָמענט האָט געדאַרפּט אַװדאי עפּעס װאָס 
עס איז אַי", װײַס ו, איינער א מענטש. ,דער 
קאַמף צװישן ייְדִישׁ און העבּרעאיש {אין ארץ 
ישׂראלן איז אַנטשידן געװאָרן .. . נישט אין א 
קולטור-קאַמף, נאָר דורך היטלערן", דוד פֿלינ- 
קער, טמז, 1964 ווא 21. ;האָט דערמיט פֿאַקטיש 
אַנטשידן דעם קריג קעגן דער אַראַבּישער 
איבּערמאַכט לטובת מדינת ישׂראל". ש. בּיקל, 
טמז, 1967 2218 מיט זיך -- ער קען זיך 
ניט א" | 

2. אַרױסטראָגן, אַרױסגעבּן אַ פסק, אור. 
טייל. אָפּפּסקענען. ,דאָס בּונדעס געריכט האָט 


! אַנטשידן צור גונסטן דער קאָמפּאַניע", י. שלאָס- 


בּערג איבּז, דאַניעל דילאָן, װאָס בּעדײַטעט 
דיעזער סטרײַק, נ"י 1903, ;װאָרעם עס איז 
פאַראַן נאָך א שופט און א דיין װעלכער קריגט 
אויף אים, און מע דאַרף אַי צװישן זיי", תּניא, 
לה, 

"דיק -- אַן איער פּונקט. דער איער אויס- 
גאַנג פֿון די װאַלן. ,דער איער פֿאַרמעסט 
פֿון רוסישן פאָלק מיטן אַלטן, צעפֿױלטן צאַ- 
ריזם", מוק, מײַנע בּאַגעגענישן. ;דער גרויסער 
איער װערט פון גײַסטיקן המשך", ש. בּיקל, 
שרײַבּער פון מײַן דור, נ"י 1958. ,דאָס האָט 
דערפירט צום לעצטן, אַיץ אונטערצי וָאיןן זײַן 
בּאַוואוסטזײַן", א. י. זאַקוסקי, דוך עדעל' 
שטאַט..,, ב"א 1955 

דונג -- , מיר שטייען דאָך הײַנט, פּונקט 
װי מיט צוויי טויזנט יאָר צוריק ... פֿאַר א 
קריזיס, ד"ה פאר אַן אי און אַן אױפֿלײזונג", 
קאָר |, 

דער -- עניטאָ צװישן אונדז קיין אַ', װאָס 
זאָל לייגן זײַן האַנט אויף אונדז בּיידן", תּי, 
איוב, ט, 33, ,צי בּין איך אַליין עס טאַקע 
געװען דער פֿרײַער אַ' בּײַם פאַרבּײַטן מײַן 
טאַטנס חברה ש"ס מיט דער דורך מיר פריי 
אויסגעװויילטער פּאַרטײ ס,-ס,?י, דר' ישׂראל 
רובּין, פֿונדאַנען אַהין, תּ"אָ 1952, , מיר אַלע 
... זײַנען ניט די לעצטע פּוסקים און אֵיס", הל. 


אָנטשיל(י)ען -- טרװ. יליע אָן. --געי 


טשילױי)עט. 59: אָנציליען. ‏ אַָנקלײַבּן 
אָנזאַמלען. אָנהויפן. אִי אַ סך געלט. אִי 
זאפּאַסן, 


אָנטשי(ע)שען זיך -- זזװ אָנטיעשען זיך 


דית, 1 ; . איך טשישע מיך אָן מיט דעם אָדער 
מיט יענעם פֿרעמדן װי מיט אַ בּרודער", נאַד, 
מאָרגן און מאַנטיק. 


אַנטשלאָגן -- טרו. ---שלאָג, --ישלאָגן. אַרכ. 


1. בּאַפֿרײַען. אַרױסלאָזן. ,דשׂ זעלבּיגי װיל 
ער בּקענט מאַכן, וען מן אים אַנטשלאגן װיל 
פֿון זײַן גפֿענקנס", שאר, קלו/ב. 2. אַראָפּ 
רעכענען. אַראָפּנעמען. אי פֿון דער קאָנטע, פון 
די שׂכירות. מיט זיך -- מותּר זײַן ,בּיטה 
דער אונגידולט זיך צו ענטשלאגין אין קיגין- 
ווערדיגר הישטאָרי, אֲלזוא וויר װערדן פֿור 
גיטראגין איין וואונדרי טראַגעדי, 'אחשורוש- 
שפּילי, אַמשט 1718 {פֿש זון, 


1. װאָס איז 
זיכער, װאָס איז מיט אַ פֿעסטן בּאַשלוס. ענטי 





אַנטשלאַפֿן 


פערן א' -- יאָ!. (ניין!). ,שטײַף און א' איז 
| זי איצטער געשטאַנען אין מיטן צימער", רעדי 
אַקש, 14 אָקטיאַבּערט; מאָסקװע 1931,. 2. װאָס 
איז גרייט, דעצידירט דורכצופירן עפּעס, ניט 
אָפּשטעלנדיק זיך פֿאַר קיין שטערונגען. אַן אֵיץי 
נער מענטש. מיט אַן אַיענעם וילן. קאַן אַיענער, 
- אומדערשראָקענער אָנזאָגער פֿון. . .ײ, א. פֿרומ" 
קין איבּז, ר.ראַקער, זעקס כאַראַקטערן..., 
נ"י 1929, | 

-קייט -- מיט אַי דורכלייגן (דורכבּרעכן) 
פאַר זיך אַ װעג. ,מוט און אַ', בּראַװע קאַמע- 
ראַדן, װעלן אײַך פֿירן צום זיג!י, דוד עדעלי 
שטאַט, לידעך. 


אַנטשלאָפֿן -- אַדי, פאַר אַנטשלאָפֿן. ,דער 
אַענער װאַלד האָט זיך אױיפגעכאַפּט שטאַרק 
דערשראָקןײ, ממוס, קליאַטשע. ,װען דו קוקסט 
אַראָפּ, . . אויף דער שטילער אַ'ענער שטאָט", 
דא, פֿון בּערלין בּיז.. ., װאַרשע 19230, ;האָט 
דעם כּוחת אויפצוּװעקן אַפילו דאָס אַיסטע 
מענטשלעכע געװויסן", ש. בּיקל, טמז, 1965 
װ21. קקייט., 


אַנטשלאָפֿן -- אוטו. אַרכ. -1תס :0106 
468. +זזו אַנטשלאָפן װערן. 2... אונ' װען 
דו אין װוידר הער אוישׂ ציהשׂט |דעם קאָפּ פֿון 
אַ פלעדערמויז פֿון זײַן צוקאָפּנסן זאָ אנצ" 
שלעפט ער", כּײי יספֿר הרפֿואות,, 1474, ,אוני 
ער אַנטשליף אונ' אים טרוימט צום אַנדרן 
מול.. .*, טח, בּראשית, מא, 5, ;איך ליג אונ' 
אַנטשלוף. איך אַנטװאַך װען גאָט אונטר ליינט 
מיך", {סידורן תּפֿלה למשה..,, דעסוי 1696, 
שכו/א. קאונ עֶר זאָל לייאנן (קריאת שמע) 
אַזז לאַנג בּיז ער אַנטשלאָפֿט", לטו כז/א. 
;אַנטשלאָפט אַ לעצטע תּפילה שטיל און דין", 
! שמעון ואוזעק, 'אין מושב זקנים', 


אַנטשלאָפֿן ווערן -- ניטראַל. װער אַ, בּין 
- אִי געװאָרן (פֿטמ אױך: אַנשלאָפֿן..,, 

אַנ(ט)שלאָפֿנט ווערן). 

1. בּהדרגהדיק איבּערגיין פֿון צושטאַנד פֿון 
װאַך זײַן אין צושטאַנד פון שלאָף. אײַנשלאָפֿן, 
אי װי פון מידקייט. זיצן איבּער אַ ספר און 
אִי װי. אי װי' אין טעאַטער. אי װ' בּײַם 
רעדל פֿון אױטאָ. ,די אויגן קלעפּן זיך אים 
(מאַכן זיך צו), ער װעט בּאַלד אי װ'". ,דאָס 
קינד האָט געװיינט, געשריען בּיז עס איז א' 
געװאָרן". , דער זייגער שלאָגט שוין פיר, שוין 
צײַט אַי צו װ'", פֿל. ,אַזו וואר איין לערנר 
אין זײַנם לערנן קאַמיר אונ' װאַר איבֹּר זײַן 
| לערנן אַנטשלופֿן ... .*, 'היסטאָרישע אַלעגאָריע 
| פון ר' מאיר ש"ץי, פֿירט 1694 וְפֵש װו}. ,ער 
װאַר אַנטשלופֿין גיווארין, ער זאַך בּחלום איינר 
דער קלױיבּט אויף דערניר אויף זײַן אַקסיל", 
נצו, מו/א. ,צוקאָפּנס לייגט ער זיך א זאַק און 
װערט אי גאַנץ געשמאַק", עט, לידער. ,מיך 
|און צעבּראָכן פון א גאַנצן טאָג, טו איך א פֿאַל 
אויפן בּעטל און װער אַ' אַזױ װי איך שטײ 
און גיי, ממוס, 'בּישיבֹֿה של מטה', 

,... האָט אָנגעהױיבּן צו וויינען פאַר השי"ת 
און איז אנשלאָפן געװאָרן, איז אליהו הנביא 
זכור לטוב צן אים בּחלום געקומען", ספֿר 


אַנטשלומען -- אוטװ. אַרכ. 606 


1877 


שבֿחי בּעל שם טוב, זשאָלקע 1850, ז/א, 


;דער שלאָף פֿלעגט זײַן לײַכט, װי אַ דרימל, 


מע כאָפּט זיך אויף אויף אַ פּאָר מינוט און 
מע װערט צוריק אַנשלאָפֿןף, יק. צבּכדי די 


קליינע קינדערלעך זאָלן ניט אַנטשלאָפֿנט װ' ‏ 


און זאָלן קענען פֿרעגן מה נשתנה", תּפארת 
מהרא"ל, - פּיעטריקאָו תּרע"ד. ;האָט צוריק 
אײַנגעגראָבּן דאָס פּנים אין קישן אױף- אַנ 
שלאָפֿן צו װו'י, יר 1 

2. װערן פאַרשטײַפֿט, אָפּגעלעגן. .א פֿוס איז 
אים אי געװאָרן און ער דאַרף מאַכן עטלעכע 


איבּונגען אין דער לופט", ייז, יקלעפּיק. 


9 קומען אין אַ צושטאַנד פֿון רו. אַזױ װי 
עס װאָלט אײַנגעשלאָפֿן. װערן אומאַקטיו. דער 
פֿאַראײן איז א' געװאָרן. .קומט דער אָװנט, 
וערט דאָס שטעטל אֵי. ,גאָלדיק-בּלױ און שטיל 


וערט דער ים אַײ, מל, 'שװימט אַ זעגלשיף. 


;טאָג איז מיר אַ' געװאָרן מיט אָפֿענע אויגן", 
סעג, קאַפּריזן. | 

4. שטאַרבּן. אַי װי מיטן לעצטן שלאָף. עדער 
מענטש טוט שלאָפֿן בּיז ער װערט אַ", שװ. 
,זיך אומגעקערט מיט דעם פּנים צו דער װאַנט, 
א כראָפּע געטאָן און אַי געװאָרן אויף אייבּיק", 
ממוס, דאָס קליינע מענשעלע. 


: 2 264 
תסמזנתט!פ. ‏ זזח אַנטשלומט װערן. לקח טובֿ 
פֿאַרטײַטשט ננרדמתּיי (דניאל, ח, 18); ,איך 
אַנטשלום". ;,אין דעם זעצט זיך דער מאַן 
אונטר איין בּוים אונ' אַנטשלומט דרונטר", 
נצו, ויקרא, י/ג. אַנטשלומט - אַזי 
פ(והמקיץ רדומים) אונ' דער דא מאַכט אנט. 
װאַכן דיא אַנטשלומטןײ, בּרכת המזון, אַמשט 

3, סא/ב, 


אַנטשלומט ווערן -- ניטראַל. װער אַ, 
בּין א' געװאָרן. אַרכ. אײַנשלאָפֿן מיט אַ 
גרינגן שלאָף. אײַנדרימלען. ע(נמו שנתם) זיא 
זײַנן אַנטשלומט גיװאָרן מיט אירן שלאָף", 
סהמ, תּהלים, עו, 6. קאַזו װאַר ר' יצחק אַנט- 
שלומט גווארין אונ' ער זעכט זײַן פאטר...", 
נצו, דברים, נד/ג. ,ער איז ווארן אַנטשלומט 
אונ! פֿון זײַנר זײַטן איין העלפונג צו אים... ,", 
מחזור ר"ה ויו"כּ, הומבּורג 1721, קצ/ב. 

אויך: אַנטשלומערט וװערן -- ,פֿון 
דײַן אָנגעשרײ, גאָט פֿון יעקב, איז אַי געװאָרן 


| אי רײַטער, אי פערך", תּי, תּהלים, עו, 7, 
אַנטשלופ -- דער, "ן. דטשמ. נר. 


בּאַשלוס, 
אנטשיידונג. פּסק. ,קיינע מאַכט אין דער 
וועלט װעט מיך פֿון דעם ענטשלוס אָפּבּרענגען", 
מ. מ. אויזערקיס, דער פּריװאַטלעהרער, דראָ 
האָבּיטש 1897, 


אַנטשלופֿן -- טרו. -ישלופּ, --שלופּט. אַרכ. 


תס?01-91001ס :2406.. אַװעקלאָזן, פרײַלאָזן. 
אַרױסצ:ען,. מאַכן ארויסגליטשן. מש פאַר- 
טײַטשט יוהשביעית תּשמטנה' (שמות, כג, 11): 
;דו זאָלשׂט אַנטשלופּן זי", {תּי: ,עס פֿאַר- 
לאָזן"ן. טח פֿאַרטײַטשט 'תּשמט ידך' (דבֿרים, 
טו, 3): ,דוא זולשׂט לושן אַנטשלופּפֿן דײַן 
האַנט" ותּי: אאָפּלאָזן דײַן האַנט"}, , אײַל דיך 
צו אֵי אויש דעם ערבות", סהמ, משלי, ו, 5. 


אָנטשמעליען 


מיט זיך -- שטילערהייט, אומבּאַמערקט 

| אַרױסגליטשן זיך, אַװעקגײין. ;די עלצטן האטן 
זיך אַנטשלופּט פון אים איינצליך", טח, שמות, 
ה, 1 ו(רשי: ,אבל הזקנים נשׂמטו אחד אחד"ן, 
שׂבּ רופּט אָן דאָס שמטה-יאָר --- אַנטשלופּט 
יאָר. //נג -- מש רופֿט אָן שמטה -- אַנט- 


| שלופּונג. אַזױ אויך אין טח, דבֿרים, טו, 271, 
אַנטשלײערן -- טרו. ער 


שלייערט, 
1. אַװעקנעמען, אַראָפּנעמען, אױפֿהײבּן שלייער 
פון עמעצן (עפּעס). גער וייסט. . . װי אַזױ צו 
אִי אַ זאַך פון איר װאָכעדיקײיט", י. העשעלעס, 
צוק, יולייאויגוסט 1964. 2. אױפֿדעקן. אַנט- 
פּלעקן. אַרױסבּרענגען. דעשיפרירן. אַי אַ מיס- 

- טעריע. | 

אַנטשלייערט -- אדי. ,די אַיע קולטור- 
טראגעדיע", דרום-אַפּריקע, 1956, 

אַנטשליפן זיך -- אוטװ. --שליס זיך, זיך 
-י שלאָסן, בּאַשליסן זיך, דעצידירן זיך אויף 
עפּעס. אָננעמען (פעסטן) בּאַשלוס דורכצופֿירן 
עפּעס. פֿעסט אָפּמאַכן בּײַ זיך. אַי זיך אויף 
עפּעס. ניט קענען אַ' זיך. עדי ערשטע און 
נייטיקסטע זאך ... דאָס א' זיך דערצו", 
ממוס, אאַ סגולה...'. ,אויף דעם בּיזאַהעריקן 
עג ... קאָן מען ניט מער גיין. מיר מוזן 
זיך אַײ, קאַר װו. עאַי זיךי. הגם דער װערבּ קען 
זיך לעגיטימירן מיט אַ הסכּמה פֿון ליפֿשיצן 

! אַלײן . . . פאַר מיר האָט דער װערבּן בּפירוש 
א דײַטשמעוישן בּײַטעם ... א סך בּעסער איז: 
בּאַשליסן זיך", מװ, ייפאַ, 1939, 14. עכמעל- 
ניצקי האָט אויך איצט ניט געקאָנט א' זיך 
צו נעמען די שטאָט דורך א שטורעם-אַנגריף", 
ימ, שד ווצ. עדער רבּונוישל:עולם גופֿא אין 
מעיין אין דער תּורה איידער ער אַנטשליסט 
זיך עפעס צו סאָן", גרינ, מענטשן און װערטף 
-ונג, 

אַנטשלעפֿן -- װאַנגע ען טרח. --שלעף, 
-ישלעפט. 4ס}601-912 :7704/. אַרכ. דזװ 
אײַנשלעפֿן, אײַנשלעפֿערן. מאַכן מע זאָל איינ- 

שלאָפֿן. ,ויא די דלילה, דיז שמשון הגיבּור 
קיבּס װײַבּ, אין אַנטשליפֿט אויף אירס שוס 
אונ' יא זיא אים זײַני האר לוקן אבּ שנײַדט", 
יוסיפֿון, אַמשט 1661, כב, 

אַנטשלעפֿערן -- טרו. -ער, --שלעפֿערט. 
דזוו אײַנשלעפֿערן. מאַכן מע זאָל אײַנשלאָפֿן, 
;מיר, די פּאַנעס פֿון די טײַכן, טאַנצן פֿאַר 
דיר, מלך, מיר האָבּן שוין פֿאַרװיגט, אַנט- 
שלעפֿערט, די אַלטע װאַסערימאַמעס", מאַנ, 
נאָענטע געשטאַלטן 

אַנטשמאַכטן -- טרוו. --שמאַכט, -ישמאַכט, 
מאַכן מע זאָל ניט זײַן פֿאַרשמאַכט. לינדערן 
(לעשן) עמעצנס דאָרשט. ,... העלפֿן אַי אַ 

| דורשטיקע געגנט", יג, טמז, 1964 ש 15, 


אָנטשמעליען -- טרו. -ליע אָן, ---געטשמעי 
ליעט. 1. אָנבּוכצען. אָנכמאַליען. אָנשלאָגן. 
דערלאַנגען קלעפּ, טשמעליעס. אִ' די בּיינער, 
די זײַטן. 2. מיט א הילך זעצן, קלאַפּן, 
טראַסקען אין עפּעס און דערבּײַ מאַכן אַ טומל, 

אִי אין די טאַצן (אין בּאַראַבּאַן) און פֿאַר- 
גלושען אַלעמען די אויערן, דעם קאָפּ, 





אנטשעדיקן. 


אַנטשעדיקן -- טרו. --שעדיק, -ישעדיקט. 
דטשמ, אָפט געניצט. פֿאַרגיטיקן פאַר אַ 
שאָדן. בּאַצאָלן שאָדנגעלט. אָפּצאָלן פֿאַר טאָן 
(בּרענגען) עמעצן שאָדן. ;אַ" ... פֿאַרגיטיקן 
קומט אויס בּײַ מיר אַ סך בּעסער", מװ, יפֿאַ, 
9, 14, /נת -- ,... האָט זיך גענומען +.. 
לאָדענען מיט ראַפאַלאָװיטשן, װעגן א סומע 
אַי װאָס אים קומט", שמעון האָראָנטשיק, 'גאָטס 
משפּטי, אַיס-ג עעלט -- פּערזענלעכע אַיס-געל- 
טער פון דײַטשלאנד פאַר די קרבּנות פון נאַצי" 
רעזשים. אַנטשעדיקבּאַר -- אַדי. דטשמ. 


נר. 
אַנטשעטשען זיך -- דזװ אָנטיעשען זיך, 


אַ'נטשעלע -- די, יך. פר. בּאָנדע מיט בּלויע 
(שװאַרצע) יאַג(ע)דעסי 


אָנטשעפּ|יק -- אַדי. 99: -עוודיק. 1. װאָס 
מע קען (לאָזט זיך) אָנטשעפּען, אָנפעסטיקן, 
אָנהענגען. װאָס טשעפּעט זיך אָן אִיע מע" 
דאַליאָנען. אַיע בּראָשן. אִיע בּילדער. 2. װאָס 
מע קען אײַנשטשעפּיען, דורכפֿירן א הרכּבה. אֵיץ 
געװיקסן. אִיץ פֿרוכטן. פפּונקט אַזױ 
מאַכט דורך די זעלבּע אַרבּעט מיט די פֿליגל- 
פֿרוכטן און אַיעװדיקע פֿרוכטן", יאַכ |, 


אָנטשעפּען -- טרװ. פּע אָן, --געטשעפּעט. 
1. אָנהענגען. אַנפֿעסטיקן. אָנשפּיליען עפּעס צו 
(אויף, אָן) עפּעס. אִי א בּלימעלע צום לאַץ. 
אִי אַ מעדאַל. טשעפע אָן פֿאַר די האַטשקעלעך. 
אִי שטיקער װעש אױפן שטריק. אִי פֿאָרהענג- 
לעך אויף די פענצטער. אִי סטענגעס מיט 
בּאַנטיקלעך {= שלײפֿעלעךן אויף אַ קליד. 
| ,,,. האָט ער אָנגעצעפּעט הינטן |אונטערן 
בּעזמעןן א פֿונטיקע געוויכטי, אמד, דער סיום 
התּורה, ווילנע 1868. שער האָט בּאַלד גענומען 
א גאָלדענעם רינג און האָט דאָס אָנגעצעפּעט 
| אָן דעם שטריק", שׂמחה בּרײטמאַן, דיא גע" 
שיכטע פֿון אַ לאַנדאַנער רב, װאַרשע 1882, 
;אויף דעם גאַרטעלע {פון פֿוטערלן פלעגט די 
מאַמע אִי פאַָרן אויערל א שיינעם רויטן קריגע" 
לע ... מיט עסױזאכן אויף א גאַנצן טאָג", 
ישׂראל רוחמובסקי, זכרונות..., פּאַריז 1930, 
,רײַכע ... װייסן דאָך סליװיסײַ ניט װאָס פֿאַר 
אַ משוגעת אַנצוטשעפּען אויף זיך", די שׂכיי 
רות, זשענעװו 1900, | | 

2. צוטשעפּען. צוקייטלען. אַָנקײטלען. אַי 
דעם פֿראַכט:װאַגאָן צום פּאַסאַזשיר בּאַן. א' די 
רינגעלעך (אין) צום קייט. ;ער האָט פֿריער... 
אָנגעטשעפּעט זײַן האַנט אָן אירער", װײַס!, 
דאָס לעבּןי. פֿיג. ,געזאָגט א מפֿולפּלדיק פּשטל 
... דאַ און דאָרט אָנגעטשעפּעט א פּניייהושע", 
אֵש. אַ שטעטל. 

9. אָנקלעפּן, צוטשעפּען צו אַ מענטשן עפּעס 
לגנאַי, (אַזױנס װאָס דיסקרעדיטירט). אִי עמעצן 
אַ יפּעקלי, יענער זאָל האָבּן צו זינגען אוֹן צו 
זאָגן.. | | 
4. אױפֿצװינגען, אַרױפצװינגען. אָנװאַרפֿן 
עמעצן עפּעס (קעגן װילן, װאָס איז ניט צום 
האַרצן). ,מע האָט אים אָנגעטשעפּעט אַן אַר- 
בּעט װאָס גייט אים אַרױס בּאָקעם". אַי אַ כּלה, 
אַ חתן, היעב 2 


אָנטשעפּען זיך -- + דפֿו. 


1878 


ס. פֿאַרטשעפּען, זיך אָנהײבּן מיט עמעצן, 


עאיך װאָלט אים שוין לאַנג די בּיינער צעבּראָכן, 


נאָר איך האָבּ מורא מיט אַזױ {אן יראת-שמים- 
פּנימל צו אָיײ, גענאַרטע װעלט, 1815? 

1 צום בּו; 
;דער ים האָט געטריבּן דעם קלאָץ עטלעכע 
טויזנט מײַל בּיז עס האָט זיך אָנגעטשעפּעט 
בּײַ אַ בּאָרטן פון אַן אינדזל", י. מאָרגענשטערן, 
מעשׂה מתוקה כּדבש, װילנע 1898. ,די זוימען 
פון אייניקע װילדגראָז . . . לאָזן אַרױס פֿלאַטער- 
לעך ... העקעלעך, אנקערלעך ... און מיט 
דעם טשעפּען זיי זיך אָן אָן חיות, מענטשן, 


פייגל", מ. אַלבּערטאָן, ניט אױסגעטראַכט, 


מאָסקװע 1941, 

2. אָנכאַפּן זיך, אָנהאַלטן זיך אָן עפּעס, איינ- 
קלאַמערן זיך אין עפּעס (עמעצן). אִי זיך אָן 
אַ שטריק. אִי זיך אָן דער מאמעס פאַרטעך און 
זי ניט אָפּלאָזן. ;אָי זיך אָן א װאָרט, װאָס 
בּײַם אָנגעקלאָגטן האָט זיך אַרױסגעכאַפּט. 
אִי זיך אין אַ בֹּלבּוֹל. עער בּלײַבּט װײַטער 
שטיל, נישטאָ זיך אָן װאָס אָנצוטשעפּעןײ, פרץ, 
! 'דאָס װאַסערל | 

9. אָנזעצן זיך. צושטיין (מיט טענות, פֿאַ 
דערונגען): װערן צודרינגלעך. אִי זיך װי א 
דיבּוק. ,האָט זיך אָנגעטשעפּעט אין אָן) מיר 
און דערגייט מיר די יאָרן". ,װאָס האָט. ער 
זיך אָנגעטשעפּעט? װער האָט אים געטאָן עפּעס 
שלעכטס?". ,עפּעס אַ נודניק האָט זיך אָנגע- 
טשעפּעט אָן װאין) מיר און גייט מיר נאָך 
װי אַ ניט-גוטער". ,װאָס האָסטו זיך אָנגעטשע- 
פּעט אין מיר װי אַ זלידניע?", ממוס מסעות. 


| עניין, ניין, טשעפּע דיך ניט אומזיסט אָן, רעד 


דיר גאָר נישט אומויסט אַזױנס אײַן", עט, 


- לידער. ,. . . הײַנט האָט זיך אין אים אַ קליפה 


אָנגעטשעפּעט, אַ רוח אָדער אַ דיבּוק האָט 


זיך אין אים אָנגעקלעפּטײ, מעשׂה רפאל תּם, 
װאַרשע 1879. ,,װײַבּער גזלנותטעס, װאָס האָט 


| איר זיך אָן מיר אָנגעטשעפּעט?", װײַס |, זי 


בּאָבעשיס אָפּהיטןי. , זאָג מיר נאָר, דו שװאַרי 
צער שלעפּער, לאַנגער עק, װאָס זיך אָנגע- 
טשעפּעט דו אין מיר? אַװעק! אלערליי פֿאַראַן, 


אַפּנים, שלעק!", אשט, 'די נאָדל און דער 


בּאַנװלי. 99: אִי זיך װי אַ קלקע)שטש, װי 
(אַ) סמאָלע. אִי זיך װי א פּיאַוקע. 

-עכץ. -עניש -- אויך: אָנשיקעניש. צרה. 
אומגליק. צוטשעפּעניש. פּלאָג. ,די קעגנער פֿון 
זשאַרגאָן טענהן אַז דער זשאַרגאָן איז עפּעס 
א בּייז אָנצעפּעניס אויף אונדז", בּעמ |. .---אָט 
האָסטו דיר אַ נײַע אִי! האָבּ איך געזאָגט צו 
זיך נאָכדעם װי איך האָבּ איבּערגעלעון דאָס 
דאָזיקע בּריוולײ, נאַד, זעקס בּיכער. 


אַנטשערפּען -- טרו. -פּע אָן, -'געטשער- 


פּעט. פר. 20201086ת :2 2=. אָנשעפּן. אָנ" 


- נעמען פֿליסיקײט מיט אַ כּלי, ,אין די בּרייטע 


טײַכן װידמענען זיך פיש, װאָס מע קאָן ממש 
אי מיט די הוילע הענט, אָן אַ נעץ", ב. רעסלער, 
טמז, 1967 ווא 9, | | 


אַנטשערקע -- די, 'יעס. סל. פּאָד. אוקר., 


| גאקוציגוסע :08 2-. 89:; האַנטשערקע. 
1. שמאַטע, אויסגעשמירט טיכל אָנצונעמען 


אַנטשפּױזן 


(אַרויסצונעמען פֿון אויוון) הייסע טעפ. ,א גרוי- 
סער חילוק צו האָנּן אַ װײַבּ אַן אַ' און אַ פֿאַר- 
חוֹשכטע", י. בּערדיטשעװסקי, ייְדִישע כּתבים. 
2. דזוו סטירקע, שטשירקע. טיכל צו רייניקן 
טעפּ, פֿעטע און שמוציקע זאַכן. 


אָנטשעשען זיך ---דזוו אָנטיעשען זיך -+, 


;װאָס קומט עץ נישט אַמאָל אַריבּער אין אַ 
פֿרײַטיק-צונאַכטס, טאַטע-מאַמע זאָל זעך א בּיסל 
אִי מיטן אייניקל?", מ. ראַװיטש, איק, ר"ה 
תּשכ"א, | 


אַנטשפּאַנען -- טרוװ. --שפּאַן, --ישפּאַנט, 


תסמתגקפ-ותס :2706 באַפרײַען פון גע 
שפּאַנטקײט, אָנגעצױגנקייט. אַװעקנעמען סיבּה 


פֿון אַן אָנגעשטרענגטער (אָנגעצױגענער, נערווע- 


זער) סיטואַציע. ,איך שעץ זייער אָפּ די אָנַי 
שטרענגונגען פֿון די ישׂראלים צו אַ' די לאַגע", 
שטריגלער, איק, 24411967. אַנטשפּאַנט 
-- אַדי. ,דעם בּרודער געפינט דער דאַקטער 
אַ מידן, אַן אַ'זײ אַש, בַּם אָפּגרונט. -!נֹג-- 
א פּאָליטישע אַי. עװי נאָר עס שײַנט אויף א 
שטראַל פון אַ', א שטיקל האַפֿענונג...", 


דרי ה. זײַדמאַן, טמז, 1961 א 6, 


אַנטשפּױזן, -שפּוון -- טרװ. --שפּױיז, 


= שפּױזט, אַרכ. (6)פטמפ :ע60 + /60 ==. טװ 
פֿאַר אָרשׂי. בּאר משה, בּאר התּורה פֿאַרטײַטשן 
יארשׂי (דבֿרים, כ, 7): ,ער האָט אַנטשפּױיזט" 
וְתּי: ,פֿאַרקנסט"ן, 1. פֿאַרקנסן. שליסן (שרלי- 
בּן) תּנאִָים. ,אוני איך װער אײַך אַנט שפּוזן 
אויף איבּיגהייט אונ' איך װיל אײַך אַנט שפּוזן 
אין גרעכטיקייט", 'מינכענער כּתב-ידי (15-14טן 
י"ה), הושע, ב, 21. (תּי: ,און איך װעל דיך 
פֿאַרקנסן צו מיר אויף אייבּיק און דיך פֿאַר- 


| קנסן צו מיר.. .=.ן קאונ' איך װיל דיך אַנט- 


שפּוזן צו מיר צו איוויגהייט, אונ' איך יל דיך 
מיט גירעכטיגהייט אונ' מיט גיריכט אונ' מיט 
גינאָד אונ' מיט בּארמהארציגהייט צו מיר אנט- 


- שפּוזןײ, װיצנהויזן. ,, כּבֿיכול הקבּ"ה האָט ישׂראל 


אַנטשבּוזט מיט דער הייליגה תּורה אַלז איין חתן 
דער כּלה אַנטשבּוזן טוט", אריה ליבּ זעליגמן 
תּקוני המועדים, פֿיורדא 1725. ;איך װיל זי 
אַנטשפּױזין, אָבּער איך װעל נאָך מיט איר קיין 
חופּה וקדושין ניט האָבּדִי, ספּורי הפּלאות, 
ווילנע 18236, ,זי איז געװען מײַן װײַבּ. אנ 
שפּױיזט איז זי אָבּער געווען צו אים, צום תּלויי, 
י. טיגער, דער צדיק און דער בּעל:יתּשובה. 

2. מקדש זײַן. ,מיט הונדרט פּלישתּים עֲרלות 
האבּ איך זיא אַנטשפּושט", שמואל-בּוך, סטראַ- 
פֿל 929. ;ולא דקדק אם אָמר אני רוצה לקדשה 
או אם אָמַר אני מקדש, בּל"א אם אמר: איך 
וויל זי אַנטשפּוזן אונ' איך אַנשפּוז זיא", 'שו"תּ 
מהריל', קרעמאָנע 1556 הש זן. 'וארשׂתּיך לִי 
לצולם' (הושע, ב, 21) װערט אין המגיד, זולצ- 
בּאַך, תּק"ל (1770) פאַרטײַטשט: ,אונ' איך 
גאָט װיל דיך ישׂראל מקדש זײַן אויף איבג". 


,וארשׂתּיך, דשׂ איז טײַטש הש"י זאגט צִו 


ישׂראל: איך װיל אײַך אַנטשפּוזן, דשׂ איז אַלץ 
איין חתן דער די כּלה מקדש איז", עפּש, דרך 
הישר לעולם הבּא, שקלאָוװ 1796, פּרק לה. 
;אי -- וואש זיא איז נאָך צוא קיינעם ניט מקודש 


- גיווען", חעט, ווילנע תּרי"ט. ,, בּאַשירעם, האַר" 





אַנטשפּענסטערן 


גאָט, חתןכּלה פֿאַרװאָר, משיח מעכט קומען 
אין זייערע יאָר און מעכט די שכינה הקדושה 
אִי גלײַך יעצונד די דאָ פֿרומע פּאָר", 'חתונה- 
| ליד', בּאַש, דער שׂטן אין גאָרײ. ,טראָג איך 
דיך, ליבּסטע, אין היכל אַרײַן. דאָרט װעל איך 
טאָן דיך אַ'", סוצ, ייִדישע גאַס. ,כ'האָבּ דיך 
| אַנטשפּױזט. מײַן ליבּע, מיט װיי און מיט 
נויטײ", יעקב צבּי שאַרגעל, זוניקע שװעלן, תּ"אָ 
8, ז' 51. 

מיט זיך -- אָפּדעקן זיך. פירושלים טוט 
זיך אויס פון אירע שלייערן װי א כּלה װאָס 
אַנטשפּױיזט זיך פאַרן חתן", ײט, משיח געװי" 
טער, ז' 146. 

אנטשפּױיזט -- אַדי. שׂבּ, י/א, פֿאַר- 
| טײַטשט ארוסה' -- ,אנטשפּוזטה". מלל פֿאַר- 
טײַטשט 'הנערה המאורשׂה' (דברים, כב, 25):; 
;אַנטשפּױזטײ ותּי: ,פאַרקנסטע"ן. ,ווען איין מן 
איבּר רעט איין פּילציל די ניט איז אנשפּוזט 
אונ' ער ליגט מיט איר'...", טח, שמות, כב, 
5 ,... שולד אופּפר דער אנדשפּוזטן מייך", 
מחזור ר"ה ויו"כּ, הומבּורג 1721, | 

אַנטשפּױזט ווערן -- ,מיט איינר יונגי 
כּלה די װער ערשט אנטשפּוזט גיװאָרדן", לטו, 
צג/ב, 

דער -- דער, שׂבּ, י/א, פֿאַרטײַטשט אָרוס' 
--- ;אַנטשפּוזער=. סשי וו --- אַנטשפּױזער". 
אַנטשפּענפטערן -- טרװ. יער, --ישפּענ- 
סטערט, נעאָל, נאַד. בּאפרײַען פֿון א (גע) 
שפּענסט. מאַכן אויס געשפּענסט. א' דעם 
'ישפּענסט", 
אַנטשפּראָצן ---אוטו. -ישפּראָץ, -- שפּראָצט, 
אַרכ. אַרױסװאַקסן. אַנטשטײן װי א רעזולטאט 
פֿון.... ענאך איר טוט גרושׂי גיצענק אוני 
שווערי שטרײַט אַנטשפּראָצט צװישן דשׂ הויז 
גזינד אירש קינגרײַך", יוסיפֿון, אַמשט 1743, 
פ, 
אַנטשפרונגען ווערן -- נײטראַל. װער 
= שפּרונגען, בּין -ישפּרונגען געװאָרן. אַרכ. 
אױפֿשפּרינגען. אַװעקשפּרינגען. אַנטלױפן אין 
געאײַל, ,אַלשׂ דען העט זיא נאך הילף גישריאן 
ווארויף ער גלײַך װער אנטשפּרונגן נאַקינדר 
הייט אונ' היר אים שטיך גילאזן זײַן קלייט", 
ימכירת יוסף', פפדמ 1713 ואַװע װוון. ;אונ' 
ער בּיגערט שאול צו שלאגן מיט דעם שפּיס 
אן דוד אונ' אן דער װאַנט מיט איין מאל, אוני 
ער איז ווארדן דוד פאר שאול אַנטשפּרונגין", 
סהמ, שמואל א, יח, 11, 
אַנטשפּרינגען -- אוטו. -- שפּרינג, בּין (האָבּ) 
= שפּרונגען,. דטשמ. נר. 1. אױפֿקומען 
אַרויסקומען. אַרױסװאַקסן. מווען די מענטש- 
- הייט איז געװען נאָך אין איר קינדהײיט ... 
דאַמאָלט זײַנען אנטשפּרונגען (אױפֿגעקומען) 
די ערשטע טיפּן פֿון רעגירער און רעגירונגען", 
ידוד עדעלשטאַט געדענק- בּוך, ניי 1953, ז' 267, 
,אויף אַ פֿרישן קבריבּערגל װיגט זיך צנועהדיק 
און פרום, נאָר-װאָס פֿון איר קנאָספּ אַנט: 
שפּרונגען אַ נאאיווע צאַרטע בּלום", הר, לידער. 
2. אַרכ. פֿאַרשװינדן. ,איינר דער דא פֿלוכט 
פֿאטר אודר מוטר יִדעך) אַנטשפּרינגט זײַן 
ליכט", סהמ, משלי, ב, 20. 


1079 


אַנטשפּרעפיק -- אַדי. (אוֹפן צו פֿאַרייִדישן 
! דטשמ אַנטשפּרעכנדן װאָס איז בֹּהסכּם מיט, 
געהעריק. שייכדיק. צוגעפּאַסט. פּאַסיק, אַי צן 
דער געענדערטער פּאַליטיק. {; אַנטשפּרעכנדי 
האָט מען שוין געפּרוּװט פֿאַרריכטן אויף 'אַנט" 
שפּרעכנדיקי, אַנדערע האָבּן שוין אַפֿילו אַ 
פֿאָרעם אַנטשפּרעכיק'ײ, מװ, ייפֿאַ, 1938, 14.ן 
- /-יקיים -- אַזאַ מין אַי |צװוישן אָנבּאָט און 
נאָכפֿרעגן איז נאָר אויף איין מאָמענט", מ. לעי 
| װיטאַן און ה. קאָזאַקעװיטש, איבּז, פּאָליטישע 
! עקאָנאָמיע, כאַרקאָוו 1930, 


אַנטשפּרעפן -- אוטוו. --שפּרעך, -- שפּרעכט. 
דטשמ. נר. זײַן אין הסכּם מיט. האַרמאָנירן. 
שטימען מיט עפּעס. זײַן אין אײינקלאַנג. פּאַסן 
(זיך). ענטפֿערן. ,א סיסטעם ... ועלכע אנט- 

| שפּרעכט די סאָציאַל-עקאָנאָמישע און פּאָליטיש- 

| אידעאָלאָגישע פֿאַרהעלטענישן פֿון געװיסע גע 
זעלשאפטלעכע שיכטן", א. װעװיאָרקע, דער 

! סטיל פון דער פּראָלעטאַרישער ליטעראַטור, 

אַדעס 1932. {,'אַי. א װאָרט, װאָס אינטעלי- 
גענטןי קענען זיך אָן דעם ניט בּאַגיין", מװ, 
ייפֿאַ, 1939, 14,} 


אַנטשפּרעפּנ|ד -- -+ אַנטשפּרעכיק. ,בּײַ אַן 
אַידער קרייצונג פון די ראַסן און מינים.. .*, 
ישאָזי שריפֿטן, װאַרשע 1929. -דיק. -די- 
קייט, 


אָנטשקױיען -- טרוו. טשקויע אָן, -* געטשקו- 
יעט. (קלאַנגען בּײִַם רופֿן אַ חזיר) !צסאצ :118:=. 
(אומאיידל) א סך און האַסטיק אָנריידן. אָנ" 
פּלאפּלען. אִי א פולן קאָפּ, 


אַנטשקלאַפֿן -- טרוו. --שקלאַף, -=-שקלאַפֿט, 


בּאַפרײַען פון שקלאפֿערײ. געבּן פֿרײַהײט 
(לאָזן פֿרײַ) עמעצן װאָס איז פֿאַרשקלאַפֿט, 
- פאַריאָכט. מיט זיך. 


אַנטשטנען -- {... סאָטענעזן טרו. --ישׂטן, 
*ישטנט. נעאָל. ‏ בּאַפֿרײַען (זיך) פֿון שׂטן 
אַרױסנעמען (זיך) פון שׂטנס קלעם. פהאר, 

- בּאַשעפער פון דער װעלט, אַנטשׂטן מיך". 


אַניי -- פּראָ. דער. -+ אָנוכי. 1. איך, עמ 
פאַטיש. 2. עגאָ. ,מענטשן מיט אַ פּשוטן 
גראָבּן א', ניט קיין אױסגעאַרבּעטער איך", 
לדבּ, נ"י תּשי"ז, קצט. ,דער אִי' זײַנער איז 
א קאפּיטשקע אָנגעשװאָלן". ,דער א' פֿאַר- 
שטעלט דעם אַתֹּה". , שיק ניט קיין אַי-מענטשן 
אין א גורלדיקער שליחות", הלל זײַדמאַן, טמז, 
9 וש 13, קאז מע האָט ניט קיין א' איז אויך 
ניטאָ קיין אַתֹּה" {= אַז מע האַלט ניט פֿון זיך 
קאָן מען ניט האַלטן פֿון יענעםן. 28. ערשטער 
טייל פון א צאָל אויסדרוקן, װי אַ' הקטן, אי 
מאמין, אי שלמה אאַ. | 
אַ' אומר לך דברים של טעם -- 
{ .. אוימער לעכאָ דװאָרים שעל טאַאםן זאַץ. 
תּח. 22 עבודה זרה, יח/א. איך רעד צו דיר 
שׂכלדיקע רייד' {דאָס האָט געזאָגט ר' יוסי בֹּן 
קיסמא צו ר' חנינא בֹּן תרדיון ער זאָל זיך 
ניט אַנטקעגנשטעלן מלכות-רוים בּפרהסיא; די 
צווייטע העלפט: ,ואַתֹּה אומר לי מן השמים 
ירחמן" -- און דו זאָגסט צו מיר: פון הימל 


קװיזלינגס, נ"י 1947 בּאַרעכטיקט 
! זײַן אומגערעכט . . . איז בּלויז ... דער אַי ה' 
װאָס האָט צוגעזען די פּײַן און לײַדן פֿון זײַנע 
בּרידער", ש. בּיקל, טמז, 1968 א 25, | 


לב, 9, 


אַני 


וועט. מען זיך דערבּאַרעמען}. געניצט מיטן ב: 


איך גיבּ דיר אַ פּראַקטישע עצה און דו פֿאַר- 


לאָזט זיך אויף נסים, 


אַ' כּצדק (אחזה פּניך) --{..בייצעדעק 
(ע'כעזע פּאָנעכאָ)ן פֿראַזע. 22 תּהלים, יז, 15, 


- איך (אָבּער װעל זען דײַן פּנים) אין גערעכטי- 


קייטי. איר. נוטריקון פֿון בּצדק: (איך נאָר 
ילד) בּיז צו דער קעשענע. אַ רמז אויף אַ קמצן 


- װאָס גיט ניט קיין צדקה. ,די װתיקין פֿלעגן 
| זיך נוהג זײַן צו זאָגן פֿאַרן דאַװענען דעם פּסוק 


אי בּ'י א' פּ' און בּשעת מעשׂה אַרײַנװאַרפֿן 
קליינגעלט אין די צדקה-פּושקעס", |ריבֿ, ייֶשפּ 
אא טי - 

אַ' הנבר ראה עני -- {... האַגעיװער 


ראָאָ אָנין זאַץ. תּח. אויך: דער. 22 איכה, ג, 1, 


'איך בּין דער מאַן װאָס האָט אָנגעזען פּײַן, 
תּי. ד"יה דער שװער געפּרוּװטער, דורכגעלי" 
טענער. געניצט אויך געקירצט: אַיה' שאַי"ה, 
איך דער שרײַבּער פֿון דיזע ציילן בּין א לע- 
בּעדיקער עדות װי שלעכט אונדזער פּובּליקום 
בּאַהאנדלט די פּערזאַנען װאָס אַרבּעטן פֿאַר 
זיי", שמ"ר, דער לאַנד חכם, נ"י 1894, טאר 10, 
;אי ה' ר' ע' -- איך בּין דער מאַן װאָס האָט 
געזען דעם בּראָך", חיים ליבּערמאַן, אידישע 
ט אַפֿילן צו 


אַ' הוֹא -- {... הון פֿראַזע. תּח. 22 זבֿרים, 
'איך בּין דאָס, דאָס בּין איך!, 
דריקט אויס א תּקיפותדיקן ענטפער, האָפער- 
דיקע בּאַיאָונג. ,--- איר פֿרעגט צי איך בִּין 


| דער שולדיקער? יאָ! אַי ה'!". 


אַ' החתום מטמה --ן... העכאָסום מאַטאַ 


: (מאטע)ן פֿראַזע. מצ: אַנחנו החתומים, . . ואַנאַי 


כנו האַכאַסומים...}. איך, דער װאָס איז 
אונטערגעשריבּן אונטןי. אָנהײבּ פון אַ נוסח 
אין אַ דאָקומענט, סערטיפיקאַט, רעקאַמען- 


- דאַציע אע, װאָס מע שרײַבּט דערנאָך אונטער. 


;אי ה' מי בּין זיך מתחייב . . . (בּין ערב, בא" 
שטעטיק, דערקלער אַז פּלוניאַלמוני.. .)", 
אִ' הלכתּי בּדרך -- ן... האָלאַכטי בּאַי 
דערעךן זאַץ. ‏ איך בּין געגאַנגען אויפן װעג'י 
אָנהײבּ פון אַ חדר-לידל און פון א צײילעניש 
אין פֿאַרשײדענע נוסחאָות: ;אַי ה' בּי ופֿגע בּי 
איש חזק ושמו קאַזאַק, נאַגײַקע בּידו וחרב 
בּצידו; אמר אלי: דענגי דאַװאי איינס:צװייי 
דרײַ -- (דו בּיסט פֿרײַ)". ,... ושמו קאָזאק, 
פּחד גדול נפל עלי. פּתחתי את הכּיס ונתתּי, 


אַלץ װאָס האָט מיר געגעבּן דער טאַטע, װאָס 


לא ינום ולא יישן -- ניט ער שלאָפט, ניט ער 
כאַפּט אַ דרימל אין הימל". - 
אַ' העשרתי את אַברם -- {... העע- 


| שאירטי עס אַװראָמן זאַץ. תּח. 22 בּראשית, יד, 
23 = איך האָבּ רײַך געמאַכט אַבֿרמען. תּי. 
וְדאָס האָט געזאָגט אברהם װען מלך סדום האָט 


אים אָנגעבּאָטן צו נעמען פֿון דעם מלחמה- 


-רויבּ.ן געניצט מיטן ב: מוחל די טובה! ,כיווצל 
|ניט נהנה זײַן פון אים כּהוא זה, ער זאָל 
נאַכדעם ניט זאָגן אי ה' א' אַ'"} ,הײַנט גיט 





אָניאָג 


ער מיר אַ שמעק טאַבּאַק, און מאָרגן װעט ער 
צעפּויקן אי הי אי א'". 
אַ' הקטן -- 1 .. האַקאָטאָזן פֿראַזע. ‏ איך 
 ;‏ דער קליינערי. 99: אָנוכי הקטן +. אויסי 
דרוק פֿון איבּערגעטריבּענער אָדער אויפריכטי- 
קער עניוות. {א מנהג בּײַ רבּנים, מחבּרים, כּלִי- 
קודש צו חתמענען בּריוו, חיבּורים, און דברי- 
תּורה מיט א' ה' פאַר דעם נאָמען.ן ?אי ה' בִּין 
דער לץ פון דער רעדאקציע", פרץ, געדאַנקען 
און אידייען. ;אַ' ה' בּין אויך דאָרטן געװען 
| און זיך געשטױבּט אין דעם שטױיבּ פון די 
גדולים". אויך אִי' ה' ה מחבּר, א' ה' 
מסכּים. 

אַ' ואַפֿסי עוד -- {... װײאַפֿסי אוידן 
זאַץ. תח. 2כישעיה, מז, 8. איך, און חוץ 
מיר איז ניטאָ מער', תּי. {רעדט זיך װעגן בּבל, 
װאָס האָט געהאַלטן אַז זי איז די האַרינטע פֿון 
קיניגרײַכן.ן געניצט װי אַן אויסדרוק פון א 
גוזמאדיק אײַנרעדעניש פֿון גרויסקייט, מעגא- 
לאָמאַניע. ניטאָ מײַן גלײַכן. עווערנד אָ דער מין 
בּעל-גאווהדיקער מיזאַנטראָפּ האַלט זיך גאָר פאַר 

אי וי עיי, ייל, פֿונים יאַריד, אַדעס 1909. ,דער 
עקסטרעמער אי וי ע' פון דעם עגאָאיסט", 
זשיט |, נ"י 1912. 

א -וידע'ניק -- עדי װײַסע אַיויעניקעס 
אין די פֿאַראײניקטע שטאַטן, גרינ, .. . טאָג- 
בּוך. יי 

א' יוסף -- {... יויסעףן תּח. 22 בּראשית, 
מה, 3 איך בִּין יוסף' (דאָס האָט ער גע- 
זאָגט, װען ער האָט זיך דערקענט צו זײַנע 
בּרידער אין מצריסן. געניצט װי: א) אַן אָנדײַט 

| אויף קרובישאפֿט. קאַי י', מיר זײַנען דאָך 
שוועסטערקינדער": בּ) אַ חידושן זיך װאָס מע 
דערקענט ניט. ,אי יי --- מיר זײַנען דאָך אַמאָל 
געװוען שכנים"; ג) אַ טענה, אַ פֿאַראיבּל װאָס 

מע האָט װעגן דעם רײדער ניט געהערט, 

,סטײַטש, אי יי, איך בּין דאָך דער גבּאי". ‏ - 


אֲניאָג -- דער, ‏ ן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פֿון אָניאָגן, אִי אין פֿאַרמעסט. אִי אין די לימן- 
דים. אִי אין דער אינדוסטריע. 
אַגיאָהן -- טרח 8 אוטװ. יאָג אָן, -'געיאָגט, 
1. לױפן פֿאָרן, פֿל;ען, רײַטן, גיך גיין) און 
צוקומען. דערגרייכן (דערנענטערן זיך) צו אַן 
אָרט וואו א צווייטער איז פֿאַראַן. אִי דעם קוֹנה 
און איבּערגעבּן א פּעקעלע װאָס ער האָט פאַר- 
געסן. אִי די אַנדערע לויפערס פֿון פֿאַרמעסט, 
געס האָבּן מיך נאָכגעיאַגט פיל שׂונאים און 
האָבּן מיך ניט געקענט אַי, אַזױ װי עס האָבּן 
מיך אָנגעיאָגט מײַנע אייגענע זינד", אמד, הלי 
כות דרך ארץ, ווילנע 1871. ,איז עֶר ... . אויפֿ- 
געשטאנען און האָט נאָכגעיאָגט נאָך דעם 
ר' שמואל ... און אז ער האָט אים אָנגע- 
יאָנט...י, שבחי האר"י, {קעניגסבּערגן יאָר? 
,איר לױפט, אָן עין"הרע, געשוינד װי א פֿײַל 
אויסן בּויגן, איך קען. אײַך גאָרניט אָי", ממוס, 
מסעות. 
2. אָנקומען, דערגרייכן צו (אין) א בּאַשטימ- 
| טער צײַט, אִי צו די בּענטש-ליכט. עאײַל זיך 
- ניט אַזױ, מײַן קינד, מיר װעלן נאָך אוספּעיען 


1880 


אִי אויף שבּת זײַן אין בּערלין", ש. א. הרשי 


קוביץ, די אוגערקע, בּני בּרקי יאָר? ,אויפֿי 
| געמישט דעם אָנהײיבּ פון שחרית און גענומען 


דאַװנען בּחיפּזונדיק כּדי אָנצױאָגן דעם בּעלי 
תּפֿילה", ל. טרייסטער, טמז, 1967 שו 21, 

9 ניט קענען אויסמלידן. (אָנטרעפֿן. ,װען 
ער איז ענדלעך, א קראַנקער 82-יעריקער זקן, 


אַנטלאָפֿן פֿון יאַסנאַיא-פּאָליאַנא --- האָט אים אָנ" 


געיאָגט דער טויט", שנ, קריטיק און קריטיקער. 
,;סיאָגט אַ קויל אַ סוישטשענדיקע אויפן װעג 
אים אָדְ", פמ, מלחמה. ,דיך האָט אין הימל 
אָנגעיאָגט דער גזר. . . אויף די פֿעלדזיקיהויכע 
אַנדן", חג, דער מענטש פון פֿײַער, זי 30, 


4. מיט (דורך) אַרבּעטזאַמקײט, אָנשטרענ- 


| גונג דערגרייכן צו א העכערער מדרגה פון 


אַנדערע. אִי עמעצן אין לערנען, אין גײַסטיקער 
אַנטװיקלונג. ,װעלן די קינדער פֿון די מזרח- 
עדות אִי די קינדער פֿון די װאָס-װאָסים?". אִי 
דעם לעבּ-סטאַנדארד פון אמעריקאנער ארבּע" 
טער. אִי און איבּעריאָגן אַמעריקע. אִי דעם שכן 
אין רײַכקײט. די נײַ:אַריבּערגעקומענע האָבּן 
בּאַלד אָנגעיאָגט די אַלט-אײַנגעזעסענע. אדעם 
גרעסטן טייל מערבדיקייט האָט רוסלאַנד בּעצם 
אַנגעיאָגט זינט דעם 19טן יאָרהונדערט", מו, 
יישפּ װ, 4. ;אז ער גיט זיך אַ לאָז מיט דער 
קאָסע, קען אים קיינער ניט אַי, מ. גאַלדשטײן, 
בּירעבּידזשאַנער אױפֿן אַמור, מאָסקװע 1934, 
;די חדר-ילנגלעך זענען . . . װײַטער געקומען . +. 
לערנען.. ער ויחיאלן האָט זיי נישט געקענט אַי 
און געבּליבּן הינטערשטעליק", אַש, תּהיליםי 
יוד. : 

9. אָנקומען (בּכּװנה אָדער שלא בּכּונה) 
צו א שטאַפּל (מאָס) פון אַן אַנדערן אָדער צו 
עפּעס װאָס איז מער, העכער. דער יינגערער 
בּרודער האָט אָנגעיאָגט אין װאַקסן די עלטערע 
שװעסטער. פֿיג. ,די האָר אויף זײַנע לאנג 
ניט-געגאָלטע בּאַקן יאָגן אָן מיט זייער װאַקסן 


ידי ... ניט-געשוירענע װאָנצעס", בּערג, בּירע- 


בּידזשאַן, זבּ, מאָסקװע 1936, ;נאָר דעם געדאַנק 
האָט אָנגעיאָגט אַ צװייטער, װאָס ערגעצואו 


געלעגן איז א גרייטער", האַל, מײַן אוצר, 


מאָסקװע 1966, ,טאַטע, נאָכן שליטן מיט דײַן 
אָרון נאָכגעלאָפֿן בּין איך דיר כּדי אָנצוױאָגן 
ערגעץ דײַן זכּרון", סוצ, סיבּיר. ,לויט מידקייט 
האָבּ איך, דאַכט זיך מיר, די װעלט שוין אָנ" 
געיאָגטײ, הך, פֿאַרנאַכט. 

0. אָנװאַרפֿן, אַרױסרופֿן אַ שלעכטע שטי" 
מונג. ארײַנבּרענגען אין א שװערן צושטאנד 
(געמיט). אִי א בּהלה. אִי אַ מורא, אַן אימה, 
אִי א טעראָר אויף דער בּאַפֿעלקערונג. אִי אַן 
אומרו. ;א כאָר פון מענערשע שטימען האָט 
זיך געריסן אין דער נאַכט אַרײַן ... און אָנ 
געיאָגט א מאָדנעם אומעט", אָפּא אַ ראָמאַן פון 
אַ פֿערד-גנב. ,, .. דער גלאָק פֿון דער גויאישער 
יטומאהי האָט נאָכאנאַנד געקלונגען און אָנגע- 
יאָגט אַ מרה:-שחורה",. שמעון האָראָנטשיק, 
'גאָטס משפּטי. ,די ריחות װאָס האָבּן זיך גע 
טראָגן פֿון די דאָזיקע וואוינונגען האָבּן אָנגץ- 
יאָגט אַ חלשות", בּאַש, פֿאָר, 1966 1 1, 

4. צונױפֿיאָגן, צונויפטרײיבּן. צוזאַמענשלעפּן, 


אָני(א)רידעווען 


אִי די אַרעסטאַנטן אין תּפיסה:הויף. אִ' די 
בּהמות אין פֿעלד, אין וואגאָן. 

8 אוטװ. פּלוצלונג זיך בּאַװײַזן, אָנקומען. 
| אומגעריכט אָנטראָגן זיך. אָנלױפן, ,א שטורעמ- 
װוינט האָט מיטאַמאָל אָנגעיאָגט און אומגע. 

| װאָרפֿן די געצעלטן". ,פֿון אַלע זײַטן האָבּן 
אָנגעיאָגט זשאַנדאַרמען און צעטריבּן די דע- 
מאָנסטראַנטן". ,דער שװאַרציאָר האָט אים דאָ 
(פּונקט איצט) אָנגעיאָגט" 

9 אוטח. אײַלן זיך, יאָגן זיך. ,און דער 
טאַטע האָט אויך נישט אָנגעיאָגט צו דער 
ארבּעט אַזױ װי פרלער", רחל קאָרן, ערד. 

מיט זיך -- 1. אָנלױפֿן זיך, אָנמאַטערן 
זיך. ,זעץ זיך אַװעק, רו זיך אָפּ, האָסט זיך 
שוין הײַנט גענוג אָנגעיאָגט". 2 אָנטרעפן 
אין געאלײיַל. אַי זיך אויף א מכשול, שטער אע. 
,דער גוטער-יאָר זאָל עס װיסן װי גלײַכער עס 
איז: גייסטו גיך, יאָגסט זיך אָן אויף אַ צרה, 
גייסטו פּאַמעלעך -- יאָגט די צרה דיך אָך", 
איבּז, א. האַלאָוקא, פראָלאָג, ק;עװ 1935. 
דעכץ. ‏ העניש. - דער. = -ער. 

אַניאַדוע -- די, ס. בּעס. רומ. 22 מאָלדע- 
װאניש. דאָס עסן און דאָס אָפּרוען זיך (בּײַ 
ערדאַרבּעט) אין מיטן טאָג. טרינקען א בּיסל 
װײַן בּײַ דער א" 

אָניאַווען -- טרח. יאַװע אָן, -יגעיאַװעט. סל. 
1. דזוו אײַניאַװען (-+); אײַנמעלדן. אָנמעלדן. 
אִי אין פּאַליצײ:אַמט. 2, אױסרופֿן פֿאַר אַלצ- 

מען. לאָזן װיסן עפֿנטלעך. אִי פאַרן עולם דעם 
הויפּט-רעדנער, די הױפּט-אַטראַקציע. 2. דזװ 
אײַניאַװען -+. דזוו אָנמעלדן -=. אָנבּרעכן די 
בּיינער. מיט זיך. 

אַניאָזשען -- טרו. ‏ זשע אָן, --געיאָזשעט. 
מאַכן שטעכיק, וי אַ יאָזש. אָנרײצן, אִי עמעצן. 
אָפּט מיט זיך -- אִי זיך און זיך װאַרפֿן אויף 
אלעמען. פרגל: אָניעזשען.. 

אָניאַטלען -- טרח. סטל אָן, --געיאַטלט. 
וואויליונגעריש. געבּערן א צאָל יאַטלעך, ייִנגי 
לעך. ;זי האָט אים אָנגעיאַטלט פינף בּנים". 
מיט זיך -- האָבּן צו טאָן מיט א צאָל יאָטן, 


אָניאָפֿן -- טרו. יאָך אָן, --געיאָכט. אַרױפֿי 
לייגן א יאָך. אָי די אייזלען. | 

אָניאָכצ(ע)ן -- אוטו. יאָכץיצע) אָן, -גע- 
יאַכצןע)ט. (מיט בּיטול) אָנקרעכצן, אָנװײנען 
זיך, אָנשרליען זיך. אִי פון װייטיק (פֿרייד), 

אָניאַמערן -- אוטו 6 אַקוזו. "ער אָן, -'גע- 
יאָמערט. ‏ אַ לענגערע צײַט יאָמערן, קלאָגן; 
(אָנ)וויינען. פֿאַרװײנען. אִי עמעצן דעם קאָפּ, 


אַניאָץ -- דער, ‏ ען. (פֿיזיקאַלישע כעמיע) 
איאָן |-+ 871}, נעגאַטיו געלאָדן. יעדער נצי 
גאַטיװו געלאַדענער אטאָם. 

אָניאָפּקעװען -- טרו. -קעוע אָן, -'געיאָפּ 
קעװועט. אויך: -יאָבּקעװוען. רוסיצ. ואוילי 
יונגעריש, ואול. אָנזידלען, אויסזידלען עמעצן 
מיט מיאוסע ניבּול-פּה-אויסדרוקן. 

אָני(א)רידעווען -- אוטו. -דעווע אָן, גע" 
י(א)רידעװעט. 1. שמײַען א סך. אָנטומלען. 
אַרומלופן מיט קױפֿןפאַרקױפֿן, אי װי בײַ 





אָניאָרמלדיק 


זייערע אַלע:הײליקע. 2. פֿאַרבּרענגען אויף 
אַ יאַריד. אִי אַלע דרײַ טעג. מיט זין -- 
;די פּוערים האָבּן זיך אָנגעיאַרידעװעט, זיך 
אָנגעזען און אָנגעהערט", אי. קיפניס איבּז, 
האָלאָוקא, פּראָלאָג, קיעוו 1925, 

אָניאַרמלדיק -- אַדי. װאָס האָט ניט (טראָגט 
ניט) אױפֿן קאָפּ קיין יאַרמלקע. -יקייט -- 
;זיך יחוסן מיט זײַן אייגענער אָנפּאותדיקייט 
און אָ", יג, טאָג, 1964 ט 17. 

אַניאַרמען -- טרװ. "מע אָן, -'געיאַרמעט, 
אוקר. אַרױפטאָן אַ הילצערנעם יאָך איף 
אַן אָקס. אי אַ פּאָר אָקסן. 

אַניפֿער -- ז6סט-מום :2/764. אַרכ. דזו אַרי 
בּער. ,אונ' דא וואר אך קיין שיף דש ער מיט 
אַריבּר קענט פארן, דא גינג ער הין אונ' איין 
קליין בּרעט אוני פֿארט מיט אַניבּר", מבּ, 
מעשׂה קיא. 

אַנידער-- קאָנװערבּ. :0146(-םו) :1406. איג- 
איינעם, איז ניט אָפּטײליק פון אינפיניטיו, 
גערונדיוו, פּאַרטיציפּ; קומט נאָך דעם שטאם 
פון װערבּ אין איצטיקער צײַט און אימפּעראַ- 
טיוו. האָט אויף זיך דעם אַקצענט. ב: 
אַראָפּ, אויף אַראָפּ: צו דער נידער (צו דער 
ערד, צום דיל אע). אין דער נידער; צו (בּײ) די 
פֿיס. די צאָל װערבּן מיט אָט דעם קאָנװערבּ 
איז אַ בּאַגרענעצטע. : 

בּאַטײַטן, פֿאָרמען פֿון ווערמטער 

װאָס שאַפֿן זיך מיט אַנידער -+ די 
ווערבּן גופא, 


א'אײַלן א'בּוכקען 
אַ'בּאַבּרען זיך ‏ א'בּייגן (זיך) 
אַ'בּאַליען (זיך) א'בּעטן 
8'כּאַרען א'בּריקען 
א'בּוכצען א'בּרעכן 


אַנידערבּרעכן זיך -- אוטו. בּרעך זיך אַני 
דער, זיך -געבּראָכן, 
בּראָכן) װערן און זיך אַראָפּבּײיגן, פֿאַלן, ,סיװועט 
דער מאַן מיך אָננעמען בּײַם צאָפּ, װעל איך אַי 
זיך אויף בּיידע פיס", מאָל, חשונדיקע נעכט. 


אַ'בּרענגען א'האָגלען 
א'גיין א'האַמערן 
א'דונערן אַ'האַקן 
א'דראַזגען אַ'הײבּן 

- אַידריגען אַ'הענגען 
א'דריקן אַ'װאַלגערן (זיך) 


אַנירערװאַליען -- טרה. ליע אַנידער, 
+- געװאַליעט. 1. אַנידערװאַרפֿן. אי בּײַם 
ראַנגלען זיך. אויהי היום איז גאָר דער פּריץ 


אָנגעקומען אויף אַ סצענע װי בערל האָט. 


אַנידערגעװאַליעט שמעלקען אין מיטן װײַן" 
הויז", ארז, קמ. 1870, יאה 49. 2. אַראָפּ 
קײַקלען. אַראָפּװאַרפֿן, אי קלעצער (שטיינער) 
פון בּאַרג. מיט זיך -- זיך אי אױפֿן זאַמד. 
אַנידערװאַרפֿן ---טרו. װאַרף אַנידער, --גע- 
װאָרפֿן,. 1. אַראָפּװאַרפֿן. װאַרפֿן אויף אַראָפּ, 
װאַרפֿן אויף דער ערד, אױפֿן דיל אע. ,זי האָט 
שוין פֿיל טרופּעס אַנידערגעװאָרפן" {תי: ,אַ 
סך דערשלאָגענע האָט זי אַװעקגעלייגט"), מס, 
משלי תּקע"ד, ז, 26. ,מיט א זעץ איבּערן קאָפּ 


אַזױ װי געבּראַכן (צע-. 


1881 


אַנידערגעװאָרפֿןײ, ישׂראל קאַפּלאַן, שליאַך און 
אומװעג. 2. דזװ אומװאַרפֿן. אַי די פֿאַלשע 
געטער. ,דיא זעלבּיגי צײַט ליס דר הורקנוס 
ווידר בּויאן דיא מויארן פֿון ירושלים, דיא דער 
פּומפּיוס האט אנידר גיװאָרפֿןײ, יוסיפֿון, אַמשט 
3, צד/ב. מיט זיך -- ;דער רמבּם 
האָט זיך אַנידערגעװאַרפֿן פאַר דעם אָרון-קודש 
און האָט מיט גרויס געװיין געבּעטןי, איבּז, 
ספּורי נפֿלאות, לבוב תּר"י. ,מיט אַ צעשטן- 
רעמט קעפּל פלעג ער זיך טײילמאָל װעלן א' 
אויף זײַן געלעגער", װײַס !, 'דער אַרעמער 
יונג', 


אַ'װינקען אַ זינקען 


אַנידערזעצן -- טרו. זעץ אַנידער, -'געזעצט, 


1. אַװעקזעצן נידעריק, אונטן. אַי אויף דער 
ערד. אי אױיפֿן בּענקעלע, בּעט אאַזװ. ,זיצט 
ער שוין אַראָפּגעלאָזט די נאָז, װי דער גוטער"- 
יאָר װאָלט אים גענומען און אנידערגעזעצט 
אויפן בּענקל", ממוס, װינטשפֿ. *א' עמעצן 
אויפן (גאָלן) הינטן = א) דערפֿירן דערצו אַז 
עמעצער זאָל אָנװערן זײַן פֿאַרמעגן, זאָל בּאַנק- 
ראָטירן. ,זיך בּאַרימט אַז ער װעט דעם 
'גרויסן פּריץ' אי אױפֿן גאָלן הינטן. .. און אין 
א שיינעם פֿרימאָרגן איז טאַקע געקומען א 
קאָמיסיע און פֿאַרחתמעט די זייף פֿאַבּריקן", 
שמעון האַראָנטשיק, 'גאָטס משפּט': ב) אַראָפּ 
זעצן, אָפּשטופּן, ניט דערלאָזן זיך אַרײַנמישן. 
;אַזא חצוף! אומעטום מישט ער זיך אַרײַן 
מע דאַרף אים אַ' אױפֿן הינטן", 

2. סתֹּם אַװעקזעצן. פד, אוקר. אַי אַ קװאַקע 
אויף אייער. ,די כּלה װעט מען בּאַלד בּאַדעקן. 
מע זעצט זי אַנידער אויף אַ שטול", עט, לידער, 
;נעמען אי אַזעלכע אױבּנאָן . . .*, ממוס, שלמה. 
;האָט דער מלך ... זײַן זון ... אנידערגע- 
זעצט אין אַ חדר און האָט אים אָפּגעגעבּן פּא- 
פּירן .. . פון דער מדינה", נחבּ, ימעשׂה ממלך 
וקיסרי. ,האָט אים געזאָגט בּרוך-הבּא און האָט 
אים אַנידערגעזעצט בּײַ זײַן רעכטע האַנט", 
שבֿחי האר"י, {קעניגסבּערגן יאָר? 

2. אײַנזעצן אין תּפֿיסה. אַי אויף עטלעכע 
יאָרעלעך. 

4 אַרכ. בּאַזעצן. .דער קינג פֿון אַשור האט 
פֿר טריבּן אן ישׂראל ... אונ' ער האט זיא 
אַנידר גזעצט אין חלח אונ' חבור", שאר, א/ב. 

מיט זיך -- ,זעצט אײַך נאָר אַנידער לעבּן 
מיר, אַ ליד װעט איר פון מיר אויסהערן", פֿל, 
;בּשעת ער װיל אַרױסגײן פֿון דער שול, זאָל 


- ער זיך אַ בּיסל אַי און זאָל ניט גיין אײַלנדיק", 


7ט,, יב/א. אלאָמיר זיך אי פּראַװען דעם סדר", 
הגדה פֿון יעקינא, װאַרשע 1881, ,ויצא, וישלח, 
וישב --- אױיסװאַנדערן, אַרױסשיקן, זיך אַ' --- 
דאָס זענען די דרײַ סדרות װעלכע גיען בײַ 
אונדז יידן ... גאַנץ אָפֿט אין אונדזער גע 
שיכטע", דר' יעקב טשערני, קול יעקב, בַּאַר- 
דיטשעוו 1897. ,די שוארצע טויבּ װאָס מע 
רופט זי נאַכט האָט ... בּיז אינדערפֿרי זיך 
אַנידערגעזעצט פון די גילדענע אייעלעך א 
װײַסן זומערטאָג אױסבּריען", אשט, מײַסעלעך, 
א'טונקען זיך א'טראסקען 
א'טראָגן אַיטרעטן 


אנידערלייגן 


אַנידערכאַליען זיך -- אוטוו. -ליע זיך אַני 


דער, זיך --געכאָליעט, ‏ זיך אַנידערלײגן און 
כאָליען. ,הינטערן אויוון זיך אַ' פּאָפןײ, שע, 
פֿון פסח בּיז פּסח. ;,געפינט ער א מטבּע. -- 
פֿרעסט ער אָנבּײַסן, געפֿינט ער ניט -- איז א 
שפּײַ אויפן קול און אין זאַמד זיך אַנידער- 
געכאָליעטײ, מלה, 'די הייצער" | 
8'כליאַסקען 
8'כמאַליען 


אַילאָזן (זיך) 
א'ליאַפּען 


אַנידערלײגן -- טרװ. לייג אַנידער, +-גע- 


לייגט. /. אַװעקלײגן נידעריק, אונטן אַי 
עפּעס אויפן דיל, ,,האָט זי גענומען א פאַטשיי- 
לע פון דעם קאָפּ און האָט דערויף אָנגע- 
שריבּן מיט אירע טרערן און האָט אַנידער- 
געלייגט לעבּן אים", נחבּ, 'מעשה מאבֿידת בּת- 
מלךי. ,צעהאַקט אַ בּיסל האָלץ אין װאַלד און 
מע האָט אַנידערגעלייגט א פֿײַער", משה אהרן 
גליקמאן מליקאָווא, בּרכי נפֿשי, װאַרשע 1898, 
,אויף װעמעס קבר זאָל איך ... דעם לעצטן 
קראנץ אי?ײ, פֿרוג וו. ,דער בּער האָט די לאַפּעס 
די צװיי אינעם קבֿר אַנידערגעלייגט", מל, 
ימשה לייבּי, *אַי דאָס ג ע װ ע ר = א) זיך אונ- 
טערגעבּן; ב) מער קיין מלחמה ניט פירן 
;האט ער בפאהלן דשׂ דיא יהודים איר גװער 
זאָלן אנידר ליגן אונ' זאָלן קיין (מלחמה) מער 
האַלטןײ, שאר, יד/ב. | 

*אֵי דעם קאָפּ= א) געפינען א שטיקל 
מנוחה, א מקום-מנוחה. זוכן אַן אָרט וואו דעם 
קאָפּ אַנידערצולייגן. אי דעם קאָפּ ערגעץ אין 
עק װעלט. איענעם איז דער גרעסטער פּאַלאַץ 
ענג, דעם אַנדערן -- גענוג אַ שטיקל אָרט 
וואו אנידערצולייגן דעם קאָפּײ, ממוס, װינטשפּ; 
3 ) (גרייט זײַן) זיך מקריב (צו) זײַן. א' דעם 
קאָפּ פֿאַרן פֿאָלק, פֿאַר דער מדינה אע. מיטן 
ערשטיקן ב: אַי דעם קאָפּ אויפן קישן. ,דאָס 
קינד האָט אַנידערגעלײיגט דאָס קעפּעלע אויף 


| דער מוטערס קני און איז אײַנגעשלאַפֿן, 


2. סתּם אַװעקלייגן {געניצט אַ סך אָפֿטער 
װי דער װערבּ אַװעקלײגן, אַ' עפּעס אויפן 
טיש. *אַ' אַלץ אױפֿן טיש = אַרויסקומען מיט 
אַלע בּאַװײַזן, מיט אַלע טענות. *אַ' די (אַלע) 
קאָרטן אױפֿן טיש = אױפֿדעקן. קיין זאַך ניט 
פאַרבּאַהאַלטן. ,וען מע בּרענגט א בּריװו אום 
שבּת, מוז דאָס דער גוי א', דערנאָך זאָל דאָס 
דער יהודי צונעמען", ספֿר שולחן ערוך, ח"א 
{זשאָלקעװ? אָנהײבּ 19. י"הן, ט/ב. ,מע טאָר 
ניט אָפּבּײַסן פון אַ שטיקל בּרויט און דאָס 
איבּעריקע אי אויף דעם טיש, אָדער עס געבּן 
אַן אַנדערן צו עסן", חא, לז/ב. ,אַנידערגעלייגט 
אויפן טאַץ אַ ריט גילדענעם רענדל דרשה- 
געשאַנקײ, ממוס, אַ שטאָט אין מזרח" 

9. (בּשײַכות מִיט 23) געבּן בּאַר געלט. בּאַ 
צאָלן. אַי אַ צענערל. ,אויבּ ער איז אים |דעם 
געשטאָרבּענעם חברן שולדיק געלט און ער 


האָט קיין יורשים ניט, זאָל ער א' דאָס 


געלט בּײַ דעם בּ"ד {= בּיתידיןן", איבּז, 


ספר חסידים, װילנע 1819. ;הייסן געבּן 


אַ גוט גלעזעלע ... בּראַנפֿן, נאָר פֿריער אני- 
דערגעלייגט געלט", יא, 'דער ערשטער יוך' 


| רעקרוטי, ,װאָס העלפט איר דאָס געװיין -- זי 





אנידערלייגן 


האָט געמוזט אַ' אַחֹת ואַחת", דער ליכטיגער 
גן-עדן, זשיטאָמיר 1876, ,קיין טויזנטערס נדן 
קאָן איך איר ניט א"י, שע, אײַזנבּאַן געשיכ- 
טעס. ,זי זאָל מיר אַי דעם קייסערס גוטס . . . -- 
װי הייסט איך װעל עס טאָן?" נ. מ. יאסנאַי 
גורסקי, ‏ דער ערשטער ייוװג, בּארדיטשעװ 
תּרצ"ד, זי 17, 

4 (בּשײַכות מיט 13) אַװעקלײגן אין א זײַט, 
אי אין א װינקל די מכשירים. א' עפּעס אין 
קאָמאָד און שפּעטער עס אַרומזוכן. אעפּעס 
לייענט איר א בּריװל און איר לייגט עס 
בּאַלד אנידער", סעג, לירישע לידער. 

ס. (בּשײַכות מיט 51) אָנבּאָטן. פֿירלייגן מע 
זאָל נעמען. אי א שיינע מתּנה דעם קנעפּל. א' 
אַ שפּילכל פֿאַרן קינד. עגאָט ... געטראַװעט 
װײיניק אונדזער שׂכל און דערפאַר ליגט ער 
אַנידער א שפילכן בּײַ יעדן חוב װאָס מיר 
דאַרפֿן טאָן", װ. 6 ס. איבּז, די מעשׂה פֿון 
דעם שטיקעלע בּרױט, זשיטאָמיר 1869, 

0. (בּשײַכות מיט 53) פּטרן געלט. א' דעם 
גאַנצן נדן אין עפּעס א מסחר. , שיינע עטלעכע 
גילדן האָט ער דאָס א בּיסל אנידערגעלייגט, 
די גאַנצע ירושה", עט, סערקעלע, 

/. אַװעקלייגן אויף אָפּצושמײַסן, צו שלאָגן. 
אַװעקלײגן בּײַם ראַנגלען זיך. ?א גיבּור -- 
ער לייגט צוויי אַנידער, אַזױ װי זעקלעך מיט 
בּולבּעס". ;נאָר פֿרײַטיק פלעגט דער רבּי א" 
האָבּן די קינדער אים גערופן ר' פֿײַװל פֿרלי 
טיק". אִי און מאַכן אַ מִשכּנתּא. ,מע לייגט 
| דאָ אַנידער דעם יונג אַזױ געך, אַזױ געשוינד", 
טעיאַטאָר. ,פֿאַרשטאָפּן זיי די מײַלער מיט גע 
װאַלט, בּינדן זיי אויף אַלע פֿיר ... און א", 
ממוס, שלמה. ,בּיסטו ניט װערט אז מע זאָל 
דיך א' אין מיטן די נאַלעװקעס און אָפּצימבּלען 
דיך?י, שע, מאַריענבּאַד. 

ס. (װעגן א קראַנקײיט) אַװעקלײגן אין בּעט. 
;דאָס קדחת האָט אים אנידערגעליגט אויף 
אַ חודש צײַט". ;אַך מײַן גאָט, הער אויס מײַן 
געדאַנק, לייג אים אנידער א בּיסל קראַנק", 
פּל. ,אוי װיי, אָט חלש איך, אוי װיי, אָט 
שטאַרבּ איך! דײַנע רייד לייגן מיך אַנידער, 
אַנידער", פֿל. ,ס'לייגט די קרענק די אלטע 
אים אַנידער און דאָקטוירים אים בּאַטראַכטן 
ווידער", ממוס, יודל. | 

9 אומװאַרפֿן, אומשלײַדערן אע. אי אַ 
מײַערל. ,א שיינע סוכּה האָט איר אנידער- 
געשטעלט ... אַז איין ציג האָט זי געקענט 
אַי, שע, 'שוין איינמאָל א סוכּה. , געדיכטע 
וועלדער װעסטו, מענטש, א', װען דו בּאַ 
דארפסט פאַר זיך א הויזײ, סעג, קאַפּריזן. 


0 פֿירבּרענגען. אי א דאַ װגען, מע זאָל 
צעגיין פֿון מתיקות. ,יהי רצונס האָט ער אני" 
| דערגעלייגט איידער מיר האָבּן דערלעבּט צו 
הערן 'מן המצר"", קמ, 1868, טא 36. ,האָב 
איך אַנידערגעלײגט אַן אל-אדון, אַן אמתן װאָ- 
לעך", אבּג, גלגול, װאַרשע תּרנ"ו. אאַנידער- 
געלייגט א דאַװנען מיט גאַלע שטייגער, דרייך- 
לעך און תּנועות, אַז מען איז פון דער הויט 
געשפּרונגען און געלעקט די פֿינגער", ממוס, 
פריזיו. ;אַז ס'איז געקומען צו די לכה- 


אַנידערפֿאַל -- דער, -ז. 


1962 


דודייס, האָט דער חזן אַלײן שוין אַנידערגע- 
לייגט אַ ימזמור שיר ליום השבּתיל און דווקא 
אויפן ייִדישן שטייגער", שע, מעשׂיות און פֿאַני 
טאַזיעס. אויך: אַי א ש מועס -- בּרייט און 
אינטערעסאַנט שמועסן, חקירהן זיך וועגן עפּעס. 
;איבּער גוג-ומגוג לייגט מען אַנידער א בּרייטן 
שמועס, עס פֿאַלן איבּער אים אַלערלײ דעות", 
ממוס, װינטשפ. *ֹאַ' א ח תימה -- זיך אונ" 
טערשרײַבּן. , גייט מבּית לבּית און בּעט מיט 
א רחמנות"-פּנים מע זאָל א' א חתימה", קמ, 
0, יא 30. *אי' דעם טאַטן = זיך אונטער- 
שרײיבּן. 

1 אַנידערשטעלן. אַ' א הונט פײַ דער 
טיר, ‏ אַרײַנגענומען דעם פּועלס זון .... הייסט 
עס גלײַך װי ער לייגט אַנידער אַ לייבּ אין זײַן 
פֿעלד כּדי די עניים זאָלן מורא האָבּן צו גיין 
קלײַבּן לקט", שהמ, יא/ג, 

2. האָבּן סעקסועלן פֿאַרקער. פֿאַרגװאַל- 
דיקן. ,זי איז געװען אַליין אין שטובּ, האָט 
ער זי אנידערגעלייגט". 

מיט זיך -- 1. פֿאַרשײדענע בּב פֿון אַני 
דערלייגן. זיך אי שלאָפֿן, זיך א' אױפֿן בּעטל, 
זיך אי קראנק. ,לייגט זיך אַנידער אויף דער 
שויס", עט, לידער. ,פֿאַרװאָס זשע ניט צולאָזן 
זיך א שטיקל עולם:הזה װי א' זיך, ... אויס- 
ציֶען זיך טאַקע א בּיסלײ, ממוס, ספֿר הבּהמות. 
2. שטאַרבּן. פּגרן. ,װאָס האָט ער דען גע- 
קענט מאַכן? אי זיך, שונאי-ציון, אויפן װעג?", 
ממוס, מסעות. אַז ס'איז בּאַשערט געװען... 
עס זאָל זיך בּײַ מיר אַ' א בּהמה", שע, טביה. 


-עכץ, ‏ -עניש, 

אַ'מאָסט(י)ען אַ'נעמען 
(זיך) א'סווישטשען 

א'נורקען 8'סמאַליען 

א'נייגן 


אַנידערפעקן -- טרו. סעק אַנידער, --גע- 


סעקט. 25 ? ראָבּ, גנבֿים-שפּראַך) איבּער- 
גװאַלד אַנידערזעצן. אי דעם יאָלד און ניט לאָזן 
אים אויסרעדן א װאָרט. געוויינלעך מיט זיך, 
;סעק זיך אַנידער און טרינק", בּערג. 


אַ'סקובּען א פּאַקן 
אַ'סקראָבּען א'פּאָרקען זיך 
אַ פּאַטשן א'פּליוכען 
אַיפּאַטשקען  -‏ א'פליסקען 


אַקט פון אַנידער"- 
פאַלן. אַ פּלוצעמדיקער א" 


אַנידערפֿאַלן -- אוטװו. פֿאַל אַנידער, בּין 


-יגעפֿאַלן. 1, אומפֿאַלן און זיך אויסצלען. 
אי אונטערן בּוים. אַי א שיכּורער אין רינשטאָק, 


*אַי צו עמעצנס פֿיס = אויך: תּחנונימדיק זיף ‏ 


בּעטן בּײַ א האר. ,איצקע, פּיצקע, נאָדלטצשל,/ 
גיי אין קראָם און גנבֿע א פלעשל, / גי אין 
שול און גנבֿע א סידור, / גיי אויפן גאָס און 
פֿאַל אַנידער", קל. ,ויא ער אֲלזו רידט, דא 
פיל ער אנידר אויף די ערד", יוסיפֿון, אַמשט 
3, עב/ב. ,ער פֿאַלט אַנידער אויף דער 


- ערד, וויינט און קלאָגט=, עט, לידער. ,אונדזערע 


װאַנדערער זײַנען אנידערגעפֿאַלן נעבּן אַ ועל- 
דל, בּײַ דער זײַט פֿונעם װעג", ממוס, מסעות. 


אַנידערקניען 


,ווען ציגל פֿאַלט אויף דרערד אנידער...", 
ב. לאַפּין, דער פולער קרוג. . 

2. איבּער שװאַכקייט, אױסגעמאַטערטקײט 
ניט קענען מער שטיין אויף די פיס. אי אױפֿן 
געלעגער, בּעט, קאַנאַפּע, שטול אע. אַי טוט 
מיד אויפן בּעטל. אַ'י (אין)) חל ש ות. ;א פאַל 
אַנידער אָן כּוח גיט נעבּעך איצט אונדזער נח", 
עט, לידער. ;נאָך און נאָך א שמיצל, בּיז די 
כּוחות װעלן אויסגיין און ער װעט אַײ, ממוס, 
טאַקסע. ;די פיס האָבּן אים אױפֿגעהערט צו 
דינען און ער איז טויטךמידן אַנידערגעפֿאַלן 


| אױפֿן אָרטײ, ממוס, מסעות. ;איז װי א גע 


הרגעטע אנידערגעפֿאַלן אויף איר געלעגער און 
איז אַנטשלאָפן געװאָרןײ, ספ, יודישער קאָלאָ 
ניסט. ,אויף דעם ראַנד פון שמאָלן פֿענצטער 
פֿאַלט פֿאַרנאַכט מײַן קאָפּ אַנידערײ, סעג, לֵירי 
שע לידער. ,כ"בּין קראַנק, זייער קראַנק, האָט 
ער געשעפּטשעט, אַנידערפֿאַלנדיק פֿאַרשמאַכט", 


ויחיאל לערער, מײַן היים. 


9. אַװעקפֿאַלן און אויסגיין. ,דער דאָקטער 
האָט געזאָגט אַז ער געפֿינט בּײַ אים גאָרנישט, 


און אַרױסגײענדיק איז ער אַנידערגעפֿאַלן -- 


און אויס". ,אַז זי װעט אים תּיכּף אױסזאָגן . . ., 
קאָן ער דאָך אי און אויסגיין", נחבּ, 'מעשׂה 


- מבּערגיר והעניי. ,ויא איך קומן בּין אויף דען 


פּלאַץ, וואר איין עֹרלתּה אנידר גפֿאַלן אונ אין 
תּיכֹּף טוט גבּליבּן", יפּראָגער פאַמיליען מגילה,, 
2 וְיִבֹּל ווא / 

4. זיך אונטערגעבּן, װערן אונטערטעניק. א' 
פאַרן שׂונא. ... . זענען זיי תּיכּף פֿאַר אים 
אַנידערגעפאלן און האָבּן תּיכּף אים געמאַכט 
פֿאַר א מלך", נחבּ, ימעשׂה מבּעל-תּפילה", 

9. אַרונטערקומען פֿון דער פֿריערדיקער 
גדולה. אַי, װערן אויס נגיד. ,איבּער די װאַלן 
איז ער אַנידערגעפֿאַלן, געװאָרן אויס קנאַקער 
און מער שוין ניט געקענט זיך דערהײבּן צו 
אַן אַמט". 

0. איבּערלעבּן (און אַרױסװײזן) געפֿיל פֿון 
אָפּשײַ, גרויס דרך-ארץ. אי פאַרן גרויסן רבּין, 
אי פֿאר די סטאַטועס און קונסטבּילדער. ,צום 
מינדסטן אָנזאָג פון א שפּראַצונג כ'פאַל אנ 
דער", אסתַּר שומיאַטשער, שעהען פון ליבּשאַפֿט. 

. אַקוזװ. לאָזן אָן אַן ענטפֿער, ניט לייגן 
קיין אַכט. ,ליבּער גאָט, לאָז ניט א' מֿײַן 
בּקשה און זאָלסט מיר הצלחה געבּןי, אײין 
נײַע שס תחינה, פּיעטריקאָװ 1881, 


זוגג. -עכץ. ‏ -עניש. | 
אַ'פֿאָצקען איקוטשען (זיך) 
אַ'פֿליאַסקען אַ'קױקלען 
אַ'פֿלײצן א'קומען 
א'צאַפּלען זיך ‏ א'קקן 
איצווינגען אַ'קײַקלען 
אִ'ציִען אַ'קלאַפּן 
אַ'קאַטשען אַ'קנאַקן 
א'קאָרטשען אַ'קנוטעווען 


אַנידערקניען -- אוטװ. קני אַנידער, גע" 


קניט. זיך אַרונטערלאָזן אויף די קני. אַ' און 
רײַבּן די פּאָדלאָגע. אַי פֿאַר דער שיינהייט. ,דער 
אַלטער עפּלבּױים בּליט... ער שמייכלט פֿאַר* 
שעמטערהייט צו זיך און צום אייגענעם בּללען. 





אַנידעררײַסן 


בּין איך ניט איינמאָל שוין גרייט צו שטױיבּ 
אַ'", הל, אַ בּלאַט אויף אַן עפּלבּוים. ?ער האָט 
זיך געצלמט און געמאַכט א מינע װי אַנידער- 
צוקנ;ען", בּאַש, פֿאַר, 1964 ש 16, ,איך טן אַ 
פֿאַל אויף דער ערד און קני מיט פאָרכט פֿאַר 
יעדן מענטש אַנידער", סוצ, װאַלדיקס. 


אַיקריגן אַ'ראַטשקעװען 
אַ'קריכן אַ'רוקן (זיך) 
א'קרענקען אַירידן 


אַנידעררײַפֿן -- טרו. רײַס אַנידער, -יגע- 
ריסן. אַרונטעררײַסן. אַראָפּרײַסן, אַראָפּשללי 
דערן. רײַסן פֿון אונטן. א' די אונטערשטע 
צװײַגעלעך. ;אַלשׂ דיא הירשן, גינן זיא אויף 
די שפּיצן פון דיא בּערגן אום אנידר צו רײַסן 
דיא רײַט װעגןײ, יוסיפֿון, אַמשט 1743, קפּן. 


א'רינען א'ישווענקען 
א'רעגענען א'שטויסן 
8'שאַקלען א'שטופּן 
א'שאַרן (זיך) אַ'ישטורעמען 
א'שװעבּן | אַישטײַגן 


אַנידערשטעל -- דער, ן. אַקט פֿון אַנײ 
דערשטעלן. ,דער אי פֿונעם דרײַלינג װי א גאנג 
פֿון דרײַ דורות ... װאַקלט זיך א בּיסלײ, דב 
סדן גק, פאן 34, 

אַנידערשטעלן -- טרו. שטעל אַנידער, *'גע- 
שטעלט. 1. אַװעקשטעלן, אַראָפּשטעלן אונטן, 
אַי די אַלע זאַכן אונטערן בּאַרג. א' די שיך 
אונטער דער קאנאַפּע. גלײיבּעכץ: אונטער א 
בּעט טאָר מען קיין שפּײַן ניט אי ,שטעלט 
ער אַנידער א פּאַר שיך װאָס זענען ... אָנגע- 
שמירט מיט סמאָלץ" ראשית למודים, לבֿוב 
2, 

2. סתּם אַװעקשטעלן. אַרױפֿשטעלן. אי די 
טעפ אױפֿן טיש. אַי כּיבּוד פֿאַר די געסט. ?ער 
זאָל דעם כּוס האַלטן איין טפֿח העכער פון 
טיש און ער טאָר אים ניט אַי, 7לט2, נג/ב, 
;דער פֿאָטער ... האָט אים נאַקעט אַרױס: 
גענומען פון דעם בּעט און האָט אים אַװעק- 
געטראָגן קיין פּראָג .... און האָט אים אַנידער- 
געשטעלט בּײַ דער שול װאָס מע רופֿט זי 
אַלט-נײַע שול", מעשׂה פֿון הגאון בּעליהמחבּר 
עוללות אפרים, זשיטאָמיר 1874. ,די שנײַדער- 
קע שטעלט אַנידער אויפן טיש אַ גרויסע פֿולע 
שיסל אָפּגעקאָכטע קאַרטאָפֿלײ, ממוס, שלמה. 
,איז אַרײַנגעקומען אין בּית-המדרש, אַנידער- 
געשטעלט אַ שיסל גריץ אויפן טיש", פרץ, 
חסידיש. 

3. אױפֿשטעלן. אױפֿבּױען. אי א שטטבבּ 
(מויער אע) אױפֿן לײידיקן פּלאַץ. ,א שיינע 
סוכּה האָט איר אַנידערגעשטעלט ... אַז איין 
ציג האָט זי געקענט אנידערלייגן", שע, 'שוין 
איינמאָל א סוכּה', 

4. בּאַשטימען עמעצן צו שטיין אויף אַן 
אָרט, מיט אַ ציל, כּװנה, עפּעס צו טאָן א' 
אין װינקל דעם תּלמיד װאָס טומלט, אַי נאָך 
אַרבּעטער צו פאַרענדיקן גיכער די אַרבּעט. 
,געשטעלט אַ גרויסע װ א ך אַנידער, אַז מע 
זאָל קיינעם נישט טאָןי, מעשׂה אומן. ,האָט 
זיי אין שטיין פֿאַרשלאָסן און האָט נאָך א 
שומר אויך אַנידערגעשטעלט לעבּן זיי", יפ. 


1989 


,פלעגט זי אים א' אױיסװײַסן די שטובּײ, ממוס, 
מסעות. 

5. אָפּשטעלן, אַי דאָס פֿערדל בּלים אַרײַנפֿאָר- 
הויז. ,זיי זענען געקומען צו דער שטאָט ... 
און זיי האָבּן אַנידערגעשטעלט די שיף", נחבּ, 
ימעשׂה מבּערגיר והעני'. ,לאַנג װאַר דער טאָג 
װאָס יהושע האָט אַנידערגעשטעלט די זוף", 
אמד, עוזר צינקעס און די ציג, ווילנע 1868, 
| 0, פֿירבּרענגען פאַר די חושים אָדער פֿאַרן 
געדאַנק (אויף אָפּצושאַצן). אַ' דעם נײַעם פּלאַן 
מיט אלע זײַנע מעלות. אי די זאך (דעם ענין) 
מיט אמתן יישובֿ-הדעת. א' דעם ענין אויף 
דער שאַרף פֿון מעסער. אי פֿאַר די אויגן בּילי 
דער פון סטאַטועס, ,פלעגט ער זיי בּאַשרײַבּן, 
אנידערשטעלנדיק א בּילד וואונדער-שיין, מחיה 


נפֿשות", ממוס, שלמה. קאז ער טראָגט אַרײַן ‏ 


זײַן פּאַרשטאַנד אין דעם גילוי עצמי, שטעלט 
דאָס אים אַנידער אויף דער שװעל װאָס צװישן 
השׂגה און געפֿילײ, לדבּ, נײי 1957, זי צט. 

7?. שטעלן אויף די פֿיס. שטעלן אױיף א 
גוטן שטאַנד. אי עמעצן מיט א גוט געשעפֿט. 
;דו דערהאַלטסט אַלע, דו שטעלסט זי אַנײ 
דער", ממוס, שירה. ;מיר האָבּן דאָך אנידער- 
געשטעלט די בּרידער פֿון אונדזער פאָלק", עוזר 
װאַרשאַװסקי, כאַליאַסטרע וו, פּאַריז 1924, 

8. אַנשטאָט אָנשטעלן, ,... האָט אויף איר 
אַנידערגעשטעלט זײַנע גרויסע אויגן", שע, 
יוגענד ראָמאַנען 

מיט זיך -- 1, מיט בֹּבּ 21, זיך אַי אויף 
די קני. זיך אי װי אַ ליימענער גוֹלם. זיך אַי 


אין א זײַט מיט גרויס דרך:ארץ. ,איך טו מיך 


דאָרט אי ואו מײַן האַרץ טוט גלייבּן", פֿל, 
,וי איך פלעג מיך צום עמוד א בּין איך 
איעדן געפֿעלן", פֿון א בּדחן. ;האָט משה-לייבּ 
זיך אַנידערגעשטעלט אינמיטן דער נאַכט צו 
דערטראַכטן די וועלט", מלה, אין ניוייאָרק. 

2. זיך אױפֿהײבּן. זיך אַי פֿאַרן רבּין. זיך 


אַי װי בּײַ קדושה פֿאַר קדוש-קדוש). .טייל 


לײַט זענען זיך יוי נוהג א' צום ערשטן פּסוק 
פֿון קריאת-שמע", לט2, כה/ב. ,צו מעריב זאָל 
זיך דער מענטש אײַנבּייגן און לייענען קריאת- 
שמע, און צו שתרית זאָל ער זיך א', װאָרעם 
עס שטייט אין פּסוק: יובשכבּך ובקומך", 
זרעים, ב/א. 

9. אַפּשטעלן זיך. בּלײַבּן ערגעצוואו. .קיין 
גוטער ייד טאָר זיך אין שפּאָלע ניט אַי געלט 
מאַכן", קמ, 1867, טאג 18. קיעך ... גיי נענ" 
טער צו דער שול ... יעך שטעל מיך אָבּער 
אנידער, הער עך עפּעס", טעיאַטאָר. עאַזא מאַ- 
שינע ... װעט פֿון יענעמס א קלאפ מיט דער 
האַנט זיך ... נישט אַיײי, ממוס, װינטשפֿ. 

4. אײַנשפּאַרן זיך. פֿאָדערן עקשנותדיק. זיך 
אי אויף א דעה. אי זיך דיבּאָם. ;אַלע גוטע-יידן 
זאָלן .... מאַכן ידיאַחת און אַי זיך אויף ניין", 
פרץ, חסידיש. 0. (אײַנ)שטעלן זיך. עס האָט 
זיך אנידערגעשטעלט א פּראָסט (א גוטע פּא- 
גאָדע). ?עס זעט אויס, עס װעט זיך א' א גוט 
גערעטעניש", ריד (פּאַד). 0. בּלײַבּן שטיין 
און ניט בּאַצאָלן די קרעדיטאָרן. דזװ שטעלן 
זיך. {פֿרגל אנידערשטעלן, בּק. ,װען אַפֿילו 


אָניחסנען זיך 


אַז ער ודער גכירן האָט שוין אָנגעהױבּן {דאָס 
געשעפטן, קאַן ער זיך אינמיטן עסק אַײ, דער 


יודי פֿאַר פסח, װאַרשע 1881 /ונג. ה-עכץ. 
-עניש, 

8'"שטעקן 8'שיטן 
8'שטראָמען א'שינדן 


אַנידערשישן -- טרװ. שיס אַנידער, -'גע- 


שאָסן. דערשיסן. אונטערשיסן. ,דא האבּ איךף 
גיזאגט: איך װיל ניט, ער איז מיר נישט שול- 
דיג. װאָלט איר -- שיסט איר אין אַלײן 
אַנידר", 'שו"תּ צמח צדקי, אַמשט 1775 וָהש ו 
א8'שלאָגן אַ'שפּאַלטן 
אַ'שליטלען 8 שפּײַען 
אַ'שלײײַדערן אַ'שפּדרייטן 
א8'שלעפּן - אַ'שפּרינגען 
אַ'שמיײיסן אַ'שפּריצן 
א'שנײַידן א'שרייַען 


אַניװעץ -- -+ אין ניוועץ גיין. 

אַניוטעם אייגעלעך -- אזאזסחם :2 = 
עאבגחת. פיאַלקע. געװויינלעך: חנהלעס (לאה- 
לעס) אייגעלעךי אויך: בּרודערל-שוועסטערל, 

אמנון ותּמר, שטיפ- 

מוטערל אאַ דרײַקאָלי 

ריקע בּלימעלעך. ;אַזױ 

ווערן אויך צוגעמאכט 

בּײַנאַכט ... די יעניקע 

בּלימעלעך װאָס הייסן 

מאַרגאַריטקעס, אי א' 

אאַזװ*, מינקאַװסקי, די 
פֿלאַנץ און איר לעבּן, װאַרשע 1923. 1012 
71.,. ' 

אָניוירן -- אוטו. יויר אָן, -'געיוירט, -'גע- 
יוירן. אויך: -:יערן. פֿאַרענדיקן אין א געי 
נוגיקער מאָס פּראַצעס פון פֿערמענטירונג. 
טייג בּײַם בּעקער האָט שוין אָנגעיוירט, 
;בּאָרשט . . . דעקן אָפּ די לײַװונטישטיקער, שוי- 
מען אָפּ װאָס האָט אָנגעיוירן פֿון אויבּן", נס, 
משפּחה מאַשבּער וי 

אַניוכען -- טרו. -כע אָן, -יגעיוכעט,. װאולי 
יונגעריש. 1. אָנרײצן. אַי עמעצן קעגן עמעצן, 
2. מאַכן מע זאָל װערן צעקאָכט, שטאַרק אויפ- 
גערעגט, די יוכע זאָל זיך צעשפּילן. ,װער האָט 
דיך אָנגעיוכעט? קאָך זיך ניט". מיט זיך. 

אָניוםיטובדיק -- {... יאָנטעװדיקן אַדי. װאָס 
איז אָן שום יום-טוב. װאָכעדיקע, נודנע, אזוינע 
לאַנגע אִיע טעג, 

אָניום"טובן -- {... יאָנטעװןן יום-טובֿ אָן, 
= געיום-טובט, אוטװ -- יום-טובן א לענ- 
גערע צײַט. אִי עטלעכע מעת-לעת נאָך דער 
ריי. טרו -- דורכפירן א פײַערונג צוליבּ 
עפּעס. אִי דעם סוף פֿון שוליאָר, 

אָניורשימדיק -- {... יאָרשימ. ..} אַדי. װאָס 
איז אַן יורשים. אִיע פֿאַרמעגנס װאָס גייען 
אַריבּער צו דער מלוכה, 

אָניחפנען זיך -- {... יאַכסענעןן אוטװ. יחסן 
זיך אָן, זיך --געיחסנט. אַ סך, א לענגערע 
צײַט זיך יחוסן, ארויסשטעלן דעם בּכּבֿודיקן 
אָפּשטאַם. אִי זיך מיט די רבּנים אין דער מש" 
פחה. אויך אַניחוסן ויִכעסןן זיך (בײַ אַ 








אַניט 


טייל ריידערס בּײַטעם פון בּיטול בּײִַם װערבּ 
אַניחסנען זיך, אָדער אָן שום בּיטול בּײַָם װערבּ 
אָניחוסן זיך.ן 


אַני'ט -- קאָנ. אַז ניט, אויבּ ניט, װען ניט, 
אין פֿאַל װען (אויבּ) עס איז ניט אַזױ (װי 
עס װערט אָנגעװיזן אין ערשטער העלפֿט פון 
זאַץ אָדער פריערדיקן זאץ) ;זאָלסט נאָך די 
װאָך בּאַצאָלן, אי װעל איך אָנגעבּן אין 'סוך"". 
,קומט שוין, אי פֿאַרשפּעטיקן מיר". אװעט 
זײַן בּראַנפֿן מיט לעקעך? א' װעלן מיר ניט 
קומען". ,איך װעל עס טאָן, איך זאָג צו, א' 
מעג איך א כּפּרה װערן". "אַי זאָל מען מיך 
פאַרשטאָפּן מיט קיט = (שפּאַסיק אָדער אַרויס- 
רופעריש) אױיבּ ניט, אויבּ כװעל ניט טאָן 
ניט פֿאָלגן, קען מען מיר אויך גאָרנישט טאָך. 
;*אַ ‏ נס װאָס עס איז װינטער, א' װאָלט 
מען געדאַרפט צעבּרעכן (אײַנװאַרפֿן, צעװאַרפֿן) 
דעם אויוון" -+ 138, , גוט װאָס איר האָט עס 
מיר געזאָגט (דערציילט, מודיע געװען אע) 
אַי װאָלט איך ניט געוואוסטי, פװל (מיט חוֹזק, 
בּיטול). ,א' --- איז גאָט בּאַהיט", פװל (אי 
שפּאַסיק, אי ערנסט), ,איך װעל ... אויסקויפן 
דעם בּילעט נאָך פּסח, א' װעל איך אײַנצאָלן 
פּראָצענט װיפֿל עס קומט", שע. ,דער מענטש 
דאַרף לײַדן, אי װעט די װעלט זיך טרינקען 
אין בּלוט און אין סם", יעקבֿ מאַרינאָו {מינפּי 
וון. ,הייסע װאַנעס ... מוזן דויערן זייער 
קורץ, אִ'י רופֿן זיי אַרױס א שעדלעכע איבּער- 
װאַרעמונג פֿון קערפּער", 9געז, װילנע 1928, 
נא 15. ;א ייִדיש ליד מוז פלאַטערן מיט שליי 
חות פֿון אונדזער אַלטן יחוס. . ., אי איז בּלויז 
אַ קינדערשפּיל פון גראַמען", י. מאַניק, אַ 
ייִדיש ליד', 


אַ'ניטשע -- די, -ס (געויינלעך בּמ). אויך: 
אַ'נוטשע (-+), אַ'ניצץ. ‏ לײװנטענע, 
| װאָלענע אֵיס. אָפּבּינדן אָדער ארומבּינדן די אָיס, 
אָיס אונטער די שטיול אַדער פּוישטן. ,דער 
פֿראָסט קנאַקט. איבּער די זאָקן װיקל אַרום 
אֵיס". נעמען אַ שמאטע און מאַכן דערפֿון אָיס. 
,;װאָס װילסטו ויסן? נעם אַן אי און װיס 
!= װישן"י, פװל, װרר. ;נאָך דער שבעה.. נאַך 
זיבּן טעג זיצן אויף א קליין בּענקל אין אִיס 
אויף די פֿיס אַנשטאָט זאָקן", ייז, דערציילונ'י 
גען. קאָ לאַנד פון אִיס און טרוימען, װי גרויס 
איז דײַן שטראָף", אֹל /, װוינטער אונטערן 
שנייי, ,פאַרװאָרפן מיט שטיקלעך דרוש, שמאַ- 
טעס פֿון רמז, פֿון סוד, אָיס פון נוטריקון און 
גימטריאות. . .*, דער יודי פאַר פסח, װאַרשע 
1, 


אַגיי! -- (קלעזמערילשון) דזוו נישטאָ. ופּויליש; 
1 השפּעה פון נייןן. אי בּאַש = נישטאָ קיין 
געלט, 


אַניי'ל -- דזו ניין. גאַליציע, פּר. געניצט 
מיט א פרעג-אינטאָנאַציע. ,אי? איר װילט ניט 
קיין כּיבּוד?". ,'אַי, איר װילט שוין ניט מער 
קיין טיי?! ... מורא האָבּנדיק אַז מיר קאָנען 
חלילה זאָגן "אַ, האָט ער צוגעגעבּן: צו פיל 
טיי איז נישט געזונט", מאַנ. 


אַנײַץ -- אַרֹכ. מ1-מגם :2486. 


אַנילי"ן -- דער. בּא. 


אַנימאַ'ל -- אַדי. 


1864 


דזוו אַרײַן, 
;העט ער גזעהן רפאל אַ' רײַטין", 'כּ"י װעגן 
מעצער עלילת-דם,, 1669 {פֿש ווון. ;האבּן זיך 
גפֿארכטן איין װאָרט צו רידן דריין דאז מן 
זיא ניט יאגט אין וושׂר אדר אין פֿײַאר אניין", 
אהרון בּרי יוסף, איין שין נײַא ליד פון אובן, 
פּראָג תּמ"ח 21 ,1937 /{ /6/תן. קטוא א' 
פיר לויט רויזן זאַפֿט", סור, כז/א. 8.. . װערט 
קיין אונריינר מין != מערן אי פאָרן .... אוני 
װערט נימר אי קומן"י, מחזור שלש רגלים, 
אַמשט 1713, קנט/א. ;נאם אים אין זײַן הויז 
אַיי, ספר מעשׂה הי, אַמשט 1723, ג/ד. ,די פֿיס 
אין שטאָק אַ' שליסן"...} ,בּישׂט מיט פֿיסן 
אין אבּ אַי גטרעטן"...; ,האבּן זיא דען שופט 
ווידר אי רופן לאָזן", א פּראָגער פאַמיליען- 
מגילהי, 1732 יבל וווא, 2:1ן, 


אָנײראָ|לאָגיע -- די. 2 אי 22 גר (אָנײי 


ראָס -- אַלט-גריכישער גאָט פון חלומותן 
דאָס אױיסטײַטשן חלומות. המאַנטיע - 
דאָס פֿאָרױסזאָגן די צוקונפֿט דורך אויסלייגן 
חלומות. -מאַ'נם -- װער עס פֿאַרנעמט 
זיך מיט דעם. -קריטיציזם -- די קונסט 
פון פּותר חלום זײַן,. -קריטיק. קקרי- 
מיש -- אַדי. 


אַני"ל -- דער, "ן. 22 אי ?2 אַראַבּיש. (בּאָט), 


1. אונטערמין פֿון דעם פֿאַרבּןגעװיקס אינדיגאָ 
(+). 22 פֿאַרבּנשטאָף, טיףבּלוי, װאָס מע 
בּאַקומט אַרױס פֿון דעם אַײגעװיקס, 


(כעמיע) אָנקאָליריקע 
אייליקע פליסיקייט װאָס צעגייט צום טייל אין 
װאַסער 12נא 134 66 מע בּאַקומט אַרױס אַ' 
פֿון ניטראָבּענזין. געניצט אין פֿאַרבּןדאינדוסט- 
ריע. ;אַי איז א גיפטיקער קאַלירלאָזער איילי 
װאָס װערט געל און ואַפֿילון שװאַרץ ... פון 
לאנג שטיין אויף דער לופט", ס. פֿײַנסטאָון, 
כעמיע, נ"י 1920, ,צו די קינסטלעכע פֿאַרבּן 
געהערן אַלע ... װאָס זײַנען ניטאָ פֿאַרטיק אין 
דער נאָטור ... זיי זײַנען בּאַקאַנט אונטער 
דעם נאָמען אַײפֿאַרבּן", ש. שפּיראָ, קליידער 
פֿאַרבּערײ, װאַרשע 1900. אַײבּלױ. הדיזם -- 
פארגיפֿטונג מיט אָדער דורך א" 


אַניללהן -- {...יעלאָלעןן אוטח. יללה אָן, 


-י געיללהט., ‏ אַ סך, א לענגערע צײַט שרײַען 
וויינען. אָניאָמערן. אַי א פולן קאָפּ, אִי אַזױ 
אז עס פֿאַרקלעמט דאָס האַרץ., 


אנימא -- אַדי. (מוזט) בּאַלעבּט, מיט האַרץ. 


אַנימאַטאָ -- לעבּעדיק, 


אַנימאָזיע -- די, -ס. אויך: אַנימאָזיטעט. 


22 איי 2 ל. וידערווילן, פֿײַנרלעכקײט. ,די 
איס זײַנען גיכער געװען דער פועל:יוצא פון 
קלאסן-קאָנפּליקטן װי פֿון נאציאָנאלע קאָנ 
פֿליקטן", יובּל וו וא, 296, 


אַנימאַטיום -- דער. בּא. 22 אײ 22ל. 


גלײבּעניש אַז אַלץ אין דער נאַטור איז בֹּאַי 
לעבּט. -+ אֲנימיזם, 

װאָס איז שייך צו, איז פֿון 
א לעבּעדיק בּאַשעפעניש. אַיע נערװן-סיסטעם. 
אַײפֿעטס. ,אין דעם אִין פּראָטעאין, װי פריש 


אַנימאַל|יזם -- דער, ען. 


אַנימאַלק"ל -- דער, -. 


אַני-מאַמין 


פֿלײיש . . . געפֿינט זיך עפּעס װאָס איז ניצלעך 
פֿאָרן קערפּער", דרי י. מעריסאָן, היגיענע. אֵיע 
רעשטן -- פֿאַרשטײנערטע) איבּערבלליבע- 
נישן פון בּעלייחיים װאָס מע געפינט אין 
טיפֿערע שיכטן פון דער ערד. -קייט. 


אַנימא'ל -- דער, -ן, 'ס, 22 איי 22 ל. 41 לָ- 


בּעדיקע זאַך װאָס איז בּכּוח זיך אַליין צו 
בּאַװעגן. בּריאה, בּעל-חי. ;אַלע אַן, חיות, 
אויך שטובּיקע בּאשעפענישן", ייט, פוילן ווש. 
2. בּהמה, חיה --- להיפּוך צום מענטש, 


אַנימאַליזירן -- טרװ. זיר, אַנימאַליזירט. 


1, אױפֿװעקן חיהשע געפֿילן. בּרוטאַליזירן. ,די 
מלחמה װעט אַ' די גאַנצע יוגנט". 2, פֿאָר- 
שטעלן אין אַן אנימאַלער פֿאָרעם. אִ' אין פֿאַבּ- 
לען שטריכן פון מענטשלעכן כאַראַקטער. 
-ונג. 
פֿאַרהערלעכונג, 
קולט פון אַ פֿאַרהײליקטן בּעליחי. היסט. 
-י'ש -- אַדי. ,... פֿליסט אַרױס פון מענטש- 
לעכן און אַײישן אינסטינקט", אַ. גאָרדין, פֿאַש, 
1 וווש 17, ;אן אַישער פּחד אָטעמט פֿון 
ילדער שפּאַרונע", מאַנ, נאָענטע געשטאַלטן 
אַישער מאַגנעטיזם -- קראַפּט צו היפּנאָטיזירן, 
צו בּאַצװינגען א צווייטע פּערזאַן אָן אָנװענדן 
פֿיזישן כּוח. -ישקייט -- ,ער האָט געהאַט 
אין זיך בּהמישקייט, חיהשקייט, די גאנצע 
אַײישקײיט פֿון א צוריקגעשטאַנענעם מענטש", 
ייט, טאָג, 1957 28 אויך: -יטע'ט, 


גאָר קליין, מיק- 
ראָסקאָפּיש בּאַשעפענישל, 


אַנימאַמין -- { ... -מאַאַמיזן דער, "ס. 1, איך 


גלייבּ!. די ערשטע צװיי װערטער װאָס חזרן 
זיך איבּער אין אַלע דרײַצן עיקרים --- בּאַזירט 
אויף דעם רמבּמס פֿאָרמולירונגען --- װאָס מע 
זאָגט אינדערװאָכן נאָך שחרית ודי אני-מאַמינס 
זײַנען: א) א בּוראיעולם װאָס פֿירט די װעלט; 
3) אַחדות-הבּורא;? ג) מע קאָן גאָט ניט משׂיג 
זײַן מיט גשמיותדיקע פֿאָרשטעלונגען: ד) גאָטס 
נצחיות, אײבּיקײיט; ה) נאָר ער אליין איז ראוי 
מע זאָל צו אים מתפּלל זײַן: ו) די רייד פֿון 
די נביאים זײַנען אמת: ז) משה רבּינו איז גע 
ווען דער אַביהנבֿיאים: ח), תּורה איז מסיני; 
ט) די תּורה װעט קיינמאָל ניט געבּיטן װערן; 


| י) גאָטס אַבּסאָלוטע װיסיקייט: יא) שׂכר ועונש; 


יב) בּיאַתיהמשיח; יג) תּחית-המתים,ן 

אַ' מ' כּאמונה שלמה -- איך גלייב 
מיטן פֿולן גלױבּן. ,אַי מ' בּי שי אַז אַלע מיני 
יסורים ... בּאַטרעפּט אַלצדינג װי גאָרניט 
אַקעגן דעם תּענוג פון דביקות אלוקותך" |אַ 
בּראצלעװער חסיד רעדט צו זײַן בּוראן, צייט, 
טמז, 1965 | 29, 

2. דאָגמע בּכלל, גרונט-פּרינציפּ, פּאָליטישער 
אַי"מי. נאַציאָנאַלער אי-מי. רעוויזיע פֿון אַמאָלי- 
קע אי מ'ס. ,װען ער זאָל ניט געװען גלייבּן ... 
אין דעם אַמ'י, אַז יא טאַטע װייס' -- װאָסי 
זשע װאָלט געװאָרן חלילה פון זײַן בּיסל ייִדיש- 
קייט?", ממוס, װינטשפֿ. ,... װעט צווינגען די 
ייִדישע סאַציאַליסטישע װעלט איבּערצוקוקן אַ 


סך פֿון אירע אײַנגעפונדעװעטע איימ'ס", זשיט 





אַנימיזם 


;או? ניי /1919, ער האָט אין אָטאָ דעם װערק 
! געזען דעם שפּיגל. פון זײַן מאָראַלישן אַ'"מ'", 
ייט, 'דער בּריו צו נאָװאַטוסן. ;,אין אורח 
נטה ללון! .,. זאָגט עגנון אַרױס זײַן קינסט- 
| לערישן אי , צייט, צוק, דעצ' 1966, - 
- /8, קידוש השם"געזאַנג אין די יאָרן פֿון אומ- 
קום בּעת דער צווייטער װעלט-מלחמה. שאַ-מ' --- 
איך גלייבּ אַז דאָס גיט ער מיר גיהינומס ניט- 
געדאַכטע / װײַל ערגעץ האָט ער ניט-געדאַכטע 
- גזיעדנס פֿאַר זײַנע געשלאַכטע", צייט, לידער 
פֿון חורבּן און לידער פֿון גלױבּן אַ' מי 
בּבּיאת הֹמִשיח -- אידן זינגען אין די 
בּונקערס. אַי מי בּי הי אף על פּי שיתמהמה אַי מי, 
ער װעט קומען סײַ פֿון דאָרטן, סײַ פון הי / 
- ער װעט קומען, ער מוז קומען, אי מי / פרעגט 
| ניט קיינעם, פֿרעגט. ניט קיינעם װען און װי", 
אַנימי|זם -- דער, יצן. 22 איי 2ל. = שיטה, 
- גלייבּעניש אַז אַלץ װאָס עקסיסטירט אין דער 
: נאַטור, די כּוחות פֿון דער נאַטור, די נאַטור 
גופא האָט א נשמה. העכערע מדרגה פון אַנ 
מאַטיזם (-+). . -זירן -- טרוו. ,דער פּרימי" 
טיווער מענטש האָט !פֿאַרמענטשלעכט (אַיזירט) 
די וועלט (אָדער נאַטוֹר), זעענדיק אין איר 
- זײַנע. אייגענע. מענטשלעכע איגנשאַפֿטן, 8. 
שניאורטאָן, מענטש -װיסנשאַפֿט, נײי 1930, 


אַנימירן =- טרוו. -מיר, אַנימירט. 2 איי 2? פֿר. 
'בּאַלעבּן ‏ - 1. אויפמונטערן, אינספּירירן. אי 
דעם עולם מיט בּאַגײַסטערנדיקע װערטער. עדיי 
זוש... וועלכש- מיך אַנימירט האטי היר בײַא 
דרוקן צו לאזין...", ר' אבֿרהם בּרי מאדיל 
סג"ל מאיטינגין ‏ שהיה מלמד בק"ק האג, 
מערכת אברהם,-פֿיורדא תּקכײט 17691ן, 
- = 2. משפּיע זײַן; מיטרײַסן. ,ניט פֿיל גיפֿעלט 
העט. אַלז יוסף. װער אַנימירט גוארן פֿון זײַן 
-; הערנש פֿרויא, ‏ ווען ניט קומן װער דיא. צורה 
- פֿון. יעקב אונד : גיזאגט דשׂ אין קינפטיג זײַן 
-אבן אין אפֿוד ניט לײַכטן וערט װען ער זולכיש 
- בּאַקסירט", רי *וסף דאַרמשטאַדט איבּז, ר' משה 
אַלשיך; תּורת משה, קאַרלסרוע 1770, 


אַני מלאה הלכתּי -- |... מלייאָ האָלאַיכטין 

זאַץ. 22 רות, א, 21. א פֿולע בּין איך אַרוסי 
געגאַנגעך, |{צווייטע . העלפֿט: אוריקם השיבֿנו 
ה"י -- און. ליידיק האָט מיך גאָט אומגעקערט; 
אָס האָט גֶעזאָגט נעמי צו די אײַנוואוינערס פֿון 
בּית"לחם.ן געניצט מיטן ב: אַלץ געהאַט און 
אַלץ פֿאַרלאָרן, אָלז פֿאַרשפּילט. - 

אַנימע""גומי -- די. גומי פֿון בּוים אַנימע 
װאָס װאַקסט אין טראָפּישער אַמעריקע, געניצט 
בּײַם מאַכן פּאָקאָסט, פֿערנעץ.. 


אַנין"הדעת -- {... האַדאַאַסן דער, מצ: אַניני- 
! ה' {אַנינײ- , }.- 22 9סחים, קיג/ב. ‏ פֿײַנפֿילן- 

דיקער, סענסיטיווער, איסתּניס, מפֿונק. .'דאָס 

טעמאַ' -- די אַיייה' אין דײַטשלאַנד פלעגן 
| -אַמאָל - אַזױ אָנרוֹפן די ייִדןפֿראַגע", גרינ, 

... טאָגבּוך.. ;די טראַגעדיע: פֿון אַלע אַיה' 
! אויף וועלכע מע האָט שוין מקדמונים געזאָגט, 
! אַז חייהם אינם חיַים" {הרחמנין והרתחנין וּאַ" 
: ה'ן; י- העשעלעס, צוק, יולי-אויג' 1964, / 


:אַנינות --- (אַנינעסן דיי 


|| 9געז, װילנע 1930, שא9, - 


1588 


-2כסנהדרין, מו/ב, 
צושטאַנד פון אוֹנן (-+ 807), װאָס אויף אים 
- זײַנען חל געוויסע איסורים. ;ער מוז זיך 
/מקדים זײַן פר דען מקום צוגין דש ער עט ואז 
בּשטעלט (לצרכי המת), היבּט זיך זײַן א' מיַד 


אזי, ש. פֿראַנקפֿורט, ספֿר החיים, תּקנ"א, כז/א. 


אַנינ|יזם -- דער. 22 אַני = איך. שפּאַסיק. 
דאָס כּסדרדיקע אַרױסהײבּן דעם אייגענעם איך, 
דאָס שטענדיקע זאָגן: איך, איך (אַני, אנ 
קלינגט װי אָנאַניזם (-+). דיסט, 

אַניפ -- דער, ‏ ז. אויך: עני'ם, איינים, 

ככ אי 22 ל, גר. = איניאָריק 

געוויקס פֿון װאַרעמען קלי" 

מאַט. װערט קולטיווירט או" 

מעטום, ספּעצ צוליב די א" 

קערנער, אַן אַראָמאַטיש גע 

ווירץ װאָס װערט א סך גע 

ניצט בּײַָם בּאַקן, קאָכן אאַ. 

2 אויך װי אַ היילמיטל אין דער 

פֿאָלקסמעדיצין. גזטפ!ם2 114סמנקנת21. 

;אויך אַזױ איז דער דין פון עניס אָדער 
קימל, אַז מע האָט זיי געפּרעגלט אין האָניק 
אָדער אין צוקער, איז אויך דער האָניק אָדער 
דער צוקער אַן עיקר... בּאַדאַרף ער דרויף 

| ניט צו. מאַכן נאָר שהכּל", איבּז, הרבֿ ש. ז. 
שניאורסאָן, ספֿר בּרכות הנהנין, װאַרשע 1874, 
;פֿר שווינדל מואזך איין ראַך {= רויךן פֿון 
אַניז אונ'י הלט דען קאָפּ דריבּר, אַך זאָל ער 
אָפֿט קײַאן עניז אונ' שפּלַאן אוג' אין אַל זײַן 
עֹשֹׂן עניז טון", ש. פֿראַנקפֿורט, ספר החיים װו, 
קיטן תּע"ז, ס'. | יי 

אַרזאָמען. אַײטראָפּנס. אַ"אײל, 
אַ"פּוטער -- אייל, פעטס װאָס מע בּאַקומט 
אַרױס פון קערנער פֿון אַי, געניצט אין שפּײַז 

| און אין דער מעדיצין. ,דערלױיבּטע געװירצן 

! (בּײַ טובּערקולאָזן. . . װאַניל, צימערינג, אַ'.. ", 

אַױבּרויט -- אַ 
סאָרט קוכן געבּאַקן אויף פעטס פֿון אַיקערנער, 
אַייקיכל. 
אַניסאָווקע -- בּראַנפֿן פֿאַרפּראַװעט מיט 
-אַניס. אַניס-בּראַנפֿן. - אַניסע'ט -- ליקער 
מיט אַניס, 

אַניפֿאָ" -- 22 גר. 1: אומגלײַך. אין אַ צאָל 

| אינטערנאַציאָנאַליזמען. דוגמאָות; אַ'דאַקמי- 
לי'ש --- װאָס האָט אַן אומגלײַכע צאָל פֿינגער. 
אַ 'טראָפּיש -- װאָס האָט אומגלײַכע פֿיזי 
שע אײיגנשאַפֿטן לויט פֿאַרשײדענע אַקסן. א" 
מעטראָפֿיע -- אומגלײַכקײט פֿון די אויגן 
בּײַם רעפלעקטירן ליכט. 8'מעריש -- װאָס 
האָט אין די בּלומען אומגלײַכע טיילן, 

אָניטורימען זיך -- {.. יעסורימען ..} אוטו. 
יסורים זיך אָן, זיך --געיסורימט. - אָנלײַדן 
זיך אַ סך יסורים, װייטיקן. אִי זיך נאָכן פֿאַר- 
לירן דעם מאַן און דאָס איינציקע קינד, 





אַניט' --- זוו. 8טמ. װרר. געניצט נאָר אין רעדן. 
ניין,. אינגאַנצן,. לחלוטין ניט. ,אַ', ניט בּײַ 
מאָטיען. בּײַ מיר װעסטו עס ניט פּועלן". ,פֿאַר 
אַזא מקח? אי זאָל עס בּעסער פֿאַרפֿולט 
װערןי יי 


אָנירושהדיק 


אָניעגערן -- טרח. ער אָן, --געיעגערט. 
נעאָל.. ‏ אױפּטאָן עפּעס מיט געיעג, יעגערײ. 
2.. װאָס דער ייד האָט אָנגעיעגערט מיט זײַן 
זוכנדיקער נמרודיבּיקס", יג, טמז, 1963 ווו 8, 


אַניעזשען --- טרו. יזשע אָוי -- געיעזשעט. 
פר. צושערן װי בּײַ אַ יאָזש, קורץ, איף 
אַרױף און שטעכיק. אָי די האָר- ‏ - 0 


אָניענטען -- אוטװ 6 טרו. -טע אָן, *-'געיענ- 
| טעט. = אָנריידן זייער אַ סך, אָנטענהן זיך, װי 
אַ יענטע. אַרײַנקומען אויף ; אַ װײַלע און אי 
אַ גאַנצן אָװנט, ' 
אָניערן -- + אָניוירן. ;האָבּן די עלטערן ניט 
געקאָנט זיך פֿאַרזױמען בּיז זייער טייג זאָל 
אִי און בּאַקן בּרױיט", סשי |, קי, 


אָניצע -- -+ אָנוטשע, -+ אָניטשע. ,גיב אים 
גאָלד -- װערט דערפֿון אָיס", פֿװל. 


אָניק -- דער, -עס. שפּאַסיקע פֿאַרגרעסערי 
פֿאָרעם פֿון אייניקל. דוװו אוניק, -+ 806, שאַן 
עם-האָרץ גרייסט זיך אַז ער איז אויך אַ אָי" 
| (-+ אייניקל), - | 

אָניק -- דזוו אָגניק (-+ 29), אויך: אלניק 
(-+ 57), ספעצ בּלאָטערלעך בּײַם בּרעג ליפּ. 
אַז עס האָט זיך מיר געמאַכט לישײַעס 
מיט . .. אַן אִי האָבּ איך מיך ניט געלאָזט אָפֵי 
שפּריצן בּײַ דעם קאָװאַל (דאָס איז דערצו גאָר 

א רפֿואה בּדיקה)", דער אַקציזניק, זשיטאָמיר 


,8 

אַ'ניקל -- דער, "ס. אויך: אָניקם, אָניקל- 
שטיין, 2 אי 22 גר. איידלשטיין פֿון. דער 
גרופּע אַגאַטן װאָס האָט טונקעלן קאָליל אָדער 
גאָר שװאַרץ. טװ פֿאַר 'שוהם' (בּראשית, בּ 
2 שמות, כה, 7 און כח, 20), שׂבּ, מלל, בֿאר 
משה, תּי. וְאִי איז געװען איינער פֿון די צוועלף 
שטיינער אין חושן-משפּט פֿון דעם כֹּהן-גדולן 
,דא ציהט ער אויש זײַן בּוזים איין קאָשטליכר 
אידל גישטיין, איין אוניקיל", יוסיפֿון, פֿיורדא 
4, /(יוסףן איז גישריבּן גיװעזן אויף איין 
אוניקל, אונ' די סגולה פֿון דעם אבֿן טובֿ איז 
מן הוט גרושׂן חן דר פֿון אין לײַטן. אויגן", 

| צאינה, תּצוה. ,... יוסף העט אויף דעם חושן 

- איין שטיין דען נענט מן איין אניקל, דרום 

וואר זײַן בּאַניר אַך גאַנץ שװאַרץ אונד טונקל", 
רי יעקבֿ בּרי יצחק סג"ל ש"ץ דק"ק ריטלזיא, 
קהלת יעקבֿ, פּראָג. 1763. ,אין די גױויסע 
װאַזעס פֿון אָניקס זײַנען געװאַקסן הויכע פּער- 
סישע בּלומען", י. דאָבּרושין איבּז, אַנאַטאָל 
פֿראַנס, טאָוס, מאָסקװע. 1937. ,פֿון אױבּן, אין 
מיטן בּאַלקן הענגט אַ מנורה פֿון אָניקס װאָס 
צעגיסט שטראַלן פֿון ליכט", א. מרגליות, 
אַמעריקאַנער, 1958 װווט8.. 

אַניקשט -- גג. ששטעטל אין ליטע. ‏ אויס- 
אַרבּעטונג פֿון װאָליקעס. אַ צאָל איער זײַנען 
געװען פּליטן-טרײַבּערס אױפֿן ניעמאַן. צױ 
נעמענישן: אֵיער בּעלייגאווה, איער װאַליקעס, 
איער בּלינצעס, איער קאָנאָקראַדניקעס, אַיער 

: = קאָנדזשאָרטגיקעס: , : 

אָנייושהדיק - .. יערושעדיקן אַדי. װאָס 
האָט ניט, קען ניט איבּערגעבּן קיין ירושה. 





אַניישט 


אן אִיע בּאַוועגונג. ;בּאַשטײט בּלויז פון קאַלטע, 
פרעמדע, אִיע. װערטער", שנ, שרטבּער אין 
| סאָװ!ירוסלאַנד. -יקייט, 


אַני"שט -- דזו אַניט -+, פד. אוקר. ואָפֿטער 
אַרױסרײד: אַני"שן. ,אי -- באַדאַרף מען 
נישט", פֿװל. , פייגעלעך, פייגעלעך זיסעי / 
פליט אַהין צו מײַן חתן אין תּפֿיסה . . . אַי מאַכט 
אים לויז פֿון די תּפֿיסה", פֿל {ליבּע-לידער 
פֿון גנבֿים', פֿש ון. ;עס איז שוין צײַט, ער זאָל 
ווערן א מענטש צװישן מענטשן, אי װערט ער 
אַלץ פּראָסטערײ, ספ, יודישער קאַלאָניסט. ,די 
גאַנצע בּאַנדע האָט מיך אונטערגעקױפֿט מיט 

- דרך-ארץ, אַי װאָלט איך צעריסן געװאָרן אויף 
שטיקער", װײַס, דאָס שטעטל. ,... אַנייש װאָס 
האָבּן זיי געדאַרפֿט בּײַ...?=, עוזר װאַרשאַװי 
סקי, שמוגלאַרעס. 


אֲני שלמה -- 2 גיטין, סח/ב; תּנחומא, אחרי 
מות, ב. ‏ איך בּין {קעניגן שלמה'י. 1. רוף, 
געשריי פֿון איינעם װאָס זאָגט דעם אמת ועגן 
| זיך אָדער זײַן מצבֿ, אָבּער קיינער װיל אים 
ניט גלייבּן. (בּאַזירט אויף דער אֲגדה, אז 
אַשמדאַי האָט פֿאַרװאָרפֿן שלמה המלך אין אַ 
פרעמד לאַנד. און דער קעניג, אָנגעטאָן װי א 
בּעטלער, איז געגאַנגען איבּער די גאַסן און 
האָט געשריגן אי שי, אָבּער קיינער האָט אים 
ניט געװאָלט אָנערקענען.} ?ער װאַנדערט, פֿאַר- 
הונגערט, פֿאַרשמאַכט, שרײַט אי שי! װער 
גלײיבּט אים? מען לאַכט"ײ, פרץ, 'כּסא שלמה', 
*גיי, שרײַ -- אַי שי! = שרײַ חי-וקיים, ס'װעט 
ניט העלפֿן. כאָטש שרײַ אי ש'= קיינער 
גלייבּט ניט. ,אַי ש' שרײַ, אַז קיין געלט איז 
ניטאָ דערבּײַ", שװ. {|= סיהעלפֿט ניט קיין יחוס 
אָדער אױפֿטוען אױבּ עס פֿעלן די קלינגערס.ן 
2. אויסדרוק פֿון תּקיפֿות, אָנזען, חשיבֿות. 
א'דש'דיק -- אַדי. בּשײַכות מיט אַן אויי 
טאָריטעט װאָס מע האָט אַליין גענומען. 


אנכּה"ג -- רית פֿון: אַנשי כּנסת הגדולה (-+). 


אָן כּוונה -- {... קאַװאָנען פֿראַזע. 1. װאָס 
איז אָן (אַן) אויסרעכענונג, מיין, אָן אַ ספע- 
ציעלן ציל. ניט (גע)פלאַנירט. טאָן עמעצן אַ 
טובה אָן כּי. בּאַלײדיקן עמעצן אָן כּי. ,אונ ווען 
אים איין מצוה קומט אן (כּװנה) זאל ער זיך 
פרייאן אונ זאָל גאָט לוֹבֹּןי, ספֿר חסידים, 

| רוסלאַנד? תּקז?, סימן קנה, 7, | 

2. אָן עכטער איבּערלעבּונג. גלײַכגילטיק, 
אָן האַרץ. אָן איבּערגעגעבּנקייט. טאָן עפּעס 
אָן כּי. ,, ווען די תּפֿלה איז אָן כּ' אונ' װערט 
פאר מישט מיט פֿרעמדי מחשבֿת . . , פֿר טרײַבּט 
זיא דר מלאך סהדיאל פֿון די טיר פֿון היכל", 
קה, פיורדא 1743, י/א. ,װען מן זאגט אין 
תּפֿלה אוני כּ' איז גלײַך אַלץ איין גוף אוני 
נשמה", עפש, דרך הישר לעולם הבּא, פפדמ 
תּמ"ה?, נא/ב. קוְדי שוחטיםן הבּן קיין כּוונה 
אויף בּדיקות החלף אונ' פאָרן גאר הין אונ' 
אַהער מיט דעם פֿינגר אויף דעם חליף אָן בַּ, 
עח, כ/ג. | 
אָנכּװונהדיק -- אדי. קאָער ציניזם", 

אַברהם שולמאַן, אויפן שװעל, נ"י 1961. 
דיקייט. 


180 


אָנכּוחדיק -- {... קויאַכ...} אַדי. װאָס איז 
אָן (האָט ניט קיין) כּוֹחּ װאָס די כּוֹחות האָבּן 
|| זיך אים אױיסגעלאָזט. ,. . . האָבּן זיך אי אַרײן" 
געװאָרפן אין די. ... ווייכע פֿאָטעלן", בּרוך גלאַז" 
מאַן, שטײינװעבּס, מאָסקװע 1925. ייקייט, 
אויך: אָנכוחותדיק, 
אי װאָס איז זי דאָרטן. . . בּאַפֿאַלןײ, א. שעכט- 
| מאַן, ערבֿ, 0 | 
אַנכּופען זיך -- {. .. קויסען .. .ן אוטװ. כּוֹסע 
זיך אָן; זיך --יגעכּוֹסעט. אַרײַנקערן אין זיך 
| א סך כּוֹסות. זיך (גוט) אָנשיכּורן. ;אָי זיך און 
זיך לאָזן וואוילגיין". 


אָנכּזפֿנען -- {... קאַזװענעןן טרו. כּזבֿן אָן 


-געכּזבנט. - אָנבּראָקן, אָנהאַקן א סך ליגנס. 
אַי פֿאַר די חבֿרים ניט-געשטויגנס, ניט-געפֿלױ 
גנס. אי װוילדע גוזמאָות, 

אָנכּיוובֿן -- דזו אָנכּונֿנען. 

אָנכּינימדיק -- אַדי. װאָס איז אָן (האָט ניט 
קיין) כּינים, לײַז. עװעסט דאָ ניט געפינען קיין 
אָין געלעגער". | 

אָנכּיפלערן -- טרו. כּיסלער אָן, --געכּיס- 
לערט. (גנבֿים-לשון) אַ סך אָנגנבֿענען. אַרױס- 

- צוען בּײַ עמעצן פֿון קעשענע. אִי זייגערלעך, 


אָנכּישופֿן --- טרו. כּישוף אָן, - געכּישופֿט. 


אַרױסבּרענגען דורך כּישוף. אױפֿטאָן, דערגריי- 
- כן עפּעס מיט (דורך) מאַגישע מיטלען. אִי גילי 
דענע רענדלעך, װײַן פֿון דער װאַנט. ;איך 
| ווייס -- ס'איז שוין לאַנג פֿאַרגאַנגען די מאָדע 
פֿון אי גליק", הל, 'לידער צו א װײַטן פֿרײַנדי. 


אָנכּעפֿן -- {... קאַאַסזן טרוו. כּעס אָן, -געי 
(כּעסט. ‏ אַרײַנבּרענגען עמעצן אין כּעס. אִי 
דעם גביר פֿון שטעטל. מיט זיך. | 


אָנפּפֿלען -- |.. קײפֿלעץ טרו. כּפֿל אָן 
ריגעכּפלט. א לענגערע צײַט כּפֿלען, מול- 
טיפּליצירן. אִי און זיך פֿאַרפּלאַנטערן אין די 
חשבּונות, 

אָנכּשרן -- {...קאַשערןן טרװ. כֹּשר אָן 
ייגעכּשרט. ‏ אַ סך, אַ לענגערע צײַט כּשרן, 
כֹּשׁר מאַכן. אִי פֿלײיש (הינער, גענדז) װי פֿאַר 
הונדערט מחותּנים. 

אַנכּתב(ע)נען -- ...קאַסװענען טרו. 
כּתבֿע, כּתנן אָן, --געכתבֿעט, --געכתבֿנט, 
איר. אָנשרײַבּן אַ סך, איבּער דער מאָס און ניט- 
געראָטן. ,ער שרײַבּט, ער האַלט א גאַנצן טאָג 
אין איין שרײַבּן ... דאָ ניט לאַנג איז ער 
זיך מישב און כּתבעט אָן א גאַנצע מגילה", 
אליהו בּראַנבּערג, אָציקלאָצער בּריװעלאַך, לוצק 
7, ,װאָס עֶר האָט וועגן זיך אָנגעכּתבנט זאָל 
איין גאָט שומר ומציל זײַן!", שלמה ראָזענ 
בּערג, אַמעריקאַנעך. 


אַנכּתיבה(נע)ן -- דזו אױיסכּתיבֿה(נע)ן -+, 
8, | 

אַנפאַװען -- טרװ. װע אָן -געכאָװעט. 
1. אָנהאָדעװען. אױפֿברענגען. דערצלען א צאָל, 
אִי אַ חבֿרה לאָבּוזעס. אִי א שטובּ מיט קעץ 
און הינט. 2 אָנפּאַשען. אָנקעכלען. אָנפֿײ 
טערן. אִי די טראָמבּעניקעס. -עניש. 


|| זיך -געכאָכאָטשעט. סל. + 


-יקייט -- גיענע. 


אָנכאַפּן -- טרוו. כאַפּ אָן, -- געכאַפּט. 


אָנכאַפּן 


אָנכאַכאָטשען זיך -- אוטװ. -טשע זיך אָן 
זיך אָנלאַכן משן- 
|| נה-ווילד און הויך אויף אַ קול. 
אָנכאָל(י)ערען -- טרו. -רע אָן. -געכאָז 
לטערעט. 1. אָנשמוצן. אָנחזירן. פֿאַר- 
פּעסטן.- פֿאַרכאָליערען. אָנטראָגן בּאַצילן פֿון 
אַן אָנשטעקיקער קראַנקײט. אִי דעם גאַנצן 
| באַראַק. ‏ 2. פֿיג. אָפּטאָן חזירײַ; מיאוסע 
שטיק. בּרענגען צרות. דער מסור האָט אָנגצי 
כאָליערעט און מיהאָט אַרעסטירט אַ האַלבּע 
ר שטעטל ייִדן: | יי 
אָנכאָמכען -- דזוו אױסכאָמכען -+, 259, 
אָנכאָנטען -- דזוו אױסכאָנטען -+, 259, 


אָנפאַפּ -- דער, ז. 1. אַקט פֿון אָנכאַפּן 

אָנגרײַף. אי פֿון דער פּילקע. אִי פֿאַרן קאַרק, 
פאַר דער האַנט. 2, פּלוצעמדיקער און שטאַר- 
קער ווייטיק. אַן אַי אין בּויך. 2. פּלוצעמ- 
| דיקער (און קרומער) געדאַנק, פאַרגלײַך. ל2. 
אַן אַי אַ בּיסל (אַ משלן). 4. אַ בייזער סוף. 
דרייזין װבּ. / | 

1 פֿלינק 
אָננעמען, אַרײַננעמען, אַרומכאַפּן עפּעס (עמעצן) 
מיט אַ האַנט אָדער מיט בּיידע הענט, אויך 
מיט אַ מכשיר, אינסטרומענט -- און עס (צו)- 
האַלטן. אִי די פּילקע. אי אַ פֿײגעלע. אִי די קאַץ 
פֿאַרן עק. אִי אַ פיש מיט אַ װענטקע. אִי דעם 

- גנב פֿאר דער פּאַלע און אים ניט אָפּלאָזן. אַי 
דאָס צעשפּוזשעטע פערד פאַרן צוים. אִי דעם 
שטריק און זיך ארויפציען אויפן שפּיץ בּאַרג, 
אִי א קראָליק פאַר די אויערן. ;זי האָט אים 
אָנגעכאַפּט, האָט אים אַ קוש געטאָן", מס, משלי 
תּקע"ד, ז, 13, ,האָבּ איך אים געפֿרעגט װאָס 

פֿאַר אַ װוינט קאָנסטו אִי מיט די הענט", נחב, 
ימעשׂה מהז' בּעטלירס. ,,.. האָט איר גע 
הייסן . . . אִי די פֿערד בּײַ די צוגליעס און זאָל 
ודי קאַרעטען ניט לאָזן פֿאָרן װײַטער", נסים 
ונפֿלאות, אָרט? יאָר? פֿיג. ,ער האָפֿט נאָך צו 
ווערן רײַך, װי אַמאָל. ער װעט נאָך אי דעם 
גאַרטל פֿון גליק", מ. דלוזשנאָװסקי, פֿאָר, 
7 !ןא 25, 

*ֹאָי גאָט פאַר (בּײַ) די פיס (בּײַ דער בּאָרך) = 
זײַן פול מיט גאווה און תּקיפות (מיינענדיק אַז 
מע װעט שוין שטענדיק זײַן מזלדיק) אויך: 
אִי גאָט בּײַ די פּאָלעס. ,האָט געמיינט זי האָט 
מחילה גאָט בּײַ די פֿיס אָנגעכאַפּט", יאַ, שטערני 
טיכל. ,נישקשה, איר האָט נאָך גאָט פֿאַרן 
בּאָרד אויך ניט אָנגעכאַפּט, איר װעט נאָך אײינ- 
געזונקען װערן מיט דער שטובּ װי קורח", 
דער יודישער פֿאַר פסח, װאַרשע 1881. 

*ֹאָי בּײַם נאָפּל (בּײַם פּופּיק) = א) אַרײַן- 
טרעפן אין פּינטל אַרײַן; בּ) ניט אָפּלאָזן; צו- 
דריקן צו דער װאַנט. "אַי בּײַַ די לינקע לצָ- 
בּער = אָנטאָן צרות. *ֹאַי בּײַ דער צונג = 
אַרױפֿצװינגען צו דערציילן דעם אמת. 

/2. (מיט אָדער אָן כּװונה) אומגעריכט אַ כאַפּ 
טאָן. אָנגרײַפֿן און זיך אײַנקלעמען, אײַנקלאַ- 
מערן זיך אין עמעצן, אײַנטשעפּען זיך (בּײַ א 
געשלעג, פאַרמעסט). אִי עמעצן און רײַסן פֿון 
אים שטיקער. אִי פון הינטן אַרומעט און אוועק- 





אַנכאַפּן 


לייגן אויף די לאָפּאַטקעס. אִי דעם קעגנער. אין 
אַ ישלאָסי (בּײַ אַ פֿראַנצײיזישן צװייקאַמף). אי 
פֿון הינטן . מיט בּיידע הענט דעם קאָפּ און 
-- דריקן. אִ' דעם כוליגאַן און אָנבּרעכן די בּיי" 
נער. אִי פֿאַר די האָר, טשופּרינע. ,פֿאַרװאָס 
| הינט האָבּן געהאַװקעט, געבּילט, זי אָנגעכאַפּט, 
| געבּיסן? --- דאָס איז כּלל ניט צום פֿאַרשטיין", 
| ממוס, ספֿר הבּהמות. ;,האָט ער אַ געשריי גע- 
| טאָן: עוכר ישׂראל, . . און אָנגעכאַפּט אים בּײַם 
קאָלנער און אַרױסגעװאָרפן פֿון שטובּ", פרץ, 
פֿאָלקסט' געשיכטן. ,און כאַפּ דיר אָן איינעם 
פֿון די יונגען און נעם דיר זײַן אויסטו", תּי, 
שמואל בּ, בּ, 21. .--- איז זי מיטאַמאָל צוגע- 
לאָפֿן צו אים און אים אָנגעכאַפּט פֿאַר אַ לאַץ 
-- האַ, -- װאָס שװײַגסטו? פּאָדליעץ דו...", 
אָפּאַ, היבּרו. . 

*ֹאָי פֿאַרן האַלדז (גאָרגל, גרגרת) -= אויך: 
. מיט פֿאַלשקײט, שאַנטאַזש, צווינגען, צודריקן 

עמעצן: אױיספּרעסן. אומגליקלעך מאַכן. ‏ . 
| = 8. כאַפּן אַ סך, אַ גרעטערע צאָל. אָי פֿלאַטער- 
לעך מיט אַ נעץ. אִי מײַז אין (מיט) אַ פּאַסטקע. 
. אִי פליגן מיט אַ. 'מוכאָלאַפּקע'. ,כאַפּט אָן די 


פֿערד ... פֿירט זיי אַריבּערן שאַנץײ, הערצל. 


אָפּשאַן, בּית ישׂראל -- ויזשניצער רבּייס הויף, 
'סיגעט 1933, ז' 41. , מיר פֿאַרװאַרפֿן נעצן, 
כאַפּן אָן פֿיש, קאָכן אָפּ, פּרעגלען אָפּ און 
פֿאַרטרינקען מיט אַ גלעזעלע", רעדי אַקש, דאָס 
| געזאַנג פֿון די פעלקער, מאָסקװע 1939, 

/4, אָנבּאָרגן און ניט אָפּצאָלן. אויף אַ שוינך- 
| לערישן, ניט כּשרן. אופֿן אַרײַנקריגן עפעס 
פון (בּײַ) אַ צאָל. אִי געלט מיט פֿאַלשע הב- 
'טחות צוריקצוצאָלן: אִי גמילות:חסדימלעך פֿון 
דער גאַנצער שטאָט. אִי בּײַ קרובים, בּײַ שכנים 
און בּײַ װעמען ניט? ,האָט געמאַכט אַ גרויסן 
אָנזעץ ... אין דעם געפינען זיך אַ סך 
אַלמנותע, יתומישע, אָרעמע בּלוטיקע געלט, 
װאָס ער האָט אָנגעכאַפּט, אָנגעל;ען", ג. ח. 
לעװנער, דיא פֿאַלשע חתן כּלה, װילנע 1897 


|,איז אױיסגעבּרענגט געװאָרן בֿיז צום העמד, 


האָט איבּעראַל אָנגעכאַפּט און נישט אָפּגעגעבּן", 
ז. מוירער, זײַ נישט קיין װאוילער יונג |, 
טאַרנאָוו 1925. ,. . . פֿאַר אָט דעם אַלעם ועסן, 
שלאָפֿןן װעט ער צאָלן ניט מיט די גמילות- 
יחסדימדיקע 25ער װאָס ער האָט ... אָנגע- 
! כאַפּטי, נאָר מיט די קופּאָנעס", בּערג, יוֹסף 
שורי. 

9. אָפּשטעלן, פֿאַרהאַלטן עמעצן כּדי צו 
דערגיין, אויסגעפינען עפּעס. גאון עס װעט 
קומען א צײַט, ווען זיבּן װעבּער װעלן אִי איין 
ברויטגעבער און בּעטן זיך: גיב אַרבּעט, 
גיבּ.. .*, פרץ, 'װעבּער-ליבּע'. ,אַז איר װעט 
אִי אַ כּתרילעווקער און אַ פֿרעג טאָן אים: װיפֿל 
אַשטײגער פֿאַרמאָגט.. .*, שע. 

6. דריטפּערזאָניק. װעגן אַ נאַטורידערשי- 
נונג.. פּלוצלינג אָנקומען און אַזױי װי אַרום- 
נעמען, אַרומכאַפּן עמעצן. קאונטערוועגנס האָט 
זיי אָנגעכאַפּט א זאַװערוכע". ,פֿאָרט דאָס חסידל 
צו דעם רבּין, האָט אים אָנגעכאַפּט א שלאַקס- 
רעגן; מאַכט דאָס חסידל: בּים, בֹּאָם", 8ֿל. 

4. דריטפּערזאַניק. װעגן אַן אומגליק, אַן אי 


1887 


- בּערגאַנג אע. אַרומכאַפּן. אומגעריכט זיך אויס" 


שפּרייטן. דער טיפֿוס האָט אָנגעכאַפּט אַלץ 


! בּאַראַקן. קיענעם זומער האָט די כאָלעריע אָנ" 


געכאַפּט אונדזער גאנצע געגנט". אויך פֿיג. 


,דעך חלף איז געלעגן אויף דעם האַלדז און 


די כאָלערע האָט אָנגעכאַפּט. בּײַ דעם גאָרגל", 


ממוס, די טאַקטע. 


8. דריטפּערזאַניק. װעגן אַ װײיטיק, א פֿיזי- 
שער ענדערונג. מיטאַמאָל אָנגרײַפֿן, בּאַפֿאַלן, 


אַרומנעמען. געבּורטװוייען האָבּן זי אָנגעכאַפּט, 
;אַז די פאַליקע כאַפּט אים אָן, איז א שרעק 


אויף אים אַ קוק צו טאָן". ס'האָבּן אים אָנגע- 
כאַפּט קאַנוואולסיעס. עס כאַפּט אָן אַ שווינדל, 
ס'כאַפּט אָן א דריקעניש אַרום האַרץ. ,ער האָט 
צו מיר אַזעלכע רייד גערעדט, ס'האָט מיך אָנ- 


געכאַפּט היץ און קעלט", פֿל. |אויך צום בּפן, 


;ענפֿערן זיי אים אַזעלכע װערטער, עס זאָל 


אים אִי בּײַם האַרץ...", איבּז, מדרש עשׂרת 


הדבּרות. לעמבּערג 1862. ,נאָר ואו האָט איר 
געזען אַ ייִדן בּשעת ער פאַלט, לא-עליכם, אויף 
די קריזשעס, אָדער עס כאַפּט אים נעבּעך אָן 
ציינװייטיק", ממוס, אַ סגולה.... עס האָט 


מיר פֿון פֿריער אָן .. . אָנגעכאַפּט אָן אַ זײַט 


אַ קלעמעניש, אַז איך װייס גאָרנישט װאו איך 


! בּין ערגעץ אין דער וועלט", עט, סערקעלע. ‏ צו 


אַ מיגרענע, בּשעת װען די שמערצן כאַפּן אָן, 


זאָל מען נעמען...", טאַרלער רבּי, סגולות 
ורפֿואות וו לאָדו, 1910 ,און אַז מיר כאפּט 


אָן דער הוסט, איז טאקע סכּנות-נפשות", פרץ, 
'האשה מרת חנהי : 


*אָ! בּײַם האַרצן (בּײַ דער נשמה) = דערפֿילן 


שאַרפֿע װייטיקן. ,,און דערבּײַ האָט ער מיר 


געטון אַ קניפּ אין בּעקל, אַז עס האָט מיר 


| אַזש אָנגעכאַפּט בּײַם האַרצןײ, ייל, דאָס פּוילישע 


יונגעל. קללות: ,סזאָל דיר אִי פֿאַר װאָס איך 


ווייס" (אַ. מאַמע בּײַם שעלטן אַ קינדן; פדי 


ניכפּה זאָל דיך אָ". ,סזאָל דיר אִ' ... א 


- שטעכעניש און אַ בּרעכעניש, אַ רײַסעניש י*. .אַ 


בּײַסעניש ...*; שע, פֿונעם יאַריד װ,. 
9 דריטפּערזאָניק. אַזױ װי 23 83 -- װעגן 
א געפיל, שטימונג, איבּערלעבּונג (װאָס פֿאַר- 


בּינדט זיך מיט דרויסנדיקע סימנים). עס כאַפּט 
! אָן אַ נאָגעניש, אַ בּענקעניש, אַ פֿאַרדראָס. עס 


כאַפּט אָן א רחמנות. עס כאַפּט אָן א געלעכ- 
טער, אַ היסטעריקע. עס כאַפּט אָן אַ כּעס, אַ 
משוגעת. עס כאפּט אָן א מיגל (אַן עקל, א 
שװאַכקײט, אַ חלשות). עס כאַפּט אָן א בּרעכונג 
(= א שטויס אױיסצובּרעכן) אַ נײַגער כאַפּט 
אָן. א שטאָלץ כאַפּט אָן. ,װען איך דערמאָן 
מיך, כאַפּט מיך אָן אַ שרעק, אַז מײַן געליבּ- 


| טער איז פֿון מיר אַװעק", פֿל. ,סע כאַפּט אַזש 


אָן אַ גרויל בּײַם לײַבּײ, פֿל. ,עס כאַפּט אָן א 


| מורא װען ער זאָגט די תּורה", װז, 'דער רביי 
וָייבּל ווואן. געס איז מיר עפּעס נישט גוט גע- 


װאָרן, עפּעס אַ בּענקעניש האָט מיך אָנגעכאַפּט", 


- גענאַרטע װעלט, 1815 ,װי זאָל איך מיך ניט 


דערשרעקן, װי זאָל מיך ניט אִי אַ ציטערניש 
און פלאַטערניש ווען איך װעל מוזן שטיין צום 


משפּט בּײַ דעם בּית-דין של מעלה", איין נײַע 
- שס תּחנה, פּיעטרקוב 1881. ,וי איך האָבּ אָבּער 


| מיט דער הילף פון אַ 


|| אָנבאַפן 


נאָר אָנגעהױבּן דאָס בּריװל צו לײיענען, האָט 


- מיך אַ ציטערניש אָנגעכאַפּט", יפ. ,{סהאָט 
! משהן אָנגעכאַפּט 
; גרינעם קנויל, פאַר אים געלעגן איז א שלאנג", 


אַ גרויל: געפלאָכטן אין א 


יהואָש, יויהי לְמַטה'. ,אין דער ערשטער רגע 


| כאַפּט אים אָן אַ גרויס רחמנות צום טאַטנס 


פֿאַרקרימט ., . פּנים", בּערג, בּײַם דניעפּער | 
, פֿאַרװאָס האָט אים איצט, אין דער רגע, אָנ" 
געכאַפּט די בּושה װייסט ער אַליין", פֿײַװל 
סיטאָ, אָט דאָס זײַנען מיר, קלעוו 1932, 

*עס כאַפּט אָן בּײַם האַרצן (בּײַ דער לע 


בּער) = אויך: א) האָבּן פאַרדראָס, קרענקונג; 
איבּערלעבּן זייער שטאַרק: בּ) קריגן רחמנות, 


סימפּאַטיע, מיטגעפֿיל מיט עמעצן. ,האָט עס 
דעם בּערגער זייער אָנגעכאַפּט בּײַם האַרץ און 


רער האָט זייער גרויס רחמנות געהאַט אױף 
| דעם ‏ אָרעמאַןײ, נחבּ, ימעשׂה מבּערגיר והעני. 


אִי (אַ סך) חִיות = זיך װידער פילן געזונט, 


- מוטיק נאָך א מצבֿ פֿון דערשלאָגנקײט. 


| 10, דריטפּערזאַניק. פּלוצלונג בּאַגערן עפּעס; 


קריגן שטאַרקן פֿאַרלאַנג צו עפעס. עס כאַפּט 


אָן אַן אַפּעטיט (אַ יצר-הרע, אַ חשק). עס כאַפּט 


אָן א פיבּער צו זוכן גאָלד. ,איך האָבּ אים גֹצָ* . 
- פירט צו אַן אַנדערע כּלה, צו נאָך אַ כּלה, בּיז 


ס'האָט אים אָנגעכאַפּט א בּרען, אַ האַרץיצופּע- 


. ניש", ש. עללענדמאַנן, יחיאל שדכן, אָרט? יאָר? 
- ;תּיכף װי ער האָט געגעסן דעם עפּל, איז ער 


אַנידערגעפֿאַלן און עס האָט אים אָנגעכאַפּט א 


-שלאָף", נחבּ, ימעשׂה מאַבֿידת בֹּת מלך, 


| 11. אױפּכאַפּן, פלינק תּופֿס זײַן; פֿונאַנדער" 
קלײַבּן זיך. זיך בּאַלד אָריענטירן. פאַרשטיין, 


,ער האָט א שאַרפֿן קאָפּ, ער האָט בּאַלד אַלץ 


אָנגעכאַפּט װאָס דער לערער האָט גערעדט"". 
,די חז"ל זאָגן: 'תּפֿשׂת מרובה לא תּפֿשׂת. 
תּפשׂת מועט תּפשׂת'. אַז מיכאפט אָן צו פֿיל איז 
ניט מעגלעך, אָבּער אַז מיכאַפּט אָן א ביסל 


| איז מעגלעך", סשי װ, 13. .... און װײַל עס 


איז יאָ אַזױ, װאַרום זאָל דער מענטש ניט אַ' 
דעם היפּך דערפון", ר' משה בּרי' נתן נטע, 


איבּז, שבט מוסר, סודלקאָװ 1833. ;ער האָט 
| נאָך אַלץ דעם פֿאָדעם פֿון זײַנע געדאַנקען אַ' 


נישט געקענט", בּערג, נאָך אַלעמען. *אַי דעם 
אָקס בּײַ (פאַר) די הערנער = אויך: א) דערגיין 
צום צִיקר פון א קאָמפּליצירטן ענין: בּ) אַרױס- 


שטעלן דאָס עיקרדיקע. 


2, אַרױסבּרענגען אַ פּלוצעמדיקן געדאַנק 


. פֿאַרגלײַך, אַ משל, אַן 
אָנװײַז אויף א פאקט אא. אִי א מעשׂה = איבּער- 


געבּן א מעשֶׂה װי א ראַיה צו עפּעס. אי אַ פּסוק= 


בּרענגען אַ פּסוק װי א בּאַװײַז. אַ' אַ משל = 
געבּן אַ משל. ,אי װאָס ער זאָגט: רוצה אָדם 
בּקבֿ שלו מתּשעה קבין של חבֿירו --- דאָס איז 


(נישט קיין דװקא, װי דען (גוזמא בּעלמֹא) 
ר' כּהנא כאַפּט נאָר אָן אַ גוזמאי", שהמ, לד/ג, 


,לאָמיר אַי, אַשטײגער, אַזעלכע, עפּעס פֿון אַזאַ 


אַרט: מאָל דיר,.. .*, ממוס, קליאַטשע. ,,.. לאָי 
מיר אי למשל, עס גייט א רעגן, אָדער שניי. 
-איז דאָס ניט קיין קונץ?ײ, חי"ה זעלדעס, װינ- 


טער אַבּענדען, װאַרשע תּרנ"ח. ,און איז גע 
ווען -- כאַפּט אײַך אָן -- אַן עושר גדול", נאַד. 





אָנכאַפּן זיך 


18. אויף גיך בּאַמערקן, דערזען. גיך אױיפֿ- 

כאַפּן מיטן בּליק, ,, איך האָבּ אַ שופלאָד אויפֿ- 

געעפנט און געשאַרט, האָט אָנגעכאַפּט מײַן 
אויג אַ בּרוין פאַרדאַרט פּאַפּיר", יהואָש, דער 
- סוף פון ליך, - 

| 14, אוטו. אָננעמען זיך; אָנרײַסן. וערן פֿאַר- 

| שפּרײיט. די מעלאָדיע, די מאָדע האָט אָנגעכאַפּט, 

אָנכאַפּן זיך -- -+ דפֿו. 1. צו די בּבּ 21; 
זיך אִי פֿאַר אַ שטריק. זיך אִי פֿאַר (אָן) דעם 
רעטונג בּייגל. עאַ גוטן פּורים אויף אַלע פֿיר 
זײַטן, דער זיידע איז געקומען מיט דער בּאָבּען 
צו רײַטן; האָט זיך די בּאָבּע דערשראַקן און 
האָט זיך אָנגעכאַפּט אָן פֿלאָקן", פל. קאַז דער 
פּאָליאַק קלערט, כאַפּט ער זיך אָן בּײַ די װאָנ- 
צעס; אַז דער רוס קלערט, כאַפּט ער זיך אָן 
בּײַ דער טשופּרינע: אַז דער ייִד קלערט האַלט 
יער די הענט פון הינטן", שװ. ,איך וויל עפּעס 
| אָנטאַפּן, אין װאָס עפּעס זיך אִי, נאָר איך פֿיל 
אָבּער ניט קיין הענט (אוןְן קיין פֿיס", ממוס, 
קליאַטשע. ,די שיף צעפאַלט אויף שטיקער... 
איך האָבּ מיך אָן א בּאַלקן אָנגעכאַפּטײ, איין 
שיינע מעשׂה {צענטורע װענטורע), זשיטאָמיר 
.1862 ,, . . כאַפּט זיך אָן אין א עץיחיים פֿון 
א ספֿריתּורה און שרײַט: שׂישׂו ושׂמחו בּשׂמחת" 
תּורה", לדבּ, ג"י 1957, 

2. אין אַ. צאָל אידיאָמאַטישע אויסדרוקן. *אָי 
זיך אָן (פאַר) אַ שטרוי := װען מע זעט ניט 
קיין אויסוועג, זיך פּרוּװן טרייסטן, זיך װעלן 
ראַטעװען (מיט עפּעס װאָס איז ניט רעאַל) 
;אַז מע טרענקט (טרינקט) זיך, כאַפּט מען זיך 
אָן אָן אַ שטרוי", שװ. אפון נויט כאַפּט מען 
זיך אָן אָן א הייסן אײַזן", שװ. אִי זיך אָן א 
הייסן שטיין --- דז. *אָי זיך װי פאַר אַ הייסן 
קוילעטש -- זז. ,אַז מע טרענקט זיך כאַפּט 
מען זיך אָן אָן א בּריטװוע", שװ. 

*אָי זיך מיט בּיידע הענט (און פֿיס) = מיט 
צופרידנקייט, ענטוזיאַזם צושטימען צו עפּעס; 
אָן װאַקלענישן מסכּים זײַן; אויף גיך אײַנגיין 
אויף עפּעס. ,... האָט זי זיך אָנגעכאַפּט אָן 
דעם שידוך מיט בּיידע הענט", יפ. ;האָט זיך 
אָנגעכאַפּט פֿאַרן שידוך מיט די פֿיס און מיט 

| די הענט", יעקבֿ טער, דער פראַצענטניק..,, 
נ"י 1901. (דורכלאָזנדיק 'די הענט'), ,האָט זי 
פון גרויס פאַרצװײפֿלונג זיך אָנגעכאַפּט אָן 
א נײַעם מאָדנעם פּלאַן", י. ל. מאַלאַמוטה, דאָס 
נײַע לעבּען, מערץ 1913. *זיך אִי אין עמעצן = 

| זוכן הילף, האָפֿן אויף הילף בּײַ (פֿון) עמעצן, 
;הערשעלע האָט זיך אָנגעכאַפּט אין דעם 
װינטשפֿינגערל מיט |אַלע זײַנע געדאַנקען", 
ממוס. 

*אַי זיך אין אַ (דער) געלעננהייט = אויסניצן 

| דעם ריכטיקן מאָמענט, ניט אָפּלײגן אויף שפּץ- 
טער. זיך אַי אָן דעם סקאַנדאַל און אים אויס" 

- ניצן בּײַ די װאַלן. פװי זי האָט אים געזאָגט 
די פֿײַנע בּשׂורה, אַז זי איז שוין למזל איבּער- 
געקומען |זיך געשמדטן, האָט ער זיך אין דעם 
אָנגעכאַפּט מיט פֿאַרגעניגן", יפֿאָל, 1882, 
יא 32, ,מילא אַז איך האָבּ דערהערט אַזא גע- 
שעפט, האָבּ איך זיך דאָך אָנגעכאַפּט -- װי 
- מע זאָגט --- װי אין הייסע פֿאַרפֿלײ, י. ז. פוטער- 


1068 


מאַן, דער אריסטאַקראַטישער צדיק +.., װאַרש? 


 ,1889 | 


| *אָי זיך בּײַם (פֿאַרן) קאָפּ= = אויך; א) זײַן 
אױפֿגעבּראַכט, שטאַרק אויפגערעגט; ב) נשתּו" 
מם װערן. ?הערט א מעשׂה, װעט איר זיך אִי בּײַם 
קאָפּײ, קמ, 1868, טא 22. ;ער האָט זיך אָנגעכאַפּט 
בּײַַם קאָפּ, געבּליצט מיט זײַנע צאָרנדיקע אויגן, 


געהילכט און געשריגן", ממוס, מסעות. ;די 


מאַמע האָט זיך אָנגעכאַפּט פֿאַרן קאָפּ... זי 
האָט געזאָגט, אַז חיים האָט איר פֿאַרשװאַרצט 
דאָס לעבֹּןי, אפֿרים קאַגאַנאָוסקי, 'די מומע 
הדס'. זיך אִי בּײַם ה א ר צ ן = אויך: איבּער- 
לעבּן, דערפֿילן מיטאַמאָל עגמתינפֿש, גײַסטיקן 
װייטיק. דערװויסן זיך די געשיכטע מיטן אייגע- 
נעם זון און זיך אַי בּײַם האַרצן. אָבּער געוויינ- 


לעך --- װעגן א פֿיזישן װײיטיק: זיך אִי בּײַם 
; האַרצן (אין דער לינקער זײַט בּרוסט) בּײַ יעדן 


שטאָך. אַלעמאָל כאַפּט ער זיך אָן מיט דער 


רעכטער האַנט אין דער לינקער זײַט! עס גיט 
אים אַלעמאָל דאָרט א שטאָך"ו - פרץ, דער 
משולח", | 


9. אָנהײבּן בּרענען. אָנצינדן זיך, אױפֿפֿלאַ- 
מען. .מע מעג איבּערדעקן אַ לעכט מיט אַן 
ערדן שיסל כּדי דאָס פײַער פֿון דער לעכט 


זאָל זיך ניט אִי אין בּאַלקן", תּקוני שבּת, 


אוסטרהאָ 1818., , בּעוונותינו הרבּים, ... פאַר 
די זינד אונדזערע האָט זיך אָנגעכאַפּט די 
סאַזשע אין קוימען", ממוס, עשׂרפֿים'. ,דעם 
רבס הויז האָט זיך אויך אָנגעכאַפּט און האָט 
אָנגעהױבּן צו פלאַקערן װי א טרוקענע שװע- 


. בּעלע", בּלעטער, פא 29, "זיך אִי װי א שװע- 


בּעלע = אויך: וערן אָנגעצונדןי, װערן רויט 


פֿאַר כּעס. שטאַרק רעאגירן בּײַם אױפֿרעגן 


זיך. דאָס פֿײַער האָט זיך אָנגעכאַפּט = איר. אַ 
פֿאַלשער אַלאַרעם, - 


4 זיך שטאַרק בּאַמיען, זיך אָנשטרענגען, 


| אָנטשעפּען זיך אין יעדער געלעגנהייט װאָס 


קומט אונטער (װאָס מאַכט זיך)), ,די גאַנצע 
צײַט בּין איך געזעסן אָן א שטאַך אַרבּעט... 
געגאַנגען פּשוט װי אָן אַ קאָפּ, קלער הײַנט, 
קלער מאָרגן, עס איז ניטאָ אָן װאָס זיך אָנצו- 
כאַפּן", י. ד. פּוטערמאַן, דער אַריסטאָקראַטישער 
צדיק. . ., װאַרשע 1889, ,געזעסן בּיז פופצן 
יאָר נאָך דער חתונה אויף קעסט, געהאַט דרי 
פערטל טוץ קינדער, אָנגעכאַפּט זיך אָן כֹּל- 
המיני געשעפֿטן", א. בּערגמאַן. דאָס פּוילישע 
שטעטיל, װאַרשע 1926, 

9. בּכלל זיך צוטשעפּען, זיך אָנהענגען אין 
דעם װאָס עמעצער האָט (אַרױס)געזאָגט (אָדער 
געטאָן). זיך אַ' אָן אַ װאָ רט. מדי שׂונאים 


האָבּן נישט געהאַט זיך אָן װאָס אָנצוכאַפּן אין 


מײַנע װערטער", איבּז, ספורי נפֿלאות, לבֿובֿ 
0, ,דער פּרעזעס האָט ניט מער בּאַדאַרפֿט, 


נאָר ער זאָל האָבּן אָן װאָס זיך אָנצוכאַפּן", אַ 


גאַנץ נײַאי שיינע מעשׂה פון איין דאָרפּס בֹּעֲלֵי 
פֿער, לעמבּערג 1875 ,זי פלעגט אָן זײַנע װער- 


| טער זיך אָי, װי איינער װאָס טרינקט זיך", אַר, 
- 'די לעצטע האָפֿנונג! זיך אִי אָן אַן עצה. 


-6. אויף גיך זיך אָנרופֿן, זיך אָפּרופֿן. נאָך 
דער חתונה פאָרן אַלע חסידישע קינדער צום 


אָנכוכען 


רבּין, /און דאָ, אז ער פֿאָרט האָט ער: געמיינט, 
| װעל איך מיך אַבּאַלד אָי: טאַטע. איך װיל אויך 
| פאָרן", יק. .--- נו, נו, מהיכא-יתּיתי! --- האָט 
זיך רי חיים אָנגעכאַפּט --- :אַן אָרעמער גוי 
טאַקע,. א רחמנות", אַר, יפֿאַרשפּעטיקט". 

-ונג -- ,דאָס אָיס-בּאַװועגונג קומט בּײַ אים 
נִדעם קינדן פֿאָר שוין ניט דורך אָנטאַפּן . . . נאָר 
-מיט דער הילף פון דעם חוש הראיה", י. כעזין 
{דר' ישׂראל רובּיןן, פֿון כעזילעס טאָגבּוך, װאַר" 

שט 1923. -עכץ. עעניש -- ,די פֿאַר- 

שווערונג איז. געוען א מין ... אִי אין אַ 

ישטיקל אינטערעס", מוּק, מײַנע בּאַגעגענ-שן 
אָנכאַפּער -- דער, יס. װנ יי קע, סס 

-1, װער עס כאַפּט אָן עפעס מיט די הענט. דער 
בּאַלעם-אָי אין (פון) דער פֿוטבּאָל- און בּייזבּאָל- 

מאַנשאַפֿט. דער אִי אין צירק. 2. װער עס 

בּאָרגט (לײַט) אָן געלט פֿון אַ צאָל און גיט ניט 

אָפּ. אַרײַנכאַפּער. אָנזעצער, ניט-קראַנטער, ניט- 

ערלעכער בּעל:חוב. איענער קרח װאָס אַמאָל, 

דער רײַכער, דער רעדלפֿירער, דער אַי װאָס האָט 

זיך געשטופּט צו דער כּהונה:-- דער קרח איז 

דאָ נאָך הײַנט אויך", ממוס, 'די אַלטע מצשׂהי, 

9. װער עס בּאַפֿאַלט, גרײַפֿט אָן, פֿאַלט אָן; 
װוער עס װארפט זיך שלאָגן, עס אע. שלע- 
גער. ,ראַבּטשיק איז געװען אַ הוט ... אַ 
שטילער, נישט קיין א"ז 'שע, מעשיות פֿאַר 
יוְד' קינדער |, 

4 װער עס זידלט. ווער עס טשעפּעט זיך צו 
צו עמעצן. בּעל-מחלוקת.-,פֿע, -איך בּין געװוען 
אַ ..: פלוידערזאק ... אַ דכילות-טרײַבּער, 
אַ בּילבּול-מאַכער, אַן אִי מֿיט דעם מויל און 
מיט דער פּען", ממוס, קליאַטשע. 0. קפּדן 

װער עס זוכט, כאַפּט ביי. ויענעָם. טעותן. 
דעריי, | | 
אָגכאַפּעריש -- אַדי. װאָס איז װי בּײַ (כאַי 

ראַקטעריסטיש פֿאַר) אַן אָנכאַפּער, אע גענגע- 

לעך. -קייט, 
אָנכאַראַקטערדיק -- ר = װאָס איז אָן 

(האָט ניט קיין) פֿעסטן כאַראַקטער; װאָס איז 

אָן שטאַרקן וילן. אַן אֶיער לעמעשקע. 

-דיקייט, | - 
אָנכאָרכלען -- טרװ. -כל אָן -ר געכאָרכלט, 
ימיט אַ כאָרכלדיק, כריפּעדיק קול עפּעס זאָגן, 

אויסדריקן. אִי א פּאָר װערטער און אַװעקפֿאַן 

וי א געקוילעטער. -עניש, 
אָנכװאַלישן -- דזוו אױסכװאַליען -, 0, 

צעכװאַליען. ,די מאָטאָר -שיפֿל האָט אָנגעכװאַ 

ליעט די אָזערע". 
אַנכװאַשטשען -- טרו. -שטשע אָן, גע 

כװאַָשטשעט. גוט אָנשמײַסן מיט אַ בּײַטש, 
רוט, בּעזעמל אע. אִי אַ הינטן מע זאָל האָבּן 

צו געדענקען. אִי די. פּלײצעס אין בּאָד. אִי דאָס 

בּידנע פערדל. 
אָנכױכען -- טרוו. יכע א --יגעכויכעט. מיט 

גלאַטע ריידעלעך אָפּנאַרן עמעצן (בּײַם פֿאַר- 
- קױפֿן עפּעס), אָגשװינדלען א די פּראָװוינצער 

. קונים, 
אָנכוכען -- טרו 8 אוטװ -כע אָן. ---געכוכעט, 

9 -;כוקען. עזגאעאגם :17 וו 





אָנכוכען זיך 


: אָנהױכן, בּו.. אַרױסלאָזן (הייסן) אָטעם און א 
בּלאָז טאָן, א הויף טאָן. אִ' (אויף) די קאלטע 
פֿינגער. אִי אויף די פֿאַרפראַרענע פענצטער. 
אי אויף די בּרילן און זיי אויסװישן. ;ער 

כוקעט אָן אַ.טאַפֿליע און דורכן אָפּגעגאַנגענעם 
רעדעלע נעמט ער אײַנקוקן אין גאַס", אי. קיפּי 
ניס איבּז, ק. גאָרבּונאָ, דאָס אײַז גייט, קלעװ 
0 . - יי 

אָנכוכען זיך -- אוטו. -כע זיך אָן, זיך -'געי 
כוכעט. 22 ? אָנטאָן אויף זיך אַ סך קליידער. 
אָנפּעלצן זיך, אִי. זיך מיט יאַקעס און שאַלן 
און זיך צוקילן. 

אָנכוליגאַנעװען -- אוטו. -נעווע אָן, *'(גע) 
כוליגאנעװעט. א לענגערע צײַט כוליגאנע- 
! װען;: אָנבּויאַנעװען (-+). אָנבּושעװען (-+) 
ווערן וילד און אָנטאָן, אָנמאַכן שאָדן. זיך 
אַרײַנרײַסן אין א פֿרעמדער שטובּ און א" 
אויך מיט זיך. 

אַנכיטרעװשן -- טרו. -עװע אָן, --געכיט- 
רעװעט. אָנשװוינדלען, אױסנאַרן, אַרױסקריגן 

עפּעס מיט כיטרע ריידעלעך, מיט אָפּנאַרערישע 
קאָמבּינאַציעס. אִי א גאַנץ פֿײַנע אַפּותּיקי 

אָנכלאָבּוטשען -- טרו. -טשע אָן, -- געכלאָי 
בּוטשעט. אַרױפֿטאָן, אַרױפֿלײגן, איבּערצלען 
אױפֿן (איבּערן) קאָפּ א שװער, גרויס היטל, 
עס זאָל ליגן אומגעלומפּערט. אִי אַ פּאַפּאַכע 
בּיז איבּער די אויגן. ,ציט אַרײַן דעם קאָפּ 
אין די אַקסלען; כלאָבּוטשעט אָן דאָס היטל 

אױפֿן קאָפּי, ש. בּרעגמאַן, ניאָמקע שװאַרצ, 
ק;עװ. 1935, - | 0 | 

אָנכלאַמען -- דזו אסכלאַמען -+, 260 


אָנכלאָפּאָטשען. -- -טשע אָן -י געכלאָפאָ 
טשעט. 89: --כלאַפּאָטשען. אוו -- 
א לענגערע צײַט כלאָפּאָטשען, זיך משתּדל זײַן. 
אַרומלױפֿן איבּער פאַרשיידענע אַמטן און װעלן 
יעפּעס פּועלן. אינטערווענירן. טרוֹ -- מטריח 
זײַן עמעצן. ,מע כלאָפּאָטשעט מיך אָן, מע 
לאָזט מיך ניט רוען", רייד (פּאָ). אויך מיט 
זיך. בי | | 
אָנכליאַבּען --- טרח. -בּע אָן, -יגעכליאָבּעט. 
(אומאיידל) געבּן אַ סך צו עסן, צו טרינקען. 
| אִי דעם יאָט װי מע פּאָיעט אָן א פֿערד. געוייג- 
'לעך מיט זיך -- זיך אִי מיט א שיסל 
בּאָרשטש, דזו אָנכלניאָפּטשען זיך, אָנזשליאַ- 
קען זיך. אִי זיך מיט א גאַנצן סאַמאָװאַרל טיי. 
אָנכליאַ(י)ען -- דזו אָנכליאָבּען. געויינלעך 
מיט ויך -- ,...אַ פרישע סעודה, די געסט 
זאָלן זיך קאָנען אָנפֿרעסן און אָיי, ראַשקין, די 
מענטשן פֿון גאָדלבּאַזשיץ. | | 
אָנכל(י)אָפּטשען -- טרו. -טשע אָן, *-'גע- 
כל(יאָפּטשעט: - אָנפֿילן, אָנפּאַקן דעם מאָגן 
| מיט א פֿליסיקער שפּײַז, מיט זופּ (יפּאָכליאָבּ- 
קע'). ,מײַן עצה: גיט אים װערעמקרויט. 
כליאָפּטשעט אים ניט אָן פֿאַרן שלאָף מיט די 
װאַסערדיקע לאָקשן", ח. פעט, איק, 1960 ווש 29, 
מיט זיך -- ;איז דער קרופּניק אַ בּיסל 
שיטערער, אָט אַבּי זיך אָנגעכלאָפּטשעט און 
| אָנגעגעאָסן דעם בּויך", מ. א. שאַצקעס, יוד' 
פֿאָלקסבּיבּליאַטעק, 1888, שא 1, . 


1589 


אַנכליאַפּען -- -פע אָן, --געכליאַפּעט. פ8: 
| = כליאָפּען, אוטח -- 1. אַ לענגערע צײַט 
אָנגיסן, . אָנרעגענען װי מיט צעבּערס. ס'האָט 
אָנגעכליאַפּעט, אַז מע קען ניט דורכגיין די גאַס, 
| 2, אָנבּלאָטיקן, אָנבּרודיקן, פֿאַרגיסן, אָנשפּריצן 
בּײִַם װאַשן, מאָלן אָדער (אויס)קלעפּן עפּעס. 
מאָלן די שטובּ און אִי איבּער דער גאַנצער 
פּאָדלאָגע. אִי װי אין אַן חזירישטאַל. טרו -- 
1. דערלאַנגען קלעפּ. אָנפּאַטשן. אָנפֿראַסקען. 
עווען דו װאָלסט מיר דערציילט, אַז דו האָסט 
אים אַליין, דֶעם בּאַלעבּאָס אָנגעכליאָפּעט, דאָס 
װאָלט איך פֿאַרשטאַנען!", יר, צוק, נאָװ' 1936, 
2. איר. אָנשרײַבּן עפּעס אומקלאָר, שלעכט און 
אויף גיך. אִי אַ בריוו מיט קאָטשערעס און 
לאָפּעטעס, 

אַנכליושקען -- טרוו. -קע אָן, --געכליושקעט, 
1. גוט אָנפּאַטשן, אױספּאַטשן עמעצן די בּאַקן, 
2 אָנגיסן, פֿאַרגיסן מיט א כליושק. אִי װאַסער 
איבּער דער גאַנצער פּאָדלאָגע, 
אַנכליעשטשען -- דזוו אויסכליעשטשען -+, 
0, | 

אָנכליפּען -- אקוזח. -פע אָן. -'געכליפּעט. 
א לענגערע צײַט כליפּען, שטאַרק װיינען. אִי 
- אַלעמען דעם קאָפּ. אָי און זיך בּאַרואיקן. מיט 
זיך -- אִי זיך רויטע אויגן, 

אָנכמאַליען -- טרו. -ליע אָן, -"געכמאַליעט. 
גוט אָנפּאַטשן עמעצן. דערלאַנגען שטאַרקע 
קלעפּ, כמאַליעס. אָי די פּיסקעס און מאַכן 
בּלויע סיניאַקעס, 

א נכמאַ'רעדיק -- אדי. װאָס איז אָן (האָט 
ניט קיין) כמאַרעס; װאָס איז ניט פֿאַרצויגן מיט 
כמאַרעס. אָנװאָלקנדיק. אָיע טעג. איער הימל, - 


אָנכמאַרען -- אוטוו 6 טרװ. -רע אָן, -'געי 
כמאַרעט. 1. אָנװאָלקענען. בּאַדעקן, איבּער- 
צוען מיט כמאַרעס, שװערע, שװאַרצע װאָלקנס, 

| געקומען א װינט און אָנגעכמאַרעט דעם הימל, 
2. אָנפֿינצטערן. דערפֿירן מע זאָל װערן בּרוֹגז, 
אומצופרידן. אָנװאַרפֿן זאָרג, טרויער אויף 
עמעצן. אִי דאָס פּנים. ,װען ניט די געװיסע 
וורעמענע פּראַװילעס! װאָס דער מיניסטער... 
האָט אָנגעכמאַרעט אויף די ייִדן", שע, פֿונים 
יאַריד וו. אָפֿט מיט זיך -- דער הימל (װזײַן 
פּנים) האָט זיך אָנגעכמאַרעט, 

אַנכמורען -- דזוו אָנכמאַרען -+. מאַכן כמור- 
נע. ,דער לערער האָט אָנגעכמורעט. די בּרֹצי 
מען און פֿאַרבּיסן אַ ליפ", פֿײװל סיטאָ, אָט 
דאָס זײַנען מיר, קִיִעוו 1932 מיט זיך. 


אַנכערעט ווערן -- נײטדאָל. װער אַנכערעט, 
בּין --כערעט געװאָרן ואַנשטאָט: אַנטכע- 
ירעט".. } בּעס. (אומאיידל) אַנטשלאָפֿן װערן. 
דער ערל איז אַ' געװאָרן. אויך: אַנ(ט)- 
רעכעט וװוערן, אַנטרעכען. - 


אַנכראַפּען -- אוטו. -פּע אָן,. -געכראָפּעט, 
כראַפּען אַ סך. ,װיפֿל מע האָט דאָ אָנגעכּראָ- 
פּעט. אויף די בּענק און אויף דער פּאָדלאָגץ". 
אִי און ניט לאָזן שלאָפֿן. 

אָנכראַקען -- טרו 8 אוטװ -קע אָן, -- געכרא- 
קעט. (אומאיידל), ‏ 1. אַ לענגערע צײַט, אָן 


אָנְלאָד 


| אויפהער (ארויס)שפּײַען מיט ליחות. פֿאַר 
שפּײַען אַלץ ארום זיך. אִי אויף דער פּאָדלאָגע. 
;... װער. האָט דאָ אַזױ אָנגעכראקעט אױפֿן 
מֹּאָל?", בּערג, בּײַם דניעפער װו. 2, אָנשפּײַען 


. אָפּשפּײַען עמעצן. אִי אַ פֿולן פּנים. ,זאָגט אַ 


ייִדן, אַז משה רבּינו איז ניט געװען אויפן 
הימל, נו, נו, דאָ װעט ער אײַך אִי אין די 

| אויגןי, דער יודי פֿאַר פּסח, װאַרשע 1881. ;זי 
האָט אים אָנגעכראַקעט פולע אויגן", אי. קיפּניס 
איבּז, א. האָלאָװקאַ, פּראָלאָג, קלעוו 1935. + 


אָנלאַ בּוט(עווע)ן -- אוטו. -סעװע) אָן 
-ריגעלאָבּוס(עװע)ט. א סך, א לענגערע צײַט 
זײַן (זיך אױיפֿפֿירן װי) אַ לאָבּוס, א גאָרנישט, 
אַ ליידיקגייער, אַ װוילדער. אָפֿט מיט זיך -- 
;זיך גענוג אָנגעלאָבּוסט, צײַט צו װעהך. א 
מענטש", 

אָנלאָכּן זיך -- אוטו. לאָבּ זיך אָן, זיך -'גע- 
לאָבּט. אָנקװיקן זיך מיט עפּעס װאָס איז 
געשמאַק. אי זיך מיט לעקעך און בּראַנפן . - 


אָנלאַבּערן -- טרוו. -ער אָן, ---געלאַבּערט. 8: 
-לאַבּרעווען. אָנגנבֿענען. גיין איבּער די 
קראָמען און אִי װאָס עס לאָזט זיך. 

אָנלאָגל -- דער, -ען. אַקט פֿון אָנלאָגלעןף 
;איך רייד דאָ װעגן דעם אִי פון זײַנֶע לידער 

- מיט ייִדיש-ליבּשאַפֿט", יג, איק, 1955 - 


אָנלאַנלען -- טרו. לאָגל אָן, --געלאָגלט. 
- אָנגיסן אין לאָגל; אָנשעפּן מיט א לאָגל. אָנ 
פֿילן װי אַ לאָגל. ,װערט אָנגעלאָגלט מיט 
תּפֿילהײ, דער לעבּעדיקער, פֿאַש, 1952וע4, 
:- געװויינלעך מיט זיך -- קומען אין דער גרויס. 
שטאָט און זיך א מיט נײַצ איבּערלעבּונגען. 


אַנלאַגע, אָנלאַגע. -- די, "גן, דטשמ. נר. 

= נייגונג, נטיה. קאין +.. |אימן זײַנען דאָ אַיגן א 
גוטער מענטש צו װערן", מ. מ. אױזערקיס, 
דער פּריװאַטלעהרער שו, דראָהאָביטש 1898, 

,פֿונדעסטוועגן דאַרף מען דערצו וְצו אַן אָפּאָ 
פּלעקציען האָבֿן אַן אַי אַ נייגונג", פֿגעז, !; ווילנע 
1925, טא 4. 


אָנלאַגערן -- טרה. ער א -- געלאַגערט, 
1 אָנזאַמלען אויף לאַגער. אַװעקלײיגן אויף 
שפּעטער. ;תּבואה לאַגערט מֶען אָן אין א 
שפּײַכלער". 2 אָנגרײטן צו פֿיל, מער װי 
נייטיק. ,דער סוחר האָט אָנגעלאַגערט פּאַליצעס 
מיט סחורה פֿאַר אַ הײַפֿעלע קונים". מיט 
זיך -- ,װאָס האָט זיך בּמשך פֿון יאָרן אָני 
געקליבּן און אָנגעלאַגערט אין קאָפּײ, .ל. חיין, 
פּב. ‏ זנג. -עניש. 


אָנלאָר -- דער, ז. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פֿון אָנלאָדן. אִי פֿון בּיקס. עאויף װאָגנס אִי -- 
שפֿע פונעם לאנד", אפֿא, לױיטער איז.. . קװאַל, 
;אין זײַן קינדערידערציילונג ... האָט עֶר 
אדאנק דעם קינסטלעריש-עמאָציאַנעלן א" +.. 
דערגרייכט א הויכע מדרגה", מ. נאַטיש, יובּל אי 
1. אָרלאָך -- לאָך אין אייבּערשטן טייל 
פֿון װאַגראַנקע אַרײַנצושיטן אײַזנאַוץ. + א" 
מאָס -- מאַקסימאַלער אַ'. איעדע שפּרונזינע 
האָט זיך איר אַימ' װאָס װיבּאַלד. מע שפּרײַזט 
זי אַריבּער װערט די שפּרונזינע צעצויגן", יאַי 





אָנלאָדונג 


כינסאָן,. טערמינאַלאָגיע . 
קיעוו 1926, 

אָנלאָדונג -- די, -ען. פּראָצעס אָדער רעזול 

| טאַט פון אָנלאָדן. א פולע אִי. פֿורן (װאַגאָנען) 
מיט שװערע אֶיען. פּאָזיטיוע (נעגאַטיװע) עלעק- 
טרישע אַי. אַן עמאַציאָנעלע אִי. ,מע מאַכט די 
לעצטע אֶיען, מע גיט די לעצטע בּאַפֿעלן", דא, 
פֿון בּערלין בּיז סאַן פֿראַנציסקאַ, װאַרשע 1930, 
,די לעדער-אינדוסטריע אַרבּעט ... ניט מיט 
דער פולער אַײ, די גאַרבּער שטימע, מאָסקװע 
4, פא 372, ,,אויף זײַנע פּלייצעס ליגט אַזא 
וויכטיקע אַיי, בּ. מעדרעש, אױיף דער אַכטער 
דיסטאַנציע, מינסק 1932, , די היסטאָרישע אָיען 
רײַסן אויף בּײַ אַלע בּאַדינגונגען", מ. צאַנין, די 
דעקאַדענץ פון אַ משיח, תּ"אָ 1967, 


. אויף נאַטורװיסן, 


אָנלאָדן { -- טרו. לאָד אָן, -געלאָרן. : 16 1 
60. /. אָנלײגן, אַרױפֿלײגן פראַכט, 
משׂא. אִי אַ װאָגן, א װאַגאָן. אָי א קעמל. אִי אַן 
אייזל. ,דיא דאָזיג זאַך ... דאז ער זעלבּשׂט 
טרוג ... בּעֲשׂר שטיל עז אים אן צו לאדן... 
אויף איין פּפֿערט", ספֿר משלים וו, פֿפֿדמ 1686, 
נג/ב. ,און איטלעכער פֿון זיי האָט פיל בּהמות 
װאָס ער בּאַדאַרף... אָ, כּלומר אַרױפֿלײגן 
די משׂא אויף זיי", חה, בּ, רכו. ,האָבּן זי 
אָנגעלאָדן גאָר די שיף מיט גאָלד און אבֿנים 
טובות", נחבּ, ימעשׂה ממלך וקיסר', 


2. אָנפֿילן בּיז א מאַקסימום. אינגאַנצן פֿול 


מאַכן. ,פֿון א האַלבּער װעלט האָט איר גע- 
רויבּט ... און מיט דעם רויבּ די שפּײַכלערס 
פֿולע אָנגעלאָדן", מל, אױפֿן חורבּן האַמבּורגי, 
9. אַרױפֿלײגן פֿליכטן, אַחריות, אַ גײַסטיקע 
לאַסט. ;אַי אויף זיך אַ משׂא ייִדישקייט און 
אַראָפּװאַרפפן עס דערנאָך פֿון זיך", ממוס, א 
גרויע האָר', , לאָד אָן אויף די יונגע פּלייצעס 
די לאַסט פֿון ירושה . . . פֿון סיני בּיז הײַנטיקן 
טאָגײ, ייש. 

4 אָנפֿילן געווער מיט קוילן. צוגרייטן צום 
שיסן. אִי אַ בּיקס. אי אַ רעװאָלװער, אַ' א 
קאַנאָן. ;אַז מע לאָדט ניט אָן -- שיסט עס 
ניט", שחװ. פֿיג. ,דאָס װאָרט מיט אַנגסט און 
פֿרײד װאָס שװערער אָנצולאָדן". האַל, מײַן 
אוצר, מאָסקװצ 1966, 

ס. געבּן אַ סך, אין אַ גרויסער מאָס. ,אן 
צו לאדן פון אַלים גוטן צו דײַן קנעכט אונ 
דינשט", מחזור ר"ה וו"כ, הומבּורג 1721, 
קצט/א. , געלױיבּט און געדאנקט איז גאָט טאָג- 
טעגלעך. עֶר לאָדט אונדז אָן מיט הילף מער 
װי מעגלעך", ממוס, זמירות. ,און דײַן גאָט 
האָט דיך אויסגעלייזט און ער האָט דיך אָנגע- 
לאָדן מיט בּיזת מצרים און מיט בּיזת הים", 
חעט, דברים, טו, 15, 

0. צוגרייטן צו אַ ספּעציעלער פֿונקציע. אָני 
פילן מיט פּאַטענץ, מיט ענערגיע. ,דאָס אין 
דײַן נשמה װאָס איך האָבּ זי אין דיר געטאָן 
אִי װעגן דײַן טובה", ספֿר ישרי לב, װילנא 
והורדנא 1819, כא/א. אִי מיט עלעקטרע. 

4 אַרײַנבּרענגען אין צושטאַנד פֿון כּעס, 
פון פֿאַראיבּל. ,װער האָט דיך אָנגעלאָדן, װער?". 
,זי האָט אים אָנגעלאָדן, לאָזט ער עס אס 
צו די קינדער". | 


1500 


מיט זיך -- אװי איבּערנאַיכט װעט בּוים 
און צװײַג זיך אִי מיט צװויט", מלה, אין ניך 
יאָרק, װאַרשע 1927. ,געזען אַז קיינער ... 
איז ניטאָ, האָט עֶר זיך אָנגעלאָדן מיט גרויס 
גבורה", ממוס, די אַלטע מעשׂה. עכץ. 
זעניש. הער - ,דער רעש פֿון די אויס- 
לאָדערס און אִ'ערס האָבּן צעטומלט ... די 
ישובניקעס", ש. סײַמאָן, צװײגן. 


אָנלאָדן 11 -- טרו. לאָד אָן, -יגעלאָדן. ‏ אָנ- 
קלאָגן, אָנהײבּן א פארשלעפּטן געריכטלעכן 
פּראָצעס. מיט זיך -- זיך פּראָצעסירן בּיז 
האָבּן גענוג. ;א גאַנץ לעבּן זיך אָנגעלאָדן און 
גענליבּן א בּאַעװלטער". 

אָנלאַדניעװען -- טרװ ניעװע אָן -'גע- 
לאַדניעװעט.. אָנשיטן, אָנװאַליען. הװבּ. 


אָנלאַדעװען -- טרו. -דעוע אָן. --געלאַ 
דעװעט. /. זזחו אָנלאָדן ! אִי די תּלמידים 
מיט אַ בּאַלאַסט װאָס װעט זיי ניט צו נוץ קוי 
מען. ,האָט זיך גענומען א פֿערד מיט א װאָגן 
און האָט אָנגעלאַדעװעט פֿיל גאָלד מיט זילבּער", 
פֿמ |ש. לעהמאַן, בּײַ אונז יודען. אװען ער 
האָט שוין געהאַט אָנגעלאַדעװעט עטלעכע זעק, 
{מיט רענדלעךן -- האָט זיך דער בּאַרג אויף 
אים איינגעשיט", א. בּערגמאַן, קאָצקער מע- 
שׂיות, װאַרשע 1929 2. (שנײַדערײַ) אונטער- 
נייען דעם אונטערשלאַק צו א בּגד. 8. (שנייי 
דערײַ) אָנפּאַסן. אִי דעם נײַעם בּגד. 


אַנלאַדעװען -- זזו אָנלאָדן ו. אַי אַ בּיקס. 
,בּאַלד אָנגעלאָדעװעט גאנצע 2000 פלאַשן.. .", 
פ ג. נסים מן השמים, לובּלין 1914, 


אַנלאָד(ע)נען -- טרוו. לאָדן אָן, --געלאָדנט. 
אַרכ. פד. דזו אָנלאָדן ו. עדא שטיט (ויחבוש 
את אתוֹנו), ער האט אים אן גילאדנט מיט אל 
חרשים אונ' כּישוף אונ' קסמים", נצו, ב/א. 


אָנלאָז -- דער, ן. אַקט פֿון אָנלאָזן. אַן אי 
פֿון שטינקענדיקע גאַזן. אַי פון װאַסער אין גרובּ. 


אָנלאָזן -- טרוו, לאָז אָן, ---געלאָזט, = געלאָזן. 
1. אַרײַנלאָזן. לאָזן אַרײַנקומען, אַרײַנדרינגען. 
;מאַך צו די טיר, װעסט אִי א קעלט (רויך, 
שטויבּ, טומל, געשטאַנק) פֿון גאַסײ. 2 אָנ 
פילן מיט װאַסער אָדער מיט אַן אַנדער פֿליסי- 
קייט אָדער גאַז. ,לאָז אָן די װאַנע און בּאָד אָפּ 
דאָס קינד". ,לאָז אָן גענוג לופֿט אין ראָד פֿון 
אױטאָמאָבּיל". ,עס איז אויך שעדלעך אָנצולאָזן 
אין אויער הייסע פֿליסיקײט אַדער פּאַרף", 
דר' מ. גאַטליעב, פּאָפּולערע אַלגעמיינע היגעניע, 
װאַרשע 1908. 0. אַרײַנלאָזן מער װי מע 
דאַרף, מער װי דער בּאַשטימטער אַרײַננעם, 
קאַפּאַציטעט. ,אויף דרײַ הונדערט זיצערטער 
האָבּן זיי אָנגעלאָזן מער װי פיר הונדערט 
מענטשן אין זאַל". ,... װעט אַרױס דער ריח 
פֿון די ישובֿניקעס װאָס ליבּערמאַן האָט אָנגע- 
לאָזט. מיך שטיקט עס" (-+ ב4} א. קאַהאן, 
אַהרן ליבּערמאן, ק;עװ 1935. 4 אָנשטינקען 
דורך אַ נפֿיחה. ,עמעצער האָט דאָ שוין אָנגע- 
לאָזן, עפֿנט אויף גיך א פֿענצטער". 0 אָנ- 
רייצן. אִי די הינט אויף עמעצן. 0. אַרכ. אָפּ 
לאָזן. אָפּלײגן. ,.... הישׂ דשׂ ער בּלד קעם אונ' 


אָנלאַסטן 


ניט אנלישׂײ, מגל, שי 868. -עכיץ. -עניש. 
דער -- עער איז אַן אָי, אַן אָנבּלאָזער". 

אָנלאַטכענען -- טרו. -כן אָן. -געלאַטכנט. 
דזוו אָנלקחנען. 

אָנלאַטען -- טרו. -טע אָן, -געלאַטעט. אויך: 
--לאטע(ווע, נע)ן. אַרױפֿלײגן אַ סך לאַי 
טעס, אַ לאַטע אויף א לאַטע. ,אַזױ פיל אָנגע- 
לאַטעט אַז מע זעט דעם בּגד ניט אַרויס". 

אָנלאַכן -- אוטוו. לאַך אָן, --געלאַכט. בֹּאַ 
געגענען מיט א שמייכל. אַרױסװײַון א פֿאַר- 
אינטערעסירונג, פֿלירטעװען. ,אין גאַס פֿלעגן 
איר אַלע אִ'". *אַי אַ פולן פּנים = אויס- 
לאַכן עמעצן אין די אויגן. בּאַלײידיקן. אַרוס- 
װײַזן א בּיטול צו יענעמס רייד, געדאנקען. 
,;אַזױ האָבּ איך {איםן אָנגעלאַכט א פול פּנים 

און האָבּ מיך געשטעלט און אָפּגעװאַרט", י. ל. 
שפּיראָ דער אידישער גמסט. . 

געוויינלעך מיט זיך -- לאַכן אַ סך. זיך גוט 

אָנלאַכן,. זיך זאַט אָנלאַכן. ,אַזעלכע חזנים ... 

- פֿלעגן .... אומצוגיין מעיר לעיר . . . מע פֿלעגט 
פֿון זי זיך גוט אַי, אמז, דער חזן, װילנע 
4, *אַי זיך די זײַטן -- א סך לאַכן בּיז די 
זײַטן טוען וויי. ,איז געװוען דער ליבּלינג אין 
רעגימענט. מע האָט זיך די זײַטן אָנגעלאַכט 
פון אים", ייז, דערציילונגען. 

אָנלאָמען -- טרו. לאָם (לאָמע) אָן, --געלאָ 
מנע)ט. סל. אָנבּרעכן. צעהאַקן מיט אַ לאָם. 
אִי דאָס אײַז. אַי עמעצן די זײַטן. שיכּורערהייט 
אי די כּלים, | | 

אַנלאמרן -- {... לײמערןן טרװ. לאמר אָן, 
-יגעלאמרט. (מיט בּיטול) אָנרעדן, אָנזאָגן, 
אַנדערצײילן. ,װאָס האָט ער דאָ אָנגעלאמרט, 
דער ליגנער?". ,און אַז דו לאמרסט אָן -- 
מוז איך פאָלגן?". | 

אָנלאַנגען -- אוטװ. לאַנג אָן. --געלאַנגט. 
מס20-12409 :2470 אַרכ. דטשמ. נר. 1. אָנ- 
קומען. דערגרייכן. ,ער װערט בּאַלד צו הויז 
אן לאַנגן, דען ער איזט נור איין װיניג אויז 
גאַנגןײ, מכירת יוסף, 99דמ 1713 ואַװע ווון. ,אוג 
בּעלי זצ"ל לק"ק פֿײ9 {פראַנקפורט} אן גילאַנ- 
גיט", גה, 166. ;אָבּער בּאַלד װי ער האָט די 
פֿעלדער כּרתים אָנגעלאַנגט, האָט אים ... א 
טויטשרעק אָנגענומען", אד"ם, דער שפּיעגעל 
פֿיר אַללע, װאַרשע 1892, 

2. דערלאַנגען,. אויסשטרעקן. שיוסיף ה' 
שנית ידו', ישעיה, יא, 11} גאָט צום אַנדרן 
מאל זײַן האַנט אן לאַנגן װערט", אור לעת 
ערבֿ, לאָנדאָן תּק"פ (?) וָתִי: ,װעט גאָט װידער 
אויסשטרעקן זײַן האַנט . . ."ן. 

אָנלאַנדיק -- אַדי. װאָס איז אָן אַ לאַנד. אֶע 
ציגײַנער. היקייט -- גאין אונדזער טראַ- 
דיציע פֿון צװיי טויזנט יאָר אִי האָבּן מיר גע" 
שאַפֿן א בּאַגריף פון אַחדות האומה, װאָס איז 
איינציק אין דער װעלט", אפֿא, טמז, 1958 ש 15. 

אָנלאַנטשען -- טרװ. טשע אָן, +-געלאָנ- 
טשעט. פר. ‏ אַנשליסן. אָנטשעפּען אִ' נאָך 
װאַגאָנעס. אִי עלעקטרע. 

אָנלאַסטן -- טרװ. לאַסט אָן, --געלאַסט, 
אַרױפֿלײגן א לאַסט. אָנלײיגן צו פיל משׂא. אַ 





אָנלאָפּטשען זיך 


די פֿערד. אי די קינדער מיט אַרבּעט. אִי עמעצן 
מיט אַ שװערער אַחריות. 

אָנלאָפטשען זיך -- אוטװ. -טשע זיך אָן 

| זיך -- געלאָפּטשעט, אוקר.. זיך אָנפֿרעסן, זיך 
אָנזופּן. 

אָנלאָפּען זיך -- אוטו. -פּע זיך אָן, זיך -'גע- 
לאָפּעט. סל. װרר. אָנשרײַען זיך. אָנגװאַל- 
דעװוען מיט גאָר הויכע קולות (אַזש צעפּלאַצט 
וערן). אִי זיך און װערן רויט װי אַ בּוריק. 


אָנלאָק -- דער, ן. אַקט פֿון אָנלאָקן. ,דער 
| אי פון דער שטאָטײ, דוד פראַם, 1956, 


אָנלאַקירן -- טרו. -קיר אָן, -"(גע)לאַקירט. בּאַי 
דעקן מיט לאַק. בּאַפאַרבּן מיט א גלאַנציקער 
פֿאַרבּ. אִי מעבּל. אִי די נעגל פֿון די הענט און 
די פֿיס. אי א ליגן = זאָגן אַ גלאַטן ליגן 
ידונג, | 

אָנלאָקן -- טרו. לאָק אָן, - געלאָקט. ‏ 1. אַרכ. 
דטשמ. רייצן. צוצ;ען. פאַראינטערעסירן מיט 
עפּעס, פֿאַראינטריגירן (אויף צו פאַרפירן). אַידי 

קער אַָנבּאָט. ,צו טויר דער זוינד ער רואט, 

| לוקט אים דער יצר הרע אן פֿון יוגנט אויף", 
בּראַנט. פּרק ו. ,נײַעס פֿאָרצושטעלן ... עס 
זאָל אִי דאָס פֿאָלק", קמ, 1867, פא 16 מיט 
זיך -- גזיך אִי פון די פּאָר בּרעקלעך װאָס 
דער גורל האָט מיר צוגעװאָרפן", בּאַש, פֿאָר, 


7װ31. הנג, 
-2, 22 לאָק. מאַסן לאָקן. אִי די האָר. מיט 
זיך, 


אָנלאָקעריש -- אדי. נר. װאָס לאָקט אָן, ציט 
צו, פֿאַרפֿירט. ,די טאַבּאַק-פֿירמעס מיט זייערע 
אִיע אַנאָנסן {ציען אַרײַןן..", טמז, 1966 ש4, 


אָנלאַשטשען -- טרוו. -שטשע אָן, --יגעלאַש- 
טשעט. אָנצערטלען. אָנגלעטן. אִי די קינדער- 
| לעך. מיט זיך -- קזװ. ‏ עניש. 


אָנלבנהדיק -- {... לעװאָנע...} -- אַזי. אָן 
דער לבנה. אַן אע נאַכט. יקייט. אױך: 
--לבנייק. | 
אָנלונן -- טרװ. לוג אָן, -'געלוגט. אַרכ. 
1. דערזען, אָנקוקן. מלל פֿאַרטײַטשט יששזפֿתני 
השמשי (שיר השירים, א, 6): ,אָנגילוגט" ותִּי: 
;די זון האָט מיך אָפּגעבּרענטײן. ,דא לוגט אים 
אן ר' שמעון אוני זאגט צו אים.. .ײ, נצו, נד/ג, 
;דאש אויג דז מיך װערט װעלן אן לוגן", סהמ, 


איובֿ, ז, 8. ,דיא זאל הקבּ"ה אן לוגן אונ' זאָל . 


פירן אין איינם רעכטן װעג", מחזור שלש 
רגלים, אַמשט 1713, קכח/ב. 2. לויערן (צו 
טאָן שלעכטס), ,,מאַך אַנטרינען דײַני בּעטיר 
די צו דיר האָפֿן פֿון די לוגר די אונז צו בּיזן 
אן לוגן", בּע, מב, ג, 

אָנלוזשען -- אוטװ זשע אָן, --געלוזשעט. 
אָנמאַכן אַ לוזשע. אִי אױפֿן דיל, 


אָנלױבּן -- טרח. לויבּ אָן, --געלױבּט. אַ סך 
לױיבּן. ,ער האָט אים אָנגעלױבּט פאַר מיר מיט 
די בּעסטע שבחים". מיט זיך -- אנח דער 
מלמד האָט זיך ניט געקענט אִי פֿון אים", שע, 
יייִנגסטער פֿון די מלכים'. , און אַלט װי יונג 
קאָנען זיך מיט זיי נישט אַ", י. א. ליזעראָ- 


1991 


'װיטש, פֿונם אַלטן קװאַל, פּעטראָגראד 1918, 
יעג יש. . 
אַנלױף -- דער, ץ. 1. אַקט, רעזולטאַט פֿון 
| אָנלױפֿן, אָנגעלאַף. אומגעריכטער, ספּאַנטאַנער, 
גיכער אָנקום. אִי פון מענטשן, פון װילדע 
חיות. אִי פֿון מחשבֿות. ,דער פּלוצעמדיקער 
אי פון דער בּאַן האָט אלעמען צעטומלט". 
2. קאָנצענטרירונג, צונױפֿטרעף. ענאָך דער 
מלחמה איז געװען א חתנים-גערעטעניש, ממש 
אַן אִי פון חתנים". ,פֿאַראן א געװיסער אִי 
פֿון קליינבּירגערלעכן ראַדיקאַליזם", {פֿון מאַקס 
עריקס װידוין קעגן אַנטימאַרקסיסטישע טע- 
אַריעס אין דער ליטעראַטור-פֿאָרשונג, קיִעװ 
1932, 8, געשווילעכץ. ,דעם אִי אױפֿן האַלדז 
האָט מען געהיילט מיט פֿאַרשײדענע שמירעכ- 
צן". 4. צוקום, עוֹדף, הכרעה בּײַ עפּעס א 
פּראָצעס. אִי בּײַ א כעמישער רעאקציע, 


אָנגלױפֿן -- אוטו. לויף אָן, בּין וועגן ה אָב 
-+ אױסלױפֿן, 265} -יגעלאָפֿן, 1. צונויפֿ- 
לויפן. ,אויף אירע געשרייען זײַנען אָנגעלאָפֿן 
מענטשן". עאין גאָרטן אַרײַן לויפט אָן א 
גרויסער עולם", פרץ, דראַמי שריפֿטן. 
2. פּלוצעם, גיך אָנקומען. קומען צו לױפֿן, 
אִי פֿאַרסאָפּעט, פאַרשמײַעט. ,אַזױ איז פּאָליצײי 
| אָנגעלאָפֿן און האָט אים בּאַלד פֿאַראַרעסטירט", 
פֿל. , געמיינט עס פֿל;ען פֿונקען פֿײַער. זײַנען 
אָנגעלאָפן די פּאָזאַרנץ", אמד, די אורחים פֿון 
דוראַצעסאָק, װילנע 1872, ;נאָר װאָס אָנגעלאָפֿן 
דער - קוריער און האַלט שוין אָטאָט בּײַם 
אַװעקצוגיין", שע, פֿון כּתרילעווקע. ,נאָר פּלוצ" 
לינג איז אַ שליטעלע מיט אימפּעט אָנגעלאָפֿן", 
סעג, לירישע לידער. ,פֿון די בּרייטע פֿעלדער 
איז אָנגעלאָפֿן מיט אַ פֿײַפֿערײַ אַ װינט", אָפאַ, 
אין פוילישע װעלדער. ,איז תּיכּף נאָך פרצעס 
בּריוו אָנגעלאָפֿן א בּריװל פון װאַרשע, פֿון 
דינעזאָן=, שע. אידישע שרײַבּער. 
9 בּאפֿאַלן. אִי א ויף עמעצן. ,דער מופֿקר 
איז אויף אים אָנגעלאָפן". , צוויי יידן זײַנען 


אויף מיר אָנגעלאָפֿן . . . איינער פון פֿאָרנט דער 


אַנדערער פֿון הינטן", ממוס, 'בּישיבֿה של מטה' 
;ער נאַם זײַן קרומן שטעקן אונ' ליף דען 
בּערן אַןײ, שמואל-בּוך, סטראָפע 308, 

4 (װעגן א געפֿיל) אומגעריכט אָנקומען 
און בּאַהערשן. א שרעק יאוש) לױפֿט אָן אַ 
צעטומלעניש לויפט אָן. .עס לױפֿט אָן ראַשיק 
און אומגעריכט אַ פֿרײד", ה. דאָבּין, צװישנ 

- בּינשטאַקנ, מאָסקװע 1941. ,אַ בּושה האָט גע 
טאָן אויף אים א לויף אַן"; פּמ, מלחמה 4 
8. דריטפּערזאַניק. זיך אָנרוקן -- װעגן א 
טערמין, אַ צײַט. ,װען עס איז אָנגעלאָפֿן דער 
טערמין, האָבּן מיר אים דווקא בּאַצאָלט", א. 
אַלפּערין, טמז, 22101964. אאָט װעט אִי דער 
סעזאָן, װעט מען אים:ירצה-השם לייזן", דער 
לאָדזער סוחר, בּאַרדיטשעװ 1910. ,דער דור 
גייט אַװעק און דער לױיפט אָזְי, איבּז, ראָם, 
דער איינגעלשער גענעראַל, װאַרשע תרמ"ך, 

0. זיך אָנגיסן. זיך אָנפֿילן. ,זע װיפֿל װאַסער 
עס איז אָנגעלאָפֿןײ. די אײַטערס פֿון די קי לױפֿן 
אָן מיט מילך. שדי רערן האָבּן געפּלאַצט און 
דאָס װאַסער איז אָנגעלאָפֿן אין קעלער". ,די 


אָנלחײמען זיך 


אויגן לויפן אָן מיט טרערן", ,טרערן זענען 
מיר אָנגעלאָפֿן (אין די אויגן)". ,מײַנע אויגן 

- זײַנען אָנגעלאָפן מיט טרערן און מײַן האַרץ 
האָט מיר פאַרקװעטשט", בּ. א. זאַבּיעזענסקי, 
די שװערע צײַט טו, װאַרשע 1887, פדאָס האַרץ 
איז אָנגעלאַפן מיט צרות", ש. בּעקערמאַנן, 
משיח'ס צײַטן, אַדעס 1887. ,די אויגן װערן 
אָנגעלאָפן מיט בּלוט, אין די שלײפֿן האַקט", 
אַר, 'דער קראַנקער פינגער'. ,געפילט װי דאָס 
בּלוט איז איר אָנגעלאָפן אין געזיכט", א. 
בּלומענטאַל, טמז, 1966 וו 14, 

4. געשװאָלן װערן. אױפֿלױפן. , פֿון א קראַנ- 
קן צאָן טרעפט אַז די בּאַק לױפֿט אָן". ,גע" 
שמיסן מיך .. . אָנגעלאָפֿן בּליַלן, בּרױי-בּלויע, 
רויטע", פרץ, דראַמי שריפֿטן. ,די פֿיס זענען 

| איר אָנגעלאָפֿן. דאָס געשווילעכץ איז וייך גֹצָי 
װאָרן װי אַ טייג", אֵש, תּהיליםייוד. ,ס'לויפט. 
בּײַ אים אָן דער שטערן מיט כמורנע גראָבּע 
קנייטשןײ, בּ. האַגער, איק, ר"ה תּשכ"ז. 

8. גרעסער װערן פֿון אָנזאַפּן זיך מיט אַ 
פליסיקייט. ,די בּעבּלעך לױפֿן אָן פֿון װייקן 
זיך איבּערנאַכט". ,פון װאַסער {פֿלעגט די 
פֿעלן. . . אִי װי אַ פּאַמפּושקע", ע. איזראַ, שיך 

| און קאלאָשן, קיעוו 1928, 
9. (װעגן אַ זייגער) גיין צו גיך. ,דער זייי 
גער לויפט אָן דרײַ מינוט יעדע שעה". 
= מיט זיך -- רוען נאָכן אִי זיך. ,האָסט 
הײַנט גענוג זיך אָנגעלאָפֿן". ,אַז מע לױפֿט 
זיך שוין גוט אָן {מאָנענדיק פֿאַר דער אר' 
בּעטן, איז פֿאַראַן תּירוצים", ח. א. יאַכנוק אויס 
בּיאַליסטאָק, אין אַמעריקע, װאַרשע 1894, 
;אָידיק זיך װי א הונט, קומט ער מיד, צצָי 
בּראָכן אין זײַן װיסט שטיבּלײ, ממוס, װינטשפ. 
"אָי זיך די פיס. אער האָט זיך גוט אָנגעלאָפֿן 
די פֿיס בּיז ער האָט אױפֿגעמאָנט דעם חובֿ".. 
יעכץ. -עניש -- אווען (זין האָט געזען, 
| אַז סאיז אַזאַ אִי האָט זי גענומען פאַרלאנגען 
פֿון יעדן גאַסט אַ קאָפּיקע", בּאַש, פֿאָר, 1966 
וואש. -ערי. 


- אָנלוֹמרן -- -+ אָנלאמרן. 


אָנלופּען -- טרו. -פע אָן --געלופעט. סל. 
1. אָנקאַלופּען. אִי שטיקער פֿון גאַנצן לאַבּן 
בּרויט. אִי קאָרע פֿון בּוים. 2, אָנבּרעכן די 
בּיינער, אָנשלאָגן. מיט זין -- זיך אָנ 
פֿרעסן. זיך אִי מיט קאַרטאָפֿל. -עניש. 


אָנלושטשען -- טרו. ‏ שטשע אָן, --גע- 
לושטשעט. 89: --לוסקען. לושטשען, לוס- 
קען אַ סך, בּאַפֿרײַען א קערנדל פֿון שאָלעכץ. 

אָי סעמעטשקעס. אִי גרינע אַרבּעסלעך, 


אָנלושען -- טרו. -שע אָז, -'געלושעט. 89: 
--גלושען. זזו פֿאַרנג;לושען, פֿאַרטױבּן, 
פֿאַרטומלען מיט גרויס געקלאַפּערײַ, הילכיקע . 
טומלערײַען. ,די שיסערײַ לושעט אונדז אַזױ 
אָן אַז מיר הערן ניט די בּאַפֿעלן", 


אָנלחײימען זיך -- {... לעכאַיימעןן רעפֿל. 
לחיים זיך אָן, זיך -"געלחיימט. (גוטמוטיק) 
אָנשיכּורן זיך. אויסטרינקען אַ סך קעלישקעלעך 
בּראַנפֿן, , פֿעטערל, גייט שלאָפֿן, איר האָט זיך 


שוין גענוג אָנגעלחיימט". 





אָנליאָגען. 


אָנליאַגען -- טרו -גע אָן, -געליאָגעט. אָנ 
| טרינקען (ועגן אַ בּהמה. אומאיידל בּנוגע אַ 
מענטשן). מיט זי ך -- ;אויך אײַערע קעמ" 
לען זאָלן זיך אִי און אָנפֿילן דעם טאָפּלטן 
מאָגן", י. טיגער, דער צדיק און דער בּעלי 
תּשובֿה. 


אָנליאָטעװען -- טרה. ‏ סעװע אָן *-גע- 
ליאַסעװעט. 1. אָנמאַכן א סך צעטלען מיט 
נומערן אויסצופּלעטן, 
קאַלך בּײַם מאַכן װאַפּנע. 
אין א גרובּ, 

אָנליאַפּען -- טרוװ. פע 
1. אָנװאַרפֿן. אָנשלײַדערן. אי די װענט מיט 
װאַפּנע: אִי די פּאָדלאָגע מיט בּלאָטע. 2, אָנ" 
פּאַטשן. אױספּאַטשן. ,האָבּ איך אים אָנגע- 
ליאַפּעט א מאָרדע אַז ער װעט האָבּן צו גע- 
דענקען". 9. אָפּטאָן אַן אַרבּעט שלעכט, אַבּי 
װי (ספּעצ בּײַם מאָלן, פֿאַרבּן אע), אָנשמירן 
;ער האָט אָנגעליאַפּעט די װענט װי דער גרעס- 
טער פּאַרטאַטש". ‏ 2. אָנשרײַבּן גיך און 
שלעכט (הן אין פֿאָרעם הן אין אינהאַלט) 
שרײַבּן ,,קאַטשערעס מיט לאָפּעטעס", ,האָט ער 
אָנגעליאַפּעט א בּריוו, האָט מען עס ניט געקאָנט 
דורכלייענען". אִי אַן אַרטיקל, אַ בּריוו אין 
רעדאַקציע. 0. אוטװ, דריטפערזאָניק. אָנ 
רעגענען. אָנגיסן. ,אוי, האָט די נאַכט אָנגץ- 
ליאַפּעט --- איך האָבּ נאָר } אַזא רעגן ניט גצ 
זען"י 

מיט זיך -- זיך אַרײַננעמען אין קאָפּ 
האָבּן אַן אידיי-פיקס. עװאָס האָסטו זיך י., 
אָנגעליאַפּעט אין קאָפּ נאָר אַמעריקע", ש. בּעי 
קערמאַנן, די געהיימניסע פֿון אַדעס, אַדעס 
5. העכץ. -עניש, 


אָנליאַקעװען -- טרו -קעווע אָן, -= געליאַקע- 
ועט. 99: --ליאָקעװען. אַנגיסן, בּאַגיסן 
מיט הערינגראָסל. מאַכן זייער געזאלצן. אִי 
יויך מע זאָל ניט קענען עסן. אִי שװאַרץ בּרויט. 


אַנליאַרעמען -- אוטוו. דעם אָן, --געליאַרעמט. 
א סך ליארעמען. פֿול מאַכן מיט טומל. אַי א 
פֿולן קאָפּ. אִי אַ פֿולע שטובּ. ,חבֿרה האָבּן 
אָנגעליאַרעמט א גאַנצע נאכט". 

אָנליבּן -- אַקוזװ. ליב אָן, --געליבּט. פֿירן 
א סך ליבּעס. ליבּן א סך, בּמשך פון א לאנ- 
גער צײַט. ;אַזױ פֿיל ליבּעס האָט נאָך קיין 
שריפטשטעלער ניט אָנגעליבּט", בּ. ריװקין 
אונדזערע פּראָזאַאיקעך, 

געוויינלעך מיט זיך -- זיך אַנזעטיקן ! מיט 
ליבּע. האָבּן גענוג ליבּע. ,זיך אָנגעשפּילט, 
זיך אָנגעקושט, זיך אָנגעליבּט און זיך צע- 
גאַנגעףײ 

אַנלינן -- אוטװ. ליג אָן, בּין --געלעגף 
1. ליגן פֿעסט, צוגעפּאַסט, אױפֿן ריכטיקן אָרט. 
,װען די רצועה זו ענג ... איז דשׂ מן דז בּית 
גאָר ניט ציהן קאן און דר שטערן צו דז גאַנץ 
האַרט פעסט אן ליגט -- איז גװישׂ רעכט", 

יעפּש, דרך הישר לעולם הבּא, שקלאָוֹ 1796, 
פּרק לה. 2. שייך זײַן. אָנגעהערן. וואָם 
אָנלינםם -- אַרכ. װאָס שייך, װאָס איז נוֹגע. 
קוואש שכירות אִי מוז דש .,. ניט צו הויך 


אִי קאַלך, װאַפּנע 


אָן, --געליאַפּעט, 


- 2, װרר? אָנלעשן 


1899 


אן פאנגן", פּבּ, 1764 וענגליש, ייָדי היסט' גע- 
זעלשאַפֿט, שואאאן. 9. טרו. לאָזן ליגן אַ 
- לענגערע צײַט. אי װינטערעפּל, אִי קאַרטאָפֿל 
בּיז זיי װערן כּמעט קאַליע. ‏ 24 דערפירן 
| דערצו אַ גליד זאָל אײַנשלאָפֿן, אִי א פֿוס. 
מיט זיך -- ליגן אַ סך, א לאנגע צײַט בִּיז 
ניט װעלן (דארפן) מער. זיך אִי נעבּעך אין 
| אַלע שפּיטאָלן. , גענוג זיך אָנגעלעגן! שטײ 
שוין אויף". | 
אָנליגן -- דאָס. מצ נבּ. אַרכ. ‏ ענין, עסק. 
בּאַגער, בּקשה. ,איך װויישׂ אך װאול װאָרום 
דוא טרויאריג בּישט. אונ' איך אַך װאול דײַן 
אִי דאש דוא גערן יום טוב דער היים ווערשט", 
מב, מעשׂה קעג. אויך: אַ'הייט -- די זן 
;ער זיצט בּײַא זײַנר גמאַלין, עֶר לאזט איין 
טיפן זייפצר, זי בּיט, ער מעכט איר זאָגן זײַן 
אי" איין שיינע װאונדערליכי היסטאָרייע פון 
איין פֿישערס זאהן, זולצבּאַך, יאָר? 


אָנליגנערן -- טרח. ער אָן, --'געליגנערט. 
אָנדערציילן א סך ליגנס. ,הער נאָר װאָס דו 
האָסט דאָ אָנגעליגנערט", יודל יאָפֿע, פֿרישע 
קויכעס, מאָסקװע 1940, 


אָנליגעניש -- דאָס, ן. ארב -= אָנליגן, 
דאָס. ,,איך הובּ איין גרושׂ אן ליגינש. דרום 
הובּ איך תּפילה געטאן צו גוט", דאָס טײַטש 

| עשׂרים וארבּע, פּראָג תּל"ד, 


אָנלידלען -- טרוו. -דל אָן, --געלידלט. ‏ אָנ- 
זינגען אָדער אָנשרײַבּן אַ צאָל (אַ סך) לידלעך, 
,ער האָט שוין אַזױ אַנגעלידלט צויי בּיכער". 


אַנליבּױען זיך -- אוטו ‏ יע זיך אָן זיך 
+- געליובּויעט. סל. 1. זזח אָנליבּען זיך. 
| 2, דזוו אָנליבּעװען זיך. 


אָנליבּעװען זיך -- אוטו. ‏ עװע זיך אָן 
זיך -געליובּעװעט. רוסיצ. אָנפֿרײען זיך, 
אָנקװיקן זיך בּײַם אָנקוקן. ,מיט דער זעמ' 

| ליאַנקע ... האָבּ איך זיך גאָרנישט געקענט 
זאַט אָי, ה. אַקערמאַן, טמז, 1968 וו 3, 


אָנליובּען -- טרו -בּע אָן, -געליובּעט. אָנ 
-צערטלען, אָנליבּן. ,פאָרן װעל איך דיך בֹּא: 
גלייטן / פֿונעם טויער בּיז צום בּאן / אָנגע- 
קושט און אָנגעליבּעט / בּיז דער פּאָיעור איז 
| אַװעקגעגאַןײ, פֿל, 
מיט זיך -- אָנליבּן זיך -+ 


אָנליווערן -- טרחװ. דער אָן, --געליװוערט. 
צושטעלן, ליווערן א סך (סחורה). אִי אַלץ װאָס 
מע דאַרף אויף פּסח. ,דער הורטאָװניק האָט 
אָנגעליװוערט פולע פּאַליצעס, אָבּער קיין קונים 
שמעקן ניט אַרײַן. 


אָנליוכען -- אוטה. :כע אָן --געליוכעט. 
אַנגיסן, נאָס מאַכן, אָנפּליכען. אָנפּישן. ,דאָס 
קינד האָט אָנגעליוכעט אין ויגעלע", רייד 
(גראָדנע), 

אָנלײַ -- דער, -ען. אַקט פֿון אָנלײַען -+. 
הלוואָה. אינעװײיניקסטער אִי. פֿינף-פּראָצענטי- 
קער אִי. ;דאָס נײַע מיניסטעריום . . . װויל מאַכן 
איין אָנלײַהע |דטשמ, נרן אויף דעם חשבּון 
פֿון דער מדינה", קמ, 1863, טא 11 -אונפ, 


- אָנלײגן 


אָן לײַבּ און (אַ) יי -- אַדװ פֿראַזע. 
אָן חִיות, אָן װערט. פֿרגל: אָן הענט און (אָן) 
פֿיס.. ;נאָכן דריטן. חורבּן. איז אונדזער. פֿאָלק 
געבּליבּן אָן לי און ל'י. ,מע האָט אַזױ אַרומ- 
געשניטן דעם פּלאַן אַז ער איז געבּליבּן אָן 
לי' אי אָן ל'י". ,איר װאָלט זען, רבּותי, די 
גאַנדז . . . אָן א קעפּל, אָן פֿיסלעך, אָן א הויט, 
אָן לי אי אָן ליי, יכּנה"ז, ידי פֿאָלקסבּיבּליאַי 
טעק, 1888, טא 1, 


אָנלײין -- טרח. לײג אָן -געלײגט. 
1. אַרױפֿלײגן אַ סך. אַי גרויסע פּאָרציעס שפּײַז 
אויף די טעלער(ס). אִי אויפן טיש פֿון כֹּלי 
טוב. אִי א סך פאַרבּ אױפֿן לײַװנט. ,ער עפנט 
סלאָאיקלעך טערפּענטין און ליאַק, לייגט אַן 

| שטיקלעך וואקס", ייז, אַלט-שטאַט',. 

2. אָנלאָדן. איבּערלאָדן. אִי צו פֿיל אַרבּעט 
אויף די פּועלים, ,אויף פֿערד איז דאָ א חבֿרה 
װאָס גיבּן אַכטונג מע זאָל ניט אי צו פֿיל משׂא", 
ש. בּעקערמאַן, דער זשענסקער װאָפּראָס, אַדעס 
7, ההאָבּ איך . . . אָנגעלײגט א פולן װאָגן, 
איבּער דעם פערדס כּוחות", ממוס, 'דער חילוף 
;זיי |די אומות-העולםן האָבּן אויף די כּנסת 
ישׂראל אָנגעלייגט אַלע שװערע זאַכן", משה 
אהרן גליקמאַן מליקאָוא, בּרכי נפֿשי, װאַרשע 
8, | 

9 צונױפֿלײגן איינס אויף דאָס אַנזעלט 
אָנהױפֿן. אִי אַזױ פֿיל בּיכער, מע זאָל ניט קע 
נען זיי אַװעקטראָגן: אַי א קופֿע האָלץ אױפֿן 
ווינטער. אִי בּינטלעך היי. 

4. פונאַנדערלייגן. בּאַלײיגן אַלע מעגלעכע 
ערטער. אָנװאַליען. אִי בּלעטלעך אויף אַלע זיצ- 
| פּלעצער, ער האָט אָנגעלײיגט זײַנע בּיכער 
אויף אַלע טישן און שטולן". 

ס. אָנפֿילן, אָנשטאָפּן. אִי א פֿולן טשעמאָדאַן 
מיט בּגדים. אי אַ זאַק מיט עסנװאַרג. אִי װאַטע 
אין די אַקסלען פֿון דער מאַרינאַרקע. אִי קוילן 
אין אויוון. אִי דעם מאָגן. ,מען עסט זיך אָן 
מיט די בּאָקסערן, מיט טייטלען און מע לייגט 
אָן פֿולע קעשענעס מִיט ארץישׂראליערך", 
ממוס, מסעות. ,דער רשע מיט זײַן תּאוות 
אַכילה נאָר אָנצולײגן אַ סך, פֿעלט אים תּמיך 
בּויך", סשי |, מה. *"אַי פֿולע קעשענעס מיט 
גאָלד = װערן רײַך. אַי (דעם) חומר= עסן 
א סך, 

0, צולייגן, צוטאָן. ,װען איין פֿרױיא איין 
| קינדליין אן ליגט צו זויגן, זא זייגט זיא צום 
ערשטן אן דעם לינקן בּרושׂטײ, יוסיפֿון, אַמשט 
1, נג. ,זי נעמט אַרִום דעם פֿאָטער מיט 
- אירע. הענטלעך און לייגט אָן דאָס קעפּל אָן 
זײַן בּרוסט", מ. בּורשטין, גורל. 

4. אײַנשטעלן. פֿאַרלײגן. עטאַבּלירן. צו- 
גרייטן. אִי אַ נײַ געשעפֿט, אַ װאַרשטאַט אע. 
,אַזעלכע פיסטלען האָט פּאַװלאָװ אָנגעלײגט 

| דורך דער בּאַק-הויט אין די שפּײַעכץידריזן", 
| פגעז, װילנע 1939, טא 3. עאַזױי װי זײַן סדר 
װאַר אַז ער האָט זונטיק בּראַנפן אָנגעלײגט... 
בּיז פֿרײַטאָג", איין װינדרליכי מעשׂה פֿון 
| מדינות אַפֿריקי, אָרט? יאָר? ,... הש"י גי 
דאַנקט דאז איך ... אין מײַן בּיטריפּטין אֵל- 





אָנלײגן 


מנה שטאַנט װאול אנגיליגט צו האבּין", גה, 
0 / | 

9. צוגעבּן; צובּויען, אָנשלאָגן. ,דאָס הויז 
נאָך ניט פארטיק, מע דאַרף נאָך אִי דעם דאַך". 
אִי לאָדנס אויף די פענצטער. אִי א קליאַמקע 
אויף דער טיר,. 9. בּאַשטײַערן אַפּשאַצן די 
גרויס פֿון שטײַער (אויף ארויפצולייגן) אַ 
קאָנטריבּוציע. ,דיא דא היא וואונן אן חזקה... 
דיא זאַלין דיא שמאים אויך אן ליגן איין סך 
קצוב לשנה נאך איר פר מיגן", תּקק. ,װאו זי 
איינן האבּן אן גיליגט דא טערין זיא דר נאך 
- ניט משנה זײַןײ, דאָרטן. 

 .0‏ אָנװענדן. אויסנוצן. ;האָבּן אַל דיי 
פּסוקים צו גאייגינט אונ' אן גליגט אויף דען 
כּבֿוד פֿון דען בּישעפר יתבּרך", חה, אַמשט 
1716, כד/ב. ;דיא חכמה צו גוטם וויישׂ אן צו 
ליגן", טח, שמות, לה, 31. ,ווען זי ודי װײַבּערן 
אירי ריד צו אונויץ |{= אומנוץן אן ליגט... 
זא מויכטן זיא ליבּר ניט גיבּאָרן זײַןי, בּראַנט, 
פּרק ב. ;אַלשׂ וואז דער מענש אין זײַנר מאַכט 
האט זאָל ער אן ליגן תּורה ומצוות מקיים צן 
זײַןי, שׂה !, כב/ג. ,און ניט חלילה מיר זאָלן 
אונדזערע עשירות אִ' צו גאװה טרײַבן, צן 
הערשן איבּער עניים", שׂרה בּת טובים, תּחנה 
שלשה שערים, װילנע 1864. ,... וילן זייער 
צדקה אִי ניט אַבּי דעם אָרעמאַן פּטור צו 
װערן", קמ, 1863, פא 21 - : 

11, אָנװערן. צולייגן געלט. אִי א העלפֿט פֿון 
קאַפּיטאַל, א דעם נדן *אָי מיט די זײַטן 
מיט די בּאַקעס (אויך: מיטן בּאָק) = אָנװערן 
אַ סך געלט,. | 

"אי װ עג = גיין מיט אַן אומוועג, מיט אַ 
לענגערן וועג. ,,פון מורא, אַז עמעצער פֿון זי 
. װעט אים בּאַגעגענען לייגט פּענעק אָן װעג, 
גייט אַרום און אַרום", בּערג, בּאַם דניעפּער 4 
|- אִי צײַט = א) פּטרן. צײַט אומזיסט, אומ- 
נײטיק; טאָן אַן ארבּעט צו לאַנג. ,געװארט 
אויף דיר אַ גאַנצע שעה, סתּם אָנגעלײגט צליט"; 
- 3) אַרכ. אויסניצן די צײַט. ,איינר װערט זאָגין: 
| העט דיזר דאָך זײַן צײַט בּעֲשׂר קענן אן ליגן", 
'שיני ארטליכי גי שיכטין, אַמשט תּע"א, הקדמה 
ויִבּל ווא, 6-5, 

12, אַרכ. אָפּזעצן, פֿאַרקױפֿן. ,האבּין דאך 
שטיק מֿעות תּוך אַמשטארדאַם עם גוטי רווחי' 
אן גיליגט", גה, 123, 

| 18. אײַנלייגן, אַװעקלײגן. דעפּאַנירן. ,;איך 
הבּ בּײַי מיר איין גרושׂי סומי . . . איך װויל מײַן 
געלד וואול אן ליגן", עפש, דרך הישר לעולם 
הבּא, שקלאָװ, 1796, פּרק ח. ,בֹײַ אים אַי 
אָרעמע נדן"געלטער, ער זאָל דערנאָך קאָנען 
בּאַנקראָטירן", א. מאָרגענשטערן, עגל הזהבֿ, 
װאַרשע 1898, 

4 אָנטאַן. אָנקלײידן. ,װען איינר איין נאַיו 
. קלייד אנלעגט, זו שפּריך: 'תּכלה ותּחדש'", אבּ, 
שמות דבֿרים, איזנע 1542. אװען איך דיך הּון 
- דר שלאגן זוא ליג איך דײַן הארניש אן", 
שמואל בּוך, סטראָפֿע 366. ;ויהי אונ' עז װאַר 
| אם טאג דעם דריטן אונ' זיא אֹסתּר ליגט אן 
| קלייד דז קיניגרײַך", טח, אסתּר, ה, 1. *װײַס 
= אַי = זיך-אָנטאָן. אין װײַסן װי א סימן אַז די 


1098 


| פֿרוי איז ריין נאָך נידה. אאבֹּר װען זי שין 


װײַשׂ אן גליגט האט מעג זי וואל אין דיא שול 
גיאן", עח, כט/ב. ,זאג מיר װיא האט עֶר זיך 
אבּר גהאַלטן װען דוא האשׂט װײַשׂ אן גלייגט" 
ואין די זיבּן 'װײַסע טעגי האָט נאָך ניט גע" 
טאָרט זײַן קיין פאַרקערן, מבּ, מעשׂה א. 

9. באַשטימען. אײַנאָרדענען דורך אַ בּאַ- 
פֿעל, בּאַשטראַפֿן, אִי א האַרבּע שטראָף. ;דער 
קייסער האָט געהייסן אי 3 חדשים טרויער 
דער גװאַרדיע און דעם גאַרניזאָן", קמ, 1865, 


פאך 10, - 


8. פֿאַרפֿולן א נאָרמע, א סכום. עןגאָטן 


זאָל אים צושיקן ערלעכע אַרעמעלײַט אין שטובּ 


אַרײַן, אַז ער זאָל אִ' זײַן צדקה", משה אהרן 


גליקמאן מליקאָווא, בּרכי נפֿשי, װאַרשע 1898, 
7, אָפּלײגן. פד. ,מע האָט תּנאָים געשריבּן 


- און ... אָנגעלייגט די חתונה אויף 4 װאָכן 


שפּעטער", ז. מױרער, זײַ נישט קיין װאוילער 
יונג וו, טאַרנאָו 1925, 


8. אין פֿאַרשײדענע אידיאָמאַטישע אויס- 
דרוקן. *אַי א פײַער = מאַכן א פֿײַער. אָנקלײַבּן 


- האָלץ, צונויפֿלייגן און אונטערצינדן. ,אונ' זיא 


האבּן צווייא פײַאר אן גיליגט אויף צװוייא 
הױפֿןײ, צאינה, שופֿטים. ,ער האָט אפילו ניט 
געהאַט א פֿײַער מיט עפּעס אָנצולײיגן. ער האָט 
נישט געהאַט פאַר נישט האָלץ צו קאַפן", איין 
שיינע היסטאָריע פֿון דרײ בּרידער, לבֿובֿ (סוף 
8 אָדער אָנהייבּ 19. י"הן. ,טייל לייגן אָן 
א פײַער דעם ערשטן טאָג יום-טוב פֿאַרנאַכט 
ועס זאָל בּרענען אויך דעם צװייטן טאָגן... 
דאָס איז אַן עבירה", מ. טיײיטלבּױם, ספֿר מעין 
טהור, אָרט? יאָר? 

*שוין וידער אַנגעלײיגט = א) אָפּגעטאָן א 
נאַרישקײט; בּ) ווידער געמסרט, אױסגעטראַכט 
אַ בּלבּול, פֿאַרשפּרֵײיט א רכילות, 

*א אַ קופע = (אַקטיאָריש, גראָבּ) קאַליע 
מאַכן אַ ראָלע. דורכפֿאַלן מיט אַ פאָרשטעלונג. 
*אָי אַ קאַרק, אַ קאָלנער, די זײַטן = אָנבּי" 
קערן, שלאָגן, הרגענען. געבּן קלעפּ. ,פֿאַר- 


נאַכט ... װען ער גייט ... אַהײם קען מען 


אים אין גאַס אִי א קארק", ש. בּעקערמאַנן, די 
געהיימניסע פון אַדעט, 5, 

"אָי (א) קלאָג = קלאָגן, װיינען. ,מע האָט 
ווידער דער דאַמע גרויס קלאָג אָנגעלײגט און 
מע האָט איר געלאָזט מאַכן 


9, 
*אָי מיטן קאָפּ = א) אָנװערן אַ סך געלט. פֿאַר- 


לירן כּוחות, געזונט. ,פֿון דעם מסחר װעט 


ער שיין אִי מיטן קאָפּ"; בּ) זיך סטאַרען בײַ 
דער אַרבּעט. אַװעקלײגן כּוחות. װערן אויס" 
געמוטשעט. אִי מיטן קאָפּ צו מאַכן חיונה. , און 


דו -- גיי לייג פֿאַר זיי דעם קאָפּ אָוִי, פּמ, 


מלחמה; ג) אומקומען. שטאַרבּן, ,נישט דער- 
לעבּן זאָלט איר עס. גיכער װעט איר בּיידע 
מיטן קאָפּ אַייי, ממוס, פישקע. ;פֿאָר בּשלום, 


- דײַן פּריץ װעט בּקרוב אִי מיטן קאָפּײ, ייל. דאָס 


פּוילישע יונגעל, אַדעס 1895, קללה: אַי זאָלסטו 
מיטן קאָפּ = װער געהרגעט. ,דער אַדװאָקאַט. .. 


/צדקה-פּושקע. װאַרפֿסט ... ניט אַרײַן קיין 


אָנלײגן זיך -- -+ דפֿו. 


לייזן (מיט 
קורענטן), אִי זיך אויף עמעצן און אים בּאַ 


א טרומנע אויס. 
העלפֿנבּיין", טויזענד אונד איין טאָג, װאַרשע 


אָנלייגן זיך 
אַ בּלעכענע 


מטבּע, טוט זי ... ניט קיין | קלונג", בּערג, 
בּאַם דניעפּער װ. 

"אָי אין די אאָרן = פֿאַרקירצן די אאָרן 
ממיתן. ,דער פּאַליסמאַן האָט מיט זײַן גראָי 
בּער האַנט אים אַ כאַפּ געטאָן בּײִַם גאָרגל -- 
דו װילסט איך זאָל דיר אִַ' אין די יאָרן", 
ד. האָפֿשטײן איבּז, עפּטאָן סינקלער, סאַמועל 
דער אמת-זוכער, קלעוו 1928, | 

יא אין קאָלנער = אָנמאַכן אין קאָלנער. 


אָפּנאַרן. *ֹאַי אין די הויזן, אין די פּליודערן = 


זיך בּאַמאַכן. ,איידער װאָס-װען, האָט מען 


שוין אָנגעלײגט אין די פּליודערן. מע לױפֿט 


װי די כאַליערע נעמט זיי", ה. דאָבּין, סאָװ' 
היײימלאַנד, 1963, פאן 3, 


- 1, צו די בּבּ 1--- 
5 ,לייג זיך ניט אָן אויף מיר, סאיז מיר 
שווער". ,צעשטיפטע שנייעלעך האָבּן זיך 


/אָנגעלײיגט אויף די װײַזערס פֿונעם קהלשן 
- זייגער", א. קאַרפּינאָװיטש, בּײַם װילנער דורכ' 


הויף, תּ"אָ 1967, ,צוואנציק יאָרהונדערטער פון 
ייִדישער דערנידערונג האָבּן הײַנט זיך אַנגע- 
לייגט אויף מיר", גבערג, בּאַם דניעפער . ;אם 
הושענא-רבּה נאם דער דאָזיג דער דא הט צדקה 
געבּן דיא אתרוגים אונ' ליגט זיך איין זאַק 


פֿוֹל אןי, מחזור ר"ה ויו"כּ, הומבּורג 1721, 
| קעב/א. ;,לייבּעלע לייגט זיך אָן אַ ליולקע 


טערקישן טוטיןײ, טעיאַטאָר. 
| 2, אָנשפּאַרן זיך. זיך האַלטן אויף (אין) 
עפּעס. אַי זיך אויף עמעצנס צוזאָג. קאַ. .. טע- 


ראַסע אויף װעלכער עס לײיגט זיך אָן אַי.. 
בּאַלקאָןײ, מ. בּורשטין, גורל. 


8 (מיט פרעפּ אויף) זיך אָנזעצן ניט 


אָפּלאָזן בּיז מע דערגרייכט װאָס מע װיל. צן 


פיל פֿאַרלאַנגען, פאָדערן. אִי זיך אויף א קרוב, 
חבר אע. אִי זיך אױף אַ יריד (הגא אע) 
= אויסניצן װי װײַט עס לאָזט זיך נאָר צו 
א בּײַטעם פֿון צו *להבעיס די קאָנ- 


גראָבּן. ,מע האָט זיך אינגאַנצן אַנגעלײגט 
אויף |איםן .. . דאָס קומט מען פֿון הכנסת- 


! כּלה, דאָס איז פֿון שול", ש. בּעקערמאַן; טרײַער 


משרת, װאַרשע תּרמ"ג. ,האָבּן זיך אויף איר 
אָנגעלײגט; געבּעטן, גערעדט, בּאַשיט מיט קושן 
און מתּנות", ייז, ... אשכּנזי. זיין לײיגן 
זיך אויף אונדז ניט אָן, מיר. זאָלן בּײַטראָגן 
צו זייער פֿילאַנטראָפּיע", גרינ, . . . טאָגבּוך. 


4 נעמען אויף זיך. זיך פֿאַרפֿליכטן צו 


| עפּעס. אִי זיך מצוות. אִי זיך אויסצוהאַלטן די 
יתומים. ,עס איז גאַנץ רעכט אַז איטלעכער 


מענטש זאָל זיך אַלײן קנס אִי וען ער ניט גייט 


אין שול ארײיַן", איבֿז, רבּינו יונה, ספֿר היראה, 
לבֿובֿ 1851, 


3 זיך קאָנצענטרירן. , האָבּ איך זיך אָנגע 


| לייגט . . . אויף דרײַ מינוט", צייט בּײַם ציטירן 


דאָס לשון פֿון הרבֿ מליאָדי, פֿון ספר לשמע 


! אוזן װײַזט אָן: , אויף אונדזער לשון װאָלטן 


מיר אפֿשר געזאָגט: זיך קאַנצענטרירט". 





אָנלײַגן 


0. פֿרגל 363) צעקריגן זיך. בּרוֹגז װערן, 
(לאָקל, װלאַצלאַװעק). ,איך וויל זיך נישט מיט 
אים אַיי, ייפֿאַ. 1939, 2, 

-ונג, ‏ ה-עכץ -- פֿאַרבּיאָ. ‏ -עניש -- 
1. שװעריקייט. שװוער געמיט. ;איך האבּ מער 
זורג אונ' אן לעגינש אַלשׂ אייניר אין דער 
גנצי װעלט", גה, 166, ,איך הובּ איין גרושׂ 

אין ליגינש, דרום הובּ איך תּפלה גיטאן צו 


גוט", דאש טײַטש עשׂרים וארבּע, פּראָג תּלײך. 


2. ענין. אָנגעלעגנהייט. ,אײַער אן ליגנש האבּ 
איך נון װאול געהערט", מב, מִעֹשֵׂה קפח. 
דער -- קאָיס אויף מײַן קאָפּ!ײ, אבֿרהם קאַי 
האַן, בּראָכשטיקער, כאַרקאָװ 1930, ,אַן אִי װאָס 
וויל נישט אַרבּעטן, אַ ייִד װאָס ליגט גאנצע 
טעג אין די קאַפֿעען", ש. איריס, אָט אַזױ האָט 
מען געשפילט טעאַטער, ב"א 1956. ,קויפט 
איר שוין יאָ אַן אָרעמען בּעליעגלה א פֿערד, 


טאָ קױפֿט ... א בּעליפּרנסה, ניט קיין אָ", 


== 


א. שעכטמאַן, ערב, 


אָנלײיִגן -- אוטװ. לײַג אָן, -געלײַגט. ‏ אָנ 
דערציילן ליגנס. אָפּנאַרן. ,ער לײַגט אָן אין 
איין טאָג װיפֿל אַן אַנדערער א גאַנץ לעבּן", 
| ,איך, ליבּר הער, איך הון אוייך אן גילוגן", 
שמואליבּוך, סטראָפֿע 850, 
אָנלײגעריש -- אַדי. װאָס איז װי בֹּײַ 
איינעם װאָס לייגט זיך אָן. אַיע טענות, 
אַנלײַדן זיך -- אוטו 8 אקוזװ. לײַד זיך אָן, 
זיך --געליטן. דורכמאכן בּמשך פון אַ לעג 
גערער צײַט א סך לײַדן, יסורים, צרות. אִי זיך 
פון שׂונאים. אִי זיך פֿון הונגער און נויט. אַי 
זיך נגישות, בּאַלײידיקונגען. אִ' זיך גרינער" 
הייט. ,קענט איר זיך דען פאַרשטעלן װאָס די 
ייִדן פֿון שארית-הפּליטה האָבּן זיך אָנגעליטן??. 
,איבּערגעווען אין גענוג שטעט, האָבּ מיך אָנ 
געליטן גענוג צרות און פּײַןײ, ממוס, פֿישקע. 
*אָי זיךך ג לות -- ,איך האָבּ זיך גוט אָנגע- 
ליטן גלות, אױיסגעװאַלגערט זיך אין אַלערלײ 
שטעטלעך", ממוס, 'בּישיבה של מטה'. 
אָנלייזן -- טרו. לייז אָן, ---געלייזט. 1. אַרײַג- 
קריגן א סך לייזונג. פארקויפן אַ סך סחורה 
און קריגן געלט. , צװויי מאָל א יאָר אויף די 
ירידן פֿלעגט ער אִ'י פאַר א גאַנץ אָר". 
2. פֿיג. קריגן קלעפּ, שמיץ. ,חבֿרה האָט געָי 
נוג אָנגעלײזט פֿון רבּין, פֿלעגן קומען אַהיים 
בּרוין און בּלוי". אויך מיט זיף. -עכץ. 
אָנלײטן -- טרח. לייט אָן, -געלייט. צױ 
לייטן. צושמעלצן. צופעסטיקן דורך לייטן 
אי דרעטלעך אין טראַנזיסטאָר:ראַדיאָ. ,דער 
קופערשמיד האָט אָנגעלײט דאָס אָפּגעבּראָכענע 
הענטל פון טאָפּ". ;די פּקעִים . . . זײַן ניט בי 
זונדר גיגאסין אונ' דער נאך אן גיליט אודר 
גיסולדירט גיווארדן", סהמ, מלכים א, ז, 24, 
אָנלײַכּטן -- טרו. לײַכט אָן, --געלײַכט. 
אַ בּיסל צולײַכטן. ליכטיק מאַכן. אִי דעם פינ" 
צטערן קאָרידאָר. ,אונ' דז איז גמילות חסן 
דז מן ליכט אָן אין פֿינסטוי גאַשׂין דז זיך 
די לײַט ניט זולן שטאסן", בּראַנט, פּרק ל. 
אַנלײַען -- טרו. לײַ אָן, -'געל;ען (+'געליגן, 
פד). 1. אָנבּאָרגן. צונױפֿלײַען (פֿאַר זיך) א 


1094 


סך בּײַ פֿאַרשײדענע פּערזאָנען. ,ער קען אפילו 
ניט אָפּצאָלן דעם פּראָצענט פאַרן געלט װאָס 
ער האָט אָנגעליען". עדאָס גאַנצע געלט האָט 
ער אָנגעליען בּײַ זיך אין שטאָט", ספ, ייִדישער 
קאָלאָניסט. ;איך האָבּ שוין בּײַ אלע שכנים 
אָנגעלען האָלץ . .. קיינער װיל שוין מער ניט 
לײַען"י ש. בּעקערמאַן, די יודישע קאָזאַקין, 
אַדעס 1886.. פֿיג. אִי אידייען, טעמעס אע. 
2. אַרכ. אױסלײַען אויף א װײַל דעם זעלבּיקן 
חפֿץ צו פֿאַרשײדענע פּערזאָנען. ,פיל פינגר- 
ליך אונ' פּערליך ... עז דען ארמן כּלות אן 
גיליהן", ספֿר משלים, 9פֿדמ 1686, מז/ם, 
מיט זיך -- ;האָט זיך דעמאָלט אָנגעל;ען 
אַז די האָר פונעם קאָפּ זענען ניט געווען זײַנע", 
ש. ש. גרינפֿעלד, דיא ארמע געבּילדעטע, ווילנע 
6, ,משה האָט געזאָגט די ייִדן, אַז זיי זאָלן 
זיך אִי בּײַ די מצרים גאָלדענע און זילבּערנע 
כּלים", ז. מױרער, זײַ נישט קיין װאױילער 
יונג וו, טאַרנאָװ 1925 -עכץ. עניש. 
אָנלײענען זיך -- אוטו. לייען זיך אָן, זיך 
*געלייענט. - לייענען א סך, פֿאַרשײדנס, 
לייענען װיפֿל נאָר מעגלעך, מעֶר װי נייטיק, 
מער װי מע קאַן פאַרדײַען. ,זי האָט זיך אָנגע" 
לייענט מיט שמרס ראָמאַנען און חלומט װעגן 
איר פּרינץ". *אַי זיך װי אַ פּויק. ;אים פאַרי 
שפּאָרן די מי אָנצולײענען זיך װי א פּויק מיט 
אַ סך ספֿרים װאָס אין תּוך אַרײַן זײַנען אַלע 
גלײַך", ממוס, אַ סגולה.,.. 


אָנלײקענען -- אוטװ 8 טרו. -קן אָן, -גץ- 
לייקנט. ליקענען א סך. אִי (אין) אַלץ אין 
װאָס מע בּאַשולדיקט. 211, 

אָנליכטיקן -- טרו. -טיק אָן, ---געליכטיקט. 
נעאָל. אָנפילן מיט ליכט. שטאַרק ליכטיק 
מאַכן. ,ער האָט אָנגעליכטיקט און בּאַגײַס- 
טערט", חיים פּעט. 

אַנליכעווען -- אוטו. -עװע אָן, --געליכע- 
װעט. סל. אוקר. אָנטאָן אַ סך צרות. אָנטאָן 
עמעצן שלעכטס. אי דער שכנטע, 

אַנליניעװען -- טרו -עװע אָן, ---געליניעועט. 
מאַכן אַ סך ליניעס. אויסלינירן. אִ' די אַלע 
בּייגעלעך פּאַפּיר. אִי די נײַע גרענעצן, 

אַנליניע(ג)דיק -- אַדי. 89: -;ליניק. װאָס 
איז אָן ליניעס. אִי פּאַפּיר. אִיע סיסטעם אין 
מוזיק, 

אַנליעפּען -- טרװ. -פע אָן, --געליעפעט. 
אַנקלעפּן. אָנשמירן. אָנפֿורעמען פֿון ליים, אִי 
די װענט מיט אַפישן. אִי ליימענע געטשקעלעך, 


אָנליפּען -- -+ אָנלופען. אִי א קינד = אָנ 

שמײַסן, 

אָנליפֿערן -- -+ אָנליװערן. 

אַנלישען -- טרו. -שע אָן, --געלישעט. ל2. 
22 אַנגלושען? אָנשלאָגן עמעצן מיט אַ פויסט, 
בײַטש. 

אָנלעבּונג -- די, -ען. פּראָצעס אָדער רע- 
זולטאַט פֿון אָנלעבּן. פאַרמעגן װאָס מע לעבּט 
אָן. .ער דערלאַזט ניט .... קיין פּריװאטע אִ' 
קיין ספּעקולאַציע", א. קאַנטאָר איבּז, שמועסן 
װעגן לעניניזם, מאָסקװע 1934, 


אָנלען 


אַנלעבּן -- טרװ. לעבּ אָן, --געלעבּט. סל. 
קריגן, אָנזאַמלען אין לויף פֿון לעבּן אַי אַ 
פֿאַרמעגן. אִי געשווירן אין מאָגן. ,האָט אָנגע- 
לעבּט זײַן גאַנצעס געלט פֿון גנבֿה און גזלה"י 
בּ. א. זאַגיעזענסקי, די שװערע צײַט צו, װארשע 
7, צדאָס זײַנען קינדער, װאָס האָבּן אין. די 
פײַכטע ... קעלערס -- אָן ליכט און אָן זון --- 
אָנגעלעבּט ראַכיטיס", פֿגעז, ווילנע 1927, טא 13, 
;אָפּצוגעבּן ... צו זײַן זון .,. װעלכן ער 
האָט אָנגעלעבּט ניט בֹּהִיתּר ... פון א שװעס- 
טער", מבם. הוגה דעות וו, ווילנע 1912, 
מיט ויך -- 1. ספּעצ בּשײַכות מיט רײַך 
ווערן. נתעשר װערן. זיך אִי אויף יענעמס 
חשבּון. ,אים װילט זיך גבֿירות אַ", יפֿאָל, 
7, פסֵאת 52, , מלחמות צו פֿירן אָדער אײַזנ- 
בּאַנען צו בּויען, פֿון װעלכע עס האַבּן זיך 
אָנגעלעבּט נישט א קליינע צאָל קאַפּיטאַליסטן?, 
בּונד, װאָס װיללען די סאָציאַלדעמאַקראַטען אין 
רוססלאַנד?, זשענעוו 1900. , די פּאַרעכאָדטשי 
קעס, װאַלד-סוחרים, מעקלערס? זיי ווילן זיך אַי 
דאָ אין דער היים", ש. בּרעגמאַן, דורך קריג און 
רעװאָלוציע 1 אָדעס 1931. 2. זיך אײַנשאַפֿן 
אִי זיך גוטע פֿרײַנד, 


אָנלעדערן -- טרו. ער אָי +יגעלעדערט, 
בּאַדעקן, איבּערציען מיט לעדער. אִ' דעם 
פאָטערשטול. 


אָנלעװוירן -- טרח. ‏ װיר אָן, -(גע;לעווירט. 
(גנבֿים-לשון) אַראָפּקוקן. אָנקוקן, אויסקוקן 
וואו מע קען גנבֿענען. ,1ערן דרייט זיך דאָרט 
פון א גאנצן אױפֿדערנאַכט, ער האָט שין 
גוט אָנלעװירט", בּימקאָ, גנבֿים, װאַרשע 1919, 


אָנלעון זיך -- דטצשמ. דזו אָנלײענען זיך. 


אַנלעכערן -- טרח. דער אָן, --'געלעכערט. 
מאכן אַ סך לעכער. אִי די װענט מיטן אַרײַנ- 
האקן טשוװעקעס. אי די רעדער פון אױטאָ. 
אויך: =:לעכלען, 

אַנלען -- דער, -ען. 1. לען. רוקן און זײַטיק 
ווענטל פֿון אַ שטול, אַ באַנק. פּאָרענטש. גע 
לענדער. אַן אַי, בּאַצויגן מיט פּליוש. מלל פֿאַר- 
טײַטשט 'מסעד' (מלכים א, י, 12): ;איין אן 
לען" |תּי: , געלענדערס"ן. ,דער קראַקעװער רב 
זיצט אָנגעשפּאַרט מיטן שטרײַמל אויף דעם 
אי פון שטול", פרץ, פֿאָלקסטי געשיכטן. אןזין 
איז געזעסן אָנגעשפּאַרט אױפֿן שטול, איר 
אָרעם פאַרװאָרפן איבּערן אָי, ח. אַיאַלטי, איק, 
ר"ה תּשכ"ד. ,װאָס העכער .... אַלץ מער האָט 
זיך געװאַקלט דער אִ", בּאַש, ... בּית די 
שטבב. 

2. אָנשפּאַר. שטיץ, זוכן אן אִי אין לעבּן. 
אן אִי פֿאַר דער פּרנסה, אַן אָי, אַ קרעפֿטיקונג, 
,דער שליסלבּיין איז א גוטער אִי פֿאַר דער 
פֿאַרבּינדונג פֿון דער האַנט מיטן אקסלבּלאַט", 
ט. בּערלס, מענטש-מאַשין, קיעװ 1927. ,דער 
האַר, גאָט פון צבֿאות, טוט אָפּ פֿון ירושלים 
און פֿון יהודה אַן אונטערלען און אַן אָ", תּיי 
ישעיה, ג, 1. ומַשעִן ומַשעֲנהי.ן ;,סהאָט מיט 
װאַלד, װי מיט אַן אִי װויינענדיקערהייט זיך צום 
ים אַװעקגעלאָזט דער אַלטער דניעפּער", פמ, 





אָנלענונג 


מלחמה ו. 8.. אַ ראַיה, אַ סמך פֿאַר אַ בּאַהופּ- 


טונג, פאַר א געדאַנק. געבּן אַן אִי צו זײַנע 
רייד. ‏ 4. עמעצער װאָס מע קען זיך שטיצן 
אויף אים, װאָס העלפט, האַלט אונטער. ער 
איז דער איינציקער אִי פֿון (פֿאַר) דער גאַנצער 
משפּחה. שוערן איז דער אִי פֿון שטעטל", ז. 
שזר, טמז, 1964 וווט 9, 

אָיבּעט. אָײדראָנג (דרענגל) אַיװ צנטל. 
אָשטאַבּ -- ,דו ענד פֿון דען אן לען שטאב" 
ואת קצה המשענת', סהמ, שופטים, ו, 21, 
אַישטול. אָישטעקן. טרעפּן)אָ' -- 
,אָנכאַפּנדיק זיך אויף דעם טרעפּןאָ, אָנגע- 
הױיבּן זיך אַראָפּצולאָזן אויף די שטיגן", װײַט, 
דאָס שטעטל. פֿיס-אַ'-- דער פיסיאָי פון בּעט. 


אַנלענונג -- די, יען. 1. פּראָצעס אָדער רע- 
זולטאַט פֿון אָנלענען (זיך). אַן אִי אין דער 
| לעצטער מינוט. 2. זזחװ אָנלען. מלל פֿאַר- 
טײַטשט על משענת הקנה הרצוץ' (ישעיה, לו, 
| 6); ,אן לענונג" (תּי: ;אויף דעם שטעקן.. ."ן. 
;מן קאן אויף הקבּ"ה ניט ... איין בּיהעפטונג 
אודר איין חבֿרותה אודר איין אן לענונג", 
{סידורן. תּפֿלה למשה..,, דעסוי 1696. ;דען 
דאָס איז דאָך אונדזער עיקר'כּוונה אַז מע זאָל 
האָבּן א גוט האַרץ און דערויף איז דאָס אִי 
װאָס מיר פֿאַרלאַנגען", חה. ,... צו שטייאן 
ווען איין אן לענונג דערבּײַא איז", עיון, לז/ב, 
| ,האט דיא בּרוך קיין בּשליסיק גלענדר אדר 
איין אן ליינונג", בּע, ח/ג. / 


אָנלעניק -- אַזי. נעאָל, סטוטש. װאָס מע 
קען זיך אויף דעם אָנלענען. אֶיער פּאַרקאַן. 
אֶיע בּאַװײַזן, ‏ -יקייט. 


אָנלענען -- טרו, לען אָן, --געלענט. ‏ 1. אָנ- 
שפּאַרן. אִי דעם קאָפּ אויף די קישנס. אִ' די 
הענט אויף די קני. ,,אויף (לשון הקודש) היישט 
עז (היסבה) דא זאָל דער (בּעל בּית) דרויף 
זיצן אונ' אן ליינן", עפש, סידור תּפֿילות, 
אַמשט תּקח, קמג/א. ,אוני אך פֿיל פון רומיים 
האָבּן לייטרש גבּראַכט אונ' האבּן זיא אן גליינט 
אן דיא װענט", יוסיפון, אַמשט 1743, רכו/ב. 
;בּײַ דער טיר האָט ער ... אָנגעלענט זײַן 
פּנים אָן מיר", אֵש, תּהיליםייוד, : 

2. (אין א צאָל אויסדרוקן) קריגן אָדער 
זוכן שטיץ, אַן אָנהאַלט. אִי דעם קאָפּ. ,,כ'האָב 
אומעטום דאָך אָנגעלענט מײַן קאָפּ און האָבּ 
געאנט --- ס'יאיז מײַן היים", אסתּר שומיאַטשער, 
אין שעהען פון ליבּשאַפּט. *ֹאַי (מיט) די הענט --- 
אַרױפֿלײגן די הענט אויף עמעצן בּײַם בּענטשן, 
בּײַם צוגעבּן מוט, צו שטאַרקן. טװ פאַר 
יסמך'. ,מיט מײַנע הענט קאָן איך אים געבּן 
|חכמה מיט דעם װאָס איך לען אים אָן מיט 
מײַנע הענט", נחבּ, 'מעשׂה מהזי בּעטלירס' 
;יהושע דער זון פון נון איז געװען פֿול מיט 
דעם. גײַסט פֿון חכמה, װײַל משה האָט אָנגע- 
לענט אויף אים זײַנע הענט", תּי, דבֿרים, לך, 
9 {לויט דעם טראַדיציאָנעלן פאַרטײַטשן 'סמך 
את ידיון 

9 אַנשטאָט אונטערלענען, 53 (-+ 048 
*ֹאָ דאָס ה אַ ר ץ = איבּערבּײַסן. אָפּעסן. ,גאָט 
האָט בּאַשאַפֿן .. . בּרויט אָנצולענען דאָס האַרץ 


אָן לעצט -- אַדװ פֿראַזע. 


1099 


פֿון מענטשן", א. מ. גליקמאַן, ספֿר בּרכי נפֿשי, 


| װאַרשע 1898. 


אָנלענען זיך -- + דפֿח 
שפּאַרן. זיך אָנהאַלטן אָן עפּעס. זיך אי אויף 


1 זיך אָנ 


א שטעקן, אויף עמעצנס פּלײצע. ,פֿר צײַטן 
האט מן זיך פֿלעגן אן צו לעהנן אויף דער 
לינקי זײַט, װען מן געשן האט", סהמ, עמוס, 
ב, 8. ,דער (בּעל תּוקע) מוז זיך היטן דז ער 
זיך אויף ניקש אן לעהנן בּשעת התּקיעה, דען 
דשׂ מוז שטעהנדיג גישעהן", מחזור ר"ה ויו"כּ, 
הומבּורג 1721 ,דא שטײַגט ער אַראָבּ פֿון דשׂ 
פֿערד אוני ליינט זיך אן אויף די אכּסלין. . ,י, 
יוסיפון, פיורדא 1764, קכ/א. ;אויף מײַנע 
איינזאַמע. שױבּן האָט זיך אָנגעלענט די 
נאַכטײ, י. אַדלער, פֿאַש, 1952 | 18, 

2. זיך צושפּאַרן, זיך צולייגן אַ בּיסל. ,און 
לענט אײַך אָן אונטערן בּוים", תּי, בּראשית, 
יח, 4. ,האָט זיך אַװעקגעלײגט אִי אױפֿן בּעט", 
אֵש, תּהיליםייוד, 
| 9. זיך פֿאַרלאָזן. זיך אָנפֿאַרטרױען. זיך שטיצן 
אויף עמעצן. ,און זיי װעלן זיך אַי און פאַר- 
לאָזן אויף גאָט", ישעיה, פירוש עבֿרײטײַטש, 
לעמבּערג 1877, ,רבּונודשל-עולם, איך טו מיך 
אִי אָן די י"ג מדות", איין נײַע שס תּחנה, 
פּיעטריקאָװ 1881. ,װער אָן איר דער חכמהן 
לענט זיך אָן איז אים אַז ואויל", מס, משלי 
תּקע"ד, ג, 18. ,אויף װעמען האָסטו זיך איצט 
אָנצולענען אז דײַן בּרודער װיל טאָן אזא 
פּראָסטן שידוך", י. בּודזאָהן, אַ מעשׂה פון אַ 
רבֿ. . ., װילנצ 1927, 

4. זײַן אָפּהענגיק. כ'האָבּ דיך דערקענט, 
אויף דיר זיך אָנגעלענט -- איז גליטש זיך 
ניט אַרױיס פֿון מײַנע הענט", האַל, מײַן אוצר, 
מאָסקװע 1966, 

ס. זיך אָנזעצן. זײַן אַ לאַסט. ,װײניק שטייט 
זי שלימזל אויס פון אַנדערע, זאָל איך מיך 


- נאָך אויף איר נעבּעך אויך אַי, ממוס, קליאַטשע. 


0 זיך סומך זײַן האָבן אַ ראֵיה. ,בּיז 
אַהער האָט בּײַ אונדז געפֿעלט .. . װיסנשאַפֿט- 
לעכע פֿאָרשאַרבּעטן, װאָס זײַנען אַ תּנאַי קודם 
למעשׂה, װאָרעם אָידיק זיך אויף זיי קענען גע- 
שאַפֿן װערן די גרויסע סינטעטישע אַרבּעטןי, 
ידיעות, ייִװאָ, ווילנע 1938, פאן 473, 

-עכץ -- ,ווייכע אַיץײ, מק, אַלע װערק |. 
עניש. /עעֹר -- װער עס העלפֿט אונטער. 
טרעגער. .ער זעלבּשׂט טרוג אַזו שװער, װאָרום 
ער ניט איין אִי |אין טעקסט: אגלענירן נאַם., *, 
ספֿר משלים וו, פפדמ 1686, נג/ב, 


אָן א סוף, אָן אַן 
ענד, אָן אַן אויפהער. ,האָט ער דערציילט פֿאַר 
אַלע װי אַזױ דער בּורא ית' האָט אים מציל 
געווען בּיז אָן ל'", דאָס פֿאַלשע װײַבּ, לעמ 
בּערג תּרס"ז, 


אָנלעקן -- טרו. לעק אָן, -געלעקט. ‏ 1. אַ 


בּיסל א לעק טאָן. ;לאָמיך אָי, װעל איך װיסן 
דעם טעם". 2. לעקן א סך, א צאָל. אִי קאָנ- 
װערטן, פּאָסטמאַרקעס. ‏ מיט זיך -- לעקן 


בּיז איבּערגענוג. אִי זיך מיט אײַזקרעם, 


אָנלער --- דער. מצ נבּ. 
טאָג, 1957 שז 15, אויך: אָנלערן -- דער. 
אָנלערנונג -- די, ען. 1. פּראָצעס אָדעֶר 


- אָנלעשן 


. דזוו אָנלערנונג. בּצג, 


רעזולטאַט פון אָנלערנען. אן אִי ניט צו פֿאַר- 
געסן, 2. אױפֿגאַכּע פֿאַר אַ שילער אויס- 
צולערנען. װיסנשאַפֿט. ראָכקינדישקליאַר װבּ. 


אָנלערנען -- טרו. לערן אָן, --געלערנט. 


1, לערנען אַ סך, אָן אַ שיעור. אהײַנט װאָלט 
עס טאַקע געװען אויך גאָרניט קיין פריילעכער 


עסק, װען מיר זאָלן זיך נישט בּאַניצן דער- 
מיט, װאָס די צײַט האָט אונדז אָנגעלערנט אין 
לעבּןי, ממום, א סגולה.... 2. אויסלערנען, 
צוריידן, בּאַאײַנפֿלוסן עפּעס צו טאָן (ס'רוב 
צום שלעכטן), ,דער יצר-הרע דער זאָל אַי (פּיך) 
דײַן מויל צו רידן אַז דיא ריד װאשׂ דוא 


רעטשׂײ, סהמ, איובֿ, טו, 5. פאָן השי"ת זאָלסטו 


אַ בּטחון האָבּן, האָבּ איך דיך אויך הײַנט 
אָנגעלערנט", מס, משלי תּקע"ד, כב, 19. , מוז 
מען דעם אַרעסטירטן בּיז דעם משפּט אַרויס- 


די עדות", בּ. בּיקי, אונזערע פֿאָדערונגען, 
זשענעװו 1905, 
9. בּאַשטראָפֿן. געבּן אַ חלק, א פּסק. מע זאָל 


פֿאָלגן (מע זאָל עפּעס ניט טאָן). אִי אַ תּלמיד 


ער זאָל זיצן רואיק. אִי די קינדער צו פֿאָלגן. 
האָט זי אים אָנגעלערנט! אִי מע זאָל האָבּן צו 
געדענקען א לעבּןלאַנג. אִי דעם אַפיקורס, 
אַרײַנלײגן אים אין חית (חרם): אִ'י די אַנטיסע- 
מיטן, זיי געבּן די ריכטיקע לעקציע. ,און איז 
מיט זײַן כּבוד אַלײן צוגעגאַנגען צו משהלען 
מיט דער דעה אים אָנצולערנען", ממוס, װוינטשפ. 
;זי מוז אים אַזױ אַ'י, ער זאָל שוין מער קיין 


תּחית-המתים ניט קענען אױפֿשטײן", י. פּערלע, 


גילדענע פּאַװע. "אָי אַ פּאַ ס(יק)= שאָגן 
מיט אַ רימען+ ‏ - | 

4 זיך נוֹקם זײַן. זיך אָפּרעכענען. ,געװאָר 
װערן װער דער הינטישער מִחבּר איז, מע זאָל 
אים אָיי, יפ. ,די מאַמע מיטן טאַטן האָבּן גע" 
ליאַרעמט, געשריען און געזאָגט: זיי מון 
ר' עזריאלן גוט אִי און צונעמען בּײַ אים דעם 
הדר", ממוס, דאָס קליינע מענשעלע. ,ער האָט 
געשוואוירן נקמה צו נעמען, עֶר װעט זיי אַ, 
אונטערצינדן איינס בּאיינס", אָפּאַ, ילינטשערייי. 
גראָבּ: אִי זײַנע פֿראַנצעװאַטע בּיינער. 

מיט זיך--1. לערנען (זיך) איבּערגענוג. 
;אָך און יי צו אונדזערע טעג, צו אונדזערע 
יאָרן! גענוג אָנגעלערנט זיך אויף דער ערד, 
לעבּעדיקערהייט זיך דאָ צו בּאַגראָבּן", ממוס, 
ספֿר הבּהמות. *ֹאַי זיך אַ פולן בּויך = גוט- 
מוטיק אָדעֶר איר. ‏ 2. פד. גאַליציע. אֲנ- 
שטאָט אָפּלערנען זיך. נר. ,מײַן קינד זאָל זיך 
נישט אִי דעם רשעס מעשׂים", יפ. ,זי איז 
גלאַט אַ הולטײַקע און פֿון אַזעלכער לערנט 
זיך קיינער ניט אָזִי, י. האַלפערן, שיינדעלע, 
װאַרשע 1913 -עכץ -- ,די קאָנפֿערענץ 
דאַרף זײַן אַן אִי פֿאַר די . . . ייַדישע קולטור- 
טוערס", פֿאַרױס, מעקסיקע, אָקטי 1962. -עריי. 


אַנלעשן -- טרו. לעש אָן, --געלאָשן. עפּעס 


צוגרייטן דורך אײַנלעשן. אִי האָלץ צו האָבּן 
האָלאַװעשקעס. אַי װאַפּנע. 





אַנלצעווען 


אַנלצעווען -- {... לעצ...ן אוטו. לצעוע אָן, 
ייגעלצעװעט. - א סך לצעוען. זיך וויצלען. 
חוֹזק מאַכן.. אויך מיט זיך. | 

אָנלקחונג -- {... לאַקכונגן די, "ען. קאַל װבּ. 
-פּראָצעס אָדער רעזולטאט פֿון אָנלקח(ג)ען. א 
כּסדרדיקע אי 

אָנלקח(נ)ען -- {...לאַקכענעןן לקחן, לקחע 
אָן; *-'געלקחנט, -יגעלקחעט. (אין פֿאַרשטעלטן 
לשון) אַנגנבענען, אָנלאטכענען. קומען אין 
קראָם ניט צו קױפֿן, נאָר אָנצולקחנען װאָס עס 
לאָזט זיך. אויך מיט זיך. אָנלקהער 
דעריי. | 

אָן לשון -- {... לאָשון אַדו פֿראַזע. אין אויס- 
דרוק: בּ לײַבן אָן לשון -- ניט זײַן בּכּוח 

| (ניט האָבּן װאָס) צו ענטפערן, עפּעס צו זאָגן 
בּלײַבּן שטיין (זיצן) אָן לי. ;דער גאַנצער עולם 
איז געבּליבּן שטיין אָן ל', זייער דערשראָקןײ, 
בּינטשע די צדקתטע, װאָרשע 1883. ,איך בִּין 
פּלוצלינג אָן לי געבּליבּן, האָבּ קיין צײַט ניט 
געהאַט אָנצוזאָגן.. *, ל. יאָסעלאָװיץ, ר' עדי 
ריאל. . ., װילנצ 1892 ליגן אָן ל' -- זײַן 
פּאַראליזירט, | 

אָנמאָבּיליזירן -- טרו. -זיר אָן, --(גע)מאָבּי 

ליזירט. ‏ מאָבּיליזירן אַ סך, מער װי מע 
דאַרף. אִי אַלע מענער בּיז 50 יאָר אַלט. אִי 
אַפֿילו האַלבּע קאַליקעס, 

אָנמאַגאַריטשעװען -- טרו. -טשעווע אָן 
--ימאַגאַריטשעװעט. 89: --מאָה(אָ)רי 
משעווען. אוקר, װרר. ,צומקםעגוג := 
ציעקסזסוא :174 2-. געבּן עפּעס אויף מאַגאַי 
ריטש בּײַם קױיפפאַרקױפֿן, בּחינם, װי אַ 
צוגאָבּ. אַי קעלישקעלעך בּראַנפֿן, אִי בּיר. 

ימיט זיך -- אער האָט זיך אָנגעמאָהריטשע- 
װעט בּיזן סאַמע בּערדעלע", אי. קיפניס איבּז, 
שמייכלען, כאַרקאָװ 1929,. 

אָנמאַגנע|טיזירן,. "טעווען -- טרו. -זיר, 
:טעווע אָן; --י(גע)מאַגנעטיזירט, -טעװעט. מאַכן 

(עס זאָל קריגן מאַגנעטישע. אייגנשאַפטן, אִי 

אליזן, אויך פֿיג. אִי דעם עולם, 

אַנמאַדזש(ג)שֶן --- טרו. ‏ מאַדזשג)ע אַן 
=יגעמאַדזשג)צט. ‏ אָנמאַזשען. אָנפּאַטשקען. 
;זאָל זי נישט פּאַטשקען דעם פּרצוף און אַ", 
בּ. רעסלער, טמז, 1961 וצ עניש. 


אַנמאַדלע(װע)ן -- אוטו 8 טרח. -לעװוע אָן, 
=יגעמאָדלעװעט. - ארויסבּרענגען א סך ניטי 
ילדישע געבּעטן. אִי אין דער נאַכט פֿון פּאַסכאַ. 


8 -- די, "ן. 16120ת8 :/0700. אַרכ. דזװ 
אַמײיס(ן), אמייז(ע). מוראשקע. ,ואש דיא לושׂ- 
פּרן דיא אַנמאַזן אונד. ואש דוא ערצילן דיא 

| בּינן", הבחור חנוך בּר' צבי הירש איבּז, אגרת 

! בּעלי חיים. הענא 1118. -+ אומיסן 5; 
אונמאַס,  ,807‏ . : 

אָנמאַזאַליען -- טרו. ליע אָן, --געמאַזאָ 
ליעט. ‏ 89 +- מאָזאָליען. אויך: -- מאָזאַ- 
ליעווען. אָנמאַכן מאַזאָליעס. אַן אַרבּעט 

| װאָס װעט אַי די הענט. פֿיג. אוערן האָט גענוג 
= אָנגעמאַזאָליעט דעם. מאַרך טראַכטנדיק װעגן 
אָט דער גאַנצער שרעקלעכער און אומקלאָרער 


190 


געשיכטע", נ. קאַבּאַקאָו איבּז, יאַקובּ קאַלאַס, 
זומפּ, מינסק 1926, *אַי די אויגן = קריכן יצָי 
נעם אין די אויגן. זיך װאַרפן אין די אויגן 
ניט אָפּטרעטן. "אי די אויערן = פֿאַרהאַקן, 
| פֿאַרטומלען דעם קאָפּ מיט צו פֿיל ריד - 
אָנמאַזשען -- טרו. זשע אָן. --יגעמאַזשעט, 
1. אָנפּאַטשקען. שלעכט אָנמאָלן. אומריין 
שרײַבּן, ,גייט מען צום רבֿ ... דער סופר 
װירענט די צװעלף װירעס: און מאַזעט אָן די 
צוולעף שורות |שרײַבּט אָן א גטי, הירש 
| רייטמאַן, דער קיטטעל. ,ניט װערט די לײַװנט 
װאָס אויף זיי איז דאָס אָנגעמאַזשעט", בּאַש, 
פֿאָר, 2201967. 2. שלעכט אָנשמירן מיט 
אַ פאַרבּ. אִי די װענט מיט אַ מיתה-משונה- 
קאָליר, 9. אָנשמירן מיט א זאַלבּ, מיט 
קאָסמעטיק. , זי האָט אָנגעמאַזשעט דאָס פּנים, 
זאָל מען מיינען -- זי איז יונג". 
אָנמאַטלען -- טרו. מאָטל אָן, -יגעמאָטלט. 
פד. אָנפּלאַפּלען. ריידן אין דער װעלט אַרײַן. 
ריידן לשם ריידן. ,װאָס פאַר א פאַלשע פּרטים 
איך האָבּ אָנגעמאָטלט... וועגן יענע לעצטע מי- 
נוטןי, ייט יגער, דער צדיק און דער בּעל יתּשובה. 
אַנמאַטען -- טרו. מאָטע אָן, געמאָטעט, 
אויך: -מאַטעווען. אַנװיקלען אויף אַ 
מאָטיק, א שפּול, אִי בּאַװול אויף א מאָטיק, 
אָנמאַטערן -- טרו. דער אָן, --געמאַטערט. 
אַ סך מאַטערן. אַנמוטשען. פֿאַרשאַפן מאַטער- 
ניש. אִי די אויגן פֿון צו פֿיל לייענען. אִ' די 
פיס מיטן גיין א לאַנגן מהלך. אִי די אַרבּעטער. 
;האָט מען זי אָנגעמאַטערט און אָפּגעלאָזט", 
רעדי אַקש, 14 אָקטיאַבערס, מאָסקװע 1, 
מיט זיך -- זיך אָנלײַדן. זיך אָנמוטשען. זיך 
אָנשטרענגען און װערן שטאַרק מיד. װערן 
אויסגעמאטערט פון האָרעואניע. זיך אֲנאַרי 
בּעטן און זיך אַי. זיך אִי בּיו מע געפינט די 
- לייזונג פֿון דער פּראָבּלעם. , גאָט גיט ניט דעם 
טוט אין די הענט: פֿאַרן טויט מוז מען זיך 
א'", שװ. ,װער װייסט ויפל איך װעל זיך אַי 
בּיז דער טויט װעט מיר בּאַפֿרײַעןײ, א. י. סאַפֿיר 
אויס מינסק, חטאת הקהל... , װילנע 1881. 
אָנמאַטער. -ונג, ניש. דער 
אָנמאָטרען -- טרו. -דע אָז, --געמאָטרעט. 
95 = מאַטכען, --מאַטכינען, --מאָט- 
רענען. | (קלעזמער לשון) אָנקוקן. אײַנקוקן 
זיך. נ. פרילוצקי, רשומות, אַדעס תּרע"ח. י 
טריװאַקס, 3 אונז יודען, ווארשע 1923. | 
א נמאטשען -- טרו. -טשע אָן, --געמאָטשעט, 
אויך: +- מאַצען. סל. 1. אָנװיקן. מאַכן 
נאס. אַי און אָפּרײַבּן די בּלאָטע. 2. אָנפּישן. 
אויך מיט זיך. עגיש, | 
אָנמאַכט -- די, ן. 1. צושטאַנד, געפֿיל פֿון 
זײַן אָן מאַכט. ,דער טרויער פֿון װיסן, די אִ' 
פֿון צװײפֿל", שנ, ידי שרײבּער אין סאָװ' 
רוסלאַנד. ,אַבּער די אִי פֿון דער מאָראַל קאָן 
זײַן שטאַמט ניט פון. דער שװאַכקײט װאָס ליגט 
אין דער טבע פון אָט דער דערשײַנונג", זשיט 
װו, נ"י 1912 2, פֿולשטענדיקע פיזישע 
שװאַכקײט. ‏ צושטאנד פֿון חלשות. , פֿאַר אִי האָט 

זי זיך קוים געהאַלטן אויף די פֿיסײ, ספּ, גליקי 


לעך, אַלקערס אין דער זײַט", 


אָנמאַכן 


ליכע אומגליקליכע. שאָ',... קאָפּשװינדל -- 
דאָס קאַן נישט גערעכנט װערן פאַר געפער' 
- לעך", איבּז, דער אוצר פֿון געזונד און לעבּען 
װאַרשע 1908, "פֿאַלן אין אָנמאַכט(ן) = חלשן, 
אַנמאַפטיק -- אַדי. װאָס פֿאַרמאָגט ניט קײַן 
מאַכט,. -+ אָנמעכטיק. דער אֶיער ענגלישער 
קיניג. ה-יקייט -- ,דאָס מיינט מען די תּפֿי" 
לה פון איין עני װאָס װענדט זיך אַרום מיט 
אַיי, לט2, כד/ב.- 
אָנמאַפֿן -- טרוו. מאַך אָן, -* געמאַכט. 1. מאַכן 
|אַ סך, מער װי נייטיק. אָנגרײטן פֿאַרן שפּע- 
טערדיקן געבּרויך. אַי פּירע(ז)שקעס. אִי היטע- 
לעך פאַר אַלע חדר-יינגלעך. אִי עסן װאָס װעט 
קלעקן אויף א װאָך צײַט. אִי קניידלעך, לאַט- 
קעס אאזוו. (אָנ)מאַכן פֿיש = אָפּשאַבּן, אויסריי- 
ניקן און צושטעלן קאָכן. ,אַברהם איז געוען 
א שינדער, יצחק -- א בּלינדער און יעקב האָט 
אָנגעמאַכט א זאַק מיט קינדער", פֿװל; שפּאַסיק, 
;צי דען בּין איך א מלאך-המות אָדער א גע 
ניטער דאָקטער װאָס זאָל קענען אִי א סך מתים 
אין שטאָט?ײ, זבּ, דער קליינער כּליבּוניק, אדעס 
/1885, ,דער שוסטער מאַכט נאָר שטיװל. ער 
מאכט אָן װאָס מער און װיל זיי דערנאַך 
פֿאַרקױפֿןי, ס. דיקשטיין, פון װאָס איינער 
לעבּט, זשענעװ 1900. . 

2, אָנפעסטיקן. אָנהענגען. אָנקלאפּן. צובּויען. 
אִי פֿליגלען צום היז. אִי א גאַניק. אָנהײבּ 
ווינטער אַי די טאָפּעלע פֿענצטער. אִי לאָדנס, 
אָי אַרבּל (שנײַדערײַ). ,מאַכט אָן אייבּערשְטִיבִּי 

ממוס, שירה. 
,האט ער בּיפֿאָלן מן זאָל איין מזוזה אן מאַ- 
כיןי, עפּש, דרך הישר לעולם הבּא, 9פדמ 
תּמ"ה?, יח/א. אװען ער העט דרינען |אין 
הויזן גיוואונט דרײַסיג טעג, איז ער מחויב 

מזוזות אן צו מאַכןײ, ר' שלמה זלמן לונד, 
קהלת שלמה, אַמשט תּק"ד. *אֵי ציצית -- 
אלינמאַכן, אַרײַנמאַכן ציצית, צוטאָן ציצית צו 
אַרבּעיכּנפות, צו א טלית. ,,מן האט אים ערשט 
מוזן אַנדרי ציצית בּרענגן אום אן צו מאכן", 

מהמ, אַמשט 1722. ,אויבּ מען אָנמאַכט ציצית, 
מוז מען די זוימען ארום די כּנפה װאו די 
ציצית װערן אַנגעמאַכט אװעקשנײיַדן", הרבֿ א. 
בּרודא, הליכות עולם, אונגוואר 1864, 

2, אױפֿטאַן. צוגרייטן. פֿאַרטיק מאַכּן, אִי 
דעם אויסשטייער פֿאַר דער כּלה. אִי פון כּל- 
הגדולות. אַי פאָנען. -אִי רייזעלעך. ;חברה האָט 
עס אָנגעמאַכט, זיי, נאָר זיי די ישועה האָבּן 
אים געבּראַכט", ממוס, יודל. אַי א קינסטלעכן 
ירעגן,. -דעם מאַן סורפּריון אַ", יעקבֿ גאָלדי 
שטײן בּײַ דער יונגער מוטער, לאָדז 1912, 
;די זון שײַנט אויף דער גאנצער װעלט ... 
מאַכט זי אָן היצן", עט, לידער. אדוא װיישׂט 

- ניט איין מאל דיא פֿערבּ אן צו מאכין אונ' 
ויא װוילט דוא דען מאַליריא פר שטיין", רי בּער 
איײיבּשיץ, בּארישבע, כּיי 1142 / 

4. מאַכן שלעכט, גאָר גיך, אַבּי װי. אִי 
פֿלעקן. אִי גרײַזן. אִי לידער אָן א טעם און אָן 
א (גגראם. אי א פּלאָנטער, א פֿאַרדרייעניש, 
;אויסבעסערן, אױיסרײיניקן פֿונעם מיסט {אונ" 

- דזער זשאַרגאָןן װאָס אייניקע אומגעבּילדעטע 





אָנמאַכן 


| און טאַלענטלאָזען קליינע שרעבערלעך. . , האָבּן 


| אָנגעמאַכטײ, אבּג, 'זכרונותי, יודי פֿאָלקסבּיבּליאָי 
- טעק |, קיעוו 1888. אָנ)מאַכן בּולבּעס = 
(אַקטיאָריש) פֿאַרדרײען, פֿאַרפּלאָנטערן רייד 
בַּם שפּילן אַ ראָלע. 
8. אָנטאָן,. פֿאַרשאַפֿן עפּעס נעגאַטיוס. אי 
אַ. שאָדן. אִי היזק. {לאָקל: עֶר האָט אָנגעמאַכט 
= בּאַנקראָטירט;ן אִי חובֿות וזיך מערקן: מע 
קען ניט אָ אַ רװח' אען אִי אַן ענגשאַפֿט. 
,מיר װעלן זען װאָס האָט דער נעכטיקער װינט 


אָנגעמאַכט אין גאָרטן איבּער די בּלומען", 


ג. י. ראַװיטש, ריבֿ משפחה, װילנע 1865, ז' 
0 "אָי װאַסער אין אוער = רעדן צו הויך, 
צו פֿיל. . *אַי אַ בּית:עולם אַ תּשעה: 
בּאָב, א שחיטה) = א) דערפֿירן צו עפּעס װאָס 
איז - זייער שלעכט, װאָס איז אַן אומגליק; 
3 ) ספּעצ צו אַ גרויסן אָנװער. רעקויזירן און 
אי אַ שחיטה. *אַי אַ ‏ שא לה = זײַן ניט 
אָפּגעהיט, אַז מע זאָל מוזן זיך װענדן צום רבֿ 
- מיט אַ שאלת. | | 
- /0. פאַרשאַפֿן, גוֹרם זײַן אַ פּײַנלעכע איבּער- 
לעבּונג. אִי צרות, יסורים, לײַדן חרפּות אע. 
(זיך מערקן: מען קען ניט אִי פֿרײד' אען 
אִי שרעק, אַ מורא אע. ,דער מלך איז זיך 
זעלבּרט מקדים צו אים אַרױשׂ אוני מאַכט אים 
אַ מורא אָזִי, נצו, כא/ג. ,די דאָזיקע מעשׂה 
האָט אָנגעמאַכט אַזױ פֿיל יסורים זײַן װײַבּ", 
ממוס, מסעות. ,דאָס אַלץ האָט אויף זײַטיקע 
מענטשן אָנגעמאַכט אַן אימה", דער אמת, 
בּאָסטאַן, 1895, פא 7, | | | 
- /} (כּמעט אידענטיש מיט 63} אַרױסרופֿן אַ 
געפֿיל (געוויינלעך עפּעס װאָס איז אומבּאַקװעם, 
אָבּער אויך אַזוינס װאָס קען זײַן נײיטראַל) 
אָי. אַ חשק. אִי אַפּעטיט. אִי אַן איבערקערעניש 
אין האַרצן. אִי אַ מישענינע אין קאָפּ. אִי אַ 
שמאַרץ, עגמתינפֿש אע. ,,מאַכט אָן אויף דעם 
ייִדנס נשמה עפּעס אַ מרה-שחורה", ממוס, 
שלמה. אִי אַ דרייעניש (אין די קישקעס) = 
אומאיידל אויך: אַרױסרופֿן האַרצװײטיק. - 

8. פֿאַראורזאַכן אָדער אינגאַנצן דורכפֿירן 
ועפּעס װאָס װירקט אין דעם אַרום (און װאָס 
איז געוויינלעך שלעכט פֿון שטאַנדפּונקט פֿון 
ריידער). אִי אַ טומל, טרעװאָגע, גװאַלד,. האַר- 
מידער, רעש, בּאַלאַגאַן אע. אִי אַ מישמאַש. אַי 
אַ שטורעם אין אַ גלאָז װאַסער. "אַי אַ גאַנצע 
יעלה א ויצעקו) = מאַכן אַ טומל, אַ גערייד 
איבּעֶר עמעצנס א װאָרט, איבּער אַן אומוויכטי- 
קער ‏ סיבּה. *אָי שװאַרץישבּת = מאַכן אַ סומאַ- 
טאָכע,. צעשטערן די רו, אַפילו גורם זײַן אַ 
צרה אום שבֹּת {געניצט. אויך אױפֿן אינדער- 
װאָכןן. אִי אַן אמתן קאָך. אַי אַ רעש = 
. אויך: אַרױסרופֿן א סענסאַציע (אויך אַזאַ װאָס 
געפֿעלט). ,דעם רעש װאָס סטעמפעניו האָט 
אָנגעמאַכט, קומענדיק ערגעץ אין אַ שטעטל... 
און דאָס קאָכעניש... איז גאָרנישט צו בֹּאַי 
שרײַבּן, שע. "אָי א װינט, אַ גאַנצן) 
ויריד = זיך טומלען, קומען מיט א סך פּוסטע 
פּלענער, ,מאַך ניט אָן קיין װינט, פֿאַרדריי 
: דיר דײַן אייגענעם קאָפּ", . "אָי אַ "קרות 
אויף הינער (גענדז, פּופּיקלעך אע) = איר, עסן 


1897 


זייער פֿיל, ,זי האָט אָנגעמאַכט אַ גװאַלד אַז 


ס'זענען זיך אָנגעלאָפן אַ פולער הויף מענטשןי, 
רײל, דאָס פוילישע יונגעל, אַדעס 1895. ,האָט 
- דער חסידיזם געקאָנט אַפֿילו בּײַ ‏ מתנגדישץ 


רבּנים צונעמען די קינדער און אִי אַן אמתן 
חורבּן אין אַ מתנגדישער משפּחה", יק. *אַי 
א (גאַנצע, אמתע) ח ת ונה = שאַפֿן אַ טומל, 
צעמישעניש, צונױפֿלױף פון מענטשן אע. *אָי 
אַ שפּיל = דז. 

9. אינסטיגירן. אױפֿהעצן. דורכפֿירן דאָס 
צו װאָס מען איז אויפגערייצט געװאָרן. אִ' אַ 
קריג, קריגערײַ, אַ מחלוקת. אִי א בּרוגז, א 
בּייז (שלעכט) לעבּן. אִי בּייז בּלוט. אי אַ מרי- 
דה, אויפשטאַנד, רעװאָלוציע אע. אַי אַ פּאָגראָם, 


סאַ טויטער מאַכט קיין קריג ניט אזײ, שװ. ,די 


מדבּרים מאַכן אָן קריג צװישן דעים מלך און 


- צווישן דע'ם", נחבּ, 'מעשׂה מחכם'. ,די פּוֹחזים 


האָבּן אַזױ די הריגה אָנגעמאַכט אין בּית-מדרש 
אַז דאָס בּלוט איז גערונען איבּער דער שוועל", 


'מעשׂה אומן. ,זי מאַכט מיר נעבּעך אָן א בַּיין 


לעבּן, איך קען מיר גאָרניט אן עצה געבּן", מ. 
שלײַפֿשטײן, װיכנע דװאָשע, װאַרשע תרס"גי 
;אַז איינער האָט געשלאָגן זײַן װײַב -- װער 
האָט עס אָנגעמאכט? (זיון", י. ד. טאָיבּ, דער 
קדיש.. ., װילנע תּרמ"ט. *אַי אַן 9 סק -- 
אי װעגן אַ קליינעם ענין, אי פאַרשטעלטער. 
הייט װעגן גאָר א װיכטיקן און אַפֿילו בּלוטיקן 
ענין. אִי אַ קאַשע = שאַפֿן א פּלאָנטער, 
פּליאָטקע, אינטריגע און יעדע מין פֿאַרדרײ- 
עניש. אִי אַ יערעכץ = גאַליציע) אַרױס. 


-רופן אַ קריגערלי. 


0, דערפֿירן צו דעם װאָס איז שמוציק. דער 
רעגן װעט אִי א. בּלאָטע. די פור האָט אָנגץ- 


- מאַכט אַ שטויבּ. ,די בּלאָטע װאָס מע האָט פון 
אַלטע צײַטן אָנגעמאַכט --- דאָס מוז בּלײַבּן", 


ממוס, מסעות. אִי אַ ה קדש, א חור" 
שטאַל = זייער שטאַרק פֿאַראומרײניקן אַ שטובּ. 


!אִי א חורבּן=א) אָנװאַרפן, אָנרײַסן אע. 


;אי אַ חורבּן אין שול, צעבּרעכן די בּענק, אויס- 
האקן די פֿענצטער". אויך: אִ' א פּאָגראָםן 
3) בּרענגען אין אומאָרדענונג. אִ'י א חורבּן 
צװישן די פּאַפּירן אויפן טיש. + אִיאַ מושב= 
זייער שטאַרק אָנשמוציקן. אִי אַ ‏ געמיט = 
פד. א) בּרענגען אין אומאָרדענונג: 3 ) פֿאַרטאַפן 
שוועריקייטן, 

*אָי אין די הויזן (פלודערן) = אומאיידל, 
א) אַנשטאָט דעם גראָבּן אָנדאָסן. ,א קינד פון 


איבּער דרײַ יאָר און מאַכט נאָך אָן אין די 


הייזלעך": בּ) זיך דערשרעקן. ,אַנדערע, זי 
דערזעען אַ הונט, מאַכן זי בּאַלד אָן פֿולע 


| הױזן", בּערג, בּאַם דניעפּער ו. ,זיצן אַ גאַנצע 


נאַכט מיט אַ טױטן -- װאָלסטו גאַנץ שיין 


אָנגעמאַכט אין די הויזן", בּאַש, פֿאָר, 1965 
א 19; ג) דורכפֿאַלן בּײַ אַ געשעפט, אָנװערן 


א סך. אויך בּשײַכות מיט יעדן װיכטיקן פּראָ" 
יעקט װאָס פאַלט דורך. ‏ אויך: אִי אונטער 
זיך, אִי אויפן געזעס, אִי פֿולע הענט. אויך: 
אַי -- אָן שום צוגאָבּ, 

"אָי אױפֿן קאָ פּ (אין קאָלנער, אין היטל 
און קיטל), אַי אין קוגל = בּאַשװינדלען, 


אָנמאָל -- דער, ‏ ן. אַקט 


אָנמאָלן 


אָפּנאַרן. ,אוב מע װעט אים אִי אױפֿן קאָפּ 
ומיטן צרשטיקן און צװײיטיקן ב), װעט ער 
- אויך ניט װיסן. װאָס מיט אים טוט זיך". "אָי 
אין די . קרויט = (אומאיידל) געניצט װי אַן 
ענטפער, װען מע קומט מיט טענות. ע;װאָס 
טשעפּעסטו זיך צו אים? ער האָט דיר אָנגע" 
מאַכט אין די קרויט?" : 
, אָנלאָזן. אַי א רויך; א טשאַר אע. אי אַ 
געשטאַנק אע. *אָ אַ טשאַד, אַ סװאָנד= 
אויך: צעטומלען, דערפֿירן צו עפּעס װאָס מע 
| דאַרף זיך מיט דעם שעמען. "אָי אַ. געסרחה 
(אַ שטונק) = װי פֿרנער, אויך: אונטערהעצן, 
פֿאַרפֿירן אַ. מיאוסע אינטריגע, א אַ פֿל עך = 
א אָנצינדן, ‏ אָנלײגן.. ;דאָשׂ פֿײַער דשׂ מן 
- פּפלעגט און צו מאַכן זיך צו װערמן", שעריר, 
לו, 22; ב) מאַכן אַ שׂריפֿה, ,איין שפּענדל 
קען אִי אַ שׂריפה", שוו. ,קענסט נאָך חלולה 
אִי אַ פֿײַער"; ג) אַרױסרופֿן אַ קריגעריי, 
מחלוקת, אַ מלחמה. ,קען עס װערן אויס = 
און דער ענין װעט אַי אַ פֿײַער אין דער { גאַנ- 
צער שטאָט", 
מיט זיך -- זיך אִי שװעריקיישן, קאָמ" 
פּליקאַציעס אע. זיך אִי אַ צרה, אַן אומגליק, 
װאָס ער אַליין האָט זיך דערמיט אָנגעמאַכט --- 
אַ גאַנצע איבּערקערעניש אין שטוב", ממוס, 
װינטשפֿ. ינב עי דער (-ין, יקע). 
-עריי. . 7 = 
אָנמאַכעריש - -- אַדי. װאָס איז פֿון (בּײַ) 
אַן אָנמאַכער. אִיע געשעפֿטן. ‏ -קייט. 


אָנמאַכרען -- טרו. -רע. אָן, - -יגעמאַכרעט, 
-זן װרר. זעמאגוא :6:8. אָנפּאַקן אָנשטאָפּן, 
אַרומנעמען מיט (אָפּפֿאַל :פֿון) װאָל, מיט פֿ9י 
דערן,. מיט שמאַטעס. ,דער טאָקער בּאַקומט 
א לצעװדיק אויסזען. אָנגעמאַכרעט (פּאַרטיצים) 
און מיט טאַקעכץ בּאַװאַקסן װי א משונהדיקער 
בּאַבּוקײ, זש, דער ממזר. 


אָדער רעזולטאַט 
פֿון אָנמאָלן וו. דער גאַנצער אי 


אָנמאַלאַכאַיען -- טרו. -כאַיע אָן, ‏ --'גע- 


- מאַלאַכאיעט, פּעיאָ - װעגן אָנמלאָכהן. אִי 
קרומע. בּענקלעך. אַי א פּאָר ר שיך װאָס מע קען . 
ניט אָנטאָך: 


אָנמ(אָ)לויצען -- טרוו. -צע אָן, --יגעמאָ)- 
לויצעט. וורר. אָנדרעשן. אָי קאָרן, 


אָנמאַליעװער -- טרוו. -ליעװוע אָן, *יגעמאַי 
ליעװעט. פעיאָ.. אָנפֿאַרבּן, אָנמאָלן, אָנריְסע- 
וען. עװײַזט נאָר ... װאָס ער האָט דאָרטן 
אָנגעמאַליעװעט", זי װענדראָף, סאָװי הײימלאַנד, 
2, טא 1, 


אָנמאָלן 1 -- טרו. מאָל אָןי -- געמאָלט, יריגע- 
מאָלן. 1. אָנפֿאַרבּן, אִי די װענט פֿון שלאָפֿ- 
צימער מיט אַ ראָזלעכן קאָליר. 2, פֿאַרטיק. 

מאַכן אַ. סך בּילדער, אָי אַלע בּילדער פאַר דער 
אויסשטעלונג. 2. פֿאַרענדיקן דאָס מאָלן 
,אונ' האבּן אן גימאלט דיא צורה פֿון...", 
צאינה, הפֿטורה ויצא. 4. שיין, קונציק אָנ" 
שרײַבּן. ,ער האָט אָנגעמאָלט אַ בּריוו".. -ונב, 


זעכץ. ‏ -ער. - דעריי? 





אָנמאָלן 


אָנמאַָלן 11 -- טרװ. מאָל אָן, --געמאָלט, 
= =געמאָלן, 1. מאָלן (מיט א מיל) אַ סך. אַ' 
תּבֿואה אויף אַ גאַנצן װינטער. 2. אָנרײדן 
אַ סך, גיך, אומפֿאַרשטענדלעך. *אַי אויף א 
| גאַנצן װאָגן --- װש מיט בּו. ,איר האָט שוין 
אָנגעמאָלן אויף דרײַ װעגן... און כ'וייס 
נישט װעגן װאָס עס האַנדלט זיך. רעדט, 
מענטשן זאָלן פאַרשטיין", אָפּאַ, 'ציגלינער" 


אָנמאַמקען -- אַקוזװ. -קע אָן, -- געמאַמקעט. 
1 אָנפֿיטערן אַן עופֿעלע מיט אַלע אַנדערע 
מיטלען חוץ דער בּרוסט. אִי דאָס קינד מיט 
אַ קאַשקע. 2. ניצן דאָס װאָרט מאַמע א 

| סך מאָל. נאָכאַנאַנד זיך װענדן צו דער מאַמען 

! מיט ,,מאַמע!". ,האָסט מיר שוין אָנגעמאַמקעט 
אַ פֿולן קאָפּ". - | 

אָנמאַנגלען -- טרו. גל אָן, --געמאַנגלט, 
אַ סך פּרעסן, פאַרענדיקן פּרעסן װעש מיט 
אַ מאַנגל, אִי די טישטעכער און די האַנטעכער. 


אָנמאַנטאַטשען -- זזו אױסמאַנטאַטשען 
-+ 277, 

אָנמאַניען -- טרו. ניע אָן, --געמאַניעט, 

| צוצנען צו זיך. אויפװעקן א בּאַגער. אָנהײיבּן 
אָדער פֿאַרענדיקן. מאַניען. אַי עמעצן מיט אַ 
זיסן בּיסן. = 

אַנמאַניקירן -- טרו. -קיר אַן, -(גע)מאַני- 
קירט. מאַכן א סך מאַניקיר. פֿאַרענדיקן אָדער 
אָנהײבּן מאַניקירן. אִי די (פינגער פֿון די) הענט. 
אָי די פינגער פון די פֿיס. ‏ /21, 

אַנמאַנען -- טרו. מאָן אָן, -געמאָנט. ‏ צר 
נױפֿמאָנען, ארײַנקריגן א סך דורך מאָנען. אַי 
| די חובות פון איבּער דער גאַנצער שטאָט, 


אַן"מאַ'ש -- אדח. פֿר. מאַסנװלז. אױסװאַני 
דערן אַימי פון אַן אַלטער געגנט, 


אָן מאָפֿ -- אַדו פֿראַזע. זזח אָן אַ מאָס. אַ 
סך. אין אַ גרויסן סכום. אִי מ' (און) אָן צאָל. 
,ער טרוג אין זײַנן הענדן איין שפּישׂ גרושׂ 
און מושׂ", שמואליבּוך, סטראָפֿעץ 1101. ,גיבּט 
מן אויש און מוש, און צאָל אויף דען הוז אוני 
! קעשְׂטליכא טייארי קליידר ... ואז ניט גע" 
נויטיג איז --- דיא טוינן איין זוינד", בּראַנט, 
פּרק כ. ,דען טאג ויל איך גידענקן װיא איר 
בּלוט איז װאַרן פֿר גאָסן, װיא פֿיל טױיזנט 
אָן צאָל אונ אָן מאסין", 'קינות אויף כמעלניצי 
קיס גזרות', פּראָג 1648. 

אָנמאַסטעװען -- טרװ. ‏ טעװע אָן --גע- 
מאַסטעװעט. ארויפציען א זעגל אויף א מאַסט- 
! בּוים. אי דעם גרויסן זעגל. אַרױספֿאָרן מיט 
רודערס און דערנאָך א" 


אַנמאַסטען -- טרװ. -טע אָן, --געמאַסטעט, 
אָנשמירן מיט פֿעטס. אִי די רעדלעך פֿון דער 
| מאַשין. אַי זי מכּה. | 

אָנמאָסיק -- אדי. ‏ װאָס איז אָן אַ מאָס. װאָס 
האָט ניט קיין מאָס. דער אֶעֶר װעלטרױים, 
-יקיים. 

אָנמאַשירן -- טרו. :סיר אָן, -י(גע)מאַסירט. 
געבּן א מאסאזש. אָנרײַבּן אַ װייטיקדיק אָרט. 
אִי אַ מאָרדע = אָנרײַבּן אַ מאָרדע, 


1998 


אָנמאַקלען -- טרװ. קל אָן --געמאַקלט. 
-+ אָנמקלען. ;און אַז אַ מאַן מאַקלט אַמאָל 
אָן, איז אויך קיין מאלע'ר נישט", אָפּאַ, יקוילנ- 
גרעבּערס'. *אַי די בּיינער -- -+ אָנבּרעכן די 
בּיינער, 
אָנמאַרדן -- טרח. מאָרד אָן,. --געמאָרדט. 
דורכפירן א סך מאַרדן. אקיינער האָט ניט גע- 
וואוסט אַז די דײַטשן װעלן אִי אַזױ פֿיל ייִדן". 


אָנמאַרדעװען זיך -- אוטו. -דעוע זיך אָן, 
זיך -געמאָרדעװעט.- אָנהאָרעװען זיך. זיך 
שטאַרק אײַנמידן דורך שװערער אַרבּעט. איי 

| בּעראַרבּעטן זיך. אָנמאַטערן זיך. אי זיך א לאנגן 
זומערטאָג און ניט פֿאַרדינען קיין גראָשן. 
,מיר מתעסקים האָנּן א גאַנצן טאָג זיך אָנגע- 
מאָרדעװעט, אַרומגעלאָפֿן, געטאָן, געאַרבּעט"י 
ממוס; פֿישקע. ,א ייִדענע מאָרדעװעט זיך אָן 
מיט די גענדז, שע, 'גענדדיי | 

אָנמאַרװיכערן -- אוטו 8 טרװ. ער אָן 
-יגעמאַרװיכערט, 89: - מאַראַװיכערן. אָנ 
גנבֿענען, אָנזשוליקן, א אַ לעבּן -לאַנג און דער- 
| נאָך װערן א פֿרומע קאַץ.. | 

אָנמאַריצירן -- טרו. ניר אָן -ייעגע)מאַרי- 
נירט. ‏ מאַרינירן אַ סך. -+ אױסמאַרינירן, 
8, אַי פֿיש אויף אַ גאַנצער װאָך. 

אָנטאָרען -- טרה. ירע אָן, --געמאָרעט. 
אָנמוטשען. אָנמאַטערן בּיזן פאַרלירן די כּוחות. 
אָנפּײַניקן דורך אויסהונגערן. אִי די פאַרשיקטע 
אין די אַרבּעט:לאַגערן. אָפֿט מיט זיך -- 
אי זיך בּײַ דער קאַטאָרזשנער ארבּעט. אהאָבּ 
איך דעמאָלט געוואוסט פֿון א לעבּן? אָנגע- 
מאַרעט זיך אַ טאָג, בּײַנאַכט געפאַלן אויפן 
געלעגער ... אַזױ טאָג נאָך טאָג געװען אין 
שפּאַן!*; נעכעמיע שמאין, אײנאַקטערס, מינסק 
5. /עניש. 

אָנמאַרק(יר)ן -- טרו. מאַרק(יר) אָן, -'(גע) 
מאַרקױר)ט. 89: =-מארקעווען. 1 בא 
צייכענען מיט אַ סימן. אִי אויף דער מאַפּע 
אַלע ערטער װאָס מע װעט בּאַזוכן. 2 אָנ 
צילעווען. אויך מיט זיך. זיך גוט אִי און 
אויסשיסן. /נה, 

אָנמאַרשטשען -- טרװ. -שטשע אָן --געי 
מאַרשטשעט. פר. 89: -- מאָרשטשען, װרר. 
אָנקנײטשן, אָנלײיגן אין פאַלדן. אִי דאָס פּנים, 
דעם שטערן. אויך: אִי געװאַנט, 

אָנמאַרשירן -- אוטו. -שיר אָן, -(גע)מאַר 
שירט.. אָנקומען מאַרשירנדיק. א פּאָלק זעל- 
נערס װעלן בּאַלד אִי. ,אַזו װעט דײַן דלות װי 
אַ װעגסמאַן אָנקומען, דײַן בּאַדערפֿטיקײט װי 
אַ זעלנער אַ"", מס, משלי תּקע"ד, ו, 11. מיט 
זיך -- זיך אָנגין אַ סך, אַ לאַנגע צײַט, אויף 
אַ מיליטערישן שטייגער. 

אָנמאַשענעװען -- טרװ. -געװע אָן +יגע- 
מאַשענעװעט. 85: -:מאַשענעוען. אנ 
זשוליקן. אָנשװינדלען. א לענגערע צײַט אַרײַן- 
קריגן דורך אױיסנאַרערײַ. אִי אַ פאַרמעגן. 

אַנמבּולן -- {.. . מאַבּלעזן מבּול אָן, גע- 


מבּולט, אוטו -- אָנרעגענען אַ סך. טרװ-- 
אָנגיסן א סך. אויך: אִי קללות. 


אָנמוטן 


אַנמגילהן - = מענילע טרװ. מגילה אָן 


: --(גע)מגילהט. - אָנדערציילן, אָנשרײַבּן זייער 
אַ סך,. אַ גאַנצע מגילה. אִי א בּריוו אויף אכט 
זײַטלעך. אִי א נודנע לעבּנסגעשיכטע. 


אָנמדינהש -- אַזי. ‏ װאָס האָט ניט קיין 
מדינה. ,דאָס קומען זיי וייִדן פֿון אַמעריקע 
קיין ווילנען אָנעטעמען זיך אין דער יידישער 
איער מדינה", א. גאַלאָמבּ, טאָג, 1969ו221, 
-קייט, | | 7 
אָנמוט -- דער, ז. פֿאָרלײג. סוגעסטירונג, 
שטויס עפּעס צו טאָן. אַן אִי װאָס העלפט ניט. 
,פֿאַר אַן אִי קומט קיין פּאַטש נישט", שװ. 


אַ'נמוטיק -- אַדי. װאָס איז אָן מוט, דער- 
- שלאָגן, געפֿאַלן בּײַ זיך. ;כּדי צו לאָזן אונדז, 

אומרואיקע און אֵיע; פֿילן די רואיקייט און 
- די זיכערקייט", שנ, שלום אַשׁ. היקייט. 


אַ'נמוטיקן -- טרװ. יק אָן, --געמוטיקט. 
מוטיק מאַכן. צוגעבּן מוט. אִי די שװאַכע און 
די געפֿאַלענע בּײַ זיך. ‏ /21, 

אָנמוטן -- אוטו 8 טרװ. מוט אָן, --געמוט. 
1. אָנבּאָטן, פֿאָרלײגן. פֿאָרשלאָגן. ,האָבּן זיא / 
פּשרה אן גמוט", גה, 347, עאהן גימיט זיא 

! זאָלין זיא קצת נאך לאזין ממה שהם חייבים", 

- יכּײי װעגן מעצער עלילת-דם', 1669 {פֿש װון, 
,דיא ארמין איין מתּנה אן מוטין", שׂה װ, 
פֿיורדא 1723, ,די אינדיאַנער ... האָבּן זי 

/אָנגעמוט אַז זיי זאָלן פֿון זיי עפּעס קױפֿן", 
חײַקל הורוויץ, צפנת פענח, בּאַרדיטשעוו 7, 
,... אָנגעמוט מיט א גמילות-חסד", שע, מאַי 
ריענבּאַד. ,ער האָט אָנגעמוט אז די אַסיפֿה 

זאָל זײַן בּײַ אים אין הויז", חיים פּעט, אַ הױז 
אױפן פֿעלד. . | | 

2. בּעטן אַ טובֿה, אַ געפעליקייט. ,צדקה איז 
ער מחויבֿ איטליכם דער אים אן מוט", לטו, 
מב/א. ,איך וויל אײַך גערן איין זאַך אן מוטן 
איר זולט מיר ניט פֿר זאגן", קה, פֿיורדא 1743, 
יב/ד. ,ער זאָל ניט װאַרטן בּיז ... דער עני 
װעט אַי צו בּאָרגן געלט פֿון אים", צור, שמיני, 
,.... געװאָלט ריידן מיט דעם בּעש אַז זײַן 
װײַבּ זאָל האָבּן א בּ|זכר, נאָר ער האָט זיך 

זייער געשײַט אָנצומוטןײ, שבחי בּעש"ט. | 

9 עפּעס בּעטן אומדירעקט, אויף אַן איידעלן 
אופן, שעמענדיק זיך. ,זיך גישעמט אן צו 

| מוטן מען זאָל אים געבּין צדקה", נצו, מה/ך. 
|,איך האָבּ מיך געפּרוװט אִי א פּאָר מענטשלעך 
מכּוח אַ גמילות-חסדל", שע, מנחם-מענדל. 

4 געבּן אָנצוהערן. ,װען איך װאָלט דיר 
געווען דאָס מינדסטע אִי פון מײַן זינען", צ. ז. 
רובּינשטיין, דער שרעקליכער קנס: מאָל. אַדעס 
3, | | : 

9. פֿאַרלײיגן סעקסועלן פֿאַרקער. ;אָי מעג 

| מען אַפֿילו דער רבּיצין אויך", שװ. ,פֿאַר אַ' 

- קומט קיין פּאַטש ניט", שװ {גענאַרטע װעלט, 
5 -דר נוך מוטט ער איר אן כּך וכּך... 
זי שפּרך: איי, ימח שמך וזכרך", בּבאיבּוך, 

-486, ,דיא טעכטר {לוטסן וארן (צנועות) 

זיא האבּן . זיך גישעמט אן צו מוטן, אירם 

-פאטר", צאינה, וירא. ,ווען איינער זעט אַז זײַן 
װײַבּ ... גלוסט צו תּשמיש המטה, זאָל ער 





אָנמוטשען 


זיך פֿעדערן און זאָל איר אַָי, ספֿר חסידים, 
תּק"ז?, סימן קנה. ,אַמאָל זײַנען זיך צונוים- 

| געלאָפֿן פיל װײַבּלעך -.. האָט איינע געזאָגט, 

| ר'האָט איר אָנגעמוט לזנות", (חיים מאַלאַגאַן, 
יגדולת ר' װאָלף. . .' ויפן, 

0 שטויסן עמעצן עפּעס צו טאָן. אַי אַלין 
צו טאָן די אַרבּעט. ,, איך {גאָט} האָבּ זי != זיין 
דען שׂכר גיזאגט האבּ איך זי די רעכט פרטיגן 
מצוװוזת אן גימוט", סהמ, ישעיה, מה, 19. 

- ;אָי דאָס עֶר זאָל פֿון אים די חכמה לערגנען", 
| שבחי הארי, {קעניגסבּערג), יאָר? ער (גאָטן 
מוט עס בּאַצײַטנס אָן די זומערפייגעלעך: פֿליט 
. .. אין די װאַרעמע לענדער", ממוס, װינטשפ. 

מיט זיך -- אָנבּאָטן זיך. נעמען אויף זיך 

עפּעס צו טאָן. אַי זיך צו גיין צום פּריץ דעם 
רשע. /ונג. ה/ֹעֶֹר -- עניט דער אִי איז א 

! - נאַר, נאָר דער טוער איז דער נאַר", שו. 

אָנמוטשען -- טרו. -טשע אָן, --געמוטשעט, 
אָנמאַטערן. אָנפּײַניקן. פֿאַרשאַפֿן פיזישע אָדער 
גײַסטיקע לײַדן. ,מע האָט אונדז שוין אָנגץ- 
מוטשעט מיט פֿאַרשיידענע צװאַנגסמיטל מיר 
זאָלן גוֹייִם װערןײ, ספֿרי שבחי רמ"ל, לעמבּערג, 

- יאָר?; מיט זיך -- אִי זיך װי אַן אָרעמע 
בּאַלעבּאָסטע פֿאַר פּסח. , דאָס האָלץ האָט ער 
צעהאַקט אין דיניטשקע שײַטלעך, אַז פֿײגע 
זאָל זיך נישט מוון אִ' בּײַם אונטערהייצן", 
ירחל קאָרן; ערד. שפּאַסיִק: זיך אִ' בּײַַם אַװעקי 
לייגן די חתימה. -עניש. 

אָנמױערן -- טרװ. ער אָן. --געמויערט. 
1. צומויערן, צופֿעסטיקן דורך מויערן. אַי אַ 
פֿליגל. 2 אָנבּױען אַ סך מױיערן אִ' א 

| גאַנצע גאַס. מיט זיך -- ,דער שניי שיט 
אַלץ ... (עסן האָבּן זיך אָנגעמױערט גאַנצע 
בּערג", אי. קיפניס, דערציילונגען, קיִצוו 1930. 
-ונג, 

אָנמולדיק -- { .. מילעדיקן אַדי. נעאָל. װאָס 
איז אָן דעם מולד, אָן דער פֿרישער לבֿנה. 
אָנלבֿנהדיק. , איבּער בּרייטן, איבּער לענגען... 
פון אִיע נעכט", פמ, סתּם. 

אָנמוליען -- טרוו. -ליע אָן --געמוליעט. אוקר, 
װרר. זזסמאזנעזאהו :3 ,עזדעתעזאגת :08=. 
אָנרײַבּן, אָפּרײַבּן די הויט. אִ'י אַ פֿינגער, די 
פּיאַטע, אִי מאַזאָליעס. ,דאָס פּעקעלע האָט מיר 
שוין אָנגעמוליעט די אַקסלען", אי. קיפּניס, 
סאָװ' היימלאַנד, 1968, פאן 6. 

אָנמול(י)ע(נע)ן -- טרו. לע אָן, -יגע- 
מולױי)עט. לד. תוווטמת :/12=:. 1. אָנזײפֿן. 
מאַכן אַ מוליענע. אִי װעש. אִי װאַסער. אִי די 
פּאַרצע פֿאַרן גאָלן, 2, פֿיג. אָפּנאַרן. פֿאַרפֿירן, 

אָנמולירן -- טרװ. -ליר אָן, -(גע)מולירט. 
1, דזוו אָנמוליען. 2. פֿאַרשטעכן. אִי אַ פֿינ" 
גער. אִי די פּיאַטע, װען מע גייט בּאָרװעס. 
9 לר. אָפּנאַרן, 

אָנמומלען -- טרו. -מל אָן, -- געמומלט. אויך 
פּעיאָ. רעדן צו עמעצן א לענגערע צײַט 
שטיל, שעפּטשענדיק. אי עפּעס קיינער זאָל ניט 
װיסן װאָס ער וויל, 

אַנמונהן -- {. .. מוינעןן טרו. מוֹנה אָן, -'גע- 
מוֹנהט. - אָנציילן. אַרײַנצײלן. (יוכּך היה מונה: 


1099 


! אַחת, אַחת ושתּים. . ,') ,האָט דער רבּי אָנגע- 

הױבּן אונטערצובּרומען... . וכּך היה מונה... 
איז מײַן מאַמע געװאָרע געװאָרן, װי אַזױ קלמן 
סענדערס האָט מיר אָנגעמונהטײ, זאבֿ הלוי, דער 
| רבּי קלמן סענדערס, בּאַרדיטשעװ 1906, 


אָנמופֿרן -- |... מוסערןן טרװ. מוסר אָן 
+ געמוסרט. 1. אויסמוסרן. אויסריידן. זאָגן 

| עמעצן מוסר. ,דער רב האָט אים צו זיך גע 
רופן און האָט אים אָנגעמוסרט", א. י. סאַפֿיר, 
דער קליינער קאַטערזניק, וילנע תרמ"ג. 
2. שטרענג אָנזאָגן. בּאַפֿעלן, אי אױפֿצורוימען 
די שטובּ. ‏ /21, 


אָנמוראדיק -- {... מוירע...} אַזי. װאָס 


איז אָן מוֹרא. װאָס האָט ניט קיין מוֹרא. איער 
קעמפֿער. אֶע פילאָסאָפישע האָריזאָנטן 
דיקייט -- ,זײַן מוט און זײַן אִי האָט זיך 
פֿאַרפֿלאַנצט אין האַרץ פֿון דורות", ש. בּיקל, 
טאָג, 1968 צו 19, - 


אָנמורזען -- טרװ. ‏ זע אָן, -יגעמורזעט, װרר. 

אָנפּאַטשקען. אויסשמירן. אײַנריכטן. אִי דעם 
שיינעם פּנימל,- 

אָנמורמלען -- טרו. -מל אָן --געמורמלט. 
זאָגן, רעדן אַ לענגערע צײַט שטיל, שעפּטשענ" 
דיק, אָי די תּחינה. 

אָנמושבן -- {... מוישעוןן טרוו. מוֹשבֿ אָן, 
ייגעמוֹשנֿט. שטאַרק אָנשמוציקן. אָנװאַרפן 
- אָפּפֿאַלעכץ. אִי די שטובּ, דעם גאַנצן הויף. 

אָנמזיקן -- {... מאַזיקן טרוו. מזיק אָן, -יגע- 
|מזיקט. 1. צעבּרעכן אַ צאָל זאַכן. 2. אָנ- 
שלאָגן, אָנבּרעכן די בּיינער. אויך מיט זיך. 


אָנמזלדיק -- {... מאַזל...} אַזי. װאָס איז 
אָן מזל, װאָס האָט ניט קיין מזל. ;אַ טרייסט 
אַן איינציקע.... און זיך געשפּײַזט דערמיט 
אין איר אֶין לעבּן", פמ, מלחמה |. -יקייט. 


אָנמחיצהדיק -- {... מעכיצע.. .ן אַדי. װאָס 
איז אָן אַ מחיצה, װאָס האָט ניט קיין מחיצה, 
קיין גרענעץ. ,די װעלט װאָס אַ נאַקעטע, אִיע 
בּאַהעפֿטונג מיט איר װערט געטלעכע דבֿקות", 
ישׂראל אפֿרת, ייִבּל ווואא, 3. -יקייט, 

אָנמידל(י)ען -- טרװ. לע אָ, --ג/- 
מידלני)עט. פפֿ; --מידל(י)עווען. אָנזײפֿן. 
אִי גרעט. ,און מע האָט געדאַרפֿט עס װאַשן... 
צװאָגן און גוט אָנמידלעװען", אבּאַ גאָרדין, 
פֿאַש, 1952 שו 25, ,עס איז אָפּגעװישט געװאָרן 
דער שוים פון בּיטערקייט װאָס די פאַרגאַנגענ- 
הייט האָט אָנגעמידליעט", אֵשׁ. אויך מיט זיך 
-- זיך אַי די האָר. 

אָנמידן -- טרוו. מיד אָן, --געמידט. מיך 
מאַכן. אָנמאַטערן. פאַרמאַטערן. צושטיין צו 

- עמעצן. אִי די פֿיס פֿון א גאַנצן טאָג אַרומי 
שלעפּן זיך. אִי די אויגן בּײַָם צו פֿיל לייענען. 
;ער גיט בּיז דער אָרעמאַן מידט אים אָז", לט2, 
מג/א. אי האָט עֶר נאָר געקענט מיט זײַן 


אײיבּיקן שטעלן שאלות", הערש'לייבּ קאָזשע-. 


בּער, קאַזיאָנע גימנאַזיע, טשערנאָװיץ 7, 

מיט ויך -- ,דאָס שלאָפֿט עֶר זיך פּשוט 
אויס .. . פון דעם אִי זיך מיט די הונדערטער 
סוחרים", ייל. //נ2. 


; שאַטן. קאָן מ' שי אויף דיר געזאָגט", 
= ואונטש. ,איך װינטש אַלע האַרץלײַדנדע אָן 


אָנמישונג 


אָן מײַן שאָרן -- אזװ פֿראַזע. עס זאָל 

מיר ניט זײַן צום שאָדן. עס זאָל בּײַ מיר ניט 
| װערן ערגער װי איצט. עס זאָל מיר ניט פאַר- 
גוטעךר 


- מ' שי אַז זיי זאָלן זיך פֿילן אַזױ גוט װי איך", 

| טמז, 1967 שו 17,. פֿרגל: אָן אונדזער שאָדף אָן 
| דײַן שאָדן, אָן זײַן שאָדן. 

אַנמײפ -- די, ץ. אַרכ. זזװ אומייסן (-+ 
- 595), אונמאַס, אונמייס (-+ 807), -+ אַמײסן. 


אַנמײַסטערן -- טרוו. -ער אָן, -* געמײַסטערט. 
9 --מויסטרעווען (קען זײַן פּעיאָ). אָנ- 
מאַכן פֿאַרשײדענע זאַכן אָדער אַ סך פֿון דעם 
זעלבּיקן מין (װי אַ מײַסטער) אָנבּויען, אָנ- 
אַרבּעטן, אָי די אַלע זאַכן פֿון האָלץ. 

אַנמײיקע(נע)ן -- טרו. -קע אָן, -געמייקעט 
| (-יגעמייקנט). אויך: -;/מייקערן. אָנמקיאן. 
אָנבּרעכן (שפּײַז פֿון מאָגן). אִי װי אַ שיכּורער 
יווץ. ,איר װילט, אַז מיר זאָלן אויסלעקן דאָס 
װאָס איר האָט אָנגעמײקעט", מ. שאַפּיראַ און 

! כ. שאַמקיס, איבּז, שריפֿטן פֿון אַ שערער, קלעװו 


4 העכץ. -עניש. 
אָנמימעאָגראַפֿירן -- טרוו. -פֿיר אָן, *-ימי- 
מעאָגראַפירט. ‏ מימעאָגראַפֿירן א סך, מער װי 


מע דאַרף. אִי אפשר טויזנט פּלוגבּלעטלעך. 


אָנמינצן -- טרוו. מינץ אָן, -' געמינצט. מאַכן 
יאַ סך מינץ. אִי קליינגעלט. אִי זשעטאָנען פֿאַר 
די ספּאָרטלערס. | 
אָנמיסטיקן -- טרו. -טיק אָן, --געמיסטיקט. 
| 1. פֿול מאַכן מיט מיסט. אָנװאַרפֿן מיסט, אָפּי 
פֿאַלעכץ. אִי דעם הויף. 22 אָנטראָגן, אָנ" 
בּרענגען מיסט מיט די פיס. אי די פּאָדלאָגע. 
9. בּאַמיסטיקן מיט אַ לאַנדװירטשאַפֿטלעכן 
צוועק. אַי די פֿעלדער, 4. פֿיג. אִי אַן אַרטיקל, 
|דונג. ‏ דער. | 
אָנמיען זיך --- אוטװ. מי זיך אָן, זיך -+-'גע- 
מיט. 1. זיך שטאַרק מיען (און זיך פֿאַרמאַ- 
טערן). ,בּאַטראַכט די זאַכן װאָס כ'האָבּ זיך 
אָנגעמיט צו מאַכן", פרץ איבּז, 'קהלת" 
2. ספעצ. זיך משתּדל זײַן לטובֿת עמעצן אָדער 
עפּעס, : 
אָנמיצלען -- טרװ. צל אָן, --געמיצלט. 
! אָנטאָן א מיצל. פיג: אַרױפֿלײגן א לאַסט. ,מיט 
אײַערע פליטערלעך ... װאָס איר האָט אָנגע- 
האַנגען אויפן כּתר-תּורה און אים בּעליכּרחו 
אָנגעמיצלט אויפן ייִדנס קאָפּײ, ייל. מײַן ספֿר 
הזכרונות וו, קיעוו 1882, | 
אֶָן מיר -- אַדװ פֿראַזע. 1. אָן מײַן הסכּמה, 
אָן מײַן צושטימונג. ,איר װילט עס טאָן, איז 
אָן מי". ,מײַן טאָכטער האָט חתונה געהאַט 
אָן מ'י. 2, אָן מײַן בּײַזײַן. ,זי האָבּן אָנגע- 
| נומען די החלטה אָן מ'". קאיר װילט גנבענען 
די גרענעץ -- איז אָן מ'", 
אָנמישׂונג -- די, ען. פּראָצעס אָדער רע 
זולטאַט פון אָנמישן. ,דיא אן מישונג גיוירץ 
צו דען (קטורת) דוא האשט גימערט אן יום 
כּיפּור מין {= מיין, מערן אז איין אנדרר טאג", 
מחזור ר"ה ויו"ב, הומבּורג 1721, קלג/א. 





אָנמישן - 


אָנמישן -- טרוו. מיש אָן, --געמישט. 1, אָנ- 
| גרייטן דורך מישן, צונויפֿמישן. פאַרמישן. אַי 
טייג ,גאָט האָט אן גימישט אויף פּושעי 
- ישׂראל אַז איין טרונק דז מן מישט אונ' מן 
- מאַכטײ, סָהמ, ישעיה כט, 10, גנעם דש געלי 
פון איין גיבּראטין איי אונ' מיש עז װאול 
- אן מיט הוניק אונ' ליג איר אויף דיא בּרישׂט", 
ש. פֿראַנקפֿורט, ספֿך החיים װ. 2: אָנפּלאָנ- 
טערן. אִי די צעטעלעך פון קאַרטאָטעק. *אַ 
קאַשע מיט בּאָטװיניע = צונויפֿמישן ענינים װאָס 
האָבּן ניט קיין שײַכות איינער צום צװייטן, 
זעכץ. -עניש.. = 
אָנמלאָכהן -- {... מעלאָכעןן טרו. מלאָכה 
/אָן, -'געמלאָכהט. ‏ 1. פֿאַרטיק מאַכן אַ צאָל 
זאַכן שלעכט, פּאַרטאַטשיש. אִי בּענקלעך מיט 
קרומע פֿיסלעך. 2. אָנמאַכן אַ צרה. אװער 
האָט דיך געבּעטן זיך אַרײַנמישן און אִי אַזאַ 
פּלאַנטער?ײ. ‏ 8, אָנפּאַסקודיען. דז אָבּער אייי 
דעלער װי אָנדאָסן. אִי אין די הויזן- *אַי אױפֿן 
+ קאָפּ = גראָבּ, אָפּנאַרן. | 
אָנמלױיצען -- טרו. -צע אָן. -'געמלויצעט, 
דזוו אָנמאָלױצען. אויך: -- מלייצען, --מלי- 
צען, --מלויטשען, --מליטשען. אָנ 
| = דרעשן. אִי די תּבֿואה, | 
אַנמלוכהדיק -- 4., .מעלוכע ...ן אַדי. 
האָט ניט, װאָס איז אָן אַ מלוכה, דיקייט, 
אָנמלוכהש; --מלוכיש -- |... מעלוכישן 


אַדי. דזו אָנמלוכהדיק, ;דאָס מינדערהייט- 
רעכט פֿאַר אע פֿעלקער", יבּל ווא -קייט, 
אָנמליצהדיק--ן... מעאיצע...{טדי. װאָס 
איז אָן מליצה, מיט איינפֿאַכע ווערטער. פּשוטע, 
אע רייד. אָער סטיל. -יקייט. / / 
אָנממורן -- {... מאַמזערןן טרו. ממזר. אָן, 
| ייגעממזרט. 1, אָנהאָבּן ממזרים. ,, זיי ממזרן 
אָן קופּעס קינדער און דערנאַך -- האַלט זי 
. אויס!, רייד (נ"י). ‏ 2. אָנזשוליקן, 
אֲנממיתן -- {..-מיימעסןן טרװ. ממית אָן, 


װאָס 


|--יגעממיתט. ‏ אָנהרגענען. שטאַרק אָנשלאָגן. 
- צעשלאָגן.. אַי דעם שלעגער. א אומשולדיקע 
- פאַרבּײַגייערס,- | 

אָנממשותדיק -- {... מאַמאָשעס. ..ן אַדי. 
װאָס האָט ניט קיין ממשות, קיין האַפֿט. אִיץ 

/רעזאָלוציע. - אִעׁ.--אילוזיע. אִיע האָפֿענונג, 
-יקייט, 


אַנמניעותדיק - -- {... מוע)ניעס...ן אַדי, 
/װאָס איז אָן א מניעה, אָן אַ שטער. ,די קיניג- 
לעכע פּריװוילעגיעס גאַראַנטירן די ייִדן דאָס 
רעכט אויף אֵין האנדל", ט. הײליקמאַן, געשיכטע 

- פֿון דער געזעלשאַפֿטלעכער בּאַװעגונג פון די 

- אידן אין פױלן און רוסלאנד, מאָסקװע 1926, 
דיקייט, - 

אַנמטחרן - -- 1... מיסכערזן טרו. מסחר אֶן; 
דיגעמסחרט.- אָנהאַנדלען (בּײַטעם פון בי" 
|טול). אָנפּלאַנטערן בּײַם האַנדלען. אויך מיט 
זיך -- אִי זיך מיט תּנֿואה און ניט האָבּן וואו 
אָפּצוזעצן,. 

אַנמסױן -- 1 . מאַסערזן אוטװ 6 טרװ. מסר 
אָן, -'געמסרט. :מסרן א סך מאָל. אָנדערציילן 


1000 


אויף עמעצן. אינפֿאָרמירן (דער מאַכט) אַזױנס 

| װאָס קאָן בּרענגען שאָדן עמעצן. אָי דעם רבּין 

|דאַטיװן אויף אַלע יינגלעך אין חדר". מאון 
פֿלעגן נאָך אַי מיך פאַר דער מוטער אַז איך 
שלאָג זיי", בּ. א. זאַבּיעזענסקי, די שװערע 
צײַט צו, װאַרשע 1887, 


אָנמעטען -- טרו. -טע אָן, -'געמעטעט. סל. 
1068 :2 .1 אָנצײכענען. אָנמאַרקירן. אַי 
מיט קרײַד די שטעלן װאָס מע דאָרף פֿאַר" 

| ריכטן, 2. ואַן אַנדער װאָרט) ע1גנסזא :אע =6. 
אָנװאַרפֿן. אִי גאַנצע בּערג שניי.- 


אָ'נמעכטיק -- אדי. 1. װאָס האָט ניט קיין 
מאַכט, װאָס איז אָן מאַכט. אִי װי אַן אַראָפ 
געזעצטער מלך. גזיי װעלן מיט אָרעמס אִיץ 
פֿאַרניכטן די בּייז איבּעראַלײ, אַר, איך גלויב', 
2. װאָס האָט ניט קיין כּוח. אי זיך אַנטקעגני 
צושטעלן. אִי װי אַ שטרויעלע. ,די ציין אַנט" 
בּלויזט, נאָר אי צו טאָן א בּיס", פּמ, מלחמה |, 
9. װאָס האָט ניט קיין פעאיקייט עפּעס צו 
טאָן, װאָס האָט ניט קיין השפּעה. אִי צו בּײַטן 
די שטעלונג פון דער פּאַרטײ. אִי צו געפֿינען 
אַן אויסועג פֿון קריזיס. - 

4, פֿאַרחלשט. פֿאַרשלאַפֿט. ;אין - דיא זעל- 
בּיגן צײַטן (תּתעלפנה) װערן אן מעכטיג װערן 
ותּי: ,װעלן חלשן"ן דיא שינן בּתולות", סהמ, 
עמוס, ח, 13. אװען דז קינד גבּאָרן װערט אוני 
איז אן מעכטיג, זאָל מן געשוינד נעמן איין 
! רערכן אונ' אן הינטר לײַבּ בּלאזין", חנוך קטן, 

- פיורדא, יאָר? ,זי האָט זיך אינגאַנצן אִי אַראָפּ 
געגליטשט מיטן קאָפּ הינטער מײַן רוקן", 
װײַס וש, אָפּגעשטױסן. 

דיקייט -- ;האט ער דשׂ קדחת... דשׂ 
קומט פון גרויש אָהן מעכטיקייט", סור װו, 
יז/ב. ,... רעדנדיק שוין האַלבּ שטיל און 
כּמעט אומפֿאַרשטענדלעך פֿון אָי", נס, די מש' 
פחה מאַשבּער װי . 


אַנמעכטיקן -- טרו. -יק אָן די געמעכטיקט, 
אָן רעכט בּאלעבּאַטעװען, הערשעװען. צונעי 
- מען פֿאַר זיך. אִי פרעמדס. ,וי קומט דאָס א 
רב זאָל אַלײן זיך != פאַר זיךן אִי געלט װאָס 
מע האָט אײַנגעלייגט צו אַ געװיסן צועק", 
יופֿאָל, 1883, זא 38 געוויינלעך מיט זיך -- 
אַ סימבּירניק װאָס נעמט זיך אִי איבּערן גאַנצן 

- דאָרף. עטלעכע אָפיצירן מעכטיקן זיך אָן אויף 
דער. מדינה, 


אָנמעלדן. -- אוטח 4 טרװ. מעלד אָן. -*גע- 
מאָלדן, --געמעלדט. 1. געבּן אַ מעלדונג, 
בּאַקאַנט מאַכן, אַנאָנסירן. אִי אַז מע האָט גע 
!פֿונען א בּײַטל מיט געלט. ,ער האָט דאָס טאַקע 
געפֿונען און האָט געװאָלט אַ'", י. בּודזאָהן, 
אַגיטראײַע װײַבּיל חלעבּין, ווילנע 1892, - 2. לאָזן 
וויסן. אינפאָרמירן. מודיע זײַן. אִי װעגן די 
טױטפֿאַלן,. ,איך טאָר איר ניט אִי פון מײַן 
אָפּרײַזן .... זי װעט געוויס ניט איבּערטראָגן", 
גאַדיל קערשינקאָרין, דער טיראַנישער פֿעטער, 
װאַרשע 1886, : 

! 9, /ספּעצ. (אָפֿיציעל אויף אַ צערעמאָנאַלן 
אופֿן) לאָזן װיסן וועגן קוֹמען. אַי מיט אַ טאָג 
פֿריִער דעם בּאַזוך. ,ס'איז אַרײַן דער דינער 


אָנמעסטן 


און האָט אָנגעמאָלדן: 'הער גאָלדבּערגיי. ..איך 
- האָב מײַן קומען צו אים נישט געהאט אָנגעי 
- מאָלדן", מ. גראָסמאַן, היימיש. 4. רעגיסטרי" 


'רן בּײַ דער מאַכט. אי די געסט װאָס זײַנען 


געקומען פון דער פּראָװינץ. דער װירט פון 
גאַסטהױז מוז אִי אַלע װאָס נעכטיקן. אַ' די 
| װערטפּאַפּירן אין מלוכה בּאַנק. {פֿרגל אויס? 
מעלדן, 23, -+ 283.ן 
8. מסרן. ,װעט זי גיין צו דער פאָליצוי צו 
אי און מע װעט זי מיט גװאַלד אַװעקשיקן", 
ד. י. זילבּערבּוש, שטרעכאַלעך, װין 1916. 
0 ואויליונגעריש. אָנבּרעכן די בּיינער; - - 
מיט זיך -- 1. מיט בֹּבּ פֿון אָי. ;די ערשטע 
צו װעמען איך האָבּ מיך געדאַרפֿט אִי. זײַנען 
געווען די משגיחים פֿון דער ישיבה", בּ. צוקערי 
מאַן, איק, ר"ה תּשכ"א. 2. אָנבּאָטן זיך 
עפּעס צו טאָן. זיך אָפּרופן. ,װי אָדם. ואר 
זינדיגן. טאן, האבּן דיא מלאכים זיך אן גי 
מעלט אים צו פֿר טיליגן טאן", בּרכת המזון, 
אַמשט 1723, י/ב. ;אונ' װען איינר איז דר 
דיא װעג װאול װײישׂט ... דער זאָל זיך אן 
| מעלדן", שאר, אַמשט 1743, ס. ‏ /נם2 -- 
;דעם קיסרס ליבּץ ... צו געלט איז דורך 
דיזע אַ' ... געװאָרן צערייצט", אַלכּסנדר 
-האַרקאַװי, דיא יודישע רעװאַלוציאָן, גי 2, 
-עניש. דער 
אָנמעלח"גירהן -- 1.. מאַלעגײרעץן מעלה- 
גירה אָן, - געמעלה-גירהט. אוטװ -- מעלה- 
- גירהן אַ סך. טרװ -- פֿיג (מיט בּיטול) איי 
בּערחזרן, איבּערזאָגן א סך מאָל. אִי די לאָי 
זונגען פֿון דער פּאַרטײי, 


אַנמעלײיצען -- + אָנמלויצען. ,פֿון יעד 


סנאָפּ װעט מען א אַ גוט מעסטל װייץ" 
| קאָבּריאַנסקי? סאַװי היימלאַנד, פָת 1, | 
אַנמעל(י)שֶׁן -- טרוו. -לי)ע אָן. + געמעלוי)עט. 
סל. פּעיאָ. אָנמאָלן, אָנפּלאַפּלען. ער האָט 
כּמעט גאָרניט געהערט װאָס מיקע האָט אים 
אָנגעמעלעט", פמ, איינס אויף איינס 


אָנמעלקן -- טרװ. מעלק אָן, -= געמאָלקן, 
-יגעמעלקט. 1. מעלקן א סך. פֿול מאַכן 
א כּלי דורך ימעלקן. ;אוֹן האָסטו שוין פֿיל 
אָנגעמאָלקן -- ניט פֿרײ זיך! דען גלײַך גיט די 
בּהמה אַ דריי זיך און גיסט אויס די מילך", 

וא. מ. שאַרקאַנסקי, אַ שפיטצעל פֿון אַ פּוֹרים 
שפּילער, נ"י 1899, ,, ציגעלע, מיגעלע, לאַמאַני, 
-מעלק מיר אַן א קריגעלע מילך", אי. קיפניט, 
בּורו -- מורן, 

2, (שטריקמאכערלי) דורכלאָזן דעם טראָדל, 
דאָס געדריי, דורך. דער האַנט בּײַם פֿלעכטן 
קורצע ליצן, שניר. |בּאַװעגונג מיט די פינגער 
ענלעך צום מעלקןן 8. פֿיג. אַרױסצ;ען 
עפּעס א צוזאָג אָדער ארויסקריגן מער ממשות- 
דיקס. אִי שטימען פֿאַר זיך. אִי ידיעות װאָס 
דאַרפֿן בּלײַבּן בּסוד. -עניש.. : 

אָנמענגערדיק -- אַדי. װאָס איז אָן מענער. 
וואו קיין מענער זײַנען ניטאָ. ,,די. פֿרויען צוישן 
זיך, אין אַן אַ'ער געזעלשאַפט". ‏ 

אָנמעפטן -- טרו. מעסט אָן,. --געמאָסטן, 

1,. אָנפּאַסן, זען.-צי די מאָס איז ריכטיק. אִי 





אָנמעסטן זיך 


דעם צונויפגעסטריגעװעטן מלבּוש. אִי א פּאָר 
הויזן. אִי א פינגערל. ,קויפסט שיך פֿאַר זיך, 
מעסט זיי ניט אָן אויף פרעמדע פֿיס", שו. 
,פֿיקס און פֿאַרטיק, צוגעשניטן און אָנגע- 
מאָסטןײ, פֿװל. ,דיא קליידר װאַרן דוד גירעכט 
אַז װערן זיא אים אן גימאָסין", סהמ, שמואל 
א, יז, 238. ,א הייס ייִנגל בּײַם אִי אַשטײגער 
אַ נײַעם בּגד, הגם עס ציט און קװעטשט, 
מאַכט ער זיך פֿאַר שׂמחה ניט ויסנדיק", 
ממוס, שלמה. עזין איז בּאַשעפטיקט גאנצע 
טעג מיט שנײַדערס און מיט קליידער אַ", יד, 
אבן נגף. "אָי די ת פֿילין -- א) (אויף גיך, 
בּאַהאַלטענערהײט) אָנטאָן, לייגן תּפֿילין. .אַפֿילו 
אין דער קאַזאַרמע ... האָט ער בּגנבה אָנגע- 
מאָסטן די תּפֿילין", שמואל װיגאָדאַ, פֿאָר, 
9 וא 127 ב) אָפּדאַװונען גיך, פון יוצא וועגן. 
;אין דער היים האָט ער געמוזט אַי די תּפֿילין", 
װאָלף ליטינסקי, דער כּריזיס, בּאַרדיטשעװ 
5, 

2, צופּאַסן. שטימען. זען צי עס קליידט. זײַן 
אין אײינקלאַנג. אִי א היטעלע פאַרן שפּיגל, 
אִי צירונג. פֿיג: ,מעסט אָן דײַנע װערטער װי 
די קליידער דײַנע -- פּאַסן זאָל דײַן זאָגן און 
דײַן טענה", א. אַלמי, לעצטע געזאַנגען. 

9 געבּן מיט א מאָס (בּײַם פֿאַרקױפֿן). ;אָי 
אַ קװאָרט מילך". ,, דער שענקער ... איז גע 
גאַנגען אִי בּראָנפֿן", ספֿר אהלי צדיק, פֹּשׁע 
מישל, יאָר? 


4 נּמקום-װערבּ פֿאַר שלאָגן. אִי די בּאַקן, 


*אָי אַ פּאַטש -- דערלאַנגען א פּאַטש, *אָ' די 


זײַטן מיט אַן אַרשין. אִי דעם הינטן. 0. בּמי 
קום-װערבּ פֿאַר אָפּנאַרן. אִי דעם אאָלד. אִ' 
פון קאָפּ בּיז די פֿיס. 


אָנמעפטן זיך -- -+ דפֿו. 1. זיך אָנפּאַסן. 
;זי נעמט זיך אִי דאָס קעלנערל, קוקט אין 
שפּיגעלעײ, ממוס, פריזיו. 2 זיך פֿאַרמעסטן 
(צו קריגן, צו דערגרייכן). האָבּן אַמבּיציע. 
קעגן ועמען גייסטו זיך אִ'. זיך אַ' ... פֿאַר 
אַ מאַן (װײַבּ. ;די ה ויך טאָר מען זיך ניט 
אָ'"; קקענסט ניט דערלאַנגען, מעסט זיך ניט 
אָן", שװ. , בּערל האָט זיך אַפֿילו ניט ג רויס 
אָנגעמאָסטן --- פֿאַר אים איז רעכט געװען װאָס 
פֿאַר אַ שידוך ניט איז", ארז, קמ, 1870, מאג 50, 

2. זיך אָננעמען מיט מוט. אִי זיך אַרױסצו 
קומען מיטן אמת. 

4. זיך לאָזן בּאַצאָלן. פאַרלאַנגען א (הויכן) 
פּרײַז. *ער האָט זיך גוט אָנגעמאָסטן -- פֿאַר- 
לאַנגט אַ צו הויכן. פּרײַז. ,װיפל װעט איר זיך 
הייסן אִי אַרום און אַרום פאַר דער אַרבּעט", 
שע, מעשׂיות פֿאַר ייִדישע קינדער װ. ,איך בּין 
גרייט צו סילוקן ... נאָר אַזױ פֿיל ... און 
ניט וויפל זיי הייסן זיך אָ", מאַנ, נאָענטע גע 
שטאַלטן 

אָנמעסט, יער, 
-עריי, 

אַנמעסן זיך -- אוטװ. מעס זיך אָן, זיך 
+- געמעסן. אַרכ. ‏ זיך אַרײַנפּאַסן אין (זיך 
צופּאַסן צו) א סביבה. אװען זיא זאַט האבּין 
גיגעשׂין אונ' זיך וואול אן גימעסין, דא װערין 


ונג. /עניש. 


1601 


גירעט פיל דבֿרים בּטלים", ר' יהודה ליבּ בּרי 
משה זעליחאָבֿר, שירי יהודה, אַמשט 1697. 


אַנמערדירן -- אוטו. -דיר, אַנמערדירט, אָנ- 
טאָן צרות. פון 22 פֿראַנצי אַרגאָ. אַרגאָ פון 
ייִדישע סאָלדאַטן אין פֿראַנקרײַך", ז. שײַקאָװי 
סקי, יוִשפּ וו, 89, 


אָנמערן -- טרו. מער אָן, --געמערט. מאַכן 
עס זאָל זײַן מער. אָנזאַמלען, אָנגרײטן אַ סך, 
אַי אַ פֿאַרמעגן. מיט זיך. 217, 


אָנמערקונג -- די, יען. 1. אַקט אָדער רע" 
זולטאַט פֿון אָנמערקן. 2. ראַנדיבּאַמערקונג, 
הערה. גיעצט מוזן מיר זיך לאָזן בּאַנוגענען 
מיט עטװאָס איין אַ'"; שמו פלאי, ספֿר האמת 
והשלום, לעמבּערג 1893. אויך: אָנמערק -- 
דער. 


אָנמערקן -- טרו. מערק אָן, --'געמערקט, 
1. מאַכן אַ צייכן, אַ סימן, פֿאַרשרײַבּן (אוים- 
שרײַבּן) עפּעס. אִי געוויסע פּונקטן אויף דער 
מאפּעץ מיט א פֿאַרבּיקן בּלײַער. אִי אויף צו 
געדענקען. ,מערקט אן אל דען שטיטן דא זיך 
בור בּורגט דער שאַלקײ, שמואלבּוך, סטראָפֿע 
0, | 

2. אָנװײַזן כּדי צו ציען די אױפֿמערקזאַמ- 
קייט. אִי א רשימה בּיכער װאָס יעדערער דאַרף 
לייענען. אִי מיט רויטן טינט דעם תּלמידס 
גרײַזן. ,איבּערשרײַבּנדיק ... האָט זי ... אָנ" 
געמערקט די שטעלן װאָס דאַרפֿן איבּערגע- 
מאַכט װערן", שנ, לעזער, דיכטער, קריטיקער . 

9. אַרױסהײבּן. אַרױסשטעלן. אונטערשטרייי 
כן. ,וואז מעהר ניטיג איז אהן צו מערקן... 
וואז שוא נע אודר שוא נח איז...", אבן 
ישׂראל, מעץ 1766, ג/ב. ,װיכטיק איז אָנצו 
מערקן דאָס די מערסטע. פאָלקסלידער שטייען 
אויפן יסוד פֿון אונדזער אַלטער רעליגיעזער 
קולטור", בּעמ |. ,האָבּן מיר אָנגעמערקט אַז 
בּײַ די אײיראָפּעאישע פֿעלקער. ... האָט זיך אפ 
געשפּיגלט א דאָפּלטער פּראָצעס", זשיט אי נ"י 
9, 

4. אָנצײכענען. טענטאַטיוו בּאַשטימען. א 
דאָס אָרט וואו מע װאָלט בּאַדאַרפֿט שטעלן אַ 
דענקמאָל נאָך די זעקס מיליאָן קדושים. 

9. מאַכן אַ נאָטיץ, הערה. אי אַן אויסבּעסץ- 
רונג. אַי אויף די ראַנדן פֿון בּוך די אײַנווענדונ- 
גען קעגן מחבּר, | 

0 אָנװאַרפֿן אַ פּלאַן, אַ סכעמע, אַ פּראָיעקט. 
אִי די נייטיקע טריט צו דערגרייכן דעם ציל, 
,קיין נײַע גרויסע שריט .... האָט ער ניט אָנ" 
געמערקט", בּצג, טמז, 1811967. |}. בּאַמער- 
קן. אַרײַננעמען, בּאַהאַלטן אין געדאַנק. קװערן 
האָט אָנגעמערקט דאָס איין געװיסער רײַכער 
פויער ... איז אַ גרויסער ליבּהאַבּער פון 
פּיעטאַקעס", אמז, דער סיום התּורה, װילנע 
8, .ווען איך װאָלט עס אײַך ... געזאָגט, 
װאָלט ער דאָס אַ", י. בּודזאָהן 
װײַבּיל חלעבּין, ווילנע 1892. | 

8. בּאַצייכענען. אײַנשטעלן גרענעצן. ,און 
אויך די צײַט ... אַן אָפּגרונט אָנגעמערקט 
צװישן מיר און אײַך", האַל, מײַן אוצר, מאָס" 
קווע 1966, 


אַגיטראײע. 


אָננאָדלען 


מיט זין -- אִי זִיך בּײַם לייענען, בײַם 
הערן .. . אִי זיך אַ פּלאַן. | 

אָנמצבחדיק --ן... מאַציװע.. .ןאַדי. 1. װאָס 
האָט ניט קיין מצבה, װאָס איז אָן אַ מצבה. די 
אָיע מאַס"קבֿרים. 2. װאָס איז געבּליבּן אָן 
אַ זכר. ,די פֿראַגעס ... פֿון דער לאַנג-פֿאַר- 
געסענער איער סעסיע זײַנען זיך געבּליבּן הענ- 
גען אינדערלופטן", ימ, נײַט, 1922, 

אָנמקיאן -- -+ אָנמייקען. 

אָנמקלען -- {.. מאַקלעזן טרו. מקל אָן 
= געמקלט.. אָנשלאָגן מיט אַ שטעקן. -+ אָנ 
מאַקלען. *אַ' די בּיינער. סבּיזװאַנען די גרויסע 
פֿלעגן זיך אַרײַנמישן און גוט אי די בּיינער", 
א. ש. זאַקס, חרובֿע װעלטן. 

אַנמרה"שחורהן -- {... מאָרעשכױרעןן טרװ. 
מרה-שחורה אָן, --געמרה-שחורהט, אָנ 
װאַרפן א מרה-שחורה, אַ שווער געמיט. אִי שי 
דעם עולם מיט רייד װועגן א מלחמה מיט אַטאָי 
מיש געווער. 

אָנמרוקען -- אוטח. -קע אָן, --געמרוקעט. 
1 אַ סך מרוקען. אִי װי טױבּן, 2. אָנבּור- 
טשען. אי בּייז אונטער דער נאָז. ‏ (ניש. 

אָנמשלען -- {... מאָשלעןן אוטו. משל אָן, 
-יגעמשלט. 1. ברענגען, בּאַנוצן א סך 
משלים, ,דעם מגידס דרשה איז געװען פול 
מיט משלים. ער האָט אַזױ אָנגעמשלט איבּער 
אַ שעה". 2. אָפּמאָלן, בּאַשרײַבּן. ;דער ראַבּין 
האָט אָנגעמשלט אַז ער גייט אין לײַװנטענע 
מלבּושים מיט אַ שטעקן מיט אַ זילבּערנע קויל 
אין די האַנט", פֿמ |בּײַ אונז יודען, װאַרשע 
3, | 

אָננאַבּלען -- טרו. -בּל אָן, --גענאַבּלט. פר. 
-+ אױסנאַבּלען, 286,. אָנרעדן שלעכטס אויף 
עמעצן. בּאַרעדן. אִי מיאוסע רייד. אי רכילות. 

אָננאָנלען -- טרװ. "גל אָן, --גענאָגלט. צו 

נאָגלען. אָנפֿעסטיקן, אָנקלאַפּן מיט א נאָגל, 
נעגל, טשװועקעס. אִי א בּילד צו דער װאַנט. 
אָי אַ פֿעלכעלע אויף א בּרצטל, 

אָננאָגן -- טרו. נאָג אָן, --גענאָגט. ‏ 1. אָנ- 
זויגן. אַרײַנזאַפּן אין זיך (דורכן מויל). ,אפֿשר 
קאָסט דיך דאָ אויך גרויסע מי ... דיר דײַן 
זולל-וסובֿא-מאָגן גאָר פֿול מיט זאַפֿט אָנצױ 
נאָגן?ײ, עט, משלים. 2 אָנגריזשען. אִי קרלל- 
טעכער. - -עניש. | 

אַננאַדאָלישן -- טרח. -ליע אַן, -נאַדאָליעט. 
סל. מצזעתסתגט :8 2-. געבּן גענוג. אײַנטײלן, 
צוטיילן. ,ער איז גרין װי גראָז. איך קען אים 
ניט אִי מיט עסן", ח. פעט, 'גראָדנער שפּראַך- 
פּייסאַזשן, איק, 1960 וט 29, 

אָננאָדלען -- טרו. דל אָ --גענאָדלט. 
1. צופֿעסטיקן מיט א נאָדל. אָננײען. ,דעמאָלט 
האָט מען א שפּיצעכיקע לאַטע אָנגענאָדלט אויף 
הוילן לײַבּ מײַנס", סוצ, פֿעסטונג. 2. שטעכן 
מיט רייד, װי מיט א נאָדל. אַי דעם איידעם, 

מיט זיך -- 1. זיך אָנשפּיצן. זיך שטעלן 

דיבּאָם װי בּײַ א נאָדלער (א יאָזשיק) ע;וײַן 
קורץ געדיכט בּערדל האָט זיך אָנגענאָדלט און 
איז געװאָרן בּאַוועגלעך", בּ. אָרשאַנסקי, עפ 
זאָדן, מאָסקװע 1940. ער האָט געזען די ציין 





אַננאָזיק 


פֿון פאַרצוקונג און זיך אָנגענאָדלט װי אין 
אַ פּאַסטקע אַ חיה", מבּאָ, דער גײער. 2: זיך 
אױפֿשפּיצן. זיך אױפצאַפּלען, װערן אָנגע- 
שטרענגט. עדי קאָנפֿערענץ האָט זיך אָנגענאָדלט: 
אַרױס, פֿאַררעטער!", רעד' אַקש, 14 אַקטאַי 
בּערס, מאָסקװע 19231, 

אָננאָזיק -- אַדי. װאָס האָט ניט קיין נאָז 
װאָס איז אָן אַ נאָז. ;דער אִיער שומר האָט 
זיך .. . ניט בּאַװיזן", װיספּע, הצפֿט ג, קאָװנע 
3, 

אַננאָטירן -- טרח. -טיר אָן. -{גענאָטירט, 
אָנשרײַבּן, פֿאַרצייכענען עפּעס (צו געדענקען. 
צו נעמען אין בּאַטראַכט) אִ'י די אַדרעסן 
-ונג, 

אַננאַמענדיק -- אַדי. װאָס האָט ניט קיין 
נאָמען. װאָס איז אָן אַ נאָמען. א דערװײַל נאָך 
אע גאַס. אִי ליד -יקייט, 

אַננגאַרישן -- טרו. -ריש אָן, --גענאַרישט. 
אָנרײידן אָדער אָפּטאָן אַ סך נאַרישקײיטן א 
אין איין טאָג מער ויפל מע קען צוריקציען 
אין א יאָר. ‏ אויך מיט זיך. 


אָנגאַרעצן -- טרו. 22נאַר + שפּאַסיק, נע" 
ריץ. פר (קויאַװע) ‏ אָנרעדן א סך נאריש' 
קייטן. ,װאָס ער האָט דאָ אָנגענאַרעצט אין 
איין אָוװונט". 

אַננאַשׁן -- טרו. נאַש אָן, -- גענאַשט. 1. נאַשן 
אַ סך. אױפֿעסן אַ סך נאַשערײַען. 2. אױבּנ- 
אױפֿיק אױפּכאַפּן װיסן, ידיעות. ,דער בעל 
עגלה האָט אַרױסגעלײגט דאָס גאַנצע בּיסל 
תּורה װאָס ער האָט אָנגענאַשט בּײַ זײַנע פּאַר- 
שויגען?, מ. ריװקין, דער װעליזשער בּלוט: 
בּלבּול, װוילנע 1914, | 

מיט זיך -- אִי זיך מיט לעקעך, מאַרצע- 
פּאַנעס אע. עאין געהיים צוזאַמענגעשטעלט א 
ראַדיאָזאַפּאַראַט ... זאָל נאָר געלינגען צו אִי 
זיך װאָס מער גוטע חדשות", ישׂראל קאַפּלאַן, 
שליאַך און אומװעג, זי 218. 


אַנן כּדידן ואינחו פּדידהו -- (אַנאַן בע" 
דיד'אַן ועאינהו בּעדידהון זאַץ. תּח. 22 בּרכות, 
ח/א. ייר (האַלטן זיך) בּײַ אונדזערס, און 
זײ בּײַ זייערסי. {תּלמודישער אויסדרוק, אַז 
איטלעכער מעג זיך נוֹהג זײַן לויט זײַן דרךין 
געניצט מיטן בּ: מיר מעגן זיך האָבּן אונדזער 
מיינונג, סברה, אידייע. און זיי זייער מיי- 
נונג; יעדער איינער איז פֿרײַ זיך צו פירן װי 
ער פאַרשטייט, 

אָננבֿואהן -- {... נעוואועןן טרוו. נבֿואה אָן, 
-יגענבֿואהט. מיט בּיטול, פאָרױיסזאָגן די צו- 
קונפֿט. ,װאָס ער האָט דאָ אַלץ אָנגענבואהט! 
װער זאָגט עס אַז אַ 'נבֿיאי איז נאָר אַ האַלבּער 
נאַר?". 

אָננבֿלהן -- {...נעװאָלעןן אוטװ. נבֿלה אָן, 
דיגענבֿלהט. ‏ אָנטאָן אַ סך מיאוסע זאַכן 
נבֿלות, חזירײַען. אִי און קריגן א שלעכטן 
נאָמען. 

אָננגיעהדיק -- (...נעג;עדיקן אדי. ‏ װאָס 
איז אָן יעדן מין נגיעה, װאָס איז אָן יעדן 
פערזענלעכן אינטערעס. 


1002 


אָננגע(נע)ן זיך -- {... נעגעןן אוטו. נגע זיך 
אָן, זיך --גענגעט. לד. צוטשעפּען זיך מיט 
טענות, מיט בּקשות. אִי זיך און ניט אָפּלאָזן. 
אִי זיך װי דער גרעסטער נודניק. 

אַננדניצע -- {... נאַדאַניצען די, 'ס. אַאַ 
װאָס האָט ניט קיין נדן. פפֿון איר טאָכטער 
װעט זי ... װײניק דערלעבּן גוטס. װער װעט 
נעמען די אִ'?ײ, ידידיה מאַרגאָליס, פּוערימ, 
מאָסקװע 19239, 

אֲננהרהן -- {... געירעגןן טרוו. נהרג אָן, --'גע- 
נהרגט.. אָנשלאָגן. אָנהרגענען. ;װען מע האָט 
אים שוין גוט אָנגענהרגט, האָט מען אַראָפּגע- 
נומען די קאָלדרע פון זײַן קאָפּײ, פֿײַװל סיטאָ, 
אָט דאָס זײַנען מיר, כאַרקאָװ-קיעװ 1932, 

אַננואפֿן -- {... נױעפֿזן נוֹאף אָן, -גענואפֿט. 
אוטװ -- אַ לענגערע צײַט זײַן סעקסועל צע- 
לאָזן. ‏ טרחװ -- נואפן און דערבּײַ גוֹרם זײַן 
עס זאָלן געבּוירן װערן קינדער. ;אַרומגעפֿאָרן 
איבּער דער װעלט און אָנגענואפּט קינדער". 

אָננוד(י)שֶׁן -- אוטוו 8 טרוו. -דיי)ע אָן, -יגע- 
נודי)עט. 59: --נודז(י)ען, -נודזשען. 
אַ לענגערע צײַט נודוי)ען (בּיז עס װערט שװער 
אויסצוהאַלטן),. אִי א פולן קאָפּ. אִי עמעצן 
(דאַטיוון אַזש בּיז צום בּרעכן. - עניש. 


אָננוציק -- אַדי. אומננוציק. װאָס בּרענגט 
ניט קיין נוצן. אִיע אַרבּעט. ;עס איז ניט מעג" 
לעך און אִי צוריקצוהאַלטן פֿון דעם אײַנבּילדונג 
ניט צו װיקלען קינדער", מלכּה בּערלאַנט, די 
גליקליכע מוטער, װילנע 1836 היקייט. 


אַננוקען -- קע אָן, --גענוקעט. אוטװ -- 
אַ צאָל מאָל זאָגן נו-נו. װעלן הערן דעם סוף 
פון דער מעשׂה און כּסדר אִי. אִ' װײַל מע 
טאָר ניט מפֿסיק זײַן. טרװ -- מיט עו, װי 
מיט אַן אָנצוהערעניש אָדער לויט אַן אָפּרײך, 
שטויסן צו טאָן עפּעס. אִי אַז מע דאַרף שוין 
זיך געזעגענען. 

אַנניאַנטשען --- |צווייטע נון אויך ווייךן טרו. 
יטשע אָן, -געניאַנטשעט. א לענגערע צײַט 
ניאנטשען. ניאַנטשען אַ צאָל קינדער. אִ' די 
קינדער פון די שכנים. מיט זין -- זיך 
אָנשפּילן און זיך אַי מיט די קינדער און זיי 
לייגן שלאָפן. ‏ עניש. 

אַננינונען -- {... נייגענעןן טרװ. ניגון אָן 
-- געניגונט. אַרױסבּרענגען א צאָל ניגונים. אִי 
דאָס יום-טובֿדיקע דאַװנען. 

אַנניגלען זיך -- אוטװ. -גל זיך אָן, זיך -'גע- 
גיגלט. 6861 :21/04 =+ = פּיאַװקע. ‏ זיך אָנ" 
זעצן, זיך צוטשעפּען. זיך אָננגען. ,װאָס האָסטו 
זיך אָנגעניגלט אָן מיר?". אִי זיך װי א פּיאַװקע. 


אַנניוכען -- טרו. יכע אָן. --געניוכעט. 
אַרײַנציען אַ ריח און לט אים דערקענען. 
בּאַשמעקן. די הינט ניוכען אָן די צויג. אִי דעם 
פֿוקס, 

מיט זין -- 1. זיך אָנשמעקן אִי זיך מיט 
די שלעכטע ריחות. פֿיג. אִי זיך מיט װילדע 
געדאַנקען. אִי זיך מיט אונטערװעלטניקעס. 
2. קזו, פּעיאָ. זיך צונויפֿשמעקן (וועגן חיות). 
,דער ער און די זי ניוכען זיך אָזָײ. (פעיאָ װעגן 


אָגגײען 


מענטשן) ,זי האָט זיך מיט אַן אַנדערן אָנגע: 
ניוכעט און איצט האָט זי שוין אַפֿילו צװיי 
קינדער זײַנע ... ממזרים הייסט עצס", יז,... 
אַשכּנז. 

אָנניזוקן -- {... נייזעקן אוטוו 6 טרח. ניזוק 
אָן, --געניזוקט. בּרענגען שאָדן דורך צע- 
בּרעכן, צעטרעטן אע. אִי װי א בּאָק אין גאָרטן, 
אִי וי א בּער אין א גלאָזגעשעפֿט, 


אָננישען -- טרו. זשע אָן, --געניזשעט. 
9 --ניזען. סל. אָנסילען, אָנשנירלען. 
אויפצ;ען אויף א שנור, אויף א פֿאָדעם. אִי 
קרעלן. אַי פּערל. אִי שװאָמען צום טריקענען. 
;די מיידלעך האָבּן ליבּ געהאַט אָנצוניזשען די 
דאָזיקע מױיערקעפּלעך אויף א פֿאָדעם", אַקש 
איבּז, אַ זעגל איינזאַם שעמערירט, מאָסקװע 
8. "אָי װערטער = אָנגעבּן, צוגעבּן פּרטים 
בּײַַם דערציילן אַ מעשׂה, 

מיט זיך -- ,אויפן שטערן ניזשען זיך אָן 
א פּאָר פֿלאַכע קנייטשן", רעדי ז. אַקסעלראָד, 
ד. קורלאַנד, אַלמאַנאַך אַטאַקע, מינסק 1934, 


אַנניטעוושְן -- טרחװ. -טעװע אָן, -'געניטע- 
װעט. צופֿעסטיקן מיט אַ ניט, שטיפטל. אִי 
דאָס הענטל צום קופּערנעם קענדל. 


אָנניי -- דער, -ען. 1. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פֿון אָננײיען. 2. סכום אָנגענייטע זאַכן 
אָ'אונג, 


אַננײא -- דער, ן. 1. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פון אָננייגן. - ,דער טורעם פֿון פּיזאַ האָט אַן 
א פֿון 164 פֿוס". 2. נייגונג, נטיה, צו אַ 
בּאַשטימטער קרענק. ער האָט אַן אִי גלײַך צו 
קריגן הויכן פֿיבּער. -ונם. 


אָננײיגן -- אַקוזװ. נייג אָן, -'גענייגט. צו 
נייגן, אָנבּײיגן. אִי דעם קאָפּ אין אַ זײַט. אִי אַן 
אוער -- ?2 'הטה אזן, אָנשטעלן אַן אויער, 
זיך אױפֿמערקזאַם צוהערן. פיענער האָט אין 
זײַן רעדע אַרײַנגעװאָרפֿן שטעכווערטלעך װעגן . 
די אָסטיודן. דר' מרגלית האָט אָנגענײגט אַן 
אויער", בּאַש, פֿאָר, 1960 וש 13. אויך: אִ' אַן 
עמער אע. מיט זיך -- אִי זיך צום קינד. 


אַננייען --- טרוו. ניי אָן, -גענייט. 1. נייען 
אַ סך, א גרעסערן סכום. אִי פֿאַרן שפּעטער- 
דיקן געבּרויך. אַי א גאַנצן אויסשטייער. קאָנגע- 
נייט, אָנגענײט גאַנצע בּערג העמדער .. . קיינ- 
מאָל פֿאַר זיך, שטענדיק פֿאַר פֿרעמדע", אַקש, 
מזרח און מערב, מאָסקװע 1940. 

2. אָנפֿעסטיקן דורך נייען. צונייען, אַרױפֿ-. 
נייען. אִי דאָס לײַסטל, אִי שנאָלן מיט שפּאָנ- 
צקעס. ,װי איין אויז טראַכטן ... ניען זיא 
נאָך אובּן אן אויף דען היטל גילדני קנעפּליך", 
כּוכבא דשביט, אַמשט 1695, יט/א. ,איין פאַ- 
טשילה, אודר איין שנײַץ טוך, טאר מן ניט דר 
מיט גין אויז דעם עירובֿ, עז זײַא דען דז דאש 
פֿאַטשילה װער אנגינעהט אן איין קלייד", לטו, 
סו/ב (כבּעת מע נייט אָן אַ קנעפּל און דער 
מענטש טראָגט דעם מלבּוש, זאָל מען בּעתן 
נייען קײַען א שטיקל פֿאָדעם, װי אַ ס גולה 

- ניט צו פֿאַרנײען אים דעם שׂכלן. אִי לײבּלס 
-- אַמ. אַרײַננײען אין א בּגד (גאַרניטער) אַ 





אַנניסן - 


שטיקעלע שטאָף מיטן נאָמען פון דער פֿירמע 
אָדער יוניאָך. 

8. אָנהענגען עמעצן; אָנטשעפּען, אויס- 
טראַכטן אויף עמעצן עפּעס לגנאַי. אִי עמעצן 
אַ רעפּוטאַציע פֿאַר (אַז ער איז) א שיכּור, 
אַ שװוינדלער אע. 

מיט זיך -- אִי זיך א גאנצע גאַרדעראָבּע. 
;ער האָט זיך שוין גענוג אָנגענײט -- ער מעג 
זיך שוין אָפּרוען" 

יעֶכץ. עניש. הער (יין, -קע. 
דערײַ. | 

אָנניפֿן -- ניס אָן, --גענאָסן. אוטװ -- א 
סך ניסן. טרח -- אָנפֿילן מיט ניסן. אִַ' אַ 
פֿול טיכעלע. מיט זיך -- ,פון זײַן אַלערגיע 
האָט ער זיך גענוג אָנגעליטן, גענוג זיך אָנגע- 
נאָסן", 


אָנניקלשן -- טרוו. -קל אָן, --געניקלט. 1 צו- 
פֿעסטיקן מיט ניקל,. 2. בּאַניקלען. 
אַננעגלען -- זזו אָננאָגלען -+. מיט זין 


-- זיך צוטשעפּען, זיך צונגען. |צוינעגעך. 
פֿרגל: אָנניגלען זיך. 

אַננע"נדעװען (זיך) -- {... נאַװענאַד.. -ן 
אוטװ. אַ לענגערע צײַט אַרומװאָגלען, אַרומ" 
װאַנדערן אָן אַ שטענדיקער היים. אִ' איבּער 
דער לענג פֿון דרום-אַמעריקע. 


אַננעם -- דער, :ען. 1. אַקט אָדער רעזול- 
טאַט פֿון אָננעמען. 2. טייל פון אַ כּלי אָדער 
מכשיר, ספּעציעל געמאַכט אויף אָנצונעמען. 
3. אױפֿנעם, אַיישעהן. אַראַטע. אַײרעדע 
בּײַם אַרײַנטרעטן אין אַן אַמט, 


אָננעמפּאַר -- אַדי. דטשמ. -+ אָננעמלעך. 
װאָס מע קאָן, װאָס איז מעגלעך אָנצונעמען. 
דערלאָזלעך. אַן אִיע טעאָריע. אַן איער פֿאָר- 
שלאָג. ;ניגער איז אָבּער פֿאַר ליטװאַקאָװן ניט 
אַי, אויך װײַל ער זעט אין אים אַ ליטעראַריש 
קריטישן חקרן", י. שטערנבּערג, סאָװ' היימ" 
לאַנד, 1961, יא 3 הקייט. 


אָננעמונג -- די, ען. 1. פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פֿון אָננעמען (זיך),. 2. הנחה. 
השערה. היפּאָטעזע. ,א טעאָריע, געבּויט אויף 
א פֿאַלשער אֵי". גאן נעמונג ... און די גמיין 
שאַפֿט גאטשׂ", קאַל, לבֿ בּנים על אבֿותם, האַלע 
2, 

אַננעמיק -- אַדי. נעאָל. װאָס מע קען (לאָזט 
זיך) אָננעמען. -+ אָננעמלעך. ,אַנדערע מאַכן 
דעם ענין כּלומרשט מער אִי פֿאַר אונדז", ימ, 
צװיי רעפֿעראַטן,  .1954‏ -יקייט, 


אַ'ננעמלעך -- אַזי. 1. װאָס מע קען אָננע- 
מען, אַקצעפּטירן. װאָס קאָן צופֿרידנשטעלן. אִיץ 
פֿאַרשלאָגן. אִיע האַנדלונגען. ,װען זיך איין 
ערליך מאַן מיט איין עם הארץ משדך איז... 
איז ניט בּײַא לײַטן אן נעמליך", עיון, סג/ב, 
;איז זײַן תּפילה דאָך ניט אונעמליך װײַל ער 
זײַני קליידר בּגזילה אדר בּגניבֿה הט", קה, 
פיורדא 1743, מו/ב, 
|2, גאַנגבּאַר. װאָס האָט אַן אָפּגאַנג, אַן אָפּי 
זאַץ. ?הסוחר מעהררי ... אן נעהמליכי סחו" 
רות האט", אגרת שלמה, ה/א. 


1008 


8 אַרכ. אָנגענעם. ,איין אונטר פֿירר דער 
וואו איין מלכּה אונטר דער חופּה פֿירן טוט, 
דער איזט אַלי צײַט אן נעמליך בּײַא דען מלך", 
אריה ליבּ זעליגמן, תּקוני המועדים, פֿיורדא 
5, -דש קול פֿון דעם רידן ... מיט אהן 
נעמליכן קלאַנגײ, אבֿן ישׂראל, מעץ 1766, ט/ב. 
,וועלכי מיך דאר האבּין אויף דאש אן נעמ" 
ליכשׂטי מיט אַלין כּבֿוד מקבּל גיװעזן", גה, 
5, תזיא בּװוילקומן אים גאַנץ אן נעמליף", 
איין שיני װאונדרליכי היסטאָריע פון איין 
פֿישערס זאָהן, זולצבּאַך, יאָר? -קייט, 

אָנגעמעװודיק -- אַזי. דזו אָננעמיק, אָנ" 
נעמלעך, 


אָננעמען -- טרוו. נעם אָן, --יגענומען. 1, נע- 


מען אַ סך, אַ גרויסן סכום. אִי פולע הענט, 
אִי פולע קעשענעס מיט עֶפּל. פֿיג. עער דרייט 
אויס דעם קאָפּ ... און נעמט אָן פֿולע אויגן 
מיט װאַנט", פּמ, דור אויס, דור אײַן. 

2. אָנקױפֿן אַ סך אויף בּאָרג. אִי אין קלייטל, 
,האָט ער בּײַ דער בּעקערין ... אָנגענומען 
אויף קרעדיט", מסדר אגרת אָדער איין נײַער 
בּריפֿשטעלער. איודל בּאָרגט און נעמט אָן אין 
אַן אָרט גאָלד און זילבּערװאַרג אויף ערנ' 
װאָרטײ, ממוס, יודל. ,האָט דער פּאָמעשטשיק 
אָנגענומען אויף קװויטעס שיינע עטלעכע הוונ" 
דערט קערבּלעך", קמ, 1866, טא 3, 

אִי אַ מלבּוש = אויך: קויפן אין א קראָם 


אָדער פון עמעצן א פֿאַרטיקן מלבּוש. |ניט. 


בּאַשטעלן בּײַ א שנײַדער, װי עס איז געװען 
דער געוויינלעכער דרך:ן אִי אַ מאַנטעלע פֿאַרן 
קינד. ,איז זיך מיישב איינמאָל אָט די יהושעכצץ 
און האָט רחמנות אױפֿן יתום און נעמט אים 
אָן ... א פּאָר הויזן", שע, יפיר זײַנען מיר 
געזעסן. | 
9. אָנכאַפּן, אָנרירן מיט אַ האַנט, מיט די 
הענט אָדער מיט אַ מכשיר און האַלטן אִי 
בּײַם בּעקל, בּײַ די אויערלעך. עדי תורה 
שבּכֹּתב איז אַזױ װי אַ כּלי װאָס האָט ניט קיין 
הענטל מיט עפּעס זי אָנצונעמען", מעשׂה כּוזרי, 
סודלקאָוו 1836. ,ער זאָל זען נישט מיט דִי 
אויגן, הערן נישט מיט די אויערן און פילן 
אַזױנס װאָס לאָזט זיך ניט אָ", ממוס, אַ 
גרויע האָר'. ;ער האָט אָנגענומען זײַן בּערדל 
און נאָך שטאַרקער אָנגעהױיבּן אײַנטענהן", ספ, 
יודישער קאָלאָניסט. ,אויך דערף מן קיינרלייא 
זאַך אן נעמן פֿון איין (מת) אין (חלום)?", 
ר' מ. א. גאַלינו, חכמת היז, 5פֿאַ, יא/ב וְצִיי 
טירט פון דער צװאָה פֿון ר' יהודה חסידן, 
אִי דעם בּלינדן פאַרן האַנט און אים אַריבּערי 


פֿירן אויף דער צוייטער זײַט גאַס. אִי פֿאַר. 


(בּײַ) דער האַנט, אונטערן אָרעם. אַי פֿאַר דער 
טאַליע. ;ער נאם זיא אן בּײַא די הענד אונ' 
מכט זיא אַרײַן גין אין זיבּן היכלות", נצו, 
יב/א. ,,זייער עלעגאַנט ... האָט ער געפּרוּװט 
אִי איר האַנט", ב. דעמבּלין, צװײי און אַ דרי" 
טער, נ"י 1943, 

אִי די בּ רוס ט (בּײַ דער מוטער) = אָנהײבּן 
צו זייגן. , דעריבּער {װײַל די בּריסט-װאָרצלען 
זײַנען קלייןן קאָן דאָס קינד ניט אִי די בּרוסט", 
מלכּה בּערלאַנט, די גליקליכע מוטער, װילנע 


אַננעמען 


6, ,,פּרוּװט זיי געבּן זויגן, װעלן מיר זען: 
דער װאָס װעט אִי בּײַ דער מוטער . . און דער 
װאָס װעט אִי בּײַ דער אַם...", שע, קליינע 
מענטשעלעך. 

*אַי פאַרן האַלדז, פֿאַרן (בּײַַם) קאָלנער, בּיַיַם 
קאַרק אע = גראָבּ, בּרוטאַל בּאַהאַנדלען. "אַ 
פֿאַרן גאָרגל, גרגרת = צווינגען צו עפּעס װאָס 
איז זייער שווער (שלעכט) אדאָס לעבּן האָט 
אים . . . אָנגענומען בּײִַם קאַרק און אים אַראָמּ' 
געװאָרפן פון אַלע הייכן", אַש, תּהיליםיוד. 
,איך נעם אים אָן פֿאַר דער פּאָלע און שלעפּ 
אים צו דער טיר", ממוס, שטורםיצײַט. *אַ 
בּײַם לאַץ, בּײִַם קנעפּל = צושטיין, ניט אָפּלאָזן. 
אִי בּײַם לאַץ און אַרײַנטענהן אין אים. *אַ 
דעם אָקס פֿאַר די הערנער = דירעקט פּרוּװן) 
לייזן א שווערע פּראָבּלעם מיטן אויפכאפּן דאָס 
וויכטיקסטע, צוטרעטן גלײַך צום עיקר. אִי 
דעם קהלשן צאַפּ פאַר דער בּאָרך = דז שפּאַסיק. 

פֿיג. װעגן א נאַטור:דערשײַנונג. אַרומנעמען. 
אָנכאַפּן, אַ רעגן, א שטורעם, א זאַװערוכע אע 
נעמט אָן דעם מענטשן. וי דער שלאַקסרעגן 
האָט אים אָנגענומען, איז ער אין אַ קרעטשמע 
אַרײַנגעקומען", פֿל. 

פֿיג. װעגן פֿײַער. דאָס פֿײַער נעמט אָן 
הויז נאָך הויז. ,דאָס פײַער קײַקלט זיך... 
איך האָבּ מורא עס זאָל נישט אִי .. . דעם קצבס 
שטובּ", שע, אַלטינײַ כּתרילעװקע. / 

4. אָנשעפּן, אִי אַן עמער װאַסער בּײַם בּרו' 
נעם. ,,מאָטעלע, נעם מיר אָן א קװאָרט װאַסער"י 
שע, מאָטל |. ,קרעמער ניצן א גרויסן לעפל 
אָנצונעמען מעל, צוקער וכד'". "אי אַ פֿול 
מויל מיט װאַסער = (פאַר)שװײַגן. אויך: אי 
װאַסער אין מויל אַרײַן. ?ער האָט אָנגענומען 
אַ פֿול מויל מיט װאַסער און שאַ", שע, 
אַלטינײַ כּתרילעװקע. ,שמואליק פֿלעגט זי 


אויסהערן, אִי װאַסער אין מויל און אַװעקי 


גיין", שע, יאָסעלע סאָלאָװײ. 
9. אַקצעפּטירן. אִי װאָס מע לייגט פֿאָר- אִי 


! בּרצון. אִי לית-בּרירה. אִי א װעקסל אַנשטאָט 


מזומנים. ,נעמסט אָן אומגעציילטע געלט -- 
פֿאַרשפּילסטו דײַן װעלט", שװ. ,זוא װיל איך 
עשׂ מיט וילן אַלשׂ גערן נעמן אןי, שמואלי 
בּוך, סטראָפּע 1481. ענעם אָן איין קליינן גיווין 
אוני שלאג דאז געלט װידר אום צו קאַפֿין 
אַנדרי סחורה", צוכט. ,טוא דײַן צארין פֿון זיא 
אפּ איבּר די הטאים גדולים. דיא דײַן עונש 
אן נעמן מיט גאַנצין הערצןי, שלמה זלמן 
בּול, יא קלאָג-ליד אױפֿן קאַלטן װינטער 1784' 
וריבֿ, אַמפּ |. ,גאָט האָט ... זיך צומערשט 
אַרומגעטראָגן {מיט דער תּורהן צו די פעלקער 
פֿון דער װעלט. אָבּער קיינער האָט זי נישט 
געװאָלט אִי, נאָר די ייִדן", אַש, תּהיליםייוד. 
;ער ציטירט אַ רמב"ם װאָס זאָגט: דאָס בּית" 


דין איז געװאָרנט ניט אָנצונעמען קיין שילן" 


מים פֿון א רוצח, נישט פֿאַרגעבּן אים דאָס 
פֿאַרבּרעכןײ, בּצג, טמז, 1964 41 16, 

אִי אַ מתּנה, געשאַנק, שׂכר, לוין, אויסלייזי 
געלט, שוחד, ערבות"געלט) אע. אִי אַ משכּון, 
א פּקדון. ;דאָס ערשטע פֿאַרדינסט מוז עֶר אָי 
נחב, 'מעשׂה מבּן מלך ובן שפֿחה שנחללפֿו. 





אַננעמען 


,ער זאָל אים ניט אָנבּאָטן אַ געשאַנק װאָס 
יענער װעט ניט אַָי, אמד, הלכות דרך ארץ, 
ווילנע 1871. ער װעט קיין שום אויסלייןי 
געלט נישט אָייי, מס, משלי תּקע"ד, ו, 35 אִי 
דעם אמת, די װאָרןהײט), די פֿאַקטן, די גע 
שעענישן אין לעבּן. אִי אז די צײַטן בּײַטן זיך, 
;שעהמי זיך ניט אן צו נעמן דעם אמת, װען 
דירס אַךְ זגט איין שלעכטר |= געװיינלעכערן 
מאַן", מבֿחר הפּנינים, הומבּורג תּצ"ט, {/א. 
;דיא (חכמים) האָבּן געזאָגט (קבּל את האמת 
ממי שאמרו) דז איז טײַטש נעם אָן די ואהר 
הייט פון דר עשׂ גזאגט האט", שאר, אַמשט 
3, 

אִי עמעצנס רייד. אִי דעם ענטפֿער, דעם צן- 
זאָג, די אַנטשולדיקונג. אִי אן עצה, א מיינונג, 
דעם אָנװײַז, פּלאַן אע. ,זי נעמט אָן זײַן יעדע 
עצה און ואוהין עֶר שיקט זי -- גייט זי", 
אַלף כּץ, 'דער קוקו און די קוי. ,ער, סענדערל, 
װעט זײַן פּלאַן אַי", ממוס, מסעות. ,מײַן קינד 
אַז דו װעסט מײַנע רייד אי און מײַנע אָנזאָגץ- 
נישן זיך רעכט אין זין אַרײַננעמען", מס, משלי 
תּקע"ד, בּ, 1. ,האָט אונדז דער רבּי געזאָגט, 
ער װיל דאָס איבּערבּעטעכץ אִ", יפ. אִי א 
תּנאַי, בּאַדינג, א קאָנדיציע. ,נעמט אָן די 
קאָנדיציע, װײַל דער בּאַדינג איז גאָר גינסטיק 
פאַר אײַך", 

אִי א משפּט, אַן אורטייל, א שטראָף, אַן עונש. 
אִי די פאַרטיידיקונג. אִי דאָס עדות זאָגן. ,וויל 
ער דשׂ משפּט אן נעמט ריד עֶר ניקש מער 
דריין", יכּײי װעגן מעצער עלילת'דם, 1669 
(פֿש וון. גער נעמט גערן שטראָף אַן", לטו, 
הקדמה. ,איירי קינדר ... נעמן קיין שטראף 
אןי, שעריר, ב, 30, 

אִי דעם בּריוו, דעם דאָקומענט אע. אַ' די 
פֿאַרבּעטונג. אִי די רעויגנאַציע. 

א פאַר ליבּ, פֿאַר גוט, פּאַר גוטןן), אין 
גוטן מוט, מיט שׂמחה, מיט ליבּשאַפֿט, גערן. 
מצדיק זײַן. מקבּל בּאַהבֿה זײַן. ,װאָס גאָט גיט 
דארף מען אי פאַר ליבּ", שװ. אנעמט דיזשׂ 
ספר 'מראה המוסר' פֿאַר גוט אן", צוכט. ,דאז 
װײַבּ איז קומן אונ' הוט אים וְאיונזְן װעלין 
אן רייצן ער זולט דש ניט גויטליך אָיי, בּראַנט. 
;א ייד בּאַדאַרף דאָך אַװדאי אִ'י אלצדינג פאר 
גוטן", שע, טביה. ,נעם אָן אויף זיך גערן די 
ילִדישע יסורים", ממוס, 'שם און יפֿת. "אי 
פאַר זיכער --- זײַן בּײַ זיך זיכער, גלייבּן אין 
דערפאָלג, ניט האָבּן קיין ספֿקות. *אַי פֿאַר 
גוט געלט --- נאַאיוו גלייבּן. געטרויען.. 

0. גינציק אױפֿנעמען. מקבּל זײַן אִי אַ 
תּפילה, א געבּעט. אי די תּשובֿה. אִי דעם בֹּצָלי 
תּשובה. ע(ואתה) אונ' דו בּישׂט איין דר בּר' 
מיגר דער דא אן נעמט דיא זעלבּיגי די תּשובה 
טוןײ, מחזור ר"ה ויו"כּ, הומבּורג 1721, צג/ב. 
,װײַל ער נאָך מיט עבירות איין גריכט איז, 
אַזז נעמט מן אים זײַן תּורה ניט אן פֿאַר 
השיײיי, עח, סג/ד. ,אויב ער האָט גובר געוען 
זײַן יצר, נעמט מען אָן זײַן תּשובה", תּּניא, 
קא. ,נייג זשע צו מיר אויך דײַן גנאָד, בּאַשאַ- 
פער, און טו אִי מײַן בּרענגונגי, יעקבֿ פֿרידי 
מאַן. די לעגענדע נח גרין. אװען כּלליישׂראל 


װאַרשע 1889, 


1004 


װאָלטן זיך בּאַדאַכטן צו עסן אינאיינעם בּאָרשט 
שבּת-צונאַכט, / װאָלט דער בּורא ברוך הוא, 
זייער געבּעט אָנגענומען", גאָר, יודישע לידער, 
*אָנגענומען װערן (בּײַ גאָט) = 
פאַררעכנט װערן װי אַ מצווה, פֿאַר עפּעס װאָס 
איז עכט און ריין. ,װער די תּחנה װעט לייע- 
נען -- װעט די תּפילה פאַר געװיס אָנגענומען 
וערן", שׂרה בּת טובים, תּחנה שער היחוד על 
עולמות. ,װען איינער גיט צדקה צו אַן אָרעמאַן 
אַז איטלעכער זעט ... װערט די צדקה ניט 
אָנגענומען בּײַ גאָט", חה, זשיטאָמיר, 1848, 
כז. *ֹאִַי (אויף זיך) די תּשובה = דורכפֿירן 
איבּער זיך די שטראָף װאָס א צדיק האָט אַרױפ- 
געלייגט אויפן בּעליתּשובה, 

7?. צושטימען. אײַנשטימען. מסכּים זײַן 
האַלטן פֿון עפּעס. אִי אן אידיי(ע), טעאָריע, 
שטאַנדפּונקט, געדאנק, רעיון. אי א הנחה. אִי 
יענעמס רייד, מיינונג. אַי זייער דעה. אִַ' א 
פּשרה. אִי דעם דיכטערס פאַנטאַזיע. אַ' די 
השערה װאָס לייגט זיך אויפן שׂכל. אִי א טעם 
(מאָטיו) װאָס איז געבּויט עלפּיידין. ;אַ' אַז 
בּאַגײין א זינד בּאַטײַט אַז דער רצון התּחתּן 
געװוינט די אײבּערהאַנט איבּערן רצון העליון", 
גיסודות קען מען ניט דעבּאַטירן -- אָדער מע 
נעמט זיי אָן אָדער מע װאַרפֿט זי אָפּי, הרבֿ י. ד. 
סאַלאָװייטשיק, 'שיעור!, אַטלאַנטיק-סיטי תּשכ"ג. 
,דער קאָצקער רבּי האָט געזען אַז די װעלט 
יל נישט אַי זײַן דרך, האָט ער זיך אָפּגע- 
שלאָסן פֿון דער װעלט", מ. אונגער, טמז, 
1418., ,זינט מיר אַלע האָבּן אָנגענומען 
דעם רעיון ישוב ארץישׂראל, איז געקומען 
משיח", שע, מעשׂיות און פֿאַנטאַזיעס. 

9. אַרײַננעמען אין קאָפּ. האָבּן אין זינען. 
אי אין אַכט. אִי אין בּאַטראַכט. אַ' דִי 
שטראָפּרײד, אִי זײַנע רייד װי נביאישע װער' 
טער. ,דער עשיר דער נאם דיא ריד פֿון דעם 
שטערן זעהר אן", מבּ, מִעֹשֵׂה ו. ,שוין אין 
תּנך װערט 'שמועה' בּאַנוצט אין זין פֿון אַי 
די רייד און טאָן לויט זיי", יע, מענטשלעכער 
קערפּער, װאַרשע תּר"פּ. ,האָט מיר די מאַמע 
אַנגעזאָגט אַז איך זאָל בּעסער ניט צוהערן זיך 
צו די װײַבּערישע ריד, װײַל סאיז ניטאָ 
װאָס אָנצונעמען", דטש, דוקאָר. 

9. זיך משער זײַן. צולאָזן דעם געדאַנק. 


| עס איז גרינג (שווער) אָנצונעמען. לאָמיר אִ' 


אז ... עס װעט זײַן א טעות אָנצונעמען. 
האָבּן א סיבּה אָנצונעמען ... אָנגענומען אַז 
עס איז טאַקע אַזױ. ,איך האָבּ אורזאַכן אָנצו- 
נעמען אַז ניט זעלטן װערט אֲפילו א ראַדיקאַל 
אױפֿגעציטערט פון דעם געדאַנק אַז זײַנס אַ 
קינד װעט חתונה האָבּן פאר א קריסט", זשיט אי 
נ"י 1919, ,אַפֿילו מע זאָל אִי אז צײַט איז אי 
בּערהויפּט אַן אויסדוכטעניש", בּאַש, פֿאָר, 
6 141. (מאַט) לאָמיר אִי אַז צ איז גלײַך 2. 
לאָמיר אַ' אַז צ איז גרעסער פֿון 2 און קלף- 
נער פון ט. 

0. איבּערנעמען. נאָכמאַכן. אַדאַפּטירן. אי 
גוטע (שלעכטע) מידות. אִי די פירונגען פֿון די 
אומות-העולם. אִי דעם רבּינס גענגעלעך. אִ' די 
פרעמדע מאָדע. אִי א פרעמדן גלױבּן. ,דאַרום 


אָננעמען 


װער איך דיר דשׂ לעבּן שענקן, װען דוא דיא 
(אמונת נוצרים) װילשׂט אן נעמן", שאר, ל. 
גיענע האָט ... געמוזט אִי גריגאָריאַנסטװע, 
װײַל זי האָט חתונה געהאַט פֿאַר אַן אַרמענער", 
בּערג, בּײַם דניעפער װ. ,זיך אין יענע בּגדים 
קליידן ... גאָלן בּערד און שערן װי זי 
פֹּאוֹתָ +-.. הייסט עס אָנצונעפֿען זייערע דעות", 
ממוס, יודל. ,איז זיי גרינגער געװען אָנצונץ: 
מען ווילד-פרעמדע מאַנירן", ממוס אַ סגולה.... 
;אַננעמענדיק אַן אַנדער שפּראַך, צעשטערט. 
מען נאָך ניט די נאַציאָנאַלע אינדיװידואַליטעט, 
מע רױיבּט אָבּער פון איר אַװעק איר פֿאָרעם", 
טובֿיה, זאָס נײַע לעבּען, דעצ' 1910, בּײַלאַגע, 

א א נאָמען. ננאָך דער חתונה נעמט 
די פרוי אָן דעם מאנס פאמיליע-נאָמען". 

1. האַלטן פֿאַר. בּאַטראַכטן װי. מחשיבֿ 
זײַן. אִי דאָס שװײַגן װי אַ צושטימונג. אִ' זײַן 
שרײַען װי אַן אױיסבּראָך פֿון היסטעריע. אִי 
רייד אַזױ װי מעשׂים. אַי זײַן װאָרט פֿאַר אַן 
אמת גמור, ;אַלזו דיא רופאים דען חתן ... 
פאַר לעבּנדיג אן גינומין", גה, 62. ,דער דײַטש 
האָט מיר {= מיךן אָנגענומען פֿאַר אַן אַראַ- 
בּערי, מר וש. ,מע זאָל דיך ניט אִי פֿאַר א 
קליינשטעטלדיקע", י. גױדאָ, דער נײַער פּראָי 
צענטניק, װילנע 1893. ,דעם שאָטן פון בּאַרג 
האָבּן זיי אָנגענומען פֿאַרן בּאַרג אַלײיןײ, דניאלי, 
אונדזערע קריטיקער, וילנע 1906, אשלום. 


עליכמס געלעכטער (האָט מעןן אָנגענומען פֿאַר 


א לאַכן מיט קרעמענעס", שנ, שלום אַש. 
אי איינעם פֿאַרן צווייטן = אויך: מאַכן דעם 
איינעם פֿאַראַנטװאָרטלעך פֿאַרן צווייטן. ,דײַן 


. װאָרט איז מיר גענוג און איך נעם דיך אָן 


פֿאַר דײַן בּרודער". ,װער עס האָט מאַכט צו 
שטראָפֿן זײַן הויזגעזינד און שטראָפט ניט, 
נעמט מען אים אָן פאר דעם גאַנצן הויזגץ" 
זינד", עפש, עץ חיים, קיצור של"ה. אָרט? 
יאָר? 

2. נעמען אױף זיך, זיך מתחײבֿ זײַן 
עפּעס צו טאָן, זיך פֿאַרפֿליכטן צו עפּעס. אַי 
אַן אַרבּעט, אַ שליחות. אַי אַ פּאַדר()אַד. אִי 


= 


די אַרענדע. אִי דעם אַרױסרוף, די אױפֿפֿאָ 


דערונג. אִי אויף זיך אַ נדר. ,דער װאָס קען 
ניט פֿיל פאַרטראָגן זאָל קיין גרויסע ארבּעט 
ניט אָי, שװ. ,ער האָט ניט מיט װאָס אַ טאָג 
איבּערצוקומען און נעמט אָן צו צאָלן װאָכן- 
געלט=, פֿװל (ועגן אַן אָרעמאַן א בּעליצדקה), 
;ווען איינער בּרענגט אַ פּלעט, אַזױ מוז מען 
אים אַ", עפש, דרך הישר לעולם הבּא, שקלאָװ 
6, פּרק יח. ,זיי האָבּן אָנגענומען דאָס אומ- 
נות פֿון זײיערע עלטערן", מחזור לשלוש 
רגלים, סלאַװיטע 1832, צז/ב. ;האָט די קבֿוצה 
אָנגענומען א שטיק בּרוק צו פֿאַרריכטן", בּ. 
דעמבּלין, צװײ און אַ דריטער, נ"י 1943, 

9 זז װי בּײַם 123, װעגן א פּאָזיציע. אַ' 
א פּאָסטן, אִי א שטעל. אִי דאָס רבּנות אין 
שטעטל. ,סאיז א שטעל ניט אָנצונעמען און 
ניט אָנצוהאַלטן". אִי צו זײַן אַ גבּאי, א פּרנס- 
חודש אע. ,דער חזירןזהערט ... דער ואר 
צום שולטיס ערװילט אונ' אן גנומן", 'שילך- 
בּורגר זעלצאַמי אונ' קורצויליגי גישיכטי' 





אַננעמען 


! וַאַװע וווץ. ,דוא זאָלשׂט אויף יהודים קיין מוכס 
נאך קיין שוטרת אן נעמן", עיון, ח/א. ,דער 
טאַטע האָט ניט אָנגענומען דעם כּסאיהנשׂיאות", 
לדבּ, נ"י תּשי"ן. ,... זיך װערט פרייאן די 
גנצי ערד ... װען איך, גאָט, װער מײַן 
מלכות אן נעמן", סהמ, יחזקאל, לה, 14, 

א א קאַָנדיציע צו לערנען מיט די 
קינדער פֿון ייִדישן פּאָמעשטשיק/, לאַנדבּאַי 
זיצער. ,אוראָקן בּאַדאַרף מען מער קענען אִי 
מער װי קענען קענטעניש", י. מ. אַלפּעראָװיץ, 
דיא װעלט מלחמה..,, װילנע 1905, עאיז... 
געבּליבּן אָן אַ פֿאַך און אָן מיטלען. ער האָט 
אָנגעהױיבּן אִי שטונדן", בּאַש, פֿאָר, 1960 21, 

אי אַ ראָלע. אִי אַ גרעסערע (קלענערע) 
ראָלע. ,. . . אָנגענומען די ראָלע פון װערן אַן 
אונטערשמײַסער בּײַ היטלערן", בּצג, טמז, 
0 31, 


4 אָנדינגען. אָנשטעלן אויף אַרבּעט. קריגן 
אַרבּעט און זיך מתחייב זײַן זי צו טאָן. אי 
אַ געזעל, א געהילף. אִי אַ ה אָנ ט. אִי עטלעכע 
נײַע מענטשן. א פֿאַרקערטע װעלט אַן 
עולם הפֿוך) -- א שוסטער נעמט אָן אױפֿצן- 
נייען א גאַרניטער און אַ בּלינדער צו זײַן א 
היטער", פֿװל. ,הבּהעלפר . . . זאָל זיך ניט דר 
װעגין אן צו נעמן נער קטן ... ללמוד עמו 
בּבית", 'תּקנות ק"ק ניקלסבּורג'י 1676, ,האבּ 
תּיכּף איין מלומד אן גינומיך", גה, 361. ,דײַנע 
בּעלי-בּתּים װאָלטן דאָך אים פֿאַר קיין מלמד 
ניט אָנגענומען", 1. בּעקערמאַן, ר' בּצלאלקע 
מלמד, װאַרשע 1895. ;אַרױסגעקוקט אָנצונעמען 
בּײַ דער בּעל:הבּיתטע אַ פּאָר טוץ זאָקן אין 
גלײַכן געלט אױסצואַרבּעטן", ממוס, װינטשפ. 
,קומען װעט ער |משיחן גיך און בּאַלד ... 
א סימן האָסטן: דײַן מאַן .. . האָט אָנגענומען 
אַ פּאָר אונטערגעניי", 3. שאַפֿיר, אבֿרהמל דער 
שוסטער, אַדעס 1911, 


, אַרײַננעמען אין א גרופּע, אין אַן אנ- 
שטאַלט, אינסטיטוציע. אַי אין שול, אין אוניי 
ווערסיטעט. אִי אין א חברה, פאַראיין. אִי פֿאַר 
אַ מיטגליד. ;ענטװרט אים |משהןן הקבּ"ה: 
איך מיין דײַן פאָלק, דאש איז דאש (ערב רב) 
האשטו אן מײַן װילן אן גינומן", טח, שמות, 
לב, 7, רשי. ,מלמדי תּנוקות מאגן האבּן כ"ה 
תּלמידים אונד וואן איין בּהעלפר הט אַרבּעים 
תּלמידים אן צו נעמן", רי אבֿרהם בּרי מאדיל 
סג"ל מאיטינגין, שהיה מלמד בּק"ק האג, 
מערכת אבֿרהם, פֿיורדא תּקכײט 117691, 


0 אױפֿנעמען. מקרבֿ זײַן. מקבּל-פּנים זײַן, 
בּאגעגענען. שיין אִי. אִי מיט א בּרייטן שלום" 
עליכם, אַי פּאַציענטן, אינטערעסאַנטן. אִי א 
פֿרעמדן װי א לײַבּלעכן קרוב. ,האבּן אים 
רבּי חייא אונ' רבּי יוסי אן גנומן אונ' הבּין 
אים צו עסין געבּן", שׂיח השׂדה, פֿיורדא תּצ"ג, 
פּרק ה, ;נים מיט פריידן אן איין ... גאַשט, 
זינדיג ניט דשׂ דוא װעלשׂט זאגין: װיא אין 
דש איין לאַשׂטײ, שׂה וו, ח/ב. קאן אַלי אורטן 
האט מן אונש ודי פּליטיםן אן גינומן", װינץ. 
,מע זאָל שבּת און יום'טובֿ אי פרי", חה, 
זשיטאָמיר 1848. , ס'איז נאָך נישט אויסגעזעצט 


1008 


בּײַ אײַך די שעהן װען איר קענט אַי", װײַס, 
קנאה און תאװה. | 

בּאַקומען. קריגן. מאַכן שאַפֿן אִי אַ 
פֿאָרעם, א געשטאַלט, אַן אויסזען. אִ' אַן 
אַנדער פּאָזע. יעדע רגע אִ' אַן אַנדער פּנים. 


,גיסט מען פליסיקייט אַרײַן אין א כּלי, נעמט 


זי אָן די פֿאָרעם פֿון דער כּלי". ,װײַטר איז 
בּיקענט דז קיין זאַך קען קיין צו פֿאַל אָ, 
צײַטן .. . וואו דער צו פֹאֵל איין אייגינה נאַ- 
טוער איז", חה, אַמשט 1716. כב/א. ... . אֲלי 
בּשעפניש דז זיא אן נעמן אוני פֿר ענדרן זיך 
פֿון איין גשטאַלט צון אַנדרן גשטאַלט", בּע, 
טו/בּ. 

אי אַ ‏ כאַראַקטער. אִי דעם כאַראַקטער 
פֿן אַ פֿאַלקסבּאַװעגונג(-אױפשטאַנד). אי 
א װענדונג. אִי אַ װענדונג צום בּעסערן 
(ערגערן). אִי אַ מאָסשטאַבּ פון א גרויסן 
פֿאַרנעם, 

*אָי ל ײַ בּ = װערן פֿעטלײַבּיק. *אַי בּויך = 
קריגן א גרויסן בּויך. "אי געזונט = װערן 
געזינטער. פֿאָרן אויף דאַטשע אָנצונעמען גע 
זונט, *אָי בּלוט און פֿלייש = א) מקוים װערן, 
דורכגעפירט װערן אין לעבּן: ב3) עס װערט 
פיזיש אָנזעעװדיקער. אִ' א נײַע הויט = אַן 
אַנדער אויסזען, אַן אַנדער כאראַקטער. 

8. בּאַשליסן, בּאַשטימען דורך אַן אָפּשטי" 
מונג אָדער א פֿאַרשטענדיקונג. היפּוך פֿון אָפּי 
װאַרפֿן, אִי א בּאַשלוס. אִי א רעזאָלוציע, דצ 
קלאַראַציע. אִי אַ פֿאָרשלאָג, פאָרלײיג. אִי דעם 
געזעץ-פּראָיעקט, א געזעץ, א שינוי אין דער 
קאָנסטיטוציע אע. אַי אַ פּראָגראַם, 

9, זיך רעכענען מיט עפּעס. בּאַשטעטיקן, 
אִי די גאַראַנטיע, די זשירע. אִי דעם חשבּון װי 
ער איז צוגעשטעלט געװאָרן. ,טוט דאָז דער 
פ"ה {= פּרנס:החודשן ניט כנ"ל, זל מן זײַן 
חשבּון הוצאות ניט אן נעמן כּלל", תּקק. "אָי 
אין חשבּון = אַרײַנרעכענען. מיטרעכענען 
פֿאַרגעסן אָנצונעמען אין חשבּון דעם אָנװער פון 
פֿאַראַיאָרן, 

0 בּאַשטימען עפּעס בּײַ זיך און (פּרוּװן) 
דורכפֿירן, טאָן. אִי א נײַעם אופֿן לערנען. אַי 
א נײַע צײַט-פאַרטײלונג. אִי דעם דערװײַל ניט- 
אױסגעפּרוּװטן מיטל. אִי מיטלען. אִי שריט, 
?האָבּ איך אָנגענומען דאָס בּאַקאַנטע מיטל װאָס 
א ייִד געבּרויכט אין אַ נױטפֿאַלײ, ממוס, שלמה. 
אִי שטרענגע מיטלען קעגן דער פאַרשפּרײטער 
פֿאַרבּרעכערישקײט, 


1 אַרכ. אַקוזװ. אַנשטאָט: אונטערנעמען, 


איבּערנעמען, בּאַהערשן, גובֿר זײַן. װעלין מיר - 


גיין אויף דז ראט הויז אונ' װעלין די הער- 
שאַזפּט אן נעמן", בּראַנט, פּרק לא. עזענין 
מיר ... די לושׂטיר רייז אַן גינומין", גה, 253, 

2, אַרכ. אוטו. אַנשטאָט אָננעמען זיך, פֿאַר- 
טיידיקן, ,זיי האבּין ... די טאטירן משחד 
גיוועזין דאש זיי ניקש אי פיר די יהודים 
זאָללטןײ, מעשׂה אומן. 

9,. אוטװ, דריטפּערזאָניק. צושטיין. זיך 
בּאַהעפטן. האָבּן די נייטיקע פּעולה. די אײַנ- 
שפּריצונג, די פּאָקן נעמען אָן. אַנטיבּיאָטישע 


אַננעמען זיך -- -+ דפֿו. 


אָננעמען זיך 


מיטלען װאָס נעמען ניט אָן בּײַ אַלעמען. , דאָס 


צווייטע מאָל האָבּן די געשטעלטע פּאָקן אָנגע- 
נומען". די פֿאַרבּ, דער בּייץ, די טינט אע 


| נעמען אָן. ?אַז דער בּייץ האָט שוין אומעטום 
גלליך אָנגענומען, קאָן מען זיי לאָזן רואיק 
| קאָכןײ, ש. שפּיראָ, קליידער פֿאַרבּערט, װאַרשע 


0, +-מע האָט פֿאַרזעצט בּיימלעך און זי 
האָבּן אָנגענומען". ,דר בּוים האט דיא נטואיר 
פֿון דשׂ לנד ... ניט גוועלט אן נעמן {אין לחוץ 
לארץן", יוסיפֿון, אַמשט 1743, פֹּה/ב. 

4, אוטו, דריטפּערזאַניק. װערן פּאָפּולער. 
זיך פאַרשפּרײטן. האָבּן דערפאָלג. א פיעסע, 
פֿאָרשטעלונג אע קען אִי. ,,קיינער האָט זיך ניט 
געריכט אַז ס'זאָל ... אַזױ אָ'"", שע, בּלאָנ 
דזענדע שטערן ו. 

8 אַקזװ 6 אוטװ, דריטפּערזאַניק. בּאַ 
הערשט װערן, אַרומגענומען ווערן פון אן איבּער" 
לעבּונג, געפֿיל, שפּירונג, שטימונג. עס נעמט 
אָן א שרעק, א פּחד, א ציטער אע. דער יצך" 


הרע, דער חשק, אַן אַפּעטיט, גלוסטעניש אע 


נעמען אָן. עס נעמט אָן א בּרעכונג, אַ ניטי 


גוטקייט, אַ שלאַפֿקײט, א װייטיק אין בּרוסט, 
אין האַרצן אאַזװ. ;די נשמה פֿון גוף װעט װערן 
אָפּגעשײדט, גרויס ציטערניש װעט דיך אַ", 
ספֿר ישרי לבֿ, װילנע 1867, זי 28. ,דעם קאראַ- 
בּעלניק האָט אָנגענומען אי א רחמנות אי אַ 
חשק צו די 150 פראַנק", מ. אַחון, סיפּור משני 
בּעליתּשובֿה, װילנע תּרנ"ו. 2עס האָט אים 
אָנגענומען א מאַטקײטײ, בּאַש, פֿאָר, 1968 |ו 27, 

אומפערזענלעך. *עס נעמט אָן ב ײַַם האַרצן 
(האַרץ), בּײַ דער נשמה = דורכגענומען װערן 
פֿון א געפֿיל, ספּעצ רחמנות. ;דעם חתן האָט 
שטאַרק אָנגענומען בּײַם הארצן -.. און טרערן 
האָבּן זיך אים געשטעלט אין די אויגן", ספ, 
גליקליכע און אומגליקליכע. ,מיך ניקש אן 
גינומען", גה, 297 = אַרכ. זיך ניט גענומען צום 
האַרצן, זיך ניט געקלעמט. "עס נעמט אַן 
בּײִַם בּויך = קריגן בּויכװײיטיק. אַזױ אויך: 
בּײַ דער בּרוסט, בּײַ די קריזשעס אע. 


1. זיך אָנהאַלטן 
מיט די הענט. ,איך װעל מיר אַי אָן די זײַלן פֿון 
הימל", יצחק ראַבּינאָװיטש (אויס קאָװנאַ), 
צװייא פּאַטריאָטישע שירים, נ"י תּר"ן. ;רעדט 


הקבּ"ה צו משה רבּינו: ... נעם דיך אָן דעם 


כּסא-הכּבֿוד מײַןײ, יענטה בּת הרבֿ מהר"ר יצחק, 
עשׂרת הדבּרות בּיכל, {סוף 18. אָדער אָנהײבּ 
9. י"הן, 

2, קזוו. זיך צוהאַלטן בּײַ די הענט. אִי זיך 
בּײַ (פֿאַר) די הענט. ,נעפּלען נעמען זיך בײַ 
הענט אָן, װערט א גרויסער בּלויער נעפּל" 
ציײיט, מטטרון 

9. אָנרירן אַ גליד פֿון קערפּער. זיך אַ כאָפּ 
טאָן בּײַ אַן אבֿר (עמפאַטישער אויסדריקן א 
געפֿיל, אַן איבּערלעבּונג). אִי זיך בּײִַם ה אַ ר צ ן 
פֿון װייטיק, פון רחמנות. אִי זיך בּײַַם ק אָ פּ 
בּײַָם וואונדערן זיך איבּער עפּעס (װי אַן אויס- 
דרוק פֿון התלהבות, פֿון פּראָטעסט אאַ) אִי 
זיך בּײַ די זײַ טן און זיך צעלאכן, 

4. זיך אײַנשטעלן פֿאַר עמעצן אָדער עפּעס. 





אָננעמען זיך 


- פֿאַרטײדיקן. געבּן הילף. {פֿרגל אָננעמען, 223.ן 
אִי זיך. פֿאַ רן גערעכטן, פֿאַ ר דער גערעכ- 
טער זאַך. ,פֿאַר מיר װעט קיינער זיך ניט אַ'". 
,דער תּלמיד איז מחויב זיך אָנצונעמען פֿאַרן 
| רבּין". ,ייד פֿאַר ייַד נעמט זיך אַן", שװ. ;ויא 
- קומטש דז דוא דיך דיא זך מין {= מיין, מערן 
-אן נעמשׂט אַז דיא אַנדערן", טח, בּראשית, מד, 
9. ,האבּן זיך ניקש אן גנומן דיא זאךך", 
אהרן בּר' יוסף, איין שין נײֵַא ליד פון אובן, 
פּראָג תּמ"ח (אַקוזאַטיװ?}. ,גאָט װעט זיך אי 
פֿאַר זײַן פאָלק", תּי, תּהלים, קלה, 4. ,קנאָים 
װאָס נעמען זיך אָן פאַר דעם דת ... זייער 
גאַנצע גבֿורה איז נאָר רודף צו זײַן זייערע 
אייגענע בּרידער", אמד איבּז, דער גלגול, 
װאַרשע 1867. ,די אָרעמסטע, די דערשלאָגן- 
סטע, די נידעריקסטע, װאָס זיי זענען שין 
הפֿקר, פֿאַר זיי נעמט זיך קיינער ניט אָדָ", 
| ממוס, 'בּישיבה של מטה', 

אַרכ {פון צײַט צו צײַט אויך בּיזן סוף 19, 
ייהן קומט דער געניטיוו מיט אִ' זיך. אִי זיך 
- דײַנער, זײַנער, אירער, אאַזו. ,גאָט, גידענק אן 
מיך אונ' נעם דיך מײַנר אן", שעריר, טו, 15, 
;האט זיך זלמן גנשׂ ע"ה אן גינומין דער 
יתומה חנה", גה, 335 עזאָלסט קיין אָרעמאַן 
נישט בּאַרײַסן .. . השי"ת נעמט זיך זייערער 
אָז", מס, משלי תּקצ"ד, בב, 23"22, 

א זיך די קריװדע, דעם כּבוד, דעם 
קריג, די קורץ, די ערגערניש) פֿון עמעצן. ענעם 
דיך אונזר קריג אן", יוסיפֿון, אַמשט 1743, 
יז/ב. ,מײַן בּאָרד פון יענער װעלט האָט זיך 
מײַן אָבּידע {-+ זי 7} אָנגענומען", גאָר, די 
בּאָרד, זשיטאָמיר 1868, *אַי זיך גאָטס קריווךץ= 
איר, אַרױסטרעטן קעגן אַן אַפּיקורס, קעגן אַ 
ניט פֿרומען, קעגן עפּעס װאָס איז (כּלומרשט) 
ניט עליפי דין. ,שיינע ילִדן, גאָטס סטראַפּצעס, 
נעמען זיך אָן גאָטס קריװדע", ממוס, די 
אַלטע מעשׂה'. | 

9. נעמען אויף זיך. זיך אונטערנעמעןן 
ְפֿרגל אָננעמען 123, 20,ן אִי זיך צו שטיצן 
מיט חודשלעכע צאָלונגען. אִי זיך אָנצושרײַבּן 
אַן עסיי בּמשך פֿון איין װאָך. גנעם דיך ניט 
אָן צו משפּטן גרוש און קליין, אויך װען גלײַך 
צװישן יוא און ניין", עיון, כד/א. ,דאז ואז 
!= װאָסן איך ... עז ואל קאן / איך נעם מיך 
וואל איין זאָלכשׂ אןי, ספֿר משלים, פפֿדמ 1686, 
לא/א. ;איז בּעוונות קייניר דער זיך אָן נעמט 
צו טאן װוידר שטאַנדײ, שׂה וו, יח. 

0. גרייט זײַן אויף עפּעס. זײַן װיליק צו 
טאָן עפּעס װאָס איז שװער, ניט-אָנגענעם. *זיך 
אָי פֿאַר די אויערן = זײַן גרייט צו שטײַגן צו 
אַ העכערער מדרגה. ;אַז קיין קינד װיל ניט, 
װעל איך זיך אי צו שפּילן המנען". ,דער רב 
האָט זיך אָנגענומען אויסצומוסרן די נגידים". 
,מען װעט לאַכן פון מיר, מוז איך זיך דערויף 
| אָי, -- לאַכט פֿון מיר, טוט װאָס איר װילט", 
פּלאי, המדבּר בּצדקה, װאַרשע תרנ"ב. ,האָט 
לייוויק זיך אָנגענומען מיט דער ייִדישער שלי 
חות צו זײַן דער אומרו-גלאָקײ, בּ. ריווקין, ה. 
לייװיק.... וּ 


7. װערן דורכגענומען, דורכגעדרונגען מיט 


1006 


א געפיל נפֿרגל אַננעמען 253ן אִי זיך מיט 
רחמנות, מיט צער, מיט בּענקעניש אע. ,אָנגע- 
נומען זיך מיט צער פֿאַר דעם לאַנגן טאָגײ, אַר, 
'צום טרויםי. , שיכּורט זיך אָן דאָס לײַבּ, 
'ס'נעמט זיך אָן מיט בּענקעניש און מיט וייטיק- 
דיקער טרוימערישקייט", א. קאַהאַן, מענטשן 
פֿון אַלקער, מאָסקװע 1927, 

8. אַרײַנקריעגן װי א שטריך פֿון דער אייגץ- 
נער פערזענלעכקייט (דורך לערנען, איבּערנע" 


מען אאַ). אִי זיך. מיט גוטע מידות, מיט מֹאַ- 


נירן, מיט װיסן, מיט תּורה. ,,פון מײַן מלמד 
האָבּ איך זיך אָנגענומען מיט תּורה און גוטע 
מידות". ,זיא זאָל זיך פֿאַר דען פרעמדן שעמן 
אונ! זאָל זיך אֲלי גוטי מידות אן נעמן", ספֿר 
משלים, 99דמ 1686, מד/א. 

9. זיך אַרױפֿצװינגען אַן אייגנשאַפט פֿאַר 
אַ בּאַשטימטער סיטואַציע. אִי זיך (מיט) כּוח, 
מיט גבֿורה. ,,שׂרהקע האָט זיך אָנגענומען מיט 
אַלע כּוחות ... און עס אויסגעטרונקען מיט 
איין אָטעם", אָפּאַ, אַליין. אִי זיך מיט מוט (מיט 


קוראַזש). *אַי זיך (מיט) האַרץ = װערן בּאַ 


הארצט, מוטיק, , איך האָבּ מיר אָנגענומען 
האַרץ, יהיה אֵיך שיהיה, לאָם איך אַנטלױפֿן, 


קמ. 1870, יא 26. ;דאָס פֿערדל ... נעמט זיף 


אָן מיט האַרץ און בּריקעװעט און שטעלט זיך 
דיבּאָם", ממוס, 'צוריק אַהיים! 
0. זיך אָנשטעקן. ,שװער זיך צו פֿאַרהיטן 


פֿון אַ קלעפּיקער קרענק -- מע נעמט זיך אָדי. 


,דאָס קינד קאָן זיך גרינג אַ' ודי קראַנקײטן 
דורך דעם זייגןײ, מלכּה בּערלאַנט, די גליקליכע 
מוטער, ווילנע 1836, ,גיכער קען מען זיך אַי 
פון די װאָס האָבּן אָקערשט איבּערגעטראָגן 
סקאַרלאַטין", צש, 9געז, 1924, פן 10, ,די 
קליפּה זאָל אין אַזא אונטערגאַנג... צו זיי זיך 
אויך נישט אָיי, ממוס, 'די אַלטע מעשׂה', 

1. צושטיין. זיך צוקלעפּן. ,דער צונאָמען 
האָט זיך אָנגענומען װי שוארצע פּאָקןײ, חג, 
צמח אַטלאַס |. ,מײַן בֹּחור האָט אָנגעהױבּן 
אַרײַנצוקומען צו דער אַלמנה איין מאָל און 
צװויי מאָל און ... צען מאָל -- עס האָט זיך 
אָנגענומען", שע, 'דער מיסטייקי, סאָװ' היימ' 
לאַנד, 1961, פא 2, 

2, בבּײַ געװויקסן) זיך אײַנװאָרצלען. גע- 
דײַען. געראָטן. ?אַן איבּערפֿלאַנצונג װאָס האָט 
זיך קיינמאָל ניט אָנגענומען", בּאַש, פֿאָר, 1962 
148. גער איז אַ זאָמען-קערנדל װאָס .. . האָט 
זיך דאָרט אָנגענומען און עס איז אויסגע- 
װאַקסן ... א בּוים", ש. בּיקל, שרײַבּער פֿון 


- מײַן דור |. ,די זריעה נעמט זיך אָן ... עס 


װאַקסן אַרױס דאָרט דור:דורות קינדער", ממוס, 
שירה. ו' 

, זיך אײַנפֿירן, װערן פּאַפּולער {פֿרגל 
אָננעמען 243 אַ מאָדע װאָס נעמט זיך אָן. 
די פּילן קעגן שװאַנגערשאַפֿט האָבּן זיך אָנגע- 
נומען. .אַמאַליקע יאָרן פלעגט געדויערן א סך 
מער צײַט בּיזװאַנען טעכנישע אױסגעפֿינסן 
פֿלעגן זיך אַי, מװ, די שװאַרצע פינטעלעך. 
;ייִדיש האָט זיך נישט אָנגענומען אין די 


אימיגראציע-לענדער", י. זעליטש, אױפּן שװעל, 


נ"י, פֿצבֹ' 1964, - 


אַננעמער -- דער, "ס. ונ יין, -קע, "ס. 


אַננעצן -- נעץ אָן, --גענעצט, 


. אָנגעצן 
4, זיך אָנשעפּן {פֿרגל אָננעמען בּאן. זיך 


| אָנזאַפּן. זיך אָנטרינקען. ;אַז די כמאַרעס נעמען 
זיך אָן מיט װאַסער אַזױ װעלן זיי אַ רעגן אויף 


דער ערד אָנצאַפן, מס, קהלת תּקע"ט, יא, 3, 


,די - שיך אָננעמענדיק זיך מיט. װאַסער, האָבּן 


געפײַפטײ, ממוס, שלמה. ,טרוקענע פעל מוז 


מען נאָך לענגער װייקן ... זאָלן איבּערפֿולט 
װערן מיט װאַסער. אַזאַ צושטאַנד רופֿט מען: 


די פֿעל האָט זיך אָנגענומען", ואולאַך, האַנט- 
בּיכל פֿאַר לעדעריאױסאַרבּעט, פּעטראָגראַד 
2, ,די לעבּעדיקע בּאַשעפעניש זאָלן דערצו 
גיין אִי זיך װאַסער", חה, קסו ‏ . 

8 אָנצינדן זיך. אָנכאַפּן זיך. ,די הילצערנע 
הײַזלעך אַרום האָבּן זיך אָנגענומען און עס איז 


| געװאָרן איין גרויסע שׂריפֿה". ?אַ האָלץ, װען 


דער פֿײַער נעמט זיך אָן אין איר, קלאַפּט מען 
זיך דורך", לדב, מאמר ראש:השנה, ג"י, תּ"ש. 


0 זיך בּאַקומען אין סךיהכּל. אױיסמאַכן 


אויף איין חלק. ,װיפֿל װעט זיך אִי אויף מײַן 


חלק?". ,עס נעמט זיך אָן אַ היפּש בּיסל רווח". 
,פון אַלע בּײַשטײַערונגען האָט זיך אָנגענומען 
אַ היפּשע סומע". אאַרױסצאָלן װיפֿל עס נעמט 
זיך אָן פאַר א סאָלדאַט אויף עסן", קמ, 1862, 
פאן 4, | 

7. װערן פֿון זיך אָדער בּכּיװון מאַכן פֿאַר 
זיך {פרגל אָננעמען, בּ7ו}, זיך אִי אַ פֿרום 
פנימל, אַ גוטע מינע אע. ,ער פּרוּװט זיך אַי 
אויך אַ פרום ייְִדיש פּנימל", ממוס, 'די אַלטע 
מעשׂה. | 

-עכץ -- ,אַנשטאָט אזא אָי, װאָלסטו בּעסער 
געמעגט שװײַגן". איונה, װאָס נעמט זיך אֲלצָי 
מאָל אָן פאַר שטאָט און פון די אַלע אַין װערט 
אים װאָס אַמאָל די צורה און דער קאַרק רוי- 
טער", נס, די משפּחה מאַשבּער װו. -עניש. 


1, װועֶר 
עס נעמט אָן. דער אִי פֿון די בּקשות. דער. אַי 
פֿון פּאָדר(יאַד. 2. װער עס נעמט זיך אָן, 
װאָס שטעלט זיך אײַן, װאָס פֿאַרטײידיקט. דײַן 
אָי. דער אִי פֿאַר דיר. ;ער הוט קיין אן נעמר 
ודאַ: שתּדלן} דער דא זעלט פון זײַנט װעגן דעם 
מלך איבּר בּעטן", חה, אַמשט 1716, קמ/א, 
;דיא קיין אַנדדי העלפֿר אֲונ' אן נעמר הבּין 
אַלשׂ גאָט", ספֿר מבֿחר הפּנינים,. הומבּורג 
תּצײט, לח/ב. אַ יונג אַן אִי -- (וואויליונגעריש) 
'א שטאַרקער! אַן אַלפֿאַנס. 8.. װער עס בּאָרגט 
כּסדר געלט און גיט ניט אָפּ. ‏ 0, דאָס מיט 
װאָס מע נעמט אָן. הענטל, אַן אויער. קעפּל 
פון א שטעקן. -ישׁ -- אַדי. נעאָל. 


אָנגעפֿן -- טרװ. נעפ אָך, -יגענעפּט. פד (קוּי 


יאַווע אא). נעמען אַ קליײן בּיסל צן פֿאַר- 
זוכן דעם טעם פֿון א געטראנק, געקעכטס אע. 
,מיט ערנסטע ליפּן.... האָט זי עטװאָס אָנגענעפּט 


אויף דעם ראַנד פֿון גלעזל", װײַס װ, 'דער 
| איבּערגאַנגי. ,.. .האָט סאָשע די פישיויך אויפן 
דרײַפֿוס אָנגענעפּט", ק. הײַזלער, קומאַרנער 


פּאַרשוינען. 

טרו -- נאַס 
מאַכן, פײַכט מאַכן. אִי די מאַרקע. אי שטאָף 
פֿאַרן פּרעסן. דער רעגן האָט אָנגענעצט דעם 





אַננע'רעקן : 


| סופֿיט. אֵי דעם עק פֿאָדעם דורכצוציען דורכן 
שפּעלטל פֿון נאָדל. איז נייטיק דעם פֿאַניר 

פֿרלער אָנצונעצן-מיט װאַסער כּדי עֶר זאָל װערן 

ווייכער", י. מ. בּערמאַן, די טישלער אַרבּײט, 
פּעטערבּורג 1913. פדי האַרטע ... האָר זײַנע 

- האָט פֿראָיקע אָנגענעצט און צעקעמט", זש. 
יאוטוו -- (געוויינלעך וועגן אַ קינד) נאַס מאַכן, 
אָנפּישן. ,דאָס קינד האָט אָנגענעצט אין די 
װינדעלעךי. -ונג. דער (יקע). /ערײ. 

אַננע'רעקן -- + אָנהרגענען - 

אָננפֿיההן -- {... נעפֿיכעזְ אוטװ. נפֿיחה אָן, 
-י גענפֿיחהט. ‏ גראָבּ. אָנשטינקען מיט בּויב- 
ווינט, אָנפֿאַרצן. 

אָננפֿקהן -- (...נאַפּקעןן אוטװ. נפֿקה אָן 
-גענפֿקהט.. אַ לענגערע צײַט זײַן, זיך אױפֿי 
פירן װי אַ נפקה. ,געקומען פֿון דער גרויסער 
שטאָט און אָנגענפקהט בּײַ אונדז אין שטעטל", 

אָננקודהווען -- {... נעקודעװעזן טרוו. נקודה" 
וע אָן, --נקודהװועט. נעאָל. אָנשטעלן נק" 
דות. ,אויבּ מיר דאַרפן האָבּן געװויסע קאָמבּײ 
נאַציעס-װאָקאַלן, איז ניט נייטיק אָנצונקודהווען, 
נאָר פשוט זיך אױסהעלפֿן מיט אותיות װי 
למשל: טאַובּ און טױבּי, אאר, ייִשפּ וש, 3-- 6, 
אויך: -ניקודן, 

אָן נשמה -- (... נעשאָמען אַדװ פֿראַזע. אָן 
געפֿילן,. ,איין תּפילה און (= אָזן כּװנה איז 
גלײַך אַז איין לײַבּ און נשמה", בּראַנט, פּרק לח. 

אָננשמהדיק -- אַדי. 
בּרען, אָן איבּערגעגעבּנקייט. אִיע טעטיקייט. 


-יקייט, | 
אָננתנען -- {. .. נאַסענעזן טרו. נתן אָן, --'גע- 
נתנט. (מיט איר בּײַטעם) געבּן א סך (מתּנות), 


,מע װעט אין (= אײַךן בּאַלד אָי", ל. מלאך, 

אָפּפֿאַל, װאַרשע 1922, 

אָנפאַדערן -- טרוו. -ער אָן, -'געסאַדערט, אַמ. 
1 ס)} :2 =:. אָנלייטן. אִי די דרעטעלער 

| אין טעלעוויזיע {= טעלעװיזאָרן. 

אָנטאַושען -- טרװ. זשע אָן, -יגעסאַזשעט. 

| 1, אָנשמירן מיט סאַזשע, מיט רוס. אִי דאָס 
פּנימל,. 2. אָנשמוצן מיט סאַזשע. אִי די שטובּ 
בּײִַם ריײיניקן דעם קוימען. 

אָנטאַָטען זיך -- אוטו. טע זיך אָן, זיך 
-יגעסאַטעט. - זיך אָנזעטיקן. זאַט װערן. ער 
קען זיך ניט אִ. 

אָנטאַכניען -- טרװ. ‏ ניע אָן, -יגעסאָכניעט. 

| סל. = אָנטריקענען. אִי סוכאַרעס. ,די זון סאָכ- 
ניעט אָן די ערד". 

אַנטאַמבּל דער, -ען. 22 אײי 22 פֿר. 
1. גרופּע אַקטיאָרן װאָס שפּילן א בּאַשטימטע 
צײַט אין איין טעאטער. צונױיפֿשטעלן אַן א" 
אײַנשפּילן דעם א'. אַישפּיל -- האַלט זיך 
ניט אויף די הױיפּט-ראָליסטן, נאָר אױפֿן צונויפֿ- 
שפּיל פון אַלע אַקטיאָרן. עס פלעגט צוקומען 
אַן אַקטיאָר, עס פֿלעגט זיך אָפּרײַסן איינער, 
אָבּער אין אַלגעמײן איז דער א' פֿון דער 
טרופּע געווען כּמעט דער זעלבּיקער", מוק, 

| מײַנע בּאַגעגענישן 0. אװאַרשע מוז האָבּן 

- גוטע אֵיען, אַנדערש טאָר מען ניט אָנהײבּן 


װאָס איז אָן געפילן, אָן . 


1007 


שפּילן", ליטי בּלעטער, װאַרשע 1932, פן 31, 

.דער אַי איז א גוטער און מאָריס שװאַרץ האָט 

ענערגיע פֿאַר צען א'ען"י 
שטאַלטן. 

6 גרופּע מוזיקאַנטן װאָס שפּילן צוזאַמען. 
דינגען אַן אַי פֿון פֿינף מוזיקאַנטן צו שפּילן 
אויף דער חתונה. 8. אָנזאַמלונג. קאַ'ען פֿון 

| געבּלִַדעס", פמ, מלחמה. 

-דיק -- אַדי. -דיקייט -- ,... די דאָ 
זיקע פֿאָרשטעלונג האָט אויך געװיזן אונדזער 
אַקטיאָרן"בּאַשטאַנד, זײַן אַידיקײט", בּ. אָרשאַנ- 
סקי, טעאַטער שלאַכטן, מאָסקװע 1931, 

אַנטאַמבּלע -- די, 'ס. אַ שפּרונג בּײַַם טאַנצן, 

- מיט בּיידע פֿיס צוזאַמען. 

אָנטאָפּען (זיך) -- אוטוו. -פע (זיך) אָז, זיר) 
-- געסאָפּעט. 99: - סאַפּען (זיך). אַ סך 
פּרײַכן נאָך שװערער אַרבּעט. שװוער האָרעװען. 
איך האָבּ זיך גענוג אָנגעסאָפּעט", זש, טמז, 
3 4 6. אי זיך בּײַם גיין בּאַרגיאַרוף. 

אָנסאַקאַָטשען -- אוטװ 8 טרו. טשע 
אָן, -געסאַקאָטשעט. 59: -:סאָקאָטשען, 
- -סאַקאָצען. סל. אָנקװאָקען װי אַן הון. 
אָנפּלאַפּלען נאַרישקײטן, 

אָנפאַרנען -- טרו. גע אָן, --געסאַרגעט. 

- 89: =--סאַרקען. (פֿרגל אָנסרחעןן פד. אָנ 
בּרודיקן. אָנשמוציקן, אִי די שטובּ. 221 אָנסמאַר- 
קעוט. : עניש. ‏ - 

אָנסאַרטעען --- טרוו. -טעווע אָן, --געסאָר- 
טעװעט. אַ סך אױססאָרטירן (איבּעריק, ניט" 
געראָטן). אִי גאַנצע בּערג עפּל. 

אָנסררן -- {... סאַדערזן טרװ. סדר אָן, +-געי 
סדרט. (מיט בּיטול) אַרײַנבּרענגען אָרדענונג, 
מאַכן אַ סדר. אלאָזט אים נאָר. ער װעט שוין 
אַזױ אִי אַז עס װעט װערן דאָס אמתע צעמי- 
שעניש". 


אַנסוד(י)ען זיך -- אוטװ. -דוי)ע זיך אָן זיך 
ייגעסודוי)עט.. טֿשפּטן זיך א לענגערע צײַט. 
אִי זיך און פֿאַרלירן אין אַלע אינסטאַנצן. 


אַנטודען זיך -- ...סױדעןן אוטװ, קזו. 
סוֹדע זיך אָן, זיך -געסודעט. א. לענגערע 
צײַט אָנדערציילן זיך סוֹדות. 


אָנסוװוישטשען -- שטשע אָן, --געסװיש- 
טשעט. סל. אוטװ -- אָנפֿײַפֿן. ,זי איז פֿאַר- 
בײַגעגאַנגען, האָט ער איר אָנגעסװישטשעט זי 
זאָל זיך אומקוקן". טרװ -- 1. אױספֿײַפֿן 
אַ צאָל מעלאָדיעס. אִי די פּאָפּולערע מעלאָ- 
דיעס. 2. אָפּנאַרן. אַ יאָלד -- סװישטשעט 
מען אים אָן". אויך מיט זיך. -ניש. 
אָנסװעדערן -- טרו. -ער אָן, --געסוועדערט. 
אַמ. אָנטאָן אַ סװעדער. אִי די קינדער אין אַזאַ 
קאַלטן טאָג. ,די מאַמעס סװעדערן אונדז אָן", 
(רייד, נ"י, קינדער אין יידישע שולן), 
אָנסװשעטיק -- אַדי. 
סוזשעט. איער ראָמאַן, 


װאָס האָט ניט קיין 


אָנסוטען -- אוטו. -טע אָן, -יגעסוטעט. אָנ- 
שוויצן און װערן רויט. אבּײַם קינד האָט אָנגץ- 
סוטעט צװישן די פֿיסלעך". 


מאַנ, נאָענטע גע" 


אָנסטעכעווען 


אָן שוף -- |... סאָףן -- אַדװ פֿראַזע; פרעפ 
פֿראַזע. אָן אַ סוף. אָן ענד. אָן אויפֿהער. ;עס 
גיסן זיך די טרערן אָן ס'". ,װעט קומען א 
- סוף צו די צרות אָן ס'!". - 
סוב --- דער, -ן ואויסלייג: אָנסוף :6 אָן- 

-סוף). דער אַי פֿון האָריזאָנט. אָין פֿון שניי. 
דאָרשטיקע אָנסופֿן. ,אין שוים פֿון אָןסופֿן, 
אין אומעט פֿון שוים --- װי גענעצט װיסטיאָפן 
דער אייביקער רוים", אל וו, "פֿאַרטאָגי - 

אָנמופֿיק -- {... סאָפֿיקן אַדי. װאָס האָט ניט 
קיין סוף. אומענדלעך. אֶיער אָפּגרונט. אִיע 
בּענקשאַפֿט. די אִיע װעלט. ,. .. אויף דער אִיער 
צאָל 'אַנדערשןײ, בּרידער גאָרדין, די טריאומי 
פֿעדיע, װילנע 1914. ;װער עס האָט ... דעם 
אומעט אָיץ ... דורכגעלייענט אין די פֿערדי 
אויגן", צייט, אַ פֿערד אױפֿן רעגןי. ,ער האָט 
זיי אַלעמען גענומען אונטערן שוץ פון זײַן 
איך' --- װאָס איז אױסגעבּרייטערט געװאָרן 
צו אֶיע דימענסיעס", איק, 1965 ווט 3, 

אָנטושען -- טרו. -שע אָן, *-געסושעט. סל. 
אָנטריקענען. אִ' שפּענדלעך. 

אָנפחרן -- {.. סאַכערן. טרװ. סחר אָף 
= געסחרט. (מיט בּיטול) אָנקױפן אַ סך און 
איבּעריקס. אי תּבֿואה און בּלײַבּן מיט אַ גאַנצן 
שפּײַכלער, 

אָנסטאַמפּן -- טרוו. סטאַמפּ אָן, --געסטאַמפּט. 
אָנשטױסן. צעהאַקן, צעבּרעקלען אין אַ סטאַמפּ. 
אי מצה-מעל, 

אָנסטאַנעװען -- טרו. -נעוע אָן, --געסטאַי 
נעװעט. 89: -סטאָנעװען. (שײַדעריש) 
מאַכן דעם סטאָן ענגער, שמעלער. אִי דעם 
מונדיר, 

אַנטטאַטעװען -- טרוו. -סעווע אָן, -- געסטאָ- 
סעװעט. 000 :אש . אָנקלײַבּן אין אַ קוי 
פּע, גרויסן פּאַק. אִי ציגל, געהילץ אע. ,גאַנצע 
זיבּן קאַרבּן אַנגעסטאָסעװעט=, י. ליובּאָמירסקי 
איבּז, בּ. גליעבּאָו, דער שניפס, מאָסקװע 1932, 


אָנסטאָט(ע)ן -- טרו. סטאָס(ע) אָן, -גע" 
סטאָס(ע)ט. ‏ פֿול אָנשטאָפּן. אַרײַנפּאַקן װיפֿל 
עס לאָזט זיך. אִי אַ װאָגן מיט היי. אי א שפּײַב- 
לער מיט תּבֿואה. 


אָנסטאַרטשן -- טרװ. סטאַרטש אָן, -יגע" 
סטארטשט. אַמ. 5141008 40 :2 :. אָנקראָכי 
מאַליען. אִי העמדער. 


אָנסטאַרען זיך -- אוטװ. רע זיך אָן, זיך 
+ געסטאַרעט. סל. זיך שטאַרק בּאַמיען. אַ' 
זיך צו קריגן אַ פּראָפּוסק. אִי זיך בּײַ דער 
אַרבּעט, | 


אָנסטױיגן -- טרװ. סטויג אָן, --געסטויגט, 
אָנקלײַבּן, אָנזאַמלען אין פֿאָרעם פון אַ סטוג 
אַ' היי. 

אָנסטופּען -- טרו. פּע אָן, -יגעסטופּעט. 
צעקלאַפּן אין אַ סטופּע. אָנסטאַמפּן. אִי מצה- 
מעל, מצה -פֿאַרפֿעלעך. אִי גאָגעלעך. אויך: אי 

- די בּיינער. 

אָנסטעכעװוען -- טרוו. -כעווע אָן, --געסטע- 
כעוועט.. אָנקלײַבּן דורך בּײַטן, אױסבּײַטן, 





אָנסטעמפּלען 


אַי אַ פּאַק אַלטע קליידער און זיי שלעפּן אויפן 
שװאַרצן מאַרק. 

אָנסטעמפּלען -- אוטװ 6 טרו. -פל אָן 
= געסטעמפּלט, 89: -- סטעמפּלעװען. אָנ 
שטעמפּלען |אויך אין אַ צאָל רר װאָס היטן אָפּ 
דעם חילוק ש:סן. אִי אויפן קאַנװערט. אִ' די 
קאָנװערטן. 

אָנסטעמפּעװען -- טרװ. -פּעװע אָן, -יגע- 
סטעמפּעװעט. 1. דורכנעמען שטאָף מיט פּאַרע 
(דאַמף) פֿאַרן בּאַאַרבּעטן. 2. (שנײַדעריש) 
אָננעצן מיט אַ שװאָם פאַרן פּרעסן אִי דעם 
מאַנטל, 

אָנסטענקען -- דזוו אָנקרעכצן, פד. 

אַנפטערטעוװען -- טרו. -טעוע אָן, -יגע- 
סטערטעװעט. אָנלייגן אין א סטערטע, סטויג, 
אִי היי. אִי האָלץ אױפֿן ווינטער, 

אָנשטראַדאַיען זיך -- אוטו. -דאיע זיך אָן, 
זיך -'געסטראַדאַיעט. רוסיצ. נר. זיך אָנ" 
לײַדן. ;װאָס איך האָבּ איבּערגעטראָגן .. . װאָס 
איך האָבּ זיך אָנגעסטראדאיעט", שע, בּלאָנ 
דזענדע שטערן װ. 

אָנשטראָי -- דער, -ען. {אויסלייג: -:סטרוי, 
נרן, אַקט אָדער רעזולטאַט פֿון אָנסטראיען 
(זיך). אָנשטעל. מאַכן דעם אַי 

אַָנסטראַיען -- טרו. סטראָיע אָן, --געסטראָ- 
יעט. {אויסלייג: = סטרויען, נרן. 1. פטמ. 
משפּיע זײַן, בּאַאײַנפֿלוסן עמעצן עפּעס צו טאָן, 
צורעדן. אִי חבֿרה מע זאָל זיך פֿאַרמעסטן מיט 
די כּוֹחות. אי דעם יונג ער זאָל ניט מוֹרא 


האָבּן צו גיין בּײַנאַכט אין ואלד. ,. . . האָט . . + 


אָנגעסטראָיעט זײַנע חברה לײַט זיי זאָלן ... 
אַריבּערגיין . . . מיט א דעפּוטאַציע. . .=, ייפֿאָל, 
2, פן 21. עאיך װעל זיי אַלעמען אַ' אַז 
זיי זאָלן זאָגן װי איך װיל האָבּן", ש. בּעקערי 
מאַן, טרײַער משרת, װאַרשע תּרמ"ג, 

2. 5טמ. אַרױסרופֿן א בּרוֹגז, אַן אומצן- 
פֿרידנקײט. אִי מיט רכילותלעך א בּרודער קעגן 
א בּרודער. 

3 אָפּלאַכעריש) אַרײַנבּרענגען אין א שטי" 
מונג. אִי חתן"כּלה צו דער חופּה. 

4. אָנשטימען אַ מוזיקאַלישן אינסטרומענט. 
שטעלן, פּרוּװן די כּלי. אי די כּלים פאַרן שפּילן. 

| אִי א פֿידל. אִי א פּיאַנאָ. ,בּײַם עק פון א 
לאַנגן דעמבּענעם טיש זיצט א חברה קלעזמער 
און סטראֵיען אָן זייערע כּלים", ממוס, מסעות. 
,סטראָיע אָן דעם צימבּל, ... לכּבֿוד דעם בּיסל 
משקה א זמרל אויפגעשפּילט", ייל, משלחת, 
זשיטאָמיר תּרל"ו. ,האָבּן אָנגעסטראָיעט קרי- 
געריש זייערע לירעס", צייט, טמז, 1967 ווו 31. 

- פֿיג. עאַי דעם האַלדז אויף נאָטן און זינגען װי 
די פֿײיגעלעך", חג, טמז, 1968 8 13. עאַזױ 
האָט מען מײַן לעבּן אָנגעסטראָיעט*, בּינם הע- 
לער, בּײַם ראַנד, ירושלים 1957. עס'האָט אָנ- 
געסטראָיעט אויערלעך דאָס קעצל איף דער 
סאָפע", סוצ, צײַטיקע פנימער, 1970, אִי די 
װאָנצעס = זיי פֿאַרדרײען. זיך מאַכן וויכטיק, 

9. (אויך: שפּאָטיש) אויספּוצן, אױיססטראָנצ- 
לען. אי די כּלה מיט דער מומעס אַלטן חופּה- 
קלייד, 


1008 


0. רוסיצ, נר. אָנבּױען. אִי נײַע גאַסן. אִ' א 
פולן מאַרק מיט קלייטן, 
אָנפטראָיען זיך -- -+ דפו. 1. זיך אַרײַג- 
בּרענגען אין שטימונג, זיך צוגרייטן. זיך אָנ" 
נעמען מיט מוט. ,אַזױ װי זיי װאָלטן זיך װעלן 
דערװײַל אִי צו עפּעס װיכטיקערס", מ. טײַטש, 
אַרום דער פֿאַבּריק, מינסק 1929. 2. זיך 
אָנבּרוֹגון. זיך אַנבּלאָזן. זיך אִי קעגן דער שוע- 
גערין, 8. זיך אָנסטראַנצלען. ,... האָט זיך 
נאָכאַמאָל אָנגעסטראָיעט, זיך מיט פרישן פּודער 
באשיט", מ. מ. אױזערקיס, דער פּריװאַטי 
לעהרער שו, דראָהאָבּיטש 1898, 


אָנסטראָ(נ)צלען -- טרװ. צל אָן, --געי 


סטראָןנ)צלט. 89: -:סטראָצן, - סטראָצ- 
לען. מיט איר בּײַטעם. אױספוצן, אָנפּוצן. 
אָנסטראָיען. ‏ געװיינלעך מיט זיך -- זיך אַי 
װי א פּאַװע. -עניש, 


אָנסטראַשען -- טרו. -שע אַן, -'געסטרא- 


שעט. אָנשרעקן. װאָרענען מיט קאָנסעקװענצן, 
אי די װוילדע יונגען. אִי דעם אָפּאָזיציאָנער. אַ' 
די אַרומיקע קליינע לענדער. *אַ' די גענדן = 
איר, אִי מיט פּוסטע סטראַשונקעס. ,די אַדװאָ- 
קאטן קען מען אָי . . . פאַרװערן די פּראַקטיק", 
א. בּונדאָװעץ, פּאַליטישע פּראָצעסען, זשענעװו 
4, ;אָנגעסטראַשעט און האָט זיך געמאַכט 
א מאיאָריטעט", דר' א. מעריסאָן, פֿאַש, 1890 
ווש 4 {איבּערגעדרוקט, 1966 | 15ן, 

-ענץ. -עניש, 

אָנפטיונען -- טרװ. ינע אָן, -יגעסטרונעט. 
אויך: -;סטרונעווען. אַרױפצ;ען און אָנ" 
שטימען די געהעריקע סטרונעס. ,דער קינסט- 
לער דארף אִי די שעפערישע פאַנטאזיע", אפֿא, 
טמז, 1965 1 13, 

אָנסטרינגעווען -- טרח. געװע אָן --גע- 
סטריגעװעט. 1. פּראָװאָריש אָננײיען מיט 
גרויסע שטעך פֿאַרן (אָפּ);שטעפּן. אָנטראַקלען. 
2. אָנשרײַבּן אויף גיך, פּראָװיזאָריש. , געלויבּט 
איז דער רבּונוישל-עולם ... עס גייט א גאנג, 
אָנגעסטריגעװעט האָבּ איך", יעקב מאיר ליפשיץ 
אַ װאָלװעלער בּיסין, װילנע 1892,. 8. פֿיג. 
אָנהײבּן עפּעס דורכפֿירן. אִי אַ פּלאַן. אַי מיזאַנ- 
סצענעס, 

אָנפיאַפען -- טרװ. -סע אָן, -'געסיאַסעט, פ9פ: 
-- שא שען. אומאיידל) אָנשיכּורן. אִי דעם 
ערל. געװויינטלעך מיט זיך -- זיך אִי און זיך 
- װאלגערן אין בּלאָטע. 

אָנפיפּחדיק -- אַזי. אויך: -:סיבּותדיק. 
װאָס איז אָן א סיבּה (אַן סיבּות), אָן א גרונד, 
ניט-בּארעכטיקט. אַן אַנסיבּהדיקער כּעס. ,ער 
איז געװען פול מיט אָנסיבּותדיקן אומעט", 

3. מאַרשאַק איבּז, איליא ערענבּורג, דער טאָג 
דֶער צװייטער, קלעוו 1936. -יקיים. 

אַנסיכה"אהללה -- אַנסײכאָאַהאַילעלאָן ער- 
שטע װערטער און נאָמען פֿון צוויי בּאַזונדערע 
פּיוטים, װאָס מע זאָגט ראָש:השנה צו מוסף, 
-+ אַהללה, 57 איך װעל מאַכן הערשן (מײַן 
קיניג), איך װעל לױבּן (מײַן גאָט)!, אויבּ ראָש- 
השנה פאַלט אויס אין א װאָכעדיקן טאָג זאָגט 
מען יאַנסיכה', אוב שבּת -- יאַהללה'. בּײַטן 


אָנסמאַל(י)ען 


(מאַכן אַ חילוף) אי אויף אַ' -- מאַכן אַן אומ" 
ניצלעכן אױסבּײַט. יי 

אַנסילוקן -- {,.. סיילעקזן טרװ. סילוק אָן, 
=-געסילוקט. 1. אָנצאָלן. אִי אַ גאַנצע מאַ- 
טניאַי. אִי מער װיפֿל מען איז שולדיק. 2. אָנ" 
מוסרן. אִי די טאַכטער פאַר איר אױפֿפירן זיך. 

אַנסילען -- טרו. ‏ לע אָן, -'געסילעט. 89: 
-;סיליען, --צילען. אַרױפֿצ:ען אויף אַ 
שנירל, אויף אַ פֿאָדעם. אִי פּאַטשערקעס אויף 
אַ פֿאָדעם. אי קרעלן, פּערל אויף א שנירל, 
,אָנגעסיליעט פֿרום, װי פּערל, אויף די גלות- 
זילבּער-שנירלעך", אפֿא, װײַסע שטאָט. אויך 
פֿיג: אִַי װערטער, פֿראַזעס אע. -עניש, 

אַנטינטשעװושן -- טרו. ‏ טשעװע, אַנסינ- 
טשעװעט. ז600100024 :5170 :=. אין לשון 
פֿון אַרגענטינער קאַלאָניסטן) פאַרשפּיליען אָדער 
פֿאַרבּינדן די רימענס פון אַ זאָטל אויף א פֿערד. 

אַנשינקעװוען -- טרװ. -קעװע אָן, --געסיג- 
קעװעט, אַרײַנטאָן סינקע, בּלויעכץ (מער 
וויפל ס'איז נייטיק). אי ווצש, 

אָנפירכא(נע)ן -- {... סירכעןן אוטו. סירכא 
אָן, -'געסירכאט. 839: -:סירכה(נע)ן. גע 
פינען אַ סך סירכות, פּגמען, פֿעלערן. ,דער 
לערער האָט אזוי פֿיל אָנגעשריבּן מיט אַ רויי 
טער פּען און אַנגעסירכאטײ, רייד (סטודענט פון 
קאָװנער לערערקורסן). 

אָנסירקעווען -- טרו. -קעוע אָן, -'געסיר- 
קעוועט.. אַנרײַבּן מיט שװעבּל. אִי אַ העלצל. 
7 | 

אָנסכּנהדיק -- {... סאַקאָנעדיקן אַדי. אויך: 
--סכּנותדיק, װאָס איז אָן סכּנה, אָן גע- 
פֿאַר. איער עקספּערימענט -יקייט. 

אָנסד"הפּלען -- {... סאַכה)אַקלעזן אוטו 8 
טרו. סך-הכּל אָן, -יגעסך-הכּלט. אָנרעכענען 
בּסך-הכּל. אונטערציען א חשבּון. מיט א סך 
בּאַזונדערע פּונקטן. אִי (פאַר) פֿראַכט, (פֿאַר) לאַ- 
גערגעלט, אַפילו (פֿאַר) די פאַרפֿוױלטע פֿרוכטן, 
אִי (פֿאַר) ריפּוי, שבֿת און בּוֹשׁת = (סוחריש) 
אויך: צושטעלן א חשבּון פאַר אַלע זײַטיקע 
הוצאָות, | 

אָנסלינ(י)עֶן -- אוטו 4 טרו. -נויגע אָן, *-יגע- 
סלינ()עט. . בּאַשמוציקן מיט שפּײַעכץ, אַי די 
בּאָרד (אויף דער בּאָרד), 

אָנסמאָטשקען -- טרו. -קע אָן, - געסמאָטש- 
קעט. 99: -:סמאַצקען. 1 סמאָטשקען 
אַ לענגערע צײַט, אַ צאָל. אִי אַלע בּיינער, 
2. הילכיק אָנקושן, געװיינלעך פּעיאָ. אַ' די 
בּעקלעך. | 

אָנסמאָל(י)ע(ווע)ן -- טרו. -ליע(וע) אִוי 
= געסמאָלױי)ע(װע)ט.. אָנשמירן מיט סמאָלע, 
אִי די סלופּעס זיי זאָלן ניט פֿױלן. אִי שיפֿלעך. 
אִי די דראַטװע. 


אַנסמאַל(י)ען -- טרו. לוע אָן, -יגעסמאַ- 
לױ)עט. 1. אָנבּרענען פֿון אױבּן. פֿאַרקױלן, 
פאַררייכערן. ענאסע האָלץ קאָן מען ניט אָנ" 
צינדן, נאָר אַ'". אַז די שטאַרקע בּיימער װערן 
אָנגעסמאַלעט װאָס זאָל שוין דאָס שטרוי טון?", 
קמ 1968, שז 34. 2. אָנפֿילן מיט רויך, 





אָנסמאָקטשען 


מיטן געשטאַנק פֿון סמאַליען. אִי א פולע שטובּ, 
9. צובּרענען. אי אַן אָפּגעפֿליקט עוף. 4. בא" 
דעקן מיט סאַזשע. אִי דאָס גלעזל פון לעמפל, 
װען מע האָט דאָס קנייטל צו פֿיל אַרױפֿגףי 
דרייט. 0. אָנפּאַטשן, אָנשלאָגן. אִי דעם 
חוצפּהניק, 


אָנסמאָקטשען, --סמאַקצען, -סמאָי 
קען, --סמאַקען -- דזוו אָנסמאָטשקען. 


אַנפמאַר(אַָ)דזשען -- טרו. ידזשע אָן, *- גע- 
סמאָר(אָ)דזשעט. 89: -- סמראָדז(ש)ען. פּר. 
שטאַרק אָנשטינקען. פֿאַרפּעסטן די לופֿט מיט 
א שװוערן געשטאַנק. אַי די שטובּן, 


אָנטמאַרנלען -- טרוו. -גל אָן, ---געסמאַרגלט, 
פּר. שפּאָטיש װעגן אָנשמירן. פֿרגל אָנסמער- 
גלען, אויססמערגלען (-+ 297), 


אָנסמאַרעװען -- טרו. -רעװע אָן --גע- 
סמאַרעװעט. גאַליציע. אָנשמירן מיט פעטס 
אָדער שמוץ. אַי די קאַפּאָטע. 


אָנטמאַר(ק)ען, --פמאָר(ק)ען -- אוטװ 
8 טרו. (ק)ע אָן, -"געסמאַר(ק)עט. מאַכן 
בּרודיק, ספּעצ מיט אויסשיידונג פֿון נאָנ. אי די 
קאַפּאָטע, די מלבּושימלעך. אִי (אויף) דעם טיש- 
טעך. אויך מיט זיך. עכץ. עניש. 


אָנסמיל(י)עווען -- טרוו. -ליי)עװע אָז, --גע- 
סמיל(י)עװעט. - אָנװאַקסן, אָנשמירן, בּאַדעקן 
| מיט װאַקס,. הװבּ. 


אָנפמערגלען -- -+ אויססמערגלען, 297, 


אָנסמערגען -- טרװ. -גע אָן, --געסמערגעט, 
מג מיטןגאַליציע. ‏ אָנשמירן. אָנסמאַרעװען 
אָנסמאַרקען. אָנבּרודיקן. אִי מיט פעטס און 
פּרעגלען. אי א מלבּוש. אִי דעם פיסק = 
ריידן מיאוסע רייד, שעלטן. -עניש. 


אָנפמערד(י)ען -- אוטװ 4 טרוו. סמערדוי)ע 
אָן, -יגעסמערדוי)עט. 89: -:'סמער(ד)ז(י)- 
ען, -פמראַדען. שאַרק אָנשטינקען. 
,... אָנגערױכערט און אָנגעסמערזיעט", י 
מעצקער, אױפֿן זיידנס פֿעלדער. 


אַנסניאָשקען זיך -- אוטו. קע זיך אָן, זיך 
געסניאַשקעט. גוטמוטיק אָדער פעיש, זיך 
אָנשיכּורן. 


אנפֿע-- די, 'ס. 6סמתטס :2 2:. אַן איינס פֿון 
װאָג. 31 אַ'ס אין א קילאָן?} בּאַנוצט אין 
ישׂראל אונטער דעם ענגלישן מאַנדאַט. אַן אַי 
פֿלייש, פּוטער, צוקער אע. דזוו אָנצע. 


אָנפעטקעװען -- טרה. קעװע אָן. --גע- 
סעטקעװעט. 1, זזחו אָנשעטקעװען -, 
2. אַרױפֿטאָן, אָנקלאַפּן, אָנצויען סעטקעס, 
נעצן (פון דראָט אָדער שטריק). אִי אויף זומער 
די פֿענצטער. אִי די שטאַנגען און שפּילן האַנט- 
בּאָל. אִי די טישן צום שפּילן טיש-טעניס (פּינג- 
פּאַנג), 


אָנפע'מערן -- טרח. -ער אָן, --געסעמערט. 
אָנלײגן אַ סך סחורה צו פֿאַרקױפֿן אויף א 
געשטעל (בּײַ א יאָרמאַרק). אִי קנײַלכלעך פֿאַָ- 
דעם מיט צוקערקעס און לעקעכלעך. ניש. 


1009 


אָנסערווירן -- טרו. -װיר אָן, -י'(גע)סער- 
װירט. 1. סערװוירן אַ סך, פֿאַרשיידנס. ,מע 
האָט אונדז אָנסערװירט פֿון כּל-טובֿײ,. !2, (טע- 
ניס, פּינג-פּאַנג) אָנהײבּן דעם פֿאַרמעסט, סער- 
ווירן צומערשטן. -/נם, 

אַנטפּלעטנ(י)עווען -- טרו. ‏ ננעװע אָן 
דיגעספּלעטנ(י)עװעט. סל. רוסיצ. אָנריידן, 
בּאַרײדן. אױיסטראכטן, אָנמאַכן רכילות. אִי 
אויף דער חברטע מיאוסע זאַכן. 

אָנטפּעקולירן -- טרו. -ליר אָן, --י(גע)ספּע- 
קולירט,. אָנקלײַבּן, ארײַנקריגן דורך ספּעקו- 
לאַציע. אִי א גאַנצן פֿאַרמעגן. /נג, 

אָנפפּרוזשינען -- טרו. -נע אָן -געספּרו- 
זשינעט. אויך: -:(ם)פרוזשינעווען. אויך: 
--ספּרונזשינען. אָנציֶען (װי) אַ ספרוזשי" 
נע. ,מע דאַרף די אַרבּל פֿאַרקאַטשען, מע דאַרף 
די הענט אָיי, מאָטיע דעכטיאַר, בּויער, מינסק 
6, 

אָן פפֿק -- {... סאַפֿעקן אִדװ פֿראַזע. אָן אַ 
ספק, אָן צװײפֿל, בּלי ספק. ,איינער פֿון די 
ל"ו צדיקים איז אונדזער הייליקער רבּי גאָר 
אָן ספק", אמ"ש איבּז, בּראַנדשטעטער, דיא 
פֿאַרליבּטע רבּצין, ווילנע תּרמ"ט. 

אָנספֿקדיק -- אַדי. װאָס איז אָן ספֿק, װאָס 
איז זיכער, איז בּאַשטימט. אִיע אויפטוען, רעזול- 

טאַטן. ,די גאַנצע עקספּערימענטאַלע פּסיכאָלאָ 
גיע װעט זיך איבּעראָריענטירן אַזױ, אַז אירע 
אִיע דערגרייכונגען זאָלן קענען אײַנגעגלידערט 
ווערן אין דער פֿאָרְשונג פון קולטור", מװ, דער 
װעג צו אונדזער יוגנט. : - 

אָנטקאָבּען -- -+ אָנסקראָבּען. 

אָנטקאַל(יען -- טרו. -לנסע אָז. -יגעסקאַ- 

| ל(יעט. . אָנשפּאַלטן, אָנהאַקן. אִי האָלץ צום 
הייצן. אִי שפּענער, קינעלעך. 


אַנסקאָפּען -- דזוו אַסקאַפּען -=, 


אָנסקױען -- טרו. סקויע אַן, --געסקויעט, 
ענוסאס :6004 װעגן אַ הונט) אָנרײצן 
אִי דעם הונט אױפֿן ייִדן אין דער לאַנגער קאַ- 
פּאָטע. : 

אָנפקיצירן -- טרחװ. ציר אָן, -יסקיצירט. 
אָנצײיכענען (בּאַשרײַבּן, כאַראַקטעריזירן) אין 
אַלגעמײנע שטריכן. אָנװאַרפֿן קאָנטורן. אִי א 
געשטאַלט פאַר אַ גרויס בּילד. אי דעם אינ- 
האַלט פֿון בּוך, -/נ2, 

אָנסקראַבּען -- טרו. -בּע אָן, --געסקראָבּעט. 
1. אָנקראַצן מיט אַ מעסער, מיט אַ שאַרפֿן 
מכשיר. אָנשאָבּן. .מײַן בּאָבּע האָט ניט געקאַנט 
בּײַסן, פֿלעגט זי אִי אַן עפל". 2. אױף אַ 

- פּרימיטיוון אופֿן דורכפֿירן אַן אַבּאָרט. 8, צו" 
נויפקראצן אַן איבּערבּלײַב, א רעשט., ,פֿון 
כּמעט ליידיקן מולטערל האָט מען אָנגעסקראַ- 
בּעט נאָך א בּרייטל". אויך מיט זיך. 

אָנפראַטשען -- טרו. -טשע אָן, -יגעסראַ- 
טשעט. אויך: -סראל(י)ען, --סראדען, 
=--פראַקען. װאול. אָנדאָסן. גוזמאדיק און 
גראָבּ: אָנבּרודיקן, 


אָנסרהען -- {... סאַרכעזְן אוטװ 6 טרו. סרחע 


(סרחן) אָן, ---געסרחעט (--יסרחנט). אָנשטינ- 


אַנעים זמירות. 


קען. אִי די שטובּ. אִי אין שטובּ, מע זאָל מוזן 
אַנטלױפן, אִי װי אַ טכויר, | 

אָנע -- פ9טמ, אין ליטרש ניט אָנגענומען. 
1, פֿאַרבּײַט פֿאַרנײנענדיקע פרעפ אָן, ספּעצ 
פֿאַר א סובּ אין מצ. גיין אִי שיך. אַלט װערן אַי 
יאָרן. ,,מע דערפֿילט ערשט די נויט, װען מע 
בּלײַבּט אַי בּרויט", שװ. 2. געניצט אין רייך- 
שפּראַך אַנשטאָט אָן דעם. קוקן אויף א מיידל 
אי זי זאָל עס בּאַמערקן. העלפן עמעצן אִי ער 
זאָל װויסן דערפֿון,. זװ, װי א זעלבּשטענדיקער 
ענטפער. אָפט אין לד. ,--- װעסט קומען צו 
מיר מיט דײַן װײַבּל? -- אַי". .--- טראָגט דאָס 
קינד אונטערהייזלעך? -- אַ'". 

אַנעברידיק -- {... איװורעדיקן אַדי. װאָס 
קאָן ניט לייענען און שרײַבּן, די צאָל אַיע פֿאַלט, 
דיקייט, 

אַנעדיזנע -- די, יס. בּעס. דזװ אַדיונע (-+ 
8, אָטיז(ד)נע (-+ 861), אַטיעז(ד)נע(-+ 862), 
לאָזן אַן אַדיונע -- לאָון אַי ‏ - 

אַנעװלחדיק -- {...אַװלע...} אדי. אויך; 
--עוולותדיק. װאָס איז אָן אן עװלה אָן 
עוולות). אַן איער משפּט, אורטייל, 

אַגעווריום -- דער, ען. 22 אײ 22גר. 
(פּאַטאָלאָגיע) פּערמאַנענטע אויסבּרייטערונג פֿון 
אַרטעריעס, | 

אַנעט -- קאָנװערבּ, קומט בּמקום אָן: אַזױ 
װי אויסעט 98297. ,אוי, די צרות װאָס איך 
לײַד זיך אִי לייגן מיך שוין אין דרערד אַרײַןײ, 
פֿל. ,איך הייבּ אִי לייענען קריאת-שמע. . . און 
װער בּאַלד אַנטדרימלט", ,איר קוקט מיך עפּעס 
אִ, מײַנע ליבּע ייִדן", ממוס, פֿישקע. ,איינער 
קוקט אִי דעם צװייטן", יוסף יפה {מינפּי װון 
;קוקט איר אָ', װי זי ווייס ניט פון װאָס צו 
זאָגן", בּ. גאָרין, שפֿרה..,, נ"י 1910. אַלץ 
קוילענען דעם יצריהרע -- הכּל שוחטין -- 
און ס'הייבּט זיך נישט אַי, צייט, גל װו. ,מע 
כאפּט עפּעס אִי א פֿאָדעם", סעג, אַ בּױם פֿון 
פוילן, בּ"א 1943, 

אַנעטאָל -- דער. מצ נב. (כעמיע, פֿאַר 
מאַצעװטיק) װײַסער קריסטאַליקער פּולװער, 
װאָס מע קריגט אַרױס פֿון אַניס (-+), צאָנדאָק- 
טוירים ניצן אַ' װי אַן אַנטיצעפּטישן מיטל, 
העלפט בּאַפֿרײַען דעם מאָגן פֿון דריקנדיקע 
גאַזן, | | 

אָנעטעמען -- דזו אָנאָטעמען -=. אי שׂנאה, 
-ונג, 

אַ'נעטשע - זח אָנוטשע -+. ,די ידן 
פלעגן טראָגן שטיוול און קאַמאַשן, בּעת די 
גוילִם פֿלעגן טראָגן אֵיס מיט לאַפּטשעס", דטש, 
דוקאָר. | 


אָנעיכּודיק -- {... אייקעװ.. } אדי. װאָס 
| איז אָן אַן עיכוב, אָן א שטער, אַן אָפּהאַלט. 
אי דורכפֿירן דעם פּלאַן. אָיע אונטערנעמונג, 


אַנקים זמירות -- |ְאֲנים זמירעסן ‏ איך װעל 
זינגען זיסע געזאַנגעף. נאָמען און ערשטע 
ווערטער פֿון שיר-הכּבֿוד, לויטן סדר פון אַלף- 
! בּית, װאָס חזן און קהל זאָגן בּײַַם סוף פֿון 
שבּתדיקן און יום-טובדיקן דאַװנען. געניצט 





אָן עידהרע. . 


| מיטן 3: רימען, לױיבּן, זאָגן שבחים. ,מע האָט 
אים געמאַכט אַ בּאַנקעט מיט אַן אַ'י זי. ,לאָז 
געמאַך מיטן אַי, זאָל זײַן גענוג בּלויז די זי". 
אויך איר: ,ער האָט אים דערלאַנגט אַן אַ' זי 
אַז סאיז אים פֿינצטער געװאָרן אין די אויגן". 

אָן עין"הרע -- {.. . ענ(האָרע, . ... איינ(ה)אָרען 
זװ. אָן אַ בּייז אויג. קיין בּייז אויג זאָל ניט 
שאַטן, געניצט צו בּאַװאָרענען, אַז א בּייז אויג, 
זאָל ניט פאַרשאַטן, װען מע בּאַװאונדערט יצָי 
נעמס געזונט, שיינקייט, מזל אע. אויך װען 
מע דערציילט װעגן זיך עפעס גוטס. ער איז 
אָן עייה' געזונט װי א דעמבּ". ,איך האָבּ אָן 
ע"ה' גוטע קינדער". ;אַז מע האָט דיר אָבּער 
איצט אַזױ פֿיל (געלטן אָן ע""ה' אָנגעבּראַכט, 
פֿאַרװאָס זאָלסטו מיר נישט געבּן על כּליפּנים 
כאָטשע פֿינף און זיבּעציק?", יפ. ,דער עולם 
האָט זיך גוט אונטערגעפּאַקט, אָן ע"-ה'י, דער 
יודי פֿאַר פּסח, װאַרשע 1881. שאין דער מלאָכה 
פֿון לשון-הרע איז אונדזער יאָכע געװען א 
בּריה אָן עייהייי, רי מרדכילע, משלים. 

אַנעיפּושן -- {.... אײיפּעשןן אוטװו 6 טרו. עיד 
פּוש אָן, --געעיפושט. שטאַרק אָנשטינקען. 
אי די שטובּ מיט (דער) מאַכאָרקע. אַי װי א 
פֿאַרשטונקען איי. 

אַנעלי"'ד -- דער, ץ. א בּעליחי װאָס האָט 
אין זײַן קערפּער גלײַכצײַטיק אי מענלעכן אי 
װײַבּלעכן 'געשלעכט-אָרגאַן'. ?;אַיגרופע, א בֹּעלי 
חי װי אן ערדװאָרעם...", דרי יעקבֿ בּ. גלען, 
צן געזונט און צו לעבּן 

אַנעלעקטריזירן -- טרו. -זיר אָן, -'עלעקי 
טריזירט. 1. אָנלאָדן מיט עלעקטרישער ענער- 
גיע. ‏ 2. שאַפֿן נערװעזע שפּאַנונג גלײכצײ- 
טיק מיט א געהױבּענער שטימונג. אִ'י דעם 
עולם מיט א פֿײַערדיקער רעדע. /נה, 

אָנעם -- פרעפ אָן + דעם. פֿאַרבּײַט: אָן דעם. 
זיך אָנכאַפּן אִי אַלטן כּלל. קלאַנגען װאָס דער- 
מאָנען אִי קראַקען פון קראָען. ?ער װעט ניט 
קומען אִי זיג". ,מסחרים אִי װײַבּ טויגן ניט", 
דער לאָדזער סוחר, בּאַרדיטשעװ 1910. ,אַזױ 
שטאַרק האָבּן זיי אים דערמאָנט . .. אִי ערשטן 
טאָג פֿון זײַן קומען קיין ראַקיטנע", בּערג, 
אָפּגאַנג. ,װעלװל פאַרגעסט זיך אִ' װיינען", 
אָפּא, אַ ראָמאַן פֿון אַ פֿערד'גנבֿ. ,אַלץ בּלישי 
טשעט.. . אָבּער ס'איז אַ טױטער גלאַנץ... 
אָי בּיסל רו פֿון אַ היימישן שבּת", ר. פּאַלאַטניק, 
איק, ר"ה תּשכ"ז. 

אַנעמאַ|גרא'ף -- דער ץ. 22 אײי 22 ג. 
'װינטשרײַבּערי. אַפּאַראַט װאָס פֿאַרצײכנט 
אױיטאָמאַטיש די ריכטונג און שנעלקייט פֿון 
װוינט. הגראַפֿיע. -מעמער -- מכשיו 
צו מעסטן דעם אַטמאָספֿערישן דרוק פֿון װינט 
און די שנעלקייט פֿון זײַן בּאַװועגונג. -סקאָפּ 
-- מכשיר װאָס װײַזט אַז עס איז פֿאַראַן א 
װינט און זײַן ריכטונג. -פֿיליע -- געװיקס 
װאָס זײַן פֿרוכפּער-שטױבּ װערט געטראָגן פֿון 
ווינט. -פֿיליש -- אַדי. 


אָנעמאַלירן -- טרו. -ליר אָן, -יעמאַלירט. 


איבּערצלען מיט עמאַל. בּאַדעקן מיט עמאַל, אִי 
כּלים, שילדן. אִי א מעדאַליאָן. ‏ 231, 





10 


אַנעמאָנע -- די, 'ס. אויך: אנעמאָ'ן. ווינט* 


לינגי. 1, (בּאָט) װינטבּלום, װינטרויז, אויך: 
פּ ס ח"בּלום {װײַל קומט אַרױס פּסחצײַטן, 
רױיזנבּלימל פון אַלערלײ העלע 
קאָלירן,. גראָזיק געװויקס פֿון די 
װעלדער. און װאַלדיקע זאָנעס 
פֿון מעסיקן קלימאַט. איבּער 90 
אונטערמינים. װערט קולטיווירט 
אומעטום װי א דעקאָראַטיוו גע" 
וויקס, ספּעצ די רויטע אַי פון 
די לענדער פֿון מיטלענדישן ים. 6מ6000ח4/ 
(601010858 ,0010112מ1טף). 
;בּײַ דער אי דינט פאַר אַ שפּײַכלער פֿון נער- 
מאַטעריאַלן דאָס אונטערערדישע שטענגל אָדער 
אױבּנװאָרצל, ד"ה דער טייל װאָס צװישן װאָרצל 
און שטענגל װאָס שטעקט אַרױיס פֿון דער 
ערד", ד. האָכבּערג איבּז, אָ. שמײַל, געװיקסן, 
מאָסקװע 1920. ,װעל איך מאַרגעריטקעס קלייי 
בּן, פליקן רויטע אַנעמאָנען", יהואָש, יצװישן 
בּיימערי. ,אונטן זילבּערט אַ פֿײַכטער טוי אויף 
אַ טעפּעך פֿון א'ס", בּ. רעסלער, טמז, 1961 
או 23. ,ער זעט די רויטע אַיס װעלכע האָבּן 
זייערע קעפּלעך אין װאַסער אָנגעבּױגן", ז. 
בּרכות, דער ירדן רישט, ז' 13, ,פֿינקלט קאַ- 
יאָריק דאָס פֿעלד מיט רובּיךאַ'יס", משה יוג' 
מאַן, אין שאָטן פֿון מולד, פּאֲריז. 
2. זאָאָלאָגיע) געוויינלעך --- ים-אַנעמאָנע, 
ים-אַנעמאָן. ים"-בּאַשעפעניש מיט א קײַלעכדיק 
| קערפּערל און אַ גרויס 
מויל, אַרומגערינגלט מיט 
פֿאַנגיהערעלעך אָדער טאַ- 
פּערלעך. ;װאָס איז דאָס 
אַ חיה אָדער א געװיקס? 
,... האָט ער גענומען אַ 
קרעװעטקע (קליינער ים" 
ראק) און זי אַרײַנגע- 
| װאַרפֿן אין בּעכער פֿון 
דער אנעמאָן. דער בּעכער האָט זיך געעפנט 
און אַרײַנגעשלונגען די קרעוועטקע", ה. כאַצי 
קעלעס איבּז, ראָמען קאַלבּריס, װילנע 1940. 
;די אַ'ס זײַנען פֿון די טשיקאַװסטע זאַכן אין 
דעם אַקװאַריום", א. פּאָמעראַנץ, פֿאָר, 1957 





13 606100001204. / 
אנגעמיזירן -- טרו. יזיר, אַנעמיזירט. נעאָל. 


מאַכן אַנעמיש. , גרויסע ייִדישע װערטן װאָס 
װערן אנעמיזירט מיט שׂמחה", יג, איק, 1966 
צ6. הנה | 


אַנעמויע --- די, בּא. 22 איי 22 גר. (פּאַטאָלאָי 


גיע) יפֿאַראָרעמטקײט פֿון בּלוטי. קראַנקײט פֿון 
בּלוט, װען סיפֿעלט אויס די נייטיקע צאָל רוי- 
טע בּלוטקײַקעלעך און אײַזן. ,די אזוי אָפֿטע 
'קינדער-אַי איז ניט זעלטן אָפּהענגיק פֿון כראָ- 
נישע נירךאָנצינדונגען", טאָז, 1928|א 28, 
דיקער -- ,דער מאָגנזאַפט האָט בּײַ אַן אי 


פֿאַרלױרן פֿון זײַן זײַערקייט", 8געז, װילנע, 


8, פֵזֶן 4, 

דיש -- אַדי. ,איר זײַט אַ', האָט ער איר 
געזאָגט. . ., איר דאַרפֿט אויף זיך מער אכ" 
טונג געבֹּןי, ייז, אַשכּנזי. אויך פיג. ניט-ענער- 
גיש, ניט-שעפֿעריש. אַן א'ער ייִדישער קיבּוץ. 


קולאַציע", גריג, | 
אָנעמפּלאָימענט -- דער. בּא. אַמ. :2 := 


אַנען 


;אַ שטילע, זאַטע און פרידלעכע װעלט, א װעלט 
אַן אַיע, מיט אַן אײַנגעשלאָפֿענער בּלוט-ציר- 
... טאָגבּוך. 


זתסנמעס1קנמסמט. אַרבּעטלאָזיקײט. אָייג על ט 
--- טייל פון לוין װאָס דער אַרבּעטלאָזער בּאַ- 
קומט אױיסגעצאָלט פֿון דער פֿאַרזיכערונגיקאַסע 
בּײַ דער רעגירונג. ;און ס'איז ניט חלילה 
קיין ... קהלשע שטיצע, אַפֿילן ניט אַיגעלט 
װאָס אַ סך מענטשן פילן זיך ניט געהויבּן, װען 
זיי דאַרפֿן עס נעמען", טמז, 1961 ש 23, 


אַנען -- אוטװ 6 טרװ. אַן געאַנט. :20 := 


תסתםג. דטשמ, אָפט געניצט, ספעצ אין פֹּאָי 
עזיע |אַזױ װערט עס אויפגענומען אין הײַנט- 
צײַטיקער שפּראַך,. הגם דאָס װאָרט אַ', בּו, 
טרעפֿט זיך אין דער אַלטער ליטעראַטור. 
תסםג :0606ן. 1.פֿאַרױספֿילן, פֿאָרױסשפּירן 
(אויף אַן אומקלאָרן אופן, אַזױ װי מיט אַ 
בּאַזונדערן חוש). אִי דעם סוף. אַ' (אַז בּאַלד 
קומט) די גליקלעכע שעה. ;בּבא ליגט זיך 
{שלאָפןן. ..., אבּר פּעלוקן דען בּיגונד איין 
אונליג {= אומנליקן צו אנן", בּבֿא'בּוך, 427, 
,זיך בּיגאַן אין זײַן לייד זער צו איינען 
|= אַנעןןײ, ספֿר משלים, 9פֿדמ 1686, לט/ב. 
;ער אַנט טונקל די קללה װאָס װעט אין משך 
פֿון יאָרן צעבּרעקלען דאָס יידישע טעאַטער", 
מאַנ; נאַענטע געשטאַלטן , הערסט? װאָס הערס" 
טו? אַנסט? װאָס אַנסטו?", א. ניסענזאָן, דאָס 
לעבּן זינגט אַפֿילו אין טױיט. ער האָט געאַנט, 
אַז מאָרגךאיבּערמאָרגן װעט זיך דאָ די גאַנצע 
שטאָט א דריי טאָן", עוזר װאַרשאַװסקי, כאַי 
ליאַסטרע, פּאַרין 1924, 

2. האָבּן אַן אומקלאָרע פֿאָרשטעלונג, אַ 
דאכטעניש (װאָס קען זײַן בּהסכּם מיט דער 
װאָר). אַי אַז דער פֿאַרמשפּטער איז אומשול- 


|דיק. ,דאָס ציטערניש אין האַרץ -- אזא מין 


טעמנע אי -- א פלאַטערל װאָס שװעבּט צװישן 
'דאָי און ניט-פאַראַנעף", הר, אין שענסטן 


טאָג פֿון האַרבּסט. פאַן איך דעם איןיסוף און 


שטיק מײַן געפֿיל פון אויסקייט", נס, 'דורשט 
צום קװאַלי. , איינער אויף קייטן, דער צווייטער . 
אין שפּאַנען: װעט איינער פֿון צװייטן אַפֿילן 
ניט אַײ, הל, ידי קייטן פֿון משיחי. ,זיי האָט 
גאָרניט געאַנט דאָס נחס גײַסט האָט די גאַנצע 


| נאַכט אין איר שלאָפצימער אומגעשװעבּט", 


חײם ישׂראל זאַכּס, אַ געפערליכער טריט, 


: ווילנע 1896, ,די מוטער . :. האָט אָבּער געאַנט 


מיט װאָס דער זון טראָגט זיך אַרום", בּ. טייטלי 
בּוים, אױפֿן שװעל, װאַרשע 1933. איעדער זאַץ, 
יעדעס װאָרט איז פֿול געװוען מיט רמזים, װאָס 
קיינער פון די שפּינאָזאַ-קענער האָט בּיז איצט 
נישט געאַנט", בּאַש, גימפל תּם. 

וָהל אאַ האָבּן געפּרוּוט צו פֿאַרילדישן אַנען 
אױף אָנען: ,דעם נס פון פולן קרײַז האָב 
איך שוין לאַנג געאָנט", הל, לידער צום אי 
בּיקן; ,אוב ער זעט ניט קלאָר, איז אָנט ער 


| אים, דעם צייכן", א. ניסענזאָן, אין צדיקס 


טריט. ,דאָס בּאַהאַלטנסטע אין דיר אַנטפּלעק 
צו דעם װאָס דײַן אנטפּלעקטקײט אָנט", אפֿא, 
... שקיעה. -+ אנונג, 





אָנע'נד 


אָנע'נר -- דער: ז. נעאָל. דאָס װאָס האָט 
-ניט קיין ענד, קיין סוף ניט. אין-סוף. ,צו דער 
זון און דער לבנה, וואו סכּנה שרויפט די ועגן 
צו דעם אָי" אַלף כּץ, אַמאָל אין געװען אַ 
מעשׂה.  .‏ .- | 

אַ'נע'נדלעך -- אִדי. װאָס איז אָן אַ סוף, אָן 
| אַן ענד. אומבּאַגרענעצט. אומענדלעך. אַן אִי 
װאַרטן. די איע בּרייט פֿון רחבותדיקן קאַנט, 
אֶיער ים. קאין געדריי, אין געװויי פון צוגן און 
בּאַנען -- אֶיער פּלאָנטער אין ויכער פֿון 
מענטשן", אַקש, קינדער פֿון איין פֿאָלק. ,מע 
װאַרפֿט שוין אויף דעם אָרון זאַמד און שטיי- 
נער. מע הייבּט אָן גיין, שוין אומעטיק אֵ, 
לע ה-קייט -- ,גייט מיט אַ בּריוו פון אָדם- 
| הראשונען אין דער נאָך ניטינתגלה-געװאָרענער 
אָ'", פּמ, כאַליאַסטרע, פּאַריז 1924, 


אָנענ(ט)פֿערן -- טרו. ענ(טפֿער אָן, -יגע- 
| ענ(ט)פערט. געבּן אַ סך ענטפֿערס. ,אים ענט- 
פערן? -- כ'װעל אים אִ'!" -- איר. 
אנעסטעזיע -- זזוו אַנאַסטעזיע  ,+-‏ ;איינע 
| פֿון די װיכטיקסטע אַנטדעקונגען אין דער כיי 
רורגיע איז די אָרטיקע אַ' ד"ה דאָס מאַכן 
- ניט-שפּירעװדיק בּלויז דעם אָרט װאָס מע דאַרף 
אָפּערירן", 9געז, ווילנע 1928, פא 19, 


אָנעפֿן -- טרו. עס אָן, -'געגעסן. 1. געבּן 
- עסן צו זאַט, אַ צאָל (אַ לענגערע צײַט) אַי אַ 
שטובּ מיט קינדער. ,ווען ער האָט געװאָלט עסן, 
פלעגט מען אים אָי, פֿמ. ,צוליבּ װאָס איינער 
דאַרף איף מצה -- קאָן ער אִי אַ גאַנצע 
שטאָט מיט חמץײ, רי בּער מעזעריטשער. ,װער 
װעט אונדז אִי מיט פֿלײש?", איבּז, בּמדבּר, 
יא, 4. 2. א לענגערע צײַט עסן און בּלײַבּן 
שולדיק {פֿרגל אָננעמען, ב2ן ,ער זאָל אים 
בּאַצאָלן װאָס ער האָט אָנגעגעסן און אָנגע- 
טרונקען", נעְתּק מאת צדוק צדיקאָװיץ, נעימות 
יעקבֿ, ווילנע 1869, 


אָנעפן זיך -- + זפֿװ. 1. עסן אַ סך און 
ווערן (איבּער) זאַט. אִי זי מיט בּלבּע(ס) 
מיט קרעפּלעך אאַזװ. אַי זיך בּיזן צעשפּאַרט, 
צעזעצט װערן. אִי זיך בּיז דער בּויך זאָל פּלאַצן, 
די קישקעס זאָלן צעשפּאַרט װערן. אִי זיך מיט 
אַלע פּאַסקודסטװעס, כאָלערוי)עס. ,ער האָט 
זיך אַזױ אָנגעגעסן אַז עס קריכט אים שוין 
פֿון האַלדז". ,וואו עס עסן זיך אָן דרײַ, עסט 
זיך אָן א פֿערטער": ;אַז דו גייסט אויף א 
חתונה, עס זיך פרוער אָן": עס דיך אָן, איידער 
די קליינע קומען אָן. טו דיך אָן, איידער די 
גרויסע קומען אָן": ,אין אַ הונגער-יאָר דאַרף 
מען זיך ניט אָי, נאָר בּלויז שטילן דעם הונ" 
גער", שו ואָסור לאכול לשׂוֹבע בּשנת רזודץ. 
,מע זאָל זיך ניט צו זער אן דיא (סדר)נעכט 
אן עשׂן, דר מיט דאש מן זאָל גילושטן (אַפֿי" 
קומן) צו עֹשׁן, דאש מן זאל איין (שׂכר) דער 
פֿון האבּןי, עפש, סידור תּפֿילות, אַמשט תּק"ח, 
קמג/ג. ,, איז זייער ניט גוט זיך צו לייגן, װען 
מע האָט זיך צו פֿיל אָנגעגעסן", חא, לב/ב. 
,מע האָט זיי אײַנגעהאַלטן ... זיי זאָלן זיך 
- ניט מיטאַמאָל זאַט אַָי, חײַקל הורװיץ, צפֿנת 
פענח, בּאַרדיטשעװ 1817. ,אין די גוטע יאָרן 


אַ גוי, אַ יוון, א בּעל זעגלה, אַ 


! אַרײַנאָטעמען א 


;אי זיך איין מאָל א 


- און מיך ניט אָפּגעלאָוט", 


אַנעפֿטנען -- טרו. - עפֿן אָז! 
/1. עפֿענען אַ סך. אִי קאַסטנס, פֿלעשער. אַי אָפּ- 


- צן = אָנזידלען, 


1011 


- אַפֿילו. האָבּן דלפוניווקער ייִדן זיך אויך נישט 


קיינמאָל זאַט אָנגעגעסןײ, ממוס, ',. . װאָליןי. 
8 אי זיך װי אַ בּהמה, א װאָלף; אַי זיך װי 

אַ פֿורמאַן: אַי זיך 

אַ תּענית, נאָך א 


װי א חזיר. אִי זיך װי נאָך 


| קרענק, װי פּורים צו דער סעודהן אַי זיך װי 


אַ פּויק, װי אַ קעסלפּױק; אִי זיך װי מיט בּאָבּ, 
וי מיט גרינע אוגערקעלעך, 

אי זיך מיט קאַ שע, מיט באָב = האָבּן 
כּוח אײַנצוטענהן, צו אַרגומענטירן. ;מיט 
דיר --- דאַרף מען פריער זיך אִ'י מיט בּאָבֹּ". 
אִי זיך מיט שטויבּ, מיט רויף אע -- 
סך דערפֿון. *אַי זיך בּיז דרלי- 
צן = בּיז עס הייבּט אָן צו דרייען אין בּויך. 


2. פֿיג. האָבּן איבּערגענוג (עפּעס װאָס איז 
ניט גוט). זײַן איבּערפֿול מיט עפּעס. אִי זיך 


- מיט צ ר ות, מיט האַרצװיײיטיק, מיט בּיטער. 


ניש, מיט קלעמעניש אע. "אָי זיך מיט גאַל, 
מיט װ ערעם אע = האָבּן א סך האַרצװײטיק. 
טאָג מיט צרות", ממוס, 
שלמה. פאָידיק זיך מיט מאָרדן...", הל, די 


:חתונה אין פֿערנװאלד. ,מע בּאַדאַרף האָרעװען, 


אָי זיך מיט אַזױ פיל מענטשן {= זיי װערן 


איבּערדריסיק, דערװוידערן און לייזן געלט", שע, 
- יוסילע סאַלאָװײ. קללה: ,מיט שטאַרקע קרענק 
| זאָלסטו זיך אַ'!". אַי זיך מיט שונד-ראָמאַנען. 


3. אַנשטאָט אײַנעסן זיך. אָנזעצן זיך, צן- 
שטיין. נר. ,ער האָט זיך אָנגעגעסן אָן מיר, 
זעניש,. 


אָנץסקן -- {... איייסעקזן אוטװ. עסק אָן 
ייגעעסקט, = טאָן 
| אַרבּעטן, אָנפּלוטעװען. אויך: אָנטומלען מיט 
| פּראָיעקטן, אונטערנעמונגען. אִי אָן אַ טעם און 


א סך און פֿאַרשײדנס, אָנ" 


אָן א ריח. ,וויי, װיפֿל ער האָט שוין דאָ הײַנט 
אָנגעעסקט!". מיט וזיך -- אִי זיך מיט 
זייגערלעך, מיטן פֿאַרריכטן עפּעס. אַי זיך מיטן 
מושב-זקנים. 


ייגעעפֿנט, 


טיילונגען פֿון מלוכה-בּאַנק. ,אָנגעעפֿנט קינדער- 
היימען און װאָס צו געבּן עסן איז ניטאָ", 
גאָדינער איבּז, גלאַדקאָו, צעמענט, מאָסקװע 
7" 2 אױפֿעפֿעגען. אִי דעם קראַן און 
לאָזן רינען װאַסער. "אָי אַ מויל אויף עמע- 
"אָי אַ פּאָר אויגן (אַ מויל) = 
אָנקוקן מיט פֿאַרװאונדערונג, 


אַנעצה(נע)ן -- אוטו 6 טרו. עצה אָן, --'גע- 


עצהט. געבּן אַ צאָל, א סך עצות. שטאַרק 


צוריידן. אִי צו עפענען אַ קרעמל. אִי אַװעק- 


צופֿאָרן. אִי א קוראַציע. גאָט האָבּן זיי אונדז 


אָנגעעצהט, האָבּן אַרױפֿגעפֿירט אױפֿן דאָזיקן 
גליטש -- און װאָס טוט מען הײַנט?", אי 
קיפּניס איבּז, א. האָלאָװקא, פראָלאָג, קלעו 
5, 


אַנעצע -- דזו אָנעטשע, אָניצץ -+, 
אַן ק'ק -- ואַרױסגערעדט עמפֿאַטישן אַ סוף, 


אַן ענד, א סוף אַן עק (זאָל עס נעמען). מאַכן 
אַן עק. זאָל זײַן אַן עק. ,כיװועל נישט קוקן 


אָנעק -- דער. מצ נבּ. שפּאַסיק 


אָנעקיק -- אדי, 99: --עקעדיק. 


אָנעקלען 


אויף מײַן מאַמען, כ'װעל מאַכן אַן עק. כ'װעל 


נעמען מײַן חתן און װעל מיט אים אַװעק", פֿל. 


; -אויך פעיאָ. 
מין פֿאַרגרעסער-פֿאָרעם פון אײַניקל. שאַ זון? 
נאָך אַן אַ' ... מ'האָפט אויף משיחן", פרץ, 
ידער בּעל -עגלה'. 


אָנעקבותדיק -- {, . . איקוועס. . .} אַדי. נעאָל. 


װאָס איז אָן אַ שפּור, אָן. אַ סליאַד.. ?סיפֿאַרגײט 
דײַן לעבּן א" װי דער רויך", בּרידער גאָרדין, 
יונגמענטש, וילנץ 3 


אַנעקדאָ'ש -- דער, ז. 2 אי 22גר. ניט 


אַרױסגעגעבּן, 'ניט דערציילט. 1. געֶשׁש 
עניש, פּאַסירונג אין לעבּן פֿון אַ גרויסן מענטשן 
װאָס װערט פֿאַרשװיגן בּײַם בּאַשרײבּן. זײַנע 
אױפֿטוען. 

2. שפּאַסיק אָדער פּיקאַנט מעשׂהלע (געווייג- 
לעך אין שײַכות מיט אַ בּאַואוסטער פּערזאָן) 
וואו עס װערן אַרױסגעהױבּן די קאָמישע זײַטן 
פֿון אַ כאַראַקטער אָדער טשיקאַװע פּאַסירונ- 
גען. עס קלינגט װי אַן אַי. פֿאַראַן אַץ װאָס 
זײַנען כאַראַקטעריסטיש פֿאַר לענדער, פעלקער, 


| גרופּעס, ריכטונגען, געזעלשאַפֿטן: ארץ-ישׂראל- 


דיקע אִן. צײַט:אַץ. הויף-אַין. אֵין פון רבּייאישע 
הױפֿן. ייִדישע, ארמענישע, אירלענדישע אאַ 
אין. רוזוועלט-אַיץ. בּן-גוריון אַן. דערציילן אִין, 


איבּערגעבּן אַן אַ'. ,איין נײַער קינסטלעכער 


בּש מיט זייער שיינע אַין ... אויך פֿאַבּלען, 

ליאָנדאָר, בֹּש, װילנע 1844, שערבּלאַט. ,די 
ראַיעלע מִעשׂה .... כאַפּט דעם אָנבּליק פון אַן 
אַ", שע, יאיבּער אַ היטל - 

3 סתּם אַ װיץ. ,אַן אַי און א קאַץ האָבּן 
ניט קיין בּעליהבּית, װער עס כאַפּט זיי, יענעמס 
זײַנען זיי", שװ. ,פופֿציק מאַרשאַליקעס האָבּן 
שוין פּרובּירט די שענסטע װיצן, אֵין װעלכע 
קענען אַ בית-עולם מאַכן לאַכן...=, יהואָט, 


'װאַװאַ-װאַ, א קאָנסטיטוציע', 1906, - 


-אַריום -- זאַמלונג, זבּ פֿון אַין (23). ,דע- 
מאָלט װעט ראַװיטשעס בּוך װערן --- לויט זיי- 
נעם אַן אויסדרוק -- א צוגעגעבּענער אַאַריום", 
יג, אין תּוך |. ייזם -- סיסטעם פֿון איבּער- 
געבּן היסטאָרישע פּאַסירונגען אין פֿאָרעם פֿון 
אָפּגעריסענע אַנעקדאָטן (23), ייסט --װער 
עס האָט ליבּ צו דערציילן אַנעקדאָטן, 
הש -- אִדי.. = אַיישער עפּיזאָד. אַיישע פּאַ- 
סירונג. ,אַלע מעשׂהלעך װעגן הערשל אָסטראָ- 
פּאָליער, מאָטקע חבּ"ד און אַנדערע פֿאָלקס- 
ויצלערס זײַנען אֵייש". 


װאָס איז 


אָן אַן עק: װאָס האָט קיין עק ניט. אִיע מאַלפּע. 
אִיע אַמפֿיבּיעס. 


אָנעקלען -- טרוו. עקל אָן, --געעקלט. אַרױס- 


רופֿן אַ געפֿיל פֿון עקל. פֿאַרעקלען. ;אַזױ זאָל 
מען זיך אָפּהאַלטן פון 9סן ציבּעלע, קנאָבּל... 
װאָס װעט דעם אַנדערן אָײי, אמד, הלכות דרךי 
ארץ, װילנע 1871. , מײַן חתן האָט געטראָגן 
קליידער װעלכע האָבּן מיך פּשוט אָנגעעקלט", 
מ. מ. אױזערקיס, דער פֿריװאַטלעהרער /, 
דראָהאָבּיטש 1898. בּײַ ישׂראל בּרכיהו, מלון 





אַנעקם 


אידעבֿרי, קאַסעל 1947: שאַ' -- ערר געל 
נפש". 


אַנעקפ -- דער, ז. 1 בּײַגעבּײַדע, צובּול, 
פֿליגל צו אַ גרעסערן בּנין. אַי צו דער שטאָטי 
שער בּיבּליאָטעק. 2 דאָס װאָס װערט צוגעי 
געבּן, צוגעלייגט צו אַ דאָקומענט. אַן אי צום 
אָפּמאַך. 


אַנעקט|יע -- די, דס 22 איי 22'ל. אָנבּינדונגי. 
אַקציע פֿון פאָרמעלער לעגאַליזירונג נאָכן פאַר" 
כאַפּן אַ שטאָט, געגנט אָדער לאַנד מיט מיליטץ- 
רישער מאַכט. דאָס פֿאַרכאַפּן גופא (מיט כּוח 
אָדער דורכן סטראַשען אָנצוּװענדן מיליטערישן 
כּוח). די אַי פֿון אַלטיירושלים דורך דער ירדן" 
מלוכה אין 1948. ,אַ דעמאָקראַטישער שלום 
אָן איס, אָן קאַנטריבּוציעס". , זײַן ערשטע פֿאָר- 
מולירונג קען בּשום-אופן ניט פאַרענטפֿערן 
פֿראַנקרײַכס ... אי פֿון יענע לענדער", זשיט 
וווש, ניי 1919, 
זיאָניזם -- אײַנשטעל (אין דער פּאָליטיק) 
אז גרויסע מלוכות זײַנען בּארעכטיקט אײַנצן" 
שליסן אין זייער מלוכה-סיסטעם קלענערע מלן"- 
כות פֿון זייער אַרום. ,די פּאַרטײען װאָס האָבּן 
געשטיצט די פּאָליטיק פֿון אַי", יִבּל אואא, 14, 
דיאָניסט. 
אַנעקפיױן -- טרו. -סיר, אַנעקסירט. אויך: 
אַנעקטירן. 1. אײַנשליסן, מאַכן פֿאַר אייגן 
אַ טעריטאָריע װאָס מע האָט אָקופּירט מיט בֹּאַי 
װאַפֿנטער מאַכט. ;אין די שטאַרקע מהומות װאָס 
האָבּן אצינד אױסגעבּראָכן ... האָט רוסלאַנד 
;.. אַנעקסירט גאַנץ פּאָדאָליעןײ, זש, קיסר און 
רבּי !. 2. בּכלל פֿאַרנעמען א גרעסערן שטח, 
תּל-אָבֿיבֿ װאַקסט און אנעקסירט אַלץ גרעסערע 
שטחים. ,,מײַן וועלטל וערט א בּיסל רײַכער.. . 
עס ציט זיך פֿון שטאָט אַרױס און אנעקסירט 
דעם אינזשעניערס גאָרטן", פרץ, זכרונות. 
8. אויסבּרייטערן אינטערעסן, מאָטיון, פֿאָר- 
שונג-געבּיט דורך אײַנשליסן נײַע סוזשעטן 
אִי אין פּראָגראַם אַלץ נײַע לימודים. , אַנעקטירט 
אַלץ גרעסערע ספערעס פֿון דער פּערזענלעכ- 
קייט", מװ, דער װעג צו אונדזער יוגנט. //נב, 
דער, 
אַגעראָאי"ד -- דער, ץ. 2 אײ 22גר. אָן 
נעץ. יעדער מכשיר װאָס צו ניצן אים אין 
| = ניט נייטיק קיין פֿליסי- 
קייט און װאָס פון אים 
איז (צום טייל) אויס" 
געפּאָמפּעט לופט, ספעצ 
אַײבּאַראָמעטער. ,דער 
אי איז גרויס װי א 
זייגער ... היות וי 
עס זײַנען ניט נייטיק 
קיין שום מאַניפּולאַציעס אַרום אים, איז דער 
אַיבּאַראָמעטער א שטענדיקער שטובּיקער מכ- 
שיר", פֿגעז, װילנע 19232, טא 21. האָנראף 
--- מיט אַ רעקאָרדיר-מעכאניזם, 
אַנעראַָ /3 -- דער, -ן. אָרגאַניזם (בּאַקטעריע) 
װאַס קען לעבּן אָן לופט, אָן פֿרײַען זויער- 
שטאָף. ייאָ'ז -- דאָס לעבּן אין א סביבה 
אָן זױערשטאָף -ישׁ -- אַדי. 





אַן ערך -- {... ערעךן אינװאַריאַנט. 


אֶן עֹרֹך -- אַדו פֿראַזע. 


אַנערכדיק -- {... ערעכ.. .ן אַדי. 


1012 


אַנערגערן -- טרװ. /ער אָן, -'געערגערט. 


1 אַ סך ערגערן. פֿאַרשאַפֿן אַ סך ערגערניש, 
עגמת-נפש. אִי צום טויט. ,ער האָט אים אַזױ 
אָנגעערגערט, אַז עֶר האָט זיך צעװיינט אויפן 
קול". 2, מאַכן ערגער. פֿאַרערגערן. אַי דעם 
מצבֿ. אַי בּאַציאונגען. מיט זיך -- א גאַנצן 
טאָג זיך אִי איבּער די קינדער. שפּאַסיק און 
פעיאָ, אַנשטאָט אָנגעהערן זיך. אִי זיך מיט אים 
שנייבּשני, שני-בּשלישי אע. 


אַנגערדיק ---אַדי. נעאָל. סאָו. {לויט -עתס1אס6033 


זעעהן. ואָס האָט ניט, װאָס בּאַזיצט ניט קיין 
ערד, קיין אייגענעם חלק בּאָדן. איער פויער. 
,בּיז דער מלחמה פֿלעגן הונדערטער טויזנטער 
אָיע פוילישע פּויערים ... . עמיגרירן אין אַמע- 
ריקע", ד. מאַרשאַק איבּז, פּוילן, מינסק 19231, 
1. אומ" 
געפער. לפֿײערך. מער-װייניקער. ארום. פֿאַרי 
מאָגן אַן עי הונדערט טויזנט קערבּלעך. אַן 
עי פינף מײַל פונדאַנען. ועגן אן עי צען פֿונט, 
;אַן ע' אויף איין אַרשִין פֿון שפּיץ איז גוט 
אויסצושמירן זיי ודי פלעקלעךן מיט איבּער" 
געקאָכטע דזעגעכץ", מ. װעללער, װי מען 
פֿלאַנצט אַ סאָד, ווילנע 1900, 

2 אַשטײיגער. למשל, כּדומה למשל. ,װאָס 
וועסטו מיר אַן ע' דערציילן?". ,פאַרװאָס זשע 
זאָל דאָרטן אַן ע' אַ יִד נאָך א לולב זיך 
שלעפּן?ײ, פֿרוג. יצום נײַעם יאָר', 1899, 


1. אָן אַן ערך. 
אָן א מאָס. אָן א פאַרגלײַך. קיין פֿאַרגלײַך ניט, 
,ער איז אָן עי רײַכער פֿאַר מיר". 2. אומי 
געהליער. זייער א סך. ,, און אײַנגעהיט איז פֿאַר 
דער אומה געבּליבּן אַן אוצר אין מיר: די 
פֿאָלקסזעל --- א פרישע, א פֿרומע, . . . אַן אוצר 
אָן פי און שיעור", אֵל, יידיש. 

װאָס איז 
אַן ערך, אומגעפער, ניט-פּינקטלעך, אָבּער מער- 
װײיניק נאָענט צו דער װאָר. די אע גרײס, 
אִיע ציפערן. אַן איער בּאַריכט. איע אָפּשאַצו- 
גען. -יקייט -- ,אױפֿן סמך פון אָט די אַיץ 
האָבּן (זיין. . . אױפֿגעשטעלט אַ טאַבּעלע", ש. 
בּיקל, טמז, 1954 עו 4, 


אָנערקענונת -- די, -ען ו(דטשמ, אָנגענומען 


אויך פֿון פּוריסטן. -+ אָנדערקענונגן. 1. אַקט 
אָדער רעזולטאט פֿון אָנערקענען. דאָס האַלטן 
גרויס, װיכטיק, שטאַרק, יחוסדיק אע. דאָס 
האַלטן אַז עס קומט עמעצן א דאַנק, אַז מע 
האָט זיך פֿאַרדינט אע. פּרעסטיזש. קריגן, גע" 
ווינען אִי. זיך דערדינען צו אַי. די אִי פון דער 
מאַסע אַז ... איז דער אמתער פירער. די אִי 
פֿון דער קריטיק. ,נו, יאָ -- זאָגט ער אַלײן, 
האָבּנדיק אַי פֿאַר דעם פּיסקל זײַנעם", װײַס װ, 
'דער איבּערגאנגי, 

2. צושטימונג, הסכּם. ,קומט אַרײַן אין בּאַי 
גײַסטערונג אי פון זײַן אייגענעם פּלאַן, אי 
פֿון קאָפּלס אָייי, עוזר װאַרשאַװסקי, שמוגלאָרעס. 
2. אָפּשאַצונג, אויסצייכענונג. ודי נאָבּעל- 
פּרעמיען עטלעכע און פופציק טויזנט דאָלאַר, 
איז א גאַנץ פּײַנע געלטלעכע אַ", יג. טמז, 
5 4 29. אַײװערטויק), 


אָנפּאַדען זיך 


אָנערקע'נט - אזי. װאָס קריגט אָנערקע- 


נונג. װאָס איז אָפּגעשאַצט, בּאַקאַנט, אַקצעפּ- 


-טירט. אָנגענומען, געאַכט. עטאַבּלירט, איער 
שרײַבּער, מומחה, ספּעציאַליסט אאַזװ. עאיך 


האָבּ געהערט די װאונדערבּאַרע װערטער פֿון 
אַן אַןץ הויכגעשעצטן מענטשן", בּעמ שו. , צי 
איז בּכלל מיגלעך ... אַרײַנצובּרענגען אֵיץ 
נאָרמעס אין דער ייִדישער קולטורשפּראַָך", מװ, 
יושפּ אוא, 2. -קייט. / 


אַנערקע'נען -- טרו. אָנערקע'ץן, אָנערקענט, 


{-+ אָנערקענונג;ן 1. געהעריק אָפּשאַצן 
האָבּן א הויכע מיינונג. אִי יענעמס אויפטוען, 
פֿאַרדינסטן, גרויסקייט אאַזװ. אִי די מאָראַלישע 
גרויסקייט פֿון די נביאים. זײַן טאַלאַנט װעט 
מען (ניט) אַי. אִי א שרײַבער, אַ דענקער, אַ 
כּלל-טוער אע, | 

2. סאַנקציאָנירן. יורידיש בּאַשטעטיקן. אַי 
דע פֿאַקטאָ, דע-יורע. אִי דאָס רעכט פון עמעצן. 
אי מדינת ישׂראל. אִי אַ נײַע רעגירונג נאָך אַן 
איבּערקערעניש. ,די בּאַלפור:דעקלאַראַציע האָט 
אָנערקענט אַז פּאַלעסטינע דאַרף זײַן דאָס ייִדישע 
היימלאַנד". ,װוילן מיר פֿירן אמתע נאַציאָנאַלע 
פּאַליטיק . . . קען נאָר זײַן דעמאָלט, װען מיר 
אַלע װעלן אִי דאָס רעכט פֿון דער ייִדישער 
שפראך", יודישער קאַלענדאַר לשנת תרע"ב, 
לעמבּערג 1911, עהאָט דאָס יידישע פאָלק די 
מאַקאַבּײיער אָנערקענט אַלס זײַנע הערשער", 
אַלכּסנדר האַרקאַװי, דיא יודישע רעװאַָלוציאָן, 
ניי 1892, 

9. פֿאַררעכענען. ארײַננעמען אין א גרופע. 
;אַ קינד פון אַ ייִדישער מוטער אָנערקענט דער 
ייִדישער דין פאַר א ייִדן". ;ער אָנערקענט ניט 
קיינעם, בּלויז זײַן גלײַכן", סעג, געבּרענטע 
טריט. ,אויבּ אַפֿילו די גדולים זײַנען פולבּלוטי- 
קע משומדים, פֿאַרמאָגן די קולטור-פרעסערס 
אַָן אייגענע כּשרות-פּלאָמבּע און זיי אִ'י דעם 
משומד פֿאַר אַ ייִד", אפא, טמז, 1964 ווע 13, 

4. אָננעמען, בּאַטראַכטן אַז עס איז ויכטיק, 
ריכטיק. , אברהם אֲבינו איז געװען דער ער 
שטער װאָס האָט אָנערקענט אַחדות-השם", 
הרב ש. פּליסקין, אַמעריקאַנער, 1958 ווע 8, 

9. אָננעמען װי א פֿאַקט, װי א מוז. אי ישי 
נעמס כּוח. אִי עמעצן װי דעם זיגער. ,דער 
דאָזיקער פּראָצעס איז אומפֿאַרמײַדלעך, װי 
שוער עס זאָל ניט זײַן אים צו אַי, דא, פוךן 
בּערלין בּיז סאַןפֿראַנציסקאָ, װאַרשע 1920, 
0, צוגעבּן. מודה זײַן. עאַי די אייגענע פֿעלערן 
איז א הויכע מדרגה". 


-עכץ. = דער (דין). = דעריי. 


אַנפּאַדלעצעװען -- אוטו 8 טרװ. -צעוע אָן, 


-ײגעפּאָדלעצעװעט. טאָן א סך געמיינע זאַכן, 
מיאוסע מעשׂים, װי א נידערטרעכטיקער מענטש, 
אִי און אומגליקלעך מאַכן אייגענע חבֿרים, אַי 
פֿאַלשע חשבּונות, 


אָנפּאַדען זיך -- אוטװ. ‏ דע זיך אָן זיך 


= געפּאַדעט. 1. אַ סך אַרומגײן פֿון אָרט צו 
אָרט, אַהין און צוריק. א גאַנצן טאָג זיך אַ' 
בּיַ דער אַרבּעט. 2. אַרומשמײַען הכנעהדיק 
אַרום עמעצן. אַי זיך ארום די חשובע געסט. 





אָנפּאותדיק 
אַנפּאותדיק -- {... פּייעס...ן אַדי. נעאָל. 


1048 


2. אומאיידל אָדער שפּאַסיק -- װעגן א 


פּאָמפ), 


װאָס האָט ניט קיין פּאות. -יקייט -- 
;ס'װאָלט דאָך אַ סך אָנשטענדיקער געוען פֿאַר 
אַן אָרטאָדאָקסישן רב . ... ניט צו שטאָלצירן ... 
מיט זײַן אייגענער אָי, יג, טמז, 1964 ש 17, 


אָנפּאַזעװען -- טרו. זעװע אָן, -געפּאַזץ- 
װעט. (סטאָליערײַ) אָנהובּלען דינע בּרעטלעך 
(װאָס קומען אין מיטן טיר). אִי פילאַנקעס. 


אָנפּאַטשן -- טרו 4 אוטװ. פּאַטש אָן, -'גע- 
פּאַטשט. 1. אַ סך פּאַטשן. געבּן פעטש. בּאַ- 
שטראָפֿן מיט פּאַטשן. , איך האָבּ דעם בּחור, 
בּײַ וועלכן איך האָבּ געפּאַקט אַ טריף פּסול 
אונטערן גמרא, אָנגעפּאַטשט און פֿון בּית- 
מדרש אַרױסגעטריבּן", י. זױבּערבּלאַט, די 
אשת-איש, ווילנע 1894, ,זינט די װעלט שטייט 
האָט נאָך ניט פּאַסירט אַז דער גרעסטער האַסער 
פון חניפֿות זאָל אִי דעם װאָס חנפֿעט אים", 
יהואָש, 'שפּליטער. 2. אַ פּאַטש טאָן אַ 
קלאַפּ טאָן מיט דער פֿלאַך פון האַנט. ,דער 
שמש האָט אָנגעפּאַטשט אין שולחן עס זאָל 
וערן שטיל. מע האָט זיך געשטעלט דאַװנען". 
מיט זיך-- קזװ. עָנישׁ. דער 
אָנפּאַטשקען -- טרוו. -קע אָן, --געפּאַטשקעט, 
9 --פּיאַטשקען. 1 אָנשמוצן. שמוציק 
מאַכן. ,גרייט זי דאָס עסן, פּאַטשקעט זי אָן 
די גאַנצע קיך", 


2. גיך, שמוציק, ניט דײַטלעך שרײַבּן. אָנ- 


טערכען. אִ' א גאַנצע מגילה. אִי קאָטשערעס 
מיט לאָפּעטעס. ;האָסט דאָרט עפעס אָנגע- 
פּאַטשקעט. װער קאָן דאָס איבּערלייענען?". 
9 שלעכט מאָלן. אָנשמירן. ?ער פֿלעגט ., , אִי 
אויף דער װאַנט א פייגעלע, איז עס געװען 
געראָטן אין אַ בּהמה", אי. קיפניס, פֿרייך. 
4 אָנשרײַבּן עפעס װאָס האָט קיין װערט ניט, 
קיין זינען ניט. .דער קאָרעספּאַנדענט האָט זיך 
פאַרגונען אָנצופּאַטשקען א גאַנצן בּױגן ... 
אָנגעשפּיקעװעט מיט שטעלן פון גמרא און 
פֿון מדרשים", ייִפֿאֵל, 1882, פאן 24. אװײַז װאָס 
מע האָט ועגן מיר אָנגעפּאַטשקעטײ, א. קאַהאַן, 
אינזשעניערן, קיעוו 1932, מווי יענער שרײַבּער 
דאָרט װאָס האָט אָנגעפּאַטשקעט אַ דיק בּוך 
וועגן דער הייליקייט פֿון שבּת און געשריבּן 
האָט ער עס אין שבּת", בּאַש, פֿאַר, 1968 | 27, 
-עניש, | 


אנפֹאָי -- דער, ען. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פֿון אָנפּאָיען. אַײאָרט. ,אין פּאַשע:אױפהאַלט 
האָט אַ. גרויסן בּאַטײַט דאָס ... אָײאָרטײ, ק. 


:סורין, װאָס דאַרף װיסן אַ פאַסטעך..., פּאָל- 
טאַװע 19232. 


אָנפּאָיען -- טרו. פּאָיעץ אָן, --געפאַיעט. 
1. אָנטרינקען, געבּן צו טרינקען --- אַ פֿערד, 
אַ בּהמה. ;אַלע פֿערדלעך אָנגעפּאיעט, אַלע 
מיידעלעך אױיסגעסטראָיעט", 78, קל. ;אָנגץ- 
פּאָיעט דאָס פערדל..,, קאָן מען שוין אַ 
טראַכט טאָן װעגן זיך אויך", שע, פֿון צװײי 
װעלטן. ,די כעלעמער בּעלי-עגלות האָבּן דאָרט 
אָנגעפּאָיעט זייערע סוסימלעך", יײיט, טאָג, 
7 וווט 24, 


מענטשן. אִי מיט אַ פול קענדל װאַסער. ,גע 

! װאַרעמט מילך מיט צוקער אִי, און דאָס קינד 
האָט קיין זאַך ניט געװאָלט נעמען אין מײַלכןי 
ש. בּעקערמאן, דיא שליממזלניצע, אַדעס 1887, 

9. אָנשיכּורן. אִי דעם סטראַזשניק. אוכּטוב 
לב המלך בּיין, כּסוסים, כּחמורים געטאָן אָ. 
האָט דער װײַן אָנגעהױבּן אין זיי צו בּרויען", 
אַלתֹּר אַפּטר, גרם המעלות, ירושלים (1932} 
*אָ דעם גאָרגל = זייער א סך אויסטרינקען 
בּראַנפֿן, 
מיט זיך -- גאין בּרענענדיקער װאָלגע פֿון 

טשוהון גייט זיך אי די זון", בּ. אָלעװסקי, {רעדי 
אַקש, 14 אָקטיאַבּערס, מאָסקװע 1931) פֿיג-- 
זיך אָנפֿילן, זיך אָנזעטיקן. , מיר פּאיען זיך 
אָן מיט װאַרעמען מוט און פֿריילעכקייט", נאַד, 
טינט און פֿעדער, נ"י 1936 -עניש. 

אָ נפֿאָכן -- טרו. פּאַך אָן, --געפּאָכט. לאָקל 
(וואו?). אָנקלאַפּן, 

אָנפּאָליטור(יר)ן -- טרו. -טורניר) אָן, -- גע- 
פּאָליטור(יר)ט. (סטאָליערײַ) בּאַדעקן מיט פּאַי 
ליטור(קע). -= אָנפּאָלירן, 

אָנפּאַל(י)ען -- טרוו. -לוסע אָז, --געפּאַלנטעט. 
9 --פּאַליעווען. 1. שטאַרק אָנהײצן, אַי 
דעם אויוון. אִי די שטובּ. אִי װי אין אַ בּאָד. 
;ער װישט דעם שטערן מיט דער פּאָלע פֿון 
מונדיר און בּרומט: נו, נו, האָסטו דאָס אָנגע- 
פּאַלעט", הר, הרודעס. 2. אָנהיצן, שטאַרק 
אָנװאַרעמען. ,די זון האָט אָנגעפּאַלעט דעם זאַמד 
בּײִַם בּרעג פֿון ים". -עניש, 

אָנפּאָל(י)ען -- טרו. -לי)ע אָן, -- געפּאַלױי)עט. 
דזוו אָניעטן -+, 

אָנפּאַלירן -- טרו. פּאָליר אָן, --געפּאָלירט. 
אָנרײַבּן, אָנגלאַנצן דורך פּאָלירן. ,איבּערהויפּט 
איז ... שװער אָנצופּאָלירן אַזעלכע האָלצן, 
װאָס זייערע קאַנאַלן זײַנען זייער גרויסע, װי 
דעמבּ... אאַ", י. מ. בּערמאַן, די טישלער 
אַרבּײט, פּעטערבּ' 1913. //נג. 

אָנפּאַלמעפֿן -- טרו. פּאַלמעס אָן, -- געפּאַל- 
מעסט. 1. אַ סך פּאַלמעסן. 2. אָנבּרעכן, 
אָנשלאָגן די זײַטן. דערלאַנגען שטאַרקע קלעפּ 


מיט אַ שװערער זאַך. אִי די קעפ פֿון די דצ- 


מאָנסטראַנטן, 
אָנפּאָלסטערן -- דזו אַנטאַפּעצירן -+, -ונג, 


אָנפּאָמאַד(י)ע(ווע)ן -- טרו. -די)עוווע) אָן, 
= געפּאָמאַדןיע(װע)ט. אָנשמירן מיט פּאָמאַדע, 
פאַרבּ, שמינקע, פֿאַרבּשטיפֿטל. ,די האָר פֿון 
דער . . בּאָרד זײַנען אָפּגעפאַרבּט, אָנגעפּאָמאַ- 
דעט", שע, סענדער בּלאַנק. ;ער האָט מיר פֿאַר- 
קעמט די האָר ... און האָט זיי פֿעט אָנגעפּאָ 
מאדעוועט", מ. מ. ראָזענבּאַום, עראינערונגען 
פֿון אַ סאָציאַליסט-רעװאָלוציאָנער, נ"י 1921, 
מיט זיך. 

אָנפּאַמשן -- טרו. פּאָמס אָן, --געפּאָמסט. 
אָנפארבּן מיט פּאָמס. אִי דעם געלענדער. אִ' די 
ליפּן. | 

אָנפּאַמפּ(ע)ן -- טרוו. פּאָמפּע) אָן, -- געפּאָמ- 

| פּע)ט. ‏ 55: --פּאָמפּלען (מיט אַ קליינעם 


אָנפּאַסן 


1. אָנשעפּן װאַסער מיט דער הילף 
פֿון א פּאָמפּ. אִי אַן עמער װאַסער; 

2. דורך פּאָמפּ(ע)ן אָנפֿילן מיט אַ פֿליס- 
קייט אָדער מיט לופט. דאָס האַרץ פּאָמפּעט 
אָן בּלוט אין די געפֿעסן", כ. אײַזנשטאַט און 
פ מילער איבּז, ק. נ. בּערקאָװ, דאָס לעבּן 
מינסק 1925, ,צו שװאַך די רעדער אָנגעפּאָמפּט", 
מלה, 'געשטאָרבּן דער סקעבּ'. 

9. סתּם אָנפֿילן װאָס דערמאָנט דאָס ניצן 
אַ פּאָמפּ. ,די רער לויכט ... װי מע האָט אין 
איר אָנגעפּאָמפּעט טאָגשײין", איבּז, בּ. זשיטקאָװ, 
עלעקטרע אינדערהיים, קלעוו 1930. ,האָט גע- 
נוג װאַסערדיקע רייד אָנגעפּאָמפּעט אין דער 
הײַנטיקער פּיעסע", נ. זאבּאַרע, סאָװ' היימ- 
לאַנד, 1967, פאן 9, 

4 פֿיג. אָנשטאָפּן יענעם מיט פֿרעמדע מייי 
נונגען, אידייען. פאַראַגיטירן. ,האָבּן זיי אָנ- 
געפּאָמפּעט איינע די אַנדערע מיט פֿאַרבּיסענע 
פײַנטשאַפֿט צו דער פּאַרטײ",. שמערן, מינסק 


1934, זא 12. ,פֿונדערװײַטנס און זייער פֿאַר- 


זיכטיק האָט ער גענומען אִי מיך שיט פּאָליטיק", 


בּ. מאַרשאַק איבּז, אָ. נאָװיקאַװ-פּריבּאָי, צוסימאַ 


1 בּאַרדיטשעװ 1936, 

8, פֿיג. אומדירעקט אַרויסקריגן אינפֿאַרמאַ- 
ציע. אִי דעם אָנגעשטעלטן זיך צו דערוויסן װאָס 
עס טוט זיך אין מיניסטעריום, 

0 פֿיג. אױיפּבּלאָזן דורך גוזמאדיקער פּראַ 
פּאַגאַנדע, דורך אומפֿאַרדינטן פּרסום. אִי אַן 
אַקטיאָר א האָלץ. אִי אַ גראַפֿאָמאַן. 

/. אָנלײַען געלט (מיט דער בּאַהאַלטענער 
כּונה ניט אָפּצוגעבּן). ער האָט אים אָנגעפּאָמ- 
פּ(ע)ט = ער האָט בּײַ אים געללען געלט, 

8. (אומאיידל) שװאַנגער מאַכן. אַי א בּײַבל, 

מיט זיך -- ;זיך אִי מיט כּעס", אי. קיפּניס, 
די צײַט גייט, קיעװ 1940 -עניש. 


אָנפּאָנטשע(װע)ן -- -טשעווע) אָן, *-גע- 


פּאָנטשע(װע)ט. אוטו -- אָנטומלען, אָנהוליען 
(זיך). אִי און ניט װיסן װאו מען איז איף 
דער װעלט. טרוװ -- אָנמישן, צונויפמישן 
אומזיניקייטן. אי אױיסטראַכטענישן מיט אמתץ 
פּאַסירונגען, 


אָנפּאַנצערן -- טרו. -ער אָן, - געפּאַנצערט, 


1. אָנטאָן אַ פּאַנצער. אִי דעם ריטער. 2. בּא- 
װאָרענען מיט מיטלען אָנצוגרײַפן אָדער צו 
פאַרטיידיקן. אִי די פֿאַרטײדיקונג מיט גוטץ 
בּאַװײַזן,. מיט זיך -- אִי זיך אין (מיט) אַ 
קאָרסעט. זנג. ניש. 


אָנפּאַסמאַקעװען זיך -- אוטו. -קעװע זיך 


אָן, זיך -י(גע)פּאָסמאַקעװעט. זיך מחיה זײַן 
מיט עפּעס, אויסדריקן הנאָה מיט א פֿיזישן 
פֿאַרגעניגן. זיך אִי מיטן טשאָלנט, מיטן װיש- 
ניאַק. 


אָנפּאַסן -- טרו. פּאַס אָן, --געפּאַסט. פ8: 


-- פּאַסטן. 1. אָנמעסטן (נאָכן צושנײַדן), 
זען צי עס האָט די ריכטיקע מאָס. אִי רו'= 
איידער עס איז צוזאַמענגענייט. אִי אַ מלבּוש. 
אִי די בּרילן. ,זי מוז זיך שטעלן אִי די קליי- 
דער", סעג, 'גאָלדענע פּאַװעס'. ,האָט מיר יודל 
געבּראַכט דעם ראָק אָנצופּאַסן. ער איז געלעגן 





אָנפּאַסעוען 


זייער גוט", זב, דער פֿאַלקספֿרײַנד, װילנע 
1. 22, אָנמעסטן דעם כּמעט פאַרטיקן 
מלבּוש כּדי צו זען צי עס איז ניטאָ קיין דע" 
פֿעקט. , מאָרגן װעט זײַן גרייט דער מלבּוש 
צום אָנמעסטן און נאָך שבּת -- צום אַ". 
2. אַרײַנפּאַסן, אִי אין געשטעל דאָס ריכטיקע 


שטיק האָלץ. 4. אַרױפֿטאָן לעדערנע פאַסן 
(רימענס) אויף רעדער פון אַ מאַשין. אִי דעם 
קאָנװײיער. 

מיט זיך. -1ג - אָײפֿיגנור. -עניש. 


אָנפּאַסעװען -- טרו. -סעווע אָן, --געפּאַסע- 
װעט. 1. צעשנײַדן אויף פּאַסן, צויטן אִי א 
שטיק שטאָף, פּאַפּיר. 2. אָנשמײַסן מיט א 
פּאַסיק, רימען. אִי דעם הינטערחלק. 

אָנפּאַסען -- -+ אָנפּאַשען. ,איך גיי אַװעקי 
פירן דעם פֿערד אויף נאַכט ... מע דאַרף אים 
אַ"/, אי. קיפּניס איבּז, שמייכלען, כאַרקאָװ 
9. - 

אָנפּאַסקוד(י)ען -- טרו. -דייע אָן *יגע- 
פּאַסקודױי)עט. 89: - פּאַסקודזשען. 1. אָנ 
בּרודיקן, פֿאַראומרײניקן (מיט צוֹאה). אָנטראָגן 
בּלאָטע, מיסט. ,אָנגעפּאַסקודעט מיט זייערע 
שטיװאַלעס", שע, דאָס גרויסע געוינסי. ,די 
פֿאָדערשטע דײַטשע טיילן האָבּן ... איבּערגע- 
נעכטיקט, אָנגעפּאַסקודיעט. . .", י. פֿאַליקמאַן 
מענטשן פון מײַן לאַנד, מאָסקװע 1945. כּדי 
אַי און שעדיקן . .. דערצו פֿאָדערט זיך כּלל ניט 
קיין גרויסע צאָל מענטשן", איבּז, א. ווישינסקי, 
אייניקע מעטאָדן..., מאָסקװע 1937. 2 בֹּאַ 
גיצן ניבּוליפה, פּאָרנאָגראַפֿיע. אִי רייך מיט די 
ערגסטע זידלערײַען. 8. רעדן (שרײיבּן) רבי- 
לות, אױיסטראַכטן בּלבּולים, בּכלל עפּעס װאָס 
עס איז מיאוס, פֿאַלש. אַי אַ בּוך װעגן ייִדן 
;די אַנטיסעמיטערײַען װאָס. . . האָט אָנפּאַסקן- 
דיעצט", צייט, טמז. 176/1964. *ֹאַ'י אױיפן 
האַרצן = שאַפֿן א פּאַסקודנע שטימונג. 

אָנפּאָעטיזירן -- טרװ. זיר אָן, --פּאָעטײ 
זירט. (סאַטיריש) כּלומרשט שאַפן פּאַעזיע. 
אִי גאַנצע דרײַ בּיכער. אִי א לעבּךלאַנג און 
(זיך) אײַנרעדן אַז מען איז טאַקע אַ פּאָעט. 

אָנפֿאַפֿן -- טרו. פּאַפּ אָן, --געפּאַפּט. 1. אָנ- 
קלעפּן מיט פּאַפּ, מיט קלייסטער. אִי דעם רוקן 
פון ספֿר. ,די אױיסנװייניקסטע זוילן פון שיך 
נייט מען צו, די אינעװייניקסטע פּאַפּט מען אָן". 
2. אָנלײגן מיט פּאַפּ, טאַר-פּאַפּיר. ,ער האָט 
אָנגעפּאַפּט דעם דאך, עס זאָל ניט אַרײַנרעגע" 
נען". 8. פֿאַרשמירן מיט פּאַפּ, אִי דעם טיש, 
מיט זיך -- פֿאַרטריקנט בּלוט האָט זיך אָנ 
געפּאַפּט אויף די ליפן. 

אָנפּאַפֿן -- טרװ. פּאַף אָן, -יגעפּאַפֿט. אָנ- 
פילן מיט רויך בּײַם רייכערן. ,ער האָט אָנגע- 
פּאַפט אַ פֿולע שטובּ מיט זײַן בּיליקן טאַבּעק". 

אָנפּאָפֿן זיך -- אוטו. פּאָף זיך אָן, זיך *-'גע- 
פּאָפט. (אומאיידל) שלאָפֿן אַ לענגערע צײַט. 
,שוין אָנגעפּאָפֿט זיך, צײַט אויפצושטייף". 

אָנפּאַקוטעווען זיך -- אוטו. -טעווע זיך אָן, 
זיך -- פּאַקוטעװעט. זיך אָנמאַטערן, זיך אָנ 
מוטשען. זיך אי אין דער פרעמד און צוריק- 
קומען אַ צעבּראָכענער מענטש. 


1014 


אָנפּאַקירן -- טרח. קיר אָן, --געפּאַקירט. 
(סוחריש) אײַנװיקלען (אין פּאַפּיר, מיט הי 
אע) און אָנפּאַקן. אִי אין קאַסטן גלאָזװאַרג, 
-ונג, | 

אָנפּאַקן -- טרו. פּאַק אָן, -געפּאַקט. 1. אַ 
סך פּאַקן. אַרײַנפּאַקן װיפֿל נאָר מעגלעך. אַי 
אַ פולן טשעמאָדאַן. אִי װי הערינג אין אַ טון, 
אִי װי אין א זאַק. ,ער פֿלעגט אִי א בּויד מיט 
פּאַרשוינען", שע, אַגענטן. ,האָט מען אװעק- 
געכאַפּט קליינע ייִדישע קינדער, מע האָט זי 
אָנגעפּאַקט גאַנצע פורן און מע האָט זי פֿאַר- 
שיקט טיף אין רוסלאַנדײ, אַמעריקאַנישע גליקן, 
װאַרשע 1895. ,די טעקע האָט ער אָנגעפּאַקט 
מיט בּיכער", בּאַש, פֿאָר, 1966 1 1, 

2. געבּן א סך צו עסן. אִי די געסט מיט כֹּלי 
טוב. אִי דעם מ אָ גן, די קישקע. "אָי אַ (דאָס) 
מויל = גיך, זשעדנע עסן, 

מיט זיך -- 1. װערן פֿול, אַנגעפֿילט. .האָט 
זיך אַן עולם אָנגעפּאַקט אין אונדזערע ליידיקע 
װאַגאָנעס", סעג, געבּרענטע טריט, בּ"א 1947, 
2. זיך גוט אָנעסן. ,געגעסן װי נאָך א קרענק, 
גוט אָנגעפּאַקט זיך", דער יוד' פֿאַר פ9סח, 
װאַרשע 1881, 

-ונג. -עכיץ. -עניש. 

אָנפּאָקן (זיך) -- אוטו. פּאָק (זיר) אָז. (זיר) 
-יגעפּאָקט. דורכמאַכן די פּאָקקראַנקײט 
אין א שװוערער פֿאָרעם. *זיך אִי און אָנמאָזלען= 
א סך דורכלײַדן. ,דאָס פֿאָלק ישׂראל איז אַן 
אַלט פֿאָלק און עס האָט זיך ... אָנגעפּאַקט 
און אָנגעמאָזלט מיט דער װעלט", ייט, טמז, 
1 11 3, 

אָנפּאַקעװען -- טרוו. -קעוע אָן, --געפּאַקע- 
װעט. ‏ זזחו אָנפּאַקן (דאָך: שטאַרקער, פֿעס 
טער, געדיכטער). ;אי די בּריטשקע", מ. דלר 
גאַטש, װעלט מסורה, װאַרשע 1881. מיט זיף 
-- ,, ער שמועסט נאָך, אַז מע פּאַקעװעט זיף 
אָן מיט רעטעך און מיט ציבּעלעס", ממוס, 
יבּישיבה של מעלה', 

אָנפּאַרטאַטשע(װע)ן -- טרװ. טשעווע) 
אָן, - געפּאַרטאַטשע(װע)ט. אָפּטאָן אַן אַרבּעט 
שלעכט, ניט פֿאַכמענעריש. אָנמאַכן א סך פ9' 
לערן בּײַ אַן אַרבּעט. , מיר האָבּן אַװודאי נישט 
װײיניק אָנגעפּאַרטאַטשע(װע)ט", 

אָנפּאַרטײיאיש -- אַזי. װאָס איז אָן אַ 
פּאַרטײ, אָן א פאַרבּינדונג מיט א פּאַרטײ. אֵיץ 
שטאָט-פאַרװאַלטונג. -קייט, 

אַנפּאַרען -- טרװ. דע אָן. --געפּאַרעט. 
1, צוגרייטן עפּעס מיט פּאַרע, מיט זודיק װאַ- 
סער. אִי טיי. אִי שטאָף. אִי א געשוויר, עס זאָל 
װערן וייך. ‏ 2 אָנפֿילן מיט פּאַרע, מיט 
דאַמף. אִי די בּאָד. 8, אָנהײצן. שטאַרק אָנ- 
װאַרעמען. קאִי די שטובּ װי אין גרעסטן 
פֿראָסט?. מיט זיך -- ,די שטיינער אין גאַס 
האָבּן זיך אָנגעפּאַרעט פון דער זון". -עניש. 

אָנפּאַרען זיך -- אוטװ. ירע זיך אָן, זיך 
-י געפּאָרעט. זיך פארנעמען א לענגערע צײַט 
מיט פֿאַרשיידענע ארבּעטן (ספּעצ שטוביקע 
אַרבּעטן). מיד װערן פֿון פּאָרען זיך. אַי זיך 
אָרום אַ חולה. ,די װײַבּער ... האָבּן זיך אַזױ 


אָנפּודערן 


אָנגעפּאָרעט בּײַם קאָכן און בּאַקן", בּ. דעמבּי 
לין, ערבֿ נאַכט, תּ"אָ 1954. -עניש. ‏ / 
אָנפּאַרפֿומירן -- טרוו. -מיר אָן, --(גע)פאַר 
פֿומירט. ‏ אָנשפּריצן, אָנרײַבּן מיט פּאַרפֿום. 
אי די דאַמען װאָס גייען צום בּאַל. מיט 
זיך -- אװאָס האָט איר זיך אַזױ אָנגעפּאַרפֿ- 
מירט מיט פּאַרפֿומען", שע, אין צװייען. 
דונם, | 


אָנפּאַרקען זיך -- אוטװ. - קע זיך אָן זיך 
-געפּאָרקעט. 1. א סך זיך פּאָרקען. זיך. 
פּאַרקען אַ לענגערע צײַט. אִי זיך בּײַם פאַר- 
ריכטן אַ זייגער, א טראַנסיסטאָר. ,דאַכט זיך 
מאָרגן װעל איך ... מיך אַ בּיסל אִי מיט די 
מחותּנים", אבּג, דעקטוך, װאַרשע 1876, 2, דזו 
אָנפּאָרען זיך, אָבּער אומאיידל. ‏ -עניש. 

אַנפּאַרשיווען -- טרװ. װע אָן, -י(גע)פּאַר- 
שיװועט.. אָנמאַכן עס זאָל װערן עקלדיק, אָפּי 
שטויסנדיק, קרעציק. אִי די שטובּ מיט מלי 
קעכץ. ,די גוטע קרענק האָט אָנפּאַרשיװעט זײַן 
פּנים מיט קרעץ". 

אָנפּאַשען -- טרװ. שע אָן, --געפּאַשעט. 
1. אַרױספֿירן (בּהמות, פֿערד אע) אויף פּאַשע. 
געבּן פּאַשע. ,, מע דאַרף די קו אויסמעלקן און 
אָי", פּנחס גאָלדהאַר, דערציילונגען פֿון אויסי 
טראַליע, מעלבּורן 1929 2 אָנפֿיטערן, אָנ 
קאָרמען, געבּן אַ סך צו עסן. אִי די פערדלעך 
און זיך אַװעקלאָזן אין װעג. אויך: (גוטמוטיק, 
חכמהדיק) אִי די קינדערלעך. 8 אָנהאָדעװען. 
,פון דער קו װאָס פּאַשעט אָן די אײַטערס", 
אפֿא, ... שקיעה. *ֹאַי א פּאָר פּיסקעס = אַ סך 
עסן און גאָרניט טאָן 4. געבּן אומזיסטע 
קעסט. אִי די דאַרמאָיעדניקעס, דעם איידעם. 
מיט זיך -- זיך אִי א היפּש בּײַבל, 

אָנפּגימהדיק -- {... פּעגימע. . .ן אדי. װאָס 
האָט ניט קיין פּגימה. אִֶיער חלף. ,פֿאַלן צצָי 
פלאַקערטע שטיקער פון הימלען אויף אונדזער 
איער שארף", הל, 'די שטאַלי, 1920. -יקייט. 
-; פּנימותדיק -- {... פּעגימעס...ן אַדי. 
װאָס האָט ניט קיין פּגימות. װאָס איז פולקום, 
;עס גייט אים שטאַרק אין מאַכן א קנאַקעדיקן, 
פֿײַנעם אַין אײַנדרוק", ימ איבּז, טאָמאַס מֿאַן, 
טאָניאָ קרעגער, ריגע 1930. -יקייט. 

אָנפּנען -- (... פּעגעןן טרװ. פּגע אָי -יגע- 
פּגעט. ‏ צושטיין צו עמעצן מיט טענות, פֿאָר- 
וואורפן אע. אִי עמעצן אָן א פאַרװאָס. מיט 
זיך -- זיך אָננגען, זיך אָנזעצן, 

אַנפּדיונען -- {... פּידיענעךן טרו. פּדיון אָן, 
די געפּדיונט, ‏ אָנלייזן געלט (אָפּט איר, - 


אָנפּונען -- דזו אָנפּוושען -+, 


אָנפּור(י)ען -- טרו. -דויזע אָן, --געפּוד(י)עט. 
1, אוקר. אָנטאָן א בּגד אויף א בּגד. אָנפּעלצן. 
אַזױ אִי דאָס קינד, עס זאָל ניט קענען זיך 
אַ קער טאָן, 2 לד. אָנשרעקן. | 
| מיט זיך -- האָט זיך אָנגעפּודיעט, פּונקט 
וי עֶר װאָלט זיך געקליבּן קיין סיבּיר". | 

אַנפּודערן -- טרח. יער אָן, --געפּודערט 
1. בּאַשיטן מיט פּודער. אִי די בּאַקן. אַי דאָס 
פּנים. 2 פֿיג. אָנמוסרן. אַי דעם געהילף, דעם 





אָנפּוזען (זיך) 


תּלמיד. ‏ מיט זיך -- ;זי האָט זיך אָנגע- 
פּודערט, אָנגעשמירט די ליפּן און אַרױס אױפֿן 
שפּאַציר", 

אָנפּוזען (זיך) -- זע (זיך) אִזי זיך) -יגע- 
פּוזעט. אוטװ -- 1. גיין מיט אַן אַרױסגע 
שטעלטן בּויך. אִי זיך מעשׂה שטאָט-בּעליהבּית, 
אִי זיך און אויסזען װי אַ שװאַנגערע פרוי אין 
די הויכע מאָנאַטן. 2. זיך אָנעסן עס זאָל 
ווערן א פּוזע, א פולער בּויך. טרװ -- אָנ" 
שטאָפּן, אָנפּאַקן, אִי א טשעמאָדאַן מע זאָל אים 
ניט קענען צומאַכן. 

אָנפּושען -- טרװ. זשע אָן, --געפּוזשעט. 
סל. 89: --פּודז(י)ען, -פּונען -- לר. 
אָנסטראַשען, אָנשרעקן. אִי די שטיפערס. אִי 
אַ קינד. אִי בּהמות. אִי מיט מעשׂיות װעגן שדים, 
*ֹאָ די גענדז = איר, כּלוֹמרשט אָנסטראַשען 
;איך האָבּ פאַר דיר קיין מורא ניט. גיי אִ' די 
גענדז". אויך מיט זיך. עניש. 

אָנפּוטען -- טרװ. -טע אָן, -יגעפוטעט. סל. 
דזוו אָנפּלאַנטערן -+, 


אָנפּוטערן -- טרו. /ער אָן, --געפּוטערט. 
אָנשמירן מיט פּוטער. אִי דאָס שװאַרצע בּרויט, 
אִי די פּאַטעלניע. 

אָנפּױידען -- אוטו. "דע אָן, ---געפּױדעט. אוקר. 

- געסם :176 2:. אָנלויפן. אִי פֿון אַלע זײַטן, 

אָנפּויזען -- אוטו. -זע אָן, -יגעפּױזעט. קוי 
מען צו קריכן, 

אָנפּויטשן -- טרו. פּױיטש אָן, -יגעפּויטשט. 
(גאַליציע),. +זזו אָנפּױישן, אָנפּױשטן,. עי 
וויינלעך מיט זיך -- זיך אִי מיט בּיר. ?כ'האָבּ 
מיך אָנגעפּױטשט מיט דער יויך װאָס איז גצ 
װען צו געדיכט", רייד (קאָלאָמײ). זיך אַ' װי 
אַ שװאַנגערע ייִדענע. עניש, 

אָנפּויקן -- אוטו. פּוק אָן, --געפּױקט. 1, אַ 
סך פּױיקן. אִי אין בּאַראַבּאַן. 2. אַ בּיסל פּױיקן, 
נאָר אַ פּויק טאָן. אִי אין גרויסן פּױיק צונױפֿ- 
צורופֿן די זעלנער. 8. אָנקלאַפּן. ,שטעלט 
ער זיך אָפּ בּײַם פֿענצטערל, פּויקט אָן מיט אַ 
פֿינגערײ, פרץ, זכרונות. 4 אָנפּלאַפּלען 
מיט א הויכער שטים, : אַ פולן קאָפֿי. מיט 
זיך -- זיך אָנעסן. -עניש. 


אָנפּוישן -- טרו. פּױיש אָן, --געפּוױשט. 9פ: 
-- פּוישטן. . אָנפּאַקן, אָנשטופּן אַז עס 
זאָל אַרױסשטאַרצן. אִי דעם בּויך מיט רעטעך, 
מיט גאָרנישט און נישט. ,װען מע האָט עפּעס 
צו פֿאַרקויפן, טאָר מען עס ניט שענער 
מאַכן . .., למשל מע גיט די בּהמה קלײַעןװא- 
סער . . . כּדי זי זאָל אָנגעפּוױשט װערן און די 
האָר זאָלן זיך אויפשטעלן", חא. מט/ב. ,מע 
פּױישט אָן דעם בּויך מיט װײַן און בּיר", בּאַש, 
פֿאָר, 1967 וווע 19, 

2. שטאַרק אָנבּלאָזן, אױפֿבּלאָזן. אַי (װי) אַ 
פּענכער. ‏ 8. אָנפּעלצן. אִי דאָס קינד, עס זאָל 
זיך אַרױסזען נאָר דאָס נעול. אױיך מיט 
זיך. עכץ. (עניש. 

אָנפּופֿן -- טרו. פּוך אָן,. --געמוכט. אָנשיטן 
מיט פּוך. פֿאַרפּוכן,. איבּערשיטן אַ פּערענע 
און אִי די גאַנצע שטובּ. אויך מיט זיך. 


1018 


אָנפוכנען -- אוטו. -נע אָן, -יגעפּוכנעט. סל. 
95 = פּעץכנען. געשװאָלן װערן. ;זיך פֿאַר- 
שטאָכן אַ פינגער און עֶר האָט אָנגעפוכנעט". 
;די פֿיס, לא-עליכם, פּוכנען אַזײ. קללה: ;אָנגע- 
פּוכנעט זאָלסטו װוערן". 

אָנפּולװערדיק -- אדי. װאָס האָט ניט קיין 
פּולװער. ,אויפן אִין בּירגערפֿראָנטי, משה 
טײַטש, רעמאָנט, מאָסקװע 1923 -יקייט. 

אָנפּולװערן -- טרח. -ער אָן, --געפּולװערט. 
1. אָנפֿילן מיט פּולװער. אָנשיטן מיט פּולװער. 


2. שאַפֿן אַ שטימונג פֿון אַ קריזיס, פֿון אַ 


מלחמה-סכּנה. אַי די לופט. 

אָנפּולישן -- טרח. ‏ ליע אָן --געפוליעט. 
אָנשטױבּן, אָנפּראָשען. *אִי אַ פֿולן אויעף = 
אַ סך און הויך ריידן. דערציילן ניטיוויכטיקס, 
װאָס אינטערעסירט ניט. *אַ' (אין) די אויגן = 
שיטן זאַמד אין די אויגן = פאַרפֿירן מיט ליגנס, 
מיט א פאַלשן אָנשטעל. 

אָנפּומפּן -- דזוו אָנפּאָמפּען -+, 

אָנפּונדירען (זיך) -- לאַקל (האָראָדאָק, װר), 
דזוו אָנפּרינדען -+. 

אָנפּונקטירן -- טרו. -טיר אָן, -י(גע)פונק- 
טירט. אָנשטעלן פּונקטן, פּינטעלעך. אָנשטעלן 
נקודות. אָנצייכענען פּונקטן. אַי בּײַם קאָרעגירן. 
אי די מאַפּע מיט פֿענדלעך. /נם, 

אָנפֿוצן -- טרו. פּוץ אָן, --געפּוצט. 1, אויס- 
פּוצן אַ סך, אַ גרויסן סכום. ,וויפל שיך האָט 
שוין דער שיכפּוצער אָנגעפּוצט?ײ. 2, בּאַפּוצן 
פון אױיבּן, אױבּנאויפיק. ;אַז מע װעט דאָס אַ 
בּיסל אָי, װעט עס אויסזען כּמעט װי נ". 
9. אָפּפּוצן. ,די יונגען האָבּן אָנגעפּוצט די 


שטיוול בּיז צו גלאַנץײ, פמ, מלחמה װוו. 4 אָפּ" 
שווינדלען, אָפּחוֹרשן. אִי דעם יאָלד, 

מיט זיך. =נג. עעכץ. עניש. 
דער (יין, -קע). -ערי. 


אָנפּוצקען -- טרװ. ‏ קע אָן, --געפּוצקעט. 
איר װעגן אָנפּוצן. 

אָנפּחדימריק -- {... פּעבאָדימ...} אַדי. 
װאָס האָט ניט, װאָס איז אָן פּחדים, אָן שרעק. 
אין אַ רואיקער, אֶיער נאַכט -יקייט. 

אָנפּחדנותדיק -- {... פּאַכדאָנעס...ן אַדי. 
װאָס איז אָן פּחדנות, אָן שרעק. אִיע האַלטונג, 
-יקיים, 

אָנפּיאַטשקען -- + אָנפּאַטשקען. 


אָנפּיאַלען -- טרוו. -לע אָן, -יגעפּיאַלעט. סל. 
מדעתהחנת :2 2.. װי ניט איז אָנטאָן. אַרױם- 
שלעפּן אויף זיך (א בֹּגד). ,אויף מיר האָט ער 
אָנגעפּיאָלעט זײַן שינעל", אי. קיפנים, סאָװ' 
הײימלאַנד, 1968, פא 5. 


אָנפּיאַנעװען -- אוטוו. נעווע אָן, -- געפּיאַנע- 
װעט. אומאיידל) אָנשיכּורן. אִי װי יורקע 
אויפן יאַריד, 

אָנפּיטשקען -- -+ אָנפּיקעװען. 

אָנפּיינטן -- טרוו. פּיינט אָן, -געפּיינט. אַמ. 


1 40 :2 2:. / אָנמאָלן, אָנפֿאַרבּן. אָנמאַ- 
ליעװוען. אִ' א בּילד (יפּיינטינג?). 


אָנפּיפּען 


אָנפּײַניקן -- טרח. יק אָן, --געפּײַניקט. 

| 1 פּײַניקן עמעצן אַ סך אָדער פּײַניקן אַ צאָל. 
אִי אין די קאַמערן פון אינקוויזיציע, אין תּפֿי- 
סה. אִי אומשולדיק אַרעסטירטע. 2, גוזמאדיק, 
אִי אַן עולם מיט א נודנער רעדע, מיט א שלעכ- 
טער פֿאַרשטעלונג אע. מיט זיך -- זיך אָנ" 
לײַדן. אויסשטיין אַ סך פּײַן. זיך פֿאַרשאַפֿן 
פּײַן. ;ער האָט זיך גענוג אָנגעפּײַניקט אין 
זײַנע יונגע יאָרןי. -ונג. הער. 


אָנפײַקלען -- אוטװ. -קל אָן, --געפּײַקלט. 
אָנפּויקן (-+) אויף אַ קליין פּײַקל. 


אָנפילדערן -- אַקוזװ. -ער אָן, --געפּילדערט, 
אָנמאַכן אַ סך טומל, געפּילדער. ;אַז זיי קומען 
זיך צונויף, פּילדערן זיי אָן א פֿולן קאָפ". 
אויך מיט זיך -- ;שוין גענוג זיך אָנגעפּיל- 
דערטײ. ‏ }נג. ניש. 


אָנפּילעװען -- טרוו. -לעווע אָן, ---געפּילעװעט. 
אוקר. אָנקעכלען, אַכטונג געבּן און שטעלן 
אויף די פֿיס אַ שװאַכן, אַ קראַנקן. אִי די אויס- 
געמאָגערטע קינדער. 


אַנפּינדזלען -- -+ אָנפענדזלען. 


אָנפּינטלען -- -טל אָן, --געפּינטלט. אוטװ -- 
1. שטעלן אַ סך פּינט(ע)לעך. 2. אָנװינקען. 
אי מיטן אויג אויפן פרעמדן װאָס איז אַרײַן. 

טרװ -- 1. שטעלן נקודות (אויך אוטה) אי 
(אונטער) דעם צוייטן יוד אין ייִדיש, ייִנגל. 
2. מיט שטעלן פּינטעלעך עפּעס אויסדריקן. 
אִי אָנצוהערענישן. ,אין מאַנכע שטעלן פֿון 
אירע בּריוועלעך פלעגט זי שטאַרק אַי, אַר, 
די תּשובֹֿהי. 9. אָנשרײַבּן אומװערטיקס, אָנ- 
פּאַטשקען. אי אַ מאַכערײַקע. ;אי (ערן האָט אָנ" 
געפּינטלט, אי די רעדאַקציע איז געבּליבּן אָן 
א זײַט", כ. דונעץ, שטערן, מינסק 1929, פא 4, 
-עניש. 


אָנפּיפקלען -- טרו. -קל אָן, -'געפּיסקלט. 
אָנרעדן. אִי רכילותלעך. איך מיט זיך -- 
זיך אָנבּלאָזן. אִי זיך װי אַן ! אויפגעקומענע 
גבירטע. 


אָנפּיסקעװען -- טרוו. -קעווע אָן, --געפּיסקע- 
װעט. ‏ אָנשרײַען אָנועזן א סך און הויך. 
אָנזידלען. אִי עמעצן. אִי די נאַרישע טענות. 
אויך מיט זיף. 


אָנפֿיִען -- טרו. פּע אָן, --געפּיעט. סל. אָנ- 
שיכּורן. אָנטרינקען. אַי דעם גוי. 

אָנפּיערגען -- טרו. "גע אָן. -"געפּיערגעט. 
פד. שלעכט, אוױיבּנאויפיק כּלומשרט אָנװאַשן 
אִי די סקאַרפּעטקעס, מע זאָל זיי ניט קענען 
אָנטאָן. 

אָנפּ(י)עשטשען -- טרו. -שטשע אָן, --גע- 


פּ(י)עשטשעט. ‏ אָנצערטלען. פֿאַרצוען. אָנבּאַ 
לעווען. אִי אַ קינד. אִי און אינגאַנצן צעפיעש- 
טשען. מיט וין -- ייך אַי פארן מאַן 


-עניש. 

אַנפּיפּען -- טרו. -פּע אָן, -געפּיפּעט. אָנ- 
פּיפּקען. אָנרייכערן. אצוגעטראָגן דעם רבִּין 
פֿײַער און געלאָזט זיך אִי פֿולע אויגן רויך", 
ייז, יאָשע קאַלבּ. 





אָנפּיפּקען 


אָנפּיפקען -- טרו. קע אָן, --געפּיפּקעט. 
1, אָנצינדן אַ פּיפקע. 2. אָנלאָזן אַ סך רויך 
פֿון אַ פּיפקע, אַ ליולקע. -עניש. 


אָנפיצלען -- טרװ. -צל אָן, --געפּיצלט. אָנ 
בּרעכן, אָנבּרעקלען, אָנשנײַדן, אין קליינע 
שטיקלעך. אִי דאָס בּרויט פֿאַר אַזױ פיל מײַלכע- 
לעך. -עניש, 


אָנפּיקלען -- טרוו. פּיקל אָן, --געפּיקלט, 89: 
= פּעץקלען. אײנלייגן מיט זאַלץ, געװירצן, 
לאָרבּערבּלעטער צו האַלטן אַ לענגערע צײַט, 
אי פאַרשײידענע מינים פֿלײשן. אִי אוגערקעס. 


אָנפיקן -- טרו. פּיק אָן, --געפּיקט. 1. אָנ 
בײַסן מיטן שנאַבּל (בּײַ א פויגל) אָדער מיטן 
מויל (בּײַ א פיש), , דאָס טײַבּעלע האָט אָנגע" 
פּיקט דאָס שטיקל בּרויט און איז אַװעקגעפלוי- 
גן". ,דער העכט ... מוז מעכאניש אִי יעדע 
גלאַנציקע זאך", נס, די משפחה מאַשבּער וו. 

2. אַ קלאַפּ טאָן מיטן שנאָבּל. , דאָס פֿײיגעלע 
פּיקט אָן אין פענצטער, װויל מע זאָל עס אַרײַנ- 
לאָזן". ,איבּערן טײַך שװעבּן אַרום שװאַלבּן ... 
אָידיק מיט די שנאָבּלען אין דעם װאַסערדעק", 
װײַס, יא זומער טאָג 

. (גאַליציע, בּעס) כאַפּן. דערטאַפּן, ?אָי דעם 
גנב אין א גאָרטן", י. מאַניק, אין מײַן גלעזערי 
נעם טורעם. *אַי די נאָז = א שנעל טאָן אין נאָז, 
*אָי (מיט דער) נאָז = אײַנדרעמלען. 4. דזװ 
אָנפּיקעװען. 

מיט זיך -- 1. זיך אָנעסן פּיקנדיק. ,האָבּן 
זיך די הינער אָנגעפּיקט מיט די קאַרשן, זיך 
צעשיכּורט", ה. קאַמענעצקי איבּז, מיט פֿעסטנ 
טראָט, מינסק 1936. 2. אױפכאַפּן, אויפ- 
נעמען אייבּערפלעכלעך א סכום אידייען, גע- 
דאַנקען. ,זי האָט זיך ... אָנגעפּיקט מיט 
פּאַליטישע געדאנקען בּײַ אַ מאַטראָס", שטערנ, 
מינסק 1938, זא 3, 

-עכץ. -עניש. 

אַנפּיקעװען -- טרװ. -קעווע אָן, -געפּיקע- 
װעט. 1. אָנשטאָפּן אַ סך אין א בּאַשרענקטן 
אָרט. אִי דעם אַלמער מיט ספרים און ספֿרימ- 
לעך. אִי דעם קאָמאַד מיט װעש. אִי דעם קוי- 
לעטש מיט ראָזשינקעס און מאַנדלען. ,איבּער- 
געלאָזט אַ ירושה פֿון געווער און פֿלאַנצן, אַזױ 
פיל וויפל עס האָט זיך געלאָזט אִי אויף אַזא 
קליינעם שטח", סעג, מײַנע זיבּן יאָר אין ת"אָ. 

2. געדיכט אָנפֿילן מיט איין מין (לייען) 
מאַטעריאל. אִי דעם זשורנאַל מיט פּאָעזיע. אַי 
אַן אָװונט מיט צו פֿיל רעדעס. ,װאָס מער מע 
װעט אי ציפֿערן, װעט מען אַלץ װייניקער װיסן 
װאָס דאָרט טוט זיך", ייפֿאָל, 1890, פא 9, ,דאָס 
געפֿיל . . - פאַרהיט אים פֿון אִי צו פיל אינטער- 
נאַציאָנאַליזמען אין איין זאַץ", ימ, יישפ ש, 1 
אִי די דרשה מיט אַנעקדאָטן, 


אַנפי"ר -- דער; ז. אונגיו. הילצערנע כּלי 
פֿאַר פליסיקייטן, ,אַ הילצערנע כֹּלי װאָס אין 
מיט אײַזערנע רײפֿן, דהײַנו: אַן א א קאף 
א קענדל אָדער א קײַלעכל אויף בּראָנפֿן -- 
דאַרף מען טובלען אָן אַ בּרכה", ספֿר מקור 
הבּרכה וו, מונקאָטש תּרנ"ה, נב/א, 


1006 


אָנפּישטשען -- אוטװ. -שטשע אָן, --גע- 
פּישטשעט. אַ סך פּישטשען. אִי װי אַ קראַנק 
עופעלע, װי א פֿײגעלע. 


אָנפּישן -- פּיש אָן, --געפּישט. טרו --- (אומ- 
איידל) א סך פּישן. אִי אַ פולן נאַכטטאָפּ, אוטװ 
-- נאָס מאַכן. בּאַנעצן דורך פּישן. דאָס קינד 
האָט אָנגעפּישט אין די װינדעלעך. *אַי אין די 
הויזן = (גראָבּ) זיך דערשרעקן. *פּיש אים אָן 
אין אויער (אויג) = (גראָבּ) לאַך זיך אויס פֿון 
אים, 


אָנפּלאַנן זיך -- אוטו. פּלאָג זיך אָן, זיך --'גע- 
פּלאָגט. זיך אָנלײַדן. זיך אָנמאַטערן. עאון 
דער אָרעמער האָט זיך גוט אָנגעפּלאָגט", אוהל 
יעקבי, צוגעדרוקט צו צור, נ"י תּרע"ג. ,ער 
האָט הײַנט א גאנצן טאָג נישט געגעסן און האָט 
זיך אַזוי פֿיל אַנגעפּלאָגט", מ. מ. אױיזערקיס, 
בּילדער אס פֿערשיעדענע יודישע שיכטען 
פּאָדהײַצע 1908 -עניש. 


אָנפּלאָד(י)שן -- טרו. ‏ דוע אָן, -געפּלאָ 
דו)עט. 59: -- פּלאָדז(ש)ען, -- פּלאָדזי 
ען. 1. (װעגן בּעלייחיים) אָנהאַבּן א סך יונ" 
גע. אִי אַ הויף מיט הינער. די קאַץ האָט אויף 
איין מאָל אָנגעפּלאָדזעט פינף קעצעלעך. לאָזן 
מיסט אין הויף און אִי א סך שרצים, 

2. װעגן מענטשן, מיט בּיטול אָנקינדלען, 
,;װאָס טויג א ייָד, װען ער פּלאָדזיעט ניט אָן 
אַ האַלבּ טוץ קבּצנים", פ. א. ר., ליבּע בּלײַבּט 
ליבּע, װאַרשע 1879. ,דאָס װײַבּ פּלאַדצט א 
זעצל קינדער אָזִי, ממוס, שירה. ;,איבּער אים 
האָט א יידענע אָנגעפּלאָדיעט אַ װעלט מיט 
ממזרים", חג, צמח אַטלאַס |. ,, איך האָבּ פרו- 
בּירט אַװעקזאָגן המנס אַלע צען קינדער -- דער 
שװאַרציאָר האָט אים געריסן אָנצופּלאָדענען אַזאַ 
סך בּנים", װוינטש |, ,נעמען א װײַבּ: אַ גיהנום 
זיך בּויען .... און אִי קינדער -- א שבט פון 
שׂונאים", הר, אונטער גאָטס הימלען. ,דו שלע- 
פּער דו, נאָך קינדער װילסטו אָנפּלאָדזען אויף 
מײַן קאָפּ?ײ, יר |, 

9. מאַכן עס זאָל זײַן אַ סך. אִי גרײַון. אי 
שװעריקייטן. ,װאָס האָט ער {קאָלומבּוסן דאָרטן 
אַראָפּגעבּראַכט מענטשן, זיי פֿאַרגעשטעלט גלי- 
קן, אָנגעפּלאָדזשעט א װעלט מיט שנײַדערס", 
ח. א. יאַכנוק אויס בּיאַליסטאָק, אין אַמעריקע, 
װאַרשע 1894. 

4. אײַננאַדזיען בּײַ זיך. אִי הינט און קעץ, 
אַי שלעק מיט כאָלערעס, 

מיט זיך -- װערן אין א גרויסער צאַל. 
;אַזױ פיל מענטשן האָבּן זיך אָנגעפּלאָדעט 
אויף דער װעלט!". ,דאָרט װאו עס פּלאָדוען 
זיך אָן הולטײַעס פּלאָדזען זיך אָן פיל קריוו" 
דעס", מס, משלי תּקע"ד, כט, 16. ,אַמאָל האָט 
א פּאַרטוגאַלער אַהין {אױפֿן אינדזלן געבּראַכט 
אַכט ציגן און פון זיי האָט זיך אָנגעפּלאָדעט 
זייער פיל", חײַקל הורװיץ, צפֿנת פענח, בּאַר" 
דיטשעוו 1817, ,,וואו האָט איר זיך אָנגעפּלאָ- 
דיעט? טיטשקעװײַז, גאַנצע מחנות שלעפּן זיך 
אַרום איבּער דער שטאָט...", סאָװ' היימלאַנד, 
5, לא 4, 

-עכץ, 


דעניש. = -עריַ. 


אָנפּלוטעװען 


אָנפּלאַָמכּירן -- טרו. -בּיר אָן, --(גע)פּלאָמ- 
בּירט. 1, אָנפֿילן מיט א פּלאָמבּע. אי ציינער, 
2. אָנהענגען, אָנטשעפּען אַ פּלאָמבּע. אִ' די 
װאַגאָנען, די פֿאַרקלאַפּטע קעסטלעך. ונ 

אָנפּלאָנטען -- טרו. -טע אָן, -- געפּלאָנטעט. 
דזוו אָנפּלאַנטערן. ,און גאָט האָט זיי געהאָלפן 
אַלין אִי גאָר אַ נישקשהדיקן ראָמאַן", ש. װאָל- 
צאָנאָק, דער קאיידאַנער עלוי, װארשע 1913, 
מיט זיך. עניש. 

אָנפּלאַָנטערן -- טרװ. ער אָן, --געפּלאָנ- 
טערט 1, אָנמאַכן א פּלאַנטער. אִי פֿעדעם. 
אי װאָלװעלע שמאַטעס מיט טײַערע סחורה, 
2, אָנמאַכן פֿאַרדרייענישן. ,אױפֿפּלאָנטערן די 
ליגנס, װאָס דאָס אָװנטצײַטונג האָט אָנגעפּלאָנ" 
טערט", זש, טמז, 1967 ש 28, 

מיט זיך -- אִי זיך װי אין א חלום. ארכי" 
לות האָבּן זיך אָנגעפּלאָנטערט אַרום אים (איר)", 
,װאָס א נאַר קאָן זיך אי אין חלום, װעט זיך 
צו דעם א קלוגער ניט דערטראַכטן", לייזער 
קאַצאָװיטש, הומאָרעסקעס, מינסק 1933 /נב, 
-יניש. דער, 

אויך: -- פּלאָנמטרעװען -- מיט בּײַטעם 
פון שװוערן פּלאָנטער. 

אָנפּלאַניק -- אַדי. נעאָל. 
פּלאַן. אַן אִיע אונטערנעמונג היקייט, 

אָנפּלאַ נעװע -- אַדי. סאָו. װאָס האָט ניט 
קיין פּלאַן, װאָס אין ניט געפּלאַנירט. עבּײַ 
אונדז איז די פֿאָלקװירטשאַפּֿט א פּלאַנעװע און 
בּײַ זי אין זי אַן אַ", יע. גוטמאַן איבּז, דער 
אַלװעלטלעכער עקאַנאַמישער קריזיס, אַדעס 
2, 

אָנפּלאַסטערן -- טרו. ער אָן, -יגעפּלאַס- 
טערט. ארויפלייגן א פּלאַסטער. אִי טינק 
אויף א װאַנט. אי דעם שאָסײ. אַ' די ואונד, 
-ונג, 

אָנפּלאַפּלען -- טרװ. -פל אָן, --געפּלאַפּלט. 
1. אָנרעדן נאַרישקײטן, ניט-װויכטיקע, שלעכט 
פֿאַרשטאַנענע רייד. אִי שטותערליען. ;א -- 
מיט חשק, אָבּער אַרבּעטן -- לא". ,מע האָט 
דיר אָנגעפּלאַפּלט און דו האָרכסט זיך צו", אַי 
א פֿולן קאָפּ. 2. אַנדערצײלן איף עמעצן 
װאָס מע דאַרף ניט. אױיסואָגן סוֹדות. האָבּן 
אַ לויזע מויל און אִי. ,זי האָט אָנגעפּלאַפּלט 
אויף מיר, אַז איך זידל זי מיט פאַרשיידענע 
מיאוסע װערטער", ש. גאָדינער איבּז, קאָסטיע 
ריאַבּצעװס טאָגבוך, מאָסקװע 8. 

אויך מיט זיך -- זיך אִי בּײַַם טרינקען טיי. 
-עכץ. -עניש. דער (דין, דקע). ‏ -עריי. 
אָנפּלאַצן -- טרו. פּלאַץ אָן, --געפּלאַצט. אַ 
בּיסל אײַנפּלאַצן. ,, דאָס גלעזל פֿון לעמפּל האָט 
אָנגעפּלאַצט? 


אָנפּלאַצענטאַ'ר -- אַדי. װאָס איז אָן אַ 
פּלאַצענטא, א נאָכגעבּורט. אִיע בּעלי'חיים. 


װאָס איז אָן א 


אָנפּלאַקירן -- טרו. -קיר אָן, --'(גע)פלאַקירט, 
אָנלײגן א טײַערן מעטאַל אויף א װעלװעלערן. 
אִי גאָלד אויף קופּער. 

אָנפּלוטעװען -- אוטו. -טעווע אָן, --יגעפּלו- 
טעװעט.. אָנשװינדלען, אָנבּלאָפן אָן אַ כּוונה. 





אָנפּלױדערן - 


אָנפּלאָנטערן,. פֿאַרדרײען בּײַ אַ משׂאזומתּן 


| ,ער איז אַ מנחם-מענדל און בּטבע מוז עֶר אַ". 


אָנפּלױדערן -- טרו. "ער אָן, --געפּלױדערט, 
דזוו אָנפּלאַפּלען (נאָר כּלוֹמרשט איידעלער אָדער 
שטרענגער איבּערן דטשמ בּײַטעם). ,. . . אַרױס- 
צוכאַפּן ערגעץ אַ מדרשל, װער שמועסט אַ 
שטיקל מכילתּא און דערויף אָנצופּלױדערן גאָט 

| ווייס װאָס", קמ, 1866, טא 10. ענו, האָט ער 

אָנגעפּלױדערט, איז דאָס א צוצעלע", ע. בֹּלאָי 
שטײן, שפּרינצע די פקחית. 

ימיט זיך. -- שאָי זיך און מיט דער אייגע- 
נער סלינע פֿאַרזופּן", ייז, װאַלד. בישׁ. 
דעריי. 

אָנפּלױשן. -- טרו. פלויש אָן, --געפלוישט. 
1 דזו אָנפּלױדערן. ווען דער בּירבּרײַער-גע- 
זעלן פֿלעגט קומען, פֿלעגט ער אונדז אויף 
דײַטש אִי א פולן קאָפּי, ימבּרע, שפּרינצע 
מירל. . ., בּוקאַרעשט 1878. ,װער וייסט װאָס 

| דער שאָרק האָט דאָרט אָנגעפּלױשט אין מײַנעם 

-נאָמעןי, ישׂראל אָרנשטײן, רעיונות ישׂראל, 
יאַס 1893. ,... זיי לאַכן בּײַם אִי איין בּלאָף 
גרעסער פֿאַרן צווייטן װעגן ישׂראליי, שטריגלער, 
איק, 1968 ווע 26,. 

2 אָנבּלאָזן. אִי אַ בּאַלאָן, אַ פּענכער. 9. דזו 
אָנפּױשן. ‏ אויך מיט זיך -- זיך אִי אַ בּויך. 
יעכץ. -עניש. -ער. דערײ. 

אָנפּלומפּלען -- טרו. -פּל אָן, ---געפּלומפּלט. 
9; --פּלומפּ(ע)ן. אויך: -- פּלומפּעוען. 
דזוו אָנפּאָמפּ(ע)ן -+. עהאָט אָנגעפּלומפּעװעט 
אַן עמער װאַסער", אָפּא, ישלעכטס'. 

אָנפּלונטערן . -- זאַמעט. דזוו אָנפּלאָנטערן. 

אָנפּליאַטקעװען -- טרו. -קעװע אָן,. *-יגע- 

פּליאָטקעװעט. ‏ אָנדערציילן רכילות. בּאַרעדן 

אַ סך. אִי פֿאַלשע זאַכן אויף עמעצן. 

אָנפּליאָנדרעװען -- טרו. דרעוע אָן, -- גע 
!פּליאָנדרעװעט. אָנפּלאָנטערן (מיט בּיטול), 
,איך האָבּ אָנגעמאָטלט און אָנגעפּליאַנדרעװעט 
און אָנדערצײלט װעגן יענע לעצטע מינוטן", 
י. טיגעֶך, דער צדיק און דער בּעל-תּשובֿה. 

אָנפּלידן -- -+ אָנפּלאָדניען. 

אָנפּליוכען -- -כע אָן, --געפּליכעט. אוטו -- 

| שטאַרק אָנרעגענען. ,ס'האָט אָנגעפּליוכעט און 
מע קען ניט אַריבּערגיין די גאַס". אויך: דאָס 
קינד קען אִי אין וויגעלע. טרו -- (גראָבּלעך 
- און גוטמוטיק) אָנגיסן, שטאַרק אָננעצן. ,עפן 
אָקאָרשט אויף דעם שפּונט און פּליוכע מיר אָן 
די אמתע. גלאָז זעלצערקע", זש, נח פּאַנדרע. 
דעניש, | 

אָנפליוסקען - -- אוטװ 6 טרח. "קע אָן, -'געי 
פּליוסקעט. 89: = פּליושקען. אָנגיסן מיט 

אַ קלאַנג װאָס דערמאָנט פּלסיפּלס. אי אַן עמער 

װאַסער אויף די פֿאַרבּלאָטיקטע שטיוול. שזיך 
שפּילנדיק אין װאַנעלע, האָט דאָס קינד אָנגע- 
פּליושקעט אויפן דיל". יו 

מִיט. זיך -- בּײַם בּאָדן זיך. -עניש. 

אָנפּלינדערן -- טרו.. -ער אָן,. -'געפלינדערט. 
(סיסטעמאַטיש) אָנדױיבּן. , די פּאָלאַקן האָבּן אין 
דער צײַט פון דער דײַטשישער אָקופּאַציע גע 


1017 


נוג אָנגעפּלינדערט 
-ונג, | 


אָנפּלינען -- אוטו 4 טרח. -נע אָן, --געפּלי 
נעט. אוקר. אָנשפּײַען, אִי אויף עמעצן אִי 
זײַן פּאַרצע, 

אָנפּל(י)עטשען -- טרח. ‏ טשע אָן --גע- 
פּלי)עטשעט. 89: - פּלעשטשען. 1 אָנ 
פּלאַפּלען. אָנליגנערן, - 2. אָנפּלאַנטערן. װאָס 
האָסטן אָנגעפּליעטשעט?". 

מיט זיך -- ,סאַראַ געמיש פון פֿאָלקלאָר 

| און מדרש האָט זיך מיר אָנגעפּליעצעט", ש. 
סײמאָן, צװײַגן 

אָנפּליעפקען -- קע אָן --געפליעסקעט. 
1. דזוו אָנפּליוסקען. 2. אוטװ -- שטאַרק 
פּאַטשן מיט די הענט וי אַן אויסדרוק פֿון צױי 
פרידנקייט. אַי פון התפּעלות, אויך מיט זיך, 
-עניש, 

אָנפּלעסן -- טרו. פלעט / אָן, ‏ -געפּלעט. 
1. פּלעטן אַ גרויסן סכום. ,בּמשך פֿון טאָג 
האָט ער אָנגעפּלעט טוצן העמדער". 2. פֿון 
אױיבּן, לײַכט, אַ בּיסל צופּרעסן. א פּלעט טאָן. 
;מע דאַרף נאָך אִי דעם קאָלנער און דער בֹּגו 


ייִדיש האָבּ-או"גוטס", 


איז פֿאַרטיק". -עכץ. -עניש. 
אָנפּלענערדיק -- אַדי. װאָס איז אָן פלענער. 
אַן אִי פאַרטאַכלעװען געלט.. -יקייט, 


אַנפּלעקן -- אַרכ. -+ אַנטפלעקן. אָפּדעקן. 
;װער װיל אימש אַ', איך װיל דיך גאָר ואל 
צו דעקן אונטר דען זאנד", ספֿר משלים, 88דמ 
6, כז/ב. מש, יג/א, פֿאַרטײַטשט 'גלוי' -- 
,אַנפּלעקט". | 


אָנפּלעקן -- טרו. פּלעק א י-געפלעקט. אַרכ, 
מס1008ט-8 : 27/:0. אָנבּלעק(ע)ן. אָנהײבּן מו" 
קען װי א קו, בּלעקען װי א שעפס. ;אײַלן 
שפּיגעל אבּער שפּערט װידר זײַן מויל גראס 
אויף אונ' פּלעגט דיא לײַט מיט די צונגי א 
'איינע. װאונדערבּאַהרע געשיכטע פון אײַלען 
שפּיגעלי, בּרעסלוי (אַװע װון, : 

אָנפּלעשטשען -- טרו. שטשע אֶָן +-געי 
פּלעשטשעט, אָנפּלאַפּלען. אָנפּלױדערן, אָנ" 
! בּאָלבּען. ;צי עס איז ריכטיק, װאָס מע פּלעש- 
טשעט אָן אױפֿן דאָרף", אי. קיפניס איבּז, 
שמייכלען, כאַרקאָװ 1929, | 

אָנפּלפּ(ו)ל(ע)ן -- {... פילפלעןן טרו. פּלי 
פּו)ל אָן, --געפּלפּןו)לט. פּלפּלען (זיך) אַ 
סך. -+ אויספּלפּ(ו)ל(ע)ן, 8. !איך מיט 
זיך. : 


אָנפּני|הדיק -- {... פּנליעדיקן אזי. װאָס 


איז אָן אַ פּניה. געװיינלעך: -=פּניותדיק -- 


װאָס איז אָן פּניות, אָן א זײַטיקן מיין, אָן אַ 
הינטערגעדאַנק. אַ פֿרײַנד אַן אמתער, אַן אויפֿי 
ריכטיקער, אַן אַיותדיקער. אַן אַותדיקע אָפַּ 
שאַצונג. ‏ אױפֿן אָותדיקן משפּט. מיט אַן 
אָותדיקן געשמאַק. ,מיט דער אִיותדיקער איי 
בּערגעגעבּנקייט דעם פֿאָלק און זײַנע אינטעי 
רעסן", נ. בּ. מינקאָו, ייבּל שאא, 241 -יקייט, 


אָנפּנימדיק -- {... פּאָנימ...ן אַזי. װאָס 
איז אָן אַ {האָט ניט קיין) פּנים. .. -. בּאַשאַפֿער, 
װאָס האָט זיך אַלין אַרײַנגעגאָסן אין אֶץ 


אָנפּעלצן 


פּנים פון ליים", 
דיקייט. | 

אָנפּנימען -- {, . . פּאָנימען; פּענימען, פיינימעןן 
טרװ. פּנים אָן, --געפּנימט. 1. אָנקוקן, בּאַ 
שויען. , מע זאָגט . . . ער איז געקומען אִי גאָל- 
דעלען", ש. בּערנשטײן, ר' יאָכצי דל גאה, 
קעשענעוו  .1884‏ 2, שאַרף אָנקוקן. בּאַקוקן 
מיט בּרייט:צעעפנטע אויגן. 


אָנפּטולתדיק -- {.. פסוילעס. . .ן אַדי. װאָס 
איז אָן פּסוֹלת, אָן אָפּפאַל. אָן שום בּראַק, אִיע 
סחורות. אִיע ערלעכקייט. -יקייט. - 


אָנפּפלען -- {... פּאַסלעזן טרוו. פּסל אָן, -יגע- 
פּסלט. פסלען א סך זאַכן אִי אַפּיקורסישע 
בּיכער. אִי בּשׂריחוץ. - יי 

אָנפּטקענען -- {... פּאַסקענעןן טרוו. פּסקן, 
פּסקע אָן; -'געפסקנט, --געפּסקעט. פס' 
קענען אַ סך מאָל װעגן פֿאַרשײידנס (איר בֹּייי 
טעם). אַי אַז אַלע צדדים זײַנען גערעכט. אִי 
אַזױנס װאָס מע קען ניט דורכפֿירן, | 

אָנפּעטשאַטעװען -- טרו. -טעוע אָן, - גע" 
פּעטשאַטעװעט. סל. ‏ 1. אָנשטעמפּלען, אַרױפֿי 
לייגן אַ שטעמפּל. אִי די קאָנװערטן. 2. אָנ 
דרוקן. אִי ליןע)טוטשקעס. 8. אַראָפּלאָזן אַ 
פּאַטש. געבּן אַ קלאַפּ. ,די רעװאָלוציע איז אין 
סכּנה און דו זשאַלעװעסט גאָר די האָר? איך 
װעל דיר אִי אַזא פּלאָמבּע", ה. קאָזאַקעװיטש 
איבּז, מיר אַלײן, קלִצװ 7 . 


אָנפּעטשלען -- טרוװ. ‏ טשל אָן געפּע- 
טשלט. אָנפּאַטשן מיט קליינע פּעטשעלעך אָן 
בּייזקייט אָדער גוטמוטיק). אִי די פּוכקע בע 
קעלעך. | | 

אַָנפּעיען -- -+ אָנפּאָיען. 

אָנפּעכן -- טרװ. פעך אָן -ייגעפעכט: אָנ 
שמירן מיט פּעך. ,מע דאַרף אַ' דֹעֶם דאַךי עס 
זאָל ניט אַרײַגרעגענען". 

אַנפּעפנען -- דזװ אָנפּוכנען = ו 

אָנפּעלצן -- טרו. פּעלץ אָן, -- געפּעלצט. אויך; 
-- פּעלצעווען. 1. אָנטאָן אין פּעלצן אָדער 
סֹתּם אין שווערע װאַרעמע בּגדים. אִי די קינדער 
איידער מע גייט מיט זיי אַרױס אין אַזאַ 
פֿראָסט. ,װאָס װייניקער דו װעסט אויף זיך אַ' 
אַלץ װאַרעמער װעט. זײַן", שטערנ, מינסק 

1940, פא 877, = 2. אונטערשלאָגן מיט פּעלץ. 
אִי אויף װינטער די קינדערשע מאַנטעלעך. 

8, פֿיג. טאָן. עפּעס װאָס דערמאָנט אין אָנטאָן 
אַ פּעלץ, אין אײַנװיקלען. ;דער װינטער האָט 
אָנגעפּעלצט ווילנע מיט אַ דיקן, פּוכיקן שֵׁגַיייי, 
א. קאַרפֿינאָװיטש, בּײַם װילנער דורכהיף. 
- ,קומט דער מאַסקאָװיטער, שוין פאַרפּאַקט אין 
קעשענע װאָלין און ליטע, איצט גייט ער אויף 
פּוילן אִי זײַן היטל", מבּאָ, דער גייער. 
מיט זיך -- פדאַרף מען װינטער טראָגן 
לײַכטע: װאַרעמע קליידער נענטער צום לײַבּ און 
ניט אִי זיך מיט שװערע בּגדים פון אויבּן", 
זרי מ. גאָטליעבּ, פּאָפּולערע אַלגעמיינע היגעניע, 
| װאַרשע 1908, ,אַז קינדער זײַנען זיך געגאַנגען 
גליטשן, האָבּן זי זיך אויך געדאַרפֿט אָיי; אפֿא, 
טמז, 1964 װש 16 ונב -עניש. 


יעקבֿ פֿיכמאַן, . ליבּשאַפֿט. 





אָנפּענדזלען 


אַנפּענדזלען -- טרו. -דזל אָן. --געפענדזלט. 
1. אָנשמירן מיט א פּענדזל. אִי אַ וואונד מיט 
יאָד. אִי די פֿלעקן. 2. אױף גיך, שלעכט 
עפּעס אָנמאָלן. אִי א לאַנדשאַפּט. אויך מיט 
זיך. עניש. 

אָנפּענטען -- טרו. פּענטע אָן, -'געפּענטעט, 
1. אַרױפֿלײגן פּענטעס אויף די פֿיס. אָנבּינדן, 
אִי די פערד. 2. אָנשנאָרן, אָנקלײַבּן נדבות, 
אי שטיקלעך בּרויט. אִי גראָשנס, 

אָנפּענען -- טרוו. -נע אָן, ---געפּענעט. ‏ 1. מאַכן 
עס זאָל ווערן א שוים. אִי די װײַסלעך. 2. מאַכן 
עס זאָל װערן שוים אויף די ליפּן. אַרײַנבּרענ- 
גען אין כּעס. ,רייץ זיך ניט מיט אים, װעסט 
אים אָי, װעט ער זיך װאַרפֿן שלאָגן", 

אַנפּע'געצלען -- טרו. -צל אָן, --יגעפּענעצלט. 
אָנשנײַדן קליינע פּענעצלעך. אִי שװאַרצבּרױט, 
אָנשמירן פּוטער און אַרױפלײגן קעז. 

אַנפּעסטן טרװ. פּעסט אָן. -יגעפּעסט 
דעט -- נרן. אָנמאַכן א געשטאַנק. אַרײַן- 
בּרענגען עפעס אָפּשטױסנדיקס. אַי די שטובּ 
מיט מאַכאַרקע. אַי אַ אָרט מיט פֿאַרלײַזיקטע 
בּרואים, 

אַנפּעסטען -- -+ אָנפּיעשטשען. 

אָנפּעקלען 1 -- טרו. -קל אָן, -'געפּעקלט. 
אָנלײגן א סך פּעקלעך. אִ' דעם בּוידעם מיט 
ראַמש. 

אָנפּעקלען 11 -- -+ אָנפּיקלען. 

אָנפּערזאַניק -- אַדי. אומפּערזענלעך. װאָס 
איז ניט פאַרבּונדן מיט אַ (קאָנקרעטער) פּערזאָן, 
מיט אַ יחיד. איער פלי אין רוים, נאָר מיט 
מאַשינען. -יקייט -- אַיסיסטעם. מעכא- 
ניזירן און אַרײַנבּרענגען אַי 

אַנפּערן -- טרו. ארכ. 4זסט-םס :406 
אױיסמײיַדן. דורכלאָזן. מוותּר זײַן אויף עפּעס. 
,איך װיל צו דוד רײַטן, איך קאן עשׂ ניט אַי, 
שמואליבּוך, סטראָפֿע 994. פֿרגל: אַנטבּערן. 

אָנפּערען -- -+ אויספּערען, אוטו, 309. ,אין 
װײַטסטן קאָרידאָר איז פֿול, איז אָנגעפּערעט. 
עס ליגן קעפּ אױיף קעפּ", ע. פֿינינבּערג, די 
קריגן דױיערןן. 


אָנפּערפֿומירן -- -+ אָנפּאַרפֿומירן 


אַנפּע 'שׁ --- זוו. לאַקל (לאָדזש). -וזס :זע = 
1ָ.. סיאיז מײַן שולד. זײַט מוחל, איך 
קען ניט אַנדערש. ,אַ', איך האָבּ אַזױ געזאָגט, 
אַזױ געטאָן, טאָ זאָל מיר געשען װאָס עס װעט 
הגעשען". 

אָנפּרא-אָדמען -- {... פּערעאָידעמעזן אוטװ 
6 טרװ. איצ, אימפ נב; -י געפּראיאָדמט. נעאָל. 
אָפּטאָן אַ סך װילדקייטן, נאַרישקײטן. זיך 
אױפֿפירן װי אַ פּראיאָדם. אַ"אָי איבּעריקע 
צרות. ,,מיט דער דאָזיקער רייניקונג האָט מען 

אַ סך אָנגעפּרא-אָדמטײ, גאָדינער איבּז, צעמענט, 
מאָסקװע 1927, 


אָנפּראָבירן -- טרו. בִּיר אָן. -י(גע)פראָ- 
בּירט. 99; --פּרובּירן. אָנפּאַסן. אָנמעסטן, 
;זײַנען געקומען פֿרױען אָי, מע זאָל נעמען 
פֿון זיי די מאָס אויף קליידער". אִי אַ קאָסטיום, 


1018 

אַ װינטערמאַנטל אאַזו. זונג. ‏ -עכץ, 
זעניש. ער (דין, -קע). 

אָנפּראַגנען זיך -- אוטװ. :נע זיך אָן, זיך 
| =יגעפּראַגנעט. אוקר. פאַרגלוסטן זיך. ,װאָס 
האָט זיך דיר אָנגעפּראַגנעט הײַנט?". 

אַנפּראַדוצירן -- טרו. -ציר אָן, -(גע)פראָי 
דוצירט. ‏ פּראָדוצירן א סך, מער װי נייטיק, 
אִי סחורות װאָס עס איז ניטאָ קיין אָפּזאַץ פאַר 
זיי, /נב, 

אַנפּראַװען -- -װע אָן, --געפּראַװעט. טרװ -- 
1, צוגרייטן א סך. אִי כּלערליי פּאָטראַװעס, 
2, ריכטיק, גענוי צופּאַסן, צוריכטן. אִי די 
מאַשין. אִי עלעקטרישע דראָטן. אַי א נײַעם 
אָנלען צום שטול. 9. טאָן עפּעס װאָס איז 
ניט-גוט, אִי עוולות. אִי צרות. אִי מיאוסע שטיק, 
ג;איך װייס אַז עֶר איז ניט שולדיק, אַז מע 
האָט אויף אים אָנגעפּראַװעט רכילות". ה. קאַי 
מענעצקי איבּז, דער מענטש בײַט די הױט, 
מינסק 1936, 

אוטו -- אָנאַרבּעטן מעשׂים. אָנמאַכן א טומל, 

א גערודער. ער האָט אַזױ פֿיל אָנגעפּראַװעט 
בּיז ער האָט זײַנס דערגרייכט". 

אָנפּראַושען -- טרו. זשע אָן, --געפרא- 
זשעט. 1, אָנפּרעגלען. אָנבּראָטן, אָנבּרענען 
(אויף קוילן). אִי לעבּער. 2. אָנװאַרעמען 
אָנהיצן (אָן פּײַער). אִי געקעכטס אין אַ הייסן 
אויוון. אַי א פֿול טעפּל קערעלעך. 

אָנפּױיאַטען -- טרח. -טע אָן --געפּראַטעט. 
אָנזאַמלען, אָנקלײַבּן. אי א פארמעגן. 

אָנפּראַטשען -- טרװ. ‏ טשע אָן. --געפּראַ 
טשעט. א בּיסל אױסקלאַפּן. אִי װעש מיט אַ 
פּראַלניק, 

אָנפּראַל -- דער, ן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פֿון אָנפּראַלן,. שטורעמדיקער, מעכטיקער, דוי 
ערדיקער אָנפֿאַל, אַטאַק, דרוק. שטויס. אִי פון 
פֿײַנדלעכע מחנות. ,איז דער אַי פון די גער- 
מאַנער געװאָרן נאָך שטאַרקער", מװ איבּז, 
װיפּער, ... מיטלעלטער. ,דער ייִדישער מין- 
דערהייט איז שװער צו בּאַגעגענען דעם שטענ- 
דיקן אִי פון קריסטלעכער יוםיטובדיקייט", 
מאַרגאָשעס, טאָג, 1955. ;האָבּן די דאָזיקע 
דאַמבּעס ... אַרױסגעװיזן אַן אײַנגעשפּאַרטן 
װידערשטאַנד דעם שרעקלעכן אִי פֿון גרויזאַ- 
מען אָקעאַןײ, זר איבּז, פֿאַר פֿרײַהײט און רעכט. 


אָנפּראַלן -- אוטװ. פּראַל אָן, --געפּראַלט. 
1. פּלוצעם אָנפֿאַלן, אָנשטױסן. אָנקלאַפּן מיט 
אַ גרויסן כּוח, מיט א שטאַרקן הילך. ,װי אַ 
קויל פון אַן אַלט:צײַטיקן האַרמאַט האָט דער 
שטיין אָנגעפּראַלט אין דעם הילכיקן פראָנט 
פֿון פֿאַס", זש, נח פּאַנדרע. 22 אָנקומען, 
דערגרייכן, דערשלאָגן זיך. אִי צום שׂררה אַלײן; 
דונג, 


אָנפּראָלן זיך -- אוטװ. פּראָל זיך אָן, זיך 
* געפּראָלט. (קורלאַנד, זאַמעט),. אַנבּאַרימען 
זיך, זיך אַרױסשטעלן גרויס (און נאריש) אִי 
זיך מיט ווילדע שטיק, 


אָנפּראַפּן -- טרו. פּראָפּ אָן, --געפּראַפּט. 
אָנפֿילן, אָנשטאָפּן װיפֿל נאָר עס לאָזט זיך. 


אָנפּרוזשינעווען 


אָנפּױשן. אי די בּויד מיט פּאַרשױנען אִ' א 
זאַק מיט בּעטגעװאַנט. אִי די טעקע מיט כּלער- 
ליי פּאַפּירן. ,רבּנים, דרשנים װאָס האָבּן אָנגע- 
פּראָפּט זייערע דרשות מיט טרוקענעם תּלמו- 
דישן פּלפּולײ, ימ איבּז, שד ווש, 


אָנפּראָפּקעװען -- דזוו אָנקאָרקעװען -, 


אָנפּראַצעװען -- טרו. צעווע אָן, --געפּראַ- 
צעװעט.. אָנפאַרדינען מיט שװערער פּראַצע. 
אַי דאָס שטיקל בּרויט פאַרן הויזגעזינט. ,קוקט 
אָז, הייליקע אָבות, װי אײַערע קינדער שטייען 
אַרום נאַקעט. מע פאַרטרײַבּט אונדז פֿון אײַער 

| פאַרמעגן װאָס איר האָט אָנגעפּראַצעװעט", 
לייבּ פּימסענשטיין, דיא צואה, לעמבּערג 1894, 
אָפֿט מיט זיך -- זיך אָנהאַרעװען. שװער 
ארבּעטן בּמשך פֿון א לענגערער צײַט. , גענוג 
זיך אָנגעפּראַצעװעט א לעבּןלאַנג". 


אָנפּראַצענטיק -- אדי. ואָס איז אָן פּראָ 
צענט. װאָס אויף דעם דאַרף מען קיין פּראָצענטן 
ניט צאָלן, װאָס טראָגט ניט קיין פּראָצענטן. 
אע הלװאָה. -יקייט. 


אָנפּראַצעסירן זיך -- אוטװ. :סיר זיך אָן, 
זיך -'(גע)פּראָצעסירט. א לענגערע צײַט פֿירן 
פּראָצעסן. פּראָצעסירן זיך מיט אַ צאָל. זיך 
אַרומשלעפּן איבּער די סודן און זיך אַ'. 

אָנפּראַקטי|צירן, "קירן -- טרװ. -ציר, -קיר 
אָן, - געפּראַקטיצירט, -קירט. 1. דורכמאַכן 
אַ סך געניטונגען אין פּראָצעס פֿון אויסלערנען 

| זיך. אִי די אוּװוערטורע. אי די שװערע גימנאַס- 
טישע קונצן. 2 האָבּן א סך פּראַקטיק בּמשך 
פון אַ לענגערער צײַט. אִי אינערלעכע מעדי- 
צין. אִי די שווערע אָפּעראַציע. ‏ מיט זיך -- 
אִי זיך פֿאַרן קאָנצערט. ,װיבּאַלד אַ מענטש 
פּראַקטיצירט זיך אָן, געואוינט זיך צו צו 
א בּאַשטימטער אַרבּעט", ט. בּערלס, מענטש: 
מאַשין. קיעוו 1927, ,די טעלעפֿאָניסטין אָבּער 
װאָס האָט זיך דערינען גענוג אָנגעפּראַקטיקירט, 
טוט עס גאַנץ גיך", איבּז בּ. זשיטקאָו, עלעק- 
טריע אינדערהיים, קיעװו  .1930‏ /נג, 

אָנפּראָשען -- טרװ. -שע אָן, --געפּראָשעט. 
אויך: --פּאַ ראָ שען. 1. אָנשטױבּן. אַנשיטן 
מיט אַ פּראָשיק, מיט שטויבּ, מיט פּול. אַ' די 
שטובּ. אִי שטױיבּ אין די אוגן. 2. איך 
אוטװ, דריטפּערזאַניק. 

אָנפּרובּירן -- -+ אָנפּראָבּירן, 

אָנפּרווון -- טרו. פּרוּוו אָן, --געפּרוּװוט. 1, אַ 
בּיסל אױספּרוּװן. אי די נײַע מאשין, צי זי 
אַרבּעט טאַקע. 2. אױספּרוּװן דורך אָנטאָן, 
אַרױפּטאָן, אָנשרויפן, אָנלײגן אע. אִי דעם נײַעם 

-דזשימדזשיק, אִי דעם פּאַרוק. 9. זזו אָנ- 
פּראָבּירן,. ‏ אאונג,. -עניש. 
אָנפּרוזשינגעװען -- טרװ. -נעװע אָך גע 
פּרוזשינעװעט. אָנציען, אָנשטײַפֿן (װי) א 
פּרוזשינע. אי א שפּילכל. אִי דאָס אױטאָמאָ 
בּילכעלע זאָל װידער לויפן, 
מיט זיך. -- ;האָט צונױפֿגעדריקט די 
פֿױסטן פֿון כּעס, אינגאַנצן זיך אָנגעפּרוזש- 

| נעװעט אַזש די בּיינער האָבּן א קנאַק געטאָך", 

כ. דונעץ איבּז, דער סאָלאָװײ, מאָסקװץ 1929, 





אָנפּרוכנען 


אָנפּרוכנען -- אוטו. -נע אָן, --געפּרוכנעט. 
סל. 1. װערן אױפֿגעלאָפֿן. װערן וייך, אַזױ 
װי טייג. ,ער האָט װאַסער אין קערפּער. די 
ליטקעס פּרוכנען אַזײ. 2 אָנהײבּן צעפֿױלט 
װוערן. צעשאָטן װערן. ,דער שטאם פון בּוים 
האָט אָנגעפּרוכגעט. מע קען פון אים קיין קלאָץ 
ניט מאַכן 

אָנפּרײַפן -- אוטו. פּרײַך אָן, -געפּרײַכט. 
שער און גיך אָטעמען א לענגערע צײַט. גע 
וויינלעך מיט זיך -- אִי זיך נאָכן האַסטיקן 
לױפֿן, בּײַ דער שװערער אַרבּעט. -עניש. 

אַנפּרײיען --- אוטװ, דריטפּערזאָניק. פּרײיעט אָן, 
געפּרײעט. 99: - פּריען. אָנשװיצן און 
ווערן א בּיסל אָנגעצונדן. עס פּרייעט אָן צװישן 
די פֿינגער פון די פיס. עס װעט אִי צװישן די 
פֿיסלעך / 

אָנפּרינדען -- טרװ. דע אָן, --געפּרינדעט. 
9 --פרענדען, --פּרינדזשען. אנ 
טאָן שיינע בּגדים. אויספּוצן (געוויינלעך איר). 
,נו, א קריגסמאַן! .. . אָנגעפּרינדעט דעם הע- 
לעם", גאָדינער איבּז, צעמענט, מאָסקװע 1927, 
;אין אָט די בּגדייכּבוד האָט מען מיך אָנגע- 
פּרינדעט דעם שבּת אינדערפרי װאָס פאַר מײַן 
בּרימצווה", ייל, דאָס פּוילישע יונגעל, אדעס 
5, פיג. אהאָט זיך אַװעקגעשטעלט אונטערן 
פאָטערס אויגן און מיט געמאַכטן ערנסט אָנגע- 
פּרינדעט גרימאָסן אױפֿן אייגענעם פּנים", מ. 
אַלבּערטאַן, שאַכטעס, מאָסקװע 1934, 

מיט זיך -- אִי זיך און גיין אין מאַרק 
אַרײַן. ,פֿרילינג. אָנגעפּרינדעט זיך דער הימל 
אין אַ װאָלן פֿוטערײ, אשט, משלים |. 
אָנפּרינציפּנדיק -- אַדי. װאָס האָט ניט קיין 
(איז אָן) פּרינציפּן. פּרינציפּ(נ)לאָז. אִיע טאַק- 
טיק. {אָנפּרינציפּיק -- נרן -יקייט, 

אָנפּרישקען -- טרװ 4 אוטװ. -קע אָן, -יגע- 
פּריסקעט. אָנשפּריצן. אִי עמעצן מיט אומריין 
װאַסער. אִ'י שפּײַעכץ אין פּנים אַרײַן אַ' 

| אויף די הויזן פֿאַרן פּרעסן. 

אָנפּרישען -- -+ אָנפּראָשען. 

אָנפּרעגלען -- טרװ. "גל אָן, -געפּרעגלט. 

6 פּרעגלען אַ סך, אַ גרויסן סכום. אי גריון, 
;זומער פלעגט זי אִי פיל אײַנגעמאַכטס און 
פֿאַרשיידענע סאָקן", יק. מיט זיך -- אי 
זיך פֿון נחת. זיך אִי אויף דער זון. /ונב, 
יעכץ. -עניש, 

אָנפּרעגן -- טרח. פּרעג אָן, *-געפרעגט. 
1. אָנמינצן. אִי מטבּעות. 2. אָנגרײטן, צו 
גרייטן. ,װאָל און לײַן האָט זי אָנגעפּרעגט", 
מס, משלי תּקע"ד, לא, 13, 


אָנפּרעטשען -- טרו. -טשע אָן, --געפּרע- 
טשעט. צונױפֿזאַמלען. ,פֿאַר װעמען האָט 
ער אָנגעפּרעטשעט אזא פארמעגן -- פאַרן רוחס 
וועגן?". 


אָנפּרענרען -- + אָנפּרינדען. ,כ'האָבּ אויף 
זיי אין אײַלעניש אָנגעפּרענדעט א שמאַטע אויף 
אַ שמאַטע, פֿאַרבּונדן מיט בּענדלעך, שטריק- 
לעך", סאָװ'י היײימלאַנד, 1965, פאן 4, ז' 94. עדי 
מאַמע האָט מיך אָנגעפּרענדעט װאַרעם אין א 


1019 


װאַטן טולופּלײ, ה. אַקערמאַן, טאָג, 1969 וו 22, 
מיט זיך -- ,מיט די בּעסטע אָנדאָראַקעס 
האָבּן זיי זיך אָנגעפּרענדעטײ, מאָטיע דעכטיאַר, 
בּויער, מינסק 1936, 


אָנפּרענטען -- טרו. -טע אָן, --געפּרענטעט. 
פאַרלייגן מיט אַ פּרענט(ע). אַי די טיר. 


אַנפּרעפֿן -- טרחװ. פּרעס אָן, --געפּרעסט. 


1 דזוו אָנפּלעטן. אִי העמדער. ,מע האָט ניט. 


געדאַרפֿט אַזױ פֿיל אַ'". 2. אָנשטאָפּן. ענגי 
געדיכט אַרײַנפּאַקן, אַרײַנלײגן. אִי װי אין אַ 
זאַק. אִי װי הערינג אין פֿעסל. 0. אָנאַרבּעטן 
מיט אַ פּרעסמאַשין, מיט אַ דרוקמאַשין. אִי אַ 

- העלפט פֿון בּראָשור. אויך מיט זיך. /21, 
זעכץ. -עניש. 

אָנפּרעפּלען -- טרו. -פּל אָן, --געפּרעפלט. 
1, אומקלאָר, אומפֿאַרשטענדלעך אָנרעדן. עאַנ" 
שטאָט צו געבּן א קלאָרן ענטפער, האָט ער 
עפּעס אָנגעפּרעפּלט". 2 אָנרעדן נאַרישקײטן, 
9. (וועגן אַ ניט-ייִדיש געבעט) אִי מאַליטװעס, 
אויך מיט זיך. עניש, 


אָנפּשטלען -- {... פּשעטלעןן טרו. פשטל אָן, 
דיגעפּשטלט. אַרױסבּרענגען א סך פּשטלעך. 
,;אויף דעם פּסוק האָט מען אָנגעפּשטלט א 
גאַנצע ליטעראַטור". אויך מיט זיך. 


אַנפּשרהחדיק -- {... פּשאָרע. . .ן אַדי. ‏ װאָס 
איז אָן א פּשרה. אֶיער ענטפֿער. פּרינציפיעלע 
אָיע האַלטונג, 
-. פּשרותדיק -- װאָס איז אָן פּשרות, 
װאָס גייט ניט אויף קיין פּשרות. ,דער צװאנג 
פֿון איין זײַט און די איבּעריקע אִיע הײַנט" 
מאָדישקײט פֿון דער כּלה", מ. װינער, א. גורי 
| שטיין, פּראָבּלעמעס פון קריטיק, מאָסקװע 1933, 
דיקייט, | 
אַנפֿאַבּולאַ ר -- אַדי. װאָס אי אָן א פֿאַי 
בּול(ע). אִיע שריפֿטן. אַן איער ראָמאַן. 
אָנפֿאַכּריצירן -- טרו. -ציר אָן, -'(גע)פֿאַבּ- 
ריצירט, פֿאַבּריצירן, אױסאַרבּעטן אין אַ 
פֿאַבּריק אַ סך, מער װי עס איז נייטיק. אַי לף- 
דערנע הענטשקעס און דערנאָך ניט קענען זי 
אָפּזעצן. פיג אויך: אױיסטראַכטן, אָנדערציילן 
מעשׂיות ניט-געשטויגן, ניט-געפלויגן,. ‏ /נ2, 
אָנפֿאַדערן -- טרװ. ‏ ער אָן, --געפֿאָדערט, 
1. דזוו אױפֿפאָדערן. פֿאָדערן שטאַרק, אַ סך, 
אִי די אָנגעשטעלטע צו אַרבּעטן אי גיכער, אי 
פּינקטלעכער. ,השמש איז מחויב אן צו פֿאַ- 
דרין דיא רשימות פֿון די תּלמידים בּ' ימים 
אין זמן", 'תּקנות ק"ק ניקאָלסבּורג. 1676, 
תּקנה ד. ;גאָט . . . דער האָט דער לײַכט אויש 
דעם לאַנד ישמעאל, דז ער אין (= ישמעאלןן 
אן פאָדרט צו מקבּל זײַן די תּורה", מחזור 
שלש רגלים, אַמשט 1713, דמה/א. ,די נוצ- 
רים ... האבּן אן גפאָדרט דשׂ מן דיא יהודים 
זאָל אַרױש געבּן", שאר, פּח. 2. בּאַשטעלן 
אַי א װאַגאָן ציטרוס-פֿרוכטן 8. אַרכ. פֿאָר- 
לייגן אַ שידוך. ,קיסר קאַריל מאַנגני זײַן 
- קעסטליכי גיזאַנטין נאך קונשטאַנטינאָפּיל אן 
דער קיסרתּי גשיקט אונ' פן זײַנטװעגין אן 
פֿודרן לאזין", גה, 94 ינב, 


| אָנפֿאַל 


אָנפֿאַזעווען -- טרװ. זעװע אָן, -געפֿאַזע 
װעט. (סטאַליערײ) אָנהובּלען און אָנפּאַסן 
אַז איין בּרעטל זאָל זיך אַרײַנפּאַסן אין (צו) 
א צווייט בּרעטל. אַי בּרעטלעך, פֿילאָנקעס. 

אָנפֿאָטאָגראַפֿירן -- טרו. -פֿיר אָן, -י(גע) 
פאָטאָגראַפֿירט, פאָטאָגראַפֿירן א סך מאָל, 
מאַכן איבּעריקע פֿאָטאָגראַפיעס. אִי ייִדן בּײַם 
כּותל-מערבי. אי דאָס טעכטערל אין כּלערליי 
פּאָזעס. 

אָנפֿאָטען -- טרו. -טע אָן, -געפֿאָטעט. בּעס. 
רומ. 22 מאָלדעװאַניש. בּאַלױפֿן. מאַכן א 
בּהמה, ספּעצי שאָף זאָל װערן טראָגעדיק אויך 
מיט זיך -- ;אין סטינע האָבּן זיך אָנגעפאָ- 

| טעט אפֿשר צװאַנציק שאָף", אפֿא, טמז, 1970 
וון 23, | 

אָנפֿאַטערן -- טרװ. ער אָן, -געפֿאַטערט. 
נעאָל. 2כלױט אַ 1 פֿון 1246 10 :2. 
נר. אָרגאַניזירן, שאַפן עפּעס װאָס איז פֿריִער 
ניט געװען. ;אבֿרהם רייזען אַלין האָט אָנגע- 
פֿאָטערט א היפּש בּיסל אַזעלכע |ליטערארישען 
אכסניות אין די לענדער וואו ער האָט געלעבּט", 
בּצג, טמז, 1968 4 16, - 

אָנפֿאַכן -- טרו. פֿאַך אָן, --געפֿאַכט. אָנ- 
מאַכן אַ פאַך אויף א פֿאך. אַי פּאָליצעס מיט 
בּיכער בּיז צו דעם סופֿיט. 

אַנפֿאָכען -- אוטװ 6 טרו. :כע אָן, --גע- 
פֿאָכעט. 1. פֿאָכען א סך, אַ לענגערע צײַט, 
אִי מיט א שװערד. אִי מיט אַ טיכעלע. 2, אָנ- 
בּלאָזן (דורכן פֿאָכען מיט פליגלען). עדער 
ווינט פֿאָכעט אָן די טרוקענע שנייעלעך". פאויף 
זיי ... פֿאָכעט אָן דער שװאַרצער פויגל די 
אימה פֿאַרן לעבּןײי, זשיט |, נײי 1912 8. צו- 
טרײַבּן, אָנטרײַבּן. ראש מלין-מפֿתּח, זשיטאָמיר 
2, פֿאַרטײַטשט יודפֿקום' (בּראשית, לג, 13); 
;זיי אִ'". ‏ אויך מיט זין -- אִי זיך מיטן 
פֿעכער. אויך: -- פֿאָכן, 

אַנפֿאל -- דער, ן. 1. אַקט, פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פֿון אָנפאַלן (-+). פּלוצעמדיקער, 
אויסגערעכנטער, אומגעריכטער אאַזח אָי ;אַ 
שוץ פאַר אַ שלעכטן אי אין א בּיטערער צייט", 
ממוס, קליאַטשע, | 

2. ספּעצ. איבּערפאַל. אַטאַק(ע). אָנגריף. אַי 
פֿון שׂונא. אַן אִי אױפֿן גאַנצן פֿראַנט. אַי פֿון 
אַ טיטשקע װעלף. אִי פֿון עראָפּלאַנען. פּאַר- 
טיזאַנער-אָי. אִי פֿון פּאָגראָמשטשיקעס. ‏ רויבּ- 
אָי. אִי אינמיטן דער נאַכט. ,איצונדר איז דער 
אונפאַל אויף איינם אונ' מורגן איז ער אויף 
איינם אַנדרן", איבּז, ספֿר היראה דר' יונה, 
ציריך 1546 פֿש וון. ,זי האָט זיך .. . פֿון אַן 
אִי פֿאַרטײידיקט, אין דעם געפֿינט דאָס געריכט 
א זכות", ספ, ייִדישער קאָלאַניסט. ,מע קען 
אפֿשר נאָך פֿאַרשטײין .,.. די סיבּות פֿון א 
גזירה, פון אן אַ, פֿון אַ פּאָגראָם -- אָבּער 
ניט צו פֿאַרשטײן איז די געשיכטע פֿון ייִדן 
װי א גאַנצקייט", קאָר וו יו 
ספּעצ. איבּערפֿאַל, אַטאַק(ע) מיט אידייי 

אישע מיטלען, בּלבּולנים). אִי פֿון ערלעכע און 
אומערלעכע מענטשן (גרופּעס, לאַגערן). נידער- 
טרעכטיקע אִין פֿון אַנטיסעמיטן. ,אָנהײבּ 18, 





אָנפֿאַלבן 


י"ה האָט זיך גענומען גרייטן אַ 'ליטעראַרישער' 
אִי אויף אַלע ייִדן", ימ איבּז, שד ווש. ;אַרומ" 
גערינגלט די רעליגיע מיט אַ פֿעסטונג, װאָס זאָל 
אויסהאַלטן דעם אִי פון דעם פֿרײַען געדאַנק?, 
. זשיט ווו, נײי 1912,. 

4, פלוצעמדיקער אָנקום פֿון גרויסע װייטיקן. 
אומגעריכטער אָנהײבּ, אַרױסװײַז פון אַ קראַנ" 
קייט. שװוערער נײַער עטאַפּ אין א קראַנקיט, 
האַרץיאַי. מאָגןאַי. אִי פֿון עפּילעפּסיע. אִי פון 
משוגעת, שגעון. אי פֿון גאַלשטײנער. מיטלען 
אױסצומײַדן אַן אַי פֿון... . היסטערישער אָי 
,אן יום כּיפור נכדי אלי' לעבּ קראַנק גיװאָרין 
מיט זוא פֿיל אוני שווארי אן פֿאַלין", גה, 303, 
איר != זין קוים צוריקגעהאַלטן בּיז דיזער אַ' 
(פּריפּאַדאָק) איז פֿאָריבּערגעגאַנגען", שמואל 
רעססער מװוילנא, רבּה, װאַרשע 1876, 

/8, דאָס פּלוצעמדיקע בּאַהערשט װערן דורך 
| א געפֿיל (װאָס בּינדט זיך מיט אַגרעסיװקײט), 

אָי פֿון כּעס, פֿון צאָרן. 


אָנפֿאַלבּן -- טרו. פֿאַלבּ אָן, --געפֿאַלבּט. אָנ- 
קנייטשן. אָנבּייגן. מאכן אַ צאָל פאַלבּן. אִי אַ 
קליידל. אַי פּאֲפּיר. אִי דעם גוידער און זיך 
מאַכן װויכטיק, דונף, 


אָנפֿאַלדן --- טרוו. פֿאַלד א --געפֿאַלדט, 5; 
- פֿאַלדעװען. ‏ מאַכן א צאָל פֿאַלדן. דזח 
אָנפֿאַלבּן. אויך מיט זיך -- קאין איר אָנגע" 
בּרוֹגוט פּנים, אויף װעלכן ס'האָבּן מיטאַמאָל 
| זיך אָנגעפֿאַלדעװעט אָן אַ שיעור קנייטשף", 
ח. מעלאַמוז, סאָװי' היימלאַנד, 1967, פאן 2. 


אַנפֿאַלן -- אוטװ, אויך טרװ. פֹאֵל אָן בּין 
= געפאַלן { ה א בּ נאָר אין עטלעכע לר, גראָר" 
נע, ‏ אויך צום טייל בּיאַליסטאָק. דענעבּאָרג 
אאן. 1. זיך אַ לאָז טאָן אויף (קעגן) עמעצן 
! מיט. אַגרעסיװע כּװונות. 99 (אויך פאַר די װלי 
טערדיקע בּב): אִי װי די (הונגעריקע) בּינען, 
וי (די) היישעריקן, װי די מורעשקעס, װי די 
מוקן, װי פֿליגן (אויף א פּאַדלע, נבֿילה); אַי װי 
:אַ הונט (פֿון. קייט), װי (בּייזע) הינט: װי א 
| װאָלף, װי (הונגעריקע) װעלף. װי א חיה-רעה; 
װי אַ כּלב, װי כּלבֿים: אי װי רוצחים, װי א 
רוצח, װי אַ רוצח-היער, װי גזלנים, װי א גזלן, 
װי שיכּורע שקצים; אִי װי דער יצר'הרע, דער 
שׂטן (המשחית), װי א משוגענער, װי די בּייזע 
מחשבותי 

2. בּאַפּאַלן װי אַן אקט פֿון א מלחמה. פּלו- 
צעמדיקער אָנגריף. אַטאַקע. פּלוצעם אִי אויף 
דעם שׂונא (אויך: אִי דעם שׂונא), אִי אויף דער 
פֿעסטונג, אויף אַ שטאָט, אױפֿן גאַנצן פֿראָנט, 
פֿון אַ זײַט, פֿון הינטן אַרום אאַזװ. עזייער 
דעה איז געװעזן אָנצופֿאַלן אויף בּראָד", 
- מעשׂה אומן. 

/9. איבּערפֿאַלן אַ יחיד אָדער אַ גרופּע מיט 
געווער צי מיט פיזישן כּוח צו טאָן שלעכטס, 
אִי אויפן קאַראװאַן, אויף די בּוידן מיט סחורה. 
אִי אויף עמעצן און אים אָנבּרעכן די בּיינער, 
שיכּורים, יונגאַטשעס, כוליגאַנעס, װײַסע:חברה 
פֿאַלן אָן, פּאָגראָמשטשיקעס פֿלעגן אִי אויף 
(אומבּאַשיצטע) ייִדן. אי אױפֿן שונא און אים 
אָפּבּײַסן אַן אויער", נאַד. , זיי זענען אויף אים 


1000 


אָנגעפאַלקן -- האָט מען זיי געכאַפּט", נחבּ, 


ימעשׂה נסים'. ?|די מלמדקען איז אויף ה' ק, ‏ 
אָנגעפֿאַלן, דורכגעפּאַטשט און אױסגעפֿליקט די 


בּאָרך", ייפאָל, 1884, פאן 41. 

4. (וועגן אַ חיה, ספּעצ װעגן אַ הונט) אַרױפֿ 
פֿאַלן, בּאַפֿאַלן און (זײַן גרייט צו) צעמזיקן. 
;א הונט פֿאַלט אָן מיט א בּילערײַ, צעבּײַסט 
די ליטקעס". ;אַ גרויסער כּלב רײַסט זיך אָפּ 
פֿון קייט און פֿאַלט אָן אױפֿן דורכגייער". 
עאויף) קליינע קינדער פֿאַלט קיין הונט ניט 
אַז"; שװ. ,עס האָט זיך אים געדאַכט: אָט פֿאַלט 
אויף אים אָן אַ בּער, אָט פֿאַרצוקט אים אַ לייבּ", 
ממוס, מסעות. עדי הינט פֿאַלן אָן אויף יאַכען 
וָאין חלוםן פון אַלע עקן, קאַנטן, זיי רײַסן און 
צופּן איר לײַב", י. בּודזאָהן, דער מקח טעות, 
ווילנץ 1927, 


ס. מיט רוגזא אָנהײבּן שרײַען, זידלען, האָבּן 
טענות. אי אויף א קאַנקורענט(קע, אויף אַ 
שותּף. אַי װי אױפֿן פֿישמאַרק. אִי מיט זלזולים 
און זײַן גרייט אויסצודראפּען די אויגן. אִי מיט 
א פּיסק, מיט א גרויס מויל, אִי אויף יעדערן 
װאָס זאָגט װעגן מאַן א קרום װאָרט. *אָי װי 
אויף א נאַסער אָנעטשע (שמאַטע) = שטאַרק 
אָנזידלען אָן שום גרונט. װײניק האָבּן די 
מענטשן נעבּעך אייגענע צרות, קאַרג יסורים 
און פּורעניות ... בּין איך, פּגע, נאָך אויף 
זי אויך אָנגעפֿאַלןײ, ממוס, קליאַטשע. ,זײַנען 
די פּויערן מיט כּעס אָנגעפֿאַלן אױפֿן סטאַר- 
שינע, איבּערשרײַענדיק איינער דעם אַנדערן", 
די מעשׂה פֿון פֿיר בּרידער, זשענעוו 1904. ,ער 
ודער פּריץן פֿאַלט אָן אויף די פּויערן . . . שרײַט 
אויף זיי ... זידלט זיי", די מעשׂה פון פֿיער 
בּרידער, װארשע 1906. ,,מײַן מחותּן איז אויף 
מיר אָנגעפֿאַלן,. מיך מיט מײַן טאָכטער גע- 
זידלט", א. בּערגמאַן, קאָצקער מעשׂיות, װאַר- 
שע 1929. ,... װעט די מאַמע אִי אױפֿן טאַטן 
מיט אַ גװאַלד", שע, אָרעמע און פֿרײלעכע װו. 

0' זייער שאַרף אַרױסטרעטן קעגן א מיינונג 
(אידיי, : שטאַנדפּונקט אע) מיט א היציק אַרגו- 
מענטירן. אִי אויף (קעגן) א ספֿר. אִי אויפן 
אָפּאַָרטוניסטישן שטאַנדפּונקט. אִי אויף די רעכ- 
טע, די לינקע אע. אִי אויף ציוניסטן, ייִדישיסטן 
אע. איודל איז פֿאַרדאָרבּן, ניט קיין לײַט -- 
פֿאַלט מען אָן אויף אים פֿון יעדער זײַט", 
ממוס, יודל. 

4. דריטפּערזאַניק. (װעגן א קראַנקייט, שװאַכ- 
קייט אע) פּלוצעם אָנקומען װי אַן איבּערפֿאַל. 
א חלשות פֿאַלט אָן אויף.... די גאַלשטײנער, 
די מערידן פֿאַלן אָן. ,די כאָלערע איז דעמאַלט 
אָנגעפֿאַלן אויף דער גאַנצער געגנט". ;קאָן 
אויף אים {דעם װאָרצלן אַי א מין שימל און ער 


קאָן אָנהײבּן צו פֿוילן", רעד' אגראָנאָם מ. 


װעללער, װי מען פֿלאַנצט א סאָד, ווילנע 1900, 
| 8, דריטפּערזאָניק. (וועגן אַ געפיל, שטימונג, 
איבּערלעבּונג) פּלוצעם אָנקומען און בּאַהערשן 
דעם מענטשן. א מורא, פּחד, אימה פֿאַלט אָן. 
אַן אַפּאַטיע, א אַ מעלאַנכאָליע, אַ מרה-שחורה, 
אַ ציטערניש, א בענקעניש, א מֿאַנקאָליע אע 
קען אֵ'. אַ הונגער, אַן אַפּעטיט, א נײַגער פאַלט 
אָן. ,אויף מענטשן פֿאַלט אָן אַ מהומה, אַ לוי- 


נח פּאַנדרע. 


אָנפֿאַלעריש -- אַדי. 


אָנפֿאַמיליעדיק -- אַדי. נעאָל. 


אָנפֿאַמיליעדיק 


פֿעניש װי די דולע", ממוס, שלמה. ,אויף דער 


מוטער פֿאַלט אָפֿט אָן א רעליגיעזיפרומער 
יאומעט, פּלוצלינג, אָן 
בּײַם דניעפּער |. ,א משוגעת איז אויף דער 


א שום סיבּה", בּערג, 


מיידל אָנגעפֿאַלן -- האָט מען אױסגעטײַטשט 
איר אײַנגיין אױפֿן שידוך", ייז, יאָשע קאַלבּ. 
;אַ פינצטערניש איז אויף אים מיטאַמאָל אָנ" 
געפֿאַלן, אַן אינעװייניקסטע פינצטערניש", זש, 
אויך אַ ש לאָף קען אִ. ,בּײַ 
זײַנע שאָף איז מײַן שונא אָנגעפֿאַלן אַ שלאָף", 
עט, משלים. גערשט בּערך דרײצן יאָר צוריק 
איז אָנגעפֿאַלן אויף אונדזער מאַסע אַ לױפֿעניש 
קיין פּאַלעסטינע", נתנאל, דער פוטטערנער 
אייװן, פּיעטריקאָװ תּרס"ד. . 

9. דריטפּערזאַניק. (װעגן אַ נאַטור-דערשלי- 
נונג) פֿאַלן אָדער זיך בּאַװײַזן, אָנקומען א סך, 
שטאַרק. אַ שניי קען אִי בּיז איבּער די קני, 
אָנגעפֿאַלן חמרים שניי. אַ שניישטורעם, א זאַ- 
ווערוכע פֿאַלט אָן. עס פאַלט אָן אַ {עטלעכע 
צאָל) רעגן. ,עס װעט אָנקומען װי אַ פֿאַר- 
װיסטעניש, אײַער שלימזל און אײַער מפּלה װעט 
װי אַ שטורעמװוינט אַי, מס, משׂלי תּקע"ד, אי 


27 4 .. אויסבּאַהאַלטנדיק זיך פֿאַר דער שרעקי 
לעכער בּורע װאָס איז זי פּלוצלעם אָנגעפֿאַלןײ, 


ממוס, 'די אַלטע מעשׂה'. ;בּײַנאַכט איז געווען 
א שטאַרקער װינט און סאיז אָנגעפֿאַלן אַ גרױיי 
סער אָפּאַדײ, מ. י. שעליובּסקי ‏ / 

0. זיך צוכאַפּן צו עפּעס. אִי אויף דער 
אַכילה. אי אויף די הייסע לאַטקעס. אִי אויפן 
װאָגן מיט די פּירות. ,איז דער עולם אָנגע 
פֿאַלן דערויף מיט אַזא אַפּעטיט, גלײַך. וי נאָך 

א תּענית", שע, מעשיות פֿאַר יוך' קינדער { 

זעכץ. -עניש -- ,בּײִַם אִי פֿון פֿאַרװיל- 
דעטע און פאַרשיכּורטע חיילות", ד. י. זילבּער- 
בּוש, שטרעכאַלעך..., װין 1916. /ער (דין, 
-קע) -- בּײַ אַ מלחמה איז אַמאָל שווער צו 


| װיסן װער עס איז דער אִ'". ,כ'האָבּ געשאָלטן, 


געשר;נען און געאַרבּעט מיט אַלע כּוחות כּדי 
אַרונטערצוּװאַרפן פון זיךך מײַן אַי, י. שפֿיראָ 
איבז. דר' נ. ה. עהרמאַן, דער בעל שם פֿון 
מיכלשטאַדט, װאַרשע תּרפּ"ה. ספעצ. אַ מיט- 
גליד פון דער איבּערפאַל -קאָמאַנדע אין לאָ- 
דזשער געטאָ, 


װאָס האָט די טבֿע אָנ 
צופֿאַלן. װאָס איז פון (װי בּײַ) אַן אָנפֿאַלער. 
איער כּעס. ,נישט קיין אִיע רוצחים, נאָר בֹּאַ- 
שיצערס, זיגערס, הויך דערהויבּן", יג, פֿון מײַן 
גאַנצער מי. -קייט, | 


אָנפֿאַלצן -- טרװ. פֿאַלץ אַָן געפֿאַלצט, 


אָנקנײטשן בּײַם בּראַשורירן. אִי די אָפּגעדרוקטע 
בּויגנס, 


אָנפֿאַלשעװען -- טרו, אויך אוטװ. -שעװע 


אָן, ---געפֿאַלשעװעט. פ89: - פֿאַלטשעווען. 
פֿאַלשעװען א סך מאָל. אִי די אונטערשריפֿט 
פֿון בּעליהבּית. אִי װעקסלען. אִי בּײַ דער אַר- 
בּעט, בּלִם זאָגן עדות.. | 
װאָס האָט 


ניט קיין פֿאַמיליע, משפּחה. די אִיע אַרבּעטער, 
העכערע שטלערן פֿאַר אֵיע. 





אָנפֿאַנג 1021 אָנפֿאָצקען 





אָנפֿאַנג -- דער /עף סתגט-תה :2404 
אָנהײבּ. התחלה. אִי יאָר, אִ' זומער, אִ' זמן, 
אִי פֿון דער פאָרשטעלונג פּינקטלעך 8 אָװנט, 
אָן אַן אִי און אָן אַ בּרעג (סוף, ענד). פֿון 
אִי (אָן). פון אִי בּיז. איצט. .דער ערשטער אִי 
פֿון אונדזְעֶר. ליבּע איז געװען צוקער'זיס": 
;אַך דער אִי פֿון אונדזער ליבּע האָט זיך אָנגע- 
הױבּן צוקער-זיס", פֿל. איעדער אִי איז שװער 
(און גרינג נאַכהער)", שו וכל התחלות קשותן. 
אבּ, שמות דבֿרים: אנבֿנק -- התחלה. שׂבּ פֿאַר- 
טײַטשט 'תחילה' --- ,אָן פֿאַנג". ;ער איז דר 
אַלירערשטר דז קיין אן פֿאַנג איז צו זײַן ער- 
| שטיקייט", חה, אַמשט 1716, טז/ב. דר אן 
פֿאַנג פון די חכמה איז גאָטשׂ פֿורכט", דאָרטן, 
וקלח/א. פדר רשע . . . בּלײַבּט אין זײַן רשעןוזת 
פֿון אן פֿאַנג בּיז יאם ענדיי, איבּז, משה אײַזעני 
שטאַט, דרך הישר לאבן בּוחן, אָרט? 6, 
;זייער שׂונא איז דער גלות אָן אן אִי, אָן א 
בּרעג", פֿרוג.ן. ,אָ, װיפֿל אָיען מידע זײַנען פֿון 
! ווייטיק צעגליט", אַקש, בּרױז. *מאַכן אַ 
גוטן אִי = געװויינטלעך װעגן אָנהײבּן לייזן, 
פארדינען. אִי גמ רא = די אויסגעקליבּענעץ 
גרינגע שטעלן. אָ"בּילדונג. אָישול, אִבּוך, 
אָ'בּיכל, אָץס)-קאפּיטאַל. 

אָנפֿאַנגלעך -- אדי. װאָס איז פֿון אָנפֿאַנג. 
לכתּחילהדיק. דער אֶיער פּראָצעס. .... עֶשׂ 
דאָך אן פֿענגליך נור איינש גיועזין וואר", 
'שילדבּורגר זעלצאַמי אונ' קורצוויליגי גישיכ- 
| טיי, קאַפּיטל 17 (אַװע וון. אאַנגעהױבּן האָט 
זיך עס שוין אויף די אִיע אַנטװיקלונג-עטאַפּן 
פֿון ילדיש", אַפֿנ שפּראַכפראָנט, קיעװו 1935, 
א 43. ,,.. געהאט צו טאָן א ים אין אירץ 
אֵיע יאָר", פּמ,: מלחמה. 

אַנפֿאַנגם - -- אַדװ. פר (זק רעקאָמענדירט ניט, 
װײַל א דטשמן. דזוו אין אָנפֿאַנג. ;אַ' אין 
געגאַנגען װֹי געשמירט". ,אָי האָט מען גע" 
'שמועסט א בּיסל פּאָליטיק", בּינטשע די צדקתי 
-טע, װאַרשע 1883, ,די עלטערנס רייד . . . האָבּן 
| אָי געווירקט"; י. ה. זאָנענבּערג; די געפֿאַנגענע 
דױבּערס, לאָדז תּרפּ"ז. אָי איז ער מסדר די 
מאַטעריאַלן"; ‏ חכמת מהר"ל, פּיעטריקאָװ 
תּרע"א. ;;אַי האָבּן זיי מער ניט געזען װי 
אַ פֿעלד מיט בּיימער", ספ, גליקליכע און אומ" 
גליקליכע. ;אַי פֿלעגט ער מיטנעמען די פֿידל", 
װײַס ושי 'חנהלע? - | 
אָנפֿאַנגען 1 -- טרוו. פֿאַנג אָן, -'געפֿאַנגען. 
סט-ח2 06. | 1. אָנהײבּן, מאַכן אַ 
- התחלה. אִי אַן אַרבּעט. אִי עפּעס צו טאָן, צו 
רעדן אאַזוו. אִי זיך לערנען. אי א נײַע תּקופֿה 
אין לעבּן. אִי פֿון אַלף. אי אַ מלחמה. אִי מיט 
אַ שנעפּסל. , בּיז דער" אָנפֿאַנגט צו קנעלן, איז 
! די זמן. אַרום", פֿװל, מיו, טענדלאַ 62. עתּוך 
המבּורג האט מאַן אן פֿאַנגין צו מומלין", גה, 
3, (,זעלכי זאַכן דיא דא האבּן איין אנפֿאַנג... 
מוז דאָך איינר גיװועזין זײַן דער זיא אן גיפֿאַנגן 
-האט", חה, אַמשט 1716, יד/ב. ,פֿאַנגט ער 
אָן זוא בּיטרליך צו װינן", מראות הצובֿאות, 
װאַנדזבּעק. 1718, ,מיר לאזן איין: שטיק פון 
דר סדרא דשׂ לערנן דיא גאַנצי װאָך אוג דש 
איבּריגי פר הופפן זיא אונ פֿאַנגן מיט דעם 


אַנפֿאַנגער -- דער, "ס. װג יין, 'ס. 


קינד איין נײַאי סדרא אן", לטו, קנב/ב. ,האָבּ 
אָנגעפֿאַנגען פון זיי אַנדערש צו דענקען", ממוס, 
'שם און יפֿת'. ,אין מײַן הערץ פֿאַנגט אָן צו 
קלאַפּן, עפּעס װיינט זיך: זאָגט, װאָס איז 
דאָס?ײ, מר |. 

2. אָנהײבּן צו טאָן. (נאָכן װערבּ אי װערט 
אָפֿט דורכגעלאָזט אַ צוייטער װערבּ אָדער דער 
אָבּיעקט.ן ענו ער האָט שוין אָנגעפאַנגען!" 
וְצו רעדן, שרײַען, טומלען, זיך שלאָגן אאַזװן. 
,זאגט איר בֿון דער אֵלף בּיז אַן די תּיו װי זי 
צשׂ מיט בּנֹא האטן אן גיבאַנגן", בּבֿא'בּוך, 
5 ,אין װינטר זײַן דיא נאַכט גאר לאנג. 
פֿאַנגט איין גוטער גיזעל צו דען אנדרן אן", 
אײן שין נײַא קוריעס שפיל ליז, אָפֿנבּאַך 
תּע"ט, | 

(9, אַרכ. אַנשטאָט אָנפֿאַנגען זיך. שװען עז 
דיא צײַט קומט דז דר װינטר אן פֿאַנגט", קה, 
פֿיורדא 1743, יב/א. ,יעדר בּריף מוז אָנפֿאַנגען 
מיט גאָטס נאָמן", בּריף שטעלער ... שבֿט 
סופֿר, {לעמבּערגן תּרכ"א? 

מיט זיך -- 1. אָנהײבּן זיך. די מלחמה, 
רעװאָלוציע, קריגערײַ אע פֿאַנגט זיך אָן ,א 
נײַער האָניק-חודש האָט זיך אָנגעפֿאַנגען בּײַ 
זיי". 2. פֿאַרטשעפּען עמעצן. צושטיין צו 
עמעצן מיט רייד, טענות, זידלערײַען. זיך װאַר- 


פן שלאָגן. פֿאַנג זיך מיט אים ניט אָן, ער 
איז שטאַרקער פון דיר". ;כאַצקל, זאָגט זי, 


פאַנג זיך בּעסער ניט אָן מיט דער אַלטער.. .", 
ח. פּעט, צװישן פֿײַען. עניש, 


אָנפֿאַנגען 11 -- טרו. פֿאַנג אָן, --געפֿאַנגען, 


סתפט :2106.. פֿאַרכאַפּן, אָנכאַפּן, פֿאַנגען א 
צאָל, אַ סך (מיט א נעץ, פּאַסטקע, מיט כּוח, 
געװער). אִי פֿיש. אִי פייגעלעך. אִי די אַנט- 


לאָפענע אַרעסטאַנטן. ,עשׂ איז איין משל -- 


איין אבֿן ואין נצ2: מאַ גניטן דער אן פֿאַנגט 
צו זיך אײַזין", נצו, ה/ב. ,אין דער שיף איז 


געווען מאַנספּערזאַנען, אויך פרויען +.. װאָס 


זי (די ים-רױיבּערן האָבּן אָנגעפֿאַנגעןײ, מעשה 
פליאות וו, װאַרשע 1875, 

-עכץ. -עניש. 
| /1. װער 
עס פֿאַנגט עפּעס אָן צו טאָן, צו שאַפֿן, .גאָט . . . 
דער אן פֿאַנגר פֿון אַלי אן גיפֿאַנגני זאַכ, 
חה, אַמֹשט 1716, יג/א. 

2. ספֿעצ. װער עס הייבּט ערשט אָן אַ גע- 
שעפֿט, הייבּט אָן אָדער לערנט זיך ערשט אַ 


מלאָכה, אַ קונסט, שטעלט די ערשטע טריט 


אױפֿן ליטעראַרישן געבּיט אע. אַן אַקטיאָר אַן 
אָי. ,מײַן מאַן איז דערװײַל אַן אָי און פֿאַרדינט 
יק ;אַן אָנהײבּער איז ניט דער װאָס 


|הייבּט ערשט אָן (דער איז אַן אָץ"; שנ, שרײַבּער 


אין סאָװ"רוסלאַנד. ,ממש כּקבּלת נדר אצלי 


| מיט יונגי אן פענגר אין קיין מויײמ != משׂא- 


ומתּן} צו מעלירין.. . .יי אגרת שלמה, ד/א. ,אַן 
אָי בּײִַם שפּילן אויף א פֿידל ‏ -- לערנט מען 
אים צוערשט מאַכן די טענער", ספֿר שבֿחי 


- רמ"ל, לעמבּערג, יאָר? עער האָט פֿאַרזאָרגט. די 


אִי מיט קליינגעלט, ליטעראַטור.. .", אֵר, 'דער 
כּשרער". 


9, ספעצ. װער עס הייבּט אָן זיך צו לערנען. 
א דרדקי-מלמד מיט זײַנע אָיס. ,פאַר די אִי 
פֿלעגט ער אָנשרײַבּן דעם אַלףבּית מיט אַ 
. בּלײַשטיפֿט און מיר פֿלעגן די אותיות איבֶּער- 
ציֶען מיט טינט", ל. קובּאָװיצקי, טאָג, 150 
וא 18. אַן אָיק לאַס. 

4 דאָס ערשטע לערנבּיכל פֿאַר אַיס. אַן אַי 
לויט אַ נײַעם מעטאָד, העריי -- אַרױסװײַזן 
קינסטלערישן דלות, אָי יי 


אָנפֿאַנגעריש -- אַדי. װאָס איז פֿון (אַזױ 
וי בּײַ) אַן אָנפֿאַנגער. אַן אי ליד. אִיע סקיצע. 
ס'איז נאַאיװו און אִי. ,אָנגעהױבּן. שטעלן די 

| ערשטע אִיע טריט אין דער ידי ליטעראַטור", 
ט. גען, סאָװ' היימלאַנד, 1968, וא 5. . יקייט 
-- אַ סימן פֿון אָי 


אָנפֿאַנטאַזירן -- אוטװ 6 טרװ. זיר אָן, 
-י(גע)פֿאַנטאַזירט. - פֿאַנטאַזירן אַ סך, ועגן 
-פֿאַרשײדענע ענינים. קװאָס ער האָט דאָ אָב" 
- פֿאַנטאַזירט!=. אִי װעגן דער װײַטער און גליק" 
לעכער צוקונפט. -ונג, 


אַנפֿאַ'ץ טערי'בּל -- - פֿר: 16ט1זעס) 6181 -= 
שרעקלעך קינד. 1. אַ קינד װאָס שטעלט אין 

פֿאַרלעגנהייט מיט זײַן אױפֿפֿירן זיך. 2. װער 
עס זאָגט אין פּנים אַרײַן אַזױנס װאָס מע יװיל 
אויסמײַדן צו זאָגן (הערן), ניטידיסקרעט, 


אָנפֿאָנפֿען -- -פֿע אָן, --געפֿאָנפֿעט. אוטו -- 
א לענגערע צײַט פֿאַנפֿען, רעדן אומקלאָר, אונ- 
טער דער נאָז. אָנבּעקען, אִי און אַװעקגײן. 
אי אַ פֿולן אויער. טרו -- אָפּנאַרן אַ' 
איינער דעם צווייטן. אִי דעם קוֹנה. -ניש. 


אַנפֿאַ'ם -- אַדח. 1922. גלײַך אין פּנים, 
פֿון פֿאָרנט. דירעקט אַקעגן דעם אָנקוקער. 
,פּאָזע נומער. צוויי . , . ער האַלט איר הענטל 
אין זײַן האַנט און קוקט אויף איר אַ", שע, 

בּלאַנדזענדע שטערן װ. ,אַ דאָרף שטובּ. אַ 
גראָםס חדר ... דרײַ טירן: אינע א אין 
דרויסן אַוױס", שע, פֿון צװיי װעלטףן 
,... האָבּן מיך געצייכנט ... אין פּראָפֿיל, אַ'", 
בּאַש, פֿאָר, 1963 |א 15, | 


אָנפֿאַסטן זיף -- אוטװ. פֿאַסט זיך אָן, זיך 
-געפֿאַסט. אַ סך, אַ. לענגערע צײַט פֿאַסטן, 
ניט האָבּן צום עסן. גענוג זיך אִי אין די קינ 
דערשע יאָרן. זיך אִי יעדן מאָנטיק און דאָנער- 
שטיק. דעניש, | 


אַנפֿאַסן . -- טרו. פֿאַס אָן, = געפֿאַסט. אָנ 
טאַפּן, אָנרירן. לאָקל, גאַליציע. ופֿאַר כּלל- 
שפּראַך --- דטשמן. נר. אִי מיט דער האַנט די 
כּלים אױפֿן טיש. ,ער פֿאַסט אָן ראָלקעס מיט 
געלט", ליאַנדאָר, נײַער בֹּש, ווילנע 1844, זי 78, 
-ונג -- ,צװישן אים זדעם מענטשןן און דער 
ערד מוז אויך זײַן די זעלבּיקע אָי, די זעלבּע 
| האַרמאָניע",. מ. קאַטץ, נאַטור און מענש, 6, 


אַנפֿאַפּעד -- דזון אָנפֿאָנפֿען, טרח. 

אָנפֿאָצקען -- טרו. -קע אָן +-געפֿאָצקעט. 
1. אָנפּוצן שרײַאיק, אומעסטעטיש. ,א זיבנ- 
יאָריק מיידעלע -- און די מאַמע האָט. זי. אַזױ 
אָנגעפאַצקעט!=. 2. אָפּנאַרן. געוויינלעך מיט 


אָנפֿאָר 


זיך -- אִי זיך װי אַן אויפגעקומענע יענטע. 
-עניש, 

אָנפֿאַר -- דער, ן. דאָס אָנקומען פֿאָרנדיק. 
אַקט פֿון אָנפֿאָרן. פּאַראַדנער אִי. אִי פֿון דע 
לעגאַטן, | 

אַנפֿאַ'ר -- אַדו. אַרכ. 1סטמס , זסתמגתס :1474. 
פֿאָרױס. ,דא גינגן עשׂ דיא יודן מיט דען היידן 

- אַנפֿורײ, שמואליבּוך, סטראָפּע 4121 / 

אַנפֿאַר" -- קאָמבּינאַציע פֿון קאָנװערבּ אָן און 
װערבּאַלן סופֿיקס פֿ אַרּ. טרעפֿט זיך אין א 
גרויסער צאָל װערבּן, דערעיקר אין דער רייך" 
שפּראַך, אינפֿ און פּאַר קומען אַרוס גרינג און 
נאַטירלעך, בּעת אימפ און איצ קענען נאָר זײַן 
געקינצלט. די דאָזיקע װערבּן װערן װײַטער 
ניט פאַרצייכנט. דוגמאָות: אָנפאַרבּאָרגן, אָנ- 
פֿאַרגינען, אָנפֿאַרהוליען, אָנפֿאַרװיקלען, אָנפֿאַר- 
זוכן, אָנפֿאַרזײַערן, אָנפאַרניצן, אָנפאַרסמען, 
אָנפֿאַרפּעסטן, אָנפֿאַרפֿרירן, אָנפֿאַרקײטלען, אָנ- 
פֿאַרקרענקען, אָנפאַרשטעלן. עס קומען װײַטער 
נאָר עטלעכע װערבּן מיט אִי װאָס האָבּן זיך 
פאַרפעסטיקט אין לשון. 


אַנפֿאַרבּאָטן -- טרו. איצ, אימפּ נבּ; --פֿאַר- 
בּאָטן. פֿאַרבּאָטן אַ סך. פֿאַרשײדנס, ,, מע האָט 
אונדז אַי אַלע פֿאַרגעניגנטן פֿון לעבּן". 


אָנפֿאַרבּיק -- אדי. װאָס איז אָן פֿאַרבּ, אָן 
קאָליר. אֶיענר) טיי. , אין אירע אִיע אויגן אין 
פאַרגליװערט געװאָרן דער שלאָף", ה. קאַמע- 
נעצקי איבּז, 53, גאָרקי, אויסדערװיילטע דער 
ציילונגען |. פֿיג. אַיע שטים. אִ' קול. אֵיץ 
בּאַשרײַבּונג. ,איבּערצוגעבּן זיך דעם אַץ אינ- 
טערנאַציאָנאַליזם און אָפּזאָגן זיך פֿון זייער 
נאַציאָנאַליטעטײ, זשיט ווש, נײי 1917, -יקייט, 


אָנפֿאַרבּן -- טרו. פֿאַרבּ אָן. --געפֿאָרבּן, 
-י געפאַרבּט. א בּיסל בּאַדעקן מיט פֿאַרבּ, 
פֿאַרבּן א צאָל זאַכן. אי אייער אויף ל"ג בּעומר, 
אִי די בּרעטער מיט רויטע און בּלויע פּאַסן. 
װי ניט איז אִי אַ בּענקל. ,סיפֿעדער-בּינטל אויף 
זײַן קעפּל רויט מיט בּלוט אים אָנגעפאָרבּן, 
יהואָש איבּז, הײַאַװאַטא. ;דער קאָליר װאָס מע 
האָט אויף זיך אָנגעפֿאַרבּט איז אַ פֿאַלשער, אַ 


געמאַכטער", א. גאָלאָמבּ, טמז, 1968 װווט 17, 
מיט זיך -- אִי זיך די בּאַקן, 
זנג. יעכץ. /עניש. דער (ײן, 


-קע). -עריי. 

אָנפֿאַרבּעטן -- טרו. איצ אימפּ, נבּ; -יפֿאַר- 
בּעטן. פֿאַרבּעטן װי געסט אַ צאָל. אִי צו דער 
חתונה מער מענטשן ויפֿל דער זאַל קען 
אַרײַננעמען. 


אָנפֿאַרדינען -- טרוו. איצ, אימפ נבּ; -י(גע) 
פֿאַרדינט. פֿאַרדינען גענוג. פֿאַרדינען א סך, 
ביסלעכװײַז. אִי א בּיסל געלט און עפּעס אָפּי 
שפּאָרן. .קוקט אים נאָר אָן! אַ סך האָסטו 
שוין אָנגעפאַרדינט אױפֿן עסן?", ז. רעזניק 
איבּז, יא, 'נאָך צוויי האָזן. ;דאָס איז די אָנגע- 
זאַמלטע קיום-ענערגיע װאָס ייִדן האָבּן אָנגע- 

פֿאַרדינט דורך די אױפֿטוען פון אַלע ייִדישע 
דורות", בּ. ריווקין, א גלױבּן פאַר אומגלויבּיקע. 

מיט זיך -- זיך אִי מצוות, נשמהליכט, 


1002 


זיך אִי אונדזער אַלעמענס דאַנק. זיך אִי א 
גוטע קרענק. 

אָנפֿאַרװערן -- טרװ. איצ, אימפּ נבּ; -פֿאַר- 
װערט,. זזו אָנפֿאַרבּאָטן, 

אָנפֿאַרזײיאיק -- אַדי. נעאָל. װאָס מע קען 
ניט פאַרזייען. - איער שטה. |בּײַם איבּז װ. 
סטאַװוסקי, סטאַניצע, מינסק 1922ן. 

אָנפֿאַױטײַטשן -- טרװ. איצ, אימפ נבּ; 
= פֿאַרטײַטשט.. פֿאַרטײַטשן, דערקלערן א סך. 
אִי אַ גאַנצע סדרה. -ונג. הער. 

אָנפֿאַרטיקן -- טרו. איצ, אימפ נבּ; -יגע- 
פֿאַרטיקט.. פֿאַרטיק מאַכן א צאָל זאַכן. צו" 
גרייטן, אי גענוג מאַנטלען פֿאַרן װינטער: 
סעזאָן. , מע האָט זייער פֿיל אָנגעפאַרטיקט 
גיז די |דיינים של מעלהן האָבּן מיר א רוף 
געגעבּן", י. מאָרגענשטערן, מעשׂה משני קצבים, 
ווילנע תּרנ"ח. -ונג. דער 

אָנפֿאַרטריאונג -- די, יען. פּראָצעס אָדער 
רעזולטאט פֿון אָנפֿאַרטרױען. אן אַי װאָס האָט 
פֿאַרפֿירט. ,ס'צ:ען זיך די גלידער מײַנע צו 
דער ערד אויף שטומער אִי צו איר אוראַלטן 
געוויסןי, מאָל, חשונדיקע נעכט. 

אַ'נפֿאַרטרױלעך -- אדי. װאָס מע קען 
(מעג) פֿאַרטרױיען. װאָס װײַזט אַרױס די אייגן- 
שאַפט אָנצופֿאַרטרױען. גוטע, נאאיוע, אִיץ 
מענטשן, ,... האָט אויף אים געקוקט מיט 
ליבּלעך-אִיע בּליקן", מ. בּלינקין, קאַרטנשפיל, 
נ"י, יאָר? 

אָנפֿאַרטרױיען -- טרו. פֿאַרטרױ אָן, -- פֿאַר- 
טרויט. דזו אָנגעטרויען. אִי עמעצן (דאַטיון 
אַ סוד. אִי דעם פּרעזידענט צונויפֿצושטעלן דעם 
/מיניסטאָרן-קאַבּינעט, אִי אַ ויכטיקע מיסיע, 
שליחות. איר, אִי מיטן ערשטן פײַף. ,עס טוט 
מיר שוין בּאַנג װאָס איך האָבּ דעם ייִדן דעם 
שמוק אָנפאַרטרױט", ס. קאהן, דער עדלער 
עס הארץ פון פראג, װאַרשע 1890. ,אוצרות 
גרויסע װאָס מע האָט אים אָנפֿאַרטרױט, פאַר 
וועלכע ער טראָגט גרויס אחריות", אַש, תּהיי 
ליםייוד. ;דאָס שטיקל ערד װאָס מע האָט 
אונדז אָנפאַרטרױט פֿאַרסמען מיר", מלה װ. 
,דער איינציקער אַנטרונענער האָט אָנפאַרטרױט 
זײַנע זעגלען צום קאפּריזנעם װינט", הל, אין 
קיינעמס לאַנד. 

- פֿאַרמרױט -- פאַר, אַדי -- איער סוד, 
אִי געלט. דער אֶיער צו רעדן אין אונדזער 
נאָמען. -קייט, 
מיט זיך -- אֶיען זיך דער דאָקטערשע. ;אַ 

שיף װאָס האָט קיין שטאַרקע אַנקערס ניט קען 
איך מיך ניט אַיי, רחלע דיא זינגערין, זשי- 
טאָמיר 1868, 

אַנפאַיטשעפּען -- טרװ. איצ, אימפ נב; 
-יפֿאַרטשעפּעט. 
בּיסל פאַרטשעפּען. אִי נאָך װאַגאָנען. ;אַלעמען 
מוזסטו אִי?* ,איך האָבּ אים ניט געשלאָגן; 
נאָר אָנפֿאַרטשעפּעט" 

אָן פֿאָרכט און טאַדל -- אַדװ פֿראַזע, פרעפּ 
פֿראַזע. 22 דײַטש. אָן שרעק און אָן אַ פלעק. 
;קומט ער צוריק דער העלד אָן פֿ' א' ט", 
אֵל וו 'דאָן קיכאָט'. 


פֿאַרטשעפּען א צאָל. נאָר אַ - 


אָנפֿאָרן 


אָנפֿאָרכטיק -- אדי. נעאָל. װאָס איז אָן 
פֿאָרכט, אָן מורא. אִיע אױיספאָרשערס. 
אָנפֿאַרלירן -- טרו. איצ, אימפ נבּ; --פֿאַר- 
| לאָרן. פאַרלירן אַ סך, פאַרשיידענע זאַכן. א 
- בּריה אויף אָנצופאַרלירן װאָס מע גיט אים, 
| ,אַז איך װאָלט פֿאַרמאָגט װאָס ער האָט שוין 
- אָנפאַרלאָרן, װאָלט איך געווען א נגיך". 
אָנפֿאַרמאָגן -- טרו. איצ, אימפ נבּ; --פֿאַר- 
מאָגט. - פֿאַרמאָגן אַ סך, פֿאַרשײדנס. אַי היי- 
זער און בּרײַזער. אִי מאַיאָנטקעס. 
אָנפֿאַרמיק -- אֵדי. אָנפֿאָרעמדיק. װאָס האָט 
יניט קיין פֿאָרעם. אִיע טריפֿלעך. אִיע סטיכיע. 
אִיע שטיקלעך פּראָטאָפּלאַזמע. -יקייט, 
אָנפֿאַרמענלעך -- אַדי. נר. אומפֿאַרמעגלעך. 
װאָס האָט ניט קיין פֿאַרמעגן. אִיע פּױערים, 
יקייט -- 9061 0116 עץ-וסקססיזע 516060-5 
8, | 
אָנפֿאַ '(רמענען -- טרוו. -מע אָן, -- געפֿאָרמעט. 
! לאָקל ווואו?ן, סטוטש.. מאַכן מע זאָל װײַן 
אין פאָרמע'. צוגעבּן קוראַזש. אִי די ספּאָרט- 
לערס, די אַקטיאָרן. 
אָנפֿאַרן -- אוטו. פֿאָר אָן בּין --געפֿאָרן. 
1. פּלוצעם אָנקומען מיט אַ פֿור אָדער אֵן 
אַנדער קאָמניקאַציע'מיטל װאָס בּאַװעגט 
| זיך אויף דער ערד. ;דער סעלייסקער האָט אים 
געזאָגט דאָס איך פֿאַר דאָ בּאַלד אַז", אמד, 
דער סיום התּורה, ווילנע 1868. ,זיך שוין ניט 
געזען פֿון א שאָק מיט יאָרן. װען זײַט איר 
פארט אָנגעפּאָרן?*, יעקבֿ מאיר ליפשיץ, אַ 
װאָלװעלער בּיסין, װוילנע 1892, ,די פּאַסטעכער 
דערזעענדיק אונדזער אַ' --- זײַנען זיי זיך צעי 
לאָפֿן", יק. ,װוען טאַטע-מאַמע האָבּן געדאַרפט 
אָי, האָב איך אײַנגעפּאַקט אַ טלומיקל און בִּין 
אַװעק פֿון שטאָט", בּאַש, פֿאָר, 1965 20. 
קו מע ן אָנצופֿאָרן = אִי. ?עס קומט אָנצופאָרן 
פֿון אַלדי שװאַרצע יאָר א דײַטשל", פרץ, בִּיל 
דער און סקיצן. קומען אָנגעפֿאָרן = אִ" 
,קומט דאָ א ייָד אָנגעפאָרן אָן בּאָרד און אָן 
פּאות, אינגאַנצן פֿאַרשאָרן", א. מ. שאַרי 
קאַנסקי, אידישע נגונים, ניי תּרנ"ה. אי אנטי 
קע גן -- אָנקומען פֿון דער פאַרקערטער ריפ" 
טונג. קאַן אויטאָ איז אָנגעפֿאָרן אַנטקעגן און 
עס איז שלערישיער ניט געװען אַ קאַטאַסטראָי 
פע". אִי פון הינטן -- ;איז אונדזערע פּאַר" 
שוינען אָנגעפֿאָרן פֿון הינטן און האָט זיי שיער 
ניט מזיק געװען מיטן דישל", ממוס, מסעות. 
2. (ועגן אַ פֿור, אַן אױטאָמאָבּיל, בּאַן) אָנ- 
קומען. ,די בּאַן װעט בּאַלד אָי ,די בּויד איז 
אָנגעפֿאָרן צו דער קרעטשמע". ,א לאָקאָמאָטיװ 
װאָס איז סוף כּליסוף אָנגעפאָרן...", אַקש, 
קינדער פֿון איין פאָלק, מאָסקװע 1928. ,גע 
קוקט. . . צי פאָרט ערגעץ ניט אָן אַ װאָגן", 
פּמ, מלחמה |. עגלינג-גלאַנג פונעם אַסעסאָרס 
אָנפֿאָרנדיקע בּריטשקע", ממוס, שלמה. 
9. אַרױפֿפֿאָרן אויף עפּעס, עמעצן. אִי אויף 
אַ בּוים, אַ מענטשן. 
4 (ועגן אַ צאָל מענטשן) אין איין אָרט, 
צוליבּ דעם זעלבּיקן ציל אָנקומען פֿאָרנדיק, 
| אי אויפֿן יריד. אִי אויף (צו) דער חתונה, 





אָנפֿאָרן זיך 


אִי צו דער קאָנפֿערענץ. ;צום ועד-ארבּעאַרצות 
זענען אָנגעפֿאָרן פּרנסים פֿון װײַטע קהילות". 
,אַ װעלט מענטשן פאָרן אָן צו דער װעלטי 
אויסשטעלונג". ,אין מײַן שטעטעלע צום רבּין 
פֿלעגן אִי די חסידים", אַר, 'ערב ראָש:השנה". 


. אַקוזװ. פֿאָרן א סך, א גרויסן מהלך. אִי 


מײַלן און מײַלן. אִי א מהלך רב. 
0 אומגעריכט זיך װענדן צו עמעצן מיט 
א געבּייזער,. מיט שטרענגע רייד. אָנזידלען 
אויך: אָנפּאַטשן. בּייז אִי דעם קאָנקורענט (דאַי 
טיוװ}. אַי גראָבּ עמעצן דאַטיון, ,האָסט 
שוין געדאַרפט הערן װי דער טאַטע איז מיר 
אָנגעפאָרן!", אָפּאַ, אין פוילישע װעלדער. 
1 אַרײַנפֿאָרן עמעצן אין די רייד. לאָז אים 
| ענדיקן, װאָס פאָרסטן אָן. 
אָנפֿאָרן זיך -- + זפֿו. 1 פֿאָרן אַ סך 
מאָל, איבּערגענוג. אִי זיך יעדע װאָך אין כּרך 
אַרײַן. ;זאָל ער בּלײַבּן אין דער היים), ער 
װעט זיך נאָך גענוג אָיי, פרץ, ימענדל בּרײַנעס? 
,;געבּן אַ פֿאַר אַרױס מיט די בּוידן .... װי אַזױ 
זיי װעלן זיך עס אַ בּיסל אַ', שע, פֿונעם 
יאַריד. 2, זיך צונױפפֿאָרן, צונויפקומען 
פֿאָרנדיק. אִי זיך אויפן יריד. אִ' זיך צום 


(אױיפֿן)) קאָנגרעס. ,תּלמידים מכּל תּפֿוצות- 


ישׂראל פּאָרן זיך אָן אַהער און דורשטן און 
לעכצן נאָך א שטיקעלע חידוש:תּורה", י. א. 
לײזעראָװיטש, דער זינדיקער, פּעטראָגראַך 
9, /נאָך פֿרישע ייִדן זענען זיך אָנגעפאָרן 
פֿון איװאַנקע גאָר", סמבּ. . אָנהײבּן זיך 
זידלען אָדער שלאָגן. אִי זיך וי די הענער. 
דעכץ. -עניש. דער (דקע). ערײַ. 

אָנפֿאַרעמדיק -- אזי. אָנפֿאָרמיק (-+). װאָס 
איז אָן אַ פּאָרעם. -יקייט, 

אָנפֿאַרפּאַטשׂקען -- אוטװ 6 טרח. איצ, 
אימפ נבּ; --פאַרפּאַטשקעט. אַנשמוציקן. פֿאַר- 
פּאַטשקען (אין) אַ סך שטעלן. אִי (אויף) די 
ווענט. אִי די איבּערגעשריבּענע זײַטלעך. 

אָנפֿאַרפֿירן -- איצ, אימפ נבּ; --פֿאַרפֿירט. 
אוטװ --- אָנשטיפן. ל2. ,װאָס חבֿרה האָבּן דאָ 
אָנפאַרפֿירט!?. טרח -- פֿאַרפֿירן אַ צאָל. אַי 
ישיבה-לײַט און זיי אַװעקרײַסן פֿון לערנען. 
אִי מיידלעך. 

אָנפֿאַרפֿעלן -- אוטו 6 טרװ. איצ. אימפ ובּ; 
* פאַרפֿעלט. אַ סך דורכלאָזן. אִי קלאָסן, לעקי 
ציעס. אִי אין שול, 

אָנפֿאַרצײלן -- טרו. פֿאַרצײל אָן, =(גצ) 
פֿאַרצײלט, ‏ אָנדערציילן א סך, פֿאַרשײדנס, 
אִי וואונדיירים. , מע האָט מיר אָנפאַרצײלט פֿון 
איר זאַכן אַז די האָר שטעלן זיך קאַפּויער", 
י. האַלפּערן, שיינדעלע, װאָרשע 1913. מיט 
זיך -- ,מע פלעגט זיך אַי פון זיי מעשות, 
בּײַ די זײַטן (זיךן צו האַלטן -- זייער קריגן 
זיך", פרץ, אאַ קשיא אויף יענע לײַט". ,איר 
װייסט, עֶר איז דאָך אַ גרויסער אַפּיקורס, אַפּי 
קורס גמור. װאָס מע פאַרציילט זיך אָן פֿון אים 
שטיקלעך", אַמעריקאַנישע גליקן, װאַרשע 1895, 
דעניש. דער (דין, -קע). 

אָנפֿאַרצן -- אוטו 6 טרו. פֿאַרץ אָן, *-געי 
פֿאָרצן, - געפֿאַרצט. װאול. אָנלאָזן גאַזן פֿון 


1003 


קערפּער. אי אויפן געלעגער. אִי די גאַנצע שטובּ. 

| אויך מיט זיך. ע{ניש. 

אָנפֿאַרקאַקן -- טרו. פֿאַרקאַק אָן, -י(גע)פֿאַר- 
קאַקט. וואול. 1. אָנשמוצן מיט צוֹאה. 2. בּמ" 
קום-װערבּ פֿאַר אַלע פאָרמען פון שמוציק מאַכן 
און פֿון איבּערפירן אַן אַרבּעט. 

אָנפֿאַרקנעטן -- טרו. איצ, אימפ נבּ; -יפֿאַר- 
קנאָטן, פֿאַרקנעטן א סך, פֿאַר פֿאַרשײדענע 
מינים געבּעקסן. אִי טייג פֿון ראָזעװע און 
װײַסע מעל, | 

אָנפֿאַרשטעלן -- טרוו. פֿאַרשטעל אָן, *יי(גע)- 
פֿאַרשטעלט. אָנשטעלן א סך, װאָס פֿאַרשטעלט 
אַ װעג, א דורכגאַנג. אִי אײַזנס אין קאָרידאָר, 
אִי דעם קאָרידאָר מיט אײַזנס, 

אָנפֿאַרשיטן -- טרו. פֿאַרשיט אָן, --יפֿאַר- 
שאָטן, ‏ אָנשיטן און גלײַכצײַטיק פֿאַרשיטן 
אִי אַלע גריבּער מיט זאמדך, 

אָנפֿאָרשקען -- אוטװ. קע אָן, -געפֿאָר- 
שקעט. אַרױיסבּרענגען קלאַנגען ענלעכע צו 
פֿרש-פֿרש (פון אַ פערד אָדער װי א פערד) 
אִי און זיך לאָזן לױפֿן, 

אָנפֿוגעווען -- טרו. -געװע אָן, ---געפֿוגעװעט. 
(סטאָליערײי) אָנשנײַדן, אָנזעגן פֿוגעס, רינעס, 
פֿאַרטיפֿונגען אין האָלץ. אי בּרעטלעך, 

אָנפֿוטערן -- טרח. -ער אָן, --געפֿוטערט. 
1, אָנקלײדן, אָנטאָן (אין) אַ פֿוטער. אִ' די 
װאָס לאָזן זיך אין װעג. 2. אַרײַננײען פֿר 
טער. אִי דעם מאַנטל. געוויינלעך מיט זיךןף-- 
אי זיך איידער מע זעצט זיך אין שליטן, 

אָנפֿױלן -- אוטו. פֿױל אָן, --געפֿױלט. צו- 
פוילן, אַ בּיסל קאַליע װערן איבּערן אָנהײבּן 
פוילן. ,די פּירות װאָס פֿױלן אָן װעט מען 
נאָך קענען ניצן". ‏ מיט זיך -- אַ' זיך א 
גאַנצן זומער. ווֹנג -- ,טאָמאַטן קריגן אַן 
אָי בּײַַם רײַף װערן", פֿאָר. 1966 וע 28, 

אָנפֿורעמען -- טרו. -רעם אָן, -געפֿורעמט, 
מאַכן אַ גרעסערע צאָל זאַכן אין (לויט) אַ 
פֿורעם. אִי בּלעכלעך מיטן נאָמען פֿון קאַנדי- 
דאַט. אי מנורהלעך זיי אַרײַנצושטעקן אין לאַץ, 
דונג, | 

אָנפֿיכּערדיק -- אַדי. 
היץ. אַן אִיע קרענק. 


װאָס איז אָן פֿיבּער, 


אָנפֿיגן -- טרוו. אַרכ. 20/0860 :מ. צוגעבן, 
צולייגן. פֿאַרבּינדן. ,טונין זיא אֹבּר איינם 
פון אונזרי גישלכט אן פֿיגיןײ, מרדכי, זי 32, 


אָנפֿידלען -- טרװ. דל אָן, --געפֿידלט. 
1. אױפֿשפּילן אויף אַ פֿידל (אַן אָנהײבּ פֿון 
א ניגון). אִי און געבּן דעם טאָן,. 2. אָנציען 
פֿאַראינטערעסירן מיט עפּעס װאָס איז ניט אמת, 
אי א חבר, אים אָנבּאָטן גילדענע געשעפטן 

8. אָנפֿײַפֿן, אָפּנאַרן, 


אָנפֿיסן -- טרו. פֿיט אָן, -יגעפֿיט(עט) אַמ. 
תס 14 ס} :2 =. אָנפּאַסן. מאַכן עס זאָל פּאַסן. 
אִי די הויזן, דאָס קליידל אע. 


אָנפֿיטערן -- טרח. -ער אָן, --געפֿיטערט. 
1 געבּן גענוג פֿוטער, שפּײַז פֿאַר בּהמות. 
אִי די קי אין שטאַל, אויף דער פּאַשע. ,איצט 


אָנפֿײַפֿן 


קען מען שוין פֿאָרן ... דעם פערד האָבּ איך 
גוט אָנגעפֿיטערט", י. ד. טאיבּ, דער קדיש..., 
ווילנע תּרמ"ט. 2. געבּן גענוג צו עסן, צו 
זײַן זאַט. אִי די קינדער איידער זיי גייען אַרויס 
זיך שפּילן. 8. פֿיג. אַי דעם עולם מיט פּראָ- 
פּאַגאַנדע. ,זיי װעלן אִי זייערע שװערדן מיט 
פֿלײש", זשיט װוש, נ"י 1917. מיט זיך. 
-ונג,. ניש. 

אָנפֿיטשקען -- טרוו. -קע אָן, --געפֿיטשקעט. 

| גרינג, מילד אָנשמײַסן. ,מע דאַרף אים גוט אַי 
אין אָחור אַרײַן", י. טיגער, דער צזיק און דער 
בּעליתּשובה. ‏ -עניש. 

אָנפֿײַכּטן -- טרו. פֿײַכט אָן +-געפֿײַכט. 
אָננעצן. מאַכן אַ בּיסל פֿײַכט. אִי אַ טיכעלע 
מיט אָדעקאָלאָן. 

אָנפֿײַַלן -- טרו. פֿײַל אָן, -יגעפּײַלט. ‏ 1 אָנ" 
הײיבּן פֿײַלן, צופֿײַלן, אִי די קלינגלעך פֿון אַ 
שער װאָס איז ניט גענוג שאַרף. אִ' די נעגל. 

2, פֿאַרענדיקן פֿײַלן. , פֿאַרן אִי איז געװען 
{= האָט מען בּאַצאָלטן אַ פּים", תּי, שמואל א, 
יג, 21. 08. פֿײַלן אַ צאָל, אַ סך. אַ' אַלע 
קאָסעס. -ונג. -עניש. | 

אָנפֿײַנדן -- טרו. פֿײַנד אָן, -- געפֿײַנדט, פפֿ: 
= פֿיינטן. אָנהײבּן פֿײַנט צו האָבּן. פאיטי 
לכר בּר-ישׂראל ... זאָל ניט פון איין שיבּוש 
וועגן זײַן חבר אן פֿײַנדן", לטו, קיא/א. מלל 
פֿאַרטײַטשט 'לשׂטנוי (זכריה, ג, 1); קאן צו 
פֿײַנדין" ותּי: ,פֿאַרקלאָגן"ן, פאַזױי װערסטו 
געפֿעלשט, פאַרלאַכט און אָנגעפֿײַנטײ, לע, דער 
יד אױיפן ים. 

אָנפֿײַערן -- טרװ. ‏ ער אָן, --געפֿײַערט. 
1 מאַכן עס זאָל זײַן פֿײַערדיק, רויט. אִי א 
שטיק אײַזן. 22. בּאַשיסן. אִי דעם שׂוואס 
פּאָזיציע. ‏ 0. אָנהעצן, מאַכן מע זאָל װערן 
אױפֿגעקאַכט, צעהיצט. ,צוויי 'כּישוף-מאַכע- 
רינס' װעלכע האָבּן די קאָזאַקן אָנגעפֿײַערט 
צום קאַמף", מתתיהו מיזיש, יִבֹּל ווואי 2:1, 
אויך מיט זיך. זנג. 

אָנפֿײַפֿן -- טרו 8 אוטו. פֿײַף אָן, -- געפײַפֿט 
(אויך: -געפֿיפֿן). ‏ 1. (אױס)פֿײַפֿן א צאָל 
מעלאָדיעס. אִי אַלע לידעלען װאָס מע קען 
2. צופֿײַפֿן. מיט א פֿײַף צוּװענדן צו זיך. א 
דעם חבֿר (דאַטיון װאָס גייט פֿאָרױס. 

. אָנהײבּן פֿײַפֿן, א בּיסל פֿײַפֿן. אִי אין 
פֿײַפֿל און עס אױספּרוּװן. ,דער פֿלײטער 
שמועסט איבּער שטיל מיט דער פֿלײט, זי פײַפט 
אים שטילערהייט אֲזִי {װש מיט 5 ממוס, 
מסעות. 

4 אָנגלאָזן. אִי אַן עוף אין הינטערחלק 
כּדי צו זען װי פֿעט דאָס איז. ,עשׂ װאַר אים אש 
!= אזן היט |= העט, װאָלטן אין איין גאַנז אָן 
גיפּפֿיפֿן" (אַזױ רויט איז ער געװאָרן בּבֿאי 
בּוך, 111. ,דער װינט האָט זי ודי נאָזן גע- 
שטשיפּעט און מיאוס איר אָנגעפײַפֿטײ וווש מיט 
3, ממוס, װינטשפֿ. 

9. אָפּנאַרן. בּאַשװינדלען. גוט אַי עמעצן, אַי 
בּײַ א משׂאדומתּן. אִי אין חשבּון. אִי אין מזונות 
און ניט געבּן גענוג צו עסן. *אַי אויף טער" 
קיש = אינגאַנצן אָפּנאַרן. *אָי אין היטל און אין 





אַנפֿילאַדע 


קיטל = אַי פֿון קאָפּ בּיז די פֿיס, אינגאַנצן 
*אָי א כאָלני)עװע -- דז. שדער שיקזאַל האָט 
זיי טיכטיק אָנגעפֿײַפֿט דאַמיט װאָס ער האָט זי 
אַנשטאָט גליק געגעבּן טאַלענט", דער לאַנד 
חכם, נ"י 1894, טא 10. ,געהאַט א פּראָצעס 
מיט זײַן שותּף . . . װאָס האָט אָנגעפײַפֿט מחילה 
אין די ערדקוילן" {אויך 463 שע, סענדער 
בּלאַנק. ,עס גיבּט אַ סך אונטער ייִדן װאָס האָבּן 
זייער ליבּ צו רעדן מיט אַ פֿײַף. פֿון אַזעלכע 
! מענטשן הערט מען אָפט די אויסדרוקן: איך 
פֿײַף. דיר אָן אין דײַן יחוס' |בּלן. . . יאיך װועָל 
דיר אִי אינעם מעקלעריי, 'אײַ, איך זאָל עפּעס 
קאָנען אִי אַזױ גראָבּי (63} יאָט אַזױ אִ' אין 
כּדאַי' (63ן', ייל, מײַן ספֿר הזכרונות, אַדעס 
3, פאן 7, | 

0 ספּעצ. אָנזעצן, ניט בּאַצאָלן. בּאַנקראַטירן. 
דערפֿירן צו אַ היזק. אִי אויף שיינע טויזנטער, 
*אַנגעפיפֿן און א גוטן טאָג -- בּאַנקראָטירן 
| און אַנטלױפֿן אין א װײַט לאַנד. .איין בּרודער 
דעם אַנדערן מעג אָי, שו. ,אַ ייֵד, איידער עֶר 
בּאָרגט, גייט ער אַרום און זאָרגט, און קומט 
דער זמך"פּרעון --- פֿײַפֿט עֶר יענעם אָדָ", שװ. 
;וי עס (דאָס בּרויזן פֿײַפֿט!. . . איך האָבּ מורא 
אַז עס װעט אונדז צום סוף אַלעמען אָיי, אַר, 
אַריה-לײזערס פֿערדי. ;אַהאַ! ... וערן האָט 
אָנגעפֿײַפֿט אַלע געהויבּענע בּעליבּתּים און גייט 
מער ניט צו זייײ, בּערג, בּײַם דניעפּער |. עאָנ- 
געפֿיפֿן דיך --- װעגן די 2,600 פֿונט מעגסטו 
שוין פֿאַרגעסן", פּנחס גאַלדהאַר, דערציילונגען 
פֿון אױיסטראַליע, מעלבּורן 1939. 

זיך אינגאַנצן ניט רעכענען מיט עמעצן 
אַדער עפּעס. פֿײַפֿן אויף עמעצן. "אי עמעצן 
אין דער בֹּאָ רד. אִי אין זײַן יחוס. ;איז 
דען יעדער ייד ניט אַ שוֹלחךערוך פֿאַר זיך? 
אָט ... פֿײַף איך אָן דעם רבֿ"; ייל, דער 
סטאַטעק װו, אַדעס 1876. ,צו בּאַקומען נײַע 
תּלמידים, קינדער, און אִי יענעם אין חדר", 
ממוס, 'חג האָסיף, 

אויך מיט ויך -- ,דער חכם'בּלילה האָט 
זיך אַלין אָנגעפיפן". ‏ /-עניש. ער 
דעריד.. 
אַנפֿילאַדע -- די, -ס. 22 אי 22 פֿר. ‏ לאַנגע 
ריי צימערן אָדער אַרקאַדן מיט א נאָכאַנאַנדיקן 
דורכגאַנג. ;די הײַזער פֿון די אינזשעניערן 
האָבּן געקרעכצט מיט זייער פּוסטקייט און 
האָבּן געשראָקן מיט שוידער פֿון זייערע אַ'ס", 
ש. גאָדינער איבּז, גלאַדקאָו, צעמענט, מאָסקװע 
7+7, 


אַנפֿילונג -- די, -ען. 1. פּראָצעס אָדער רע- 
זולטאַט פון אָנפילן. פּאַמעלעכדיקע אִי מיט 
גאַזן. די אִיס-לאָך פון אַ האַנטגראַנאַט, צאָןאָ 
2. דאָס מיט װאָס מע פֿילט אָן, אָנפֿילעכץ. 
בּאַטעמטע אִי. ,פֿלאָדן, געקנעטן אויף מער 
אייער מיט אַ בּיטל װאַסער -- (מאַכט מעןן 
בּורא מיני מזונות און {מען דאַרף ניט מֿאַכן 
א בּאַזונדערוען בּרכה אויף דעם אָײי, בּרכות 
מנחם, {קעניגסבּערג תּריחן, פּה/א. 
אָנפֿילן -- טרו. פֿיל אָן, -יגעפֿילט. 1. פֿול 
מאַכן עפּעס װאָס מע קען אין דעם אַרײַנלײגן, 


1044 


אַרײַנשטאָפּן, אַרײַנגיסן, אַרײַנשיטן אע. אִי די 
בּעכערס מיט װײַן. אִי דעם רוקזאַק מיטן ניי- 
טיקסטן פֿאַר דער נסיעה. אִי דעם װאַגאָן מיט 
סחורה. אִי אַ טאַנק מיט בּענזין. אִי אַ פֿעדער 
מיט טינט. אִי אַ צאָן מיט אַ פּלאָמבּע. אַי די 
קעשענעס, דעם טײַסטער = רײַך װערן. זשויבּן 
געלט. "אָי דעם חומר (דעם בּויך, דעם מאָגן, 
די קישקע) = זיך גוט אָנעסן. ,װען מע זאָל 
מיר אִי די שטובּ מיט רענדלעך ... (טו איך 
עס ניט)", פֿװל. עאַ לעכערדיקן זאַק קען מען 
ניט אִ'"; קא גרובּ קען מען מיט איר אייגע- 
נער ערד ניט אַ'", שװ. ;אי {= איידערן ער 
זיך זעצט צום טיש, דא זול מן פֿאַר גין אויף 


דז בּית הכּסא אוני זיך אוישׂ לערין, דא מיט 


דז דער מאגין אונ' די גידערים זולין ריין 
זײַן אי ער זי װידר אן בוילט", בּראַנט, פּרק 
מ. , בּיז די קערות פלעגן ענדלעך װערן אָנגע" 
פֿילט מיט געלט", אר, 'די קערה. *אַ'י דעם 
בּויך מיט ש"ס און פּוסקים = א סך לערנען 
און קענען ש"ס און פּוסקים. |,פאַרװאָס זאָגט 
מען ניט: אִי דעם ק אָ פּ? װײַל אִי דעם בּויך 
דאַרף מען יעדן טאָג, אַזױ דאַרף אויך דער 
למדן זיך פילן אױפֿסנײַ הונגעריק און װיסן 
אַז מע האָט קיינמאָל ניט פֿאַרענדיקט לערנען -- 
אין נאָמען פֿון דעם קאָצקער רבּי.ן אויך פיג. 
,די ליכטיקייט פון אין-סוף בּרוך-הוא װאָס 
פֿילט אָן אַלע װעלטן", תּניא, לו, ,די גאַנצע 


מי פֿון מענטשן איז פֿאַר זײַן מויל, און פֿוג" 


דעסטװועגן װערט די זעל ניט אָנגעפֿילט", תּי, 
קהלת, ו, 7, 

2. מאַכן עס זאָל זײַן אַ סך מענטשן (און עס 
זאָל װערן ענג אין לאָקאַל). אִי דעם זאַל מיט 
געסט. אִי דעם טעאַטער. אִי די אַכסניה מיט 
אלַנשטייערס. ,.. . זיך פאַרנומען מיט פֿיל 
מענטשן װאָס פֿלעגן אִי דעם זיידנס שטוב", 
יק. ,מע האָט בּתּיימדרשים אָנגעפֿילט, מע האָט 


תּעניתים אױסגערופֿן", אַש, תּהיליםייוד. 


9. בּײַם גרייטן שפּײַז אַרײַנגעבּן אַ פילעכץ, 
אִי קרעפּלעך מיט קעז (פלייש, אײַנגעמאַכטס 
אאַ). אִי די טשאַסטעס מיט יאַגדעס. אִי כרעמ" 


דזלעך. אִי פי ש = אַרײַנגעבּן אין שטיקלעך 


פֿיש, צװישן דער הוט און די בּיינער דאָס 
ווייכע פֿון פֿיש, װאָס איז צעהאַקט און צו 
נױפֿגעמישט מיט בּאַטעמענדיקע מאַטעריאַלן 
א א העלדול, א קישקע. 


4. פֿול מאַכן מיט עפּעס װאָס די חושים קע 
נען אויפנעמען. אִי די שטובּ מיט ריחות. אַ' 
דעם זאָל מיט טענער פון פּיאַנאַ. עזון פילט 
מיט ליכט אָן די טונקעלע ישיבֿה", ייש איבּז, 
ח. נ. בּיאַליק, 'דער מתמיד'. ,די נאַכט װערט 
אָנגעפֿילט מיט אוממענטשלעכע קולות... מיט 
די געשרייען פֿון אומגעזעענע בּרואים", אַש. 

9. אַרײַנגעבּן, אַרײַנבּרענגען אין אַ גרויסער 
מאָס. אִי א ראָמאַן מיט נאַטור בּאַשרײַבּונגען, 
א א שטודיע מיט איבּעריקע פּרטים. אַ' א 
רעדע מיט אַלטע װיצן. אִי דעם חינוך מיט 
מער גײַסטיקײט. אוכדבֿרים האלה יותר דיא 
ניט װערט זײַנין דאןשן פּאפּיר מיט אן צו 
פֿילין", גה, 164. ,װען טאָלסטאָי זאָל האָבּן 
פּראַקטיצירט װאָס פילט אָן זײַן שאַפֿן...", 


אַנפֿינגערן 


שג, קריטיק און קריטיקער. ,האָט אָנגעפילט 
א גרויס בּוך מיט זכרונות", פרץ, געדאַנקען 
און אידייען. ,מיט מוח בּילדער ... אומזיסט 
די שװאַרצע פּוסטקייט אי געזוכט", יהואָש, 
'נאַכטימחשבות', | 


0. אַרומנעמען דעם אינעװייגיקסטן מענטש, 
אַרײַנדרינגען אין דער נשמה און אַזױ װי פול 
מאַכן זי מיט אַ געפֿיל, אַן איבערלעבּונג. אַי 
עמעצן מיט אַ גלוסטונג, מיט דערהױבּנקייט, 
אי מיט חשדים און שרעקענישן. אִי מיט הת- 
להבֿות. ,װיפֿל משהס ה אַ רץ איז ניט אָנגע- 
פֿילט געװאָרן מיט ציטערניש און פֿרײד איבּער 
דעם גרויסן מאָמענט...", אַש, משה. עװען די 
שׂמחה פֿילט אָן דאָס האַ רץ, דאַן גייט 
מען א ריקוד איינער קעגן דעם צװייטן, לדבּ, 
ימאמר שמע"צ', נ"י תּ"ש. ,זוניקייט איז אויך 
עלול אָנצופֿילן דעם מענטשן מיט אומעט", 
אפֿא, איק, ר"ה תּשכ"ז. *ֹאַי דעם קאָפּ מיט 
תּורה (חכמה, װיסן אע. אויך: מיט מחשבות 
זרות, מיט פּוסטע דודעס אע), + 


אָנפֿילן זיך -- -+ זפֿו. צום בּו: דאָט פֿעסל 


פֿילט זיך אָן מיט רעגנװאַסער. ;רי שמעון בּן 
יוחאי האָט ... געזאָגט: טאָל, טאָל, פֿיל זיך 
אָן מיט רענדלעך! און ער האָט זיך אָנגעפֿילט 
טאַקע בּאַלדײ, ממוס, װינטשפֿ. צום 213: ,דער 
זאַל פֿילט זיך אָן מיט צוהערערס". ,די װעלט 
וערט ענג װי א שטובּ אין װעלכער עס האָט 
זיך אָנגעפֿילט צו פֿיל מענטשן", אַש, תּהילים- 
יוד. צום 43: קאירע פֿאַרװײנטע אויגן פֿילן 
זיך אָן מיט גלאַנץ"? ד. י. זילבּערבּוש, מענשען 
און געשעהענישען ו, װין 1931, ,פילט די 
לופֿט זיך אָן מיט לידער, מיט געזאַנגען אַלער- 
ליייי, אַבֿרהם מאַשקאָװיטש, פֿון אַרגענטינע, בּ"א 
0. צום 63: אַי זיך מיט שטאָלץ, 


אָנפֿילעװדיק -- אַדי. נעאַל. װאָס פֿילט ניש, . 


װאָס קען ניט פֿילן. אִיע הויט. איער מענטש. 
-יקייט, 


אָנפֿיל|עכץ -- דאָס, ז רער 1. דאָס מיט 


װאָס מע פֿילט אָן (-+ אָנפילן, 33), (גע)פֿי- 
לעכץ. דאָס געפֿעפֿערטע אִי פֿון אַ קישקע. 
2. די גאַנצע שפּײַז װאו עס איז דאָ פֿילעכץ. 
;--- װילט איר דעם טשאָלנט מיט אִי?* != מיט 
אַ געפילט העלדול, מיט א שטיק געפֿילטע 
קישקען, רייד (תּ"אָ. ‏ עניש. -ער - 
עוואו איז דער אִי? מײַן אויטאָ האָט ניט קיין 
טראָפּן גאַזאָלין=, רייד (נ"י - 


אַן פינגער --- אַדװ פֿראַזע. אָן צולייגן א 


פינגער צו דעם װאָס מע האַלט אין אָפּװעגן 
געבּן ריכטיקע װאָג, אָן 8 קאַ נײַע יאַטקע 
פֿון כּשר פֿלײיש ... דער פּרײַן איזן 8 קאָפּי 


| דאָס פונט ... ומשקל צדק אָן פ'יי, קמ, 1865, 


פא 43, מודעה. 


אָנפֿינגערן -- טרח 6 אוטװ. ער אָן, -'גע- 


פֿינגערט. 1. אָנרירן מיט די פֿינגער. לאָזן 
סימנים מיט (א) פינגער. ,די גלעזער האָבּן גע- 
בּלאַנקט, נעמסטו און פֿינגערסט זיי אָן". 
2. אָנװײַזן אויף עמעצן אָדער עפּעס מיט (אַ) 
פינגער. אַרױיסגעבּן. מסרן, אַי אױפֿן גנבֿ, 





אַנפֿינדן -- 


אַנפֿינדן -- טרו. אַרכ. ;00060ט-1תס :1718 
תפסמומקגתס. געבּן צו פֿילן לאָזן פֿילן 
|,,.. דאשׂ. ערשׂ אין דען בישן אונטן מוש 
אַנפּפינדן",. שמואל-בּוך, סטראָפע 655, 

אַנפֿינצטערן -- טרוו. -ער אָן, ---געפֿינצטערט, 
מאַכן (אַ בּיסל) פינצטער. ,, מע קען אִי ס'לעבּן 
אי מיט קללות אי מיט שטומעניש". אִי א טייל 
פֿון דער בּינע. מיט זיך -- ;זײַנע בּרעמען 
האָבּן זיך אָנגעפֿינצטערטײ, ימ, 1930. אווייכער 
א בּיסעלע! דו פֿינצטער זיך ניט אָז", אי. קיפ' 
ניס איבּז, דאָס אײַז גײט, קיעװ 1930. //נה. 

אָנפֿיסיק -- אַדי. ‏ װאָס האָט ניט קיין פֿיס, 
אע אַמפיבּיעס. {סהאָבּן אֶיע זיך אויפגע: 
שטעלט...ײ, פמ, מלחמה װ. אַ'ע -- פיש 
װאָס זעען אויס װי שלאַנגען. זיי זײַנען טרייף, 
אָן שופּן, די הויט איז האַרט און אייליק. 
48,. . . | 

אָנפֿיצקען. -- טרװ. "קע אָן געפֿיצקעט. 
אויך: -- פֿיצן, - פֿיצעווען. אָנשמײַסן, 

אָבּער ניט צו שטאַרק. ,בּײַ לײַטן א טאַטע 
לייגט אנידער און פֿיצקעט אַזײ; שע, ילג בּעומרי, 
,כ'װעל אים, שלמהלען, גוט אָי", מ. בורשטין, 
בּײַ די טײַכן פון מאַזאָװיע, 

אָנפֿיר -- דער, ז. אַקט פֿון אָנפֿירן. אַן אַי 
מיט א פעסטער האַנט (שטאַרקן װילן). ;איז 
דער אויפשטאַנד געגאַנגען און זיך אַנטװיקלט 
אָן קיין שום אַ'", מ. שאַפּיראָ און כ. ליװקיס 
איבּז, שריפֿטן פון אַ שערער, קיעוו 1934, 

אָנפֿירונג -- די, יען. 1. פּראָצעס אָדער 
רעזולטאט פֿון אָנפֿירן. גוט פּלאַנירטע אָי. ?האבּ 
-גוטי אן פירונג אונ' אן װײַזונג צו טוהן", 

- מאַרשן, לשון זהב, אַמשט תּצ"ד. 2, גרופע 
(יחיד) װאָס פירט אָן. א געשעפט אונטער א 
נײַער אָי. ;אמעריקע איז אַרײַן אין דער מל- 
חמה.. . אונטער ייִדישער אָיי, מװ, היטלערס 
פּראָפּעסאָרן. 

אַנפֿירן -- טרח. אַרכ. אַנטפֿירן. אַװעקפֿירן. 
אַװעקרױיבּן. ,דוא וילט {= װילסטן מיר אי 
אַנפּפֿירן דען רעכטן וײַנד מײַןײ, שמואליבּוך, 
סטראָפע 801. 

אָנפֿירן -- טרו (אויך אוטו). פֿיר אָן, --גע- 
פֿירט. 1. בּרענגען צו פֿירן א סך. אִי גענוג 
סחורה. אִי ציגל, ליים, 

2. פאַרװאַלטן. דורכפֿירן די טעטיקייטן פֿון 
אַ ראָש. האָבּן כּסדר השגחה איבּער דעם װאָס 
מע טוט אין אַן אָרגאַניזאַציע, אינסטיטוציע, 
אונטערנעמונג, געשעפט אע. בּאַשטימען דעם 
אופן װאָס און װי מע זאָל טאָן. אִי א געשעפֿט, 
אַ קאַמערציעלע אונטערנעמונג. אַי א פאַראיין, 
אַ געזעלשאַפֿט. אִי א שול, א ישיבֿה. אַ' א 
קאַמף, אַ מלחמה. אִי אַ געלט-קאַמפּאַניע. אי 
אַן אָרקעסטער. אִי דעם פּאַראַד. ;דער אייבּער- 
שטער מאַכט זיי זײַן און בּאַלעבּט זי און 
פֿירט זי אָןײ, תניא, קפּ. אאַלין האָט ער אָנ" 
געפירט די אָבּלאַװע אויף די יונגע פּריצים", 
אַש, תּהילים-יוד. ,ניט לאַנג צוריק האָט נאָך... 
אָנגעפירט די מלחמה מיט גרויסער תּקיפֿות", 
ב. דעמבּלין, צװײי און אַ דריטער. {בּאווירקט 
פון סל, ניצט מען: אִי מיט -- נרין ,מיטן 


|אַ קריגערײַ. ‏ 4. אַ 


אָנפֿירנדיק -- גערונדיװ, אַדי. 


אַנפֿירעװדיק -- אַדי. 


אָנפֿירערשאַפֿט -- די, -ן. 


1008 


געשעפט האָט אָנגעפֿירט דאָס װײַבּ זײַנס", 
הרבֿ לוי גליקמאַן, זכרונות בּית לוי, קעשענעו 
4, 

8. אָנהײיבּן פֿירן. גורם זײַן. אי א מחלוקת, 
א לענגערע צײַט פירן אִי 
א מחלוקת יאָרןלאַנג. אי מחזקות. 

פ. אײַננאַדזיען. אײַנפֿירן. אִי שלעק מיט 
כאָלערעס. *דער רוח האָט אים אָנגעפירט = 


דער ניט-גוטער האָט אים געבּראַכט אַהער, ‏ 


0. אָנגעבּן מעשִׂים. קאָמאַנדעװען. װילדעווען. 
יונגאטשעווען. פוויי, װײי, װאָס די קינדער האָבּן 
דאָ אָנגעפירט!". 

?. אַרכ. אײַנרעדן. אַנרעדן. ;זיא האבּן אין 
דרום דר שלאגן דז ער זיא אן גיפֿירןטן האט 


ודי גזילה צו טאן", שו"תּ פּני יהושע, אַמשט 
| 1715, ,דא וואר ער פון אונטר שידלכי שׂונאים 


אן גפֿירט, ער זאָלט שריאן...", א פּראָגער 
פאַמיליען-מגילה', 1732 {װאַכשטײןבּוך, ייִװאָן. 
8 דטשמ. נר. דערמאַנען. ציטירן. בּרענגען 


: װי אַ בּײַשפּיל, א באַװײַז. ,... גערעדט װי 


אויך אַנדערע זאַכן שיינע אָנגעפֿירטײ, ליאָנדאָר, 


| -בּש, װילנע 1844. ,װעל איך דיר דאָ אִי אַ פּאָר 
שיינע ערציילונגען פון דעם דובּנער מגיך", 
אמד, בּארוסקע דער שומר, וילנע 1871, עאַי 


אַ היפּשע צאָל נעמען פֿון סאָציאַליסטישע גדו- 
לים", זשיט װווש, נײי 1919 -עכץ. -עניש, 
אויך: װאָס 
האָט אַ השפּעה, א דעה. װאָס שפּילט די הויפּט- 
ראָלע. די אַיע חברים פֿון דער פּאַרטײי, 

װאָס מע קען אָנפֿירן, 
װאָס לאָזט זיך אָנפֿירן. ,ס'איז אַזא װילדע אונ- 
טערנעמונג אַז זי איז ניט מער אַײ. -יקייט, 


אָנפֿירער -- דער, "ס. װנ *ין, -קע, "ס. װער 
י עס פֿירט אָן. דער אִי פֿון דער אַרמײ. די אָיס 


פֿון אױפשטאַנד, אִי פֿון א גאַנצן פאַלק. , אירי 
אן פירר זײַן גיועזן צװיי חשובי לײַט", 
אַלכּסנדר סענדר עטהויזן, בּית ישׂראל ובֿית 


הבּחירה, אַמשט 1724, חי. , געווען עלטסטע און 
אָי פֿון זייער שבֿט ראובן", אַש, משה. ,די אַי 


האָבּן .. . גערעדט מיט לײַבּ און לעבּן װעגן 
דעם געוואונענעם שטרײיק", אָפּא, 'קוילנגרע- 
בּערס'. ,דער לערער מיטן משׂכּיל זענען די 
אָי, זיי שאַפֿן א בּיסל געלט ... מע קױפֿט אַ 
האלבּ טוץ בּיכלעך", א. בּערגמאַן, דאָס פוי 


! לישע שטעטיל, װאַרשע 1926. 
אָנפֿירעריש -- אַדי. 


װאָס האָט די טבע 
אָנצופירן. װאָס איז פֿון (װוי בּײַ) אַן אָנפירער, 
שפּילן אַן אע ראָלע. אַ מענטש מיט אִע 
פעאיקייטן, -קייט, 

1 גרופּע װאָס 
פֿירט אָן. אִי פֿון פֿאַראײן. מיטן פּנים צו דער 


אָי 2 פונקציע, טעטיקייט, ראָלע, דעה פֿון 
אָנפֿירער(ס). אונטער דער אִ' פון.... אָפּי 


טרעטן די אָי, איבּערנעמען די אָ. 


אַנפֿלאַדערן -- טרו. -ער אָן, -"געפֿלאַדערט, 


1 פֿירבּרענגען עפּעס, טאָן עפּעס ניט-דורכ- 
געטראַכט, אָן אַ סדר. אִי װי א שװיצער, װי 
אַ דרייער. אִי און אַװעקפֿאָרן. 2. זאָגן, אָנ- 
דערציילן א סך ליגנס. אָנליגנערן. אִי דער כּלה 


טעװדיק. אִי קאַרטאָפּל װאָס 


יהיימיש, אָקט' 1, 


אָנפֿלוכן -- דטשמ. 
| אים גענוג אָנגעשאָלטן און אָנגעזידלט און 


אָנפֿלום -- דער, -ן. 


אָנפֿלי -- דער, -ען. אַקט 


אָנפֿלי 


| ניט-געשטויגנס, ניט-געפֿלױגנס. אויך: -- פֿליאַ- 


דערן. פֿרגל: אָנפלעדערן. . - 


אָנפֿלאַטערן -- אוטח. ער אָן --געפֿלאַ 


טערט אָנהײבּן פֿלאַטערן. אָנקומען פלאַ- 
טערנדיק. ?אַ. קיל װינטעלע פֿלאַטערט אָן", 
י. מאַניק, יפֿאַרטאָג', | | 


אָנפֿלאַמען -- טרו. פֿלאַם אָן, -געפֿלאַמט. 


מאַכן עס זאָל פֿלאַמען, בּרענען מיט אַ פֿלאַם, 


| זײַן זייער הייס. אי דעם אויוון. אִ' די בּאָד, 


א די בּאַקן זײ זאָלן װערן צונטער רויט. 
,פֿאַר ראָכעלען האָט מען צו קנאַפּ אָנגצ- 
פֿלאַמט דעם איוװן", שירע גאָרשמאַן, דער 
קױעכ פֿונ לעבּנ, מאַסקװע 1948. אויך מיט 


זיך -- אַי זיך און שאַרף פּראַטעסטירן. 
אָנפֿלאַנצן -- טרװ. פֿלאַנץ אָן, -געפֿלאַנצט. 


1. פֿלאַנצן אַ סך. אַי א שלל בּיימער, א גאַנצן 
בּאַרג. אַי די בּייטן מיט בּוריקעס. 2. פֿאַר- 
פֿלאַנצן אָבּער ניט גענוג טיף, ניט גענוג האַל- 
אַ גרויסער רעגן 
קען קאַליע מאַכן. 8. אַנשטאָט אײַנפלאַנצן 
נר. ;איר װעט ... עס בּירושה אִ' אין די 


- הערצער פֿון אײַערע קינדס-קינדער", ייל איבּז, 


נתן החכם, אַדעס 1884, הונג, -עניש. 


אָנפֿלאַסטערן -- טרװ. "ער אָן, -געפֿלאַס- 


טערט. 1, אַרױפֿלײגן פֿלאַסטער. אַי אַ שאָסײ 
מיט בּעטאָן. אִי דאָס פּנים מיט בּאַנדאַזשן 


| /2, אָנקלעפּן פּלאַקאַטן, אַפֿישן אע. אִי די װענט 


מיט װאַלאױפֿרופן, ‏ /21, 


אָנפֿלאַקערן -- טרוו. "ער אָן, -געפֿלאַקערט, 


1 מאַכן עס זאָל פֿלאַקערן, עס זאָל בּרענען 


| מיט א העל פֿײַער. אִ' געהילץ. עאין מיטן 


דאָרף װעט מען אִי אַ שטער", מ. זאָנשײַן 
2. מאַכן עס זאָל זײַן 
זייער הייס. אִי דעם אויוון, די בֹּאָד אע. אויך 
פֿיג. אִי דעם עולם. אויך מיט זיך. פֿרגל: 
אָנפֿלאַמען. 


דזוו אָנשעלטן -=. ,האָט 
אָנגעפלוכט", אמד, ספורי חכמי יון, וילנע 
4, | 


דזוו אָנפֿליס, אָנפֿלײץ, 
צופֿלוס. אַן אַי פֿון אומריין װאַסער, אַז אַי 


פֿון רייד און רייד. - 


| אָדער רעזולטאַט 
פֿון אָנפֿליען. אויך: אָנפֿאַל. ‏ אי פֿון פֿײיגל, אִי 
פֿון עראָפּלאַנען. אִי פֿון קאָזאַקן אויף זייערע 
פֿלינקע פערד. דעם שׂונאס אִי. אִיען פון סאַמו- 
מען. ,בּייזע אֶיען פֿון שנײַדיקן געװיטער", 
האָפֿ, אין טאָװל פֿון װענט, 1926. ,אַזױ פֿיל רו 


אין אַי פֿון געראַנגל ניט פֿאַרהיט", אַקש, בּרויז 
(לידער), מינסק 1928, ,,אויף זײַן קײַלעכדיקן 


פּנים האָט זיך בּאַװיזן אַ ראָזלעכער אָיײ, פֿײַװל 
סיטאָ, אָט דאָס זײַנען מיר, קיעװו 1932, ,די 


עטלעכע אױפֿלאַגעס פֿון ענגלישע איבּערזע- 


צונגען . .. זײַנען פֿאַרבּרענט געװאָרן בּײַ אַלי 
אירטע אָעןָי, מװ, היטלערס פּראָפּעסאָרן אַ" 
בּאַהאַלטער -- פֿון דעם שׂונאס אָנפֿלל 
ענדיקע עראָפּלאַנען, מװ, ייִשפ | 6.- 





אָנפֿליאַסקען 


אָנפֿליאַסקען -- טרו. -קע אָן, -געפֿליאַס- 
קעט. 1. אָנפּאַטשן (מיט א געהילך) אִי 
די בּאַקן. אִי זײַן פּענעצל. 2. אָנשמירן מיט 
א געקלאנג װאָס איז ענלעך אויף פלס-פלס, 
שלעכט אָנשמירן, אָנפאַרבּן. ,די שול װאָלט 
שענער אויסגעזען, װען זי װאָלט זײַן גלאַט 
אױיסגעװײַסט ... ניט אָנגעפליאַסקעט מיט 
פֿאַרשײדענע פֿאַרבּן", ארז. קמ, 1868, טא 46, 


אַנפֿליגלדיק -- אַדי. װאָס האָט ניט קיין 
פֿליגלען. אִיע אינסעקטן. אִיע בּאשעפענישן. עדי 
שטרויספויגלען זײַנען אין תּוך אַ, זיי קענען 
דאָך ניט פֿל;ען". פֿיג. קעס איז דערװײַל נאָך 
נישט געוען אין ערגעץ אַזעלכע דרײַ הונ" 
דערט יאָר װאו יידישע דערציאונג זאָל זײַן 
אַזױ קורצזיכטיק ,... אַזױ אִי, אַזױ כּלאַחר- 
יד װי אין אַמעריקע", יעקב לעשטשינסקי, דאָס 
נאַציאָנאַלע פנים פֿון גלותייוזנטום. -יקייט 
--- די אִי פֿון דעם נעבּעכדיקן פּראיעקט. 


אָנפֿלײיען -- טרוו. פֿלײ אָן, -געפֿלײט. מאַכן 
עס זאָלן זײַן פֿלײי. פֿאַראומרײיניקן מיט פֿלֵיי, 
אִי דאָס בּעטגעװאנט, די לײַלעכער אע. 


אָנפֿלײ"ץ -- דער, ‏ ן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פֿון אָנפֿלײצן. אִי פֿון װאַסער. אִי פון אימיג- 
ראַנטן, אִי פון אנטיסעמיטישע בּלבּולים. ;דער 
מענטשלעכער אִי קיין פּאַריז", בּ. דעמבּלין 
פֿאָר, 1965 4 31. ,האַלטן די שפּראַך וַייִדישן 
ריין פון דעם אִי פון אַמעריקאניש:ענגלישע 
ווערטער", לע, טמז, 1966 ווו 16, 


אָנפֿלײצונג -- די, -ען. פּראָצעס אָדער רע- 
זולטאט פֿון אָנפֿלײצן, פֿרגל דפֿװ. אִי פון 
װאַסער(ן). אַי פון איבּעריקע ווערטער. עדי ייְדיי 
שע שפּראַך איז נאָך בּכלל צעשפּאַרט געװאָרן 
פֿון פֿאַרשײדנשפּראַכיקער אי און בּונטקייט", 
אַפֿנ שפּראַכפּראַנט, קיעוו 1935, טא 43. ,,שטראָ 
מעךאָי פֿון בּאַרג אַראָפּ אין טאָלײ, הל, בּלאַט.. . 
עפּלבּױים. 


אָנפֿלײיצן -- פֿלײץ אָן, --געפֿלײצט. אוטװ 
-- (וועגן װאַסער) אָנלויפן, אָנקומען א סך 
(און אַרויסקומען פון די בּרעגן). עװאַסערן 
פֿלײצן אָן פון די שנייען אויף די בּערג". 
פּליטים פלייצן אָן. ‏ טרחװ -- מיטבּרענגען 
עפּעס מיט װאַסער װאָס פֿלײצט אָן. אִי זאַמד, 
אִי דעם מאַרק מיט שונד-ראָמאַנען, מיט האַס- 
ליטעראַטור. ,אָט די ערד װאָס דער טײַך האָט 
אָנגעפלייצט קאַן מען אָנרופֿן אָנפֿלײץ-ערד", 
זק, איבּז, מעשׂיות װעגן ערד, בּערלין 1922. 
-עניש, 


אָנפֿלײישן -- אקוזו. פֿלײש אָן, --געפֿלײשט. 
נעאָל. בּאַדעקן מיט פֿלײיש. ,װי אין יחזקאלס 
נבואה, נעמען אַלע טויטע זאכן לעבּן און עס 
פֿליישט אָן פלייש אויף זיך נאַקעטער געבּיין", 
יעקבֿ פרידמאַן, ליבּשאַפֿט, ת"אַ 1967. מיט 
זיך -- וניט קיין נעאָלן אָננעמען אויף זיך 
מער פֿלײיש. ,זע נאָר װי זי האָט זיך אָנגע- 
פֿלײשט, זיך אָנגעפּעלצט מיט פעטס". 

אָנפֿליפ -- דער, ן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פֿון אָנפֿליסן. אַן אִי פון װאַסער. דזװ אֲני 
פֿלוס -+, 


1000 

אָנפֿליפן -- אוטװ. פֿליס אָן האָבּ (בּין) 
--געפֿלאָסן. קומען צו פֿליסן. (וועגן װאַסער) 
פּאַמעלעך, כּסדר אָנקומען. {פֿרגל אָנפֿלײצן, 
רעגנװאַסער פֿליסט אָן. כּוחות קענען אִ" 
שפּײַעכץ פֿליסט אָן אין מויל. אװוערטער זי- 
נען אָנגעפלאָסן ... און די ליך האָט זיך 
װײַטער געצויגן", י. פֿאַליקמאַן, סאָװ' היימי 
לאַנד, 1962, נאן 2. ,ספֿליסן אָן פֿון ערגעץ 
היימישע געשטאַלטן, די שאָטנס פֿון אַמאָל?, 
1. שלעװין, דרום'אַפֿריקע, סעפּט"אָקט' 1964, 

-זונג, -עניש. 


אָנפֿליען -- אוטװ. פלי אָן, בּין (אויך 

האָבּ) --געפֿלױגן. 1. אָנקומען פֿל;ענדיק, 

קומען צו פֿליען. די װאַנדער-פֿײיגל פלוען שוין 

אָן. עס פליען אָן חמרים פליגעלעך. עראָפּלאַנען 

פֿליען אָן יעדע פינף מינוט, אִי װי דער היישע- 

ריק. ,אין דער זעלבּער סעקונדע איז געקומען 

אָנצופל;ען ... א גרויס-פליגלדיקער אַדלער", 

פרץ, פֿאַלקסטי געשיכטן 

2. (ועגן א נאַטור-דערשלינונג) אָנקומען אומ- 
געריכט, מיטאַמאָל. א זאַװערוכע, א בּוראַן פליט 

אָן. אַ װינט פליט אָן אױפֿן שפּיץ בּאַרג. 

,פלוצלינג איז געקומען אָנצופֿליען א שרעק- 

לעכער װאָלקן", װײַס |, איבערגאנג. ,איז 

אָנגעפֿלױגן דער רעגן ... און זיך דורכגע' 

טראָגן אַזוי האסטיק", ה. דאָבּין, צװישנ בּיני 

שטאָקנ, מאַסקװע 1941, 

9 בּכלל אָנקומען אומגעריכט, גיך, אַזױ װי 
אויף פליגלען. אִי אַהײם צו טאַטעימאַמע אויף 
פּסח. רײַטערס פֿללען אָן אויף פערד. א משו- 
געת איז אָנגעפֿלױגן אין קאָפּ אַרײַן. ,איז 
דענסטמאָל אָנגעפֿלױגן פֿון שטאָט די עלטערע, 
סאַמע געראָטענע טאָכטער", בּערג, בּאַם דניע- 
פּער װ. ,װיסטע מחשבות זײַנען אים אָנגע" 
פלויגן אין קאָפּ אַרײַן מיט א געזשומעניש", 
מ. דלוזשנאָװסקי, פאָר, 1966 וווץ 28, 

4 ספעצ. (גיך, אומגעריכט) אָנפֿאַלן. אַ 
בּאַנדע איז אָנגעפלויגן אויפן שטעטל. די קאַ- 
װאַלעריע פליט אָן אויף דער פּאָזיציע פֿון שׂונא. 
;צו האַלבּער נאַכט זײַנען פֿאַרדאַרבּער אױפֿן 
וועג מיט שטורעם אָנגעפלויגן", פּמ, מלחמה. 

אויך מיט זיך -- אִי זיך פֿון אַלע זײַטן 
מיט עראָפּלאַנען. ‏ עכץ. -עניש. ער 
-עריי, 


אָנפֿליעריש -- אַדי. װאָס איז פֿון (װי בּײַ) 
אַן אָנפֿליער. מיט אִין אימפּעט. -קייט -- 
,מאַכן א סוף צו דער גאַסטראַליאָרישקײט 
און אי אויף די אונטערנעמונגען", אי. פֿעפֿער, 
די אױפגאַבּעס פֿון דער ייד' פּראָלעט' ליטע- 
ראַטור . . ., קלעוו 1932, 


: 


אָנפֿליקן -- טרו. פֿליק אָן, --געפליקט. 
1 פֿליקן אַ סך, אַ לענגערע צײַט, װיפֿל עס 
איז נייטיק. אַי פֿעדערן אויף קישנס און פּעי 
רענעס. , שוין אָנגעפליקט פעדערן און פּוך 
אויף אַן אונטערבּעט", ארז, קמ, 1870, נאן 50, 
2. אָנרײַסן, אִי פּאַפּיר. ‏ 8. אָנשנעלן. אִי די 
נאָז, די אויערן. *אִֵי די מאָרדע = װאוױלי 
יונגעריש, אױספּאַטשן דאָס פּנים, 

מיט זיך -- ,פון די צװעלף גענדז האָט 


אָנפֿעטיקן 


זיך אָנגעפֿליקט אַ זאַק פֿעדערף. עכץ. 
דעניש. = -ערין (דערקע). -עריי. 

אָנפֿלירטעװען -- אוטו. -טעװע אָן, *גע- 
פֿלירטעװעט. אַ לענגערע צײַט, אױיף פאר' 
שיידענע אופנים פלירטעוען. אִ'י מיט אַלע 
בּחורים פֿון שטעטל, 

אַנפֿלעדערן -- טרו. -ער אָן, --געפֿלעדערט, 
1 זזו אָנפֿלאַדערן,. 2. אָנװאַרפֿן, אָנלײגן 
אין אן אומאָרדענונג. אִי פּאַפּירן, דאָקומענטן, 
פֿאַרשײדענע זאכן אאַזו. 

אָנפֿלעכטן -- טרו. פֿלעכט אָן, -געפֿלאָכטן 
(אויך: --געפֿלעכט). 1. פֿלעכטן אַ סך, פֿאַר- 
שיידנס, װיפֿל עס איז נייטיק. אִי קערבּלעך. 
אִי אַ ראַגאָזשע. אִי צעפּלעך בּײַ אַלע מיידלעך. 
א הבֿדלות (= די געפֿלאַכטענע ליכט צו 
הבדלהן, אִי ח לות. עװען אין פאָדֶם װער 
פאַר קניפּט אודר אן גיפלעכט, דא טאָר מן 
עשׂ אַך װאול אויף בּינדן", לטו, עג/א. ,דאָס 
געלע בּעקער-מיידל? חלות יעדע װאָך אָנגץ" 
פֿלאָכטן אױיסגעטאַקטע -- און געבּליבּן אַלטע 
מויד", אול. 2 אַנדרײען, פֿאַרדרײען, צונוים- 
דרייען. אִי רכילותלעך. אִי ליגנס א גאַנצע 
קייט. אִי װער װייסט װאָס. 

אויך מיט זיך -- זיך אִי מיט די הענט 
און זיך לאָזן אין א טאַנץ, 
אָנפֿלעץכט. -עניש. 

אָנפֿלעמען -- טרװ. פֿלעם אָן, -געפֿלעמט. 
אָנהרגען,. שטאַרק אָנפּאַטשן, אי די מיאוסע 
מאָרדע. אִי עס זאָלן בּלײַבּן צייכנס. פֿרגל: אָנ" 
פלאמען. -עניש, 

אָנפֿלעקלען -- טרו. -קל אָן, -געפֿלעקלט, 
1. אָנקלאַפּן, אַרײַנהאַקן פֿלעקלעך. אִי דעם 
גאָרטן אונטערצוהאַלטן די טאָמאַטן. 2. (שוס- 
טערײַ) אַרײַנקלאַפּן הילצערנע טשועקעלעך. 
אִי די זויל. 

אָנפֿלעקן -- טרח. פֿלעק אָן, +-געפֿלעקט. 
מאַכן אַ פֿלעק, פלעקן. אִי דעם טישטעך. אִי 
דאָס שבּתדיקע קליידל. 

אָנפֿלעשלען -- טרו. -של אָן, ---געפֿלעשלט. 
אָנפֿילן פלעשער מיט עפּעס (אַ פליסיקייט, יאַ- 
געדעס אע)., אָנגיסן, צעגיסן אין פֿלעשער. א 
דעם מעד. אַי די פּאַרעטשקעס און מאַכן נאַ- 
ליווקעס. 


אַנפּעדעמען -- דעם אָן, -געפֿעדעמט. 
אוטװ -- אַרײַנצ:ען א פאָדעם אין אייגל פון 
אַ נאָדל. טרװ -- 1. אַרױפֿדרײען פֿעדעם. אִי 

די שפּולקע. 2. אָנהײבּן טאָן אַן אַרבּעט. אַ 

די אַרבּעט. ,אָי איז שווערער װי אױספֿעדעמען", 

שװ. 0. אָנסטריגעװען. אַי דעם אַרבּל, די 

לײַסט, 


אָנפֿעדערן -- טרװ. ער אָן, --געפֿעדערט. 
1. אָנשיטן פֿעדערן. אִי אַ ציכל. 2. אָנװאַרפן 
פֿעדערן. אִי דעם דיל. 8. פֿאַרפֿעדערן. אַי די 
קאַפּאָטע. אויך מיט זיך. 


אָנפֿעטיקן -- טרו. -טיק אָן, --געפֿעטיקט. 
מאַכן פעט. אִי די גענדז, די אינדיקעס. מיט 
זיך -- הינט װאָס פעטיקן זיך אָן מיט נבילה. 
טשינאָװוניקעס װאָס פֿעטיקן זיך אָן מיט כאַבּאַר, 





אָנפֿעטסן 


אָנפֿעטפן -- טרו. פֿעטס אָן, --געפֿעטסט. 
אָנשמירן מיט פעטס, בּאַדעקן מיט פעטס. מאַכן 
פ5עט. אי די פּאַטעלניע. אַי די שטיװל, מאַכן 
זי ווייך, 

אָנפֿעכטן -- טרו. פֿעכט אָן, --געפֿאָכטן (?) 
אַרכ. ‏ קריגן קעגן עמעצן. קריגעריש פֿאַר- 

- טיידיקן רעכט. אִי דעם שׂונא. מלל פאַרטײַטשט 
'דבֿרי יעצבֿו עליי (תּהלים, נו, 6): ,פעכטין זיא 
אן" (תּי: .קריוודען זיי מײַנע טענותץ. ‏ |נג 
-- ;אַז זײַני גרושׂי מלחמות אונ' אן פעכטונג 
גיוועזין", ר' זלמן הענא איבּז, צמח דוד, 98דמ 

| תנ"ח, 

אָנפֿעלערדיק -- אזי. װאָס איז אָן א פֿץ- 
לער (אָן פֿעלערן). אָנטעותדיק. אִי אַרבּעטן, 
שרײַבּן אאַזװ. -יקייט, 

אָנפֿעלקערן -- טרו. -ער אָן, --געפֿעלקערט. 
אָנפילן מיט פאָלק, מיט פֿעלקער. בּאַזעצן א 
שטח מיט אַ סך מענטשן. אִי די מדבּריות. אַי 
דעם נגב. /נב, 

אָנפֿעלשן -- טרוו. פֿעלש אָן, --געפֿעלשט. 85: 
-- פֿעלטשן. אָנמאַכן פֿעלשונגען. ניט זאָגן 
דעם אמת. אי אױפֿן עדות:שטול. אִי אונטער- 
שריפטן, אִי װעקסלען. אִי 'היסטאָרישע' דאָקו- 
מענטן, |נג, 

אָנפֿע'ץ -- זו. פֿר. אין פּאַריזער ייִדיש. ‏ ענד- 
לעך, סוף-כּליסוף. (ייִדן אין פֿראַנקרײַך ו, ייַוואָ 
2),), | 

אָנפֿענצטערדיק -- אַדי. װאָס איז אָן אַ 
פענצטער. אַן אִיע װאַנט. אין דעם פֿינצטערן 
אָץ שטיבּל. ,לייג איך זיך א לאַטע... צו אַן 
אָין גאָט-הױזײ, פמ, די קופע. ,די אִיע זײַטיקע 
פֿראָנטן פון די אָרעמע קאַזאַרמעס", מיר זײַנען 
דאָ, אַנטיפֿאַשיסטישער זאַמלבּוכ, מאָסקװע 1935, 

אָנפֿעפטיקן -- טרוו. -טיק אָן, -- געפֿעסטיקט, 
צופֿעסטיקן. אִי די פֿאָן צום הויכן סלופּ. אִי 
דאָס שיפל צום קלאָץ בּײַם בּרעג. אי דעם 
קאָלנער מיט שפּילקעלעך. אויך מיט זיך. 
דונג, 

אָנפֿעפֿערן -- טרװ. ער אָן, -געפֿעפֿערט. 
1 בּאַשיטן, צושיטן, צוגעבּן (אַ סך) פֿעפֿער. 
אי די יויך. אִי פיש אויך בּײַם מאַרינירן. אַי 
פּעלצן איבּערן זומער. אִי א מאָנאָלאָג מיט 
גראָבּע װיצן. 2. אַזױ װי (אָנ)שיטן פֿעפֿער 
אין די אויגן, אָפּטאָן עמעצן א שפּיצל, אָפּנאַרן, 
אויך: אָנבּרעכן די בּיינער. אִי דעם קאָנקורענט. 
,דער בּעל:עגלה ... דערציילט נסים ונפֿלאות 
װעגן דעם װי מע האָט אָנגעפעפערט דעם קעג- 
נערישן צד", ח. שאָשקעס, די קאָאָפּעראַטיװע 
בּאַװעגונג, װאַרשע, יוני 1926, 

אָנפֿערדיק -- אדי. װאָס האָט ניט קיין איין 
פערד. אַן איער פּױער. איבּז פֿון -0ת663 יתת 
1 1112. 

אָנפֿראַגע -- די, 'ס. דטשמ, אָפֿט געניצט 
אין צײַטשריפֿטן. אָנפרעג. מאַכן אַן אִי אין 
פּאַרלאַמענט. ,איך פלעג בּאַקומען טעלעגראַמעס 
מיט אָיס . . .ײ, מוק, מײַנע בּאַגעגענישן װ. 

אָנפֿראַכט(יר)ן -- טרו. -טיר) אָן, -'גע- 
פראַכט(יר)ט, (סוחריש) אָנלאָדן אַ װאַגאָן 


1627 


מיט פֿראַכט, א װאָגן מיט משׂא. אִי א װאַגאָן 
מיט סחורה. אִי סחורה אין אַ װאַגאָן. א. . . שטיי" 
ענדיק גאַנצע מעתילעתן אין דרויסן בּײַם אַירן 
און אויספראַכטירן אײַערע תּבואות", ייל, ספֿר 
הזכרונות, א 4, אַדעס 1883 (יר)ונג. 

אָנפֿראַנטעװען -- אוטו. -טעוע אָן, -'גע- 
פראַנטעװעט. ‏ אַ לענגערע צײַט פֿראַנטעװען, 
זיך אָנטאָן, זיך אויפפירן װי אַ פֿראַנט. קענען 
אָי אָן אַ גראָשן אין קעשענע. 

אָנפֿראַסקען -- טרו. ‏ קע אָן, --געפֿראַס- 
קעט. אָנפּאַטשן הילכיק. אַ' די בּאַקן אִי א 
מאָרדע. 

אָנפֿרוכטיק -- אזי. 1. װאָס איז אָן פֿרוכט, 
אע בּיימער. 2. װאָס בּרענגט ניט קיין רצי 
זולטאַט. אִיע בּאַמיאונגען. -יקייט, 

אָנפֿרוכפּערן -- טרו. ער אָן, -געפֿרוב- 
פּערט. מאַכן עס זאָל זיך מערן. אִי פליגן, 
וואנצן, בּאַצילן אע. אי א גרויסע משפחה. אַלע 
וְשׁדים װערןן אָנגעפֿרוכפּערט אין דער רײַכער 
פֿאַנטאַזיע פֿון פֿאָלקײ, יהואָש, פֿון דער װעלט 

| און יענער. געװיינלעך מיט זין -- ,די 
מינצעס האָבּן בּײַ אונדז זיך אָנגעפֿרוכפּערט". 
;קאָמיטעטן האָבּן זיך בּײַ אונדז די לעצטע 
יאָרן אַזױי אָנגעפרוכפּערט", גריג, איד און 
װעלט. 

אָנפֿריזירן -- טרו. ‏ זיר אָן, -(גע)פֿריזירט, 
מאַכן א פֿריזור. אִי די האָר. ,מע האָט זי אַרומ- 
געװאַשן, פֿאַרקאַמט, אָנגעפריזירט און אָנגע- 
טאָן", ל. קאַָבּרין איבּז, מאָפּאַסאַן, דאָס הטזל. 
געוויינלעך מיט זיך. 

אָנפֿרײידיק -- אַדי. װאָס איז אָן פֿרײד. אַן 
אע בּאַגעגעניש. אִיע טעג. אקינדער ... אַלע 
אע און בּלייכע", ידידיה מאַרגאָליס, סאָכרימ, 
מאָסקװע 1941 -יקייט, 

אָנפֿרײדן זיך -- דזוו אָנפֿרײען זיך. זן. ,דו 
האָסט זיך שוין גענוג אָנגעפריידט", װײַס וש, 
'װוי דער גורל פֿירט'. |טעות אין אויסלייג? 
טעות הדפוס?ן 


אָנפֿרײלעכן -- טרװ. לעך אָן, --געפֿרײ- 
לעכט. מאַכן עמעצן פֿרײלעך. אִי די קרובֿים 
מיט דער גוטער בּשׂורה. אויך אומפּערזענלעך -- 
;מיר איז אָנגעפריילעכט אויף דער נשמה", 
י. טיגער, דער צדיק און דער בּעל'יתשובה. 
אויך מיט זיך. 


אָנפֿרײיען זיך -- אוטװ. פֿרײ זיך אָן, זיך --"גע- 
פרייט. איבּערלעבּן פֿרײד אין א גענוגיקער 
מאָס. פרייען זיך אַ לענגערע צײַט, ניט קענען 
אִי זיך מיטן ליבּן גאַסט. אִי זיך מיט דעם 
קינדס חכמהלעך. זיך אִ' מיט דער ייִדישער 
מדינה. ,קוים מיר בּאַקומען די זאַך, פֿליט זי 
פֿון אונדז אַװעק, איידער מיר פרייען זיך אָן 
מיט איר", יהושע מזח, אין: המזכּיר, קאַצענע- 
לענבּויגףס לוח צום יאהר תרנ"ח, װילנע. קןקיג- 
סטלערן קענען זיך ניט גענוג אָ', פֿילנדיק... 
די אייגענע כּוח:היצירה", אַ. שטיינבּערג, דאָס 
נײַע לעבּען, נ"י, יוני  .1910‏ /(נישׁ. 


אָנפֿרײַערן -- טרו. "ער אָן, --געפֿרײַערט, 
- בּאַשװינדלען. אִי אַ יאָלד. אִי אַ תּמעװאַטן יִד 


אָנפֿרעגן 


פון דער פּראָװינץ. ,, בּיסט געזעצט אויף תּיקון- 
מדינה אַז זיי זאָלן קיינעם ניט אִ'?", בּימקאָ, 
גנבים. | | 

אַנפֿריצן -- טרו. פֿריץ אָן, --געפֿריצט. אויס- 
פוצן עמעצן װי אַ פֿראַנט. אִי דעם בּחור אין 
געקעסטלטע הויזן. אִי מיט אַ װײַסער װעסט. 
אויך מיט זיך. 

אָנפֿריצ(ק)עווען -- טרו. -עװע אָן, -גע- 
פֿריצ(ק)עװעט.. אָפּנאַרן. בּאַשװינדלען. ,אים 
װעסטו ניט אָי, ער איז אויך א בּלאַטער". 

אָנפֿרירן -- ואין לד אַרוסגערעדט: . . . פֿרנערןן 
פריר אָן, --געפֿרירט, -יגעפֿרױרן, -געפֿראָרן 
(לדן, אוטװ, אויך מיט בּין--1. צופֿרירן 
צו עפּעס. אַװעקרײַסן דעם עמער װאָס איז 
אָנגעפֿרױרן צום ראַנד פֿון בּרונעם. 2. דורב- 
גענומען װערן פון פראָסט. ,פּעלץ זיך גוט 
אָן, אין אַזא קעלט קענסט נאָך אַ'". אין דעם ב 
געוויינלעך מיט זיך -- ,פֿאַרשפּאַרט די טיר? 
נאַ, גיין שלאָפֿן. אָנגעפראָרן זיך", ל. יאַכנאָויץ, 
'צביה,, דאָס נײַע לעבּען, נ"י, יאני 1913, 

טר -- בּרענגען דערצו, עס זאָל צופרירן 

אָדער עס זאָל װערן דורכגענומען פֿון פֿראָסט, 
אִי די אויערן, די נאָז, די פיס אע. אִ'י דעם 
בּאָרשטש אין קילקאַסטן. ,האָסט אָנגעפרירט 
די אויערן, רײַבּ זיי מיט שניי". ‏ -(ניש. 

אָנפֿריש -- דער, ן. 1. אַקט אָדער רעוול- 
טאַט פון אָנפֿרישן. אַן אִי פֿון עטלעכע מינוטן, 
2. ספּעצ. טייג װאָס הייבּט ערשט אָן צו זײַערן. 
בּאַקן פּלעצלעך פֿון אַן אָ. 

אָנפֿרישן -- טרװ. פֿריש אָן, --געפֿרישט. 
מאַכן פריש. מאַכן אַ בּיסל פֿרישער. אִי מצות 

| אין אויוון. אִי בּרויט װאָס איז שוין אַ בּיסל 
פֿאַרדאַרט. אױיך מיט זיך -- אִי זיך אויף 
דער לופט, 


אָנפרעג -- דער, ן. אַקט פֿון אָנפֿרעגן. אַן 
אײַליקער, װיכטיקער אאַ אִי. מאַכן אַן אִי אין 
פּאַרלאַמענט, בּײַם ריכטער, אין אַן אַמט. קומען 
מיט אַן אִי. שיקן דעם אִי. ענטפֿערן איף 
אַן אָי. חתמען דעם אָפֿיציעלן אִי. פֿון דעם אִי 
האָט זיך אױסגעלאָזט אַ טײַך. אָ"דעפּעשע, 
יטעלעגראַמע, 

אָנפֿרעגן -- אוטו 4 טרו. פֿרעג אָן, --גע- 
פֿרעגט. 1. בּעטן אינפֿאָרמאַציע. זוכן אויס- 
צוגעפֿינען. אי אין אינפֿאָרמאַציע בּיוראָ. אַ' 
אין טעלעפֿאָךצענטראַלע. 2. פֿרעגן אַ סך, 
פֿאַרשײזנס. אַי אַ הונדערט קשיות, שאלות. 
;װאָס איין נאַר קען אִי אין איין שעה -- קענען 
צען חכמים ניט (אָפּ)ענטפערן אין צען אאָר", 
שו. 

9. זוכן צו בּאַקומען אַן עצה, אַן אָנװײַז, אַן 
אינסטרוקציע. פרעגן צו קריגן אַ בּאַשייד. אַי 
בּײַ עמעצן. אִי בּײַם רבֿ, בּײַ דער פּאָליצײ, 
אין געריכט. אִי בּײַם בּעלייועץ זײַן מיינונג 
װעגן.... .האָט ער נישט גיענטװרט, װען מן 
אים גלײַך האטש אהן פֿראגין", עיון, ט/ב. ,אַז 
איר װעט אַפֿילו אָנגעבּן צום גובּערנאַטאָר, 
װעט ער דאָך אויך אַ' בּײַ מיר", יק. ,מע זאָל 

| נישט אִי כּישוף-מאַכערײ, ספר המצוות, װראָנאָװ 
5, 4דער עיקר נסיעה צום רבּין איז ... אִי 





אַנפֿרעגעריש 


אַ סדר-עבודה אויף להבּא", לדבּ, נ"י תּשי"ז, 
424, ,פּרעה ... האָט אָנגעפרעגט די מיינונג 
פֿונעם פאָלק -- ויאמר אל עמו'", דרי הֹלֵל 
זײַדמאַן, טמז, 611961. ,סהאָט זיך געפֿונען 
אַ תּכשיט אַ בֹּחור ... עס פֿלעגן זיך אַלטע 
רבּנים ניט שעמען בּײַ אים קומען אִי שאלות", 
יהואָש, 'די געגנבֿטע כּלה'. : 

4 בּעטן אַ דערלױבּעניש, א צושטימונג. אַי 
ווען מע קען אַװעקפֿאָרן. אי בּײַַם צענטראַל- 
קאָמיטעט צי מע מעג זיך אָפּהאַלטן בּײַם 
שטימען. ,ער האָט בּײַ מיר נישט אָנגעפֿרעגט 
און איז צו מיר אַרײַנגעקומען", פֿל. ענישט 
אַידיק בּײַ קיינעם, האָט ער אָנגעהױבּן צו 
זינגעןײ, מרדכי האַלטער, ימיר גרייטן זיך! 

9. (סוחריש) בּאַשטעלן. אַי גוטע סחורה. ניט 
וויסן וואו אָנצופּרעגן די נײַע מאַשינקעס. ,אַזאַ 
יאָר זאָל איך האָבּן װאָס פֿאַר א קעכין איך 

- האָבּ שוין אָנגעפרעגט פֿון אײַערטװעגן", יופֿאָל, 
7, פא 32 . 

מיט זיך -- זיך אִי בּײַ הונדערט רבּנים. 
זיך אִי בּײַם אמעריקאַנער קאָנסול װעגן א 
וויזע. זיך ניט אָידיק, קומען צו פֿאָרן. זיך אַ' 
צו אַ שנײַדער, שוסטער אאַזװ = וואו מע קען 
געפֿינען אַ שנײַדער. ,איך פֿרעג מיך צו דעם 
סוחר אָן און ער זיצט אין זײַן געװעלב", 
טויזענד אונד איין טאָג, װאַרשע 1839. ,זאָל 
ער גוט זיך אִ' בּײַ לומדים װי אַזױ זאָל ער 
טאָן בּהיתּר", לט2, צא/ב. עװען דער קעניג 
װיל װיסן װער עס װעט זײַן זײַן טאָכטערס 
מאַן, קען עֶר זיך אִי אין אורים:ותּומים", מ. 
גאָלדבּױם, שלמה המלכס טאָכטער, פּשעמישל 
8. *ֹאַי זיך אַ קלאַפּאָט, אַ צרה, 
אַ גאַנצן עסק = איבּערן צו פֿיל פרעגן זיך 
פֿאַרשאַפֿן שװעריקייטן, אומגעריכטע זאָרג אע. 
;אַז מע פֿרעגט -- פרעגט מען זיך אָן מפ- 
- טיר", שװ (= וװערט מען געװאָר אַזױנס װאָס 
פֿאַרשאַפֿט צרות, האַרצװײיטיק אען. *איבּער 
עמעצן זיך אִי מפטיר = בּרענגען אַליײין אויף 
זיך אַ שטיק צרה איבּער דעם װאָס מען איז 
פֿרײַנדלעך מיט אים. / | 

זעכץ. עניש. רער (ין -קע) 
-עריי, 

אָנפֿרעגעריש -- אַדי. װאָס איז פֿון (אַזױ 
וי בּײַ) אַן אָנפרעגער. מיט אִיער נגעריקייט, 
צודרינגלעכקייט אע. + -קייט, 
אַנפֿרענ(ד)זן !-- טרװ. פֿרעננד)ז אָן, -'גע- 
פֿרענ(ד)זט. - אָנמאַכן אָדער אַננייען פרענדו. 
אִי .א פֿאָרהאַנג מיט לאנגע פרענדז.' 
אָנפֿרעפן -- אוטו 4 טרח. פֿרעס אַן --גע- 
פֿרעסן. פֿרעסן בּיז איבּערגענוג. אִי כּלערליי 
טרפות, אִי קאָלבּאַס. געבּן דער בּאַנדע אָנצן- 
פֿרעסן, כּדי זיי זאָלן האָבּן כּוח צו בּויאַנעװען. 
אי אַ מטמון מיט געלט. ;אַמאָל איז געװען 
אַ חתונה מיט אַ סך מענטשן: אָנגעפֿרעסן און 
אָנגעטרונקען און אַהײמגעלאַפֿן אָן בּענטשן", 
פל,. 
געוויינלעך מיט זיך -- זיך אַי און דערנאָך 
עס אויסקרענקען. אִי זיך װי א יון (יונים, 
װי אַ זולליוסובא, װי אַ פּױק. אַי זיך װי אַ 


. חזיר, דבר-אַחר. ,איין טייל װײַבּר אַז זיא זיך 


1008 


האבּן אן גיפֿרעסן לאפן זיא פון טיש אַװעק 
ניט גיבּענשט", כּוכבא דשביט, אַמשט 1695, 
ה/א. ,בּשעת אַכילה זאָל מען ניט עסן מיט 
תּאווה װי אַ בּהמה ח"ו און זאָל זען ניט אָני 
צופֿרעסן זיך", פוקח עורים, שקלאָוו 1832, 
אות כד. ,זולל-וסובאניקעס! פּאַרעװע קישקעס! 
בּישקיווקיניקעס! נאָך קאַרג האָט איר זיך אָנ" 
געפֿרעסן מיט אונדזער בּלוט?ײ, זאבֿ הלוי, דער 
רבּי קלמן סענדערס, בּאַרדיטשעװ 1906, ;אָנגע- 
פרעסן האָסטו דיך? און אָנגעזױפֿן האָסטו 
דיך?", אַש; א שטעטל. -עניש. 

אָנפֿרערן -- {לאַנגע ען דזוו אָנפֿרירן. 

אג'ן -- דער, ז. 879: לל. (קצבֿיש, פּעיאָ) 
17,. שוחט. װאַרטן אױפֿן אַי: וואו איז אונדזער 
ר' אַל? 2. בּאַאַמטער װאָס מען איז אפ 
הענגיק פון אים. געבּן דעם אַי אין יד אַרײַן. 


אָ'נצאָל -- דער, זן. 1. אַקט פֿון אָנצאָלן. 
- אַן אױפגעמאָנטער אָ'. 2. אַדערױף. געבּן אַן 

אִי אויף דער בּאַשטעלטער סחורה. 8. די, -ן. 
דטשמ. נר. גרויסע צאָל. געקומען אַן אִי סאָל- 
דאַטן. ,זיך אָפּגעריסן פון דער {פּאַרטיין און 
מיטגענומען מיט זיך אַן אִ' אָנגעזעענצ ... 
טוערןסן", טמז, 1958 ווו 28, 


אָן צאָל -- פרעפ פֿראַזע. אָן אַ צאָל. זייער 
אַ סך. גדא שלוגן עשׂ דיא יודן עמון ואָלק און 
צאל", שמואליבּוך. סטראָפֿע 184. ,בּלוט איז 
ווארן פֿר גאָסן, װיא פֿיל טויזנט אן צאל אונ 
אן מאסין", 'קינות אויף כמעלניצקיס גזירות' 
מװ, בּילדער פון דער יודי ליט"געשיכטען ,די 
אוצרות אָן צי ניט האָבּן קיין װערט", אַר, 
'ס'וועט קומען אַמאָל 


אָנצאָ ליק -- אַדי. װאָס איז אָן אַ צאָל. װאָס 
איז זייער אַ סך. אע שׂונאים. אִיע אויטאָמאָבּילן, 
;... אַן אורשטאָף פון װעלכן די אַלע אִץ 
וועלטן האָבּן זיך געבּילדט", מב"ם, הוגה דעות, 
וילנע 1912 ה-יקייט. 


אָ'נצאָלן -- טרוו. צאָל אָן, -- געצאָלט. 1. אָנ- 
הייבּן צאָלן. בּאַצאָלן אן אַדערױיף. אִי די ערשטע 
ראַטע. 2. זזװ בּאַצאָלן. פֿאַרענדיקן צאָלן, 
אָפּצאָלן. ,מעגסט זיך נייען אַ בּײַטעלע, ער 
װעט דיר אַ סך אָי". ,הבּ איך בּע"ה אן גצאלט 
גהט אַלַי עשׂרת אַלפֿים קנס", ר' יוםיטובֿ 
ליפּמאַן העלער, כ"י ימגילת איבֿה,. 1702 
,זיך .. . אָנגעטרונקען און אָנגעצאָלט טרינק- 
געלט", מר וש. אויך מיט זיך -- אַ סך זיך 


אִי און אַלץ ניט קענען זיך |אױסצאָלן. -ונה, 
יעניש. - 
אָנצאַמען -- אוטוװ, דריטפערזאַניק. אַרכ. 


8ס0ז28-26 :24/64. פּאַסן. פֿירן זיך. ,דער 
הרצג בּניהו צו דעם קוינג קאַם, ער בּוקט זיך 
נידר, ויא אים דען וואל אן צאַם", מלכים בּוך, 
כּ*י װילמערסדאָרף. 
אָנצאַמען -- טרח. 


אָנצאָניק -- אַדי. 
מושלען. - 

אָנצאַנען - אַרכ. אויסשטשירען די ציין 
(און שמייכלען). ,ער װיל מיך דען אן צאנן 


דזח אָנצױמען. 
װאָס איז אָן אַ צאָן. אע 


אָנצוג 


זײַן צין דיא פֿלעקט ער זער", שמואל בּוך, 
סטראָפֿץ 1532, | 


אָנצאַפּן -- טרוו. צאַפּ אָן, -יגעצאַפּט. לאָזן 
אָנרינען אין א כּלי דורך אַ קראן (צאַפּן) פון 
אַ גרעסערער כּלי. אִי א פלאַש װײַן פֿון פֿעסל. 
אָי בּלוט װי אַ פּיאַװקע. ,איז בּסוד געגאנגען 
און האָט אָנגעצאַפּט פון דעם פֿײַנעם װײַן און 
האָט דעם אַָרעמאַן אַ טרונק געגעבּן", איין 
שיינה היסטאריא פֿון דרײַ לײַט, לבֿובֿ, תּחת 
| ממשלת פֿראַנץ השני. פֿיג. אִי אינפֿאָרמאַציע, 
;אַז די כמאַרעס נעמען זיך אָן מיט װאַסער, 
אַזױ װעלן זיי א רעגן אויף דער ערד אַײ, מס, 
קהלת תּקע"ט, יא, 2. אויך מיט זיך -- פון 


זיך. ‏ עניש, 
אָנצאַצקען -- טרו. ‏ קע אָן, --געצאַצקעט. 
אויך: -- צאַצקעווען. אָנמאַכן בּאַצירונ- 


גען, צאַצקעס. אִי דאָס פּאַפּיר מיט בּלימעלעך. 
אִי די װענט מיט בּילדער פֿון זשורנאַלן. *אַי אן 
אונטערשריפט (חתימה) = א) זיך אונטערשרליבּן 
אויף א קונציקן אופֿן: בּ) נאָכמאַכּן אַן אונטער- 
שריפט. מיט זיך -- שפּיגלען זיך אין 
עמעצן, שפּילן זיך מיט (עפּעס) װאָס מע שטעלט 
אַרױס װי אַ צאַצקע. אִי זיך מיטן אייניקל. אַי 
זיך מיטן גאָלדענעם זייגער. -עניש. 


אַָנצאַראַפּען -- טרו. -פּע אָן, --געצאַראַפּעט. 
רוסיצ. ‏ אָנקראַצן. אִי אַ װאונד. ,ער האָט 
אַרױסגעכאַפּט אַ שטיקל פּאַפּיר און ... מיט 


אַ שטיפֿטל אָנגעצאַראַפּעטײ, שע, סענדער בּלאַנק. 
אויך מיט זיך. 


אָנצאַרטעװען - -- טרװ. -טעװע אַן. --גע. 
צאַרטעװעט. נעאָל. שאַפֿן אויף אַ צאַרטן 
אופֿן. ,... האָט אָנגעצאַרטעװעט אַ ליד מיט 
דעם רעפֿרײן: 'שטענדיק קומט דער קריג"?, 
צייט, טמז, 1967 ווו 31, | 


אָנצאָר(ע)נען -- צאָרן אָן, -"געצאָרנט.. פּד: 
--צארענען.. אוטו -- אָנשרײַען מיט צאָרן. 
אָי אויף די װילדע קינדער. ‏ טרװ -- אֲרלני 
בּרענגען אין צאָרן. אִי דעם בּעלהבּית מיט 
א חוצפּהדיקן ענטפער. 


אַנצבועטשען -- {... צואואַ...} אומח. 
יטשע אָן, -יצבֿועטשעט. 89: --צבו(י)אַ- 
קעווען. אַ סך, אַ לענגערע צײַט זיך אויפֿי 
פירן היפּאָקריטיש. אַי פֿאַר די גבּאָים. 


אָנצוײ -- אין דער קאַנסטרוקציע קו מען ן אָנ 
צופֿאָרן, אָנצופֿליען, אָנצורײַטן אע. דזוו קומען 
! אָגגעפֿאָרן, אָנגעפֿלױגן אע. 


אֲנצות -- דער, "ן (*יציגער). :8008 :2 =. 
גאַרניטער. מענער-מלבּוש װאָס בּאַשטײט גע 
וויינלעך פֿון דרײַ טיילן: רעקל, הויזן, וועסטל, 
אַן אִ' אָן א װעסטל. אָנטאָן א נײַעם אִי און 
אויסזען װי אַ גאַנצער פּריץ. בּאַשטעלן, קױפֿן, 
נייען אַן אָי.. אַן אָפּגעכױמלטער אִי. ,בּײַ אַ 
קאַרגן איז זײַן אִי אייבּיק נײַי, שװ {װײַל ער 
טראָגט אים ניטן. ,שאַץ אים אימער נאָך זײַן 
פֿאַרשטאַנד, אָבּער ניט נאָך זײַן אַ'", אמד, 
הלכות דרך ארץ, װילנע 1871. ,... דערזען א 
שטױבּעלע אויף אֹיר ליבּלינגס אִילײ, סמבּ. 





אָנצוגעהערן 


אָנצוגעהערן -- אין אויסדרוק: געבֹּן אִי 
געבּן אַן אָנצוהערעניש. מרמז זײַן. אָנװינקען 
אויף עפּעס. מע גיט אִי װאָס עס װעט געשען, 
אױבּ.... ,זי האָט אים אִי געגעבּן: דו בּינסט 
| דער שטאַלמײַנסטער געװועזן אין מײַן פאָטערס 
: הויזײ, אהרן מטריבֿש, ספר מצח אהרן, װאַרשע 
תּר"ג, ט/א. ,די עלטערן געבּן זיי אִ' אַז זיי 
זענען א שווערע לאסט בּײַ זיי אויף דעם קאַרק", 
שלום'-עליכםישלום, משוגענע װעלט נײעס, װאָרי 
שע 1908. עהאַלט אִין איין אונטערהוסטלען 
כּדי מיר צו געבּן אִי אז ער האָט נישט קיין 
צײַטי, ה. בּערגנער, איק, ר"ה תּשכ"ה. . 


אָנצוגעהערעניש -- דאָס (דיא ן. 89: 
--צוגעהערנם, רמז, אָנװאונק. אָנדײַט, 
געבּן אַן אִי. ?ער האָט דערפֿון געשמועסט 
בּלױיז מיט אַן איידל אַ'י, װײַס וש, װוי דער 
גורל פירט', 

אָנצוהעריק -- אַדי. ואָס האָט אין זיך אַן 

אָנצוהערעניש, איז מרמז אויף עפּעס. אִיע וינ" 
קענישן מיט די אויגן. ,די העויות פֿון דער 
מויד אויף דער בּינע זײַנען געװען זייער אַ", 
שלמה סײַמאָן, פֿאַש, 1965 וא 15,. -יקייט, 

אָנצוהערן -- -+ אָנצוגעהערן. די אָפֿטערע 
פאָרעם. ,אך מיר גאר אופט אן צו הערין גע- 
בּין וואש פֿאַר טובת והנאות זיא מאמהןסן ע"ה 
גיהאַט", גה, 300. , אונדז געגעבּן אִי אז מיר 
זענען פרעמדע", ספּ, ייִדישער קאַלאָניסט. שדי 
פינגער מיט דער נאָז האָבּן מיר שוין לאַנג 
אַפֿילו געגעבּן אִי אַז עס איז קאַלט", װ. און 

- ס', איבּז, די מעשׂה פֿון דעם שטיקעלע בּרויט, 
זשיטאָמיר 1869, 

אָנצוהערעניש -- דאָס (די) זי געוויינ" 
לעכע פֿאָרעם פון אַָנצוגעהערעניש -=. אַן אִי 
װאָס איז גרינג צו פֿאַרשטײן. ;אַ נאַר הערט 
ניט קיין אַיז, שװ. "געבּן אִי אויף ישקני = 
בּאַנקראָטירן, אָנזעצן. ,בּיסלעכװײַז איז מיר 
דערקלערט געװאָרן דער טעם פֿונעם בּלאָזעניש, 
פֿרוער על פּי רמז, דאָס הייסט אױפֿן װאונק, 
מיט אָיײ, ממוס, 'גלגולים'. , פֿאַרװאָס טאַקע ניט 
געבּן אִי אַז מיר פעלט נאָך אויף יום-טובֿ", יד, 
אבֿן נגף. ,האָט זיך מיט אים די מאַמע צע- 
ווערטלט, אים געגעבּן אִי אַז ער שטאַמט פֿון 
קצבים", שע, מנחם-מענדל. קאַפּוליער אַ= 
איר, יאָנװאונק' אויף זייער א בּוֹלטן, גראָבּן 
אוֹפֿן. וַמע דערציילט: אין קאַפּוליע, אַ שטעטל 
אין רײַסן, האָט מען עמעצן אָנגעבּראַכן די 
בּיינער און אַרױסגעװאָרפן פֿון שטובּ. האָט ער 
אַ זאָג געטאָן: ,מע גיט מיר אַן אִי אַז איך 
זאָל אַהין ניט קומען". פֿון דעם --- קאַפּוליער 
אֵיין א קאַפּוליער אִי מיט א בּוכצע אין זײַט, 

אָנצװאָגן -- טרחװ. צװאָג אָן, -געצװאָגן. 
גוט צװאָגן, צװאָגן אַ סך. אִי די קינדערשע 


קעפּלעך. אִי עמעצן אַ קאָפּ = אויך: אָנזידלען, 


אויסמוסרן. -עכץ. -עניש, 

אָנצװײפֿלדיק -- אדי. װאָס איז אָן צװײפֿל, 
אָן ספק. אִיע רעזולטאַטן פֿון אַן אונטערנע" 
מונג. איער אױפֿטו. -יקייט, 

אָנצוויננען -- טרו. צוינג אָן, -'געצואונ- 
גען. אַרױפֿצװינגען. אִי עמעצן אַן אַרבּעט 


1009 


װאָס ער האָט פֿײַנט. מיט זיך. 
דעניש. דער (דין, -קע). 

אָנצװיקלען -- טרו. -קל אָן,. --געצוויקלט, 
אָנדרײען, אַרױפֿדרײען. אִי גאַרן אויף אַ שפּולי 
קע. אָי קיטקעס (חלות), 


אָנצוועעניש -- דאָס. שפּאַסיק, לויט אָנצו 
הערעניש. ,מיט א פֿלאַכן בּוזעם, נאָר אַן אי אויף 
בּריסט". ,סאיז ניט קיין אָ', סאיז אַ פֿאַר- 
זעעניש". 


אָנצױבּערן -- טרו. "ער אָן, --געצױבּערט, 
אָנכּישופן. מאַכן, שאַפֿן דורך צױבּערן אִי 
פאַר זיך געשטאַלטן. ניט פון דע"ר װעלט, 
דונג, 


אָנצױימיק -- אַדי. װאָס איז אָן אַ צום, 
אַער שטח. ,ס'קומט ניט אומזיסט די אִץ 
שפֿע", ש. האַלקין 141 אָקטיאַבּערס, מאַסקװע 
1, 


אָנצוימען -- טרח. צױם אָן, --געצוימט, 
אַרױפֿלײגן א צוים. אִי די פערד. ,איין צוים 
פֿון פר אירניש האט ער אן גצוימט...", 
-מחזור ר"ה וו"כּ, הומבּורג 1721, קעח/א. 
דונג -עניש, 

אָנצוֹפֿן -- טרו. צופּ אָן, --געצופּט, 
אַ סך. אָנזאַמלען דורך צופן. אִי גרעזעלעך 
פֿאַרן קראָליקל. ,צופּט אָן היי פונעם סטויגל 
אױפֿן גאָרטן", הירש דאָבּין, אַפֿ דער װײַס' 
רוסישער ערד, מאָסקװע 1949. אויך אוטװ, 
אומפ. אָנכאַפּן בּײַ (פֿאַר). אִי בּײַם האַרצן, 


אָנצוקערן -- טרװ. ער אָן, --געצוקערט, 

| אַרײַנגעבּן (אַ בּיסל) צוקער. בּאַשיטן מיט צן" 
קער. אִי יאַגדעס. אִי די קאַלטע קאַװע. פיג. 
אִי אַ רעדע, אַן אַרטיקל, 


אָנצי -- דער, ‏ ען. 1 אַקט פֿון אָנצלען 
שטאַרקער אִי. אִי פון מעכאַניזם. ;מיר אַלע... 
זײַנען װי די גלאָמפּן נאָכגעגאַנגען... כ'יהאָבּ 
גלײַך געטראַכט: אפשר אין דאָס אַן אַ", 
ב. שקליאַר, אויף פֿאַלשע װעגן, קאָװונץ 1939. 

| 2. (ע)סענץ. ,גיס נאָך ניט אָן די טיי, דער אִי 
איז נאָך ניט פֿאַרטיק". קאָכן קרײַטעכער און 
אויסטרינקען דעם אַי 


אָנציאונג -- די, -ען. פּראָצעס אָדער רעזול" 
טאַט פֿון אָנציען (זיך). ;די אֶיס-קראפט פֿון 
דער ערד", ארז, קמ, 1865, ײא 30. אָןס)- 
- צענטער. אָץס)-מיטל, 


אָנציאיק -- אַדי. נעאָל. װאָס קען אָנצלען 
איז מסוגל אָנצוצלען. װאָס קען האַלטן גע 
שפּאַנט. אע רעקלאַמע. אֶע פֿאָרשטעלנג, 
-איקייט, 


| זעכץ. 


אַנציגל -- דאָס, -עך. גאַליציע. פֿקפֿ פֿון אָנצוג. - 


מלבּוש פון א יינגל: רעקל און הויזן. 
אָנציטערן -- -ער אָן, --געציטערט. אוטװ -- 
(אַ בּיסל) ציטערן א בּאַשטימטע צײַט. אִי פֿאַר 
קעלט. ,זאָל עס (דאָס מײַזלן אַ בּיסל אַרומ" 
טאַנצן, אַי, ווידוי זאָגן --- א פרומע קאַץ כאַפּט 
-נישט", פרץ; ידי פֿרומע קאַץי. טרװ -- אָנ" 
שרעקן. אִי די קינדער. אויך מיט זיך. 


צופן . 


אַנצייכענען 


אָנצײַג -- דער, ן. אַקט פֿון אָנצײַגן. אָנ" 
װײַז. ,. . . איין אן צײַג אוני פרוכט פֿון (צניי 
עות)", מבחר הפּנינים, הומבּורג תּצ"ט, נו/א. 


אָנצײיַהן -- אוטװ 8 טרו. צײַג אָן, -- געצײַגט, 
1 אָנװײַזן. אִי דעם װעג צו.... אִי אויף דעם 
פֿאַרבּרעכער. אִי מיטן טײַטל אין ספֿר. ,דער 
בּאַראָמעטער צײַגט אָן (אױיף) אַ קאַלט און 
טרוקן װעטער". ;די ואונדר צייכן ... אן 
צײַגטן צו זײַן איין הילף פֿון גאָט" יוסיפֿון, 
פיורדא 1764, קיד/ב. ,די קאָמיסיע האָט... 
יעדן מעלהענדלער אָנגעצײַגט װיפֿל ער האָט 
דאָס רעכט . . .ײ, קמ, 1867, יאה 13, 

2. אַרכ. געבּן צו װיסן. ,... דא זאָלין די 
אַלופֿים אונ' אַפּיטרופּסים דען רו"ט אנצײַגין 
איין חודש דר פֿיר", תּקק. ,װיל דיר אן צײַגין 
גרושׂי אונ' גיוואלטיגי זאַכין", שעריר, לג, 3, 
,אוני הוט ישׂראל גישטראפט אונ' הוט צו אין 
אן גיצײַגט וואז אין װערט גישעהן, װען זיא 
בּויז זײַןײ, בּראַנט, פרק נט. מֿיט זיך -- 

הקזװ. /נג. הער -- אױך יעדער מין 
מכשיר װאָס איז אַן אינדיקאַטאָר. 


אַ'נצײיַ'טיק -- אָדי. װאָס איז אָן צײַט, ניט 
בּאַגרענעצט אין צײַט. ,דאָס וואונדער {פֿון איין 
איז ניט אַלט און ניט יונג, נאָר ליבטיק אַי, 
לע, טמז, 1963ו30. עניט צו דיר, אַ"אין- 
סופֿיקער, קװעלט מײַן זינגענדיק שװלַגן", 


יעקב פֿרידמאַן, ליבּשאַפֿט, תּיאָ  .,1967‏ -יקייט 
-- ,אומקערן זיך ... אַהײם, צו אונדזער 
אײיבּיקער היים אין דער אָ", יעקבֿישמואל 


| טויבּיש, אױפֿן שװעל, נַיי, יולי-אויגי 6, 


אָ'נצייכן -- דער, 'ס. אַקט אָדער רעזול- 
טאָט פון אָנצייכענען. אַ סימבּאַלישער אַ' אַן 
אִי אויף אַ שטיין. אַן אִי פֿון אַ לאַנג-פאַרגאַנגע- 
נער תקופה. ,מע זעט נישט קיין אָי, מע זאָל 
זִיך דאָ ערגעץ האָבּן געשלאָגןײ, פֿישל בּימקאָ, 
קעלץ. אָיגעלט -- שֹׂכֹּר דעם רבּין פֿון אַ 
חברה פאַרן אָנצײכענען 'ישמות המתים ומקום 
קבורתם'. ,שלשה זהובים לדרשת הררבּי חוץ 
אן צייכן געלט", תּקנות דחבֿרה קדישה גמילות 
חסדים, אַמשט תּקל"ו, 


אָנצייכענען -- טרו. -כן אָן --געצייכנט, 
1. מאַכן אַ צייכענונג (מיט א פּען, בּלײַער, 
קרײַד אע), אִי אױפֿן פּאַפּיר א פֿיגור און זי 
אויסשנײידן. אִי ליניעס, קאָנטורן. 

2. מאַכן אֵיעדער מין סימן, צייכן (דורך 
אָנקריצן, אָנשנײַדן אאַזװ). אִי סימנים װאָס 

| זאָלן פאַרבּלײַבּן אויף שטענדיק. ,דיא צורות.. . 

| דיא אין קונשטליכי זאַכן אן גיצייכנט װערן", 
חה, אַמשט 1716, לט/ב. עדאַרף מען אִ' מיטן 
מעסער פאַר דער בּרכה און ערשט צעשנײַדן 
ודי חלותן נאָך דער בּרכה", סשי , פּ. ,װיל 
איך סימנים מאַכן אונ' װויל עז פֿארנן אן צייי 
כנן", לטו, נו/ב, : 

9 אָנמערקן א סימן אויף צו דערקענען. 
;א מענטש דאַרף אי וואו טהור און וואו טמא". 
;גם אֲפילו פירות, װאָס עס אין געמישט 
גוטע מיט שלעכטע, מוז ער אֲפילו אִי פֿאַר 
יום-טובֿ אויף װעלכן אָרט ער װעט נעמען, 
ספֿר שלחן ערוך, ח"א, י/א. ג,גם אַפילו די 





אָנצייכענען 


תּפילין-זעקלעך {פֿון רבּינו תּמיתּפילין און רשי" 
תּפֿיליןן קער מען אָנצוצײיכענען אַז זיי זאָלן 
זיך ניט פאַרבּײַטן", דאָרטן, ח"בּ, ג/ב. ;אין 
טעגן משיח װערן די ישׂראל איר פעלדר אן 
צייכנן מיט (אבנים טובֿות)", צור, יא/א. 

4. אָנשרײַבּן, אָנמאָלן. ,איך האָבּ דיר דאָך 
נאָר הײַנט זאַכן אָנגעצייכנט |(כּתבתּי לך', 
מיט די טעמים און סברות", מס, משלי תּקע"ר, 
כב, 20. ;גאָט האָט געהייסן אִי אויף דעם 
וועג פֿון די (ערי מקלט) די װערטער (מקלט, 
מקלט). . .*, תּהלים, װאַרשע 1848, כה, 8, 
.(רחמיאל) נעמט דיא תּפילה מיט דמעות ... 
די דמעות װערין אן גיצייכנט אן דער טיר", 
נצו, ז/ב, | 

8, אָנװײַזן. אִי א פּראָגראַם פֿון דער אַרבּעט. 
;אַזו בּלד דז דער שבּת אײַן גיט, אַזו זאָל דער 
מענש זינגן אונ' גאָט בּ"ה לובּן ... ויא איך 
װעל עס שוין אי"ה אלהיא אן צייכנן", אריה 
ליב בר' יהודה זעליגמן, תקוני המועדים, 
פיורדא 1729, ,האבּ אן גיצייכנט די דפֿין, קען 
מן איטלכן תּנא. טרעפן אויף דעם אָרט", עיון, 
הקדמה. ,אין װײַסע בּליצן גליט די פײַער- 
שריפט װאָס צייכנט אָן מײַן אונטערגאנג", 
יהואָש, 'שאולי 

0. אָנגעבּן גרונטשטריכן. אִי דעם כאַראַקטער 
פֿון העלד. אִי דעם גאַנג פֿון א פּאָצטס שאַפֿן 
אָנגעצײכנט ליניעס, אָנגעמערקט פאַרבּן, בּאַי 
שטימט סיטואַציעס", 10, ידי שרײַבּער אין 
סאָװרוסלאַנד. ;אי די אייגנשאַפטן פֿון אַן 
אָדם גדול קען מען בּעסער אין נעגאטיון זין 
וְזאָגן װער עס איז ניטן", דר' ה. זײַדמאַן, טמז, 
1 ושי 2, | 

7. בּאצַשטימען עפּעס פֿאַר עמעצן. בּאַשטימען 
װאָס צו טאָן, װאָס עס זאָל געשען. גיין דעם 
וועג װאָס די עלטערן האָבּן אָנגעצײכנט. אי די 
ראָלע פֿאַרן אַקטיאָר. ,די ווירטין ... . האָט איר 
אָנגעצײיכנט אַ קליינע זאלעוואניע", ל. לעװיץ, 
רפֿאל דעם שנײדערס טאַכטער, װילנע 1888, 
,האָסט אָנגעצייכנט מיר מײַן װעג -- פון אים 
נישט אָפּצוקערן!", הר, אין שענסטן טאָג פֿון 
האַרבּסט. ,דאָס איז דער גאַנג װאָס גאָט האָט 
אָנגעצײיכנט דעם פאָלק צו גיין צום צוגע. 
זאָגטן לאַנדײ, אפֿא, גאַלדענע שקיעה. 

8. גזרן. אָנחתמענען דאָס קוויטל. ,װעמען 
גאָט האָט אָנגעצײיכנט |אַ שװערן גזרן -- אָן 
!= איןן דעם איז קיין בּרכה", שװ, על. ,.. . ער 
זאָל אן צייכנן דשׂ יאר צו רעגנן װאשׂר", 
מחזור שלש רגלים, אַמשט 1713, פּז/ב, ,טוען 
מיר צו דיר בּעטן, מיר זאָלן ח"ו ניט װערן 
אָנגעצײכנט מיט בּייזן", שׂרה בּת טובים, תחנה 
שלשה שערים, וילנץ 1864. , מע זאָל זיי אָנ" 
חתמענען אַ גוט קויטל, אִי זיי א גוט יאָר", 
שע, קליינע מענטשעלעך.... 

מיט זיך -- אִ' זיך גרויסע פּלענער. עזי 

האָט מורא געהאט דאָס שוין מיטן אָנגרייטן 
אײַנגעמאַכטס זאָל זי זיך נישט אִ' עפּעס א 
קרענק", יע, יודישע מאכלים, װאַרשע תר"פ, 
ז' 21. ,סהאָט זיך דײַטלעכער אָנגעצייכנט 
דאָס געדיכטע געװעבּ פֿון די קנייטשעלעך", 
| ה. בּלאָשטײן, סאָװ' היימלאַנד, 1961, טאן 2,: 


1000 


דונג -- אֶיען אויף גליונות. -עניש -- 
;אַ ים (הערות) אִן װאָס אין לשו-הקודשן 
שטייען אונטן", יפ. עס איז קיין סימן, קיין 
אִי ניט געבּליבּן. ,איצט ... איז שוין ניט 
געווען קיין אַי פֿון קיין כמאַרע און ניט פון 
קייל נעפּלײ, שטערן, מינסק 1932, פן 87, 
דער (דין, יקע). 

אַנצײיליק -- אַדי. נעאָל. = אָנצאָליק? ,שאָקלען 
/קוים מיט לעפצן מיט אָנרײידיקע און מורמלען 
תּפֿילות שטומע און אֵיץ", צייט, גש |. 

אַנצײילן -- טרוו. צייל אָן, -- געציילט, ‏ 1, צַיוי 
לן בּיז צו דעם גאַנצן סכום. אִי אין זאָל סך- 
הכּל 52 געסט. ;אזוי פיל המן-טאַשן, װער קען 
זיי אִ'?". אִי פֿאַר אונדזער קאנדידאָט מער 
שטימען װי פאַרן קעגנערישן. אִי שמיץ. אִי די 
פּאַר קאָפּקעס = בּאַצאָלן, *אָי אויף די פֿינגער:= 
פאַראַן נאָר עטלעכע, מער ניטאָ. *אַי די בּיינער= 
שלאָגן איבּערן גאַנצן לײַבּ, 2. אויסרעכענען. 
אִי צען ערלעכע בּעלי-מלאָכות. אִי די קינדער 
װאָס זײַנען אָפּגעשטאַנען אין די לימודים, 
,טאָמער האָט איינע אָנגעצײילט ... מער װער"י 
טער װאָס א קאַװאַליער האָט איר גערעדט, 
איז איר די צװייטע געװאָרן א דם-שׂונא", י 
גױדאָ, דער נײַער פּראַצענטניק, װילנע 1893, 

אויך מיט זיך -- ;װיפֿל נדבות האָבּן זיך 

אָנגעצײלט!ײ. -עכץ. /-עניש, 

אָנצײינדל -- דאָס, ‏ עך. אָנצאָניקע מושל. 
איבּז פון אנאָדאָנט, 

אָנצײינ|יק -- אַדי. 89: -ערדיק. װאָס איז 
אָן ציין. װאָס האָט ניט קיין ציין. ,עס קײַט 
אירע ליפּן אַן אָייק מויל", מלך ראַװיטש, קאָני 
טינענטן און אָקעאַנען. ענצמט זי ... כיכיקען 
אַייק און האַלדזיק", בּאַש, דער שטן אין גאָרײ. 
אַיערדיקע בּעלייחיים. אִ'ערדיקע יאַסלעס. /אַ 
שטשירענדיקער שאַרבּן װאָס לאַכט צו מיר 
אָיערדיק", רובּ, חורבּן פּוילן. -יקייט. 

אַנציכלען -- טרװ. יכל אָן, --געציכלט. 
אַרױפּטאָן ציכן, ציכלעך. אִי דאָס בּעטגעואנט, 


אָן ציל -- אַדװ פֿראַזע אַרב. 2 :0404 
אָן אַן אױפֿהער. אָן אַן ענד. סתּם אַזױ. ,דא 
זאמילטן זיך דיא היידן אבֹּר אַזוא ויל {= פֿילן, 
און זאַנט אין דעם מיר |מער, יםן און צאל אונ' 
און צילײ, שמואליבּוך, סטראָפֿע 301, 


אַ'נציל -- דער, ז. אַקט פֿון אָנצילן. אויס- 
רוף מע זאָל אָנצילן. דירעקטער אִי. ;א קאָי 
מאנדע: אַלטער אִי |= מע דאַרף טרעפן אין 
ציל לויט א פֿריערדיקער אינסטרוקציען -- 
אַכציק, אכציק פֿינף. פֿײַער!", ש. בּרעגמאַן, 
דורך קריג און רעװאָלוציע, אַדעס 1931. 


אָנציל(י)ען -- טרו. -לניע אָן, --געציליעט, 
1. אָנסילען. אַרױפּצ;ען אויף אַ פֿאָדעם. אִ' 
פּאַטשערקעס. אִי פּערל אויף א שנירל. ;צו" 
נויפגענומען די שלעסער, אָנגעצילעט זיי אויף 
אַ שטריקל", איבּז, אי. מיקיטענקאָ, פֿרימאָרג1, 
קיעוו 1935. 2. לאָקל (מלאַװע) אָנקלײַבּן. 
,איך װעל אַי געלט, װעל איך קױפֿן. . .", 


אַנצילן -- טרװ. ציל אָן, --געצילט. אײנ- 
שטעלן עס זאָל טרעפֿן אין ציל. אִי די האַרמאַטן 


אָ'נצילעך -- אַדי. 


אַנצינדונג 


אויף דער פעסטונג. אִי די בּיקס אויף דעם 
אַנטלױפֿנדיקן אַרעסטאַנט. עבּאַמערקט מע האָט 
א לויפנדיקן דײַטשישן סאָלדאַט, איז האָט 
מען בּיקסן אָנגעשטעלט און אָנגעצילט", פמ, 
מלחמה װ. אי די אויגן= קוקן (א לענגערע 
צײַט) אין איין בּאַשטימטער ריכטונג. ;אין די 
לאַנגע זומערטעג ... פלעגט שלמה אָנשפּאַרן 
זײַן קעפּעלע אויף די דלאָניעס, אִי די אויגן 
אין יענעם אָפענעם פֿענצטער", סמבּ. אויך פֿיג. 
אִי אויף עמעצן גיפטיקע פֿײַלן, 

אויך מיט זיך -- ;דרײַ בּיקסן האָבּן זיך 
אָנגעצילט אויף...", רעד' אקש, 14 אָקטיאַ 
בּערס, מאָסקװע 1931. 21 -- ;די א 
האָט געהייסן דעם רעדנער אָדער שרײַבּער 
שטעלן דעם טראָפּ אויף אזא געדאַנק.. ,", מװ, 


היטלערס פּראָפּעסאַן. עבץ. עֲנישׁ. 
דער., 
אָנצילעווען -- 1, דזוו אָנצילן. אויך מיט 


זיך -- סזיך אָנגעצילעװעט און אַרײַנגעשליַ- 

דערט דעם גלאָבּוס גלײַך אין פאַן ארײַן", איבּז, 

ק. טשוקאָװסקי, די זוניקע, קיעוו  .1934‏ -ער 

-- ;דער אֶיער האָט גענומען א צו הויכן ציל", 

איבּז, מיכ. שאָלאָכאָ, די קױלנװאַרפֿער-קאָ 

מאַנדע, מאָסקװע 1941. 2. דזו אָנציל(י)ען. 

אָנסילען. אִי פּצטשערקעס. אִי פּערל. 

װאָס קען אָנציֶען, צו- 
צוען. איער אופֿן דערציילן -קייט -- ,עס 
פעלט (און אַלץ װאָס קומט אַרױס פון זײַן 
פעדערן גלאטקייט, לעבּעדיקייט, אַיײי, רעדי משה 
פֿראָסטיג, יודישער קאַלענדאַר לשנת תרס"ט, 
לעמבּערג. 

אַנצימבּלען -- טרװ. בל אָן, -'געצימבּלט. 
1 אָנקלאַפּן אויף א צימבּל. אִי אַ מאַרש. 
2. אויך אוטוו. אָנשמײַסן. אַרײַנצימבּלען. אַ' 
(אין) דעם זײַט-מיר-מוחל, ,װען מע זאָל זיר 
אָ, שנײַדן פון דיר פּאַסן", שע. ,האָבּן די 
רױיטאַרמײער זיך בּאַגרענעצט בּלויז מיט אי 
די אָרדענונג-היטער", מאַקס העלץ, פֿונעמ װײַסג 
קרייצ צו דער רויטער פאַנ, אדעס 1932, 
-עניש. /-ער, 

אנצינר -- דער, ‏ ן. אַקט פֿון אָנצינדן. פּלוד 
צעמדיקער אִי. ,דער סוד פון מענטשנס לעבּן, 
זײַן אִי און אויסלעש", אַ. גאָרדין, פֿאַש, 1953 
8 23. ,אי איז שוין דער אָנהײבּ פון צאַנק", 
אפא, לױטער ... קװאַל. אַ"שנור. אַשטאָף 
אַימעכאַניזם אין א האַנטגראנאַט. אַבּאָמבּע. 


אָנצינרבּאַר -- אַדי. דטשמ. נר. װאָס מע 
קען (גרינג) אָנצינדן. אָיע מאַטעריאַלן. -קייט, 


אָנצינדונג -- די, ען. 1. פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פֿון אָנצינדן. אִי פֿון די פֿײַערן 
2. יעדער מין קראַנקײיט מיט היץ, מיט רויט 
װערן און געשװאָלן װערן פֿון אַן אבֿר, פֿון 
אַן אָרגאַן. לונגעןאָי. נירן"אָי. אוער אָ. ,פון 
דעם קומט אין די בּריסט פאַרהאַרטונג. א 
בּאַקומט אייטער (מאַטעריע) אין איינער אָדער 
אין בּיידע בּריסט", מלכּה בּערלאַנט, די גליק- 
ליכע מוטער, װילנע 1836. ,דער קוק אויף דער 
!אָי פֿון דער בּלינדער קישקע איז געװאָרן גאָר 
אַן אַנדערער", פֿגעז, װילנע 1925, פא 2. ,מע 





אָנצינדלעך 

דאַרֶף מאַכן ... פֿון א קאַטאַר -- אַן אָי, פֿון 
בּויכװײיטיק א טיפוס", פרץ, געדאַנקען און 
אידייען. 


אָנצינדלעך -- אַדי. נעאָל. 1. װאָס מע קען 
אָנצינדן, אִיע מאַטעריאַלן, שטאָפֿן. 2. װאָס 
קען קריגן אַן אָנצינדונג. אַן אִיע קראַנקײט, 
;... װערט דער קראַנקער אָרט אין לונגי.י. 
אַרומגערינגלט אַפֿריער מיט אַן איער געוועבּ", 
צש, 9געז, ווילנע 1924, נּאם 5. -קייט, 


אָנצינדן -- טרו. צינד אָן, +---געצונדן. 1. מאַכן 
עס זאָל אַנהײבּן בּרענען. אִי האָלץ. אִי דעם 
לאָמפּ. אויך פֿיג. "אָי די געמיטער = אויפ- 
העצן; אונטערהעצן. אִי די געבּליטן = אױיפֿ- 
רייצן,. אִי א פֿײַער. "אי שװאַרצע ליכט = 
אַרײַנלײגן אין חרם. *אָי ליכט בּײַטאָג = טאָן 
איבּעריקע אַרבּעט, מיו. *אָי דעם שבּת-לאָמפּ = 
אויך: גרייטן זיך צו א משפּחהיום-טוב. שׂבּ 
פֿאַרטײַטשט: ,, מעביר אוֹ מדליק -- ער צינט 
אן". קחוהן האט פֿר לעשט דאש ליכט פֿון 
מענשן, דז ער מוז שטערבּן, דרום מוזן דיא 
יבר ליכט אן צינדן", טח, ויקרא, טו, 19. ,די 
רשעים האבּן איין גרוש פײַאר אן גיצינד אונ' 
האבּן דיא ספֿרים דינן טון פֿר בּרענן", װינץ. 
,מן זול ליכט אן צונדן אין פינסטרי גסין", 
בּראַנט, פּרק ל. ,נון איך מייך, טאָכטר דײַנר 
מייד, איך האבּ אויך אנצינט צװוייא ליכט נאך 
גיהייש {(= געהייס, פאַרזאָגן דײַנר (חכמים)", 
קהלת שלמה, אמשט 1744 מ/ד {פֿון אַ תּחינה 
צו ליכט-בּענטשןן. ,מן זאָל קיין ליכט אן 
צינדן אן שבּתות צו נאַכט בּיו דשׂ קהל גאַנץ 
אוישׂ האט ויהי נועם ואַתֹּה קדוש", עפש, דרך 
הישר לעולם הבּא, שקלאָװ 1796. דער ליכט- 
פּאַכטער האָט די הויט געשונדן פאַר איטלעכן 
ליכט װאָס מ'האָט אָנגעצונדןי, הירש רײַטמאַן 
דער קיטטעל, וין 1863. |מע פלעגט אִי ליכט 
פֿאַרן עמוד בּעתן דאַװנען, װען עס האָט זיך 
געחלומט אַ בּייזער חלום.ן 


2. אונטערצינדן. פֿאַרבּרענען. ?ווען מע צינדט 
אָן דעם שכנס הױז, קומען (באַװײַזן זיך) 
פלאַמען אויפן אייגענעם דאַך", שװ. ,זיא װערן 
אן צינדן אונ אײַן הייצן מיט די װאפֿונג און 
שילטן", סהמ, יחזקאל, לט, 9. אעטליכי טעג 
ונאך שבועות האט מן װירמשא און גיצונדן", 
נטא קלאג ליד פֿון חורבּן ק"ק װרמישא, 
אַמשט 1723. ,... האט אונטר גגראבּן אונטר 
די רעדר פֿון די (אילי הבּרזל) אונ הט דורט 
גלייגט פּעך אונ הט עשׂ אן גצונדן", שי, יט/א, 
,מחמת גרויס כּעס האָט ער געהייסן אַ' די 
שטאָט פֿון אַלע פֿיר עקן", ממוס, קליאַטשע. 
אִי די װועלט = אָנהײבּן אַ װעלט-מלחמה. קללה: 
;אַ פײַער זאָל אים אָ'וָ". 


9 מאַכן עס זאָל אויסזען װי עס בּרענט. 
,די זון די בּלוטיקע איז פֿאַרגאנגען אין פֿלאַ- 
מען, אָנגעצונדן אויף א װײַלע די שפּיצן פֿון 
װאַלד", אָפּאַ, אין פוילישע װעלדער. ,דו האָסט 
אין דער װײַט פון מײַן וועג מיר א שײַן אָנגץ- 
צונדן, כאָטש דו בּיסט קיינמאָל ניט געװען", 
מל. ,צינדסטו אָן מיט טויזנטער רונדיקע זונען 
די פֿעלדער פֿון רויזן", חגג. פליטים. ,דער 


אָנצינדן זיך -- + דפֿו. 


1031 


/הימל אָנגעצונדן אים אַ שטערנדיקן דאַך", האַל, 
מײַן אוצר. 

4 מאַכן מע זאָל װערן רויט. געװיינלעך 
אין פּאַסיוו. ,די קאָמפּלימענטן צינדן אָן אירע 
בּעקעלעך". אָנגעצונדן װערן פֿון אַ גלעט. ,דער 
בּלאָזזאַק הידעט, הידעט --- און שלמהלע װערט 
אָנגעצונדן, רויט װי פֿײַער", ממוס, שלמה. 

9. אַרײַנבּרענגען אין צאָרן, געװיינלעך אין 
פּאַסיוו. , זײַנע רייד צינדן אים אָן און ער 
צעשרײַט זיך". ,בּאַרואיק זיך. פון װאָס בּיסטו 
אַזױ אָנגעצונדן געװאָרן?". ,זײַן גאָט ... װי" 
בּאַלד עפּעס ניט אַזױ .... וערט בּרוֹגז, שטאַרק 
אָנגעצונדן און בּאַשטראָפט", ממוס, שלמה. 
;האָט דאָס אים פאַרבּרענט און פֿאַרבּראָטן, 
טאקע ממש אָנגעצונדן", שע. 

0. בּרענגען צו א קעגנאַנאַנדיקײט. דערפֿירן 
צו א קריגערײַ. קאַי אַ מלחמה, קריגעריי, גע" 
שלעג. ארק רשעים ... די אט המחלוקת בּיננו 
אן גיצונדן האבּן", אגרת שלמה, יח/א. עדי 
גוֹססע בּאַקוקן זיך ... פֿון אויג און האַרץ 


פֿאַרשװאונדן איז יענע שׂנאה וועלכע האָט דאָס 


לעבּן אָנגעצונדן", יהואָש, 'דער לעצטער שלום', 

4 אױפֿװעקן אַ שטאַרק געפיל, אַ לײַדנ- 
שאַפֿט. אִי אַ נײַע תּאווה. אַי גלוסטונגען, בּאַי 
גערן אע. ,אַך שיינעס מעדכען, דו איידל קינד, 
װער האָט אין דיר די ליבּע אָנגעצינדט?", פֿל. 
,האבּן זיא ודי פֿרױעןן גיטרעטן ודי בּחוריםן 
אויף דיא פֿיס צו װײַזן איין ליבּשאַפֿט, צו אן 
צינדן דען יצר הרע אן אין", סהמ, ישעיה, 
װילהרמרשׂדאָרף 1716, ד/א. ,.. . אויך אַלטין 
װײַן דר מיך אן גיצונדן האט װי איין קאַליך 
אובן {= אויוון", משה אײַזענשטאַט איבּז, 
דרך הישר לאבֿן בּוחן, 1746. ,רפאל האָט אָנ" 
געצונדן אין חנצעס האַרץ א העליש פײַער און 
אַלײן אויך געבּרענט צו איר", ממוס, װינטשפ. 
;די ליבּע, זי צינדט נישט מער אָן מײַן פאַר- 
לאַנג", סעג, לירישע לידער. *ֹאַי דאָס ה אַרץ = 
אױפֿװעקן א שטאַרק געפֿיל. אִי דאָס האַרץ מיט 
רחמנות. ,בּהעלותך את הנרות -- מע זאַרף אִי 
ייִדישע הערצער", חסידישער אױסטײַטש. ,איך 
זוך כאָטש אַן אָנדײַט פֿון אַ קלאַנג, זאָל זײַן -- 
אַ שװאַכן, אָנצוצינדן פֿונדאָסנײַ דאָס האַרץ פון 
מענטש און זאַכןײ, הל, אין טרעבּלינקע.... 

9, ספּעצ. אױפֿװעקן מוט, דערמוטיקן. דורכ- 
נעמען מיט געהױבּנקייט. אִי מוט, העלדישקייט, 
חשיבות צו זיך אַלײן אע. אִי די זעאונג פֿון 
משיחס צײַטן, דעם חלום פֿון גאולה. ,ער 
האַלט די געפאלענע אונטער און ער צינדט 
די פֿאַרלאָשענע אָן", אל, יבּרכּוכבֿאי. ע(דוד 
עדעלשטאַטן האָט אָנגעצונדן אין די . . . אָפּהען- 
טיקע אַ פאָרשטעלונג פֿאַר שיינס און גוטס", 
א. י. זאַקוסקי, {דוד עדעלשטאַט.. ., ב"א 1955 
;װאָס דאַרף אַ װאָרט? -- א האַרץ געפֿונען 
און אִי אין דעם א טרוים", י. קאָטליאַר, סאָװ' 
היימלאַנד, 1962, פא 2. ,דער בּעלישם האָט... 
{געװאָלטן אי ... דורות מיטן געטלעכן ליכט 
פֿון אור הגנוז", הרבֿ מ. שװאַרצמאַן, אַמערײ 
קאַנער, 1960 ווע 3. 


שטערן צינדן 
זיך אָן אין הימל, אַ בּאַגער צו לעבּן צינדט 


יוסיפֿון, אַמשט 1743, קכד. 


אָנציעוודיק -- אַדי. 
| רופט אַרױס אינטערעס. װאָס פֿאַרװײַלט. א 


אָנציען -- אוטו. צי אָן, --'געצויגן, 


אַנציִען 


זיך אָן אין האַרץ. מע קען זיך אִי פֿון כּעס, 
פֿון התפּעלות. די יוכע צינדט זיך אָן אין עֶשׂור 
קען. *זיך גיך אִי = װערן גיך אין כּעס, אוים" 
געקאָכט אע. "די תּורה האָט זיך (אין) אים 


אָנגעצונדן = דז איר װעגן אַ לערנער. 998: אַי 


זיך װי א פֿײַער, װי א העליש פײַער, װי א 
פלאָם פֿײַער; אִי זיך װי א קינעלע, א שװע- 
בּעלע, אַ סטויג (קופּע) היי; אִי זיך װי עשׂונקע) 


וי יורקע. 


;עס האָט זיך אָנגעצונדן א גרויסער פײַער 


אַזױ װי שטרוי אין א שײער", פֿל. ,א שװע- 


בּעלע צינדט זיך גיך אָן און װערט בּאַלד פֿאַר- 
לאָשן", שח. /,כּי יבער כּמעט אפו) דען עָשׂ 
װערט זיך אן צינדן שיר זײַן צאָרן", סהמ, 


תּהלים, ב, 12. ,שמואליקס אַלטע אויסגעלאָ 


שענע אויגן צינדן זיך אָן מיטן אַמאָליקן 
פֿײַערל", שע, יוסילע סאַלאָװײ. ,מײַן יונגע 
בּלוט פלעגט קאַכן, פֿלעגט זיך אִ'י און זידן", 
אַר, 'מײַן צוריקקער אַהיים!. ;אין בּרייוחננס 
אויגן האָט זיך א פֿײַערל אָנגעצונדן", אשט, 
מײַסעלעך. , אין בּעלירחמים גיט זיך א צינד 
אָן דער כּעס", חג, צמח אַטלאַס. קללה: ,זאָל 
דיר אַרײַן אַ פונק אין דער לונג. אַז ס'לעבּערל 
זאָל זיך דערבּײַ אַי!* (װאַרשע, אונטערוועלט), 
-עכץ. /ה-עניש. ער -- ציאַר אָי 
אױיטאָמאַטישער אִי. ;אן צינדר פֿון דיא צאָרן", 
דערין, -ערי 
קע. -ערײַ. | 


אַנצינדעװדיק -- אַדי. װאָס מע קען (גרינג) 


אָנצינדן. אע מאַטעריאַלן,. -יקייט. 


װאָס ציט אָן, ציט צו, 


בּלאַסע קאָפּיע פֿון אַן אָין אָריגינאַל. אַן אֶע 
פּאַנאָראַמע. -יקייט, 

1, אָנ 
קומען צו א בּאַשטימטן אָרט אין א בּאַשטימ- 
טער צײַט. בּאַװײַזן אָנצוקומען. דערפאָרן. 
גרייכן. אִי אַהיים אויף פּסח. ;ער װעט זען 
וי װײַט מעגלעך אַי צו דער בּרימצוה", קמ, 
4, יא 18. מאויף יום כּיפּור האָבּן מיר 


/אָנגעצױיגן. צו אַן אָאַזיס", אמד, דיא װיסטענײַא 


זאַהאַראַ, װוילנע 1868, , מײַן בּעליהבּית האָט 
זיך בּאַרעכנט אַז איך {= זײַן פערדן װעל קענעץ 
אִי אויף שבּת נאָך פֿרײ, אבּג, גלגול, װאַרשע 
תּרנ"ו. ,איך האָבּ מיך געאײַלט, געװאָלט אִי 
ערגעץ אויף א נאַכטלעגער", ממוס, קליאַטשע. 

2. זיך בּאַװײַזן. אָנקומען פֿון ערגעץ. א װינט 
ציט אָן פֿון מערב-זײַט. װאָלקנס ציֶען אָן אויפן 
הימל. אורחים ציען אָן פֿון פֿאַרשײדענע קאַנטן. 


,אינמיטן האָט אָנגעצױגן דער קאַלטער האַר- 


בּסט", בּ. רעסלער, טמז, 1967 וווש 26, 

9. װײַטער ציִען דאָס לעבּן. ער װעט שוין 
לאַנג ניט אִי, ער גײט אויס". ,איך װאָלט 
לאַנג ניט אָנגעצױיגן, װען ניט זי, מײַן מלאך". 
;די אַלטע איז קראַנק ... אינגאַנצן צעפֿאָרן 
און װעט שוין לאַנג ניט אָ'", ש. גאָדינער, דער 
מענטש מיט דער ביקס, מאָסקװע 8, 

4. דריטפערזאַניק. געשװאָלן װערן. האָבּן 
אין זיך אייטער (און האַלטן בּײַם אױפֿרײַסן), 
אַ געשווילעכץ, א געשוויר, א מכּה, א בּלאָטער 





אָנציִען 

ציֶען אָן. ;זעסט, אַ פֿינגער ציט מיר אָן". קאַ 
רויטקייט ציט גוט אָזִי, טאַרלער רבּי, סגולות 
ורפֿואות וו, לאָדזש, 1910 (?), 

| ס. האָבּן דערפֿאָלג. אָנרײַסן. ,די פּיעסע 
האָט אָנגעצױגן". ,איר זעט דאָך, די משוגענע 
מוזיק ציט אָךְ". 


אָנצויען -- טרװ. + דפֿװ. 1. מאַכן שטײי 
פער. אײַנשטײַפן, אָנשפּאַנען. אִי דעם בּויגן 
און אַרויסשיסן א פֿײַל. ,א מאַן האָט אָנגע" 
צויגן זײַן בּויגן גלאַט אין דער װעלט און האָט 
געטראָפֿן דעם מלך פון ישׂראל", תּי, דברי 
הימים ב, יח, 33. אִי אַ זײגער |= אי די 
קייט בּײַ אַ װאַנטזײגער, די ספּרונזשינע בּײַ אַ 
האַנטזײגערן. , שבּת איז אָסור אָנצוצלען א 
זייגער", דרך אָדם, װאַרשע 1860. עדאָס לעבּן 
איז געגליכן צו אַ זייגער: א זייגער דאַרף מען 
אִי און דאָס לעבּן מוז אויך אָנגעצויגן װערן", 
נאַד. ,ער טויג אָנצוציען דעם זייגער, ניט צו 
װערן זײַנס א רעדל", שנ. לעזער, דיכטער, 
| קריטיקער |,. אַי די לײיצע ס. זיך אויפשטעלן 
און מיט אַלע כּוחות אִ'י די לייצעס. פֿיג. מע 
טאָר ניט צו שטאַרק אִי די לייצעס = מע טאָר 
ניט אַרויפצװינגען אַ צו שטרענגע דיסציפּלין, 
אי די סטרונע. ;א גוטער מוזיקער זאָל 
/ריכטיק אי די סטרונעס", יחיאל'מיכל היילפע- 
רין, דאַס יודענטהום על פּי התּלמוד, אַדעס 
0, פיג מיטן 3: זײַן צו שטרענג, פֿאָדערן 
צו פיל, ,מע טאָר ניט צו פֿיל אִי די סטרונע"; 
;אַז מע ציט צו פיל אָן די סטרונע, פּלאַצט 
(לאָפּנעט) זיי, שװ. - אִ'י די רצוצות בּײַם 
לייגן תּפֿילין, ,זאָל מן דיא תּפילין פֿר אויף 
דען קאָפּא ליגן אונ' אי.-מן דיא רצועות רעכט 
אן ציכט זאל מן דיא בּרכה אויז לאזן", עפש, 
דרך הישר לעולם הבּא, פפֿדמ, תּמ"ה? 99: אַי 
װי אַ זייגער, װי אַ סטרונע. | 

2, דורכפֿירן אַן ארבּעט װאָס האָט אין זיך 
ציֶען אַהין און צוריק, אויסצ;ען, ארױפֿציען 
אע. אִי װא ס ע ר' פון בּרונעם. אִ'י א פֿולע 
| קאָרעטע |בּײַם אָנשעפּן האָט מען געדארפט 
אַרױפֿצוען אַן עמער מיט אַ שטריק, אַ שטאַנגן, 
א אַ סך ליכט אוױף די קנויטן א שנײַדער 
ציט אָן ט א ש מע װאָס ער נייט אָן פֿון דער 
! לינקער זײַט בּײַ א בּרעג פֿון א קלייד. אַ שנליי 
| דער קען אויך אִי פא לדן פֿון אַ קליד. א 
| שוסטער. ציט אָן ל עד ע ר אויף די קאָפּיטעס, 
גאַרבּערס ציען אויך אָן לעדער. ,די קריניקער 
| (= פֿון שטעטל קריניקן גאַרבּערס פֿלעגן זיך 
חכמהן: כּי מציון תּצֵא' -- די לעדער דאַרף 
מען צ;ען, איסציען. אַ'", ח. שעסקין, 
יושפ וושאא, 2. שמידן צוען אָן אײַזערנע 
ר יי פן אויף רעדער. סטאַליאַרעס ציען אַן די 
אײַנגעפוגעװעטע. בּרעטער מיט קלנעס. 
בלעכערס צוען אָן זיפּן, ס(י)עט קפס 
פֿאַר מילך. װעבּערס צוֶען אָן גרעמפּליעס אױיפֿן 
בּאַראַבּאַן. אײַנבּינדערס ציען אָן רוקנס אויף א 
בּוך אאַזח. אװען (דער אַפּרעטוריצילינדערן 
װערט דערהיצט, ציט מען אָן אויף אים די 
קליידער און האַלט בִּיז זיי װערן טרוקף, 
ש. שפּיראָ, קליידער פֿאַרבּערט,; װאַרשע 1900. 
,... ציט אָן א גאָלמעסער. אויף א רימען", 


1082 


בּימקאָ, גנבים. בּעל:הבּיתטעס ציען אָן פֿאָרי 
האַנגען אויף די פענצטער. 

9. אַרױפֿצ;ען. אױסשפּרײטן. אָנסילען. אַרױפֿ- 
בּרענגען. אִי ציכלעך אויף קישנס, פּערענעס, 
אִי לײַלעכער אויף בּעטן. אִי קרעלן אויף א 
שנירל, ,אויף אַ מת ... זיבּן טאָג זאָל ער 
קלאָגן, דרײַסיק טאָג זאָל ער קיין װײַסצײַג 
ניט אַי"; ר' אַברהם עפשטיין, בּרך אבֿרהם, 
לאַשטשעװ 1817., , אויך איך האָבּ אָנגעצױיגן 
מײַנע אַלטע אָפּגעניצטע זעגל און שׁוים צו 
דײַנע װאַסערן", חג, דער מענטש פֿון פֿײַער. 
אויך פֿיג. ,די מגידים דאַרפֿן אִי זייערע דרשות 
אויף קינדער-ערציאונג", אַברהםיצחק בּוכבּיני 
דער (איש אָדעססאַ), דער בּלומעןגאָרטן, װילנע 
5, | 

4 מאַכן אויס שלאַבּעריק. פֿאַרשטײַפֿן א 
גליד פֿון קערפּער. אִי די מוסקלען פֿון האַנט, 
א דעם אָרעם, די האַנט. אַ הונט ציט אָן 
דעם וויידל. ,ער האָט אָנגעצויגן די הויט אױפֿן 
פּנים {פון פּאַציענטן", אָפּא, 'דער ערשטער 
פּאַציענט, אִי די אויערן, + 290 

9. אַרכ. אָנטאָן. ,זול זי אַכטונג געבּן דאז 
דער מאַן דיא קליידר רעכט אַנציכט, ניט פר 
ווענט", בּראַנט, פּרק ה. ,... דאך װאָלטן זיא 
אונ' איר טעכטער אן ציהן אין גאָלד אונ' אין 


זילבּר", כּוכבא דשבֿיט, אַמשט 1695. ,זאָל אויף 


קיינם מאַן זײַן פֿרויאן קליידר אונ' קיין פֿרויא 
זאָל אן ציהן מאַנין קליידר", מחזור שלש 
רגלים, אַמשט 1713, רכח/ב. ;זאָל ער זײַני 
שבּת קליידר אן ציהן שין װײַשׂ גיװעשן", לטו, 
נז/ב. {פֿאַר כּלל-שפּראַך --- דטשמן, | 
0. אַרױפֿשלעפּן, אַרױפֿצלען אויף זיך בּײַם 


אָנטאָן. אִי אויף זיך אַ צו ענגן סװעדער. א 


אַ מלבּוש איבּערן קאָפּ. ;בּאַלד נאָך דעם בּאָדן 
|דאָס קינד), דאַרף מען אָפּװישן מיט אַ טרוקענע 
װאַרעמע טוך און בּאַלד אִי אַ ריינע און טרוי 
קענע העמד", מלכּה בּערלאַנט, די גליקליכע 


המוטער, ווילנע 1836. ,אַזױ װי שניי אין זומער 
און רעגן בּעת מע שנײַדט תּבֿואה -- אַזױ 
| איז אַ פּראָסטאַק װאָס ציט אָן שבּת אַ שטרלי- 


מל", יהושע מזח, המזכּיר, קאַצענעלענבּױגףס 
לוח צום יאהר תרנ"ח, װילנע. ;האָט זי ... די 
הענטשקעס לאַנגזאַם אָנגעצױגן, דערבּײַ גערעדט 
דאָרט און געלאַכט", סעג, 'רעגינאַי. ,האָט זי 
זיך געקליבּן אִי אַנדערע זאָקן און געהייסן 
פּענעקן זיך אויסדרייען", בּערג, בּײַם דניע- 
פּער וו. ,ער האָט נישט אָנגעצויגן איבּער זיך 
עפּעס א טלית", לע, טמז, 1969 או 23, 

/. בּײַטן דעם אויסדרוק (פֿיג לוט 63). אַי 


- אויפן פּנים אַ שמייכל, אי אַ שמייכלענדיק פּנים. 


,זי האָט אָנגעצױיגן אויף זיך. אַ פרומע און 
א הייליקע מאַסקע", ש. בּעקערמאַן, הדסה, 


אַדעס 1884, ;אַ פּנים האָט ער אָנגעצויגן אויף 


זיך אוֹא פֿרומס", שע, בּלאָנדזענדע שטערן װ., 


| ,ציט אויף זיך אָן א שטרענגע מינע", אַר, 
יצוויי בּרידערי. *אִי אויף זיך אַן אַנדער פֿצָל = 


מאַכן אַן אָנשטעל אַז מע האָט זיך אינגאַנצן 
געבּיטן, | 
8. דורכגענומען װערן פֿון (מיט) עפּעס. זיך 


| אַרױסװײַזן מיט עפעס (פֿיג לויט 63). צו פֿרי 


| אוֹיף זיכער, אים אַ 


| אָנציִען 


אִי אויף זיך די על ט ע ר. אִי אויף זיך דעם 
דלות. אִי אויף זיך א (די) מרה-שחורה. 
אִי אויף זיך (פאַלשע) עניוות. 

9, צוציען. פאַראינטערעסירן. די אונטער- 
נעמונג װעט אִ'י אן עולם. די לװיה האָט 
אָנגעצויגן אַ גרויסן עולם פֿון אַלערלײ שטאַנ- 
דן", חג, 'די שבועה. ,די ישיבה ציט אָן אַ 
יוגנט פֿון די אַרומיקע שטעטלעך". ער אין 
אַ בּאַנקקװעטשער און קען ניט אִי קיין קונים?, 
חג, טמז, 111966. ,די שטילקייט פֿון דער 
נאכט האָט משהן אָנגעצויגן", י. בּערלין, משה 
דער טרעגער..,, נ"י 1901. 


0 נעמען אויף זיך. אִי נאָך אַ געשעפט, 
אונטערנעמונג אע. ,ער ציט אָן אויף זיך דעם 
ילדישן טעאַטער", בּעמ שו. ,איך האָבּ אָבֶּער 
מורא געהאָט אִי אויף זיך א גרויסע הוצאָה", 
ישׂראל רוחמובֿסקי, זכרונות פֿון מײַן לעבּן, 
פּאַריז 1920, 

1 מאַכן עס זאָל שטײַגן, בּרענגען צו א 
העכערער מדרגה. נעמען א שותּף און אִ' דאָס 
געשעפט. לעבּן בּרייט כּדי אָנצוצלען (אַ) קרעי 
דיט. ,װוען זי זאָל האָבּן כאָטש ויפל עס איז 
נדן, װאָלט מען געקענט אִי וא שידוךן א בִּיסל 
העכער", ש. ש. גרינפעלד, די ארמע געבּילי 
דעטע, ווילנע 1895, | 

2, גענן אַ שטויס צו עפעס. פֿאַרפֿירן. 
אויפהעצן, אִי א שמועס. אִי אַ קריגערל, א 
מחלוקת, אִי אַ פאַראיבּל. ,די פּאַרפֿאָלק האָבּן 
אזא קריג אָנגעצױיגן ... אז עס האָט כּמעט 
בּײַ אַ געשלעג געהאַלטן", י. בּודזאָהן, דער 
גלאָמפּישקער פרעזידענט, ווילנע 1927, 

8, אויך אוטװ. מאַכן עס זאָל אײַנזאַפּן, 


אַרײַנזאַפּן אין זיך. אַבּסאָרבּירן. מע דאַרף אַ 


טיי. ,די טיי האָט נאָך ניט אָנגעצויגן, נאָך ניט 


| בּאַװיזן, אַרײַננעמען גענוג סענץ". א פײַכטקײט 


ציט אָן אין די בּיינער. דער קעלער צִיט אָן 
אַ פֿײַכטקײט. ,די קליידער ציֶען אָן דעם ריח 
פון טוכלעקייט". ,קען די לופט ניט אי אין זיך 


קיין סך בּענזין און סיקאָסט די װעשערײי זײַער 


בּיליק", ש. שפּיראַ; קליידער פֿאַרבּערײַ, װאַרשע 


| 1900. = אאַרײַנגעװאָרפֿן שװאַרצע פֿעפֿערלעך 
און ... בּיז דער בּראָנפֿן האָט גוט אָנגעצױיי 
גן..", י. טיגער, דער צזיק און דער בּעלי 


תּשובֿה. ,אַזאַ מין טרויעריק ליד ... ציט און 


| ציט אַלע סטרונעס אין גײַסט מיט טרויער אָן, 
אַלע בּעכערס אין האַרץ מיט טרערן אֶז", מלך 


ראַװיטש, נאַקעטע לידער. 

4 פֿאַראינטריגירן. אױפֿװעקן נײַגער, אינ- 
טערעס. פֿאַרנאַרן צו טאָן עפּעס (כּדי צו קענען 
אָפּלאַכן). קיבּעצן. אַי דעם נאַאיװן חבֿר. אִי 
דעם עולםיגולם. אִי עמעצן בּײַם שפּילן פּאָקער. 
אָ, פאַרטשעפּען א אַ מיידל. נעמען דעם יונג 
, ער זאָל טאַקע.... ,ער 
האָט מיך געזאַלט אָי, אָבּער איך בּין מיר אַ 
קאַלטער לונג-און-לעבּער און איך האָבּ זיך ניט 
געלאָזט?. ,װעמען װילסט עס אִי? הער אויף 


צו טשאַקען און צו קלאַפּן ליגנס", ,ער האָט 
- אים נאָר אַזױ אַנגעצױגן, און יענער האָט גע 


מיינט אויף אַן אמת". ,װעלן אים געבּן ... 
ראָמאַנען .. . װעלכע װעלן אים בּילדן, בּאַלערז 





אָנציענדיק 


אָבּער צוגלײַך אויך אָיי, מישאַל, דער גראַף 
און דיא יידין, װילנע 1895. אװיל איך הערן 
מעשׂהלעך און ניט געזאַנג ... טאָ פּרוּו איך 
שטיפעריש די בּאָבּען אַ", אֵל |, יפֿון דער 
בּאָבּעס מעשׂיותי. *אָי אויף דער װ ענטקצצ= 
פֿאַרפֿירן, אַרױפֿפירן אויף א גליטש. אויך: 
אִי אױף א דראָט. 10 נעמען, מאָנען 
מער. אִי צען קאָפּיקעס אויפן פּרײַז (סחורה), 


אָנציענדיק -- אַדי. 1, גערונדיוו פֿון אָנציען 
(-+). װאָס ציט אָן: װאָס ציט צו. אַטראַק- 
טיוו. אַן אֶיער אָנבּאָט. אַן אֶיער ענין. ,אַלע 
שמד-שטיק זײַנען פאַר דער יוגנט אָיײ, פֿאַש, 
7 וווט 15 2. אַרכ. װאָס מע טוט אָן מיט 
אמתע אַרבּל. ,דימשאק ואַטליס אום הין אן 
ציהנדיג אָסור לעשׂות מכּאן ולהבּא. . .", 'פּנקס 
מדינת ליטא', תּקוני בּגדים, ועד שפּ"ח. ואָנ' 
צוענד -- דטשמ, נרן ייקיים -- גאַלע... 
משיחישע חלומות האָבּן מיט א גרויסער אִי 
זיך דאָרט אַרױסאַנטפּלעקטײ, דרום אַפֿריקע, 
יוני 1948, 


אַנצוען זיך -- -+ אָנצ;ען. צו אָנצ;ען, אוטװ: 
;אַ כמאַרע האָט זיך גלײַך אָנגעצױגן אױפֿן 
שיינעם דרויסן", אי. קיפּניס, אונטערװעגנס,, 
סאָװי הײימלאַנד, 1968, טאן 5 צו אָנצ;ען, 
טרװ, בּו: ,איין מאָל אין דרײַ יאָר מיט פֿיר 
מאָנאַטן ציט זיך אַלין אָן ודער מעטראָנאָן", 
קמ, 1867, מאן 12. צום 41: תזיך אָנגעצויגן 
יעדער אױגנבּליק האָט שטײַף", פּמ, מלחמה |. 
.א נײַע הויט האָט זיך אויף אים אָנגעצױגן, 
ער איז װידער געװאָרן לעבּנסלוסטיק". 

צום 513: ;,האָט זיך אן גיצאגן אונ' אין 
הינװעק גנגן", בּראַנט, פּרק, יג. ,דערנאָך ונאָכן 
קומען פון מקוהן זאָל מען זיך אִי די שבּת- 
קליידער", עח, מה/א. צום 613: 
קעס זײַנען צו קליינע, זיי צוען זיך ניט אָן. 
צום 73: ;אױיפֿן פּנים ציט זיך אָן אַ פֿאַרדראָס". 

צום 133: ,די טיי האָט זיך אָנגעצויגן". ,זיך 
אי מיט דעם רויך פון רבּינס הילצערנער פּיפּי 
קצ", יד, אבֿן נגף. | 

אויך: האָבּן אַ קיום. זיך ציען, געדויערן. 
,גליק ציט זיך בּײַ קיינעם ניט אָן צו לאַנג". 
,דײַן געלטליכש ציהראט {= פֿאַרמעגןן װערט 
זיך ניט לאַנג בּײַ דיר אן ציהןי, א. פּאַװיר, 
איבּז, בּחינות עולם, זשאָלקעװ תּקס"ה. 

אויך: װערן בּרוֹגז, אָנבּלאָזן זיך. האַלטן זיך 
שטײַף, אָפֿיציעל, קאַלט. ,זי האָט זיך געכאַפּט 
אַז זי האָט עס נישט געדאַרפֿט רעדן ... און 
ביסלעכװײַז, שװײַגנדיק, זיך צוריק אָנגעצויגן", 
אָפּאַ, אַלײן, 


-עכץ. -עניש -- ,מערקװוירדיקע איבּער- 
גאנגען, אָין, א װאַנט מיט א װאַנט.. .ײ, קאַר וו 


דער -- אלא דובּים ולא יער -- אָט סאַראַ 
שטיקל אֵיזִי, בּ. שקליאַר, אויף פֿאַלשע װעגן, 
קאָװנע 1939, ;אײי, ... בּיסט געבּליבּן אן אִי 
און װעסט פּגרן אַזאַ", א. קאַרפּינאָװיטש, בּײַם 
װילנער דורכהױיף, תּ"אָ 1967. אויך: מכשיר 
אָנצוצ;ען (-+ אָנצלען, טרוו 23) בּײַ בּלעכערס: 
אַ שטיקל שטאָל מיט א לעכל אויף אָנציען די 
ניטן. -עריי, 


עדי הענטש" ‏ 


1039 


אַנציערל -- דאָס ‏ עך. צאַצקע, טייל פֿון 

א װענטקע, אויף צוצוצלען פיש אָן א װערעמל 

אע. אאַרױסגעפּאָרן מיט אַ שיפֿל ... געשליי 

דערט אונדזערע אַילעך אין דער טיפֿעניש -- 

| און כאָטש שרײַ חיוקים", פֿאַר(6), 1959 
וווצ 17, 


אָנציעשען זיך -- -+ אָנטיעשען זיך. 
אָנציפֿערן -- טרחװ. "ער אָן, --געציפערט, 


1. אָנשרײַבּן ציפֿערן. אִי אַ גאַנץ זײַטל. אַי 
די זײַטן פֿון מאַנוסקריפּט. 2. אָנרעכענען 


(מיט בּיטול). ,װאָס האָסטו דאָ אָנגעציפֿערט?" / 


אַנציקונא -- -+ אַנטציקונג. אַרױסװײַזן אַ 
,און איצט מיט אַי און פּחד בּאַגלײַך איך שטיי 
דאָ פאַר װילדן, פֿאַר טײַגישן טײַך", אַקש, מזרח 
און מערב. 


אַנציקט -- + אַנטציקט. האיז ער אַ' גצ 
װאָרן פֿון זײַן חכמה", אַלפֿס, דער יודישער 
גרויס-וויזיר, ווילנע, יאָר? ,פון דיר בּין איך 
פשוט אַי, דו בּיסט ניט קיין ליימענער גולם", 
זיאַמע טעלעסין, אַף מײַנע אַכראַיעס, מאָסקװע 
8 | 


אָנציקלען -- טרוו. -קל אָן, --געציקלט. קונ- 
ציק, צאַצקעדיק אָנשרײַבּן. אִי מיט רשי כּתב, 
אי דעם קאָפּ פון אַרטיקל, 


אָנציקען -- טרו. -קע אָן, -יגעציקעט. אָנ 
רופֿן עמעצן. צורופֿן, אָפּשטעלן עמעצן (מיט 
קלאנגען ציצ) כּדי אים עפּעס צו זאָגן. אִי 
דעם חבר װאָס גייט פאָרויס. מיט זין -- 
זיך מאַכן, זיך טרעפֿן .... איז ניט אזא 
מענטש װאָס בּאַהאַלט אויס זײַן געלט, נאָר 
ס'האָט זיך פּשוט ניט אָנגעציקעט {צו קױפֿן 


אַ נײַץ בּאַרשטן?, מ. אַלבּערטאָן, שאַכטעס, 
מאָסקװע 1934, 
אָנצירן -- טרוו. ציר אָן, --געצירט.. בּאַצירן, 


מאַכן שיין, אָנפּוצן, אױספּוצן. אִי אויפן האַלדז 
אַ גאַלדענע קייט. ע'ואעדך' (יחזקאל, טו, 11) 
פֿאַרטײַטשט אורח: ;איך האָבּ דיר אָנגעצירט" 
(תּי: ,דיך בּאַצירט"ן. ,קניפ דיר זיי {= די 
אָנזאָגענישןן צו אויף דײַן האַרצן, ציר זיי דיר 
אָן אויף דײַן האַלדזײ, מס, משלי תּקע"ד, ו, 21, 
,דײַנע ליבּע ישׂראל ציר אָן מֿיט פֿרײד, מיט 
דער מלוכה פֿון משיח בּן דוד", מחזור לשלש 
רגלים, סלאַװיטע 1832, לו/א. עזאָגט גאָט: 
... די תּורה האָבּ איך אָנגעצירט מיט מקרא, 
משנה, גמרא, הלכות, אגדות און האָבּ אַלץ 
אַװעקגעגעבּן צו משה", תּנחומא, שמות, װאַרשע 
תּרמ"ו. , איך װעל דיר אִי מיט א געלע לאַטץ 
אויפן פּלייצע", א. י. סאַפֿיר אױס מינסק, 
חטאת הקהל... װ, װילנע 1881. מיט זיך. 
- דונג, -עניש. 

אָנצירעװוען -- טרװ. רעװע אָן, --געצירע- 
װעט. 85: --צערעווען. צירעוען, צערע- 
ווען א סך. אִי אַלע זאָקן. 


אָנצירקלען -- טרו. -קל אָן, --'געצירקלט, 
אָנצייכענען, אָנמאָלן אין פאָרעם פון אַ צירקל, 
אִי א טאַבּעלע װאָס זאָל קלאָר װײַזן אויף װאָס 
די קהילה גיט אויס דאָס געלט,. 


אָנקאָווען 


אָנצירקען -- -קע אָן, --געצירקעט. אוטװ -- 
אַרױסבּרענגען קלאַנגען װאָס דערמאָנען צרק- 
צרק, פֿײיגעלעך צירקען אָן. טרװ -- אָנ 
שפּריצן, אָנגיסן װאַסער. אויך: אָנמעלקן {װײַל 
מיט אַן ענלעכן קלאַנג פֿאַלן די טראָפּנס מילך 
אין אַ בלעכענעם עמֿערן. ,מיט שװעריקייט 
אָנגעצירקעט א קװאָרט מילך". 

אַנצלים -- דער, ץ. אַרכ. 84-11026 : 6ז. 
'פּנים, אבּ, שמות דבֿרים. ;אונ' דא ער דשׂ 
פּולבֿר הט בּירייט. דא הובּ ער אין אן צו. שמירן. 
זײַן הענד אונ' ענצלט װײַט אונ' בּרייט. אונ' 
האַלז אונ' אורן אונ' שטירן", בּבֿאיבּוך, 564, 

אָנצלמען זיך -- {... צייילעמעזן אוטו. יצלם 
זיך אָן, זיך -'געצלמט. אַ סך מאָל, איבּער- 
גענוג זיך צלמען. | 

אָנצע -- די, יס. פֿרגל אונץ, 807. א"י (בּײַם 
אַלטן ישוב). מאָס פֿון װאָג, בּערך 200 גראָם. 
אַן אַי פֿלײיש. 12 אָיס איז אַ ראָטל, אויך: אָנטע. 

אַנצע -- די, 'ס. זזו אונץ, דער. -+ 808, 

אָנצעטלען -- טרח. טל אָן, -י'געצעטלט. 
אָנקלעפּן צעטלען. אִי די בּענק מיט נומערן. 
ראש מלון מפֿתח, זשיטאָמיר 1872, 

אָנצעכעוװוען -- טרו. -כעוע אָן, --געצעכע- 
װעט. 22 צעך. קאָנטראָלירןן און בּאַשטעטיקן 

- (אַז ס'איז ריכטיק). אִי די װאָג. 


אָנצענעװען -- טרו. נעװע אָן, -געצענע- 


װעט. אָנשרײַבּן דעם פּרײַז, אִי די סחורה 
אין פֿענצטער. אִי אַלע סחורות, 

אָנצעפּיק -- אַזי. נעאָל. ‏ װאָס איז אָן צעָפ. 
,האָט זיך די אַלטע פּלוצלינג בּאַלײדיקט: גייט 
צו אַלדי רוחות, איר אִיע |מיידלעךן", ש. ראָסין 
איבּז, בּאַרג אַרוף, מאָסקװע 1933, 

אָנצעפּע(נע)ן זיך -- -+ אָנטשעפּען (זיך) 
;סטארעװעט זיך ... אָנצוצעפּענען אויף זיך 
די טײַערסטע קליידער, גאָלד, בּריליאַנטןײ, דיא 

- שׂכירות, לעמבּערג 1896, 

אָנצערטלען -- טרו. -טל אָן; --געצערטלט. 
צערטלען אַ סך, אַ לענגערע צײַט. אִי די קינ" 
דער און זיי לייגן שלאָפֿן, מיט זיך -- קזװ. 

אָנצערן -- טרוו. צער אָן, -'געצערט אויס- 
געבּן געלט אויף שפּײַז, אויף נייטיקע לעבּנס- 
מיטלען. אִי מער וויפל מע קען פאַרדינען אי 
די אָרעמע פֿאַרדינסטן, ‏ //נם; / 

אָנק -- דער, יען. דזו אונק, 23, -+ 808, 


אַנקאַדױטשען -- טרו -טשע אָן +יגעקאך 
דויטשעט.. אָנטרייסלען, אָנשאָקלען. אָנבּרעכן 
די בּיינער. אִי די בּיינער. אִי דאָס זעקל בּיינער. 
;האָט ער בּאַװיזן מיך כאַפּן און מיך גוט אָײ, 
אי. קיפּניס איבּז, מאַרק טװען, העקלבּערי פין, 
קיִעוו 1929 אויך מיט זיך -- זיך אָנמאַ- 
טערן, זיך אָנפּלאָגן. 


אָנקאַדערן -- טרו. ער אָן, -געקאָדערט, 
אָנרײַסן, אָנפליקן. אִי װאָס מע טראָגט, מאַכן 
פֿון אַלצדינג שמאַטעס, 


אַנקאָװען -- טרו. װע אָן, --געקאָװעט. 
1. אָנשמידן. קאָװען, אױסקאָװען א סך. אִי 
פערד. אַי פּאָדקעװעס. 2. אָנהאַמערן, אָנפֿעס- 





אָנקאַטאַיען זיך 


טיקן. אָנקלאַפּן עס זאָל זיך האַלטן, אי קראַטעס, 
לאָדנס אויף אַלע פענצטער. ;אָט װעל איך 
דיר גיין אַי װאָס דיר פֿאַרגלוסט זיך". ,האָט 
איינער פון די העבּרעאישע צאַפּעס ... אָנגע- 
נומען א זאַקאַז בּײַ איינעם ג"ג, עֶר זאָל פון 
זײַנעטװעגן אִ' אַ ספֿר", ייל, פריטשעפע |, 
אַדעס 1876. מיט זיך -- אַי זיך מיט פֿעסט- 
קייט, מיט מוט אע. 


אָנקאַטאַיען זיך -- אוטו. -טאַיע זיך אָן, זיך 
-'(גע)קאַטאיעט. - אָנפֿאָרן זיך שפּאַצירן. אִי 
זיך אויף אַ שליטל, ,ס'איז ניט אַ לעבּן -- 
ס'איז כּסדר אַן אִי זיך". 


אָנקאַטעװען -- טרו. -טעוע אָן, --געקאַטע- 
װעט. ‏ אָנשמײַסן (עמפאַטיש). אִי די הינטנס, 
פֿיג. מאַכן עס זאָל װערן רויט, עס זאָל פֿלאַ- 
מען. ,די מענטשן פלעגן דאָרטן קיין האָלץ 
ניט זשאַלעװען. מע פלעגט אִי אַן אויון מיט 
האָלץ", אַר, 'קאַלט'. 


אָנקאַָ'טערן -- טרװ. ער אָן, --געקאָטערט. 
(אומאיידל) אָנפּלאָדיען. אִי אַ פֿולע שטובּ פֿאַרי 
מורזעטע קינדער. אִי ממזרים, 


אָנקאַטשײַען -- טרו. טשײַע אָן -י(גע) 
קאַטשײַעט. סל. 1. גוט אָנהױדען. אָנװיגן. אַי 
די קינדער אויף דער הוידלקע. 2, אָנפּאָמפּען. 
אִי װאַסער. אויך מיט זיך. 


אָנקאַטשען -- טרוו. -טשע אָן, --געקאַטשעט. 
1, אָנקײַקלען, אָנװאַרפֿן. אִי פעסלעך. אִי שטרוי 
אוּן היי איבּער דער גאַנצער שטובּ. 2 אָנ" 
װאַלגערן. אִי לאָקשן. 9. אָנפּאַמפּען, אַרױס- 


קאַטשען. אִי עטלעכע עמערס װאַסער. 4. דזװ 
אָנקאַטשקען. איך מיט זין -- (יך) אִי 
פֿון געלעכטער. -עניש. | 


אָנקאַטשקען -- טרו -קע אָן, -- געקאַטשקעט. 
אָנשרײַבּן ניט-ריין, אומקלאָר. אִי קאָטשערעס 
מיט לאָפּעטעס. 


אָנקאָֿך -- דער, }. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פֿון אָנקאָכן. דער אִי אױפֿן דנאָ פון קעסל, 
;דער אִי פֿלעגט אָפּשפּרינגען {פֿון דנאָ פון 
מאַרטען:אױיוונסןי, שטערנ, מינסק 1938, זא 6'5, 


אָנקאָכֿן -- טרו. קאָך אָן, --געקאָכט. 1. קאָכן 
א סך. אִי אַזױ פֿיל, עס זאָל קלעקן פֿאַר אַ 
ראָטע סאָלדאַטן. אִי און אָנבּאַקן, װײַל עס 
קומען אַ סך געסט. ,די לײַט װאָס זאָגן: מיר 
װעלן פֿיל אָי אָדער אָנבּאַקן, כּדי עס זאָל איבּער- 
בּלײַבּן אויפן אַנדערן טאָג יום-טוב -- איז עס 
ניט רעכט", לט2, עג/ב. ,גאַנצע כּוסות לאַ- 
קעריצע װאָס די מאַמע האָט אָנגעקאָכט אין 
יענעם גרויסן פּסחדיקן טאָפּי, ממוס, װינטשפֿ. 
2. קאָכן אַ לענגערע צײַט. גוט דורכקאָכן. אַי 
קרײַטער מיט עטלעכע קװאָרט װאַסער. ענעם 
אָקסןיצונגיבּלעטלעך + . . טו אַרײַן אין אַ קואַ 
טירל װײַן, קאָך דאָס אָן בּײַ דעם פֿײַצֶר...", 
ספֿר רפואות, אָרט? יאָר? קאַי גערשטענע גרויפּן 
אויף ווייך... ., דער מלאך רפֿאל, פּשעמישל 
תּרע"ד 28. אַנשטאָט אָפּקאָכן. נר. ,זאָל מען 
אים דערװײַל אִי עסן און דאָס פֿאַרסמען?, פֿמ 
נֶשׁ. לעהמאן, יגנבֿים און גנבה', בּט אונז יודען 


1084 


װאַרשע 1923 0. אָנדרײען. אָנפּלאַנטערף 
אי אַ גאַנצן סקאַנדאַל. *אָי אַ קאַשע. 

מיט זיך -- ,מיט װאָס דער טאָפּ האָט 
זיך אָנגעקאָכט -- מיט דעם שטינקט ער", שװ. 
;אַפילו די געניטע שטאָלקאָכערס האָט זיך 
געדאַכט אַז די גאַנצע פּאָדינע קאָכט זיך אָן 
פֿולקום גלײַכמעסיק", שטערנ, מינסק 1938, 
פא 655. אויך: זיך צעהיצן. אִ' זיך אויף א 
פאַרזאַמלונג, 

דעניש. העֶר -- אויך כּלי וואו מע קאָכט 
אָן בּײַ פאַרשײידענע אַרבּעט-פּראָצעסן. פֿאַרבּן- 
אִי אין א װעשערײַ. שטאָל:אָי אין אַן אײַזױ" 
גיסערײַ. -עריי, 


אָנקאַלאַבּוטש(ק)ען -- זזו אָנקאַטשקען. 
אויך: --קאַלעבּוטש(ק)ען, -קאַטשע- 
בּוטש(ק)ען, --קאַצעבּוטש(ק)ען. 


אַנקאַלאָבּרען -- דזו אָנלאַבּערן -+. לאָקל 
(בּראָד). 


אָנקאָלאָגיע -- די. בּא. 22 איי 22 גר. (מעד) 
אָפּצװײַג פֿון מעדיצין װאָס שטודירט געשׁװי 
לעכצן. עאַ' -- א נײַער געבּיט אין דער מעדי- 
צינישער װעלט: די װיסנשאַפֿט װאָס גיט זיך 
אָפּ מיט פאָרשן און היילן טומאָרס, דערעיקר 
די 'בּייזװיליקעי טומאָרס װי קענסער", דר' ע. 
פּאַט, טמז, 1963 ע 12, 


אָנקאָלאַטשען -- טרו. -טשע אָן, --געקאָי 
לאָטשעט. 89: --קאַלאָט(ש)ען. אױך: 
--קאַלױצען. סל. 1. אָנקלאַפּן. אָנשלאָגן. 
אִי מיט אַ שטעקן. 2. אויסמישן, צונויפֿמישן. 


אָנקאַלופּען -- טרו. -פּע אָן, --געקאַלופּעט. 
לד. אָנקלײַבּן קאַלופּענדיק, דריבּלענדיק. אִי 
קאַלך פֿון די װענט. אִי מיט די פינגערלעך 
אייער-:שאָלעכץ:. (-+ אויסקאלופּעננע)ן, 333), 


מיט זיך -- ,הער אויף צו קאַלופּען די נאָז! 


װעסט זיך אי א וואונד". 


אַָנקאַליאַקען -- טרו. -קע אָן, --געקאַליאַי 
קעט. סל.. אָנפּלאַפּלען. אָנפּלױדערן. אִי 
רכילותלעך. מיט זיך -- זיך דורכשמועסן 
גוט, א לענגערע צײַט. אִי זיך װי אַלטע בּאבעס. 


אַנקאַלײיען -- אוטו. -לייע אָן, --געקאַלײעט. 
9 --קאַלײיען, --קאַלוען. לד. דרכ- 
פֿרירן. דורכגענומען װערן פון פֿראָסט. גע 
וויינלעך מיט זיך--;נו, א טאָג א בּיסל... 
אָנגעקאַלײעט זיך -- און פרעג װאָס", אַר, 'צו 
שפּעט'. 


אַנקאַל(י)ען -- טרחװ. וישע אָן, --געקא- 
ל(סעט. סל. אָנהאַקן אָנשפּאַלטן אִי קינע- 
לעך. אִי שײַטלעך האָלץ, 

אַ'נקאָלי'ריק -- אַדי. װאָס איז אָן אַ קאָ 
ליר. אִי װאַסער. אַן אֶי'ער סטיל, -יקייט. 
9 --קאַלירנדיק, 

= קאָלירן -- נר. מאָדנע אֶיענע געמעלן, 

אָ'נקאָלירן -- טרו. -ליר אָן, -'(גע)קאָלירט. 
אַָנפֿאַרבּן. אָנמאָלן מיט קאָלירן. אִי מיט פֿאַרבּי 
לעך די צייכענונגען אין קינדערבּיכער. אִי 
יעדע װאַנט מיט אַן אַנדער קאָליר. ‏ //21, 


זעץכץ. -עניש. 


אַנקאָנאַ 


אָנקאַלכן -- טרח. קאַלן אָן, --געקאַלכט. 
1 אַרױפֿטאָן קאַלך. אָנשמירן מיט קאַלך. פֿאַר 
פּסח אי די װענט פֿון דער כאַטע. 2. (אַקטיאָ- 
ריש) רעדן מע זאָל ניט פֿאַרשטײן, 

אָנקאָלנערדיק -- אַדי. 1. װאָס איז אָן אַ 
קאָלנער, װאָס האָט ניט קיין קאָלנער. איער 
סװעדער. אִיע מאַרינאַרקע. 2, װאָס טוט 
שװאַרצע אַרבּעט און טראָגט געויינלעך ניט 
קיין העמד מיט אַ קאָלנער. ,די װײַסיקאָלנער- 
דיקע און אַיע אַרמיי לױנאַרבּעטער", ז. װעני 
דראָף. אַפֿנ שװעל פונ לעבּנ, מאָסקװע 1941, 

אַנקאַלענד(ר)עװוען -- טרו. {ר)עװע אָן, 
*י געקאַלענדןר)עװעט. אָנקלײַבּן, אָנבּעטלען 
בּײַם קאַלענד(ר)עװען אין דער נאַכט פֿון ניטל, 
אִי א האַלבּן זאַק פאַרפֿױלטע קאַרטאָפֿליעס, 

אָנקאַלעקאַטשען -- טרו. -טשע אָן, --געי 
קאַלעקאָטשעט. 99: - קאלאַקאָטשען. אָנ 
פּלאַפּלען. אָנטומלען. ריידן הויך. האַקן א 
טשײַניק. אִי אַזױ פיל אַז די אויערן װיאַנען. 
אִי נארישקייטן. אִי רכילותן, 

אָנקאַלעקטן -- טרו. איצ, אימפ נבּ; -יגע- 
קאָלעקטעט. אַמ. אָנקלײַבּן. אָנבּעטלען. אַ' די 
פּלעדזשעס {= צװאָגןן װאָס מע האָט געמאַכט 
אױפֿן בּאַנקעט. , דאָס האָט ער אָנגעקאָלעקטעט 
דורכן טאָגײ, שע, מאָטל װ, 

אָנקאָלערן -- טרוו. -ער אָן, ---געקאָלערט. 89: 
-;קוילערן. {אין לד ניט פֿאַראַן} אָנקײַק- 
לען. אִי פעסלעך. אויך מיט זיף. 

אַנקאַ ליקאָנטע -- די, סס. אױך: אַ- 
חשבון. 041 םס :2 =:. (בּוכפֿירונג) אויף 
אױפֿפאָדערונג. אָפֿענע בּאַנק-קאָנטע. גאַראַנטירט 
מיט סחוֹרה אָדער װערטפּאַפּירן, אָן א צאָלונג" 
טערמין; בּיידע צדדים קענען ליקװידירן די 
קאָנטע צו יעדער צײַט. ,פֿאַר אַן אַָיחשבּון 
װערט אין דעם געזעץ בּאַטראַכט נאָר אַזא 
חשבּון, אויף װעלכן דער קליענט האָט בּאַקױ 
מען אַן אָפענעם קרעדיט, װעלכער איז אָבּער 
אומבּאַדינגט פאַרזיכערט מיט װערטפּאַפּירן, 
סחורה אָדער א היפּאָטעק", א. שמױיש, האַנט- 
בּוך פֿאַר קרעדיט-קאַאָפּעראַטיװן, װאַרשע:װילנע 
5, וי 

אָנקאָמאַנדעװען - אוטװ. דעװע אָךף 
-יגעקאָמאַנדעװעט. 89: --קאַמאַנדעװען. 
1. אַרױסגעבּן בּאַפֿעלן מעשׂה קאָמאַנדיר. אִי 
איבּער חבֿרה. 2. שטיפֿן הילכיק, שרײַאיק, 
;װאָס חבֿרה האָבּן דאָ אָנגעקאָמאַנדעװעט!. 
מיט זיך -- אַנשטיפן זיך. 

אָנקאַָמפּינירן -- טרו. -ניר אָן, -י(גע)קאָמ- 
בּינירט. 1. מאַכן א סך קאָמבּינאַציעס. אִי 
כּלערליי המצאָות. 2. דערגרייכן עפּעס דורך 
קאָמבּינירן. אַי פֿאַר זיך א גוטע פּאָזיציע. 


דונף, 
אָנקאַמען -- -+ אָנקעמען. 
אַנקאָנא -- גנ. װיכטיקע האַװךשטאָט אין 


צפֿון-מזרח איטאַליע און הױפּטשטאָט פֿון דער 
פּראָװינץ מיטן זעלבּיקן נאָמען. ידיעות װעגן 
אַ ייִדישער קהילה אין א' שטאַמען פֿון 13. 
י"ה. ,דער פויפּס פיוס דער פיפטער האָט מאָ 





אָנקאַנױיקען 


טיװוירט דעם גירוש פֿון ייִדן אויס אַלע שטעט 

- פונעם קירכנשטאַט אַחוץ רוים און אַיי, מתּתיהו 
מיזיש, יִבֹּל וווצי 2/1. 

אָנקאַנױיקען ---. אוטו. קע אָן, -געקאַנוײ 
קעט.. אָנװיינען װי א קאַץ, װי א הונט, אַי 
װי אַ קאָטער אױפֿן דאַך. אויך מיט זין -- 
,דאָס קינד האָט שוין גענוג זיך אָנגעקאַנו 
קצט"י 

אַ'נקאַנטראָליק -- אַזי. נעאָל, סטוטש. 
װאָס איז אָן אַ קאָנטראָל. אומקאָנטראָלירט. אַ 
פֿולשטענדיק אִיע פּרעסע. = קאַנטראָליש, 
ראַכקינדישקליאַר װבּ. -יקייט, ישי 
קייט, 

אָנקאַנטשיקן -- טרו. -טשיק אָן, -געקאַנ- 
טשיקט.. אָנשמײַסן, אָנבּײַטשן מיט אַ קאַני 
טשיק. אי די ייִנגלעך װאָס װילדעוועןי 

אָנקאַניוטשען -- -+ אָנקאַנױקען. 

אַנקאַניפֿאָליען -- טרו. "ליע אָן. -יגעקאי 
ניפאָליעט. ‏ אָנשמירן מֿיט קאַניפאָליע. אִ' 
דעם סמיטשיק. סמבּ. 

אָנקאָנפֿיפֿקירן -- טרח. ‏ קיר אָן, -(גע) 
קאָנפֿיסקירט. קאָנפֿיסקירן אַ סך. אִי גאַנצע 
וועגענער קאַנטראַבּאַנד. ‏ ונב, 

אָן קאָפֿט -- פרעפ פֿראַזע אומזיסט. אָן 
שום צאָלן. קריגן עפּעס אָן ק'. ;אַז עס אין 
אָן קי איז עס אָן װערט", שװ. ,מענטשן װעלן 
איבּער דיר {דעם פֿאַרפֿרױרענעם טײַךן אָן קי 
פֿאָרן און גיין", שלמה פּראָג, איינע נײַע גע 
שיכטע ... פֿון פֿראָסט, װאַרשע תּר"ל, 

אָנקאָטען -- טרו. "סע אָן, -יגעקאָסעט. 89; 
- קאָשען. אָנשנײַדן מיט אַ קאָסע. אִי גראָז. 
אויך אִי' היי{!. ,דײַן מלמוס בּחור האָט 
עפּעס א סך הײַנט אָנגעקאָסעט?ײ, ספּ, ייִדישער 
קאָלאָניסט. , שאַרט צוזאמען דאָס היי װאָס איר 
מאַן האָט אָנגעקאָסצט", ישׂראל אורינשטיין, 
אַװדאױל יונגיל חלעבּין, לעמבּערג 1882. פֿיג. 
די מלחמה האָט גענוג יונגע לעבּנס אָנגעקאָסעט, 

אָנקאַטפּערן -- טרו. -ער אָן, -יגעקאַספּערט. 
פ:; --קאַשפּערן. אָנשװינדלען. אַרױיס- 
קריגן אַ סך דורך שוינדל. אִי אַ מטמון גאָלד, 

אָן קאָפֿ -- פרעפּ פֿראַזע. אַזױ װי אָן א קאָפּ, 
צעטומלט. ניט קענענדיק זיך געבּן אַן עצה. 
אַרומגײן אָן קאָפּ (אויך: אִין א קאָפּ) פֿאַר 
עגמת-נפש. 


אָנקאַפּאַישן -- טרו. -פּאַיע אָן, --(גע)קאַי 
פּאַיעט. סל.. אָנקאַפּען. אָנגראָבּן. אִי בּולבּעס, 
רעטעכלעך אע. אַי פֿון אונטער דער ערד. 


אָנקאָפּטשען -- -טשע אָן, --געקאָפּטשעט. 
אוטו -- זיך בּאַדעקן מיט סאַזשע. דאָס לעמפּל 
האָט אָנגעקאָפּטשעט. טרו -- בּאַדעקן מיט 
סאַזשע. אִי די ווענט. *אָי דעם קאָפּ = פאַרטומ- 
לען. עניש, 

אָנקאָפּ(י)ען -- טרװ. ‏ פּיע אָן -געקאָ 
פּני)עט. 89: -טאָפּיען. בּעס. רומ. אָנ 
טריפן. אִי חלבֿ אױפֿן טישטעך. 

אָנקאַפּען -- טרו. -פע אָ, --געקאַפּעט. 

| 1, אָנטריפֿן, אִי װאַסער, טריװאַקס אע. אִי 


1098 


חלב אויפן טישטעך. *לאָזן זיך אי אױפֿן קאָף= 
לאָזן מע זאָל באַלײדיקן, בּאַעװלען, 2. אוטח. 
(וואויליונגעריש) אָנמסרן, פֿאַרמסרן. ,איך װעל 
אִי אויף דיר", פֿײַװל סיטאָ, אָט דאָס זײַנען 
מיר, כאַרקאָװיק;עװ 1932, | 

אָנקאַפּען -- טרה. פע אָן, --געקאָפּעט. 
1. אָנגראָבּן. אִי קאַרטאָפֿליעס. 2. סל. נר. 
אָנקלײַבּן. אָנשפּאָרן. אַי אַ פֿאַרמעגן. 8. אוטח. 

- אָנבּריקען. אִי אין הינטערחלק אַרײַן און אַראָפּ 
װאַרפן פון אַלע טרעפּ. 

אָנקאַקן -- טרו. קאַק אָן, -יגעקאַקט. װאול. 
1. אָנשמוציקן מיט צוֹאה. אִי אַ פֿולע שטוב, 
;אַז די בּאַלעבּאָסטע מאַכט דעם האָן -- . . . קינ" 
דער, קאַקט איר אָן", קל. 2. אָפּנאַרן בֹּאַי 
שווינדלען. אִי דעם יאָלד, דעם שאַלאַמױז. 
9. אָפּטאָן עפעס בּיז גאָר שלעכט. אִי אַ 
פּאָר טשאָבּעטעס. 4. זיך ניט רעכענען מיט 
עמעצנס רייד. ,קאַק אים אָן, מאַלע װאָס ער 
סטראַשעט". 

אָנקאָקפֿן -- טרװ. קאָקס אָן, --געקאָקסט. 
אָנדרײען די האָר מיט א קאָקס, אַרױפֿלײגן 
פרעמדע האָר אױפֿן קאָפּ. אי האָר. אִי דעם 
קאָפּ, 

אַנקאַ ר -- זו. 22 אי 22 פֿר. ‏ עשאָכאַמאָל. 
אַרױסרוף דורך אַפּלאָדיסמענטן אויף א קאָנ" 
צערט, בּײַ אַן אָפּערע אָדער אין טעאַטער, מיט 
דער בּקשה איבּערצוחזרן נאָכאַמאָל דעם נומער 
מוזיק, געזאַנג אָדער סצענע. דזוו בּיס. אַרוס- 
רופן די זינגערין אויף אַ'י אָן א שיעור מאָל, 
מאַכן אַן אַ' 

אַנקאַראַ'זש -- דער, ‏ ן. פּלאַץ פֿאַר אַנ- 
קערס. גרופע פֿאַראַנקערטע שיפֿן, 


אָנקאַרכּן -- טרו. קאַרבּ אָן, --געקאַרבּט. 
מאַכן אַ קאַרבּ, אַן אײַנשניט. אִי העלצלעך, 
שטעקעלעך. ,סע איז נאָר אויסגעקומען אָנצו" 
קאַרבּן די פילאָנקעס, כּדי די איבּערגעבּונדענע 
פֿעדעם זאָלן ניט אַראָפּקריכן . . . אין א זײַט"י 
י. יאַכינסאָן, מיט געניטע הענט, קֹלְעוו 1925, 


אָנקאַרגן -- טרװ. קאַרג אָן, --געקארגט. 
אָנזאַמלען, אַנקלײַבּן דורך זײַן קאַרג. ,פון עסן 
טאָר מען ניט אֵי. אִי א פארמעגן, 


אָנקאַרדאַנעװען -- טרו. נעװע אָן, -"גע' 
קאָרדאָנעװעט. סל.. אָנצוען, אַרופצ;ען (אַזױ 
ווי) מיט א שטריק. קאַרדאַנעװען א סך. אִי משׂא 
אויף א לאַסטװאָגן. ,מיר אַרבּעטן אַלעמאָל... 
אפֿשר װײיניק נאָך אָנגעקאַרדאָנעװעט?ײ, ליפּמאַ" 
לעווין, טעג פֿאַרגאַנגענע, מאָסקװע 1941, 


אַנקאַרמע(נע)ן -- טרו. -מע אָן, -יגעקאָר- 
מעט. אָנפֿיטערן צו זאַט (זעט). געבּן גוט אָנ 
צועסן זיך. אִי די קינדערלעך. אִי די פערך. עגיי, 
קאָרמע אָן דעם שװאַרציאָר". ניט קענען אי 
אַזױ װי אַ פּוסטן זאַק. פֿיג. אִי דעם עולם מיט 
שונד. ,. . . אויפצורײַסן זיך די בּרוסט און אַ' 
דאָס יונגװאַרג מיטן אייגענעם װאַרעמען בּלוט", 
פרץ, ליטעראַטור און לעבּן ,דער גורל איז 
עפּעס אַ חיה רעה װאָס מע מוז כּסדר אָי, חג, 
צמח אַטלאַס װ. ,פּוסטע בּחורים און בּתולות 
וועלכע האָבּן נאָך קיין אינדיק אויף פּסח ניט 


אַנקװאַלן 


אָנגעקאָרמעטײ, נתנאל, דער פוטטערנער אייװן, 
פּיעטריקאָוו תּרס"ד. ,די מענטשן האָבּן זיך 
געאליַלט ו(דעם האַרמאַטן אָנצוקאָרמענען מיט 
אַ נײַער פּאָרציע בּלײַ", נ. אָסטראָװסקי, װי 
שטאָל האָט זיכ פֿאַרהאַרטעװעט, מינסק 1937, 
אויך: --קאָרמעווען -- .דער בּרודער האָט 
ניט װאָס צו עסן -- דאַרפֿן מיר אים אָיי, יעקבֿ 
סאָטמאַן, עבֿרי אָנכי, בּאַרדיטשעװו 1901, 
אויך מיט זיך. עניש. יי 
אַנקאָרפּען -- טרחװ. -פע אָן, --געקאָרפּעט. 
אוקר. אָנפּאַקן, אָנפּיקעװען (מיט עפּעס װאָס 
איז קליין), אִי א זעקל מיט זערנעס. אִי א בּריול 
מיט מאָנטשינקע אותיעלעך. ,זיי קלערן צו 
נײַע װערטער און קאָרפּען זיי אָן אויפן פּאַי 
פּיר", אי. קיפניס איבּז, ק. גאָרבּונאָו, דאָס 
אײַז גייט, קלעוו 1930, | 
אָנקאָרקעװען -- טרװ. ‏ קעװע אָ --גע" 
קאַרקעװעט. אָנשטאָפּן, פֿאַרשטאָפּן מיט קאָר" 
קעס, אַי די פלעשער. | 
אָנקאַרקען -- קע אָף --געקאַרקעט. 89: 
--קראַקען,. אוטו -- אַרױסבּרענגען קלאַנ- 
גען װי א ראָבּ. טרו -- אָנזאָגן אָדער סֹאָי 
רױיסזאָגן עפּעס שלעכטס. אִי ,פינצטערע ינבו" 
אותי. ,מיינסט טאַקע אויף אַן אמת אִי!", אי. 
קיפּניס איבז, דאָס אײַז גײט, קיַעװ 1930. 
אָנקאָשען -- -= אָנקאָסען. 
אָנקאַשפּערן -- -+ אָנקאַספּערן. 


אָנקאָשקען -- טרװ. -קע אָן, --געקאָשקעט. 
(אומאיידל) אָנצערטלען, אָנגלעטן. געװויינלעך 
מיט זיך -- קזחװ. זיך אַ', זיך אָנליבּען 


אָנקהלן זיך -- {... קאָיהאָלןן אוטו. קהל זיך 
אָן, זיך --געקהלט. איבּערגענוג זיך קהלן 
ענו, גענוג זיך אָנגעקהלט אין די לעצטע דרייי 
סיק יאָר. שוין צײַט אָפּצוטרעטן דעם אָרט 
פֿאַר ייִנגערץ". 


אָנקװאַטשען -- טרו. -טשע אָן, -יגעקואַי 
טשעט. 1. אַנשמירן, פֿאַרשמירן. אִי די װענט 
מיט אױפֿשריפטן, 2. אָנפּלאַפּלען. אָנשרײַבּן 
שלעכט, נאַריש. אִי אַ לידל, עפּעס א דער- 
ציילונג. ,צן פיל איז שוין אָנגעקװאַטשעט 
געװאָרן וועגן א 'דערנענטערונגי צװישן די צװויי 
גלױיבּנס", חיים לבּערמאַן, פֿאָר, 1963 ע 17, 
9. אוטוו. אָנטאָפּטשען. אִי מיט די פֿיסלעך אין 
בּלאָטע. -עניש. 


אָנקװאַטשקען -- טרו. -קע אָן, --געקװאַטש- 
קעט. ‏ אָנפּאַטשקען, אָנשמירן. מאכן נאַס, 
בּרודיק, אָי דעם אויסגעװאַשענעם דיל. -עניש, 

אָנקװאַל -- דער, ן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פֿון אָנקװאַלן. אִי פֿון פרישער ענערגיע. 


אָנקװאַלן -- קװאַל אָן, --געקװאַלט. אוטח-- 


פֿרגל: --קוועלן, אוטװ. אַרוסקומען (װי) 
פון א קװאַל. װאסער קװאַלט אָן אין בּרונעם, 
;דעמאָלט פֿלעגט אין אים אִ' דאָס בּלינדע 
ליכט", נאַד. ,זייערפ אויסטײַטשונגען ... . קוואַ- 
לן אין זיי אָן טאַקע אין דעם ... פֿרעמדן 
לשוןי, זשיט צו, נ"י 1912 טרו -- אַרױס" 
בּרענגען (װי) מיטן כּוח פֿון אַ קװאַל. ,דער 





אָנקװאָלן 


טיפער בּרונעם קװאַלט כּסדר אָן פֿריש װא' 
סער". /נב, 
אָנקװאָלן -- -+ אָנקװעלן ו. .עס פֿלעגט אִי 
אַ בּלוט-טראָגנדיקע האָריקע שישקע |אויפן 
שטערן פון א הירשעלען", װל. לידין, איבּז, 
שטילער אָדער גרויסער, מינסק 1936. 
אָנקװאַקטשען -- אוטװ. -טשע אָן, --גע" 
קװאָקטשעט. 1. קװאָקטשען אַ סך. אִי װי 
א הון פֿאַרן לייגן אַן איי. אויך מיט זיך, 
2. אַ לענגערע צײַט קלאָגן זיך, שטיל און 
וויינענדיק. ,,דאָס קינדעלע קװאַקטשעט אָן, װײַל 
עס רײַסט זיך אים אַ ציינדעלפ". -עניש. 
אָנקװאַקען -- -קע אָז. --געקװאַקעט. אוטװ 
-- קװאַקען אַ סך. ,די פרעש קװאַקען גענוג 
אָן אין די זומערדיקע אָװנטןי, טרװ -- אָנ 
דערציילן, אָנפּלאַפּלען (װאָס איז ענלעך צו 
קװאַקעניש פֿון פרעש). ,איז מען זיך צונויפ- 
געלאָפן,, האָט זי אָנגעקװאַקעט (די נײַסןן... 
און איז אַװעקגעלאָפֿן", אי. קיפניס איבּז, א. 
האָלאָװקא, פּראָלאָג, קיעוו 1935 -עניש. 
אָנקװאַָקען -- דזוו אָנקװאָקטשען. 
אָנקויטשען -- -טשע אָן, --געקװויטשעט, 
אוטח -- 1. קויטשען א סך. אַנטומלען, אִי 
און אַװעקגײן. 2. אָנשרײַען מיט אַ קוויטשיק 
קול. אִי אויף די קינדער, אויף די חבֿרטעס, 
טרוו --- אָנזאָגן, בּאפעלן עפּעס מיט א קוויטש, 
אי דעם פֿאַרזאָג ניט אַרױסצוגײן. מיט זיך 
-- אַי זיך און אויפהערן. ‏ עניש. 


אָנקװיקן זיף -- אוטו. קװיק זיך אָן, זיך 
-י געקװיקט. האָבּן אַ סך הנאָה. אִי זיך מיט 
די חכמהלעך פֿון די אייניקלעך. אִי זיך מיט 
אַ גוטער בּשׂורה. אַי זיך מיט א קאַלטן טרונק, 
-עניש, 


אָנקװעטש -- דער, ן. אַקט אָדער רעזולי 
טאט פון אָנקװעטשן. אַ שטאַרקער אַי 


אָנקוועטשן -- אוטװ 6 טרװ. קװעטש אָן 
-יגעקוועטשט. ‏ אָנדריקן. אִי אױפֿן קנעפּל 
(דאָס קנעפּל) פֿון גלעקל. אִי אַ מאַזאָלױע), אִ' 
זאַפּט פֿון עטלעכע מאראנצן. אִ' מיטן פוס 
(אויף) דעם גראַבּאײַזן. אִי מיטן פֿוס אויפן 
פּעדאַל. אִי נאָך זאַכן אין טשעמאָדאַן. אַי וואו 
מע דאַרף, אױפֿן ריכטיקן אָרט -- אינטערװעי 
נירן. אִי דעם הינטן, זיצן כּסדר איבּער בּיכער. 
,מע מוז זיך היטן די בּריסטן זאָלן נישט אָני 
געקװועטשט װערן", איבּז, מרפּא לעם, זשיטאָ- 
מיר 1874. ,דעם װאָרט 'טאָכטער' פלעגט ער 
שטאַרק אִי, מע זאָל דערפילן און גלײבּן אַז 
ס'איז זײַן טאָכטער*, מאָטיע דעכטיאַר, בּויער, 
מינסק 1936, , קאָלטשאַקס סאָלדאַטן קווצטשן 
אָן אויף די דערפֿער, אויף די פּויערים", שטערנ, 
מינסק 1938, יא 3. מיט זיך -- אִי זיך מע" 
רידן. -ונג. -עניש, 


אָנקװעל -- דער, ן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פון אָנקװעלן ו 6 װ. ,עאַכטפֿוסאַפּעלי -- 
האָט א הויכער גאסט אָנגערופֿן מיט אִי אָט די 
קאָנטראָלן {דאָס שלאָגן מיט שאַרפֿע בּרעטלעך 
איבּער די פּיאַטעס פון די קאַצעטלערס?, 
ישׂראל קאַפּלאַן, שליאַך און אומװעג. פפֿילט 


1090 


מען דעם פֿרישן כּוח װאָס שלאָגט פון חסידישן 
אָ", ש. קאַנץ, לנ, 1971 ווע 30, 


אַנקװעליק -- אַדי. נעאָל. װאָס קװעלט אָן 
װאָס האָט די פעאיקייט אָנצוקװעלן. בּײַ ישׂראל 
קאַפּלאַן, געשלטײדער. 


אָנקװעלן 1 -- קװעל אָן, -געקװאָלן. אוטװ 
-- 1, אַנקװאַלן. אַרויסקומען (װי) פֿון אַ קװאַל, 
װאַסער קװעלט אָן אין בּרונעם. נאַפט קװעלט 
אָן בּײַַם דרילן. 2. זיך אָנפֿילן. פֿול װערן, 
אָנגעזאַפּט װערן. דאָס הארץ קװעלט אָן מיט 
גלױיבּן, מוט אאַזװ. ;אַז עס קװעלט אָן די 
בּריסט, װערן די װאָרצלען האַרט", מלכּה בּער- 
לאַנט, די גליקליכע מוטער, װילנע 1836. ;זײַן 
האַרץ עפֿנט זיך, צעשפּרײיט זיך, עס װערט 
אָנגעקװאָלן פֿון זיפצן און קרעכצן", יר ! 
;עפּל ... קועלן אָן מיט האָניק-ריח און רײַפֿן 
זומער", א. שומיאַטשער, לידער. 0. (אַזױ 
ווי) אָנגעשװאָלן װערן. אָנגעפּוישט װערן די 
יאַגדעס קװעלן אָן אין פֿלאַש. ,דער טײַסטער 
ווערט מאָגער, אָבּער דער בּויך קװעלט אָן". אַי 
װי א בּולקע אין מילך. אויך אין אַ קללה: 
זאָלסט (מעגסט) אִי װי אַ בּולקע. די אָדערן 
פֿון די פיס קװעלן אָן. ;די אייעלעך גייען 
אַרױיס פֿון קערפּער פון דער זי דורך די אייער- 
גענג -- לאַנגע געדרייטע טרײַבּלעך ... װאָס 
וערן אָנגעקװאָלן אין װאַסער", יאַכ ן, 


4 פאַר- אויך: --געקװועלט. האָבּן הנאָה, 
פֿאַרגעניגן. שפּיגלען זיך אין עמעצן. װערן 
בּרייטער װי לענגער. אִי פאַר גרויס פֿרײד, אַ, 
שמעלצן זיך פאַר שׂמחה. אִי פון קונצן. מע 
קװעלט אָן פון דער גוטער בּשׂורה, עס קומט 
פשוט צו אַ שטיק געזונט. לעקן די פֿינגער, אַי 
פֿון א דרשה, פֿון אַ שטיקעלע חזנות. אִי פון 
גאָטס שיין װעלטל, ,בּײַ מײַנע עלטערן בִּין 
איך א מיזינקע געװען, זיי פלעגן פון מיר 
אָ", פֿל. ,זאָל ער פֿון א זשיד נאָר לאַכן -- 
װעלן אַלע שוין אָ", אבּג, 'דער יוד אין 
קיעב' הש זן. ,זײַן לעבּן איז געוען זומער 
צו זיצן אִידיק פון איטלעכס בּיימעלע, פֿון 
איטלעכס גרעזעלע בּאַזונדער", ממוס, 'די אַלטע 
מעשׂה'. ,מײַן רבּי האָט געשלונגען די װער- 
טער, אָנגעקװעלט, געװאָרן בּרייטער װי לענ- 
גער", שע, יבּלומעןי. פייִדן װאָס קאָנען אִי פֿון 
אזא משפּט {דערהרגענען א מענטשן פאַרן גנבע" 
נען אַ זייגערל), פון אַזאַ רציחה, האָבּן גזלנישע 
הערצער", חג, דער מאַמעס שבּתים. 

טרו -- מאַכן עס זאָל אָנקװעלן, אַוױס: 
קװעלן. ,גראָבּ דעם בּרונעם טיפֿער, װעט ער 
שוין אִי װאַסער". 

מיט זיך -- ;צו מאַכן א נוץ פון דער לי" 
טעראַטור-װיזיע װאָס האָט זיך אָנגעקװאָלן 
ארום פּרצן"ז 3. ריווקין, גרונט-טענדענצן.... 
דונג. -עניש, 


אַנקװעלן 11 -- {פד, אוקר -- עין טרו. קװעל 
אָן, -'געקװעלט. אָנמאַטערן. פֿאַרשאַפן לײַדן, 
אִי עמעצן מיט פֿאָרױסזאָגן צרות. געװיינ' 
לעך מיט זיך -- אִי זיך אין דער פֿרעמך. 
גענוג שוין אָנצוקװעלן זיך פון דער ביזער 
שוויגער. -עניש. 


אָנקומען 
אַנקװעקזילבּערן -- טרו. ער אָן *-גע- 
קװעקזילבּערט. דרייזין װבּ. ‏ אָנפֿילן מיט 


קװעקזילבּער. אַי א טרײיַבּל. 

אָנקוטשמען -- טרוו. יטשמע אָן, -יגעקוטש- 
מעט. נעאָל. ‏ אָנטאָן (אַזױ װי) אַ קוטשמע, 
;אַ שװאַרצער ראָק ... קוטשמעט אָן דעם 
װאַלד", ש. בּרעגמאַן, דורך קריג און רעװאָי 
לוציע, אַדעס 1932, 

אָנקױטיקן -- טרװ. -טיק אָן, -יגעקויטיקט. 
אָנבּרודיקן. אָנשמוצן. אִי די שטובּ. 

אָגקױלען -- טרו. ילע אָן,. --געקױלעט. 
אָנשעכטן. קוילען א סן. אִי גענדז און אינ- 
דיקעס. ?|חכמהן האָט אָנגעקױלעט גענוג אויף 
אַ שׂמחה", מס, משלי תּקע"ד, ט, 2. -עניש, 

אָנקױלערן -- -+ אָנקאָלערן. 

אָנקױפּ(ע)ן -- טרו. קויפּע) אָן, --געקוי 
פּע)ט. ‏ אָנלייגן מיט אַ קױיפּ. אָנלייגן אין א 
קופּע. אִי עפּל. אִי תּבֿואה. 

אָנקויף -- דער, ן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פון אָנקױפֿן. אַ גרויסער אָי 

אָנקױפֿן -- טרװ. קױף אָן --געקױפֿט, 
1. קױפֿן אַ סך, פֿאַרשײדנס. אִי אויף פּסח. אַי 
כּלערליי אַנטיקן. ,איך װעל אָבּער דאַרפֿן אִי 
א סך זאַכן און גאָרניט קיין קליינע", יק. 
,כ'האָבּ אָנגעקױפֿט קנעכט און דינסטן", מס, 
קהלת תּקע"ט, בּ, 7. 2. זזו אײַנקױפֿן 
,וויפל איז דיר געבּליבּן הײַנט פֿונעם אַי?* {איין 
דינסט פרעגט בּײַ אַ צװייטער װיפֿל זי האָט 
געקענט איבּערלאָזן בּײַ זיך פונעם געלט װאָס 
מע האָט איר געגעבּן אײַנצוקױפֿן פאַר דער 
- בּעל-הבּיתטען. מיט זיך -- גענוג, מער װי 
מע דאַרף. ‏ -עכץ. עניש. הער (יין, 
-קע). -ערי, | 

אָנקױקלען -- טרו. -קל אָן, --געקויקלט, 89: 
--קײַקלען. בּרענגען קויקלענדיק. אָנקלנר 
בּן דורך קויקלען. אִי אַלע פעסלעך אין איין 
טייל הויף. אִ'י קלעצער. אויך מיט וזין -- 
זיך אִי אין זאַמד, אין היי. -עניש. 


אָנקוֹם -- דער, -ען. אַקט פֿון אָנקומען. אַ' 
פֿון פֿרילינג. אי פון אַ נײַער װענדונג, תּקופֿה 
אע אין לעבּן פון פאָלק. אִי פֿון בּאַנען, שיפן, 
;אין אִי פון נײַעם גענאָר", הל, 1924. ;מײַן 
שטילע היים -- אין אִי פון פאַרנאַכט, און 
הימל טריפֿט אויף איר מיט לעצטער צאַרט' 
קייט", אַקש, בּרויז, מינסק 1928. .... װאַר 
הערן די אן קומשט פֿון אַלכּסנדרוס", יוסיפֿון, 
אַמשט 1743, כח. אִיפּלאַץ. אָײבּנין. א" 
געבּײַדע. 


אָנקומען -- אוטו. קום אָן, בּין --געקומען 
ווועגן האָבּ -+ אויסקומען, 338ן 1, צוקוי 
מען, דערגרייכן צו א געװיסן פּונקט, צו אַ 
בּאַשטימטן אָרט. אִי אין, קיין... בֹּשלום. 
אִי אַהיים נאָך לאַנגע װאַנדערונגען. אִי פֿון 
דאָרף אין שטאָט אַרײַן. אַי ערגעצוואו אין אַ 
גוטער (מזלדיקער) שעה. אִי קיין (אין). . . און 
גלײַך פאַרפֿאָרן אין אַכסניא. ,ויא מיר נון צו 
אַלין בּורג זײַנין אן גיקומין...", גה, 154. 
,דורך שטאָרם אונ' אום װעטר ... זײַגן זיא 





אָנקוטען - 


אן - געקומן - אין ‏ (ק"ק עמדין)", שאר, קלא, 
,פרער אִי אין דעם לאַנד אַרײַן װאו דאָס פֿיל 
- גאָלד ‏ איז", חײַקל הורװיץ, צפֿנת פענח, בּאַר- 
| דיטשעוו 1817: ,װעלכער פּריץ ... האָט עס 
- ניט געדאַרפֿט אִי קיין לינאָװע", אמד, יהודית 
| דיא צװייטע, װילנע 1875, עקיין תּרשיש װעט 
-ער-ויונהן ניט אָי" גריג, איד און חעלט. 

2 קומען אין גרויסע צאָלן. אָנשטראָמען, 
פּליטים קומען אָן אין ! די שויזנטער. אָ וי 
היישעריקן. | 


2. קומען צו אַן אָפּשטעל אָדער צום לעצטן 
פונקט פֿון אַ נסיעה (װעגן אַ קאָמוניקאַציע- 
- מיטל). צוויי בּאַנען קומען אַהער אָן אין איין 
מעת-לעת. דער פּאָיעזד װעט בּאַלד אָי. מע ווייס 
ניט װען דער עראָפּלאַן װעט אִי. שיפֿן קומען 
אָן אין האַװן. אִי קיין האָצעפּלאָץ. ;אַלע האָבּן 
נישט אויפגעהערט צו קוקן אין דער זײַט פֿונ- 
! װאַנען דער צוג דאַרף אַיי, ספּ, סודות. 

4 קומען ערגעץ (בּשײַכות מיטן טראַכטן 
וועגן צײַט פֿון קומען װי אַן אָנֹהיבּ אָדער 
סוף פון א קייט געשעענישן). אִי בּאַצײַטנס, 
צו דער צײַט, צו שפּעט. אִי אומגעריכט. אַי 
ווען מע װאַרט, מע האָט מורא (אאַזוו אין פֿאַר- 

בּינדונג מיט א געפֿיל, אַן איבּערלעבּונג). אִי נאַָך 
אַלעמען. אִי נאָך עלינו. אי צו חצות. אִ' אין 
מיטן בּהלה, אין מיצקע-דעריצקע. אָי אויף דער 
| הייסער. מינוט. די זיקנה קומט אָן. אַ גרויסער 
. עולם קומט אָן צו דער פֿאַרזאַמלונג, ,װען איז 
דאָס קינד אָנגעקומען אויף דער װעלט?". ,גיי 
- פּאַװאָליע, װעסטו גיכער אַ": פאַז א לאָמער 
לױפֿט און אַ נאַר קויפט --- קומען בּיידע גלײַך 
אַן"; קאַז מע קומט אָן צו (נאָך) עלינו,. שפּײַט 
מען אויס און. מע גייט אַהיים": ;אײַל דיך 
ניט, - ציג, אין ‏ װאַלד אַרײַן, װעסט שפּעטער 
| צום װאָלף אַי, שו. *אָי װי ר' חידקאָ צו שלש- 
סעודות = אומגעריכט און ניט-געבּעטענערהייט, 
אָי אויף. די רייד = גראָד װען מע האַלט אין 
- ריידן (װעגן דעם מענטשן גופא, װעגן עפּעס 
װאָס קען האָבּן א שליכות צו דעם. װאָס קומט 
- אָן). ,שפּאַצירן געגאַנגען .. . אָנגעקומען גוטע 
בּרידערלעך: װאָס טוט איר דאָ אַזױ שפּעט?, 
- פֿל. ,װוען אים די גבּאים זאַכן != האָבּן געזעןן 
אן קומן ... דא פֿר בּאָרגן זיא זיך", מבּ, 
מעשׂה מב. ,איז ער שפּעט אָנגעקומען, מון 
ער שוין איבּערװינטערן", קמ, 1865 א 5. 
,אויסגערעכנט האָבּן טאַטע און זון אַהײמצן- 
| קומען צו דער מאַמע פּונקט צום סדר, אָנגעקו" 
מען זענען זיי פונקט צו איר לוויה", אֵש, 
תֹּה ילים"יוד. 

אִי צו פֿאָרן, צו פֿליען, צו שווימען 
אע = אֵי פֿאָרנדיק אויף אַ פֿור, פֿליענדיק ... 
אאַזו, 

9. דערגרייכן צו עמעצן (װעגן עפּעס װאָס 
וערט געשיקט), עס װעלן בּאַלד אַי די חנוכּה- 
מתּנות. די סחורה איז שוין אָנגעקומען אויף 
דער סטאַנציע. אַ רעגיסטרירטער בּריװ װעט 
זיכער אֵי. עס קומט אָן אַ דערלױבּעניש פֿון 
מיניסטעריום. ;אַ קללה איז ניט קיין טעלצָ- 
גראַמע, זי קומט אַזױ גיך ניט אָז", שו. ,זאָל 
איך װײַטר פיל מאריך זײַן,. וייש אַזו ניט אוב 


הייסן :, .יי, יפ 
װאָס זענען אָנגעקומען אויף זײַן אַדרעס", קמ, 
-1863, נאן 17, ;אוי, וען גאָט העלפֿט אָבּערי 


יפּאָטרעטי 


2037 


דער כֹּתבֿ אן קומט", פּראָגבּ, 18, קאַז דער 
בּריוו װעט אִי צום װיצעגובּערנאַטאָר, װעט ער 
. עער האָט געעפנט מײַנע בּריוו 


עס קומט איר אָן דאָס גוטע בּריול מיטן 
--- װער איז צו איר דעמאָלט 
גלײַך?ײ, שע, קליינע מענטשעלעך.. 


0. דערוויסן זיך (װועגן אַ ידיעה). דערגרייכן 


| צו עמעצן. די דאָזיקע מעשׂה װעט אִי צום 
טאַטן, רבּין אע. די גאַנצענע געשיכטע װעט 


אי צום גובּערנאַטאָר, פּריסטאַװ, צו נאַטשאַל- 


סטווע. ,אַז די זאַך איז אָנגעקומען פאַר דעם 


מלך.. .=, חה, זשיטאָמיר 1848, כה {;אונ' אַז 
דיא זאַך פֿר דען מלך קאם...", חה, אַמשט 


1716, ה/אן. ,דאָס |= די מיאוסע מעשׂהן קען 
- נאָך אי פּונקט אין מײַן שטעטל, און דאָ איז 


מיט מיר סכּנות נפשות", פ. א. ר., ליבּע בּלײַבּט 
ליבּע, װאַרשעץ 1879. ;|חנניהס מבֿייש זײַן 
זײַנע חבריםן איז אָנגעקומען צום ראָשי 


| הישיבה", פּרץ, 'מסירת-נפשי. שקיין יאַנעװצע 
איז אָנגעקומען די בּשׂורה װעגן דעם נײַעם 


ליכט װאָס איז אױפֿגעגאַנגען אין ישׂראלי, אַש, 
תהילים-ייד. 


7. (וועגן אַ צײַטאָפּשניט, װעגן א נאַטור- 


| דערשיינונג) דערשײַנען, בּאַװײַזן זיך. עס קומט 
/אָן די צײַט פֿון שניט. עס קומט אָן דער מיל- 


דער פֿרילינג. /,/ס'קומט דער הערבּסט אָן מיט 
זײַן בּייזער צורה", ממום, יודל. אאָנגעקומען 


נײַע ‏ צײַטן ... ס'הערשט אַ שטורעמדיקע 


נאַכטײ, אַר, די פֿידלי. אדי שטילסטע שעה 
קומט אָזָי, פֿרידיװײַנינגער. ;עס האַלט אין 


| איין אִי נײַע, נײַסטע און איבּערנײַסטע כואַ 


ליעס", צייט, טמז, 1964 וש 12. ,פֿון דער צײַט 


יװי עס קומט אָן די געשלעכטס-רײַפֿקײט בּיז 
פֿולשטענדיקער דערװאַקסנקײיט.. .י, דרי ט. 


קאָרינג, היגעניע פֿאַר אומפֿאַרהײראַטעטע, װאַר"י 


שע 1908 
|-/8, בּאַפֿאַלן (װעגן אַ 


אַ שװאַכקײט, קרענק). 
בּאַהערשט װערן. אָנכאַפּן. אַ משוגעת, אַ שגעון, 
אַ. װילדע מחשבֿה קומען אָן און לאָזן ניט אָפּ, 
;ס'איז דיר שוין אָנגעקומען די תּאװה?" קאַז 
דער יצר-הרע קומט אָן, גייט דער שׂכל אַרײַן 
אין הינטן (תֹּחת)", שװ. ,ווען עש וַדאָס קדחתן 
אין אן קומט, זאָ זול ער נעמן שטרקן אישׂיק 
(= עסיקן אונ' די הייבּט קנובּליך..,", ב"י 
ספֿר הרפֿואות', 1474 |דװקא, טא 17 עװען 


- איינם אָפּט מאלין איין חולשת אן קומט...", 
| סור וו, כב/א. ,גאר אופֿט קאם קויניג שאול 


איין אונזין אן"י, שמואליבּוך, סטראָפֿע 293, 
;עז װערט דיך אַנגשׂט אן קומן", שעריר, יג, 
1 {,װען איינעם קומט אָן א געװיין אום 
שבּת ... מאָג ער וויינען שטילערהייט", לט2, 
נט/א. ,װאָס פֿאַר אַ שפּאַציר איז דאָס אויף 
אים אָנגעקומען?", שע, טבֿיה. קאַלע אונדזערע 
שׂונאים זאָל אַי אַזאַ שװערקייט אויף די גע- 
מיטער װי מיר", װײַס ו, 'איינער אַ מעַנטשי, 


9. בּאַשערט זײַן. אױיספאַלן אויף אַ חלק, 
,זאָל אײַך אַי אַלץ װאָס איך ווינטש אײַך (װאָש 


אָנקומען 


- איר װינטשט זיך אַליין)" -- בּרכה. ,זאָל אִים 


אִי כאָטש אַ העלפֿט װאָס איך. װוינטש אים? -- 
קען זײַן אויך אַ קללה. אים װעט אִי נאָר אַ 


- קליינער חלק.. ;דער בּעסטער בּיסן קומט אָן 


דעם ערגסטן הונטיי, |שװ. ;אײַך אי אָנגע" 


יקומען. אַלדער גוטער צוזאָג", תּי, יהושע, כג, 


5. ה-אן קומן צום רשע זאָל ... אין פֿינ- 
צטרנס", סהמ, תּהלים, לה, 8. ,די יודן אבֹּר 


תּיל != תּודה לאלן אָהני לײַבּשׂ שאדן. אין 
- דער גאַסין אן קומן זײַן", א פּראָגער פאַ- 


מיליען-מגילה,, 1732, וייִװאָ, װאַכשטײןבּוךן, 
,איין טראָגנדע פֿרױ אויף זיך זעלבּסט זאָל 
תּפֿילה טון דאָס איר געװינען גרינג זאָל אַ", 
ש. פֿראַנקפֿורט, ספֿר החיים ו, זולצבּאַך תּקנ"א, 
ע/א. ,דער בּעסטער חלק לאנגע ייִדישע נעזער 
איז, װי בּאַקאַנט, די גלופּסקער מעקלער אָנגע- 
קומעןי, ממוס, װינטשפֿ. ,ער האָט אַנדערש 
ניט גערעכנט אַז חנהלע װעט אִי אין זײַן גורל", 
מ. מ. יודעלעווסקי, חנעלע, װאַרשע תּרמ"ד.. 

| 10, אַרײַנבּאַקומען, (אַרײַנ)קריגן. ;אַז דער 
בּעלישׂמחה איז א פרעסער, קומט די געסט 


גאָרניט אָןי, שװ. אאָדם הראשון האָט זײַן 


ספֿר געלאָזט צו זײַן זון שת. איז דער ספר 
געגאַנגען בּירושה, בּיז ער איז אָנגעקומען 
צו שם", נצ2, כז/א. ,דעם גרויסן שׂררה, דעם 
גראַף, איז דאָס געלט גאָר אָנגעקומען דורך 
ירושה", צבי ניסן גאָלאָמבּ, די בּורזשואַזיע, 
װאַרשע 1906, ;אונדזער קיזער האָט קיין 
קינדער .. . דאָס קייזערטום-װעט געװויס אִי אָן 


| מיר אָדער אָן מײַנע קינדער", אבּ. פּשעמיאַראָ 


װער, די פֿערבּאָרגענע צדיקים, פּיעטריקאָװ 
1, !,פון אויבּן נאָר און דורך א שם קומט 


אָן (פֿאַר אונדז) דער איבּערקער", אַל װו.. 
| /11. קריגן א 


אַ שטעל בּײַ עמעצן אָנהײיבּן 


דינען. װערן אַ לערןדיונגל. קריגן עמעצן װאָס 


| זאָל אױיסהאַלטן, אִי צו אַ בּעלימלאָכה, אין 


- אַ געשעפֿט, קאַנטאָר אע. אִי צום פּריץ-פאַר אַן 
- אויפזעער, עקאַנאַם. אִי בּעסער פֿאַר א דינסט 
- איידער חתונה האָבּן מיטן אַלטן אַלמן. ,פּויערן 
- האָבּן ניט געהאַט װאָס צו עסן ... סײַדן אָנ" 
. צוקומען אויף די פֿאַבּריקעס", דיא שׂכירות, 


לעמבּערג 1896, ,בעסער יונגערהייט אין דער 


! ערד צו ליגן איידער צו אַזעלכן פֿאַר אַ פֿרוי 


אָנצוקומען", א. י. סאַפֿיר אױס מינסק, חטאת 


-הקהל. . ., ווילנע 1881, אִי צו שװער און שווי" 
| גער אויף קעסט ואַזױי װי דאָס װאָלט געװען 


אַ שטעלן. אִי פֿאַר אַן איידעם בּײַם גביר. ,דו 
מײַן קינד, מיט דײַן שיין פּנימל קענסט דאָך 
אִי צום פֿײַנסטן יונגנמאַן" {= א שידוך טאָן 
מיטן . . .} פֿל. ,דו בּינסט שוין ניט קיין יונגע 
מיידעלע, דו דאַרפֿסט שוין אִי אינגיכן צו 
לײַטן {= חתונה האַבּן, אָבּער פֿאַרשטעלט, 


| װײַל מע. האָט בּאַטראַכט אַז עס איז ניט / 


איידל צו ריידן אָפֿן װעגן חתונה האָבּןן", 
װאָלצענאָק, דער בּעקאַנטער דאַקטאַר, װאַרטע 
2, : 

| 12 קריגן אַן אָרט װאו צו זײַן. אַרײַנגע- 
נומען װערן אין אַן אַנשטאַלט. אי אין אַ 
שול, אין גימנאזיע, אוניווערסיטעט אע. אי אין 


דער העכערער כִּיתֹּה. 2... שטאַרק פֿון זינען 





אָנקומען 


אַרונטער און איז אָנגעקומען אין הקדש" 
י בּודזאָהן, דער מקח טעות, װוילנע 1927, 

9 זײַן אָפּהענגיק פֿון עמעצן. בּעטן און 
| קריגן הילף פֿון עמעצן. זיך װענדן נאָך אַ 
טובֿה. אִי צו משפּחה, צו אייגענע, צו חבֿרים, 
צו װילד-פרעמדע אאַזװ. ניט װעלן אִי צו לײַטן 
אי צו קהל. ,מײַנע שׂונאים זאָלן דאַרפֿן צו 
דיר אַי". מע זאָל נאָר ניט דאַרפן אִי צו א 
- (קיין) בּשׂריודם. אִי צום רבֿ צו האָבּן א די 
תורה. אִי צו א תּלמיד:חכם, עֶר זאָל עס מסבּיר 
| זײַן. אִי צום מלװה נאָך א הלװאָה. געדענק! 
װעסט נאָך צו מיר אַי. ,שװער איז אָנצוקומען 
צו אַן אייגענעם (א פֿרײַנד)": גאַז שוין יאָ אַי--- 
איז נאָר צו פרעמדע": עאַז פֿאָטער און מוטער 
דאַרפֿן אִי צו קינדער, איז זיי בּיידן בּיטער"; 
,איידער אַי צו קינדער זאָל מען בּעסער שטאַר- 
בּן": ,װען דער נגיד איז אַן אָבֿל, מוז ער אִי 
צום אָרעמאַן" {וען ער זוכט א מניןן; ,פֿריֵער 
קומט זרח אָן צו בּרוכן דערנאָך -- בּרוך צו 
| זרחן", שװ. ,אַ ייִדיש גליק איז אִי צו יבּרכו'"; 
,בּעסער אָנצוקומען צו 'עלינו' איידער צום 
בּעסטן מענטשן" {װוש מיט בּ4; אין בּיידע פֿאַלן 
איז דאָ -- אִי שפּעט: נאָכן עסן, נאָכן דאַװנען, 
און גלײַכצײַטיק מיטן ב: בּעסער אָנצוקומען 
צום רבּונודשל-עולם איידער צו מענטשןן, שוװ. 
אִי װי צו אַן אייגענעם (פרײַנד אע)) אִי װי צו 
אַ שטיפמוטער. -באַדאַרף איך נאָך אִ' צו 
מײַן שוויגער נאָך חליצה", ש. בּעקערמאַן 
הדסה, אַדעס 1884, ,די חברה קלעזמער ... 
האָט געהאַט זייער ניט קיין שיינעם נאָמען 
און אַ שטעטלשער בּעליהבּית פֿלעגט צו זי 
אי נאָר אין אַן עת-צרה, ד"ה װען ער פלעגט 
חתונה מאַכן. א טאָכטער", אַר, 'די חבֿרה כּלײ 
זמר'. ,געוויינלעך האָבּ איך פֿאַר דער חתונה 
נאָך בּאַדאַרפֿט אי צום טאַטן", יק. | 

4 (װי 133) זײַן אָפּהענגיק פֿון עפּעס. זײַן 
געצוואונגען זיך צו װענדן צו אַ געוויסן מיטל 
(װאָס איז ניט ניהא, איז דערװידער) אִ' צו 
בּעטלבּרויט, צו דער טאָרבּע, אויף כּיכּרילחם, 
צו (אויף) קוי)צבה, צו (לידי) מתּנת בּשׂריודם. 
אִי צו עמעצנס לאַסקע. אִי צום פלעשל = זײַן 
אָדער װערן אַ שיכּור. ,אַז מע בּאַדאַרף שוין 
אַי צו לײַטנס גאָבּ -- כאָטש נעם און בּאַגראָבּ", 
שװ. עעשירות מוז אִי צום מזל, דאָס מזל אָבּער 
דאַרף קיינעמס לאַטקע נישט", זבּ, דער קליינער 
כּליבּוניק, אַדעס 1885, ,, װי פֿאַרענטפערט מען די 
דאָזיקע קשיא? דאָ װאָלט איך בּאַדאַרפֿט אִי צו אַ 
שאלת-חכם", ממוס, 'בּישיבֿה של מטה'. , דאַרף 
דער גוף אִ' צו חיבּוט:הקבֿר איסצורייניקן 
אים", תּניא, כה. ,ער װיל בּעסער עסן בּולבּעס 
אין העמדלעך אַבּי נישט אִי צו מײַן טרחה", 
ש. גאָמאַן, װאָכנבּלאַט, טאָראָנטאָ, 211947, 
קללה: זאָלסט אִי אויף פֿרעמדע הענט = 
| א) זאָלסט װערן א בּעטלער:; ב) זאָלסט ניט 

קענען גיין. | 

9, האָבּן (קריגן) אַ צוטריט צו עמעצן 
ער קען אִי אַפֿילו צום גובּערנאַטאָר. אִ' אין 
(צו) די הויכע פֿענצטער = קענען אַרײַנקומען 
צו װיכטיקע מענטשן. ,און דער חסיד האָט 
באַדארפֿט אָנצוקומען צום יעדנעראל", טעיאַי 


1038 


טאָר. ,. . . האָט געװאָלט אִי צו דעם רבּין, עס 


איז אָבּער נישט געװען מעגלעך", אַמעריקאַ 


נישע גליקן, װאַרשע 1895. קקומענדיק אין 


| ליובּאַװיטש, האָט ר' ... בּאַגליקט אַז ער האָט 


בּאַלד געקענט אִי צום רבין בּיחידות", לדבּ, נַיי 


| תּשיז, שיח. 


0 זיך בּאַציֶען צו עמעצן. אִי עמעצן |דאַ- 
טיוון װי געהעריק, װי עס בּאֲדאַרף צו זײַן. *אָ 
שײין= א) איף א פֿײַנעם אוֹפן; 3ב) איך: 
גאָרניט פֿײַן. ,דו פּאַסקודניאַק איינער, בּײַ מיר 
װועסטו שוין אִי!", "אָי ג ר אָבּ = זיך בּאַציֶען 
צו עמעצן אומאיידל, גראָבּיונגיש. ,איינער 
פֿון די מאַטראָזן איז גראָבּ אָנגעקומען דעם 
װירדיקן ר' משולם", אמד, דער בּרטנורה, װוילנע 
77, *ֹאָי גרויס = פֿאַררײַסן די נאָז, מאַכן 
אַן אָנשטעל אַז מען איז זייער װיכטיק. , בּיסט 


| שוין גרויס אָנגעקומען. הע? און ספּאַסט דיר 


שוין ניט -- צו פֿרעגן אויף דער מאַמען?", 
בּימקאָ, דעמבּעס. 


, דריטפּערזאַניק. זיך אײיַנגעבּן. געראָטן. 


אױספֿירן. האָבּן א פּעולה. עס קומט אָן גרינג, 


לײַכט, גלײַך אע. עס קומט אָן שװער, מיט 
מאַטערניש, מיט בּיטערקייט, מיט אַנגסטן אע. 
עס קומט אָן מיט גרינע װערעם, מיט בּלוט 
און אייטער, מיט (װי) קריעת-ים'סוף, שווער- 
ער (ערגער), װי קריעתיים:סוף, װי שפּאַלטן 
דעם ים. אִי מיט גרין און גאַל. אִי מיט גרױי- 
סע (געבּראָטענע, געבּרענטע) צרות. עס קומט 
אָן מיט גרינער גאַל, מיט קופּערנע װערעם. 
אִי מיט גרינע װערעם און קופּערנע פּיסקלעך, 
מיט טערקישע װערעם -- דזוו מיט גרינע װע- 
רעם. ;אויסקלאַפּן א גראָשן קומט אָן מיט 
כריין" --- בּיטער, האַרבּ. עס קומט אָן מיט 
(אָן) יסורים, בּויכװוייטיק, קאָפּװײיטיק אע. עס 
קומט אָן מיטן טויט, מיט דער מיתה. ,,איידער 
איך פֿאַרדין מיר א שטיקל בּרויט, קומט עס 
מיר אָן גלײַך מיטן טויט", פֿל. ,אַן עבירה 
קומט גרינגער אָן װי אַ מצווה"; גגרינג קומט 
קיין זאַך ניט אָן"; ,פּרנסה קומט (דעם יידן) 
שוװוערער אָן װי קריעת-ים-סוף":; שאַז אַ בּליג" 
דער לױפֿט און אַ נאַר קויפט קומען בּיידע 
שלעכט אַזי (בעיקר מיטן בג} שװ. ;װיישט 
וואל בּפֿרט היץ קומט מיר איקליכר גראָשן 
שווער אן", כבּריוו פון יאָר 1588' (הש ון 
;כּל התחלות קשות -- אֵל די אן היבּונג קומט 
איינם שװער אן", לטו, כו/ב. עװער עס אין 
תּמִיד געוואוינט מיט צער און עגמתעפֿש -- 
אַז עס קומט אים אָן אין צער, קען ער דאָס 


- פֿאַרנעמען", נצ2, נג/א. ,דער מאַמען איז מיט 


גויכװײיטיק אָנגעקומען צו נעמען אין קלייטל 
אויף בּאָרג", ממוס, װינטשפֿ. קאָן יסורים אָנ 
געקומען מיר איז איבּער דיר דער זיג", יהואַש, 
בּלומען און דערנער, 

8 דריטפערזאָניק, אומפערזענלעך. אַרֹן 
קימערן. זיך זאָרגן. ,אויף אַן אָנװער קומט 
אים ניט אָז". ?ער האָט א בּרייטן בּוקל 
{= רוקן, הויקערן, אויף אַן עבֿירה קומט. אים 
ניט אָןײ, טענדלאַו, 663, 

9, אָנטרעפֿן. בּאַגעגענען אין װעג. גײן 
און אִי אויף אַ טשערעדע. ;דא שלוג עֶר אלש 


-צו שטוקן װשׂ. ער קאם אף", 


אָנקומענשאַפֿט -- די 


אַנקונפֿט -- די -ז. פ85: 
- איצט -- דטשמ. נרר, 


אָן קונצן -- פּרעפּ פֿראַזע. 


אָנקוק -- דער, -ז. 
אײַליקער א פֿון די אויסגעלייגטע סחורות. 


- אָנקוקן 


שמואל"בוך 
סטראָפֿע 715. | 
אָנקומענדיק --- גערונדיוו פֿון אָנקומען. 


די אֶיע טעג, יאָרן. די אִיע געסט. .די רעלסן 


מיט די סלופּעס האָט לאַנגזאַם אײַנגעשלונגען 


די אִיע נאַכט", בּערג, אַרום װאָקזאַל. ;נאָך 


שבּת-נחמו ... הייבּן זיך אָן פילן אין דער 
לופֿט די אע אלול-יטעג מיט אַלע בּאַגלײטג- 
דיקע עלעמענטן פון טראַדיציאָנעלער ילְדִישי 
קייט", טמז, 1965 װוצ17, - | 

מיט זיך -- צונױפֿקלײַבּן זיך, א זיך פֿון 
אַלע זײַטן. -עניש -- פפֿון יעדן געשעפֿט 
אַן אִי פֿון שפע". ,א שׂמאַלצגרובּ, אַן אַי", שע, 
סטעמפּעניו. ,די בּרכות אויסגעהערט, איצט 
װאַרטן מיר אױפֿן אָי יי 
"ן.. געאָל. . 
קונפט, אַבּאַ גאָרדין, אידישע עטיק. 


- דזוו צן" 


אָנקונדיקן -- טרװ. דיק אָן =-יגעקונדיקט. 


(סוהריש) מעלדן, לאָזן װיסן. אִי אַז מע האָט 
שוין אַרױסגעשיקט די סחורה. אויך: אִי סחורה. 
,יעדן מאַנאַט אָנצוקונדיקן. אוב רװח אָדער 
היזק װאַר", מ. הל הורװיץ, ספֿר פרשת 
מרדכי, אונגװאַר 1866. -+ אָנקינדיקן, | 
-;קומפֿט. אַרכ. 
דזוו אָנקום, ,דיא אן 
קומפֿט פֿון דיא שיפן אין ... צור", איבּז, 
מקוה ישׂראל, פפֿדמ 1712. /בּײַא אן קונפֿט 
דיזשׂ לענגשׂט הסחורה װערט לידו גילאַנגט 
זײַן.. .י, אגרת שלמה, ט/א. עזײַענדיק צצָי 
קלעמט און אָפּגענאַרט פֿון דער אִי אין ענגי 
לאַנדײ, מר וש. 

| דירעקט. אומגע- 
שליפֿן. אָן חכמות, אָן אייבּערשפּיצלעך. א 
פּשוטער חי-וקים אָן קי. ,זי איז אָן ק' פֿרום 
און גאָטספֿאָרכטיק", קמ, 1870, יא 20. ;פּראָסט 
מאמע-לשון, אַזױ װי איך האָבּ מיך געלערנט, 
אָן ק', אָן דרייערלעך", בּ. בּעקערמאַנ, זבּ, 


ידער יודישער שפיעגעל, װאָרשע 1895. שאַז 


כּולו חייבֿ װעט זײַן אַ פּשוטע גאולה, אָן ק'", 
ירמי' יוסף יאַקאָבּזאַהן, המאיר לארץ, מינט- | 
אַפּאָליס 1900. הי 

אַנקונצנדיק -- אַדי. אַן ערלעכער, איער 
ענטפֿער. -יקייט. - - 
1. אַקט פֿון אָנקוקן. אַן 


א שאַרפֿער אָי. 2. אויסזע. אָנבּליק. אַ שיינער 
אִי. אױפֿן אִי זעט עס אויס נישקשהדיק. 
3. ספּעצ. דאָס אָנקוקן, דאָס ערשטע מאָל זען 
די כּלה (דעם חתן) בּײִַם רעדן אַ שידוך. ;דאַכט 
זיך, מען איז געװען צופֿרידן מיטן אָי", שע, 
פונעם יאָריך !4 


אָנקוקן -- טרו. קוק אָן, --געקוקט. 1. קוקן 
אַ בּיסל, אויף גיך, װאַרפֿן א בּליק. אִי שאַרף, 


מיט עזות אע. אִי פאַרװאונדערט. אַ פֿרײך 
אָנצוקוקן. אי מיט פאַרבּענקטע פֿאַרליבּטע) 
אויגן. אִי װי א שטיפֿמאַמע (מיט אַ בין 
פּנים). אי מיט אַן אויפגעלויכטענעם (ליכטיקן) 
בּליק. אַי פון אויבּן אַראָפּ --- מיט בּיטול. אַי 
מיט א פּאָר פּאַרעװע אױגן = גלײַכגילטיק, 





אַנקוקן 


| קוקט. נאָר אָן די צרה,. דעם אומגליק. קוק 
נאָר אָן אַזאַ חזיר:שטאַל. ‏ קוק אים נאָר אָן 
- דעם גוויסן צעלייגער. ‏ *אַי מיט איין אויג"= 
בּייז, ניט-פֿאַרגינעריש. ,פלעגט אונדז אִי מיט 
| איין אויג, גלײַך מיר װאָלטן אים די. ריבּן פֿון 
פֿעלד אַראָפּגענומעץײ, װאַרשױער יודישע צַֹי 
{ טונג, 1867, טז 46. "זאָלסט מיך אִי מיט איין 
אויג = קללה, װער בּלינד אויף אַן אויג. בעל 
.. הבּיתטע, קוקט מיך אָן און קאָכט װעטשערע" 
== רייד פון אַ בּעטלער: זעט מײַן שלעכטן 
| מצב און גיט עפּעס, טוט זיך אײַערס. *,קוק(ט) 
אים נאָר אָןוי = זעט סאַראַ פּנים ער האָט. ,דײַן 
טאַטע זאָל פֿון קבֿר אױפֿשטײן און זאָל דיך 
| אִי -- װאָלט ער זיך צוריקגעלייגט", פֿװל. 
,מיט. װאָסערע אויגן מע קוקט איינעם אָן = 
אַזאַ פּנים האָט ער",. שװ. ;אַז איך קוק דיך אָן, 
איז די גאַנצע װעלט מײַן", פֿל. ,ס'האָט אַפֿילו 
| נאָך די זון ניִשט אָנגעקוקט און האָט גאָר 
דערפֿון נישט געהאַט געװאוסט", מס, קהלת 
תּקע"ט, ו, 5. אער איז געװעזן װי אַ מלאך 
װאָס ער האָט קינמאָל ניט אָנגעקוקט קין 


פֿרעמדע אשה"; איבּז, מדרש עשׂרת הזבּרות / 


לעמבּערג 1862. ,הײַנט װער עס קוקט מיך אָן 
| שפּײַט אויס װי פֿאַר אַ שפּיןײ, תּלאות המורים, 
סודלקאָװ? ,איך בּטל צו אים אויס חלומות, 
| ער בּטלט צוֹ מיר, נישט אָנצוקוקן איינער דעם 
אַנדערגס פּנים", ממוס, פֿישקע. | 


2. קריגן אַן אײַנדרוק, אַן אַלגעמיינע פֿאָר- 
שׂטעלונג. ,איר קוקט אים אָן -- אַ שעפֿעלע 
געבּעך, אָבּער.. .*. ,אַז איר קוקט אים אָן -- 
קען ער קיין צװײי ניט ציילן". ,זאָלט איר אַ' 
| װי געזונט זֵיי זענען! אײַזן!", שע, בּערל- 
. אלַזיקי. ,מענטשעלעך, װאָס אָידיק דאַכט זיך 
זי זענען שטאַרק. בּאַשעפֿטיקט .. . און בּאמת 
זענען . . . (זיין לייריקגייע, גאָרנישטןײ, ממוס, 
קליאַטשע. 


/9, קוקן אַ סך, א לענגערץ - צײַט. גוט בֹּאַז 
! קוקן. *גיין אִי אויף בּילעטן = בּאַקוקן עפּעס 
װאָס איז אויסטערליש, וואונדערלעך, װאָס איזן 
װערט צו צאָלן געלט פאַרן קוקן. אִי אויף חיי 
דושים. אִי אויף וואונדער. אִי איינער דעם אַנדערן 
| װי גולמס (גולמים). לױפֿן אִי װי (אויף) א 
בּייזואונדער. אַי פון קאָפּ בּיז (די) פיס, , שלעכ- 
טע געשעפטן. כאָטש זיץ און קוק אָן די פֿיר 
ווענט". ,עס גלוסט זיך אַי א װעלט". ,אַ טײַער 
- קינד --- די מאַמע פֿאַרגינט זיך נישט זי אָנ" 
צוקוקן". *אַי װי א האָן אין בּניאָדם = װי 
| דער האָן װאָס קוקט אַרײַן אין -סידור, װוען מע 
שלאָגט מיט אים כּפּרות, ד"יה קוקן און גאָרניט 
פאַרשטיין, . *, ע ר איז קוק מיך אָן און ריר 
-מיך ניט אֲזָי, פֿװל = אַזױ שװאַך איז ער, קוים 
װאָס ער האַלט זיך אויף די פֿיס; דאָ ס אין: 
! קוק מיך אָן ... = װעגן אַ טײַערער זאַך װאָס 
מע. קען חלילה צעבּרעכן. *זי איז קוק מיך 
אָן ... = װעגן א מיידל װאָס האָט ליב מע 
זאָל זי בּאַואונדערן, אָבּער זיך ניט צורירן צו 
איר. , פֿאַר אַי צאָלט מען קיין געלט ניט", שו. 
{+ אויך 43ן. ,װעל איך מיר בּעסער אויס 
! זײַן און װעל אִי מדינות", נחבּ, 'מעשׂה בּחכם 
ותּם'. ,קוק מיך נאָר אַצינד אָן, איך בּין אָסור 


רעדן אַ שידוך. אַי 


1009 


ניט מיאוס", עט, סערקעלע. עהאָט אונדז מיט 


זײַנע פֿאַרזמורקעטע אויגן זייער שטאַרק אָנגץ- 
קוקט", אמד, דִיא װיסטענײא זאַהאַראַ, װוילנע 
8, ;גייט צו, קוקט נאָכאַמאָל אָן דעם בּעל- 
דין און זאָגט װער ער איז", ייז, יאַשע קאֲלֵבּ 

4 ספעצ.. דאָס ערשטע מאָל זען און זיך 
בּאַקענען, בּאַקוקן א כּלה (אויך א חתן) בּײַם 
אַ (די) כּלה, אַ (דעם) חתן. 
.--- האָט איר זיך שׂוין אָנגעקוקט?? -- גניין, 


ער דאַרף ערשט קומען מיך אַ'". ,זאָלסט זי 


מער נישט שיקן, כ'װעל זי מער נישט אַ", 


פֿל. ,אַהין איז מען זיך צונױפֿגעפאָרן אויף 


אִי און שליסן תּנאָים", ייל, ניט טױט ניט לֵעי 
בּעדיג, ווילנע תּרנ"ח. ,װעל איך קענען כאַפּן 
דעם אָטעם און אִי די שענסטע כּלהײ, ספּ, סודות. 


| ;א נײַע טראַגעדיע --- איך דאַרף כּלות אַ", 
יי. א, קאַצאָװיטש, 60 יאָר לעבּן. ,האָט דער חתן 


געהאַט די געלעגנהייט אָנצוקוקן די כּלה, 
אָבּער ... דערנאָך ... האָט ער געװאָלט אָפֹּי 


לאָזן דעם שידוך", שמעון האָראָנטשיק, 'גאָטס 


משפּטי, 
9. זען, דערזען. אַזױ װי דו (איר) קוקסט 
(קוקט) מיך אָן = אָט אַזױ װי דו זעסט מיך, 


זיצן אין בּית-מדרש און ניט אִי די וועלט. ,װאָס 


פֿעלט דיר דאָ? װי איך קוק אָן, איז דיר דאָ 
זייער גוט", נעתּק מאתּ צדוק צדיקאָװיץ, נעימות 
יעקב, {איבּז פֿון דובּנער מגידס משלים}, ווילנע 


1869. ,גאָר אַ מיוחסת געװאָרן, קוק נאָר אָן -- 


אַ פּריצטע", רחלע די זינגערין, זשיטאָמיר 
8. ,די אויגן זײַנען מיר צוגעמאַכט בּכדי 
נישט אָנצוקוקן בּײַם דאַװנען די לעכטיקע 
װעלטײ, ממוס, פֿישקע. ,איר מעגט .. . אִי װאָס 
פֿאַר אַ הוט זי טראָגט, אַן עכטע פּאַנאַמע", 
שע, בּלאָנדזענדע שטערן ו. *ניט אִי אַ גראָשן 
פֿאַר די אויגן = ניט פאַרדינען א גראָשן 
אַפּילי ‏ / | | 

0. אַרײַנקוקן. אִי אַ ספֿר. ,קוקט ער פֿאַרט 
אַמאָל אָן א שטיקל אבןדעזרא, א שטיקל 


רלבּ"גײ, דער יודישער פֿאַר פּסח, װאַרשע 1881, 


,מען ערלויבּט זיך מבֿטל צו זײַן פֿון תּוֹרה 


לערנען ... קוקן די גאַנצע װאָך קיין ייִדישׁ 
|ספֿר אָזָי, ר' יצחק האַמבּורגער, איבּ, שׂיח 


יצחק, קראָקע 1882, 

?. בּאַטראַכטן. אי די סחורה, דאָס שטיקל 
אַרבּעט. עס איז א פֿרײד (האַרצװײטיק) אָנצו 
קוקן װי ער האָט. זיך געבּיטן. ,קוקט נאָר אָן 


װי ער האַלט מלחמה מיט זיך אַליין". ,ס'איז 


ניט גענוג צו קוקן, מע דאַרף אויך אִי די פֿאַר- 
העלטעניש צװישן זיי". ,רבּונוישליעולם! קריך 


אַראָפּ פון דעם הימל. (זע און) קוק דיר אָן 


דײַן וועלט", שח. ,קוקט זי אינמיסטן אָן װי זי 
איז אויך פארענדערט געװאָרן", אי. קיפּניס, 
דערציילונגען, קלעוו 0, 

8. האַלטן פֿאַר. אִי פֿאַר משוגע, אִי װי אויף 
א מענטשן װאָס איז ניט מיט אַלעמען. אִי װי 
(פֿאַר) א שפּיאָן. ,די פֿרױען האָבּן ... װי אַ 
ווילדן ... מיך אָנגעקוקט", מוק, מײַנע בּאַ 
געגענישןו. 


9. מיט ניט. פֿאַרטראָגן. סובֿל זײַן, דער- 


לײַדן, ניט ק'ענען אַי װי אַ חזיר, דעם טויי- 


פ. רודאָי, טמז, 1962 ווא 30, 
| עניש פֿון א כּלה. פֿיהן צום אָי. ,װיפֿל גיט ער 


אָנקידע(ווע)ז 


פענעם חזיר, װי דער הונט (פון דעם פּריץ), װי 


אַ קרעציקע ציג, װי עבודה זרה אַליין, װי 
| דעם װאָכערניקס קוויטל, װי אַ שפּין, װי א 


שרץ. , איך קען זײַן פּרצוף-פּנים (פּאַרצע) ניט 
אָי". ניט קענען עמעצן אַי = פֿײַנט האָבּן. ?ווען 
איך זאָל ניט זײַן אַ קבּצן װאָלט איך דאָך 
ניט געװאָלט דײַן פּנים אָי, לאַט, מאַמאָן. ,דער 
גאַנצער טוער דרינען איז דאָך חלקלחיים, 


ועלכן ער קען נישט אָיי, ממוס, יא שטאָט אין 
-מזרחי. ,אָי קען זי ניט די כּתרילעווקער קוי 
| נים -- זיי זענען צו קלוג!", שע, קליינע 
מענטשעלעך 
נישט אַי די ייִדן װאָס װילן בּעסער: כּי טופ 


.. אדער רבּי .. . עפּעס קאָן ער 


לנו עבֿוד את מצרים. . ,ייי, א. בּערגמאַן, קאָצי 


- קער מעשׂיות, װאַרשע 1929, 


מיט זיך -- אִי זיך װי צװיי הענער, װי 


צוויי קוניילעמלס. קוק זיך אָן אין שפּיגל, זע 


סאַראַ פּנים דו האָסט. ,פֿרייער קען מען זיך 
ניט זאַט אָי, דערנאָך קען מען זיך ניט קוקן 
גלײַך אין די אויגן", שװ. עדי אויגן האָבּן זיך 
שוין אָנגעקוקט דערויף, האָט מען חרטה", 
אלצ, תוכחת חיים, ווילנץ  .,1865‏ / | 
-עכץ -- ,סאיז בּאַשטימט געװאָרן דאָס א 
דאָס מיידל איז מיר זייער געפֿעלן געװאָרן", 
-עניש -- זצ- 


נדן, װאוהין זאָל מען זיך צונױפֿפֿאָרן מאַכן 
אַן אִי?ײ, שע, מנחם-מענדל. ;די ערשטע אִ 
מיט װעלט", אַקש, װענט, קלעוו 1. הער 
(דין, -קע) -- ניט קיין קונה, בּלויז אַן אִי. 
אויך: װעמען מע שיקט אָנצוקוקן די כּלה. 


-עריי, 


אַנקוראַזשירן -- טרװ. -זשיר אָן, -יקוראַ- 


זשירט, אופֿמוטיקן, צוגעבּן מוט, אויפֿמונ- 
טערן. אַי אָנצונעמען די אָנגעבּאָטענע אַרבּעט. 


,דאָס אַליין װאָלט גענוג געװען די האַנדלס- 


װעלט צו בּאַרואיקן אין די גרויסע אונטערנע- 


מונגען. ,.. אַיײן קמ, 1868, א 0 
אַנקורען -- טרװ. דרע אָן; --געקורעט. סל. 


1. אָנהײצן. אִי װי. אין אַ בּעקערײַ. ‏ 2. שטאַרק 


| אָנרײכערן. אִי װי אין אַ קרעטשמע. ,זעט נאָר 


װי מע האָט דאָ אָנגעקורעט", שע, סטעמפעניו. 


אֲנקוֹשׁן -- טרו. קוש אָן, --געקושט. אַ סך 


מאָל קושן. ;װאָס איז זי א מזוזה, אַז דו 
קושסט זי אַזױ אָן?" ;-- קרוינעלע, האַרצעלע, 


| װאָס איז דיר געװאָרן? -- אַנגעקושט און אָנגע- 
האַלדזט און אַװעקגעװאָרפֿן", 28. אאָנגעקושט 


און אָנגעליבּעט, בּיז דער פּאָיעזד איז אװעקי 
געגאַן", פֿל. ,גיבּ. מיר דײַן האַנט. אַי װיל איך 
זי. וויין ניט!י, יד, אבֿן נגף. מיט זיך -- 


. קזוו. ,װי װאַרע פֿרײַנד, ליבּהאַבּערס אַקוראַט, 


זי קענען זיך גאָרגיט אִי זאַט", ש. מ. אַסי 


-טראָװסקי, דער מאַסקעראַדין בּאֵל, װאַרשע 1884, 


-עניש. 


אָנקטיגורן . -- - { .. קאַטײיגער|ן אוטו, קטיגור 


אָן, --געקטיגורט. אָנרעדן שלעכטס. בּאַשול" 


| דיקן אין א צאָל חטאים. דערמאָנען אַלטע חטאים 


און אִי אויף אונדן. 


אָנקידע(װע)ן -- טרו. -דע(ווע) אָן, -געקי" 





אָנקיטעװען: 


! -דע(װע)ט. סל. ‏ אָנוארפֿן אין אן אומאָרדענונג, 
/אָ? אַ ‏ בּאַרג פאַרשיידענע זאַכן. אִי דאָס אָנטועכץ 

אויף -אַלע שטולן. ,מע האָט דאָ אָנגעװאָרפן 

| און אָנגעקידעטײ, אַבֿרהם פֿאָדים. 

אַנקיטעװען -- טרו. -טעוע אָן, --געקיטץ- 
װעט, אָנשמירן, אַרומשמירן מיט קיט. אי די 
שויבּן; - 

אָנקײיטלען -- טרו. -טל אָן, --געקייטלט. 
1. פֿאַרבּינדן מיט (אין) אַ קייטל. אִי צאַצקע- 
לעך. אויך פֿיג. אִי געדאַנקען. 2. צוקייטלען. 
אַרױפֿטאָן אַ קייטל. אי איין אַרעסטאַנט צום 

| צװייטן. אויך פֿיג. ,צװײפֿלען צי לוינט עס אָנ- 
צוקייטלען דעם יחיד אין א גרעסערע גאַנצע 
װאָס דערדריקט זײַן נשמה", פ. אַלטערמאַן 
איבּז, י. ראָזענהיים, דער װעג פֿון אופֿלעבּנדיקן 

פֿאַלק, ריגע 1940 מיט זִין -- ;זיך אִ 

| אין דער . . - לעבּעדיקער און טראַדיציע-רײַכער 
- יידישער ליטעראַטור", יג, טמז, 1966 ש6. 

הונג, | 

אָנקײטן . -- טרח. קייט אָן, -'געקייט.. פֿאַר- 
בּינדן מיט א קייט. צוקייטן. אִ' דעם הונט. 
,איך האָבּ מיט טויזנט רינגען דיך אָנגעקײט, 
געליבּטע", יהואָש, זון און נעבּל. 

אָנקײַלן -- טרוו. קײַל אָן, -געקײַלט. 1, קײַלן 
אַ סך. אִי חזירים פֿאַר זייער חגא. 2. שטאַרק 
אָנבּרעכן די בּיינער. ,, איך בּאַװײַז מײַן פּאַרע 
און קײַל אים אָן אויף רעכטס, דערבּײַ לאָז איך 
אים ניט געבּן קיין קרעכץ", פֿל (אונטערװעלט) 

וב אונז יודען, װאַרשע 1923 מיט זיך -- 
קזװ. -עניש. יי 

אָנקײַלעכן -- טרו. -לעך אָן, --געקײַלעכט. 
מאַכן אין פֿאָרעם פון אַ קײַלעך. מאַכן אַ בּיסל 
מער קײַלעכדיק. אַרומשניצן און אִי די אָפּנץ- 

בּראָכענע צװײַגן, ‏ -ונם, 

אָנקײַען -- טרװ. קײַ אָן, -יגעקײַט (אױך: 
+י געקײַעט -- 9ד). ‏ 1. קײַען א סך, א לענגע- 
רע צײַט. גוט אִי אײדער מע שלינגט אַראָפּ, 
אי טאַבּעק און אָנשפּײַען די פּאָדלאָגע. 2. קײַען 
א בּיסל, אַ טייל פֿון עפּעס. ;דאָס קינד קײַט 
אָן אפֿשר צען קיכלעך און װאַרפֿט זיי אַװעק". 
מיט זיך -- זיך גוט אִי און פֿאַרטרינקען 
מיט קװאָס. : /עניש. / 

אָנקײַקלען -- טרו. קל אָן, -יגעקײַקלט, 9פ: 
-;קויקלען. 1. בּרענגען צו קײַקלען. קײַק- 
לען אַ צאָל, א סך. אִי פעסלעך, רעדער, קלע- 
צער אע. ;בּײַם גרינעם בּריק האָבּן די ... 

! פֿורמאַנעס און טרעגער .. . אָנגעקײַקלט אַ הוי- 
כן שנייאיקן בּאַרג", אַקש, רעד' 14 אָקטיאַי 
בּערס, מאָסקװע 1931. 22 צונויפדרייען אִי 
דעם בּאַל סחורה. אִי די מגילה. 8. אָנמאַנגלען. 
אִי לײַלעכער. 2 אָנװאַלגערן אִי אַ בּלאַט 
לאָקשן. 0. פֿאַרדרייען. אִ' א פּאַפּירעסל מאַ- 
כאָרקע. אויך מיט זיך -- זיך אִי אין זאַמד, 

אַנקילאָ|זיס -- דער. מצ נבּ. ?2 איי 22 גר. 
(פּאַטאָלאָגיע) דאָס אומנאָרמאַלע צונױפֿװאַקסן 
פֿון בּיינער, געלענקען. טיש -- אַדי. 
-סטאָמיאָזיס -- פּאַראַזיטישער װאָרעם אין 
די געדערעם פֿון אַ מענטשן אָדער בעל חי 
,קױלנגרעבּער און ליים-אַרבּעטער װאָס אַרבּעטן 


1640 


אויף אַ: פֿײַכטן בּאָדן, אָפֿט בּאָרװעס, קענעץ 
לײַדן פון א ספּעציעלער שװערער װערעם-קראנ" 
קייט, די אַ"ג אַי, פ9געז, ווילנע 1939, פא 2, 
אָנקילן -- טרוו. קיל אָן, --געקילט. 1. מאַכן 
קיל(ער), אִי װאַסער אויף צו טרינקען. אִי דאָס 
צימער. 2. בּאַרואיקן. אִי דאָס צערודערטע 
געמיט. 8, אַנשטאָט אָפּקילן. נר. מיט זיך 
-- *זיך אִי מיט עמעצענס בּ לוט = זיך רייצן 
מיט עמעצן, בּאַלײידיקן, אָנפֿאַלן מיט זידלע- 


רײַען. ,די געסט גייען זיך אִ'י נאָכן טאַנצף, 


פמ |= קילן זיך אָפּן 

אָנקינדיקן -- טרװ. דיק אָן געקינדיקט, 
אָנזאָגן. אינפֿאָרמירן. געבּן צו וויסן. אַנאָנסירן. 
פֿרגל: --קונדיקן. אִ' נײַע צרות, גזירות אע. 
אִי אַ רעפּעראַט. גדוא קינדיגשט מיר דען טויט 
אן, מראות הצובֿאות, װאַנדובּעק 1718. ,דער 
... װיאָליניסט האָט אין בּערלין אָנגעקינדיקט 
א קאָנצערט", יִפֿאָל, 1881 ווא 24. ,מײַן רע 
צענזענט האָט אָנגעקינדיקט אַ גילוי-דעת װעגן 
דער 'מעטאָדישער ווערדע'. . .*, נפ, יופאַ, 1939, 
3 -נג, ד-ער, | 

אָנקינדלען -- טרװ. דל אָן, --געקינדלט. 
אָנהאָבּן א צאָל, א סך קינדער. טוג בּלויז אויף 
אִי מיידלעך. עדי בּעל:הבּיתטע האָט אָנגעקינדלט 
א פֿולע שטובּ טעכטער און אן איינציקן זון", 
מבּאַ, דער גײיער. אויך מיט זיך. 

אָנקינדן -- טרװ. קינד אָן(?, --געקינדט, 
:2776 אַרכ. דזו אָנקינדיקן. צו 

- וויסן טאָן. מפֿרסם זײַן. ,איך יל איר אן קינדן 
דען בּעשׂטן ראהט אַלז איך קאן פֿינדןײ, מכירת 

| יוסף, 9פֿדמ 1713 (אַװע וווץ. ;איך יל אײַך היא 
בּיֵא ניט מער אן קינטן.. .", איין שִין נײַא 
קוריעס שפּיל ליך', אָפֿנבּאַך תּעײט |ריבֿ, קאַמף 

| קעגן אַזאַרטשפילן בּײַ יוִדןן, 

אָנקינדערדיק -- אִדי. װאָס איז אָן קינדער. 
אַן אָיץע משפּחה. 

אָנקינותדיק -- {... קינעס...ן אַדי. װאָס 
איז אָן קינות, אָן קלאָגערײַען. אַ ליכטיקע, אַן 
אָיע ליריק. 

אָנקינצלען -- טרו. צל אָ --געקינצלט. 

אָנמאַכן אַ צאָל קונציקע זאַכן. אִי שניצערלען, 
אִי רייזעלעך. -עגיש. 

אָנקיפּלען -- טרו. -פּל אָן, -געקיפּלט. 1. אָנ- 
װאַרפֿן. אָנשלעפּן, אִי שמאַטעס. 2. רײַסן אַהין 
און אַהער. ניט לאָזן צו רו. צופן כּסדר, אַ 
לענגערע צײַט. אִי די קינדער, זיי זאָלן זיך צץ- 
וויינען. 

אָנקיפֿן -- טרוװ. קיף אָן *-געקיפֿט. פד. 
װאויליונגעריש. אָנממיתן. אָנקלאַפּן מיט די 
קנעכלעך פֿון די פינגער. אִי די ריפּן מע זאָל 
זיי ניט קענען אויסציילן. אַי (אין) די בּיינער. 


אָנקיצלען טרװ. -צל אָן, --געקיצלט. 
קיצלען אַ סך, אַ צאָל. אִי די קינדערלעך. אִ' 
דעם עולם מיט בּיליקע װיצן. ;כּפֿלענדיק 
טרער אויף טרער, אַידיק לאך אױיף לאַך", 
ב. ריווקין, גרונט-טענדענצן... 


אָנקירעװוען -- אוטו. -רעוע אָן, --געקירע- 
װעט. 59: -:קערעווען. 1. קאָמאַנדעװען, 


אָנקלאָגן 


- שטיפן אַ סך.. ,װאָס קירעװעסטו דאָ אָןְ? װאָס 
-ביסטו געװאָרן אַזױ. צעלאָזן, צעװילדעװעט?". 
2. װענדן אין דער ריכטונג װאָס. מע -װיל. אַי 
דעם עולם-גולם. 

אַנקל -- דער, -ס. 961ת8 :םת : | (טאָקערכ) 
אײַזערנער מכשיר. אײַנצושנײַדן קאַרבּן אין 
זוים פֿון אַ בּרעט (צונױיפֿצופֿעסטיקן ; צַװיי טיילן 
אָן טשװעקעס). פרגל אַנגלי- / 

אָנקל -- דער, -ט. פֿעטער (אָפֿיציעלער, אין 
בּכּיוון פֿאַרדײַטשמערישטן לשון, אויך אַמ). 
,אונ' אײַער אונקל אויך. צו גריסן", מאַרשן, 
לשון זהבֿ, אַמשט תּצ"ד. ;דא פֿנגט דר בּחור 
אן צו זײַן אונקיל: איך װיל אײַך...", קה, 
פיורדא 1743, יב/ד. ,איך װיל ניט קענען ניט 
מײַן אִי און ניט זײַנע קינדער", ל. לעװיץ, 
רפֿאל דעם שנײַדערס טאָכטער, װילנע 1888, 
,פֿון דער מינוט אָן װאָס * הערי האָט געלאָזט 
די מאַשינקעי. האָט ער נישט אױפֿגעהערט 


רעדן", יז, ... קאַרנאָװסקי שׂלום אַשס אי 
| מאָזעס. | 
אָנקלאָג -- דער, ץ. 1. אַקט פֿון אָנקלאָגן. 
אַ שאַרפֿער אָי. 2. שריפֿט, דאָקומענט פֿון 


אָנקלאָגן. בּרענגען (דערלאַנגען, אײַנגעבּן) אַן 

| אָי. פהאָבּן זֵיי געשריבּן אַן אִי אויף די בּאַװואױי- 
נער פֿון יהודה און ירוֹשָׁלים", תּי, עזרא, ד, 6. 
אַיבּוֹך. איבּיוראָ. אַיגעריכט. א" 
שריפֿט. (אַנקלאגע -- דטשמ, נר. | 

אָנקלאָגן -- טרװ. קלאָג אָן, --געקלאָנט. 
1. אַרײַנבּרענגען אַ תּבֿיעה, א מאָנונג פֿאַר אַן 
אָנערקענטער אינסטאַנץ, א ראובנען פֿאַר ניט 
בּאַצאָלן שמעונען. אַי פֿאַרן קרוינגעריכט, פֿאַר 
מענטשן, פֿאַרן בּית-דין, פֿאַרן רבֿ. ,זולכי אום 
בּייליכע זאַך אצל השׂררה. . . אן קלאגן מוזטיי, 
'בּריוו פֿון משולם זלמן מדפּיס, זולצבּאַך 
תקט"ז וישׂראל היילפרין, ועד ארבּע ארצות, 
ירושלים תּש"הן. ,אַז ער פֿאָלגט ניט קיין רבֿ, 
טאָ קלאָגט אים אָן אין געריכט", ירמי' יוסף 
יאַקאָבּזאָהן, המאיר לארץ, מינעאַפּאָליס 1900, 
*אָ צום ונתנה:תּוקף' = איר װעגן אַ. אַזױ 
אויך: אִי צו (פֿאַר) דער רבּיצין. מעגלעך אויך 
איר: אִי צום רב. ,העכסטנס קען מען אן אַק- 
טיאָר אִי צום יונתנה-תּוקף,, געלט אָבּער קען 
מען נישט צוריק אָפּקריגן", ש. י. האַרענדאָרף, 
טעאַטער-קאַראַװאַנען, לאָנדאָן 1955, אִי אין מי- 
ראַװאַיע דודקע -+ אָנגעבּן, 63. 

2. צוגרייטן די לעגאַלע פּראָצעדור קעגן א 
בּאַשולדיקטן פֿאַר א קרימינעלן אָדער ציווילן 
געריכט: צוציען צו קרימינעלער אָדער געלט- 
לעכער פֿאַראַנטװאַרטלעכקײט. ,דער געהילף. 
פּראָקוראָר װעט זיך פארנעמען מיטן אִ'...". 
אָי נאַצישע דאָקטוירים פֿאַר אכזריותדיקע עקט- 
פּערימענטן איבּער (אויף) זייערע קרבּנות. פדאָס 
האָט זי אים אָנגעקלאָגט -- און דו װעסט בײַ 

| מיר הענגען, האָט זי געזאָגט", מלה, 'סאַלוט' 
;האָט שוין בּדעה געהאַט צו מאַכן דעריבּער 
אַ גאַנצע סלעדסטװע און אָנצוקלאָגן זיי װי 
פאלשמינצער", אמד, די נאַכט פון ט"ו כּסלו, 
ווילנע 1868, 

9. בּאַשולדיקן. אִי א לאַנד אין אַגרעסיע, 

-;האָט דער פּרעדיקער זײַן קהל צוזאַמענגערופֿן 





אָנקלאַמערן 


{ און האָט דעם סופֿר אָנגעקלאָגט דאָס. ער אים 
! ניט דולדן קאָזי, עמוד היראה, אונגװאַר 1867, 
| , די ייִדישע געמיינדע האָט אַמאָל געשיקט שלן" 
חים אָנצוקלאָגן זײַן בּרודער... פֿאַר א נײַעם 
| טעמפּלירױבּי, אַלכּסדר האַרקאַװי, דיא יודישע 
- רעװאָלוציאַן, נ"י 1892, : 
4 לאָקל. (סאַנץ,. גאַליציע) קאַליע מאַכן. אִי 
| עמעצנס פּרנסה. אַי אַן אַרבּעט. | 
ס. אוטו, אקוזװ. אַ סך, אַ לענגערע צײַט 
! קלאָגן, וויינען; טענהן. אַי א פולן קאָפּ. 
מיט זיך -- קאָגן זיך, טענהן, װיינען 
- אַ סך. ;נו, גענוג זיך אָנגעקלאָגט. בּאַרואיק 
זיך". -ונג. -עכץ. -עניש. דער (יין, 
-קע) -- ,איר זײַט די אָיס און זאָלט ניט זײַן 
צוגלײַך די ריכטער װעלכע משפּטןײ, יהואָש, 
"די מצורעיםי. ‏ -ער. = | 
אָנקלאַמערן -- טרוו. דער אָן, -געקלאַמערט. 
- 1. אָנפֿעסטיקן מיט אַ קלאַמער, מיט קלאַמערן. 
אִי װעש אויף צו טריקענען. 2. שִטעלן אַ סך 
: קלאַמערן, האַלבּע לבֿנות. שרײַבּן עפּעס מיט 
אַ סך קלאַמערן. . מיט זיך -- 1. פֿעסט 
אָנהאַלטן זיך. אָנכאַפּן זיך. אִי זיך צום (בּײַם) 
לעבּן. אִי זיך אָן דעם רבּינס גאַרטל. אִי זיך 
מיט די הענטלעך אַרום האַלדז. אִי זיך אָן (צו) 
א נײַעם געדאַנק. געס האָבּן זיך אָנגעקלאַמערט 
הענט אָן אַקסלײ, א. ראַבּאַי, איך דערצייל. ,דער 
אין װעמעס נאָמען ער האָט זיך אָנגעקלאַמערט, 
װי אַ זיך טרינקענדער אָן א בּרעט", קאָר |. 
/2, אײַנעסן זיך. ;דער װאָרעם האָט זיך פֿעסט 
אָנגעקלאַמערט אָן דעם געהירן", איבּז, ספורי 
נפֿלאות, לבֿובֿ תּרײי. אויך: -:קלאַמפּערן 
(זיך) -- ,אויבּ ער װעט זיך נישט אִי אין 
דער בּאַריערע װעט די שיף אים אױסשפּײַען", 
בּאַש, פֿאַר, 1967 ץע 22, | 
אַנקלאַנג -- דער, -ען. אָנהײבּ פֿון קלאַנג, 
ענלעכקייט אין קלאַנג. אִי פון די תּיפֿלה-גלף- 
קער. ,דער אִי פֿון גאָנג רופּט אַרױס אַפּעטיט", 
2... האָט אַן אִי מיט דער גרסא פון 'אמונה 
רמה'", ע. לעף, ייִבּל וווא, 877, - 
אַ אָינקלאַנגיק -- אדי. װאָס איז אָן אַ קלאַנג. 
איער אַרײַנקום. -יקייט, 
אָנקלאַסנדיק -- אַדי. װאָס איז אָן (געזעל- 
שאַפּטלעכע) קלאַסן אַן אע געזעלשאַפֿט. 
אָנקלאַפעװדיק -- אַדי. װאָס מע קען ניט 
אײַנטײלן אין קלאַסן, אין אונטערגרופּעס. װאָס 
מע קען ניט קלאַסיפֿיצירן. די אִיע, די גאָר 
| פּרימיטיווע בּרואים. -יקייט, 
אֲ 'נקלאַטעװע -- אדי. דזוו אָנקלאַסנדיק. נר. 


עדי אִי געזעלשאַפֿט ... װעט זאָרגן װעגן די 


פאַרבּרעכערס", י. רימיניק איבּז, מאַקס העלץ, 
פֿונעמ װײַסנ קרייצ צו דער רויטער פֿאָנ, אַדעס 
2, יי 
אָנקלאַפֿ -- דער -, -יקלעפּ. אַקט פֿון אָנ 
! קלאַפּן. שװאַכער (שטאַרקער) אִי אין טיר. אַ' 
פון שילד(ל), 'וויוועסקע 
אָנקלאָפּאָטשען -- טרװ. -טשע אָן --גע- 
קלאָפּאָטשעט. 89: ---קלאַפּאַמשען. אָנ 
| טומלען. פאַרהאַקן דעם קאָפּ מיט רייד, טענות, 


1684 


! בּקשות. אי אַ פֿולן קאָפּ. ‏ מיט זיך -- דזח 


-- אָנכלאָפּאָטשען. זיך. נעמען אויף זיך קלאַפּאָט, 


אַרומלױפֿן, בּעטן, זיך משתּדל זײַן. אִי זיך 


- איבּער אַ נאַרישקײט. אַי זיך צו טאָן ועמעצן 


אַ טובּה, 
אָנקלאַפן. -- קלאַפּ אָן; =געקלאַפּט, אוטװ-- 
1 איין מאָל אָדער עטלעכע מֿאָל געבּן א קלאַפּ 


;מיט דער האַנט (אָדער מיט עפּעס א זאַך) כּדי 
דער װער עס איז אינעװײיניק זאָל װויסן אַז מע 
האָט עפּעס אַן ענין צו אים. אִי אין טיר, אין 
פֿענצטער, אין לאָדן, אין שויבּ. אִי צו עמעצן 
אין צימער. מש פֿאַרטײַטשט 'דודי דופֿקי (שיר 
השירים, ה, 2); עוואר אן קלאפּן, ,געדענקסטו, 


געדענקסטו, וען איך האָבּ בּײַ דיר אָנגעקלאַפּט, . 


האָסטו מיך געלאָזט אַרײַן?", פֿל. ,איבּר איין 
קלייני װײַל קאַם דר זעלבּיג מאַן װידר פֿאַר 
הללש טיר אונ' קלאַפּט ווידר אן", מבּ, פּראָג 
ואַװע װוז. ,דײַן הויז טיר זאָל אל צײַט אופֿן 
שטיין... דען װען די הויז צו איז, דאָ שעמן זיך 
דיא געשׂט (= אורחים, אָרעמעלײַטן אן צו 
קלאַפּפֿן", לטו, מ/ב. ,איז אָנגעקומען אַ גרױי- 
סער אָדלער און האָט אָנגעקלאַפּט אויף דעם 
טורעם", נחבּ, ימעשׂה מהז' בּעטלירסי. ;אַז עס 
קומט די צײַט פֿון דאַװנען, קלאַפּן אָן די משר- 
תים אויף זײַן טיר און ער {האר"ין גייט אַרױס 
און דאַװנט מיט זיי מיט אַ מנין", שבחי האר"י, 
{קעניגסבּערגן יאָר? אויך: אִ'י אין פ לײ צע 
! בּײַם ציֶען אויפמערקזאַמקײט, בּײַם אַרױסװלזן 
גוטיבּרודערשאַפּט. פיג. ;אַן אומרו האָט אין אים 
אָנגעקלאַפּט", עליע שעכטמאַן, אַפֿן שיידװעג, 

כאַרקאָװ 1920 אויך: אִי אויפן שװאַכן פּונקט, 
אויפן אָדציסק = בּאַרירן עפּעס װאָס אין ניט 
ניחא. אִי מיט. דער צונג = ריידן, פּלאַפּלען 
אַ סך, 

2. דז פֿיג, אין פֿאַרבּינדונג מיט תּפֿילה, מיט 
טאָן תּשובֹֿה. אִי אין די שערי-שמים. , שטייא 
אויף מײַן גזעלין ... קלאַפּ אָן, כּלומר טוא 
תּשובֿה", מחזור שלש רגלים, אַמשט 1713, 
קיט/א. ,אוב מיר קלאַפּן אָן מיט גבּעט, זאָל- 
- שׂטו ניט פר שטויסן אונזער גבּעט", מחזור 
ר"ה ויויכּ, הומבּורג 1721, קו/א. , שטיי אויף, 
אונדזער געטרײַע מוטער רחל, פון דײן קבֿר 
און קלאַפּ אָן אין די טיערן פֿון רחמים", 
איין נײַע ש"ס תחנה, פּיעטריקאָװ 1881. ;אַז 
מע קלאַפּט אָן -- עפֿנט (ענטפֿערט) מען", 
שװ = א) װען מע טוט תּפֿילה, מע טוט 
תּשובֿה פּועלט מען: ב) אַז מע שלאָגט 
אָן, פאָלגט מען. אויך אַ' אױפֿן ק 3 ר, בּעטן 
| דעם נפֿטר (אַ צדיק אָדער עמעצן פֿון דער איי- 
גענער משפּחה) זיך משתּדל צו זײַן פֿאַרן רבּונו" 
של-עולם, פֿאַרן בּית'דין של-מעלה. ,זײַנע בי 
טערע זיפצער קלאַפן אָן אויף זײַן מוטערס 
קבֿר און דאָרט גיסט ער אויס זײַנע געפֿילן", 
ח. ש. סליװקין, הנודד אָדער דער ינע (נדניק', 
װאַרשע תּרנ"ג, | 


3 אַ קלאַפּ טאָן און בּעטן עפּעס, פֿאַרלאַנגען 
עפּעס. אִי נאָך א נדבה, נאָך הילף. אִ' אין 
טישל צוצורופן די קעלנערין. .דער מלאך 
הממונה על החריון קלאַפּט אָן נאָך א נשמה", 

- פרץ, פֿין-דע-סיעקל. - 


| עקזאַמענירן. אִי אִין 
- בּײַן אײַך די. תּלמידים.. אִי בּײַ די בּעליימלאָכות 
- פאַר װעמען:זיי װעלן שטימען. .קלאַפּט ער אָן 


מוֹסיף: 
! ייִדן דאַרפן ניט אִי די גלעזער, װײַל ייִדישע 


;ר'האָט. מיר אָנגעקלאַפּט 


אָנקלאַפּן 


24 אַ קלאַפּ טאָן כּדי עפּעס צו דערגיין, 


. זיך צו דערוויסן אָדער כּדי געבּן צו װיסן. אי 
| אָן טעלער: איז ער פון האָלץ אָדער פֿון ליים? 


;א בּת-קול פֿון הימל װעט אִי אויף די קברים 


'|בּשעת תּחיתיהמתיםן און װעט אָנשרײַען: איר 


שוכני : עפֿר, צוכעט אײַך אויס", נוצ װ. שמוז 


מען אִי אָן טאָפּ און הערן זײַן קלאַנגײ, פרץ, - 
ימסירת-נפשי. אֵי צו. סליחות. אִי אין לאָדן אַז 


עס נעצט |= עס בּרענטן, פֿיג, אומפ -- 
,ס'קלאַפּט אים גאָרניט אָן אינעם געדאכט אַז 
צװישן הײַנט און מאָרגן ליגט אַ נאַכט", האַל, 


מײַן אוצר, מאָסקװע 1966 .= 


-8. זיך נאָכפֿרעגן. אומדירעקט אױספֿרעגן, 
אַ שמועס װאו עס האַלטן 


בּײַ דעם ... קלויזיבּחור מכּוח למדנות. הייבּט 


אָן דער בּחור צו שיטן װי אויס אַ זאַקײ, ד. י. 


זילבּערבּוש,. מענשען און געשעהענישעף. װוין 
1, 


0 קלאַפּן מיט עפּעס אויף עפּעס. אִי מיטן 


פֿוס אָן פּאָדלאָגע. אִי מיטן שטעקן איבּער די 
| שטאַכעטן פֿון פּאַרקאַן. אָי מיט אַ פּאָר שטע- 


קעלעך אױפֿן פּײַקל:. - 
?. אָנקומען, דערגרייכן בּיז. אָנשפּאַרן אַוש 
קיין. אי . אין װײַטן און װילדן צפֿון. ,מיר 


. האָבּן : זיך געראַטעװעט מיט נסים און אֶנֹגעָ- 


קלאַפּט קיין אַרגענטיגע". שלמה סײַמאָן, טמז, 


+ ,311964 2 


אַקוזװ.--- אין אויסדרוק : אי די גלעזער, די 


גלעזלעך פֿאַרן טרינקען אַ משקה. ופֿטמ אויס- 
| טײַטש: פֿאַרװאָס קלאַפּט מען אָן די גלעזלעך 


בּײִַם טרינקען משקה? װײַל פֿון טרינקען האָבּן 
אַלע גלידער הנאָה: די אויגן זעען, די נאָז פֿילט 
דעם ריִח, די הענט טראָגן צום מויל און בּכלל--- 
משקה צעגייט זיך אין אַלע אברים. נו, און 
די אויערן? כּדי זיי זאָלן דערהערן, דאַרף מען 
אִי די גלעזער. קומט אַ צווייטער תּנא און איז 
. דאָס איז שייך נאָר צו גוייִם, אָבֹּער 


אויערן הערן דאָך די בּרכהן ,גיסט אָן די 
גלעזער מיט װײַן און קלאַפּט אָן לחיים", יז, 


אַלט-שטאָט'. 


טרװ. 1. צושלאָגן, - צוקלאַפּן. אַרױפֿקלאַפּן 
אִי עפּעס אויף אַ װאַנט, אִי די מזוזה פֿון דער 
רעכטער זײַט. ,ער קלאַפּט אָן א אַנדער מזוזה, 
דארף מען א. בּרכה מאַכןײ, ספֿר מקור הבּרכה 
וו, מונקאַטש תּרנ"ה. 2 בּײַם טאָן אַן אַרבּעט 
עפּעס אָנשלאָגן, פונאַנדערשלאָגן, צעקלאַפּן אע. 
אִי מצה-מעל, מצהפֿאַרפֿעלעך. אִי גאָגעלעך. 


אָי אַן איי (אייער) פאַרן קוכן. אִי לעדער נאָכן 


אויסװייקן. 8. אָנפּלאַפּלען. אָנרעדן א סך. אַי 


| ליגנס, רכילות. *ֹאַי אַ. ק אָ פ = פֿאַרטומלען, 


פֿאַרדולן. אִי א קאָפּ מיט ניט-געשטויגנס. 
א קאָפּ. נודעט, נודעט 
אויף דער נשמה", ל. מלאך, אָפּפֿאַל, װאַרשע 
2. 


4. געבּן קלעפּ. א די בּײנער. אי א 


| לע ד ע ר !אַסאָציאַציע מיטן דרויסנדיקן טייל 


פֿון גוף} ,טרײַבּט אים אַרױס פֿון שול, 





אָנקלױבּ 


קלאַפּט אים אָן די זײַטן", שמ"ר, אַ טױטער 
! בּעולם הזה, װילנע 1876. 0. בּוֹלט בּאַזיגן 
בּײַ אַ ספּאָרט-פֿאַרמעסט, האָט ימכּבּיי זיי אָנ" 
געקלאפּט 5:1, אַי א הינטן, 
מיט זיך -- די כװאַליעס קלאַפּן זיך אָן 
. אין (אָן) די. פעלדזן. זיך אָי אין קאָפּ און דער- 
- מאָנען (זיך עפּעס). ,מײַן שאָטן האָט זיך אָנ" 
געקלאַפּט אָן א צװייטן שאָטן", סעג, מײַנע 
זיבּן יאָר אין תליאָבֿיב. - | 
זונג, -עכץ. /-עניש. דער (דין, 
יקע). ‏ עריי. | 
אָנקלױבּ -- דער, ז. 89: --קלייבּ. אַקט 
אָדער רעזולטאַט פֿון אָנקלױבּן. ,גרעסערער אַי 
| פון פאַקטן", מװ, דער װעג צו אונדזער יוגנט. 
| עפאַרזוכן דעם רײַך-געװירציקן אִי פֿון אונדזער 
דורותדיקער קולטור", װאָלף יונין, טמז, 1953 
וווצ2. 


אַנקלױבּן -- טרו. קלויבּ אָן, --יגעקליבן, 5 
= קלייַבּן. 1. צוזאַמענקלױבּן. קלויבּן, צונויפֿ 
זוכן בּיז עס װערט א קאָנטיקע צאָל. אִי יאַגןע) 

דעס. אָי שוועמלעך. אִי שמאַטעס. ,פֿון די פּירות 

- װאָס מע קלױיבּט אָן מוז מען עסן בּקדושה", 
סשי װ, מה. ,איך קלוב אָן די בּעסטע טייט- 
לען", איין שיינע מעשׂה, זשיטאָמיר 1862, 
,זי װעט אִי אין װאַסער שיינע מושלעס, קליינע 

| שטיינדלעך", סעג, 'רייזעלע דעם שוחטס 

2. איר. אִי אַ פעקל צרות. אִי חולאתןי אי 
א בּינטל קרענק. . 

9 געדולדיק, אויסגערעכנט, סיסטעמאַטיש 
אָנזאמלען. אי אַ קאָלעקציע בּילדער. אַי פּאָסט- 
-מאַרקעס. אַי אַנטיקן. אִי גאָלד און זילבּער. אַי 
/אַן עשירות. אִי א נדן. אִַ' אַן אַפּותּיקײ אִ' 

; כּתב-ידן, אִי אין פושקע פֿאַר ר' מאיר בַּעל 
הנס. אִי פּאַטשערקעס. קאַנדערע מענטשן זאָלן 
זען דאָס עשירות, װעלן זיי קריגן ... חשק 
אַהער צו גיין אויך עשירות אָנצוקלויבּן", 
חײַקל הורװיץ, צפנת פענח, בּאַרדיטשעװ 1817, 

| אאַנקלאָבּן אן צשירות", טעיאַטאָר. ,װעסט אִי 
נדן כּדבּעי, װעל איך דיר אִי אַן איידעמל", 
פּרץ, פֿאַלקסט' געשיכטן אִי אויף הלװאי מע 
זאָל ניט דאַרפֿן. אי אויף שפּעטער, אויף די 
עלטערע יאָרן / 

4. צונויפנעמען א צאָל זאַכן אָדער געדאַני 
קען װאָס זײַנען נייטיק פֿאַר א בּאַשטימטן 
ענין. אִי ראיות פֿאַר (קעגן) א שיטה, אִי בּאַי 
| װײַזן קעגן אָנגעקלאָגטן. אִי נייטיקע דאָק 

מענטן. אִי א פּעקל טענות קעגן .י.. 

ס. אָנזאַמלען װאָס עס האָט א פּראַקטישן 

! אָדער א גײַסטיקן װערט. אִי װיסן, חכמה. אַי 
דערפאַרונג. אִי א רעפּערטואַר. 

0 צונױפֿנעמען מענטשן פֿאַר עפּעס אַ ציל 

.- דורך אײַנרעדן, צורעדן, איבּעררעדן, פאַר- 

- אינטערעסירן. אי מאַטראָסן און זיך אַװעקי 
לאָזן אויף אַן עקספּעדיציע. אִי מיטבּאַטײליקטע 
אין אַן אונטערערדישער בּאַװעגונג. אִי װאָלוג" 
טירן, 

מיט זיך--;אַ גרויסער עולם קלויבט. זיך 
אָן". , בּיסלעכװײַז קלױיבּן זיך אָן פֿאַרדרוסן, 
עוולות". ונג. -עכץ. -עניש. ער 
קין, -קע). /ערײַב ‏ | 


1042 


אַנקלױפֿן --- פֿטמ. דזוז אַנטלױפן. אַי אין (פון) 
בּית-מדרש. ,אַ מענטש װאָס פילט זיך אין חטא 


- פֿון רציחה דער אנקלויפט אָפֿט בּיז אין גרובּ 


אַרײַן", מס, משלי תּקע"ד, כח, 17. ,װי גאָט 
איז דיר ליבּ --- אַנקלױף פֿון איר אַזױ װי פון 
פֿײַער", װ. און ס. איבּז, די מעשׂה פֿון דעם 
שטיקעלע בּרויט, זשיטאָמיר 1869, 

אַנקלונג -- דער, -ען. אַקט פֿון אָנקלינגען. 

אַ שרעקעוודיקער אָי 

אָנקליאַנ(טש)ען -- טרו. -נ(טשע אָן, -'גע- 
קליאַננטשעט. פ8: --קלוי)ענ(טש)עןי 
אַרײַנקריגן, צונױפֿנעמען דורך בּעטן זיך, 
דורך בּעטלען. אִי שטיקלעך בּרויט. אִי נדבֿה- 
לעך. אויך מיט זיף. -עניש. + 


אַָנקליאַקען -- טרו. קע אָן, --געקליאַקעט. 


1. אָנפּאַטשקען. אָנשמירן. אי אַ גאַנץ זײַטעלע 
| אַז מע זאָל שוין ניט דערקענען דעם אַפֿיר, אַי 
דריידעלעך און קײַקעלעך. 2. אָנפּלאַפּלען 
בּיז עס װערט נודנע. אָננודען. ,האָט מיר אָנגץ- 
קליאַקעט אַ פֿולן קאָפּ, האָט עֶר מיר". -עניש, 
אָנקליגן -- טרו. קליג אָן, --געקליגט. בּאַי 
קומען, אַרײַנקריגן דורך (מיט) קלוגשאַפֿט. 
,מײַן האָרעװאַניע װאָס איך האָבּ . . . אָנגעקליגט 


וישחכמתּין אונטער דער זון", מס. קהלת 
תּקע"ט, ב, 19. | 
אָנקליוון -- טרו. קליו אָך, --געקליװט. 


(דימענטערט, בּריסל) אָנשפּאַלטן, אָנשנײַדן, אָפַ 
היטנדיק א נאַטירלעכע ליניע פֿון צעטיילן. דער 
קליװער װעט אָי. אָי די קאַפּעס. 

אָנקלײַפֿ -- דער, ן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פֿון אָנקלײַבּן. 89: --קלויבּ (-+) ,אין 
הינעראיי. איז אָפּגעלײגט אין געשטאַלט פֿון 
װײַסל ... אַן אִי פון נער-שטאָפֿן", ד. האָכ- 
בּערג איבּז, אָטאָ שמײַל, געװיקסן, מאָסקװע 
0, ז'6. - אָיג ע ל ט --,א. שווערע אָנקלאגע 
קעגן קאַפּיטאַליזם, איבּערהויפּט אין זײַן סטאַי 
דיע פון אַייג'", בּצג טמז, 1955 |א 18, 

אָנקלײַפיק -- אַדי. נעאָל. 99: -קלײיבּעוו- 
דיק. װאָס מע קען אָנקלײַבּן. אִיע מאַטעי 
ריאַלן, אִיע דוגמאָות פאַר (פֿון) . יי 


אָנקלײַבּן. -- טרװ. קלײַבּ אָן, -יגעקליבּן. 
9 -יקלויבן (-+). צום בּו: אַי פירות. אַ' 
הושענות. קאָי גרינס אין פעלדי, זרעים, סב/א. 
,וויינט ניט, יונגע בּלימעלעך, איך האָבּ אײַך 

| אָנגעקליבּן ניט מיט אײַך צו פֿרײען זיך", סעג, 

- שטילע טרומען. צום 513: אקללַבּט זײ 
ודי לאַרװעסן אָן אין דער נאַטור", יאַכ ‏ 
צום 413: *אַי פֿאַ לדן פֿאַלבּן) = (שנײַדע- 
ריש) צונױפֿקנײטשן אין פֿאַלדן און דורכ- 
נייען. ,.. . א מעכאניזם װאָס זאָל האַלטן אין 
איין אִי דאָס צײַג אין פֿאַלדן, כּדי װען די נאָדל 
װעט דאָס דורכשטעכן זאָל זיך בּאַקומען אַ 
נאָט", יאַכינסאָן, מיט געניטע הענט, קלְעוו 1925, 
צום 53: ,איך קען בּײַ דיר ניט בּלײַבּן. כ'רו 

בּײַ דיר אַ רגע אָפּ פרישע קרעפטן אָנצוקלײַ- 
בֹּן", אר, 'דער וואנדערערי 

מיט זיך -- עס װעט זיך אַי א היפּשע 
/סומע. עס קלײַבּט זיך אָן א מנין בּײַם אָבֹל, 
;דער װאָס האָט בּטחון אויף זײַן עשירות -- 


אָנקלייד -- דער, -ן. 


אָנקלײידן 


קלײַנט ער זיך אָן שׂונאים", איבּז, ר' משה 
: בּרי נתן נטע, שבֿט מוסר, סודלקאָוו 1833. עאָט 
| אַזױ נאַרט זיך די צעלע, ד"ה עס קלײַבּט זיך 
אָן אין איר שטאָף", דאָס פּפֿלאַנצענלעבּען 
װאַרשע 1899, ,, הער אויס װאָס ס'קלײַבּט זיך 
אָן בּײַ דער פּאַראַליזירטער מאַמע איפן 
הארצן", אָפּאַ, די טענצערין. ,אין סעדל האָט 
זיך אָנגעקליבּן אַ װעלט מיט אַרבּעטײ, ה. דאָבּין, 


סאָװוו' היימלאַנד, 1961, פא 2. 
ונג. -עכץ. עניש. רער (ין 
-קע). ער 


דאָס װאָס מע טוט אָן 
אויף זיך. דאָס אין (מיט) װאָס מע קליידט זיך 
- אָן. ,,איז מײַן אִי געװען זאַק", תי, תּהלים, לה, 
3 ולבֿושי שׂקין, | 
אַנקלײידונג -- די, ‏ ען. 1 פּראָצעס פֿון 
אָנקלײדן. ,עס קומט אים ניט אָן גרינג די 
אִי פֿון װערטער פֿאַר זײַנע אומקלאָרע געדאנ- 
קען". 2. הלבּשה. :די גערעכטיקייט אין די 
אִי פֿון גאָט", לויטן מלבי"ם. ,מע קען ניט 
אַרײַנקומען צום מלך אין אִי מיט אַ זאַק", 
ישרי 7ב, וילנע 1867, ב/ב. ,טרוקענע אִי איז 
פֿאַר דאָס קינד זײיער נוציק און געזונט", 
מלכּה בּערלאַנט, די גליקליכע מוטער, וילנע 
1836, | 
אָנקליידן -- טרו. קלייד אָן --געקליידט. 
1. אַליין אָנטאָן א בּגד. אִי א שיינעם בֹּגד 
און גיין צו דער שׂמחה. ,גרייט עֶר װאול אן, 
דער רשע דיא קליידר, אבר דר צדיק קלייט 
| עשׂ אן", סהמ, איובֿ, כז, 17. ,איין זואזק פֿון 
ערד ווארן זיא אן קליידן פון קליין בִּיז צו 
גרושׂיי, 'היסטאָרישע אַלעגאָריע פון ר' מאיר 
ש"ץי, פֿיורדא 1694 {פֿש װון. גהאבּ איך ניט 
בּגערן אן צו קלײידן קליידר דיא גרעשׂר 
- זײַן אַלז מײַן לײַבּ", משה אײַזענשטאַט איבּז, 
דרך הישר לאבֿן בּוחן, אָרט? 1746. ,האָט גע- 
מאַכט שיינע קליידער ... און האָט זיי אָנגע- 
קליידט פֿאַר דעם מלך", חה, זשיטאָמיר 1848, 
נז, ,האָט ער אַראָפּגעװאָרפֿן פון זיך די ייִדישע 
מלבּושים און האָט אָנגעקלײדט פּריצישע קליי- 
דער, אַ קורצן ראָק מיט לאַנגע פּאַנטעלאָנעס, 
יא מאַנישקע, אַ קאמעזיל", דער אָקציזניק, 


זשיטאָמיר 1868, 
2. אָנטאָן א בּגד אויף עמעצן. אִ' װאַרעם 
די קינדער. מש פֿאַרטײַטשט 'הלבּישה' (בּראי 
- שית, כז, 15); ;זי האט אן גיקלייך" ותִי: 
,זי האָט אָנגעטאַןן: קאין דר צײַט דש דר 
צדיק קומט (אין גדעדןן זאָ ... קליידט ַמעזן 
אים אן מיט אַכט קליידר פֿון ענני הכּבוד", 
עולם הבּא הנקרא בּפֿי כל ספֿר הגן, אַמשט 
תּייט. קודי װײַבּן האט אים גרושׂ גמאַכט 
אוני אן גקליידט אונ'. אבּ גװאשין", יוסיפֿון, 
פֿיורדא 1764, י/א. ,... ויא מן דיא מתים 
זאָל מטהר זײַן אונ' תּכריכים אן קליידן", 
ש. פֿראַנקפֿורט, ספֿר החיים װ, זולצבּאַר 
תּקנ"א, שער" בּלאַט. ,..... האבּן דן (אליל מרודך) 
מיט גרויש (שׂמחה) אן גיקלייךד מיט קעשט" 
ליכי קיניגליכי קליידער", ר' אהרן מטריבֿש. 
! ספֿר מצח אהרן, װאַרשע תּרײבֿ. ‏ / 
| 8. מאַכן, צוגרייטן קליידער. בּאַקלײדן. אויס- 





אָנקלײסטערן . 


קליידן. אִי דעם חתן, די כּלה. ,גאָט בּ"ה האָט 
- ישׂראל אן גיקלייד מיט די שינה זײַדני אוני 
- װירבּל וואלני קליידר", אריה לײבּ זעליגמאַן, 
| תקוני המועדים, פֿיורדא 1725. ,ער מוז דען 
פאטר עשִׂין אונ' טרינקן געבּן, אן קליידן אונ' 
| אויש קליידן", מהמ, אַמשט 1722, קמ/א. ,מיר 
האָבּן דיך אָנגעקלײידט אין גאָלך און בּרי- 
ליאַנטן --- און דו קאָנסט זײַן אומדאַנקבּאַר", 
דער מענשענפרטנד, נ"י 1890, פא 25, 


| 4, בּאַדעקן. אַרומהילן. אַרומכאַפּן, אִי די 
סטאַטוע אין שװאַרצן. ;האָט אַ גײַסט פֿון 
גאָט אָנגעקליידט גדעונען און ער האָט גע- 
בּלאָזן אין שופֿר", תּי, שופטים, |, 34. ,די 
נשמה זגט: הויט, פּלײיש השׂטו מיך מאַכן אן 
קליידן", עפש, דרך הישר לעולם הבּא, שקלאָװ 


6, פרק א. ,איך טו אִי די הימלען מיט 


שװאַרצקײיטײ, חעט, הפֿטרת עקבֿ וישעיה, נ, 3ן, 
זשיטאָמיר 1851. ;אָט דאָס האָבּ איך אָן מי, 

| אָן לייךד אים אין א װאָלקן אָנגעקלײידט", 
מר |. | 


9. קאָנקרעטיזירן. צוגעבּן אַ פֿאָרעם. אִי גע" 
דאַנקען אין װערטער. אִי ילדישקייט אין מעשׂים, 
;חסידיש --- איז פּרצעס אִי תּורה אין דעם 
לבוש פון מעשׂיות", שנ, דערצילערס און 
ראָמאַניסטן ו. ;איך האָבּ געליען די װערטער 
פֿון שיר-השירים אָנצוקליידן מיט זיי מײַנע 
געדאַנקען", די געליהענע האַק ואיבּז פֿון ש. ג. 
הרכּבי, ספֿר והוא שאול) בּאָסטאָן 1911. 
2... האָט די חסידישע מעשׂה און די װערטער 
פון גרויסע רבּיים אָנגעקלײדט אין א פרעכ- 

טיקן ליטעראַרישן לבוש", צײיט, טמז, 1961 
וווצ 25, | 


6 פֿיג. אַרומנעמען מיט אַ געפֿיל. אַי יראה 

(יראת השם) אין דער נאַכט פֿון יום כּיפּור. 
|,דלַני פֿײַנד ווערן אן קליידן שואזנד", סהמ, 
איוב, ח, 22 |תּי: ,דײַנע שׂונאים װעלן זיך אַי 
מיט שאַנד"), , די בּיימער פון װאַלד . . . קליידן 
אָן ציטערניש און זאָגן שירה מיט פֿאָרכט", 
קה. ,הקבּ"ה װערט אן קליידן דיא קליידר דער 
ראַכונגײ, מחזור שלש רגלים, אַמשט 1713, 
קיד/א, | 

מיט זיך -- ,אין שטאהליין רינגן קליידטן 

זיא זיך אן", שמואלבּוך, סטראָפע 1054. , זאָל 
ער זיך אִ' אַ טלית-קטן, דאָס אין אַ לײַב- 
סערדאַקל אָדער אַן אַרבּעיכּנפֿות מיט ציצית", 
רבּינו יונה, איבּז, ספֿר היראה, לבֿובֿ 1851. 
,;װאַר זיך דער בּעל-קבין . . . אן קליידן אין איין 
אַנדרין גוף", נצו, יב/א. ;די ספר-תּורה קליידט 
זיך אָן אין זאַק און קלאָגט פֿאַר הש"י", עח, 
נו/ג. ,מײַן נשמה, קלייד זיך אָן מיט שװאַרצ- 
קייט איבּער דעם איך האָבּ געזינדיקט פֿאַר 
ריר", ר' משה בּר' נתן נטע איבּז, שבֿט מוסר, 
סודלקאָוו 1833. ,דײַנע כּהנים זאָלן זיך אַי 
ומיט גערעכטיקייט", משה אהרן גליקמאן מֵלֵיי 
קאָװוא, בּרכי נפֿשי, װאַרשע 1898 {כץ. 
| -עניש. 


אָנקלײיסטערן -- טרוו. "ער אָן, *יגעקלייס- 
טערט. ‏ אָנקלעפּן מיט קלייסטער. אִ'י דאָס 
שטיקל קאַרטאָן. אי אַ זויל. 


1049 


אָנקלײען --- טרו. קליי(ע) אָן, --געקלייקע)ט. 
אָנשמירן, אָנקלעפּן מיט קליי. אִי פּאַפּיר. אִי א 
דין בּרעטל. אִי אַפֿישן. אויך מיט זיך -- אַי 
זיך צו עמעצן. יי | - 

אַנקלײַען -- פֿטמ. זזו אַנטלײַען (-+) 
,דער טאַטע קומט צו יהושע פֿרײדעס אַ' א 
דרײַערל אויף שבּת", בּערג, בּײַם דניעפּער |. 

אַנקלינגלען -- אוטװ. "גל אָן, -'געקלינגלט. 
1. מאַכן עס. זאָל אַרוסקומען אַ קלאַנג פֿון 
אַ גלעקל. ,האָסט אָנגעקלינגלט, אָבּער איך האָבּ 
ניט געהערט". ,בּין איך געקומען צו מײַן פֿ9* 
טערס הויז און האָבּ אָנגעקלינגלט", דרי אָר' 
שאַנסקי, אַרױסגעבּער, איבּז, שאַמיסאָ, פרץ 
שלומיאל. װאַרשע 1902 2, אָנפּלאַפּלען מיט 
א גלעקלדיקער שטים. ;ייַנגל מיטן צוּנגל 

- קלינגט אָןָ"י. אויך מיט זיך. 

אַנקלינגען -- אוטוו. קלינג אָן, = געקלונגען. 
1. מאַכן אַ דריק טאָן אָדער א צי טאָן) עס 
זאָל זיך הערן אַ קלונג. אִי אין גלעקל. אִי 

אין טיר. אִי מיטן גלעקל אַז די הפֿסקה 

! האָט זיך געענדיקט. אװי אַזױ (אַזױ װי) מע 
קלינגט אָן -- אַזױ עֶנטפֿערט מען", שװ. 

| ;אַהיים,. ליובּטשיו, װעל איך דיך אָפּפֿירן, 
בּײַם גלעקעלע װעסטו אִ", פֿל. ,דער בא 
ראָן האָט געװאָלט אִי צו די דינער זיי 
זאָלן אַרײַנקומען", געשיכטע פֿון איין בּאַראָף 
לעמבּערג 1899 2, מאַכן עס זאָל זיך בּאַקו- 

{ מען אַ קלאַנג (ענלעך צום אָי ,ס'ועט אַ װאָלקן 

| אִי אין מײַן שוב מיטן ערשטן רעג טראָפּן", 
רייזל זשיכלינסקי, שװײַגנדיקע טירן. *אַ' אין 
בּאַק = געבּן א הילכיקן פּאַטש אין בּאַק. 
9. אָנטעלעפֿאָנירן. ,מיר'ץ בּאַלד אים אִי. װאָס 
אין זײַן נומער?". 4. אַנשטאָט אָפּקלינגען. 
נר. ,דער קלאַפּ פֿון דער פּליטע האָט אָנ- 
געקלונגען אין אַלע. װינקלען", אָפּאַ, די טענ 
צערין 

יעכץ. /עניש. הער (דין, -קע) -- 
,דער אִי הייסט דער טעלעפאָנירער", װאָלף 
יונין, טמז, 1962 שו  .18‏ -עריי. 

אָנקליִען -- -+ אָנטלנען. 

אָנקל(י)עפּען -- טרו. -פע אָן, -געקלוי)ץ- 
פּעט. אוקר. אָנפּלאַפּלען מיט א הױכער 
שטים. אִי (אַ בּאַרג) נאַרישקײטן, 

אָנקליפּהן זיךף -- אוטו. קליפּה זיך אָן, זיך 
-י(גע)קליפּהט, - אָנטשעפּען זיך. צושטיין װי 
א קליפּה, אַ קלעק. עװאָס האָסטו זיך אָנגע- 
קליפּהט אָן מיר? װאָס װילסטו פֿון מיר?". 

אַנקל פֿעֹם - דער. בֹּא. גז52 08016. 
פּערזאָניפיצירונג פֿון דער רעגירונג פֿון די 
פאַראייניקטע שטאַטן. {װוש מיט די איניציאַלן 
5.. אִי ס' װערט פאָרגעשטעלט װי אַ הויכער 
און דאַרער עלטערער מאַן מיט אַ בּלויען ראָק, 
הויזן מיט רויט:װײַסע פּאַסן און אַ צילינדער 
מיט שטערן.ן ;װאָס? האָסט א סך צוגעלייגט 
צום אִי ס'?". ,אַ מיטליעריקער, מיט אַ בּערדל װי 
בּײַ אִי ס' (אַ לענגלעך שפּיציק בּערדלן...", 
אָפּאַ, היבּרו. "געהערן צו אִי ס'ס עסיעס -- 
געניסן פון דער סאָציאַלער פֿאַרזיכערונג אויף 
דער עלטער, אין די פֿאַראײניקטע שטאַטן |עס- 


אָנקלעפּ 


עס! -- פון 560 0681 װערטל בי 
- אַנטרונענע פֿון די נאַצישע עס-עס-לײַט. : 
אַ'-ם'יש.-- אדי. ,עס שמעקט פֿון אים מיט 
-גאָר אַ סך עכטער; אַייסישער גראַצלעבערימאָ 
נערישקייט", ב. ריוקין. גרונט טענדענצן. 
אָנקלעבּן = {לאַנגע ע אין פדן טרו. קלעם 
אָן, -הגעקלעבּט. ‏ דזוו אָנקלעפֿן -+; אָי אַ קול- 
קוֹרא. מלל פֿאַרטײַטשט יצפֿד עורם על עצמם' 
- (איכה, ד, 8): אאן גיקלעבּט" וְתִּי: ,צוגע- 
קלעפּט"}, ,צו שפּײַער (בּײִַם געריכט:הויזן װעלן 
זיא עֹשׂ אן קלעבּן", װינץ. אװען איינר העט 
אן זײַנם שוך אן קלעבּן ערד אודר זאַנד, 
טאָר ער ניט זײַן שוך אבּ װישׂן וְאום שבּתזי, 
לטו, סז/ז. ,מען טאָר אן יום טובֿ ניט װאַרמן 
איין װעקסן ליכט אַז ער זאָל קאנען אן קלע- 
- בִּיןי, עפש, עץ חיים קיצור של"ה, לבֿובן, יאָר? 
אהענג דיא מנורה איין שפֿת פון דער טיר, 
(.. דיא װאַקשׂ ליכט (די חנוכּה -ליכטלערן דאָרט 
אן קלעבּין, שֹׂה וו, פֿיורדא תּפּײז. ,דער געי 
געראַל:גובּערנאַטאָר האָט געלאָזט אִי אין אַלע 
עקן פֿון די גאַסן מודעות"; קמ, 1864, יא 40, 
;די גאַנצע צײַט װאָס ער איז דאָרטן געזעסן 
| האָט זי אירע אויגן נאָר אין זײַן געזיכט אָנ" 
געקלעבּט", מ. ראַגער, אַ ראָמאַן פֿון דער 
קליינשטעטעלדיגער ראַצעלען, װאַרשע 1887. 
;דער מהר"ל האָט אים (דעם גוֹלםן .., אָפַּ 
געריסן דעם שם, װאָס ער האָט אים אָנגע- 


קלעבּט", איין גאַנץ נײַע מעשׂה פֿון ... רבִּי 
בּאַרוכיל, נכד של הבּעש"ט זצ"ל, לעמבּערג 
3, 


מיט זיך -- ,די מאַרקע 'קלעבט זיך נישט 

אָן". ;א שװאַרצער, אַ װיסטער חלום צו דײַן 
קאָפּ, צו דײַנע הענט און פֿיס, צו דײַן לב 
! און לעבּן, און צו דיר זאָל זיך עס אֵָי, 
לעדערער, דער שרעקליכער פֿערבּרעכער, 4 
897 -+ -עכץ, 

אָנקלעגער -- דער, 'ס. װנ זי - ס. זזח 
אָנקלאָגער. ,דער אִי האָט זיך געקאָכט .... און 
איז ממש געשפּרונגען פֿון דער הויט", נפֿתלי 
גראָס, מעשׂהלעך אוֹן משלים. ‏ ערײ. 


אָנקלעגערן -- -+ אָנקלאָגן. 


אָנקלעטערן זיך -- אוטװ. ער זיך אָן, זיך 


דיגעקלעטערט. קלעטערן אַ סך. זיך אָנמאַ- 
טערן קלעטערנדיקי אֵי זיר אויף די קאַרפּאַטן- 
בּערג, 


אָנקלעמען -- טרו. קלעם אָן, -"געקלעמט. 
אײַנקלעמען. אָננעמען מיט א צװאַנג, מיט עפּעס 
װאָס פֿאַרקלעמט. אִי דעם הייסן אײַזן. אַי דאָס 
קעפּל פֿון נאָגל און אַרױסצ;ען אים. אִי װעש 
אויפן שטריק, - | 

מיט זיך -- האָכּן א סך האַרצװײטיק, גרויס 
פֿאַרדראָס. שטאַרק זאָרגן זיך און זײַן זייער 
|אומרואיק. אָנלײַדן זיך. אִי זיך איבּער דעם 
מאַנס אַװעקפֿאָרן, איבּער די קינדערס פֿירן 
זיך אע. 

אָנקלעפ -- דער, ‏ זן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פֿון אָנקלעפּן. ,דער אִי פון אַזױ פֿיל אַפֿישן 
האָט געדויערט א מעתתכלעת". אַײפֿלאַסטער. 
אָי" פּאַפּיר, 





אָנקלעפּ(י)ען זיך -- אוטו. -פ(סע זיך. אָז 
זיך -יגעקלעפּי)עט: אוקר. -סתאעמם :8ש = 

| חסענגת. + זיך אָנטשעפּען, זיך צוטשעפּען 
: זיך. טשעפּען. ,װאָס האָסטו זיך אָנגעקלעפּעט 
אין מיר און װאָס װילסטו פון מיר האָבּן?". 
;די אײַנבּילדונג װאָס האָט זיך אָנגעקלעפּיעט 
בײַ. דער מוטער...", קמ, 1864, יא 8 
שנישׂי .. 2 די 

אָנקלעפּיק -- אַדי. נעאָל. װאָס קלעפּט זיך 
אָן. װאָס מע קען אָנקלעפּן. אֶע פּאַפּירלעך. 
אע קרענק. 


אָנקלעפּן -- טרו. קלעפ אָה -געקלעפט. 
1. מיט אַ שטאָף װאָס איז קלעפּיק נפעסטיקן 
צוקלעפּן. אַרױפֿקלעפן. אִי אַ מאַרקע. אִי אַ 
מוֹדעה. אִי אויף דער װאַנט פֿון בּית-מדרש א 

-צעטל מיט.... אִי - טרויער-אַנאָנסן. אִ' די 

| בּאָרד. אִי די טאָװלען. קאָנגעקלעפּט א פּריקאַז 
,.. אויף אַלע סלופּעס פֿון שטאָט", יב"ק 

בּערך, רבּי קאַשמאַן דער נעלם, ווילנע תּרנ"ו, 
2, אָנבּינדן. אַנטשעפּען. אָנהענגען. אַ' 
מיאוסן צונאָמען. אִי עמעצן דעם שם פֿון אַ 
שוֹטה. ;װאָס מע קלעפּ דעם נאַר אָן -- איז 
פֿאַרפֿאַלןײ, שװ. ,אַ נאָמען אויף דעם אָנצוקלעפּן 
װאָס שלעפּט װי די לאַנגװײַל זיך נאָר"? מל, 

יטרערך', 

צוצלען. מיטרײיסן, מיטשלעפן. ,די יוצאיי 

-מצרים האָבּן אָנגעקלעפּט צו זיך אַן ערבֿ-רב". 
,די פּאַרטיזאַנער האָבּן אָנגעקלעפּט צו זיך די 
װאָס האָבּן זיך אַרױסגעראַטעװעט פון געטאָ". 
,די פּראָצעסיע האָט אָנגעקלעפּט אַרום זיך נײַע 
און נײַע מענטשן", בּערג, בּײַם דניעפּער וו 
-4, פֿיג. צודרינגלעך. אַנקוקן עמעצן אָדער 
עפעס. אִי די אויגן (דעם בליק) אין (אויף) 

- עמעצן. 

מיט ויך--,אָל נאָר פֿרעמד געלט זיך ניט אַי 
אָן זײַנע הענט (פֿינגער)". אִי זיך אין אַ בֹּחור 
(מיידל). אִי זיך װי אַ קלעק. ,מיט װאָס מע 
האַנדלט --- דאָס קלעפּט זיך אָן"; ,וואו דער 
דלות קלעפּט זיך אָן, קען מען אים ניט אַזױ 
בּאַלד פּטור װערן", שװ. ,זי מיינט אַז עס װעט 
זיך אָן איר יחוס עפּעס אָי, גענאַרטע װעלט, 
5 ווען איינער װאַרפֿט עפּעס אין רשות- 
הרבּים ... און די זאַך האָט זיך אָנגעקלעפּט 
אין װאַנט...י, תקוני שבּת, אוסטרהא 1818, 
,די בּערג ... אַנטקעגן די גאַנצע ערד זײַנען 
| זי ניט מער װי אַ זעמדל װאָס קלעפּט זיך אָן 
| צו אַ פילקע", י"ז בּךאריה, א װעלט מיט 
װעלטעלאַך, װילנע 1894. ,לאָזט מיך צו רו 
מיט אײַערע דאַקטױירים! װאָס האָט איר. זי 
אָנגעקלעפּט?ײ, שע, מאָנאָלאָגן. 
-ונג. ‏ -עכץ.. עעניש - =- אויך. אָנ- 
שיקעניש. 


אָנקלערן -- טרחװ. קלער אָן --געקלערט, 
אָנטראַכטן. ,װאָסערע חכמות האָסטו דאָ אָנגע" 
קלערט?", 

מיט זיך -- זיך דערטראַכטן צו עפּעס. 

ינר. רוסיצ. אהאָט ער זיך אָנגעקלערט מאָלן 

דאָס דאָזיקע בּילד", איבּז, א. האָלאָװקאַ, { פּראַי 
לאָג, קיעוו 1935, 


1044 


אַנקלשטיפֿט -- דער, "ן. - אײַזערנער שטיפֿט 
| צו עפענען א טירשלאָס (י- טריװאַקס, בּײַ אונז 
יודען, װאַרשע 1923}, | 


אָנקנאָבּלען -- טרו. "בל אָן -געקנאָבּלט. 
אַרײַנטאָן קנאָבּל בּײַם אָנגרײטן שפּײַן. א 
| צעהאַקט פֿלײש. אִי דאָס פילעכץ פון דער 
קישקע, 


אָנקנאַלן -- קנאַל אָן, געקנאַלט. ‏ אוטװ-- 
קנאַלן אַ סך מאָל. אִי מיט דער בּײַטש. אִי מיט 
די פֿויסטן אין דער טיר. טרו -- אָנשלאָגן 
מיט אַ בּײַטש, קאַנטשיק אע. ער פֿאַרדינט 
ימע זאָל אים גוט אָ", 


אָנקנאַקן -- טרו. קנאַק אָן, --געקנאַקט. 
אָנהאַקן. טאָן עפּעס מיט א קנאַק, אָדער עס 
זאָל זיך בּאַקומען דער עפעקט פון א קנאַק. 
אָי העלצלעך. אִי ניס, אי ליגנס, פּוסטע רייד. 
אַי עמעצן די בּיינער. אִי גרויסע געלט-שטראַ- 
פֿן. ,װיפֿל האָסטו עס מיר אָנגעקנאַקט פּראָדי 
נאַלאָג?ײ, אי. קיפניס, איבּז, אָסטאַפּ ווישניא, 
ישמייכלען, |כאַרקאָו 9. איך אוטװ -- 

| 1, אִי מיט דעם האַמער אױפֿן (איבּערן) אײַזן, 
אִי אין שובּ,. 2 אָנשװינדלען. אי אויף 
-שיינע עטלעכע הונדערטער. מיט זיך -- 
אויך: זיך אָנשיכּורן. ‏ ער -- ער איז אַן 
אִי אָן אַ נוןי.. 

אָנקנוטיק -- אַדי. נעאָל. װאָס איז יא א 
קנוט, אָן שמיץ מיט אַ קנוט. אאין דער אַ 
אָיער רגע צעגיסט זיך אין אַלע דײַנע בי" 
אַ זיסקייט", הל, אַ בּלאַט אויף אַן עפּלבּוים. 

אָנקנוטעװען -- טרו. -טעוע אָן, -"געקנו" 
טעװעט.. אָנקלאַפּן, אָנשלאָגן מיט א קנוט 
אע. אֵז די אַרעסטאַנטן. 

אָנקנױלן -- טרו. קניל אָן -געקנוילט. 
מאַכן אַ קנויל. אָנפּלאָנטערן, אָנװיקלען. אִי 
שפּאַגאַט. אִי אינאיינעם פארשיידענע פּראָבּי 
לעמען. מיט זיך -- צרות האָבּן זיך אָנגץ- 
| קנוילט. ;ס'האָט זיך אָנגעקנוילט דער וינ 
טער", ד. מ. איבּז, װ. סטאַװסקי, די סטאַניצע, 
מינסק 1931 /וגג. -עניש. | 

אָנקנופֿ -- דער, ן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
- פֿון אָנקנופּן. אַ פֿעסטער (לויזער) אִי. ,ער 
װײַזט זעלטן אַן אִי מיט װאַרעמקײט", יודקע 
צדיק, אַמעריקאַנער, 1957 א 9, 

אנקנופּן טרװ. קנופ אָן, --געקנופט, 
-+ אָנקניפּן, ‏ אָנבּינדן מיט אַ קנופּ. אִי דאָס 
שיפל צום שטאַנג אויפן בּרעג. מיט זיך-- 
זיך אי אָן עמעצן און אים ניט אָפּלאָון ‏ . 

אָנקגייטש -- דער, ז. אַקט אָדער רעזול- 
טאַט פֿון אָנקנײיטשן. ,צוליבּ װאָס איז דער אֵ?". 

אַנקנייטשן -- טרו. קנייטש אָן --גע- 
- קנייטשט. /1. אָנמאַכן קנייטשן אין (אויף) 
עפּעס. אִי געװאַנט. אִי אַ זײַטל אין בּוך. אַי 
דעם שטערן. 2 אָנפֿאַלדעװען. קנייטשן 
אַ סך (װי אַ טייל פון אַן ארבּעט-פּראַצעס) 

אי די אָפּגעדרוקטע בּויגנס פאַר בּראָשורירן, 
אויך מיט זיך -- ,דער שטערן האָט זיך אָנ" 
געקנייטשט?". , דאָס קלייד װעט זיך אַ' בּײַם 
זיצן אויף דער האַרטער בּאַנקי. -עניש. 


 -‏ אָנקניפּן 


אָנקנײיפּן -- טרװ. קנײַפּ אָן +-געקנײַפּט, 
--געקניפּן. +1. קנײפּן א צאָל מאָל, אִי מיידל- 
- שע אָרעמס, קינדערשע בּעקלעך. *אָי די בּאַקן 
די - פֿאַרבּ זאָל שטיין = בּכּיװון אַרױסשטעלן 

| (זיך) אין אַ; בּעסערן מצבֿ װי עס איז. ‏ 2 אָנ 
נעמען, אַרויסנעמען מיט די פינגער װאָס זײַנען 
אין דער זעלבּיקער קאָנפיגוראַציע װי בּײַם 
קנײַפּן, אַי. דאָס וייכע פֿון לאבּן בּריט, 
אויך מיט זיך -- ,זי פֿאַרגינט זיך ניט צו 
קויפן אום אַ גרײַצער בּרויט און קנײַפּט זיך 
אָן, די בּאַקן זאָל זײַן רויט", דער קרימער 
מאַרשעליק, לעמבּערג 1875. -עניש. -ער. 
דערײ, | הי 

אָנקנינען -- ... קייניענען, ... קאַניענעןן 
טרו. איצ, אימפ. נבּ; --געקנינט. - אָנקויפן 
(מיט בּיטול). אַ' מציאות און בלב שטעקן 
| מיט זיי, 


אָנקניפ -- דער, 2 אַקט ט אוער רעזולטאט 
פֿון אָנקניפּן. דער אִי פון די איבּערגעריסענע 
בּאַציאונגעןי 


אָנקניפּלען -- טרו. -פל אָן, --געקניפלט. 
1 אָנבּינדן מיט אַ קניפל. אִי די צעריסענע 
שוכבּענדלעך 2. מאַכן א צאָל קניפּלעך. אַ' 
מע זאָל ניט קענען אויסקניפּלען. אִי דאָס נאָז- 

| טיכל און אַרױפֿטאַן אױפֿן קאָפּ. מיט זיף-- 
;זיך אָנגעקניפּלט מיט די קינדערלעך", פּ. האָל- 

פּער, זאַמלונגען, פא 12, 


אָנקניפּן טרװ. קניפ אָן, -יגעקניפּט. 
1. דזו אָנקנופּן, אָנבּינדן מיט אַ קנופּ. אַי 
| עטלעכע פֿעדעם. מלל פארטײַטשט װחבֿשתּ 
להם מגבּעות' (שמות, כט, 9); ,אן קניפין" 
וָתּי: עאָנבּינדן"ן. ,האט ער זיא אן גיקניפּט 
מיט ... אײַזוני קיטן בּהרי חושך", נצו, 
בּמִדבֹּר, כב/ב. ,די שנור דען רוטן פֿאדן... 
זיא אן קניפּן אן דער פֿעַנשׂטר", סהמ, יהושע, 
ב, 18. ,דא פֿארן זי אַן דען אינזל אונ קניפּן 
דאס שיף אן"ז. לטו, לז/ב. ;מע האָט דעם 
בּריוו אָנגעקניפּט צו די פֿליגל פון דעם אויער- 
האָןי, תּרגום שני, יאָס 1848. *זוכן אָנצוקניפּן 
אַ פֿאָדעם = זוכן פרײַנדשאַפֿט אָדער װערן 
ווידער גוטע פרײַנד, װערן אויס בּּרוֹגז.. 
| = 2. (װעבּערלי) פֿאַרקניפּן די פֿעדעם פֿון דער 
אױיסגעאַרבּעטער קעטע, ּ 
ס. אָנבּינדן בּכלל. בּאַהעפֿטן. אָי תּפֿילין, עדי 
תּפֿילה פֿון ישׂראל װוערט אָנגעקניפּט צו גאָט", 
מחזור מן שלש רגלים, סלאַװיטפ 1832, קל/א. 
,די גראָבּץ שטריק דאָס זענען די תּפֿילות, 
דורך זיי װערט דער מענטש אָנגעקניפּט אין 
הקבּ"ה", לט2, לד/ב. ;גאָט בּ"ה האָט זי |די 
נשמהן אָנגעקניפּט אָן גוף", קיצור חובֿות 
הלבבות מיט עברי טײַטש, יוזעפאָװ 4, ;איין 
טאָג אין װאָך זאָל ער זיך דערװײַטערן פֿון 
| לײַטן ... און זאָל אי אַלע זײַנע געדאַנקען 
אין גאָט בּרוך הוא", נעתּק ונאסף ע"י ר' 
ישׂראל ממינסק, אור עולם, װילנע 1865, ,עס 
איז געװען בּײַ ודי חז"לן אַ נויטװענדיקייט 
אָנצוקניפּן די תּורה צום הײַנט", א. גאַלאָמֹבּ, 
גש װו, מעקסיקע 1946. 
4. פֿאַרבּינדן. אײַנשטעלן. פֿאַרקניפן. פֿונ- 





אָנקניקן 


דאָסנײַ אָנהײבּן עפּעס װאָס איז געװאָרן אי" 
בּערגעריסן. אי אַ שמועס. אִי אַ געשפּרעך. אִי 
בּאַציאונגען, פֿאַרבּינדונגען. אִי אַ פֿאַרהעלטע- 
ניש. אִי די אָפּגעריסנקײט. אִי געשעפטן. אִי 
א נײַע (נאָלנטע) בּאַקאַנטשאַפט. ,אביה האָט אָנ- 
געקניפּט די מלח מה מיט א חיל פֿון מלחמה- 
גבּורים", תּי, דבֿרי הימים בּ, יג, 4 ,קניפּט אָן 
-איין בּיטרי קלאג", רי ליבּ סופֿר בּן רי חיים חזן 
מק"ק פוזנן, קינות עם פירוש לשון אשכּנ, 
פּראָג תּס"ט. ,אן צו קניפּן (שׂרין) זײַני הןאַזרן 
אן זײַנום לײַבּ, כּלומר דיא הרן האבּן אין 
וִיוספֿןן ליבּ גיהט", סהמ, תּהלים, קה, 22, 
;די מאָראַל אין קדושה-װערטער האָבּן אָנגע- 
קניפּט אונדזער לשון מיט דער מצװהדיקייט 
פֿון אונדזער פאָלק", יג, טמז, 1964 ווץ 26, 
מיט זיך -- אִי זיך אָן (אין) עמעצן ;ער 
האָט זיך אָנגעקניפּט אָן די הייליקע תּורה", 
| קח, יב/ב. ונת -- ,דײַן אִי פון אינװוייניק", 
הרבֿ א. ל. בּראַנדיס איבּז, ספֿר שׂיח ספֿונים, 
יאָס 1842 -עכץ -- פארץיישׂראל און די 
ייִדן האָבּן אַ בּאַהעפטונג איינס מיט דעם אֲנַי 
דערן און אַן אָי", ר' יחזקאל ליכטענשטיין, 
- סופֿר סתּם מגרוצא, דרש ציון, װאַרשע 1900, 
מלמדישער טײַטש (פּאָד) 'קשריה' (ירמיה, בּ, 
2 סאיר אַי" (תּי: עאירע שלייפױין. -עניש, 
דער -- װעבּער װאָס קניפּט אָן די פעדעם. 
אָנקניקן -- זזו אָנקנאַקן. מיטןגאַליציע. אַ 
- לײַז אָדער פֿלײ, | 
אָנקנעט -- דער, ן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פון אָנקנעטן. אַ גרויסער אַ' 
אָנקנעטן -- ופד -- לאַנגע ען טרו. קנעט אָן; 
דיגעקנאָטן,, -'געקנעט. קנעטן אַ סך. אִי 
| טייג | אויף שבּתדיקע חלות. אִי א מולטער 
בּרויט. ,אונ' דיא פּריזאַנטן װערן אן גיקנעטן 
. מיט שמאַלץ אוני' מיט בּוים איל", תּפֿלה 
למשה.., דעסוי 1696, קס/א. שאװאָס מען 
אָנקנעט מיט װאַסער און דערנאָך טוט מען 
גאַנץ דין װעלגערן -- בּורא מיני מזונות", 
הרבֿ א. בּרודא, הליכות עולם, אונגװאַר 1864, 
כו/ב. אִי די מויד -- װאול. דזװ אױסטאַפּן 
יעניש. /- 
אָנקנעלן 1 -- דזוו אָנקנאַלן, 
אָנקנעלן 11 -- קנעל אָן, --געקנעלט. אוטו 
-- לערנען מיט אָנשטרענגונג. ,מיט אַזעלכ 
תּלמידים איז װײניק צו קנעלן, מע דאַרף מיט 
זיי אָי" טרװ -- דורכלערנען, אויסלערנען מיט 
אָנשטרענגונג. אִי די פּרשה. פֿאַרן עקזאַמען אַי 
די טריגאָנאָמעטרישע פֿאָרמלען. ‏ -עניש. 
אָנקנעפּלען -- טרו. "פּל אָן, --געקנעפּלט. 
1. צוקגעפּלען. פֿאַרקנעפּלען. אִי די מאַנטע- 
לעך. 2. אָננײען קנעפּלעך. 8. אָנפֿעסטיקן 
הילצערנע קנעפּ װי אַ צירונג אויף מעבּל, 


אַנקע -- די. מצ נבּ. אמגם :2 2.. פּראָסטער, 
װאָלװעלער בּאַװלנער שטאָף. דער ענגל ב פֿון 
אַ מאָס (840 יאַרד) איז אין ייִדיש ניטאָ.ן ,איז 
אַי אויך אַ סחורה?" (װערטל בּײַ לאָדזשער 
וועבּערס). , און איר {דער כּלהן האָט ער גע" 


געבּן צװעלף איילן אַי זי זאָל דעם חתן געבּן 


אַ מתּנה אויף אַ שבּתימלבּוש", י. מאָרגענ- 


די 


1648 


שטערן, ר' שׂמכע פּלאַכטע, װילנע 1894 


אַנקען -- אַדי. אַיע הױזן. ,... פֿלעג איך - 


אַן 'אַנקענעי קאַפּעטע קריגן און א פּאָר צײַ- 


גענץ הויון", פ. גודמאַן, אין געשפּאַן. ג"י 
6, 
אַנקעגן -- פֿטמ. זזח אַנטקעגן-=. ;אַ' מײַן 


פערד האָבּ איך מיר געפֿילט עפּעס חייב", שע, 
טבֿיה. , איך האָבּ א'געצויגן מײַן שװערד", 
בּ. זילבּערמאַן, אַהבֿת דוד ויהונתן, קעשענעװ 
5, 


אָנקעטלען -- טרװ. -טל אָ --געקעטלט. 
(װעבּערײי) אָנצלֶען, אָנטשעפּען. אױיסציען די 
קעטע. ;און די 'קעטלען' אָנגעקעטלט פֿון איין 
פּאַרקאַן צו דעם צווייטן", פ. גודמאַן, אין גע- 
שפּאַן, נ"י 1926, 


אַנקעט|ע -- די, יס. 22 איי 22 פֿר. ‏ 1. רשימה 
פֿראַגעס, װאָס די ענטפערס אויף זיי דאַרפֿן 
(קענען) אַנאַליזירט װערן צוליבּ עפעס א 
צוועק. פֿונאַנדערשיקן, פונאנדערטיילן אֵיס, 
ענטפערן אויף אַן אַי. אױספֿילן אַן אַ. אַ" 
בּויגן. אַן אַי צװישן געװעזענע תּלמידים פֿון 
ייִדישע שולן. ,די פֿראַגן װאָס מיר שטעלן 
אין דער ... א' נעמען אַרום פֿאַרשיידענע 
קאַטעגאָריעס אומנאָרמאַלע קינדער", 9. שני 
אורסאָהן, די געזעלשאַפֿט, זי שול און די דע- 
פֿעקטיװע קינדער, װאַרשע 1922,. 2, סיסטף- 
מאַטישער אויספרעג װעגן א געזעלשאַפֿטלעכן, 
א פּאָליטישן ענין, װעגן מיינונגען, שטימונ- 
גען אע. אַן אַי אויסצוגעפינען די פּאָפּולערקײיט 
פֿון א פירער. ;דער ציל פֿון דער אי איז געװען 
הערן די מיינונגען ... װעגן דער הײַנטיקער 
ייִדי ליטעראַטור", שנ, לעזער, דיכטער, קריי 
טיקער . 
דיזירן -- טרו. שאין אַן ענגלישן זשור- 
נאָל װערט איצט אַנקעטיזירט די פראגע", נאַד. 
דיזירונג, 
אַ'נקעליכע -- די, -ס, 
בּיטול) דעם אָנקלס װײַבּ. 


אָנקעם -- דער, ען. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פֿון אָנקעמען. אִי פון װאָל, 

אָנקעמען -- טרװ. קעם אָן, -'געקעמט. 89: 
-יקאַמען. 1. פֿאַרקעמען. בּרענגען אין אַ 
בּאַשטימטער אָרדענונג די האָר. אִי אַ פֿריזור, 
אִי א קאָקס. אי לאָקן. ,אונדזערע װילדע בּחו- 
רים --- װאָס זיי קעמען נאָר אָן אויף זייערע 
קעפּי, רייד (נ"י 1968). 2. אַרוסקריגן (און 
צונויפֿנעמען) דורך קעמען. אִי װאָל. אִי האָר 
פון זשרעבּיקס פֿעל. מיט זין -- זיך אַי 
פּאהלעך. / -ונג ה-עניש, 

אָנקעמפֿן -- אוטו. קעמף אָן, -געקעמפֿט. 
א סך, א לענגערע צײַט קעמפן. ,װאָס מיר 
אַלע האָבּן דאָרטן אָנגעקעמפֿט אין די יונגע 
יאָרן!". מיט זיך -- ;גענוג אָנגעקעמפט 
זיך, צײַט צו װערן סטאַטעטשנע". יאַי זיך 
מיט אַלעמען און אַרויסקומען דער זיגער". 

אַנקען -- אוטוו. אַנק(ע), געאַנק(ע)ט. קורלאַנד, 
זאַמעט. (הגם לויטן אָפּשטאַם גערמאַניש, גע 
הערט אויך צו דער צווייטער קאָניוגאַציע, אַזױ 


(שפּאַסיק אָדער מיט 


אַנקער 


וי אַ ווערב װאָס גיט איבּער א קלאַנג.ן זיפֿי 
צ(ע)ן, קרעכצ(ע)ן, אָכצען. -עניש. 


אָנקע'נעװודיק -- אַדי. נעאָל. װאָס מע קען 
דערקענען. ייענע הופּטװערטער װאָס האָבּן 
נישט קיין אויסדריקלעך אִין סופיקס", נפ, 
יופֿאַ, 8, 2, 


אַנקע'נען -- טרו. קען אָן, -געקענט. פטמ. 
זו. דזו דערקענען. אַנערקענען. 2ער איז גצ 
װאָרן אַ גאַנצער לײַט, אָבּער איך װיל אים ניט 
אָי" מיט זיך -- קזו. | 


אָנקעפּיק -- אַדי. 1. װאָס איז ניט-בּאַטראַכט, 
טראכט ניט נאָך, אַזױי װי אָן א קאָפּ. אַן אֶיער 
עולם װאָס גלײבּט אין די אַלע לאָזונגען 
2. װאָס מע האָט פֿון דעם אָפּגעהאַקט דעם קאָפּ, 
אִיע פיש. -יקייםט -- ,פּוסטקײט. . ., אָפּגץ- 
לאָזנקײט, אִי אין-דעריאמתן", שטערן, מינסק 
0, פנאן 6*5, : 


אַנקעפּלדיק -- אַדי. 1, זזח אָנקעפּיק. 
טעמפּע, אִיע קינדערלעך, אויסגעוואקסענע אין 
שרעקלעכער אָרעמקײט. 2. װאָס איז אָן 
אַ קעפּל. ,הענגען פֿאַר די פֿיס אִיע גענדז, גצ- 
פליקטע עופותיי, פַּמ, 'ראַדיאָ, ‏ -יקייט, 


אַנקער -- דער, 'ס. 22 האָלענזיש. קלין 
פֿעסל, מאָס פֿון פֿליסיקייטן, ספעצ װײַן. אַן 
אי האַלט אַן ערך דרײַ עמער. בּרענגען אַן אַ' 
װײַן. ?אַפילו אַ פֿערטל אי פּאָרט-:װײַן פֿון 
ריגע האָט נישט געפעלט", זשיט. 6004 אי 
פישטראָן נעמט מען פֿון אים {װאַלפֿישן אַרױס", 
ישׂראל בּמוהר"ם וַמילער מהורדנאָן, דער מהר"ם 
שיף, װאַרשע 1893, 


אַנקער -- דער, 'ס. 22 אי 2 ל, גר. 1. מכ- 
שיר צו פארהאלטן דעם גאַנג פֿון א טראַנ- 
ספּאָרט-מיטל אויפן װאַסער. געויינלעך א 
שװערער מעטאַלענער האָקן מיט צװיי אָדער 
מער שפּיצן װאָס מע לאָזט אַראָפּ אויף אַ קייט 
צום גרונט, די שיף זאָל ניט קענען זיך בֹּאַ 
וועגן. װאַרפֿן, אַראָפּלאָזן דעם א .זי בֿורן 
בּישׂ אין דשׂ פּורטה אונ' די אַנקר װאַרפֿן 
זי אײַן דורטה", בּבאיבּוך, 91. ,ער שניך 
אבּ אירִי אַנקיר מיט אירה דיקי זײַלר, 
כּלומר דז זיא קיין קיום האטן אַז איין שיף 
דשׂ דיא אַנקיר פר לאָרן האט", מחזור שלש 
רגלים, אַמשט 1713 קנא/ב. 8ראָבּינזאָן... 
דרייט זיך אום, דערזעט ער דעם אָקרענט 
אויף דער אַנדערער זײַט פֿון דעם אינדזל 
אויף דעם אַי ליגן", ראָבּינזאָן קראָוזע, װאַרשע 
4. {,לידער מײַנע -- אַ'ס אין דעם תּהום 
פאַרלאָרענע", דא, מײַנע לידער, נ"י 1930, 
,מיט אַ בּלוילעכן אױסגעבּרענטן אי אויף דער 
האָריקער בּיינערדיקער האַנט", יז, שטאָל און 
אײַזן. אַײפּלאַץ -- איעדן בּאזונדער האָט עס 
געצויגן ... צום אַ"פּ, צו זייער ציל, נאָך 
ארץיישׂראל", יהל, די קאָלאָניסטן /ו, װאַרשע 
9 א"גרונט. ‏ אַ"צײכן. , שװאַרצלען 
זיך פֿון װײַט געשטאַלטן -- אײגלאָקן האַלבּ 
בּאַהאַלטן", יהואָש, אױפֿן ים'. אַ"האָלץ, 
אַ"האָק א"קלאָץ. אַײקאַבּל. ‏ אַ"קײט, 
אַיישטריק, 





אָנקער 


אַיגעלט -- אָפּצאָל פֿון אַ שיף פֿאַרן מעגן 
אַרײַנפֿאָרן אין אַ האַװן. 

2. (זייגערמאַכערל) מיניאַטור העמערל װאָס 
קלאַפּט אין מעכאַניזם פון אַ האַנטזײיגער, 
עגלעך צו אַן אַנקער. פֿון איין זײַט איז דער 
אי בּאַהאַפֿטן מיטן אַ"ר ע דל -- און פון דער 
צװוייטער זײַט מיטן בּאַלאַנס-רעדל. אַ"גאָפּל 
-- זעט אויס װי א גאָפּעלע מיט צוויי "פֿינגער', 
װאָס צװישן זיי האַלט זיך דער שטיפֿט פֿון 
בּאַלאַנסירעדל. אײשטיין -- איינער פון די 
צוויי שטיפטן פֿון א' -- א גגעבּער' און א 
'נעמערי ובּשעת איין שטיפֿט קומט אַרײַן צװישן 
די ציינדלעך פונעם אַרעדל, קומט דער צויי" 
טער שטיפֿט אַרױס, און אַזױ רעגולירט דער 
אַי דעם גאַנג פונעם אירעדלן, 

9 טאַפּערס בּײַ ים בּאַשעפֿענישן זיך צו 
צופעסטיקן צום גרונט אָדער צו א פֿעלדז. 


אָנקער 1 -- דער, ‏ ן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פון אָנקערן ז. אַן אַי פֿון מיסט, 


אָנקער 11 -- דער. מצ נבּ. שײַכות. בּאַצ 
אונג. פֿאַרהעלטעניש. דאָס װאָס קער(ט) זיך 
אָן מיט (צו) עפּעס אָדער עמעצן. געניצט אין: 
האַבּן אַן אִי, געויינלעך מיט ניט האָבּן 
קיין אֵי. ניט האָבּן קיין אִי מיט די רײַכע 
קרובֿים. , בּיידע זײַנען אױיסגעטאָן פון וועלכער 
עס איז פֿאַרגאַנגענהײט און האָבּן ניט װעלכן 
עס איז יידישיגעשיכטלעכן אַ'י, מ. דאַנציס, 
טאָג, 1942 וו 21, 


אָ'נקעריק -- אדי. אָנגעהעריק. װאָס האָט 
אַ שײכות, אַן אָנקער. װאָס קערט זיך אָן אִיע 


לאַנדסלײַט. צוויי אָיע היפּאָטעזן,. -יקייב-- 
ניטאָ דאָ קיין שום אָי 
אַנקערן -- טרװ. -ער, געאַנקערט. 1. מאַכן 


אַ שיף אומכבּאַװעגלעך דורך אראָפּלאָזן אַן אנ" 
קער צום גרונט. ;ער האָט זיך אַנידערגע" 
שטעלט מיט זײַן שיף און האָט די שיף גע" 
אַנקערטײ, נחבּ, ימעשׂה מבּערגיר והעני', {לז/בּן 
,מיר װעלן אַװעקגײן מיט דער שיף אַן ערך 
צוויי אָדער דרי װערסט, דערנאָך װעל איך 
אי די שיף", חוסן ישועות, װאַרשע 1879, 
,ענטפֿערט אים דער קאַפּיטאן, איך װיל דאָ 
אי די שיף, װײַל די כװאַליעס שלאָגן זייער 
שטאַרק, און איך קען ניט א' מחמת עס איז 
זייער טיף צו דעם גרונט", הרבֿ ר' שניאור 
זלמן שבחי הרב, װאָרשע 1912, 

2. פיג. אויך אוטחװ. זיך בּאַזעצן אין רו 
זיך פֿאַרלאָזן אויף עפּעס אַדער עמעצן א' 
אין דער ערשטער בּעסטער אַכסניה, ,עס וילן 
װינטן זיך ניט צוימען און ניט אַ'י, כאַליאַ 
סטרע װו, פּאַריז 1924. ,דאָס גאַנצע פאָלק 
מיט פֿרומער האָפֿענונג זיך קלאמערט אין 
דעם כֹּהןיגדול זײַנעם, און אנקערט זײַן גע" 
דאַנק אין דיר", יהואָש, 'הורקנסי. ,װען סיאנ- 
קערט דער עכאָ אין האַרץ פון א שטערן, דאַן 
ווייס איך...", י. מאַניק, אין טריט פֿון דײַן 
װאַנדער, . | 
אָנקערן 1 -- טרװ. קער אָן --געקערט. 
1. קערן אַ סך. גענוג אַנגעקערט הײַנט. 
2. צונויפקערן. צונױפֿשאַרן מיט אַ בּעזעם 


1040 

אָדער מיט יעדער אַנדער מיטל בּײַם קערן 
אי היי און שטרוי, װאָס איז צעװאָרפֿן איבּערן 
הויף. אִי אין אַ װינקעלע דאָס מיסט. 8. אָנ" 
שיטן, אַקעגנשיטן. ,דער װינט קערט אָן אויף 
אונדזער זײַט גאַס הױפֿנס שניי (די אראָפ 
געפאַלענע בּלעטער)". אלײַכטער אַרױיסצורירן 
זיך פֿון די בּערג זאַמד װאָס האָט אָנגעקערט 
קעגן אונדז", אמד, דיא װיסטענײַא זאַהאַראַ, 

ווילנע 1868, 

4. פֿאַרקירעװען. פֿאַרדרײען. אִי אויף א זײַי 
טיק געסל). אִי דעם קאָפּ אין אַ זײַט. 8. אָנ- 
נייגן. אײַנבּײיגן. אִי דעם סאַמאָװאַר און אויס- 
צאָפּן בּיזן לעצטן טראָפּן װאַסער. 

0. (שנײַדעריש) איבּערקערן פֿון דער רעכ- 
טער זײַט אויף דער לינקער. אִי דעם אונטער- 
שלאַק. | 

4. אַרכ. אַנװענדן. עדו זולשׂט ... אן קערן 
ויץ אונ' זיןײ, שמואל-בּוך, סטראָפֿע 1466, 

8. שטיפֿן, אָנגעבּן. ,װאָס חבֿרה האָבּן דאָ 
אָנגעקערט". 

מיט זין -- אִי זיך פון װעג. ,שניי קערט 
זיך אָן אין גרויסע בּערג". 


אַנקערן 11 -- אוטחװ. דזװ אָנקערן זיך. -+ 


דװװ. 1. האָנּן אַ קרובישאַפֿט-פֿאַרבּינדונג, 
;ער האָט אים אָנגעקערט אַן עלטערפעטער". 
;דער פּויזנער מגיד האָט אָנגעקערט איר גע 
שװעסטערקינד א בּאַרדיטשעװער חון", עט, 
סערקעלע. ,צי האָט עֶר איר טאַקע אָנגעקערט 
אַן אמתער 9ע9טער?", מ. דלוואַטש, װעלט 
מסורה, װאַרשע 1881. ,די בּאָבּע דאָלצע האָט 
אים אָנגעקערט א לײַבּלעכע מומע", ממוס, 
װינטשפּ. , איר מאַמע װאָס האָט חתונה גע" 
האַט ... און . . . אַװעקגעפֿאָרן פֿון איר אויף 
אײיבּיק, װי זי װאָלט איר אָנגעקערט א פֿרעמ- 
דע", שע, 'ישיר השירים. ,נאָר פּאַרטיזאַנער 
האָבּן זי בּאַקומען ליבּ, װי אָנגעקערט זיי װאַלטן 
ווירקלעך אַלע זין איר", פמ, מלחמה ו. (דאָ-- 
אַן אײגנאַרטיקע קאָנסטרוקציע: די בּאַצײיכץ- 
נונג פון קרובישאַפט אין נאָמינאַטיו, די פּער- 
זאָן אין דאַטיו;} *ער קערט מיר אָן א גנב = 
איך האַלט אַז עֶר איז א גנבֿ (אויך: זשוליק, 
ליגנער), | 

2. אָנגײן, אָנרירן. ,דער גאַנצער עסק 
קערט מיר ניט אָזְ". ,.. . גלײַך דער כענטניק 
װאָלט איר אויף אַן אמת עפעס אָנגעקערט", 
3. דעמבּלין, צװײי און אַ דריטער, 


אַנקערן זיך -- + זבֿו. 1, האָבּן אַ קרובֿי- 


שאַפֿט-פֿאַרבּינדונג. ,,מיר הייסן טאַקע בּיידע 


הימלפֿאַרבּ, אָבּער מיר קערן זיך ניט אַן, 


*אָי זיך מ יט עמעצן פֿערדס פֿוס' פּאָדקעװע- 
נאָגל = זײַן גאָר װײַטע (און דערװײַטערטע) 
קרובים, אַזױ אויך: פֿערדס פוס' פּאַדקעװעס 
טשוועקלס קעפּל; פערדס פֿוס' פּאָדקעװעס איי" 
ניקל. אִי זיך אַ יאָקל בּפֿלעקל; אַי זיך יאַנקל 
אייניקל אַזש פֿון זיידן אַבֿרהם. ,בּעסער זיך 
אִי מיט דער רבּיצין איידער מיטן רב", שו. 
,איך האָבּ עס תּמיד פֿון מײַן פֿאָטער געהערט 
אַז דער צדיק האָט זיך מיט אונדז אַָנגעקערט", 


עט, משלים. עדי יידענע הנ"ל האָט זיך אָנגע. 


אָנקערן זיך 


קערט מיט הצדיק. . ., זי איז געװען א װײַטע 
קרובה", נסים ונפֿלאות, אָרט? יאָר? קאיך קער 
מיך אָן מיט אײַך אַ שׁני בּשלישיי, שע, טביה. 
;איך קער מיך אָן מיט אײַך שטיקלעך אייגע- 
נע", שע, ימיסטער גרין. 

2. האָבּן א שײַכות, א פֿאַרבּינדונג. עס קער 
זיך מיט מיר ניט אָן. *"װאָס קער זיך אָן לאָקש 
מיט בּוידעם? *װאָס קער זיך אָן אַתֹּה'הראֵית 
צו אַ מחלוקת? *װאָס קער זיך אָן א קילע 
מיט א בּרית = איינס האָט ניט (דאַרף ניט 
האָבּן) קיין שײַכות מיט דאָס צװייטע. עמְחיה 
מיטן מאָגן קערן זיך ניט אָזִי, שװ {(= דער 
מקור פֿאַר פּרנסה איז קלענער װי די בּאַדער- 
פֿענישןן. ,קער זיך ניט אָן מיט קרובים, קער 
זיך אָן מיט דײַנסגלײַכןײ. זיך אִי נאָר מיטן 
אייגענעם קרײַז. ,קערט איר אײַך מיט זײ 
גאָרנישט אָן, האָבּ איך אײַך װידער אַזױ ליב 
וי פֿריער", יפ. ,װאָס קער זיך אָן א שנאַפּס 
און אַ רעטשאַניק מיט חסידות? און װאָס קער 
זיך אָן א ניס מיט אַ צי בּײַם אױיער?", יײל, 
װעלט לוח, אָדעס תּרמ"ג. ;איך קער זיך שוין 
ניט אָן מיט גלופּסק, איך װיל שוין ניט קענען 
די דאָרטיקע ייִדעלעך", ממוס, צוריק אהיים. 
,װאָס קער זיך אָן מיט אײַך ... אַ לאַנד װאָס 
ליגט ערגעץ פארשטעקט ... אין אַפֿריקע?", 
שע, קליינע מענטשעלעך.... ;לדער מיינט 


זיך איינע די אַנדערע ניט אַזִי. זשיט ;, נ"י 
9, ,װוען דער שמועס האָט זיך אָנגעקערט 
צו אים, האָט ער אַ מורמל געטאָןײ, ט. קאַי 
מינסקי, אַ בּואָגראַפֿיע פֿון אַ ישׂראליקלען 
קלִעוו 1913, 

9 אינטערעסירן זיך. זאָרגן זיך. זיך (ניט) 
אִי מיט די אייגענע קינדער. אִי זיך מיט דער 
גאנצער װעלט. זיך אִי מיט דער אַגדה. קיינער 
קער זיך מיט אים ניט אָן. ,דעשׂ קױניגש 
ביטן קורט זיך גוט יתבּרך ניט אן", שמואלי 
בּוך, סטראָפע 721, ,ולוכן != פלוכןן אוצר.. . 
שװערן -- זא זול זיך אך נימנט אן קערן", 
ספֿר חיי עולם, פֿרײַבּורג 1583 {נש, פֿש וו 
;דר זעלבּגר תּלמיד קערט זיך ניקש אן זײַן 
רבּי רמבּײן זײַני רידײ, קה, פֿיורדא 1743, י/ב. 
,װי פּאַסט אַז דער מוֹשל זאָל זיך מיט דעם 
רוב פאָלק גאָרניט אָ'", קמ, 1862, נאן 9. ,מײַן 
נשמה איז װי א שותּפותדיקע דירה וואו יעדער 
שכן קער זיך ניט אָן מיט דעם צווייטןײ, ממוס, 
'בּישיבה של מטה'. אװאָס זאָלסט ניט טאָן, 
קערט די װעלט מיט דיר זיך אָן װי מיט יענעם 
שטיין", האַל, מײַן אוצר, מאָסקװע 1966, 

4. זײַן אַ פֿרײַנד, א חבֿר. אַי זיך נאָר מיט 
די אַמאָליקע שול:חברים. אִ' זיך מיט דער 
גאַנצער כּנופֿיא. גוייִם װאָס קערן זיך אָן מיט 
ייִדן. אִי זיך מיט דער אייגענער כאַמולע. ,מע 
זאָל זײַן אַן ענװ און מע זאָל זיך אִי מיט 
לײַטף, הרבֿ י. געלבּאַרט, ספֿר מעשׂה אָבֿות, 
ווילנעץ 1880, | 

9. קערעװען זיך. נר. פֿון זײַן געלט 
װאָלסטו געװאָלט װיסן אָדער אִי זיך דערמיט", 
1 בּעקערמאַנן, זב, דער יודישער שפּיעגעל, 
װאַרשע 1865, | 





אָינקערנדיק 


-עכץ -- משפּחה-אָי. ?אויבּ אִי, קער זיך 
ל. שאַפּיראָ אָן מיט פּרצן", ש. בּיקל, טמז, 
7 1 12, 

-עניש -- .כּלערליי מינים נאָענטע און 
װײַטע אַיזײ, ש. בּיקל, שרײבּער פֿון מײַן דורו. 


אַ'נקערנדיק -- אַדי. נעאָל. װאָס האָט ניט 
קיין קערן (קיין תּוך). אִיע לערױפּראָגראַם. 
-יקייט -- ,די ליידיקייט און די אִי פֿון אַזאַ 
ייִדישקייט", ימ, קוד, 1939. 


אַ'נקע'רנערדיק -- אַזי. װאָס האָט ניט 
קיין קערנער. אִיע מאַראַנצן. -יקייט. 


אָנקערעװוען -- רעוע אָן, -יגעקערעועט. 
9: --;קירעווען. אוטװ -- זזו אָנקירע" 
װען -+. טרו -- פֿאַרקערעװען. מאַכן בּײַטן 
די ריכטונג. אִי דעם װאָגן אין אַן אַנדער זײַט, 
אִי דעם שטראָם אויף צו בּאַװאַסערן פֿעלדער. 
,איידער ער קען זי דערכאַפּן און אָי זי וואוהין 
ער װיל", װײַס ‏ פפֿון רבּינס שטובּי. אויך 
מיט זיך. 


אַ'נקע'רפּערדיק -- אַדי. װאָס איז אָן אַ 
קערפּער. אִיע אבּסטראַקציעס. אִיע גײַסטער. 
-יקייט, 


אָנקראַטעװען -- טרו. -טעווע אָן, -יגעקראַ- 
טעװעצט. זזח --גראַטעװען. מאכן, אָנבּױען 
קראַטקעס, גראַטקעס. אִי די פּאָליצע, די כּלים 
זאָלן ניט אַראָפּפאַלן. אִי די פענצטער, מע זאָל 
ניט צעבּרעכן די שויבּן. 


אַנקויאָטען -- טרװ. -טע אָן. --געקראָטעט, 
אָנדרײען א הענטל פֿון אַן אַלטמאָדישן טע 
לעפֿאַזאַפּאַראַט. ,מײַן חברה-מאַן איז בּאַלך 
צוגעלאָפֿן צום טעלעפֿאָן און האָט אים עטלעכע 
מאָל אָנגעקראָטעט --- קראָיקראָיקראָ, געכאַפּט 
די טרובּקע און צוגעלייגט צום אויער", דער 
לאָדזער סוחר, כּאַרדיטשעװ 1910. 

אָנקראַך -- דער, ן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פֿון אָנקראַכן. דער כּסדרדיקער אִי פֿון דער 
קאַנאָנאַדע. אַן אִי װי אַ בּאָמבּע װאָלט אוים- 
געריסן, 

אַנקראַכמאַל(י)ען -- טרו. לוע אָז, -'גע- 
קראָכמאַלױ)עט. 99: --קראַכמאַל(י)עווען. 
אַרײַנגעבּן קראָכמאַל בּײַם װאַשן. מאַכן שטײַף 
מיט קראָכמאַל. אִי די העמדער. אִי װעש. 

אָנקראָ כמעלן -- קואָכמעץל אַה --גע- 
קראָכמ(ע)לט. ‏ זזח דפֿו. 

אָנקראַפן -- אוטװ. קראך אָן, --געקראַכט. 
1. אַרױסבּרענגען אַ סך הילכיקע, פֿאַרטױבּנ- 
דיקע קלעפּ. די קאַנאָנאַדע האָט אָנגעקראַכט 
פֿון סאַמע באַגינען. 2. אָנקומען מיט גרויס 
געפּילדער. 

אָנקראָמען -- טרו. קראָם אָן, --געקראָמט, 
לאָקל (מאָהילעו, מינסק). ‏ אָנװאַרפֿן. אויס- 
שטעלן אין אַן אומאָרדענונג. אי נאָזטיכלעך 
מיט סקאַרפּעטקעס. אִי אַלטע צײַטונגען. 

אָנקראַנגלען -- טרו. -גל אָן, -געקראַנגלט, 
(שטריקמאַכערײַ) אָנדרײיען, אָנצ;ען. פֿאַרשטאַר- 
קן די דרײי-קראַפֿט. היפּוך פֿון אויסקראַנגלען, 
די 348, 


1047 


אָנקראַנצן -- טרוו. קראַנץ אָן, --געקראַנצט, 
בּאַקראַנצן. אָנטאָן אַ קראַנץ (קרענץ) אִי די 
זיגערס. אִי די טיר. אִי דעם מאָנומענט. אויך 
מיט זיך. 

אָנקראַפֿן -- טרו. קראָפּ אָן, -געקראָפּט, 
1. אָנשטאָפּן בּײַם פֿיטערן. אִי אינדיקעס אויף 
פּסח. 2. אָנפֿילן בּיזן מאַכן פֿעסט, שטײַף 
אי דעם זאַק מיט ועש. אִי דעם שטרויזאַק, 

אָנקראַפּען 1 -- אוטו. -פּע אָן, --געקראַפּעט. 
9 --קראָפּען. אויך: --קראָפּליען. אָנ 
טריפֿן, אָנקאַפּען. עס קראַפּעט בּיסלעכװײַז אָן 
אין עמער, 

אָנקראַפּען 11 -- טרו. -פּע אָן, --געקראַפּעט. 
סל. אָנשמירן, אָנדראַקען, אָנקריצן. ;איז 
עס ניט פֿון די גרינגע זאַכן איבּערלייענען 
װאָס אַן אַרעסטאַנט קען אִי אויף אַ צינענער 
טעלער", אי. קיפניס איבּז, מאַרק טװען 
העקלבּערי פין, קיִעוו 1929, 

אָנקראַפֿטיק -- אזי. װאָס איז אָן קראַפֿט. 
קראַפּטלאָז, אִיע בּאַמיאונגען. | 

אָנקראַצן -- טרװ. קראַץ אָן, --געקראַצט, 
1. אָנרײַבּן, אַרומרײַבּן מיט נעגל (פֿינגער) 
בּײַם װעלן בּאַפרײַען פון א בּײַסעניש. אי דעם 
רוקן. 22 אָנמאַכן אַ סליאַד מיטן קראַצן 
אָי רויטע פֿלעקן אויפן רוקן. אִי אַ ואונד, אַי 
דאָס פּאָלירטע טישל. 0. אָנגראַװירן. אָנ" 
קריצן. אִי די איניציאַלן. אִי א בּלימעלע. 

4. אַרױסקראַצן. אִי פֿאַרבּ פֿון די װענט. אִי 
פֿאַרטריקנט פֿעטס פֿון דער פּאַטעלניע. 0 צו- 
נױפֿזוכן. אִי פון אַלע װינקעלעך פֿאַרגעסענע 
זאַכן. ‏ 0. אָנגנבֿענען. ,מע קאָן דאָרט (אין 
קלויסטערן אִי בּײַ אַ פּוד זילבּער .., און דעָ- 
מאָלט װעלן מיר אָפּציֶעןי, איבּז, אי. מיקי- 
טענקאָ, פֿרילינג, קיעװו 1935 |, שלעכט, 
אומקלאָר אָנשרײַבּן. אַי אַן אונטערשריפֿט מע 
זאָל ניט קענען איבּערלייענען. אױך מיט 


|זיך. 
זונג. -עכץ. -עניש. 


אָנקראַקען -- דזוו אָנקאַרקען. 


אָנקרוטש(ק)ען -- טרו. -טשוק)ע אָן, --'גע- 
קרוטש(ק)עט.. אָנדרייען קרוטשקעס. אָנזשו- 
ליקן. אִי געװוינסן אין (בּײַ) קאָרטנשפּיל, אִי 
אוֹן זיך אָפּטראָגן. | 

אנקרויזן -- טרװ. קריז אָן, -'געקרויזט. 
אָנגרײַזלען. אָנמאַכן גרײַזעלעך, לעקלעך. אַי 
א קאָפּ האָר. אִי אַ חתימה. מיט זיך -- 
;אַרײַנגעגאַנגען צו דער שייטלמאַכערין און 
זיך אָנגעקרויזט בּײַ איר די האָר", ירחמיאל 
גרין, בּאַרגייודן, װאַרשע 1938. ע(ניש. 


אָנקרוינען -- טרח. קרוין אָן, --געקרוינט, 
9 -;קריינען. 1. אַרױפֿטאָן, אַרױפֿלײגן 
אַ קרוין. אִי דעם נײַעם מלך. אִי ספר-תּורהס. 
;די דרײַצנטע בּרכה איז (עוטר ישׂראל בּתפֿ- 
ארה) --- ער טוט אִי די ישׂראל מיט שיינקייט", 
מקור הבּרכה , מונקאַטש תרנ"ה. ;בּײַ די 
שיינע רויטע ייִדעלעך איז נפטר געװאָרן דער 
מלך. זוכן זיי אַַ װאַזשנעם פּאַרשױן אָנצױ 
קרוינען אים די קרוין", יעקבֿ פֿרידמאַן, די 


אָנקריטיקירן 


לעגענדע נח גרין. 22 בּאַצירן (אַזױ װי מיט 
א קרוין). אִי מיט אַ לאַרבּערקואַנץ. מיט 
זיך -- זיך אִי מיט אייגנלוױיבּ. ‏ //81,. 

אָנקריגן -- טרו. קריג אָן; -געקראָגן, --'גע- 
קריגן (9ד), 1. קריגן אַ סך, פֿאַרשײדנס, 
אִי אַ גאַנצן פֿאַרמעגן. אִי הלװאָות. אִַ' נײַץ 
קוֹנים. אי בּאַגריסונגען פֿון דער גאַנצער װעלט. 
.{מיט דעםן בּיסל בּראָנפֿן ... מאַכן דעם 
רעכטן קנאַק. דאָ קריגט מען אָן חסידות א 
פולן פּאַקײ, טעיאַטאָר. קאַלע פערד זײַנען 
מײַנע. משה האָט זיי אָנגעקריגן בּחצי-חינם", 
אָפּאַ, אַ ראָמאַן פון אַ פֿערדיגנב. 

2. בּאַקומען. אַרײַנקריגן. קריגן מיט אַן 
אָנשטרענגונג. אִי דעם חוב. אִי דעם צואָג, 
דעם יאָ. ,בּאַשטימט אַ צײַט אַז זי זאָל בּײַ 
איר פאָטער דאָס גאַנצע פֿאַרמעגן אִי און זי 
זאָלן אַװעק", אַמעריקאַנישע גליקען, װאַרשע 
5, ,ער זאָל אי דעם שליסל פון קלייט... 
אַז מע זאָל ... אַרױסגנבענען די גאַנצע סחו" 
רה", ש. בּעקערמאַן, טרײַער משרת, װאַָרשע 
תּרמ"ג. ;אַז זי װעט אים (דאָס בּיכלן נאָר 
אִי...., װעט זי זיך געװויס צוכאפּן צו אים װי 
צו אַ טײַערן שאַץי, חובֿבֿ, איין נײַע מעי 
טאָדע..., װילנע 1881 (71883)). הער האָט אַן 
אויג געװאָרפֿן אויף דער זײפֿןזידערײַ, און. 
ער װעט זי טאַקע אִ'י אויך", שמעון האָראָנ" 
טשיק, 'גאָטס משפּט. ,דער שטייגער פֿון אַ 
קראַנקן מענטש ... אַז ער קריגט אָן א 
מענטשן ... זיך אויסרעדן זײַן שווער האַרץ", 
מעשׂיות נוראים {פֿון ראַדזימינער רבּיןן, פּיעט- 
ריקאָוו תּרצ"ד. 

9. אַרײַנקריגן אין די הענט אַרײַן (נאָכן 
נאָכיאָגן זיך נאָך עמעצן) כּדי זיך אָפּצורעכץ- 
נען, עפעס פּוֹעלן. ,האָט אַחאָבֿ געזאָגט צו 
אליהון: האָסט מיך אָנגעקריגן {'המצאתני', 
שׂונא מײַנער?", תּי, מלכים א, כא, 20. װאַרט, 
איך װעל דיך שוין אַ", אַ שיינע היסטאָריע 
פֿון די פּרינצעסין עדינאַ, װאַרשע 1885. ,האָבּן 
איר צוגעזאָגט ליבּע און געטרײַשאַפּט. זיי האָבּן 
זי נאָר געװאָלט אָי, י. פערלע, גילדענע פּאַװע. 
,ווען איך װאָלט אים יעצט אִי, װאָלט איך אים 
בּאַגראָבּן לעבּעדיקערהייט", גאָדיל קערשענ 
קאָרין, דער טיראַנישער פעטער.,., װאַרשע 
6, 

אויך מיט זיך -- זיך אִי פֿאַרשידנס, 

אָנקריגן זיך -- אוטװ. קריג זיך אָן, זיך 
* געקריגט. | אַ לענגערע צײַט האָבּן קריגץ- 
! רײַען (און אױפֿהערן). אִי זיך מיט אַלע שכנות. 
זיך שוין גענוג אָנגעקריגט, צײַט שלום צו 
מאַכן, | 

אָנקריוודרען -- אוטװ 8 טרװ. ‏ דע אָן, -'גע- 
קריװודעט. טאָן א סך עװלות. קריודען א 
לענגערע צײַט. אִי דעם אָרעמאַן. אִי די (דער) 
אָרעמע(ר) פֿרױ. ' 

אָ'נקריזיפריק -- אַדי. װאָס איז אָן אַ 
קריזיס. אַ רואיקע אִיע אַנטװיקלונג, 

אָנקרייטיקירן -- טרו. -קיר אָן, -י(גע)קרי" 
טיקירט. קריטיקירן אַ צאָל, אַ לענגערע צײַט. 
,װעמען ער האָט שוין אַלץ אָנקריטיקירט בּמשך 
פֿון די לעצטע צװאַנציק יאָר", 





אָנקרײַדלען 


אָנקרײַדלען -- טרװ. -דל אָן, --געקרײַדלט. 
אָנצײכענען מיט אַ קרײַדל. אִי צייכנס, פיגורן. 

אָנקרײַדן -- טרח. קרײַד אָן, --געקרײַדט, 
9 -יקרייטן. אָנשמירן מיט קרלד. אָנ" 
צייכענען מיט קרײַד. אִי אַ ליניע אױפֿן טאָװל. 
אִי אױפֿן רעקל אַ מיאוס װאָרט. אִי און צו" 
שנײַדן, | 


אָנקרײַולען -- טרװ. זל אָן, -'געקרלזלט. 
דזוו אָנגרײַזלען, אָנקרױזן אין קליינע קרײַזץ" 
לעך, גרײַזעלעך. אִי די האָר. ‏ מיט זיך. 


אָנקרײַזן -- טרחו. קרײַז אָן, -יגעקרײַזט, 
אָנמאכן קרײַזן, אָנצײיכענען אין פֿאָרעם פון 
קרײַזן, אִי די סטאַטיסטישע טאַבּעלעס, 


אָ'נקרייטיק -- אדי. 2614600-תט :0106. 
1 ניט-אימון. װאָס צו דעם קלעפּט זיך גרינג 
צו אַ קרענק. װאָס איז גענייגט קראַנק צו 
ווערן. אַ ציטערדיקער, א שואכער, אַן אָיער, 
,דער מענטש איז צו פֿילערלײ שלימזל אויף 
דער װעלט אַ", מס, קהלת תּקצ"ט, הי 6, 
;אויסגעזעצט (,. . אָדער אִי) צו פֿילע קראנ- 
קייטן", אמד. ,מיט דעם װאָס מע שװעכט 
דעם גוף.. ., איז מען גיכער אִי עס זאָלן זיך 
צוטשעפּען אַלע אַרט קראנקייטן", ייִפֿאָל, 1884, 
מאן 29, | 

| /2, שפּירעװדיק. װאָס רופֿט (קען ארױסרופֿן) 
אַ װייטיק. ,ער האָט זיך צעשר;ען װען מע 
האָט אָנגערירט זײַן אִין אָרט". ענאָכן לייענען 
עטלעכע שעה װערן מיר די אויגן אַי". ,איך 
ווייס ניט פֿאַרװאָס מײַן לינקע האַנט איז מיר 
געװאָרן אָ'". ,קינדער מיט אַן אִיער (עמפֿינד" 
לעכער) הויט. . . רייניקט מען ניט מיט װאַסער, 
נאָר מיט אויל", 9געז, װילנע 1925, טאר 4, 

8. װאָס האַלט זיך קוים-קוים. װאָס האַלט 
בּײַָם אײַנפֿאַלן. אַן אִיע װאַנט. אװעט אײַך זײַן 
די דאָזיקע זינד אַזױ װי אַן אֶיער בּראָך |כּפֿרץ 
נופֿלןײ, תּי, ישעיה, ל, 13. עס װעט נאָך א 
שטיקל שטוקאַטורע אַראָפּפֿאַלן פֿון דער סטע- 
ליע ... דאָס גאנצע געבּײַדע איז אַ'", קמ, 
8, נאן 40, 

4 װאָס קען קאַליע װערן. װאָס איז אַ בּיסל 
מכולה געװאָרן. אִיע סחורה. אִיע פּירות. .דאָס 
אע פֿלײש האָט מען פֿאַרקױפט אין דער 
קאזארמץ?. 


9. (היפּער)סענסיטיוו. שפּירעװדיק אין גײַס- 


טיקן זינען. װאָס איז צו יחסנדיק בי זיך. צו 
איבּערקלײַבּעריש. װאָס רעאַגירט צו שטאַרק. 
זײַן אִי אױפֿן אייגענעם כּבֿוד. זײַן אִי און זיך 
ניט צורירן צום עסן װאָס געפֿעלט ניט. ,זײַ 
ניט אַזױ שטשעפּעטילנע, אַזױ אַ'". ,זײַ ניט 
אַזױ אָי, שפּרינג ניט גלײַך פֿון דער הויט!", 
;דער קליגערער איז אַלץ מער אָי דורך די 
קלענסטע דומהייט קען ער בּאַקומען א װי- 
טיק", מש"ש מפּאַניװיעז, דער רחמנות, װילנע 
2, כד. , פאַרװאָס איז ער בּײַ זיך אַזױ אַ' 
אַז מע טאָר אים ניט הייסן װײַזן די ציצית?", 
חג. צמח אַטלאָס |. 
פֿאַראַן אויך פֿטמ -- אָנקרײטעודיק. 
אָנקרײַטן -- זזו אָנקרײַדן +, אױך: 
--קרײַטעווען. ,.. האָט אָנגעקרײַטע- 


1048 


װעט דעם שפּיץ שטעקן און פֿונאַנדערגעטריבּן 
מיט א ממזרישן קלאַפּ די בּאַלן", אַ. קאַרפּי 
נאָװויטש, בּײַם װילנער דורכהיף, תּיאָ 7, 
אויך מיט זיך -- "קרײַט זיך אָן די צונג-- 
האַלט ס'מויל, 

אָנקריינען -- דזוו אָנקרױנען. ;זאָלסט געבּיטן 
צו דײַנע מלאכים אַז זיי זאָלן מיך אִי מיט א 
קרוין פון שאָנקייט", איין נײַע שס תּחנה, 
תחנה לשבֿועות, פּיעטריקאָװ 1881, מיט 
זיך -- ;דיא ליסטיגן קלוגן לײַט יכתּרן) 
טוען אן קרינן זיך פֿר איין קרון דען זין", 
סהמ, משלי, יד, 18 וְתִּי: עבּאַקריינען זיך מיט 
קענטשאַפט"ן. ,ער זאָל זיך מאַכן א קרין 
אויס אונדזער תּפֿילה און זאָל זיך דערמיט 
אָיי, מחזור לראש השנה, סלאַװיטע 1832, 

אָנקרײיען -- קריי אָן, --געקרייט, אוטװ-- 
אָנהײבּן קרייען, א קריי טאָן אָדער קרייען 
א סך. אִי פאַרן בּאַגינען. .הינטער אים |דעם 
אויװןן די הענדלעך קואקען, גייען אַ קאָן 
ווען איך דאַרף צו דער אַרבּעט, קרייען זי 
מיר אָך, 7. ק. {קװיטקאָן און בּ. קי'ן איבּז, 
װײַסרוסישע לידעלאַך און מײַסעלאַך. טרו-- 
עפּעס אויסדריקן, אָנזאָגן מיטן קרייען. אִי 
דעם בּאַגינען. ,צעבּייזערט זיך שרעקלעך אונ- 
דזער האָן, גאָטס שטראָף און פּורענות קרייט 
ער אַזִי; ממוס, שירה. איך מיט זיך. 

אַנקריפן -- אוטװ. קריך אָז, בּין וועגן האָב 
-+ אויסקריכןן -יגעקראַכן. 1. קריכן אַ 
סך, אַ לענגערע צײַט. אִי אין אַלע לעכער, אי" 
בּער בּוידעמס. 2. קומען צו קריכן פֿון פֿאַר- 
שיידענע ערטער. עס זײַנען אָנגעקראַכן װע- 
רעם צום הױפֿן מיסט. מיט זיך -- גענוג 
אִי זיך איבּער (אויף) די טרעפּ. {נֹישׁ, 
-עריי, 

אָנקרימפּלען -- -+ אָנגרימפּלען. 

אָנקריניען -- טרו. ‏ ניע אָן, -יגעקריניעט, 
9 --קרעניען. מג. אצעטסטא :2104 
1. אָנבּיגן אין אַ זײַט. אָנדרײען עפּעס װאָס 
איז פֿאַלש. ,האָסט מײַן בּידנע לעבּן אַנגץ- 
קריניצט", י. טיגער, דער צדיק און דער בעל 
תּשונֹֿה. 2. אָנװאַרפֿן אין אַן אומאָרדענונג. 
אָנחזירן. אִי װי אין א חזיר-שטאַל, - 

אָנקריץ -- דער, ן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פון אָנקריצן. אַ טיפֿער אַי, 

אָנקריצלען -- טרח. -צל אָן, --געקריצלט, 
מאַכן קליינע קריצן. אִי א בּלימעלע אױפֿן 
(אין) דער מעשענער פּלאַטע. אויך פיג. ,הער 
מײַן געבּעט ... דוא זאָלשׂט אונשׂ אן קריצ- 
לין אונ' שרײַבּן צום לעבּןיי, מחזור ר"ה ויו"בּ, 
הומבּורג 1721, רג/א. 

אָנקריצן -- טרה. קריץ אָן, -יגעקריצט, 
מאַכן מיט אַ שאַרפֿן אינסטרומענט קריצן, צייי 
כנס אויף מעטאַל (האָלץ, שטיין), אִי די איני- 
ציאָלן. אִי אויף דער מצבֿה פֿינגער װאָס דוכנען, 
װײַל דער נפֿטר איז געװען א כֹּהן. ,מע טאָר 
ניט אִי אין לײַבּ אותיות און אָנפֿילן מיט טינט 
אָדער פֿאַרבּײ, ספֿר המצוות, װראָנאָװ נ' ט', 1935, 
;אַלע תּנועות פֿון דעם מענטשן .. . װערן אָנ- 
געקריצט אויף דעם הימל", ר' משה בּרי נתן 


אנקת-מסלדיך 
נטע, איבּז, שבֿט מוסר, סודלקאָװ 18233. 
יעכץ. העניש. -ער. -ערײן 
אָנקרישלען -- טרו. -של אָן, --געקרישלט, 
9 --קרישען. אָנמאַכן אָדער אָנװאַרפֿן 
קרישקעס, בּרעקלעך. אי חלה אױפֿן טישטעך. 
מיט זיך -- גאָט װי מע זאָל ניט זײַן אָפּגע" 
היט, קרישעט זיך פאָרט אָןײ. עניש. 
אַ'נקרנדיק -- {... קערנ...ן אַדי. װאָס איז 
אָן אַ {האָט ניט קיין) קרן, גרונטקאַפּיטאַל. אַן 
אִי געשעפט האַלט זיך פֿון אסתּר:תּענית בִּיז 
פּורים. -יקייט, 
אַנקהיעפצן -- אוטוװ. קרעכץ אָן. --גע- 
קרעכצט. אויך: -:קרעכצען. א סך א 
לענגערע צײַט קרעכצן. אִי א פֿולן קאָפּ. אַי 
דעם גאַנצן אָװנט. אִי פון צאָנװײטיק. מיט 
זיך -- אי זיך אי בּײַם אױפֿשטײן אי בּײַם 
לייגן זיך. -עניש. -ערי. 
אָנקרעמפּן -- טרו. קרעמפּ אָן, --געקרעמפט,. 
אָנצלען, צונױפֿציען. צונױפבּײַלן. מאַכן עס 
זאָל זײַן אַזױ װי אין א קראַמף. אִי די פֿױסטן, 
אי די מוסקלען. | | 
אַנקרעמפּעװען -- טרו. -פּעװע אָן. -יגעי 
קרעמפּעװעט. שטארק אָנפֿעסטיקן. אָנבּינדן 
מיט דיקע שטריק. אַי די שיף צום בּאָרטן, ‏ 
אָנקרענקען -- קרענק אָן, --געקרענקט. 
אוטװ -- קרענקען א לענגערע צײַט. טרו-- 
פֿאַרשאַפֿן א סך קרענקונגען. אַי טאַטע-מאַמע, 
געוויינלעך מיט זיך -- אִי (זיך) אַ פּאָר יאָר 
און אויסגיין װי א ליכט. אִי (זיך) און פֿאַר- 
קרענקען אלץ װאָס מע פאַרמאָגט. -עביש. 


אַנקרעפֿטיקן -- טרו. שיק אָן, --געקרעפֿ- 
טיקט. 1. אָנפֿעסטיקן. אִי א געדאַנק מיט 
גוטע ראַיות. 2, מאַכן קרעפֿטיק. אִי דעם 
קראַנקן מיט א ספעציעלער דיעטע. אױך. 
מיט זיך. -נג, | 

אָנקרעציקן -- טרו. -ציק אָן, --געקרעציקט, 
1 מאַכן עס זאָלן װערן קרעץ. לעבּן בּיזן 
האַלדז אין בּרוד און אי די הענט און די צורה. 
2. אָנשטעקן מיט א קרעציקער קראַנקייט, 
גער, ער האָט זי דאָס אַװוי שיין אָנגעקרע- 
ציקט". 8. איך אוטװ: אָנבּרענגען שמוץ. 
אִי אין שטובּ. אַי די שטובּ. אויך מיט זיך. 


אַָ'נקשיותדיק --ן .. קאַשיעס. . .ן אַדי. נעאָל. 
װאָס איז אָן קשיות. ,עס פֿעלט אים די אע 
פאָלקס-ממשות און פֿאָלקסינשמה", ש. בּיקל, 
שרײַבּער פֿון מײַן דור |. 


אנקתימפלדיך -- וענקאַס מעיסאַלדעכאָן פֿראַי 
זע. וייגעשריי פון די װאָס פֿאָרכטן פאַר 
דיר'. נאָמען און אָנהײבּ פֿון א פּיוט װאָס מע 
זאָגט פּסוקימװײַז מיט אַ טראַדיציאָנעלן ניגון 
יום-כּיפּור צו נעילה. געניצט מיט בּבּ: 1. סאיז 
בּיטער, טרויעריק. , שלעכטע געשעפטן, סאיז 
אי-מיי. ,שרײַ אי-מי אַז דאָס שרײַען העלפט 
ניט". 2, סאיז אָן האָפֿענונג. פא"מ' -- 
ס'איז שוין נאָך אַלעמען". 8. שפּאַסיק. 
;א"מ -- קאַשקעלע פריי זיך" (= סאיז 
נעילה און בּאַלד װעט זיך אױסלאָזן דער 
תּענית). ,א"מ, מע האָט דיך געפֿירט אין 





אָנראַבּירן 


בּאָד אַרײַן". ,לייג צו אַ בּיסל א"מ' מיט א 
בּיסל הימל-שטויבּ" (וען מע פֿרעגט אַן עצה 
פֿאַר צאָנװײטיק), גבֿריאל װײַסמאַן, אילוסטרירי 
טער װאַכנבּלאַט, תּ"אָ, 1949 או 30, 
אָנראַבירן -- טרו. ייר אָן. -(גע)ראַבּירט. 
- דזוו אָנראַבּעװען (-+). אַרײַנקריגן געלט אָדער 
װערטזאַכן איבּערגװאַלד. אִי ייִדיש האָבּיאוןי 
גוטס. אויך מיט זיך -- ;גענוג שוין זיך 
אָנראַבּירט!", ינב 
אָנראַכּליען -- -+ אָנגראַבּליען. 
אַנראַבּעװען -- טרו. -עװע אָן, -'געראַבּע- 
װעט. /1. זזחװ אָנראַבּירן (-+) נאָר מיט אַ 
בײַטעם אַז עס איז א געדויערנדיקער און כּסדר" 
דיקער פּראָצעס. אִי אָן אַ שיעור אין די מהומות 
פֿון בּירגערקריג. ‏ אויך מיט זיך -- ;די 
קאָזאַקן . . . װאַרן אַלע גרויסע עשירים פון 
די פֿיל רויבּ װאָס זיי האָבּן זיך אָנגעראַבּעװעט 
פֿון די ייִדן און פון די שׂרים", אמז, ספורי 
גזירות תּ"ח ות"ט, ווילנע 1862, 

2. אומיושרדיק אָנזאַמלען עשירות (אומ- 
געזעצלעך, קװאַזיגעזעצלעך און אויך געזעצ- 
לעך, אויסנוצנדיק אייגענע מאַכט און דעם 
צװייטנס שװערע סיטואציע) אִי אוֹצרות 
מיט געבּן הלװאָות אויף געשװאָלענע פּראָצענ- 
טער. ,דער בּעל-טאקסע האָט אָנגעראבּעװעט 
פֿאַר זיך און זײַנע אַרױסהעלפֿערס קלייטן און 
מויערן". ,פלעגן פאַרקיפֿן צו ייִדישע פּאַראַ" 
זיטן די מאַכט אײַנצומאַנען ... שטײַערןיי. 
און דיזע מאַכט האָט די בּאַנדע בּאַנוצט בּדלות 
צו שטעלן זייערע 3בּרידער' ... און אָנצוראַ- 
בּעװען פאר זיך גרויסע רײַכטימער", בּ. פײַגעני 
בּוים, דיא גאולה.. ,, נ"י 1893, 

אָגראָטן -- |ו אין פד, אוקרן אוטװ 6 טרװ. 
ראָט אָן, --געראָטן. וַפּפֿ: -יראַטן, נרן 
1 געבן אַן עצה. אִי זיך איבּערצובּעטן אִי 
אַ שותּפֿות. ;אום דען קינג פֿון די ערביים 
אן צו ראטן קיגן אים צו שטרײַטןי, שאר. 
2. שטאַרק רעקאָמענדירן, נאַרײַען. אִי דעם 
קרוב אויף א שטעל. ,.. . פון אונטר שידליכה 
יובעליררש דאצו אן גראַטין װערדי", אגרת 
שלמה, ח/א. 0. פירלייגן. אָנבּאָטן. צורעדן. 
אי עפּעס צו קויפן אִי צו שלעכטס (גוטס) 

אָנראַטשקען זיך -- אוטו. "קע זיך אָן, זיך 
7 געראטשקעט, אָנקריכן זיך (געװיינלעך 
װעגן א קינד װאָס קריכט ארום, אָבּער קען 
נאָך ניט גיין) אִ' זיך אין אַלע װינקעלעך. 
אִי זיך אויף אַלע פיר, 

אָנראַיחהדיק -- אַדי. װאָס האָט ניט, װאָס 
ס'איז ניטאָ דערויף קיין ראֵיה. אע בּאַשול- 
דיקונג. -יקייט, 

אָנראיען -- טרו. ראיע אָן,. --געראיעט. 9פ: 
-- רוען. סל. ‏ אָנגראָבּן. אִי קאַנאַװועס פֿאַרן 
רעגנװאַסער. מיט זיך -- אִי זיך אין יצ 
נעמס צרות. 

אָנראָלן -- טרװ. ראָל אָן. --געראָלט. אָנ 
וויקלען, אָנדרײיען אין א קניל. אָנקײַקלען 
אָי טוך אין אַ בּאַל. אִי דעם טעפּעך, מע זאָל 
אים קענען אַרױסטראָגן, אִ' פּאֲַפּיך, אַ' די 
מגילה. 


1049 


אָנראַנגלען זיך -- אוטח. -גל זיך אָן, זיך 
-ריגעראַנגלט. 1, ראַנגלען זיך אַ לענגערע 
צײַט, איבּערגענוג (בּײַַם פֿאַרמעסטן זיך מיט 
עמעצן). 2. אַזױ אויך מיט זיך גופֿא (בּײַם 
װעלן גובֿר זײַן אן אייגענע נייגונג, שװאכ- 
קייט, אומזיכערקייט אע). אִי זיך בּיז מע קומט 
צו אַ בּאַשלוס. אִי זיך צו בּאַפרײַען זיך פון 
'תאװה. זןן; -- ראַנגלען - טרװ. נעאָל. 
דערגרייכן עפּעס דורך ראַנגלענישן מיט זיך 
אָדער מיט דער סביבה. אִי מוט. ,אויסדער- 
וויילטע יחידים, וועלכע האָבּן אָנגעראַנגלט אין 
זיך גענוג נשמה-ליכט", בּ. ריװקין, אונדזערע 
פּראָזאַאיקער. 

אָנראַנדו(י)ען -- טרו. ‏ דזיע אָן, --גע- 
ראָנדזניעט. 89: -;ראָנדזשען. סל. אוקר. 
אָנשטעלן אין א אַרדענונג. אײַנשטעלן אין א 
סדר. אִי די כּלים אויף די פּאָליצעס, 

אַנראַפטן -- אוטװ. ראָסט אָן, --געראַסט. 
אַ בּיסל פֿאַרזשאַװערט װערן. ,די בּלעכן װעלן 
אי אין רעגן". 

אָנראָפּען -- טרה. יפע אָן, --געראָפּעט. 
אָנגיסן מיט ראָפּע. איבּערזאַלצן. אִי יויך מע 
זאָל ניט קענען נעמען אין מויל. אִי די מילי 
כיקע לאָקשן. 

אַניאַצן -- טרוו. ראַץ אָן, --געראַצט. 1. מא- 
כן א לײַכטן קאַרבּ, קריץ, אײַנשניט אין אַ 
האַרטער זאַך (שטיין, שטאָל אע). אִי אַ צייכע- 
נונג פֿאַרן גראַװירער. אִ' א גראַװירונג. 2. דזח 
אַנקראַצן, 

אַנראָצן -- טרח. ראָץ אָן, --געראָצט. אָנ 
שנײַצן. אָנבּרודיקן מיטן ראָץ. אִי די אַרבּל. 
אָי די נײַע קאַפּאָטע. | 

אַנראַשטש(ינ)ען -- טרו. ראָשטשױנ)ע אָן 
-יגעראַשטשױנ)עט. אַנזײַערן (װעגן טייג) 
אִי א מולטער. 

אַנרגזנען זיך -- {... ראַגיזענעזן אוטװ. רגזן 
זיך אָן, זיך --גערגזנט. אַרײַנקומען אין 
אַ שטימונג פון רוגזא און דאָס אַרױסװײַזן 
א זיך אויף א נאָענטן מענטשן און אים 
אויסרעדן למאַי.... 

אנרוגין -- {... רויגעזןן טרו. רוֹגז אָן, --'גע- 
רוֹגוט. מאַכן אַז עמעצער זאָל װערן אין 
כּעס, בּרוֹגז. אַרײַנבּרענגען אין א רוגוא. אַ' 
דעם אַלטן פעטער מיט עפּעס אן אומשולדיק 
װאָרט. אִי א פרײַנד מיט שטעכװערטלעך. 
מיט זיך -- זיך אִי װי אַן אָרעמע מומע אויף 
א רײַכער חתונה. אזיך גענוג אָנגעדאגהט, אָנ- 
גערוֹגזט, איבּערגעליטןײ, ישׂראל װאַקסער. ,האָט 
זיך אָנגערוֹגזט, פול מיט צער געװאָרן", האַל, 
מײַן אוצר, מאָסקװע 1966, 

אָנרודלען -- -דל אָן, --גערודלט. אוטװ -- 
אָנמאַכן אַ טומל, אַ גערודער. אי בּײַ א רואיקן 
צונויפקום און אָנמאַכן א גאַנצע חתנה, 
אַקוזװ -- זזו אָנמאַכן א װינט. אִי פֿאַנטאס- 
טישע פּלענער. אַי װי א מנחם-מענדל. טרװ-- 
מיט א גערודער, מיט א רודלערײַ עפּעס אָנ 
מאַכן. אִי אַ קריגערײַ, א נײַעם סכסוך אע. 
מיט זיך -- אװײי װאָס עס האָט זיך דאָרטן 
אָנגערודלטײ, פֿרגל מיט דװװװ. -עניש. 


אָנרױכערן 


אַנרודעװען -- עעװע אָף -גערודעװעט, 
טרו -- 1, דזוו אָנגרודעװען. 2. אָנאַרבּעטן, 
פאַרשיידענע בּבּ. 8. זיך מיען אַרײַנצוקריגן 
פאַר זיך װאָס מער (מיט טומלעניש, קריגערלי 
אע), אִי חי קאַק סערעבּראָם. אִי א לעבּןךלאנג 
און שטאַרבּן אַ קבּצן, אוטװ -- דזו אָנרוד" 
לען. פֿרגל מיט דפֿװ, 

אָנרודערן -- אוטו. ער אָן, --גערודערט. 
1. אָנפֿאָרן, צופֿאָרן אויף א שיפֿל מיט רודערס, 
אִי צום בּרעג און אַראָפּלאָזן עמעצן, 2. אָנ 
מאַכן אַ גערודער. 3. טרװ. לאָקל (לענטשיץ, 
פּוילן). אָנראַשטשען, מאַכן עס זאָל יערן 

| מיט ז יך -- זיך אָנמאַטערן, זיך אָי 


אָנרודפֿן -- {.. רױדעפֿןן טרחװ. רוֹדף אָן 
- גערודפֿט. ‏ רוֹדפֿן א לענגערע צײַט. ,ער 
האָט מיך גענוג אָנגערוֹדפט בּיז איך האָבּ גע" 
מוזט פֿאַרלאָזן דאָס שטפטל". 


אַ נרװוחדיק -- אַדי. 


דזו אומרװחדיק (-+ 
2, יי 


אַנרזען -- טרװ. זע אָן, --גערוזעט. סל. 
דזװו אָנגרוזען. אָנלאָדן. אִי א װאַגאָן. אִי קלע- 
צער, שטיינער, תּבואה אאַזו, 


אַנרוזשן -- טרװ. רוזש אָן, -י'גערוזשט. 
אָנשמירן מיט רוזש, מיט רויטער פֿאַרבּ. אי די 
ליפּן. אויך: = רוזשירן. 


אָנװױבּיקײט -- מיטן ב אָנגערױבּטקײט, 
אין יוסיפון, אַמשט 1661, שכא/ב: עער מוכטי 
איבּר פארן און אלי פֿאָרכט ... פאַר דעם 
פֿײַנד אונ' אין אַלי בּיליידיגונג אונ' אונרױיבּיי 
קייט". | 

אַנרױבֿן -- טרװ. רױב אָן, --גערױבּט. 
(גרונטװאָרט פֿאַר) אָנראַבּעװען, אָנראַבּירן. אַ' 
אַ פֿאַרמעגן. אויסקרענקען װאָס מע האָט אָנ 
גערױיבּט. אִי יענעמס פּראַצע. קאַצינד װעט ער 
שוין מיט גאָטס הילף אױיסבּרעכן װאָס ער 
האָט אָנגערױבּט דורך פֿיל יאָרןײ, מ. מ. אויזערי 
קיס, דער פּריװאַטלעהרער װ, דראָהאַבּיטש 
8, ,די אוצרות גאָלד װאָס דו האָסט אָנגץ" 
רױבּט, דײַן שװערד װאָס איז בּײַ דיר אַזױ 
בּאַגלייבּט", האַל, מײַן אוצר, מאָסקװע 1966, 

מיט זיך -- ,אַלײין רױיבּט מען זיך אָן, מע 
גזלט, מע הרגעט, קליידער פאַר פרעמד געלט 
קויפט מען זיך", בּערג, אַרום װאָקזאל. -/נת2 
--- מש פאַרטײַטשט או בּגזלי (ויקרא, ה, 21); 
;אן רױיבּונג" |תּי: ,א גזלה"ן, 


אָנרוױיטלען -- טרו. -טל אָן, --גערויטלט. 89; 
--רייטלען. מאַכן עס זאָל װערן א בּיסל 
רויט, רויטלעך. ;זי האָט געהאַט זיך צוגע- 
פּודערט און אָנגערױטלט די ליפּן", בּאַש, פֿאָר, 
7 ווו 24. אויך: -:רויטן,. מיט זיך -- 
ס'פּנים רויטלט זיך אַן. 


אַ'נרויכיק -- אֵדי. װאָס איז אָן רויך, װאָס 
גיט ניט אַרױס קיין רויך. איע בּאהייצונג מיט 
אייל. איער פּולװ צר. 

אָנרויכערן -- טרח. יער אָן, -יגערויכערט, 
-+ אָנרייכערן. ,די מלחמה האָט אָנגערױכערט 
מיט איר דונץ און אַכזריות די שטאָט און די 





אָנרױמען 


געסלעך", יוסף אָקרוטני, אונזער אָרים בּרויט, 
װאַרשע 1936 אויך מיט זיך. 

אָגרוימען -- טרװ. רוים אָן, --גערוימט. א 

בּיסל אױפֿרױמען, נאָר אױיבּנאויף, לפּנים וועגן. 
אִי די צימערן, װײַל עס קומען בּאַלד געסט, 
;זי קען נאָר אָי, װעל איך זי מער ניט נעמען 
אויפצורוימען דאָס הוין", 

אַנרוישן -- אוטװ. רוש אָן, --גערוישט. 
אָנטומלען. אָנמאַכן א גערויש. ,די הױכבּאַן 
רוישט אָן און פאררוישט דעם קאָפּ". 

אַנרומפּלען -- אוטו יפל אָן, --גערומפּלט. 
אָנמאַכן אַ רומפּל, א האַרמידער, אַ הו"האַ. אי 


וי בי (אויף) אַ חתונה. 


אַנרונצלען -- אַקוזװ. -צל אָן, --גערונצלט. 
קומט מיטן אָבּיעקט: דעם שט ערן. מאַכן 
קנייטשן אויפן שטערן. 

אַנוופֿן -- טרװ. רוס אָן, --גערוסט. אָנ 
שמירן מיט רוס, סאַזשע. אַי דאָס פּנים כּדֵי 
אויסצוזען װי א שד. געװיינלעך מיט זיף. 

אַנרוף -- דער, ן. 1. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פון אָנרופֿן. אַן אִי פֿון א װײַטער שטאָט. טע- 
לעפֿאָנישער אִי. א הילכיקער אי פון צװייטן 
בּרעג. 2 דאָס געבּן א נאָמען, א בּאַצײכץ- 
נונג. געפינען אַן אנדער אִי. ,מיט איין אִי רופט 
מען אָן נאָר איין זאַך. איין זאַך, װידער, װערט 
אָנגערופֿן נאָר מיט איין אַ"', מ. שעכטער, 
ייִשפּ ושאא, 3, ,דער 'ראבּײַי איז געװאָרן דער 
רב אין אַמעריקע ... דאַרף מען אים געבּן 
דעם ייִדישן אָי, בּצג, טמז, 1964 עו 8, 

אָנרופֿונג -- די, ען. פּראָצעס אָדער רע- 
זולטאַט פֿון אָנרופן. , זײַן בּונד האט עֶר אויף 

- דיא ערד גיגרונד פעסט, דיא היך פֿון איר 
בּאָלקן האט ער גיבּעלקנט דורך דיא אן 
רופונג גאָטשׂ", מחזור שלש רגלים, אַמשט 
3, סו/א. ;קיין שום טעאָרעטישע קאָנ" 
סטרוקציע איז נאָך מיט דער דאָזיקער אִי ניט 

- פֿאַרבּונדן=, מוו איבּז, פרויד, פּסיכאָאַנאַליז. 

אָנרופֿיק -- אדי. נעאָל. װאָס מע קען (לאָזט 
זיך) אַנרופן. געפֿינען פֿאַר די געװיקסן אִיע 
נעמען. אַער זאץ פון דעם טיפ: דאָס 
איז אַ.... ,אינעם 5טן קלאַס װייסט מען... 
אינגאַנצן ניט: איער זאַץײ, אַפנ שפּראַכפּראָנט, 
קיעוו 1935, 473, 

אַנרופֿן -- טרו. רוף אָן, -יגערופֿן. 1. געבּן, 
בּאַשטימען א נאָמען. אי דאָס קינד נאָכן עלטער- 
זיידן. אִי די פּיעסע: 'דער ייִדישער קיניג ליךר' 
אי די פֿירמע: 'די הײַנטיקע למד-װאָװי. 2, בּאַ 
צייכענען עמעצן אָדער עפּעס מיט א בּאַשטימטן 
נאַמען. אִי דעם שולדיקן, דעם עדות אע. אִי די 
קאַנדידאָטן. ,ער רופט זי אָן בּײַ איר נאָמען 

| און בּעט זי אַן אַנטװאָרט צו געבּן", פל. ,דאָס 

מזל פֿון אייר װערט אָנגערופן אַן אָקסײ, נחבּ, 
ימעשׂה נסים'. עדי חכמה פון געזאַנג װאָס זי 
װערט אָנגערופֿן מוזיקא", חה. עדיזע ידן 
וערן אָנגערופֿן אין שפּאַניש מיט דעם נאָמען 
מאראנען און אין ייִדיש רופט מען זיי אַנוסים", 

אמד, טויט שרעקעניש בּײַא דעם ערשטען סדך, 
וקעניגסבּערג? . . 186 ,,כּרפּס דרייט זיך אויס 
שטאַרק דערשראָקן מיט דעם פּנים צו יענעם 


1000 


װאָס רופט אים אָן בּײַם נאָמען", ממוס, אַ 
גרויער האָר'. ;איך קען עס אײַך אויסדריקלעך 
אפילו מיט א נאָמען אויך אַי, װײַס ו, איינער 


אַ מענטשי. גאָט די ערד װאָס דער טײַך האָט 
. אָנגעפֿלײצט קען מען אַ' אָנפלייץ-ערד", זק 


איבּז, מעשׂיות װעגן ערד, בּערלין 1922, (גלֵיי- 
בּעניש: אַז מע קומט מבקריחולה זײַן א קראַנ" 
קן, זאָל מען אים ניט אִי בּײַם נאָמען. מעגלעך, 
דער מלאך-המות זוכט אים ארום. טאָ זאָל ער 
ניט אױיסגעפֿינען וואו ער איז.ן 

ס. געבּן עמעצן (עפּעס) אַ צונאָמען. ,קיין 
פֿאַמיליע:נעמען האָט מען ניט געניצט, אפילו 
ניט געוואוסט. פלעגט מען אִי. דער לאנגער, 


- דער רויטער, דער שנײַדער אאַזו". ,היט זיך 


זײער און זייער פון היזקות, דען לבד מע 


| װעט עס דיר אָפּרעכענען פון דײַן לוינגעלט, 


ווערסטו נאָך אָנגערופן דם'נבלה", אמד, דיא 
דינסט מיידעל, װילנע 1868, איענע מוסרזאָגער, 
די װאָס זעצן אויס אונדזערע פֿעלערן, רופן 
אונדז אָן מיט די שיינע נעמען", שע, אַלטינײַ 
כּתרילעװוקע, 

4 בּאַקרױנען מיט אַ נאָמען, בּאַטיטלען. 


;דעם פֿאַרשטאַנד זאָלסטו פֿרײַנד אַ', מס, 
משלי תּקע"ד, ז, 4. ,איי != איידערן גאָט האָט 
באשאפן אַלע װערק, האָט גאָט געטראכט אין 


זײַנע געדאַנקען צו בּאַשאַפן אַברהם אָבינו װאָס 


ער װערט אָנגערופֿן צור", מלרה, יג/ב. גניט 


יעדער תּאווהדיק נאַכגעיאָגטער ציל קען אָנגעץ- 
רופן װערן פּערזענלעכער אידעאַל". ימ, אי 
הייטלעכע פֿאָלקשול, 1922. ,חכמה װערט אָנ 
גערופן אין קבּלה עקודה קדמאה' -- דער 
אוראַנהײבּיפּונקטײ, הרבֿ י. ד. סאָלאָװײטשיק, 
טמז, 1961 ווא 1. ענאָר יחידים אױיסדערװײילטע 
קענען דאָך װערן אָנגערופֿן בּעליישׂכל", אַש, 
תהילים-יוד. ,... װאָס מע קען עס אִי ריח" 
התּורה, א מין ייִדישער אָטעם, װאָס אָן דעם 
איז ייִדיש שרײַבּן װי א גוף אָן א נשמה", י. ד. 
בּערקאָװיטש, טמז, 1964 |א 29, 

9. געפינען דאָס ריכטיקע װאָרט. אויסדריקן 
עפּעס װאָס איז בֹּהסכּם מיט פאַקטן, מיטן אמת,. 
"אָי דאָס קינד (די זאך) בּײַם (מיטן) ריכטיקן 
נאָמען = אַרױסזאָגן א געדאַנק. א מינונג 
קלאָר און שאַרף, אַן רמזים. ,װען װערט אֲני 
גערופֿן דער װײַנגאָרטן דעם גולנס, אַז מע 
פֿאַרגעסט דעם נאָמען פון ערשטן בַּצָלי- 
הבּית", זרעים, מֿז/א. ,עפּעס א שטיקל אָרט 
װאָס אונדזערע אָרעמע בּרידער זאָלן עס קענען 
אִי זייער אייגנס", ממוס, אַ סגולה.... 


0. רופן, רעדן צו עמעצן אױף א מהלך, 


| דערזען פֿונדערװײַטנס א בּאַקאַנטן און אים 


אָי. אי טעלעפֿאָניש. 

?. רופֿן, פֿאַרבּעטן א סך. אִי א פֿולן זאַל 
צום פּײַערלעכן אַװנט. אַי אַלע פרײַנד צו דער 
חתונה. ,װאָס האָסטו אָנגערופן אַזױ פיל 
מענטשן?", 

9. זיך װענדן מיט ריד כּדי צו בּאַװירקן. 


. אִי צום געפֿיל פֿון אחריות. ;אַלשׂ ער מיר 


אישט אל מול װען איך אין רויף אןי, שמואל: 
בּוך, סטראָפע 1746. ,טושׂטו דײַן חבר אן 
רופֿן מיט שטראָף רידן", עיון, סה/ב, 


אָנרופֿן זיךף -- + דפֿו. 


אַנרופֿן זיך 


9, ספּעצ. רופֿן צו גאָט, מתפּלל זײַן 
;וקראתם --- אונ' איר ווארט. מיך אן רופֿין 
אוני װערט הין גין אונ' מיך בּיטן אונ' איך 
װיל אײַך דר הערן", שעריר, כט, 12. ,דאָך 


רופן מיר דיך, גוט, און אַלי מאל. מיר זײַן 


דאָך דײַן פֿאָלק ישׂראלי, אַהרון בּרי יוסף, איין 
שין נײַא ליד פֿון אובן, פּראָג תּמ"ח. ,. . . בּפרט 
בּײַא דיזי צײַטן ... דא גיהערין מיר גאָט אן 
צו רופֿין אוני צו בּיטן, דשׂ ער אונש זול פר 
אַלין בּיזן בּהיטןי, ר' יהודה ליב בּר'י משה, 
חזן וסופר, שירי יהודה. אַמשט 1697. ענעמט 
אײַך גאָטס ואונדער אין אײַער האַרצן אַרײַן 
און טוט אִי טאָג און נאַכט צו דעם ליבּן גאָט", 
יענטע בֹּת יצחק, עשׂרת הזבּרות בּיכל ואָנהײבּ 
9. י"הן. ,און װען עס קומט אױף אים חס 
ושלום אַ צרה, זאָל ער אִ' צו גאָט", חה, ב, 
5. / י 
0 אַרכ. אַרױסרופֿן, ,דא הָאבּן זיא זיך 
אײַן גבּילט דשׂ ער דיא (נשמה) פֿון (שמואל 
הנגיא) אן רופֿטײ, שאר, צא. - | 


1. אַרויסקומען 
מיט א בּקשה, מעלדונג, מיינונג. אָפּרופֿן זיך 
אָן א דירעקטער וענדונג. אַרױסזאָגן זיך, 
מורא האָבּן מיט א װאָרט זיך אָנצורופן. עס 
איז משוגע זיך אַנצורופן (מיט א װאָרט). עװער 
עס רופֿט זיך אָן דער קריגט ניט קיין חלק", 


'שװ. אדער רבּי ... האָט ... גענומען באז 


טראַכטן דאָס אַלעס אין קלייטל און האָט זיך 


אָנגערופֿן צום עולם", קמ, 1870, פא 36, , שרליבּ 


אונטער דײַנע תּנאָים צו מזל, מלכּהלע, רופֿט 
זיך אָן די מוטער, שרײַבּ ייִדיש, יידיש, מײַן 
קינד, מיר זײַנען ייִדן"י, ימבּר"ע, שפרינצע 
מירל..., בּוקאַרעשט 1878. ,זייער דעפּוטאט 
זאָל אַפֿילו זײַן ... אַן אַנטיק אין דער װעלט, 
דאָך קוים לאָז ער עפֿענען אַ מויל זיך עפּעס 
אָנצורופֿן -- פֿאַלן זיי אים אֲוײַן אין-דער- 
מיט", ממוס, װינטשפֿ. ,פֿאַרשלאָסן די טיר 
פון בּיתימדרשי --- רופט זיך אָן ... דער רב 
צום גאַנצן עולם", שע, קליינע מענטשעלעך... 

2. אָנפֿרעגן זיך. ,האָט ער זיך אָנגערופֿן, 
מוזן מיר דאָ פֿאַרבּײַפֿאָרן? קענען מיר נישט 
א קליינעם אומוועג מאַכן?ײ, לאיזע, דעם קע" 
ניגס געשעפּטספֿערזאָרגער, בּוקאַרעשט, יאַר? 
;קומט אַרײַן איינער, גייט צו גלײַך צו מיר 
און רופט זיך אָן: ר' מענדעלי, איר װעט קױפֿן 
אַ קליאטשע??", ממוס, קליאַטשע. ;האָט זיך 
אָנגערופֿן איינער פֿון די פרעמדע אורחים... 


דו האָסט נישט קיין בּיסל בּראָנפֿן?", אַש, 


תהיליםייוד, | 

8. אָפּענטפֿערן. ,אַז מע קלאַפּט אױפֿן (אין) 
טיש, רופט זיך אָן די שער", שװ {אויך: אז 
מע גייט מיט בּייזן, שאפט מען זיך אומגע. 
ריכטע שׂונאיםן. ,האָט ער זיך אָנגערופֿן צו 
דעם שליח: איך ויי'ס ... יניט װאָס אין דעם 
בּריוו שטייט", נחבּ, ימעשׂה בּחכם ותּם'. ,האָט 
זיך דער שליח געמאַכט גלײַך ער װייסט נישט 
דערפֿון און האָט זיך גאָרנישט אָנגערופן", 
ספֿר אהלי צדיק, פּשעמישל, יאָר? ;נאָר בײַ 
מיר איז אָבּער געווען אָפּגעמאַכט. אײַנהאַלטן 
זיך װי װײַט מעגלעך, ניט אִי זיך מיט אַ 





אַנרופֿעניש 


װאָרט", ממוס. ספֿר הבּהמות. פאָבּער בְּאַלך 
האָבּן זיי זיך איבערגעסודעט און איינער האָט 
זיך אָנגערופןײ, אַר, 'ערשטע רייי, 
| /4, מעלדן אַז מען איז דאָ. זאָגן װער מען 
איז, װי מע הייסט. ,איך בּעט אַז די װאָס זיצן 
בּײִַם הױיפּטטיש זאָלן זיך אָ"י. ;יאָט בּין איך}! --- 
האָט זיך אָנגערופֿן עפעס אַן אומבּאַקאַנטער 
פּאַרשוין", ממוס, קליאַטשע. ;נאָך א שאָטן 
האָט זיך צוגערוקט צו אונדזער טישל, ער האָט 
זיך אַליין אָנגערופֿן", סעג, מײַנע זיבּן יאָר 
אין תּליאָבֿיב, ב"א 1949, 

9. זיך אַרױסרופֿן עפּעס צו טאָן (פֿרלװ 
ליק). ,האָט ער זיך אָנגערופֿן אַז ער נעמט 
זיך אָן זי אויסצולעטשען", פֿמ, (פֿש ען. ,האָט 


- זיך אָנגערופֿן ר' הירש דער חזן: אַני ראשון 


לחרב בּרורה, אָבּער גאָט דער הער װײסט 
אויבּ מיר װעלן קומען צו דער קבורהי, מעשׂה 
אומן. ,צװיי גרויסע עשירים ... די גרעסטע 
עמי-הארצים פֿון דער גאַנצער שטאָט האָבּן 
זיך אָנגערופֿן: אונדז װעלן מיר אַרויפגיין אים 
אָפּזאָגן פון דעם רבּנות", איין װינדערלוכו 
מעשה פון צװײ גרױיסע עשירים מיט איין בת 
תּלמיד חכם, לעמבּערג 1895, 

0. זיך אַרײַנמישן אין א שפּיל. קיבּעצן. 
,כיבּעט אײַך, רופט זיך ניט אָן. עס גייט אין 
געלט". ,װער האָט. דיך געבּעטן זיך אִיו שטעק 
ניט אַרײַן די נאָז". - | 

7 וועגן א קראַנקייט) זיך אָפּרופֿן. װידער 
צוריקקומען. א חולאת (אַ שלאַפקייט) נעמט 
זיך אָן און רוֹפֿט זיך אָן. ;דער כּישוף-מאַכער 
װאָס האָט זי ... געהיילט האָט אַפֿילו געזאָגט 
אַז זי װעט א כּלה װערן, װעט זיך דער דיבּוק 
װײַטער אַי, דער דיבּוק, לעמבּערג 1899 
.דער מיגרעך האָט זיך אײַך שוין װידער אָנגע- 
רופֿן?ײ, שע, ייקנה"זי. | 
/8, דזוו אָנגערופֿן װערן. ,די אײיגנשאַפֿט פֿון 

קערפּערס צו פֿאַרהיטן דעם צושטאַנד אין 
| וועלכן זיי געפֿינען זיך רופט זיך אָן אינער- 
| ציע", ש. האַפֿשטײן, מאָטאָר פֿוג אינערלעכנ 
אויסבּרענענ, קיַעװו 2 


אָנרופֿעניש -- דאָס (די), ‏ ן. פּראָצעס ֿו 
אָנרופן (זיך).. דזװ אָנרוף (בּײַטעם פון בּיטול), 
אַן אִי פֿאַר אומאיידעלן אויפפֿיר. גשאולקען 
האָט אָט די אומשמײיכלהאַפֿטע אִי אַ האָר ניט 
געקימערט", א. גאָרזין, יאַנאָװסקי..., ליאַ 
7. אויך: אָנרופֿעכץ, 


אָנרופֿער -- דער, 'ס. װנ יין, יקע, 'ס. װער 
עס רופֿט (זיך) אָן. ספּעצ אַרכ. בּעטער צו 
גאָט, (-+ אָנרופֿן, 93). ,זײַן (מדה) צו זײַן 
דר בּואזרמן אויף זײַן אן רויפיר", טח, שמות, 
- טו, 2, רשי. ,װערט איר פֿון גאָט יתבּ' דער 
זײַני אן רופֿר זײַן ... גהאָלפֿין װערדין", 
'היסטאָרישע אַלעגאָריע פֿון ר' מאיר ש"ץ, 
4 9פֿש ווון. ,נײַני אן רופֿר מיט הערצר... 
| ער לעכנעןרט איין טיר אים הימל צו מאַכן 
אײַן גין איר תּפֿלה...", מחזור שלש רגלים, 
אַמשט.1713, קטו/ב, 


אָנרוקן ‏ --- רוק. אָן, יי גערוקט. טרװ -- 
1. אָנלײגן אַרײַנשטופּנדיק. אָנשטופּן אין עפּעס. 


אָנרוקן זיך -- -+ דפֿו. 


1081 
אִי פֿולע קעשענעס מיט ניס. אִי א פולן זאַק 
בּעטגעװאַנט. *(זיך) אִי פולע קעשענעס מיט 
געלט (גאָלד) = רײַך װערן. - 2. אַרײַנרוקן א 
סך, אִי. שטעקענעס אין דער ערד. אי שפיל- 
קעלעך אין קישעלע. אַי אין אויוון בּײַם בּעקער 
די טשאָלנטן פֿון גאַנצן געסל. אִי קוויטלעך אין 

שפּאַלטן פֿון כּותל-מערבי. 

9. אַראָפּלאָזן, אַראָפּרוקן מער װי געװיינ- 
לעך אָדער ארויפרוקן. אִי דאָס היטל איבּער 
די אויגן (אויערן). *"אַ' דאָס היטל אױף 
זיך = קלײַבּן זיך אװעקצוגיין אַן אומצופֿרי 
דענער. *אִֵי דאָס היטל אויף עמעצן = הייסן 


אים אַװעקגײן. *אַי אויף זיך דאָס טויבּ9 
|היטל = זיך מאַכן ניט-הערנדיק; ניט ענטפערן. 


,מעגסטו שוין אי די הוט און אַהײמגײין", 
מ. דלוגאַטש, װעלט מסורה, װאַרשע 1881 
,מײַן זיידע .... פֿלעגט אִי דעם געלן טלית 
איבּערן קאָפּי, שע, אָרעמע און פריילעכע. 

4 אַקוזװ -- אָנציען אױפֿן פּנים א מינע, 
אַן אויסדרוק פון ערנסטקייט, רוֹגו אע. אִי 
דעם שט ערן = קנייטשן דעם שטערן אין 
ערנסטע מחשבות. ,זשעניע האָט אָנגערוקט 
די בּרעמען און א טטפּע געטאָן מיטן 
פֿוס", װ. לאַכאָװער, דאָס נײַע לעבּען, נַ"י, 
מײַ 1913, 


9 אוטװ, דריטפּערזאַניק. פד. זזו אָנרוקן 
זיך, בֹּבּ 43, דער זמךחתונה רוקט אָן. קאָט 
רוקט אָן פּסח און קיין מצות זענען נישטאָ". 
;קוים האָט אָנגערוקט די צײַט פֿון דאַװע- 
נען. . .*. עדערװײַל האָבּן די נײַן טעג אָנגע- 
רוקט און ער האָט נאָך דעם רבּין געשיקט", 
עט, לידער. ,האָט אָנגערוקט דער טערקישער 
קריג, און עס איז א בּאפעל געקומען...", 
ח. בּ. צימבּלער, דיא גענעראַלשע, װילנע 1887, 
;דער הייליקער שבּת רוקט אָן און מיר האָבּן 
נאָך גאָרנישט אָנגעבּרייט", י. מ. נײמאַן, שבּת 
אױבּס, װאַרשע 1923. ,אַז די נאכט האָט אָנ 


גערוקט און מע האָט אָפּגעזוכט א פּלאַץ װאו 


צו נעכטיקן. האָט די עדה אָנגעהױבּן צו 
גראָבּן די פֿײַכטע ערד", אָפּאַ, אונטערװעלט. 
,עס האָט אָנגערוקט, אַזױ װי א שרעקלעכער 
װאָלקן, דאָס בּילד פון נאָענטן אונטערגאנג", 
עוזר װאַרשאַװסקי, כאליאַסטרע ||, פּאַריז 1924, 


אוטח -- 1. אָנ 
קומען, דערנענטערן זיך (װעגן מענטשן און 


בּײַם ריכטן זיך אויף שלעכטס) דער שׂונא 


רוקט זיך אָן. די איבּערפֿאַלערס רוקן זיך אָן. 
;דערװײַל רוקט זיך אָן די 'גרויסע װאַך" 


דאָרט קומען אַרױיף װידער א סך זעלנער 


מיט א קאָמענדאַנט, מע זוכט, מע נעמט צױ", 
א. בּערגמאַן, דאָס פילישע שטעטיל, וארשע 
6, -,דרײַצן מאָל דרײַצן חיילות װעלן זיך 


| אִי אויף אונדזער לאַנד", מלה. לידער |, 


2. אָנקומען אומנאַמערקט. ,האָט זיך עמע- 


! צער אָנגערוקט אונטער דעם פענצטערל און 


עס אינגאַנצן פֿאַרשטעלט פון דער ליכטיקער 
שײַןי, װײַס ו, 'חיים אַהרן. קעס רוקט זיך אַן 
אים פֿון הינטן עפּעס װי א פֿור, עס לאָזט זיך 
הערן א פֿלוכן, א שעלטן, אַ שמײַסן מיט דער 
בּײַטשײ, ממוס, שלמה. ' 


| אַ זאַװערוכע, א 


אָינרחמימדיק 


- 8, דריטפּערזאָניק. װעגן צײַט. דערנענטערן 
זיך בּשײַכות מיט אַ דאַטע (טערמין), מיט אַ 
געוויינלעכן גאַנג געשעענישן (מיט אַ בײַטעם 
אַז דאָס איז פֿאַרבּונדן מיט אַ שװעריקייט). 


;דער שבּת (דער יוםיטוב) רוקט זיך אָן און 


| מען איז נאָך ניט גרייט אים אויפצונעמען". 


;עס רוקט זיך אָן דער ליבּער פּסח און סיפֿעלט 
אויף הוצאָות". ,עס איז אַװעק דער סוכּות 


און עס האָבּן זיך אָנגערוקט די אָסיענדיקע, 
קליינע, גרויע טעג", אַר, 'דעם זיידנס לאַמי 


טערןי. ,דערװײַל האָט די נאַכט זיך אָנגערוקט", 
אֵשׁ, אַ שטעטל. ,זינט עס האָט זיך אויף אים 
אָנגערוקט די עלטער, איז פֿון אים בּכלל ניט 
אויסצוהאלטן", 1. זאַבּאַרע, א פשוטע מאַמע" 
סאָװי הײימלאַנד, 1967, טאז 9. עניט מער װאָס 
פּאָלטאַװע האָט זיך דאָ אָנגערוקט, שטייט שוין 
פֿאַר דער נאָז, אָטיאָט איז דער יריד דאָרט", 
ממוס, װוינטשפ. 


4 דריטפּערזאַניק. (װעגן א נאַטור-דערשלי" 
נונג) אָנקומען פּאַמעלעך און װאָס מע קען 


| פֿאַרױסזען אָדער אומגעריכט און עפּעס װאָס 


איז שלעכט. אָפֿט פֿיג: א שװאַרצער װאָלקף 
אַ פינצטערע כמאַרע רוקט זיך אָן. א געװיטער, 
א פאַרפֿלײצונג רוקט זיך אָן 
פװען עס רוקן זיך שוין אָן גאָר די פֿינצטערע 
כמאַרעס, זאָל ער זיך אויפֿמישן נאָך א סך 
שווארצערע בּלעטלעך פון זײַן היסטאָריץ", 
דרי יעקבֿ טשערני, קול יעקבֿ, בּאַרדיטשעװ 
7, ,עס איז אין מיר געװאָרן װי װען א 
שטורעם װאָלט זיך אָנגערוקט", דפ, 'בּערג- 
שטײַגערי, דאָס נײַע לעבּען, נײי, יוני 1913, 
| 8, דריטפּערזאַניק. (וועגן א געפֿיל, איבּער- 
לעבּונג,. שטימונג) אָנקומען און ארומנעמען, 


בּאַהערשן (נאָר - װעגן שלעכטס). ייאוש, אָפּי 


הענטיקייט, געפֿאַלנקײט אע רוקט זיך אָן. ;א 
טיפֿע מרה-שחורה האָט זיך אָנגערוקט אויפן 
הײַנטיקן ייִדן, און ער זינקט אין איר", בּעלֵי 
דמיון, דאָס נײַע לעבּען ניי, מײַ, 1911. אָפט 
אַזױ װי אָנרוקן, 53: ?א װאָלקן מרה-שחורה 
רוקט זיך אַזײ. ,אויף גאָטס װעלטל רוקט זיך 


! אָן דער גלות פֿונעם װינטער", ממוס, א שטאָט 


אין מזרח'. 

6 דערנענטערן זיך פֹאַר די אױגן (בּײַם 
בּאַװעגן זיך). ;די טעלעגראַף:סלופּעס רוקן 
זיך אָז, װען מע קוקט אַרױס פֿון פֿענצטערל 


פֿון װאַגאָן". ;די גויאישקע הײַזקעס האָבּן 


זיך אָנגערוקט מיט זײיער ניטייִדישן סוך", 
זש, שקלאָװער קינדער. 


7. זיך אָנשפּאַרן. ,װאָס האָסטו אויף מיר 


זיך אַנגערוקט? רוק זיך אפ" 
אַ'נרו'קנפּײיניק -- אַדי. נעאָל. אָפֿט סוב 


װאָס איז אָן א רוקנבּיין, אָן א חוט:-השדרה. 
אויך פֿיג. װאָס איז אָן אינעװייניקסטער פֿעסט" 
קייט, ,אַרױסגעגעבּן װיסנשאַפּטלעכע ארבּעטן 
וועגן די מינים אָי" איבּז, װל. לידין, שטילֶער 
אָדער גרויסער, מינסק 1936 . 


אָ'נרחמימדיק -- {... ראַכאַמימ...ן אַדי. 


װאָס איז אָן רחמים, אָן גענאָד. אֶ'ער פּסק- 
דין פֿון אױיבּן. אע הערשאַפֿט. -יקיים, 





אָינרחמנותדיק . 


אַ נרחמנותדיק -- {... ראַכמאַנעס. ..ן אַדי. 
װאָס איז אָן רחמנות. דז אומבּרחמנותדיק 
(-+ 539), אַן אִע בּאַציאונג צו אייגענע און 
פֿרעמדע. שלאָגן אָי. אֶיער קאַמף. -יקיים, 

אָנריגלען -- טרו. -גל אָן, ---געריגלט. 1, פֿאַר- 
שליסן מיט אַ ריגל. אִי דעם טױער. 2, א 
דריי טאָן דעם שלאָס, דאָס ריגעלע, פֿון א 
בּיקס (בּײִַם גרייטן זיך צום שיסן). ,ענלעכע 
צו דער בּאַוועגונג פונעם שלאָס בּײַם אִ' א 
בּיקס", נ. לוריע, בּריקן בּרענען, כאַרקאָװ 
9, - 

אַנײיגעווען -- טרו. -געוע אָן, --געריגעװעט, 
(שנײַדערײי) אָננייען צײײַטװײַליק און מיט שי 
טערע שטעך אונטערלײַװנט צום שטאָף פון 
מלבּוש, 

אַנריולען -- אוטװ. זל אָן, --געריזלט. 
אָנפֿליסן מיט אַ קליינעם שטראָם. , פֿון צװישן 
די פעלדון ריזלען אָן טײַכעלעך װאָס גיסן 
זיך אַרײַן אין אונדזער טײַך". 

אַנריזען -- דזו אָנגריזשען. 

אָנריחדיק -- ...רײאַכ...ן אַדי. 
איז אָן א ריח. אָיע בּלומען. -יקייט, 

אַנריטמיש -- אַדי. װאָס איז אָן א ריטעם, 
;קען זײַן אַז אִע פּראָזע איז שװוערער תּופֿס 
צו זײַן וי ריטמישע", ימ. ײ. ל. פּרצעס לשון!, 
ייִבּל ווושצא. -קייט, 

אָנריטשען -- אוטו. -טשע אָן, --געריטשעט. 
סל. אָנשרײַען שטאַרק (מיט חיהשע קולות), 
אָי אויף עמעצן ער זאָל זיך ניט מישן. 

אַנרײַפֿן -- טרו. רײַבּ אָן, --געריבּן. 1. רײַבּן 
איין זאַך אין אַ צוייטער כּדי אַרױסבּאַקומען 
אַ בּאַשטימטע פּעולה. אי א שװעבּעלע צו פֿאַר- 
רייכערן. אִי א שטיין אָן (אין) אַ שטיין אִי 
אַ קינדל (אַ שטיקל קאָרע) = אָנצינדן מיט 
א שװעבּעלע. ,קענסט נעמען א שטיקל בּרן- 
שטין ... רײַבּ דאָס אָן שטאַרק אין געװאַנט 
אָדער אַזױ א װאָלענע זאַך, בּאַקומט דאָס 
אויך אַזאַ קראַפט װי אין מאַגנעט", י"ז בּן 
אריה, אַ װעלט מיט װעלטעלאַך, װילנע 1894, 
,פלייש װען עס װערט מכולה זאָל װידער 
גוט זײַנ. נעם קולינ ואש גאַנץ גוט איז אוש 
גיבּרענט אוֹנ צו שטוס זייא גרעבּליך אונ 
רײַבּ אָן דאשׂ פלייש דאש מכולה איז גיװע. 
זיג ... אונ אוף דער נאָך איבּער שװיינקין 
דאש פֿלײיש גאַנץ ריין און קאָך זיך", איין 
בּיכיל ... װיא צו פֿר היטן דאש גיזונד און 
צו פרנסה פֿון פֿיל זאַכין װאשׂ דרינן שטייט 
צו האבּין, שקלאָװ 1795. ,איך רײַבּ אָן די 
הענט מײַנע אין גראָז און װי דער דין איז... 
און מאַך אַ בּרכה", ממוס, קליאטשע. ;בּיסט 
אין כּעס, רײַבּ אָן דעם ת... אין א שטין, 
װעט דיר דער כּעס איבּערגיין", פֿװל. 

2. אָנגרײטן דורך צערײבּן מיט אַ מכשיר 
אויף קליינע טיילכעלעך, אויף דין. אִי כריין, 
אי קאַרטאָפל אויף לאטקעס. אִי רעטעך. אִי בּורי- 
קעס. אִי מיט (אויף) א ריבּאײַזן, 

9. רײַבּן פֿון אױבּן, אויף עפעס. אִי אַן 

- אײַזן מיט אַ מאַגנעט. אִי דעם לישל מיט אַ 


שמירעכץ. אִי װעש מיט זייף. ,אַי אַ המוציא 


װאָס 


2002 


ראַזעװע בּרויט מיט קנאָבּלײ, שירע גאַרשמאַן, 
דער קויעכ פֿונ לעבּנ, מאָסקװע 1948. ;צו שלאַ- 
פֿע און שאָקלדיקע ציין זאָל מען געקלאַפּטן 
קנאָבּל צומישן מיט עסיק און מיט האָניק און 
גוט די יאַסלעס אַײ, תּעלה אַרוכה, לבֿוב 1850, 
,מיר בּרענט דאָס האַרץ אַזױ, װי מ'װאָלט 
עס אָנגעריבּן מיט זאַלץ", א. שעכטמאַן, ערבֿ. 

4 פטמ. מאַסאַזשירן. אִי די שלײפֿן ,אִי 
די טוטווייאיקע פּלייצעס", רייד (װיטעבּסק), 

9. אָנדריקן, אָנקװעטשן. אָפּרײַבּן. אי הי. 
נעראויגן. אִי א פוס (א פינגער, די האַנט 
אא) --- בּײַ אן אַרבּעט אָדער איבּער אן אַנדער 
סיבּה אָפּרײַבּן די אייבּערשטע הויט און צע- 
קװועטשן, אײַנקװעטשן. ;אַזעלכע שיך װעלן 
שוין אין ערשטן טאָג פון דער רײַוע אִי 
מאַזאָליעסײ, ע. מעשטשינסקי, האַנטבּוך פֿאַר 
אַרבּעטעריטוער, מאַסקװע 1932, ,אויף די 
ערטער װואו עס איז צוגעבּונדן לייגט מען 
אונטער א קישעלע פון מאָך, כּדי עס זאָל 
ניט אִי די קאָרע"י רעד' מ. װעללער, װי מען 
פֿלאַנצט אַ סאָד, ווילנע 1900, 

*אָי די זײַ טן = אָנבּרעכן די זײַטן. שלאָגן 
גוט אִי די זײַטן פֿאַר דער חוצפה. ,דער דײַטש 
האָט אונדז געהאַט אַנגעריבּן די זײַטן און מיר 
זײַנען אָפּגעטראָטן צוריק", ש. בּרעגמאַן 
אֵפּֿו מיזרעכ איז אומרויק, מאָסקװע 1934, 

*א א מאַרדע = א) שטארק אָנזידלען; 
ב3) שלאָגן איבּערן פּנים; ג) זיך אָפּרעכענען, 
נקמה נעמען. ,לע"ע |= לעת-עתּהן א בּיסל.. . 
זיי (די אַפּיקורסיםן אָנגעריבּן א מאַרדצ ... 
שפּעטער װעל איך זיי ערשט אַלע אויסמאַרדע- 
וען", מ. דלוגאַטש, קמ, 1870, נאן 52. ,דעם 
עזות-פּנים דאַרף מען נייטיק זען אִי גוט א 
מאָרדע", דער יודישער פֿאַר פסח, װאַרשע 1881, 
;איך האָבּ אים אַרײַנגעהאַקט אַ בּריװ .. + און 
אָנגעריבּן א מאָרדע", שע, מאַריענבּאַד. ;ער 
איז נאָך בּיז הײַנט א גרויסער בּריה אויף 
אָנצורײַבּן א מאַרדע", דטש, טאָג, 1958 ןא 29, 
אויך: אי א (דעם) פֿרעסער. גװי שנעל 
ייִדן האָבּן אױיסגעגלײַכט דעם רוקן און אָנגע- 
ריבּן א פֿרעסער די אַראָבּישע מלוכות צוזאַ- 
מען מיט בּעווינען"י, אילוסטרירטע װאָכנבּלאַט, 
תּ"אַָ, 1949 14. 

*אֵי די נאָז= א) איסמוסרן, אָנזידלען 
פֿאַרשעמען: ב) געבּן א פּאַטש. אעס זײַנען 
דורך מיר חמצדיק געװאָרן עטלעכע מיירעס 
און מע האָט מיר דערפאַר מיאוס אָנגעריבּן די 
נאָזײ,; ממוס, דאָס קליינע מענשעלע. 4... משהן 
זאָל אַפֿילו קאָסטן טױיזנט רובּל, װעט ער ניט 
שװײַגן און מוז דעם דאָזיקן װאָס האָט אים 
זאטשעפּעט אִי א נאָז", י. ז. פוטערמאַן, דער 
אַריסטאָקראַטישער צדיק.. ., װאָרשע 1889. 


0. אָנשײַערן. מאַכן עס זאָל גלאַנצן דורך 
רײַבּן,. אי דעם מעשענעם סאַמאַװאַר. אי דעם 
דיל מיט װאַקס. ,דעם שפּיגל האָט חנינה אָנ" 
געריבּן בּיז צו גלאַנץ", פּמ, מלחמה |, נ"י 
6, 

אָנרײַבּן זיך -- + זפֿח. אִי זיך אַ פֿי- 
גער. אִי זיך הינעראויגן (מֿאַזאָליעס) אױפֿן 
מוח -- איר װעגן א סך לערנען, שטודירן. 


אַנרײיכערן 


זיך אי אין געדיכטן עולם אַ פּלײצע אָן א 
פּלייצע. "אָי זיך אָן (אין) עמעצן = זיך פֿאַר- 
טשעפּען מיט אים. ,אַגגי וואר אויף גישטאנדן 
צו מאַכן פאַרלירן די ליבּן, אן מרדכי פֿון 
זאמן יהודה האט ער זיך אן גריבּן", בּרכת 
המזון (זמר לפּורים), אַמשט, 1723, לב/א. קאן 
וועלכן מענשן דא זיך די קעלבּר אן רײַבּן אוני 
קוסין, דען זעלבּיגן מענשן בּיגערן זיא צן 
האבּן דשׂ מן אים זאָל שעכטן", צאינה, ויצא, 


הפטורה, 
דונג. -עכץ. 


מאַרדע-אָ'ער, 


אַנרייד, אַנריירן -- + אָנרעד, אָנרעדן 
;ווען ... דורך װעמעס עס איז אָנרײיד װעֶל 
איך ניט מקיים זײַן די שבועה ... װעל ניט 
אָנגערופֿן װערן מיט דעם נאָמען יהודי", 
קאַנסטאַנטין קאַלינסקי איבּז, פֿעסטזעצונג ועגן 
יהודים, ווילנא. והוראדנא תּקצ"ה, 


אָ'נריידיק -- אדי. נעאָל. װאָס איז אָן רייד. 


;עס שטייען בּעטלער ... און שאָקלען קוים 
מיט לעפֿצן מיט אֵיץײ, צייט, גש |. 


יעניש. ער - אַ 


אָנרייִַון -- אוטו. רײַז אָן, --גערײַזט. 1. אָנ- 
קומען צו א פּונקט בּעת אַ נסיעה. אִ' צו אַן 
אַכסניא. אי קיין װאַרשע. 2. אומגעריכט 
אָנקומען נאָך א רײַזע. אִי צו די אַלטע טאַטצָ 
מאַמע. - אַ'דער = אָנגערײַזטער. ,די ה"ה 
והערןן אִידע װעלן געפינען ... גוטאײַנגע- 
אָרדנטע קופּאַלניעס", קמ, 1868, א 15, מודעה. 
מיט זיך -- אַ סך, א לענגערע צײַט רײַזן, 


אַנרייטלען -- זזו אָנרױטלען. אױך מיט 
זיך. 
אָנרײַטן -- רײַט אָן, --געריטן. אוטװ -- 


אָנקומען רײַטנדיק. אדשׂ בּוין ואָלק עמלק 
ישׂראל צום ערשטן אן ריטן", שמואליבּוך, 
סטראָפע 254, ,פון װאַלד איז אַנגעריטן א 
סוויטע שלאַכטשיצעס", אָפאַ, אין פוילישע 
װעלדער. ;אַ זון מיט א רעגן אַ זון מיט אַ 
רעגן -- אַ גאַנצע קאַפּעליע רײַט אָן אַנטקעגן", 
אסתּר שומיאַטשער, לידער, ל"אַ 1956. טרן -- 
דזוו אײַנרײַטן. ,דער זשאַקי איז אַ בּריה אָנ 
צורײַטן פֿערד". מיט זיך -- רײַטן אַ סך, 
אַ לענגערע צײַט. אִי זיך בּיז צום אײַנשלאָפֿן 
אין זאָטל. //עְר -- 1. װער עס רײַט פֿאַרױס 
פֿאַר א קאָטש. 2, זשאַקײ 


אָנרײכֿן ? -- טרו. רייך אָן, --גערייכט, דריי- 
זין. אָנפילן מיט רויך. | 

אָנרײכערן -- טרהװ. ‏ ער אָן, --גערייכערט, 
1. רייכערן א סך: שאַפֿן (אַרום זיך) אַ סך 
רויך. אִי װי אַ נאַס שײַטל האָלץ. רייכערן 
ציגאַרעטן און אִי אַ פול צימער. אִי װי אין 
אַ קרעטשמע. ,איז געקומען די צײַט פֿון הייי 
ליקן רייכערן, מיט ועלכן ער האָט אָנגערײ- 
כערט זײַן צאַלמע און זײַן טאַסין |טאַשןן 
טיכל", ג' ל' כ' ז איבּז, קאַמבּער מיט דער 
פרינצעסין אַרעסיניע, װילנעץ 1870. אױך 
מיט זיך -- גגענוג זיך אָנגערייכערט. גי 
עסןי, די אונטערטהעניגע, זשענעװ 1904 
2. אָנװיאַנדזלען. 





אָנרײַם 


אָנרײַם -- דער, ן. 1. אַקט פֿון אָנרײַסן 
2. געשוויר, געשווילעכץ. אַן אִי אויף א פֿינ- 
גער. אָיפֿלאַסטער. 

אָנרײַפֿן -- אוטװ, דריטפּערזאַניק. רײַסט אָן 
-'געריסן. 1. אַנטשטײן, אױפֿגײן (װעגן 
אַ בּלאָטער, א געשוילעכץ) און זיך אָנפֿילן 
מיט אייטער. קאַז די מכּה האָט גוט אָנגעריסן, 
עפנט זי זיך אַלײן", שװ. פפֿונעם אָנגעלױיף 

פון די װײַסע קערפּערלעך הײיבּט זיך אויף 

| אױפֿן דאָזיקן אָרט די הויט, ס'ווערט אַן אויפ- 
לויף, אַ בּלאָטער. מע זאָגט דעמאָלט, אַז סע 
רײַסט אָן", ט. בּערלס, מענטש-מאַשין, קלעװ 
7, -,בּאַקטעריעס רופן אַרױס א צערייצונג 
און אַן אָנצינדונג פון די דריזן-ווענטלעך. גאַנץ 
אָפט פאַרענדיקט זיך די דאָזיקע דערשײַנונג 
מיט אָיי, 29עז, װילנץ 1928, פאן 23. עבּײַ 
זעליגן .. . האָט אָנגעריסן אַ פֿינגער און אַקו 
ראַט יענער פֿינגער אָן װעלכן די נאָדל קען 
ניט אויסקומען", אר, 'דער קראַנקער פינגער" 
פֿיג. ,עפּעס האָט זיך אַרײַנגעשטאָכן אין דער 
נשמה, אינעם געװויסן און עס נעמט אָ", י 
ראַפּאָפּאָרט, פּאַש, 1951 וו 16, 

2. אויסנעמען בּײַם עולם. די קאָמעדיע קען 
|אָי. ,די פֿאָרשטעלונג האָט אָנגעריסן און אַ 
לאַנגע ריי אין בּײַ דער קאַסע". ,איר זענט 
גאָר קיין מבין נישט ... װאָס פאַר אן אױפֿ- 
פֿירונג דאָס איז געװען ... סיאָל נאָר אָ", 
אָפּא, 'הינטער די קוליסן. אויך אַן אויס. 

| שטעלונג קען אֵי. יעדע אונטערנעמונג קען א 

9. װערן אױפגעבּלאָזן. שטײַגן. דער יקרות 
רײַסט אָן. פּרײַזן רײַסן אָן. 

4 אױפֿן סמך פֿון 23) װערן פּאָפּולער, 
;דער לאָזונג װעט אֵי". ,אפֿשר װעט דער 
קאַנדידאַט אִי". ,א װאָרט האָט אָנגעריסן בּײַ 
אַ לעזער ... דאָס װאָרט װעגן דעם שיטע- 
לערן װעג' אָדער שיטה פון דעם בבינוניי", 
קאָר וו, - | 


אָגרײַפֿן -- טרװ. + זפֿװ. |1. רײַסן אָפ 
רײַסן אַ סך (װיפֿל מע דאַרף אָדער מער) און 
אָנקלײַבּן. אִי קאַרשן, אִי גאַרטנװאַרג. אי אַ 
קויש מֿיט עפּל. אִי אַ בּוקעט בּלומען אַי 
גרינס אויף שבועות. אִי הושענות בּײַָם טײַכל, 
,'קצר מלא ידו תּלש מלא קמצו' -- װען עֶר 
האָט אָפּגעשניטן אַ פולע האַנט אָדער ער האָט 
אָנגעריסן אַ פֿולע פויסט און ועסן איז אַראָפּ- 
געפֿאַלן אויף דער ערד -- געהערט דאָס צום 
- בּעליהבּית", זרעים, יח/א. פאָפּגעזוכט די 
קרײַטעכץ װאָס דער בּעטלער האָט געהייסן 
און האָט אָנגעריסן אַ פֿול טאָרבּעלע", אגאַנץ 
-נאייע שיינע מעשׂה פֿון דעם בּאַהאַלטענעם 
חכם, װאַרשע, יאָר? ,איך לויף װײַטער אי 
פּאַפּיר {ליידיקע זײַטלעךן פֿון די ספֿרים", 
י. א. קאַצאָװיטש, 60 יאָר לעבּן . 
2. אַ בּיסל רײַסן, אײַנרײַסן. אִי אַ לאַץ. אִי 
א קאַלאַשע פֿון די-הויזן. אִי א בּלעטל פֿון בּוך. 
- /8. פֿאַרשאַפֿן. עמעצן פֿיזישן װייטיק װי אַ 
שטראָף. אין די אויסדרוקן: אִי אַן אויער 
(די אויערן) אִי די זײַטן, 
אָנרײַפן זיך -- + זפֿו. 1 זיך אַלײן 
פֿאַרשאַפן אַ װייטיק, אַ צרה. שרײַען און אַי 


1089 


זיך דעם האַלדז (די האָרלע) --- װערן הייוע- 
ריק. אִי זיך די לונגען. *אִי זיך די קישקעס = 
א) שרײַען מיט בּאַנומענע קולות: ב) זיך װײ 
טאָן בּײִַם טראָגן, בּײַם שלעפּן. שלעפּן שווערע 
משׂאָות און אִי זיך --- קריגן א בּרוך, א בּראָך. 
אָפּטאָן שפּיצלעך, שטיפּערײַען און זיך אַ' -- 
אַרײַנפֿאַלן, קריגן א פּסק. רייכערן אָן אויפהער 
און זיך אַי פֿון הוסט. 2. זיך װאַרפֿן אין 
די אויגן. זיך אִי איבּער דעם חוצפּהדיקן אויפ- 
פֿירן זיך. ,די װאָס זייער ואוינונג האָט זיך 
אָנגעריסן בּײַ דער פּאָליצײ און זיי האָבּן ניט 
געטאָרט קומען אַהײם נעכטיקן -- האָט ער 
פֿאַרזאָרגט מיט א נאַכטלעגער", אר, דער 
כּשרער". 
דונג. זעכץ. -עניש. דער (ין, -קע) 

-- װאָס אַרבּעט אין א סאָד, א גאָרטן. -עריי. 

אַנגרייען 1 -- טרוו. ריי אָן, --גערייט. שטעלן 
אין רייען. דזו אויסרייען (+ 358) אַ' די 
קינדער צום שפּאַציר. אִי זאַכן װי בּײַ אַן אויס- 
פֿאַרקױף. . 

אָנרײיען 11 -- טרוו. רייע אָן, --גערייעט. מג, 
מיטןגאַליציע. אוקר. 1. אָנגראָבּן, אָנראָיען. 
אי קאַרטאָפֿל, אִ' גריבּער אויפן שטראָז, 
2, אָנפֿילן. אָנפּאַקן. פול מאַכן. (אום :04::ן. 
;אַלע פֿענצטער זענען אָפֿן און קאָמאַרן האָבּן 
אָנגערײעט דאָס הויז". | 

אָנרײפֿן -- טרוו. רייף אָן,. --גערײפֿט. אַרומ- 
לייגן, אַרומקלאַפּן אַרום עפּעס א רייף אָדער 
רייפן. אִי אַ פעסל. , צי עֶר האָט אויסגעשמידט 
אַ פּאָדקעװע, צי ער האָט אָנגערײפֿט אַ 
ראָד ... אַלץ האָט יאָסל געטאָן מיט בּרען", 
ש. דמשק, אין יענע יאָרן נ"י 1950, 

אָנרײַפֿן -- אוטה. רײַף אָן. --גערײפֿט. 
צײַטיק װערן מיטאַמאָל, אין אַ גיכן טעמפאָ, 
דאָס אִי פֿון עקאָנאָמישן קריויס. ,הײַײיאָר 
האָט דער מײַ פֿרי אָנגערײַפֿט", חג, דורות, 
נֵיי 1945, | 

אָנריייץ -- דער, ן. אַקט פֿון אָנרײצן. אָנ 
טרײַבּ, סטימול, חשק. געבּן אַן אִי צו מאַכן 
די רײַזע. בּאַקומען אַן אי צו פֿאַרענדיקן די 
אָנגעהױבּענע אַרבּעט. | 


אָנרייצונג -- די, יען. 1. פּראַצעס אָדער רע- 
זולטאַט פֿון אָנרײצן. אַן אִי קעגן ייִדן. אִי פֿון 
הויט. ,דיא אן רייצונג דער ביון ענגלן...", 
יוסיפֿון, אַמשט 1661, רעט/ב. ;קיין אן רייי 
צונג נאך פײַנטשאַפט װערט זײַן אין איר 
שאַרןײ, מחזור שלש רגלים, אַמשט 1713, סג/ב, 
2. אַרכ. נסיון, ,אוני פֿון די גרושׂה אן רייי 
צונג ... זיא (די נשמהן איז פר פֿירט גי- 
ווארן", חה, אַמשט 1716, קנג/ב. ,האשטו 
גרעשׂרין אן רייטצונג גיהאט אֵלישׂ יוסף 
הצדיק", גה  ,141‏ יי 

אָנרייציק -- אַדי. נעאָל. דזו אָנרײצעװדיק, 

אָנרייצן -- טרוו. רייץ אָן, -" גערייצט, 1, אָנ" 
העצן, דערבּייזערן עמעצן אויף עמעצן. אוים- 
רודערן, אונטערהיצן צו. טאָן עמעצן שלעכטס, 
אִי דעם המון צו מאַכן א פּאָגראָם. אִי די ווילדע 

| חברה זיי זאָלן זיך װאַרפֿן שלאָגן. מֹש פֿאַר- 
טײַטשט 'הנני משליח בֹּך' (שׁמוֹת. ח, 17): 


אָנרײיצער 


- ,יל אן רייצן" (תּי: ,אָט שיק איך אַןְ"ן. תִי 
פאַרטײַטשט יוסכסכתּי מצרים בּמצרים' (ישעיה, 
יט, 2); ,און איך װעל אִי מצרים אויף מצרים". 
;קונדסים יאָגן פֿון אַלע זײַטן נאָך עפּעס א 
דאַרער, מאָגערער קליאַטשע, רייצן אָן אויף 
איר גאַנצע טשאַטעס הינט פֿון אַלערלײ מינים", 

ממוס, קליאַטשע. ,|רשעות לגבּי ייִדון איז גע 
װען אַ פּראָדוקט פון דעם בּלינדן פֿאַנאַטיזם 

װאָס האָט געהערשט אין מיטלעלטער און װאָס 
האָט אָנגערייצט איין רעליגיע אַנטקעגן דער 
אַנדערער", זשיט װוש, נ"י 1919 88: אִי װי 
אַ הונט, װי א כּלב, װי א געדונגענעם שלע- 
גער, װי א פּריץ דעם הונט, וי א שיכּורן 
פּױיער, | 

2. סוגעסטירן, אינסטיגירן, אָנרעדן, בּאַ 
וירקן צו טאָן עפּעס שלעכטס. ;איזבֿל... 
האט אן גרייצט ולש {= פֿאַלשן עדות צו 
זאגן, אויך אירון מאַן אן גירייצט צו אַלין 
בּיזן", בּראַנט, פּרק ב. ;שׂטן איו טײַטש אן . 
רייצן", מראות הצובאות, װאַנדובּעק 1718, 

| 8 מעורר זײַן, אױפֿװעקן. שטויסן אין א 
בּאַשטימטער ריכטונג. שדען דר (יצר הרע) 
רייצט דען מענשן אן װאו פֿון דז ער הנאה 
הוט", לטו, ג/ב. ,איר לושׂט האט זיא פֿר 
פֿירט אונ' דיא בּיגערליכקייט האט זיא אן 
גירייצט", חה, אַמשט 1716, קנא/ב. ;ניכט 
איינה אייגנליבּע איז עֶר דיא מיך אָנגערײצט 
האט, .. . אונטער דען גלעהרטן גצעהלט צו 
װערדן", משה בּן מתּתיה מקאסיל, איבּז, ספֿר 
תּפתה ערוך וספּר עדן ערוך, מעץ 1777. עאַ 
מענטש זאָל שטענדיק אִי דעם יצריטוב אויפן 
יצריהרע אַז ער דאַרף אָנקומען דערצו", תּניא, 
6. {זאָגט אונטער דײַן לעבּן צו בּויען לויט 
שיינקייט-געזעצן, און רייצט אָן אויף איר, 
אויף דער שיינקייט, דײַן בּלוט און דײַן 
מאַרך", האַל, מײַן אוצר, מאָסקװע 1966, 

4. אָנהײבּן, פֿאַרפֿירן אַזױנס װאָס בּינדט 
זיך מיט אױפֿרײצן. ,אונ' זי אום רינגלטן אונ' 
זי גינגן צו דען בּערג אונ' הבּן אן גרייצט 
איין שטרייט", יוסיפֿון, פיורדא 1764,. קכה/א. 
,משיח בּן יוסף װעט אַנרײיצן מלחמה מיט 
מלך אדום און װעט דעם מלך אדום בּײַקומען", 
יאבֿקת רוכל, לעמבּערג 1850, | 


| = 8. צערייצן. אױפֿרײצן (-+ 488). צו פֿיל 
יקראַצן די הויט און זי אֵי. אִי אַ װאונד. אַ' 
דעם אַפּעטיט, - - | 
מיט זיך -- ,דיא דא פֿר לאזן דיא תּורה, 
דיא לובּן דעם רשע, אונ' די היטר פֿון די 
| תּורה זאלן זיך קעגן זיא אן ריצן"; חה, 
אַמשט 1116, י/ב. -עכץ. עניש. 


אַנרײצעװדיק -- אַזי. 1. װאָס קען אָנ 
- רייצן, אע דעמאַגאָגישע רייד. אִיע בּלבּולים, 
/2, װאָס איז צוצ;עוודיק, פֿאַרפּירעריש. אִי װי 
| לילית, װי דער יצר-הרע אין אַ קליידל., 


אַנרײצער -- דער, סס. װנ יף קקע, ס. 
יװער עס רייצט אָן. אונטערהעצער, מחלוקת- 
| מאַכער. ,אַן אַי איז ערגער װי א שלעגער" 
;ניט צו הערן די אן רייצר אונ' די װאָס פֿר 
שטוסן פון גאָטשׂ דינסט", עח, ד/א. אער 





אָנריישן 


איז |דער פֿאַלשער עדותן אויף זײַן װאָרט 
גבּליבּן, גלײַך דיא אן רייצירס אים גרייצט 
- האבּן",- שאר, קכח. ,ער איז געװעזן איבֹּר זיא 
איין מאַן איין אן ריצר אונ' איין קריגר", 
| יוסיפון, אַמשט 1661, רו/ב. | 


אַנרײישן -- טרו. ריש אָן, --געריישט. 
אָנפֿרעגלען (געוויינלעך מיט ציבּעלע) אַ סך 
מיטאַמאָל (-+ אויסריישן, 358; אונטערריישן, 
3 ,די מוטער האָט שוין מיט אַ לױט 
שמאַלץ צוויי מאָל אָנגעריישט", גדליה פֿרעני 


קעל, שריפּֿטן, אַמסט 1932 /עכץ, 
אָנײיכטונג -- די, -ען. אַרכ. ‏ 1, אײַנאָרדע- 
נונג. אײַנשטעלונג. צוּװוענדונג. ;האָפֿט ער 


פֿיל יאָר צו לעבּן, װערט יושׂט {= אין גלײַכער 
מאָסן זײַן אַן ריכטונג פר ענדרט", בּע, ז/ב, 
;דאָס אן ריכטונג פון זײַן גבּעט װאשׂ ער 
- האט גיבּעטן פֿאַר די לײַט פֿון סדום", מלרה, 
יג/ב, 

2, שלאַכט-ליניע. שׂב פאַרטײַטשט 'מערכה' 
(שמואל א, יז 21); קאן ריכטונג". ,אונ' זיא 
אן ריכטיטן ישׂראל אונ' די פּלשתּים איין אן 

ריכטונג קיגן דעם אַנדון אן ריכטונג", סהמ, 
| דאַרטן וְתּי: .א ריי קעגן א ריי"ץ. | 

2. דערהויבּונג. ערנסטקייט. ריכטונג אויף 
אַרױף. ,דאָשׂ מיר זאָלן דינן דיך מיט פֿריידין 
און אן ריכטונג אן דײַן היליגן נאָמן, 
תחנות ובֿקשות, װילנע 1858 (איבּערדרוק פון 
דיהרנפֿורט 1798}. ,לאָז מיך װיסן צו פֿאַר- 
- שטיין דאָס אִי פֿון דער תּפֿילהײ, מחזור קרבּן 
אהרן, וװילנע תּרכ"ח. 


אָנייכטן -- טרװ. ריכט אָן. --געריכט, 
| מסזמ1ז :2726. אַרכ. טװ פֿאַר 'ערך" דער" 
פֿון די פֿאַרשײדענע בּבּ פֿון אָי. 1. צוריכטן, 
צולאַדעװען, בּרענגען אין אָרדענונג, אַװעקלײגן 
עפעס אין אַ סדר, בּאר התּורה פאַרטײַטשט 
וויערך את העצים' (בּראשית, כב, 9): ,און 
ער האָט אָנגעריכט די העלצער" ותּי: ,האָט 
אויסגעלייגט דאָס האָלץ"ן. ;אן זיון לחם 
הפּנים דז מן אַלי שבּת מושׂט אן ריכטן אן 
דען (בּית המקדש)", {סידורן תּפֿלה למשח. 
דעסוי  .4696‏ / 

2, צוגרייטן אַפֿריער. ,דאש גיהנם דז ער 
האט אן גריכט פון פֿאָרנשׂ אי דיא װעלט איז 
| ווארן בּישאַפן", מחזור שְׁלֵשׁ רגלים, אַמשט 
3, קטז/א. פאַנטפאַנג דיא אן ריכטונג 
מײַנשׂ הערץ דו איך האבּ אן גריכט דיא 
צעהן טעג", מחזור ר"ה ויו"כּ, הומבּורג 1721, 
כז/א. ;ער האָט אָנגעריכט זײַן גאַנג", נס, 
משפחה מאַשבער. 

9, ספּעצ. צוגרייטן שפּײַז. אײַנאָרדענען א 
מאָלצײַט, א סעודה. גרייטן דעם טיש. אפריי- 
טאג ריכט אן ואש דוא דאַרפֿשׂט אן צו גרייטן 
אויף שבּת", מחזור שלש רגלים, אַמשט 1713, 
רטז/ב. ,מאג אויך בּיום ה' דרויף איין סועדה 


אן ריכטן אונד צװאַנציג פּרשונן מלבד מחו- 


תּנים ומחותנת, זין, טעכטער, שניר, איידמר", 
'פּראָגער תּקנות קעגן לוקסוס', תּקב"ז. ,קאן 
ידען גוט אן ריכטן איין טיש אונ' קאן אונשׂ 
צו עֵשׂן געבּן אין דער מדבּר", סהמ, תּהלים, 


פֿאַרטײַטשט יזויערכו אתם מלחמה' 


| שטרײיַט", 
{ ,.... ער וואר אבר איילנדיג גיװעזן ... אוג" 


! סנדר סענדר עטהױזן, בּית 


- א ציל, אִי 
|/2, אויסלייגן פֿאַר זיך א פּלאַן פֿאַר אַן אונ- 


1004 


עח, 19. גקער זיך דער מענטש משׂמח זײַן 


אום שבּת און רעכט אִי זײַן טיש משׂמח צו 


זײַן די עליונים ותּחתּונים", נוצ ! זשיטאָמיר 


תּרכ"ג, רפּב, 
4. גרייטן, פּלאַנעװען צו טאָן שלעכטס. 
;וויא דער ורום ירמיה טוט איבּר ירושלים 


| קלאגן אונ' זיא אים װעלן דער שלאגן. אונ 


זײַן אייגיני משפּחה אויף אים סם המות אים 
אן גיריכט", שעריר, הקדמה. ,...אן צו 
ריכטן זוינד {= זינדן אוני שאַנד", װינץ. 
,גרושׂי רשעים איבֹּר זיך גיהאבּט, דיא פֿיל 
בּיז האבּין אויף קהל װאָלין אן ריכטין", גה, 
7 ,דער שׂר של אדום האָט אָנגעריכט קעגן 
דיר ס'גאנצע. געזינדל חיצונים" בּאַש, פֿאַר, 


9 וון 29, 


8. אָנהײבּן, פאַרפֿירן (און פֿירן) א מלחמה, 
קריגערײַ אע. אִי אַ מ לח מה -- אין חדר" 
לשון, אויך תִּי. אויך: אי די כּליימלחמה. מש 
(בּראשית, 
יד, 9): ,אונ! זיא אן ריכטן". , אונ' זי קאמן . . . 
אויף דען אורט דשׂ ער אן גריכט הט דען 
יוסיפֿון, פֿיורדא ‏ 1764, קכה/א. 


הט אן גיריכט איין מלחמה קיגן אים", אלכּי 
ישׂראל ובית 


הבּחירה, אַמשט 1724, גו. זן אין פֿאַר" 


: בּינדונג מיט פרידןן). קזאָלשׂט פֿאַר זיא אן 
ריכטן פֿריד", מחזור שלש רגלים. אַמשט 1713, 


סט/א. 

0. אײַנשטעלן, עטאבלירן. ,אונ' איין בּישי 
טענדיגין פֿרידן מיט בּיידע רייכין זולטין אן 
ריכטן", גה, 94, ;באור החיים צום איביגן 
לעבּן אן גיריכט", 'קינות אויף כמעלניצקיס 
גזרות', פּראָג 1648 (?) |מװ, בּילדער פֿון דער 
יד ליט"געשיכטען, עדוא האסט די גאַנצע 
ערד גגרונדפֿעסט מיט קלוגהייט אונ האסט 
אן גריכט דיא הימל מיט פֿערשטאַנדײ, שערי 
דמעות תּחינה, בּרעסלוי תּר"י. 

/. װענדן, צוּװענדן. ,צו מאָרגן זאָלשׂטו פר 
נעמן מײַן גשרייא, (בּבּוקר) אם מאָרגן (אע 
רוך) יל איך אן ריכטן מײַן תּפֿילה צו דיר", 
סהמ תּהלים, ה, 4 | 

מיט זיך -- צוגרייטן זיך. ,מיר װאָלן זיא 
לושׂן שטרײַטן, זיא ריכטן זיך זער אן מיר 
װאָלן וואונדר זינגן בֿון איינם קליינן מֿאַן", 
שמואל-בּוך, סטראָפֿע 304, 


אַנריכטעװען -- טרו. -טעוע אָן, -געריכ- 


טעװעט. 89: -;רעכטעווען. 1. אָנשטעלן 


א האַרמאַט צו בּאַשיסן א פּאָזיציע. 


טערנעמונג, פאר א נײַעם קורס. אִי א מאַר- 
שרוט פֿאַר א רײַזע מעבֿר לים. 8. צופּאַסן, 
אַרײַנפּאָסן. צודרייען. צופֿעסטיקן. אַי די מוטער- 
קעס צו די שרױפֿן, אִי די שטיקלעך ציגל אין 
די לעכער. 4 אָנגרײטן, 


אַנרימען -- טרװ. רים אָן, -יגערימט. אָנ 


לױבּן. רימען א סך. אִי דעם שרײַבער פֿאַר 
זײַן נײַ בּוך. אָפֿט מיט זיך -- אַי זיך מיט 
די אייגענע אױפֿטוען. 


ואָנרירן 


אָנרימפּלען ----+ אָנרומפּלען;- 
אַנרינען -- אוטו. רין אָן הֵאָבּ 8 בּין 
-יגערונען. 1. רינען בּיסלעכװײַז בּיזן פֿול 
וערן (פון אַ כּלי, געס האָט אָנגערונען אַ 
פֿול פעסל רעגנװאסער". + 2. אַרײַנרינען, 
= אַראָפּרינען. אִי פֿון דאַך, . פון בּאַלקן. .סיװעט 
אַי אַ גאַנצע לוזשע אויף דער פּאָדלאָגע". 
אָגריען -- -6 אָנראָיען. . 
אַנײיפעװען -- טרװ. -סעוע אָן, --געריסע- 
װעט. סל. אָנצײיכענען. אָנמאָלן אִ' מיט אַ 
בּלײַפעדער א פּראָפֿיל, אִי דעם פּלאַן פֿון הויז. 
אָנריפּען -- -פע אָן, -געריפּעט. אוטחװ -- 
- אַרױסגעבּן סקריפּענדיקע, גרילציקע, בּכלל ניט- 
אָנגענעמע קלאַנגען. א צעפאָרענער װאָגן װאָס 
ריפּעט אָן בּײַ יעדער בּאַװעגונג. ‏ טרח.-- 
שלעכט, גרילציק, מיט צו פיל טומל אָנזינגען, 
אָנשפּילן אויף אַן אינסטרומענט. אִי אַן אַלטן 
מאַרש. - 
אַנריצן -- טרװ. ריץ אָן געריצט, אָנ 
ראַצן, אָנקראַצן. אָנקריצן. | 
אֲגריר -- דער, ן. 1. אַקט אָדער רעזול- 
טאָט פֿון אַנרירן. ;כ'װאַש די הענט װי נאָך 
אַן אִי פֿון אַ שרץײ, הל, מהר"ם מרוטענבּורג. 
,פֿון שטילן אִי מײַנעם נעמסטוי צאַפּלען", חג, 
פליטים. ,איבּער מיר דער טאַטע שטייט גע- 
בּויגן ... כיפיל דעם אִי פון זײַן עלנבּויגן", 
סוצ, בּלאַנדער בּאַגִינען. עדער פֿאַרבּאָט וֶועגן 
יין נסךן איז בּלױז חל אויף דעם אִי פֿון אַ 
גוי און נישט אױפֿן אִי פֿון א פּושע-ישׂראל", 
ש. מ. בּלומענפֿעלד, איק, רייה תּשכ"א. | 
2.. מינימום פֿון א שײַכות פֿון אַ נאָענט- 
קייט. ,מיר װינטשן זיך צו האָבּן כאָטש אַן 
| אִי אין די פֿאַרגאַנגענע דורות", הרבֿ מאיר 
שװאַרצמאַן, טמז, 1963 או 27, 
אָנרירונג -- די, "ען. פּראָצעס אָדער רע- 
זולטאַט פון אָנרירן. ,צופֿעליק האָט מיך אַ 
שטורעם גענומען און האָט מיך פֿאַרװאָרפן 
אַהין, . וואו איך בּין אָן װיסן, אָן דענקען גע- 
קומען אין אִי דאָרט מיט מײַן מיך", 
רובּין, 'ליד' {מינפי וון. ,זי האָט צוגעלייגט 
איר האַנט צו מײַן שטערן און די אִי האָט 
אַרױסגערופן אַ ציטער אין אַלע מײַנע גל 
| דער", איבּז, דוד שחר, איק. ר"ה תּשיייח. 
אָגרירן -- טרו. ריר אָן, -'גערירט. עילנגוע' 
-- אן רירין", אבּ, שמות דבֿרים, איונעץ 1542, 
1. קומען אין קאָנטאַקט מיט א האַנט, מיט 
אַ טייל פֿון עמעצנס אַ קערפּער. אי מיט דער 
רעכטער האַנט. אַי מיטן עלנבּויגן. אי מיט אַ 
| פֿוס. אִי יענעמס אַקסל, ער זאָל זיך אומ' 
דרייען. אִי די שפּיץ פֿינגער אַנשטאָט צו געבּן 
שלום-עליכם װי עס בּאַדאַרף צו זײַן. אִי איר 
האנט נגנבה. *ער איז -- קוק מיך אָן, נאָר 
ריר מיך ניט אָן = ער איז א שװאַכער, האַלט 
זיך. קוים אויף די פֿיס. "זי איז -- קוק מיך 
אָן, נאָר ריר מיך ניט אַן = זי האָט ליבּ מע 
זאָל זי באַװאונדערן, אָבּער זיך ניט צורירן 
צו איר. קאונ' װען דיא ... ורויא איז אונ" 
ריין דא שייט זי זיך פֿון אירם מאַן, אונ' 
טאָר אִין ניט אן רוירן אֲפֿילו מיט אירם 





אָנרים . 


. קליינן. פֿינגף", בּראַנט,-- פּרק לג ;האט זיך 
ניט פֿון קיינם מאַנשׂ פּרשון איר לעבּ טאג 
לאזן איך בּלוסן לײַבּ אן רירןי, עפש, דרך 
הישר לעולם הבּא, שקלאָוו 1796, פרק בה 
.די תּורה װויל ניט האבּן דז מן זאל דאז װײַבּ 
וֶווען זי איז אַ נידהן מיט איינם קליינן פֿינ- 
געריל אן רירן", טח, ויקרא, טו, 19 ,אַװעקט 
פון מיר! ריר מיך ניט אָן!", שע, 'מענטשן, 
- עװאָס בּיסטו אַ פּאַרצעלײַענע פּאָפּקע װאָס מע 
טאָר דיר ניט אָי, רייד (װילנע). ,געװינערין, 
| פֿאַרגעס ניט, אַז דו זאָלסט ניט אִ' בּשעתן 
געבּורט דעם אונטערללב", אַזע בּלעטער, 
בּערלין 1927, ,ער איז טמא װען ער שטערבּט 
אונ' אֵל דיא אין מת אן רירן דיא זײַן זיך 
מטמא", מחזור ר"ה ויו"כּ. 1721, קטו/ב, . 

2. דז בּנוֹגע א זאַך. קומען אין אַ קערפּער- 
| לעכן קאָנטאַקט מיט אַ זאַך. אִי די ספר-תּורה 
און געבּן א קוש. *ניט אִי קיין 9 ליג אויף 
דער װאַנט = קיינעם ניט פֿאַרטשעפּען; זײַן 
פֿרידלעך, גוטמוטיק, אַ מזג-טובֿ. ,איך רויר 


דיא בּילד ניט אן", שמואליבּוך, סטראָפֿץ 977, 


פניט נאָר גאָט האָט ניט אַלינט פֿאַרבּאָטן פון / 


דעם עץ-הדעת צו עסן, אַפֿילו ניט אִי דאַרפן 
! מיר דעם בּוים", צור, בּראשית. ;װען מן אם 
שבּת איין בּריבֿ בּרענגט אוג ער װייש ניט 
וואש דרינן שטיט, אַזו זאָל ער דען בּריב ניט 
| אן רירן -- נייארט דער וי זאָל אים נידר 
ליגן, דר נאָך טאָר ער אים אין דיא האַנד 
נעמען אונ'י טאָר אין איבּר זעהן אבֹּר ניט 
לייאנן", לטו, ס/בּ. ;אַזױ טאָר מען ניט אַי 
אן די צוֹאה פֿון נאָז אָדער פֿון אויער אָדער 
אַנדערע אומרייניקייט", איבּז הרבֿ ש. ז. שני 
אורסאָן, ספֿר בּרכות הנהנין, װאַרשע 1874, 
= אזעק ... זײַנען אַרום געלעגן אין מיטן שטובּ 
און קיינער האָט זיי ניט געװאָלט אָ", עט, 
- משליִם, ווילנע 1925, ,אויף די שליאַכן יעדער 
זאַמדל, שטיינדל, װאָס איך ריר אַן מיט מײַן 
אוֹרחדיקן פֿוס", הל, 'היים סאָװעטישעי. שרײַען 
װי מע װאָלט געװען אִ' מיט אַן אָנגעגליטן 
אײַזן. ;ניט אִיזֵ" -- אָפטע אױפּשריפט אין 
- שפּײַזקראָמען, מוזייען, אויסשטעלונגען אע. 
זײַן פֿוס האָט די שטאָט (שטעטל, לאַנד) 
ניט אָנגערירט = ער איז דאָרטן ניט געװען 
ניט אַי עפּעס װאָס איז מוקצה. | 


9. שאַפֿן אָדער דערלאָזן א קאַנטאַקט צװישן 
צוויי זאַכן. אִי דעם מאַגנעט אָן (אין) אײַזן, 
ניט אִי. מיט אַ מעטאַל אַן אַנטבּלױזטן עלעק- 
טרישן דראָט. ,דער בּלינדער רירט אָן מיטן 
שטעקן זײַן וועג. פאָרויס". ,מן מוז דיא מיל 
| וואול בּיהויאן; אונ' מיט װײַסן לײַליך אום 
| שלאגין דז דשׂ יום טוב מעל ניט אן רירט אם 
| חמץ קאַשׂטןײ, ספֿר המנהגים, אַמשט 1723, 
יג/א. ענעם א ציטרין אונ שטעק אים אַרום 
מיט נעגעלעך אונ לאָז זי אַרײַן אויף א שנור 
! אין פֿאַס, זאָל ניט אי אן דעם װײַן, אונ דער 
| װײַן. װעט האָבּן איין ריח-טובֿ אוג זייער גיי 
שמאַק", איין בּיכיל ... װיא צו פֿר היטן דאש 
גיזונד און צוֹ פרנסה פֿון פֿיל זאַכין װאש 
דרינן שטייט צו האבּין, שקלאָװ 1795.. ,גם 
קערן צו װיסן דאָס די װאָס פֿאַררוקן טשאָלנט 


| ראַטעװען פֿון 


אָנצורירן", ש. 


1008 - 


אַז זיי זאָלן השגחה געבּן אַז די טעפ זאָלן 
נישט אִי דעם אויוון, אַפֿילו אָן דעם טשאָלנט- 
בּרעטל זאָלן די טעפּ נישט אִי כּדי עס זאָל נישט 
הייסן הטמנה", ספֿר שלחן ערוך חלק ראשון 


{אויסלייג מאָדערניזירט. זשאָלקעװ? אָנהײבּ 19, 


י"ה?) 


4, שלאָגן, בּכלל טאָן עמעצן שלעכטס. זיך 
בּאַציען שלעכט. ,מע טאָר קיינעם ניט אָי 
ניט אַרױפֿלײגן אַ האַנט אויף קיינעם". ;א 
יתום טאָר מען ניט אִ", שװ. קריר מיך ניט 
אָן, איך בּין פון יעקבֿ אָבינוס קינדער" -- 
ווען א שװאַכער ייַנגל האָט געװאָלט זיך אַרױס- 
אַ שטאַרקערן. ;ריר מיך ניט 
אָן, מײַן טאַטע איז א כֹּהן" --- ער איז א כּעסן, 
ער װעט זיך אָפּרעכענען מיט דיר. ,ועלפעלע, 
וועלפעלע, ריר מיך ניט אָן, איך גיי מצות 
בּאַקן" -- אַזױ אויך װעגן יעדער אַנדערער 
מצווה. אַזױ זאָל א ייִדענע זיך האָבּן געבּעטן 
בּײַ אַ װאָלף |איר װעגן דעם אוֹפֿן װי שװאַכע 
בּעטן זיך בּײַ שטאַרקע מע זאָל זיי ניט 
טשעפּען. אַזױ אויך: ,װעלפֿעלע.. . /,איך בּין 
בּײַ מײַן מאַמעשי א בּתייחידה". 

,ויצו אַבֿימלך --- ער גבּיט אויף זײַן פֿאָלק, 
װער װערט אן רירן און יצחק זאָל גיטיט װצי 
רין", נצו, לא/ג. ;איר זאָלט ניט אן רירן אן 
מײַני גיזאַלבּטן אונ' אן מײַני נבֿיאים זאָלט 
איר ניט איבּלןײ, מחזור שלש רגלים, אַמשט 
3, י/ב. ,ריר לייבּושלען נישט אָן ... איך 
װעל פֿאַרציילן ריוועלען", פרץ, זכרונות. 
;נאָך אונדזער דין טאָר מען אַפֿילו ... אַ הונט 
אויך נישט אָיי, שע, אײזענבּאַהן געשיכטעס. 
"ער אין א גוטער (לײַטישער, ער רירט 
אַפֿילו דעם אמת ניט אָ -- איר, ער זאָגט 


כּסדר ליגנס, 


9. קריטיקירן. פֿירהאַלטן. אי עמעצנס חס 
רונות. ,איך װעל ניט אִי זײַן סטיל, װײַל דאָס 
איז דאָך דער מענטש". , פֿאַרצײַ מיר, כ'האָבּ 
אַװודאי אָנגערירט דײַן הינעראויג", אַר, 'מאָ- 
דערנער ראָמאַנסי. ,טרעפט אַמאָל א שװערער 


דין /װאָס מע קען אים ניט אויספירן, / נאַרט 


מען גאָט, גייט אום דעם זין / נאָר דאָס װאָרט 
ניט אָנצורירן", ילג, שׂיחת-חולין, װארשע 
9, ,דער רעדאַקטאָר האָט מיט מיר אויס- 
גענומען... איך זאָל נישט אִי קיין מנהגים", 
פרץ, געדאַנקען און אידייען. ,די פֿאַרשטײערס 
פון די אינסטיטוציעס טוען אַלץ כּדי זיי ניט 
קאָטשערגינסקי, פֿאַש, 1951 
װוצ3. ;ער האָט געזוכט אױסצומײַדן אַלץ 


- = װאָס װאָלט בּאמת געקענט אִי די קריסטלעכע 


אָדער ייִדישע געפֿילן", שנ, שלום אַש. 
| 0,. פֿאַרטשעפּען. פֿאַרשאַפן א געפֿיל פֿון 


- פֿאַרדראָס, בּאַלידיקונג אע. אַי עמעצן מיט אַ 


װאָרט. ‏ ,װאָס ערנסטער און אױפֿריכטיקער 
אַ שרײַבּער איז, אַלץ מער רירט מען אים אָן 
פּערזענלעך, װען מע טשעפעט זיך צו זײַנע 
אידייען"; שנ, קריטיק און קריטיקער. שאון 
די דאָזיקע װערטער אירע רירן שטאַרק אָן 
די עלטערע שװעסטער", בּערג, אין אַ פֿאַרי 
גרעבּטער שטאַט. אִ' עמעצנס כ בוד (האָנער, 


ייחוס אע) -- בּאַליידיקן אָדער כּלומרשט בֹּאַ 


. אויס מינסק, חטאת הקהל: 
; ;אַז ער האָט געפֿונען די כּלי אין מיסט .,, 
טאָר ער אָן דער כּלי ניט אִי, דאָס הייסט ער 


| - אַנרירן 


ליידיקן, אויך: אִי זײַן מורני. ;זאָלט איר 


| געווען זען װי דער איז געװאָרן א פֿאַרבּיטע- 
| נער, אַקוראַט װי מיר האָבּן. אים בּאמת אָנגע- 


רירט זײַן האָנערײ, ממוס, 'בּישיבה של מטה' 
,ער האָט ניט געמיינט אִי דעם פּריצס האָנער, 


| ער האָט זיך גלאַט אויסגערעדט דאָס האַרץ", 
די מעשׂה פֿון פֿיער בּרידער, װאַרשע 1906, 


לעתעתּה זעען מיר נאָר אַזױ, רירט מען אָן 


עמעצן בּײַם קנעפּל ... פֿאַרגעסט ער זיך 


גאָר און װערט אין כּעס", קמ, 1865, נאן 25. 


- ,דו בּיסט, װײַזט אויס, בְּרוֹגז געװאָרן, װאָס 


איך האָבּ דיר אַ בּיסל אָנגערירט די געראַל- 
דיע", אליהו בּראַנבּערג, אָצעקלאָצער בּריװע- 
לאַך, לוצק 1927, 


7. נוֹגע זײַן ניט לטובֿה. האָבּן א שײַכות 
צו עמעצן אָדער עפעס און קען פֿאַרשאַפן אַ 
שאָדן. דער גאַנצער ענין רירט מיך (ניט) אָן, 


-,פאַרשטייט איטלעכער אז די מסירה רירט 


ניט אָן מיך אַלײן, נאָר דעם כּלל ישׂראל", 


- רי יום'טובֿ ליפמאַן העלער, סבֿר מגלת איבֿה, 


לובּלין 1895, ,װעגן די מצוות װאָס אים אַליין 


אָנרירט. װעגן זעלכע מצוות װאָס אן אנדערן 
1 אָנגײיט", 
טנטש, יוזעפאַװ 1844. עדאָ האָט זיך נישט 


קיצור חובֿות הלבֿבות עם עברי 


געהאַנדלט מער וװעגן יחיד, דאָ איז אָנגערירט 
געװאָרן דער װאָרצל פֿון ישׂראלס בּוים", אש, 
תּהיליםייוד, 


8. דריטפּערזאָניק. נוגץ זײַן. אַרן. האָבּן 


אַן אינטערעס פֿאַר עמעצן. אַרױסרופֿן זאָרג. 


דאָס רירט מיך (ניט) אָן. עס רירט מיך אָן 
װי דער פֿאַראַיאָריקער שניי (װי אויף דער 
לבֿנה אַ יריד, װי דעם גלחס גאָספּאָדינץ) = 
עס הייבּט ניט אָן צו אַרן. ?בּרודערקע, עס איז 


| דײַן קאָפּװײיטיק און עס רירט מיך ניט אַן", 
די מאָבּיליזאַציע רירט אָן יונגעלײַט נאָר בּיזן 
! עלטער פֿון 25 אאָר". אקיינער שװײַגט ניט 


שטיל, עס רירט אָן איטלעכן", ממוס, שלמה. 
,דאָס געזעץ פֿון מעדיצינישער בּאַזאָרגונגא... 


רירט אָד יעדן איינעם אין לאנד", פֿאַש, 1965 
זא1. 


9, פאַרטאפֿן - מאַטעריעלן שאָדן, צועמען 
פֿרעמדס. ניט אִי קיין פֿרעמדן גראָשן. אַי יע- 
נעמס גוטס. אִי יענעמס פּראַצע(ס)= צױ 
נעמען װאָס יענער האָט דערגרייכט דורך זײַן 
אַרבּעט. אִי יענעמס קע שענע. ,מיר האָבּן 


אויך ניט אן גירוירט אן אַלעם דעם דז דא 
! זײַן גיװעזן איז", יוסיפון, אַמשט 1661, שנז. 


;װען ער טוט זיך פֿר לײַטן שעמן ... זײַן 


יחברשׂ וואש אן צו רירן אבּר נעמן -- מאגשטו 


אים הלטין פר רעכט פֿרום", עיו כא/א, 


עדו זאָלסט דיך אײַנהאַלטן די הענט פֿון אָנ- 


צורירן װאָס ניט דײַן איז", קיצור חובֿות 
הלבבות עם עבֿרי טײַטש, יזעפאָוּ 1844, 


מװעט ער אין נויט קומען, װעט ער מון א 


סאַפֿיר 
-. וו ווילנע 1881, 


די קהלשע קאָראָבּקע-געלט", א. י 


טאָר איר ניט צונעמען", שהמ, יד/ג. 
0. פֿאַרשאַפֿן זיך אַליין מאַטעריעלן: שאַדן. 





אָנרירן זיך 


| פאַרמינערן אָדער אינגאַנצן אויסניצן דאָס 
פֿריער אָנגעזאַמלטע. אִי דעם גרונט-קאַפּיטאַל, 
(ניט) אִי פון קרן, פֿון נדן. (ניט) אִי פֿון דער 
ירושה. ‏ / 


בּײַ אַ װיכּוח. אי די װיכטיקסטע פראגע װאָס 
שטייט אויפן סדר-היום. אִי א פּראָבּלעם. ניט 
אִי א דעליקאַטן ענין. ,פעליע האָט אָנגערירט 
די אָנגעװײטיקטע פֿראַגע אין פֿאַמיליע-לעבּן", 
ספ, סודות. ,זי האָט א בּיסל פֿאַרטשעפּעט די 
װײַבּערשע סטרונקע ... אָנגערירט די יאָרן. 
האָט זי אומגעבּיטן דאָס געשפּרעך", מ. טאַמאַ 
ראָו, אַ געשפרעך פון צװיי װײַבּער אױפֿן 
פֿריהמאַרגען, מאָזיר 1913. אַי א (די) װאונד 
= אִי אַן ענין, א פּראָבּלעם, װאָס איז פאַך- 
בּונדן מיט א צרה, א קראנקייט אין געזעל' 
שאַפֿטלעכן אָדעֶר יחידישן לעבּן. אִ' זײַן 
וואונד, פֿאַרװאָס די װײַבּ האָט אים אויסגע- 
ביטן אויף אַ צװייטן. ,מיר רירן דאָ אָן אַן 
אייטערנדיקע וואונד אין דעם לעבּן פֿון דעם 
ילִדישן פאָלק", זשיט װוש, נ"י 1919, *אַי 
װעלטן -- א) אִי א סך פּראָבּלעמען מיט 
וועלט-ענינים; 3) איבּערקערן דעם סדריעולם, 
,געװען א צדיק װאָס האָט אָנגערירט װעלטן, 
ממש מחיה מתים געװען", קמ, 1868, טא 42, 


1. דערמאַנען בּײַ אַ שמועס. בּאַטראַכטן 


2, אומש אָדער דריטפּערזאָניק. (אַ בּיסל) 
געשעדיקט װערן פֿון א קראַנקײט. עס האָט 
אָנגערירט די לונגען; דאָס זיצן אין תפיסה 
האָט אָנגערירט די לונגען. איבּער די שלעכטע 
שפּײַזן זײַנען די נירן אָנגערירט געװאָרן. עס 
האָט אָנגערירט אַן אויער נאַָך דער גריפע. 


8 איפֿעמיזם. האָבּן סעקסועלן פֿאַרקער, 
גער זאָגט צו דעם פֿאָלק: זײַט בּירייט צו דרײַא 
טאג ניט איר זולט אן רירן צו איינר ורויאן", 
טח, שמות, יט, 15. ו(תִּי: ,, גענענען"ן. אדער דא 
קומט צו זײַנום חברת װײַבּ װערט ניט ריין 
איטלכר דער דא אן רירט אן איר", סהמ, משלי, 
ו! 29. {'הבּא אל אשת רעהו לא ינקה כֹּל 
הנגע בֹּה'. אִי אויך בּײַ מס, אויך תּין עבּין 
אַלזו פֿון איר גנגן, האבּ זי ניט אן גירירט", 
'שו"תּ הרמיאי, קראָקע 1640 (הש זן. ;אם יום 
כּפּור דארפֿשׂט דוא ... דײַני פֿרוי ניט אן 
רירן", שׂה, פיורדא 1723, ה. ,האָט זי אים 
געזאָגט, ער זאָל איר צוזאָגן, ער זאָל זי ניט 
אי בּיז ער װעט קומען אַהיײים און װעט מיט 
איר חתונה האָבּן כּדת", נחב1, 'מעשה ממלך 
וקיסר'. 


אַנרירן זיך -- + זפֿו. אִי זיך אין עמעצן 
און זיך אַנטשולדיקן. ,.. . סכּנה אַז אַ מענטש 
רירט זיך אָן מיט אומאָפּגעגאָסענע הענט דאָס 
מויל אונ די נאָז אָדער כּדומה אויף אַן אבֿר", 
דבֿרי חכמים, יאָר? לבובֿ? ,אַך קען ער זיך 
ממית זײַן דורך דעם דשׂ ער זיך אן רירט 
{ אן די אדר לאָז זונדר גיװאַשן", מהמ, אַמשט 
 ,1722 -‏ כג/א. ;אַך בּײַא זײַן פרויא טאָר ער 
{דער אָבֿלן ניט ליגן... אודר הלזן נייארט אן 
רירן מעגן זיי זיך ואיל", ש. פֿראַנקפֿורט, 
ספֿר החיים, זולצבּאַך תּקנ"א, כג/ב. ,דאָ אין 
שטעטל איז א מנהג אַז אַ נקבֿה גייט פון טבילה 


אָנרירנדיקערהיים -- אַדװ. 


אַנרירעװדיק -- אַדי. 


אַנרעג -- דער. בֹּא. 


אַנרענפּאַר -- אַדי. דטשמ. נר. 
אָנרעגונג -- די, -ען 


אַנרעגנדיק -- אַדי 


1000 


דאַרף זי זיך אִ' אָן א יינגל", בּינטשע די 


-עכץ. -עניש, 


,סאיז גע 
פֿאַלן איצט דער ערשטער שניי .. . פּאַמעלעך, 
לופטיק, ניט אִי האָט דער שניי אַלץ אַרום בּאַי 
דעקט", בּרוך גלאַזמאַן, שטײנװעבּס, מאָסקװע 
1925, 


װאָס מע. קען אָנרירן. 
אע זאַכן. אִיע עניניםי 


1. אַקט פֿון אָנרעגן, 
אינעװייניקסטער אִי. אִי צו טראַכטן, צן מע 
שׂים, עפּעס צו טאַן. אַן אִי פֿאַר בּאַנײַאונג, 
2. רעזולטאַט פֿון אָנרעגן. גאַדאַנק דעם אימ- 
פּעט און אִי פון די פּראָלעטאַרישע קאַמפן", 
נאַד. ,האָבּ איך זיך אינגאַנצן פֿאַרלוירן פֿון אַ, 
פון עפּעס אַ ציטער", סעג, אַ בּוים פֿון פוילן. 
;עס איז יענער פּסיכישער שטאָף אין אונדז, 
װאָס בּײַם ערשטן אִי איז ער גרייט אַרױסצן 
שווימען פון דער טונקלעניש", צײט, איק, 
פּסח תּשיך. 


אָנרעגעװדיק, 


פּראַצעס אָדער רע 
זולטאט פֿון אָנרעגן. אַן אִי צום לערנען זיך, 
אַן אִי פֿון אױבּן. עטישע (קינסטלערישע) אִי. 
,העכסטנס דינען די װערטער און דער בּאַטײַט 
זייערער װי א מין אִי װאָס רופט אַרױס דעם 
בּאַטײַט", ש. סוסקאָװיטש, דווקא, פא 60. אהאָבּן 
זיי דאָך ארויסגערופן א געוינטשטע שעפֿן- 
רישע אי און ניט קיין אויפרעגונג", הל, טאָג, 
7 ווא 7. ;ער איז דאָך ... איינער פֿון די 
געציילטע פּאָעטן, ריכטיקער, מענטשן אין 
אונדזער סביבה װאָס זײַנען פֿאַר מיר אַן אַ', 
קאָר |, 


אָנרעהן -- טרװ. רעג אָן, --גערעגט. 


1. אַרכ) אָנרירן. ,הוט עֶר איין גרובּ גי 
גראבּן ... ער וערכט זיך גר דשׂ מן זי ניט 
אן ריגט", מלכיםבּוך. ;אַלזו האָט זיך דאש 
קינד זער גיקרימט װען איך האַבּי עֶֹשׂ אן 
גיריגט", גה, 85, 

2. אַנטװעקן. אױפֿמונטערן, דערמונטערן, 
סטימולירן. אִי צו טראַכטן. אִי צו מאַכן אַ 
שטודיע. אִי זיך צו דערנענטערן צו איר. ,זיי 
זענען געקומען איטלעכער מאַן װאָס זײַן הערץ 
האָט אים אָנגערעגט און איטלעכער װאָס זײַן 
געמיט האָט אים װיליק געמאַכטײ, חחתּ, נה/א. 
;די מוטער האָט אים געװאָלט אִי אויף א 
װײַטערן שמועס", װײַס וש, וי דער גורל 
פֿירט. 8. אױפֿרירן, אויפרודערן. אַי װי אַ 
שׂטן, װי דער יצר'הרע. איעדע דערשײַנונג 
רעגט אָן, רעגט אויף, רייצט צו פֿרעגן און 
צו פֿרעגן", קאָר וו. 

דער -- אִי צו גרויסע מעשׂים, 


װאָס רעגט אָן, װאָס 
סטימולירט. ,... דער קוק פֿון דרויסן ... 


/איז . . . בּאַזונדער אִי און סטימולירנדיק", ש. 


פֿישמאַן, ייִבֹּל וושא. -יקייםט -- ,בּין געוען 
געשפּאַנט צו דערװאַרטן ניט נאָר אָי, אפשר 


אָנרעדן 


אַפילן אױפֿרעגנדיקײט", הל, טאַג, 1957 ווא 28, 
אויך: אָנרעגיק, נעאָל. 


אַ'נרעגנדיק -- אד 
אַן איער זומער. 


אַנרעגעװדיק -- אדי. װאָס האָט אַן אייגנ- 
שאַפט, האָט די טבע אָנצורעגן. אִיער גרויסער 
פּלאַן. אִיע מחשבה. ה-יקייט. 


אַנרעגעגען -- אוטװ. אומפ. עס רעגנט אָן 
עס האָט -'גערעגנט. רעגענען א סך, אַ סך 
מאָל. ,דאָס יאָר האָט אָנגערעגנט, מער װי 
געװויינלעך". , ס'וװועט אִי אַ פול פעסל". אי 
מיט רענדלעך, | | 


אַגרעד -- דער, ן. 89: -;רייד. 1. אַקט 
אָדער רעזולטאַט פון אָנרעדן. צורייד. סוגעס- 
טירונג. אִי צו גוטע מעשׂים. אִי צו בּאַגיין אַן 
אומרעכט. ,דאָס האָבּן זיי ודי פרויעןן דאָך 
אויף דעם אִי פון בּלעמען געבּראַכט די קינדער 
פון ישׂראל צו בּאַגיײין אַ פֿעלשונג אָן גאָט", 
תּי, בּמדבּר, לא, 16. ,רעד נארישע זאַכן, רעד 
זינדיקע רייד, פֿאַרשקר מײַן אומרו מיט אִי 
צו פרייד", סעג, 'רייד נאַרישע זאַכף. 2, בּאַז 
רעדערײַ, רכילות. אַן אִי מחמת א ניט-פֿאַרגינען. 
אַן אִי װאָס האָט געפירט צו שׂנאה און מחלו- 
קת. ,מע זאָל אויף אים ניט געװען אָנרעדן, 
װאָלט איך געװוען זייער צופֿרידן פון דעם 
שידוך, צוליבּ דעם אַי האָבּ איך גאָר קיין חשק 
ניט", ש. בּעקערמאַן, דיא געהיימניסע פון 
אדעס, אַדעס 1885 8. פד. אַפּרעך. אָפ 
שמועס. פאַרשװערונג. ,פּראָסטאַקעס האָבּן זיך 
אַן אִי געמאַכט אונדז אומצובּרענגען און בײַ 
אונדז די שיף אַװעקצוגזלען", ראָבּינזאָה, 
װאַרשע 1880. ,דער לוֹוה האָט געמאַכט מיט 
דעם מלוה אַן אִ'י: איך װעל זאָגן איך האָבּ 
דיר נאָך ניט בּאַצאָלט, װעסטו צונעמען בּײַ זי 
די לקוחות, די פעלדער, װעלן מיר זיך בּיידע 
צעטיילן", שהמ, יד/ג. 


אָנרעדלען -- דל אָן, -גערעדלט. אוטװ-- 
1. נעאָל. אָנטעלעפֿאַנירן דרייענדיק דאָס רעדל 
מיט א פֿינגער. 2. נעאָל. אָנקומען אויף א 
רעדל, װעלאָסיפּעד. טרװ -- 1. אָנצײכענען 
קרײַזן, רעדלעך. אִי אױפֿן פּאַפּיר. אי אויף 
דער װאַנט צייכענונגען. 2. אִי מצות מיט 
א מצה-רעדל. 


װאָס איז אָן רעגן. 


אָנרעדן -- טרװ. רעד אָן, --גערעדט. 89: 
--ריידן. 1. רעדן אַ סך. אִי אַ פֿולן זאַק. 
אִי פולע אויערן. אִי א פֿולן קאָפּ. אִי אַזױ אַז 
דער קאָפּ דרייט זיך. ,,'בּאָזני כסיל אל תּדבּר' 
-- אַ טיפּש ריד נישט אָן אין די אױיערן 
אַרײַן", מס, משלי תּקע"ד, כג, 9. ,בּיסט אַ- 
מאַנצבּיל צום טיש צי אַ ייִדענע בּײַ פֿיש? 
רעדסט אָן א וװאַגאָן אין געציילטע מינוטן", 
ח. פעט, איק, 1960 ווט 29. *אַי אַ פֿויגל-- 
אַ סך און פאנטאַסטישע זאַכן. ,קומט איינער 
און רעדט דיר אָן אַ פֿױגל, מוזסטו אים זאָגן; 
בּרודערוניו, מיך װעסטו ניט אָפּנאַרן", מ. י. 
בּערדיטשעװסקי, יודישע כּתבים. 


2. אַרײַנרעדן אין אַ ספּעציעלן מכשיר. אַי 
אין דיקטאָפאָן. אִי אין אַ רעקאָרדירער. אִ' 





אַנרעדן זיך 


פֿאַר א פּלאַטע. אִי די בּאַגריסונג אויף אַ 
טאַשמע און זי אַװעקשיקן צו דער פײַערונג, 
9 בּאַװוירקן. אײַנרעדן, צורעדן. משפּיע 
זײַן. אִי חתונה צו האָבּן, אִי צו חרטה אויף 
אַ בּאַגאַנגענעם פעלער. ,מײַנע קאָלעגעס האָבּן 
מיך אָנגערעדט, אַז איך זאָל פון דיר אַװעק", 
פֿל. ,, דאָך האָט זיך דער קיניג אין איין פֿאַשטי 
שטאָט |פעסטונגן בּיגעבּין אונ' אֵל זײַני גי 
טרײיאי קריגש לײַט אן גירעט זײַנין.. .", גה, 
6, ,דארום פֿערכטי איך מיך, פילײַכט אין 
דשׂ דער וילן פון ואול לושׂט אונ' מיט רוא 
צו לעבּן דער מיך דר צו אן רעט מײַן גוטי 
מחשבה בּלײַבּן צו לאזן", חה, אַמשט 1716, 
הקדמה, ח/א. ,און אַפילו אַז װערסט מיך אִי 
איך זאָל טאָן אַ מצווה, װעל איך דיך אויך ניט 
פֿאָלגן, דען אַמאָל רעדט דער יצר'הרע אָן אז 
מע זאָל טאָן אַ מצװה פֿון גדלות װעגן", נצ2, 
לג/ד. ,מע מוז אַרומפאָרן צװישן קליינע 
שטעטלעך, אִי יונגעלײַט זיי זאָלן שטאַרקע מא- 
מינים װערן אין בּעשט", |חיים מאַלאַגא), 'גדולת 
ר' װאָלף' ויפן, ,איר װעט אים {דעם פאָלקן 
די אויגן עפֿענען, פאַרגלײַכן אייגנס מיט 
פרעמדס און אִי צום טויש", פרץ, געדאַנקען 
און אידייען | 

4. פֿאַרפֿירן מיט רייד. אָי צו זינד. ,די פרוי 
די דו האָסט מיר געגעבּן, די האָט מיך אָנגע- 
רעדט צו עסן", צור, בּראשית. ,דאז בּויז װײַבּ 
דאז רעט דען מאַן אן צו אַלין בּויזן אונ' 
הלט אין אויף פון צו טון גוטשׂ", בּראַנט, 
פּרק ה. ;.איש חמס יפתֹּה רעהו' -- אַזױנער 

- װאָס האָט ליבּ פֿרעמדס לײגט זיך דעריף 

יענעם אָנצורעדן, און פירט אים אויף א 
שלעכטן װעג", מס, משלי תּקצ"ד. טו, 29, 
;(כּי יסיתך בּן אמך) דאָשׂ איז טײַטש װען דײַן 
בּרודר פון איין מוטער װעט דיך אן רידן צו 
בּיון", ספֿר חסידים, רוסלאַנד? תּק"ז? ;ער 
האָט עס אים אָנגערעדט צום שלעכטן, צו 
פאַרבּרענגען . . . די צײַט מיט גאָרניט", ממוס, 
שלמה. 

ס. טרײַבן רכילות, פּליאָטקעװען, בּאַרעדן. 
;אַז מע װעט דיר אִי אויף יענעם זאָלסטו 
ניט גלייבּן, בּיז עס זעען דײַנע אויגן", שו. 

| *אַי װאָס אין דער קאָרט (שטייט) = וי מע 
טײַטשט אויס דעם בּאַטײַט פון די קאָרטן בּײַם 
אױסװאַרפן זיין בּאַרעדן עמעצן אויף פֿאַר- 
שיידענע אוֹפֿנים, אין אַ סך בּאַציאונגען. , דער 
שׂטן איז װי אַ סוחר צו שׂרהן געקומען און 
האָט איר אויף אברהמען געטאָן אִי און אָנבּרן- 
מען", 'עקידת יצחקי, ייִדישער פֿאָלקלאָר, נ"י, 
פא 2. ;אבר די שׂרים הבּן דעם אַנדרן טאג 
ווידר אן גרעט דעם מלך אונ ריידן גרויס 
רשעות אוף די יהודים בּיז װאַנין זי הבּן 
איבּר גרעט דעם מלך", שי. ,זיי זאָלן ניט קצּי 
נען אִי אויף אונדז קיין שלעכטס, אױיסטראַכטן 
בּלבּולים צו פֿאַרשװאַרצן אונדזער נאָמען", 
ממוס, שלמה. | 

6 ארכ. זיך װענדן מיט רייד, מיט אַ פֿראַגע, 
אַ בּאַגריסונג. אָנהײיבּן, פאַרפֿירן אַ שמועס, 
,למה ווארום דו זאגשט יעקב אונ' דוא רידשׂט 

אן ישׂראל, זיא איז פר בּאָרגן מײַן װעג פֿון 


1094 


גאָט*, טח, בּראשית, לך-לך הפטורה |ישעיה, 
מ, 27 עאיז מיר בּיגעגינט איין גוי -- 
בּהשכּמה האט ער מיך אנגירעט: ואו הער 
אַזו פריא", 'שו"ת פּני יהושע, אַמשט 1715 
וְהש ו, 


אַנרעדן זיך -- + זפו. 1. רעדן אַ סך. 
אִי זיך א הייזעריקן האַלדז. פװער עס רעדט 
זיך אָן, קריגט אין פּיסק אַרײַן", שװ. ,מע 
האָט זיך גענוג אָנגערעדט, אָנגעהאַריקעט מיט 
איטלעכן בּאַזונדער", שע, אָרעמע און פֿרײי 
לעכע ו. ,מע האָט זיך שוין גענוג אָנגערעדט 
פּוסטע דיבּורים, די צונג טוט שוין ויי", סמבּ. 

2. זיך צונויפרעדן צו טאָן עפּעס בשות- 
פות. אָפּרעדן זיך. אי זיך און מאַכן א גע 
שעפטל (צו מאַכן אַ קנוניא). ;זיי זאָלן אַלץ 
מיטאַנאַנדער זיך אִי און זאָלן אלע אַנטלױפֿן 
אין איין נאכטי, רבֿקה בּת רי יוסף בּרי מרדכי 
ספֿרא מבּראָד, איבּז, אגרת בּעלי חיים, {לבֿובן 
יאָר? ,דער ענגלענדער |{און דער טערקן מיט 
דער רויטער יאַרמלקע האָבּן זיך בּיידע אָנגע- 
רעדט צו האַלטן א גרויסע מלחמה...", 
ייפֿאָל, 1887, פאן 17, 

9 אי זיך װי פאַרן טויט, װי א פּויק, װי 
אַ צימבּל, װי נאָך צען יאָר אין תּפֿיסה. 
,צװייטנס האָט מען דאָך ניט געקענט נעמען 
גלאט טאָן עפּעס א זאַך, זיך ניט אָנצורעדן װי 
א פּויק פריער", ממוס, 'די אלטע מעשׂה" 

דונג. ה-עכץ. -עניש -- ,װאָס מיין 
אָרעמאַן -- אַלץ מיין אָי", (גאַליציע). 


אָנרעדנערן -- טרו. ער אָן, -"גערעדנערט. 
האַלטן א לאַנגע פּוסטע דרשה אָדער האַלטן 
א סך דרשות, גלאַט אין דער װעלט אַרײַן אִי 
אויף די בּאַנקעטן. אִי כּלערלײי שטותערײַען. 

גאַ שװאַכקײט אַזא -- אָנצורעדנערן בל יי 
דער געלעגנהייט". 

אָנרעדער -- דער, סס. װנ ין סס. 99: 
-;ריידער,. 1. װער עס רעדט אָן צו 
שלעכטס. ,, מע זאָל פֿאַרבּרענען די שטאָט װאָס 
אַלע האָבּן געדינט צו עבודה-זרה דורך די אִ'ס 
בּניבּליעל", תרגימא. 2. רכילות-טרײַבּער, 
פּליאָטקע-מאַכער. אַן אִי פֿון שמוניע צו בּוניען. 
,דיזע שפּיאָנען און אָנרײדער זײַנען אימער 
געװעזן אייגענע טירקן", אמד, דער סולטאַן 
ווילנע 1895. 

אַנרעדעריש -- אַדי. 99: --ריידעריש. 
װאָס איז (ווי) פֿון אַן אָנרעדער, װאָס איז כאַ- 
ראַקטעריסטיש פאַר אַן אָנרעדער. אִיע כיטרע- 
קייט -קייט. 

אַנױעטושירן -- טרו. ‏ שיר אָן, -(גע)רע- 
טושירט. פאַרענדיקן רעטושירן. אִ' די פֿאַי 
טאָגראַפֿיע. -ונה, 

אַנרעכטן -- טרװ. רעכט אָן, --גערעכט, 

1 -+ אָנריכטן. ,אונ' אַז דער כּהן האט אן 
גירעכט דאש אַשיהמזבּח ..- האט דארצו מכוון 
גיװעזין צו פר בּרענין דאש אֵשׁ {= פֿײַערן פֿון 

| יצר-הרע", נצו, ויקרא, ב/ג. ;און בּשעת זי 
זײַנען אָנגעקומען, האָט מען אָנגערעכט דעם 
טיש צו דעם ינוקא ער זאָל עסן", נצ2, קמא/ד. 
|;טאָמער װעט ער דײַן געבּעט צוהערן און 


אָנשאָבּן 


װעט דיך פירן דערצו און װעט דיר אִי דעם 
- 'װעג דערצו", חה, בּ, 109, 2. דנװ אָנרעכטעָ- 
ווען. .בּשעת מע רעכט אָן די ציצית, דאַרף 
מען מכװן זײַן לשם מצוות ציצית", ספֿר 
מקור הבּרכה /, מונקאַטש תּרנ"ה. /נג. 
-עניש, | 

אַניעכטעװען -- + אָנריכטעװען. אִי און 
שיסן אין ציל. אָנגרייטן און אִי אַלץ װאָס מע 
דאַרף מיטנעמען. ,'בּהכינו שמים' -- װי ער 
האָט אָנגערעכטעװעט די הימלען בּין איך דאָרט 
געװעזן, אז ער האָט געקריצט דעם צירקל 
איבּערן תּהום", מס, משלי תּקע"ר, ח, 27, 

אַנרעכענען -- טרװ. רעכן אָן, -'גערעכנט. 
1. רעכענען אַ סך. ,סטײַטש, מע קען דאָך אַ' 
א גאַנצן רייסטער פּאַסקודנע מעשׂיות ... װי 
אַזױ זיי האָבּן ניט קיין רחמנות אויף יענעם", 
ממוס, צוריק אַהם. 2. רעכענען מער װי 
יושרדיק. מוסיף זײַן צום חשבּון. אָי דעם קוֹנה 
פאַר ניט-געקױפֿטער סחוֹרה, מאַכן א שנײַדץ- 
רישן חשבּון. 8. פֿאַררעכענען, צורעכענען,. 
געבּן עמעצן קרעדיט פאַר עפעס. א(אַברהם 
אָבינו) האט דיא מענשן גיבּראַכט צום רעכטן 
גלױיבּן, דאז זיא זיך בּשיצט האבּן אונטר 
דיא פֿליגל פֿון (הש"י) זוא װערט עֹשׂ אים 
אן גירעכנט אַלשׂ װען ער זיא העט בּישאַפֿן", 
מהמ. אַמשט 1722, ריז/א. 

מיט זיך -- ייך אִ' בּײַם אָפּשליסן די 

בּיכער. -ונג. -עניש. 

אָנרעפּעטירן -- טרו. -טיר אָן --(גע)רע- 
פּעטירט. רעפּעטירן נאָר א בּיסל אָדער א 
סך. אִי די פּיעסע בּמשך פֿון צוויי חדשים. װי 
ניט איז אִי און גלײַך שפּילן,. /נב, 

אָנרעפֿטלען -- טרו. -טל אָן, --גערעפֿטלט. 
אָנשנײַדן אין רעפֿטלעך. אִי בּרויט צו מאַכן 
סענדוויטשעס. אִי רעטעך. 

אָנרעצענזירן -- טרװ. זיר אָן, -י(גע)רע- 
צענזירט. רעצענזירן אַ סך. א בּוך װאָס מע 
האָט אָנרעצענזירט פֿון אַלע זײַטן, 

אָנרעקאָמענדירן -- טרו. -דיר אָן, -י(גע)- 
רעקאָמענדירט. שטאַרק רעקאָמענדירן. אַי 
עמעצן פאַר עמעצן. אִי אַז יענער איז מסוגל 
צו פאַרנעמען די שטעל. /נבי 

אָנרעשן -- {.. ראַאַשןן אוטװ. רעש אָן 
דיגערעשט. ‏ אָנטומלען. פּלוצעם אָנקומען 
מיט אַ רעש. ,װאָס די קינדער האָבּן דאָ אָנ" 
גערעשט!". ,זאָלן זיי בּעסער ניט קומען, זי 
וועלן זיכער אַ". 

אַנ"ש -- ריתּ פֿון: אַנשיישלומױינו (-+). 

אָנשאָבּן -- טרו. שאָבּ אָן; -געשאָבּן, --יגע- 
שאָבּט. 1. אָנקראַצן, אָנרײַבּן מיט אַ מעסער, 
אַ שאַרפֿן מכשיר, אַ פּרי אָדער א גרינס. אַי 
רעטעך. אִי אַן עפּל. 2. אָנשײלן ,קאַר- 
טאָפל האָט זי אָנגעשאָבּן, די פֿענדל אויסגע- 
שײַערט", א. לעבּענזאָן, פֿון זאַװאָד אין בּאָד, 
וילנע 1893 9. אָנשנײַדן גאָר דינע פּאַסן. 
אי א קלעצל דין, עס זאָלן זיך בּאַקומען הובּל- 
שפּענער. טאָ' רוי פלייש... און אים געבּן צו 
עסן", א. י. שפערלינג, ליקוטים || (טעמי 

המצוות), לעמבּערג תּרס"ט. 





אָנש(אַ)כּרעווען 


אויך מיט זיך -- ,סהאָט זיך אָנגעשאָבּן 
א פולע שיסל". -ונג. -עכץ. יעניש, 
דער (הין, הקע)ל == 
אַנש(אַ)כּרעווען -- 1. דזו אויסשבּרן (-+ 
2) אַ סך. 2 אָנקלײַבּן גוטס װאָס בּלײַבּט 
אין אױסראַבּירטע און פֿאַרלאָזענע הײַזער. 
;אַלע ילִדן האָבּן די דײַטשן אַװעקגעפֿירט אין 
אַן אױסראָט-לאַגער, און די אָרטיקע שקצים 
האָבּן אָנגעשאַבּרעװעט פֿון זילבּערנע בּענטשי 
לײַכטערס בּיזן בּעזעם אין ווינקל". 
אַ'נשאָדנדיק -- אַדי. װאָס איז אָן שום 
שאָדן. אֶיער װינט. אִי פאַרן געזונט, 
אַנשאַדעװען -- אוטו. ‏ דעוע אָן. --געשאָ 
ידעװעט. 99: --שאָדענען, פר. מאַכן 
סקאַנדאַלן. בּרויען. אִי אין שענק. אויך מיט 
זיך. 
אָנשאַטאַיען זיך -- אוטװ. טאֵיע זיך אָן 
זיך געשאַטאַיעט. סל. אַרומשלעפּן זיך. 
! זײַן אין א צאָל ערטער אָן אַ ציל. אָנװאַנדערן 
זיך, פּעיאָ. אי זיך אַ פּאָר יאָר און װערן אויס 
מענטש. 
אָנשאַטן -- אוטו, אומפ. עס שאַט אָן עס 
- האָט =יגעשאַט. 1. שאַטן. בּרענגען אַ בּיסל 
שאָדן, , מעגסט א בּיסל העלפן דער מאַמען 
אָסור צי עס װעט דיר אִי". 2 פֿאַרשאַטן 
דאָס עסן װעט ניט אָי 
אָ'נשאַטנדיק -- אַדי. װאָס איז אָן א שאָטן. 
אַן איער יםיבּרעג. -יקייט, 
אָנשאַטענען -- אוט 4 טרו. -טן אָן 
= געשאַטנט, ‏ אָנװאַרפֿן אַ שאָטן. אִי (אויף) 
אַ פֿאָטאָגראַפֿיע, .זײַן זכר |(זייכערן... שאָטנט 
אָן א טרויער", אַלף כּץ, אַקערצײט. 


אָנשאַטקעװען -- טרו. -קעװע אָן --גע- 
שאַטקעװעט. 89: -:שעטקעווען (-+) אָנ 
שנײַדן, אָנהאַקן (אויף צו זײַערן) אִי אַ פעסל 
קרויט. 

אָנשאַכערן -- טרח. -ער אָן, -יגעשאַכערט. 
מאַכן שאַכער-מאַכער. אָנהאַנדלען, אָנקױפֿן 
(אויף אַן אומערלעכן אָדער אומגעראָטענעם 


אופֿן). אִי -מאַיאָנטקעס און בּלײַבּן שטעקן 
מיט זיי. = 2 שאכרעווען -- דז, נאָר עמ" 
פֿאַטישער. 


אָנשאַפן -- טרוו. שאַף אָן: -יגעשאַפט, -יגע- 
- שאַפֿן, קריגן פֿאַר זיך (וי אַן אייגנטום), 
אײַנשאַפֿן, אַנגרײטן. אִי אַלע נייטיקע אינסטרו" 
מענטן. ,וואו איז מײַן בּיסל װוערטשאפֿט וועלכע 
מײַן װײַבּ און קינד האָבּן אָנגעשאַפט?", א. בּ. 
רוף, דער שיכּור, װאַרשע 1871. ,האָט פאַר 
זיך אָנגעשאַפן גרויסע הײַזער, מילן, אייל- 
מילןײ, אי. קיפניס איבּז, אָסטאַפּ װישניאַ, 
שמייכלען, כאַרקאָװ 1929, . 

מיט זיך -- אִי זיך היפּשע ידיעות. אװען 
ואיינר קאָכט אונ' שאָפּט זיך אָן ערבֿ שבּת 
צו עסין, אַזו האט ער שבּת צו לעבּין", ר' 
אריה ליב בר' יהודה .,. זעליגמאַן, תיקוני 

| מועדים ז, פֿיורדא תּפּײט. ‏ |נג. -עכץ. 

אָנשאַצן -- טרו. שאץ אָן,- --געשאצט. אָפּ 
שאַצן. בּאַשטימען דעם װערט בּדרך השערה. 


1058 


,מיין ספֿרים הקדושים זיך לֹאשׂן אן שצין 
וויא זיא זעלבּשׂ גיװאָלט האבּן", גה, 381, 
זונג, -עניש. 


אָנשאַקלען -- טרו. -קל אָן --געשאָקלט. 
1. שאָקלען אַ ביסל אַדער א סך. אִי בּיימער 
די פּירות זאָלן אַראָפּפאַלן. אִי דעם שטרויזאַק, 
*א די בּ יינער = אַנבּרעכן די בּיינער. *;אָט 
װעל איך דיר אַי" --- איר: אָט װעל איך דיר 
געבּן, דיר העלפן עפּעס קריגן, 2 אָפּשאָק- 
לען עמעצן פון זיך. נר. מאַכן אַז מע זאָל 
אָפּשטײן, זיך אָפּרוקן. ;ער האָט אלעמען אָנ 
געשאָקלט און אַלץ גענומען פֿאַר זיך". אויך 
מיט זיך -- אִי זיך אין בּויד. : עניש,- 


אָ'נשאַרכּנדיק -- אַדי. װאָס איז אָן א 
שאַרבּן. אַיע בּעלי:חיים, | 


אָנשאַָרבּען -- טרו. -בע אָן, -יגעשאַרבּעט. 


9 --שאָרוען. אָנכליאָבּען. ארײַנעסן 
גיך און אַ סך. אִי א פּאָר טעלער בּאָרשט(ש), 
געוויינטלעך מיט זיך -- אִי זיך מיט קרויט- 
זופּ, 

אָנשאַרװען -- טרו. -װע אָן, --געשאַרװעט, 
פד. אָנשײַערן 

אָנשאַרלאַטאַנעװשן -- דזו אױסשאַרלאַ 
טאַנעװען (-+ 362), 


אַנשאַױן -- טרוו. שאַר אָן; ---געשאַרט, 1 אָנ" 
רוקן, צונױפֿרוקן, צונױפֿשאַרן מיט די הענט 
אָדער מיט אַ מכשיר. אי פולע הויפנס (זשמע- 
ניעס) תּבואה. אִי די בּרעקלעך אין א קופקע- 
לע. אִי מיסט אין וינקל. אִי אַשׁ אויפן פרי- 
פּעטשיק. ,מיט פרעמדע הענט איז גוט הייסע 
קוילן אָנצושאַרן", שװ. ;צי קען א מענטש 
פֿײַער אין זײַן שויס אִי און זײַנע מלבּושים 
נישט פאַרבּרענען?", מס, משלי תּקע"ד, ו, 
7 פאָנגעלייגט די שײַטן, אָנגעשאַרט די 
קוילן, קנאַקן העל די פֿלאַמעןײ, יהואָש, ימולך, 
2. אָנזאַמלען. אִי געלט. אִי גאָלד. א 
פולע קעשענעס מיט געלט (גאָלד). ,האָט אָנ- 
געשאַרט געלט װי מיסט און האָט זיך פון 
יידן א מאַַיאַנטיק געמאַכט", אבּג, 'דער יד 
אין קלעבֿי וָהש {ן. ,אַ שלעכטן רעכענונג האָבּן 
די רוסישע עמיגראַנטן װעלכע רעכענען אַז 
אין אַמעריקע שאַרט מען אָן געלט מיט לאָ- 
פּעטעס", 3. בּעקערמאַנן, זב, דער יודישער 
שפּיעגעל, װאַרשע 1895. גניט פון בּויען צו" 
קער-פֿאַבּריקן האָט ער אָנגעשאַרט זײַנע מיל- 
יאָנעןי, בּערג, בּײַם דניעפער װו. 8. צושאַרן 
צורוקן. צושטופּן, אִי די שװערע קאַסטענעס 
צום װאַגאָן. אויך מיט זיך. עניש. 

אָנשאַרפֿן -- טרח. שאַרף אָן, -געשאַרפֿט. 
1. מאַכן שאַרף. אִי דאָס מעסער, די שער, זי 
קאָסע אאַזװ. אִי די צונג. ,אײַזן שאַרפט מען 
אָן מיט אײַוזן", מס, משלי תּקע"ד, כז, 17, 
*אין (אָן) אים (געוויינלעך -- איר) קען מען אַי 
א מעסער = איז עלעגאנט אָדער חכמהט זיך, 
פֿיג. ,װען װאָרט אין װאָרט װערט אָנגעשאַרפט 
און גליט, צינדט אָן דעם קנויט פון האַרץ מיט 
נס װאָס בּריט", אַלף כּץ, די אמתע חתונה, 
2.. אָנשפּיצן, אַנשפּיזן. אָנשטעלן. אִ'י די 
א ויערן. -אֵי דאָס געהער. אַי די אויגן. 


| דער (דין, -קע). 


אָנשװײיסן 


אַי דעם בּליק. 8. מאַכן צו פּיקאַנט, צו שאַרף 
אַ מאכל, אִי פֿאָרשפּײַזן. יי 
מיט זיך. הזנג. /עכץ. עניש. 
-עריי, 
אַנשאַשען -- טרו. -שע אָ --*געשאַשעט. 
9; --סאַסוי)ען. דח אָנשתיהן (און 
שטאַמט פֿון דעם װערבן. אָנשיכּורן. אִי דעם 
ערל און אויסרייניקן זײַנע קעשענעס, 
אָנשדרחדיק -- {... שעדרעדיקן אַדי. דזו 
אַנחוט:השדרהדיק. װאָס איז אָן א רוקנזײַל, 
רוקנבּייץן,. וייכגופיק. ישׂראל בּיבּער, זאָאָלאָ 
גיע !, ווילנע 1934, שער" בּלאַט, 
אָן שׂהיות -- .. שנעסן אַדװ אָדער פרעפ 
פֿראַזע. אָן אָפּלײגעניש. אָן פאַרצ;עניש. עפּעס 
טאָן אָן שי. אָן שי פֿאַרפֿאָרן אין די שניים. אָנ- 
נעמען א בּאַשלוס אַָן ש'. ;אָן שי פאָרט ער... 
אַרױס קיין אױסלאַנד", מעשׂיות נוראים (פון 
ראַדזימינער רבּין), פּיעטריקאָװ תּרע"ד. אָנ- 
רשחיותדיק -- אַזי. אֶע האַנדלונגען. 
אָנשװאָלן -- + אָנשװעלן ;אַז אַ בּאַק 
שװאָלט אָן, הייבּט זיך אָן דערפֿון אַלע קרענק", 
אי. קיפּניס איבּז, מאַרק טװען, העקלבּערי פֿין, 
קיעוו 1929, 
אָנשװאַמען -- טרוו. שואָם אָן, --געשװאָמט. 
- אָנצלען מיט א פֿליסיקײט. אִי אַ טיכל מיט 
בּענזין און אַרומרײַבּן, מיט זיך -- אִי זיך 
מיט אַ סך װאַסער. - 
אָנשװאַרצן -- טרװ. שװאַרץ אָן. --גע- 
שװאַרצט, 1. אָנשמירן מיט שװאַרצער פֿאַרבּ. 
אי אַ צעקאַרדאַ(ט)שעטן טיש. אִי אַ טאָװל. 
2. פֿאַרשװאַרצן עמעצן אין עמעצנס אױגן 
,האַבּן זיך מי געגעבּן בּײַ דער נאַטשאַלסטװע 
| אונדז אָנצושװאַרצן", קמ, 1865, פא 20. עהאָט 
זי צוערשט צװואַמענגעבּרענגט ... כֹּדי זי 
שפּעטער אָנצושװאַרצן בּײַם פּריץ און זי פֿון 
דאָרט צו פאַרטרײַבּן", בּן צבי, דעם שע 
קער'ס טאַכטער, קראַקע 1911. איך מיט 
זיך. /ונג -- ;וװי פֿאַלש עס איז די א 
וָפֿון ייִדןן", קמ, 1866, נא 44 -עניש.. 
אַנשװבּלען -- אוטו. -בּל אָן, --געשװיבּלט. 
! אָנקומען זייער אַ סך מיטאַמאָל. אִי און אָנ" 
גריבּלען. ,װי נאָר מיר זעצן זיך דאָ אַװעק 
שװיבּלען אָן מוקן און כּלערלײי בּאַבּעלעך". 


אַנשװיגן װערן -- פֿטמ. דח אַנטשױגן 
ווערן. ;דער װינט װערט שטיל, די כװאַליעס 
ווערן אַיײ, ממוס; שירה. 


אָנשװײַגן -- טרח. שװײַג אָן,. --געשויגן. 
ווירקן אויף עמעצן מיטן שװײַגן. .-- בּאַי 
שטראָף אים, שריײי כאָטש אָן אויף אים. -- 
ניין, כ'װעל אים אִי. דאָס װעט מער װירקן". 
געוויינלעך מיט זיך -- שװײַגן אַ לענגערע 
צײַט. , פֿאַר דער לעצטער צײַט האָט ער זיך 
אַזױ פֿיל אָנגעשװיגן אַז ער האָט שון איצי 
טער גערעדט פאַר צען", אי. קיפניס איבּז, 
ק. טשוקאָװסקי, די זוניקע, קלעו 1934 
-עניש. - | 


אַָנשװוײיפֿן --: טרו. שווייס א --יגעשווייסט, 
1 אָנשמעלצן, אָנגליען מעטאל אָן. מעטאל 





אָנשװײפֿן 


מיט זייער א הייס פײַער. אי 
2. דזוו אָנשװיצן, אַקוזװ. 
אָנשװײפֿן -- טרוו. שווייף אָן, = געשװײפֿט, 
אַ בּיסל אויסקרימען, אויסרונדיקן. אַ' די 
- בּרעטלעך פאַרן פֿעסל, אִי. מיט א שוייף זעגל, 
אָנשװימען -- אוטו. שווים אָן, האָבּ 6 בּין 
-ריגעשוואומען, - אָנקומען שוימענדיק. קו" 
מען צו שווימען. ;עס שװוימען אָן קלעצער 
| פון אַ צעפֿאַלענעם פּליט". ,די שיפלעך שװיי 
מען אָן צום בּרעג". ,פון אַלע עקן שווימען 
אָן טויטע", פּרץ, דראַמי שריפֿטן. ,עס זײַנען 
װוי אָנגעשװאומען פֿאַר זײַנע אויגן די בּלייכע 
פּנימער פֿון די זקנים און זקנות אין חבֿרון", 
פסח מאַרקוס, זי שטאָט פֿון מקובּלים. ,זיך 
- פֿאַרטראַכט, װי אָנגעשװאומען אויף די אויגן 
האָט אַ נעפל", פמ, מלחמה װ. *סאיז אָנג- 
שוואומען אויפן האַרצן = מע פילט זיך שוואך, 
אָפּהענטיק. אויך מיט זיף. -נג -- 
אויך װאָס װאסער (דער שטראָם) בּרענגט מיט 
זיך. עכץ. עניש - אַן אִי פֿון 
קבּצנים. 
אָנשװינדלען -- טרו. -דל אָן, --געשווינדלט. 
אַרײַנקריגן דורך שווינדלען. אי געלט. אִי א 
פֿאַרמעגן. אִי א װעלט -- פון א גרויסער 
צאָל מענטשן. -עניש. ער (ין, -קע). 
-עריי, ' 
אָנשװינדלעריש -- אִדי. װאָס איז פֿון 
- (אָדער אַזױ װי בּײַ) אַן אָנשװינדלער. אִיע הב- 
טחות. -קייט. ‏ . 
אָנשװיצן -- שוויץ אָן, -יגעשוויצט. אוטװ -- 
אַ סך שויצן. זיך בּאַדעקן מיט שווייס. ,דער 
| שטערן שויצט אָן, בּיז מע פֿאַרדינט אַ קאָי 
פּיקע", די מעשׂה פֿון פֿיער בּרידער, װאַרשע 
6. אַקזװ --- 1. מאַכן נאַס מיט שוייס. 
| ;ער האָרעװעט אַזױ אַז ער שװיצט אָן די 
מאָזאָליעס?. ,מע דאַרף אַפֿריער גאַנץ גענוג 
אי דעם שטערן, בּיז מע קומט צו דער שטופע 
לערנען דעם צוייטן", בּ. א. זאַבּיעזענסקי, די 
שװערע צײַט שו, װאַרשע 1887. 2'. זײַן אַ 
שוויצער, 
דער אַרבּעט. -ונג. -עכץ. -עניש. 
אָנשװישטשען -- אוט 86 טרו. -טשע אֵן 
ריגעשװישטשעט. - 59: =-סוישטשען. 
| 1, אָנפֿײַפֿן. אִי אַ גויאישן ניגון. איר אַי זי 
זאָל ארויסקומען. אויך: אִי עמעצן און לאָזן 
אים נקי. 2. צװיטשען װי אַ פֿױגל. אַי די 
פֿױגלשע פֿרימאָרגן-תּפֿילה, װ 
-עניש. 


אָנשװעפֿן -- אוטו. שװעבּ אָן, --געשװעבּט, 
אָנקומען שװעבּנדיק, פליענדיק נידעריק. אִי 
װי א בּאַלערינע. א פויגל שװעבּט אָן און 
לאָזט זיך אַראָפּ אױפֿן דאַך". ;אומעט, אומעט 
אומעטום. שװאַרצע שעהן שװעבּן אֲזי, פמ, 
כאַליאַסטרע וו, פּאַרי 1924. ,,שװעבּן אָן װאָל- 
קנדיק, װײַס װי שניי. װי פּוכיקע מעװעס -- 
אַזױ פֿליען זיי"", אסתר שומיאַטשער, הימל 

און ערד, 1956. 


אָנשװעכן --- טרוו, שוועך אָן, --געשוועכט, 
1. מאַכן שװאַך. ;שװערע אַרבּעט שװעכט אָן 


דעם אײַזן, 


אָפֿט מיט זיך -- אי זיך בּײַ 


אויך מיט זיך. 


1009 


. דעם -מענטשן". ‏ 2. אייפעמיזם פֿאַר אָנשי- 
כּורן, אִַי די געסט. + געוויינלעך מיט זיך -- 
זיך אִי בּײַ דער אַרבּעט. זיך אַי און אַװעקפֿאַלן, 
?ונחן האָט זיך גוט אָנגעשװעכט און שוין גצָי 
האַט א גוטן בּזיון"; ר' יעקבֿ מדובּנא, מַשלֵי 
חכמה, וילנע תּריג, י/ב. -ונג. -עניש. 


אָנשװעלן -- אוטח. שװעל אָן. -געשװאָלן 
| (=י געשוועלט), 1. אױפֿגײן פֿון אָנצ;ען זיך 
מיט פֿליסיקײט. ,טרוקענע חלה שװעלט אָן 
אין מילך". ,מע װאַרפט אַרײַן די קניידלעך... 

| זיי דאַרפן אי און אַרױפֿשװימען", בּ. שאַפֿראַן, 
יײדישע קוך, װאַרשע 1930. 2. געשואָלן 
ווערן. .דער פאַרוואונדעטער ... האָט שװער 
געכאָרכלט פֿון האַלדז װאָס האָט גענומען אַ", 
ל. ראָכמאַן, פֿאַָר, 1 ווו 19, פּֿיג. שדי טײַסי 
טערס שװעלן אָן בּײַ די בּלוטזויגערס". דער 
קאָפּ שװעלט אָן פֿון די אַלע עסקים. אִי פֿון 
שװאוילטאָג. 9. װערן צו פֿיל, איבּער דער 
מאָס. דאָס טײַכל שועלט. אָו נאָכן רעגן, 
-ונג, 


אָנשװעננערן -- ער אָן, --געשװענגערט, 
אוטו --- אָנהײבּן שווענגערן. /,,מײַן פרוי האָט 
שוין אָנגעשװענגערט און נאָר אַן אבּאָרט קען 


העלפן". טרו -- (שפּאַסיק) אִי אַ סך קינ" 
דער. ונב, 
אָנשװענקען -- טרװ. שװענק אָן, -יגע- 
- שװוענקט. - אָנגיסן מיט װאַסער און אַ בּיסֵל 


| רייניקן. ,די גלעזער איז גענוג אָנצושװענ 
-קען". אִי גרעט בּײַם טײַך. מיט זיך -- 
,זיך גוט אױסבּאָדן, זיך אִי אין ים". ‏ ניש. 
אָנשװעצן -- טרו. שועץ אָן, -'געשוועצט, 
| קורלאַנד, זאַמעט. אָנפּלאַפּלען. אִ' נאַריש- 
קייטן. אִי רכילות. | 2 
אָנשװערן -- אוטװו. שװער אָן, -"געשװאָרן, 
ריגעשוואוירן. שװערן א סך מאָל. ארויס- 
בּרענגען פאַרשיידענע שבועות. אִי מיטן אייי 
גענעם לעבּן, מיטן לעבּן פֿון מאַן און קינדער, 
געוויינלעך מיט זיך -- ;זיך פֿאַר א צוייער 
- אִי צען זאק ליגנט", בּ. בּעקערמאַנן, זב, דער 
יודישער שפיעגעל, װאַרשע 1895., ,האָט ער 
אָנגעשוואוירן אַז ער קען ניט זײַן װי די אֲני 
דערע שדכנים", מאיר רײַז, יוגנט, װאַרשע 
6. . | 
אָנשװערן -- טרװ. שװער אָן, -יגעשווערט, 
מאַכן צו שװער. אִי דעם עול, אִי דאָס געמיט, 
די שטימונג. אי די פֿליכטן, אִי מיט היימ- 
אַרבּעט. מיט זיך -- ,ס'האָט פון דעם 
בּריו זיך אָנגעשװערט ס'געמיט מיט פּײַן", 
פּ, מלחמה } . 
אָנשׁוי -- דער, -ען. 1 דזװ אָנשואונג, בּו. 
| 2. דאָס אַרומקוקן זיך. ,,אין דער גסיסה לאָזן 
נאָך אַן אױגנבּליק אויף אָיי, פמ, מלחמה וו. 
אָנשױיאוגג -- די, -ען 1 דאָס אָנקוקן 
א כּלה. ,די אִי איז געווען נאָר א פּאָר שעה"". 
,;אויך בּײַ דער אִ' זײַנען חתן"כּלה ניט גע 
בּליבּן אַליײן". 2. פּראָצעס פֿון אָנקוקן 
בּכלל, פֿון זען און בּאַטראַכטן. אַ גרינטלעכע 
| אָי. אָיס-מעטאָד = װיזועלער מעטאָד. 8, דטשמ. 
נר. השקפה, בּאַנעם. סיסטעם געדאַנקען, מיי- 


- -צו פּאָלעמיזירן מיט אָט דיזע אַ'ען" 


אָנשולדיקן 


= נונגען. װעלטאָ* . = װעלטבאַנעם. אידעאַליס" 
טישע, מאַטעריאַליסטישע אאַזװ אַ'. ,שעדלעך 

משה 
קליינמאַן, יודישער קאַלענדאַר לשנת תרס"ט, 
לעמבּערג 1908. , מײַנע אֶיען אויף די ייִדישע 
- פּראָבּלעמען", זשיט או, ניי 1919י יי 

אַנשױלעך -- אַזי. זזשמ. נר. װאָס מע קען 
גרינג, גוט זען און בּאַטראַכטן. בּוֹלט. קאָנ- 

קרעט. אָנזיכטיק. וויזועל. בּאַשײַמפּערלעך. אֶיער 
מעטאָד בּײִַם לערנען = וויזועלער מעטאָד. ;דער 
פֿיזיקער זעט פֿאַר זיך אִי זײַן װעלטבּוייי, גוטג. 
;עס קאַן פֿאַר אים פארשוינדן יעדער איער 
בּילד", זשיט װו, נ"י 1912 ,,מאכן צויי פּראַָ- 
בעס ... כּדי אויף אַן אֵין אופן זיך אין דעם 
אַלעם איבּערצליגןײ, בּער. -קייט. 


אַנשױמען -- טרװ. שוים אָן, --געשוימט, 
אויך: -- שוימיקן. מאַכן עס זאָל זײַן אַ 
שוים. אָנגיסן מיט אַ שוים. אִ' בּיר אין די 
גלעזער. שרײיען און אִי די ליפּן. אִי װאַסער 

מיט זייף צו װאַשן בּאַטיסטענע פֿאָרהענגלעך. 
אויך מיט זיך. /23, / 


אָנשויען -- טרו. שוי אָן, --געשויט. :4060 
מס6יטסמס5ח2. 1. בּאַקוקן א כּלה. ,ער זאָל 
אַראָפּקומען אִי די בּתולה", פּנחס בּיזבּערג, 
שבּתיוםטובֿדיקע ייז 2., ארכ. אָנקוקן 
בּכלל. בּאַקוקן (און בּאַטראַכטן). זיך צוקוקן. 
;קומט. איר מאַנן, װײַבּר אונ' יונג פֿרויאן 
דאש היפּש בּוך דוט |= טוטן אן שויאףן"" 

- ספֿר משלים, 9פֿדמ תּמ"ז, שערבּלאַט. פאיר 
ליבּן מאַנן אוני פרויאן טוט דאז שין געטליך 
ליד אן שויאן דז מן טוט מדרש ויושע נענן", 
| מדרש ויושע, פּראָג 1687, הקדמה וְפֹש װון, 
;קומט אל דאש הערליך בּוך אן צו שויאן", 
לטו, שער" בּלאַט. ;איר ליבּה מאַנן אונ' פרויאן, 

טוט דאש מעֲשֵׂה אן שויאן", איין שין װאוי 
דערליך מעשׂה פון איינר כּלה מיט דרײַ חתנים, 
וִפפֿדמ, פֿאַר 1740ן. ,װי אופט האבּ איך דיר 
גיווינקט אוני גיטוייט דו װאָלשׂט מיך אבֹּר 
ניא אן שויאן", בּבאיבּוך, 134. ,אן איר פּײַנַל- 
גונג טוא לוגן אונ' איר מידקייט טוא אן 

| שויאן", מחזור ר"ה וו"כּ, הומבּורג 1721, 
קנא/ב, | 


אָנשוכן . -- טרו. שוך אָן, געשוכט. 1 אָנ- 
- טאָן שיך. אִי דאָס אייניקל מיטן ערשטן פּאָרל 
שיכעלעך. ,. . . האָט אָנגעשוכט זײַנע פֿיס און 
איז אַװעק", ש. גאָדינער, דער מענטש מיט 
דער בּיקס. ‏ 2. בּאַזאָרגן מיט שיך. אַ' די 
יתומים. ,מן גיבּט אין צו שֶשִׂין אונ' צו 
טרינקן אוני שוכט זיא אן", בּראַנט, פּרק לֹא. 

| ע;דוא האשׂט זיא .. . גיקלייט אונ' אן גישואט", 
- מחזור. שלש רגלים, אַמשט 1713, קצב/ב. 
-9. פּראָדוצירן שיך. ;אַמעריקאַנער פֿאַבּריקן. . . 
האָבּן בּיד געהאַט אָנצושוכן אַלע אײַנואוינער 
פֿון רוסלאַנד פֿון קליין בּיז גרויס", י. יאַכינ- 
סאָן מיט געניטע הענט, קִיְעוװ' 1925., מיט 
זיך. -זנג. 

אַנשולדיקן -- טרו. -יק אָן, --געשולדיקט: 
מאַכן חובות. אָנלײַען, אָנבּאָרגן. אִי אין קרעמל 
- פֿאַר עסנװאַרג. אִי דעם בּעליהבּית (דאַטיװן 





אָנשוסטערן 


דירה-געלט. געליען און אָנגעשולדיקט די קליינע 
גמילות:חסדלעך. געויינלעך מיט זיך -- 
זיך אַזױ אִי אז מע מוז פֿאַרזעצן די זילבּערנע 
- לײַכטערס. ‏ /נ2, | 
אָנשופטערן -- טרו. -ער אָן, -יגעשוסטערט, 
1 אָנגרײטן שוסטערװאַרג. מאַכן אַ סך שיך, 
| שטיוול אע. אִי שטיוול אויפן גאַנצן װינטער. 
2 בּמקום-װערבּ פֿאַר יעדער מֿין מלאָכה, 
שלעכט געמאַכט. אִי בּענקלעך אויף קרומע 
פיסלעך. אִי שינדלען װאָס פּאַסן זיך ניט ארײַן 
איינס אין דאָס אַנדערע. אִי רעדער װאָס זייערע 
שפּיצן פאַלן אַרױס. אױיך אוטװ -- זיך 
אױפֿפֿירן גראָבּ. אי אין אַ לײַטישן פֿאַראײן 
און זיך זידלעןי 
אָנשופֿלען -- טרח. פֿל אָ --געשפֿלט, 
אָנפּילן, אָנשיטן מיט אַ שופל. אַי די גריץ, 
- קלײַען, האָבּער, גרויפּן, אִי צוקער אין טוטן, 
אָנשושקען -- טרו. -קע אָן, -'געשושקעט, 
אָנזאָגן עפּעס שושקענדיק,. שעפּטשענדיק. אַי 
אַ סוד אין אויער. אִי די קינדער זיי זאָלן 
זײַן סטאַטיקעס. מיט זיך -- קזו. אױך: 
אִי זיך װיפֿל דאָס האַרץ גלוסט. -עניש. 
אַנשחורן -- {... שאָכעוןן טרװ. שחור אָן 
-יגעשחורט. - אָנשװאַרצן. אָנמסרן. אִי עמעצנס 
נאָמען. 
אָנשחטן -- -+ אָנשעכטן, 


אַנשטאָט -- פרעפ. 89: אָנשטאָט. :1606 
804(םו)-תג. 1. װײַזט אַז די פּערואָן װאָס 
'קומט נאָך דער פרעפ קריגט אַ פֿאַרבּײַט, אַ 
סובּסטיטוט. אױפֿן אָרט פון. בּמקום. שט אָ ט, 
שטאָטס. אי מיר װעט ער קומען. שטיין 
צום פּריזיוו א' דעם עלטערן בּרודער. אסתּר 
ווערט די מלכּה אַי ושתּין. אי אים װעלן ארומ" 
פאָרן משולחים. מש פֿאַרטײַטשט 'התחת 
אלהים אָנכײ (בּראשית, ל,2): ;אובּ אן שטאט" 
ותּי: ,אויף דעם אָרט פֿון" נאָך פֿריִער טח 
פֿאַרטײַטשט 'התּחת אלהים אָני (בּראשית, 1, 
9 אאובּ אן שטאט גוט בּין איך" ותי: ,בּין 
איך דען אויף דעם אָרט פֿון גאָט"ן. ,. . . האָבּן 
אַי מיר טויזנט אנדערע מענטשן געהאַט אין 
מויל", ממוס, קליאַטשע. י 

2, װײַזט אויף א פֿאַרבּײַט פֿון איין זאַך אויף 
אַ צווייטער. בּויען אי ציגל מיט לעמעשקע. 
האָבּן אי אַ האַרץ אַ שטיין אין בּרוסט. אַי אַן 

ענטפֿער אָפּקומען מיט אַ שמייכל. ,אַי װײַסעןר) 
חלח -- ראָזעװע בּרויט, אַבּי ניט הונגער און 
נויט", שװ. ,דא עֶר גועהן דאשׂ ער אן שטאט 
דער פֿישי איין איזלס קאפ אין זײַנם גאַרן 
{!= נעץן האט", מראות הצובֿאות, װאַנדובּעק 
8, ,האָדעװעט מען די אָרעמעלײַט מיט בי 
נער א' פלייש", ײל, זבּ, דער קליינער כֹּל 
בּוניק, אַדעס 1885. ,א' שיבּן זענען די פֿען- 
צטער פֿאַרשטעקט מיט קישעלעך", סף, גליק- 
ליכע און אומגליקליכע. ,אי אין מאָגן, קריכט 
אים דער װײַן אין קאָפּײ, ייז, אַלט-שטאָט ‏ 
9 װײַוט אויף א פֿאַרבּײַט פֿון אידיינע), א 

בּאַגריף, א פֿאָרשטעלונג, אַן אויפפיר אע. אַי 

א קאַנקרעטן פּלאַן קומען מיט פאַנטאַזיעס, 


אי א טובה קען אַרויסקומען גאָר אַ רעה. אִ' 


1000 


פֿירערשאַפֿט קריגן פאַרפירערשאַפֿט. אַי זאַכ- 
לעכער קריטיק פירבּרענגען פּוסטע טענות. עא' 
אַ בּיסעלע רװח געבּליבּן בּײַם נעבּעך", שו. 
,אונזרי תּפילות זײַנן אן שטאט די (קרבּנות)", 
לטו, יא/ב. ,ער בּיצאלט אים בּיזשׂ אן שטאט 
דיז גוטן", יוסיפֿון, אַמשט 1661, שיז/ב. ,מן 
זאגט דשׂ שמונה עשׂרה וְפון נעילהן אז מן 
האט גיזאגט צן יוצר, נייארט אן שטאט 
כּתבנו זאגט מען וחתמנ... אן שטאט וכתובֿ 
זאגט מן וחתום...", פֿון א סידור, 1665, 
אָרט? צג/ב. קווען ער האָט אָפּגעשײדט זײַנע 
בּיכּורים און מע האָט זיי גערויבּט ... בּרענגט 
ער אַנדערע אַי זיי און לייענט ניט (כּי תבֿא)", 
זרעים, קיז/א. ;אַ' דעם גרויסן כּבֿוד װאָס ער 
האָט דאָ, זאָל ער האָבּן גרויס בּושה", די גן 
עדן בּחורים, װאַרשע 1885, , שׂנאה אי בּרודער- 

| שאַפֿט האָט זיך פֿארזעצט אין האַרץ", הל, 
'ערשטער מײַ, ניוײיאָרק 1935'. עאַ'... טורעמס 
און ... פּיראַמידן האָבּן מיר געהאַט א בא 
וועגלעכן משכּן", אָפּאַ, 'װאָס איז ייִדישע קול- 
טורי, 

4. קומט אויך פֿאַר אַן אינפֿיניטיװ און פֿאַר 
גאַנצע פֿראַזעס און זאַצן. אַ' קלאָר צו מאַכן 
דעם מיין פון פּסוק, אים נאָך מער פֿאַרטונק- 
לען. אי צו געבּן א תּירוץ לאָזץ די קשיא 
אינגאַנצן אומפאַרענטפֿערט. אַ' צו טריי 


סטן, שיטן זאַלץ אויף די וואונדן. אי צו דער" 


ציילן װעגן אומגליק, זיך צעװויינען. קאַ' זיך 
צו ווייקן אונטער רעגן, איז דאָך בּעסער זיך 
בּאַהאַלטן אין בּודקע". ;אן שטאט חמי וחמותי 
ע"ה האַבּין גימיינט דאז איר חתן זאָל האבּין 
כּמֹה אלפיי. האָט ער בּדוחק איזה מאות 
גיהאט", גה, 64. ;אַי אונטערצוהאַלטן דעם 
חשק בײַ קינדער צו מײַסטערן, דערשטיקט 
מען אים בּאַלד אין אָנהײבּ", ממוס, שלמה. 
;הארמאַטן קענען פרידלעך דינען צו ערך- 
אַרבּעט ... נאָר אַי װאָס זיי שיסן איצט אין 
דער בּרייט -- שטעלן זיי צו שיסן אין דער 
הייך", בּלעטער, זַאן 1, ,דער מלך איז אַרױס 
אין גאַס ... האָט ער א' צו האָבּן פרייך 
און שפּאַס, דערשראָקן זיך װי פֿאַר א שטראָף 
פֿון גאָט", אַר, 'דעם מלכס שרעק' ,נעמט 
ער אָנגרײַפן דעם רבּין אי לאָזן זיך פֿון אים 
אטאקירן", ייז, בּרידער אַשכּנזי. 
א'װאָרם -- פּראָנאָם, 


אַנשטאַלט -- ד, ץ. אנסטיטוציע. מוסד. 
אַגענטור. יתומים'אַי. לערךאי. צדקה'אַי. געבּן 
נדבות אויך פֿאַר קויסטלעכע אן. ספּעציעלע 

אַץ פֿאַר יוגנטלעכע פֿאַרבּרעכערס. אִי פֿאַר 
געװוינעריגס. ,... עס זאָל זיך געפֿינען אין 
זייער אי איין בּורס (בּחור) פֿון אַ בּירגער- 
לעכן פּאַקײ; אמד, קאַרטוכע, װילנע 1878, 
;. .. געווען דער ערשטער װאָס האָט געהאַט 
דעם אײַנפאַל די אי צו גרינדן", קמ, 1864, 
פא 45. ,איז אַ יושר מע זאָל לאָזן אײַנגיין 
אזא נוצלעכע אִי װאָס האָט אירס גלײַכן נישט?", 
יפֿאָל, 1885, פן 1. *אַשריצראַ' = שפּאַ 
סיק, בּיתיהכּסא. אויך: פֿיקטיװע אַץ. 

אָנשטאַלן -- טרח. שטאָל אָן, --געשטאָלט, 
9 - שטאָלעװען. מאַכן האַרט וי שטאָל. 


אַנשטאָפּן 


אי אַן אַקער. אִי דאָס האַ רץ. די האַנט 
שטאָל אָן! דער שׂונא בּײַ די טויערן!", מאיר 
שװאַרצמאַן. ,פון זיך אַליין זיך אויסגעלערנט 
אָנציען א ראָדשינע און אִי א האַק", ש. בּרעג- 
מאַן. ניאָמקע שװאַרצ, קלִעוו 19235. אויך מיט 
זיך -- פּלוצעם זיך אִי און אַ שפּרונג טאָן. 
דער. | 

אָנשטאַלצירן -- אוטה. ציר אַן, --(גע) 
שטאָלצירט. שטאַרק אָדער א לענגערע צײַט 
שטאָלצירן. אִי מיט די געראַטענע קינדער, 


אָנשטאַמלען -- אוט 8 טרװ. שטאַמל אָן, 
-יגעשטאַמלט. ‏ שטאַמלען א לענגערע צײַט 
אָדער שטאַמלענדיק אָנזאָגן. אִי ממש בּײַ יעדן 
װאָרט, אִי װאָס מע זאָל טאָן. אִי פון שרעק. 
-עניש. 


אָנשטאַמפֿן -- טרו. שטאַמס אָן, *יגץ- 
שטאַמסט. (קאָמאַשן-שטעפּערײ) אָנהאַקן לעכ- 
לעך אין די כאָלעװעס. אִי שיך. אִי לעכלעך. 


אַנשטאַמעװען -- טרח. -מעװע אָן, -י'גע- 
שטאַמעװעט. (סטאָליערײַ) אַנהאַקן א לאָך, 
א רינװע אין האָלץ מיט א שטאמײַזע. אַ' די 
בּרעטער פֿון דער צוייטער זײַט, עס זאָלן 
זיך אַרײַנפּאַסן די פֿיסלעך, 


אָנשטאַמפּן -- טרװ. שטאַמפּ אָן, -יגע- 
שטאַמפּט. 89: =-שטאַמפֿירן. אוױך: 
-- שטאַמפּעװען. בּײַ פֿאַרשײדענע מלאָ 
כות) אַרופלײיגן, אַרױפהאַקן, אַרױפקלאַפּן א 
שטאַמפּ. אויך מיט זיף. 

אָנשטאַנד -- דער, ן. נר. {מע טרעפֿט אויך 
אינגאַנצן דײַטש: אַנשמאַנד| אָנשטענ- 
דיקייט. עטיקעט. ,די לײַט אָבֹּעֶר װייסן קיין 
דרך-ארץ. קיין אַ'". קמ, 1866, טא 47. עאַן 
אמתער, אָרנטלעכער קלוגער מאַן דארף האָבּן 
אִי און שׂכל גענוג", מר ש. עגעטאַנצט מיט 
איר . .. אַרומגענומענערהייט און א בּיסל מער 
װי דער אָנגענומענער אִי ערלויבּט", זש, טמז, 

-1511967, - אַ'נשטאַנדיק -- אַזי. זזחװ 
אָנשטענדיק. פּאַסיק לויטן יחוס. ,. . . איז דער 
שידוך ניט געװען אִי, װײַל דודס זיידע איז 
געװען אַ שמש אין שול", ש. בּעקערמאַן, די 
יודישע קאָזאקין אַדעס 1886. / | 

אַנשטאַנען ווערן -- צזװ. 1. פֿטמ. אָפּ 
שטעלן זיך. ,דאָס קינד האָט אָנגעהױבּן אַן 

אָטעם צו װײַזן, דאָך אָבּער אין א קליינע צײַט 
איז װידער דער אָטעם אִ' געװאָרן", המאסף, 
איבּז פֿון פּויליש, ווילנע {ערשטע העלפֿט 19, 
י"הן 2. דזו אַנטשטאַנען װערן. דערשטוינט 
װערן. אי װי פון אזא גרויסער נדבה.. 

אַנשטאַפּלען -- טרו. -פּל אָן, = געשטאַפּלט. 
אָנלײגן איינס אויף דאָס אַנדערע. אִי געהילץ, 
אִי אײַזנװאַרג -וגג. -עניש. 

אָנשטאָפּן -- טרו. שטאָפּ אָן, --געשטאָפּט. 
-1, אָנפֿילן, אָנפּאַקן אַרײַנשטופּנדיק. אִי דעם 
זאַק, דעם קופֿערט אע. אִי דעם שטרויזאַק. אַי 
די פּערענע מיט נאָך פּוך. אִי אַ פעסל מיט 
בּראַכװאַרג. אִי דעם הויף מיט געהילץ, אַי די 
קוקלע. מיט זעגעכץ. אַי א מאַטראַץ מיט האָר, 
אי די טאָרבּע מיט בּרויט. אִי. די קעשענע מיט 





אָנשטאַפֿירן 
צוקערלעך. אִי די ליולקע מיט טאַבּעק. .א לע- 
כערדיקן זאַק קען מען ניט אָי, שח. 

2. פיג. אָנפֿילן. אִי מיט שקר, פּראָפּאַגאַנדע 
אַלע רייד. ,שאַרפֿע און טערפּקע ריחות טראָגן 
זיך . . ., דערלאַנגען אין נאָז, שטאָפּן אָן די 
חושים מיט נײַע געפֿילן", בּערג, בּײַם דניע- 
פּער |. ,שטאָט! פֿאַרװאָס איז דיר געפֿעלן אַ' 
דײַן בּויך מיט ענגשאַפֿט", אַקש, װענט, קיעװ 
1, ,דער דײַטשישער מעכאַניזירטער קאַט 
איז געגאנגען אִי מיט בּלוט די פּיסקעס און די 
טאַשן", פמ, מלחמה ו. ,דער גאַנצער גוף װאָס 
מע האָט אים אָנגעשטאָפּט מיט תּאוות װעט 
מוזן איבּערפוילן אין דער ערד", צייט, טמז, 
5 ו 29 |ציט א בּראַצלעװער תּפֿילהן, 

9. ספעצ. אָנפֿילן די פֿאַרדײַאונג-אָרגאַנען 
בּײַם (געבּן צו) עסן צו פֿיל, איבּער דער מאָס. 
צווינגען צו עסן, צו שלינגען (װעגן א בַּעל 
חי װאָס מע װיל פֿעט מאַכן) אִי דעם חוֹמר, 
דעם (זינדיקן) גוף. אַי די קישקע, די פעלקע, 
אִי דעם בּויך, דעם טרעלבּויך. אי דעם (גע 
שמדטן, טרייפענעם) האַלדז. אִ' דאָס מוױיל, 
דעם פרעסער. אִי די אינדיקעס אויף פּסח, די 
גענדז אויף חנוכּה. אִי עמעצן װי אַן אָקס. 
אִי די קישקע, דעם חוֹמר אע קען איך בֹּאַי 
טײַטן: עסן װען מען איז הונגעריק, 

4. ספּעצ. אָנקלײַבּן, פֿאַרדינען אַ סך געלט, 
אָי די קעשענע(ס) אִי די מארנאַרקע, די 
פּלודערן. אִי דעם טײַסטער, אִי אַלע בּײַטלען. 
אִי עמעצן מיט רענדלעך = מאַכן יענער זאָל 
אַ סך פאַרדינען. ,ער מיינט ער װיל אַשכּנז 
פֿאָפּן אַז מן אים װערט דען בּײַטל אן שטאָפּן", 
אַשכּנז. 

8. ספּעצ. אײַנלערנען. אַרײַנקלאַפּן אין קאָפּ, 
אִי אין קאָפּ תּורה. אִי דעם קאָפּ מיט תּורה. אַי 
דעם מוֹח מיט אומניצלעכע טעאָריעס. אִי דאָס 
אײבּערשטיבּל מיט נארישקייטן. ,מע האָט מיר, 
װי אַלע ילִדישע קינדער, אָנגעשטאָפּט דעם קאָפּ 
מיט נאַרעסע לעגענדעס", י"ז בּן אריה, אַ 
װעלט מיט װעלטעלאַך, ווילנע 1894, 

6. (װעגן מענטשן) אִי א פֿולן װאַגאָן פּאַי 
סאַזשירן. אָי דעם זאַל מיט מענטשן. אִי מענטשן 
אין זאַל. אָי מענטשן װי הערינג אין אַ פעסל, 

7 - אָנצירעװען. פֿאַרצירעװען. אַי זאָקן, 
שקאַרפּעטן. 

מיט זיך -- זיך אִי די קעשענעס. אִי זיך 
מיט גאָלד. אִי זיך מיט טרפֿות. ,פֿון אַכילה 
גסה אָנצושטאָפּן זיך דעם בּויך -- דערפֿון 
קומט מען צו זנות חלילה", פוקח עורים, 
שקלאָװ 1832, אות כּו. ‏ /נג, /קעכץ, 
דעניש. דער (יין, -קע). -ערי. 
אָנשטאַפֿירן -- טרװ. פֿיר אָן, --געשטאַ- 
פירט. ‏ אָנגרייטן עפּעס װאָס איז אַ צירונג 
אָדער װאָס מאַכט בּאקװעמער. אַי כּלערלײ 
נײַע דזשימדזשיקלעך. אִי קאָנפּעטי און לאַנגע 
פּאַפּירענע סטענגעס,. /נם. + 
אָנשטאַרבּן זיך -- אוטו. שטאַרבּ זיך אָן, 
בּין זיך וועגן האָבּ -+ אױיסשטאַרבּן, 365ן 
-רגעשטאָרבּן, שטאַרבּן אַ סך מאָל. עאיי" 
דער נאָך משיח בּן יוסף װעט געהרגעט װערן, 


1061 


קען ער זיך נאָך גענוג אִי פֿאַר הונגער", פרץ, 
'נעילה'. | 

אָנשטאַרן -- אַקוזו. שטאַר אָן, --געשטאַרט. 
אָנקוקן פֿאַרגליװערט, אומבּאַװעגלעך. אָנשטעלן 
אַ פּאָר אויגן. אִי עמעצן װי א בּייזיוואונדער, 
;אירע אָפֿענע העלע איגן שטאַרן מיך אָן 
מיט אַן אומאױיסגעשפּראָכענעם טרויער", ייט, 
פֿײַגענבּױמער, װאַרשע 1922. 

אַנשטאַרקן -- טרװ. שטאַרק אָן, --גע 
שטאַרקט. (אַ בּיסל) שטארקער מאַכן. אִי דעם 
קנופּ. אִי דעם לייטער, מע זאָל ניט אַראָפּ 
פֿאַלן. אִי בּראַנפֿן, אויך מיט זיך -- אויך: 
זיך אָננעמען מיט מוט. -/21. 

אָנשטודירן -- אוטו 8 טרו. -דיר אָן, -י(גע) 
שטודירט. שטודירן א סך, פֿאַרשיידנס. אַי 
(אויף) אַזױ פֿיל קורסן. אַ' (אין) מאַטעמאַ- 
טיק. אִי אין סעמינאַר און אין אוניווערסיטעט, 
געוויינלעך מיט זיך -- אִי זיך און בּלײַבּן 
א פּרא-אָדם, 

אָנשטױבּן -- טרו. שטויבּ אָן, -'געשטױבּט, 
אָנבּלאָזן שטויבּ. בּאַדעקן מיט שטויבּ. אַי דאָס 
מעבּל בּײַם רײיניקן די דילן. ,דער ווינט שטויבּט 
אָן דאָס צימער". אויך מיט זיך. 

אָנשטױינען -- אוטו. שטוין אָן, = געשטוינט, 
אָנקוקן מיט חידוש. בּאַקוקן און דערבּײַ זיך 
שטאַרק וואונדערן. אִי פֿון די אויסטערלישע 
זאַכן אין מוזיי. אִי װי דאָס ערשטע מאָל בײַ 
אַ סדר. ינם, 

אָנשטױם -- דער, ז. 1. אַקט אָדער רע 
זולטאַט פֿון אָנשטױסן (זיך). א שטאַרקער אי 
אִי פֿון דרויסן. 2, אָנפֿאַל, אַטאַק. אָנגריף, 
אִי פון שׂונא. אַן אִי פֿון א קראַנקייט. ,איך 
האָבּ ... נאָך אן שטויס פון דען קדחת 
גיהאַט", גה, 191, 

8 שטויס. גוֹרם. סיבּה. מאָטיו. סטימול, 
אַן אי עפּעס צו טאָן. קווען איז געקומען דער 
אִי צום שרײַבּן?* ,אַליר האַנט . . . פֿאר שטענ- 
דיגי אין בּילדונג ... אן שטויס גיהאָט", גה, 
23 דער דירעקטער אִי צו דעם מאָלן אָט 
דעם געבּענטשטן דור", לע, טמז, 1963 וון 3, 

4 רמז. ואונק. אָנצוהערעניש. זײַן טעמפּ 
אויף אַן אִי. קאַן אִי איז אים ניט גענוג, מע 
מוז אַלץ אים צעקײַען און אַרײַנלײיגן אין 
מויל". 

9. שטער. מכשול. שטרויכלונג. אורח פֿאַר- 
טײַטשט אבן נגף' (ישעיה, ח, 14): ,שטיין 
פון אָי (תּי: , שטיין פון אָנשטױיסונג"). ,זול 
זיא ודי פֿרױן בּיטן צו גוט י"ת דשׂ ער ו(דער 
מאַןן זול װידר קומן מיט גיזונד און (= אָןן 
אַל אן שטאָס", בּראַנט, פּרק יח, 

0. פֿאַרדראָס. ערגערניש. א טענה קעגן 
,;האָט ניט קיין אִי אויף מיר װאָס איך בִּין 
אַרוסגעקומען מיט אָפֿענע רייד". ,דיזש מײַן 
בּיכליין פיל אן שטויס װערט האבּן", יוסף 
מאַרשן שיני אַרטליכי גישיכטין, אַמשט תּק"ע, 
הקדמה. ,איך מוז שרײַבּן איין קליינין אן 
שטויס װעלכיש בּחייו של בּעלי זצ"ל גיהאַט 
האבּן", גה, 84. ,פאַרדראָסיק איז דעם פֿאָטער 
אַ זון אַ נאַר און אַן אִי {יוממר', תּי: ,בּיטער- 


אָנשטױיפן זיך -- + דפֿו. 


אָנשטױסן זיך - 


ניש"ן דער מוטער װאָס האָט אים געהאַט", 
מס, משלי תּקע"ד, יז, 25 אָײװינקל. 

דונג -- פּראָצעס פֿון אָנשטױסן (זיך). דזוו 
אָנשטױס, בֹּבּ 3--- 6, 


אָנשטױפֿן -- טרו. שטויס אָן, -'געשטויסן, 


1. צעשטויסן, צעבּרעקלען װיפֿל מע דאַרף 
(אין א פּראַצעס פֿון גרייטן שפּײַז). אִי מצה. 
אִי מצה-מעל. אִי צימרינג, פֿעפֿער, נעגעלעך אע. 

2. אַ שטופ טאָן מיט אַ גליד. אִי עמעצן 
מיט דער האַנט. אִי מיטן פֿוס דעם בּאַלעם. 
אִי די בּאָקעס. ,דער בּאָק האָט אים אָנגעשטױסן 
מיט די הערנער". ,דער װעג פון הולטײַסטװע 
איז װי אַ טיפֿע פֿינצטערניש, װאָס מע קען 
זיך נישט אײַנהיטן פון עפּעס אָנצושטױסף, 
מס, משלי תּקע"ד, ד, 19 8. אָנקלאַפּן עפּעס 
אָן (אין) עפּעס. אִי אַ שטיין אָן א שטיין, עס 
זאָל אַרױס אַ פונק. אי די גלעזלעך מיט משקה 
און זיך װינטשן לחיים. 4 אָנשטאָפּן. אַרײַן- 
שטופּן. אִי אַ זאַק מיט בּעטגעװאַנט. ,, מע טאָר 
ניט ... אִי דאָס עסן וֶדעם קעמלן אין האַלדן", 


. איבּז, תּיקוני שבּת, אוסטרהא 1818. 


פ. אַקוזװ. זן. אָנטרעפֿן א שטרויכלונג. אַי 
אן אבױינגף. אִי אַ טויטע װאַנט. ,גאָט, האשט 
.. . אויש גיצוגן . . . מײַן אויגן פון טרעהרין, 
מײַן פוס פון אנשטוסן", מחזור שלש רגלים, 
אַמשט 1713, מד/ב. 

0, אוטו. אַנשטאָט אָנשטױסן זיך. אָנטרעפֿן 
;וועלן אַמאָל שפּעטערע רײַזנדער אַזױ אִ' אָן 
אונדזער קאראואנע", אמז, זיא װיסטענײא 
זאַהאַראַ, ווילנץ 1868, - 

7. אוטוו. אַרכ. אָנקומען. צופֿאַלן. ,דא װאַר 
דיא נכט און גישטושן", בּבֿא בּוך, 465, 

1. טרעפֿן. 
כאַפּן, פֿאַרשטײן װאָס מע מיינט, אויף װאָס 
מען איז מרמז. מיט יעדן טאָג אַלץ מער זיך 
אִי אַז.... זיך אִי װאָס ער מיינט. ;בּײַם 
צװייטן מאָל דערמאָנען װאָלט ער זיכער זיך 
אָנגעשטויסן". זיך אִי אין יענעמס כּנה. 
;אז עס פעלט אַן אות מאַכט ניט אויס, מע 
װעט זיך אַ'". ,װי איר קענט אַליין זיך אָ". 
;איך אָבּער בּין נישט קיין מלופּם:קינד און 
נישט ערשט נעכטן פונעם איי אַרױסגעקראַכן 
אַז איך זאָל מיך נישט קענען אַי", ממוס, דאָס 
קליינע מענשעלע. פפֿאַרדרײט איר חתימה 
אַזױ אַז קיין בּדאָדם זאָל זיך ניט אִ'י אַזן זי 
האָט זיי ודי בּריוון געשריבּן", בּערג, אָפּגאַנג. 

2. בּײַם בּאַװעגן זיך, זיך אָנטרעפֿן, זיך 
פֿאַרטשעפּען אויף (אָן) עפעס. פּלוצעם בּא- 
געגענען עמעצן. זיך אִי אויף א װאַנט. זיך 
אִי אויף א משונה-מאָדנעם פּאַרשױן. זיך אִי 
אויף אַ שטעגל אין װאַלד. ,װעסטו זיכער גיין 
דײַן װעג. דײַן פוס װעט זיך אין ערגעץ ניט 
אָיי, מס, משלי תּקע"ד, ג, 23. ;אַרױסגײענ- 
דיק האָט ער זיך פּלוצלינג אָנגעשטױסן אויף 
דער רבּיצין", ש. װאָלצענאָק, רבי יוחנטשע, 
װאַרשע 1883. ,דעם קאַפּעליוש זײַנעם האָט 
זיך געטראַפֿן א מכשול: ער האָט זיך אָנגע- 
שטויסן אָן אַ קראָקװע און איז אַראָפּגעפֿאַלן, 
ממוס, יבּישיבֹֿה של מעלה'. ,גאַנץ אָפֿט שטויסטו 
דיך אָן אין א פֿאַרטואַכטן ייִד אויף דער 





אָנשטוסעריש 


דזשיקע גאָס", פרץ, געדאַנקען און אידייען. 
,גייענדיק. אין דער רישנדיקער גאַס און 
אָידיק זיך אויף א לװיה...", אר, די אָפּי 
שפּיגלונג'. ,בּיז טאָג זיך אָנגעשטױיסן אויף 
נאָך טיילן פון אַרטילעריע", ש. בּרעגמאַן 
דורך קריג און רעװאָלוציע |, אַדעס 1931 

9 פּלוצלינג זיך אָנטרעפֿן אויף (מיט) א 
דערשײַנונג. זיך אִי. אויף (אין) א נײַעם גע 
דאַנק. זיך אִי אויף װערטער װאָס מע פֿאַר- 
שטייט ניט. מע שטויסט זיך אָן אויף אַ האַר- 
בּער קשיא, אויף א תּיקו. זיך אי אויף גרויס- 
מוטיקייט, אויף מיאוסע מעשׂים, אויף קליין" 
פּאַליטיק. זיך אַי אויף אַן אַרטיקל װאָס אינ- 
טערעסירט. זיך אִי אין (אָן) די זעלבּיקע שווע- 
ריקייטן. ,האָט ער זיך אָנגעשטויסן אויף א 
בילדל, האָט ער עס בּאַלד אָפּגעפֿאָטאָגראַפירט 
אין מוח און דערנאָך עס קינסטלעריש איבּער- 
געמאָלטײ, מוק, פֿאַש, 1954 וא 19, ,, סאיז גוט 
זיך אָנצושטויסן אין בּוך אין א קרעפֿטיקן 
צאָרן", לע, טמז, 1964 וע 21, 

4 קזח. שטויסן זיך איינס אָן דאָס אַנדערע. 
זיך צונויפשטויסן. זיך אִי בּײִַם אַרױסגײן פֿון 
בּנין. ,גוטע און שלעכטע געדאַנקען מישן זיך 
איבּער, שטויסן זיך אָן איינער אָן דעם צװײיטױי, 
ממוס, 'בּישיבה של מטה. ,מיט דעם קלאַ- 
פּערײַ פֿון װאַגאָנען, װאָס שטויסן זיך אָן 
איינער אינעם צווייטן בּײַם צונויפשטעלן דעם 
בּאן", ה. דאָבּין, סאַװ' היימלאַנד, 1961, פאן 2, 

9. אָנקלאַפּן זיך. װען אַ ליימענער טאָפ 
שטויסט זיך אָן אויף א קופערנער פֿאן. ,איין 
מענש שטאסט זיך ניט אהן זײַן קליין וינגר 
אונטן, דען מן שראײַט עֹשׂ אוש פֿאַר אים 
הימל", בּראַנט, פּרק יג. ,דער דזשעט האָט זיך 
אָנגעשטױסן אָן אַ אָפּהאַנג פֿון בּאַרג", טמז, 
6 1 25, | 

0 צופֿעליק געפֿינען. זיך ראָיען צװישן 
אַלטע שמות און אִי זיך אויף א וויכטיקן כּתב- 
יד. זיך אִי אין אַרכיו אויף אַ װיכטיקן היס- 
טאָרישן דאָקומענט, | 
והעכץ. /-עניש. ער (דין, -קע). 
דערײ. 
אָנשטױפעריש -- אַדי. װאָס האָט די טבֿע 
אָנצושטױיסן, אָנצוגרײַפֿן. ,שװײַגעװדיק און 
מיט אַן אֵץ בּליק האָט זי אים איבּערגענו- 
מען...*, ישׂראל קאַפּלאן, שליאַך און אומ' 
װעג, תּיאָ 1964, זי 18 -קייט, 


אַנשטומט ווערן -- פֿטמ. זזח אַנטשטומט 
װערן. ,דו װעסט ניט אי װ', דו פּיסקאַטץ?", 
-'שע, ייקנה"ז!. ;אַי איז געװאָרן דער גאנצער 
טראַנזיטגער װאָקואַל", װיספע, קאַװנע 1923, 
העפט ג. אַנשטומט -- אַדי. ,ניט ליבּע 
געשטילטע, נאָר װײיטיק אַיץ דערװעקט ער אין 
מיר", אָשר שװאַרצמאַן, לידער און בריװ, 19235, 
אַנשטומעניש. 


אָנשטופֿן -- טרח. שטופ אָן, --געשטופט, 
1. אָנפֿילן, אָנלייגן מיט אַרײַנשטופן. אִי א 
פולע קעשענע מיט בּאָקסערן. אִי שטרוי אין 
אַ זאַק. אִי אַ זאַק מיט שטרוי. אַי װאַטע אין 
אויער. אִי פּאַרשױנען אין בּױיד. *אַ' דעם 


סחורה צו 
טיר קורץ און מע דאַרף זי אָיײ, בּער. 


אַנשטודעם -- דער, 'ס, 


102 


װאָגן = אויך: א) העלפֿן אין דער פּרנסה; 
3 ) העלפֿן בּײַ א געזעלשאפֿטלעכער אונטער" 
נעמונג. ,ממתּקים, געלט הייסט דאָסו ... 
איז דווקא פֿון אלו דבֿרים שאין להם שי 
עור. אָט װיפֿל מע קאָן אִי און סלאָזט זיך 
שטופן -- טאָ שטופּ!", דער לאָדזער סוחר, 
בּאַרדיטשעװ 1910. זי ודי ליולקען פֿריש 
אָנגעשטופּט מיט. טיטין פון א פאכירענעם 
בּײַטל", י. ל. בּינשטאַק, בּײַ ר' שלמה בּערי 
לינער, לװאָװ 1896. ,האָבּן זיי אָנגעשטופּט 
שטרוי אין אַ שינעל, געמאַכט אַן אָפּודע- 
לע. ..ײ, אי. מיקיטענקאָ, איבּז, פֿרילינג, קלעוו 
35 2 דזח אָנשטורכען 

מיט זיך -- ער אַלײן שטופּט זיך אָן 
פֿולע הויזן...", א. בּערגמאַן, דאָס פוילישע 
שטעטיל, װאַרשע 1926 עכץ. עניש. 


דער (יין, -קע). = דעריי. 


אָנשטוקעװען -- טרוו. -קעװוע אָן, --געשטו- 


קעװעט. צוגעבּן, אָננײען. אָנקלעפּן, אָנשלאָגן 
אַ שטיק. אִי אַ בּרעט צום טיש. אִי אַ פּאַס 
א קלייד. ;נאָכאַלעמען װערט די 


אָנשטויפען -- טרו. -כע אָן, --געשטורכעט, 


אויך: - שטאָרכען. עטלעכע מאָל שטור- 
כען, שטויסן, טאָרען, שטופּן. אִי דעם יאַט 
און אים אויפוועקן פֿון שלאַף. מיט זיך. 
יעניש, 


אַקט פון אָנשטו 
רעמען. אָנדראַנג מיט אימפּעט און כּוֹת. דער 


אַי פֿון גרויסע געשעענישן. ,טויערן {פון א 


גײַסטיק געטאָן. . . קענען גרינג אײַנפֿאַלן אין 
דעם האַסטיקן אִי פֿון אַ פֿרײַען פּראָגרעסיון 
געדאנק", זשיט, יודישע קולטור, דעצ' 1963, 
;די קעגנכװאַליע הײַנט איז פֿון ניט קיין קלע- 
נערן אִי, װי עס איז געװען ... פֿאַר ... דער 
אָקטאָבּער-רעװאָלוציץ", מ. צאַנין, לנ, 1971 
צו 2, 


אָנשטויעמען -- עם אָן, --געשטורעמט. 


טרו -- אָנפֿאַלן מיט (אַזוי װי) א שטורעם, 
,דער שונא שטורעמט אָן די פֿעסטונג", אוטװ 
-- 1. אָנפֿאַלן אויף עמעצן מיט אַ טומל און 
א כּעס. אִי אױיף אונדז מיט זידלערײַעף 
2. אָנקומען מיט אַ שטורעם. עװאָס האָסטו 
דאָ אָנגעשטורעמט? האָסט װיכטיקע נײַס?" 
8, דריטפּערזאַניק (וועגן א נאַטור-דערשלינונג). 
;די זאַװערוכע האָט אָנגעשטורעמט און פֿאַר" 
שאָטן אונדז מיט שגיי". 


אָנשטותעוװוען -- אוטו 6 טרװ. -תעװע אַף 


דיגעשטותעװעט. (אָפּ)טאָן א סך נארישקייטן, 
שטותערליען. אִי מיט איבּעריקע רייד, אי ווילדע 
פּלענער. ,אין איין מעת-לעת קען ער אַי מער 
וי דער גרעסטער שוֹטה אין א חוֹדש". 


אָנשטיוולען -- טרח. -װל אַן, --געשטיװולט, 


נעאָל. /. אָנטאָן, אַרױפֿציען שטיול, אַ' די 


פֿיס. 2 בּאַזאָרגן מיט שטיוול. אַי די אָרעמע 


פּוערים, 


אָנשטײגן -- אוטו. שטיג אָן. האָבּ 8 בִּין 


יריגעשטיגן (אויך: --געשטויגן). ‏ שטײגן 


| פלעגן זיך פֿארמעסטן אין זייער 


- מיט דיר" --- װען א 


זײַן ייִנגל זאָל ווערן א 


|-- אַנשטײן 


העכער. ,דאָס װאַסער בּעתן געוויסער איז אָנֵי 


געשטיגן בּיז צו די פענצטער". ,פרייד װעט 
אָי, װען מע. װעט זיך דערװיסן אלע פּרטים 
פֿון נצחוןי. -עניש, 


אָנשטײן -- אוטװ. שטיי אָן, בּין -יגעשטאַ- 


נען וועגן האָבּ אין לר -+ אױסלופֿן) 
1, געװיינטלעך דריטפּערזאָניק און אין א נע- 
גאַטיוון זאַץ אָפֿטער װי אין א פּאָזיטיון. פּאַסן. 
זײַן פּאַסיק, זײַן צוגעפּאַסט. זײַן בֹּהסכּם מיט 
דער סאַציאַלער פּאָזיציע. זײַן לויטן יחוס, זײַן 
גענוג בּכּבודיק. זײַן אין גוסט. ;דער שידוך 
שטייט אים (דאטיוון ניט אַן". ,איך שטיי אים 
ניט אָן פאַר א (קיין) מחותּן", ,װאָס? עס 
שטייט אײַך שוין ניט אָן אַרײַנצוקומען צו 
אונדז?". ,מײַן טאַטן שטייט גאָרניט אָן צו 
רעדן מיט דײַן טאַטן" -- װען חדר-ייַנגלעף 
יחוס. ,עס 
שטייט מיר ניט אָן צו פאַרפּאַטשקען די הענט 
פּחדן דרייט זיך ארויס 
פֿון שלאָגן זיך. ,ער איז אזא בּעליגאװה אַז 
אים שטייט ניט אָן צו רעדן צו זיך אַלין", 
פֿװל. ,, מיט דײַן פּנים מעג דיר אִי צו זײַן א 
קוימענקערער (אַ מיסטפֿירער, אַ קעמערקע- 
ראַמער אע)" -- פֿטמ בּײַם געבּן א לינקן קאָמ" 
פּלימענט. ;אַז דו שטייסט מיר אָן, מעג איך 
אַװודאי דיר אִַ'" -- אין אַ בּרוֹנון שמועס 
צװישן א פּאָרל. עס שטייט אים ניט אָן אַז 
בּעל-מלאָכה (זײַן טאָכ- 
טער זאָל זיך שטעלן אין דער פֿרעמד פֿאַר 
אַ דינסט, זײַן װײַבּ זאָל װערן א קורעלאפּ- 
ניטשקע אאַזו),. ;עס מעג אַמאָל אִי א חכם 
זיך נאריש צו מאַכן"; שאַ גרויסן בּעל-גאװה 
שטייט ניט אָן א קליינע מצווה טו טאָן": ;װאָס 
אַנדערע שפּײַען זאָל דיר ניט אִי איבּערצו- 
קײַען": ?א גרויסן סוחר שטייט אָן נאָר א 
גרויסער אַנזעץ", שװ. ;זאָל ער מיט מיר 
רעדן -- שטייט דאָך אים ניט אָן": ,ער אין 
אײַער משפּחה? װער איז אײַער פֿאָן? און װען 
ניט אײַער שיינע טאַכטער --- שטייט איר מיר 
ניט אָן", פֿל. ,קומט דעם רבס זון און זעצט 
זיך אנא װיל ער מיט מיר ריידן, שטייט 
דאָך מיר ניט אֲזָיי, 8ל. 


;דוא זולשׂט דען קויניג הויטן דשׂ שטינד 
דיר ואל אן", שמואליבּוך, סטראָפץ 678. 
,שטיט מיר ניט אן זײַני מעלות צו שרײבּין, 
וועלכי איך ניט דיא העלפט אוּדר דאש מעשׂר 
ן= צענט חלקן בּישרײַבּין קענט", גה, 321 


-,עשׂ שטיט וואול אן צו ישׂראל דז עניות אַז 


איין רויטי רויז צו איינם װײַשׂ פֿערך", 
לטו, קמו/ב {לױיט חגיגה, ט/ב. דאָרטן בּרזא: 
אַ צײַמלן. ,װער מיט דער תּורה אום גיאט 
שטיט ניט וואהל אן ער זיך דורך פֿרעסין אונ' 
זױפֿן איין דיקן האַלז אונ' פעטין לײַבּ צִי 
היט", ספר מבחר הפנינים, הומבּורג תּצ"ט, 
ד/א. ,אַזױ װי עס שטייט אָן דעם חזיר א גיל- 
דענע נאָזבּאַנד נזם זהב בּאף חזיר.. .'ן, אַזױ . 
שטייט דיר אָן די מלוכה", תּרגום שני, איבּז, 
יאַס 1843. ,אַלץ װאָס זי גייט הײַנט אָנגעטאָן 
שטייט צו איר פּנימל גאַנץ שיין אָךן", עט, 
לידער. , מיט אײַער פּנים װאָלט אײַך אָנגע- 





אַנשטײן. 


שטאַנען זײַן-א סעדיכע אין מיטן ווילנע אויף 
גיטקע טוױיבּעס זאַװאולעק", שע, בּלאָנדזענדע 
שטערן . 1 | : 
2. אױפֿקומען קעגן עפּעס אָדער עמעצן. צוד 
שטיין מיט עפּעס װאָס איז ניט גינציק. אָנ" 
| פֿאַלן, ,שׂונאים זײַנען אַנגעשטאַנען אויף 
אונדז". אִי אויף מײַן קאָפּ, אויף מײַן לײַבּ 
און לעבּן. ,װען א מענטש זעט דאָס רשעים 
שטייען אָן אויף אים, זאָל ער צו זיי זײַן קאָפּ 
אײַנבּײגן", אור עולם, נעתּק ונאסף {"י 
רי' ישׂראל ממינסק, וװילנע 1865. ;זאָל דיר 
טרעפֿן א שלאַק אין די בּיינער! װאָס בּיסטו 
אָנגעשטאַנען אויף מײַן לעבּן, שלאַנג!", א. 
| מאַרגאָליס, די געהיימניסע..., װארשע 1882, 
;װאָס איך לײַד דאָס אַ בּיסל פֿון יענעם, װאָס 
איז ער אויף מיר אַנגעשטאַנען", פּלאי, המדבּר 
בּצדקה, װאַרשע תּרנ"ב. ,דער זעלבּיקער יונג 
ועלכער האָט אײַער ליבּן זון אין אומגליק 
געשטירצט איז יעצט אױיף אײַך אָנגעשטאַ- 
נען", י. בּודזאָהן, אַגיטראײַע װײַבּיל חלעבּין, 
ווילנע 1892, 


9. שטאַרק צושטיין. בּעטן עפּעס אַ לענגערע 
צײַט. ,איך װעל אִי אויף אים, װעל איך פּוֹצְלןָ". 
| ;אַז דאָס װײַבּעלע שטייט אָן, איז דער מאַן 
| ניט מער דער האָן", שװ. ,איז איין װײַל אן 
גשטןאַזנדן דער חסיד, .. . גיבּעטן אליהו ער 
זולט זיהן װיא זיך זײַני קינדר ור הלטן", 
בּראַנט, פּרק ו. ע;איין מאָל האָט אים דער 
פירסט אזוי שטאַרק געבּעטן און ער איז אים 
זייער שטאַרק אָנגעשטאַנען דאָס ר' אמנון האָט 
ניט געקענט פֿון אים לויז װערן", מחזור ר"ה 
וויכּ, פפדמ 1885, קנה. קער װעט דערציילן 
גיטעלען, טאָמער װעט זי אִי אויף איר פֿאָטער 
אַז ער זאָל אים יעצט ניט שיקן", א' מעש"ה 
וָמ. עפּשטייךן, דיא אומגליקליכע יתומה, װאַר- 
שע 1878, 


4. (ועגן אַ דערשײַנונג) אַנקומען און גע- 


דויערן. אײַנשטעלן זיך. ,עס שטייט אָן אַן. 


עפּאָכע פֿון גלױבּן". ,סאיז פֿרײַ אָנגעשטאַנען 
דער װינטער מיט זײַנע פֿרעסט". ,אַ צווייטער 
דור'המדבּר איז אָנגעשטאַנען". ,דאש האט 
אַזױ לנג אן גישטנדן, בּיז בּנו ... מהאמל 
אויש פּולין איז קומין", גה, 343 ,איז װירק- 
לעך אָנגעשטאַנען אַ טיפֿע און אויפריכטיקע 
פֿרײַנדשאַפֿט צװישן...". בּ. דעמבּלין, צװי 
און אַ דריטער. ,עס שטייען אָן צײַטן, װען 
ס'וועט זײַן מאַשין מיר דעם מוֹח פֿאַרבּײַטױ, 
האַל, מײַן אוצר, 

9. (וועגן שלעכטס, װעגן אַ צרה) אָנקומען. 
;עס שטייט אָן אויף אים דער טאָג, זײַן יבֿוא- 
- יומו". , דײַנע פֿאַרלאַנגען קאַן איך דיר ניט 
טאָן, װאָרעם אַ גרויס אומגליק שטייט דאָך 
פאַר מיר אָן", פֿל. ,די ערגסטע סכּנה איז אָנ- 
געשטאַנען, װען די אינדוסטריעלע ציװיליזאַציע 
האָט פֿאַרכאַפּט די שליטה", ס. ליפצין, יִבֹּל 
ושא, 1. ,סאַרא שטילקייט אויף אונדזער גאס 
פון לידער, סאַראַ װיסטע אײַזיקייט עס איז 
| אָנגעשטאַנען", אַלטער עסעלין, פֿאַש, 1958 
ווו 1. ,װען שענדער טואָגט אויף זיך די 
קרוין פֿון צדיק און דער געשענדעטער דעם 


אַנשטילט ווערן -- פֿטמ. 


אָ'נשטימיק -- אַדי. 


/2008 


דאָרן פון א רשע -- איז װען זשע אַנדערש 


קען די רגע אַי?*, הל, אַבּעליאַר און העלואידי, 

0 אַרכ. געדויערן. ציען זיך א לענגערע 
צײַט. , וואז איין וויילי אן שטיט זוא בּלײַבּט 
עז.... איין זויא", פבּ, 1588 והש וון. ,ואונט 
דער תּובֿע ניט היא ... דא קאן מן אים זײַן 


נאמנות ניט נעמין, אם לא {!= סײַדןן עס שטייט 


חמשה שנים אן, דא האבּן דיינים מַכט", תּקק. 
;עש שטונד ניט לנג אן -- ער זאגט די הלכה 
אונטר ישׂראלײ, בּראַנט, פּרק טו. קאיז אן גיי 


שטאנין כּמה דורות (בּיז ייִדן האָבּן געקאָנט 


אײַננעמען דאָס לאַנד פון די פּלישתּיםן פֿון 
ועגין װייל זיא האבּין טובֿות גיטאן דיא אָבֿות 
הראשונים", נצו, לא/ג. ,װען דײַן חבֿר איבּר 
דיר בּרוגז איז, זאָלשׂטו עֶשׂ קיין טאג לאזן 
אן שטין אונ' זאָלשט אים מחילה בּעטן, 
מחזור שלש רגלים, אַמשט 1713, טו/ב. ;ער 
האָט אין איין לאנגי צײַט קיין װאָרט װעלן 
רידן . ... נון, עשׂ איז לאַנג אָן גישטאַנדן . . ", 
לט!, קכו/ב, 

. לאַנג שטיין, בּלײַבּן. שטיין אויף איין 
אָרט. אַי אויף די פֿיס דעם גאַנצן יום' כּיפּור, 
;שוין גענוג אָנגעשטאנען הײַנט בּײַם װאַר- 
שטאַט", 

8. אַרכ. אקוזוו. לאָזן אַזױ װי עס איז. ,דוך 
יל איך עשׂ הוייט לושׂן אן שטין אונ' װיל 
װאַרטן אויף דען דעגן ורומן", בּבאיבּוך, 480, 
;איך װיל אײַך שענקן צווייא לאַנגן קערצן אונ' 
לושׂט נאר אייאר זינגן אן שטיןש, ספֿר משלים, 
פֿפדמ 1686, ח/ב. ,זאָלשׂט אימר לאזין איבּר 
נאַכט איין משפּט אן שטיאן, פֿילײַכט װערין 


! זיך דיא בּעלי-דינים קענין משוה זײַן", עיון, . 


יח/ב. 
אויך מיט זיך -- זיך אִי אויף דער װאַך. 


אָנשטײַפֿן -- טרו. שטײַף אָן, --געשטײַפֿט. 
1 מאַכן עס זאָל זײַן שטײַף, שטײַפֿער. אִי 


דעם קאָלנער. אִי דאָס איבּערהעמד. אִי דעם 
קאַרסעט. 2. אָנציֶען. שטײַפֿער אָנבּינדן, אָנ" 
קניפּן. אי די שטריק. אִי דעם קאַנאַט. אִי די 
דראָטן,. 8. אַרױסרוקן, אַרױסשטעלן פֿאָרױס, 


יעס זאָל זײַן האַרט, שטײַף. אִי אַ פּאָר האַרטע 


פֿױסטן. אי די מוסקלען. גער גלײַכט זיך 
בּאַלד אויס, שטײַפט אָן די אַלטע בּרוסט", 


-עוזר װאַרשאַװסקי. כאַליאַסטרע װ, פּאַריז 1924, 


מיט זיך -- /זײַן גוף האָט זיך אינגאנצן 
אָנגעשטײַפֿטי, פּנחס גאָלדהאַר, דערציילונגען 
פֿון אױסטראַליע, מעלבּורן 1939, דונג, 
-עניש, 
דזוו אַנטשטילט 
ווערן. אי װ' און אײַנשלאָפֿן מיט אַ שװערן 
שלאָף. אַי װי' און זיך צוהערן צום רעדנער. 
1. װאָס איז אָן א 
(גוטער) שטים. עפּעס אַן איער זינגער. 2. װאָס 


| די שטימבענדער ציטערן ניט בּײַם אַרױס: 


ברענגען עס. אִיע קאַנסאָנאַנטן. ,בּײַ די קלאַנ- 
גען {סן, |ש} {פן אא הערט מען ניט דאָס 
װיבּרירן. דאָס זײַנען די אִיע קלאַנגען", יאי, 
יישפ ואא, 1. יקייט, 


אָנשטימען -- טרו. שטים אָן, --געשטימט, 


1. אָנסטראָיען אַ מוזיקאַלישן אינסטרומענט, 


| מאָסקװע 1925 . 


אַ 'נשטימענדיק -- אַדי 


- אָן א קלאַנגײ, רובּ, פֿאָר, 111967, 


| מעץ 1766, 
| אויפהעצער. ,זי האָבּן שבּת גאַנץ פֿרי אוני 


אָנשטיץ -- דער, . 


אָנשטיצן 


| אָנצוען סטרונעס, די קלאַנגען זאָלן זײַן די 
| ריכטיקע. אַי די פֿידל. אִי א פּיאַנע. ;אַרױס- 
- גענומען פֿון די. שיידן זייערע פֿאַרשײדענע 


סטרונע-אינסטרומענטן, זיי אָנגעשטימט צִיי 
טערדיק, שטיל", בּרוך גלאַזמאַן, שטײנװעבּס, 
2. אַרױסרופֿן, שאַפן די גע- 
העריקע שטימונג. אינספּירירן. אִי דעם עוֹלם 
בּײַ אַ הזכּרה. ,דער קינסטלער ... זאָל אויף 


זיך לאָזן ... אַי דעם גײַסט פֿאַר שטילע בּאַי 
: טראַכטונגעןי, ס. ראַסקין, דאָס נײַע לעבּען, 


ניי, נאָװ' 1910. ,א זונפֿאַרגאַנג א קופּערנער, 
אין אײַז געקאַװעט, האָט אָנגעשטימט מײַן 
-האַרץ צו זינגען אין סיביר", חג, איק, פּסח 
תּשט"ז. מיט זיך. 


1. װאָס איז אָן 

שטימען. אֶע שטומע באַשעפֿענישן. ;און 
װערטער זײַנען דאָ אִיע, װי װערטער-שאָטנס 
2. װאָס 
האָט ניט קיין שטימרעכט. .די װאָס האָבּן ניט 
קיין בּאַשטענדיקן װאױנאָרט בּלײַבן אָ". 
-יקייט, | 


אָנשטינקען -- שטינק אָן, --געשטונקען. 


אוטװ --- אַרױסגעבּן א שלעכטן ריח, א גצ 
שטאַנק. אִי אין צימער. אִי מיט אן אָנזעץ. .עס 
האָט אָנגעשטונקען מיט בּענזין". ‏ טרװ -- 
אָנפֿילן מיט א געשטאַנק. אַי די צימערן מיט 
כלאָר. אויך מיט זיך. עכץ. עניש. 
דער (יין, "קע). = -ערײַ. 


אָנשטיפטן 1 -- טרװ. שטיפט אַו * גע 


שטיפֿט, דטשמ. נר. אָרגאַניזירן, אויפשטעלן 
א צאָל (אַנשטאַלטן) אַנשאַפֿן. אי יתומים- 
הײַזער. אי שפּיטאָלן, ,דיזושׂ אום װיסנד האט 
פיל פר דערבּנש אהן גשטיפט", אבֿן ישׂראל, 
דער -- אויך: איניציאַטאָר, 


טערגעצונדן. נאָר דאָס איז ניט פֿון זייערע 
קעפּ אַלײן, עס מוזן זײַן איער" -ונה, 


אַנשטיפֿטן - טרװ. שטיפט אָן, --גע" 


-שטיפט. ‏ אָנפעסטיקן מיט שטיפֿטן אִי א 
פּלאַטע אײַזן. אִי בּלעך. אַי רײפֿן אַרום א פֿאַס. 


אָנשטיפֿן -- אוטו. שטיף אָן, +געשטיפֿט. 


שטיפֿן א סך. .חברה שטיפן אָן און לאָזן דעם 


זיידן ניט שלאָפֿן". אאַנגעשטיפֿט און אָנגע- 


הוליעט, זיך גענוג נאַריש געמאַכט". מיט 
זיך -- ,װען ער װאָלט אין זײַן יוגנט זיך 
גענוג אָנגעשטיפֿט, װאָלט ער אַזש אויף דער 
עלטער זיך נישט צעבּונטעװעט", חג, טמז, 
3 ווא 6. -עניש. 


אקט פון אָנשטיצן, 


אָנלען, אָנשפּאַר, אָנהאַלט. א שװאַכער אָי. , קיין 
רב איז ער נישט געװאָרן. צו דעם האָט מען 


- בּאַדאַרפט א שװער א תּקיף, אַן אִי אין די 


רבּנישע הופֿן", אֵשׁ. תהיליםיוד. אַ"פּונקט, 
דוגם, 


אָנשטיצן -- טרחװ. שטיץ אָן. --געשטיצט, 


אָנשפּארן, אָנלענען. אָנפֿעסטיקן, אי דעם סלופ, 
ער זאָל ניט פֿאַלן. אִי אַ לייטער אָן א װאַנט, 


| ,ער האָט אָנגעשטיצט דעם קאָפּ אָןְ זײַנע בּיידע 





אָנשטיקן 


-הענט", ע. 3. וְעוזר בּלאָשטײןן, דער לוח פֿון 
הײַנטמאָדישע ליעבּע, װוילנע 1892 מיט ויך 
-- ,זי האָט זיך געפּרובּירט שטעלן, זי האָט 
זיך אָנגעשטיצט אָן זײַנע אָרעמס", דאָרטן 
עכבץ. -עניש, 

אָנשטיקן 1 -- טרוו. שטיק אָן, --געשטיקט, 
אָנװערגן. כאַפּן דעם גנב און אים אַ' 


אָנשטיקן 11 -- טרו. שטיק אָן, --געשטיקט, 
אָנהעפטן, אָנהאַפֿטן. אָנשטריקן, אִי לענגערע 
זאָקן. אִי רויטע פֿעדעם צום װאָלענעם סװעדער. 
זעכץ, | 

אָנשטיקעװוען -- טרו. ‏ קעװע אָן, --גע- 
שטיקעװעט. 1. דזו אָנשטיקן װו. 2. צושטו" 
קעווען. אָנשטוקעװען. אִי נאָך א בּרעטל, 
9, לאָקל, גאַליציע. אָנזעצן, בּאַנקראָטירן. עגץ- 
ווען א שניטקרעמער ... און האָט שוין צט" 
לעכע מאָל געהאַט, װי מע זאָגט, אַנגעשטיקע- 
װצט", מ. מ. אויזערקיס, דער פּריװאַטלעהרער 
שו, דראָהאָבּיטש 1898 |אייגנטלעך איז דאָס 
װאָרט: אָנשטוקעװעת. 4. בּעס. אָנמאַכן 
שמד-שטיק, 

אַנשטעדיקן -- דזו אומשטעטיקן, -+ 613, 
,אונ' דוא װערשׂט נעמן פון זײַנן טעכטרן 
צו דײַנן זינן אונ' זיא װערדן אונשטעדיגן 
נאך אירן אפּגוטן אוני' זיא װערדן מאַכן אונ- 
שטעדיגן דײַן זינן נאך אירן אפּגאטרן", טח, 
שמות, לד, 16, 

אָנשטעטיק -- אַדי. פר. װאָס איז אָן א 
שטאַט, היט ניט אָפּ קיין שטאַט. אֶיער פֿרעי 
סער. אִיע יונגען. 

אָנשטעפן -- טרו. שטעך אָן, --יגעשטאָכן 
1. אָנפֿעסטיקן, אָנטשעפּען מיט עפּעס װאָס 
האָט א שאַרפן שפּיץ, אִי אויפן קישעלע אויס- 
געהאַפֿטע בּלומען. אִי אַ בּילדל אויפן װײַסן 
פּאַפּיר. אִי פלאטערלעך אויף א בּויגן פּאֲפּיר. 
אי אוירינגלעך אויף די לעפּלעך פֿון די אויערן. 
אִי אַ װערעמל אױפֿן האָקן פֿון דער וענטקע. 
;אַנשטאָט א װערעמל שטעכן זיי אויף דער 
ווענטקע אָן א פישל א נקבה", איבּז, ל, פֿוכט- 
װאַנגער, פעפ, ריגע, יאָר? 2. אָננײיען מיט 
עטלעכע שטעך. אִי א גאַרטעלע צו דער בּלוזע, 
אִי אויפן (צום) מונדיר דעם צייכן פון ראַנג. 
8. אײַליק צוצוען די אױפֿמערקזאַמקײט (מיט 
אַ בּליק, מיט א רוף). ,ער האָט מיך אָנגע- 
שטאָכן מיט א לאַנגן בּליק װאָס איז ארײנ- 
געדרונגען אין מײַן נשמה", מ. גאָלדשטײן 
איבּז, װ. קאָראָלענקאָ, טורמע-װאַנדערונגען, 
װאַרשע, יאָר? ?א פרײַער װאָס איז געשטאַ- 
נען נאָענט האָט אים אָנגעשטאָכן. 'בּירגער!'... 
מע שנײַדט אײַך די קעשענע", אי. מיקיטענקאַ, 
פֿרימאָרגן, קיִעוו 1925, 

4 אַ בּיסל שטעכן (ניט װיפֿל מע דאַרף) 
,סיאיז ניט גענוג אָנצושטעכן א בּלאָטער, מע 
דאַרף גוט דורכשטעכן". 0. דזװ אָנשטעקן 
אי מיט די נײַע אידייען. 

0 אַרכ. אָנצינדן, אונטערצינדן. גהאבּן 
פֿײאר דראן אן גישטאָכין", יוסיפֿון, אַמשט 
3, רד/ב. /. דזו שטעכן, א שטאָך טאָן. 
;אַ בּין האָט אים אָנגעשטאָכן און די האַנט 


אָנשטעל -- דער, -ז. 


1064 


איז אױפגעלאָפֿן". *דער האָבּער האָט אים אָנ" 
געשטאַכן (אין הינטן) = פון װאוױילטאָג אָפּטאָן 
אַ נאַרישקײט. 0, מאַכן אַן איניעקציע, 

אויך מיט זיך. /עעניש. 

1. אַקט אָדער רע- 
זולטאַט פון אָנשטעלן. אַ שיינער אִי פֿון אנ" 
טיקן. א קונציקער אִי פֿון זאַכן װאָס האָבּן 
א קנאַפּן ווערט. אִי פון מאַשין. אַייװ ינקל-- 
אײַזערנער מכשיר מיט א װינקל פֿון "90 צו 
קאַנטראָלירן צי די ווינקלען בּײַם בּויען עפּעס 
זײַנען בּאמת גראָדע. אַישטיפט -- געניצט 
בּײַם אַרײַנשטעלן דאָס װאָס מע דאַרף אס 
טאָקן אין געשטעל, 

2. סימולאַציע. סימולירונג. פאַרבּלענדעניש, 
פֿאַרפֿירעניש. דאָס אַרוסשטעלן פֿאַר אמתדיק 
דאָס װאָס איז נאָר אַן אָפּדאַכטעגיש. הינטישער, 
פֿאַלשער, גנבישער אע אַי. מא כן אַן אַי פֿון 
א צדיק, א גביר, א בּעל'תּשובֹה, א קענער 
אאַזװ. מאכן אַן אִי אַז עס אַרט ניט, אַז מען 
איז א בּיסל צופרידן (מען איז אומגליקלעך, 
מע האָט אַלץ פֿאַרלאָרן). ניט (פֿאַר)לײַדן קיין 
אָי. קונץ װאָס מאַכט דעם אִי פון קונסט. פּראָזע 
מיט אַן אִי פֿון פּאָעזיע. אַן אִי פֿון זעלבּשטענ- 
דיקייט, דערװואקסנקייט, געבּילדעטקייט אאַזו. 
;ער קאָן עס מאַכן דעם אִיו". מאַכן אַן אַ 
װי עפּעס רעכטס, װי א גאַנצער מענטש, א 
גאַנצער קנאַקער, װי עֶר װאָלט געװען אַ גאַנצער 
יא-טעבּע-דאַם, א גאַנצער מריבּר-רב-אַשי, 

;והרי זה דומה לדבר שאינו אמיתּי מצך 
עצמו, אלא שהועמד לעין הרואה כּאילו אמיתּי 
(הנקרא אַ')י, הרבֿ רי דובּער, כּ"י פון אן ערך 
0, ;איך בּין געווען .. + אין כּמה מדינות; 
מע װײיסט גאָרנישט װאָס עס איז רבּיים, װאָס 
עס איז אֵץי, ריבֿ"ל, די הפֿקר װעלט. ,סאיז 
אָבּער שווינדל. גוטער-בּרודער, לויטער שווינדל! 
מע פֿאַרשטײט נישקשה אַזעלכע אַץײ, ממוס, 
דאָס קליינע מענשעלע. ,פיל זענען געצואו- 
גען צו מאַכן אַן אִי אַז מע געפינט זיך אין 
דער גרעסטער נויט", ספ סודות. ;איז עס 
געװען די גרויסע קונסט פֿון אִי אָדער א 
גרויסער אִי פֿון קונסט?", שנ, קריטיק און 
קריטיקער. 

9. נאָכמאַכערל. קונץ, טריק, שפּיצל, קונ 
דײיסערײַ. א פריילעכער יונג מיט כּלערלײ 
אץ. מאַכן אָץ, קרעכצן, זיפצן, קרימען זיך, 
אלערליי אֵין און טעאטערישטיק. יהיו ער" 
שִׂים בּדרך צחוק אָן שטעלין מכל הדבֿרים 
הללו", נחבּ, 'מִעֲשֵׂה בּמלך וחכם'. ;,איך װעל 
אים אַן אִי מאַכן װאָס די גאַנצע שטאָט .. . זאָל 
אויס אים לאַכן", טױזענד אונד איין טאָג, 
װאַרשע 18239, ,איר מוזט מיר דערציילן אײַער 
אָי, טאָמער װעט מיר עפּעס צוניץ קומען", 
יאַ, ערשטער יודישער רעקרוט. אקונדייסים 
זײַנען געװען ... װאָס פֿלעגן זיך שטאַרק 
נאַריש מאַכן ... און איסטראכטן ואוילע 
אָיזִיי, ממוס, קליאַטשע. ,חוצדעם האָט ער ודער 
בּדחןן געקאַנט מאַכן אַלערלײ מינים אֵין, קרייען 
וי א יונגיטשקער הענדעלע, ... קואקען װי 
א פראָש, האָלדערן װי אן אינדיק", ג. ח. לעװ- 
נער, דער שטומער טאַטע, ווילנע 1898, 


אַנשטעלונג -- די, "ען. 


אָנשטעלט? -- דער? ז. 


אָנשטעלן 


אַימאַכער -- קקאָמעדיאַנטן זײַט איר, 

פאָקוסניקעס, אַיימאַכער", ממוס, װינטשפֿ. 
1. פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פֿון אָנשטעלן. אִי פון א סך זאכן. 
אִי פֿון א מוזיקאַלישן אינסטרומענט. 2. שטעל, 
מעמד. פּאָסטן. ,װערט איר זין {= זעןן בּני 
איין אן שטלינג העלפן, דז ער בּײַא דען דײַנגן 
בּלײַבּן קאַן", פראָגבּ. 19. ,פונקט װי זײַן 
שװאַגער . . ., בּאַקומט ער אַן אַי בּײַ דער קהילה 
אלס קהילה:דאָקטער", דר' י. שיפער, טאָז, 
װאַרשע 1929, פא 978, 

9 פּלאַן. בּאַמיאונג. ציל. הכנות. ,מאָרגן 
מוז ער פיש בּרענגן ... מאַכט ער גרוטן אן 
שטעלונג. זיא פֿילן דען גאַנצן טאג אונד 
ריכטן ניקשׂ אויז", איין שייני װאונדרליכי 
היסטאָריע פֿון איין פֿישערס זאָה זולצבּאַך, 
יאָר? ,דער (רשע מלכות יון) זײַני גנצי א' 
גװעזן דיזע הייליג פֿאָלק (ישׂראל) זײַן תּורה 
זאָל פר געסן אונ פֿר לאזן", תּחנות ובֿקשות, 
7, אָרט? ,אַזױ האָבּן זיי אַן אַ' גימאַכט װי 
זיא אין צו פראַנקפֿורט װעלין אום זײַן געלט 
בּרענגען", איין שין מעשׂה, דאז מעשׂה האָבּן 
צוויי װײַבּר אין דר דרוק גיבּראַכט. בּילה בֹּת 
הגאון מוה"ר בּער ממשפחת הורװיץ, אשת 
ר' יוסי חזן, מגורש מווין, ומרת רחל בֹּת האלוף 
נתן רויזניץ {פּראָג 1700}. אןערן האָט זיי ער- 
ציילט פון א' בּיז תּ'. אַלע האָבּן זיך פֿאַר- 
וואונדערט אויף זײַן אַ'"; ט. קאַמינסקי, אַ בּוי 
אָגראַפֿיע פון א ישׂראל-קלען, קיעוו 1913, 


דזוו אָנשטעלונג, 
3 ,איך האָבּ אַלע אִי געמאַכט דיך לוסטיק 
צו מאכן", איין שיינה היסטאָריע פֿון איין 
קיניג אויש דעם לאנד פּערסיען, אָרט? יאָר? 


אָנשטעלן -- טרו. שטעל אָן, --געשטעלט. 


1 שטעלן א סך זאַכן אויף איין אָרט. אִי צו 
פֿיל מעבּל אין הויז. אִַי זילבּערװאַרג אין קרע- 
דענץ. ,אלע איבּעריקע זאַכן װאָס דו האָסט 
ניט געזשאַלעװעט אָנצושטעלן אַזױ געדיכט 
אין אונדזער קליינעם צימער", משה טײַטש, 
אַרום דער פֿאַבּריק. מינסק 1929. ;א סך כּיבּוד 
אָנגעשטעלט ... קלאָשן, האַניק-קיכלעך, איינ- 
געמאַכטסן כּלערליי, װישניקעס", יז, יאָשע 
קאַלבּ. ;האָט עֶר פאר אײַער גלוסטן רײַכע 
טישן אָנגעשטעלט", מל, אויפן חורבּן האמ" 
בּורגי, 

אויך אין פֿאַרשײדענע ערטער, אױיפבּויען, 
אויפשטעלן. אִי הײַזער אין פֿאַרשײדענע געגנטן. 
אִי שטעקענעס פאַר די יונגע געװויקסן. 

2 צוגרייטן א שפּײַז (און שטעלן אױפֿן 
פײַער), אָנגיסן, אָנשיטן און אַװעקשטעלן, מע 
זאָל שפּעטער קענען געניסן. אִי עסן. אִי װע- 
טשערע. אִי קליסקעלעך און בּעבּעלעך. אַ' בּו" 
ריקע(ס)בּאָרשט. אִי יאַגדעס-סאָק. אִי (פֿעסלעך) 
קרויט, אִי לאַדישקעס זויערמילך. אַ' בּלויע 
יאַגדעס, טאַמער װעט מען עס דאַרפֿן פֿאַר 
א שלשול. אִי ראָזשינקע(ס)-װײַן. ;שעמט זיך 
פר דיא לײַט זײַן סעודה מיט גרינגרה און 
קאָסטן |= אומקאָסטןן אן צו שטעלין", יפּראַ- 
גער תּקנות קעגן לוקסוס!, תּקכ"ז וְיבּל ון. ,א 





אָנשטעלן 


גלעזל גוטן װישניאַק, װעלכן דער פעטער אַליין 
האָט ליבּ אָנצושטעלןי, אֵש. קאױפֿן װינטער 
האָט מען. אײַנגעזײַערט אוגערקעס און אָנגע" 
שטעלט פעסער מיט פֿלױמען" י. קייטעלמאַף 
פֿאָר, 1965 ווו 21, | : 

אִי דעם סאַ מאָװאַר -- אָנגיסן װאַסער, 
- אַרײַנשיטן קוילן, אונטערצינדן, פֿונאַנדערבּלאָזן. 


9. אָנסטראָיען אַ מוזיקאַלישן אינסטרומענט, 
ספעצ אָנציֶען סטרונעס, דער טאָן זאָל זײַן 
דער געוואונטשענער. אִי א טאָן. אִי אין או" 
ניסאָן. אִי די אינסטרומענטן. ;בּײַם עק פון 
אַ לאַנגן דעמבּענעם טיש זיצט א חבֿרה קלעז" 
מער און סטראָיען, שטעלן אָן זייערע כּלים", 
ממוס, מסעות. ,מע שמירט די סמיטשיקעס, 
מע שטעלט אָן די כּלים", שע, סטעמפּעניו. "אָי 
די כּ לי = אויך: זיך צוגרייטן צום זינגען. 
*אי דעם הא לדז= זיך מאַכן גרייט צום 
זינגען (אויך שפּאַסיק -- צו כליאָבּען, זשליאָ 
קען אַ סך). 

4. אָנגרײטן, אָנציען, פֿאַרריכטן, רעגולירן, 
אײַנשליסן אע כּדי אַ מכשיר, אַ מאַשין זאָל 
ריכטיק אַרבּעטן, זאָל פֿונקציאָנירן. אִ' דעם 
מאָטאָר. אַי די דרוקמאַשין. אי דעם שנײַך" 
אַפּאַראַט. אִי דעם ראַדיאָ, דעם טעלעװיזאָר, 
אִי דעם װעקזייגער. ,דער רעדלער שטעלט 
אָן דאָס אײַזערנע רעדל, ער קוקט צי האָט זי 
ניט קיין פּגימה, די מצות זאָלן זיך ניט 
רײַסן=, אַר, יא פּסחדיקער טאַטעי 

*א א זײגער -- ער זאָל אָנהײבּן גיין, 
ער זאָל ריכטיק גיין. ,לאָמיר אִ'י דעם זייגער, 
מע דאַרף הײַנט אָפּהיטן די שקיעה", י"ז בּן 
אריה, א װעלט מיט װעלטעלאַך, װילנע 1894, 
א אַ חלף -- זען עס זאָל ניט זײַן קיין 
פּגימהלע, אָנשאַרפֿן אוב נייטיק. ,מע דאַרף 
זײַן הונדערט יאָר שוחט מע זאָל אזוי אִ' א 
חלף", פרץ, בּילדער און סקיצן. אִי די 
(בּיקס -- זיך צילן אין עמעצן מיט דער 
בּיקס. ,א בּיקס איז א היציקער אינסטרומענט. 
דו שטעל זי נאָר אָן, שיסט זי שוין אַלײף, 
שטערנ, מינסק 1938, נאן 3. איך: אִי דעם 
ציל. מע קען איך אִי דאָס ליכט -- עס 
זאָל פֿאַלן אויף דעם בּאַגערטן אָרט. אִ' א 
טערמאָמעטער -- אַראָפּטרײסלען קװעקזילבּער, 
- אַרונטערלײגן אונטער א פּאַכװע, אין מויל אאַ. 
אי די זעגלען -- זיי אַרױפצ;ען און אויס. 
: דרייען אין דער ריכטונג קעגן װינט. ,דער 
ייד ... דאַרף דעריבּער אִ' די לײַװנטן פֿון 
זײַן נאַציאָנאַלן אָקרענטײ, זשיט א, נ"י 1919, 

8. אַרױסשטעלן, אַזױ װי אָנגרײטן אַן אבר 
פון גוף פֿאַר זײַן פונקציאָנירן, אִי די אויגף 
אַ פּאָר אויגן, די עיניים, די קוקערס, א פּאָר 
גאַלעס -- גוט בּאַקוקן, שטרענג אָדער לאַנג 
אָנקוקן. ,ר' ישׂראל שטעלט וידער אָן בּיידץ 
אויגן אױפֿן יונגנמאַן", ממוס, בּישיבֿה של 
מטה'י. ,שטעלט ער אָן אויף מיר אַ פּאָר {י- 
ניים און מאַכט צו מיר אַזױ", שע, טבֿיה. 
אויך: אִי דעם בּ ליק. אאָנגעשטעלט דעם 
בּליק אויף איר בּוזעם", בּאַש, פֿאָר, 1966 
ווא 23, 0 

א די אויערן, אִי דעם (דאָס) אויער, אַ 


טיק, 


1609 


פּאָר אויערן -- אָנגעשטרענגט, מיט אינטערעס 
זיך צוהערן. ,דער עולם האָט זיך אַרומגעזעצט 
אַרום דעם אוֹרח, .. אָנגעשטעלט די אויערן 
און זיך אײַנגעהערט צו יעדן װאָרט", אָפּאַ, 'אין 


- װאַלדי.,... ציטערט אויף ... װען ער דער- 


הערט די תּקיעה און שטעלט אָן די אויערן, צי 
דאָס איז נישט אַמאָל שופֿר של משיח", בּאַש, 
שׂטן אין גאָרײ. "אָי מ ויל און אוערן, אִ 
נאָז און אויערן --- זײַן שטאַרק פאַרחידושט, 

אי די האנט, אַ האַנט, די הענט -- אויס- 
שטרעקן א האנט נאָך אַ נדבֿה. ,װער עס שטעלט 
אָן די האַנט -- גיבּ אים אין האַנט", שװ. ,דער 
װאָס גייט מיט א פּושקע איבּער די הײַזער 
האַלט זיך פֿיל געהױבּענער פאַר דעם װאָס 
שטעלט אָן אַ הוילע האנט", אמד, עוזר צינקעס 
און די ציג, ווילנץ 1868, 

א די ה ערנצר=װעגן אַ בּהמה װאָס 
איז גרייט צו שטעכן. קאַז דער בּאָק שטינקט, 
שטעלט ער אויך אָן די הערנער", 

א די ליפּן, די ליפּעלעך = זיך גרייטן 
צו װיינען. אִי דעם פּיסק = זזו אִי די ליפּן, 
אויך: אָנהײיבּן טענהן, זידלען. ,האָט זי זיך 
בּאַלײדיקט און אָנגעשטעלט די ליפּעלעך װי 
צום ויינען", אַר, ידי פרוי װאָס אַרבּעט! 
אי די פֿיס = זיך גרייטן צום אַנטלױפן. *אַ' 
אַ קופּערנעם שט ער | = אַרױסװײַזן חוצפה, 
אומפֿאַרשעמטקײט. אִי דעם רוקן=זיך 
גרייטן אַרײַנצוקריגן קלעפּ. ,מײַן רוקן האָב 
איך אָנגעשטעלט פאַר די שלעגער", פלאי, 
המזבּר בּצדקה, װאַרשע תּרנ"ב. אויך: אויס- 
דרייען זיך מיטן רוקן. "אָי די קאַלעקאָט: 
קע = טומלען, שרײַען, גוואלדעװען. "אַ' די 
בּאַק = זיך אונטערגעבּן. זײַן גרייט צו קריגן 
א פּאַטש, *אָי דעם האָנער = זיך אָנבּלאָזן. פאַר- 
איבּל האָבּן. *אַי דעם בּ ויך = זיך מאַכן ויכ" 


0. מאַכן אַ מינע (צו פֿאַרשטעלן עפּעס). אִי 
פריילעך פּנים (אַ פריילעכע מינע) צו (בּי) 
בּייזער שפּיל. אִי אַ פּנים פֿון אַ תֹּם, פֿון 
שאינוייודע-לשאל. אִי אַ תּמעװאַטע מינע, 
*אָ אַ קאַלטע צורה = זיך מאַכן ניט-װיסנ- 


;אלו אלו קֵלן 


- דיק: אַרױסװײַזן גלײַכגילטיקײט. אהאָבּן אָנגץ- 


שטעלט וויערע מיעס. נאָר דער ראָש- 
הקהל האָט זיי אײַנגעשטילט", יַפֹאָל, 1887, 


פא 34. ,דער בּעטלער שטעלט אָן זײַן ויינענ- 


דיק פּנים, שטרעקט אויס די האַנט מיטן היטל", 
אַר, ידער סטאטיסטיקי. ,ווען א מענטש שטעלט 
אָן אַ פּנים װאָס איז נישט קיין פּנים, איז גלײַך 
װי ער װאָלט געדינט דער עבֿודה"זרה", מ. אונ- 
גער, טמז, 1968 1 7, ציט עמוד האמת. 


/. אָננעמען אויף אַ שטעל. געבּן אַרבּעט. 
איבּערגעבּן דורכצופֿירן אַ פֿונקציע, איבּער- 
געבּן א שליחות פֿאַר געצאָלט. אִי מענטשן, אַי 
נאָך אַ מענטשן. אִי אַ שמש פֿאַרן בּית-מדרש, 


אִי א נײַעם בּוכהאַלטער. אִי אַ פּאָר מיידלעך 


אין קראָם. אִי א שלעגער. אִי שפּיאָנען, מוס- 
רים. אִי א גוטן אַדװאָקאַט. אי אַ הויזלערער 
פֿאַר די קינדער. ,דיא איך גיהערט הט מעלדין 
װי מן אויף טײַטש זי אן שטעלין, זײַן זי גװעזן 
גאר וויניג און קליין", יענטע בֹּת יצחק, עשׂרת 


אַנשטעלן זיך -- = דפֿו. 


אָנשטעלן. זיך 


הדבּרות בּיכל; אָנהײבּ 19, י"ה. , זי ליבּט אים. 


זי האָט אַלײין דעם שדכן אָנגעשטעלט", אַמע- 
ריקאַנישע גליקן, װאַרשע 1895. ,האָט שױן 


קלמן סענדערס אָנגעשטעלט די בּאַהעלפֿערס. 


אַז זיי זאָלן מיך נעמען צום סמיק", זאבֿ הלוי, 
דער רבּי קלמן סענדערס, בּאַרדיטשעװ' 1906, 

8. אײַנרײדן, אונטערהעצן עמעצן קעגן עמע- 
צן, זן לטובֿת עמעצן. אָפּמאַכן צו טאַָן 
שלעכטס, אונטערשיקן, אונטערשטעלן. אִי אויף 
ייִדן די שװאַרצע מאה. אִ' אויף דעם אומ' 
שולדיקן פאַלשע עדות. אִי בּויאַנעס זיי זאָלן 
אים שלאָגן. אִי היצעלס אױיף די דעמאָנ 
סטראַנטן. אי דעם װאָכערניק ער זאָל אײַנגעבּן 
אויף אים די װעקסלען. א קאַלײיקע ואוילע 
יונגען האָט אָנגעשטעלט כּדי מע זאָל מיך טאַן 
פֿאַרפֿירןײ, גנבֿים-ליד. פדי מורדים דיא הטן אן 
גישטעלט דעם שטאט פאָלק צו װערן |= פֿאַר- 
װערןן קיין יודן אײַן צו נעמן אין אירי גי 
צעלט", װינץ. ;האָט ער בּעצה רעה שלו אן 
גישטעלט מיט דיא רועי חזירים זיא העטין 
מלבּושים מהתּינוק דר בּײַא גיפֿונדן", 3ַּ"י 
װועגן מעצער עלילתידם', 1669 ופֿש וון. עדאָ 
קוקט מען דאָך אַרױס אויף זייער בּלוט, מע 
שטעלט אָן אויף זייער לעבּן", מס, משלי 
תּקע"ד, א, 18. ,אֲבּי מע זאָל אויף אים |דעם 
מוֹכיחן נישט אַי עפּעס א מופקרת אָדער א 
קרימינאַל, גאָט װייס װאָסײ, ריבֿ"ל, זי הפֿקר 
װעלט, װאַרשע תּרס"ב. ההאָט זי אָנגע- 
שטעלט ... אַז זי זאָל זיך דאָ אַרײַנמישן 
אײַנצופֿלאַנצן ליבּע בּײַ דעם פּרינץ אין האַרצן", 
אַ קינד אין װאַלד, לעמבּערג 1891, 

9 אַרכ. אײַנאָרדענען. אײַנשטעלן. אונטער- 
נעמען. אָרגאַניזירן,. ;גאר איין פרומיר ער 
ליכיר מענש גיװעזין אונ' מיר העטין גרושׂין 
מו"מ |= מֹשֹׂא ומתּון קענין מיט אים אן 
שטעלין", גה, 78. שער (הקבּ"הן האט אֵלז 
בּחכמה און גשטעלט ויא ער די װעלט פֿירן 


זאָלײ, קה, פֿיורדא 1743, כ/א. ,ווערט עֶר ויניג 


צער האבּן ... װען ער עשׂ איין האנדלשאפֿט 
אן שטעלט", חה, אַמשט 1716, ע/א. ,ער {ראָי 
מולוסן שטעלט אן איין פײַאר טאָג {פֿאַרן 
שטערן צדק, פֿאַר יוביס'ן אַלי דאנערשטאג", 
יוסיפון, אַמשט 1743, ד. ,קלוג האט עֹשׂ 
ר' סענדר אן גישטעלט, ער האט קיין שבֿוי 
גלאזן בּײַא זײַן גצעלט", אהרן בּרי יוסף, איין 
שין נײַא ליד פון אובן, פּראָג תּמ"ה {( 2160 
2, 19237ן, | | 

0 אַרכ. בּאַשטימען. אַװעקשטעלן. ,װער 
װיל מיט מיר איין צײַט אן שטעלן צום 
שטרײַטײ, שעריר, מט, 19. עדוד המלך הוט 
גשריבּן דז ער זול אוריה החהתּי פארנן אן 
שטעלן אין דר מלחמה", בּראַנט, פּרק מח. 

1, אַרכ. אַרײַנשטעלן אין אַ טעקסט, 


,... איין היידישער פֿאַבּיל ... איך האב עַשׂ 
דרום היר אן גישטעלט דיא צײַט מיר צו פֿאַר 
קירטצין", גה, 21. ,מאן שון פיל אן גישטעלט 
אן פֿילין בּלאַטצין |== פּלעצערן...ײ, דאָרטן, 
2, 


1 מאַכן אַן 
אָנשטעל., אִי זיך פֿאַר אַ נגיד, פאַר אן עם- 





אָנשטעלער 


האָרץ אאַזװ. ;,זיך אָנגעשטעלט גלײַך װי ער 
װאָלט געגלייבּט". אִי זיך און מיטגיין מיטן 
שטראָם, ,זיך אן גשטעלט אַלשׂ עֶר װער בעל 
הבּית", גה, 146, ,איין פאַלשר דר זיך פֿר 
דיא לײַט פּרום אן שטעלט אונ' היימליך טוט 
ער בּיזײ, חה, אַמשט 1716, צב/א. ,שמואל 
זאגט: עשׂ איז דער איגנשטר מלך גיועזן 
;.. אונ! ער האט זיך אין גישטעלט אלש װען 
ער יוסף ניט גיקענט העט", מהמ, אַמשט 1722, 
עקומט |א קרובן אַן עני, זאָגט ער: דו בּיסט 
מײַן קרובֿ ניט און שטעלט זיך אָן גלײַך ער 
אֵל זײַן טאָג אים ניקס געהערט אָדער געזען", 
רי אבֿרהם עפּשטײן, בּרך אַבֿרהם, לאַשטשעװ 
7, ;,ניט איטלעכער װאָס שטעלט זיך אָן 
פֿרום און נעמט קוויטלעך איז א צדיק", ספֿר 
הנהגות טובֿות, װאַרשע תּרנ"ב, 

2. זיך אַרומשטעלן. זיך אי אַרום די קונצני 
מאַכערס. ,מענטשן ... שטעלן זיך אָן ארום 
דעם שײַטער", אי. קיפניס איבּז, אָסטאַפּ װיש- 
ניא. שמייכלען, כאַרקאָװ 1929, 

2 אויפשטעלן זיך (קעגן עפּעס, קעגן עמע- 
צן). זיך קעגנשטעלן. ,קינדער שטעלן זיך אָן 
קעגן עלטערן". אִי זיך קעגן דעם רעזשים, 
אִי זיך װי אַן אָקס. ,דאָס אויפגערעגטע קינד 
האָט זיך אָנגעשטעלט קעגן דיר", אַקש, קינדער 
פון איין פֿאָלק, מאָסקװע 1928. ,שטעלן זיך 
אים אָן פאַר אימה האָר און נעגל", י. יאָפֿע, 
אין קעסל גרוב, מאָסקװע 1929 (נר. דאַרף 
זײַן: שטעלן זיך איף. 4. אַזױ װי פֿון 
זיך. -+ אָנשטעלן, 5. ,אויערן שטעלן זיך 
אָן צו הערן דעם רעדנער". עאַ גרויסע, ענד- 
לאָזע בּלויע אויג האָט זיך אָנגעשטעלט אויף 
מיריי, סעג, מײַנע זיבּן יאָר אין תּל-אָביבֿ. 

-עכץ. -עניש, 
אָנשטעל|ער -- דער, -ס. װנ -ערין, -ערקע, 
יס. = װער עס מאַכט אַן אָנשטעל. װער עס 
שטעלט אָן (33 1--8) שטעלט זיך אָן. אַן 
אָי, אַ בּאַרימער. אַן אַי, אַ קונצנמאַכער. אַן אַי 
אַ קאַטאָװעס-טרײַבּער. אַן אִי פון מוזיקאַלישע 
אינסטרומענטן, ענו גענוג, דו אִ', ח"מאַכער, 
האָרך בּעסער", ממוס, פריזיח. עדו האָסט אים 
געגלײבּט ... דעם אויסנוצער, דעם פּוסטן 
אַ'?ײ, חג, צמח אַטלאַס |. ,ציליאַ' -- אָנצ- 
לער. אִי האָט א שאַרפֿן בּײַבּאַטײַט. איז דעריבּער 
פּאַסיקער אָנצילער . . . (ס'גייט טאַקע אין אָנ 
צילן,, אָנצילן זיך)", ע. ספיװאַק, די שפּראַכ 
אינ די טעג פונ דער פֿאַטערלענדישער מילכאַמע, 
קִיִעוו 1946 -ערי'--,די אִי פֿון מענטשן 
װאָס האַנדלען מיט װערטער", נאַד, 
אָנשטעלעריש -- אדי. װאָס איז אַזױ װי 
אַן אָנשטעל, ניט עכט. עס קלינגט פֿאַלש, אָי 
אַן אִיע נײטראַליטעט. ,װאַרשע זאָגט אִ: 
'זיצט, פּראָשע פּאַנא!' -- און כאַפּט אַװעק 
ס'בּענקל", נאַד. טינט און פֿעדער, נ"י 1936. 
-קייט, 
אָנשטעמפּלען -- טרו. -פּל אָן, -'געשטעמ- 
פּלט. אַרױפֿלײגן א שטעמפל. אִי די קאָנ- 
װוערטן. אִי מיטן שטעמפּל פון דער פירמע, 
פֿיג. אִי װי א פאַררעטער. -/33, 
אָנשטענדיק -- אַדי. אַדו. 4ת80-518 :2100. 


1000 


1. װאָס פֿירט זיך, װאָס איז אַזױ װי עס דאַרף 


זײַן לוט די אײַנגעשטעלטע נאָרמעס. אִי װי . 


די צעױגעבּאָט. אַן אֶיע פרוי פֿון אַן אֶיער 
משפּחה. ,ער איז אי ... בּצדק" {= בּיז צו 
דער קעשענען. ,מע מוז געלט פֿאַרלירן, װען 


מע װיל אַי זיך פירן", שװ. ,איז דאָס רעכט 


פון אַן אַץ מאַן?". ,זיי זײַנען טאַטנס קינדער, 
אֵיץ יונגעלײַט", שע. ;האָט אױפֿגעהערט אִי 
צו זײַן, צו פֿאָלגן טאַטע-מאַמע", װײַס, 'דער 
איבּערגאַנגי. *אַן אִי שטיקל אַרבּעט = א) אַן 
ארבּעט גוט געמאכט: בּ) א געהיימע אַדער 
סכּנותדיקע שליחות, פינקטלעך דורכגעפֿירט. 

2. װאָס איז ניט סוֹתר אַן אײַנשטעל פֿון 
צניעות. װאָס איז ניט אומאיידל. טראָגן אַן 
אי קליידל. זיצן אין אַן אֶער פּאָזע. ניצן 
נאָר אֶע װערטער. ;זייער שפּילן (פון די 
פּורים-שפּילערסן איז ניט תּמיד אִ'י געװען... 
מע האָט גערעדט ניבּוליפּה", קמ, 1866, וז 6, 
;איך בּין יאָ אן אִיער מענטש. די צרה מיט 
מיר איז בּלויז װאָס איך ויל זיך ניט אײַנ- 
האַלטןײ, נאד. אִי װי אַ יון װאָס מאַמעװעט 
!= ניצט כּסדר דעם יוונישן מיישבּרךן, 

9. װאָס עס פּאַסט. קאָרעקט. טאַקטיש. װאָס 
בּאַלײידיקט ניט קיין שום געפיל. ,פון אונדז 
ייִדן װיל מען פּטור װערן אויך אויף אַן אֵץ 
אופֿן". ,װען הש"י גיבּט דײַן קנעכט אין 
ריינין שפּראַך אונ איין אום פֿר געסיג האַרץ, 
דא איז אים אן שטנדיג צו ריידין", בּן המלך 
והנזיר, זשאָלקעװ 1771. ,זיי זענען בײַ א 
קריסט אין שטובּ. זיי װעלן זײַן גוט אִי און 
ניט רעדן װעגן גלויבּן", איין גאַנץ נײַע מעשׂה 
פֿון איין גראַף..., לעמבּערג 1891. ,היי, איר 
אָיע און בּאַשיידענע, אין היימלעכקייט פון 
צימערן פאַרשטיקטע", אַקש, מזרח און מערבֿ, 
מאָסקװע 1940, 

4. לײַטיש, בּעלייבּתּישׁ. װאָס איז ניט קעגן 
גוטן געשמאַק. ואוינען אין אַן אֶיער דירה. 
געפינען אַן אִיץ זאל פאַר דער פֿאָרשטעלנג. 
;ס'ערשטע איז געװען א גערעגלטער גאָטעס- 
דינסט אין אַן אִיץ לאָקאַלײ, ארז, קמ, 1868, 
א 50, ,א פּאַפּרעצירטער גולאַש פֿון פּופּיק- 
לעך, לעבּערלעך.. ., א יויך מיט אַן אִי פֿערטל 
צוף". שע, בּלאַנדזענדע שטערן |4. ,.. דז 
זיך דיזי װעלט (דער עולם השפלן מיט אירי 
בּזיצר דר נערן זאָלן מיט דש איבּריגי ואש 
צו זיא |די העכערע װעלטן ניט אן שטענדיג 
איז", בּע, טו/ג. אויך: געבן אַן אע נדבה. 

ס. װאָס איז בּהסכּם מיטן יחוס, מיטן סאָ- 
ציאלן שטאַנד. טאָן אן אַיץ שידוך. ,דיזי 
פּארטייא {שידוךן װער אן שטענדיג גיװעזין, 
זוא העט ער ... ניט מיגין צו רוק גיךן", גה, 
9, /,איך בּין אײַך אִי, לאָמיר טאָן למזל-טוב 
אַ שידוך", מסדר אגרת, תּקפּ"ה. יו 

0. װאָס איז אָנגענומען. פֿירן אַן אע פּאָי 
ליטיק. , אין פּאָליטיק איז געװאָרן אִי צוצוזאָגן 
און פאַרגעסן די צוזאָגן". ;אין יודיש דײַטשע 
בּריפע איז אִי לשון הקדש װרטר אונד אויך 
גמרא װערטר אײַן צו מושף", פפֿון אַן אַלטן 
בּשי (יִשפ עאא, 1 | 

זיקײיט -- ,איר געזיכט ... די אומשולף 


אָנשטעק -- דער, . 


אָנשטעקונג -- די, -ען 


אָנשטעקיק -- אַדי. 


אָנשטעקן 


און אִי אַליין*, דער מענשענפֿרײַנד, נ"י 1889, 
פאן 2, 


אָנשטעפּן -- טרו. שטעפּ אָז -יגעשטעפט. 


1. אָננײיען אָדער אַרומנײען (מיט א שטעמּ 
מאַשין). אִי דעם קאָלגער צו דער מאַרינאַרקע. 
,מאַך אַ זעקל ... טו דאָס אַלץ אַרײַן עס זאָל 
גלײַך ליגן און שטעפּ אָן דאָס זעקל גאַנץ 
גוטײ, ספֿר רפֿואות (אין רוסלאנד, אָנהײבּ 19, 


אַקט פון אָנשטעקן 
(זיך). דאָס װאָס שטעקט אָן, דאָס װאָס רופט 
אַרױס אַ קלעפּיקע קרענק. ,בּײַ קלעפּיקע 
שלאַפֿקײטן געפֿינט מען דעם אִי אין חולה 
גופא", ט. בּערלס, מענטש-מאַשין, קיִעוו 1927, 
אָי פון שפּילקעלעך אין קישעלע. 


- פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פון אָנשטעקן (זיך). קאנגינע קען 
מען בּאקומען אויך פון א פֿאַרקילונג .,. 
אָבּער דאָס רוב קומט די אַנגינע פֿון אִי מיט 
פֿאַרשײדענע בּאקטעריעס", צש, פֿגעז, װילנע 
3, פא 11. ;נאָך דער אנאָקולאַציע װעט 
דאָס פי ניט מוֹרא האָבּן פֿאַר קיין אַ, װאָס 
דארםפ װיסנ אַ פּאַסטעכ פונ אַ גרױסער סאַי 
ציאַליסטישער װירטשאַפֿט, פּאָלטאַװץ 19232, 


1. אָנשטעקנדיק. װאָס 
האָט די טבע אָנצושטעקן און קראַנק מאַכן 
אִיע קראַנקײטן. ,מע זאָל ניט לייגן די הענט 
אונטער דעם אָרעם, װײַל מיט די הענט בא 
רירט מען אִיע קעגנשטאַנדן. מע נעמט ניט 
קיין געלט אין מויל װײַל פֿיל מאָל איז דאָ 
דערויף אע בּאַצילן", שמירת הנפֿש, ירושלים 
תּשי"ג. 2, װאָס מע נעמט גיך אָן, װאָס גיט 
זיך גרינג איבּער. די אִיע מאָדע. א שינער, 
אַן איער ניגון,. -יקייט. 


אָנשטעקן -- טרו. שטעק אָן, -'געשטעקט, 


1. אַרױפֿשטעקן, אַרײַנשטעקן עפעס מיט אַ 
שאַרפֿן שפּיץ. אִי שפּילקעס אין קישעלע. אַי 
טשװעקעס אויף א בּרעט. ,װי די לײַט קלײַבּן 
זיך דירות, זאָל מען א נאָדל בּײַ דער שװעל 
אַ'", טעיאַטאָר. 2. אָנשטעכן אַרױפֿשטעכן 
אי שטיקלעך פלייש אויף א שפּיזל און בּראָטן. 
אי זײַטלעך פֿלײש אויף די גרויסע האָקנס, 
אַרײַנשטעלן אין א פֿאַרטיפֿונג. אִי סלופּעס 
אין די גריבּער. אִי װאַטע אין די שפּאַרונעס, 
אִי קוויטלעך צװישן די שטינער פֿון כּותל- 
מערבי. ,, מע האָט אָנגעשטעקט אין די לײַכ- 
טער גרויסע ליכט", אמז, דער חזן, װילנע 
4. מיעדער ייד זאָל זיך בּאַפלײַסן אַלײן.., 
מכין זײַן לכּבוך שבֹּת ... ליכט אֲנצו 
שטעקןײ, רי שמעון װאָלף מרגליות, לב שמעון, 
מסץ!102ת/8105262, 1923. 

4. ארױפֿלײגן. אָנבּינדן, אָנזאָטלען. אִי א 
מאַסקע אויפן פּנים. אִ'י א לאַרנעט. ,שטעקט 
אָן אויף זײַן ציבּעלענאָז א פּאַר פאַרשימלטע 
בּרילן", קמ. 1870, א 5. 0 אָנטאָן שטעק- 
שיך. ;אבר אין איין הויף גין מג ער ודער 
אָבלן די שוא װאָל אן שטעקן", ש. פֿראַנקפֿורט, 
ספר החיים |!, קיטן תּע"ז. ;האָט ארויפגע 
װאָרפן אויף זיך א געבּלימלט קליידל, אָנגעי 





אָנשטעקנדיק 


שטעקט א פּאָר שטעקשיך", אָפאַ, יא הענדלי 
,בּאַלד אינדערפרי האָט זי אָנגעשטעקט די 
ווייכע שטעקלעטשלעך אויף די נאַקעטע פֿיס", 
בּ. דעמבלין, צװיי און אַ דריטעך. 

0 ארכ. אָנצינדן. אונטערצינדן,. מלל פֿאַר- 
טײַטשט 'אציתנה יחד' (ישעיה, כז, 4): אאן 
שטעקין" |תּי: ,איך װאָלט עס פֿאַרבּרענטין, 


7. אוטו. אַנקומען, דערגרייכן צו אַ װײַטן 
/פונקט. ,גיי ... און שטעק אָן אױיף דער 
עלטער כ'ווייס וואו", ה. דאָבּין, צװישנ אַזאָי 
װער אוג שװאַרצנ, מאָסקװע 1934. ;ער האָט 
אָנגעשטעקט קיין אונגערן", צייט, טמז, 1965 
וו 19, 


8. גוֹרם זײַן אַ קראַנקייט, אַרױסגערופן 
פֿון בּאַצילן, װירוסן. איבּערגעבּן א קלעפּיקע 
קרענק. אִי מיט פּאָקן, דיפּטעריט אאַזװ. ,מע 
קאָן זי ... ניט לאָזן צװישן אַנדערע פֿערד, 
זי װעט זיי נאָך זיכער אָי", ממוס, קליאטשע. 
,פֿאַרשפּאָרן אָנצושטעקן וי אַ פּאַרשיוע אויס- 

שלאָג אַנדערע מענטשןי, קמ, 1870, אה 19 
,געװאָלט אײיַנפירן מציצה מיט אַ מאַשינקע.י. 
אֲבּי מע זאָל נישט אִי די קינדער דורך פאַר" 
שטונקענע מײַלער מיט פֿױלע ציין", פרץ, 
געדאַנקען און אידייען. ;און האָסטו, מצנטש, 
פֿאַרלױירן דײַן נשמה-גליק --- װאָס שטעקסטו 
אָן אויך פֿעלדזן און לבֿנות?", צייט, מטטרון. 


9. איבּערגעבּן, אַזױ װי א קלעפּיקע קרענק, 
אַ פֿיר, א שטימונג, אַן אײַנשטעל, אַן אידיי(ע). 
- געלעכטער שטעקט אָן. ;גראָבּקײט שטעקט 
גיכער אָן װי איידלקייט". אִי מיט פרייד, מיט 
יוגנטלעכקייט, מיט לעבּנסלוסט אע. אִי מיט 
מרה-שחורה, מיט זאָרג אע. עהאָט ער אָנגע- 
שטעקט מיט זײַן פרומקייט אויך דעם פאכ" 
טער", אַש, תּהיליםיוד. ;פֿאַרזוכט האָסטו 
ריכטיק די אימה -- און ס'פערדל מיט דעם 
אָנגעשטעקט", הל, דער װײַסער ניגון, ;צי 
- האָבּן מיך אָנגעשטעקט די ריד פון מײַן 
פרײינד?ײ, בּעמ ט. ,דער דיכטער שטעקט אונדז 
אָן מיט זײַן װיזיץ". שנ, שלום אֵש. ,זיי ודי 
פּליטיםן האָבּן מיך אָנגעשטעקט מיט זייער 
| לעבּנסדורשט", סעג, געבּרענטע טריט. *אַי דעם 
נאר = אַליין װערן נאריש. "אָי די לונ = 
זיך רייצן מיט עמעצן, דערגיין די גאַל. 
מיט זיך -- צנאָר דאָס װאָלט איר געפֿעלט 
אז די קינדער זאָלן זִיךְ אִי מיט דער מיאוסער 
צרעת", לייבּ ראַשקין, די מענטשן פֿון גאָדלי 
בּאַזשיץ. ,,מיר זײַנען געואוינט געװאָרן אין 
- קאַצאַפּנלאַנד וואו איין ייד זוכט צו בּײַסן דעם 
צװוייטן. האָבּן זיך די זיסע מידות אויך אָן 
אונדז אָנגעשטעקטײ, דער לאַנד חכם, נ"י 1894, 
קווי איך זע, האָסטו זיך שוין אַליין אָנגע- 
| שטעקט פֿון. די אַחדותניקעס. היט זיך פֿאַרן 
מענטשן", אבֿרהם פנחס אונגער, מײַן היימ- 
שטעטל סטייקאָו, נ"י 1957 . | 
זעכץ. /עניש. ער (יין, -קע). 
-עריג,. ר י י- 
אָנשטעקנדיק -- גערונדיװ; אַדי. אָנשטע- 
קיק, קלעפּיק. אֶיע קראַנקייטן. גענעצן און 
. הוסטן איז.-אָי. ,װיינען און לאַכן זײַנען בּײַ 


1004 


דעם עולם אָנשטעקנד {נרן", אמד, די נאַכט פֿון 
טו כּסלו, ווילנע 1867 -יקייט, 

אָנשטעקעװדיק -- אִדי. װאָס האָט אַ טבע 
אָנצושטעקן. אִיע קראַנקײיטן. מיט אַן אֵץ 
בּרען. -יקייט -- ,װען עס טרעטן אַרױס 
די בּאַקאַנטע צייכנס... ., איז שוין דעמאָלט 
די אִי אַ קלענערע", פֿגעז, פּאַריז 1949, 
פאן 776, 


אַנשטערכשן -- טרװ. -כע אָף -יגעשטער- = 


כעט. 1. אָנשטױסן מיט עפּעס װאָס איז 
שאַרף. אִי מיט הערנער. 2. שלעכט אס 
שטעכן. 


אַ'נשטערנדיק -- אַזי. װאָס איז אָן 
שטערן. אַן אֶיער הימל, ,פאַלן זיי געקניטע 
און זיי װערן אין איער פֿינצטערניש פאַרי 
פֿאַלןײ, בּראָד, איבּערגאַנג. -יקייט. 

אָנשטראַל -- דער, ‏ ן. אַקט פֿון אָנשטראַלן. 
אִי פֿון א בּינטל ליכט, 

אָנשטראַלן -- אוטװ 6 טרװ. שטראַל אָן 
-יגעשטראַלט. 1. אָנקומען אין פֿאָרעם פֿון 
שטראַלן. ,די אונטערגייענדיקע זון שטראַלט 
אָן די שפּיצן פון די דעכער". ?עס שטראַלן 
אָן אויף אונדז שטראַלן פֿון אונטערגעגאַנגענע 
װעלטן". אִי מיט פֿרײך. 2. דזו בּאַשטראַלן. 
דונג. דער -- מכשיר. 

אָנשטראָם -- דער, -ען. אַקט פֿון אָנשטראָי 
מען. ;אַנטוישט און פֿאַרמאַטערט דורכן אימ"- 
פעטפולן אִי פון ענערגיע, איז הערשלייבּ 
צוריקגעפֿאַלן אױפֿן הייי, יאָסל צוקער, שריפֿטן, 
תּ"אָ 1963, ;אַן אַי פֿון געפֿילן, טראַכטענישן, 
בּאַגערן, בּענקשאַפֿטןײ, לע, טמז, 1964 ווו 1. 

אָנשטראַמען -- אוטװ. שטראָם אָן, --'גע- 
שטראָמט. 1. (וועגן װאַסער, פֿליסיקייט בּכלל) 
אָנקומען שטראַמענדיק, פֿלײצנדיק,. דאָס גע 
וויסער שטראָמט אָן. נאַפֿט שטראָמט אָן 
2. אָנקומען אַזױ װי מיט אַ שטראָם. פּליטים 
שטראָמען אָן ‏ א המון שטראָמט אָן 
8 אַרײַנדרינגען (אין געמיט) מיט אַ כּוח פֿון 
אַ שטראָם. ,נײַע שטימונגען שטראָמען אָן". 
;כּוֹחות שטראָמען אָן אין דיר", רובּ, אויפן 
װעג קיין פּולף. /נב. 


אָ'נשטראָפֿיק -- אַדי. נעאָל. װאָס איז אָן 
אַ שטראָף. אע פֿאַרבּרעכנס. -יקייט. 


אָנשטראַפֿירן -- טרו. פֿיר אָן. -'(גע) 
שטראַפֿירט. 1. אַרױפֿלײגן פֿאַרשײדענע 
שטראַפֿן, ‏ 2. שטראַפֿירן מיט אַ גרעסערער 
סומע. ינה, 


אָנשטראָפֿן -- טרו. שטראָף אָן, -- געשטראָפֿט. 
שטארק שטראָפֿן אָדער בּאַשטראָפן. שטראָפן 
| אויף פֿאַרשיידענע אוֹפנים. אִי מיט מוסרירייד 
און מיט שטעלן אין ווינקל. אִי אי מיט תּפֿיסה 
יאי. מיט קנס. ;זי. האָט ניט געזשאַלעװעט 
אַזעלכע מענטשן גוט אָנצושטראָפֿ", א. י. 
סאַפֿיר, חטאת הקהל ... |, װילנע 1881, 
זונג. = דער (דין, -קע), 
אָנשטרײַכלען -- טרוו. -כל אָן, --געשטריי- 
כלט אָנצייכענען שטריכלעך. אִי א דיאַ- 
גראַם. אִי צייכנס אויף די גליונות. - -ונב, 


אָנשטרענגען 


אָנשטרײַפן -- טרו. שטרײַן אָןג --גע" 

שטרײַכט, --'געשטראָכן, -- געשטריכן. 1, מאַכן 
אַ צאָל שטריכן. אִי אַ סכעמע. אִי אַ פּלאַן פון 

אַ בנין. 2 אָנרירן. ,די (חכמי הקבלה) 
שרײַבּן דאש מן זאָל דיא (ציצית) אן שטרײַכן 
אן די אויגן, װען מען זיא קוסט", עפש, סידור 
תּפילות, אַמשט תּק"ה, ח/ג. 8. אָנפֿאַרבּן, 
אָנמאָלן, דטשמ, נר. דער סוחר, בּשעת ער 
עפֿנט די קלייט, לאָזט ער מיט אײלפֿאַרבּ אַי", 
קמ, 1868, יא 12 ונג. -עניש. ער 
-עריי -- ;אָי פֿון גאַנצע הײַזער", קמ, 1868, 
פא 23, מודעה. 

אָנשטרײפֿן -- טרװ. שטרייף אָ *-גע" 
שטרייפט. אָנמאַכן פּאַסן, שטרייפן. אִי לײַװנט, 
עס זאָל װערן אַ פֿאָן. אִי קאָלירטע פּאַסן. 

אָנשטריך -- דער, {. שטריך װאָס קומט 

| אױיבּן, איבּער עפעס. אִין פֿון כינעזישע אות" 
יות, אַין אױפֿן פּנים בּײִַם שפּילן די ראָלע פון 
אַ קלאַון. א"ל -- עדעם אַקטיאָרסן אִיל פֿון 
אַ פֿילאָזאָפֿיש-געזאָנענעם בּאַלון-פֿאַרקױפֿער אין 
תּל-אָבֿיבֿ", נ. סװערדלין, טמז, 1964:װ31, / 

אָנשטריכלען -- טרו. -כל אָן, --געשטריי 
כלט. דזח אָנשטרײַכלען -+. שאַפן אַ גע" 
שטאַלט מיט דער הילף פֿון קליינע שטריכן. 
אי אַ טיפּ, בּינע-פּאַרשױן, ‏ ונג, 

אַנשטריקן -- טרוו. שטריק אָן, -* געשטריקט, 
שטריקן אַ סך. אָנפֿאַרטיקן דורך שטריקן. אִי 
זאָקן, הענטשקעס, שאַליקלעך אע. עאין די 
קיבּוצים ... האָט מען געמאָסטן די צײַט פֿון 
די לאַנגע רעדעס מיט דעם ויפל מע האָט גע 
קענט בּאַװײַזן אָנצושטריקן --- 'דער רעדנער 
האָט גערעדט נאָר א האַלבּן אַרבּלײ, י. צדקוני, 


יושפּ ואא, 2 אױך מיט זיך. הנג, 
דעניש. = -ערין, דערקע. ‏ -ערי. 
אָנשטרענג -- דער, יען. אַקט אָדער רע- 


זולטאַט פֿון אָנשטרענגען (זיך). אין גרעסטן 

| אָי. מיט אַ העראָאישן אִי. דער אִי פֿון ערשטן 
קינדישן טראָט. פֿאַרעקשנטער אַי. ,די. גרייס 
פונעם מוסקלעןאַי בּײַ דער אַרבּעט װערט 
אויך קלענער, װיבּאַלד דער. מענטש פּראַקטי 
צירט זיך אָן", ט. בּערלס, מענטש-מאַשין, קלעװו 
7, ,,מיט אִי קומט אים אָן יעדער בּייג אויף 
צונויפֿצונעמען שניי אין. זײַן זופּ-קענדל", 
ישׂראל קאַפּלאַן, שליאַך און אומוועג. 


/אַנשטרענגונג -- די, ען. פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פֿון אָנשטרענגען (זיך). טאָן אָן שום 
(אָ. מאַכן יעדע אָ, די גרעסטע אָי די אִי 
זיך צו פאַרפֿולקומען. אױיסהאַלטן א דויער' 
דיקע אַי. אַן איבּערמענטשלעכע אִי. פֿאַראײ- 
ניקן די אֶען. אַ גײַסטיקע אָי. ,מלכים און 
נאַציאָנען זײַנען געקומען בּאַערן די אַיְעזי. 
קמ, 1867, מאן 26, , פֿילאָזאָפֿיע איז די גרעסטע 
אִי פֿון דעם מענטשן, דער װילן צו געפֿינען 
זיך אין דער כאַאָטישער װעלט", קאָר ו. ,פֿון 
אִי זענען אויף זײַן שטערן און האַלדז אַפֿער- 
געקװאָלן שװאַרצלעך די אַדערן", רחל קאָרן, 
ערד. : 


אָנשטרענגען -- טרוו. שטרענג אָן, -- גע- 
שטרענגט.. מאַכן עס זאָל מיט מי פונקציאָנירן 





אַנשטשאָבּען 


אַזױ גוֹט װי מע װיל. אִי די אויגן דורכצן" 
לייענען די קליינע אותיות. אִי די אויערן ניט 
| דורכצולאָזן קיין װאָרט פֿון דעם שמועס. אי 
| די מוסקלען בּײַם צְיֶען דעם שטריק. אִי דעם 
קאָפּ (מוח, מאַרך) בּײַם לערנען די האַרבּעץ 
סוגיא. אִי די פאַנטאַזיע אױפֿצוכאַפּן דעם מאָי 
| לערס כּוונה. אִי יעדן נערוו צו בּלײַבּן רואיק, 
- ,כּדי אונדזערע קינדער זאָלן ניט זײַן אַזעלכע 
- פֿאַרחוֹשכטע . .. דארף מען זען זיי ... זאָלן 
! גיט אַזױ שטארק דארפֿן אִי זייערע שװאכע 
| מוחלעך", חברה מפֿיצי השׂכּלה אַ פּאָר װערי 
טער צו יודישע עלטערן װעגן חדר, וילנץ 
4. ,בּײַם אִי מײַן בּרעם, .... בּײַָם אויס- 
שמייכלען מײַן ליפּ...", האַל, מײַן אוצר. 
;עס שטרענגט די שטילקייט אָן איר אויער", 
חג, 'האַרבּסט אין גאָרטן, 
מיט זיך -- זיך שטאַרק מיען אָנװענדן 
כּוֹחות. אומזיסט:אומנישט זיך אִי. זיך אִי צו 
דערמאַנען זיך. ,זיי ודי אייניקלעךן װעלן 
שוין אַװדאי ניט װעלן זיך אִ' ... א שיין 
מקום-קדוש אױסצובּויען", ארז, קמ, 1864, 
פאן 18. ,ארומגיין מער אויפן פרישן לופֿט... 
און זיך ניט צו פֿיל אַ", בּלעטער, יא 17, 
;װען װעלן מיר זיך אין גלות אִי צוריק אָנ- 
הייבּן לערנען תּורה... .ײ, ספֿר המצוות, װראָי 
נאָוו ג' ט', 1935, ,פֿון ליבּשאַפט צו הקדוש- 
בּרוךיהוא דאַרף אַ מענטש .. . זיך אִי מיט זײַן 
עבודה", תּניא, סמ. , פּונקט װי ער האָט גצ 
| זאַמלט געלט, אַזױי האָט ער זיך אויך אָנגעי 
שטרענגט צו זאַמלען מצוות", זלמן שזר, טמז, 
4 ווא 6. ,בּיז צום פּלאַצן שטרענגען אָן 
זיך אירע אַנגלעןײ, פּמ, מלחמה |. 

זעכץ. -עניש. /-עריי. 
אָנשטשאַבּען -- טרו. -בּע אָן, -יגעשטשאָ- 
בּעט. 7 אָננײען אַ סך, אויך ניט-געראָטן, 
שלעכט. 2. װי ניט איז צונייען. אִי לאַטעס. 
9 אָנקלײַבּן, אָנקראַצן, װי ניט איז צונויפ- 
נעמען. , שטשאָבּעט זי אָן אַ בּיסל פאַרטריקנטע 
ליים", מ. אַלבּערטאָן, שאַכטעס, מאַסקװע 1934, 
-עניש, 
אָנ(ש)טשיפען -- טרו. יפע אָ --גע- 
(ש)טשיפּעט. סל. 1. אָנרײַסן אָנפֿליקן אִי 
גראָז פֿאַר דער ציג. 2, אָנקנײַפּן, אַי די 
מיידלעך אין די ליטקעס, 
אַנשטשערפען -- טרו. בּע אָן --ג/- 
שטשערבּעט. מאַכן א קאַרבּ. אִי א ליימען 
טעפּל. אִי אַ מעסער. 
אֲנֹשִׂי -- (אַנשײן די מענטשן פֿון.... די מצָי 
נער פֿון... . ערשטער טייל פֿון אַ צאָל װער- 
טער און אויסדרוקן. -+ איש. צוזאַמען מיט 
אַ נאָמען פֿון אַ שטעטל, שטאָט, געגנט -- 
אָפּטער נאָמען פֿאַר א חברה, פֿאַראיין, לאַנדס- 
מאַנשאַפֿט, קליינער קאָנגרעגאַציע אין די לען- 
דער פֿון אימיגראַציע. למשל: אַײלענשנע, א" 
קוזמיר, אַײסמאַרגאָן. 

אַ'-אמונה -- די. + איש-אמונים. ,זי 
זײַנען מוציא שם'רע אויף די א"א", נוצ, 
זשיטאָמיר תּוכ"ג, רב. 
| = אַיזאמת -- די. -+ איש אמת. דערציילן 
עפּעס װאָס מע האָט געהערט פֿון אַ"א' , מיר 


1008 


- זאָלן זיך אָפּלערנען פון די א"א'", איבּז, ר' 


יצחק האַמבּורגער, שׂיח יצחק, לעמבּערג 1876. 
אַ"בּליעל -- די. + איש בּליעל, אגם 


זונשׂט אַנדרי אַ"בּי... אצלו גימכט אונ' 


כּלומר מיט אים גיהאַנדלט", גה, 217, 

אַ -גאָראָד -- די {ס'ווערט געשאַפֿן איר 
בּײַטעט דורך דער אומגעויינלעכער פאַרבּינ- 
דונגן,. מענטשן פֿון שטאָט. געװיינלעך: א 
המקום. אַ'-העיר. ,איך זע אַרױס אַז די 
אַגי װעלן אונדז צולאָזן און װעלן אָננעמען 


אונדזער זאסעדאַטעל", קמ, 1866, יא 31, 


א'-נמילות-חפדים -- + גמילותיחסי 
דים. ;די אַ"ג-ח' האָבּן עס אומעטום אױפֿי 
געשטעלט גמילות-חסדים-קאַסעס". ;זיא די 
פֿראַנקפורטערן האָבּן אויזר האַלבּן איין שם -- 
אַג"חי הם", יבּחורים-לידי, 9פדמ, 1750 {װאַכ- 
שטייךבּוך, ייא / 

אַ'-(ה)בּית -- די. 2 בּראשית, לט, 11, 
-+ איש- בּית. ;ווען מע האָט געדאַרפט בּאַקן.. . 


-מצה פאַר כּל אַ"ה", לדבּ, נ"י תּשי"ז, רמן. 


,גיב איבּער מײַנע בּרכות צו אַ"בּיתף". 
,ער האָט צרות פֿון אַיבּיתו". 

א-חמעשה -- + אַמעשׂה. 

א'דחמקום -- {... האַמאָקױםן די, 22 בּראי 
שית, כו, 7. די מענטשן פון דעם אָרט, תּי 
היגע אײַנוואוינערס, אָרטיקע תּושבים, א" 
העיר. ?ער איז דער ראָשיוראשון פֿון די אַ"ה'י, 
שע, בּלאַנדזענדע שטערן 

אַ'-חקאָמיטעט -- ,אַה דאַרפֿן צװישן 
זיך אײַנטײלן די טעג ... װען איטלעכער 
דארף קומען אַכטונג געבּן",קמ, 1866, פא 39, 

אַ-(ה)שם -- 2 בּראשית, ו, 4; בּמדבּר, 


טז, 2. ימענער מיט א נאָמען, תּי. בא 
רימטע, פּראָמינענטע, אָנערקענטע מענטשן 
;אַפילן די אַ"ה' װאָס האָבּן געהאָט דעם 


גרויסן נאָמען", נס. ,געהױבּענע משפּחה פון 
גאָלע רבּנים לומדים און אַ ש=, ספּ, ייוִדישער 
קאָלאַניסט, 

אַ'-התלמוד -- ,די חכמים װאָס זײַנען 
געווען נאָך די א"ה' האָבּן מחבּר געװען פֿיל 
ספרים", חה, ה/א. 

אַ'"חזקה -- {ן..כאַזאַקען יידן װאָס 
האָבּן אויף עפּעס חזקה. ספעצ די ייִדן װאָס 
האָבּן געהאַט רעכט צו װאוינען מחוץ דעם 
תּחום אין די 80ער און 90ער יאָרן פֿון 19, 
י"ה (דאָס רעכט איז געװען געבּויט אױיפֿן 
פֿאַקט אַז זיי אָדער די עלטערן האָבּן שין 
דאָרט פריער געואוינטן. ,עס זײַנען דאָ פון 
די היגע אַ"ח' ... קבצנים, צײַט אַחינו בּני- 
ישׂראל האָבּן אָנגעהױבּן צו בּאַזעצן זיך אין 
כאַרקאָװ=, ייִפֿאָל, 1887, נא 26, 

אַ "היל -- + איש חיל. ,זײַני אַידחי איין 
קשר איבּר אים גימאַכט האבּין" ר' זלמן הענא 
איבּז, צמח דוז, 98דמ, 1698, אאיסהאַלטן 
אייניקע בּרידער פון די אַ"ח' איבּער פּסח", 
ייפֿאָל, 1890, פאן 7. ,געפירט א התנגדות בּיד 
חזקה, מיט חרמות און תּקיפות פֿון אַ"ח", 
פּרץ, יצװישן צוויי בּערג'. 

א"חן -- {... כייןן די. געניצט מיט בֹּב: 
1. די װאָס זײַנען עוסק אין קבּלה |ח"ן -- 


= אָנשיטן 


| חכמה נסתּרה, פֿאַרבּאָרגענע חכמהן. 2. חסיי 
דים פֿון בּעל-מקובּל ר' ישׂראל אישאַנסקער, 
|-+ אויפגעװעקטע, 410. ,דער טאַטע זײַנער 
איז געווען דער ננסתּר', א געװאלדיקער בּעל- 
ומקובּל, זײַנע חסידים רופט מען א"ח", 1 
בּרוסילאָו, די שטילע ערדך, 1 
א'-חסד -- + איש חסד. אויך: נאָמען 
פון אַ קאָנגרעגאַציע. ,דעם ליבּעראַל ... ליגט 
אין זײַן טבֿע צו האָפֿן ... אױף דער גוט: 
| האַרציקײט פֿון אַ"חי און קיינמאָל ניט אַרױס: 
צוטרעטן אין א דירעקטן קאַמף", בּן חופֿש, 
אַ פּאַליטישע אָדער אַ סאַציאַלע רעװאַלוציע?, 
5, יי 
אַ'דירושלים -- אײַנוואוינערס פֿון ירו' 
שלים. קוערן האָט דאָס פאַרציילט פֿאַר די א" 
יייי, וי מאָרגענשטערן, מעשׂה מתוקה כּדבֿש, 
װאַרשע 1909, | | 
אַנשיבֿושן -- {ן... שיבּעשןן טרװ. שִיבּוש אָן, 
-יגעשיבּושט, - אָנקלײַבּן אין זייער קליינע 
סומעס. אַי הלװאָהלעך צו עפֿענען אַ קרעמל. 
אנשיבֿן -- -+ אָפּשיבּן, 
אַנשׂיט -- -+ אײַנשיט. ,ער האָט אַן אַ, נישט 
קיין מאָגן", מערב-גאַליציע = ער איז אַ גרױי- 
סער פֿרעסער, 
אֲנשׂים -- דער, ן. 1 אַקט אָדער רעזול- 
טאַט פון אָנשיטן. לאַנג-געדױערדיקער א" 
;גראָבּן די גריבּלעך אינעם װייכן אַ", רעך' 
אַקש, 14 אָקטיאַבּערס. 2. אָנגעשאָטן בּערגל. 
מאַכן אַן אִי פֿאַר דער װאַנט פון פעסטננג, 
,שטיל איז ער אַװעק און פֿאַרשאַרט געָ- 
װאָרן ... אױפֿן אִי פֿאַר אָרעמעלײַט", חג, 
'דער שטומער מנין', טמז, 1964 וווע 21. ,בּאֲלד 
הייבּט זיך אָן די זאַװאָד-טעריטאָריע, אָט נאָר 
איבּערגיין דעם אָ", א. קאַהאַן, אינזשענערן, 
קיעװ 1932 8. לאַנגער פּאַס פֿון אָנגעשאַ- 
טענער ערד. אִי בּײִַם בּרעג טײַך, דאָס װאַסער 
אין פֿרילינג זאָל ניט פֿאַרפֿלײצן דאָס דאָרף. 
א ײַזנבּאזאָ -- דער אָנשיט װאָס װערט 
געמאַכט אויסצולייגן די בּאַזִ'רעלסן. ,פון בּיי- 
דע זײַטן אִי זײַנען געלעגן . . . גרינע לאַנקעס", 
מ. אַראָנסקי, דערציילונגענ אונ נאַװעלנ, קיְעוו 
0, : 
אָנשיטן -- טרו. שיט אָן, --געשאָטן (--'גע- 
שיט). . אַ סך שיטן, מער װי מע דאַרף, 
מער װי סאיז נייטיק. ,זי האָט אָנגעשאָטן 
זאַלץ, קאָן מען די זופּ ניט עסן". *אָנ)שיטן 
פּעך און שװעבּל אויף עמעצן = בּייז אָנריידן 
אויף עמעצן. אִי מיט קללות. ,לאה האָט זיך 
אָנגעכאַפּט מיט הענט און מיט פֿיס און .,. 
אָנגעשיט מיט נײַן מאָס רייד", י. ל. בּינשטאָק, 
בא רי שלמה בּערלינער, לװאָװ 1898 2. שיטן 
אויף איין אָרט עס זאָל װערן אַ בּערגל. ,, איך 
קאָן מיט גאָלד און זילבּער ... אַ בּאַרג דיר 
אַ'", האַל, מײַן אוצר. פֿיג. ,דער שרײַבער 
האָט אָנגעשאָטן בּערג מיט שבחים אױפֿן טויטן 
גביר", ראובֿן בּרײַנין, שריפֿטן אויך אומפ. 
,איבּערנאַכט האָט אָנגעשאָטן בּיז די שװעלן", 
| סעג, איצטער., | | 


9 פֿול מאַכן דורך שיטן. אָנפֿילן. אי דעם 





אָנשיטן. 


אײַנשיט מיט פּוך. אִי זעק (מיט) תּבואה. עיאָ, 
מע װעט דיר אִי זעק מיט רענדלעך" -- איר, 
מע װעט בּאַלױינט װערן. *אִי פֿעסער (א פאס) 
מיט גאָלד = גיך. רײַך װערן. מע זאָל מיר אִי 
אַ פֿולע שטובּ מיט גאָלד (װעל איך עס אויך 
ניט טאָן), עװאָלט דאַס דער צדיק געקאָנט 
װערן רײַך, ער װאָלט זיך דאָ געהייסן אי 
; פעסער גאָלדײ, טעיאַטאַר. ,נעמען א ציבּעלע 
און אויסהוילן און אִי מיט געריבּענעם קימל 
... און. אין הייסן פּריסיק בּראָטן", תּעלה 
ארוכה, לבֿוב 1850, ,דער בּעדער האָט דעם 
פֿרײַטיק אָנגעשיט פולע קעשענעס. װי נאָר אַ 
שלעכטן דרײַער, האָט מען געבּראַכט דעם 
בּעדער", בּינטשע די צדקתטע, װאַרשע 18823, 
;דער מאַטראַצל איז געװאָרן העכסט אײַנגע- 
לעגן ... מע האָט געבּרויכט נאָר איבּערשיטן 
די װאָל און וידער אַ", אמד, פֿײגעלע די 
עגונה, ווילנע 1875, ;זיי האָבּן נישקשה אין 
די עטלעכע יאָר ... אָנגעשאָטן פֿעסער מיט 
גאָלדײ, ממוס, טאַקסע. 


4. אַרײַנשיטן אין אַ כֹּלי (פֿאַר בּהמות 
אָדער עופֿות). אִי גערשטן פאַר די עופות. אִי 
- האָבּער פֿאַרן פֿערד. ,האָט געהייסן אַ' די 
טאַרבּעלעך פֿול מיט עסן...". א גאַנץ נאייע 
- שײנע מעשׂה פֿון דעם בּעהאַלטענעם חכם, 
װאַרשע, יאָר? 


3 אַרױפֿשיטן. אָי אַ סטעזשקע מיט זשויר, 
,האָט מען די עֹרֹד גוט אױסגעגלײַכט, אָנגע- 
שאָטן געלן זאַמד . .. די פּאָרלעך זאָלן קענען 
טאַנצן", אפֿא, איק, 1959 ווו 4. *אָי זאַלץ אויפן 
'עק -- אָנװענדן אַ מיטל װאָס מע קאָן ניט 
דורכפֿירן, װאָס קאָן ניט העלפֿן. ,דאָס איז 
אזא מיטל װי אַי זאַלץ א פייגעלע אױפֿן 
װײדעלע כּדי עס צו כאַפּף, ממוס, ספֿר 
הבּהמות. ,װאָס װעל איך אים טאָן. אַז ער 
װעט אַװעק אין אַ יאָר אָדער צװויי? איך װעל 
אים אִי זאַלץ אױפֿן עק?"ו. 3 גאָרין, דיא מזיי 
קים, ג"י 1900. 


6 אומנוציק, אומגערן אויסשיטן. אָנשמוצן 
-מיטן אָפּפאַל בּײִַם אַרבּעטן. ;דאָס קינד האָט 
זיך צוגעכאַפּט צום צוקער און אָנגעשאָטן אַ 
פֿולן טיש". ,ער האָט גערייניקט דעם אויװן 
און אָנגעשאָטן אֵשׁ און סאַזשע איבּערן גאַנצן 
דיל". *אַי זאַלץ אין זיסן טיי = עפּעס קאַליע 
מאַכן דורך זײַן איבּעריק שטרענג. / 
מיט זיך -- ,דער װאָס טוט פּשוט אַ 
גניבה שיט זיך אָן אַרבּעס אין די זאָקױ, עט, 
לידער. פֿיג. ,בּיני לבּיני ... האָט זיך שוין 
אָנגעשיט בּײַ זי אַ רעשטל קינדער", ז. מוירער, 
זײַ נישט קיין װאוילער יונג |, טאַרנאָו 1911. 
אִי זיך מיט גאָלד, מיט לייזונג. אִי זיך פולע 
קעשענעס. "אָי זיך די הוט = רײַך װערן. *ער 
הייסט זיך אִי = ער פֿאַרלאַנגט ימע זאָל אים 
טײַער בּאַצאָלן. 
דעכץ. -עניש. דער (דין, -קע) -- 
יעדערער װאָס זײַן אַרבּעט איז אָנשיטן, ספעצ 
װאָס זײַן פּראָפעסיע איז אָנשיטן תּבֿואה אין 
זאַסיקעס; בּײַם בּאַקן מצות --- װער עס שיט 
אַרײַן מעל אין בּעקן. ‏ -ערײַ., 


1069 


אַנשײיגעצן -- טרו. -עץ אָן, -'געשייגעצט, 
אויך: -- שנצן. אָנרופן שגץ. אָנזידלעף 
אַ בּיסל אויסשייגעצן. קאַזא איינעם איז ניט 
גענוג אָנצושייגעצן, אַזא איינעם דארף מען 
אױספּאַטשן". 
אָנשײידלען -- טרװ. דל אָן. --געשיידלט, 
אַרױפֿטאָן א שיידל, (פֿוטליאַר). אִי בּרילן. אַ' 
דעם טערמאָמעטער. - 
אַנשײלן טרװ. שייל אָן, --געשיילט, 
1 אַ סך שיילן. שיילן א גרויסן סכום. ,דער 
בּאַשטראָפֿטער זעלנער האָט אָנגעשײלט טעפ 
מיט קאַרטאָפֿל",. 2, טײלװײַז אָפּשײלן. ;ער 
האָט אָנגעשײילט דעם עֶפּל און אים איבּערגץ- 
לאָזן". אויך מיט זיך. -נג, 
אָנשײיַן -- דער, ען. 1. אַקט אָדער רעוולי 
טאַט פון אָנשײַנען. 2. אָנבּליק, אויסזען 
דרויסנדיקע ענלעכקייט. 
אָנשײַנען -- טרו. שײַן אָן --געשײַנט. 
-1, אַ סך, שטאַרק בּאַשײַנען. אָנפֿילן מיט שײַן, 
,די זון האָט אָנגעשײַנט און אָנגעװאַרעמט די 
שטובּ". 2. בּרענגען צו אַ שײַן, מאַכן מע 
זאָל קענען אָנזען. מאַכן צו בּאַמערקן. אִי דעם 
סאַמאָװאַר. אִי מיט א בּאַטערײיקע דעם װעג צום 
קעלער. ,דער מענטש זאָל ניט ... גלוסטן 
און בּאַגערן, װאָס זײַן געזיכט אים אָנשײַנט 
(שײיַנט אָן)", ר' משה בּרי אליהו, מלאכי קודש, 
ווארשע 1839 אויך מיט זיך. : 
אָנשײַשסטערן -- טרװ. ער אָן --געשײַסי 
טערט. געװיינלעך איר. אָנ)מאַכן עפעס 
שלעכט, פּאַרטאַטשנע. אִי בּענקלעך אויף הי 
נערנע פֿיסלעך. אִי אַרטיקלען. ‏ /נג, 
אָנשײײַפֿן -- אוטװ 6 טרװ. שײַס אָן, -יגע" 
שיסן, -געשײַסט. (גראָבּ). 1. אויסשידן 
צוֹאה. אִי ציגענע בּאָבּקעלעך. *אִי אין די הויזן 
-- אויך: זיך דערשרעקן. 2. דזװ אָנדאָסן, 
בֹּבּ 574, 0 יי | 
אָנשײַערן -- טרװ. ער אָן, --געשײַערט. 
| 1. שײַערן א סך, אַ גרויסן סכום. אִי אַלע טעפּ, 
2. אױיבּנאויף שײַערן. א שײַער טאָן. ?אַ בּיסל 
אִי זילבּערװאַרג און פֿאַרקױפֿן פֿאַר גי" 
2. אָנזאַמלען, אָנקלײַבּן, (אַרײַננעמען װי אין 
א שײַער) (דאַרף זײַן: אײַנשײַערן}. אלאָז כאָטש 
אַ ‏ בּיסל קולטור אַ", י. ליובּאָמירסקי איבּז, 
בּ. גליעבּאָוו, דער שניפּס, מאָסקװע 1932, 
אָנשיכּורן -- {... שיקערןן טרװ. שיכּור אָן 
געשיכּורט. = אָנטרינקען מיט אַלקאָהאָלישע 
געטראַנקען בּיזן אײַנשיכּורן. ;אונ רופֿט דעם 
איידים ... צו זיך אויף איין סעודה בּײַ נאַכט 
אונ האט אים פיל אן גשיכּרט", שי, כז/א, 
,זי האָט אים געגעבּן אַ סך צו טרינקען כּדי 
זי זאָל אים אָ', און ער איז אַנשלאָפֿן געװאָרן", 
איבּז, מדרש עשׂרת הדבּרות, לעמבּערג 1862, 
|-,קומט אָן אַ סטראַזשניק, נעמט מען אים .., 
צו לייזערן אין שענקל אַרײַן און מע שיכּורט 
אים אַז, 9. בּימקאָ, פֿאַרן פּריזיו. פֿיג. אװאָס 
רײַכער זיי װעלן אִי זייערע שפּיזן מיט בּלוט", 


זשיט װוש, נ"י 1917,. ק;און ס'גיסן זיך לידער. 


װי װײַנען און שיכּורן אָן דאָס געמיט", פמ, 
'ירושה. . 7 | 


אַנשים אַחים אַנהנו 


מיט זיך -- אִי זיך מיט מאַכט, התלהבֿות. 
אִי זיך פֿון נחת. , פּורים קטן מעג מען זיך אַי 
אָבּער יום-כּיפּור קטן דאַרף מען ניט פֿאַסטן, 
שװ. ;דו זאָלסט זיך ניט אִי װאָרעם טאָמער 
אפשר װעסטו װערן מיאוס דורכדעם און װעסט 
ריידן ניבּוליפה", ר' משה בּרי נתן נטע איבּז, 
שבֿט מוסר, סודלקאָװ 1833. ,טאָמער פלעגט 
אמאָל שוין װערן אָנגעזאָליעט אױפֿן האַרצן, 
פלעגט ער זיך אַי אויף א פּאָר טעג", נ. בר 
סילאָו, די שטילע ערך. ונב, 

אנשייכּנפת"הנדולה -- |אַנשײייקנעסעס האַי 
גדוילען די. 22 אָבות, א, א; סנהדרין, קד/ב 
אא. 'מענער פֿון דער גרויסער פאַרזאַמלונג' 
וװאָס האָט פֿונקציאַנירט אין דער תּקופה נאָך 
עזרא הסופר; לויט דער מסורה האָבּן די א" 
כּ"ה' אײַנגעשטעלט דעם סדר פֿון דאַװנען, פֿון 
די כּתבייהקודש און ממשיך געװוען די טעטיקייט 
פֿון עזרא הסופֿרן, ,די א"כּ"ה' ... האָבּן גצי 
הייסן בּויען אין יעדער שטאָט אַ מקום מיוחד 
לתּפֿילה", קמ, 1866, יא 4. | 

אַנשיכטונג -- די, ‏ ען. 1 אַקט אַָדער 
רעזולטאַט פֿון אָנשיכטן,. כּלערלייאיקע אִ" 

2 אָנזאַמלונג פֿון שיכטן איינע אויף דער 

אַנדערער. דער סינטאַקס איז א רעזװלטאַט 

פֿון היסטאָרישער אַנטװיקלונג און אַנטהאַלט 
פֿאַרשײידענע אַיען", אֵפֿו שפּראַכפֿראַנט, קלעװ 
5, ינא 43, ,דער אָפּקלאַנג פֿון דאָס אַלץ *+. 
פלעגט זיך דערטראָגן אַפֿער ... מיט אזעלכע 
אָען פֿון מענטשלעכער פֿאַנטאַזיץ", איבּ, 
יאַקובּ קאָלאַס, זומפּ, מינסק 1936 . | 

אָנשיכטן -- טרו. שיכט אָן, ---געשיכט. 89: 
--שיכטעווען. אַרוױפלייגן, אַרױפֿװאַרפֿן, 
אָנשיטן אַ שיכט אויף אַ שיכט. אָי סחורה. אויף 
פּאָליצעס. אָי אַ חתונה-טאָרט. אויך מיט זיך. 
ינג. ‏ - | 

אָנשילדן -- טרוו. שילד אָף. = געשילדט,. אָנ 
פעסטיקן א סך שילדן. | 

אָנשילדערן -- טרו. -ער אָז = געשילדערט. 
אַ סך שילדערן. אָנדערצײילן מיט פּרטִים. אִ' 
שרעקלעכסטע בּילדער פונעם לעבּן אין די 
לאַגערן פֿון טױט. ‏ זֹנם, . 

אָנשילטן -- לד. -+ אָנשעלטן. 


אַנשײלצון -- ואַנשײלאָצןן די. 22 ישעיה, 
כח, 14; משלי, כט, 8. ילײַט פֿון געשפּעט, 
תִּי. לצנות-טרײַבּער, חבֿרה לצים. ,שוין ... 
פֿאַרן שלחן-ערוך זײַנען געווען אַזעלכע אָפּי 
שפּעטער . . . אַזעלכע א"ל ... ישעיה הנביא. 
שטראָפֿט זייער אַרט דענקען און ריידןײ, דרי 1 
ה. עהרמאַן, דער שלחן ערוך, װאַרשע תּרפּ"ז, 


אָנש(י)לשולן -- {... שילשלען, שילשעלןן 
טרוו. שני)לשול אָן, --געשי)לשולט.. (גראָבּ) 
אַנרעדן א סך, אָנפּלאַפּלען נאַרישקײטן, . 

אַנשׂים -- ואַנאַשיםן + איש. מענער. ;דיא 
אַי האבּן גרושׂי הילף גיטאן", גה, 327, . 

אַנשים אַחים אֲנחנו -- {... אַכים אַנאַכנון 
זאַץ. תֹּח. ?כבּראשית, יג. 8. ממענטש- 
בּרידער זײַנען מיר',. ד"ה מיר זײַנען דאָך 
עפּעס אייגענע, :קרובים (לאַנדסלײַט, פֿרײַנד, 





אַנשים (ו)נשים ומף 


חבֿרים). אויסדרוק פון פרײַנדשאַפֿט און-קרובֿי 
שאַפט, 

אַנשים ()נשים וֹטף -- {... (װייצאָשים 
װאָטאַףן די. 22 ירמיה, מ, 7. ימענער, װײַבּער 
און קינדער'. געניצט מיטן ב: קינד און קייט, 
גרויס און קליין, גאַנץ קהל. ;,איז גיװאָרין 
איין איבּער גילוף, אַי וי וי און זיא האט אַללע 
גימיסט ... בּענטשין", ר' צבי יחזקאל מיכלי 
זאהן, פינות הבּית. ;אַצינד זעט ער ... װי 
דאָס גאַנצע שטעטל לױפֿט ... אַ, נִ' ו'', 
פּרץ, אויך א קרבּן. ,די מיליאָנען יידן א' 
גי וי װאָס זײַנען דורך די דײַטשע רוצחים 
אומגעקומען בּאַכזריות נוראה אַשר אין דוג" 
מתה", פיעט. 

אַנשים חשובּים -- -+ איש חשובֿ. ,קומען 
זיך צוזאמען עטלעכע בּעליבּתּים, טאַקע א' ח'", 
פרץ, יוחנן מלמדס מעשׂהלעךן" 


אַנשי"מלחמה -- |(אַנשײימילכאַמען -+ איש 


מלחמה. ,צוישן די אַי-מי זײַנען געווען צויי 
מענטשן", שע, 'הונדערט איינס!, 
אָנשימלען -- -מל אָן, --געשימלט. אוטװ-- 
1. זיך בּאַדעקן מיט אַ סך שימל. ,אין פֿײַכטן 
קעלער שימלט אַלץ אַזי. 2 אָנהײבּן שימ- 
לען. כאַפּן שימלען. ,, אין איין טאָג האָט שוין 
דער קעז בּאַװיזן אָנצושימלען". טרװ -- 
מאַכן עס זאָל שימלען. בּכּיוון אִי קעז. 
אַנשים נאמנים -- + איש נאמן,. די 
מעשׂה האָבּן דערציילט אַי נייי, קח, 
אַנשימעמד -- |אַנשײ-מײַמעדן די. 22 תּענית, 
יז/א. 'מענער פֿון (א בּאַזונדערן) מעמ, 
שטאַנדי. 1. פֿאָרשטײערס פֿון פֿאָלק, װאָס 
זייער פליכט איז געװען צו זײַן -- אין דער 
װאָך פֿון זייער מעמד -- אין בּית-המקדש, 
בּעת דער כֹּהן איז מקריב דעם קרבּןתּמיד. 
,די לײַט ... די דא האבּן גיהיישן אַ"מ'... 
מוזן שטין אין בּית:המקדש װען מן האט 
מקריב איין קרבּן גיװעזן", מהמ, אַמשט 1722, 
ירלד/ב. 2. השובע לײַט, די װאָס שפּילן 
| אַ ראָלע אין זייער סביבה. פאַרמעגלעכע בּעָליי 
בּתּים. ,דער גבּאי איז פֿון די אַ"מי". ,מע 
קלײַבּט נאָר אויס אַ"מ', בּעלי-מלאָכות לאָזט 
מען ניט צו"י . | 
אַ"מעשׂה - ד. + איש (המעשׂה. 
,זוא איז עשׂ נאך מער גוט פֿר דיא (חסידים) 
און (א"מ') דשׂ זי פאַשׂטן פֿר גנץ קהל", 
מהמ, אַמשט 1722, רלד/ב. עהעכער װי די 
נײַן די הויכע, װײַסער װי די נײַן די װײַסע, 
די הייליקע אַ"מ'ײ, צייט, גל /, 'צען אויף א 
בּאַרג'. ,,'שיינע ייִדן' האָבּן דאַמאָלס געהייסן 
ייִדן"לערנער און א"מיי, הרבֿ לױ גליקמאַן 
זכרונות בּית לױ, קעשענעװ 1924. ,מיר |אין 
ישׂראלן דאַרפן האָבּן א"מ', אינדוסטריעלער, 
װיסגשאַפֿטלער . . ., סוחרים, אַרבּעט-מענטשן", 
דוד פלינקער, טמז, 1967 ווש 27, - | 


אַנשים קלים וריקים -- (אַנאָשים קאַלים 
וויירייקימן פֿראַזע. תֹּח. 22 ראַשיהשנה, כה/ב: 
- 'אַפילו קל שבּקלים' + שופֿטים, ט, 4: א' 
ריקים. מינערװערטיקע און נישטיקע, לײַכט' 
זיניקע מענטשן, הפֿקרדיקע, געמיינע יונגען. 


אַנשיק -- דער, -ן. 


100 


,ער האָט מחבּר געווען זיך מיט אַ' ק' ו'... 


| װאָס טראַקטירן צו זױפֿן, ממילא קומט ער 


צו אַן עבֿירה", פוקח עורים, שקלאָווֹ 1832, 
אות כא. 


אַנשינדן -- טרוו. שינד אָן, --יגעשונדן. 1. שינדן 


א גרויסן סכום. אַ' א סך פֿעלן. פֿון די 
גענדז האָט זי אָנגעשונדן אַ טאָפּ מיט שמאַלץ". 
2. טײלװײַז שינדן. אָנהײבּן שינדן און ניט 
פֿאַרענדיקן,. ,דער קצב האָט אָנגעשונדן דאָס 
קעלבּל און עס איבּערגעלאָון פֿאַר זײַן הע 
קער". אויך מיט זיך. 


אַנש"פנולה -- (אַנשײיסגולען די. 22 לוט 


דבֿרים, ז, ט: 'עם סגולה' -- אויסגעטילטצ 
מענטשן מיט אויסנעמלעכע מאַראַלישע מעלות, 
הויכע בּעלי-מידות. /א פֿאָלק איז אַן עם. 


יסגולה, אויבּ זײַנע פירערס זײַנען א"ס'". ,די 


אַיס! האָבּן שׂמחת-תּורה געטאַנצט בּײַם בּעלי 
שם-טוב", מ. אונגער, טמז, 1962 וווש 5. 

אַ'יסדום -- {...-סדוים, סדאָמן די, 2? בּרא- 
שית, יג, 13,. ימענטשן (לײַט) פֿון (שטאָט) 
סדוםי. סופּערלאטיװער אויסדרוק פֿאַר רשעים 
בּכלל. ,ער איז אַ רשע-מרושע, ער ציט מסתּם 
זײַן ייִחוס פֿון אַסי. ,אָט זי --- זיי זײַנען 
ממש אַייסיי, 

אַ'-צורה -- {,..-צורען די. תֹּח. 22 מועד 
קטן ט/א. מיט בּב: 1. אָנגעזעענט לײַט. 
2. תּלמידי'חכמים, לומדים, 


אַנשיפֿן -- טרו. שיס אָן, --געשאָסן, - אַ סך 


שיסן. שיסן אַ גרויסן סכום קוילן. אַ' האָזן 
;זיי האָבּן אָנגעשאָסן אין װאַנט מער װי אין 
צילבּרעט". מיט זיך -- ,צוריקװעגס װעסטו 
זיך אִי פֿאַזאַנעסײ, איבּז, װל. לידין, שטילער 
אָדער גרויסער, מינסק 1936, 


אַן שיעוף -- {... שערן אדװ פֿראַזע. אָן 


מאָס, אָן גרענעץ. אַן ענד. דזוו אָן אַ שיעור -+, 
סוב -- אומבּאַגרענעצטקייט. אומענדלעכקייט, 
דאָס װאָס האָט ניט קיין סוף, װאָס איז אייבּיק. 
;מוז דאָך אַלץ, ... אַלץ פֿאַרגײן, בּלײַבּסטן 
דאָךר אין דײַן אָן'שיעור --- מײַן בּאַװואוסטזײַן 
װעגן דיר", אֵל, אין טאָל פון צלמות' 
אָנשיעורדיק -- אַדי. -יקייט, 


אָנשיפֿלען -- אוטװ. פפֿל אָן, --'געשיפלט, 


אָנקומען מיט אַ שיפֿל. אִי צום בּרעג. אִי אין 
האַפֿן אַרײַן. ‏ מיט זיך -- זיך אָנפֿאָרן א 
סך מיט אַ שיפל. ,איך האָבּ זיך פֿאָריקע 
וועסנע אָנגעשיפלט שוין פֿאַר מײַן גאַנץ 
לִעבֹּדָי, פֿײַװל סיטאָ, װאָס איז געשען?, כאַר- 
קאָוו 1935, 

= שיפֿן -- אָנקומען מיט אַ שיף. מיט 
זיך -- זיך אִי הין און צוריק איבּערן אַטלאַנ- 
טיק, 


1. אַקט אָדער רעזול- 
טאַט פֿון אָנשיקן, 2, דזו אָנשיקעניש. א 


בּראָך אַן אַי 


אָנשיקן -- טרו. שיק אָן, --געשיקט. 1 צוי 


נויפשיקן אַ סך, אַ גרויסן סכום. אִ'י טעלעי 
גראַמעס און בּאַגריסונגען פון דער גאַנצער 
וועלט. אִי הילף. ,זע נאָר װאָס ער האָט דיר 


אָנשיקעניש 


אַנגעשיקט פאַר מתּנות", א. מאַמאַראָװסקי 
די הגדה פֿון דער לינקער זײַט, אַדעס 1908, 

2 שיקן עמעצן, ער זאָל צושטיין (מיט 
אַ טענה, בּקשה), ער זאָל מאַנען, פאָדערן 
עפּעס. אִי א פּאָליציסט. אִי מוסרים. אִ' דעם 
אױפּפּאַסער. אִי דעם מלוה. אִי דעם שדכן 
,גאָט זאָל אויף דיר אִי א נאַר" -- װעסטו 
פילן דעם טעם פון צוטשעפּען זיך צו דיר 
(װי איך פיל עס איצט) ,... מורא האָבּן אַז 
שפרה זאָל ניט דערגיין װאו ער ואױינט און 
זאָל ניט אִי אויף אים מענטשן", ג. י. ראַי 
װיטש, ריבֿ משפחה, װילנע 1865. ,זעלנער 
שיקט ער אָן אויף זיי א ראיע, מערדער, װילדע 
לײַט", ממוס, יודל. ,גאָט װעט אויף דיר אִי 
א גי ... װאָס דו װעסט ניט קענען מיט 
אים זיך אױפֿרעדן", שע, 'לשנה טובה. ,מע 
האָט זיך ערלויבּט אָנצושיקן אין יעדער שטאָט 
און שטעטל מטיפים ... װעלכע רעדן כּל 
דבר אָסור", נתנאל, דער פוטטערנער אייװען, 
פּיעטריקאָו תּרס"ד, : 

9 אַרױפֿשיקן אויף עמעצן עפּעס װאָס איז 
שלעכט, איז אַן אומגליק. זען אַז מע זאָל זײַן 
אין א צרה. אִי די קאָנקורענץ פֿון דעם קאָאָפּץ- 
ראַטיוו. ;דער װינטער האָט אָנגעשיקט זײַנע 


- פֿרעסט און קיין טאָפּ קוילן אין ניט גצ 


ווען". ,דאָס האָט דער דאָקטער. אָנגעשיקט 
די כאָלערע, יאָ, יאָ -- דער דאָקטער". 
4 מאַכן עס זאָל אָנקומען אַ צרה װי אַ 


שטראָף פֿון הימל. אִי יסורים. אִי פּורעניותן. 


| אִי א קרענק. ;אוי, זיסער גאָט אין הימל, 


שיק אָן א טויט נאָר אויף מיר אַלײן", פֿל. 
;אוי דו גאָט, דו גאָט אין הימל, װאָס האָסטו 
אָנגעשיקט אַזאַ מין שטראָף!", פֿל. ,הקבּ"ה 
איז אויף אים בּרוגז אוני שיקט אויף אִים אן 
גרושן חמה אונ' איז זיך נוקם אן זאָלכי 
מנהיגים", קה, פֿיורדא 1743, יח/ג. אװעמען 


| גאָט האָט ליבּ -- דעם שטראָפֿט ער. נאָר פֿאַר- 


װאָס איז דאָס אַזױ? װאָס שיקט ער אָן אַלע 
צרות אויפֿן ערלעכן?", ג. ח. לעװנער, דער 
אמתר פֿעטער, װילנע 1897. ,אַז השי"ת שיקט 
אָן, רחמנא לצלן, אַ צרה אוױף א ייד, גיט 
ער אים כּוח איבּערצוהאַלטן", א. בּערגמאַן 
קאַצקער מעשׂיות, װאַרשע 1929, 

זונג. -עכץ. - 


אָנשיקעניש -- זאָס (די, . אבו פֿו 


משלחת. 1. אַן אומגעריכט אומגליק, צרה, 


פּלאָג. צושטיין װי אַ בּייזע אִי. קהונגער -- 


דאָס אִי אויף מֿיליאַנע. .אַ שׂריפֿה, אַזאַ 
אומגליק, אַזאַ אִי!=. אֵין קומען פּלוצעם פֿון 


אַלע זײַטן. ,עס טראַכט זיך פֿון דעם בּיטערן 


לעבּן, פֿול קרענקונג, אַלערלײ לײַדן מיט בֹּאַ 
ליידיקונגען, פֿיל פּלאָגן, אַיץ אַלטע אויך נייץ", 
ממוס, פֿישקע. ,עֶפּעס ליגט אינעם סוד פון 


| אונדזער קיום גופֿא אַ גרויסער כּוח, װאָס 


קען אונדז בּײַשטײן אַקעגן אַלע שטורעמי 
וויגטן און אֵיד", נש, דאָס נײַע לעבּען ג"י, 
מײַ  44911‏ / 

2. עפּעס װאָס איז אומבּאַקװעם, װאָס שטערט, 
שטייט אין ועג. אַן אָי, װוידער אַ פאַרזאַמלונג. 
פּטור װערן פֿון קבּצנים, אַן אי אויף אונדזער 





אַנשי-רוח 


גאַס. אַן אָי, אַ געהיים-אַגענט װאָס גייט נאָך, 
*אַן אִי אויפן פּאָטשאָנטיק = אַ שטער װען 
מע הײבּט ערשט אָן צו פֿאַרדינען. *אַן אִ' אַן 
- איבּערבּיינדל (-+, 885). שבּרוך שפּטרני -- 
| פּטור געװאָרן פֿון אַן אַ". די געגנער פֿון 
זשאַרגאָן טענהן אַז דער זשאַרגאָן אין עפּעס 
אַ בּייז אִי אויף אונדו", בּעמ ו. איעדער לשון 
װאָס מע קען איז אַ בּענטשונג, אָבּער דאָס קען 
מגולגל װערן אין אַן אִי, װײַל דאָס קען צצָּ- 
װאַקלען דעם אומגעפֿעלשטן שפּראַך:חוש פֿאַר 
אייגנס", ימ, יושפּ וווצאי 2 

2. אַ ניט-געוואונטשענער גאַסט. אַן אומ- 
סימפּאַטישער מענטש. נודניק. אַן אִי פֿון זײַן 
ליבּן נאָמען (אויך מיטן 21). מער פעלט מיר 
ניט װי אַזא אִי אויף מײַן קאָפּ (אויך מיטן 23), 
עאַ זשע דיר אַזאַן אָ', אזא שלאַק פֿון זײַן 
ליבּן נאָמען, אַזא געבּראָטענער ליטװאַק", יל, 
ניט טױט ניט לעבּעדיג, װילנע תּרנ"ח. ;זי 
פֿאַרדינט נישקשה דעם קלאַפּ, זי אין אַן אָ", 
ממוס, קליאַטשע. ,, מישטיינס געזאָגט.. . בּיידע 
צװויי גרויסע נאראָנים, צוויי אָיץ,. שלימזלען", 
א. מ. קלאַפּ; אַ װאָלף אין אַ שעפּסענעם פעלל, 
װארשע 1899. ,צאָרן אויף דעם אִי װאָס האָט 
געװאגט קומען אומגעריכט", ייז, .. . קאַרנאָו- 
סקי. ,אַ. טאַטע בּינסטו? א שטיין בּינסטו, אַן 
| אֵיײ, מאַנ, נאָענטע געשטאַלטן 

(4, ניט-גוטער, שד, טײַװל. ;איר געפֿינט 
אַפֿילו אויך אַ רוח, א שװאַרציאָר, א שׂטן 
אַ מקטרג .-. וכדומה אַזעלכע מזיקים, מחבּי 
לים, - אידי,. ממוס, קליאַטשע. אדערזען אֵזאַ 
נפֿש װי איך, האָט וערן בּאַדאַרפט איבּער: 
קלערן מיייודע װאָס: אַ נישטיגוטער, א שרע- 
טעלע, אַן אַ", שע. מעשׂיות פֿאַר יודישע 
| קינדער 6 - 


אַנשי"רוה -- ואַנשײרואַךן די. תּח. -+ איש 
הרוח. מענטשן פֿון גײַסט. ,ייִדישע אינטע- 
לעקטואַלן װאָס אָן שום שמץ פֿון גוזמא מעגן 
מיר אויף זיי זאָגן --- אַיירײ, אפֿא. 


אָנשירעמען -- טרװ. רעם אָן --געשײ 
רעמט. נעאָל. 1. אױפֿשטעלן, אױפּמאַכן אַ 
. שירעם אָדער עפּעס װאָס בּאַשירעמט. אִי אַ 
/טיכל אױפֿן. קאָפּ זיך צו פֿאַרהיטן פֿון דער 
בּרענענדיקער זון. ,איז אױפֿגעשטאַנען, אָנ- 
געשירעמט די האַנט איבּער די אױגן און 
תּמעװאַטע אַ פֿרעג געטאָן: װעמען טראָגט עס 
דאָרט דער גוטערייאָר?", חיים גילזין, אַ 
וכאַסענע, קיעװו 1937. 2 אָנשטעלן אַ סךף 
|שירעמס. אִי די טעראַסע פֿון קאַפֿעיהױז, 


אַנשישלומ(י)נו -- |אַנשײי-שלױימײינון די 
22 לוט תּהלים, מא, 10: איש שלומי. 'מענטשן 
פון אונדזער שלוםי. געניצט מיטן ב: אונדזע- 
ריקע. היימישע, אייגענע. די װאָס זײַנען פֿון 
דער זעלבּיקער שיטה, חבֿרה, די װאָס זײַנען 
אידייאישע פֿרײַנד, גײַסטיק נאָענט. די װאָס 
- זײַנען חסידים פון איין רבּין. זײַן פֿון אַ"שי, 
;דרום װעל איך בּאַשרײַבּן די ... אַמיתּיות 
- פֿון אַייש,, בּפרט אַנש-טאַלנע", קמ, 1869, 
א 5. ;עס איז געװען א נס מן השמים אַז 
איישי האָבּן אים ניט געממיתט אויפן אָרט", 


1011 


פּרץ, בּילדער און סקיצן. {חסידים האָבּן 
אַרױסגעװיזן אַ ... לאָיאַלקײט ניט נאָר צו 
זייער רבּין, נאָר אויך צו זײַנע מקורבים און 
בּכלל אַ"שיי, ש. נאָבּל, יושפ שאא, 2. אויך: 
א'-שלומים, 


אַנשל -- מענערינאַמען, 22 אַנסעלם. װערט. 


צו דער תּורה אױפֿגערופֿן: אָשר'אַנשל, ספֿר 
של רבּי אנשיל, 1534, | 


אָנשלאָג -- דער, ן. 1 אַקט אָדער רעזול- 


טאַט פֿון אָנשלאָגן (זיך). אַן אײַליקער אִ" 
אַ צופעליק בּאַנעגעניש, אַן אָ. 2 בּרעטל, 
צעטל, מעלדונג װאָס װערט אויסגעהאַנגען, אָנ" 
געשלאָגן. אַן אִי אויף דער װאַנט פֿון בית" 
מדרש. 8. דאָס װאָס קומט אַרױף װי שוים 
נאָכן אױפֿשלאָגן. אַן אִי פון װײַסלעך. אַן אִי 
פֿון שמאַנט. אויך: אַן אִי פֿון בּיר. 

4 פֿאַרלײיג, פֿאָרשלאָג. אָנבּאָט. פּראָיעקט, 
פּלאַן, ,אונ דו גאָט, װײַל דו װיישׂט אַלי אירי 
אן שליג אונ' אירי ראט הלטין איבּר מיך 
דאש זי מיך טיטן װעלןײ, שעריר, יחי 23. ,דא 
פֿר שטונד ער דיא רוימונג אונ' די אן שליג 
צווייאר הערן דיא וארן דינר דיז קיניגש 
אחשורוש", יוסיפון, אַמשט 1661, כט. ,ער 
טוט דעם רענדאַר א שידוך אָנשלאָגן. עס 
געפעלט דעם רענדאָר דער אַײ, תלאות המלמ' 
דים, סודלקאָו, 1834? ענאָך א צײַט פֿר;ער 
האָט דער װאָיט געמאַכט אַן אָי, פּרץ, בּילדער 
און סקיצן. 2 פּראָיעקט פֿון אַ בּודזשעט, 
אַ סמעטע. 

0. שלעקל. דעסן אויבּן בּײַ טאַפּעטן אָדער 
בּײַָם אױיסמאַליעװען א װאַנט. }. (מוזט) כּוח 
פון אָנקלאַפּ אויף קלאַװישן פֿון דער פּיאַנע. 
א שטאַרקער אִי. א שװאַכער אִי. אויך: דער 
טאָן װאָס מיט אים היבּט מען אָן שפּילן 


אָנשלאָגן -- טרה. שאָג אָן, --געשלאָגן 


1 אַ סך, שטאַרק שלאָגן. אִי א קינד. אִי די 
זײַטן, אִי אַ הינטן. ,,מיעט מיך אִי אַז איך װעל 
זיך שטעלן אַרבּעטן", נאַד. נאָכדעם װי זײ 
װעלן אִי זײַן ייִדישן מעקלער, װעט זײיער 
הונגער נישט געשטילט װערן", דא; שװאַרץי 


(רויט, װאַרשע 1910. ,סאיז דאָך ניטאָ דער 


טאָג װאָס די אױפֿזעערס ... זאָלן זיך ניט 
אײַנעסן עמעצן אין די בּיינער אַרײַן ... אָדער 
כאָטש אָיי, איבּז, האָלאָוקא, פּראָלאָג, קלעװ 
5, "אָי אַ הינטן = (אומאיידל) בּוֹלט בּאַ 
זיגן אין אַ ספּאַרט-פאַרמעסט. ;האָט מֹכּבּי 
הײַנט אָנגעשלאָגן א הינטן אונדזער קדימה!". 

2. אָנקלאַפּן. אָנפֿעסטיקן. אָנקלעפּן. אָנהענ- 
גען. אִי אַפֿישן. אִי צעטעלעך מיטן נאָמען פון 
קאַנדידאַט. ;אויף דען ענין ואו מן דרויף חרם 
גיבּט, זאָל מן אין אַלי בֹּתּי כּנסיות אויז רופֿן 
אונ' אן שלאגין בּפּתח של בּית הכנסת װאו 
אַרױף מן היט חרם געבּןי, תּקק. ,זאָל ער 
אויך איין בּריװל |{= פּלאַקאַט, מעלדונגן אַי, 
5 ויפֿאַ, 1938, 1}. ,פיר אדלר טעט מן 


-דא גינעהן, װאורדן אן גישלאגן אויף פֿיר 


זײַלן", װינץ. ,מן זול איבּר אֵל בּריבֿן אן 
שלגיןײ, מרדכּי. ;פֿאַר. קיין ארץיישׂראלי-יידן 


| האַלט מען זיי אויך נישט, מע זאָל זייערט. 


וועגן פושקעס אַיי, קמ. 1868, פא 36, 


אָנשלאָגן 


א אַ מווזה -- פאַז מע שלאָגט אָן א 
מזוזה זאָגט מען: בּרוך לקבֿוע מזוזה", חא, 
מד/ב. ,די טירן װאָס אויף די גאַסן גייען דאַן 
די מזוזה איז אומזיכער, איז מוֹתּר אויף דעם 
טירשטאָק אונטער דער טיר אָנצוֹשלאָגן" 
הרבֿ א. בּרודא, הליכות עולם, אונגװאָר 1864, 
יא/א. | | 
8. אַרױפֿקלאַפּן, צופֿעסטיקן. צוטאָן, צו" 
לייגן עפּעס אין פּראָצעס פון אַן אַרבּעט. אַי 
אַ קאַרניז. אִי אַ דעסן, אַ שלעקל. אִי אַ קרע- 
געלע מיט קאָטיק, אִי אַ בּלוזקע מיט סטענ' 
געס. אַי די שטיוועלעך מיט פוטער. | 

4. אָנהאַקן, אָנקלאַפּן מיט אַ האַמער. אַ' 


איז זי שטאַרקער", שװ. ,די גאַנצע װעלט איז 
געגליכן ... צו אַ פֿעסל, װאָס אַז סע װערט 
נאָר צעלעכצט, מוז דאָס דער באַנדער א"י 


! שע, אידישע ראָמאַנען. 


8. אָנבּױען, צובּויען, אױפֿבּױען עפּעס װאָס 
איז ניט קאָמפּליצירט. אִי אַ בּײַדל פֿאַרן הונט, 
אִי א דאַך פֿון שינדלען. ;געאַרבּעט בּײַ פּויע" 
רים: א דאַך אויסלייגן, אַ גרובּ אױסגראָבן, 
אַ לעדאָװניע אַי", מ. אַראָנסקי, דערציילונגענ 


| אונ נאָװעלג, קלעװ 1940. "אָי װאַ פּנע אױף 


אַ ציגלנער װאַנט. אִי דעם בּאַקאויװן -- 
פֿאַרשמירן מיט ליים, דער פּאָד זאָל זײַן גלאַט, 
אָן גריבּלעך. - | 

6 אוטוו. בּאַרירן. אָנשטױסן. אָנטרעפֿן. גיין 
פֿאַרטראַכט און אִי אויף (אין) עמעצן. ;אות' 
יות וֶוערן ארויסגערעדטן מיט דעם גומן דשׂ 
דיא צונג אהן דעם גומן אהן שלאגט", אבֿן 
ישׂראל, מעץ 1766. גאונדזערע זײידעס *י. 


| פֿלעגן גיין אײַנגעבּויגן, זיי זאָלן נישט אִי אין 


סופֿיט", פרץ, געדאַנקען און איזייען. שער 
האָט געדאַװנט מיט אַזא בּרען אַז ער האָט 
אָנגעשלאָגן מיט זײַן קליינעם שטערן אין א 
נאָגל פֿון דער װאַנט", מ. אונגער, טמז, 1964 
188 אִי די גלעזלעך, די בּעכערן(ס)-- 
בּײַם מאַכן א לחיים, בּײִַם צוּװינטשעװען זיך. 

4. אַרײַנשלאָגן, אַרײַנמישן (בִַּם גרייטן אַ 
שפּײַז). פּראָדוצירן עפּעס אויף אַן אוֹפן װאָס 
דערמאָנט אין שלאָגן. אִי דעם בּאָרשט מיט 
סמעטענע. אִי געהאַקט פֿלײש מיט אַן איי. 
(אָנ)שלאָגן פּוטער. ,,שלאָגן אָן מיט אַ פֿערטל 
מעל דעם בּאָרשט אויף אָנבּײַסןײ, אֵש, 'מענטשן 
און געטערי.. פֿיג. *אָי יאָ מיט ניין = צונויפ" 


ימישן דאָס פּאָזיטיװוע מיט דעם װאָס איז נע- 


גאַטיװ. אַזױ אויך: ;איין עם הארץ... מעכט 
איין איסור מיט איין הִיתּר װעלין אן שלאגן", 
עיון, כה/ב. ,טאָמער װעט איינער בּאַצוען א 
סבֿרה פֿונעם 'מקוששי וימקושש עצצים בּיום 
השבתי, בּמדבּר, טן, 33 דאַרפֿסטו אי אַקעגן 
פֿון דער 'עגלה ערופֿה'* |דבֿרים, כאן, מ. דלו" 
גאַטש, װעלט מסורה, װאַרשע 1881, 

8. פירלייגן. פֿאָרלײיגן. אָנבּאָטן. אִי אַ פּר- 
נסה. א געשעפט, אַ שתּפֿות, אַ שטעל אע. אִי 
אַן עסק. ?א חוצפּה אונטערשטייעניש) פֿון 
א מענטשןן) מיר אַזוינס אָנצושלאָגן". אדי 
רבּיצין מעג מען אויך אָי, שװ. ;אַז מע קומט 


יאִי דעם מענטש אַ מצוה, דהײַנו אַ נדבֿה צו 





אָנשלאָגן 


געבּן .... ענטפערט ער: קום מאָרגן ... אז 
דער יצר-הרע קומט אים אַי אַן עבירה, זאָגט 
| ער אים גאָרניט: קום מאָרגן", דרך עולם, 
װאַרשע 1861. ,דער משמש ... האָט אָנגע- 
שלאָגן ... ער זאָל אים פאַרקויפן דעם את- 
רוגיי, א. בּערגמאַן, קאָצקער מעשׂיות, װאַרשע 
9, וי ער איז אַהיים געקומען, האָט מען 
אים אָנגעשלאָגן צוויי גרויסע געשעפֿטן"ײ, מעי 

שיות נוראים (פֿון ראַדזימינער רבּין), פּיעט- 
ריקאָװ תּרע"ד. 

א א שידון -- רײדן א שידוך. ,מע 
שלאָגט אים אָן אן אַלמנה, מע שלאָגט אים 
אָן אַ גרושה -- ער הערט עס גאָרנישט צו", 
פֿל. ;אײַער מאן זאָל לעבּן איז דער שידוך 
! זייער געפעלן ... װי איך האָבּ אים נאָר אָנ" 

געשלאָגן, איז ער גאָר אױסגעגאַנגען", עט, 
| סערקעלע. , מסתּמא בּאַדאַרף איך און מון 
חתונה האָבּן ... דעריבּער פלעגן זיי מיך 
בּאַפאַלן װי היישעריקן און מיר אָנגעשלאָגן 
שידוכים", ממוס, דאָס קליינע מענשעלע. ;לאָי 
מיך נאָר אַרײַנפאָרן אין אַ יידישער שטאָט -- 
! װיפֿל שידוכים װעט מען מיר אַ", ספ, ידי 
שער קאַלאָניסט. פֿאַרװאָס ... נישט גליבּן, 
אַז מען איז יעקל שדכן מודיע אין חלום, ואו, 
וועמען און װען מע דארף אִ", פרץ, אין 
קעלער-שטוב', 

9. אָנפֿילן. פול מאַכן. אאַנגעגאָסן אין נר- 
תּמיד אייל און אַװעק אִי די גרויסע קאָרענע 
פושקע מיט. שמעקטאַבּעק", מ. ריבקין, דער 
װעליזשער בּלוט בּלבּול, װילנע 1914. ,די פּאַר- 
שוינען װאָס ער האָט אָנגעשלאָגן אין זײַן בּויך, 
האָט ער דען מיט גװאַלד אָנגעשטאָפּט?*, צ. ה. 
האַרנשטײן, זלידניעפקער לעבּענדע פֿאַטאָגראַי 
פֿיע, בּאַרדיטשעװ תּרנ"א. אי א קישן, א 
פּערענע = אָנפֿילן דעם אײַנשיט מיט פּוך, מיט 
פֿעדערן. אויך: אִי אַ שטרוזאַק מיט הי 
(שטרוי). ,זי האָט ניט געוואוסט װען האָט די 
מאַמע זיי |(די קישנסן אָנגעשלאָגן", אַר, 'דער 
מאַמעס פעדערן. 

0. אָנקלאַפּן אויף אַ מוזיקאַלישן אינסטרו- 
מענט. ארײַנטרעטן, אויפטרעטן מיט א גע 
וויסן אינסטרומענט בּײַם אויפפירן א קאָמפּאָי 
זיציע. אִי מיט די מעשיאינסטרומענטן, אִ' די 
קלאַװישן. אִ' דאָס פּײַקל. אִי אַ טאָן -- געבּן 
דעם טאָן. שאַפן א שטימונג, אַן אַטמאָספער, 
אִי א (צו) הויכן טאָן -- צו פֿײַערלעך. אִי אַ 
נײַעם טאָן. אִי א טאָן פון רחמנות. אִי א טאָן 
פֿון פרייד. אִי אַ פּאַטעטישן, אַ נביאישן טאָן. 

1 אָנקלײַבּן געלט. פֿאַרדינען אַ סך. גצָ- 
ווינען. אַי (א היטל מיט) גאָלד. אִי א בּײַטל 
מיט אימפּעריאַלן,. שטײַפֿער אִי דעם בּײַטל, 
אי אַ שיין קערבל. אבּרוך השם, הוצאָות- 
החתונה שוין אָנגעשלאָגן". ,, די תּורה . . . א האַק 
מיט איר אָנצושלאָגן זײַן בּײַטל גלײַך מיט 
אַלע שטאָט-בּעליטובות", צ. ה. האָרנשטײן 
זלידניעפֿקער לעבּענדע פֿאַטאָגראַפֿיע, בּאַרד- 
טשעוו תּרנ"א. ‏ ,האָסט כאָטש אָנגעשלאָגן הײיג- 
-- טיקן טאָג א הונדערטער", שע, די גאָלדשפּ- 
נערסי. יי 
2, אוטוו. בּאַקומען (היפּוך פֿון: פֿאַרשאַטן), 


:- 


1072 


,אונ! ווינש דאָז אים איר גיקעכטיש זאָל וואול 
אן שלאגין אונ' שמעקין", גה, זי 282, 


אוטח. טאָן אַ פּעולה. אױפֿטאָן. דער- 


גרייכן דאָס בּאַגערטע. אִי מיט א האַרציקער 
תּפילה. אי מיט מעשׂים טובים. אִי מיט נדבות, 


מיטן געבּן עטלעכע פֿונט ליכט אין שול אע. 


;װאָס מער דער מלך האָט פֿאַרטײלט, אַלץ 
פולער זענען געװאָרן די אוצרות. און דאָס 
איז א סימן אַז ער האָט אָנגעשלאָגן מיט זײַן 


צדקה", פּרץ, פֿאָלקסטי געשיכטן. 


4, אוטו, דריטפּערזאַניק. העלפֿן (װעגן מע 
דיצין). האָבּן א פּעולה. װירקן. ,עֶשׂ אַלי יום 
מיט איר ערגיר װערט אוני אַלי רפֿואות ניקש 
אן שלאגין", גה, |' 257. קדאָקטױרים האָבּן 
איר ניט געוואוסט מיט װאָס צו העלפֿן קיַן 
מעדיצין האָט ניט אָנגעשלאָגןײ, יהל, די ערשטע 
ליבּע, װאַרשע 1881, , פֿאַרװאָס דען בּײַם צװיי" 
סן חולה, כאָטש די אייגענע קרענק, שלאָגן 
די אַלע זאַכן ניט אָן?ײ, פרץ, 'סאַטירן.. ,זאַלבּן 
צו פּוקלען איז פאַראַן פיל, נישט יעדן מענטש 
שלאָגט אָבּער אָן איינע און זעלבּע זאַלבּ", 
טאַרלער רבּי, סגולות ורפֿואות וו, לאָדז, 1910? 


9. אוטח. אָנקומען צו א װײַטן פּונקט 
(געװויינטלעך נאָך שװעריקייטן). דערגרייכן 
דעם ציל, אויך: שלעכט ענדיקן. אִי קיין אַמע" 
ריקע. אִי אין אַזעלכע מקומות ואו עס איז 
נאָך קיינמאָל ניט געװען א װײַסער מענטש, 
פֿאָרן איבּער דער װעלט און אִי אין כעלעם. 


| אִי אַהיים שפּעט בײַנאַכט. אוואו בּיסטו אָנגע- 


שלאָגן? וואוהין בּיסטו אַזױ װײַט געגאַנגען?" 
רייד (קאָלאָמײ). ,דער יצר:הרע פון א חסיך 
איז . . . צו פֿאָרן װײַט. איך בּין דווקא געפֿאָרן 


וואו נאָנט און האָבּ בּרוך-השם אָנגעשלאָגף, 


פּרץ. חסידיש. ,װער װייסט װאו איך װאָלט 
הײַנט אָנגעשלאָגן -- אויף װעלכן בּית-עולם?", 
נאַד. ,זײַנע פּליטן און בּערלינעס האָבּן אַנגע- 
שלאָגן אין אויסלענדישע האַפנס", זש, קיסר 
און רבּי. ‏ עװען ניט אונדזער אינציקער 
פֿרײַנד. . ., װייסט דער הער גאָט װאו איך 
װאָלט שוין מיט דעם קינד אָנגעשלאָגן, בּ. 
בּעקערמאן, ר' בּצלאל'קע מלמד, װארשע 1895, 
;אַן מעשׂים װעט די אידייע װײַט ניט אָײ, אפֿא, 
טמז, 41963 10 זן אויך טרו -- בּאַטרעטן 
;עס האָט א מענטשנטריט שוין לאנג ניט אָנ 
געשלאָגן מײַן פעלדונשטיין", ל. קוסמאַן 
נאַרנבּונד, 1921, 


0 אוטוו. אָנקומען צו א װיכטיקער פּער- 
זאָן. אי צום גובּערנאַטאָר אַלײן. ;און דער 
שנײַדער האָט אָנגעשלאָגן צום קייסער", פֿמ. 
,צו בּראָדסקין געוויינטלעך װעל איך ניט אַ', 
שע, טבֿיה. ,וואו ערגעץ א דינסטמויד, א חסי- 
דישער יונגערמאנטשיק, א משרת, א בּעלי 
מלאָכהלע פֿלעגט צו אים (דעם כתבאירבּאן 
אָי", קמ, 1870, פא 7, 

אַנשטאָט אָפּשלאָגן. פד. גאַליציע. אַ' 


די שװעל -- אָפּשלאָגן די שוועל. אָפֿט קומען, 


,;האָט מען גענומען דאָס טעפּל מילך מיט דעם 
טעפּל פלייש און מע האָט אַרױיסגעװאַרפן, און 
מע האָט איר |דער דינסטן אָנגעשלאָגן פֿון 


אָנשלאָנן זיך 


שכירות", ז. מױרער, זײַ נישט קיין װאוילער 
יונג וו, טאַרנאָו 1925, 


אָנשלאָגן זיך -- -+ דפֿו. 1. זיך אָנקלאַפּן, 


זיך אָנהאַקן. אָנטרעפֿן אויף אַ מניעה, אַן אָפּ 
האַלט אין דער בּאַװעגונג פֿאָרױס. אִי זיך אויף 
אַ שטער אין װעג. קרלעס שלאָגן זיך אָן 
אױפֿן טײַך. אַ שיף שלאָגט זיך אָן אין אַ 
פֿעלדז. ,די כװאַליעס שלאָגן זיך אָן אין זאַמ" 


- דיקן בּרעג". *אָי זיך אָן (אין, אויף) אַ שטאַר- 


קער (אײַזערנער) װאַנט = אָנטרעפן שוערי" 
קייטן בּײַם דורכפֿירן עפּעס. אִי זיך אין א 
שטאַרקער אָפּאַזיציע. ;איבּער אַלעמען װאָס 
זיי זענען געגאנגען אין הױז זענען זיי גע 
שטרויכלט געװאָרן און זיך אָנגעשלאָגן אין 
די זאכן װאָס זענען געװען אָנגעגרייט צו זייער 
הילף", חה, קג. ,ער זאָל ניט אַרומגײן מיט 
אַ פֿאַרריסענעם קאָפּ, כּדי ער זאָל זיך 
ניט אִי אין דער קראָקװע", ממוס, יבּישיבֿה 
של מעלה'. ,וי א שװאַלבּ שלאָגט אָן זיך אָן 
דער שויבּ דער געפאנגענער צער", מלך ראַי 
װיטש, נאַקעטע לידער, װין 1921. ;אונדזערע 
שטימען האָבּן אָפּגעקלונגען מיט אַ שאַרפֿן 
מעטאַלענעם װידערקלאַנג, װי זיי װאָלטן זיך 
אָנגעשלאָגן אין װענט פֿון שטאָל און בּעטאָן", 
ישׂראל ראַבּאַן, אויפן פֿראָנטי. פֿיג. ,האָסטו 
ערב געװעון ... האָסט זיך אָנגעשלאָגן אָן 
די רייד פון דײַן מויל", מס, משלי תּקע"ד, 
2, 

2. זיך צופעליק בּאַגעגענען. אָן אַ כּונה 
אַרױפֿפֿאַלן אויף עמעצן. גיין אין. גאַס און זיך 
אִי אָן (אין) אַן אַלטן פֿרײַנד. איענער איז זיך 
געגאַנגען גלײַך זײַן װעג און האָט זיך אָנגע- 
שלאָגן מיט סענדערלען", ממוס, מסעות. ,פּלן- 
צעם האָט ער זיך אָנגעשלאָגן אויף ... זײַנע 
א שילערין", ספ, סודות. 28. אַרײַנקריגן װי 
אַ לעבּנס-דערפאַרונג. אִי זיך אין דיסקרימינאַ- 
ציעס. אִי זיך אין (מיט) א גאַנץ אויסטערלישן 
פאַקט. ,, אין מײַנע סטודענטישע יאָרן האָבּ איך 
אָן אַנטיסעמיטיזם זיך גאָרניט אָנגעשלאָגן 

4. אָנטרעפֿן. זיך אָנשטױסן. זיך אִי אָן א 
שטעלונג װאָס שאַקירט. אי זיך אָן (אין) ויכ- 
טיקע דאָקומענטן. ,אין ספֿרים האָט ער זיך 
(מיט דעם געדאַנקן .. . אָנגעשלאָגן ערגעץ בּײַ 


ניט-יידישע גדולים", נס, די משפּחה מאַשבּער וו 


9. זיך אָנבּאָטן עפּעס צו טאָן. זיך פֿאַרלײגן 
פֿאַר עפּעס. אִי זיך פאַר אַ קאַנדידאַט. אי זיך 
מיט סחורה. אִי זיך מיט אַ טובה. אִי זיך צו 


גיין אַ גאַנג. ,ער האָט זיך פֿרײַװיליק אָנגע- 


שלאָגן דורכצופֿירן די אַקציע". ,דער ייד האָט 
זיך אויך ניט געדאַרפֿט זייער אִ' וְצו ערך' 


אַרבּעטן. ער װאָלט געדאַרפֿט אויסשטיין אַלע 


צרות פֿון זײַנע גויאישע שכנים", קמ, 1863, 
מך 36, ,דער פאָטער זאָל זיך אַליין אִי מיט 
זײַנע עצות", י. גױדאַ, דער נײַער פּראַצענטניק, 
ווילנע 1893, ;אנדערע האָבּן זיך נאָך אַלץ 
אָנגעשלאָגן צו מאַכן מיט אים שותּפֿות", בּערג, 
בּײַם דניעפּער 1. עהונדערטער בּאַטעמטע שפּרים- 
ווערטער און זאָגענישן שלאָגן זיך אָן, מע 
זאָל זיי אויסלייזן פֿון דער קאַלטער עלנט 
און זיי צוריק מאַכן פאַר אייגענע", מװ, ייִשפ 





אַנשלאָפֿונג 


וווא, 272. ;די מויד האָט זיך אליין אָנגע- 
שלאָגן". 0. אַרײַנקריגן א סך. זיך אָנפֿילן 
מיט עפּעס. *ויך אִי מיט גאָלך = רײַך װערן. 
,די בּעלי-טאַקסעס שלאָגן זיך אָן מיט אַ סך 
פֿעדערן . .. װאָרעם די פֿעדערן פֿון כּפּרות 
געהערן צו אים", יכּנהז, יודי פֿאָלקסבּיבּליאָטעק, 
8, פן 1. }, קזח. שדי קינדער האָבּן זיך 
שוין אָנגעשלאָגן". , בּייגן חתױכּלה אײַן די 
קעפּ זיי זאָלן זיך אָיי, פרץ, 'דער שפּילער'. 

8. זיך װיי טאָן. אִי זיך די פֿיס פֿון אַרומ- 
גיין אַ גאַנצן טאָג. אי זיך דעם רוקן בּײַם 
שלעפּן משׂאָות. אִי זיך די זײַטן פֿאָרנדיק אין 

אַ געפּאַקטער בּויד. ,דער האַנדעלע שלאָגט 


זיך אָן די פיס און שלאָגט ניט אויס קיין 


חיונה". | 

זוגג. -עכץ. /עניש. ער (דין, 
יקע). -ערי. 

אַנשלאַפֿונג -- די. מצ נבּ. אַנטשלאָפֿונג. 


יבּאר משה פֿאַרטײַטשט אַזױ ישמָטה' 
טו, 1 


אַנשלאָפֿן װערן -- פֿטמ. זזו אַנטשאָפֿן 
ווערן. גזיא ווארן אל אנשלופן אונ' שליפן 
הארט אונ' זיר", שמואליבּוך, סטראָפע 667, 
;אַלע נאַכט, איידער ער װערט א זאָל ער 
זאָגן: איך בּין מוחל איטלעכן װאָס האָט מיך 
מצער געװען", לט2, מו/א. ,ער פֿלעגט װי- 
נען, זיך קראַצן .. . און שרײַען, שרײַען בּיז 
ער איז געבּליבּן ליגן אָן כּוחות און אַ' געי 

װאָרן", ממוס, װינטשפֿ. ,מאָרגן װעל איך 
האָבּן אי עסן אי בּאָדגעלט -- און פול מיט 
האָפֿענונגען װער איך אַ", י. א. קאַצאָװיטש, 
0 יאָר לעבּן. 


אָנשלאַפֿן זיך -- אוטו. שלאָף זיך אָן, זיך 
=-געשלאָפֿן. אַ סך שלאָפֿן בּיז האָבּן גענוג. 
;ער האָט זיך אָנגעשלאָפן פֿאַר דער גאַנצער 
װאָך". 

אַנשלא'ק -- דער, ן. (טעאַטער-לשון) מעל- 
דונג אַז אַלע בּילעטן זײַנען אױספאַרקױפֿט, 
שפּילן יעדן אָװנט מיט (פאַר) אן אי 


אָנשלאַק -- דער, {, שלעק. 1 זזו אָנ 
שלאָג -+, ספעצ: פֿאָרלײג, אָנבּאָט, פּלאַן, 
| מחשבֿה. ,זאָ װיל איך זי אויז הונגרן דינן, 
אבֹּר זײַן אן שלאק װאַר גנץ ור לורן, װען עשׂ 
ושׂ גישפּײַזט אויף איבּיגי יאָרן", בּבֿאיבּוך, 
9, ;איין אן שלק הטן זיא גימכט, דז זיא 
אַך װאָלטן הבּן אין פירר", װינץ. ,אונשׂ מציל 
זײַן פון דעם יצר הרע אונ' שׂטן דשׂ אים 
זײַן אן שלעק זאָלין ניט גיראטין", ר' יהודה 
ליבּ בּרי משה, שירי יהודה, אַמשט 1697, 
,המקוץםן בּ"ה בּעו"ה אויז אַל מײַן מחשבֿות 
אונ' אן שלעק גילאַכט", גה, 216. דיזע 
בּעסטע אָנשלעק װערן צו נישט אַז מע קלערט 
זי נישט פֿריָער איבּער", מס, משלי תּקע"ד, 
טו, 2. ;האָט דער שדכן מורא געהאַט אַהין 
צו גיין דעם אִ' צו געבֹּן", י. מאָרגע- 
שטערן, שׂמכע פּלאַכטע, װילנע 1894, 


אָנשלוכצן זיך -- אוטו. שלוכץ זיך אָן, זיך 
ריגעשלוכצט. - אָנװיינען זיך מיט שלובי 


(דבֿרים, 


1018 


צענישן. א סך שלוכצן, בּיז אויפהערן. אִי זיך 
און אײַנשלאָפֿן, 

אַ'נשלומדיק -- {... שאָלעמ...ן אַזי. װאָס 
איז אָן שלום. דער אֶיער מצב װאָס ציט זיך 
זינט דעם אויפקום פֿון דער מדינה. -יקייט, 

אֲנִשׁלומוֹנג -- די. מצ. נבּ. אַרכ. :0406 
מסנמנמט!601-5. + אײַנדרעמלונג. ,איין אַ' אונ' 
איין שלאף איז ניט אין דײַן אויגן", סידור 
תּפֿלה למשה..-, דעסוי 1696, קסג/א, 


אָנשלומפּערן -- אוט 8 טרװ. דער אָן 


דיגעשלומפּערט. ‏ אָנמאַכן א שלומפּער. אָנ" 
הקדשן. אָנמושבן. אי (אין) אלע צימערן מיט 
שמאַטעס. אױיך מיט זיך -- טאָפּטשען 
אין דער בּלאָטע און זיך אַ' 

אֲנֹשׁלוֹם -- דער, ז. אַקט אָדער רעזולטאט 
פֿון אָנשליסן (זיך). ;אין 1938 איז פֿאָרגע- 
קומען דער אִי פון עסטרײַך צו דײַטשלאַנד", 
,געפֿינען אַן אינעװייניקסטן,. אמתן, זעלישן 
גײַסטיאָי* מיט ישׂראלן, הל, טמז, 1311951, 


אַנשלופּן -- אוטו. אַנשלופּ, אַנשלופּט. :0126 
תס001-51621, אייגנטלעך -- אַנטשלופּן,. זיך 
אַרױסשלײַכן, אַרױסגליטשן זיך, זיך אַרױס- 
כאַפּן. ,זי װעט אי װי א קאַץ אויס דעם זאַקײ, די 
גענאַרטע װעלט, 1815? פרגל: אַנטשלופּן, די 1577, 


אַנשלוקערצן -- אוטװ. ‏ ערץ אָן, --געשלו- 
קערצט. 89: - שלוקעכצן. שלוקערצן אַ 
סך, א לענגערע צײַט. ,גיב אים װאַסער, װעט 
ער אויפהערן אִי". 


אָנשליאָכען -- -כע אָן, --געשליאַכעט. טרװ 
-- אָנשמוצן, אָנפּאַסקודיען. אִי בּלאָטע פון דער 
גאַס. ‏ אוטה -- אָנקומען, אַרײַנקומען מיט 
בּלאָטע, שמוץ. אִי פֿון דער בּלאָטיקער גאַס 
און אַפֿילו די קאַלאָשן ניט אױיסטאַן. -עניש. 


אָנשליטלען -- אוטו. -טל אָן, --געשליטלט, 
אָנקומען אויף אַ שליטל. אִי צו דער טיר, 


מיט זיך -- זיך אִ'י אַ גאַנצן אָװנט. 


אָנשלײַדערן -- טרו. ער אָן *-געשלי- 
דערט.. אָנװאַרפן (אָנװענדנדיק א בּאַשטימטן 
כּוח בּײַם װאַרפֿן). אי קלעצער איבערן גאנצן 
הויף. ,װי געטער װאָלטן זיך געשפּילט מיט 
מעטעאָרן, אָנגעשלײַדערט איבּער בּערג גע" 
שטייןי, א. שומיאַטשער, לידער. 


אָנשלײַפן -- טרו. שלײס אָן, --געשלײַסט 


(-= געשליסן). ‏ 1. אָנפֿליקן (פֿעדערן). אִי פֿע- 
דערן פֿון אַלע דרײַ גענדז. 2. דזװ אָנליי- 
טן -+, 


אָנשלײערן -- טרו. "ער אָן, --געשלייערט. 
1. אָנטאָן עמעצן א שלייער. בּאַשלײערן. ,אַנ- 
| דערע שערן האָר .. + מאַכן שלייערס .. . און 
שלייערן אין דעם אָן אַלע מיידלעך און יונגע 
װײַבּלעך", מרדכי אָסטראָװסקי, אַמענש אָהן 
אַקאָםּ, זשיטאָמיר 1876. 2. חתונה מאַכן 
| אָן צושטימונג, מיט אַבּי װעמען. מע האָט זי 
אָנגעשלײיערט פֿאַר אַן אַלמן. ,מע האָט אים 
אָנגעשלײערט א מויד מיט א קרין אויפן 
קאָפּ". ,, מע האָט אים אָנגעשלײערט א חמדה, 
אַ װיסטע יתומה", ש. איבּאַן, איק, פּסח 


אָנשלעפּן 


תּשכ"ז. 8. אָפּנאַרן בּײַם פֿאַרקױפן סחורה. 
אַרײַנגעבּן עמעצן שלעכטע סחורה ער זאָל זיך 
מוזן האַלטן דערמיט. ,מע בּרענגט די קראָם 
אַהײם, הייבּט מען דאָך אָן דעם יונגנמאַן אָנ" 
צושלייערן", ז. מױירער, זײַ נישט קיין װאוילער 
יונג ו, טאַרנאָו 1911, 


אָנשלײפֿן -- טרו. שלייף אָן, -געשלײפֿט. 
אָנבּינדן אַ שלייף. צובּינדן אין פֿאָרעם פֿון אַ 
שלייף. אִי די האָר. אָי רויטע סטענגעס אי די 
- האָר. אויך מיט זיך. -נב, 


אַנשלײפֿן -- טרװ. שלײַף אָן. --'געשליפֿן, 
| =יגעשלײַפֿט. 1. אַ סך שלײַפֿן שלײַפֿן אַ 
גרויסן סכום. אַי דימענטן 22 אָנשאַרפֿן 
אויף א שלײַפֿשטײן. אִי א מעסער. אִ' א האַק. 
;א זעקעלע מיט קיזלשטיין אָנצושלײַפן די 
מעסערס", ב. 9. פיװענשטיין, דער װעג קײג 
אועלענ, מאַסקװע 1935, פֿיג. אִי די מוחות. 
זעכץ. /עניש. דער (רין, -קע. 
-עריי. 
אָנשליננען -- טרװ. שלינג אָן, ---געשלונגען. 
א סך אַרײַנשלינגען, ארײַננעמען אין זיך. אַי 
זעמעלעך. אִי א פּרעזשעניצע פֿון זעקס אייער. 
;דאָס אויג איז אַ גאַנץ קליין לעכעלע און 
סע שלינגט אין זיך אָן די גאַנצע װעלט", ײֵל, 
ספֿר הזכרונות ו, קיִעוו 1882, 
| /מִיט זיך -- ;די גרעסערע פיש שלינגען 
זיך אָן מיט די קלענערע". ;אַן אָבּעזיאַנע 
(אַ מאַלפע) האָט זיך אָנגעשלונגען מיטן 
פּריצס רענדלעך און איז געפּגרט", ישׂראל 
רוחמובֿסקי, זכרונות פֿון מײַן לעבּן, פּאַריז 
0. זיך אִי מיט ידיעות, מיט בּיכער, מיט 
תּורה. ;א לופֿטער טאָן זײַנע ראַסןידיעות 
װאָס ער האָט זיך געהאַט אָנגעשלונגען", 
ישׂראל קאַפּלאַן, שליאַך און אומװעג. -עניש. 
אָנשליסן -- טרװ. שליס אָן, +-געשלאָסן 
- 1. פֿאַרבּינדן, פֿאַראײניקן (מיט אַ שטראָם 
ענערגיע). אָי עלעקטרע, עלעקטרישע לעמפּלעך. 
אי דעם מאָטאָר, די מאַשין. אִי דעם טעלעפֿאָן, 
| 22 אַנעקסירן. ,די ענגלענדער האָבּן אָנהײבּ 
פֿון דער ערשטער ועלט-מלחמה אָנגעשלאָסן 
ציפּערן צו ענגלאַנד", 
מיט זיך -- צושטיין, זיך פֿאַרבּינדן, װערן 
אַ טייל פון עפּעס. װערן א מיטגליד. אִ' זיך 
אין אַ פֿאַראײן, פּאַרטײ אע. אִי זיך אין דער 
דעמאָנסטראַציע. ;על הטובֿ יזכר ראַבינער 
מאירזאָהן בּעיר הבּירה ... װאָס האָט זיך 
אָנגעשלאָסן לישובֿ ארץ ישׂראל בּחבורה", רבֿ 
אחד, די װאַרהײט, פּאָשאַני 1918. ער אַנט- 
לויפט פֿון דער שווייץ און שליסט זיך אָן אין 
די מאַקיסײ, ר. הערמאַן, היימיש, תּמוז תשי"ח. 
;האָט זיך אַריה-לײבּ אָנגעשלאָסן אין דער 
ייִדישער בּריגאַדע",,. טמז, 1967 ע14, 
דער -- אויך: מכשיר, מיטל אָנצושליסן 
אונטער אַ װוירקונג פֿון א שטראָם ענערגיע. 
אָנשלעג|ער -- דער 'ס. װנ יין -קע, -ס 
װער עס שלאָגט אָן. אַ יונג אַן אֵי. אן אִי פֿון 
שילדן. -עריי, 
אָנשלעפּן -- טרו. שלעפ אָן, -'געשלעפט. 
1. בּרענגען צו שלעפּן אַ סך פֿון פֿאַרשײדענע 





אָנשמאָדערן 


ערטער. אָנטראָגן. אִי כּלערליײי משׂאות. אַ' 
שמאטעס. אִי בּיכער פֿון אַלע בּאַקאַנטע. אַי 


װי א מורעשקע, װי א מויז. ,זײַנע שיפן האָבּן - 


גענוג רײַכטום אָנגעשלעפּט", רי יעקבֿ מדובּנא, 
משלי חכמה, װילגע תּרינ. 2, אומבּאַװאוסט, 
ניט ווילנדיק אַרײַנבּרענגען. ,זיי היטן ניט אָפּ 
טהרת-המשפּחח. .. . זיי אַליין שלעפּן אַן 
חלילה אַלע בּייזע קרענק אויף זייערע קינ" 
דערלעך", לדבּ, נײי 1957, צה. 
מיט זיך -- 1 זיך אַ סך אַרומשלעפּן 
,זיך אָנגעשלעפּט אַ גאַנצע נאַכט". 2. שלעפּן 
א לענגערע צײַט. עדו װעסט זיך אונטעררײַסן 
... זיך אָנגעשלעפּט מיטן קאַסטןײ, אי. קיפּניס 
איבּז, אָ. װישניא, שמייכלען, כאַרקאָו 1929, 
9. צונויפקומען זיך (פעיאָ), ,אין אײַער קאָװנע 
האָבּן זיך אָנגעשלעפּט די זאַגראַניצנע אַפּײ 
קורסים מיט זייערע נײַע בּיכלעך", אמד, די 
קאָװנער בּריקע (בּויד), װילנע 1874. -עניש. 
דער. | 
אָנשמאָדעקרן -- טרו. /ער אָן -יגעשמאָ 
דערט. אַנבּרודיקן. אָנשמוצן. אָנפּאַטשקעף 
,װאַרף אַראָפּ די שטיװאַלעס, אַניט װעסטו אי 
די פּאָדלאָגע מיט בּלאָטע". אויך מיט ויך, 
אַנשמאַפטן -- אוטװ. שמאַכט אָן, --גע- 
שמאַכט. שמאַכטן, לײַדן א לענגערע צײַט, אַי 
אין די לאַגערן פון פּײַן און הונגער. מיט זיך. 
אָנשמאַצקען -- אוטװ 4 טרו. קע אָן 
+- געשמאַצקעט. אַרױסגעבּן ספּעציפֿישן 
קלאַנג אונטערצויאָגן פֿערד (-+ אויסשמאַצקען, 
7 אי (צו) די פערד. | 
אָנשמאַקצען -- טרו. :צע אָן, --געשמאָק- 
צעט. 89: - שמאָקטשען. (אומאיידל) עסן 
און זייגן א סך, מיט א קלאַנג פֿון די ליפּן 
. (און - דערבּײַ אַרױסװײַזן הנאָה, זיך פּאָי 
סמאַקעװען). אִי מאַרך פון די בּיינער. אִ' די 
3פֿעטע בּיסנס. מיט זיך -- אער האָט זיך 
ישוין אָנגעשמאָקצעט מיט שטאָטיקע בּלוט", 
א. י סאַפֿיר אױס מינסק, חטאת הקהל.. /, 
וילנע 1881 -עניש, | 
אָנשמאַרנלען -- -+ אָנשמערגלען. 
אָנשמאַרגען -- טרו. -גע אָן, --געשמאַרגעט, 
פּעיאָ. אָנשמירן מיט זאַלבּ, קרעם. אַ' די 
האָר. ‏ געװיינטלעך מיט זין -- ;האָסט 
שוין װוידער אָנגעשמאָרגעט די האָר מיט בּרי- 
ליאַנטיךן". | 
אָנשפאַרן -- טרו. שמאָר אָן, -'געשמאָרט, 
א בּיסל אָנפּרעגלען. אִי פֿלײש אַז עס בּלײַבט 
האלבּי-רוי און האלבּ-פֿאַרברענט, 


אָנשמאַרען -- אוטו. ירע אָן, --געשמאַרעט, - 


1 א סך שמאָרען מיט דער נאָז (געװויינטלעך 
וועגן פערד). 2. אויך פּאַטשן מיטן װיידל, 
9 שלעכט אָנפֿאַרבּן, אָנמאַליעװען. אִ' די 


| וענט, = 
אָנשמאַרצן -- שמארץ אָן, --געשמאַרצט. 
אוטוו -- אַ סך, אין פֿאַרשידענע ערטער 


שמאַרצן: עס שמאַרצט אָן אונטער די פּאַם- 
װעס און צװישן די פיס. ‏ טרװ -- מאַכן עס 
זאָל שמאַרצן. אִי די וואונדן מיט יאָד. אַי מיט 
זודיק װאַסער. 


1044 


אָנשמוגלען -- טרו. גל אָן, -'געשמוגלט. 
אַרײַנשמוגלען, אַרײַנבּרענגען א סך קאָנטראַ 
בּאַנד. אִי גאַנצע פּעק. פֿיג. אִי פֿרעמדע געדאַנ- 
קען. : 

אָנשמוכטן -- טרו. שמוכט אָן, --געשמוכט, 
אָנשטינקען (ספּעציעל מיט רויך) אִי די שטובּ 
מיטן אײַזערנעם אייװעלע. אִי דאָס צימערל 
מע זאָל ניט קענען אײַנזיצן. אױיך מיט 
זיך. -עניש, 

אָנשמוכּלען -- -+ אָנשמוגלען. 


אָנשמועפֿן -- אוטו 6 טרװ. עס אָן, -יגעי 
שמועסט.. אָנרעדן. אָנדבּרן. אִי װעגן פּאָליטיל- 
קע. אִי נארישקייטן. אִי אַזױנס אין װאָס אַלטע 
יודענעס גלייבּן שוין ניט. מיט וזיך -- 
;ער האָט זיך שוין אָנגעשמועסט. א שטומען 
װאָלט עס געקלעקט אויף א גאַנץ יאָר". וְאין 
פּד זייער אָפּט אַנשטאָט אָפּשמועסן זיך.ן 

אָנשמוצ(יק)ן -- טרו. שמוציק) אָן, -יגע- 
שמוציק)ט. ‏ אָנבּרודיקן. אָנקױיטיקן. מאַכן 
שמוציק. אִי די קיך. אִי עמעצן -- אױיסטראַכטן 
ועגן אים ניט קיין שיינע מעשִׂים. אוױך 
מיט זיך. /יק)נג. /יק)ער (ײין, 
יקש. / 

אָנשמוקן -- טרו. שמוק אָן. --געשמוקט. 
אָנפּוצן, אָנצירן. אַרױפֿלײגן שמוק. אִ' די 
עפּאָלעטן. אִי די בּרוסט מיט מעדאַלן. מיט 
זיך. 

אַנשמידן -- טרװ. שמיד אָן, -'געשמידט, 
1. צושמידן, אַרױפֿשמידן. אַי אַן אײַזן. אִי 
קראַטעס. ,פֿאַרפֿאַרטיקט אַ שטאַרקן אַנגל... 
און מע האָט אים אָנגעשמידט אָן אַ לאנגע 
און אַ גראָבּעץ קייט", אמד, איי הים, װילנץ 
6 22 בּאַשלאָגן מיט פּאָדקעװעס. ,האָט 
געדאַרפֿט נייטיק אִי צװיי פויערישע פֿערך", 
אֵר, אַ פֿאַרגרעבּט שטעטלי. 0. אָנטאָן קייטן. 
אי דעם אַרעסטאַנט. ‏ 0 אָנמינצן אִי נײַע 
מטבּעות. 0. כּלומרשט מאַכן עפּעס װאָס איז 
זייער שווער. ,דו װילסט, מײַן טײַער װײַבּעלע, 
א פּערסישן מאַנטל? כ'װעל דיר אַ'זי. 0. שמידן 
אַ סך. אַי טיקעס פֿאַר א ראָטע קאָזאַקן. 

אָנשמײכלען -- אוטו. -כל אָן, --געשמיי- 
כלט. אומגעריכט שמייכלען צו עמעצן אִי 
אין בּאָרד. ;ער האָט איר אָנגעשמײכלט, האָט 
זי צוריקגעשמייכלט". מיט זין -- עזיך 
אִי מיט איראָנישן אָנװאונדער", ישׂראל קאַפּ 
לאַן, שליאַך און אומװעג, תּ"אָ, זי 100, 

אָנשמײַפֿן -- טרו. שמײַט אָן. --געשמיסן. 
1. שמײַסן א צאָל. שמײַסן אַ לענגערע צײַט, 
אי די חדר-יינגלעך. אִ' און אַרױסטרײַבּן 
,פלעגט דער הער ... דראָען די אויסגעמא- 
טערטע פֿרױען, אַז ער װעט זיי אִי און אַראָפּי 
וארפן פֿון די טרעפּ", י. רימיניק איבּז, מאַקס 
העלץ, פונעמ װײַסג קרייצ צו דער רױיטער 
פֿאַנ, אדעס 1932. 22 אָנטרײַבּן, אָניאָגן 
(דורך שמיץ מיט דער בּײַטש) , מן האט אֵל 
צײַט דיא פֿערד אי", סהמ, נחום, ג, 2. ,דער 
ייִדל האָט ... אָנגעשמיסן זײַן קליאַטשע און 
אװעקגעפאַרן װײַטער", די מעשׂה פֿון פֿיער 
בּרידער, װאַרשע 1906, | 


אָנשמעלצן 
מיט זיף. עכקן. יער., 
(יין, -קע). = -ערי. 
אָנשמילעווען -- טרו. -לעווע אָן, *-געשמי- 
לעװעט. לאָקל (ראַװנער ג, װאָ) ‏ אָנרײַסן 
קערנער פון זאנגען, ניט אַרױסרײַסנדיק די 
זאַנגען גופֿא, 


אָנשמינקען -- טרוו. שמינק אָן, -* געשמינקט, 
אויך: - שמינקעווען. אָנשמירן, אָנפֿאַרבּן, 
נוצנדיק קאָסמעטיק, שמינקע. אָנגרימירן. אי די 
סטאַטיסטן,. אִי די בּאַקן מיט זיך. 
-עכץ. -עניש, 

אָנשמיצלען -- טרװ. -צל אָן, -'געשמיצלט. 
1. בּאַשטראָפֿן מיט קליינינקע שמיץ. ,דער 
רבּי האָט אָנגעשמיצלט דעם תּלמיד". 2, אויך: 
פֿירהאַלטן, איידל אָנזידלען, אָנשײגעצן אִ' 
פֿאַר ניט קיין איידעלער התנהגות, 

אָנשמיקן -- -+ אָנשמוקן. ,די פֿרױען האָבּן 
אָנגעשמיקט זייער צירונג", י. מ. װאָהלמאַן 
איבּז. ל. לעװוינזאָהן, יפֿתּחס נדר, װילנע 1873, 


-עניש. 


אַנשמירן -- טרװ. שמיר אָן, --'געשמירט. 
1. שמירן אויף עפּעס א פֿעטס, א זאַלבּ, אַן 
אייל אע. בּאַדעקן מיט אַ פֿליסיקײט אָדער א 
ווייכער סובּסטאַנץ. אָנאיילן. אָנפֿעטסן. אי 
בּרויט מיט פּוטער (פאַװוידלע, מאַרמעלאַד, 
שמאַלץ) אי חלה מיט א געלכל. אִי די בּלעך 

= מיט מאַרגאַרין. אִי אַ זאַלבּ אױפֿן געשװיר. 
;שפּאַנטס מיר אײַן די פֿערדעלעך, שמירטס 
מיר אײַן די רעדעלעך און פירטס מיך אַרױס 
אויפן גרויסן הויף", פֿל. ,ער (זי) איז א 
גוטע(ר) --- כאָטש שמיר אים (זי) אָן מיט 
פּוטער", פֿװל. ;אַז מע שמירט אָן, פאָרט מען"; 
;אַז מע שמירט אָן די רעדער, סקריפען זי 
ניט": ;אַז מע שמירט אָן די רעדער מיט בּוימל, 
דרייען זיי זיך": ,אַז מע שמירט אָן די מכּה, 
ווערט זי װייכער טאַקע", שװ. ענעמט נאָר... 
די מאזניצע און לאָמיר ... אִי דעם פאָרגאַן" 
חיים יאָסעלעס, דער צװייטער אייזין בּאַנד, זשׂי" 
טאָמיר 1874, ,װען מען איז חסיושלום קראַנק 
אויף דער מילץ, זאָל מען אִי אויף א טיכל 
מוח פֿון א האָו ... און צולייגן איבּער דער 
מילץ", א. שפּערלינג, ליקוטים /, לעמבּערג 
תּרס"ט. ,די שקצימלעך האָבּן אים צוגעהאַלטן 

און {זין האָט געטרײַ אָנגעשמירט זײַנע ליפּן 
מיט חזיר", סמבּ. *אַי דעם האַלדז = איר. 
אָנשיכּורן זיך, 

2. שלעכט אָנשרײַבּן אָדער אָנמאָלן, אָנ- 
פארבּן, אָנקאַלכן אע. אַי די וװענט. אִי אַ בּילד, 
אי די הײימאַרבּעט. *אַי עמעצן פֿאַר דער װעלט 
= שאַפֿן אַ זייער שלעכטן נאָמען. 

מיט זיך. +-גנג. /עעכקץ, 
דער (דין, -קע). ‏ -ערי. 

אָנשמעליץ -- דער, ן. אַקט אָדער רעזול- 
טאַט פון אָנשמעלצן. אַן אִי װאָס האַלט זיך, 


אָנשמעלצן -- טרו. שמעלץ אָן: --געשמאָל- 
צן, -יגעשמעלצט. 1. מאַכן עס זאָל גענוג 
צעגיין, זיך צעלאָזן דורך היץ. אי טריװאַקס 
צו שטעלן דעם שטעמפל. 2. צעלאָזן בּײַם 
:גרייטן א שפּײַז אָדער איבּערלאָזן װאָס צשי 


-עניש. 





אָנשמעקן 


גייט ניט. אִי פּסחדיקע שמאַלץ. אִי גריװן. 


פ. אַרײַנטאָן אַ פֿעטס בּײַם גרייטן אַ שפּײַז. 
אִי קאַרטאַפל מיט פּוטער. אַ' א זופּ מיט הי 
נערשע פֿעטס. אִי מילכיקע לאָקשן מיט סמע- 
טענע. *אַי די גריץ = אונטערהעצן. 

4. צושמעלצן אַ ליכט. אִי ליכט אויפֿן שטענ- 
דער. אִי ליכט אין די לײַכטערס. ,שמעלצט 
ער אָן אַ ליכט אױפֿן הויכן אָנלען פון בּאַנק 
איבּער זײַן אָרטײ, חג, טמז, 1967 או 22, 

מיט זיך -- ,די ליכט שמעלצן זיך (ניט) 
אי /1נג. קעכץ. עניש. ער 
(דין, -קע). -ערײַ, 

אָנשמעקן -- טרו. שמעק אָן --געשמעקט. 
1. דערפֿילן דעם ספּעציפֿישן ריח פֿון עפּעס. 
אַרײַנקומען אין קיך און אַי בּאָרשט (געפּרעג- 
לעכץ, געבּראָטנס אאַזװ). אִי די פֿאַרשיכּורן- 
דיקע ריחות פון די בּליענדיקע סעדער. ?גלײַך 
אַז דשׂ דעמפּפֿונג פֿון ... (קטורת) דש מיר 
זעלבּין אן שמעקט פֿון זײַן גישמאַק, דש זײַן 

דיא תּורה ומצות", בּע, כג/3, : 

2. דערשפּירן, דערשנאפּן. דערפֿילן מיטן 
שאַרפֿן חוש-הריח. אַי א סכּנה. ,דער הונט 
שמעקט אָן דעם פוקס". אַי עפעס פאַר א מײַל, 
,שטאָטישע הינט האָבּן כּדרך הטבֿע א שאַרפֿן 
חוש-הריח, שמעקן אָן װאוֹ עס קאָכט זיך, 
וואו מע קען טאָן אַ לעק", ממוס, שלמה. ,איך 
האָכּ שוין אַפילו אָנגעשמעקט א שטיקל סליד 
אויך", שע, מאָנאָלאָגן. , מיט דער נאָז האָבּן 
מיר בּאַלד אָנגעשמעקט װאָס דאָ טוט זיך אין 
חדר און מיר האָבּן פֿאַרשטאַנען אַז קיין האָניק 
װעלן מיר שוין דאָ ניט לעקן", זאבֿ הלױ, 
דער רבּי קלמן סענדערס, בּאַרדיטשעו! 1906, 
אָנגעשמעקט זיי האָבּן שוין אין מיטן װעג אַ 
טאַנק", פּמ, מלחמה |. 

2 אָנשטױסן זיך, דערגיין. אױסגעפֿינען. 
זיך דערוויסן, זיך כאַפּן. אִי עפּעס א סוד. אַי 
אַ פֿאַרדינסטל. אַי װאָס פֿאַר אַ מין פּאַרשױן 
יענער איז. ,דאָס האָבּן זיי (די מעקלערסן 
אַ מתּנה פֿון זײַן ליבּן נאָמען |זייער גרויסע נאָז 
אַ מינדסט געשעפטל פֿון אונטער דער ערד אָנ 
צושמעקן", ממוס, װינטשפֿ. ,מע האָט אָנגע- 
שמעקט ... דעם פּשט פֿון ציוניזם, אַז עס 
נעמט זיך פון ציון' װאָס אין סידור", שע, 

| קליינע מענטשעלעך.... ;דער הונט.. װאו 
ערגעץ א װוינקעלע שמעקט ער. זאָל ער איר, 
דער מאַדאַם סאַנטש פּונטשו דער פֿוקסיכען 
אַ דינסט אָיי, אשט, מײַטעלעך. אודער שמשן 
האָט שוין ערגעץ אָנגעשמעקט װעגן דער 
שׂמחה, אָנגעשמעקט געשוינד, װי אַ קבֿרות- 

מאַן שמעקט אָן א מת", בּערג, אָפּגאַנג. 

4 מאַכן עס זאָל שמעקן. אִי אַ נאָזטיבל. 
,טאָמער האָט גאָלדע דערזען א שטױבּעלע אויף 
יאיר ליבּלינגס אָנצוגל . . . האָט זי ... . אים נאָכ- 

- אַמאָל ... אויסגעפּרעסט און אָנגעשמעקט", 

! סמב, 

8. אוטו, דריטפּערזאָניק. פֿאַרװעלן זיך עסן, 
האָבּן אַפּעטיט נאָר צו איין בּאַשטימטער שפּײַז. 
פֿאַרגלוסטן זיך טוֹעם צו זײַן עפּעס. ,װאָסײ? 
מאַרצעפּאַנעס שמעקן דיך אָן?" -- אַ מוטער 
צו אַ קינד װאָס בּראַקירט דאָס עסן. ,זיי האָבּן 


1018 


שוין געװאָלט אַ גלעזל בּיר טרינקען און אַ 
שטיקל חמץ האָט זיי שוין אָנגעשמעקט", דער 
חמעצדיקער בּרכו, װאַרשע תּר"מ. ;געזאַלצן 
און זויער שמעקט אָן דעם פּריץ און דעם 
טויער", שװ. ,זאָל אים פּרוּװן איצטער אִ' אַ 
שטיקל הערינג, כאָטש אַ קעפּלײ, װײַס װו, 'דער 
איבּערגאַנגי. ,,מענטשן בּײַ לײַטן עסן. איר מוז 
מען אַלעמאָל צוטרעפֿן. ס'האַלט איר אין איין 
אִי וי אַ טראָגעדיקער", בּאַש, פֿאָר, 1963 צו 13, 

0. דריטפּערזאָניק. טרעפן, געשען, פּאַסירן. 
;דעם װאָס דאָס אומגליק שמעקט אָן, כאָטש 
ער ראַטעװעט זיך ארויס דערפון. שיקט גאָט 
צו אַן אַנדער אומגליק", איין שיינה מעשׂה 
פון קאָפּין האַגין, אָרט? אָנהײבּ 19. י"ה? 

7. פֿאַרזוכן. אָפּטעמען. אִי פון אַלע טעלער. 
,... איר האָט זונשׂט גנוגן אן שמעקן -- 
גוקט אין די קרויט װאָס שטיט איר צו לעקן", 
ספר משלים, 9פדמ תּמ"ז, ה/א. 

אָנשמעקן זיך -- + זפֿו. 1, זיך אָנזאַפּן 
מיט אַ ריח. אַי זיך מיט טאַבּעק, מיטן רויך, 
'אַי זיך מיט די ריחות פֿון שטאַל. ,גוט זיך 
אָנגעשמעקט און עטלעכע מאָל זיך אויסגע- 
ניסט, אָפּגעסמאַקעװעט און אָפּגעאַכעט",. י 
בּודזאָהן, איין כּדאיע זאַך כ'לעבּן, ווילנע 1913, 

2. אױפֿכאַפּן, זיך בּאַקענען אױבּנאויפֿיק, 
אִי זיך מיט רעװאָלוציאַנערע שטימונגען. אַ' 
זיך מיט מאָדערנע פּסיכאָלאָגישע שיטות. 
;צװישן אונדז יינגלעך איז אויך געװען אַן 

אַנדער מין װיכּוח ... מע האָט זיך אָנגע- 
שמעקט מיט השׂכּלה", פרץ, געדאַנקען און 
אידייען. 

2. צושטיין, זיך צוטוליען, זיך אָנשליסן, 
זיך צוקלעפּן. זיך אי צו אַ חבֿרה יונגאַטשעס, 
;איר זײַט געקומען אין דער אַפּיקורסישער... 
אָדעסע, האָט איר זיך אָנגעשמעקט צו די גע 
בילדעטע", קמ, 1868, יא 12, 

4 אָנגעשטעקט װערן. מושפּע װערן. אָפּלער- 
נען זיך. אִי זיך פֿון לײַכטזיניקײט, פֿון חשדים, 
פון גראָבּע רייך אע. ,האָבּן זיך אָנגעשמעקט 
פון אַ פּאָר לײַכט-געשריבּענע בּיכער", זשיט 
וו ניי 1912, | 

זעכץ. -עניש. /דער. 

אָנשמערנלען -- טרו. -גל אָן,. -- געשמערגלט. 

1 אָנפּרעגלען (אָבּער ניט אינגאַנצן דורכ- 
פּרעגלען). אִי קאָטלעטן. ‏ 2. בּכלל אָפּקאָכן 
גיך, כאַפּילאַפּ, אומגעראָטן. ,דאָס געקעכטס 

= איז אָנגעשמערגלט, אָסור אויבּ עס האָט אַ 
ילדישן טעם". אויך מיט זיף. עכץ. 
-עניש. | 

אַנשנאָכּלען -- טרו. -בּל אָן, -'געשנאָבּלט. 
(אין פֿאַרבּינדונג מיט נאָז) מאַכן עס זאָל 
אויסזען װי אַ שנאָבּל. פאַרקרימען. אִי די נאָז 
(דעם חוֹטם, דעם שנאָבּל) און בְּרוֹגז װערן 


אויך מיט זיך. 


אָנשנאַטערן -- ער אָן, -געשנאַטערט. 
אוטו --- אַרױסבּרענגען אַ לענגערע צײַט קלאני 
גען פֿון קאַטשקעס, גענדז. ,דער יינגל יאָגט 
די גענדז און זיי שנאַטערן אַזָ". ‏ טרװ -- 
אָנדערציילן, אָנהעצן אַ סך, גיך, אומקלאָר, 
אִי פּוסטע, נאַרישע 'מאַנסעסי. 


אָנשניט 


אָנשנאָלן -- טרו. שנאָל אָן. --געשנאָלט, 
| אָנבּינדן מיט אַ שנאָל. אִי דעם העלעם. אַי די 
קאַסקע.. מיט זיף. 


אָנשנאַפּפן -- טרוו. שנאַפּס אָן, ---געשנאַפּסט. 
אָנטרינקען מיט בּראַנפֿן. אִי דעם מיליציאַנט. 
מיט זיך. | 


אַָנשנאַרכ(ע)ן -- אוטװ. שנאָרך, -כע אֶָן 
-יגעשנאָרכ(ע)ט. אַ לענגערע צײַט שנאָר: 
כ(ע)ן. אָנכראָפּען. אִי אין די אויערן. 


אָנשנאָר(ע)ן -- טרװ. שנאָר(ע) אָן, *-גע- 
שנאָר(ע)ט. בּעטלען א סך, אָנבּעטלען אָנ- 
קלײַבּן דורך שנאָרערײַ. ;ער האָט אָנגע- 
שנאָר(ע)ט א פֿאַרמעג". ,א פרוטה צו א 
פּרוטה, האָט ער אָנגעשנאָר(ע)ט א מאַיאַנטיק". 
יעכץ. עניש. ער (-ן, קע) 
דערי. 

= שנאָרערן -- טרו. (ועגן אַ שנאָרער) 

- אָנקלײַבּן געלט, 


אָנשנױבּן -- טרו. שנויבּ אָן, --געשנויבּט. 
אָנשרײַען אויף עמעצן (מיט מיאוסע װערטער). 
אָי די דינסט װאָס האָט צעבּראָכן א טעלער, 


אָנשנױפֿלען -- טרו. -פל אָן, -'געשנויפלט. 
- אָנזאָגן, אָנרעדן אונטער דער נאָז, פֿאָנפּענדיק. 
אי אַ גאנצע לעקציע. 


אָנשנױפֿן -- אוטו 6 טרו. שנויף אָן, +-יגע- 
| שנױפֿט. ‏ אָנסאַפּען. אָנזאָגן, אָנרעדן אָטעמענ- 
דיק שווער. | 


אָנשנורן -- טרװ. שנור אָן, -'געשנורט. 89: 
- שנורעווען. 1 אָנציען אויף אַ שנור, 
א טײַערע פּערל. אִי מטבּעות מיט אַ לעכל 
אין מיטן. 2. אָנבּינדן, פֿאַרבּינדן מיט א 
שנור, שנירל, בּענדל. אִי שנורעװאַדלעס. אִי די 
שיך. ‏ איך מיט זיך -- אדאָרט טראָגט אַ 

| דאַמע א קאָרסעט. זי קרענקט און שנורט זיך 
אָן", צ. ה. האַרנשטײן, כּנור הצבֿי, בּאַרדי- 
טשעוו תּרנ"א. | 


אָנשניאָשקען זיך -- אוטו. -קע זיך אָן, זיך 
-יגעשניאָשקעט. - אָנטרינקען זיך, זיך אָנ- 
זויפן. אָנשיכּורן זיך. ?ער האָט געכאַפּט אַן 
איבּעריקן לחיים און זיך אָנגעשניאָשקעט װי 
| איװאַן"- פאָנגעשניאָשקעט זיך װי עס געהערט 
צו זײַן, כאַפּט מען ... דעם אמתן חסידישן 
טאַנץ", זש, שקלאָװער קינדער. ‏ (ניש, 


אָנשניגלשן -- טרו. -גל אָן, +-געשניגלט. 
(מיט בּיטול) אָנפּוצן איבּער יעדער מאָס. אַי די 
שיקסע צו דער כאַסלערע. מיט זיך -- אַ 
זיך װי אַ גוי אין אַ חגא. י 

אָנשניט -- דער, 'ן. . רעזולטאַט פֿון אָנ- 
שנײַדן. עס װאַלגערן זיך די אֵין פונעם בּאַלעם 
סחורה. 2. ציכן, סימן פֿון אָנשנײַדן אַיץ ‏ 
אויף האָלץ. קונציקע אָץ. 8. קײט פֿאַר 
טיפֿונגען, רינוועלעך, אין אַ שרויף. ;אַלע צען 
שרויפן האָבּן איין אָי, האָט ער געפּרוּװט מיט 
כּוח אַ דריי טאָן", אַלבּערטאַן, זבּ, 14 אָקטיאַי 
בּערס, מאָסקװע 1931. 4. סכום דיךאָנגע- 
שניטענע פּענעצלעך וואורשט, געפּעקלט פלייש. 
אויפשניט. קױפֿן א האַלבּן פֿונט אִי. ‏ -עכץ. 





אָנשנײ 


אָנשגיי -- דער, ‏ -ען אַקט אָדער רעזולטאַט 
פֿון אָנשנײיען. -,איך האָבּ בּאַפֿױלן מײַן רויטן 
לאַמטערן אויף פעלדישע אֶיעןי, ליפע רעזניק. 


אַ'נשנייאיק -- אדי. װאָס איז אָן שני. 
- אַן אֶיער װינטער. עאין די ראיאָנען פונעם 
דרום-סטעפּ, װאו די װינטערס זײַנען אָפֿט 
אָיץי, בּאַהערשנ די טעכניק, כאַרקאָװ 1932, 
ואד 1, 


אָנשנײַדן - -- טרװ. שנײַך אָן, -יגעשניטן 
1. שנײַדן אַ סך, װיפל מע דארף. אָנגרייטן 
| שנײַדנדיק. אִי פּאַפּירלעך. אִי מוסטערן פון אַלע 
מינים סחורה. אִי חלה פֿאַר אַלע קינדער. אִי 
סכך פֿאַר דער סופה. ;אַז מע האָט געאַקערט 
| און געזייט, שנײַדט מען אַןי, שװ. מלל פאַרי 
טײַטשט 'הלא פֿרס לרעב לחמן' (ישעיה, נח, 
): ;אן שנײַדן" |תּי: ,אָפּבּרעכןײן ,זײַ א בּעלי 
הבּית, מענדעניו, מאַך דעם הערינג, שנײַד אָן 
בּרויט", ממוס, װינטשפֿ. ,הײַנט איז דאַך דאָי 
נערשטיק, גיבּ אַהער, װעל איך דיר אִ' לאָקשן 
אויף שבּת", ש. ש. גרנפֿעלד, דיא ארמע 
געבּילדעטע, װילנע 1896. פהושענאס צו א 
דאָרטן נעבּן טײַך=, פרוג װו. *אַ' די זײַטן = 
אָנשלאָגן, אָנבּרעכן די ביינער. אָנבּױקערן 
2. שנײַדן אַ בּיסל. אײַנשנײַדן. אִי אַ קלין 
בּיסל און אָפּרײַסן. אִי דעם לאַץ בּײַם רײַסן 
קריעה. - | 
אויך מיט זיך -- ,עס האָבּן זיך אָנגע- 
שניטן זעקס חלקים". /נג. /קעכץן. 
דעניש. דער (דין, -קע). 
אָנשנײַדערן -- טרו. -ער אָן, --געשנײַדערט. 
(מיט בּיטול) טאָן אַן ארבּעט פֿון אַ שנײַדער, 
אָבּער ניט געראָטן. אָי א מאַרינאַרקע װאָס זאָל 
ציֶען אין די אַרבּל, 


אָנשנײיען -- 1. אַקח. אומפ. שנייט אָן 
-י געשנייט. ‏ בּאַדעקן זיך מיט אַ סך שֹׁניי. 
ס'האָט אָנגעשנײיט גאַנצע בּערג. פֿאַרשטאָפּן 
מיט שטרוי די לעכער אין דאַך פון שײַער, עס 
זאָל ניט אִי אינעװייניק. 

2. פֿיג. גרינג אָנקומען און אין אַ גרויסער 
צאָל (אַזױ װי שניי). געליפי רוב בּלאָזט אָן 
שניי אויף אַ נידעריק אָרט, אויך געלט שנייען 
אָן צװישן דער נידריק סאָרט", רבֿ אחז, די 
װאַרהײט, פּאָשאַני 116 3 אָגן אַ סך 
ליגנס. .ער האָט אָנגעשנייט אין סאַמע מיטן 
זומער". - 


אָנשנײַצן -- אוטו 6 טרװ. שנײַץ אָן, -'גע- 
שנײַצט. 1. אָנבּרודיקן מיט אויסשיידונג פֿון 
נאָז. אַי דאָס נאָזטיכל. אי אין נאָזטיכל, אין פּאַ- 
פירלעך. אי אויף דער פּאָדלאָגע. 2: (װעגן 
ליכט) אָנשנײַדן, אַרומשנײַדן. אִי די יום כּיפּור- 
ליכט. אִי די קנויטן. ‏ -עכץ. -עניש, 


אָנשניצלען -- טרו. צל אָן -'געשניצלט. 
דזוו אָנשניצן, אָבּער מיט קליינע שניצלעך. אִי 
אַ קעפּל אױפֿן שטעקן, 


גגַנשׁטיצן -- טרחװ. שניץ אָן, --געשניצט. 
1. אָנשנײַדן מיט א מעסער (אָדער אַן אַנדער 
שאַרפֿן מכשיר) בּאַשטימטע. ליניעס װאָס שאַפֿן 
אַ פֿורעם; אַ פֿיגור. אי אַ געשטאַלט. ;עס גייט 


100 


אים די האַנט בּײַם אִי הילצערנע ליאלקעלעך", 
2. אָנשפּיצן. אִי די בּלײַערס. 8. אויסשניצן 
אַ סך. אַי סוּווענירן פֿון האָלץ. ונג -עכץ, 
-עניש. - 


אָנשנירלען -- טרװ. -רל אָן, --געשנירלט. 
אָנצנען אויף א שנירל. אִי פּערל. ,האָט ער 


אָנגעשנירלט {אין די דרײַ אַקטן א ים פֿון 
בּרעקלעך חכמה", מוק, טעאַטער און יודיש 
טעאַטעך. 


אַנשנירן -- טרוו. שניר אָן, -'געשנירט. 89: 


--שנירעווען. זזו אָנשנורן (שיך, װען מע 
וויל אַרױסהײבּן אז מע נוצט מער װי אין 
שנור), | 


אָנשגשלן -- אוטװ 6 טרח. 'שנעל אָן, -'גע- 


שנעלט. /1. א סך מאָל שנעלן אִי דעם קינד 
ודאַטיװון אין נעזל. ,מיט בּאַלטאַזאַרן (דעם 
הונטן איז אים אָנגעקומען שװער |בּײַם אויס- 
לערנען עפּעסן, ער האָט אים געמוזט אִי א סך 
מאָל אין דער נאָז", ייז, אַלט-שטאָט. אויך: 
בּײַם שפּילן אין קנעפּלעך. 2. מאַכן עס 
זאָלן גיין שנעלער, גיכער. אִי דעם מאָטאָר, 


אָנשעדיקן -- אוטו 6 טרח. "דיק אָן, --'גע- 


שעדיקט.. אָנטאַן א סך שאָדן. בּדענגען שאָדן. 
די בּהמות שעדיקן אָן (אין) דעם גאָרטן 
חברה יונגאַטשעס שעדיקן אָן (אין) דעם סאָד, 
דער קאָנקורענט שעדיקט מיר אָן די תּפֿײ 
סה האָט אָנגעשעדיקט זײַנע לונגען. אִי עמע- 
צנס רעפּוטאַציע. מיט זיך -- אִי זיך ס'גע" 
זונט. -ונג, ה-ער, 


אָנשעטקעװען -- טרװ. -קעװע אָן, -יגעי 
- שעטקעװועט. 99: --סעטקעווען. 


אָנשנײַדן, 
אָנהאַקן אויף שטיקלעך, אויף פּאַסן. אִי קרויט, 
בּוריקעס, גראָז, שטרוי אע. אִי קרויט = 
אויך: שטעלן קרויט צום זײַערן (די הויפּט- 
אַרבּעט דערבּײַ איז אָ. ,ער שעטקעװעט אָן 


| גראָז, ער מאַכט דעם צובּער", לייזער קאַצאָ 


װיטש, הומאָרעסקעס, מינסק 1933. פֿרגל: 
אָנשאַטקעװען. ו' 


אָנשעפטן -- טרו. שעכט אָן, --געשאַכטן 


--געשעכט. 1. אָנקױלען, שעכטן א צאָל. אַ' 
עופֿות. אַי די כּפּרות. אַי אָקסן פאַר דער גאַני 
צער בּריגאַדע. 2. מאָרדן, אויסהרגענען א 
סך. אִי פֿרױען און קינדער. מיט זין -- 
זיך ממיתן, זיך. שלאָגן בּיז בּלוט. ‏ -/21, 


אַנשעכטעווען -- טרח. -טעװע אָן, --גע- 


שעכטעװעט. 1. אָנלייגן, דערלייגן, צולייגן 
א שיכט אויף א שיכט. אִי סחורה אַזש בּיון 
בּאַלקן. אַי פּאַפּירענע קעסטעלעך. 2. מעל- 
ד(עװע)ן. אִי פֿאַרן גבּאי די אורחים פֿון דער 
פרעמד. (23 אױפֿגעקומען מחמת די בּיידעץ בּבּ 
פון. 181188:8גאסין 


אַנשעלטן -- טרחו. שעלט אָן, --געשאָלטן 


9 --שילטן. שעלטן עמעצן מיט אַ סך 
קללות אַדער שעלטן א צאָל. אִי מיט טויטעץ 
קללות. *ֹאַי אַ קאָפּ= א סך מאַל מיט פֿאַר- 


-שיידענע קללות. ;נאַכדעם װי זי האָט אים ‏ 


שוין גענוג אָנגעשאָלטן און אָנגעזידלט און 
אָנגעפֿלוכט, האָט זי אים אָפּגעגאָסן ... מיט 
װאַסער", אמד, ספּורי חכמי יון, וילנע 1864, 


אַנשעמען -- טרו. 


אָנשעפּ - דער, ‏ 


-מידות פֿון ייִדישן קװאַל. 


- |קעניגסבּערגן 1857. ,אין א 
זייער טיף מאָג מען אַרײַנקלעטערן װאַסער אָנ" 


! אָנשעפּן 


-,שׂמחת-תּורה ... געפלעגט גיין צו די גבֿ- 


רים אין שטעטל, עסן און טרינקען בּײַ זי 
אויף װאָס די װעלט שטייט. דערנאָך האָט ער 
זיי גאַנץ גוט אָנגעשאָלטן און צוגעהאקט די 
סיר מיט א ירגזון", דר' ח. ד. הורװיץ, יִרְדָי' 
שער פֿאָלקסקאַלענדער, לעמבּערג 1901, 

מיט זיך -- ,צוערשט האָט ער זיך אָנגע" 
שוואוירן און זיך אָנגעשאָלטן אַז ער קאָן נישט 
זײַן װי אַנדערע שדכנים", מאיר רײַז, יוגנט, 
װאישע 1936. עכץ. עניש. ער 
(דקע). 
שעם אָן --געשעמט, 
שטאַרק פאַרשעמען עמעצן. אִי פאַר חברים 
אין די אויגן. געװויינטלעך מיט זיך -- א 
זיך און שװײַגן. אִי זיך און רוט װערן װי 
א בּוריק, 


אָנשענקען -- טרװ. שענק אָן -יגעשאָנקען 


(-יגעשענקט). 1. געבּן עמעצן פֿאַרשײדענע 
מתּנות. אִי צו דער בּר-מצווה, צום געבּורטס- 
טאָג,. קיאַנע איז געװאָרן א גאַנצע נגידיתטע, 
אַזױ פֿיל מתּנות האָט מען איר אָנגעשענקט 
אויף חנוכּת-הבּית", סאָװ' הײימלאַנד, 1965, 
פא 6. 2. געבּן מתּנות צו א צאָל. אִי אַלע 
קינדער בּילדער בּיכלעך. אִי צו חנוכּה כּלער- 
ליל זיסיקייטן, : 
זונג. ‏ -עכץ. /עניש. //-ערי. 
אקט אָדער רעזולטאט 
פֿון אָנשעפּן. סכום פון אָנגעשעפּטער פליסי" 
קייט, , מיט איין מאָל אִי האָט ער אָנגעטרונ- 
קען אַלע שעפּסן", ייש, פֿון אונזער אוצר, 
משה רבּינו. //נ2 -- די יען. פּראָצעס 
אָדער רעזולטאַט פון אָנשעפּן. װאַסער:אַי- אַן 
אִי מיט האָפֿענונג, 


אָנשעפּטשען -- טרו. -טשע אָן, --'געשעמ- 


טשעט. שטיל עפּעס אָנזאָגן, איבּערגעבן 
שעפּטשענדיק. אִי סוֹדות אין אויער. אַי װער- 
טער פֿון ליבּשאַפּט און צערטלעכקייט. ,מאָי 
נאַשקעס ... האַבּן ... אָנגעשעפּטשעט אויפן 
אויער, דערציילט װעגן דער קאָמונע שרעקי 


לעכע זאַכן", אי. מיקיטענקאָ, פֿרילינג? מאָס- 


קװע -- קיִעװו 1935, מיט ויך -- קזו. 


יעניש.. | | 
אָנשעפּױיק, "לעך -- אדי. נעאָל. װאָס מע 
קען (לאָזט זיך) אָנשעפּן. אֵיץ פֿליסיקײיט אויפן 
| דנאַ. -יקייט, -קייט, 
אָנשעפֿן -- טרהװ. שעפּ אָן --געשעפט. 


1. אַרײַננעמען אין א כֹּלי אַ פֿליסיקײט (א 
שיטיקע זאך). אַי פֿון בּרונעם אן עמער װוא- 
סער. אִי מיטן זופּלעפֿל הייסן בּאָרשט פון טאָפּ, 
אִי מיט א קענדל קװאַס פון פֿעסל. אִי א הױפֿן 
מעל. *אַָי הױפֿנס (זשמעניעס) גאָלד = לײַכט 
און א סך פארדינען. פֿיג. אִַי װיסן. אִי שיינע 
,דער װאָס ויל 
טרינקען װאַסער פון טײַך טאָר ניט אײַנבּײגן 
זיך און טרינקען פון טײַך גופֿא, װאָרעם טאַ- 
מער װעט ער אײַנשלינגען א פּיאַװקע ח", 
נײַערט מע דאַרף אי מיט א כּליײי, דרך הישרים, 
בּרונען װאָס אין 





אַנשעפֿלען. 


צושעפּןי, לט2; עא/ב. ,, שעפּט אָן אַ גרויס לעפֿל 
זויערמילך און טראָגט עס צום מויל", ממוס, 
שלמה. עאַזױי פיל שניי ... פֿולע הױפֿנס אָנ 
געשעפּט און אין געזיכט א שאָט", יהואָש, 
'דימענט-שטויבּןי. גרואיק נעמען די רײַכקײט 
פון דער װעלט, א הױפֿן װאַסערלעבּן אִי פון 
טליַךי, סעג, בּאַגינען, 1921, יי 

2, פֿיג. אַרײַנאָטעמען. אִי לופֿט. ,די אַרבּעט 
דאַרף אַלע שעה איבּערגעריסן װערן אויף א 
פּאָר מינוט ... אויסרוען א בּיסל די הענט... 
אויך אָנצושעפּן אַ בּיסל מער לופט אין די 
לונגען", דר' מ. גאָטליעבּ, פּאָפּולערע אַלגע: 
מיינע היגעניע, װאַרשע 1908, ,האָט ער זײַנע 
טריט אײַנגעהאַלטן, אָפּנעשטעלט זיך און אָנ" 
געשעפּט אָטעם", אֵש, תּהילים-ייד. 

9 פֿיג. אָנקלײַבּן. אײַנזאַפּן אין זיך. אַ' 
נחת. אִי אַ נײַעם מאַטעריאַל. אִי פרישע גבורה. 
;אָסור איז אן זעהן אַפֿי זײַני אייגני פרויא 
די דא נדה איזט, דען דר בּן אָדם שעפּפֿט אן 
דיא זוהמת הנדה ר"ל", קה, פֿיורדא 1743, 
ג/ד. ,איך האָבּ מײַן פענצטער אויפגעמאכט 
און אָנגעשעפּט אַ היפן נאַכט", הר, אין 
שענסטן טאָג פֿון האַרבּסט. ;די נשמה האָט 
אויבּן אָנגעשעפּט א נײַ חיות", איבּז, ש. יי 
עגנון, טמז, 1968 וט 2, 

מיט זיך -- ,סאיז בּאַשאף גערונען אין 
די אָדערן פֿון דער ערד, כהאָבּ אַלײן אן 
עמער טאָג זיך אָנגעשעפּטײ, אפא, יעקבֿס גע 
צעלטן. ;אי זיך רו איז איר פֿאַרבּאָטן", פּמ, 

- מלחמה |. -עניש. דער (דערין, ער" 
קע) -- .די גרעסטע אִי ... פֿונעם בּרונען 
פון ייִדישער גלױיבּנס-גבורה", בּ. ריװקין אַ 
גלױבּן פֿאַר אומגלױיבּיקע. ‏ ערי. 


אָנשעפֿלען -- טרו. יפֿל אָן --געשעפֿלט. 
אָנשעפּן מיט אַ שעפֿל. אִי װאַסער פֿון טון, 
אִי קלײַען פאַר די בּהמות. אויך מיט זיך. 


אַנשעקען -- טרו. -קע אָן, --געשעקעט. סל. 
אָנהאַקן, אָנשעטקעװען. ;צײַט אָנצושעקען 
קרויט צום זײַערןי 

אָנשער -- דער, ן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פון אָנשערן. סכום פון דעם אַנגעשאָרענעם. 
אַן אִי װאָל האָט גדעון געשטעלט אויף אי" 
בּערנאַכט אין װיסטן פֿעלד", אפֿא, יעקבס גע 
צעלטן. 21 -- די, זען. פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פֿון אָנשערן. אִי פֿון קאָלירטע פּאַסן. 


אָנשערן -- טרוו. שער אָן: -געשאָרן, --יגע- 

שוירן. ‏ אָנשנײַדן מיט אַ שער וויפל מע דארף. 
שערן א סך. אִי פּאַפּיר, פעדעם. אִי אַשרייצך- 
פּאַפּירלעך. אִי שנירלעך פֿאַרן פלעכטן אָדער 
װעבּן גורטן (שטריקמאַכערלי). | 


אָנשערעמען -- דזוו אָנשירעמען. 


אָנשפּאַלטן -- טרוו. שפּאַלט אָן, -- געשפּאָלטן. 
1. אָנהאַקן א סך, װיפֿל מע דאַרף. אַי דרענג- 
לעך. אאָנגרייטן. היי פֿאַרן פֿערד, אַי האָלץ 
אויף יום"טוב", בּ. גאָרין, פּסח, נ"י 1899. 
2. מאַכן אַ שפּאַלט. װאַרפֿן א פילקע און אי 
די שויבּ. אִי דעם קלאָץ מיט א האַק. 

מיט זיך -- ;האָט זיך װי אָנגעשפּאָלטן 


אָנשפּאַן -- דער, -ען 


אָנשפּאַנונג -- די, -ען. 


167 


אין מיר דאָס האַרץ און נִיט געגאָלטן .. . קיין 


טרייסטן זיך אַליין", האַל, מײַן אוצר, מאָס- 
קווע 1966. ,אונדזער אויוון איז אײַנגעפאַלן, 
אָנגעשפּאָלטן האָט עֶר זיך מיט אַ לאַנגער צײַט 


| צוריק", א. מײַזל, געקליבּענע דערציילונגען, 


ניי, זנג. -עניש. | 
1 אַקט פֿון אָנ" 
שפּאַנען. שטײַפֿער אַי (פֿון א סטרונע). 2 אָנ- 
שטרענג. אָנװענד אָדער אָנקלײַבּ פֿון כּוחות. 
מעסטן דעם אי פֿון א ספּרוזשינע. 


1, פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פֿון אָנשפּאַנען (זיך). ניט קענען 
אױיסהאַלטן די גרויסע אִי. 2 אָנשטרענ- 
גונג. אָנװענדונג אָדער אָנקלײַבּונג פֿון כּוֹחות. 
;עס איז דער ריטעם פון אַמעריקע ... מיט 
אַזא אִי, מיט אַזאַ דראַנג", דא, פֿון בּערלין בִּיז 
סאַן פֿראַנציסקאָ, װאַרשע 1930. ,דער דאָזיקער 
צושטאַנד פֿאָדערט ... די העכסטע אִי פֿון די 
כּוֹחות און דעם אומגעבּראָכענעם װילן צום 
דורכהאַלטן", רעדע פֿון דעפוטאַט איגנאַצי 
יעגער אױף דעם פלענום פון דער סיים זיצונג. 
לעמבּערג 1932. , דאָס חנוכה-ליכטל װאָס צינדט 
זיך אָן װען אונדזער נשמה-הויז װערט בֹּאַי 
נײַט דורך אַ פרישער אִי פֿון גלויבּן", בּ. ריװי 
קין, {איבּערגעדרוקט טמז, 1966 ווא 13ן, 


אָנשפּאַנען -- טרו. שפּאַן אָן. --געשפּאַנט. 


1. אײַנשפּאַנען. צושפּאַנען. אָנבּינדן א שלעפ- 
בּהמה צו אַ פֿאַרקער-מיטל. אִי דאָס פֿערדל אָן 
(אין, צו) דעם בּײַדל. מלל פֿאַרטײַטשט 'רתם 
המרכּבה לרכש' (מיכה, א, 13): , שפּאַניט אן" 
וְתּי: ,שפּאַן דעם רײַטװאָגן"ן. ,אונ' איך װיל 
מיר זעלבּרט מײַן פערד אן שפּאַנן אונ' 
צאמן", מחזור שלש רגלים, אַמשט 1713, 
קצה/ב. ,שפּאַן אָן דײַן רײַט װעגן אונ' גיא 
אויש מיט זיא צו שטרײַטן", יוסיפֿון, אַמשט 
3, כז/ב. 

2. אָנצוען. אָנשטײַפֿן, אִי די סטרונע. אִי אַ 
ספּרוזשינע. ,אונ' אים די פֿײַליבּוגן אן צו 
שפּאַנן אום צו שיסן אונ' די (רשעים) צו 
טיטןײ, יוסיפֿון, פיורדא 1764, מז/א, 

8 אַרײַנבּרענגען אין צושטאַנד פֿון אָנגע- 
צויגנקייט אַן אבר, כּוח פון גוף. אִי די מוסק- 


לען. אִי די נערוון. אִי די כּוֹחות. אִי די אויגן = 


קוקן אָנגעשטרענגט. קדי תּשוקהן האָט אָן 
שום שהיות אָנגעשפּאַנט מײַן האַנט אָנצונעמען 
דאָס הענטל פֿון טויער-שלאָס", מ. חבֿיבֿ, איק, 
פּסח תּשכ"ט, 

4 סטימולירן, אָנרעגן, אַקטיװיזירן, איני 
ספּירירן. אִי דעם אינטערעס, די נײַגעריקײט. 
,די ליבּע! ... ועלכע זאָל װי א שטאַרקער 


װײַן אַלע זײַנע לעבּנסקרעפֿטן צו געטלעכער 


שאַפונגס-טעטיקייט אָ"", דפּ, כבּערגשטײַגער,, 
דאָס נײַע לעבּען, נ"י פעבּר' 1913, 

9. אוטו. אָנקומען שפּאַנענדיק מיט גרויסע 
טריט. אָנקומען פֿון דער װײַט. ,האָט אָנגע- 
שפּאַנט פֿון װײַטע לענדער איינער װי אַ פֿעלדז 


. אַ פעסט-געבּויטער", יהואָש, 'אַ מאָטיו. 


מיט זיך -- זיך גענוג אַ' איבּער דער 
שטאָט. ,דער קליינער שלמהלע איז געבּליבּן 


אָנשפּאַרונת -- די, עף 


אָנשפּאַרונג 


פֿאַרטראַכט, די אייגעלעך האָבּן זיך אָנגע- 


שפּאַנטײ, יהודה שטינבּערג, א פֿאַריתומט 


לעב יעניש. דער 


אָנשפּאַפֿן -- אוטו. שפּאַס אָן,. - געשפּאַסט. 


זאָגן חכמהלעך. טרײַבּן שפּאַס. זיך װיצלען 


- אויפן חשבּון פֿון ... עדער בּדחן האָט בּעת 
דרשה-געשאַנק אָנגעשפּאַסט פון עולם". מיט 


זיך. 


אָנשפּאַצירן -- אוטו. -ציר אָןְ. -(גע)שפּאַ- 


צירט. אָנקומען שפּאַצירנדיק. אי צו אונדז. 
אויך טרוו -- פֿירן שפּאַצירן. אִי דעם הונט. 
מיט זיך -- זיך אִי א גאַנצן זומערדיקן אָװנט, 


אָנשפּאַר -- דער, ץ. ‏ 1. אַקט פֿון אָנשפּאַרן. 


דויערדיקער אִי. 2. פֿיזישע זאַך װאָס פֿאַר- 
היט פֿון אומפֿאַלן. אָנלען, אונטערלען. אַן אי 
פאַרן סלופּ. אַן אִי בּלָם װאַרשטאַט. אַ שליטן 
אָן אַן אָי. ,זי האָט געזוכט מיט די אױגן 
הינטער זיך אַן אַי, װײַס וש, 'יװי דער גורל 
פירט'. ,,מיט פּנים צו רוי-װינט בּײַם אִי פֿון 
בּאָרט", הל, אַלטמאָדיש. עאין איין האַנט 
אַ שטעקן, װאָס דינט אים װי אַן אָ", 9. גוטער- 
מאַן,. מײַן שטעטל, רמֿתּיגן 1952. עדי ארמיי, 
דער שטאַרקסטער אִי פון רעזשים", פֿאַש, 
1 או 14, - אַײשטעקן. אַװענטל. אָיבּאַלקן. 
אָײפּונקט. ,װען עס זײַנען פֿאַראַנען דרי אַי 
פּינטלעך איז גלײַכגעװיכט געזיכערט", ימ, 
אונזער שול, נ"י 1926, | 

8 גײַסטיקער אָנהאַלט. ,בּיידע פֿרעגן זי 
וואו מײַן רום איז, וואו מײַן אָ, וואו איז מײַן 
גאָט", אפֿא, יעקבֿס געצעלטן. .זײַן װערק איז 
געװאָרן . . . אַן אִי פֿון גלויבּן . . . פֿאַר טויזנ- 
טער", ש. בּיקל, שרײַבּער פֿון מײַן דור |. 
;דאָס יידישע פאָלק ... נישטערט נאָך אַן 
אידעאַל, אַן אידייאישן אַ', אַ װעגװײזער", 
ה. זײַדמאַן. טמז, 1961ו244. אװי קענען מיר 
געבּן. דעם יונגן מענטשן פון אונדזער צײַט... 
אַן אידייאישץ אִ' אין לעבּן?", אַ. מענעס, פֿאָר, 
1964 ש 2, | 

4. אױטאָריטעט, בּר'סמכא. זײיַן אִי איז דער 
פּסוק. ,דער איינציקער אִי פֿון די אַלטמאָדישע 
מלמדים... איז דער רבֿײ, חג, טמז, 1968 א 18. 

9. טרייסט. הילף. שטיץ. זײַן אייניקל -- 
אַן אִי אויף די עלטערע יאָרן. ;אַלע מינים אָ'ן 
פֿאַרן זכּרון און אָנזאָגונגען", מו, שװאַרצע 
פינטעלעך. ,זאָל עס מיר אַלס אִי דינען מײַן 
פרייד, אָט די װאָס אויך מײַן שװערער בּראַך 
איז", האַל, מײַן אוצר., 

0. בּאַװײַז, ראַיה. אַסמכתּא. מאָטיװירונג. 
בּאַגרינדונג. א דירעקטער אִי. אַן אִי פאַר יצָ- 
נעמס מיינונג. ,מע קען געפינען ... בּאַװײַזן 
און אֶץ פֿאַר בּיידע נוסחאָות...", ימ, ייִשפּ 
/א, 1. ,דאַרף נאָך צוקומען א שפּראַכיקער 
א ... װאָס זאָל ... דערקלערן דעם געגט- 
בּענעם נאָמען", קאָס וייִשפּ וווצא, 7ן, 


פּראָצעס אַדער ‏ 
רעזולטאַט פֿון אָנשפּאַרן (זיך). אויפשטעלן 
אַן אִי פֿאַר דער טעאָריע. אַן אִי פֿון פֿאַראין, 
,פריער האָט מען כאָטש געהאַט אַןְ אִי אין 
דער חלוקה", יפֿאָל, 1881, יא 31. ,אַדאַנק 





אָנשפּאַרן 


דער א דראַפּען זיך אַזױנע שװאַכע שטענגע- 
לעך {מיט קלעטערפֿעדעם) גאַנץ הויך ארויף", 
י. בּורטיאַנסקי, דאָס געװיקס, קיִצוװו 1929. 


אָנשפּאַרן -- שפַר אָן, --געשפּאַרט. 1, טרװ. 
| אָנבּייגן עס זאָל ניט פֿאַלן. אונטערשפּאַרן 
א א לייטער אָן דער װאַנט. אִי דעם פּאַרקאַן 
מיט פּאָדפּאָרעס. אִי די יונגע ביימעלעך ‏ ! מיט 
שטעקענער. 

| 2, טרו. אָנלענען. אִי דעם קאָפּ אויף די 
דלאָניעס (הענט). אִי דעם קאָפּ אויף דער מו" 
טערס בּרוסט. "ניט) האָבּן װאו דעם קאָפּ 
אָנצושפּאַרן = (ניט) האָבּן ואו צו זײַן, װאו 
זיך אַהינצוטאָן, וואו צו געפינען פֿאַר זיך אַן 
! אָרט אין דער װעלט. "דער קאָפּ שפּאַרט אָן 
דעם הימל = מען איז זייער גליקלעך, זייער 
| שטאָלץ. הויך שפּרינגען, טאַנצן און אַ' די 
סטעליע (דעם דאָך) -- גוזמא װעגן פֿרײד, 
;אַלע מינוט דעם קאָפּ אָנגעשפּאַרט אָן א קישן 
און עס דורכגעווייקט מיט טרערן", די פֿערי 
בּאַרגענע ליבּשאַפֿט, װאַרשע 1869. .... האָט 
גאָרנישט געענטפֿערט, אָנגעשפּאַרט די עלנ- 
בּויגנס אָן די קניען", אָפּאַ, היבּרן. ,... אָנ" 
געשפּאַרט דאָס ... בּײַכל בּײַם קאַנט פון 
טיש", יהושע פערלע, ננײַן אַזײגער אינדער' 
פרי'. ,סיפעלט דיר אַן אַקסל דעם קאָפּ אָנצן 
שפּאַרן אָן אים", מלך ראַװיטש, 67 לידער. 
;דער אר"י הקדוש שפּאַרט זײַן קאָפּ אָן אין 
לייטער פֿון יעקבֿס חלום", יעקב פֿרידמאן 
פּאַסטעכער אין ישׂראל. 

3 טרװ. אַנשטופּן. אַנשטאָפּן. אָנפּאַקן. אָנ- 
פֿילן. אִי דעם זאַק מיט שטרוי. אי שטרױ 
אין זאַק. אִי פולע קעשענעס מיט געלט. אַי 
אַסיגנאַציעס אין טײַסטער. אַי װעש אין שום- 
לאָד. אִי די בּויד מיט פּאַרשױינען. אַ' איבע- 
ריקע פּאַרשױנען אין בּויד. אִי אַ זאָל מיט 
מענטשן. אִי קוויטלעך צװישן די שטיינער פון 
כּותל-מערבֿי, - | 

4 טרו. בּאַפֿעסטיקן, בּאַגרינדן, מאָטיװירן, 
אי די פֿאַרטײדיקונג (בּאַשולדיקונג) אויפן 
עדותזאָגן פֿון.... אִי די גאַנצע טעאָריע 
אויף איין הנחה. אִי דעם געדאַנק אויף א לצי 
בּנס-דערפאַרונג. קאן אַנדער בּעלימקובּל... 
וועלכער שפּאַרט אָן, אֲגב, זײַן בּאַהױפּטונג 
אויף דער סימבּאָליסטיק פון די טעמים (טראָפ) 
פֿון דער תּורה", א. ליפּינער, איק, פּסח תּשכ"ד. 

ס. אוטװ (װעגן אַ מענטשן). אָנקומען ער- 
געץ װײַט. דערגיין. דערפֿאָרן. אִי אַזש קיין 
האָצעפּלאָץ. אִי אױפֿן (צום) גרויסן יריד. אי 
אין (אַלע לעכער. אִי אױפֿן עולם-האמת. *אָי 
אין עק װעלט = אין װײַטע, אין פֿאַרװאָרפֿענע 
ערטער. *עס שפּאַרט שוין אָן אין דער שוס- 
טערגאַס = עס איז שוין אָנגענומען אַזױ אויך 
בּײַ די נידעריקע פֿאָלקשיכטן; שוין לאַנג אויס 
נײַס, אויס חידוש: שוין אױפֿגעהערט צו זײַן 


מאָדערן. קווען ער װאָלט (זאָל געװען) אַנגצ* ‏ 


שפּאַרט (אָי) אַזש בּיז (קיין) שושהבּירה 
(פּאַריז, - אַדעס, פּײטערבּארג אאַ) וֶוען ער 
װאָלט ניט געבּליבּן ערגעץ אין א העקן, װאָלט 
ער געגאַנגען אין גאָלד (געװען א מיניסטער)", 
פֿװל. *אֵי אין די הויכע פענצטער = אַרײַני 


1018 


דרינגען אין די אייבּערשטע שיכטן פֿון דער 
געזעלשאַפֿט. *װער װוייסט וואו ער װאָלט שוין 


- אָנגעשפּאַרט = װער װייסט װאָסער הויכן שטאַי 


פּל ער װאָלט דערגרייכט. *ואו האָסטו אָנגץ- 
שפּאַרט? = וואו בּיסטו געװען? ואו בּיסטו 
פאַרפאַלן געװאָרן? 

;א ייד, אָן כּלייזין, אָן מאַשינעס, נאָר מיט 
אַ טאָרבּע אויף די פּלייצעס זאָל אִי אין אַזעלכע 
ערטער", ממוס, מסעות. ,װען ניט דו זאָלסט 
מיך געװען אױפֿװעקן, װאָלט איך שוין איצי 
טער אָנגעשפּאַרט װײַטיװײַט*, שע, טביה. ,װאָס 
װײַטער זײַנען מענטשן געװאָרן מער ... בִּיז 
זיי האָבּן אָנגעשפּאַרט אין פאַרשידענע גע" 
גנטן, אין פֿארשידענע קלימאטן", בּלעטער, 


! פא 29, , משיח װעט קומען גיך און בּאַלד. ער 


שפּאַרט שוין אָן אויף יענער זײַט װאַלד"י 
ב. שאַפֿיר, אַברהמל דער שוסטער, אַדעס 1911, 
,זי האָט געמיינט אַז איציקל שפּאַרט שוין אָן 
ערגעץ אויף יענער ועלט", בּאַש, פֿאָר, 160 
וו 27, 

0. אוטו. אָנקומען צו (אױפֿגענומען װערן 
פון) אַ װיכטיקער פּערזאָן. דערגרייכן צו אַ 
וויכטיקער פּאָזיציע. אִי אזש בּײַם (צום) גו" 
בּערנאַטאָר, מיניסטער, צום קייסער אַליין. *ער 
קען אִי אַפֿילו צום קייסער = קען אַרײַנדרינ" 
גען אומעטום. ,דער עיקר פון חסידישן דרך 
אַז יעדער מענטש זאָל קענען אַלײן אִי צום 
כּסא-הכּבוד", 'חסידישער זאָגי. ;װען ניט זי, 
זאָגט זי, װאָלט איך שוין לאַנג אָנגעשפּאַרט 
מי-יודע וואו", שע, 'ערב-פּסחדיקע עמיגראַציעי 

7?. אוטו (װעגן עפעס שלעכטס) אָנקומען. 
גרייכן. ,די מלחמה װעט אִי אויך צו אונדז", 
;די כאָליערע האָט אָנגעשפּאַרט אין שטעטל". 
,די מסירה קען נאָך אִי צום גובּערנאַטאָר". 
עוואו נאָר עפּעס א שלאק, אַ ליטװאַק, אַ צלם- 
קאָפּ -- שפּאַרט ער אָן צו דיר", צ. ז. רובּיני 
שטיין, דער שרעקליכער קנסימאָל, אדעס 18823, 
,בּיז דעמאָלט װיפֿל רדיפֿות, מסירות װעלן נאָך 
אִי אין די גרויסע פענצטער", יפֿאָל, 1887, 
א 11, 

8. אוטװ. גיין, ציען זיך אין דער װײַט, אין 
דער טיף. ,אַ משפחה מיט יחוס, זי שפּאַרט 
אָן נאָך אין מלך סאבּעצקיס צײַטן". אייִדיש 
שפּאַרט אָן בּיז ר'י גרשום מאור-הגולה". , איר 
אָנפאַנג {פון העבּרעאישן שפּאַרט אָן אזש עט- 
עט |= העט:העטן אין די גרויע אלטע צײַטן, 
דרי יעקב טשערני, קול יעקב, בּארדיטשעװ 
7, -יונגער חלום פון יצירה! ואו שפּאַרט 
אָן דײַן װאָרצל?", אסתּר שומיאַטשער, גק, 
פאןך 41, , : 

9 אוטװ, דריטפערזאָניק. פֿאַרװעלן זיך 
שטאַרק, פֿאַרקאַפּריזעװען זיך. גלוסטן צו 
עפּעס און ניט קענען עס דערדריקן. דורכגץ- 
נומען װערן פֿון א געפיל, א פֿאַרלאנג. ,וויינען 
(לאכן) שפּאַרט אים אָן". ?א פֿרײד שפּאַרט 
פּלוצעם אָן און עס װילט זיך גיין א טענצל". 
ג;עס האָט אים אָנגעשפּאַרט גיין הײַנט אָװנט 
אין טעאטער". , דווקא א פּרעזשעניצע שפּאַרט 


דיר אַזײ. ;װען עס שפּאַרט דיר אָן צו זאָגן 


אַ ... גלײַכװערטל, זאָלסטו צוליבּ דעם דעם 


אָנשפּאַרנען -- טרו. 


אָנשפּאָרנען 


גראַד פון דײַן פֿאַרשטאַנד ניט. פאַרלאָזן=ײ. אמד, 
הלכות דרך ארץ, וילנע 1871, אװיבּאַלד דער 
יצר'הרע פֿון זינגען האָט אים שוין אָנגע" 
שפּאַרט, איז דאָך פאַרפֿאַלן", שע, בּלאַנדזענדע. 
שטערן ו. ,דווקא אָט איצטער האָט אים אָנ 
געשפּאַרט דאָס געלט אָפּצונעמען! -- האָט 
דער גביר מיט כּעס געטראַכטײ, ראובֿן בּרײַנין, 
שריפֿטן, װאַרשע תּר"ע. 

0, אוטוו. דריקן. שפּאַרן פֿון דרויסן, אָנ 
גרײַפֿן, אִי אויף דער טיר און זי אויפבּרעכן. 
אִי פֿון אַלע זײַטן אויף דער פעסטונג. אִי מיט 
דער גאַנצער קראַפט אויף די פֿאַדערשטע פאָ 
זיציעס פֿון שׂונא. 

1 אוטװ, דריטפּערזאָניק. דריקן, שפּאַרן פֿון 
אינעװײיניק. עס שפּאַרט אָן צום בּרעכן. *בּ לוט 
שפּאַרט אָן אין די אָדערן = מע װערט צעקאָכט, 
שטאַרק אויפגערעגט. *די יוכע שפּאַרט אים 
אָן = א) שטארק דערצאָרנט, גרייט צו שלאָגן; 
ב) אַ תּאווה נעמט אַרום. ;די מילך שפּאַרט 
אָן אין דער בּרוסט" --- וועגן אַ פרוי װאָס זייגט 
און האָט א סך מילך. אַזוי אויך: ,די אײַטערס 
פֿון די קי שפּאַרן שוין אִזי. *,די אײַטערס 
האָבּן אים אָנגעשפּאַרט" = גראָבּ, עס װילט זיך 
אים, עֶר איז אומגעדולדיק. קאַ נישט-גוטקייט 
האָט אים אָנגעשפּאַרט אונטערן לעפעלע", זש, 
טמז, 1963 וווט 25, 

מיט זיך -- זיך אִ'י אויף דער הילף פֿון 
פֿרײַנד. זיך אִי אויפן ספֿר. ,מײַן קליאַטשע.., 
הײיבּט אויף דעם האַלבּן קערפּער, אַידיק זיך 
אויף די צוי פֿאָדערשטע פֿיס", ממוס, קליאַי 
טשע. ,נישקשה, זיי האַבּן אויף װעמען זיך 
אָנצושפּאַרן", שע, קליינע מענטשעלעך.. 
;שפּאַרט זיך אָן דאָס זיסע קעפל אויף מײַן 
קנייי, פרץ, געדאַנקען און איזייען. ;ניט זיך 
אָנצושפּאַרן אויף געזעצן, װאָס קאָנען װערן 
געפערלעך פֿאַר אונדז גופא", פֿאַש, 1952 ווע 4, 
,ער נעמט די פּסוקים אַרױס ... פון זייער 
אַלטן פּשט און שפּאַרט זיך אויף זיי אֶָן", 
בּ. שעפנער, פֿאָר, 1965 ווו 27, 

יעכץ. /עעניש - אאַז ער האָט נישט 
ערגעץ אַן אִי בּײַם רבּין, קען ער קיין קיום 
האָבּןי, יפ. ‏ -ער (-ין, -קע). -ערײ. 


אָנשפּאָרן -- טרו. שפּאָר אָן, -געשפּאָרט, 


1. אָנקלײַבּן געלט, פֿאַרמינערנדיק די הוֹצאָה 
און זאָרגנדיק אַז זי זאָל זײַן קלענער װי די 
פֿאַרדינסטן. אִי געלט צו קענען פֿאָרן זומער 
קיין ארץיישׂראל, 2. פֿאַראיבּעריקן צוליבּ 
עפּעס אַ ציל. פאַרענדיקן דעם אוניװערסיטעט 
אין דרײַ יאָר און אִי א יאָר. איבּערגעבּן דורך 
א שליח און אַ' א אַ גאַנג, ;אייבּיק בּאַמיט זיך 
בּײַנאַכט צו פאָרן כּדי דעם טאָג צום געשעפֿט 
אַנצושפּאָרן", ז. מױרער, זײַ נישט קיין װאוױיי 
לער יונג 1, טאַרנאָו 1911, 
אויך מיט זיך. -עץכץ. 
דעריי, 


דער (דין, -קע). 


-עניש, 


שפּאָרן אָן -יגע" 
שפּאָרנט. 59: -- שפּאַר(ע)ן. 1 געבן א 
קלאפּ מיט די שפּאָרן. אַי דאָס פֿערד. , זיי האָבּן 
שיסנדיק פעסט אָנגעשפּאַרנט זייערע פערך", 


ייט, פֿײַגענבּױמער, װאַרשע 1922, עאון אָנ 





אַנשפּוזן - 


געשפּאָרט דאָס פֿערד און אװעקגעריטן", ש. 
גאָדינער, דער מענטש מיט דער בּיקס |, מאָס" 
קווע 1928, ,האָסט מיט עקשנות מיך גע" 
זאָטלט, גאָט, און מיט מרידה אָנגעשפּאַרנט", 
י. יאַנאַסאָװיטש, אַ שטובּ אין שטעטל. 2,בּאַז 
ועגן, שטויסן עפּעס צו טאָן. צוגעבּן מוט, 
כּוח, עקשנות. אִי ניט נאָכצוגעבּן. עדער גוטער 
ערפאָלג פֿון אונדזערע בּלעטער האָט אונדז 
אָנגעשפּאָרנט זיי אַלעמאָל מער אױסצופֿײַנען, 
קמ, 1869, יא 3, 


אַנשפּוון -- אַרכ. זזח אַנטשפּױזן. גדא מיט 
זולשׂטו אי דיא מאַגט װאול גיטון", שמואלי 
בּוך, סטראָפע 418. 


אָנשפּולן -- טרו. שפּול אָן, -- געשפּולט. 89: 
=--שפּוליען. 1. אָנדרײען, אָנװיקלען אויף 
אַ שפּול, א שפּולקע. אי די טאַשמע. ,האַלט 
אין איין אי דעם דרימפאָדעם אויף די שפּר 
לערס", אֵש. 22 אַרײַנצלען דעם אונטערשטן 
פֿאָדעם אין ניימאַשין. 


אָנשפּונט(עװע)ן -- טרװ. שפּונט(עװע) אָן, 
-יגעשפּונט(עװעט). ארײַנשטופּן, אַ ביסל 


אַרײַנקלאַפּן א שפּונט, שפּונטן, אִי פֿעסלעך. 


אָנשפּוֹקן -- אוטװ 8 טרו. שפּוק אָן, --גע- 
שפּוקט. לאָקל (קורלאנר). אָנשפּײַען. אִי 
(מיט) בּלוט. אִי (אויף) דעם דיל. 

אָנשפּיגלען -- טרװ. -גל אָן, --געשפּיגלט. 
1. אַ קוק טאָן אין שפּיגל. , שפּיגל אָן, װעסטו 
זען אַז דײַן צורה איז פאררוסט". ,ער נעמט 
אַרױס פֿון זײַן שאַנק אַ קליינעם שפּיגל און 
הייסט אים אִי, אויבּ דער טורבּאַן שטייט אים 
אָזי, איין שיינע געשיכטע פֿון איין בֹּת מלכּה 
װי זי האָט זיך פערליבּט אין אַ גערטנערס אַ 
זאָהן, װילנע 1895 2. צעהענגען אָדער צצ- 
שטעלן שפּיגלען. אִי דעם פאָיע' פֿון האָטעל, 

געװיינלעך מיט זיך -- 1. (לאַנג, גוט) 
קוקן אין א שפּיגל. אַן אָפּגעפּוצטער סאַמאָ- 
װאַר װאָס מע קען זיך אִי אין אים. אִי זיך אין 
קלאָרן װאַסער. ;ער האָט זיך זעלבּסט ניט 
דערקענט אלס ער זיך אָנגעשפּיגלט האָט", 
9 זאַנדערמאַן, נײַע טױיזענד אונד איין נאַכט, 
װאַרשע 1852, ,זאָ װי איין פרויענצימער קען 
נישט פֿאָריבּערגיין פֿאַר אַ שפּיגל, זי זאָל זיך 
נישט אָיי, װאַרשױער יודישע צײַטונג, 1867, 
פא 41. ;,האָט זי זיך בּײַ איר גרויסן שפּיגל 
אַנידערגעשטעלט און האָט זיך גוט אָנגע- 
שפּיגלט", י"ר, דער טרײַער געליעבּטער, װאַר- 
שע 1881. , מאַמע, נעם נאָר דעם שפּיגל און 

| שפּיגל דיך אִזי, ספֿר השגחת הבּורא, לעמ- 
בּערג תּרע"ג. | 

2. אָנקוקן און הנאָה האָבּן, זײַן צופֿרידן, 
זײַן ‏ שטאָלץ. אִי זיך אין (מיט) דעם בּחור, 
דער מיידל אאַזװ. ,איך האָבּ נישט די זכיה 
אַ גאַנצן טאָג בּײַם רבּין דעם צדיק צו איבּער- 
זיצן, אים צו זען און מיך אין זײַן ליכטיקער 
צורה װאָס לײַכט װי אַ שפּיגל אָנצושפּיגלען", 
יפ. קאַז ער װעט זיך אִי ... אין 'קול מבשׂרי, 
װעט ער צו זיך קומען און אַװעקטרײַבּן די 
בּייזע געדאַנקען", קמ, 1865, פאן 20. ,זיי װעלן 
זיך אי אין דער קאַרטינע פֿון די קינדער און 


1079 


פון די עלטערן", העני העלפֿמאַן, דיא פערי 


פֿיערטע יוגענד, אַדעס 1893, עאיך װעל מיך 


שוין אָנטישען {= אָנטיעשען אִ' אין מײַן 
מעסערל", שע, 'דאָס מעסערלי 


2. אָנקוקן און אויפנעמען מיט ליבּשאַפט, 
ניט קענען אַי זיך אין די אױפֿטוען פֿון 
די קינדער, תּלמידים אע. ,זיי האָבּן זיך זאַט 
ניט געקאַנט אי אין זייער רעטער", בּ. זילי 
בּערמאַן, אהבֿת דוד ויהונתן, קעשענעוו 1885. 
;ער קאָן זיך ניט אַ' אין זײַן גליק", קאָר |, 
זנג. -עניש, 


אַָנשפּיגעוען -- טרו. -געוע אָן, -יגעשפּי 


געװעט. ‏ זזװ אָנשפּיקעװען - . ,... מײַנע 
ליבּהאָבּער . . . זייערע אוצרות װעל איך אַ'", 
מס, משלי תּקע"ד, ה, 21, 


אַנשפּיזלען -- טרװ. יזל אָן, -יגעשפּיזלט, 


אויפנעמען אויף א שפּיזל. אִי דעם װאָלענעם 


פאָדעם. אִי איײילבּערטן, שטיקלעך הערינג, 
אָנשפּיון -- טרוװ. שפּיז אָן, --געשפּיזט. 


1 אָנשטעכן אויף א שפּיז. אִי אַ זײַטל פֿלייש 
און עס בּראָטן. ,צעשנײַדן דאָס שעפּסנפלייש 
אויף שטיקלעך, אִי עס אױיף בּראָטאײַזנס", 
מ. זאָנשײַן, היימיש, אָקט' 1961. 2. מאַכן 
שפּיציק, אַזױ װי א שפּיז. אִי די אויגן בּעסער 
צו דערזען אין דער פֿינצטער. אַי דאָס געהער. 
אִי די אױיפֿמערקזאמקייט. ,האָט דער רבּי אָנ 
געשפּיזט די בּרעמען: װיי טאָן זאָל דיר -- 
און װיסן זאָלסטו" רבּשײַכות מיט: ויוסיף 
דעת -- יוסיף מכאובֿ, קהלת, א, 18}, מ. שטריג. 
לער, איק, ר"ה תּשכ"א. מיט זיך -- די 
אויגן שפּיזן זיך אָן. -ונםף, 


אָנשפּײַון -- טרװ. שפּײַן אָן, -געשפּײַזט, 


1. געבּן גענוג שפּײַז. אָנפֿיטערן. אִי הונגע" 
ריקע. ,הובּ מײַן לײַבּ אן גישפּײַזט מיט פיל 
פֿלײש", בּראַנט, פּרק ד. 2. אױך: געבּן 
גײַסטיקע נערונג. אִי מיט האָפֿענונגען. אִי מיט 
האס. מיט זיך -- אַי זיך מיט קנאה, 
דונג. 


אָנשפּײַכלערן -- טרו. -ער אָן, --געשפּײַב- 


לערט. אָנקלײַבּן, אַרײַננעמען אין א שפּײַב- 
לער, אַ זאמלאַרט. אִי א פֿולן שײַער. אַי תּבואה 
אין שײַער. ,די מענטשן האָבּן פֿאַרגעסן אין 
די זאַטע יאָרן ... אָנצושפּײַכלערן גענוג פּ- 
רות און תּבואות פֿאַר דער שלעכטער צײַט", 
מ. קאַטץ, נאַטור און מענש, 1906, פֿיג. ,ייִדיש 
האָט בּאַװיזן אִי אַזא רײַכקײט װאָס די גאַנצע 
װעלט קװיקט זיך מיט איר", אַ. גאַלאָמבּ טמז, 
6 שו 30. אויך מיט זיך. -בה, 


אַנשפּײַען -- אוטװ 6 טרו. שפּײַ אָן, -'גע- 


שפּיגן, --יגעשפּײַט (אויך לד: געשפּיען). אָנ- 
שפּריצן שפּײַעכץ. אִי (אויף) דעם דיל. אִי אױיפֿן 
שטעמפּל און אים אָנדריקן אויפן טריװאַקס, 
*אָי (אין) עמעצנס פּנים (אויגן) = שטאַרק בא" 
ליידיקן, אַרױסװײַזן פֿאַראַכטונג. אִי יענעם אַ 
פֿולע צורה. אִי אין יענעמס טרייפענעם פּרצוף, 
*זיך (ניט) לאָזן (אָנ)שפּײַען אין קאַשע = זיך 


(ניט) לאָזן עפּעס אָפּטאָן, בּאַלײדיקן, בּרענגען 


שאָדן, ,שפּײַ אים אָן אין די אויגן (פּנים), 


אַנשפּיל 


,בּאמת קען איך אים גאָרנישט טאָן, אָבּער 
װי איך בּין א ייִד -- אַ פֿול פּנים װעל איך 


װעט ער זאָגן אַז עס גייט א רעגף, פֿװל. 


אים אַיײ. עדאָ װאו מען עסט (און מע טרינקט) 


שפּײַט מען ניט אַז", שװ. אװען איינער זאָל 
דאָס אים גאָר שמייען זאָגן, װאָלט ער אים אָנ" 
געשפּיגן א פולן געזיכט", א' מעש"ה {מ. צפּ" 
שטיין}, דיא אומגליקליכע יתומה, װאַרשע 1878, 
,וי מע בּאַהאַנדלט אין דיזער פרײַער װעלט דִי 
אַרעסטאַנטן --- דאַרף מען אי גאַנץ אַמעריקע אין 
פּנים", דער לאַנד חכם, נ"י 1893, יא 5. ,איר 
װעט מיר אִי אין די אויגן, אוב איך װעל נאָך 
די װאָך ניט זײַן אין װאַרשע", בּ. בּעקערמאַן, 
דיא גליקליכע הויזען, װאַרשע 1895. צזײַן 


כּבוד איז בּײַ אים ניט װערט א פּרוטה. ער 


װעט זיך פֿאַר א פֿאַרדינסטל לאָון אִי אַ פֿול 
פּנים", ממוס, 'בּישיבֿה של מטה'. ;אַזא מעשׂה 
אָפּטאָן איר, אַזױ מיאוס אִי איר אין בּאָרשט", 
זש, דער ממזר. ;איך װאָלט יעמאָלט אַנגע- 
שפּיגן אָט די ייִדן א פֿולע צורה", חג, טמז, 
7 ווו 10, 


אִי אין (אויף דער) האנט, אין (אויף) די 
הענט --- בּײַם נעמען זיך צו א שװערער פיזי- 
שער אַרבּעט וֶדער מכשיר זאָל בּעסער זיך 
האַלט. אִי אין די הענט און נעמען האַקן 
האָלץ. ,גענומען גראָבּן. בּײַ יעדער רידל האָט 


ער אָנגעשפּיגן אין די רויטע הענט און צוגע- 


דריקט דעם פֿוס", יהואָש, 'ערדי. ,דער טאַטע 
האָט אָנגעשפּיגן פֿרֹיֵער אויף איין האַנט, דער- 
נאָך אויף דער צווייטער און זיך אַװעקגעשטעלט 
גראָבּן", אי. קיפניס, אונטערװעגנס. 

| "אַי אין האַנט (אַרײַן, אין יד (אַרײַן)= 
א) געבּן שוֹחד; בּ) בּאַלױנען, געבּן עפּעס צו 
פֿאַרדינען. ;אַז מע קומט צו א קנעפל (= בּאַי 
אַמטן װאָס טראָגט א מונדירן, שפּײַט מען אים 
אין האַנט (אַרײַן)", שװ. *"אַי און צוקלאַפּן 


(בּײַם אָפּמאַכן, פֿאַרענדיקן אַ געשעפט) אִי 


אויף מזל. "אָי אין היטעלע = זיך אינגאַנצן 


ניט רעכענען מיט עמעצן ;איז געװען זייער 


אומעדיק, װײַל זײַן קרוב האָט אים אַפֿילו ניט 
אָנגעשפּײַט אויפן האַנט", ג. ח. לעװנער, דער 
שטומער טאַטע, װילנע 1898. ,געדינט און 
געדינט --- זאָלסט זאָגן אַפֿילו אין האַנט אַרײַן 
אָנגעשפּיגן ... װער? װאָס? װעמען??", שע, 
סענדער בּלאַנק. אִי אין מויל -- אַ סגולה 
קעגן אַן עין"-הרע. ,אפילו אַ גענעץ אַז איך 
האָבּ געטאָן, האָט זי ודי בּאָבּען מיר אָנגע- 
שפּיגן אין מויל אַרײַן .. . װי קען מען אויס- 
האַלטן פֿון אַזעלכע מכשפהשע אַנשטעלן?", 
קמ, 1867, פאה 16, 

די פֿליגן האָבּן אָנגעשפּיגן, רייד (קאָלאָמײ) 
-- האָבּן איבּערגעלאָזט זייערע שװאַרצע פין- 
טעלעך. ;נאָך איידער די פֿליגן האָבּן אָנגע- 
שפּיגן, בּיסטו שוין ניט געװען אַ פּאַרך?" 
וד"ה: בּיסט שטענדיק געווען א פּאַרך}, װערטל. 

מיט זיך -- זיך אָנכראַקען, זיך א" 
דעניש. 


אָנשפּיל -- דער, ן. 1. אַקט אָדער רעזולטאַט 


פון אָנשפּילן (זיך). אַ הילכיקער אַי פארן 


זינגער. ניט גיין װײַטער פונעם אַ' -- בּלײַבּן 





אָנשפּילונג 


בּײַ הכנות. 2. אָנצוהערעניש, רמז, אָנדײַט. 
אַ קלאָרער אַי. ;אַן אִי, געמאַכט אויף זייער 
חשבּון", נאַד. ;אַן אִי אויף זײַן גויאישקן 
אויסזען", זש. ,פֿרענקלין ד. רוזװעלט האָט 
- זײַנע ... קעגנער גערופן עקאָנאָמישע ראַ- 
!יאַליסטן, אַן אִי אויף די ראָיאַליסטן אין דער 
צײַט פֿון דער אמעריקאנער רעװאָלוציע", בּצג, 
טמז, 1964 ע 31, 

אָנשפּילונת -- די, ען. 1. פּראָצעס אָדער 
רעזולטאט פֿון אָנשפּילן (זיך). ,די אִ'י פאַר- 
נעמט צו פֿיל צײַט". 2. דזח אָנשפּיל, ב2. 
האָט געהערט אונטער העפֿלעכע אויסדרוקן 
... מאַנכע אֶיען און שטעכװערטלעך", ארז, 
קמ, 1868, מאן 43. ,טעמפע מענטשן שרעקן 
זיך געוויינטלעך פֿאַר יעדער סאַטירישער אי 
װאָס װערט געמאַכט אויף זייער חשבּון", נאַד, 
זעקס בּיכער. ,ער האָט ניט פֿאַרשטאַנען די אָי 
אָבּער עס האָט אים א בּרי געטאָן", בּ. רעסלער, 
טאָג, 1959 ווא 19. ,װאָס מער דאָס פּאַעטישע 
װאָרט איז אָנגעלאָדן מיט אֶי'ען ... אַלץ שווע- 
רער איז איבּערצוגעבּן דאָס ליד אַלײין", 
מאַרגאַשעס, טמז, 1965 וע 26, 


אָנשפּיל(י)ולען (זיך) -- אוטו. (שפּאַסיק, 
גוטמוטיק) אָנשפּילן זיך. אִי זיך װי א קנ" 
דעלע מיט צאַצקעס. אִי זיך מיט די אייניקלעך. 


אָנשפּיליען -- טרו. -ליע אָן, --געשפּיליעט, 
אָנפֿעסטיקן מיט אַ נאָדל, שפּילקע, זיכערנאָדל. 
אִי דעם שליסל צום רעקל. אִי א צאַצקע, אַן 
עמבּלעם. אִי עמעצן א לונג-אוױרלעבּער אויף 
דער נאָז. אִי א שילדל, ,גיי, א שרײַבּער װעט 
ניט אִי קיין בּלום אויף א לאץ". אֵר, 'קליינע 
דערציילונגען. אויך מיט זיך. עעניש. 


אָנשפּילן -- שפּיל אָן, --געשפּילט. 1. טרװ. 
אָנהײבּן שפּילן, , איין פידל װעט נאָר אַ". 
אִי אַ מאַרש. 2. טרחװ. רעקאָרדירן א מוזיקאַ: 
ליש װערק אױיף א פלאטע (טאַשמע) א 
עטלעכע פאָלקס-לידער. אי דעם קװאַרטעט. 
9, אוטו 6 טרחװ. אַרױסגײן דער ערשטער 
| מיט א קאָרט. אִי (מיט) צענטל הערץ. ,װער 
איזן די ערשטע האַנט? װער דאַרף אַ'ל". 
4. אוטחװ. געבּן אַן אָנצוהערעניש. פֿאַרבּינדן 
מיט עפּעס װאָס מע װיל ניט דערמאַנען בפ 
רוש. אִי אויף זײַן פֿאַראַיאָריקן דורכפֿאַל, 
9, דריטפערזאָניק. אַרײַנבּרענגען אין א גר 
טער, פריידיקער שטימונג. דער זוניקער טאָג 
שפּילט מיך אָן. ,איר שמייכל שפּילט מיך אָז". 
,מײַן האַפֿענונג שפּילט מיך אָן. זי פאַרשפּרײט 
מונטער מײַנע טריט מיט בּלומען פֿון גליק", 
יי מ. װאהלמאַן איבּז, ל. לעװינזאָהן, יפֿתּחס 
נדר, װוילנע 1875, 

מיט זיך -- 1. שפילן זיך אַ לענגערע 
צײַט כּיז ניט װעלן מער) זיך אִי א גאַנצן 
זומערדיקן טאָג. זיך אִי מיט דער קאַלעקציע 
מארקעס. ;אַז זיי האַבּן זיך גענוג אָנגעשפּילט 
ווערן זיי אומעטיק און בּאַטריבּט", נאַד, זעקס 
בּיכער. 2. כּלוֹמרשט זיך שפּילן, זיך אָנ 
רייצן מיט עמעצן. זיך אַי װי א קאץ מיט א 
מויז. ,אַז מע שפּילט זיך מיט פֿײַער, שפּילט 
מען זיך אָז אַ װיסטן סוף", שװ. גאַזױ שפּילן 


אַלץ ניט גערעשעט", ממוס, קליאַטשע. 


אָנשפּילעװען -- זזח 


אַנשפּילקע(ווע)ן -- טרח. 


אַנשפּיץ -- דער, -ן, 


1080 


זי זיך מיט מיר אָן, שרײַען זיך אָן און דער 
אייבּיקער װאָפּראָס' װעגן מיר בּלײַבּט טאַקע 
8. האָד 
בּן פֿאַרגעניגן. --- ער װעט זיך אָנשפּילן מיט 
איר און זי אװעקװארפן". .-- אויבּ אַזױ, װעט 


ער זיך אַיזֵ" |= כאַפּן אַ פּסק, האָבּן אַ װיסטן 


סוףן. -עכץ. עניש. ער (-ן) 
יעריי, 

אָנשפּיליצן -, 
;זאָלסט דיר דײַן צוֹאה אִי אָן דײַן קלייד", אמד, 
סיפּורי מוסר, 1875. ;האָט אָנגעשפּילעװעט 
דעם מעדאַל אויף דער איבּערגעבּליבּענער אַלי 


מנה", פֿאָר, 1967 וו 25 אויך מיט זיך. 


יקע(װע). אִזי 
געשפּילקעןװע)ט. 1. אָנשפּיליען מיט שפּיל- 
קעס, אִי דעם זוים פֿון קלייד. 2. אַרײַנזאָגן, 
אַרײַנשטעכן, 


אַנשפּינען -- טרװ. שפּין אָן, --געשפּונען 


(אויך: -יגעשפּינט). 1. (װעגן א שפּין, א זײַך- 
װאָרעם) אָנגרײטן זייער שטאָף. אִי שפּינװעבּס. 
אַי זײַד. 2 אָנאַרבּעטן פֿאָדעם פון רויער װאָל 
אָדער פֿון פֿלאַקס. אִי טיכער. פיג. אִי לעגענדעס. 
9. (מעטאַפֿאָריש) מאַכן, אָנגרײטן עפּעס װאָס 
דערמאַנט אין פּראָצעס פֿון שפּינען. אִי נעצן 
פֿאַרן קעגנער. אִי אַן אינטריגע. 2. אָנבּױען 
עפּעס, אויפשטעלן אַזױנס, װאָס קען זיך האַלטן 
װי שפּינװעבּס. אַי פֿאנטאַסטישע פּלענער. אִי כֹּלו- 
מרשט אַ גאַנצע אינסטיטוציע. ,זיי האָבּן שוין 
אַנגעשפּונען פאַר אונדז א סך לענדער". ;אי 
בּער דעם איז איבּערבּוי' -- שפּינװעבּס װאָס 
די שפּין פֿון דער ייִדישער געשיכטע האָט 
אָנגעשפּינט איבּער דער מסחרעקאַנאָמיק", בּ. 
ריווקין, אַ גלױבּן פֿאַר אומגלױבּיקע. 9 אָנ" 
הײיבּן פֿירן אַ שמועסן?}. ,די דאַמען האָבּן... 
אָנגעשפּונען א קורצן פֿרײַנדלעכן געשפּרעך 
צװישן זיך", אמד, דער הױז לעהרער, וילנע 
2, 

מיט ויך -- ,די זײַד נעמט איר פון די 
ווערעמלעך װאָס שפּינען זיך אָן אויף זיך א 
נעסט", רבֿקה בּת יוסף בּן מרדכי איבּז, אגרת 
בּעלי חיים, לבֿוב, תּקס"ה. ‏ עכץ. ער 
(יין, "קע). -ערט. 
שפּיץ װאָס װערט ארויפ 
געטאָן אויף עפּעס. אַ שטעקן מיט אַן אײַזער- 
נעם אִי. ,געהאט אין האַנט געװער -- װער 
א שטעקן מיט א שטיינערנעם אִי, װער א פֿײַלנ 
בּויגן", י. יאַכינסאָן, געיאָג נאָך שפּײַז, קלעװ 
4, /21, 


אַנשפּיצן -- טרװ. שפיץ אָן, --געשפּיצט. 


אויך: - שפּיציקן,. 1. מאַכן א שפּיץ. פאַר- 
שפּיצן, אִי אַ שטיין און גיין מיט דעם אויף 
געיעג. אִי א בּלײַער. 

2. מאַכן שפּיציק. אָנשטעלן כֹּדי אָנגץ- 
שטרענגט אויפצונעמען (װעגן געהער) אַי די 
אויערן, אִי מויל און אױערן אִי נאָז 
און אויערן. אִי די צװויי לאַ פּן. ,ער האָט 
גוט אָנגעשפּיצט זײַנע אויערן צו כאפן דעם 
ערשטן טאָן פֿון זײַן שטימע", יונה טרובּניק 
איבּז, רבּי יהודה הלוי, וילנע 1895. ,מײַן 


אַשכּנזישער דיאַלעקט 


אַָנשפּיר -- דער, . 


אָנשפֿירן -- טרו. 


אָנשפּליטערן -- טרו. 


אַנשפּעגעלירן -- 8ֿטמ. 


אָנשפּראֿך -- דער, ז. אַרכ. 
נונג. תּביעה. אלינװענדונג. ;העט איך דאָך 


אַנשפּראָך 


און דער וילנער ניגון 
האָט זיי געמאַכט די אויערן אִי און דעם אָטעם 
אײַנהאַלטןײ, פֹּה. ,ליג איך אויף דער סאָפֿקע, 
אױפֿגערעגט, צעהיצט, אויגן -- בּרייט צִצָי 
עפנט, אויערן -- אָנגעשפּיצט", אֵל |, 'תּשעה 
בּאָבי. אויך אִי די אויגן און בּאַקוקן. אִי דעם 
בּליק, 

9. פֿאַרשאַרפֿן. די בּאַציאונגען צװישן בּיידע 
מלוכות זײַנען געװאָרן אָנגעשפּיצט. - 

מיט זיך -- װערן זײיער אויפמערקאם. 
זיך א כאַפּ טאָן. זיך אִי בּײַם דערהערן א נאָי 
מען פֿון א בּאַקאַנטן. ,עפּעס האָט געטראָפֿן? -- 
האָט זיך נאפּאָלעאָנע אָנגעשפּיצט", זש, קיסר 
און רבּי. ,די אויערן אירע האָבּן זיך אָנגע- 
שפּיצט=, יר 1 -עניש. 


אַנשפּיקעװען -- טרח. -קעװע אָ גע 


שפּיקעװעט. 85: -:שפּינעווען. אָנפּיקעי 
ווען. אָנפּאַקן. אָנשטאָפּן. אָנפילן. אִי אַ בּייט 
מיט גרינװאַרג. אִַי אַ סאָד מיט פרוכטבּיימער, 
;די זון װעט אִי דאָס פֿעלד מיט בּלימעלעך". 
אִי די שופּלאָדן מיט שמאַטעס. אִי די קרע- 
דענצן מיט קרישטאָלענע בּעכערן(ס) אִי א 
דרשה מיט פּסוקים און מימרות. אַ' אַן עסיי 
מיט ציטאַטן. ,װאָס מער מע װעט אָנפּיקעװען 
(אָנשפּיקען) ציפֿערן, װעט מען אַלץ װייניקער 
וויסן װאָס דאָרט טוט זיך", יַפֿאָל, 1890, 
פא 9, 


אַקט פון אָנשפּירן. 
קוים-מערקלעכע שפּירונג. אַן אִי פון פײַכט- 
קייט. ,,ס'איז דער ערשטער װאַרעמער טאָג, אַן 
אִי אויף פרילינג". /21, 


שפּיר אָן, --געשפּירט. 
קוים-קוים שפּירן אָדער זייער שטאַרק שפּירן. 
דערשנאַפּן. נאָך ניט זען דעם ים, אָבּער שוין 
אִי ים-לופט. אִי א בּגידה נאָך איידער די בּוֹג- 
דים האָבּן געמאַכט די פֿאַרשװערונג. ;מע האָט 
אָנגעשפּירט דאָס די זון גייט אונטער צו פרי", 
אמד, דער ערשטער נאַבּאָר, וילנע 1871, 
אויך מיט זיך -- גענוג זיך אִ' סכּנות. 
יעניש, 


זער אָן, --געשפּלי 
טערט אָנהאַקן (אין) שפּליטערס. אִי א שײַט 


האָלץ, אי גלאָז. אִ' קינעלעך. מיט זיך. 
דונם, | 
אָנשפּעגן, - שפּעהען -- זו אָנשפּײַען 


;האָט עס מיך אַזוי פֿאַרקאָכט פאַרן האַרצן אַז 
איך האַבּ אָנגעשפּעגן דעם משגיח א פולן פּנים", 
בּנים מעיר קטנה, מײַן ליבּער גאַסט, בּאַר- 
דיטשעוו 1901. 


דזוו אָנספּעקולירן. 
אויך: = שפּעקולירן. | 


אַנשפּעטן -- אוטװ. שפּעט אָן, -יגעשפּעט. 


א סך, א לענגערע צײַט אָפּשפּאָטן, חוזק מאַכן. 
אִי פֿון אַלץ און פֿון אַלעמען. 


1. טענה, מאָ- 


מײַן אן שפּראך אן דיר גיהאט דאז דוא מיר 





אָנשפּראָצן 


דאז זִילבּר העשׂט מוזן געבּן", מבּ, מעשׂה צו, 
 .2‏ מאַגישער שפּרוך. סגולה װאָס בּאַשטײט 
פון א סכום װערטער. ,דא שפּראך דער שומר: 
װער זאגט עַש מיר אובּ דער אן שפּראך וואר 
איזי, דאָרטן, מעשׂה-מז. ,איין אשה די שװוער 
צו קינד גיט.... זאָל מן. איר צען אן שפּראך 
פור זאגן אין איר רעכטין אָהר", חנוך קטן, 
פיורדא, יאָר+  .‏ / 
8 פּרעטענזיע. קיעדער יונגערמאַן װאָס 
מאַכט נאָר דעם מינדעסטן אִי איף בּילדונג 
פֿאַרצענעװעט זיך. שוין אין טויזנדע רובּל", 
/ אמד, אַלטע ליבּע, װילנע 1876 / - 


אָנשפּראַצן אוטװ. שפּראָץ אַן. --גע- 
שפּראָצט, הב אָנהײבּן שפּראָצן. צושפּראָצן, 
;דער פרילינג האָט אָנגעשפּראָצט א שטיק 
צװײַג". ,זע, עס האָבּן שוין אָנגעשפּראַצט 
אַזױ פֿיל קנאָספּן" 2, אָנקומען אויף דער 
אײבּערפֿלאַך פון דער ערד װי א בּאַזונדערער 
געװיקס. ,גראָז שפּראָצט אָן ממש אין איין 
מעת-לעת". ,בּלומען װעלן בּאַלד אָי". 8. אָנ- 
װאַקסן. ,תּורה שפּראָצט אָן פֿון דער ערד" 
221 ימארץ תּצמחץן. ‏ מיט זיך. הנג, 
-עניש, 

אַנשפּרודלען -- אוטו. "דל אָן, = געשפּרו- 
דלט. - (וװעגן ואסער) אָנקומען מיט א שטראָם, 
אַנקװאַלן. ;װאַסער װעט אִי אין בּרונעם". 
,טײַכלעך שפּרודלען אָן (מיט) וואסער". אויך: 
תּורה (וויסן, קענטעניש) שפּרודלט אָן. טאַ- 
| לאַנטן שפּרודלען אָן. 


אָנשפּרוך. -- דער, }. זזו אָנשפּראָך. אַרב, 
איצט. דטשמ. תעשׂ. איז קיין גניבה איז נימנט 
דער אן שפּרוך (= קיינער קען קיין טענה 
ניט האָבּןן, איז אויך קיין פר בּאָטני סחורה", 
גה, 350. ,איין אן שפּרוך פֿאַר (עין הרע)*.. 
אליהו הנבֿיא איז גיגאַנגין איבּר דען װעג, דא 
איז אים בּגעגנט אונטר װעגן דער (מלאך 
אשטריבו), . ,* , דרי מרדכי בּרי אריה ליב, סוד 
, נאָװידװאָר 1794. ,דער עוֹשׁר װידער װערט 
איצט שטאַרק אין אִ' גענומען פֿון אַלע זײַטןי, 
קמ, 1868, ינא 12. ;די בּאֲאַמטע ... האָבּן 
קיין ... אִי צו א קייזערלעכן דינסט", מעשׂה 
פון איין פֿירשט, לעמבּערג 1901, ,ווען איינער 
לאָזט זיך אַװעק אויף הפֿקר קען ער אַמװײ 
- ניקסטנס קיין אַנשפּרעכע ניט מאַכןײ, מר ווו 


אָנשפּרוןנ)זינען --- דזוו אָנספּרוזשינען -, 
,דער פּויער האָט זײַן גאַנצן קערפּער װי אָנ 
געשפּרונזינעט און זיך שטילערהייט צוגע- 
פֿייפט", ע. איזראַ, פֿון פֿעלד צום טיש, קלעװ 
8, 

אָנשפּוינגען -- אוטװ. שפּרינג אָן, ה אָב 6 
בּין --געשפּרונגען. 1. אָנקומען שפּרינ- 
גענדיק. ;די קינדער שפּרינגען אָן פֿון 
| גאַס".: 2. ! אָנקומען גיך, רײַטנדיק. ,די 
-קאַװאַלעריע װעט אִי". 8. אָנקומען אומי 
געריכט. ,דער שׂונא װעט אִי ראַפּטאָם און 
| װעט אַראַפּלאָזן דרי אַזױנע 'קײַקעלעך", לייי 
זער קאַצאָװיטש, הומאָרעסקעס, מינסק 3, 
,דאָ איז אָנגעשפּרונגען א ידיעה פֿון קאָמערץ- 
דירעקטאָר...י, משׂה טײַטש, כאַװער װוּליעס 


/אָן אין הויף". 


2, ספּעצ, זיך װענדן מיט אַ 


1081 


| טויט, כאַרקאָװו 1921. אדער. רעגן איז. . . אַזױ 
? האַסטיק און גיך אָנגעשפּרונגען", ה. דאַבּין 


צװישנ בּינשטאַקנ, מאָסקװע 1941. 0 אומ" 
געריכט אָנשטױיסן זיך. לױפֿן און אִ'י אויף 


- עמעצן. עװי תּמיד האָבּן געגרילצט די זעגן... 


ווען זיי זײַנען אָנגעשפּרונגען אויף א סוק", 
ה. דאָבּין, סאַװ' היימלאַנד, 1961, פא 2. 
9, אָנפֿאַלן, אִי מיט זלזולים, 

מיט זיך -- ,די קינדער שפּרינגען זיך 
;זיי שפּרינגען זיך גוט אָן 
מיט איר" {מיט דער ספֿר-תּורה אום שׂמחת- 


תּורהן, ישׂראל אַרנשטײן, חזוך ישׂראל, יאס 
886, 
אָנשפּרינקלען -- אוטװ 6 טרח. -קל אָן 


דעניש, 


דיגעשפּרינקלט.. - אָנשפּריצן מיט דינע טראָ- 
פנדלעך. אִי אויפן גראָז. ;די זון האָט אָנגץ- 
שפּרינקלט איר פּנים אַזױ. װי דורך א זיפ". 


דעניש. ער + 
אָנשפּריצן -- אוט 4 טרו. 


שפּריץ אָן, 
+געשפּריצט. אַרויפגיסן אין פֿאָרעם פֿון 
טראָפּנס. אַרױפֿשפּריצן. אִי אױפֿן לײַלעך בּײַם 
פּרעסן. אִי מיט אַ שפּריצקאַן אױפֿן גראָז. אי 
די לאָנקע. אִי (אויף) די בּייטן. אִי אָדעקאָלאָן 


/אויף די הענט. ,ער רעדט ניט, ער שפּריצט 


אַן" -- איר, װען מע דערפילט טראָפּנדלעך 
שפּײַעכץ פֿון דעם ריידער. אויך מיט זיך. 
יעניש. ‏ ער -- איך: אפאראַט אָנצ 


- שפּריצן אויף אַ בּאַשטימטן שטח, 
אָנשפּרעכן -- אוטװ 4 טרחװ. שפּרעך אָן 


= געשפּראָכן,. 1. זיך װענדן צו עמעצן דער 
ערשטער מיט רייד. אָניאָגן עמעצן און אים 


אֵי. קוויא ער נון אַזו ליגט זעהן זיא איין 


פלאַם בּײַא אים, שפּרעכט רבּי חייא אן...", 


ספֿר שׂיח השׂדה, פיורדא תּצ"ז, פּרק ה. ;ער 
! איז אייניקע מאָל פֿאַרבּײַגעגאַנגען מענדעלען 


הוסטנדיק, בּיז יענער האָט זיך אומגעקערט 


- און אים אָנגעשפּראָכן", א. מ. שאַרקאַנסקי, אַ 


שפּיטצעל פון א פורים'שפילער, נ"י 1899, 

אַ תּפילה צום רבּונו- 
של-עולם. ,, מיט תּחינות אוני תּפֿלות טונן מיר 
דײַן אן גזיכט פֿאָרדרן אונ' אן שפּרעכןײ, מחזור 
ר"ה וו"כּ, הומבּורג 1721, קמז/א. 

9. זיך װענדן פֿון אַן אָפיציעלן אַמט אָדער 
צו אַן אָפֿיציעלן אַמט. פֿאַרװערן. אָנקלאָגן 
איבּערשיקן א בּקשה. אאַן אַלי פּפֿאָרטן אונז 
בּיזוכט אונ' אן גישפּרוכן דז מיר קיין ממון 
זאָלן אַנוישׂ פֿירן", װינץ. ,שני כֹּתבֿים מיט 
געבּין ... אונ' זיא אן גשפּראָכן אם אמת 


הדבר מודיע צו זײַן", 'כּײי װעגן מעצער עלילת- 
|דם', 1669 (פֿש װון. הייבּ דיך נון אן צו 


שפּרעכן, ווען איך דוך מיט דיר גינויא רעכן", 
ספר משלים, פפדמ 1686, כב/א. ,עס ואר 


| אַרגרימט אונזר צאָרן איבּר אין אַלשׂ ער הט 
אונש פֿר אױיז שפּעהיר אן גשפּראָכן", ספֿר 


תֹּם וישר, זולצבּאַך תּק"ס, נג/ב, 


4 אַנשטאָט אָפּשפּרעכן. ,דער דא אן 


שפּרעכט זאָל זײַן הענד װעשן אונ' ליגן אויף 


דען קאָפּ פֿון קראַנקן", ש. פֿראַנקפורט, ספֿר 
החיים וו, קיטן תּע"ז, נז. ,שוין לאַנג װאַקס 


געגאָסן און אַנגעשפּראָכֿן און אָפּגעשטרײַכט", 


אָנשרױפֿן 


. גענאַרטע װעלט, 1815? ,טרײַנעלע מײַנע האָט 
זיך איינמאָל איבּערגעשראָקן אַז איך בּין אַרומ- 
געלאָפֿן אויפן שטעטל מיט אירער א טיכל אָי, 
/מ. טאַמאַראָו; אַ געשפּרעך פֿון צװײי. װײַבּער 
אױפֿן פֿריהמאָרגען, מאָזיר 1913 עָר -- 
עאונ ער גיבּט דער מלך מען זאָל בּרענגן... 
דוא אן שפּרעכר פֿון די קינדר. . ,ײ, אלכּסנָדר 
סענדער עטהױיזן, בית ישׂראל ובית הבּחירה, 
אַמשט 1724, שער בּ, פּרק אי 
אַנשפּרענקלען -- טרוו. -קל אָן, -= געשפּרענ- 
| קלט. פֿרגל: -ישפּרינקלען. אָנשפּריצן, בֹּאַי 
שפּריצן מיט דינע טראָפּנדלעך. אַ' דאָס גראָז, 
די בּלומען אאַזו. אַי די הענט, די אָרעמס מיט 
- אָדעקאָלאָן. ‏ אויך מיט זיך. ענישׁ. 
אָנשציאַכען -- װאול. דזו אָנפּישן. 
אַנשקאַדען -- אוטו. -דע אָן --געשקאָדעט. 
אויך: = שקאָדיען. סל. פּד. אָנמאַכן שאָדן, 
אִי און אַנטלױפֿן. אִי שיכּורערהייט. ,די קאַץ 
האָט אָנגעשקאָדעט און אױפֿגעגעסן דעם קאַי 
נאַריק", דער בראַװער סאָלדאַט שװיײק, וארי 
קרײַנען 1923, | 
אָנשקאָצעװען  --‏ צעװע אָן --יגעשקאָצע- 
װעט. אוטװ -- אַ לענגערע צײַט זיך אױפֿי 
פֿירן וי אַ װילדער יונג, א שקאָץ. ,ער איז 
ניט קיין פֿאַרדאָרבּענער יונג, נאָר ס'איז קיינער 
| ניטאָ װאָס זאָל אים אײַנהאַלטן, קען ער אַ". 
טרו -- אַראָגאַנט, שקאָציש אָנפֿאַלן אויף 
עמעצן מיט רייד. אִי דעם פרנס:חודש, דעם 
גבּאי. ‏ מיט ויךן -- אַי און דערנאָך װערן 
סטאַטעטשנע, 
אַנשקפן = {... שעקערזן אוטװ 6 טרו. שקר 
אָן, --געשקרט. 85: -:שקרנען {... שאקי 
- רענען. אָנדרייען אַ קנויל ליגנס. אִי אַ 
| גאַנצע אינטריגע. אִי װעגן זײַנע גװאַלדאָונע 
אױפֿטוען. | 
אָנשרױפֿן -- טרו. שרויף אה -געשרופֿט. 
- 1 אָנפֿעסטיקן מיט אַ שרויף, אי די מוטער- 
קעס. ניט אָנהאַקן אױפֿן בּרעט, נאָר אִ' גאַנץ 
פּאַמעלעך. ,דריי אויף רעכטס, װעסטו פֿעס- 
טער אִ". 2. אױפֿשרױפֿן, העכערן דעם 
פּרײַז. אי די פּרײַזן פֿון. שפּײַזן. אָי דעם ווערט 
פֿון 'לאָקשן! != דאָלאַרך. הי 
ס. אױפֿבּלאָזן אַן ענין. מאַכן עפּעס ויִבטי- 
קער װי עס איז בּאמת (כּדי דאָס רעאַגיִרן זאָל 
זײַן שטאַרקער). אִי דעם אונטערשייד. אין די 
מיינונגען. ,איר זעט פֿאַר זיך זייער א יונג 
מיידל, כּמעט א קינד, נאָר . . . אַז מע בּאַשול- 
דיקט זי אין א װיכטיק פֿאַרבּרעכן, האָט מען 
געדאַרפֿט אִי די גאַנצע י.. - קרימינאַליװסטיץי, 
יופֿאָל, 1885, נאן 12, : 
4 אָנשטעלן, אַנדרודלען. אָנהעצן. ,זי איז 
| דאָך ניט מער װי אַ פרויענצימער. אַז מען 
שרויפט זי אָן, טוט זי אירס, בּשלמות", קמ, 
8, צא 11. ,די פּאָגראָמען קעגן ייִדן האָט 
מען געמוזט אָיי, יפֿאָל,. 1882 ט 17 |דאָס װאָרט 
אי אַפּנים געניצט אַנשטאָט: בּכּיוון. אָרגאַניזירן} 
,דער דאָזיקר. עובריבּטלדיקער אלטער איז צו- 
! פֿעליק אויף דער סצענע; אָדער דער פּרעזי- 





אָנשרײַ 


דיום האָט אים אָנגעשריפט?", מ. שפיראָ 
איבּז, אי. אֶלבּראַכט, אַנע די פּראַלעטאַרקע, 
! כאַרקאָװ, יאָר? 
מיט זיך -- װערן אָנגעצויגן, 
-עכץ. -עניש, 
אָנשריַי -- דער, ‏ ען. אַקט פֿון אָנשרײַען 
;ער װערט זענדן גאָט ... פר טומלונג אונ' 
דיא אן שרייאן אין אל זענדונג דײַנר הענר", 
טח, דברים, כח, 20 {תי: ... שאַן אָנגעשרײי 
אויף יעטװעדער אונטערנעם.. ."}. .הײַנט דעם 
טאָג |מאָנטיקן האָשטו גשטאַרקט די הימל מיט 
אן שרײַ דײַנר הייליקייט", תּחנות ובקשות, 
ווילנע 1858, כ/א (איבּערדרוק פֿון דיהרג'י 
פורט 1798}. ,דער אִי פֿון זיך אַלין, בּײַ דיזן 
מענטש װאָס טוט פֿאַרשטײן, {איזן מער ווידער 
הונדערט קלעפּ צו א מענטש װאָס זײַן שׂכל 
איז קליין", ספֿר ישרי 17, װילנא והורדנא 
תּקע"ט, יט/ב. , האָט װי אן אִי זיך דערטראָגן 
אַ לאַנגער צעצויגענער פֿײַף", ה. אָרלאַנד, 
הרעבּליעס, כאַרקאָוו 1931, 
אָנשרייאונג -- די, -ען. פּראָצעס פֿון אָנ 
שרײיען. אורח פֿאַרטײַטשט 'מגערת' (דבֿרים, 
כח, 20): אֵי. אַזוי אויך חחת. טח פֿאַרטײַטשט 
/גערת אלהיך' (ישעיה. נא, 20); ,אן שרײַאונג 
דײַנשׂ גאטשׂײ. סהמ פֿאַרטײַטשט 'גערה' (משלי, 
יג, 8); ,אן שרטאונג". אין סידור תּפֿלה 
למשה..., דעסוי 1696, בּײַם פאַרטײַטשן 
תּהלים, עו, 7: ,פֿון דײַנר אן שרײאונג, גאט 
(יעקב). . .* (אומעטום אין תּי: אאָנגעשרײי"ן 
אָנשרײַפֿן -- טרו. שרײַבּ אָן, --געשריבּן, 
אַנצײיכענען, פֿארצייכענען מיט אותיות, מיט 
ציפערן. פֿאַרענדיקן שרײַבּן. אִי עפּעס אויפן 
טאָװל, אויף פּאַרמעט, אויף פּאַפּיר אע. אִי א 
- בּריװ, אַ צעטל, אַ קװיטל אע. אַי אַ ספֿר, א 


חיבּור, א װערק. אִי א פּיעסע, א פּאַצמע, א 
ראָמאַן אע. אִי שװאַרץ אויף װײַס, טשארנאָ 
נאַ בּיאַלאָ (בּיאַלעם) אִי א גאַנצע מגילה = 
א סך, אַ לאַנגן בּריוו. אִי שיר:המעלותן אִי 
קמעות. אִי א שיר:המעלה = אויך: אִי א מסי- 
רה. אִי צװיי פֿאען (פֿײען) = אײַנזען אַז עס 
איז פֿאַרפאַלן, מע װעט שוין דעם חובֿ גיט 
קריגן. *מעגסט אִי אױפֿן קוימען = ס'איז פאַר- 
פֿאַלן, , בּאַלד װעט טאַקע זײַן א פּרק משניות 
א רענדל און א פּראָשעניע אִ' -- א גילרן", 
פֿװל ואַלע װעלן קענען שרײַבּן רוסיש און לער" 
- נען משניות װעט זײַן א זעלטנקייטן, 
,שרײַבּ מיר אָן א בּריװועלע און קלעפ מיר 
| צו צום פֿליגעלע. װעל איך דיר זאָגן אַװאו איז 
דײַן מאַןײ, פֿל. ,װאָס מע שרײַבּט אָן מיט דער 
פּען קען מען מיט קיין האַק ניט אויסהאַקן; 
;װאָס עס איז אָנגעשריבּן מיט דער פען -- 
זאָל אויסהאַקן װער עס קען"; ;דער װאָס האַלט 
די פּען אין דער האַנט, שרײַבּט זיך אָן א גוט 
יאָר";: עדער װאָס זיצט לעבּן דעם בּוך 
שרײַבּט זיך אָן אַ גוט יאָר", ש. 
;אַז אַ פועמדער שרײַבּט. שרײַבּט ער 
זיך אָן אַ גוט יאָר", שװ |אַז מע פֿירט א 
צווייטנס געשעפֿטן, מאַכט מען פֿאַר זיך א 
גוטן חשבּוןן. ,, בּשנה טובֿה זול דיך גאָט ית' 
צו גוטן אן שרײבּן", פבּ פֿון קראָקע. 1630 


-ונת, 


1088 


וז. שמרוק, ספֿר היובֿל ליצחק בּערן. ,ליבּער 
הער גאָט, שרײַבּ מיך אָן מיט מײַן מאַן און 
מײַנע קינדער צו דעם נײַעם יאָר װאָס דאָ 
אהערקומט צו לעבּן און געזונט", תּחנות 
ובקשות, װילנע 1858, מ/ב (איבּערדרוק פֿון 
דיהרנפורט 1798ן, ,רבּונודשל-עולם, װעסטו מיר 
אי א גוט יאָר -- איז גוט, טאָמער ניט -- 
פאָר איך אַװעק צו מײַן שװעסטער אין דאָרף", 
'פּאַראָדיע אויף א תּחינה פֿון א ייִדענע. ,מײַן 
אומגעפֿורעמט לײַבּ האָבּן געזען דײַנע אוגן, 
יאָ, אין דײַן בּוך װערן זיי אַלע אָנגעשריבּן", 
תּי, תּהלים, קלט, 16. ,האבּן אונזרי חכמים 
אין יעני ספֿרים אן גשריבּן װאשׂ מן אן שבּת 
יוא טון דאַרף אונ ואש מן ניט טאן דאַרף", 
עפּש, דרך הישר לעולם הבֹּא, שקלאָװ 1796, 
פּרק כז. ,דעם פּסק האָט אַ סופֿר אָנגעשריבּן 
אויף א פּאַרמעט ... און מע האָט אין אָרון- 
קודש צװישן אַלע ספֿר"תּורות אײַנגעטאָן 
דעם פּסק"דין", ש. אַנסקי, 'אַ דין-תּורהי. ,האָט 
זי גענומען א פאַטשיילע פון דעם קאָפּ און 
האָט דערויף אָנגעשריבּן מיט אירע טרערן 
און האָט אנידערגעלייגט לעבּן אים", נחבּ, 
'מעשׂה מאבידת בּת מלך', 
מיט זיך -- ,סהאָט זיך אַזױי אָנגעשריבּן". 
זונג. -עכץ. -עניש. דער (דין, -קע). 
דעריי, 
אָנשריישְן -- אוטװ. אַרכ אויך טרו. שרײי אָן, 
-יגעשריגן (19), -יגעשרוען (לד) גאָר 
הויך אויף אַ קול אָנזאָגן, געבּן א בּאַפֿעל (די 
פֿירונג זאָל זײַן אַ בּעסערע) אי אויף די 
קינדער זיי זאָלן זיצן שטיל. מש פֿאַרטײַטשט 
ויגער בּו אָביו' (בּראשית, לז, 10): ;און ער 
אן שרײַאט" (תי: עהאָט זײַן פאָטער אָנגע- 
שריען אויף אים"ן. מלל /גער בּו' (ישעיה, 
יז, 13): ,אן שרײאן". ,איך גאָט װיל אן 
שרײַאן פון אײַערן װעגן אן דען היישרק", 
סהמ, מלאכי, ג, 11, ,היבּט זיא אן צו שרליאן 
... אונ' שרײַט דען מאַן אן", בּראַנט, פּרק 
יד. ;האָט זיא ודי קליפּהן הקב"ה אן גישריגן 
בּנזיפֿה", נצו, ד/א. ,גלײַך אַז עֶר האָט אן 
גשריאן דיא מצרים אַזו זאָל עֶר אן שרײיאן דיא 
רשעים", מחזור שלש רגלים, אַמשט 1713, 
קלט/א. ,זיי שרײַען אַן אין אים |דער יצף- 
הרען", חה, שיד. ,אַ בּתיקול פון הימל װעט 
אָנקלאַפּן אויף די קבֿרים און װעט אַי: איר 
שוכני עפֿר צוכעט אײַך אס און זינגט", 
| נוצ, קב/א, | 
מיט זיך -- אִי זיך די קישקעס, דעם 
בּויך. אִי זיך די גאָרלע. ,א זייגעדיק קינד... 
האָט זיך גוט אָנגעשריען ... און איז אײַן- 
געשלאָפֿןי, ממוס, ישם און יפת. /עכץ. 
זעניש. דער (דין, -קע). ‏ -עריי. 
אָנשריפֿט -- די, -ן. דאָס װאָס איז אָנגץ- 
שריבּן אויבּן, פֿון אױיבּן. אױפֿשריפֿט. אַן אַר- 
טיקל מיט דער אִי פון רעדאַקטאָר: פֿאַרן ראָש- 
השנה-נומער, | 
אָנשרעק -- דער, ן. אַקט פֿון אָנשרעקן 
מיטל אָנצושרעקן. אַן אומגעריכטער אַי. ,ואו 
עס האָט געקענט אויסקומען מחייב צו זײַן אַ 
| שבועה, האָט מען אין בּית-דין-שטיבּל אַרײַן- 


אַ'נשמחחדיק 


געבּראַכט דאָס טהרה-בּרעט אָדער די מיטה, 
װי אַן אִי פֿאַר די בּעלײדין און עדות", א. 
רעכטמאַן, ייִבֹּל ווןאי | 
אָנשרעקונג -- די, יען. פּראָצעס פֿון אָנ" 
שרעקן. א סיסטעמאַטישע אִי. ,אין זײַן ליבּע 
צו אים |דעם פּאָטערן איז געװען אַרײַנגעמישט 
גענוג דרך-ארץ און פּחד, װאָס זײַנען געװען 
געקומען פֿונעם קװאַל פֿון פריאיקער סעקסן" 
עלער אִי", מװ איבּז, פֿרױד, אַרײַנפֿיר אין 
פּסיכאַאַנאַליז, 
אָ'נשרע'קיק -- אַדי. נעאָל. װאָס איז אָן 
שרעק, אָן מורא. ,עס זײַנען אַזױ מוטיק אומ- 
געקומען די טויזנטער אִיע העלדן", א. אבּטשוק 
איבּז, י. אַגאָל, איכ װיל לעבּנ, קלָעוו 1936, 
אַ'נשרעקיק -- אַדי. נעאָל. װאָס שרעקט 
אָן, װאָס װאַרפט אָן אַ מורא. אִיע מעשׂיות ועגן 
- שדים און רוחות. איער ווייטיק. 
אָנשרעקן -- טרוװ. שרעק אָן, --געשראָקן. 
אַרײַנגעבּן, אײַנפלאַנצן דאָס געפיל פֿון שרעק, 
מאַכן מע זאָל מורא האָבּן. אִי די הילפֿלאָזע. 
| אִי מיט טעראָר. אִי מיט סטראַשונקעס. אָנ 
לערנען און אִי מע זאָל מוזן פֿאָלגן. ,קענסט 
אִי די גענדז, ניט מיך". ,איז דען נאַטאַן דער 
יעניקער װעלכן מע בּרױכט אָנצושרעקן?", 
יל איבּז, לעסינג, נתן החכם. ,בי אונדז 
מענטשן איז א מאָדע די קליינע קינדער אַ", 
דער מענשענפּרײַנד, נ"י 1890, פאן 23. עװאָס 
װעט דיר דערפאר זײַן? קאַטאָרזשנע ראַבּאָ 
טעס? ... דאָס האָט ער דיך אָנגעשראָקײ, 
סינאָני, די אונטערטהעניגע, זשענעוו 1904. 
;געװען מגידים װאָס זיי האָבּן דעם צולם... 
געזוכט אַלץ מער אָי. זיי פֿלעגן זייער אויס- 
פירלעך אַרומרעדן די עונשים", לדבּ, נ"י 
תּשיז, 436. ,מע האָט אונדז אַזױ פיל אָנגע- 
שראָקן, אַזױ פיל אָנגעדורעט די קאָפּײ, יעקבֿ 
סאָטמאַן, עבֿרי אנכי, בּאַרדיטשעװ 1901, 
אויך מיט זיך. -זנג. -עכץ. /עניש. 
דער (ין, -קע) - ,צי דו האָסט אים, 
דעם אַ', געשיקט צו מיר אויף נײַינסיון", הל, 
אין די טעג פֿון איובּֿ. -עריי. - 
אָנשתּדל(נ)ען -- {... שטאַדלעןנע)זן טרװ.' 
שתּדל(ן) אָן, = געשתּדל(נ)ט. אױפֿטאָן עפּעס 
פאַר עמעצן דורך אינטערװענירן פֿאַר אים, 
דורך שתּדלנות. אִ'י אַ דערלױבּעניש. אִי אַ 
שטעל. מיט זיך -- ,ער האָט זיך גענוג 
אָנגעשתּדלט?, יג, טמז, 1965 וון 26, 
אָנשתּיהן -- {... שטליעךן טרװ. שתּיה אָן, 
-יגעשתּיהט. 89: = שתיהן {... שאַסיען. 
גראָבּ. אָנטרינקען, אָנשיכּורן. אִי דעם נאַדזײ 
ראַטל. אִי דעם אַלקאָהאָליקער, 
אַ'נשׂכלדיק -- {... סײכל...ן אַדי. װאָס 
איז אָן שׂכל, אָן פאַרשטאַנד. ,זי װעט פֿאָלגן 
אירע עלטערן און חתונה האָבּן פאַר אַן אִן 
אונערצויגענעם פֿאַנאַטיקײ, יונה טרובּניק איבּז, 
האסתר המלכּה, בּאַרדיטשעװ 1888. ,עס אין 
| נישט אינגאַנצן אִי זײַן עקשנות", טמז, 1965 
װווצ24. -יקייט, 
אָ'נשמחהדיק -- {... סימכע...} אַדי. - װאָס 
אי אָן פֿרייד, אָן שׂמחה. ,מיר זײַנען געװען 





אַנשׂרפֿען - 


פֿאַרבּעטן צו א שׂמחה. ס'איז אָבּער געוען אַן 
אִיע שׂמחה". ייקייט -- די אִי אין דעם 
אַלטן הויז, | 
אָנשרפֿען -- (... סאַרפֿעזן טרװ. שׂרפֿע אָן 
-יגעשׂרפֿעט. ‏ שטאַרק אָנבּרענען. אָנהיצן בּיז 
אַ הויכער מדרגה. אִי דאָס געפֿיל פון נקמה, 
אָי האַס. אי די פּלײיצע אויף דער זון. 
אָ'נתּאווהדיק -- {... טײַװע...ן אזי. װאָס 
| איז אָן תּאווה, אָן ‏ לוסט. אַ קאַלטער פיש, אַן 
איער פּאַרשױן. א 'צירליך-מאַנירליכע, אַן אִיע 
ליבּע. -יקייט, | 
אָנתּהילימען זיך -- {... טילעמעןן אוטח. 
-לים זיך אָן, זיך --געתּהילימט. ‏ אָנזאָגן זיך 
מיט אַ סך תּהילים,. ,איצע דער גאַסמענטש האָט 
זיך שוין הײַנט אָנגעתּהילימט װי אַ פּױק" 
רייד (קעלעם, ליטע), 
אָנתּחינהן זיך -- {...טכינען...ן אומװ. 
תּחינה זיך אָן, זיך -געתּחינהט.. אָנזאָגן זיך 
מיט אַ סך תּחינות. אִי זיך װי ערב יום כּיפּור. 
אַ'נתּחתּונימדיק -- {... טאַכטױנימ. . ;ן אַדי. 
װאָס האָט ניט קיין תּחתּונים, אונטערהויזן. די 
אִיע רעװאָלוציאָנערן. אַלס אײַזענשטאַדט, דער 
אֶער דיפּלאָמאַט האָט דערשמעקט אַזי..", 
דער מענשענפרײינד, נײי 1890, פא 30, - 


אַ'נתּירוצימדיק -- {... טערוצימ...} אַזי. - 


9 -:תירוצדיק {... טעירעצ...}. װאָס 
איז אָן, האָט ניט קיין תּירוצים (אָדער תּירוץ 
|אַן אִי אָנערקענען אַז עס איז געװען אַ טעות. 
זיקייט. -*' -- 
אָנתּירוצן -- {... טעירעצזן אקוזוו. תּירוץ אָן, 
ייגעתּירוצט. ‏ אָנגעבּן אַ סך פֿאַרשײדענע תּי 
רוצים. אִי כּלערלײי אויסריידן. ;זײַן אִי האָט 
ניט געהאָלפֿן. קלאָר אַז ער איז שולדיק". 
אָנתּכליתן -- {... טאַכלעסןן אקוזװ. תּכלית 
אָן, --געתּכליתט. איר. (פּרוּװן) קריגן א 
ממשותדיקן רעזולטאַט, קומען צו אַ תּכלית, 
אִי אַ קרענק. אִי אַ גרויסן היזק. זוכן בּילדונג 
און אִי מערידן. ‏ . 
אָ'נתנאַיאיק -- אַדי. װאָס איז אָן אַ תּנאַי, 
אָן שום בּאַדינג. אִי אַרײַננעמען אין דער חבֿרה. 
,מע האָט אים אִי געגלײבּט און אַזױ אַרום 
| האָט ער געקענט װערן לעגענדע", א. י. זאַי 
קוסקי, אין דוד עדעלשטאַט.. ., בא 1955, 


אָ'נתנאָימדיק -- אַדי. װאָס איז אָן שום 
תּנאָים, אָן שום בּאַדינגען. זיך אונטערגעבּן אָי 
,קיין - שום תּירוץ האָט נישט געקענט פֿאַר- 
ענטפֿערן די פֿראַגע, נאָר דער בּלינדער, אי" 
בּערגעגעבּענער איער גלױיבּן און בּטחון", אֵש, 
תּהיליםייוד. ,... איז געװען דער לעצטער פֿי 
לאָסאָף װאָס האָט געהאַט דעם מוט צו געבּן 
אַן אֵיץ ענטפער אויף דער רעטעניש פֿון דער- 
קענען", נ. גלאַצער, יפֿראַנץ ראָזענצװײַגי, יִבֹּל 
שאא. -יקייט, 

אֲנתרבּותן -- |... טאַרבּעסךן טרװ. תּרבּות 
אָן, --געתּרבּותט. ‏ אָנלערנען (דורך אָנזידלען 
אָדער אָנשלאָגן). אָי די שקצים, זיי זאָלן װויסן 
װער עלטער איז". ,עס איז געבּליבּן דאָס מע 

| זאָל אים פֿאָרט דערהאַלטן, נור מע זאָל אים 


זאָל ניט 


1068 


פֿריער גוט אָן תּרבּשען, דאָס הייסט מע זאָל 
אים אָפּשלאָגן די פֿליגלען דאָס ער זאָל ניט 
זײַן בּײַ זיך אַזױ געהיבּן", אמד, דער חזף 
ווילנע 1874, : 

א"פ -- רית פֿון: אין-סוף, אין-ספֿק, אָמן סלה. 

אפ -- דער, ז, יעס. ?? אי 72ל. דזו טויז, 
אַ פּאָקער פון אסעס. ,איך האָבּ אײיבּער, מלכּה, 
מלך יום"טובֿ, אס טרעף", שע, אַ זעקס און 
זעכציקי. ,פּאַקן זאָל אים געך ע פֿיבּער װען 
ער האָט דע אכל אַס", בּורגלאַנדער ייִַדיש, 
(ריב, אַזאַרטשפּילן בּט יידן. (קאַרטאָמאַנטיע) 
,פאַלט אויס אס הערץ -- א ליבּע הייסט עס", 
שע, בּלאָנדזענדע שטערן, 

אפ -- אַרכ. פּרעטעריט פֿון עסן ,דען גנצן 
טיש אֵשׂ זיא קיין בּישׂןײ, בּבֿאיבּוך, 108, 

אַסאָאַװיאַכי'ם -- דער בּא. סאָו. 'ספּ/- 
ציעלע אָפּטײלונג פֿאַר אַװיאַציע און כימיע, 

| יודיש-רוסישער װבּ, מינסק 1940, 

אַסֹאַאֹי -- דער, 'ס. בּראַזיליאַנער פּאַלמע 
מיט אַ פּורפּלנער פֿרוכט, װאָס מע מאַכט פֿון 
איר א געטראַנק. 600119 204606. 

אַטאָ'פּינקעם -- די. בּמ. לאָקל (האָראָדאָק, 
װר), אָפּגעשפּאָרט געלט אין א זײַט, קיינער 

װיסן. קניפּל-געלט. ;זי קלײַבּט 
בּשתּיקה פון דעם מאַן אַי, א רובּל, צװיי צו 

- זיך אין בּײַטעלט". | 


אַָסאָמּישט -- דער, ז. װנ יקע, ס. סאָװ. 


1. הויכער אָנגעשטעלטער (פֿון עןדקאיווע"דע), 
! װאָס האָט די השגחה איבּער דער פערזענלע- 
כער אויפפירונג פֿון נידעריקערע אָנגעשטעל- 
טע. ;אַזאַ. אַנטיסעמיט ... האָט פֿײַנט יידן, 
בּפֿרט נאָך אָיץ", בּ. ערקעס, אינ שפינװעבּס, 
בּאַרדיטשעװ 19232. גיענער ... דער מאַיאָר, 
איז דער אִי -- האָט דער שכן שטיל געזאָגט, 
-- אַ בּיטערע ציבּעלע ... א װאָך װי ער איז 
אַראָפּגעקומען און ניט איינעם שוין אָנגע" 
זאַלצןײ, נאָטע לוריע, הימל און ערד, מאָסקװץ 
5 2 דזו אָסאָבּע. | 
אָסאָכּניאַ'ק -- דער, עס. רוסיצ. שין, 
בּאַקװעם.. איין-פאַמיליע:הויז, אַ װילע. /און 
נאָך װאָס פֿאַר אַ נומער דרײַ -- אַ מויערל אַ 
דוואוכעטאַזשנע, אַן אָ", שע, ידרײַ לויות" 
;געװועקסלטע פּאָדלאָגעס האָבּן בּײַַם כירורג.. , 
אין אִיל געגלאַנצט מיט יענער פּעדאַנטישער 
זויבּערקייטי, בערג, בּאַם דניעפּער |ו. 
אָסאַבּע -- די, -ס. 9פ: אַסאָבּץ. 22 פויל. 
1 װער עס זעט אויס שיין, מיט אַ געשטעל, 
אַ פארנעם. קאָרפּולענטענר). א מיידל אַן אַי 
;זי איז אַן אִי, ס'איי דאָ אויף װאָס א קוק צו 
טאָן". ,געווען ... מיט דרײַ קעפּ העכער, אַן 
אִי און א זעלטענער פּאַרשױןײ, הר, הרודעס. ,א 
קאָרפּולענטער מענטש איז אין װאַרשע אַן אִ, 
אַ יונג מיט בּיינער", יבֿאַ, 1939, 14. ,ער 
איז געװען אַן אָ, א מענטש מיט א בּויף", 
אמד, דער רענדיל, ווילנע 1868, 

2. מענטש מיט אָנזען. זײַן אִי איז גרויס, 
צו אים צוטרעטן איז זייער שװער", פמ. 
,דיזער ר' ליבּוס װאַר א ייד אַן אי א למדן 
פֿון א שיינעם יחוס, זייער גוט אין מעמד", 


אַפאַנײ. -- דער, ען 


אָסאָ'מ 


אמד, דער שידוך אָן שדכנים, װילנע 1871, 
אוועדליג ער איז אַ מענטש אַן אִי... װעט מען 
אים געװויס ניט אָפּזאָגןײ, אַר, 'ערשטע רייי. 

9 איר) פּאַרשױן. פּערזענלעכקייט. װער 
עס מאַכט אַן אומסימפּאַטישן אײַנדרוק. שוין 
איינמאָל אַן אִי! , זײַן בּעלמעװאַטע אויג מיט 
זײַן גאַנצער אִי װאַרפֿן אויף אַלעמען א שרעק- 
לעכע מרה-שחורה", שע, 'קינדער שפּילי. ,האָט 
ער אויסגעקליבּן פֿון דעם עוֹלם-התּוֹהו . . , פֿיר 
רוחות . . . איינע פֿון זי אַ מסור, א װאַזשנע 

| אָײ, ייל, װעלט לוח, אַדעס תּרמ"ג. ,קוקט זי 

| נאָר אָן, די בּלינדע ריצעס טעכטערכיע -- אַ 
גאנצע אָי, האָט שוין די מאַמעס ניקן", י. מ. 
ניימאַן, שבּת-אױבּס, װאַרשע 1923* . ' 

אָסאָ'בּענע -- אַדי. רוסיצ. בּאַזונדער, אויס" 
געטיילט, ספעציעל, אויסגעצייכנט. קאיר װעט 
פון מיר אַן אִי נאַגראַדע בּאַקומעןי, דער אַקי 
ציזניק, זשיטאָמיר 1868. עװאָס זאָל זיך 
הערן...? ניטאָ קיין אִי נײַעסײ, שע, יוגענד 
ראָמאַנען. 

(דרום-אַפריקאנער 
ייִדיש) שפּיז פֿון די בּאַנטו-פעלקער. אויך בּוים 
װאָס פֿון זײַן האָלץ מאַכט מען אַזא שפּיז. ,,פֿון 
די בּלאַנקע אֵיען און די בּרינע לעדער' 
שילדן . . .*, ל. גודמאַן, היימיש, יוניייולי 1961, 

אָסאַדאָק -- דער, ידקעס. רוסיצ. 59: אָטאַ- 
דיק. געדיכטעניש װאָס בּלײַבּט אויפן דעק 
פֿון אַ כּלי, נאָכדעם װען אַ פֿליסיקײט טריקנט 
אויס. דזוו אָפּזאַץ. ?עס דאַרף זיך ... אין אַ 
קורצער צײַט דער בענזין פֿון שעלכל אויס- 
טריקענען ... און אויף דער שעלכל דאַרף 
ניט בּלײַבּן קיין שום אָי, ש. שפּירא, קליידער 
פֿאַרבּערײַ, װאַרשע 1900, 

אַסאַד|ניקק -- דער, "עס. װנ -ניצע, "ס. כל פּױל, 
װר. בבאַזעצטער. װער עס האָט א בּעלי 
-הבּתישקייט מיט ערד: ;צי איז ער א פּױל? 
דער שכן דער אִי זאָגט, אַז אזא פֿינצטערער 
נפֿש װי ער, קאַן ניט זײַן קיין אמתער פּויל", 
זב, די בּאַפֿרײַטע בּרידער, מינסק 1939, 

אָסאַדנע פּאַלאָזשעניע -- רוסיצ. בּאַלאַי 
גערונג-צושטאַנד מיט ספּעציעלע שטרענגע ר9- 
גולאַציעס פֿאַר דער בּאַפעלקערונג (אין א 
שטאָט אָדער ג') װאָס איז אויסגעשטעלט דער 
| סכּנה פֿון אַ דרויסנדיקן שׂונא אָדער פֿון אַן 
אינעװײיניקסטן רעװאָלט. ,מע האָט אַרױסגע- 
שיקט פון זאַגרעבּ מיליטער און מע האָט אָבּי 
יאַװעט אִי פּ' ... אין אַלע ערטער", יפֿאָל, 
3, פא 32, יי 

אַסאַד|ע -- די. בּא. שפא. פֿלײש געבּראָטן 
אױפֿן פֿלאַם. , געטרונקען מאַטע און געגעסן 
אַײ,' נח װיטאַל, אַנטאָל' פֿון דער יְדי ליטי 
אין אַרגענטינע, ב"א 1944. ;שוער אין אװיר 
דושעט זיך דער רויך פֿון אַן אַי, און ס'שפּילט 
אַ נעגערייונג אין הויף א סערענאַדע", מ. ד. 
גיסער, פֿון אַרגענטינע, בּ"א 1960 אַ'ר-- 
בּראָט-שפּיז, י 

אָסאָ ס -- דער, ן. אוק. בּאַט) דערנערדיק 
געװויקס. װילדגראָז. ,אָט דער ריח אַן אָנגע- 
זאַפּטער ... מיט דער װײַניקער זיסלעכקייט 





אַסאַלטירן 


פון אַיץ און פּירייען. האָט אים געשיכּורט", 
א. גאָרדאָן, סאװ היימלאַנד, 1963, פאן 5. 
.101101202 401102468 .2170050 מזט1פזג) 
15 3גטמסםספ. + 
אַטאַלטירן -- טרו. -טיר, אַסאַלטירט, שפּאַ. 
אָנפֿאַלן. בּאַפאַלן, ;מע האָט נאָר װאָס אַסאַל- 
טירט אַ גאָלדגעשעפֿט". עדי סחורה ציט צו 
אַ סך. קוֹנים. זי אַי ממש דאָס געשעפֿט". - 
א8'טאָמאַ'טיש -- אַדי. 22 אי 22 גר. אומי 
מאַטעריעל (-+ 601), אומקערפּערלעך (-+ 659), 
אַסאַמבּלעע -- די, יס, -ן. 89: אַסאַמבּלײע. 
ככ אי 22 פֿר. /1, צונויפֿקום פֿון געוויילטע 
װאָרטזאָגערס, בּאַפֿולמעכטיקטע פֿאַר א ויכ- 
טיקער אַקציע. געזעצגעבּערישע אַי. נאַציאָ: 
נאלע אי -- באצייכענונג פֿאַר דעם פֿראַנ- 
צייזישן פּאַרלאַמענט זינט נאָך דער צװייטער 
וועלט-מלחמה. נידעריקערע פּאַלאַטע (עסעמבּלי) 
אין א צאָל איינצלנע שטאטן פון צפו-אמע- 
ריקע. 2. פֿײַערלעכער צוזאַמענקום אין דער 
הויכער געזעלשאַפֿט. די מאַיעסטעטישע אץ 
| אין הויף פֿון װערסאַל. איייען פֿון די רוסישע 
בּאָיאַרן. ,. . . זיא וואול גוואוסט, דז דער קיניג 
איין (אַסאמבּלע) אויף דען אבינט אן גאָרדנס 
האט", מראות הצובאות. װאַנדזבּעק 1718, 
9. שפּא. פֿאַרזאַמלונג, מיטינג. ,הײַנט קומט 
- פֿאָר אן אַייע", רייד (בּ"א), 
אַסאַנאַנטיש -- אַזדי. װאָס האָט אַן אַסאָ 
נאַנס. װאָס איז כּמעט אַן אַסאַנאַנס. ,די פֿראַזעט 
ישאלות ומעלותי איז ... דער אנאלאָג פֿון אַן 
אַנדער אַיע פֿראַזע 'טענות ומענותיי, אאַר, יושפ 
וואא; 3, = -קייט, 


אַטאָנאַ'נם -- דער, ץ. 22 אי 22 ל. 88: 

אַסאַנא 'נ'ץ, די. 1. ענלעכקייט פֿון (אין) 
| קלאַנגען: ;,און זיס אין מיר מײַן מי", 
| 2. האַלבּער גראַם מיט די זעלבּיקע אַקצענ- 
| טירטע װאָקאַלן, אָבּער מיט פאַרשיידענע, אָבּער 
דאָך ענלעכע קאָנסאָנאַנטן. דוגמאָות: בּרעגן: 
בּאַגעגנט; האַרבּע: געאַרבּעט: פאַרפּלאַנטערט: 
מאָנט עס1 אָטעם: דראָטן; בּלעטער: געקלעי 
| טערט. עדאָס בּאַװײַזן זיך פון גראַמען אױפֿן 
אָרט פֿון לכתּחילהדיקע אן איז א סימן אַז 
די ליטעראטור האָט אויפגעהערט צו זײַן א 
ליטעראטור צום הערי, דר' יצחק שיפּער, 
יובּל, 1938 4:3, ,מאַניעריזם פֿון שויןיצן" 
װײַטע אִן, װאָס וירקן צײַטנװײַז קאָמיש", 
צייט, טמז, 1961 1 3. (ניט-)פולקומער אַ" 


אַסאַנירן -- טרו -ניר, אַסאָנירט. נעאָל. אאר. 


צופּאַסן קלאַנגען. אאַסאָנירטע פֿראַזן אין ייִדיש", . 


ניַיייִדיש, רעד' אַר, 1919, 

אַטאַסיאײישן -- די, יס. אַמ.. זזח אַסאָ 
ציאַציע, בּו. - פֿאַראײן, געזעלשאַפט. חברה, 
פֿאָרװערטסאַ' 

אָסאָסיק -- דער (די). יסקעס. װר. אַרבּע" 
רײַ) אַן אױסגעאַרבּעט קעלבּערן פֿעלכל. ,די 
קעלבּערנע פֿעלכלעך אָדער אַיסקעס, װי מע 
פלעגט זיי רופֿן בּײַ אונדז", דטש, טאָג, 1948 
צו 24, 

אַסטאָציאירן -- טרו. איר, אַסאָציאירט. 
1. פֿאַראײיניקן פֿאַראײנען, אָרגאַניזאַציעס. אַ' 


184 


די צוויי פינאנץ-אונטערנעמונגען. א' דעם אַר" 
בּעטער-רינג מיט. דעם (נאַציאָנאַלן אַרבּעטער- 
פֿאַרבּאַנד, 


2. פֿאַרבּינדן געדאַנקען, געפֿילן. אַריבּערגיין 
אויף א נאַטירלעכן און דערקלערלעכן אופֿן 
פון איין געדאַנק צו א צװייטן אָדער פֿון איין 
געפיל, שפּירונג צו אַנדערע. א' א געדאנק, אַ 
צושטאַנד, א געשעעניש. א' ריחות מיט גע 
וויסע איבּערלעבּונגען. א' דעם אױסבּליק אױפֿן 
ים מיטן אונטערגיין פון א שיף. א' א לענג' 
לעכן קאסטן מיט אַן אָרון פאר א מת. מיט 
זיך -- זיך אי מיט. זיך א' מיט א נײַעם 
פֿאַרבּאַנד, ‏ מיט א נײַער ריכטונג. קלאַנגען 
װאָס אי זיך מיט פֿרילינג, מיט גרױיסשטאָט. 

אַסאָציאירט -- פאר, אַדי. אַיע געדאַנ- 
קען. אֵי'ער פּראָפעסאָר --מיט א צװישנראַנג 
צװישן געהילף- פּראָפּעסאָר און פֿולער פּראַ- 
פעסאָר, 


אַ 'פאַציאַ'ל -- אדי. 22 איי 2ל. = װאָס האָט 
ניט קיין אינטערעס פאַר דעם געזעלשאַפֿט 
לעכן לעבּן. אומגעזעלשאפטלעך (-+ 609), 
;ער איז אן איער מענטש, ער טוט נישט קיין 
חסד",. ה. זײַדמאַן, טמז, 151/11962. ,;דאָס 
קינד איז ניט בּלויזן א', נאָר אַנטיסאָציאַל", 
ישׂראל רובּין. קינד און דערװאַקסענער, װילנע 
5 עדער רעװאָלט פון די "ונגע' איז בֹּאַ- 
שטאנען אין זײַן אַ' ... זייער אינטערעס איז 
געװען אין דעם אינדיווידואום, אין דעם קינ 
סטלערישן איבּערלעבּ", בּצג, טמז, 1965 231, 
-קייט, | 
אַסאָצ|יאַציע -- די, "ס. 22 אי 22ל. ‏ 1. פֿאַר- 
בּאַנד פון א גרופע מענטשן לשם ענלעכע 
- אָדער שײַכותדיקע צילן, מאַטעריעלע אָדער 
גײַסטיקע. אי פון פֿאַרמערס, פאבּריקאנטן 
אאַזו, 
2. (פּסיכאָלאָגיע) פֿאַרבּינדונג, שײַכות צװישן 
אידייען, געפילן, שפּירונגען, דוגמאָות פֿון 
איס: װינטער -- קעלט; גרינער טעפּעך -- 
גרינע לאָנקע: גלעקל -- פּאַוזע; רויט --- בּלוט; 
נאָמען פון א פרײַנד -- זײַן שטייגער לעבּן; 
יציאת-מצרים --- בּאַפֿרײַאונג; ליכט -- בּילי 
דונג; יוחנן בּן זכּאַי -- אייבּערהאנט פון גײַסט 
איבּער פֿיזישן כּוח אדגל. אי פֿון אידײיען 
;אי אין טאָגטעגלעכן לעבּן האָט דאָס װאָרט 
אויך אַנדערע בּאַטײַטן, אָבּער טאַקע כּדי דעם 
פּסיכאָלאָגישן טערמין אָפּצושײדן פֿון אנדערע 
מיינען, דאַרף מען ניצן דעם אינטערנאציאַי 
נאליזם אַסאַציאַציע", מ. קליגסבּערג, ייִשפ צו, 
ג,אונדזערע קליינשטעטלשע מיידלעך פלעגן 
רויט װערן בּײַם װאָרט קופּער, װײַלע עס האָט 
זיך געקייטלט אֲזא ריי: קופּער -- קופערנע 
פאַן -- געפֿילטע פיש -- סעודה -- חתונה -- 
חתן. . .". ;וי יום לערנט, איז קאַוזאַליטעט 
ננאָר ‏ אן אי פֿון אױיפנעמונגס-פאַרשטאַנך", 
גוטנ. ,די אויפגאבע (בּײַ אן עקזאמעןן האָט 
בּאַדארפט װײַזן װי גרינג עס גיט זיך דעם 
קאַנדידאַט דאָס אויסניצן זײַנע אַיס און אויף 
װיפֿל ער בּאַהערשט זיי", א. גאָלאָמבּ, יִבּל! 
3 , דאָס בּילד האָט מיטגעצויגן נאָך זיך אַ'ס, 


עפּעס אין א 


אַפאָרטימע'נט 


װערטער האָבּן זיך דערמאַנט װאָס איך האָב 
אַמאָל געלייענט", קאַר װו, 

9 (מאַט) אײגנשאַפֿט פון איבערשטעלן 
אַ פֿאָרמל אָן דעם בּײַטן די ווערט, 
דוגמאָות: ;0 + (ס + 4) = (ס + 0) + 8 

(סס)8 = 40(0). י 

זיאַטיוו -- אַדי. װאָס בּינדט זיך לוט 

אַסאָציאַציעס. אַיע געדאַנקען. ,די העכערע צענ- 

טערס פֿון מוח, די אַ'ע.. . . האָבּן װײניק. װאָס 

צו זאָגן בּײַַם פּרימיטיוון כּעס", אַ. גאָלאָמבּ, 

ובּל װו, 5:4. יאטיוקייט -- אַי פֿו 

פאָרמלען. 

יאַניזם --- שיטה אין פּסיכאַלאָניע װאָס 
האַלט אז דער װיכטיקסטער צונויפהאַלט אין 
| לעבּן'דערפֿאַרונגען און אין טראַכטן איז דער 

כּוח פֿון אַסאָציאַציעס. יאָניסט,. 

דיאָנע'ל -- אדי. אע פּסיכאָלאָגיע, 8ֿי- 
לאָסאַפיע. 
אָטאָקאָ ר -- דער, -ז. געוויינלעך: אַ'-בּוים, 
(בּאַט) מין טאָפּאָליע, איז איבּער 
5 מעטער הויך. װאַקסט אין גאַנץ 
אײיראָפּע און אין מיטל- און צפֿון 
/אַזיע. ,זי דערפילט דאָ, בּײַ דעם 
האַלבּ-פֿאַרװײטן אָײבּױם ... איר 
עלנט און אַלײנקײיט", שעכטמאן, 
יערבֿ, סאָחי. 7, 
ײא 4, בּעס, רומ --- פּלאָפּ, פּלאָפ- 


ההיימלאַנד, 


האָלץ.פט!{טקס? 2ע19מ פגווטקס? 





42 


אַטאָקע -- דיי בּא. אויך: אָ-גראָז. (בּאָט) 
אַ סאָרט שטעביק גראָז װאָס װאַקסט אין זומפּן 
און אויף זומפּיקן בּאָדן. זֹאַמדיאָ. -- װאָס 

װאַקסט אויף א זאַמדיקן בּאָדן 
;האָט אַרױסגעגלאַנצט פון דער 

געדיכטער אִי און פון זומפּגראָזן 
דער טײַך", איבּז, אי מיקיטענקאָ, 
יפרילינג, קלעװו 19235. ,צװישן 
בּערגלעך פרישן, נאָר װאָס גע- 
בּראַכטן אָגראָז און שטרוי האָבּן 
זיך בּאַװעגט פֿלינקע הענט", מ. 

וֹשִׁשְן קאָבּריאַנסקי, סאָװי ‏ הײימלאַנד, 
וף 1963, :א 7. ,... נענטער צו דער 
אש . בריק װאַקסט שין אַ. דאָס 

גראָז איז הויך", בּ. אָליעװוסקי, אָנ 

הייב לעבּנ, מאַסקװע 1939. 241602112 8סזם:). 


אַסאַרטימע'נט -- דער, ץ. 22 איי 22 פֿר. 
| 1. אָנזאַמלונג פֿון איינסאָרטיקע זאַכן, אָבּער 
פֿון פֿאַרשײדענע פאָרמען, גרייסן, פאַרבּן אדגל. 
א' פֿון קאָלירן. ;די לעדער-אינדוסטריע פאַר- 
מאָגט אַצינד א גאַנצן אַי לעדער-מאַשינעס װאָס 
מאַכן פֿון געוויינלעכע פֿעל די שענסטע ... 
אַרטיקלען", װאולאַך, האַנטבּיכל פֿאַר לעדערי 
אױסאַרבּעט |, פּעטערבּורג 1922. {' 43, ,א 
ריזיקע קראָם ... מיט אַ פֿרישן גרויסן א' 
שטאָפֿןײ, יודל יאָפֿע, דאָס איידעמל, מאָסקװע 
6. גחיזן ... צונױפֿגעשטוקעװעט פון 








אַסאָרטירן 


פֿאַרשײדן-פֿאַרבּיקע לאַטעס . . . א פֿאַרבּיקער אַ' 
פֿון דער סאָוועטישער טעקסטיל-אינדוסטרי", 
חיים גילדין, אַ כאַסענע, קיִצוו 1937, 

2. סכום בּאַװײַזן, אַרגומענטן װאָס דאַרפֿן 
אילוסטרירן אַ געדאַנק, בּאַגרינדן אַ הנחה אע. 
,;כ'האָכּ געבּראַכט בּלויז אַ קליינעם טייל פֿונעם 
אִי, מיט ועלכן שטיף האָט זיך בּאַנוצט אין דער 
אַרבּעט", נפ, יופֿאַ, 1938, 3, | 

9. פֿאַרשײדנדיקע גרופע. ,סיהאָט זיך פֿאַר- 
ענדיקט ... מיט ... אַן איבּל-געפיל צו אָט 
דעם גאַנצן אָפּפאַלנדיקן פּאַרשױנעױאַ", נס, 
הויפּטשטעט, מאָסקװע 19234, 

אַפאָרטירן -- טרו. -טיר, אַסאָרטירט. (אויס)- 
סאָרטירן, (אויס)גרופּירן. א' סחורה. אַי פּירות. 
אי מאַרקעס. ,, מע זאָל זיך בּײַ אונדז אומקוקן 
אויף די קינדער און זיי אַי, װער עס נוצט פֿאַר 

אַ רב ... און װער עס קען ניט טויגן א רב 


אָדער אַ מלמד צו װערן", ארז, קמ, 1863, 


פאן 42, 
אַסאָרטירט -- פאַר, אַדי. אַיע סחוֹרות. 

,דאָרט קריגט מען אלע מיני צװירענע סחו" 
רות, גוט אַ", קמ,. 1865, טא 7, מודעה, 
-קייט, 

אַסבּעפט -- + אַבּעסט, 838. ;אין דעם 
שטאָף פֿון װעלכן דאָס פּאֲפּיר װערט געמאַכט 
קומט אַרײַן אַי, יופֿאָל, 1883, וו 32 א- 
נעיץ. אַ"פֿאָרהאַנג. יש -- אַדי. 

אַשבּרה -- אַסבּאָרען די. געװיינלעך נאָר 
אין מצ -רות. 22 לוט מגילה, יח/ב: סבֿרא, 
מיט א שינוי אין ב: אײַנפֿאַלן, זבּיטקעס, שטיק, 
שטוקעס, שפּיצלעך. .דער רויטער ממזר טוט 
אויף אַירות װי מײַנער פּטור צו װערן", ממוס, 
פישקע. 1 

אַפדר לסעודתא -- (אַסאַדײר ליסודאָסאָן זאַץ. 
יכ'וועל אָפּריכטן די סעודה'. ערשטע װערטער 
און נאָמען פֿון אַן צעסטראָפֿיקן זמר אין 
אַרמיש, װאָס מע זינגט שבּת אינדערפֿרי פאַר 
קידוש. {ס'איז אָנגענומען אַז דער מחבּר אין 
געווען דער אַרײי הקדוש.ן ,דער בּעלישם-טוב 
האָט געזאָגט אַי לי מיט גרויס פֿרומקײטײ, קח, 
טא | 

אַטואַ'ר -- דער, ן. ?אי 222 אָרט 
פאַר בּיינער פֿון געשטאָרבּענע. | 

אָסו'ד(י)עוושן -- טרו. -דיי)עװע, אָסודױי)ץ- 
וועט. רוסיצ. פֿאַראורטײלן, פֿאַרמשפּטן. ,דער" 
װײַל איבּערנאַכט האָט מען זיי בּיידן פֿאַר- 
שפּאַרט .. . בּיז צו מאָרגן זאָלן זיי אָסודע- 
װעט װערן', אפ"ס, גרונעלע דיא רעבּעצין, 
ווילנע 1874. 

אָמװאָבּאָד(י)ען -- טרו. דױי)ע, אָסװאָבּאָ 
ד(י)עט. רוסיצ. בּאַפֿרײַען (פֿון א שטראָף 
פֿליכט אע). ,אונדזער קיסר ... האָט געװאָלט 
ייִדן זאָלן דינגען גויאישע סאָלדאַטן, האָט 
ער אומיסטנע פרלער אָסװאָבּאָדעט די פּאָדאַ- 
נעס", קמ, 1867, יא 18, 

אָסװאָבּאַ(זש)רענ(עץ -- דער, -צעס. רוס, 
אַקטיװויסט פֿונעם 'סאָיוז אָסװאָבּאַזשדעניא -- 
פֿאַרבּאַנד פאַר בּאַפֿרײַאונג {אויפגעקומען אין 
פּעטערבּורג אין 1904 , מיר שטעלן אַרױס 


אַסװויר -- דער, -ן. 


אַסונטע -- די, 'ס. שפּאַ 


אַפֿוף -- (אַסאָיף} אַדו. פר. 


1068 


די פֿאָדערונג: דאָס רעכט צו שטרײַקן .. . מיר 
זעען, אַז אפֿילו די אַיצעס ... געפינען ניט 
פאַר נייטיק אַרוסצושטעלן דיזע פאָדערונגען", 
בּ. בּיקי, אונזערע פֿאָדערונגען, זשענעוו 1905, 


אָסװידעטלפטװען -- ווייכץ לן טרו. 


-סטווע, אָסװידעטלסטװעט. רוסיצ. קריגן אַ 
שײַן, א דאָקומענט װאָס בּאַשטעטיקט עפעס. 
;אַלע װאָס ... האָבּן עפּעס אַ מום ... מעגן 
... בּעטן מע זאָל זיי אָי, אויבּ זיי טויגן צו 
דינען", קמ, 1864, פא 44, 


שטאַנג מיט א טשװעק 
אַראָפּצולאָזן און אױפֿצוהײבּן אַן עמער אין 
בּרונעם. אויך אַ געשטעל װאָס בּאַשטײט פון 
א היכן װערטיקאלאַרײַנגעשטעלטן שטאנג 
װאָס צו אים איז צוגעפֿעסטיקט א בּאַװעג 
לעכער האָריזאָנטאַלער און קירצערער שטאנג, 
װאָס האָט אויף זיך א שטריק פֿאַרן עמער װאָס 
שעפּט אָן דאָס װאַסער פון בּרונעם. ,מע האָט 
זי געזען זיצן אויפן אַ' פון אַ בּרונעם און 
קרייען װי אַ האָן", בּאַש, דער שׂטן אין גאָרײ. 
;עס װײַזט זיך פֿון ערגעץ א הויף, אַן אי פֿון 
א בּרונעם", מק. אַפֿילו דער קליוטש בּײַם 
בּרונעם -- דער אי אויף װאָס ס'איז געהאָנגען 
דער . . . קובּל --- איז געווען פֿון אַמאָלײ, װאָלף 
יונין, טמז, 11961ש4. 


| אָסװעשטשעניע -- די, -ס. רוסיצ. נר. באַ- 


לײַכטונג. ?א װערטעלע אויסצורעדן -- די 


| ראַסכאָדן . ... אָטאָפּליעניע, אִי ... און נאָך 


אַזעלכע כּדומה וכּדומה", בּנים מעיר קטנה, 
מײַן ליבּער גאַסט, בּאַרדיטשעװ 1901,. 


עסק, ענין, גצי 
שעפט. פּראָצעס. האָבּן מיט עמעצן א'ס. ,לאָז 
איבּער צו מיר די אַיי, ריד (בּ"א). ,מיר װעלן 
די א' ניט פאַרשפּילן", מ. אַלפּערסאָן, דרײַסיק 
יאָר אַרגענטינע. 


;דער מחבּר האָט געװאָלט זאָגן..., אי קומט 
אַרױס אַז סאיז כּלוֹמרשט געזאָגט אױיפן 
קרענצל װײַבּער", נפ, ייפֿאַ, 1938, 1, 


אַפופֿי -- דער, ים. װנ פֿית, ‏ פֿיות. ?? בֹּבֹא 


מציעא פּז/א. אַן אײַנגעזאַמלטער? אונטער- 
געװאָרפֿן קינד, װאָס מע ווייסט ניט װער זײַנען 
זײַנע עלטערן. ואַן אַי איז 'ספֿק ממזר', און 
מדאורייתא װאָלט ער געמעגט חתונה האָבּן 
מיט אַ בּתיישׂראל, אָבּער די חכמים האָבּן מחמיר 
געװען, און ער טאָר ניט נעמען אֵפילו אַן 
אַסופית, װײַל סיקאָן געמאָלט זײַן אַז דאָס איז 
זײַן שװועסטער. די גמרא זאָגט: אוב מע האָט 
דאָס קינד געפונען אין אַ רשות-הרבּים אָדער 
לעבּן א בּית-מדרש --- איז אַ סימן אַז די מאמע 
װיל דאָס עוֹפעלע זאָל בּלײַבּן לעבּן. איז עס 
אַ כּשר קינד, ממילא גייט עס ניט אַרײַן אין 
דער קאַטעגאָריע פֿון יספֿק --- ממזרין 


אָפוֹר -- (אָסערן פּרעדיקאַטיוו 8 זװ. 22 בּרכות. 


לה/א: אִי לאָדם שיטעם כּלום קודם שיבֿרף', 
-+ איסור, -+ אַסון. פאַרװערט, פאַרבּאָטן, 
מע טאָר ניט. , פֿלײיש איז בֹּשׂר, חזיר איז אַ', 
פֿל. ,זיא עסטומירן ניקש צו אָסרן וואש מוֹתּר 


לסוף, צום סוף, | 


אָסור 


איזט, אונד צו ערלױיבּן ואש אִי איזט", איבּז, 
הבּחור חנוך בּר' צבֿי סג"ל, אגרת בּעלי חיים, 
הענא 1718 {לויט רשי, בּמדבּר, ל, 3: ,לאסור 
את המתּר ולא להתּיר את האָסור"ן. פעשׂ 


- איז אִי אום צו שטײַגן אויף אַ בּוים אן שבּת", 


לטו, פּ/א. ,ואש דא אִי איז אם שבּת, איז אַך 
אי אם יום-טוב, אויש גינומן אַלשׂ װשׂ אן טרעפֿט 
עשׂן שפּײַזײי, ספֿר המנהגים,. אַמשט 1723, 
כא/א. ,װען איין בּלוטש טראָפּפֿן אין איין 
אייא איז אַזו איז די גאַנצי אייא אִ' צו 
עֶשֹׂןי, עפּש, דרך הישר לעולם הבּא, שקלאָװ 
6, פרק לח. ,עס איז אִי צו זאָגן א דבֿר 
מגונה פון זײַן חבר הינטער די אויגן", ספֿר 
חסידים, רוסלאַנד? תּק"ז? ,מצער צו זײַן אַ 
בּעל-חי איז אִי מן התּורה", ר' יצחק האַמבּור- 
גער איבּז, פלא יועץ, װילנע 1898. ,געמאכט 
אַ מֹחַק פֿון אי ומותּר, בּכלל פֿון תּרי"ג", 
פֿרוג, 'דער נײַער ראבּינערי. | 

*אָי זאָל מיר זײַן = איך שװער (פאַרזיכער), 
בּשום-אופֿן ניט, גאָט בּאַהיט. *וועסט אִי שלאָגן! 
ואויך יעדער אַנדער װערבּן = איך בּאַשװער 
דיך דו זאָלסט ניט שלאָגן. ;אי זאָל דיר זײַן 
אויבּ דו װעסט עס טאָן". אִי מיר (דיר, אונדז, 
אײַך). ;אי אויבּ איך האָבּ א גראָשן בּײַ דער 
נשמה". ,איך קען עס אַי ניט פאַרשטיין". 
;איך בּין אִי ניט קיין הולטײ". ,אי צי {ס 
איז פאַראַן װעמען מקנא צו זײַן". קאיך בִּין 
אִי קיין גרויסער פֿרעסער", עט, משלים. אליבּע 
בּרידערלעך, אִי קיין שלעכטס! כ'זאָג אײַך דען 
עפּעס?!", פרוג |. עאיך הייס דיר בּלײַבּן!... 
זאָל מיר אַי זײַן אויבּ דו װעסט גייף", יז, 
חבר נחמן. . 

אי ניט -- ;איך פֿאַרשטײ אִי נ' װי אזא 
סוחר קען זיך האַלטןײ, ממוס. טאַקסע. ,מיינסט 
... איך בּין עפּעס א רבס אַ זון? אַי ני, איך 
בִּין גאָר פּראָסט א פורמאַנס א זון", בּ. א. זאַ 
בּיעזענסקי, די שװערע צײַט שו, װאַרשע 1887, 

אַ' בּאַכילה -- {... בּאַאַכילען -+ איסור 
אַכילה. פֿאַרבּאָטן צו (מע טאָר ניט) עסףן 
;מן בּרענגט דאש עומר, דאש אין אִַ' בַּי, 
שעריר, בּ, 3. ,א גאַנץ יאָר איז כּוחא דהיתּרא 
עדיף ... און פּסח -- אַלץ טריפה .,. אַי' בי 
א בּהנאָה, מע צעבּרעכט די כּלים", פּרץ, 
יוחנן מלמדס מעשׂהלעך. 

אַ' כּהנאה -- {... בייהאַנאַטן + איסור 
הנאה. מטאָר ניט הנאָה האָבּן, געניסן 
.'חמץ שעבֿר עליו פּסח' טאָר מען אויך ניט 
פאַרקױפֿן און געניסן פֿון דעם געלט". ,מע 
טאָר דאָס געלט וװואָס מע האָט פֿאַרדינט בּײַ 
מאכיל טריפות זײַןן אַפילו אויף צדקה ... ניט 
אַװעקגעבּן, װײַל עס איז אִ' בּ"", י. מאָרגענ- 
שטערן. מעשׂה משני קצבים, װילנע תּרנ"ח. 
,לאָזט איבּער אין זייער רשות ... נאָר די 
װערק װעלכע דדינען דער רעװאָלוציעי. אַלצ 
איבּעריקע זײַנען פאַר זיי אִי בּי", שנ, לעזער, 
דיכטער, קריטיקער 86 

אַ' בּחהרם -- |. בּעכיירעםן פֿאַרבּאָטן 
(פּונקט) װי מיט א חרם, ד"ה װער עס איז 
עובֿר ליגט אין חרם. ;גראַשפּלט בּרוט ניט 
על השולחן געבּרויכט ווארדן אונ' איז אִ' בי, 





אָסורדיק 


- 'תּקנות קייק פֿרנקפורט', 1715 {הדואר, 1965 
15 . 

אַ' בּמוֹעד -- {... בּיימויעדן פֿאַרבּאָטן צו 
טאָן חול-המוֹעד. ,דער װאָס פֿאַרשעמט חול" 
המוֹעד ... דאָס מיינט מען, ער טוט די מלאָ- 
כות װאָס זײַנען אִי בּײײ; סשי !, קה, 

אַ' בּנאמנות -- {.. בּיינעמאָנעסן בּײַ 
מײַן ערנװאָרט, אויף מײַן נאמנות. ענו, פאַר- 
מאָגן אַלע זייערע געבּולבּעטע און איפגע- 
קלערטע אַזא גילדענע תּורה ... אִ' ב"י ײל, 
דאָס פּוילישע יונגעל, אדעס 1895. 

אַ' בּשׂמחה -- {... בייסימכען ימע טאָר 
ניט |זײַזן אין פֿרײיד'. מע טאָר ניט פּראַװען 
קיין שׂמחות. ;אַך דאַרף ער דער אָבֿלן קיין 
תורה לערנן אין די שבעה, דען די תּורה איז 


| משׂמח, אונ' ער אי אִי בּיי, ש. פֿראַנקפֿורט,. 


! ספר החיים, זולצבּאַך תּקנ"א, כג/ב. 
אָפּוױדיק -- אַדי. פֿאַרװערט. װאָס שייך צו 
אַן איסור. ניט כּשר. װאָס איז קעגן דין, אומי 
געזעצלעך. ;די בּישאָפֿן.... די מלכים. . . יע" 
דער פֿון זיי האָט געהאַט זײַן ייִדישן דאָקטער 
וָהגםן זי האָבּן גוט ... געװאוסט אַוֹ דאָס 
איז אַן אִיע סחורה", פ. קריטשעװסקי, יודען 
און יודענטהום, בּארדיטשעװו 1894, 

אטוי חזיר -- (אָסער כאַזערן פֿראַזע. פֿאַר- 
בּאָטן װי חזיר. גיט צו בּײַטעם פון עקל בּײַם 
לייקענען. עמפֿאַטיש: סאיז טרייף! אַזױ װי 
חזיר איז אִי --- אַזױ זאָל (אי).... יא ח' 
זאָל אים זײַן, װען איך ווייס װאָס ער ראַדע- 
װעט זיך", גענאַרטע װעלט, 1815 וְאיבּער 
דעם װאָס דער אויסדרוק װערט געניצט זייער 
אָפטן אי ח' איז קיין שבועה ניט, קוש אין 
תֹּחת איז קיין קללה ניט", שװ. ;איך װעל, 
אָי ח', ניט לאַנג שהיות מאַכןײ; עט, סערקעלע. 
;איך װעל אִי ח', קיין ליגנט ניט זאָגן", קמ, 
7, פא 15. עזײַנס אַ גראָשן איז מיר אַי חי", 
ממוס, פריזיװ. ,מע קאַן זיך דען מיט אים 
בּאַהעלפֿן, נאָך א טעפּל צו א שכנה שיקן? 
אִי ח'י, ער זוימט שוין פיר שעה", פרץ, די 
ערשטע פּרוּװ'. ,דערמאָנט, חלילה, קיינמאָל 
דעם נאָמען זײַנעם ניט, אִי ח'!", שע, פון 
כּתרילעווקע. 


אַפורים -- די. בּמ. אַרעסטירטע, געפֿאַנגענע. 
די אי האָט מען געפּײַניקט אין תּפיסה נאָר 
מחמת דעם װײַל זיי זײַנען געװען יהודים, 
פֿרגל: אַסיר, אַסירי-ציון,. 


אַפורירן -- טרװ. דיר, אַסורירט. ?2 פֿר. 
ארכ. פֿאַרזיכערן. בּאװאָרענען. אַסעקורירן. 
;איך וויל אײַך דא בּײַא אַי דז איר אײַך מושׂט 
לוזין אינפֿאָרמירן", איין שין נײַא קוריעס 
שפּיל ליד', אופֿין בּאַך, תּע"ט {ריבֿ, קאַמף 
קעגן אַזאַרטשפילן בײַ יוִדןן. 

אַסורירט -- פּאַר, אַדי. ,וואהן דוא מער 
געלט האשׂט אַלשׂ דיא אױבּן גימעלטי זאַכן 
צו קומן -- אַזו לאז עשׂ אי זײַןײ, בּריװ 18, 

י"ה (1758) {פּובּלי פֿון אַמי ייָדי היסט' געזעלי, 
| שואאא (ענגלי), גיל 1937), 


אָסור לבוא כּקחל -- אָסער לאָװאוי בּאַ- 
קאַהאָלן זאַץ. תּח. 25 קידושין, עד/א; בּאַזירט 


צבועק..., אַדעס 1896, 


1080 


אויף דבֿרים, כג, 3; ,לא יבֿוא ממזר בּקהל ה'". 
יפאַרבּאָטן צו קומען אין קהלי. אויסגעשלאָסן 


- פֿון דער געזעלשאַפט. ,ער איז א ממזר און 


אִי לי בּ', א ייד טאָר זיך מיט אים ניט משדך 
זײַן". {ָפֿװל: דער ממזר האָט געטענהט:... װאָס 


איז ער עפּעס אִי ל' ב3? ער האָט דאָך ניט גצ- 


זינדיקט! ... כּבֿיכול האָט אים געענטפערט: 
װאָס אַרט עס זיך אַז דו טאָרסט אין קהל ניט 
קומען? װעסט װערן פּרנס, װעט קהל קומען 


| צו דיר.ן ,אוי, דו מאָטל, דו געצל, דו רוֹצח.י. 


דו בּיסט דאָך אַ' ל' ב'", װ. שפירא, דער 
אויך סוב מיט 
זניק -- אָײלדבּ'ניק,. 

אַ' לִדבּר -- {.. לײידאַבּערן 22 קיצור 
שולחן ערוך, קצת דיני ס"ת, כג, ח: אָסור 
לכל הקהל לדבּר. מע טאָר ניט רעדן, ד"ה 
בּשעת קריאת:התּורה טאָר מען ניט שמועסן 
וְאין טייל בּתּיימדרשים פֿלעגט הענגען א צעטל: 
;אי ל' בּשעת (בּזמן) התּפֿילה" -- מע טאָר 
ניט רעדן בּײַם דאַװענעןן 1. מע טאָר ניט 
אויסריידן א װאָרט, מע מוז מאַכן אַ שװלג. 
;אַי לי -- פתח שין --- שא", לאַי ל' --- בּעסער 
פאַרמאַך דעם פרעסער, פיסק". עס פֿלעגן זײַן 
אַײלײחבֿרות: פרומע יידן װאָס האָבּן אָפּגץָ- 
מאַכט ניט צו רעדן אין בּאַשטימטע טעג -- 
מאַנטיק און דאַנערשטיק, אַ תּענית-דיבּור, אין 
די דרײַ װאָכן (י"ז תּמוז--תּשעה בּאָב) 
;... דער בעליעגלה איז אַרויף אויפן פּאַ- 
ראָם ... קיין איינציק װאָרט ניט אַרויסגעי 


! לאָזט, װי אַלע װאָלטן זיך אָפּגערעדט אַז ס'איז 


אִי ליי, שע, פֿונעם יאַריד. 


2. װאָס עס איז פֿאַרבּאָטן צו זאָגן, צן 
ריידן (בּלבּולים, רכילות, לשו"הרע). עאין 
אַלע שטעט לױפֿט איין מלמד אויף דעם אנ 
דערן ... רעדט .. . אויס אַי לי. דערנאָך װערט 
ווידער אַ שלום", קמ, 1864, נאג 23. ,מע רעדט 
אויף וִייִדןן אויס אִי לי און װער עס װיל איז 
זיך נוֹקם אין זיי", יופאָל, 1881, א 8. ,מיר 
אַליין האָבּן זיך ... פֿײַנט און רעדן אויס 
איינער אויף דעם אַנדערן אִ' ל", זבּ דער 
קליינער כֹּל בּוניק, אַדצס 1885, 

אַ -לדבּר? -- {... ליידאַבּערלן דאָס, -עך. 
'דאָס װאָס מע טאָר ניט אַרױסרעדך, ניט דער- 
מאַנען בּײַם נאָמען. לשון נקיה פֿאַר: װאַרעניק, 
פּירעשקע, קניש, קרעפּל, די דאָזיקע װערטער, 
האָט מען געהאַלטן, זײַנען אומאיידל (רמז אויף 
װײַבערשער ערווה), דעריבּער האָבּן פרומע 
ילדענעס גערופֿן די דערמאַנטע מאכלים א" 
ל'עך. | 
אִ' לדורות -- {... ליידוירעטן יפֿאַרבּאָטן 
אויף דורות', געאסרט אויף שטענדיק. 4עס 
איז אִי לי פֿאַר א למדן פון דער ליטע צו 
באַקליידן די פראַנקפורטער רבּנות", פ. מאַרי 
קוס, טמז, 1963 צו 12, 

אִ' לרחם -- {|.. לעראַכעםן 22 בּרכות, 
לג/א. מע טאָר ניט רחמנות האָבּן. קער 


| איז װערט דעם שטעקן, אויף אים אין אִי ליי. 


;איר זענט מאַבּד עצמו לדעת, איר קוילעט אײַך 
און כּליישׂראל, איז אייגנטלעך אויף אײַך 
אליין אי ל'", קמ, 1870, יא 234. ,סאַרא רח' 


אַסט 


- מנות עס איז אויף יענעם װאָס אויף אים אין 


אִי ליי, צייט, טמז, 1967 װו 17. ,איך בִּין אִי 
ל', ניט װערט װאָס די ערד טראָגט מיך", שע, 


! טביה. , פֿילײַכט זאָגט װער עס איז אויס: דעם 


אמת ... אויף אים אין אִי ל', דען ער אין 
דער עזות-פּנים, דער חצוף", שמו פלאי, ספֿר 
האמת והשלום, לעמבּערג 1893, אִי ל' אויף 
א סחורה -- מע טאָר זי. ניט קױפֿן, סורבּ: 
אַ"ל! -- דער װאָס אויף אים איז אָסור רחמנות 


| צו האָבּן. אויך: אָ'-ל'ניק. 
אָסור מאַכּן -- + אַסרן ,עס זײַנען ניט 


גענוג פֿאַר דיר די זאכן װאָס די תּורה האָט 
אִי געמאַכט, װילסטו נאָך אויף דיר אַי מ' נאָך 
אַנדערע זאַכן?ײ, דער יודישער פֿאַר פּסח, װאָר"- 
שע 1881, | 


אָמור מדאורייתא -- -+ איסור מדאורייתא. 


;גזל איז אַי מ' און די אַלטע חבֿרה ... האָט 
געגזלט אַלמנות מיט יתומים", פּרץ, געדאַנקען 
און אידיע. 59: א' מן התורה -- 
. . האַטױרען עלשוך"הרע איזו אִי מן ה", 
שע, פֿון כּתרילעװקש. .. / 

אִ' מדרבּנן -- {... מידראַבּאָנאָזן יפֿאַר- 


בּאָטן פֿון די רבּנים'. -+ איסור דרבּנן. ,איז 


עוֹבֵר אויף די רייד פֿון אונדזערע חכמים ז"ל 


.. ער זאָגט ... װאָס איז אִי מ' איז ... 


גרינג, דערום איז ער.. . ניט נזהר", קה, װיל- 
נע תּרל"ה, פּא/ב. | 


אַפֿורקע -- די, יס. װרר. 22 װר? קלעצער, 


צונויפגעלייגט אין אַ מאָס (נאָכן אויסהאַקן 


א ואלד). ,אין אַן אַי זײַנען אַלע קלעצער 


גלליך", שח. 


אַסוֹתא -- |אַסוסען די. 22 בּבֿא מציעא, קיג/ב. 


ירפֿואה, היילמיטלי. געניצט װי אַ װינטשעניש 
ווען מע ניסט, אויך ווען מע קומט ארויס פֿון 
מרחץ: צו געזונט, צו רפֿואה! א'. (אִ' ניט 
געװען אין לד; דער ענטפער איז יבּרוך תּהיה",} 
,טייל לײַט זאָגן װען מן ניסט אַסאָ. די זײַנן 


זיך טועה, דען אַסאַ איז טײַטש איין רופֿא... 


מן זאָל זאָגן אַי, דאָס איז טײַטש איין רפֿואה", 
עפּש, סידור תּפילות, אַמשט תּק"ח, קעא/ד. 
,װען איינער ניסט און זײַן חבר זאָגט אים: 
אי, אזוי זאָל מען צומערשטן זאָגן: 'לישוצתך 
קויתי היי, און דערנאָך זאָל ער זײַן חבֿר 
ענטפֿערן -- בבּרוך תּהיה'", עח, יד/ג. ,װען 
איינר ניסט דאַרף מן אים ניט א' זאָגן", שֹׂה!, 
אַמשט 1723, מט/ב. ,װען מען עסט טאָר מען 
ניט ריידן ... אַפילן װען איינער ניסט טאָר 
מען אים ניט זאָגן אַ'". חא, לח/א. ,ר' יאַקל 
גזלן האָט געטאָן א נאָס און די גאַנצע בּויד 
מיט ייִדן האָט געענטפערט א'", ײט. כעלמער 
חכמים. | 


8סט -- דער, ן. 254 :10776. 1. אַרכ. צװליג, 


געצװליג. אורח פֿאַרטײַטשט ישוֹבך' (שמואל בּ, 
יח, 9): אאַסט* |תִי: , געצװײַג"ן. ,צװישן הימיל 
אוני ערדן אן איינש בּוימש אשט, ער |אבשלוםן 
קונט זיך ניט אבּ לויזןײ", שמואליבּוך, סטראַפֿע 
1, 2 סוק. קײַלעכדיקער האַרטער ארויס" 


- וואזקס אויף אַ צװײַג. ,דעם צװוייטן איז אײנ- 


געפֿאַלן א חמצאָה װי אָפּצורײניקן די אִין פֿון 





אָסטאַװנע 


אַ דראָנג מיט א שאַרפן. שטיין", י. יאַכינסאָן, 
אין געיאָג. נאָך שפּײַז, קיִעװ 1924. דיק -- 
אַדי. סוקעװאַטע. ,פון פֿאָרנט גײט א *י. 
| מאַנצבּיל מיט אַן אַייקן שטעקן אין דער האַנט", 
. דאָרטן, | 


אָסטאַװ|נע -- 8טמ. דזוו אָטסטאַװנעי -+ 
4. גשטּעטער א בּיסל איז אונטערגעקומען 
א ייִדישער אִיר סאָלדאַט=, ליאָנדאָר, בּריפֿנשטע- 
לער, װילנע 1887. מער האָט אַרײַנגערופֿן 
דעם דװאָרניק .... א הויכער אינאָיער סאָלדאַט"י 

| יעקבֿ מאיר ליפֿשיץ, אַ װאָלװעלער בּיסין, וילי 
נע 1892. -,דער. בּיתיהמדרש װאַר דאן דער 
צענטרום פֿון שטאָט :... די שטאַמגעסט זיַי 

|נע ... אִי מלמדים, אָנזעצערס פון פרעמדע 
שטעט", אמד, דֹעֶר פֿאָרטעפּיאַניסט,. װילנע 
8. אָסטאַוען -- 1. דזו אָטסטאַװען, 
-+ 864, 2, אויפהערן. מער ניט טאָן עפּעס. 

-,האָט מען אָסטאַװעט דערפֿון צו רעדן און מע 
האָט עס אין שטובּ פֿאַרגעסן", אמד, דיא דינסט 
מיידעל, װוילנע 1868, 


אָפּטאַװקע -- די יס. פֿטמ. זזחו אָטסטאַװי 
קע, -+ 864. אַװעקשיקן אין אִי. גיין אין אִ. 
,עס געדענקט זיך אַפֿילו א װערטל בּײַ אונדז: 
'דער חזן האָט געװאָלט אַ נאַבּאַװקע, האָט מען 
אים געגעבּן אַן אַ"", פ. פֿרימער, ייִשפּ װוש, 
43, ,האָט זיך געפונען בּאַלײדיקט און האָט 
אײַנגעגעבּן אין אַי, יופֿאַל, 1882, פאן 20, 
אַסטאַטיש -- אַדי. 2?אײי 22 גר. פֿיזיק) 
- װאָס האָט ניט קיין טענדענץ אָנצונעמען אַ 
-בּאשטימטע פּאָזיציע אָדער ריכטונג. איער װײ- 
זער. איער גאַלװאַנאָמעטער (ווילנע 1920), 
אָסטאַטנע -- די, ס.ומוגוֹפס :2:=. א 
לעצטע זאַך". אומלײַטישע /פֿרו, 2 קאָי 
= לאָמײ, מג), 
אָסטאַט|עק, "יק -- דעה ‏ קעס. := 
4. אויך פֿון רוס. איבּערבּלײַב, רעשט. 
אַן אַי פֿון עסנװאַרג. אַן אִי פֿון סחורה. ,פון 
ווילנער מאַרק און דינאַבּורגער יאַטקעס מיט 
אַלערליײי פאַרװאַלגערטע אִיס װאָס שמעקט אויף 
דרײַצן מײַל אַָרום דעם אָרט", פרוג /ו. עזיי 
װילן די אִיס פֿאַרװענדן אױף קװיטאַנציעס", 
קמ, 1868, מאז 15. ;א פֿרעמדער האָט געדאַרפט 
ירשנען דעם אִי פֿון זייער רײַכטום", יעקבֿ 
מאיר ליפֿשיץ, אַ װאָלװעלער בּיסין, װילנע 
2. אויך.דזוו אָקורעק -=, 
אָסטאַטשע-- די, 'ס. אוקר. ס184סס :08 =. 
דזוו אָסטאַטעק. רעשט. קויפן סחוֹרה אויף אַ 
גאַרניטער מיט אַן אַי 
אָסטיאינדױיע -- די. גנ. אַמאָליקע בּאַציי- 
כענונג פֿאר לענדער פֿון דרום-מזרחאַזיע, 
ספעצ פֿאַר דער הײַנטיקער אינדאָנעזיע. ,אין 
איין טייל פֿון די אינזלן אין דשׂ לנד הודו דשׂ 
אישט אושׂט אינדיאן הבּן די דאָרטן װאונן 
מיט אננדר בּישלאָסן דז זיא װילן אַלי יאָר 
איין פרעמדן צו איין מלך איבּר זיך מאַכן, 
חה, אַמשט 1716, מג/א. ,גלײַך מיר דאָ בּװיזן 
האבּן אויש פיל װאַרהאַפֿטיגי שרײַבּרשׂ װיא 
זיא זײַנן פֿר. שפּרײיט אין דיא אֶשׂט אינדיא 
--אוני װעשט. אינדיא . .. אין אַלי פֿיר טיילן 


1087 


|. פון דיא װעלט?, שאר, קמד/בּ. ,װער קען נאָך 


אַזױ פֿילן די אומגליקן װאָס מאַכן זיך אויף 
ידעם מער (= יםן װי די װאָס מאַכן די רײַזע 
נאָך אָסטאינדיען (הודו המזרחית)", ש. הױכי 
| בּוים, א יוד, אַדעס 1869 
עובּשבֿיל זאת זיינט אוישלענדישי אֲלשׂ טיר- 
קשי, אָשׂטאינדישה וגם ענגילשי סחורות זעהר 
בּזולי אגרת שלמה, ט/ב. 
אָסטאַלאַפּ|ייען -- אוטו. -פייע, אָסטאָלאָ- 
פּייעט. +אוסטאָפּיעט װערן, 809. אִי פאַר 
שרעק און בּלײַבּן שטיין װי געליימט. דייעט 
-- אַדי. אַָייעטע אויגן -- פֿאַרגלײזטע 
אויגן, אָן שום אויסדרוק. | 
אַסטאַנאַװועט זײַן, װערן -- לאַקל (ויל- 
-נער ג') (װעגן א קליאַטשע) בּאַפרוכפּערט 
ווערן. שאַנעװען די קאָבּילע, זי איז אָי 
אָפטאַגאַװוקע -- די, יס. דוסיצ. אָפּשטעל, 
מאַכן אַן אִי און איבּערכאַפּן דעם אָטעם. א 
פֿון טראַמװײַ. ,מיר בּעטן ... בּאַצײַטנס צו- 
שיקן דעם אבּאָנעמענטספּרײַז, כּדי עס זאָל... 
נישט אַרויסקומען קיין אַ'"", קמ, 1869, פא 
. 46, ; פֿילײַכט װאָלטן מיר זיך דאָ געמאַכט אַן 
אִי? װײַל די פֿערד דאַרפֿן פּאַשע", פ. ג, נסים 
מן השמים, לובּלין 1914, 
אַסטאַ|סיע -- די, יס. 2 אי 22 גר. אומי 
האַפֿטיקײט, אומסטאַבּילקײט. 1. (מעד) אומי 
פֿעאיקייט צו שטיין אויף אַן אָרט (צומאָל 
פאַרבּונדן מיט דער אומפֿעאיקײט צן גיין) 
| 2, (פֿיזיק) אומפֿעאיקייט צו פאַרנעמען (האָבּן) 
אַ בּאַשטענדיקע פּאָזיציע (אויך איבּער דער 


אָפּגעשװאַכטער וירקונג פֿונעם מאַגנעטיזם פֿון - 


דער ערד.). :יש -- אַדי. אַיטישע נאָדל: 
פּאָר -- מכּשיר מיט א קאָמבּינאַציע פון צויי 
מאגנעטישע נאָדלען, 9עסט צוגעהעפֿט צר 
אַנאַנד, אָפּצושװאַכן די װוירקונג פֿונעם מאַגנע- 
טיזם פון דער ערד. 

אָסטאָראָושׂנע -- אַדי. ל2. סל. פפ: אָסטי 
ראָזשנע.. פֿאָרזיכטיק, אָפּגעהיט. ,זייער 
זון איז געשטאָרבּן, װײַל עֶר איז ניט געװעזן 
אי (פאַרזיכטיק)", קמ, 1862, טא 1. ;זײַט אִי 
... די געדערים קערט איר מיר אויס", זש, 
דער ממזר. ;נעבּן די יאַטקעס זײַ אִי, דאָרטן 
איז ניט קיין בּלאָטע, נאָר א ים", אי. דרוקער, 
קלעזמער, קלעװ 1940. אאַפֿילו רבּי הענדיל, 
דער פֿאָרזיכטיקער, דער אִיר איז אויך אֲרײֵני 
געקראַכן מיט א פּאָר װעקסעלעך", ג. ח. לעװ" 


נער, די פֿאַלשע חתן כּלה, װילנע 1897, 
-קייט, ל2, 

אַסטאַרטע -- די. (מיטאָלאָגיע) דזח אישי 
טאַר, ‏ דג, 

אָסטופּקע -- + אוסטופקע, 809. געבּן 
קריגן אָן אִי. ?און װען אויף מוומן, אין 
דערבּײַ אַ גרויסע אָ", מ. אַחון, די צװײי 


שוועגער, ווילנע תר"ס, 


אַסטזשעונען -- + איסטשעזנען. קנאָר אַז 
עס װאַרפט זיך שוין די צונג װי בּײַ דעם 
האַצעדראַלע אַ ציצה פון קראָק אַרױס -- 
אַסטזשעזנעט זאָל ער װערן", מלה, 'קעניג 
שלמה', | 


-וישש יי אֲדי, 


אַסטטע 


אַסטיגמאַט|יום -- דער, ען. 22 אי 22גר. 
(אָפּטיק) 'דאָס אױסנבּלײַבּן פֿון פּונקטי. אומ" 
פערפעקציע פֿון אויג, ווען דער אויפגענומע- 
נער ליכטשטראַל שאַפֿט אַ צעשוואומענעם פלעק 
פֿון ניט-קלאָרע פּאַסיקלעך, אַנשטאָט זיך צו 
קאָנצענטרירן (װי א פּונקט) אױפֿן רעגנבּויגן- 
הלַטל, װי עס פּאַסירט אויף א נאָרמאַלן אוֹפן, 
(אומ)רעגלמעסיקער אי ה-ישׁ -- אַדי. איער 
קוק װאָס פֿאַרזעט. ‏ אָסקאָ 8 -- אינסטרו" 
מענט װאָס העלפט בּאַשטימען די מדרגה פון 
אַיזם, 


אָסטיוד|ע -- דער, ץ. יד פֿון מזרח'איי' 
ראָפּע (בּיטול-)בּאַצײיכענונג פֿאַר אַ יידן פֿון 
מזרח-אייראָפּע בל אַסימילירטע דײַטשישע יידן. 
;ער איז ניט מחלל די קדושה פֿון אץ", בּעמ 
װוו. ;אַזא זאַך װי א ילדישילשון ... אִין האַבּן 
עס אויסגעמוחט און אױסגעטראַכט", יג, איק, 

- 1957 א 29, : | 

אָפטיו'ק -- -+ אוסטיוק, 809 

אַסטימפערן -- טרװ. "ער, געאַסטימפּערט. 

5 אַסטאַמפּערן. 2588 :20 =6. 
לאל אײַנשטילן, בּאַרואיקן א קינד. | 
אָסּטיע -- די, 'ס. אנסס :א =. מכשיר 
מיט עטלעכע שפּיצן צו כאַפּן פֿיש. ,פאַרנאכט 

פֿלעג איך נעמען אַ דושעגובּקע וְאַ סאָרט שיפֿלן 
מיט די אָיס (א שפּיז אַזא מיט פינף אָפּצװײַגן) 
אַװעקפֿאָרן אױפֿן. מיט טײַך, פאַראַנקערן זיך", 
ש. בּרעגמאַן, דורך קריג און רעװאָלוציע {,. 
אַדעס 1931, 


אַסטל -- וַבּעט, רומ -- אָסטלן די, "ען, פ89; 
נאַסטל?. װאָרעם מיט א סן 
פֿיסעלעך, לעבּט נאָר אין פֿײַכטע 
ערטער. די גרייס אַן ערך א צענ" 
טימעטער. אונטערן שטיין זײַנען 
אומגעקראָכן אֵיען. אויך: אַייװ אי 
רצם. 2012110053 1861105/. 
אָסטמאַרק -- 1. גג. די מצ נבּ. דטשישע 
בּאַצײיכענונג. (בּיז נאָך דער ערשטער ועלט- 
מלחמה) פֿאַר פּויזן און בּשעת דער ערשטער 
וועלט-מלחמה אויך די געבּיטן װאָס די דיי 
טשישע מיליטער האָט פֿאַרנומען. ‏ /ער -- 
אַדי. אװאָלט זיך אין פּויזן אונטערגעשטעלט 
אַ פּאָליאַק צו האַלטן אַ װאַלרעדע אױפֿן גרונט 
פֿון העצערישער ליטעראַטור אין אָער .י. 
בּלעטער?ײ, פרץ, געדאַנקען און אידייען. 2. די 
ץ. סספּעציעלע אַסיגנאַציע, אַרױסגעלאָזט פֿו. 
דער דײַטשישער אָקופּאַציע-מאַכט פֿאַר די פֿאַר" 
נומענע געגנטן בּעת דער ערשטער װעלט" 
מלחמה. די גװאַלדיקע אינפלאַציע פֿון אִי אין 
2, י 
אַסטמ|ע -- די. בּא. 2'אײ 22גר. װאָס 
אױסנבּלײַבּן פֿון אָטעם!. שװעראָטעמדיקײט. 
קראַנקייט מיט בּראַנכישע ספּאזמען בּײַַם אַרױס- 
אָטעמען. אָפט אַן אַלערגיע, אָפט פֿאַרבּונדן 
מיט א הארץי אָדער לונגען קראנקייט, מיט 
בּלוטאַרעמקײט, אָפּגעשװאַכטע נערוון אא. ,דאָס 
װאָס דער עולם רופֿט אָן אי (דוכאָװיצע, אודן" 
שיע) איז ניט איין קראַנקייט, נאָר עטלעכע, 
און די סיבּות זײַנען אויך פֿאַרשײדן", פגעז, 








אָסטן 


ווילנע 1924, וא 2. ;אַ' -- דאָס הייסט דער 
אָטעם איז שטאַרק געשטיקט און װען מע לאָזט 
עס אין דער לאַנגער בּאַנק אַרײַן איז עס א 
גרויסע סכּנה", איבּז, פּראָפֿי שלייניץ, מרפּא 
לעם, זשיטאָמיר 1874. ;א האָרמאָן װאָס װערט 
פּראָדוצירט פֿון די אדרענאַלידריזן װערט גע 
נוצט װי אַ מיטל קעגן א", דרי י. בּ. גלען 
יצו געזונט און לעבּן. האַטיקער - דער 
,מיר קענען דאָ בּלויז אויפװײַזן, אַז הגם די 
דאָזיקע קראַנקײט איז ניט קיין קלעפּיקע, פונ- 
דעסטװעגן דארפן די אי (דוכאַװויטשנע)... 
ניט שפּײַען אויפן דיל", פגעז, װילנע 1924, 
א 2. אַטיש - אַדי. ,די אע פּאַפי 
ראָסן" . . . קען מען בּאַקומען אין אַלע אַפַּ 
טייקן לוט דעם צושריפט פֿון אַ דאָקטצר", 
פֿגעז, װילנץ 1930, מאן 6. פֿיג. ייִדישצ ... 
אע אָרצמקײט", יג, תּוך ו 


אָפֿטן -- דער. בּא. דטשמ. מזרח. װײַטער 
אֵי. נאָענטער אַי. 'דראַנג נאַך אַ" -- דער 
דראַנג פֿון דײַטשן, זינט 12, י"ה, אײַנצונעמען, 
צו קאַלאָניזירן לענדער מזרחדיקער פֿון טײַך 
עלבּע. ,'דער דראנג נאָך אַי גייט צום שלוס, 
פֿאַרװירקלעכט װערט דער טרוים פון די טעװ 
טאָנער", פּמ, מלחמה וו. גליכט קומט פֿון אָי" 


אפטנים -- + איסטניס, 


אָסטעאָ" -- ערשטער טייל פֿון אַ צאָל צונויפֿ 

העפֿטןאינטערנאַציאָנאַליזמען. קען אויך האָבּן 
די פּאָרמען: אסטאָ-, אַסט{ן-, 

אָסטעאי'ט -- אָנצינדונג פֿון סובּסטאַנץ 
פֿון בּיין. אַ -ארטריט(יס) -- אָנצינ- 
דונג פֿון געלענקען. ,צװישן די אַמעריקאַנער 
דערװאַקסענע מענטשן, צװישן 45 און 80 יאָר 
זײַנען פֿאַראַן 32 מיליאָן װאָס לײַדן פֿון אַ" 
אַ, דרי עמנואל פּאַט, טמז, 1967 וט 25 אַ'- 
בּלאַ'סט -- אַ קעמערל װאָס פֿורעמט אויס 
א בּיין. 

אָ'-גענע|זיס -- פֿאָרמירונג פֿון בּיין. 
-טיש -- אֵדי. אַ'לאָניע -- אָפּצװײַג פֿון 
אַנאַטאָמיע װאָס פֿאַרנעמט זיך מיטן געבּיין, 
אַ'לאַג. אַ'מע -- געשויר אין בּיין"גץ- 
וועבּן. 

אַ'פּאַט|יעץ -- הייליסיסטעם, געבּויט אויף 
דער הנחה אַז קראַנקײט קומט פֿון מעכאַנישע 
שינוים אין געװעבּן און געזונט קען דער 
גרייכט װערן בּײַם אויפשטעלן צוריק די ריב" 
טיקע סטרוקטור און צװישנשײיכות פֿון די גע- 
ועבּן. אִי וענדט אָן רפֿואות, דיַעטע, כירורגישע 
מיטלען, פּסיכאַטעראַפּיע אאַ. אַ'פּאַ'מ, 
אָ'יש -- אַדי. 

אַ'פּלאַסטױע -- דאָס כירורגישע פֿאַר 
ריכטן אַ דעפֿעקט אין א בּיין. יק -- דז 
ייש -- אַדי. װאָס איז שייך צו אָסטעאַ 
פּלאַסטיק. - אַפֿיט -- אַרױסװאוקס אויף 
אַ בּיין. 


אַסטענױיע -- די, 'ס. 2 אי 2כגר. (מעד) 
'דאָס אױסנבּלײַבּן פֿון קראַפטי. אָפּגעשװאַכט- 
קייט פון בּאַשטימטע פֿונקציעס פֿון דעם קער" 
פּער (נערוון"א'?: האַרץיא': מוסקלעןאַ' אדגל, 
בּשײַכות מיט דעם אָרגאַן אָדער גרופּע אָר- 


1088 


גאַנען, געטראָפֿן פֿון 8') :די דאָזיקע פּלאָג 
ואויסגעקרימטער רוקנבּייןן טרעפט זיך זייער 
אָפֿט בּײַ שטאָטישע מיידלעך. זי שטאַמט פֿון 
אַי, ד"ה אָפּשװאַכונג פֿון די מוסקלען, וועלכע 
האַלטן דעם קערפער גלײַך", פגעז, װילנע 
8, צא 1. היקער -- ...דאָס רובֿ 
שיזאָפרעניקער געהערן צום טיפּ איקער", 
טאָז, װאַרשע 19230, טא 8:7. -ישׁ -- אַדי 
דס, (בּאָט) שטערנבּלום. 
דויערדיקע שפּעטזומער: און 
האַרבּסט:בּלום. קרוב צו 200 
אונטערמינים. װערט קולטי" 
0 װוירט, מערסטנס אין אֲמֹצָי 
2 ריקע. 244161/. 
אַשסטער -- דער, -ס (זן). 22 אי 22 גר. כּוֹללי 
דיקע בּאַצייכענונג פֿאַר די הימלשע קערפּערס: 
די שטערן, פּלאַנעטן, קאָמעטן זײַנען אַיס. 
אָפטער -- + אויסטער, 249. ,ניט קיין זשאַי 
בּע, נאָר אַן אִ' ... דער גענעראַל פלעגט זיי 
אַפֿילו אױפֿן ניכטערנעם האַרצן שלינגצן", 
א. סטערליץ, איבּז, מ. שאָלאַכאָו, אופגעאַי 
קערטע ערד, מאָסקװע 1927. ;געזאַנג פֿון 
גראַען טראָפּן אויפן קראַנקן אַי", יהואָש, 
/געזאַנג', 1920, 
אַספטעראַא"ד -- דער, ז. 1 קלײנער 
קערפּער אין רוים, 
קליינער פּלאַנעט, 
מיט א דיאמעטער 








צװישן 500 בִּיז 
איין מײַל, װאָס 
דרייט זיך אַרום 


דער זון. בּאַזונדער 
גרויס איז די צאָל אין צװישן מאַרס און יופּײ 
טער. 2. פיש-שטערן, ים-שטערן. מיט דעם 
בּ אויך: אסטעריד(ע). 440011426. 


אַספטעריזם -- דער, יען. 1. גרופע שטערנס. 
2. אײגנשאפֿט פֿון אַ צאָל קריסטאַלן צו װײַזן 
בּײַם בּאַלױכטן א פיגור װאָס דערמאַנט אָן א 
שטערן. 

אַפטערי"ם -- דער, ץ. אידלשטיין װאָס 
מע רופט געוויינלעך שטערנשטיין. 

אַפּטעריפק -- דער ז. 22 אײ 
ישטערנדלי. טיפּאָגראַפֿישער צייכן *, 

אַסטעריע -- די, יס. 22? אַכסניה, אײַנב 
פֿאָרהױז, קרעטשמע (נפ, יפֿאַ, 1938, 8) 

אַ 'סטערן -- דער, 'ס. קריסטלעכע חגא, 
פּאַסכע. אומבּײַט פֿון יום-טוב פּסח. שׂבּ פאַר- 
טײַטשט: ,פּסח --- אוסטרין", 

אַפטערנא ל -- אדי. (אָאָלאָגיע) װאָס איז 
ניט סטערנאַל (האָט ניט קיין צענטראַלן בּרוסט" 
בּיין). 

אַפֿטראָ" -- ?אי 22גר.. ערשטער טײל 
פֿון א צאָל צונױיפֿהעפטאינטערנאציאָנאַליז: 
מען, למשל: אַ'דאַ'ם -- דער. דורכזיכטי- 
קער טייל פון 'דאַך' פון עראָפּלאַן פאַר אָבּסער- 
װאַציעס בּײַ נאַװיגאציע לויט די שטערן. 8'- 
געאָלאָגיע -- די װיסנשאַפֿט װאָס פֿאַָרשט 
די סטרוקטור און דעם בּאַשטאַנד פֿון פּלאַנעטן 


ככ גר. 


אַסטראַ'ל 


און אַנדערע הימלשע קערפּערס אין דער זוך 
סיסטעם. אַ'גראַ'ף -- דער.. מכשיר פֿאַר נאַי 
װיגאַציע. ‏ א'גראַפֿיע. א'מעטריע-- די. 

- אָפּצװײַג פון אַסטראַנאָמיע װאָס מעסט די פאָ- 
זיציעס, די בּאַװעגונגען און די אָפּשטאַנדן פון 
הימלשע קערפּערס. אַ"-פֿאָטאָגראַפֿױיע-- 
די. פֿאַטאָגראַפיע פֿון שטערנס. -ישׁ -- 
אַדי. 


אָסטראַָ /ג -- דער, ז. 22 אוק, רוס. אויך: 
אסטראָג, װרר. הּפֿיסה, טורמע. אַנטלױפֿן 
וי פון אִי. אױיסמײַדן װי אַן אֵי. אַרײַנװאַרפֿן 
אַן אומשולדיקן אין אִ'. ,דער אַבּעדניק 
שטאַרבּט אין אָי", שװ. , אין מײַן לעבּן װאָלט 
איך קיינמאָל ניט גלייבּן אַז איך װעל זײַן 
אין אַ'י, פל. ,האַבּן זיך געפונען ... זייער 
פֿיל געסט װאָס פֿאַר איר מאַנס לעבּן האָבּן 
זיי דיזע אַכסניה אויסגעװיכן װי אַ זינדיקער 
װײַכט אויס דעם אַ", אמז, דער שידוך אָן 
שדכנים, װילנע 1871. עאיך האָבּ דאָס שוין 
געפּרוּװט אין מײַנע טורמעס, פֿעסטונגען, אָץ", 
פרוג װ. . | 

יגניק, -זשניק -- דער, עס װער עס 
זיצט אין אָסטראָג. קרימינעלער פֿאַרבּרעכער. 
;בּאָדיונגען, שיכּורים און אַיגניקעסײ, פֿרוג װו, 
'אַ בּריוועלע'. ,ער פֿארמיטלט דאָ אַ געװעזט- 
נעם אִיזשניק מיט א פֿײַנער בּאַלעבּאַטישער 


טאָכטער", זש, טמז, 311963, . 


אָסטױאָגץ -- די,. 'ס. 460848ס :2 =. 
1. שפּאָר(ע). אָפּטשעפּען די אֵיס פֿון די שטיוול. 
2. דאָס װאָס הענגט אַראָפּ פֿון זאָטל פֿאַרן 
רײַטער אָנצושפּאַרן דעם פוס. ;בּאַװיזן װי 
אַזױ ער װעט מאַכן פּעטליעס אין װאָס די פיס 
אַרײַנצושטעקן, אַזױ װי אין די אײַזערנע אִיס 
װאָס הענגען אַראָפּ פֿון זאָטלײ, כלאַװנע קאַגאַ, 
אױפֿן טײַך, װאַרשע 1935, : 

אַסטראָושגע -- -+ אָסטאָראָזשנע. ,זײַט גוט 
אִי ער זאָל אײַך ... ניט קאַספּערן, אמז, די 
אורחים אין דוראַצעסאַק, ווילנע 1872, 

אַ פטראַכאַן -- גנ גרעסערע שטאָט אין 
רוסלאַנד אויף דער װאָלגע, 100 קמי פון דער 
לעפצונג אין קאַספּישן ים (1939 -- 253,655 
אײַנװ!, 1,000 ילדן (לערך, אין גאַנצן קרײַז)ן 
װיכטיקער האַנדלס- און אינדוסטריע-צענטער, 
ספעצ פֿון דער פישיאינדוסטריע. /ָר -- 
אַדי. אֵיער פיש. איער הערינג. ,די שטיקער 
'בּאַליקי װאָס װערן געבּראָטן אין סמעטענע און 
בּאַשאָטן מיט אעֶר איקרע", זש, קיסר און 
רבּי |, 

אַסטראכאַנקע -- די. בּא. װאָלװעלע הי 
מיש-געװעבּטע לײַװנט. ,אַ' -- דאָס איז געווען 
אזא סאָרט לײַװנט, געפֿאַרבּט טונקליגרין ... 
װאָס פֿלעגט דינען מיינסטנס אויף אונטערשלאק 
און אויך קאפטנס פֿאַר אַרעמעלײַט ... פלעגן 
די אַ'י אױיסאַרבּעטן גויאישע װעבּער אין דעם 
שטעטל, איטלעכער אויף זײַן װאַרשטאַט בּײַ 
זיך אין דער היים", ממוס, שלמה. 

אַטטראַ'ל -- אַדי. 1. װאָס איז פֿון (האָט 
אַ שײַכות מיט) שטערן, מיט איבּערערדישע 
קערפּערס. ;ענג איז דעם פֿױגל אין הייכן 





אַסטראָלאַ'בּ 


אַיע"; סוצ, אָאַזיסי. 2, װאָס איז ניטיערדיש. 
אָקולטיסטיש, ספּיריטיסטיש. אַ"לײַבּ -- 
(אָקולטיזם) אומזעעוודיק, אומערדיש לײַבּ, הל 
טל ארום דער נשמה װאָס שטאַמט פון אֵיץ 
ספֿערעס. ,יאָרן װאָס זײַנען פאַרשוואונדן אי" 
נעם נעפּל און האָבּן שוין פֿאַרלױרן אַפֿילו 
זייער אַיילי, װי די טעאָסאָפֿן װאָלטן געזאָגט", 
קאַר ו. אַיגוף. אַגײַסט, 

9 װאָס האָט די פֿאָרעם פֿון אַ שטערן. אַיץ 
קערפּערס. ,די אַיע אױיסטײַטשן פֿון דעם סדר 
פֿון דעם לאַגער מחנהן פון די שבטים און 
די אַיע אױסטײַטשן פֿון דעם מגןדוד האָבּן 
געפּרוּװוט פֿאַרבּינדן .. . דעם מגױדוד און ... 
דעם סדר פֿון דעם לאגער", זר' מ. גוטנבּלאַט, 
יובּל וווא, 65 -קייט, 
אַפטואָלאַ בֿ -- דער, }. 2 אײ 22גר. 
אינסטרומענט פֿאַר אַסטראָנאָמישע פאָרשונגען 
צו בּאַשטימען די אַלטיטודנע) פֿון דער זון 


אָדער פֿון די שטערן. וויכטיק פאַר נאַװיגאַציצ. 


| דיע -- די. = דאָס ניצן דעם אַסטראָלאַבּ, 
אַסטראָלאָג -- דער, ן. שטערנזעער. װער 
עס פֿאַרנעמט זיך מיט אַסטראָלאָגיע. ,די ויר- 
קונג פֿון די הימלשע לײַכטערס איינס אויפן 
אַנדערן איז ניט קיין חלומות פון אַיןישטערן- 
זעער, נאָר א וירקלעכער פאַקט", זר, איבּז, 
נ. רובּאַקין, פֿאַר פֿרײַהײט און רעכט, װילנע, 
יאָר? | 
אַסטראָלאַגױע -- די. בּא. 2 אי 22 גר. 
שטערך-וויסן. שטערנזעערײַ. פֿאָרשונג פון די 
בּאַועגונגען פון די שטערנס, אױפֿגעבּויט אויף 
גלײבּעניש אַז דער גאַנג פון די הימלשע קער- 
פּערס בּאַשטימט אַלע געשעענישן אויף דער 
ערד, און אַז דער גוֹרל פון אַ יחיד װי פון 
אַי כּלל הענגט אָפּ פֿון דעם גאַנג פֿון די שטערן. 
{לויט דער ייִדישער טראַדיציע איז אַ' (חכמת 
המזלות) כּישוף:מאַכערײַ. שטערנזעערײי איז גע 
אַסרט װי עבודה-זרה.ן ,ער װאַר איין גרושׂיר 
דאָקטר, ער האט אַךְ געקענט די (חכמה) פֿון 
דיא איצטרוליגא, דאש איז דיא שטערין זעהר 
קונסט", שאר, עו/ב. "יש -- אַדי. 
אַסטראַלאַטריע --- די. 22 איי 22גר. עבו 
דה-זרה, דאָס דינען צו שטערן,' 
אַפטראַל|י'ן -- דער. מיעראַל:אײיל װאָס 
גייט אויף בּאַלײַכטונג. אַ"לאָמפּ -- ליכ- 
טיקער אייללאָמפּ װאָס זײַן ליכט פֿאַלט פון 
אױיבּן און מײַדט אויס שאָטנס, 
אַשסטראָמאַנטיע -- די. פֿאַרױסזאָגונג. דאָס 
טרעפֿן די צוקונפט לויט די שטערן. 
אַסטראָ|נאָ'ט, "נאַ'ווט -- דער, ן. 2 אי 
2 גר, ל. אויך: אַ'נויט. פֿליער אין די 
הויכע רוימען, איבּער דער אַטמאָספֿער פון 
דער ערד. די אַ'ן װאָס האָבּן שפּאַצירט אויף 
דער לבנה. 

דנאָטיק -- ישטערןנאװיגאַציע!. װיסנשאַפֿט 
און טעכניק פֿאַרן פֿלוען איבּער דער אַטמאָס- 
פֿער פֿון דער ערד. נאָטיש -- אַדי. ;די 
פאַרשעמטע לבנה, װאָס מע שפּײַט איף איר 
- מיט קראַכנדיקע אינסטרומענטן און מע נעמט 
זי אַינאָטיש אויף זיכער, אַז אָט-אָט װעט מען 


אַ'פטראָפֿיזי'ק -- די 


אַסטרע -- די 


1069 


אויף איר כאַפּן אַ שפּאַציר", יג, טמז, 1965 
145 


אַסטראָנאַם -- דער, צן 22אײ 22גר. 


װיסנשאַפֿטלער װאָס זײַן פאָרש-געבּיט איז אסט- 
ראָנאָמיע. אויך: יס -- עדער גרויסער 
דאָקטער װאָס האָט קורירט רבּין און דער גרולי 
סער אַײסט", סשי װו. אויך -יקער -- בּײַ 
אמד, בּײַ ייז בּרארי, אַ װעלט מיט װעלטעלאַך, 
ווילנע 1894, | 

דיע -- די. בּא. ‏ 'שטערן-געזעץ-מעסיקייט", 
וויסנשאפט ועגן דעם גאַנצן מאַטעריעלן אוני- 
װערס װאָס איז מחוץ דער אַטמאָספֿער פון 
דער ערד. די אייבּיקע בּאַװעגונגען, געפֿאַרשט 
פון איע. די רעװאָלוציע אין א"יע. 

דיש -- אַדי. אַי"שער אײינס -- לענג 
װאָס איז גלײַך צום מהלך פון דער ערד בּיזן 
צו דער זון. א"שער טעלעסקאָפּ. אײשער 
זײגער -- װאָס װײַזט די בּאַװעגונגען פֿון 
דער זון, די פּלאַנעטן, דער לבנה. א"שע 
בּין.ה שמ שות -- די צײַט נאָכן זונאונטער- 
גאַנג און פֿאַר זונאױפֿגאַנג, װען מע זעט נאָך 
(אָדער מע זעט שין) די זון, הגם איר צענ- 
טער איז שוין (איז נאָך ניט) ?18 אונטערן 
האָריזאָנט. אַישׁ יאָר -- די פּינקטלעכע 
צײַט פֿון דעם אַרומקרײַז פֿון דער ערד אַרום 
דער זון. 


אָפּצװײַג פֿון אָסט- 
ראַנאָמיע װאָס פֿאָרשט די פֿיזינקאלי)שע אייגנ- 
שאַפֿטן פון די הימלשע קערפּערס, זייער בֹּאַ- 
שטאַנד און די בּאַציאונגען צװישן שטאָף און 
ראַדיאַציע אין די הימלשע קערפּערס און אין 
צװישנשטערנדיקן רוים. //ער -- װיסנ' 
שאַפטלער װאָס זײַן פֿאָרש-געבּיט איז אַסט- 
ראָפיזיק, 


אָסטראַק|יזם -- דער, ען. 22 אי 22 גר 


'פּסק"דין אויף שערבּלעך. דאָס פֿאַרטרײַבּן 
פון דער געזעלשאַפֿט. {אין דעם אַנטיקן אַטען 
האָט מען געשטימט מיט דער הילף פֿון שערב- 
לעך, װען עס האָט זיך געהאַנדלט װעגן 


פאַרטרײַבּן פון שטאָט א ניט-געוואונטשענעם 


בּירגער.ן חרם, דאָס אַרײַנלײגן אין חרם בײַ 
אַ ניט-יידישער געזעלשאַפֿט. ,זינט דעם אי 
קעגן ייונגידײַטשלאַנדי אין 1825", וְייְבּל וואא, 
3. /אָ' איז דאָרטן געװען דער עוֹנש פֿאַר 
פירער .. . פֿאַר די אומגלײַכע אין זינען פֿון 
העכער זײַןי, גרינ, מענטשן און װערטן ,זײַנץ 
נישט-פאַרגינערס און קעגנערס איז דאַן נאָך 
נישט געלונגען צו מאַכן אים פֿאַר אַ קרבּן 
פֿון אִי. אַ קרבּן פֿון אַ חרם", שנ, שלום אַש. 
דירן -- טרו. 


אָסטריכע -- די, סס. אױך: סטריכע, 


סטרעכע. גאוֹעדסס :2008 1. אונטער- 
שטער בּרעג פֿון א שטרויענעם דאַך אַריבּער 
דער דרויסנדיקער װאַנט. אִי איז א שוץ קעגן 
רעגן, ‏ 2. שטרויענער דאַך בּכלל, 

דזוו אסטער *. ;מיד, סן- 
טולעװאַטע שטייען די לעצטע בּלומען -- די 
אַ'ס", ש. בּרעגמאַן, דורך קריג און רעװאָל 


! ציע וו, אַדעס 1932, 


אַסטרעײבּראַמע -- די. 


אַסיגנאַָװקע -- די, -ס. רוסיצ. 


אַסיגנירונג -- די, יען ‏ 


אסיננירונג 


ישפּיציקער טויערי 
אין װוילנע -- רעשט פון יאַגעלאָס מויער פון 


- 1522 מיט א מאַדאָנע פֿון 16. י"ה. הייליק אָרט 


בּײַ די קאַטאָליקן. דורכגיין אונטער דער אַרקע 
(דאָס איז געװען אין מיטן שטאָט) האָט מען 
געמוזט מיט אַן אַנטבּלױזטן קאָפּ. פֿרומע ייִדן 
פֿלעגן מאַכן אַן אומװעג ניט צו דאַרפֿן אַראָפּי 
נעמען דאָס היטל. אויך: אָסטרע-בּראָם, 


אַסיא, אַסי חיגרתּך -- (אַסיע, אַסײ כיגאַר- 


טאָרן זאַץ. תּח. 22 בּראשית רבּה, כג, ה. 'רופֿא, 
הייל אויס דײַן הינקעדיקייטי. ,, גענוג מוסרן 
מיך, אי אַי ח'!". 

8' דמגן (בּמגן) מגן שוייה -- 
.. דעמאָגן (בּעמאַגן) מאָגן שאַװיען זאַץ. תֹּח. 
ככבּנֹא קמא, פה/א. א רופא װאָס היילט 
בּחינם איז טאַקע קנאפּ װאָס װערטי. ומע טאָר 
זיך ניט פֿאַרלאָזן אויף אים מחמת עֹר גיט 
זיך ניט אָפּ װי געהעריק מיטן חולהן ;און 
בּײַ אַחינו בּנייישׂראל אַי די מ' ש', ד"ה אַ 
דאָקטער װאָס קורירט בּחינם איז גאָר ניט 
ווערט", דר' מ. גאָטליעבּ, זײַט געזונד /, 
װאַרשע 1902, ,שכינה איז בּגימטריא 'רופא 
חנם' (= 385), ד"ה אַז נאָר די שכינה איז אַ 
רופֿא חינם, אָבּער ... זאָגט די גמרא: אַ' די 
בּי מי שי -- אַ דאָקטער װאָס היילט אומזיסט, 
איז ... טאַקע ... גאָרניט װערט", בּרכת 
יוסף. סימן שלו ומ. אונגער, טמז, 1966 ווש 110 

אַ' רחיקא עינא עווירא -- {... רעכי- 
קע איינע אוירען זאַץ. תּח. 22 בּבֿא קמא, 
פה/א. א װײַטער דאָקטער איז א בּלינד 
אויגי. ד"ה, צו היילן מוז מען האָבּן דעם חולה 
פאַר די אויגן. {(אונטער די אויגן טאָר מען ניט, 
דאַרף מען ניט היילןן ,די גמרא זאָגט אַי ר' 
ע' /' -- א דאָקטער פֿונדערװײַטנס איז װי. 
אַן אויג װאָס איז בּלינד", טמז, 1965 צו 11, 
דזוו אַסיגני 
רונג, 23. ,אַרױסגעבּן געלט ... אויף אַיס", 
יופֿאָל, 1890, פא 5. 


אַסיגנאַציע -- די, -ס. אויך: אַסיגנאַ'ט, 


דער, ץ. 22 פֿר 22'ל. בּאַנקנאָט, געלטצייכן, 
פּאַפּירגעלט. פֿאַלשע אַיס. א פּעקל א'ס. ,אַסיג- 
נאַציוס, קװיטאַנציוס וחשבּונות", יוסף מאַרשן 
חנוך לנער, אַמשט 1713. ;אין האבּיר דיזישׂ 
האָט מידי אַסיגנאַציאָן צל מכּ"תּ ... בּקִשתּי 
בּײַא פּרעזענטירונג צו האָנאָרירן", אגרת שלמה, 
ח/ב. ,אויך בּעטן מיר די אַבּאָנענטן ... אונדז 
ניט אײַנשיקן קיין צעריסענע און קיין גע" 
קלעפּטע אַ'ס", קמ, 1862, נאן 4. ,האָט ר' זימל 
בּאַטראַכט די אַ' און זײַנע אויגן ניט געגלייבּט", 
אֵר, 'דער מאָדערנער אליהו הנביא. איעדער 
ייֶד װאָס פאָרט קיין אַמעריקע איז בּײַ מיר װי 
אַן אַי ... װאָס מע בּאַהאַלט אין א זיכערער 
בּאַנקײ, בּערג שו, בּערלין 1923. עהלכה אָן 
מעשׂה איז אַ פאַלשע אַי", גרינ, איד און װעלט. 
1. פּראָצעס פֿון 
אַסיגנירן. אַן אַ' װאָס קומט ניט אָן גרינג. 


2. דאָס אָפֿיציעלע און געזעצלעכע צוטיילן 


אַ געלטסומע פֿאַר עמעצן אָדער פֿאַר עפעס 


| אַ צועק. די אי פון דער קהילה פאַרן מוֹשב- 


זקנים. אַי פֿון דער מלוכה פאַר בּאַװאָפֿענונג, 





אַסיגנירן.- 


אי פון דעם גרויסן פֿאָנד פֿאַר פאָרשונגען, 
! נײַע אוען אין בּודזשעט. ,דעפעקטן װעלכע 
פֿאָדערן בּאַדײַטנדיקע מיטלען און ספּעציעלע 
אַיצן", זי גאַרבער און בּערשטער שטימע, 
| מאָסקװע 1928, טא 2. 


אַפֿיגנירן -- טרװ. -ניר, אַסיגנירט. 1, בֹּאַ' 
שטימען אַ געלטסומע (װי א טייל פֿון הוֹצאָה- 
בּודזשעט) פֿאַר אַ בּאַשטימטן צוועק. אַי א גרולי 
סע סומע אויף פּראָפּאַגאַנדע. ,װאָלט זײַן אַ 
יושר אַז די קאָפּיקע זאָל מען אִ' אויף רע 
(מאָנט אין דער תּלמוד-תּורה", פֿרוג וי שדי 
גװאַלדיקע סומען װאָס מיר האָבּן אַסיגנירט", 
נס, הויפּטשטעט, מאָסקװע 1934. 2. איבּער" 
שיקן, לוט יוסף מאַרשן, חנוך לנער, פיורדא 
4, כ/ב. | | 


אַפֹּיוֹתא -- + אַסותא. איזט דער מנהג 
קומין אונטר דיא לײַטן דז װען איין מענש 
ניסט זאגט מאן אים אַסיותא", ר' זלמן הענא 
איבּז, ר' דוד גאַנז, צמח דוד, פפֿדמ תּנ"ח. 


אַפֿייער -- די. -+ איסיים. ;אַזױ איז אַנט- 
שטאנען די סעקטע ... צדוקים ... אַ' ... 
און דורך זייער מחלוקת מסבּב געװען דעם 
חורבּן הבּית", אמז, דיא בּלוט האָכצײַט פֿון 
פּאַריז, ווילנע 1870, 


אַפּילאַבּיש -- אַדי. 2 אײי 22 גר. ניט. 
סילאבּיש. װאָס שאַפט ניט קיין טראַף. {רן איז 
אין ייִדיש אַ', בּכן ניט 'טעאַטר/, נאָר טעאַ- 
טעֶר -קיים, - 


אַפּימון -- |אַסימען, אַסימאַ'ן} דער, -ים, 25 בּבא 
מציעא, ד, א. 22 גר. אָן א סימן. 1. אַסֵי 
מון, אָפּגעריבּענע מטבּע, װאָס די צורה אָדער 
שריפֿט איז אָפּגעמעקט. דאָס װאָס האָט ניט 
קיין װערט. ,א', אַן אָפּגעריבּענע איז קונה די 
(גוטע) מטבּע?, פיעט, בּבֹא מציעא, ד, א. 
2, איי. אַסימון. מינצל צו ניצן אַן עפֿנט- 
לעכן טעלעפאַן. 


אַפּימילאַטאָר -- דער, -טאָדן, 'ס. װנ זין 
'קע, יס. ‏ אָנהענגער פון אסימילאַציע, 313 
װער עס איז אקטיוו אין אַסימילאַציע-פּראָצעס. 
אן אי. א שונא פֿון זײַן אייגענעם פֿאָלק, 
גלײַכגילטיק װי אַן א' צו אונדזער יידישן 
גורל. ,װי פרעמד און נאַריש די װערטער 
'אייגענע היים! האָבּן געקלונגען אין די אויערן 
פֿון אונדזערע אץ"? ספ, יידישער קאַלאַניסט, 
4, {,,זענען די פּאָפּעטשיטעלעס {פֿון די קרוינ" 

| שולןן אֵין ... רײַסן זיי אינגאַנצן אָפּ או- 
דזערע קינדער פון אונדזער פֿאָלק", שלמה 
בּאַנדאַרטשוק, אַ בּריעף צו אידישע עלטערעןן, 
אַדעס 1915, 


-י'שׁ --- אַדי, 
זישקייט, 


יסטווע -- די. מצ. נב. רוסיצ. נר. ,אין 
דער נאציאָנאַלער פּאָליטיק פֿון דער בּורזש- 
אַזיע געפֿינען מיר צװיי ... אַרטן אָנשויאת- 
גען ... אי פון איין זײַט, נאַציאָנאַליזם פֿון 
- דער צװוייטער זײַטײ, דער אידישער אַרבּעטער, 
זשענעו 1904, פא 17 - 


איע טענדענצן. איער אידעאַל, 


1090 


אַפּימילאַטיוו -- אַדי. װאָס העלפֿט אין 
פּראָצעס פון אַסימילירן (זיך). אַסימילירנדיק, 
אִיע בּאַדינגונגען. איער אַרום. -קייט, 


אַסימילאַ'נט -- דער, ן. װנ יין ‏ קע, ס. 
1, יעדער גוֹרם, הילפֿסמיטל, סטימול אין פּראָ 
צעס פֿון אַסימילאַציע. אֵן אין פּראָצעס פֿון 
פֿאַרדײַען שפּײַז. די זון, דער גרויסער אי פאַר 
דער װעלט פֿון געװיקסן. 2. דזװ אַסימילאַ- 
טאָר. ,זאָל דער א' ניט מיינען אַז ער שיצט 
נאָר די דולדזאמקייט, דאָס סבֿלנות", פרץ, 
געדאַנקען און אידייען. יש -- אַזי 
דישקייט -- ,דאָרט וואו ס'איז דאָ שמד איז 
נישט שייך צו רעדן װעגן אַ", צייט, טמז, 
2 41 2, 

אַטימילאַציע -- די, 'ס. 22 איי 2ל. 1 בי 
אָלי, פיזיאָלאָגיע) כעמישער פּראָצעס פון אי" 
בּעראַרבּעטן שפּײַז, גערונג אין א סובּסטאַנץ 
פֿון לעבּעדיקן אָרגאַניזם. טראַנספֿאָרמירונג פון 
דרויסנדיקע שטאָפן אין אייגענע קערפּעריטיילן, 
אִי פון שפּײַז דורך די פֿאַרדײַאונגס-אָרגאַנען. 
פולער פּראַצעס פון נערונג פֿאַר געװיקסן אין 
! אַן א פּראָצעס. | 

2. לינגװיסטיק) דאָס צופּאַסן זיך, דאָס 
ענלעך װערן פֿון א קלאַנג צו א שכנישן 
פּראָגרעסיװע אִ' -- צופאַסונג צום װײַטער- 
דיקן קלאנג. רעגרעסיווע אַ' -- צטפּאַסונג 
צום פֿריערדיקן קלאַנג. אין לעבּן און ליפן 
ווערט פון {נן א וַמן איבּער |בּן און {פן. מע 
רעדט אַרױס האַנדװערקער איבּער דעם װײַטער" 
דיקן קלאַנג זוון, 

2. (סאָציאָלאָגיע) דאָס איבּערנעמען קולטור- 
שטריכן, דעם שטייגער לעבּן פון דער אנדערש" 
דיקער עטנישער סביבֿה צווזאמען מיטן פּראָי 
צעס פֿון פאַרװאַרפן, אָפּזאָגן זיך פֿון די איי- 
גענע פֿרלערדיקע, אנדערשדיקע קולטור-בּאזוג- 
דערקייטן, פֿרײַװיליקע אי מיט דעם רובֿ. (אַרױפֿי) 
געצוואונגענע אי מצד די הערשנדיקע עלע- 
מענטן. אי מיט די זיגערס, מיט דער מערהייט, 
אַי מיט דעם מיעוט װאָס איז אויף אַ העכערער 
קולטור-מדרגה, 

;אי און עם:הארצות גיבּן זיך די הענט"; 
עוואו ענדיקט זיך אינטעגראַציע און ואו הייבּט 
זיך אָן אַ'?"; ,פרעמדע שפּראַכן זײַנען פֿאַקי 
טאָרן פֿון אַי". ,די שבחים פֿאַר דער אי װאָס 
האָבּן נאָך גאָר ניט לאַנג געקלונגען אַזױי הויך 
זײַנען איצטער עפּעס אַנשטומט געװאָרן", 

- זשיט װוש, נ"י 1919. ,דער גרעסטער טײל 
פֿון דער יידישער ליבּעראַלער בּורזשואַזיע 
און אינטעליגענץ ... האָט מיט דער גרעס. 
טער התמדה פּראָפּאַגאַנדירט די אַ' פֿון די 
ייִדישע פאָלקסמאַסן", צו דער נאַציאָנאַלער 
פּראַגע, זשענעוו 1905, ,דאָס ייִדישע פֿאָלק 
האָט שוין אזא געשיכטלעכן מזל אַז יעדע א' 
גייט אָפּ מיט אן עמער בּלוט", אַקש, רעד, 
זב, דער װעג פֿון פֿאַראַט, מאָסקװע 1932. עא' 
בּאַטײַט די זעלבּסטליקװידאַציע פון ייִדישן 
גײַסט, זעלבּסטמאָרד פון ייד װי אַ ייד", האָי 
ראַס מ. קאַלען יבֹּל וווא, זי 31. ,װאָס עס 
איז געשען מיט אונדזער לשון הן דורך דער 
פֿאַרבּלוטיקטער האַנט פֿון צורר און אומבּרענ- 


א'סינדעמאַזן 


גער, הן דורך די שטורעמװינטן פון שפּראַך: 
אַסימילאַציץ", גרױסער װבּ פֿון דער ייִדישער 
| שפּראַך 1 הקדמה, 


אַסימילירלעך -- אזי. װאָס לאָזט זיך (מע 
קען) אַסימילירן. אַיע שטאָפֿן, אַן אומקולטורע- 
לער, איער מיעוט. הקייט, 


אַפּימילירן -- טרו. -ליר, אַסימילירט. דורכ- 
פֿירן דעם פּראַצעס פֿון אַסימילאַציע. העלפֿן 
גוֹרם זײַן אין אָט דעם פּראָצעס. אַרײַנצלען, 
אײַנגלידערן אין א פרעמדער קולטור. שטויסן 
צו אַן אױסגלײַך פון א מיעוט אין א רום. 
אַי שפּײַזן. אַי פֿרעמדװערטער אין יידיש. א' 
די אימיגראַנטישע מאַסן אין אַמעריקאַנער 
שמעלצטאָפּ. אַי ייִדן איבּערגװאַלד, 

אַסימיליר-פּראָצעס. אַסימיליר כּוחות. . 

מיט ויך -- אי זיך בּיודעים ובלאייודעים, 
, פֿלייש האָט אַן אײגנשאַפֿט ... שנעל זיך 
צו אִי. צוליבּ דעם װערט דער מאָגן גיך לייי 
דיקי, דר' ל. פּאַסקאַל, פֿון װאַנען נעמען זיך 
אונזערע קראַנקייטן, לאָדן 1912. עדאָס נײַע האָט 
דאָס אַלטע איבּערגעגעסן, זיך אסימילירט און 
פֿאַרדײַעטײ, נס, הױיפּטשטעט, מאָסקװע 1934, 
,זייער טרייסט ... אַז מע זאָל זי זיך לאָזן 
אויסמישן צװישן די פעלקער, א'", א. ל. זײדי 
מאַן, װאָס דאַרפֿען מיר, בּאַרדיטשעװ 1898 

זונג -- א פּאַמעלעכע א': ;דערמיט שטערן 
זיי דעם פּראָצעס פון אי (פֿאַרװאַנדלונג פֿונעם 
קוילנזויער, װאָס איז אין דער לופֿט, אין אָר- 
גאנישער פֿאַרבּינדונג)"; בּאַהערשנ זי טעכניק 
פֿונ דער סאָציאַליסטישער לאַנדװירטשאַפטלעי 
כער פּראָדוקציע, כאַרקאָװ 1922. ,די ציוניס- 
טישע בּאַװועגונג האָט מיטאַמאָל צעטרייסלט 
דאָס שפּינװעבּס פֿון זײַן נעסט פֿון אַײ, הרבֿ 


לוי גליקמאַן, זכרונות בּית לוי, קעשענעו 1934, 


אַסימילירט -- אַדי, פאר. אַן אע 
משפּחה. אִיע אינטעליגענציע. די האַלבּיאַע 
יוגנט. -ערהייט -- אַי פֿײַנט האָבּן דאָס 
אייגענע פֿאָלק, ‏ -קייט, 


אַפּימילירנדיק -- גערונדיו, אַדי. 
חות. אִיע סביבה,. 


אסימעטרויע -- די, יס. 2 אי 22 גר. אומי 
סימעטריע, אומסימעטרישקייט (-+ 0 אומ- 
פּראָפּאָרציע, -ישׁ -- אַדי. 

אַסימפּטאָט|ע -- די, ס. 2 אײ 2כגר 
(מאַט) א גראָדע װאָס פֿאַלט כּמעט צונויף מיט 
אַ געגעבּענע קרומע בּײַם בּאַצײכענען א בל 
טעוודיקע גרייס װאָס דערנענטערט זיך צו 
אומענדלעכקייט (ווילנע, 1920). ה-ישׁ. 


8 סינדעט|אָ'ץ -- דער, -ען. 2 אי 22 גר. 
| יאױסנבּלײַבּ פון בּאהעפטי. (רעטאָריק) אוֹפֿן 
פֿון אויסדריקן זיך (בּעל-פּה אָדער בּכּתב) מיטן 
אויסלאָזן קאָניונקציעס און בּכלל בּאַהעפטן- 
דיקע װערטער. ק;אקטיווע צוגרייטונג, פלינקע 
אָריענטאציע, אָפּעראַטיוע איניציאַטיו, מסירת' 
נפֿש -- טריאומפֿירנדיקע זעקס טאָגיקע מֿל- 
חמה". יש -- אַדי. (סינטאַקס) װאָס אין 
פאַרבּונדן אָן אַ קאַניונקציע. איך האָבּ גע 


== 


זאָגט, (אַזן ער זאָל װאָס גיכער קומען, װוײַלן 


אע כּו 





אַ'יסינכראָניזם 


מע דאַרף אים. אַישער פּײַואַץ. ישי 
קייט, 


אַ'סינכראַנ|ייזם --דער, ען. 2 אי 22גר. 
יאױסנבּלײַבּ פון אײינצײַטיקײיט! דאָס װאָס אין 
ניט אין אַ צושטאַנד פֿון אײינצײַטיקייט, ניט- 
גלײַכצײטיקייט, הוש -- אַדי. אַיישע פּראָי 
צעסן; אֵישער מאָטאָר -- דינאמאָמאָטאָר 
װאָס אַרבּעט אויף בּײַטעװדיקן עלעקטרישן 
שטראָם. אויך: אַסינכראָ'ן (װילנער טעכ- 
ניקום), אַישער קאָ מפּאָנענט -- (גראַמ) 
צונויפגעזעצט װאָרט װאָס זײַנע בּאַשטאַנדי 
טיילן טאָרן ניט געזעצלעך צונויפקומען אינ" 
איינעם לויט די גראַמאַטישע כּללים פֿון דער 
! הײַנטצײַטיקער שפּראַך. דוגמאָות: פֿונדאָסנל, 
פֿאַראַכטאָגן;, פאַראיאָרן. -ישקייט. 


אָ'סינ|ע -- די, ס. 22 פּויל, אוק, װר. אָסינע, 
אָסיקע (-+). עספּע, עספּנבּוים, אַספּע, אָספּן- 
בּוים. ציטערבּוים. בּוים פֿון דער משפּחה 
טאָפּאָליעס, האָט איבּער צװאַנציק אונ" 
טערמינים (שװאַרצע, זילבּערנע אאַ 
אי װאַקסט אין צפונדיקן מעסיקן 
א קלימאַט. די בּלעטער ציטערן בּײַם 
;)4 מינדסטן װינטעלע. ,די צעצװײַגטע 
: אָיס לענג-אויס די גאַסן זײַנען גע" 
שטאַנען פֿאַרגליװערטע, מיט שװערע 
קאַנאַטן געפֿרױרענעם שניי אויף די 
צװײַגן", סמבּ. ;אָפּגעפֿינקלט מיט 
גרוי און זילבּער װי קאָרע פֿון אַן 
אָבּוים", חג, צמח אַטלאַס װ. איעדער בּוים 
האָט זיך געוויגט אויף זײַן שטייגער: די בּערעזע 
לײַכט, שפּילעװדיק ... די אִי -- פאַרטראַכט 
און ציטעריק", מ. לעו, סאַָװ' היימלאַנד, 1962, 
לאך 3. 01012ס/1 פט!{טקסע. 
האָוועץ -- אַזי 
אַאָװע האַלץ פאַרן בּאָנדער, פֿאַרן סטאָליער, 
זיק -- דער, 'עס. װעלדל פֿון אָסינע- 
בּיימער. ,האָבּן זיי זיך אַראָפּגעשלאָגן פֿון 
וועג און אַװעק גלײַך בּארגיארויף מיטן דריבּי 
נעם, געדיכטן אָייק", נ. קאַבּאַקאָוו איבּז, יאַקובּ 
קאָלאַס, זומפ, מינסק 1936. 





אַפיפֿ -- דזוו אַסותא. {ס'איז גלײַכצײַטיק אַ 
! קלאַנגעןנאָכמאַכונג פֿון ניסן.ן ?אַי, ר' אַלטער, 
בּאמת גענאָסן!י, שע, ימזל-טובי, 

אַסיפטירן -- אוטװ 8 טרו. -טיר, אַסיסטירט, 
קכאי 2כל. /1. העלפן, מיטהעלפֿן, בײַי 
שטיין עמעצן אין א נויט. ,דיא מחותּנײי העטין 
| אים עִם מעות ... אַסיסטירט", גה, 225. ,ויא 
יאופט ‏ ... הלוואה מיר אַסיסטירט", אגרת 
- שלמה, יב/א. ;ער האָט ... פרײַנט גינוג ... 
דיא אים גיאַסיסטירט האבּין פֿון זײַנש גלײַכין 
מיט קליידר, געלט און פֿערט", יייִדישע בּריװ 
18. י"ה (1771)! (פּובּלי פֿון אַמערי ייָדי היס- 
טאָרישער געזעלשאַפֿט צואאא, (ענגלין, 

2. מיטבּאַטײליקן זיך װי אַ געהילף בּײַ אַן 
אַרבּעט. אי דעם כירורג בּעת אַן אָפּעראַציע, 
אי בּײַ אַ װיסנשאַפּטלעכער פֿאָרשונג. -/נף, 
אַסיסט|ע'נט -- דער, ץ. װג יין -קע, ס. 
| -+ דפֿו. שטענדיקער געהילף. אי פֿון פֿאַר- 
װאַלטער. דעם דאַקטערס אַין. אַיפּראָפעסאָר --- 


אַטיעדלע -- אַדי. רוסיצ. 


אָטיען -- וווייכע נוןן דער, 'ס. סל. 


װאָס איז פֿון אָסינע. 


זיך פּאַמעלעך די שטערןאַ", 


1091 


נידעריקסטער אַקאַדעמישער גראַד פֿון פּראָ 
פֿעסאָרשאַפט, 
דענץ -- מיטהילף, אַרבּעט פון אַסיסטענט, 


;אַסיזטענץ, הילף, בּײַָא שטאַנדײ, יוסף מאַרשן, 


חנוך לנער, פֿיורדא תּקל"ד, ב/ב. . 


אײַנגעזעסן. װאָס 
װערט א בּאַשטענדיקער תּושבֿ. ;די עטלעכע 
סאָלדאָטן האָבּן זיך אויסגעצייכנט פיל מער 
װי געװויסע. געמיינדן װאָס זענען אִ' בעל 


בּתּים", ארז, קמ, 1869, נאן 3. ,דער חילוק 
איז --- זיי קענען דאָרטן ניט װערן קין אִ' ‏ 


בּעלי-בּתּים", יופֿאָל, 1881, פא 11, 
האַרבּסט, 


יעסען. ?אָ, די רעכטע צײַט װען בּײַ יידן 
אין דער פֿאַמיליע הייבּן אָן קליידער איבּערגץ- 


| ניצעװעט און מגולגל װערן פֿון איין מלבּוש 


אין דעם אַנדערן", מֹמוֹס, דאָס קליינע מענשעלע. 
;אָײצײַט, אַז אין שטעטל פלעגט זיך אַװעק' 
שטעלן די גרויסע בּלאָטע...", אַר, ילדישע 
מטבּעותי. ?עס יאָגן זיך האַסטיק די שװאַרצע 
מחשבֿות װי װאָלקנס אין אִי בּײַנאַכטײ, יהואָש, 
ידער שטאַרבּנדער דיכטער. ;אויף גילדענע 
פּאָדקעװעס טראָגט זיך דער אִי און קלאַפּט", 
סוצ, יציגײַנערשער האַרבּסט!, 

-דיק -- אזי. אַן אִי רעגנדל. ,דער אֶיער 
װינט טוט א בּלאָז אין דער װאַרעמקײט פֿון 
געפּאַקטן בּית-מדרש", זש, שקלאָװער קינדער. 

יינע -- די, יס. סל.. פֿרײַװיליקע מתּנה 
װאָס אַ פּױער גיט נאָכן אַראָפּנעמען די תּבו" 
אות. ,אין אָסיען פלעגט כּמעט קיין פּױיער ניט 
אָפּזאָגן דעם ישובניק ... און געבּן אָינע א 
מתּנה פֿון זײַנע תּבֿואות", י. קאָפּעלאָו, אַמאָל 
איז געװען | 


אַסיענדע -- די, 'ס. 22010008 :5806:=. 


פֿאָלװאַרק; גוט. פֿאַרם פֿאַר האָדעװען בּהמות 
(אַרגענטינער ייִדי קאָלאָניעס), 


אַטֿיפֿה -- (אַסיפֿען די, פֿות. 22 ישעיה, כד, 


2 בּבא בּתרא, טז/ב. +צונויפקום, פֿאַר" 
זאמלונג, קאַנפֿערענץ, כּינוס פון אַ גרופע. א' 
פֿון קהל. אַי פֿון כּלי-קודש. אי פֿון דער 


-קהילה, גמינע, חבֿרה ש"ס, לומדיתּורה, פֿון 


ראַשיהעיר, חשובי-העיר, פּרנסי-הקהל, דאָזאָ 


רעס, שטאָט-טאַטעס, שטאָט-פֿאַרזאָרגערס, גדו" 


לי-הדור וכדומה. רופֿן אַן אי. צונויפֿרופן, אָפּ 
האַלטן אַן אַי. טרויעראַי. קאָכן זיך װי אויף 
אַן אַי. כעל(ע)מער אַי= שפּאָטיש. אי מיט 
נאַרישע װיכּוחים און נישטיקע רעזולטאַטן 
*אַן אי אין בּאָד = א' פֿון פּוסטע דיבּורים, 
;און די גרויסע לײַט ... האָבּן אַפֿות גע 
מאַכט .. . און זיי האָבּן זיך זייער געשעמט... 
אַז מע זאָל אומשולדיקע מענטשן אַזוי... 
פּײַניקן, שאר, לעמבּערג? עבט א גריסער 
אי איז אין מוקדם ומאוחר", קמ, 1866, טא 31, 
;פון װאָס מע זאָל ניט רעדן איף אַן אַיי 
מוז מען אױסלאָזן מיט דער טאַקסע פון 
פֿלײשי, ממוס, מסעות. ;פון הימל צעגייט 
יהואָש, 'דער 
ניגון". ,בּלויז פון אַיפֿות קאָן קיין (צו פֿיל) 


גוטס ניט אַרויסקומען", שװ.- 


אַסיפֿהן -- (אַסיפֿעזן אוטו. 


אַפֿייץ -- דער. מצ? װרר. 
נען פֿלאַקס. 
אָסיקע -- די, 


אַסיר 


אַ' נדולה -- {... גדוילען די, -פֿות ‏ לות. 


- א) גרויסע. פֿאַרזאַמלונג; בּ) װיכטיקער צוזאַ- 


מענקום, ,מאַכט זיך אַן אַ' ג', קומען זיך צוי 
זאמען אַלע שטרײַמלעך", פרץ, ליטעראַטור און 
לעבּן, ישטעט און שטעטלעך" 

א' חשאית -- {... כאַשאָאיסן די, -פֿות 
חשאיות. געהיימע א" קאיז פֿאָרגעקומען 
אַן אי חי מיטן אָנטײל פֿון ... סוחרישע גבֿ 
רים", לדבּ, נײי תּשייז, רנו, 

א' כּוללת -- {... קוילעלעסן די. כּוֹלֵל 
דיקע, אַרומנעמיקע אַי. ;דעם חשבּון האָט דורכ- 
געזען די א' כּ' ... און בּאַשטעטיקטײ, צעד. 

א' כּללית -- {... קלאָליסן די. אַלגע- 
מיינע פֿאַרזאַמלונג. ;די לעצטע אַ : האָט 
אויסגעקליבּן א נײַעם וועד". 

א' רבּה - {.. אַבּען די. גריסע 
אַסיפֿה. דזח אַי גדולה. ;אין שטיבּל בּײַם 
ערשטן גבּאי זיצט קהל און האַלט אַן אי רי", 
קמ, 1868, יאה 27. קוערן האָט געמאַכט אַן 
אי ר', דער עולם זאָל זיך פאַרשרײבּן װער 
עס װיל װערן א קאָזאַק.. ."י רבֿ קצין, יפֿאָל, 
8, דיא 15, 


אַסיפֿה, (גע)- 
אַסיפֿהט. נעאַל. אָפּהאַלטן אַסיפֿות. ,מע 
אַסיפהט און מע פליט אַהער, אַהין: נו, און 
האָניק? גייט, זײַט מוחל, צו דער בּידָ", אשט, 
משלים . 


אַפיפתיהנבחרים = ואַסײפֿאַס האַניװכאָ 


ריםן די. ‏ פפֿאַרזאַמלונג פון די אויסגעקל" 
בּענעי. דעמאַקראַטיש-דערװײלטע איסטאַנץ 
װאָס האָט רעפּרעזענטירט דעם ייָשובֿ אין ארץ" 
ישׂראל אין די צײַטן פֿון בּריטישן מאַנדאַט, 
אַ-הרבּנים -- די. רבנים צוזאַמענקום. 
,וי אַזױ צוזאַמענשטעלן ... די װאַלן צו 
דער קומענדיקער א"ה"י, לדבּ, נײי תּשי"ז, רנו. 
א'-:חכמים -- די. 1. אֲסיפֿה פֿון חכמים 
(לומדים, אַקאַדעמיקער, װיסנשאַפטלער); 2, נאַד 


ומען פֿון אַ סאָציאַליסטישן זשורנאַל אין העבּ- 
רעאיש (קעניגסבּערג, 1888:1877, בּלוי 8 


נומערן) אונטער דער רעדאַקציע פון מ. װינ- 
טשעווסקי (בּוינץ), 


פּלאַץ צו טריקע- 


ים, 22 פּויל, אוק. ‏ דזחו אָסינץ 
(-+). ,די אויגן האָבּן געבּרייט זיך איבּער 
די בּלאָװע שפּיצן פֿון די סאָסנעס און א" 
בּער די זומפּיקע רחבֿותן פֿון די רויטע אָיס", 
ד. פֿעלדמאַן איבּז, אַ. סליסאַרענקאָ, דער 
שװאַרצער מאַלעך, כאַרקאָװ, יאָר? ווֹע, 
אָסיקאָװע -- אַדי.. אָיװע האָלץ. 1 -- 
אדי. אַן אָינער פלאָקן.. 


אשיר -- |אַסירן דער, "ים. 22 ישעיה, מב, 7 


געװיינלעך מצ.. אַרעסטירטער, פֿאַרשפּאַרטער, 
תּפֿוס. עזכרונות און טאָגבּיכער געשריבּענע 
דורך געװעזענע א"ם אין די געטאָס", איק, 


67 ט 26, ;װאָס האָבּן מיר, אויך אַם פֿון 


הינטער אַן אָפּצױם, געקאָנט טאָן פֿאַר דִי 


געפּײַניקטע מענטשן?ײ, סאָװ' היימלאַנד, 1967, 
פא 10, 





1092 


אסיראָלאָגיע | אָסמינע 


אַסלאַבּאָדישן -- טרו. ‏ דיע, אַסלאַבּאָדיעט. 
פֿטמ. סל. באַפֿרײַען (פֿון געפענגעניש, פון א 
פֿליכט). ,געקאַנטשעט בּוכהאַלטעריע . . . מפּרי 


קללה. עעֶר. װעט אונטערװעגנס שוין א' װ", 
אמד, די שיינע מינקע, װוילנע 1866, 


א פך -- {סארךן ‏ -+ סךיהכּל. -+ סך, בּײַ גע" 


אַ'ידמלך -- (אַסירײ מעלעךן די. ?2 בּרא 
שית, לט, 20. די געפאַנגענע פֿון מלך, 
ד"ה פּאָליטישע אַרעסטירטע. ,מיך זעצן אין 





דער בּיתיהסוהר, װאָס די אַ"מ' זיצן דאָרט", 
ר' יום'טובֿ ליפמאַן העלער, מגילת איבֿה, 
לובּלין 1895, 

אַ"יציון -- ?כיהוזה הלױ: ,ציון, הלא 
תּשאלי לשלום אַסיריך?", א) אַרעסטירטע מחמת 
ציוניסטישער טעטיקייט אין לענדער װאו צין" 
ניזם איז פֿאַרבּאָטן; 3) אַרעסטירטע אין ארץ- 
| ישׂראל פאַר טעטיקייט קעגן דער ענגלישער 
מאַנדאט:מאַכט: ג) אַרעסטירטע אומלעגאַלע 
עולים, 


אַפיראָ|לאָגיע -- די. בּא. 2 אײי 22גר. 
װיסנשאַפֿט װאָס פֿאָרשט די שריפֿט, שפּראַך, 
ליטעראַטור, געשיכטע און קולטור פֿון די 
מלוכות אַשור און בּבֿל. ‏ לֹאָיג. לאָ- 
גיש -- אַדי. אסיריער -- דער. 


אַשידריש -- 1. דאָס לשון פֿון אַשור. אַשוריש, 
אַשורית. 2. אדי. װאָס איז פֿון (האָט אַ 
שײַכות צו) אסיריער. א'ע קונסט. אַ פֿולץ 
אַיע בּאָרד, 


אסיר"תורה -- {,.. טוידען 'געגונדענער מיט 
(פון) דאַנקשאַפֿטי, 27 לױט זכריה, -+ דװו. 
מליצהדיקער אויסדרוק בּײַם בּאדאַנקען, {ל 
פּי רוב אין בּריוו. ;אַ"תּי װעל איך דיר זײַן, 
אוב דו װעסט מיר טאָן די און די געפעליקייט, 
טובה, וכד'". ,בּין איך אַ"תּי ... װאָס עֶר 
האָט דערמאַנט מײַן רבּי ומורי", טמז, 
9 או 29, 

אַ'-תקווה -- {... יטיקװען 22 זכריה, ט, 
2 שעפֿאַנגענער פֿון האָפענונגי. בּעליבּטחון, 
אָפּטימיסט, אוטאָפּיסט, װער עס לעבּט מיט 
אילוזיעס, 
אַשפּרה -- איסקערען די, -רות 22 בּרכות, 
ח/א: תּענית, כז/ב. 1. דיפּטעריט, דיפֿטעריע. 
,מיתה א' דשׂ איז די האַרבּסטי מיתה אונטר 
אַלי מיתוֹת", עפש, דרך הישר לעולם הבּא, 
שקלאָװ 1796, פּרק יח. ,מיתת אַ' װאָס די 
קינדער ... שטאַרבּן פֿאַר דרײַצן יאָר", נײַאי 
ראשיחודש בּענטשן תחינה, נאַװידװאָר תּקע"א 
וְראָשיחודש האָט מען געפירט קינדער אין שול 
אַרײַן -- אַ סגולה זיי זאָלן ניט קראַנק װערן 
אויף אַ'; תּענית, רז/ב -- יעדן מיטװאָך האָבּן 
די אַנשײ מעמד געפאַסט כּדי עס זאָל ניט אויס- 
בּרעכן די אַ"קראנקייט בּײַ קינדערן. ,די קראנ- 
קע ... דאַרף מען איבּערשרעקן ... מע 
דאַרף מאַכן ... פון אַ קאַטאַר -- אַן אָנצינ- 
דונג ... פֿון אַ פּשוטער אַנגינע --- אַיײ, פרץ, 
געדאַנקען און אידייען. ,דער שטורעם קעגן 
אים האָט נישט אױפֿגעהערט. קינדער זענען 
צופֿעליק אַװעקגעפאַלן אויף אַ, ײט, משיח' 
געװיטער, זי 144, 

2. (קבּלה) שלעכטער גײַסט |משנת הזוהר, 
כּרך א!, ח"בּ, שע"ה) האין ספר הווהר 
שפּריכט ר' שמעון בּן יוחאי: איין רוח רעה 
היישט אֵיײ, בּראַנט, פּרק טו, 


גאַציע. ‏ 1. פראָ. אינװאַריאַנט. פֿיל. אַן 
אומבּאַשטימטע גרויסע סומע. אין אַן אומ' 
בּאַשטימטער גרויסער צאָל. א סך געלט. א סך 
מענטשן װעלן קומען. אַ סך שינע בנינים. 
גער פֿאַרמאָגט אַ סך ... -- װאָס? --- װאַנצןי. 
,וואו עס זײַנען דאָ א סך בּעליבּיתטעס איז 
די שטובּ ניט אויסגעקערט", שװ. ,איך װייס 
און פֿיל אַז א סך ייִדן טראַכטן אַזױ װי מיר", 
ספ, יידישער קאַלאָניסט. ;האָט זי זיך זייער 
פיל מעשׂיות אָנגעהערט פֿון א סך מענטשף", 
חתן המלך, פּשעמישל תּר"עי זי 14. אַ סך 
קען קומען אויך נאָכן סובּ: ,א לאָקשנבּרעט 
מיט פֿאַרפֿל אַ סך", .שטייען הײַזלעך א סך", 
שע, קליינע מענטשעלעך.... װען דער 
הערער װייס װעגן װאָס עס רעדט זיך, קען 


דער סוב דורכגעלאָזט װערן: ,ער האָט אַ סך" 


(געלט, בּיכער, אַנטיקן, אַלטן אײַזן...4 פטמ 
אויך דער פך -- ,דער סך געלט װאָס ער 
האָט עס!". ,דער סך יאָרן װאָס ער האָט געָי 
פּטרט אין די יִשיבֿות". עדער סך כּבֿוד װאָס מע 
קריגט עס פֿון אַזעלכע קינדער". װען נאָך 
אַ סך פֿעלט דער סובּ. קען אין אַקװאַטי און 
דאַטיוו צוקומען די פלעקסיע +ן (און דעמאָלט 
אויסלייגן: אַסכן, כּדי דער אַ זאָל ניט בּלײַבּן 
הענגעןן. ,איך האָבּ געזען א סך אומלעגאַלע 
אימיגראַנטן" -- ,אויך איך האָכּ געזען אַסכן". 
,סאיז גוט מיט אַ סך יידן אין פּײַן זײַן 
פֿאַראײניקט? -- ,סאיז גוט מיט אסכן אין 
פּײַן זײַן פאַראייניקט", הל. 

2. אַדװ. מיט דזבּ, װען אַ סך ציט זיך צו 
א װערבּ. ,עך, דו װייסט א סך". ,מיט שער 
און אײַזן קען מען אַ סך בּאַװײַזן": , שװײַגן 
א סך איז א קנאַפּע חכמה": ;אַ יתום עסט 
א סך און א בּיטער האַרץ רעדט א סך", שװ. 
וָאין שװ ;מיט אַ סך בּוינע)ט מען א הױז, 
מיט װײיניק קומט מען אויס" -- איז בּכּיװן 
ניטאָ דער סוב נאָך אַ סך און נאָך װײניק, 
כּדי מע זאָל קענען פארשטיין אי 'געלט' אי 
'חכמה'.ן , איינער שטייט און דרשעט אַ סף", 
לאַט, מאַמאַן, זי 38. ,ישׂראליק האָט זיך אָנ" 
געלערנט א סך און אָנגעהערט א סך און גע 
טראַכט א סך", ט. קאַמינסקי. אַ בּיאָגראַפֿיע 
פון אַ ישׂראליקלען, קִיִעוו 1913, 


אַפכּטום -- ואַסאַכטומן דאָס. נעאָל. 22 אַ 


סר + טום. סכום פֿון בּאַזונדערע אַסכן. 
;צו װאָס דאָס א'? סאיז יעדער א סך, אַן עדה 
פון איכן אומבּאַקאַנט, אומבּאַװאַכט", נאַד, 
ימודה אַניי, י 


אַסכערלײ -- (אַסאַכערלײן אַדי. אינװאַריאַנט. 


2 אַ סך + ערליי. װאָס איז פֿון אַ סך מינים, 
סאָרטן, גרופּעס. אי געווירצן. אי אַלטע מט- 
בּעות. אי גרײַזן. 


אָסלאָ -- גג. (פֿון 1624 בּיו 1925 --- קריסט- 


אַסלע -- די, -ס, 


אַסמאַניש -- אַדי. 


אָסמאַ װ"פּאַשאַ, -- דער, 'ס. 


אָסמושקע -- די, -ס. סל. 


זיוו אַסלאַבּאָדיעטײ, שע, יעס פידלט נישט" 


אַפֿלע -- די, סס (געװיינטלעך מצ) אױך: 


אַסליץ. הזו אַסלע. צאָנפֿלײש. ,דאָס 
קינד זאָל ניט האָבּן קיין גרויסע יסורים בּײַ 
דעם ציין שנײַדן, שמיר דאָס קינד אויס די אַיס 
מיט פּוטער אָדער מיט שמאַלץ פון א הון", 
איבּז, הנהגות טובֿות, װאַרשע 1897. ,סימפּטאָ- 
מען פֿון כראָנישער בּלײַ-פֿאַרגיפטונג ... דער 
בּלײַיזױים אויף אַ'ס אַרום די ציינער", טאָז, 
װאַרשע 1930, נא 9. 

1. (שוסטערט) :2 := 
32. שטיין אָנצושארפֿן דאָס מעסער. 
שאַרפֿשטײן. 'צו דער טערמינאָלאָגיע פֿון מלאָ- 
כות', 09 װ. 2. (לענגלעך) שטיק פּוטער 
אַן ערך אַ האַלבּער פונט. ,אַן אִי פּוטער און 
אַ װײַס בּרויט", אָפּאַ, טאָג, 1948 צן 25, 


אָסמאָ/ז -- דער, ז. 59: אָסמאַ'זיס, אָס- 


מאָם, 2 אי 22 גר. 1. פֿיזיקאַלישע כע- 
מיע) 'דורכשטויסונגי. טענדענץ פון א פֿליסי- 
קייט דורכצודרינגען דורך אַ צװישנשייד מיט 
קליינע פּאָרעס אין אַן אַנדער פֿליסיקײט װאָס 
איז װייניקער קאָנצענטרירט (און אזוי אַרום 


גלײַכן זיך אויס די פֿליסיקײטן איבּער און 


אונטער דעם צװישנשייד). 2. פּאַמעלעכעץ 


אַבּסאָרבּירונג. 66" -- אדי. איטישער 
דרוק -- דרוק איף אַן אומדורכדרינגלעכן 
צווישנשייד. -טישקייט, 


אסמאַלאַגיע -- די. בּא. 22 איי 22 גר. לערע 


וועגן ריח. דאָס פֿאָרשן די ריחות פֿון שִׁמֵץ- 
קנדיקע שטאָפֿן, 

1. װאָס איז שייך צו 
דער טערקישער דינאַסטיע, געגרינדעט פון 
אָסמאַן דעם ערשטן (1299 --- 1326). |די דינאַס- 
טיע איז בּאַזײַטיקט געװאָרן דורך דער רע- 
װאָלוציע פֿוֹן די יונגיטערקן, 1914}. 2. (אַלט") 
טערקיש. אִיע פירונגען. 

פאַרצײיטי- 
קער װײַבּערישער מלבּוש. ,זינט מע האָט מײַן 
אַ"פּי (אַזא מין מענטעלע מיט בּרייטע אַרבּל) 
אַװעקגעגנבֿעט, בּין איך גאָר אָן א קאָפּ געבּלי- 
בּן", א. י. בּוכבּינדער, דער קליגער פּריקאַשציק, 
װאַרשע 1897, 

אַכטל. פֿאַרצלי- 
טיקע קלענערע מאָס פאַר פליסיקייטן, ;אַז 
דער רבּי װיל אַ בּיסל בּראָנפֿן, לייגן די תֹּל- 
מידים צונויף קאָפּיקעסװײַז, װערט אַן אַ", 
יופֿאָל, 1885, טאז 6, 


אַפמיום -- דער, סס. {לויטן שטאַרקן ריח 


פֿון איינעם פֿון זײַנע אָקסידן} זייער האַר- 
טער, בּלוילעך-װײַסער אָדער גרוילעך:װײַסער 
מעטאַלישער עלעמענט. 05). אַטאָמישער נו- 
מער -- 76, אַטאָמישע װאָג -- 190.2. שמעלצט 
בּײַ 2,700 גראַד צעלסיוס. אַסמיש -- אַדי. 


אָסמינע -- די, 'ס. רוסלענדישע מאָס פֿון 
תּבואה. אין א טשעטװערט -- 2 אָיס, אין אַן 
אִי -- 4 טשעטװעריקעס. 


יאַניאַ.) הוױפּטשטאָט פֿון נאָרװעגן. גרעסטער 
אינדוסטריעלער און האַנדלסיצענטער פונעם 
לאַנד, 1970 --- 2,867,4000 אײַנו', ייִדן --- 600, 


אַסכּר װוערן -- ואַסקערן דערשטיקט װערן, 
אײַננעמען אַ מיתה-משונה. אויסדרוק פון א 


אסמכתא. - 


אַפמכתא -- ואַסמאַיכטען די, "תּות. 22 בּבֿא 
מציעא, קד/ב. - אָנלען, אָנשפּאַר. געניצט מיט 
בּבּ: 1. מאָטיװירונג, בּאַגרינדונג. אאַן אַי פאַר 
| 'ישלוש סעודות' האָבּן די חכמים געפונען אין 
שמות, טז, 25. דאָרטן װערט היום' איבּער- 
געחזרט דרײי מאָל". ,אויבּ מע זאָל אַפילן צו" 
געבּן אז די מנהגים האָבּן עפּעס יאָ אַ שטיקל 
אַי...*, פֿגעז, װילנע 1924, יו 6. 2, בּאַװײַז, 
ראיה. ;אן אַ' אַז פּלוני איז אַן איש חכם? 
פון זײַן שװײַגן". עבִּכל-אופֿן איז דערין ניטאָ 
קיין אַי אַז מע זאָל קענען פּסק(עצען אנ 
דערש", ייבּל װוא, 65. 20. צװאָג. ,ראובֿן 
זאָגט צו שמעונען: איך װעל ... דיר געבּן 
כּך וכּך -- הייסט דאָס אַן אַ'", סשי וו, מח, 
אַ' בּעלמא -- {... בּייאַלמען פֿראַזע. תֹּח. 
22 חולין, סד/ב.. האאַסמכתּא אין דער װעלט' 
געניצט מיטן 3 סתּם גערעדט, געזאָגט גלאַט 
אין דער װעלט אָן א התחײַבֿות א--- ר' ייד, 
איר האָט מיר צוגעזאָגט שדכנות-געלט כּך 
וכּך ... -- סאיז געװען אַן אַ' ב". דער 
תּנ"ך-פּסוק זעט אזש צו זײַן אן אי בּי אָן א 
דירעקטער פֿאַרבּינדונג מיטן טיטל פֿון ספֿרי, 
א. ליפינער, איק, ר"ה תּשכ"ו. 
אַ' כּ' (לא) קניא -- {... (לוי) קאַניען 
זאַץ. תּח. 2בּבֹא בּתרא, קסח/א. ‏ אַי בּי איז קונה 
(איז ניט קונה). |דאָרטן -- א שקלאיוטריא צי 
א התחײַבֿות, געבּונדן מיט א תּנאַי, האָט אַ לע- 
גאַלן סטאַטוס אָדער ניט: די הלכה איז: לא קניא.ן 
! אין ייִדיש געניצט אין פֿאַרשידענע סיטואַציעס: 
ע;אַי בּי ליי קי --- פֿאַרלאָז זיך ניט אויף אַ צו- 
זאָג, פאַרלאַנג מזומן". ;אַי בּ' -- א פּסוק 
אַהין, א. פּסוק אַהער -- ל' קי, איז נאָך ניט 


= 


קיין סימן פֿון למדנות". 

אַסמעליע(װע)ן זיך -- אוטװ. ליעוע) 
זיך, זיך אַסמעליע(װע)ט. 99: אָסמע.... 
רוסיצ. - זיך דערװעגן, זיך אונטערשטעלן 
,...האָט זיך אָסמעליװעט צו שטערן די 
פרײַנדשאַפט צװישן די נאַציעס", קמ, 1865, 
פך 7. ,אזא נידעריקער מענטש ... זאָל זיך 
אִי ליבּ האָבּן א כּהנס א טאָכטערײ, אליהו דאַץ, 
דער געלד שידוך, װאַרשע 1879, ,טאָמער אָסמע- 
ליעװעט זיך אַ קבּצן צו געבּן א האַלבּ קערבּל, 
טוט מען אים אַ װאָרף אין צורה און מע צע- 
רײַסט דעם רעצעפּט", י. מאיר ליפשיץ, אַ 
װאָלװעלער בּיסין, װוילנע 1892, 

אָשנאָװאַגיע-- די, 'ס. רוסיצ. נר. 1. גרונט, 
בּאַזע. די אי פֿון נײַעם בּנין,. 2. גרונד, מאָ- 
טיוו. אָנשפּאַר. יסוד. האָבּן אַן אִי איבּערצו- 
טראַכטן, עהאָבּן געהאַט דערבּײַ גאַנץ גוטע 
און קלוגע אִיס", אמד, אַמעריקאַנער געשיכטע, 
- ווילנע 1899. ,דער פּאָליציע איז ניט אײַנגע- 
פאַלן פֿרעגן אויף װעלכער אַי רעכנט ער אַז 
די שטובּ אין זײַנע", ספ, גליקליכע און אומ'י 
גליקליכע. ,שקר אין לו רגלים, אַ זאך װאָס 
איר גאַנצע אִי איז געגרינדעט פאַלש קען ניט 
לאַנג אײַנשטיין", צבֿי ניסן גאָלאָמבּ, די בּור 
זשואַזיע, װאַרשע 1906, 

אָסנאַ|װע--די, 'ס. סשוסמ8ס :2 2:. 1. (ווע" 

- בּערײַ) פֿאָדעם פֿון געװעבּ װאָס װערט געצויגן 
אין דער לענג (אַ בּאַזע פֿאַר דעם פֿאָדעם אין 


1092 


דער בּרייט). ,ער מאַכט צורעכט די אַ'. 
מיינט מען דעם שתי", איבּז, תּקוני שבַּת, 
אוסטרהא 1818, | | 

2. (שטריקערלי) אָנהײיבּ בּײַם שטריקן. די 
צונױפֿגעשטריקטע ערשטע פֿעדעם. מאַכן אַן 
אָי אין (פֿאַר) אַ זאָק. אָנציען אַן אָי אויף דער 
קראָשקעי ‏ / 

| 8. /(שנײַדערל) מעטאַלענער שפּוליקל אין 
קאָפּ פון אַ ניימאַשין אָדער שטעפּמאַשין װאָס 

אויף דעם דרייט מען אָן פֿאָדעם. אָן דער אַ' 
קען מען ניט נייען | 

4. פֿונדאַמענט. אונטערשטער טייל פֿון אַ 
געבּײַ. אִי פון אַן אויון. ;אַז עס טויג ניט די 
אָי -- פֿאַלט אײַן דאָס געבּײַ", שװ. *אַן אִי פֿון 
א מענטשקן) = שטאַרק אָפּגעצערט, אױיסגעמאָי 
גערט. ענאָך דער קרענק איז פֿון אים געבּליבּן 
נאָר אַן אִי פֿון א מענטש", 

| 9. רוסיצ. דזוו אָסנאָװאַניע, 23. ,אױבּ ער 
װעט דיר איצט בּאַהילפֿיק זײַן מיט א מנה יפֿה 
פֿון אַ פּאָר הונדערט רובּל װעט ער אונדז לייגן 
אַן אִי צו נײַעם לעבּןײ, אלצ, דער גליקליכער 
מפֿטיר, װאַרשע 1886, 

ווען -- טרו. בּאַגרינדן. גרינדן. אִי א 
נצע פֿירמע. -וועם -- אדי, פאר. ;אַ מענטש 
װאָס הײבּט ניט אָן צו װיסן װאָס הייסט 
חסיד ... אויף װאָס איז אָװעט חסידות...ײ, 
ײיל, װעלט לוח, אַדעס תּרמ"ג, - 


אַסנאַסט, אַפנאַיץ -- דער, יעס. װרר. :8 = 
1 אויסגעטריקנטער, קרענק- 
2. גראָבּער-יונג. כאַם. 


אַפנע -- פֿרױעױנאָמען. אויך: אסנה, 2 אָס' 
נת, פֿרױעןנאָמען (בּראשית, מא, 45)? 22 אַסנה, 
מענער-נאָמען (עזרא, בּי 50)? 


18מ401180, 
לעכער מענטש. 


אנת -- (אָסנאַסן מענער-נאָמען. זן. 22 אָסנת, 
פרויען-נאָמען (בּראשית, מא, 45)? 


אָפֹע -- די, "ס. 088 :2 =:. האָרנבּין. איג- 
זעקט פון דער משפּחה 40801046, מיט אַ 
לאַנגן,. דינעם קערפּער און גאָר אַ שמאַלער 





'טאַליע. נערט זיך מיט קלענערע אינזעקטן 
איר שטאָך איז גיפֿטיקער װי פון א געװיינ- 
לעכער בִּין. שטעכן זיך װי אַן אִי. ;די הויזי 
אָי. איר קערפּער איז שװאַרץ אָדער רוט" 
בּרוין, די פֿליגלען זײַנען לאַנג און אײַנגע- 
פֿאַלבּט ... אָט די אִיס בּאַזוכן הײַזער און 
זײַנען שעדלעך פאַר מענטשן", 9געז, וילנע 
6, פאן 20. ,בּאַלד שלעפּט אַן אִי א בּאָנק 
בּײַ די האָר ... און עס קנאַקן די גלידער", 
פּרץ, לידער און פּאָעמען / 
אַסעאיץן -- דער. מצ נבּ. בּיאָכעמיע) אָר- 
| גאַנישער בּאַזיס פֿון בּיין'געװעבּ, 


אַסע'ט -- דער, -ן. אױך: אָפעטינ|ער. 
וער עס געהערט צום פֿאָלק אָסעטן אין קאֲװ" 


אַפענטירונג 
קאַז. ‏ הישׂ- 
| אַדי. 
אַטעט|ער- -- דער, -ס, 2 דוס 5 אַסיאַ- 
טער. אויך: שטער (סטויררזשן, אַם), 
פֿיש פֿון מיטע- 
לער גרייס, בּיז 
50 אַ מעטער די 
{ לענג, לעבּט אין טײַכן (און אין טײַל ימען) פון 
| צפונדיקן האלבּקײַלעך. ;אויפן שאַרפן הא 
טשיק האָט זיך א צאַפּל געטאָן אַן אֵיי.. 
קוים אַרױפֿגעשלעפּט אים אױפֿן בּאַרקאַס", 
האַל איבּז, ע. בּיװאַלאָו, פּאַלונדרע, מאַסקװע 
1 רינע -- דאָס פלייש פֿון אָסעטער. 
,זײַן פֿאָטער האָט מכבּד געװען דעם עלטסטן 
מיט בּראַנפֿן ... און מיט אַירינע", אי. קיפּניס 
איבּז, ק. גאָרבּונאָוו, דאָס אײַז גײיט, קלעװ 
0 (81119) ספתסט401. 
אַסטלעדעץ --- דער, "ן. מזוסתסת6ס0ס :04:=. 
טשובּ, טשופּרינע (אויף אַן אָפּגעגאָלטן קאָפ, 
;א פעסליוריטער אָפֿיצער האָט ... אַרײַנגע- 
רופן אַ סאָלדאַט מיט אַ לאַנגן, רױטן אָ", 
א. קאַהאַן, אינזשענערן, קלעוו 1932, | 
אַפעלערירן -- טרוו. -ריר, אַסעלערירט. שפּאַ. 
פאַרגיכערן, פֿאַרשנעלערן. אי דעם אױטאָ, ' 
אָמעלקןע -- ד, ס. פד. זוח אָסלע -+, 
פֿקפֿ. אָווע -- אַדי. 
אַסמעפּלי -- די, יס. אַמ. פֿרגל: אַסאַמבּלעע, 
נידעריקערע געזעצגעבּערישע פּאַלאַטע אין די 
איינצלנע שטאַטן פֿון צפואַמעריקע. א מאַן 
(דמען) --געוויילטער דעפּוטאַט אין דער א 
אַפּעמבּלײלײַן -- די, "ס. אמ. ע01גזס235 :2 = 
סתון. אַראַנזשירונג פֿון מאַשינען און געצייג, 
וואו יעדער אַרבּעטער דאַרף דורכפֿירן נאָר 
איין ספּעציפֿישע ארבּעט און װאָס ציט זיך 
אין איין ליניע. | 
אַספעמבּלעע -- + אַסאַמבּלעע. 
אַ'פעמיטיזם -- דער. בּא. זאָס אױסן- 
בּלײַבּן פֿון סעמיטיזם. דאָס איגנאָרירן ייִדן, 
,גאַנץ אַנדערש איז דער אִי, טעאָרעטיש און 
אין די עפנטלעכע דערקלערונגען זײַנע איז 
ער בּשום-אופן ניט קיין פֿײַנד פֿון דעם ייִדישן 
פֿאָלקײ, זשיט װוצ, נײי 1919, 
אַספענטירונת -- די, "ען. 22 דײַטש, עסטרײך. 
1. איינשטימיקייט מצד אַ מיליטערישער קאָ- 
מיסיע װעגן דער טויגעװדיקייט פֿון אַ רע" 
קרוט פֿאַר דער אַרמײ (מג, מעג), דזװ פּריזיו, 
;אַז מע פירט א יידעלע צו דער אַ', ליגט אויף 
אים דער חלף", פֿל. אלאָמיר אַװעקלײגן די 
אַלף, לאָמיר זיך. נעמען צו דער גימל: אַז מע 
פירט אַ יידעלע צו דער אִי װערט א רעש אין 
הימל", פֿל. ,דער צדיק זאָל אים װינטשן ער 
זאָל בּײַ דער א' בּאַפֿרײַט װערן", די פטירה 
פֿון דעם בּעלזער צזיק, לעמבּערג 1894 
2 צושטימונג (צו נײַע הוצאָות, ,ער (דער 
רומענישער מיניסטערן האָט דערקלערט, אַז 
דער סענאַט האָט קיין רעכט בּײַ אים רעכע 
נונג ‏ ... צו פֿאַרלאַנגען, כּליזמן ער פֿאַר- 
לאַנגט. ניט ‏ קיין נײַע שטײַערן און אַ'ען", 
קמ, 1868, מא 426  .‏ / 


- דאָס לשון פֿון אָסעטן; 








אַסענטירן 0 1004 אספּיראַציעץ 


אַסענטירן -- טרוו. -טיר, אַסענטירט. -+ דפֿו. ‏ אסע'פמענט -- דער, 'ס. אמ. אָפֿיציעלע אֲספיר -- דער. בֹּא. 2?אײ 22גר. שיװער'י 





1. אָפּגעבּן אין סאָלדאַטן, אַי --- אָנערקענען 
בּײַַם פּריזיוו פֿאַר טויגלעך", דרי ר. מאַהלער, 
ייִדיש אין סאַנץי וייִשפּ צו, 3---6} ?אַז איך 
בּין אַלט געװען דרײַ יאָר האָט מיך די מאַמע 
| אין חדר געפֿירט; הײַנט אַז איך בּין אַלט גצ 
װאָרן 21 יאָר, בּין איך שוין אַסענטירט", פֿל. 
אַסענטיר-קאָמיסיע: 2. פֿאַרלירן, אָנװערן. 
,ער האָט שוין אַסענטירט די פּאָר רײַניש", 
גאַליציע, זבּ, נ"י 1894, 

אַסענטירט -- אַזי, פאַר. אע יידן 
,אויך יחיאלס בּןְייחיד .. . איז געװען אן א'ער, 
ער האָט געזאָלט גיין דינען", רחל אױערבּאַך, 
'דער גרוב', 


אַטעניז|אַציעץ -- ד, ס. 2?איי 82 
'געזונטמאַכונגי. דאָס בּאַזײַטיקן שמוץ און 
אָפּפאַל פון אַ װאױנאָרט. אַ"אָבּאָז -- קאויף 
װאָס פֿאַר אַןְ אַרבּעט? -- אין א"אַ!", מק 
איבּז, נ. אָסטראָװסקי, װי שטאָל האָט זיך פֿאַר- 
האַרטעװעט, מינסק 1927 האַטאָר -- ,עס 
פֿעלט בּײַ זיי איין קלייניקייט --- קלאָזעטן ... 
אַסעניזאַציע ... עס איז פֿאַראַן דער אַלטער 
גוט- בּאַקאַנטער אאַטאָר -- דער חזיר", פֿגעז, 
ווילגע 1923, פא 372 - -ירן -- טרו. 


אַסענטאָ ר -- דער, -ס. שפא. װינדע. הייב- 
מאַשין, ליפט, עלעװאַטאָר. אַרױפּפֿאָרן מיטן אַי 
דיסטאַ -- װער עס פֿירט אַן אַי 


אַפעפאָ ר -- דער, יס, ‏ ץ. שפא. יורידישער 
עצה-געבּער. ,דער סוחר האָט אַ שטענדיקן 
א"י רייךד (בּ"א). א"ירן (זיך). 


אַפעפאָר -- דער, -ס. זײַן פֿרױ: -שע, 'ס. 
2כפיל 6 רוס. 89: אַסעסער. בַלַז 
צערי. בּאַאַמטער אין אַ געריכט-אָרגאַן; געריכט" 
לעכער בּײַזיצער, געהילף-ריכטער. ספּעצ געָ- 
ריכטלעכער אָפּשאַצער: אָפּשאַצער פֿון שטליערן, 
טאַקסירער. 98: אָנזעצן װי דער א', צושטיין 
װי דער אי, אויסקומען װי מיט אַן אַ. ,אאָ 
װעסט אױסנאָרן דעם אַי, איר, װען מע בֹּאַי 
רימט זיך אַז מע האָט אָפּגעטאָן אַ שפּיצל אַ 
בּאַאַמטן. ,געשמיסענער תחת מיט צוויי בּרכות 
... קומט דער איער און מאַכט עס בּעסער", 
קל. עגעשמיסענער תּחת, געפּרעגלטע רוט, ליב- 
טעלעך געצונדן, פייגעלעך געבּונדן. מאָרגן 
קומט דער א'ער, גיט ער בּעסער", קל. ,עס 
װאַר דאָרט אַ שלעכטער אַי, א דמים-צאַפּער", 
אמד, דיא אורחים אין דוראַצעסאָק, װילנע 
2, -נאָר װאָס ... זיך ... געקליבּן זעצן 
אױפֿן הסב-בּעט, איז געקומען צו מיר דער 
אַ'ער ... אָפּזאָגן האָבּ איך ניט געקענט, איך 
בִּין בּײַ אים געװוען אין האַנט", אלצ, תּוכחת 
חיים, וילנע 1865 ,מע קריכט צום אַ' מע 
לעקט אים די פינגער, די מכּה װערט גרעסער, 
דער בּײַטל װערט גרינגער", פֿרוג . אזיצט 
דער אַי. װאָס פּסקנט אי דיני-ממונות אי דיני- 
נפשות און האָט צו שאַפֿן איבּער טויט און 
לעבּןי, פּרץ, זכרונות. ,די ריכטער און די אַ'ס, 
װאָס זײַנען געװען מיט די פּריצים פֿרײַנד, האָבּן 
געזוכט אין די געזעצן און געװאָלט אַרױס- 
שטופּן דעם ייִד", ייז, די בּרידער אַשכּנזי. 


אוֹן גילטיקע אָפּשאַצונג. אַן אי פֿון פארמעגן, 
אַי וויפל מע מעג מאָנען. 

אַטעפּ|טיק -- די, -ס. 22 איי 22 גר. ‏ אויסן- 
בּלײַבּ פֿון אָנשטעקיקײט. 1. דאָס ניטזײַן 
! פֿון מיקראָאָרגאַניזמען װאָס קענען גוֹרם זײַן 
אַ קראַנקײט. 2. מעטאָד צו בּאַפֿרײַען פֿון 
בּאַצילן, מיקראָבּן. ריכטיקע אִ' בּײַ אַן אָפּע- 
ראַציע. ;אַי שטרעבּט לגמרי ניט צו דערלאָזן 
די בּאַקטעריעס צו די ואונדן", פגעז, װילנע 
3, צא 3:2. -טיש -- אַדי. ;אַיע מעבּל 
און אינסטרומענטן פֿאַר דאָקטוירים", 8געז, 
ווילנע 1924, טאר 10, 


אַטעקור|אַציע -- די, -ס. 59: אַסעקױ 
ראַניץ. 22 איי 22 איט.. פֿאַרזיכערונג. פאַר- 
סטראַכירונג. אַגענטור, געזעלשאַפֿט װאָס פֿאַר- 
זיכערט. פײַער-אַי. אי קעגן גניבֿות. צאָלן יער- 
לעך פֿאַר אַ'. אַ-אגענט. אײגעזעלשאַפט. אי 
געלט. אַפּרעמיע.. אַיקאָמיסיאָנער. ,אין אַלע 
לענדער פון דער גאַנצער װעלט זינד שוין זײַט 
לאַנגער צײַט אַאַנצן געמאַכט געװאָרן, י. בּ. 
גאָלדמאַן, מקור חיים, לעמבערג 1857. עדי 
אַגענטסטװע פֿון דער מאַסקװער פײַעראַאַנץי 
קאָמפּאַניע . ... רעקאָמענדירט זיך", קמ, 1864, 
6אך 37, מודעה. ,שיקט די אַ' אַראָפּ אירן א 
מענטש; איז ער חוֹקר ודוֹרש צי עס איז נישט 
געװען אונטערגעלייגט", פרץ. ינחת פון קינ" 
דער'. ,געמאכט בּורא מאורי האַש אין אַ מיטן 
מיטװאָך ... כּדי צו קריגן פֿאַר זיי פֿון די 
אַײיגעזעלשאַפטן מזומן געלט", יז, די בּרידער 
אַשכנזי 
-אַנט -- װער עס פאַרנעמט זיך מיט אַסעי 
קוראַציע. 


אַסעקולירן -- טרו. -ריר, אַסעקורירט. שפּאַ: 
אַסעגורירן. פֿאַרזיכערן, (פֿאַר)סטראַכירן. 
אַי פון אַ שׂריפֿה. ,די געזעלשאַפטן װאָס אַי פֿון 
פיַער", שע, אַלטינט כּתרילעװקע. ,װען מען 
אויך אַסעקורירט איז, פֿאַרמאָגט השי"ת זאָלכע 
שׂריפֿות אויף די מען ניט אַ' קאָןײ, ר' עקיבֿא 
יוסף שלעזינגער, אל העדרים השני, לבֿובֿ 1869. 


מיט זיך -- זיך אַי פֿון אַ שׂריפה. -נג -- 
אַ צו נידעריקע (הויכע) אַ" 
אסעקורירט -- אַדי, פּאר. די פֿון לאַנג 


שוין אַיע. ,דער בּעל-הבּית פון הויז איז געװען 
פֿריש אַיי, פרץ, פֿאָלקסט' געשיכטן. ער" 
הייט. -קייט, | 


אפעקטוע'ל -- אדי. 2כאײ 2כגר. 89: 
-א'?. = אױסנבּלײבּ פֿון סעקסי. אומגעשלעם- 
טיק. אע רעפּראָדוקציע. איע געװיקסן. -קייט, 


אָספּאַליק -- דער, -לקעס. פּאָד, װאָ. :0 = 
אעהגםס0ס. אַלטמאָדישע װעסט מיט א סך 
קעשענעס, טייל פֿון א װעסטל? 


אַטפּאַ'ראַנוֹם -- דער, ז. אִמ. -+ שפּאַרגל, 


אַפפּאַראַגי"ן -- דער. בּא. סובּסטאַנץ װאָס 
מע בּאַקומט אַרױס פֿון אַספּאַראַגוס. פֿאַר" 
מאַצעװטיש, אַן אורי-טרײַבּנדיקער מיטל, 
ענעם ... אי ... און קאָך דש אין אַכט אונ- 
צין װאַשׂיר", סור, כה/ב. | 


שטיין, גראַפֿאָליט. א שװאַרץיגרוילעכע ניט' 
הארטע שטיינמאַסע װאָס געפינט זיך אין פּלאַי 
סטן אין בּאַרגיקע געגנטן. װערט געניצט פֿאַר 
שולטאַװלען (טאָװל-שיװער): אין טייל ערטער -- 
אויך װי א מאַטעריאַל פאַר דאכדעקונג. , איז 
זייער װיכטיק דער מאַטעריאַל מיט װאָס מע 
דעקט דעם דאַך ... אי און דאַכטאַל . . . פֿאַר- 
היטן די געבּײַדן פֿון פֿײַער", בּלעטער, טז 6, 


אַספּיראַטאָר -- דער, 'ס. 22 אײי 22 


1 שטױבּזויגער, פּנעװמאַטישער אַפּאַראַט 
(אויף עלעקטרישער קראפט) אַרײַנצוזױגן 
שטויבּ. ,. . . אױיסצולופֿטערן דאָס צימער און 
ריײניקן מיט אַןְ אַ", פ9געז, פּאַריז 1950, 
וא 6--8,. 2, בּאַצייכענונג פֿאַר אַ צאָל אפּא- 
ראַטן בּײַ פיזיקאַלישע און כעמישע פּראַצעסן 
אַרײַנצוזױגן לופט, אַ גאַז, א פֿליסיקײט אאַ. 
2. (מעד) אינסטרומענט אַרױסצוציען אייטער 
פֿון א געשוויר. אויך -- אַרײַנצוצ;ען בּלוט, 
דייש -- אַדי. 


אַספּיראַ'נם -- דער, ז. װנ יי קע, ס, 


ככאײ 72ל. 21 װער עס באָט זיך אָן עפעס 
דורכצופֿירן. װער עס שטעלט אַרױס זײַן קאַנ- 
דידאַטור פֿאַר א פּאָסטן. װער עס װיל (האָפט) 
צו קריגן אַ קאָנקרעטע בּאַשעפטיקונג, א פּאַזי 
ציע.. אי אויף דעם פֿרײַ:געװאַרענעם סעקרע- 
טאַר-פּאָסטן, 

2. שטודירנדיקער אין א העכערן לערך 
אַנשטאַלט אָדער אינסטיטוט, װאָס איז מסוגל 
צו זעלבּשטענדיקער פאַרשאַרבּעט אין א בֹּאַי 
שטימטער װיסנשאַפּטלעכער דיסציפּלין, איונגע- 
לײַט איבּערן לאַנד האָבּן געבּענקט צו קענען 
קומען קיין װילנע און װערן אֵ'זײ, מװ, יבֹּל 
ווצאי 1. ,זעלדע די א'קע איז געזעסן אין א 
זײַטיק צימער פֿון אינסטיטוט און געשריבּן 


| וועגן א ייִדיש מאכל -- שלייסקעס", אַ. קאַרי 


פּינאָװיטש, בּײַם װילנער דורכהויף, תּ"אַ 1967. 


9 װער עס שטרעבּט צו עפּעס א קאַריערע. 
;פּאָעטן, בּעלעטריסטן און סתּם ליטערארישע 
איץ", מאַנ, נאָענטע געשטאַלטן 

ז'ר -- די *ן. /. אַרבּעט, פֿונקציע(ס) 
פֿון אַספּיראַנטןן). 2. גרופּע אַספּיראַנטן, 


אַפּפּיר|אַציע -- די, -ס. 22 אי 22ל. דאָס 


אײַנעטעמעף. 1, שטרעבּונג. שטאַרקער בֹּאַי 


- גער. די אֵיס פון די נביאים. די אַ' צו װערן 


דער פֿאָרשטײער פון .... די א'ס פון אמעי 
ריקאנער ייִדן. ,דער איסלאם האָט פֿון זײַן 
געבּורט אָן ארויסגעוויזן א'ס פון א װעלט. 
רעליגיע", גריג, איד און װעלט. ,עס איז, דאַכט 
זיך, נישטאָ נאָך א דור אין דער יידישער גע" 
שיכטע, װאָס זאָל זיך קענען פֿאַרגלײַכן צו אוג" 
דזער דור ... מיט זײַן שפע פון ... איבּער" 
לעבּענישן און א'ס", ש. ביקל, שרײַבּער פֿון 
מײַן דור , 

2. (מעד) דאָס אַרױסזױגן אַ שעדלעכע פֿלײ 
סיקייט פֿון אַ קראַנקן קערפּער-חלל מיט דער 


- הילף פֿון אַן אַספּיראַטאָר +, 8. (לינגוויס- 
| טיק) דאָס קלאָרע ארויסבּרענגען, דאָס ריכטיקע 


אַרטיקולירן קלאַנגען, ספּעצ דעם קלאַנג וָהן,- 


אַספּירין 


- דירן -- אוטװ 8 טרװ. אַי צו װערן אַ דע" 
פּוטאַט. א' צו מאַכן שלום צװישן.... ,איך 
בּין ‏ אַפֿילו אַמאָל געװען אין אַ קלויז װאו דער 
בּעל-תּפילה האָט אַספּירירט די אַלפן און די 
עינס און דעסאַספּירירט דעם וַהזי, דר' ש. 
נאָבּל, ייִשפּ שאא, 2. אַטאָריש -- אַדי 
אַספּיריץ -- דער, "ען. פֿאַרמאַצעװטיק) 
1, װײַסע, קריסטאַל-פֿאַרעמדיקע פֿאַרבּינדונג 
מיט אַצעטיל-סאַליציליזײַערס. 00911804. געניצט 
קעגן קאָפּװײטיק, רעװמאַטיזם אאַ (אַדאַנק זײַנע 
אַנטײנעװראַלגישע אייגנשאַפטן און אויך װי אַ 
מיטל אַראָפּצושלאָגן היץן. אי װירקט ניט אַזױ 
גוט אױפֿן האַרץ און טיילמאָל אויך אויף אַנ" 
דערע ארגאַנען", פגעז, פּאַריז 1930, טא 12711, 
2. טאַבּלעטקע מיט אַספּירין. נעמען צוויי אֵיען 
און זיך צולייגן, 

אַספּן -- די, 'ס זזו אָסינע -. /אַן א'יי. 
װאַקסט בּײַ אונדז דאָס רוב לענג-אויס די װעגן"י 
ז. טעלעסין, אַף מײַנע אַכרײַעס, מאָסקװע 1968, 
8ספ(ע)ן -- אַדי. 

אַטפּעץ'קט -- דער, ז 22 איי 22 ל. אָנבּליקי. 
1. אויסזען. אַלגעמײנער אײַנדרוק פֿאַרן אויג. 
דער מאַיעסטעטישער אי פון נײַעם בּנין. 
2. בּכלל אַלגעמײנער אײַנדרוק פֿון א בּאַי 
שטימטן שטאַנדפּונקט. אױפֿנעמען אַלץ אין 
אַן אנדער (נײַעם) אי. אונטערן אי פֿון איבּי- 
קייט. ,עס זײַנען פֿאַראַן אין דער תּורה ... 
פֿאַרשיידענע אֵין, אָנזעעװדיקע און אומזעבּאַרע" 
א. ליפינער, איק, פּסח תּשכ"ד. דער טרויערי" 
קער אַי פֿון א יוגנט אָן אַן אידעאָל. 9. פאַזע, 
שטריך, פּרט-פֿאַל װאָס קומט בּײַם בּאַטראַכטן 
מיט א בּאַשטימטער שטעלונג. בּלבּולים װי 
אַ'ץ פון צוואנגיאַסימילאַציע. ,דער שטאַט איז 
אַ סומע ניט פון יחידים גופֿא, נאָר בּלויז פון 
געװויסע אֵיןץ פֿון זייערע לעבּנס-אינטערעסן", 
גריג, מענטשן און װערטן. 0. אָריענטיר- 
פּונקט בּײַם אַנאַליזירן. גאַרבּעטן װאָס גיבּן זיך 
אָפּ ספּעציעל מיט דעם ייִדישן אי און מיט דעם 
| ייִדישן קוק אויף פּראָבּלעמען"ײ, ש. ראַװידאַי 
װיטש, יִבּל ואא, 2. פקינסטלערישע קריטיק... 
רופט זיך אָפּ אָדער קען זיך אָפּרופֿן אויף אַלצ 
אַין פֿונעם קינסטלערישן שאַפֿן", שנ, קריטיק 
און קריטיקער. 

9. (גראמ) װערבּאַלע פֿאָרעם װאָס גיט איבּער 
קװאַליטעט (אויך קװאַנטיטעט) פון אַ טואונג, 
די בּיימער טוען בּליען -- אִי פון בּאַשטענ- 
| דיקײיט; ער 9 לע גט קומען צו אונדז -- אִ' 
פון פֿילמאַליקײט; האַלטן אין אין 
עסן -- אַי פֿון כּסדרדיקײיט; ה אַלטן אין 
עסן --- אַי פֿון גלײַכצײַטיקייט אא. ,פֿאַראַן אַן 
| אַי פֿון אָנהײבּיקייט מיטן הילפֿסװערבּ נעמען, 
למשל; ער נעמט מאָלן, ער האָט גענומען דינ- 
גען", ימ, יישפ א, 43. ,אין אי פון מיטאַמאָלי 
קייט בּײַ װערבּן קען דער װערבּאַלער סובּסטאַנ- 
טיװו זײַן בּלויז אין אצ, למשל: ער האָט אַ 
שטאַרקן קלאַפּ געטאָן --- עֶר האָט דרי מאָל אַ 
שטאַרקן קלאַפּ געטאָן: װאָס האָסטו מיר אַ קניפּ 
געטאָן --- װאָס האָסטו מיר צוויי מאָל א קניפ 
געטאָן?", ימ, יושפּ ושא, 1. אויך קאַנװערבּן 
- און פּרעפֿיקסן דינען אויסצודריקן אַץ פֿון 


1099 


װערבּן וועגן זיי מאַטעריאַלן איבּערן גאַנצן 
וב זע" -- אזי. -ועלקיים, 


אַשפּער -- דער? ן. קליינע טערקישע מטבּע 
פונעם 18. און 19. י"ה. געװוען אין אומגאַנג 
אין מאָלדעװע. הייסט אויך בּאַן. וְיִבֹּל שואי 
0'. 


אַספּערולע -- די, -ס. בּאָט) װאַלד-געװיקס 
פֿון אײראָפּעאישן קאַנטינענט מיט דופטיקער 
בּליאונג און יאַגגע)דעס. זייער זאפֿט (קומאַרין) 
ווערט געניצט אין דער פאבּריקאַציע פֿון א 
לײַכטן אַלקאָהאָל. 00012184 149061124. 


אַספּע'רזש -- דער, ן. זזו שפּאַרגל -=, 
;. .. שפּײַזן װאָס זײַנען עלול צו ענדערן דעם 
טעם פון דער מילך ... שפּאַראגד (אץן), קנאָי 
בּל, קרויט", פגעז, פּאַריז 1949, פאן 4. 


אַטפּערמיע -- די. בּא. 22 איי 22 גר. (מעד) 
יאױיסנבּלײַבּ פֿון ספּערמעי. דאָס ניטזײַן פֿון 
זאָמען-אויסשייד. ,אַ', ד"ה אַזא צושטאַנד בּײַ 
וועלכן עס קענען פעלן די ספּערמאַטאָזאָאידן 
בּײִַם מאַןײ, פֿגעז, ווילנע 1930, פא 16, 


אַספּקלריא -- ואַספּאַקלאַריען די. מצ נבּ 
22 סוכות, מה/ב. שפּיגל (מעטאַפּאָריש). גי" 
סטיקע אָפּשפּיגלונג, װיזיע. אין אַ' פון בּאַח" 
רית:הימים. - 
אַ' המאירה -- {... האַמאירען די. פֿראַזע. 
תּח. ?? יבמות, מט/ב. לײַכטנדיקער שפּיגל. 
1. געטלעכער אָפּשײַן. ,דער װאָס האָט געזען 
{= האָט זיך בּאַװיזןן צו יעקבֿ, האָט ער געזען 
| די אי ה' -- דעם בּראַנדשפּיגל װאָס טוט זייער 
לײַכטןײ, נוצ, ווילנע תּרמ"ג, סג/ב. ;די אמונה 
,.. גיט די א' ה' -- דעם זעאַפּאַראַט, װאָס 
קאָן אַרײַנקוקן אין די קומענדיקע דורות", 
װינטש, דאָס נײַע לעבּען נ"י, אַפּריל 1911 
2. איינער פֿון די שבֿחים מיט װעלכע מע 
פֿלעגט טיטולירן גדוליזישׂראל. 
א' עילאה -- {... אילאָאָן די. (קבּלה) 
העכסטע, אייבּערשטע ליכטיקייט. ,ר' עקיבא 
מיט זײַני חבֿרים דיא לײַכטן אונ' זײַנן עולה 
צו דען גרושׂין ליכט דז היישׂט אַי ציי, נצו, 
בּראשית, ו/ב. 


אַספֿאַדע'ל -- די, ז. 99: אַספֿאָדיל. 
(בּאָט) געװיקס פֿון דער ליליען פֿאַמיליע, מיט 
קנויליקן װאָרצלישטאַנג. מיט װײַסע, ראָזץ 

אָדער געלע בּלומען. װאַקסט װילד 
אויף לאָנקעס אין דרום-אייראָפּע 

און אין געגנטן פֿון מיטלענדישן 

ים. װערט קולטיווירט װי אַ בּאַציר- 
בּלום. ,זי מאַכט מיר אַלעמאָל אוים- 
מערקזאַם אויף די װײַסע ליליעס, 
װאָס װאַקסן צװישן די חורבות פֿון 
געװועזענע ישובים און רופֿט זײ 

אָן מיט זייער פֿײַערלעכן אַלטיבּאַ- 
קאַנטן טרויער-נאָמען אַ'ןײ, ר. אוערבּאַך, הייי 
מיש, יאַנ' 1959. (9טט81) 9ט19000001. 

אַטפֿאַ'לט -- דער, ץ. 2?אײי 22גר. ערדי 
פעך. אָרגאַנישע אָדער סינטעטיש פֿאַבּריצירטע 
סמאָלע װאָס װערט געניצט צו פֿאַרשײידענע 
צװעקן, ספּעצ צו פֿלאַסטערן שאָסײען, גאַסן, 





אַיי, ה. א. יאַכנוק אויס בּיאַליסטאָק, 


און אײַזן 


אַספֿסוף -- 


אָסצילירן 


טראָטואַרן, צו דעקן דעכער אא. (דער ים- 
המלח איז איינער פון די ערטער װאו מע 


געפֿינט אַי אין זײַן סאַמע עכטער פֿאָרעם. די 


רוימער האָבּן דערפֿאַר גערופֿן אָט דעם ים דער 
אַייים. אין טייל אײיראָפּעאישע שפּראַכן װערט 


| אי בּאַצײיכנט װי יידן-סמאָלעי.ן נאַטירלעכער 
(קינסטלעכער) אַי. א"װעג. אַילאַק צו בּאַדעקן 


קאַלאָשן. קאַמעריקע װאָלט אַזױ שלעכט ניט 
געװען, װען עס װאָלט זיך געװאַלגערט געלט 
אין די גאַסן, אַן אומגליק ס'איז דורכויס בּרוק, 
| אין אַמעי 
ריקא, װאַרשע 1894, ,אויף א טײל ערטער 
האָט מען דעם בּרוק פֿאַרריכט, אַ' געגאָסן, 
הייסע קעסלען האָבּן געקאָכט", יז, שטאָל 
,װויינט די ערד פֿון הינטערן אַ' 
אפיר אויף אַלע װעגן", מלה. די גאָלדענע פּאַװע. 

ן -- אַדי. װאָס אִיז פֿון אַספֿאַלט. אַיענער 
טראָטואַר. ;די רעדער האַבּן אָנגעהױבּן קלאַפּן 
איבּער דעם אַיענעם פּלאַסטער", ספּ, גליקליכע 
און אומגליקליכע. עאַ גרויער א'ענער הימל 
איז געשטאַנען איבּער די סעדער", אַקש איבּז, 
װאַלענטין קאַטאַיעו, א זעגל איינזאַמ שעמע 
רירט, מאָסקװע 1938. יישׁ -- אַדי. װאָס 
איז אַזױ װי אַספֿאַלט. אַיישע פעסטקייט, 

זירן -- טרו. בּאַדעקן מיט אַספֿאַלט. א' 


ידעם שאָסײ, די גאַסן. -/נם, 


דירט -- אַדי, פּאַר. אַיע גאַסן. אַיער שאָסײ. 
דירטקיים, 


אַפפֿיק|פיע -- די, ס. 2 אײ 2כגר. 89: 


א'ציע. אױסנבּלײַבּ פֿון פּולסי. ‏ פּאַטאָ 
לאָגיע). (דער)שטיקעניש איבּערן אױספֿעלן פֿון 
זויערשטאָף אין בּלוט און איבּערפֿלוס פֿון 
קוילן-זױערשטאָף. אי בּײַם (דער)שטיקן. פאַז 
מע שלעפּט אַרוס פֿון װאַסער אַן אַקערשט 
דערטרונקענעם, זעט ער אויס װי אַ טויטער... 
דאָס קען אָבּער נאָך זײַן נאָר אַ שײַנבּאַרער 
טויט, אַן אָנפֿאַנג פון דערשטיקונג (א'", פֿגעז, 
ווילנע 1924, פא 7. : 

-טיש -- אדי -- ,אַמאָל טרעפֿט אַז דאָס 
קינד װערט געבּוירן אַזױ װי דערשטיקט, אָן 
אַ געשריי, אָן אַן אָטעם. דאָס קינד איז בּלאָ, 
וי מיר זאָגן, אַ", 9געז, װילנע 1922, פא 2, 
-סיאַנט -- סובּסטאַנץ אָדער סיבּה װאָס איז 
גוֹרם אַספֿיקסיע. | 
ואַסאַפֿסוףן דער. 22 בּמדבּר, יא, 4, 
אָנלױף, אָנגעלאַף, צונױפֿגעלאָפּענע מאַסע, ערב- 
רבֿ. ודי זקנייישׂראלן זײַנען געשטראָפֿט גצָ- 
װאָרן גלײַך מיט די בּעליתּאוות. ד"ה די א", 
דובּנער מגיזד, משלי חכמה , װילנע תּר"ן, 
כו/א. , בּיז קורחן האָט אויך ניט געפעלט 
קיין מחלוקת ... נאָר װאָס דען? עס אין 


- געפֿירט געװאָרן פונעם א'", דרי הי זײַדמאַן 


טמז, 1968 וע 28. 


אָסציל|ירן -- -ליר, אָסצילירט. 2 אי 2'ל. 
אוטװ --- בּאַװעגן זיך אַהין און צוריק (װי 


אַ פּאָמפּעדיקל). װיבּרירן צװישן בּאַשטימטע 
פונקטן,. טרװ -- מאַכן עס זאָל זיך בּאַװעגן 
אַהין און צוריק. אַן אָסציליר:מאַשין. -/נג, 

דאָנראַם--- אינסטרומענט װאָס רעקאָר- 
דירט דאָס געגעבּענע פֿון אָסצילאָגראַף, יפֿאַר 





אַסקאַדיניץ 106 אסרו-חג 


צייכענונג פֿון װיבּרירונגי. דער אָאָגראַם רעפ? די בּעסטע | דערגרייכונגען -אױפֿן שטח פון 
| קאָרדירט קלאַנג-כװאַליעס. ;אָאָגראמען װאָס קינעמאַטאָגראַפיע, יו 


בּאַקומען זיך ... און די פאַרשיידנקייטן אין אָסקאַרבּל|ײישְן -- טרו. -בּלײַע, אָסקאָרבּ- 
ישי 


אַסקע'ש - דער, ז. װנ ייף סס. װעֶר עס 
| פּראַקטיצירט אַסקעזע. װער עס פֿירט א בּיז 
! גאָר ‏ צוריקגעהאלטן לעבּן, מיטן בּאַפֿרידיקן 





דער ואָלע װאָס װערט געשפּילט דורך די 
/שטימבּענדער", 'קאַנגרעס פֿון פאַנעטישע. וויסג" 
שאַפֿטן, יבל שוא,  .2:1‏ אָׂנראַ'ף -- איני 
סטרומענט װאָס רעקאָרדירט די פאָרמען פֿון 
די כװאַליעס פֿון בּײַט-שטראָמען. ‏ אַּטאָר -- 
מאשִיזָ װאָס אָסצילירט, ‏ 8וציע. 


אַפּקאַדיניע -- די, -ס. 59: אַסקעדיניע. 
22 אַראַבּיש. לענגלעכע געלבּלעכע פרוכט װאָס 
זעט אויס װי א מאָרעל, האָט צװיי-דרײַ בּרוינע 
קערגער. מען עסט עס וויערהייט. טעם: זיס" 
זויערלעך. װאַקסט אין א'י. שסק. ;נעמט 
ער רימען זײַנע עפּל, א'ס און טרױבּן", 
י. מאַניק, 'דער ליידיקגייער און זײַן חבֿר' 
12000104 216501105. 

אָטקאַליק -- דער, -לקעס. אסתפאסס :08 =. 
9 אַָסקאָלאָק. רוסיצ. שפּאָן, שפּליטער. 
;כ'האָבּ נאָך געדאַרפֿט דאָ א בּיסל מלחמה 
האלטן מיט די אַראַבּער ... האָבּ איך גע 
כאַפּט א פֿאַרזשאַװערטן אִי אין די זעבּרעס", 
אַ- קאַרפּינאָװיטש, בּײַם װילנער דורכהויף, תּ"אַ 
7, 

אָסקאַמע -- די. מצ נבּ. ‏ ;8אסאסס. :א0= 
808008 :28 89: אַסקאָ'מינע, רוסיצ. 
געפֿיל װען ציין װערן הײַליק. קויגן אן אַ' 


ווילנע 1896, 


אַפּקאַריפֿ -- דער, "ן. 22 איי 22 גר. 


לײַעט. רוֹסיצ. בּאַלײידיקן. ,איך בּין פאָרט 
ניט שולדיק און מײַן טאָכטער אָסקאָרבּלײַעט 
איר אומזאַנסט", ע. בּלאָשטײן, דער 9וכ0, 
יעניע -- ד, ס. בּאַליײ 
דיקונג. ,ער שרײַבּט אַז פֿון דער אי האָט ער 


זיך זעלבּסט איבּערצײגט", קמ, 1868, מאן 22, 
אָסקאַרושע(װע)ן זיך - אוטו. זשע(וע) 


זיך, זיך אָסקאַרזשע(װע)ט. 22 װר. לאָקל. זיך 
כּסדר בּאֲקלאָגן אויף כּלערליי חולאַתן. רײַך 
װערן און אָנהײבּן זיך אִ. 


(זאָאָלאָי 
גיע) מין פּאַראַזיטישער װאָרעם װאָס פרוכ- 
פּערט זיך אויך אין מענטשנס אינגעװייך. 
,;דאָס. איז דער אַזױ-גערופֿענער א', א לאַנגער 


קײַלעכדיקער האַרטער װאָרעם װאָס איז ענלעך 


צו די רעגנװערעם", פגעז, װילנע 1924, פא 1, 
געהערט צו די אסקאַרידן, 


אָפּקול(ט)|ירן -- טרו. /ט4יר, אָסקולןטירט. 


2כאײ 2כל (= קושן. 1. (מעד) אויסהערן 
אַ קראַנקן און דערבּײַ צולײגן דעם איער 
צו דער בּרוסט, צום רוקן. אִי טובּערקולאָז 
קראנקע. 2. (געאָמעטריע) דורכפֿירן צװויי 
אומקרײיזן װאָס האָבּן אַ שותּפישן פּונקט (אַזױי 


בּלויז די סאמע נויטװענדיקע בּאַדערפענישן, מיט 
אַ שטרענגער אייגדיסציפּלין. װער עס היט 
אָפּ נזירות. דער א' אין זײַן אײיבּיקן געראנגל 
מיטן יצר-הרע. ,אַלײן אן א', װאָס האָט גע- 
קענט לעבּן מיט בּרויט און װאַסער", יז, 
בּרידער אַשכּנזי. , פֿופציק יאָר איז דאָרט גע 
זעסן און געבּרענט אין הײיליקן עקסטאז דער 
געטלעכער אַיײ, אַל ו, אין גאונס קלויזי. ,העט 


- נאָך חצות, װען דער חולה קען נישט שלאָ 
|פן ... װען דער אי ראַנגלט זיך מיט דער 


לילית-געשטאַלט", מאַנ, נאָענטע געשטאַלטן. 

(יצ)יזם -- 1, שיטה פֿון זײַן אַן אַסקעט. 
2 רעליגיעזדעטישער אײַנשטעל צו דערגרייכן 
גײַסטיקע שלימות. 'ק -- געניטונג אין 
אַסקעזע. ,, פארלאַנגען די דאָזיקע מוסר-אַריס- 
טאַקראַטן פֿון יעדן װאָס װיל געהערן צו זייער 
קרײַז ... א געװויסע מאָס אייק", מ. װ. ניעס- 
טעמפּאַװער איבּז, מבחר הפּנינים, פּשעמישל 
8, | 


דיש -- אַדי. אע שטרענגקייט. אֵיץ מקו- 


! בּלים. אַשׁ קריסטן. ,אין זייער אױפֿפֿירן זיך 


איז געװען אַ געמיש פֿון אֵ'ער תּשובה און 
אומגעצוימטער תּאוה", ימ איבּז, שד ושי 
דישקייט -- ,בּײַ רעליגיעזער אַי למשל, 
װערט דער סעקסועלער אינסטינקט װילנדיק- 


אַז איין גראָדע קען זײַן אַ טאַנגענט צו בּיידע 
אומקרײַזן). - אִ'(ט)אַציע, 


אַטקולטע -- זו. 2800144 :20 2:. האָרך! 
פאָלג! געניצט אין רומ יידיש בּלויז שפּאַסיק 
אין דעם װערטל: פכּל מלמדי איי (אנשטאַט: 
השׂכּלתין, 


אַסקופֿה (ה)נררסת 


;איין רפואה װען די ציין זײַנען אײַליק אָדער 
אָי...", המאסף, איבּז פון פּוליש, װילנע 
וערשטע העלפט 19' י"הן, | 


בּאַוואוסט אונטערדריקט", פֿישל שניאורסאָן 
אינטימע הײליפּעדאַגאָגיק, װאַרשע 1935, 
אַפֿקען -- אוטו. קקע; געאַסקעט, געאַסקנט. 
(גנבים-לשון) שװײַגן, האַלטן בּסוד, 
אַסקער -- דער, }ן. 22 אַסכּרה, פֿרגל. גע- 
וויינטלעך אין מצ. 1. בּלאָטער (יעדער מין) 


אפקאַפּען -- אוטװ. -פּע, אסקאפּעט. פפ: 
אָ(נ)סקאָפּען. בּעס, פּאָד. רומ. :20 := 
ז8ק0304. 7. אַנטרונען װערן מאַכן פּליטה. 


אַי פֿון תּפיסה. אי פֿון פאָניען. קוים אי מיטן 
לעבּן. ;עס איז אים ריכטיק געלונגען, ער 
האָט זײַנס אָפּגעטאָן און גליקלעך עסקאפּעט", 
ישׂראל אַרנשטײן, רעיונות ישׂראל, יאס 1893, 
2. זיך אַרױסראַטעװען, ניט אָנװערן (קיין 
רווח). אי פון אַן אומגליק. א' פון פּריזיו, 
,זי האָט װײַטער בּאַדױערט װאָס א װעלט 
נעבּעך װערט בּדלות, ניט פֿאַרגעסן צו דער 
ציילן, אַז איר חיים האָט קיין עיןהרע אַסקאַ- 
פּעט װי אַ קייסער", משה אַלטמאַן, בּלענדע: 
ניש, טשערנאָװיץ 1926 אויך מיט וזיף. 


אָפקאָפּען -- טרװ. יפּע, אָסקאָפּעט. קַ- 
|סטרירן (וועגן בּהמות). אויך װעגן מענטשן, 


אָפֿקאַר -- דער, 'ס. 1. רוסישער זעלנער 
װאָס. איז אַריבּער צו די דײַטשן בּעת דער 
צווייטער ועלט-מלחמה. |,דער נאָמען שטאמט 
-פון די דײַטשן;: מע האָט אַזױ גערופֿן די 
קאָלאָניאַלע אַרמײ אין די דײַטשע קאַלאַניעס 
אין אַפריקע", בּלומ.ן , אונטער דער װאַך פֿון 
עס-עס-לײַט און אִיס האָט מען געפירט צװעלף 
טויזנט מאַן אין מרחץ אַרײַןײ, דרי י. ל. טהאָן, 
אַמעריקאַנער, 1961 ווע 418 

2. סטאַטועטקע װאָס איז אַ יערלעכער פּריז 
אין די פאַראייניקטע שטאַטן מצד דער אַקאַ 
דעמיע פֿון קינעמאַטאָגראַפֿישער קונסט' פֿאַר 


-- ואַסקופֿע (הא)נידרע" 


סעסן די. מצ נבּ. 22 רשי, משלי, ו, 3 אַ 


שװעל װאָס מע טרעט' געניצט מיט בב: 
א) אויסדרוק פֿון הכנעה, עניוות. ,דער שׂפת- 


יתר פֿון מסחר איז אַן אַי הנ' לכל מיני רע, 


רחמנא ליצלן", לדבּ, נ"י 1957, קמד. ,א רב 
דארף אַמאָל קאָנען זײַן א שװעל, אַן א' הנ'... 
שטיל שװײַגן אַזױ װי די ערד", נ. גאָרדאָן, 
טמז, 1959 צו 2, ;אַ" נ' --- צװישן אַרעמעלײַט 
אַן אָרעמאַןײ, ייט, טמז, 1960 וא 25; בּ) מליצה- 
דיקער נוסח, מיט װעלכן רבּנים פלעגן זיך בּאַ- 
צייכענען אין בּריוו, אין שאלות ותשובֿות, ענ- 


ילעך צו אַני הקטן (-5). 
אָפקירדיק -- דער, -דקעס, אסהקעאסס :06 


קליינע סקירדע (היי, שטרוי). 


אשסקעזע -- די בּא. 2כאיי 2כגר. עענ- 


טונגי. סיסטעם בּאַמיאונגען צִו דערגרייכן פי- 
זישע און גײַסטיקע אַליין בּאַהערשונג. אָפּואָג 


פֿון פֿיזישע פֿאַרגעניגנס (און אָפּזונדערונג 


פֿון דער אַרומיקער וועלט), ;דער װעג צו דער 
'אויסלייזונג' האָט געפֿירט ... דורך שטרענ- 
גער אַיי, דרי ר. מאַהלער, ייבּל וווא, 271. ,ער 
האָט זיך פֿאַרשלאָסן אין אַ חדר, זעלטן װען 


! | אַרײַנגעלאָזט צן זיך חסידים און אָנגעהױבּן 


צו פירן א. דרך פון |אַן אומהיימלעכער. א", 


יייט, פן ילן !4 


;דאָס קינד איז קראַנק אויף שקראָפול, עס איז - 
בּאַדעקט מיט אִן פון קאָפּ בּיו די פיס", 


;אַז מע גנבעט קאָפּיקעס צו קױפֿן נאַשע- 


רײַען, קריגט מען אַין צװישן די פֿינגער" -- 


בּײַם אָפּשרעקן אַ קינד. אין קללות: אַסקרע 


-- ;אַן אי דיר אין נאָז, אין האַלדוײ. 2, דיפ- 
טעריט, 


אסרו"חהא -- |איסרע-כאַגן דער, ‏ ן, 22 תּהלים, 


קיח, 27 {פארטײַטשונגען: א) פבּינד דעם (קרבּן 
פון) יום"טוף', מחזור כּול'בּו, בּית ישׂראל, 
שבועות, ניי, יאָר?; בּ) יפֿלעכט א טאַנץ, תִּין 
טאָג נאָך שלש-רגלים: אין חו"ל--נאָך פּסח, 
כד. ניסן; נאָך שבֿועות, ח' סיוון: נאָך סוכּות, 
כד תּשוי. אי"חג װערט בּאַטראַכט װי אַ שטיקל 
יום-'טוב; אין טייל קהילות פֿלעגט מען זיך 


נוֹהג זײַן צו קלײיַבּן גבּאָים פֿאַר די בּתּיימדרשים 
- און חברות. |אין ארץיישׂראל גייט מען אויף 


די קברים פֿון הושע בּן בּארי אין צפת, און 
פון ר' שמעון הצדיק אין ירושליםן ,ווען ער 
אום יום-טופ איין תּענית'חלום האָט, דאָ מעג 
ער אום א"חג פֿאַסטןי, ספֿר חסידים, װילנע 
תּקע"ט. , קיין איינציקער אָרעמאַן האָט קיין 
חמץ גאנץ פּסח פֿאַר די אויגן ניט געזען, טייל 
אַפילו אי-חג ניט", פּרץ, געדאַנקען און אידײע. 


,היימישער נאָך-פּסח: װאָך מיט יום-טוב מישט 


זיך; א-חג אויך הײיליק -- אױפֿן טיש -- א 


אַסרן 


טישטעך", אר, שאָך-פּסח-מאָטיװו'. אויך פֿיג. 
,די װעגן פֿון אוקרײַנע זײַנען געװען רויט' 
בּלוטיק בּאַלױכטן פֿון דער גרויסער 'הבֿדלה' 
בּײִַם א"חג פֿון װעלטן", ז. בּזשאָסטאָװיעצקי, 
פֿיר דיכטער אין מסדה, אַנטװערפּן 1937 א'- 
חג של (פֿון) ראָש-חודש -- אַ זונטיק װאָס 
קומט נאָך שבּת-ראָש-חוֹדש. אין טייל קהילות 
פֿון דײַטשלאַנד פלעגט מען אין אַזא א"חג 
מאַכן אַ ספּעציעלע סעודה -- נאָך-ראָש- 
חודש-מאָל. א'-חנ-חולה -- װער עס 


איז נאָך אַ קראַנקײט, אָבּער נאָך ניט אינגאַנצן - 


געזונט. 


אַסֿרן -- אַיסערןן טרוו. אַסר, געאַסרט. 22 לק 
אסרי, בבּינדף. 1. אַרױסגעבּן אַן איסור, 
אַרױפֿלײגן אַן איסור, פאַרװערן עלפּי דין. 
אי דעם שוֹחטס שחיטה. א' דעם שוֹחט פון 
דער שחיטה. אי די קצבים. א' עפּעס אויף זיך, 
פֿאַראַן אַרבּעטן װאָס 'מדאורייתא, לויטן 
דין פון דער תּורה, מעג מען זיי טאָן, נאָר די 
רבּנן -- די חכמים --- האָבּן זיי געאַסרט, גצי 
זאָגט אַז מע טאָר זיי ניט טאָןײ, פּיעט, הקדמה 
מסכת שבּת. ,דרום האט מן דען חילוף {המט- 
בּעותן ... בּכלל גיאסרט" |ישׂראל היילפרין, 
ועד ארבּע ארצות, ירושלים תּש"ה, ,אונ עז 
איז ניט קומן אין מײַן מויל און ווירדיג פלייש, 
כּלומר דז נישט מין איין אַנדרר תּלמיד-'חכם 
גיאַסרתּ האט", סהמ, יחזקאל, ד, 14. ;אין 
בּרויט דשׂ דר גוי האט גיבּאַקן אום שבּת, 
איין טייל לײַט אַ' עש, אונ איין טייל לײַט 
זײַנן צשׂ מתּיר", לטו, עז/א. ;אַזױ איז די 
טבע פֿון אַ תּלמיד:חכם: אַז איינער זאָגט יאָ-- 
זאָל ער זאָגן ניין, אַז יענער איז מִתּיר --- זאָל 
ער דווקא אֵיײ, ממוס, 'בּישיבה של מטה'. 

2. דיסקװאַליפֿיצירן, װעטאָאירן. ש.. . האָט 
אים געאַסרט, װײַל דער פּויער איז א מיעלקער 
- בּורזשויי, זשיט א, נ"י 1919. עזיי {די נאַציסן 
האָבּן געאַסרט די מאָלערײַען און סקולפּטורן 
פֿון זייערע ... שׂונאים", שנ, קריטיק און 
קריטיקער. מיט זיך -- פֿאַר זיך, בּנוֹגע 
צו זיך. ,דער רמבּם פּסקנט, אַז מען אַסרט 
זיך דאָס װײַבּ, איז ער אָסור אין אירע 
תּכשיטיןײ, ספר שבחי בּעש"ט, זשאָלקעװ תּר"י. 


אַס(ש)אַוען זיך -- אוטחװ. זע זיך, זיך 
אַסוש)אַזעט. פ5: אס(ש)אָזען. בּעס, פּאָד. 
22 מאַלדעװאַניש.. זיך אַװעקזעצן געמיטלעך, 
בּאַקװעם. ,ער איז געבּליבּן אַלײן, ער האָט 
זיך אַסשאָזעט, זיך אָנגעשפּאַרט מיט דער 
פּלײיצע אין דער װאַנט". משה אַלטמאַן 
בּלענדעניש, טשערנאָװיץ 1926. 


אַסשצע -- די סס געװיינלעך אין מצ) 
2כװר.. פּלעװע(ס). מע'קענע. אָטרעמבּען(ס) 
;עסן בּרויט מיט אָיס*, י. קאָפּעלאָו, אַמאָל איז 
געווען 


אסתר -- ועסטערן װנ. 22 מגילת אסתּר, ב, 7. 
פקפ: א"ל, א'קעץ. א המנדל, אַן אסתּרל, 
א מרדכילע, א שװעסטערל, אוי יי צוקער-זיס", 
לאַט, מישקע, 

א'קע -- טאָכטער פֿון א ייִדישן שנײַדער 
(שמיד אָדער קרעטשמער) װאָס האָט לוט 


1097 


דער לעגענדע נושׂא:חן געװען בּײַם פּוילישן 
קיניג קאַזימיר דעם גרויסן, 14, י"ה. אאקע* 
פּרוכת -- פּרוכת װאָס א'קע זאָל האָבּן גע" 
שאַנקען דער שול אין קוזמיר. (א'קע-מאָטיװ 
אין ייָדי ליטעראַטור: שמרס די ייִדישע קעני" 
גין; ש. י. אימבּערס פּאָעמע א'קע': א. צייט- 
לינס איקע און קאַזשימיעזש דער גרויסער אאין 


אסתרא בּלגינא -- + איסתּרא בּלגינא. 


אפתר המלכּה -- האַמאַלקען 1. א' די 
קיניגין', די העלדין פֿון מגילת אֹסתּר. אונטער 
איר השפּעה האָט דער מלך אַחשװרוש בּטל 
געמאַכט דעם בּאַפּעל פון המן הרשע צצו 
פֿאַרטיליקן, צו הרגענען און אומצובּרענגען 
אַלע ייִדן* (מגילת אסתּר, ג, 13:12) אין אָנ" 
דענק פֿון דעם נס איז אײַנגעפירט דער יום" 
טוב פּורים, יד אָדר. {אין 20. י"ה א מנהג 
בּײַ פֿאַרשידענע אָרגאַניזאַציעס און חברות: 
פּורים-צײַט אױיסקלײבּן -- בּײַ אַ בּאַל -- אַן 
אי הי.ן 55: שיין װי א' ה'; אַ יפֿת'-תּוֹאר װי 
אי ה'; א יפת-מראה װי א' ה'; מלא חן װי 
א' ה'; גרין װי א' ה' |,א' ירקרוקת היתה", 
מגילה, יג/אן. שפּאַסיק: שיין װי אי ה א מא לי 
פּע. + אין אֹסתּר מגדת. 2. פּורים" 
געבּעקס, פֿלאָדן, המױטאַש אױבּן מיט גע- 
כּתיבֿהטע אותיות פֿון צוקער אי הי. 8. נאָמען 
פֿון א ייִדיש מיידל אין ווילנער געטאָ. געמעגט 
גיין אויפן טראָטואַר און אָן דער געלער לאַטע. 
יובל 4א), 1. 


אסתר"תענית -- {... טאָנעסן פֿאַסטטאָג פון 
אֹסתּר, פאַלט אויס יג אָדר, 13 טעג אין חודש 
אָדר. אין אָנדענק פון דעם תּענית װאָס אסתּר 
המלכּה האָט געהייסן אַלע ייִדן פאַסטן כּדי 
אָפּצושרײַען די גזירה פון המן הרשע. מע 
זאָגט אַלע תּפֿילות און סליחות װי אין א 
תּענית-ציבּור. {אויבּ פּורים פֿאַלט אויס זונטיק 
איז איתּ'י מוקדם, מע פֿאַסט דאָנערשטיק דעם 
1טן אין אָדר. א פֿרױ א מעובּרת. א געװ" 
נערין אין די ערשטע 30 טעג, א חתן אין די 
שבֿעת ימי:המשתּה, א חוֹלה זײַנען פּטור פון 
פֿאַסטן. היות יג אָדר זײַנען די שׂונאייישׂראל 
אומגעקומען (מגילת אסתּר, ח, 12: ט, 221) 
איז ניט רעכט זיך משׂמח צו זײַן (;בּנפול 
אויבֿיך אַל תּשׂמח", משלי, כד, 17)ן. שפּאַסיק: 
תּענית אֹסתּר -- עסט ער. פון א"ת' בִּיז 
פּורים = גאָר א קורצע צײַט. ,דער שידוך 
װעט אָנהאַלטן פֿון אייתּי בּיז פּורים": ,פֿון אי" 
תּי בּיז שלח-מנות", פֿװל. ,װער עס איז געװאָרן 
מיט איר בּאַקאַנט איז געװוען ניט אויף לאַנג. .. 
װי פון א"תּי בּיז פּורים", ש. בּיקסאָן, דיא 
רײַזע אין אַפֿריקא, ווילנע 1898 א'-ת'דיק -- 
אַדי. 


א"ע -- ר"ת פֿון: אל עליון, אומות-עולם, איש 
עני, אדון-עולם. 


אעפּרה נא ואראה -- ועבּראָ נאָ ווייעיר-ען 
זאַץ. 22 דבֿרים, ג, 25. עלאָמיך אריבּערגיין, 
איך בּעט דיך, און לאָמיך זען", תּי. פון משה 
רבּינוס בּעטן בּײַ גאָט, ער זאָל קענען ארײַן 
אין לאַנד כּנען. געניצט מיטן ב: לאָמיך זען 


אַעראָנאַ'ווט 


מיט די אייגענע אויגן. ,איך דאַרף ניט איר 
זאָלט מיר דערציילן. אי נא וא'". 

אע"ג -- רית פֿון: אַף-עליגבֿ. 

אע"פ -- רית פֿון: אַף-על-פּי. 

אַ'עץינאַטראָן -- דער ען. (כעמיע) אַ 
פֿאַרבּינדונג פון זױיערשטאָף מיט שטיקשטאָף, 
אַן עסיקע, בּרעניקע סאָדע. קאַני (קאַסטישע 
סאָדאַ), אַמאָניאַק, סאָדא אָדער פּאָטאַש רופֿן 
זיך אָן אלקאַלישע שטאָפן", ש. שפירא, קְלֵיי 
דער פאַרבּערײַ, װאַרשע 1900, 

אַעראָ 3 -- דער, זן. מיקראָאָרגאַניזם װאָס 


קען לעבּן נאָר אין פֿרײַען זױערשטאָף. -ישׁ 
-- אַדי. 

אַעראָבּאַ'ט -- דעה, }. 22אײ 22גר 
ילופטװאַנדלער'. ‏ אַקראָבּאַט. שטריקגייער, 
שטריקטענצער. איר. פֿאַנטאַזיאָר, בּעליחלומות, 
בּעלידמיון, 


אַעראַדינאַמ|יק -- די. בֹּא. 22 אי 22 גר. 
1. לערע װעגן דער בּאַװעגונג פֿון גאַזפאָרעמ" 
דיקע קערפערס. 2. לערע װעגן לופֿטפֿלל 
ערײַ, דזוו אַעראָמעכאַניק. -ישׁ -- אַדי. 

אַעראַדראָ'ם -- דער, ען. 22 אײ 22ג. 
דזוו עראָדראָם. פֿליפּלאַץ, פליפֿעלד. עוען אָפּ 
געריסן האָט ער זיך פון דעם אַ'י און אונטער 
אים פֿאַרשװאונדן איז אֵיעדער ראַנד דאַןײ, פמ, 
מלחמה |. 

אַעראָדראַמע -- די, 'ס. דראַמאַטישע שֹפּיל, 
פּיעסע, טראַנסמיטירט דורך ראַדיאָ אָדער טע" 
לעוויזיע. 

אַעראַדראָמשטשיק -- דער, יעס. (געטאָי 
לשון) א ייד װאָס האָט געאַרבּעט אױפֿן 
אַעראָדראָם לעבּן קאָװנע. געװען דאָס ערגסטע 
אַרבּעטסאָרט. ?א פינצטערער א' -.. האָרעװעט 
ניט זעלטן דורך דער פֿינצטערער נאַכט... 
ועגן אי האָט מען אין קאָװנער געטאָ געזונגען 
א ספּעציעל ליד: 'ס'װעט פאַר אִיעס נאָך װען 
ניט איז זײַן גוט'ײ, בּלומ, יושפּושא' .3‏ / 

א 'עראָ'טיש -- אַדי. 22 אײי 22 גר. דאָס 
אױסנבּלײַבּן פֿון עראָטיק, סעקסועלער אומֿי 
אינטערעס בּײַ פוליעריקע אין רעזולטאַט פון 
פֿיזישער אָפּגעשװאַכטקײט, 

אַעראַָלאָג(יש -- די. 2 איי 22 גר. ‏ פֿאָרשונג 
פֿון די אַטמאַספערישע בּאַדינגונגען. -יסט -- 
דער הישׁ -- אַדי. 

אַעראָלי'ס -- דער, ‏ ץ. 2 אי 22 גר. זזח 
עראָליט. לופּטשטיין, הימלשטיין, דונערשטיין, 
בּאַצײיכענונג פֿאַר מינעראַלע מאַסן װאָס פאַלן 
אַראָפּ צומאַל פֿון הימלשע הייכן (אַן א' קען 
זײַן אין דער גרייס פון א געויינלעך שטיינדל 
בּיז א שטיינערנער מאַסע פון אן אומגעהײַערן 
פֿאַרנעם). ,דאָרטן שװעבּן אַרום מיליאָנען אץ 
אָדער מעטעאָרן, װאָס זײַנען ניט קיין אנדער 
זאַך װי שטיקלעך פון אַ קאָמעטע . . . װאָס איז 
שוין געװאָרן צעבּרעקלט", בּלעטער, א 38, 

אעראַמעכאַניק -- דזוו עראָמעכאַניק. 

אַעראַנאַ'זום -- דער, ‏ ז. װנ יין יס. װער 
עס פירט אַ לופֿטמאַשין. דזוו אַװיאַטאָר, פּילאָט. 
דיק --- לופֿט-פֿל;ערײַ, -ישׁ -- אַדי. 





אַעראָנאַװיגאַציע 
אַעראַנאַװינאַ|ציע -- די. בּא. (טעאָריע 
פון) לופט-פל;ערלי. -טאָר -- דער, 


אעראָפאָ ? ---דער. (כעמיע) צעלאָזונג װאָס 
האָט אין זיך גאָר קליינע אומצעלאָזלעכע 
טיילכעלעך. . אַיבּ אָמ בע -- געניצט צו טייטן 
| אינזעקטן, 2 - 
אַעראָסטאַ'ט - --- - דער, ן. 22 אי 22 גר. 
'װאָס איז לופֿטהאַפֿטיק', דזוו לופֿטבּאַלאָן. אַפּאַ- 
ראַט אָנגעפֿילט מיט אַ גאַז װאָס איז לײַכטער 
פֿון דער לופֿט און איז דערפֿאַר קאַפּאַבּל זיך 
אויפצוהייבּן און זיך האַלטן איךדער-לופטן, 
דיק -- טעאָריע, אָנװײַזונגען װי צו שאַפֿן 
לופטהאַפטיקייט. יש -- אַדי, 
אעראָפּאָרט -- דזוו עראָפּאָרט -+, 
אַעראָפּלאַן -- דער, יען. דזו עראָפּלאַן -+. 
! לופּטמאַשין.. פליען מיט אַן אִי. -יסט -- דזװ 
אעראַָנאַװט. 
אַעראַפֿיט -- דער, ן. בּאָט) געװיקס װאָס 
- װאַקסט אַרום אַ. צוייט געװויקס, אָבּער אין 
| ניט פּאַראַזיטיש און דערנערט זיך מיט לופט. 
אַעראָקלובֿ -- דער, "ן. סאָו. אַנגאַר. זאַמל- 
אָרט פֿאַר- לופטמאַשינען. .... דער קאָמאַנ- 
דִיר פונעם אַי האָט געפֿירט די געסט פֿון איין 
מאַשין. צו ‏ דער. צווייטער, זיי דערקלערט די 


קאָנסטרוקציע פֿון יעדער מאַשִין", סאָװ' לֵי- 
טעראַטור, קלעוו 1938, שא 10, 
אַעראָשליטן -- דער, 'ס. װאַסערפּלאַן 


הידראָפּלאַן. 
אער"ר -- די, ן. בּאָט) זזו אָרכידײע, 
פּורפּורירױטע אָדער געלבּלעכע בּלום.. צייכנט 
זיך אויס מיט איר שיינקייט און פֿײַנעם ריח. 
שטאַמט פֿון אינדיצ. - : 
אַערקתא"רמטאַנא -- (אַאַירקסע דימסאַנען 
תּח. 22 סנהדרין, עד/ב. איבּער אַ שוב 
בּענדלי. געניצט מיטן ב: איבּער אַ קלייניקייט, 
אַ קוצוישל-יוד, , אין צײַט פון שמד איז א 
יזֶד מחויבֿ צו גיין אויף קידוש:השם אַפֿילו 
אַ"דײײ. {אויבּ מלכות באַפֿעלט מע זאָל זיך 
אײַנגײיגן לפּנים װעגן, כּדי דער עולם זאָל 
מיינען אַז מע בּוקט זיך פאַר אַן אָפּגאָט,ן 


אפ -- זעלבּשטענדיק, (װוי אַ) זאַצװאָרט, גע" 
גיצט אין דראַמאַטישע װערק װי אַן אָנװײַז אַז 
דער אַקטיאָר (דער מיטבּאַטײליקטער אין דער 
פּיעסע) גייט אַװעק פֿון דער בּינע (גייט אַרױס 

- פֿון שטח װאָס דער צוקוקער זעט). ,ענגלענ- 

דער און מעקלער -- אָפּי דאָס פּאָרפֿאָלק 
- בּלײַבּט", פרץ, א חנוכּה-לעמפלי. 
אפ -- אין פֿאַרבּינדונג מיט זײַן. 1 זײַן 
| אַװעקגעגאַנגען, ניט זײַן דאָרטן ואו געדאַרפֿט 
(געזאָלט) זײַן. ,קיין איינציקע רגע ניט אָפּ 
| פֿונעם פּאָסטןײ, סוצ, געהײימשטאָט. 2. פֿאַױ 
| לאָזן אַ מיינונג. אױפֿהערן עפּעס צו װעלן 
| גער האָט געװאָלט קויפן די נחלה, אָבּער עֶר 
איז איצט אָפּ דערפֿון". 'טון װי דו פֿאַר- 
שטייסט! --- האָט זי אָבּער שוין לאַנג פאַר- 
| שטאַנען אַז זי איז ניט אָפּ דערפֿוןײ, רי אביא 

| מװילנא, דער פּױמאַניק, זשיטאָמיר 1874, 
2. וערן אָפּגעשאַפֿט. פֿאַרלירן. ,מענכן מענשן 


1098 


בּלוט װר ור גושן, דעם װש אב אײן בּיין, 
דעם איין אַרם", בּבֿאיבּוך, 175, | 


אפ -- אין פֿאַרבּינדונג מיט נא (ט) נעמט צף 
נעמט צוריק. אָט האָסטו (האָט איר). נאַט אײַך 
/אָפּ אײַער געלט". ,מאַך זשע, זאָגט דער װאָלף, 
גאָר קיין געשריי און נֹא דיר אָפּ דײַן מעק- 
לעריי", עט, משלים. ינא דיר אָפּ די שליסל", 
קמ, 1870, פא 40, : 
אפ -- שפּאַסיקע פֿאַרגרעסער-פֿאָרעם פֿון עפּל, 
,לייבּע בּאָמבּע, קישקע טראָמבּע; מיר אַן אָפ, 
דיר אַ צאָפּ, מיר אַ גדויל, דיר א פאָרץ אין 
, מויל"; ,אֵל מלך, קאַטשקע דריילעך, מיר אַן 
עפּל, דיר א צעפּל, מיר אַן א דיר אַ צאָפּ", 
קינדער יגראַמעףי.. - 
אָפּ -- קאַנװערבּ {פֿאַרבּונדן אין אינפֿ און פּאַר, 
| בּאַזונדער און נאָכן שטאַם אין אימפּ און איצ. 
ווען פאַרבּונדן, װערט אָפֿט פאַרשלונגען דער 
קלאַנג 9: ,ראָט אים אָגעזאָגט" = ער האָט 
אים אָפּגעזאָגט. אין פד פּלאָנטער מיטן קאָנ- 
װערבּ אָן (-+). ,אַז מע בייזערט זיך אָפּ, 
גייט אָפּ דער כּעס", שװ. 
! גיט צן - פאַרשיידענע בּאַטײַטן דעם שטאַם 
פון װערבּ. אויך בּײַ דעם זעלבּיקן װערבּ קומט 
אַפּ מיט א צאָל בֹּבְּ. די אָפטסטע זײַנען: 
1. אינגאַנצן, בּיזן סוף פֿאַרענדיקן אַ טואונג, 

למשל: אָפּבּאַקן, אָפּזינגען, אָפּיעטן, אָפּמאָלן, 
- אָפּשנײַדן אאַ; - 


2. אױפֿהערן עפּעס צו טאָן, למשל: אָפּאַר- 
בּעטן, אָפּהאַנדלען, אָפּהילכן, אָפּטאַנצן, אָפ 


- מאַכן אאַ; - 


9 טאָן עפּעס גיך, אין אײלעניש, ניט װי 
געהעריק, למשל: אָפּדאַװנען, אָפּזאָגן, אָפּמאָלן, 
- אָפּמשפּטן, אָפּפּלעטן אאַ. 

4 טאָן עפּעס א לענגערע צײַט, למשל: אָמ 
האָרעװען, אָפּהוסטן, אָפּחוֹשכן, אָפּטומלען, אָפ- 
קרענקען אאַ; 

9. פֿאַרשטאַרקט, מאַכט עמפֿאַטישער דעם 3 
פון שטאַם, למשל: אָפּלײקענען, אָפּלערנען, אָם- 
פּאַטשקען, אָפּקױפֿן, אָפּשװיצן אאַ; 

0. װײַזט אַז אַ טײל פֿון אַ טואונג איז 
דורכגעפֿירט געװאָרן (און דאָס איז גענוג) 
למשל: אָפּגיין, אָפּגיסן, אָפּוופּן, אָפּקײַען, 

אָפּרינען אא; 

/. קען בּײַטן דעם 3 פֿון שטאַם, למשל: אַפַּי 
האַלטן, אָפּזעצן, אָפּרעכענען זיך, אָפּשפּאַנען, 
אָפּשפּיגלען (זיך) אאַ; | 

8 גיט איבּער 3 פֿון פֿונדאָסנײ, װידער און 
איז כּמעט גלײַכבּאַטײַטיק מיט צוריק, למשל: 
אָפּבּױען, אָפּבּייגן, אָפּבּרענגען, אָפּװאַקסן, אָפּ- 
מאַכן אאַ; 

9 איז כּמעט גלײַכבּאַטײַטיק מִיט אַװעק 
אָדער אַרױס און װײַנט אויף א בּײַט אין דער 
ריכטונג, למשל: אָפּװאַרפֿן, אָפּטרײַבּן, אָפּי 
פאָרן, אָפּקײַקלען, אָפּשלעפּן אאַ; 

0. איז גלײַכבּאַטײַטיק מיט אַראָפ, למשל; 
אָפּבּלאָזן, אָפּהײבּן, אָפּלאָדן, אָפּנעמען. אָפּ- 
רעכענען אא. 

די אַנדערע 33 זען הין די וויי- 
טערדיקץ ווערטער., 


אָפּאַר -- דער, ‏ ז. 89: 


אָפּאַדקעץ 


אָפּ קען האָבּן פֿאַרשײדענע (און אויך היפוכ- 
דיקע) 33 װאָס נעמען זיך פֿון גערמאַנישן אָפּי 
- שטאַם (240 ,0ט4) פֿון איין זײַט, פֿון סלאַװישן 
(1ס ,06) פון דער צווייטער זײַט, פֿון אייגע. 
נער ‏ װײַטערדיקער. אַנטװיקלונג פן. דער דרי" 
טער זײַט. 
אפּאַ" -- פּרעפֿיקס אין אַ צאָל אינטערנאַציאָ- 
: גאַליזמען פֿון גריכיש. ערשטיקער 3: אַװ עק. 
| דער 3 איז אָפּגעריבּן אין דעם גרעסטן טייל 
אינטערנאַציאָנאַליזמען. -+ װײַטער. 
אַפּאָנאַמױיע -- די, מצ נבּ. 22 איי 2 גר. 
(בּאָט) אַנטװיקלונג פֿון ספּאַראָפּיט פֿון אַן אנ" 
דער קעמערל פון גאמעטאָפֿיט, ניט פון אייעלע. 


צונױפֿפּאָרונג פון נאַענטע מינים. ‏ הש -- 
אַדי. . 1 
אַפּאָגאָניש -- אַזי. 2'אײ 22גר. װאָס 


פֿירט אין אַ זײַט. אַיער בּאַװײַז -- אומדירעק- 
טער, אױפֿן סמך פון דעם װאָס דאָס פֿאַרקערטע 
איז פֿאַלש, | | | 

אַפּאָגײי! -- דער, זען. 2? איי 22 גר. 1 (אַסט- 
ראָנאָמיע) װײַטסטער פּונקט פֿון דער ערד 
אין אָרבּיט פֿון דער לבנה (אויך פון שטערן) 
2 העכסטער פּונקט, קלימאַקס, שפּיץ פֿון 
דערגרייכונג. אי פֿון אַ לעבּן, פֿון אַן עפּאָכע. 
אי פון אַ באַװעגונג. עדי איבּערלעבּונג פֿון 
חשבּון מיט זיך אַלײן און מיטן בּאַשעפֿער 
האָט דערגרייכט דעם אי אין די ימים-נוראָים", 
אפֿא, געטראַכט מיט עברי יטײַטש. 


אָפּאַדקע. 22 װר. 
סכום פּירות אַראָפּגעפֿאַלענע פֿון בּיימער פֿאַר 
: דער צײַט. , בּײַנאַכט איז געװען אַ שטאַרקער 
װינט און עס איז אָנגעפאַלן אַ גרויסער אָ", 
מ.י שעלינבּסקי, אין דער װעלט אַרײַן 

אַפּאָדאָזיפ -- דער. מצ נבּ. 22 אײי 22 גר. 
לאָגישע פֿאַרבּינדונג, אױספֿיר אין אַ הױפּטזאַץ 
װאָס איז פֿאַרבּונדן מיט אַ תּנאַײזאַץ און איז 
אָפּהענגיק פון אַ טואונג װאָס איז אויסגע- 
דריקט אין דעם תּנאַזאַץ. קאויבּ דו װעסט 
זײַן גרייט, װעלן מיר מאָרגן קענען פֿאָרן", 

אַפּאַדאַליש -- אַדי. 22 אי 22 גר. (זאָאָלאָ- 
גיע) װאָס האָט ניט קיין (בּוֹלטע, בּאַזונדערע) 
פֿיס, | 

אַפּאָדריקטיש -- אַדי. 22 איי 22 גר. װאָס 
רופֿט ניט אַרױס קיין ספֿק. װאָס דריקט אויס 
אַן אמת, אַן אַבּסאָלוטע זיכערקייט. אַן אַער 
אורטייל. -קייט, 


אָפּאָדעלדאָק -- דער. מצ נבּ. 2?? אלב 
מיט קאַמפעראייל, געווען געניצט בּײַ רעוומא' 
טישע ווייטיקן, 

אַפּאָדערירן זיך -- אוטח. ריר זיך, זיך 
אַפּאָדערירט. שפּאַ. װערן בּאַלעבּאָס איבַּער 
עפּעפּ. זיך פֿאַרפעסטיקן אין מאַכט. ;ער האָט 
זיך אַפּאָדערירט (אין דער מאַכט), מע קאַן 
אים ניט אַראָפּועצןײ, רייד (בּ"א). 

אָפּאַרקע -- די, 'ס. זזו אָפּאַר -+. אדאָרטן 
זײַנען געװוען די אֵיס --- די פּירות װאָס זײַנען 

- פאַר דער צײַט אראָפּגעפֿאַלן פֿון די בּיימער", 
ה. אַבּראַמאָװיטש, ייִבֹּל וואא, 1, 





אָפּאַװי ירן 


אָפּאַװי ירן . -- -+ אַװירן (67) פֿולשטענדיק 
צופרידנשטעלן. צוטרעפן װאָס א צװייטער 
וויל. אִי עמעצן יענער זאָל זײַן פֿולקום צו" 
פֿרידן. 

אָפּאַ'װירן -- דזח /אָפּשטינקען  ,6-‏ אויך; 
-אַ'ווערן. 

אָפּאױיקען -- אוטװ. -קע אָפּ -= געאויקעט. 
אָפּקרעכצן. אָפּזיפֿצן. זיך צעקלאַפּן אַ פיסעלע 
און אִי א גאַנצן פרימאָרגן. קריגן אַ שלעכטע 
בּשׂורה און אִי בּײַַָם איבּערגעבּן זי. 

אָפּ און אוֹיף -- אַד. אַהין און צוריק. 
אַראָפּ און אַרױף. אָן אויפהער. קאַרום װימלט 
די גאַס, מענטשן גייען אִי א' א און אויך 
ער ... גייט מיט זיייי, בּערג, אָפּגאַנג. 

אָפּ און נידער -- אַדו. אַרױף און אַראָפּ, 

- אַהין און צוריק. ,דיא פֿרױיא זאָגט; גיא נייערט 
אִי א' נ, דאָז איך דיך מאג זעהן אונטער 
װײַלןײ, ספֿר משלים, פ8דמ 1686, מו/א. 

אָפּאָזאַ'נש -- דער, ז. װו נבּ. 22 אי 2 ל. 
דער װאָס איז קעגן. אַנדערשידענקענדיקער, דזוו 
אָפּאָזיציאָנער. ,װאָס ... דער פראַנצייזישער 
פּאַרטײ אָנבּאַטרעפֿט, איז זי פֿאַר אײַך אויך 
שוין מער װי פאַרלוירן, װאָרן איר ווייסט דאָך 
אַז אַלע אין גייען װי בּלינדע נאָך דעם קאַרדי 
נאַל פּרימאַט", לאַיזע דעם קעניגס געשעפֿטסי 
פֿערזאָרגער, בּוקארעשט, יאָר? 

אָפּאָזיטאָר -- דער, 'ס. שפאַ 
אָפּאָזיציאָנער. | 

אָפּאַזיציאָ|נע"ל -- אַזי. װאָס איז אין 
קעגנערשאַפֿט, אין אָפּאָזיציע (-+). אִי גע- 
שטימט., אע כּוֹחות. ,די אע עלעמענטן בֹּאַי 
מיען זיך צו בּאַגרענעצן די מאַכט פֿון דער 
זעלבּסטהערשונג", בּן חופֿש, א פּאָליטישע 
אָדער אַ סאַציאַלע רעװאָלוציע, 1905. -קייט 
-- אַן אויסדרוק פֿון עמאָציאָנעלער אִי. קניט 
געקוקט אויף דער פולער אִי צו דער העטמאַ 
נישער באַװעגונג..." , מ. ראַפעס, קאַפּ יטלען 
געשיכטע פון בּונד, קיעװו 1929, 

ינע'ר -- דער, "ן. װנ יין, -קע, יס. װער 

עס איז אין אָפּאַזיציע. װער עס האָט אַ נטיה 
צו זײַן אין אָפּאָזיציע. דער שטענדיקער אָי 

אַפּאַזי|ציט -- די, :ס. 22 אי 2ל. (גראַמ) 
סינטאַקטישע בּאַציאונג צװישן צװויי אויסדרוקן 
װאָס קומען געװוויינלעך איינער נאָכן אַנדערףױ 
צװישן אַ סובּסטאַנטיו (אַ סובּיעקט אָדער 
אָבּיעקט פֿון אַ זאץ) און אַן אױסטײַטש, אַ 
דערקלערונג, א פֿאַרפּינקטלעכונג, אויך אַרוס- 
צוהייבּן, צו מאַכן עמפֿאַטישער, װי אויך צוליבּ 
דעם ריטעם פון רייד. גרונט-סימנים פון אַ'; 
א) אויך אָן איר בּלײַבּט א גאַנצער זאַץ; 
ב3) װערט אַרױסגערעדט מיט אַ ספעציעלער 
אינטאָנאַציע װאָס זונדערט אָפּ פון די אנ" 
דערע װערטער אין זאַץ; ג) איז אין דעם 
זעלבּיקן בּייגפֿאַל װי דאָס. װאָרט װאָס צו דעם 
ציט זיך די אִי. די אי װערט אָפּגעטײלט מיט 
קאָמעס (אויך טירעען). דוגמאָות: 
הורװיץ, מײַן נײַער חבֿר, איז פֿון בּיאַליס- 
טאָק"; ,דער ליבּ, דער קעניג פֿון די חיות, 
איז קראַנק געװאָרן": ;זי, ר' גדליה הורװיצעס 


אָפּאָנענט. 


;שלמה - 


1099 


בּתייחידה, מירעלע, האָט אים סוף כּליסוף די 
תּנאָים אָפּגעשיקטײ, בּערג, נאָך אַלעמען. ,יענטל, 


| דאַס װײַבּ זײַנס, האָט זיך שטאַרק איבּערגעי 


נומען מיט בענצלען, איר זיס איידעמל, פֿאַר 
די בּאַקאַנטע װײַבּער אירע", ממוס. װינטשפ. 
;דער חתן געפֿעלט מיר, אָט יענער בּחור מיט 
די רויטע האָר"; ,ער איז א מאדים פֿון א יונג, 
דער יונגאַטש"; גזײי װעט אַלע איבּעריאָגן 
מאָניש, אונדזער העלד"; ,װער האָט פֿאַרלאָשן 
די אייגעלעך דײַנע, די שיינע הבֿדלות?", פרץ, 
ימאָנישי. ;דער פֿרײַער מענטשלעכער גטסט-- 
ער קען ניט אונטערדריקט װערן": קזײן 
שװעסטער, אַלע קאָנען די פֿאַרזױערטע מויד"; 
;דאָס אָנשיקעניש פון גאָט -- די שדכנים 
האָבּן זיך אַ לאָז געטאָן", ממוס, קליאַטשע. 
וָאין די לעצטע דרי זאַצן איז גלײַכער די 
סינטאַקטישע בּאַציאונג צו בּאַצייכענען װי 
אַנאַקאָלוט:ן | 

-טי'וו -- אַדי. מיר בּאַטראַכטן ניט די 
פאַרבּינדונג פֿון פּרט-נאָמען און פֿאַמיליע- 
נאָמען װי אַן איטיװע פֿאַרבּינדונג. עס אי 
אויך ניטאָ קיין אַפּאָזיציע אין דעם עליפּטישן 
אוֹפֿן אויסדריקן זיך: -פֿאַראַן א מענטש אַ 
בּהמה, פֿאַראַן אַ מענטש אַ פֿערד, פֿאַראַן א 
מענטש אַ הונט, און פאַראַן א מענטש א װאָי 
רעם, א מענטש אַ חזיר", שע, כּתבים פֿון אַ 
קאַמיװאָאַזשאָר. ' 


אָפּאָזיציע -- די, 'ס. 22 איי 2ל. 1. אַקט, 
פּראָצעס אָדער רעזולטאַט פֿון קעגנערשאַפֿט, 
פֿון דערװידערן, פֿון ניט-אײַנשטימען. פֿון 
אַקעגנשטעלן זיך. אִי קעגן דיקטאַטור. אַ' 
קעגן אַ בּאַשלוס, קעגן אַ געזעץ(פּראָיעקט) 
זײַן אין אַי. .אין דער פּאַרטײ גופֿא איז פֿאַראַן 
אַ שטאַרקע אִ' קעגן דער איינהאַנטיקער פּאָי 
ליטיק פֿונעם פֿירער". 

| 2, בּכלל געזעלשאַפֿטלעכע, ספּעצ פּאָליטישע 
גרופּע װאָס איז, טרעט אַרױס קעגן דער הער" 


שנדיקער (מערהייט-)גרופע. אַריבּערגיין אין אִי.. 


אִי לשם אִי. צודלהכעיסדיקע אִי. די אִי בּײַם 
(אויפן) צוזאַמענפאָר, בּײַ דער זיצונג. (אומ)- 
פֿאַראַנטװאָרטלעכע אִי. פּאַרלאַמענטאַרישע אָי 
אִי פון זײַן (איר) מאַיעסטעט אין ענגלאַנד. 
;די אִי האָט געפֿאָדערט אַז די רעגירונג זאָל 
זיך אָנגעבּן אין דעמיסיע". ,די גרעסטע און 
האַרטנעקיקסטע אִי האָבּן געמאַכט די דעלע- 
גאַטן פֿון רוסלאַנדײ, זשיט או, נײי 1919, 

3. בקשה אָפּצולײגן אַ פּראָצעס אין געריכט, 
;האָט ער איבּערגעלאָזט זײַנס א שװאָגער א 
דאָװערענאָסט ... ער זאָל מאַכן דערװײַל 
אַן אָי פּרץ, יבּילדער פון אַ פּראָװינץ-רײַזע" 

4. (אַסטראָנאָמיע) לאַגע צװישן צוויי הימלשע 
קערפּערס, ווען די לאָנגיטוד(ע) צװישן זיי אין 
07. פּאָזיציע, לאַגע פֿון א פּלאַנעט פּונקט 
אַנטקעגן דער זון. אָבּסערװירן א פּלאַנעט בּעת 
ער איז אין אִי. די לבֿנה איז אין אַי צו דער 
זון, ווען די ערד איז פּונקט צװישן זיי, 

אָפּאַטי"ט -- דער, ן. 22 אי 22 גר. פֿאָס- 
פֿאָר-מינעראַל װאָס פון אים האָבּן זיך געשאַפֿן 
פֿאַרשײדענע פֿאָספּאַטן. אַי דרינגט אַרײַן פון 


אַפּאַטיש -- אַדי. 


אָפּאַטטאָ 'ז -- דער ן 22 איי ככגר.. 


אָ פּאַטעם 


בּאָדן אין אָרגאַניזמען פֿון. געװויקסן און בּעליי 
חיים. די. גרויסע רעזערוון פֿון אי לעבּן אָסלאָ. 

,לאָמיר זאָגן -- אַן. בּלויז ‏ ספּעציאַליסטן 
האָבּן בּײַ אונדז פון אַזױנע מינעראַלן געוואוסט, 
איצט. ווייסן דערפֿון בּרייטע קרײַזן. אַ' איז 
דאָס בּעסטע רױיװאַרג אַרױסצובּאַקומען סופּער- 
פֿאָספֿאַטײ, אַפֿנ שפּראַכפֿראַנט, שא 43, קיעװ 
25 


אָפּאַטיע -- די, "ס. א אי כ גר. דאָס פֿעלן 
פֿון געפֿיל און אינטערעס פֿאַרן אַרום. אַבּסאָ 
לוטע גלײַכגילטיקייט. אַרײַנפֿאַלן אין אַי. ,ער 
איז פֿאַרזונקען אין א', אים איז אַלץ איינס". 
און אומטעטיקייט בּרענגט צו אַי, און דער 
סוף פֿון אומקלאָרקײט איז יאוש", לע, די 
פֿאָלקסישטימע, דעצי 1910. ,װען דער לעצטער 
טראָפן איז שוין אױסגעלאָשן ... יעמאָלט 
פֿאַלט אָן אַן א", זשיט | נ"י 1912. מזײַן 
פֿרײַנד איז דערװײַל אַלץ מער און מער אַרײַנ' 
געפאַלן אין אַ מאָדנער אַי ... נאָכגעגעבּן זײַן 
שווערן געמיט", זש, קיסר און רבּי שו. ?אַ, 
קראַנקהאַפּטע פֿאַנטאַזיע, פֿאַרשטאַרקטער עגאָ- 
איזם {פֿוןן א בּזדיחידי, דר' ישׂראל? רובּין די 
טראַגעדיע פֿון בּןיחיד, בּערלין. 1926, 


װאָס איז אין צושטאַנד פֿון 

אַפּאַטיע. װערן א'. אָפּהענטיק און אַ'. קאָט איז 
ער מיד, אַי, אָפּגעלאָזן, אױיסגעלאָשן". ,אױפֿי 
געװעקט װערן פֿון אַין שלאָף", זשיט װוֹש, ניי 
9, עעס מוז זיך אױפֿכאַפּן פֿון איער גלײַכי 
גילטיקייט דער אָנהענגער פֿון ייְדישׁ און ילדי" 
| שער דערציאונג", ימ, צײַט, שאַװל 1924 
,קונסט שלעפּט זיך ניט אַי נאָך דער אלטעגי 
לעכקייט", מוק, טעאַטער און אידיש טעאַטער, 
זי 28 קקייט. | | 


'דאָס 
דערהייבן צו מדרגה פֿון אַ גאָט. ערשטיקער 
3 דער אי פֿון אַ (געשטאַרבּענעם) רוימישן 
אימפּעראַטאָר. 1. פֿאַרגעטערונג, פֿאַרהער- 
לעכונג, גלאָריפֿיצירונג, בּאַוואונדערונג פֿון 
דער העכסטער מדרגה. אַי פֿון דעם יפֿאָטער פֿון 
פֿעלקערי. ,דער קאָמישער אַי פֿון ... קלאַסן" 
קריג", פמ, כאַליאַסטרע, פּאַריו 1924, ז' 84, 
2. פּאָמפּעזע שלוס-סצענע פֿון אַן אױפּפֿירונג. 
;אַ שטורעם פֿון אַפּלאָדיסמענטן בּײַם א"י 
3. געהויבּענער סוף פֿון א קינסטלעריש װערק, 
,און די פּאָעמע ענדיקט זיך מיט דעם אי פון 
ר' שלמהס אומקערן זיך בּשלום אַהיים", שו, 
דערציילערס און ראַמאַניסטן ו. 

דירן -- דערפֿירן צו אַן אַפּאָטעאָז. פֿאַר- 

הערלעכן. .די 'לאַכנדיקע טרער", װאָס דאַרף +.. 
אי קריטיקירן, אי פֿאַרגלעטן און אַי", מ. װינער, 
הקדמה צו אַקסנפֿעלדס װערק, 1931. .,. . אַפּאָי 
טעאָזירט די שפּילמאַןידיכטונג", מאַקס עריק 
וְאין זײַן װוידוין, קעגן מאַרקסיסטישע טעאָריעס 
אין דער ליטעראַטוריפֿאָרשונג, קיִעווֹ 1932, 

אַפּאָטענמ|ע -- די, 'ס. 22 אי 22 גר. ‏ זאָג, 
סענטענץ װאָס איז פֿאָרמולירט בּוֹלט, שאַרף 
(אַפֿילו בּרוטאַל). -אַטיש -- אַדי. 

אָ פאָטעם -- דער. מצ נבּ. אַקט פֿון אָפאָ- 
טעמען. אַ קורצער אַי נאָך א שװערער אַרבּעט. 








אַפּאָטעץמע 


אָפּאַטעמע -- די, יס. 2 אי 2גר. אויך: 
אַפּאָטע"'ם, דער, יען. פּערפענדיקולאַר 
אין אַ רעגלמעסיקן פילעק, פּאָליגאָן, פֿון צענ- 
טער צו איינער פֿון די זײַטן, 


אָפּאָטקמען --- אוטוו. אָטעם אָפּ, ---געאָטעמט, 
9 -יעטעמען. 1 אָפּכאַפּן דעם אָטעם, 
אַרײַנצלען, אַרײַננעמען, אַרײַנקריגן לופֿט אין 
די לונגען. אָפּדיכען. אִי נאָכן לױפֿן, פֿרײ אָ, 
אִי און זיך לאָזן װײַטער אין װעג. עדי יידן 
אָטעמען טיף אָפּ, און ס'פֿאַלט דער טעמפּ פון 
דער אַרבּעט", ישׂראל קאַפּלאַן, שליאַך און 
/אומװעג. ,װי שטיל עס איז אַרום ... עס ציד 
טערן די שטערן, די שכינה אָטעמט אָפּ אין 
טיפן בּלויען רוים", דא, גש |, 

2. צוריק אָנהײבּן אָטעמען. שװער אַי. פֿיג. 
קומען צו זיך. *פֿרײַער (לײַכטער, גרינגער) 
אִי = אויך: זיך בּאַפרײַען פֿון א לאַסט, שווערן 
מצב. *ניט קאָזן אִי = צויאָגן, אונטערטרײַבּן 

| בּײַ אַן אַרבּעט. אִי נאָך א סכּנה. ;זאָגט די 
מאַמע שוין אַ בּיסל לײַכטער אָפּעטעמענדיק און 
מיט אַן אױפֿלײַכטונג אין די אויגן", װײַס װ, 
'דער איבּערגאַנגי. ,אָרעמע מענטשן און בּעליי 
מלאָכות האָבּןן אײַנגעאָרדנט מנינים פֿאַר זיך, 
וואו זיי קאָנען געניסן אַן עליה און אַ' פרײַ 
פון די חרפּות", יק. : 

/8, אויפהערן אָטעמען, שטאַרבּן. ,נו, ער 
האָט שוין אָפּגעאָטעמט, שוין פֿרײַ פֿון װיי- 


טיקן". 

מיט זיך -- מאַכן |אן איבּעררײַס. אין 
שװערער אַרבּעט, אָפּרוען זיך א קורצע װײַלע. 
ץנג. - 


(אַ)פאָטענגע -- ד, -ס. געַאוסט := 
פּר. דזח פּאָטענגע |אַ אין אַנהײבּ -- צוגעי 
װאַקסןן. צרה. שװערקייט, געדריקטער מצבֿ. 
קלעם. {שינוי אין ב לגבּי דעם פוילישן װאָרט 
מיטן ב: מאַכט.ן זײַן אין אַן אַי און ניט װיסן 
װאָס צו טאָן, 


אַפּאַטעק -- די, . זזו אַפּטײק -+. ,צו 
פֿאַרהיטן עין-הרע ... זאָל ער נעמען אין א' 
װאָס עס װערט אָנגערופֿן אזוב-קרויט און עס 
אײַנבּינדן אין אַ שטיקל לײַװנט און דיזעס 
דעם קינד אויף דעם האַלדז אָנהענגען", רי הילל 
ליכטענשטיין, עת לעשׂות װ, סאַטמאַר תּרפּ"ה. 
-אַריום,, דער -- בּאַלעבּאָס פֿון אַן אַפּטייק. 
פּראָװיזאָר. ,איינמאָל האָט זי צו מיר אַפֿילו 
געבּראַכט צו שלעפּן ... דעם אַאַריוס, דעם 
דאָקטער ... װעלכער האָט ... פֿאַרשריבּן 
רפֿואות, װאָס זײַנען געװוען צו קױפֿן בּלויז אין 
זײַן אַפּטייקײ, י. טיגער, דער צדיק און דער 
בּעל-תּשובֿה.. ;האַנטװערקער, פֿאַבּריקאַנטן, בּעי 
קער, אַיער וכדומה", ארז, קמ, 1869, מא 16, 
אַפּאַטראַפעאיש -- אַדי. 22 אי 22 גר. 
װאָס װענדט אָפּ (שלעכטס), װאָס איז א שוצ- 
מיטל. נחשת איז טײַטש אין תּנך רויטע קופּער, 
דאָס איז געדרונגען פֿון משהס קופּערנער 
שלאַנג,- װאָס איר כּוח דאַרף מען צושרפבן 
דער איער רויטער פאַרבּ פון דעם קופּער", 
לעף, יובּל וווא, 877, 


אָפּאַטרוניק --- דער, 'נקעס. 21/1064מס 2 


1700 


בּאַנדאַזש אַרום א ואונד. ;זאָל מען די בּרוסט 

| אײַנװייקן אין א שיסל בּאָר-זױערע װאַסער... 
נעמען אַ גוטן פעלדשער, עֶר זאָל מאַכן אַלע 
טאָג אַינקעס", טאַרלער רבּי, סגולות ורפואות 
וו לאָדז, 2(1910), ;אזא אי (א פֿאַרבּאַנד, 
פּאָװיאַזקע) דאַרף מען מאַכן אַלע טאָג", דרי מ 
גאָטליעבּ, זײַט געזונד 1, װאַרשע 1902. ,דער 
נאָך האָט זיך אָנגעהױבּן אַן עסק מיט אַעקעס, 
מיט איבּערבּינדן די וואונד", י. עמיאַט, פֿאָר, 
4 שו 19, 


אָפּאַטרי ד -- דער, ץ. 22 אי 22 גר. װער 
עס געהערט ניט צו קיין מלוכה, האָט ניט 
קיין בּירגערשאַפט, קיין שום בּירגעררעכט. 

אָפּאַטשינע -- די, ס. גמעניגםס :8 ,אע =. 
וועסלע, װיאָסלע. .עס טוען א פּליעסק אִיס", 
מק, רײַסן. 

אָפּאָטשנע - גג. שטעטל אין ראָדעמער 
קרײַז, קיעלצער װאיעװאָדשאַפֿט. אין 1897 -- 
5 יידן צװישן 6,079 אײַנװ'. אין 1931 -- 
9 ייִדן צװישן 8,906, אין אי איז לוט 
דער לעגענדע געבּוירן געװאָרן אסתּרקע, די 
געליבּטע פֿון קאַזימיר דעם גרויסן. צונעמע- 
נישן: אִיר קריכערס, יאשטשערקעס, פּגרים, 

אָפאיבּלען -- אוטװ, אומפ. עס איבּלט אָפּ, 
*י געאיבּלט, - אָפּעקלען. קריגן . שפּירונג, א 
געפיל פֿון איבּלקייט װאָס שטויסט אָפּי ,עס 
װעט אים אִי פֿון איר װי פֿון עבודה:זרה", 
בּ. ריוקין, אונדזערע פּראָזאַציקער. 


אָפּאײגענען -- טרוו. אייגן אָפּ, --געאייגנט. 


נעאָל. צונעמען אייגנטום. אַנטאייגענען. ;אויבּ 
| עמעצער האָט עפּעס בּעסערס װי אֵ', װאָלט 
כּדאַי געװען צו הערן", מװ, יפֿאַ, 1939, 14, 

אָפּאיידלען -- טרו. ‏ דל אָפּ, --געאיידלט. 
1. דזװ אויסאיידלען (ד+ 144). אָפּפֿײַנערן. 
אָי דעם דאָרפסיונג. אויך מיט זיך. 2,אָפּ 
שלײַפֿן, אַרומשלײפֿן. אָפּפּוצן, אַרומפּוצן. אַי 
א טײַערן שטיין, /נג, 

אָפּאייזלען -- אוטװ. זל אָפּ, --געאייזלט. 
- אָפּהאָרעװען װי אַן אייזל, אִי פֿאַר העמעצן און 
! אַלײין צו גאָרנישט קומען. 

אָפּאײילן טרװ. אייל אָפּ, --געאיילט. 
1 פֿאַרענדיקן איילן. אִי די פּאַטעלניע פֿאַרן 
בּאַקן די לאַטקעס. 2. איילן ניט װי געהץ- 
ריק. אִי די רעדלעך פון א מאַשין, 

אָפּאײַלן -- אײַל אָפּ, --געאײַלט. אוטװ-- 
גיך דערװײַטערן זיך, אין אײַלעניש. אִי פון 
אַ געפערלעכן פּונקט. טרח -- צואײַלן, אונ- 
טעראלילן צו פֿאַרענדיקן. אִי די אַרבּעטער נאָך 
הײַנט אַרױסצושיקן די בּאַשטעלונג. פיט 
זיך -- א לענגערע צײַט זיך אײַלן און אױפֿי 
הערן. ,יאָג מיך ניט, איך האָבּ זיך שוין אפ 
געאײַלט. איך מוז זיך פֿאַררועןי. -עניש. 

אָפּאײנזאַמען -- אוטװ. זאַם אָפּ, +-גע- 
| איינזאַמט. נעאָל. זײַן אַלײן, איינזאַם, א לענ- 
גערע צײַט. שער אַלײן, א װאַגלער צװישן 
שטערן, איינזאַמט אָפּ די נאַכט וְאַקוז פֿון צײַטן 
בּיז דער מאָרגן גרויט", אפא, לױטער 
|קװאַל. = | 


08008 :א =+ :;2אע0ס88 :8 =. 


(איובֿ, י, 12); 


אָפּאַכטן 


אָפּאײַקען -- אוטװ. "קע אָפּ, -'געאײַקעט. 
88: -אייען. 1 זאָגן כּסדר אײַיאײ,. אלי- 
- קען אַ לענגערע צײַט. 2. אױפֿהערן פֿאַר- 
ענדיקן אײַקען. אִי און אַנטשװיגן װערן / 


אַפּאַינטמענט -- דער, ס. אַמ. :8 = 
זתסמת/מנסקקג. 1: בּאַשטעלונג זיך צו טרעפֿן - 
אין אַ בּאַשטימטער צײַט. אָפּגערעדטע בּאַגעגט- 
ניש. מאַכן אַן אַי. קריגן אַן אַי. ;ער האָט אַן 
/אֵי בּײַם דאָקטער אויף פיר אזייגער", רייד 
(נ"י). 2 נאָמינאַציע, בּאַשטימונג אויף אַ 
פּאָסטן, אויף אַן אַמט. אַ װיכטיקער אי פֿאַרן 
זון דעם לאָיער. 
אַפּאַינטן -- טרח. נר. אָנשטעלן בֹאַ- 
שטימען אויף א פּאָסטן, אַרױפלײגן אַ שַׁליי 
חות. , מע האָט אים אַפּאַינטעט צו זײַן דער 
| דעלעגאַט", רייד (נ"י). אַי עמעצן פֿון די מעמ- 
בּערס אָנצוקלײַבּן דאָס געלט, | 


אָפּאַי|עק. -- דער, -קעס. 9פֿ: אַפּאָיקע. 
(גאַרבּערל) 
ווייכע לעדער פון א קאַלבּ. שעװראָ. "דרייען 
אַן אי = פֿאַרדרײען, פאַרפּלאָנטערן אַן ענין, 
דזװ דרייען א קאָפּ. עדו דריי מיר ניט קיין 
א ... האָט בּערל אומצופֿרידן אַ דריי גע" 
טאָן מיט זײַנע שוארצע גלאַנציקע אויגן", 
ליפּמאַןך-לעװין, דעמ שטורעמ אַנטקעגנ, מאָס: 


קע 1939 -קענע -- אַדי. אָיקענע שטיווץ. 
לעך. | | 
אָפּאיקען -- אוטו. קע אָפּ, --געאיקעט. 
1. איקען אַ לענגערע צײַט. אער האָט אָפּגע- 


איקעט א גאַנצע נאַכט", ‏ 2. אויפהערן אי 
קען, שטאַמלען. 8. פעיאָ. װעגן האַלטן אַ 
לענגערע רעדע. אויך מיט זיף. | 

אַפּאַך -- דער, ן. זזו אַפּאַיש. ,מײַן ליב 
סטער איז אַן אַי/ און איך ליבּ אים!/ ער 
שלאָגט מיך און איך לאַך/ און איך ליב 
אים. /", זש. 

אָפּאַכט -- די. מצ נבּ. פם: אָבּאַכט -+, 4, 
84 :20/26. השגחה, אױפֿזיכט, אויפ- 

- מערקזאַמקײט. נע מ ען אין אַ' -- האָבּן אין 
זינען. ,נעמשטו דירש ניט אין אִי, װערשטו 
צו איין עִם הארץ גימאַכט", עיון, יא/ב. ,ווען 
דיזה קאָמעדיא זאָל רעכט געשפּילט װערדן... 
זוא מוזן פולגינדי פּונקטן וואול אין אִ' גינומן 

ווערדין",. אחשורוש-שפּילי, אַמשט 1718 {פֿש 

ון. אִי געבּן -- אַכטנג געבּן. ,ציגל 
דעקיר, צימר לײַט ... גיבּט אָבּאַכט ... איר 
מוזט שטײַגן הוכי דעכיר ... דרום זײַט איר 
אײַער לעבּן ניכט זיכר", דוד מוזיקוס, איין 
שין ליד פֿון די הנד װערקש לײַט', 1775 |פש 
תִּי פֿאַרטײַטשט ופקודתך שמרה רוח" 

;און דײַן אִי האָט אָפּגעהיט 
מײַן גײַסט". 

אָפּאַכטן -- טרוו. אַכט אָפּ, --געאַכט. 1. אוים- 
הערן אַכטן, מער ניט אַכטן. ;נאָך אַזאַ 
שלעכטן אויפּפֿירן זיך מוז מען אים אַ". 
2. אַכטן א לענגערע צײַט. | 

/8, שיקן רופן, פֿאַרבּעטן, בּאַשטעלן, אַראָפּ 
- בּרֶענגען. אִי געסט. ,משה רבּינו דאָ אים פּרעה 


זײַן טאָכטער איין זייגערין אָפּאַכט, די זאָל 





אָפּאַכטע 1701 אַפּאָליטיש 


אַפּאַלאָנעווקע -- די, 'ס. 22 רוס. פֿײיגעלע. 





אים צו זייגן געבּן, צור, הפטרת שמות. ;אין 
- אַ. יאָר אַרום. האָט ער אָפּגעאַכט צו זיך זײַן 
פֿאַמיליע*, אמד, דער מלמד ר' חײַקל יענטעס, 
ווילנע תּרכ"ד, ,װאַרטן אויף דרך-ארץ, בּיז מע 
װעט פֿאַר א יידישער נשמה אָנגרייטן דאָ 
פֿריַער אַלצדינג װאָס נייטיק איז צום לעבּן 
און דערנאָך ערשט זי אִי אַהער צום גרייטן -- 
דאָס קאָן אַ ייָד נישטי, ממוס, װינטשפֿ. 

4 ספעצ. פֿאַרבּעטן דעם חתן אָדער כּלה 
צו די עלטערן פון צװייטן צד, דערעיקר אויף 
יום"טוב װאָס איז האַרט פֿאַר דער חתונה 
אָדער אויף שבּת. אִי די כּלה (דעם חתן) און 
געבּן איר (אים) מתּנות. ‏ //|נג. העניש. 
אָפּאַכטע -- די, יס. זוו אָבּאַכטץ, + 4 
װאַך און דאָס אָרט װאו עס שטייט די װאַך, 
די װאַכט(ע). ל2. 
אָפּאַכלען -- טרו. אַכל אָפּ, ---געאַכלט, 22 אָכל. 
1. ענדיקן אַכלען, גוט זיך אָנעסן. אָפּפֿרעסן. 
,פֿלעג איך קומען צו איר צו גאַסט, דאָס 
הייסט אִי און אַװעקגײןײ, פֿײַװל סיטאָ, דער- 
ציילונגען. כאַרקאָװ 1920. 2. אַכלען אַ 
לענגערע צײַט. ‏ -עניש. דער (דין, -קע). 
אָפּאַכען -- אוטװ. אַכע אָפּ, -געאכעט. 89; 
- אָכען. 1. זיך אָפּזיפֿצן מיט אַן אַך (אָר+ 
אִי און אַנטשװיגן װערן. 2. אױסרופן פון 
בּאַגײַסטערונג, פאַרוואונדערונג אא אַדאַך. 
מיט זיך -- ,האָט אױפֿגעלײגט דעם בּריװ.+. 
אַ בּלאָז געטאָן אין קאָנװערט, אַרײַנגעלײגט 
און זיך אָפּגעאַכעט", י. בּודזאָהן, אַ מעשׂה 
פֿון אַ רבֿ..., װילנע 1927, 
אָפּאַכצען -- אוסװ. צע אָפּ, --געאָכצעט. 
זיך אָפּזיפֿצן מיט אַן אָך, אָפּקרעכצן. ,װי דו 
זעסט, אָכצעט ער אָפּ גאַנצענע טעג", אוריה 
קאַצענעלענבּאָגן, קראַפֿט און ליעבּע, װילנע 
4. מיט זיך -- ,פֿון צרות קען אַלעס 
וערן, האָט זיך אסתּר אָפּגעאָכצעט", י. ד. 
טאָיבּ, דער קדיש.. ., ווילנע תּרמײט. -עניש. 


אַפּאַכראָמאַט|יש -- אַזי. 2 א 22גר. 


(אָפּטיק) װאָס איז פֿרײַ פון כראָמאַטישער אָדער 
ספֿערישער אַבּעראַציע (-+ 15, 33 ייזם, 


אָפּאַ'ל -- דער, ן. מיעראַל, בּאַשטײט פֿון 
סיליציום-אָקסיד 5109 פֿאַראײניקט מיט װאַ 
סער. פֿײַנסטאַן, כעמיע, נ"י 1920. אויך 
אײדלאָי -- טײַערער אידלשטיין. מילך: 


װײַסע, בּלויע, רויטלעכע אִין. די שװאַרצע אַיץ. 


פֿון אױסטראַליע. האַ לבּיאָי. 9 יע ראָי 
אליכטיק, װי אַ גרויסער אִי, שטראַלט די זון 
אויף דער ערד אַרונטער", הך, געדיכטע און 
לידער, 1914. ,אומשולד פון אָין, מילכיק-װײַס 
וי בּריסטי, סוצ, װאַלדיקס. {גלײבּעניש: אַן אָי 
| בּרענגט אומגליק.ן 

ן -- אדי. װאָס איז פֿון (װי) אַן אָפּאַל, 
געמאַכט פֿון אָפּאַיל. ,מיט בּלומעןאויגן קוקט 
דער רײַך-:אויפגעבּליטער גאָרטן צו אָי בּלויען 
הימל אַרױף", פרץ, דער סימף. אאַיענע 
פּענכערס אַרום די לאַמטערנעס ... זײַנען 
אַנטשטאַנען פֿון קליינע נעפּל-שטױיבּעלעך", 
גאָדינער איבּז, גאָרקי, קלימ סאָמגינס לעבּנ, 
מאָסקװע 1937 האָווֹע -- דז. 


אַפּאַלאָגױיע -- די,. ס. 


אַפּאַלאָנעטיק -- די. מצ נבּ. 


אַפּאַלאַכײבּערג -- ע. 


אַפּאָלאָ -- אויך: אַפּאָלאָ'ן. 1. (גריכיש- 


רוימישע מיטאָלאָגיע) גאָט פון זון, ליכט, 
פֿון מענלעכער יוגנט, פון קונסט, שיינקייט 
און פֿון היילונג. אַ' איז דער פֿירער פון די 
מוזעס, אידענטיפיצירט מיט העליאָס און פעי 
בּוס. 2. שיינער און יונגער מאַן (אויפן 
סמך פון די אײיסטאַטועס). ער איז אַן אי קא'ן" 
וואוקסיק", נס, הויפטשטעט, מאָסקװע 1934, 
-ני'ש -- אַדי. ;אַנו, דו, געמיש פֿון אַ מאַלפּע 
און אַן אייזל, גיבּ א ריר דײַן אַיניש קער" 
פּערל", כאַנע לעװין, קלייניקייטנ, בּאַרדיטשעװ 
3, 


ככאײי ‏ 22ג. 
1 שריפֿט, רעדע, װערק װאָס פֿאַרטײדיקט א 
שיטה, אַן אײַנשטעל, א גלױיבּן קעגן אָנפאַלן 
אָדער קריטיק פֿון קעגנערס, בּאַרעכטיקט גע 
וויסע האַנדלונגען פון שטאַנדפּונקט פון דער 
שיטה. ;דער מאַן פֿון נצרת איז אין תּוך+.. 


אַן אַי אויף די ייִדן, דערהויפּט אויף די פּרױ 


שים", שנ, שלום אַש. 2, פֿאַרטײידיקונג, 
פֿאַרענטפערונג פֿאַר געװיסע מעשִׂים. ריידן 
וועגן עמעצן אָן א'ס. אַיס און תּירוצים. ,ער 
האָט .. . אין עטלעכע לידער געזוכט אַיס און 
תּירוצים פֿאַר זיך", יג, אין תּוך ו. {פּלאַטאָס 
דיאַלאָג די אַי פֿון סאַקראַטעס פֿאַרן טריבּונאַל 
װאָס האָט אים פֿאַרמשפּט צום טויטן 8פאַ- 
לאָנ(יסט) -- װער עס קומט מיט אַן אפּאָ 
לאָגיע. היזירן -- טרו. ,אַפּאַלאָגיזירט מער 
אָדער װייניקער אָפֿן דעם אױפֿגעקומענעם 
נגבֿירן", מאַקס עריק, שלום אַש, מינסק 1931. 


אַפּאַלאָנע'ט -- דער, ן. שאַפֿער פֿון שריפֿ 


טן, פון ליטעראַטור װאָס פֿאַרנעמט זיך מיט 
פֿאַרטײידיקן, מיט אָפּװענדן בּלבּולים, טענות, 
אײַנװענדונגען קעגן א גרופע, א פֿאָלק, א 


גלױיבּן,. א שיטה. די אִֵן פֿון ייִדישן פֿאָלק. 
די אַ'ן פֿון תּלמוד. די אַלטע ייִדישע אץ פֿילאָ 


| (ידידיה) פֿון אַלעקסאַנדריע און יוסף פֿלאַװיוס. 


,דער אי אין 'כּוזריי קען גוט פּאָלעמיזירן", 
זק איבּז, שד צו. ,די אַין פון דער אַמעריקאַנער 
אַסימילאַציץ* זשיט װ, נ"י 1912. פדי אַין און 
די אױיסטײַטשער פון דעם ייִדנטום אין דײַטש- 
לאַנד ... האָבּן געשטעלט דעם טראָפּ אויף 
דער עטיק", קאָר וו, 

דיש -- אַדי. אַיע צילן, אױפֿגאַבּעס. ריידן 
אַי. דער אַ'ער חיבּור יודשער טרייאק, הענא 
5, פֿון זלמן צבֿי אױפֿהױזן. -ישקייט, 


דאָס שאַפן 
און די סיסטעם פון אַן אַפּאַלאָגעט. סכום װערק 
װאָס זייער ציל איז אַפּאָלאָגיע. פּובּליציסטישע, 
היסטאָרישע, פֿילאָסאָפישע א'. ,עס איז דאַ 
װאָס טײַער צו האַלטן אין דער גרויסער לי 
טעראַרישער אי .. . װאָס ציט זיך פֿון פֿילאָנען 
בּיז הערמאן קאָהענען", שנ, קריטיק און קריי 
טיקער. ;אי האָט א קרומע פּערספּעקטיו, זי 
איז צוגעשפּיצט פֿאַרן גויי, ימ, קוד, 1939, 


בּאַרגקײטן אין 
מזרח-טייל פון צפון-אַמעריקע. די א"בּי װערן 
אײַנגעטײילט אין: די 'װײַסע בּערג', די 'גרינע 
בּערגי, די יקעטסקילס', די אַלעגעינען" 





אָפּאַלאָק, אַפּאָליק -- דער. מצ נבּ. 


אַפּאָליט|יש -- אַדי. 


מין? ,צװישן די זעגל-סאָסנעס, האָבּן זיך אױיפֿי 
געהאַלטן קרײייצשנאָבּלען און בּלויערלעך-אַיס" 
לאַנגעקיקע, װײַסע פייגעלעך, זעלטן שיינע", 
נ. לוריע איבּז, מי גאָרקי, א אַ מענטש בַּ לײַטנ, 
קיעוו 1935, 


אַפּאָלאָפֿלאַטערל -- דאָס, -עך. אויך: אַ'ן- 


8. שין פֿלאַטערל מיט שװאַרץ-געפֿלעקטע 
פֿאָדערשטע פֿלי 
געלעך, די ראַנדן 
פֿון די פֿליגעלעך 
דורכזיכטיק, די 
הינטערשטע פֿלײ 
געלעך האָבּן רויי 
טע פֿלעקן אויף 
א װײַס פֿעלד, 
מיט שוװאַרצע 
ראַנדן. דאָס שלייערל איז שװאַרץ מיט בּרוינע 
און געלע פלעקן. דאָס גוֹלמל איז רוט בּרוין. 
לעבּט אויף אײיראָפּעאישע בּאַרגילאָנקעס. אויך: 
אַלפּן"פֿ'. 0110קג/ 28:0259105. 

נאט = 
אסתסס. (גאַרבּערײַ) לעדער װאָס װערט 
אױסגעאַרבּעט פֿון דער פֿעל פֿון אונטערן בּויך. 


אָפּאַ 'לובקע -- די, "ס. גאסעַחגםס :20=. 


דין בּרעטל, בּרייטע לײַסט. דזװ אָפּאַלקע, בּו. 
,אויף פֿרישע אִיס רוט אָפּ אַ בּריגאַדצ +.. 
בּעטאַנשטשיקעס", מאָטיע דעכטיאַר, בּױער, 
מינסק 1926, ;צוּװאָס אַרױפֿשלעפּן שװערע 
בּרעטער אויף די אייבּערשטע גאָרנס, מעסטן 
זיי דאָרטן און מאַכן אָיס פֿאַר בּעטאָןזײַלן?", 
ר. ראַבינקאָו, סאַװיּ היימלאַנד, 1962, פא 1. 
דזוו אַבּאַיפּאָלעק (-+ 5) 


אַפּאָלטשענ|יע -- די, -ס. פֿטמ אויך: אָפּי 


אָלצעניע. סעמסטהסחס :22:. רעזערװ' 
אַרמײ, מיליץ. אַ פֿאָלקס אַי. ,האָט די קיניגין 
אַרױסגעגעבּן אַן אוקאַז מע זאָל ... בּאַװאָ 
פֿעַנען די מיליץ (אָ')י, יפֿאָל, 1885, פא 17 
עװוער עס האָט געקאַנט צושטעלן אַזאַ קװל- 
טאַנציע דער איז געװען פֿרײַ פון צו גיין דינען 
און ער האָט זיך גערעכנט נאָר אין דער אַ", 
שע, פונעם יאַריד /. ,ער האָט א קוש געטאָן 
די פרוי, ער האָט א קוש געטאָן דאָס קינד און 
פֿרײַװיליק אַװעק אין אָיײי, פמ, מלחמה. 

-ע"ץ -- דער, -צעס. דער װאָס געהערט 
צו דער אָפּאַלטשעניע. ;מע דאַרף דעם אִי 
שטעלן צום פּר;יאָם", שע, פֿונעם יאַריד װ. 
,מײַן טאַטע איז אויך ערגעץ ... ניט אויף 
דער פּאָזיציע, אַן אִי איז ער", ש. בּרעגמאַן. 
דורך קריג און רעװאָלוציע, אַדעס 1932, 
װאָס האָט ניט קיין 
שײיַכות צו פּאָליטיק. װאָס איז ניט פֿאַרמישט 
אין פּאַליטיק. װאָס האָט ניט קיין שטעלונג 
צו (אין) פּאָליטישע פראָגעס. איער קרײַז. איץ 


- פֿילאַנטראָפּישע טעטיקייט. אַיע ויסנשאפט, 


,ליטעראטור און קונסט קאָנען ניט זײַן א"י 
כאַים לויצקער, דער שטערן, אַלמאַנאַך 2, קלעוו 
8. ,אין אמעריקע איז דער סטודענט אַמאָל 
געװען אַן איער מענטש", בּצג, טמז, 1967 ווו 6. 


אָפּאַליץ - 


דישקייט -- פֿולשטענדיקע אַײישקייט. ‏ היום 
-- שעדלעכקייט (ניצלעכקייט) פֿון אַייזם. - 

אָפּאַלין -- דער, ען. שטיין װאָס זעט אויס 

אַ בּיסל װי אַן אָפּאַל. פֿאַרקױפֿן אַן אַי אַגשטאָט 

| אַן אמתן אָפּאַל,- 

אָפּאַליק -- אַדי. נעאָל. װאָס האָט די אייגנ" 
שאַפטן אָדער אויסזען פֿון אַן אָפּאַל. העל-גרוי, 
;און אױיבּן אַ מחנה אִיע טױבּןײ, סוצ, װאַלדיקס. 

אַפּאָלסטערן -- טרו. -ער, אַפּאָלסטערט. אַמ. 
4סמטט :2  .:=‏ פּאָלסטערן, טאַפּעצירן 
מעבל. אי א קאנאַפּע, אַ פאָטערשטול, /נם. 
דער. 

אָפּאַלע -- די, יס. דזו אָפּאַלקע, בּבּ 21 --+, 
,קלאַפֿטער האָלץ ליגן, בּרעטער, צעװאָרפֿענע 
אָיס און קופּעס זעגעכץ", װײַס ווו, יא װאַלד- 
מיידל' 

אָפּאָלע -- גנ. שטעטל אין לובּלינער װאָיע- 
װאָדשאַפֿט. אין 1897 -- 3223 ייִדן צװישן 
8 אײַנװי. אין 1921 --- 3,766 יִדן צװישן 
86,, צונעמעניש: אֵיר הירזשיקוגל. 


אַפּאָלע'ט -- דער, ן. 9טמ אַנשטאָט עֶפּאָי 

| לעט -+. ,ווען שטרײַמל מיט אֵץ פּאָרן זיך 
צונויף, קומט שטענדיק אַרױס אַזאַ ממזר", 
מ. דאַװידזאָן, דער לועװער רבּי, 1934, 


אָפּאַלקע -- די, :ס. אויך: אָפּאָלןיק (בב 
271) -- דער, *קעס., :8 = .ג218עס :2'= 
אסתגםס :22=:. גאחהםס. 1. ברעט, אָפּ 
געזעגט פון דער זײַט פון קלאַץ, פֿון איין 
זײַט האַלבּיקײַלעכדיק. אכאַצקל קריגט אַרױס 
כּמעט פון יעדן קלאָץ צוויי אָיט", חיים פעט, 
צװישן פּײַערן. ,געואוינט אין אַ קליין שטיבּט- 
לע פון אָיס, בּאַדעקטע מיט אַ געדיכטן שיכט 
ליים", יעדידיע מאַרגאָליס, פויערימ, מאָסקװע 
1939, , סאַמע דערבּײַ ליגן די קלענערע מיני 
געהילצן, בּרעטער, אָפּאַלקעס", מ. טײַטש איבּז, 
ח. נ. בּיאַליק, אַריה בּעל-גוף. 

2. אָפּפֿאַל בּײַם זעגן האָלץ, אַ שטיק בּרעט 
מיט קאָרע. אײַנהייצן דעם אויוון מיט אָ'ס. 

9. פד, אוקר, גאַליציע. {אַרױסגערעדט אויך; 
אָ פּלקע| קאָרבּ אָדער קערבּל, געפֿלאָכטן 
פֿון ריטלעך. די אִי איז געוויינלעך געװען פֿלאַך 
און אָװאָל, געװען פון פֿאַרשײדענער גרייס, 
גענוצט צו האַלטן פּירות, גרינסן, פיש אאַ. 
אין פּויערישע הײַזער האָט מען אין אִיס גע 
האַלטן עוֹפעלעך. ,אין אַ', צוגעבּונדן צו 
| דער סטעליע, איז געלעגן אַ קינד". 

4 אױפֿן סמך פֿון 53 געשטעל אין מאַרק 
(הויף). וואו די גאַנצע סחורה איז אין איין 
אָדער אין עטלעכע אִיס. ציען אָרעמע חיונה 
פֿון אַן אָי. אָכאַפּער = גנבֿ װאָס כאַפּט אַרױס 
עפּעס מיט אַ קנאַפּן װערט (פֿון אַן אָ) א 
זידלװאָרט פאַר אַ גנבֿ, 

9. פֿלאַך געפֿלעכט פֿון װערבּע-צװײַגעלעך, 
פֿון ריטלעך, צו זאַלצן אויף דעם פֿלײש (אַנ- 
: שטאָט אַ זאַלצבּרעטל), ,װײַבּער לױפֿן אַרום 
צװישן מולטער און טייג, אָפּאָלקעס און זאַלצַ- 
בּרעטלעך", פרץ, 'ר' שלמהס מעשׂהלעך'. ;אויף 
א. ייַדענע װאָס איז געגאַנגען אין אַ גרויס 


1102 


שייטל האָט זעליק געזאָגט: זי האָט אַ פּנים 
װי אַ קאַץ װאָס האָט אויף זיך איבּערגעקערט 
די פלייש-אָי", ירחמיאל גרין, בּאַרגייודן, װאַר- 
|| שע 1938, 
0. זעקל מיט שפּײַז פֿאַר אַ פֿערד װאָס מע 
| בּינדט צו צו דעם פערדס מאָרדע. א מויל װי 
אַן אָ. 2... האָט זיך געפּאָרעט בּײַם װאָגן 
און דער אִי מיט סיעטשקע", פמ, דור'אויס 
דור'אײַן 
אַפּאָמאָרפֿי'ן -- דער, -ען. (פֿאַרמאַצעװטיק) 
קינסטלעכער קריסטאַל-פֿאָרמיקער אַלקאַלאָאיד, 
געמאַכט פֿון מאָרפֿין. אַ מיטל צום בּרעכן. 
אָפּאָמילען זיך -- אוטו. -לע זיך, זיך אָפּאָ 
מילעט. סל. 22 אוק. האָבּן אַ טעות. ,װאָס 
טוט מען דאָ? פֿריערט האָבּ איך (זיך אָפּאָמי 
לעט און אַצינד װעל איך מוזן גאָר אַ שלעכב- 
טער בּלײַבּןײ, גענאַרטע װעלט, 1815? 
אָפּאַמפּערן זיך -- אוטװ. ער זיך אָפּ, זיך 
- געאַמפּערט. 1. ענדיקן זיך אַמפּערן (-=), 
זיך ניט אַמפּערן מער. זיך אִי און זיך װידער 
געבּן די הענט. 2 זיך אַמפּערן אַ לענגערע 
צײַט. אִ' זיך אַ לעבּןלאַנג. ,מע האָט זיך 
שעהןלאַנג אָפּגעקריגט און אָפּגעאַמפּערט אי- 
בּער עפּעס א בּאַלײידיקונג ... און ענלעכף 
נאַרישקײטן", בּ. שקליאַר, אױיף פֿאַלשע װעגן 
קאַונאַס 1939, 
אָפּאַנױען -- טרה. יע, אָפּאַנוױיעט. סל. 
מזגמע80280 :22 גאזגמעמבתס :086=. 
פֿאַרכאַפּן. אַרומרינגלען, אַטאַקירן, אָנפֿאַלן פֿון 
אַלע זײַטן. ,קאָמאַרעס, בּינען האָבּן אים אָפּאַ- 
נויעט", י. לעװין, יוש ווואא, 2. פֿרגל: אָפּאַ- 
נעווען. | 
אָפּאַנטװאָרס -- די. מצ נבּ. אֵרכ. |אין כּלל- 
| ייִדיש נר} אָפּענטפֿער. ,טוט דיר איינר צו 
מוטן איינם פֿון זײַן שירות אָפּ צו טרעטן 
הייסן, גיבּ אים צור אַ': קאן מן דען פֿון איין 
שירות זונדר פֿר שולד אַװעקשטוסן", עיוף 
נד/ב, 
אָפּאַנטפּלעקן -- טרו. ‏ פלעק אָפּ, --אַנט- 
פּלעקט. 1. אַנטפּלעקן בּיזן סוף, ענדגילטיק, 
אַי אַלע סודות. 2. אָפּטאָן, אַװעקנעמען. ,יגל 
מעָלי חרונך' -- אַנטפּלעק אָפּ פֿון מיר דײַן 
רוגז", איין נײַע שס תחנה, תּחנה אמהות, 
פּיעטריקאָוו 1881, - 
אַפּאַנטשע -- די, ס. 9: אָפּאַנטשע. 
61 = 808844 :28:= 20ס8סקס :2 = 
18נסחס. װינטערמאַנטל אָן אַרבּל, פּלאַשטש, 
בּורקע. ,א פֿײיגעלע ... װאָס פֿליט עס פֿון 
אַזא װאַרעמער נעסט אַרױיס אָן אַן אַ'", יפ. 
אָפּאָנירן -- טרװ 4 אוטװ. ניר, אָפּאַנירט, 
2לאיי 722 אַרױסזאָגן א היפוכדיקע מיינונג, 
ריידן אַנטקעגן. אָפּפֿרעגן יענעמס געדאַנקען, 
אײַנװענדן קעגן, מחולק זײַן אִי דעם רעד 
נער. אִי מיט גרויס זיכערקייט. ,מע װעט מיר 
ודאַטיװון אִ' .... אױיבּ די פֿאַקטן פֿון עקספּע- 
רימענטאַלער פּסיכאָלאָגיע װעלן זײַן אויף דער 
| זײַט פֿון מײַנע אָפּאָנענטן, װעל איך מסכּים 
זײַן מיט די פֿאַקטן", קולטור און בּילדונג, 
מאָסקװע 1920, :א 372. כּדי צו אי דעם װאָס 


אָפּאָסום 


זאָגט אַז מעריבֿ איז אַ רשות", דר' זאַלקינד, / 
| בּרכות, ד/ב. ,ער האָט אָפּאָנירט: דעם דאָקטערס 
שטאַנדפּונקט", 1. זאַלאָװיץ, פֿאַר, 1967 ש 15, 
מיט זיך -- זיך קעגנשטעלן עדי מערהייט 
| האָט זיך אָפּאָנירט קעגן פּראָיעקטײ, רייד (בּ"א 
ונג, 
אָפּאָנעץ -- די, "ס. גתסקס :2 =:. גומענער 
אײבּערשלאַק אויף א ראָד. ראָד פֿון גומי. ראָד 
װאו סאיז אָנגעבּלאָזץ לופֿט. אַן אִי קען 
פּלאַצן. אִי פון אױטאָמאָביל. אַ פּריצישע 
בּריטשקע מיט אִיס, | 


אָפּאַנעװען -- טרװ. - נעווע, אָפּאַנעװעט, 89: 
אַפּאַנעוען. 26טסתגקס :2 .1 בא 
הערשן, װערן בּעליהבּית. ;ער װעט אִ' גאָר 
מײַן האָרעװאַניע, װאָס איך האָבּ אָנגעהאָרץ- 
וועט", מס, קהלת תּקע"ט, בּ, 19. 2. אַרומ" 
רינגלען עפּעס שלעכטס צו טאָן. ;אַ בּעליחובֿ 
איז ער אַ גרויסער און מלװהס האָבּן אים 
אַפּאַנעװעט װי בּינען, און עס האַלט מע זאָל 
זײַן הויז ליציטירן פֿאַר די חובות", א. י 
-סאַפֿיר אס מינסק, חטאת הקהל... װ, װילנע 
1, ז' 7 5 בּאַפֿאַלן, אָנבּרעכן די ביינער, 
;קומט חברה ... מיר װעלן איצט דעם יאָט 
אִי בּײַם שפּײַכלער", 1. גאָרין, דיא מזיקים, 
נ"י 1900, 9רגל: אָפּאַנוען. : 

אַפּאָגעװראָ ז -- דער, זץ. 22 אײי 2כגר. 

| (אַנאַטאָמיע) דיק און געדיכט געװעבּ װאָס 
רינגלט אַרום אַ מוסקל. 

אָפּאָנעץ'נט -- דער, ז. װנ ייף /קע, ס. 
װער עס אָפּאָנירט. ,ליידער האָט ער (זיך אָנך 
געשטויסן אויף הינדערניש בּײַ יעדן שריט און 
מייסטנס דורך אייניקע אָין", קמ, 1869, יא 9, 
פווען איר רופֿט אײַער אִי ייִד, האָט איר שוין 
א פאָרהאנט", ייִבֹּל וווצא, 2, | 


אָפּאַנקערן -- טרחװ. ער אָפּ, -געאַנקערט. 
אַרױפצ;ען דעם אַנקער. ,װי דער קאַפּיטאַן 
האָט דאָס דערהערט, האָט ער בּאַלד געהייסן 
אי די שיף און אָפּועגלען פונדאַנען", פֿער: 
װאַרפֿענע פֿרוי, װאַרשע 1878. ,די בּאַדינער 
האָבּן אָפּגעאַנקערט די שיף און זי האָט זיך 

- אָנגעהױבּן דערװײַטערן פֿון דער יבּשה", מ. 
גאָלדבּױם, שלמה המלכס טאַכטער, פּשעמישל 
8, 


אָפּאָפום -- דער, 'ס. מילכזויגער. בּײַטל- 

דיק חיהלע (װאָס טראָגט אויס די יונגע בּיז 
זיי װאַקסן אונטער 
אין אַ מין זעקל 
אונטערן בּויך) 
לעבּט אין די דרומ 
דיקע שטאַטן פֿון 
צפון-אַמעריקע, אין 
סובּטראָפּישע ער" 
טער פון דרום.- 
אמעריקע און אין 
אױיסטראַליע. די גרייס איז פֿאַרשײדן: פֿון א 
קאַץ בּיז צו א מויז. הענגט אָפט מיטן קאָפּ 
אַראָפּ. צוגעפֿעסטיקט מיטן עק צו אַ צװײַג. 
איז אַלץיפֿרעסנדיק: סײַ אינזעקטן, סײַ גע 
װויקסן. די פֿעל װערט הויך געשאצט, סבּע- 








אַפּאַסטאַזיע 


ציעל פֿאַר קראַגנס. ,די מאָדערנע מאַרסיפיאַלן 
זײַנען אַלע, מיטן איינציקן אויסנאַם פֿון אָי 
אײַנװואױנערס פֿון אױסטראַליע",. ש. בּלום, 
דער בּױם פֿון לעב נ"י 1931. 1214610018 
32,עט; 


אַפּאָסטאַזױיץ -- ד, ס. 2כאײי 2גר 
אָפּטריניקײט. דאָס אָפּװײַכן פֿון אַ רעליגיע, 
פֿון א ריכטונג, פֿון אַן אידיי, װאָס מע האָט אין 
דעם פֿר;ער פֿעסט געגלײיבּט. -ירן -- אוטװ. 
א פֿון אָדער ק עגן עפּעס. 


אַפּאָסטאַ'ט -- דער, ן. אָפּטריניקער, אָפּ- 
װײַכער פון א פֿר:ערדיקן גלױיבּן. קריסט װאָס 
האָט געבּיטן זײַן גלױבּן. עדי הייליקע אַפאָי 
סטאָלן רופן זיי אָן אַזן, אָפּטריניקע", זק איבּז, 
שד צו. ,װען יוליאַן אַ' (צונאָמען װאָס קריסטן 
האָבּן אים געגעבּןן האָט איבּערגװאַלד געזוכט 
אויסצודרייען די ראָד פון געשיכטע אױיף 
צוריק, ... איז ער געפֿאַלן אַ בּאַזיגטער", 
קאַר וו. ער איז פֿול געװען מיט פֿאַנאַטישע 
גריבּלערײַען פֿון אַן אַ", ייט, פוילן װ. 

זיש -- אדי. אַיישע געדאַנקען. יש- 
קיים -- גגעשמעקט מיט א"שקייט", יט, 
פוילן וי | 


אָפּאָסטאָל -- דער, -אָילן. 22 אי 22 גר. פ8; 
/אַפּאָסטל, 1, 'שליחי, 'געשיקטערי. איינער 
פֿון די צװועלף תּלמידים װאָס ישו הנוצרי האָט 
זי בּאַשטימט צו פאַרשפּרײטן זײַן גלױבּן 
שמעון אָדער. פּעטרוס, דער הױפּט פֿון די אַין, 
,און אויף אַ קרייץ האָט ווידער בּלוט גערונען, 
| א נײַער גאָט און נײַע צװעלף אֵין װי הונגע" 
ריקע װעלף", דא, אבֿ הרחמים. 2. װער עס 
איז אַ פֿאַרשפּרײטער פון אַ גלױבּן, שיטה, 
אידיי. אַי פֿון מאַרקסיזם. ;עס האָט ניט גע 
פּועלט דאָס װאָס די מלאָכה האָט בּײַ יידן 
געהאַט אַזעלכע אֵין װי ריב"ל און זײַנע חבֿרים 
... מלאָכה איז געבּליבּן פאַראַכט", יע, װאוני 
דעריאוצר פֿון איד' שפּראַך, װאַרשע תר"ם, 
,א מיטליאָריקער ייד מיט אַן אַײפּנים, אַ דורב- 
זיכטיק, בּלייך, לײַדנדיק פּנים", ז. װענדראָף, 
אַפנ שװעל פונ לעבּנ, מאָסקװע 1941, 

-אַ'ט -- אַמט אָדער מיסיע פֿון אַפּאָסטאָל, 
זיש -- אַדי. ,שטעלט זיך זשיטלאָװסקי אַיישׁ 
אײַן פֿאַר זײַן קאָנסעקװענטן אַנטימאַטעריא-" 
ליזם", לעאַ פֿינקעלשטײן, גרונטישטריכן פֿון 
דער ייִדישער פֿילאָסאָפֿיע, װאַרשע 1927. ,ער 
האָט אויף זיך גענומען אַן אישע מיסיע צו 
| פאַרשפּרײטן איבּער דער װעלט די װיסטע 
בּשׂורה", יג, אין תּוך |. אַישער שטול = דעם 
פּױפּס' טראָן, אַמְט. אַישער דעלעגאַט. אַישע 
פֿאָטערס פֿון קירך. ‏ -שאַפֿט. 


אַפּאָפטעריאָר|י -- ל. װאָס איז בּײַם דענ- 
קען בּאַזירט אויף דערפאַרונג, אויף אָבּסערווי- 
רונג.. װאָס איז עמפּיריש, אינדוקטיוו. היפּוך 
פֿון אַפּריאָרי. אַי קומען צום אױספֿיר,. -ישׁ -- 
אַדי. אַישע אויספירן. 


אַפּאָסטראָ'ף -- דער, }. 2 אי 22גר. 
- גראַפֿישער צייכן ‏ . דער אַי װערט געניצט אין 
| ייִדיש; | 


אָפּאַפ|נע -- אדי. אַדװ. 


| געשעפט װערן אַ 


108 


1. בּײַם פֿעלן פֿון אַ קלאַנג אָדער עטלעכע 
קלאַנגען אין דער גערעדטער שפּראַך. כ'לצב = 


איך לעבּ, סיװעט = עס װעט, מיעסט = מענן) 


עסט, ר'האָט = ער האָט, איכ'ל = איף װעל, 
דויסט = דו װעסט, ער'ט = ער װעט, מירץ = 
מיר װעלן, איר'ט = איר װעט אאַ. 

2. בּײַם אָנװײַזן אַז דאָ איז דער פּאָסעסיו, 
בּלויז בּײַ אַ װאָרט װאָס ענדיקט זיך אויף אַ 
ס מיטן אַקצענט אױפן לעצטן טראַף, למשל: 
קאַרל מאַרקס' שיטה, אָבּער אין אַלע אַנדערץ 
פֿאַלן דאַרף דאָ ניט זײַן קיין אַ' {ניט שלום" 


| עליכמ'ס, נאָר שלום עליכמס; ניט דעם פּרע- 


זידענט'ס, נאָר דעם פּרעזידענטסן. בּײִַם אָפּטײילן 
די ענדונג ס פֿון ניט-פּאָטולערע פאַמיליע-נעמען, 
למשל: פּואַנקאַרע'ס, מולטאַטולײס, 

3 בּײַם פֿאַרבּײַטן אין געשריבּענער (גע- 


דרוקטער) שפּראַך אַן אופן פון אָנרופֿן (טיטו- 


לירן) א פּערזאָן: ר' = רבּ, ה' = הער, ה'= 
חבר, פֿי = פֿרײַנד, דר' = דאָקטאָר, 

4 בײַ יעדער קירצונג אין דער געשריבץ- 
נער שפּראַך: ב' = בּאַנד, זי = זײַט, שפּ'= 
שפּאַלט, מי = מעטער, ידי שרײַבּער = יידישער 


- שרײַבּער. {צו די פונקטן 422: בּײַם לייענען 


װערט קיין שום קלאַנג ניט דורכגעלאָזט. בּײַם 
קירצן נעמען קומט אַ פּינטל, למשל: י ל, 
פּרץ, בּײַ כּלערליי מאָסן און נעמען פון געלט 
קען מען אויסקומען אָן אַן אַי: מ = מעטער, 
קמ = קילאָמעטער, ג = גראַם, קג = קילאָגראַם 
אאַזװ.ן 

9. אין אונדזער װבּ קומט אַן אַי נאָכן ערשטן 
אות פֿון װאָרט װאָס װערט אױסגעטײַטשט, 
כּדי ניט איבּערצוחזרן דאָס גאַנצע װאָרט, אַזױ 
אויך נאָך די ערשטע אותיות פֿון די בּאַזונ- 
דערע װערטער װאָס צוזאַמען שטעלן זי צן" 
נויף א סעמאַנטישן איינס. א' ד' ע' = אויף 
דער עינוי, + 426, (די צװויי שטריכעלעך בײַ 
ראָשיתּיבותן זײַנען אַן ענין פאַר זיך. עס איז 
ניט בּאַקװעם זיי אָנצורופן אֵ'זין | 

זירן -- טרװ. 1. ניצן אַן אַפּאָסטראָף. 
2. ניצן בּײַם רעדן נאָר דעם נאָמען (די נעמען) 
פון ערשטן אות (ערשטע אותיות) אנשטאָט 
דעם פֿולן נאָמען, למשל: יוד לאַמעד פרץ 
אָדער י"ל ויאַלן פּרץ אַנשטאָט יצחק לייבּ פּרץ, 
שין ניגער אַנשטאָט שמואל ניגער ושאַ ניגער --- 
נרן. יש -- אַדי. 


אָפּאַטיאָנאַטאָֿ -- (מוזט) 22 איט. מיט 


לײַדנשאַפֿט, מיט אַ 


שטאַרק געפֿיל, מיט אַ סך 
אויסדרוק, | 


0 :2 =. 
סל. 59: אַפּאַסנץ. געפֿערלעך, װאָס איז 
פֿאַרבּונדן מיט סכּנה, מיט ריזיקע. ,אין די 
רוסישע גאַזעטן ... שטייט אַז די קראַנקייט 
קאַרבּונקל איז אַ געפערלעכע אִי) קראַנקייט", 


קמ, 1862, :א 7 8... זײַנע געפֿערלעכע (אִץ 


אונטערנעמונגען", אמד, עווגעניע, װילנע תּר"ן. 
וְדי בּיידע ציטאַטן װײַזן: מע האָט געהאַלטן אַז 
מע דאַרף אױיסטײַטשן געפֿערלען מיטן פֿאַר" 
שפּרײיטן װאָרט אַין ;עס איז. זייער אַ מיאוס 
מסור און עס איז טאַקע אִי 


אַפאָפּאַנאַ'קס -- דער, ז. 





אַפּאַפֿאַנטיש 


-אויך", ש. בּעקערמאַן, די קאָרטן װאַרפֿערקע, 
- אַדעס 1888. ,אין דער שטאָט זײַנען דאַ זייער 
- פיל גנבֿים, עס איז אִ' צו שלאָפֿן", ממוס, 
| טאַקסע. אויך: -נאָסט -- וווייכע טן די, -ץך, 


סכּנה. געפֿאַר ואָנאָסט נאָר אין א בּין גאָר 
פֿאַרסלאַװישטן לשוןן). ,דעם סוֹחרס לעבּנס" 
מיטל ... און ער זעלבּסט װאַרפֿט זיך דאַדורך 
אויך אונטער אלע אִזָי, חיים בּראָדאָווסקי, דִי 
אַסיפה אין דער שטאָדט עציון גבר, בּאור" 
דיטשעוו 1889, 


אָפּאַסקע -- די, 'ס. 544מץס :2  .:-‏ 1. באַנד 


'אויף אַרומצוּװיקלען. אָרעמבּאַנד. 2. (געטאָי 
לשון) אָרעמבּאַנד מיטן מגךדוד װאָס ייִדן אין 
פּוילן זײַנען פֿון 1טן דעצעמבּער 1939 געװען 


| געצוואונגען צו טראָגן לויט דער פֿאַראָרךע- 


נונג פון דער נאַצישער מאַכט. פֿאַרן אַרוס. 


גיין אין גאַס אָן אַן אִי איז אין דער שפּעי 


טערדיקער תּקופה פֿון געטאָילעבּן געווען טויט- 
שטראָף. האָט מען מחמת דעם בּײַ זיך אין 
וואוינונג אויף דער דרויסנדיקער טיר אויפי 
געהאַנגען אַן אױפֿשריפֿט מיט גרויסע אותיות: 
;געדענק אָנטון די אָי" געװען אַן אויסדרוק: 
,דער הימל זאָל אין דיר אַזױ געדענקען װי דו 
געדענקסט אָנצוטאָן די אָי". רינגעלבּלום-אַרכיװ, 
1, 


(בּאָט) געװיקס 
פֿון דרוֹם-אײראָפּע און 
אַזיע, װאָס זײַנע בּלוֹמען 
האָבּן די פֿאַרעם פֿון א שיי 
רעם. געניצט אין פֿאַרמאַ- 
צעװוטיק װי אַ מיטל צו 
לינדערן װייטיקן. זײַן זאַפט 
וערט צוגעמישט אין פֿאַב- 
ריצירן א סאָרט פּאַרפֿום, 
גזטותסזנמס צפתפּע0ע0. 


אַפּאָפּלעק|ציע -- די, -ס. 2 אי 2 גר. 


אויך: -סיע. 8ֿטמ: פּאַפּלעקציע, פאַ- 
פּלעק|ציע. זא אױפֿגענומען געװאָרן װי דער 
אומבּאַשטימטער ארטיקל און אָפּגעטײלט פֿון 
װאָרט.ן שלאַק. פּלוצעמדיקער פּאַראַליז, רע- 
זולטאַט פֿון אַ פֿאַרשטאָפּונג אָדער פֿון פּלאַצן 
פֿון אַן אָדערל אין מאַרך. אי מיט א פּאַראַליז 


פֿון דער רעכטער (לינקער) זײַט פון קערפּער. 
קריגן די אַ'. כאַפּן אַן אי. שטאַרבּן פֿון אַי 


;די צונג מאָרדעװעט זיך בּײַ אים װי בּײַ אַן 
אַי. ;די װאָס טרינקען זײַנען זייער גענייגט 
צו בּאַקומען פֿאַרשײדענע פּאַראַלין, אַ'ס" 
פֿגעז, ווילנע 1924, יא 2. קללה: כאַפּן זאָלסטו 
די פּאָפּלעקציע. 

-טיקער -- װער עס האָט געקראָגן (אָדער 
איז גענייגט צו) אַן אַפּאָפּלעקציע. -טיש 
(אויך -סיש) -- אַדי. װאָס האָט אַ שײַכות 
צו אַפּאָפּלעקציע. װאָס איז די סיבּה אָדער 
אייגנשאַפֿט פֿון אַפּאָפּלעקציע, איער אָנפֿאַל, 
אױפֿהײבּן מיט דער לינקער האַנט די אצ 


| רעכטע האַנט. אַיסישע פֿאַרבּ -- טונקל-רויט 


און בּלוילעך, 


אַפּאָפֿאַ|נטיש -- אַדי. 22 אי 2 גר. װאָס 


נעמט אָן אַ הנחה אָדער פּראָפּאָזיציע, װאָס 





אַפּאַפֿין 


בּאַהױפּט עפעס אָדער נעגירט עפּעס מיט גלײיַם- 
ווערטיקע לאַגישע בּאַװײַון. ;די איע שפּראַך 
וואו עס װערט בּאַשטימט װאָס ס'איז אמת און 
װאָס אין פֿאַלש, די אַיע שפּראַך האָט שוין 
אין זיך נישט קיין סימן פון אַן אָפּמאַך, װײַל 
דער אמת-פאַלש קען ניט בּאַשטימט װערן דורך 
קיין אָפּמאַך" דווקא, זא 60, 
-זים -- דער, -ן. דוגמא: ,איך װעל ניט 

ריידן צי אונדזער גביר גיט יאָ אָדער גיט ניט 
קיין צדקה" --- אָנצוהערעניש אַז ער גיט ניט 
קיין צדקה, 

אַפּאַפֿי"ז -- דער, ץ. 2 אי 22גו. ‏ אָנאַז 
טאָמיע) װאַרבּל װאָס שטאַרצט אַרױס, 

אָפּאַציטע'ט -- די. מצ נבּ. 2 אײ 22ל. 
אומדורכזיכטיקייט. אומדורכדרינגלעכקייט פֿון 
ליכט, 

אָפּאַ'ק -- אַזי. 2 פֿר. 
מאַט, אִיע גלאָז. 

אַפּאָקאַליפּט|יק -- די. 22 איי ?2 גר. דאָס 
װאָס אַנטפּלעקט די צוקונפט, געװיינטלעך דאָס 
שרעקלעכע אין איר. דאָס װאָס װעט געשען 
ווערט אַנטדעקט דורך חלומות און זעאונגען 
פֿון הייליקע מענטשן, יחידי-סגולה. מיסטישע 
(געוויינטלעך ייִדישע) ליטעראַטור, געשריבּן 
בּדרך סוד, מיט אָנצוהערענישן, רמזים, אומ" 
קלאָרע סימבּאָלן װאָס נייטיקן זיך אין אויס- 


ניט:דורכזיכטיק, 


טײַטשונגען. אִ' קאָן פֿאַרשײדן געטײטשט ‏ 


װערן. ספֿר דניאל געהערט צו א יידישער 
טערמין פֿאַר אִ' -- ספֿרים חיצונים, ד"ה 
װערק װאָס מע האָט ניט אַרײַנגענומען אין 
תּנך. די זעאונגען פון דער אי ודי א' פֿאַר- 
נעמט זיך דערעיקר מיטן קץ, מיט החבלי" 
משיח. פאַראַן אין אַ' אויך מיטאָלאָגישע 
עלעמענטן װעגן װעלטבּאַשאַף און פֿאָרשטע 
לונגען ועגן יעינער-װעלט.ן פֿאַראַן אויך קריסט- 
לעכע אי אין די ערשטע פּאָר י"ה פון אָצ. 
עדי נאָכתּנכישע אַ'ן האָט געשפּילט אַ בּאַזונ- 
דערע ראָלע אין צײַטן פון נאַציאַנאַלע קאַי 
טאַסטראָפֿעס . . . וועןן עס איז געווען ... ניי- 
טיק צו שטאַרקן דעם גלױיבּן אין דער נאָענט- 
קייט און אומפאַרמײַדלעכקײט פון דער ענד' 
גילטיקער גאולה", אַלענ עו, שֹפּ'י 128. ,ער 
האָט נאָך געװאָלט זײַן א נבֿיא אויך, און יעדער 
נבֿיא מוז האָבּן זײַן אַחרית-הימים, זײַן אַ'", 
גרין, מענטשן און װערטן 
יש -- אַדי. װאָס איז פֿון (איז שייך צו) 
אַפּאָקאַליפּטיק. װאָס איז כאַראַקטעריסטיש פֿאַר 
אַפּאָקאַליפּטיק. איישע ליטעראַטור. א'ישע (פאָי 
רויס)זעאונגען. אַישע צײַטן זײַן פּאָעמע 
מטטרון האָט צייט אָנגערופֿן: ;אישע פּאַעמץ". 
,ניט מער מיסטיש, נאָר רעאל, ניט מער ... 
אַייש, נאָר ווירקלעך", קאָר װוו. ,וי אײישיבּלוטיק 
הענגט זי ודי זוןן פאַר דער לײַד:װעלט גלוטיק", 
אַל ו. עדער שקר --- א נײַע משונהדיקע, אַישע, 
טויזנט-פֿיסיקע בּריאה", שטערן, מינסק 1940, 
פא 3. ,די ממש אַיישע ייִדן"פּײַן װאָס טרייסלט 
שוין אויף גוֹייִם", צייט, אין קאַמף פֿאַר א 
יודישער מלוכה. ,ער ודער הימלן האָט גע- 
הויערט איבּער די הײַזער אישירויט, אָנגעגליט 
פֿון אַ קאָסמישער קאַטאַסטראַפֿע", בּאַש, פֿאַר, 


אַפּאָקאַ'רפֿ -- דער, -ן. 


1764 


3 ש 17. אַײישע ר ײַ טערס -- סימבּאָלישע 
פֿאָרשטעלונג פֿון פיר רײַטערס װאָס שטעלן 
פֿאָר די פיר פּלאָגן: פּעסט, מלחמה, הונגער, 


| טויט. -ישקייט, 
אַפּאַקאַליפּס(ים) -- דער, -. 


אַן אַפּאָקאַי 
ליפּטיש װערק אָדער סכום פֿון אַלע. ;אין 
אַפּאָקאַליפּטישע צײַטן קאָן מען שאַפֿן נאָר אַץ", 
ש1, לעזער, זדיכטער און קריטיקער |, ;וי 
שטייט געשריבּן אין די הייליקע אן: און 
אַז דו װעסט זיך אומקערן צו גאָט, װעט דאָס 
זינדיקע װאָס זיצט אין דיר אַנטליפן אין דער 
װיסטעניש"", אָפּאַ, די טענצערין. ,דורך ברע" 
נענדיקע רײפֿן גאַלאָפּירן די פֿײַערדיקע פיר 
אַײיס:רײַטער מיט בּליצבּײַטשן אין די הענט", 
הר, אין שאָטן פֿון בּוים. ,די אויסערלעכע 
וועלט האָט זיך אים פֿאַרװאַנדלט אין א ממש... 
אָנצוטאַפּנדיקן ‏ שרעקלעכן איס",. נס אבבז, 
װיקטאָר הוגאָ, נאָטר-דאַם, קלעוו 1929, 


אפּאָקאָפּ|ע! -- די, -ען. 22 איי 22 גר. פֿאַר- 


קירצונג פֿון א װאָרט דורכן אָפּװאַרפן (אָפּפאַלן 
פון) דעם ענד-קלאנג אָדער ענד-קלאַנגען. - הירן 
-- טרוו. אַי אַן ע און פֿון טעאָרעמע זאָל װערן 
טעאָרעם, פון פאַבּריקע -- פֿאַבּריק אע. אַזױ 
אויך: פֿון סינטאַקסיס --- סינטאַקס אע. הדישׁ 
--- אַדי. א'ישע װאָרטשאפונג, 

(בּאַט) בּלום ואו 
דאָס פּעסטל איז אַרױסגערוקט (אַזױ װי למשל 
אין א פּוטערבּלום). -ישׂ -- אַדי. 


אָפּאָקע -- די, 'ס. 8עסץס :2 =:. 1. גרויסער 


שטיין (אַזאַ װאָס מע ניצט אין א פֿונדאַמענט) 
;עס װאַלגערן זיך אָיס אויף בּיידע זײַטן 
בּאַרג". ,די חברה זײַנען געזעסן אויף אָפּאָקע- 
לעך און סתּם אויף דער ערד ... מע האָט זי 
אויסגעטיילט א שטיקל װינקל ... צװישן א 
בּאַרג צעבּראָכענע אֵיס", י. פֿאַליקמאַן, צװישנ 
סאָפּקעס, בּאַרדיטשעװ 1937 2. פֿיג. עקשן, 
אײַנגעשפּאַרטער. קאַזאַ אִי! קיין טענות װעלן 
דאָ ניט העלפן". 


אָפּאַקערן -- טרװ. ער אָפּ, --געאַקערט. 


1. פֿאַרענדיקן אַקערן, פֿאַרטיק װערן מיטן 
אַקערן. אי זײַן חלק פעלד. ,מע קען זיך פֿאָר- 
שטעלן װי זיך ראָבּינזאָן געפֿרײט האָט, אַלס 
ער דאָס ערשטע שטיקל פעלד מיט זײַן אַקער- 
אײַזן אָפּגעאַקערט האָט", ראָבּינזאָן קראָזוע 
דער יונגערע, װאַרשע 1874. 2. אַקערן אַ 
לענגערע צײַט. אִי אַ גאַנצן טאָג פֿון זונאוים- 
גאַנג בּיז זונאונטערגאַנג. פֿיג אויך װעגן יעדער 
מין ארבּעט. /נג, 


אַפּאָקרי"ף -- דער, ץ. 2 אי 22 גר. באז 


האַלטף. 1. װערק װאָס איז ניט אַרײַנגע- 
נומען געװאָרן אין תּנך, איז ניט קאַנאָניזירט 
געװאָרן. דער ייִדישער טערמין איז ספֿרים חי 
צונים, דרויסנדיקע ספרים. אַ טײל פֿון די 
ספרים חיצונים זײַנען כּתובים אַחרונים. די 
אין געהערן צו פֿיר גרופּעס: א) געשיכטלעכע 
און לעגענדאַרע װערק (חשמונאים א און ב, 
הוספות צו עזרא, דניאל און אסתּר, יהודית, 
טוביי, חשמונאים ג, ספֿר היובֿלים, צוואות פון 
די אָבות, פֿון איוב, שלמה אא): ב) נבֿיאישע 


אַפּאַרא'ט 


(ספֿר בּרוך, משהס צוואה אא); ג) לױיבּלידער 
(אין גײַסט פון תּהילים); ד) װערק פֿון חכמה 
(ספֿר בּן'סירא אא) פֿרגל אַפּאָקאַליפטיק. עדי 
א'ן, די בּאַהאַלטענע ספרים, א טייל פֿון דער 
רײַכער אַלט-ייִדישער ליטעראַטור, װאָס אין 
פאַרמשפּט געװאָרן צו גניזה", קאָר וו | 

2. װערק, שריפֿט װאָס װערט פֿאַלש צוגע- 
שריבּן צו אַ (בּאַוואוסטן) מחבּר. אויך אויפֿ- 
שריפט, צושריפֿט װאָס איזן שפּעטער צוגע- 
קומען. 9. קריסטלעך װערק װאָס מע האָט 
ניט אַרײַנגענומען אין נײַעם טעסטאַמענט, 

דיש -- אַדי. װאָס איז פון (האָט א שײַכות 


צו) אן אפּאַקריף. פֿאַלש, פיקטיוו. אַן אַישע 


שריפט. אַן אַישע, אַן אויסגעטראַכטע געשיכטע. 
-דישקייט, 


א פַּאָר -- 1, צוויי פֿון דעם זעלבּיקן מין, צװײי 


װאָס זײַנען ענלעך, װאָס גייען צוזאַמען, װאָס 
געהערן צוזאַמען. ;האָבּ איך א פּ' אָקסן װאָס 
זי בּראָקן לאָקשן", פֿל. עדאָס קעלבּל דאָרט 
שטעלט אויס א פּ' אויגן", ממוס, װינטשפֿ. 
2. אַן ער און זי, א מאַן און א װײַבּ. ,לאָמיר 
בּיידע א ליבּע פירן, לאָמיר בּיידע זײַן פון 
גאָט אַ פּיי, פֿל. 8, עטלעכע, געציילטע. פֿרעגן 
אַ פּ' זאכן. זײַן צוריק אין אַ פּ' מינוטן 


--+ פּאָר, 

אַפּאַראַדאַ ר -- דער, ז. שפּאַ. נר. שפּײַד 
אלמער, בּופֿעט. דאָס געפֿעס שטייט אין אַ'. 

אַפּאַראַ'ט -- דער ז. 22 אי 72ל. 1, מעי 


כאַנישער רעקויזיט, מאַשין, אינסטרומענטןן), 
מכשיר(ים), געצײַג, געניצט בּײַ פאַרשיידענע 
אַרבּעט-פּראָצעסן; בּײַ װיסנשאפטלעכע עקספּץ- 
רימענטן, בּײַ שטעלן דיאַגנאָזן פון קראַנקײטן, 
ספּעצ בּײַ פֿײַנער, דעליקאַטער, פּרעציזער אַר- 
בּעט. נײַער אַי. שארפזיניקער אַי. פֿאָטאָגראַפֿי- 
שער אי. פאָטאָיאַי. אַן אַ' צו טריקענען די 
הענט. אינדוציר-אַי. אַרוסשיקאַי. אויפנעםאַ' 
איבּעררײַס-אי פֿאַרן עלעקטרישן שטראָם. אונ- 
טערהער-אַץל). ?א שיף פֿון א װאַלפֿיש-פֿאַנ- 
גער ... קאָסט מיט אַלע אַין דערצו. . .ײ, אמד, 
דער װאַלפֿיש, װילנע תּרכ"ו. ,װען די רענטגען- 
שטראַלן גייען דורך דורכן קערפּער װעלכער 
געפינט זיך צװישן אי און עקראַן.. .", פֿגעז, 
ווילנע 1929, פא 2. ,אַלס אינדיװוידועלער שוצ- 
מיטל (קעגן שטיקנדיקע גאָזן} דינט א זויער- 
שטאָףאיזאָליר-אַ,, אָדער גאַזימאַסקעײ, 9געז, 
ווילנע 1935, נא 3, 

2. גרופּע אָרגאַנען װאָס פירן דורך א גע- 
וויסע פֿונקציע אין אָרגאַניזם פֿון בּעלי-חיים 
און געװיקסן. אָטעם-אַ'. געשלעכטאַי. נערון- 
אִי. פאַרדל-אַי. רייד-אַי. שפּיר-אַי. וזייער דענק- 
אֵין איז א ייִדישע מאשין, א ייִדישער א גע- 
בּויט און אױסגעפײַנערט פון ייִדישע דורות 
און דורות", זשיט שו. נ"י 1912. ,דער ער- 
שטער אי װאָס איז געגעבּן דעם מענטשן צו 
רעאגירן אויף א װייטיק ... איז דער טרערן- 
דריז", דרי ישׂראל רובּין, פֿונדאַנען אַהין, תּ"אָ 
2, | | 

9, פֿיג. מיטל, כּוֹח, ענערגיע, פֿעאיקײט עפּעס 
צו טאָן אָדער צו שטערן א טואונג. ,וואו קױפֿט 





אפּאַראַטשיק 


מען אן אַי צו העלפן טראַכטן?". ,עס איז נאַך 
ניט אויסגעטראכט געװאָרן דער אַ', װאָס זאָל 
קאָנען אויף אַ װײַלע אָפּשטעלן אין אונדז דאָס 
עסטעטישע לעבּן", שנ, קריטיק און קריטיקער. 

4. פֿאַרװאַלטונג, אַדמיניסטראַציע, אָרגאַני 
זאַציע. סכום פונקציאָנערן און אָנגעשטעלטע 
דורכצופירן טעטיקייטן (פֿון א מלוכה, פֿון 
אַ בּאזונדערן אַמט, פֿון אַ גרופע, פּאַרטײ, 
אָרגאַניזאציע, אונטערנעמונג, גרויס געשעפט 
אע), אַ קליינער (גרויסער) אַי. פּאָליצייאישער 
אַי. געריכטלעכער אי פּאַרטייאישער אי אן א' 
דורכצופֿירן די װאַלן. שפּיאַנאַזש-אַ. עאַיץ װי 
צו לינדערן (די ארבּעטלאַזיקײטן װערן ערשט 
געשאַפֿן", בּצג, טמז. 1471964. ,מע האָט 
אָנגעװענדט אַזא גרויסן א', אום אױפֿצושטעלן 
א פּיעסע פֿון א ייִדישן שרײַבּער", בּעמ װו. 
, דאַן איז אפילו קיין אי נאָך ניט געװען אויף 

אַרויסצוגעבּן בּיכער", שנ, לעזער, דיכטער, 
קריטיקער וו. , דאָך האָט ער בּיסלעכװײַז אײַנ- 
געשטעלט אַן אייגענעם פּאָליטישן אַ"", מ. 
פֿרענק, טמז, 1967 | 30, 

/'ר -- די, ן. מעכאַניזם, מאַשינעריע. 
סכום אפּאַראַטן. די גאַנצע אַיור איז קאַליע 
געװאָרן. ,דער פֿאַרבּערײַ האָט געפעלט בער" 
לינער אַיור, נײַע קעסלען און ריינער אַנילין", 
יעדידיע מאַרגאָליס, סאָכרימ. מאָסקװע 1941, 

-נטום -- דאָס, ען. סכום, גאַנצע גרופּע 
װאָס געהערט צו איין אפּאַראַט, בּ8. א פאַר- 
פֿױלט אינטום װאָס מע קען לײַכט אונטער- 
קױפֿן, | 


אָפּאַראַטשיק -- דער, יעס. אָפט אין סאָװי" 
פֿאַרבּאַנד) װער עס איז בּאַטײליקט אין אַן 
אַפּאַראַט (פֿון דער רעגירונג), װער עס געהער 
צו אַן אַפּאַראַט, 43. געוויינלעך אַזא װאָס איז 
געטרל דעם אַפּאַראַט. איר בּײַטעם אויך: בּיוד 
ראָקראַט. ,עס שטייען אויף דער װאַך די זעל- 
בּיקע א'עס װאָס פר;ער", בּצג, טמז, 1311965, 


אָפּאָראַָטשען -- טרו. -טשע, אָפּאָראָטשעט. 
רוסיצ. שטאַרק בּאַרײדן, אוסטראַכטן אַ בֹּלי 
בּול. אַי אַן אומשולדיקע פרוי, 


אָפּאָראַטיען זיך -- אוטװ, רוסיצ. געבּערן 
חזירימלעך. {,דאָס װאָרט װאָס דער עמעס 
האָט געשאַפֿן אָפּכאַזערן זיך' איז ניט בֹּאַי 
רעכטיקטי, אַפֿנ שפּראַכפֿראָנט, קליעװ 1935, 
פאן 4"3.ן 


אָפּאַרבּעט -- די, ‏ ן. אַקט אָדער רעזולטאַט 
פֿון אָפּאַרבּעטן. אַן אײַליקע אִ. ,איך האָבּ 
געפֿירט סנאָפּעס פֿאַר אִי, א שװערע אִ' גע 
װעןײ, איציק קיפּניס איבּז, שמייכלען, כאַרקאָװ 
9, 


אָפּאַרבּעטונג -- די, יען. פּראָצעס אָדער 
רעזולטאַט פון אָפּאַרבּעטן. שדורך קרעדיט, 
אַרענדע, אֶיען . . . פֿלעגט מען די קליינע אייגנ- 
טימערס עקספּלואַטירן", א. קאַנטאָר איבּז, 
װו. קאַרפּינסקי, שמועסנ װעגנ לעניניזם, מאָס- 
קווע 1934, 


אָפּאַרבּעטן -- טרו. -בּעט אָפּ, -יגעאַרבּעט. 
1. פֿאַרענדיקן אַרבּעטן, אָפּטאָן א בּאַשטימטן 


1098 


סכום אַרבּעט. אִי די גאַנצע פּאַרטיע סחורה. 
,מע לערנט אָפּ אַ בּלאַט גמרא א טאָג .. . אָפי 
געאַרבּעט װי א שׂכירייום", פּרץ, חסידיש. אִי 
דעם טאָג און קריגן לוין. | 

2. אַרבּעטן בּמשך פֿון אַ לענגערער צײַט. 
אִי א לעבּןלאַנג און אויף דער עלטער מוון 
אָנקומען צו קינדער. ,איך אַרבּעט אָפּ דעם 
װינטער, דאָס פּנים איז מיר חושך", פֿל. ,אָפּ 
געאַרבּעט צוויי יאָר בּײַ פאַרשיידענע אַרבּעט. 
גענוג, איך װיל זיך איבּערקװאליפיצירן", מ. 
גאַלדשטײן, בּירעבּידזשאַן, מאַסקװעץ 1936, 

9. פֿאַרענדיקן אַן אַרבּעט גיך, אין אײַלע- 
ניש. אִי מיט אַ האַלבּער שעה פֿריער און 
לױפֿן אַהים. ,לאָמיר גיין א צװיי-דרײַ יונגץ- 
לײַט. װעלן מיר עס אִי מיטן קוק", מ. 
דלוגאַטש, קמ, 1870, פאן 27, 

4 מאַכן אַן אַרבּעט פֿאַכמעניש. אַרױסלאָזן 
אַ זייער גוט געמאַכטע אַרבּעט. ;איטלעכער 
פֿון די לײַט ... פאַרשטיט זײַן עסק און 
אַרבּעט אָפּ א זאך װי א מײַסטער", ממוס, 
קליאַטשע, 

9. דורכפירן עפּעס מיט דערפֿאָלג. אי װי אַ 
בּריה, װי אַ כװאַט. אִי אַ גוטן פּלאַן. ,האָבּ 
איך בּאַדאַרפט פֿאָרן קיין דניעפּראָװיץ, אָפּצו" 
אַרבּעטן דאָרט מײַן עקואַמען", ממוס, קליאַי 
טשע. ,שטייגער פֿון די חזנים אָפּצואַרבּעטן 
דעם 'כּבקרת רוֹעה עדרו' מיט דער גאנצער 
בּריהשקייט", יע, דאָס דאַװנען. װאַרשע תּרצ"ח. 

0. באַאַרבּעטן, אױסאַרבּעטן. ,די מלאָכה 
פֿון א קצב, דהײַנו אַי אַ בּהמה, און צעהאַקן, 
און טרײיבּערן ... האָבּן זיי גוט געקאָנט", 
י. מאַרגענשטערן, מעשׂה משני קצבֿים, װילנע 
תּרנ"ח. (קצביש) אִי אַ פֿעל פֿון בּיידע זײַטן 
בּויך = אויפשנײַדן, אָפּשינדן, אויסקראַצן דאָס 
פֿלײש. 


7. אָפּצאָלן מיט אַרבּעט פֿאַר א חוֹב, פֿאַר 
אַ טוֹבֹה, פֿאַר א פארפליכטונג. ,גיט זיי עט- 
לעכע קערבּלעך אויף בּאָרג, זיי זאָלן נאָכדעם 
אַ"; ממוס, צוריק אַהײם. ,בּיסטו דאָך אַן 
ערלצך יִנגל ... װעסטו מיר אִ. קאָנסט 
שלעפּן אַ פּאַק?*/, אַש, תהיליםייוד. ,עס ער" 
לױיבּט זיך אין תּנאָים אויסצוריידן . . . אַנשטאָט 
געלט, צינש ... אָפּצואַרבּעטן איין געװיסן 
טייל פֿון גוטבּאַזיצערשע ערד", פֿעסטזעצונג 
װעגן יהודים, איבּז קאָנסטאַנטין קאַלינסקי, 
ווילנא והוראָדנא תּקצ"ה. ;די פּויערים װעלן 
אים |דעם פּריץן אִי די גאַנצע פעלדאַרבּעט 
פֿאַר הייי, יק. 

8. אָפּנאַרן, בּאַשװינדלען. אַי עמעצן, אַרױס- 
קריגן פון אים געלט. גנישקשה, פײַן אָפּגץ- 
אַרבּעט, אַ?ײ. קאָט האָט קנאקניסל אָנגעזעצט, 


| האָט ער דאָס אָפּגעאַרבּעט גלאַט, אַרום און 


אַרום", שע, יקנהזי. *אַי אַן עס ק = אָפּטאַן 


| אַ ניט-פֿײַנע זאך, א שפּיצל. ק;און זיי אַלע 


אַרבּעטן אָפּ אַן עי אַז דער אַשמדאַי אַלײן 
װעצט זיי ניט כאַפּן", י. בודזאָהן, אַגיטראײַע 
װײַבּיל חלעבין, וילנע 1892. ,דער פּריץ 
דאָרטן קאָן אִי אַן ע' און זיך אויסדרייען 
גלאָט װי אויף א טעלער", ממוס, קליאַטשע. 


אָפּאַ לט -- אַדװ. 22 פֿר. 


אַפּאַירם 


9. דורכפֿירן קינדערײַען אָדער װילדע שטיק. 
יונגאַטשעװען. אִי קונצן (עסקים, געשעפטן 
אע) מיט װײַסע:חברהניקעס. ,געהאט עטלעכע 
נייטיקע געשעפטלעך װעלכע ער האָט גע- 
דאַרפט פאַרן אװעקפֿאָרן מיט זײַנע חברים 
דאָרט אַיי, ממוס, װינטשפֿ. *אַי מצשׂים = 
א) אָפּטאָן שטיפֿערײַען, װילדקייטן. אִי מעשׂים 
װי אַן אמתער קונדעס: ב) טומלען, שרײַען, 
פּראָטעסטירן, אַנװענדן פאַרשיידענע מיטלען 
עפּעס צו דערגרייכן. ,זי האָט אָפּגעאַרבּעט מע- 
שׂים, מע זאָל איר אָפּגעבּן איר קינד": ג) זיך 
שטאַרק בּאַמיען, איבּערגעטריבּן סטאַרעװען 
זיך, כּדי אויסצונעמען. .דער חון האָט בּײַם 
דאַװנען אָפּגעאַרבּעט מעשׂים, זיך געציקלט, זיך 
געגאָרגלט, אַבּי געפֿעלן צו װערן". 

0. בּמקום-װערבּ פֿאַר כּלערליי טואונגען, 
דורכגעפירט מיט (כּלומרשטער) האָרעואניע. 
בּײַטעם פון איר. ,בּײַ דער אוטשעניע פלעגן 
זי אַי אַזעלכע שטוקעס מיט די הענטלעך און 
די פֿיסלעך, אַז ס'איז געװען נאָר א ריינע קאָ- 
מעדיע", ממוס, מסעות. ;נאַכן אַ' אַ שטיקל 
צײַט האָט מען אים איבּערגעװאַרפן צו קאָמישע 
ראָלן", טמז, 1961 או 10, 

מיט זיך -- זיך אויסמידן בּײַ דער ארי 
בּעט, אַרבּעטן בּיז מער ניט קענען. ,אונ' מיר 
האָבּן זיך אָבּ גיאַרבײטט אין דען טאגן דײַנשׂ 
פֿאטערש אוני מיר האָבּן ניט מיא, קראַפֿט אוני 
שטערקי", יוסיפֿון, אַמשט 1661. *אַ' זיך די 
פינגער = ארבּעטן אַ לאַנגע צײַט בִּיז די 
פינגער טוען וויי, ווערן שטײַף, 

דעניש. דער (דין, -קע). ‏ דער 
בּאַזונדער. פאַיר 
זיך. אין א זײַט, אָפּגעזונדערט פֿון אַלעמען. 
לעבּן אי. טאָן עפּעס אַי. זיך א' מתוודה זײַן. 
זאָגן עפּעס אִ' --- אין א זײַט, אין דער שטיל, 
אױפֿן לשון פֿון דער בינע: רעדן װאָס מע 
טראַכט, און דער עולם דאַרף פאַרשטיין אַז 
די אַנדערע אויף דער בּינע הערן עס ניט, 
;אויף דעם װעל איך זיך אַי אָפּשטעלן". ,אַמאָל 
איז געווען א געמויזעכץ. עס איז זיך געשטאַנען 
גאַנץ אַי", פרץ אין געמויזעכץ! ;אין יענער 
צײַט װארן פאַרשיידענע גנבֿים, למשל פערך- 
גנבים אי פֿון-װעגךאראָפּנעמער וידער א", 
אמד, דער שידוך אָן שדכנים, ווילנע 1877, 

אַפּאַרטי ואפּאַרטען אַרכ -- ,ער איז דער 
גאָט דער דעם מענשן דען פֿר שטאַנד גיבּט צו 


פֿר שטין אַלע תּנועות אונד גלגולים פֿון יעד- 


וודרם בּשעפניס אייי, הבּחור חנוך סג"ל מפּֿפֿײמ 
איבּז, אגרת בּעליחיים, הענא תּע"ג. קבּיטי 


| דען עולם, אונט איטליכן אַײ, דז װאש איך 


היר גשריבּן האב מיר ניט פר איבּל אויז צו 
ליגן", מראות הצובאות, װאַנדזבּעק 1718. 

אויך אַדי. אַרכ, לד, קורלאַנד. אַן אע זאַך, 
אִיע מעשׂה, איער ענין. ,דאָס איז אַן אַיע זאך 
(מעשׂה). װעגן דעם װעלן מיר שמועסן אע 
ואַדװן אַן אנדער מאָלײ, רייד (לעפּײַ). קאַמאַליע. 
מוז דאָ האַבּן פֿאַר זיך אַן אַיעס צימער אין 
אַ מעזאַנין", ע. בּלאַָשטײן, דער פֿוכס, װילנץ 
6, אַלזו האָט מן איהם אין איין אי צימר 
גיזעצט", מראות הצונאות, װאַנדזבּעק 1718 





אַפּאָ'רט 


,מאנין שטעט זולין אַי טאַקסירט שטיהן אוני 
װײַבר שטעט אַי", תקנות מחבֿרא קדישא גמיי 

לות חסדים דבה"כּ הגדולה בּלונדון שנתחדשו 
... בּשנת תּק"ע. ,אין א בּאַזונדערער אַטמאָס- 
פערע, אין אן אַין קלימאַט, אין דער ליטע", 
אַהרן שטיינבּערג, ליטע 1, נײי 1957 -קייט, 

אַפּאָ ר -- זדער, ז. ין עֶפל. גרױסער 
װינטערעפּל, טײלװײַז רויטלעך, טײלװײַז געל. 
האָט א זיס-זויערן, אַ װײַניקן טעם. ,די לעצטע 
צװישן עֹפּל קומען די אֵץ, די טשערנאָהוזן, 
און אנדערע מינים װינטערעפּל", הירש אַבּראַי 
מאָװיטש, ייבּל ואאו 2. 


אַפּאַרטאַמענט -- דער, ץ. 22 אײי 22 פֿר. 
(בּאַקװעמע, גרױיסשטאָטישע) דירה. ואוינען 
אין אַ נײַעם אַי. די חשובע לײַט אין זייערע 
רײַכע אַן. עאים אָפּגעטראָטן אַ גאַנצן אַ", 
שע, יפרישמאַן צו גאַסט'. אין מצ אויך: ציי 
מערן. ,,מיר װעלן איצט איבּערגיין גלײַך אין 
מײַנע אֵץ, דו װעסט זיך דאָרט איבּערטאָן", 

{ א. ז, א ױדױ פֿון אן אַקושערקע, װאַרשע 
9, | 

אַפּאַרטהײט -- די. מצ נבּ. סיסטעם פֿון 
ראַסן"פֿונאַנדערטײַלונג אין דרום-אַפֿריקע און 
דיסקרימינאַציע קעגן שװאַרצע, קאָלירטע. 

אָפּאָרטונ|יום -- דער, יע אי 22 
נטיה, אײַנשטעל, שיטה אָפּצונייגן פֿון פּרינ- 
ציפ(ן) און צופּאַסן זיך צו אומשטאַנדן פון 
אָרט און צײַט. דאָס פאַרבּייגן אייגענע איבּער- 
צײַגונגען צוליבּ עגאָאיסטישע אָדער פּאָליטישע 
מאָטיוון. פּאָליטישער אִי. אי לשם רעאַל-פּאַלי 
טיק. פּאַרטײיאישער אִ. 

דיסט -- דער, -ן. װנ יין, יקע, דס. = רעכטע 
(לינקע) אין. ,די אָפּאָזיציאָנעלע עלעמענטן... 
זײַנען אָבּער ... אִיץ און שװאַך אין זייערע 
פֿאָדערונגען", בּן חופֿש, אַ פּאַליטישע אָדער 
אַ סאָציאַלע רעװאָלוציע?, 1905. שוערן איז גאָר 
אַן איבּערלױפֿער, אַ קונצנמאַכער, אַן אָי, אאר, 
פֿאַש, 1952 וו 1. ,פאַרראַטן די אִין די אַרבּעטער 
און העלפן מיט דער בּורזשואַזיע", פײװל 
סיטאָ איבּז, דער פּאַטשטאַליאָן פּון דער רע- 
װאָלוציע, אדעס 1936, 
דיסטיש -- אדי. אַן אַישע אָפּשאַצונג. 
דאָס אָישע מיסט. אאַישער סקעפּטיציזם", 
זשיט ו, נ"י 1912. ;אָבּער אין איין פּונקט האָט 
ער געהאַט אַ שטיק צײַט די אַמבּיציע ניט צו 
האַנדלען אַיש: דאָרט װאו עס שטייט אין קאָן 
די הייליקייט פֿון מענטשלעכן לעבּןי, גרינ, 
מענטשן און װערטן. קקייט, | 


אַפּאַרטײיאיש -- אַדי. ואָס האָט ניט קיין 
שײַכות צו א פּאַרטײ. ,זײַן גאַנצע פסיכישעץ 
קאָנסטיטוציע איז טאַקע געװען א, כװאָלט 
אַפֿילו געזאָגט אַנטיפּאַרטײיאיש", יצחק טורקאָװ- 
גרודבערג, אױף מײַן װעג, תּ"אָ 1971, זי 111, 
-קייט, 


אָפּאַרטירן -- טרוו. -טיר, אַפּאָרטירט. 22 איי 
2כפֿר. 1. צוברענגען, צוטראָגן, אונטער. 
טראָגן. ?די ערשטע כאַפּערס װעלן זיי וְדי הינט- 
לעך} זײַן און אַי װעלן זי צו דער האַנט ערלעך 
און געשיקט", פרץ, 'דער פֿירפאַרבּיקער לאַנר 


106 


טערן.... 2, שפא. אַרײַנטראָגן, אַרײַנלײגן 
אין א געשעפט, אינװעסטירן. ,די שותּפֿים 
װעלן אַי אין געשעפט א מיליאָן פּעזעס", רייד 
(בּ"א). -/1ב, 


אַפּאַ רטמענט -- דער, ץ ('ס) אַמ. בֹּאַ 
זונדערע דירה אין א הויז אָדער האָטעל. דזו 
אַפּאַרטאַמענט, בּו. דינגען אַן אִי. בּײַטן אַן 
אַי. אַ"הויז. 


אַפּאַרסן -- אדי. מיי. װאָס איז בּאַזונדער, 
פֿאַר זיך, אַלײן. דזו אַפּאַרט, אַדי. ,ער האָט 
| זײַן אַנעם שולחן-ערוך", טענדלאַן, 664, 


אַפּאַרטע -- די, סס. שפט. -+ אַפּאַרטירן 
בּײַטראָג, צושטײַער. ,, מײַן אי איז די פער- 
זענלעכע אַרבּעטײ, רייד (בּ"א), 


אָפּאַרטעמאַ'ן -- דער, -ען. 99: פּאַרמע- 
מאַ'ן. 2 אַפּאַרטאַמענט. אָפּטריט, בּית-הכּסא, 
פּריװעט, פּראָװײ: 


אָפּאָריטש -- אַדװ. 89: אופּאָריטש, פּאַ- 
ריטש. צעעסחמץ :176 ==:. האַנט בּײַ האַנט. 
זיצן אִי אין בּויך (װאָגן, אויף א בּענקל) 

| -+ אופּאָריטש, 811, 

אַפּאָרניע -- די, 'ס. אהקסתם :8 :=:. היל 
צערן געשטעל אין אַ װאַסערמיל, װאו דאָס 
װאַסער לױפֿט אָפּ פֿון אונטערן ראָד. ,דער 
מילנער לאָזט פּלוצלינג אַראָפּ דעם שליוז, דאָס 
װאַסער אַנטלויפט אויף די בּיידע זײַטן פֿון 
דעם הילצערנעם דיל, װאָס מע האָט גערופֿן 
אַ'", י. ראָלניק, זכרונות. 

אַפֿאַרע -- די 'ס. ס/8/8 ://7:. אַן אויס- 
געאַקערט פעלד (אין אומאָפּהענגיקער ליטע, 
אין לשון פֿון דאָרפֿסיידן, פון קאַראַבּעלניקעס). 
גיין מיט דער אַ' 

אָפּאָרען זיך -- אוטו. ירע זיך, זיך אָפּאָרעט, 
אסענגעסמץ :042 8106 00126ט :2=. 
דזוו אופּאָרען זיך (-+ 811). אָפּפאַרטיקן זיך, 
ספּראַװען זיך. ,זי איז אױפגעשטאַנען אַזױ 
שפּעט, אַז זי האָט זיך קוים אָכּאַרעט", ספ, 
גליקליכע און אומגליקליכע. , מיר האָבּן זיך 
גיך אָפּאָרעט מיטן קונה און זיך װידער אַרײַנ- 
געכאַפּט אין שטובּ", יצחק האָראָװיץ, מײַן 
טאַטנס קרעטשמע. ,האָט ער זיך אײינמאָל אין 
אַ שיינעם טאָג אָפּאָרצט פרי, זיך גוט ארומ" 
געװאַשן, דאָס פֿערד אין װאָגן אײַנגעשפּאַנט", 
הר, מײַן ליכטיקע נסיעה. ,איך האָבּ נישט 
קיין הענט זיך צו אַ'', ה. אַקערמאַן, טמז, 
5 41 11. 

אויך: אָפּאַרײַען זיך, װרר -- ,חיימקע 
אָפּאָרײַע זיך א בּיסל גיכער, װעסט קומען 
שפּעט אין חדרי. -עכץ. עניש. 

אַפּאָרקע -- די, -ס. 89: אָפּאָרקע, אָפּאַ- 
ריק. אסק0ת2 ,גאקס28 :8 62 0 זעקל 
לעבּן װעבּשטול וואו מע האַלט פֿאָדעם. 2, יצ" 
דער מין מלבוש װאָס זעט אויס װי א זאַק. א 
מלבּוש װאָס האָט שוין פֿארלאָרן זײַן לכתּחילה" 
דיק אויסזען. אויך שוך װאָס האָט אָנגעװאָרן 
די פֿאָרעם. ,האָט זיך אַװעקגעלײגט אויף זײַן 

| געלעגער, װאָס איז בּאַשטאַנען פֿון אַ פּאָר בּרע- 
טער, אין די זאַכן, אין די צעריסענע א'יס", 


אָפּבּאַ- 


מ. אחוֹן, זי צװיי שװעגער, וילנע תּר"ס. 
,פֿלעגט זיך בּאַרימען אַז ער איז געגאַנגען 
צו פֿוס פון פּעטערבּורג קיין מאָסקװע אין אֵ'ס 
(כאָדאַקעס)", יובֿליבּוך פון פּראָפי פאַראיין פֿון 
דרוקער-אַרבּעטער אין װילנע, 6 

אָפּאַ"ש-- דער, "ן. סמסגטג :זי = אַלפֿאָנס, 
בּאַנדיט, אונטערװעלטניק (אין פראַנקרײַך). זיך 
פֿירן חוצפהדיק װי אַן א'. .ער האָט . . . אַרױס- 
געלאָזן אויף דער סצענע עכטע אִן און עכטע 
גאַסנפֿרױען", מוק, טעאַטער און אידיש טע- 
אטער. אַױױטאַנץ -- װילדער, פֿרעכער 
דועטן-טאַנץ, פּאָפּולער אין די אונטערװעלט. 
הײַזער וואו א'ן פאַרבּרענגען. | 

אָפּאַשטשעניע -- די, -ס. 89: אָפּושט שץ- 
ניעץ. סל. ס1ת92020טמס :2::, פֿאַרזען, אַפּגץ- 
לאָזנקײט. ,דאָס איז געװען אַן אִ' פֿון די 
מאַמע -- דעם טשאָלנט האָט זי געשטעלט אָן 
פֿאַסאָליעס". 


אָ'פּאַשׁקי -- אַדח. סל. חאאמוגתס :04=. 
אין אויסדרוק: אָנטאָן אָי, ד"ה אַריבּערװאַר- 
פֿנדיק א רעקל אָדער א מאַנטל איבּער די 


פּלייצעס, ניט אַרײַנטוענדיק אין די אַרבּל, 


אַ 'פּאַשקע -- די, :ס. 2 אַפּאַש. קאַלירט 
זײַדן טיכל איבערגעבּונדן אַרום האַלדז מיט אַ 
קנופּ אין א זײַט, 


אָפּפאַ" -- קאַמנינאַציע פֿון קאָנװערבּ אַפּ און 
װערבּאַלן פּרעפֿיקס בּאַי. טרעפט זיך אָפט און . 
שאַפט אַ גרויסע צאָל װערבּן (דערעיקר אין דער 
רעדשפּראַך). דער אינפֿיניטיוו און די קומעדיקע 
צײַט, דער פּאַרטיציפּ און די פֿאַרגאנגענע צײַט 
קומען אַרױס גרינגער און נאַטירלעכער װי די 
איצטיקע צײַט און דער אימפּעראַטיוו, װאָס אָפֿט 

- פֿעלן זיי אינגאנצן. מיר בּרענגען ניט די אַלץ 
װערבּן חוץ געציילטע, װײַל אָפּ האָט בל זי 
נאָר איין בּאַטײַט: גרינטלעך פֿאַרענדיקן 
די טואונג. זייער בּאַטײַט זען בּײַ די װערבּן 
מיט בּאַ-. דוגמאָות: 


אָ'גלייטן א פֿלעָקן 
אָיגריסן א פֿעלן 
אָ'דינגען (זיך) = אִפֿעפטיקן 
א'האַלטן (זיך) = אִיצײיכענען 
אַ'הײיצן . אִ'קלאָגן 
אָ'הענגען אַיקליידן 
אַ'וואונדערן אַָ'רויבּן 
א'װאַכן אָ'רײַזן 
אָ'װאַסערן אַ'רימען זיך 
אַװאָפֿענען - אָרעדן 
א'װאַרעמען ‏ ארעכענען 
אַ'װואָרענען אַ'שאַפן 
אַ'זייען אָ שולדיקן 
אַ'זינגען אָ'שטראָפן 
אַָ'לוינען אַ'שיטן 
א'לײַכטן אַישײַנען 
אילעקן אָ שיצן 
אָימאָלן אישלאָגן 
אַימיִען זי אִֶשמרן 
אָנוצן סיך) אִשענקען 
אַ'נייען אַ'שפּריצן 
אָפּצן ‏ + אִשרײַבן 





אָפּבּאַכּרען זיך 


אָפּכּאָברען זיך -- אוטו. רע זיך אָפּ, זיך 
-געבּאָבּרעט. - ענדיקן ראָיען זיך, פּלאָנטערן 


- זיך אַרום. אָדער אין עפּעס. ;,האָט דער רבּי 


אַרײַנגעטאָן די פֿינגער אין פּאָלומעסיק און 
האָט זיך אָפּגעבּאָבּרעט אַקעגן א פֿערטל שעה", 
ייל. ,אויפן שולהויף דאָרט האָט ער זיך אפ 
געבּאָבּרעט אַ גוטע שעה ... און איז צוריק- 


| געקומען אַ פֿאַרדריפּעטער", נ. בּרוסילאָו, בּײַ 
די טײַכן פֿון פּאָלעסיע. 
אָפּבּאַגיפן -- טרװ. -גיס אָפּ, --בּאַגאָסן 


1. בּאַגיסן אַ סך, פֿון אויבּן אַראָפּ. אִי מיט אַ 
פֿולן עמער װאַסער. 2. בּאַגיסן אַ בּיסל. אִי 
(מיט) נעגלװאַסער. 


אָפּבּאַגליקן -- יק אָפּ, -בּאַגליקט. אוטו, 
אומפ -- 1. צופֿעליק מצליח זײַן. געס האָט מיר 
אָפּבּאַגליקט, איך האָבּ אים געטראָפֿן אין אַ 
גוטער שטימונג". 2, אינגאַנצן בּאַגליקט 
ווערן. ?עס האָט אים אַזוי אָפּבּאַגליקט אַז 

| ער פֿאַרשטײט עס אַלײן ניט". טרו -- פאַרי 
שאַפן פרייד, גליק. אִי די מענטשן מיט א 
גרויסער העכערונג, 


אָפּבּאַנערן -- טרװ. ער אָפּ, --בּאַגערט. 
װעלן דערגרייכן עפּעס א לענגערע צײַט. אִי 
אַ מענטשן, אַן אַמט, אַ פּאָזיציע, מיט זיך-- 
אױפֿהערן בּאַגערן. ;דאָס כּלומרשטע גליק האָט 
זיך מיר שוין אָפּבּאַגערט". 


אָפּבּאַנראָבּן -- טרו. -גראָבּ אָפּ, --יבּאַגראָבּן. 
1. ענדיקן בּאַגראָבּן. 2. אױסגראָבּן װאָס 
מע האָט בּאַגראָבּן. אִי קאַרטאָפּל. אִי אַן אוצר. 
-8, פֿאַרקױפֿן אונטערן פּרײַז, מיט היזק. פּטור 
ווערן פֿון פֿאַרלעגענער סחורה. עמיר האָבּן 


| אים געשיקט צוויי פֿורלעך פֿיש, ער זאָל זיי. 


דאָרט אָיי, 

אָפּבאַנריסן --- טרװ. איצ, אימפ נבּ; -יבּא- 
גריסט. 1. ענדיקן בּאַגריסן. דאָס פֿרײַע 
װאָרט, בּ"א, אַפּריל 1959, 2, װי ניט איז 
בּאַגריסן, אַבּי יוצא צו זײַן 


אָפּבּאַדױערן -- טרו. "ער אָפּ, --בּאַדױערט, 
1. אױפֿהערן בּאַדױערן. אִי אַ פֿאַרלוסט און 
זיך נעמען צו די געװויינלעכע פאַרװײַלונגען. 
2. בּאַדױערן אַ לענגערע צײַט. אִי דעם מאַנס 
טיט אין אַלע אָרן פון אַלמנהשאַפֿט, 
3 כּלומרשט בּאַדױערן, לפּנים װעגן אַרױס- 
װײַזן בּאַדױערונג. אַי בּיז איבּער די שלושים 
און דערנאָך פאַרגעסן,. ‏ ונה, 


אָפּבּאָרן -- טרו. בּאָד אָפּ, -- געבּאָדן. 1. פֿאַר- 
ענדיקן בּאָדן. גוט, גרינטלעך אַרומװאַשן 
,... װאָהל אבּ װעשן אונ' אבּ בּאדן לאזן", 
מראות הצובֿאות, װאַנדזבּעק 1718. ,דײַן לײַבּ 
טוא דיר אָפֿט אי אונ װעשן ריין, דרפֿשׂטו ניט 
אוישזעציג צו זײַן", עיון, כח/א. פֿיג: עדי 
זומערנאכט האָט ... אָפּגעבּאָדן דאָס װעלדל 
אין לבנהדיקן יום-טובֿיטױי, אָפּגעשװענקט פֿון 
די בּלעטער איטלעכס שטויבּעלע", בּערג בּײַם 
דניעפּער ו. |בּײִַם אִי אַ קינד פלעגט מען אַרײַנ" 
שיטן מאָן אין װאַנעלע װי אַ מיטל צום שלאָפֿן. 
נאָכן אַי אַ קינד פֿלעגט מען אין שטעטלעך פֿון 
אוקרײַנע זאָגן: ,װאַסערל אַראָפּ, שמאַלצעניו 


1707 


אַרױףן} 2, װי ניט איז אױסבּאָדן. אִי די 
פֿאַרמורזעטע קינדער און זיי לייגן שלאָפֿן, 
8. אָפּזידלען, געבּן אַ חלק. .סע גלוסט זיך 
.- מיר אים אִי װי סע געהער צו זײַןײ, שע, 'עולם- 
הבּאי. ,אים האָט זיך געגלוסט זי אִי װי איר 
קומט, נאָר ער האָט עס אָפּגעלײגט", בּערג, 
בּײַם דניעפער |. 4. פֿאַרשטעלט, װאילי 
יונגעריש) דערטרינקען. אִי דעם מסור. אִי אַן 
עופֿעלע אונטערן אײַז. ‏ 0. רעכענען א צו 
הויכן פּרײַז בּײַם פֿאַרקױפֿן, דרייזין, 
*אָי (אָפּגיסן) מיט קאַלט װאַסער = א) צו 
נישט מאַכן אַ צװוייטנס מיינונג. אַנטמוטיקן 
אַראָפּרײַסן; 3) אָנזידלען. .קומט איר צו אים 
אין יאַטקע נאָך פֿלײיש, זאָל עֶר אײַך אִי מיט 
אַ שעפֿל קאַלט װאַסער", שע, אָרעמע און פֿריי 
לעכע וו. *אָי אין ק(אָ)ראָטקע װיק = אָנשרײַען, 
אָנזידלען. ;אַמאָל פלעגט יודל זיך צעלאַכן / 
בּײַם הערן אירע אַלע זאַכן /, אַמאָל טאָן בּיין 
אַ היק / אִי זי אין קראָטקע װויקי, ממוס, יודל. 
*תײיס אִי= ניט-פרײַנדלעך אויפנעמען, בא 
ליידיקן. ,,עמעצער האָט אים געקענט הייס אָי 
איז ער געקומען אַהיים אױיסלאָזן דאָס האַרץ", 
יפֿאָל, 1885, פאן 3 - 
מיט זיך -- אִי זיך אין ים. אִי זיך אין 
אייגענעם שווייס. *אָי זיך אין קאַלטן (טויטן) 
שווייס = זייער שטאַרק זיך דערשרעקן, ,פֿרײַ- 
- טאָג כאַפּט מען זיך אַרײַן אין אַ בּאָד און מע 
בּאָדט זיף אָפּי, שאָמערס װעלט-קאַלענדאַר 
אױף זעם יאָר תּרע"ז, בּאַרדיטשעװ. אװער 
װעט מיך פארוואנדלען אין א ירדן כּדי דו 
זאָלסט זיך אִי אין מײַנע װאַסערן און בּאַקומען 
דאָס אייבּיקע לעבּן?", י. דאָבּרושין איבּז, 


אַנאַטאָל פֿראַנס, טאָוס, מאָסקװ 1937 
-עניש, - | 
אָפּבּאָדעװען -- -+ בּאָדעװען. 


אָפּבּאַווײַזן -- טרו. -װײַז אָפּ, --בּאַװיזן, 
1. ענדגילטיק בּאַװײַזן. ניט קענען אִי אַז מען 
איז גערעכט. 2 אָפּפֿרעגן, אָפּשלאָגן אַ צויי- 
טנס באַװײַז. אִי מיט פֿאַקטן אַז יענער איז 
אומגערעכט. /נג, 

אָפּבאָװען -- -+ אָפּבױען. 

אָפּבאָװקען -- אוקר. זזו אָפּפּלאַפּלען -+, 

אָפּבּאַזונדערן -- טרװ. ער אָפּ, --בּאַזוג- 
דערט. אָפּטײלן אין א זײַט. האַלטן בּאַזונ" 
- דער. אִי איין מין פּירות פֿון אַן אַנדער מין. 
מיט זיך -- פאַלץ מער בּאַזונדערן זיך אָפּ 
די אָרעמע הײַזער", בּערג. 


אָפּבאַטראַטשעװען -- אוטו. -טשעוע אָפּ, 

 |‏ יי(גע)גאַטראַטשעװעט. א לענגערע צײַט אָפַ 
זײַן בּײַ עמעצן װי א באַטראַק, שװערער אַר- 
בּעטער. //|איך} ווייס ... דעם טעם פון גיין 
אין שפּאַן בּײַַם בּעליגוף --- זעקס יאָר אָפּגץ- 
בּאַטראַטשעװעט", נ. װײַנהױז, אַפֿ דער װאַכ, 
מינסק 1932, 

אָפּבאַטראַפטן -- טרו. אַכט אָפּ, --בּאַ- 
טראַכט. 1. ענדיקן בּאַטראַכטן. באַטראַכטן 
אַ לענגערע צײַט. אִי און בּאַשליסן. 2. (װעגן 
אַ דאָקטער) בּאַקוקן, אויסהערן. ,װען דער 
דאַקטער האָט אים אָפּבּאַטראַכט, האָט ער זיך 


|| -אָפּבּאַמקען 


. פּלוצעם גענומען דערפרעגן װעגן זײַן מוטער", 
נס, קאָרבּאָנעס, מאָסקװע 1943. 
אָפּבּאַטשקען -- -+ בּאַטשקען.. 
אָפּבּאַלאַקען -- אוטװ. ‏ קע אָפּ, --געבּא 
לאַקעט. ענדיקן בּאַלאַקען. בּאַלאַקען אַ לענגע- 
רע צײַט. גלאַט רעדן. רעדן װעגן ניט קיין 
וויכטיקע ענינים. סזיי גייען מיט װיזיטן און 
מע בּאַלאַקעט אָפּ טעג מיט נעכט", י. גױדאָ, 
דער סאָװעסט איז פֿערפֿאַללען, ווילגע. 4, 
-עניש. : 
אָפּבּאָלבּען -- אוטו 8 טרו. -בּע אָפּ, -'גע- 
בּאָלבּעט. 1. שטיל און אומקלאָר אָפּזאָגן 
עפּעס. אִי מע זאָל ניט פֿאַרשטיין אַ װאָרט, 
2. פֿאַרענדיקן בּאָלבּען. אִי און גלײַך אַרױס- 
גיין, 9. אַ לענגערע צײַט בּאָלבּען, פּלאַפּלען. 
אִי אפשר אַ שעה און מע זאָל ניט װיסן װאָס 
ער װיל. ;א רעדע אָפּגעבּאָלבּעט און אין 
אַװעק", ש. גאָדינער, דער מענטש מיט דער 
בּיקס וו, מאָסקװע 19233. 0 אָפּזאָגן גיך, װי 
ניט איז, נאָר פֿון יוצא װעגן. אַ'י דעם שחרית. 
אִי דאָס בּענטשן. אויך מיט זיך. ‏ עניש. 
אָפּבּאַלעכּאָטשען -- אוטװ 4 טרװ. ‏ טשע 
אָפּ, -געבּאַלעבּאָטשעט. 89: -לעבעטשען. 
1 זזו אָפּבאַלאַקען. 2. זזו אָפּבּאָלבּען 
אויך מיט זיך. עניש. 
אָפּבּאַלעמוטשען -- אוטו. -טשע אָפּ, --י(גע)- 
בּאַלעמוטשעט. 89 -בּאַלאַמוטשען 
פּטרן צײַט אויף גאָרנישט. קומען אין שטעטל 
און אִי דאָרטן א גאַנצן װינטער (אַקװאַטיװ 
פֿון צײַטן, 
אָפּפּאַמבּאַרדירן -- טרו. דיר אָפּ, --גע- 
בּאָמבּאַרדירט. ‏ פֿאַרענדיקן בּאָמבּאַרדירן. אִי 
דעם שׂונאס פּאָזיציע און קומען צוריק אָן 
פֿאַרלוסטן, אי אַ מאַרש. -/21, 
אָפּבּאַמבּלען -- אוו 6 טרו. "בּל אָפּ, +-'גע- 
בּאָמבּלט. /1. דזו אָפּבּאָלבּען. 2. שאַקלען. 
טרייסלען, עס זאָל זיך בּאַמבּלען. דרייען דעם 
קאָפּ און אִ' (מיט) די לאַנגע אוירינגלעך. 
8. אָפּ קלאַפּן מיט די פֿינגער אויף עפּעס װאָס 
הילכט אָפּ. אִי אַ מאַרש. - -עניש. 


אָפּכּאָמבּען -- אוטוו 4 טרװ. -בּע אָפּ, --יגץ- 
בּאָמבּעט. ‏ 1. פֿאַרענדיקן װאַרפֿן בּאָמבּעס. 
! ;שוין אָפּגעבּאָמבּעט (אין) אַ געגנט װאָס האָט 
ניט געוואוסט פון טעראָריסטישע אָנפֿאַלןײ, 
2. אַ זאָג טאָן װי אַ בּאָמבּע װאָלט געפֿאַלן, 
אויפגעריסן. ,... געעפֿנט די טיר און האָס 

טיק געפרעגט: אַ יינגל צי אַ מיידל? -- א 

ייִנגל!, האָט מען אים אָפּגעבּאָמבּעט", עליע 

קאַהאַן פֿאַרשידענע דערציילונגענ, מינסק 1940, 

9 דזוו אָפּבּאָמבּאַרדירן. 


אָפּטאַמעװען -- אוטװ. ימעװע אָפּ, --גע- 
בּאָמעװעט. אַמ. אַ לענגערע צײַט לעבּן, זיך 
אויפפירן װי א בבּאָםי. אִי אַ גאַנץ יאָר און ניט 
פארענדיקן דעם קורס. אױך מיט זיך. 


אָפּבאַמקען -- טרו. -קע אָפּ, --געבּאַמקעט. 
9 -+-באַמקען. 1 אָפּױנגען מיט די 
קלאַנגען בּאַם-בּאַם אע. אַי אַ ניגונדל. 2, עפּעס 
זאָגן גיך, שטיל, אומקלאָר. אִי װאָס מע האָט 





אָפּבּאַנדאַזשירן 


צו דערציילן. 2. דזו צובּאַמקען. אוױך 
מיט זיך -- ;װאַרט אָפּ געדולדיק בּיז ר' סענ- 
דער װעט זיך אִי און אָפּשפּײַען עלינו", זש, 
נח פאנדרע -ניש. 

אָפּבּאַנדאַזשירן -- טרו. ‏ זשיר אָפּ, -י(גע)- 
בּאַנדאַזשירט. אָפּװיקלען, אַראָפּנעמען א בּאַנ- 
דאַזש. אִי די ואונד (די פֿאַרװואונדיקטע הענט) 
/און דערנאָך זי (זיי) װידער אײַנבּאַנדאַזשירן. 
דונג, 

אָפּבאַנײען -- טרװ. באַנײַ אָפּ, --בּאַנײַט. 
1. װידער, פונדאָסנײַ בּאַנײַען. אַי אַן אונטער- 
נעמונג װאָס איז כּמעט װי אײַנגעשלאָפֿן. אַי 
דאָס געשעפֿט מיטן צוצ;ען נײַע שותּפֿים, 
2. אָפּפֿרישן. אָפּרעמאָנטירן. אי מעבּל, אַי די 
װענט מיט קאַלך, מיט פֿאַרבּ. ‏ מיט זיך -- 

אִי זיך מיט א גאַרניטער.. -אוונג, 

אָפּבאַסעװען -- טרו. -סעװע אָפּ, --געבּאַ 
סעװעט. 1. פֿאַרענדיקן שפּילן אויף א בּאַס, 
2. פֿאַרענדיקן רעדן מיט א בּאַסאָװער שטים, 
אִ א באַפעל. ,מע מעג מיט א בּרייט הארץ 
רעדן פֿון אַלץ -- האָט דער מילנער כמאַרנע 
אָפּגעבּאַסעװעט", אי. קיפּניס איבּז, ק. גאָרבּונאָוו, 
דאָס אײַז גייט. קלעװו 1930, 

אָפּבּאַצאָלן -- טרו. באַצאָל אָפּ, -בּאַצאָלט, 
1. אָפּגעבּן אין דער זעלבּיקער מאָס, צוריק- 
צאָלן. אִי כּפליכּפלים פאַר די עװלות, בֹּאַ- 


ליידיקונגען. 2. אינגאַנצן בּאַצאָלן. אײַנצאָלן 
יעדע ראַטע און אי דעם גאַנצן חוב. ‏ /23, 
אָפּבּאַצן -- טרװ. בּאַץ אָפּ, -געבאַצט, 


(וואויליונגעריש) אָפּגעװינען מיט פאַלשקייט, 
;כ'האָבּ דערהערט דעם באקאַנטן זשאַרגאָן פֿון 
דער קראָכמאַלנע גאַס ... אָפּגעבּאַצט (גע- 
וואונען). . .ײ, בּאַש, פֿאַר, 1964 ווט 25, 
אָפּמּאַקומען -- טרו. בּאַקום אָפּ, -- בּאַקומען, 
אָפּקריגן. צוריקבּאַקומען. צוריקקריגן. אִי 
האַנטגעלט. אִי בּיזן לעצטן גראָשן. ,די אויס- 
זיכטן אָפּצובּאַקומען דעם חוב זײַנען געװען 
זייער קנאפּע", ייט, פוילן ש. 
אָפּבּאַקן -- טרו. בּאַק אָפּ, -יגעבּאַקן, -יגע- 
בּאַקט. 1. אױסבּאַקן. בּאַקן בּיז עס װערט 
פֿאַרטיק. אִי בּולבּעס. , בּײַטאָג איז דאָרט אַזױ 
הייס, דאָס מע קאָן אין דעם זאמד אִי אַן איי", 
אמד, דער סולטאַן, וילנע 1895. ,שיינע מאַ- 
ריינע-קעצעלע / בּאַק מיר אָפּ אַ פּלעצעלע /, שיי- 
נע-מאַרײנע-קאַץ / בּאַק מיר אָפּ אַ פּלאַץ", קל. 
2, פֿאַרענדיקן און מער ניט דאַרפֿן בּאַקן. אי 
לאַטקעס פֿאַר דער גאַנצער משפּחה. אִי מצה 
א חודש פֿאַר פּסח. 2. װי ניט איז אויס. 
בּאַקן. ,ס'איז נאָך האַלבּ-רױ, אבּי אָפּגעבּאַקט". 
4 אָפּבּרענען. אִי די פלייצעס אויף דער זון, 

9. בּמקום-װערבּ פֿאַרן גיכן (אויך אומ- 
געראָטענעם) פאַרענדיקן יעדער פין אַרבּעט, 
א אַן ארבּעט. "אָי אַ. ליגן= זאָגן אַ 
בּכּיװונדיקן ליגן. גיעדער שוטה קאָן זאָגן אן 
אמת, מע דאַרף אָבּער האָבּן שׂכל אָפּצובּאַקן 
אַ גוטן ליגן", פֿאָר, 1966װ20. ,איך פֿלעג 
אַמאָל קליינערהייט אִי אַ גוזמא", משה אַלטי 
מאַן, בּלענדעניש, טשערנאָװיץ 1926, 

אויך מיט זיך -- אִי זיך א פינגער, 


1708 


אָפּבּאַקעװען -- 1. דזוו אױסבּאָקעװען (-+ 
48 2. טרװ 6 אוטו. (בּעל:עגלהש) אָפּ 
רוקן אין אַ זײַט. בּאָקעװע אָפּ (מיט) דעם װאָגן 
צו דער לאַװע. 8. פֿאַרפֿעסטיקן בּרעגן פֿון 
אַ טײַך. אִי דעם טײַך מיט שטיינער. איך 
מיט זיך. | 


אָפּבאַקענען זיך -- אוטחװ. בּאַקען זיך אָפ, 
זיך -בּאַקענט. 89: -קאָנען זיך. 1. אױיבּנ- 
אױפֿיק בּאַקענען זיך. אִי זיך מיט אַ מענטשן, 
מיט אַן ענין. 2. אױפֿהערן אַ בּאַקאַנטשאַפֿט, 
;--- איך װעל דיך בּאקענען מיט אים. -- איך 
בּין בּאַקאַנט מיט אים און איך קען אים און 
איך װויל גאָר זיך אָ". | 


אָפּבּאַראַבּאַניען -- טרו. ניע אָפּ, -י(גע) 
בּאַראַבּאַניעט. ‏ פפ: -בּאַראַבּאנעװען 
1. אָפּפּױקן. אִי אַ מאַרש. 2. װי ניט איז 
אויסבּאַראַבּאַניען. אִי דעם אַלטן מאַרש מיט 
הילכיקע קלעפ אין פּויק. 9. פֿאַרענדיקן 
רעדן, זאָגן, דערציילן, אַזױ װי מע װאָלט גע 
קלאַפּט אין א פּויק. אִי די אַלטע לאָזונגען. 
אַי א װאַלרעדע, 


אָפּבּאַראַנ(י)ען זיך -- אוטו. -נױי)ע זיך אָפּ, 
זיך --געבּאָראָנני)עט. סל. דרייזין. אָפּװערן 
זיך. פֿאַרטײדיקן זיך. ,בּײַ איטלעכס בּאַשצי 
פעניש ... געצײַג מיט װאָס ער זאָל זיך 
קענען אִי פֿון די װאָס װילן אים שלעכטס 
טאָן", רי' שמואל קלונימוס אײזינבוד, אָמר 
שמואל, חלק שלישי, װאַרשע תּרע"ב, 


אָפּבּאַרבּלען -- טרו. -בּל אָפּ, --געבּאַרבּלט. 
9 --בּורבּלען. 1. אױף גיך און אומי 
קלאָר אָפּזאָגן. אִי װאָס מע האָט צו זאָגן אַ' 
דאָס דאַװענען. 2 אָפּפּלאַפּלען, אָפּבּאָלבּען. 
מיט זיך -- אויך: זיך בּאָרען, זיך ראַנגלען 
און אױיפהערן. אִי זיך און זיך געבּן די הענט. 
-עניש, 


אָפֿבּאַרהן -- טרו. בּאָרג אָפּ, -געבּאָרגט. 
ווידער, פֿונדאָסנײַ בּאָרגן. הײַנט בּאַצאָלן דעם 
חוב און מאָרגן אִי א נײַעם חוב. ‏ עָר - 
זײַן א שטענדיקער אֶיער, 


אָפּפּאַרן -- טרו. בּאַר אָפּ, -געבּאַרט. (גאַר- 
בּערײ) אָפּרײניקן, אַראָפּנעמען האָר פֿון אַ פעל. 
אִי א פֿעלכל, 


אָפּבּאַרען -- טרו. רע אָפּ, --געבּאַרעט, 
1. ענדיקן בּאַרען. בּאַרען א לענגערע צײַט, 
2. בּאַשװינדלען אין מסחר. אַי אַ קונה. 90. אָפַּי 
נאַרן. גיין מיט ליגנס. אִי אויף טונקלגרין, 
;אזא קלוגער . . . בּאַרעט אָפּ די גאנצע ועלט", 
בּערג. עער זאָל דיך ניט אִי מאָרגן, בּאַרע אים 
אָפּ הײַנט", ואויליונגעריש. ;האָסט מיר צן- 
געזאָגט א קאָמאָד, אַ ניימאַשין. װאו זײַנען 
זיי? אָפּגענאַרט מיך? אָפּגעבּאַרעט?", ליבּאַ 
מירסקי איבז, דער שניפס, מאָסקװע 2, 
4. אָפּטראָגן א בֹּגד. אָפּניצ(עװע)ן. אָפּשלורען. 
אָפּשלודערן 0, װאול. בּאַמאַנען, בּאַשלאָפֿן. 
אַי א מויד, | 


מיט זיך -- צום 41: מיט די יאָרן האָט 
זיך זײַן מאַנטל אינגאַנצן אָפּגעבּאַרעט. צום 


אָפּבּױ 


3 ; בּאַרע זיך אָפּ מיט אַ גװאַטעמאַלער טערק, 
רײַטנדיק אױפֿן שפּיץ סאָבּאָר (מיט א מנורה 
אין קעשענע, מיט אַ נר'תּמיד אין האַנט) און 
זאָג דרײַ מאָל אַ טאָג אַתֹּה הראית לדעת' -- 
װעסטו האָבּן קינדער מיט קוטאַסן", װאױלי 
יונגעריש, זידלערײי, (קאָװונש). ‏ (עניש., 


אָפּבּאַרען זיך -- אוטװ. ‏ רע זיך אָפּ, זיך 
-געבּאַרעט. סל.. אָפּראַנגלען זיך. אָפּװערן 
זיך. ,דער װינטער האָט אויף ייִדן קיין בּיסל 
רחמנות ניט און מע קען זיך מיט |איםן קיינער 
נישט אַי" הערצל אָפּשאַן, בּית ישׂראליװיזשניי 
צער רבּייס הויף, סיגעט 1930. אִי זיך א גאַנץ 
לעבּן און ניט האָבּן אויף חיונה, 


אָפּבּאַרשטן -- טרו. באַרשט אָפ, --גץ- 
בּאַרשט. אויך: -- בּערשטן,. 1 אָפּרײניקן 
מיט אַ בּאַרשט. ענדיקן גרינטלעך בּאַרשטן 
;האָבּן זיך אײַנגעװאַשן, אָפּגעבּאַרשט די צע- 
קנייטשטע קליידער", אָפּאַ, 1863. 2. בּאַרשטן 
אַ לענגערע צײַט. 8. אָפּשמירן, אָפּקאַלכן 
אע מיט א בּאַרשט. אי די װענט. מיט זיך-- 
אויך: אָפּרײַבּן זיך. ,מיט די יאָרן האָט זיך 
זײַן בּגד אינגאַנצן אָפּגעבּאַרשט", 


אָפּבאַשעװען -- טרװ. שעװע אָפּ, -יגעץ- 
בּאַשעװעט. 22 בּאַשׁ = געלט. (קלעזמער- 
לשון, אַקטיאָריש) אַװעקלײגן אין אַ זײַט, 
פאַרלייקענען, פאַרקװועטשן, אָפּשפּאָרן. אִי א 
פּאָר גראָשן מע זאָל ניט װיסן אִי פֿון דער 
װײַבּ א טולער פאר זיך. אַי פֿון דער פפּיידע' 
און אַרײַנגײן אין שענק, 


אָפּמּאַשערן -- אוטװ, דריטפּערזאַניק. בֹּאַי 
| שערט אָפּ, --בּאַשערט, אומגעריכט, בּאמת 
בּאַשערט זײַן. ,אַז עס בּאשערט דיר אָפ אַ 
גליק, װעסטו פון אים ניט אַנטלױפן". דז װעגן 
אַן אומגליק, 


אָפּמּדהנען -- {... בּאַדכענעזן אוטו 6 טרחו. 
בֹּדחן אָפּ, -- געבּדחנט. ‏ 1. פֿאַרענדיקן בּדחנען. 
2. א לענגערע צײַט זײַן אַ בּדחן. בּדחנען, 
שרײַבּן שלעכטע לידער. ,ער איז א דיכטער 
מיט אַ סטאַזש, שוין אָפּגעבּדחנט זעקס בּיכער 
מיט לידער", רייד (נ"י), 


אָפּבּדקע(נע)ן -- |... בּאַדקעזן טרװ. בּדקע 
אָפּ, --געבּדקעט. 89: --בּודקן, --בּדקע- 


ווֹען. 1. ענדיקן בּדקען. ,דער שוחט האָט 
שוין אָפּנעבּדקעט. 2. בּדקען א לענגערע 
צײַט. 8, בּאַגנבֿענען, אַרויסנעמען געלט פֿון 


קעשענע. ,אױפֿן יריד האָט מען אים אָפֹּגע- 
בּוֹדקט, צוגענומען דאָס בּײַטעלע מיט דער 
לייזונג", 


אָפּבוטשערן -- טרו. -ער אָפּ, --י געבּוטשערט, 
אַמ. קצבֿ = 0600 :2 2:. שטאַרק אָנ 
בּרעכן די בּיינער, צעשלאָגן. אִי דעם כוליגאַן 
אַז די רויטע יוכע זאָל רינען. 


אָפּבו -- דער, יען. אקט אָדער רעזולטאַט 
פון אָפּבּויען. ;נישט העלפֿנדיק אױפֿריכטיק 
דעם אִי פֿון לאַנד, העלפן זיי אונדזערע 
שׂונאים", י. גוטערמאַן איבּז, צום בּײַשפיל 
פלעוע, װאַרשע 1952. אונג, 





210510601 168 ,קוופעסטנמ10 6ס/0ס11 186 0} 406 15 45מ102 .מ1700000200 160802108 
מ50ג6ס1 01 105010066 118 01 082100 2108601ן 286 /101100 1080 ,11211020 גתגמ12עצ/ 
,1144 01 101088015כן 105604קן 200 /101000 148 :0102 11 204 מ2201 11 5600105 
-1*00002 1/160101121 406 01 /70616ט11 4ז1/12 10 2190 :אטזסנמתמ5 0022 2204 524240 צססן 
1160106 400 01 1:116008 400611040/ 106 04 11900040 עטסגמץס5 ,016016:) 1619 101 מס1) 
1611 .ם 66821108 106 ,7:030021108 1144061, 1 .צז פ9ט1סט, 1 106 01 5411 שזז112 , {1761816מ/ 
105008 486 ,מ1200002410 /300126606 47ג86ט0) 480 ,4026002מ17:00 מ46/4/ 186 96טזך 
-סמזט{סע 165601קן 106 04 21/005קן 200 9000011618 6411015 210 200 ,סמט? }1סמזסעס1עז 
קו86 10 06מ00811 18017100215 200 0194012241005 1000640006 0106 826 1056 שזא 

י .0100168ט 1216 סמ} 04 מס160קנת0ס 186 תג 


50401215 04 60:0118 00006124106 406 01 108014 ס} מססט 128 ששסם 3041 תסמעסטסומסצ/ 
-001114166) 81מ1210000 מ10618 ס0} /0 מ0116000 106 /006ט 1010009 206 808100618סז 
תו /60110 104061211224016 ,סונת2מץ4 106 /690001211 200 8124111006 4090196 מזסם} 04 /צ, 

| יי 2121 061 /* 0167 


1525 ז/8שם מנזז 


95 /טאטסאא, 1 צפנספ }' מע עס צאגאסנעסנטן 81מגט) מג 1 01 סנמט{סצ 4816 סמ 
08 106 01 1086 28 11ס/ 85 ,40090 04 411/ .08עסעי 264160021 20,000 {1ס81נתגצסזקן8 
0 21082066 1404158+ 186 01 /16060 8156 16 ,4161/ /16060 סג} ג1גשי מ091ט 8011 ,סמנט{סץ 
4 001216060 186 .0149טי 3144158 /21 01 1114 006 /4000 01 ע10660 818 סם) 
מס} 201101221604 /021910211 400 מ12} /12100 8סמזט1סט 10/0176 898ט1עס00ס 12016/010 111ע 
0 |0016012 00014105 2150 {21ת121000 106 ,110805 110901800 118 0064ע80 .פסמנט!סץ 
,00540018 180 1010 1081801 28 106106ק 2508זמקן 286 600145 118 116490108 0151011081 
,450/602210/ 106 01 1116 801110021 01081176 200 1800901-889001211003 ,0611645 ,04ט024ס 

0016סמ 0158ס1 106 01 /86010 144130-50084109+ 


18סטט 101016006 689601121 מג 18 עסא טסאה 1 מפזמסז ‏ 1118 עס צאג אסזנסנ זאעגט) מזזיך 
1619 מגסמסנטתם מ02516 01 815001128 ,5080121 /ז4/ס/ 11‏ 20154מ11 31441958 {1סטס 101 
1008 1010 מ1080810 01 מזט100601 2 15 4ז2מ101040 86 1 .מ615061910 011060146י 148 2064 
-0701 106 81006 ,1602906006 6ס/0ס11 106 100134109 פ1תסנמסטסמז /860014 2064 16111009 
צ160680 01מ0ט 2276 01900211009ק 0102006 106158 8ז100040 01 /201210116 00100109טט 
2 2108 106 15 +21מ1210410 86 1 :מ191עס 144158/' 01 שז100296 גס 860מ15זטסם 4ססט 
168 11760 סםטט 1101008081 406 04 9מ2011100 04עע11גנת 186 101 זמסמתטמסנת 0016856 804 

.פקו{ ז1061 מס 140158+ 108 00418 זוסם} 10 !םסטי 200 100158+ 


8 תו 8100102160קן 845 גזס1010921 01 קז{פעסצום/))! שס/0ס11 סם} 1970 {ָ1ט{ 51006 
0281 6:00110006 .100101166 מ000 82/6 5/מ00090144 800 0011400181013 שסא .604{סנטן 
,008 שסת 0118 /ז121011002 1486 6011080660 829 116612/016 3104158 4זס0סגת 20 014 01 
04 /11080 2 מגזס}} 1011 פטם} סמזט!{סע 2400100021 2408 0120005ט0 200 95מ1ת2סמת 

.0456 7211022100 סעסנת 


1,641001099 מ314415 10 105416066 480 01 20206 85ט מ1060600 סנמט!{סץ 860020 ס} מן 
1008124008ק 186 מו 8610 10 18 פותו2 165 01 6086 .60011086 {2) 8 אעס + שסצן 24 
6 8061 }12 10 45מ1020 0201059ס 10 1025016ן 2 18 14 +1010640021 סמ} 101 /102101124 
64 2051436) ,1417 ג6/ם1020 110840008 168 :108110010 1086 01 מ02/ז21מ0) ,321128001) 
ר מ261580) 2860 0זטג510100 191261 ,01/0ק582 .{ 13028 ,0810 600 1 ,06198מ090 12 
8 21 6ט200 884 ,124240010 {ס/זס? ,ממגא שׂל 004019 1 ,מ1010 104 000850112015 168 
6 }01 /1סמקטפ 406 06ע6000 125 105416066 ס 1 .50994104 14818280 /0116040 600190010 
0 500244018 01 /1006105 406 10 108049 ,110108011105 416 101 +0סגט12000 142410021 
גזג11ט אט .כת 486 0מס1,6 9ט32102 .10 ,עס צ' איסאו 01 7ס081ט3 , 1 105ע12 2004 1476 .18 
6) 6160 186 01 187200 2101100 .111 280 ,01006 30250102108 100 01 מספזסמנטן 


צאא אס1זדסזם 1אמאס 


18 מס 


טא 1 זזפזמומדץ 


1) מוֹ +10110 


- 0060 4 


וו{ ס6מטוסש 
אײַנבּי - אָפּבּױ 


צט 0סםפוומגות 
1464 קרוי זזאזאוסס +צ8;אס1וטזם מפופפוצ ‏ 
.0:5.4 ,10028 .צ.צז ,וס 3 6שסצ? ,סטמסטג/ 1160 1048 
1971
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Groyser ṿerṭerbukh fun der Yidisher shprakh"

See other formats
