Full text of "Obraz bibliograficzno-historyczny literatury i nauk w Polsce, od wprowadzenia do niej druku po rok 1830 wacznie, z pism Janockiego, Bentkowskiego, Ludwika Sobolewskiego, Ossolinskiego, Juszynskiego, Jana Winc. i Jerz. Sam. Bandtków i t. d"

See other formats

Mm 


wmm 


Mmm. 


WMĘ0.IBMM: 


...mm 


^mm'Ws^^^mmm^^ 


^LI  B  R.AFLY 

OF  THE 
UNIYERSITY 
Or    ILLINOIS 

016.9438 

J58o 

v.2 

suwie  &  t:... 

EUROPEAN 


//n.>./i/  { 


V) 


x^> 


M  ł*''* 


OBRAZ 

BIBŁIOGnAFICZNO-HISTORTGZNT 
LITERATURY  I  IVAUK 

77   POLSCE. 


i 


( 


OBRAZ 

BIBLIOGRAFICZNO-HISTORYCZNY 

LITBR,AT:jE,r  I  1TA1Z 

W    POLSCE, 

OD  WPROWADZENIA  DO  -NIEJ  DRUKU 
PO  ROK  1850  WŁĄCZNIE, 

ZPISMJANOCKIEGO,  BENTKOf^SKIEGO,  LUDf^IKA  50- 

BOLEfrSKIEGO,  OSSOLIŃSKIEGO,  JUSZYŃSKIEGO, 

JANA  iriNC,  I  JERZ.  SAM.  BANDTKÓFT  i  t.  d. 


ADAMA  joc; 


£ 


n 


Non  satis  esł  Itbacam  r&j^  {^^Mwe^  Penates 
Aspicere?    [^      79/^  ^ 


TOM  II. 


^>'ilanle  Adama  KawadzliiejK;^ 


NA 


WILNO.     <^^^^^^ 

KŁADEM   I   DRUKIEM  JÓZEFA  Zawad  Z  rf«|:,fjj9r^^.\V^»*^ 


1842, 


Pozwolono  drukować  pod  warunkiem  złożenia  po  wydrukowaniu  exemplarzy  pra- 
wem przepisanych  w  Komitecie  Cenzury.     Wilno   1842.   1  Kwietnia. 

Cenzor,  Professor  b.   Uniwersytetu  ff^ileńskiego 

Jan  Waszkiewicz. 


r 


r<?J 


^P- 


'^^^S^^* 


TT    PODANIACH    dziejów    ludzlsich ,    z   czasów    bajecznemi    mla- 
^        nowanyck,  nie  tylko  ze  zawsze  prawda  jakaś  rzeczywista,  przy- 
brana   szatą    dziwnej    powieści    ukrywa  się,    jest    jeszcze    nadto 
barwa  pewna  właściwa,  miejscowa,  która  się  w  czasach  następnych 
na  dzieje  i  działanie  ludu  rozlewa ,  stanowi  tło  życia  jego  domo- 
wegfo    i  publicznego,  długim  przeciągiem  wieków,    trwałe,    nie- 
starte ,  niepokalane.     W  ow^m  naprzykład  podaniu  dziejopisów 
o  polskim  Piaście   i  zonie  jego  Rzepisie,    dających   w   ubogiem 
wiejskiem  siedlisku,  przytułek  dwóm  wędrownikom   nieznanym, 
bezpiecznie  ich,  czem  chata  bogata,  przyjmujących  i  goszczących 
u  siebie,  dalej  z  odwiedzin  tych,  obfitość  i  rozmnożenie  domo- 
wej chudoby,  purpura  książęca  w  dóm  wniesiona,  czystą   i  głę- 
1       boką  wiarą,  w  wędrownikach  owych  przyznane  istotom  nadludz- 
kim,   zesłańcom  sprzyjającego   nieba,    nie  jestże  to   to,    co  się 
>vłaŚDie  w  skłonnościach  i  charakterze  ludu  polskiego  tak  jasno 
€       i  ciągłe  odbija,  owa  dobroduszna  ufność,  owa  szczera  i  wylana 
^        gościnność,  i   owa  wiara,    pobożność  i  religijność,    tak   odzna- 
czające się  i  wydatne  w  całym  bycie  jego  i  trwaniu,  tak  nieroz- 
^^  dzielnem  siostrzyctwem  spojone    u  niego  pomiędzy  sobą?     Jeśli 
'^  nad  jednym    z   tych    względów,   to  jest    ostatnim,   najbliżej   tu 


VI 

nas  obchodzącym,  na  chwilę  avi'a{][ę  zastanowić  zechcemy  i  co- 
fniemy się  myślą  do  przeszłości  .^nie  natrafimy  prawie  w  dzie- 
jach dawnej  Polski  punktu  czasuy^S^yj^adku,  któryby  tego  nie 


stwierdzał,  jak  silny  był  w  n4ęwjwprjw  i  pobudki  czysto-relig^ijne, 
i  jak  zawsze  wszystkie  d u ixe»z^drog i  iin  ustępowały.  Pobudki  te 
są  własne,  rodowite,  i|ol^e*  od  wszelklejyo  przymusu,  lub  wpły- 
wu, bądź  silnej  hierarcIiji,i;ościelnej,' bądź  r/.ądu.  Sprawa  Chrze- 
ściaństwa  jest  sprawą  pierwszą.  .  Dłftg i  przeciąg  wieków,  Polska 
przedmurze  i  osłona  dfrzcściaństwa  w  Europie  j  mieszkańcy  jej 
na  każde  hasło  i  za^jrozenie  kcz,yzowi4^zucają  pług  i  lemiesz, 
i  śpieszą  piersi  swoje  zan  nastawfać,  a*  zasługi  te  jeszcze  na 
schyłku  wieku  XVII.  tak  świetnie  w  wyprawach  Króla  Jana  III. 
wznowione,  są  jako  ostatnie  odbłyski  ducha  bohatyrsko-religij- 
nego  wieków  średnich,  jak  reszta  gasnącej  łuny,  rozżarzonej 
niegdyś  na  południowym  zachodzie,  rozciągnionej  do  półno- 
cnego wschodu  chrześciańskiego  świata.  Prawo,  którem  się 
nasamprzód  lud  pospolity  w  Polsce  rz<ądzi,  i  władza  której  ulega, 
jest  duchowna  ;  institdcja  jego  zaczyna  się  od  murów  i  cel  kla- 
sztornych; w  ubiorach  i  zwyczajach  jego  zachowały  się  do  ostat- 
nich czasów,  ślady  uległości  i  posłuszeństwa  ś.  Stolicy  Apostol- 
skiej. Wpływ,  który  lud  polski  na  ludy  postronne  wywiera,  na 
Pomorze,  Prussy,  Litwę,  jest  całkiem  religijny:  pierwsza  tam 
ona,  znamię  ś.  Krzyża  podnosi  i  wiecznotrwałem  czyni.  We 
wszelkich  przygodach  kraju,  przybytki  pańskie  są  przedewszy- 
stkiem  nabite  ludem  bożym,  korzy  się  u  stopni  ołtarzów 
kmieć  ubogi,  korzy  się  wódz  z  wojskiem,  korzy  Król  z  pa- 
nami-radą;  wszelkim  sprawom  publicznym,  sejmom,  zjazdom, 
sądownictwóm ,  przewodniczą  i  towarzyszą  obchody  religij- 
ne; na  wypadki  różne  krajowe,  wznoszą  się  świątynie  lub 
zakłady  pobożne;  lud  cały  żyje  święceniem  świąt,  obchodem 
odpustów,  odbywaniem  do  miejsc  świętych  dalekich  wędrówek, 
bądź  gromadami  rodzinnemi,  bądź  tysiącami ,  w  pochodach  da- 
wne krzyżowe  przypominających,  brzmiących  odgłosem  chwały 
Najwyższego.     Wzdłuż  i   wszerz  całego  kraju,  jakby  sieć  jaka. 


rozprzestrzenione  bractwa  kościelne;  zabawy  i  ig^rzyska  połączo- 
ne ze  świętami  Pańsltiemi.  To  samo  się  objawia  w  domowem 
życiu  mieszkańców:  czucie  religii jne  w  familjacb  i  indiwiduacb 
nieraz  silnie  rozwinięte,  cnoty  domowe,  opieka,  obrona  od  przy- 
gód, straży  i  przyczynie  świętej  poddana;  daty  i  wspomnienia 
familijne,  rozłożenie  prac  rolniczycb,  zg^ola  cala  racbuba  czasa 
do  świąt  rocznycb  odniesiona;  zatrudnienia  wszelkie,  ofiarą  po- 
czynane i  kończone;  pierwiastki  płodów  ziemskicb  Bogu  wszy- 
stko żywiącemu  niesione :  na  pobożne  zajęcia  czas  najlepszy  ło- 
żony;  ministrowie  ołtarzów  i  poradnicy  dusz  w  uczciwości  i  po- 
wadze; serce  zbolałe ,  życie  nawałem  nieszczęść  skołatane,  cier- 
pliwość płci  słabszej  na  ciężkie  próby  wystawiona ,  sumienie  tro- 
skliwe, wszystko  to  szuka  ulgi  i  pocieszenia  w  Pocieszycielu  ży- 
wota ,  ściera  pył  i  progi  przybytków  Pańskicb,  niesie  śluby 
z  majątku,  życia,  świata,  i  doczesnej  przyszłości  całej. 

U  ludu,  na  którego  ziemi,  nasiona  Wiary  ś.  tak  snadno 
się  przyjęły  i  rychło  bujnym  owocem  wyrosły,  nie  brakło  ^zaiste 
Winnicy  Pańskiej  na  robotnikach  starannie  ją  uprawujących, 
nie  brakło  na  sługach  ołtarza  gorliwych,  opowiadaczów  słowa 
Bożego  prawdziwćm  namaszczeniem  naznaczonych,  nie  brakło 
na  zapaśnikach  silnych  i  obrońcach,  zastawiających  się  błę- 
dom i  kacerstwóm ,  nie  brakło  na  pasterzach  cnotą  i  gorli- 
wością o  powierzaną  im  owczarnię  zaleconych.  Tylowieczne  ko- 
ścioła trwanie,  działanie  osób  szczególnych,  całe  jego  życic  i 
ciąc  wypadków,  zgoła  dzieje  jego,  dotąd  prawie  nietknięte  i 
nieosnute  w  żadną  całość,  czekają  umysłu,  coby  je  wedle  wa- 
żności i  znaczenia  ocenił  i  obraz  ich  wystawił,  taki,  któryby 
godnie  mógł  się  pomieścić  obok  tych,  które  inne  cywilizowane 
Europy  ludy  u  siebie  podniosły.  Tymczasem  wiolszeją  pisane  po- 
mniki, nikną  z  oka,  upadają  lub  mienią  się  żywe  poliożności  cza- 
sów upłynionych  pamiątki,  a  wspomnienia  czasów  nawet  bliskich, 
obojętnością  współżyjących,  j.ik  w  mgle  znikomej,  równo  z  pa- 
mięcią ludzką  rozchodzą  się  i  giną. 

Literatura  nauk  teologicznych,  jest  wstępem    niejako  i  wa- 


VIII 

zną  do  dzieła  tego  rodzaju  pomocą,  i  ta,  zpomiędzy  innych  nauK 
w  Polsce,  co  jest  rzec  inozna  najzamozniejsza ,  najbardziej  roz- 
winięta i  najwięcej  dzieł  oryg^inalnycb  licząca.  Że  nie  będziemy 
tu  wyliczać  tych ,  którzy  tak  ważne  dla  nauki  i  języka  zasługi 
położyli,  przekładami  na  polskie  Ksiąg;  Pisma  ś. ,  układem  ksiąg 
liturgicznych,  śpiewów  kościelnych,  wymową  kaznodziejską  tak 
niegdyś  świetną  w  Polsce,  pisma  wielu,  jako  to:  Mikołaja  z  Bło- 
nia, Leopolity,  Hozjusza,  Grodzickiego,  Sokołowskiego,  Łę- 
czyckiego, Piaseckiego  i  innych  teologów  polskich  w  wieku  XV. 
XVI.  i  XVII.  niemałej  w  Europie  były  wziętości  i  obiegu,  nie- 
mało z  ich  liczby,  drukowanych  za  granicą  i  narożne  języki  prze- 
kładanych. Druki  ustawsynodalnych,  aktów  różnych  tyczących  się 
Kościoła,  ustaw  szczególnych,  gdyby  mogły  być  zebrane  w  jedno, 
do  dziejów  polskich  w  ogólności  i  do  dziejów  kościoła  w  szcze- 
gólności nader  waznyby  złożyły  materjał.  Cóż  mówić  o  tych, 
które  albo  dotąd  drukiem  nieogłoszone,  lub  chociaż  ogłoszone, 
tkwi^ ukryte  i  nieznane  w  pismach  takich,  które  przedmiotem 
i  celem  swoim,  poszukiwaniom  tego  rodzaju  nie  łatwo  się  od- 
kryć dają.  Polemika  i  dysputa  teologiczna  w  wieku  mianowicie 
XVI,  tak  ożywiona  i  gorąca,  niemniej  ważne  wskazówki  do- 
starczyć jest  zdolna. 

Nie  mamy  potrzeby  powtarzać  siei  mówić,  że  celem  dzieła 
niniejszego,  było  zebrać  względy  te  i  wystawić  w  pewnym,  ile 
można  ożywionym  i  dziejom  posługującym  widoku.  Trudności, 
jakie  się  pracy  tej  stawiły  na  drodze,  były  wielorakie,  a  między 
temi  największa,  z  zebrania  w  jedno  i  uszykowania  w  pewną 
całość  tylu  rozrzuconych  materjałów,  ile  w  niedostatku  prawie  zu- 
pełnym wszelkiej  ku  temu  z  czasów  poprzedzających  w  literaturze 
krajowej  pomocy.  Jeśli  zaś  gdzieindziej  pobłażania  oczekiwać- 
byśmy  mogli  i  radzi  byli  przyznać  się  do  różnego  rodzaju  opu- 
szczeń, uchybień  i  potknień,  to  tu  zapewne  najwięcej,  gdzie 
przedmiot,  wielkiego  interessu,  jeśli  nie  obcy,  tyle  przynajmniej 
ile  chrześcianinowi  każdemu  być  nie  może  i  nie  powinien,  to 
przynajmniej    w  ogarnicniu  mnóstwa  przedmiotów,  w  zbliżeniu. 


połączeniu  i  rozgpatunkowaniu  szczeg^ółów  bibliograficznych,  ku 
historycznemu  wystawieniu  wypadków,  do  których  się  odnoszą, 
lub  odniesieniu  do  miejsc  właściwych,  do  których  należeć  winny, 
wahaniu  się  i  niepewności  często  uległy.  W  czćm  lubo  nieraz 
natrętnym  stać  się  musiałem,  uczonym  miasta  tego  duchownym 
osobom ,  które  dla  własnego  zaszczytu  wymienić  mi  tu  przycho- 
dzi ,  wielce  zacnym  i  czcigodnym :  X.  Antoniemu  Fiałkowskiemu 
Akademij  Duchownej  Rektorowi ,  X.  Kasprowi  Borowskiemu  tejże 
Akademij  Professorowi ,  X.  Mamertowi  Herburtowi  i  X.  Janowi 
Markiewiczowi  Prałatom  Kapituły  Wileńskiej  ,  w  wątpliwościach 
rady  ich  i  zdania  zasięgając ,  niemniej  przeto  jednak  błędy  i  nie- 
dostatki, jakie  się  tu  napotkać  nieraz  dadzą,  dobrem  prawem 
do  mnie  jednego  będą  należeć. 

Co  do  układu  już  samego  w  Oddziale  bibliograficznym 
w  dziele  tem  przyjętego,  wyznać  muszę,  że  żaden  z  tych,  które 
mi  się  napotkać  zdarzyło,  nic  z  nim  wspólnego  nie  ma,  już 
to,  że  jedne,  na  drodze  samej  idei  nauk  teologicznych  kształ- 
cone ,  do  praktycznych  podziałów  ksiąg  nie  przypadały,  drucie 
podziałami  całkiem  oderwanemi,  dla  rzeczy  która  z  siebie 
tyle  już  jest  nużąca,  zbyt  czytającym  uciążliwe,  inne  ogół-' 
nością  swoją  i  brakiem  zupełnym  dziejowego,  o  który,  nam  cho- 
dziło względu,  nie  zdały  się  nam  dogodne.  Układ  ten  zatem 
wynikł  sam  z  siebie,  to  jest  z  materjałów  pod  rękę  przybyłychj 
jedynem  zaś  staraniem  było,  aby  go  każdemu  ile  można  zrozumia- 
łym 1  jasnym  uczynić.  Głównych  podziałów  zajmuje  on  sześć: — 
I.  Wstępne  Wiadomości,  zawierający  pisma  zaleceniu  nauki  Chri- 
STusowEJ,  nauk  teologicznych,  oraz  krytyce  i  literaturze  ich  po- 
święcone. II.  Źródła  i  Powaga,  gdzie  wydania  Pisma ś.  i  Ojców  śś. 
III.  Institucja  ,  która  mieści  w  sobie  pisma,  nauki  i  obrony  jej, 
moralności  i  zwierzchnictwa  duchownego  dotyczące.  IV.  Prak- 
tyka ,  zawrze  pisma,  Zakonu  i  życia  chrześciańskiego  sposo- 
by podające,  liturgje,  modlitwy  i  t.  p.  V.  Prawo  Kościel- 
ne, a  tu  wszystko  co  do  karności  kościelnej,  redakcje  ustaw 
synodalnych,     przepisy     pojedyncze     i  t.    d.      VI.    Dzieje   Ko- 

n 


ściEŁNE^  pisma  tyczące  się  VFydarzeń  i  wypadków  Kościoła  tak 
w  powszechnością  jak  w  szczególności  kościoła  polskiego,  za- 
kładów w  Polsce  pobożnych,  zgromadzeń,  nabożeństw  i  t.  p. 

Jeśli  ta  praca,   ma  jeduę  by  jaką  najmniejszą  stronę  zalety 
godną ,  jeśli  dotąd  nie  ustała,  winniśmy  to  sprzyjaniu  Boskiemu 
i  ludzi.     Dóm    PP.  Zawadzkich,    nie  oglądając  się    na  nakłady 
i  wydatki    niepokryte   prenumeratą  ,     w    chęciach    swoich    dlań 
nie  ustaje  i  jakby  przekazane  dziedzictwo  woli  i  ślubu  od  Ojca 
uczynionego,   dotąd  podtrzymuje.      Tom  następny  pomieści  dal- 
sze części  nauk  teologicznych  i  Wstęp  czyli  Część  Historyczno- 
Krytyczną.     Rzeczy  mające    wejść    do    niego,    są   względu  nie-^ 
mniej    ważnego  jak  w  Tomic    niniejszym ,    a  rozmaitością  i   hi- 
storycznym interesem  daleko  są  wyższe.      Ci  co  dotąd  wiadomo- 
ściami ku  dopełnieniu  dzieła  tego  przykładali  się  i  dalej  nie  zechcą 
go  zapewne  wsparcia  swego  pozbawiaćj   a  tu  winienem  juz  dzięki 
złożyć  za  przysłane  dopełnienia  niektóre  do  Tomu  I.  niniejszego 
dzieła,  czcigodnemu  autorowi  Dziejów  Litwy,  P.  Teodorowi  Nar- 
bultowi ,   PP.  Leonowi  Rogalskiemu,    Zaorskiemu  i  Samuelowi 
Nowoszyckiemu,  a  P.  Adamowi  Adamowiczowi  ProfessorowiAka- 
demij  Medyko-Chirurgicznej  Wileńskiej,  za  udzielenie  szacownych 
notat  swoich  bibliograficznych,  po  części  lekarskiej  i  weteryna- 
ryjnej.    Więcej   na  teraz  zależy,  na  przydaniu  barw  historyczno- 
krytycznemu  stanu  nauk  teologicznych  w  Polsce  obrazowi,  i  oce- 
nieniu dzieł  i  pism  tylu,  ku  dobru  ich  wydanych,  po  czemu  i  czas 
i  miejsce  jeszcze  pozostaje.  Wszelkie  wskazówki  w  tej  mierze,  jak 
są  najbardziej  pożądane,  tak  z  prawdziwą  wdzięcznością  i  uznaniem 
pod   adressem   wyżej    wspomnionego  Domu  przyjmowane   będą. 
Nadto  tuszymy  sobie  może,  tuszymy  sobie  wszakże,  ze  światłe  Du- 
chowieństwo polskie  w  rzeczy  tak  mało  tkniętej ,  z  doświadczenia 
i  bogomyślnych  zatrudnień  swoich ,  cząstką  by  małą  ku  ozdobie 
pracy   niniejszej  przyczynić  się  zechce. 

-rV  Kwietnia 
1842. 


TOM  ii: 

TEOLOG  JA.    ■ 

CZĘŚĆ   I. 

A)  WSTĘPNE  WIADOMOŚCI,  HISTORJA,  LITERATURA,  KRYTYKA, 
B)  ZRÓDM  I  POWAGA.    C)  INSTITUCJA. 


EpEO-ESTR.. 


>iSi^t&k< 


BIBLIOGRAFJA 

^.  Wstępne  WIADOMOŚCI ,  Historja^  Literatura^  Krytyka  .     1 

B.  Źródła  i, Powaga       .           | 

I.  Pismo  Święte 1    3 

1.  Historja,  Literatura,  Krytyka J 

2.  Przekłady ] 

A.  Biblia  całkowita I    -^ 

1)  Polska ' 

a)  Rzymsko-Katolicka / 

(3)  Sociniańska       ....          i 

y)  Ewan^i^elicko-Reformowana ) 

2)  Słotviańska .  *   10 

3)  Litewska  (EwaD{>^ellcka)     ......••  11 

B.  Nowy  Testament 

1)  Polski 12 

a)  Rzymsko-Katolicki 

/?)  Ewangelicki  i  Ewanjfelicko-Reforuiowany  .   13 

y)  Sociniftiiski 15 

2)  Słowiański .,     .  .  17 

C.  Cząstki |  .„ 

a)  w  iielu-ajskim j 

/5)  w  łaciiłskifii j  ,„ 

y)  w  słowiańskim     , j 

d)  w  (>olskini       .     , 21 

3.  Parafraza - 25 

4.  Skrócenia,  Poivieści  i  t.   d. 27 

5.  fVykład } 

a)  żydowski j  **" 

h)  chrześciański J  oi 

a)  w  ogólności  i  miejsc    ze  Starego  Testamentu  | 

/?)  miejsc  Noweffo  Testamentu -34 

II.  0«ow,E  SS.     .     . ) 

1)  Zbiorowo |  38 

2j  Pojedynczo ) 

Ignacy,  Justyn,   Tertulian,   Bazyli,   Cyriili,   Grzegorz  Nazianzeń., 
£)pifani,  Jaa  CItrizostoin,  Hicronym,  Augustyn,  Makary,  INikou. 


XIV 

C)  Institucja I 

I.    w   OGÓLNOŚCI "...        I  1/ J 

1.  TVstępne  wiadomości ąui\ 

2.  Traktaty,  Skrócenia J^O 

3.  Zbiory  Pism J°2 

4.  Konkluzje  i  Tezy •  ^^^ 

U.    w    SZCZEGÓLNOŚCI \ 

Ą)  Dogmatyczna I  191 

1.  w  powszechności ( 

Scliolastvcv ) 


Scholastycy 
gólności  . 
Kościół  Rz 
o)  Wyznanie  Wiary 


2.  w  ogólności     .     .     .     .  t  mn, 

1.  Kościół  Rzymsko-Katolicki  .....        1^^ 


h)  Katecłieza 


196 


c)  Apolo{jja  i  Kontrowersja      .     .     .     .     .  205 

2.  Cerkiew  Wscliodnia   .^     .....     .      1  224 

a)  Katecheza | 

b)  Apolog-ja  i  Kontrowersja     .     .     .     .     .  ^25 

3.  Protestantyzm 1  ^28 

a)  Wyznanie  Wiary j 

b)  Katecheza 231 

c)  Apoiocja  i  Kontrowersja 2.J7 

A.  Socinjanizm )  o- , 

a)  Wyznanie  Wiary j  ^^* 

b)  Katecheza 256 

c)  Apolog^ja  i  Kontrowersja 258 

.  5.  Bracia  Czescy 27U 

3>  w  szczególności |  a<^. 

1.  Bóg  Ojciec .      i^'^ 

2.  P.  N.  Jezus  Christus  Syn  Boży 273 

3.  Duch  Święty      .     .     • 285 

4.  Trójca  Najświętsza 288 

5.  Najświętsza  Marja  Panna  Matka  Boska     .     .  298 
'                           6.  Tajemnica  ś.  Słowo  Boże 300 

7.  Stworzenie |  .,,j. 

8.  Człowiek ,  jego  stan  i  koniec  ostateczny     j 

9.  Aniołowie     . 302 

10.  Dusza  ludzka,  Wolna  wola 303 

11.  Cnoty  teologiczne j 

12.  Grzech,  naprawa  i  usprawiedliwienie  grze  |  304 

sznika  ....      ] 

13.  Przymierze  Boga  z  człowiekiem,  Stan  Ła. 

ski,  Predestinacja,  Zbawienie  ....  307 

14.  Połączenie  wiernych  z  Christusem  P.  Kościół.  308 

15.  Sakramenta I  ^iił 

1.  w  ogólności j 

2,  w  szczególności I  •ii'? 

a)  Chrzest  ś.  Bierzmowanie      .     .      1 

b)  Ciało    i  Krew  Pańska      .     .     .     -314 

:  c)  Pokuta .321 

"•*  rf).  Kapłaństwo,  Małżeństwo     .     .     •  322 

16.  Posty,  .Sluhy,  Odpusty  ......)  003 

17.  Cześć  Świętych  Pańskich  i  Obrazów     .      | 


XV 

18.  Czyściec  .     .     .     .     .     .     .     .     .     .     .     .325 

19.  Sąd  Ostateczny .  327 

20.  Autiebrist 328 

21.  Hierarchia  Kościelna,  jej  posłanie  i  in^ładza     329 

B.  Moralna .     . 

1.  w  ogólności    .     »     » 337 

«)  Traktatyi,  Skrócenia ) 

b)  Zbiory  myśli  i  zdań,  Konkluzje  i  t.  d.      .  339 

2.  w  szczególności )  o,, 

a)  Wola,  sumienie,  poznanie  siebie      .     .      | 

b)  Sprawy  ludzkie.  Cnoty  i  przywary.     Wal- 

ka z  namiętnościami 343 

c)  Doskonałość  cbrześciańska 344 

d)  Przepisy  życia  cbrześciańskiego,  Przykłady  345 

e)  Obowiązki  stanów 349 

f)  Cnoty  pojedyncze 351 

C.  Pastoralna i  .,(. , 

1.  w  ogólności I 

2.  w  szczególności j  .!/.« 

Kazuistyka,  Spowiedź j 

D.  Kaznodziejska  i  Panegiryczna |  o/«y 

I.  Przepisy j 

II.  Źródła  i  materjal 368 

JIl.  Kazania i 

a)  Kościoła  Rzymsko-Katolickieg;o   .     .     .      |  o«o 
1.  Niedzielne  i  świąteczne,  adwentowe  i| 

,    postne,  zbiorowe    * / 

^.  Świąteczne  loźne      .......  411 

3.  Przygodne 437 

b)  Cerkwi  Wschodniej 439 

c)  Protestantów  i  Braci  Czeskich     ....  441 
IV.  Paneairyki  kościelne 449 

NOTY 

do  A)  FTstępne  FFiadomości ,  Historja  i  t.  d.    B)  Źródła  i 

Powaga 45 

do  C)  Institucja 471 


XVI 

SKRÓCENIA  DALSZE  W  CIĄGU  DZIEŁA  UŻYTE. 

Ath.  Ged. —  Allieuae  Gcdancnses ,  zob.  Obraz  Bibl.  Hist.  Liter,  i  Nauk 

tv  Polsce  T.  I.  słr.  239  N.  i26a. 
Baliu.  Bibliot.  Warsz. —  Biblioteka  Warszawska,  %v  FFarszawie  1841. 

Artykuł  Michała  Balińskiego  o  fVolanie. 
Bocckmaniii  Scbediasma. —  M.  Jo.  Canr.  Boeckmanai  Scbediasina  ,  zob. 

Obr.  Bibl.  Hist.  T.  1.  słr.  315  N.  13. 
Bibl.  Anon.  Cbr.  Mylll.—  Bibliotheca  Anonyinoruiu  et  Pseudonymorum  etc. 

collecta  a  M.  Joh.  Chr.  Mylio,  zob.  1.  c.  T.  II.  str.  66,  N.  7. 
Bibl.Carm. —  Bibliotbeca  Carraelitana ,  zob.  1.  c.  str.  67. 
Bibl.  Helns.  — Bibliotheca  Hcinsiana,  zob.  1.  c.  T.  I.  str.  314.  N.6. 
Bibl.Mar.  — Bibliotbeca  Mariana,  zob.  1.  c.  T.  II.  str.  45. 
Bibl.Slus.  —Bibliotbeca Siusiana,  zob.l.c.  T.I.  str.  314,  N.8. 
Bibl.Uni.Franc— BibliotbecaUniversaFranciscana,  zob.  Ic.T.II.slr.  61N.6. 
Catal.  Bibl.  Francof.  Becmanni.  —  Catalogus  Bibliotbecae  IJniu.  Franco- 

fiirlanae  edenteJoh.  Chr.  Beciuauno,  206. 1.  c.  T.  I.  str.  319. 
Catal.  Bibl.  Hung. —  Cataloj^us  Bibliotbecae  Hungaricae  Franc.  Com.  Sze- 

chenyi.  Soproniil799,  8.  2  Part. 
Cat.  Frilscbii. —  Catalog'u.4  librorutn  cura  Thomae  Fritscbii  conauisito- 

rum,  zob.  Obr.  Bibl.  Hist.  T.  L  str.  315 N.  17. 
Cat.  Libr.  Tbeol.  —  Catalog^us  libroruui  tbeolog^icorum^  zob.  1.  c.  T.  II.  str. 

61.N.5. 
Compen .  Prles.  Bibl. —  Conipendieuse  Priestcr  Bibliotbec,  zob.  1.  c.  iV.  4. 
FriestBcylrage. —  Beytrage  zu  der  Beformationsgeschichte  inPolen  und 

Litthauen  von  C.  G.  von  Friese.  Breslaul786. 
Gay.  Wil. —  Gazeta  Wileńska,  4. 

Joan.  a  S.  Ant.  Bibl.  Un.Frauc,  zob. wyżej :  Bibl.Uni.Franc. 
Ju.MS.  a/60  Ju.  Rękop. —  Juszyńskie(>-onckopis  ascetów  polskich. 
Kat.  Ju.  —  Katalog  Juszyńskiego  tv  rękopisie,  od  Sobolewskiego  cytowany. 
Katal.  Elck.  Sask.  —  Katalog  hlektora  Saskiego  r.l797,  w  rękopisie,    od 

łegoi  cytoivany- 
Kat.  Sluc. —  KalalogGimnasyMm  Shickiego  ^v  rękopisie. 
KoppenBn6,iJlHcnibi-  —  Ktippcn  BH6^iorpa^nHecKiH.AHcnii>i,zo6.0fer.J?łfe/. 

Hist.  T.I.  str.  321.  N.  46. 
Korr.Krai.  i  Zagr. —  KorrespondentKraiowy  i  Zagraniczny.  Gazeta. 
Lubieniec. —  Historia  Reformationis  Polonicae  authore  Stanisl. Lubienie- 

cio  Freisiadii  1685. 
Miscell.  Crac. —  Miscellanea  Cracoyicnsia,so&.  Obraz  Bibl.  Hist.  T.I.  str. 

289.  N.  2047. 
Noty  do  T.  11 1.  Bibl.  Ks.  II.— Noty  doTomu  III.  Bibliograficznych  Ksiąg  II. 

rękopis 
OlofPoln.Llederge.— -E/>/łr.OlofsPolnischcLicdergeschichlc.Z>anzigf/74^. 
QHetif  Ser.  Ord.  Praed. —  Scriptores  Ordinis  Praedicatonim.  Inchoavit  li. 

P.  F.  Qnctif,  zoh.  Obraz  Bibl.  Histor.  T.  II  str  51.  N.  3. 
Śpislnkunab.  doTomulIl.  Bibl.  Ks.  II.  zob.xvyiej:  Noty  do T.  III.  i  t.  d. 
Strojew. —  05cmosime^bHoeOnucaHieCmaponetainHhixoKHue'bC^OGaHCf:uxo. 

M3AajiQnueeaoCinpoeeo.7.o\i.  ObrazBibl.  Histor.  T.Istr.321NA7. 
Vogt  Catal.  Libror. —  Jo/i. VogtCatalogus  historieo-criticus  librorum  ra- 

rioruni ,  zob.  1.  c.  słr.  315.  JS.18. 
WaddingScr.  Ord.  Min. — Scriptores  Ordinis Minornm,  recensuit Fr.  Lu- 
cas Wadding ,  zob.  1.  c.  T.  II.  str.  50.  N.  2. 
Wiadom.  Warsz. —  Wiadomości  Warszawskie,  Gazeta. 


T  E  o  L  o  G  J  A. 

(BIBLIOGRAFJA.) 


A)    następne  wiadomością  Historja^  liileratura, 
Krytylia. 


2193.  Paraclesis  i.  c.adliortatio  ad 
christiaue  pliilosophle  studiosos.Cra- 
coviac  pp.  Hieron.  Yifttor.  1523. 

(Spis  Inkunab.  doT.  III.  Bibliogr.Ks.  II.) 

2194.  An  qiiod  quis  tcnetur  cre- 
dere  ,  id  oiniie  sit  yerum?  Respon- 
debit  Jolianues  Borzymowski,  Litu. 
Fraiieqiierae.   1637.   4.   J2|  ark. 

Dysputa  miana  pod  przewodnictwem  Ja- 
naMakowskiegoS.T.  D.     (L.  S.) 

2195.  Gyinnasium  Phiiosopliiae 
Christiaiiae ,  przez  X.  Jaina  a  Jezc 
Marya  Karmelitę  Bosego,  w  Dru- 
karni Grzegorza. Gelbbaar  Ru  1640. 
12.  410  str. 

2196.  Filozof  i  Teolog  Chrze- 
ściauski.  w  Krak.  u  Piotrków.  1667. 

Są  tu  gdzieniegdzie  poezje  Hieroii.  Mar- 
czewskiego.    (Ju.  I.  279.) 

2197.  a)  Jan  Kazimierz  Grabski 
Sędzia  Grodzki  iSakielski.  Prawdy 
powszeebnc  albo  dowodne  nauki 
Cbrześciauskley  Filozofii  z  wło- 
skiego y  z  łacińskiego  przetłuma- 
czone na  polski.  wPoznanlu  1703.12. 

b) w  Warszawie  1712. 12. 

(Nics.) 

Tom  II. 


2198.  Axioinata  Christianae  Phi- 
losophlae  ex  Italico  Jean.  Bapt. 
Ma.-s.ni  latiue  reddita  ab  Aegidio 
£strix,  Utroąue  S.  J.  Sacerdote.  Vil- 
nae  typis  Aćad.  S-  J.  A.  D.  1709. 
24  sir. 

2199.  Axiomata  cbrześciaiiskiey 
Filozofii  z  rozważania  czworakiey 
wieczności  wybrane  z  Włoskiego 
ięzyka  Jana  Bapt.  Mamni  na  łaciń- 
ski od  Idziego  Estrixa  przełożone 
obudwH  Kapłanów  Soc.  Jesu.  Na 
polski  ięzyk  także  odiednego  teyźe 
Socictatis  kapłana  wytłumaczone. 
We  Lwowie  w  Druli.  Coli.  S.  J. 
R.P.1744.  12.  2  ark. 

2200.  Filozofila  CbrześciauskaX* 
Chrościkowskiego.  w  Warszawie 
1766.    8.  (Kat.  FrieTIft) 

2201.  Listy  Filozofa  Cbrześciań- 
skiego  na  polski  ięzyk  przełożone 
w  Warszawie  1766.  o. 

(Wiadom.  Warszaw.  1767.— Kat.  Friedl.) 

2202.  a)  Dowody  jawne  o  jest- 
ności  Boga  ,  przez  Jmć  X.  Franci- 
szka Salignac  de  łaMolbeFE>ELONA 
Arcybiskupa  Kameraceuskiego  etc. 

1 


TEOLOG  fA,  WSTĘPNE  WIADOM. 


przywiedzione,  z  franeuskie{];o  na 
pol-^hie  pr/eloźone.  y  z  iiinciui  we- 
spół przyjlatl:aini  za  doznolpiiieiii 
zwicrzcliiiośei  <to  druku  podane, 
w  Warszawie  w  dniljarul  Mitzłero- 
wski.-y  R.P.1772.  8.   33str. 

Od  str.  23  zaczynają  się  przydatki,  jaŁo 
to  :  Religia,  wiersz  Kaciiia.  Hoziiiowa  du- 
szy z  ciałem,  z  dzieł  Hr.  Oxeiisticriia  (pro- 
zą). Wiersze:  o  slracie  czasu,  o  zwleczeniu 
nawrócenia  się  do  tioga.  (ISoty  L.  Rogal.) — 
Jest  to  przekład.!.  E.  Minasowibza.  (Mina- 
sowicz  Zbiór  Mn.  Poezyi  1782.) 

2203.  Dowody  jasne  bjtnościBoga 
z  poznania  natury,  przystosowane 
do  poiccia  nayslabszych  rozumów 
sławuejjo  Arcy-Biskupa ,  Xijiźccia 
Kan)eracciiskie(ro  Feisełona,  przez 
X.  Felicyana  Antoniejro  de Nieivie- 
ścińskieyo  Plebana  wDyccezyiClieN 
niińskiey  Lenihorskiego  na  polski 
ięzyk  przetlóniaezone.  Edyeya  dru- 
ga, w  Warszawie  nakl.  i  drukiem 
Stanisława  Dąbrowskirjco,  1822.  8. 
i40  str.  (Dzłen.  Wił.  1823.) 

2204.  Badania  y  myśli  wył>ornc 
filozoSrzne  o  prawdzie  obiawienia 
y  świadectwa  pisanego  y  niepisane- 
go ,  wyicte  z  Bois>eta,  z  francuz- 
kiego  na  polski  ięzyk  przetłuma- 
czone przez  X.  Zygmunta  TAnow- 
skiego  Sclioi.  Piar.  w  Warszawie 
1772.^8.     (L.S.) 

2205.  a)  Widok  rzeczywistości 
Religii  Clirzcściańskiey,  wziętey 
w  sobie  samey.  po  Angielsku  napi- 
sany przez  Jinć  Pana  Je.^ini.ngs  ,  po 
francuzku  przełożony  przi-z  lnic 
Pana  LeTourneur,  a  po  |)olsku  wy- 
tłóniaezony  przez  X.  Felicyana  ^'^^- 
kowskieifo  Scboł.  Piarnm.  w  War- 
szawie w  Druk.  JNadw.  J.  K.  M. 
1782.  8.  146  str. 

Dedykacja  tłumacza  do  Xięzny  z  Sa- 
pieliów  .IabłonoM'skiej  Wojew.  Bracław- 
skiej. — Ta  to.laliłonuwska,  pierwszy  w  Pol- 
sce zbiór  historji  naturalnej  zgromadziła 
w  Siemiatyczach  i  Kocku,  który  teraz  jest 
w  PeterzLurgu.  (L.  S.) 

b) W  Wilnie  1802.  8. 

(Kat.  Bie.) 

2206.  Amerykanki  albo  dowód  re- 
ligii chrześciańskiey  przez  światło 
przyrodzone  odPaniBEAUMONT  napi- 
sany ateraz  na oyczysty  ięzyk  prze- 


łożony i  do  druku  podany,  w  War- 
szawie w  Druk.XX.Missyonarzow. 

R.  P.  .MDCCLXXXIV  —  MDCCLXXXVI.    8. 

T.  1.  331  str.  oprócz  kart  7  na  przo- 
dzie.  T.  1 1.234 str.  T.  Iii.  2i9str. 
T.  IV.  325  str. 

'Przypis  tłómacza  bezimien.  Xięciu  Mi- 
chałowi Poniatowskiemu  Biskupowi  Płoc- 
kiemu i  t.  d.  Bentkowski  przywodzi  to- 
mów 6. 

2207.  Dyssertacya  o  skutkach  y 
korzyściach  obiawioney  od  Boga 
ludziom  nauki  napisana  przez  X. 
Tomaszewskiego  Bazyliana  Profes- 
sora  Tcoł.  ,w  Akad.  Wileń.  y  na 
publicznym  teyże  posiedzeniu  czy- 
tana r.  1705.  w  Wilnie  w  Druk.  Ba- 
zylianów. 8.   2\  ark. 

2208.  O  Religii  iako  iedyney  za- 
sadzie szczęśliwości  ludzkicy,  tłu- 
macz, z  łrancuzkiego  Pani  Genlis, 
przez  Franciszka  Dmochowskiego, 
w  Warszawie  1789.   8.      (Chodyn.) 

2209.  Nauka  pasterska  Xiędza  Bi- 
skupa  »E  LA  Luserne  o  zacności  re- 
ligii, wydanie  nowe.  w  Krakowie 
1800.  8.  (K^t.Bie.) 

2210.  Inauguralio  Doctorałis 
Rev.  et  Glariss.  D.Martini MoRESCii 
Poloni,  in  qua  potissimum  de  Lu- 
tlieri  Doctoratu  et  Lulheranis  Do- 
ctoribus  disserittir.  Ccicbrata  in  Ce- 
lebcrr.  Ingolstadicnsi  Aca('emia  A. 
R.iti  DC.ix.  Kałendis  Septem.  et  IV. 
iNonas  eiusdem  mensis.  Cracoyiae 
in  Offic.?»lcol.Lobii]łi.DC.x.  4.  5  ark. 

Dedykacja  Afldrzej.  z  Bnina  Opalińskie- 
mu Biskup.  Poznań. —  Dowodzi  autor,  ze 
Lu!rr  nie  był  Doktorem,  i  ze  Doktorat  Teo- 
logji  u  Lutrów  jest  nieważny.      (L.  S.; 

221 1.  Parisiensis  Facultatis  Theo- 
łogorum  ad  Cracoviensem  Universi- 
tatem  Epistoła.  1730.  fol. 

(Sicnk.  Dod.  do  Bent.) 

2212.  Przymówieiiiesię  wysłużo- 
nego Professora  X.  Filipa  Neryusza       ^ 
GojlaSskiego  na  Sessyi  Rady  Impe- 
BATORSKiEGO  Wileńskiego  Uniwer- 
sytetu dnia    1  Kwietnia  roku  1814. 

w  Wilnie  w  Druk.  XX.  Missyon. 
1814.  8.  4  kart. 

O  wakujących  Katedrach  w  Fakultecie 
Teologicznjrm. 


TEOLOGJA,  WSTĘPINE  WIADOM. 


2213.  Mowa  Zastępcy  Reiensa, 
dawniey  Reiensa  Glówne^yo  Ducho- 
\vne{joSeiiilnaryum  przy  Cesarsriji 
"Wileńskim  Uniwersytecie,  Filozofii 
iTeolojjii  Doktora  it.  d.  X.Jcdrzeia 
Kłągiewicza,  Kanonika  Wileńskie- 
Q0  przy  nowem  otwarcin  tegoż  Se- 
minarynm^  w  obecności  Rady  Semi- 
iiaryiskiey,  miana  dnia  24  Wrze- 
śnia 1816  rolai  w  Wilnie,  w  Drnk. 
XX.  Missyonarzów  przy  Kościele 
S.  Kazimierza.   1822  rolai.  8. 

Naliońcu:  Przemowa  tegoż,  d.  8  Paździer- 
nika 1816  r.,  przy  oddaniu  rządu  nowemu 
Reiensowi  Gjów.  Seiuin.  X.  Lesniewiczowi 
Kanon.  Łuckiemu. 

♦ 

2214.  Psendonymorum  Hchraico- 
rum  liexecontas,qnam  PraesiileD.M. 
Gabriele  Groddcch  Pliilo^opli.  Prim. 
et  Praet.  Prof.  P.  et  Reip.  Riblio- 
tliecario  FautoreetPromołore,  stu- 
diorum  suorum  actatcni  suscipieudo, 


colcndo,  ad  d.  14  Junil,  horis  rna- 
tntinis  Anno  1708  In  Auditorio  A- 
thcnaei  ]Maxiiiio  pnblicac  ściemni- 
ane distjuisitioni  submittit  respon- 
dcnsJoli.  Dayid.  HoHEisELGed.  Ge- 
dani  typ.  J.  Zachariae  Stolii.  4. 
34  str. 

22 1 5 .  TheologisclieRericlite  ..D  an- 
tzi{v  1763. 

Wydawało  towarzystwo  uczone  w  Gdań- 
sku. 

2216.  Danzi{jerBericlitc  von  tlieo- 
lojyischen  Biicliern.  Dantzijy.  1770. 

(Acta  Hist.  Eccl.  nos.  temp.  ir.  Band. 
p.  560.)     Zob.Noty. 

2217.  M.  Fr.  Aph.  Jetze,  Rect. 
Gymn.  Tliornn.  De  libro,  raris&imo 
Yincentii  31olis,  PhilosopUia  natu- 
ralis  corporisCbrlsti.Tlioruuii  1755. 
fol. 

(Altes  und  Neues  7er  Th.  p.  337.) 


B)    Żrodła  i  Powaga.   v 

I.  Pismo    Święte. 
1.    Htstorja,  Literatura,  Krytyka. 


2218.  O  Cehi  Rossyiskiego  To- 
warzystwa Bibliynego  i  środlsacli 
do  icgo  osiiignienia.  w  Wilnie 
wDrnk.PismPervodycznycb(1818}. 
8.   8  str. 

2219.  Pierwsze  posiedzenie  pu- 
bliczne Oddziału  WileiiskiepjO  Ros- 
syiskiego  Towarzystwa  Bibliynejjo. 
w  Wilnie  w  Druk.  A.  Marcinow- 
skiego 1819.  8.  50  str. 

2"220.  Wezwanie  od  Komitetu 
Towarzystwa  Bibliynego  Rossyi- 
skiego  w  Wilnie  w  Druk.  A.  Mar- 
cinowskiego 1820!  12.  15  sir. 

(Dzień.  Wil.  N.  :iO.) 

2221.  Drugie  Zdanie  Sprawy 
z  działań  Komitetu  Oddziału  Wi- 
leńskiego Towarzystwa  Bibliynego 


Rossyiskiego  na  publicznem  posie- 
dzeniu dnia  4  Lutego  1821  roku. 
w  Wilnie  w  Druk.  A.  3Iarcinow- 
skiego  1821.  8.  37  str.  i  4  kart  na 
przodzie. 

.test  tu  mowa  po  rossyisku.  Wojennego 
GubernatoraWilcnskiego,  Rzymskiego  Kor- 
SAKOWA  i  Wiadomość  o  Towarzystwach  Bi 
blijnyeh  przez  Augusta  Bkcu. 
♦ 

2222.  Exliistorialiteraria  dcCIe- 
mentis  Rom.  i.  ad  Corinib.  Epist. 
eMsc.  Alexandrino  a  Pdtricio  Junio 
editae,  anctoritate;  Alplionsi  a  Ca- 
stro testimouio  de  ignorantia  Papa- 
ruui^  etLud.Jac.  a  S.  Carolo  erro- 
ribus.  A.  MDCxcni.  d.  21  Octobr. 
disquirentM.JobanncsGotliebMoL- 
LERUS   et  Nicolaus  Richter  Geda- 


TEOLOGIA,  PISMO  S.,  LITER.,  KRYTYKA. 


nenses.  Rostoclui,  lltteris  Joh.Wep- 
plingii.  4.  24  str. 

Tenże  Molier  wydał :  111.  Vir.  Joh.  Henr. 
Boeclari  etc.  Historia  llniyersalis  qiiatuor 
primorum  a  nato  Christo  seculorum  etc. 
quain  —  edidit  ac  disputationibus  XII.  pu- 
blicls,  lecŁionibusque  privatis  in  Unirersi- 
tate  Rostochiensi  illiistraf  it  Joh.  Gottl.  Mól- 
lerus  Gedan.  Rostocliii.  4.     (L.  S.) 

2223.  Appcndix  ad  Editionem 
NoyI  Testamcnti  e  Codice  Alexan- 
drlno. 

Wydał  Karol  Gottfryd  Woidk,  rodem 
z  "Wielkopolski,  równie  jak  i  Nowy  Testa- 
men  Grecko-Alexandryiski  r.  1787,  którego 
exeinplarz  znajduje  się  od  autora  przysła- 
ny Bibliotece  Akademii  Krakowskiej. — Zob. 
Allgem.  Litter.  Zeit.  .lenaische  1790.  Intcłl. 
BI.  N  110.  il813Iutell.  BI.  N.35. 

(B.Il.  612nasO 

2224.  Dissertatio  de  Antigui.oBi- 
bliorunt  yersionibus  latiuis,  ctprae- 
cipiie  de  Yulg^ata.  etc,  qiiani  in 
Caesarea.  Liłtcrariira  Uniycrsitate 
Yiineiisi,  Amplissiniae  Facultatis 
Tlieologicae  in  Ordliie  Professonini 
Scientiarum  Etliico  -  Politicariim, 
Auctoritate  ad  conscquenda  Doelo- 
ris  S.  Tlieolojjiae  jura  eł  lioiiorcs 
publice  defeudet  Joseplius  Bouda- 
^ow^cz  Litliuanus  Theologiae  Ma- 
gister, Presbylerorum  S&ecularium 
Congrcgaliouis  S.  Yincentii  aPaulo 
per  totani  Rossiaia  Yisitator.  An. 
MDCCCxxx.  Yilnae  typis  Dioccesanis 
ad  Eecicsiam  S.  Casimiri.  h.  r.  8. 
50.  str. 

2225.  Nomenclator  Biblicus  ex 
S.HieronyinoARiAMoiSTANo  allisąue 
Hebraicae,  Graeeae,  et  Clialdaicae 
lin^uac  pcritissiinis  colłectus  atquo 
publicae  luci  datus.  Yarsaviac  Ty- 
pis Collegii  Regii  S.  J.  1727.  8. 
172  str. 


2226.  Joan.  Hlber  S.  J.  Demon- 
stratio  defectus  Bibliorum  elc. 
Brunsber^yac   1604.       (Siarcz.  1. 185.) 

2227.  Tractaet  van  de  Auctori- 
teyt  der  H.  Scbrlfture.  Ecerst  m't 
Italiaens  beschreyen  ,  doar  Faustus 
SociNUs  van  Sieua.  Naderhant  in't 
Latijn  ende  Francois  getraiislatccst 
Mitsjjaders  Het  Boeck  ran  de  God- 
delijckkeydt    onses     Heeren    Jesn 


Christi.  In't  Latijn  uytgeg\Ven,  door 
Yalentinus  Smalcius  yan  Gotha, 
Lecraer  der  Genieynle  tot  Rakaw 
in  Polen.  —  Beyde  getrouwelijck 
yerduytscbt,  uyldc  Jonjcste  Lati- 
jnscIieEditieu.  GedrucktTot  Rakaw 
By  Sebastian  Sternatzki.  4. 212  str. 

Dedykacja  do  króla  Zygmunta  III.  w  ję- 
zyku hollendcrskim,  datowana  z  Rakowa  20 
Nowembra  1G08  z  podpisem  :  .lacobus  Sie 
nienski   ran  Sieno   Palatijn  van  Podolien. 

(L.  S.) 

2228.  FaustiSociisi.  De  aulliori- 
tatc  S.  Scripturae.  Racoviue  typ. 
Sebast.  Sternacii  1611.  8. 

Tłóraaczenie  z  oryginału  włoskiego  dru- 
kowanego r.  1570. 

(Sienk.  Dod.  doBcnt. —  Siarcz.) 

2229.  LcctioncsSacracFaustiSo- 
ciNiSenensis.  Quibus  auctoritas  Sa- 
craruin  literariiin  pracscrtim  Nori 
Foederis  asseritur.  Opus  imperfec- 
tuni.  RacoYJae,  1618.  194  str.  2 
karty  erraty.     (L.  S.) 

2230.  Quaestio  dc  causis  discer- 
nentibus  Scriptiiram  Canonicam  ab 
Apocrypba  a  M.  Sim.  IIalicio  S. 
Tlieol.  B.  ad  dispiitandum  propo- 
sita.  Crac.  in  OfCc.  Typ.  M.  Andreo- 
yicnsis,  Praesidente  Martino  Gain- 
pio  Yadoylo.   1622.  4.  4k_  ark. 

Prawie  3  ark.  zajmuje  tu  mowa :  Col- 
lyrium  sen  orałio   dc  Poenitentia.   (L.  S.) 

2231.  D.O.M.S  QuaestioTlieo- 
logica  de  Sacrac  Scripturae  Eminen- 
tia  quam  praesidente  Adni.  Rndo 
PatreD.ai.  Jacobo  YstienseS.T.  et 
J.Y.Doctore  et  Profess.EccIesiarunj 
Collcęiataruui  S.  Ftoriani  el  S.  Ge- 
orgii in  arce  Crac.  Cusfodc,  et  Prae- 
ccptorc  Colcndissimo.  M.  Adamus 
Draski  S.  T.  B.  et  Professor,  adS. 
Florianum  Canonicus,  publice  ad  di- 
spntandum  in  ahna  Acad.  Cracoy. 
proposiiit:  pcrmissu  A.  R.  P.  Sacr. 
Tlieol.  Facult.  Decani.  Leclorio  DD. 
Tbeologorum.  A.  D.  1644.  Mensę 
Scptcmbr.  Die  15  Hora  13.  Na 
końcu  :  Cracoylae.  In  off.  Cliristopli. 
Schedelij  S.  R.  M.  Typogr.  A.  1644. 

4.  (B.   Horodec.) 

2232.  Joannis  Botsacci  Antwort 
auf  drey  Fragcn  yon  derH.  Scbrifft, 


TEOLOGIA,  PISMO  Ś.,  KRYTYKA. 


ob  die  klar,  yollkommen  iind  Rieh- 
I        ter  sey.  DantzJg.  16G2.  12. 

(Cat.  Janss.   1703.) 

2233.  Joli.  Henning.  S.  J.  (Con- 
sidcratio  responsi  dati  a  Joannę 
Botsacco  ad  qiiacstionein  dc  clarita- 
te  Scriplurac  in  rebus  fidel.)  1668. 
4.  po  niemiecku.  (Nieś.) 

2234.  Antilogiae  seu  contradic- 
tiones  apparcntes  Sacrae  Scripturae 
a  diycrsis  auctorlbiis  expositae  in 
breviorem  mctbodum  collectae  A. 
P.  Dominico  Magrio  Melilcnsi  Sa- 
cerdole  Tbeologo — Opus  coucioiia- 
toribus  et  ecclcsiasticis  utilissimuin 
editum —  Yeiielils  1645.  Cracoviae 
yero  A.  D.  1670  in  Offic.  Schede- 
Jiana.  24.  212  słr.  oprócz  dedy- 
kacji  Kazimierzowi  Florjanowi 
Czartoryskiemu  od  ivydaweyy  któ- 
ry się  podpisał  B.  G. 

2235.  C.  D.  Aphorismi  Tlieolo- 
gici  de  Scripturae  Sacrae  Perfcctio- 
ne,  quos  in  Gymnasio  Thoruniensi 
ad  disputandum  proponit  M.  Johan- 
nes Keunachbar,  EccI.  Senior  et 
Gyni.  Prof.  Respondente  Jobanne 
Hcrdenio  Bojanoviensi  Polono  A. 
1679.  Tborunii  iniprimebat  Job. 
Coepselius.  4.  2^  ark.     (L.  S.) 

2236.  Epliralm  Praetorii  Cbrist- 
jcebuhrlicber  Bibel-Fleiss  oder  Un- 
terricbt  dass  und  wie  ein  Christ  die 
Bibei  mit  Nutzen  lescn  solle.  Dan- 
tzig  1693.  8.  (Luter.) 

(Cat.  .fanss.   1695.) 

2237.  Jobann  AREiynTS^Cbristlicbe 
Erinncrungs  Puncten  zum  Denck- 
i>iabl  in  Eingang;  des  Bibcis  zu 
schreibenDantzig.  1695.  12.  (Luter.) 

(Cat.  Janss.    1695.) 

2238.  Hieronymi  Gruszecki  Fratr. 
Conventual.  Min.  De  rccta  littera- 
rum  Sacraruni  pertractatione.  Var- 
saviae  typ.  Scbol.  Piar.  1734.  12. 

(Jan.  Lex.   1.  45.) 

2239.  Tbeopb.  Wertusdorf.  Prof. 
Gcdan.  Comnientatio  bistorlco  cri- 
tica  de  (ide  hi^torica  iibroruni  Macca- 
boeicoruni,  qua  Er.  Frociichii  anna- 
les  Syriae  eorunujue  prolegomena 
ex  iustitiito  examiuantur.  Vratisla- 
viae.  1747. 


2240.  De  Diyinis  Scripturis  ad- 
versus  Atheos,  Naturalistas ,  Anti- 
scripturarios,  Entbusiastas,  Pbana- 
ticos  caeteraque  eiusniodi  Haeresum 
monstra  qui  postquam  propria  systc- 
mata  tueri  posse  spem  abiecissent, 
aut  omneni  religionem  ciurarunt^  aut 
ut  Ortbodoxorum   dognia  de  niedio 

.  toUerent,  securim  adradiceni  posue- 
runt,  revelatae  doctrinae  nccessita- 
tem^  praestantiani,  certitudinem  au- 
si  impugnare,  contoninere,  eleyare. 
Tbeologicae  bistorico  -  criticó  -  do- 
gmaticae  propositiones  quas  sub  fi- 
rnem tbeologici  cursus  triduo  publi- 
ce propugnandas  susceperunt  PP. 
S.  Tbeologiae  Baccalaurei  Ordinis 
Minorum  S.  P.  Francisci  Conven- 
tualiuui ,  Praeside  A.  R.  P.  Magi- 
stro  Fełice  Towianski  Defiaitore  et 
Regente  Studii  Viln.  ejusdem  Or- 
dinis. Vilnae  A.  D.  1757.  diebus 
21.  22.  et  23  Junii.  4.  2\  ark. 

Wjednym  exeniplarzu,  dedykacja  do  Ga 
bryela  Wodzińskiego  Kanonika  Wileńskie- 
go;  w  drugim,  do  Jana  Łopacińskiego  Se- 
kretarza W,  X.  Lit. 

2241.  Disscrtatio  Tbeologica  de 
virluteVerbi  Diviui  Pbysica  an  mo- 
rali,  quam —  in  Academia  Julia  Ca- 
rolina  d.  ix.  Apr.  cIcIdccłiii.  pu- 
blice dcfendet  auctor  responsurus 
Christoph.  Zacbarias  Habdauck  Sku- 
Bomus  Elbliiga-Borussus. —  Recu- 
sa  A.  I.  S.  c1d1occlix.  Hcimstadii. 
4.  6  ark. 

2242.  Dissertationes  tbeologicae 
bistorico-dogmaticac  altera  de  tra- 
ditionibus,  altera  vero  de  Anllchri- 
sto —  opera  P.  F.  Antonii  Bonayen- 
turae  Bliałski  S.  Theol.  Magistr., 
Ord.  Min.  S.  P.  Francisci  Convent. 
Lithuanae  Proyinciae  alumni.  A.D. 
1763.  Vilnae  lypis  Patrum  Mhuo- 
rum  Couycnlual.   4. 

Przypis,  Alexandrowi  Horainowi  Bisku- 
powi HireneHskie:nu  i  t.   d. 

2243.  Tractatus  tbeologicus  bi- 
storico-critico-dogmaticus,  de  Sacra 
Scriptura  utriusquc  Testamenti  ad- 
versus  Haereticos  yariorum  saecu- 
lorum ,  praeserlim  yero  praescntis 
nostri  Sectarios,  ex  yariis  —  autbo- 
ribus  collectiis —  opera  P.  F  Bona- 


6 


TEOLOGJA,  PISMO  S.,  KRYTYKA, 


vent.  BuiAŁSKi —  Yilnae  typis  PP, 
Minor.  Conrent.  4,  458  stv.  6  kart 
na  przodzie  i  regestr. 

Przypis.  Michał.  Franciszk.  Xawer.  Sa- 
piezie  Kraj  czemu  W.  X.   Lilew. 

2244.  Fotum  D.  Antonio  obla- 
tuni  I.  e.  Conclusiones  tłicolojricae 
de  verbo  Dei  scripto  et  nonscripto 
1769.  h.  m.  4.        (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

2245.  Conclusiones  Theologieae 
ex  cursu  poleniico  de  sacris  tradi- 
tlonibus  et  SS.  Ecciesiae  Patribus 
per  M.  Joannem  Rygałski  S.  T.  D. 
et  Prof.  EccI.  S.  Floriani  Canon, 
publicae  disputationi  cxpositae.  Re- 
spondentc  M.  ?Jcponiuceno  Trąb- 
ski  Phiae  D.  Craeoyiae  typ.  Semiu. 
1769.  4.  3  ark.     (L.  S.) 

2246.  (conclusiones  Theoiog^icae 
ex  cursu  poleniico  de  Scriptura  Sa- 
cra per  M.  Joannem  Ry«alski  etc. 
publ.  disputationi  expositae.  Res* 
pondcnte  M.  Matbia  Bracbucki  Pbil. 
Dr.  Cracoviae  typ.  Sem.  £pis.  1770. 

4.  4k  ark.     (L.  S.) 
2247.Dissertatio  polemicade  Tra- 

ditionibus  sub  Feliciss.  Re{]^iin.  etc. 
Antonii  Krzanowski  etc.  Rectoris. 
per   M.  Micbaeleni    Mrugaczewski 

5.  Tbeol.  Professorem ,  Colle{;ani 
Majorem ,  Cancellarinm  Siradien- 
sem,  Collecialae  S.  Floriani  Cano- 
nicum  pro  obliuenda  in  S.  Thcolo- 
gia  Docloratiis  licentia  publice  ad 
disputandum  in  Lcctorio  CC.  DD. 
Tbeologorum  A.  D.  1775.  d.  12 
Octob.  proposita  Typ.  Collegii  Ma- 
ioris    Univ.    Cracov.   4.  5  ark. 

(L.  S.) 

2248.  Instructio  de  Sacra  Scrip- 
tura ex  yariis  auctoribus  collecta. 
Vilnae  in  Typojjr.  Cong-rejj.  Miss. 
in  Monte  Salyat.  An.  1810.  8.  6i 
Sir. 

Przypis.  Kasprowi  Kazimierzowi  Cieci- 
szowskiemu  Biskupowi  Łuckiemu  od  kle- 
ryków Djecezji  Łuckiej. 

2249.  List  Franciszka  de  Sali- 
gnac  de  la  Motte  FE^iELorsA  Arcy- 
Biskupa  Kameraceńskiego  (deCam- 
brai)  do  Biskupa  Artebatciiskiego 
(d'Arras)  o  Czytaniu  Pisma  Świę- 
tego wkraiowych  ięzykacb.  Podług 
edycyi  Paryzkicy  roku  1791.  Przeło- 


żony sfrancuzkiego.  w  Wilnie  nakł. 
Alex.  Żółkowskiego.  1817. 8. 40s^r. 

2250.  Jacobi  Faćciolati  Theol. 
Doctoris  et  Piiiiosopliiae  Professo- 
ris  in  Acadeiitia  Patayina ,  Seatina- 
riique  Patavini  Praefceti  Oratio  de 
Sacrae  Scriplnrae  studio  cum  >ete- 
rum  linguarum  studiis  coniungendo 
coram  E.  Cardinali  et  Episcopo  Pa- 
tariuo  Annocl3lDCCxviii  liabita  Pa- 
tayii.  In  Professorum  Yilnensium 
consessu  acadcuiico  Idibus  Maiis  A. 
clalccccxiv  a  Collegii  liuius  Soduli 
lecta  et  Scnatus  Academici  iussu  ty- 
pis repctita.  Yilnac  apud  Joseplium 
Zawadzki  Yniycrs.  Typograpbum. 
8.    ri  i  16  str.     Zob.  JSoty. 

2251.  Rosprawa  czy  wolnu  wszy- 
stkim bez  braku  czytać  księgi  Pisma 
Świętego  w  językacb  kraiowycli, 
drukowane.  Napisana  i  wydruko- 
wana 1817  Roku  w  Mscu  Maiu, 
w  Wilnie  w  Drukarni  XX.  Missyo- 
narzów  przy  Kościele  S.  Kazimie- 
rza. ^.   24  str. 

Autor  anonym  rozwiązuje  pytanie  prze- 
cząc;  pismo  mające  związek  z  zaprówa- 
dzanemi  około  tego  czasu  towarzystwami 
Biblijnemi. 

2252.  O  potrzebie  i  pożytku  czy- 
tania Pisma  S.  Wyiąlki  z  dzieł  świę- 
tych nauczycieli  Kościoła  i  innych 
pisarzow  zebrane  przez  Xiędza  Le- 
andra  Yan  Essa,  Benedyktyna  da- 
wnie vszego  opactwa  Mariaenmien- 
sterskicgo  wxięztwie  Padcrborneń- 
skiem  i  t.  d.  w  Wilnie  nakł.  A. 
Marcinowskiego  1819.  8.  Xf^I  i 
141  str. 

2253.  Introductio  in  libros  Novi 
Tcstamenti  in  usum  studiosorura 
sacrarum  literarum  per  J.  K.  A.  S. 
B.  M.  Craeoyiae  typis  Uniyersitatis 
1821.  8.  168  str' 

(Dzicn.  Wił.  1721.) 

2254.  Commenlalio  inauguralis 
exegetico-critica  de  origine  Eyan- 
geliorum  Mattbaei,  Marci  et  Lucae, 
in  qua  adductis  yariis  intcrprelum 
bypotliesibus,  potior  illarum  argu- 
menlis  probatur,  et  inde  deducun- 
tur  caiisae  tum  concordiae,  tum  ap- 
parentes  discordiae  Eyang?;listarura 
cjuam  FacultatisTbeologicaein  Ord. 


TEOLOGJA,  PISMO  S.,  KRYTYKA. 


Professornm  Scientiarnm  Ethico- 
Politicaniin  in  Caesarpa  Literariim 
Univ('rsilate  YiliHMisi  auctoritatc  ad 
conspgiieiula  Doctoris  S.  Tlieolo- 
Ijiae  jura  cl  honores  piiblloc  defen- 
det  Basiiiiis  LuŹYiŃiSKi  ex  Alba  Rus- 
sia  Pkilosopłiiac  CaiididaUis  Tlieo- 
log^lae  Majfisler,  Praffcclus  Seini- 
narli  Geiieralis  Yiineiisis,  Rector 
Eccieslae  ParochialJs  Barcalaboyl- 
ensis  Poloccnsis  Arelii-Dtoeccseos. 
MDCCCxxv.  Yilnae  typis  Jos.  Za- 
wadzki. 8.  44  str. 


2255.  Dissertatio  inang^npalis'exe- 
gctico-liislorico-crilica  de  fatis  an- 
tiientlae  et  exegeseos  apocaiypsis 
qiiam —  in  Uniyersitale  Yilnensi  ad 
conseąiieiida  Doctoris  S.  Tlieolpg^. 
et  SS.  Canonum  iura  et  honores  pu- 
kilcae  disputatioiii  submittit  R.  An- 
toiiius  FiAŁKO^YSKi  ex  Alba  Russia 
Theol.  et  Jur.  Civ.  Magister  Cleri-^ 
corum  Gen.  Semin.  aluinnus.  A.  D. 
M.DCccxxv.  Yilnae  typis  Dioeces. 
ad  EccI.  S.  Casimiri.  8. 


2.     Przekłady, 


2256.  Griindliche  Nacbricht  von 
poliiiscbcn  Bibeln,  von  dereń  man- 
cberlcy  Uebersetzunjjen  und  Urhe- 
bfrn,  nebst  einigen  darziigehórifjen 
Merk>\urdig'keiteu  aus  den  potni- 
scben  weitlicben,  Kircben-und  Re- 


forinationsgescblcbten,  mit  mogflicb- 
sten  Fleis  jjesamlet  voii  Sylvius 
Wilb.  RiiNGELTAUBi^  evan{r.  poln- 
Predijyer  an  der  Georgenkircbe  in 
Thoren.  Danzig.   1744.  8. 


A.     R 


I    B    L   J    A 


Całkowita. 


1)     Polska. 
a)    Rzymsko -Katolicka. 


2257.  RiBLJA  To  Jest.  KXi(,-gl 
Slbarejyo  y  Nowego  Zakonu,  na  Pol- 
ski iczyk,  z  pilnością  według  Łaćiu- 
skiey  Bibliey  od  Hośćiola  Krześei- 
aiisl;i«'go  powssecbnego  przyięlkey, 
nowo  wyłożona.  Cum  Gratia  et 
PriuUegio.  S.  R.  M.  W  Krakowie 
W  Drukarni  Szaiffenbergero w  1561. 
fol.     Zoh.  Nohj. 

2258. w  Krakowie  u  Mikoła- 
ja SzarfTenbcrgera  1574.  fol. 

Przypis,   drukarza  król.   Henrykowi. 
(MisceU.  Crac.  1814.  I.  93.) 

2259. przedruków,    lara. 

1577.  fol  Kart  {Lisłoiv)  760  li- 
czbow.  oprócz  5  ark.  na  przodzie 
i  6*  ark.   reyestru.     Zoh,  Noty. 

Przypis,  drukarza  Mikołaja  Szarffenber- 
gera  królowi  Stefanowi,  datowane  w  Kra- 
kowie :  prima  Maij  quae  dies  fuit  annua, 
coroii.ntionis  Maiestatis  tuę  in  Regem  Po- 
lonię 1577. 

22tiU.  Biblia  to  icst  Księgi  Stare- 


go y  Nowego  Testamentu  według 
jacinskicgo  przekładu  starego,  w  Ko- 
ściele Powszecbnym  przyiętego,  na 
polski  ięzyk  znowu  z  pilnością  prze- 
łożona z  dokładaniem  textu  żydow- 
skiego y  greckiego  y  z  wykładem 
Katliolickim  truduieyszycłi  micysc, 
do  obrony  Wiary  Swictey  Powsze- 
cbney  przeciw  kacerztwom  tycli 
czasów  należących.  Przez  D.  Ja- 
kuba fVuyka  z  Wągrowca  Tbeo- 
loga  S.  J.  z  dowoleniem  Stolice  A- 
postolskiey,  a  nakładem  Je.  M.  Księ- 
dza Arcybiskupa  Gniezn,  etc.  w  Kra- 
ko  1  ie  w  Drukarni  Łazarza  R.  P. 
1599.  fol.  \479  str.  Przedmów. 
9  ark.  Regestrów  13  ark.  Druk 
gocki  we  2  kolumny. 

Na  odwrocie  karty  tytułowey.  Orzeł  pol- 
ski otoczony  herbami  i  cborągwiaini  pro- 
wincyi  i  woiewództw.  Po  karcie  tytuło- 
wej :  1.  Dedykacja  Jezuitów  do  Zygmun- 
ta III.  2.  Stanisława  Karnkowskiego  Ar- 
cybisk.  Gniezn.    Przedmowa   do   Czytelni- 


8 


TEOLOGOGJA,  BIBLJE  RZYMSKO-KATOL. 


Ł 


ka.  3.  Apparalus  Saccr,  to  iest  przygoto- 
wanie do  pożytecznego  czytania  Pisma  S. 
4.  Znaków  rozmaitycli,  które  są  w  tych 
Księgach,  wyłożenie  ,  Porządek  Ksiąg  Sta- 
rego i  Nowego  'testamentu.  Nowego  Te- 
stamentu karta  pierwsza  wśród  ozdób  dru- 
karskich. Po  bokach  kart  są  krótkie  przy- 
piskl,  po  skończeniu  zas'  rozdziałów,  ob- 
szerne objaśnienia,  mianęwicie  w  Nowym 
Testamencie.      Zob.  I\oty.     (L.  S.) 

2261.  Biblia  Święta  Nowejjo  Te- 
stamentu przcUladaiiia  X.  Jakuba 
FFurika.   w  Krakowie  1622.  8. 

(Kat.  Piiar.  Warsz.  1823  p.  %.) 
Wydanie  to  jeśli  jest,  a  być  powinno  w  Bi- 
bliotece XX.  Pijarów  Warszawskich,  otar- 
te byłoby  obszerniejszego  opisania,  zkąd- 
inąd  bowiem  znane  nie  jest;  mogłoby  ono 
słusznie  zająć  pierwsze  miejsce  przed  wy- 
daniem Wrocławskiem  ,  które  dotąd  z  wy- 
dań In -8.  ma  największą  powagę.  (Zob. 
N.  nast.) 

2262.  Biblia  to  iest  Ksiccl  Stare- 
ro  y  Nowego  Testamentu  według 
acinskicgo  przekładu  starego  w  Ko- 
ściele Powszechnym  przyiętego,  na 
polski  iczyk  znowu  z  pilnością  prze- 
łożone ,  z  wykładem  Katholickim 
trudnicyszycli  mieysc  do  obrony 
Wiary  Swic(cy  powszechnćy  prze- 
ciw kacerzlwóm  tych  czasów  nale- 
żących, przedtym  przez  D.  Jaku- 
ba Ff^urjha  z  Wągiow ca  Theologa 
Societatis  Jesu  z  dozwoleniem  Sto- 
lice Aposlolskiey  a  nakładem  Je. 
M.  Księdza  Arcybiskupa  Gnieźnień- 
skiego, cle.  wydane  w  Krakowie 
1599  teraz  cum  Licentia  Ordina- 
rii  przedrukowane  w  Wrocławiu 
w  Druk.  Akadem.  Coli.  Soe.  Jesu 
R.  P.  M.DCC.XL..  8.  Star.  Testam. 
2218  słr.  Now.  Test.  440  str. 
oprócz  7  kart  na  przodzie  i  rege- 
stru 4 1  ark. 

Poprzedza  rycina  Kiliana  wystawująca 
Stolicę  Apostolską  w  postaci  Niewiasty, 
której  przysięgę  wykonywa  klęczący  Polak. 
Wydauie  poprawne  1  szacowane  dla  zgo- 
dności z  wydaniem  pierwszem  r.  1599. 

2263.  Biblia  Sacra  Latino-Polo- 
nica  Vulgatae  Editionis  auctoritate 
Sixti  V.  et  Clemenlis  VIII.  Pont. 
Max.  recognita  summariis  et  notis 
theologicis ,  historicis  et  chronolo- 
gicis  illustrata  secundum  excmplar 
latinum  R.  P.  Thomae  Aqu.  Erhąr- 


di  Ord.  S.  Bencdicti.  Polonicum  Te- 
ro R.  P.  Jacobi  FTuykiiS.J.  Thco- 
logi  reimpressa.  Vratislaviae  typis 
Acadcniicis  Anno  1771.  4.  Stary 
Testament  1486  i  1358  sir.  oprócz 
4i-  ark.  na  przodzie  Nowy  Testa- 
ment 527  str.  Na  koticu  każdego 
Tomu  2  karły  erraty. 

W  aprobacjl  do  druku  powiedziano,  ze 
text  polski  zgodny  jest  z  wydaniem  Biblii 
polskiej  Wrocławskiej  r.  1740. —  Wydanie 
to  lubo  drukiem  pięknym  i  formatem  się 
zaleca,  dla  błędów  licznych  mniejszą 
ma  powagę  od  wyd.  r.  1740. — Wacław 
Sierakowski  Proboszcz  Katedralny  Kra- 
kowski, r.  1804  zamierzał  nowe  wydanie 
Biblii  Wuyka  i  znaczną  summę  pieniężną 
na  to  odłożył ,  ale  przedsięwzięcie  to  do 
skutku  nie  doszło. 

(Mlsccll.  Crac.  1814.  I.  p.  98.) 

2264.  Biblia  sacra  latino-poloui- 
ca  yulgatae  editionis  auctoritate  Si- 
xti  V.  et  Cłementis  VIII.  Pont. 
Max.  recognita,  summariis  et  notis 
theologicis ,  historicis  et  chronolo- 
gicis  illustrata  secundum  exemplar 
latinum  B.  P.  Thomae  Aqu.  Erchar- 
di  Ord.  S.  Bencd.  polonicum  vero 
R.  P.  Jacobi  Fruykii  S.  J.  Theo- 
logi  reimpressa  Vratislaviae  apud 
Guil.  Theoph.  Korn.  1806.  4.  2  To- 
my z  których  pierwszy  prócz  przed- 
mowy  ireiestróto  1385  stron,  Tom 
drugi  558  i  524  stron. 

W  wydaniu  tćm  podobnie  jak  w  wyda- 
niu roku  1771,  jest  text  łaciński  i  obok 
tłOmaczenic  polskie.  Przypiski  na  tytule 
wymienione,  na  brzegach  są  umieszczone, 
a  obszerniejsze  z  wydania  r.  1599  opu- 
szczone.    (B.) 

2265.  Biblia  to  iest  Księgi  Stare- 
go y  Nowego  Testamentu  według 
łacińskiego  przekładu  na  polski  ię- 
zyk  przełożone  przez  X.  Jakoba 
Pj^uyka  z  Wągrowca  Theologa  So- 
cietatis Jesu.  w  Warszawie  nakła- 
dem Towarzyst^^a  Bibliynego  War- 
szawskiego. \V  Drukarni  N.  Gliick- 
sberga.  1821.  8.  1319  str.  arkusz 
na  przodzie ,  ]\ot  i  przypiskw  109 
str.  Błędóxv  9  kart. 

Błędy  wytknięte  na  końcu  dzieła,  i' 
szczerość  ^yydawcy,  i  wartość  wydania 
tego  dostatecznie  wykazulą.  .lakoz  jakkol- 
wiek ono  z  pozorów  drukarskich  piękne,  co 
do  poprawności  tcxtu  żadnej  powagi  nie 
używa.     Zob.  Noty 


TEOLOGJA,  PISMO  Ś.,  BIBLJA  CAŁK. 


P)    Soclniaiiska. 


2266  Biblia  Święta  Tho  iest  Księ- 
gi  Starego  y  Nowego  Zakonu  wła- 
śnie z  Żydowskiego,  Greckiego  y 
Łacińskiego  ,  nowo  na  Polski  ięzyk 
T.  pilnością  y  wiernie  wyłożone.  Ty- 
tuł wśród  rycin.  Na  osłatniey  karcie 
verso  tukiiiapis:  Ty  nayprzedniey- 
sze,  y  nayzaenieysze  Księgi,  dla  ćwi- 
czenia w  zakoniech  Bożych  ,  które 
zową  po  Grecku  y  po  Łacinie  Biblia, 
Drukowano  w  B  rześćiu  Litewskim 
zroska/aniaa  nakładem  Oświecone- 
go Pana,  Pana  Mikołaia  Badziwiła 
JKśiążęćia  na  Ołyce  y  na  Nieświeżu, 
Woiewody  Wileńskiego,  w  Wiel- 
kim Księstwie  Litewskim  na  wyż- 
szego Marszałka,  y  Kanclerza,  etc. 
Rolai  Pańskiejfo,  tyśiącnego,  pięć- 
setnego ,  sześedźieśiąthego  trzecie- 
go Miesiąca  Września  dnia  czwar- 
tego, fol.  max.  Stary  Testament 5 79 
kart.  Nowy  Testament  143  kart 
z  jednej  strony  liczbowanych  oprócz 
kart  na  przodzie  i  regestru,  na  koń- 
cu  3\   ark.     Zob.  Noty. 

2267.  Biblia  ił.  d.  jak  niżej.  Na 


końcu :  Drukowano  w  Nieświeżu  na- 
kładem PanaMacieia  Kawieczynskie- 
go,StarostyNieświeskiego.Przes  Da- 
niela drukarza  z  Łęczyce  Roku  Pań- 
skiego 1570. 4.  Apokryfa  £21  kart.  o- 
statnia  nieliczhow.  (L.  S.)  Zoh.  Noty. 
2268.  Biblia.  To  iest.  Księgi  sta- 
rego y  nowego  przymierza,  z  no- 
wu  z  ięzyka  Ebreyskiego,  Grec- 
skiego  y  Łacińskiego,  na  polskie 
przełożone.  Tytuł  naokoło  ozdo- 
biony niezgrabnemi  rycinami.  U 
spodu  ostatniej  strony  Nowego  Te- 
stamentu :  Drukowano  w  drukarni 
y  nakładem  Pana  Macieia  Kawie- 
czyńskiego  Starosty  Nieswiskiego.  A 
skończono  za  pilnym  staraniem  ('po- 
śmierci  iego)  y  nakładów  dołożeniem 
braciey  iego,  Pana  Hektora  y  Pana 
Aibrychta  Kawieczynskich,  przez 
Daniela  drukarza  z  Łęczyce  Roku 
od  narodzenia  Syna  Bożego  1572 
miesiąca  Czerwca  15  dnia.  4. —  Sta- 
ry Test.  463  kart.,  w  innych  ty- 
leż co  w  wydaniu  p oprze dzającem. 
Zob.  Noty.    (L.  S.) 


y)    Eurang^eliclio-Reforinowana. 


2269.  Biblia  Święta:  to  jest  Księ- 
gi Starego  y  Nowego  Przymierza 
z  żydowskiego  y  greckiego  ięzyka 
na  polski  pilnie  y  wiernie  przetłu- 
maczone. Cum  gratia  et  privilegio 
S.  R.  M.  we  Gdańsku  w  dru kar- 
nicy Andrzeja  flunefclda  roku  1632 
8  mai.  Dedykacja  i  Porządek  ksiąg 
5  karty  Stary  'restament  898  Apo- 
kryfa 219  str.  Nowy  Testament 
286  str.  Passya  ±0  str.    Zob.  Noty. 

2270.  Biblia  Święta :  To  jest, 
Księgi  Pisma  Świętego  starego  y 
nowego  Przymierza  z  Żydowskiego 
y  Greckiego  Języka  na  polski  pil 
nie  y  wiernie  przetłumaczone,  a 
teraz  podług  Gdańskiego  Exempla- 
rza  przedrukowane,  w  Am?lcrda- 
mic,  w  Drukarni  ChrijsztofTa  Cun- 
rada.  Roku  3idclx.  8.  8  kart  na 
przodzie.  Star.  Testr  898  str. 
Apokryfa  219,   Nowy  Test.  286. 

Tom  II. 


Passya   10  str.    Tytuł  sztychowa- 
ny.     (L.  S.) 

2271.  Biblia  Święta,  to  iest: 
Wszystkie  Księgi  Starego  i  Nowe- 
go Przymierza;  z  Żydowskiego  i 
Greckiego  Języka  na  Polski  pilnie 
i  wiernie   przetłumaczone    a  teraz 

?odług  Edycyi  Gdańskiey  Roku 
632  przedrukowane  w  Hali  Mag- 
deburskiey,  w  Drukarni  Stefana 
Orbana.  1726.  8.  mai.  Przedmów  i 
regestrów?  kart,  Stary  Testament 
1023,  Apokryfa ^25,  Nowy  Te- 
stam.  332  sir.  Druk  gocki.  Zob. 
Noty. 
(Catal.  Bibllotb.    Bunav.   T.  I.  36.—  B) 

2272.  Byblia  Święta  to  iest  Wszy- 
stko Pismo  Święte  Starego  i  Nowe- 
go Przymierza  z  Żydowskiego  i 
Greckiego  ięzyka  na  Polskie  pilnie^ 
i  wiernie  przetłumaczone  :  dopiero 
ale    od  rożnych   omylkow   drukar- 


10 


TEOLOGJA,  PISMO  S.,  BIBLJA  CAŁK. 


skich  iest  oczyścione.  Każdy  Roz- 
sl/ial  Suimnaryami  naznaczony  po- 
il/.ielony,  obsiernieyszymi  (sic)  i 
u:«vpotrzebnieyszymi  Parallclami 
lioioźoiiy  i  poprawiony.  A  teraz 
podłujj^  edycyi  Gdańskiey  Roku 
1()32  świeżo,  na  Zbudowanie  w  nay- 
śi^iętszey  i  prawdziwey  wierze 
Zborom  Bożym  Polskim  po  długim 
żądaniu  iest  wystawione.  Roku  1738 
w  lirolewcu  drukował  Nakładem  i 
kosztem  swoim  Jan  Hercyk  Har- 
tnnjj.  8.  Stary  Test.  968str.  Ksic- 
jji  Apokryfa,  240 str.  Nowy  Test. 
307  słr.  i  regestru  3  str.  oprócz  ar- 
husza  przemowy  na  przodzie. 

Przemowę  podpisał :  Franciscus  Alber- 
tus  Schulz  ,  który  tu  do  textu  Nowego  Te- 
stamentu wiele  odmian  wprowadził  dla 
zgodnos'ci  z  Bibliami  niemieckiemi. 

(Miscell.  Crac.  1814. 1,  p.  106). 

2273. W  Brzegu  Szłąskim. 

Jan  Ern.  Trampius  1768. 

Wydanie  to  słowo  w  słowo  zgodne  z  wy- 
daniem Halsklem  r.  17^6.  Wydawca  Paweł 
Twardy  Szlązak  rodem  z  Hłubicz  (Leob- 
schitz)  Eklezjasta  przy  kos'ciele  i.  Krzy- 
iztofa  we  Wrocławiu. 

(Miscell.  Crac.  p.  106;. 

2274.  W  Królewcu  1779. 

(Misc.   Crac.  1.  c). 

2275.  Biblia  to  iest  Wszystko  Pi- 
smo Święte  Starego  i  Nowego  Przy- 
mierza według  Edycyi  Biblii  Gdań- 
skiey w  Roku  1632  wydancy  ułożo- 
ne a  teraz  dla  Pożytku  Zborów  Pol- 
skicb  Protestańskicli  podług  Biblii 
Królewieckiey   w  Roku  1738    wy- 


dancy na  nowo  przedrukowane. 
W  Berlinie,  Roku  Pańskiego  1810. 
W  Drukarni  C.  F.  E.  Spathen.-  8. 
968  str.  gdzie  ostatnie  jest:  Proro- 
ctwoMalachyaszowe,  Apokryfa540 
str.  na  końcu  stronicy:  Koniec  wszy- 
stkicb  Ksićjg  Starego  Test.  Dalej: 
Nowy  Testament  Pana  naszego  Je- 
zusa Gbrystusa  z  Greckiego  Języka 
na  Polski  pilnie  i  wiernie  przetłu- 
maczony, a  teraz  podług  Edycyi 
Gdańskiey  z  roku  1632.  i  Edycyi 
Królewieckiey  z  roku  1738.  prze- 
drukowany. W  Berlinie  jak  wyżej 
307  str.  i  regestru  3  str.  Dalej: 
Passya  albo  Historya  o  Męce,  Śmier- 
ci i  Pogrzebie  Pana  naszego  Jezusa 
Chrystusa  ze  wszystkich  czterech 
Ewangelistów  porządnie  zebrana 
teraz  zaś  według  Edycyi  Królewiec- 
kiej z  Boku  1740  na  nowo  przedru- 
wana.   tamie  jak  wyiej ,  13  sir. 

Niektóre  exemplarze  są  z  kartą  tytuło- 
wą :  Biblia ,  to  iest  wszystko  Pismo  spię- 
te. Starego  y  Nowego  Przymierza.  U  spo- 
du: w  r.  1810.  b.  m.  Wrescic  liczba  stron 
taz  sama.     (L.  S.)     Zob.  Noty. 

2276. dla  pożytku  Zborów 

Polskich  Ewangielickich  podług  Bi- 
blii Berlińskiej  w  Roku  1810  wy- 
daney  na  nowo  przedrukowane 
w  Królewcu.  Roku  Pań.  1823. 
w  Drukarni  Degen.  XIII.  Star. 
Tcstam.  i^i/sfr.  Nowy  Testament 
z  oddzielnym,  tytułem,  317.  st.  i  reg. 
3  str.  Passya  13  str.  z  oddziel,  ty- 
tuł. Druk  łacin. 


2277.  (Die  Hcilige  Schrift)  Dan- 
tzig  b.  Thomas  Schreiber  1731.  8. 
Przedmowa  Joachima  Weichmana. 


2278. fam.  1749.  8. 

(Acta  Hist.  EccI.XVI  Bd.  1752. 
p.  299.) 


2.     Słowiańska.     (*) 

2279.    Bn6Ain    Pycica,     BW;iO?KeHa       <I)paHlJ,HCK0MT3       CWHOMI.        CKOpHHH- 

^oK-mopoMT.  B-b  ^leiŁapciiBS-b  HayKas-b     hmmi,  hsł  c^asHaro  rpa^a  IIoJionKa, 


(*)  Nim  w  skutku  uprzejmego  zapowiedzenia  uczonego  X.  Michała  Bobrowskiego  b. 
Profess.  Uniwersytetu  Wileńskiego,  który  raczył  przyjąć  zebranie  do  niniejsze- 
go dzieła  wiadomos'ci  o  księgach  słowiańskich  tres'ci  mianowicie  duchownej  w  da- 
wnej  Polsce   wydawanych,    rzecz  się    lepiej    wyczerpnie,    trzeba    było   przestać 


TEOLOGJA,  PISMO  S.,  BIBLJA  CAŁK. 


11 


Bory   KO  nmn  h  awącmi-  nocno;iH- 

iniłiMi.  KT.  ^o6poMy  Hay^eniK).   ocma- 

poivn.Mecme  IlpascKOM  i5i7-i.5i9.4. 

(Strojew  p.  6. —  Koppen  B&6A.Aac.  1825 

p.  79;.      Zob.  Noty. 

2280.    BhĆaIh   CHptlTj  KlIHrbl 

Beraxaro  h  HOBaro  saBtma  nanaw- 
Ky  CAOBCHCKy,  omeBpeucKa  B-bCAManh- 
CRIH  HSbIKl.  ce^MH  ^ecHniT.  H  ^B-feiMa 
6oroinj'^pbiMH  npeKÓ;\HHK.n,  npejK^e 
BonAoineiiia  r^a  6ora  h  cnaca  lia- 
mero  ic.  xa  ,  t  h  ;ifema  nameAae- 
Moe  noBe;ii;Hie  nmo^OMeH  OaAa^eAb- 
$a  uiapa  ervnerncK.a-  npese^enaro 
SBo^y,  cbmmaHieHtjHnpnA-t/KaHieM-b, 
eAUKo  MoiUHo  noMom,iK)  óoniisM  no- 


cAt^ocacfl  H  cnpaBHCH.  BAimo  orm. 
aoBonAoui^euiii  ra  6ra  h  cnca  HamTu 
Ic  Xa  a(]}na  (i.sBi)  /oZ.  Zo6.  No- 
ty i  fac  sirnile  przy  nich  (L.  S) 

Biblja  ta  przedrukowana  wielekroć  wMo- 
skwie,  Petersburgu,  Poczajowie  i  t.  d. 
(Ban.  H.  D.  K.  P.   II.  37). 

2281.  (Biblia  ruska  w  Supraślu 
1743)  fol.  min. 

Wyszła  kosztem  Jerzego  Bułhaka  Bisku- 
pa Pińskiego.     Wydawcy  Zakonnicy  :    In- 
nocenty Clianhiewicz  (?)  i  Teofil  Lacewicz. 
(Jan.  Lex.  I.  15). 

2282.  BhĆaIh  C^aneHCKaa  B-b  5  na- 
cmifixB.  HaneiamaHa  ci.  ^oaBOAema 
pocciTicKaro  cb.  GaHo^a.  bt.  Ho^aesił 
1798  /b/.  (Sopik.  I.  52,  280). 


3)  Litewska    (i:«vanselicka). 


2283.  Biblia  (tłómacz.  Samuela 
Bogusława  Chylińskiego),  w  Lon- 
dynie 1660.  8.  Zob.  Noty. 

2284.  Biblia  tai  esti  Wissas  Sz  wen- 
tas  Rasstas  ,  Seno  ir  Noujo  Testa- 
mento,  Pagal  Wokisska  Perguldl- 
ma  D.  Martino  Lutcraus  etc.  Kara- 
lauczuie  1735.  R&sstais  isspaustas 
pas  Jona  Endriki  Artungo,  o  par- 
duamas  pas  Philippo  Kristupa  Kan- 
teri.  8. 

2285.  Biblia  tas  irr  ta  swelita 
Grahmala  Kensberjra  p.  JobnaHar- 
tungal739.    8.  (Sienk.Dod.  do  Bent.) 

2286.  Biblia  tai  estiWissas  Szwen- 
tas  Basztas  Scno  ir  Noujo  Testa- 
niento  Pagal  Wokisską  Perstattimą 


D.  Mertino  Luteraus  Su  kiekwieno 
Perskyrimo  trumpu  Pranessimmu 
ir  rcikalin^ru  Pazenklininimu  tu  pa- 
czii  Zodzii  ,  kurric  kiltose  Persky- 
rimose  randomi  INu  keliii  Mokytoju 
Lieluwoj'  Lietuwisskay  perstatty- 
tas.  Ir  antrą  Kartą  iszpausfas.  Kara- 
laucznje,  1755  Randamas  par  Pi- 
lippąKristnpąKanteri.  8.  Stary  To- 
stainens  1416.,  ISowy  Testam.  364 
str. ,  oprócz  12  kart  na  przodzie, 
gdzie  dedykacja  do  Króla  Pruskie- 
go Fryderyka  II,  u  której  potlpis: 
JohannJacob  Quandt,  Przedmowa 
do  Czytelnika,  tegoż,  po  niemiecku, 
przedmowa  po  liteiusku  zpodpisem 
A.F.S.P.P.  Zob. Noty. 


2287.  (Biblia  Hebrayska    z   wy-         2288.  Cbumesz  czyli  Biblia  Moy- 
kladem  Rascbi)  w  Krakowie  161Ó.     źeszowa.  Tomów  5.   Charakter  he- 
(B.-.n.H.D.K.P.  1.248.)        brajski.  1824.  4. 


na  tern,  co  Sopikow,  Bandtkie  i  Strojew  tam  i  ówdzie  przywodzą.  Z  tych  ostatni 
najwięcej  ma  za  sobą  zalety  scisłos'ci,  przytaczając  często  tłómaczony  tytuł 
książki  na  ro6syjskie  i  razem  literalny.  Nie  zamykając  przeto  zwyczajem  w  dziele 
lem  przyjętym,  tytułów  podejrzanych,  nawiasem,  samo  nazwisko  autora  zkąd  się 
brały,  będzie  miarą  sądzenia  o  ich  dokła'dnos'ci.  Sobolewski  bardzo  mało  ksiąg 
słowiańskich  miał  pod  ręką  i  także  Sopikowem  często  się  łatać  musiał. 


12  TEOLOGIA,  PISMO  S.,  NOWY  TESTAMENT. 

B.     Nowy     Testament. 

1)     Polski. 


a)  Rzyiu8li.o-iH.atollckLl. 


2289.  Nowy  Testament  Polskim 
iczykiem  wyJożoiiy,  według  do- 
świadssonego  Łacińskiego  tcx.tu,  od 
Kościoła  Krzcscianskiego  przyicte- 
go.  Ktemu  przyłożono  Lekcie  y  Pro- 
roctwa z  starego  zakonu  wzięte, 
które  przy  Ewangeliach  bywają  czy- 
tane. Regestr  doslatetzny  ku  nay- 
dowaniu  Ewangeliy  y  Epistoł, któ- 
re w  dni  Niedzielne,  y  inssych  świąt 
przescały  rok  bywaią  tzytane,thak 
tesz  na  powssednie  dni  Postne  y 
Adwentowe.  Cum  Gracia  et  Pri- 
vilegio  S-  R.  M.  Na  końcu :  Wy- 
biano  w  Krakowie  u  Dziedziców 
Szarflcnbergera  Miesstzanina  y  Bi- 
błiopole  Krakowskiego  Roku  od  na- 
rodzenia Pańskiego  1556.  4.  392 
kart,  8  kart  na  przodzie  i  20  kart 
regestróiv  na  końcu.(L.S.)Zob.Noły. 

2290.  Nowy  Testament  Polskim 
ięzykiem  wyłożony  według  do- 
świadczonego Łacińskiego  textu  od 
Kościoła  Clirześciauskiego  przyic- 
tego  ktemu  przyłożono  lekcye  i  pro- 
roctwa z  Starego  Zakonu  wzięte. 
Wybiiano  w  Krakowie  u  Dziedzi- 
ców Markusa  Scbarffenbergera  Mie- 
szczanina i  Bibliopolc  Krakowskie- 
go. Roku  Pańskiego  1564.  Cum 
gratia  etprivilegio  S.  R.  M.  8.  363 
str. 

Text  Ksiąg  Apokalipsy  kończy  się  na 
str.  505.  Lefecyi  i  Proroctw  str.  563.  Ry- 
ciny takie  jak  w  wydaniach  Nowego  Testa- 
mentu Szarffenhergera r.  1556  iBibljil577. 
Zob.  Notj/.   (Miscell.  Crac.  1814  p.  111), 

2291.  Nowy  Testament.  To  iest, 
Święta  Pana  Jezusa  Christusa  Ewan- 
gelia ,  od  Ewangelistów  y  od  in- 
nych Apostołów  napisana',  (tytuł 
wśród  ryciny  na  drzewie  rzniętej. 
Na  końcu  pod  herbem  Szarffenber- 
gierów:  Cum  Gratia  et  Priuilegio 
S.  R.  M.  w  Krakowie,  w  Drukarni 
Stanisława  Scbarffenbergera.  Roku 
Pańskiego  1568. 8.  563  kart,  9  kart 


na  przodzie  i  17  kart  na  końcu. 
Typ  gocki.  (Ł.S.)  Zob.  Noty. 

2292.  Nowy  Testament  Pana  na- 
szego Jesusa  Christusa.  Znowu 
z  Łacińskiego  y  z  Greckiego  na  pol- 
skie wiernie  aszczyrze  przełożony: 
y  Argumentami  abo  Summariusza- 
mi  każdych  Ksiąg,  y  Rozdziałów,  y 
Annotacyami  po  brzegach  obiaśnio- 
ny.  Przydane  są  Nauki  y  Przestro- 
gi mało  nie  za  każdym  Rozdziałem. 
Porównanie  Ewangelistów  SS. 
Dzieje  y  drogi  rozmaite  Piotra  y 
Pawła  S.  y  Regestr  rzeczy  głow- 
nieyszych  na  końcu.  Przez  D.  Ja- 
kuba PVuyka,  Theologa  Societatis 
Jesu.  Z  dozwoleniem  starszych. 
Pod  rozsądek  Kościoła  S.  Powsze- 
chnego Rzymskiego  wszytko  niech 
podlęże.  Na  końcu :  w  Krakowie, 
Cum  Gratia  et  Priuilegio  S.  R.  M. 
W  Drukarni  Andrzeja  Piotrkow- 
czyka ,  Roku  Pańskiego ,  1593.  4. 
890  str.  41  str.  na  przodzie  28 
kart  nieliczb.  na  końcu.  Typ  gocki. 
Zob.  Noty.  (Ł.S.) 

2293. tam.ut.  1594.  4.  (B.) 

2294.  Nowy  Testament  tłóm.  Jak. 
FTuykaS.J.  w  Poznaniu  1594.  8. 
(Osin.  Życie  P.  Skargi  p.-63). 

2295. w  Krakowie  w  Druk. 

Dziedziców  Jędrzeja  Piotrkowczy- 
ka  1617.  8.  (B.  11.501.— Misc.Crac.p.97). 

2296.  Nowy  Testament  Pana  na- 
szego Jezusa  Chrystusa  Znowu  z  Ła- 
cińskiego y  z  Graeckiego  na  Polskie 
wiernie  a  szczyrze  przełożony  przez 
D.  Jakuba  /^FwyAa  Theologa  Socie- 
tatis Jesu.  Z  dozwoleniem  Star- 
szych. Teraz  znowu  przedruko- 
wany pod  rozsądek  Kościoła  S.  Po- 
wszechnego Rzymskiego  wszytko 
niech  podlezę,  w  Krakowie  w  Druk: 
Wdowy  y  Dziedziców  And.  Piolrk. 
Typogr.  K.  J.  M.  Roku  Pań.  1647. 


TEOLOGIA,  PISMO  Ś.,  NOWY  TESTAMENT. 


13 


8.  893  słr.  oprócz  arkusza  na  przo- 
dzie^  gdzie  odezwa  tłómacza  do  czy- 
telnika. Porządek  Ksiąg.  Summa  y 
porządek  E wangeliey, na  końcu-.Re- 
gęstr  Epistoł.  Druk  gocki. 

W  odezwie  do  Czytelnika  datowanej 
z  Poznania  w  dzień  Nalezienia  Krzyża  S. 
R.  P.  1594  powiada  Wujek  iz  w  tem  wyda- 
niu text  jest  według  świeżej  edycyi  Rzym- 
skiey  poprawiony. 

2297.  To  i w  Wrocławiu 

w  Druk.  Coli.  S.  J.  fe.r.8.  340  str. 

(B.  II.  501). 

2298.  Nowy  Pana  naszego  Jezu- 
sa Chrystusa  Testament  przez  X. 
Jakuba"  fVuyka  Societatis  Jcsu  na 
polski  ięzyk  przełożony,  Cztery  E- 
wangelie  Matteusza  ,  Marka  ,  Łu- 
kasza y  Janazawicraiący  za  Pozwo- 
leniem Zwierzchności  przedruko- 
wany, w  Chełmnie  R.  P.  1772.  8. 
396  słr. 

Nowy  Pana  naszego  1 1.  d.  Dzie- 
je Apostolskie,  Listy  Świętych  Pa- 
wła,  Jakuba,  Piotra,  Jana,  Ju- 
dy  y  Obiawienie  S.  Jana  zawiera- 
jący za  Pozwoleniem  Zwierzchno- 


ści przedrukowany,  w  Chełmnie 
R.  P.  1772.  8.  483  słr.  opróczre- 
gesłru. 

2299.  Nowy  Testament  Pana  na- 
szego Jezusa  Chrystusa.  Edycyi 
Wulgaty  tłumaczenia  X.  Jakuba 
TVuyka  z  Wągrowca —  Przedru- 
kowany nakładem  zgromadzenia 
Rossiyskiego  Bibliyskiego.  w  Pe- 
tersburgu w  Drukarni  Morskiey. 
1815.8.  885  str.  (h.^.) 

2300.  Nowy  Testament  Pana  Na- 
szego Jezusa  Christusa  Edycyi  Wul- 
gaty tłumaczenia  X'  Jakuba  Wuy- 
ka  z  Wągrowca  Theologa  Societa- 
tis Jezu.  Przedrukowany  nakładem 
Komitetu  Moskiewskiego  oddziału 
Zgromadzenia  Rossyiskiego  Bibliy- 
skiego. w  Moskwie  w  Drukarni  Au- 
gusta Semena  1819.  8.  8Q8  słr.  o- 
prócz  karty  na  przodzie  ^  gdzie  po- 
świadczenie Stanisława  Siestrzeń- 
cewicza  ^rey- Biskupa  Mohilew- 
skiego ,  i£  ten  Nowy  Testament  jest 
tłómaczenia  TVuyka.  Na  końcu  o- 
myłki  druku. 


/?)  Ewangellek.!  i  EiYangellebo-RefornioiYanj. 


2301.  Testame>tuNovvegoCze3c 
PIERWSZA  Czterzci  Euangelislo- 
wie  świeci,  Matthecsz  ,  Marek, 
Łukasz,  i  Jan.  Z  Greckiego  iezy- 
ka  na  Polski  przełożeni ,  i  wykła- 
dem krotkiem  obiasuieni.  Wczym 
wszystkiem  dokładano  się,  Łaciń- 
skiego, i  na  kilka  inszych  ięzykow 
przełożenia,  i  ktemu  Starych  i  No- 
wycłi  pisma  świętego  Doctorow. 
Przyteui  przydana  iest  nauka  czyta- 
nia i  pisania  iczyka  Polskiego,  ku 
tym  hsięgam  i  inszem  pożyteczna, 
1  Regestr  na  wykład  który  przy 
s.  Maltheuszu,  Ina  Ewangeije  nie- 
dziełnć  i  dniow  świętych.  W  Kró- 
lewcu Pruskiem  mdlv.  Mensę  Octob. 
1.  Timo:  II.  Uuus  est  mediator  Dcl 
ethominum  JesH^  Christus.  4.  CCL. 
kart.  6  kart  regestru  na  końcu. 
Tytuł  czerwono  i  czarno  łacińskie- 
mi  i  gockiemi  typami.  Druk  gocki, 
bujny  w  texcie,  drobniejszy  w  wy- 
kładach. 


Na  przodzie,  oprócz  karty  tytułowej,  de- 
dykacji do  Zygmunta  Augusta  kart  2,  przcr 
mowy  do  Czytelnika  karta  1,  Orthographii 
Polskiej  'I  karty  i  jedna  str.  Omyłki,  Rct 
gestr.  Wykład  znaków  w  dziele  użytych 
9  kart.  Na  ostatniej  str.  Ad  latinum  polo- 
nici  scripti  Lectorem  24wier.  łao.  W  ogóle 
naprzodzie  16  kart. — Każdy  rozdział  Ewan- 
geljima  pod  sobą  obszerny  wykład.  Oprócz 
tego  przy  samym  texcie  objaśnienia  i  kon- 
kordancje  na  brzegach.  (Bibl.  Puł.  i  Bibl. 
Ossoiiń. —  L.  S.)     Zob.  Nott/. 

Testamentu  Nowego  Cześć 
włora  a  ostateczna.  Dzieie  y  Pisma 
Apostolskie  z  greckiego  ięzyka  na 
polski  przełożone,  w  Królewcu  Pru- 
skim miesiąca  Września.  Na  osta- 
tniej karcie:  Drukowano  w  Kró- 
lewcu Pruskim  przez  Ałexandra  im- 
pressora  nakładem  i  pracą  Jana  Se- 
klutiana  roku  pan.  1552.  4.  Si04 
kart  z  jednej  strony  liczbotu.,  de- 
dykacji do  króla  Zygmunta  Aug. 
przedmowy  i  regestru  3  ark.     (B.) 

2302. w  Królewcu  1554.  4. 

(B.) 


14  TEOLOGJA,  PISMO  Ś.,  NOWY  TESTAMENT. 


2303. fam.  1555.  4.  (B)) 

2304.  Nowy  Testament  Pana  na- 
szego Jezusa  Chrystusa  z  Greckiego 
na  Polski  Język  z  pilnością  przeło- 
żony :  A  teraz  znowu  przeizrzany 
y  z  dozwoleniem  Starszych  wyda- 
ny, we  Gdańsku  dinikowano  \W do- 
wy  Gnilhelma  Guilmothana  R.  P. 
1C06.  8.  66  ark.  oprócz  2  ark.  na 
przodzie,  gdzie:  Przetnoiva  do  Czy- 
telnika i  Siimma  Historie]  Noivego 
Testamentu.  Druk  kursitvą,  treści 
rozdziałów  ikonkordancje  na  brze- 
gach antykwą.  Zoh.Noty. 

2305.  Nowy  Testament  Pana  na- 
szejfo  Jezusa  Chrystusa  y  Psalmy 
Króla  y  Proroha  Dawida,  w  Gdań- 
sku w  Druk.  Andrzeia  Hunefełda, 

1632.  12.  (L.S.) 

Wydanie  to  różni  się  od  poprzedzające- 
go w  pojedynczych  wyrazacB,  podług  ła- 
cińskiego przel{ładu  Teodora  Bezy.  Rin- 
geltaube  Nacłir.  von  Poln.  Bib.  p.'225. 

(Misccll.Crac.  109.— B.)    * 

2306.  Nowy  Testament  Pana  Na- 
szejj^o  Jezusa  Chrystusa  z  Greckiego 
iczyka  na  polski  wiernie  przetłu- 
maczony. Cum  Gratla  et  Priyilegio 
S.  R.M.  Pol.  et  Suet.  we  Gdańsku 
Drukował  Andrzey  Hiinefeldt  Roku 

1633.  12.   801  str.  4  kartki  rege- 
stru na  końcu.       (Bib.  Puł. — L.  S.) 

Dwa  te  druki  sąz  jednćm  i  tem  sainćm  wy- 
daniem lub  nie? 

2307.  Nowy  TestaRient  Pana  na- 
szego Jezusa  Chrystusa,  Podług  E- 
dycyiGdanshlcy  Roku  1632.  Z  Przy- 
datkiem Modlitew  nahoźnych,  i  Pie- 
śni Duchownych,  aź  teź ,  Pierw- 
szych początków  Nauki  Chrześeiaii- 
skiego  Nahożeiistwa  Katechizmo- 
wych. Cum  Privilegio  Sacrae  Re- 
giae  Maiestatis  Prussiae.  w  Brze- 
gu Śląskim  Drukował  Gotfryd  Gryn- 
der ,  Roku  1708.  w  Wrocławiu  u 
Chrystyana  Baucha.  12.  format  po- 
dłużny,9  82  str.  ii  karti  nadto  2  ry- 
ciny na  przodzie.  (L.  S.)  Zoh.Noty. 

2308. "w  Brzegu  u  Gotfr. 

Trampa  1725  roku. 

Wydanie  staraniem  Samuela  Ludw.  Sas 
sadius'a  kaznodziei  Cieszyńskiego.  Przy- 
dany mały  katechizm  Marcina  Lutra. 

(B.  11.507.) 


2309.  Nowy  Testament  Pana  Na- 
szego Jezusa  Clirystusa  z  Greckiego 
iczyka  na  Polski  pilnie  i  wiernie 
przetłumaczony,  a  teraz  podług 
Gdanskiey  cdycyi  przedrukowany. 
Roku  1726.  8  maj.  332  str.  Nad- 
to 20  sir.  gdzie  Passya  i  Historyie 
zburzenia  Jerozolimy.    (L.S.) 

Sobolewski  miejsca  druku  nie  wymienia; 
jes'Hby  zas'  u  niego  liczba  stronic  mylnie 
była  oznaczona  (332  zam.  632),  wypadłoby 
wziąć  N.  następujący  za  toz  samo  wydanie 
odnowione. 

2310.  Nowy  Testament  Pana  Na- 
szego Jezusa  Chrystusa  z  Greckie- 
go iczyka  na  polski  pilnie  y  wiernie 
przetłumaczony,  a  teraz  podług 
Gdaiiskiey  edycyi  przedrukowany 
w  Lipsku  w  Drukarni  Brejtkopfo- 
wey  Roku  Paus.  1727.  8.  632  str. 
prócz  regestru  3  karl.  Druk  goeki 
okrągły.         (B.  11.^08.) 

2311.  Nowy  Testament  Pana  na- 
szego Jezusa  Clirystusa  z  Greckiego 
ięzyka  na  polski  pilnie  y  wiernie 
przetłumaczony,  a  teraz  od  omyłek 
rożnych  oczyściony  z  dozwoleniem 
starszych  wydany  przez  X.  A.  K. 
N.P.  (Xicża  Auszpurscy  Konfessyi 
Nieodmienney  Polscy)  w  Lipsku 
w  Drukarni  Breitkopfowey  1727.  8. 

Wyd.  staraniem  Efraima  Olofa,  podług 
BibliiGdańskiej  r.  1032.  (Ringełtaube.)  (B.) 

To  wydanie  i  poprzedzające  mają  się  ró- 
żnić od  siebie,  mianowicie,  iz  w  jednej 
wersja  jest  wedle  przekładu  Seklucjana  do 
użycia  kos'ciołów  wyznania  Augsbur.,  druga 
dla  wyznania  Szwajcarskiego. 

(Misc.Crac.  1814.  110.) 

2312.  Nowy  Testament  Pana  na- 
szego Jezusa  Chrystusa  który  znay- 
starszcmi  y  ninieyszemi  wierszami 
polskiemi  znioźszy  y  sumniaria  Se- 
hast.Szmida  przydawszy  z  Glosami 
D.Marcina  Lutra  wystawili  Księża 
Augspiirskicy  Konfessyi  polscy. 
w  Lipsku  w  Druk.  Brcitkopfa  1728. 
Ringełtaube.     (B.) 

2313.  Nowy  Testament  Pana  na- 
szego Jezusa  Chrystusa  i  Psałterz 
Dawidów  z  świeżymi  rozdziałów 
napisami,  naypotrzehnieyszemi  pa- 
rallelaml  I  krótkleml  mieysc  tru- 
dnych wykładami  Doktora  Marcina 
Lutra  i  innych  kościoła  luterskiego 


TEOLOGJA,  PISMO  Ś.,  NOWY  TESTAMENT.  15 


naiiczycielow  czystych.  Na  końcu 
przydane  nowe  bardzo  pożyteczne 
reiestra  psalmów  na  niedziele  i  świę- 
ta przez  cały  rok ,  lako  też  i  kaźde- 
jjo  czasu  dla  lud/.i  w  każdym  stanie 
żyiącycli.  Przedmowa  naucza  co  o 
tvch  księgach  każdemu  Chrzcścia- 
ninowi  wiedzieć  1  iak  ich  zbawien- 
nie zażywać  potrzeba,  roku  1730 
wtorefjo  Jubileuszu  Lulerskiejjo. 
w  Królewcu  Pruskim  drukował  Jan 
StfcUer  u  Filipa  Chrystofa  Kantera 
książnika.   16. 

Tu  Psałterz  przez  Marcina  Zygmunta  Zie 
lińskiego    polsliiego    kaznodzieję    w   Kró- 


lewcu, wzięty  jest  z  edycji  Gdańskiej  r. 

1632.  (B.) 

2314.  Nowy  Testament  Pana  na- 
szego Jezusa  Chrystusa  który  znay- 
starszymi  i  ninieyszymi  wierszami 
polskimi  porównany  a  z  Psałterzem 
Dawidowym  do  poręcznieyszegó  u- 
żywania  wystawiony  etc.  w  Kró- 
lewcu Pruskim  drukował  nakładem 
swoim  Jan  Heurich  Hartung.  (1736). 
12. 

Jest  to  przedrukowanie  wyd.  Królewie- 
ckiego r.  1730,  albo  raczej  tytuł  tylko  zmie- 
niony.  Ringeltaube  p.  83.      (B.) 

Miscell.  Crac.  1.  c  wymieniają  nadto  wy 
danieli,  r.  173713. 


y)    Sociiijaiiskl. 


2315.  Nowy  Testament  z  Grec- 
kiego na  polski  ięzyk  z  pilnością 
przełożon.  Drukowano  w  Nieświżu 
przez  Daniela  Drukarza.  Rokul563. 
Tytuł  wśród  ryciny  S.  Sign.^ — Z. 
Druk  gocki.    (Lei.  Bib.  Ks.  1. 198  nast.) 

231b.  Sprawy  y  slow  a  Jezusa  Kry- 
stusa  Syna  Bożego  ku  wieczney  po- 
ciesze wybranym  Bożym  napisane, 
przez  świadki  y  pisarze  na  tho  od 
Boga  zrządzone  a  tu  wykłady  krot- 
kiemi  są  obiaśnlone.  w  Brześciu 
Litewskim  drukowano  roku  1566. 
ostatniego  dnia  Stycznia,  fol.  362 
listów  2  ark.  na  przodzie. 

Na  odwrocie  karty  tytułowej  herb  Radzi- 
wiłłów, pod  nim  26  wierszy  przez  Cipriana 
Bazylika. —  Dedykacja  Pannie  Helzbiecie, 
Zofiey,  Annie,  Krystynie  Raddziwiłłownom 
Jis-  Ołyckim  y  INieswiskim  ,  z  podpisem: 
Thomas Falconius Jezusa  Chrystusa  ukrzy- 
zowaneyo  świadek. 

JVtkore  Księgi  Łukasza  Świę- 
tego których  napis  iesł  Dzieie  aho 
Sprawy  Apostolskie,  krotkiemi  wy- 
kłady obiaśnione.  W  Brześciu  Li- 
tewskim. Drukowano  Roku  1566 
23  Czerwca,  fol.  97  Ustow  i  2  ark. 
na  przodzie. 

Dedykacja  do  Mikoł.  Radziwiłła  Ksiązę- 
cia  na  Birzacb  y  Dubinkach,  podpisał  To- 
masz Falconius  z  bracią  swą.  52  wierszy 
pol.  Cipriana  Bazylika  do  tego  Radziwiłła 
Wojewody  Wilen.  18  wier.  pol.  bez  imien- 
nych do  Mikołaja  i  Krzysztofa  Radziwił- 
łów Wojewodziców  Wileńskich.  16  wier. 
fol.  z  napi,sem  do  Łaskawego  Czytelnika, 
Stanisław  Zuk.  Po  Avykładach  trzech  Ewan- 


gelistów, idzie  Ewangelia  Jana  ś.  także 
z  wykładem  textu  Nowego  Testamentu  prze- 
drukowana z  Biblij  Brzeskiej.      (L.  S.) 

Fallionius  ten  był  wprzódy  Kanonikiem 
katedralnym  Lubelskim ,  opuściwszy  Ko- 
s'cioł  rzymski,  wtrącony  był  do  więzienia, 
zkąd  wydobyty  staraniemXięcia  Radziwiłła, 
wraz  z  Szymonem  Budnym  był  Kaznodzieją 
przy  Kos'cieleKleckim.     (B.) 

2317.  Nowy  Thestament  z  Gre- 
ckiego na  polski  ięzyk  z  pilnością 
przełożony.  Drukowano  w  Nieświ- 
żu, przes  Daniela  Drukarza  :  Roku 
1568.  8.  A  — Z.  a  — z.  Aa  —  Pp. 
czyli  61  ark.  Druk  goc.  Tytuł  czer- 
wono i  czarno  wybity ^  tv  ramkach 
holcszty  chowy  eh  zawarty.  fVnich 
u  dołu  litery  S.Z.,  tudzież  rybka. 
Pierivszy  arkusz  zawiera  tv  sobie: 
Do  Krześćidńskiego  czytelnika 
Przedmowę  oraz  Porządek  Ksiąg 
noiuego  testamentu.  Przedmowy 
9  str.  (Bibl.  Ossol.— L.  S.) 

Jest  to  Nowy  Testament  z  Bibłji  Brzeskiej 
Radziwiłłowskiej  z  małemi  odmianami. — 
Przedmowa  bez  podpisu.      Zoh.  IS^oty, 

(Ban.  H.D.K.P.  11.11.) 

2318.  Nowy  Testament  albo  Księ- 
gi Nowego  Przymierza  z  przypi- 
skami  które  auuotaciami  zową  przez 
Simona  Budnego,  w  Losku  w  zam- 
ku P.  Kistki  1574.  8. 

Jest  to  wydanie  trzecie. 
(B.  11.517.— Ban.  H.  D.  K.  P.  I.  430.— 
Miscell.  Crac.  1814.  1.96.) 

2319.  Nowy  Testament.  To  iest 
Wszytkie  pisma  nowego  Przymle- 


16 


TEOLOGIA,  PISMO  S.,  NOWY  TESTAMENT. 


rza ,  z  Grecliiego  iczyfca  na  rzecz 
Polską  wiernie  y  szczerze  przeło- 
żone. Przydane  iest  rożne  czytanie 
na  brzegach,  które  się  w  inszych 
księgach  uayduie:  y  Reiestr  na  koń- 
cu. Drukował  AlexinsRodecki.  Ro- 
ku od  narodzenia  syna  Bożego. 
1577. 4.  TłótnaczenieMarcina  Cze- 
chowicza. -4  alfabety  i  ark.  1.  (93 
ark.)  oraz  13  kart.  (L.  S.)  Zoh. 
Noty. 

2320.  Nowy  Testament  z  Grec- 
kiego na  połski  iczyk  z  pilnością 
przełożony,  w  Wilnie  u  Jana  Kar- 
cana.   R.P.1580.  8. 

Drukowany  naprzód  w  Nieś-wizu. 

(Ban.  H.D.K.P.  11.302.) 

2321.  Nowy  Testament,  w  Wil- 
nie u  Jana  Karcana  1585.  8. 

(Ban.H.  D.  K.  P.n.301.) 

2322.  Domini  nostriJesu  Cbristi 
Novi  Tcstamenti  Pars  Prima.  Pana 
naszego  Jezusa  Krystusa  Nowego 
Testamentu  Część  pierwsza.  Z  Gre- 
ckiego na  Polski  ięzyk  z  pilnością 
przełożony.  W  Toruniu  przez  Mel- 
chiora Neringa.  Roku  1585.  Na  o- 
statniej  karcie  verso  w  ohwódce 
drukarskiej:  w  Toruniu  wDrukar- 
niey  Melchiora  Neringa.  1585.  4. 
000  (60  ark.)  i  jeden  ark.  na 
przodzie.  Paginacja  idzie  tylko  do 
str.144.     (L.S.) 

Część  ta  zawiera  Ćzterecli  Ewangelistów 
i  Dzieje  Apostolskie. 

D.N.  J.  C.  Novi  Tcstamenti  Pars 
*altera.  P.  N.  J.  C.  Nowego  Testa- 
mentu Część  Wtóra.  4.  JJ.  (35 
ark.)  ostatni  arkusz  ma  regestr. 
Typ  gocki. 

W  Miscell.  Crac.  1814  p.  96  poczytano 
to  za  przedrukowanie  z  edycji  Bibiji  tak 
nazwanej  Radziwiłłowskiej ;  Sobolewski 
zaś  powiada ,  ze  przekład  ten  bardzo  się 
zgadza  z  wydaniem  Nleświskim  r.  1568. 

2323.  Nowy  Testament  to  iest 
wszytkie  Pisma  nowego  Przymie- 
rza, z  Greckiego  ięz^ka  na  rzecz 
Polską  wiernie  y  szczyrze  przeło- 
żone. Drukował  Alexius  Rodccki 
1594.  8.  48  ark.  karty  nieliczh. 
Bardzo  rzadkie.  (L.  S.)  Zoh.  Noty. 

2324.  Nowy  Testament:  To  iest, 
Wszytkie    Pisma     Nowego    Przy- 


mierza z  Grecliiego  ięzyka  na  Pol- 
ski znowu  wiernie  przełożoncyprzez 
Niektóre  sługi  Słowa  Bożego,  ta- 
iemnic  niebieskich  y  ięzykow  do 
takiey  prace  potrzebnych  wiadome, 
y  Starsze  tych  Żborow,  które  wy- 
znawała, źe  nikt  inszy,  iedno  O- 
ciec  Pana  naszego  Jezusa  Christusa, 
iest  onym  iedynym  Bogiem  Izrael- 
skim^ a  źe  on  człowiek  Jezus  Na- 
zarenski,  który  się  z  Panny  naro- 
dził, a  żaden  inszy  oprócz  niego, 
~  abo  przed  nim ,  iest  iednorodzo- 
nym  Synem  Bożym.  j 

Johan:  1.17.  Zakon  przez  Moy- 
źesza  iest  dan ,  ona  łaska  y  ona 
prawda  przez  Jezusa  Christusa  sta- 
ła się. 

w  Rakowie,  Drukował  Sebestyan 
Sternacki,  Roku  1606.  4.  00004. 
(to  jest  83  ark.)  i  ark.  1  na  przo- 
dzie. 

Na  brzegach  konkordancje  i  niektóre  po- 
jedyncze wyrazy  właściwie  podług  texta 
przełożone,  a  wtłómaczeniu,  dla  gładkości 
lub  zrozumienia  łatwiejszego  inaczej  od- 
dane.       (Bibł.  Ossol.— L.S.) 

Czacki,  O  Litew.  i  Pol.  Pr.  (1. 302  wnocie) 
powiada,  ze  Nowy  Testament  Socinianski, 
w  Rakowie  r.  1606  wydal  Statorius  czyli  Sto- 
inski. 

2325. w  Rakowie  Drukował 

Sebestyan  Sternacki.  1620.  12.  (B.) 
674str.  ii  karta  regestru  naprzo- 
dzie. 

Sandius  (Biblioth.  Antitrinit.)  tłómacze- 
nie  to  różne  odtłómaczenia  Budnego  i  Cze- 
chowicza, przypisuje  Walent.  Smalcius'o- 
w. —  Szczególność  w  wydaniu  tem  ,  któ- 
rego exemplarz  bez  karty  tytułowej,  mamy 
udzielony  z  Biblioteki  PP.  Kublickich  w  Po 
lesiu,  iz  Rozdziały  podzielone  są  na  Za- 
ezała,  sposobem  Słowiańskich  wydań  Pi- 
sma ś. —  Przy  tymże  exemplarzu  znajdował 
się  pisany  Kalendarz  charakterem  Słowiań- 
skim.—W  Miscell.  Crac.  1814.  1. 100.  przy 
■wiedziony  rok  wydania  tego:  1612. 

2326.  Nowy  Testament  to  iest 
wszytkie  Pisma  nowego  Przymie- 
rza, z  Greckiego  ięzyka  na  Polski 
z  nowu  wiernie  przełożone  przez 
niektóre  sługi  Słowa  Bożego,  ięzy- 
kow do  takiey  prace  potrzebnych 
wiadome,  y  Starsze  tych  Zborów, 
które  wyznawają,  że  nikt  inszy  ie- 
dno   Ociec    Pana    naszego    Jezusa 


TEOLOGIA,  PISMO  Ś.,  NOWY  TESTAMENT.  17 


Ckristnsa,  iest  ouym  iedynym  Bo- 
giem Izraelskim,  a  że  on  człowiek 
Jezus  Nazaranski,  który  się  z  Pan- 
ny narodził,  a  żaden  inszy,  oprócz 
niej^o,  abo  przed  nim,  iest  iedno- 
rodzonym  Synem  Bożym.  Edicia 
Nowa  w  Amsterdamie  drukował  Jan 
Krellius.  Roku  m. dc. lxxxvi.  8.  727 
str.  oprócz  arkusza  na  przodzie, 
gdzie  Przedmowa  do  Czytelnika  i 
regestr.  Druk  niemiecki. 


Na  exeinplarzu  Biblioteki  Akademji  Du- 
cLownej  Wileńskiej  dopisano :  Ariana  Bi- 
blia Interprete  Smalcio,  3a  ed.  post  raco- 
Yienses  binas.  (1606,   1620.) 

W  przestrodze  do  Czytelnika  powiada 
tłómacz,  iz  słowa  tak  (  )  określone  są  do- 
pełnieniem sposobów  mówienia  niezupeł- 
nych pisma  s'więte{jo  w  języku  Greckim. 
Wres'cie  w  wydaniu  tem  przydano  więcej 
konkordancij  wyjętych  z  wydania  Greckie- 
go Nowego  Testamentu  przez  Stefana  de 
Courcelles. 
Zob.  Noty. 


2327.  Plaslr  na  wydanie  N.  Te- 
gtamentn  przez  X.  Jakuba  Wuyka 
przez  Marcina  Czechoayicza  w  Ra- 
kowie Seb.  Sternacki  1594. 

(Band.  H.  D.  K.  P.   11.114). 

2328.  Recepta  na  plaslr  Czecho- 
wicza Ministra  Nowokrzczenskie- 
go,  przez  Szczęsnego  Żebrowskie- 


go wydana,  w  Krakowie,  w  dru- 
karni Łazarzowcy,  1597.  4.  £06 
str. 

Dedykacja  do  Marka  Sobieskiego  Woiew. 
Lubel.  datowana  w  Krak.  16. Tunii  tegoż  ro- 
ku.—  Autorem  prawdziwym  tego  pisma  jest 
Marcin  Łaszcz  S..1.  (Zob.  Biblioth.  Script- 
Soc.Jesu  p.  337.  Nieś.  III.  880.  Zob.  Noty. 


2329.  Das  Newe  Testament,  das     Teutsche   versetzet.     Gedruckt    zn 


ist,  Alle  Biicher  des  newen  Bun- 
des  welchen  Gott  durch  Christum 
mit  den  meusclien  gemacLt  bat. 
Trcwiicb  aus  dem  Griechischen  ins 


Rakaw,  Im  Jabr  Cbristi  163U.  8. 
914  str.  2  karty  erraty  na  końcu. 
12  kart  na  przodzie. 

Tlómaczenie  Jana  Crelliusa  i  Joacbima 
Stegmana.     (Siarcz.  I.  347.) 


S)  SYaiYlaiiskl. 


2330.  HoBMu  SaB^femi  BT.  HeMT.  «te 
IIca^tnHpb  nepeso^-h  ct.  rpcHecKaro 
neiamaHT.  noBeA-fenieMT>  Ocmpo«<CKa- 
ro  Khask  KoHcmaHiHHHa  KoHcmaH- 
niHHOBHMa,  MocKOBCKaro  Fa^cmyM- 
cKaro  Co6opa  ^iaKOHOMT.  HBawoM-b 
tłe^opoBbiMi.  BI  Ocniport  1580.  8. 
988  str. 

Tytuł  ten  od  Sopikowa  ^^N.  703.)  przy- 
wiedziony, jest  podejrzany  o  krój  niewła- 
sny.  Strojew  mając  exemplarz  bez  karty 
tytułowej,  także  niedokładnie  wymienia  to 
wydanie  (p.  45),  wypisuje  zaś  w  całos'ci 
przemowę  (drukarza  do  Xięcia  Ostrogskie- 
go.  Zob.  Noty. 

2331.  Knara  HOBoroSaB-Łma,  bt.  uch 
JKe  Hanpe^H  IIcaAinbipŁ  ć-iaHiCHMaro 
npopoKa  H  u,apH  ^aBbi^a.  Bbi^^ana 
ecmb  KommoMij  h  uaK^a^oMii  Bejvb- 
MOWHoro  naHa,  ero  wHAocniH  naiia 
Bor^awa,  kursu  OKrnHciiOro ,  nofl,- 
KOMoporo  TponK.oro  u  iipoMan;  upa- 

TOM    II 


i^eH)  H  nH;ibHHM'b  cmapaHbeMT.  hho- 
kobTj  i^epKBH  6pamcKoe  cB./^yxao6- 
nreAioÓHoro  «tHmifl,  bt.  MaeniHOcniH 
ero  MHAocmM  bt.  Ebk),  poKy  i6ii, 
H*cHu,a  aerycma  ąhh  i.  4.  lOy  118, 
204,  60,  185  i  28  kart. 

(Strojew.  N.  56.) 
2332.  HoBbiM  3a3tuii.  rocno^a  Ka- 
mero Ic  XpHcnia,  B-b  HCM-bwe  u  ilcaA- 
mbipb ;  HOBo  H3;\aca  bt.  no^iay  bchmi, 
Haiiiia^e  me  npaBOCAaBHbimii,  rapy^o- 
^iicóieMTi  HHOKOB-h  o6iąe}KumeAHbisi 
uĆHniein  CouiecaiBifl  npecBflmaro  H 
mMBoniBopiimaro  Ąys.a.  bt.  Bh^hh, 
poKyl641,  8.  4,  104,  4,  450  i 
27  kart. 

Na  odwrocie  karty  tytułowej  herb  Alexau- 
dra  Ogińskiego  i  Przedmowa  do  niego  Za- 
konników Wileńskich.     (Strojew.  N.  95.) 

2333.  HoBbiu  SaBt^-b  Cl,  rica^niH- 
pŁH),BHOBB  iipeBe/^eHHbiri  6paiiicmB0MT. 

3 


18  TEOLOGJA,  PISMO  Ś.,  NOWY  TESTAMENT. 


BnACHCKaro  o6ir{e?KHmeJiBHaro  Mona- 
crabipn  npH  xpaM'fe  coiuecmBia  cb.  h 
;KHBomBopfliqaro 
rpe 


^yxa     npaBOCJiaBia 
lecKaro.  b-b  Bu^ish-^  1623.  8. 


Przypis.  Fiedor.  Sapiezie  Podkomorz.Wi- 
tebsk.    (Sopik.  N.  1713  — Bandt.H.  D.  K.  P. 

11.259.) 

2334. BI  Ebk).  1635.  4. 

(Sopik.  N.  708.) 


£)  Litewski. 


2335.  Naujas  Testamentas  Wie- 
szpaties  Musu  Jczaus  Krislaus,  Pii"- 
mą  Łartą  ant  Swicto  Lietuwiszkoj 
liałboj  ,  ant  Isakimo  Maloningiauso 
Karaiaus  Prussu  etc.  etc.  etc.  Su  di- 
dźiu  dabojimu  perguldijtas  ,  o  ant 
Garbes  Diewui  Traicej'  Szwentoj' 
'wienatijam,Lietuwos  źmouems  ant 
iszł^aniting^oa  naudos  Iszspaustas. 
Drułjawojo  arba  iszspaude  Spaustu- 
>TOJ  Rcusncro  Karalauciiij%  Meta 
MDCCi.  4.  445  str.  6  hart  na  przo- 
lizie  i  regestr. 

Dedykacją  po  łacinie  do  Króla  Pruskiego 
Fryderyka  podpisali :  Eeelesiarum  Litua- 
niae  hine  inde  dispersarum  Ministri  et  Se- 
niores. —  Przedmowę  do  Czytelnika  po  li- 
tewsku podpisał :  Frid.  Sitfismtind.  Sehu- 
stehrusM.  Cand.  szio  perguldimo  Drang- 


2337.  Da.s  Ncue  Testament ,  das 
da  ^vird  genant  Eaanjj^ełion,  das  ist 
im  Teutscb ,  eiuc  froellebe  Bot- 
schaft :  gleichwie  iniHebraeisc)icn, 
naiD  mitra*    Gedruekt    zu  Krakaw, 


darbinilias.  Powiedziano  tu ,  ze  to  pierw- 
sze na  jaw  wychodzi  tłumaczenie  Nowego 
Testamentu.  Wydawcą  jest  Bernard  von 
Sanden,  który  ofiarował  to  wydanie  Królo- 
wi w  dniu  koronacji  18  .lanuarji  1701.  Ale 
przekład  ten  był  taką  mową,  jaką  lud  po- 
spolity mówił  w  Litwie  Pruskiej.  Król  zatem 
polecił  .lakóbowi  Quandt  pierwszemu  Kapę 
łanowi  nowy  przekład  całej  Biblji.  Nowy 
Testament  tegoż  przekładu  wyszedł  r.  1727. 

2336.NaiijasIstatimasJezau$Gbri- 
slaus  wies/.paties  musu  Lietuwi- 
szku  Łeźnwiu  par  Jozapa  Arnulpa 
Kiinigaykszti  Giedraytl  Wiskupa 
Żiemiayciu ,  Zenklinika  S.  Stani- 
slowo.  Iszspaustas  pas  Kunigus 
Missionorins  Wilninje,  1816.  4. 
389  str.  12  nieliczh. 

Jest  to  tłómaczenie  litewskie  nowego  te- 
stamentu pogłngWuIgaty.    CL.  S.) 


durcb  Paul  Helicz   im  Jahr  1540. 
fol. 

Jest  to  Nowy  Testament  tiómaczony  na 
hebrajskie  przez  Jana  Herzuge,  ze  Staro- 
zakonnej  na  Chrześciańską  wiarę  prze- 
chrzczonego.    (Janoc.  1. 108.) 


c.   c 


z    Ą    S    T    K    I. 


()    W  hebrajskim. 


2338.  f Pięć  Ksiąg  Moyźcszowycb 
i  pięć  Ksiąg  Megillotb.  wydano 
w  Krakowie  1530.) 

(Wolf  BibUoth.  Hebr.  II.  386— Ban.  H. 
D.K.P.  1.247.) 

2339.  (Pięcioro  Ksiąg Moyźeszo- 
wycb  po  bebraysku  z  Konimenta- 
rzemRascbi  i  MoyżeszaNacbniano- 
wicza  i  pięć  Ksiąg  Megillotb  po  be- 
braysku i  pocbaldeysku.  w  Krako- 
wie 1587.)   fol.  (Ban.  1.  c.  p.  248.) 

2340.  (Przysłowia  Salomona  po 
bcbr.  i  po  niemiecku  przez  Mardo- 
ch&iJakubowicza.  wKrakowiel587. 

(Ban.l.  c.) 


2341.  Psalmy  po  Hebrayskn. 
w  Żolkwi  1702.  12. 

2342.  Xięga  Psalmów.  Grodnae 
TypisS.  R.M.Pol.  4. 

Z  druków  nowszych. 

2343.  Xlęga  Psalmów.  Wilno 
wDrukarniZymela  i  Komp.  1824.12. 

2344.  Xięga  Psalmów  z  podwój- 
nym Kommeutaryuszen).  Wilno 
w  Druk.  Zymela  Nocbimowicza 
1824.  8. 

2345.  Sepber  Tebillim  (Księga 
Psalmów).  Groduo  w  Druk.  Zy- 
mela. 1825.  24. 


TEOLOGJA,  PISMO  Ś.,  CZĄSTKI. 
/?)  w  lacińiiklin. 


19 


2346.  Septem  canonice  epistole 
beatorum  aposloloruin  Jacobi.  Pe- 
tri.  Joannis  et  Jude.  {tytuł  w  ob- 
wódce drukarskiej  z  cyfrą  Hallera 
w  górze),  b.  r.  4.  18kart  nieliczb. 
Typ  łac.  (L.  S.)     Zob.  Noty. 

BandtkeH.  D.  K.  115,  odnosi  druk  ten 
przed  rok  1514. 


2347.  Paulus  Apostolust  Epi- 
stoła ad  Laodicerises,  qiic,  licet  ex- 
tra  Canonem  sit  14.  Epistoiaruni 
ejusdcm;  tamen  digiia  lectu  vide- 
tur.  Praefatus  est  Nicolaus  Gro- 
chowski. 1564.  b.  m.  8. 

(Sienk.  Dod.  doBent.) 


y)  nr  sławiańtsklnu 


2348.  IIcaAniHpb.     B-b    KpaKOBib 
1491.  4. 

Pierwsza  drukowana  książka  sławiańska. 
(Sopikow.I.N.986.) 

2349.  UcaAniHpb    bt.   KpaKOBt    y 
C)ioJifl  1517. 

(Backmeister  Essay — Bibl.  Ks.  II.  T.  I. 

p.48.)^ 

'  '2350.  IIo^HHaeinbcia  'Knura  Ąea~ 
HHia  H  UociiAaHHia  AnocmoAbcKaH 
30BeMaH  AnocmoATi,  3  Bo^ihk)  noMo- 
^Łio  cnpaBT.AeHa  ^oKmopoMT.  Opani.- 
i^hckomtj  CiiopHHOK)  cnoAoij;'bKa.  (te 
słowa  rubro).  Na  końcu  Co6opHa- 
Ka  (Kalendarza)  te  słowa :  CoBcp- 
lUHca  BT.^oMy  noiniHBaro  My/na  iliiy- 
6aBa6HMa,  HaHcmapiueroBypMBcmpa, 
cJiaBHaro  HBe;jHKaro  Mbcma  Ektich- 
cKaro.  8.  Ąi.HHia  zajmują  kart  8, 
IIocAaHia  3^,  Anocm.  IlaBAai87,  Co- 
ćopHHKT.  48 f  wszystkiego  35 ź  kart. 
Na  początku  Dziejów  Apostolsklcli:  Ilpe^- 

MOBA    <I>p.   CKOpHHM.     Na  końcU  :    ^OKOHilHbl 

cymb  KHam  ^tanin  anocnidbCKnxTj ,  bw- 
K-ł.i;łOMT»  nHJiHOCmiiG  H  npai^eio  ^OKmopa 
<I>paHi^HCKa  CKOpHHM  ct  iloAou^KA  ^pa;^a. 
Przy  każdym  liście  naprzodzie:  CKaaame 
tDp.  CKopHHU.  Na  końcu  te  słowa :  ^oko- 
nana  ecmii  cia  Knnra,  aoBCMaa  AnocmoAii, 
ewe  saMbiKaetnii  B  co6l5:  Hanneputn^tania 
anocmo.<i>cKaa,noniOM'b  IIoc^aHiefi  CBarabiK^b 
anocraoAT.  co6opHbixT>  7,  nia>K-b  EnncraoAt 
CB.  n<-iB^a  i4;  Atma  no  HapoweHiii  naniero 
cnacume;iaIcycaXpHcma,  cbina  Bowia,  mw- 
cera,Haro  nambcomaro  n  ^Ba^ecamb  namoro 
(1625),  M*cai^a  Mapma,  npn  ^łepJKamH  Ha^a- 
CKaBinero  rocno^apa/KuKrWMOHma  KaanMH- 
poBuia,  Kopo;ia  IloACKoro  HBe^HKoro  KTcaaa 
JlamoBCKaro,  n  PycKaro,  h  /KoMonintcKa- 
ro  H  IIHbIX'b,  BO  C^iaBHOMT.  Mtcinlj  BnacH- 
CKOMi. :  BbM0«eHa  H  BbimncHena  Hpai^eio  h 
BeAHKOH)  nHAHOcaiiio  ^ąoKmopa  t&paHUHCKa 
CKopHHbi,  CB  IIo4oij(Ka,  Bory  bo  mpoHujn 
e^HHOMy  H  npeHHcraofi  Maraepn  ero  Mapin, 


co  BCbJiB  CBambiMn,  Ko^bniH  n  ^lo^^esib  no- 
cno;iHnibiMŁ  Kł.  ;^o6poMy  HaB^eHiio. 

(Strojew,  IlaAeorpa^,  Chbm.  Ta6.  V.  N.  7, 
OnHcaHie,  N.  12.— Sopik.  N.;72.) 

2351.  IIcaAmHpb  hah  ntoHH  ^y- 
X0Bm>iH;  niBopeHie  HpopoKa  h  II,apfl 
ĄasaĄa.  n  ^pyrHxi>  BoroB^oxHOBeH- 
Hf>ixi.  MymcH,  nepeBo^T,  cb  rpenecKa- 
ro,    HS^łaHuafl    ^oiimopoMt     BpaHe6- 

HWX'hHayKX/l>paHlJiHCKOM'bCK.OpHUOIO 
H3T.  IIoAOl^KLa.    8. 

Exemplarz  psałterza  tego  znajdował  się 
u  uczonego Kałajdowicza.  Sopikow  (N.930.) 
z  podobieństwa  liter  z  Apostołem  i  Kano- 
nikiem, wydanemi  przez  Skorynę  w  Wil 
nie,  domyśla. się,  ze  i  to  tamże  drukowa- 
no ok.  r.  15!^5. 

2552.  AnocmoAT.,  BmopbiMij  mn- 
ciiCHieMi.,  naneqamaiibi^idKOHOiwT>H- 

naHOMTjBeĄOpOBWMb.  B1ivlLBOB-fel574. 

fol. 

Na  początku  wizerunek  s'.  Łukasza  Ewan- 
gelisty. Na  odwrocie  ostatniej  karty  figura 
i  Iierb   miasta  Lwowa,  a  niżej   te    słowa: 

HBaHt  0e;\opoBHq'b  ^pyKapb  MocKBnmnHb. 
Zob.  Noty.  (Sopik.  N.  74.— Strojew  N.  18.) 

2353.  IIcaAmHpi.  BHOBb  Hanena- 
mana  »Ayivoio  MaMOHHHewŁ  bi.  co6- 
cmBeHHon  mHnorpa^in.  13njihHa  1575. 
fol.  248 kart.  Charakter  czysty  i 
piękny.  Zob.  Noty. 

(Sopik.N.931.— Strojew  N.  20.) 

2354.  IIcaAmHph.  w  Wilniel581. 
8.  (Ban.  H.D.K.  P.  11.259.) 

2355.  AnocmoAb.  BT,  BHAbHt  y 
MaMuHHneń  1591.  fol.  14  i  259 
kart. 

Na  początku  holcsztych  Ewangelisty  Łu- 
kasza.    Zob.  Noty.       (Strojew,  N.  28.) 

2356.  IIcaAmHpb  BHOBT.  H3^aAH  ^Ba 

6paraa   Ajka    h    Ivo3Ma  MaMoim^m. 


20 


TEOLOGJA,  PISMO  S.,  CŁ^STKI. 


BI.  Y,BAhHi  1593.  4.  222 1136  kart. 
Zoh.  Noty. 

(Sopikow,  N.  934.—  Strojew,  N.  30.) 

2357.  lIca.;ioMUBi;a.  Na  końcu: 
H3o6pa3HCH  ria  lIcaAOMHHi^a  B-b  6^a- 
HH  B-b.?i-fema  otTiTi  co3^aHba  wipa  7io4 
a  oin-b  pOHł.  XoMcnioYia  i^^fci  m-fecflca 
iWHH  a3.   8.  231  kart.  (Strojew N.34.) 

2358.  IIcaAmHpb,  BI  Ocraport 
1598.  8.  4  1438  kart. 

Na  przodzie :  I1pe;(C^0Bie ,  dalej  Ąevh- 
HBKii  coAHełHaro  mecniBia  i  o  npęM^HeniH 
Ka^eH^^apa.  Na  końcu :  nocji'fecjioBie.  Zob. 
Noty.     (Strojew,  N.  39.) 

2359.  ITcaArTTnpB.  bt.  Ocmport 
1598.  8.  Iii  t  liii  karl. 

Na  końca  :  Bu^pyKOBaRo  bii  jftmo  omii 
co34ainaMipj7io6,  iiOHaS.   (Strojew  N. 40.) 

2360.  iica.nmHpi>  6jia»(eHHaronpo- 
poKa  M  i^apn  ĄasnĄa^  ei>  n-6cHbMH  h 
pcaAMbl,   HSĆpaHHblMH  Ha  npas^HHKbi 

rocno^cKia  h  cBamMXT.Bo?«iHX-b  cbMo- 
AHiuBaMH  >Ke  H  tnponapH,no  KoeH^c^o 
^aeHCM'^.  B  ^eniBepmHii  Jitma  Fo- 
cnn^Ha  1626,  iy.?iia  27  ahr.   8.    12  i 

832  kart. 

Na  odwrocie  tytnłuherb  Grzegorza  (FpH- 
ropia)  Czetwiertyńskiego.  Przypisanie  je- 
muź  od  Jeroiaonacha  Pawła  i  Jerodjakona 
Silwestra.  Dalej  :  Cie^tAO  Ha^aca  h  cbBep- 
mHca,  6.iarocAOBeHie>rb  rocHo;ąBRa  omi^a 
Bamero,  npeno^oóirbfiHiaro  Knpb  3axapiii 
3  Csamofi  ropb^  h  HryMeHaMOHacrabip»po)K- 
;ąecmBa  npecBamua  Bo^opo;^^^a,  SaropoB- 
CKaro  it.  d.  (Strojew,  N.  71.) 

2361.  EflaHreAioH-b,  cHp-^Hb  6^3- 
roBtcmie  Boro4yxHoneHHbiXb  Efiaji- 
reAHCfm..  BAarocJioBemeMb  cBameó- 
niHXi>  nanipiapxi>  h  npeocBflUfeHHaro 
KHpT.nempnMorHAbiMonipoiiOJiHiirw 
npaBocAaKHoro  cniapaiiie»:b  6pamcniBa 
cniavpon.Xpama  ycncHia  npecnamwa 
Boropo^^Hi^H,  Bb  .Abob^  bt.  A-fetno  Omb 
coa^aHia  mipa  7144  a  onib  porK^. 
XpHcmoBa  i636  aBr3'Cma  ao,  12  i 
412  kart.  (Strojew,  N.  84.) 

2362.  IIcaAinHpb,  Bb  Ebk)  1638. 8. 

(Sopikow,  N.  991.) 
tom.  1642.  8.  (Sopik.N.992.) 

2363.  AnocraoATj,  ciecm-h  KHHra 
HoBaro  3aBtnifl,  co^łppwam.a  bt.  ce- 
6t  ^-^HHifl  H  IIocAaHiflcBiiinbiy-bAno- 
cino;ioBb,  no  ^peBHeMy  CBHnio-fe  npa- 
BocAasHo^  BocniOHHO'^  iijPpKBe  ycma- 
By,  Bb  ynompeÓAeme  Hmenin  Ha  npa- 


BBAtXb  i;ppKOBHMXT,  coinHOHan  H 
pacnoAOJKeHaii;    aa    npHBHAeeiMb  ero 

KOpOACB.    MHAOcmH    3    33  ÓAaroCAOBK- 

HicMb  cB>inTferimHX'b  nampiapxoKb  h 
npeBeyieÓHoro  ero  ma.  rocno^HHa 
onii^a  Henipa  MornAbi,  MHmpoiioAH- 
ma  RieBCKrtro  FaAimKOro  u  npo^. 
BO  .Ir.oBb  i:b  niHnorpa(]>iH  MHxanAa 
CaIockh  poKy  '639,  M-fecima  iyaH  8 
AHH.  fol.  20  244  kart. 

Herb  i  Przypis,  od  drukarza  Piotro.  Mo- 
gile.    (Strojew,  N.  92.) 

2364.  Ewanlielion ,  w  Lwowie, 
w  licto  ot  sozdaiiia  Mira  spnb 
(7152)  a  od  Rożcstwa  Cliristowa 
axMA  (1644)  Maia  kc  (25).  fol. 

(Lei.  Bibl.  Ks.  I.  206,) 
2365.E\irangclion  siriecz  błałiowie- 
stie  bog^odiichiłOweiinycL  Ewan- 
gelist  blahosłowieniem  swtetnicy- 
szyck  (?)  czetwero  prestolnych  Patri- 
arcli  tszczanieinże  i  iźdiweniein 
Bractwa  Lwowskabo  Stauropigian 
Cbrania  Uspenia  Preśswiatyia  bo- 
harodica  opaeno  preticeiii  izdadesia 
w  Lwowie  w  lieto  ot  sozdaniaMira 
7178  a  ot  roźestwa  Cbryistowa 
Miesiąca  1670  Jiinia. 

(Ban.  H.D.K.P.  1.385.) 

2366.  n<'aAmnpb.     HoBoe    HS^aHie 

Ch     MfiAHIllBaMH     IIO      KaHi^OH      RaGH- 

cM-fe  c-b  ii-fecHflMHMoHceeKbiMH  H  iipo- 

CHmeAbHblH      MOAbCu      rO     CBflm^iMH 

H34aiłri».\bBOBCKMM'b  6panicraBOMb  iipH 
xpaM'fe  yciieiiia  [IperH/iinbiH  Boropo- 
^ui^hi  Bi  ./IbHaB-fe   16S7.   12. 

(Sopik.N.960.) 

2367.  Ilraimnpb,  wob.  hi^.  Mo- 
niAenb,    170*.    4.    (Sopik.  N.  968.) 

2368.  nraAmnpb.B-bM"rHAeB-fei7o5. 
8.  246  i  164  kart.     (Strojew.N.211.) 

2369.  IlcaAniHpb,  Bb  JMorHAeB-fe 
1710.   /ł. 

Wydali  z  wydania  Moskiewskiego  Star«<- 
obradcy.     (Sopik.  N.  969.) 

2370.  ncaAmiipb  BT.BHAbHt  1778. 

4. 

Wydanie  Staroobr.    (Sopik.  N.  982.) 

2371.  AnoniioAb  cb  moAKOBanieM-b 
paaAHMHhis-b  Cii.  Omenb,  nepenn^i, 
Cb  rpeMKcK.nro.  bt,  IIoiaeBt  1784.  fol. 

Drukowano  przez  Staroobradcow  z  da- 
wnego rękopismu.  (Sopik.  N.  97.) 


TEOLOGJA,  PISMO  S.,  CZĄSTKI. 


21 


2372.^aBH4a  IIpopoKa  h  U,apH  nt- 
CHH  peKuie  IlcaJiMbic-i.  npejiowcHieiWb 

Ha  o6lI^iH    nauit   H  odu^aMHhlH  H3bIK.1> 

H31.  By^raiubi  ^aBHo  nepeBe4eHHbixi> 
llcaAMoBb;  mojKe  bi  yK'k^oMAeuie  h^- 


KOmopfalK-b  C-^iaBCHCKHKT.  ptlCHiH  B3- 

aiB[MbiXT>,  Hey4o6oBpa3yMHmeALHbixb 
BI.  noAbsy  we  ÓAaroroBfefiHo  HHmaniH 
o6biK.iuHXT..  Bt.  MnHac^IbIp■fe^o'^aeB- 
CK.OM^.•l798.   S.  Bardzo  rzadkie. 
(Sopik.  N  984.) 


d)  w  polskim. 

2373.  Psałterz  albo  kościelne  dany,  przez  litory  łat«vie  może  być 
śpiewanie  Kroia  Danida,  nono  pil-  każdy  Psalm  nalieziony.  [Podłytu- 
nie  przełożony  z  łacińskiego  ięz\^*>łem  halcsztych  wyrażający  Dawi- 
ka  >v  Polski,  wcdłnjj  szczerego 
textu.  Prassowano  lata  Bożego 
MDXXXII.  8.  141  listów,  i  4 
nieliczh. 

Druk  Hieron.  Wietora.  Na  końcu  takiz 
obrazek  jak  w  Żołtarzu  Walentego  Wró- 
bla       ■    ■ ' 

bla. 


1540.  ale  text  wcale  różny  od  Wro 
Zob.ISoty.     (Ban.  H.D.K.P.  1.436). 

2374.  Psałterz  albo  kościelne  śpie- 
Awanic  Króla  Dawida  i  t.  d.  jak  wy- 
iej.  Hieronim  Yicfor  prasował.  La- 
ta Bożego  MDXXXV. 

(Noty  do  Tomu  III.  Bibl.  Ks.  II.) 

2375.  Psalterinm  Dayidicum. 
Zołlarz  Dawidów  przez  Mistrza 
Walentego  fVrobla  z  Poznania  na 
rzecz  polską  wylożony.CfyfM^xAo/c- 
sztychową  obwódką).  Iśa  końcu : 
Gracchoviae  inOfHc.MatlhieScIiarf- 
fenbergcr.  Opera  et  Impensis  cius 
propriis  Anno  1539.  K 42 ark.  mniej 

jedną  kartą,  karty  nieliczb. 

Na  odwrocie  herb  Piotra  Kmity,  a  pod 
nimEpigramma(lU  wier.  lac.)  z  podpisem  • 
Jacob  Prziłusius  de  Jezow  sewiłor.  De- 
dykacją polską  do  Piotra  Kmity  Hrabi 
z  Wis'nicza,  Wojew.  i  Starosty  Krak.  Mar- 
sza!. W.  Kor.,  datowaną  w  Krakowie  z  Co- 
legium  mnieyssego  12  dnia  Czynuca.  Od 
bożego  narodzenia  roku  lo39,  podpisał: 
M.  Andreas  Glaber  z  kobylina  sługa  y  Ka- 
płan. (L.  S.)    Zob.  Noty. 

2376. w   Krakowie  o  Un- 

glera  1539. 

Eiemplarz  Biblioteki  Puławskiej  niezu- 
pełny. Cały  posiada  Biblioteka  Warszaw- 
ska.    (L.  S.) 

2377.  Zoltarz  Dawidów  przez 
Mistrza  Walentego  PVrobIa  z  Po- 
znania, polską  mową  wyłożony, 
Teraz  z  więtszą  pilnością  pismem 
Lacinskiem  y  Polshieni  wydrnko- 
vrany,  ktemu  też  icst  Regestr  przy- 


da z  Ar  fą).  Na  końcu :  Wybijano 
w  Krakowie  przez  Jeronima  Wie- 
tora, Lata  Bożego,  1540.  8.  336 
listów  i  6  kart  na  przodzie. 

Na  odwrocie  herb  Bonerów,  i  pod  nim 
Epigramma  łacin,  z  6  wier.  In  Arma  9Ia- 
gnifiei  D.  D.  Severini  Boner.  Drukarz  H. 
Wietor  przypisał  to  wydanie  ff^ielmozney 
Paniey  Jadwidze  Bonnrowoey  (sic)  Sko- 
śeielea ,  Kastelanowej  Bietzenshiey ,  Zu- 
pniezee  ziemie  polskiey,  Burgrabiney  na- 
wyssey  Krakowskicy  etc.  Rejestru  kart  4. 
Ostatnią  jego  stronicę  zajmuje  holcsztyeh, 
wyrażający  ofiarę  Mszy,  jak  się  zdaje. 
Pierwsze  to  wydanie ,  w  którym  karty  są 
liczbione.  Druk  Wietora  gocki  bujny  i  dro- 
bniejszy pięknością  druki  Szarfienberga  i 
Unglera  przechodzi.  (1^.  S.)  Bandtke  H.  Dr. 
Kr.  p.  '264  powiada,  ze  w  tej  edycyi  listu  .lę 
drzeja  z  Kobylina  nie  ma. 

2378. MDXŁ.  W  Krakowie  u 

Macieja  Szarfenbergera.   8. 

Exemplarze  Puławski  i  Wileński  nie  ma- 
ją początku.  Calszy  jednak  Puławski  ma 
listów  wszystkich  3;ł9.  na  przodzie  5  kart 
regestru  a  z  końca  dcdykacyi  łacińskiej  An- 
drzeja Glab.  wnosić  należy,  iz  jest  edycja 
podług  pierwszej  1539  Szarffenhergerow- 
skiej  powtórzona ,  z  temiź  dedykacjami , 
tylko  regestr  przydany.  Odmiany  tej  edy- 
cji na  tern  się  kończą,  ze  Isza  ma  np. 
w  tytule  Psalmu  drugiego  Piłath,  2ga  Pi-< 
łat,  IszaJ  sprzysiądz,2ga  y  xprzisiąe,  Isza 
Ociecz,  2ga  ociec,  Isza  iesth,  2ga  iest.{L.  S.) 

2379.  Psalterinm  Davidis.  Zoł, 
larz  Da<vidow  przez  Mistrza  Wa- 
lantego  (sic)  IJ^robla  z  Poznania 
na  rzecz  polsl%ą  wyłożony.  (Tytuł 
holcsztychem  otoczony)  Na  końcu: 
Cracoviae  in  Officina  Matthiae 
Scbarflenbcrger  Opera  et  impensis 
eins  propriis  An.  1543.  8.  339  li- 
stótv. 

Na  odwrocie  tcnze  herb  Kmity,  z  wier- 
szami Przyłuskicgo.  Polskiej  dedykacji 
tylko    łacińska  Andrzeja    z  Koby- 


22 


TEOLOGJA,  PISMO  Ś.,  CZĄSTKI. 


lina  i  regestr,  wszystkiego  7  kart.  (Zdaje 
się  ze  i  MT  edycyi  Szarf.  1540  nie  ma  pol- 
skiej dedyk.)    (L.S.) 

2380. tam.  u  t.  1547.  8 

349  kart. 

W  edycyi  tej  ortografja  jest  odmienna 
od  poprzedzającej  :  ziemia,  siedział,  miał, 
pienie,  pisano:  zyemya,  syedzial,  myat, 
pyenye  albo  pyenie  i  t.  d.  Zamiast  f Cy- 
klad, jest:  PFygląd.  Obrazkiem  tez  je- 
,dnym  więcey  Jezusa  ukrzyzowan.  jak  w  ed. 
V.  1543.     Wres'cie  podobne  do  tej. 

(B«a.  H.  D.  K.  344.) 

2381.  Psałterz  Dawidów,  fctory 
snadz  iesl  prawy  fundament,  wssyt- 
Itlego  pisma  krzesćyaiiskic{>;o,  teraz 
nowo  prawie  na  polski  iczyk  prze- 
łoźon,  acz  nie  iednakością  sfow, 
co  być  nie  może,  ale  y»z  wżdy  po- 
łożenie rzeczy  w  każdem  wierssu 
według  łacińskiego  ięzyka  się  za- 
myka. 

Przytem  też  Argument  to  lest  wy- 
rozumienie rzeczy,  a  czem  Prorok 
mowit  iest,  przed  każdym  Psalmem 
krotcze  napisan. 

Przytem  leż  za  każdem  Psalmem 
iest  napisana  modlitwa  krotkiemi 
słowy  według  podobieństwa  one- 
goź  Psalmu.  Regestr  tych  Kx!ąg:  na 
końcu  najdziesz  czcicielu  uczciwy 
tobie  potrzebnych.  8.  220  Listów 
liczb,  jednego  221  brak) ,  regestru 
na  końcu  6  kart  (nie  staje  jednej). 

£xcmplarz  na  początku  i  na  końcu  u- 
szkodzony ,  dla  tego  tlómacz  Psałterza  te- 
go nie  daje  się  naznaczyć ,  ró^Tnicz  rok  i 
miejsce  druku ,  które  na  ostatniej  karcie 
zapewne  były  oznaczone.  Domys'la  gię  tyl- 
ko Sobolewski,  iz  tłómacz  jest  Rej  i  dla 
tego  w  rckopis'mie  swoim  nazwisko  to  w  na- 
wiasie przyłączył.     Zob.  Dioły.  (') 

2382.  Psałterz  Dawida  cnego 
święlego,  a  wieczney  pamięci  go- 
dnego Króla  y  Proroka  teraz  nowo 
na  piosneczki  po  polsku  przełożo- 
ny, a  według  żydowskiego  rozdzya- 
łu  na  pięcioro  ksiąg  rozdzycliony. 
A  dla  lepszego  zrozumienia,  sjj 
przydane  Argumenta  y  annotacye, 
tho  iest  krociucimc  wypisanie,  iż- 
by wiedzyeli  ći  co  go  używać  bę- 
dą, czo  który  Psalm  w  sobie  za- 
myka.    Też  dla  łatwieyszcgo  zna- 


lezyenia,  regestr  wszystkich  Psal- 
mów na  końcu  iest  przydany,  w  Kra- 
kowie drukowano  u  Mathysa  Wierz- 
bięty.  Roku  od  wcielenia  Syna  Bo- 
żego 1558.  fol.  Agg  czyli  £48  ark. 
(Bentk.\oty.) 
Nie  31  arkuszy,  jak  mówi  Załuski  in 
Bibl.  Poet.  Pol.  p.  23.  ponieważ  pod  każ- 
dą literą  sygnatury  drukarskiej  znajdu- 
je się  4  arkusze ,  a  nie  jeden ,  jak  zwy- 
czajnie bywa  przy  mnicjszyck  formatach. 
(Bent.  1.  c.  Jest  to,  mówi  dalej  Bentk.  naj 
wspanialsze  wydanie  Psałterza  polskiego; 
przekład  jest  wierszem;  na  czele  każdego 
psalmu  znajduje  się  nota  do  śpiewania ,  a 
po  brzegach  objaśnienia.  Dedykacja:  Ja- 
sne Wielmożnemu  Panu,  Panu  Łukaszowi 
Grabi  z  Gorki  Woiewodzie  Brzeskiemu  Ku- 
iaw.  Staroście  i  t.  d.  mało  y  mało  znaiomy 
służebnik,  służby  swe  zaleczą  y  ofiaruic. 
Na  końcu  zas'  Dcdykacyi  te  słowa :  Dan 
z  niepewnego  mieszkania  mojego  roku  od 
Nar.  KrystusaPanaMDLYIII.  WaszeyPań- 
skieyWielmoznościnamnieyszy  prawie  Jak. 
sLUzeBniczek.  Podpis  ten  i  trzy  głoski 
LUB  są  anagrammatem  nazwiska  tłómacza 
Jakóba  Lubelczyka.  Zob.  Załuski  Bib.  Poet. 
Pol.  p.25.   (Por.  Friese.2BdIrTh.p.  172). 

2383.  Księgi  Psalmów,  abo  pie- 
śni Dawidowych  które  pospolicie 
zową  Psałterz. 

Drukowano  w  Brześciu  Lithew- 
skim,  z  roskazania  a  nakładem  O- 
świeconego  Pana ,  Pana  Mikołaia 
Radziwila,  Książęcia  na  Ołyce  y 
Nieświeżu,  Woiewody  Wileńskie- 
go etc.  etc.  Roku  1.5.6.4.  Ostatniego 
dnia  Stycznia.  4.  177  kart.  4  kar- 
ty regestru  na  końcu  i  4  na  przo- 
dzie. 

Na  odwrocie  herb  Radziwiłłów;  dedyko 
wał  te  Psalmy  Mikołay  Radziwiłł  Jusnie  a 
wysoce  Oswieeoney  Pannie,  Pannie  ^u- 
uie  z  Bozey  łaski  Królewnie  Polskiey  etc. 
Wspomina  tu  Radziwiłł  jakieś  nowiny  nie- 
szczęśliwe ,  które  trapiły  Królewnę  o  sio- 
strach jej  Księżnie  Jey  M.  Brąsz/ickiey  i 
Księżnie  Filianckiey,  i  radzi  poddać  się 
woli  Bozey  i  w  czytaniu  tych  Psalmów, 
które  jej  jako  upominek  za  nowe  latko 
posłał,  szukać  pociechy.  Jest  to  przedru- 
kowanie z  Biblji  Brzcskiey.   (L.  S.) 

2384.  Zołlharz  Dawidów,  przez 
Mistrza  Walantego  f^robla ,  nie 
kiedy  Kaznodzieie  Poznańskiego  , 
na  rzecz  polską  wyłożony.  {Tytuł 
w  obwódce   drukarskiej).  8.  336 


(*)  Por.  tłómaczenie  Psalmów  niektórych  niżej  pwy  Kancionalach. 


TEOLOGJA,  PISMO  S.,  CZĄSTKI. 


23 


kart  4  karły  na  przodzte,  trzy  kar- 
ty regestru  na  końcu. 

Dedykacja:  Stanisławowi  Barzemuz  Blo  - 
szwie  Dziedzicowi  na  Wiśniczu ,  Sekr. 
Króla  .1.  Miłości,  Staroście  Sniatjnskiemu, 
którego  herb  na  odwrocie  tytułu  1  6  wier. 
łac.  pod  nim y.  Gregorii  Sambor,  dat  r.l 567. 
Zob.  Noty. 

2385.a)PsałlerzDawidow  przekła- 
dania Jana  Kochanowskiego,  w  Kra- 
kowie 1578.  4.  {Edycja  pierwsza). 
Zob.  Noty.  ^  (B.) 

b) tam  u  Łazarza  1583. 

'Bibl.  Pul  (L.S.) 

c) tam  1585.  (B). 

d) —    1586.  (B). 

e)  — ^     —    1587.  (B). 

t) _    1606.  (B). 

„j _    1607.  (L.S.) 

1.) _    1609.  (L.S.) 

i) w  druk.  Andrzeia  Piolr- 

kowczyka  1610,  Na  ^oiicu:  r.  1611. 
(Bil»l.  Ossol.  —  L.  S.) 

h) <«ml612.  (B). 

1)_     _-     1617.  (B). 

in) fWszyslko  pod  rozsądek- 

Jiościołd  Powszechnego  niech  pod' 
lęie.  W  Krakowie,  w  drukarni 
^  Andrzeia  Piotrków czyka  K.  .1.  M. 
Typographa.  Roku  P.  1629.  4.  214 
str.  prócz  4  kart  regestru.  Na  str. 
Ee4  powtórzone  miejsce  wydania 
i  rok  £629.  Na  ostatniej  stronicy. 
Za  Przywileiem  J.  Królewskiej 
Mści  i  t."d. 

Na  odwrocie  karty  tytułowej  dedykacja 
Piotrowi  Myszkowskiemu  Biskup.  Kraków, 
wierszy  |1 6.     Druk  Gocki. 

n)  —  tam.  16;59.  (L.S.) 
o)  —  —  1641.  k.  (B.) 
p)  —  Psałterz  Dawidów ,  Po- 
rządkiem Kościoła  Świętego  ,  Po- 
wszecłinejjo ,  Apostolskiejjo,  wc- 
długp  postanowienia  S.  Conciliuni 
Trydeiitskiego  teraznieyszejfo  na 
każdy  dzień  przez  cały  Tydzień, 
porządnie  rozłożony.  Cum  Gra- 
tia  et  Priuilegio  S.  R.  M.  W  Kra- 
kowie, w  Drukarni  Lazarzowey, 
Roku  Pańskieco  1579.  12»  712 str. 
i  29  kart  nieliczh.,  gdzie  regestra. 
Typ  gocki.  Przekład  z  Biblii  Leopo- 
lity.  (L.S.)  Zob.  Noty. 

2386.  Psałterz  Dawidów.  Teraz 
znowu  z  Łacińskiego ,  z  Graeckie- 


go ,  y  z  Żydowskiego ,  na  Polski 
ięzyk  z  pilnością  przełożony,  y  Ar- 
gumentami ,  y  Annolacyami  ol)ia- 
śiiiony.  (Rycina  wyobraża  Dawi- 
da zArfą).  Przez  D.Jakuba  iVuy- 
Ara,  Tbeologa  Societatis  Jesu.  Z  do- 
zwoleniem starszych.  Pod  rosądek 
Kościoła  S.  powszeclinego  Rzym- 
skiego wszytko  niech  podlęże.  Na 
końcu :  W  Krakowie ,  Cum  Gra- 
tia  et  Priuilegio  S.  R.  M.  W  Dru- 
karni Andrzeja  Plotrkowcz^ka,  Ro- 
ku Pańskiego,  1594.  4.  283  stron. 
Nadto  na  przodzie  26  str.  liczbo- 
wanych  26  str.  liczb otvany eh ,  2 
karty  nieliezb.  Na  końcu  zaś  8 
kart  nieliezb.  TVszystk.  Siąnat. 
A-Z.  Aa—Pp2.{L.S.) 

Ns  odwrocie  tytułu  herb  .Junosza  i  4  wier. 
łac.  podpisane  literami  G.  M.    Zob.  Noty. 

2387.  Psałterz  Dawidów  z  łaciń- 
skiego, greckiego  z  Żydowskiego 
iia  polski  ięzyk  z  pilnością  przeło- 
żony, przez  D.Jakoba  f^  My fca  Te- 
ologa S.  J.  z  dozwoleniem  starszych 
teraz  znowu  na  żądanie  wielu  Pa- 
nien Zakonnych  łacińskiego  lęzyka 
nicumieiących  a  psałterz  mówić  pra- 
gnących bez  argumentów  i  adnota- 
cyi  przedrukowany  w  Krakowie 
wDrukarniPiotrkowczykal626.  12. 

2388.  Księgi  Psalmów  Dawido- 
wycli  Łacińskim  y  Polskim  języ- 
kiem. Przydane  są  argumenia,  przy 
każdym  Psalmie,  z  Pisma  Świętego 
y  z  wykładów  rożnych  autorów  wy- 
ięte.  Dla  pożytku  y  KonsolacyiDu- 
chowney  dusz  pobożnycłi  do  druku 
podane  przez  Zakonnice  Nawiedze- 
dzenia  Nayświętszey  Panny,  w  Kra- 
kowie w  Drukarni  Franciszka  Ce- 
zarego R.  P.  1714.4. 464  str.  oprócz 
2  arkuszów  na  przodzie  i  regestru. 

Przypisanie  Helenie  z  Czartoryskich  My 
szkowskiej.  Jest  to  przedrukowanie  tłó- 
maczenia  Wujka  r.  1594. 

2389.  Psałterz  albo  Księga  Psal- 
mów Dawidowych  z  Biblii Polskiey 
przez  D.  Jakuba  TVuyka  z  Wą- 
growca Theologa  Soc.  Jesu  w  Kra- 
kowie R.  P.  1599  wydaney  wybra- 
ny i  t.  d.  w  Warszawie  w  Druk. 
J.K.  M.  y  Rzeczyp.Mitzlerowskiey. 


24 


TEOLOGJA,  PISMO  Ś.,  CZĄSTKI. 


R.  P.1777.  18  ark.  i  4  hart  przed- 
mowy.    (L.  S.) 

2390.  Psalmy  Danidowe  prze- 
kładania X.  Macicia  Rybińskiego. 
w  Rakowie  1605  r.  Drukował  Sc- 
bast\an  Sternaclti  nak-ładeiii  saiue- 
goź  autora  tey  prace.  4.  136  str. 
prócz  regestru. 

(Załus.  Bibl.  Poct.  p.  20.—  L.  S.) 
Psałterz  ten  do  użycia  Socinianów  znaj- 
dował się  w  BIbl.  Puławskiej  ,   ale  bez  ty- 
tułu i  jednej   łiarty  początkowej.     Załuski 
pisze,  iż  noty  muzyczne  są  Abr.Lobuaslera. 

2391.  Psalmy  Dawidowe  prze- 
kładania X.  Macieia  Rybińskiego, 
W  Gdańsku.  1605.  8.  (Tr.) 

2392.  —  tam.  w  Druk.  Andrz.  Ha- 
nefelda  1608.  8. 

(Załuski  Bibłioth.  Poet.  Polon.  p.  26). 

2393.  —  —  tam.  1616.     (Mes.) 

Niesiecki  familią  tę  nie  Rybińskiemi  ale 
Rybieńskiemi  nazywa. 

2394.  Psalmy  Monarclie  y  Pro- 
roka S.  Dawida  :  przekładania 
X.  Macieia  Rybińskiego  — ^  Zno- 
wu przeyzrzane  i  wydrukowane. 
Roku  Naswietszeg^o  Pana  N.  1617, 
w  Toruniu.  4.  158  str.  oprócz  re- 
gestru ^  na  końcu  którego:  Druko- 
wał Augustyn  Fcrber. 

—  —  R.  1618.  w  Toruniu  dru- 
kował Augustyn  Ferber.  442  str. 
oprócz  regestru.  Zob.  Noty. 

w  Toruniu  u  Sternackiego 

1634.  24. 

2395. w  Druk.  Andrz.  Hu- 

nefelda.   1619.    8.  (Załuski  1.  c.) 

2396. 1630.24.  (Załuskił.  c.) 

2397.  Psalmy  Dawida  podług  da- 
wnych nót  wierszem  polskim  przez 
Salomona  Rysińskiego.  w  Lukczu 
nad  Niemnem  l6l4.      (B.) 

Bentk.  (T.  I.  224.)  przytacza  to  dzieło 
z  Olofa  p.  158  i  "Węgierskigo  Hist.  Eccl. 
Slav.  p.  454,  tudzież  dwa  inne  tegoż  au- 
tora Monumenta  diversis  personis  posila 
i  Kancyonał  Krakowski. 

2398.  —  —  w  Gdańsku  1619. 

(Siarcz.) 

2399.  (Psałlerz'ze  Sławiańskiego 
na  polskie  tłómaczony)  w  Jewiu 
1638.  12. 

Druk  gocki,  pierwszy  wiersz  każdego 
Psalmu  po  sła>viańsku.     (Sopik.N.  1737.) 

2400.  Psałterz  Dawidów  albo  Na- 


bożeństwo zamykaiący  w  sobie  nay- 
doskonalszy  sposób  wzywania  Pa- 
na Roga  etc.  w  Wilnie  1764.  8. 

2401.  Skarb  pobożnych  Affe- 
fctow  i  Zalow  Serdecznych  w  zu- 
pełnym Psałterzu  Dawida  święte- 
go zakopany  a  J  W.  JPani  Ałexan- 
drze  z  Tyzenbauzow  Morykoni  Pi- 
sarzowey  Skarbo wcy  W.  X.  L.  i  1.  d. 
ofiarowany.  Roku  1773  w  Wilnie 
w  druk.  J.  K.  Mci  i  Rzeczypospoł. 
Akademickiey.  4.  Nie  cały  exem- 
plarz.  Psalm  CL  sygnatura  T.  Tłó- 
maczenie  wierszem. 

2402.  Psalmy  Dawida  przez  JP. 
Franciszka  Katpitiskieg  o  nowo 
wierszem  polskim  przetłumaczone, 
z  obszerni)  do  nich  przedmową  o 
tychże  Psalmach,  o  narodu  żydow- 
skiego początkach,  kapłanach^  śpie- 
wakaclj  ,  ofiarach  ,  prawie  roini- 
czym  i  t.  d.  2  tomy.  w  Warsz. 
w  *druk.  XX.  Pijarów  1786.  8. 

(Gaz.  War.   1780.— Kat.  Bie.) 

2403.  Psałterz  Dawida  przekła- 
dania Franciszka  Karpińskiego. 
Tom  I.  II.  w  Warszawie  w  Dru- 
karni Slereotypowey  przy  Ulicy 
Krółewskicy  N.  1065.'  1829. 12.  Tora 
I.  xxxiii  154  sir.  T.ll.  198 str. 

W  Tomie  II.  od  str.  171.  idą:  PiesaiNa- 
bożnc. 

2404.  Tobias  Patryarcha  starego 
Zakonu  z  łaczinskiego  iczika  na 
polski,  nowo  a  pilnie  przełożony. 
Lata  narodzenia  Rożego  1539.  Na 
końcu  :  Prasowano  w  Krakowie 
przez  Macieia  Ostrogorskiego.  La- 
ta odkupienia  ludskicgo  1539.8.  19  ' 
kart  nieliczb.   druk  gocki.  (L.S.) 

Cała  Historja  Tobiasza  jest  w  14  roz- 
działaeh  Capiłula  nazwanych.  A  na  koń- 
cu dwie  Modlitwy:  f .  Gdy  na  drogę  masz  ia- 
ehać.  S-DlassezesliwegoMatizcństwa.  (sic). 
Co  się  tycze  drukarza,  Czacki,  mówi  Sobol., 
ręką  swą  na  innej  jakiejs'ć  książce  zapisał,  ze 
rzadkie  są  książki  z  drukarni  Ostrogorskiego 
wydane  i  że  nad  kilka  ich  nie  znamy.  So- 
bolewski w  nocie  do  tego  miejsca  nazwisko 
Macieja  Ostrogorskiego  mieni  przepoł- 
szczonem  tylko  nazwiskiem  Macieja  Szarf- 
fenberga.  O  czem  jeszcze  bardziej  przeko- 
nał się  jak  powiada  z  porówn:inia  druku 
polskiego   w  Psałterzu  Wróbla  tegoż  roku 


TEOLOGIA,  PISMO  Ś.,  CZĄSTKI. 


25 


|539  z  druk.  Macieja  Szarfenberga  -wryda- 
^m  ,  z  tein  dziełkiem  i  z  drugiem.  (Por. 
Bandthie  H.  D.  K.  P.  I.  181.  Lei.  Bibl.  Ks. 
Dw.  II.  07). 
24U5.  Tobiasz  z  łacińskiego  ię* 
zyka  uk  Polski  przełożony.  Wy- 
bijano w  krakowie  przez  Marka 
Scbarffenberga  Bibliopolę  Kraków. 
Lata  bożego.  1545.8.  SOkartnie- 
liczh.  typ  gocki. 

Na  końcu  powtórzony  tenże  podpis  miej- 
sca i  roku  druku.         (Bibl.  Ossol.  L.S.) 

2406.  Xicgi  Jesusa  Syna  Syra- 
cLowego  Eklcsiastycus  :  rzeczone: 
które  wssytkich  cnot  naukę  zamy- 
kała (sic)  %vsobie.  (Tytuł  bardzo  buj- 
nym gockim  drukiem  iv  dziewięciu 
wierszach  całą  kartę  zajmuje).  Na 
końcu  :  Wybiyano  w  Krakowie 
przez  Ycroniina  Yietora  :  Lata  Bo- 
żego M:D.Xri  (1541).  8.  15 f  ark. 
A — 24,  karty  uieliczb.  ostatnia  bia- 
ła ,  druk  bujny  gocki. 

Ńa  odwrocie :  Ocdoastichon  ad  Candi- 
dum,  Lectorem  Petro  Posnanien.  authore , 
tudzież  Tetrustichon  in  arma  nobilis  Do- 
mini Joannis  Lubomelski  de  Lublin. 
(Herb  Zadora,  głowa  lwa,  z  której  bucha- 
ją płomienie).  Strona  Aij  zawiera  w  sobie 
dedykacją.     Zob.  Noty. 

2407.  Ewaniclia  Święta  Pana  Je- 
zusa    Chrystusa    wedle    Mateusza 


2410.  (Listy  S.  Pawła,  po  wę- 
giersku) drukowane  vr  Krakowie  u 
Wietora  1534. 

tam.  1558. 

(Ban.  H.  D.  K.  P.  I.  162). 

2411.  Szent  Patnak  komjati  Be- 


świętego  z  greckiego  ięzyka  na  pol- 
ski przełożona.  I  wykładem  krót- 
kim, a  ku  inszemu  Ewanieliam  po- 
trzebnem  na  wielu  mieiscacb  obia- 
sniona  etc.  Przy  tym  iest  przyda- 
na nauka  czytania  i  pisania  ięzyka 
polskiego ,  ku  tym  księgam  i  in- 
szem  pożyteczna  etc.  w  Królewcu 
Pruskim  1551.  4. 

Przypisanie  Albertowi  Xięciu  Pruskiemu 
od  Seklucjana  tłómacza  tej  Kwangelii.  Rin- 
geltaube  von  den  poln.  Bibcln.  p.  34. 
Tschepiua,  Preuss.  Zehen.  p.  602.   (B.) 

2408.  Joba  onego  sprawiedliwe- 
go cierpliwość  y  wiara ,  nowo  po 
polsku  przełożona,  z  ksiąg  pisma 
Bożego  wyięta.  w  Krakowie  u  Ma- 
tysa Wierzbięty  1559.  Podpis  tłó- 
macza taki:  LU  By  E  vangeLii  CZY- 
telniK.  (Lubelczyk). 

(Bibliot.   Załus.—  .lu.) 

2409.  Przypowieści  Pana  Nasze- 
go Jezusa  Christusa,  z  Ksiąg  No- 
wego Testamentu  krotko  zebrane  y 
teraz  nowo  wydane,  przez  Erazma 
Otfinowskiego  z  Lesznika.  1599.4. 
72  słr. 

Dedyk.  Xciu  Konstantynowi  Ostrogsltie- 
mu  datowana  z  Rakowa,  tcgoz  roku  dnia 
n  Stycznia.     (L.  S.) 


uedek  4ltal  forditott  Levelei.  (Listy 
S.  Pawła  przez  Benedykta /{"omiaft 
w  Krakowie  drukowane  r.  1539. 
(Ban.  H.  Dr.  Kr.  355). 
2412.    Psałterz   (po   węgiersku). 
1548.  (Ban.  H.  D.  K.  P.  I.  162). 


3.     Parafraza. 


2413.  Propbetie  Danielis  tres  hor- 
riblles  decasu  yidelicet  et  ruina  vite 
spiritualis.  Dc  łapsu  ccciesiastice 
diguitalis  et  de  ruina  catholice  fi- 
dci,  ac  Aduentu  Antichristi,  et 
mundi  consumalione.  A  beato  Viin- 
CENTio  ordinis  predicator.  prideni 
annotationibus  explanate.  ]Va  koń- 
cu: Cracouie  per  Florlanum  Un- 
glerium  Anno  Dni  1527.  8.  20  kart 
nieliczb.  Druk  gocki.    (L.  S.) 

Tom  II. 


2414.  Psalmorum  omnium  iuxta 
kebraicam  ycritatem  paraphrastica 
interpretatio  ,  autore  Joannę  Cam- 
pensi,  publico,  cum  nasceretur 
primum  et  absolveretur ,  Lovanii 
Hebraicarum  literarura  professore. 
B.  D.  Joanni  Dantisco  Episcopo 
Culmensi.  etc.  dedicata.  Cracoyiae 
apud  Florianum  Unglerium  A. 
Ai.D.xxxu.  8.  169  kart  nieliczb. 

Tytuł  ozdóbką  drukarską  otoczony.  Na 
4 


26 


TEOLOGJA,  PISMO  S.,  PARAFRAZA. 


końcn  dwie  kartj  relestru  i  trzecia  próżna, 
a  verso  herb  Dantjszka.  (Bibl.  Ossol. — 
L.S.)  Zob.Noiy. 

2415.  a)  Prouerbia  Salomonis  per 
Joannem  Campensem  iuxta  Hcbrai- 
cam  yeritatem  Peraphrasticos  (sic) 
latinitate  douata.  Reuerendissimo 
Domino  Cracouiensi  dedicata  (lierh 
Łodzią).  Adiectae  sunt  precationes 
alittuot,  quę  in  psalterlo  non  ba- 
bentur,  ex  variis  Scriptiirac  locis, 
lassu  D.  Dantisci  depromptc.  Ve- 
nundantiir  a  Floriano  Vnglerio.  8. 
54  kart  nieliczh.  Druk  łaciński. 
(L.  S.)  Zob.  JSoty. 

b) Cracov*iae  ex  Oifici.  ty- 

pojjr.  Malbiae  Sebarffenbergcr  xlvh 
(1547).  8.   32  kart. 

(NotydoT.  II.l.Bibl.Ks.  II.) 

2416.  Slanisl.  Reszka.  S.  J.  Pa- 
raplira«iis  in  septem  Psalmos  Poe- 
nitentiales.  Accessit  eiusdcm  Pa- 
negyriciis  de  Victoria  de  Turcis  ad 
Naiipactum      obtcnta.        Cracoviae 

1591.  12.       (Nieś.  III.  856.) 

2417.  Meditatio  inEpislolaniDivi 
Pauli  Apostoli  ad  Epbesios,  in  qua 
uniyersae  fere  religiouis  Cbristianac 
conipcndium  disccndum  propoiii- 
lur.  Autore  Andrea  VoLA.>io.  Vil- 
nae  inpensis  Gener.  ac  ^obiliss. 
Viri.  D.  D.  JobannisSzweiikowscii. 
In    Officina    Jacobi   Markoyicii    a. 

1592.  4. 

W  przedmowie  data  i  podpis :  in  prae 
diolo  mecYolano  die3  Junii  1584.  Andreas 
Yolanns.      (Ban.  H.  D.  K.  P.  II.  289. ) 

2418.  Joannes  Demetrius  Soli- 
KOWSKi.  Meditatio  scu  Explicatio 
Psalmi  LXVII.  Exurgat  Deus  et 
dissipentur  inimici  cius.  Cracoy. 
in  Offic.  Lazari.  1597.  4. 

Wydał  i  przypisał  Kardynałowi  Badzi- 
w^iłłowi ,  Hieronim  Solikowski  synowiec 
anlora.  (Ju.  II.  204). 

2419.  a)  Kazanie  które  P.  Jezus 
z  Krzyża  uczynił  do  narodu  ludz- 
kiego, Ostatnie,  albo  o  siedmi  sło- 
wiech ,  które  Zbawiciel  nasz  wy- 
rzebł  na  krzyżu  ostateczne.  Ksiąg 
Dwoie,  przez  Jaśnie  Wielmożnego 
Roberta  Ś.  K.R.  Kardynała  Rełłar- 
MiAA  Societatis ,  Jesu  napisane.  A 
teraz  z  Łacińskiego  Języlta  na  pol- 


ski przez  Piotra/^afcrwce^o  teyże  So. 
cietatis  Kapłana  przełożone,  w  Kra- 
kowie, w  Drukarni  Andrzeja  Piotr- 
kowczyka  Typograplia  JKM.  Roku 
P.  1622.  8.  *  (Ju.  MS.) 

Siarcz.  I.  121,  wymienia  rok  zgonu  tłó- 
macza:   1622,  a  rok  druku  1628. 

2420.  Rozmowa  Ducbowna  y  na- 
bożne uważanie  o  Siedmi  Słowa  Pa- 
na Jezusowycb  na  Krzyżu  wyrze- 
czony eb.  Gwoli  Arcy  bractwu  Męki 
Panskiey  od  s.  p.  J.  M.  X.  Mar.  Szy- 
szkowskiego,  Bisk.  Krak.  u  Oycow 
Franciszkanów  założonemu :  do 
druku  podana  przez  W.  O.  Ariana 
Bratkotvica  Pis.  S.  Dok.  Regenta 
Krak.  Rraci  mnieyszycb,  Konyen- 
tuałow  Franciszka  S.  nazwanycli 
Zakonnika,  Praefekta  Arcybractwa 
Mvki  Panskiey.  w  Krak.  w  Druk. 
Fr.  Cezarego,*  1633.  4.  120  str.  i 
2  karty  Ded.  do  Doroty  liąckiey, 
Xieni  Zwierzynieckiey. 

(Bibl.  Ussol.— L.S.) 

2421.  David  Contritus  ex  septem 
psalmis  poenitentialibus  desumptus 
a  Rudo  P.  Tlicodoro  Mu.nario  Bono- 
niense  Ord.  Minor.  Cony.  S.  Fran- 
cisci ,  Sac.  Tlieolog.  Baccal.  et  in 
Studio  Cracoyien.  Artium  Magistro. 
AdSac/am  Rpgiam  Maiestatem  Vla- 
dislai  IV.  Pol  et  Sueciae  Regis  etc. 
DircetMs.  Cracoyiae  in  Offic.  Cliri- 
stopbori  Sclictlelii.  1641.  8.  21  ark. 

(L.S.)^ 

2422.  Orator  crucifixas  siye  ultl- 
nMi  Septem  yerba  Domini  Noslri  Je- 
su Cliristi  Totidem  piis  discnrsibus 
cxposlta  Per.  R.  P.  Joannem  Pap- 
czy^NSKi  Presbyłerum  Polonum. 
Cracoyiae,  ex  Offic.  Scbedeliana. 
1670.  4.  40  kart  nieliczh. 

2423.  Hierouymi  SAyoNAROŁAE, 
Ord.  Praed.  Meditationes  in  Psal- 
mos L.  LXX.  et  LXXIX.   Ollyae 

1692.    12.       (Cat.  Janss.  1695.) 

2424.  Adalber.  Tylfcowski  S.  J. 
Parapbrasis  PsalmorumDayid.  8.  ■ 

(Kat.  Piar.War.  1822.  p.  8.) 

2425.  Vanilas  Vanitatum.  h.  m. 
1  r.  4.  5  ark.  Rzecz  tuzięta  z  Ksiąg 
Salomonowych. 

W  Przedmowiepodpis:  Franciszek  Smia- 
decki.  W  samem  dziełka  wiele  rycin.  (L.  S.) 


TEOLOGJA,  PISMO  S.,  SKKÓCEJNIA. 


27 


4.     Skrócenia,    Powieści   i  t.  d. 


2426.  Epitoine  tolius  Veteris  et 
iiovi  Testamcnli  carinine  elcgiaco 
couscripta,  rccens  in  lucern  data. 
Autore  Albcrio  Vedrogovio  Lubbe- 
vio.   CracoYiae  1561.  4.    7  ark. 

Dedykacja  do  Pawła  Choynacliiego  Opata 
Lubińskiego  ,  datowana  z  Krakowa  z  Coli. 
mniejszego  Akad.  Krak.  (L.  S.) 

2427.  Sunirnariusz  Wszytkyego 
Nowego  Testamentu  :  to  iest,  kro- 
thkye  okazanye  tego  co  sye  w  fcto- 
rey  kapitule ,  tak  u  Ewangelistów 
iako  y  w  Liscyech  Apostolskich  za- 
myka :  a  to  dla  łacneyszego  rzeczy 
poyęcya  y  pamyctanya.  {Herh  Bo- 
goria). Cum  Gratia  et  Priuilegio 
S.  R.M.  Na  końcu:  W  Krakowye 
Drukowano  u  MacyeyaWierzbycty, 
Typographa  Je.  K.  M.  Roku  1570. 4. 
13  ark.  Druk  gocki.  (L.  S.)  Zoh. 
Noty. 

2428.  a)  Historya  Starego  y  No- 
wego Testamentu  z  francuzkiego 
przetłumaczone  (przez Andrz.Chry- 
zost.  Załuskiego),  w  Brunsberdzc 
1709.     4.  (Nieś.) 

b)  Historya  [Starego  yf  Nowego 
Testamentu,  z  francuzkiego  P.  Le 
Maitre.  wWarszawie  1744.  8. 

Wydanie  to  Walentina  Kamieńskiego  S. 
P.  służyło  do  użycia  Szkół  Piarskich. 

(Jan.Lex.  I.  66.) 

c) fam.  1766.  8. 

d) tam.  1782.  8- 

(Kat.  Piar.  War.  1822.  p.  133.) 
e)  —  —  w  Warszawie  w  Druk. 
S.P.    1800.    8.        (Sienk.Dod.  doBent.) 

2429.  HistoriaVeteris  et  NoviTe- 
stamenti,  quae  stilo  ciaro  ,  et  soli- 
do  conscripta,  SS.  Patrum  textibus 
illustrata ,  aliorumquc  Authorum 
lloribus  exornata ,  compcudiose  et 
dilucide  collccta  a  P.  Petro  Kwiat- 
kowski ,  Societ.  Jcsu.  Augiistae 
Vindelicorum.  Sumptibus  Christo- 
phoriBartl,  AnnoMDCCsLi.  4.  706 
str.  4  karty  na  przodzie^  gdzie  są 
approbacje  Cenzoróiu,  7  kart  re-' 
gestru  i  jedna  omyłek  na  końcu. 

ApprobacjaJanaJuskicwiczaProwincyała 
Jezuitów  datowana  r.  1730,  a  zatem  na  10 
lat  przed  wyj s'ciem  dzieła  z  druku.  (Ł.S.) 


2430.  Krótkie  zebranie  Pisma 
Świętego,  z  iego  dowodną,  y 
gruntowną  cxplikacyą.  Naprzód  o 
stworzeniu  świata  y  iego  począt- 
kach w  Rozdziale  pierwszym,  po- 
wtóre  o  skończeniu  świata,  y  o 
znakach,  poprzcdzaiccych  Uniwer- 
salny Sąd  Boga  Stwórcy  Zbawicie- 
la, y  Odkupiciela  naszego  w  Roz- 
dziale drugim,  dla  pożytku  dusz 
pici  tak  męskiey,  iako  y  Bialoglow- 
skiey  przez  częste  czytanie  y  uwa- 
żanie pnnktami  ułatwione,  do  ii- 
wagi  zaś  wszystkim  wiernym  ma- 
łowiernym,  niewiernym,  tudziesz 
poganom  ,  y  od  wiary  Swictey  Ka- 
tolickiey  iedney  tylko  prawdziwey 
odszczepionym  podane  a  JW-J.  P. 
Wacławowi  Rzewuskiemu  Wdzie 
Podolsk.  Hetman.  Poln.  Koron. 
Chełmsk.  Drohobyck.  etc.  Staroście, 
Panu  y  osobliwszemu  Dobrodzie- 
iowi  Dedykowane  w  Roku  1756 
dnia  18  sierpnia  miesiąca,  w  Gdań- 
sku Druk :  GodfrydaHartmanna.  8. 
114  str.      (B.Horod.) 

Inny  esemplarz  ,  który  widział  Sobolew- 
ski, dedykowany  Xawer.  Węgleńskiemu, 
Podstolicowi  Brzeskiemu  z  datą  tą  samą. 
Zob.Noły. 

2431.  a)  Sio  cztery  Wyborne 
z  Pisma  Sgo  historye  Starego  i  no- 
wego Testamentu,  w  Królewcu 
1745.    8.        (Kat.  Piar.  War.  1822.  p.l23.) 

b)  Dwakroć  pięćdziesięt  i  dwie 
Pisma  S.  Historye  ze  Starego  i  No- 
wego Testałnentu  dla  młodzi  Chrze- 
ściauskiey  od  JanaHYOrsERA  Rekto- 
ra Johannei  w  Hamburku  z  przed- 
mową zebrane  a  teraz  na  polski  ię- 
zyk  wiernie  przetłumaczone,  w  Kro- 
lewcu  Pruskim  drukowali  kosztem 
nieboszczyka  J.  H.  Hartunga  Dzie- 
dzice R.  1766.  8.  475  i  126  str. 
arkusz  na  przodzie  i  regestra.  Zoh. 
Noty. 

2432.  Compendiura  Biblicum  iu 
quo  unirersae  pene  SS.  Literarum 
bistoriae,  leges,  prophetiae— -  com- 
prehendnntur.  Posnaniae  typisColI. 
S.  J.  A.  D.  1745.  8.  131  str. 


28 


TEOLOGJA,  PJSMO  S.,  SKRÓCENIA. 


2433.  KpaniKiH  KaniHxn3Hci>  hc- 
raopMHecEiH ,  ora-b  nHcamn  Benixaro 
H  HoBaro  3aBtma  H36paHHBiu,He  raoK- 
Mo  npaBOif^pubiMi)  XpHcniiaHOM'b  ho 
Hannane  hcŁmij  lepeaMb  napoxia;iE- 
hwmtj,  o6yieHifl  pa^H  ce6»i  bt.  Hcrao- 
piHKTj  nHcaHiii  cBnnibiKi  Bcenompe6- 

HblH    Cl>  pa3HhIXT>  fl3WK0BT,  Ha  CjiaBCH- 

cKiu  nepeiiCAb  hhoiłt.  MaKapiu  He- 
■pOHoeurT}^  IIoabckou  npoBUHi^iH 
Boroc;joBT..  bt.  IIoMacB-fe  ryŚb.  Kró- 
tki Katechizm  historyczny  z  Pisma 
S.  i  t.  d.  wybrany  i  t.  d.  zjróźnych 
ięzyków  na  ostatku  teraz  ua  ięzyk 
sławiański  prac.i  W.  O.  Makarego 
Neronowicza  Zakon.  S.  Bazylego 
przetłumaczony  1  t.  d.  yt  Moua- 
sterze  Poczaiowskim  r.  1756,  4. 
25  ark. 

(Sopik.  N.  561.— Dzień.  WU.  1819.  II. 
555.) 

2434.  Selectae  e  Veteri  Testa- 
mento  historiac  ad usum  Schol.  Piar. 
Pars  la  2a  Varsaviae  typis  Coli. 
S.  P.  M.DCCLYin.  12.  299  sir.  i  pół 
ark.  na  przodzie  i  regestr. 

2435.  Krótkie  zebranie  Historyi 
starego  i  nowego  Zakonu  z  fran- 
cuzkiego  ięzyka  na  polski  przetłu- 
maczone, w  Wilnie  w  Druk.  XX. 
Scholarum  Piarnm.  1762. 

(KuryerLitew.  1762.  N.  XI.  Snppl.) 

2436.  Katechizm  historyczny  X. 
Fleurego.  w  Warszawie  1767.  8. 

tam.  1800.  8. 

tam.  1812.  8. 

(Kat.  Piar.  War.  ISW.  p,  54) 

2437.  Excerpta  Sacrae  historiae 
ex  Sulpicio  Severo,  adjectis  quae- 
stionibus  iilustrata  ad  usum  Juven- 
tutis  Scholasticae.  Varsaviae  1771. 
8.  133  słr.  Zoh.  Noty. 

2438.  A;ib$a  H  OjMera,  mc  ecmB, 
Ha^amoE.b  h  kohcht.,  naópaHHbiH  oim. 
6omecraBeHHwx-b  nncaBiii,  EBaHre^b- 
cKou  nponoB-fe^^H,  AnocniOAbcKHx"b  y- 
Henin,  H  oniT.  npaBHJii  cb.  omei^i.)  h 
npoH.  nepeBo^Tj  cb  rpeneciŁaro. 
■R-h&iiAhwk  1786.  4. 

—  —  BT.  CynpacA-fe  1788.   fol. 
Wydania  oba  Raskolnickic.     (Sopik.  I. 
N.  47.) 

2439.  Zebranie  krótkie  chronolo- 


giczne  Historyi  kościeincy  napisa- 
ney  przez  X.  Fleury  w  Krakowie 
u  Grebla  1786.  8.  Tom  I.  270 str. 

2440.  Historya  o  początku  i  koń- 
cu świata  z  Pisma  i  różnych  rewo- 
lacyi  wzięta  pr/.ez  Jacka  Więcko- 
wskiego Burgrablcgo  Grodzkiego 
Liwskiego,  w  Krakowie  d.  22  Gru- 
dnia 1791.  do  druku  podana.  8. 
34  str. 

2441.  Historya  S.  starego  testa- 
mentu aź  do  zburzenia  Jerozolimy 
przez  Tytusa  Cesarza  5  dołączony 
lest  opis  ieograficzny  Palestyny, 
tudzież  obyczaie  ludu  Izraelskiego 
z  dzieła  X.  Fłerego  wyięte  (przez 
X.  S.  Bielskiego),  w  Warsz.  u  Pi- 
iarówl793.  Przedr.  1806.  8.  (B.) 

2442.  Historya  S.  nowego  testa- 
mentu na  dwie  części  podzielona. 
Część  pierwsza  zawieraiąca  życie 
Jezusa  i  Apostołów  przełożona  po 
większey  części  iest  z  Francuzkie- 
go  dzieła  P.  Turnego  (Turneux)^ 
druga  część  obyczaie  dawnych 
Chrześcian  z  Flerego  tłumaczona 
(przez  X.  Sym.  Bielskiego),  w  War- 
szawie u  Piiarów  1794.  Przedruk. 
<amie  1811.  8.     (B.) 

1443.  Katechizm  większy X.  Fłe- 
rego, zawieraiący  historya  świętą 
i  naukę  chrześciańską  z  francuzkie- 
go  przełożony  (przez  X.  Symona 
Bielskiego),  w  Warsz.  u  Piiarów 
1812.  8.     (B.) 

1819.  8. 

(Kat.  Piar.  War.  1822.  p.  54.) 
Bcotk.T.  1. 62.  powiada,  że  tenże X.  Biel- 
ski Katechizm  mniejszy  przez  X.  Flenry,  da- 
wniej przez  jednego  ze  Zgromadź.  XX.  Pi- 
iarów przetłómaczony,  poprawił  i  na  nowo 
wydał. 

2444.  Mały  Katechizm  history- 
czny, albo  krótki  zbiór  Historyi 
Swiętey  i  Nauki  Chrześciauskiey, 
przez  X.  Fleury.  w  Wrocławiu  a 
W.  B.  Korna.  8.  319  słr. 

(Pam.  Lwów.  1819.  II.  352.) 

2445.  Powieści  z  starego  i  no- 
wego Testamentu  według  Wulgaty 
tłumaczenia  fVuyka  z  pytaniami 
do  każdey  powieści  stosowncfl/w 
naukami ,    i   zdaniami    bibliynemi, 


TEOLOGJA,  PISMO  Ś.,  SKRÓCENIA,  POWIEŚCI.         29 


dla  użytku  szkót  mleyskicli  i  ATiey- 
skicli.  Część  1.  II.  Poznań,  nakł. 
i  drukiem  Kar.  Wil.  iMehvvaldal820. 
8.  XX  23i  i  222  str. 

(Dziea.  Wil.  1821.) 

2446.  Blbliyna  Itistorya  dla  dzie- 
ci, wyięta  z  waźnieyszych  i  więk- 
szych dzieł  Pana  Sclimidsa  we 
dwóch  częściach ,  z  których  pier- 
wsza stare  Przymierze,  druga  nowe 
w  sobie  zawiera  z  niemieckie^ro  na 
polski  ięzyk  przetłumaczona  przez 
A.Pawła Arlelh.  wWrocIawiu  nakł. 
W.  B.  Korna  1820.  8.  188  słr. 

2447.  Pięćdziesiąt  i  dwie  powie- 
ści z  porównaniami.  Kiąźeczka  do 
zabawy  i  nauki  młodzieży  dla  wzbu- 
dzenia i  ożywienia  cbrzcściaiislio- 
reiigiyncg^o  ducha  na  każdy  tydzień 
roku  całego  z  niemieckiego  X.  Pa- 
wła A  loizegoTaisa.  w  Wrocławiu. 
1821.  (Dzień.  WU.1821.) 

2448.  Bibliia  dla  dzieci  ozdobio- 
na 48  rycinami  Przekład  z  francuz- 
Łicgo  H.  W.  C.  K.  Z.  (Wincenty 
zCiecłi&nowcaKiszkaZgicrski)1822 
roku.  Wilno  w  Druk.  XX.MIssyo- 
narzow  przy  Kościele  ś.  K.  24. 

2449.  Historyia  Szwcnla  ysz  ła- 
tinyszka  liżuwia  pardiela  ant  Że- 
inaytyszka  par  Symona  Stanieiuicze 
Zcmaytes'WylniiijeDrukarnioyant- 
ułićzias  Sta  Jona.  po  N.  431.  Me- 
tuose  Chryst.  1823.  8. 

2450.  Katechizm  Historyczny  kro- 
tko zawicraiący  w  sobie  Pismo  świę- 
te i  naukę  chrześciańską.  Przez 
Xicdza  Fleury  Opata  du  Loc  Dieu. 
w  Wilnie  nakł.  i  dr,  Józ.  Zawadz- 
kiego 1825.  8.   91  str. 

2451.  Katechizm  Bibliyny  to  icst 
krótka  i  wyraźna  nauka  o  tcm  co 
Pismo  Święte  w  sobie  zawiera. 
Z  niemieckiego  F.  A.  Krummacukr 
podług-  siódmey  edycyi  niemieckiey 
na  polski  ięzyk  przełożony,  w  Wro- 
cławiu uW."B.  Korna.  1827.   8. 

2452.MnemosynonBibliorum  per 
Conradiim  Boium.  Crac.  in  Ołf. 
Ilier.  Yicloris.  (Ban.  H.  D.  K.  P.  1. 163.) 


2453.  MiłiołayREY.  Księgi  o  Po- 
topie Noego,  dzisieyszym  czasom 
bardzo    potrzebne    a     pożyteczne. 

Trzecieslii,   Żywot  Reia. 

2454.  Historya  o  He^iaszu  Pro- 
roku, w  Krakowie  w  Druk.  Wierz- 
biętyl572.  4.     (L.S.) 

2455.  Hieronym  Powaodowski. 
Skarbnica  Biblii  S.  w  Poznaniu  R. 
1577.  (Siarcz. 

2456.  Sententiae  sacrae  ex  Evau- 
geliis  dominicalibus  et  ałiis  scriptu- 
rac  Patribns ,  actati  puerili  conve- 
nientes.  Das  ist  geislliche  Spriiche 
auss  den  Sontags  und  Fcst-Evaa- 
geliis,  und  andernStilckea  heiliger 
Schrifft  vor  die  Jugend  zusammen 
gezogen.  Elbingac,  e^cudebat  Ven- 
deliaus  Bodcnhausen.  1662.  8.  7 
ark.     (L.  S.) 

2457.  Sententiae  sacrae.  Crac. 
Typ.  Mic.  Alex.  Schedel,1699.  12. 

2458.  Hauptspriiche — Seutcncye 
zacne  Pisma  S.  starego  i  nowego 
Przymierza — według  uiedziełnycii, 
dorocznych  świąt  uroczystycli  Ewa-, 
nieliy  dla  szkołney  młodzi  zebranc- 
i  sporządzone,  w  Brzegu  drukowa- 
no od  Nieboszczyka  Godofr.  Tramp 
pozostałey  Wdowy.  1743.  8,  133 
str.  19  nieliczh. 

(Ban.If.D.K.P.III.49.) 

2459.  Saba  z  Salomonem  rozma- 
wiaiąca  albo  Enigmata  Clirześciań- 
skie  Starego  i  Nowego  Testamentu, 
przez  M.  G.  H.  Bukoietnskiego. 
w  Berdyczowie  w  Dr.  Karmelitów 
1766.4.  (Sieni:.  Dod.  do  Bent.) 

2460.  Historya  bardzo  piękna 
i  ku  wiedzeniu  potrzebna  o  stwo- 
rzeniu Nieba  i  ziemie  i  innych 
wszystkich  rzeczy  które  żyją  na 
świecie,  A  jako  potym  Pan  Bog 
człowieka,  to  jest  Adama  i  Ewę 
za  żonę  jemu,  z  kości  jego  stwo- 
rzył, jako  życie  na  tym,  świecie 
skończyli  etc.  z  pisma  S.  krótko 
zebrana  teraz  na  polski  język  z  pil- 
nością przełożona  i  do  druku  z  do- 
zwoleniem Starszych  podana.  8. 
47  str.  Bibl.  Horod.) 


•.M 


30 


TEOLOGJA,  PISMO  S.,  WYKŁAD. 


5.      Wykład. 

a)     Żydowski. 


2461.  Parli lionesCodlcis  Hcbraei, 
]u  quiłnis  per  qiiatuor  scctlones, 
(iiilbus  Biblia  Hcbraea  iłoctoribiis 
diyisa ,  OJiiiiia  obslriislora  (sic)  te- 
xtibii!$  sacris  adjecta  exj)licantnr. 
Marjjinalia  et  iiiiutia  iniadyuata 
varia  enodantur,  Cliroiiolojfia  ,  iio- 
miua  librormn,  et  viroriini  sccnii. 
dum  He!>racos,  et  Siiiiiinac  siiijfa- 
lorum  diligenter  traclantiir,  Pro- 
pLetariiiu  vila  ,  teiiipus  oiBcij  ,  et 
qiiot  aniios  aiitc  Gbristum  quilibet 
vixcrit,  brevissinie  monstraiitur. 
Liber,  Biblia  sacra  Icctiiris  iii  qna- 
vis  lingua ,  maxiine  iu  Hebraea, 
utilissimus,  cni  similis  labor  iu  hoc 
generc  iiunquain  antca  vi.sus ,  a  iu- 
yeiiibus  Ct  yiris  docłis  saepc  de> 
scriptus:  nunc  opera  et  studio  M. 
LaurentI  FabricI  Dantiscani,  Pro- 
fessoris  Hebr.  Ling.  in  Acad.  Wit- 
tebergensi,  publici  juris  factus. 
Cum  Indicc  accuratiorc  omnium 
quaestionum  in  boc  libro  tractata- 
rum.  ,,C«t  nescil  viam  apertam 
ad-  Hebrąeum  Oceamim ,  is  bunc 
librum  comitem  viac  sibi  assuniat. 
Wittebcrgae,  Typis  Jobannis  Gor- 
manni  sumlibus  Ciemcntis  Bergeri. 
Anno  M.DC.x.  4.  183  str.  2  ark. 
Przedmowy  na  przedzie  i  7  kavt 
reyeslru  na  końcu.  (L.  S.) 

♦ 

2462.  Encbiridion  Psalinorum  etc. 
jak  niiej.  Antverpiae  ex  Officina 
Micbaclis  Hillenii    An.  1533.  12. 

(L.  S.) 
—  —  Coloniae    ex   OfSc.  Joan. 
Gymnici  AnnoMDXxxiii.  12.  (L.  S.) 

2463.  Encbiridion  Psalmorum. 
Eorundcm  ex  yeritate  bebraica  ver- 
sionem  ac  Joannis  Campensis  e  re- 
gione  paraplirasim ,  sic  ut  versus 
yersuirespondeat complectens.  Con- 
cionem  praelerca  Salomonis  Eccle- 
siastae  per  eundem  Campensem  ex 
Hebraiuo  TTaoacpoaaTDCbog  traduc- 
tam.  Seb.  Grypbius   excud.   Lugd. 


Anno  1537.  8.   202  kart  nieliczh. 
4  kartki  regestra. 

Na  5  kartk.ich  ostatnich  :  Ne  aliąuot  ]»a 
gellae  vacarent,  placuil:  orationem  Salo 
mouis  qtiam  in  templi  dcdicatione  hahuit 
anncctere :  lectori  plo  reiu  multo  gratio- 
rem  fore  rati,  quain  si  nudas  cliartas  obii- 
ceremus.  Na  początku  wiersze  Dantyszka 
i  przedmowa  tlóinaeza  do  uiegoz.      (L.S.) 

Pachod  Itsciiak  timor  Isaci ; 
siue  explieatio  locorum  SacraeScrł- 
pturae  etTaiinudis,  intellectu  dilfi- 
cilium ,  multorumque  Rabbinico- 
rum  diclorum ,  pracsertim  eorum 
quae  inTalmude  Icguntur,  de  tem- 
pli distiirbatione  :  autore  R.  Isaaco 
fil.  Abrabam.  Hcbraice.  Lublini. 
1573.  4. 

(Catal.  des  livrcs  de  la  Bilłlioth.  du  Roi 
Parisl739.  Tom  I.  A.  N.  850.) 

2464.  Liber  Rabbotu,  sive  glos- 
sa  magna  in  Pentateucbum ,  et 
qnlnque  libellos  Rutb,  Estber,  Ec- 
clesiasten ,  Cantica  et  Lamentatio- 
nes ;  continens  cxpositiones  yarias 
ex  Talaiude,  et  yetustis  aliis  Ju- 
daeorum  libris  collcctas :  autorc 
Rabba  filio  jNamcho.m.  Accedit  com- 
mentarius  in  candem  glo«sam ,  qui 
dicitur  Matanot  Cabouna  ,  siye  mu- 
nera  sacerdotii^  autore  R.  Issa- 
charBEERF.NEFTALi.  editio  a  niul- 
tis  mendorum  millibus  quac  in  ita- 
licis  et  Tbcssaloniccnsi  editionibus 
occurrunt,  rcpurgata.  Cracoyiac 
a  pud  Isaacnm  F.  R.  Aaron  Proslitz. 
1587.    fol.  (l.c.N.693.) 

2465.  ToLEDOT  IsAAC,  genera- 
tiones  Isaaci  seu  commentarius  in 
Pentateucbum  autore  R.  IsaacCAUo. 
Hebraice.  Cracoyiac  1588.  fol. 

(1.  c.  N.  730,) 

2466.  Commcntarii  in  Pentateu- 
cbum mystici ,  ex  libro  Zobar  po- 
tissimum  excerpti  itemque  in  Can- 
tica cauticorum  et  Lamentationes 
Jeremiae:  ad  calcem  adiectae  sunt 
quaedam  constitutiones ,  quarum 
autor  idem  est,  qui  libri  Zobar.  He- 
braicc.Cracoviael593. 4.  (1-  c  N.  693.) 


TEOLOGIA,  PISMO  S.,  WYKŁAD. 


31 


2467.  Commentarii  in  Cantica 
Caiiticoriim  el  Laincntationes  Jcre- 
mlae:  ad  calcem  adiectae  siint  quae- 
dani  constitiitloiies,  quaruin  autor 
idem  cst,  qui  llbri  Zohar.  Hcbrai- 
ce.  CracoYiae  1593.  4. 

(1.  c.N.  811.) 

2468.  Ełiahu  Miszrciii,  Elias 
orieiitalis;  commentariiis  valde 
obsciiriis  R.  Eliae  Misrachi,  sivc 
Orientalis  ,  in  commciitarios  R.  Sa- 
lomonisjarclii  super Pcutalcitclitim. 
Hebraicc.  Cracoviae,  ap.  Isaacum 
F.  R.  Aaron  Proslicz  1595.  fol. 

(i.  c.N. 710.) 

24(}9.  Ambujde  Gołah,  cum  ali- 
q«iol  animadversionibus.  Hebraicc. 
Craeoviae  1596.  4.        (1.  c.N.  770.) 

2470.  Jalcout,  siye  secunda  pars 
commentarii  in  sacram  scripturam, 
R.  SiMEON  IIaddarsok;  quae  con- 
tinet  explicationein  siniilem  in  Pro- 
pbelas  priores  et  posleriores  et  Ha- 
jrio(i[rapba  :  aulborc  eiusdcm  R.  Si- 
ineon  Haddorson  ,  Arebisynagog^o 
Francofiirtensi.  Hebraice.  Craeo- 
Tiae  perlsaacR.  Aaron  deProstitz. 
1596.   fol.  (1.  c.N.  782.  a.) 

2471.  R.  Abrabam  ben  R.  Jehu- 
BAE  Chassan  Commentarii  in  aliquot 
y.T.Libros  Lublin.  1612.  fol. 

(Compcn.  Priest.  Bibl.  p.  6.,) 

2472.  Reer  Maiim  Haiin,  puleus 


aquarum  yiyenlium  ,  sen  comnicn- 
tariusdnplex  iu  Pentateucbum^  quo- 
rum  Reer  Jacor  ,  putcus  Jacobi, 
alter    pranii  intcrprctatio  est ,  utri- 

3UC  ad  commcntarla  R.  Salomonis 
arbi  accommodati;  autore  R.  Ja- 
cob  F.  R.  IsAAC  Cohen.  Hebraicc. 
Cracoviae.  1616.  fol. 

(Catal.  delaBlbl.  dii  Royl.  ą.N.795.) 

2473.  R.  Jacob  Fil.  Isaac.  Com- 
mentarii in  Josuam  et  Judices.  Lu- 
blinil623.  fol. 

(Compen.  Pries.  BIbl.  p.  31 ,) 

2474.  Lmre  Chefer  ,  verba  pul- 
cbra ,  seu  scrmoues  pulebritudinis^ 
sive  commentarius  R.  Nathan,  Ger- 
maiii ,  in  coiiimeutarios  R.  Salomo- 
nis Jarbi,  et  R.  Eliae  Orlentalis  su- 
per Penlateiłcbuui.  Hebraicc.  Lui- 
blini.  1637.  fol. 

(Calal.  de  la  Bibl.  du  Roy  1.  c.  N.  725.) 

2475.  Hislorya  Pascby  z  dwuma 
Kommeiitaryuszami  z  tłómaczenient 
Żydowsbo -JNiemieckiem  z  doda- 
tkiem Scbir  Hascbirim  t.  j.  Pieśń  ual 
Pieśniami.  Wilno  w  Drub.  Zymela 
^'ocbimowicza.  1825.  60  sir. 

(Keppen.  Bh6a.  Aacmm  1825.  p.  404.) 


2476.  HerzNeftali  Sepberzacbar 
rab.  Radices  voeum  Ycteris  focde- 
ris.  SzIjIów  1806.  8. 


b)     Chrześcjański. 
a)  w  osólnoścł  i  miejsc  ze  Starego  Testamentu. 


2477.  J.  Hermanni  Jaisssexs  in 
Seminario  Episcopali  Leodii  Scrip- 
tarae  S.  ac  Tbeolop^iae  Dojjmaticac 
Professoris  Hermeneutica  Sacra  seu 
Introductio  in  omnes  ac  singulos 
Libros  Sacros  Yeteris  et  Novi  Foe- 
deris  in  usum  praeiectionum  publi- 
carum  Seminarii  Episcopalis  Leo- 
diensis.  Yolumen  J.  II.  reimpressa. 
Yilnae  typis  Dioecesanis.  1830.  8. 


2478.  a)  Nicolai  Arisoldi  Lux  in 
Tenebris  etc.  jak  niżej  Franekerae. 
1667.  12. 


b)  Nicolai  Arisoldi,  SS.  Tb.  Doct. 
et  Profcss.  Lux  in  Tenebris,  seu 
brevis  et  succiucta  Yindicatio  simiil 
et  Conciliatio  locorum  Yct.  et  Not! 
Testamenti,  q(!ibus  omnium  secla- 
rum  Adyersarii  ad  stabiliendos  erro- 
res  suos  abutuntnr.  Editio  quarta, 
magna  parte  auctior,  ac  ntilj  sub 
calcem  indicc  locnptctior.  Franco- 
furti  et  Lipsiae  ,  Sumptibus  Martini 
Tbeodori  Heybey,  imprimebat  Im- 
manuel  Titius.  mdc. xcviii.  4.  637 
i  558  str.  7  kart  naprzodzie,  i  17 
reje&tru  na  końcu ,  z  wizerunkiem 
autora.  (L.  S.)     Zoh.  JSoly. 


32 


TEOLOGJA,  PISMO  Ś.,  WYKŁAD. 


2479.  Bibllsclie  TcKt-ChronJca 
worinncn  alle  und  jedc  Sclirifft- 
Stellen  welche  iii  dcneu  Ewangcli- 
scheii  Klrclien  der  Stadt  Daiitzi{|^ 
voin  3  Junii  1G5U  biss  den  3  Mail 
1761  auff  verai»lassaiig,  derer  Belli' 
Buss-  und  Danek-Tagc  in  oflFentli- 
cher  Gcmeine  erhlśiret  sind, —  dar- 
gestellet  werden.  Dantzlg  drulits 
und  yerlegts  Joli.  Zaeli.  Stolic mdcci. 
8.  211  sir.  oprócz  regestru. 

2480.  Quaestiones  exegeticae  in 
Sacrani  Scriplnrani  Yetcris  et  Novi 
Testament!  et  cariini  cliicidationcs 
collectae  ex  yariis  aulhorlbusin  gra- 
łiam  eoruni  ątiibus  decst  copia  in- 
terpreluni — Pars  1.  a  Genesi  usquc 
ad  Isaiae  Prophcliaui.  Pars  II.  a 
Propbetia  Isaiae  usque  ad  finem Sa- 
crae  Scriplurac.  Opera  et  studio  R. 
P.  Martini  Brictii  S.  J.  Prulbcno- 
Yarmicnsis.  Brunsbcrgae  typis  Coli. 
S.  J.  A.  D.  MDCCXxvii.  fol.  Części. 
756  str.  oprócz  3  kai-t  naprzodzie 
i  regestru.  Cz.  II.  491  sir.  oprócz 
regestru. 

2481.  Compendinm  antilogiariim 
scu  eonlradictioiuim  apparenter  la- 
lium  Sacrac  Scripłurac  ex  diyersis 
et  selcctis  autlioribus  eollectarum 
rito  ordine  A.  D.  /Mdcclyi  dis|)osi- 
tum —  ciira  et  sliidio  P.  F.  Mariani 
a  S.  Stanisiao  {Sikorski)  nationc  Po- 
loni olini  Concionatoris  Ordinarii, 
Philosophiae ,  S(juc  Tlieol.  Profes- 
soris  ,  aclualis  pro  tunc  Dcffinitoris 
Proyinciae  S.  Joachiini  Ord.  Dis- 
calceatornm  SSS.  Trinitatis —  dc- 
mum  S.  Theol.  cxposiliyae  Profcs- 
soris —  Lcopoli  t\pis  SSS.  Trinita- 
tis A.  D.  1759.  8.  449  str.  arkusz 
na  przedzie  i  regestr. 

2482.  Florianus  Minasiewicz  Ten- 
tanien  pnbliciim  ex  ntraque  S.  ller- 
menenticcs  Yctcris  Testamcnti  In- 
stitutionum  Parte.  1784.  8. 

(Sicnk.  Dod.   do  Bent.) 

2483.  Flor.  Mi.nasiewicz  Positio- 
nes  ex  Hernienentica  tam  yeteris 
quam  Noyi  Testamenli.  Tvp.  Vid. 
Piller  (Lcopoli)  1785.  8. 

(Sienk.  1.  c.) 


2484.  Joannes  Potoczki..  PosI- 
tiones  ex  Hermeneutica  tam  Yete- 
ris quani  Noyi  Testamcnti  et  Pa- 
trologia ac  bistoria  litcraria.  1785 
Typ.  Vid.  Piller.  8. 

(Sienk.  Dod.  do  Bcnt.; 

2485.  Jobannis  de  Turrecremata 
Cardinalis  S.  Sixti  yulgariter  nun- 
cupati,  £xplanatio  in  Psalterium  fi- 
nit  Cracis  impressa  b.  r.  fol.  150 
kart.     Zoh,  Noty. 

2486.  a)  De  afflictione  Ecclesiac 
Commcntarius  in  Psalmum  XXI, 
per  Andream  CniciuM  Episcopum 
Praemislien.  Nakońcu:  Impressum 
Cracoyiae  per  Hieronymnm  Vieto- 
rem  A.  Dom.  Mens.  Ja.  m. o. xxvii. 
4.  40  karl  niełiczh. 

Na  karcie  tytułowej  obwódką  drukarską 
ozdobnej  42  wier.  łac.  z  napisem  :  Leonar- 
dus  Cosus  Anglus  Lectori.  Dedykacja  do 
Królowej  Bony  trzy  karty  zajmuje.  Osta- 
tnie trzy  karty  mają  następne  wiersze  ła- 
cińskie:  In  imagincm  Passi  Redemptoris 
nostri  A.  Cri.  (Andrcas  Cricius)  30  wier. 
In  Yirginem  Matrem  sub  Crucc.  24  wier. 
Vox  .ifllicta  Ecclcsiae  14  wier.  z  podpisem: 
Ant.  Medicus.  Ad  Clariss.  Antislitem  Prae- 
misl.  opcris  aulhorem.  Dnum  cum  primis 
observandum  Stanislai  Hosii  clientuli  dc- 
ditissimi  Epigramma  32  wier.  Ad  eundem 
Tetrastischon    4  wier.   Hexasticbon. 

b)  Dc  Afflictione  Ecclcsiae  Com- 
mcntarius in  Psalmum  XXI:  juxta 
rcccptam  Ecclcsiae  lectioneni:  per 
R.  P.  D.  Andream  Cricium  Episco- 
pum Prcmisłicn.  b.  m.  i  r.  4. 

Poprzedza  list  Jerzego  Sauromana  Szlą- 
«aka  do  Stanisława  Tbursona  Biskupa  Oło- 
muniec, datowany  z  Rzymu  i  Kwietnia  r. 
1527.  '  (Janoc.  III.  64.) 

2487.  a)  Kommentbarz,  albo  wy- 
kład na  Prorocztwo  Hozcasza  Pro- 
roka, k[orego  pisma,  ku  dzisicy- 
szym  czasom  ostatecznym,  właśnie 
sic  przydać  a  pizylrclić  mogą.  Te- 
raz nowo  po  Polsku  uczyniony. 
(Pod  tytułem.  Herb.  Mik.'lladzi- 
tviła.) —  Nakońcu:  W  Brześciu  Li- 
tewskim drukowano ,  Nakładem  O- 
swieczonego  Ksiąźęcia,  Pana  a  pa- 
na Mikolaia  Radziwila,  Woiewody 
Wileńskiego  i  t.  d.  Roku  Pańskiego 
M.D.Lix.  rdiesiąca  Lipcza.    4.    381 


TEOLOGIA,  PISMO  S.,  WYKŁAD. 


33 


Listów.  8  kart  nieliczb.  na  końcu. 
Zob.  Noty.      (L-  S.  wBibl.  Ossoliń.) 

b)  Hozeasz  prorok  z  vvyl:ładein 
zacnego  męża ,  w  piśmie  Ś.  przed- 
niego  zebranym,  przez  WitaTheo- 
DonA  Norymberezyka  z  łacińskiego 
iczyka  na  polski  przełożony,  i  nad 
pierwsze  wydanie  pilniey  przeyrza- 
ny  i  teraz  nowo  wyrobiony.  1567. 
4.'  381  kart.  (Lei.  II.  210.) 

2488.  INicoIai  Falconii  Harmonia 
Evangclica  Polonica.  Brcstae  Li- 
tbuanorum   a.  1566.  fol. 

i  Ewangelie  z  wylsładcm  wzięte  z  Bi 
blji  Radziwiłłowskiej  f.  1561.  (Ringeltau- 
Le  p.  160.— Miscell.  Crac.  1814.  I.  p.  96., 
gdzie  autora  nazwisko  przetłómaczone  na: 
Sokołowski.) 

2489.  Psalmi  sexagcsimi  octari, 
pia  et  elegans  explanatio,  Nicolao 
CossuBucio  a  Zenibog,  Notario  ter- 
rcstri  Piocensi  aiitbore.  Ad  Revc- 
rcndiss.  D.  D.  Stauislaum  Garnko- 
reski  (sic)  (Karnkowski)  Episcopum 
Wladislayium.  Coloniae,  £xcudebat 
Hcnriciis Aqiiensis.  Anno  1575. 12. 
60  kart  nieliczh.  —  a  z  nich  Przed' 
moiva  doIiarnkoiuskiegOf  16  kartek. 
Zob.  Nołtj.     (L.  S.) 

2490.  Johan.  Wigandi.  Explica- 
tiones  brcvcs  in  XVI.  XXII.  CX. 
et  CXV1I1.  Psalmos  Dayidis.  Dan- 
tisci  1575.   8.         (Pisań.  p.  248.) 

2491.  Psalmi  XV.  Analysis  exe- 
getica,  didactica  ex  moderatione 
Jiev.  Clariss.  Viri  D.  Georgii  Vech- 
neri  S.  Tcol.Doct.  proposita  a  Ma- 
tliia  A91BROSC10  Polono  responsuro. 
Adiunctaab  codemParaphrasis  poe- 
tica  tum  graeca  tum  latina.  Betha- 
nlae  (Bytom),  typ.  Dorferianis.  A. 
1622.  4. 

Przypis,  starszym  kos'cielnym  Tarnoyr- 
skienm  Spytkowi,  .fan.  i  Tomasz.  Węgier- 
skim, (.lu.  I.  4.— Siarcz.  I,  8.) 

2492.  Lyra  prophetica  Davidis 
Regis.  sive  analysis  critica  Psalmo- 
rum  in  qiia  omnes  etsingulac  voces 
Hebreae  inPsalterlo  coutentac,  tam 
propriae  quam  adpellatiyae  (nulla 
excepla)  ad  regulas  arlis  reyocan- 
tur,  earumąue  siguiGcationcs  ge- 
uuiuae  explicaatur:  Eleganjtiae  lin- 
Cuae  proprie  evolvuntur.    Insuper 

*        Tom  II. 


Harmonia  Hebraci  textus  cum  pa- 
rapbrasi  Chaldaea,  et  yersione  grae- 
ca LXXII  Interpretum ,  in  locis, 
sentcntiis  discrcpantibus  fideliter 
eonfertur.  Cui  ad  calcem  addita  est 
breyis  Institutlo  linguae  Hebraeae  et 
Cbaldeac.  Studio  etjVigiliisVictorini 
Bythneri  Poloni,  linguaeHebracae 
Professoris.  Opus  novum:  nonantea 
in  tali  forma  tractatum^  in  quo  quid 
praestitum,  Praefatio  ad  lectorem 
indicabit.  Tiguri ,  ex  typograpbia 
Bodmeriana  mdcłxx.      (Etignard.) 

2493.  JohannSpANGENBERG  Ausle- 
gung  des  LI  Psalm  Davids.  Dantzig. 
1679.  12.  Luter.   (Cat.  Janss.  1702.) 

2494.  (Psalm  Miserere  p.  X.  Sa- 
W0!VAR0LĘ  uwagami  obiaśniony, 
z  włoskiego  na  polskie  przełożony 
przez  X.  Aaio\al*olikoivskiego  Zak. 
Kazn.) 

(Chodyk.Dereb.gestisOrd.  Pracd.p.314.) 

2495.  Joannes  Stanislaus  Boch* 
wic  Lityano  -  Polonus  :  Disputa- 
tio  iheologlca  contincus  analysim 
exegeticam  Psalmi  XL.  Lugduni 
Batar.  1716.    4.    (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

2496.  Atrium  Sapientiae  aper- 
tum  seu  Expositio  in  primum  caput 
Libri  Sapientiae  quatuor  parlibus 
exdiyi9a  variis  doctrinis  et  anuota- 
tionibus  cumulata  muItorumque 
praeserlim  concionatorum  usibus  a 
P.  Antonio  Swirczynski  Polono 
Societ.  Jesu  Tlieołogo  accommoda- 
ta.  Auno  *I.Dćc.xyi.  Typis  CoUegii 
Leopolieu.  Soc.  Jesu.  4.  220  str. 
oprócz  2\  ark.  na  przodzie  i  re- 
gestrów. 

Dedykacja:  Constantino  de  Mrozowice 
Mrozowicki  Juris  Utr.  Doctori  Eccl.  Me- 
tropol.    Leopolien.  Archidiacono. 

2497.  Tbeoph.WERNSDORpProf. 
Gedan.  Dissertatio  de  cultu  astro- 
rum  a  Deo  gentibus  profanis  con- 
cesso  ad  locum  Deut.  IV.  19.  20. 
1746. 

CActa  Hist.  Eccl.  Nos.  temp.  Ir.  Band. 
p.  958.) 

2498.  Asserliones  Theologico  e- 
xegeticae  ex  Prophetiae  Isaiae  ex- 
plauatioiie  in  Universitate  Leopoli- 
tana  S.  J.  disputationi  expositae. 
b.  m.  1767.   8.     (.Sienk.  Dod.  do  Bent.) 


34 


TEOLOGIA,  PISMO  Ś.,  WYKŁAD. 


2499.  Krotki  wyUad  psalmów 
Dawidowych ,  tłumaczony  cli  po* 
rządkiem,  jakim  po  sobie  następu- 
ją, z  icłi  właściwem  i  literaluem 
znaczeniem ;  tudzież  z  treścią  ka- 
żdego psalmu.  Z  francuskiego  na 
polski  przełożony  przez  X.  Bazyle- 
go Po»ie/aP.  Grodziskiego.  wWar- 
szawie  1806.  8.   434  str. 

(L.  S.) 

Na  końca  załączony  jest  przekład  przez 
nielitórych,  pieśni  z  pisma  S. ,  jako  to  Pie- 
śni Mojżeszowej,  Pieśni  Ezechiasza,  Ha- 


Lakuka,     Zacliaryasza ,     trzech     pacholąt 
w  piecu  ognistym.     (B.) 

25UU.  Lectio  literalis  Psalmorum 
ex  variis  yersionibus  et  precipue  ex 
textu  Hebraeo  quibus  facilitatur  eo- 
rundem  intelligentia  ab  Illustr.  A. 
R.  D.  Tboma  Hussarzewshi  Pres- 
bytero  Saeculari  Congr.  Miss.  S.T. 
D.  in  Univcrsit.  luiperatoria  Vil- 
nen,  Pubiico  Historiae  Uuiyersalis 
Professore  conscripta.  YilnaetYpis 
Congr.  Missionis  1810.  8.  280  str, 
oprócz  4  kart  na  przodzie. 


0)  miejse  I^owe^o  Testamentu. 


2501.  Commentariólus  Joannis 
Carapensis,  in  duas  Divi  Pauli  epi- 
Stolas  ,  sed  argumenli  ejusdem,  al- 
teram  ad  Romanos,  altcram  ad  Ga- 
la tas.  Cracoyiae  excusus.  Anno 
M.D.xxxiiii.  Na  hoticu '.  FXcusiim 
(sic)  Cracoyiae  per  Matbiam  Scbar- 
fenberg  Anno  m.d.xxxiiii.  8.  32 
kari  nieliczh.  druk.  łacin. 

Na  początku  list:  Reverendissimo  ettrium 
lincuarum  peritissimo  Patri  Hicronymo 
Aleandro  ,  Archiepiscopo  Brundusino  etc. 
Summi  Pontificis  apud  Yeneti^s  Legato,  da- 
towany Cracoyiae  27  Februarii  A.  1534. 

(Bibl.  Puł.  i  Ossol.  L.  S.)  Zob.  ISoty. 

2502.  Enarratio  induasEpistolas 
Pauli  ad  Pbilippenses  praelecta  an> 
no  1560,  a  Georgio  Maiore  Theol. 
Doct.  et  Professore  Wiltebergae, 
£xcudebat  Johannes  LuiTt,  anno 
1561.  8.  184  kart  il6  naprzodzie. 
Zob.  Noty.  (L.  S.j 

2503.  Apocalypsis.  (rubro)  To 
iest.  Dziwna  sprawa  skrytych  taie- 
mnic  Pańskich,  które  Janowi  świę- 
temu, gdy  był  wygnan  prze  wyzna- 
nie wiary  swiętey  na  wysep  klhory 
zwano  Patnios ,  przez  widzenia  y 
przez  Anyoły  rozlicznie  zwiasto- 
wane były.  Pytayciesz  sie  o  pi- 
smiech  ,  na  których  zależy  Króle- 
stwo Pańskie.  Bo  srogi  iest  strach 
wpa^ć  w  ręce  Boga  żywiącego. 
Z  Drukarniey  Macieja  Wirzbicty. 
Roku  Pańskiego  1565  4.  List.  199 
22  kart  nieliczh.  naprzodzie,  i  15 
na  końcu.  Na  ostatniej  verso  znak 
drukami  Fnerzbięty.{L.S.)Z.Noti/. 


2504.  Wykład  na  Pirwszą  Kapi- 
tułę Jana  Świętego  Ewangeliey, 
wedle  pisma  Świętego  Nowego  Te- 
slhameiitu.  A  przytym  przydan  iest 
na  końcu  drugi  wykład  Rzymskiego 
Zboru,  który  uczynili  Philuzopho- 
wie  Szl.oini,  z  wielkim  zawikła- 
nim  prostoty  Ewangelicy  Swiętey, 
abyś  dwie  rzeczy  przeciwne  Wedle 
siebie  położone  pobożnie  uwazaiąc 
mogl  rossądzić,a  lepszą  obrać.  Bez 
imienia  autora  hezmieysca  i  roku. 
(15r)8)  4.  Listów  (stron)  Lxiij.  i  7 
kart  na  przodzie. 

Na  przodzie  wstęp  czyli  przedmowa ,  i 
przestroga  hu  Czytelnikowi,  \z  ten  wy- 
kład jest  tylko  tłómaczeniem  z  łacińskiego. 
Oryginał  jest  Fausta  Socina;  ze  zaś  Grze- 
gorz Pauli  jest  tłómaczem  świadczy  San- 
dius  p.  23.  44. 66.— Zob.  Bockp.612.  (L.S.) 

2505.  Wykład  mieysc  niektorycli 
Pisma  Starego  y  Nowego  Testa- 
mentu ,  które  Antychrist  Bogiem 
Troycą  y  Chrystusem,  przed  Jezu- 
sem zmyślonym  ,  zatrudnił,  gdzie 
y  respons  naydziesz  na  wywody 
Anlichrystowe  o  iegoTroycy.  Bez 
imienia  autora  ,  hez  miejsca  i  ro- 
ku, i  1 568)  Ą.  Alfabet  li  10  ark.(L.S.) 
Zob.  Not. 

2506.  Erazm  Gliczmer.  (Com- 
mentarius  in  Epistolam  Pauli  ad 
Philemon).  w  Grodzisku.  1572.  Po 
polsku.  (Friesc.Beytr.  II.  Th.  2Bdp.279). 

2507.  a)  De  loco  Pauli  in  Epist.  ad 
Rom.  Cap.  VII.  Prosperi  Dysydaei 
(FaustiSociMjcum  nobilissiuio  quo- 
dam  Tiro  disputatio,  in  qua  id  prae- 


TEOLOGJA,   PISMO  S.,  WYKŁAD. 


35 


cipue  ouaeritur ,  ulriim  Apostolus 
illic  8iib  sua  ipsius  persona  ,  dc  se 
ipso  iain  per  Ćłiristi  spiritum  reg^c- 
iierato,  iicc  ne  loquatiir.  CracoYiae, 
Alcx.  Kodcciiis.  1583.  8. 

(Catal.   des  Uvres  impr.   de   la  Bibliolli. 
duRoy.  Parisl752.T.IlID2N.2i40). 

b)   De   loco   Pauli  Apostoli  in  E- 

iHSlola  ad  Komanos  Cap.  Scptimo, 
^ausli  Sociisi  cum  nobiliss.  quodam 
Viro  dispulatio  ^  antc  annos  Irlgin- 
ta,  sub  nominc  Prospcri  Dysidaci 
cdita,  nunc  vero  denuo  excusa.  Ha- 
coviae,  Typis  S.  Sternacii.  1612.8. 
129  str.  (L.  S.) 

2508.  F.  SociNi  Senen.  Defcnsio 
disputationis  suae  de  loco  septimi 
Capitis  Epistolae,  ad  Romanos,  sub 
iioniine  Prosperi  Dysidaei,  aule  12 
annos  ab  se  editae.  Adversus  Re- 
prebcnsionis  N.IN.  Ministri  (ut  vo- 
cant)  Evangelici  nuper  scriptas,  et 
ab  amico  adsetnissas.  AnnoaCbri- 
8to  nato  1595.  Racoviae  Typis  Seb. 
Sternacii,  1618.  8.  U8  sir.  (L.S.) 
25U9.  Concionis  Ghristi,  quae 
babctur  capite  quinto,  sexto,  etse- 
ptimo  apud  Mathaeum  £vang-eli- 
stam  c\plicatio.  Dictata  a  Fausto 
SociNO  Sciiensi.  Opus  ad  finem  non 
perductum.  Racoviae,  Typis  Seb. 
Słernacii,  1616,8.  373  str.  2 kar- 
ty na  początku  i  trzy  na  końcu.  (L.S.) 

2510.  Explicatio  Primae  partis 
priml  Capitis  Jobannis,  Scripta  a  F. 
SociNO  Senen.  Adjcctae  sunt  cap. 9 
Epist.  ad  Rom.  et  alioruni  quoruu- 
dam  S.  Scripturae  locorum,  ejusdem 
auctoris  observationes.  Racoyiae, 
Typis  Seb.  Sternacii ,  a.  1618.  8. 
124:  str.  i  karta  przedmowy  H.Mo- 
skorzowskiego.    (L.  S.) 

2511.  G.  K.  Nazwiska  z  Obia- 
wienia  Jana  S.   1597.   4.     (L.S.) 

2512.  Stanislai  Socoloyu  Cano- 
nici  CracoY.  Sereniss.  olim  Stepbani 
Prinii  Regis  Poloniae  Tbeologi  in 
Eyanjjelia  Matthaei,  Marci  et  Lu- 
cae  INotae.  Cracoriae  in  Arcliity- 
pogr.  rejyia  et  ecclesiast.  Lazari,  e- 
ditae.  m.c.xcviii  («ic  zam.M.D.xcviii.) 
fol.  731  str.  3  kart  na  przodzie  i 
regestr. 


Jest  to  2gi  tom  Operum  Sokołowskiego 
jak  widać  z  napisu  regestru.  Od  str.  7-46 
są:  Odae  tres  funebres  dc  laudibus  Sta 
ntslai  Socolooii,  Andreae  Schonaei ,  pu- 
blici  in  Acad.  Cracov.  PKilos.  Professoris. 

2513.  •*"**  OffiaraMibolaia  Wo- 
lodhowicza.  AnnolacyiNonego  Te- 
stamentu Roku  1601.  Marca  14  dnia 
wydana.  4.  55  kart  nieliczh .  i4na 
przodzie.  Na  odwrocie  tytułu: 
w  Wilnie  w  Drukarni  Jana  Rarca- 
na.  IVa kładem  samegoź  autbora  tych 
książek. 

Na  końcu  przedmowy  do  czytelnika  te 
wyrazy:  fVydane  te  książki  z  maiętno- 
ści  tnoiey  iv  ziemi  Zmudzkiey  lezącey , 
z  IJtfian.  (Data  taz  co  wyzey).  .lest  to  nic 
więcey  jak  tres'ć  albo  Index  Nowego  Te- 
stamentu porządkiem  alfabetu  zebrany. 
Autor  dyssydent.  Gwiazdki  na  czele  tytu- 
łu od  Sobolewskiego  położone  znaczą  rzad- 
kość książki. 

2514.Monotessaron  Evangelicuia 
seu  catcua  aurea  ex  quatuor  Evan- 
gclistis ,  totidemque  pene  millibus 
distinctionnm^  connexa.  Auctore 
R.  P.  F.  Seyerino  Lubomuo  Roxo- 
lano  S.  Tbeol.  Doctore  Conven(u8 
Cracoriensis  Prorinciae  Polonaee 
Ordinis  Praedicatorum.  Operum 
Tomus  Primus.  Quo  concionato- 
ribus,  jjeneralis  metbodus,  seu  jjc- 
neralc  introductorium,  in  omnem 
modum  et  artem  inleilicendi,  ac 
praedicandi  Sacri  Eloquii  Scriptu- 
ras  ad  cuiuscumque  subiecti  fucil- 
limam  pertractationem,  continua  lo- 
corum  serie,  seu  tabulis  perpctuis 
exbibetur.  Cum  sex-  indicibus  lo- 
cuplelissimis,  in  principio  et  in  cal- 
ce totius  libri  primi  positis.  Omnia 
Sanctae  Catbolicae  Rom.  Eccl.  et 
S.  S.  D.  IN.  Pauli  Quinti  eiusque 
successorum  auctoritati ,  censurae, 
iudicio,  a  Filio  obedientiae  et  fidei 
bumiliter'  subiiciuntur.  Cracoriae, 
in  Offic.  Typojyr.  Razilii  Scalscii.  A. 
D.  M.DC.Yii.  1020\str. 

(Janoc.  Nachr.  I.   110) 
Więcej    nie  wyszło.     Miało    być    wszy- 
stkich Tomów  dziesięć  i  zawierać    sporne 
zdania    i  rozprawy  o  Jezuitach ,    tajemni- 
cach nauce  i  texcie  Pisma  S.  (Siarcz.  I.  291). 

2515.  Bndericus  Bartscius.    In 
Eraugelia  Adrentus    commentatlo- 
nes.  Crac.  1607.  Typ.  INicol.  Lobii4. 
(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 


36 


TEOLOGJA,  PISIWO  Ś.,  WYKŁAD. 


2516.  Piotr  Skarga.  Areopag,  to 
iest  wykład  slow  S.  Apostoła,  ktore- 
ml  w  Areopagu  Trybunalisty  pogań- 
skie w  Atenach,  do  uznania  iednego 
prawego  Boga,  namawiał,  w  Krako- 
wie. 1609.  4.     (Nieś.  III,  719.  N.i6). 

2517.  a)  Gommentarius  inEpisto- 
łamJohannis  Apostoli  primam.  Fau- 
sti  SociMSenensis.  Racoyiae,  1614. 
8.  523  str.  1  hartą  erraty  na  koń- 
cu i  3  na  przodzie. 

Przedmowa  Yalentina  Smalcinsa  adlllu- 
stres  Reipublicae  Argentoratensis  Senato- 
res.  Pisał  to  Socin  r.  1604,  to  jest  na 
jeden  rok  przed  śmiercią.    (L.  S.) 

b)  Gommentarius  in  episto- 
iam  Johauuis  Apostoli,  Fausti  8o- 
ciNi  Senensis.  Racoyiae  Sternacki 
1628.  8.  528  str. 

(Kat.  Dnpl.  Pał.  N.  149). 

2518.  Jacob.  Gapelli  Obserratio- 
nes  in  Ep.  ad  Hebraeoa.  Gedanl 
1 624.   8 .     ( C  ompen .  Pries .  BibI .  p .  1 38) . 

2519.  Gommentarius  in  Episto- 
li  ad  Gaiatas ,  ex  praelectionibus 
potissimum  Jobannis  Ghełlii^  Ec- 
clesiae  Racoyiensis  Ministri  con- 
ścriptus  a  Jona  Schłichtingio  a^u- 
Łowiec,  Ejusdeni  Eccl.  Ministro. 
Racoyiae,  typis  Sternacianis,  1628, 
8. 3i6  str.  6  kart  na  końcu  i  8  ną 
przodzie.  (L.S.^ 

2520.  a)  Gommentarius  in  Episto- 
lam  adHebraeos.  Gum  Indice rerum 
locorumąue  Scripturae.  Racoyiae 
typis  Pauli  Sternacii  Anno  Cbristi 
1634.8.  ^99  str.  20  kart  na  koń- 
cu i  i7  na  przodzie.  (L.  S.)  Zob. 
Noty. 

b)  Gommentarius  in  Epist.  ad 
Hebraeos  ex  Job.  Grellii  praelectio- 
nibus conscriptus  a  JonaScHŁiCHTiiN- 
Gio.  Racoyiae  typis  Pauli  Sternacii. 
1636.8.         (Ban.  H.D.K.P.  11.119). 

2521.  J.  Grjbłłii  Franci  Expiica- 
tio  Gapitis  decimi  quinti  prioris  e- 
pistolae  Pauli  ad  Gorintbios.  Typis 
Pauli  Sternacii  A.  D.  1635.  8.  282 
str.  i  4  karty  na  przodzie.  (L.  S.) 

2522.  Gommentarii  in  Eyange- 
lium  Mattbaei  et  epistolam  Pauli 
ad  Romanos  incboati  a  Jobanne 
Grełłio  Franco.    Typis  Sternacii; 


1636.  8.  249  str.  8  kart  na  koń- 
cu i  8  na  przodzie  przedmowy  Ja- 
na Sloińskieyo.  (L.  S.) 

2523.  Gommentarius  in  Epistolas 
Pauli  Apostoli  ad  Tbessalonicenses. 
Ex  praelectionibus  Jobannis  Grellii 
Franci  conscriptus  a  Petro  Morsko- 
vio  a  Morskow.  Racoyiae,  Typis 
Pauli  Sternacii  1636.  8.  247  str.  i 
5  kart  przedmowy. 

Wyznaje  autor  w  przedmowie,  iz rzecz 
jest  Krelliusza,  asłowajego.  Kreiliusz  miał 
zwyczaj  nie  z  pisma  lecz  ustnie  wykładać 
Apostołów:  za  radą  samcg;o  Kreliusza  Mor- 
skowski  pisał,  co  na  lekcjacli  słyszał  i  da- 
wał nauczycielowi  do  przejrzenia  i  popra- 
wy.    Stąd  urosło  dzieło  niniejsze.  (L.  S.) 

2524.  De  Gapite  7.  ad  Romanos 
publice  defendet  Georgius  Gleini- 
Gius  Łcsna  Polon.  Franeauerae. 
1639.  2  ark. 

Dysputa  miana  pod  przewodnictwem  Ja- 
na Makowskiego  S.  T.  D.     (L.  S.) 

2525.  Georgius  Wechnerus. 
Sinus  Abrabae  cujus  Łucae  XVI. 
fit  mentio.  Lesnae  Pol.  ex  ofBc.Typ. 
Wigandi  Funccii.  1639.  8. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent) 

2526.  DissertatioTbeoIogica  conti- 
nens  Exegesin  Dicti  ApostoliciRom. 
111.  yers.  23.  24. 25. 26.  de  Justifica- 
tione  bominis  peccatoris  coram  Deo, 
Ejusque  causis  omnibus,  quam  — 

Eubliceyentilandam  proponit  Abra- 
amus  Hęysęus  Dantiscanus.  Ro- 
stocbii  Typis  imprimcbat  jNicoIaus 
Keil.  M.nc.XLiv.  4.  ^i  ark.  (L.  S.) 

2527.  Abrab.  GaloyiiYestibulum 
in  Epistolam  ad  Hebraeos.  Dautisci 
1649.  4.     (Compen.  Pries.  Bibi.  p.  137). 

2528.  3Iart.Spilenbergeri  Distin- 
ctiones  ctsententiacTbeol.  inEyan- 
gel.  S.  Marci.   Gedani  1659.  2. 

(Compen.  Pries.  Bibl.  p.  111). 

2529.  Apocalypsls  reserata,  d.  i. 
GeoiTnette  Offenbarung  Jobannis, 
darinnen  nacb  gemacbter  Eintbei- 
lung  der  Zetten  N.  Test.  in  das 
Reich  des  Dracbens  ,  die  Stadtbal- 
terey  des  Antichrists,  der  rubige 
Zustand  derKircbe  im  ReicbeGhri- 
sti,durch  Erklarung  desXl.iindXVJ. 
Gapitels  ,  gezeiget  wird ,  was  bey 
diesen  unseru  Zeiten  1)  bisber  er- 


TEOLOGJA,  PISMO  Ś.,  WYKŁAD. 


37 


fiillet  worden^  2)  jetzund  in  yollem 
Effect  steliet,  3)  und  nunmebr  im 
bald  liunftio^en  Jalire  zu  erwarten 
ist.  £lbin{;cn,  auf  Kosten  Jac.  Weis- 
sens.  8.  7  ark.  Rzadkie. 

Z  refutacji  pisma  przez  .Ian?i  Henryka  Ur- 
sina  który  iył  około  połowy  wieku  XVII. 
miarkować  można  ze  i  to  wyszło  około  te- 
goż czasu.  (Yogt.Catal. libr.  rar.  p.39,716) 

2530.  Jonae  Slichtingii  de  Bu- 
kowiec Notac  in  Doct.  Georgi  Vech- 
neri  coneioneni,  quain  Labiiit  super 
initiuin  Eyanjjclii  Joannis  Lesnae 
A.  1639.  Racoviae  łypis  Seb.  Ster- 
nacii.  1644.  8.  186  kr. 

Drukowano  rzeczywiście  w  Amsterdamie. 
(Bant.  H.  D.  K.  P.  II.  115.) 

2531.  Christopb.  Saisdii  Inlerpre^ 
tationcs  paradoxae  quatuor  Evan- 
gelioruDi ;  guibus  affina  est  disser- 
tatio  deVerbo,  una  cum  appeodi- 
ce.  Cosmopoli  (Amstelodamij  ap. 
Libertum  Pacificum.  1670.8. 4/6  s(r. 

(Catal.  de  la  Ęibliptk.  du  Roy.  Paris 
175^-  T.  III.  D.  ?.  N.  2461.—  Vogt,  Ca- 
tal. Libr.  rar.) 

2532.  Sam.  Przipcovii  Eąuitis 
Poloni  ,  et  Consiliarii  Electoris 
Brandeburgici  Cogitationes  sacrae 
ad  initium  eyangelii  Mattbaei  et  o- 
mnes  epistolas  apostolicas  nec  non 
tractatus  varii  argumenti  praecipue 
de  jurę  Christiani  Magistratus  quo- 
rum  Catalogus  post  praefationem 
exbibetur.  EIcuthcropoli  a.  1692. 
f.  900  słr. 

.Jest  to  Tom  7my  Biblioth.  Fratrum  Po- 
lan. zawieMJący  w  sobie  wszystkie  pisma 
Przypkowskiego.  W  przedmowie  jest  wia- 
domos'ć  o  życiu  autora.  W  dziele  ,  Bibło- 
theque  Universelle  de  Tannee  1639  Pol. 
XXIV.  p.  1 — 40  jest  trcs'ć  pism  Przypkow- 
skiego w  tym  Tomie  zawartych.   (L.Sob.) 

2533.  Stepbaiii  Wollcrs,  Weiss- 
beit  und  Krafft  Epistolischer  Lch- 
ren  ,  iiber  dle  gewobnlicbe  Sonnta- 
glicbe  Epistcln.  Dantzig  1704.  4. 

(Cat.  Janss.   1706.) 

2534.  Nowy  Testament,  Ewa- 
nielia,   Dzieie,    i  Pisma  Apostol- 


skie vr  swoicb  wyiątkacL ,  treści  i 
wykładzie  ze  stosunkiem  starego 
do  nowego  Testamentu  do  Pacie- 
rza dla  każdego  wieku  i  staną 
Cbrzcścian  przez  X.  Filipa  Neryu- 
SzaGojLĄSsKiEGO  Scbol.  Piar.  w  Imp. 
Uniwcr.  S.  T,  D,  Professora  Pi- 
sma S. 

Utaiłeś  to  przed  mądrymi  i  prze- 
zornymi, a  małym  obiawiłeś. 

Matb.  XII. 

Za  pozwoleniem  Wyźszey  Wła- 
dzy Ducbowney.  W  Drukarni  Dye- 
cezalney  u  XX.  Missyonarzow. 
(w  Wilnie)  b.  r.  8.  F/.  421  str, 
i  reg. 

2535.  a)  Vivificae  passionis  Chri- 
sti  Historica  cxplanatio,  cum  doc- 
tissima  applicatione  ad  sacrificium 
utrlnsciue  tcstamenti ,  Per  eximium 
uirum  Jouankem  Leopołiensem  ,  Ar- 
tium  et  Tlieołogiae  professorem, 
Canonicum  Sancti  Floriani,  Catbe- 
dralis  EcclesiaeCracouien.  olim  ecr 
clesiasten  ordinarium  congesta  et 
pronunctiata.  Cracouiae  ex  officina 
Yngleriana.  Anno  domini M.i)xxxTH. 
8.  89  kart  nieliczh.  druk  gocki. 

Na  odwrocie  tytułu  bardzo  gładki  bolo 
sztych. —  Dedykacją  poprzedzają  naprzód 
14  w.  ł.  do  Pobożnego  Kapłana  {Pia  Saeer- 
doti)  i  4  w.  do  Chrzes'ciańskiega  czytelni 
ka,  powtóre  :  Imiona  16tu  autorów  wtem 
dziele  cytowanych.  Zob.  Noty. 

h)  Vivificae  Passionis  Cbristi  Hy- 
storica  expIanatio^  cum  doctissima 
applicatione  ad  sacrificium  utriusaue 
testamenti.  Per  exinłium  uirum  Jo- 
AKNEM  Leopołiensem  ctc.  congcsta 
et  pronunciata.  Jam  iterum  reco- 
gnita  et  a  mendis  plurimis  purgata. 
Cracovie  ex  Officina  Vngleriana. 
An.  DomiuiM.D. xxxviii.  8.  39kart. 

Na  odwrocie  karty  tytułowej  holcsztych-. 
który,  tak  układem  swoim,  jak  wykona- 
niem, przewyższa  produkcje  tego  rodzaju 
późniejszych  wieków  w  Polsce.  Zob.  Noty  . 


38 


TEOLOGJA,  OJCOWIE  SS. 
II.     Ojcowie     SS. 

1)    Zbiorowo. 


2536.  Sanctissiinoruin  Patrum 
eorundemqiie  eriiditissimoruiu  vi- 
roruni  Basiłii  Mag^iii  Jo.  Chryso- 
STO-Mi,  Jo.  Damascem  et  Symeonum 
Metaplirastac  ,  ac  Jiinioris  Theolo- 
goruin.  Pauli  quoqueMonachi,  O- 
ratlones  in  diviiil  corporis  conimu- 
nione,  itemaiie  alias  ąuacdam  di- 
cendae,  perPhilippum  Gundelium 
e  graeco  iam  prinium  integre  trala- 
tae.  ISa  końcu:  Cracovic  apudHic- 
ronyin.Viet.1522.  8.  22  kart.  nie- 
liczb.    (L.S.) 

2537,  a)  Oratioues  quedam  dev0' 


tissiine  Basiłji  Magni ,  et  Ghriso- 
STOMi  de  commiinioneEucharistiae, 
a  Francisco  Rholandello  Tartiisiensi 
e  graeco  transiatae.  Cracouiae  ex 
Officina  Typographyca  Vngleriana. 
Anno  Domini  1540.  8.  32  kart  nie- 
liczb.  Dnik.  łacin.  Na  tytule :  Ad 
Łectorem  libellns  per  Pbilippuni 
Gundelium  Boium.  8.  wier.  łac. 

Są  tu  modlitwy  nie  tylko  Bazylego  i  Chry- 
zostoma, lecz  i  innych. 

h) Typ.Hier,  Scbarffenbergii 

1555.  8.    (L.  S.) 


2)   Pojedynczo, 
Ignacy. 


2538.  TOYAriOYlEPOMAP- 
TYPOm  rNAT10YAQxie7iiax6- 
ns  QtiiTcoXe(oc  Ayrio^iiccc,  ETiicoKai. 

a.  Hcoc  2fivcvai8c. 

/?.  Ilcóg  nokvxacnov  Emaxonov 

y.  JJooc  Ecfioisc. 

d.  Jlgóg  Pwfiaisc. 

e.  Ilębs  ^iXaSiX(fiHq. 
c.  IJcbc  Mayyijaisc. 


^.  IJcoc  TQa?2rjalac. 

Na  końcu:  Saniosci.  In  Typo- 
grapbia  Academiae  Martinus  Len- 
seius  cxcudebat.  m.d.xc.vii.  4.  88 
kart. 

Wydał  z  mannskryptu  Krakowslilego  Fa. 
bian  Birkoiuski,  na  druk  nakład  wyłożył 
Kardynał  i  Biskup  Jerzy  Badziwjłł.  Trze- 
cią częs'ć  prawie  zajmuje  przemowa  o  ży- 
ciu S.Ignacego.  (Janoc.Nachr. N. ??0.) 


Justyn. 


2539.  Świętego  Justyna  Filozofa 
y  męczennika  Rozmowa  s  Tryfo- 
nem  Żydem  ,  do  Marka  Ponipeiusa 
napisana.  W  ktoreysię  zamyka  na- 
uka, o  prawdziwym  poznaniu  ic- 
duego  Boga ,  y  Posłańca  iego  Je- 
zusa CbrysŁusa,  która  nie  tylko  Ży- 
dowski ale  y  Sabellianow  starych 
y  dzisieyszycb  błąd  wywraca.  Ktey 
Rozmowie  przydan  icst  List  krotki 
tegosz  Justyna  do  dwu  Braciey. 
W  którym  wypisuie  iaki  ma  być 
żywot  y  obyczaie  prawdziwego 
Cbrzecijaniua.  Żył  Justyn  po  na- 
rodzeniu P.  Cbrystusa  we  stu  le- 
ciecłi :  A  potym    dla  wiary  zamor- 


dowan  Roku  141.  Tak  iako  w  ży- 
wocie iego  naidziesz.  Drukowano 
w  Nieswiźu,  w  Drukarni  Danielo- 
wey-  Roku  1564.  4.  listów  148 
po  ied.  str.  liczbow.,  -4  ark.  na 
priodzie,  gdzie  Przedmowa  i  Ży- 
wot s.  Justyna,  i  3  ark.  na  końcu, 
gdzie  jest  regestr  i  Odezwa  tłuma- 
cza do  Czytelnika  pod  napisem: 
ArPENDix,  to  iest,  przyczynek  na 
zamknienie  thych  Ksiąg.  Na  koń- 
cu tey  odezwy  podpisał  się  tłu- 
macz: Laurentius  Criscovius. 

Dzieło  niezmiernej  rzadkos'ci,  którego 
ani  Bock  ani  Sandius  nie  wymienili.  L.  S.) 
Zob.  Noty. 


TEOLOGJA,  OJCOWIE  SS. 


39 


Tertuljan. 

2540.  Q.  Soptiini  Florcntis  Ter-  tarlis  illustratus.    SuperJorum  per- 

TULiANi  dc  praescriplioiilbus  adver-  missu.    Cracoviae    In    officliia  An- 

SU8  omnes  liaereUcos  Liber  distinc-  dreac  Petricovij  A.  D.  1605.  32. 
tus   in  capita ,  et  brcvibiis  nolalio-  i^-  Horod.) 

nibiis  ex  Jacobi  Pamclii  commen- 


B   A   z 

2541.  Basilii  Magni,  Archicpi- 
scopi  Caesareae  Cappadoeiae,  dcMó- 
libiis  Oralioncs  XXIII  1  a  Simone 
Majjistro  ac  sacri  palalii  quaeslore, 
ex  eiiis  seriptis  in  unuin  conjceslae 
nunc  primum  in  lucern  edltacStani- 
slao  llouio  intcrprele.  Venetll9 
Mi.,.xMii.  8.(Toml.)5^,  T.U.38, 
T.  111.44,  T.  IV.  39  kart  z  je- 
dnej stony  liczhow..,  oprócz  tego 
harty  na  przodzie  każdego  tomu. 
Zob.  Noty. 

Tom  IV.  z  winietlsą  na  tytule  odmienną, 
Yenetiis  ex  officina  Jordani  Zileti,  na  koń 
CU  laki  napis :  Fenetiis  Joann.  Gryphius 
cxcudebal.  m.d.lxiiii. 

b) exOffic.Tvpo{fr.Nicol. 

Bassaei  1598.  8.  512  'sir. 

c)  —  —  Ethica  sive  sermones 
XXIV  dc  clvili  sapientia  Cliristia- 
nornni  in  locos  coniniunes  reducti, 
collccti  ac  conjfestl  ex  seriptis  D. 
Basimi  M.  Studio  Simonis  Magistri, 
nunc  primum  c  MSS.  Codd.  cditi 
ffT.   et  lat.  ex  inteterpretatione  Sta- 


2544. a)  Tov  iv ayioicnaTcbgvfiu)V 
KvQiXlov'AQxu:itoy.67iov'^  liQOOol,v- 
fiwp  fivaiayoiyixcci,  '/.atri^r}atLq  7tśvTe 
tjcóg  TOVg  Vi(jD-cf  wTiccyg.  Sancti  Pa- 
tris  iNostri  Gyrilll  ArehiepiscopiHiC' 
rosolymorum  Mystagojylcae  Cate- 
cbeses  quinquc,  ad  eos  qui  sunt 
recens  illuminati.  Quae  nunc  pri- 
mum et  Graece  et  Latine  simul  e- 
duntur,  ut  qui  dubilet  de  Latinis, 
ad  Graecas  possit  recurrere  ,  is  qui 
Graecas  non  satis  intcUi{]^at,  La- 
tinas  legat.  Joannę  Grodecio  inter- 
prete.  Vlennac  Ausiriae  iuAcdibus 
Collegii  Caesarij ,  Societatis  Jcsu, 
Anno  Ai.D.Łx.  4.    Text  grecki  ma 


\    L    I. 

nislai  Ilovn.    Francofordiac   Petrus 
KopAiusieU.   S. 

3542.  IvHiłra  HHte  Bb  cBHrabiXT> 
oHiiJ,a  iiaiuero  BacH;iifl  Be;iHROro, 
Apxie!iiuiv(jua  Kecjipia  Kaiina^onifi- 
cRiH.  3  ^pyKapH^fc  Ocmpo3CKoe  Bbi^a- 
HH  ecnib  B^b  ;il5mo  omij  cis^aHifl  Mipy 
^^  7102,  a  cmi.  iioiiAoniH  po;«^e- 
cmBO  Fa  Ea  h  ciraca  nam  ero  Ic.  Xa 
l5y4  wbcfli^a  niapma  3  ąuh.  Na  koń' 
CU :  Cifl  KHijra  B  a  c  H  ;i  i  H  Be^iiKifi 
noB<*;i'tHieiMT.  11  B;ia(HbiMTj  KomraoMił 
H  HaR^a^oMi.,  nipy;ioMi>  H  upoMbi- 
(•AOMT>  HcHf  ocr.enoHoro  immłmojkho- 
ro  KHHłKauiH  KoHcniaHrnHHa  Koh- 
cma>imHHoiiu^a  OciiipoacKaro,  Boe- 
r.o^bi  KieBCKaro  ,  MapiUrJ^iia  3eMJln 
Bo;ibiHCKoe,  Cmapocniw  B^a^HWep- 
CKaru  etc.  Bbi^ana  ecmT,. 

(Strojew  N.  75— L.  S.)). 
2543.  S.  Baz\łiusz Wielki,  przed- 
tym  greckim  łacińskim  i  Słowiań- 
skim, a  teraz  polsliim  językiem  po- 
kazany, b.  m.   1686.   fol. 

Autor  ma  być  Teofil  Rutka  Jezuita. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

I    L    Ł    I. 

kart  Xl  fil.  i  jedną  nieliczbowaną, 
na  omyłki  tliniku.  Przekład  łaciń- 
ski kart  X/^.  i  5  kart  nieliczbow. 
naprzodzie,  gdzie  oprócz  osobne- 
go tytułu  dedykacya.  (L.  S.)  Zob. 
Noty. 

h) Parisiis  1564.  8.  (L.  S.) 

c) AntverpiaeExcudebat  sibi 

et  Materno  Cbolino,  civi  Goloniensi, 
Christopborus  Plantinus  ,  1564.  8. 
351  str.  6  kart  regestru  na  końcu 
i  8  kart  na  przodzie.  (L.  S.) 

d) Studio    et  opera  Joanni* 

Prevotii.   1631.  fol. 

(Bibl.  Król.  w  Paryżu.      (L.  S.; 

2545.  a)  Sancti  Patris  uostri  Gy- 


40 


TEOLOGJA,  OJCOWIE  SS. 


RiLLi  Archieplscopi  Hierosolymo- 
runi  Gatechcses  łUuniiiiatorum  Hie- 
rosolymis  XVIII  et  quinque  Mysta- 
gogicae.  Quae  tempore  qułdcm  Hie- 
roiiynii  et  Damaseenl  extabant,  ut 
ipsitestaiitiir;  proxiinis  vero  aliquot 
seeulls,  in  abstrusis  quibusdain  lo- 
cis  dellteseentes  ,  nunc  priinum  La- 
tinitate  donatae  in  lucein  prodeunt. 
Joannc  Grodecio  P.  et  J.  U.  D.  De- 
cano  Glogoviensi ,  Vratislaviensl 
Yarinlensique  Canontco,  interpre- 
te.  Coloniae  apud  Materuum  Cho- 
linum.  1564.  fol.  205  str.  i  10  kart 
na  przodzie. 

Tu  Dedykacja :  1)  Reirerendiss.  in  Chr. 
Patri  et  Dom.  D.  Caspari  D.  G.  Episcopo 
Vratislaviensi,  superioris  et  inferloris  Slle- 
siae  Capitanco.  2)  De  Cyrilli  Tita  et  scriptis. 
Ta  -wiadomość  o  życiu  i  pismach  Cyrilla 
ma  na  końcu  datę  :  Scriptum  Tridenti  du- 
rante  Concilio  oecumenieo  die  nona  Julii 
Anno  D.  1563-  3)  Index  rerum  memorabi- 
lium  etc.  Zob-  iYofy. 

b) Luletiae  Parisiorum  apud 

Claudium  Morellium  mdcyiii.  4. 

Toz  in  Thcatro  Sheldoniano,  Oxoniae 
MDCCiii.  fol.  i  w  Zbiorze  dzieł  S.  Cyrylla 
przez  Anton.  Touttee  Lutetiae  Parisiorum 
MJ>CCXXX.   fol. 

2546.  KaaaHLC  cBiirnoroKHpHJi.;ła, 
nampHapxH  Iepyca;iHMCKoro,  o  Ah- 
inHxpHcin-k  II  3HaK0XT.  ero,  3  poauiH- 
peuieMi)  Haycu  npomHB-b  epeceu  po3- 


Hbix'Ł.  Kazanie  S.  Cyrylla,  palryar- 
chy  Jerozolimskiego^  o  Antiebryście 
y  znakocb  iego,  zrozszyrzeniem  na- 
uki przeciw  herczyom  rożnym 
^y  Wilnie  roku  od  stworzenia  świa- 
ta 7104,  a  oniT.  BonAoiąeHbH  rocno^a 
Haiqero  Ic.  Xpucnia  i  ii^Cf.  8.  224 
nart. 

Na  odwrocie  karty  tytułowej,  herbXięcia 
Ostrogskiego,  któremu  Icsiązka  ta  poświę- 
cona.    (Strojew.  N.  35.) 

2547.  S.  C\RiŁLUs  Patryarcha 
AIcxaudryiski —  z  różnych  swoicli 
ksiąg  iak  z  grobu  na  świat  wypro- 
wadzony przez  X.  Theofila  Rutkę 
S.  J.  R.  P.1697.  w  Lublinie  w  Druk. 
Koli.  S.  J.  4.  233  str.  10  kart  na 
przodzie,  3  na  końcu. 

Przypis.  Gedeonowi  Wojnie  Orańskiemu 
Episkopowi  Cbełmskiemu. 

2548.  Cb.  KnpHjiAa  AnxienHcKo- 
na  lepyca^HMCKaro  noyqHine.»ifcHMH 
cnona  Hs^aHie  Binopoe  B-b  Fpo^H-b 
1786.  fol. 

Pierwsze  wydanie  w  Mosliwie  *.  1644. 
Jedna  tu  jest  tylko  nauka  S.  Cyrilla,    i  to 
skażona.  Autor  jest  StcfanZizani  Białorusin. 
(Sopik.N.570.) 

2549.  Cb.  KapnJiAa  ApxienHCRO- 
na  A.^icK.caH^piHcRoro  Caobo  o  hcxo- 
4*  AJUiH  orriT.  mtAa  nepeBo^ii  ckrpe- 
HecKoro.  Hs^aHO  Ciuapoo6pn4i;aMH. 
BI  IloHaeBt  1797,  8.       (Sopik.N.574.) 


Grzegorz     Nazianzeń. 


2550.  Sentcntiae  et  Regulae  yi- 
tae,  ex  GREGORiiNazianzeni  Scrip- 
tis collectae  per  Joannem  Sambu- 
cum  Pannoniuni  —  Intcrprctc  M. 
Joannę  JSovacio  de  Dys.  Crac.  ex 
offic.  Lazari,   1578.  4.   76  str. 

Tłómacz  powiada  w  przedmowie,  iz  te 
gnomy  przeszłego  roku  ofiarował  w  ręko- 
piśmieStan.  KarnkowsluemuBisk.  Kuj.  tak 


przepisane,  aby  z  textem  greckim  mogły 
wj'js'ć  na  jaw.  Tymczasem  zas'  wydaje  sa- 
mo ich  tłómaczenie.      (L.  S.) 

2551.  Bnpme  et  mpare^in  Xc  Ilac- 
xoHi.,  cT.  Tparopia  BorocAOBa,  bo 
cBanibifi  BCAiuŁiH  n-femoK.Tj,  UHa  Ąeuh 
BocKpecenlH  XpHcmoBa.  bo  JIbboii-Ł. 
1630.  4. 

Językiem  białornslum.  (Sopik  N.  199.) 


E 


P    I    F    A   N    I. 


2552.  S.  Epiphami  Cypri  Oratio 
in  Sepulturam  Corporfs  Domini. 
Nunc  primum  in  luceni  edita  exBi- 
bliotbeca  Simouls  Simonidae.  Sa- 
niosci.  Cum  Privil.  Pont.  Sanctit. 
et  Regiae  Maicst.  x>Iartin.  Lcnscius 


Typogr.  Acad.    excudebat.    A.  D. 
M.DC.ir.  4.     33  str.    i  4  hart    na 
przodzie.        (Janoc.  Nachr.  V.  217.) 
gr.  et  lat.    Parisiis  1612. 

(L.S.)^ 

Jest  to  tłómaczenie   mowy  S.  Epifania- 


TEOLOGJA,  OJCOWIE  SS. 


41 


sza  iic  Tij*  &eoaafiov  tacpi^r,  która  do  wąt- 
pliwych należy  (Fabricius  Bibl.  gr.  T.  VIII. 
p.  273.)  przez  Stanisława  Phacnickiego . 
Znajduje  s}ą  ona  w  zbiorze  dzieł  tego  świę- 


tego ,  po  łacinie  wydanycli  przez  Sebastia- 
na Cramoisy,  o  ezćm  Fabricius  Biblioth. 
Gr.  Vol.  VII.  Lib.  V.  Cap.  II.  p.  419  i  428. 
Zob.  Noty 


2553 .  Divi  Joannis  Ghrysostomi, 
Arcliiepiscopi  Constantinopolitanl, 
De  (liyitiis  et  paupertate,  Oratlo. 
A  Martino  Cromero  E  Graeco  Ła- 
tine  facta 

Cleinentis  Janitii,  P,  L,  Epigramma. 
Pauperiem  frustra  laudas  Chryso- 
stonie  n ostro 
Tempore,  quo  solas  yulgus  ado- 
rat  opes. 
Diceris  stolidus,dicerIs  sordidus,  unl 
Yis  lioinini  famulos  qui  satis  esse 
duos. 
Addcrc  debueras    aliis    praeeuntia 
longa 
Agmina,  cqiios,  scurras,  tympa- 

na,  iiabla,  coquos. 
Nakońcu:  CracoYiae  ex  ędibus. 
Hicronymi  Yictoris.  Anno  Domini 
M.D.XLi.  8.  3  ark.  druk  piękny  i 
poprawny.  Text  grecki  obok  tłó^ 
maczenia.  Zob.  ]\oty. 

.(Janoc.Nachr.V.202.) 

2554.  DIvi  Joannis  Chrysostomi 
Oratioucs  duae ;  de  Humilitate  A- 
nimi,  et  dcUxore  et  Pulcbritudine. 
Martiuo  Cromero  Interprete.  Cra- 
coyic  apud  Hicronymuni  Yietorera. 
Alino  Domini  m.d.xlv.  8.  5^  ark. 
Druk  podobny  do  poprzedzającego. 
Text  grecki  obok  tlómaczenia. 

Kromer  przypisał  lo  tłómaczenie  Samue- 
lowi  Maciejowskiemu  Biskupowi  Płockie- 
mu, gdzie  powiada,  ze  pracą  tą  słodził  zal 
ze  śmierci  Gamrata  dobroczyńcy  swego. 
(Janoc.  Nachr.  V.  203.) 

2555.  Divi  Joannis  Chrysostomi 
de  ingluyie  et  ebrietale  oralio ,  a 
Marliiio  Cromero  c  graeco  latina 
facta.  JS^a  końcu:  Cracovic  in  ędi- 
bus HieronyinoVietoris.  A.  D.1541. 
Mensę  Junio.  8.  ii  kart. 

Przedmowa  krótka  do  Jana  Tarnowskie- 
go.    (L.  S.) 

2556.  Di\l  Joannis  Chrysostomi 
Arcbiep.  Constantiii.  de  non  con- 
tcnineuda  Ecclesia  Dci  et  mystcriis 

Tom  II. 


'    z    o   S    T    o    M. 

oratio,  e  graeco  in  latinum  versa. 
Martino  Cromero  auctore.  Na  koń- 
cu :  Cracovic  ex  ędibus  Hier.  Viet. 
1541.  Mensę  Majo  die  VII.  8.  l^ark. 

(L.S.) 

Dedykacja  Piotrowi  Gamratowi. 

2557.  a)  D.  Joannis  Chrysostomi 
Orationes  Octo,  ex  antiquo  exem- 
plari  Graeco  in  Latinum  versae ,  et 
aliis  eius  Homelijs  et  operibus  noa 
adjunctae,  Martino  Cromero ,  Ca- 
nonico  Cracoyiensi,  Oratore  et  Se-' 
cretario  Regio  Interprctete ,  in  lu- 
cern denuo  aeditae. 

I.  De  non  contemnenda  Ecclesia 
Dei  et  diyinis  Mystcriis. 

II.  De  diyitiis  et  paupertate. 

III.  De  Ingluuie  et  Ebrietate. 
IIII.  De  Aducrsa  Yalctudinc. 

V.  De  animn. 

VI.  De  Humilitate. 

VII.  De  Auarilia. 

VIII.  De  uxore  et  Pulcbritudine. 
Moguntiae  apud  S.  Vietorera,  ex 

officina  Francisci  Behem  Typogra- 
pbi  AnnoM.D.L.  8.  78  kart  i  jedna 
bez  liczby  na  końcu^  gdzie  podo- 
bny i  podpis  drukarski. 

Textu  greckiego  w  tem  wydaniu  niema. 
Por.  Janoc.  Nachr.  V.204.  Bentkowski  (II. 
716)  mylnie  wymienia  wydanie  Mogunckie 
r.  1530. 

Mowy  naprzód  pojedynczo  wydawał  Kro- 
mer w  Krakowie,  i  te  edycje  są  nadzwy- 
czaj rzadkie.  Załuski  miał  tylko  drugą  o- 
sobno,  oraz  szóstą  i  ósmą  razem  drukowa- 
ne. W  Bibliotece  Puławskiej  jest  tylko 
pierwsza  i  trzecia,  pojedynczo  drukowane, 
u  Vietora  r  1541.  Czy  czwarta,  piąta  i  sió- 
dma, podług  porządku  tu  wyrażonego, 
z  tejże  drukarni  i  fegoz  roku  wyszły,  nie- 
wiadomo. Zob.  Nry  poprzedzające.  Edy- 
cją tę  Moguncką  wszystkicb  ośmiu  mów  ra- 
zem, wydał  Jan  CocW«eM5,  Kanonik  Wro- 
cławski. 

Wydanie  niniejsze  bardzo  jest  rzadkie. 
Miał  Sobolewski  je  z  Bibl.  CesarskiejwWie- 
dniu.  Inne  wydanie,  także  rzadkie,  tamże 
się  znajduje,  którego  opis  w  następnym 
numerze.   (L.  S.)  Zob.ISoty. 

6 


Al 


TEOLOGIA,  OJCOWIE  SS. 


h)  Aliqnot  Orationes  D.  Chry- 
eosTOMi  Graccac  et  Latinac,  antę 
Iioc  teinpus  Graece  nunąiiam  cditae, 
l^atine  tantum  semel :  cum  Epihpa' 
nil  qiiadam^  ofatione,  ac  Historia 
de  Jesu  Christo:  interpretibus  Mar- 
tiiio  Cromero  et  Vito  Amerpachio. 
Accessit  quoqiie  rerum  et  verbo- 
rum  mcmorabilium  Itidex.  Basiieac, 
per  JoanncmOporinum.  Na  końcu: 
Basiieac  ex  OfHcina  Joannis  Opo- 
rini,  AnnoSalutis  humanae  m.d.łii. 
Mensę  Martio.  8.  i  ark.  na  przo- 
dzie  dedykacji,  95  str.  textu  gre- 
ckiego. Si 03  str.  przekładu  łac.  i 
iO  kart  regestru.  Zob.  Noty. 

2558.  S.  J.  Złotoust.  Besiedy  na 
Po&hni&S .AplnPawlą. Zaczęto  dru- 
kować roku  od  sttvorzenia  ^ox&  (') 
(7129)  od  narodzenia  Chr.  nyy.cA 
(162 1  ^m.iesiącaMarca\^  dnia.  Skoń- 
czono ^oAa(7131)od  narodzenia  ay/.y 
(1623)/  fol. 

Z  przedmową  Elizeusza  Pleteneckiego, 
bez  tytułu.     (L.  S.) 

2559.  Bec-fe^w  Ha  noc;iaHifl  C  an.ia 
nap.;.a,  Tam.  r.  «;fxy(1623.foI.  (L.S.) 

2560.  Iwe  Bb  C.  o.  H.  IwaHHa  a.iarao- 


acmaro  6ecl?4bi  hs  ^IsHaia.  ivŁa2vrze 
Pieczerskiey  Kijowskiey  r.  aynS 
(1624).  fol.    (L.S.) 

2561.  Knura  H«te  bt.  crsHmwKt 
oinna  iinmero  loaHHa  3jiaiiri>yttiiaro 
apXTPniicivOiia  KoHcmeHinHHarpa^a  , 
Maprapiimi.  r.nuroJieMaa.  3  /łpy- 
KapHt^  Ocrripo3CKoe  Bw^aua  ccmB.  4. 
8,  331  i  204  kart 

INa  odwrocie  herb  Xiccia  Ostrowskiego. 

Na  kańcu  :  Bowieio  noMomiio  ,  npoMW- 
ra^eHieM-b  uBCfeMi.  naK.ia^^oMTj  ó-iaroiecmn- 
Baro  H  xpncnio.\io6nBaro  KH;i3a  KoHcmaH- 
muHa,  Bt  CBanioMTj  KpemeHin  Hapeienaro 
Bacu.iia ,  KHawama  Ocmpo3CKaro ,  Boeso^bi 
KiescKoro ,  wapiuaaKa  3eM.iH  Bo.ibiHCKoe , 
cmapocmbi  B.ia^nMepcKaro  n  npoiaa ,  Bbi- 
;^pyKOBaca  n  chsepinnca  KHnra  cia,  Smdkb- 
Haro  loaHHa  3.łainoyctnaro,r.«aro.łeMaa  Map- 
rapumij,  et  npoHUMH  ^ynieno^esHWMH  cao- 
BM,  kij  Helł  npa.io/KeHWMH ,  btj  óorocnacae- 
momTj  rpa^-fe  Ocmposb,  bTj  .^trao  oimi  co3^a- 
Hia  Mipa  ce^Mbia  mbican^H  io4,  a  orni.  no 
n^omn  powecmBa  rocno^a  Bora  h  cnaca  na- 
iiiero  Ic,  Xpucma  rabicam,a  5g5,  Mtcai^a  iio- 
jiH  ^Ha  i6;  ^asmeMy  a«e  Bory  Haqamn  n 
c-bBepuiuran  ó^iaronsBOAnBuieM)-  necnib  h 
noK.iaHaHie,  cłana  u  ^epwaBa,  bt.  b^km, 
aMUHii.  (Strojew.    N.  33.) 

2562.  Iloyn-HiH  CB.  loaiiiia  3ao- 
nj03'cniaro.   Fpo^HaiygH.   fol. 

(Sopikow  1.  !N.8fi8.) 


HlERONYM. 


2563.  Dlvi  Eusebii  Hieronymi 
Slridonensis  Epistoła  ad  Rusticum 
Monacbum,  qua  YiYcndi  formam 
praescribit,pcr^rasmMmi{o<erorfa- 
muni  diii^entissime  recoj^nita.  Cra- 
coyiae  apudHicr.  Yietoreui  1518.4. 

Wiersz  Leonarda  Cox  do  wydawcy  Ma- 
cieja Holnstcina,  rodem  ze  Szląska. 

(.lanoc.  I.  124.) 

2564.  Aliquot  EpistolaeDivi  Eu- 
sebii HiEROi>YMi  Stridonensis ,  re- 
fertae  saluberrimis  praeceptis ,  ad 
Yitam  reete  institucndam  mirę  fa- 
cientcs ,  ac  ab  Erasmo  Roteroda- 
jno  pristiuae  intcg'ritati  restitutae. 
Na  tytule:  Elegia  Agricoli  na  cześć 


S.  Hieronyma.    Na  końcu:  A  pud 
inelytam  Poloniae  CracoYiamTypis 
Hier.  Vietoris.    Anno  ab  orbe  re- 
dcmpto  M.D.xix.    Zob.  Noty. 
(.Tanoc.  Nachr.  IV.  138.— .lanociana  1.12.) 

2565.  HiEROiNYMUS  Euscblus  Stri- 
donensis. De  custodia  virginitatis. 
Crac.  Hier.  Yietor.  1519.  4. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

2566.  CKasaHie  He.ł?KHBoe  oirn.  My- 
}KH  npoBe^ua  h  cnama  3ana^Hbia  i^op- 
KBH  BR^HKaro  yHHiaeAH  lepOHHMa 
o  ly^fc  ówiraieMTj  npe^ame-łH  Focno- 
^a  Ha  mero  Incyca  XpHcma. 

Bez  karty  tytułowej.  DrukwPolsec. 
(Sopikow  I.  197.) 


(")  "W  niedostatku  cliarakterów  sławiańskicli ,  trzeba  było  mieć  ucieczkę  do  wyraze- 
uia  lat  sposobem  przyjętym  w  rachubie  greckiej,  ze-słowiańską  zgodnej. 


TEOLOGJA,  OJCOWIE  SS. 


43 


A  u  G  u  s 


2567.  Dlvi  Aurelii  Aitgustińi 
HipponcnsisEpiscopi^dcYita  Cliri- 
stiaiia  ,  ad  sororein  suam  yiduaiu, 
Liber  Unus.  CracoviaeHierouYi>His 
Yietor  ex«!udel)at.  A.  D.  1529"  Ka- 
lendis  Septcmbribus  4. 

Przctlmow.i  Walentyna  JEckiusa,  ad  Mi. 
chacłem  dc  Vratislavia  Priiicipem  Inclytae 
Cracovicnsis  Unirersitatis  Theologum  et 
Philosophum^ — Sapientissimuin  suuin  Prae- 
ceptorem.  (.lanoc.  I.  70.) 

2568.  De  moribus  Ecclesiae  Ca- 
IbolioaeDiyi  Aiirel.  Augustini  Hip- 
poncn.  I^piscopi  Liber  1.  Siib  au- 
spieio  Revcr.  D.  Pctri  Tomieii , 
Aiitistilis  Cracoyicn.  ediluspcrjo- 
aiiiicm  Ceruum  Tucbolien.  Eiiis- 
deiu  (iclsitudinis  Seryiloreiii  Mini- 
mum. Cracoyiae  in  Offic:  Floriani 
Uiiclerii.  An.  D.  m.d.xxx.  die  12 
Mcnsi.s  Junii.  4.  (.Janoc.I.  34.) 

2269.  a)  S.  Aureliusza  Augustyna 
Bisliiipa  Hipponeńskiego.  Ksiąg 
pięcioro.  Rozmyślania.  Mowy  ta- 
jemne. Broń  Duchowna.  O  skru- 
sze Serca.  O  Marności  Stviata. 
Teraz  nowo  z  łacińskiego  języka 
na  polski  według  pewnieyszych 
Eseniplarzów  przełożone  /y  para- 
grafami Hozdziałow  oznaczone , 
przez  Piotra  Kazimierza  Tryznę 
Starościca  Bobroyskiego  w  Wilnie 
yv  Drukarniey  akademicy  Societ: 
Jesu.  1617.4. 156  kart  oprócz  przed- 
mowy i  regestru. 

Dedykacya  Zofiey  z  Kielca  Cliodkiewi- 
czowey  Wojewodziney  Wileń.  Hetmano- 
wcyW.  X.  Lit:    (Ad.  Zaw.  Noty.) 

b)  S.  Augustyna  Hypponen- 
skicgo  Biskupa  Rozmyślania  Na- 
bożne. Mo\\y  taiemne  do  P.  Bog*a. 
Broń  duchowna.  Przez  Jego  Mci 
P.  Piotra  Tryznę  na  polskie  prze- 
'łoźone.  A  teraz  nowo  dla  nabo- 
żnego Czytelnika  przedrukowane. 
w  Krakowie,  w  druk.  Andrzeja 
PiotrJjowczyka,  1644.  8.  386  sir. 
3  karły  reyestrti  i  7  kart  na  przo- 
dzie  przedinotvy.CL.S.)  Zoh.  JYoty. 

c)     S.     Augustyna    Hypponeń- 


skiego  Bisknpa  Rozmyślania  nabo- 
żne. Mowy  taiemne  do  P.  Boga. 
Broń  ducbowna.  O  skrusze  serca 
i  marności  świata  ,  przez  Piotra 
Tryznę  na  polskie  przełożone. 
w  Krako'wie  w  Druk.  Andrz.  Piotr- 
kowczyka  r.  1644  przedrukowane. 
A  teraz  dla  mało  wiedzianey  tey 
xiążki  i  t.  d.  expenseni  pewnego  ua- 
nowo  przedrukowane  w  Poczajo- 
wie  u  00.  Bazylianów  r.  1777.  8. 
ir.  i  408  sir. 

(Dzicn.  Wił.   1819.  II.  553). 

2570.  Gratianus  Melitho  Salis- 
bnrgensis,  Asserta  Concordia  S. 
Tliomac  cum  S.  Augustino  Zamo- 
scii  Typis  Acad.  impressa,  Lubli- 
ni  disputationi  exposita  An.  1669, 
nunc  notis  tbeologicis  illustrata. 
h.  m.   i  r.   4.       (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

2571.  Nauki  clirześciańskie  ,  to 
iest :  sentencye  z  ksijjg  Augustyna 
S.  wyięte  z  łacińskiego  na  polski 
iczyk  przełożone  przez  Andrz. 
Cbryz.  Załuskiego  Biskupa  War- 
mińskiego, w  Warszavyie  w  Druk. 
Piar.  1686.  4. 

w  Kaliszu  1730.  fol. 

U  Niesieckiego  IV.  660  mylnie  wydru- 
kowany rok  druku':   1630.      (Ju.  r.  ins.) 

2572.  £lecta  Diyi  Augustini  Ec- 
clesiae Doctoris  a  Celsiss.  Principe 
Casimiro  Floriano  Czartoryski  Ar- 
cliiepiscopo  Gnesn.  ex  septem  Diyi 
Doctoris  Tomis  inter  publicas  Re- 
gni  etCatbedraeyiadislayiensis  cu- 
ras  A.  D.  1671  accurate  collecta  et 
Perill.  ac  Reyer.  D.  Tbomae  Sta- 
nislai  Niemierza  Arcbidiaconi  Vla- 
dislayien.cura — A.D.  1688  publi- 
cae  luci  esposita.  In  Typogr.  Coli. 
Posnan.  S.  J.  fol.  844  str.2  ark. 
na  przodzie  i  regestr. 

2573.  Sancti  Aurelii  Augustini 
Hipponensis  Episcopi  Soliloquia  , 
Meditationes,  et  Manuale,  ivier- 
szem  polskim  w  Nancy  MDCCxxxxy- 
8.  Alfabet  i  i  ark.  3\ 

Tłómacz    Stimsław   I.     {Leszczyński) 
liról  Polski,  Xiąz«  Lotaryngii  i  Baru. 
(Jan.   Pol.   I.   41.) 


44 


TEOLOGJA,  OJCOWIE  SS. 


2574.  Ś.  Augustyn  Biskup  Hip- 
poneńskł  Kościoła  Bożego  Doktor, 
w  pięciu  traktatach  z  ksiąg  jego  wy- 
jętych wiernie  na  polski  przetłuma- 
czony slaranijeni  i  liosztem  JP.  Ma- 
teusza Kraszewskiego  Opata  Kon- 
gregacyi  Czerwieńskiej  XX.  Ka- 
noników Lateranenskich  Kanonika 
Katedr.  Płockiego,  za  dozwoleniem 
zwierzchności  Duchowney  prze- 
drukowany w  Warszawie  w  Dru- 
karni JKM.  y  Rzpltey  XX.  Schol. 
Piar.  roku  Pańsk.  1759.  8.  prócz 
przemowy  i  regestru  na  końcu  <, 
404  str. 

2575.  S.  Augustyna  Hypponeń- 
skiego  Biskupa  Duchowne  traktaci- 


ki. 1.  Manuale  albo  krou  ducho- 
wna. 2.  O  skrusze  serca.  3.  O  mar- 
ności świata.  Przedrukowane  wWil- 
nie  w  Druk.  XX.  Bazylianów  R. 
P.  1760.  12. 

2576.  Augustyna  S.  Hypponeń- 
skiego  Biskupa  Rozmyślania  o  skru- 
sze serca  y  marności  świata,  w  Po- 
znaniu 1770.    8.     (Kat.   GróUa  1793.) 

Zapewne  i  to  powtórzenie  tłómaczenia 
wyżej  przytoczonego  przea  Tryznę. 


2577.  Bened.  Herbest.  EipHca- 
tio  AuGUSTiNi  Sententiae  dc  SS. 
Encharistia.  Coloniae  1567. 

(Bent.  Noty.) 


M 


A    K   A   R   Y. 


2578.  ^yxoBHWH  6ec^ĄU  cBHraoro 
oniua  Hamero  Masa  pi  H  nycmcA- 
HBsa  ErynemcKoro:  b  ^ocKOHa.7icniBt 
xpHciniflHi,  npaB0CAaBHHxt ,  MHOra- 
MH  no^tiiniKaMH  ^ymeaćaBeHHbiMH 
HanoAHeHUH  u  BcbMi)  cmap^ro^HMcH 
o  cnaceHie  Ąjmn  CBoeu  Be.;iŁne  Kt  y- 

'  '-    ■'   •■  .  Nil 


36y40BaHH)  nompeSHMH.  3  rpenKoro 
Ha  PycK.iik  H3Wk.t.  mobo  npcaoweHWH 
npai^eH)  h  cmapaHŁeMii  hkokobi  o6- 
iHe?KHme;iHoro  MOHacmwpa,  B.  i^ep- 
K.BH  CBHraoro  H  >KHBOmBop>iir{aro/^y- 
xa.  B-b  6h./ihh  ,  poKy  1627.  4.  42y 
388  i  20  str.  (StrojewN.94). 


2579.  IVHHranpeno;^o6Haro  hBo- cł  np«coBoayn4eHieMT.  lum- 

roHOcHaro   Onma  namero   HHKOHa  rn    TaKniHKOHa,     hah    iHuoBHHKa  , 

HryMCHa    ^lepubia  ropw.    IlepeBo^i.  ch  pyKonucHaro  HS^^ana  Cinapoo6pH- 

CH   TpeMecKaro.    bt.  Ocmport   i64o.  ^u,aMH  a.  Hacraa.  bt.  HoMaeRt   1795. 

fol.  Bardzo  rzadkie.  (Sopik.I.N.594)  fol.                                   (Sopik.  N.595) 


T  E  o  L  o  G  J  A. 

(JS  Q  T  Y), 

Do  A)  ll^^stępne  wtadonioilcl ,  Historja,  lt.d. 
B)  Źródła  i  Powaga. 


2216.  Uczony  Ludwik  Sobolewski  w  przeglądzie  Bibijotek,  które 
zwiedzał,  dotknąwszy  nieraz  źródeł  bibljograficznych,  czynił  z  nich 
"Wypisy  odnoszące  się  do  rzeczy  polskich.  Dla  uniknicnia  powtórzcii 
trzeba  było  je  sprawdzić  z  rzeczami  gotowemi  do  bibliografii  w  ni- 
niejszcm  wydaniu  z  różnych  miejsc  przysposobionemi  i  oczyścić  z  rze- 
czy mniejszej  wagi.  Oto  są  niektóre  z  tych  wypisów  tym  sposobem 
przejrzane. 

1.  Bibliotheca  Mariana  Alphabetico  ordine  digesta  et  in  duas  par- 
łeś diyisa.  Qua  Auctores,  qui  de  Maria  Deiparente  Yirgine  scripsere, 
cum  recensionc  operom,  continentur.  etc.  Auctore  P.Hippolyto  Mar- 
raccio  Lucens,  e  Congreg.  Glericorum  Regularium  Matris  Dei.  Ro- 
mae,  Typis  Francisci  Caballi.  1648.  2.  voll.  8. 

Polacy,  mówi  Sobolewski,  nie  mało  o  Najświct.  Pannie  pisali :  w  tym 
zbiorze  przeszło  czterdzieści  takich  pisarzów  znaleźć  można.  Autor 
wybierał  swoje  wiadomości  ze  Starowolskiego  i  z  Biblioteki  Jezuickie- 
go Alegambego ,  a  zatym  też  same  tu  są  niedokładności ,  co  i  w  tych 
źródłach.  Czerpał  jednak  i  z  innych  mniej  znajomych.  Przebiegiem 
te  artykuły  o  Polakach  i  następne  wybrałem  szczegóły. 

Pars  I,  p.  3.  Mówiąc  o  Bzowskim  i  jego  pismach,  oprócz 
Starowolskiego  cytuje  autor  rękopism  Joauuis  Baptisti  Lancii  Ordi- 
nis  Praedicator.  S.  Theol.  Magislri  pod  tytułem  :  Elenchus  Scripto- 
rum  Dominicanorum ,  i  z  tego  to  zapewne  źródła  miejsce  i  rok  dru- 
ku wielu  dziełek  Bzowskiego  oznaczył.     Nie  musieli  znać  tego  źródła 


46  NOTY,  N.  2216. 

pisarze  Biblioteki  Dominikaiishiej  Quetif  i  Ecliard,  z  litórycli  czerpał 
Hr.  Ossoliński. 

p.  30.  Albertus  Margo!Nius,  Ord.  Praed.  nalioue  Polonus ,  vir 
haud  contemnenda  cruditione  pracclarns,  ac  in  Sacra  Scriptura,  Śclio- 
lastica  Theolojyia,  Patrumąuc  lectione  egregic  iiislruclus,  poslciis  Bl- 
bliotliccae  nostrae  includcnduiii  (raiisfiidit  opus  pręnolatum  : 

Rosae  salutiferae  etc.  Chrehat  anno  aSalutifcro  Vir{jinis  partu  1630. 
Tu  autor  źródła  swe^ro  nie  przytoczył. 

p.   31.    Albertus   Poleyitics  ,    Ord.   Carmclilar.    JNatione  Polonus, 
Patria    et  Coenobio   Cracoviensis ,    rclijyiosa    \ir  celebris  pietate,    assi- 
duus  Sacrarum  littcrarum  inycsti^j^ator ,  et  coucionatoruin  sui  teniporis 
facile  princeps ,  scripsit  et  praelo  dedit  latine: 
Sermones  de  festis.  B.  f^irgiiiis  Mariae. 

Diem  suuin  obiit  Cracoviae ,  anno  post  Yerbuni  bominem  sauctuni 
1627.  Ex  Marco  Antonio  Alegre  in  Paradiso  Carmelitarum.  Tak 
przytoczone  nieznane  uii  źródło.    (L.  S.) 

p.  195.  Bartbolomaeus  Praesmilieksis  (sic  zam.  Praemisliensis) 
Ord.  Praed.  nat.  polonus,  in  Gatbedrali  Eccl.  Cracov.  Ordinarius  Con- 
cionator,  yir  doctrina  cum  pietate  coniuucta  celebcrriinus,  edidit  Polo- 
nico  idiomate 

Postillas    super  Evangelia   festivitałum  Deiparae.    ■ 
Et  latino  serinone,  Conciones  integras  super  Evangelia  earundem  fe- 
stivilatum. 

Vivebat  anno  Verbi  corporati  1618.  Alfonso  Fernandei  in  Concerta- 
tione  Praedicatorum,    1  te^jo  źródła  nie  znam.    (L. S.) 

p.  213.  Bencdictus  Herbestcs  S.  J.  natione  Roxolanus ,  patria 
NoYomiastcnsis.  O  nim  wiadomość  z  Biblioteki  Jezuickiej  \yyjęta.  Tu 
się  przywodzi  tylko :    Rosarii  Beatissimae  f^irginis  Expositis. 

p.   237.  Blasius  Plozzinius  także  z  Biblioteki  Jezuitów. 

p.  270.  CAsmmus  Polonus  to  jest  S.  Kazimierz  Królewic  Polski, 
tu  położony  autor  Hymnu  na  cześć  N.  Panny:  Omni  die^  dic  Mariae , 
mea  laudes  aninia  etc.  Umarł  r.  1498  d.  4  Marca.  Autor  odsyła  po 
obszerniejszą  o  S.  Kazimierzu  wiadomość  do  swego  inncjjo  dzieła  pod 
tytułem  :  Principes  Mariani. 

p.  282.  Cbrislopborus  Varsevicius  nazwany  tu  Maronita  zam. 
JMasoyita.  Położone  tu  tylko  Encomium  Beatissimae  yirginis  Mariae. 
Cała  o  nim  wiadomość  ze  Starowolskiego. 

p.  347  nast.  Dojiinicus  N.  Ordinis  Cartbusiani,  natione  Prute- 
nus,  Cartbnsiae  Trevirensis  alumnus,  vir  conyersatione  deyotus,  et 
yitae  sanctimonia  admirandns,  adeo  ut  omnia  illius  scripta  non  nisi 
eximiam  r|uandam  pietatem  spirent^  in  Marianae  Bibliolbecae  propa- 
{yatione  atque  incrcmcnto  strenuam  operam  nayayit,  scribendo  liaud 
sperneuda  de  B.  Yirgine  opuscuła  ,   nempe; 

Coronam    B.    3łariae,    in    (jua    Filam   ipsius    lapiclibus    comparat 
pretiosis. 

De  Pallio  spirituali  B.    f^irgini  conficiendo. 
J)e  Aula ,  sive  damo  spirituali  B.   Mariae  extruenda. 
Canticum  de   Corona  Stellarum  12  ad  gloriosam  Virginem  Mariam 
uuod   divinitus   sibi  revelatum ,    ad  formam   Ambrosiani  Hymni :    Te 
Deum  laudamus,  deyote  concinuayit. 

Obiit  anno  orbis  redempti  1461.  aetatis  73.  die  21  Decembris. 
Ex  Theodoro  Petrejo  in  Bibliotheca  Carlhusiana.  Tak  źródło  przy- 
toczone. 


47 

p.  359.  Elisaheth  Poloiilae  Reginji,  candldi  diyniiąue  pectoris 
lii^roina ,  onini  (juidein  virtu(c  re^iisquc  facinorihiis  coiispiciia ,  sed 
praccipiio  quodani  iii  Marłam  Doiparam  Yirgiiiein  picłatis  cultii  ve- 
iierabills  ;  scrlpsit  ad  Urbaniim  VIII  Poiillfiocin  Max.  Pro  definitione 
Iinmaculatae  Conceptionis  ejusdem  Deiparae  F^irginis  Epislolam  I. 
actorna  oiniiiuin  honiinuni  nicinoria  di{>^iii.ssiinain  ,  ąiiam  integrain  dc- 
dimus  in  Operę  JNostro  praciiotato:  Heroides  Marianae ^  cap.    5. 

Fabiaiiiis  Bircoyius  Ord.  Praed.  In  Singulas  Deiparae  festivita- 
tes ,  Sermones  hinos.  Ze  Staro  w  ol.  O  tych  Kazaniach,  jaho  osobnćm 
dziele,   nic  wspomina  Hr.   Ossoiińshi. 

Franciscus  Stanislaiis  Fhoeniciłs  S.  J.  Leopoliensis.  (p.  440).  Dwa 
dzieła  z  Bibl.  Jezuitów  Aleganibego  przytoczone. 

p.  485  nast.  Georgiiis  Trebnic,  natione  Polonus,  vir  in  Theolo- 
{jica  doctrina  profuude  doctus,  ac  Mariae  Deiparae  Virjjinl  impense  de- 
Yotns^  intcr  alia  snórum  laborum  clarissima  monunienta,  Idiomate  Po- 
lono  in  lucern  cmi$«it : 

Miraculosae  imaginis  Beatiss.  f^irginis  in  f^illa  Gildae  Archi- 
diaecesis    Gnesnensis ,  Historiam. 

Qiiam  super  Litanias  Beatae  Yirginis  Discur.  220.  numero  63 
commemorat  doctissimus  Pater  F.  Justinus  Miechovius.  Clarebat  an- 
iio  a  partu   Yirgiiils  1642. 

O  tym  Justynie  MiccłłOviusu  będzie  niżej  nota.  (L.S.) 

p.  505.  Gregorius  Czaradzius,  natione  Polonus,  vip  egregiis  a- 
niuii ,  virtutisquc  dotibus  cxcultus,  quem  Jurisconsultum  celeberrimum 
appełlatin  suoopcrc  dc  PoloniaeScriptoribus  Simon  StaroYolscius^edidit: 
De  Partu  B.   P^irginis  Mariae  Poema.     Clarebat  anno  sal.   1600. 

p.  587  nast.  Hicronynnis  Poyodoyius,  natione  Polonus,  Canoni- 
cus  et  Archipresbylcr  CracoYiensis,  nobilibus  ortus  parentibus ,  Yaria 
cruditionc  et  iudicii  acuniine  inter  doctos  sui  acYi  Yiros  iłluslris  ^  Se- 
cretarius  Rcglus,  nec  non  celebris  nominis  Ecclesiastes^  cdidit,  ut  in 
suo  operę- Scriptorum   Polouicorum  testalur  Simon  StaroYolscus  : 

De  B.  Virginis  Imagine  Czesłochoviensi  et  Sermones  de  Beata 
Virgine. 

ISaturac  sencx  concessit  a.  Chr.  1613  conditusque  est  in  aede  B. 
M.  Virgiuis  in  Foro  CracOYicusi ,  quam  multo  tempore,  Yigili  Archi- 
presbylcr cura ,  subditorum  saluti  iucumbeiido  rexit ,  cratibusquc  aeris 
fusilis  Odeium  magnificc  cxornaYit ,  atque  tabulis  tcstameuti^  ut  et  aliis 
tcmplis,    plurima  a  ujorte  legaYit. 

p.  615.  Hyaciuthus  Dlratz,  Ord.  Carmelit.  natione  Polonus,  Yir 
doctus  et  pius,  cdidit:  Historiatn  miraculosae  imaginis  B.  f^.  Mariae , 
auae  Cracoviae  in  tetnplo  sui  ordinis  adservatur.  Clarebat  anno  sa- 
lutis  1610,  cuius  honoridcc  meminit  Augustinus  Biscaretus  in  suis 
Palmitibus   Carmeli. 

p.  616.  Hyaciuthus  Suscius ,  Ord.  Praed.  natione  Polonus,  studii 
CracoYiensis  Regens  et  in  Aede  principe  Cracovieusi  SS.  Virginis  Ec- 
clcsiastes,  Yir  pictate  iusignis  ac  ouinigcna  doctriua,  scripsit  : 

Conciones  de  festis  Deiparae.  Yirebat  anno  1618  ut  in  sua  Con- 
certatione  Praedicatorum  testatur  Alphonsus  Fernandez. 

p.  647.  Jacobus  ViECius  (aliis  Yiuecus  ,  ycI  Vuiccus)  S.  J.  natio- 
ne Polonus ,  patria  Vagohreeensis  etc.  urgeutibus  suis  polonis ,  in  po- 
lonicaui  liguam  Ycrtit  Ilorarius  etc.  Scripsit  etiam  malcrna  lingua  : 
Conciones  in  tliebus  festis  Beatiss.  Virginis.  Obiit  Cracbviac,  magna 
Sauctitatis  opinione,  anno  Salutis  1597.  27  Julii. 


48  NOTY,  N.  2216. 

p.  697.  Joannes  Bregeinsis,  Ord.  Praed.  natione  Polonus,  Patria 
Silesius ,  Episcopus  Ciilmcnsis  in  Prussia ,  delnde  Hildesemensis ,  vir 
doctrina  et  inorum  probitate  insigiiis,  obseryantiae  suae  erg^a  B.  Yir- 
glnem  Mariam  documentuin  dedit  scrlbendo: 

Conciones  in  praecipiia  festa  ejusdem  B.  V.  Mariae.  Ciaruit  a.  1374 
ejnsqiie  StaroYol.  iu  Elogiis  et  Vilis  100  Pol.  Seript.  etAlphonsus  Fer- 
nandez  in  Couccrt.  Praedicntor.  perhonoriflee  ineuiinere. 

p.  709.  Joannes  Clometowski  S.  J.  o  nim  wiadomość  z  Alcgam- 
bego.     Zyl  jeszcze  r.  1643. 

p.  743.    Joannes  Jachno^^ick  S.  J.   z  tegoż  źródła. 

Joannes  Jamjsotius ,  nat.  Polonus,  patr.  Cracoyiensis ,  in  Album 
Eąuestris  Ordinis  a  Sigismnndo  III.  tenipore  suae  inauguratiouis ,  ob 
cgregios  animi  dotes  et  yirtntes  adscriptus  ,  edidit  Rosarium  B.  Vir- 
ginis  Mariae.     Obiit  anno  1613  aetatis  63.     Ze  Słarowohkiego. 

Joannes  Rybcoyicius  ,  (p.  788) ,  Polonus,  Cracoyiensis,  vir  de  hu- 
manitatis  stiidiis  optime  mcritus  et  Theologiae  Professor  celebcrrimus, 
edidit,  Meditationes  Salułałionis  Angelieae.  Yiycbat  a.  1627.  ZeSta- 
rotuolskiego. 

p.  805.  Joannes  Unchałius  ,  sen  (ut  habet  in  suo  Catalogo  Riba- 
dencira)  Viyalius  S.  J.  Leopoliensis.  Scripsit  polonice:  Meditationes 
de  B.  M.   yirgine  Cracoyiae  1592.  4.  z  Alegambego. 

Justinus  MiECuoyius,  (p.  841  nast.)  Ord.  Praed.  S.  Tbeol.  Magi- 
ster, natione  Polonus,  olim  in  religiosissimo  Conyentu  Gedanensi  Prior, 
postmodum  yero  in  Almo  Studio  Gcnerali  Conycntus  Cracoyiensis  eius- 
dem  Ordinis  Regens,  Vir  pictatis  et  doctrinac  merltis  praeeminens, 
Deiparae  Virglnis  honori,  cultulmie  addictissimus ,  Bibliolbecam  no- 
stram  non  parum  suis  lucubrationious  adauxit,  edcndo  latino  sermone: 
Discursus  Praedicahiles  etc. 

Viyit  adbuc  yir  eximius,  Mariae  Deiparae  Yirgini  immutabili  deyotio- 
ne  consecratus  ,  anno  quo  bace  scribimus  1644,  quem  Deus  optimus 
maximus  nunc  ad  diuturuum  tempus ,  et  postea  au  actcrnitatcm  ipsam 
tueatur. 

Pars  2.  p.  12.  Laurentius  Bartilius.  S.  J.  natione  Polonus, 
patria  Tamoyiensis,  Vir  tam  mitioribus  quam  saeyerioribus  disciplinis 
insigniter  cxcuUus,  et  tractandarum  animaruni  peritissimus  Magister, 
edidit  inter  alia ,  polonice  Modiun  recitandi  Coronam  B.  Virginis. 
Decessit  cum  magna  sanctitatis  opinioue  die  19  Aprilis  a.  1635  ut  in 
sua  Bibliolbeca  refert  Alegamhe. 

p.  100.  Martimjs  Polomjs.  Jemn  przyznają  się  Sermones  de  Bea- 
ta yirgine  et  ejus  festivitatibus ,  mówi  o  nim  in  Polonia  ex  nobili  fa- 
milia Slrcnorum  (sic)  oriundus. 

Matbias  Casimirus  Sarbievius  S.  J.  (p.  108)  Jego  pisma  tu  nale- 
żące blad/.ie  : 

i.    Quatuor  Leucas  f^irginis  Matris  etc.  (z  Alega%nhego). 

2.  Dialogum  pueri  Jesu  et  Virginis  Matris.     Ibid. 

3.  Ad  Firginem  mairem  Odas  8.  Ibid.     Cum  aliis  ejus  Lyricorum 
libris. 

4.  Conciones  etiam  pro  festis  Deiparae  et  alia  quae  me  adhuc  fu- 
giunt. 

p.  129.  Melcbior  Yaraceus,  Ord.  Praed.  S.  T,  Mag.  natione  Po- 
lonus ,  cui  practer  cruditionem  et  Doctrinani ,    morum  ac  vilae  integri- 
tas  non  parum  ornauienti  attulit.     Scripsit  Polonico  Idiomate: 
De  confraternilate  sanctissimL  Rosarii  B.   Virginis  librum  I. 


NOTY,  N.  2216.  49 

Claruit  circa  a.  1590.  de  quo  praeclaro  admodum  Ioquuntur  Abraam 
BzoYius  In  Operę  De  rebus  gesłts  in  Polonia  Ordinis  Praedicatorum 
cap.  12.  Simon  StaroYol.  in  Elogiis  etc.  et  Alphonsus  Fernandez  in 
Concert.  Praedieat. 

p.  150.  Miehael  Vratislavieivsis.  Ze  Starowol.  przytoczone:  Do- 
ctissimą  Comtnenłaria  in  Hymnos  de  B.  f^irgine :  Ave  maris  Stella- 
o  Gloriosa  Domina.     Quem  terra  nontus ,  aethera. 

p.  176.  INicolaus  Plonius  natione  Polonus ,  patria  Posnanieusis , 
Decretorum  Doctor^  et  diyiniverbi  Coneionator  Ccleberrimus,  edidit:  De 
praecipuis  Deiparae  festivitatihiis  etc.  Claruit  anno  1434.  ExEpilome  Ge- 
sneriana  et  Possevino  in  ApparatuSacro.  Cytuje  też  i  Starowolskiego. 

Petrus  Polonus,  quia  In  Polonia  natus  Ord.  Praed.  Vir  doctus  as- 
siduaque  sacrorum  yoluminum  lectione  eruditus  ^  scripsit; 

Commentaria  super  missus  est  Angelus  et  Ca^ticum.  B.  f^irginis 
Mag^ulficat. 

Claruit  circa  annum  1465.  AlpLonso  Fernandez  in  Concertatione 
Praedicałor. 

p.  271.  Petrus  Posnaniensis.  Ord.  Minorum  S.  Francis,  de  obser- 
vantia  ,  scripsit.  Jn  Singulas  Deiparae  Festivitates  sermones  temos. 
Vivebat  a.  1627.  Ze  Starowolskiego. 

p.  275.  Petrus  Scarga  S.  J.  Tbeol.  natione  Polonus,  patria  Gro- 
dcceiisis  etc.  Scripsit  ling^ua  polonica  Conciones  in  festa  Beatissimae 
f^irginis  3Iariae.    z  Alegamhego. 

p.  303.  Sigismundus  Gdoyius  Ord.  Carmelit.  natione  Polonus , 
Zanioreiisis  patria  ,  publicus  Cracoulensis  Musę  utriu.sque  tbeologię  In- 
terpres.  Coniposuit  Officium  de  Beata  f^irgine  Maria  pro  confra- 
trihtis  sacri  Scapularis  quod  et  ex  latino  in  polonum  sermonem  trans- 
tulit.  Florebat  anno  orbis  redempti  1619.  Ex  Paradiso  Carmeli- 
tarum. 

tam.  SiGiSMuiSDUs  Poloniae  et  Sueclae  Rex ,  buius  noniinis  III. 
omnium  licroicarum  yirtutuni  copia  praeditus ,  nec  minus  pace  quam 
bello  laudalissimus  etc.  etc.  ex  mag^na  pil  affectus  propensione  erga 
Sanctissimain  Seryatoris  nostri  matrem  Yirginem  Marłam ,  scripsit  ad 
Beatissimum  in  Christo  patrem ,  ac  Dominum  Urbanum  Diy.  proyid. 
Papam  YIII.  Sacrosancte  Rom.  et  uniyersalis  Eeclesiae  Pontificem  Ma- 
ximum 

Pro  conceptione  illihata  eiusdem  Sanctissimae  Matris  Firginis  Ma- 
riae  Epistolatn  I.  genimeis  piane  cbaracteribus  exarandam  :  cuius  to- 
tnm  tenorem  ,  ad  diyinae  gloriae  et  publicaC  utiiitatis  incrementura  dedl 
iu  meis  Regihus  Marianis  capitc  15  quo  cupidum  lectorem  amando. 

p.  307.  SiinoM  Berent  Ś.  J.  natione  Polonus,  vir  in  cunctis  fere 
facuitalibus  insigniler  praestans,  qui  Sereniss.  Principi  Poloniae  Car- 
dlnali  Caiolo  fuit  a  Confessiouibus  ,  edidit  tacito  sub  nomine: 

Lilanias  B.   Virginis  musicales.   anno  15.38. 
Yiyebat    adhuc   anno 1043.     Ex  Biblioth.  Script.    S.   J.    (w  la- 
tach omyłka  być  musi:    bo  gdyby  się  nawet  urodził  1538,   toby  w  r. 
1043  miał  juź  lat  105). 

p.  370.  Simon    Starovolscus Mariae  Deiparae  Virglni  a  te- 

neris  annis  (ut  ipsc  fatetur)  immutabili  deyotionc  obstrictus  edidit: 

f^estem  Marianam  etc. 
Alia  non  dccriinl  ab  bomiue  docto  acsedulo,  dum  yiyit  valctque  anno 
quo  bace  scribimus   1646. 

p.    372.  Simon  Wysocki  S.  J reddidit  polonice  Francisci  A- 

Tom  II.  7 


50  NOTY,  N.  2216. 

rias  ile  Imiłatione  Beaiae  virginis  el  de  Rosario  ejusdem  łractałus. 
Escessit  e  vita  die  12  Jiinii,  a.  s.  1622  aetatis  79.  Ex  Biblioth. 
Script.  S.  J. 

j>.    376.  Stanislaus  Grodicius  S.  J edldlt   Conciones  pro  festis 

Deiparae  f^irginis  auadripartitas  pro  singulis  conciones  adferens.  Co- 
loniae  a.  1603.     z  Alegumhego. 

tam.  Stanislaus  Hosius inter  multa  et  praeclara  literarum  mo> 

nuraciita  cdidit  Explicafionem  Salułationis  Angelieae ,  quae  cum  aliis 
ejus  operibus  prodilt  Coloniae^  apud  Maternum  Cboliuum  a.  1584. 

De  cujus  pietate  in  Deiparam  cousule,  si  llbet,  Purpuram  nostram 
Marianam. 

'       p.  377.    Stanislaus  Socołoyius edidit   pro  bibliotbeca    nostra 

Mariana  :  Nuncium  salutis,  etc. 

p.  417.  Yaleriąpus  Lithua:mdes,  Ord.  Praed.  natione  Polonus,  pa- 
łria  Cracoyieiisis,  S.  Tbeol.  Magister  eruditus,  olim  Prior  Cracoyiensis, 
et  postea  Poloniae  Prorincialis ;  vir  pius,  mansuetus ,  et  cultus  Diyinae 
Yirgiuis  in  Rosario  promotor  ardentissiuins  ,  et  ob  cam  cansam  omni- 
bus bonis  valde  clarus,  et  acccptus ,  scripsit  sua  lingua  materna  :  De 
sanctissimo  Beatissiniae  f^irgmis  Rosario,  lihruin  I.  subtitulo:  Hor- 
tus  Rosis  consitus.  Ad  supera  evolavit  pater  optimus  et  sanctissimae 
matri  colendae  deditissimus,  Yjlnae  d.  24.  Octobris,  A.D.  1685,  dequo 
plura  Justinus  Miecboyius  in  Discursibits  praedicabilibiis  super  Lita- 
nias  Laurełanas   Tomo  II. 

Otoź  są  wiadomości  o  Polakacb  w  tej  Bibliotece  umieszczone.  W  do- 
datku (in  appendice}  jest  jeszcze  p.  472.  Joannes  Posoniensis,  Ord.  S. 
Pauli  primi  Eremitae  illustre  Sydus,  natione  Polonus,  vir  litteris  et  pie- 
tate in  primis  conspicuus,  scripsit  inter  multa,  super  illud  Tbema : 
Tota  pulchra  es.     Cantic.  4. 

De  coneeptione  beatae  flrginis,omnis  geniłalis  maculae  experłe  Ser- 
monem  I.  Cujus  insigne  fragmentnm  babes  apud  Laurentiiim  Chryso- 
gonum  in  Mutido  Mariano  disc.  20.  numero  43.  Yixit  circa  aunum 
D.  1488. 

2.  Scriptores  Ordinis  Minorum  etc.  Reccnsuit  Fr.  Lucas  Waddin- 
gu8,  ejusdem  Instituti  Tbeologus.  Romae.  M.DC.L.  fol. 

p.  19.  AndreasRocHMARi^jus,  Polonus  Reg.Obsery.  provinciae  Poloniae 
Definitor,  in  coenobio  D.  Bernardini  Cracoviensis,  primum  Philoso- 
pbiae,  deinde  Tbeologiae  Professor,  scripsit:  Commentaria  in  librutn 
primum  Sententiarum  Scołi. 

p.  37.  Antonius  Radunschic  scripsit :  De  memoria  conseruanda 
(tylko  tyle  o  nim);  w  Rejestrze  ułożonym  podług  narodów  jest  między 
Polakami. 

p.  171.  Hieronymus  Kakowsky,  Polonus  Reguł.  Obsery.  proyin- 
ciae  Poloniae  niinoris  Pater  cmeritus ,  noster  amicus,  yir  doctus,  et  in 
perquirendis  Ordinis  monumentis  indefessus,  collectis  omnibus ,  quae 
per  utriusque  Poloniae  et  Russiac  proyincias  baberi  potuerunt,  adiun- 
ctisque  aulboribus  et  bistorici<i  Polonis ,  lib.  4.  disposuit  omnia,  quae 
baberi  poterant  ad  Ordincm  minorum  Regularis  Obseryantiac  spectan- 
tia  ,  vocavitque :  Siipplemenłmn  Chronicorum  Provinc.  Poloniae,  ad 
Rev€r€ndiss.  P.  Fr.  Francisci  Gonzagae ,  olim  totius  Ordinis  Mino- 
rum JUinisłri  Generalis,  historiam  conformiter  concinnatum ,  ex  Ca- 
pituli  Lublinensis   a.  i630  decreto   ordinattim.     Totum   opus   ad  me 


51 

mlsit,    quod  nia(;no    quidem  suhsidlo   fuit  pro  rebus  Polonlcis  per  sua 
teiDpora  distinp;ucndis  et  accuratius  referendis. 

p.  17L  Hieronyniiis  Leopolitainus  ,  Rutlicniis,  S.  Th.  Leetor,  Ca- 
tliedralis  Ecclesię  Cracoviensis  iii  Polonia  Eecleslastes,  quoad  vixit , 
Lulheranis  In  eas  reg^iones  tralicientlhiis  infcstissimiis.  Bihliorum  li' 
hros  omnes  in  łinguam  Polonicam  cotwertit  ^  ut  acerhius  Lostiles  co- 
pias  inipeterct  et  plebeis  non  iiisi  inclle  dclinituin  toxieum  ab  adycrsa- 
riis  propinari  oslenderet ,  cum  il!i  corruptuni  S.  Scripturę  contcxtuni 
suis  errorlbus  yulgarlter  adaptatum  coniinuo  obtrudercnt.  yixil  an- 
no  1536. — I  nazwisko  i  czas  mylnie  przytoczone;  Por.  Notę  doN.  2257. 
p.  234.  Ladislaus  Mausomi  (sic)  Provinc.  Poloniae,  doctrina  et 
sanctitate  clarus^  scripsit :  Carmina  super  Magisirum  Senłentiarum. 
£xposuit  vetus  et  novum  Testamentum.      Obiit  Marsomi  a.  1508. 

W  rejestrze  jest  między  Polahami^  nazwany  Marsoni,  lecz  nazwisko 
widocznie  skaleczone. 

p.  287.  Petrus  PoswANifeiysis,  Reguł-  Observ.  Prov.  Poloniae  Mini- 
ster, \irpius  ot  doctus,  quem  Romę  in  Comltiis  generalibus  a.  1639 
co{jnovi.     Edidit: 

Decisiones  tolius  Theologiae  speculałiuae  etc. 

In  Singułas  Deiparae  festwitates  sermanes  ternos. 

p.  309.  Robertus  de  RussiAjSive  Ruthenus  (quem  Hassum  dicitMi- 
ręus  cap.  408)  scripsit: 

Sermones  varios. 

Commentarios  in  auatuor  libr  os  Senłentiarum. 

Exposilionem  Regulae  S,  Francisci  ad  Haymonem  Anglicum  gene- 
rałem Ministrutn. 

Lihrnm  de  anima.     Obiit  anno  1280. 

p.  319.  Stanislaus  Polonus,  Reg.  Observ.  ferventissimus  Praedi- 
calor  in  Lituania,  ubi  fructus  protulit  uberrinjos.  Scripsit:  f^llam  S. 
Stanislai  Episcopi  et  Martyris  duodecim  capiłulis  distinctam.'  Flo- 
ruit  a.  1483. 

Stanislaus  Vopolinus  ,  Polonus,  Conyentus  Cracoviensis  alumnus, 
Poloniae  Minister.  Edidit  lingua  Polonica  :  Libellum  de  Sacramenło 
Eucharistiae  adversus  Haereticos ,  aui  nunc  est  latinilate  donatus. 

3.  Scriptores  Ordinis  PraedicatorumRecensiti^  notisque  historicis  et 
criticis  illustrali.  Opus  quo  singulorum  vita,  praeclareque  gęsta  refc- 
runtur.  Chronologia  insuper,  seu  tempus  quq  quisque  floruit  certo 
statuitur:  fabulae  exploduntur:  scripta  genuina,  dubia,  supposititia  ex- 
penduntur:  Recentiorum  de  iis  judicium  aut  probatur,  aut  emendatur: 
Codices  manuscripti ,  \ariaeque  e  typis  editiones  ,  et  ubi  habeantur , 
indicantur:  Alumni  DominicanI,  quos  alieni  rapuerant ,  yindicantur , 
dubii  et  extranei ,  falsoque  ascripti  ad  cuiusque  seculi  finem  reiiciun- 
tur  et  suis  restituuntur :  Praemittitur  in  Prolegomenis  JNotitla  Ordinis 
qualis  fuit  ab  initio  ad  an.  MD.  Tum  series  Capitulorum  Generalium 
iis  annis  habitorum,  denique  Index  eorum  qui  ad  ecclesiasticas  digni- 
tates  promoti  fueruut  etc.  Inchoayit  R.  P.  F.  Jacohus  Cuetif  S.T.P. 
AbsoWit  R.  P.  F.  Jacohus  Echard.   ambo  conyentns   SS.    Annuciatio- 


UNIVERSITY  OF 
ILLINOIS  LIBRARY 


52  NOTY,  N.  2216. 

nis  Parisicnsis   ejusdem    ordinis   alumni.     T.  I.    Lutetiae    Parisiorum. 
M.DCCXIX.     T.  II.  Ibid.  MDCCXXI.  fol 

T.  I.  p.  551.  F.  Peregriisus  Polonus  ex  ducatu  Silesiae  ortiis  et 
donuis  Wrati»Iaviensis  alumnus^  vir  gravis  eteruditus,  pluribus  apud 
suos  regiminiB  dig^nltatibus  functus  est,  nam  conycntus  Wratislavien- 
sem  et  Ratiborienscin  prior  erexit,  tum  a.  MCCCV  Poloniae  eleetus  est 
prior  provincialis  eoque  titulo  Comitiis  Ordinis  a.  MCCCXIi  Carcasso- 
nae  affuit,  et  in  electione  Magistri  Ordinis  Berengarii  de  Landorra  ro- 
tom tulit ,  ut  liabetur  in  Actis:  quandiii  autem  postea  inofficio  proroga- 
tus  fuerit,  quid  certi  non  inyenio.  Nulla  in  Actis  Capitulorum  gcne- 
ralium  legitur  Provincialis  Poloniae  amotio  antę  annum  MCCCXXII, 
sed  cum  Seyerinus  Cracoyiensis  in  suo  Proyincialium  Elencbo  scribat 
Peregrinnm  instantissimis  a  Magistro  ordinis  obtinuisse  precibus  ab  eo 
munere  libcrari  ^  an  illo  anno  1322  in  capitulo  generali  apud  Yiennam 
Austriae,  quod  fuit  proyincialium,  id  factum  sit,  an  jam  antea,  ex  so- 
lis  ejus  Proyinciae  Archiyis  eruendum  est.  Ejus  mcminit  Slaroyolscius 
in  'ExaT6vTa  Elogio  LXXV ,  quod  est  Beruardi  Paxilli  etiam  nostri , 
additqne,  quod  et  habet  citatus  Seyerinus,  reliquisse:  Semiones  ele- 
gantes  etpietatem  redolentes  de  tempore  etdesancłis,  per  annum. 

p.  632.  F.  Stanislaus  DECRACoyiA,sic  a  patria  et  professione  nun- 
cupatus  intcr  sodales  Polonos  mcdio  circiter  seculo  XIV  claruit  et  li- 
brum  scripsit : 

De  vita  et  miraculis  S.  Hyacinthi  Ord.  Praedicatorum. 
Codex  MS.  cam  contlnens  antiquissimus  dictus  est  Romae  in  Congre- 
gationibus  pro  Canonisatione  Sancti  habitis.  a.  15S9  et  sqq.  in  quibus 
Gardinalibus  in  bac  causa  delegatis  traditus  fuit.  Id  testatur  passis  Se- 
yerinus Cracoyiensis  sodalis  libro  de  vita  ,  miraculis  et  actis  Canoni- 
sationis  ejusdem,  a.  1594  Romae  edito,  speciatim  lib.  4.  ubi  acta  Ca- 
nonis^rtionis  refert  p.  351  in  qua  sic  lego:  łlaec  omnia  prohantur  e- 
*tam  per  supradietum.  anti^uissimum  lihrum  anie  CC  annos  a  F.  Sta- 
nislao  Cracouiensi  Ordinis  S.  Dominici  conscriptum,  ^  et  in  thesauro 
Cracoyiensis  ecclesiae  diligentissime  asservatum.  Supcrius  p.  348 
sic  legitur  de  legalis  Romani  e  Polonia  ad  istam  canonizationem,  |^ro- 
8equendam  :  Inter  tliyersas  scripturas  duo  processus  exempla  produ- 
xerunt ,  unum.  etc. :  ałterum  e  Polonia  una  cum  libro  vetustisimo  vi' 
tam  et  miracula  ejusdem  Beati  continente  etc. ,  ^ui  per  multos  annos 
maxima  cuńi  diligentia  in  archivo  conventus  Cracoyiensis  tanquamve- 
rus  et  fidelis  asseryatus  fuerat. 

Certę  yitam  illam  qualis  est  et  primigenio  suo  stylo,  nec  minimum 
mutatam  typis  commillere  neccssarium  esset,  eo  magis  quod  sancti  bu- 
ius  gęsta  prima  et  antlqua  munuscripta  non  habemus  bactenus.  Stani- 
slai  merainit  Malyenda  Annal.  Ord.  lib.  i.  cap.  10  et  11  Altamura  e- 
tiam  ad  1333  scd  leyiter.  Nos  ad  bunc  annum  1350  referendum  duxi- 
mus  ea  rationc,  quod  in  Actis  Canonizationis  relatis  baec  yita  dicatur 
antę  CC  annos  scripta. 

p.  901.  F.  Jacobus  a  Bydgosca,  Polonus  ex  illustri  Zarembiorum 
sanguiue  ortus,  insignis  tbeologus  et  acerrimus  baereticorum  oppugna- 
tor  laudatur  ab  Altamura  ad  a.  1478  fateute  tamen  ejus  aelatem  sibi  cer- 
to non  cognitam  ,  ut  et  quae  illius  sint  opera  ,  quae  tamen  plura  ab  co 
prodiissc  asserit.     NuUa  yero  mibi  buius  scriptoris  aliunde  notitia. 

p.  895.  Ałbertus  Porlesiensis  Polonus  a  Lusiłano  laudatur,  ad  a. 
1500  clarus  ,  et  ad  euudem  annum  excipit  Altamura.     Ejus  sunt  quae 


NOTY,  N.  2216.  53 

in  ąnatuor  partibus  Sammae  Moralis  S.  Antonini  ad  principium  cuius- 
que  in  auctoris  et  operis  commendatiouem  leguntur  Episłolae  et  car' 
mina.  Qiiaedam  praeterea  fertur  edidisse ,  sed  gaaenam  lila  sint ,  ac 
ubi  serycntur,  nullus  ludicat. 

(Fr.  Antonius  Seuensis ,  Yiilgo  Lusiłanus ,  między  innemi  wydał: 
Chronicum  Fratrum  Ordinis  Praedicatorum  Parissiis,  1585  in8.  S.  Au- 
toninus,  exOrd.  Praed,  Arciiiepiscopiis  Florentiniis  f  1459.  Jego  dzieło 
tu  cytowane  jest:  Summa  Theologiae  Moralis  paj'tibus  sex  distincta.  Tego 
dzieła  kilkanaście  edycyj  przywodzi  Bibl.Dom.T.I.  p.818,  lecz  przy  której 
z  nieb  listy  i  wiersze  naszego  Polaka  się  znajdują,  nie  ma  żadnej  wzmianki.) 
p.  758.  F.  Theodorus  Polonus,  utconjicio,  yisus  est  bic  non  omit- 
tendus,  Yicarius  enim    erat  Generalis  celcbris  Congregationis  Peregri- 


nantium    pro  Christo  seu  Missionariorum  pro  (ide  apud  infideles  propa- 

Sanda  in  Litiiuania  et  Graecia  et  ad  Gonstantinopolim  usque ,  ae  a  La- 
islao  Polonorum  rcge  ad  Concilium  Constantiense  nuncius  niissus  fuit , 


qui  Patres  inforniarct  de  incursionibus  et  grayaminibus  intolerandis  per 
equites  Liyonos  Łilyaniae  continuo  iłlati^,  quae  regionem  iłlam  et  yi- 
cinas  ab  amplectenda  religione  Cbristiana  deterrebant,  quod  et  pluri- 
bus  pr«latis  instrumentis  coram  Synodo  probayit.  Yidesis  Acta  Concił. 
Constantiensis  curante  Hermano  Vonder  Hardt,  edita  Francofurti  et 
Lipsiae  1697  in  fol.  T.  IV.  col.  548. 

p.  531.  Benedictus  de  SE?iTii>o(  (1314)  Polonus,  patria  Caminecen- 
sis ,  sic  enim  legendum,  non  Gameracensis,  ut  corrupte  plerique  nostra- 
tcs  ,  Liisitauus,  eumquc  excipientes  Gozzeus,  Pius,  Fernandez,  Alta- 
mura  ,  qui  tres  posteriorcs  enm  claruisse  yolunt  ad  1420,  cum  Łusita- 
nus  collocct  ad  1314.  Hinc  eorum  plurimunl  apud  me  nutat  fides,  etsi 
Albertum  Yenetum  testem  appellent,  quem  ad  manum  non  liabeo.  De 
Loc  scriptore  silent  Lcander  et  Razzius  :  a  Łusitano  yero  ei  ascribuntur 
tantum  :    Commentaria  in  Logicam. 

(Wątpliwa  rzecz  czy  był  ten  Benedykt  Polakiem  :  prędzej  Pomorczy- 
liiem  z  Djecezji  Kamińskiej  (^Gaminecensis) ,  która  wówczas  do  Prowin- 
cyi  polskiej  należała). 

T.  II.  p.  107.  F.  Adrianus  Szahaowstki  Polonus,  theologus  prae- 
stantissiraus  Sigismundo  I.  Polonorum  Begi  erat  a  sacris  confessionibus, 
cum  a  Giemente  VII  anno  1531  ad  Ecclesiam  in  partibus  Ennensem  pro- 
motusest,  unaque  Episcopo  Posuaniensi  datus  Suffraganeus,  quem  Bzo- 
yius  in  Hist.  Prov.  Polon,  mortuum^dicit  a.  1539  et  excipit  Fontana  ia 
Theatro.  Altamura  ad  fidcm  Append.  bunc  Adrianum  plura  scripsisse 
testatur,  sed  quaenam  illa  sint  non  cxplicat. 

p..  452.    F.  Albertus  Makgoinius  Polonus ,    priorem   Gedani  agebat 
a.  1628,  tituloque  diffinitoris  pro  Polonia  sedit  in  comitiis  Ordinis  To- 
lośae  eo  anno  babitis,  in  quibus  baccalaureus  promotus  est.     Scripsit  ac 
edidit  opus  boc  titulo  : 
Eloijia  heronm  ]\avis  de  Bnin  Opaliniaten  etc. 

Post  epistolas  nuncupatorias  duas,  alteram  latinam  Joanni  de  Bnin  O- 
paliiiski  Palatlno  Galissiensi ,  alteram  Polonicam  Lucae  de  Bnin,  Guriae 
Regni  Marscbalcp,  Gapitanco  Kolensi,  fratribus  ac  ambobus  senatoribus, 
sequitur  Garnien  boc  tiliilo  et  principio  : 

Navis  yirtutis  et  honoris. 
Arma  yirosqne  fero ,  quibus  ad  sublimia  laudis 
Ostia  pandit  iter  yirtus ,  famamaue  perennem  etc. 

p.  88.  F.  Andreas  Farri  et.F.  Martinus,  absque  agnomine,  am- 
bo  Poloni,    inter   yerbi  diyiui   Oratores  a.  1516  in  patria  sua  celebres 


54  NOTY,  N.  2216. 

laudantur  a  Leandro  foł.  147.  lidem  a  Lnsitano  in  Clironico  referuntur 
ad  dccadem  1510.  Fontaoa  in  Monumentis  (*)  ad.  a.  1534.  ambos  cum  Lu- 
tlieranis  et  Zuingliaiiis  tum  in  Polonia  {>^rassantibus  pro  fide  Catiiolica 
strenuc  deccrtantes  exliibet.  Aitamura  (**)  ulriusque  meininit  ad  a.  1534 
et  Andreani  giiidem  asscrit  reliquisse  a  se  editum  Librum  adversus 
Luthąri  et  Zuinglii  haereses  eruditum. 

At  de  Marllno^  qucm  etiam  de  Fahris  ilU  nuncupare  placuit,  quam- 
yis  nec  Leander^  ncc  Lusitanus  id  habeant,  sed  Polonum  solum  indi- 
cent,  dicit  solum  in  Lutbcrum  peracutc  scripsisse.  ltaque  quid  accu- 
ratius  a  sodałibus  Polonis  expeetandum  ,   quod   utinam   liic  addant. 

p.  446.  F.  Ałitonius  Grandecius  seu  potius  Grodeciiis ,  Polonus, 
sacrae  theologiae  Majjister,  in  aclis  Cap.  gen.  Bononiae  1615  approba- 
tus ,  cujus  nicminit  Starovolsciu8 '^xar.  Elogio  LXXV.  quod  est  Ber- 
nardi  PaxiHi  ejusdem  Ord.  et  Provinciae,  eodeni  teste  librum  edidit 
lioc  titulo  :  De  f^ita  et  Miracułis  S.  Hyacinthi.  Laudat  etiam  Fernan- 
dez  Historia  del  Rosario  lib.  IX.  p.  IB  inter  Scriptores  a.  1627  adhuc 
viventes  ("*). 

p.  327.  F.  Barthołomaeus  Preaiisłieinsis  ,  Polonus  natione ,  Con- 
Tcntu.sque  Cracoyiensis  alumnus,  S.  theol.  Magister,  laudatur  a  Staro- 
Yolscio  in  'ExaT.  p.  195,  quem  eruditiouis  yarietate  et  profunditatc  nul- 
li  non  aequandum  cxistimat,  ipsi  eliam  ejus  pracccptori  Bartbolomaeo 
de  Medina,  fuisseque  refert  in  EccI.  Cath.  Cracovieusi  Ecclesiasten  et 
eoncionatorem  Ordinarium,  impiis  et  baereticis,  quos  assidue  pałam 
et  publice  dictis  factisque  argucbat,  infestissimum ,  et  scripsisse  lingua 
sua  Poloniae  yernacula  Cotnmeńtaria  in  Evangelia  totius  anni  de  tern- 
porę  et  de  Sanetis.  Latine,  Conciones  in  eadem  Evangelia  Opus  Si- 
gismundo  Kegi  Poloniae  nuncupatum. 

Opusculum  :  De  confraternitate  nominis  Dei. 

Hujus  scriptoris  aetas  ex  eo  fatis  coujicitur,  mcritoqne  commendantur, 
quod  Bzoyius  juyenis  tum  et  Diaconus  a  praclato  suo  buic  Bartliolo- 
inaeo  datus  fuerit  et  commissus  discipulus  et  comes.  Quae  indicant 
exeunte  scculo  XVI,  et  XVII  ineunte  floruisse  et  obiisse. 

p.  465.  Berkardus  Paxillus  ycrnacule  de  Brzeżek,  Polonus,  pa- 
tria  Premisliensis  in  Roxolania,  Proyinciae  Poloniae  alumnus,  laudatur 
tum  a  Staroyolscio  in  'ExaT.  Elog.  73  p.  175,  tum  in  actis  Cap.  Gen. 
Valentiae  1647,  ex  quibu8  baec  pauca  decerpimus.  <(Institutum  Cano- 
«nicorum  Rcgularium  SS.  Scpulcbri  Hicrosolymitani  amplcxus  primum, 
«postmodum  in  matura  aetate  ordinem  Praedicatorum  ingressus,  totum 
«se  ad  austerioris  yitae  oLscryantiam  contulit,  carnes  nunquam  edebat, 
«piscibus  rarissime  yescebatur,  solis  jusculis  et  oleribus  contentus.  Si- 
<(lcntii  tenaeissimus,  babitui  rudi  culcitram  duram  et  lecŁum  (duriorem) 
«adblbebat.  Terribllis  daet;<!iK>num  exorcista  ,  multos  ab  obsessorum  cor- 
«poribus  fugaiit.  Spicndebat  in  eo  mira  sapicntia  et  acrimonia  in  per- 
<iscquendls  bacrcticornm  erroribus,  ut  centum  ex  obstinatissihiis  suis 
uferyentissimis  concionibus  et  disputationibus  ad  (idem  Cbristi  rcduxe- 
«rit.  In  grayissimis  mortis  |)alientissimus  tandem  .non  sine  magna  san- 
«ctitatis   opinioue    unimam  crealori   reddidit  circa  163U."    Staroyolscius 


(*)  Yincentius  Maria  Fontana  Mpnnmenta  Dominicana  etc.   Romae  1675.  fol. 

(")  Ambroslus  de  Aitamura  Bibliotccae  Dominicanae  etc.  incrementum  et  prosecu- 
tio.  Romae  1677.  Sol. 

(***)  AlpLonsus  Fernandes :  Historia  y  Annales  de  la  devoeion  y  milagros  del  Ro- 
sario etc.  Matriti  16^7. —  4.  quarta  editio. 


NOTY,  N.  2216.  55 

ycro  S.  T.  Baccalaureum ,  virum  pietate  ac  (levotione  iusig^nem,  sclen- 
tia  litterarum  sacrariim,  zeIoqiie  rclijyionis  illustrein  et  qualeni  Eyaiige- 
lii  praedlcatorem  oportet,  praedecessoruinąue  suorum  imltatorem  decet, 
etc.  pracdicat. 

Scripsit  ac  edidlt  Iioc  titiilo : 

Monomachia  pro  defensione  fidei  etc. 

Praetei"  siipra  relalos  trcs  grandiores  Tomos  StaroTolscius  haee  alia 
ejus  niimerat  opera. 

2)  Idem  laiidatiim  Opus  pałrio  sermone  succincte  collectum  et  ediłum. 

3)  De  primatu  Papae. 

4)  De  processione  spiritus  S.  a  Filio. 

5)  De  3Iilitia   Christiana. 

P)  De  alienatione  Arianorum  a   Christianismo. 

Scripsit,  inquit,  et  alta  piura  tum  Polonico  qiiam  Latiiio  carmine. 
p.  536.  F.  CiiMiLLUS  Jasiński,  Polonus  patria  et  professione  Cra- 
coyiensis,  seciilo  inedio  XVII  claruit ,  in  comitiis  Ordiiiis  Olissipone 
1618  habitis  Baccalaurcus  in  gymnasio  Cracoviensi  ad  legendas  scntcn- 
tias  duŁus^  et  in  sequentibus  comitiis  Mediolani  1622  ad  Magisterium 
proinotus.    Scripsit  ac  edidit  Opus  Loc  titulo : 

1)  Summarium   Ordinationum  etc. 

2j  Directoriutn  electionutn  etc. 

3)  Ceremoniale  seu  Ruhricarium  Ordinis  ut  colligeret  ac  conficeret, 
illi  dcniandatum  fuerat  in  Comitiis  Ordiois  Roraae  1646  :  an  mandatis 
steterit,  nullus  refert. 

p.  357.  F.  Camillus  Sambor iensis  Polonus  sub  finem  seculi  XVI 
et  sequentis  initia  ciaruit,  vir  excellentis  memoriae,  ingenii  felicioris, 
judicii  accrrimi :  sic  enlni  de  eo  Pius  {*)  col.  341.  qui  et  tcstatur  suuni 
Bononiac  in  Scbolis  sodalem  fuisse.  Tbeologiam  exinde  dociiit  apud 
suos  Polonos  maxinio  auditorum  concursn  et  plausu  ,  magisterii  etiam 
laurca  ornatus,  et  studii  gencralis  Cracoviensis  Regens  primarius.  Spes 
quas  de  SC  fecerat  maximas  mors  rescidit  praematura,  qua  colleclus  in 
aetatis  florę,  Yix  enim  trigcsimum  aetatis  compleverat,  obiit  Posnaniae 
a.  1605,  ibidem  sepultus.  £ximiis  laudibus  celebratnr  a  Bzoyio  iu  Hist. 
Provin.  Polon.  dicitiirque  intęr  poetas  Homerus ,  aut  Virgilius ,  Ari- 
stołeles  inter  pbilosopbos,  Inter  Theologos  altcr  Cajetanus ,  academia- 
rum  Italiae  etSarniatiac  decus  et  ornanientum.  Ejusdcm  meminit  Staro- 
Yolscius  'Exat.  Elogio  75  Bernardi  Paxllli.  lisdem  testibiis  scripsit: 

Commentaria  in  Arislotelem  et  S.  Thomam  de  Aauino  eruditissima, 
sed  an  lucem   yiderint,   nullus  docet. 

p.  358.  F.  Cypria>us,  Polonus,  cujus  Altamura  meminit  ad  a.  1571. 
et  Pius  lib.  4.  sed  leyiter  uterque,^  sacrae  tbeologiae  magister  eximins 
fuit,  yirque  polens  upere  et  sermone,  sua  ^etale  baereticorum  malleus 
habitus.  Hinc  a  Summo  Pontifice  Pio  V.  a.  ^572  d.  5  Marlii  Episcopus 
Modonensis  titularis  in  Peloponeso  creatus ,  Antistiti  Viluensi  concessus 
est  SufFi-aganeus  ad  munera  poutiBcIa  obeunda.  Tum  in  Sarmatia  inya- 
lescebant  co  undique  confluentes  Lulberani,  Z^vingliani ,  Calyiniaui,  et 
alii  liujus  generis  segreges,  yastumquc  illud  rcgnum  ita  pessum  dederant, 
ut  quinqiie  solos  praesulcs  asserant  in  fide  Gatholica  illibatos  pcrstitisse. 


(■)  Johannes  Michael  Pio,  wydał:  Delie  vite  degli  htiomini  illtistri  di  S.  Dome- 
nico  etc.  Parte  I.  Bononiae ,  1607.  fol.  Edit.  2.  Ibid.  16^0  fol.— Parte  II,  Pa 
piae,  1613.  fol.  w  tej  części  mówi  o  uczonych  Dominikanach,  i  o  tyra  Karaiilu 
Samborczyku. 


56  NOTY,  N.  2216. 

caeteris  cum  toto  fere  ordine  Equesłrł  ad  profanas  novitatcs  conyersis. 
Addunt  soios  fere  sodales  Praedicatores  huie  haeresum  inundationi  mu- 
rum  se  opposuisse,  adeo  iit  Petrus  Syhehzki  (sic  Szyszkowski?)  Epi- 
scopus  CracoTiensis  Pio  V  Ponlifici  sic  scripscrit:  Si  Fratres  Praedica- 
tores in  Polonia  contra  haereticos  non  stetissent.  vix  vesligium  aliauod 
in  regno  orthodoxae  yeritalis  remansisset.  Tres  vero  polissimum  cele- 
brantur  in  hoc  spirituali  bello  atliletae  fortissiini ,  Micliael  Mosticensisj 
Łeonardus  quidaiu  Polonus  (*)^  et  hic,  de  quo  agimus  Cyprianus.  Is  iu 
sacrae  scripturae  sanctorumque  Patrum  Aug^ustini  praesertini  et  Cypria- 
ni  lectione  yersatissimus ,  loca  ex  eorum  operibus^  ctiam  loug^iori,  tenaci 
memoria  in  promptu  babcns,  et  ex  tempore  depromens ,  continuo  et  ubi- 
quc,  juxta  Apostoli  monitum,  opporłune  importune  ^  in  tcmplis,  in  pla- 
teis ,  praedicabat,  populumque  catholicum  sic  couimorit,  ut  ministros 
protestautes  a  teniplis  arcerent ,  ncc  novani  suam  doctrinam  pałam  spar- 
g;cre  perniitterent.  In  bis  pro  fide  antiqua  conccrtationibus  yitani  omuem 
insumsit  Cyprianus,  iiiter  opprobria  et  pcrsecutiones,  quas  omnis  ge- 
neris  perpcssus  est,  infracti  animi,  perstabatque  adliuc  a.  1H05,  si  fi- 
des  nostro  Joanni  Michaeli  Cavalieri  nella  Galeria  de'' Pontefici  Dome- 
nicani  T.  I.  p.  517.  qui  yidetur  rem  accurate  perpcndisse,  et  quem  hic 
excipio.  Quaedam  opera  reliquisse  praestat  Altamura ,  quanivis  illa 
ciuaenara  siut,  assequi  se  non  potuisse  fateatur.  Ea  yero  rccte  cxistime^ 
Scripła  contra  tnsurgenłes  tum  in  Polonia  Lutheranorum  et  similium 
novałorum  haereses  (**). 

p.  574.  F.  Franciscus  Albcrtus  Grabiecki,  Polonus,  primo  forsan 
nomine  in  aquis  lustralibus,  altero  in  religionc  donatus ,  Parisios  niis- 
sus  in  gymnasio  San-Jacobeo  studiorum  cursu  exantiato  ad  gradus  pro- 
niotus,  licentiam  in  sacra  facultatc  dccurrebat  a.  1648,  quo  duodecimus 
de  Sorbonica  respondit,  et  1649,  anno  sequenti  1650  licentiatus. —  Edi- 
dit  autem  Grabieckius  a  sc  concinnatum. 

Compenditim  Supplementi  tertiae  partis  Summae  S.  Thomae  etc. 
p.  327.  Hyacintiius  Suscius ,  (jente  Polonus,  Conventusque  Craco- 
yiensis  alumnus ,  S.  Tbeol.  Magister,  ac  in  Basilica  Bcatae  Mariae  ejus- 
dem  urbis  Majori  celebcrrimus  Ecclesiastcs ,  ad  secuii  XVI  finem  aut 
sequcntis  initia  claruit,  cujus  cum  laudc  meminit  Staroyolscius  in  sua 
Scriptorum  Polonorum  'Exax.  Elogio  LXXXVI,  ubi  deSeverino  Łubo- 
bulii  (sic.  zamiast  Lubomlio)  ejusdem  Ordinis  p.  195,  quo  teste  scripsit: 

Postillas  in  Evangelia  totius  anni.  Poionice. 

Sermones  de  Tempore  et  de  Sanctis.  Latine. 

Apologiam  pro    SS.   Eiicharisiiae    sacramenło   contra    Caluinianos. 
Ubi  yero  typis  prodicrunt,  aut  igiiorayit,  aut  siluit. 

p.  792.  F.  Joanncs  Damasceuus  Lcbiemecki,  Polonus,  ad  gradum 
Praesentati  in  Coniitiis  Ordinis  Romae  a.  1686  liabitis  promotus,  annis 
pluribus  antea  in  Gallia  egerat  et  Lugdnni  apud  nostros  tlieologiam  pu- 
blice docuerat  ciim  applausu  et  fructu ,  el  intcr  illustrcs  suae  aelatis  S. 
Thomae  interpretcs  nomen  sibi  fccerat.  In  Poloniam  reyersus,  elcctus 
est  Proyinciae  suae  Prior  et  Moderator,  quo  muuere  fungebatur  etiam- 


(*)  Ten  to  Leonard,  o  którym  jest  wzmianka,  ze  pierwszy  pismo  S.  na  polskie 
przełożył.  Lecz  w  bibliotece  Dominikańskiej  o  nim  nic  więcej  niema.  Por. 
Notę  do  N.  2257. 

("*)  Galleria  de'  summi  pontefici,  palriarcbi,  arcivescovi ,  e  vesCovi  deli'  ordine 
de'  Predicatori  etc.  da  Fra  Gio.  Michaele  Cavalieri  de  Bergamo ,  Maestro  nella 
sagra  teologia  delio  stesso  Ordine.  Bcnerenti  1696.  T.  II.  in  4. 


NOTY,  N.  2216.  57 

nnm  a.  1706.  et  altera  Jannarii  ejas  anni  Parisios  ad  amicum  ejnsdem 
Ordinis  scribebat,  se  tandem  post  multos  labores  et  inauisitiones  In  Si- 
lesia diligentiores ,  quaecunque  ad  Servi  Dei  Ccsiai ,  S.  Hyacinthl  Fra- 
tris  germaui  et  syminystae,  beatifieatioiils  processum  instituendum  ne- 
cessaria  erant,  ex  -antlquis  et  certis  monunicntis  collegisse  ac  finiisse. 
Quae  inquisitio  fructu  non  caruit ,  siquidem  Ceslaus  a  Ciemente  XI  Bea- 
torum  albo  inscrlptus  fiilt  a.  1712  et  ut  de  co  per  totum  ordinem  offi- 
eiuin  celebraretur  16  Julii  permissum.  Ab  eodem  Summo  Pontifice  Ln- 
bienieckius  ob  praeclaras  dotes  electus  est  Episcopus  Backoyiac  in  Mol- 
davia,  et  praeconizatus,  ut  ajunt,  die  23  Februarii  1711.  Yiycbat  adbuc 
anno  1715,  sed  a.  1717  jam  obierat.  Inter  eius  opera  numeranda  vc- 
niuut: 

In^uisitio  de  gesłis  et  miraculis  B.Ceslai.     Romae  in  ArchivoGon- 
gregaliouis  Rituum  seryata. 

Martyrologium  Dominicanum  e  Gallico  nostri  StepLaui  Tbomae  So- 
ueges  latlne  redditum. 

p.  368.  Fr.  Joannes  Chrysostotnus  Trabici.nus,  Polonus,  patria- 
que  et  professione  Cracoyiensis,  Bononiae  tum  junior  Tbeologiae  ope- 
ram  dabat  a.  1595,  isque  forte  est,  qui  postea  in  Actis  Gap.  Gen.  Ro- 
mae a.  160$  liablti  ad  Magisterium  promoyetur.  Ut  ut  sit,  ejus  babetur: 
Oratio  in  S.  Hyacinlhi  laudem  pronunciała  ex  tempore  in  amplissimo 
Bononiensium ,  pro  ejus  Sancłi  Confessoris  festivitate  celehranda,  con- 
gressu  a.  D.  1305.  Edidit  Bzoyius  in  suo  Operc  cui  titulos  :  Sertutn 
gloriae  S.  Hyacinthi ,  Venetiis  1598.  4.  estque  ex  septcm  a  Bzoyio  col- 
lectis  ordlne  sexta  a  p.  214  ad  222. 

p.  529.  Fr.  Justinus  MiECKoyiEiHSis  (Mieeboyiensis)  sic  ab  Origi- 
ne  Mleclioyia  Clyitate  Poloniae,  yernacule  Mieckow,  quinto  a  Graco- 
yia ,  distantc  lapidc,  nuncupatus.  ^atus  a.  1594,  adolcscens  tredecim 
annoriini  nomen  dedlt  Ordini  in  patria  circa  1607.  Cum  yero  praecla- 
rae  indolis  esset  et  ingenii  multa  facilitate,  morumque  facilitate  polle- 
ret,  post  annos  quosdam  in  proyinciac  suae  studiis  exacŁos ,  Bononiam 
majoris  profectus  causa  missus  est  a  superioribus  a.  1616,  nbi  ad  1622 
literts  sacris  egregiam  nayayit  operam.  Tum  yero  in  Polonlam  reyer- 
sus,  quae  dedicerat,  suis  et  ipse  tradcre  jussus  est,  fuitque  ad  bacca- 
laiireatum  promotus  in  comitiis  Ordinis  a.  1628  Tolosae  coactis:  sed 
et  deinceps  yariis  in  sua  proyincia  functus  est  muneribus  et  diguitatl- 
bus,  nam  anno  1634  priorem  agebat  Gedani,  exinde  laurea  Magisterii 
decoratus,  primarius  Regens  institutus  est  in  generali  Studio  Graco- 
yiensi  circa  1637.  Ut  yero  Ecciesiastes  erat  facundus  et  feryidus,  yer- 
bo  Dei  praedicando  per  insignes  Regni  Polonici  ciyitates  potissimum 
incubuit,  ex  qno  non  poenitendum  animarum  fructum  reportayit.  Quan- 
do  yero  yel  uti  yiyere  desierit,  docebunt  forsan  aiiqnando  gcntiles  et 
synimystae.  Vir  pietate  non  yulgari  praeditus,  et  cultui  Beatae  Virgi-. 
nis  inprimis  addictus  ,  scripsit  ac  in  luccm  cdidit  boc  titulo  : 
Discitrsus  Praedicahiles  etc. 

p.  303.  Melcliior  MosTice>sis. —  Proyinciam  suam  Poloniae  yiginti 
nuatuor  annis  praefectus  rexit,  quater  electus,  primo  quidcm  tum  prior 
Leopoliensis  a.  1559. —  Tu  się  cytulą  liczni  pisarze  Dominikańscy,  któ- 
rzy Melchiora  z  chyvalą  wspominają:  mianowicie —  Bzoyius  De  proge- 
nię S.  Hyacinthi  a  quo  ibidem  edita  est ,  F.  Melchioris  Mosticensis  epi- 
stoła ad  Bemardinum   Ochinum    Senensem   Apostatam,  in   qua  fune- 

ToM  u.  8 


58  i\OTY,  N.  2216. 

stisslmiim  eius  casum  dcplorat  et  ad  poenitenliarn  revocare  satagit,    Hanc 
etiam  rcpraesentat  Fernandcz  iii  Concertat.  p.  300  b.  (*) 

p.  350.  illfe/c/tior  VARACENSia  Polonus  Ecciesiastes  sua  aetatc  facuu- 
dns  et  pietate  clarns ,  qiiem  laiidat  SłaroYołscius  in  'Ey.aT.  ad  elog^iuin 
nostri  Bernardi  Paxilll,  B/oviiis  \n  Progenię  S.  Hyacinthi^  Fernandez, 
Gi*avina  ia  Foce  Turturis  P.  ii.  eap.  23.  Altamura  ad  a.  1590.  Obiit 
in  doiuo  noslra  Yilnensi  a.  1()02.  post(juani  iu  lucern  emiserat:  Opu- 
scula  duo  de  eonfraternilatlbus  SS.  Nominis  Bet  et  Rosarii  B.  Vii'tji- 
nis,  lingua  Yernacula  Polonica. 

p.  411.  Seyerinus  Lubo^iłiu.*.  O  jego  dziele  de  Fitą  S.  J/yacynihi, 
tu  powiedziano  :  «Libro  I.  cap.  24  notitiam  dare  conatus  est  prioruni  pro- 
yincialiuni  proyinciae  noslrae  Poloniac,  sed  quae ,  cuiusvis  id  vilio  fac- 
tum  sit,  peccat  saltem  in  22  prioribus  ab  eo  recensitis  et  in  historia  et 
in  Chronologia  ,  adeo  ut  ex  integro  resarcicnda  sit  et  innpyanda  tum 
ex  actis  Capitulor.  gener.  tum  ex  yelcribus  Poloniae  Mouumentis." 
O  tych  dwóch  szczegółach  nicwspomina  Hr.  Ossoliński. 

p.  125.  F.  Thomas  de  Szyczow  Polonus,  vir  gravis  et  eruditus, 
S.  Th.  Magister  bis  Proyinciam  Poloniac  rexlt  Prior  Provincialis,  pri- 
ma vice  elcctus  a.  1525,  quo  titulo  Comilils  Ordinis  llomac  a.  1530 
habitis,  afTuit,  ut  mihi  constat  ex  actis:  altora  vice  electus  a.  1543,  ut 
colligo  ex  eo  quod  eo  anno  de  sc  scrlbcns  ,  se  Poloniac  dicat  Priorem 
et  Yicarium  generałem,  Priorem  scilicet  Proyinciae  electum,  et  donce 
lilterae  eonfirmationis  Roma  advenirent,  Proyinciam  sub  titulo  Vica- 
rii  Generalis  administrantem  pro  morę.  Scripsit,  lielationeni  invenlio- 
nis  reli(iuiarum ,  S.  Hyacinthi  Ord.  Praed.  a  ducentis  annis  ita  oc- 
cidtaruni  f  ut  uhi  delilescerent ,  periisset  metnoria.  Hanc  edidit  Seye- 
rinus  Gracoyiensis  iibri  sui,  de  Fila,  niiraculis  etc.  ejusdem  Sancti  p. 
250  et  sqq. 

p.  33S.  F.  Yałeriaiws  Polonus,  laudatur  a  Staroyolscio  Elegio 
73. —  Illo  teste  scripsit  Flores  aurei  in  logicam. 

p.  258.  Lucas  Leopołiensis.  Lucam  laudat  Altamura  ad  a.  1575 
et  ab  eo  asserit  relictas :  Annotaiiónes  in  Sacra  Biblia  ćł  conciones 
plurimtes  elegantes.  Quae  yel  editae  idiomate  Polonico,  et  ideo  ad  nos 
non  peryenerunt,  yel  MS.   apud  sodalcs   seryatae. 

p.  755.  Fr.  Marianus  Krepiceksis  ,  a  patria  sic  et  professione  nun- 
cupatus,  proyinciae  Russiae  alumnus,  sacrae  Theol.  Magister  et  Stu- 
dii  generalis  Leopołiensis  Regens  institutus  in  comitiis  Ordinis  Bono- 
niae  a.  1615  habilis,  suae  dictae  Proyinciae  Prior  etiam  fuit  Proyincia- 
lis  electus  27  Octobris  1620,  et  ab  eadcm  post  expletum  munus  Romara 
legatus  diffinitor  a.  1629,  quo  In  comilils  generałlbus  sedit  et  postea 
Leopoli  obiit.  Sic  de  eo  F.  Simon  Okolsiti  in  Russia  Florida  p.  40,  53 
et  144  nbi  addit  extare  haud  dubip  Leopoli  huius  Mariani :  Scripta  de 
philosophia  et  iheologia. 

p.  756.  F.  Raimundus  Mądrowic,  Proyinciae  Russiae  alumnus, 
muniis  Baccalaurci  tum  et  regentis  functus  est  in  studio  generałi  Leo- 
poliensi  et  ultimo  ołTicio  fungebatur,  cum  mortuus  est  et  sepultus  Mo- 
sticlae.  Juris  utriusque  jam  Doctor  crat,  cum  Ordlni  nomen  dedit  in 
Cocnobio  Mostlcensi,  et  praedlcator  fuit  eximlus,  clarus ,  promptus  et 
gratus.  Fłorebat  circa  a.  1630  et  obiit  paulo  post  1640.  Scripsit  et  edi- 


(*)  Concertatio  Praedicatoria  pro  Ecclesia  catbolica  contra  linereticos  gentlles,    .lu- 
daeus  etc.  Salmanticac ,  1618.  fol. 


NOTY,  N.  2216.  59 

ilit  libriim  hoc  litiilo:  Cicada  theolorjiae ,  <|iio  iii  iibro  cotnpcndiosc  ar- 
ticulos  primac  partis  Suininac  S.  Thoinac  qiiadain  cadiMitia  tcrrniuatio* 
iiis  compilavit.  Sic  de  eo  F.  Simon  Okolshi  in  llussia  F lor  ida  p.  101 
et  145. 

p.  757.  F.  Victorinns  Buscknsis  a  patria  et  profcssione  sic  mincu- 
patiiS,  pi-oyinciae  Rus^iae  alumiiiis,  S.  tlieol.  Ma{j.  exiinius  ,  Studii  gc- 
neralis  Lcopoliensis  diii  refjeiis ,  cl  una  Vei'łji  Dei  praeco  facundiis  et 
fcryidus,  publice  et  privatim  cum  Arianis  disputavil  et  cum  fructu  non 
niodico.  Priorem  ejjit  Lacbovicii  et  tandem  prior  electus  est  suae  dictac 
pro\inclae  provincialis  26  Aprilis  1G24 ,  at  brevi  icgere  dcsiit  mortuus 
auno  sctjuenti  1625.  Sic  nos  docet  F.  Simon  ()l;olski  in  Hussia  JFlori- 
da  p.   53.  54  et  143  ,  ubi  addlt  reHąuisse  Scripta   Controvcrsiariim. 

tam.  F.  Vincentius  Duchina  Conveutus  Leopolicnsis  in  Prov.  Kus- 
Flae  alumiius  et  sodaiis  a  Simone  Okolski  in  Ńussia  Florida  p.  144 
laudatur  inter  itlustres  dictae  provincIae  viros  scculi  XVH,  ceu  qui 
rcliąucrit :   Scripta  in  physicam  et  m etap] ly sic am. 

p.  752.  F.  Antomisus  de  Praemislia  a  patria  sic  et  a  profcssione 
nuncnpatus  seculo  XVI  Ycrgenle  jam  florebat  in  provincia  Russiae,  cu- 
ins  fuit  yicarius  g^eneralis  a.  1594,  tum  a.  1596  Prior  ProvinciaIis ,  et 
iternm  a.  1614  ad  1619  qnam  provinciain  reccns  tura  erectara  in  regulari 
disciplina  streuue  ac  sapicnter  administrarit.  Scripsit : 

De  utilitate  Ecclesiae  et  profectu  Ordinis  ex  divisione  Provinciae 
Riissiae  a  Provincia  Poloniae. 

De  Rosario  B.    Virqinis.     . 

Conciones  Farias. 

Sic  de  co  Fr.  Simon  Okolski  in  Russia  Florida  p.  49,  51.  et  143. 
p.  539.  F.  Joannes  Geslaus  Baier.  Conventus  Lubiinensis  in  Polo- 
nia alumnus  licet  Litbuanus  origine  et  patria ,  a.  1644  Priorem  agebat 
CoHYcntus  Merecensis  in  Litbuania,  et  in  Comitiis  Ordinis  generalis- 
simis  Romae  eodcm  anno  habitis  ad  Magisterium  promotus  fuit.  Scripsit 
ac  edidit: 

Coiigre(jatio  Lithuaniae  Praedicałorum  etc.  Extat  apud  nostros  Pa- 
risienses  ad  S.  Honorati. 

Cleka^łc  to  jest  dziełko  ze  względu  na  miejsce  druku  Merecz :  wypa- 
da wnosić,  źe  Dominikanie  tam  mieli  drukarnią,  lecz  źadney  inney 
książki  tam  drukowaney  nie  zdarzyło  się  wyśledzić. 

p.  554.  F.  Pctronius  Kamieński,  Litbuanus,  S.  Tb.  Magister,  Prio- 
rem agebat  Vilnae  a.  1642  unaąue  Vicarium  nationis  Lityaniae,  quo 
tempore  edidit  libellum  boc  titulo  : 

y4nti(juitas  Praedicatoriim  Ordinis  etc.  Exstat  Parisiis  iu  Regia  H 
(sic)  1723   et  apud  noslros  ad  S.  Honorati. 

Sicque  cgit  deinceps  tum  apud  Sacram  Regularium  Congregationem, 
tum  apud  Majores  Ordinis,  ut  tandem  in  Comitiis  generallbus  Yalentiae 
1647  celcbratis  noya  ex  conyentibus  Litbyaniae  proyincia  erecta  sit,  sub 
titulo  S.  Angeli  Cuslodis,  cni  ipse  primus  praefectus  proyincialis.  An 
alia  ediderit,  mibi  incompertum.  Haud  abs  re  esset ,  quod  aliquis  ejus 
proyinciae  Anliquae  Congrcgationis  Peregrinantium  seu  Missionariorum 
in  partibus  iufidellum,  cuius  antiqui  Litbuaniae  Conyentus  portio  eraut 
non  modica  ,  quaeque  tribus  fere  seculis  yiguit  in  Ordine,  praeclara 
pro  Christo  gęsta  e  tencbris  emeret  et  praelo  committeret. 

p.  484.  F.  Samuel  de  Lublino,  Polonus,  a  patria  sic  et  profcs- 
sione nuncupatus,  pbilosopbiara  et  Theologiam  pluribus  annis  in  gy- 
mnasio  generali  suaę  proYinciae  CracoYiensi  e  superiori  loco  professus 


60  NOTY,  N.  221(5. 

est,  doccbatqnc  ctiamnum  a.  1627,  tom  titulo  baccalaurei  Ornatus.  Scrip- 
sit  et  edidit. 

1)  In  Universam  Arlstoleles  loglcam  Quaestione8  etc. 

2)  Tractatus  Summulariim  etc. 

3)  In  tres  libros  de  Anima  ąuaestiones  etc. 

4)  Sumninla  casnum  conscientiae  etc. 

Tnm  vero  S.  Tlieologiae  lanrea  redimitns  regens  erat  Cracoyiae. 
HIncąne  eundem  censeo ,  qui  in  Actis  Cap.  Gen.  Mcdiolani  1622  dici- 
tur  F.  Samuel  Wier^cbonius  ('zapewne  Wierzcbovius)  et  ad  baccalau- 
reatum  proinOYCtur,  modo  ma{;istri  studentium  oniis  subierit:  Tolosae 
1628  Magister  instituitur ,  modo  loco  vacante  sit  regens  in  Studio  Cra- 
coyiensi ,  et  tandem  munere  perfunctus  approbatur  Komae  1629.  Omnia 
enim  rcquisita  egisse  patet  ex  operibus  citatis,  nec  alius  boc  nomine 
Samuelis  uUibi  mibi  occurrit. 

tam.  F.  Yaleuianus  Lithuanides  ,  Sarmatarum  e  gcnte ,  vir  secu- 
lo  Gbristi  XVII  clarissimus  pietate  et  eruditione,  laudatur  a  conlerra- 
neo  suo  F.  Justino  Miecboyiensi ,  super  Litanias  Laurełanas  discursu 
305  T.  II.  p.  381 ,  cuius  utpote  aeąualis  rerba  exscribere  yisum  est. 
«Porro,  inauił,  inter  eos  qui  bac  nostra  tempestate  de  SS.  Rosario 
scripserunt,  meo  iudicio  palmam  tenet  A.  R.  P.  F.  Yalerianus  Litya- 
uides  in  Cracoyia  natns,  S.  Tbeol.  Doctor  nierilissimus,  Ordinis  no- 
stri ,  Yir  pius  mansuetus,  fere  dixi  sanctus,  regularis  yitae  et  cultus 
D.  Yirginis  in  Rosario  promotor  ardentissimus ,  et  ob  eam  causam  O' 
mnibus  bonis  yalde  carus^  tum  yero  maxime  Magistro  Ordinis  F.  Nico- 
lao  Rudolfo :  cuius  primo  commissarius  fuit,  postea  Prior  Gracoyien- 
sis,  tum  demum  boc  anno  Prior  Proyinciaiis  Poloniae  salutatus  est,  di- 
gnus  quem  gloria  yirtutum  in  plura  secuia  superstitem  sustineret:  sed 
cum  bace  scribo,  nuncium  de  morte  illius  accipio.  Obiit  Optimus  Pa- 
ter Yilnae  die  24  Octob.  1635,  cum  Proyinciam  Poloniae  rexisset  men- 
sibus  sex.  Hic  ergo  eruditus  pater  lingua  yernacula  librum  de  SS.  Ro- 
sario scripsit  boc  titulo:  Horlus  rosis  consitus.  Nemo,  me  judice,  cla- 
rius,  distinctius,  plenius ,  uberius  illo  banc  materiam  tractayit.  Duas 
plantationes  rosae,  ut  ipse  yocat ,  Hiericuntinae ,  in  boc  suo  mystico 
borto  posuit,  unam  B.  Y.  Mariae,  alteram  SS.  nominis  Jesu ,  tolum- 
que  librum  in  duodecim  partes   diyisit." 

p.  546.  F.  i\icolaus  MosTiCEivsis  Polonus  F.  Melcbioris  Mosticen- 
sis  conlerraueus  et  ejusdem  Conyentus  Cracoyieusis  alumnus,  Ordinem 
amplexus  ab  adolcsccntia  ,  plures  canosque  yidit,  ac  yixit  in  eo  summa 
inuocentia  integritateque  annos.  Inpbilosopbicis  acutissimus  eyasit,  sum- 
inusque  tbeoiogus ,  bincque  Conyentus  sui  Cracoyieusis  Studii  genera- 
lis  praelectus ,  regensque  factus,  ipsis  ineuntis  seculi  XY1I  primor- 
diis,  anno  scilicet  1603  laurea  tandem  rudeque  donatus.  Apud  popu- 
lares  et  optimates  enodandis  solyeiidisque  difficilioribus  seu  moralis,  sen 
positiyae,  scbolasticaeye  tbeologiae  pro  oraculo  fuit,  ita  ut  nec  ceteris 
ei  solitisque  superesse  yideretur  otium  exerciliis  adeo  frcquenter  et  o- 
perose  consulebatur.  Insigne  est  cius  in  Actis  Cap.  Gen.  Yalentiae 
Aragonum  1647  celebrati  elogium  ,  quod  adeat  curiosus.  Ipso  die  festo 
S.  Trinitatis  cui  speciali  deyotione  affcctus  erat,  sacro  piissime  perac- 
to  ,  apoplexia  correptus  obdormiyit  a.  1645  aut  46,  professionis  circi- 
ter  58.  Ejus  ctiam  meminit  Staroyolscius  in^fWar.  n.  81.  Haecqueeju9 
utrobique  recensenłur  opera. 

1)  Rudimenta  logices  doctissime  simnl  et  clarissime  collecta,  siye  In- 
stiłuiiones  Logicae  etc.    Extabant  a.   1671   Coloniae  apud  nostros.    2) 


NOTY,  N.  2216.  61 

Ttrocinium  arłis  poeniłentiariae.  3)  Elementa  ad  sacras  Confessiones. 
£xtabant  a.  1671.  Coloniac  et  Mosae  Traiecti  apud  nostros.  4)  Acade- 
mia  pietałis,  5)  Infirmaria  spiritualis.  6)  Rudimenta  Christianae  per- 
fectionis.  7)  Summa  Dwi  Thomae  theologica ,  forma  syllogistica  ex- 
hihita  et  contracta.  8)  Methodus  €xaminandi  ordinandos.  9)  Lecłio- 
nes  casuum  conscienłiae ,  qiias  publice  mag^iia  auditorum  frcąiieiitia  iu 
convciitu  siio  Cracovieiisi  praclegebat.  10)  Theologia  moralis  etc.  Ek- 
tat  Rotnae  in  Gasanatensl,  estque  aut  altera  editio,  aut  opus  postbumum. 
T.  II.  p.  287.  pod  artybułem  Ludovicus  Granateissis  ,  i  pod  jego 
dziełem  Guia  de  Peecadores  (Przewodnik  Grzeszników) ,  które  wyszło 
na  jaw  około  r.  1555,  iest  iego  przekład  polski  tak  wspomniany:  Po- 
lanice Stanislaus  Varsaviensis  (zamiast  Warszewicki)  Soc.  Jesu  rcddidit. 

4.  Gompendieuse  Priestcr-Bibliotbce.  Jena  bey  Ernst  Glaude  Baitliar> 
1711.  8. 

5.  Gatalogus  ŁibrorumTbeoIogicorum  GatoIlcorum(LateiniscbundTetr- 
tscben)  guiprostantNorimbcrgae  apud  Job.  Georg.  Locbner.Anno  1731. 8.. 

6.  Bibliotbeca  UniTersa  Franciscana.     Goncinnata  a  R.  P.  Fr.Joan> 
nc  a  S.  Antonio,  Salmantino.    Matriti,  1732.  3.  voIi.   fol. 

Vol.  I.  p.  37.  Alexius  Boryiza  (w  rejestrze  Borhiza)  ,  cuius  mo- 
nuiuenta  baclcnus  niilii  incoguita,  laudatur  a  Fr.  Francisco  Haroldo 
ad  Annum  Ghristi  1511.  ^.  V.  ,,  In  Polonia,  inquit,  doctrina  ,  scri|l^- 
tis,  pielate,  et  scbismalicorum  conyersione  insignis  boc  tcmpore  floruit 
Fr.  Alexius  a  Boryiza,  Goncioiiator,  obiitque  in  Gonvcntu  Samboricnsi.  „ 
(Gytowany  tu  Franciscus  Haroldus,  Hybernus,  Strictioris  Obseryan- 
tiae,  wydał  między  innemi :  Epitomcn  Annalium  Ordinis  Miiiorum  in 
lucern  quundara  productorum  tomis  8  in  fol.  a  V.  P.  Fr.  Luca  Wadin- 
go.  Romac  et  Typograpbia  INicolai  Angełi  Tinassii ,  1062.  yoł.  2.  in 
fol.     I    z  tego  to  zapewne  dzieła  jest  ta  cytacja.     T.   I.   p.   391). 

p.  61.  Andreas  Bernardinus  ({ałiski,  Roxolanus,  Gencralis  Ee- 
clesiustcs  Proyinciae  Rusciae  {sic)^  ejusqne  Cbronologus,  ae  Gustos. 
Leopoli  apud  S.  Andream,  anno  1647  die  17  Aprilis  opus  perfecit  in  4, 
cuius  inscriptio:  Laconicum  novellae  Proyinciae  Russiae  ^  titulo  Tm- 
maculatae  Conceptionis  B.  V.  Mariae  insignitae ,  alicjuotve  ejusdem 
locorum  et  Conventuum  Myrrhothecitim.  Extat  MS.  Malriti  in  Gene- 
rali  Ordinis  Arcbiyio  sub  Pluteo  proprio.  Vidi.  Ad  praelum  ,  ipsomet 
ibidem  rccensentc,  matura  babebat  opuscula  yaria,  quorum  titułos  ex 
eodem   bic  subiicio. 

/.  Limpidissimum  soliditate  perfectionis  speculum,  seu  quod  idem 
est ,  Tractatus  aitreus  de  soliditate  virtutis  in  Religioso  Seraphici  In- 
stituti  Professo  reauisita  considerationes  23  sinu  suo  frucluose  com- 
plectens.  Conscriptum  et  compilatum  Leopoli  in  Conventu  ad  S.  An- 
dream Apostolum ,  a.   1640. 

2.  Compendiosa  exercitiorum  spiriłualium  pro  renovanda  ab  im- 
perfectionibns  anima  decem  dieriim  percurrenda  spatio  ,  series  et  ipsa 
praxis.     Compilatum,  Leopoli  in  Conventu  et  anno  ut  supra. 

3.  Praciicu  et  compendiosa  Religiosae  perfectionis  et  vitae  regu- 
lariter  ordinandae  elucidatio.  Leopoli  apud  eundem  Conventuma.  1647. 

4.  Mysticum  totius  perfectionis  CArisfłanae  (Tripliei  cxcrcitiorum 
yia  spirilualiter  dccurrenda,  purgatiya  nimirum,  illuminatiya  et  uniti- 
Ta  adumbratum)  Speculum. 


62  NOTY,  N.  2216. 

5.  Ascetorhmi^  in  quo  piane  omnia  Fidei  Catholicae  inysteria 
et  documenta  ad  salutem  necessaria  methodo  facillima  traduntur.  Le- 
opoli  eod.   a.   et  Conventu. 

p.  256.  Casililirus  Biernacki  a  Caiisia,  Polonus,  Minorita  Coii- 
yentiialis,  Vir  ad  iniiltiplicis  doctrinae  eruditloncni  comparatiis^  ac  lau- 
rea  Mag-istrali  insiji^uitiis,  eviil{javit: 

Speculwn  Jflinorum  etc.  Inter  alla  luiius  injjenii  inonuincnta,  qnl- 
hus  nomen  suuin  posterilati  cum  gloria  commendavil,  vidit  Franchi- 
nus ,  ut  in  sua  Bibiiosophia  rcfert ,  NonniiUa  opuscula ,  tatn  metro 
auam  Oratorie  elahorata ,  leste  Coronelli  Tomo  6.  Bibliothecae  Uni- 
versalis ,  num.  305.    (*) 

O  tymże  Biernackim  jest  znowu  p.  374  artykuł :  Franciscus  Casimi- 
ru«  BiERKAKi ,  Polonus,  ale  w  nim  nienowego  nicmasz. 

p.  145.  Athanasius  Crotosta ,  Polonus,  Rcformatac  Provinciae 
S.  Antonii  Minister  Provincialis  ,  ac  Chronologus  a.  1684  Tomum  in 
4to  iitcris  consignayit ,  sub  titulo :  Pandecta  munimentorum  et  acto- 
rum,  Provinciae  Reformatae  S.  Antonii  Majoris  Poloniae.  lucipit : 
Jiinata  membtńs.  Vidi  MS.  Matriti  in  Gcnerali  Ordinis  ArcLivio,  scri- 
nio  proprio,  Manipulo  primo,  num.  1. 

p.  146.  Augustinus  Ciepliński,  Lector  Jubilatus,  Pater  Provin- 
ciae  S.  Mariae  Angelorum  in  Polonorum  Regno ,  latine  in  fol.  scrip- 
slt  opus  cruditum  cui  titulus :  Topographica  ac  Chronologica  Conven- 
tuum  Provincię  3iajoris  Poloniae  Descriptio.  lucipit:  Est  atnplissima. 
Yidi.  Extat  Matriti  in  gencrali  Arcliiyio  Ordinis.  Laudatur  in  Militia 
Universali  nostri  Aha,  col.  141. —  (Ów  Petrus  dc  Alva  et  Astorga  , 
Hispanus,  Rcgul.  Obsery.  wydał:  Militia  Uniyersalis  pro  iminaculata 
Yirginis  conceptione  etc.     Loyanii  1663  fol.  T.   II.  p.  428). 

T.  II.  p.  146.  Joannes  Costenus,  Polonus,  Reg.  Obsery.  Proyin- 
ciae  Majoris  Poloniae,  Praedicatoris  feryentissimi  cl  dcyotissimi  OfB- 
cio,  Guardiani ,  Gustodis,  ac  Diffinitoris  ctiam  dignitate  functus,  ty- 
pis  idiomatc  Polonico  yulgayit :  Lihrum,  piutn  in  gratiam  S.  Annae , 
in  quo  et  ad  pictatem  animos  fratrum,  et  sororum  accendit,  et  eosdem 
officii  monet.  Plenus  dicrum  quicyit  in  pace  in  Conyentu  Loyaniensi 
a.  1613.      Ex  relationc  Cbronologica  laudatae  Proyiuciae  fol.  426. 

p.  328.  Marianus  de  Costen  ,  Proy.  Poloniensis,  Reg.  Obsery. 
alumnus ,  bis  Lector  Jubilatus ,  yir  eruditioue  et  inorum  grayitate  ex- 
cellcns ,  teste  Fr.  Augustino  Ciepliński  fol.  239  Cbronologicae  Descri- 
ptionis  ejusdem  Proyinciae,  tria  yolumina  egregia  de  Poenitenlia ,  Ju- 
rę, et  Justitia,  sub  titulo  :  Aef/uilibrium ,  Tahula  Naufragii  et  Typus 
verae  Religionis ,  imprcssa  dedit.  (]larebat  in  Studio  Gcneruli  Posua- 
niensi  a.  1642. 

T.  1.  p.  284.  Cyprianus  Damirskus,  Proyinciae  Russiac  Reg.  Ob- 
sery. Tbeologus,  aDifGuitor,  scripsit  ac  emisit  opus  cui  titulus:  Thau- 
^maturgus  Russiae  etc. 


(')  Yincentius  Mari.i  Coro.>eili,  M.  Generalis  ConventuaIiuin,  scripsit  opus  vere 
ingens  in  45  roluinina  distributum  ,  sub  titulo  communi  Bibliotheca  VniversH- 
lis  sacro  profana.  T.  III.  p.  139.  sq.  przytacza  się  7  Tomów  tej  Bibl.  w  We- 
necji 1701  roku  drukowanych  z  dodatkiem ,  że  r.  1707  autor  miał  30  goto- 
wych do  druku.  Dla  ciekawos'ci  kładzie  się  tytuł  po  łacinie  :  Bibliotheca  Uni 
Ycrsalis,  seu  Magnum  Dictionarium  Historicum,  Geographicum,  Antiquo-Mo- 
dernum,  Poeticum,  Chronologicum,  Genealogicum,  Mathematicum,  Politicum, 
Botanicum,  Medicura,  Chimicum,  Chirurgicum,  Philosophicum ,  Tbeologicum, 
Biblicum,  Praedicabile  etc. 


NOTY,  N.  2216.  63 

|>.  285.  Cyprianns  Gołdecius,  Minorita  Polonus,  ineditam  reliqnit, 
anno  1643,  Relationem  initii  Reformationis  l*rovinctae  Sanctae  Mariae 
Anaelorum  3iinoris  Poloniae.  Fides  sit  pcncs  Fr.  Pctrum  de  Alvu  in 
sua  Militia  Unwersałi  col.  315. 

T.  11.  p.  166.  Joannes  Furstenhaun  ,  Minorila ,  Polonus,  inedita 
reliąuit:  Chronica  Provinciae  Poloniae.  Asseryantur  Cracoyiae  apiid 
Minoritas  Conreiituales  teste  Fr.  Antonio  Mblissano  in  Supplemento 
Annalium  Wadingi  ad  an.  Chr.  1224.   nuin.  3. 

Antoiiius  Melissaiius  de  Macro  Reformat,  wydał:  Annalium  Ordinis  Minorum  Sup 
plementa  ab  anno  1313  usque  ad  a.  1500.  Augustae  Taurinorum,  1710,  fol.  T. 
I.  p.   118. 

T.  II.  p.  73.  Hieronymns  Kakoroski  seu  Kakowski.  (o  nim  toż 
samo  co  w  Bibliotece  Waddyng;a  co  do  słowa:  wszakże  na  końcu  przy- 
dano ,  iż  pisał:  yicta  et  Miracula  B.  Sitnouis  de  Lipnica  tef^te  P.  Joan- 
nę Baptista  Soleria,  qHem  consulas  ad  ^cta  Sauclorum  Mensis  Julii 
dic  18.   §.  4.  et  Wadiugum  ad  a,   Cliristi  1483.  num.  14. 

p.  73.  Hieronymus  Leopolitaisus.  (o  nim  toź  samo  co  w  Wad- 
dynp,n  z  dodatkiem :  Haec  Wadinjjus,  post  Sixtum  Senensem  ac  Posse- 
yinnm  ,  subdentcm  eadem  Biblia  Giejforio  XIII.  Pont.  Max.  mandante 
yersa  iterum  accuratius  esse  a  P.  Jaeobo  Viceo  (Yujeco)  Tbeolog-oSoc. 
J.  et  Cracoyiae  excusa  a.   1599. 

p.  180.  Joannes  Lepnica,  Polonus  Reg*ul.  Obsery.  Alumnus,  B. 
Simonis  de  Lepnica ,  ut  credo,  propinąuus  ,  ad  Sigisinundiim  III.  Po- 
loniae Rcgem ,  scripsit  justum  yolunien:  De  Immaciilata  Conceptione 
Retjinae  Angelorum  Ita  ex  Antonio  Daza  P.  Alva  in  Militia  col.  786. 
T.  III.  p.  75.  Beatus  Simon  de  Lipjnica,  suo  natiyo  oppido  in  Po- 
lonia dictus  ,  et  Baccalaureo  Gracoyiensi,  S.  Joannis  a  Gapistrano  di- 
scipulns,  Poloniensis  Proyinciae  Kegularis  Obseryantiae  iubar  etc.  etc. 
Gomposuit  in  Deiparae  landem  juxta  sui  tcmporis  indolem  il/e^ra,  quae 
propria  mann  exarata  extabant  ołim  in  frontc  cellae,  quam  ipse  Bea- 
'  tus  Simon  incoluisse  fertur.  Publici  jnris  fecere  Gontinuatores  Bol- 
landi  in  Actis  Sanctorum.  Ineditum  quoque  reliqiiit  ingens  Concionuni 
suarum  f^ohimen ,  uti  testatur  Fr.  Ludoyicus  Sl^robkoyicius  in  ejus  Vi- 
ta  inquiens:  ,,Monstratur  in  arcbiyio  Gonyenlus  Gracoyiensis  Godex  mo- 
lis  juxla  {sic,moie:justae?)  totius  (sic,  może:  <ofu5?)  Viri  Dei  manuexa- 
ratus  ,  in  quo  ejus  ignita  yehementer  eloquia  (nisi  kominem  homo  pe- 
nilus  exuat)  facile  sentit,  quicumque  usurpat.  ,,  Miraculis  quam  plu- 
rimis  gloriosus  obiit  Gracoyiae,  apud  S.  Bernardinum  in  Stradom,  an- 
no Domini  1482  ubi  fere  ab  ejus  obitu  relijjiose  colitur  et  in  praesen- 
tiarum  ,  in  toto  orbe  Serapbico,  ex  novo  Decreto  Głementis  XII.  P.  M. 
recilatur  de  eo  die  18  Julii. 

T.  II.  p.  268.  Ladislaus  a  Gesnoivo  (ma  być  :  a  Gelnoyo)  natione 
Pannonius  insignis  Goncionator,  atque  vir  sanctissimus  (quem  malc  Gon- 
zaga, Arlurus,  et  alii  a  Ładisiao  Hungaro  genere  Scyta,  minime  di- 
stinguunt)  pluribus  patratis  miraculis ,  plura  quoquc  Opuscula  deyo- 
tioncm  cxcitantia ,  quae  bodie  extant,  reliquit  tum  latino  tum  Poloui- 
00  sermoue.  Edidit  insuper  Ryllunos  propi-iam  Gonyersionem.  Fra- 
gmentum  subiicio  quo  constat  Minoriticum  induissc  babitum  ad  annum 
1462  d.  1.  Augusti  quo  die  raundo  natus  erat. 

Anno   Glirisli  milleno  quadrin  scxin  secundo 
Ad  Vincula  S.  Petri,  accepi  yincula  clausti. 
Me  Petrus  genuit  inGełnono,  Petrus  et  almus , 
Glaustro  me  clausit,  yinelaque  mea  tulit  etc. 


64  NOTY,  N.  2216. 

Marracius  In  Apendice  ad  snam  Marlanam  Bibliothecam  euin  appellat 
Gielnovum ,  subjiiiigeiis  eliani  edidisse:  Sejtnones,  Bhytmos  et  Can- 
łilenas  plures  in  laudem  Deiparae  setnper  yirginis ,  ad  Doiuinuuiquc 
mlg^rassc  aiiiio  1505  die  5  ]Vlaii.  Demuin,  ex  Haroldo  ad  a.  15U5  §•  13. 
scriptos  rcliqiilt:   Sermones  de  Tempore  ac  de  Sanctis  Gcrtam  dcindc 

JYormaiH  praescripsit  recitandae   Coronae  Deiparae  f^irgtnis Ac- 

4uin  cst  de  eius  Caitonizaeione;  euin  qiioqiie  iii  totius  Regni ,  ac  spc- 
ciałem  Civltatis  Yarsayieiisis  PatroDuin  ^  Poloni  eleg^erc ,  cuius  imag^o 
radiis  ornata  ac  iusciilpta  cernitur  in  lapide  apposito  ad  dcxtram  arae 
jnajoris,  ab   anuo  1572  in  Goarentu  S.  Aiiiiae,  ejusdein  orbis. 

łam.  Ładislaus  Marsomi.  O  nim  toż  samo  co  w  W  addyngii,  przy- 
dane tylko,  co  się  tycze  ^Tykladu  Slarego  i  Nowego  Testamentu,  świa- 
dectwo Jakuba  Le  Long  iu  Bibl.   Sacra   p.  848. 

T.  111.  p.  141.  Yincentius  3Ioravvski,  Proyinciae  Poloniae  Regu- 
laris  Obscrvaiitiae  Tlicologus ,  Concionator  Generalis,  Diriinitor  ac 
Procuratoi*  pro  Ganoni/.ationc  B.  Ladislai  Gielnoyii  Poloni  Minoritae, 
conscripsit :  f^ilani  laudali  JB.  Ladislai  ac  tribus  libris  edidit  Varsaviae 
1633.  Extat  apud  Papebrocliium  ad  d.  4.  Maii  fol.  560.  Insuper:  To- 
pographiam  Monasteriornm  Provinciae  Poloniae  Ordinis  Miiiorum,  te- 
£te  Joan.  Bapt.  Soleria  ad  Acta  Saiictorum  Mensis  Julii  Die  18.  §.  3. 

T.  I.  p.  88.  Anselmus  Polonus  ,  Patria  Cracoviensis  (ut  ex  suis 
»criptis  infert  Coronelli  T.  3.  Bibliotlmcae  Universalis ,  num.  2774). 
Reguł.  Obsery.  Opus  edidit  merito  laudatiim  a  Moreri,  Bossio,  Dupin, 
Lic-Long  et  aliis ,  nenipe :  Descriptionem  Terrae  Sanctae  ejusaue  Iti- 
nerarium.  Cracoy.  1514- —  Habes  apud  tomum  6.  Henrici  Cauisii  edi- 
łum  Ingolstadii  1604.  4.  lucipit  a  fol.  1289  Lisce  yerbis:  Ut  auisaue 
facilius.   Vidi.  Glaruit  autlior  a.  1505. 

p.  201.  Be^jedictus  Polonus,  Minorita,  laudatur  in  boyissima  Bi- 
biiotheca  Dominicana  T.  1.  fol.  130  cen  Autlior  operis  Latine  inscri- 
pti:  Acta    Tartarorum.   Glaruit  sub  Innocentio  IV.   Pont.  Max. 

T.  II.  p.  466.  Petrus  Posnaimiensis.  Reguł.  Obsery.  Prov.  Polo- 
niae Minister,  yir  plus  et  doctus  edidit : 

1.  Decisioncs  totius  Tbeologiae  etc. 

2.  In  secundum  Librum  Sententiarum  Quaestipnes  subtiiissimas. 
In  tertium  Lib.   Sententiarum  Quaestioues. 

In  quartum  Lib.  Sent.   Quaestiones. 

3.  In  Singulas  anni   festiyitates    ternos  Sermones    (tcstc  Simone  Sfa- 
royolsco  p.  l73.   etc.  tu  przytoczona  jego  pocbwała  zeStarowolskiego). 

Florebat    a.    1610.   Memoratur  etiam  a   Fr.   Pelro  de  Alva  in  Mililia 
col.  1184.  et  Marracio  parte  2.  Bibliotbecae  Marianae. 

T.  III.  p.  105.  Stamslaus   Poloms.  (Toż  samo  co  w  Waddyngn). 

tam.  Stanislaus  de  Slapy,  Poloniensis  Proyinciae  Regularis  Ob- 
seryantiae  a.  1500  summa  diligentia  digcssit :  Collectanea  Piivilegio- 
rum  Ordini  Miuoruni  Goncessorum.  Habetur  MS.  Matriti  in  Generall 
Ordinis  Arcbiyio,  ad  calcem  Glironolngicae  Descriptionis  Ejusdem  Pro-" 
Tinciae  scriptae  in  fol.   a  Fr.  Auguslino  Ciepliński.  Vidi. 

tam.  Stanislaus  Yopołinus.  Toż  samo  co  w  Waddyngn  z  dodat- 
I^iem  :  Glaruit  anno  1561.  teslc  Yyite  p.  66.  sui  Gatalogt  Illustrium 
Scriptorum  Ordinis. 

Augustinus  de  Witte  Bruicellensis ,  ex  Recollectls  Prov.  Germaniac,  ad  lite- 
ras  redejjit,  latine:  Gencalogiam  ampłissimani  S.  Francisci,  in  qua  omnes  sci- 
licet Tiros  sanctitate  ,  dig^itate,  yirtute  vel  doctrina  illustres  per  suos  anno* 
recensuit,  Bruiellis  1627.  4.  T.  I.  p.  152). 


65 

łam.  Stanislaus  Wituhskius  ,  Poloniensis  Proyinciae  Alnmnus , 
laudatur  in  Miliłia  nostri  Aha  col.  1419.  ceu  a  quo  prodiit:  Tracta- 
tus  in  quo  describit  Monasterium  Calioniense  (może  Calissiense?)  Ter- 
tii  Ordinis. 

T.  I.  p.  69.  Andreas  Rochmabinus.  (jak  w  Waddingu)  Sc^^p8i^: 
Commentaria  in  lib.  primum  Sententiarum  Scoli.  Scripsit  insuper  m 
Logicam  et  Metaphysicam  juxła  31enlem  Scoti ,  teste  Sim.  Staroyolacd. 
Hunc  minus  recte  Antonium  Yocat  Ludoyicus  Dupin,  saeculo  17. 

p.  124.  Antonius  Radunschic  Minorita  ab  Wadingo  memoratus, 
scripsit  De  memoria  Conservanda,  opus  hactenus  mihi  ignotum. 

p.  432.    Franciscus    a  Rodrasem,    Polonus^    Proyinciae    Bohemiae 
Minorum  Capucinorum  alumnus  ,  vir  eruditus ,  qui  Missionarii  Aposto- 
lici,  jubentibus  Superioribus  munere  assunipto,    doctrinam ,  non  yoce 
tantunimodo  ,    sed  etiam  facto  tradens,   quampInrimos  a  Catholica  fide 
abcrrantes ,  ad  S.  Romanae  Ecclesiae  gremium  reduxit.  Scripsit  latine: 
Tractatum  de  quibusdam  controyersiis  etc. 
Directorium  etc.  apud  Nicolaum  Ardech  T.  I.   in  8. 
Scalam  Coeli.Esl  liber  de  Rebus  SpirituaIibas.OcomuoyinMorayial636. 
Yltam  S.  Antonii  Ulyssiponensis  etc. 
Exercitia  spiritualia  etc. 

De  boc  authore  meminit,  Wadingo  et  Lequile  adbaerens  Fr.  Dio- 
nysius  Genucnsis  p.  123.  (Dionysius  a  Genua,  buius  Proyinciae  Mino- 
rum Capucinorum  Concionator  ac  Diffinitor,  concinnayit:  Bibiiotbecam 
Scrlptorum  Ord.  Minorum  S.  Francisci  Capucinorum.  Genuae,1680.  4. 
Piodiit  secundo  locupletior  Ibid.  1691.  fol.  T.  I,  p.  310). 

T.  111.  p.  65.  RoBERTus  DE  RusciA  scu  Ruleuus ,  jak  w  Waddin- 
gu z  dodatkiem  :  Roberti  huius  meminit  Dupinus  in  Tabula  Uniyersali 
ad  saecułum  13.  ex  Tritbemio.  Memoratur  etiam  a  Cyite  in  Catalo  II- 
lustr.  Scriptorum  Ordinis  p.  53. 

T.  II.  p.231.  Joannes  Stobisicensis,  Polonus  a  Wadingo  iliaudatus. 
O  nim  artykuł  co  do  słowa  ze  Starowolskiego. 

p.  305.  Ludoyicus  SKROBKoyicius,  Polonus,  ex  Canonico  Vislecien- 
si  et  Cantorc  Tarnoyiensi ,  Minorita  factns,  confecit:  HIstoriam  gesto- 
rum  B.  Sinionis  de  Lipnica  etc.  Exscripsit  Pater  Joan.  Baptista  Sole- 
ria  ad  Acta  Sanctorum  Mensis  Julii  die  18.  p.  518. 

T.  I.  p.  12.  Adamus  Ubiszewski  Polonus,  Reguł.  Obser^.  alumnus, 
Polonice  et  latine  edidit.  Yitam  B.  Simonis  de  Lipnica  ejusdem  Insti- 
tuti  et  Proyinciae.     Vide  sis  Coutinuatores  Bollandi  ad  d.  18  Julii. 

T.  I.  p.  360.  Franciscus  Antonius  Casimirus.  Tego  ojczyzny 
Wadding  nie  wymienia,  a  w  rejestrze  między  Polakami  kładzie.  Tu 
nazwany  jest  Neapoliłanus ,  ale  jego  imię  Casimirus  każe  się  domy- 
ślać źe  był  Polakiem. 

T.  11.  p.51.  sq,  Hannibal  Rosselius,  Calaber,  sed  Proyinciae  S. 
Francisci  in  Umbria ,  Reguł.  Obsery.  postquam  Lutetiae  Parislorum  et 
Loyanii  solida  studiorum  jecit  fundamenta  ,  in  Angllam  trajecit ,  dein- 
de  primum  Tuderti  in  Tuscia  ad  Montes  Sancti,  mox  Cracoyiae  in  Po- 
lonia ad  S.  Bernardlni  Coenobia  Sacram  Tbeologiam  profcssus  esl.  Vir 
quidem  doctus  yariaeque  eruditionis,  apud  nobiles  Polonos  et  illius  Re- 
gni  Antistites  hon  immerito  in  pretio  habitus.  Post  annos  lrip,luta  octo 
in  multis  Acadcmiis  et  sub  yariis  disciplinis  consumptos,  tauilcm  circa 
annum  aetalis  sexagesimum  animum  applicuit  ad  scribendum.  Scripsit 
autem  et  quidem  docte  : 

De  septem  sacramentis.  Posnaniae  apudJoan.  fVolrabum,  1590  fol. 
Tom  II.  9 


66  NOTY,  N.  2216. 

In  Pymandrum  et  Asclepium  Hermetis  Jfferctirii  Trismegisti  Com- 
mentaria ,  tomis  sex  distincta ,  opus  cerle  grave  et  omni  eruditione  re- 
fertiini :  cni  accesslt  Trismegisti  lextiis  graeco-Iatiniis  industria  Fran- 
cisci  Hussatis  Candallae.  Antę  alios  tomos  prodiit  Cracoviae  liortatii 
et  impensis  Stanislai  Karnkorski ,  Arcliie|)iseopi  Giiesneitsis,  tornus 
quartus^  deinde  primus ,  et  a!ii  suhseąiienles  aiixilio  et  industria  Era- 
sini  Peucitii,  Ministri  Provincialis  Poloniae  cudem  in  Urbe  a.  1585. 
Autkorem  nostrum  (ut  testatur  Simon  Starovolscus  p.  60.)  ita  coluil  ob 
iugenii  pracstantiam  et  amayit  Hieronynius  Poyodoyius,  Canonicus  et 
Arckipresbyter  Craeovicnsis,  ut  Ouiues  ejus  inJMercurium  Trismegistum 
XIII  Tomos  ingenti  sumptu  et  cura ,  additis  etiam  suis  praefationibus, 
in  lucern  daret.  Quae  autem  ad  manus  meas  devcnere  prodierunt  Cra- 
coyiae  ex  Officina  Lazari  a.  1585  et  1586  et  Coloniae  Agrippinae  ex 
Typograpkia  Gkoliniana  1630  iu  fol.  tomis  sex,  tractatibus  yariis  locu- 
pletatis.  (Tu  w  każdym  tomie  umieszczone  traktaty  wyliczają  się,  ale 
nie  wiem  podług^  jakiej  edycji,  podobno  Koloiiskiej,  której  nie  znam, 
Tom   5ty    przypisany  Stefanowi  Batoremu. 

Scripsit  insuper :  Concionum  et  Homiliarum  in  Euangelia  duo  ma- 
gna yoluraina ,  quae  adhue  non  prodicrant  anno  1650. 

6.  Catalogus  Łibrorum  oder  Yerzeickniss  derer  Biicber  welcke  bey 
Job.  Jacob  Łottcr  in  Augsburg^  1735.  8. 

7.  Bibiiotbcca  Anonymorum  et  Pseudonymorum  ad  supplendum  et 
continuandum  Ylncentii  Placcii  Tbeatrum  etCkristoph.  Aug.  Heumannt 
Schediasma  de  Anonymis  et  Pseudonymis  Gollccta  et  adornata  a  M. 
Job.  Cbristoph.  Mylio.  Cum  praefatione  M.  Gottlieb  Stollii.  Hambur- 
gi sumptibus  Gbrist.  Wilb.  Brandt  ]VIDGCXL.  8.  (Yol.  I.  174.  xxxii,  i 
204  8t.  U.  205—1232  str.  III.  1233—1360.  i  184  str.  prócz  regestrów. 

Yol.  I.  p.  155.  Judieium  de  reguła  credendi  Joannem  Amos  Gom- 
MENiUM,  adyersus  Yalerianum  Magnum  Gapucinum,  scripsisse  sub  no- 
mine  Flrici  (Hułdrici,  ut  babet  Baillius)  Neufeldiiy  eumque  librum 
postea  in  Batayis  praefixo  nomine  genuino  ad  prelum  essc  rcyocatum, 
testatur  ex  ore  Danielis  Gomenii  filii,  Hesenthalerus ,  in  epistoła  ad 
Boineburgium ,  quam  inseruit  Struyius  Actis  literariis  (Fasciculo  YI. 
p.  29)  et  Bailius  dans  ie  Dictionnaire  critifjue  \oce  Comenius ,  not.  G. 
qui  ideo  Gomenium  snum  nomen  dissimulasse  ait,  ne  implicarctur  liti- 
giis  cum  Papistis  ^  rcformidayit  enim  bos  et  yalde  tcpide  contra  illos 
scripsit. 

Anti-ISicenismuś  (vel  potius  Ante-Nicenismns)  siye  testimonia  pa- 
trum  ,  qui  scripserunt  antę  concilium  INiccnum,  unde  coUigi  potest 
'  sensus  ccclesiae  catbolicae  quoad  articulum  de  trinitate.  Gosmopo- 
li,  iu  8.  pi.  5.  ubi  p.  67.  lit.  F2  comparet:  Brevis  responsio  ad  D. 
Georgii  Bulli  defensionem  fidei  Nicenae ,  in  qua  praecipua  capita 
defcnsionis  refntantur  p.  137  lit.  L5.  fet  ibi  sequitiir  ycra  et  antiqua  fi- 
des  de  diyinitate  Ghristi ,  asserta  contra  D.  D.  G.  Bulli  iudicia  ccclesiae 
per  anonymum.  1695.  Quidam  statuunt  Crellium ,  Polonum,  Y.  D. 
Aiinistrum  esse  buius  Anti-Nicenismi  auctorem ,  qui  etiam  Cogitatio- 
nes  nouas  de  primo  et  secundo  Adamo  evulgaviłp  sine  nomine  suo  ad- 


NOTY,  N.  2216.  67 

dito,  viii.  Marchand  iii  notis  ad  Lettres  de  3Ir.  Bayle  p.  930.  Sed  in 
Parrhasianis  T.  1.  p.  406.  Ic^jitur:  Gilbcrtus  ClarcłJe  est  aiiclor  Anti- 
Niccnisini.     Hic  Anti-Nicenisiniis  valde  rani<;  est.     V.  I.  p.  792  sq. 

Cogitationum  novarum  eic.  Andor  esi  Sam.  Crellius.  lipsi  Joh.  Scliuii- 
diiis  Prof.  Lips.  paulo  post  peculiarem  opposuit  disscrtatioiicm.  (Vol.  I. 
p.  828). 

8.   Bihiiollicca  Cannelitatia    nolis  Crlticis    et    dissertationibus  illu- 


cta.     Aurclianis,  1752.  fol.  2  volI.  (autor:  Fr.  Cosmas  de  YiHiers  a  S. 

Stepliano. 

Anł{(juiores   Carmełiłae. 

T.  1.  p.  3.  Adriauus  Sarembius,  natione  PoIouus,  Carmelita,  Cra- 
covicnsis  Patria ,  in  diyiiiis  apprinie  Vir  iitteris  excultissimus ,  Fidei 
Calliolicae  iiigcnuiis  zelo,  quein  sui  vulgo  Haereticorum  Contusorem 
uno  ore  yocarunt.  Reg^iws  fuit  cloąiiii  coelestis  Concionator  in  Regno 
Poloiiiae  nolissimus  circa  anniiin  1626  ,  scribens  : 

i.  Haereticorum  Malleum  ,  etc. 

2.  De  arte  hene  moriendi,  polono  prius  deinde  latino  idiomatc  libruni 
ununi  ibidem  editiim. 

Ita  exbibent  Relationes  MSS.  Carmelitarum  Polonorum  ab  Ale^^reo 
Cassanalo  iaudatac  in  Paradiso  Carmeliłiei  Decoris  p.  492.  Eundem 
proindc  uominarunt  Sarenibium,  Paulus  ab  omnibus  Sanctis  iu  Catalogo 
Carmelitarum  Scriptorum  p.  65.  Daniel  a  Yirgine  Maria ,  tom  2. 
Speculi  Carmelitani  p.  1105,  num.  3918. 

p.  18.  Albcrtus  CzEPELius  alias  Cephelius ,  natione  Polonus,  pa- 
tria  et  professione  Carmelita  Cracoviensis ,  vita  et  moribus  vir  veneran- 
dus :  sapicntiae  gencrc  \ario  notus  ,  obiit  a.  1639.  postquam  typis  coip- 
niisisscl  Latino  Poemate  et  Polonica  iterum  prosa: 

Vitam,  Miracula  et  transitum  B.  Mariae  Magdalenae  de  Pazzi 
Lih.  II.      Cracoviae  1628. 

Eum  coinmendant  Alegreus  Cassanatus  in  Paradiso  Carm.  Decoris 
p.  501.   Relationes  Polonorum  Carmelitarum  MSS.   ibidem  cftatae. 

Paulus  ab  Omnibus  Sanctis  in  Catalogo  Scriptorum  Carmelitarum 
p.  65.  Daniel  a  Yirgine  Maria.  T.  2.  Speculi  Carmelitani  p.  1105. 
num.   3918. 

p.  26.  Albertus  Poleyitius,  natione  Polonus,  patria  et  Coenobio 
Cracoyiensis  in  declamandis  ad  populum  Concionibus,  sui  temporis, 
sine  iniuria,  per  annos  quadraginta  et  amplius,  facile  Princeps :  reli- 
giosa  vir  celeberrimus  pietate,  assiduus  sacrarum  litterarum  inyestiga- 
tor :  obiit  Cracoriae  a.  1627.     Scripsit  autem  et  praelo  dedit  Latine : 

i)  Sermones   Cuadragesimales.     Lib.   1. 

2)  Sermones  de  Sanctis  et  de  Tempore.     lAh.  II. 

Ita  Relationes  MSS.  qHas  memorant  Alegreus  Cassanatus,  p.  493. 
Paulus  ab  00.  SS.  p.  65.  Daniel  a  Yirgine  Maria.  T.  2.  p.  1105. 
num.  3918. 

p.  30.  Alexander  KosŁiiNKius ,  aliis  Koslius;  a^ius  RosUnshi,  Polo- 
nus Carmelita,  Sacrae  Theol.  Doctor,  Provinciae  suae  Praefecturam 
gerens  anno  1639  ejusdem  Provinciae  Poloniae  Relationem  misit  Ro- 
mam:  qua  usus  est  Lezana  in  suis  Annalibus,  a.  1397.  num.  2.  tomo 
4.  p.  744.  item  a.  1437.  num.  4.  p.  843.     (Ta   następuje  wiadomość  o 


68  NOTY,  N.  2216. 

Konwencie  Karmelitów  Krakowskich  na  Piaskach  ad  Arenas,  i  o  cu- 
downym obrazie  Nayś.  Maryi  Panny  tamże  będącym).  Dalej  te  słowa: 
Haec  lejcuntiir  in  Historia  Imaginis  Cracoviensis  in  Arenis  sen  f^iole- 
to,  scripta  a  Dom.  INicolao  Grodziński ,  Regis  Secretario :  postniodum 
aucta  et  typis  edita  Cracoviae,  a.  1669.  apud  Micbaelem  Korybuth  (sic). 
Partim  etiam  prodiit  T.  I.  Speculi  Carmelitani  p.66l.  et  T.  Ii.  p.  1104. 
Alexandri  autem  Koslinkii  mentionem  faciunt  Joannos  Baptista  Lezana> 
1.  c.  Daniel  a  Vir{yine  Maria  T.  2.  Speculi  Carmelitani  p.  1105.  Lu- 
doyicus  Jacob  in  Judice  Scriptorum  Carmelitarum  MS. 

p.  69.  Andreas  Barzeski  (Barszczewski),  Polonus,  Provinciae 
Russiae  ter  Proyincialis  Moderator  et  in  Comitiis  Ordinis  Carmelitici 
Romae  habitis  a.  1744  die  24  Maii,  coram  Praeside  SS.  Domino  No- 
8tro  Papa  Benedicto  XIV.' in  Assistentem  pro  Carmelitis  Germaniae  et 
Poloniae  Generałem  assumptus^  plures  sanctas  et  funebres  Panegyres 
edidit  Polonice ,  auarum 

1)  Dixit  ad  Solutionem  Octavae  sołemnis  de  Coronatione  (Gallice, 
Coaronnement.  Deficit  enim  aiia  vox  vere  Latina ,  nisi  Coronis ,  co- 
ronidis)  Imaginis  Miraculosae  Sanctissimae  J^irginis  Mariae,  celebra- 
ta  in  Templo  FF.  Minorum.  de  Ohservantia  Sokalensium,  a.  1724. 

2)  In  Metropołitana  Ecclesia  Leopolitana  ad  finem  Oclavae  As- 
sumptionis  B.  Fir.  Mariae  a.  1725. 

3)  Ad  Fiinera  Illus.  et  ExceU.  D.  D.  Comitis  Matthaei  Rzemuski 
(Rzewuski)  Palatini  Podlachiae  et  summi  Praefecti  exercituum  Polo- 
niae.    Leopoli  a.  1738. 

4)  In  Leopolitana  Ecclesia  ad  Obitiim  Illus.  Rever.  et  Excel. 
D.  D.   Comitis  Joannis  Skarbek  a.  1734. 

5)  Panegyrim  ad  Solutionem,  Octavae  solennis  de  Coronutione 
imaginis  miraculosae  B.  Firg.  Mariae  in  Ecclesia  FF.  Praedicato- 
rum  Podkamiensium  ,  a.  1727. 

6)  Ad  finem  Octayae  Solennis  De  Conceptione  B.  Firg.  Mariae  in 
Eccl.  3tetropol.  Leopol.  a.  1732  celebratae. 

Hae  omnes  Orationes  Leopoli  prodierunt  annis  superius  designatis 
ex  Typograpbia  Confraternitatis  SS.  Trinitatis  Leopolitana:  sicuti  nos 
nionuit  idem  Andreas  Barzeski  in  Schedis  ad  nos  Roma  Aoreliam  mis- 
sis  d.  4  Febr.  1749  in  quibns  notatur  alias  Octoginta  Panegyres  de 
Sanctis  ab  eodem  Oratore  praelo  paratas  esse^  sed  timendum  ne  snm- 
ptus  typis  obsteiit  impendendi ,  quos  solvere  solcnt  Anctores  in  Polo- 
nia, acque  ac  in  Italia. 

p.  81.  Andreas  Fesulanus  a  S.  Theresia ,  Polonus  natione ,  Car- 
melita  primuui  antiquioris  obseryantiae  regularis  alumnus.  Qui  post- 
quam  iit  Polonia  Vicarii  Proyincialis,  et  inBobemia  Commissarii  {jene- 
ralis  officium  aliqoot  annis,  ma{]^ua  cum  laude  et  prndentia  administras- 
set,  a  Galceatis  ad  Excalceatos  Carmelitas  a.  Cbristi  1629  transiit. 
Multos  Haeretieos  ad  fidem  Catholicara ,  peccatores  ad  poenitentiam 
Pragae  conyertit:  plurimumqiie  pro  animarum  salute  ac  gloria  Dei 
promoyenda  laborayit.  Vir  pietate  et  eruditionis  fama  praeclarus,  di- 
rinae  gloriae  zelo  yalde  feryidus  et  cnpidus,  omnium  yitiorum  osor, 
omniumque  yirtutum  cultor  et  amator  celcberrimus.  Obiit  Cameneei 
in  Polonia  circa  annum  1651.  postquam  edidisset:  De  Jubilata  et  In- 
dulgentiis  trać  ta  tum. 

p.  294.  Blasius  Hoycius  Palacius  ,  natione  Polonus ,  patria  Col- 
Tensis ,  Garmełita  Cracoyiensis,  Doctor  Theologus,  Proyinciae  suae  Po- 
ionicae  Praefectus^  a.  1623  clecŁus^  et  continuatus  usque  ad  a.  1629  et 


NOTY,  N.  2216.  69 

tuiic  Tursus  electus :    Yir  llttcrarum  amantissluiiis   et  morum   snaTitate 
pracclarus.     Scripsit  latino  scrmonc. 

1)  De  Ortu  et  progressu  Ordinis  Prophełici  Eliae  Palris  gloriosis- 
simi,  cum  designatione  Provinciarum  et  Convenłuutn  fere  totius  Or- 
dinis, Tractatum.  Incipit :  Multos  pres  sit  premiltjue  ignorantia  Sa- 
cri  Ordinis  glorio sissimae  f^irginis  Jfariae  de  Monie  Cartneli.  As- 
8crvaliir  ]MS.   Coloniac  Agrippiiiae,  in  Bibliotlieca    Carmelilariini  anti- 

auae  regiilaris  observaiitiae,  si  crcdas  Ludovico  Jacoh:  dnbltahat  tanicn 
•aniel   a  Yirgine  Maria ,  utrum  łiic  traclalus  cum  ,seqiirnti    non  interi- 
issct  in  Yastatione  per  Succos  in  Poloniam  fąeta  a.  1655. 

2)  De  Confraternitate  Scapularis  Beatae  f^irginis  Jfariae  de  klon- 
ie Ćarmeli  lib.  I.  Istum  traclatuni  atictor  primo  Polonico  idiomatc 
scripsit ,  sed  postea  latino  sermonc  donavil ,  et  cum  praecedcnti  Tra- 
ctatu ,  simul  atque  alia  nonnulla  monumenta  congregayit,  et  tradidit  iu 
suo  Capitulo  PrcYinciali  a.  1629.  Librnm  bunc  cital  Daniel  a  Yirginc 
Maria  T.  1.  Speculi  Camiel  p.  595.  nnm.  2299. 

Nostruni  Blasium  laudant  Justinus  Miecborins^  Sarmata  ,  Super  Li- 
tanias  Lauretanas  T.  2.  discursu  236.  uum.  4. —  Hippolitus  Maraccius 
In  Bihliotheca  Mariana.  —  Alcgreus  Cassanatus  in  Paradiso  Carmeli- 
tici  Decoris  p.  486.  Lu<lovicus  Jacob  in  Bihl.  Carmelitana  MS.  p.53. 
Daniel  a  Yircine  Maria  inTractalu  de  revclalione  Deipurae  facta  San- 
cto  Petro  Thomasio  p.  521.  Idem  T.  I.  Speculi  Carmeli.  p.  322.  ubi 
scribit  Apograpbum  Tracłałus  De  Ortu  et  progressu  S.  Ordinis  etc.  ex- 
słare  in  Belgio. —  Ibidem  T.  II.  p.  1104.  —  Paulus  ab  Omnibus  Sao- 
ctis ,  Garniellla  Discalceatus ,  in  Auctuario  ad  Caput  7  Traclalus  Au- 
berti  Miraei  dc  Originc  et  incremenlis  Ordinis  Carmelitarum  p.  213. 
p.  674.  Hyacinlbus  Dcratzius,  Polonus  Carmelita,  religione  et  li- 
teris  clarns  ,  edidit  circa  annnml610  Historiam  Imaginis  Miraculosae 
Bealae  Yirginis  qiiae  Cracoviac  apud  Carmelitas  in  Arenis  seu  f^ioleto 
honoratur.  Hiacintbum  Diiraty/ium  laudant  IlyppolituS  Maraccius  in 
Bibl,  Mariana.  Augustinus  Biscaretus  in  Palmitibus  f^ineae  Carmeli. 
Ludoyicus  Jacob  in  Bibl.  Carmel.  MS.  p.  163.  Ałexander  Koslius  Car- 
melitarum Poloiiiae  Proyincialis  in  Belatione  MS.  de  qua  Łczana  loco 
cllalo.     (Patrz  Alexander  Koslius). 

T.  II.  p.  739.  Seraplo  Knyper  Polonus  Carmelita ,  sacrae  Tbeol. 
Magister,  Provincialis  per  Poloniam  et  Lithuaniam  scripsit  et  edidit  łi- 
brum ,  cui  titulus  :   Mensa   Coelestis  etc. 

p.  743.  Sigismundus  Gdoyils,  uatione  Polonus,  patria  Zamoreur 
sis  (w  reieslrze  Zamosciensis) ,  Carmelila ,  S.  Tbeol.  Doctor  et  Profes- 
sor  Cracoviensis ,  vir  plus  et  eruditus^  edidit  circa  Anuum  1619,  La- 
tine  et  Polonice. 

Officium  de  B.  V.  Maria  pro  Confratribus  Sacri  Scapularis.  Lib.  I. 

Illum  celebrant  Alcgreus  Cassanatus  p.  482.  Hyppol.  Maraccius  in 
Biblioth.  Mariana.    Ludov.  Jacob  In  Bibl.  Carmelitana  MS.  p.  387. 


Carmelitae    Excalceati. 

T.  I.  p.  11.  Agatangfxus  a  S.  Teresia,  natione  Polonus,  in  se- 
culo  diclus  Alęxander  Plnocipius  (I),  Scripsit  post  annum  1672  Ope- 
ra latino   praclo  parała. 


1)  Meditationes  de  Beatisssima  f^irgine  et  Sancto  Joseph. 
2"*  Besponsionem  ad  quemdam  Beligiosum  Ordinis  S.  Fra 


ranciscu  tu 


70  NOTY,  N.  2216. 

sms  editis  Concionibus  contendentem  Monita  Spiritualia  S.  Theresiae, 
non  suis   Carmelitis ,  sed  Refortnatis  S.  Francisci  fuisse  tradita. 

Hacc  legli ntur  in    Bihliotheca   Carmelitarum  Excalceatorum   per  R. 

P.  Martialem   a  S.  Joaniic  Baptista,  Burdi{yalae,  e«lita  a.  1730  iii  4to  p.  1. 

p.    30.   Alexander  a  Jesu  Maria,  Polonus,  Vir  suminac  criiditio- 

nis  et  cIoqi]ciitiae^    dispiitarit    acritcr   contra  liacrcticos,    quos  publice 

superavit.   Edidit. 

1)  Meiaphysicani  in  4to  anno  1679. 

*Z)   Orationes  funebres  in  sepulturis  Principum  et  Magnatum. 

3)  Tria  voIumina  exrjuisitissimarum  Concionum,  pracio  parata  MSS. 
asservaiitur  iu  Arcliiro  I*rovinciae  Polonlae  suoruin  Sodaliuiu  teste  Mar- 
tiali  a  S.  Joannę  Baptista,  ut  supra ,   p.  7. 

p.  28.  Ałexaisdek  a  Conceptione,  Polonus  edidit  patrio  idiomalc: 

1)  Orationes  funebres. 

2)  Aliud  opus  inscriptnm  :  Castris  et  Astris  militans  Eaucs ,  in  fol. 
1685,  innuit  Auclor  Bibliotliecae  Carm.   £xcal.    p.   2. 

p.  83.  Ajndreas  a  Jesu,  prinius  Carmelita  £xcalceatus  Polonus,  in 
oppldo  Brizosth  (sic)  Poloniae  aliquot  leucis  a  Cracovia  dissilo;  nobi- 
liuus  et  piis  parentibiis  nalus  est,  et  sacro  Baptismate  rcgcneratus  a  pa- 
truo  SHO  Abbate  Monastcrii  Tinecensis  Ordinis  S.  Bcnedieti  a.  D.  1584 
dic  28  Maii ,  in  (juam  inciderat  festum  gloriosac  asccnsionis  Domini. 
Pater  ejus  yocabatur  Joannes  Brzecbffa ,  yir  insignis  prudcntiae  ac  fa- 
cundiae. 

Andrcas  bumanłoribns  litteris  instructus,  anno  actatis  suae  15  ab 
Eminentissimo  Cardinuli  Radziwillo  Romam  ductus,  Rbetoricae  ac  Pbi- 
losopbiae  opcram  dedit.  Cum  quadam  die  ad  Eccicsiam  Sanetae  ^la- 
riae  de  Scala  renicns ,  concionantem  audiisset  Ven.  P.  Joannetn  aJe- 
su  Maria,  tanto  diyini  amoris  acccnsus  est  ardore,  ut  inter  Carmciltas 
Discalceatos  a{;{>;regari  instantcr  po«tulnverit.  Cuius  rei  certior  factus 
pater  Joannes  Brzecbffa,  niissis  ad  CIcmentem  VIII  ac  Cardinalem  Pro- 
tectorem  epistolis,  enixc  pctiit,  ue  dllectissimns  fiiius  rcligionis  babita 
indui  perniitteretur.  Jubente  ergo  Pontifice,  facto  per  quinque  menses 
rigido  eius  yocationis  exaniinc  a  Cardinali  Baronio,  8uaequiE;  post  illud 
libertati  redditus,  indutus  est  die  15  Octobris  a.  1602.  Non  solum  non 
potuere  inissi  a  patrc  Romam  Consiliarii  eum  a  Religionis  proposito  di- 
yertere;  sed  etiam  ,  ut  fortius  tentatioui  resisterel,  post  tertium  Noyi- 
tiatus  mcnscm,  se  in   ca  perseyeraturum  yoyit. 

Induendo  yestcm  Carmelitanam  nomen  Andreae  mutayerat,  yoca- 
tusquc  fuerat  noyitius  Bruno  ^  sed  yola  religiosa  emittens,  impositum 
in  baptismate  nomen  Andreae  resumpsit ,  Patrum  determinato  Consi- 
lio.  Emissa  igitur  solenni  professlone,  inter  manus  Vener.  P.  Pelri 
a  Malre  Dei ,  anno  16t)3  die  11  Noyembris ,  Genuam  Studiorum  causa 
inissus  ,  ibiquc  a.  1009  d.  14  Maii  sacerdolio  initiatus,  pcracto  Tbeolo- 
glae  curriculo,  in  Poloniam,  Superiorum  jussu  rediit^  ibique  eximia 
sanctitate  ac  pracdicationis  efficacia ,  yelut  alter  Apostolus  uhiaue  ex- 
ceptus ,  Lublini  SL.  1613,  Leopoli,  Praemisliae,  ac  Cracoviae  Conyen- 
lus  erexit. 

Uniyersalis  applausus,  acmulos  ipsi  parayit;  a  quibus  multa  passus, 
perseculioni  cedens,  in  Germaniam  et  Belgium  recessit.  Colomae,  La- 
tinis  ac  Italicis  concionibus,  multos  ad  meliorem  frugem  reduxit.  Ob 
singularcm  prudentiam,  egregiam  doctrinam,  ac  yitae  sanctimoniam,  ab 
Antonio  Vigiliarum  Episc.  sanetae  Sedls  Nuncio  Apostolico,  Visitatop 
rcgalls  Monasterii  Sancti  Cornełii  Łindcnsis  Ordinis  S.  Bencdicti,  lo- 


NOTY,  N.  2216.  71 

corninque  dcpendentluin  constitutus  est  anuo  1615.  Inde  missus  An- 
łv€rp{am,  fuit  a  eonfessionibiis  venerabiit  Matri  Annae  a  S.  Bartho- 
lotnaeo.  Anno  1617  vcnit  Bruxellas  ubi  et  Vener.  Malrcm  Annatn  a 
Jesu,  aliam  S.  Teresiue  socium  vidit :  et  ex  nlriusquc  eouyersatioue 
inuitum  profeclt. 

Anno  1618  a  R.  P.  Gcnerali  in  Poloniam  rcniissus,  toti  Proyinclae, 
ae  Popiilo  coneioiubus  suis  illuxit.  Factus  tunc  Definitor  ProYineialis, 
\i\  Conyeutu  Posnaniensi  Festum  Canonizationis  S.  Tlieresiae  anno  1622 
cclebrarit.  Anno  1628  sacrae  Congrcgationis  de  Propuganda  Fide  dc- 
crelo,  ae  Crbani  VIII.  aulhorilalc ,  ad  instantiain  D.  Josephi  de  Ve- 
laniin,  Kioricnsis  Metropolitae,  elcctus  fucrat  Monacboruni  Rutheno- 
rnm  S.  Ba^illi  Reformatora  scd  ab  execiitionc^  ob  supcryeuiculcs  gra- 
vii)simas  infirmitatos ,  praepedilus  est.  £xtrcniis  vitae  diebus,  dolori- 
biis  ae  internis  labotibus  purgatus,  cum  niortcni  inslare  cognoscerct, 
Ecclcsiae  sacramentls  lusigni  pietatc  reeeptis ,  vix  pełli  et  ossibus  bae- 
rens  ,  obdorniiyit  in  Domino,  die  29  Aprilis  a.  1640.  Scripsit: 

1)  yitam  Fratris  Alexii  a  S.  Bernardo  Carmelitae  Discalceati  Po- 
loni :  ut  refert  Petrus  a  Sanclo  Andrea  T.  2.  JŁistoriae  generalis  Fra- 
łruni  Discalceałorum f  Lib.   1.   cap.    19. 

2}  De  €xcetlentia  et  praerogativa  B.  V.  Mariae ,  libros  dnodecim^ 
quos  in  Conyeulu  Posnaniensi  degcns,  ex  pluribiis  bibilolbccis  materia 
coliccta ,  partim  absolyit^  sed  ob  yarias  iniiiniitatcs  integras  perfioere 
lion  potuit.  teste  P.  Jlartmli  a  S.  Joannę  Baptisla.  Inscriptum  erat 
lioc   Opns:  Hamus  aureus,    cuius  libro  lY  ultimam  imposiiit  manum. 

3)  Viseera  Misericordiae  Sanctorumaue  revelaliones  pałefactas.  Lib. 
1.  Ita  Pauhis  ab  Omnibus  Sanclis  in  Scbcdis  MSS.  ad  Ludoyieum  Ja- 
cob  missts. 

4)  Opera  mystica   f^enerab.  Joannis  a  Cruce  etc. 

Andreac  a  Jesu  yitam  soripsere  Ignatius  a  8.  Joannę  Polonus,  etiam 
Carmelita  Discalceatns :  Pbilippns  a  SS.  Trinilate  in  Decore  Carmeli 
Beligiosi  parte  3.  pag.  125.  Peirus  a  S.  Andrea  in  Historia  Generali 
Curmelit.  Excalceat.  Congreantionis  Italicae  T.  1.  Lib.  li.  Cap.  7.  p. 
193.  et  T.  II.  Lib.  I.  Cap.  18.  Item  Lib.  III.  Cap.  19.—  Illum  insuper 
conimcndant  JNicoIaus  a  Jesu,  Polonus,  Discalceatus  Carmelita,  in  cen- 
sura  seu  approbalionc  Ejns  Operum,  sed  pracserlim  de  ExceUentia  et 
Prnerogatiua  B.  V.  Mariae:  de  quo  qnidcm  Hamo  aureo  ait:  quod 
omuia  phicent ,  gravitas  materiae ,  styli  elegantia,  rerum  varietas 
etc.  Franciscus  a  S.  Maria  Lib.  VII.  Befortnationis  S.  Teresiae  Cap. 
34.  num.  8.  Isidorus  a  S.  Joseph  Tomo  1.  Annalium.  Alartialis  a  S. 
Joannę  Baptista  in  Bibliotheca  Carmelit.  Excalceat.  pag.  14  et  15.  Da- 
niel a  Virgine  Maria  Tomo  II.  Specitłi  Carmeliłani  p.  1127  num.  3961. 
Łudoyicus  Jacob  in  Bihlioth  Carmelitana  MSS.  p.  18.  Idem  in  Biblio- 
theca Personata  MSS.  p.  24.  Paulus  ab  omnibus  Sanclis  in  Schedis 
MSS.  ad  eundem  Ludoyieum  Jacob  missis :  in  quibus  inter  Opera  An- 
dreae    nostri  reponit: 

5)  Officium  devotum  et  erudittim  e  Sanctissimorum  Patrum  sónteu' 
tiis  mira  varietate  contextum. 

p.  128.  AisGEŁtjs  a  S.  Theresia  Polonus,  edidit  multas  Panegyres 
funerales  in  4to. 

p.  202.  Arinołdus  a  Jesu  Maria.  Polonus,  edidit  idiomate  latino. 
'      1)  Manuale  deuotionis  etc. 

2)  Septenam  sacrani  pro  recolendis  doloribus  et  gaudiis  S.  Joseph. 
Lałine  et  Polonice  1687. 


72  NOTY,  N.  2216. 

p.  363.  Cyuillus  a  S.  Fraiscisco,  natione  Rutenns,  Carmellta  £x- 
calceat.  Proyiuciae  Poloniac ,  Sancti  Spiritus  dictae ,  patrio  idiomate 
cdidit  Traclatuiii  inscripluin: 

1)  Praxis  Leiie  moriciidi  etc. 

2)  Verlit  cvul(favitque  Polonice  lastructionem  Noritiorum  per  R.  P. 
Joanncm  a  Jesu  Maria ,  Hispiiiuin  et  Gong^rcgationis  Italicae  Praeposl- 
tuin  Generałem ,  scriplain  et  editam  Latiiie. 

Haee  Paulus  ab  Omnibus  Sanclis  Carmelita  Discafc.  seripsit  in  Sche- 
dis  MSS.  ,  -ąuarum  mcntioncm  habet  Ludovicus  Jacob  in  Bibliołheca 
Carmelitana  MSS.  p.  67,  l*raxim  bene  moriendi  commemorat  solam 
Martiaiis  a  S.  Joannę  Baplista  in  Bibliołheca  Cartnelilar.  Excalceator. 
p.  101.  Vivebat  Cyrillus    a  S.  Francisco  a.   D.  1655. 

p.  438.  Elisaeus  a  S.  Maria,  natione  Polonus,  vir  mornm  suari- 
tate,  ingenio  et  littcris  conspicuus ,  Ppeta  non  incelebris.  Edidit  Car- 
mine   Lyrico  Latio: 

1)  De  vita,  {jestis  et  miraculis  S.  Teresiac  a  Jesu  etc. 

2)  Carmen  lałinum  in  1*.  Sehastiani  a  Matre  Dei,  Poloni  Carme- 
litae  Excalceati,  Opus  Marianum.  Quod  quidem  Carmen  praefigitur 
huic  Opcri  Mariano,  Lubiini,  1652,  edito  in  4to  teste  Łudoyico  Ja^ 
cob,  in  Bihliotheca   Carmelit.  MS.  p.  87. 

p.  650.  HiERoisYMUS  a  S.  Hyacintuo  in  seculo  dictus  Andreas  Cy- 
i'US,  natione  Polonus,  Patria  Cracoyiensis  ,  auno  1603  natus  ,  Samuele 
Cyro  et  Dorothea  de  Pipanono  (sic.  zapewne:  Pipanowna)  nobilissi- 
mis  parentibus,  Carmelita  Discalccatus  a.  1619  d.  1.  Dccembris  factus, 
S.  Theol.  Professor,  et  Provinc!ae  Poloniae  DeGnitor,  Ecclesiae  Ca- 
thedralis  Cracovie«sis  Conciouator  ^>creelebris,  baerescum  proflijyator 
streuuus  ,  adrersus  quos  Tborunii  anno  1646  publice  cum  illis  dispu- 
tayit  dic  3  Octobris,  niag^uo  omnium  Catbolicorum  applausu,  Ilaere- 
ticorum  coufusione.  Obdoruiiyit  in  Domino  Cracoyiae  a.  Cbr.  1647 
die  26  Januarii,  magna  cum  sanctitatis  opiulonc,  actatis  sude  44.  Re- 
ligionis  28,  tota  Ciyitate  lugente.  Auno  1641  primus  Varsoviensis  Con- 
yentus  Prior  fuerat  electus,  deindu  in  Cracoyiensi  et  aliis  principalio- 
ribus   Cocnobiis.  Seripsit; 

1)  Ideam   CoUoauii  Thornnensis  etc. 

2)  Animadversionenx  in  Joanuem  Hulsemannum  Ministrum  Wilte- 
bergcnsem  ,  cum  defcctione  (sic)  satisfaotionis  ab  illo  in  Colloąuio  Cba- 
ritatiyo  Tborunensi  requisitae,  et  ibidem   cxbibitae  etc. 

3)  Alia  aitam  plurima  praelo  parała ,  .aiiałuor  Tomis  cotnprehen- 
denda  Opera  MSS.  scilicet  iuscripta:  Fuudamenłwn  vitae  spiritualis. 
Modus  ordinałe  vivendi.  Secreła  vitae  Spiriłualis.  De  honesłałe  reli- 
yiosa.  Instrucłio  Eremiłae.  Jnstrucłio  pro  tnorihundis.  De  vera  ei 
falsa  chariłate.  Exerciłium  pro  Aduentu.  Insłructio  Episcopi.  In- 
strucłio confessariorum  Monialium.  Insłrucłio  viłae  spiritualis  pro  Se- 
cularibus.  Exhortationes  in  Begulam  Carmelitarum.  Conciones  pro 
Dorninicis  et  Festis  per  annwn.  Typus  perfectionis  Evangelicae,  ad- 
versus   Tractaium  P.  Didaci  Bezae  S.  J.    de  Christo  transfigurato. 

4)  Thomae  a  Jesu  Modum  exatninandi  Spiritualem  profectutn  tran- 
stulit  in  idioma  polouicum. —  CDzielo  to  Tomasza  a  Jesu  w  języku  Hi- 
szpańskim pod  tytułem :  Modus  exauiinandi  ac  disccrnaudi  Spiritualem 
animae  profectum,  wyszło:  Bruxellis  a.  1620.  in  8vo.  Po  łacinie,  po 
francuzku  i  po  niemiecku  yy  róźuycb  miejscacb  drukowane.  T.  II. 
p.  817.) 


NOTY,  N.  2216.  73 

5)  Joannis  Molmae ,  Carthusiani,  Instrucłionem  Sacerdołum,  idio- 
mate  Poionico  donayit. 

HiEnoNYMUM  A  S.  Hyacintho  couimendaiit  PLIlippus  a  SS.  Trinitate 
in  Decore  Carmeli  Keligiosi  Parte  III.  p.  182. —  Ig;natius  a  S.  Joannę 
Baptista  In  Ejus  Fitą.—  Ludovicus  Jacob  in  Bihliotheca  Carmel.  MS. 
p.  153.  Paulus  ab  Omnibus  Sanctis  in  Schedis  MSS.  ibidem  citatis. 
Feiicianus  ab  Omnibus  Sanctis,  Polonus,  Carmelita  Excalceatus,  S. 
Thcol.  Professor,  Romae  a.  1639  dcgens,  qucm  in  testem  ibidem  ap- 
pellat  Ludoyicus  Jacob.  Martialis  a  S.  Joannę  Baptista,  in  Bibl.  Car- 
melitar.  Excalceator.  p.  188.  Daniel  a  Virgine  Maria  T.  II.  Speculi 
Carmeli  tani  p.  1129  num.  3964. 

pi,  694.  Jacobus  a  Purificatioise  ,  Andreae  Pruskonski  filius  et 
Mattitiac  Pruskonski  (zamiast  Pstrokonski) ,  £piscopi  Premisliensis,  Re- 
gnique  Poloniae  Canccilarii ,  ucpos,  Carmelita  £xcalceatus  Gracoyiae 
a.  1609  mensę  Februario  factus  Noyitius  sub  Tyrocinio  R.  P.  Joannis 
a  SS.  Śacramento,  Hispani,  Viri  sanctifate  clari,  Noyitiorum  praefec- 
ti ,  tanta  yirtute  praefulsit,  ut  ab  anliguioribus ,  adbuc  noyitius,  ut 
sanctus  repularctur.  Vix  professionem  emiserat,  cum  grayes  infirmita- 
tcs ,  tribulationcs  ,  mentis  anguslias,  inyicta  patientia  sustincns,  in  lec- 
tlone  et  oratione  assiduus ,  ac  coelestium  conteniplatione  roboratus  die 
18    Aprilis,  a.    1632  Lublin!  spiritum   Deo  reddidit.   Scripsit: 

1)  Commęntaria  in  Threnos  Jeremiae:  quae  MSS.  asseryantur  Lu- 
blini.  Hornoi  mewinit  Jacobus  Le-Long  in  Bihliotheca  Sacra  p.  915 
col  1.  13. 

2)  Commęntaria  in  Begulam  Carmelitarum.  MSS.  Ibid. 

3)  Alla  quampliirinia  Opuscula  MSS.  Ibidem :  sicut  asscrunt  qui  de 
illo  loquuntur:  Pliilippns  a  SS.  Trinitate,  in  Decore  Carmeli  Parte  Z 
p.  97.  Paulus  ab  Omnibus  Sanctis,  tum  Prior  Graeciensis  iu  Schedis 
MSS.  qu>s  ad  se  missas  nominat  Łudoyicus  Jacob,  in  Bibl.  Carmeli- 
tana  MS.  p.  167.  Martialis  a  S.  Joannę  Baptista  in  Bibl.  Carmelitar. 
Excalceator.  p.  207. 

p.  709.  Ig\atius  a  Sancto  Joannę  Polonus,  edidit  Poionico  idio- 
matc  Commęntaria  In  Epistolas  S.  Teresiae  anno  1672.  in  4to,  quo- 
rum  meminit  Martialis  a  S.  Joannę  Baptista  in  Bibl.  Carmelitar.  Ex- 
calceator  p.  209  et  384. 

p.  709.  Ignatius  a  S.  Joais^te  Evangelista,  natione  Ruthenus,  Car- 
melita Discalceat.  c  Prussia  (sic)  oriundus,  yir  oplimus  et  sanctissimis 
nioribus  clarus ,  piclate,  rcligione,  sacris  ac  humanissimis  litteris  in- 
signis,  scripsit  iciroa  annum  1630. 

1)  Fitam  P.  Andreae  aJesu,  Sarmatae,   Carmel.  Discal 

2)  Fitam  P.  J\ieolai  a  Jesu ^  Poloni,   Eiusdcm  Ordinis. 

3)  Fitam  P.  Jacobi  a  Purificatióne ,  Poloni,  Elusd.  Ord. 

4)  Fitam  P.  Hieronymi  a  S.  Hyacintho ^  Poloni,  Elusd.  Ord. 

5)  Fitam  Fincentii  a  S.  Słanislao  ^  Poloni,  Ejusd.  Ord. 

6)  Fitam  Christianae  a  S.  Michaele,  Belgae,  Fiuidalrlcis  Monialium 
Tercsianarum  in  Polonia,  Yirginis  Sanctitatc  et  prodigiis  illustris:  cu- 
ius  corpus  adbuc  incorruptum  perseyerat,  quod  suauissimum  emittit 
odorem  ;  et  ipsa  Virgo  saepe  gloriosa  post  mortem   apparuit. 

7)  Fitą Dorotheae  aS.  itfaria,  Leopoliensis,  Carmelilanae  Discalceatae. 

8)  Fitam  Aynetis  a  SS,  Trinitate,  Carmelitanae  Excal.,  quae  et  ipsa 
post  mortem  saeplus  ylsa  cst  gloria  coruscans. 

9)  Annales  Provinciae  Poloniae  Carmelitarum  Excalceatorum. 
Janaiium   a  S.  Joannę   Eyanfjelista    laudant    Isidorus    a  S.  Joseplio, 
Tom  II.  10 


74  NOTY,  N.  2216. 

Beljja,  in  f^ita  Vener.  P.  Joannis  a  Je  su  J^faria,  Garmclitarnm  Ex- 
calcealorum  Praepositi  Generalls.  Pati4ns  ab  00.  SS.  in  Catalogo  3fS. 
Authorwn.  Carmelitar.  Excalceator.  qiio  accepto  Ludoyicus  Jacob  nsus 
cst  iu  siia  Bibliotheca  Carmcl.  MS.  p.  172.  Facile  cretłcrciu  liuiic  Igna- 
tinni  a  S.  Joanną  Eyangellsta  ,  cundeni  esse  atqne  Ignatiiim  a  S.  Joan- 
nę, Comraentalorem  Epistolaruin  S.  Tcresiaci  utcrcjne  Polonus,  uter- 
que  rerum  ascelicaruin  (siej,  ulerqne  niedio  scculo  aut  incliuante  dc- 
cimo  septimo  seculo  vitam   gessit. 

T.  II.  p.  197.  Ire.^^aeus  ab  A^.^u.ntiatione  vel  Assumptione,  natio- 
iie  Polonus,  transtulit  Opera  S.  Thcresiae  in  idioma  Połonicuin,  quac 
fuerunt  edita  anno  1C62  in  fol. —  Transtulit  quoque  Epistolas  Eiusdcm 
in  4to  a.  1G72.  Et  f^tłatn  P.  Doniinici  a  Jesu  Maria  eodem  anno  in  4to. 

p.  208.  JuLiANUS  A  S.  jTacobo  ,  Polonus  ,  edidit  librum  inscriptum 
Aanus  purpuratus ,  sen  Orationes  in  laudeui  S.  Tliomae  Aquinatis 
1703,  in  fol.  łeste  Martiali  a  S.  Joanno  Baptista  in  Bibl.  Carmel.  Ex- 
calceator.  p.  271. 

p.  493.  NicoLAus  A  Jesu,  natione  Polonus,  Nicolai  Epaki  (proszę 
tu  zgadnąć  nazwisko !)  Magni  Procuratoris  in  Aula  Rejyis  Sigismuudi 
111.  Filius,  indolc  fclicissinia ,  ac  ingcnio  adeo  sublili  fuit  praedttus, 
ut  puer  adhuc,  in  Acadeniia  Cracoyicnsi,  Philosopliiae  rudimentis  na- 
Tans  operain  ,  neduiu  condiscipulos  supcr^irct,  scd  ipsuiu  sacpe  Magi> 
strum  suis  argutiis  intricarct. 

Cracoviae  inter  Carmclitas  Exealccato9  habitu  Religionis  indutus,  tan- 
to  perfectionis  ardore  arripuit  iter,  ut  cximius  eius  Magister  Joannes 
a  SS.  Sacraniento,  ipsuin  cueteris  Fratribus,  ut  modcstiae  et  innocentiae 
exeuiplar  proponercl.  Excrcitatns  in  obedieutiae  siniplicilate,  in  sen- 
suum  luortilicatione ,  ac  rigore  nionaslico  ,  ctsi  delicata  coinplexionb,  cu- 
currit  ad  braviuiu  Keligiosac  Profcssionis ,  quam  iactus  cmisit  d.  16. 
Oclobr.  1611. 

Anno  scnnenti  a  V.  P.  Angelo  a  Jesu  Maria  Boniam  ductus ,  pri- 
mas  yidit  Columnas  Congregationis ,  sub  quoruni  ilisciplina  in  Tbcolo* 
gia  Mystica  inslruetus  ,  Genuam  ad  Studia  Scbolastica  niissus  est,  in 
quibus  prae  ingenii  subtilitate,  et  soliditate  ita  profcclł,  ut  omnibus  ad- 
inirationi  esset.  Post  baec,  in  Poloniaui  remisshis,  actatis  circitcranno 
Yigesimo,  in  Conyentu  Lublit  ensi  Pliilosophiani  primum,  deinde  Theo- 
logiam  feliclter  docuit,  ignitis  eloquiis ,  exemplis  ad  omnium  yirtutum 
praxim  ,  ad  Bealissimae  Yirp,-inis  cuitum,  aeque  ac  studium  feliciter  pro- 
moyens.  Morte  yioicnta  sublatus  est,  yeneno,  ut  creditum  est,  ab  im- 
pia  foemina  necatus,  pracscius,  imntaturac  inortis,  ut  in  quodam  ejus 
seripto  rcpcrtum  est,  Sacramentis  munitus  quieyit  in  pace  d.  5  Octo- 
bris,  a.  Cbristil()27,  aetatis  suae33,  Craeoyiae  adVistulam.  Scripta  ejus: 
1)  Apologia  de  perfecłione  lllae  Spitńtualis.  Prodiit  bis  Romae  ^ 
postca  Parisiis,  deinde  Barchinone  1G29  in  4to.  Postca  Duaci  ex  Of- 
ficina  Baltbasaris  Belleri ,  1630  in  4.  et  in  8.  In  prima  edltione  inscri- 
bitur :  Propugiiacuhmi  Religionuni ,  siyc  Atirea  Mcthodus  se  suaaue 
omnia  ad  majorem  Dei  Gloriam ,  animae  suae  saliitein ,  proximique 
aedificationetn  ordinandi^  centutn  assertionihus  devole  solideaue  dis- 
cussis ,  naturani  perfectionis  spiritualis  detnonstruns.  Et  quasi  propu- 
gnnculuni  omnium  Ordinum  Heligiosorum  maximc  mendicantium  exhi- 
bens.  In  Editione  Duaccnsi  simplicem  habet  iiunc  titulum  :  Ąltare  in-. 
censi  (sic).  Scripta  fuit  advcrsus  Epistolam  cuiusdam  Theologi  ad  ali- 
qucm  scribentąs  Magnatem  scire  cnpicntem  quomodo  possct  distribue- 
re    bona   sua    tcmporalia  etc.     Dixi  Apologiam  ,    quam   adyersus    Epi- 


rSOTY,  N.  2216.  75 

slolam  liiiius  Tlioologi  scripsit  Nicolmis ,  his  cdilam  fuisse  Romac. 
Nam  statim  dislractis  omnibus  fere  cxciuj)!aribus  ,  ilcriim  edita  ibi  est 
in  4to  anno  1028.  tertio  iii  Hispania  etc.  Citatiir  iii  liibl.  Telleriana. 
p.  181.  nuin.  1339.  Alia  pracclara  ing^fnii  siii  mouumenta  MSS.  reli- 
qiiit  idem  Nicolaus ,  scilicet: 

i)  O/Jicium  desponsationis  B.  Firginis ,  Ex  Canticis  Canticornm  cl 
ex  Fsallerio  S.   Bonaveiiturae. 

2)'  Tractatum  de  procuranda  devotione  erga  Bealissimam  Firginem. 

3)  Meditationes  super  Regulam  Carmelitariim. 

4)  JSoUis  super  Begulas  auas  Sancti  Patres  Elias  et  Elisaeus ,  suo 
exemplo  tradiderunt  ut  habetur:  Łih.  III.  et  IV.   Regutn. 

5j  Nołas  super  Regulam ,  (juam  Rechab  tradidit  Rechabiiis.  Ex  Je- 
remiae  cap.  3. 

6)  Notas  super  Librum  Institutionis  JlonacJiorum ,  aui  adscribiłur 
Joanrii  Jeresolymitano. 

7)  Notas  super  Regulam,  (juam  Carmelilis  dedit  Albertus  Jeroso- 
lymiiaius  Patriarcha. 

8)  Regulam.  Evangelicam.  ex  Evangeliis  ,  omnibus  Religionibus  cotn- 
munem. 

9)  De  moribus  humilis  et  humilitalis. 

10)  Opuscula  alia  minora. 

De  Aicolao  nostro  celebrem  habeiit  mcntionem  %natins  a  S.  Joannę 
Eyang^elista  in  Fiła  Nicolai  a  Jesu.  Phiiippiis  a  SS.  Trinitate  in  De- 
core  Carmeli,  3  parte  p.  79  et  sqq.  Martiaiis  a  S.  Joannę  Baptista  in 
Bibliotheca  Carmelitar.  p*  303.  Ludoyieus  Jacob  In  Bibl.  Carmelita- 
na  MSS.  p.  320.  Daniel  a  Virgine  Maria  Tomo  II.  Speculi  Carmeli- 
tani,  p.  1131.  Anberlus  Miraeus  in  Bibl.  Ecclesiasticae  Parte  11.  Cap. 
250.  Laurentius  de  Peyrinis^  OrdinisMinoruni,  in  Conimenturiis  Asce- 
ticis.  Thomas  Hurthadus  in  Resolutionibus  Orthodoxis  31oralibus  de 
3Iartgrio. 

p.  5l5.NicoLAUS  A  Spiritł  Sa>cto,  natione  Polonus,  magni  no- 
minis  Coneionator ,  Conciones  et  Orationes  Ftinebres  cdidit  Cracoyiae 
anno  1036  et  1039.  sicnt  referunt  Ludoviciis  Jacob  in  Bibl.  Carmelitar. 
p.  320.  Daniel  a  Virgine  Maria  T.  II.  Speculi  Carmelilani  p.  1131. 
num.  3966.  Martiaiis  a  S.  Joannę  Baptista  in  Bibl.  Carmelitar.  Discal- 
eeafor.  p.  309. 

p.  709.  Samuel  a  Pirificatio-ne,  Polonus,  Ordinarius  exlmiusque 
Concioiialor  Regius ,  edidit  polonice: 

Orationes  funebres  in  sepulturis  Principum  Poloniae  ,  Sed  quo  anno 
non  assignat  Bibliotheca   Carmelit.  Excalceatorum  p.  351. 

p.  718.  Sebastiaals  a  Matre  Dei,  Sarmata,  S.  Thcol.  Lector, 
diversis  in  locis  Prior,   edidit  latino  sermonc : 

Firmamentum  Symbolicum  etc.  Opus  coalosoens  ex  solis  novisque 
conceplihus   allegoricis  ad  usum  Concianatorum  et  Deiparae  Colentium. 

Opus  istud  et  operis  autorem  nominał  Lud.  Jacob.  in  Bibl.  Carm. 
MS.  p.  384.  et  Daniel  a  Yirjjine  Maria  tomo  II.  Speculi  Carmelit.  p. 
1132.  AtAuctor  Biblioihecae  CarmelitarumExcalceator.  p.  352.  ad- 
judicat  Sebastiano  a  Matre  Dei  Opus,  quod  inscribitur :  Symbolum 
Politicorum  et  Spiritualium,  omissis  loco  et  anno  editionis ,  et  aliud 
ejusdem  Sebastiani  scriptum  iiullum  designat. 

p.  719.  Sebastianus  ab  Omnibus  Sainctis,  Polonus,  edidit  codem 
teste  anthore,  ibidem: 

1)  Tractatum  de  virtutibus  et  praesentia  Dei.  Łatine. 


76  NOTY,  N.  2216. 

2)  Eseuiplar  Vilae  splrltualis.     Latine  a.  1679.  in  8. 

p.  861.  Venceslaus  a  S.  £łia,  Polonus,  edidit  latine  Conlrorcr- 
siarum  librum,  cui  titiilurn  fecit :  Echo  Tuhae  pacis  1704.  in  4to  testc 
Martiali  a  S.  Joannę  Baptista  in  Bibl.   Carmelitar.  ExcaIceator.  pA22. 

T.  II.  p.  863.  Vilncnse  in  Lithuania  Carmelitar.  Excaleeator.  Se- 
minarium edidit:  De  SS.  Trinitatis  Mysłerio  Opiisculum.  VUnae 
1636.  4. 

T.  I.  p.  82.  Andreas  Haasics  ,  in  Prussia  K^{JnH  natus,  Carme- 
lita  Regularia  ohservantiae  antiquioris  alumnus,  S.  Theol.  Majyister, 
Gedanensis  seu  Dantiscani  Cocnobii  saepius  Prior,  Germanorum  Fa- 
cundus  Ecciesiastes  annis  38.  et  ultra  continuis.  Dccessit  Gcilani  a. 
1670  die  16  Maii,  actalis  70.  scripsit :  Librnm  precarium  Typis  Dan- 
tiscanis  1660.  4.  2)  Psaltermm  et  Officium  S.  Simonis  Stockii.  lisdem 
Typis.  in  4.  3)  Conciones  latine  et  germanice  concinnatas,  sed  noudum 
editas. 

Autorowie  w  Excerptacb  z  Bihlioth.  Carmelitana  cytowani. 

Marcus  Artojsibs  Alegreus  Cassanatns.  Hisp.  Antiquioris  Obser.  Paradisus  Carme- 
litiei  Decoris ,  seu  de  Tiris  et  foeminis  illastribus  Religionis  Carmeliticae  Lug- 
duni,  1639,  fol. 

Paulus  ab  OO.  SS.  Cannelita  Excalceat.  De  Ortu,  procressu  et  Viris  illustribus 
Ordinis  Carmelitarum,  Tractatus  Trithemii,  Miraei,  Cartbagenae  quibus  de  sao 
adjunxit    Catalogum  Seriptorura  Carmelitanae  Religionis  etc.   Coloniae,   1643.  8. 

Daniel  a  Yiugipie  Maria,  Belga.  Specalnm  Carmelitanum,  sire  Historia  Eliani  Or- 
dinis etc.     Antverpiae,   1680,  i  toI.   fol- 

Joannes  Bapt.  dk  Lezana,  Hisp.  Annalcs  Sacri  Propbetici  et  Eliani  Ordinis  B.  Y. 
Mariae  de  Monte  Carmeli  etc.     Romae  1645  —  1656.   IV.  toH.  fol. 

Ludovicus  .Iacob  a  S.   Caholo  Gallus.      Bibliotheca    Carmelitana    in  qiia  agitnr  de 

Scriptoribus  Ordinis  Carmelitarum.   fol.    w  MS.   została. —    Bibliotheca   Perso- 

\  nata,    seu  Catalogus  Librorum ,    cuiuscunque    facnitatis ,    erudilionis  et  lingua- 

rum  ,  quorum  autorum  nomina  vel  mutantur,  rei  inrcrtuntur,  vel  falso  suppo- 

nuntur  fol.  w  MSS. 

Augustinus  Biscaretds,   Italus,  Paltnites  Vineae  Carmeli,  asservatur  Romae  In  MSS. 

Petrus  a  S.  A>drea  ,  Gallus.  Historia  generalis  Fratrum  Discalceatoruni  Ordinis 
B.  V.  Mariae  de  Monte  Carmelo.  T.  I.  Romae  1668.    T.   II.   Ibid.   1671.  fol. 

Philippcs  a  SS.  Ttikitate  ,  Gallus.  Decor  Carmeli  religiosi,  seu  de  yiris  et  Monia- 
libus  Ord.  Carmelit  Sanctitate  illustribus.     Lugduni  1665.  fol. 

Fraksciscus  a  S.  Maria,  Hisp.  Reforma  de  los  Dcscalcos  de  Nuestra  Segnora  del 
Carmen  de  la  prima  Obser^ancia.  Matriti.  T.   I'.   1044.  T.   II.   1655.  fol. 

IsiDORis  A  S.  Joseph,  Belga.  Annales Congregationis  Italicae  Carmelitar.  E\calce- 
ator.  Roinac  1668.  fol. —  Yita,  Yirtutes,  et  Epistolae  Spirituales  Joannis  a 
.Jesu  Maria  ,   Carm.  Excal.   Praepositi  Generalis.     Romae  1649.  in  ?4. 

10.  Catalogus  Librorum  Romano-Catbolicorum ,  cum  Appendice 
Librorum  historicorum  etc.  apud  Job.  Frider.  Kornium  Bibliopolam 
Vralislaviensem  MDCCLKIH.  8. 

—    —    Supplem.  1  — Vn.  1763  —  1767.  8. 

11.  6ibliotbeque  generale  des  ćcriyaius  de  1'ordrc  de  Saint  Benoit. 
Par  un  Religicux  Benćdictin  de  la  Congrcgation  de  St.  Vanncs,  mem- 
bre  de  plusieurs  Academics.     a  Bouilloii.   1777 — 78.  4  yoll.  4. 

T.  I.  p.  195  Charnoyius  ou  Chanovms,  dc  la  congrcgation  de  Sainte- 
Croix.  Casimir  Vincent  Chamovius  ou  Charznouski,  Polonais  de  nais- 
sance,  ayait  embrassć  la  rie  rellgieuse  dans  un  monasterc    de  la  Con- 


NOTY,  N.  2216.  77 

gregation  de  Saintc-Croix,  erigee  daiis  le  dernicr  siecle  en  Pologne. 
jfl  passa  en  Italie,  et  demeura  quelques  annecs  a  Romę,  puls  ii  re- 
tourna  dans  son  pays.  Cetait  un  bon  rlićtoriclen,  faisait  facilement 
Ics  Iiaraiigucs,  et  qui  etait  habilc  dans  l'art  de  preclier.  Etant  au 
Mont-Cafsin  ,  ii  coniposa  et  fit  imprimer  aNaples,  en  1677  la  yie  du 
Yenerahle  Dom  Zacharie  de  Fractis ,  abbe  de  la  Concregation  du 
Mont- Cas.sin,  mort  en  odcur  de  saintctć.      Le  latin  en  est  fort  beau. 

p.  239.  Debroyolski,  de  1'Ordrc  de  Citcaux.  Cetait  dansleder- 
niep  sieele  que  vivoit  Augustin  DebroYolski,  dans  une  Abbaye  de  l'or- 
drc  de  Citeaux  en  Allemagne.  Nous  avons  de  lui  deux  ourragcs,  dont 
l'un  piiblie  en  un  yoltime  in-4,  a  pour  titre:  Semina  paradisi  pro 
th^rmis  animarum.  L'autre  :  Paradisus  eucharislicus  etc.  p.  256  jest 
o  nim  prawie  w  tycliże  samych  słowach  \T/.mianka  pod  nazwiskiem 
Dobroiwolski  ,    tylko  bez  dodatku,   źc  źyl  w  Opactwie  niemieckim. 

p.  525.  Jac^ues  le  Poionais,  Bernardin.  Jacques ,  surnomme  le 
Polonats ,  parce  qu'il  etait  ne  dans  ceroyaume,  florissait  en  1496.  11 
avait  fait  profession  aFAbbaye  de  Faranis  (zapewne  Paradis)  de  l'Ordre 
de  Gilcanx,  dont  ii  refusa  la  crosse^  par  modestie,  de  nieme  que  le 
bonnct  de  doctcur  en  l'nniversitć  de  Gracoyie.  II  a  ecrit  quantile  de 
traitćs  sur  differents  sujctsj  mais  on  n'a  d'imprimć  que  son  miroir  des 
moines. 

T.  II.  p.  464.  Rescius,  Abbe  d'Andpeowe,  Stanislans  Reselus 
ćtait  ne  a  Posnanie  en  Pologne ,  ayant  fait  profession  dans  l'ordre  de 
Citeaux.  Elienne  Battory ,  roi  dc  Pologne,  le  nomma  aljłłć  d'Andreo- 
\vc.  11  fut  cliargć  de  diverscs  ambassades  en  France,  a  Venise,  et  a 
Romę,  ou  ii  soliicita  la  Caiionisatioii  de  S.  Hyacintbc  de  l'ordre  de  St. 
Dominiqiie,  aiipres  dc  Cłement  YIII.  11  mourut  en  1598.  On  a  de 
lui  une  vie  du  Cardinal  Hosius,  uu  voIume  de  letlres,  et  deux  apolo- 
gies   pour  les  Jesuites  etc. 

T.  III.  p.  49.  SczczYCLiESGKi ,  Beuedictin  Poionais,  Dom  Stanl- 
slas  SczYGLiESCKi,  etait  Poionais  de  naissance,  et  Bćnćdictin  de  Pro- 
fession, dans  lin  inonaslerc  dc  ceroyaume:  sou  inerite  lui  procura  la 
preyótć  dc  Tyncch  qui  en  depend.  II  donna,  en  1713  au  ouvrage  in 
8vo  sous  le  titre  de  Cateehisme  nionasłiaue ,  ou  aualyse  de  la  regle  de 
St.  Benoit.  Synopsis  analytica  regułae  Sancti  Benedicti.  Dom  Pcze(*) 
qui  lui  donnc  rang  parmi  nos  ecrirains  inodcrucs  ,  dans  scs  lettres  apo- 
logetiques,  nomme  Tuclioueck  le  monastere  dont  ii  fut  prevót  on  prieur^ 
cepciidant  on  n'en  connoit  pas  de  ce  nom  en  Pologne  :  ce  qui  fait  croire 
que  c'est  Tyneck  de  l'ordre  de  Cluny. 

p.  55.  Seziglieski.  Bćnedictin  Poionais.  Dom  INicoIas  Seglieski 
(sic)  Bćnćdictin  de  la  Congregation  de  Pologne,  s'est  fait  connóitre 
par  un  oyrage  fort  important,  auquel  ii  a  donnć  pour  titre:  ^auila 
Polono-Benedictina.  11  y  tralte  des  monastcres  de  l'ordre  de  St.  Be- 
noit, sitiićs  dans  sa  patrie,  et  des  grands  boinmes  qui  s'y  sont  distin- 
gues.  "Le  Pere  Heliot  Ticrcelin  en  fait  meutlon  dans  son  histoire  des 
ordres  rcligicux. 


(*)  w  T.  II.  p.  386.  Dom  Bernard  Peze,  religleux  de  Tabbaye  de  Moick  Des  Tan 
1715  ii  fit  imprimer  un  rt;caeil  de  lettres  apologetiąaes ,  dans  les  quelles  ii  re- 
fute  un  pere  jesuite ,  qui  dans  un  traite  apres  avoir  donnć  une  grandę  idee  de 
lasocićte,  ayait  parle  d'ane  manierę  pen  mesnree  et  peu  conrenable  des  autres 
ordres,  et  en  particnlier  de  celni  de  St.  Benoit. 


78  NOTY,  N.  2250-2257. 

To  jest  wszystko  co  z  tego  dzieła  o  Benedyktynach  Polskich  'łry- 
czerpnąć  nioźna ;  i  to  z  wielą  błędami. 

2250.  Mowa  ta  przedrukowana  z  opuszczeniem  miejsc  niektórych 
z  dzieła:  Clarissimorum  yirorum  Oraliones  selecta ,  wydanego  przez 
Kappa  w  Lipsku  r.  1722.  Powód  do  tego ,  hyło  rozdwojenie  zdań 
na  posiedzeniu  Rady  Uniwersytetu  Wileńskiego,  potrzehnali  jest  do 
nauki  Pisma  S.  nauka  języków  starożytnych  greckiego  i  hebrajskiego, 
lub  nie.  W  liczbie  tych  co  pierwsze  utrzymywali,  jeden  z  najusil- 
niejszych  był  G.  E.  Groddeck  i  na  posiedzeniu  następnem"  na  poparcie 
swego  zdania  czytał  publicznie  miejsca  z  tej  rozprawy,  poprzedziwszy 
je  przemówieniem  bardzo  zręcznem ,  które  i  tu  na  przodzic  jest  wy- 
drukowane. 

2257.  Naprzodzie  dedykacja:  ,,Naiasnieyssemu  Królowi  y  Panu  Panu 
Zygmunthowi  Augustowi  z  laski  BoźcyKrolowi  Polskiemu, Kxiąźęciu  wiel- 
kiemu Litewskiemu,  Ruskiemu,,  it.d.  u  ktorey  podpis:  Mikolay  Szarffeii- 
berger  micssezanin  Krakowski  4  ark.  Ku  czytelnikowi  krześcianskicmu 
o  zacności  pisma  świętego  Przedmowa.  J.  K.  L.  t  Napominanie  ku  pi- 
smu świętemu,  arkusz.  Summa  wszystkiego  pisma  świętego.  Starego  y 
Nowego  zakonu,  barzo  krotko  a  nadobnie  zebrana.  ^  ark.  List  Swię- 
go  Hieronima,  który  pisał  do  Paulina  Kapłana  o  wszystkich  Kxięgacli 
Starego  y  Nowego  Zakonu,  na  pięcioro  Kxiąg  Moyźeszowych  na  kapi- 
tuły rozdzielony ,  Przedmowa  Świętego  Hieronima,  ź^  ark.  Spis  Kxi{łg 
Starego  Zakonu  z  ryciną  Stworzyciela  ,  na  odwrocie  i  ark.  Sta- 
rego Testamentu :  ^29  ark.  Koniec  wssystkich  kxic'}g  starego  zako- 
nu. ]Va  ostatniej  karcie:  ,, Dokończone  we  Srzodę  po  świętym  Janie 
krzćićielu ,  szczcgo  bądź  chwała  Panu  Bogu  wsseclimocnemu  w  Troy- 
cy  jedynemu.,.  Przed  Nowym  Testamentem  karta  jedna,  na  której  re- 
cto,  obraz  Chrystusa  ukrzyżowanego,  verso,  czysta.  Dalej  tytuł:  No- 
wy Testhament  Polski.  To  iest  Święta  Pana  Jezusa  Christusa  Ewan- 
gelia ,  od  Ewangelistów  y  od  inych  Apostołów  napisana.  Masz  przy 
tym  na  końcu  łicgestr  dosthatecźny  ku  naydowaniu  Ewangelicy  y  Epi- 
stoł, które  w  niedzielne  dni  y  w  insze  święta  bywaią  czytane.  1561.,, 
Tytuł  ivśród  ryciny^  na  odwrocie,  spis  Ksiąg  Nowego  Testamentu.  Da- 
lej: ,, Przemowa  Świętego  Hieronima  nacźtćrzy  Ewangelisty,,  \  ark.  sa- 
mego tex'tu  63  ark.  iVa  osfafnie/ Acarcie; ,, Roku  Pańskiego  Thysiącnego: 
Pięćsetnego,  Sześćdziesiątnego  y  pierwsscgo,  nazaiutrzpo  Nowim  lecie. 
Naprzód  ku  ćći  a  ku  chwale  Panu  Bogu  w  Troyciiedinemu,  potymku  pocie- 
ssnemu  y  zbawiennemu  używaniu  wszysthkim  wiernym  zacnego  narodu 
y  ięzyka  Polskiego,  te  Kxięgi  Stharego  y  Nowego  Zakonu,  przed  thym  nigdy 
Polskim  ięzykiem  nie  drukowane  (*)  ani  widziane,  teraz  wykonane  są  wgło- 


(*)  Wyrazy  te  w  całej  ścisłości  brane  być  nie  mają.  Nowy  Testament  bowiem  i  cząstlii 
niektóre  Starego  Testamentu  drukowane  były  juz,  i  to  w  domu  Szarfcnbcryic- 
rów  w  roku  1556,  zob.  Bibliografią  N.  2389. 


NOTY,  N.  2257.  79 

wnym  mieście  Polskim Krakowie,w  Drukarni  Mikolaia  i  Stanisława  Scbarf- 
fcnbcrgcrow,  icliźe  własnym  nakładem.  Z  czego  bądź  Panu  Bogu  wsse- 
cliinogącemu  ceśe,  y  chwała^  y  dziękczynienie  na  wieki  wieczne  Amen.,, 
U  spodu  znak  domu  Szarfenbergierow :  kozioł  z  trzema  gwiazdkami. 
Nad  bcłmem  także  kozioł  wśród  dwócb  rozpostartycb  skrzydeł,  na  ka- 
źdem  z  nicli  trzy  gwiazdy.  Po  bokacb  insygnióu-  Szarffenbergcrów  z  ro- 
kiem 1554,  (na  niektórycb  exemplarzacb  roku  lego  nićma  i  miejsce  pró- 
żne zostawiane),  wybity  rok  MD  LX[.  Regestru  8  ark.  Na  odwrocie 
pierwszej  karty  tytułowej  przed  dedykacją  portret  króla  Zygmunta  Au- 
gusta otoczony  lierbami  prowincji  poiskicb  nad  nim  korona,  u  spodu 
podpis:  Sigismundus  Au^iistus  Dei  Gratia^  Hex  Połoniae ,  Magnus 
J)nx  Litlwaniae ,  Russiae ,  Prussiae,  Pomeramae,  Samogitiae  ac  Ma- 
zouute,  etc.  Dominus  et  Haeres.  Anno  Do.  mdlxi.  Aetatis  xxxxi. — 
Druk  gocki^  karty  nieliczbowanc.  Piękny  exemplarz  tej  Biblii,  znaj- 
duje się  w  Bibliotece  Akad.    Ducliow.    Wileii. 

W  dedykacji  między  innemi:  «Alc  isz  ten  kto  Biblią  przetłuma- 
czył, był  pravTie  przeciwny  onemu  ktbory  kościół  Epbcsiae  Dianae  spa- 
li!:  bo  on  ze  złey  rzeczy  sławę  chciał  mieć,  a  tben  y  zj|obrey  mieć 
iey  nie  chciał,  bo  imienia  swego  przy  Bibliey  nie  zostawił,  przeto  iuż 
tak  zatlumionc  być  musi.  A  iakoż  ią  kolwiek  bes  imienia  swego  zo- 
stawił tak  barzo  pragnąc,  tudziesz  tcsz  życząc  thego ,  (iakom  iest  wi- 
nien) aby  ?a  państwa  W.  K.  M.  Biblia  Polska  na  świat  wyszła:  stara- 
łem sie  oto  abym  iey  komu  poprawić  dał,  a  staraiąc  sie,  nalazłem  Kxic- 
dza  Jana  Lcopolitę  Mistrza  nauki  I\rac:  kthory  wziąwssy  tę  pracę  na 
sie,  lak  iey  zdołał,  że  mam  za  to,  chuć  a  pilność  icgo  pochwalona  od  W. 
K.  M.  będzie,  którą  to  Biblią  nie  tak  wiele  dla  pożytku,  iako  życząc  na- 
rodowi swemu  tego,  co  życzyć  przystoi,  dałem  nakładem  swym  drukować." 

W  przedmowie  J.  Leopołity  :  «Co  sie  tycze  przetłumaczenia  na  nasz 
len  Polski  Język,  pisma  tego  świętego  o  thym  tho  pewnie  wiedzieć  y 
rozumieć  możesz,  że  z  wielką  pracą,  y  nie  małą  pilnością,  y  przez  nie- 
mały czas,  przekładane  iest.  Zcbym  miał  powiedzieć,  iż  %vedług  Zy- 
dowskiey  Bibliey  tłumaczone  iest,  wiecz  iż  nie.  A  to  dla  tego,  że  ile 
w  idziemy,  którzy  rzekomo  wedle  Żydowskiego  textu  tłumaczyli,  tedy 
sie  ieszcze  nigdy  dwa  nie  zgodzili:  ale  ieden  tak  drugi  inak.  Sam  leź 
Luder  (Luter)  tym  się  w  przekładaniu  chtubił,  że  według  żydowskiego 
texlu  biblią  przekładał:  a  wżdy  ći  którzy  po  nim  też  takiesz  z  żydow- 
skiego przetłumaczyli  dziwnie  się  z  nim  niezgadzaią,  ktcmu  rozumie- 
iąc  to,  że  też  Żydowie  w  stanowieniu  błędu  swego  nie  śpiąc ,  Biblii 
w  swym  ięzyku,  (iako  o  tym  ći  znaiduią,  co  się  w  ich  ięzyku  grun- 
towniey  obicraią)  pofałssowali :  niechciełiśmy  ani  tych  naśladować,  któ- 
rzy się  wedle  Żydowskiego  przetłumaczać  powiadali.  Widząc,  jeśliźe 
była  prawdziwa  Żydowska  biblia  kiedy,  thedy  na  on  czas  pewnie,  gdy 
oni  ieszcze  uczeni  Doktorowie  święci  żyli :  a  gdy  przez  krótkość  czasa 
Żydowie  tak  dalece  Bibliey  pofałssować  nie  mogli.     Ktemu  iż  Jcrontm 


80  NOTY,  N.  2257. 

swięthy,  był  tak  w  żydowskim  języku  biegły,  (który  przetłnmoczył 
wssystkę  Biblią),  żeby  tlieź  był  Żydem  urodzonym,  tedyby  biegleyssym 
być  nie  mógł:  Daliśmy  iuż  tę  wiarę,  (a  nie  tylko  my  ale  wssystek  ko- 
ściół krzescianski)  przetłumaczeniu  Jeronima  S:  źe  on  wedle  Żydow- 
skiego prawdziwie  na  łaciński  język  przełożył,  wedle  którego  myśmy 
też  lę  przetłumaczyli,  ile  polski  język  mógł  znosić.  Bo  żebyśmy  byli 
mieli  słowa  zna  wiać,  a  tym  (rudnic,  nam  się  to  niezdalo.  Rozumie  to 
kożdy  baczny  jako  trudna  rzecz  iest,  leden  język,  drugim  ięzykiem  do- 
statecznie wyrżnąć,  a  przeto  z  wielką  się  pilnością  folgowało  temu,  aby 
y  prawdziwie  i  snadnie,  text  polski,  on  text  łaciński  wyrzyuał^  gdzie 
być  iuż  snadnie  nie  mogło,  dla  wypełnienia  y  łatwieyszego  poięcia, 
wkładałem  też  słowo  podczas  albo  dwie  zdokthorow  świętych  co  w  tym 
znaku  (     )  poznawać  na  niektórych  miescach  będziesz." 

«Ktemu  że  bardzo  trudna  iest  przekładać  to  czegobyś  nierozumiał: 
tedy  uciekaliśmy  się  z  miescy  Irudnieyssemi,  już  do  Greckich  exempla- 
rzow,  iuż  do  wykładaczow  pisma  świętego  prawdziwych.  Doktorów 
onycłi  starych  (bo  nowiny  coś  zawżdy  y  słabo  y  podeyżrzano  przy- 
nossą),  y  ludzi  swiętycli ,  y  mądrych,  w  kthorych  pisaniu  jaśnie  się  duch 
zgody,  miłości,  y  krześcianskiey  stwornoścl  ohazonał.  Acz  jednak  V 
tych  nowych  pisma,  przed  oczymaśmy  theż  miewali:  żebyśmy  tym  ła- 
twiey  obaczyć  mogli,  coby  za  różnica  miedzy  nimi  a  miedzy  staremi 
była:  abyśmy  tak  starego  toru  nic  nieueltybili.  Jeslisz  tedy  co  się  u- 
chibiło  drukuiąc,  to  łatwie  przeyźrzysz  ,  gdy  y  czas  w  który  się  to  dru- 
kowało (bo  w  mor)  y  trudność  doyźrzenia,  przed  się  weźmiesz."  Da- 
ley  następnie  ostrzeżenie,  aby  czytelnik  nie  b>ł,  tego  mniemania  iź 
czytaiąc  biblią  po  polsku  ,  wszystl{0  dobrze  rozumieć  może,  i  że  icy 
czytanie  potrzebuje  pomocy  doskonałego  wykladacza.  «Gdy  więc  wy" 
kladacza  sobie  szukać  będziesz  (są  słowa  przedmowy)  prossę  cię  miey- 
że  się  na  tym  pilnie  a  ostrożnie,  żebyś  się  w  tym  nielada  komu  dał, 
prawie  jako  Iho  mówią,  za  nos  wodzić." 

Biblia  ta  ma  muóztwo  rycin  roźney  wielkości,  względem  czego 
taksie  drukarz  w  przedmowie  tłómaczy:  «Moy  miły  czytelniku  proszę 
l)y  cię  to  nieobraziło,  iż  nie  jednostaynemi  figurami  tę  Biblią  robiono, 
to  jest,  iedne  wielkie,  a  drugie  mnicjsse:  ażebym  tego  przyczynę  opi- 
sać miał,  snaćby  się  tym  obrazliwie  zdało  być  którzy  tego  przy- 
czyną są,  wssakosz  to  Panu  Bogu  poruczam  ,  a  sumnieniu  icli,  (które- 
go mało  maią),  co  mi  tu  czynili  ku  utracie  więczssey  y  nakładu  mnie 
przywodząc.  Też  jeśliby  nie  iakie  omylnośći  w  drukowaniu  się  stały, 
prossę  by  było  przepuszczono  a  ku  lepssemu  obrócono,  a  nawięcey  ztey 
przyczyny,  iż  Niemcy  którzy  ięzyka  Polskiego  nie  umieli  około  obce- 
go robili,  bo  mi  Polaków  nie  staiało,  za  odmawianiem  tych  ktorzyby 
nie  radzi  byli  widzieli  abym  to  co  przedsięwziął  dokończyć  miał"  it.  d. 

Ktoby  był  pierwszym  autorem  ważnego  tego  przedsięwzięcia,  nic 
dobrze    wyjaśnionego    nie  ma,    i  rzecz  cała    na   domysłach  spoczywa. 


NOTY,  N.  2257.  81 

Trudno  też  aby  inaczej  było,  kiedy  współczesnym  jnź  nazwisko  tłómacza 
było   nieznane,    co    widać   z  wyrazów    drukarza    Szarfienberga   wyżej 
przytoezonycb  :    ,,ten    kto   Biblią  przetłumaczył....  imienia  swego  nie 
zostawił....  przeto  iuż  tak  zatłumione  być  musi.,,    Przez  dwa  też  blisko 
wieki  w  literaturze  zupełne  o  tern  milczenie,  ani  wzniecone  pytanie  jakie. 
Pierwszy  Samuel  Ernest  Tschepius  w  pierwszej  polowie  wieku  ośmna- 
stego  w  rozprawie  o  Bibijacb  Polskicb  (')  wrzucił  wątpliwość,  źe  ,,Bi- 
bija  ta  pospolicie  miana  za  przekład  katolicki,    przez  Jana  Leopolitę, 
musiała  być  dziełem  ewangelika  jakowegoś,  z  którego  rąk  lub  po  śmier- 
ci, lub  przypadkiem  jakowym  dostała  się  do  Szarffenbergerów.  (Domnie- 
mywa się  Czepius,  iź  to  być  może  tłómaczenie  Seklucyana,  który  prócz 
wydanego  nowego  testamentu,  miał  wygotować  i  przekład  starego,  lecz 
dalej  tego  nie  popiera)  (**).  Wywodzi  następnie,  że  gdyby  tłómaczem  był 
istotnie  katolik,  nie  miałby  przyczyny  Szarfenberg  taić  imienia  jego,  i  że 
właśnie  dla  pokrycia  rzeczy  całej   wezwał  księdza  katolickiego,    który 
cały  przekład  przejrzał  i  podług  nauki  kościoła  rzymskiego  poprawił 5 
lubo  gdzie  niegdzie  wytyka  tenże  Czepius  ślady  pozostałe  ewangelic- 
kiego tłómaczenia.     Co  większa,   dowodzi  tamże,  iż  przekł^  tea  nie 
był  robiony  pierwiastkowe  podług  łacińskiej   wtilgałt/ ,    ale  raczej    po- 
dług Biblii  w  czeskimięzyku  wydaney  roku  1556  i  1557  w  Pradze (***).,, 
Dotąd  wyciąg  z  Tschepiusa  u  Bentkowskiego.     Bentkowski  skłania  się 
do  tego  zdania  ,  które  powiada  ,  zdaie  się  hydi  bardzo  podobne  dopra- 
tvdy  iako  zasadzone  na  dowodach  bardzo  trudnych  do  zbicia  (??).  Wre- 
ście  odsyła  czytelników  do  samego  źródła.    Żałujemy  mocno,  że  pisma 
Preussische  Zehnden  pod  ręką  nie  mamy  i  nic  możemy  dokładniejszej  zdać 
sprawy  o  mniemaniu  Tscłiepiusa.     We  czterdzieści  lat  po  nim,  Friese 
w  dziele  Beytrdge  zu  derlieformałionsgeschichłe  in  Polen  und  Litthau- 
en  (****},    do  tegoż  samego  mniemania  się  przychyla,  idąc  za  Tschepiu- 
scm  (*****),  że  Szarffenberg,  który  Biblją  tę  drukiem  ogłosił  sam  zezna- 
je ,   że  manuskrypt  od  kogoś  dostał,  że  mu  jednak  (Szarfenbergerowi) 
prawdziwy   tłómacz  znany  nie  jest  i  t.  d.    że  nakonicc  manuskrypt  ten 
tym  właśnie  jest,    który  Seklucjan  wypracował,    i  który  Albert  Xiążę 
Pruski  do  Wittenberga  posłał  do  druku,  ile  że  tenże  Seklucjan  w  przy- 
pisaniu Nowego  Testamentu  Królowi  Zygmuntowi  Augustowi  (r.  1551) 
króla  tego  prosił,  aby  pozwolił  Bibłją  w  polskim  języku  drukować." (******) 
Dodaje  dalej  Friese^:    Zdaje  się,   źe  inni  uczeni  niektórzy,  jako  to  Mar- 


(•)  Preusische  Zehndcn  T.  III.  735.  jak  cytuje  Bentkowski  wT.  II.  498. 

(")  Preuss.  Zehn.  l.c.  p.  599.   (B.) 

(*••)  1.  c.  III.  787.    (B.) 

(**")  ler  Band,  2r  Theil  p.  165.  nast. 

(*'"*)  Ein  Gelehrter  unserer  Zeit  hat  in  einer  ausiuKrlicken  Abkandlnng  deutlich  be- 
■wiesen  — 

("***■)  Są  jednak  którzy  przyznając  ze  tłómaczenie  Biblji  SeltlucjanoTrej  było  skoń- 
czone ,    przeczą  aby  kiedykolwiek  drukowana   była ,   jako  to  Lilienlhal   w  De- 

TOM   II.  11 


82  INOTY,  N.  2257. 

CIII  Glossa ,  €X-Dominikan  Samuel  i  Jan  Cosmin,  których  Xiążę  Albert 
z  sobą  do  Pruss  sprowadził  (r.  1541),  tafeże  Bracia  niektórzy  Czcszy 
około  przekładu  lego  razem  z  Seltiiiejanem  pracowali,  co,  względnie 
łych  ostatnich,  daje  się  widzieć  ztąd ,  że  w  Biblij  tej  wiele  jest  miejsc^ 
które  prawie  słowo  w  słowo  w  czeskiej  natraOają  się,  po  co  Fricse  odsyła  do 
pisma  Tscheplusa  (').  Do  tego  wszystkiego  łączy  się  jeszcze  ta  oko- 
liczność, źe  w  wydaniu  Bibiji  Szarfenbergera,  w  Starym  Testamencie^ 
na  rycinach  niektórych  jako  to  Morza  miedzianego,  Zuzanny,  Jeremia- 
sza, znajdują  się  lata  1532,  1533,  1534,  a  podobieństwo  tychże  rycin, 
z  holcsztychami  Blblji  wydanej  przez  Jana  Lufta  w  Wittenbergu ,  do- 
myślać się  każe,  że  holcsztychy  te  kupił  Mikołaj  Szarfenberger  u  tegoż 
Lifta  ("). 

Drugą  powieść  o  iłómaczu  Bibiji  tej  nowszą,  na  początku  wieku 
bieżącego  podniósł  najpierwszy  Chromiński,  który  napotkawszy  miejsce 
jedno  w  pisarzu  wieku  przeszłego  Siejkowskim,  że  Dominikan  Leo- 
nard ,  pierwszy  przetłómaczył  Biblią  na  polskie,  przyznał  jemu  właśnie 
przekład  niniejszy  u  Szarfenbergera  drukowany.  Wszakże  słowa  Siej- 
kowskiego  zgoła  tego  nie  usprawiedliwiają  i  Chromiński  na  żadnej  in- 
nej powadze  assercji  swojej  nie  opiera.  (*")•  Pomimo  to  jednak  wie- 
lu późniejszych  za  mniemaniem  jego  poszło  i  słowa  Chromińskiego,  jak- 
by powagę  jaką  przytaczają  (*"*). 

Z  obu  mniemań  tych,  żadne  z  tego  przynajmniej  co  sięprzytoczyło,  nic 
pewnego  o  tłómaczu  Bibiji  tej  nie  stanowią  każde  z  nich  na  swoje  ko- 
ło wodę  nawracając.  Wszakże  jak  jednego  tak  i  drugiego  lekce  wa- 
żyć nie  można,  owszem,  można  się  odważyć  zbliżyć  je  i  pogodzić  z  so- 
bą. Wydaje  się  bowiem  rzecz  bardzo  podejrzana,  dwóch  razem  OO. 
Dominikanów,  u  dzicjopisów  wspominanych,  sobie  współczesnych,  obu 
tłómaczÓAV  Bibiji  na  polskie,  jeden  X.  Samuel,  drugi  X.  Leonard,  i 
godzi  się  dorozumiewać,  że  oba  są  jedną  i  tą  samą  osobą,  z  czego  się 
tłómaczymy.     Z  Friesego  tyle  wiadomo,    że  jeden  z  Dominikanów ,  1 


cimae   Lilienthalianae   Bornssicae  III.  653.     Zob.  Miscel.  Crac.  1814.  I.  p.  92. 

n.Prenss.  Zehn.  III.  651—677,  755—792.  Por.  Pamięt.  Warszaw.  R.  1817.  N.  3. 
str.  321. 

(")  Miscell.  CracoT.  1.  c.  p.  94. 

('**)  Leonard  Dominikan  (są  słowa  Chromińskiego  w  Dzień.  Wil.  r.  1806  Paźdz.  str.  59). 
Spowiednik  Zygmunta  Augusta  jak  pisze  X.  Siejkowski  w  Świątniej  1743  roku 
w  Krakowie  p.  310  pierwszy  wytłómaczyl  Biblją ,  do  której  przeyrzenia  Szar- 
fenberg  Drukłirz  Kraków,  użył  Jana  Lwowczyka  Kaznodziei  Kated.  Krak.  przez 
gładkość  i  obfitos'ć  polszczyzny  wówczas  słynącego,  ten  odczytawszy  wydał  ją 
1561  roku  w  Krakowie  in  4to  maj."  Słowa  Siejkowskiego  1.  c.  są  następują- 
ce: „Minąwszy  innyeb  (w  Królestwie  Polskiem  Doktorów),  starych  dwóch  tyl- 
ko wspominam,  W.  X.  Leonarda  S.  T.  Bak.  IVayias'nieyszego  Zygmunta  Au- 
gusta Polskiego  Spowiednika,  który  pierwszy  był  z  Tłumaczów,  gdy  Biblią  Ła- 
cińską na  Polski  ięzyk  przełożył  it.  d. ,, Nigdzie  zas'  wzmianki  tu  o  Leopolicie  niema. 

C")  Miscell.  Crac.  1.  c.  Siarczyński  Obraz  Wieku  Zygmunta  III.  II.  247.  i  t.  d. 


NOTY,  N.  2257.  83 

to  tłómaczBibIji  na  polskie,  a  przynajmniej  udział  w  tej  pracy  mający, 
był  odstępcą  od  kościoła  rzymskie();'0  i  razem  z  Seklucjanem.  Glossą  i 
innymi  wywędronał  do  Pruss.  Tymczasem  to  samo  bez  mała  ,  wspo- 
mniane jest  o  O.  Leonardzie  w  wieku  XVI  kaznodziei  królewsłdm  , 
który  |)(>[iczony  jest  do  Socinianów  i  towarzyszów  Franciszka  Li- 
smanina ,  Bernarda  Ocbina  i  Franciszka  Stankara  (*).  Siejkowski 
w  kill.u  miejscacb  wspominając  tegoż  .0.  Leonarda  liczy  go  do  gor- 
liwycb  wiary  obrońców ,  niemniej  Gbodykiewicz ,  ale  obaj  wysta- 
wują  go  w  zatargacli  wielkich  z  róźnowicrcami,  a  mianowicie  ze  Zbo- 
rowskimi (**),  a  jak  częste  przykłady  uczą  z  dziejów  przeszłych  wie- 
ków, niejeden  z  takich  spornycii  ludzi,  dał  się  w  końcu  na  drugą  stro- 
nę przewieść,  co  właśnie  i  z  O.  Leonardem  stać  się  mogło.  Czas  na- 
wet w  którym  żył  i  przekładał  Bibiją  ten  X  Leonard,  przypada  wła- 
śnie na  porę  tych  najżywszych  sporów  ,  a  mianowicie  wtenczas  kiedy 
iuż  różnowiercy  mieli  tłómaczenie  Pisma  S.  na  polskie  i  między  ludem 
je  pospolitem  czynili  (***). 

Łącząc  w  jedno  to  co  się  dotąd  przy  wiodło,  moźnaby  wnieść,  że  rze- 
czywiścieX.LeonardDominikau,tłóniaczyłzłaciuskiegoBiblją  b%  polskie, 
około  r.  1555,  że  później  dostawszy  się  do  Pruss,  tłómaczenie  pomienione 
odSeklucjana,  Glossy  i  Braci  Czeskich  przejrzane  i  zmienione,  posłane 
było  do  Lufta  do  Wittenberga,  lecz  gdy  tam  druk  nie  doszedł  do  sku- 
tku, wraz  z  holcsztychami  nabyte  od  Szarfenbergera ,  oddane  było  do 
przejrzenia  księdzu  katolickiemu  Janowi  Leopolicie,  aby  je,  nie  co  do 
języka  ulepszył,  jak  mówi  Chromiński,  ale  co  do  textu  z  Wulgatą  zgo- 
dził, słowem  do  dawnej  kondycji  rękopis  przywrócił,  poczem  dopiero 


(*)  Miscell.  Crac.  1814.  I.  p.  95.  gdzie  te  słowa:  „Leonardum  autem  Concionato- 
rem  Cracoviae  regium ,  Catalogus  Erasmi  Otvinovil  in  appendice  Historiae  Sla- 
Yoniae  Reformatae  per  Aiidream  Wengierscium  editae  a.  1679  annexus  p.  336 
inter  Collegas  Francisci  Lismanini,  Bernardi  OcŁini  et  Francisci  Stancari  re- 
fert ,  quod  utrum  ita  fuerit  nec  ne  ignoramus.,,  Co  się  tycze  tego  ,  ze  Leonard 
ten  nazwany  jest  u  Węgierskiego  kaznodzieją  Królewskim,  nie  spowiednikiem  , 
to  osoby  wcale  nie  odmienia,  dwie  te  funkcje  bowiem  pospolicie  razem  przez 
jedne  sprawowane  były. 

(*^)  ,,  Sprzeciwił  się  (mówi  Siejkowski  1.  c.  p.50)  W.  X.  Leonard,  z  drugim  Oycem 
W.  X.  Sigismundem  Seniorem  Piotrowi  Zborowskiemu  Woiewodzie  Krak.  któ- 
ry był  Protektorem  y  Defensorem  Heretyków,  także  lego  Bratu  Samuelowi  Zbo- 
rowskiemu, który  Braci  Zakonu  Dominika  S.  nie  raz  kazał  despektować,  przez 
Chayduków  swoith ,  onych  do  siebie  prowadząc,  w  wielką  ich  zelzywos'ć.,. 
To  samo  prawie  mówi  Chodykiewicz,   De  Bebus  gestis  Provinciae  Russiae  p.  507. 

("*)  Chodykiewicz  1.  c.  wspominając  o  tłómaczeniu  Bibiji  przez  X.  Leonarda,  tak 
mówi:  ,,cum  Haereticorum  Praedicantes,  Sacrum  Bibliorum  Codicem,  in  multis 
vitiassent,  ipse  (Fr.  Leonardus)  eorum  fidam  lectionem  in  Polonicum  idioma 
vertit  utignaram  plebem  sih  haereticorum  impia  franslatione  averteret.„  A  za- 
tym  przekład  ten  musiał  nastąpić  po  roku  1531,  w  którym  wyszedł  Nowy  Te 
slament  w  Królewcu -przekładu  Seklucjana. 


84  NOTY,  N.  2257. 

druk  przedsięwzięty  został.  Co  do  trudności  dwóch  nazwisk ,  Samue- 
la i  Leonarda ,  to  albo  się  u  Friesego  pomyłką  stało ,  albo  rzeczywi- 
ście X.  Leonard  znany  był  w  Królewcu  pod  imieniem  Samuela ,  które 
mogło  być  imieniem  jego  chrzestnem ,  tamto  zaś  w  Zakonie  przybra- 
nem.  Jeśliby  rzecz  taksie  miała,  łatwo  wtenczas  wytlómaczyćby  się 
dało  milczenie  Szarfcnbergera  o  pierwiastkowym  ttómaczu  X.  Leonar- 
dzie lub  Samuelu ,  przekład  jego  będąc  do  tyla  zmienionym,  i  tylu  po- 
łączonych ludzi  pracą,  iź  nikomu  właściwie  przyczytany  być  nie 
mógł.  Godziłoby  się  to  razem  z  mniemaniem  tych  ,  którzy  przekład 
ten  ewangelikom  przyznają.  Nie  czyniąc  tego  przypuszczenia,  tru- 
dno rzeczywiście  zrozumieć,  coby  się  stało  i  gdzieby  się  podział  prze- 
kład Biblji  X.  Leonarda ,  o  której  Siejkowskl  zapewne  płocho  nie  po- 
wiedział. W  przeciwnym  razie  najniesłuszniejby  O.  Leonard  o  od- 
stępstwo był  pomówiony  i  szczera  deprekacja  jemuby  się  należała ,  jak- 
kolwiek wina  tego  leży  cała  jedynie  w  zbłąkaniu  i  rozproszeniu  dat  hi- 
storycznych  czasów  nie  tak  bardzo  od  nas  oddalonych  (*). 

Wreście  są  inni  Dominikanie  tegoż  imienia  u  autorów  wspominani, 
ale  klórzy  z  tlómaczem  Biblji  nie  zdają  się  być  w  żadnym  związku. 
I  tak  Siejkowski  (p.  49)  wymienia  niejakiego  Leonarda ,  który  z  O. 
Cypryancm  Doktorem  i  O.  Grzegorzem  S.  T.  Baccal.  ministrów  here- 
tyckich z  kościoła  wyrzucili  5  a  Chodykiewicz  (1.  c.  p.  310  wyraża,  że 
O.  Leonard  Dominikan  na  sejmie  Lubelskim  (r.  1569)  sprzeciwił  się 
z  niektórymi  innymi  postanowieniu  tegoż  sejmu,  aby  Konfessjoniści 
i  Kalwini  mogli  w  Polsce  wolnie  bawić.  Siejkowski  wszakże  tę  same 
okoliczność  przywodząc  (1.  c. )  O.  Leonarda  nie  wymienia.  Prócz  tego 
u  Chodykiewicza(p.  357)  wspomniany  jest:  jakiś  Leonard  de  Głowo,  Magi- 
ster magnorum  scrupulorum,qui  nec  alloqui,  nec  yidere  mulierem  potuitetc. 

Co  się  tycze  pracy  Leopolity ,  o  lej  sam  w  przemowie  swojej 
zdaje  sprawę.  Widać  z  niej  iż  ona  nie  ograniczała  się  do  prostego  przej- 
rzenia tylko  rękopismu  ,  ale  że  zasięgał  textu  greckiego  i  zdania  Do- 
ktorów Kościoła.  Trud  ten  zjednał  mu  to,  iż  Bibija  ta  od  niego  na- 
zwanie lubo  niewłaściwie  otrzymała  i  dotud  pospolicie  Bibiją  Leopolity 
nazywaną  bywa.  Friesel.c.  w  nocie,  mówiąc  o  tymLeopoiicie,  nazy- 
wa go  Magistrem  Nauk  wyzwolonych  w  Krakowie  i  każe  go  odróżniać 
od  Jana  Leopoliensis  Doktora  Teologjl  i  Professora  liumaniorum  i  Pi- 
sma S.  w  Akademji  Krakowskiej ,  potym  Kaznodzieję  Katedralnego  i 
Kanonika  Kollegiaty  S.  Floriana  5  ten  żyć  przestał  r.  1572  mając  lat  45. 
Zob.  Staro  wolski  Monumenta  p.  117.  Ilecaton.  p.  45.     Inny   od  tych 


(*)  Siejkowski  i  Chodykiewicz  nigdzie  słowem  jedncm  nie  napomykają  wprawdzie 
aby  X.  Leonard  opuścił  kościół  rzymski,  zadziwia  to  jednakże  ,  iz  przy  żarli- 
wości jaką  wswoim  czasie  okazywał,  ani  między  inkwizytorami  polskimi  (Siejk. 
p.  54  nast.  304  nast.)  ani  co  większa,  nawet  w  spisie  Bakałarzów  Teologji  S. 
(Siejk.  p.  376)  pomieszczony  on  nie  jest,  Iq]>o  w  innych  micjscacli  wyraźnie  jemu 
ten  tytuł  dany.  (Siejk*.  p.  304.  310.) 


NOTY,  N.  2257-2260.  85 

był  Jan  Leopoliensls,  który  joź  nie  źył  r.  1537.  Zob.  Notę  do  N.  2535). 
Cóź  kiedy  Cbromiuski  aż  o  ośmiu  tego  naz\Tiska  uczonych  namie- 
nia.  (Dzień.  Wileń.  r.  1806.  str.  59).  Niektórzy  błędnie  nazywają 
tłómaczem  tej  BIbIji  Hieronyma  Leopolitę,  jak  np.  Sixtus  z  Sienny, 
Bibliollieca  Sancta ,  Coloniae  1026  4.  p.  300.  Le  Loug  w  Bibl.  Sacra. 
Por.  tafcie  »vyźej  str.  51 :  Hieronymus  Leopolitanus. 

O  tej  Bibiji  oprócz  wyżej  wspomnionych  podaje  się  wiadomość 
■w  dziełach  następujących  :  Mich.  Lilienthals  Biblische  Exegelische  Bi- 
bliothek  1740  p.  118.  Ringcltaube  griindliche  Nachrichtvon  Polnischen 
Bibeln,  Dantzig  1744  p.  175  nast.  Clemcnt  Bibliothcąue  Curieuse  Vol. 
IV.  p.  188—197. 

2259.  We  dwóch  exemp!arzach  wydania  tego,  będących  w  Bibłjo- 
tcce  AŁiademji  Duchownej  Wiłeńsklcj  ,  tytułu  głównego  nie  dostaje. 
Tytuł  przy  Nowym  Testamencie  talii:  Nowy  Testament  Polski,  to  icst 
Święta  Pana  Jezusa  Cłirystusa  Ewangelia,  od  Ewangelistów  y  innych 
Apostołów  napisana  i  t.  d.  1577.  Na  odwrocie,  herby  Królestwa. 
W  dedykacji  do  Króla  mówi  Szarfcuberg,  że  dwa  razy  wydał  Bi- 
blją:  Edideram  enim  bis  in  luce  Biblia  Sacra  in  Polonicaift  linguam 
translata.  Que  primo  quidem  Sigismundo  Augusto,  deindc  vero  Hen- 
rico  Valesio  Regi  Polonię  dicaram.  Jam  yero  quia  et  exemplaria  mihi 
deerant,  et  multi  a  me  id  postulabant ,  tcrcio  adeandem  materiam,  a- 
nimum  manumque  appuli. 

Różnica  wydań  r.  1561  i  1577  oprócz  druku  bujuiejszego,  liczbo- 
ivania  kart  w  tem  ostatniem  ,  odmiennej  i  uproszczonej  ortografii,  o- 
raz  niektórych  odmian  w  lexcie,  jest  nadto  wtem:  1.  że  tlómaczenie  listu 
świętego  Hieronima  jest  zupełnie  odmienne  w  dwóęh  wydaniach,  w  o- 
statniem  jest  nadto  na  końcu  listu  podpis :  L.  W.  B.  którego  w  pier- 
wszem  nie  ma.  2.  Ryciny  od  samego  początku  w  wydaniu  ostatniem 
są  większe.  3.  Przy  Nowym  Testamencie  rycina  Chrystusa  ukrzyżo- 
■wancgo  nie  znajduje  się.  4.  W  wytlaniu  r.  1561  jest  Trzecia  Księga 
Machabeyska,  z  tcmi  przydanemi  słovvy;  Trzecie  Księgi  Machabeyskie 
acz  od  Kościoła  Krzcściańskiego  nie  są  przyięte,  wssakże  żechmy  ie 
p^^y  niekthorych  bibliach  naleźli,  niechcielichmy  ich  theż  opuścić. 
W  wydaniu  r.  1577  Księga  ta  jest  opuszczona  z  takim  przypisem:  Gdyż 
trzecie  księgi  Machabeyskie  w  biblitich  nie  bywaią  przydane,  ani  od 
kościoła  Krzcściańskiego  powszechnego  przyjęte,  od  Świętego  Jeroni- 
ma  też  w  łacińskie  nie  przełożone,  nie  zdało  się  ich  także  do  tey  Bi- 
blicy  przyłożyć. 

Wreście,  z  trzech  wydań  Bibiji,  ostatnie  jest  najwięcej  szacowane 
i  najrzadsze  w  całkowitych  exempłarzach. 

2260.  Różuią  się  Bibliografowie  co  do  drukarni  z  której  Blblja  ta 
wyszła  r.  1599.  Ringeltaube  w  dziele  swem  o  Bibliach  p.  39  i  188  , 
Opitius  Singular.  Artis  typogr.  Contin.  I.  Mindae  1743  p.  8 — 17  a  za 
nim  Clemcnt,  Bibl.  Cur.  p.  194,  wymieniają  drukarnię  Andrzeja  Piotr- 


86  NOTY,  N.  2260-2265. 

Łowczyka,  Bentkowski  w  opisanym 'esemplarzn  Biblioteki  XX.  Missjo- 
narzów  Warszawskich  podaje  napis  drukarni  Łazarzowey,  Sobolewski 
z  exemplarza  Biblioteki  Szczorsowskiej  wyraźnie  kładzie:  w  drukarni 
Lazara  (sic)  Boku  M.D.XC.1X.  O  drukarni  zatem  Łazarza  wątpliwości 
żadnej  niema,  wątpić,  aby  w  tymże  roku  oddzielnie  wyszła  u  Andrzeja 
Piotrkowczyka  ,  ale  sposobem  spekulacji  handlowej,  kiedy  dzieło  w  któ- 
rejkolwiek z  dwóch  drukarni  było  drukowane  ,  część  exeniplarzów  fir- 
mę tej,  część  owej  drukarni  mo{];'ła  nosić,  tak,  iż  chociażby  rzeczywi- 
ście pokazały  się  exeniplarze  z  drukarnią  Andrzeja  Piotrkowczyka,  nie 
rożnem  zapewne  o1:azalybysię,  ale  tern  samem  wydaniem  co  i  Łazarza. 

Wujek  Biblię  tę,  jak  sam  wyraża  przekładał  dokładaiąc  się  t€xtu 
żydowskiego  i  greckiego ,  z  zlecenia  Grzejjorza  XIII.  i  potwierdzenia 
Papieża  Klemensa  VIII.  Z  tern  wszystkiem  wątpić  nie  można,  że  da- 
wniejszy przekład  poprawiony  przez  Łeopolitę,  musiał  mieć  pod  ręką 
i  zapewne  się  go  radził*  Mizler  ^cła  Litter.  1756  p.  177.  powiada, 
że  Wujek  przekład  dawny  przerobił  i  błędy  poprawił,  illam  priscam 
recoxit  yersionem ,  et  si  auae  erant  sphaltnata  corvexit.  Wreście 
wydanie  to  wyszło  kosztem  i  staraniem  Prymasa  Karnkowskieg^o  któ- 
yy  i  przemowę  swoje  przy  tem  wydaniu  przyłączył.  Tamże  dalej  idzie, 
Apparatus  Sacer. ,  gdzie  w  Bozdziale  VIII.  o  Bibliach  Polskich  i  m- 
nych  Pospolitych  ięzykóiv ,  na  pytanie :  Co  za  potrzeba  była  Bibliey 
Polskiey?  Jest  następująca  odpowiedź:  ,,  Potrzeba  ta  iesl :  iż  po  wy- 
daniu Bibliey  Polskiey,  od  Katholikow  w  Krakowie,  Kalwinistowie 
chcąc  m.ędrszemi  bydź  wydali  Biblią  w  Brześciu  ,  która  y  błędóW  y 
Kacerstwa  pełna,  a  zwłaszcza  w  annotacyach  abo  wykładziech,  na  kra- 
ju położonych.  Potym  Wowochrzczeiicy  zganiwszy  bliblią  Brzeską,  y 
omyłki  jej  niemałe  pokazawszy,  wydali  drugą  w  ?iieświżu  ieszcze  gor- 
szą. A  tak  potrzeba  było,  aby  też  Katholicy  mieli  przekład  Bibliey 
uczyniony,  któryby  y  szczerością,  y  prawdą  y  własnością  inne  celo- 
wał, i  t.  d. ,, 

2205.  Dwa  przekłady  Biblij  całkowitej  dla  Kościoła  Bzymsko- 
Katolickicgo  są  znane,  jeden  tak  nazwany  Jana  Leopolity,  drugi  Wuj- 
ka^ z  tych  pierwszy  nie  używał  zda  się  nigdy  zupełnej  powagi  i  po- 
mawiany był  zawsze  o  wpływ  obcy,  drugi  dotąd  zachował  obowiązu- 
jącą moc  swoje.  Wspominają  pisarze  niektórzy  o  innym  jeszcze  prze- 
kładzie Katolickim  przez  niejakiego  Justa  Babę  rodem  z  Krakowa,  Je- 
zuitę,  spowiednika  Króla  Zygmunta  III,  ale  to  bez  wątpienia  nigdy 
drukowane  nie  było,  jakkolwiek  wedle  świadectwa  Bentkowskiego, 
Alegambe,  Biblioth.  Ser.  S.  J.  p.  293.  i  Le  Long  Biblioth.  Sacra 
pod  rokiem  1617  mają  świadczyć,  iż  wyszła  ta  Bibija  w  Krakowie, 
in-fol.  wiat  pięć  po  śmierci  tlómacza ,  to  jest  roku  1617.  Josias  Lork 
znowu  w  Zbiorze  Biblicznym,  podługBenlk.  (Bibclgescliicfate?)  drugie  jej 
wydanie  pod  rokiem  1657  wymienia.  Bingeltaube  w  dziele  swojem  oBi- 
bljach,  p.  306  powiada,  iż  nigdy  Biblji  tej  nie  widział,    ani  od  kogo 


NOTY,  N.  2265-2266.  87 

wiadomość  raial  o  niej  jaką  i  dla  tego  byt  jej  wątpliwym  czyni.  1 
w  rzeczy  samej  nie  podobną  jest  rzeczą,  aby  druk  ten,  gdyby  kiedy- 
koivtiek  byl  dokonany,  przy  tylu  przetrząśnieniaeh  zbiorów  ksiąźko- 
wycb  w  kraju,  zwłaszcza,  źe  z  przekładów  Bibiji  najnowszy,  gdzie- 
kolwiek w  całości  lub  części  dotąd  odkryty  nie  został,  tak  iż  śmiało 
jej  bytności  zaprzeczać  można.  Por.  Dzicn.  Wileń.  1806.  Pazdzier. 
p.  60.  Miscell.  Crac.  I.  1814.  p.   116.  Bentk.  U.  500. 

2266.  Na  odwrocie  tytułu,  kerb  Radziwiłłowski,  pod  którym  wier- 
sze następujące  Cyprjana  Bazylika: 

Którym  kształtem   Kapłani  ludu  IzraelsŁicgo 

Gdy  się  kolwieli  scłiodźić  mieli  do  Zboru  swiętepo. 
Na  obchód  świąt  uroczystych  na  trąbach  trąbili , 

By  się  k  nabożeństwu  wszyscy  tym  chutniey  s'pleszyli. 
Takowym  teraz  Trzy  Trąby  Ksiązęcia  zacnego, 

Mikołaia  Radziwiła  z  Księstwa  Litewskiego, 
Trąbią  na  wszytki  ludzi  ięzyka  Slowieńskiego, 

Aby  się  chutniey  s'pieszyli  do  słowa  Bożego. 
Które  tu  maią  pisane  od  Proroków  dawnych. 

Sprawą  Ducha  Świętego,  y  Apostołów  sławnych.  > 

By  iako  z  żywego  źrzodła  wszyscy  ztąd  czyrpali , 

A  studnie  fałesznych  nauk  ludzkich  zaniechali. 
Słusza  tedy  wdzięcznie  przylać  przedsięwzięcie  iego , 

Gdyż  to  czyni  przykładem  Jozyasza  s'więtego. 
Który  nalezione  Księgi  Zakonu  Bożego,  ^ 

W  Kos'ciele  Salomonowym  do  ludu  swoiego 
Podał,   by  ich  wszyscy  w  obec  z  pilnos'cią  słuchali, 

A  tym  się  sposobem  w  służbie  Bozey  sprawowali. 
Na  co  ze  się  poddać  nie  chce  Jerycho  przeklęte. 

Gdy  ty  będą  dłuzey  trąbić  głos'no  Trąby  s'więte  , 
Obalą  się  za  pomocą  Pańską  mury  iego  , 

A  ztąd  wieczna  sława  będzie  y  Ksiązęcia  tego. 
O  którym  każdy  pobożny  za  iego  staranie , 

Będzie  mówił ,  Miey  go  w  łasce  swoiey  Wieczny  Panie. 

Po  tytule  dedykacja  Królowi  Zygmuntowi  Augustowi ,  Mikołaja 
Radziwiła  datowana  w  Wilnie  m.  Wrzfeśnia  19  R.  1563.  Dalej: 
O  Pożytku  Pisma  świętego,  y  o  wszystkiey  sprawie  przekładania  tycb 
Ksiąg,  ku  Krzcściaiiskiemu  Czytelnikowi  Przedmowa. —  Summa  abo 
krótkie  opisanie  wszythkiego  Pisma  Świętego,  tho  iest  Ksiąg  Starego 
y  Nowego  Testamentu. —  Porządek  wedle  którego  położone  są  Księgi, 
tak  Starego  iako  y  Nowego  Zakonu. —  Kupiluieyszcmu  Pism  świętycłi 
czytaniu  napominanie  do  tycb,  którzy  tey  tablice  używać  będą.  Ta- 
blica ku  przeczytaniu  Bibliey  przez,  cały  rok  ,  na  Polski  ięzyk  przeło- 
żona,  wszystkiego  6  ark.  Na  Uście  ASI  zaczynają  się:  Księgi  które 
pospolicie  zową  Apokryfa ,  albo  Księgi  Kościelne.  Dalej  :  Księgi  No- 
wego Testamentu. 

W  dcdykacyi  do  Króla  tak  mówi  Radziwiłł....  Ja  tbedy  udawszy 
się  tym  śladem  z  poboźney  zawiści  swoiey,  z  mey  maiętności,  którcy 


88  NOTY,  N.  2266. 

z  woley  Bożey  a  z  poczciwego  nabycia  przodków  mych,  y  z  łaski  W. 
K.  M.  ku  mnie  używam ,  tymże  swym  własnym  dobrem  a  nakładem 
moim  uczyniłem  rzecz  takową,*  o  ktorey  mam  tę  nadzieię  od  wszech 
Krześeiaiiskich  ludzi  być  godn.-^  pochwały,  między  naród  Słowieiiskie- 
go  iczyka  pod  tytułem  a  imieniem  W.  K.  M.  sławnym  Królewskim  ka- 
załem wydać,  to  iest,  tę  świętą  lekcyą.  Księgi  Bibliey,  zakon  pier- 
wszy przykazania  Bożego  także  y  Testament  nowy,  Ewanielią  Pana 
Krystusowę,  na  Polską  mowę  dawszy  przełożyć,  do  czego  Pan  Bog 
podpomoc,  a  poszczęścić  mi  w  tey  sprawie  raczył,  którą  nie  skwa- 
pniem  zaczynał,  anim  tego  przedsięwzięcia  swego  tylko  swym  własnym 
zdaniem  ożywił,  ale  za  społecznem  zezwoleniem  wszytkicb  Kościo- 
łów a  ZboróiT  Krześeiaiiskich  ,  w  państwach  W.  K.  M.  tak  w  Koro- 
nie iako  y  w  Księstwie  wedle  szczyrcgo  słowa  Bożego  rozmnożonych, 
litorzy  z  pośrżód  siebie  zgodnie  obrawszy  ludzi  takowe,  także  nale- 
picy  a  nauważniey  do  thego  umiciętne,  godne,  a  ćwiczone  być  rozu- 
mieli y  znali,  także  onym  za  moim  zadaniem  zlecili  a  pornczyli  to , 
czegom  ia ,  świadek  iest  Pan  Bog,  zdawna  z  wielką  chucią  widzieć 
pragnął,  i  t.  d. 

Do  tłómaczenia  Biblji  tej  należeli  i  pracowali  nad  niem  wmieście 
Pińczowie,  jak  świadczy  Bingeltaube:  Jan  Łaski,  synowiec  Arcybi- 
skupa Gniezn.,  Symoii  Zacius  Kaznodz.  Brzeski,  Grzegorz  Orsacius 
rektor  szkoły  Piiiczowskiej ,  Franciszek  Stankar,  przełożony  szkoły 
Pińczowskiej  ,  Piotr  Statorius ,  Jędrzej  Irzecieski,  Jakób  Lubelczyk, 
kaznodzieja  zboru  Małopolskiego //u/emov{7e^' ,  Franc.  Xismamn,  Ber- 
nard Ochin,  Jerzy  Błandrata  ,  Jan  Pawcl  ^łciatus  ,  Marcin  Krów icki, 
Thenalldus  (nie  Tlienandus  Benlk.),  yitrelinus ,  Brelius ,  Grzegorz 
Pauli y  Jerzy  Schoumann.  Nad  czystością  ięzyka  czuwali,  Zacius,  Lu- 
belczyk  i  Trzecleski.  Por.  Łubieniecki  Histor.  Reform,  p.  33.  Wę- 
gierski Hist.  EccI.  Slavon.  p.  87,  142,  430,  439,  Sandius  Bibl.  Anti- 
trin.  p.  48.  B.ll.  Ossoliński  T.  II.  p.  70.  O  tej  Biblji  także  znajduje 
się  wiadomość  w  następujących  dziełach  :  Jo.  Petr.  Kohlii  Introductio 
in  Historiam  Literariam  Slavorum ,  Altonayiae  1729,  p.  201.  Lilien- 
thaVs  Bibllscii  -  Exegetische  Dibliolhcc.  Konigsbcrg,  1740,  p.  1J8. 
Lachman  Sclecta  (juacdam  capita  Annalium  typographic.  1740.  p. 
67.  i{»i«/e/faM6e  Nachricht  v.  Poln.  Bibeln  p.  208.  223.  277.  Jo.  Ca- 
rolii  Opitii  Singularium  Artis  Typographicae  Continuat.  1.  Mindae, 
1743,  p.  8 — 17.  Goetzens  Merckwiirdigkeiten  der  Konigl.  Bibliothec 
zu  Dresden.  Voi.  II.  Dresden,  1744.  p.  473.  Fogt  Catal.  Libror.  ra- 
riorum.  p.  123.  Janocki  Nachricht  etc.  p.  4.  nast.  Freytag  Anałecta  Lit- 
teraria.p.  118.  Bibliotheca  Danielis  Saitheuii,  Rcglomonti,  1751,  p. 
207.  Bibliotheca  Biblica,  Braunschweig,  1752,  p.  180.  Clement  Wi- 
bliotheąue  Curieuse  T.  IV.  p.  190  sqq.  Dihdin  Biblioth.  Spencer.  T.  I. 
p.  85,  gdzie  z  tego  pysznego  druku  (splendidtype)  pomieszczone  fac-si- 
mile   z  Aktów  Apostolskich  Roz.   IV.  listu   66.  Koszta  druku  poniósł 


NOTY,  N.  2266.  -      89 

Mikołaj  Xiąźe  Radziwiłł.  Drukiem  samym  trudnił  się  Bernard  Woje- 
vro)ka  drukarz  Krakowski,  o  którym  namienia  Lubieniecki  Hist.  Reform. 
Pol.  p.  18.    Przedsięwzięcie  całe  kosztowało  przeszło  3000  czerw.  złł. 
Bentkowski   w  dwóch  exemplarzaclł  tej  Biblii,  które  miał  pod  ręką  u- 
patrzył  w  tytule  1  ortografii  niektóre  różnice,  które  chociaż  o  oddziel- 
nych dwóch  jej  wydaniach  sądzić  nie  każą,  zasługują  na  wymienienie. 
«W  iednym  exemplarzu  mówi  Bentkowski,  (II.  513nast.}  napis  tytu- 
łowy otoczony  lesł  w  około  prostokątnemi  ozdóbkami  drukarskicmi,  któ- 
re żadneyniewystawiaią  figury^  w  drugim  zaś  wokoło  tytułu  są  ryciny  na 
drzewie  wyobrażaiące  Adama  i  Ewę,  Chrystusa  na  krzyżu,  zmartwych- 
wstanie   Chrystusa  i  t.  d.  słowem  taż  sama   rycina    która  się  znaydnie 
w  około  tytułu  nowego  testamentu  w  obu  exemplarzach.  Na  drugiey  stro- 
nie karty  tytułowey  iest  rozmaite  rznięcie  herbu  Radziwiłów  wobuexem- 
plarzach.     W  iednym  bowiem  na  piersiach  orła  Radziwiłowskiego  iest 
tylko  ieden  herb  Ti-ąhy  ^   w  drugim  zaś  są  cztery  herby,  to  iest  Trąbi/, 
herb  oyczysty  Radziwiła,  drugi  Xe/tii;a ,  to  iest  herb  babki  zoyca,  trze- 
ci Pof{A:oit;a  macierzyński,    czwarty  Byby  herb  babki  z  matki..    Na  na- 
stępney  karcie  napis  zaraz  dedykacyi  nie  zgadza  się  co  do  rozkładu  wier- 
szy i  przeniesienia  syllab^    ozdóbki  drukarskie  odmienne,  w  samey  de- 
dykacyi  niektóre   wiersze   w  przeniesieniu   syllab   nie  są   iednostayne. 
Toż  samo  iest  i  na  następney  karcie  gdzie  się  zaczyna  przedmowa  o  po- 
żytku  pisma  ś.  Litera  bowiem  początkowa  odmienna   i  wiersze   zwła- 
szcza pierwsze  nierówne.  Toż  samo  i  na  następnych  kartach  gdzie  się  za- 
czyna summa  pisma  świętego.    Jednakże  karty  wszystkie  co  dowlększey 
liczby  wierszy,  a  co  do  kustoszów  stronic,  zupełnie  są  zgodne.  W  ten- 
cie samey  biblii  nic  postrzcgłem   nigdzie  żadney  różnicy,   lubo  na  ró- 
żnych  mieyscach   lak   naytroskllwiey   porównywałem.     Lecz  na  końcu 
w  rejestrze  abecadłowym  do  tćy  biblii  pod  literami  J,  K,  L,  M.  i  t.  d. 
aż  do  Z.  pierwsze  te  głoski    widocznie  są  różne,    w  iednym  bowiem 
exemplarzu  są  szersze   niż    w  drugim,    z  tąd  też  reszta  wierszy   tych 
krótsza  wypada,  a  zatem  i  przeniesienie  do  następnego.     Ostatnia  tak- 
że strona  z  napisem  roku  I  mleysca  druku  co  do  ozdóbek   drukarskich 
i  niektórych  liter  odmienna.     W  exemplarzu  gdzie  iest  tytuł  z  figura- 
mi, napis  Iest:  Ty  nayprzednieysze  i  nayzatmieysze  i  t.  d.  W  drugim 
zaś   tak  :    Ty  nayprzednieysze   y  nazaenieysze.     Lecz  z  resztą  całego 
odmiennego  wyrazu  nigdzie  nie  postrzegłcm.     Mimo  tych  widocznych 
odmian ,  nie  co  do  rzeczy  ale  co  do  kształtu  (wylawszy  herb  wyżey  o- 
plsany),  dostrzeżonych  w  6^  arkuszach  naprzodzie,  a  w  3^  arkuszach 
na  końcu,  nie  sądzę  żeby  to  miały  bydź  dwie  rozmaite  edycye  całko- 
witego dzieła.     Lecz  będzie  to  zapewne  przedrukowanie  samych  tych 
wstępów  i  rejestrów  które  może  osobno    w  drukarni   odłożone,   przy- 
padkiem  łąkowym   zaginęły.     Zdaje  się    Iż   excmplarze  w  których  iest 
herb  Radziwiła  z  czterema  tarczami  lako  Mlkołaiowl  czarnemu  właści- 
wy (por.  NIesieckI  Herb.  III,  824),    późniey  były  wyblianc." 

Tom  II.  12 


90  NOTY,  N.  2267. 

Tenże  niżej  dodaje  :  «.Z  resztą  to  ieszcze  o  ley  biblii  dodadź  musimy, 
iż  dla  nauki  i  maxym  uaitarskicb  osobliwie  wprzypiskacb,  nietylko  u  Ka- 
tolików ale  nawet  i  u  niektórycb  Auszpurżanów  i  reformowanych  w  o- 
brzydzeniu  była.  Dla  tego  też  niszczyć  i  wygubiać  onę  starano  się. 
Między  innemi  syn  wydawcy  Mik.  Krzysz.  Radziwit  Kasztelan  a  pó- 
źniey  Woiewoda  Trocki  i  Wileński  nazwany  sierotką,  zmówiwszy  się 
z  braćmi  których  do  powrotu  na  łono  kościoła  katolickiego  nakłonił,  za 
summę  5000  piszę  pięciu  tysięcy  czerwonych  złotych ,  książki  heretyc- 
kie z  bibliotek  tak  prywatnych  iako  i  publicznych ,  a  osobliwie  tę  bi- 
blią wykupił  i  wśrzód  rynku  wileńskiego  w  potężny  stos  ułożoną  spa- 
lił, iak  o  tćm  pisze  Niesieeki  w  Herb.  Iii.  k.  832.  i  Floryan  Jaro- 
szewicz w  dziele:  Matka  SS.  Polskich  albo  żywoty  SŚ.  świątobliwych 
Polaków  i  t.  d.   w  Krakowie  1767  in  fol.   na  karcie  187. " 

Hutter  w  wydaniu  Nowego  Testamentu  wPolyglocie  w  Norymbor- 
dze  r.  1599,  tcxt  polski  wziął  z  wydania  tego  Biblii.  (B.  II.  520).  Ty- 
tuł lej  Polyglotty  jest  taki : 

Novum  Testamentum  Dni  Nri  Jesu  Christi,  Syriace,  Ebraice,  Grae- 
ce ,  Latine,  Germauice,  Bohemice,  Italice,  Hispanice,  Gallice,  An- 
glice,  Danice,  Polonica.  Studio  et  labore  Eliae  Hutteri  Germani.  No- 
rimbergae  1599.  4. 

Text  4ch  Ewangelii  polski  z  tejże  Biblii  wzięty  zob,  "w  Nicol.  Fal- 
conii  Harmonia  Eyangelica  Polonica  Brestae  1566. 

Wreszcie  wydanie  to  tak  z  formatu  jak  charakteru  swego ,  od  za- 
granicznych bibljografów ,  jako  wspaniałe  jest  wspominane.  TeiLt  Pi- 
sma S.  wybity  jest  charakterem  gockim  bujnym,  przypiski  i  objaśnie- 
nia na  brzegach  drobniejszym. 

2267.  W  Bibijotece  Hr.  Ossolińskiego  jest  część  Biblii  zawierają- 
ca :  Księgi  które  po  Grecku  zową  Apokryfa  ,  to  iest  kryiome  księgi. 
121  str.  ale  tak  zupełnie  z  poprzedzającą  edycją  zgodne ,  źe  niemożna 
ich  mieć  za  dwa  różne  przedrukowania.  Także  Nowy  Testament  z  Gre- 
ckiego na  polski  ięzyk  s  pilnością  przełożony.  144  kart  liczb.  Nadto  ie- 
dna  karta  nieliczbiona ,  na  której  recto :  Drukowano  i  t.  d.  Tu  wido- 
czna jest  odmiana  nie  tylko  w  tytule  i  podpisie  na  końcu,  ale  w  samym 
texcie  i  druku.  Przypisków  na  brzegu,  jakie  są  w  edycyi  r.  1572,  tu 
niemasz,  ale  tylko  konkordancje,  nie  ma  też  na  odwrocie  tytułu  po- 
rządku ksiąg  Nowego  testamentu,  nie  ma  nakoniec  omyłek  drukarskich. — 
Ostatnia  też  karta  textu  ma  liczbę  144 ,  a  w  edycyi  1570  taż  karta  bez 
liczby.    (L.  S.) 

Część  ta  Biblii  na  grzbiecie  oprawy  ma  napis  Biblia  święta^  Część 
II.  Oczewiście  więc  Biblia  Budnego  drukowana  była  naprzód  r.  1570 
w  całości,  lecz  Starego  Testamentu  mówi  Sobolewski,  a  zatym  ani  pism 
na  przodzie  będących,  to  iest  dedykacji  i  przedmowy,  które  muszą 
mieć  datę  1570,  niewidziałera.  Ten  .sam  exemplarz  defektowy,  któ- 
ry miał  Sobolewski  w  ręku,  opisuje  Bandtkie  (H.  D.  K.  P.  II.  14.):  do- 


NOTY,  N.  2268.  ^  91 

daje,  źe  w  nim  karta  144  Nowego  Testamentu,  verso ^  tym  się  różni 
od  tejże  karty  edycyi  r.  1572 ,  źe  w  tej  ostatniej  przydano  :  Obiawie- 
nia  S.  Jolianna,  wszem  księgom  novve{jo  przymierza  koniec,  czego 
w  pierwszej  niema,  równie  jak  glossy  Budnego  w  Modlitwie  Paiiskiey. 

22G8.  Oprócz  textu  dedykacja  do  Mlkolnia  Radziwiła  Książęcia  na 
Dubingach  (sic)  i  Bierzach  etc.  kart  3.  Data  i  podpis  taki.  Pisań  na 
Uździe  roku  od  narodzenia  st/na  Bożego .,  1572  31iesiąca  Czerwca  30 
tlnia.  PT^aszeg  Ii.  wiebnozności  Pana  naszego  Miłoscitvego  Powolni 
na  tuszem  słudzy,  Hektor  i  Alehecht  KawieczY:^scy.  —  Przedmowa 
tłómacza  Symona  Budnego  do  czytelnika  7  kart.  Na  końcu :  Pisano 
z  Zeslawiu  (sic)  Miesiąca  Muia  7  dnia  B.  od  narodź.  S.  B.  1572. — 
Jeszcze  iedna  karta,  na  której  z  iednej  ?trony:  Do  tegoż  czytelnika  o 
przypiskach  y  o  omyłkach  obmowa,  z  drugiej  zak  Porządek  Ksiąg  Sta- 
rego przymierza  i  t.  d.  Dalej  Księgi  które  po  Grecku  zową  Apokryfa, 
to  iest  kryiome  księgi.  Nowy  testament  ma  osobny  tytuł :  «Ksicgi  no- 
wego przymierza,  które  pospolicie  Nowym  testamentem  zową,  teraz 
znowu  z  wielką  pracą,  y  z  pilnym  poprawieniem,  z  Grecskiego  na  pol- 
ski j^zyk  przetłumaczone.  Których  porządek  na  drugiej  stronie  tej  kar- 
ty  masz  położony."  Mnogość  omyłek  drukarskich  tym  się  wymawia, 
naprzód,  źe  ich  uslrzedz  się  nigdy  niepodobna,  powtóre,  iż  niebyło 
pewnego  i  ciągłego  korrektora. 

W  przedmowie  Budny  zdaje  sprawę,  dla  czego  po  tłómaczeniach 
Biblii  które  Krakowskiem!  i  Brzeskiem!  nazywa,  nowe  przedsięwziął: 
«Jest  l)o  ludzi  nie  mało  (powiada),  którzy  się  tey  naszey  śmiałości  dzi- 
«wuią,  a  drudzy  na  nas  za  złe  maią,  y  tę  nasze  pracę,  albo  za  niepo- 
otrzebną,  albo  y  szkodliwą  szacuią  y  sławią. " 

Powody  nowego  przekładu  są:  naprzód,  ogromny  format,  trudność 
w  nabyciu' i  używaniu  biblii  Brzeskiej. —  Powtóre  uchybienia  i  błędy 
tłÓmaczow  Brzeskich  ,  które  na  kilku  synodach ,  mianowicie  na  Skrzy- 
nicńskim  postrzeżone  i  rozbierane  były;  a  nadto  polecono  niektórym 
braciom  aby  wszystkie  błędy  oznaczyli,  w  celu  poprawy  i  nowego 
przedrukowania.  Macicy  Kawieczynski  który  się  o  to  usilnie  starał,  po- 
mnożył zapasy  drukarskie  i  papiernią  założył.  Kilku  podięło  się  tej 
pracy  lecz  nic  nie  uiścili. —  Kawieczynski  więc  zamówił  pomoc  Budne- 
go w  tej  mierze,  a  gdy  Budny,  Stary  testament  z  oryginałem  hebray- 
skim.  Nowy  zaś  z  greckim,  Kawieczynski,  nowy  z  niemieckim  przekła- 
dem skonfrontował,  okazało  się,  że  tłómacze  Brzescy  w  wielu  miejscach 
z  oryginałami  niezgadzali  się  i  nawet  mało  ich  się  radzili  (lubo  na  ty- 
tule wyrażono,  że  z  Żydowskiego  i  greckiego  tłómaczyli);  owszem  że 
z  samego  tylko  łacińskiego  i  francuzkiego  przekładali.  —  Zważywszy 
więc,  iż  takie  poprawianie,  jakie  wprzód  czynić  chcieli,  więcejby 
czasu  i  pracy  kosztowało,  niż  nowy  przekład,  postanowili  całe  Pismo 
S.  na  nowo  przekładać.  Budny  wzywał  pomocy  innych ,  biegłością 
mianowicie  w  hebrajskim  języku  wziętych,  ale  mu  jej  odmówili,  anie- 


92  NOTY,  N.  2268. 

którzy  nawet  niechęć  swoje  w  tej  mierze  okazali.  —  Przyszło  więc  na 
jedneg^o  Budnego  cały  ciężar  dźwigać. 

Rozszerza  się  on  w  tej  przedmowie  na  okazanie,  iż  miał  ważne 
powody  do  nowego  przekładu.  Powiada ,  iż  przełiład  Kraliowski  jest 
z  łacińskiego ;  ten  zaś,  ktokolwiek  jest  jego  autorem,  (bo  naJeronima 
niesłusznie  to  złożyli)  nie  z  hebrajskiego  ,  lecz  z  greckiego  zrobiony. — 
Przykłady,  ktć^e  na  poparcie  swego  zdania  przywodzi,  są  przekony- 
wające. Wytyka  też  niektóre  błędy  tłómaczów  Brzeskich,  którzy  sami 
nawet  w  przedmowie  oświadczyli:  «Isciesmy  nie  takowi,  ktorzybych- 
«my  to  twierdzić  mieli,  iż  ta  nasza  praca  iuż  iest  tak  doskonale  wy- 
•prawiona,  żeby  w  niey  więcey  poprawy  niepotrzeba,  a  około  Istorey 
«niemogłby   iuż    żaden   lepszey    prace  uczynić. " 

Co  się  tycze  własnego  przekładu,  mówi  Budny,  iż  starał  się  na- 
przody nic  nie  przyczyniać,  nic  nie  ujmować,  lecz  słowo  słowem  wy- 
rażać; gdzie  zaś  dla  własności  języka  Hebr.  musiał  tego  prawidła  od* 
stąpić,  i  jak  powiada:  nie  słowo  słowem,  lecz  rzecz  rzeczą  oddać,  tam 
na' brzegu  kładł  slówne  tlómaczenic.  Wyrazy  w  texcie  dodane  dla  ja- 
sności nawiasem  (  )  określał.  Nawet  szyk  wyrazów  oryginalnych  starał 
się  zachować ,  i  słusznie  twierdzi ,  ii  choćby  inszego  pożytku  z  tego  na- 
szego przekładu  nie  było ,  tedyby  przedsię  i  tym  jednym  nie  trzeba 
gardzić.  W  przypadku  różnego  słów  wykładu,  różnice  na  brzegu 
oznaczał.  Musiał  też  nowe  wyrazy  tworzyć ,  z  czego  obszernie  się  tłó- 
ińaczy.  n  Onego  się  też  tu  opuszczać  nie  godzi,  iż  tu  znajdziesz  łiilka 
słów  nowych ,  od  nas  za  niewolą  wynalezionych.  Jako  są ,  Offiarnik, 
albo  Offiarownik,  napletek,  całopalenie,  to  jest ,  co  inszy  Kapłanem 
zową  to  ja  o£Sarnikiem.  To  dla  tego ,  Bo  gdy  prostak  słyszy  o  któ- 
rem  z  onych  świętych,  iako  o  Samuelu  albo  Zacharyaszu,  ano  go  Ka- 
płanem zową,  tedy  domnima,  źe  to  tacy  Kapłani  byli,  jakowi  teraz 
Kapłani  Rzymscy,  gdyż  są  rożnieyszy  niż  dzień  z  nocą.  A  tak  wola- 
łem OfRaruikami  ony  święte  Koeny  (*)  zwać,  niż  taki  błąd  stwierdzać. 
Wszakże  nie  trudno  to  słowo  i  prostakom  wyrozumieć.  Bo  ieśli  onego 
słusznie  papiernikiem  zowiemy  kto  papier  robi ,  a  czemu  też  onego 
o£fiarnikiem  nie  nazwać,  kto  offiary  sprawował."  Podobnie  przechodzi 
wyrazy:  nap^e/eAt  (praeputium)  i  całopalenie.  Powody  jego  do  utwo- 
rzenia tych  wyrazów  gruntowne,  i  samo  utworzenie  szczęśliwe.  Wol- 
ność swoje  w  tej  mierze  usprawiedliwia  przykładami  innych  narodów 
i  autorów,  a  nawet  samych  tłómaczów  Brzeskich,  którzy  pierwsi  użyli 
słów  Załoznica  (concnbina) ,  tiausznica  (inauris). 

Ważnemi  się  jeszcze  wydają  następne  uwagi  Budnego  z  tejże 
przedmowy : 

» Co  się  tknie  polszczyzny  żebyś  y  o  tym  wiedział,  wiem  iż  naszy 


(')  Koen  sło-fTO  Hyrrrcyslde ,  znaczy  teco ,  kto  offiary  spra\raie ,  ale  od  służenia  ma 
imię. 


NOTY,  N.  2268.  93 

Polacy  pospolicie  oney  krainy  moTvy  w  jiisaniu  używają,  z  którey  kto 
rodem. ^  Lecz  ia  nie  trzymałem  się  lego  zwyczaiu  Bo  ponie^vaź  się  to 
nic  iedney  ktorey  krainie,  abo  po^viatowi,  ale  wszem  przekładało, 
przeto  też  żadnemi  własnościami  mow  nie  brakowaliśmy.  Znaydziesz 
tu  słowa  wielgopolskie ,  znaydziesz  Krakowskie,  Mazowieckie,  Podla- 
skie, Sendomirskie,  a  bez  mała  y  Ruskie.  Głupstwo  to  iest  mową 
iedney  krainy  gardzić,  a  drugiey  słówka  pod  niebiosa  wynosić,  czemu 
nie  wszecb  radszey  ziem  naszycb  słów  używamy,  gdyby  iacy  nie  nazbyt 
grube  były?  Zaisteby  się  tak  w  ryckie  ięzyk  nasz  nieiako  rozszerzyć 
mógł,  który  iuż  teraz  barzo  zmalał.  Własne  imiona  mężów,  białycb- 
głow,  miast,  y  innych  rzeczy,  radbym  był  tak  kładł  iako  się  w  księ- 
gach Hywreyskich  czytaią ,  to  iest  miasto  Noego  Noacha ,  miasto  Abra- 
hama Awrahama,  miasto  Moyżesza  Moszeha,  miasto  Jeruzalem  Jeru- 
szalaim,  etc.  j  Lecz  rozumiałem  temu  żeby  to  prostakom  przykro ,  nie 
iedno  dziwno,  było.  A  tak  tego  przystrzygałem,  żeby  oto  te  imiona 
znaiomc  a  znacznieysze  tak  iako  zwyczay  niesie  były  zachowane,  zaś 
nietak  znaiome ,  tak  są  położone  iako  ie  Zjdowie  tutcczni  piszą  y  czy- 
taią, jako  są  Ach-aw,  Chyzkijahu ,  Chory  w,  Checron ,  Caddok,  Cy- 
ion  etc.  miasto  tego  co  pospolicie  mówią  y  piszą  Achab  ,  Ezechiasz, 
Horeb,  Hezrom,  Sadok ,  Sion.  To  też  przytym  czytelniku  wiedz,  iż 
wszytkich  imion  własnych  bądź  męskie ,  bądź  niewieście ,  bądź  miast, 
albo  ziem,  albo  wsi,  albo  gor,  albo  rzek  elc.  wszytkie  a  wszytkie  tak 
iako  nasze  polskie  na  końcu  schylam,  to  iest,  jako  grammatykowie 
mówią  deklinuię  ie ,  śmieszna  bo  rzecz  iest  y  wątpliwa  mowa  bywa 
bez  takiego  deklinowania.  Wezm  na  wzór  ono  co  u  Marka  ś.  wedle 
Brzeskich  tłumaczów  tak  czytasz,  uyzrzał  Lewi  syna  Alfeuszowego. 
Zaiste  ten  kto  tylko  polską  rzecz  mówi ,  inaczey  tych  słów  rozumieć  nic 
może,  iedno  iż  nieiaki  człowiek,  któremu  imię  Lewi y  uyżrzał  iakie- 
gości  człowieka ,  który  był  synem  Alfeuszowym.  Przeto  aza  nie  da- 
leko lepiey  y  własniey  było  tak  przełożyć,  ^  gdy  szedł  (Jezus)  daley, 
uyzrzał  Lewiego  syna  Alfeuszowego  ?  Rozumiem  temu  zkąd  to  uro- 
sło, atoli  to  oni  między  nas  wnieśli,  którzy  w  szkołach  usłyszawszy, 
omnia  nomina  hebraea ,  seu  barbara  esse  indecUnabilia ,  domnimali, 
aby  to  tak  było  y  w  naszym  ięzyku.  Lecz  nasz  ięzyk  daleko  ma  inszy 
a  rożny  sposób  mówienia  od  łacińskiego ,  przeto  też  on  kanon,  albo 
prawidło,  nie  ma  nic  do  naszcy  rzeczy  it. d.  A  tak  nic  nam  do  łacin-! 
skich  reguł,  wszytkie  słowa  by  niewiem  iakiego  ięzyka  ,  my  możemy 
imamy  deklinować,  to  iest  końca  iych  nachylać,  onego  słowa  syllab 
przyczyniaiąc,  albo  ostateczną  odmieniaiąc.  Bo  bez  takiego  nachylania 
nie  może  być  znaczna,  (iako  się  iuż  rzekło)  mowa  nasza,  iakoś  też  tego 
y  wzór  w  Brzeskiey  Biblij  na  oko  baczył,  a  teraz  ieszcze  w  Krako- 
wskiey  obacz."  (Tu  przywodzi  przykłady  podobne  poprzedzającemu). 

O  podziale  Biblij  tak  dalej  rzecz  prowadzi : 
)>0    Rozdzialcch   też   czytelniku    na  krotce   racz    wiedzieć.   Naprzód, 


94  NOTY,  N.  2268. 

iż  le  Krakowski  ttiimacz  Caputami,  a  Brzescy  Kapitułami  zową ,  to 
ml  się  by  naymuicy  nie  podobało.  Bo  Kapituła  są  Księża  Kanonicy, 
Caput  iepak  iest  słowo  łacińskie.  A  tak  wolałem  ic  Rozdziałami  zwać, 
aczeiby  y  na  tern  nic,  choćbycbmy  le  z  Greki  y  z  łacinnlki  głowami 
zwali.  Druga,  znaydziesz  tu  w  tem  naszem  tłumaczeniu  niemało  ta- 
kich rozdziałów,  które  się  nie  tam  zaczynała,  iako  w  innych  Bibliach, 
tego  dałcibym  tu  dostateczną  sprawę,  aieby  się  przedłużyło,  teraz  na 
tem  przestań,  iź  się  to  nie  bez  wielkich  przyczyn  stało.  A  ktemu  i  to 
wiedz,  źcm  ich  mało  wedle  swego  zdania  odmieniał,  lecz  nawięcey  na 
przestrogi  ludzi  uczonych,  iako  Erazma,  Luthera,  Kalwina,  Kasta- 
liona.  Bezy,  y  inych  takowycli,  uczynieciem  to  musiał.  A  to  masz  o 
Księgach  starego  przymierza ,  bo  o  nowem  testamencie  inszego  czasu 
(iesli  nas  Bóg  zachowa)  dostateczną  sprawę  damy. 

Mówiąc  o  Apokryfach,  powiada,  iż  około  nicli  nie  tak  dalece, 
jako  około  gruntownych,  pracował,  jednak  z  pilnością  je  przejrzał  i 
-wedle  greckiej  edycyi  Melanchtona  poprawił.  Ze  tłómacze  Brzescy  nic 
z  greckiego,  lecz  z  łacińskiego  księgi  te  tłómaczyli,  okazuje  przykła- 
dem wziętym  z  Ksiąg  Mądrości  z  Bozdz.  7,  gdzie  po  grecku  wyrażo- 
no:  y>Kae  ei  dykaeosynin,  agapa  tys,  hy  poni  tatutys  eisyn  areiae.''^ 
Ta  oni  tak  przełożyli:  Jeśli  kto  miłuie  sprawiedliwość^  jego  prace  są 
cnotliwe.  Jakoby  rzekli,  onego  Człowieka  są  prace  cnotliwe,  który 
miłuje  sprawiedliwość.  Ale  greckie  słowa  daleko  inszą  rzecz  brzmią, 
to  iest,  właśnie  przekładaiąc :  A  iesli  kto  sprawiedliwość  miłuie,  prace 
tey  są  cnoty.  Oni  miasto  tey  na^isaW  ieg o ,  iakoby  też  z  męża  niewia* 
stę  uczynili.  Patrzayże  co  ie  omyliło,  atoli  łacińskie  słowo /tMtu^.  Bo 
iest  tak  nieznaczne ,  iź  się  zgodzi  nim  mówić  iako  o  mężu  tak  y  o  nie- 
wieście. Lecz  greckie  słowo  tawtys  nikomu  się  niezgodzi  ledno  białey 
głowie,  a  tem  rzeczam  o  których  tak  mowiemy  iako  o  niewiastach.  Bo 
gdyby  się  to  o  mężu  tu  rozumiało  tedyby  nie  tawtys,  ale  awtu  napisa- 
no. A  toc  to  iest  com  cl  wyższey  obiecał  Czytelniku  pokazać  Iż  z  ła- 
cińskiego przekładali."  Przywodzi  też  mieysce  ze  Starego  testamentu 
z  rozdz.  18  Wtórych  ksiąg  Moyżeszowych  na  dowód,  iż  nie  z  hebray- 
skiego,  lecz  z  łacińskiego  wypłynął  Krakowski  I  Brzeski  przekład. 
Wracając  się  znowu  do  Apokryfów  wlęcćj  błędów  wytyka ,  z  których 
przedniejszy  wskazujemy. 

*W  tychże  księgach  mądrości  w  rozdziale  ostatecznem  w  wierszu 
18  tak  przełożyli :  Ziemskie  rzeczy  odmieniały  się  w  wodne,  a  pływa- 
iące  odmieniały  się  "W  ziemię  Y  tu  się  dziecinnie  także  z  łacińskiego 
omylili,  nie  weyrzawszy  do  zrzodeł  Greckich.  Bo  Łacinnicy  tak  prze- 
kładała. Et  natantia  transihant  in  terram,  Bo  to  poniekąd  iest  rzecz 
yrątpliwa,  ponieważ  in  terram  może  się  przełożyć  na  ziemię,  albo 
w  ziemię.  Lecz  gdyby  byli  weyrzeli  do  Greckiego,  snadnieby  byli 
obaczyli,  Iż  nic  łza  przełożyć  w  ziemię,  ale  tylko  na  ziemię,  aby  się 
tak  rozumiało,   iż  rzeczy,   albo  zwierzęta  pływaiące,  wychodziły  na 


NOTY,  N.  2268.  95 

ziemię.  Bo  w  Grecskim  nie  pisze,  eis  tyn  gin,  ale  epi  ty s  gis.  A  fcte- 
mu  y  słowo  metewaenen  ^  nie  inoźc  znaczyć  odmieniały  się ^  ale  właś- 
nie występowały  a  I  ho  wyłaziły,  lub  wyprotvadzały  się  na  ziemię.  Jest 
takowych  omyłek  bardzo  wiele,  tak  iż  nigdybyra  temu  nie  wierzyła 
żeby  tak  oni  ludzie  uczeni  mięli  się  mylić,  gdybym  sam  tego  nie  do- 
znał." (Tu  wytyka  miejsca  błędnie  wyłożone). . .  Ale  iż  się  w  ob- 
iawianiu  cudzych  usterkow  (iakom  wyźszey  mówił)  nie  kocham,  przeto 
rad  na  ten  czas  dam  innym  omyłkam  pokoy,  te  lepak  dla  dwu  przyczyn 
przypomnieclem  musiał.  Naprzód  aby  ci  naszy  (którzy  ieszcze  są  żywi) 
Brzescy  tłumacze,  tego  swego  przekładu  poprawili,  a  druga,  iakom 
y  przedtem  rzekł,  aby  się  ci  moi  sprzeciwnicy,  co  moię  pracę,  ieszcze 
icy  nicdoznawszy,  szczypią,  a  za  niepotrzebną  osądzaią ,  obaczyli. 
Niech  radniey  takowi  omyłki  moie  poznaczywszy,  mnie  ie  pokażą,  a 
ia ,  będzicli  co  zdrożnego,  z  chęcią  poprawię^  albo  wżdy  iaką  prze- 
strogę uczynię  y  wypuszczę,  a  iym  za  pracę  y  za  dobrodzieystwo  ta- 
kie (da  Bog)  podziękuię.  Jest  bowiem  to  rzecz  pewna  iż  każdy  czło- 
wiek snadnie  się  barzo  omyła,  y  owszem  niepodobieństwo  żebym  się 
i  ia  omylić  w  czem  nie  miał,  gdyż  widzimy  na  ol;o ,  iako  się  barzo  y 
wielcy  a  mądrzy  ludzie  potykaią.  A  cosz  ia  prostak  y  nieuk  nie  miał- 
bym się  w  tak  wielkiey  a  łrudney  rzeczy  omylić,  spotknąć  i  upaść.  A 
zwłaszcza  iż  się  to  wszytko  zarazem  y  przekładało  y  drukowało.  Bo 
częstego  pomykania,  albo  po  włączania^  ^orob,  -y  innych  krzyżów, 
ktorcmi  mię  Bog  (w  tey  pracy)  nawiedzać  raczył,  niewspominam,  które 
mi  iediiak  nie  mało  do  tego  przeszkadzały  i  t.  d." 

Z  tego  co  tu  Budny  w  przedmowie  napisał,  okazuje  się  wyraźnie, 
że  i  biegłość  w  językach  i  zdrowe  miał  zdania  o  rzeczach. 

W  adnotacjach  na  kraju  księgi  odsyła  do  adnotacyj  na  końcu  dzie- 
ła ;  lecz  tych  nie  dołożył ,  i  ostrzega  na  osobnej  karcie  po  przedmowie, 
że  dła  pewnycli  przeszkód,  uiścić  się  w  tern  nie  mógł.  Każe  czytelni- 
kowi prosić  Boga,  aby  przypisy  swoie  dokładniej  w  osobnej  księdze 
mógł   później  wydać. 

NB.  Jest  list  na  czele  exemplarza  Puławskiego :  Simon  Budny 
do  tegoż  Łabęckiego  dal.  z  Zastawia  20  Apryla  1572,  w  którym  się 
uskarża  na  utratę  wzroku  w  czasie  tey  pracy,  tak,  źe  czytać  nie  mógł, 
lecz  potym  go  odzyskał.  Napis  tego  listu  pokazuje,  iż  on  wyjęty  być 
musi  z  jakiegoś  zbioru  listów  Budnego,  lecz  źródło  nie  wymie- 
nione. 

Biblija  ta  nader  ważna ,  drukowana  w  dwóch  kolumnach  na  ka- 
żdej stronie,  na  cienkim  papierze,  zapewne  z  fabryki  Kawieczyńskiego, 
drukiem  gockim  drobnym,  lecz  czystym  i  czytelnym.  Niema  nigdzie 
wyraźnej  wzmianki,  że  drukowana  w  Zastawiu  Litewskim,  jak  pospo- 
licie piszą  Bibliografowie,  i  mnie  się  zdaje,  mówi  Sobolewski,  źe 
drukowała  się  w  Nieświżu.  W  przedmowie  też  do  Bibiji  Wujka 
wzmianka    o    Bibiji   Nieświskiej ,    nie    do   innej    stosować    się   może. 


96  NOTY,  N.  2269. 

tylko  do  Bibiji  Bodnego.     Największy  zaś  dowód  jest  w  dziele  same- 
goź  Budnego :  O  urzędzie  miecza  używającym. 

Opis  ten  zrobiony  jest  przez  Ludw.  Sobolewskiego  z  exemplarza 
Blbljoteki  Puławskiej.  W  Bibljotece  Hrab.  Ossolińskiego,  dodaje 
Sobolewskie  znajduje  się  exeniplarz  całkowity,  dobrze  zachowa- 
ny. Na  koricu:  Drukowano  w  drukarni  y  nakładem  godney  pa- 
mięci Pana  Macieia  Kawieczyiiskiego  i  t.  d. ,  które  wyrazy  yodney  pa- 
mięcią niepewny  jest  Sobolewski,  czy  się  znajdują  w  exeniplarzu  Pu 
lawskim,  bo  ich  tam  nie  umieścił.  Por.  w  Bibliogr.  NN.  2267,  2268. 
W  Starym  Testamencie  karty  211,  212,  213,  214,  są  mylnie  oznaczone 
liczbami:  20,11  —  20,12—20,13  —  20,14. 

2269.  Wydanie  to  w  bistorji  Biblij  polskich  ważne  z  rozmaitych 
względów  miejsce  zajmuje,  naprzód,  jak  mówi  Bentkowski,  iż  text 
jej  za  nowy  zupełnie  przekład  Bibiji  nwaźać  można,  i  że  był  odtąd  obo- 
wiązujący dla  wszystkich  Zborów  Ewangelickich,  tak  auszpurskiego, 
jak  reformowanego  wyznania,  zwłaszcza,  iż  wyznawcy  auszpurscy, 
nie  mając  innego  przekładu  Bibiji ,  z  potrzeby  trzymali  się  jego  i  dotąd 
trzymają.  Powtóre,  iż  edycja  ta  do  rzadkich  dziś  ksiąg  należy,  ztąd 
mianowicie,  że  bardzo  niszczona  była,  już  dlatego,  że  nie  była  kato- 
licką, już  źe  ją  cenzura  duchowna  ścigała,  do  czego  przyczynił  się 
niemało  list  pasterski  Jana  Wężyka  Arcybiskupa  Gnieźnieńskiego,  roz- 
kazujący, pod  klątwą.  Katolikom  Bibiją  tę  u  Plebanów  swoich  składać, 
i  wzbraniający  drukarzom  i  księgarzom  przedawać  ją  lub  przedruko- 
wywać. Co  najwięcej  zaś  tę  Bibiją  głośną  uczyniło,  narzekaniom  i 
kosztownemu  proccssowi  dało  powód  i  spalenia  kilku  tysięcy  jej  exem- 
plarzy  było  przyczyną  (*),  to  była  pomyłka  w  Ewangelji  ś.  Mateusza, 
Bozdz.  IV.  V.  I,  w  której  zamiast  ori  wydrukowano  do,  tak,  iż  miej- 
sce to  brzmi  jak  następuje  :  «Tedy  Jezus  zawiedziony  iest  na  puszczę 
od^ Ducha,  aby  był  kuszony  do  Dyabła,"  co  zapisał  u  siebie  po  Bingel- 
tanbem  Bentkowski,  który  esemplarz  tej  Bibiji  miał  zapewne  zBibIjoteki 
Liceum  Warszawskiego  5  Sobolewski  widział  cxcmplarz  Puławski  i  toż 
samo  z  niego  zanotował;  toż  samo  sprawdziło  się  przy  niniejszej  nocie 
naexemplarznB.S.  P.  Polińskiego  w  Wilnie.  Przy  exemplarzu  Puławskim 
przydane  są  Psalmy  Dawidowe  na  Melodie  Francuzkie,  ale  w  nim  nie 
dochodzą  jak  do  str.  60,  w  exemplarzu  P.  Polińskiego  Psalmy  kończą  się 
na  str. 95,  po  l;tórej  stronica  ma  regestr.  Po  Psalmach  idą:  «Hymni  albo 
Pieśni  Duchowne  zwyczajne,  a  niektóre  z  Niemieckich  przctłómaczone," 
których  lu  jest  141,  ale  końca  w  exemplarzu  tym  braknie.  Porówny- 
wając  pieśni  te  z  temi,  które  są  w  PJ^iridarzu  przez  Schonflissjusa 
r.  1648.  wydanym,  przekład  znalazłem  całkiem  odmienny. 

Co  do  texlu,  wydanie  to  bardzo  jest  różne  od  wydania  Bibiji  Brze- 
skiej r.  1563.  »Gdy  obie  te  Biblje  porównywamy,  mówi  Bentkowski, 


(*)  Ringcltaube  von  Poln.  Bibelo,  p.  279,  po^rlada,  etliche  tausend Stuek.  (B.) 


NOTY,  N.  226».  '97 

(IL  525.)  znayduiemy  odmiany  nie  tylko  na  każdćy  karcie  ale  i  w  każdym 
prawie  wierszu  który  tylko  do  przyrównania  wzięliśmy.  Treść  ksiąg^  i 
napisy  rozdziałów,  w  obu  bibliiach  są  różne.  Widać  icdnakże  że  prze- 
kład Brzesko-Radziwiłowski  służył  za  fundament,  lecz  porównywaiąc  go 
z  oryginałem,  poczyniono  odmiany,  w  niektórych  mieyscacb  takie  na- 
wet które  czystości  i  poprawności  iczyka  polskiego  sprzeciwiaią  się, 
byle  się  iak  naywięcey  do  textu  oryginału  przjbliżyć,  iak  się  z  poró- 
wnania przekonywamy:  o  tćm  wszystkiem  w  obu  dedykacyacli  nay- 
mnieyszey  nie  masz  wzmianki.  Przedmowy,  rejestra  i  przypiski  biblii 
Brzeskiey,  zupełnie  tu  są  opuszczone.  Układ  ksiąg  osolłliwie  Apokry- 
fów, wcale  iest  inny  niż  w  biblii  brzeskiey.  Treść  rozdziałów  w  no- 
w\m  testamencie,  ma  się  zgadzać  z  cdycyą  tegoż  testamentu  160G 
w  Gdańsku  wydaną.  W  całey  tey  biblii  wiersze  nie  są  a  capite  druko- 
wane, ale  wciąż  z  oznaczeniem  tylko  na  boku  liczby  wiersza.  W  prze- 
drukowaniu Amszterdamskiem  pododawano  gwiazdki  na  oznaczenie  po- 
czątku wiersza.  W  późnieyszycb  zaś  edycyach  każdy  wiersz  z  liczbą 
osobną  na  nowey  linii  iest  drukowany.  Całe  to  wydanie  drukowane 
drobnym  gockim  charakterem,  niektóre  tylko  słowa  ,  nieznayduiącc  się 
w  ięzykacli  oryginalnych ,  a  w  polskim  przekładzie  dla  iasności  umie- 
szczone, wybite  są  literami  łaciiiskiemi.  Musimy  tu  ieszcze  wspomnieć, 
iż  w  tćm  wydaniu  zgłoski  czyli  dyftongi  ia,  te,  to,  iu'l  iako  też  ay, 
eyy  iy,  oy,  uy,  yy  nie  w  ten  sposób  są  drukowane,  lecz  wszędzie  przez 
j,  iako  to:  moja  ^  jutro,  jeszcze,  moj ,  twój,  swój,  stryj,  bij,  wuj, 
it.  d.  czego  nietylko  w  żadnćy  inney  edycyi  biblii  ale  i  w  innych  księ- 
gach nie  używano,  lubo  na  obronę  tey  pisowni  wiele  powiedzieć  mo- 
żna. Tłómaczem  i  wydawcą  tćy  biblii  iest  Paweł  Paliurus  rodem  z  Mo- 
rawil ,  który  w  roku  1593  maiąc  lat  22  przybywszy  do  Polski,  był  nau- 
czycielem szkół  publicznycb  w  Kaliskiem,  a  póżnley  piastował  różne 
urzędy  duchownej  będąc  nakoniec  Seniorem  kościołów  ewangelickieh 
w  Wielhopolszcze  umarł  1632  roku  27  Listopada,  więc  wkrótce  po 
ukończeniu  druku,  iak  świadczy  Węgierski  Hist.  Eccles.  Slayonicar. 
p.  391.  i  Ryngieltaube  v.  połn.  Biheln  p.  222.  Dopomagać  mu  zaś 
w  tey  pracy  mieli,  (iak  świadczy  tenże  Ryngieltaube)  Daniel  Mikota- 
iewski  Superintendent  kościołów  reformowanych  w  Wiclkopolszcze  i 
Tomasz  fj^engierski  Sfcnior  kościołów  w  Małopolszcze.  Co  do  kor- 
rekty  drukarskiey  miało  ią  utrzymywać  dziesięć  osób,  iednakże  pomyłki 
niektóre  uszły  tey  baczności  troskliwey." 

Różnicę  tę  zanotował  Clement  jK/6/.  Cur.  T.  IV.  p.  196,  mówiąc: 
»  On  ii^y  reconnait  presaue  Fancienne  bibie  de  Brzeście,  purceaue  css 
nouvaux  traducteurs  ont  consulte  d''autres  Fersions ,  comme  la  Bcbe- 
mienne  de  1579.  4.  pour  le  vieux  Testament,  celle  de  Theodore  de 
Beza  pour  le  Nouveau,  et  principalement  celle  ffe  Junius  efTrcmellus 
pour  roiwrage  entier.  lis  les  ont  cemparees  avec  les  Oriyinaux  et  en 
ont  fornie  cette  nouvelle  traduction. 

Tom  II.  13 


98  •  NOTY,  N.  2269. 

Dcdyltacja  Krzysztofa  Radziwiłła,  Królowi  Władysławowi  Zy- 
gmuntowi datowana  z  Orla  4  Decembris  1632  tak  się  zaczyna  :  » Ponie- 
waż ta  pism  Świętych  Łsięga ,  która  w  Polskim  ięzyku  przed  Sześćią- 
dziesiąt  y  dżiewiącią  lat  pod  imieniem  nieśmierteluey  pamięci  Przodka 
W.  K.  M.  Króla  Zyg^munta  Augusta  na  świat  była  wyszła,  właśnie 
pod  czas  szczęśliwcy  W.  K.  M.  Eiekciey  drugi  raz  dla  niedostatku 
pierwszych  Brzeskich  Exemplarzów,  z  druku  wyniść  miała;  Zdało  się 
bydź  rzeczą  słuszną  aby  y  teraz,  w  tey  nowey  szacie ^  pod  Imieniem 
Królewskim  ludziom  prezentowana  była."  Druga  dedykacja  do  Krzy- 
sztofa Radziwiłła  na  Bierzach  y  Dubinkach  Książęcia  Hetmana  Polnego 
W.  X.  Lit.  datowana  z  Torunia  18  Novemb.  1632,  w  której  podpisani: 
B  Siiperdttendentotvie  y  Pasterze  Zborów  Ewangelickich  w  pFielkey  [%ic) 
Polszczę.''''  Na  początku  powód  druku  wyrażony:  » dla  niedostatku 
exemplarzow  Blblji  Brzeskiey  bądź  ludzi  bądź  czasów  zazdrością  wy- 
gubionych." 

W  liście  Arcybiskupa  Wężyka  znajdującym  się  w  Olszowskiego  Arcy. 
biskupa  Gniezn,  piśmie.  De  Archiepiscopatu  Gnesnensi  pomieszczonym  u 
Załuskiego  w  dziele  Epistolae  Familiar.  po  Tomie  1.  karta  E2  verso 
nast.  gdzie  po  wstępie,  o  tern,  że  straż  i  czuwanie  nad  textcm  Pisma  ś. 
należy  do  biskupów,  jako  następców  Apostołów,  że  przekład  Pisma 
ś.  na  łacińskie,  przed  innemi  za  kanoniczny  uważany  być  ma,  że  n- 
ehwałą  Koncilium  Łateraneiiskiego  drirkarzc,  coby  bez  pozwolenia 
wyższej  władzy  duchownej  Pismo  ś.  drukowali ,  albo  przedawać  się 
ważyli ,  klątwie  i  opłacie  pieniężnej  ulegają,  dalej  te  słowa  (*):  Quae 
ciini  ita  se  habeant,  miramur  et  graviter  dolemus ,  Biblia  Sa- 
cra, sine  licentia,  et  approbatione  Magistratus  nostri  Ecclesiastici  inlin- 
guam  Polonicatn  versa  Gedani  ntiper  anno  1633.  in  Ofjicina  Andreae 
Hunofeldi  impressa,  pałam  circutnferri ,  in  ijuarum  versione,  et  libri 
aliauot  Sacrae  Scripturae  ex  industria  sunt  omissi,  Uli  praeserlim, 
ex  aiiibłis  adversa  Orthodoxae  fidei  doctrina  conveUitur ,  atque  ipsa 
translatio  Polonici  idiomatis ,  cum  vulgatd  latind  collata ,  multis  in 
locis  depravata  cernitur  ^  ut  ex  collatione  Hebraicae,  Graecae,  et 
Latinae  lectionis ,  piorum  et  doctorum  virorum ,  quibus  id  negotij 
dederamus  facta^  deprehensum  fuit,  ul  iterum  mirari  satis  et  do- 
lere  non  possimus,  Superatlendentes ,  ut  se  nominant ^  Evangelicorum 
in  maiori  Polonia,  eo  superbiae  et  audaciae  progressos ,  ut  veteris 
et  vtilgatae  latinae  Bibliorum  translationis  sibi  censuram  assumere 
ausi  fuerinł,  vel  certę  plus  sapere,  melius  linguam  Hebraeam  et  Grae- 
cam  scire ,  vetustiores  et  meliores  Bibliorum  Hebraeos  etGraeeos  Co- 
dices  habere,  quam  SS.  Patres,  auitot  saeculis  praecesserunt,  guam 
luminaria  EcclesiaCf    Hieronymus ,   Augustinus,   Gregorius    vel  alij , 


(*)  Tenże  sam  list  pomieszczony  jest  w  Miscell.  Crac.  1814.  str.  JO?  nast.  z  odmia- 
ną miejsc  niektórych  od  textu  niniejszego. 


NOTY,  N.  2269.  99 

dicłas  łinguas  scire  vel  cerliores  Codices  JBibliorum  habere  po- 
łuerunt,  supra^ue  ipsam  Ecclesiam ,  cuius  tania  fuit  apud  S.  Augu- 
stinutn  fides ,  ut  Evangelio  non  erederet ,  nisi  eum  Ecclesiae  commo- 
verel  aulhoritas ,  sapere ,  intelligere  praesumanł.  Qui  sanę  auod 
in  subsidium  sui  erroris  vel  arrogantiae  sumunł,  se  non  novam ,  sed 
vet€vem,  ut  asserunt,  Brestensem  Bibliornm  editionem,  et  translaiio- 
nem  iterum  edidisse  et  recudisse ,  scire  et  meminisse  deberent ,  Bre- 
stensia  Ula  Biblia ,  et  a  laudałissimis  illius  temporis .  Decessori- 
bus  nostris  Archiepiscopis ,  Regni  Poloniae,  et  Magni  Ducaius  Li- 
łvaniae ,  damnata  et  reprobata  fuisse ,  et  Serenis!>imo  magnae  me- 
moriae  Begi  Sigismundo  Augusto ,  cui  inscio  dedicabantur ,  vel  po- 
tius  obtrudebantur ,  ita  disciplicuisse ,  ut  etiam  diplomate  suo  anno 
millesimo  (juitigentesimo  sexagesimo  cjuinto  8.  Octobr.  Vilnae  dato  , 
summo  affectu  professus  fuerit,  se  ad  defendendam  contra  Haereses 
Beligionem,  Całholicam ,  Beligiosum  ordinem  Patrum  Societalis  Jesu, 
in  Begnum  Poloniae  recepisse.  Cuorum  postea  opera  curarjue  contra 
haec  Brestensia  Biblia,  edita  fuere  authoritate  Illuslrissimi  lauda- 
tissimae  memoriae  Stanislai  Karnkowski,  Decessoris  nostri  Biblia 
ex  vulgata  latina  translatione  in  Polonicam  linguam  translata  me- 
moriae piae  Jacobi  Ff^uiek  eiusdem  Socielatis  Theologi  vocata.  Ne- 
(jue  est  fjiiod  superattendentes  Evangelicorum ,  vel  (juiscjuis  Ule  sit, 
authoritatem  aliauam  biblijs  Gedanensibus  additam  existimet,  auod 
dedicata  sint  Sacrae  B.  M.  Domino  nosłro  Clementissimo ,  cum 
sua  Mtas  primum  guidem  Jllustrissimo  D.  Episcopo  Filnensi,  cum, 
is  pro  sua  pastorali  solicitudine  et  vigilantia ,  de  eorundem  Bi- 
bliorum  dedicatione  Saae  Mti  signifieasset ,  deinde  verb  mihi  guo- 
gue  pałam ,  et  disertis  verbis  rescripserit ,  disertecjue  pro  Catholici 
Principis  officio  professus  fuerit,  eam  Bibli^rum  dedicationem  se 
inscio  contigisse :  ac  propterea  nihil  inde  anthoritatis  iisdem,  Bibliis 
accedere  posse,  scire  se  et  profiteri  censuram  et  editionem,  Biblio- 
rum  solius  Ecclesiae  Bomanae  et  Ecclesiastici  Magistraius  esse  pote- 
statis,  se  in  Ecclesia  Caiholica  natum ,  in  eadem  guogue  et  vivere  et 
mori  velle.  Quocirca  laudatissimis  maiorum  ,  et  Decessorum  nostro' 
rum.  Episcoporum  Begni  et  Magni  DucatusLilyaniae  vestigiis  insistendo, 
gui  olim  regnanłe  Serenissimo  Sigismundo  Augusto,  magnae  memoriae 
Bege,  Brestensium  Bibliorum  editionem  et  translationem  damndrunt 
et  anathematizarunt.  Nos  guogue  maturo,  ed  de  re  habito  cum  Ulu- 
stris:  DD.  etFratribus  observandiss:  Archiepiscopo  Leopoliensi  et  Epi- 
scopis  Begni  et  Magni  Ducatus  Litvaniae,  ac  multorumvirorum  doctorum 
et  piorum  consilio ,  de  eorum  guogue  assensu,  pro  debito  Pastoralis 
officij  nostri  providentes ,  ne  ea  guae  sacris  Canonibus ,  et  fidei 
Catholicae  adversantur ,  sileniio  approbare ,  vel  ad  ea  connivere  oc- 
casionemgue  errandi  ovibus  nostris  praebere  videamur ,  authoritate 
nostra  Metropolitana ,  et  Primatiali,    ac  a  Sacra  Concilio  Tridentino 


100  NOTY,  N.  2269-2271. 


nobis  concessa ,  m  Dei  nomine ,  omnibus  et  sinifulis  Christi  fidelibus 
utriustjue  sexus,  et  cuius  vis  contlitionis  Regni  Poloniae  et  3Ia(jni 
Ducatus  Litvaniae  incolis ,  et  in  virtute  S.  obedieniiae  ^  ac  snb  ex- 
communicationis  poena  ipso  facto  incurrenda,  Sedi(jue  Apostolicae^  in 
Catałogo  librorum  prohibiłorutn ,  et  Bulla  Coenae  Domini  resewatd, 
disłricłe  prohibemns ,  ne  łibrum  hunc  Bibliorum ,  Gedani  iu  Offieina 
■Andreae  Uunefeldi,  vel  alibi  lingua  nostra  impressum^  vel  alibi  re- 
cusum,  legfire,  retineie  ,  vendere,  seu  cuipiam  donare  audeant,  sed 
si  quis  ea  habuerit ,  Pfirocho ,  Parochus  vero  Episcopo  suo  auam 
primum  reddere  teneatur.  Bibliopolis  verb  ,  et  Typographis  omnibus 
sub  eadeni  anathemałis  poena  ^arbitrio  lllustrissimoruniEpiscoporum^ 
tfuos  ut  praesenłes  liter  as  nostras  per  Parochias  publicare  sine  mo- 
ra eurent,  fralerne  rogamus ,  decernendis,  mandamus,  ne  prae dicta 
Biblia,  vendere ,  sive  de  novo  imprimere  fjuovis  modo  praesumant , 
sciantffue  Bibliopolae ,  et  Tgpographi,  se  ^uoad  impressionem ,  vendi- 
łionem ,  et  invectionem  librorum,  Illustrissimorum  DD.  Loci  ordina- 
riorum  jurisdiclioni  antiauitus  esse  subjectos  ^  secundumrescriptutn  Se- 
renissimi  olim  Sigismundi  Augusti  Regis  ,  Constitutionibus  Proyincia- 
libus  lib.  ó.  insertum,  caeterum  hoc  praedicto  Edicto  nostro  prohibi- 
torio,  Bibliorum  Gedanensium ,  non  intendimus  pacem  inter  Dissiden- 
tes,  de  Religione  łurbare,  cum  aliud  sit,  dissidium  Religionis ,  pacis 
publicae ,  et  tolerandorum  scandaloruni  causa  tolerare,  et  permiltere: 
aliud  verb  dissidentes ,  ne  in  nostram  połestatem  Ecclesiasłicam  sc 
ingerant  prohibere  ^  in  cuius  rei  fidem,  praesentes  mann  siostra  sub- 
scriptas,  Sigillo  guoaue  nostro  consignari  jussimiis.  Dat.  Louicii ,  die 
XXrni.  Mens.  April.  il/.l>C.X.YAF//.(pomy[l;a  zain.]MDCXXXlV). 
•  Urban  Papież  pochwalił  poslypeh  Arcybiskupa  przez  Breve  dane 
29  Julii  r.   1634,  klóse  także  u  Załuskiego  1.  c.  jest  pomieszczone. 

2271.  Wydał  Jan  Henryk  Gryschow  Kandydat  Teologji,  z  pomocą 
Jakóba  Sclimidt  i  Jana  Printz,  Torunianinów.  Łożył  koszta  na  druk, 
Henkel  Hrabia  Niemiecki.  Wydanie  to  jest  ściśle  przedrukowaniem 
edycji  Gdańskiej,  wyjiłwszty  małe  różnice  w  ortografii.  W  exemplarzu 
który  widział  Sobolewski,  nie  było  dedykacji  Radziwiłła,  ale  nato- 
miast :  Informacya  historyczna  o  tey  nowey  edycyi.  Krótka  Nauka  o 
Piśmie  S.  iako  ie  człowiek  ku  dobremu  dusze  stvey,  czytać  ma.  Na  koił- 
em na  4  kartach :  Historya  o  ialosnem  zburzeniu  miasta  Jeruzalem. 
czego  w  poprzedzających  wydaniach  niema.  Bentkowski  przeciwnie 
(II.  530)  w  swoim  exęmpiarzu  widział  dedykacją  Krzysztofa  Radziwiłła. 
Co  się  tycze  dwóch  przedmów  na  czele  tej  Biblii,  z  których  jednę  tylko 
Bentkowski  znalazł ,  rzecz  tę  objaśnia  Clemcnt  Bibl.  Curieuse  T.  IV. 
p.  196,  =  Rlngeltauhego  temi  słowy:  ,,IIenri  Grischoto  a  pris  le  soin  se 
rimpression  et  y  a  mis  deux prefaces  de  safacon.  II  en  arełranchć  laDe^ 
dicace  addressee  au  Hoi  dc  Pologne,  (jui  se  trouuaił  a  la  tele  de  tedi- 
tion  de  Dantzig.     Et  comme  cette  edition  appartient  proprement  a  FE- 


NOTY,  N.  2271-2279.  101 

glise  Reformee,  ceux-ci  ont  fait  une  autre  Preface  ,  tjue  les  Reformę s 
font  relier  a  la  Ute  de  cette  Bibie ,  cjuand  ils  en  font  Vacaiiisition. 

,, Ponieważ  biblia  ta, ilodajcBenlk.  (11,530)  za  poradą Dan.Ernes.  Jabłoii- 
sl;le{>o  iiatlwornego  Isrol.  Priisl;ic{;o  kaznodzieic  wydana,  miała  służyć  nie 
tylko  dla  liościoló w  rcformowanycli(do  Którycli  właściwie  ten  przcłiład  nale- 

,  źy)  ale  i  dla  zborów  wyznania  auszpurskiejro, pisze  zalcniGryszow  w  przed- 
mowie: Przypomnielić  wprawdzie  niektórzy,  źe  trzeba  te  przekłada- 
nie na  nieklólyeh  micjscacli  poprawić.  Lecz  że  nie  wszyscy  nauczy- 
ciele kościoła  ewangielickiego  zgodnie  na  to  przypadają,  zdało  się  być 
rzeczą  niesłuszną  z  własney  powagi  teiro  się  dopuszczać  :  ale  taką  po- 
prawę iednostaynemu  zezwoleniu  kościoła  ewangiellckiego  teyże  nacyi 
zlecić.  Jednak  iż  się  takowey  poprawy  trudno  doczekać,  możeć  tym 
czasem  każdy  który  zbawienia  swego  żąda,  i  w  tym  przekładaniu  do- 
statecznie o  nim  l)yć  wyuczony  i  ubespleczony.  Doktorowie  zaś  i 
nauczyciele  zatrzymała  zupełną  wolność  iako  przy  wszystklcli  wer- 
syach ,  tak  i  przy  tey ,  pilnie  za  daną  prz^leżylością  słuchaczom  i  wy- 
raźnie pokazywać  który  to  iest  własny  zmysł  ducłia  S.  i  który  praw- 
dziwy, cłioć  się  z  przekładania  iaśnie   nie  wydaje.  ,, 

2275.  Na  przodzie  przedmowa  Franciszka  Alberta  Schultza  Dokt. 
Teoł.  w  której  pod  koniec  te  wyrazy:  Przy  teraźniejszym  przedruko- 
waniu położyliśmy  za  fundament  edycyą  Biblii  roku  1738  w  Królewcu 
Pruskim  wydanej  i  1.  d.  Podpis:  J.  J. —  Przedrukowanie  to  należy  się 
dwóm    Eklezlastóm    Zboru  Czeskiego   wyznania    w  Berlinie,  Jennike  i 

"Elsnerowi,  koszt  zaś  Towarzystwu  tamecznemu  Biblijnemu.  Wiele 
jednakże  jest  błędów  w  tern  wydaniu,  z  naśladowania  wydania  Króle- 
wieckiego.     (Mlsccll.    Crac.    1814.   I.  p.    106.) 

2279.  Tytuł  rubro,  jal^o  oryginalny  przytacza  Soplków  i  dodaje,  źc 
Biblia  ta  wydana  w  Pradze  w  Icclech  1517  i  1519,  niewiadomo,  czyli 
w  zupełności  wyszła  z  druku  (*),  ani  dotąd  zupełny  exemplarz  gdzie- 
kolwiek znaleziony,  a  znajomych  jest  tylko  ksiąg  XVL  to  jest :  I.  Pięć 
ksiąg  Mojżeszowych  druk.  r.  1519,  364  kart  i  rycin  14.  II,  Cztery  księgi 
Królewskie  druk.  r.  1518,  241  kart  i  rycin  11.  111.  Księga  Sędziów,  48 
kart  i  rycina  1.  IV.  Księga  Jezusa  Nawiną,  druk.  r.  1518,  48  kart  i  ry- 
cina 1.  V.  Księgi  Salomonowe  druk.  r.  1518,  32  kart  i  rycina  1.  VI. 
Ekleziastes  druk.  r.  1518,  18  kart  i  rycina  1.  Vn.  Przysłowia  Króla 
Salomona  druk.  r.  1517,  48  kart  i- ryciny  2.  VIII.  Księga  Pieśń  nad 
Pieśniami  druk.  r.  3518,  11  kart  i  rycina  1.  IX.  Księga  Mądrości  Jezu- 
sa Syna  Syrachowego  druk.  r.  1517,  81  kart  i  rycina  1.  X.  Księga  Job, 
druk.  r.  1517,  51  kart  i  rycin  2.  XI.  Treny  Jeremiaszowe  druk.  r. 
1519,  12  kart  i  rycina  1.  XII.  Księga  Daniel,  druk.  r.  15l9,  40  kart 
i  rycina    1.     XIII.    Księga   Judith,    druk.  r.    1519,  26   kart  i  rycina   1. 


(')  Por.  Notę  do  N.  2350. 


102  NOTY,  N.  2279. 

XIV.   Księga  Ester,  drulj.  r.  1519,  26  kart  i  ryciny  2.  XV.  Księga  Rulli 
drak.  r.  1519,  8  kart.    XVI.  Księga  Dziejów  Apostolskich  351  kart. 

Na  końcu  pierwszych  Ksijjg  Mojżeszowych  te  słowa:  To  fcmt  ko- 
Hei^i>  nepBbiKTj  K.HHn>  MoHceoBbiXT5,  e>Ke  ora-h  Espefi  uasusaiomcH  Bpe- 
niHci),  norpegecKiH  >Ke  h  no;iarnHHe  HMeHyromcH  EHCseoch,  a  nopycKH  Bm- 
mbfl,  Eomieto  noMomiM)  3yno;iHt  BŁiAo««eHW  h  BbiuiHCHCHW,  noBe;itHieM'i. , 
H  nHAHOcraiH)  yneHoro  Mywa,  bi.  ;ieKapcK.nxTj  HayKaxi.  ^OKmOpa,  OpaHi^H- 
CKa  CKopHHU  cT>  IIoAoi^K.a  ,  y  Bc^iuKowb  MicniT.  npaacKoM-b  ,  no  ^i-feracKi. 
BonAomcHiH  CAOBa  Boida  niwceiUHoro  niiinbcomiłoro  ^eBenib  Ha  lo.  Po- 
dobne epilogi  są  po  każdej  księdze.  Exemplarz  znany  najzupełniejszy 
yv  siedmiu  sposzytach  znajduje  się  w  Archiwum  Kollegium  Spraw  Za- 
granicznych w  Moskwie  i  ten  znany  był  i  Sopikowi  iSlrojewowi,  który 
szczegółowy  opis  podał  wdziełe:  OGcraoam.  Onucaiiie  CinapoiieTaniHbixT» 
Kunrij  CjiaBaHCRHxT,  h  pocciucEHXT.,  p.  6 — 19.  E^emplarze  mniej  pełne 
znajdowały  się  w  Bibijotece  Hr,  Teodora  Tołstowa,  Dobrowskicgo,  Bauze, 
Czadajewa,  w  Moskiewskiej  Duchownej  Typografji,  w  Klasztorze  S.  Cy- 
ryla Białozierskiego.  Slrojcw  i  Kóppen  dodają,  żeBIblja  ta  drukowana 
była  kosztem  Radżcy  Wileńskiego  Bohdana  Ońkowa.  W  Polsce  żadcu 
excmplarz  ile  nam   wiadomo  dotąd  nieznany. 

Obszernej  noty  Sobolewskiego  do  tego  miejsca,  zamykającej  opi- 
sanie Bibiji  Skoryny  i  Sopikowa,  wyjęte  z  Pamięt.  Warszaw,  r.  1815, 
Listopad,  nie  widzimy  tu  potrzeby  powtarzać.  Wypisujemy  z  niej 
tylko  to,  co  z  Dobrowskicgo   podróży  o  Bibiji  tej  wyczerpnął. 

wTak  ważne  prace  Skoryny  tak  dalece  nicznanemi  były  uczonym, 
iż  X.  Dobrowski  w  dziele  o  Podróży  do  Szwecyi  i  Rossyi  odbytej 
w  r.  1792  p.  101.  łtyznaje,  iż  pierwszy  raz  z  dzieła  Michaelisa  Ein- 
leiłung  in  die  Biicher  des  Neuen  Testaments  dowiedziawszy  się  o 
tych  drukach  nie  mógł  wierzyć ,  żeby  miały  być  wydane  w  Pra- 
dze Czeskiej,  i  że  koniecznie  śladu  szukał,  czy  niebyły  drukowane 
w  Pradze  pod  ff^arszawą.  Dopiero  w  drugiej  części  Sioranki  w  r. 
1815  wydanej  na  karcie  149  z  wielką  radością  donosi,  iż  miał  szczę- 
ście odkryć  dwie^  ćwiartki  Trenół*  Jeremiasza  przekładu  Skoryny  (Lin- 
de p.  289),  Lecz  wyrazy  na  dopisic  każdej  księgi  w  Sławnym  tviel- 
hini  start/m  mieście  Pragskim,  przekonały  go  o  Pradze  w  C/cchach; 
chociaż  tam  ani  śludu  i  najmniejszej  wiadomości  o  tcm  znaleść  nie- 
inógł ,  równie  jak  w  całej  Polsce,  i  nawet  sławny  nasz  przez  ob- 
szerną naukę  ś.  p.  Albertrandy  przyznał  mu  się,  że  nigdy  najmniej- 
szej części  jej  niewidział  i  żadnej  mu  o  Skorynie  wiadomości  dać  nic- 
byl  w  stanie. " 

«Domyśia  się  dalej  Dobrowski,  że  Skoryna  do  swojej  pracy  zachę- 
conym być  musiał  przez  Króla  Zygmunta,  jako -^^osfoi  jego  w  Wilnie 
r.  1525  wydany  ma  wyraźnie  w  dopisie :  za  paiiotvania  Najłaskawszego 
Króla  Zygmunta  Kazimierowicza  i  t.  d.,  co  jednak  rzeczy  dosyć  nie  obja- 
śnia.   Domyśla  się  także  Dobrowski,  że  Skoryna  wr.  1515  mógł  towarzy- 


NOTY,  JV.  2279-2280.  103 

szyc  Królowi  do  Wiednia,  i  stamtąd  być  posłanym  do  Wenecji;  gdzie  mógł 
kazać  matryce  do  swoicli  liter  robić,  ile  źe  te  nie  tak  do  pisma  Cerkie- 
■wnejjo  Uossyjskiego  podobne  są,  jako  raczej  do  tych,  któremi  Scrwjauie 
w  16  wieku  księgi  swoje  w  Wenecji  drukowali.  Gdy  zaś  Król  Zygmunt 
podjął  się  opieki  nad  młodym  Królem  Czeskim  Ludwikiem,  i  pełnomo- 
cników utrzymywał  w  Pradze,  przeto  Skoryna  większą  tam  do  druko- 
wania swych  ksiąg  dogodność  znajdował.  A  gdy  w  1519  r.  panowie 
Czescy  wyłamywali  się  z  pod  opieki  polskiej,  Skoryna  powrócił  do  oj- 
czyzny, cxcmplarze  zaś  jego  bibiji  musiały  być  przesłane  do  Li- 
twy, do  Białej  i  Czerwonej  Rusi,  może  teź  i  do  słowiańskich  prowin- 
cji węgierskicli;  lecz  dziwna,  że  dotąd  ani  w  Pradze,  ani  w  całych 
Czechach   i  jednej   księgi  jego  nieodkryto.  " 

X.  Dobrowski  w  Podróży  swojej  k.  103  wpada  na  przyczyny,  dla 
których  dzieła  Skoryny  zostały  do  tego  stopnia  zapomniane.  Podług 
nlego  Skoryna,  chociaż  wyznania  Cerkiewnego,  dosyć  przychylnym 
był  Rzymsko-Katolickiemu,  i  w  podziale  ks^ąg  i  rozdziałów,  atoli  ra- 
dząc się  dawniejszych  słowiańskicli  tlómaczeń  w  rękopismie,  trzymał 
się  Wulgaty.  Nadto  nntiarkowal  używany  dotąd  cerkiewny  język  tak, 
że  łatwiej  mógł  bydż  zrozumianym  od  Rossjanina,  niż  czyściejszy  da- 
wny Cerkiewny  5  zwiększeni  zatem  prawem  mógł  swoim  dziełom  dać 
napis  Rossyjskicj  czyli  Ruskiej  Bibiji  niż  go  miały  dawniejsze  w  Cer- 
kwi używane  z  Greckiego  zrobione  tłómaczenia  właściwiej  słowiań- 
skie. Te  przyczyny  mogły  dać  gorliwcom  powód  do  wygubienia,  a 
drugiej  stronie  do  tajenia  tych  ksiąg. " 

P.  Sopików  czyni  obszerne  uwagi  nad  ortografją,  językiem,  i  tłóma- 
czcniem  jego,  z  których  wyciąg  umieścił  w  Pamlęt.  War.  p. 293.  i  nastę. — 
P.  Soplko\v  rozumie,  że  Skoryna  nic  więcej  nie  zrobiła  jak  tylko  da- 
wniejszy przekład  Słowiański  (w  części  Metodyusza  i  Cyrllla,  w  czę- 
ści tłóuiaczów  współczesnych  W.  Xięciu  Włodzimierzowi)  nieco  po- 
prawił i  objaśnił. 

To  samo  bezmała  mniemanie  co  do  natury  Bibiji  tej  wyraził  Stro- 
jew  (Oócmoam.  Onnc.  i  t.  d.  p.  6)  w  tych  słowach :  Ilo^-b  chmi.  sar.ia- 
BieM'!.  H3BtcniHM  {ąocca^)  ^Ba^i^amB  ^Bi  KHHrH  Cb.  IIhc.  Beinxaro  3aBi- 
ma,  iiepeBe^eHHWH  cb  ByABrambi  na  JlnraoBCKO-pjci£oe  Hap-fe^ie  (hah  raoAL- 
KO  nonpaBACHHbia)  ^OKrnopoMii  meĄnu^aunL  <l)paHK.HCROMii  CKopHHOH),  ypo- 

/KenU,eM-b     IToAOIJJKHMT,    i  t.     d. 

2280.  Kohłius  w  Aiie\c  Litr  o  ductio  in  Histor.  etRem.  Litter.  Slav. 
Altonuviae  1729  opisał  naprzód  tę  Bibiję  p.  21 — 25. ,  podług  niedo- 
kładnej o  niej  wzmianki  u  Le  Longa  (Blbl.  Sacra.  C.  IX.),  gdyż  wPe- 
tersburgu  nie  mógł  jej  nigdzie  dostać.  Później  znalazłszy  ją  w  Hambur- 
gu u  sławnego  Jana  Alberta  Fabricjusza,  podał  o  niej  wiadomość  (p. 
187 — 203).  Bibija  ta  drukowana  na  dobrym  papierze  pięknemi  cyry- 
lickicmi  głoskami.  Tytuł  jest  wśród  ryciny  wyobrażającej  po  bokach 
kolumny  na  podstawach  w  górze  łękiem  spojone.  Zoh.  facsimile  N.  1,  które 


104  NOTY,  N.  2280. 

Sobolewski  przyłączył  do  tego  opisu,  ale  cliaralstery  same  bez  ozdób 
wpomnioiiycb).  Odurotna  strona  karty  tytiilo^vej  mieści  sześć  epi- 
grammalów  w  języku  sla>yiaiiskim ,  (każde  z  dziesięciu  wierszy),  a 
w  środku  lierb  XivciaOstrogskiego  Konstantyna,  pięknie  rznięty  i  na 
około  głoski:  K.  K.  K.  O.  (KoncmaHmaHi.  KoHcraanmiiHOBiiMT.  Knaab 
Ocmpo/«cK.iri).  Na  karcie  następnej  (drugiej  po  tytułowej) 'znajduje  się 
Modłitwa ,  w  dwóch  kolumnach  po  grecku  i  po  sławiaiisku ,  w  której 
Xiąźe  Konstantyn  dziękuje  Bogu  za  pomoc,  jakiej  doznał  w  wydaniu 
na  światło  słowa  Jego.  Modlitwa  ta  tak  się  zaczyna:  0eh  Ttdrao  nav- 
TOXQ(iTioQ  aiu)vu  avccoye  xal  7iaVTodvvau£  x.  t.  A.  Ostatnie  jej  wyrazy 
godne  przytoczenia :  Kayui  xu}VcccTivog  ayoQiV(óu6VOc  y.al  tv  ayiu)  ^aji' 
TiauaTL  Baaihjog.  X.dgiTi  acDTijoog  ifutor  &£ov  dov^  'OaTQo/3ic(c 
^orj^ódag  xiofiic(g  xal  Ticóidoog  /9o?uvdiag  ^  rolg  Si  hliliyfihoig  iv 
Xqicm  xai  mfft?ufAivoig  ddiląoig  fiij  (i6vov  xaxd  odQxa  d}Xiv  nvtvficcTi, 
ćcyiio  ndaoig  roig  tyciafiiroig  nayTccyu  iv  aXo^3aiAfj  y}.a)TTcc.  toig  xoivco~ 
vovaoig  iv  ndat]  rd^ewg  ovv  ^Oc&odó^Mg,  xaTcc  tIjv  dnogro)j.xijV  ts  xcu 
xa&ohxijV  ixx?.iaiav  7to&nvMg  ayocicj  on  ovv  iv),oyia  xal  oixriQ^oj  xcd 
cfiKav0'QO7xici  -d-eoi  ij^icó&jjr  doyt]  {oio%tjv)  TTottjaaL  Xal  idiiv  fie  ovv 
rb  rilog  evi:xev  t«  naoóvxog.  ov  vvv  yc({}  v{.uv  navTa)(tt  &ewo}ja&ai-  wgs 
ovv  TiTvnofiiv7]V  nalaidyis  xm  viav  dice&tjxt]v  dtf/.ovadai^  iv  &foj(fv- 
kaxT}]  TióliL  xcu  doyijy.icc  i)ubjv  'Ogno^ictg  iv  (3o/uvóia.  im  dno  xTia£(og 
xbo(xov  i7XTcr/j]hocoj^  6yÓ07]xocM  irdrio.  xai  XoiaTS  yoviag  Xihoc(o  nsr- 
Taxooiocoj,  oxdoriXOcoj^  ttcooto).  Bor}doriui.uJvog  icc(f.iivov —  To  jest:  (*) 
Ja  Konstantym  rzeczony  i  na  świętym  chrzcie  nazwany  Bazyli,  łaską 
zbawiciela  naszego  Boga  Książę  Ostrogskie,  Wojewoda  Kijowski,  Mar- 
szałek ziemi  WoJyńskiej,  wybranej  w  Christusie  i  ukochanej  braci  nie 
tylko  wedle  ciała,  ale  i  w  duchu  świętym,  wszystkim  którzy  się  najdą 
gdziekolwiek  w  słowiańskiej  mowie,  kommuniknjącym  w  całej  na- 
leżności więc  prawosławnie,  wedle  apostolskiego  i  powszechnego 
kościoła,  z  upragnieniem  oznajmuję,  że  za  błogosławieństwem,  zmi- 
łowaniem i  łaską  Boga ,  zasłużyłem  początek  uczynić  i  widzieć  koniec 
obecnej  (pracy),  ahy  wam  wszędzie  na  oko,  drukowany  stary  i  nowy 
Testament  ku  patrzeniu  i  pokazaniu  był.  W  Bogostzeżonem  mieście  i 
stolicy  naszt^j  Oslrogu  na  Wołyniu,  roku  od  stworzenia  świata  siedm- 
tysiącznego   ośmdziesiąt   dziewiątego ,    urodzenia  Cliristusa  tysiącznego 

pięćset   ośmdziesiąt  pierwszego,   Bocdromiona (ji  [i ^  )  ąhh.  (12). 

Po  modlitwie  następuje  Przedmowa,  jak  się  zdaje,  samegoż 
Konstantyna  po  slowiańsku  tylko  napisana,  w  której  wyraża,  że  gdy 
przedsięwziął  był  sporządzić  wydanie  Bibijl  Słowiańskiej,  na  ówczas  ani 
sam  nie  miał,  ani  w  okolicach  swego  dziedzictwa  nigd//ie  znaleść  nie 
mógł  żadnego  rękopismu  bibiji   w  tym  języku.     Później  zdarzyło  się, 


(■)   Zamiast  tłómaczenla  łacińskiego,  które  Sobolewski  z  Kohliusa  przytoczył,  kła- 
dziemy doslÓTyne  polskie. . 


'-J\rrJ. 


•  • 


U>fK|)(Wf^4  ,  K'Łf44HHL<rilH  r43fciK:Ł, 
cnf)4&H</A  •    KAOt^ro  OTi  noBonAdi|J6HiH 


a  ' 


f^oNn,cm^MmHNn>TKf  Bi^op43^yM'rA    nHMNi>/iirb  JfgrtrnHiri,  ■  ^^^^ 


NOTY,  N.  2280.  105 

ze  Michał  Haraburda,  Pisarz  Wielkiego  Xicztwa  Litewskiego  przy- 
wiózł mu  z  Rossji  exeraplarz  tłómaczenla  sławiaiiskiego ,  sporządzo- 
nego przed  pięciąset  laty,  za  czasów  jeszcze  Włodzimierza  W.  X.  Mo- 
skiewskiego, podług  przekładu  72  mężów  na  język  grecki.  Z  tego 
wnosi  Kohlius,  źe  to  tłómaczenie  słowiańskie  nie  inne  jest,  tylko  toź 
samo,  które  wykonali  Methodyusz  Biskup  Morawski,  i  Cyrillus  brat 
jego.  Palej  pisze  w  tej  przedmowie  Konstantyn,  źe  oprócz  tego  ręko- 
pismu  słowiańskiego,  wiele  innych  rozmaiłem  pismem  i  językiem  pi- 
sanych Biblij  dostał,  i  tłómaczom  iswoim  polecił,  ażeby  do  tych  Ko- 
dexów  w  nowej  swojej  wersji  stosowali  się,  ile  znajdą  je  zgodne 
z  myślą  Pisma  k.  Ale  w  tych  rozmaitych  kodexach  taką  znaleziono  ró- 
żnicę, tak  wiele  miejsc  Pisma  8.  wątpliwie  i  błędnie  przełożonych,  że 
bez  mała  z  wielkim  swoim  żalem  nie  zaniechał  Konstantyn  przedsię- 
wziętej roboty.  Łączyły  się  do  tego  potwarze  niektórych  złośliwych 
ludzi  (*)  i  niedostatek  zdatnych  pomocników.  Wszakże  te  trudności 
jeszcze  bardziej  natężyły  gorliwość  wydawcy,  który  w  zamierzonym 
celu  wielu  uczonych  w  rozmaite  strony  świata  rozesłał.  Ci  zwiedziwszy 
Włochy,  Kandją  i  inne  krainy,  tudzież  wiele  Monasterów  Greckich, 
Serbskich  i  Bułgarskich ,  udali  ęię  w  końcu  do  Naczelnika  Wschodniej 
Cerkwi  Jeremiasza ,  Arcybiskupa  Carogrodzkiego,  żądając  od  niego 
poprawnego  exemplarza  Biblji  i  kilku  biegłych  w  języku  greckim  i  sła- 
wiańskim  tłómaczów.  Ten,  z  woli  Bożej,  łaskawie  przyjął  posłań- 
ców Konstantyna  ,  i  dał  im  oczyszczony  z  błędów  exemplarz  i  ludzi 
zdatnych  do  zrobienie  sławiańskiego  przekładu. 

Opowiada  nakoniec  Konstantyn,  że  Kodesów  i  tłómaczów  tak  od 
Jeremiasza,  jako  i  zkądiuąd  dostawszy,  naradzał  się  z  nimi  i  z  wieła 
innymi  w  Piśmie  ś.  biegłymi  nad  sposobem  wykonania  swego  przed- 
sięwzięcia^ wszyscy  zgodzili  się  na  to,  aby  tłómaczenie  greckie  72 
mężów,  jako  najbliżej  do  texlu  hebrajskiego  przystępujące,  wziąć  za 
zasadę  nowego  przekładu  słowiańskiego. 

Po  tej  przedmowie  następuje  druga,  dosyć  obszerna,  do  wszystkich 
w  iernych  Chrześcian ,  o  ważności ,  powadze  i  świętości  Pisma ,  za- 
kończona modlitwą  do  Boga  następującemi  wyrazami :  Cia  npe^cAOBHaa 
CKasania,  h  ^Bocmpo^Hoe  ci.rjjacie,  MnororpiuinbiMt  repacHMOMt ^anHAO- 
BHiewb  cicmaBwacHo.  (^Zob,  fac  sitnile  JY.  2.), 

Tu  następują  wiersze  sławiańskie,  z  trzydziestu  distichów  złożo- 
ne, na  pochwałę  Włodzimierza  Cara  Moskiewskiego,  rozkrzewiciela 
Chrzcściaństwa  w  swoim  kraju,  i  Konstantyna  Xiccia  Ostrogsklego, 
wydawcy  tej  Biblji.    Distich  22gi  wyraża  : 


(*)  Niechęć  ta  i  potwarz  ztąd  zapewne  pochodziła,  iż  Xiążę  Konstantyn  sprzyjał 
Ewangeliltóm  i  pragnął  ich  Kościół  z  Kos'ciołem  Grecliim  połączyć,  jali  to  wy- 
raźnie zaświadcza  fVęgicrshx  in  Systemate  Historico-Chronol.  Eccl.  Slav.  Lib.  III. 
c.  3.  p.  478. 

Tom  II  14 


106  NOTY,  N.  2280. 

B^afliniep-b  60  cboh  napo;^!*  KpiącmeMŁ  npocBtnraAt, 
KoHcniHHnmHwe  6oropa3»Mia  imcaideMii  ocB^mu^i-b. 

(Zob.  fac.  simile  N.  3). 
Wszystkie  te  pisma  na  przodzie  położone,  zamyka  Tablica  ksiąjj 
Pisma  świętego  ,  w  której  to  zastugiijc  na  uwagę,  źe  po  Księdze  Nehe- 
miasza  następuje  druga  i  trzecia  księga  JE^Sflra^,  księga  Tobiasza^  Ju- 
dith,  Estery,  Joba  i  Psalmy^  tudzież,  źe  księgi  Mądrości  tuż  nastę- 
pują po  Cantica  Canticorum ,  a  księga  Baruch  tuż  po  płaczach  Jere- 
miasza. Trzecia  Księga  Maclialieuszów  znajduje  się  także  w  tej  Bi- 
blji.  Na  końcu  jej  położono  następującą  przestrogę:  *Hic  terlius  liber 
JUaccabaeorum  in  religuis  bibliis  non  iuyenitur,  uec  in  Slayonicis  ipsis, 
nec  in  latinis ,  nec  in  Letłicis,  tantum  in  Graecis  et  Boliemicis :  neque 
nos  autem  omittere  eum  yoluimus." 

Tu  uważać  należy  1)  że  co  tu  w  tłómaczeniu  oddane  jest  przez 
wyraz  Letlicis,  to  po  słowiaiisku  wyrażono  Lackich,  Niewiadomo 
co  przez  ten  wyraz  rozumiano^  czy  nie  jest  to  jedno  co  Polskich?  2)  źe 
tłómacze  i  Czeską  Bibiją  w  pomoc  brali.  Wszystkie  te  pisma  na 
przodzie  zajmują  8  kart  czyli  4  arkusze.  Nowy  Testament  ma  napis 
oddzielny,  którego  fac-simile  pomieścił  a  siebie  Dibdin  Biblioth.  Spen> 
eeriana  Vol.  I.  p.  92. 

Na  końcu  Biblji  Ostrogskiej  znajduje  się  Kalendarz  Grecki,  z  mo- 
dlitewką  po  grecku  i  po  sławiańsku ,  w  której  składają  się  dzięki  Bogu 
za  szczęśliwe  dokonanie  dzieła.  A  po  niej  następujące  wyrazy  po  grecku: 
Ta  fŁev  yac  7tc(oóvTcc&€Ó§(XTa  xai  yjv^oy(oyixce  ^i^kia  naXaiac  te  xai  veac 
8i>a&i)xi]c  TaTV7iu)VTctv  vn  tf-ia  a^aQToXu)Tarov  "/wawou ,  roi)  ^eod(ÓQOV 
viov  ix  TTJg  fieydlrjc  Qcoaiac ^  iv  &so(pv?.axT}j  no^ti^Ogoo^ią.  im  ano  xxi~ 
asMc  r«  xóci.iov  Cm^-  xal  ano  aacydaewc  tov  viov  &£ov  xai  aióricog  ijuwp 
lr]aov  XciaTS  a  cp  n  a.  BoT]dQ7]ui(óvoc  i^  fjfifcą.(Zob.  fac-simile N. 4.) 
To  jest :  Te  tu  obecne  i  duszy  powodne  księgi  Starego  i  Nowego  Przy- 
mierza drukowane  były  ode  mnie  najgrzeszniejszego  Jana  Teodora  syna 
z  wielkiej  Bossji,  w  Bogostrzeżonem  mieście  Ostrogu,  roku  od  stwo- 
rżenia  świata  7089  a  od  wcielenia  Boga  i  Zbawiciela  naszego  Jezusa 
Christusal581 ,  Boedromiona  (Augusta}J2  dnia.  Sopikow  sławiański  na 
końcu  księgi  napis  tak  wymienił:  „HaBOJieHieaii,  Orni^a  h  cnocnimemeMi. 
Ctana  h  CBepuieHieMT.  CsAmaro  /\yxa,  noneAiuieM-h  ĆJiaroHecmHBaro  Khabs 
KoHcmaHraHHa  KoHcraaHraHHOBHHa  OcmposcKaro,  BoeBo;\w  KiencKaro,  Map- 
ma^Ka  scmah  BoAMHCHifi,  h  Craapocmia  BAa^uwupcEaro,  HaneHamana  6i>icinb 
cia  KHura,  rAaroACMafl  BHÓAia,  e«te  ccmB  Benixiu  h  Hobuu  3aB^mi>,  bt.  60- 
rocnacaemoMTj  rpa^-fe,  ero  oniHHHt  Ocrapos-fe ,  MHororp"femHWMi>  h  He^ocraoS- 
HMM-b  pa6oMT3  HBaHOM-b  0e^opoBbiMi,  cHHOMi  MocKBHmHHoMi.,BTj  Atmo  onn. 
coa^łaHifl  Mipa  7089,  a  omi.  BonAoinejuHrocno^aBora  nCnaca  Haraero  lacyca 
Xpncma,    i58i   wtcHii,a  Iiohh  bi.  12  ^chb. 

Kobłins  powiada,  iż  korrekta  tego  wydauia  jest  z  wielu  względów 
zaniedbana,  i  że  poprawniejsze  jest  przedrukowanie  Biblji  Ostrogskiej 


NOTY,  N.  2280.  107 

w  Moskwie  r.  1663  fol. ,  którą  sam  opisuje  ,  a  za  nim  Glement  T.  III. 
p.  443  nast. 

Exemplarz  Puławski  bardzo  dobrze  zachowany  i  całkowity,  ma 
kart  8  na  przodzie,  gdzie  są  pisma  wyżej  wyliczone.  Paginacja  sa- 
mego textu  tak  idzie,  karty  są  po  jednej  stronie  literami  znaczone, 
cóg  (276j,  cn  (180),  A  (30),  i  tu  się  kończą  księgi  Starego  Zakonu 
trzecią  księgą  Machabejską  —  vg  (56),  ov  (78).  Lecz  księgi  Nowego 
Zakonu  kończą  się  na  karcie  oa  (71),  a  reszta  kart  zajęta  kalendarzem 
ruskim,  karla  78  recło  ma  koniec  kalendarza  i  podpis  wyżej  wspo- 
mniany, verso  próżna.  Oprócz  tego  w  exemplarzu  Puławskim  znaj- 
duje się  karta  jedna  tąż  samą  liczbą  oznaczona ,  na  której  recto  także 
koniec  kalendarza,  oraz  modlitewka  po  grecku  i  po  słowiańsku  w  dwóch 
kolumnach,  verso  koniec  modlitewki  i  także  podpis  po  grecku  i  po 
słowiańsku.  (Zob.  fac-simile  N.  5).  Zdaje  się,  iż  te  dwie  karty  jedna 
drugą  zastępować  muszą  w  niektórych  exeniplarzach ,  i  rzadko  muszą 
się  obie  razem  znajdować  (*).  1 

Początek  modlitwy  hoiico\v ey.  Si  nccVToSvvaf4e  xav  arŚKcpcacs  &es  etc. 
Pierwszy  podpis  może  służyć  i  za  fac-simile  druku  całej  Biblji.  W  Pu- 
ławach były  dwa  exemplarzc ,  z  tych  jeden  daro.wał  Xiąże  Czartoryski 
Jenerał  Ziem  Podolskich  do  Bibijoteki  Liceum  Warszaw.  Hr.  Chrepto- 
wicz  ma  także  jeden  exemplarz,  ale  uszkodzony. 

O  tej  Biblji  podają  wiadomość:  Leipziger  Gelchrte  Zcitungcn, 
1726.  p.  182.  Kohlius  w  dziele  wyżej  przytoczonem.  J.  D.  Hoffman 
De  typographiis  earumque  initiis  et  incrementis  in  Regno  Poloniae, 
Dantisci ,  1740.  4.  p.  46.  Lilienthal  w  Preussische  Zehendeu  Vol.  II. 
p.  785  nast.  J.  Georg.  Hagemanns  Nachricht  von  denen  vornchmsten 
Uebersetzungcu  der  Heil.  Schrlft.  1750.  8.  p.  390.  Vogt  Catal.  libr. 
rarior.  p .  124.  Lc  Long  Bibl.  Sacra T.  I,  p.  44 1 .  (z  wicią  błędami).  L'IIistoire 
Critique  des  Versions  du  Nouveau  Testament  du  P.  Simon ,  a  Roter- 
dam,  1690,  4.  p.  223.  Clement,  Bibliothcque  Curieuse  T.  III.  p.  441 
— 445.  Strojewp.  50,  Sopików  T.I.  p.  45  nast.,  Dibdin  ,  Bibliotheca 
Spenceriana  Vol.  I.  p.  96  nast. 

Cały  ten  opis  jest  zKohliusa  przez  Sobolewskiego  wybrany  z  odmia- 
nami i  dodatkami  niektóremi,  przy  przejrzeniu  jego  wprowadzonemi.  Do- 
łączają się  tu  wyjątki  oryginalne  z  Przedmowy  Xięcia  Ostrogskiego,  od 
Strojewa  w  całku  przytoczonej  :  „Bome  Omne  Bce^pT>?KHine^K),  npeBtHHwń, 
npe6e3HaHa;iHwri  HBcecHAHwS,  e^HHi.  HM*au  6e3CMepmie  h  Bh  cBijnit  mn- 
Bbiii  HenpHcniynHtMij ,  BiĄbia.  bch  npe«i^e  6wrniH  ero  (BcaneciŁafl  6o  caMi 
msopHuiH,  flKojKe  xoineiuH,  caobomt.  noBCAtma  mBoero) ,  mbi  Btcn,  ro- 
cno^H  BojKCMou,  e^HH-b  c-hKbĄbia  cep^eHHaa,  mk.o  bi.  raBoe  iipecBflnioe  hmh 
yMWCAHXB  H  HaHaxi,  cie  npenecrnHoe  ^^ao  ,  ero  me  Hbiu* ,  raeoero   mmao- 


n  Dibdin  Biblioth.  Spencer.  Vol.  I.  p.  9?,  wymienia  nasamprzód  modlitewkę,  po- 
tym  podpis  drukarza. 


108  NOTY,  N.  2280. 

cep;^iH  6;iaroBo;ieHieM'h  h  ląe^pomaMH  cno4o6HXca  onĄimn  cEp^menie :  cero 
pa^H  6;iaro^apK)  H  BCAmaK)  mBoe  npecBflinoe  hmh  h  npcKAanflio  Ko;i'tH'Ł 
MOH,   pyiJ;*  Bis^ł-feBaa,  cmparanwa   B;iacmH  irboch  npecmoTia   no^Homiio,  Be- 

TiHHecTnBy  we  HeHspeHeHHwa  c;iaBM  mBoea  cie  ^-feAo  npe^^araio Bhmt.  ?Ke, 

o  XpHcrae  HsópaHHWM-b  npejK^e  BtKT. ,  no  npPAT.yi?*^eHiK)  Bfeiuaro  Bora, 
BTł  Hapo^fe  PycKoMTj,  cwHoiwb  i^epKBe  Bocmo^iiiMH,  H  iictMi.  cT>rj»aryK>- 
lHHMCH,Ji3biK.y  CAOBeHCK.oMy  H  cbe^HHHioiirHMcK  w.onmĄa  i;epK.Be  npaBocAa- 
BiK),  BcflHCCKaro  inna  xpHf;raoHMeHHmhiivib  Aio^eiyn. ,  aai,  KoHcmaiiraHnii, 
Hape^eHbia  bb  cBamoMt  Kperąema  BacHAie,  6Aaro;\aiuiM)  Bomieio,  KHama 
Ocrapo3CKoe,  BoeRO^a  KieucidS ,  maptuaAOK-b  sejiAH  BoAMHCROe  a  npoiaa, 
6pamiH  B03Aio6;ieHOH,  hc  raoniH)  C/Ke  no  nAomu  ,  no  h  no  4yxy  CBambina, 
BcfeMTj  noBcio^y  npaBocAaBHMMi.,  et  Aioóotiio  ce  Bi.3n1;iąaK) :  hko  ,  6Aaro- 
BOACHieMi,  me^poniaMH  h  'jeAOB-bKOAH)6ieMTi  BowiwM-b,  cno;ło6HXcn  na- 
HaAO  noAO?KHniH  n  c-faBpimeHie  Bii^-fema  ^-feAa  cero  ^ecranaro  u  hCR  upe- 
BTjCXo^aiE[aro ,  eme  Baan.  Hbint  noBCio^y  npe^AaraeMo  apHincA,  kwutu  060- 
ero  saEtrna,  rAaroACMbia  rpenecKH^yit  a3biiioM'b  BhkaIh,  bch  nopa^y  Ha- 
ne^amaHa  Bt  6orocnacaeMoMb  h  ^oMOHa^aAHOMi.  rpa^t  MoeMT,  Ocmpost, 
BT>  3eMAH  BoAHHCKOM,  BT>  A-ŁiiTO  oiwb  co3^aHia  Ml  pa  7089,  orni  BinAouce- 
Hifl  me  oim.  ^yxa  cBaina  h  Mapia  ^^bm  BO^eAoB-feicHia  XpHcma  cnaca  Ha- 

inero  i58i,  ai^fecHi^a  aBrycma  \2  ^hh 06ane  hh  Ą%Aa  saiamn,  Hnwe  ą^- 

AaraeAen,  eme  HiBopiimn,  na  cie  H3o6p'feinoxoM'b :  n6o  h  Kiiar-b,  rAaroAe- 
MbiKTi  BnBAia,  Bi>  380^1.  cero  ĄiJia ,  HaiaAbcmnoMTj  ne  Hmi;xoM'b  ,  Ąn6bi 
Hamewy  nsBOAcmm  K-t  HanaAbcmBy  cero  cb^-taHia  bti  Bceni-b  6biAa  ^oboa- 
Ha ;  HO  H  bt.  BC'txi  crnpaHaxT>  po^y  łiamero  ,  asbiKa  CAOBeHCKaro,  hhwc 
e^HHa  o6p'tmecH  CT.BpT.uieHa  btj  bc^st,  KHnrax'b  Remxaro  saBtma.  Tokmo 
onit  6AaroqecniHBa  n  b-b  npaBocAaBiH  H3pH;łH0  cianieAna  fofy;\apa  h  bc- 
AHKaro  KHH3a  loaHua  BacHAieBma,  MocKOBCKaro  h  npo^aa,  6oroH36paH- 
HbiMi  Mjmeyi-h  MH[xaHAOM'b  rapa6yp^oio,  nwcapcMb  BCAHKaro  KHa3cmi',a 
.AnnaoBCKaro,  et  npHAt^iHHiMi  MOA^HieMij  HcnpoiueHjK),CTTo^o6HXOMca  npia- 
ma  c-ŁHpi.meHjK)  BHB^iH):  3  TpeMecKa  a3MKa  ce4Mb;\ecarn'b  h  Ąu-kn-ia  npe- 
BO^HHKH,  MHOwae  namH  coim>  Abtm>,  Ha  CflOBeiicKiri  npese^eHyio ,  eicje 
aa  BCABKaro  BAa^HMepa,  KpecmHBUiaro  seMAio  pycKyro.  Tawe  n  HHbixT. 
BnBAifi  MHoro  H3o6p'femoxOM'b,  pa3AH'iHbixi>  uncweii-h  h  ;i3biiś.OBb ,  h  CHX'h 
CA'fe;\OBaHieM'h  HcnbiimaniH  noBeA'txoMi.:  airce  bch  cir^acyionicn  btj  BceMi. 
6o>KecmBeHOMi>  nHcamn  ?  H  oćptmeca  MHoro  pa3AHHH0,  hc  moKMo  pasHb- 
cmBia,  HO  n  pasBpaircema ,  neco  pa^^H  BeAie  cMymeme  npiaxoivn>;  K-b  cewy 
«te ,  HaBa/K^enieMi.  hckohh  nponiHBHHKa  BcaKOMy  Ao6py  ^iasoAa ,  MHoro 
pasopHineACH  m  xyAHHSOB"b  cia  npec^iannbia  h  HeH3peHeHHbia  Beiąa  noK,a- 
aoBameca,  noMon][nHKOB"b  me  n-saĄameAea  bcarih  mbao.  Ce  me  Boe  ys-fe- 
^txTi  HSBtcniHO,  BT.  y^HBAemH  H  pasMbiuiAeHiH  6-fexT.  BCAHi;*,  Heniąys, 
,iKO  Hey^oótto  cie  ^^ao  npecBaraoe  ciBpTjUiHniHca  Momemi.,  bhhti  pa^n  ch- 
i](eBBixi.  H  ce  pa3MbiuiAa;i  bt.  cep^i^a  cBoeMt ,  airje  fl,-tAamn  hah  npe- 
cmaniH,  nocewB  me  xy?K;łbuiee  pa3]\ibiutAeHia  Moero  (Bory  maKo  xn'mjiiu[y) 
noKopHmu  H3B0AHX'b  Ay^uiewy ;   Bt^wó ,    ako,    eżne  nBAOB^fetoMT.  MHuraca 


NOTY,  N.  2280-2283.  109 

HeBb3Mo?KHo,  cie  Borj  3tAo  j^oĆho  :  ii^iwe  60  xou][enn.  moS  no6i?KaionicH 
H  ecmecmBa  HHHOBe.  H  cero  ,  HecyMtHUoio  Bfepoio  h  yMbicAOMt  Mysne- 
cmBeiibiM-b  eMuiHcH,  no;\BHrHyniH  KptnKO  nominaxcK ,  rAaroAa  ci /^aBH- 
fl,oui> :  KCAh  cAa^Ka  rptmaHH  Mocwy  cAOBeca  mBoa  h  nane  ine^a  ycmoM-b 
MOHMi;  H  ÓAart  mh^Ł  saKOK-b  ycrm.  inBOHXi.  nane  niŁicaiub  a^iama  h  cpe- 
6pa  (IlcaA.  i>8).  Cero  pa/iH,  nocAaHbMH  m  nwcanbMH  cbohmh,  MHoro 
cinpaHTi ,  ^aJiCKHKi.  BceAeuHbia  npoxo^a ,  hko  paMcui  npe^'fe;ibi ,  maKo  h 
KaH/\iiicŁia  ocmpOBW,  naie  nte  MHoro  MOHacniijipeurpei^K.HXb,  Cep6bCKHxi. 
H  BoArapcKHXTj,  Ąame  n  ąo  cainaro  anocmo^owb  HaMtcmnHKa  h  bcch  iJ,ep- 
KBe  Bocmo^iHbia  cmpoeHiio  iUHOHaMa^HiiKa ,  npeiecniHaro  lepeMiflj  apxie- 
iiHCKona  KoHcnianrnHHarpo^a ,  HOBOro  pHMa,  BceAcnawa  narapiapxa,  bw- 
coKonpecnioAHHH  i^epitne,  4oH/Hox'b,  nipe6ya  cb  minaHiewŁ  h  MoAeHieMTi 
npHAtauibiMŁ:    inaK.0    Aio^iu,    HaKa3aHMX-b    bt>  nHcaHiax'b  cBHmbix'b,    Ea- 

AHHCKHX1.    H  CAOBeHCKHX'b,    HKCHtC   11380^081?,    ^o6p-fe    HCnpaBAeHblSTj    H    HO- 

poita  BcaKaro  KpoM^t,  cr!t^HraeAbcraBOBaHWX'b.  H  cHUjCBbiM-b  BcecHAHWH 
Bon.,  no  o6wHHOsi  cBoeii  ÓAarocraa,  cno^oóiiinHMMca  6AaroH3BOAH :  Knar* 
60  H  KHHroHiu  ,  HKowe  npe^H  peneca,  HacmoaiiceMy  ^"feAy  npecBamoMy  no 
^ocraoaniK)  H3o6pimox'b.  C-b  hhimm  /KC  ,  Kynno  n  cTj  HH-feMH  MHorHMH, 
HaKasaHWMH  ĄoSp^h  B-b  niicaHiaxT>  6o?KecmBenbix'b ,  ^oboaho  coB-femoBaB-b :  h 

CTj    oCuDCHM-b   COBtmOMTj     H    1J3BO ACHieMTj    e^HHOMbICfleHMIVn>  ,    SBO^ł.    ^^peBHHro 

nacania,  cAaBiiaro  m  rAy6otiauiuaro  asbiita  n  nucMa  EAAHiicKaro  ,  oini.  72 
6AaJKeHHbix'b  H  6oromy^phixij  npeBo^HHROB-b,  na.  yiwoACHie  ^iteAaeMoe  khh- 
ropa^nrneAH  IIinoAoMea  'PwAa^cAcf  a ,  ii,apa  ErHnemcKa,  oui-ł  aawKa  EBpeu:- 
cKa  BO  EAAHHCHiń  npeRc^cHyio ,  H36paxoMb  5  ona  we,  na^e  HH'fex'b,  mho- 
;Kae  co  EspeucKOH)  h  CAOBeHCKOK)  corAaiuaiueca,  a.  cero  ,bi>  BceMb  nens- 
wfeHiio  H  HecyMl5HH0  nocAt^^oBamH  noEeA'fex'b.  Hbiat  ?Ke  ,  ĆAaro^araiio  n 
me^pomaMH  Bora  Bce^p-bmi-ini6A,i ,  c-hBpT>meHie  cno4o6Hxca  ^niĄiuiii:  ewy 
jKe  cie  npecBarnoe  ^■Łao  ,  ci  ĆAaro^apeniewb  w  MOACHieiwb,  npe^Aaraio, 
aito  BceBH^i],y  h  ci^tnieAK)  mnsna  Hamea.  IToraoMii  me  Baiwi. ,  6Aaro-qc- 
cuiHBbiMTj  n  npaBocAasHbiMb  xpHcmiaHuMi>..."  i  t.  d. 

2283.  Biblioteka  Akademji  Duchownej  Wileuslsicj  ,  posiada  cxem~ 
plarz  tłómaczenia  Biblji  litewskiej  Chylińskiego^  charakterem  łacińskiiu^ 
drukiem  pięknym,  drobnym,  we  dwie  kolumny,  format  in  8.  ale  w  nim 
karty  tytułowej  nie  maj'  karty  zaś  idą  nie  dalej  jak  do  str.  416  na  której 
początek  Psalmu  XL.  Na  początku  rozdziałów  są  obszerne  argu- 
menta. 

O  Biblji  tej  zob.  Leipziger  Gelehrt.  Zeit.  1729  p.  640.  Vogt  Ca- 
tal.  libr.  var.  p.  123.  Freytag  Analecta  Litter.  p.  118.  Guil.  Crowaei 
Elenchus  Script.  in  S.  Script.  Londini  p.  22.  Kortholtus  de  variis  scri- 
pturae  editionibus.  Henning  Witte  Diarium  Biogr.  Gedani  1688.  Le 
Loug  Biblioth.  Sacra  Parisiis  1723.  T.  I.  p.  447.  Clement  Bibl.  Cu- 
rieuse  T.  IV.  p.  165.  Por.  Notę  do  N.  2286. 

O  Chylińskim  nic  z  naszych  dowiedzieć  się  nie  można.  Niesiecki 
wymienia  Chylińskich  w  Ziemi  Wiskiej,  Różańskiej,  Wyszogrodzkiej 


110  NOTY,  N.  2286. 

i  w  Płockiem ,    Joclier  wymienia  tego  Chyliiiskiego  rodem    ze  szlachty 
Litewskiej  ,  Crowaeus,  naznacza  zgon  jego  r.   1668  w  Angiji. 

2286.  W  przedmowie  wyrażono ,  że  Katechizm  i  mała  Bihija  na- 
samprzód  w  staro-pruskioj  mowie  r.  1545 ,  w  litewskiej  r.  1547  dru- 
kowana była  ,  staraniem  Marcina  Mosyidius,  o  którym  Barthol.  Wil- 
lentos  w  dedykacji  do  Ewangelji  i  Epistoł  po  litewsku  wydanych  tak 
mówi:  Inter  multa  praeclara,  opłimi  et  laudatissitni  Principis  noslri 
Alberti,  studia  et  monimenta,  koc  non  poslremum  sanę —  reliauit 
MNHMETOJy,  auod  Unguam  illąm  Litthuanicam ,  antea  nuUis  litte- 
rarum  monimentis  datam —  primus  scribi,  doceri  et  typis  expressani 
divulgari  in  sua  ditione  iussił.  Eani  ad  rem  usus  opera  cuiusdam  — 
frałris  Patruelis  met,  Martini  Mosvidii  Pastoris  Ecclesiae  Ragneten- 
sis  piae  memoriae.  Is  enim  rationem  seribendi  Unguam  patriam  pri- 
mus ostendit,  et  elementa  catechetica  discentium  studiis  necessaria , 
cantilenas  guo(jue  sacras  typis  edidit,  auibus  genti  barbarae  religio- 
nis  verae  studium  et  cognitio  (juasi  melle  inuncta  et  dulcorata  sensim 
instillaretur  et  commendaretur  etc.  Tamże  dalej  powiedziano,  że 
pierwsze  tłómaczenie  naprzód  Nowego  Testamentu  w  r.  1579,  potym 
Psalmów  Dawidowych  nareścic  całego  Starego  Testamentu  r.  1590  do- 
konane było  przez  Jana  Bretha  rodem  ze  wsi  Banimlen  blisko  Fried- 
land,  ale  przekład  ten  drukowany  nie  był.  Dopiero  r.  1625  i  to  psał- 
terz tylko  tłómaczenia  tego,  z  poprawami  Jana  Rhesa  z  druku  wy- 
szedł. Później  r.  1727  JNowy  Testament,  in4.,  r.  zaś  1735  Bibija  ca- 
ła po  litewsku  drukowana  była,  nawet  i  to  nazywa  wydawca  pier- 
wszem  tłómaczeniem  Biblii.  O  tłómaczeniu  Biblii  na  litewskie  przez 
Samuela  Bogusława  Chylińskiego  w  Londynie  r.  1660  drukowanem 
tyle  tylko  mówi  wydawca,  iż  zgoła  w  Prusiech  znane  nie  jest,  i  że 
po  wielu  staraniach,  zaiedwo  dostał  jego  exemplarz  i  to  bez  karty  ty- 
tułowej ,  dochodzący  zaiedwo  do  Psalmów  Dawidowych. 

Dla  porównania  dwóch  przekładów  Chylińskiego  i  wydania  Kró- 
lewieckiego r.  1755 ,  umieszcza  się  tu  z  obu  początek  Ksiąg  Mojże- 
szowych. 

Tłómaczenie   Chylińskiego : 

And  a  pradzios  sutwere  Diewas  Dągu  ir  Ziamę. 

O  Ziame  buwo  pusta  ir  tuszcza ,  ó  tamsibe  buwo  and  prapulties  : 
ó  Dwasia  Dicwo  krutcjo  and  wądenin. 

Ir  tarę  Diewas:  T'est  Swiese:  ir  buwo  Szwiese. 

Ir  regiejo  Diewas  Szwiesę,  jog  buwa  giara :  ir  padare  Diewas 
skiru  terp  Szwieses  ir  terp  Tamsibes. 

Ir  pramino  Diewas  Szwiesę  Diena,  o  Tamsibę  pramino  Nokeia: 
WG  tada  wakaras,  ir  buwo  rytas,  pirma  Diena. 

Tłómaczenie  Królewieckie: 

Isz  pradzios  sutwere  Diewas  dangu  iz  źemę. 


NOTY,  N.  2289-2290.  111 

O  źemc  bnwo  piista  ir  fuszczia,  ir  buwo  tamso  ant  gillybćs^  o 
Dwase  Dicwo  issisplcle  ani  waudeuu. 

Ir  Dieuas  tarę:  tessiranda  szwlcsa^  ir  radosi  szwiesa. 

Ir  Dicwas  rejjjjeio,  Iiad  szwiesa  gerra.buwo  tai  atskyre  DIe\Y's 
sz\viesą  nu  taiusybćs. 

Ir  prainine  sznicsą  dicną ,  o  tamsybę  nakti.  Tai  stoios  isz  wa- 
karo  isz  rytmeczio  pirnia  dicna. 

2289.  Na  odwrocie  Orzeł  Polski  z  cyfrą  Zygmunta  Augusta.  Zaraz  na 
drugiej  karcie  po  tytułowej  jest  Epistoła  czyli  dedykacja  do  Icgoź  Kró- 
la, podpisał  tłómacz:  Mtkołai Szarffenberger  miessczaiiin Krakowski. — 
Bentkowski  wątpliwie  powiada,  iź  z  wyrazów  przemowy  do  Czytelnika 
wnosić  można,  źeM.  Szarffcniiergier  jesttlómaczem.  Nic  trzeba  tam  wnio- 
sków, mówi  Sobolewski,  gdzie  jest  ocżcwisla  pewność.  Tłómacz  bowiem 
tak  mówi  w  swojej  przemowie: ,, Dla  użytku  tedy  pospolitego  wyłożyłem 
te  Kxivgi  j  ktzcmu  mic  tlicsz  nie  niniey  przywiodła  chuć,  y  wola,  na- 
ssycL  Polaków  którzy  z  dawna  tego  pragnęli,  aby  nowy  Testament 
nic  opcym  tylko  iczykiem  ,  ale  tesz  y  swymiprzyrodzonym  tzitali.  Za 
to  maiąc,  żeby  im  to  ku  tzći  było,  gdyby  te  Kxicgi  wyłożone  mieli, 
które  iakmiarz  wssitci  ludzie  postronni  swym  iczikiem  tzytaią.  Co 
atzkolwiek  utzynic  trudno  było,  stąd  iże  nasz  ięzyk ,  przeciwko  in- 
ssym ,  nie  iest  tak  dostatetzni,  aby  rzetz  ięzykow  inssych ,  snadnie  sie 
stosować,  a  właśnie  by  z  nim  brzmieć  mogła.  Wssaljże  to  com.  wedle 
moiey  możności  mógł  utzyniłem,  żeby  mieli  panów  ie  Polacy,  tzego  z  dawna 
żądali  ,  aby  tesz  y  w  tym  ,  nie  byli  nad  insse  narody  upośledzeni,  wy- 
łożyłem wedle  własnego  textu  łacińskiego  ,  nic  od  niego  nie  odstępu- 
iąc,  ile  mogła  mowa  nassa  swą  własnością  wynieść.  A  wssakosz  to 
wyznawam  iże  każdi  jakoszkolwiek  nautzony  iest,  tedy  sam  z  osoby 
swey  w  tak  trudney  rzetzy  dosyć  utzynic  nie  może,  w  ktorey,  iako 
ieden  doktor  stary  y  zacny  napisał  tak  wiele  taicmnic  iest  iako  slow 
albo  y  punktów  małych  widziemy,  tzym  się  dzieie  ze  dostatecznego 
wykładu  na  niektórych  miescach  utzynićeśmy  nie  mogli...."  Siarczyu- 
ski  (II.  241)  domyśla  się  że  tłómaczcm  jest,  Leonard  Dominikan.  Po 
przemowie  następnie  Ad  sacrarum  literarum  studium  exhortatio  ex  sa- 
cris  literis.  Josuae  I.  Proverhi.  XXX.  Roma.  Xf^.  —  Dalej,  Przemo- 
wa Świętego  Hieronyma  na  cztery  Ewangelisty."  Druk  gocki  bujny. 
Przy  Ewaugelistacli  są  gęste  mniejsze  y  większe  ryciny.  Przy  listaclł 
apostolskich  wizerunki  apostołów.     Na  brzegacłi  textu  konkordancjc. 

2290.  £xemplarz  opisany  w  Miscell.  Crac.  1.  c.  tego  wydania  Bi- 
blji  był  z  kartą  tytułową  później  dopisaną  przez  niewiadomego  w  wie- 
ku XVIII,  tak  iż  autor  artykułu  Kudrewicz,  powątpiwał  nawet  o  rze- 
czywistości daty  wydania.  Cóżkolwiek  bądź  sam  sposób  oddania  tytułu 
książki  i  dokładność  w  wymienieniu,  przemawiają  zatem,  że  tytuł  przepi- 
sany był  z  innego  zupełnego  exemplarza.  Data  też  zgodna  jest  z  tem  co  po- 
dają dzicjopisowie  drukarń  polskich,  którzy  twierdzą,  iź  rozdział  mię- 


112  NOTY,  N.  2291^2292. 

dzy  dziedzicami  Markusa  Szarfenbergera  nastąpił  dopiero  około  r.l566.Por. 
Bandkle  H.  D.  K.  P.  1. 171.  To  zaś,  co  domyśla  się  Kudrewicz,  iźBiblja 
ta  mogła  być  drukowana  dopiero  r.  1574 ,  właśnie  z  wymienionji  oko- 
licznością domu  Szarfenbergerów  nie  zgadza  się.  Wreście  bardzo  być 
może,  miarkując  z  liczby  stronic,  iż  wydanie  to  niczem  się  nie  różni 
od  wydania  r.  1568.     Zob.  w  Bibljografji  IS.  2291. 

2291.  Napis  dedykacji :  Jego  Miłości  Księdzu  Symonowi  Ługo- 
wskiemu ,  Proboszczotui  3Iiechotvskiemu ,  Kanonikowi  Krakoivskiemu 
item  Poznańskiemu ,  Pisarzoivi  Skarhuemu  Koronnemu^  Panu  swemu 
Miłościwemu ,  Stanisłatu  Scharffenherg  Mieszczanin  y  Drukarz  Kra- 
kowski służby  swe  ofiarnie  I  t.  d. —  Chce  drukarz  aby  Ługowski  przy- 
lał ten  nowy  testament  małą  frakiurą  (jak  powiada)  wydrukowany  za 
podarek  na  nowy  rok  1568.  —  Na  odwrocie  tytułu  iest  herb  tegoż  Pra. 
łata  I  lOwIer.  pol. —  Oprócz  zwyczajnych  pism  następują,  po  Objawie- 
niu ś.  Jana,  Lekcye  y  Proroctwa  na  niektóre  dni  y  święta,  z  stare- 
go Testamentu  wyięłe,  a  przydane  ku  Nowemu. —  Są  ryciny  wyobra- 
żające Ewangelistów  I  Apostołów,  oraz  przy  ewangeliach  I  dziejach 
Apostolskich  drobne  holcsztychy.  Ostatnie  karty  nieliczbowane  za- 
wierają regestr  oraz  Łaskawemu  Czylelniko%vi  Napominanie.  66  wier- 
szyków, których  początek: 

Każdemu  stanu  przygłuszy  '* 

Napierwey  radzić  o  duszy: 
Abowiem  na  świecie  ciało, 

po  czasu  będzie  buiało :  i  t.   d. 

Nie  jest  to  jednak  przedrukowanie  nowego  testamentu  Mikołaja 
SzarfFenbcrgera.     Ten  przekład  iest  cale  inny.     (Bibl.  Ossoł.  L.  S.) 

2292.  Było  już  kilka  przekładów  całej  Bibiji  i  osobno  nowego  Te- 
stamentu, gdy  Wujek  swój  nowy  testament  wydał  W  przedmowie 
daje  o  nich  i  o  tłómaczsch  zdanie.  Ważne  z  niej  wyjątki  nie  zawadzi 
tu  przytoczyć. 

„Widzę,  iż  sama  rzecz  tego  potrzebuie,  łaskawy  a  miły  Czytel- 
niku, abym  cl  dat  sprawę  w  tej  przedmowie,  nawlęcey  o  dwu  rze" 
czach.  Jedna -^  co  mię  do  tego  przywiodło,  abych  się  tak  wiclkiey,  y 
poważney,  a  k  temu  tak  trndney  a  niebespicczney  prace  w  przekła- 
daniu Nowego  testamentu  na  nasze  rzecz  Polską  znowu  podiął.  A  dim- 
guy  iakom  się  w  tym  przekładaniu  zachował:  y  co  za  pożytku  z  tey  to 
prace  naszey  spodziewać  się  możesz. 

Wiedzżc  tedy  naprzód,  iż  nie  mało  zacnych  a  pobożuycb  ludzi 
nie  tylko  duchownego,  ale  y  świeckiego  stanu  od  kilkunaście  lat  pilnie 
nas  o  to  prosili  (a  niektórzy  y  nakład  na  drukowanie  obiecowali)  aby- 
śmy wszytkę  Biblią  znowu  na  nasz  ięzyk  polski  przełożyli.  Bo  wi- 
dzieli, iż  po  wydaniu  Bibliey  Polskiey  od  Katholikow  w  Krsikowie, 
wnet  nastała  Biblia  Brzeska  od  Kalwinistow  przełożona:  która  iako 
gładkością  Polskiey  mowy  przechodzi  Krakowską,  tak  iest  błędów  y  ka- 


NOTY,  JN.  2292.  113 

cerstwa  pełna ,  a  zwłaszcza  w  annotacjach  abo  w  wykładziech  na  Łra- 
iu  położonycłi.  Widzieli,  .iź  rychło  zaś  potym  Nowoltrzczency,  zga- 
niwszy Biblią  Brzeską,  y  omyłki  iey  nie  małe  pokazawszy,  wydali 
drugą  w  Nieświeżu  ieszcze  gorszą,  a  k  temu  skromno  y  drobnieyszą 
literą  drukowaną,  aby  ią  ludzie  snadniey  czytać  y  z  sobą  nosić  mogli. 
A  co  się  tknie  nowych  testamentów,  baczyli  to  dobrze,  że  się  ich  tak 
wiele  namnożyło,  że  każda  sekta  ma  swoy  własny  przekład  Nowego 
Testamentu.  Lutrowie  Seklucyanow,  w  Królewcu  Roku  Pańskiego 
1555  drukowany,  z  kommentami  abo  z  wykładami  swemi :  Kalwinisto- 
wie  Brzeski,  takież  z  przydatkami  mistrzów  sekty  swoiey;  Nowo- 
krzczency,  drugie  dwa  oprócz  Nieswieskiego,  Nowy  testament  Budnego 
srodze  zfałszowany,  y  bluznierskimi  przypiski  nadziany ,  a  Czechowi- 
cow  drugi,  teyże  nlezbożnoścl  y  bluznierstwa  pełny.  A  mimo  te  wszy- 
tkic  wspomina  ieszcze  Budny  iakiś  inszy  przekład  nieiakiego  Stanisła- 
wa Murzynowskiego,  w  Królewcu  wydany,  ktoregom  ia  nie  widział. 
Z  drugiej  strony  u^^ azali  y  to,  że  Katholicy  nie  mieli  iedno  sam  Nowy 
testament  Krakowski,  którego  exemplarzow  iuź  dawno  nie  sstało ;  y 
ten  bez  żadnych  wykładów,  y  z  samego  ięzyka  Łacińskiego ,  a  k  temu 
niegladko  po  Polsku,  y  mali  się  prawda  znać,  na  wielu  mieyscach  nie 
właśnie  przełożony.  Przetoź  im  się  zdało  być  tego  potrzeba,  aby  teź 
Katholicy  mieli  przekład  Biblicj  pilniej  uczyniony,  i  nie  z  samego  ła- 
cińskiego, ale  też  z  dokładaniem  się  Graeckiego  y  Żydowskiego  textu 
przełożony :  któryby  y  własnością  y  gładkością  Polskiey  mowy  z  każ- 
dym przeszłym  zrównał,  y  prawdą  a  szczyrością  wykładu  wszytkie  in- 
n^  celował:  a  k  temu  aby  miał  annotacye,  ktoreby  wykłady  mieyse 
trudnieyszych,  a  zwłaszcza  od  heretyków  zfałszowanych  pokazowały, 
y  prawdziwe  ich  rozumienie  z  pisma  y  z  Doktorów  katholickich  poda- 
wały: a  katholicką  wiarę  naprzeciw  wykrętom  kacerskim  z  samych  pi- 
sma ś.  źrzodel  utwierdzały,  i  t.  d. 

Widząc  tedy  starszy  naszy,  że  tych  zacnych  ludzi  prośby  y  żąda- 
nia słuszne,  a  Kościołowi  Bożemu  pożyteczne  y  potrzebne  były:  pręd- 
ko się  dali  nakłonić  do  tego,  aby  i  prośbie  ich  y  potrzebie  Kościoła 
Bożego  (któremu  sercem,  usty,  piórem,  y  wszelakiem  obyezaiem  służą) 
według  możności  swey  dogodzili.  Ale  wiedząc  iż  się  pisma  świętego 
na  pospolite  ięzyki,  bez  dozwolenia  stolice  Apóstolskiey  przekładać  nie 
godzi :  wzięli  naprzód  na  to  dozwolenie  y  przeżegnanie  od  Grzegorza 
XIII  świętey  pamięci  Papieża :  który  wyrozumiawszy  potrzebę  tego 
przekładu,  dopuścił  aby  od  naszych  Biblia  na  polski  ięzyk  ,  ale  pilnie 
a  wiernie,  przełożona  była.  Starszy  zasię  naszy  mnie  to  poruczyll, 
abych  Nowy  testament,  iako  łacnieyszy  niźli  stary,  napierwey  przeło- 
żył :  Około  ktoregom  ia  przez  lat  kilka  za  pomocą  Pańską  według  da- 
ru mnie  od  Boga  udzielonego,  pilnie  y  szczyrze  pracował,  y  doko- 
nawszy, ten  swoy  przekład  Theologom  do  tego  naznaczonym,  ku  roz- 
sądzeniu y  poprawie  podał.     Którzy  gi  zasię  z  pilnością  przeyrzell,  y 

Tom  II.  '  15 


łl4  NOTY,  N.  2292. 

z  tentem  Graeckim  y  Łacińskim  znieśli ,  y  na  niektórych  mieyscack  po- 
prawiwszy, poekwallli  y  approkowali. 

Teć  były  przyczyny,'  Czytelniku  miły,  przekładania  tego  Nowego 
testamentu  :  prośba  y  żądanie  pewnych  zacnych  ludzi :  zlecenie  star- 
szych moich,  fctorychem  słuchać  winien:  wielka  potrzeba  Kathollkow: 
a  niezmierna  przewrotność  odszczcpieńcow.  Którzy  nie  tylko  słowo 
Boże  ustnie  podane,  y  od  kościoła  wszytkiego  przyięle  y  zachowane 
zgoła  odrzucili:  ale  y  to  pisane  słowo  Boże,  które  wrzkomo  przyimu- 
ią ,  y  od  którego  się  dosyć  kardzie  Ewangelikami  zowią,  z  kaźdey 
miary,  fałesznym  przekładaniem ,  uymowaniem  ,  przydawaniem  y  od- 
mienianiem, y  fałszywymi  glozami  abo  wykładami,  argumenty  y  re- 
gestrami srodze  pogwałcili,  aby  się  pismo  zdało  być  za  nimi.  W  czym 
aby  nierzekli,  że  ich  potwarzamy,  okażę  to  jawnie  nie  iednym  przy- 
kładem. 

Jeden  Budny  zaraz  wszystko  słowo  Boże  w  Nowym  testamencie 
szkaluie,  y  w  wątpliwość  przywodzi,  powiedaiąc,  iż  wszystkie  Nowe 
testamenty  Graeckie  y  Łacińskie  tak  są  pokażone  y  pofałszowane,  że 
nie  wie  iesli  co  mogło  być  gorzcy  pokażoncgo  (*).  Cliocia  tego  ni- 
czym innym  niedowodzi ,  iedno  tym ,  iż  się  te  księgi  na  mieyscach 
niektorycłi  nie  zgadzaią ,  iż  w  iednych  jest  więcey  abo  inaczey  niźli 
W  drugich.  (Tu  przytacza  Wuiek  kilka  przykładów)  Tymie  y  tym 
podobncmi  przykłady  Buduy  to  clice  przewieść  y  pokazać ,  że  w  każ- 
dym Nowym  Testamencie  wiele  iest  nic  tylko  omyłek ,  ale  też  y  fał- 
szów. Co  on  przeto  czyni,  aby  te  omyłki  y  fałsze  rzkomo  poprawu- 
iąc ,  słowo  Pańskie  y  testament  Pański  tym  beśpieczniey  psował  y  fał- 
szował. 

Ale  nie  day  Boże,  aby  który  Chrześcijański  człowiek  z  Budnym 
wierzyć  abo  y  trzymać  miał.  Bo  acz  nieprzymy  tego ,  iż  w  pospo- 
litym Łacińskim  Nowym  testamencie  (który  Katholicy  wszytcy  za  na- 
prawdziwszy  maią)  są  nieiakie  omyłki,  które  nie  z  żadney  złości,  ale 
abo  z  nieumieiętności  abo  z  niedozoru  pisarzow  przepisuiących ,  abo 
drukarzow  przedrufcuiących  w  święte  księgi  wlazły:  wszakże  te  y  bar- 
dzo małe  a  lekkie  są,  które  wiary  Chrześcianskiey  namniey  naruszyć 
nie  mogą,  y  nie  wszytkie  księgi  te  omyłki  maią,  y  wszytkie  takie  miey- 
sca,  które  varia5  lectiones,  abo  rożne  czytania  w  rożnych  księgach  ma- 
ią, samiż  Katholicy  ludzie  uczeni,  y  w  ięzyku  Żydowskim,  Chaldey- 
skim,  Graeckim ,  Syryiskim  y  Łacińskim  biegli,  z  tychże  ięzykow,  y 
starych  ksiąg  ręką  pisanych ,  z  pilnością  zebrali  y  spisali ,  y  tak  ie 
roztrząsnęli  y  obiaśnili ,  że  przecie  ostatni  rozsądek  o  nich  naywyź- 
szey  zwierzchności  zostawili.,,     Dalej  powiada  Wujek  że    i  on  różne 


(*)  W  przedmowie  swego  Nowego  Testamentu.  Ta  przedmowa  bydź  musi  przy 
wydaniu  oddzielnem  Nowego  Testamentu  w  Łosku  1577,  którego  wydania  do- 
tąd nie  widziałem.     (L.S.) 


NOTY,  N.  2292.  115 

czytania  na  brzegach  w  swoim  przehładzie  położył :  źe  ostatecznej 
w  tej  mierze  poprawy  nie  może  nikt  czynić  ,  tylko  albo  Zbór  walny 
Biskupów  Katolickich,  albo  sam  Papież  ^  że  pomimo  starań  Papieskich, 
jeszcze  ta  sprawa  do  końca  nie  przyszła:  że  nakoniec  te  wszystkie  ró- 
żnice tcxtu  ,  nie  są  fałszem  umyślnie  wtrąconym,  jaki  w  bibljach  ró- 
żnowierczych  znajdujemy,  gdy  odszczepieńcy,  dla  utwierdzenia  swojej 
nauki,  najwięcej  te  miejsca  psują  i  odmieniają,  które  im  są  przeci- 
wne. Tu  przywodzi  dziesięć  miejsc  z  nowego  testamentu,  które  we- 
dle jego  zdania,  Budny  sfałszował,  zamykając  spór  z  Bndnym  temi 
słov/y :  5,Teć  y  wiele  innych  mieysc  pisma  S.  on  sprośny  bluznierz 
odcina  y  psuie  y  nicuie  według  mózgu  swego.,. 

Odprawiwszy  tym  sposobem  Budnego,  obraca  się  na  Czechowi- 
cza, zadając  mu  uieszczerość  w  wykładzie,  a  mianowicie  w  objaśnie- 
niach. 

,,A  Czechowic  lepak  (są  jego  słowa)  acz  tey  śmiałości  Budnego 3 
w  poprawianiu  abo  raczey  w  psowaniu  y  obcinaniu  samego  textu  pi- 
sma S.  nie  chwali;  wszakże  inszemi  sposoby,  to  iest,  fałszywemi  przy- 
datkami abo  wykładami,  y  nieszczyrym  pisma  S.  przekładaniem,  te- 
goż fałszowania  Braciszkowi  swemu  dopomaga. ,,  Tu  przywodzi  pięć 
przykładów,  którcmi  zarzuty  swoie  przeciw  Czechowiczowi  udowo- 
dnić stara  się.  Bachując  także  do  niewierności  w  przekładzie  ,  tłóma- 
czenie  pojedynczych  wyrazów,  tak  mówi  o  wszystkich  w  ogóle  od- 
szczepieńcach,  mianowicie  o  Budnym  i  Czechowiczu: 

,,  Opuszczam  one  ich  propJianas  yoeum  nouitałes ,  sprośne  słów 
nowości:  kiedy  miasto  krzta,  nurzanie  ah o  ponur zanie  ^  miasto  krzci- 
ciela,  ponurzy  cieląc  miasto  Chrzcsciauina  ,CAHsfianma;  miasto  Kapła- 
na, ofiarnika  aho  ofiarownika^  miasto  pokuty,  upamięianie  aho  poka- 
ianie-,  miasto  kościoła,  zbór ^  miasto  bożnice  zgromadzenie  aho  szko- 
łę ^  miasto  Doktorów  Żydowskich  ,  księżą  aho  zakonniki  ^  miasto  kie- 
licha, czaszę  »bo  kubek;  y  inne  tym  podobne  terminy  starym  Chrze- 
ścijanom niesłychane  wnoszą:  aby  z  kościołem  Katholickim  zgoła  nic 
spolnego  nie  mieli.  Nie  wspominam  y  oney  Zydowizny  Budnego, 
Huziaim,  miasto  Ozyasza,  Chfckiiahu,  miasto  Ezechiasza  ,  Joszyia- 
hu,  miasto  Jozyasza,  Jechaniaha ,  miasto  Jckoniasza ,  Mieraim,  mia- 
sto Egiptu  ;  y  wiele  takich  imion  potwornych  ,  które  niewiem  czemu 
maią  być  lepsze,  niżli  one  stare  Graeckie  y  Łacińskie  w  kościele  zwy- 
czayne.  „ 

,, Trzeba  tedy  było  dla  przestrogi  wiernym,  te  fałszerstwa  odkryć, 
y  tak  szkodliwym  błędom  zabicżeć :  a  pismo  S.  tak  srodze  od  nich  po- 
psowane  y  pogwałcone,  do  swey  szczerości  przywieść,  y  zdrowemi  le 
wykłady  przeciw  haeretyckim  wykrętom  obiaśnić  y  utwierdzić :  y  po- 
kazać to  iaśnie,  że  pismo  S.  wszytko  iest  za  nami,  którzyśmy  z  łaski 
Boźey  są  Katholikami,  przeciwko  tym,  którzy    nie  dawno  wyszedszy 


116  NOTY,  N.  2292. 

z  nas  stali  się  nie  Ewangelikami,  ale  liaeretykami ,  y  Anticliristami. 
O   com  się  ja  wiernie  w  tym  przekładzie  starał.  ,, 

Tu  kończy  Wujek  pierwszą  część  swojej  przedmowy,  to  icst  wy- 
łożenie powodów  i  potrzeby  swojego  nowego  przekładu.  PrzecLodzi 
•więc  do  części  drugiej  ,  gdzie  okazuje  jakim  trybem  tę  pracę  wykonał. 

„Naprzód  tedy  co  się  dotyczę  ksiąg  z  ktorycbem  przekładał:  aczem 
zaraz  z  Graeckiego  y  Łacińskiego  ięzyka  przekładała  wszakżem  w  teś- 
cie wszędy,  No^^ego  testamentu  nie  Graeckiego  ale  Łacińskiego  stare- 
go, htor^  zoyvią  ediłioiiem  vu1gatam ,  naśladował.  A  to  dla  tycli  przy- 
czyn. Pierwsza  f  iż  ten  text  pospolity  łaciński  iest  dobrze  doświad- 
czony, y  samą  dawnością ,  y  zwyczaiem  kościoła  wszytkiego  utwir- 
dzony.  Bo  tego  textu  wszytcy  kościelni  Doktorowie  ode  dwunaście- 
set  lat  y  daley  w  piśmiech  swoich  zawsze  używali :  ten  wszytcy  fca- 
znodzieie  na  katbedrach  wykładali,  ten  wszytcy  Chrześcijanie  w  ko- 
ściele jawnie  czytali  y  śpiewali :  z  tego  wszytkie  Koncylia  y  Seymy 
duchowne  świadectwa  ku  potwierdzeniu  wiary  przywodziły.  Dla  cze- 
go też  święte  powszechne  Koncylium  Trydentskie  len  sam  text  Łaciń- 
ski pisma  świętego  pochwala  y  za  pewny  mieć  każe.  Bo  rzecz  niepo- 
dobna, żeby  Kościół  wszytek  Chrześcijański  (który  iest  filarem  y  pod- 
porą prawdy)  przez  całe  tysiąc  lat  nie  miał  mieć  prawego  przekładu 
pisma  S.  abo  żeby  w  rzeczach  do  wiary  y  religiey  należących  miał 
przez  tak  długi  czas  błędy  y  fałsze  niewicm  którego  tłómacza  trzymać 
y  przyimować  za  szczere  słowo  Boże.  Druga,  że  ten  Nowy  testament 
Łaciński,  iest  abo  on  którego  S.  Hieronym  z  roskazaania  Damasa  Pa- 
pieża poprawił:  abo  on  ieszcze  starszy,  który  Augustyn  S.  Ff^loshun 
zowie..  Jeśli  iest  on  stary,  tedyć  ma  wielkie  świadectwo  od  Augusty- 
na S.  który  mówi,  że  ten  nad  inne  AYSzytkle  iest  nalepszy.  A  ieśli 
iest  on  od  Hleronyma  S.  z  Graeckiego  ięzyka  poprawiony  (iako  Bellar- 
min  y  Baronius)  tedyć  ma  pochwałę  ode  wszytkich  Doktorów  sta- 
rych,  a  osobliwie  od  Augustyna  S.,  od  Grzegorza  wielkiego,  od  Isi- 
dora ,  Babana  y  od  wszytkich  poślednich.  Bo  sam  Augustyn  S.  do 
Hieronyma  pisząc,  świadczy,  że  icgo  przekład  abo  raczcy  poprawa 
Nowego  testamentu  Łacińskiego  wszytkim  się  podoba.  Trzecia ,  że 
y  sama  rzecz  y  doświadczenie  to  nam  pokazuie,  iż  haeretycy  dzisiey- 
szy,  którzy  wzgardziwszy  starą  Łacińską  editią,  nowe  Łacińskie  prze- 
kłady z  Graeckiego  uczynili ,  tak  są  miedzy  sobą  różni  i  niezgodni,  że 
prawie  nic  pewnego  z  ich  przel^ładow  mieć  nie  możemy.  Bo  Beza 
przekładu  Erasmusowego  poprawnie ,  y  Kastaliouow  gani.  Kastalio  za- 
się  Bezine  omyłki  pokazuie.  U  nas  lepak  Budny  Brzeskich  tłumaczów 
poprawuie  :  a  Czechowic  zasię  y  Budnego  y  Brzeskich  pociosuie.  Tak 
iż  słusznie  powiedział  ich  patryarcha  Luter :  iż  ieśli  świat  będzie  stał 
dłużey,  trzeba  będzie,  abyśmy  dla  rożuycli  pisma  wykładów,  które 
iuż  powstały,  znowu  Dekreta  Koncyliow  przyimowall,  y  do  nich  się 
uciekali,  chcemyli  zachować  iedtiość  wiary.      Czwarta  przyczyna,  iż 


NOTY,  N.  2292.  117 

NoTvy  testament  Łacińslti  stary  daleko  iest  szczyrszy,  pewnieyszy,  y  od 
przysad  y  zfalszowania  wolnieyszy,  a  niźli  wszytkie  Graeckie  ,  które 
są  barzo  rożne  y  miedzy  sobą  niezg^odne.  Bo  acz  to  iest  rzecz  pe- 
wna ,  iź  gdyby  nas  był  Nowy  testament  Graecki  w  tey  szczyrości  do- 
szedł,  iako  od  Apostołów  iest  napisanym  tedyby  słusznie  byt  u  wszy- 
tkieb  daleko  wickszey  wagi  y  pewności ,  a  niźli  Łaciński :  ponieważ 
mało  nie  wszyscy  Ewangelistowie  y  Apostołowie  po  Graecku  pisali: 
ale  teraz  iest  rzecz  doświadczona,  że  dzisieysze  graeckie  Nowe  testa- 
menty ,  od  baeretykow  (którzy  nawięcey  w  Graecyey  płużyli)  są  na 
wielu  mieyscach  poodmieniane  y  pofałszowane.  Przetoż  też  iuż  mniey- 
szą  wagę  uiaią,  a  uiżli  Łacińskie,  które  z  więtszą  pilnością  w  szczy- 
rości swey  były  dochowane.  Czego  nam  wiele  dowodzić  nie  potrze- 
ba: gdyż  nam  to  y  sami  adwersarze  r/idzi  nie  radzi  przyznawaią." 
Na  to  przywodzi  Wujek  świadectwa  z  przedmowy  Budnego  do  No- 
wego Testamentu,  oraz  z  przedmowy  Bezy  do  tegoż  Testamentu  w  r. 
1559  wydanego.  Dalej  okazuie  przykładamy,  iż  w  Graeckicb  eksem- 
plarzach  są  niepotrzebne  przydatki,  są  opuszczenia,  są  nakoniec  róż- 
nice. Jednakże,  uważając  zawsze  Łacińskie  jako  pewniejsze,  przy- 
znaje, iż  greckie  nie  wszędzie  są  zepsute,  i  w  niektórycb  miejscach 
do  naprawy  Łacińskiego  textu  służyć  mogą.  1  dla  tego  Wujek,  tłó- 
maczył  razem  z  Łacińskiego  i  Greckiego,  z  tą  różnicą ,  że  tłómaczeuie 
z  Łacińskiego  umieścił  w  samym  texcic,  a  odmiany  jakie  w  greckim 
znalazł,  kładł  tylko  pod  różncmi  znakami  na  brzegach  swego  przekła- 
du. Trzymał  się  zaś  co  do  greckiego  edycji  Anlwerpskiey  (Antorf- 
skiey)  u  Plantyna  roku  1572  drukowaney  ,  a  r.  1583.  iu  8.  powtórzo- 
nej:  a  co  do  łacińskiego,  edycji  także  Antwerpskiej  r.  1574,  od  Lo- 
wańskich  Teologów  pilnie  przejrzanej  i  poprawionej.  Obszernie  przy 
tym  okazuje,  jak  bardzo  znajomość  oryginałów  greckich  jest  tłómaczo- 
wi  Nowego  Testamentu  potr/.ebna.  W  samem  przekładaniu  powiada, 
iż  tak  się  zachował  ,,że  ile  być  mogło  a  ile  rzecz  nasza  polska  do- 
puszczała, słowom  od  słowa  przełożył,  nic  nie  przydawaiąc  ani  uy- 
muiąc,  ani  odmieniaiąc  z  pisma  S.  a  więcey  własności  słów  Graeckich 
y  Łacińskich  ,  a  niżli  gładkości  abo  ozdobności  slow  polskich  folguiąc. 
Dla  czegom  też  wiele  Graecyzmow  y  Hebraisniow ,  to  iest  własności 
mowy  Graeckiey  y  Łaciński.ey  w  texcie  naszym  umyślnie  zostawił: 
ktorem  iednak  na  kraiu  mało  nie  wszędy  pokazał.  „  Inne  drobniejsze 
uwagi  tu  się  opuszczają. 

Co  do  pomocy,  jakie  miał  pod  ręką,  powiada  Wujek;  ,,  Oprócz 
textu  Graeckiego  y  Łacińskiego  miałem  też  przed  oczyma  wszytkie 
przekłady  Nowego  testamentu  Polskie,  Krakowski,  Brzeski,  Nieświez- 
ki,  Budnego  y  Czechowicow,  a  czasem  też  y  Czeski:  które  mi  do  o- 
bierania  słów  co  nawłaśnieyszych  Polskich  nie  mało  pomogły.-' 

Przypiski  są  w  tym  testamencie  nowym  dwojakie,  jedne  krótkie 
na  brzegach,  drugie  dłuższe  na  końcu  każdego  rozdziału.     W  tych  o- 


118  NOTY,  N.  2301—2304. 

statnlcli  najwięcej  z  Budnym,  Czechowiczem,  tlómaczami  Brzeskimi, 
i  innjmi  przeciwnikami  walczy.  Ruskie  zaczała\  podobnie  jak  u  Bu* 
dnego  y  Czechowicza,  tu  także  zachowane.  Przed  każdą  księg^ą  i  roz- 
działem treści  ich  położone,  konkordancje  wszędzie  dodane.  —  INa  przo- 
dzie  znajdujemy  Summę  y  porządek  Hisloryey  Ewangelicy  swięiey, 
ze  czterech  E2vangeIistotv  zebraną;  przy  dziejach  Apostolskich,  Sum- 
mę  (Chronologiczną)  Dziejów  Piotra  i  Pawia,  Apostołów  5  nakoniec 
Regestra^  jeden  Epistoł  y  Exvangelii  z  Nowego  Testamentu  wyjętych, 
i  w  Kościele  Rzymskim  czytanych,  drugi  Slow  y  rzeczy  przedniey- 
szych  ,  które  się  w  tym  Nowytn  Testamencie  y  tv  Annotacyach  jego 
zamykaią. 

Wreście  mylnie  zda  się  w  Miscell.  Crac.  1814  1.  p.  97  wydanie 
Nowego  Testamentu  Wujka  r.  1593,  przyznane  drukarni  Łazarza 
w  Krakowie. 

2301.  Wydanie  to  1551  roku,  ztąd  szczególniej  zasługujące  na 
uwagę,  iź  jest  pierwszem  z  przekładów  polskich  całego  Nowego 
Testamentu,  jest  tłómaczeniem  Seklucjana.  Napis  dedykacji;  «Na- 
iasniciszemu  a  niezwyciężonemu  Ksiażcćiu  a  panu,  ic°  Krolcwskiei 
miłości,  panu  SIGMVNTOVI  AVGVSTOVI  złaski  Bożyi  Królowi 
Polskiemu,  wielkiemu  Kśiążęciu  Litewskiemu,  Ruskiemu,  Pruskie- 
mu, Mazowieczkięmn  etc.  Panu  i  Dziedzicowi,  JAN  SECLYCIAN, 
łaski  bożyi  i  szczęśliwe"  na  długie  czasy  panowania  i  rozmnożenia, 
iako  wierny  poddany  i  służebnik  stary  sprzyiazliwie  życzy,  i  ie''  K: 
M:  wierne  a  poddane  posługi  swoiei  sponiżoną  ku  panu  bogu  mo- 
dlitwą pokornie  zaleca  i  offiaruie.  Por.  o  przekładzie  tyra  wyżej  notę 
do  N.  2257,  str.  81.  Żałujemy,  iż  dla  języka,  żadnej  cząstki  tcxtu 
Z  przekładu  tego  przytoczyć  nie  mamy  możności. 

X.  Al.  Osiński,  który  tytuł  wydauia  tego  r.  1551  pomieścił  wPochio. 
Kopczyń.  Ed.  2.  str.  39,  przytacza  razem  z  pisowni  Seklucjana  wyją- 
tek następny ;  «Ta  ninicysza  ortografiia  od  tey,  która  iest  przed  tem 
wydana  iest  niczcni  różna,  iednotem,  iż  iest  dostatecznieysza  a  iż  a 
z  punktem,  i  także  ć,  i  ó  odmieniliśmy  na  te,  które  są  bez  punktów, 
a  to  iż  się  punktowane  częściey  traEały  niż  uiepunktowane ,  a  wicie 
punktów  nad  literami  druku  bynaymnićy  nie  chędoży,  i  częstokroć  takić 
punktowane  litery  bywaią  opuszczone,  a  to  iż  się  często  trafiaią. 

»A  co  się  innych  liter  dotyczę,  krom  litery  sz  żadna  się  odmiana 
nie  stała." 

Traktacik  ten  o  orlografji  zajmuje  nie  więcej  jak  kart  2.  O  pi- 
smach Seklucjana  zob.  lUttgełtaube  Nachrichł  von  połn.  Bibełn.  p.  5. 
57.  Arnold  Kirchen  und  Ketzer  Historie. 

2304.  Początek  Przemowy  jest  taki :  «Już  od  niemałego  czasu  Czy- 
telniku miły,  wiele  ludzi  pobożnych  pragnęli  tego,  aby  Nowy  Testa- 
ment Polski  znowu  przeyrzany  y  poprawiony,  y  na  małe  modum  (iako 
mówią)    częścią    dla   kosztu    uboższych,    częścią   dla    snadnicyszego   y 


NOTY,  N.  2307-2317.  119 

doina,  y  w  drodze  używania,  do  druku  byl  podany:  Przetoż  aby  się 
tak  słusznemu  ludzi  Krześciańskich  żądaniu  dogodziło,  nie  tylkośmy  o 
wydaniu  nowym  tych  zacnycli  Ksiąg  staranie  uczynili:  aleśmy  teź 
z  wielką  pracą  y  pilnością  dawną  Nowego  Testamentu  editią  Brzeską 
z  Greckim  textem  znieśli,  y  wedle  niego  to  czego  było  potrzeba,  uwa- 
żnie y  nie  bez  wielkich  przyczyn  poprawili.  Dla  czegośmy  też  inszych 
Tłómaczeń  z  przekładu,  iako  Wnyka,  Budnego  y  Czechowica  gdzie 
się  iaka  różność  av  texcie  dawnym  Polskim  pokazała,  w  iey  nie  zanie- 
chali: z  tą  iednak  ochroną,  żebyśmy  wszędy  za  sznura  prawidło  Gre- 
cki autentyk  mieli."  i  t.  d.  Ku  końcowi  przemowy  tej  są :  przykłady 
w  których  łaciński  i  polski  iłómocz  (Wujek)  od  greckiego  textn  od- 
stąpili. 

2307.  Dedykacja:  ((Przewielebnemu  JoMCi  X.  Janowi  Deióraano- 
wi.  Kaznodziei  Nadwornemu  i  mieyskiemu  Bierutowskiemu,  Konzi- 
slarza  (sic)  Raycy,  i  Powiatu  Bierutowskiego  Dozorcy.  Także  Wiele- 
l)nentu  JoMCi  X.  Jerzemu  Murawie,  Kaznodziei  Polskiemu  u  S.  Krzy- 
sztofa Wrocławskiemu." —  podpisana  :  «Efraim  Bres-kott."  Oświadcza 
im  Breskott  wdzięczność  za  pracę  podjętą  przy  wydaniu  tej  księgi. 
Przedmowa  datowana  w  Hochkirchu  Anno  1707  d.  14  Grudnia.  X.  Efraim 
Breskott:  Pasterz  i  Senior  Hochkirchski ,  a  teraz  Trzebnicki."  Wyraża 
w  niej,  że  ile  mu  wiadomo,  żadnego  Nowego  Testamentu  dla  Zborów 
Ewangielickich  od  74  łat  nie  wydano ^  a  od  47  żadnej  Bibiji  Polskiej 
nie  drukowano:  że  edycje  Gdańsku  (1632)  i  Amsterdamska  (1686)  No- 
wego Testamentu,  nie  tylko  rzadkie  i  drogie,  ale  też  tak  drobny  druk 
mają,  że  człek  stary  z  trudnością  w  nich  czytać,  ubogi  zaś  dokupić 
sic  ich  nie  może:  że  tę  nową  edycją  umyślnie  na  to  łanemi  literami, 
na  trojakim  papierze  i  w  wielkiej  liczbie  exemplarzy  drukowano.  Inne 
też  szczegóły,  wydania  tego  tyczące  się,  w  tejże  przedmowie  znaleźć 
można. 

2312,'Ringeltaube  p.  79,  który  podaje  wiadomość  o  tem  wydaniu, 
dodaje,  że  księgarz,  dla  uniknienia  straty,  znaczną  ilość  exemplarzy 
drukować  kazał,  zwłaszcza,  źe  i  dla  Ewangelików  reformowanych 
świeżej  edycji  Nowego  Testamentu  potrzeba  było.  Dla  położenia  ró- 
żnicy i  uczynienia  wydania  tego  zdatnćm  dla  obu  wyznań,  na  niektó- 
rych arkuszach  u  dołu  przy  brzegu  pomieszczona  jest  syllaba //U^.,  o- 
znaczająca  Nowy  Testament  Luterski.  Bentkowski  domyśla  się,  że 
właśnie  w  tych  arkuszach  musiała  być  i  w  texcie  różnica  jakaś  od  tych, 
które  dla  ewangelików  reformowanych  były  przeznaczone. 

2317.  Początek  przedmowy  taki:  o  Pilnie  za  pomocą  miłego  Boga, 
w  the  książeczki  spoyrzawszy  łacnie  poznać  możesz  ,  namilszy  bracie 
krzcściianski,  życzliwość  nasze  w  dusznym  zbawieniu  twoim,  ktorąć 
iako  wierni  szafarze  SynaByżego,  szczerze  iako  mogąc,  z  nawiętszą 
pilnością  służymy :  w  słowie  żywota  wiecznego.  Bo  nie  tylko  tho  masz 
ięzykiem  przyrodzonym  z  Greckiego  podane,  ale   ku  temu    y  w  małym 


120  NOTY,  N.  2319. 

złożeniu  papieru ,  ręcznemi  ksiąszkami  (lako  to  pospolicie  zową)  poda- 
iemy.  Żeby  tbo  tobie  zawsze  będąc  w  sercu,  y  przed  oczyma,  mogło 
być  pocbodnią  nogani  twoim  a  światłością  śczcszce  twoiey."  i  t.  d.  Nic 
tu  więcej  nie  ma,  prócz  pocbwały  Ewanielii  i  zachęceń  do  iej  czytania. 

W  samym  przekładzie  nie  widać  śladów  arjanizmu.  Wszystkie 
bowiem  główniejsze  miejsca,  klore  Wujek  w  przedmowie  swojej  wy- 
tyka, jako  przez  Budnego  i  przez  Czechowicza  pofałszowane,  tu  znay- 
dują  się  prawie  tak  ,  jak  cljce  sam  Wujek.  Zarzuca  naprzykład  Wujek 
Budnemu ,  źe  w  Ewangelii  Łukasza  S.  3.  23.  »Atento  Jezus  poczynał 
być  jakoby  we  trzydziestu  łat:  będąc,  iako  mniemano,  Synem  Jose- 
pha." Te  dwa  wyrazy;  iaho  mniemano,  ważył  się  wyskrobać  i  wy- 
mazać ,  dla  tego ,  iż  to  było  nazbyt  jasne  świadectwo"  przeciw  jego 
blużnicrstwu  :  źe  Chrystus  był  nie  mniemanym,  ale  własnym  synem  Jo- 
zefa." Miejsce  to. w  nowym  Testamencie  Nieś wieskim  tak  jest  oddane: 
»  Tedy  Jezus  poczynał  być  jakoby  we  trzech  dziesiąt  lat,  gdy  go  mnie- 
mano synem  Jozefowym  j" —  i  źe  takie  przekładanie  nie  zgadzało  się 
z  czystym  arjanizmem ,  przeto  dawniejszy  właściciel  tego  exemplarza 
nb  wierzchu  słówka:  gdy  napisał  iaho,  te  wyrazy:  gdy  go  mniemano, 
zamknął  w  nawiasie  i  przydał  na  brzegu  czerwonym  atramentem  taki 
przypisek  :  «Ty  słowa  przidał  Afrikanus  ,  o  tim  czytać  Eusebia  Histo: 
Kościelna  lib.  I.  cap.  7.  fol.  9.  I  Tatianus,  uczeń  Justinow  nie  ma  ich 
■w  swei  Harmonij ,  i  Erasmus  in  annotationibus."  To  jest  oczywistym 
dowodem,  źe  arjanin  ten  przypisek  dodający,  nie  był  kontent  z  prze- 
kładu tego  miejsca.  Wujek  też,  lubo  ten  Testament,  jako  nowokrzczeii- 
ski  wspomina,  nigdy  jednak  nie  wytyka  mu  w  szczególności  żadnych 
fałszów  i  błędów,  mając  tylko  do  czynienia  z  Budnym  i  Czechowiczem 
i  czasem    z  tłómaczami  Brzeskimi. 

Oprócz  rozdziałów,  które  tu  Kapitułami  są  zwane ,  żadne  inne 
drobniejsze  podziały,  np.  ua  wersety,  na  ruskie  zaczała ,  tu  się  nie 
znajdują.  Na  brzegach  gdzieniegdzie  są  wytknięte  miejsca  podobne 
czyli  koukordancje.  J.  Lelewel  (Bibliograficznych  Ksiąg  dwoje  T.  I. 
p.  198,  w  przypisku  (c)  ),  opisuje  ten  Nołvy  Testament  podług  exem- 
plarza  w  Blbljotece  przy  Uniw.  W^arszaw.  Opis  jego  zupełnie  zgadza 
się  z  exemplarzem  Bibl.  Ossolińskiego,  oprócz  roku  wydania,  który  u 
Lelewela  jest  1563  r.     (L.  S.) 

Bandtkc  H.  D.  K.  P.  II.  11,  przywodzi  następne  miejsca  z  wy- 
dania tego,  litóre  do  porównań  służyć  mogą:  «Matth.  1.  Księga  Na- 
rodu Jezusa  Krystusa  Syna  Dawidowego  Syna  Abrahamowego  i  t.  d. 
Math.  II.  A  gdy  się  był  narodził  Jezus  w  Betlilcem  Judzkim  za  czasów 
Heroda  Króla  otho  przyszli  mędrcy  ze  wschodu  słońca  do  Jeruzalem. 
Matth.yi.  13.   Y  niewwodz  nas  na  napokuszenie  ale  nas  broń  od  złego." 

2319.  W  Przedmowie  mówi  Czechowic;  »Christiaoskiemu  czytel- 
nikowi Marcin  Czechowic  Zboru  małego  Christusowego  w  Lublinie 
zgromadzonego  Minister ,  wszego  błogosławieństwa  Bożego  duchowne- 


NOTY,  N.  2319.  121 

go,  przez  Jezusa  Christusa  syna  namileyszego  Bożego ,  wiernie  życzy  i 
winszuje." 

Wyjątki  z  Przedmowy:  « Aczkolwiek  nie  sam  z  swey  własney 
clicci,  iakoby  dowcipowi  swemu  y  umieiętności  ufaiąc,  łaskawy  czy- 
telniku, łęgom  się  ważył,  żem  z  Greckiego  ięzyka ,  iia  rzecz  nasze 
Polską,  pisma  naszego  nowego  testamentu  przełożył:  abo  radszey  od 
inszych  przedtym  przełożonego  popraioil :  Bom  tego  nigdy  osobie  nie 
rozumiał,  abym  tak  wiclkiey,  trudney  y  poważney  rzeczy  sam  przez 
się  sprostać  był  miał:  na  ktorey  iako  przez  omylność  iakąźkolwiek  ła- 
cno upaść:  tak  też  zaś  przez  pewność,  y  szczerość  łacno  powstać:  ale 
iżem  od  wiela  inszych  uczonych,  bogoboynych,  a' słowo  Boże  miłu- 
jących, do  tego  prawie  jirzyciśniouy  był:  których  napominaniu,  a  dru- 
gich też  przynaglaniu,  po  długich  wymówkach  moich,  zezwoliciem 
musiał.  Oba^^iaiąc  się  tego,  abym  się  iako  upornie ,  ich  pobożnemu 
żądaniu,  chociaż  z  moim  uciążenim ,  tak  niesprzeciwiał :  iakobym  po- 
tym  y  onym  y  inszym,  przed  Bogiem  y  przed  onym  od  niego  postano- 
wionym sędzią  wszylkich,  Jezusem  Christus^m  winien  nic  został.  Gdy- 
żem  to  y  sam  barzo  dobrze  baczył,  co  oni  nawlęcey  przed  się  brali:  £e 
te  wszytkie  przekłady ,  których  tui  kilka  do  druku  są  podane ,  nie  do 
końca  wolne  są  wielkich  y  szkodliwych  omyłek :  y  nie  wlastieyo^  na 
xvielu  mieyscaeh ,  przełożenia.  Bo  aczkolwiek  to  każdy  z  nich  o  sobie 
%v  napisiech ,  y  w  przedmowach  twierdzi,  że  wedle  własności  slow 
greckich  przekładał ,  tuszakże  się  coś  inszego  (gdy  kto  pilno  tv  rzecz  tę 
weyzrzy)  nad  iego  powieść  pokaźnie.  Abowiera  drugi  często  y  gęsto, 
a  drugi  zgolą  we  wszytkim,  kloregożkolwiek  z  łacińskich  przekłada- 
czow,  w  swoim  przekładzie,  więcey  niż  ięzyka  greckiego,  naślado- 
wał. Abo  też  zaś  inszy  na  wielu  mieyscaeh,  tak  się  twardo  greckiego 
słowa  trzymał,  że  też  rzecz  trudną  przez  się,  ieszcze  truduieyszą  y 
Polakowi  prawemu  nieporozumnicyszą  uczynił.  Jakoż  też  to  nie  lada 
co  iest,  w  to  mądrze  potrcfić ,  żeby  się  y  słowom  greckim,  y  rzeczy 
która  się  w  nich  zamyka,  y  temu  też  ięzykowi,  na  który  się  przekła- 
da ,  dosyć  uczyniło.  W  ktorey  rzeczy,  aczkolwiek  (przed  Bogiem  mó- 
wię) wierniem  y  srzcrzc  pracował,  iakobych  wszędy,  gdzieby  iedno 
mowa  nasza  polska  dopuszczała,  słowo  od  słowa  przełożył:  wszakże 
też  y  to  na  niektórych  mieyscaeh  musiało  być,  rzeczy  samey  własney, 
y  ięzykowi  naszemu  folguiąc  :  że  się  od  slow  greckich  własney  (iż  tak 
rzekę)  własności,  nie  co  odchylić  musiało.  Czego,  mało  nie  na  ka^ 
żdym  misyscu,  pewny  się  poczet  słowy  krotkiemi  w  przydatkach  uczy- 
nił. W  czym  (pewieniem  tego)  u  bacznych  a  w  inszych  ięzykach  bie- 
głych, nieomilną  (sic)  wymówkę  otrzymam.  Którzy  dobrze  to  wie- 
dzą :  iż  ieśli  trudna  rzecz  iest  z  greckiego  ięzyka  na  łaciński  przekła- 
dać :  gdybyś  wszytko  słowo  od  słowa  przekładać  miał:  chociaż  te  dwa 
języki  maią  nieiaką  przyiaźii  y  towarzystwo  między  sobą:  a  cóż?  izali 
nie  daleko  trudnieysza,  y  niepodobnicysza  iest,    żebyś  z  greckiego  na 

Tom  II.  16 


122  NOTY,  N.  2319. 

polskie  przfełoźyć^  porządnie,  y  porozumuie,  słowo  od  słowa  miał?  A 
trudność  ta  nie  z  samegfo  tylko  iczyka  greckiego  pocliodzi :  ale  też  y 
zstąd,  iż  w  piśmie  świętym  naszego  i\owego  Testamentu,  iest  wiele 
własności  ięzyka  żydowskiego  słowy  greckimi  włożonych:  ktorycli  y 
sami  grekowie ,  nie  do  końca  poiąc ,  y  wyrozumieć  mogli :  baf zo  się  na 
nich  pocili :  a  zwłaszcza  którzy  nic  a  nic  zgolą  ięzyka  Żydowskiego  nic 
rozumieli :  co  każdy  z  ich  własnych  wykładów  obaczyć  może  :  mnie 
się  tym  bawić  nictrzeba.  Którą  własność,  iż  też  łacińscy  przekłada- 
cze  (prócz  iednego  Kastaliona)  zostawiali,  tedym  ią  y  ia  na  mieyscach 
niektórych  zostawić  musiał.  Kloraby  inszymi  słowy  z  lepszym  wy- 
rozuuiienim  rrzeczy  mogła  była  przełożona  być.  Ale  iż  tak  niektórzy 
wolą  mieć  (łiescio  aua  religione  diicti)  przeto  się  y  tym  często  folgo- 
wać musiało,  aby  kto  potym  nie  mówił  że  .się  nie  dobrze  przełożyło. 
Co  potjm  może  czasu  swego  odmianę  wziąć :  Bo  też  nigdy  żadna 
rzecz  zaraz  doskonałą  nie  bywa :  która  doskonałość  z  czasem  też  przy- 
chodzi. Jednak  iżem  się  za  to  wziął,  żem  wedle  daru  mnie  od  Boga 
użyczonego  około  teg-o  pracował,  abym  wicia  omyłek  umnieyszył:  po- 
daiąc  tę  pracę  swą ,  na  inszych  nad  mię  uczeuszych  rozsądek ,  tedy 
mi  się  godzi,  tey  pracy  mey,  y  przekładu  ku  pożytkowi  tobie  y  inszycli 
wiernych,  poczet  niciakl  uczynić:  Aby  kto  nie  rzekł,  żeby  się  co  bez 
rozsądku  zdrowego  czynić  miało.  Naprzód  tedy  (iż  odtąd  pocznę) 
chceszii  z  pożytkiem  czytać,  rzecz  sarnę  naprzód  masz  mieć  na  pieczy. 
To  iest,  kto  pisał:  co  y  o  kim  pisał:  do  kogo,  którym  porządkiem, 
y  iakim.i  słoury  pisał.  A  nadto  wszytko,  za  czy  ią  pobudką  pisał.  Abo- 
wieni  ieślibyś  tego  w  piśmiech  świętych  naszego  Nowego  Testamentu 
iprzed  się  brać  nie  miał,  nie  tuszę  żeby  kiedy  pożytek  iaki  z  iego  czy- 
tania odnieść  miał.  Ja  tedy  chcąc  tobie  wiernie  do  tego  dopomóc,  tęć 
nakrotce  do  tego  drogę  pokazuię." 

Opuszczając  tu  odpowiedź  na  powyższe  pytania,  przechodzi  So- 
bolewski do  dalszych  szczegółów,  tego  wydania  tyczących  się. 

» Juzem  powiedział  Czytelniku  miły,  co  mię  ku  przekładania,  abo 
ku  tey  poprawie  przywiodło  y  iako  iest  rzecz  trudna ,  z  greckiego  ię- 
zyka na  polski  przekładać:  posłuchayże  też  tego  czegom  ia  poprawiał, 
y  ktorychem  w  tey  mierze  ksiąg  naśladował.  A  nie  rozumiey  tego, 
abych  iakich  nowych,  a  nigdy  niesłychanych,  abo  też  Luterskich  y 
Nowokrzczeńskich  (iako  mówią)  naśladować  miał:  ale  to  wiedz  żem 
naśladował  ksiąg  starycli,  a  wszem  wobec  pospolitych,  których  y 
Rzymski  kościół  używa,  y  które  wydaią  iego  Doktorowie,  y  ichże  zaś 
drnkuią  drukarze.  Ale  to  tylko  rozumieć  masz  o  Greckich,  a  nie  o 
inych  starych  łacińskich,  które  vulgatam  editionem  zowią.  O  ktorey 
to  mówić  bezpiecznie  mogę,  iż  nie  wiem  aby  mógł  być  który  exemplarz 
grecki  naleziony,  któryby  się  z  nią  cale  we  wszystkim  zgadzał.  Jako 
nie  tylko  z  Erasmusowych  anotaciy,  ale  też  też  y  z  tego  nowego  An- 


NOTY,  N.  2319.  123 

łorwskiejfo  wydania  drukowanego  1572.  litoregom  się  ia  tcź  dokładał 
łacno  poznać  możesz. 

» Używałem  tedy  cxemplarza  z  ktoregom  tę  poprawę  czynił,  Ro- 
bertowego  w  Pariżii  Typis  Regiis  1549  drukowanego.  K  temu  Koli- 
neuszowego  tamże  w  Paryżu  przed  lat  40  drukowanego.  W  ktorycli 
samycli  iż  iest  na  nicktorycli  ihicyscacli  różnica  :  a  w  inszych  a  zwła- 
szcza starycli  pisanych  ieszczc  się  iey  więcey  pokazuie :  według  oka- 
zania Robertowego,  Erasmusowego,  Krispinowego,  Zegerowego,  Wil- 
helma Łindana^  y  z  Ekumeniusa  ,  y  z  inszych  wykładaczow  słowa  Bo- 
żego toż  się  pokazuie,  przeto  ia  zostawiwszy  w  cale  text  iako  Rober- 
towe  y  Krispinowe  wydanie  w  sobie  zamyka^  y  insze  wszem  tych  cza- 
sów pospolite  :  nie  ważąc  się  odmieniać  abo  przydawać,  abo  uimować 
od  tych  wydania  rzeczy  ktorey  namuteyszey,  to  wszytko  w  czym  kędy 
różnica  iest,  wolałem  na  końcu  każdey  kapituły  pod  czas  też  na  krain 
położyć  (tak  iako  też  to  w  niektórych  mieyscach  inszy  przy  greckich  y 
łacińskich  księgach  czynili),  niż  co  sam  z  głowy  swey  w  texcie  popra- 
wiać. Com  nie  dla  czego  inszego  uczynił  fcdno  żeby  to  wydanie  te- 
raznieysze  mogło  się  wszytkira  przygodzić  y  wszytkim  pożyteczne  być. 
Bo  co  się  tych  rożnie  tknie  :  tedy  iedne  bardzo  małe,  y  podłe  są,  a  ża- 
dnym obyczaiem  wiary  christianskiey  naruszyć  y  zwętlić  nie  mogą. 
Drugie  są  które  znaczny  przydatek^  a  ktemu  głupi  y  nikczemny  poka- 
zuią.  A  pokazuią  gi  tak  barzo,  że  się  żadnemu  bacznemu  podobać  nie 
mogą.  Trzecie  są  które  z  kraiu  w  text  nieopatrznie  wlazły.  A  to  stąd, 
iż  co  sobie  drugi  na  kraiu  dla  pamięci  naznaczył :  to  drugi  przepisuiąc 
księgi,  w  text  włożył,  mniemaiąc  prostak  żeby  to  było  przestąpienie: 
a  nie  dla  pamięci  znaczenie.  Jako  Erasmus  pokazuie.  Czwarte  ieszcze 
są,  które  się  wprowadziły  z  nieopatrzności  słówek  sobie  podobnych 
iako  Typos  a  Topos ,  y  insze  tym  podobne.  Ale  przed  się  to  wszytko 
własnego  lextu  słowa  Bożego  zepsować  abo  w  podeyrzenie  przywieść 
u  wiernych  nie  może.  A  zwłaszcza  u  tych  którzy  się  szczerze  słowa 
Bożego  mocnie  trzymaią.  Wedle  którego ,  ty  ktoreby  się  zdały  być 
różnicami  łacno  naprawić  porządnym  wykładem  mogą.  Lecz  na  tym 
niech  będzie  dosyć,  tak  o  księgach  ktorychem  ia  używał,  iako  też  y  o 
tych  różnicach  ktorem  przy  pospolitym  czytaniu  okazał. 

»  A  co  się  też  tknie  naprawy,  tedy  y  o  tym  wiedz  źem  się  nigdziey 
nie  waiyl  naprawiać  textu  pospolitego  greckiego  (bo  mię  to  do  inszyclt 
(^zapewne  omyłka,  zamiast:  od  inszych)  bolało  którzy  się  tak  śmiałymi 
w  tym  pokazali)  (*)  iuż  z  dawna  od  wszytkich  przyiętego  y  pochwalo- 
nego, chociażem  u  starych  onych,  a  mogę  rzec  u  przednieyszych  pisa- 
rzow,  co  inszego  na  kilku  mieyscach  widział,  alem  tylko  poprawoiuał, 
niewłasnego  na  nasz  polski  ięzyk  z  ięzyka  greckiego  przekładu :  W  któ- 
rym przekładaniu  słowam  niektóre  uie  przekładaiąc  ich  zostawił :  Dru- 


(*)  Zda  się ,  że  tu  Czechowicz  Budnemu  przymawia. 


124  NOTY,  N.  2319. 

giem  zaś  iiail  pospolity  zwyczay,  iafco  nie  własne,  odmienił.  Zosta- 
wiłem nie  ktorc^Żytlowskie  litore  leź  y  sami  pisarze  nowejfo  testamentu 
pisząc  po  jjrecku,  także  przekładaczc  łacińscy  zostawili,  jako  Amen, 
Alleluia,  Gehenna,  Pasclia,  Rliaka,  także  leż  y  p^reckie  od  łacinnikow, 
y  inszycli  narodów  nieprzckładanc,  iako  Gliristus  ,  cliristianin  ,  Ewa- 
nielia ,  Apostoł,  Tetrarclia  co  znaczy  Książę  alio  przelożonejjo  Pana 
nad  czwartą  częścią,  iako  Łuk.  3.  v.  j.,  iam  też  nieprzcłozoiie  zosta- 
wił. A  uczyniłem  to  dla  tcjjo  zem  iedny  znośne  być  baczył,  a  o  dru- 
gicbem  tak  trzymał,  iż  ie  wszyscy  rozumieią.  Trzecie  widziałem  nic- 
krzeczy  przełożone,  iako  na  przykład  Paschy,  którą  wiełką  nocą:  y 
Gehenny  którą  piekłem  przekładano :  o  czym  iżem  na  swym  mieyscu 
powiedział,  tu  się  bawić  niechcę.  Odmieniłem  zaś  ty  I:torem  widział 
y  niewłaśnie  y  niesłusznie  zdawna  przełożone,  cłiociaż  u  inszych  po- 
spolite były,  y  po  dziś  dzień  są.  Jako  ponurzenia  miasto  Krztu ;  po- 
nurzyciela  miasto  Krczycieła  :  ucznia  miasto  zwolennika ;  zgromadze- 
nia miasto  bożnice,  wawcz^cte/a  miasto  mistrza,  y  inszych  kilka.  Com 
uczynił  nie  z  iakiego  zuchwalstwa,  ale  iżem  z  własności  slow  greckich, 
które  na  nasz  ięzyk  mogły  być  przystoynie  przełożone ,  *coś  inszego 
upatrował."  Obszernomi  wywodami  stara  się  Czechowicz  usprawiedli- 
wić swoje  wyrazy  mianowicie  p onur zenie ,  i  wywód  ten  zamyka  uwa- 
gą :  «W  co  gdyby  kto  rzezwim  okiem  a  wszey  lipkości  wolnym  poy- 
zrzeć  chciał,  tak  mniemam  że  się  tey  odmianie  nazwiska  tego  dziwo- 
wać przestanie  y  na  mię  się  tym  mniey  gniewać  będzie.  A  mam  na- 
dzieię  w  Bogu  że  y  tych,  którzy  tak  działaią  maiąc  taki  obłok  za  sobą 
świadków,  przestanie  Nurkami  nazywać." 

O  wyrazie  zgromadzenie  zamiast  hoinicy  i  innych  wyrazach  tak  się 
iłómaczy:  «Toż  mówię  ^  o  zgromadzeniu,  które  ia  kładę  miasto  bo- 
żnice, tam  gdzie  stoi  słowo  greckie  synagogi  które  idzie  a  synago ,  co 
znaczy  zgromadzam,  iako  y  w  Krakowskim  wydaniu  Jak.  2.  v.  2.  prze- 
łożono, iako  EkklisiazhoT,  od  zebrania  na  iedno  mieysce  ludzi  zwoła- 
nych znamiouuie,  ale  Kościoła  nigdzie.  Bo  to  słowo  Kościói,  cho- 
ciażby bałwochwalniam  pogańskim  y  papieskim  służyć  mogło,  a  zwła- 
szcza (mówię)  papieskim:  dlatego  iż  lam  wiele  umarłych  ludzi  kości 
cłiowaią ,  y  w  każdy  ie  ołtarz  kładą ,  y  przy  każdey  mszycy  ony  wspo- 
minaią  mówiąc  :  et  auorum  reliauiae  in  hoc  altari  continentur  etc,  ale 
zebraniu  zwołanych  na  iedno  mieysce  łudzi,  żadną  miarą  służyć  nie 
może.  Które  słowo  Kościół,  li  się  barzo  w  ludzi  wkradło,  y  barzo 
się  spospolitowało,  tedym  go  tak  zgoła  przy  teraznieyszym  wydaniu 
Nowego  Testamentu  odrzucić  nie  śmiał,  aźby  tak  pierwey  ludzie  tą 
przedmową  przestrzeżcni  na  potym  byli.  A  zostawiłem  ie  na  tych 
mieyscach  gdzie  Grefcowie  tych  dwóch  slow  używaią  Naos  a  Hieron, 
a  to  gdy  mówią  o  Kościele  Jerozolimskim  ,  o  ciałach  naszych,  y  o  przy- 
bytkach niebieskich,  które  słówka  wedle  własności  ich  takby  miały  być 
przekładane  Naos  mieszkanie  abo  pałac  a  Naio  hahito  ,  mieszkam,  iako 


NOTY,  N.  2319.  125 

y  żydowskie  słowo  toż  znamionuie  Hechal  pałac ,  niieszitanic ,  przy- 
hytels.  A  Hieron  ofiarownia,  iako  Eidoleion  bałwochwainia ,  Ittorc 
idzie  od  Hiereuo  ofiaruic,  od  którego  Hiereion  oflara  y  Iliereus  ofia- 
rownik  ,  a  nie  ono  włoskie  słówko  od  Polaków  zepsowane  a  capellaca- 
pelłanus  Kapłan,  iąhie  Stauros  krzyż,  co  też  y  szubienicę  abo  sochę 
na  ktorey  kto  był  zawieszon  znamionuie,  bo  też  to  niepewna  ieśłi  taki 
kształt  był  tey  szubienice,  iaką  teraz  w  papiestwie  nialuią,  gdyż  się 
Grekowic  z  nimi  w  tym  malowaniu  nie  do  końca  zgadzają,  iako  y  in- 
szych wiele  których  teraz  przypominać  się  nie  godzi. 

»Są  też  ieszczc  niektóre  słowa  Greckie  z  których  iedno  wiele  rze- 
czy znaczy,  tak  że  się  nie  mogło  wszędy,  ani  może  ieduako  przekła- 
dać. Ale  się  często  y  gęsto  wedle  potrzeby  musi  odmieniać."  Takie- 
mi  być  mieni  wyrazy:  Hypiretis ,  Doulos ,  Paidagogos ,  a  mianowicie 
Logos f  którego  różne  znaczenia,  wytykając  miejsca  Nowego  Testa- 
mentu, przechodzi.  Zatrzymuje  się  też  nieco  nad  wyrazami,  które 
lubo  są  różne  w  oryginale,  jednym  przecie  wyrazem  po  polsku  się  tłó- 
maczą,  np.  Kakos ,  Poniros ,  Phaulos  etc,  ^acz  każdy  z  nich  ma  swą 
niejaką  własność,  wszakże  my  wszystkie  tem  słówkiem  z^i^  przekładamy. 

Tłómaczy  potem  różne  znaki  w  texcie  polskim  użyte.  Powiada, 
że  i  n  Ruskich  Rozdziałów  Zaczalami  zwanych,  uiywamy,  kładąc  ie 
łez  na  kraiach,  ii  nas  o  to  zosobna  bracia  Ruskich  kraiow  żądali. 
Gdyż  oni  w  swych  pisanych  księgach  ,  kapituł  naszych  nie  maią." 

Nakoniee  o  przydatkach  swoich  i  treściach  każdego  rozdziału  tak 
pisze:  »A  nawet  Czytelniku  miły,  długą  się  iuż  przedmową  nie  ba- 
wiąc, tego  dokładani,  iż  ieśli  co  iest  potrzebnego,  tak  ku  twey  prze- 
strodze y  napomnieniu,  iako  y  kogo  drugiego,  coby  też  ten  nasz  prze- 
kład czytał,  tedy  to  iest  potrzebnego,  a  przekładaczowi ,  nie  wykła- 
daczowi  przystoynego ,  w  przydatkach  obaczysz." 

»  A  co  się  tknie  argumentów,  aczem  ich  nie  miał  był  wołey  przy- 
dawać do  każdey  kapituły,  a  to  dla  tych  dwu  przyczyn  :  Naprzód  aby 
księgi  wielkie  nie  były,  potym  żem  przedtym  wierszem  prostym  napi- 
sał był  Summariusz  wszytkiego  Nowego  testamentu,  który  sobie  nie- 
wiem  z  iaką  śmiałością  niektórzy  przywłaszczywszy  (*),  łaskę  sobie  u  wiel- 
kich stanów  icdnali.  Jednak  źc  się  tak  drugim  zdało,  żeby  kładzione 
Iiyły  dla  ludzi  prostych,  tedy  się  y  temu  ich  żądaniu  dosyć  zstać  mu- 
siało." 

Data  Przedmowy:  Z  Lublina  27  dnia  Lipca,  Roku  od  narodzenia 
Jezusa  Christusa  syna  Bożego  1577. 

Por.  Ringeltaube  Nachricht  von  Polnischen  Bibeln. —  Lauterbach,^ 
Ariano-Socinismus  p.  253.— Steiner  Pohlnische  Bibliotek  3  und  4  Heft.^ 
gdzie  jest;  Nachricht  von  dem  sehr  selten  pohlnischen  Neuen  Testa- 
mente  des  arianischen   oder  unitarischen  Lehrers  Martin  Czechowic 


{')  Summarjusz  ten  wyszedł  pod  n.izwiskiem  Macieja  WierzLięty. 


126  NOTY,  N.  2322. 

(von  Herm  Carl  Dawid  Klesel  dliesten  Prediger  {^er  Neu- Sładt  Thorn). 
Zob.  Bock. 

Mylnie  powiada  Czacl^i  (T.  I.  p.302.)  w  nocie,  twierdząc,  iż  Mar- 
cin Czechowicz  wydal  Bibiją  w  Łosku  1577  r. —  Podobnie  bł.^dzi  Salig 
w  swojej  Hisloryi  Augshurgskiego  J^J^yznania  T.  II.  j).  659.  nDieBre- 
ster  Bibel  (powiada)  ist  von  viel€7i  vei'Woi'fen  und  verddchti(f  gemacht 
worden,  biss  Simon  Budnaeus  das  alte  Testament  nach  dem  Ehraei- 
schen  Grund-Texłe  a.  £571  auf  Kosten  und  in  der  Drukerey  Mathiae 
Kayiezinski,  Mart.  Czechorizlii  aher  a,  1577  das  Neu  Testament,  heyde 
in  4to,  druchen  liessen.^^  Błąd  Sali^^^a  jest  w  tćm,  źc  Budny  przy  Sla- 
ryra  Testamencie  i  J\owy  wydał.  Obacz  wyżej  przekład  Budneg^o  JNN. 
2267,  2268. 

Por.  Begenvolscii  Systema  Historico-  Chronologicum  Ecclesiar.  Sla- 
vonicarum  p .  146 .  Ringeltaube  p.  159.  świadczy,  iż  przekład  Czecbo- 
wicza  różni  się  od  innycli  przekładów  polskicli  Nowego  Testamentu ,  I 
źe  on  krytykuje  przekład  i  przypiski  Budnego  w  piśmie  swojćm  :  Roz- 
mowy Chrześciańskie  etc.  U  Alexego  Rodeckiego  ,  1575,  4.  Obszer- 
ny opis  tego  wydania  Nowego  Testamentu  przez  Dawida  Klesela,  zob. 
w  Poln.  Bibliotb.  1787.  Heft.  III.  p.  46—66.  i  Heft.  IV.  p.  32—49. 

Marcin  Czechowicz  był  naprzód  Kaznodzieją  w  Wilnie,  potem 
w  Kujawach,  ns  koniec  w  Lublinie.  Umarł  r.  1608.  zob.  o  nim  i  jego 
nauce  Lauterbaclia  Ariano- Socinianismus  p.  253.  Lubieniecki  Hist.  Re- 
form. Pol.  p.  129.  (B.  II.  519). —  Stanisław  Potocki  czyni  o  nim  wzmian- 
kę w  Roczn.  Tow.  Warsz.  Prz..Nauk.  I.  87. 

2322.  Na  przodzie  Przedmowa  do  Czytelnika  Chrześciauskiego. 
(paginacja  idzie  tylko  do  str.  144.)  Część  ta  zawiera  czterech  Ewange- 
listów i  Dzieje  Apostolskie. —  Część  druga,  zajmuje  Listy  Apostołów 
i  Objawienie   S.  Jana. 

Wydawca  niewiadomy  tak  o  tej  edycji  pisze:  «Napierwey:  Pilnie 
za  pomocą  Boga  miłego  w  ty  księgi  poyzrzawszy, łacny  poznać  możesz 
postępek  prawości  i  szczyrości  Pisma  tego,  ktoremuśmy  nic  nie  przy- 
dali ani  odeymowali ,  iedno  podług  Wersyey  prawdziwcy  na  ten  ięzyfc 
Polski  z  Greckiego  przełożono  (*),  przeto  się  omylnosci  (co  bywa  tru- 
cizną zwana)  żadney  obawiać  niepotrzeba.  Tudzież  innych  na  świa- 
tłość plerwcy  wydanych  na  sposób  taki,  w  tey  mierze  daleko  uprze- 
dzaią. 

wPowtore,  dla  łepszey  pamięci  y  obiitszego  wyrozumienia.  Kapi- 
tuła każda  w  wiersze  rozdzielona,  a  liczba  onych  wicrszow  na  brze- 
gach wnętrznych  położona  iest. 

»Potrzecie,    aby    się    każdy  łatwiey   dorozumieć   mógł,    co   każda 


(")  Niewiadomo  co  tu  myślał  wydawca:  jeżeli  z  Greckiego 'języka  przekładał,  wi<;c 
z  oryginału  a  nie  z  wersji.     (L.  S.) 


NOTY,  N.  2322-2326.  127 

Kapituła  w  sobie  zawiera,  Argumenta  y  summy  są  przydane  przy  ka- 
żdym rozdziale. 

»  Poczwarte ,  Enanielią  y  Lefeeyą  każdą  do  swey  Nicdzieley,  albo 
leż  y  na  uroczyste  święta  przynależącą,  na  przednieyszym  brzegu  po- 
łożylicbmy. 

»A  co  lepszep;o,  Concordancye  Pisma  S.  Prorockiego,  tamże  na 
tym  mieyscu  obaczysz,  fctore  cię  do  wiadomości  pism  świętych  wiodą. 

)>]Na  samym  końcu  przydanye  iest  Reiestr  Lekcyi  y  Ewanieiyi^  dla 
naicpszego  znalezienia  czasów   y  porządku  rocznego. 

BtMithowski  (II.  520.)  wspouiina  z  domjiiemania  Uiugeltaube,  wy- 
danie tegoż  Nou ego  Testamentu  z  r.  1593.  4.  Ejcemplarz,  który  miał 
Rliigcitaubc,  byl  bez  tytutu,  i  domyśla  się  tylko,  że  był  drukowany 
w  Wilnie.  W  Dedykacji  do  Krzysztofa  Zenowicza  Wojewody  Brze- 
skicp;o  podpisany  wydawca:  Mikolay  Juriewicz  Zenowicz.  Drukarz 
w  Przedmowie  do  czytelnika  oznaczony  tylko  początkową  literą :  S. — 
W  Miscellanea  Cracov.  1814  1.  90,  wyraźnie  wymienione  jest  wydanie 
Wileńskie  lego  roku.  T 

2323.  Na  odwrocie  tytutu  następna  odezwa  Czechowicza  do  Czy- 
telnika :  «Wiele  się  ich  naydowało  y  naydzie,  czytelniku  łaskawy, 
którzy  pragnęli  mieć  testament  nowy  naszego  przekładu:  ale  będąc  nie- 
dostatecznymi nie  mogli  się  na  tak  wiele  groszy  zdobyć,  za  ktoreby 
iey  kupili.  Przetoż  im  foiguiąc,  staraliśmy  się,  aby  mnicyszą  literą,  y 
formą  wydrukowany  wyszedł.  A  iż  się  w  pierwszym  wydaniu  nieco 
omyłek  naydowało:  teraześmy  się  starali,  żeby  odięte  mogły  być:  ile 
z  nas  mogło  być  (o  czym  się  da  Pan  Bóg  potym  da  sprawa)  w  tym  się 
przed  Bogiem  y  wiernymi  oświadczaiąc,  iż  nie  myślimy,  aniśmy  my- 
ślili,  z  swego  się  ważyć  co  przydawać,  ku  zwątleniu  sznura  wiary  o 
iednyni  Bogu  oycu  i  t.  d."  Nie  jest  to  jednak  proste  przedrukowanie, 
wiele  odmian  zachod/.i  w  samym  przekładzie.      (L.  S.) 

2326.  Bentkowski  w Historji Literatury  Polskiej, Tom  II.str.533  nast., 
w  ślad  za  opisem  bibijograficznym  przekładów  polskicb  Pisma  ś.,  bardzo 
trafnie  pomieścił  tablicę  przekładów  tych,  porządkiem  czasu.  Tymże  spo- 
sobem, z  podziałem  na  cztery  wieki,  pomieszcza  się  tu  tablica  podobna 
35  rozszerzeniem  do  tłómaczeń,  które  i  w  obcych  mowach  w  Polsce  wy- 
chodziły. Numer  wydań  tycb,  przewyższa  w  dwójnasób  wzięty  numer 
Bentkowskiego,  wyjąwszy  z  tego  ostatniego,  policzone  dwa  wydania 
przekładu  Raba,  których  w  tym  opisie  zgoła  nie  pomieściliśmy. 

FFiek  XVI. 

1517 — 1519.  Bibija  Ruska  wedle  wulgaty  łacińskiej ,  przekładu  Sko- 

ryny,   w  Pradze.  N.  2279. 
1540.   Nowy  Testament  hebrajski,  w  Krakowie.  N.  2337. 
1551 — 552.  Nowy  Testament  Ewangelicki  polski  przekładu  Seklucja- 

na,  w  Królewcu.  N.  2301. 


1Ś8  NOTY,  N.  2326. 

1554.  Nowy  Testament,  tenże,  tamże.  N.  2302. 

1555.  Nowy  Testament,  tenże,  tamże.  N.  2303. 

1556.  Nowy  Testament  Katolicki  polski,  przekładu  niewiadomego  (*), 
w  Krakowie.  N.  2289. 

1561.   BiMja  Katolicka  polska,  przekładu   niewiadomego,   zwana  Bi- 

hlją  Leopolity,  w  Krakowie.  N.  2257. 
1563.   Bibija    Sociniańska     polska,     zwana    Bihlją   Radziwillowskąy 

przekładu  wielu,   w  Brześciu  Litew".  N.  2266. 

1563.  Nowy  Testament  Sociniaiiski  polski,  w  Nieświźu.  N.  2315. 

1564.  Nowy  Testament  Katolicki  pplski,  w  Krakowie.   N.  2290. 
1566.  Nowy  Testament  Sociniański  polski,  w  Brześciu  Litew.  N.2316. 
1568.  Nowy  Testament  Sociniański  polski,  w  Nieświźu.  N.  2317. 
1568.  Nowy  Testament   Katolicki  polski,  przekładu   niewiadomego, 

w  Krakowie.  N.  2291. 

1570.  Bibija  Sociniańska  polska,  przekładu  Budnego,  w  Nieświźu. 
N.  2267. 

1572.  Bibija  Sociniańska,  tai  sama,  tamże.  N.  2268. 

1574.  Bibija  Katolicka  polska,  przekładu  niewiadomego,'  zwana -Bi- 
hlją  LeopoUty,  w  Krakowie.  N.  2258. 

1574.  Nowy  Testament  Sociniański  polski,  w  Łosku.  N.  2318. 

1577.  Bibija  Katolicka  polska,  przekładu  niewiadomego,  w  Krako- 
wie. N.  2258. 

1577.  Nowy  Testament  Sociniański  polski,  przekładu  Czecbowicza, 
w  Rakowie.  N.  2319. 

1580.  Nowy  Testament  Sociniański  polski,  w  Wilnie.  N.  2320. 

1580.  Nowy  Testament  Sławiański,  w  Ostrogu.  N.  2330. 

1581.  Bibija  Ruska  Prawosławna,  tłumaczenia  niewiadomego,  w  O- 
strogu.  N.  2280. 

1585.  Nowy  Testament  Sociniański  polski,  w  Toruniu.  N.  2322. 
1585.  Nowy  Testament  Sociniański  polski,  w  Wilnie.  N.  2321. 

1593.  Nowy  Testament  Katolicki  polski,  przekładu  Wujka,  w  Kra- 
kowie. N.  2292. 

1594.  Nowy  Testament  Katolicki  polski,  feuie,  w  Krakowie.  N.2293. 
1594.  Nowy  Testament  Katolicki   polski,   przekładu   Wujka,    w   Po- 
znaniu. N.  2294. 

1594.  Nowy  Testament  Sociniański  polski,  w  Rakowie.  N.  2323. 
1599.  Bibija  Katolicka  polska,  przekładu  Wujka,  w  Krakowie.  N.2260. 

iTiek  xvn. 

1606.  Nowy  Testament  Ewangelicki  polski,  przekładu  Walent.  Scbmał- 

za,  w  Gdańsku.  N.  2304. 
1606.  Nowy  Testament  Sociniański  polski,  w  Rakowie.  N.  2324. 


(*)  Zob.  notę  do  N.  2289. 


NOTY,  N.  2326.  129 

1610.  Biblja  Hebrajska,  w  Krakowie.  N.  2287. 

1611.  Nowy  Testament  Stawlański,  w  Jewiu.  N.  2331. 

1617.  Nowy  Testament  Katolicki  polski,  przekłada  Wujka,  w  Kra- 
kowie. N.  2295. 

1620.  Nowy  Testament  Sociniański  polski,  przekłada  Schmalza,  w  Ra- 
kowie. N.  2325. 

1622.  (?)  Biblja  Katolicka  polska,  przekłada  Wujka,  jW  Krakowie. 
N.  2261. 

1623.  Nowy  Testament  Sławiański,  w  Wilnie.  N.  2333. 

1630.  Nowy  Testament  Socinjauski  niemiecki,  w  Rakowie.  N.  2329. 
1632.  Biblja  Ewangelicka  Polska,  przekłada  Pawła  Paljura,  w  Gdań- 
sku. N.  2269. 

1632.  Nowy  Testament  Ewangelicki  polski,  przekładu  Paljura,  w  Gdań- 
sku. N.  2305. 

1633.  Nowy  Testament  Ewangelicki  polski,  tamże.  N.  2306. 
1635.  Nowy  Testament  Sławiański,  w  Jewiu.  N.  2334. 
1641.  Nowy  Testament  Sławiański,  w  Wilnie.  N.  2332. 

1647.  Nowy  Testament  Katolicki  polski,  przekłada  Wujka ,  w  Kra- 
kowie. N.  2296. 

1660.  Biblja  Ewangelicka  polska ,  przekładu  Paljura,  w  Amsterda- 
mie. N.  2270. 

1660.  Biblja  Ewangelicka  Litewska ,  przekładu  Chylińskiego,  w  Lon- 
dynie. N.  2283. 

1686.  Nowy  Testament  Socinjański  polski,  przekładu  Schmalza,  w  Am- 
sterdamie. N.  2326. 

FTiek  XFin. 

1701.  Nowy  Testament  Ewangelicki  litewski,  w  Królewcu.  N.  2335. 
1708.  Nowy  Testament  Ewangelicki  polski,  przekładu  Paljura,  wBrze- 
gu  Szlązkim.  N.  2307. 

1725.  Nowy  Testament  Ewangelicki  polski,  przekłada  tegoż,  W  Brze- 
gu Szlązkim.  N.  2308. 

1726.  Biblja  Ewangelicka  polska,  przekładu  Paljura,  w  Hali  Magdeb. 
N.  2271. 

1726.  (?)  Nowy  Testament  Ewangelicki  polski.  N.2309. 

1727.  Nowy  Testament  Ewangelicki  polski,  w  Lipsku.  N.  2310. 

1727.  Nowy  Testament  Ewangelicki  polski,  w  Lipsku.  N.  2311. 

1728.  Nowy  Testament  Ewangelicki  polski,  w  Lipsku.  N.  2312. 

1730.  Nowy  Testament  Ewangelicki  polski,  przekłada  Paljura,  w  Kró- 
lewcu. N.  2313. 

1731.  Biblja  Ewangelicka  niemiecka,  w  Gdańska.  N.  2277. 

1735.  Biblja  Ewangelicka  litewska,  w  Królewcu.  N.  2284. 

1736.  Nowy  Testament  Ewangelicki  polski,  przekładu  Paljura,  wKró- 
lewcu.  N.  2314. 

Tom  H.  17 


130  NOTY,  N.  2326. 

1737.  Nowy  Testament,  tenże,  łamie.  N.  2314.  w  przyp. 

1738.  Bibija  Ewangelicka  polska,  przekł.  Paljura,  w  Królewcu.  N.  2272. 

1739.  Biblja  Ewangelicka  litewska,  w  Królewcu.  N.  2285. 

1740.  Biblja  Katolicka  polska,  jłrzekładu  Jak.  Wujka,  w  Wrocławiu. 
N.  2262. 

b.  r.  Nowy  Testament  Katolicki  polski,  przekładu  Wujka,  w  Wro- 
cławiu. N.  2297. 

1743.  Biblja  Ruska,  w  Supraślu.  N.  2281. 

1749.   Biblja  Ewangelicka  niemiecka,  w  Gdańsku.  N.  2278. 

1755.  Biblja  Ewangelicka  litewska,  w  Królewcu.  N.  22S6. 

1768.  Biblja  Ewangelicka  polska,  przekładu  Paljura,  w  Brzegu  Szląz- 
klm.  N.  2273. 

1771.  Biblja  Katolicka  polska,  przekładu  Wujka,  w  Wrocławiu. 
N.  2263. 

1772.  Nowy  Testament  Katolicki  polski,  przekładu  Wujka,  w  Cheł- 
mie. N.  2290. 

1779.  Biblja  Ewangelicka  polska-   przekładu  Paljura,    w  Królewcu. 

N.2274. 
1798.  Biblja  Sławiańska,  w  Poczajowie.  N.  2282. 

FTiek  XIX. 

1806.  Biblja  Katolicka  polska,  przekładu  Jak.  Wujka,  w  Wrocła- 
wiu. N.  2264. 

1810.  Biblja  Ewangelicka  polska,  przekładu  Paljura,  w  Berlinie. 
N.  2275. 

1815.  Nowy  Testament  Katolicki  polski,  przekładu  Wujka,  w  Pe- 
tersburgu. N.  2299. 

1816.  Nowy  Testament  Katolicki  litewski ,  w  Wilnie.  N.  2336. 
1819.  Nowy  Testament  Katolicki  polski,  przekładu  Wujka,    w  Mo- 
skwie. N.2300. 

1821.  Biblja  Katolicka  polska,  przekładu  Wujka,  w  Warszawie. 
N.  2265. 

1823.  Biblja  Ewangelicka  polska,  przekładu  Paljura,  w  Królewcu. 
N.  2276. 

1824.  Biblja  Hebrajska,  (w  Wilnie?).  N.  2288. 


Z  dawniejszych  wydań  Biblji  i  Nowego  Testamentu  polskich,  ja- 
kie udało  się  zebrać,  ku  porównaniu  textu  i  oznaczeniu  niejakiemu  ró- 
żnic między  niemi,  pomieszczamy  tu  miejsce  z  Listu  Pawła  Apostoła 
do  Tymoteusza,  Wtórego  ,  część  Rozdz.  2. 

Biblja  Leopolity,  w  Krakowie  1561. 
„A  tak  ty  moy  namileyszy  synu,  posilay  się  w  łasce  kthora  iest  w  Chry- 
stusie Jezusie,  a  te  rzeczy  kthorcś  odemnie  słyszał  przez  wiele  świad- 
ków, zalecay  wiernym  ludziom,  kthorzy  będą  sposobni  insse  też  nau- 


NOTY,  N.  2326.  131 

cźać.  Pracuy  iafco  dobry  żołnierz  Jezu  Chrystusów.  Zadny  ktoryć 
rycerską  sluźy  Bogn,  uie  plecie  się  swieekiemi  sprawami,  aby  się  o- 
nemu  podobał,  komu  się  oddał.  Bo  y  ten  kthory  się  potyka  w  boiu , 
nie  bywa  koronowan ,  chyba  by  tbak  iako  przystoi  boiował.    i  t.  d." 

Biblja  Radziwiłłowska,  w  Brześciu  1563. 
,,Ty  tedy  synu  moy  bądź  umocnion  przez  łaskę,  która  iest  w  Krystu- 
sie  Jezusie.  A  ty  rzeczy  któreś  słyszał  odemnie  między  wielą  świad- 
ków ,  porucźay  wiernym  ludziam,  którzy  teź  będą  godui  ku  naucza- 
niu inszych.  A  tak  ty  cierp  ucisk  iako  dobry  żołnierz  Jezu  Krystu- 
sow.  Żaden  który  walczy  nie  wikle  się  sprawami  żywota,  aby  się  te- 
mu podobał  który  go  obrał  na  rycerstwo.  A  icśliby  kto  też  walczył, 
nie  bywa  koronowan,  ieśliby  przystoynie  nie  walczył,  i  t.  d." 

Biblja  Leopolity,  w  Krakowie  1577. 
,,A  tak  ty  moy  namilszy  Synu,  pośilay  się  w  łasce  która  iest  w  Chry- 
stusie Jezusie  ,  a  te  rzeczy  któreś  odemnie  słyszał  przez  wiele  świad- 
ków zalecay  ie  wiernym  ludziom  którzy  będą  sposobni  insze  też  na- 
uczać. Pracuy  iako  dobry  żołnierz  Jezu  Chrystusów.  Zadny  ktoryć 
rycerską  służy  Bogu,  nie  plecie  się  świeckimi  sprawami,  aby  się  one- 
mu  podobał,  komu  się  oddał.  Bo  y  ten  kto  się  potyka  w  boiu,  nie 
bywa  koronowan,  chybaby  tak  iako  przystoi  boiował.   i  t.  d." 

Biblja  FTujha,  w  Krakowie  1599. 
,,Ty  tedy  Synu  móy,  zmacniay  się  w  łasce,  która  iest  w  Chrystusie  Je- 
zusie :  a  coś  słyszał  odemnie  przez  wiele  świadków,  tóż  zalćcay  wier- 
nym ludziom,  którzy  sposobni  będą  y  inszych  uczyć.  Pracuy  iako 
dobry  żołnierz  Chrystusa  Jezusa.  Żaden  służąc  żołnierzską  Bogu  nie 
wikle  się  sprawami  świetckimi ;  aby  się  temu  podobał  któremu  się  u- 
dał.  Bo  y  który  na  placu  się  potyka  nie  bierze  wiciica  ażby  się  przy- 
stoynie  potykał,   it.d." 

Nowy  Testament  Gdański,  1606. 
,,Ty  tedy  Synu  moy  zmacniay  się  w  łasce  która  iest  w  Chrystusie  Je- 
zusie. A  coś  słyszał  odemnie  przed  wielą  świadków  ,  toż  przekładay 
wiernym  ludziom,  którzy  też  godni  będą  ku  nauczaniu  inszych.  Ty 
tedy  cierp  złe,  iako  dobry  żołnierz  Jezusa  Chrystusa.  Żaden  który 
wojuie,  nie  wikle  się  sprawami  żywota,  aby  się  temu  podobał  który 
go  obrał  na  żołnierstwo.  A  iesliby  się  też  kto  potykał,  nie  bywa  ko- 
ronowan,  ieśliby  się  przystoynie  nie  potykał,   it.d." 

Nowy  Testament  Rakowskie  1620. 
,,Ty  tedy  synu  moy  bądź  umocnion  w  łasce,  która  iest  W  Chrlstusie  Je- 
zusie. A  rzeczy  któreś  słyszał  odemnie  przez  wiele  świadków,  te 
przekładay  wiernym  ludziom ,  którzy  sposobni  będą  y  drugich  nau- 
czać. Ty  tedy  cierp'  złe  iako  dobry  żołnierz  Jezusa  Christusa.  Ża- 
den woiuiący  nie  wikle  się  tego'  żywota  sprawami,  aby  się  onemu 
który  żołnierze  przyiął,  podobał.  A  iesliby  się  też  potykał  kto,  me 
bywa  koronowan,  iesliby  się  prawie  nie  potykał,    i  t.  d." 


132  NOTY,  N.  12326. 

Bibija  Gdańska,  1632. 

,,Przetoź  ty  synu  moj,  zinacniaj  śię  w  lasce,  Łtora  iest  w  Chrystusie  Je- 
zusie. A  coś  słyszał  ode  mnie  przed  wielą  świadków,  tejjoź  śi«;  po- 
wierz wiernym  ludziom^  ktoizyby  sposobni  łjyłi  y  inszych  nauczać. 
Przetoź  ty  cierp  złe,  iaho  dobry  żołnierz  Jezusa  Chrystusa.  Żaden 
który  żołnierską  służy  nie  wikle  śię  sprawami  tego  żywota,  aby  śię 
temu,  od  którego  za  żołnierza  przyjęty  iest,  podobał.  A  choćby  śię 
też  kto  potykał,  nie  bywa  koronowany,  iesłiby  śię  przystojnie  nie  po- 
tykał, i  t.  d." 

Noivy  Testament  Ff^ujka,  w  Krakowie  1647. 

„Ty  tedy  synu  moy,  bądź  umocnion  w  łasce,  która  iest  w  Chrystusie 
Jezusie :  a  cos  słyszał  odeninie  przez  wiele  świadków ,  toż  zlecay 
wiernym  ludziom  którzy  toż  sposobni  będą  ku  nauczaniu  drugich.  Pra- 
cuy  iako  dobry  żołnierz  Jezu  Chrystusów.  Żaden  służąc  żołnierską 
Bogu ,  nie  bawi  się  sprawami  świeckimi :  aby  się  temu  podobał  które- 
mu się  oddał.  Bo  y  w  gonitwacłi  pracuiący  nie  bierze  wieńca,  ażby 
prawi-  wygrał,    i  t.  d." 

Bibija   Gdańska,  w  Amsterdamie  1660. 

Co  do  litery  tak,  jak  w  wydaniu  r.  1632.  Zob.  wyżej. 
Nowy  Testament  Bakotoski,  w  Amsterdamie  1686. 

„Ty  tedy  synu  moy,  bądź  umocnian  w  łasce,  która  (iest)  w  Christusie 
Jezusie.  A  (rzeczy)  ktorcń  słyszał  odemnie  przez  wiele  świadków , 
te  przekladay  wiernym  ludziom,  którzy  sposobni  będą  y  drugich  na- 
uczać. Ty  tedy  cierp  złe  iako  dobry  żołnierz  Jezusa  Christusa.  Ża- 
den woiuiący  nie  wikle  się  (tego)  żywota  sprawami,  aby  się  onemu, 
klory  żołnierze  przyiął,  podobał.  A  iesliby  się  też  potykał  kto,  nic 
bywa  korono wan  ,  iesliby  się  prawie  nie  potykał,  it.d."  . 
Bibija  Gdańska,  w  Hali  1726. 

Słowo  w  słowo  jak  w  wydaniu  r.  1632.  z  orlografją  tylko  zmienio- 
ną:  moy,  zraacniay,  iako,  przyięty  it.  d.  nauczać,  ieźliby  i  t.  d. 

Przyłączamy  także  miejsca  dwa  ze  czterech  wydań  Bibiji  i  Nowe- 
go Testamentu  Katolickich  odKudrewicza  przywiedzionych,  wMiscell. 
Cracoviensia  1S14.  p.  112  nast. 

Mat.  IV.  V.  i. 

R.  1556.  A  wstąpiwssy  Jezus  w  łódkę  przewiózł  sie  y  przyssedf 
do  miasta  swoiego.  Y  oto  ofiarowali  mu  paraliżem  zarażonego ,  leżą- 
cego na  łożu. 

R.  1561.  A  wsthąpiwszy  Jezus  do  lodki  przeAviozłsic,  y  przyssedł 
do  miasta  swoiego.  Y  oto  wneth  ofiarowali  mu  paraliżem  zarażonego, 
leżącego  na  łossku. 

R.  l564.  A  wstąpiwszy  Jezus  do  łódki  przewiózł  się,  i  przyszedł 
do  miasta  swoiego  i  oto  hnet  ofiarowali  mu  paraliżem  zarażonego,  le- 
żącego na  łóżku. 


NOTY,  N.  2328.  133 

R.  1577.  A  wstąpiwszy  Jezus  do  łódki,  przewiózł  sie  y  przyszedł 
do  miasta  swoiego.  A  oto  oGarowali  mu  paraliżem  zarażonego ,  le- 
żącego na  łóżku. 

Łuk.  XFL  V.  1—2.  i  V.  e. 

R.  1556.  Człowiek  niektóry  był  bogaty,  ktori  miał  włodarza,  a 
ten  był  oskarżon  u  niego  ,  jakoby  rozprossił  dobra  jego.  i  wezwał  go, 
y  rzekł  icmu.  Czo  to  słyssę  o  tobie?  odday  lidżbę  włodarstwa  twego, 
abowiemjuż  więcey  nie  możesz  włodować. 

V.  6.    Weźmi  zapis  twoi,    a  siądź  rycbło,  napisz  pięćdziesiąt. 

R.  1561.  Był  jeden  Człowiek  bogaty,  ktbory  miał  włodarza,  a 
ten  był  oskarżon  u  niego,  jakoby  rozproszył  dobra  jego.  Y  przyzwał 
go  5  a  rzekł  do  liiego :  Co  to  slyssę  o  tobie?  Odday  liczbę  włodarstwa 
twego :  bo  Już  więcey  nie  będziesz  raogl  włodować. 

V.  6.   Weźmi  szulbrycht,  a  siądź  co  rycbley,  napiszże  pięćdziesiąth. 

R.  1564.  Był  jeden  Cżłowiefc  bogaty,  który  miał  Włodarza,  a 
ten  był  oskarżon  u  niego,  jakoby  rozproszyL dobra  jego.  Y  przyzwał 
go,  a  rzekł  do  niego.  Coż  to  słyszę  o  tobie?  Odday  liczbę  włodar- 
stwa twoiego:  bo  iuż  więcey  nie  będziesz  mógł  włodować. 

V.  6.  Weźmi  szuldbryff  twoy,  a  siądź  co  rycbley,  napiszże  pięć- 
dziesiąt. 

R.  1577.  Był  jeden  człowiek  bogaty,  który  miał  włodarza,  a 
ten  był  oskarżon  u  niego,  jakoby  rozproszył  dobra  jego.  Y  przyzwał 
go,  a  rzekł  do  niego:  Co  to  słyszę  o  tobie?  Odday  liczbę  włodarstwa 
twego,  bo  już  więcey  nie  będziesz  mógł  włodować. 

V.  6.  Weźmi  cyrograff  twoy,  a  siądź  co  rycbley,  napiszże  pięć- 
dziesiąt. 

2328.  Gdy  Wujek  w  swoim  przekład/.ie  nowego  Testamentu , 
wytknął  fałsze  i  zdrady  (tych  wyrazów  używa  Zebrowski,  w  przekła- 
dzie Nowego  Testamentu  przez  Czechowicza  wydanym ,  Czechowicz 
wydał  (bez  miejsca  druku  i  roku,  lecz  w  Rakowie ,  u  Alexego  Rodec- 
liiego,  r.  1597.  (*)  Zebrowski  p.  104)  pismo  na  swoje  obronę  ,  podtytu- 
łem :  Plaslr.  -r-  Zebrowskiemu  podobało  się  zbijać  Plastr  Czechowir 
cza,  wydaniem  tej  Recepty.  W  dedykacji  powiada:  ,,  Wydał  Czecho- 
wic Minister  Nowokczeński  pod  mury  Lubelskicmi,  Plastr  jakiś,  w  któ- 
rym wszystkie  stany  i  swietckie  y  duchowne,  y  owszem  ziemskie  y 
niebieskie,  tak  szkaradnie  maże,  że,  by  też  kto  z  piekła  miał  pisać, 
niemogłby  sprośnieyszemi  słowy  mówić."  Twierdzi  też  że  niepodo- 
bna jest  granic  oyczystych  ze  strony  Tureckiey  bronić ,  gdy  Nowo- 
krzczeiicy,  nowi  Turcy,  Podgórze  i° Wołyń  osadzą,  jako  już  po  czę- 
ści aż  pod  Kijów  podparli:  rychley  (mówi)  ci  nas  wydadzą,  nii  obro- 


(*)  W  Bibljografji  N.  2327  wymieniony  na  powadze  Bandtkiego,  rok  druku  1594; 
drukarnia  Sebast.  Sternackiego. 


134  NOTY,  N.  2328. 

nią ;  nie  bardzo  warownie  takimi  ludźmi  osadzaią  się  granice,  którzy 
przychylnieyszemi  są   Turkom, ,  niili  Chrześcianom. 

p.  8.  powiada  Zebrowski ,  źe  Czechowicz  ujrzawszy  wydanie  No- 
wego Testamentu  Wujka ,  musiat  swój  przekład  na  nowo  wydać,  i 
przywodzi  wyrazy  samegoż  Czechowicza  z  drugiej  edycji  fol.  1.  ,,Ale 
obaczywszy  wydanie  Nowego  Testamentu  Katolickie,  dopiero  musiał 
znowu  swoy  wydać:  y  iako  sam  mówi,  fol.  i.  to  iv  nim  odmienić  i 
tego  poprawić  ^  czemu  się  z  przodku  na  on  czas  folgoivać  musiało  cze- 
mu się  i  teraz  ieszcze  po  części  folgowało.  Toć  są  słowa  icgo  :  iako- 
by  daiąc  znać,  źe  go  ieszcze  trzeci  raz  ma  woIjj  poprawiać,  gdyż  mu- 
siał czemuś  folgować ,  a  nie  tak  jako  jest  tłumaczyć." —  Miejsce  to  jest 
skazówką,  że  odr.  1577,  w  którym  wyszło  pierwsze  wydanie  Nowego  Te- 
stamentu Czechowicza  ,  niebyło  innego  wydania  aź  do  r.  1594.  Por. 
NN.  2319,  2323.  Na  innych  także  miejscach  wspomina  Zebrowski 
w  tem  dziele  drugą  edycją  Czechowiczowską.     Zob.  niżej. 

p.  12  tak  mówi  o  Czecliowiczu :  ,,Niżeś  dySputować  zaczął, 
temlś  się  był  zaklął  :  aby  cię  Bóg  niemotą  skarał ,  ieśłibyś  fałszu 
popierał.  Rzekli  wszyscy,  co  ich  iedno  było,  Amen.  '  Nie  wie- 
le czasu  wyszło,  ty  będąc  zdrowym  i  żadnego  boIu  nie  czuiąc,  ta- 
keś  zamilkł,  żeś  o  tey  opoce  mówiąc,  iako  kamień  oniemiał,  i  sło- 
waś  wiccey  Czechowiczu  'przerzec  nie  mógł.  Czego  nic  tylko  Katoli- 
cy zacni  ludzie  świadkami  byli,  ale  i  także  Nurkowie.  Między  inszy- 
mi stary  on  wasz  wyrwa  OtwinowSki  (który  przed  20  lat  z  pokory 
swey  Nowokrzczeńskiey  śmiał  się  był  w  Lublinie  na  Kapłany,  na  Pro- 
cessyą ,  clicąc  im  Monstancyą  wydrzeć,  aż  go  niewiasty  odpłoszyły), 
ten  opisuiąc  tamte  Dysputacyą  ,  nie  mógł  tego  zaprzeć,  i  przeto  tak 
pisze  o  tobie  Czechowiczu. 

Lecz  on  potym  rzekłszy  to ;  nie  'nrjem  co  się  dziele , 
Ze  tak  mówić  nic  mogę,  ięzyk  iakos'  mdleie. 

p.  67.  ,5wiem  od  twego  Budnego,  że  ty  łedwoś  gębę  Greckim 
abecadłem  pomazał,  a  chcesz  się  udadź  za  Demostenesa. 

p.  102.  ,,  Powiadasz  o  jakimsi  twoim  nowego  Testamentu  wyda- 
niu mnieyszą  formą:  nie  wiem  łitore  to  wydanie  rozumiesz?  ia  nie  wi- 
działem inszego,  tylko  ono  co  go  twoy  AIexi  w  Rakowie  nie  dawno 
drukował,  tenli  to  iest  albo  nie:  któżby  to  zgadnął?  Jeśliż  twoy,  cze- 
mużeś  imienia  nic  przypisał,  aby  wszyscy  wiedzieli,  żęto  onego  wiel- 
kiego Rabina  Żydowskiego  Czechowicza  wydanie?  i  t.  d." 

Z  tych  słów  Zebrowskiego  można  wnosić,  że  on  znał  tylko  drugą  edy- 
cją Nowego  Testamentu  Czechowicza^  że  ona  wyszła  także  w  Rako- 
wie, a  wyrazy  niedawno  drukował,  okazuią  że  drukował  przed  rokiem 
1597.  —  Sam  Czechowicz  przytoczony  od  Zebrowskiego  p.  104  mówi 
o  drugiej  edycji:  ,,  Słoiva  ktorem  ia  kładł  na  kraiu,  tv  text  są  ivło- 
ione  :  z  czego  tak  sie  drukarz  wyprawował ,  ii  małe  miał  kraie:  prze- 


JNOTY,  N.  2330—2346.  135 

to  wolał  często  te  które  hyły  na  hraiu  właśnie  w  łext  zaraz  włożyć. 
Ale  się  mnie  przedsię  nie  dogodziło ,  ani  dosyć  stało. 

Wreście,  mówi  Sobolewski,  pisma  Czechowicza  pod  tytułem  Plastr 
nie  znam:  wyjątki  zaś  z  nieg^o  Zebrowski  w  swojem  piśmie  umieści}. 
Zebrowski  nie  pisze  się  jeszcze  Jezuitą^  lecz  wyznaje,  iź  dlug^o  byt 
ich  studentem. 

2330.  Koniec  przedmowy  taki  jest :  „  T-ŁMHie  mo^ihmtj  bm  ,  et  bca- 
KHWŁ  CiMHpeuieMT.  ,  o  ć^aro^ecmHBbiń  KHame  ,  ^a  BocnpiHMeiiiH  cie  pyKo- 
;Ą'Ł;iie  Hame  orat  nacb  6oro^H)6e3HO  ,  hko  np'beiiu  oeoiąb  omi  ^owy  ne^a- 
lUHaro  cBoero,  OcmpoacKaro  ,  Bta^aioiUH  XBa;iy  bcŁmi  SjiarHMt  ci^tmeAio 
Bory:  ako  ^a  cno^^oĆHim.,  ÓJiaro^amiw  cBoeio,  h  cie  «teJiaeMoe  CwmiucKoe 
4t;io,  eme  HaHaxoMt,  cxBepmnniH,  Bt  necnib  0  XBa;iy  hmchh  cBoero  cbh- 
moro  ,  B-b  ymBep^Keuie  i^epK.BH  XpHcniOBbi  h  bt.  Hacaw^eme  BceMy  napory 
pycKOMy^  BauieMy  ?Ke  Kiiawtai^Kowy  6jiaro^ecmiio ,  ci>  6^aropo^HWMH  niH 
na^bi  ,  btj  B-fe^Hoe  6jiarocJioBeHie.  Cero  Bcer^a,  omt  Moryiuraro  ^aniH,  ako 
pa6H  HenpecmaHHo  npccHMi.  BauieMy  6;iaroiecniiK)  HO^y^HniH ,  bi.  Mnoro- 
AtniHOM-b  s^paBiH,  cb  ^ymeBHWM-Ł  cnaceHieiaii ,  c'bxpaHflH)iB[e  aanoBt^^H  ero 
HenopoHHO  ,  btj  |jeK.OHHfleMhiH  b^ilh  ,  aMHHb.  Jó^a  tu  avvTah.0VXL  a7iavTa 
afiijV. " 

2346.  Na  odwrocie  tytułu  jest  Prolog,  który  dla  ważności  tu  się 
łiladzie : 

Incipit  prologus  in  septem  epistolas  canonicas. 

Non  ita  est  ordo  apud  Graecos  aui  inteyre  sapiunt.  fidemaue  re- 
ctaih  sectanłur,  epistolarum  sepiem,  ijuę  canonice  niincupantur ,  si- 
cut  in  latinis  codicibus  invenitur  ,  ut  tjuia  Petrus  est  primus  in  ordi- 
ne  apostoloriim ,  pritne  sint  etiain  eius  epistole  in  ordine  cęterarum. 
Sed  sicut  evaiigelistas  duduni  ad  yeritatis  lineam  corrcximus,  ita  has 
proprio  ordini  deo  iuuante  reddidimus.  Est  enim  prima  earum,  una 
Jacobi ,  due  Petri^  tres  Joannis  et  Jiide  una.  Quae  si  sicut  ab  eis 
diyeste  sunt ,  ita  cjuoijue  ab  interpretibus  fideliter  in  latinum  verte- 
rentur  elo(juium,  nec  umbiguitatem  legentibus  facerent,  nec  sermonum 
sese  yarietas  imptignaret ,  illo  precipue  loco  ubi  de  unitate  trinilatis  in 
prima  Joannis  epistoła  positum  legimus ,  in  (fua  etiam  ab  infidelibus 
irauslatoribus  multum  erratum  esse  a  fidei  veritate  comperimus,  trium 
tantummodo  vocabula  ,  hoc  est  ,  aauę ,  sanguinis  et  spiritus  in  ipsa 
sua  editione  ponentibus ,  et  patris  verbique  ac  spiritus  tesłimonium  o- 
mittenlibus  in  auo  maxime  et  fides  catłiolica  roboratur ,  et  patris  et 
filii  et  spiritus  sancti  una  diviniiatis  substanłia  comprobatur.  In  cę- 
teris  vero  epistolis  quantum  a  nostra  aliorum  distet  editio,  lectoris 
prudentię  derelin(juo.  Sed  tu  virgo  Christi  eusłochium  (?)  dum  a  me 
impensius  scripturae  veritatem  inauiris  meam  auodammodo  senectu- 
tem  itwidorum  dentibus  corrodendam  exponis ,  (jui  me  falsaritim  cor- 
ruptoremtjue  sancjarum  pronunciant   scripturarum.     Sed   ego    in  tali 


136  NOTY,  N.  2346-2352. 

ępere   nec  emulorum  meorum    invidenttam   pertimesco,   nec  sancłae 
seripture  veritat€tn  poscentibus  denegabo, 

Explicit  Prologus  in  septem  epistolas  canonicas. 

Ciekawa  rzecz  wyśledzić  wydawcę,  który  nawet  ewaugelisiów , 
jak  wyraża,  poprawił;  widać  źe  nie  katolik. 

Na  siedmnastej  karcie  kończą  się  listy.  Karta  18  redo  jest  próżna 
yerso  zaś  położony  po  polsku  początek  Ewangelji  ś.  Jana,  który  tu 
się  kładzie. 

POCZAYTEK  SWIAETE  EYANIELIE. 
podług  svi(eteglio  Jaana. 
V  Początku  było  slouo:  a  slouo  było  v  bogba :  a  buog  był  slouo.  To 
było  na  poćątku  v  boglia.  Wssytkj  rzećy  przeseń  rćynijony  są:  a  besz 
niegho  nic  nie  iest  vćyniono.  '  Coz  jest  yćynijono  w  nim  zyuot  był:  a 
zzyuot  był  swiatloscz  łudskaa  :  a  swiatłoscz  w  cijemnoscijakh  swićcij  : 
a  ciemności  iey  nie  ogarnęły.  Był  człowiek  posiany  odbogha:  które- 
mu imije  było  Jaan.  Ten  przissedł  na  swiad-ectwo :  aby  swiadecztwo 
vydał  o  swiatłoscij  :  aby  wszytej  wierzili  przeseii.  Niebyłcij  on  świa- 
tłość: ale  aby  świadectwo  vydał  o  swiatłoscij.  Była  swiatłoscz  prauaa 
któraa  oswieeca  wszelkego  ćłowieka  przikhod'ąccgo  na  len  SAviat.  Na 
swiecije  był:  a  świat  przescń  yćynijon  iest:  a  świat  ie°  nie  poznał. 
Uuswee  własnee  prziszedł:  a  swoijss  go  ńeprzijeli.  Ktorzikolwiek 
przijcli  ij  :  dał  ijm  moc  siny  bozzei  bycz  :  tim  ktorzi  wierzą  wijmie 
ie°.  Ktorzi  nie  sekrwic  ani  syolee  cijała :  ani  STole  meza :  ale  s  bogba 
narod'cni  są.  A  slouo  cijale  stałosie  iest :  ij  mieszkało  wnaas :  a  vi- 
d'ielismy  kbwaalc  ieglio:  kbwaalc  iako  iednorodnegho  odotca:  pełnego 
łaskj  ij  prawdj. 

Ta  karta  jako  lozna  i  z  jednej  tylko  strony  odwrotnej  zadruko- 
wana ,  bywa  wydarta  w  niektórych  exemplarzacb.  Tak  jest  w  dru- 
gim cxemplarzu  Bibl.  Ossolińskiego. 

Sobolewski  nie  opisuje  charakterów  innych  tej  książki,  któreby  na 
jej  czas  rzucić  mogły  jakie  światło.  Z  przytoczonego  miejsca  Ewan- 
gelji S.  Jana,  wedle  dawności  w  nim  mowy  polskiej  i  ortografji,  mo- 
żnaby  druk  ten  do  pierwszych  druków  hallerowskich  policzyć. 

2350.  Na  końcu  kalendarz,  na  przodzie  jego  te  słowa:  ,,HiviamB 
naK-t  Bceu  K.HH3e  Moń  ak)6hmi>ih  npHnme;iK),  xtno;K'b  6y^emH  e«  Hecmn. 
3aMaAa  Kans^aro  nocASnifl  HepHMMt  BMSHaMeHOBaHW.  IIoianiKH  h  kohi^h 
BcaiŁOMy  AnocuioAy.  ^no  bo  u,epKBH  Bomiw  nmeracH.  KmoMy  H^HHMi- 
CHU,eH,  B-b  HHXHte  noHHHaiorncfl.  Ha  npas^HURH  Bo?Kie  h  cBflrnBiXT,  ero 
SHaH^^femi  no;io>KeHo  ^epiieHMiwb.  F^iaBbi  >Ke  hko  h  bo  Bce^ij  KHueajcd  Eu- 
6^iu  eemccaeo  it  noeaeo  sanona  mhojo  na  PydiKiii  nahiiib  ehiJioyKeHbiocT)  , 
mmo  KomopaH  Bco6t  RKpaum,e  saAibiKaem-h."  Z  tych  słów  wnosi  So- 
pikow  ,  że  cała  Bibija  tlómaezona  bvla  przez  Skory nc.  Por.  N.  2279. 

2352.  W  epilogu  drukarza  niektóre  szczegóły  tyczące  się  drukar- 
ni i  osoby   w  eryginale  się  wypisują.     Początek  taki.* 


NOTY,  N.  2352.  137 

„  Cifl  y6o  nolffecraB  HSiflBAiieint  oniKy^y  Ha^acA  h  KaKo  ciBepuiHca 
^pyK.apHH  ciH. ' 

„  M3Bo;ieHieMTj  Oiiiu,a  h  cnocntuiemeM-b  Cwna  h  cisepuieHieMii  cbh- 
niaro  /lyxa,  noBCii^femeMi.  6;iaroHecinHBaro  u^apa  h  Be;iHKaro  khash  MBana 
BacHJibcBHMa  Bcea  Pyciw,  h  6;iaroc-aoBeHieM'b  npeocBiiineHHaro  MaKapia, 
MHniponoJiHma  Bcefl  PycH  ,  ^pysapHH  ciK  cbcmaBHca  b-b  i^apcmByioiDreMi. 
rpa^t  MociŁB-fe,  B-b  Aimo  7O71,  B-b  mpn^eciinioe  Aimo  rocy^apcmsa  ero. 
Cia  JKe  y6o  ne  tnyHe  Ha^iaKt  noBi^aniH  BaMi,  ho  npestAHaro  pa^H  03^06^6- 
Hia,  ^acrao  c^ynaioinarocH  HaMt ,  He-  oni'b  caworo  rocy^apa  ,  HoomtMHO- 
rHxi.  HaMa;ibHHK.i>  11  cGairceHHOHaHa^bHHEt  h  j^HineAB,  KomopLie  na  aacTi , 
saBncmH  pa^H  ,  MHorifl  epecH  jNbimAaAa ,  xoinHHH  ÓAaroe  BTb  sao  npeepa- 
nminH  h  Bo?Kie  ^feAo  bkohchb  noryÓHiuH;  HKo«<e  o6biqaH  ecniB  3A0HpaBHbiXT>, 
H  HeHayMeHWXT5 ,  h  HeMCKycHbix'h  Bb  pasyMł  HeAOBiKt ,  hhjkc  rpainoniH^ie- 
cKiH  XHmpocinH  naBbiKuie,  uume  ^yxoBHaro  pasyMa  HcnoAHeHH  6biBiue,  ho 
Hiyne  h  Bcye  c;jobo  3ao  npcHccoma.  TaKOBa  60  ecrab  aasHcmb  h  HeMaBHcrab, 
caiNia  ce6la  HaBtinyK)nj[M  ,  He  paayM^tem-Ł  Kaiio  xo^Hmł,  h  o  hcmi  yniBep«ia- 
emca  :  cia  y6o  Hac>.  om-b  scmah,  h  omenbcniBa,  h  orni  po^a  Hamero,  Hsrna 
M  Bb  HHbi  cmpanu  HesnacMbi  npeccAM.  Er^ame  ommy^y  c^mo  npen^o- 
KOM-b  H,  no  6Aaro;\aniH  6orn  HanaAHaro  Icyca  XpHcnia  rocno^a  Hamero  , 
xomatc!;aro  cy^Hmn  BccACHH-feu  bt>  npaa^^y,  Btcnpiaiua  Hacb  AH)6e3Ho,  6Aa- 
roHecfiiHBbiil  rocy^apb /KaiiruMoHini.  Aarycint,  KpoAB  IIoABcKiH  h  BeAHKia 
K.Hfl3b  JlnmoBCłiiH  ;  pycKiu,  IIpycKiri,  itieMOHmcKiu,  MaaoBenKiik  h  hhwkb, 
c-b  BciMH  naHbi  pa;nw  cBoea.  B-b  nio^ne  speMa  ,  cb  mmcanieiwb  yMOAH  ro- 
cy^apa  BOAeMomubiu  naa-b  rperopeu  AAeiccaH^poBHMŁ  Ko^iiCBiaMa ,  naHii 
BnAeiibCRiu  ,  remaiaHij  HanEbirumiu  ECAMiioro  KHJiBcniBa  cTlHraoBCKaro,  cma- 
pocma  Tcpo^^eHbcidń  h  MorHAeBciuii ,  npia  naci.  Mo6e3Ho  Ł-b  ceoch  6Aaro- 
ym-feuinea  aio6bh  ,  h  ynoRoename  Hacb  HeMaAo  BpcMH  ,  h  BcaiiHMH  nompe- 
6aMH  mfeAecubiMH   y^oBAflure  Hacb:   eiice  me  h  cie  He;\o.BOAbHo   emy  6t,  eate 

maKO  ycropoHniH  Haci. ,  ho  h  secŁ  neMaAy  ^apoBa  mh  na  ynoKoeHie  Moe 

H  Kor^a  y6o  na  ye^Huenia  B-b  ce6e  npHKOHi^as-b,  h  MHomHmejo  cAesaMH 
MOHMH  nocrae;iio  moio  oMOMax'b ,  bch  cia  pa3ivibiuiAiia  Bt  cep^-u,bi  cbocmi.  , 
^a  6MX'b  ne  c-bKpbiA-b  B-b  3cmah  ina;iaHraa ,  om-b  Bora  ^apoBanaaro  mh  ,  H 
iny^KaiEfy  mh  4yxoM-b,  cia  rAaro;jax'b :  e/ja  b-b  b^kh  ocnpHHern-b  Focno^-b  h 
Hc  upHAomHtn-b  ĆAaroBOAMniH  naiin ,  hah  ^oKOHi^a  MHAocmB  cboK)  omci- 
^nm-b,  no  npHHiHH  CMOKoEHunnaro  HenAo^cnacia ,  aico  Bcye  aewAK)  ynpa- 
jisHawmy  ?  II  cero  pa^u  noHy^MXca  iimu  ominy^y,  h  btj  nymB  mecmBy- 
lomy  niH,  MHoni  cKop6H  h  6iĄbi  o6p-fenioma  Ma,  He  nio^iio  ^oAroniw.  pa- 
^H  nyranaro  mecniBia  ,  ho  h  lipe3iAH0My  nou-ferapiK)  ^bimymry  h  nymb  lue- 
cmaia  jioero  cmicnaioiBry  ,  n  npocrao  pei^a  Bca  3Aaa  h  3Abix-b  SA-Łe.  H 
maiio  ,  npoMMCAoiM-b  Bo/iiia  MeAor,iiiOAK)6ia  ,  ^0  6orocnaeaeMaro  rpa^a,  Ha- 
pHii,aeMaro  J.BOBa ,  npiH^oxii ,  h  bca  ,    a>Ke  Ha  nynm  cAygaioinaaMHca  hh- 

Boimome  BM-fenaK-b,   ^a  XpHcnia  Moero  npioópwiicy H  noMOAHRUiyMuca  , 

HaHax-b  6oi^oH36paHHoe  cie  ^-Łao  it-b  ycnipoeaiio  HaBepmaniH  ,  aiioÓM  6oro^ 
^oxHOBeHHbia  ^orMambi  pacnpocmpaHeBamH  ,  h  o5niHij;axi.  uHoraiv,n  6ora- 
ToM  u.  18 


138  NOTY,  N.  2353. 

nibiKii  H  6;iaropo^HMxi>  BiiMHp^,  noMoinH  npoca  oirn.  HHX'b,  h  MemaHie 
cbniBopfla',  KOAtHOMi  Kacaiicfl  h  npHna^aa  na  jihi^m  scmhomt.,  cep;\eHHo 
KaniiioiUHMH  cjieaaMH  mohmh    Hora  hx'B   oMiiiBaXT> ,  h  cie  hc  c^hkoio  ,  hh 

^BairCH,     HO      H      MHOraiąM      Cl.IIlBOpflXT.  ,     H     B-Ł   i;epKBH    CBHII]reHHHK.y     BCtMI. 

btj  CAyxii  noB-t^aniH  noBCjitKi. :  ne  BcnpocHX'b  yMHAeHHWMH  rjiaro;ibi,  hh 
yMo;iHX'B  MHoroc^esHbiMTj  phi^ameMi ,  hc  Hcxo^amaHcn]BOBaxij  HH^oeH?Ke 
MHJiocmH  iepencKHMH  hhhmh  ,  h  n;iaKaxcJł  nperopKHMH  cAesawH  ,  e?Ke  ne 
o6pŁraox-L  MHAyioircaro ,  hh^kc  noMoraH)iE[aro  ,    ne  rao^iio  me  bv  pycKOMTi 

napo^-fe  ,  ho  HH?Ke  hi.  rpeKax'b  MHyiocniH  o6ptnioxi. B-fecnib  60  bchk-ł  , 

oim>  Ha^aAa  no^HinaaS  BKpanii;-fe  cnHcanyio  ciK)  HcraopifO,  KaRO  oim.  ero 
MHAOcraii  nana  rpnropia  Xo^KeBH^a  bchkhmh  nompe6aMH  in-feAecHMMH , 
nHiąeio  h  o^e^t^eio,  y^OBOiieH-b  6txT.,  ho  Bra  cia  HHBo^możKe  BM-kuaKi*: 
He  ynoBax'b  na  Henpae^y  h  na  BocxHii{eHie  hc  >Kejiaxi> ,  óoraratcmBa  auąe 
H  MHoro  cnieKaAocii,  ne  npHAaraxT.  maMo  cep^ii,a  ;  ho  na^e  H3B0AHX'b  bch- 
KiH  npe^HpeneHHbiH  CK.op6H  h  6iĄbi  nperaepntBaniH ,  Ąa  MHOwae  yMHO»y 
CJiono  Bo/Kie  h  cBH^tmeA&cniEO   Ic.  XpHcrnoBO „ 

„A  na^iacH  cia  KHHra  ^pyKoBaraa,  peKOMbiii  AnocmoAi, ,  b-b  6orocna- 
caeMOMT.  rpa^t^BOE-fe,  btj  HeH?Ke  ^feama  anocraoAbCKaa  h  noc4aHiH  chóop- 
Haa  H  nocAania  en.  anocmoAa  IlaBAa,  no  BonAoiąeHiH  rociio^a  Bora  h  cna- 
ca  Hauiero  Ic  XpHcina  bi,  A-ttno  iSyS,  ^enpyapia  bt.  25  ^^enb.  MoahmTi 
me  Bach,  akÓobuo  ^yxa  rócno^a  nainero  Icyca  XpHcnia ,  ^auiuaro  ce6e  o 
rp'fectx'h  uamHXi> )  bch  pa6H  ÓAarocAOBCHHaro  Bora  Hauiero  :  ^a  ame  Kor- 
^a  npHAyHHincH  KO»iy  BHHKuyniH  bt>  ciro  ^yinenoAeSHyM)  AnocmoAbcKyiO 
KHHry  H  paayMtniH ,  ^rao  nompeÓHO  h  ^ymenoACSHo  ,  moń  iipewe  80^x1. 
BHHOBHHKy  Bciwb  ĆAarHMi.  H  c-b^tmeAiH)  JKH3HH  HaiucH  Bory  ÓAaro^amB 
^a  B03^aenn> ;  a  ero  MHAOemH  nany  rpuropiio  AAeKcaH^ijOBH^y  Xo;\K.eBH- 
Ha  B-feHHbia  naniarnH  h  ci  cBarabiMH  paBHonpecraoAbHWMH ,  onn,  Btita  Bo- 
ry  yro^HBUiHMH,  ciceAcnia  h  cT>«iHnieAbcinBa  nOAyMHrnH  ^a  npocHmi.. 
IIornonn>  me  cwhomi  ero  MHAOcnm ,  nany  An^peio  rpHpopbeBUHy  Xo^Ke- 
BHHa ,  nawy  ^o;^cmoAeMy  BCAHKaro  linaabcmBa  ^HmoBCKoro ,  cniapocrat 
MorHAeBCKOMy;  h  ero  WHAocmn  nany  AACKcan^py  FpHropbeBH^y  Xo;\Ke- 
BHHa ,  craapocmt  ropo^eHbCKOMy,  ż^ep«taHi^y  AanbcKoMy,  ^a  npocHmi.  ^y- 
meBHoro  cnacenia  n  MnoroA^ranaro  3/^pa6ia,  noHe?Ke  60  ohh  bhhobhh  cynib 
maKOBbia  noASbi „ 

2353.  Na  końcu  drukarz  tak  mówi :  „  noBHnyHca  EauieMy  noBeA^Hiio, 
HO  MHAOcraHBH  MH  6y^Hme  6orono^ineHHiH ,  MHAocmHBwn  nane  cKapćawń 
u  nane  SenoBe  3apiufi.m  <,  MOAioca  ,  BauiHinT.  3anoBt^eMi>  noKopaBinyca  H 
npieMAioiny  iiocAymaHia  ,  HaneHaraax'Ł  ciio  KHHry,  rAuroAcMyro  IIcaAmbipb 
j^aBii^a  npopoKa  h  napH ,  h  ni;cHH  MoHcieBbi  et  n36paHHbiMH  ncaAMU  , 
BT.  Aimo  7083,  Mtcai^a  renBapa  16,  a  oraii  powecmBa  rocno^a  namero 
Icyca  Xpncnia  15^5.  „  Porównać  słowa  te  z  temi,  które  Bandtkie  przy- 
taczając błędnie  wypisane  (H.  Dr.  K.  str.  146),  z  Zenowe  Zarecki  (Por. 
Niesiecki  pod  nazwiskiem  Zarecki)  zrobił  Senowlcareckly.  Rok  tcź  od 
Bandtkie  przytoczony  1576,  zapewne  mylnie.   Wszakże  słowa  końcowe 


NOTY,  N.  2355—2358.  139 

u  Bandtkle  :  TV  sławnom  miestie  TVilenskom  prehywaiuczy  w  domu 
hłahocze sinych  Muźey  Kozmy  i  Łukasza  Mamoniczow,  ani  od  Sopiko- 
wa  ani  od  Strojewa  nie  są  przywiedzione. 

2355.  Na  końcu  te  słowa :  „Focno^H,  Bowe,  Bo?«e,  TpoHi^a,  bh^h- 
MBUi  H  HCBH^HMWH  mBapH  co^feme^iK).  „ 

,,  Cno^o6H;»i>  ecH  Hacb  He^ocmofiHMK-b  ^ihu^bmij  bi>  AHij^e  OHHMa  otac- 
;^aniH  MyjKa  npeiro;\o6Ha ,  cAaBHa  h  cBflma,  cBHai-feuuioro  ace^eHCKoro  na- 
inp|apxa  KoHcmaHniHHono;iCKaro ,  HOBaro  pniyia  ,  Ktipi  lepewm,  bł  oS^a- 
cmH  K.opo;«eBcmBa  IIoAbCKaro,  BejiHK.oro  K.Hfl3cniBa  JtamoBCKaro  rpa^t  Bha- 
HH  (aa  naHOBams,  BożKfio  MH;łociniK),  /fiwKrwMOHina  mpemero ,  Kopo^a 
IIoACKaro):  h  no  boab  moroJK-b  mBopL[a  XpHcma ,  Bora  Hamoro,  bi.  co- 
Bp-nueHH)  Ha  cmeneHB  cBHmHraeABcniBa ,  MHmponoAnma,  ero  MHAocmH  Mh- 
xaHAa  parcau.  CnHin-tHuiiH  nainpiapxi>  h  ero  ma.  oraeii,-Ł  MiiraponoAnmi,, 
31.  omma  enHCKonaMH ,  h  bo  Bc-feMT>  KAHpocoMii  ^yxoBHaro  npHHiny,  u 
3T>  ero  MHAOcmiio  ÓAaropo^HbiMi:  h  npecAaBHWMij  bocbo^oh)  HoBropo^cKHMT>, 

nanOMt    TeO^OpOWb    CK.yMHHOMl>  ,    H    31.  HHUIUMHi^KHflaMH  HUaHMH,    npaBo- 

cAaBHWMH  xpHcmiaHMH  H  wMmeAMH  rpa^a  moro  ,  wŁah  Ha  MOBy  n  o6mm.- 
uiAeHbe  ^pyKOBaHba  K-Huni  ^o  i^epKBeH  Bo?khxt>.  lipo  mo,  3a  ĆAarócAO- 
BeHBCMi.  ero  ma.  oini^a  nanipiapxa  h  omij,a  MamponoAHina ,  CKapÓHŁia  jło- 
poAK  ero  MA.  BCABRoro  KHii3cini5a  vlHraoBCK.oro ,  naui.  JlyKaui-b  HBaH0BH^B 
MaMOHHHb ,  H  31.  6pambeK)  cBoeH),  MaMOHHHMH,  BM^aniKH  H  npemopH 
CBOHMH ,  EM^łpyKOBama  KasaAi,  ciio  AnocmoAbcKyio  KHHry,  b-b  cmoACMHOMi. 
MtcDTŁ  BCAHKoro  KHH3raBa  JlamoBCKaro  ,  bt.  Bhahh  ;  Komopan  ^oKOKHana 
BI.  Atmo   omi.  BonAoiEreHBfl  Ic.  XpHcma   cnaca  h  Bora  Hauioro    i5gi,  Mt- 

Cfll^a    ilOHa    8    ^HHH.       3    ^pyKapHH   ĄOMJ    MaMOHHHOBŁ.  „ 

2356.  Na  końcu:  „Jltraa  omi.  cos^anifl  wipyyJoi,  omi.  HapOTK^ema 
Ic.  XpHcraa,  cbina  BojKbero,  MaóanHineAa  Kamero,  iSgS,  M-fecai^a  Hoa6pa  1, 
cia  KHHra  ,  rAaroAe.Maa  IIcaAinbipB  ,  Bw^pyKOBaHa  ecraB  bt.  Micmt  Ehachb- 
cKOMi. ,  BI.  ;^0My  rawnoKrpa^oBi.  ero  Kp.  MHAocmH  MaMOHU^oBi..  3a  npa- 
BHABCMi.  ero  Kp.  MA.,  KoiuopHMi.  Hio  ecmi.  BapoBaHO ,  a6bi  Ka?K^wa ,  aKo- 

'rowb  koabbckij  cmaHy  HeAoBtRi.,  ne  BawHACH  mhixi.  KHHn>  bt.  naHcmEaxT. 
ero  KopoACBCKoe  MHAocmH  ^pyKOBaraB  ;  a6o  r^b  uuĄin  3pyK0BaHŁixi.  Ąo 
nancraBi.  ero  KopoAencKoe  MHAOcmH,  6y^B  HBHe ,  a6o  iioraaeMHe ,  npHBo- 
SHinB  H  npo/naBamB ,  no^i,  bhhoio  ,  bt.  npbiBHAeK)  MeHOBaHOH) ,  fyo  cKapoy 
ero  Kop.  MHA.  H  no^T.  ympanenbcMi.  bchxt>  KHMri..  „ 

2358.  „^0  3^t ,  eme  no  Bo3t,  kohcht.  h  ciEepraeme  npiami,  KHHra 
ciii,  IIpaBHAo  Hcrannaro  jKHBoma  xpHcniiaHCKaro  Hasuanaa ,  BoJKieio  MHAO- 
cmiio ,  noBeA-ŁnieMi.  me.  h  BciMi.  i^aKAa^oMii  BbimeHMeHOBanaro  OAarone- 
cniHBaro  Knaaa  KoHcmaHmHHa,  bi.  CBaraoMi.  KpercfeniH  Hapenenaro  BacHAia, 
KHH?Kame  OcraposcKaro;  cHWCKaHieMi.  we  ora-b  cBarabixi.  6io;KecmBeHi.ixi.  nn- 
caHiń   H  mpy;\OMi.  MHororptmHaro  ,  xy>K^Bmaro   bi.  xpHcmiaHexTj,  y6oraro 

BacHAia CKOH^awecH  h  ci.BepmHca  KHHra  cia  bi.  Atrao  omi.  cba^ania  wipy 

71 07,  a  omx  no  nAomn  po/K,ąecrriEa  rocno^a  Bora  h  cnaca  namero  Ic  XpH- 


140 

cma   1598,  M%c.  ^eŁaMBpia,  na  ^chb  cBamwKi,  10  MjHeHHEi,  H?Ke  B-bKpn- 
mi  cmpa^aBUiŁizi. ,  ihc^om-ł  23.  „ 

2373.  Pierwszy  Psalm  w  lycb  słowach  : 
Bogoslawiony  Mąż,  jcn  nic  chodził  w  radzie  niemiłościwych  ^  y  teź 
na  drodze  grzesznych  nie  siał,  y  na  stolcu  wrzedliwości  nie  siedział. 

2.  Ale  TV  zakonie  pańskim  wola  iego    y   w  zakonie    iego  rozmyślać 
będzie  we  dnie  y  w  uocl. 

3.  Y  będzie  ,  lako  drzewo,  które  szczepione  lest  podle  stoków,  wod> 
które  owoc  swoy  da  czasu  swego. 

4.  Y  list  iego  nie  spadnie    y  wszytki  rzeczy,   którekolwiek  uczyni,, 
szczęsne  będą. 

5.  JNietako  niemiłościwi,  nie  tako ,  ale  lako  proch,  który  rzuca  wiatr 
od  oblicza  ziemie. 

6.  Przeto  nie  postawaią  niemiłościwi  w  sądzie,    ani  grzeszni    w  ra- 
dzie sprawiedliwych. 

7.  Iźe  uznał  pan  drogę  sprawiedliwych  y  drogą  nie  miłościwych  za-; 
ginie. 

8.  Chwała  Oycu  ySInn  y Duchu  świętemu,  lako  było  na'początku  y 
ninie  y  zawzdy  y  na  wieki  wiekom  Amen. 

2375.  Z  dedykacji  Glabera  niektóre  szczegóły  intercssujące  tu  wy- 
pisują się. 

Początek  :  ,,Oswyecony  a  wielmożny  panie,  panie  mnie  miłościwy. 
Gdy  Zoltarz  DavTida  Proroka  przez  Mistrza  Yalcntego  dobrey  pamięci 
z  Poznania,  w  nauce  świętego  pisma  doświadczonego  na  rzecz  nasze 
polską  wyłożony  (na  ten  czas  gdy  w  poznaniu 'kaznodzieyski  urząd 
z  wielką  sławą  trzymał),  przyszedł  do  ręku  niektórym  z  doctorow  na- 
szey  Sławney  nauki  Krakowskiey,  oni  na  mię  pracą  thę  wloźjll  aby 
za  moIą  pilnością  słusznie  a  rządnie  był  sprawlon  y  pismem  Impressor- 
sklm  wyroblon." —  Z  dalszej  osnowy  pokazuje  się,  iż  przekład  ten  u- 
czynlony  na  żądanie  Katarzyny  Hrabiny  z  Gorki  Wojewodziny  Po- 
znańskiej ,  Matki  żony  Piotra  Kmity,  Anny  Kmitowej.  O  pożytkach 
tego  wykładu  tak  mówi  Glaber :  ,,  A  zwłaszcza  to  będzie  pożyteczno 
kapłanom  prostym,  a  w  piśmie  S.  mało  uczonym,  gdyż  stąd  wyrozu- 
mieią  kczemu  się  ściąga  proroctwo  Dawidowo,  Bowiem  ku  Panu  Chry- 
stusowi. Nic  Iszby  zołtarz  nie  mógł  być  wykładan  ku  Inszemu  wyro- 
zumieniu ,  lako  tez  y  proroctwa  insze  mogą  hyc  ku  rozlicznemu  końcu 
"wykładane,  co  się  dziewa  miedzy  uczonymi,  których  rozum  rozmaicie 
oświeca  duch  święty  każdemu  z  osobna  uźyczaiąc  według  swey  woley, 
-wssakoż  to  lest  nadoskoualssy  wykład  który  się  ściąga  ku  panu  Christn- 
sowi ,  gdyż  koniec  zakonu  y  proroctwa  wsselkiego  lest  pan  Chrystus. 
Jednak  też  żołtarz  ten  nie  wyłożon  dla  ludzi  uczonych  ,  a  w  piśmie  S. 
biegłych.  Ale  na  żądanie  tey  paniey  wlclmożney *iuż  namienioncy, 
Przeto  mądrze  uczynił  ten  uczony  a  doliry  człowiek  M.  Walenty,  któ- 
ry bacząc  sposób  płci  paniensEIey  y  też  ley  rozumu  ,  opusciwssy  insze 


NOTY,  N.  2375.  141 

dworne  a  głębokie  wykłady  telko  tego  się  iął  w  którym  zależy  bogo- 
myślność  y  pobudzenie  ku  nabożeństwu."       , 

O  tłómaczu  zaś  podaje  Glaber  wiadomość  następną,  godzien  z  tego 
poebwały,  źe  jej  zwyczajem  dawnym,  nie  zaniedbał. 

,,  A  com  tu  położył  iż  len  M.  był  dobry  człowiek  to  słowo  nie  tvl- 
ko  iest  mnie  samego,  ale  iest  źywycb  ludzi  barzo  wiele  którzy  swią- 
tość  iego  żywota  wysoce  wycbwalaią,  czego  też  y  W.  P.  M.  iest  dobry 
świadek.  Był  rodzic  z  poznania,  zcbował  się  od  młodości  w  Krako- 
"wie,  gdziesz  Mistrzem  zostawssy  prze  slawność  nauki  swey  dostał 
miestca  miedzi  uczonymi  w  mnieyssym  Collegium.  Gdzież  będąc  ,  żył 
niewinnie  bes  wszelkiey  skargi  łudzkiey,  iakoż  w  tym  trwał  y  przez 
wssytek  czas  żywota  swego.  Stegoż  miestca  gdy  został  Baccałarzem 
w  nauce  S.  pisma  wzięt  na  kaznodzieyski  stolce  do  Poznania.  Tam 
iakim  był  kaznodzieią,  iako  przykładnym ,  iako  złości  karał,  iako  pra- 
wdę mówiąc  nikomu  nie  przepuszczał,  iako  się  o  ludzie  uciśnione  za- 
stawiał, wiedzą  to  dobrze  którzy  iego  kazania  słucbali,  tak  isz  iego 
kazanie  nie  byłać  prosta  nauka,  ale  iakoby/grom  ,  co  tez  napisano  o 
Pawle  S.  Każdi  o  nim  dobrze  trzymał  y  mówił  nie  tylko  ludzie  dobrzy 
ale  tesz  y  nieprzyiaciele  iego,  którym  dla  prawdy  cięzek  bywał,  musili 
o  nim  dobrze  trzymać.  Ostatecznie  dobroć  y  swiętobliwość  iego  w  tym 
się  ukazała,  iż  gdy  umarł  w  dobrey  starości  ,  nie  był  ieden  w  mieście 
ktoriby  go  nieźałował,  któryby  też  nie  żądał  być  przy  iego  pogrzebie, 
y  owssełn  pospolity  człowiek  tak  ic^o  miłował  iż  tez  uczyniwszy  słoże- 
nie  summy  pienięsznicy  kaszdy  według  swego  przemożenia  dali  iemu 
zbudować  grób  barzo  sprawny,  iako  o  tym  powiadaią  którzy  tego 
świadomi.  Tak  iż  się  w  nim  spełniło  pismo  Ecclesiastici  45.  napisane. 
Był  bogu  mil  y  też  ludziom  którego  pamiątka  iest  w  błogosławieństwie. 
Gdyż  tedy  ten  człowiek  tak  był  dobry,  a  iest  pospoliła  przypowieść,  iż 
dobry  ptak  dobrze  śpiewa ,  nie  trzeba  się  nikomu  o  to  starać,  aby  ten 
iego  wykład  Zołtarza  miał  być  w  czym  podezrzany,  lak  iako  sic  tego 
■wiele  naydzie  lycb  czasów  w  księgacb  nowycb  zwłaszcza  w  piśmie 
niemieckim." 

Dalej  o  edycji  tej  i  ówczesnej  cenzurze  pisze  Glaber: 

,,  Jest  też  ten  wykład  przeyzrzany  y  doświadczony  przez  doctory 
pisma  S.  nauki  Krakowskiey,  ktorycb  to  urząd  iest  od  KroIa  iego  Mi- 
łości i  od  biskupów,  osobliwie  od  iego  miłości  Księdza  biskupa  Kra- 
kowskiego polecony,  żeby  oni  tego  pilnie  doglądali  y  strzegli,  aby  ża- 
den Impressor  królestwa  tego  nie  śmiał  robie  kxląg  żadnych  ani  przcda- 
wać  z  inąd  przywożonych  krom  ich  oglądania,  pod  winą  im  ułożoną. 
A  iednak  barzo  słusznie  ich  miłość  uczynili  to  zakazanie,  by  suadź 
do  nas  ten  jadowity  pożar  nie  doszedł  o  którym  u  sąsiadów  naszych 
słycbamy  czego  się  panie  boże  pożal,  wssakoż  to  nie  iest  mola  rzecz. 
To  niechay  będzie  oświecony  a  wielmożny  panie  pirwsze  oznaiomienie  mo- 
iey  powolney  skłonności  kuwassey  P.M.  przez  ten  dar  mały,  nieiźbych  ia 


142  NOTY,  N.  2379—2381. 

sobie  przywłaszczał  ten  wykład  Zoltarza  tego  przez  M.  naiuienionc^o 
uczyniony,  tylko  pracę  ąie  małą  którą  podiąłem  aby  ten  Zołtarz  w  tym 
rządzie  jako  teraz  iest  był  postawion,  ktorąź  trudność  może  obaczyć 
wszelki  ktoby  cbciał  widzieć  a  ktemu  przyrównać  kxicgi  iego  własną 
ręką  napisane  abo  też  y  wypis  ich  który  przy  nas  iest. —  Godziło  się 
było  po  łacinie  ten  łist  pisać  W.  M.  iako  panu  mądremu  y  owszem 
(co  rzadko  się  przydawa  miedzi  wielkimi  pany)  w  piśmie  rozlicznym 
niepospolicie  uczonemu.  Ale  iż  to  rzecz  iest  polska ,  więcey  pro- 
stym ludzicm  służąca ,  przeto  miałem  na  to  baczność,  aby  ten  list  za- 
lecaiący  nie  tylko  samym  uczonym,  ale  też  i  pospolitemu  człowiekowi 
naszego  iczyka  był  iawny.    Dan  w  Krakowie  i  t.  d. 

Po  tej  dedykacji  następuje  łist  tegoż  A.  Glabera  po  łacinie  do 
Professorów  Teologji  w  Akad,  Krak.  którym  poleca  ich  opiece  i  obro- 
nie ten  Psałterz  przeciwko  uprzedzeniu  tycb,  którzy  utrzymywali,  że 
świętych  ksiąg  w  języku  pospolitym  nie  godzi  się  dawać  w  ręce  ludo- 
wi. Z  tego  listu  to  zasługuje  na  uwagę,  że  A.  Glaber  z  Kobylina, 
pisze  się  tu  Andreas  Cohyliniis ,  że  Wróbla  nazywa  Magister  Falen- 
tintis  Passer  Poznaniensis ,  i  że  wspomiua  inne  jego  pisma  w  języku 
łacińskim  ,  (auae  Ule  latine  scripła  satis  egregia  iti  rem,  fidei  orthodo- 
xae  reliijuił). —  Wnosi  stąd  Sobolewski,  iż  znany  pod  nazwiskiem  ^a- 
lenłinus  Posnanianus  v.  Posnanitanus  jest  tenże  sam  fJ^robel.  Pisma 
jego  łacińskie  gdzie  indziej  się  wymienią.  Nadto  pokazujesię  iż  Andrzej 
Glaber,  i  Andrzej  z  Kobylina  (którego  traktacik  opuszczaniu  krwi  znamy) 
jest  jedna  i  taż  sama  osoba.  Chłędowski  już  na  tę  myśl  wpadał ,  ale 
nie  wyraził  co  go  do  tego  mniemania  pociągnęło. 

2379.  Bandtkie  H.  Dr.  Kr.  p.342  tak  opisuje  to  wydanie:„Typ  gocki, 
tytuł  w  obwódce  bociszlyebowej ,  w  której  na  górze  orzeł  polski ,  na 
dole  dwa  pastorały  na  krzyż  złożone  i  cyfra  M.  S.  Folio  verso,  wier- 
sze na  herb  Piotra  Kmity  przez  Jakóba  Przyłuskiego(Przelusius  de  Je- 
żów seryitor)  po  łacinie.  Dalej  przedmowa  Jędrzeja  z  Kobylina  także 
łacińska ,  iż  on  miał  poprawiać  dzieło  zmarłego  Wróbla  Kaznodziei 
Poznańskiego  ,  dokończone  d.  27  Sierpnia  r.  1543.  ex  aedihus  nostris 
CoUegii  minor is.  Dalej  holcsztych  wystawnjący  Dawida  z  harfą.  Po- 
pzem  następuje  sam  Psałterz." 

2381.  Na  początku  zaraz  na  odwrocie'  karty  tytułowej  zaczyna  się 
dedykacja  z  następującym  napisem:  Naiasnieyssemu  Kxiąięciu  a  Panu, 
Panu  Sygmuutoiui  z  bożego  miłosierdzia ,  Królowi  Polskiemu,  fViel- 
kiemu  Kxiędzu  Litewskiemu,  Pruskiemu ,  3Iazoxvieckiemu ,  i  t.  d.  Pu' 
nu,  a  dziedzicowi,  niektóry  poddany  iego,  K,  M,  TVieczną  a  powol- 
ną sluihę  swą  tv  skazuie. —  Dedykacja  ta  bez  daty  i  bez  podpisu.  Ża- 
dnej skazówki  z  niej  wyczerpnąć  nie  można  o  tłómaczu. —  Po  dedy- 
kacji następują  wierszyki  Ku  temu:  co  by  miał  wolą  czyść  kxiąszki. 
Początek  ich: 


NOTY,  N.  238il.  143 

Prossę  kto  bidzie  czedł  obacz 

A  snadz  sobie  uwazyć  racz 

Aby  to  wżdy  miał  na  pieczy 

Co  są  w  tym  piśmie  za  rzeczy,  i  t.  d. 

Dla  braku  jednej  karty,  nie  znajduje  się  koniec  tych  A^ierszy.  Pler- 
wszejjo  także  listu  psalmów  nicdo^tajc. —  Wszystkiego  na  przodzie 
byćhy  powinno  kart  4.  Na  tytule  żadnych  ozdóh  drukarskich  nie  ma. 
Textu  łacińskiego  nie  ma.  Tłómacz  jest  raczej  parafrastą  niż  tlóma- 
czcm,  zupełnie  różni  się  od  Wróbla. —  Wypisuje  się  tu  Psalm  drugi 
cały  z  modlitwą.     List  2. 

Quarc  fremuerunt  gcntcs.  Ps.   Secundus. 
Argument  wtóry. 
Tu  iawnie    prorok  wysławia,    iako  ludzie  mieli  się 
Isz  myal  nastać  Łrol  gprzcciwić  ustawam  pana  nassego.     A  iaką  też  miał 

«>d  Bojfa  sprawiony.       j         r»  '  '  •  i  i      '    • 

"     '^  •"       dac  liog  moznosc    synowi   swemu,    nad  sserokoscią 

nieba  y  ziemie,  y  iako  go  ipwnic  prorok  wyznawa, 
być  prawym  synem  bożym  ,  y  królem  wsselyakiego 
stworzenia. 

Psalm  wtóry. 

Które  ssaleiislwo  wzrussyło  postronne  narody  że  miedzy  sobą  tak 
zwolłli,  ysz  sprawy  boskiey  którą  w  zakonie  swym  uczynił  za  nic  so- 
bie nie  chcą  mieć. 

A  owssem  ci  którzy  są  przełożeni  na  ziemi  króle  y  kxiążcta  u- 
czyniwssy  radę  z  iednoczili  sie  na  przeciwko  panu  y  na  przeciwko  po- 
mazańcowi iego. 

Y  zrzekli  sie  tak  społu  przeczccliuiy  sie  wdali  wtak  niewolne  po- 
slussensilwo  a  owssem  rozerwiemy  ty  zwiąski  oltolo  siebie,  a  nie  bądź- 
my posłussni  tym  tak  srogim  ustawam  ich. 

A  ty  przegroski  ich  nic  inssego  nie  czynią,  iedno  żart  przed  obli- 
cznością  onego  pana,  który  wszytki  niebieskie  sprawy  sprawuie. 

Abowiem  gdy  mu  sie  zwidzi  iedną  srogą  postawą  samą,  wyrzuci 
wszytki  sprawy  ich  a  zagniewawssy  się  mało,  wniwecz  obróci  wszyt- 
ki rady  ich. 

Abowiem  powiada  pan ,  iż  ia  niefolguiąc  nikomu  obrałem  sobie 
króla,  który  mi  sie  upodobał  ktoregom  przełożył  nad  wszytkim  zebra- 
nim  ludzkim,  y  wktorymem  umyślił  wssytki  ł\  stalfy  (sic)  bóstwa  swego 
osobliwie  obiawić. 

A  ia  też  ten  kroi  stei  poAviesci  iuż  biorę  kslałt  a  decret  ten  iako 
twardcm  zapisem  u  siebie  umocniony  mam,  co  pan  moy  rzekł  do  mnie 
Synes  ty  moy  miły  iest,  abowiem  iam  ciebie  diś  sobie  urodził. 

A  ieśli  tego  będziesz  odemnie  potrzebował,  jaką  prawą  oyczyzną, 
dzicdzycznym  prawem,  dam  ci  posiesć  wszytki  narody  ludzkie,  a  ros- 


144  NOTY,  N.  2381.  H. 

kazowanie  twole  będzie  rosserzone,  az  do  ostatecznego  końca  wssyt- 
kiey  ziemie. 

A  iesii  być  sie  kto  chciał  sprzeciwić,  snadnieć  to  przydzie  ska- 
rać ,  wziąwsszy  w  rękę  sceptruin  twoie  królewskie,  a  nieynaczcy  ial?o 
zduuowi  garnek  stłuc,  który  był  mało  przedtym  uczynił. 

Przeto  zrozumiawssy,  temu  uznaycie  sie,  wy  którzy  icstescie  prze- 
łozoncmi  na  świecie  a  przypuśććcie  k  sobie  to  łaskawe  napominanie, 
wy  którzy  sądzicie  ziemię. 

A  odłozywssy  ty  wasse  źarlowne  sprawy,  na  stronę  z  wielką  ra- 
dością, udawaycie  sie  v  posłussenstwo,  temu  panu,  a  kochaycie  sie, 
ze  wam  iest  dan  taki  kroi,  maiąc  też  to  na  pieczy  co  zacz  iest,  a  ia- 
ko  iest  rzecz  strassliwa,  aby  miał  być  wczym  obraźon. 

A  isz  wara  iesscze  syna  swego  przełożył  ubłagayćie  go,  iako  na- 
lepiey  możecie  nabywaiąc  łaski  iego.  Abowicm  snadz  by  sie  mogt 
rozgniewać  iesli  byście  od  słussncy  drogi  zbłądzili. 

Bo  iesli  by  się  swami  cliciuł  obchodzić  iako  sprzeciwnikl  tu  byście 
dopiro  poznali  iako  są  to  ssczęsliwi,  którzy  się  kochaią  w  tyra  iż  sie  wdali 
w  posłussciistwo  iego.     Chwała  Bogu  Oycu  etc. 

Modlitwa. 

,,Boże  wssechmogący  nasz  tak  iako  tu  prorok  wysławia,  że  ty  bc- 
di^c  słowo  oycowskie  iesteś  przedwssemi  początki  od  niego  narodzon : 
a  poruczonoć  iest  w  moc  posłussenstwo  wssey  sserokosci  świata :  nic 
raczysz  niiły  panie  roscięgać  nad  nami  srogości  swoich:  abyś  nas  miał 
potłuc:  iako  skorupy  niepotrzebne,  ale  nas  radssey  thak  sprawny:  iż- 
byśmy  mogli  tobye  zrozumieć:  panu  swemu:  a  wyznawać  cie  królem 
y  panem  swoym.  A  wtem  zrozumieniu:  tak  trwać  wnaukach  twoich: 
w  prawdzie:  y  sprawiedliwości:  iako  bychmy  sobie  mogli  zasługować 
świętą  łaskę  twoię.     Oycze  nasz  i  t.  d." 

Tłómaczenie  to  psalmów,  mówi  Sobolewski,  nie  jest  podług  wul- 
gaty  łacińskiej  :  lecz  bardzo  przystępuje  do  łacińskiego  wydania  przez 
Jana  Campensa  które  Dantyszkowi  przypisał :  tak  iż  zdają  się  być  z  tego 
wydania  tłómuczone —  W  ogólności  o  psalmach  Dawida  śmiało  twier- 
dzić można,  iż  filolog  znający  języki  dawne,  ducha  starożytnej  poezji, 
i  historją  Dawida,  nigdy  tego  w  nich  nie  znajdzie,  co  w  swych  nie- 
dokładnych przekładach  upatrzyli  Teologowie,  a  co  jeszcze  bardziej 
w  swoich  marzeniach  wykładami  lub  kommentarzami  zwanych  utwierr 
dzić   starali  się. 

Jeżeli  zrzutu  oka  sądzić  godzi  się  z  jakąś  pewnością,  rozumiałbym, 
mówi  dalej  Sobolewski,  iż  ten  przekład  wyszedł  z  drukarni  Macieja  Szar- 
fenbergera.  A  jeżeli  domysły  mają  miejsce  w  takiem  zdarzeniu,  gdzie 
żadnych  skazówek  do  domysłu  prowadzących  nie  ma,  rozumiałbym  że 
to  jest  ów  sławny,  a  od  Załuskiego  niewidziany,  i  od  nikogo  nieopi- 
sany Psałterz  Mikołaja  Reja  z  Nagłowic. 


NOTY,  N.  2381.  145 

A  poulewaź  Zygmunt  I.  umarł  r.  1548,  zatym  Psałterz  ten  wy- 
szedł przed  tym  rokiem ,  jako  temuż  Królowi  przypisany.  Różni  się 
zaś  ten  Psałterz  ,  od  tego,  który  wyszedł  w  Krakowie  u  Macieja 
Wierzbięty  r.  1558  in  fol.  a  zatym  i  od  tego,  który  Lutrzy  wydali  r. 
1554  w  Królewcu :  gdyż  Krakowski  iest  przedrukowaniem  Królewiec- 
kiego (Zob.  OloflTs  PolnIscLe  ŁiedergcscbicLte  p.  245).  —  W  Psałterzu 
Krak.  1558  r.  w  Psalmie  XVI  jest:  ,,Bowyera  zostawić  nye  raczysz 
w  pyekle  dusze  moyey.  Lecz  yą  zbawisz  wedle  mocney  obietnice 
swoyey,  a  nye  dasz  swyctemu  twemu  wiecznie  zostać  w  grobie,  aby 
myał  yakie  skażenie  obeźrzee  na  sobie."  To  miejsce  w  psałterzu  ni- 
niejszym tak  wyłożone:  ,,Abowiemem  lego  isl  (sic)  iż  przy  pie- 
kle nie  ostawisz  dusse  moiey,  a  snadz  y  żadnemu  kto  by  iedno  wy- 
rozumiał dobrotliwości  twoicy ,  nic  dopuścisz  żadney  skazy  mieć  na 
sobie." 

Jedna  tylko,  lecz  bardzo  słaba  skazówka  stawi  się,  mówi  dalej 
Sobolewski,  dla  klórej  domyślaćby  się  można,  że  to  jest  psałterz  Re- 
ja, a  to,  iż  Trzecieski  w  życiu  jego  powiadaj  ,,Klory  Psałterz  z  mo- 
dlitwami leż  bardzo  radzi  ludzie  y  czytali  y  spiewaW^^  ja  właśnie 
w  tym  Psałterzu  po  każdym  psalmie  znajduje  się  modlitwa :  jak  i  ty- 
tuł dzieła  y  wyiątek  z  niego  wjżey  przytoczony  okazuje.  —  1  to  jesz- 
cze za  skazówkę  służyć  może,  że  autor  nienazwany  na  tytule  :  nie- 
podpisauy  w  dedykacji,  a  na  czele  jej  mieni  się  tylko,  niektórym  pod- 
danym J.  K.  Mci :  Trzecieski  też  w  tymże  żywocie  twierdzi ,  że  Rej 
na  żadnem  swem  dziele  imienia  swego  nie  kładł,  mówiąc  iż  się  wsty- 
dzi, że  będąc  nieuczonym  miotał  się  prawie  jako  z  motyką  na  słońce. 

Następna  okoliczność  zdaje  się  także  wspierać  to  mniemanie,  i 
niejako  pomagać  do  oznaczenia  czasu  w  którym  ten  Psałterz  druko- 
wany. Tumowski  wydając  Psałterz  Macieja  Rybińskiego  powiedział: 

„  Rey  zaczął  Saurouiatom  wykrzykać  psalm  boski , 

„  Który  w  tak  foremny  rym  uiął  Kochanowski. "  ^  ,        , 

Trudno  jest  mniemać,  żeby  Turnowśki  nie  wiedział  o  przekładzie 
Wróbla,  którego  pierwsze  wydanie  wyszło  roku  1539.  Liczne  bar- 
dzo wydania  tego  przekładu  z  trzecli  różnych  drukarń  Krakowskich, 
każą  sądzić,  iż  przekład  Wróbla  był  powszechnie  znany.  Wypa- 
dałoby ztąd ,  iż  Psałterz ,  który  Turnowśki  Rejowi  przypisuje  ,  wy- 
szedł przed  rokiem  1539.  Inaczej  nie  można  pojmować  wyrazów  jego, 
cliyba  przyznając  mu  niewiadomość  i  omyłkę.  Pan  Bentkowski  pisząc, 
iż  Psałterz  Reja  wyszedł  podobno  około  r.  1555 ,  i  chcąc  pogodzić 
z  tą  datą  wyrazy  Turnowskicgo  ,  domyśla  się,  iż  on  chciał  tyl- 
ko wyrazić,  ze  Rej  pierwszy  %vierszein  psalmy  przekładał:  gdyż  Wró- 
bla iłómaczenie  jest  prozą,  Ale  i  len  przekład,  który  tu  Rejowi  przy- 
znaje się,  nic  jest  wierszem  i  Turnowśki  niekoniecznie  przez  wyrazy: 
Rey  zaczął  wykrzykać  psalm  boski,  rozumiał  przekład  wierszem. 

Tom  IL  19 


146  NOTY,  N.  2381. 

Cały  ten  wywód  Sobolewskiego ,  nie  opiera  zupełnie ,  wyznać  na- 
leży, kwestji  co  do  Psałterza  Reja  i  nie  dowodzi  aby  niniejszy  Psał- 
terz był  jego  dziełem.  Ochota  dobrego  Reja  do  wierszów ,  liaźe  się 
domyślać,  że  psalmy  wierszem  przekładał.  X.  Jiiszyński  (11.  125)  do- 
myśla się,  że  pojedyncze  psalmy  u  Wietora ,  Unglera,  Łazarza  dru- 
kowane, były  dziełem  Reja,  (zobaczyć  niżej  przy  kancjonałach),  ale 
i  to  nie  jest  bez  trudności,  źe  przy  psalmach  wspomnionych  modlitwy 
się  nie  znajdują. —  Ze  wzmianki  Trzecieskiego  o  Psałterzu  Reja,  u  Bent- 
kowskiego (T. I.  p.  260)  wymienionym,  oddzielnego  numeru  nie  zdało 
się  robić,  którego  miejsce.  Psałterz  ten  przez  Sobolewskiego  widziany 
niech  zastąpi.  Cała  rzecz  jednak  potrzebuje  wielu  zbliżeń  i  roztrząśnień. 
Daje  ona  jeszcze  powód  Sobolewskiemu  do  uwag  o  czasie  urodzenia  Reja, 
w  czćm  tak  się  tłómaczy: 

Zdaje  się  iż  podanieTrzecieskiego  jest  mylne,który  naznacza  za  czas  uro- 
dzenia Reja,  rok  1515,  jakkolwiek  Bentkowski  wywodem  historycznym 
stara  się  je  utwierdzić.  Najpodobniej  urodził  się  Rej  r.  1505  lub  1504. 
Trzecieski  pisze  że:  ,;wStanislaw  Rej,  ojciec  naszego  Mikołaja,  miał  drugą 
żonę  Barbarę  Herburtownę,  kłora  była  została  wdotvą  po  zacnym  czło- 
wieku ,  po  Zurawinskim,  którego  byli  poymali  Turcy  na  Bukowinie  za 
Alexandra  Króla,  który  pofym  tamie  w  tym  więzieniu  w  kilka  lat 
umarł.  Tamże  w  Rusi  potym  mieszkał  (Stanisław  Rej),  tamże  się  mu 
z  tej  Herburtówny  urodził  syn  ,  ten  to  Mikołaj ,  w  miasteczku  Zora- 
wnie,  które  dzierżał  nad  Niestrem  niedaleko  Zydaczowa,  w  mięsopu- 
slny  wtorek  roku  Bożego  1515.^^ —  Ołoff  naznacza  rok  urodzenia 
Alikołaja  1505.  Bentkowski  odrzuca  podanie  Oloffa  i  trzyma  się  Trze- 
cieskiego  ,  dla  tego  lód,  iż  Żurawiński  pojmany  był  na  Bukowinie  za 
Króla  Alexandra  i  umarł  po  kilku  leciech  wwiezieniu,  jak  też  Nie- 
siccki  T.  III.  858.  T.  IV.  758  zaświadcza. —  Stąd  wnosi  Bentkowski, 
,, iż  pojmanie  Zurawińskiego  prędzej  nastąpić  nie  mogło,  jak  w  r.  1502, 
jako  roku  Koronacji  AIexandra  :  źe  zaś  dopiero  po  śmierci  Zurawińskie- 
go Barbara  w  drugi  związek  małżeński  wstąpiła,  nasz  przeto  Mikołaj 
w  1505  r.  na  świat  przyjść  nie  mógł^  2re,  iż  Trzecieski  jako  współcze- 
sny Reja,  i  w  swojem  podaniu  zgadzający  się  z  historją,  ma  tu  naj- 
większą powagę." 

Zdawałoby  się  na  pierwszy  rzut  oka,  iż  nie  ma  co  zarzucić  przeciwko 
tym  wnioskom.  Lecz  skoro  pierwsze  zasady  dowodów  są  fałszywe,  i 
wnioski  fałszywe  być  musząv  I  w  rzeczy  samej,  dziwować  się  należy,  mó- 
wi Sobolewski,  że  P.  Bentkowski  nie  dostrzegł  w  słowach  Trzecieskiego 
niedokładności,  która  podaje  w  podejrzenie  r.  1515,  przez  niego  ja- 
ko rok  urodzenia  Reja  naznaczony.  Widocznie  Trzecieski  błądzi,  mó- 
wiąc, iż  Żurawiński  pojmany  był  od  Turkotu  na  Bukowinie  za  Króla 
Alexandra.  Wiemy,  że  klęska,  którą  Polacy  na  Bukowinie  od 
Wołochów  ponieśli,  miała  miejsce  r.  1496  za  Króla  Jana  Olbrachta, 
kiedy  Alcxander ,    naówczas  tylko  wielki  Książe  Litewski,  nawet  nie 


NOTY,  N.  2381.  147 

znajdował  się  na  tej  wyprawie  przeciw  Stefonowi  Wojewodzie  Woło- 
skiemu. Jeżeli  więc  był  pojmany  na  Bukowinie  Zurawiuski,  nie  mo- 
gło to  być  roku  1502,  jak  wnioskuje  P.  Bentkowski,  lecz  na  kilka  lat 
przed  r.  1502.  Pozostaje  jeszcze  trudność  w  tem  wyrażeniu  Trzecie- 
skiego,  że  od  Turkotv  Żurawiiiski  był  pojmany:  lecz  ta  trudność  nic 
nie  znaczy,  bo  lubo  wojna  była  z  Wołochami,  miał  jednak  w  tej  woj- 
nie Stefan,  Turków  i  Tatarów  ku  pomocy,  jak  wyraźnie  świadczy 
Stryjkowski  p.  674.  (ed.  Królewiec.) ,, A  Stefan  Woiewoda  wiccey  niż  po- 
gańskiej srogości  używaiąć  ,  wszystkich  kiorzykolwiek  w  moc  jego 
przyszli,  przed  oblicznością  swoią  pobić  kazała  a  których  Turcy  albo 
Tatarowie  poymali,  tycb  w  niewolą  zagnali"  i  t.  d.  1  znowu  p.  675 
nasi.  ,, Wiele  smutku  i  żałości  społu  wszystkim  w  Polszce  ta  wypra- 
wa nierządna ,  a  niesprawna  natenczas  przyniosła  ,  słysząc  o  cnych  a 
zacnych  Paniecłi,  takież  Rycerzach,  iedny  był  iv  Turcech,  drugie 
wTatarzech"  i  t.  d.  Mógł  zatem  być  Zurawiiiski  od  Turków  na  Bu- 
kowinie pojmany.  Zamiast  więc  tego  co  Bentkowski  powiedział,  iż 
podanie  Trzecieskiego  z  historją  się  zgadza,  powinien  był  powiedzieć, 
że  się  historji  przeciwi,  i  że  nic  nie  przeszkadza  do  przyjęcia  r.  1505 
za  rok  urodzenia  Reja.  Widoczna  jest  pomyłka  Trzecieskiego  co  do 
historji;  druga  zaś  co  do  roku,  może  być  omyłką  drukarską.  Gdyby- 
śmy nawet  przypuścili,  że  Zurawiiiski  był  pojmany  w  czasie  wtargnie- 
nia  Stefana  z  Turkami  i  Tatarami  na  Podole  i  na  Ruś  w  r.  1498,  za- 
wsze żona  jego  w  kilka  lat  po  jego  śmierci  mogła  pójść  za  mąż  za  Sta- 
nisława Reja  i  w  r.  1505  urodzić  Mikołaja. 

Jeszcze  jeden  dowód  że  Rej  nie  mógł  się  urodzić  r.  1515.  Przy 
dziele  jego  TVizerunk  własny  żywota  człowieka  poczchoego  etc.  dru- 
kowanem  r.  1560  znajduje  się  przedmowa  datowana  r.  1558  i  portret 
Reja  z  wyrażeniem  iż  robiony  jest  w  50  roku  jego  życia.  Przypu- 
ściwszy więc,  że  portret  był  zrobiony  w  tym  roku,  w  którym  Rej 
dzieło  swoje  skończył  i  napisał  dedykacją,  wypada  iż  w  roku  1558 
miał  lat  50,  a  zatym  urodził  się  r.  1508.  Ale  cóż  nam  zabrania  wno- 
sić, że  jak  druk  samego  dzieła  dwoma  laty  późniejszy  jest  od  dedyka- 
cji, tak  dedykacja  może  być  trzema  laty  późniejsza  od  portretu ,  czyli 
że  portret  robiony  r.  1555.  Przy  Apokalipsie  Reja  wydanej  r.  1565 
jest  tenże  sam  portret  Reja,  ale  podobny  wniosek  z  tej  okoliczności  wy- 
ciągniony  byłby  fałszywy. 

Jeszcze  jeden  dowód  że  Rej  urodził  się  r.  1505. —  Friese  powiada : 
Rey  mourut  Pan  156 9  comme  on  petit  levoir  par  ce  Chrohodistichon: 
Relf^s  Cessit  In  astra,  saLes  perlere  loCJ^f^e 
NeC  taLeM  Ingenio  LeChla  forte  feret 
11  n''avait  (jue  64  ans. 

Podanie  to  Friesego  zgadza  się  bardzo  z  domysłem  w  poprzedza- 
jącym dowodzie  wytkniętym  :  wypada  bowiem  bardzo  dobrze,  że  je- 
żeli Rej  w  1569  miał  łat  64.    więc  w  r.  1555  miał  łat  50.     Te  dwa  o- 


148  NOTY,  N.  2384. 

statnie  dowody  wspierając  sichie  nawzajem,  zdają  się  wskazywać  ocze- 
wiście,  że  Rej  urodził  się  r.  1505. 

2384.  W  dedykacji,  drukarz  Mikołaj  Szarfenberger,  powiada  :  ,,A  iź 
Psałterz icst  iedna  cząstka  potrzpl^na  nauki  pisma  Swictejjo:  Przęs- 
łom on  na  nprzeyme  żądanie  wiele  bogoboynycli  y  uprzeymycli  ludzi, 
nie  lituiąc  nakładu,  dałem  ^ow/oi'e  (*)  z  wykładem  obBtszem  wydruko- 
wać, aby  tak  nie  tylko  ludzie  uczeni,  którzy  pisma  Łacińskie  rozumicią, 
ale  też  y  prostaczkowie  iczykiem  swym  własnym  on  czytali  y  uczyli  się. 

„A  iź  pirwey  pod  obroną  Jego  miłości  Pana  Piotra  Kmity,  Gra- 
bie na  Wyśniczu  ,  sławney  pamięci  Woiewody  y  Starosty  Krakowskie- 
go ,  były  przypisane:  Przesto  y  ia  nie  cbciałem  żadnemu  iucuiu  tich 
Świętego  Króla  kxiążek,  ledno  W.  M.  swemu  Miłościwemu  Panu  zale- 
cić, iako  własnemu  Siestrzencowi  onego  zacnego  Kmity  Senatora  Pol- 
skiego ,  którego  Obras  Wasza  M.  na  osobie  swey  z  wielką  u  ludzi  po- 
wagą nosić  raczysz......  Aby  tedy  ludziem  tak  potrzebne  kxiąszki  by- 
ły wdzięcznieysze,   W.  M.  ony  pilno  zalecam  y  pod  Imieniem  Waszey 

miłości    mego  Miłościwego  Pana  powtore    na  świat  wypuszczam 

Dan  S  Krakowa  w  piątek  przed  Świętym  Maciejem.  RokuTańskiego. 
1567."  Po  dedykacji  bolcsztych  wyobrażający  Dawida.  Druk  gocki , 
bujniejszy  w  texcie  polskim,  drobniejszy  w  wykładzie:  w  texcie  łaciń- 
skim, łaciński. —  Nie  mam  tu  pod  ręką,  mówi  Sobolewski,  innych  edy- 
cij ,  żebym  mógł  osądzić  w  czem  wykład  ten  jest  obfitszy  od  wykładu 
w  edycji  poprzedzającej.  Nie  wiem,  czy  Mikołaj  Szarfenbergcr  wspo- 
minając pierwszą  mówi  tu  b  swojej  własnej ,  czy  też  przez  innego  dru- 
karza wydanej. 

Że  tłómaczenia  psalmów  w  ogólności  nie  są  zawsze  wierne,  a  ich 
wykłady  zupełnie  naciągnione  niech  służy  za  dowód  np.  jeden  werset 
z  psalmu  17  p.  38  verso. 

Magnificans  sałutes  regis  eius :  et  faciens  miserieordiam  Christo, 

Siio  David  et  semitii  ejus  usgue  in  seculum. 

Albowiem  ty  wielmożne   czynisz  zbawienie  króla  twego, 

A  czynisz  miłosierdzie  Krystusowi  twemu  ,  synowi  Dawidowemu 
y  plemieniu  icgo  aże  na  wieki. 

Wykład:    To  iest,  obławiasz  iako  Kroi,  twoy  miły  Syn  Pan  Jezus 
Krystus  uczynił  zbawienie  rodzaiu  ludzkiego. 

Cała  omyłka  zależy  od  nietrafnego  wytłómaczenia  wyrazów:  Chri- 
sta suo  David y  które  nic  więcej  nie  znaczą,  jak  Potnazańcotvi  swemu 
Datvidoivi ^  ale  nie  Jezusowi  Chrystusowi  synowi  Daividowemu. 

Psalm  17  i  18  podług  zwyczajnego  podziału  razem  tu  są  złączone, 
a  Psalm  19  oznaczony  liczbą  18. —  Musi  zaś  który  z  Psalmów  być  zno- 
wu na  dwa  rozdzielony,  bo  liczba   wszystkich  jest  i  tu  150. 


(')  Bandtkie  H.  Dr.  K.  P.  I.  178.  uważa,  ie  ten  wyraz  potutóre,  to  samo  znaczyć 
może  co  łacińskie  iterum ,  to  jest  znowu.  ■  •      ,      ■  -        . 


NOTY,  N.  2385.  149 

Psalm  18.  -werset  pierwszy  p.  39. 

Coeli  enarrant  gloriam  Dei  et  opera  manuum  eius  annunciat  fir- 
mamentum. 

Niebiosa  rozsławiaią  chwałę  Bożą,  a  mocne  niebo  (firmamentum) 
uczynki  rąk  iego  obiawia. 

Na  to  proste  wyrażenie  wielkości  i  potęgi  boskiej,  które  nie  po- 
trzebuje wykładu  ,  mamy  tu  następne  objaśnienie : 

^^Niebiosa)  to  iest,  Aniołowie  z  nieba.  A  to  się  sstało  gdy  przy 
narodzeniu  P.  swego  śpiewali :  Chwała  na  wysokości  miłemu  Bogu. 
A  na  ziemi  pokoy  łudziem  dohrey  tvoli.  Przez  niebiosa  też  rozumie- 
ią  się  Apostołowie  y  Zwolenicy  Pana  Jezusowi  którzy  tcź  rozsławiali 
cliwalę  Bożą  kazaniem  swoim.  A  dobrze  są  wezwani  niebiosa:  bo  byli 
wysoko  podniesieni  przez  swiątość  żywota  y  rozumem  wielkim  oswie- 
czeni. 

Niebo  mocne)  to  są  Apostołowie  umocnieni  posileniem  duclia  świę- 
tego, ci  obiawiłi  uczynki  Pana  Jezusowe,  iako  iego  zmartwychwsta- 
nie, w  niebo  wstąpienie,  ducba  zesłanie,  grzechów  odpuszczenie  y 
insze  dobrodzieystwa  iogo  swiętey  miłości." 

Ktoby  się  tego  spodziewał,  dodaje  Sobolewski,  że  wyrazy  Coełi 
enarrant  yloriam  Dei  etc.  zawierają  w  sobie  to  wszystko,  co  nam  powie- 
dział kommentator? 

Układ  Psałterza  tego,  jak  pisze  Bentkowski  w  notacli  własnoręcz- 
nych do  swego  dzieła,  taki  jest:  na  czele  każdego  ze  150  psalmów,  tu 
Pieniem  nazywanych,  naprzód  argument  czyli  treść  w  polskim  języ- 
ku ,  daley  wiersz  łaciński  (nie  łinja  ale  ucinek  ,  czyli  odstęp,  na  które 
psalmy  zazwyczaj  się  dzielą)  rzymskicmi  literami,  potym  tłómaczenie 
polskie  gockiemi  literami,  wykład  jego  {wyrozumienietn  tu  nazywa- 
ny) także  po  polsku  cbarakterem  gockim  drobniejszym.  Podobnież  za 
drugim,  trzecim  i  t.  d.  wierszem  łacińskim.  Por.  o  tem  wydaniu  Psał- 
terza, Lelew.  Bibl.  Ks.  II.  p.I.  177,  II.  p.  191  nast.  426.  nast. 

2385.  Żałować  należy,  iż  Bentkowski  żadnego  opisania  nie  uczynił, 
jak  godziło  się,  piertvszeyo  wydania  Psałterza  Kocbanowskiego  r.  1578 
jeśli  je  tylko  sam  kiedy  widział.  Ze  pierwsza  to  była  praca  Jana  Ko- 
chanowskiego, która  na  widok  wyszła  za  życia  jego,  widać  ztychwier- 
szów  do  Myszkowskiego  na  czele  Psałterza  : 

,,  Znlwa  swego  pierwszy  snop  tobie  ofiaruię 
Cny  Myszkowski!".... 

i  Z  przedmowy  Januszowskiego  do  wydania  pism  Jana  Kochanowskie- 
go r.  1585  i  w  poźniejszycb  wydaniach. 

2385  p)(*)  Przedmowa  doCzytelnika:,,Mieliśmy  dawno  tę  wolą,  Czy- 


(*)  Pomyłką  druku,  w  spisie  bibliograficznym.  Psałterz  ten  zamiast  numeru  oddzielne 
go  wmieszczony  jest  między  wydania  Psałterzów  Kocbanowskiego,  ze  znakiem  p). 


150  NOTY,  N.  2386—2394. 

telniku  miły,  abyśmy  byli  dla  pospolitego  poźytkn  wydali  sam  Psałterz  Da-- 
widów,  iałfO  ies  w  Bibliey  Polskiey  wydrukowany,  ale  prze  trudności  ins7.c 
dotegosniy  przyść  nic  mogli:  aźtberaz  za  prośbą  niektorycb  ludzi  nabo- 
żnych do  tego  przywiedzieni,  opuściwszy  insze  rzeczy  na  stronę^  umyślili- 
śmy to  przedsięwzięcie  swe  dawne  skończyć.  Ale  %viedząc  ze  Psałterz 
porządkiem  Kościelnym  położony  miałby  bye  pożyteczniejszy,  tedysmy 
ley  prace  nie  żałowali,  wziąwszy  nowy  Brewiarz  Rzymski,  teraz  no- 
wo przez  P1VSA  V.  Oyca  Świętego  Papieża,  na  Concilium  Trident- 
skim  postanowiony,  statecznie  syc  mu  przypatrzywszy,  według  tbego 
wszystkosmy  położyli;  iż  ieśliby  był  który  człowiek  Chrześcijański, 
ktoreykolwiek  płci,  coby  nie  wiele  w  szkole,  albo  w  Łacińskim  ięzy- 
ku  ćwiczony  był,  a  pragnąłby  przypatrzyć  się  porządkowi  Kościoła 
Świętego,  Powszechnego,  Apostolskiego  Rzymskiego,  albo  też  iąsliby 
chciał ,  y  thę  wolą  miał ,  nabożeństwo  swoie  prowadzić  porządkiem  ko- 
ścielnym, aby  mu  tym  snadniey  przyszło  i  t.  d. 

2386.  Dedykacja  Stanisławowi  Karnkowskiemn  Arcyb.  Gniezn.  — 
Po  wydaniu  Nowego  Testamentu  w  r.  1590,  wziął  się  Wirjck  do  Sta- 
rego, a  ten  od  wydania  w  Polskim  języku  Psalmów  Dawida  zaczął. 
Zdając  sprawę  w  tej  dedykacji  z  pracy  swojej,  najwięcej  sili  się  na  to, 
aby  dowiódł,  że  łacińskie  ttómaczenic  (vulgata)  od  Kościoła  Katolickie- 
go przyjęte,  jako  z  greckiego  tlómaczeuia  przez  LXX  iłómaczów,  du- 
chem ś.  natchnionych,  zrobione  (o  czem  już  ś.  Hieronim  powątpiwał) 
daleko  jest  doskonalsze,  niżli  oryginały  Hebrajskie ,  i  późniejsze  z  ory- 
ginałów tłómaczenia.  Przekładał  tedy  nasz  Wujek  z  łacińskiego  ięzy- 
ka  ,  dokładając  się  jednak  przekładu  Greckiego  i  samego  oryginału,  a 
niektóre  różnice  na  brzegach  położył.  —  Pod  każdym  psalmem  są  ad- 
notacje najczęściej  dogmatyczno-polemicznc  :  na  końcu  regestr  rzeczy 
celniejszych.  Przypisał  Karnkowskiemn  z  tych  przyczyn  :  że  jest  po- 
bożny i  w  księgach  świętych  kocha  się;  że  mu  winien  okazać  wdzię- 
czność tak  osobistą  za  doznawane  od  trzydziestu  lat  dobrodziejstwa, 
jako  też  powszechną  całego  Zgromadzenia  Jezuitów  za  fundacją  Colle- 
gium Kaliskiego,  a  wsparcie  Poznańskiego ;  że  nakoniec  chciał  swemu 
Psałterzowi,  przypisaniem  głowic  duchownycli  w  Polsce,  wziętości  i 
powagi  przydać. 

2394.  To  wydanie  przypisane  Hrabiankom  z  Leszna  ,  sześciu  cór- 
kom Rafała,  Kaszt.  Wiślic,  przez  Ferbera. 

Przy  tych  dwóch  Toruńskich  wydaniach  znajduje  się  12  wierszy 
Turnowskiego  poświęconych  pamięci  M.  Rybińskiego  Zborów  Wielko- 
polskich Superintendenta. 

Rcy  zaczął  Saiironiatom  wykrzykać  Psalm  Boski , 

Który  w  lak  foremny  rym  uiąl  Kochano^rski 
Ze  go  ieszcze  do  tych  dob  nikt  w  tym  nic  celuie  : 

A  przecie  y  Rybiński  prace  nie  załuie  i  t.  d. 


NOTY,  N.  24C6.  151 

W  tcm  wydaniu  dwie  kartki  Psalmów  są  dodane ,  na  których  są : 
Zakon  albo  boże  przykazanie — Poselstwo  Nowe  S.  Ewangeliey —  Zgon 
szczęsny  Symona  Syo —  wszystko  z  notami,  oprócz  tego  Katechizm 
k  woli  Zapraszaiącyin  się  w  Nabożeństwo  Chrześciańskie,  nowo  tvy da- 
ny. 1618.    w  Toruniu.  12.  przeszło  8  arkuszy. 

2406.  Pyotr  Poznańczyk  Slaeliclnemu  y  sławetnejnn  Panu  Janowi 
Łubomclskiemu  wssego  dobrego  od  pana  Boga  życzy. 

Uczyniłcmci  na  żądanie  wasscy  milosći  panie  moy  łaskawy:  iźem 
przełożył  z  łaćińshiego  na  polskie  :  pilnością  iakoiu  nawiętssą  mog! : 
Eiiiesiasticum :  chcąc  sic  iafeo  y  wsselką  inssą  zasługą  tym  V.  M.  zacho- 
wać. Klory  V.  31.  ofiarnie  prossąc  aby  V.  M.  błą*dy  y  niedostatki  wdo- 
bre  obracał :  tudźiesz  y  od  nieprzyaćiełi  złorzeczących  bronił.  Zatyni 
sie  liii^ce  W.  M.  poruczam.  Dano  wlublinie  xvi  dnia.  Xicźyca  Lute- 
go.  Lala  od  naro.  Bożego  jVLD.XXXV. —  Porównywajuc  rok  vvydania, 
(1541)  z  rokiem  dedykacji,  zdaje  się  iż  to  nie  pierwsze  wydanie.  Zob. 
o  drukach  pol..  Wictora,  Bandlkie  H.  Dr.  Krak.  249  nast.  H.  Dr.  Kr.  P. 
T.  1.  lOl  nast. 

W  sanićm  tłómaczeniu  są  wyrazy,  na  brzegu  niekiedy  Innym  wy- 
razem oddane,  np.  A6  verso  :  a  niekwap  sie  ku  czasu  obwiedzienia , 
na  brzegu  dodano ,  alias  śmierci.  B2  verso ;  Zgromadzenie  pyssnych 
niebędzie  zdrowie:  bowiem  prątek  *  grzechu  będzie  wykorzenion  -w-  nich 
a  nie  będzie  rozumiau  '  alias  wymówka.  (Linde  tego  znaczenia  nie  przy- 
tacza).—  BO  verso:  y  oznaymienie  *  nagorsse  na  tego  klory  ma  dwola- 
ki  iczyk  *  aWas  przeklinanie. —  C  verso:  Nyeczyu  złych  rzeczy  anie- 
wzyimą*  cię.  alias  zachtvycą. —  C6  Z  skoczą  *  nie  byway  ustawicz- 
nie: ani  iey  shichay  abyś  snadź  nie  zginął  wniożności  iey.  *  alias  z  sta- 
niecznicą. —  D.  Dla  tego  nie  uczcił  pan  Boj»-  seścia*  lA^cli.  alias  sgro- 
madzenia. —  F  4.  Kio  sie  radnie  zniesłussnosći :  będzie  obwinion.  * 
*  alias  obiawion. —  F6.  Żądza  przez  iayka  *  zgwałciła  pannę.*  alias 
czyścieńcza. —  F6  verso  aU-.  iurny'  y  nie  opatrzny  niebędzie  patrzał 
czasu.  *  alias  zły. —  J3  verso ,  Dęga  *  biczowa  czyni  siność.  *  alias 
plaga. —  J4.  a  związanie*  iego  icst  zti;iV;z.an2e  miedziane.  *  alias  łań- 
cuch.—  K2  verso.  Czuyność  y  iołć  iolta  *  y  gryzienie:  iest  mężowi 
obżartemu.  *  alias  kolera.--  L.  a  \a\io  niewiasty  rodzące*  *  alias  ssesci 
niedzialki.  L3  verso:  Wdzięczny  dar  ofiarnie  kto  ofiarnie  zemłę*  'alias 
chleb  z  czystey  mąki.  —  L7.  Komu  wierzy  kio  niema  gniazda"}  a  skła- 
niaiąc  się  kędy  by  kolwiek  omirzknął'  tako  potkasany*  łotr  wyskakuiąc 
z  miasta  do  miasta,  *alias  domu  *alias  skrił  sie.  'alias  gotowy  ku  złemu. — 
L8.  aby  snadź  nie  tuetknął  kołu  iv  ziemię'  *alias  radziłbyć  co  nieprze- 
spiecznego. —  M2  verso  :  Day  słodkość  y  pamiątkę  ofiary  chleba  zna- 
czystssey  mąki  psseniczney*  'alias  zemły.  —  M3.  A  dla  obmowki'  płacz 
gorzko  ieden  dzicn  *alias  oskarżenia. —  M4.  Serce  swoie  wyda  (zdun) 
aby  dokonał  glazoivania'  'alias  wy słryclinienia. —  N7.  Sędzina  dziwna 
spra^va  nawyssego*alias  ofercwa.   0  4.  Odzienie  święte  zlotem  ^  iacynłem, 


152  NOTY,  N.  2414 ,  2415. 

y  pawłoką*  alias  ssarłałem. — P7.  iako  sędzina  złota  oboięłna*  przypięŁrany 
wsselkleiu  kamyeniem  drogim  *alias  iako  kubek  złota  oboiętny  i  t.  d.  — . 
Jest  '\'vi^icej  podobnych  {r|oss,ale  dla  oberzuięcia  brzegów,  nie  można  było 
ich  wyczytać.      JNieklóre  z  nich  nie  są  glossami,  lecz  warjantami. 

2414.  W  przedmowie  do  Dantyszka,  dat.  z  INorymbcrgi  3  Maja, 
daje  zdanie  o  wnlgacic  lacińskiey  psalmów,  temi  słowy:  Quis^uis  au- 
tem fłterit  autor  hutus  edilionis ,  auaEcclesia  utitur,  mea  non  tnultiini 
refert ,  hoc  unum  tantum  affirmo  indignam  esse ,  auae  dwo  Hierony 
mo  tiibuatur.  Constant  hunc  per  omnia  graecam  editionem  se^uu- 
łutn.  —  Twierdzi  też  o  72  tłómaczach  pisma  ś.  na  grecki  język,  źe  oni 
tylko  pięć  ksiąg  Mojżesza  przetłómaczyli^  szczerą  bajką  być  mieni  owe 
podanie,  dziś  jeszcze  świątobliwie  przez  łekkowiernych  powtarzane, 
źe  każdy  z  nich  w  osobnej  komorze  był  zamknięty,  a  gdy  swoje  ttóma- 
czenia  porównywali,  zgodność  co  do  joty,  jak  mówią,  postrzegać  się 
dawała. —  Haec  pauca,  mówi  dalej,  non  sine  causa  commemorare  li' 
buit  propter  receptam  sed  pemiciosam  persuasionem  in  Graecis  de  Se- 
ptuaginta ,  et  Latinis  de  vulgata  editione,  quod  ea  sit  divi  łlieronymi , 
ataue  ob  id  in  neutra  auieauam,  mutare  ex  ipsis  hebraiciś' fontibus  li- 
ceat,  cum  exstet  iuxta  hebraicam  yeritatem  editio  alia ,  (juam  certis- 
simum  esl  esse  ipsius  Hieronymi ,  auamvis  ecclesia ,  nescio  ijuomodo , 
eam  non  receperit.  Qui  ergo  nunc  conatur  melius  (juiddam  afferre, 
■auam  usu  receptum  est,  non  diuersum  a  Hierony  mo  cum  iniuria  san- 
ctissimi  et  doctissimi  viri  facit,  sed  idem,  penitus  guod  olim  faciebat 
tpse.^^ —  Ztąd  można  sobie  wnosić,  dodaje  Sobolewski,  iak  sprawiedliwie 
nasi  uczeni  rodacy  heretykami  zwani,  starali  się  o  przekłady  ze  źródło- 
wych języków,  a  nie  przestawali  na  wulgacie^  i  źe  mieli  powód  do  twier- 
dzenia (jak  np.  Budny  w  przedmowie  do  Bibiji),  źe  niesłusznie  wnlgatę 
Hieronymowi  przypisywano. —  I  to  także  uważać  trzeba,  jak  swobodnie 
Jan  Campensis  Dantyszkowi  Biskupowi  prawdę  wynurza. —  Nie  było 
jeszcze  naówczas  Jezuitów  :  później  takie  twierdzenia  były  iuż  dosta- 
teczne do  potępiania  ludzi;  a  myśleć  nie  godziło  się  nikomu  tylko  tak 
jak  Jezuici  myślili. 

2415.  Dedykacja  zaraz  na  odwrocie  tytułu  zaczyna  się  : 
„Reuerendissimo  Patri ,  Domino  Petro   Thomitio ,  Episcopo   Cra- 

couiensi,  Regni  Polonię  Viceeancellario .  Joannes  Campensis  S.P.D. 

,yNon  habeo  in  pręsentiarum  aliud,  modis  omnibus  omatissime 
Pręsul,  (juo  gratias  referam  pro  humanitate  et  munificentia  erga  me 
tua ,  auam  chartacenm  hoc  munusculum,  in  tua  nńhi  Sarmatia  na- 
tum,  auod  ideo  spero  ingratum  non  for e ,  auamvis  rude  sit,  et  parutn 
expolitum,  guod  sciam  te,  ut  Pręsulem  decet,  sacrarum  liter arum  es- 
se amantissimum.  Cuius  rei  vel  hoc  unum  esse  potest  certissimum  ar- 
gumenłum ,  guod  studiosissime ,  majoribuSy  auatn  mea  łenuitas  mer  et, 
promissis  mecum  egeris  ,  ut  aut  apud  te ,  aut  auod  idem  est  fere;  Cra- 
couiae  manerem,  (juę  tua  eximia  humanitas  hoc  effecit,  ut  mihi  idem 


NOTY,  N.  2427.  153 

apud  te  acciderity  (juod  apud  Dominum  meum  Danłiscum ,  qui  me  to- 
to hiennio ,  tam  habuit  humaniter  et  liheraliter ,  ut  cum  negotia  mea 
manere  apud  illum  non  sinerent ,  discedere  tamen  non  nisi  tnoestissi' 
mus,  potuerini —  Ad  eundein  modum  apud  tuam  pateruitatemnianere 
non  licuit,  et  discedere  tam  parum  lihuit,  ut  conditionem  oblałam ,  neaue 
iMm(lo  ostatnie  słowo  zatarte)  acceptare,ne^^  omninorecusare  potuerim. 
Interim  auodpoUicitus  stim,  in  ea  (juam  ca*  animo  amas,  celebri  tua  Craco- 
uiensi academia  subsistam,  donec Paulinas  alicjuot  epistolas pręlegero.  E- 
runt  credo  hcc  Sapienter  etscite  a  sapientissimo  Salomone  dicta,  alia  etiam 
ratione  non  inarata ,  auod  tanauam  spiritualem  habeas  filium ,  Sigis- 
mundum.  Augustum  iuniorem,  Poloniae  Regein^  nisi  enim  yehemen- 
tissime  fałlar  ,  in  hoc  libello  inerunl  nón  pauca  ,  foi'mando  nobilissimo 
illius  pectusculo  ,  udae  udhuc,  et  molli  cerę  simillimo,  vehementer  ido- 
nea.  Quare  tutim  erit  ea  auribus  illius  sępe  inculcare ,  ne  hoc  ei 
eueniat,  quod  Deus  ab  eo  et  toto  regno  auertat,  auod  olim  Roboam 
S al omonts  filio,  etinregno  successori  cuiprimum  hęc scripta  sunt,  euenit. 
Ule  enim  sanctissimorum  patris  et  malris  monitorum  oblitus ,  et  iuue- 
num  consilia  secutus ,  decem  tribus  alienavit  a  se,  et  perdidit,  serua- 
tis  aegre  duabus.  Tuum ,  inauam ,  hoc  erit^  Episcope  yigilantissime, 
aui  et  haberis,  et  es,  post  Regiam  maiestatem  patrię  alter  pater.  Quan- 
auam  enim  habet  sapientissimum  patrem  Regem,  et  cordalissimam  ma- 
tretuReginam,  sicut  et  Ule  hahebat,  aetas  tamen  haec  etregia  fortuna 
reauirunt ,  ul  guam  sępissime  officij  sui  admoneatur.  f^ale  simpliciter 
prudentissime  Antistes  ad  annos  plurimos ,  sicut  nunc  vales,  mente  sa- 
na in  corpore  sano  et  munusculum  hoc  Campensis  tui ,  guanwis  muneri 
tuo  impar  sit,  boni  consule.     Cracouiae  XIX.  Februarij  1534. 

Obiecane  tu  na  tytule :  Praecationes  aliguot,  zob.  niżej  w  Od- 
dziale D). 

2427.  Dedykacja  do  Eustacbe{jo  Wołłowicza  (Wołowica)  Kaszte- 
lana Trockiego  Podkancl.  W.  Ks.  Lilew.  Starosty  Brzeskiego  i  Kobryń- 
skiego  i  t.  d.  datowana  roku  1570,  d.  16  czerwca  z  Krakowa,  i  począt- 
kowcmi  literami  imienia  i  nazwiska  drukarza  podpisana  ,  lubo  nieko- 
niecznie dowodzi,  iź  ten  Suniniarjusz  wierszem  przez  samegoź  Wierz- 
biclę  jest  zrobiony,  wszelako  niżej  położona  Tablica  Cebesa  i  poema 
o  Gospodarstwie,  domysł  ten  czyni  do  prawdy  podobnym.   {") 

,,A  IŻ  s  tak  s^yrokiego  opisanya  tych  zacnych  Kanclerzow  Pań- 
skich (t.  j.  Apostołów)  tliu  iest  krucyuchne  a  summowne  każdego  z  o- 
sobna  Kapitulum ,    thak  Ewanyelistow  swyęlych,    iako  theź  s  spraw  a 


(*)  Ludwik  Sobolewski  pierwszy  dostrzegł,  ze  Marcin  Czechowicz  jest  prawdziwym 
autorem  Summaryusza.  Patrz  Przedmowę  Czechowicza  do  Nowego  Testamenta 
1577  wydanego,  gdzie  pod  koniec  o  tej  swojej  pracy  wspomina  i  na  hezwity- 
dne  jej  przywłaszczenie  nawiasem  sarka;  Por.  notę  do  N.  2319,  str.  135. 

Tom  u.  .  20 


154  NOTY,  N.  2430. 

listów  Apostolskich ,  y  obyawyenya  Jana  Błogosławyońego^  zebranye, 
dla  ludzi  tych  zwłaszcza  którzy  będąc  zatrudnyeni  pożytki  a  potrze- 
bami Rzeczypospolitej,  także  tcź  y  inymi  sprawami  swemi,  wielkim 
czytaniem  zabawiać  się  nie  mogą.  Zdało  mi  się  za  rzecz  słuszną,  pod 
Imyenyem  W.  M.  mego  Miłościwego  Pana  myędzy  ludzi  ye  puścić. 
Aby  tak  gdy  z  rąk  W.  M.  inszym  podane  będą,  tym  wdzyęcznieysze 
a  przyiemnieysze  u  wszecli  stanov/  ludzi  były.  A  przytym  też  chuć 
swą,  którą  z  dawna  mam  ku  W.  M.  Panu  swemu  Miłościwemu,  ia- 
wnye  bym  pokazał,  gdyż  to  pewnye  wyem ,  że  W.  M.  będąc  zatru- 
dnyony  nieniałenii  sprawami  Rzeczypospolitey,  rad  się  przedsię  W.  M. 
thakowych  pism  czythanyem  bawisz,  nic  nye  omyeszkawayąc  powin- 
ności tak  zacnego  stanu  a  powtołanya  swego,  w  czym  Panye  Boże  racz 
W.  M.  nmocnyać  *y  twirdzić,  ku  chwale  Imyenya  swey  swyętego,  a 
ku  pożytku  przytym  wszey  Rzeczypospolitey.  Wyerzę,  że  to  W.  M. 
moy  miłościwy  Pan  wdzyęcznye  prziyąć  będziesz  raczył,  i  t.  d. 

Dla  próby  wiersza  kładzie  się  początek  treści  Ewangelji  Mateusza. 

Mattheusz  Ewangelista  Jezu  Krystusow. 

.  Kapituła  pirwsza. 

Mattheusz  opisnyąc ,  sprawy  Krystusowe  , 

Naród  ycgo  wylicza,  syny  Abramowe. 
Potym  sposób  rodzenya  ,  yego,  rozdzyał  pirwszy 

Uljazuye,  który  był,  nad  ten  nasz  dzlwnyeyszy. 
Poczet  z  Ducha   Swyętego ,   s  Panny  urodzony , 

Ktorey  .Jozeph  chcyał  odeydź,  masz  iey  namyenyony. 
Widząc  ano  brzemyenna,  bez  złączenya  yego. 

Małżonka  yego  chodzi,  trwoży  to  smętnego. 
Lecz  Anyoł  przez  sen  nye  da ,  Maryey  opuszczać , 

Syna  iey  obyecuyąc,   imyę  mu  każe  dać 
Jezus,  to  iest  Zbawiciel,  z  dawna  zaslubyony. 

Rad  to  Joseph  uczynił,  ze  snu  obudzony. 

Kapituła  wtóra. 

W  Betleem  sie  narodził.  Mędrcy  go  uczcili. 

Przez  Jeruzalem  iadąc,  Heroda  strwożyli. 
Z  Maryą  y  z  Dzyecyątkyem,  do  Egiptu  byczy, 

Jozeph,  a  dzyatek  wiele  zmordowanych  Iczy. 

Kapituła  trzecia. 

Jan  sie  zyawił  na  puszczy,  nye  w  stroynym  ubyerze  , 

Każe  sie  grzechów  kayać,   obłudniki  karze. 
Przyscye  urząd  Krystusow  ,  ludzyom  opowyeda  , 

Krzci  Jezusa  w  Jordanye  ,  Duch  nań  z  nyeba  spada. 

2430,  Autor  niewiadomy  w  odezwie  do  Czytelnika  powiada,  iź 
żadnej  za  swoje  pracę  nie  potrzebuje  zapłaty:  » tylko  za  papier  (są  jego 
wyrazy)  y  drukarnią  kto  łaskaw,  niech  da  co  łaska  iego  do  Orchowka 
doWW.  00.  Auguetyanow  na  wymurowanie  Kościoła  w  Ziemi  Chełm- 


NOTY,  N.  2431-2478.  155 

eliey,  od  Włodawy  ćwierć  mili ,  gdyż  cale  iuź  go  niestaie ,  a  Sam  nie- 
wystarczę  bom  sługa."  Uwiadamia  też,  iż  w  tym  Kościółku  spusto- 
szałyni  znajduje  się  cudowny  Obraz  Najświętszej  Panny,  i  źe  sam  ja- 
Itiegoś  cudu  doznał.  Autor  wyl«ładając  stworzenie  świata^  podług  pi- 
sma ś.  mówi  o  własnościach  ziemi,  że  jest  okrjjgła,  że  w  samym  srod- 
ha  Empirejskiego  nieba  i  całego  świata  umieszczona;,  że  jest  nie- 
ruchoma i  t.  d. 

2431.  b)  Autor  Przedmowy  bezimienny  powiada,  że  sobie  nie 
przypisuje  tego  iłóraaczenia ,  a  tylko  poprawę  omyłek  drukarskich,  że 
tłómaczem  jest  uczony  Polak  i  t.  d.  Mówi  dalej:  »  A  kto  iahiekolwiek  ma 
upodobanie  w  ięzyku  hebreyskim ,  greckim  i  polskim  ,  przyznać  musi 
że  ięzyk  polski,  nie  tylko  przerażaiące  (sic)  w  sobie  zawiera  słowa,  a 
te  w  wielkiey  obfitości  iż  nie  trzeba  narzekać  na  niedostatek  słów  pol- 
skich. Czego  Przodkowie  nasi  w  wiernym  Byblii  Swiętey  przełożeniu 
pilnie  przestrzegali,  nie  tylko  w  słowach  względem  ^ortsfos ,  ale  też 
w  samey  rzeczy."  Po  czem  następują  przykłady  i  tłómaczenia  texta 
Pisma  ś.  hebrajskiego  i  greckiego  na  polskie.  « O  niektórych  zaś  sło- 
wach mówić  się  może,  że  początek  swoy  maią  ź  przerzeczouych  ięzy- 
kow.  Na  przykład:  '~'i?f?'  dziewka,  "^^  kur,  a  fodere ,  xvh'§  kielich.^'' 
i  t.  d.  O  wydaniu  roku  1745  żadnej  tu  wzmianki  niema,  zapewne  i 
do  tamtego  ta  sama  przedmowa  służyła,  a  to  ostatnie  jest  tylko  prze- 
drukowaniem pierwszego. 

W  przypiskach  w  tejże  przedmowie  wspomniane  są  pisma :  Rev. 
Past.  Strash.  Gottl.  Kolichen,  Project  von  der  Polnischen  Sprache. 
Eiusd.  von  der  Polnischen  Poesie. —  Clariss.  D.  Joh.  Dan.  Hoffmanni, 
Colleg.  Gymn.  Tliorun.  Comm.   de  originibus  łinguae  Polonicae. 

2437.  Na  początku  jest  przemowa  Adolfa  Kamieńskiego  S.  P.  do 
Józefa  i  Jana  Hrabiów  z  Tęczyna  Ossolińskich,  synów  Stai-osty  Dro- 
bickiego.  n  Excerpia  haec  sacrae  historiae ,  mówi  Kamieński ,  ex  Sul- 
picio  Severo ,  homine  et  moribus  et  eruditiotie  et  illustri  sanguine  ce- 
lebratissimo ,  jam  olim  rite  collecta ,  vestri  potissimum  de  causa  Co- 
mites  Nobilissimi ,  adjectis  auaestionibus  illustraverum  ^  et  ut  reim- 
primerentur  curayeram.''''  Kamieński  więc  jest  tylko  wydawcą,  a 
dziełko  łacińskie. —  Bentkowski  (T.  U.  p.  70.)  przytoczył  je  jako  w  pol- 
skim języku  wydane. 

2478.  b)  Około  wizerunku    napis :    » Nicolaus    arnoldus  Lesnensis 
Polonus  SS.  Theologiae  Doctor  et  Professor  in  Academia  Franekerana 
et  Concionator.  Aetat.  LXI.''''     Pod  wizerunkiem  wiersze : 
Arnoldus,  Proavum  queni  nohile  Stemma  eoranał, 

Doctrind  et  vere  nobilis  ingenio, 
Pingitur  hic  facie;  sed  qune  triginta  per  annos 

Franeijuerae  docuit ,  pingere  nemo  potcst, 
In  ehartis  mirare  virum!  quibus  orbis  uterijue- 
Gaudet,  et  hune  multo  tollit  honore  patrem. 

B.  ISeuhusius. 


156  NOTY,  N.  2481—2485. 

Heybey  w  dedykacji  powiada  :  «Fuit...  Nieołaics  Arnoldus  natione 
Polonus  f  Lesnensis,  Theol.  Doctor,  Professor  et  Concionaior  cele- 
herrimus  Frisiae  occidentatis ,  in  Academia  nimirum  Franeckerana, 
ubi  et  inter  caetera  Lucern  hanc  in  Tcncbrls ,  seu  Vindicutionem,  lo- 
corum  f^ełeris  et  Noyi  Teslamenti  edidit,  (juałe  opus  a  magni  nominis, 
nostrae  etiam  Ecciessiae ,  Theologis  in  deliciis  posiłum  fuit.'^^  Także 
w  przedmowie  do  Czytelnika:  «Tot  unus  Ule  possedit  ingenii  dołes, 
auoł  invenire  in  pluribus  liodie  singnlaris  prope  fuerit  feliciłas.  Om. 
nino  itaoue  huc  pertinet ,  auod  Plinius  iunior  de  Euphrate  suo  fatur : 
Disputut  noster  suhtiliter  ^  graviter ,  ornate ,  repugnantes  ducit  et 
impellit.  Usaue  adeo  incomparabilis  ingenii  vis  in  eo  elucel  atgue  emi- 
net.  yerum  quo  abripiorl  Vino  vendibili  non  opus  est  hedera  sus- 
pensa."^^  Kiedy  wyszły  trzy  pierwsze  edycje  tego  dzieła,  i  co  więcej 
wydał  Arnold,  ztąd  dowiedzieć  się  nic  można. 

Boeckmann,  Scliediasma,  p.  8,  rok  urodzenia  Arnolda  naznacza 
1618,  śmierci  1680: 

2481.  Mam  w  ręku  książkę  bez  tytułu  treści  podobnej ,  której  na- 
pis na  pierwszej  stronicy  następny  : 

ANTIKIMENwN  (sic)  {hoc  est  contrariortim  sive  conłrapositorum) 
Liber  primus ,  auaestiones  ex  titroque  tesłaniento  in  speciem  pugnan- 
tes ,  earumaue  dilucidas  solutiones ,  succincłim  comprehendens.  8.  302 
str.,  oprócz  kart  na  przodzie.  Druk  antykwą. 

INic  śmiałem  pomieścić  tego  dzieła  z  pewnością  absolutną  do  ksiąg 
TT  Polsce  wydanych,  ale  wielką  ku  temu  daje  poszlakę  charakter  dru- 
karń krakowskich ,  a  mianowicie  drukarni  (Jnglera ,  albo  Hicron. 
Yietora,  około  roku  1545  5  napis  zaczynający  każdą  księgę  poprze- 
dza wybity  liść  skręcony,  co  w  wielu  księgach  u  Unglera  i  Yietora 
drukowanych  daje  się  postrzegać.  Jednakże  winictki  początkowe 
ksiąg,  nie  dały  się  napotkać  podobne  z  tychże  drukarń,  i  tak :  winietka 
przy  księdze  drugiej  ma  napis:  C.  Marce  1  us ,  przy  Księdze  trzeciej 
Diogenes  Aristipus.  Możnaby  się  domyślać,  że  pismo  jest  z  czasów 
Jana  Lcopolity,  a  może  i  jego  pióra.  Na  końcu  jest :  Peroratio.  Haec 
de  parabolis  Salomonis  nos  humiliter  descripsinius ,  ne  in  figuralivis 
phantasiis  nihil  aliud  credentes,  auam  auod  secundum  uisibilium  for- 
niationem  scriptum  invenimus  sed  eruditi  potius  a  figuratiuis  ad  eorum 
{juę  vera  sunt  cognitionem  ascendamus.  Dzieło  przeznaczone  obja- 
śnienia sprzeczności  pozornych  z  textu  Pisma  ś.,  np. 
Jurabitis  per  nomen  meum, 
jur  ar  e  nolite  omnino. 

Juste  omnia  disponis. 

non  ptiniendum  condemnas .       i  t.  p. 

2485.  Pierwszy  oplsaj  tę  księgę  Wilhelm  Zapf  (Ł^efcer  eine  alte 
Ausgabe  von  des  Joannis   de  Turrecremata  Explanaiio  in  Psalterium 


NOTY,  N.  2485.  157 

Nurnherg,  1803.),  i  odaiósl  ją  do  roku  1465,  mieniąc  miejsce  druku 
Kraków,  a  drukarza  Gintera  Zajiiera  z  Reutlingen  w  Szwabji.  Za  nim 
toź  samo  powtórzył  Panzer  [Annal.  Typogr.  T.  XT.  p.  319).  Denis 
(Einleił.  in  die  Biicherkunde ,  2  Ausg.  ir.Th.  p.  126.)  odnosi  druk  ten 
do  roku  1470 — 74,  i  powiada,  iż  przejezdny  drukarz  jakiś  dzieło  to 
w  Krakowie  (Cracis)  drukował.  Czacki  (O  Litew.  i  Pol.  Praio.  T.  I. 
p.  30.  N.  151.),  wymienia  zatćm  wydanie  r.  1474^  toź  samo  Bandtkie 
(Histor.  Dł-uk.  Krak.  p.  91.) ,  przypuszczając  juź,  dwa  wydania  te- 
go dzieła  ,  ale  tenże  po  obejrzeniu  eserapłarza  Biblioteki  Wiedeńskiej 
{Dzieje  Król.  Pol.  T.  II.  p.  94.)  przekonał  się,  iż  niczćm  nie  różni  się 
od  escmpiarzów,  które  uchodzą  za  drukowane  r.  1465.  Toż  samo  po- 
twierdza w  innem  miejscu  (Hist.  Druk.  Król.  Pol.  T.  I.  p.  141.)  Jan 
Bapt.  BernLart  w  piśmie  perjodycznem  (Beytrage  zur  Geschichłe  und 
Litteratur  aus  den  Schdtzen  der  Miinchencr  National-  und  Hofbihlio- 
thek,  1805,  Julius,  p.  49 — 66.),  w  osobnej  rozprawie  zbija  mnie- 
manie Zapfa,  jakoby  to  był  druk  Zajnera,  i  bacząc  na  niedbałość  i  niż- 
szość druku  tego  od  druków  Zajnerowskicli,  przyznaje  go  później- 
szym drukarzom,  a  między  innemi  domyśla  się,  że  nim  był  Jan  Scbau- 
cr,  około  r.  1483,  który  drukował  w  niemieckim,  J/ira&i/ia  urbis  Ro- 
ni ae ,  z  takąż  niedbałością.  Cóźkolwiekbądź  i  ktokolwiek  drukował, 
pewna  jest,  iż  druk  ten  poprzedza  r.  1475,  jak  widać  z  exemplarza 
Warszawskiego  z  Klasztoru  Benedyktynów  w  Miechowie ,  gdzie  te 
słowa:  a.  1475  (Por.  Index  Lectionum  in  Universit.  stud.  Jagellon. 
A..  T-sl^)^  gdzie  w  wiadomości  o  drukach  dawnych  przez  Girtlera,  wy- 
mieniony r.  1476),  per;  fratrem  Andre am  Cruciferum  MonasteriiJffye- 
choviensis  Ord.  Socrosan.  sepulcri  dominici  Jerosolimitani  degentis 
tum  temporis  in  Przeivovsko  suh  reguła  S.  Augusłini  condam  Can- 
toris  chori  et  Monasterii  Myechovien.^^  Nie  można  też  prawie  po- 
wątpiwać,  że  wyraz  Cracis  oznaczą  Kraków,  zwłaszcza,  że  i  ręko- 
pisma  z  wieku  XV.  Bibljoteki  Krakowskiej ,  tem  samem  nazwiskiem 
Kraków  mianują.  (Bandt.  Hist.  Dr.  Kr.  P.  T.  I.  p.  144,  Ind.  Le- 
ction.  in  Univer.  Jagell.  1.  c).  Za  tem,  iż  dzieło  to  w  Polsce  druk 
swój  miało ,  przemawia  także  znaczna  liczba  exemplarzów  jego  w  Pol- 
sce znajdowana ,  kiedy  w  Niemczech  przeciwnie  prawie  zgoła  znane 
nie  są,  prócz  tego  który  Zapf  opisał:  Wiedeński  bowiem,  także  ze 
Lwowa  pochodzi  (Bandt.  1.  c.  p.  140.).  Bandtkie  pięć  ich  Avidział, 
inne  wylicza  Łopacki  w  liozmait.  Lwowskich.  R.  1822.  p.  321.  Bi- 
bljoteka  Warszawska  posiadała  4  exemplarze  (Leleiv.  Bibl.  Ks.  Dw.  I. 
p.  38.).  to  zaś  Bernhart  (/.  c— Bandt.  Hist.  Dr.  Kr.  Pol.  T.I.p.  144.) 
chce  utrzymywać,  iż  Cracis  ma  znaczyć  Gratz  w  Styrji  (Graecium) 
albo  Graitz  lub  Greitz  w  Voigtlandji  Saskiej  (Graecium),  inni  znowu, 
Cressy  we  Francji  (Cressiacum),  lub  Croy  w  Niderlandach  (Croviacum), 
to  wsśzakże  nic  na  poparcie  swe  nie  ma.  Odnosząc  to  do  historji  druków 
krajowych,  można  bez  wątpienia,  idąc  za  powagą  Zapfa  i  Denisa,  odnieść 


158  NOTY,  N.  2487. 

ten  druk  do  krakowskich,  ahy  jednak  z  pewnością  twierdzić,  iż  dru- 
karzem był  Zajncr,  i  to  juź  r.  1465,  to  jest  na  lat  trzy  przed  rozpo- 
częciem druków  swycli  w  Augsburgu ,  zkąd  i  mniejsza  doftładnóśe  i 
czystość  druków  Krakowskich  Zajnera  mogłaby  się  olijaśniać,  jak  to 
utrzymują  Bandtkic  (Hisł.  Druk.  Kr.  Pol.  T.  1.  p.  142.)  i  Lelewel 
(BibL  Ks.  Dw.  T.l.  p.  24.,  •'^.j,  i  aby  Zajner,  jako  osoba  pe\ina, 
historyczna,  w  drukarstwie  poLskićm  miał  fi[jurować,  na  jednym  do- 
myśle Zapfa ,  bez  innych  monumentów  toź  samo  wspierających  tru- 
dno  upewniać. 

2487.  W  kartach  końcowych:  ^Ostateczne  Zamhnienie  dzieła  kn 
Krześeińńskietnu  bratu,  30  wier.  pol.,  tudzież  Summa  osohnieyszych 
d  przedniey szych  inieysc  thu  zehrdna  z  tych  wszytkich  ksiąg,  tako  na- 
krocey  moyło  hyć.^^  (z  krótką  Przedmową). 

iSa  przodzie  33  kart  nieliczb.,  a  tu  1)  na  odwrocie  karty  tytułowej 
30  wicr.  pol.  na  herb  Mikołaja  Radziwiłła.  2)  Dedykacja  do  nic{;oź 
datowana  z  fVitemhergu  nowego  dnia  xxij.  miesiąca  Czyrwca  Roku 
P.  1559.  3)  Proroctwo  Ilozeaszd  Proroka.  4)  Jodchimd  Hellerd 
mistrza  szkoły  Noremherskiey,  na  proroctwo  Huzeaszd  Profokd,  rzecz 
y  z  napominaniem  do  Polaków.  80  wier.  pol.  4)  Przedm.owd  nd  pro- 
roctwd  Hozeaszd  Proroka ,  która  w  sobye  zdmyka  pożytki  czylhdnia 
Proroków  siuięlych.  Jest  tei  tv  niey  y  Argument  wypisany  krociu- 
chno  wszythkyego  kazdnia  Hozeaszowego .^^  Autor  nie  nazwany,  lecz 
oczewiście  okazuje  się  być  Polakiem  z  następujących  słów  dedykacji: 
Wychwaliwszy  Radziwiłła  z  nauki  i  g^orliwości  w  szerzeniu  Słowa 
Bożego,  tak  dalej  rzecz  prowadzi: 

»Atak  Naiasnieyszc  a  Miłościwe  Książe,  aczem  iuż  dosyć  widat 
rozmaitych  ksiąg  w  ięzyku  polskim  ,  które  są  intitulowane  a  przypisane 
pod  obronę  imieniowi  W.  K.  M.  acz  iako  baczę  moie  będą  posleduiey- 
sze,  a  wszakże  ieduak  tak  o  nich  rozumiem,  iż  też  od  W.  K.  M.  Ickcc 
poważone  nie  będą.  Bo  iż  onych  czasów  pierwszych  sprawy  y  wszytki 
dzyeie,  klore  były  w  królestwie  Izraelskim,  po  odstąpieniu  dziesię- 
ciorga pokolenia,  od  Rehabeama  syna  Salomonowego,  tu  w  nich  są 
dostatecznie  wypisane,  a  prawie  ku  tym  czasom  dzisieyszym  są  wła- 
śnie przyrównane,  tedy  mi  się  tak  za  rzecz  przysloyną  zdało,  iżbych 
ie  też  był  podał  do  rozsądku  a  do  rąk  W.  K.  M.  aby  ie  W.  K.  M.  czy- 
taiąc  obaczyć  raczył,  iż  mało  nie  toż  wszytko ,  y  także  co  sie  na  on  czas 
w  onym  Królestwie  Izraelskim  dzyało,  że  sie  dziś  też  równie  thu  w  na- 
szym sławnym  Królestwie  Polskim  wszytkho  dzyeie.  A  gdyby  sie  kto 
iasncmi  oczyma  przypatrzyć  chciał,  mnimara  iż  przewyższyły  dzisiey- 
sze  bałwochwalstwa ony  bałwochwalstwa  Izra- 
elskie. 

»  A  tali  gdiż  wiem  iż  ta  rzecz  u  każdego  tayna  nie  iest,  żeś  W.  K. 
M.  wszytki  thy  bałwanskie  chwały  s  sławnego  a  książęcego  domu  swo- 
iego  precz  wymiotać  raczył,  y  wszytki   ine wymysły  a  ma- 


NOTY,  N.  24H7.  159 

tacif ie  zabobony  precz  wyrzucił  y  wykorzenił ,  sarnę  tylko  naukę  Ewa- 
nieliey  s.  a  szczyrość  prawdy  za  nawdzięcznieyszą  cbwałę  panu  Bogu, 
w  domu  swym  książęcym  zostawiwszy  y  postanowiwszy,  czego  żądny 
stan  słusznie  w  W.  K.  M.  poganie  nie  może.  A  przetoż  y  ty  oto  małe 
książki ,  które  w  sobie  iawną  a  iasną  prawdę  słowa  Bożego  niosą, 
w  dom  W.  K.  M.  proszę  abyś  iako  krześciaiiskie  Książe  ode  mnie  iako 
od  mało  znaiomego  z  namnieyszycli  służebników  swoicb  wdzyęcznie 
ie  przyiąc  raczył,  nic  się  o  tym  nie  pytaiąc,  kto  iest  y  co  zacz  icst  ten 
który  Uiak  maluczki  upominek  pracey  swey  a  pisania  swego  W.  K.  M. 
oddawa  a  ofiaruie,  gdyż  cbudoba  stanu  icgo  snadź  mu  nie  dopuszcza 
aby  sie  tu  iaśnie  przed  oczyma  W.  K.  M.  oznaymić  miał.  Dosyć  ten 
au(bor  nieznajomy  będzie  miał  na  tym,  gdy  to  W.  K.  M.  wdzięcznie 
a  z  ocbotną  twarzą  od  niego  będziesz  prziymować  raczył.  A  uiechay 
sic  thym  więcey  Antykrislowe  błędy  od  sławnego  domu  W.  K.  M.  od- 
rażają a  odtrączaią,  sama  szczyrość  prawdy,  ta  niecbay  vv  nim  usta- 
wicznie trwa,  ku  czci  a  ku  cbwale  wieczuey  imienia  Bożego.  O  co  ia 
ieden  namnieyszy  s  sług  Krislusa  Pana  a  zbawiciela  naszego,  będę  też 
prosił  Oyca  naszego  INiebieskiego^  aby  przez  ducba  swego  s.  stan  W. 
K.  M.  ku  rozszyrzeniu  prawdziwey  cliwały  swoiey,  a  ku  zacney  cbwale 
imienia  swoicgo,  im  daley  tym  więcey,  poduszczać  y  oświecać  ra- 
czył. Przy  tym  day  Panie  Boże  W.  K.  M.  długo  fortunne  panowanie. 
Zalecam  sie  zatym  łasce  W.  K.  M.  s  ktorey  abycb  nie  był  opuszczon ,  o 
to  pilnie  proszę.     Dan  w  Wittembergu  elc" 

To  jeszcze  o  tej  kiędze  wiedzieć  potrzeba,  iż  są  jej  exemplarze 
z  następującym  tytułem  : 

»'Hozeasz  Prorok  z  wykładem  zacnego  męża  a  Doktora  w  piśmie 
świętym  przedniego,  zebranym  przez  Wita  Theodora  Noriberczyka. 
Którego  Proroka  pisma ,  ku  dzisieyszym  czasom  ostatecznym  właśnie  się 
przydać  a  przytrcfić  mogą.  Z  Łacińskiego  na  Polski  ięzyk  przełożony, 
y  nad  pirwsze  wydanie  pilniey  przeźrzany,  y  teraz  nowo  wyrobiony. 
Pełny  pobożnych  a  krzcścianskich  nauk,  y  pociech  zbawiennych.  Przc- 
dnieysze  a  zacnieysze  mieysca,  ze  wszytkiego  proroctwa Hozeaszowego, 
dla  łatwieyszey  pamięci,  krociuchno  zebrane,  na  końcu  znaydziesz. 
1567."  (*).  Lecz  dzieło  całe,  w  niczem  nie  tknięte  i  wcale  nieprzedruko- 
wane,  o  tejże  liczbie  kart,  wyjąwszy,  iż  dedykacją  do  Radziwiłła  wyrzuco- 
no, a  na  jej  miejsce  inną  do  Stanisława  Myszkowskiego  z  Mirowa,  Woje- 
wody i  Generała  Krakowskiego  umieścił  typograf  Maciej  Wirzblęta.  ~  Na 
odwrocie  karty  tytułowej  herb  Myszkowskiego.  Niezręcznym  się  tu  okazał 
Wirzbięta,bo  lubo  na  tytule  i  w  dedykacji  z  prawdą  się  rozszedł,  mówiąc 
iż  dla  rzadkości  pierwszego  wydania  cxemplarzów,  nowe  lepsze  sporzą- 


(')  TaŁi  jest  tytuł  pełny,  miasto  tego,  Łtóry  Lelewel  podaje.     Por.   w  Bibljograffi 
N.  2487  J»). 


160  NOTY,  N.  2489. 

dził,  napis  jednak  końcowy:  PV  Brześciu  Litewskim  drukowano  i  t.  d. 
znajduje  się  i  przy  tej  mniemanej  drugiej  edycji^  z  tymże  samym  rokiem, 
1559.  Z  noweg;o  tytułu  dowiedzieliśmy  się  tylko,  kto  jest  autorem  dzie- 
lą ^  tłómacz  jednak  polski  i  tu  ukryty  został.  Podług  świadectwa  Cza- 
ckiego ,  tłómaczem  tym  jest  niejaki  Solitarjusz. 

2489.  W  obszernej  tej  przedmowie  docliodzi  Kossobucki  przyczyn 
lierezji  1  zamieszania  w  Kościele  Boźyin.  Godne  tu  są  przytoczenia  jego 
wyrazy:  » Ilaec  sunt  fundamenta  prima  Ecclesiae ,  Fraesul  amplissi- 
me,  verbumDei,  opera  bona,  et  orationes :  his  Christus  eam  funda- 
vil,  his  eam  aiioaue  vos  tueamini  oportet.  Ubi  ubi  haec  vigent,  vigeł 
etiam  fides,  vigeł  Ecclesia :  ubi  autem  eorruerint,  ruunt  (juo(jU€  alto 
a  culmine  Ula.  Idaue  adeo  verum  esl,  ut  si  Ula  tempora,  auibus 
haereses  praesentes  pullulare  coeperunt,  repetere  voluerimus ,  inve- 
niremus  profecto ,  non  prius  easdem  in  Poloniam  irrepsisse ,  donec 
ista  tria  interciderint.  Reduc ,  auaeso ,  in  memoriam ,  auales  tum 
concionatores  fuerint:  an  non  tam  aniles  fabulas  magis ,  ciuam  verbum 
Dei  praedicarunt?  Reduc  et  mores  tam  Ecclesiae  praesidum,  auam 
et  relitjuorum  ,  invenies  profecto  tum  pudicitiam  ,  castitatem  ,  devo- 
tionem,  ceterasque  virlutes  a  Dorno  Dei  exulasse,  vix  lenue  auoddam 

et  inane  fidei  nomen  relictum  fuisse Cum  itaaue  peccata  nostra 

diviserunt  nos  a  Deo,  proiicienles  malutn  operemur  bonum ,  et  ad  thro- 
num  misericordiae  confugiamus.  Humiliati  itaque  sub  potenti  manu 
Dei ,  abjectisaue  omnibus  terrenis  cogitationibus ,  totis  viribus  in  id 
incumbite  (mówi  do  Biskupów)  ut  auam  plurimos  operarios  in  vineani 
Domini  mittatis ,  (jui  verbum  Dei  juxta  Catholicae  Ecclesiae  sensum, 
ac  Sanctorum  Patrum  consensum ,  praedicent  et  populum  de  peccatis 
opportune  vel  importune  arguentes  ad  poenitentiam  adhortentur,  si  forte 
misereatur  nostri  Deus ,  et  dispulsa  errorum  caligine ,  splendidissimum 
veritałis  lumen  nobis  exhibeat.  Et  auoniam  vos  lucern  mundi  Deus 
constituit,  satagite ,  ut  ad  instar  candelae  accensae  mundo  luceatis,  ut 
sectatores  bonorum  operum  effecti ,  et  nos  ani  e  media  plebe  sumus,  ad 
pietatem  inuitare,  et  vestram  vocationem  certam  facere  possitis:  ut 
yidentes  homines  opera  vestra  bona  nc  doctrinae  consentientia ,  Deum 
ęsse  in  vobis  pronunciare  possint. 

Hoc  est  illud  scutum  fdei,  auod  nos  divus  Paulus  contra  tenła- 
tiones  diaboli  recipere  iubet,  in  quo  omnia  neauissimi  tela  extinguun» 

tur.  Hoc  Ecclesia  Dei  se  tutata  est  semper Hanc  rationem  instau- 

randae  Ecclesiae  Dei  seauuti  sunt  Patres  in  Tridentino  concilio  diyi' 
nitus  congregati.  Nam  ita  canones  illos  divinos  suos  de  mysleriis 
fidei  nostrae  ediderunt ,  ut  non  solum  auae  ad  fidem  et  cultum  exier- 
num  seu  ceremonias  pertinebant ,  sed  etiam  quafi  ad  correctionem  mo- 
rum  spectant  abunde  sint  persetjuuti.  Tuam  (juo^ue  hic  laudem  silen- 
tio  praeterire  non  possum,  Praesul  amplissime ,  tjui  initium  Episco- 
pałus  tui,  uti  vemm  pastorem  decuit,  ab  his  ipsis  rebus  sis  auspicatus, 


NOTY,  N.  2501.  16 

uł  qui  per  Ecclesias  provinciae  łuae  optimis  ac  doctissimis  viris  con- 
słitutis,  Seminario  (juociue  fVadisloviae  (sic  zam.  TVladislaviae)  insti- 
tuto  ac  diłato ,  ad  corrigendos  depravatissimos  cleri  tui  mores  ani- 
nium  intenteris  pulcherrimum ,  ipsi  ad  omnem  virtutem  exemplum  ex 
se  praebens,  ut  Jiunc  pritnum  te  praesidente,  et  devotio  in  urhem  Ułam 

rediise  et  pietas  in  ea  domicilium  suum  coUocasse  videatur Haec 

eadem  tua  pietas  in  munere(fue  suo  explendo  diligentia ,  admirandum 
te  in  senatu  reddidit.  Tu  enim  eaeteris  Episcopis  conniventibus ,  et 
sua  tantum  purantihus  ((juid  enim  verum  dicere  prohihet) ,  tu  in^uam 
unus  exstilisti ,  aui  auid  a  te  pontijicia  digniłas,  (juid  Senatoriu  au' 
thoritas  exposceret  non  ignorans ,  Frincipem  in  voluptates  ruentem^ 
ac  Reipuh.  guhernacida  negligentem,  gravissima  et  Episcopo  ac  Sena- 
tore  digna  oratione  admonere ,  ataue  adeo  duriorihus  verhis  repre- 
hendere  non  duhitasli.''^  etc.  Dalsze  szczegóły,  dodaje  Sobolewski,  wa- 
żne są  do  bijografji  Karnljowskiego  :  ale  ich  nie  wypisał. 

2501.  Cum  Ilalisbonae  prolixe  variis  de  rebus  tecum  loauerer, 
trium  linguarum  peritissime  Archipręsul  ^  et  inter  caetera  de  fide 
auoaue  et  operibus  obiter  mentio  facta  esset,  tempus  nunc  non  patie- 
batur ,  ut  auemadmodum  argumentum  ipsum  recjuirebat,  de  illo  la-' 
(jueremur,  eodem  nam(jue  die,  imo  eadem  fere  hora  mihi  discedendum 
fuit.  Nunc  ergo  mitto  paucis  non  meam  sententiam ,  sed  ut  spero, 
ipsissimam  ipsius  Diui  Fauli ,  eamcjue  non  aliunde,  guam[ex  ipso  Fau- 
ło  eruiam^  mihi  namcjue  semper  visum  est  Faulum ,  ut  totius  scrip- 
turę  relifjuae,  ita  sui  ipsius  esse  optimum  interpretem.  Multa  me  mo- 
verunt  ud  hunc  laborem  suscipiendum ,  praecipue  autem  miserrima 
Ecclesię  Christianae  facies ,  (juae  non  alio  magis  est  de  formatu,  auam 
infelici  divinissimi  huius  Fauli  tractatione.  Quid  enim  fingi  potest 
foedius,  quam  pugnantia  dogmatu  eisdem  confirmari  scripturis ,  ma- 
xime  Faulinis ,  de  numero  enim  librorum  et  verborum  pene  sacrorum 
convenit,  et  łamen  turpiter  dissidemus,  non  enim  de  levibus  solum 
rebus  ,  sed  de  ipso  scopo  Christianae  religionis  contentio  est,  puia  de 
fide  et  operibus^  tfuidam  enim.  operibus  dum  plus  satis  tribuanty  fi- 
dem,  sive  ^uod  idem  est,  Christi  gratiam  obscurant.  Alij  dum  sic 
omnia  tribuunt  soli  fidei ,  ut  bonis  operibus  eliam  post  iustificationem 
tantum  temp oralia  (juaedam,  et  nescio  quae  spiritualia  ,  ad  vitam  non 
necessaria  dant ,  iniuriam  non  parvam  faciunt  operibus ,  guibus  toties 
ipse  Faulus  tam  aperte ,  ut  non  possit  apertius ,  augmentum  tribuit 
gratuitae  justiciae ,  et  ipsam  vitam  ęternam.  Ferum  de  his  paulo 
post  et  in  ipso  Faulo  latius  dicturi  sumus.  Fraeterea  guod  oblatus 
mihi  fuerit  in  Frusia  Mariaeburgi  commentarius  doctissimi,  et  candi- 
dissimi  Fhilippi  Melan.  in  Fauli  epistolam  ad  Rom.  auae  proculdubio 
est  omnium  di/pcillima,  (juae(iue  summam  m^gsteriorum  Christi  sic  com- 
plectitur,  ut  si  illam  non  haberemus,  vix  posset  aliunde  notitia  illorum 
peti.     Jn  eo   commentario  cum  optimum  virum,   pace  illius  dixerim, 

Tom  II.  21 


162  NOTY,  N.  2502,  2503. 

lahorare  ^  et  torauere  sese  tnisere  sine  magno  fructu  viderem,  tam 
cupivi  laboranii  succurrere,  monstratis  ^nibusdam  in  ea  epistoła  locis, 
ab  ipso  param  animadversis ,  in  (juibus,  stcmma  sita  est  rei  totius, 
uł  in  sexttim  mensem  illum  in  Prussia  expectaverim.  Putabatur 
namaue  in  Sarmatiam  rogata  aaorundam  magnoram  venturus ,  aaod 
si  factum  fuisset  et  mtłii  colloijui  eam  eo  licuisset ,  (juemadmodam  ab 
annis  non  paucis  ardentissime  capivi,  hunc  laborem  fortasse  scribendi 
suscipere  mihi  opus  non  faisseti,  malaissem  enim  Ulani  sua  ipsias  non- 
nihil  mutare,  auam  haec  in  lucern  edere.  Qaalecan^ue  interim  hoc 
erit,  spero  pro  innata  Uli  niodestia,  ^uam  etiam  hostes  Uli  insignem. 
tribuunt,  boni  consulturum ,  sicubi  ab  illo  dissensero ,  et  sicut  haec 
simpliciter  non  gloriae  capłandae  studio,  a  quo  semper  fui  (juam  alie- 
nissimus ,  sed  piiblicae  utilitatis  et  pacis  proposita  sunt,  ita  Ule  res- 
pondeat,  modesteaue  reprehendat  si  auid  repreh.ensione  dignum  offen- 
derit.  Qaod  si  facere  non  dedignabiłur ,  occasionem  praebebit  haec 
latius f  et  apertius  tractandi,  fietque  spero,  ut  concorditer  tota  scrip-- 
tura  ab  utraaue  parte  intelligatur ,  tjuam  concordem  intelligenliam^ 
słatuere  inprimis,  et  veluti  fundamentum  ponere  solidae  "et  duraturae 
pacis,  oportet.  Hanc  aualemeunaue  commentariolum  in  has  duas 
ejusdem  argumeeli  epistolas,  tibi  Archipraesul  doctissime ,  ideo  dicare 
conslitui ,  quod  sciam  pacis  te  esse  stiidiosissimum ,  et  videre  quam 
paruni  sit  factum  boni  furiosissimorum  auorundam  clamoribus  et  scrip- 
toribus  yirulentis ,  Patis  enim  aperle  falebaris  te  suppoenitere ,  anod 
olim  cum  hęc  causa  melius  tractari  potuisset ,  plus  salis  tjuibusdam 
non  dicam  (jualibus  tum  tribueris.  Quare  nunc  anniti  perge  ut  tran- 
auillitas  tot  iam  annis  amissd  redeat  ^  mihi  crede  res  tam  mało  ne- 
auaauam  est  loco ,  auam  putatur.  Quod  ego  cupio  abs  te  premij  pro 
hoc  labore ,  nihil  est  aliud ,  auam  ut  mihi  guemadmodam  ultro  ob' 
łulisti,  ad  menses  alitjuot  copiam  facias  doctissitni  illius  Eliae ,  cujus 
solius  causa  ad  te  brevi  venturus  sum,  si  vitam  Deus  concesserit. 
3Iansurus  sum  hic  hecdomadibus  paucis,  iussu  Reuendiss.  D.  Petri 
Thomitij  Epiścopi  Cracovien.  cui  ob  id  libenter  pareo ,  tjuod  non  ego 
solus  illo  integi'ioreni ,  prudentiorem ,  et  sludiosorum  amantioretn  vi- 
vere  nus(juam  putem  ^  sed  et  <jUotquot  hominem  noverunt  alii  idem 
judicent.     f^ale  faeliciter. 

2502.  Dedykacja  do  Marcina  Kasztelana  Krzy winsfeiego  i  Jana  Zbo- 
rowskicłi  Wojewodziców  Poziiauskick. —  Z  tej  pr/.eduiowy  okazuje  się, 
iź  wspomniani  Zborowscy  wybierali  się  na  wyprawę  przeciwlio  Mo- 
skwie, i  że  autor  przesiał  iiu  to  dzieło  przez  Wawrzyńca  Brzezińskie- 
go,  l^tórego  z  Wittemberskiej  Akadeniji  na  powrót  do  kraju  wezwał 
Rafał  Leszczyński,  kosztem  jego  swoim  tam  na  nauki  wysławszy. 

2503.  Sobolewski  opisał  exemplarz  Ossolińskich  dobrze  zachowany.  ■ 
Na  przodzie  są:    1;  Dedykacja:   Zacnie  Urodzonemu  Panu,   Panu  Mi- 
kołajowi Naruszewiczowi,  Sekretarzowi  y  Sprawcy  Kancellariey  Ksic- 


163 

stwa  Lllh/ewskiego  ,  Staroście  MarfcowicŁiemu  i  1.  d.  Przyacielowi  (sic) 
swemu  y,  bratu  Krześeianskieinu  barzo  initemu.  (bez  daty),  z  podpi- 
sem: «Twoy  życzliwy  towarzysz  którego  dobrze  znasz."  2)  Ku  do- 
brym towarzyszom  krotbha  przemowa."  (74  wier.  pol.  13  zjjlosk.  za- 
mkiiioiia  jednem  słowem  :  Strzeiy  się.  3)  Praefalio.  To  sie  wykłada 
Przedmowa,  tlio  iestb ,  Krothkie  położenie  spraw  wszytkicb  co  sie  tu 
toczą  w  ksicjyacli  tego  to  ziawienia  Jana  świętego..  4)  A  tu  iuż  będzie 
Argument  to  icst  krotbkie  położenie  porządkiem  uczynione  na  każdą 
Rosprawę  z  osolina,  aż  do  końca  książek  tycb ,  dla  prętszego  nalczienia 
czego  potrzeba."  (Treść  Lxxxv  rospraw).  5)  Ad  Polonum  verae  ac 
ptirae  Christianae  Religionis  amantem.  (26  wier.  łac.)  Ad  Aiithorem. 
(22  wier.  łac).  Nd  obraz  Mikołdid  Reid  z  Nagłowic.  (8  wier.  poi.), 
a  pod  obrazem,  jaki  się  i  przy  innycii  dziełach -Reja  znajduje  (8  wier. 
łac,  z  podpisem:  <An.  Tr.  to  iest  Andreas  Tricesius''\  który  i  inne 
•wiersze  wyżej  wymienione  zapewne  napisał. 

Na  końcu  zaś :  1)  na  liście  198  vevso :  »  Do  tego  co  cźedł  ty  taie- 
ntnicc  Pańskie."  2)  Na  liście  199  recto  i  następującym,  bez  liczby: 
n  Ku  dobrym  towdrzyszom  krotka  -przemowa.'''^  (84  wier.  pol.  10  zgł.). 
3)  »)  Krótkie  a  porządne  ukazanie  y  naznaczenie  rzeczy  cżelnieyszych, 
także  micysc  y  slow  osobliwszycb,  które  się  zamykaią  w  tych  księgach, 
dla  prętszego  znalezienia"  (12  kart).  4)  Ku  temu  co  cżedł"  (36  wier. 
pol.  13  zgłosk.).  5)  Herb  Reja  i  32  wier.  pol.  8  zgłosk.  Wiersze  pod 
liczbą  4^5  nie  są  samego  Reja,  lecz  obcej  ręki. —  Ostatnie  tu  niżej  się 

kładą: 

Herby  SlacLćica  Polskiego, 

Mikołiiia  Nagłowskiego,  ■ 

Który  stanu  pociciwego. 

Używał  za  czasu  swego. 
^       Reymi  przodki  iego  zwano,  . 

Zawzdy  za  poczciwe  miano. 

Matka  HerLurtowna  była, 
>  Tez  go  ni  w  czym  nie  zelżyła. 

Acz  tez  bywały  Tytuły,  ,      .         ■ 

W  domu  iego  y  Infuły, 

Lecz  to  klenot  snadź  zacnieyszy, 

CLować  stan  napoczćiwieyszy.  ■ 

Bo  chociayw  Łabęciem  gniaździe,  ■       ^ 

Czasem  szarą  gąskę  znaydzie. 

Nic  pomoże  iey  ni  kąska,  .:: 

Przedsię  zawzdy  gąską  gąska.  ,    ' 

Albo  Pawie  pierze  Wronie, 

By  ie  tez  miała  w  ogonie, 

Y  Papuze  ktemu  w  czubie,  ^ 

Przedsię  Wronka  w  śmieciu  dłubi«. 
Bo  snadź  to  nalepsze  pierze,  ^ 

Kto  sie  w  swey  zacności  szyrzy, 

A  iz  właśnie  pilen  cnoty,  "  ' 

Nie  patrząc  nic  na  klenoty. 


164 

Bo  sie  ta  nic  pstrzy  we  złocie,  - 

A  naznacznieysza  w  kłopocie, 
A  gdy  icy  tiim  lito  nie  zmyli, 
Zacnieysza  bywa  po  chwili. 
A  snadź  bychmy  tak  czynili,  ' 

Wszyscybyclimy  znaczni  byli, 

Y  nie  trzebaby  sie  ćwiczyć,  • 

Jako  potym  Herby  liczyć. 

Na  ostatniej  stronicy  znak  Miicicja  WIcrzbicty  nśród  obwódki. 
Por.  Bantkie  Hist.  Druk.  Krak.  p.  36U  nast.  Trzecieski  w  Żywocie  Reja 
dodaje  o  tey  książce  te  słowa :  » zacnego  uczonego  doktora  w  piśmie 
świętym  Henryka  BuUingera,"  przez  co  chciał  dać  rozumieć,  iż  dzieło 
Reja  jest  tłómaczcniem  z  BuHingera.  Za  zdaniem  tćm  poszli  Gesner, 
Olof  iFriese,  który  mówi:  n Les  misteres  du  Seigneur  relevees  d  St. 
Jean,  imprimes  d  Cracovie  1565.  Ce  iCest  proprement  cjue  la  tra- 
duction  d^un  ouvrage  aue  Heiiri  SuUinger  avail  pttblie  en  allemand.^^ 
Bandtkie,  co  zbliżył  i  porównywał  oba  te  dzieła  z  sobą,  odmiennego 
jest  zdania,  i  naznacza  taką  między  niemi  różnicę:  » Roaklad  Kazań 
BuUingera,  cmicio,  w  liczbie  lUO,  a  MIkoł.  Reia  i-osprawy,  w  liczbie 
85,  nie  iest  we  wszystkiem  iednakowy,  a  lubo  z  początku  nawet  i  roz- 
działy u  obu  są  lednakowe,  ale  wykłady  zawsze  odmienne."  Dodaje 
nakoniec  Bandtkie,  p.  366,  że  każda  prawie  strona  Apokalipsy  poka- 
zuje, że  Rej   do  Arjanów  czyli  Socinjanów  nie  należał.  , 

25U5.  Tak  pismo  to  Bock  przytacza.  Sandius  zaś,  nie  wiedząc 
autora^  kładzie  je  między  anonymami  p.  173,  a  pod  Grzegorzem  I*au- 
lim,  p.  44,  wzmiankuje  tylko:  »Explicałio  di/Jiciłium  S.  Scriptiirae 
locorum  Pinczoviae.^^  Łatwo  się  mógł  omylic  w  tej  mierze ,  gdyż 
wiele  podobnych  dzieł  pisali  Socinjanic  (*).  Że  Grzegorz  Pauli  jest 
autorem  pisma  tu  przytoczonego ,  okazuje  się  tak  z  f'Viadomości  o 
Typografach  Unitarskich ,  p.  202,  (gdzie  wyrażono,  że  w  Piń- 
czowie u  Oleśnickiego  i  w  Łukławicach ,  za  panowania  Zygmunta 
Augusta  z  druku  wyszło  (**),  j  oraz  z  Daniela  Clementina  traktatu  Pol-, 
skiego,  którego  tytuł  łaciński  przywodzi  Bock:  Anlilogia  et  absurda 
ex  opinione  Socinist  etc.  W  dziele  tern ,  z  trzecli  części  złożonem 
usiłuje  bezbożny  autor  zbijać  pismem  świętem  przedwieczność  bó- 
stwa Chrystusa  j  i  Ducha  S.  Treść  jego  obszerną  umieścił  Bock  1.  c.  p. 
608—611. 

2520.  W  przedmowie  wyraża  Schlichting ,  że  razem  z  Crelliusem 


(*)  Bock,  T.  I.  P.  I.  p,  10.  ,,Aquani  plnrimis  Socinianis  eiusniodi  cxplicationcs  dif- 
ficilium,  ut  Yocant  S.  Scripturae  locorum,  quo  titulo  testiinonia  S.  Ser.  pro 
mysterio  S.  Trinitatis,  et  Deitate  Christ  notant,  esse  concinuatas,  hacc  ipsa 
Bibliothcca  comprobat. 

(*•)  De  Typog.  Unitar.  in  Polonia  et  Łith.  Brevis  Relatio,   Sahdii  Bibliolhccae  adtexta. 


NOTY,  N.  2535.  165 

nad  tćm  dziełem  pracował:  » Esł  vero ,  mówi,  Commentarius  hic  vi' 
vente  adhuc  Joannę  Crellio  docłissimo  łiterarumtfue  monumentis  cla- 
rissimo  viro ,  Collega  meo  desideralissimo  a  me  confectus  et  eluctibra- 
tus  f  ita  ut  in  ernendis  Epistolae  istius  sensihus  omnis  inthi  cum  Crel- 
lio sociała  fuerit  opera ,  idaue  ita ,  ut  ei  primas  hic  partes  merito  de- 
ferredebeam,  auod  te  Lector  monitum  voliii,  ut  łanti  viri  nomine 
Commentarius  hic  tibi  esset  commendatior.^^  Zob.  Crellii  Comment.  in 
Matth.  p.  133,  gdzie  on  tenże  Konimcntarz  cytuje. 

2535  a)  Gdy  dzieło  szło  pod  prassę,  juź  wówczas  autor  nie  źył, 
i  zdaje  się,  źe  koUcdzy  zmarłego,  Teologowie  Krakowscy,  zatrudniali 
się  wydaniem,  jalt  znać  z  samego  napisu  dedykacji:  n lieuerendissimo 
in  Christo  patri  et  domino ,  domino  Johanni  Choiensky  J.  U.  Doctori, 
Episcopo  Plocensi ,  indy titjue  Polonię  regni  Cancellario  supremo,  stu- 
diosorum  Mecaenati  maximo  ,  etc.  Foelicis  memorię  D.  Doctoris  Jo- 
hannis  a  Leopoli,  candidi  auidam  amici,  Salutem,  et  indefessi  obsC' 
auij  famulatum  offerunt.^^  Powiadają  tu  Avydawcy,  że  dzieło  to  z  wiel- 
ką pracą  napisane,  pod  imieniem  autora  wydając,  przypisują  mu  z  wielu 
przyczyn.  Naprzód,  że  mu  winszują  otrzymanego  Kanclerstwa:  «quod 
nuper  summo  cum  omnium  proborum  applausu,  nec  minu»  nostrę  Acha- 
demię  Craco:  studio sorum^ue  desiderata  €xpectatione,  inclyii  huius 
regni,  et  terreni  regis  Cancellarius  es  proniintiatus,^^  że  za  jego  po- 
radą dzieło  napisane,  że  zatem  słusznie  on  ma  być  jego  obrońcą  i  opie- 
kunem. Kończy  się  dedykacja  temi  słowy:  n  Accipe  igilur  ornatissime 
Praesul,  viuificę  passionis  dominicę  historiam ,  olim-  dum  declamarC' 
tur  auditam,  nunc  vero  efflagitantibus  .  immo  vrgentibus  muHis ,  typis 
excusam ,  ut  quod  olim  deuote  ac  benigne  audiuisti,  nunc  flagrantius 
lectitando  mediteris  expendasque.  IJale  decus  sacerdołum.  Cracouię 
ex  ędibus  nostris  Collegij  maioris ,  S€xto  idus  Marcij  Anno  Christi  hur 
m,anitatis.  3I.D.XXKvij. 

Po  dedykacji  idzie  przedmowa  do  Czytelnika,  z  której  ważniejsze 
szczegóły  o  dziele  i  autorze  tu  się  kładą : 

Habes  homo  Christiane  piam  iuxta  ac  doćtam  concionem ,  fjuę 
deuotis  mentibus  Christi  Jesu  Domini  ob  oculos  amaram,  ponit  passio' 
nem.  Hanc  tibi  typis  excudendam,  in  publicumaue  edendani  Christia- 
na charitas  imperauit Religuit  hanc  ataue  publice    die  sancto 

parascheue ,  in  templo  Regię  Cracouien.  Anno  incarnationis  saluato^ 
ris  1331  pronunctiavit  Joannes  Leopolien,  vir  et  vitę  singularis ,  et 
doctrinę  insignis.  Erat  Cnim  moribus  mira  comitate,  mira  modestia, 
ac  iucunditate  conditis ,  nihil  arrogancię ,  nihil  bilis ,  nihil  supercilij 
habens ,  sed  prorsus  ab  omnibus  mundi  affeclibus  purus.  Ejus  inge- 
nium  argutum,  acre  judieiitm ,  infatigabilis  industria,  pectus  semper 
ar dens  ad  optima  studia.  Quę  enim  pars  philosophię  esse  poterat,  in 
(jua.  non  ita  versaius  sit,  ut  in  ea  sola  versatus  videałur.  Aut  (fuis 
omnino  liber  est,  seu  veterum  seu  recentium ,  auetn  non  evolverit,  non 


166  NOTY,  N.  2535. 

introspexerit  ^  non  imhiherił.  Noveral  enim  acumen  dyalecticorum  ail- 
mirandam  doctrinatn  philosophorum  ,  suhtilitateś  Metaphysicorum,  my- 
steria  Theologojnim  ,  in  aiiorum  palęslris  nihil  inerat  (jiiod  illi  non  eru- 
łtinif  non  eAćussum  fuis^eł  ac  meditatum.  Hic  tania  cum  laude  Tlieo- 
logię  łanream  assecntus ,  inexplebili  auidiłate  in  eiiolueiidis  Christianis 
authoribus  yersahatuff  quasi  non  ditnissus  a  shidiis ,  sed  nunc  dcmuin 
ad  seria  studia  admissus  fuerit.  3fox  veritatis  euangelicę  pręco  a  pro. 
ceribus  ecclesię  eligitur ,  vbi  nioderatis  rationibus ,  diuinis  pręceptis, 
plebem  Christi  instruil'^  euangełica  mansuetudine  atałie  tniti  niodestia 
vicia  (sic)  hominum ,  moresaue  corrupłos  ai-guit.  Cujus  tandem  cita 
mors  omnes  in  luctum  coniecit.  Hic  non  iniuria  illud  dici  possit ,  anod 
de  Marcello  Maro  cccinił:  Ostcndenl  terris  liuiic  laiitnin  fata  ,  nec  ultra 
csse  sinent.  Sed  hęc  non  est  ignota  fatorum  inuidia  ,  auę  pulcherrima 
quequ€  tantum  ostendunt  terris,  delerioribus  ad  tedium  ustjue  relictis.^ 
Quamvis  vero  tam  subito  ex  hac  lachrimaruni  valle ,  flebili^ue  Aegipto 
ad  coelestem  Jerusalem  raptus  fuerit,  gloriarn  tamen  nunauam  inter- 
morituram  ex  studiis ,  ataue  Sanctis  in  vinea  domini  laboribus  repor- 
tauit,  (juem ,  praetcr  pliiriina  stiidiorum  tnoniuiciita  ejyrejfla,  hic  sacer 
libellus ,  ^uo  Christus  in  suis  illustrabitur  ,  in  ęterna  hominum  vixisse 
faciet  memoria.     Hunc  tu  opłime  lector,  non  ingrato  suscipe  animo. 

Jus7.ynskl  w  manuskryptach  swoich,  przywodząc  to  dzieło,  pomimo 
tego  co  wydawca  w  przedmowie  powiada,  nie  daje  wiary,  aby  rzecz 
ta  w  obszcrnośct  takiej  była  mówiona,  ale  chyba   w  skróceniu. 

2535  b)  To  samo  zapewne  wydanie  co  poprzedzające ,  jednakże 
z  tego  co  przywodzi  Sobolewski  z  wydania  1537,  są  nielitóre  różnice,  i 
tak:  w  dedykacji  nazwisko  Biskupa  jest  tak  napisane:  Chojeński^  dalej 
wyrazy:  Pręsul Anno  Christi  humanati.  W  przemowie  do  Czytel- 
nika :  doctrine....  Cuius  ingenium....  Metaphisicorum....  autoribus.... 
puleherrima. ... 

Wiersze  wyżej  Tvymicnione  przy  holcsztychn  rzadkiego  tego  dzieła 
są  następujące : 

Pio   Sacerdoti. 

Hue  propera  eupiens  populum  informare  sacerdos 

Unica  quod   Christus  rietima  grata  Deo  est, 
Ut  proprio  et  dtiram  coiiipleuit  sanifuine  legem, 

Uictitna  quod(/uc  vetns  faeta  figura  nouę  est. 
Contulit  immerita  et  Christi  quid  passio  nobis, 

Quo  pretioue  suas  ipse  redemit  oues. 
Quas  sana  quum  nunc  doctrina  pasccre  debes 

Huie  sancto   officio  congruet  iste  liber. 
Librum  seruasset  nisi  cura  fidclis  ^imicfim 

Nunc  eius  fieret  copia  nulla  tibi. 
Atque  igitur  duplici  causa  grateris  oportet. 

Uli  et  qui  peperit ,   qui  reparantqtte  modo. 
Iintno  ver.a  loquar  triplici  grateris  oportet, 

Pręsul  cnim  monuit,  quo  struat  autor  opus. 


-  INOTY,  N.  2539.  167 

CuiQUE  Christjano  Łectori. 

Qiiin  eliam   Cfiristi  quieunque  es  verus  amator 

Tłuc  propere  venias  sanetaąiie  scripta  legę.  '     •    '.,■  - 

Et  taeito  noscas  yeteris  mysteria  leijis. 

Unus  ut  est  Chrtstus  spes  :  via :   vita-.  salus. 

2539.  Przedmowa  taki  ma  początek :  «Treśe  Przedmowy.  Staro- 
dawna iest  powieść,  nic  iedno  w  naszym  ięzykii  ale  i  w  łacińskim  iż 
na  dobre  wino  wlecliy  nic  potrzeba,  wedle  której  to  przypowieści,  nie 
potrzebaby  tey  świctey  rozmowie  żadnego  zalecenia  nie  rzekąc  naszycb 
przedmów,  ponieważ  iest  od  zacnego  i  wziętego  męża  napisana  który 
nie  tylko  nauką  osobli^^ą  1  pobożnym  żywotem  świecił,  ale  też  krwią 
swoią  naukę  a  wiarę  zapieczętował 

» A  isz  bys  łaskawy  Czytelniku  snadniey  tkę  nasze  sprawę  mogt 
wyrozumieć,  pierwey  ci  tu  wszytkę  iey  Summę  przed  oczy  położymy. 
Bo  naprzód  przyczyny  dla  ktorycbeśmy  tę  Rozmowę  przełożyli  (ale  nie 
wszytki)  wyliczymy.  Potytn  niektóre  mieysca  w  Justynie  nie  prawie 
gładkie  naznaczymy,  y  iako  o  nicli  rozumieć  potrzeba,  pokażemy.  A 
naostatek  z  niektorycb  słów,  których  w  tym  naszym  przekładzie  nad 
zwyczay  używamy,  liczbę  damy.  A  to  wszytko  co  nakrocey  być  może 
zamkniemy. 

•<].  Przyczyna  tedy  iest  naprzeduieysza,  oto  ten  dzisieyszy  wielki 
i  wielce  nie  klorym  szkodliwy  spor ;  który  nie  tylko  z  Antycbrystyiany, 
ale  iusz  sami  s  sobą  wiedziemy.  To  iest  o  Troycę.  Bo  acz  wszyscy, 
którzy  się  iedno  od  Chrystusa  Cbryslyanmi  zowicmy  zgodłiwie  y  sta- 
tecznie wyznawamy,  isz  Bogiedcn:  Ale  gdy  na  on  bak  przyidzie,  isz 
kto  spyta:  Który  to  iest  ieden  Bog?  tedy  się  iusz  wnet  na  dwie  części 
roslargnąć  musimy.  Bo  iedna  strona  twierdzi  isz  ieden  Bog,  rozumie 
się  Ociec  Pana  Chrystusów:  A  druga  strona  za  iednego  Boga  liczy  Oy- 
ca  ,  Syna,  y  Ducha  świętego. 

»  Tymże  obyc/aiem,  y  na  ono  się  wszyscy  zez  wałaią  isz  Pan  Chry- 
stus iest  Bog  prawdziwy.  Ale  gdy  kto  spyta:  Jakim  prawem?  Albo 
iakim  obyczaiem  ?  To  więc  różne  a  sobie  przeciwne  przyczyny  dwie 
stronie  dawaią.  Jedni  mówią:  Dla  tego  Pan  Clirystus  iest  Bog  praw- 
dziA^y,  isz  się  z  Boga  prawdziwie  przed  wszemi  wieki  narodził.  Zaś 
drudzy  z  wielkim  kr/ykiem  wolaią,  isz  nie  tylko  dla  tego,  ale  więcey, 
isz  iest  ieden  y  tenże  z  Bogiem  Oycem. 

» Ta  niezgoda  tak  iest  wielka  y  niebespieczna  isz  nad  nię  więtsza 
a  nicbespiecznieysza  być  nie  może.  Bo  tu  iusz  nie  o  wodę  gra  idzie, 
ieśli  może  grzechy  skropić:  Ani  o  dzwonowy  głos,  iesli  burze  rospę- 
dza:  Ani  o  gleyty  Papieskie  ieśli  moc  w  piekle  y  w  czyscu  zmyślonym 
niaią:  Ani  o  świ^fte,  którzy  iusz  w  Bogu  odpoczywaią,  ieśli  się  za 
nami  Bogu  przyczyniaią:  Ani  o  Sakramenta  ieśli  w  nich  pan  Cbrystus 
mieszka.  Jusz  to  wszytko  miecz  on  z  obu  stron  ostry  dawno  ppsiekł  y 
poraził.     Ale  idzie  o  samego  Boga ,  przed  którym  wszytko  stworzenie 


168  NOTY,  N.  2539. 

drży,  idzie  tesz  o  syna  teg^o  to  Boga,  fctoremu  Bog  dal  wszytko  cokol- 
wiek miał,  y  ma.  Któremu  tesz  takie  imię  darował,  isz  ua  to  imię  kła- 
nia się  wszelkie  kolano,  niebieskich,  ziemskich,  y  spodnich,  (grae- 
cismusy^ 

Wystawiwszy  dalej  Criscovius  jak  ważny  jest  ten  spór  o  Boga  i 
Chrystusa,  okazuje,  iź  jeden  jest  tylko  środek  rozstrzygnienia  tego 
sporu  i  uspokojenia  siebie,  a  ten  jest,  aby  się  rozpatrzyć  w  Piśmie 
świętem,  i  wywiedzieć  się  jak  o  tern  trzymali  ci,  którzy  albo  współ- 
cześni byli  Apostołom,  albo  też  wkrótce  po  nich  żyli.  Za  takich  uwa- 
ża Polikarpa ,  Ignacego ,  Ireneusza ,  Tertuliana ;  za  nierównie  zaś  pó- 
źniejszych, a  zatem  mniej  powagi  i  wiary  mieć  mogących  Hieronyma, 
Augustina,  Ambrożego,  Wincentego  Lirynenskiego,  których  papisci 
na  poparcie  swoich  mniemań  używać  zwykli:  «Alc  nic  trudno  zgadnąć, 
powiada,  dla  czego  sobie  młodszych  na  pomoc  biorą:  Wiedzą  isz  ie- 
sliby  na  Starych  się  zdali ,  małoby  albo  nic  wygrali :  y  owszem  miotłę 
by  na  się,  iako  mówią,  przynieśli.  Bo  nie  mnieysza  miedzy  nimi  a 
miedzy  onymi  starymi  Oycy  zgoda,  iedno  jako  między  wodą  a  ogniem." 
Trzy  potem  wylicza  przyczyny  dla  czego  to  dzieło  wydaje:  1)  »isz  ten 
artykuł  o  klory  się  teraz  wadzą  dostatecznie  iest  słoiuiem  Bożym  przez 
Justyna  ohjasnion  y  rostrzęśnion ,  tak  isz  lepiey  być  nic  moie.  2)  ahy 
wszem  jawno  było  ,  isz  my  pism  świętych  Oycow  nie  odrzucamy ,  iako 
nas  przeciwnicy  polwarzaią ,  ale  tylko  różność  między  nimi  czynimy, 
isz  starszym  więtszą  wiai'ę--'-  dawamy,  nii...  ich  wnukom,  albo  ie- 
szcze  młodszym.  3)  aby  się  tak  przeciw  młodszym  Oycom  prawda  Boża 
Oycow  starycli  pismem  obroniła.  To  iest:  dowodzą  oto  ci  Augustynem, 
Tliomaszem  ,  fVincentym,  etc.  iszby  P.  Clirystus  miał  być  z  Bogiem 
ieden,  albo  tenże  ^  a  my  Justynem  dowodzimy,  isz  aczkolwiek  Pan 
Clirystus  a  Bog  Ociec  są  iedno,  ale  ieden  od  drugiego  rożni  są  liczbą.''^ 

II.  W  drugiej  części  przedmowy  obiaśnia  y  wykłada  Criscovius 
miejsca  (rudne  i  zawiłe  u  ś.  Justyna,  które  wyżej  nie  prawie  gladkiemi, 
czyli  niegładkiemi  nazwał.  Wytyka  także  błędy  w  przekładzie  pisma 
ś.  przez  70  tłómaczów  popełnione.  Czytelnika,  któregoby  ten  artykuł 
mógł  zająć,  do  samegoź  źródła  odsyłamy. 

III.  Wyrazy,  z  których  t^ómacz  uznał  za  potrzebę  zdać  sprawę 
czytelnikowi,  są  następujące  :  1)  »  Naprzód  łacińskie  słowo  Poenifenfio, 
a  greckie  metania,  pospolicie  pokuta  przekładała,  ale  jako  dobrze, 
uaprostszy  baczyć  może.  Bo  nie  równo  inszą  rzecz  słowo  łacińskie 
waży,  a  inszą  polskie.  Pokuta  bowiem  ono  iest  co  kto  za  iaki  swoy 
występ  cierpi.  Ale  poenitenlia,  iest  ono  romyśłenie,  gdy  kto  załuie 
iż  co  z  nieobaczenia  uczynił,  a  przestawszy  onego  uczynku,  albo  przed- 
sięwzięcia ,  za  co  inszego  się  bierze.  Takie  lepak  rozmyślenie  nie  po- 
kutą, ale  prosto  kaianiem  {aMiO  pokaianiem ,  jak  niżej  mówi)  zowiemy. 
2)  Wyraz  Sacerdos ,  tłómaczy  Ofiarownik  i  wywodzi  dla  czego  Ka- 
płan,  ksiądz  użyte  tu  bydż  nie  mogą.     Trafne  są  i  ciekawe  jego  w  tej 


NOTY,  N.  2539.  169 

mierze  uwagi,  ale  dla  sposobu  ich  wyłożenia,  duchownych  naszych  szczy- 
piącego^ uwag  tych,  mówi  Sobolewski,  nie  przytaczamy.  Temu  zaś,ktoby 

chciał  zarzucać,  że  o  samych  słowach  rozprawiał,  tak  odpowiada  : 

I)  takowy  ma  wiedzieć  co  pisze  Filozof,  isz  kto  słoiv  dobrze  nie  rozumie, 
ten  się  iv  samey  rzeczy  łacno  omyli.  Bardzo  rzecz  iest  pożyteczna 
mieć  słowa  pewne  y  dobrze  ie  rozumieć.  O  tym  tu  nie  dysputuiemy, 
ale  na  wzór  iednę  omyłkę  przypomionę  (sic),  abyś  czytelniku  rozumiał, 
iako  wiele  na  tym  kto  dobrze  słowa  rozumie,  y  dobrze  ie  tesz  z  ynych 
ięzykow  przekłada.  Papieźnicyj,  którzy  w  ięzyku  polskim  Bibliią  w  przód 
wypuścili  (Biblia  tak  nazwana  Łcopolity  1561  r.  wydana)  iakiego  tłu- 
macza mieli,  stąd  poznać  możesz.  Nie  wiele  przywodząc  on  wiersz 
w  Psfclterzu  (Psal.  131)  przeczytay:  Si  dedero  somnium  ocidis  meis  et 
palpehris  meis  dorniitationetn  et  requiem  temporibus  meis.  Ten  bo  nie 
wiedząc  Isz  słowo  łacińskie  tempom  nie  tylko  czasy  ale  y  skroni  zna- 
czy, tak  przełożył :  y  odpocznienie  czasom,  moim ,  co  miał  wyłożyć 
skroniam  moim. 

Mówiąc  Criscovius  o  tern,  iż  ich  przeciwnicy  starają  się  podeprzeć 
swoję  naukę  powagą  Ojców  daleko  młodszych  i  późno  bardzo  poApostołach 
żyjących,  wspomina,  iż  właśnie  w  tym  czasie,  to  jest  tego  lub  przeszłego 
roku,  którego  dzieło  jego  wyszło,  przełożone  na  polski  język,  i  wydane 
zostały  yKsięgifJ^incentegoLirynenskiegoMnicha.Tlómacza  nie  wymienia: 
Wzmiankowany  wyżej  Appendix ,  zawiera  w  sobie  ważne  nie- 
które o  tłómaczu  i  jego  pismach  szczegóły.  Widać,  iż  Krzyszkowski, 
za  zjawieniem  się  w  Polsce  Arjanizmu,  z  Ewangelika  Arjanem  czyli 
Soclnjanem  został:  wprzód  zaś,  nim  całkowicie  naukę  tę  przyjął,  li- 
stownie z  Ewangclikajni  względem  niektórych  punktów  znosił  się,  czy 
też  im  fcweslye  zadawał.  Minister  Ewangelików  Stanisław  Sarnicki, 
wydając  Kazanie  swoje,  które  miał  na  Sejmie  Warszawskim  r.  1564, 
i  zbijając  w  nich  naukę  Arjaiiów,  położył  na  czele  tych  Kazan  Arty- 
kuły tej  nowej  wiary,  gdzie  w  artykule  10  wymienia  Krzyszkowsklego, 
i  odwołuje  się  do  listów  jego,  nie  wiadomo  czy  pisanych  tylko,  czy 
też  drukowanych.  Użala  się  na  to  t«  ^/>/>enrZice  Krzyszkowski ,  i  wy- 
raża jak  i  w  co  wierzy;  »Ale  aby  się  leszcze  Księdzu  Sarnicklemu 
(mówi  dalej)  y  inym  na  wszem  dosyć  stało,  a  o  prawdziwym  y  szer- 
szym Avyłożeniu wiary  moiey  iawnicysza  y  otworzystsza  rzecz  była, 

tedy  okrom  Społku  Apostolskiego,  kładę  przedeń  on  wykład  wiary 
na  Synodzie  Niceiiskim  od  wiela  S.  Oycow  przeciwko  Aryuszowi  sło- 
żony  y  wydany.  Na  którym  iesliby  ieszcze  nie  przestał,  więc  iego  y 
każdego  inego  odsyłam  do  onych  książek  przed  kilkiem  lath  odemnie 
z  Języka  Czeskiego ,  jakoszkohuiek ,  wszakże  właśnie ,  przełożonych, 
w  których,  się  zamyka  Rozmowa  czterzecu  bratow  o  pewności  zbawie- 
nia." Na  brzegu  iest  tenże  tytuł  z  dodaniem:  Drukowano  tv Szamotułach 
Roku £338.  «Na  ktorem  ia  v  nich  tylko  zezwolił  y  po  dziś  dzień  zezwa- 
lam, y  ód  tamtego  wyznania  nie  odstępuię ,  poniewasz  tam   widzę  być 

Tom  u.  22 


170  NOTY,  N.  2541. 

dostateczną  nankę  Un  zba^Tieniu,,  y  dosyć  szeroki  wykład  a  prawe  wy- 
rozumienie wiary.  A  nad  to  wszytko  Rozmowa  którą  miał  S.  męczen- 
nik Justyn  Stary  Doktor  Chrześcijański  s  Tryfouem  Żydem  (ktorąm  te- 
raz na  rzecz  Polską,  maiąc  na  pomocy  brała  y  towarzysza  sivego 
Symona  BlDiNEGO  z  łacińskicjjo  przełożył)  może  mię  od  wszelkiego  złe- 
go u  wszech  pedeyrzenia  zastępie  (sic):  poniewasz  tu  Justyn  dobrze, 
y  prawdziwie  wykłada,  lako  ma  być  rozumiano  wedle  pism  S.  o  ie- 
dnym  Bogu  Oycu  y  o  Synie  iego  P.  Chrystusie.  Na  klory  tego  S.  męża 
w  tey  mierze  wykład  ja  zezwalam,  okrom  filozofskiego  mniemania  i 
allegorij,  co  na  krotce  w  przedmowie  wyrażono.  Bo  u  mnie  reguła  y 
linija  prawdy,  iest  samo  szczyrc  słowo  Boże.  Niechże  tedy  pierwey 
kto  osądzi  i  potępi  tego  S.  męczennika  dla  tey  wiary,  a  tosz  dopiero 
przy  nim  y  mnie.  A  tak,  iako  mię,  niewiem  Bog  zna  iakim  przed- 
sięwzięcim,  ksiądz  Sarnicki,  ukazuje  y  odsyła  do  listu  niego,  taksie 
ia  odsyłam  wszech  wiernych  do  tego  iusz  wyszszey  naznaczonego  wy- 
znania wiary  y  do  wykładu  icy.  A  zatym  |)ana  Boga  proszę  abyśmy 
wszyscy,  opuściwszy  swary,  spory,  y  różnice,  tosz  a  jedno  miedzy 
sobą  spoinie  inowili  y  rozumieli  wedle  Jezusa  Chrystusa."  i  t.  d. 

Styl  (powiada  anonim  w  Bibl.  Pol.  1825.  IV.  137,  zkąd  i  pO' 
czątek  przemowy  jest  wzięty,)  iest  wszędzie  pełny  i  zwięzły,  osobli- 
wie też  liczne  i  obszerne  wyiątki  z  Pisma,  kloremi  S.Justyn  często 
rozumowanie  swoie  popiera,  noszą  cechę  rzadkicy  mocy  ięzyka.  Wy- 
iątki te  nie  zgadzaią  się  z  żadnym  przekładem  polskim  Pisma  S.  widać 
lednak  źe  tło  na  którem  zmiany  czyniono,  brane  z  biblii  brzeskiey,  a 
chociaż  w  tę  pracę  i  Budny  wpływał,  przecież  wspomniane  wyiątki 
wcale  się  nie  zgadzaią  z  poznieyszym  iego  przekładem. —  To  godna 
wzmianki  że  się  tu  przebiia  Krzyszkowskieyo  znaiomość  pobratymczych 
ięzyków  i  często  napotkać  można  wyrazy  czeskie  i  ruskie,  również 
ma  to  szczególnego  że  spoynika  bo  zawsze  używa  iak  łacińskiego  enim, 
to  iest  nie  na  początku  sensu  lecz  po  pierwszem  słowie  np.  nie  iesteśmy 
bo    z  tego  świata. 

2541.  a)  Tom  I.  (na  tytule  niewymieniony)  dedykowany  od  tłóma- 
cza  Jakób.  Uchańskiemu  Arcybiskup.  Gniezn.  Wyłożywszy  Iłowski  dla 
czego  nauka  o  Bogu  i  zgłębianie  pism  świętych  wyższe  są  i  ważniejsze 
nad  wszelkie  poszukiwania  filozoficzne,  osobie  tak  mówi:  Hatc  cum 
ita  se  habere  scirem ,  nołui  omtie  iempus  in  legalis  philosophiae  studio, 
ad  guod  animum  primum  applicui  nieuni,  consutnere  ^  sed  eius  praeci- 
puam  partem  sacris-  łiłeris  mihi  iribuendam  esse  existimaui.  Indi- 
gnum  enim  csse  iudicabam,  iis  studiis ,  ex  auibus  fluxa  et  caduca 
ista  bona  percipiuniur ,  tantum  iemporis  et  uigiliarum  impendere,  re- 
ligionis  uero  studium,  guo  incomparabile  illud  bonum,  uila  nimirum 
aetema  comparatur ,  negłigere.  Sacros  itague  libros  peruoluens ,  in- 
cidi  in  has  commentałiones  Basiłii  illius  Magni,  guas  cum  ex  usu  fore , 
his  maxime  turbulentissimis  temporibus  iudicarem,    in  apertum  prołu- 


JNOTY,  N.  2544.  171 

li....  Mówiąc  o  patronie  8tvoiin  Ucliaiiskim  dodaje:  Multas  sanę  per  a- 
graui  regiones ,  multas  lustraui  urbes ,  plurimos  cognoui  homines ,  sed 
Pontificem  sanctiorem  ,  religiosiorem  ,  probiorem  uidi  neminem.  — 
Tom  II.  dedykowany  Mikołaj.  Wolskiemu  (Yolsfci)  Biskup.  Władysław- 
skiemu.  Wynosząc  w  nim  przywiązanie  i  miłość  dla  kraju ,  powiada 
Iłowski:  Declarasti  enim  cum  alias  saepe ,  tum  proximis  comitiis,  ni- 
hil apud  te  salute  ipsius  (patriae)  esse  anłi^uius ,  nua  in  re ,  cui  guae- 
ro  sumptui pepercisii?  ciuem  non  taborem  libenter  exantłasti?  auas  cu- 
ras,  ut  labantem  et  ae^ram  confirmares,  non  susccpisti? —  Tom  III.... 
dedykowany  Andrzej.  Noskowskiemu  Biskup.  Płockiemu —  Tom  IV  Al- 
bertów i  Starosrebskiemu  (u  Niesieckiego  Sobieiuski  lierbu  Dołęga  z  Staro- 
zrzeb,  albo  Starozrzeł)ski)  Biskupowi  Gbełmskiemn.  Wszystkie  te  de- 
dykacje datowane  z  Padwy,  III.   Non.  Seplemb.  1563. 

2544.  a)  Jest  to  najpierwsza  i  najrzadsza  edycja  ze  wszystkich, 
(lecz  tylko  pięć  Katechizmów  mystajjogicznych  obejmująca,  której  nie 
znał  ani  T.  Milles ,  ani  Touttee,  ani  Fabrycjusz.  Załuski  dostał  ją  od 
Jezuitów  Collegium  Klementyńskiego  w  Pradze. —  Fabrycjusz  namic" 
nia  wprawdzie,  iż  ta  edycja  zapisana  jest  w  Katalogu  Biblioteki  Barbe- 
ryiiskiej ,  lecz  nie  wierzył  w  jej  exystencją,  dodając,  iż  Gródecki  pier- 
wszy raz  zrobił  tłómaczenie  wszystkich  Katechizmów  w  Trydencie  r. 
1562  (nie  1560)  i  że  Denis  w  Historji  drukarń  Wiedeńskich  nic  o  niej 
nie  wspomina.  Powiada  jeszcze  Fabrycjusz^  że  Gródecki  Katechizmy 
te  konfrontował  z  przekładem  polskim,  który  zrobił  Jakób  Uchański 
Prymas ,  podług  dawnego  przekładu  słowiańskiego ,  sprowadzonego 
z  Bulgarji  i  Macedonji.  Janocki  (Pol.  I.  12)  inaczej  o  tem  pisze.  Po- 
wiada on,  iż  Gródecki  używał  do  pomocy  przekładu  Słowiańskiego, 
którego  mu  do  użycia  pozwolił  Uchański,  a  sam  dostał  z  Bulgarji  i  Ma- 
cedonji. O  polskim  zaś  przekładzie  nie  wspomina. —  Sobolewski  trzy 
exemplarze  wydania  tego  widział,  z  których  jeden  w  Bibliotece  Szczor- 
sowskiej ,  ale  bez  tytułu,  inny  w  Wiedniu,  własność  jednego  Greka, 
na  którym  podpis  samego  Gródeckiego  przy  posłaniu  exemplarza  jakie- 
muś uczonemu  lub  przyjacielowi ,  którego  nazwisko  zatarte. 

Dedykacja  do  Jana  z  Ocieszyna  (Ocieskiego)  Kanclerza  W.  Ko- 
ronnego, gdzie  między  innemi :  ,,Et  quamvis  permullae  illius(S.  Cy- 
rilli)sacrae  instilutiones  etcatecheses  literis  mandalae  fuerint :  quarum 
ełiam  in  libro  de  viris  illustribus  meminit  Hieronymus :  (juae  tamen 
ad  nos  pervenerunt ,  sunt  tantum  decem  etocto  Catecheses  Graece  scri- 
ptae  et  nondum  cfuod  sciam  typis  excusae ;  auibus  primum  baptisatos 
instruit,  at(jue  totum  symbolum  Apostolorum  illis  explicat.  His  addi- 
tae  sunt  istae  quinque  3£ystagogicae :  auibus  divina  Mysteria  de  Ba- 
ptismo  Chrismate ,  Eucharistia,  et  tremendo  Missae  Sacrificio  y  tradit 
et  explicat.  Quas  cum  Franciscus  Torrensis ,  vir  et  Graecarum  et 
sacrarum  literarum  peritissimus ,  et  insigni  (juadam  pietate  praediłus, 
R.  D.  yarmiensi  Episcopo ,  Patrona  meo  Colendissimo ,  cum  esset  in 


172  NOTY,  N.  2544. 

Urbe^  łegendas  dedisset,  et  Ule  vehementer  easdem  łaudareł,  aUjtte  ad 
Ecclesiae  C^holicae  dogmatu^  auae  nunc  a  sectariis  conyelluntiir ^ 
cum  primis  utiles  esse  diceret :  eas  ego  primnm  mihi  ipsi  fjraece  de- 
scripsi:  deinde  rogatus  et  indtahis  a  familiari  (juodam  amico  nieo,ver- 
tere  ipsos  in  latinuni  tentavi.  Sed  cum  inendosutn  admodum ,  et  nuiltis 
in  locis  tnutilum  exemplar  iłlud ,  (juod  erat  P^euetiis  scriplum ,  depre- 
hendissetn:  ex  mandato  deinde  illiiis  cum  Francisco  Torrensi  conluli, 
et  ex  ttlio  exempłari  f  (juod  illemanusua  descriplum,  ex  CalahriaRo- 
mam  attulerat ,  correxif  et  multa  quae  defuerant  adjeci.  Postremo 
et  versionem  meam  subjeci  illius  judicio :  cif i  ipse  diligenter  limam  ad- 
hibuisset ,  et  eam  approhasset:  visum  est  tandem  Praesuli  meo  ,  ut  u- 
łrumaue  exemplar  et  Graecum  emendatum  et  Latinuni  a  me  utcunaue 
faetum  ederetur^  ut  si  (juis  de  Latino  exemplari  dubitaret,  ad  Graeum- 

possit  facile  recurrere Et  quamvis  praecipua  opera  et  authoritate 

B.  D.  yarmiens.  Episcopi,  nunc  apud  Caesarem  Nuntii  Apostolici^ 
domini  et  Mecaenatis  mei  Colendissimi ,  Ubellus  hic  in  lucern  prodeat, 
ataue  Uli  cumprimis  et  merito  inscribi  debeat:  cum  łamon  Ule,  non 
aliud  in  hoc  gtiam  publicum  religiouis  commodum  sp€ctaverit ,  negue 
id  sibi  voluerit  adscribi  ;  imo  ut  cujusvis  polius  alterius  nomini  eun- 
dem  libellum  dicarem ,  injunxerit :  facere  secus  mihi  non  conveniebatf 
guam  ut  istas  Catecheses ,  tuo,  Magnifice  Domine  et  Patronc  colen- 
dissime ,  nomini  clarissimo  nuncuparem:  cujus  auspiciis  et  stipendiis 
ego  ab  aula  in  castra  humanitatis  reversus ,  annis  hisce  aliguot  in  Ita- 
lia bonis  literis  operam  navavi:  in  guibus  si  guid  profeci  totum  id  am- 
plitudini  et  beneficentiae  tuae  acceptum  ref  ero  etc. 

Jan  Gródecki  zacnego  nrodzenia  lecz  ubogi ,  kosztem  Jana  Ocie- 
skiego  Kanclerza ,  uczył  się  w  Akademiach  Włoskich  literatury  grec- 
kiej i  łacińskiej.  W  Rzymie  zjednał  dla  siehie  względy  Kardynała  Ho- 
zjusza  ,  Bisk.  Warmiii.  Z  nim,  jako  Sekretarz,  znajdował  się  w  Wie- 
dniu, gdy  Hozjusz  poselstwo  od  stolicy  Rzymskiej  tamże  sprawował, 
tudzież  na  Soborze  ekumenicznym  w  Trydencie,  Nagrodził  prace  je- 
go Kardynał  Kanonją  Warmińską.  Później  za  wydaniem  się  jegOcj^  mia- 
nowany Dziekanem  Kollcgiaty  Głogowskiej,  i  Kanonikiem  Wrocławskim. 

Niesiecki  T.  II.  p.  310.  pomieszał  naszego  Gródeckiego,  z  innym 
także  Janem  Gródeckim  ,  Szlązakiem  ,  naprzód  Proboszczem  KoIIegiaty 
Bruneńskiej  (Briin),  potym  Katedralnym  Scholastykiem ,  a  wkońcu  Bi- 
skupem Ołomunieckim.  (*)  W  błąd  podobny  wciągnął  Józefa  Załuskie- 
go iJabłonowskiego  (in  Museo.  p.  7l'nast.),  oI>adwaj  Biskupa  Ołomu- 
nieckiego  nazywają  tłómaczem  Cyrylla.  Por.  Chromiński  w  Rozprawie 
i  literaturze    Polskiej    p.  55.  uast.     Nazywa   on  iłómacza  Cyrylla  Gro- 


(*)  O  Biskupie  tym  patrz  Bartłomieja  Paprockiego  Zwierciadło  Marcrabsłwa  Moraw- 
skiego (po  czesku)  fol.  184.  Sinapiusa  de  Claris  et  illustribus  Silesiae  familiis 
(po  niemiecku)  T.  II.  p.  G50.  Franciszka  5c/unirffa  S.  J.  iuHistoriae  Societ.  .1 . 
Provineiae  Boliemiae  Parte  I.  p.  311,  330,  347.     (Janociana  VoI.  II.  p.  lOS— 112). 


NOTY,  N.  2545-2552.  173 

(łzieckim,  nie  Gródeckim.  Mylnie  tamże  dodaje:  ,,CyryIIa  Jerozolim- 
ca  (którego  z  rękopismu  Grecyi  Hozjusz  wielkim  zachodem  na  jaśnią 
wydzwignął)  tłumaczenie  słowiańskie  przez  Uchański  ego  Prymasa  sta- 
rowoie  wyśledzone,  przydawszy,  na  łaciński  tak  wybornie  przeniósł, 
że  naypracowitsze  Zgromadzenie  S.  Maura  blisko  we  dwa  wieki  potym 
wydaiąc  ze  wszech  tłóinaczów  naszego  nicpowiiernie  chwalili  i  t.  d." 
Niewiadomo  co  tu  znaczy  wyraz  przydaiuszy ,  pewna  bowiem  jest 
rzecz,    że  Gródecki  tego  tłómaczenia  razem  ze  swojem    nie  wydał. 

2545.  W  dedykacji  wyraża  tłómacz,  ii  gdy  przed  kilką  laty  był 
przy  Hozjuszu  w  Rzymie,  dostał  rękopism  Katechizmów  Cyrylla,  do 
owego  czasu  na  łaciński  język  nieprzcłożonych.  A  gdy  już  swój  prze- 
kład ukończył ,  dowiedział  się  o  tym  Uchański  Prymas,  który  od  da- 
wnego czasu  dostał  był  z  Macedonji  i  Bulgarji  też  same  Katechizmy 
w  języku  slawiańskim  i  sam  je  na  polski  język  przełożył.  Przesłał 
więc  Gródeckiemu  swój  rękopism  sła^riańsko- polski  i  żądał,  aby  go 
z  oryginałem  greckim  porównał.  Gródecki  znalazł,  iź  przekłady  z  o- 
ryginałem  się  zgadzały,  wyjąwszy  małe  przerwy  i  błędy  przepisników, 
które  przez  konfrontacją  poprawić  się  dały.  Co  się  później  ze  slawiań- 
skim przekładem  stało  ,  niewiadomo.  Gródecki  nawet  nic  tu  nic  wspo- 
mina o  edycji  pięciu  Katechizmów  mystagogicznych.  którą  dawniej' wydal 
w  Wiedniu,  a  którą  w  Szczorsach  znalazł  Sobolewski.  Na  ostatnich  dwóck 
kartach  znajduje  się  w  tem  wydaniu  Kolońskiem  List  Cyrilla  do  Cesarze 
Koustantiusa:  de  Signo  Crucis  in  coelo  exlumine  Hier o soly mis  app arenie. 

2552.  Na  przodzie  list  ofiarny  Symona  Symonidesa  Claudio  Comiti 
Rangono  Episcopo  Regii  Nuncjuszowi  w  Polscze ,  datowany  z  Zamo- 
ścia Kał,  Junji  a.  1604.  Z  tego  się  okazuje  ,  iź  Simonides  sam  jest  wy- 
dawcą. (Jauocki  opisuje  to  wydanie  Nachricht  v.  r.  p.  B.  f^.  217). 
Po  liście  ofiaruym  następuje  odezwa  wydawcy  do  czytelnika  ,  w  której 
stara  się  okazać  autentyczność  tej  mowy  Epifanlego.  y,Dubitari  non 
potest,  genuinam  esse  łianc  D.Epiphanii  orationem,  guanauam  enim 
paulo  div€rsior  stilus  in  ea  sit,  xjuam  fjiii  in  aliis  eius  scriptis  reperi- 
tur,  nihilominus  multa  sunt  arguniento ,  auae  euni  ipsuni  auctorem 
approhant.  Primuni,  anod  in  plerisaue  per  Europam  hihliothecis 
manuscripta  hahetur  cum  eodeui  titulo.  Deinde ,  guod  in  Orienta- 
libus  Graecorum  Ecclesiis ,  inagno  Sahhato ,  recitatur  cum  nomine 
Diui  Epiphanii.  Jtidem,  cum  eodem  nomine  recitatur  in  Russorum 
Ecclessis ,  translata  in  linguam  Sclavonicam.  Postremo ,  si  tjuis  o- 
rationem  hanc  conferat  cum  ea,  guae  ad  diem  ł*almarum ,  cum  no- 
mine eiusdem  D.  Epiphanii ,  ex  hihliotheca  Antonii  Caraphae  Car- 
dinalis  prodiit  Anno  M.  D.  LXXXFI.  dedicatafjue  est  a  Consalo 
Ponce  de  Leon  Sixto  Quinto  Pontifici  Maximja ,  genusaue  dicendi  u- 
iriusgue  consideret ,  facile  agnoscet ,  ovum  ovo  similius  non  esse ,  ut 
(jui  hanc  reprobet,  illam  (juocjue  in  dubium  vocare  necesse  habeat. 
Novum  autem  non  est,  eloijuentissimos  viros  aliogenere  dicendi  sermones 


174  NOTY,  N.  2552. 

adpopulum  hahuisse,  aliolibros  scriptitasse.  Id  te  admontlum  volui.^^ — 
Sama  mo>va  drukowana  po  ijrecfcu  i  po  łacinie  w  dwóch  Isolumnach  na 
jednej  stronie,  a  na  pierwszej  stronie  wyrażono  po  tytule  mowy,  iż 
tlómaczem  jej  jest  Stanisław  Fenicki  (Interprete  Stanislao  Phaenicio) — 
Ka  końcu  mowy  jest  naprzód  Najyrobek  Fenickicgo  niżej  wypisany:  po- 
wtÓKe:  Annotatioues  llev.  Palris  Magislfi  Fratris  Dominici  Neapolita- 
ni  Ordinis  minorum  Coiwentualium  S-  Francisci  Docloris  Theologi. 
Jllusłriss.  ac  Excellentiss.  D.  Domini  Joannis  in  Samoscio  Supremi 
Cancellarii  Regni  Poloniae ,  nec  non  Academiae  Samoscen.  Sacrae 
Theologiae  puhlici  łecłoris. —  Janocki  błędnie  twierdzi,  źe  noty  te 
przy  tej  edycji  się  nie  znajdują. 

Fenicki  wziął  stopień  Łicentiata  in  AA.  LL.  et  Plii.  III.  Idus  Mar- 
til  1601,  jak  świadczą;  Epigrammata  in  laudem  Xl.  Eximiorum  ac 
eruditorum  oirorum  dum  in  Alma  Acad.  Crac.  A.  D.  III.  EidusMar- 
tii  A.  CI3I3CI.  a  Kev.  et  Clariss.  D.  Joannę  Muscenio  Curzelovio, 
S.  Th.  D.  Can.  Crac.  Archid.  Curzeloyiensif  ejusdemaue  Acad.  Pro- 
caneellario  Licentiati  in  arlib.  liberalib.  et  Phil.  crearentw.  Craco- 
viae  Typis  Simonis  Kempinij.  A.  D.  ciaioci.  4.  5  kart ,  gdzie  na  je- 
go cześć  jest  Epigramma. 

Os  Suada,   ingeniutn  Pallas,  Itnguas  dedit  Hermes, 
Res  mira  est,  uni,  tanta  dedisse  Deos. 

Są  jeszcze  inne  Epigrammata  do  niego;  1)  bezimienne  8  wier.  2)M. 
Joannis  Jovii  Leop.  25  w.  3)  31.  Adami  Stephanidae  Janovicii  12  w. 
4)  Samuełis  Fronckoivic  8  w.  5)  Joannis  Cavaci  Chij\  7  w.  greckich. 
Wszystkie  jego  obyczaje  i  biegłość  w  językach  starożytnych  uwielbiają. 

Napis  grobowy  Fenickiego: 

D.      O.     31. 

Sacrum. 
Stanislao  Phaenicio.  vita  innocentisstma. 
3Ioribus  leuissimis ,  simpliciss.  constanłiss. 
Ingenio  absoliitissimo  praedito.  e  tnedio 
Lilterarum  cursu  ,  auibus  se  labore  indefesso 
Consecraverat ,  erepto. 
Caspar  Solscius 
Fratri  dulcissimo. 
Simulachrum  hoc  ttimuli  P. 
Hospes  guisguis  es.  cxpectationem  de  me  supra 
Humanum  viodum  excitaveram.  mors  intervenit. 
Tu  cape  lampada.  et  pro  me  decurre. 

8śl  novHV  .oic  yów  ;jfil(wcół'.     (jiomtv.) 
Mors  te  Phaenici  frater  dulcissime  nobis 

^bstulit,  o  non  tu  talia  pollicitus. 
Sed  qui  Pieridum  peragrares  culmina  summa. 
Et  fieres  sanctae  primus  apex  Sophiae. 


NOTY,  N.  2553—2557.  175 

Hoe  tua  sjtondebał  nobis  innoxia  vita, 

Hoc  pecttis  jiuris  candidius  nwibus.  ' 

Hoc  labor  indefessus ,   et  ingenii  intlyta  vena , 

Hoe  forma,   hoc  jtulchri   lucidus  oris  honos. 
^t  tu  nunc  degis  coelo  meliore  reeeptus. 
■'  Credo  poltim  stella  ttim  citruisse  alufua, 

Cujits  tu  vacHum  supplesti  splendidus  orbem  , 

Forsan  ad  Orpheae  sydera  clara  lyrae. 

2553.  Kromerowi  będącemu  studentem  jes/.cze  w  Bononjl^  dostał 
się  przypadkiem  bardzo  stary  i  mocno  uszkodzony  manuskrypt  mów 
S.  Chryzostoma  dotąd  nicdriikowauycb  ,  który  przckopjowawszy,  z  so- 
bą do  Polski  przywiózł.  Tu,  kiedy  się  dostał  do  Gamrata  Biskupa  Kra- 
kowskiego, przy  którym  był  sekretarzem,  dokonał  tlómaczenie  mów 
tych  na  łacińskie.  INa  przodzie  jest  list  Kromera  do  Gamrata,  w  któ- 
rym winsznje  mu  wyniesienia  na  arcyblskupstwo  Gnieźnieńskie.  Siar- 
c^yński  wymienia  przy  tłómaczeniu  mów  tych,  rok  1530  (?). 

2557.  a)  Dedykacja:  ,,Illustri  ac  Indy  to  Ileroi,  Joannie  Comiii 
2'arnouio  f  Castellano  Cracoviensi ,  Exerciiuum  Poloniae  et  Sando- 
miriensi  Słiensigue  Praefecto  ,  Joannes  Cochlaeus  Canonicus  f^rati- 
slauiensis  S.  P.  D. 

Illuslris  ac  Generose  D ominę ,  Magnanime  ac  foi'tissime,  atnue 
etiani  f^ictoriosissime  simulaue  Doctissime  Heros ,  Cum  inter  Octo  O- 
rationes  Dlvi  Joannis  Chrysostonil ;  auas  Dociissinius  ac  Disertissimus 
vir  ,  D.  Martiniis  Cromerus,  Canonicus  Cr acoviensis  Ecclesiae  et  Re- 
ffis  Poloniae  Orator  ac  Secretarius ,  e  Graeco  in  Latinum  ex  vetusto 
ijuodam  Codice  tratistulit ;  unam  duntaxat  viderem  celeberritno  No- 
mini  tuo  dedicatam,  et  Cracoviae  lypis  excusam,  antea  vero  nunauam 
aedłtam :  f^istitn  est  miki  aeauum  et  rutionahile  ^  ut  totum  istud  Octo 
Orationum  Opuseulum ,  evulgetur  denuo  extra  Poloniam ,  in  corde  et 
meditułlio  Magnae  Germaniae ,  Moguntiae  inquam,  uhi  Clarissima  et 
Amplissima  est  Sedes  Archiepiscopalis ,  latissimos  et  populosissimos  in 
provincia  sua  sub  se  continens  Episcopatus  Duodecim ;  Uhi  et  admira- 
hilis  ars  Typographiae  primum  inyenia  est,  et  inde  in  Iłaliam  totumaue 
in  orbem  divulgata. —  Cna  de  re  reverenter  et  arnice  admonui  per  li- 
teras  ipsum  Authorem  et  Interpretem ,  Dominum  Crotnerum ,  ut  eas 
orationes  non  seorsum  et  separatim  .  ułi  factum  est  Cracoviae.,  sed  in 
unum  potius  Corpus  redactas  alicui  dedicaret,  Moguntiae  iterum  ex- 
cudendas,  et  ex  celebr atissimis  Francofordiae  Nundinis  per  Bibliopo- 
las  latissime  in  totum  orbem ,  cum  fructu  et  profectu  legenłium  disper- 
gendas.  Cum  autem  Ule  binis  a  me  literis  rogalus  ac  monitus ,  iiihil 
adhuc  responderit,  licet  natura  humanissimus  sit  et  promptus  alioaui 
ad  respondendum ,  ut  dubitem ,  ne  forte  suae  aut  meae  literae  sint  in- 
łerceptae,  tempus  vero  ad  Nundinas  illas  ita  appropinquaret  et  acce- 
leret,  ut  necessarium  sit  miht ,  si  voto  ac  desiderio  meo  satisfieri  aTy- 
pographo  debeat,  proprium  hinc  mittere  nuncium.      Cuoniam  vero  in- 


176  NOTY,  N.  2557. 

ter  ioSf  ^ttibus  seorsum  anłea  nuneupałae  sunt  araiiones  sin^lae,  per- 
pauci  sitpei'sies  adhue  ex{stuHt,  nemo  celehrioris  eł  clarioris  esł  famae 
et  optimi  nominis,  tum  domi,  tum  foris  apud  Exłemos,  auam  Ulustris 
JHagnificetitia  ttta ,  et  Heuerendissimus  Pater  Samuel ,  £piscopus  Cra- 
coviaisis  et  Supremus  PoJoniae  Cancellarius ,  ijui  satis  snpeągue  notiis 
jam  est  per  propriae  Orationis  stiae  editionem,  ijuam  ipse  in  eeleber- 
rinw/iinere  Optimi  Regis  Stti  Sigismundi  habuit:  Ita^ue  non  scio  alittm, 
cui  D.  Cromerus  potius  aut  lubenlius  has  Octo  Clirysostomi  Orationes 
nunatpari  velił ,  ^uam  Clarissimo  nomini  tuo.  Utulę  fit,  ut  łemporis 
breoitate  arctatus,  cum  non  possim  diutius  illius  responsum  hic  ex- 
pectare,  cogar  vices  illius  uŁcuntjiue  supplere  ^  et  opiimo  libello  auaere- 
re  Pmlronum.  Rogo  igitur  et  obsecro ,  Ulustris  et  Generosa  ExceUen' 
tia  et  Sublimitas  tua  aeguo  animo  gratiose  aceipiat  gualeeunaue  hoc  a 
me,  homine  Exteinio  et  tibi  prorsus  ignoto,  gratificandi  officium.  Quan' 
tum  vero  Cromerus  ipse  de  meritis  et  virtutibus  tuis  sentiat,  ex  ipsius 
Epist»la  certiori  fide  et  testimonio  Lector  facile  cognoscet  ataue  com- 
probabit  Bene  vale  Heros  fortissime  etc.  Ex  f^ratislavia  Idibus  Fe- 
bruarii  Jl.  D.  L. 

Po  tej  dedykacji  idzie  króciuchita  dedykacja  sameg^o  Kromera,  kto-' 
ra  się   pr/:y  mowie    De  Ingluvie  elEbrietate,    oddzielnie  w  Krakowie 
drukowanej ,    znajduje.  —    Inne    uszyslkte    Kromera  dedykacje   Cock- 
laeos  opuścił. 

2557  b)  W  dedykacji  do  Hozjusza  Biskupa  Warmińskiego  datowa- 
nej z  Ingolstadu  4  Id.  Octob.  1551  wyraża  Amerpachius ,  iż  miał  za- 
szczyt poznać  go  osobiście  przed  dwoma  laty  ,  gdy  jadąc  do  Dwora 
Cesarskiego,  dwa  dni  dla  wypocznienia  i  wielkicb  upałów,  zatrzyma! 
się  w  temźe  mieście:  że  go  Hozjusz  przez  ten  czas  pobytu  do  stołu  swe- 
go wzywał,  i  starał  się  z  nim  zabrać  poufałą  znajomość  i  t.  d.  Z  tejże 
dedykacji  okazuje  się ,  że  Kromer  kopją  z  rękopismu  w  oryginale,  przez 
się  we  Włoszech  zrobioną  (zob.  wyżej),  razem  ze  swoim  przekładem 
łacińskim,  już  wprzód  w  Krakowie  częściami  drukowanym,  a  teras 
poprawionym,  przesłał  Amerpachowi,  ażeby  i  oryginał  i  tłómaczenie 
razem  wydane  były,  dając  wolność  jemu,  lub  Oporinowi  poprawienia, 
jeśliby  w  czym  znalazły  się  ncLybienia.  Ile  sobie  w  tej  mierze  po- 
zwolił wydawca,  zdaje  z  togo  sprawę,  dodając  w  ogóle,  że  bardzo 
rzadko  i  z  wielką  rozwagą  wolności  tej  użył ,  rarissime  nec  ulla  cum 
iemeriłałe. 

Przydał  Amerpach  na  przodzie  do  ośmiu  mów  przez  Kromera  wy- 
łożonych,  dziewiątą,  która  się  i  w  rękopiśmie  greckim  znajdowała: 
męt  siQOVoiag ,  de  providentia  ,  której  Kromer  nie  przełożył ,  czego  ta- 
Łą  daje  przyczynę.  „  Cur  autem  a  Cromero  non  sitversa,  causa  est, 
guod  eam  is  pulavit  recłitts  legi  posse  in  relifjuis  hujus  doctoris  Operi- 
bits,  ejtisdem  Inscripiiotiis ,  etan  etsi  non  toła  sic  habeatur  inłer  ea, 
łamen  eoUecta  videatur  exHlis^....  ab  ejus  aliquo  studioso  leetore  ae 


NOTY,  N.  2564-2569.  177 

amałore  singulari " —  Pomimo  tę  przyczynę  Amerpach  uznał  za  po- 
trzebną i  tej  mowy  tłómaczenie  razem  wydać. 

Przekład  Kromera  idzie  wciąż  od  str.  14  do  112^  w  takim  porząd- 
ku :  De  dwitiis  et  paupertate.  De  avaritia.  De  ingluvie  et  Ebrietate. 
De  non  contemnenda  Ecclesia  Dei  et  mysteriis.  De  Anima.  De  hu- 
militate  animi.  De  adversa  valetudine  et  medicis.  De  muliere  etpul- 
chritudine. 

Dalsze  przydatki  są :  1)  Epiphanii  brevis  et  vera  oratio ,  de  Fide 
Catholica  et  Apostolica  Ecclesia ,  Vito  Amerpachio  interprete  p.  113 
— £82:,  bez  textu  grec.  w  powyższej  dedykacji  do  Hozjusza  wspomina 
tłómacz  ,  źe  tę  mowę  oddzielnie  przed  dwoma  laty  był  wydał. —  2)  Hi- 
storia deJesu  a/łwri  Suidam ,  Interprete  eodem ,  p.  191 — 203.  poprze- 
dza ją  list  tłómacza  (p.  183 — 192)  do  Filipa  Padniewskiego  (Fhilippo 
Padniefshio,  viro  doctrina,  dignitate  ac  facundia  praestanti)  datowany: 
Ingolslati  III.  Non.  Januarii  A.  1551. —  Przyjaźń  wzajemna  Hozju- 
sza i  Padniewskiego  ,  a  względy  i  szacunek  icL  obudwuch  dla  Krome- 
ra, powodowały  Amerpacba  do  przypisania  tej  powieści  Padniewskie- 
mu.  Rozszerza  się  tu  Amcrpach  ze  smutkiem  swoim  z  okazji  śmierci 
żony,  i  rozprawia  o  małżeństwie:  wreszcie  prosi  Padniewskiego,  aby 
mu  zdanie  swoje  o  tej  bistorji  odkrył:  ,^f^olui proponere  in  publicum 
hisloriani  illani  admiranilam :  praecipue  tanien  tibi,  ut  priyatim  saltem 
scriberes  mihi ,  (juid  ea  de  re  tibi  homini  docto  et  acuto  yidereturJ'^ 

Z  tego  to  wydania  Oporina,  przedrukowano  traktaty  tłómaczenia 
Kromera  do  Zbioru  dzieł  S.  Cbryzostoma  staraniem  drukarza  Paryz- 
kicgo,  ]\ivelli,  ogłoszonym  T.  VI.  p.  1327—1359.  Zob.  Jauoclłi, 
Nacbr.  V.  204. 

2564.  Na  tytule:  Elegia  Agricoli,  na  cześć  S.  Hieronyma.  Na 
odwrocie  te  wiersze  : 

Epistolas  Hieronytni  lectissimas , 
Quibus  suum  probe  nitorem  reddidit 
Erasmus  ille ;  ^uo  nil  absolutius 
Sol  inter  homines  hocce  vidit  saeculo  : 
Tibi,   candidissime  lector ,   expressit  suis 
Bellissimis  typis  Yietor  optimus , 
^pud  inelytam  Poloniac  Cracoyiam, 
^  Cupiens ,  ut  hoe  doetore  diseas ,  plenius  : 

Christum  sapere  ,    Christum  lotfui,   Christum  insuper 
Vitaque  moribusque  recte  effingerc. 

Apud  inelytam  Poloniae  Cracoviam.  Typis  f^ietoris.  Anno  ab  or- 
be  redempto  31.  D.  XIX. 

2569.  a)  Polszczyzna  czysta,  gładka,  styl  pociągający,  do  złotego 
wieku  należący,  na  próbę  przytacza  się  tu  miejsce  z  Rozdziału  o  nieogar- 
nionej chwale  Bożej:  ^,  ZI:ąd  mi  to  Panie,  zkąd  mi  te  chwały  do  wy- 
chwalania Ciebie.  Abowiem  jakoś  mię  uczynił,  bezemnie  według  u- 
podobauia  Twego  :  tak  masz  chwałę  bezemnie  według  upodobania  Twe- 

TomII.  23 


178  NOTY,  N.  2569. 

go:  chwała  twoja  Panie  ty  sam  jesteś,  chwalą  cię  dzieła  Twoje  we- 
dług mnóstwa  wielkości  Twojey,  chwała  Twoja  Pauie  nieogarniona 
jest.  Serce  jey  nie  obeymuje  ,  usla  zniiescyć  nie  mogą  ,  ucho  nie  poj- 
muje :  bo  to  wszystko  przemija,  a  chwała  Twoja  trwa  na  wieki.  Myśl 
się  poczyna  i  myśl  się  kończy,  głos  brzmi  i  głos  odchodzi:  ucho  sły- 
szy i  słuch  ustaje  :  a  chwała  Twoja  stoi  na  wieki." 

2569.  b)  Oprócz  pism  na  tytule  wymienionych,  są  tu  jeszcze  te- 
goż S.  Augustyna  o  skrusze  serca  i  o  marności  świata  traktaciki.  O 
swojem  tłómaczcniu  tak  mówi  Tryzna  w  przedmowie :  ,,  Ludzie  ucze- 
ni troiakim  sposobem  księgi  tlómaczą.  Jedni  tylko  rzecz  Authoro- 
wę,  a  nie  słowa  wyrażaią,  żadnych  konceptów  swych  nie  przyda, 
iąc.  Drudzy  rzećż,  nie  słowa,  przekładała:  ale  przydaią  swoie  kon- 
cepty, dla  lepszego  rzeczy  trudniejszych  wyrozumienia.  Niektórzy  zaś 
y  rzecz  całą,  y  słowo  od  słowa  bez  przydatku,  abo  umnicyszenia  iakie- 
go  pilnie  przekładaią.  Który  o$itatni  sposób  do  przekładania  ksiąg  na- 
bożny cli  iesl  naiepszy Jam  trzeciego  sposobu  w  Augustynie  świę- 
tym nżył ,  nie  tylko  sens  abo  rzecz  własną,  ale  y  słowa  iego  wszytkie, 
ile  mogło  bydź  ,  iako  naszczerzey  przetłumaczyłem A  jako  Augu- 
styn Święty  prostą  y  domoną  łaciną  napisał  te  księgi:  tak  ia  w  tłó- 
maczeniu  ich  nie  przesadzałem  się  na  polszczyznę,  maiąc  dosyć  co  na- 
własniey  wszystko  wyłożyć.  Stary  to  zwyczay  sług  Bożych  po  prostu 
z  panem  wszechmocnym  rozmawiać,  y  słowu  wiecznemu  nie  wydwor- 
nemi,  ale  pokornemi  słowy  potrzeby  swe  przekładać.  Bo  też  sam  Pan 
z  prostemi  rad  rozmawia :  y  pokorna  modlitwa  przenika  niebiosa."— 
Przytacza  tu  przykład  jeden  ,  niewiadomo  zkąd  wzięty,  na  okazanie 
iż  sam  Bóg  karze  tych,  którzy  okazale  słowo  jego  tlómaczą.  „Przeło- 
żył był  (powiada)  niekiedy  na  grecki  ięzyk  ,  słowy  wydwornemi,  księ- 
gi święte  starozakonne  Tbeopompus  Greczyn  ,  mąż  wieku  swego  nau- 
czony, y  wnet  rozum  utracił.  A  Bóg  mu  we  śnie  obiawił,  że  nie  prze 
co  inszego  głupstwem  był  skarany,  iedno  iż  głupie  nauki  zażywał,  tam 
pokazuiąc  dworne  swoie  krasomowstwo,  kędy  żadnego  miejsca  nie  miało. 
Ztych  ksiąg,  (mówi  dalej),  on  przednie  uczony  y  świątobliwy  mąż  Antoni 
Arias Hiszpan  Soc.  Jesu.  Doktor  Akademicy  Wileńskiej,  kupca  iednego 
Krakowskiego  dostatkiem  maiętuości  wszystkim  dobrze  znaiomego,  w  du- 
chownych rzeczach  pięknie  wyćwiczył.  Abowicm  ten  w  sprawach  swo- 
ich będąc  w  Wilnie,  a  nawicdzaiąc  Pafres,  z  rozmowy  społuey  do  te- 
go przyszedł,  iż  podał  X.  Antoniego,  aby  mu  dat  naukę  iako  znać  Pa- 
na Boga  i  t.  d." —  Mówi  dalej   że  ten  kupiec  był  Włoeh. 

Siarcz.  I.  7.  powiada ,  że  prawdziwym  tłómaczem  był  Jan  Alan- 
dns  Jezuita  Lwowianin,  który  wydał  to  dzieło  pod  nazwiskiem  Tryzny. 


T  E  o  L  o  G  J  A. 

(BIBLIOGRAFJA), 


X   o      I  n  s  t  i  t  11  c  J  a. 

I.    w    OGÓLNOŚCI. 

i,   fVstępne  wiadomości. 


2580.DJssertat;o  P.  Jurenalis  Toz- 
BAT  Miiiorilae  de  Systemale  Theo- 
lojjico  et  Christ.  Guli.  Franc.  Wal- 
CHii  Historia  rerum  in  Homeritidc 
saeciilo  sexto  cum  a  Regę  Jiidaeo 
contra  Christianos ,  tum  ab  Habcs- 
sinis  ad  lios  uleiscendos  g^estarum. 
Leopoli  Typ.  PiUeriaiiis.  1786.  4. 
7  ark,  (L.  S.) 

♦ 

2581.  OraŁio  Academica  de  S. 
Theolo{i^ia  ab  omnibus  tractanda  et 
cum  Pbiłosophiae  studio  coniun^^eu- 
da  ,  babita  In  Acadeniia  Alldorfina 
Noricorum  a  Paulo  Demitroyicio 
Lithuano.  Altorpbii.  1CI4. 4. 4 ar/c. 

Przypis  Marcinowi  Przyłuhskiemu ,  któ- 
rego syn  Felix  pod  dozorem  Demitrowicza 
zostawał.  (L.S.) 

2582.  Oratio  depraestantia  acdi- 
gnitate  Tbeologiae  ,  quae  ex  dupli- 
ci  laurea  efflorescit.  Ipsodierespon- 
sionis,qui  fuit  V.  Id.  Junii,  in  A.  S. 
1 628.  pro  ioco  inter  Doctores  S.  The- 


ologiae,  in  Celeberrlma  Acad.  Cra- 
coyiensi  consequendo ,  babita.  A 
M.  Adamo  Opatovio  Ś.  Tb.  D.  et 
Prof.  ad  S.  Annae  Deoano.  Crac. 
in  Offic.  Fr.  Caęsarij  1628.  4.  2^  ark. 
(L.Ś.) 

2583.  Erudltionem  subsidiumstu- 
dii  Tbeologłci  necessarium  duetu 
Petri  Jaenicbii  d.  xxiii.  Febr.  a. 
ciD!3CCxiii.  disputatione  asseret  et 
defendet  Godofr.  WEissius.Tborun. 
Gymnasió  yalcdicturus.  Thorunii  4. 
3  ark.     (L.S.) 

2584.  a)  Elucidarius  dyalogicus 
Tbeologiae  łripertitus :  infinitarum 
quaestionum  resolutionis.  Vade  me- 
cum.  (Rudolpbus  Agricola  iunior 
iSwier.połoiyl  na  tytule).  Na  koń- 
cu :  Imprcssum  Vienne  per  Hiero- 
nymum  Yietorem.  Impensis  vero 
Leonard!  et  Luce  Alantsee  fratrum 
Ann.  vero  Cbristi  1515.  Men.  Jun. 
4.  fol.  XXr.  i  trzy  karty  Regestru. 


180 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA. 


JSa   odwrocie    cyfra    nakladzców 
druku. 

b)  Ehioidarius  Dlalojjicus  etc. 
Na  koYicu:  Cracovlae  iii  officina 
Typojjrapliica,  HicronymiYielorls. 
Anno  Salutis  1544.  dle  11.  Mimisis 
Junil.  8.  51  hart  liczb,  i  4  karty  re- 
gestru na  końcu,  druk  cursiue. (L.S.) 
c)  Elucidarius  Dialogiciis,  o- 
mnibus  Sacrac  Tbeolojjiae  sliuilo- 
sis  pcriillłis  et  necessarius,  tum  In- 
finitariim  et  quitlem  anliqiiarum 
qnaestioniiin  nodos  aceurate  espli- 
cans.  INoviter.ab  autbore  rccognl- 
tus.  Craccoyiac,  in  Officina  Typo- 
grapbica  Hieronymi  Scliarffenbcrgi. 
XLIX.  (1549)  8.  5i  kart  liczb,  {rze- 
czywiście tylko  50). 

Autor  w  Łrótlsim  wstępie,  oświadcza, 
iz  dla  uniknienia  nienawiści  imię  swoje  za- 
taił. Pisał  zaś  na  prośbę  uczniów  swoich. 
Dziełłio  w  rozmowach    między  nauczycie- 


lem   a    uczniem  ,    na  4  kslę^yl    podzielo- 
nych.       (L.  S.) 

d)  Elucidarius  dialogicus  o- 
mnibus  sacrac  Tlicologiae  studio- 
sis ,  pcrutills  et  necessarius,  tum 
infinitaruni  et  quidem  antiquarum 
quaestionuin  nodos  aceurate  expli- 
cans.  Noylter  ab  autbore  recogni- 
tus.  Cracoviae  in  Offic.  Hler.'Scbarf- 
fenber.l555.S.  5i  kart  liczb.  (L.S.) 
2585.  Marek  Korona  ,  Francisz- 
han.  Dircctorium  do  poiccia  termi- 
nów tcologicznycłi,    we,  Lwowie, 

Micb,  8108.1639.  4.  (Katal.  Juszyń.  MS.) 

2580.  Aej»idiiSTKA.ucHii,  DeGni- 
iiones  tbcologicae.  DantiscilG72.  4. 
(Cat.  Janss.  1699). 
2587.  Aegidii  Straucheiy,  Brevia- 
rium  Tbeologicum  accuratiore  nie- 
tbodo  in  forma  dcnniliOnum  con- 
scriptum.   Dautisci  1080.  8. 

(Cat.  Janss.   1680). 


2.    Traktaty^  Skrócenia. 


2588  a)  Praelecllones  Tbeologicae 
Fausti  SociM  Senensis.  Raeoviae, 
Typis  Scbastiani  Sternacii.  1609.  4. 
192  str.  i  4  karty. 

Przedmowa  V.  Snialciusa  do  Akademii 
Hcilderbcrskiej.     (L.S.) 

—  —  Editio  secuuda.  tatn.  ut. 
1627.  4.     (L.  S). 

2589  a)  Tliomae  ]V1ł odziano ws ki 
Poloni  S.  J.  Inlejjer  (>ursus  tbcolo- 
gicus  et  pbilosopbicus  V  Tomis 
comprebensus  Ed.ll.  Mogunliae  et 
Dantisci  apud  Simoncs  Bekenstei- 
nios  A.  1682.  fol. 

Cztery  pierwsze  tomy  zawierają  Prae- 
lectiones  Theologicae  ,  w  ostatnim,  Prac- 
lectiones  Philosophicae.  Przywilej  Króla 
Jana  III.  dany  Beckensteinowi  księgarzo- 
wi Gdańskiemu ,  dat.  Varsa>iac  18  Febr. 
1681.  (Ban.H.  D.  K.  P.   III.  130). 

b) Mojyuntiae  1682.  fol. 

(Bibl.   Slus.  p.  89). 

2590.  Tlieologia  Christiana,  au- 
ctore  M.  Simone  Stanisiao  jMako^v- 
SKi  S.  Tb.  Doclore ,  in  Universita- 
te  Cracoviensi  luci  publicae  porre- 
eta.  Cracoyiae,  in  Offic.  Alberti 
Górecki.    A.   D.    1682.    fol.    637 


str.  5   kart  na  przodzie  i  tylei  na 
końcu. 

Dedyk.  Stanisławowi  Hrabi  Rozdrazc- 
wskiemu.  Kustoszowi  Kat.  Krak.  Scliol. 
Wiślickiemu  Proboszczowi  Ilzyckicmu, 
Sekr.  Kroi.—  Autor  był  Prof.' Teologii 
w  Akad.  Krak.,  Kustoszem  KoUegiaty  S. 
Floriana,   Sekr.   Król.  (L.S.) 

2591.  R.  P.  Pauli  Gabrielis  An- 
TOINĘ  S.  J.  Tlieolojjia  uuiyersa,  spe- 
culatiya  ,  do{>'matica  et  morałis  tri- 
bus tomis  comprcbensa  Au^ustae 
Yindelicoruni  sumptibns  Christ. 
Bartl  et  Cousarti  BibiiopolarumU- 
niycrsit.  Cracov.   1762.  4. 

Aprobata  X.  Piotra  Sliwickiego  Probo- 
szcza S.  Krzyża  w  Warszawie  d.  3.  Nov. 
1754.  (Ban.  H.  D.  K.  P.  III. 22). 

2592.  Reverendi  Patris  Pauli  Ga- 
brielis Antoine  Soc.  Jesu  Presby- 
teri  etc.  Tbeologia  specialis  et  do- 
jrinałica.  Ad  usum  Candidatorum 
Tlicolopjiae,  in  compendium  reda- 
cla  a  P.  Joannę  Ixoivalski,  eiusdcm 
Socict.,  in  Coli.  Premislicnsi  Tbeo- 
logiae  Professore  et  per  Dioecesim 
examinutorac.  Premisliae  1764.  8. 
2  tomy.  (Jan.  Exc.  p.  10). 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA,  TRAKTATY,  SKRÓCENIA.     181 


2593.    3epu,a;io     BorowoBiM    h3t. 

JWHOrHKTi  6orOC^OBCKnXE  KHHn.  BM- 
6paHHOe     IppOMOM0XOM'b  KHpn;i-'lOMl. 

TpaifRBH.iiOHOMTj.  Bb^aBpi  Ilo^aeit- 
eKoii  i6i<S.   4.  (Sopik.  I.  99). 

i  2594.  Petrus  Posiianiensis.    De- 

'  cislones  totliis  Tlieologiae  specula- 
tlvae  et  moralis  libris  sex.  Yenetiis 
1629.  4.(WacldiogScr.  Ord.Min.p.287), 
2595,  VniveisaTheoIogJa  PerlU. 
at  Adiu.  Rcv.  Duo  D.  Yenceslao  A 
Leszno  Lcszczynslii  Canonico  Cra- 
coyiensJ  Praeposlto  Lancieiensi  Se- 
erctario  S.  R.  31.  Dcdicata  et  a  P. 
Francisco  STAi>czEłvic  In  Coli.  Po- 
snaniensi  PP.  Societ.  Jesu.  Theol. 
Audilore.  Academiaq.  Tlieologo- 
ruin  cum  Philosopliis  Mariani  cac- 
tus  ibidem  Reclore  publice  dispu- 
tata  A.  D.  1638.  Calissii ,  in  offici- 
naPP.  Societ.  Jesu.  f.  r,  4. 

(Bibl.  Horodec). 
2.596.  Florllćgium  Theołogicum 
ex  Venusto  Resoluti  Doctoris  Car- 
niclitae  Joaunis  Bachonii^  Celeber- 
rimi  olim  in  Alma  Scientt.  Re^^ina 
Academia  Parls.  Piiilosophi,  Jiiri- 
stae,  et  Tlieolo^i ,  Floravio.  Pu- 
•Llico  spectamini  ad  discernendum 
in  Couv.  Crac.FF.  Carmelltarum  B. 
V.  MarJae  in  Arenis  expositum  a 
P.  Fr.  Martino  Charze^tski  S.  Tb. 
Cursore  etStudentcetc.  A,  D.  1650. 
Na  końcu:  Crac.  Typis  Valer.  Piąt- 
kowski. 4.  2l  ark.  (L.S.) 

2597.  Joaunis  Maccoyii.  Loci 
comniunes  tbeolojylci.  Amslclod. 
1655.    4.  (Cat.  Janss.   1684). 

2598.  Alexander  Kortyni  Ord. 
S.  Pauli.  Bilaux  ibeołogica.  Crac. 
in  Offic.  Fr.  Cezaryl   1676.   fol. 

(Sicnk"  Dod.  do  Bent.) 

2599.  Anastasius  Herjianowski. 
Munus  tłiesauro  sapientiae  (lieolo- 
gicaedcproniptum.  Crac.  typ.  Uuiv. 
1681.    fol.  (Sicnk.  Dod.  do  Bent.) 

,  2600.Bernardi  Zegartowicz.  Gla- 
dlus  aeviterni  Saiomonis  universae 
tbeologiae.  Varsaviae  1683.   4. 

(Kat    Piar.  War.  1822  p.  28). 
2601.  SamuelisScHEMviGiiHypo- 
mneniata  Uutteriaua    sive  analysis 


et  obseryationes  compendio  Tbeo- 
locico  Hutteri  accommodatae.  Gc- 
dani  1690.    12.      (Cat.  Janss.   1702). 

2602.  ScrapionSTEGowsKi.  Fio- 
rileglura  tbeolojjicum.  1706.  fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Bentk.) 

2603.  Tirocinium  theoiogicum  , 
auctore  Baltbassar:  FRĄNCOLirso  S.  J. 
Romac  prius  editam  1717.  demum 
Viłnae  typis  Univ.  S.  J.  A.  D. 
1735.  12. 

2604.  Rrcriarium  unirersae  tbe- 
ologiae neinpc  speculativae ,  do- 
g'maticae  ac  moralis  in  quatuor  par- 
łeś distributum  iuxta  principia scbo- 
lae  Scotistarum —  elaboratom  aFr. 
Antonio  Gainelło  a  Candelaria  Pi- 
sauricnsi  Ord.  Min.  Strict.  Obsery. 
Prodit  Pars  Ima  impressa  primo 
Rononiae,  An.  1691,  reimprcssa  — 
Cracoyiae,  An.  1722.  typis  Haered. 
Fr.  Cezary,  4.  515  str.  i  regestr. 

2605.  Józef  Walenty  Wcisłow- 
SKi  S.  T.D.  K.Z.P.  teologia  pol- 
ska, htórą  zowią  Szkolną,  tym  try- 
bem iak  ią  w  szkołacb  daią  krociu- 
sienko  wierszem  polskim  zebrana^ 
osobliwie  dla  tycb  ,  htórzyby  radzi 
wiedzieli  co  się  w  teologii  zamyka, 
a  sposobu  na  to  nic  maią  ,  bo  albo 
sic,teologji  nie  uczyli,  albo  po  ła- 
cinie nie  umieią.  w  Lwowie  w  Druk'. 
PaA'ł[a  Golczewskiejjo  r.  1742.  4. 
156  str. 

Przypis.  Ottonowi  Schenking  Biskupo- 
ttI  Inflantskiemu  i  t.  d.  gdzie  go  dobro- 
czyńcą swoim,  i  ojca  swego  nazywa.  Dzi- 
wne u  Iłibljografów  przemiany  z  nazwi- 
skiem autora.  Juszyński  nazywa  go  Wa- 
slowskini,  Mitzler  (Acta  Liter.  1755.  p.  109). 
.lanocki  (Pol.  1. 134)  mieni  go  Wcisłowskim. 
Załuski  (Bibliotb.  Poet.)  lakze  Wcisłowskim 
go  nazywa,  dodając,  ze  błędnie  u  JaI>łonow- 
sliiego  (Opisan.  O  Wierszach)  Wastow- 
skim  i  Wieszówskim  jest  nazywany.  Siac- 
czyński  znowu  Wastowskim  go  zowie. 
Ba'ndtkie  nakoniec  (H.  D.  K.  P.  I.  413)  Wci- 
łowskim  go  nazwał.  Najpewniejsza,  ze  na- 
zwisko jego  jest  Wcisłowski.  O  życiu  jego 
pisał  Jakól)  Radliński,  co  Załuski  miał  w  rę- 
kopismie.  Wcisłowsłti  ten  Doktor  Teołogji, 
był  kaznodzieją  przez  lat  dwadzies'cia,  po- 
tym  RclitoremAkademji  Zamojskiej  i  Kano- 
nikiem Regularnym  Mi ecliowskim.  Umarłr. 
1747.  SiarczyńskS ,  pod  Wastowskim,  po- 
mies'cił  autora  między  pisarzami  wieku  Zy- 
gmunta III.  i  odnosi  pierwsze  wydanie  te- 


182    TEOLOGIA,  INSTYTUCJA,  TRAKTATY,  SKRÓCENIA. 


go  pisma  do  r.  1600,  a  druk  r.  1743  prze- 
biciem nazywa  (?!!). 

2606.  Scntenliae  dojrniaticac  ex 
iiniycrsa  Tlieologia  R.  P.  Gabrielis 
Antoiae  S.  J.  exccrj>tae  per  Jo.  Jo.- 
kowskt.  Pars  1.  II.  Peremisliac  tvpis 
Adami  Klein  S.R.M.  otlll.D.  Epi- 
scopi  Premisl.  Ordin.Typojj.  1756. 
8.  463  i  441  str. 

2607.  Hasło  Zbawienne  INanki 
Apostolskiey  złożone  i  zj^romadzo- 
ne  z  rozinaitycłi  rozmów,  z  Teoło- 
gji  Dogmatycziiey,  Moralney,  Spe- 
Kulatywy,  liistoryczncy ,  z  Kano- 
nów, z  Katecliizmu  i  z  naulti  asce- 
tyczney  wyicte  z  poważnych  auto- 
rów i  na  pożytci:  dusz  clirześciań- 
slsicli  ,  a  osobliwie  w  Stanie  Du- 
chownym żyiącycji  nłożone  przez 
W.X.  Tymoteusza  Szczurowskie- 
Go  Zakonu  S. Razylego  W.  S.  Teo- 
lojfii  Doktora  Proto-lNotaryusza  sto- 
licy Apostolsłticy.  Roliu  Paiisitiego 


1780.  1781.  1783.  Tom  I.  II.  IIF. 
IV.  w  Wilnie  w  Druliar.  Bazyliań- 
sk-iey.  4.  236,  215,  216  i  304 
z  górą  stron^  oprócz  Przedmowy 
na  czele  T.  Igo  i  regestrów  przy 
kaidym  tomie. 

2608.  Dawnością  Imienia ,  lirwi 
z  wysokiemi  domami  połączoncy 
ozdobą —  Przezaenym  Panom  — 
w  Sądach  Zieniskieli ,  Grodzkich  i 
t.  d.  Krótkie  zebranie  zdań  z  umie- 
iętności  Teologiczney  przez  Xic.ży 
Zakonu  Troycy  Naysw.  od  Wykup. 
IVićwoIn.  wKoilegium Łuckim  przy- 
pisane i  odprawionym  publicznie 
Aktem  poświęcone.   R.  1782.   fol. 

2609.  Ilebdomadale  Sludiorum 
seu  Rudimenta  theologicae  loco  e- 
xercltiorum  hebdomadaJium  ad  u- 
sum  Seminarii  Varsovicnsis  S.  Cni- 
cis  concinnata.  Varsaviac  1805.  8. 
215  str.  oprócz6  kart  naprzodzie. 


3.  Zbiory  Pism. 


2610.  a)  D.  Stanislai  Hosii.  O- 
pera  omniai  Parisiis  Typis  Guliel- 
mi  Dcsboys.  1562.  fol.     (L.S.) 

b)  Stanislai  IIosii  Cardinałis, 
Episcopi  Yarmiensis ,  in  Conci- 
lio  Tridentiuo  Praesidis ,  Opera 
quae  Iiactcnus  extitcrunt  omnia,in- 
primis  pia  et  erudita  ,  atque  in  u- 
num  corpusjam  prinium  colłccta  et 
excusa,  quorum  catalogum  pagella 
sequeus  indicabit.  Opus  hoc  nunc 
postremo  ab  auctore  rccognitum,  et 
innumcris  supra  omues  editiones  au- 
etum,  cura  et  opera  integcrrimi  viri 
D.  Doctoris  Henrici  Duiighen  Ca- 
nonici  Antwerpiensis.  Anlrcrpiac, 
1566,  fol.  363  karty  oprócz  rege- 
strów na  7  arkuszach.  (L.S.)  Źob. 
Noty. 

c)  p.  Stanislai  Hosii  S.  R.  E.  ti- 
tuli  S.  Clementis  Presbyteri ,  Car- 
dinałis et  Episcopi  Yarmiensis,  in 
Concilio  Tridcntino  Praesidis,  Ope- 
ra Omnia  quorum  titiiliim  octaya 
pagella  iuycnies.  Opera  haec  nunc 
uoyissimc  abipso  auctore  diligcnter 


rccognita  :  Confessionisopus,  plus 
quam  quadragiiita  foliis  auctum , 
denuo  solerti  cnra  et  diligentia  D. 
Doctoris  Dungliaei  Canonici  Ant- 
yerpiensis  edita,  Saluo  per  omnia  S. 
Sedis  Apostolicae  ludicio.  Antyer- 
piae  impcnsis  haeredura  Joan.  Stel- 
sii  ac  Materni  Cholini  iMDŁXxi.  ,Na 
końcu:  Excudebat  Theod.  Lynda- 
nus  etc.  fol.  383  kart  z  jednej  stro- 
ny liczbow.  3  ark.  naprzodzie  ire- 
gestr.     Zob.  Noty. 

d)  Stanislai  Hosfi  S.  R.  E.  Car- 
dinałis ,  Maioris  Poenitentiarii  et 
Episcopi  Yarmiensis  Opera  omnia 
in  duos  diyisa  Tomns,  quorum  pri- 
mus  ab  ipso  auctore  plurimis  sub- 
inde  in  locis,  integris  etdimidiis  pa- 
ginis  sic  auctus  et  recoguitus,  ut 
noyum  opus  fere  censeri  possit.  Se- 
cundus  autem  totus  noyus,  nuncque 
prlmum  typis  excusus.  Accessere 
necessarii  atque  copiosi  indices,  cum 
locorum  sacrae  scripturae  explica- 
torum,  tum  etiam  eorum  omnium, 
quae  in  hisce  opcribus  obscryatio- 


TEOLOGJA,  IKSTITUCJA,  ZBIORY  PISM. 


183 


nc  digna  censentiir.  Goloniac  apud 
Matcriium  Cliollniini.  1584.  fol.  T.  I. 
758  sfr. ,  ii  hart  regestru  i  i6 
kart  na  przodzie,  Tom  II.  496 słr. 
i  8  kart  na  przodzie.    (L.S.) 

Z  Dedyk.  w  T.  I.  Hozjusza  do  Pap. 
Grzegorza  XIII.  datowanej:  E  nostro  Sub- 
laeensi  recessu  XFIll.  Cnl.Septem.  1S75. 
■wnosi  Sobolewski  o  edycji  dzieł  Hozjusza 
Weneckiej  r.  1573,  której  wszakże  nie  znał. 
Z  ob.  J\oty. 

2fill.  Joliaiinis  A  Lasko  Tlieo- 
logi  et  Eciesiarum  Ost-Frisicaruin 
cuiiiprlmis  vero  Eindaiiae  Superat- 
tondentis^  Scripta  oinnia. 

Pisma  te  wyliczone  są  w  V.  S.  U.  Gerdes 
Florilegiuni  Historico-Crit.  Librorum  ra- 
riorum  p.  81   nast. 

(Vogt,  Catal.  Libr.  rar.  Harnb- 
1747.  p.  .^98). 

!2012.  Stanisl.  Socoloyii  ,  Ca- 
itoiiici  Cracovieiisis,  apud  Steplia- 
iiiiiii  P.  R.  Coiicionaloris,  Opera 
omiiiu  in  uiiiiin  collecla.  Cracov. 
Tvpoj>i'.  in  Areliitypograpliia  Regia. 
1591.  fol.  889  str.  i  4  ark. 

Tu  się  znajduje  :  Censura  OrientalisEc- 
clesiae.   fol.   I — 140. 

2613.  Fau.sti  Socim  Miscella- 
iiea ,  lioc  est,  Scripta  Theolojjioa , 
sen  Traclaliis  breyes  de  divcrsis  ina- 
teriis.  Raeoviac,  Tvpis  Sch.  Ster- 
iiacii,  16H.  8.  293  str. 

Między  innymi  są  tu  :  Joannis  Niemoie- 
v«  Epistolae  Duae,  De  Saciiilcio  et  lnvo- 
catione  Christi.  Et  ad  eas  Fausti  SociniRe- 
gpun<:io.  Datowane  z  Lublina  2S  Lutego 
i  25  Kwietnia  r.  1587.  (L.  S.) 

2614.  FaiistiSociM  Senensisad  A- 
mieos  Epistolac,  in  quibus  variae  de 
rebus  diyinis  qnaestiones  expediuu- 
tur,  muitaąue  saeraruni  literaruni 
loca  explanantiir.  Additae  suntpan- 
cae  allorum  ad  Soeinum  Epistolae 
ad  quos  ipse  respondet.  Raeoviae 
1618.8.  695  str.  3  karty  na  końcu. 

Na  końcu  drukarz  os'wiadczil,  zellsty  czę- 
s"cią po  rękach  jego  przyjaciół  ukryte,  czę- 
ścią pisane  po  włosku,  a  na  łacińskie  dotąd 
nie  przełożone,  mianowicie  do  Andrzeja  Du- 
dicza  (Dudithiusi  innym  czasem  wyda  od- 
dzielnie. Listy  te  są  nader  ważne  dla  wie- 
lu szczegółów  do  historji  Socinianizmu  i 
związków  osobistych  Socina.  Jest  icli  41, 
a  między  niemi  dwa  Jana  Niemojewskiego 
do  Socina  i  trzy  Socina  do  niego.   (L.S.) 

2615.  Fausti  Sociiyi  breyes  quidaiu 


dc  diyersis  matcriis  ad  Gbristianam 
religionem  pertincntibus  tractatus. 
Quorum  serlem  sequens  pag'ina 
monstrabit.  Haeoviaetyp.  Seb.  Stcr- 
nacii.  1619.  8.  97  str.  (L.S.) 

2616.  Dissertatioquam  Fausli  So- 
ciNi  operibus  pracniitti  yoluit  Enues 
Polonus  Sam.  Przipcoyius.  1636. 4. 

(Catal.   des  li^res  impr.    de    la  Bihlioth. 
du  Roy.  Parls  1752.  T.  III.  D2.  N.2458). 

2617  a)  Maccoyiiis  Rediyiyus  seu 
inanuscripta  eius  typis  exprcssa. 
Franekerae  1654.  4. 

(C.nt.  Janss.   1680). 

b)  —     —  Anistelodaini  1659. 

Jest  to  juz  wydanie  trzecie  od  poprze- 
dzających,   pełniejsze  i  poprawniejsze. 
Zob.  Noty.  (Boeckm.Sched.  p.8). 

2618.  Blbiiolbeca  Fratrum  Polo- 
nornm  quos  Unitarios  yocant ,  in- 
strueła  operibus  Fausli  Socini,  Job. 
Grcili,  Jonae  Scbliebtin{];ii  a  Buco- 
yvietz  elJob.  Lud.  Wolcog^enii.  Ire- 
iiopoli  (Amstelodami)  1666.  fol.  9 
Yol.     Por.  ^vyźej    JN.  2532. 

2619.  Antonius  QuirinusUiEYSKi. 
Opera  poslbuma.  Cracoyiae,  yidua 
Franeisci  Caesarii  1662.  4. 

Wydał  po  s'mierci  autora  Józef  Boiarski 
nauczyciel  jego  ,  i  przypisał  Janowi  Wie- 
lopolskiemu Staros'cic  Bieckiemu. 

2620.R.D.P.DidaciINissEMAbbali8 
Ord.  Basilii  M.  Opera  omnia  in  tres 
tonios  di{>;es(a  quac  bis|)ano  idioma- 
te  autbor  primum  eyulg^ayit,  dein 
Ilali  ac  Galii  certatim  sua  yernacula 
recndcruDt,  postremum  lalinis  au- 
ribus  donayit —  P.  P.  F.  Jonnncs 
Freylinck  Reimbacen.sis  Ord.  Prae- 
dic.  S.  Tlicol.  Majrister  T.  I  — IV. 
Gracoyiae  apud  Lueam  Kupisz.  A. 
MDCL.  4.  549, 5i6,  666  i  242 str. 
oprócz  kart  na  przodzie  i  regestrów. 
U  Sienkiewic;«a  w  Dodatkach  do  Bent- 
kowskiego jest:  S.  Basilius  Magnus  in- 
terprete  Joannę  Freylinck.  TomusV.  Cra 
coviae  in  Offic.  Yiduae  Lucae  Kupisc.  1651). 
4.  Byłby  to  zatym  Tom  V.  powyższego 
zbioru,  ale  niepewna  czy  nie  późniejszego 
wydania. 

2621.  Domintcl  Frydiiychowicz 
Ord.  Praed.  Manipuliis  Tbeologicns. 
Gracoyiae  1691.  4. 

(Kat.  Piar.  War.  1822p.29). 


184        TEOLOGJA,  INSTITUCJA,  KONKLUZJE  I  TEZY. 


Sam.  Przipcoyii  Cogttationes.  non  tractatus  varii-argunienli  prae- 
sacrae  ad  initiuni  eyangelii  Matlici  cipue  dejureCliristiaiilMag^lstratus. 
efomncs  cpistolas  apostolicas   nec     Zob.  wyżej  N.  2332. 

4,  Konkluzje  i  Tezy. 


2622.  Theses  iniprcssac  Craco- 
vlae.   1568. 

Bock  p.  636.  domyśid  się,  iz  autorem 
ich  jest  Grzej" orz  Pauli.  Jedne  z  nich, 
trzecią,  przywodzi  Jan  Meisner  inDisput, 
de  stahi  antmarum  Separatarum,  Wilteb. 
1661.  §  \.  fol.  A  3. 1).  ISegamus,  altijuam 
animam  post  mortetn  manere,  sed  illud  di- 
cimus  excogitatuin  ab  ^ntichristo  ad  sła- 
bilicndain  suam  cnlinam  per  fictum  purga- 
torium  et  inpocationem  sancłornm. —  Być 
luoze,  iz  to  są  Theses,  juz  po  s'mierci  autora 
w  Rakowie  powtórzone,  o  których  patrz 
niżej  w  Dogmatyce,  a  w  szczegółnos'ci, Trój- 
ca ISajśw.     (L.S.) 

2623.  Concliisiones  ex  imircrsa 
Tlieologia  deccrptae,  In  Academia 
VilnensiSoelelalis  Jesu  propugnan- 
dc  a  Rcv.  D.  Nicolao  Dicio,  Art. 
Lib.  elPliil.  Mag.  nec  nonS.  Tlieol. 
Bacculaiii*.  pro  gradu  Doctorattis 
Tlicologlciconseqiieiido.Gal.Oclob. 
M.1>.LXXXI1II.    4.    (L.S.) 

Przypis.   Miliol.   Krzyszt.  Radziwiłłowi. 

2624.  Andrcas  RycHLiCKi,  Epi.sc. 
Enneii.  Diviis  Paulus  Apostolus  et 
Judas  Iscarioles  iu  llicologicain  di- 
sputalioncui  adductl.  1591.' 4. 

(Nieś.) 

2625.  Conclusioncs  salutarcs  fa- 
clac  in  Claronioiilc  Częstochor. 
Crac.  iu  OlTic.  Jac.  Sicbeiieyelicri. 
1596.    4.  (Sienk.  Dod.  doBeut.) 

2626.  Tc  Dcuiu  Laudumus  spe- 
cuiatiyis  Saerac  Tlicologiae  oonclu- 
siouibus  ad  disputanduni,  et  positi- 
vis  discursibus  ad  praedlcasidum 
breyifcr  inscrtum.  F.  Adami  Goscii 
Poloni ,  Franciscani  Conycntualis 
inflorcntisti.  Gyranasio  IScapolilano 
eiusdem  Ord.  S.  Theol.  Bacealau- 
rcorum  Minimi  elc.  Neapoli  apud 
Joan.  Jacobum  Carlinum  et  Con- 
stantinum  Y^ilalcm.  1G07.  4.  3^  ark. 

Dedykacja  Andrzej.  Prochnickiemu.  Bi- 
skup. Kamienieckiemu,  naówczas  Legato- 
wi Polskiemu  w  Neapolu.     (L.  S.) 

,2627.  Asserlioues  ex  Theologia 
Fratris  Joannis  Duus  Scoti  Doclo- 


rls  Subtilisslmi  desumptaeet  iu  Con- 
yentu  Lcopoliensi  Ord.  Miuorum 
Conyentnal.  tempore  S.  Capituli 
Proyincialis  ad  disput.  propositae 
a  Fralre  Gipriano  (sic)  Saxillio  S. 
T.  D.  Ejusd.  Ord.  Professo.  Do- 
hromili.  b.  r.*  4.     (L.  S.) 

Sienk.  w  Dod.  do  Bent.  wymienia  rok 
1616. 

2628.  Pancarpia  ex  totius  Theo- 
logiae  conclusionibus  Fr.  Jounnis 
Duus  Scoti  Doctoris  sublilissiuii 
dcsumpta :  et  in  Gonycntu  Grac. 
OrdiuisMiuoruu)  de  Obser,  tempo< 
re  almi  Gapituli  Proyincialis  publi- 
ce ad  disputaudum  proposilu.  Ob- 
jectis  satisfacicute  F.  AndreaMLA- 
VE.N  :  sub  pracsidiis  R.  P.  F.  Ber-, 
nardini  Bidgostini  S.  T.  Lectoris 
A^^ilncir'.  Grac,  in  Offic.  Fr.  Gesarit 
1617.  4.  3  ark. 

X.  Andrzej  Mławski  Bernardyn  przypi 
sal  swoje  Tezy  Starszyznie  swojej.    (L.S.) 

2629.  Propositiones  Tlieologicae 
ex  Prima  Secundae  D.  Tbomae  D. 
A.  dcprouiplac,  publicoąue  certa- 
miui  cxpositac  a  Fr.  Sigismuudo 
Gdowski  Ord.  B.  M.  V.  de  Monte 
Garmeio,  S.  Tb.  Baccalaureo  ac  in 
Alma  Uuiyers.  Gracoy.  Professore 
pro  Gomiliis  proyincialibus  in  Gon- 
ycntu Gracoyicnsi  ad  Aedes  B.  M. 
V.  in  Arcnis  Galciid.  Septem.  A. 
1619  celcbnandis.  Grucoyiae  in  Of- 
iic.  MaltaciAndrcoviensls.  4.  Si  ar/c. 

(L.S.) 

2630.  Gampius  VADoyius,  Dispu- 
tatio  tbeologica.  Grac.  Matb.  Au- 
dreoy.   1620.   4.         (Katal.  Juszyń.) 

2631.  Adrian.  Bratkowic  Ord. 
S.  Franc.  Asscrtiones  tlieologicae 
ex  Joannę  Duns  Scolo.  Gracoyiae 
typ.  Fr.   Gezary  1620.  4. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

2632.  Garnie! us  Figuli^ls  Leo- 
pol.  Tbeoremata  tbeologica  ad  di- 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA,  KONKLUZJE  I  TEZY.      185 


sputantlum      propoBita.      Zamoscii 
1623.   4.  (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

2633.  Bonavcntura  Costerus. 
Asscrtłones  TLeologicae,  Jarosla- 
viac  1625.  4.  (Kat.  Ju82.) 

2634.  Assertioiies  theologicae  ad 
nicntein  Doct.  Angelici  D.  TLo- 
niac  Aąiiiuat.  nublico  certamini  pro- 
pesitae  a  P.  F.  Afplionso  Kaziyow- 
sKi  S.  T.  L.  Ord.  Pracd.  A.  D.  1627. 
Craco\iae  typ.  Malthiac  Andreo- 
vici{.  4.  2  ark.     (L.S.) 

2635.  Ad  pereniicin  pereuni  Mo- 
nad! acTrladi  gloriain.  Trias  Quae- 
stiontiin  Tlieologic.  Ex  I.  Parte  D. 
Tliomae,  dc  Processioiiibus,  rela- 
tionibus  et  persouis  divinis.  A  F. 
BeiicdicloMsTOYio,  Eremitar.  Ord. 
S.  Pauli  P.E.  Presbyt.  Licentiato  et 
Prof.  S.  Tb.  in  Crac.  Coiivcnlu. 
Pro  bonore  Doctorahis  S.  Tbeol. 
iii  ccie.berr.  Acad.  Crac.  obtinendo 
etc.  Crac.Tvpis  M.  Andreoviensis. 
1628.  4.  2iark. 

Dedyh.  Tomaszowi  Zamojskiemu  Pod- 
kancierz.     (L.  S.) 

2636.  Joanncs  Cbrysost.  Polę- 
dwic S.  T.  Baccai.  Ord.  Praed. — 
Laiinis  ia  igne  strepcns  sive  Con- 
clusioncs  Tbeologicae.  Łiibljni  ap. 
Vid.  Pauli  Coiiradi  1637.  4.  6).  ark. 
Zob.  Noty.   .  (L.S.) 

2637.  Kaymund.MĄDROWicz  Ord. 
Praed.  Cieada  rylbinica  sen  Quae- 
stiones  43  primae  parlis  SumniacS. 
Tboinae.  « 

Aprobacje  druku  r.  1639. 

(Chodyk.  de  Reb.   gest.    Ord.  Pracd. 
p.  335). 

2638.  Joannes  Chodowiecki.  Di- 
spulalio  Tbeologica  Prima.  Fraiie- 
Łerae  1639.  8. 

2639. Disputatio  Tbeologica 

Tertia   łam.   1640.   8. 

2640. —  —  Qiiarta.  Gronlujjae 
1640.  8.  ' 

264L Qiiinta.  fam.  1640. 8. 

2642. Sexta.   tam.  1640.8. 

(Sienk.  Dod.  do  Bcntk.) 

2643.  Joannes  Chodo^\iecki  jC;!- 
rag  dispiitalionum  tbeologicarum. 
b.  m.  1640.  4.     (Sienk.  Dod.  do  Bentk.) 

2644.  Andreas  Paszkowski.  Col- 
ToM  IL 


legii  Tbeologici  Miscellanearum 
Quaestionum  Disputatio  xix.  Frane- 
kerae  1640.   8.      (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

2645.  2*1/ V  Toj  &i(7j  Collegi  Tbco- 
logici  disputatio  xxi.  de  Magistratu 
Polilico.  4.  p.  149—156. 

Na    brzegu   pierwszej  karty  :    Respoud.         , 
Talentinó  Arnoldo  Polono. 

I^vv  TM  &eco  Collegii  Theologi- 
ci  Disputatio  xxii.  de  Coniugio  p. 
157-164. 

Na  brzegu  :  Resp.  M.  Benjam.  Gerlachio 
Polono.  Są  to  urywki  ze  zbioru  dysserta 
cji  Kollegium  jakiegoś' zagranicznego,  nie- 
katolickiego.    (L.  S.) 

2646.  AssertionesTbeologicaees 
prima  parte  Angelici  Doctoris  D.  '' 
Tbomae  decerptae  et  a  FF.  Car- 
melitis  Discalceatis  Proviu.  PoL 
Studiosis  SacraeTbeol.  publico  cer- 
tamini expositae.  A.D.1641.  diell 
Mensis  Amjusti  Leopoli.  4. 

Ded.  Perill.  D.Alcxandro  de  Mirów  My- 
szkowski Capit.  Tyszowecensi  etc. 

(Bibl.  Horodcc). 

2647.  Trina  virtutum  tbeologica- 
rum  Coroua,  aecmonjodatis  ad  men- 
tem  D.  Tbomae  Aąuin.  concluslo- 
nibus  elaborata  a  V.  P.  Frat.  Flo- 
riano TnzErsKi  Ord.  S.  Pauli  Pr. 
Erem.  Presbytero.  Cracoviae  in  Of- 
fic.  Typogr.  Ałberti  Siefcielowic. 
1643.  4.  ^ark.  (L.S.) 

2648.  Adamantinus  sapientiae  cly- 
pcus  adsagiltam  proponitur  a  Geor- 
gio Arnold  Partbeniae  Acadeniiae 
Consiliario,  in  CoUegio  Sieuiay.Le- 
opol.  Soć.  J.  Leopoli  typis  Coll.S. 
J.  apud  Sebast.  INowogorski.  1644. 

4.  2  ark. 

Są  to  Conclusiones  Universae  naturalis 
Tbeologiae.    (L.  S.) 

2649.  Proposiliones  Tbeologicae 
ex  prima  parte  D.  Tbomae  Docto- 
ric  Angelici  decerptae  a  FF.  Car- 
nielitis  Discalceatis  Conv.  Crac. 
Studiosis  S.  Tbeol.  publico  certa- 
mini expositac.  Cracoyiae  in  Offic. 
Vid.  et  Haer.  Andr.  Petricovii  1647. 

5.  2  ark.  (L.  S.) 

2650.  Sigismundus  Zaranek  S.  J. 
Tbeses  tbeologicae.  Poananiac  la 
Offic.  Vid.  et  Haer.  Alber.  Regali 
1655.    4.  (Sieuk.  Dod.  do  Bent.) 

24 


186      TEOLOGJA,  INSTITUCJA,  KONKLUZJE  I  TEZY. 


2651.  Arcana  Tłicologica  a  D. 
Au{>piistino  et  Anfjelico  Praeceptore 
d.  Thoma  Aqninatc  etenebrosis  e- 
rula  quon(lain  ruderihiis  ,  ac  novis- 
sime  in  almo  Studio  Bononicnsi  ab 
Adm.  Rcx.  P.  Mag.  Fr.  Jacobo  Pbi- 
lippo  Polino  Regcnle  ciusdein  stu- 
dii  sapleDlissimo ,  iicc  non  piibiico 
in  Uniycrsitate  Felslnca  Calhedra- 
tico  Theolog'0.  E  ciiiiis  potioribiis 
tractatibus  selecta  per  Fr.  Norber- 
tum  Słedziewski  Poroiium  de  Pro- 
Yincia  S.  Hyacintbi  in  Kussia  publi- 
ce disculienda  proponcntur.  Bono- 
niae  m.dc.lxhi.  Typ.  Jo.  Bapt.  Fer- 
ronij.  4.  3  ark.     (L.  S.) 

2652.Pbilantropion  Theolo{jicuni 
sive  Conclusioncs  ex  uuiyersa  Tbe- 
ologia,  pro  Icctoratus  gradu  dispu- 
tatae  per  Eliam  Tworkowski.  Cra- 
coviae  1667.  typ-  Alberti  Gorcc,ki. 
fol.  (Ban.H.D.K.  P.  1.298.) 

2653.  Tbcses  Tbeologicae  propo- 
sitae  a  D.  Joannę  Kun8ZE>»Ki  Ca- 
non, ad  S.  Gregor.  Gnesnensl,  etc. 
prosaprcma  S.  Theol.  laurea,  qiiani 
autborilate  Scdis  Apostolicac  solen- 
ni ritu  obtinebat  in  Aula  Collcgii 
Posnan.  S.  J.  A.  1677  d.  12  Oclob. 
Typis  ejusdem  Colletjii.  4    i   ark. 

(L.S.) 

2654.  Questyiki  drukowane  w  kla- 
sztorze Oliwskiin.   1682. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

2655.  Sacra  doctrina  seu  Conclu- 
sioncs Tbeologicae,  in  Univ.  Crac. 
publicac  disputationi  a  Marlino  Ku- 
BOWSKi  Pliiae  D.  et  Prof.  proposi- 
tae.  Crac.  Typ.  Univ.  1694.  fol.  3i^ 
ark. 

2656.  Jesus  Maria  luminis  fulgor, 
theologicis  resplendens  in  ibesibus 
a  CracoricnsiCollegio  Societałjs  Jc- 
s«.  Cracoyiae  tvp.  Nicol.  Alex.  Scbe- 
del.  1696.  fol.'    (L.S.) 

2657.  Tbeologiae  speculatirae 
Conclusioncs  menll  D.  Tbomae  A. 
D.confornieś  a  M.  Basitio  Sawicki 
Pbiac  D.  cl  Prof.  publicac disputa- 
tioni  cxposilae,  Cracoylac  lvp.  U- 
niv.  1697.   fol.  31  ark. 

2658.  Gaspcr  Joan.  Paciiowski. 
Magistra  vilac  coelcslis  S.  Tbeolo- 


gia  specuiatiya  seu  conclusioncs  ex 
illa.   Crac.  typ.  Univ.  1701.  fol. 
'(Slcnk.  Dod.  doBentk.) 

2659.  Theologicum  Salvc ,  seu 
Conclu!;iones  llieologicae  Crac.  typ. 
Univ.   1701.   fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

2660.  Aquilinus  Micbacl  Gor- 
czyński Canon.  Keg.  Lateran.  Sc- 
grcta  tusa  peccatoribus  B.  Slanisl. 
Casimir. — propositiones  tbeologicae. 
Crac.  typ.  hic.  Alex.Scbedel.  1703. 

fol.    (L.S.) 

2661.  MarllnusRESZKOwsKi.  Scin- 
tilla  — id  cst  Qiiaestlones  tbeolo- 
gicae publice  defensac.  Crac.  typ. 
Acad.  1706.  fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Bentk.) 

2662.  De  Persona  Cbristi  ^ectv- 
&cionov .  de  BaplismojT  deqne  riti- 
bus  quibusdani  non  piane  adiapbo- 
ris ,  disputabit  Cbristianus  Sitko- 
yius  Lcsna  Polonus  Francofurti  ad 
Yiadrum  1707.  4.  iO  ark. 

(Noya  Lller.  (ierm.  1707.  p.  49) 

2663.  Tbeses'  polcniico-scbolasti- 
co  tbeologicae ,  quas  publice  dcfen- 
dondas  exponuiit  Alumni  Collcgii 
PoittlOcii  Lcopolicnsis  Arnien.  et 
Rułben.  Leopoli  1719.  Typ.  Con- 
fraternit.SS.Trinit.4.i9^arf.(L.S-) 

2664.  Adal.  Szczepański.  Conclu- 
siones  ex  uniy.  Tbcologia.  Posnan. 
1719.  fol.     (L.S.) 

2665.  Conclusioncs  ex  Uniyersa 
Tbcologia  S.  Scripturae  Oraculis, 
Conciliorum  definilionibusSS.  Pon- 
fiGcnm  constitutionibus  fam  anti- 
quioribus  quam  rccentissimis  con- 
formes.  Publice  propugnatać  in 
aula  Coli.  Posnaniensis  S.  J.  aL  11- 
lustri  R.  D.  Adalbcrlo  Szczepański 
Collegiatae  Samotulensis  Scboiasti- 
co,  Consummato  Theologiae  Audi- 
tore.  Posiianiae  typis  S.  R.  M.  in 
Coli.  S.J.  1719.  fol  12  ark.  (L.S.) 

2666.  Olympia  sacra  seu  Couclu- 
siones tbeologicae.  Crac.  1721.  Typ. 
Fr.  Cezary  fol. 

(Slcnk.  Dod.  do  Bent.) 

2667.  Franc.  Barzykowski  Ord. 
Min.  Cony.  Rosae  gratae  seu  eon- 


TEOLOGJA,  IINSTITUCJA,  KONKLUZJE  I  TEZY.      187 


clusioneś    theologicae.    Crac.    typ 
Acad.  1726.   fo!.     (L.S-) 

266S.  Felicianus  Wykoski  S.  P 
Propositiones  Tłieologicac  iuxta 
menteni  angelicl  Praeceptorls.  Ro 
mae  ex  Typogr.  Joan.  Zenipel.  4 
9str. 

2669.  FlosMyśticus,  sive  conclu 
sioncs  tlieologicae.  Crac.  Typ.  Ant 
Jos.  Mieli.  Dyaszewski.  1745.  fol. 
(Sienk.  Dod.   do  Bent.) 

2070.  Conelusiones  exTIieologia 
Scliolastico-Dogmatica  propugnan- 
dae  in  Acdibus  ^tradomiensibiis 
Congregatioiils  Missionis.  A.  1749. 
Crac.  Typ.  Mich.  Jos.  Ant.  Dya- 
szewski. 4.  1\-  ark.    (L.S.) 

2671  Scientia  Sacra  i  t.  d.  jak 
niżej  propugiiata  per  M.  D.  An- 
dreain  Szadkowski  Marianae  Aca- 
demiae  Secretariuin.  A.  D.  1750. 
fol.  i|  ark. 

2672.  Scientia  Sacra  Theologia 
S.  Scripturac  oraculis,  Goncilioruin 
definitionibus  —  conformis  ac  in  pu- 
blicis  rcgni  scliolis —  Coli.  Leopo- 
liensls  S.  J. —  propngnata  per  M. 
D.  Stanislaum  Kostkam  \Vołko- 
wicz  Marianae  Academiac  Cancel- 
larinra.  A.  D.  1752.  typis  Coli.  Leo- 
pol.   S.  J.   fol.   2^  ark. 

2673.  Henricus  Buydec.ki  Ord. 
Praed.  Tlieses  tlieologicae  de  incar- 
nalione,  de  poenitentia  et  de  Roma- 
no PoutIGce  Roniae  1754.   fol. 

(Sienk.   Dod.   do  Bent.) 

2674.  Conelusiones  Scłiolastico- 
Dogniaticae  ex  unirersa  Theologia 
selcctae,  iamyero — Perlił,  etadmo- 
duni  Rndo  D.  Joanni  Bernardo 
Srzyrzowski  Canonico  Regularl 
Łateran.  Conyentus  Antocoll.  ad 
Yilnam  —  a  studio  eiusdein  ordinis 
łheologico  —  dedicatae.  Vilnae  ty- 
pis Scholar.  Piar.A.D.  1755.  4. 

2675.  Elenchus  Quaestionum 
Theologicarum  acPhilosophlcarum. 
Romae  abA.  R.  P.  J\.  lgnatioVice- 
Comite  Praeposito  Generali  S.  J.  pro 
Polona  Proyincia  approbatus.  A. 
1755.  Lublin!  typis  S.  R.  M:  8.  3 
ark.  ^  (L.  S.) 

2676.  Conelusiones  Theologicae 


nienti  D.  Thoinae  conformes  publi- 
cae  disputationi  sub  tempus  Capi- 
tuli  Generalis  Corigregationis  Be- 
nedictino-Polonnc  ad  oppugnanduin 
expositae,  suh  Praesid.  R.  P.  Flo- 
rian! Amand!  Janowski  Ord.  S. 
Bened.  S.  Theol.  Prof.  Capiluli  Ty- 
necensis  Secretario,  ad  obiccta  re- 
spondcnte  R.  P.  Leone  Protasso- 
wicz  O.  S.  B.  Cracoviae  typ.  Mi- 
chaelis  Dyaszewski  1756.  fol.  2 ark. 
(L.S.) 

2677.  Mnemosynon  grati  Talio- 
nis  excitatnm  favore ,  benignitate 
atque  munilicentia  III.  Excell.  ae 
RcYcr.  D.D.  Venceslai  Hieron.  de 
Boguslawice  Sierakowski  Episcopi 
Premisliensis  Emiitis  Aqu!lae  Al- 
bae —  a  Studio  Theologico  Leopo- 
liensi —  oblatum  quarum  paucitas 
hac  inpaginasuppletur  per  ass!sten- 
tem  altefatis  thesibu^,  Fratrem  Pa-i 
frum  Karwósiecki  S.  Theol.  Do- 
ctorem  Einsdemaue  Regentem  etc. 
A.  X).  1759.  4. 

2678.  Henricus  Bogucki  Ord. 
Praed.  Theses  theologicae.  Leopo- 
11  1759.  4.       (Sienk.  Dod.  do  Bentk.) 

2679.  Conelusiones  theologicae 
sub  auspiciis  111.  Exc.  Rev.  D.Leo- 
nis  in  Szeptyce  Szeptycfci  Episcopi 
Leopoliensis —  in  lucern —  expo8i- 
tae.  A.  D.  1760.  w  Lwowie  w  Druk. 
Jana  Filipowicza  J.K.  M.  S.  y  Ty- 
pografa.  fol.  2  ark. 

2680.  Conelusiones  ad  mentem 
Maximi  Ecclesiae  Patris  S.  Augu- 
stlni  quas  ex  unlrersa  Theologia 
excerplas  Canonici  Ord.  S.  Scpul. 
Hierosolym.  in  Templo  S.  Hedvi- 
gis  ad  Cracoyiam  sito  publicae  di- 
sputationi  proposuerunt.  A.D.  1760. 
Cracoyiae  typis  Seinin.  Zalusciani 
Academico-Dioecesaui.    4.    2  ark. 

(L.S.) 

2681.  Propositiones  ex  Universa 
Theologia  Positivo-Dogmatico-Po- 
lemlco-  Critico  -  Scholastica  juxta 
mentem  SS.  Literar.  SS.  Patrura, 
Conciliorum ,.  ac  yenerabilis  Joan- 
nls  Duus  Scoti  Doctoris  Subtilis  et 
Marian!  publicae   conccrtationi  ex- 


188       TEOLOGIA,  INSTITUCJA ,  KONKLUZJE  I  TEZY. 


Sositae  m. dcc. lxi.  Varsaviae  Typ. 
cliol.  Piar.  8.  12  ark. 

2682.  Coiigrejjatio  Missionis  Do- 
mus  Varsav.  Conclusiones  Thcol. 
1762.^8.    (L.  S.) 

2083.  Ccrtamen  Theologlco-Sclio- 
lasticuin  ex  scienliis  In  Ścniinariis 
ad  mentcm  S.  Concilii  Tridcntini 
tractari  solltis,  perVeiierabiIcs  Cie- 
ricos  Scfmiii.  Acadeinico-Dioeccsaiii 
Posnanicnsis  Aliimiios  cxpcdituin 
Sub  assistentia  M.  Stanisiai  Patel- 
sliJ ,  PLił.  D.  in  Acad.  Posn.  S.  T. 
Prof.  ColIegaeMaj,  Seminarii  Posn. 
Pracfeclł,  etc.  A.  1762.  4.  2  ark. 

2684.  Assertiones  Tlieologlcae, 
pracler  illa ,  ąuac  Scliolasllci  per- 
tractant ,  multa  ad  do{rmata  fidci, 
liistoriam  Ecclesiae,  artemque  cri- 
ticam  spectantia  cojitincntes.  Na 
końcu:  Propugnabuntur  publice  in 
Gymn.  Varsav.  Societ.  J.  a  Patribus 
ejusdein    Soc.  A.  1762.  4.    ii  ark. 

(L.S.) 

2685.  Ecclesiae  Doctori  cclebcr- 
rimo  etc.  Diyiuissinio  Leoni  —  Stu- 
dium phiiosopbicum  Luccoricnse 
Ordinis  Excalceatorum  SSS.  Trini- 
tatis  —  Assertiones  in  percnne  gra- 
titudinis  monumentum  D.  D.  JD. 
Leopoli  typis  Acad.  in  Coli.  S.  J. 
A.  1764.  4. 

2686.  Caeli  Terrarumque  Regi- 
nae  Augustissimae  —  B.  V.  Mariae 
Studium  Theologicum  Lcopolien. 
in  Ord.  Excalccat.  SS.  Trinil.  Re- 
dempt.  Captiv.  sc  suasgue  proposi- 
tiones,  in  fine  triennalis  Theologiae 
Cursus  —  D.  O.  C.  Anno  mdcclxiv. 
dicbns  mensis  Maii.  4. 

2687.  Lcgis  Evangclicae  Sancta- 
mm  Yirginimi  Martyrumque  Prin- 
cipi  —  D.Thecłae  —  Studium  Theo- 
logicum Leopoliense  Ord.  Excal- 
ceat.  SSS.  Trinit.  in  tcrmino  łrien- 

'    nalis  negotii  se  suasąue  proposilio- 
nes  —  D.  O.  D.  AnnoMDCCLXiv.  dic- 
,  ^        bus  Mensis  Mali  4. 

2688.  Proposlllones   theologicac 
■  mcnti  Sancti  Patris  Augustini  con- 

formes  a  RR.  Studentibus  OrHinis 
EremitarumS.  P.  Augustini  in  Gon- 
uentu  Vilnensi    ad  propugnandum 


publice  proposttae  A.  D.  1764.  Vil- 
nae  typis  Mouacborum  Rasiliano- 
rum.  4. 

2689  LudoricusBACzYSsKi.  Pro- 
positiones  Theologicac.  h.m.  1764. 
fol.  (Sienk.  Dod.  doBcnt.) 

2fi90.Celsiss.  Prliicipi  Duci  in  Ko- 
zielsk  Cointti  in  Mołodeczna  Xave- 
rio  Ogiński  Pracfeclo  CiiliuaeM.  D. 
L.  etc.  Thaddaei  Palatlni  Troceiisis 
Filio  etc.  SludiumTheologicuniYil- 
nense  Ord.  SSS.Trinilatis  Redcmpt. 
Capt.   4. 

2691.  Verbu!n  Dlvinum  annuali 
cursu  theologico  c\positum  nomint 
ac  dignitati  Perill.  Revcr.  D.  D. 
Laurentii  Joseph!  Florldl  Climie- 
Icchi  S.  Theol.  Docloris  ,  Canonico- 
rum  Rcgular.  Lateranen.  per  Mino- 
rem Poloniam  etM.Duc^Llth*  Prae- 
positi  Gencralis  a  studio  Sui  Ordi- 
nis Theologico  in  Conventu  Anto- 
collensi  ad  ViJnam  —  inscriplum 
Vilnae  typis  Schol.  Piar.  b.  r.  4. 

2692.  Palma  Yictoriae  ex  qua- 
driennali  cursus  theologici  labore — 
reportata  Vcn.  nomini  Perill.  Rev. 
D.  Cantii  Stanisiai  Donatiani  Do- 
brzański S.  Theol.  D.  Canonicorum 
Regular. —  Praepositi  Gencralis  — 
subiecta.  Vilnac  typis  Schol.  Piar.  4. 

2693.  Simon  Be>aczko\vski.  Con- 
clusiones   Theologicac.    Posnaniae 

1765.    4.        (liat.Jusz.) 

2694.  Conclusiones  Theologicae 
pro  disputationibus  pnblicis  proposl- 
tae  inScminarioStradomiensi  Prcs- 
bylerorum  Congregationis  Missio- 
nis. Ad  objocta  respondentcTimo- 
theo  GorzeSski  Canonico  (!!athedrali 
Posnanicnsi.  A.  MDCCLXV.  4.  6  ark. 

(L.S.) 

2695.  Conclusiones  Theologicac 
ex  tractatu  deReligione.  Na  końcu: 
Defendentur  a  pud  Presbyteros  sac- 
culares  Con;>?egationis  Missionis  iu 
Domo  St.  Crucis  Varsaviae  dicbns 
25  et  27  Junii  Anno  1765.  4.  I  ark. 

.     (L.S) 

2696.  Conclusiones  Tlieologicac 
ex  cursu  theologico  spcculalivo\Ien- 
łi  D.  Tliomae  conformes,  asbistcnte 
M.   Antonio   Josepho    Woyciecho- 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA,  KONKLUZJE  I  TEZY.      189 


wsKiS.  T.  Praesentato,  EccI.  S.Ni- 
colai Vc.«ołoviae  Pracposito  ac  de- 
feiuleiitc  M.  Jacoho  Niiczankowicz 
Phil.  D.  et  Prof.  ciusdeni  ciirsus 
tIicolop;ici  aiiditorc  publ.  dispul. 
expositac.  Crac.  Tvp-  Acad.  Coli. 
Maj.  A.  17G6.  Li  ark.     (L..S.) 

2097.  Proposiliones  Tlieolojji- 
cas  ,  qiias  ■ —  Joscplio  Andreac  Co- 
initi  in  Załuskie  Załuski  Episcopo 
Kiioyicnsi  etc.  nuncupatas  iii  recen- 
ter  extrucla  CoUcgii  V;»rsav.  Scli. 
Piarurn  Bibliolhcca  publice  propu- 
(rnaiidas  siisccpit  Micliacl  Sualo- 
pełk  CzETWERTYŃsKi  c  Scholis  Pils. 
McnseJniiiol76().   4.  5  aiA;.  (L.  S.) 

2698._CultU8  Duliae  B.IsaiacBo- 
nero  eiliibltus  per  dedicalioncin 
Tliesiuiu  Tbeologicarujn  disputa- 
tionis  piiblicae,  defcndcnle  conclur 
sionce  M.  Josepbo  Bogucicki,  Pliiae 
Doctore  Scholae  S  Slcpliani  Seiiio- 
re.  Cracor.  A.  D.  1767.  Mensę  Mar- 
tio.  4.  ii\  ark.  Z  loizeruitkieni 
śtviętego  i  iviadomością  o  jego  ży- 
ciu. 

Thcses  są:  de  Inrocatione  et  cultu  Sancto- 
rum.    (L.  S.) 

2699.  Proposiliones  ex  uniyersa 
Tbeologia  propugnalae  in  Collejjio 
CracoY.  S.  J.  An.  1767.   b.   in.  4. 

2700. An.  17(58.  b.  m.  4. 

2701. An.  1770.  b.  m.  4. 

2702. An.  1771.  b.  m.  4. 

2703.  Feli<:ianus  Toriaim  Ord. 
S.Benedicti.Mcta  tlieolojyici  cursus. 
b.  m.    1768.    4.      (Slenk.  Dod.  do  Bent.) 

2704.  Proposiliones  tbeolog^icac 
a  Reli{jiosis  Ord.  S.  Benedicli  pro- 
puf^i^iialae.   b.  m.   1768.  "4. 

270.').  Conclusiones  tbeolofjicae 
ex  cursu  trieitnaji  speculalivo  iuxta 
inenleiu  Divi  Tbomae  per  M.  Mi- 
ebaeleniMRUGAczEusKiŚ.Tbi  Prof. 
Propugnanlibus  M.  Josepbo  Cantio 
Muszyński  Pbiae  D.  et  M.  Josepbo 
Can.  Nepomuceno  Bogucicki  Pbiae 
D.  Seininarii  AcademicI  Dioccesani 
Aluutno.  Craeoyiac  typ.  Semia.  E- 
pis.  1769.  4.  2\  ark.     (L.  S.) 

2706.  Conipcndium  Disscrlalio- 
num  nonnullarum  ex  UniyersaTheo- 
logia  —  iu   Collcgio  Claro-Tiunba- 


no  Stu  dii  Gcneralis  Ord.  Cisterc. 
Deo — Honiini  Jcsn  Cbristo  per  De- 
fendcntem  publice  R.  P.  Eugenium 
Reaibok  Pr.  Val.  Uiubr.  nuncupa- 
luni.'  CracoY.  typ.  ,Semin.  Eptsc. 
A.  1769.   8.    7  ark.  (L.  S.) 

2707.  Proposiliones  tbcologico 
doginatico  -  scliolaslicae  pro  disp. 
publ.  expositae  in  Scniinario  Stra- 
doiniensi ,  defendenle  Josefo  Sta- 
dnicki. Crac.  TTyp.  Sem.  Ep.  Acad. 
Diocc.  1769.  diebus  Junii.  4. 
(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

2708.  Conclusiones  Ibeologicae 
pro  publicis  dispulationibus  expo- 
sitae.   Typ.   Coli.  maj.  Univ.   Crac. 

1770.  Ą."         (Sienk   Dod.  do  Bent.) 

2709.  Conclusiones  Tbeologicac 
pro  publicis  dispulationibus  expo- 
sitae.  Crac.  Typ.  Sem.  Dioec.  Acad. 

1771.  4.  (Śienk.  1.  c.) 

2710.  Malbias  TyŁKOWSKi.  Con- 
clusiones Ibeologicae  ex  cursu  spe- 
culaliyo  deproniptae.   b.  m.  1772.  4. 

(Sieuk.  1.  c.) 

2711.  Proposiliones  Ibeologicae 
de  sacrae  scriptura  ,  ecclesia  mili- 
tante,  Romano  Ponlifice^Conciliis-- 
propugnalae  in  Conyenlu  Ord.  Min. 
S.  Franc.  Conyenlualium  An.  1772. 
d.  28.  29.  30.  Aprilis,  b.  m.  4. 

(Sienk.  l.c.) 

2712.  Franciscus  StarzeiNski  Ord. 
S.  Bened.  Conclusiones  ibeologicae^ 
publicae  disputalioni  ęxpositae. 
Crac.  typ.  Uniy.  1774.   fol. 

(Sienk.  1.  c.) 

2713.  Conclusiones  ibeologicae 
publicis  dispulationibus  expositae. 
Crac.  typ.  Coli.  Mai.  Univ.  1774. 
4.             '  (Sienk.  1.  c.) 

2714.  Conclusiones  ibeologicae 
■pro  publicis    dispulationibus    expo- 

silae.  Crac.  Typ.  Coli.  Maj.  Uniy. 
1775.    4.  '  , (Sienk  l.c.) 

2715.Eleucbus  quacslionum  Ibco- 
logicarum  ac  Pbiiosopbicarum  Ro< 
mae  ab  A.R.  P.  N.  Ignalio  Vice-Co- 
mile  Praeposito  Generali  S.  J.  pro 
Polona  Proyincia  approbalus  A. 
1775.  Lublini  typis  S.  R.  M.  8. 
3  ark.     (L.  S-.)  _ 

2716.  Proposiliones    tbeologicae 


190       TEOLOGJA,  INSTITUCJA,  KONKLUZJE  I  TEZY. 


scholasticis  concertalioiiiiius  puLli- 
cis  ex|)osilac.   b.  m.  1776.  8. 

(Sienk.  Dod.  doBcnt.) 

2717.  Propositiones  tlieologicac 
publice  propii^ji-itaniiae.  Crac.  Tvp. 
Coli.  Maj.  Univ.  1776.  4. 

(Sieńk.l.c.) 

2718.  Concliisiones  tlicolop;icac 
publice  propiigiiandae.  Typ.  Coli. 
Maj.Uuiv.  Crac.    1777.    4. 

(Sienli.l.  C.) 

2719.  Propositiones  Scbolastico- 
Dogmatieae  ex  Orthodoxa  Theolo- 
jjia  depromptac  aU]ue  a  Rcligiosa 
Jiiyeiittite  Collejyii  Leopoliensis  Or- 
diiiis  Discal.   SSS.  Trinilatis    Kel. 

•post  iinpcnsain  iisdcin  opcram  pu- 
blicls  disputątionibiis  expositac  A. 
D.  MDCCLXXix.  dlebus  Jiiuii.  Ty- 
pis  Antonii  Piller.  4. 

Przypis  Andrz.  Hr.  Hadik  deFutali  i  Jan. 
Bar.  Spleo  deMichaldi  it.  d. 

2720.  Propositiones  tbeologicac 
ex  cursu  polemico  ad  projjugnaa- 
dum  exposiłae.  Typ.  CoU.  maj.  U- 
niv.  Crac,   1780.   8. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

2721.  Positiones  selectae  ex  uni- 
YCrsis  discipliuis  Tbeolojjicis  quas, 
pro  laurea  Doctorali  co»seq«ienda 
publice  propujrnandas  suscepit  Rev. 
Andreas  Bielecki  Theol.  Baccal. 
Formatus,  Seminarii  Generalis  Rit. 
Graeci  Cath.  Alnmniis.  Leopoli  A. 
]a.DCC.Ł\xxix.  TYpisPillerianis.   4. 

(LS.), 

2722.  Conclusioncs  tbeolojyicae 
ex  tractatibus  de  Deo  incarnato, 
Mediatioue  Cbristi,  Sanctorunfi  in- 
Tocallone  etc.  ineuti  D. —  Joannis 
Duns-Scoti  conformes  publicis  di- 
gputattonibus  expositae.  8.  I  ark. 


Na  końcu  :  Propugnabiintur  pulilicc  iii 
Conyentu  Custod.  Yiln.  Ord.  Minor. —  a 
PP.Thcologis  ciusdem  Ord.  An.  1791. 

2723.  Propo.siliones  Tbeologicae 
nicnti  Sacrosanctae  RomauaeEccIe- 
siae,  SS.  Palrinn,  Conci{iorunu|uc 
accomodalac,  cl  publicis  dispiilutio* 
nibus  iii  CnII.  Proyiiiciali  SS.  Pefri 
etPa;ili  Ordinis  Clsterciensis  Expo- 
silae.  Anuo  Cbristi  1792.  Ciaco- 
viae.  8.  6  karl.      (L.  S.) 

2724.  Propositiones  ex  Sacra 
Thcologia  dcproniptae  etc.  a  Studio 
Tbeoloigico  in  Couvcntu  Slrado- 
niiensi  PP.  Hernardinorum  publ. 
disput.  proposita«.  A.  xMDCCXcvih. 
Cracoviae  Typ.  Ant.  Ijjn.  GrobI-  8. 
4  kart.      (L.  S.) 

2725.  Positiones  et  Unirersls  di- 
sciplinis  Tiieolog^icis  qiias  in  Arna 
Uniycrsitate  Joscpbina  pro  Laurea 
Docloris  Tbeologiae  oblinenda  pu- 
blice propug*nandas  suscepit.  Joan- 
nes  Ławrowski  Presbyter  Saecula- 
ris  Diaecesis  Gracco-Preniisliensis, 
in  Uniycrsitate  Lcopol.  Uistoriae 
Ecclesiasticac  in  lingua  patria  p.  p. 
Professor  nec  non  in  Seminario 
Gcncrali  Studioruin  Praefectur.  die 
24  noyemb.  mdccci.  Leopoli  Typ. 
G.  W.  Wicbmann.  4.  Ź  ark  (L.  S.)' 

2726.  Positiones  exUniycrsi9  Di- 
sciplinis  Tbeołogicis  selectae,  ąuas 
pro  lanrea  Doctoris  Tbeol.  oblinen- 
da publice  defendendas  suscepit 
Joannes  HARAsiEtyicz  Praesbyter 
Saec.  Diaec.  Łeopol.  Rit.  Gracco- 
catbolici,  Seminarii  Generalis  Leo- 
pbl.  Vice-Rector,  nec  non  Tbeol. 
Dogui.  in  lingua  patria  suppicns' 
Professor.  die  28  Octob.  A.  1805. 
Typis  Pillerianis.   4.  iarfc.  (L.  S.) 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA,  DOGMATYKA. 

II.     w    SZCZEGÓLNOŚCI. 


191 


A)  Ufogmatyka. 

IV    powszechności. 


2727.  Inslllutiones  Tlieolojjiae 
Pclri  CoLLET,   Ciiiiiiae  17(55.  8. 

Wymieuione  są  Tom  II.  i  IV.  w  Kat.  Piar. 
War.  1822.  p.  34. 

2728.  Tlieologia  dogmalico-j^pe- 
ciiialiva  in  praeleclionlbiis  pnhricis 
li-adita  a  F.  Joscplio  MorssciiciN 
S.  J.—  Tractattis  1— VIII.  Vil- 
iłae  typis  Acad.  S.  J.  A.  177.5.  8. 
8  tomóxv. 

2729.  liistitiitioiiostlicoIo{jiacsclio- 
lasticac  qiias  ad  usiim  Seininario- 
riiin  c  propi-iis  siils  praelcctionihiis 
coittraxlt  Pelriis  Collet  Frcsbyler 
Colijjregat.  Missiotii.'^. —  Toimis  1. 
11.    Editio  nora.  Vilnae  typis  peiics 

Acad.    A.  D.  MDCCLXXX1V.    8. 

2730.  Joannes    Patoczki.    Posi- 


lioiies  ex  prima   theoIog;iac  dog'ma- 
licae  parte.   h.  m.  8. 

Dedyl;.  Grzegorz.  Nilioro wieżowi. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

2731.  Cliristophorus  Manugie- 
>vicz.  Positioncs  ex  altcra  tiicologiac 
dogmaticac  •jłarle.  Crac.  Typ.  Piller. 
1785.    8.  (Sienh.Dod.  doBent.) 

2732.  Andreae  Poue  Miss.  liisll- 
tiitioncs  Tlieologiae  Dogrnaticac. 
Vili.ae  1809 -810.  8. 

(Kat.  Piar.  War.  1822.  p.  40.) 

2733.  EngclhcrtiKŁiipFEL  Aiigu- 
sliniaiii.  — liistitutioues  Tiicologiae 
dojpnaticac  iii  iisucn  aiiditoriim  ter- 
łiis  ciiris  cincndatiores  adeditionein 
Vindo!joneusejn  aiini  1807  rcciisae. 
Pars  I.  II.  Vilnac  typis  et  sumpti- 
Iłus  Joscphi  Zawadzki.   1818.  8. 


cholaii^tycy. 


2734.  Epitlioma  eonclusionum 
iłieologicaliiiin  :  pro  introdiictioiie 
iii  qiiatiior  libros  seiilcntiaruin  iiia- 
g-islri  Pclri  Lonibardi  episcopi  pa- 
riśien.  adinodiim  utiie.  In  florentis- 
siino  studio  Craeoyien.  eliiciibra- 
tiiin.  Tytuł  ozdohkaini  otoczony, 
z  cyfrą  Hallera  u  góry.  fol.  149. 
JSa  o(hvrócie  ostatniej  karty:  I  o 
inciyta  Gra.cehovia  apiid  Joaonem 
Haller.  Anno m.d. xxi.  Oprócz  tego 
2  karty  nieliczh.  na  przodzie  i  2 
karty  omyłek  drukarskich  na  koilcu. 

Po  omyłkach  drukarskich  te  słowa:  Epi 
toma  eonclusionum  theologicalium  in  qua- 
tuor  libros  scntentiarum  magistri  Pclri  Lom- 
bardi  episcopi  Parisien :  per  Michaelem 
Yratislauien.  sacrarum  literarum  profes 
sorem  maioris  Collegii  studti  Cracoviett. 
collegiatum,  canonicum,  eccicsie  collegia- 
te  sancti  Floriani  elucubratum. 

(Bihl.  Osso1.;L.  S.) 
2735    Sacratissima   scntentiarum 
totius  Theologiac  quadripartita  vo- 


luuiina  ab  cx(;ellentissimo  Theolo- 
{jornni  omniiini  monarcha,  editaPe- 
Iro  Lo3iBARi)0  parisien.  episcopo, 
cnm  marp^inalibds  Biblię,  canonum, 
autitornm,  coneordantiis  iłlustrata. 
lnvcnies  practerea  singiilarnm  di- 
stinctionum  ,  proximo  folio  titulos, 
anncxis  in  fine  poslea  rithmis  quł< 
busdam,  qiiorjhn  dictio  quclibet, 
distinctionem  arjfumenluuuiue  fa- 
berrime  compendiosissimeqiie  indi- 
cat  Icgenti,  ■quod  et  seqiientibus 
libris  tribus  esse  factitatura  yidebis. 
4.  typ  łac.  Textns  primi  sententia- 
mm  lihri  de  niysterio  Trinitatis. 
£25  kart  nieliczb. 

Na  ostatniej  karcie:  Cracoriac,  die  XIX 
DeccmbrisAnno  aVirginis  partu  M.D. XIX. 
nadto,G  kart  na  przodzie.  5fa  odwrocie  ty- 
tułu Zycie  Lombarda  z  Trithemiusa  i  z  ja- 
kichś Kronik.  Dalej:  i)  ^1d  studium Sen- 
tentiarum  adhortatio,  22  wier.  z  podpisem 
F.  M.  L.  faciehat.  2)  Indcx  singularum 
distinctioniun ,  drobnym  drukiem  gockim. 


192 


TEOLOGIA,  DOGMATYKA. 


"  3)  f^ersus  singularum  distinetionum  stim- 
mam  faberrime  indicantes. 

Seciindiis  liber  sentcntiaruin 
lextus,  de  crealioiie  liuniai)nruin  re- 
rum,  a  Pelro  Lombardo  Kpiscopo 
coniposittis,  foclieiter  iitcipit.  etc. 
(tytuł  oddzielny).  Na  końcu:  Cra- 
couiac  per  Mathiani  Scliarffeiiber- 
{>-ium.  Espeiisis  ycro  Marci  Scliarf- 
fenbercij  ,  Bibliopolc  ibidem  Anno 
vir{jinei  partns.  1530.  Jnnii  dic  27. 
100  hart.  i  4  karty  na  przodzie. 

Teriius  liber  Scnlentiarum  de 
incarnationc  yerbi  etc.  Na  końcu: 
£xcus*>um  Craconiae  per  Alatbiam 
Scbarffenberjjer,  Impcnsis  verO  pro- 
«idi  viri  Marci  Scbarffcnbergcr  bi- 
bliopolę  ibidem  Anno  domini  md\xx. 
Dic  VI.  Deccmbris.  73  i  3'[kai-łi/ 
na  ■przodzie. 

Liber  quartus  Sentcntiarnm 
testus,  de  Sacramentis  et  signis  sa- 
cramentalibus  cte.  Na  końcu  :  Ini- 
pressum  Craconiae  per  Matbiam 
Scbarffenbergh,  iinpensis  vero  pro- 
Tidi  \iri  Marcl  Scbarfl'enborgk  bi- 
bliopolae  ibidem  Anno  DniM.D.xiK. 
118  kart.  (ostatnie  karty  błędnie 
znaczone)  i  4  na  przodzie. 

Lata  druku  także  przy  pierwszej  i  osta- 
tniej księdze  błędnie  zdają"  się  bye  poło- 
żone, przy  pierwszej  powinienby  być  rok 
M.D.xxix  zam.  X!X,  eo  przez  opuszczenie 
jednego  x  nastąpić  mogło.  (L.  S.)Zob.J\oty. 

273(5.  Jacobi  de  Yale^tia  Epi- 
-scopi  Cliristopolitani  Tbeolo{jiac 
professoris  ,  clarissiuii  viri  in  omni 
geiiere  pbiiosopbiae  doclissimi  at- 
qne  disserli  in  lin|>-iiis ,  Latinu  nec 
iion  Hebrea ,  llieolojjicalis  qiiaestio 
iiniyersalis,  ejjregia,  pracciara,  do- 
ctrinalis  et  isagogica.  Omnibus  stu- 
diosis  proficerc  cupientibns  ortlio- 
doxc  et  catltolicae  in  ipsa  tbeolojji- 
ca  doctrina  aUjue  Icctione  omnium 
librorum  sacrae  scriplurae  simul  ac 
in  uniycrsis  qnaluor  libris  senten- 
tiarum  nostri  Petri  Lombardi  atque 
ipsius  Joannis  Damasc«ni  nou  pa- 
rum  utilis  et  necessaria.  Recenter 
in  lucern  prodita,' de  suis  latebris, 
łioc  cst  de  libra  originali  sui  auto- 
ris,  cujus  ycro  opera  id  factum  fiie- 
rit,    scquens  pag^ina   praefacioiiem 


operis  contlnens  tibl  demonstrabit 
Candide  Lector — M.  Gregorii  Sta- 
yissiui  theologie  professoris  prae- 
falio. —  Na  końcu :  Impressum  Cra- 
coyie  per  Matbiam  Scbarfeubergium 
Anno  Domini  MiUcsimo  :  quingen^ 
tesimo :  trigesimo  octayo.  ultima 
die  meusis  aprilis.  8.  40  kart. 
(NotydoT.lII.Blbi.Ks.il.) 

2737.  Franciscus  Antonius  Ca- 
SiMiRius  Ord.  Min.  Conyent  Sco- 
tns  dilucidatus,  in  Secundum  Sen- 
tentiarnm.  Neapoli  1597. 

(Wadding  Ser.  Ord.  Min.  p.  111.) 

2738.  Petri  Pos>ame>sis  Poloni 
Commentaria  in  primum  Librum 
Sentcntiarnm  Joanuis Scoti.  Mogun- 
liae  1612.  4. 

(Kat.  Piar.  War.  182-2.  p.  26.) 

2739.  Petri  Pos>amc.\si3  Com- 
mcntarla  iu^  Librum  primum  Sen- 
tentiarum  Scoli  in  quibus  textus 
elucidatur  et  adyersariorum  sentcn- 
tiae  repeliuntiir.  Yenetiis  apudMar- 
cum  Gianonnm    1626.  fol. 

(Wadding  Ser.  Ord.  Min.  p.  187.) 

2740.  Petri  Posnamensls  Com- 
mentaria  in  secundum  Librum  Sen- 
tentiarum  DunS  Scoti.  Aiityerpiae 
1655.    fol.  yoll.2.     (Cat.  Janss.  1679.)      . 

2741.  Jacobus  PoDBonsKi  Ord. 
Min.  Reg.  Obsery.  Analysis  tbco- 
logica  eorum  quae  Joannes  Duns 
Scotus  in  primis  xx  distinctiouibus 
Lib.  1.  Senten.  docct.  Cracoyiae  ia 
Off.  MalJi.  Andreoyien.1621.  4. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.)    - 

2742.  Andreas  RocHMAni.MJS  Ord. 
Min.  Commentaria  in  librum  pri- 
mum Seutciitiarum  Scoti.  Yenetiis 
ap.  Marcum  Gianonum  1627.  fol. 

(Joan.  aS.  Ant.  Bibl.  Ln.  Franc.T.  I.  p.69.) 

2743.  Commentaria  in  Secundum 
et  Tertium  Librum  Sententiarum 
Joan.  Duns  Scoti.  Cracoyiae  1655. 
fol.  (Kat.  Piar.  War.  1822.  p.  23.) 

2744.  Tracłatuum  Tbeologicorum 
cxl.  p.  Doct.  Angelici  autbore  A. 
R.  D.  Adamo  OrAToyio  S.  Th. 
Doct.  et  in  Acad.  Crac.  Prof.  Eccl. 
Calh.  Crac.  Canonico.  Pars  I.  Cra- 
coyiae in  OflSc.  Chrisfopbori  ScLe- 
del.  .MDCxŁiv.  4.  723  str.  14  kart 


TEOLOGJA,  INSTIT.,  DOGMATYKA. 


193 


na  przodzie  i  regestr.  Tytuł  szty- 
ehowany  przez  Daw.  Tscherninga 
w  Krakowie. 

Przedmowa  autora  do  Jakóba  Sobieskie- 
go Wojewody  Ziem  Ruskich. 

Pars   II.    tam.    1645.    4. 

7£6  str.  3  ark.  na  przodzie  i  re- 
gestr. Tytuł  szłychowany  przez 
tegoż. 

Przedmowa  do  Macieja  Łubieńskiego  Ar- 
cybiskupa Gniezn. 

Pars  III.   tam.  4. 

(Kat.  Friedl.) 

2745  a)Compen(liiiin  Siipplemenli 
T.  P.  D.  Th.  (Tertiae  Paitis  Divi 
Thoniae)  seu  totius  Tlieologiae 
promptiiarii ,  al)  III.  Berardo  Bonlo- 
anne  In  sunimain  Doct.  Augel.  in- 
clioali ,  ex  4  Sent.  eiiisdeiu  Doct. 
consiimrnatio.  Aulliore  R.  P.  Al- 
berlo  Grabiecky  Polono ,  Tbeol. 
Acadeinlae  Parls.  Liccntiato  Ex- 
praesciłlato.  Ord.  Praed.  Ad  mcn- 
tem  Concil.  Tiideiit.  Opus  niiiic 
priinum  typis  mandatuin ,  cum  du- 
plici  iudicc  Gapilurii  allcro ,  altero 
rerum  memorablłium  atque  verl)0- 
rnm.  Parisiis,  apud  Viduam  Dyo- 
uisHi  Moreau,  et  Dyonisium  Mo- 
reau, filium,  via  Jaeobaea,  sub  si- 
gno  Salamandrae  Arg-enteac.  1649. 
12'  406  str.  as  kart  na  przodzie 
i  i  na  końcu.  Rzadkie  (L-  S.)Zob. 
Noty. 

b) tam.  Typ.  JoannisPiot. 

1653.  12. 

(Quetif  Ser.  Ord.  Praed.  p.  574.) 

2746.  Luminaria  mundi  revelati 
in  firmameiito  Ecciesiae  Del  posila 
a  Sanclo  Tboma  Doct.  Angelico  in 
Trib.  Part.  Summae  Thcol.  expli- 
cata  ,  iuxtaque  illius  dispositlonem 
descriptą. 

Theses,  których  bronił  Woje.  Grabiecki 
ucząc  się  Teologii  w  Nowicjacie  Domini- 
kanów w  Krakowie.     (L.  S.) 

2747.  Tripos  ApoUlnIs  s.  trlplex 
sciciillae  typus  ex  doctrina  coelestis 
discipilnac  M.  D.  Thomac  Aqulna- 
tis  transsumtus.  Cracovlae  in  OflF. 
Baltli.  Smleszl?onlcz.  A.  1668. 

(Ban.  H.  Dr.  Kr.  400.  w  nocie.) 

2748.  J.  Ekart.  Captira  cocles- 

T  o  M   II. 


tis  sapientla  sub  ingenio  D.  Tho- 
mae  de  Aquino  comprebensa.  Za- 
nioscil  Typ.  Acad.  fol.     (L.  S.) 

2749.  P.  JoACHiMus  a  Natiyitatc 
B.  M.  V.  Scbol.  Piar.  Gemma  Fiu- 
miuis  Aquiuatici.  Varsaviae  1672. 
4.     (L.Ś.)       • 

2750.  Quaestioncs  thcologicae  sc- 
lectae  ad  totam  sunimam  D.  Tbo- 
mae  Aquinatis  ex  praelectionibus 
P.Joan.  Morawski  S.J.  Poloni.  Ad 
primam  Partem  etadl.  2dae.  Calissii 
typIsColl.S.  J.  A.  D.  1681.  8.  322 
str.  i  6  karl  na  przodzie. 

Przypis.  Prałatom  i  Kanonikom  Poznań- 
skim. 

2751.  Quaesliones  theologicae  se- 
lectae  ad  2dum  2dae  et  ad  3am  Par- 
tem D.  Tbomae  Aqulnatis  ex  prae- 
lectionibus P.Joan.  MoRAwt)Ki  S.J. 
Poloni  Gallssii  typis  Coli.  S.  J.  A. 
D.  1681.  4.  292  str.  i  9  kart  na 
przodzie. 

Przypis.  Jan.  Gninsluemu  Wojewodzie 
Marienburgskierau. 

2752.  Tubus  opticus  subtilltati 
accomodatus,  quo  Doctor  Subtilis 
Joanncs  Duns  Scotus  ,  Ordlnis  Mi- 
norum  ,  recurrente  sui  obitus  anni- 
yersaria  die  in  Conyentu  Podgo- 
riensi  cis  Tborunium  Ord.  Minor. 
Slrlctioris  Observ.  Reformatorum. 
Publica  pancgyri  fult  demonstratus 
per  suum  pro  rostris  Spcculatorem 
F.  RapbaclemMoczKOwicz  ejusdem 
Instituti  et  Convcntus  Philos.  Au- 
dltorem.  A.  1681.  4.  3  ark.  (L.S.) 

2753.  Sacer  Scicntiarum  Princi- 
patus  Inter  duos  Scholarum  primos 
Principes  Concordi  discordia  jun- 
ctos  D.Tliomam  Aquinatcm,  Doct. 
Angel.  et  Joannem  Duns  Scotum 
Doclorem  Subtllem,  paupgyrica  sor- 
te  diyisus  etc.  auctore  F.  ValerIano 
Chociszewski  Ord.  Min.  Strict. 
Obser.  Reformator.  Conv.  Podgo- 
riensis  cis  Tborunium  Pbil.  Lectore 
A.  1682.  4.  4  ark. 

2754.  Felicis  Łącki  in  Primam 
et  Secundam  Secundae  partis  Tbeo- 
logiae  Spiritualis  Traclatlis  Sccun- 
dus.  OIiVae  1687.  4. 

(Kat.  Piar.  War.  1822.  p.  26.) 

25 


194 


TEOLOGJA,  DOGMATYKA. 


2755.  ConclusioneS  Theologicac 
ex  D.  Tlioma.  1690.  fol.  2  ark. 

W  dedykacji  podpis  :  Fr.  Nicolaus  Obor- 
ski S.  Th.  Praesentatus,  Generalis  Stud. 
Crac.  Baccalaureus,  Ord.  Praed. 

2756.  Martiuus  Kurowski.  Sa- 
cra docłrina,  seu  conclnsioneslhco- 
logicae  juxta  iiientem  Tliomae  pu- 
blice prop.  Crac.  Typ.  Univ.  1694. 
fol.  (Sienk.  Dod.  doBent.) 

2757.  Compendiura  imosyllojji- 
sticum  totiiis  Suimnae  Thoinae  A- 

aninatis  Doctoris  Angclici  —  per  A. 
..  P.  Thoinam  Szulc  Prątmcki 
Theol.  Magistrum  Ord.  Pracdica- 
"torum.  Tomus  Primus  in  Primara 
partem  et  Primam  Secundae. —  Ge- 
dani  typis  Simonis  Reinigeri,  Anuo 
MDCxcvi.  12.  1008  str.  oprócz  18 
kart  na  przodzie  i  28  kart  re- 
gestru. 

Przypis.  Piotrowi  de  Kostkowo  Roslko 
wskiemu  Opatowi  Mogilnickicmu,  Kusto- 
szowi Cliełmińskieinu,  KanonikowiWarmin- 
skiemu  i  t.  d.,  gdzie  mówi  o  trzech  tomach 
dzieła  swtgo. —  Bentkowski  (I.$ł8.)  wymie- 
nia: Tomus  secundua  r.  1695,  także  10U8 


str. —  Chodykiewicz  deReh.  ges.  Or.  Praed. 
wymienia  wydanie  Gdańskie  r.  1619. 

2758.  FerdinandusOmiOrd.  Praed. 
In  nominetuo  JcsuDulcissime,  Sen- 
tcntiae  Thomisticae    in  quatuor  It- 
bros  divisae.   Cracoviae  t696.  4. 
(Cat.  Janss.  1 699—  Kat.  Friedl.) 

2759.  Alani  BaadziSski  Breye 
Compcndiiim  Summae  Angelicae. 
Varsaviael705.  4. 

(Kat.  Piar.  War.  1822.  p.  28.) 

2760.  Celestinus  Obiegłowicz. 
Tria  difficilia  Summa  ex  D.  Tlioma 
excerpta.  Cracoyiae  typ.  Ghristoph. 
Domański  1706.  fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

2761.  Arsenii  Złotnicki  Ord.Car- 
mcl.Discal.  Iiileger  Cursus  Tłieolo- 
gicus,  iuxta  mentem  et  ordinem  di- 
yinissimi  Tiiomae.  Leopoli  typis 
Coli.  S.  J.  1752.  fol. 

(Jan.  Lex.  II.  54.) 
Janocki  1.  e.  wymienia  tegoż  autora  dru- 
kowane DisputationtsTheologieae,  Dogma- 
tico  Scholasticae  iuxta  mentem  SS.  Patrum 
ac  praesertim  Divi  Thomae  Aąuinatis,  An- 
gelici  Ecclesiae  Doctoris. 


2)    W    og ólno ścif 
1)  Kośrlol  Rzymsfeo-Katollcki. 

a)    lVy znanie  fVtary. 


2762  a)  Confessio  fidei  ab  acade- 
mia  Colonieusi  aedita ,  et  optimo- 
rnm  quorumque  iudicio  plurimum 
approb&ta  — '  JNicolao  Dzyergowski 
....  Eppo  Viadislavien  .  .  .  Frater 
MartinusSporn.  Crac.  4Sept.  1544. 
8.  6  kart.  Na  końcu:  Cracoyię  in 
Officina  Hieronymi  Yietoris  Auno 
Salutis  nostrę  ]hdxłiiii. 

(Noty  do  Lelew.  Bibl.  Ks.  T.  III.) 

b)  Confeslo  fidei  Catliolicae  Chri- 
stiana authoritate  Synodi  Proyin- 
cialis  quae  habita  est  Petricoyiae 
anno  mdli.  mensę  Junio  aedita : 
Praesidente  Reyerendiss.  in  Ciiri- 
sto  patre  D.  dno  Nicolao  D.  G.  Ar- 
cbiepiscopo  Gnesuen.  Legato  uato 


etRcgni  Primate.  Pars  prima.  Cra- 
coyiae anno  1553.  iV«  koiicu  :  Crac- 
coyiae.  In  Offic.  Haeredum  Marci 
Scliarfienberger  Ciyis  ac  Bibliopo- 
laeCracoyien.  4.  238  kart  liczhow. 
8  kart  na  przodzie,  i  13  kart  erraty 
na  końcu. 

Dedykacja  M.  Dzierzgowskiego  Prymasa 
do  Zygmunta  Augusta.  Jest  to  owoc  starań 
Dzierzgowskiego  w  zapobieganiu  wciska- 
jącym się  do  Polski  nowym  religijnym 
mniemaniom. —  Wypracowanie  tego  dzieła 
było  zlecone  Hozjuszowi. —  Dzieło  to  mnó- 
stwo miało  edycij.  Druga  częs'ć  w  te j  edy- 
cji nie  wyszła,  lecz  w  następnej.     (L.  S.) 

c)  Confessio  CallioIieaFidei  Chri- 
stiana yel  potius  explicatio  quae- 
dam  Confessionis  a  Patrłbus  factae 


TEOL.,  DOGM.,  RZYM.-KATOL.  WYZN.  WIARY.       195 


in  Synodo  Prorinciali  quae  liabita 
est  Petricoyiae.  Anno  D.  1551.  Meu- 
se  MajoCongregatos,  Joannę  Patrno 
BIbiiopola  Posnaniensi  imprimi  pro- 
curanle.  1557.  Na  końcu:  Mołjun- 
tiae  excudcbat  Franc.  Beliem  A.  D. 
M.D.Ł.Yii.  fol.  cccxxii  karl  z  je- 
dnej strony  liczbow. ,  6  kart  na 
przodzie   i  regestr. 

Po  regestrze  napis  :  Praesidentc  Rever. — 
Nicolao  Dzierzjfowski  Archiepisc.  Gnesn. 
Na  odwrocie  karty  tytułowej  portret  Króla 
ZygmuntaAugusta.fL.  S.) — Przypis. Dzierz- 
gowslsiego,  teinuz  Królowi  ;  po  której  orzeł 
polski  z  literami  wiązanemi  S.  A. —  Jest 
■w  Bibliotece  Akad.  Duchownej  Wileńskiej 
eiemplarz  bez  karty  tytułowej. 

d) Posnaniae   1557.    fol. 

(_L.  S.) 

e)  —  —  Antverplae  typis  Joan. 
Steclsli  1558.  8. 

(Sienk.  Dod.  doBent.) 

f)  —  —  Antyerpiae  in  aedibus 
Joan.  Sleelsii  1559.  8. 

g)  Confessio  Fidel  etc.  (po- 
dług edycji  Mogunckicj).  Parisiis, 
apiid  Audoenum  Paryurn,  via  Ja- 
cobaea,  snb  signoFloris  Lilii,  1560. 
8.  267  i  232  str.,  oprócz  rege- 
strów.   (L.S  )^ 

b)  —  —  tamie.  Claudius  Freiny 
1561.  8. 

(Catal.  de  la  Biblioth.  du  Roy.  T.  U.  D. 
N.  7511.) 
i)  Confessio  Catbolicae  fidei 
Christiana:  vel  potiiis  cxpiicatio 
qnaedain  Confessionis ,  in  Syno- 
do Petricoviensi  a  patribns  Pro- 
vinciarnm  Gnesnensis  et  Le^opolien- 
sis  in  Regno  Poloniae  factae,  anno 
D.  1551.  B.  O.  anthore  Stanisiao 
Hosio,  YarmiensI  Episcopo,  per 
qiiom  etiam  denuo  liber  est  reco^ 
gnitns  ac  lociipietatus ,  et  a  mcndis 
prioruni  editionum  repurgatus.  Im- 
pressuni  Yiennae  in  Austria  in  Of- 
fic.  Micbaelis  Zymmerinannij,  1560. 
fol.  CCCXLH  karty  oprócz  rege- 
stru na  końcu  i  10  kart  na  przo- 
dzie. 

Na  tem  dopiero  wydaniu ,  przez  autora 
poprawionćm ,  imię  jego  położone —  i 
Przedmowa    do  czytelnika. 

(Bibl.Os.ol.  L.S.) 


k)  —  Antyerpiae  typis  Joan. 
Steelsii.  1561.  8. 

i) 1563.  8. 

ni)  —  Colóniae  typis  Materni 
Cbolini  1573.  8. 

(Niesiecki  nadto  wymienia  ed.  w  Dylin- 
dze  i  Ingolsztadzie.  (Bibl.  Ossol.) 

2763.  Coiifession  Catboliąue  de 
laFoy  cbrcslienne  faitc  du  latin  de 
Slanislas^05t/(5  par  Jean  deLawar- 
diu  Paris  1579.  fol. 

(Bibl.  Ossol.L.S.) 

2764  a)  StanislaiOniCHOwiigen- 
te  Roxolani ,  nalione  vero  Poloni, 
Fidei  Catbolicae  Confessio :  Petri- 
coviae  in  Synodo  praesidente  Re- 
veren«lissImo  in  Cliristo  patre,  Do- 
mino Nicolao  Dirgovio,  Gneznensi 
Arcbiepiscopo  ,  Legato  nato  ac  Re- 
gni  Poloniae  Priniate ,  pure  ,  siiu- 
plicitcr  atque  sine  conditione  edita 
Anno  D.1552.  xviniensisFebruarIi. 
An.  D.  MDLXi.  in  Synodo  Warsza- 
vieusi  coniirniata  ac  in  lucern  data, 
Cracoviae  Lazarus  Andreae  impres- 
sit  8  Na  końcu:  Impressum  Cra- 
coviae  1561  xii  Septembris.  Zoh. 
Notg.  (Ossol.IlI.319,Przyp.) 

b)  —  —  Colóniae  apud  baeredes 
Arnoldi  Birckinanni  mdlxhi.  8. 
Sygn.  arkuszów  A — 116. 

Jest  tu  razem  drukowane  pismo  Orze- 
cbowskiego  :  Pro  dignitateSacerdotali. 

(Ossol.l.c.p.J22i.) 

2765.  Wyznanie  wiary  Stanisła- 
wa Orzechowskiego  klore  czynił 
w  Piotrkowie  na  Synodzie  złożo- 
nym Przez  iego  Miłość  Ksycdza  Ar- 
cybiskupa Mikolaia  Dzicrgowskie- 
go,  roku  Pańskiego,  1552.  Tegoż 
Roku  na  ięzyk  Polski  przełożone 
przez  W\(tvnw^vc\iiiKrzyiano'wśkiego. 
6.  m.  (wKrakow.  u  Łazarza)M.D.Lxn. 
Zoh.  Noty.         (Lei.  Bibl.  Ks.  1. 137.) 

2766  a)  Sebastianus  Flaschius 
Mansfeldensis  :  Professio  Catbolica 
(Brixiae  1578)  recusa  Posnaniae 
in  OiT.  Joan.  Wolrabi  1583.  8. 

(Sienk.  Dod.  doBent.) 

b) Editio  Martini  Filsnen- 

sis.  Crac.  iuOff.  Andreae  Petricovii. 
1588.   4.  (Sienk.  l.e.) 


196       TEOL.,  DOGM.,  RZYM.-KATOL.  WYZN.  WIARY. 


2767.  Professio  OrtIiodoxac  fidci 
ab  Orientalihiis  facienda.  JussuSS. 
D.  N.  Urbanl  PP.  VIII  edita.  Ro- 
mae  typis  et  imponsis  S.  Congreg. 
de  propaganda  fide  mdcklyiii.  Su- 
perioruin  pcrraissu.  —  Na  drugiej 
karcie:  IIcnont.4aHie  iip.iRocjiaKHOii 
Bepbi)  oniTi  B(»cmuHHMXT>  niB  )pHMOe. 
noBBA-taiein-b  cBflmtiiuiaro  rociio,ąM- 


Ha  iiniuero,  Ypóana  nanu  8  H3-bo6pa- 
HiCHHor.  A.Slstr. 

(Strojew  N.  108..) 
2768.    Professio  Orthodoxae   FJ. 
dei ,  ab  Orientalibtis  facienda.  Po- 
czaioy.  typ.  Ord.  Basiiian.  1750.  4; 

Wjdanie  to  sporządził  Józef  Antoai  Za- 
gielslń,   za  przyczyną  Franciszka  Martelll 
Nnnciusza  Papiezkiejjo  do  Króla  Jana  III. 
(Jan.  Lex,  1, 183.) 


b)     Katecheza. 


2769.  Articułi  ortbodoxam  reli- 
gionem,  sanctamqiłe  fidem  nostram 
respicientes..  A  sacrae  Theologię 
Professoribus  LoTanlcosis  Uniyer- 
sitatis  aediti,  per  sacratissimain  Cae- 
sareani  Malcstalcrn  nierito  coiifir- 
niati :  qni  ab  omnibus  reetc  et  reli- 
giose  vivere  cupientibus  et  syncere 
de  cadem  Orthodos^a  fidc  scntienti- 
bus,  seryandl  et  firniitcr  credcndi, 
Yeniuot.  Na  końcu :  Iinpressnin 
Crac.  per  Hieron.  Victorem  A.  D. 
]!iiDxxxxv.  8.  II  kart  nie/tcz6.(L.S.) 

2770  a)  Scopus  Biblicus  yeleris 
et  noyi  Teslamenti  cum  annotatio- 
nibus  summa  cbristianae  doctrinae 
complectentibus.  Autbore  Alberto 
NoYiCARfPiAKO.  Eiusdem  praefatio 
ad  Joannem  Sigismundnm  Regis 
Ung.  filium  —  Gracoyiae  Lazarus 
Artdreae  excudebat.  M.  D.  LIII.  8. 
ccYin  kart.  12  kart  na  przodzie  i 
regestr. 

Po  przedmowie  list  przypisny  :  Spitconi 
Jordani  de  Zakliczyn  CastcI.  Sandecen.  et 
Regni  Poloniae  Thesaurario  Supremo  etc. 
i  6  yrlerszy  ad  librum  z  podpisem  S.  M. 
(może  Symon  Mary«ki).  —  W  przedmowie 


do  Jana  Zygmunta,  powiada  o  soliie  autor 
iż  za  nauczyciela  był  do  niego  posłany,  od 
Zygmunta  Augusta  Króla  Polsk. 

b) Antyerpiae  apud  Joan .  Bel- 

lerum  sub  insigni  Faloonis.  Anno 
M.D.Łix.  12.  403  str.  12  kart  rege- 
stru i  12  kart  na  przodzie. 

(Bibl.Puł.  iOssol.    L.S.) 

c)  —  Antyerpiae  ap.  Joan.  Rel- 
lerum.  1566.  12. 

(Cat.delaBibl.  duRoyT.II.D.N.5115). 


d)  —  Antyerpiae  ap.  Joan.  Bel-  , 
lerum  sub  Aquila  aurea  m.d. lxxii.  | 
12.  499  str.  13  kart  regestru  i  12  '] 
kart  na  przodzie.  (L.S.)  Zoh*.  Noty. 

e)  — Lugdnni,  apud  Alexandrnm 
deMarslliis.  1572.  12.  382  str.  8 
kart  na  przodzie  i  12  na  końcu , 
regestr. 

Przytem,  z  osobnym  tytułem  :  De  corru- 
ptissimis  huius  saeculi  moribiąs  oratio  tam 
t.  r.  91str.  liczb.{L.S.)Zob.Noty. 

2771.  EncbJridion  toiest  Ksiąsz- 
ki  ręczne  o  nauce  Chrzescianskiey, 
czego  sic  Cbrzesclanslsi  człowiek 
dzierźcć  ma  czasu  ninieyszey  różno- 
ści wiary,  od  Doctora  Antoniego 
z  Napachama,  Dziekana  S.  Floria- 
na wydane.  Na  końcu:  w  Krako- 
wie u  Dziedziców  Marka  SzaflTcn- 
bergera  Roku  od  narodź.  P.  1558. 
8.  131  kart.  4  karły  regestru  i  4 
karty  na  przodzie. 

Dedyk.  Stanisławowi  Grabi  na  Thęczy- 
nie,  Woiewodzie  Krak.  gdzie  autor  używa 
wyrażenia:  WaszaJasnaWielmoznos'ć.  (L.S.) 

2772.  Gasparis  Co.\tare!«  Cardi- 
iialis  Katecbcsis  Sine  cbristiana  lii- 
structio.  Na  odwrocie  orzeł  Zy- 
gmunta Augusta.  Na  końcu :  Cra- 
coyiae  apud  Haeredes  Marci  Szarf- 
fenbcrger  A.  D.  m.d  lyhi.  8.  20 
kart. 

W  około  tytułn  rycina  wyobraża  Zwia- 
stowanie, u  góry  Christusa  P.  dzieci  na- 
uczającego, u  dołu  Wieczerza  P. 

(Lel.Bibl.Ks.Dw.  I.I.  104). 

2773.  Paryus  CalecbisninsCatbo- 
licorum.    Cracoyiae,    Lazarus  An- 


TEOLOGJA,  DOGM.,  RZYM.-KATOL.  KATECHIZM.      197 


drcae  exciidcl)at.  1560.  8.  28  kart 
nieliczb. 

MiKOŁAY  z  Szadka.  Teol.  D.  Kanonik  i 
Rektor  Akad.  Krak.  wydał  ten  Katecbizm, 
juz  dawniej  drukowany. —  Po  obszerniejszą 
naukę  odsyła  wydawca  do  dzieła  Hozjusza 
podtytułem:  Confessio.  (L.S.) 

2774.  Nanka  prawego  Chrześcia- 
nina  przez  Benedykta  Herbesta  Ka- 
ziiodzielc  i  Kanonika  Poznańskiego 
napisana.  —  Jako  pożyteczne  są 
człowiekowi  Chrześciańskieinu  te 
xicgi^  patrz  na  driigiey  stronie: 
zaiste  są  iakoby  (Coriiucopiac)  iż 
•w  nicli  wszystkie  potrzebne  rze- 
czy uaydzie  człowieka  Chrześciaii- 
skiego.  (człowiek  cłirześciaiiski?) 
Przedmowa  teź  iaśnic  i  doi^o- 
dnie  pokaże,  litera  iest  prawa  Wia- 
ra Ctirześciańska  z  regestrem  dosta- 
tecznym, w  Krakowie  u  Malłictisza 
Siebeneycliera.  R.  1566.  8.  Druk 
gocki.  (Ban.  H.D.K.P.  1.283.) 

Bandtkie  toz  samo  błędnie  z  ręltopismu 
.luszynsklego  przywodzi  w  tymże  Tomie, 
str.    185. 

2775.  Katechizm  ałbo  Wizcriink 
prawey  Wiary  Clirzcśeianskiey , 
wedle  nanki  Pana  Jezusa  Clirystu- 
,80,  Apostołów  iego,  y  Kościoła  ie- 

go  Świętego,  przeciwko  wszytkim 
obłędliwościain  tych  czasów  barzo 
pożyteczny.  Przez  Jego  Miłość 
Księdza  Marcina  Białobrzeskiego, 
Biskupa  Laodyckiego,  Suffragana 
Krakowskiego,  y  Opata  Mogilskie- 
go i  t,  d.  napisany.  Koku m.d. lxvii. 
4.  386  kart.  2  karty  na  końcu,  i 
16  na  priodzie.  ^ 

Na  odwrocie  karły  tytułowej  berb  Fił. 
Padniewskiego  Bisk.  Krak.  a  pod  nim  Epi- 
gramma  (14  wier.  łac.)  V.  Gre.  Samb.  Ka- 
techizm w  kształcie  rozmów  między  mi- 
strzem a  uczniem ,  po  większej  częs'ci  po- 
lemiczny. Drukowany  u  Mik.  Szarfenber- 
gera,   cbociaz  to  niewyrazono. 

(Bibl.  Ossol.  L.  S.) 

2776  a)  Katechizm  albo  nauka 
wiary  y  pobożności  Krzescianskiey, 
według  uchwały  S.  Tridentskiego 
Conciliuin,  przez  uczone  a  Irogo- 
boyne  ludzie  zebrana  y  spisana. 
Przodkiem  Plebanom  y  Przełożo- 
nym kościelnym ,  potym  inszym 
wszystkim  pobożnym  Krześciaaom 


barzo  pożyteczna  y  potrzebna. 
Przez  Księdza  Walentego  Kuchar- 
skiego Arichidiakona  Pomorskiego 
etc.  z  łacińskiego  na  polskie  wyło- 
żony. W  Krakowie  w  Drukarni 
Mikołaia  Szarffenbergera.  Na  osta- 
tniej karcie  herb  drukarza  z  podpi- 
sem: w  Krakowie  w  Druk.  M.  Szarf- 
fenberga,  Roku  1568  we  wtorek  po 
Kwietney  niedzieli  dokończone. 
439  str.  7  ark.  regestru  i  2  na 
przodzie  f  z  rycinami.  Zob.  Noty, 
(L.S.) 

b) przedrukowany:  wKrak. 

w  Dr.  Ignacego  Grobla  1789.  To- 
mów 111.  8.   (L.S.) 

2777.  Jan  z  Fulsztyna  Herbułt. 
Głównych  o  Wierze  Artykułów  Xic- 
ga  1.  w  Krakowie  u  Mikołaia  Sibe- 
neychera  1569.  (Kat.  Ju-) 

2778.  Mart.  Cromer.  (Catecbi- 
smus).   Coloniae  1571.  8.  (L.S.) 

2779  Marcin  Kromer.  (Katechizm 
po  niemiecku  i  po  polsku  dla  Dye- 
cezyl  Warmińskiey)    .(L.  S.) 

2780.  Ant.  Posseyinus.  Epistoła 
de  necessitate,  utilitateaue  ac  ratio- 
ne  docendi  Calholici  Catecbismi. 
Rationes  itcm,  quibus  inter  summas 
quasque  difficultatesDiyinum  nego- 
cium  debeat  et  possit  promoveri. 
Additus  est  Pelri  CAiNisią  Paryus  Ca- 
tcchismiis  emcndatissimus,  cum  saur 
ctis  meditationibus.   8.   127  str. 

Wydał  to  ze_ zlecenia  Prymasa  Karnkow- 
skiejjo  i  iemu  przypisał  z  Krakowa  1583, 
Tomasz  Płaza,  Pleban  u  S.  Stefana  w  Krak. 
Kanonik  Wiślicki.  (L.  S.) 

2781  a)  Katechizm  Rzymski ,  to 
iest  nauka  Chrzcscianska ,  za  ros- 
ka/aniem  Conciliiim  Trydentskiego 
y  Papieża  Piusa  V.  wydana  po  ła- 
cinie. A  teraz  nowo  na  polskie  py- 
tania y  odpowiedzi  przełożona.  Za 
rozkazaniem  Jego  Mści  X.  Stanis. 
Karnkowskiego  Arcyb.  Gniezn,  etc. 
y  iego  nakładem  wydrukowana. 
W  Kaliszu  wDrukarniey  Jana  Wol- 
raba  R.  P.  1603.  4.  430 str.  14  kart 
reiesłru  na  końcu  i  6  kort  naprzg- 
dzie   przedtnoivy    Karnkoivskiego. 

Ani  wzmianki  w  przedmowie  o  dawniej- 
szym przekładzie  Kuczborskiego.      (L.S.) 


198      TEOL.,  DOGMAT.,  RZYM.-KATOL.  KATECHIZM. 


1>) w  Krahowle  uSzarffcn- 

bcrgiera  b.  r.  fol.  439  str. 

(Beiitk.  Noty  MS.) 

c)  Katecliisin  Rzynisld  lo  iest Na- 
uka Cłirzesciaiisl;a  powajyą  conci- 
lliim  Trytlentsłiiejjo  y  Piusa  piąte- 
{jo  Papieża  po  łacinie  wydana.  Po- 
tyin  zarosha/.ein  S.  pamięci  X.  Sta- 
IlisIa^va  Karniiousfciego  Arcy  Bi- 
skupa Gnieźnieńskiego,  Prymasa 
Koronnego  na  polskie  pytania  y  od- 
powiedzi przełożona;  teraz  znowu 
dla  ubo{>icli  l*lel)anovv  y  jjospoda- 
rzow  Katolickich  przcdruko>xana. 
w  Krakowie  w  Drukarni  Franciszka 
Cezarego  Roku  1643.  4.  354  str. 

(Blbl.  Horodec.) 

d)  Katecliizm  Rzymski  z  dekretu 
S.  KoncyliumTrydentskiego  zaroś- 
Itazeai  S.  Piusa  V.  po  łacinie  wyda- 
ny na  polski  iczyli  powagą  niegdyś 
—  Stanisława  Karnkowskiego  Pry- 
Diasa —  przez  pytania  i  odpowie- 
dni przetłumaczony  i  wydrukowa- 
ny w  Kaliszu  R.  P.  1003.  Teraz 
zaś  z  niezliczonych  omyłek  i  slow 
staropolskich  dziś  nieroznmianycli 
oczyszczony  y  z  oryginałem  łaciń- 
skim skonfrontowany,  a  iako  dzie- 
ło arcybiskupa  i  Prymasa  JO.  X. 
Władysławowi  Łubieńskiemu  Ar- 
cybiskupowi Gniezn  —  nic  tak  de- 
kretem S.  Synodu  —  iako  raczey 
nayniźszym  respektem  X.  J.  F.  P. 
W.  K.  W.  dedykowany,  w  Wilnie 
w  druk.  XX.  Śchol.  Piar.  1762.4. 
304  str.  prócz  przedmowy  na  I-^ 
ark.   i  2  ark.  regestru. 

Przypis.   Clero  curato  utriusąue  Ritus. 
(Kat.Pilch.—  B.— Kur.  Lilcw.r.  1762). 

e)  Katechizm  Rzymski  z  wyro- 
ku Synodu  Trydentskicgo  ułożony 
z  roskazu  Piusu  V.  Papieża  po  ła- 
cinie wydany,  i  na  rożne  iczyki 
^\  rożnych  kratach  przełożony  te- 
raz zaś  od  Klemensa  Xin.  osobli- 
wie zalecony—  kosztem  JW.  JX. 
Antoniego  Wołłowieza  Biskupa  Łu- 
ckiego y  Brzeskiego  dla  pożytku  y 
wygody  Diecezyi  swoiey  wydruko- 
wany, w  Przemvslu  r.  1769.  w  Druk. 
Coli.  S.  J.  4.  281, 148 str.  2  ark. 
na  przodzie  i  regestr. 


2782.  Martini  Szyszko wski  Episc. 
Luceor.  Catecłiismi  seu  doctrinae 
cłiristianae  tradendae  practicus  mo- 
dus.   Cracoriae  1605.    12.       (Nieś.) 

2783.  Compcndiiim  doctrinae  cłiri- 
stianae iussu  S.  P.lV.CIementisVIłl. 
ad  instructioncm  puerorum,  et  sim- 
plicium  ab  III.  Cardinalc  Bell4K)ii^o 
compositum  nunc  vero  ex  Italico  iu 
LatińumWladislaoPrincipiSerenis. 
Sigismnndi  III.  Poloniac  etSueciac 
Regis  filioac  in  usum  Dioecesis  Lu- 
ceorien.  trauslatuni.  Accessit  liac  c- 
ditione  sccunda  Modus  christianam 
doctrinam  tradendi  —  Cracoviae  in 
Ołfie.  Andr.  Petricovii  A. D.  1606. 
12.  155  str.  i  2  kart  na  przodzie. 

Jest  to  pismo  poprzcclz.ijące  rozszerzo- 
ne. (Nieś.)  Przypis.  Xiązęciu  Władysla 
wówi  tłómncza  Marcina  Szyszkowskiego 
Bisk.  Łuckiego.  Toz  wyszto  po  polsku,  zob. 
N.  nast. 

2784.  Summaryusz  nauki  Clirze- 
śeiańskJey.    W  Krakowie  1608.  12. 

Do  tego  wydania  przydane  :  Reformalio- 
ncs  gcnerales  Dioecesis  Cracov.  Descriptio 
nera  Olficiorum  Confraternitates  Compas- 
sionis  Christi.  Bractwo  to  założył  Szysz- 
kowski  przy  kos'ciele  Franciszkanów. 

2785.  Institutiones  Oestonicae  ca- 
tholicac  —  per  ąuemdam  e  S.  J. 
Sacerdotem  (Eiger?)  in  lucem  edi- 
tae.  BrunsbergaetypisGeor.  Sclion- 
fełs.  A.  M.  nc.  xxiii.  8.  z  notami 
przy  pieśniach. 

2786.  Jan  Jachnowicz  S.  J.  Na- 
uka Katechizmu. 

Wyszło  ok.  r.  1628.      (Siarcz.  I.  186), 

2787.  Mowy  Katechizmowe.1638. 
Po  litewsku  wydał  3a\\  Jachnowicz  S.  J. 

(Siarcz.  I.  186). 

2788.  Petri  Camsii  S.  J.  Theolo- 
gi  Catechismus  graeco-łatinus.  Ad- 
iunctae  sunt  Iiuic  editioni  sclectac 
litaniae  et  precej^.  Dantisciapud  G. 
Forsterum.  !wdcxlv.  12. 

2789.  Roberli  Bellahmim  —  S. 
J.  Doctrinae  cłiristianae  copiosa  ex- 
plicatio —  Vilnae  tvpis  Acad.  S.  J. 
1655.  8. 

2790.  Paweł  BoYM.S.J.Thcologla 
Clirzcściańska.  w  Wilnie   1670.  8. 

(L.S.) 

2791.  Praxls  Calechlstica  8CU  fa- 


TEOL., DOGMAT.,  RZYM.-KATOL.  KATECHIZM.        199 


ciies  niodi  quibiis —  possłnt  instil- 
lari  riulibiisartlcMili  Fidel —  perR. 
P.  Hicroiiyinuiii  Niekadzki  S.  J. 
A.D.  1681.  Ci-acoviae.  inOfEc.Joan. 
Pauli  Caesarii. 

Przypis.  Kazim.  Floryan.  CzartorysŁie- 
mu Biskupowi Władyslawskiemu  datowane 
ze  Smarzewic. 

2792.  Piolr  AIexaiHler  Grocho- 
LiSsKi  Plel)aii  Janorslii.  Kalechizm 
Kulolitki  to  iest  iiaiil;a  Clirześeiań- 
ska  z  Katechizmu  Rzyuisi»io{>o  y  in- 
nych autorów  zebrana,  w  Kral;o\vie 
1684.  8.  (Nics.) 

2793.  Epitome  InstitutionumSuc. 
Jesu.  Yiłuae  1690.  8.    (L.S.) 

2794.  a)  Inslitutiones  clc.jakniiej. 
Cracoviae.  tvp.  Fr.  Cezary.  1691.16. 

(Sienfc.  Dod.^doBent.) 
I>)  Instituliones  cliristianac  pleta- 
tis  scu  paryus  Catcchisnius  Calholi- 
coruni  auctore  P.  Petro  Canisio  S. 
J.  Yilnae  lypis  Acad.  S.  J.  A.  D. 
1713.   12. 

c)  InstiUilioncs  Cliristianac  pic- 
latis  seu  Paryus  Catcchisnius  Ca- 
tholicornm  anclore  R.  P.  PclroCA- 
NisioSoc.JesuTheoło{fo.  Katechizm 
Katolicki  przez  W. X.  Piotra  Kaini- 
ZYLSZA  Sec.  Jesu  Kapłana  y  Teolo- 
ga napisany.  Yilnae  typis  S.  R.  M. 
penes  Academiam  A.  D.  1786.  S. 
3^  ark.  po  łacinie  i  polsku. 

2795.  P.  Dael  S.  J.  Kurtzc  und 
-lyahreGlaubeng  Unterweisunjj.  Oli- 
vac.  1692.12.  (Cat.  Janss.  1695). 

2796.  Franciszek  Xayłery  Kru- 
szyński Benedyktyn  Proboszcz  Sie- 
cleehowski.  Katechizm  albo  nauka 
Chrześciaiiska  łatwieyszym  przez 
pytania  i  odpowiedzi  sposobem  ze- 
brana przykładami  obiaśniona  z  po- 
kaźnych autorów  i  dla  pożytku  dusz 
ludzkich  do  druku  podana.  Druko- 
wano w  Klasztorze  Oliwskim  1694. 
4.  395  str. 

2797.  Catechesis  maior  etc.  Ka- 
techizm większy  w  którym  się  Wia- 
ry S.  Powszecliney,  Swiątosci  Pań- 
skich ,  y  Powinności  człowieka 
chrześciaiiskiego,  szerszy  wykład 
porządnie  potlaie  Z  łacińskiejyoię- 
zyka  ua  polski  ięzyk  przetłumaczo- 


ny. Reg^iomontl  typis  Rcusnerianis. 
A.  1698.  8.  po  łaciłiie  i  polsku. 

2798.  Petit  abregć  de  la  Sainte 
Foi  Catholiąuc  etc.  Krótkie  zebra- 
nie Wiary  S.  Kalolickiey  albo  nau- 
ka chrześciaiiska  na  wzór  katechi- 
zmu X.  Piotra  Kanizyusza  S.  J. 
Thcologa  z  rożnych  autorów — fran- 
cuskim y  polskim  ięzykiem  wyra- 
żona y  do  druku  podana  przez  Za- 
konicc  Nawiedz.  N.  Panny  Maryi 
Klasztoru  W^arszaAv.  w  Warszawie 
w  Druk.  (K).  S.  J.  R.  P.  1702.2. 
203  str.   i  3  kart  na  przodzie. 

Przypis.  Zakonnic,  Elżbiecie  Lubomir- 
skiej  Podskarbiance  W.  Kor. 

2799.  Inslitutiones  iiiycntutis  in 
vera  solidaquc  erjja  Deum  pietate, 
in  compta  grayicjiie  moruin  ciyililate 
et  humaiiiorum  litcrarum  facultate, 
concinnatae  a  R.P.  Joannę  Drews 
S.  J.S.  T.D.  Bruiisbcrgac  typis  Coli. 
S.J.  A.M.DCc.iy.  12.  528 str.  H% 
kart  na  przodzie. 

2800.  Krótkie  zebranie  nauki 
chrześciauskiey —  przez  pytania  y 
odpowiedzi  według  porządku  — 
Calhech.  S.  Concil.  Trydent,  po- 
dane w  R.  P.  1714.  w  Krak.  w  Druk. 
Akad.  8.  161  str.  i 3 kart  na  przo- 
dzie. 

Autor  jest  Krzysztof  Szembek  Biskup 
Chełmski,  jak  widać  z  Niesieckiego,lV.274. 

2801.  Boiipocjbi  3;i^Hiio  pocciń- 
cKiii  i  t.  d.  Pytania  Gieko-Ruskie 
Odpowiedźmi  SS.  Oycow  z  Xiąg 
Cerkiewnych  Ayybraucmi,  rozwią- 
zane staraniem  iediicjyo  prawowier- 
nego Kapłana.  R.P.  1715.  12.  S5i 
str.  po  sławiausku  i  polsku. 

2802.  Studium  Polemicum  pro 
Doctrina  Catholica  susccptum  in 
gratiam  studiosae  Juyentutis  Catho- 
licae  exzelo  apostolico  ad  parochias 
et  missiones  acatholicis  yicinas  aspi- 
rantis  perinterrogationes  etrespon- 
siones  digestuin  a  R.  P.  Tobia  A- 
REiNT  S.  J.  S.  Th.  Doctore.  Yilnae 
typis  Acad.  S.  J.  1716.  8.  Część  I. 
197  str.  Cz.  H.  325  str.  Cz.  III. 
147  str.  Appendix  pro  Graecis  Ca- 
tholicis  str.  oprócz  regestrów  i  10 
kart  na  przodzie. 


200      TEOL.,  DOGMAT.,  RZYM.-KATOL.  KATECHIZM. 


Przypisanie  Konstantemu  Brzostowskie- 
mu Bisk.  Wileń.  i  Przedmowa.  —  Arent 
był  rodem  z  Warmii  z  miasta  Allenstein. 
Uczył  Teologji  w  Akndemji  Wileuskiej  i 
trzykroć  tamże  urząd  Rektora  sprawował. 
Tamże  stopień  Doktora  Teologji  otrzymał. 
Umarł  r.  1724  mając  wieku  lat  78. 

2803.  Praxis  Cateclicliea  sivema- 
nuductio  pro  iiistrncnilis  rudibus  ele- 
mcnta  Kdci  et  moruni  practice  cxpla- 
naiis —  in  iisiim  Catcciiizaiitium 
conscripta  a  P.  Matbia  a  Heimbach 
Soc.  Jesu.  Editio  Terlia  ab  ipso 
authorc  rcco{jnita  etc.  Briiiisberjjac 
typis  Coli.  Soc.  Jesłi.  A.  m.dcc.xxih. 
8.  709 sir.  oprócz  6  karinaprzo- 
dzie  i  12  kart  regestru. 

2804.  Jezus,  Marya,  Jozef,  Joa- 
chim, Anna.  Nauka  Cbrzcściańslja, 
Katoticka  Rzymska  prawdziwa. 
w  Wilnie  w  druk.  Akadem.  Soc. 
Jesu  R.P.  1729.    ark.  otwarły. 

Katechizm  przeznaczony  do  opowiadania 
w  kos'ciołach  w  niedziele  i  s'więta,  doczy- 
tania paniom  i  gospodarzom  w  domach , 
Preceptorom  w  szkołach  mniejszych.  In- 
spektorom w  domach.      Zob    Ptoly. 

2805  a)  Chleb  domowy —  albora- 
ezey  Katechizm  na  świat  Polski  wy- 
chodzący, krótkie  nauki  chrześciań- 
skiey  w  sobie  zebranie  maiący  — 
przez  X.  Jana  Stanisława  Kostkę 
WoYKOWSKiEGO  Kanonika  Pułtu- 
skieg^o,  napisany  R.  P.  1733. — 
W  Kaliszu  w  Druk.  Coli.  S.  J.  8. 
552  str.  4  karły  na  przodzie  re- 
gestr, Speculum  Curatornm  43  str. 

b)  —  w  Krakowie  1746.  Ł335. 

Na  końcu  dodane  :  Speculum  Yicariarum 
et  eorum  Curatorum.      (Jan.  Pol.  1.86). 

2806  a)  Katechizm  albo  Nauka  o 
Wierze,  Nadziei,  Miłości,  Sakra- 
mentach y  powinnościach  sprawie- 
dliwości Clirześciańskiey —  zebra- 
na przez  W.  X.  Tomasza  Łąckiego 
S.  J.  Theolofca,  a  po  zeyściu  świą- 
tobliwym authora  wydana  R.  P. 
1733.  w  Wilnie  w  Druk.  Akad.  S. 
J.  8.  533  str.  oprócz  regestru  20 
kart. 

b) tam.  1748.  8.  531  str. 

(L.S) 
2807.  a)  Franciszek  Koczorow- 
ski S.  J.    Katechizm    albo  Nauka 


Cbrześciańska  w  Sandomierzu  1734. 
fol.  (Mes.) 

b)  —  —  po  fruncuzku  i  polsku, 
tam.   1735.  8. 

c)  —  —  w  Kaliszu  w  Druk.  S.J. 
1755.  8. 

Na  przodzie :  Treść  nauki  Chrzes'ciań- 
skicj  Godefr.   Hanncberga.     (L.  S.) 

2808.  Antoni  Jan  Czeczewicz 
Sekretarz  J.  K.  M.  Zbiory  Nauki 
Duchowney,  łextow  i  sensów  ła- 
cińskich zebrane.  W  Druk.  Supraśl- 
skiey  00.  Bazylianów.  1742.  4. 

2809.  Demetry  Franciszek  Ko- 
ła Schol.  Piar.  Prawda  Katolicka 
w  Warszawie  1742.  4.  i  alfabet  t 
ark.    5.  (Jan.  Pol.  I.  34.^ L.S.) 

2810.  Dowód  z  pisma  S.  we  Lwo- 
wie 1753.  8.  (L.S.) 

281 1  a)  Zwierciadło  'nowe  przy- 
kładów rozmaitych  stosujących  się 
do  nauk  Katechizmowych  w  Kali- 
szu, w  Dr.  S.J.  1744.*  8. 

b)  _  —  tam.  1756.  8. 

(Sienk.  Dodat.  do  Bent.) 

2812.  Katechizm  Rzymski  abo 
Krotka  Nauka  Katolicka  wszystkim 
Chrześcianoni  do  zbawienia  naypo- 
trzebnieysza,  po  włosku  z  rozkazu 
Oyca  S.  Klemensa  osniejjo  przez  Ro- 
berta Bełlarmina  Kardynała  ,  Ar- 
cybiskupa Kapiiańskie(ro  w  Rzymie 
wydana,  przez  Marcina  Szyszkoiv- 
skiego  Biskupa  natenczas  Łuckiego 
po  łacinie  przetłumaczona  i  Króle- 
wicowi  Władysławowi  dedykowa- 
na ,  teraz  po  polsku  dla  zrozumie- 
nia wszystkich  osobliwie  katolic- 
kiey  młodzi  przełożona  przez  X. 
Jana  Poszakowskiego  Soc.  J.  Teo- 
loga, w  Wilnie  w  Drukarni  J.  K.  M. 
Akad.  Soc.  Jesu.  R.  P.  1752  4.  70 
stron. 

2813.  Katechizm  Dyeeezyi  Pary- 
skiey  tłumaczony,  w  Warszawie. 
1755.    8.         (Pat.  Piar.  War.  1822.  p.  53). 

2814.  Woyciecli  Kłosowicz.  Ka- 
nonik Warszaw.  Instrukcya  wzglę- 
dem pryncypalnieyszych  punktów 
religii,  w  Supraślu  w  Dr.  Bazylia- 
nów. 1758.  4. 

2815.  Człowiek  Chrześciański 
w  swoim  prawie  y  powinności  wy- 


TEOLOGJA,  DOGM.,  RZYM.-KATOL.  KATECHIZM.      201 


uczony  albo  Nauki  Chrzcściaiiskie 
wszystkim  wiernym  do  wiadomo- 
ści,  Pasterzom,  Spowiednikom, 
nauczycielom,  kazuodziciom  do  wy- 
pełnienia swego  urzędu  wielce  po- 
trzebne. Naprzód  od  X.  Pawła  Se- 
GNEREGO  Soc.Jesu  pod  czas  apostol- 
skicb  missyi  ogłoszone  potym  różne- 
mi  ięzykamipo  kilkakroe  do  druku 

fiodauc.  Teraz  dla  używania  Po- 
akow  z  przydatkiem  życia  tegoż  au- 
tora przez  X.  Krzysztofa  Niehoy- 
czi/ckiego  (Niepokoyczyckiego)S.  J. 
Tlieologa  Prowincyi  Polskiey  prze- 
tłumaczone. Część  I.Ił.lII.  wWar- 
szawie  w  druk.  Coli.  S.  J.  A.  D. 
1759.  674.  564  i  733  (rzeczyivi- 
ścle  935  sti'.  gdyż  po  stv.  499,  zam. 
500  naznaczona  słv.   liczbą  300.) 

iNadto  na  przodzie  :  List  Jana  Plnamon- 
tego  o  Cnotach  X.  Pawła  Scgnerego  1  Przed- 
mowa autora,  2  ark.  i  regestra  przed  każ- 
dą Częścią. 

2816.a)  Wykład  nauki  Kalolickicy 
przez  Bcnigna  Bossueta  przekłada- 
nia X.  Jaśkiewicza,  w  Warszawie 
17G2,    8.      (Kat.  Piar.  War.  1822  p.  54.) 

b)  Wykład  wiary  łiatolickiey 
przez  X.  Jak.  Benigna  Bossueta 
Bisk.  Kondom,  w  Kaliszu  1781.  8. 
(Gaz.  War.  1781.) 

2817.  Summariusz  Wiary  y  nau- 
ki powszeclincy  Katolickicy  dlasna- 
dnieyszego  poięcia  na  pytania  roz- 
łożony, z  krótkim  zebraniem  zwy- 
czaynycb  zarzutów,  y  odpovtiedzi 
na  nieb,  niegdyś  po  łacinie  napisa- 
ny y  KongregacyiElektorskicy  Hei- 
dełberskiey  pod  ty  tuleni  N.  P.  Ma- 
ryi od  Anioła  pozdrowioney  za  ko- 
Icndę  ducbowną  w  roku  1727  ofia- 
rowany, a  teraz  pod  zaszczytem 
Imienia  J.  W.  Nayprzewiel.  J.X. 
Józefa  Andrzeia  Załuskiego,  Bisku- 
pa Kiiow.  i  1.  d.  światu  polskiemu 
na  pożytek  ducbowny  oyczystym 
piórem  przełożony,  1762.  w  War- 
szawie w  Druk.  Coli.  Scbol.Piar.  8. 
8.   ark. 

Przekład  Józ.   Epif.  Minasowieza. 

2818.  Katecbizm  albo  Nauka 
cbrześciaiiska  Oyecezyi  Paryskiey 
z  francuzkiego  po  łacinie,  przez  X. 
Jana  Piotra  Solig>ac  —  a  po  tym  po 

Tom  II. 


polsku  przetłomaczony.  w  Druk. 
JO.Xcia  Prymasa  przedrukowany, 
w  Łowiczu  R.P.  1765.  8.  2Ą6str. 
i  regestr. 

2819.  Nauka  Cbrzcscianska  Abo 
Katechizmik  dla  Dziatek.  Przez  D. 

'Jakuba  Łedez])ia  Tlieologa  Zebrania 
P.  Jezusowego  napisany,  a  teraz 
z  włoskiego  na  polskie  przełożony. 
w  Krakowie  h.r.  12.  134kartnie- 
Uczb.  (L.S.) 

2820.  Zebranie  Nauk  Chrześciau- 
skicb ,  przez  X.  Józefa  Tierad 
na  polskie  przetłumacz^  przez  X. 
Dawida  Pilchowskiego  Theologil 
Doktora,  w  Wilnie  w  druk.  Akad. 
1776. 

Przypisanie  X.  Brzostowskiemu  Refer. 
W.X.L.  (Gaz.  Wił.—  Kat.  Gr.; 

2821  a)  Nauki  dogmatyczne  it.  d. 
jak  niżej.  Tom  III.  w  Wilnie  1779. 
8.  ^  (L.  S.) 

b)  Nauki  dogmatyczne  i  moralne 
o  czterecli  częściach  katechizmu 
cbrześciańsklego  —  napisane  od  P. 
Piotra  Jozefa  Henry  z  francuzkie- 
go na  polski  ięzyk  przetłumaczone 
przez  X.  Dominikana  fj^ałuszewi- 
cza  Filoz.  Doktora  Kaznodz.  Ka- 
tedr. Żmudź.  Tom  I— IV.  w  Wil- 
nie w  druk.  Akad.  1783.  8. 

Przypis.  Tadeuszowi  Józefowi  Bukate- 
mu  Ob.   Praw  Dokt.  Infułatowi  Szydłów. 

2822.  Powinności  Cbrześciańskie 
-albo  Katechizm  nauczaiący  co  po- 
winien każdy  Cbrześcianin  wierzyć 
i  wiedzieć  aby  był  zbawiony,  w  Kra- 
kowie 1779.  '(Cena  ar.  5. 

(Kat.  Frlcdl.) 

2823.  Nauki  Katechizmowe  o 
Składzie  Apostolskim  ,  Przykaza- 
niach Boskich,  o  Modlitwie  Paii- 
skiey  i  Sakramentach  na  Trzy  Czę- 
ści podzielone  przez  X.  Michała  I- 
gnacego  Wicherta  T.  Doktora , 
Plebana  Obryohskiego  dodruku  po- 
dane, w  Kaliszu  vv  Druk.  Król.  i 
Rzeczyp.  Roku  1780-81.  8.  423 
400  i430  str.     (B). 

2824.  Wykład  gruntowny  nauki 
Chrześciaiiskiey.  w  Kaliszu  1784.8. 

(I\at.   Gr.) 
2825    Nauk  katechizmowych  po- 
czątki   z    pierwszych     początków 
26 


202     TEOLOGJA,  DOGM.,  RZYM.-KATOL.  KATECHIZM. 


stworzenia  rozuniuey  natury  ludz- 
kiey  do  poznawania  wprzódy  siebie 
samego  ciemny  rozum  oblaśniaijłce. 
w  Krakowie.  1785.  8.     (L.  S.  j 

2826.  Katechizm  czyli  nauka 
chrześciauska  wszystkie  taiemnice 
wiary  tłumacząca,  w  Krakowie 
1785.   8.  (Kat.Frledl.) 

2827  a)  Onufry  Kopczyński  S.  P. 
Zbiór  Nauki  Ciirześciańskiey  i  oby- 
czaiowey.  w  Warszawie  1786.  8. 
(Ckodyń.) 

b) po6tyrazwyd.  w  Warsz. 

18 1 3.  8.  46  str. 

(Osin.  Pochw.  O.  Kop.  Ed.28a  str.  52.) 
2828.a)  Nauki  chrześciańsko-kalo- 
lickie  w  których  się  przez  pytania 
iasue  i  odpowiedzi  z  wyroków  Pi- 
sma Świętego  prawdy  wiary  swi^;- 
tey  i  obyczayności  chrześciaiiskie 
(obiaśniają?).  w  Kaliszu  1787.  2  to- 
mu. 8.  (Kat.  Gr.) 
b) tam.  1789.  8. 

(Kat.Friedl.) 

2829.  Katechizm  Zboru  Trydeut- 
skiegoprzedrukowany  w  Krakowie. 
1789.    8.    (Kat.  Piai-.  War.  1822.  p.  54). 

2830.  a)  Nauki  powszechne  Ka- 
techizmowe Karola  Kolberta  Mont- 
peli.  z  francuzkiego.  Część  I.  II.  III. 
W  Warszawie  1790.  8. 

(Kat.  Piar.  War.  1822  p.  54). 
b)  Nauki  powszechne  w  spo- 
sób Katechizmowy,  w  których  tłu- 
maczą się  z  pisma  i  z  tradycyi,  hi- 
śtorya ,  fundamenta  Religii,  Oby- 
czayność  chrześciauska,  Sakrameu- 
ta ,  Modlitwy,  Ceremonie  i  Zwy- 
czaje Kościoła  ,  napisane  po  fran- 
cuzku  niegdyś  na  roskaz  s.  p.  Karo- 
la Joachima  Kolbeuta  Biskupa 
Montpeliiauskiego,  do  użytku  tak 
dawnych  jak  nowotnych  Katolików, 
a  oraz  i  dla  tych,  którzy  są  obo- 
wiązani do  nauczania —  z  dwoma 
Katechizmami  skróeonemi  dla  dzie- 
ci—  przez  Bazyliana  Prowincyi 
Ruskiej  na  polski  język  przełożo- 
ne—  w  Poczajowie  w  Druk,  Ba- 
zYliańskiey  r.  1807.  8.  Części  3. 
683.   707  i  927  str. 

2831.  Katechizm  wielki  z  nie- 
mieckiego, w  Krakowie  1790.  8. 

(Kat.  Piar.  War.   1822  p.54). 


2832.  Katechizm    dla  ludzi   ży- 
cia wieySkiego  przez  X.  J.  L   (Le-     . 
GATOwicz)  S.Th.D.  Pł.  ł^ość.Korko- 
żyskiego  zebrany  y  dq  druku  poda-      ' 
ny.  Edycya  druga.  wWilnie  wDruk. 
przy  Akademii.   Roku  1790. 

Księga  I.  Katechizm.  Kg.  II.  Nauki  o 
Sakramentach  SS.  Ks.  III.  O  CierpIiwos'ci. 
Ks.  IV.  Nabożeństwo  Chrzos'ciań$kie.  Ks. 
V.  Powinności  Gospodarzow  wieyskich 
w  krótkości  zebrane.  Przydatek  w  którym 
są  zebrane  sposoby  skuteczne  ratowania  i 
ocalenia  zdrowia. 

2833.  Kaicchizm  dla  ludzi  ży- 
cia wieyskiego  mnieyszy,  przez 
X.  J.  L.  S.  Th.  D.  Pleb.  Kość. 
Korkożyskiego  zebrany  y  dodruku 
podany.  Edycya  trzecia,  w  W'ilnie 
w  drukarni  XX.  Bazylianów  roku 
1806.  8.  91  str. 

Cenzura  pierwsza  nosi  datę  1776  roku 
Maja  22  i  wówczas  zapewne  drukowana 
była  pierwsza  edycja.      (Noty  L.  Rogal.) 

2834.  a)  Nauka  chrześciauska  krót- 
ko zebrana  z  woli  Klemensa  VIII 
Papieża  pr/ez  X.  Roberta  Belłar- 
MiNA.  w  Wilnie,  w  Druk.  Akad. 
1790.  12.  24  kart  nieliczb. 

b) 1799.  12.  47  str. 

e)  —  —   w  Wilnie.  Józ. Za  wadź-  - 
\i\.S.28str. 

d)  Nauka  chrześcilińska  z  woli 
Klemensa  VIII  Papieża  przez  X. 
Roberta  Bełarmina  Societatis  Jesu, 
potem  kardynała  krótko  zebrana, 
teraz  przeyrzana  i  za  dozwoleniem 
zwierzchności  przedrukowana. Wil- 
no, Józef  Zawadzki  własnvm  na- 
kładem.  1826.  8.  32  str.     ' 

(Noty  L.  Rogal.) 

e) W  Wilnie  1830.  8. 

(Kat.   Fried.) 

2835.  Dwa  Katechizmy  skrócone 
cone  to  iest  Jeden  dla  Dzieci  star- 
szych iuż  bierzmowanych  a  drugi 
dla  dzieci  młodszych  ieszcze  nie- 
bierzmowanych  z  francuzkiego  na 
polski  ięzyk  przełożone,  w  Warsz. 
w  druk.  XX.  Missyonarzow  S. 
Krzyża.   R.  P.  aiDccscii.  8.  193 str. 

2836.  Catechismus  oder  Katholi- 
scher  Glaubens  Uuterricht.  War- 
schau  1793.  8. 

(Kat.  Piar.  Warsz.  1822.  p.  55). 

2837.  a)  Nauka  o  religii  wktórey 


TEOLOGJA,  DOGM.,  RZYM.-KATOL.  KATECHIZM.    203 


\TvIu9zcza  się  co  mamy  wierzyć  o 
Bogu ,  o  Jezusie  Chrystusie  o  ko- 
ściele Katolickim  i  o  cnocie  napi- 
sana od  Karola  Gobi!xeta  D.  S.  dla 
młodych,  w  Krak.  w  drukarni  Dzie- 
dzickiey  i  successorów,  pięć  części 
we  dwócz  tomikach.  8.  b.  r.  286 
i  233  str. 
b) 1800.    (B.) 

2838.  Katechizm  wielki  przez  py- 
tania i  odpowiedzi,  w  Krakowie 
1793.    8.  (Kat.  Friedl.) 

2839.  Grodzicki.  Nauki  Chrze- 
ściańskie.    w  Warszawie  1793.  4. 

(L.S.) 

2840.  Treść  prawdy  wieczney 
wiary  i  obyczayności  z  pisma  Bo- 
żego ku  powszechnemu  pożytkowi 
wyicta.  w  Warsz.  w  druk.  Za- 
wadzkiego. 

(Korr.  Krai.  i  Za{jr.  1793.) 
2841  .Katechizm  albo  nauka  chrze- 

ściańska  na  dwie  części  podzielona. 

Na  Jasney  Górze  Częstochowskiey 

1799.   8.  (Kat.  Friedl.) 

2842.Katholischc8Unterrichtung8 

und  Gebet-Buch  herausgegebcn  von 

P.  Raymundo  Bruns  Ord.  Praedicat. 

Conyenl.  Halberstad.  8te  Aiiflage. 

Wildau  (Wilno)  1800.  8.  557str. 

il9  kart  na  przodzie. 

2843.  Sposób  kształcenia  umysłu 
y  serca  młodych  czyli  Nauka  Chrze- 
ściaiiska  Rodzicom  ,  dzieciom  i  na- 
uczycielom nader  przyzwoita  przez 
iednego  z  Zakonników  Szkol  pobo- 
źnycli. —  w  Wilnie  u  XX.  Piiarow 
r.  1807.  8. 

2844.  Nauki  o  Katechizmie  i  o 
sposobie  Katechizmowania.  w  Ło- 
wiczu. 1808.  8. 

(Kat.Plar.War.  1822.  p  54.) 
2845.NaukaChrześciańska.  wW^ar- 
szawie  nakł.  i  drukiem  J.  L.Kocka. 
1808.  8.  2  ark. 

2846.  Fil.  Ner.  Golat^ski.  Pa- 
cierz wedle  swego  porządku  w  ob- 
ięciu  wielkiey  treści  nauki  Chrze- 
ściaiiskiey,  gdzie  oraz  o  sposobie 
uczenia  się  i  uczenia  iey  w  szko- 
łach dla  pomocy  nauczyciela  reli- 
gii, tak  początkowych  iako  i  dal- 
szych uczniów,  przez  X.  Filipa  Ne- 


ryusza  GołaKskiego  S.  P.  w  Uni- 
wersytecie Imp.  Wileńskim  D.  S.T. 
Professora  Pisma  S.  W  Wilnie 
w  drukarni  XX.  Missyonarzów, 
roku  1808.  TomL  342  str.  Tom 
11.  od  343  do  631. 

(Pam .  Warsa .  1 809 .  ]N .  VIII .  247 .) 
2847  a)  Katechizm  do  użycia  Ko- 
ściołów     Państwa     Francuzkiego. 
w  Łowiczu  1809.  8, 

(Kat.  Piar.  War.  1822.  p.  59.) 
b) W  Warszawie  1811.  8. 

(l.c.) 
c)  Katechizm''dla  Państwa  Fran- 
cuzkiego powagą  Stolicy  Apostol- 
skicy  stwierdzony  dla  Kościołów 
polskich  roku  1809  tlóuiaczony  od 
Dyrekcyi  Eduk.  1812  roku  szko- 
łom kraiowym  do  użycia  wskaza- 
ny. Edycya  druga  w  Łowiczu 
1819.  8. 

2848.  Katechizm  czyli  krótszy 
wykład  Pacierza,  w  początkach  i 
zasadach  wiary  i  moralności  chrze- 
ściańskicy  stosownie  do  tego ,  co 
pospolicie  y  naymłodsi  Chrześeia- 
nie  na  pamięć  umieią  przez  X.  Fi- 
lipa Neryusza  Golańskiego  Schol. 
Piar. —  w  Wilnie  w  druk.  XX.  Mis- 
syon.  R.1809.  8.  IV  i  67  str. 

2849.  Katechizm  mnieyszy  i  wię- 
kszy. Dzieło  ś.  p.  Biskupa  Biskupa 
Alber TRANDEGO  ua  wszystkic  szko- 
ły, pensye  i  dla  sposobnycli  da 
świetleyszego  wychowania  i  ćwi- 
czenia, w  Wilnie  u  Józ.  Zawadz- 
kiego. 1817.  8.  184  str. 

2850.  Zbiór  Nauki  L  Chrzcściań- 
skiey.  II.  Obyczaiowey.  Przedru- 
kowany w  Krzemieńcu  R.  1819. 
w  Druk.   Gliicksberga.  8.   46  sir. 

(L.  S.) 

2851.  KamHSHSHc-b  A^a  MaAi>ixT. 
^•fem-feri.   BI,  C.  riemppćypr-fc    i8l8.  r. 

WjdałX.  Damian  Jodziewlcz  Dominikan. 

2852.  Moksłas  krikszczionisko 
istatimo  etc.  Nauka  Clirześciańsfca 
nowego  Przymierza  czyli  Zakonu 
o  wszystkiem  tem,  cokolwiek  ka- 
żdy Chrześcianin  wiedzieć,  wie- 
rzyć czynić  i  zachować  powinien, 
albo  czego  się  Wystrzegać,  unikać 
i  wstrzymywać  ma,   dla   przypro- 


204    TEOLOGJA,  DOGM.,  RZYM.-KATOL.  KATECHIZM. 


-wadzenia  nieumleiętnycli  na  drogę 
boiaźni  BożcY  i' zbawienia.  Do  dru- 
ku podana  V.  1821  W  Wilnie 
vr  Druk.  XX.  Missyouarzów- 

(Dzicn.Wil.1824) 

2853.  Katecbizm  czyli  nauka 
cbrześciańska  dla  użytku  młodzi. 
Edycyia  nowa  —  Warszawa  i  Krze- 
mieniec nakiad.  N.  Glucksberga. 
1821.  8.  132  str. 

2854.  Eo pHCAiH  panHHHCKin 
^oMEHURaHt.  KpamaiH  paMoso-Ka- 
moAnHł^cKiH  KainHXH3M'b  bt.  no^ib- 
37  lOHOuieH  tero  C-fepoiicnoB-fe^aHiH. 
BbBH^ibti*  \Sci2.  147  str, 

2855.  Katechizm  dla  dzieci  wiey- 
skicb  ku  parochów  wygodzie  spi- 
sany, przez  X.  M.  Korczyńskiego 
Teol.  Doktora,  Dziekana  Katedr. 
Przemyskiego,  Examinatora  Dye- 
cezal.  Szkot  uarod.  Dozorcę.  To- 
mik I.  II.  we  Lwowie  nakł.  i  druk. 
J.  Piłlera  1822—23.  8.  230,  234 
str.  i  regestra. 

2856.  Nauka  cbrześciiańskiey 
katolickiey  religii  we  trzech  czę- 
ściach staraniem  i  pracą  X.  Jana 
Kantego  Ghodamego  Dokt.  S.  Teol. 
Kan.  Kat.  Wileń.  Profess.  P.  Z. 
Teologii  moralney  i  pasterskiey, 
Dziekana  Oddziału  nauk  morał, 
polit.  w  Uniwcr.  Wileń.  ułożona. 
Wilno  nakł.  i  druk.  J.  Zawadzkie- 
go Typografa  Imperat.  Uniwersvt. 
1823.' 8.  XXVI.  656 str.  i  regestr. 

Od  str.  IX  do  XXVI  jest:  Kazanie  w  dzień 
pogrzebu  (21  Lipca  1823  r.)  s.  p.  X.  .1.  K. 
CLodańie};o  miane  przezX.  M.  Bobrowski^- 
co  Prof.  Uniwersyt.  Wileń. 

2857.  ]\auka  •  cbrześciańska  po- 
dzielona na  czytania  duchowne 
W  którey  wykładała  się  dowody 
religii ,  prawdy  do  wiary  i  obycza- 
iów  należące ,  tudzież  sakramenta 
święte  i  modlitwa  dla  użytku  do- 
mów wychowania  publicznego  i 
rodzin  chrześciańskich  napisana 
w  ięzyfcu  francnzkim  przez  X. 
L'HoMO!VD.  Przekład  pośmiertny 
Woyciecha  Rocha  Karczeiuskiego 
Filoz.Dokt.  przeyrzany  i  wvdanv 
przez  MoiiCsta  Witta  Kosickirgó 
Filoz.  Dokt.  Część  I— III.  w  War- 
szawie  nakł.    i    dr.    Zawadzkiego 


Węckiego.  1826.   8.    220,  193  i 
205  str.   oprócz  regestrów. 

2858.  Katechizm  początkowy  dla 
młodzi  Chrzcścianshiey  Rzymsko- 
Katolickicgo  Kościoła  ułożony  przez 
X.  J.  Kulikowskiego  Kanonika  Łu- 
ckiego nauczyciela  Religii  Liceum 
Wołyńskiego.  Tom  1.  w  Poczajo- 
wie  1828.  R.  8.  86  str. 

(Noty  L.  Rogal. 
♦  - 
2859^.  FranciscHs  a  RoznuAŻEw 
Polonus.  Ord. Min.  Dircctorium  pro 
noyiter  ad  lidcin  Catholicam  con- 
yersis.  Ocomuoy  (Ołomucii?)  in  Mo- 
ravia  1633.  Nicolai  Aradecaeli(ty- 
pis)  po  czesku. 

(Wadding  Ser.   Ord.  Min.  p.  134). 
2860  a)  Katechizm  i  t.  d.  w  Po- 
znaniu  w  Druk.  Coli.  S.  J.  1721. 
8.  4  ark. 

W«rdał  Mich.  Ign ."Wieczorkowski  Jezuita. 
Janocki  (Pol.  I.  81.)  tak  tytuł  po  łacinie 
wymienia:  Breye  Compendium  Fidei  CatLo- 
licae,  Turcico  testu,  de  verbo  ad  rerbum 
in  Latinuni  conyerso.  In  gratiam  Catholi- 
corum  nationis  Turcicae  in  Polonia  rersan- 
tinm ,  aut  Turcicum  idioina  discentium  et 
Missiones  Oricntales  ingredientium.  Ex 
Missionariorura  Persicorum  Catechismis 
Turcicis  excerptum  et  auctum. 

b)  Na  większą  P.  B.  naszego 
cbwałę  y  dusz  iak  naywięcey  na- 
wrócenie. Katechizm  z  okazyi  Ta- 
tarzyna  Budziackiego ,  nic  po  pol- 
sku nieumieiącego,  tyllio  po  ture- 
cka ,  w  Warszawie  R".  P.  1720,  25 
d.  Grudnia  ochrzczonego,  z  Pol- 
skiego ięzyka  na  turecl:i  ięzyk 
przetłumaczony  y  Tureckie  niektó- 
re błędy  zbiiaiący,  dla  podobnego 
przypadku  i  wygody  Ochrzczenia 
Turków  al:;o  Tatarów,  y  ichże 
w  wierze  ą.  katolickiey  ćwiczenia, 
powlore  do  druku  Podany  y  roz- 
szerzony od  X.  Michała  f^Vieczor- 
kowskiego  Soc.  J.  Missionarza  Per 
skiego  w  Drukarni  Coli.  Leopolien- 
sis  Ś.  J.  1727.  8.  £18  str. 

Po  polsku  i  poTurccku,  lecz  cbarakte- 
rami  zwyezayuyrai.      (L.  S.) 

2861.  Gabryel  Leopolita.  Wy- 
kład Pacierza. 


TEOLOGJA,  DOGM.,  RZYM.KATOL.  KATECHIZM.      205 


Kwitnął 


początl\U  wieku  xyii. 

(Siarcz.   1.268). 


2862.  Pansliiey  Modlitwy  krzc- 
ściyańskie,  Nauczone  y  Mądre  wy- 
loźcnye,  z  łacinskyego  na  polski 
yczyk  przetłumaczone.  iYa  końcu: 
Prasowano  w  Krakowye  przez  Hie- 
ronyma  yietora,  Lala  1543.  8.  38 
kart.  Druk  tjocki,  z  rycinami.  Bar- 
dzo rzadkie.  Zoh.  Noty. 

2863.  Credo  Wykład,  w  Krako- 
wie u  Mikoł.SzariFenber.  1566.  8. 

(Kat.  Ju.) 

2864.  Modlitwa  Pańska  i  Męka 
Pańska  sicduiiorako  stosowana. 
w  Krakowie  u  Dziedziców  Franci- 
szka Cezarego  1640.   12.    (Ju.MS.) 

2865.  Esplanalio  Decalojji  auc- 
tore  M.  Simone  Stanislao  Makow- 
ski S.Tlieol.  D.  et  Profcssore  Eccl. 
Coli.  S.  Floriani  Cuslode,  S.  R.M. 
Sccrctario ,  Cancełlario  Łancicicn- 
si ,  ac  iiiterea  studii  Universitalis 
CracoviensisGenerali  Rcctore.  Cra- 
coviae  apnd  Albcrtiim  Goreckil6'^2. 
fol.  987  str.  9  ark.  na  końcu  i  2 
na  przodzie. 

Dedyliacja  do  Jana  Małachowskiego  Bisk. 
Kirak.     (L.  S.)     Zob.Noty. 

2866.  Wykład  Składu  Apostol- 
skieg-o  i  dziesięciu  przykazań  ud 
mentcm  Divi  Thomae  Doctoris  An- 
gelici  przez  X.  Wielcwieyshiego. 
w  Kaliszu  1769.   8.  (Cbf.) 

2867.  xMicłiał  Wielowieyski S.  J. 
JNauka  oModlitwie  Pańskicy.  w  Ka- 
liszu wDr.S.J.  1770.   8. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 
♦       *       * 

2868.  CatecliismuSjclemcnta  pie- 
tatis  Cliristianae  Conlinens.  Yariis 
Carminum  Gencrihus  conscriptus. 
Aulliorc  Alberto  WEDUOGOYioLub- 


berio.  Addita  esl  Odę  de  natiuitate 
domini  nostri  Jesu  'Christi  cuius- 
dain  gravissi'mi  et  eruditi  viri.  Cra- 
coyiae  Lazarus  Andreae  excudeb. 
Anno  D.  M.D.ŁXi.  8,  28  kart  nie- 
liczb.  (L.  S.)  Zoh.  Noty. 

2869.  Owczarnia  w  dzikim  polu. 
Część  iey  pierwsza  że  trzynastu. 
Posiłek  iako  nayprędszy  owieczkom 
chrystusowym  zgłodniałym  y  zem-. 
dlonym,  wzruszeniem  owczarni 
Pańskiey  przez  lata  teraźnieysze 
znędznionym  y  rozpłoszonym  to 
iest,  Katechizm  Polski  z  przyczyn 
w  Informacyi  wyrażonych,  pieśnia- 
mi wydany.  Przez  X.  Stanisława 
z  Brzeżanki  Brzeżańskiego.  wDruk. 
Koli.  Lwów.  S.  J.  R.  P,  1717.  4. 
13  ark.  i  4  karty  na  przodzie. 

W  dedykacji  do  Wilitoryi  z  Leszczyńskich 
Potockiej,  Wojewodzinej  Kijowskiej »  au- 
tor pisze  się  Dziekanem  Danajowskim,  Ple- 
banem Barzczeckim.     (L.  S.) 

W  7?e^e.v;t  Czytelnikowi  powiada  autor, 
ze  dziełko  swoje  skotnponoiuał  juz  w  roku 
1706  i  dawniejszych.  Po  każdej  pieśni  jest 
, nauka,  gdzieniegdzie  przy  pieśniach  ino 
ty  muzyczne. 

.  "«• 
2870  a)  CatechistiraeQuaestiones 
lectu  iucuudae  simul  ut  utiles  no- 
viter  escussae.  Autore  Georgio  Wi- 
CELio.  Anno  MDXLiii.  Na  końcu  i 
Imoressum  Cracoviae  per  Mathiam 
ScliarflFenberg  1543.   8.  32  kart. 

(Spis  Inkunab.doT.III.BihIiogr.Ks.il.) 

b)  Catcchisticae  Quuestiones 
lectu  iucuudae  simul  et  pcrutiles 
noviter  excussae  et  reyisae.  Autore 
Georga io  Wicelio.  Cracoviae  ex  Offi- 
cina  Hieronymi  SchariFenbergeri, 
AunoDomini  M.D.XL.ix.  8.  19  karf 
nieliczb.  cursiu.  (L.  S.)  Zob.Noty. 


c)   Apologja  i  Kontrowersja. 


2871.  Christoph.  Car.  Niszczycki 
Archidiac.  Plocen.  Actiones  Acade- 
micae  duae  quarum  priori  dercligio- 
ne  unica  yera  couseryanda,  allera  de 
eadcm  religioue  apud  ricinos  populos 


armis  etiain  propaganda  disscritur. 
Maceratae  1611.  4. 

Przypis.   Królewic.  Władysławowi. 

(Nie*.—  Siarcz.) 


206    TEOLOGJA,  KOSC.  RZYM.  KATOL.,  APOL.  I  KONTR. 


Nlesiecki  dodaje:  Tamże  (?)  jego  Con- 
clusiones  iaris  uhirersi. 

2872.  Albert  Kojałowicz.  O 
sczeryin  a  nicwyl;rctiiym  ^v  dowo- 
dzeniu Artykułów  ^viary  Pisma  Sgo 
używaniu  ,  Rozmowy  Tco!o{>a 
z  Dyssydciitem.  w  Kaliszu,  w  Coli. 
S.  J.    1667.    4.     (Sienlj.  Dod.  do  Bent.) 

2873.  Trzecia  Czyść  Rozmów  o 
szczerym  a  niewykręlnym  w  dowo- 
dzeniu artyłiulów  Wiary  Piąma  S. 
używaniu,   w  Krakowie.  1671.  4. 

(Kat.  Frlcdl.) 

2874.  Junius  Brłtus  Polonus. 
Yindiciac  pro  relijjlonis  lihcrtatc. 
Eleułlieropoli.   1650.  8. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

2875.  a)  Reli^rio  ralionalis  seu  de 
rationis  Judicio ,  in  eontrouersiis 
etiani  theolo^ieis  ac  relig^iosis  adhi- 
bcndo,  Traclatus  auctorc  Andrca 
WissowATio.  a.  1685.   12.  126  słr. 

(Catal.   des  Li\Tes  dc  la  Bibl.  du  Roy 
T.  III.  D2.  N.  2546). 

^     b). b.m.  1688.  12. 

o  Wiszowatym  zob.  Sandius  Biblioth. 
Antitrinitar.  i  Siarcz,  pod  tern  nazwiskiem. 
Rodem  był  z  Filipowców  wTrockiem Wo- 
jewództwie i  pisał  się  z  Szumska. 

2876.  Arsenii  Sopliiani  Phil.  et 
Tłicol.  D.  et  P.  P.  yeriiunftijye  Re- 
ligion  das  ist,  griindliclier  Bewels, 
dass  man  dasUrlheil  gcsundcr  Ver- 
iiunft,  auch  in  der  Tlieologie  und 
in  Erorterunjr  der  Religions  •  Fra- 
gen  gebrauciicn  miissc ,  mit  ciner 
Yorrede  Synesii  Pbiiadeliilti.  Am- 
sterd.  1703.  8. 

Jest  to  tłómaczcnie  traktatu  poprzedza- 
jącego. 

(Vogt.  Cat.  libr.  rar.  Hamb.  1747.  p.  728). 

2877.  Synopsis  duplex  Iractatus 
tlieologlci  dc  recto  usu  opinionum 
probabilium  luce  publiea  donatisnb 
initiuman.MDC.xciv a  Rev.  P.Tbyr- 
so  Go:szALEZ  Praepos,  Gen.  S.  J. 
altera  coucinnata  a  theologo  quo- 
dam  eiusdcin  Societ.  altera  a  R.  P. 
Doniinico  Nlnez  S.  T.  Doct.  in  E- 
borensi  Acad.  Primario  Antecesso- 
re.  Editio  6la  Posuauiae  typis  S. 
R.  M.  A.  1697.  12. 

2878.  P.  Caroli  Kreitzen  S.  J. 
Ubiscriptńm  est. 

Wiele  razy  drukiem  powtarzane.  (Nieś.) 


2879.  Rcsponsio  Calholicorum  ad 
tristissimam  (może:  tritissimam) 
quae»itionem,  ubiscriptum  est.  Ge- 
dani  1696.    18.         (Cat.  Janss.  1094.) 

2880.  a)Od powiedź  na  częslc  owo 
pytanie:  Gdzie  ło  napisano  iest? 
Katolicka  prawdziwa  y  gruntowna 
Dyssidcntska  fałszywa,  abo  plocba, 
po  wielu  lacińsklcb  edycyacli  pol- 
skim iczyliieni  dana.  z  Druk.  Wileii. 
S.  J.  Roku  1700.  12.  268  str.  i  4 
kart  na  przodzie. 

b)  —  —  w  Wilnie  w  Dr.  A- 
kad.  S.  J.   1770.   12. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent) 

2881.  Antwort  nlcTit  etc.  Sprii. 
Salomonis  c.  26.  v.  4.  Autu ortc  etc. 
v.5.  Fierwabr  ein  wunderłiclies  An- 
tilbeton  dennocb  soli  es  bey  Ver- 
werffung  der  niclitigen  Widerle- 
gung  cines  Romisch-Catliolisciien 
Seud-Scbreibens ,  welcbe  der  Ke- 
ninitzscbe  Praedicant —  Hercules 
Wendt  sieli  nlclifgesclieut,  in  Druck 
zn  gcben  combiiiirctund  yergliclien. 
werden  per  P.  Godoffr.  Ha.-n:se>- 
BERG  S.  J.  Braiinsbcrg  gedruckt  lin 
Coli.  S.J.  A.  1724.  8.  2  ark.      • 

2882.  RcvantscbTcuffcl  HerausI 
Heraus  !  well  du  den  vermaschqiic- 
rirlen  Doctor  dermassen  eingenom- 
inen,  dass  er  sieli  mit  eincin  neueii 
Barbarismo,  untcr  dem  TItel  Zwey 
neiie  Jesuillsclie  Meisterstiicke  tliells 
andcni  Theologo  Polono  so  scban- 
dlicli  zu  revangiren  ,  tbells  die  H. 
Catbolisclie  Tauffe,  samt  iliren  Ce- 
remonlen  und  Exorcisino  abermabl 
zu  yerlastern  unterstanden —  per  P. 
Godefridum  Han^enberg  Soc.Jesu 
Braunssberg,  {fedruckt  an.  1725.  8. 

2883.  Hieronym  Gruszecki  Bra- 
ci mnieyszycb.  (Von  den  niitzllcben 
undunniitzUchcn  Streltigkeiten  des 
Cbristlicben  Glanbeus)  po  polsku, 
h.  m.   1740.    4.  (Jan.  Lex.  I.  45.) 

Pisał  także  Gruszecki :   Consilium  de  re- 
formandis  studiis  monasticis  in  Regno  Po- 
loniae,  co  jednakże  od  Zwierzcbnos'ci  Za- 
konnej drukiem  ogłosić  niepozwolono. 
Zob.  Noty.  (Jan.  1.  c.) 


TEOLOGJA,  KOŚĆ.  RZYM.KATOL.,  APOL.  I  KONTR.    207 


2884.  Epistoła  D.  Erasmi  Rotę. 
contra  ątiosiiani,  qui  sc  fulso  iactant 
Evaii|;clicos.  m.d.xxx.  Apud  Re- 
j»iaia  CrafOviam.  Na  końcu:  Grac- 
covię  exciisiiiii  Anno  1530.  8.  47 
kart  nieliczb.  druk  łaciński.  Zob. 
Noty. 

2885.  Apolojjia  diluens  iiiip;a8  E- 
rasiiii  in  sacras  rellęióucs.  Pracci- 
pue  asserliones  Erasini  quibiis  iń 
A()olof>ia  rcspoiidetur.  Gracclioyiae 
cxcusuin  aiiiio  1540.  8.   G  ark. 

Obrona  fstanu  zakonnen;o  przeciw  Era- 
zmowi Roterod.  Autorem  jest  Ludwik  de 
€abavaial  (Carvatlus)  Franciszkan  Hisz- 
pański. Pierwsze  wydanie  wyszło  w  Ant- 
werpii r.  15i9.       (Janoz.   Nachr.   I.  21). 

288G.  Slanislai  Bylikscii  Dffen- 
suriuin  Ecclesie  adiiersus  Laiireii- 
thiiii  Coruinuin  Liillicraiie  hcrescos 
scctatorcm  editiirn  :  inale  de  prinia- 
tii  Siimiiii  Poiitificis  Ylcarij  (^lirlsti: 
et  de  sacrusaiicta  Romana  Ecciesia 
ciusque  aucloritalc:  ilein  de  Coiici- 
lijs  sacrLs  de  constietudiitibiis  ai)  ii- 
niyersaii  Efclcsia  iece["lis :  atqiie 
orliiodoxoruui  patrinti  isetitciitlis  et 
fuciis  seiicieiilein  :  Candido  Icclori 
reiiera  non  Initile.  (Pod  tytułem 
herb  Jana  Karnkoivskiego  naóio- 
v.zas  Bisk.  Przemyśl  ,  Junosza) , 
Na  końcu:  Cracoule  Matliias  Seliarf- 
łVnlłł'r{j"ui?5  excMdel»at.  Anno  1531. 
Dle  nona  Marcij.  8.  57  kart  liczb, 
oprócz  12  na  przodzie  i  iedney  na 
końcu  ,  gdzie  takie  herb  Junosza. 
Zob.  Noty.  (L.S.) 

2887.  Pelri  Pauli  Yergerii,  Gon- 
eiiiiini  non  modo  Tridentinum  scd 
omne  Papisticuni  pcrpetuo  fugicn- 
duui.  1533.  4. 

(Cat.  Bil»l.   Francof.  Becm). 

2888.  ajPauIiisTERGERius.  Curet 
quomodo  de  Coniuratione  Papista- 
rum  (senliendura?)  etc.  Yitebcrgi 
1537. 

b)  —  —  Denuo  recusiim  Rejjio- 
montiapud  J.Daubmannu|^n.l587.8. 
(Ju.  MS.) 

2889.  Propiignaculum  Ecclesiae 
adycrsus  yariasSectas  buius  tempe- 
statis  :  per  Valentinum  Posinanita- 
NUM  :  ex  yariis  sacrae  seripturac  lo- 
cis:    Doctoribusye    breyibus  colle- 


ctum".  Na  końcu  :  Lipsiac  Impres- 
sil  Melciiior  Lottberus  anno  post 
Gbr.  INat.  153G.  in  8.  32 ark. 

Z  dedykacją  do  Erazma  Opata  Clarae 
Tumbae  ,  datow.  z  Poznania  r.  1535.  Na- 
zywa siebie  Yalentyn  Nauczycielem  tego 
Erazma  w  Krakowie.  (L.  S.) 

2890.  Yineeniii  Łirinensis  GalU 
pro  Gatboiicae  fidei  antiqnitatc  et 
uniuersitate  ^  aduersus  profanas  o- 
mnium  Haereseon  iioualiones  libcl- 
Ins,  ad  baec  uostra  tcmpora  yalde 
accomodatus.  Cactera  sequcns  pa- 
gina  indicabit.  Na  końcu:  Intpres- 
sum  CracoiiicperHieronymuinYie- 
toreni  Regic  Cancellarię  Galcogra- 
pbiim  Galeu.  DeccinI).  ai.o  xxxix.  8. 
74  kart  nieliczb.  druk  łacin.  Zob. 
Noty. 

289 i.  Restitutio  doctrinac  chri- 
8tianae  ,  ad  pristinae  et  primae  Ec- 
clesiec  Cbristi  seusuui ,  per  JNico- 
laum  Prudentium,  in  buius  tempo- 
ris  de  rclicionc  coniroyersias.  Na 
końcu:  Gracoyiae.  Matbias  Sebar- 
fenber(j  inipre.^sit.  Anno  MDXLy. 
xxiiii.  Dccemb.  8.  12  kart  nieliczb. 
cursioe.    (L.S.) 

2892.  Stanislai  Orichoyii  Rntbe- 
ni  Pro  Ecciesia  Cbristi  ad  Samue- 
lem Macieioyinm  ^  Episcopiim  Cra- 
coyienscm.     U  spodu  herb  Ciołek. 

.  Na  odwrocie  tytułu  spis  rozdzia- 
łów. N'a  ostatniej  stronicy  :  Rcne 
yale.  Premisliae  oppido  Russiae 
Kalendis  Februarii  Anno  Cbristi 
Dei  nostri  mdxlvi.  Niiej:  Excussum 
Cracoyiae  in  edibusHieronymi  Vic- 
toris  A.D.1546.  H.  11  ark. 

Na  ostatnicb  dwócb  kartach:  Jacobus  Pri 
lusius  .Iessovius  Polonus,  Martinum  Lutlie 
rum  ad  sarciendam  concordiam  Ecciesiae 
Cbristi  bortatur.  wier.  30  herb  Maciejow- 
skiego i  na  ten  ,  Przyłuskiego  wier.  4.  Er- 
rata i  jedna  karta  biała,  na  której  odwro- 
cie herb  naksztalt  Nałęcza.  W  dedykacyi 
wyraża  Orzechowski ,  ze  powodem  do  pi- 
sma tego  było  dzieło  Lutra  pod  tytnłemr 
Adversu8  Papatum  Romae  a  Sathana  funda- 
tcm.  Nie  można  bydź  gorliwszym  papistą, 
jak  się  tu  okazałOrzechowski.  (Ossol. — LS.) 
Zob.   ISoty. 

2893.  Cbrzescziąnskye ,  a  zalo- 
bliwe  napominanye,  do  Nayasniey- 
ssey   lego    Kroliewskiey    niylosczi 


208    TEOLOGJA,  KOŚĆ.  RZYM.-KATOL.,  A  POL.  I  KOINTR. 


Matcstatii,  y  do  wssyllihycli ,  Pa- 
nów wielkycli,  inalych,  Bojfatliych, 
y  ubogich  ,  na  Scyniyecli  bynaia- 
czych,  thcy  Slawney  Korony  Pol- 
skiey.  Aby  pana  Jesn  Ciiristusa  przy- 
ieli.  y  Enundya  swyelha.  Odrzu- 
czyv>szy  Biedy  y  balwofalstwa  An- 
tichristowe,  y  sUig  yego.  Marczy- 
na  Crouiczkiego  (Krowicki),  pana 
Jcsu  Christusa  ,  slujji  ybojfyego. 
Psalm  wlhory. 
Mieyczyess  tlicdy  rozum  o  Kro- 
lyowye,  nauczczye  sye  zyeniszczy 
sedzyowye.  Slussezye  Panu  •łvbo- 
yazni ,  y  wescsczye  sye  slyeknye- 
iiym.  Poczaluvczve  Sina  abv  sye 
nyeroznycwal ,  y  nicpojpnclisczye 
zdro{jy.  ^'aglye  wsplonye  zapalczy- 
•woscz  yego,  Blogolawyeni  ■wssylb- 
czy, którzy  wnym  dufTaya.  Nahoń- 
cu :  Drukowano  w  Maydeburku 
przes  Michała  Lottbera,  Lyalba  Na- 
rodzcnya  pana  nassego  Jesu  Chri- 
sta 1554.  8.  52  kart  nieliczb.  typ 
fjfocki. 

Niedostatek  liter  ą,  ę,  ł  i  t.  w  obcej  dru- 
karni ,  ipnatwa  lu  bardzo  ortografję  i  tak 
jeszcze  wówczas  niestałą.  (L.S.)  Zob.  j\olt/. 
2894.  Krotka  odpowiedz  przez 
Andrzeja  Biskupa  Krakowskiego, 
na  artykuły  oblędliwe  Marcina  Kro* 
■wickicgo.  Zamykaić}c  w  .sobie  pra- 
wdziwą nauhc  ,  o  tern  zwlasscza  , 
o  czym  dziś  różnica  iest  nawiętssa 
w  Zakonie  krzcscianskrni.  Na  koń- 
cu: Drukowano  w  Krakowie  przez 
Łazarza  Andrysowica  Lata  od  nar. 
Pan.  1556.  8.  119  kart  nieliczb.  o- 
prócz  dedykacyi  do  Zygmunta  Au- 
gusta iouezwy  do  czytelnika.  8  kart. 
Zob.  Noty. 

2895  aj  Marcina  Krowickiego 
Obrona  nauhi  prawdziwey  i  wiary 
starodawney  krześciańskiey,  którey 
uczyli  Prorocy,  Krystus  Syn  Boży  i 
Apostołowie  iego  Święci  i  t.  d.  Ńa 
końcu:  drukowano  w  Pińczowie 
w  drukarni  Danielowey,  od  INaro- 
dzeniaSyna  Bożego  r  1506,  A.343 
listów  czyli  kart  liczbow.  16  kart 
regestru. 

Przypis.  Jan.  Bonerowi.  Sandius ,  Bi- 
blioth.  Antitrinit.  p.  45.  wymienia  toz 
samo  ale  bez  miejsca  druku.  ■ —  Marcin  Kro- 


wicki Pastor  Kos'cioła  Pinczowskiego  potym 
Piaseckiego  pod  Lublinem,  umarł  r.  1573. 
Zob.  Noty.  (L.  S) 

2896  b)  Apologia  więtsza,  to  iest 
obrona  nauki  prawdziwey  y  wiary 
starodawney  krześciańskiey,  ktorey 
.uczyli  Prorocy,  Krystus  Syn  Boży 
i  Apostołowie  święci.  Naprzeciw- 
ko nauce  fałszywcy,  y  wierze  no- 
wey,  ktorey  uczy  w  Koscielech  swo- 
ich Papież  Rzymski,  a  ktorey  swic- 
gotaniem  swoim  bronią  nowi  Mni- 
szy, Jezuitowie  czarni,  y  inszy  im 
podobni.  Napisana  niegdy  prz£z 
Marcina  Krowickiego,  sługę  Ko- 
ścioła Pana  Jezusa  Krysta  uljrzyżo- 
wanego.  A  teraz  znowu  drukowa- 
na, y  na  wicłu  mieysach  rozszyrzo- 
nu,  y  oiiiaśniona.  Na  ostatniej  kar- 
cie: Drukowano  w  Wilnie,  nakła- 
dem P.  Stanisława  Ninińskiego,  Ro- 
ku P.  1584.  4.  288  kart  i  rejestr 
szczegółowy.  (L.S.)  Zob.  Noty. 

2897  c)  Apologia  więtsza  to  iest 
obrona  nauki  prawdziwey  i  wiary 
starodawney  Krześciańskiey,  ktorey 
uczyli  Prorocy,  Kristus  Syn  Boży  i 
Apostołowie  święci.  Naprzeciwko 
nauce  fałszywcy  i  wierze  nowcy, 
ktorey  nczy  w  Kościcicch  swoich 
Papież  Rzymski ,  a  ktorey  świego- 
taniem  swoim  bronią  nowi  Mniszy, 
Jezuitowie,  czarni  y  inszy  im  po- 
dobni, napisana  niegdy  przez  Mar- 
cina Krowickiego  y  na  wielu  mieyse 
rozsyrzona  y  obiaśniona.iYa  A:oil««: 
drukowano  w  Wilnie  nakł.  P.  Sta- 
nisl.NiniiiskiegoR.  P.  1604.4.  288 
k<irt  czyli  listóiv,  31  nieliczb. 

Przypis.  Janowi  CLlcbowiczowi  Kaszte- 
lan. Mińskiemu  W.  Podsharb.  Litew.  od 
Stanisł.  Nininskicgo  dat.  w  Kownie  w  dzień 
Nowego  Lata  r.  1584.     Zob.  Pioty. 

2898.  Ksiąski  o  tym  skąd  wzięło 
początek  słowo  boże,  a  która  iest 
iego  powazność,  tysz  o  tym  iaho 
o  papieżoch,  oOycoch  świętych,  y 
o  conciliach  dzierzeć  mamy, rzeczy 
tych  czasów  barzo  potrzebne.  Thysz 
iest  przydan  poczeth  Doctorow  Ko- 
ścioła zboru  bożego  od  początku 
świata  asz  do  tych  czasów.  Na  o- 
statniej  stronicy:  Za  roskazanim  a 
nakładem  Jego  Miłości  XiążcciaPru- 


TEOLOGJA,  KOSC.  RZYM.KATOL.,  APOL.  1  KONTR.    209 


skieg^o  Ostaphy  Trep.  (Trepka) 
przclożił,  A  JanDauhman  yićisnąt 
yy  Królewcu  Pruskim  dniaxxlj  Ma- 
ya którego  Bog  Zldy  o  Szemranie 
y  niedowiarstwo  skarał  Roku  pana 
Clirystnsowego.  M.D.Lvij.  4.  Druk 
gocki  bujny. 

Przypis,  tłóniacza:  Lucasowi  gi-abi  z  Gor- 
ki "Woiewodzie  Brzeskiemu,  dat.  w  Króle- 
wcu ,  Dnia  pyątego  Mata  gdy  Pąn  Chri- 
stus  triumphuiącz  przed  oczima  swoich  A- 
postołow  do  nieba  wstępował. 

(Leł.  II.  195). 

2899.  Joannis  Brentii  libcUiis  au- 
reiis,  in  (juoagiUir,  Deofłicio  Prin- 
cipum  sceulariuni  in  Eccłcsia  Filii 
Dei.  De  auloritale  Sacrac  Scriplu- 
rae.  De  Traditionibus.  DcCalholi- 
ca  Ecciesia.  Mattii.  111.  Seeui^is  ad 
radicem posila  est.  M.D.LVii.  Na 
końcu:  Kcgioułonti  Borussiac,  Ex- 
cudebat  Joannes  Daiibmatinns  An- 
no 1557.  8.  114  kart  po  jednej  str. 
liczb,  i  16  kart  na  przodzie.  (L.S.) 
Zob.  Noty. 

2900.  a)  Confutalio  prolegomenwn 
Brentii  qiiae  priinuni  scripsit  ad- 
Ycrsus  yenerabilem  rirum  Petrum 
a  Solo,  dcinde  vcro  Petrus  Paulus 
A^^crg-crius  apudPolonos  teniere  de- 
fendendasuscepit.  Autorc  Stanislao 
Hosio  Episcopo  Varmicnsi  Opus  e- 
Icgantissimnni  nunc  recens  aedi- 
tum —  Sccnnda  editio,  iiouis  abau- 
cłorc  auctaaccessionibns.  Coloniae 
apiid  Mater.  Cbolinum.  ]«.d.lx.  4. 
567  str.  3  ark.  na  przodzie. 

Przypis.  Zygmuntowi  Augustowi  Królo- 
wi Polsk.  datow.  w  Hcilsbergu  r.  1557. 
gdzie  powiada  autor,  że  Yergcrius  dzieło 
swoje  przypisał  temuż  Królowi.  Pierwsze 
wydanie,  musiało  wyjs'ć  r.  1558.  Por.  N. 
nast. 

b)     —    iu  aedibus  J.  Sleelsii  A. 

M.D.L\I.    8. 

2901.  Dialogi  quatuor  de  Libro 
quem  Stanislaus  Osius^  Germano- 
Polonus  Episcopus  Varmiensis,  pro- 
xime  superiore  anno  contra  Bren- 
tium  et  Vergerium  Coloniae  edidit. 
Dequc  aliis  duobus  eiusdem  Osii  U- 
bellis  Dilinguae  inipressis  qnorum 
alteri  est  tituliis  de  Expresso  Verbo 
Dei,  alteri  vero,  num  Calicem  Lai- 
cis  etc.    Autore  Yergerio.    A.  D. 

Tom  II. 


1559.   Mensę  Martio.  4.  104  kart 
liczb.  (L.S.)     Zob.  Noty. 

2902.  Refutatio  pia  et  perspicua 
criminationum  ,  calumniarum  et 
mendacIorum,quibus  Stanislaus  Ho- 
sius  non  solum  Prolegomena  Joan- 
nis  Brenlii ,  yeruni  eliam  univer- 
sam  yere  piam  Doctrinam  contami- 
nare  conatus  est.  Autore  Jacobo 
Ai^DREAE  Tbeologo  et  Pastore  Ee- 
clesiae  Goppingensis.  Una  cum 
Praefatione  Joan.  Brentij.  Franco- 
forti  in  Officina  Petri  Brubacbij,  A. 
M.D.Łx.  Mensę  Martio.  4.  455  str. 
i  25  kart  na  przodzie.    (L.S.) 

2903.  a)  Stanislaus  Hosius.  Ve- 
rae,  christianae,  caŁbolicaeque  do- 
ctrinae  propnguatio.  Coloniae  apud 
Maternuni  Cbolinum.  1558.  fol.(L.S.) 

b)  —  Antwerpiae,  tvp.  Joan. 
Sleelsii.   1559.  8.   (L.S.)* 

2904.  Maltbias  Bredebacuius. 
Antiperaspisles  cum  annexa  depul- 
sionc  Sycopbantiarum  Smidelini  In 
Stanislai  Hosii  propugnationem  Ca- 
tbolicac  fidci.      Coloniae  1568.  4. 

(Sienk.  Dod,   do  Bcnt.) 

2905.  Apologia  AlbertiNoyiCAM- 
piANi  procatbolica  fide,  et  doctrina 
de  yeritate  corporis  Cbristi  Jcsu  in 
Eucharistia  de  caelerisque  sacra- 
menlis:  Liturgia  item  seu  Missae 
sacriGcio,  ac  aliis  fere  omnibus,  quę 
boc  seciilo  controyertuntur.  In 
Transsylyauia  Tordae  in  comitiis 
anno  a  Cbristo  nato  M.  d.lvii  obla- 
ta—  Cracoyiae — Lazarus  Andreac 
cxcudebat.  Anno—  1559.  4.  271 
kart  z  jednej  strony  liczbow.  2  ark. 
naprzodzie  ireyestr.  Druk  piękny. 
Zob.  Noty. 

2906.  Obras  a  Konlrefet  własny 
Anlykrystow  s  pisma  Świętego  do- 
statecznie wymalowany  y  wystry- 
cbniony  przez  sługę  słowa  Pana 
Krystusowego ,  Marcina  Krowi- 
ckiego  dla  przestrogi  ludziom  Krze- 
scianskiein  na  iasnią  podany.  Dnia 
20  Maja  Roku  1501.  b.  m.  8.  Sygn. 
N.  III.  Na  końcu  znak  drukarski 
Oficyny  f^ierzbięły. 

Przytem  Żywot  Marcina  Krowickiego 
wierszem  polskim.     (Józ.  Łukasz,  Noty) 

27 


210  TEOLOGJA,  KOSC.  RZYM.-KATOL.,  APOL.  I  KONTR. 


2907.  Listy  Stanisława  Orzecho- 
wskiego, whtorycli,  który  iest  pra- 
dziwy  kościół,  od  Krysliisa  y  od 
Apostołów  postanowiony,  dostate- 
cznie a  mj\drzc  naprzeciwko  no- 
wym £wang'elikoni  do>'»odzi.  — 
Z  których  to  listów  pierwszy  icst 
do  Marcina  Krowickicgo.  8.  (bez 
miejsca  druku  i  roku,  lecz  pewnie 
tv  Krakowie  1561).  35  kart  nie- 
liezh. 

Wydał  je  mimo  wiedzy  autora  Jakób 
Górski,  jak  świadczy  jego  do  tegoż  auto- 
ra odezwa  na  odwrocie  karty  tytułowej 
drukowana ,  z  datą  :  Cracoviae  ex  Acade- 
mia  Cal.  Maii,  A.  D.  1561  i  list  Górskiego 
do  Czytelnika  w  języku  łacińskim.  (L.S.) 
Zob.  Noty. 

2908.  Joannis  Herborti  a  Fnl- 
stin  Castellani  Saiiocensis^  Łocorum 
de  (idc  comnuinium  Latino  poiono- 
runi  Liber  1.  in  qiio  yerac  Clirisli 
Ecclesiae  ex  testinioniis  SS.  Patruui 
atque  conciliorum  certa  evidensquc 
deuionstratio  continetur.  Jana  Hcr- 
borta  z  Fulsztyna,  Kastciiana  Sa- 
nockiejyo,  Głownycb  o  Wierze  ar- 
tykułów, po  polsku  i  po  łacinie  pi- 
sanych^ Xięgi  1.  w  kllioryeb,  pra- 
wego Kościoła  Clirześciańskiego , 
z  Doktorów  y  z  Koncyliow  ,  pe- 
wne a  barzo  jasne  pokazanie  znay- 
dziesz.  Cracoyiae  Mattbaens  Siebe- 
ucycber,  Anno  1568.  Na  końcu: 
w  Krakowie  w  Drukarni  Matlbe- 
usza  Siebeneycitera ,  Roku  1509, 
ósmego  dnia  Marca ,  dokończone. 
4.  214  str.  i  22  karty  regestru  na 
końcu  oraz  16  kart  naprzodzie. 

Dedykacja  do  Zygmunta  Augusta  dato- 
wana z  Buniowic,  wsi  ojczystej  r.  1568. 
Zob.  Noty.  (Bibl.   Ossol.  L.  S.) 

2909.  Jacobi  Gonscii  Praelectio- 
num  Plocensium  Liber  Primus  sivc 
de  baptismo  receus  uatorum.  Co- 
loniae  ap.  Matcrntim  Gboliuum. 
M.D.Łxxii.  8.  206  str. 

Przedmowa  do  Piotra  Myszkowskiego 
natenczas  Biskupa  Płockiego. 

Praelectionum  Plocensium  Li- 
ber secundus  sive  de  Mediatore. 
tam.  M.D.LXxx.  8.  222słr.  oprócz 
obszernej  przedmoivy  do  Króla  Ste- 
fana i  do  czytelnika. 


Praelectionum  Plocensium  Li- 
ber Terlius  sive  de  Pastore.  Cui 
in  calce,  oratio  Stanislai  Socolouii 
de  Ycstitu  Haereticorum  et  frnctu 
Haereseon  adiecta  est :  una  cum  do- 
cunientis,  Parocbis  et  omnibus  in 
muncre  eccicsiastico  yersantibus 
necessariis.  Gracoyiae  cura  et  im- 
pensis  Reverendiss.  D.Sta  Carn.Gu- 
layieii.  Episcopi.  In  Oilicina  Lazarl 
cxcusus.  A.  M.Lxxx.  8.  22 ark. 

Przedmowa  do  St.  KarnkowskiegoBisk. 
Kuj.  i  Pomór. 

Praelectionum  Plocensium  Lr- 
ber  Quartus,  de  usu  legitimo  Sa- 
crosancti  Eucbaristiae  Sacramenti 
snb  alteraspecie.  Coloniaeap.  Gho- 
liiium  M.D. Lxxxii.  8-  2.37.  str. 

Przedmowa  do  Królowej  Anny  Jagiel- 
lonki. 

Praelectionum  Plocensium  Li- 
ber cjuinlus,  siyc  de  lapsu  et  re- 
stauratione  iusti(icationeque  liomi- 
nis ,  tam.  m.d.łxxxiii.  8.  592  str. 
oprócz  dedykacji  do  Piotra  Dunina 
PVolskieyo  Bisk.  Płockiego  iprzed- 
moxvy  do  czytelnika. 

W  dedykacji  do  Myszkowskiego  powia- 
;da  o  solne  autor,  ze  oprócz  obowiązku  ka- 
znodziei, publicznie  nauczał  w  kościele  Pło- 
ckim, pracę  tę  podzielając  ze  Stanisławem 
Ilowskim  (IloYius). —  Starowolski,  Hecat. 
przytacza  tegoż  autora  Praelectiones  Cra- 
covienses — Leopolienscs.   Zob.  Noty. 

2910.  Krótkie  opisanie  wiary 
swictey  Krzescianskiey,  na  dźyesięc 
czc'sci  albo  Ksiąg  rozdzyelone,  z  Ła- 
cińskiego na  Polski  ięzyk  teraz  no- 
wo wszem  ku  pożytku  wyłożone. — 
Z  Drukarnie  Macieia  Wierzbicty.  R. 
1573.  4.  148  kart  z  jednej  strony 
liczbotv.  i  2k;  ark.  na  przodzie. 

Przypis,  drukarza  Janowi  Firlejowi  Wo- 
jew.  Kraków. 

2911.  Tbomas  Treter.  Typus 
Ecclesiae  Catbolicae.  Romae  1575. 

(Siarcz.) 
2912.a)Audreae  Patricii  Nidecici, 
ArcliidiaconiVilnae,Parallela  Eccle- 
siae Gatbolicae  cum  Haereticorum 
Synagogis.  Siyccausac^  quibusper- 
moti  plcrique  nostris  temporibus, 
sectas  haereticorum  deseruerunt,  et 
ad  Ecclesiae  communioocm  redie- 


TEOLOGJA,  KOSC.  RZYM.-KATOL.,  APOL.  I  KONTR.    211 


runt.     Coloniac ,    apiid  Maternum 
Cholinum  1576.  8.  HO  str. 

Dedykacja  do  Kardynała  Hozjnsza.  Al- 
bcrtus  Novicampianus  i  Synion  Marycki 
byli  nauczyciele  Mdeckiego  w  Krakowie, 
jak  sam  w  tej  dedykacji  wspomina.  (L.  S.) 

b^  Andr.  Patricii  Nidecici  Ar- 
cliid.  Vilnae,  Dc  Ecciesia  vcra  et 
falsa  ilbri  Y.  1.  Dc  fiiiidamcnlis 
Ecciesiac.  II.  Dcparlclihiis  sen  co- 
lumnis.  III.  Detccto.  lV.Dcopci'c 
iiitcstino.  V.  Dcfastijjio.  Cracoviac 
in  Officina  Lazari  mdxxciii.  fol.  334. 
str.  i  10  kart  na  początku. 

1.  Dedykacja  do  Króla  Stefana.  2.  List 
Stanisł.  Karnkowskiego  Areyb.  Gniezn,  do 
autora  datow.  z  Łyskowa  r.  1583.  3.  Re- 
jestr. 4.  Ad  lectorem  27  wier.  laciń.  Ano- 
nymc.  5.  Basilii  Golinensis  de  libro  E|>i- 
gramma  greckie  z  6  wierszy ,  i  tlómaczc- 
niem  łacińskiem.  —  Dzieło  to  w  gruncie 
jest  toz  samo,  co  poprzedzające,  lecz  zna- 
cznie rozszerzone  i  pod  innym  tytułem  wy- 
dane.—  Nidecki  był  natenczas  Proboszczem 
Kat.  Warszaw,   i  Archid.  Wileń.    (L.S.) 

c)  —  tam.  ut.  M.D.xxcv.  fol.  tai 
liczb,  stron. 

W  wydaniu  tem  w  dedykacji  do  Króla, 
dziękuje  autor  za  konferowane  sobie  bi 
skupstwo  Inflantskie.  Nadto,  po  liście  Karn- 
kowskiego, są  listy  Stanisł.  Hozjusza  do 
autora  pisane,  wreście  wiersze  tez  same  co 
w  wydaniu  poprzedzającem.  Oba  wyda- 
nia znajdująsię  w  Bibliotece  Akad.  Du- 
chów. Wilen. 

2913.  a)  OrlIiodoxa  Coiifessio  dc 
uitoDeo,  quem  Clirlstiani  Cathotict 
credunt,adorant,  etinvocant,  cxS. 
Łileris  descripta.  A<lvorsus  oinncs^ 
Saiiiosateui  ^  Arrij  ,  Eiinoinlj  ,  Nc- 
storij  ,  et  similiiitn  hacreses  etblas- 
plieinias,  łioc  exlveino  infoeliei  sae- 
culo  ab  infernis  reyocatas.  Adjecta 
est  sub  finem  libcUi,  coriim  confii- 
tatio,  qui  animas  cum  corporibiis 
exłingui  commcnti  sunt.  Per  Re- 
Ycrcudiss.  in  Ciiristo  Patrem  Mar- 
tinum  fiiAŁOBHZESKi ,  D.  G.  Laodi- 
ccnsem  et  Cameneccnscm  designa- 
tum  Episcopum  ,  nec  non  Abbatem 
Clarae  Tumbae.  Nakorlcu:  Craco- 
yiaelmpressum  per  Andream  Petri- 
coyinm  Anno  D.  1577.  8.  19 ark. 

Dedykacja  do  Jana  Zamojskiego,  naów- 
czasPodkancl.  Kor,  Pod  iego  herbem  8  wier. 
łacin.  Andrzeja  Trzccieskicgo.  —  Wojuje 
tu  Białobrzeski  s'wiadectwy  OO.  SS.  i  wy- 


rokami Papiezów,  gdy  ani  jednych  ani  dru 
gich  Arjanic    nie  przyjmowali.     Nies'mier- 
telnosci  duszr  z  Pisma  S.  autor  dowodzi. 
(Bibl.  Ossoł.  L.S.) 

b)  —  —  Coloniac    apnd    Maler- 
nnni  Cbollnum  1579.  8.  226 str. 
Autor  nazwany  tu:  Bialobrzki.     (L.S.) 

29l4.As?ertioncsTbeologlcac,  de 
Vcra  Cbristi  Ecciesia:  ubi  sit  et  quo- 
modo  cojjnosccnda.  Disputandac  in 
Yiincnsi  Socictatis  Jesn  Collegio , 
sub  Ycrnam  stndiornm  instauratio- 
nem  dic  11  Maij.  A.  D.  1579.  Vil- 
nac,  Typis  illustris  D.  D.Nic.  Cbri- 
stopb.  Radluili,  D.  in  Olica  et  JNic- 
sniss ,  M.  D.  L.  Marsalis,  Joannes 
SIęcki,  A.  D  1579.  excudebat.  4. 
1  ark.    (L.S.) 

2915.  a)  Erazm  Gi.iczrvER.  Odpor- 
na odpowiedz  Księży  Szholney  Je- 
siiitow ,  którą  dali  na  qnestye  nie- 
które o  Kościele  y  o  Czyscn  spisa- 
ny y  wydany,  w  Grodzisku.  1579.  4. 

Przypis.  Piotr.  Zborowskiemu  Wojewo- 
dzie i  Staros'cie  Kraków.  Stobnickiemu  i 
Kamienieckiemu,  Hr.  Stanisł.  Górka  Woje- 
wodzie Poznań.,  Staros'cic  Brzeskiemu, 
Kolskiemu  i  Pilskiemu  i  Xiąz.  Mikoł.  Ra- 
dziwiłłowi Wojewodzie  Wileń.  Kanclerz, 
i  Hetman.  Litew.  Z  tej  dedykacji  wnosi 
Friese.  ze  Zborowski  i  Radziwiłł  byli  wy- 
znania Augsburskiego  ,  nie  zas'  Szwajcar- 
skiego jak  niektórzy  utrzymują.  Podpisał 
się  tu  Gliczner  Superintendentem  Kościo- 
łów Augsbur.  Konfessji.  Hoffman  de  Ty- 
pograpth.  wymienia  druk  ten  ^  w  Grodzisku 
u  Neringa,  bez  oznaczenia  roku. 

(Friese.  Beytr.   2  Th.  Ir  Bdp.  434,  2rBd 
p.  273). 

b)  —  —  w  Poznaniu  r.  1582. 
(Siarcz.  L  139). 

2916.a)(AntoninsPossEvir<usS.J.) 
Re.-^ponsioues  ad  uiri  cninsdam  pii 
septentrionalis  intcrrogaliones :  qui 
de  salnlisaeternae  comparandae  ra- 
lionc  ,  et  dc  vera  Ecciesia  cnpiebat 
institui.  Yilnaetypis  Illustr.Dni.  D. 
Nicolai  Cbristopbori  Radivili  etc. 
Supremi  M.  D.L.Marescbalci.  An- 
no MDLXXXI.    12. 

Antoni  Possewin  jest  autorem  tego  pi- 
sma ,  jak  sam  powiada  in  Apparatu  Sacro 
T.  n.  p.  153.  Wydał  Mikoł.  Mylonius  ro- 
dem Niemiec,  i  Seminarjnm  w  Rzymie  nie- 
mieckiego Kleryk  który  z  Possew  inem  odby- 
wał podróż  do  Szwecji;  za  powrotem^  od  Bi- 
skupa Władysławsluego,  Hicron.  Rozdraze- 


212    TEOLOGJA,  KOŚĆ.  RZYM.-KATOL.,  APOL.  I  KONTR. 


wsltiego ,  -w  Gdańska  prohoszczem  Kościo- 
ła S.  Marji  postanowiony. 

b)  Responsłones  etc.  jak  wy- 
żej. Addltiis  est  modus,  qiio  Vcr- 
bum  Dei  etPaIrum  Jibri  Irgcndi,  ac 
legitima  Concilia,  ab  illecitimis  di- 
scerncnda  suiit.  Catniooiis  ilciii  aii- 
ctorura  qui  advcrsus  baoreses  adhi- 
bendi  sunt.  Opera  INicolai  Mylonit 
iii  Inceni  cditac.  Incolstadii ,  per 
Dauid.  Sartoriiim.   1582.   12. 

c)  Autoiiii  PossEYiNi  Respon- 
sionesete.  tam.  cxciidebatWolf{jaii. 
Ederiis.l2.  126  str. 

Jest  to  3cie  wydanie,  dwa  pierwsze  wy- 
szły bez  imienia  autora.      (L.  S.) 

2917.  Szymon  Teofil  Turkowski. 
Kazanie  o  staro  i  nowozakounych 
Faryzenszacb.   15S2. 

2dl8.  Pro  Cbristl  Fidc  et  Petri 
sede,  Orationes  tres.  1.  Ad  Reglem. 
11.  Ad  Scnatum.  III.  Ad  Eqnites. 
CracoY.  Typ.  Andr.  Petricoyii. 
ai.D.i.xxxiii.  4.  Ź3  ark. 

Dedykacja  datowana  z  Warszawy  18  No- 
veni.  I58'2  r.  do  Jana  Zamojskiego. —  Pi- 
sał te  mowy  Krzysztof  Wabszewicki  w  cza- 
sie Sejmu  15S2,  o  którym  powiada,  iz  od 
lat  30 ,  jak  zwykł  na  scymach  bywać  po- 
dobnego nie  widział .  bądź  ze  względu 
na  liczny  zjazd  sejmujących,  bądź  na  ocze- 
kiwanie skutków ,  bądź  wreszcie  na  wa- 
zaos'ć  spraw,    (L.  S.) 

2919.  Responsio  Petri  Liltae  S. 
Tbeol.  Doct.  etS.  R.M.  Poloniae 
a  Sacris,  adciinisdam  Nicolai  Rcj^ii 
Germani  epistolam  qna  clarissimi 
Cbristopliori  Varsevicii,  pro  Cliri- 
6ti  Fide  et  Petri  Sede  orationes  rc- 
prebendit.  Yilnae  impress.  per  Jo- 
hanneui  Kartzannni  Yelicen.  A.D. 
1584.  4.  7^-  ark. 

Przypis.  Albert.  Baranowskiemu  W.  Se- 
kretarzowi Kor.  datow.  z  Wilna,  li)  Marca 
tegoż  roku. 

2920  a)  De  verae  et  falsae  Ec- 
clesiae  discrimine ,  Ad  Serenissi- 
mani  Stepbannm  1.  Polonię  Rc{>cm 
Stanislai  Socoloyii  Libri  trcs.  Ex 
sacris  scripluris,  ^'elnstissimortim- 
que  Palrum  scnteiitiis  collecti  ac 
concinnati.  Qnibus  adiccta  est^ 
pro  dignoscendis  et  fii(;;iendls  fal- 
sis  dogmatibus ,  eiusdem  Concio. 
Cracoyiae  in  Offic.   Łazari,  A.  D. 


MD.Lxxxiii.  fol.    238  str.  i  4  ark. 
na  przodzie. 

Niesiecki  przywodzi  rok  wydania  Kra- 
ków :  1584. — Przypis,  do  Króla  Stefana, 
gdzie  powiada  o  sobie  autor,  iż  od  sz(;s'cia 
lat  zostaje  przy  nim  w  obowiązku  Kazno 
dzici ,  teraz  zaś  dla  zdrowia  oddalił  się  od 
dworu. —  Po  regestrze  6wicr.  greckich.  Ba 
silii  GołinciisisProf.  Crae.  inEccIesiam,  tez 
tłóniaczonc  na  łacińskie  i  4  Aviersze  łaciń- 
skie tegoż,  de  tribus  opcribus  autoris  ad 
adrersarios. 

b) Coloniae  1584.  8. 

(BIbl.Slus.p.68.) 

2921.  Stanislai  Socołoyii  Magiii 
olini  Slepbani  Regis  poloniae  Tlico- 
logi  Oralio  Eeclesiastica  pro  dołe 
Ecciesiae  Dei ,  et  baeredilate  Cliri- 
sti.  Cracoviac.  In  off.  Andr.  Pe- 
tricor.  S.    R.   M.  Typo{jr.    A.  D. 

M.DC.XXXII.    4.    64  str.      (B.Horod.) 

2922.  Hieronim  Powadowski. 
Pocbodnia  Kościół  Boży  prawdzi- 
wy poliazuiąca  w  ciemnościucb  le- 
raźnieyszycb  bl\'dów,  nieomylnenii 
znahami  od  jaskiń  kacerskicli  rozc- 
znawaif)ca.  w  Poznaniu  we  Druk. 
Jana  Wolraba.  1584.  8.   301  str. 

(Sienk.Dod.  doBcnt.) 

2923.  Dziesięć  Wywodów,  Dla 
którvcbEdmundnsKampianiiszLon- 
dvnu,  Societatis  Jesu,  wszystkie 
iferetyki  co  nauczcńsze  wAnjjliey, 
naDyspiitatią  około  wiary  wyzwał, 
pisane  od  niego  do  Akademicy  Ok- 
sonienskiey  y  Kantabriyskiey.  u4 
illtt  lepszego  zrozumienia  rzeczy 
tey  położone  są  na  przodku  dwa  li- 
sty iego,  iedeu  do  Rad  y  Senatu 
Królestwa  Angełskiego,  Drugi  do 
Generała SocietalisJesu.  A  na  koń- 
cu, inęczeńslwa  iego  krotka  bisto- 
ria  dowożona  iest.  w  Wilnie  w  Dru- 
karni Oswiec,  Pana  a  P.  Mikotaia 
Ckrystofa  Radziwiła  etc.  1584.  8. 
64  kart  nieliczh. 

Piotr  iSlff r^a  jest  tłómaczem  i  Przedmo- 
wę na  czele  położył.  Dziełko  wielkiej  rzad- 
kości.    (L.  S.) 

2924.  Gaspcr  Wilkowski  Dzie- 
sięć Miocuycli  dowodów,  iź  Ad- 
wersarze lioscioła  Powszecbnc- 
go ,  w  porządney  o  wierze  Dy- 
spulacyey,  upaść  muszjj.  Edmun- 
da   Kampiana    Soc.    Jesu.      Z    ła- 


TEOLOGJA,  KOSC.  RZYM-KATOL.,  APOL.  1  KONTR.    213 


ciiiskiego  na  polski  ięzyk  z  pilno- 
ścią przetłumaczone  y  potrzebnie 
xvydane,  z  krotką  spraAvą  iejjo  Mc- 
czennieze[jo  dokonania  y  odpisnWi- 
takieroweji-o.  A  przytyni  JNa-rjfnfiWo- 
<um  Kalwińskie  odpowiedz,  yzNo- 
wokrzczeńcanłi  rosprawa,  z  strony 
Przyczyn  Nałvroccnia,  Gaspra  Wil- 
Łowsklejfo.  Rokn  m.d.lxxxiih.  4 
91  str.  i  5  kart  na  przodzie,  gdzie 
Dedykacja  do  Królowej  Anny  Ja- 
gielowney^  daloioana  z  f^t^ilna 
£384,  tv  dzień  S.  Lucyey.  Zoh. 
Noty. 

2925.  Edmtindi  Campiam  Soclt-t. 
Jcsu  Tlieologi,  qni  non  ila  prideni 
pro  Catliolicćt  relijjione  in  Anjylla 
niartem  oppetiit,  ohlati  certaminis 
in  causa  fidei  rationes  decem  red- 
ditae  Academicis  Anjyliae.  Craco- 
viae  ex  Offic.  Andr.  Petricovii.  A. 
D.1605.  24. 

2926.  T.  PisEcI  a  Marlow  ice  Res- 
pon^io  ad  Decem  Rationes  Edmun- 
di  Campiani  Jesuitae.  E  Typojyra- 
plieo  Sternaciano ,  quod  est  Raco- 
Yiae,  Nobili  Poloniae  oppido.1610. 
12.  138  str.  i  8  kart.  (L.  S.)  Zoh. 
Noty. 

2927.  Obrona  pewności  duszne- 
jjo  zbawienia ,  przeciwko  Papie- 
skicy  wątpliwości ,  przez  X.  An- 
drzeja Chuząstowskiego,  Pasterza 
Olszańskiego,  w  dncbu  cicbości  i 
miłości  spisana.  Drukowano  wWil- 
nie  u  Jana  Karcana,  Roku  1585.  4. 
88  str.  i  4  karty  początkowe. 

Dedykacja  do  Doroty  Samborecliiej,  Mał- 
zonlu  Malchera  Zawiszy,  Marszałka  W. 
X.  L.  datowanej  :  w  Olszaniech  ze  dworu 
.1.  M.  Pana  Wileiisłiiego  14  d.  Kwietnia 
1585. — Na  końcu  jest  jedna  karta,  w  której 
Chrząstowski  zaleca  braciom  i  siostrom, 
aby  dziękowali  Bogii ,  iz  oczy  jc{jo  krwią 
zaszłe  i  boleścią  wielką  strapione  uleczyć 
i  os'wiecić  raczył;  i  aby  prosili  Bcga  o  za- 
chowanie mu  zdrowia,  wzroku  i  wszy 
stkich  zmysłów.     (L.  S.) 

Osiński  o  Życiu  P.  Skargi  p.  80.  mylnie 
przytacza  rok  druku  1583. 

2928  a)  Antonii  Posseyini  S.  J. 
JSotae  Divini  Verbi  et  Apostołicae 
Ecclesiae  Fides  ac  Facies  ex  qua- 
tuor  primis  Oecumenicis  Synodis 
ex  quibus  demonstrantur  I.  Frau- 


desproTocantium  adsolnm  Dei  ver- 
bum  scriptum.  II.  Atbcismi  Haere- 
ticornm  liuius  seculi.  III.  Errores 
adversantium  Kalendario  emendato. 
IIII.  Vafriclcs  pcrvertentium  Gano- 
nes  et  abutcntinm  nominc  SS.  Pa- 
trum  Principum  in  re  lidei.  Adver- 
sus  responsinn  ciiiusdam  Dauidis 
Cbytraei.  Posnaniae  in  majore  Po- 
lonia typis  Joannis  Wolrabii 
M.D. LXXXVI,  fol.  284  str.  oprócz  6 
kart  na  przodzie. 

Przypis,  .łanowi  III.  Królowi  Szwedzkie- 
mu ,   ojcu  Króla  Zygmunta  III. 

b) Gołoniae  1.586. 

(Ban.H.D.K.P.  11.274.) 

2929.  Salonłon  sine  pro  Relig^ionc 
Catliolica  et  dijjnilate  Sacerdotałi, 
Ad  Sereniss.  Si{>ismundum  Tertium 
Pol.  Rcffcin,  Petri  Liliae,  Sacrae 
Tłicoł.  Doctoris.  Cracoyiae  ex  Offic. 
Lazari  1588.  4.  136  str. 

(Bibl.  Ossol.) 

2930a)  Andreae  Vołani  Lwowco- 
viensis,  Zwin|i;lianoruin  Yilnen- 
sium  Arcliiministri  JNuncupati  Ora- 
tioni :  qua  boniines  omnium  ordi- 
nuni  in  Ma^no  Ducatu  Litiiuaniae 
bis  annis  ab  iiia  secta  conyersos  ad 
pristinos  errores  revocare  conatur. 
BencYola  et  Christiana  Responsio. 
Cracoviac  typis  Andreae  Petricovii 
1589.  4. 

Autorem  jest  Fryderyk  BARTScn>Iezuita, 
który  to  wydał  pod  nazwiskiem:  Friderici 
Borussi.       (Jan.Exc.  p.  24.) 

b)  Brcvls  ac  solida  responsio  R. 
P.  Friderici  Bautscuii  Bruusber- 
g-ensis  e  Soc.  Jesu  Tbeolojyi.  Non 
esse  qłiod  qucnqiiam  poeniteat, 
a  Zuinj>-lianorum  coetu  ad  Catboli- 
cam  Eccicsiam  rediisse.  Ad  An- 
dreae Volani  Lwowcoyii  Orationem, 
Sua  boinincs  omiiiuni  ordinuni  in 
lagno  Ducatu  Lithuaniac  a  Zwin- 
glii  secta  conyersos ,  ad  pristinos 
errores  reyocare  conabatur ,  Antę 
annosquidem  plus  minus  yi(>-inti  ab 
auctore  conscripta,  sed  iam  primum 
in  Germania  in  lucem  edila.  Per- 
missu  Superiorum.  Coloniae  Agrip- 
pinae  su<nptibus  Ant.  Boelzeri  et 
Franc.  Jac.Mertzcnich.  A.  1610.  8. 


214    TEOLOGJA,  KOŚĆ.  RZYM.KATOL.,  APOL.  1  KONTR. 


Wyszło  to  wydanie  juz  po  smierel  autora. 

rJan.Exc.  p.24.) 
W  przemowie  do  Czytelnika  data  r.  1588. 
Na  początku  pisma  wymieniono,  ze  Wolan 
pismo    swe    wydał    w  czasie    bezkrólewia 
Króla  Stefana. 

(Balin.  Bibl.  Warsz.  1841 .  T.  I.  p.  499.) 
2931.  Traktacik,  albo  Pięćdzie- 
8V^t  V  dwie  qnpstiy  o  Kościele  Bo- 
źvm,  o  iego  pouicr/.clinini  stanie, 
trwałości,  po  ważności,  nauce,  /na- 
koch,  koncyliacli,  DoliJor/ccli,  od- 
8tąpieniu,iejjo  i  t.  d.  Jezuitom  lai  roi- 
^ią/.anin  podane  od  Ewanjfelifeów. 
R.PAb^OA.  22  karlnieUczb.iL.S.) 

2932.  Roziyiązanic  Pincid/iesis^t 
y  dwu  Quaestiy  Ministrów  Nowo 
Ewanjrelickicli,  jezuitom  zadanych; 
o  Ko.scielc  Bożym  własności ,  zna- 
kach Y  nauce  ie}>;o.  Na  dwie  części 
rozdzielone.  \\^  l.torych  156  zna- 
cznieyszych  fatszow,  y  potwarzy 
tychże  Ministrów  na  Kościół  S. 
Rzymski;  y  dawność  prawdziwey, 
a  nigdy  od  czasów  Apostolskich 
nieusta^Yaiącey  Wiary  y  Ccremo- 
niy,  tegosz  Kościoła  ś.  Rzymskie 
go ,  z  pisma  s.  podania  Apostol- 
skiego ,  Synodów  y  Doktorów  Sta- 
rych Kościelnycli ,  dowodnie  się 
ukazuie.  Przez AdryanaJu>GĘSoc. 
Jesu  Theologa.  Na  końcu  przyda- 
ny Odpis,  na  ksiąszki  icdnego  £• 
wangielika ,  przeciw  Obrazom 
Chrzescianskim  ,  tegosz  autora. 
Regestr  na  przodku  rzeczy  prze- 
dnieyszych ,  które  się  tu  opisnią. 
Na  końcu:  W  Poznaniu  u  wdowy 
y  Dziedziców  Wolraba  r.  1593.  4. 
404  słr.  12  kart  tiielicza.  Odpisu, 
takie  12  kart  na  początku. 

Dedykacja  Stanisława  Karnkowskiego 
Prymasa  ,  Odezwa  te(;oz  do  Czytelnika, 
zalecaiąca  dzieło.  Przedmowa  autora  do 
Czytelnika,  i  regestr.  Dzieło  Ewangelika 
przeciw  Obrazom  tak  wspomina  Junga : 
O  Bahuochwahtwie  y  obrazach ,  z  pisma 
starego  i  nowego  testamentu,  nauka  etc. 
wydana  bezimiennie  r.  1590.    (L.  S.) 

2933.  Belliim  Jesuiticuni  siveDu- 
centarum  et  quiiique  Jesuiticarum 
conłradictionum  Iudcx  :  nempe 

De  Eucharisliae  myslerio  CXC. 
De  Antichrislo  XV. 
l*seHdographiae,  seu  falso  cita- 


torum  testimouioruni  aliąuot  loci. 

Duo  libelii  de  Opificio  illissae; 
quorum 

Prior.  Disputationem  contra  Je- 
smtam  Robertnm  Bellarniinum  sus- 
ceplam ,  et  iu  capita  thcsesque  di-  | 

geslam  continet.  ] 

Alier,  Eyanjyclicam  et  Apostoli- 
cani  ailvcrsus  horrendum  Missae 
sacriHcium ,  iii  novcm  partcs  dis- 
trihutam  proponit. 

Praxis. 

De  Cerimouiis  et  Canonc  Missae 
&tTiy.u)C  conscripta.  '  ' 

Per  Andream  CuRASTOYiuM  Poło- 
num  Ycrbi  Dei  in  Lituania  Mini- 
strum.  Basileae^  Per  Conr.  Wald- 
kirchinm.1594.  4.  161,  328  i  104 
str.  oprócz  dcdykacij  i  reaesttóiu. 
(L.  S.)  Zob.  Noly. 

2934.  Żebraczy  płaszcz  Lnter- 
ski.  (Godło  Luk.  18  V.  i  Marek  10). 
Na  końcu :  w  Po/.uaniu  w  Dr.  Jana 
Wolraba  1590. 

Rycina  niezgrabna.  Na  odwrocie  wiersz 
Melcbera  Krakowskiego. —  W  przedmowie 
autor  ma  nazwisko,  Wilhejm  Kaał;  dat. 
z  Poznania   r.  1590 

(Wizer.  Poczet  Nowy,  T.  II.)  I 

2935.  Nazwiska  Z  obiawicnia  Ja-  ] 
na  Świętego,  Krystusowi,  Zborom 
Pańskim ,  prawdziwym'  y  fałszy- 
wym nauczycielom,  służące:  Tak- 
że y  zwierzchności  Rzymskiey,  y 
temu  który  na  niey  siedzi,  też, 
Dyiabłu  y  ludziom  w  obec  pospoli- 
tym, y  co  które  nazwisko  znaczy, 

z  wyrozumieniem  słów  taiemnych: 
przytym  o  pożytkacli  każdey  stro- 
ny, także  y  o  szkodach.  Anno  1597. 
4.*  17  ark. 

Dedykacja,  Januszowi  Marcin.  Staros'cie 
Przedeckiemn,  Łukaszowi  Sirakowskiema 
z  Bogusławie.  Autor  podpisany  literami 
G.  K.  dyssydent  nagotował  był  dedykacją 
tego  pisma,  ojcu  tycb  Sierakowskich,  Ja- 
nowi, Wojewodzie  Łęczyckiemu,  ale  ten 
przed  wyjściem  z  druku  umarł.  Drukowa- 
no w  Wilnie.   (L.  S.) 

2936.  Dialog  albo  Rozmowa  Ka- 
tolika z  Ewanielikiem,  o  znakach 
prawoyvierne}jo  Kościoła.  Przez  X. 
Jakuba  OsTRoyysKiEGo  w  Piśmie  S. 
Doktora  napisany.  W  Krakowie 
w  Drukarni  Symona  Kcmpiniusza, 


TEOLOGJA,  KOSC.  RZYJU.-KATOL.,  APOL.  I  KONTR.    215 


1604.  4.  60  str.  i  arkusz  na  przo- 
dzie. 

Dedykacja  do  Jana  z  Rusca  Branickie^ro, 
Kasztelana  Bicckiego,  i  odezwa  do  Czytel- 
nika.—  Rzecz  zawarta  w  pięciu  dialojracli; 
na  końcu  Ewangelik  uznaje  Kościół  Rzym- 
ski za  jedynie  prawdziwy.       (L.  S.) 

2937.  Eln  Grspracłi  von  der  Re- 
li;;:ioii,  zur  Millaw  y.wiscliuii  Mi- 
eiiaele  Ottonie  Becano  S.  J.  iind 
Paulo  OderłfoniioSu[).  iii  Curlaiuit, 
^clialtea  1509.  iui  Aujy.  G«.liuc'fct 
ziir  Wilda,  durcii  Gcor^puin  Nigcl- 
lium  a    d.l()05.  4.  5t  ark. 

(Lei.  Billi.  Ks.  I.  201  u.) 

2938  a)  Narada  ktorey  wiary 
trzymać  się  mamy.  Leonarda  Les- 
biusA  Soc.  Jesii  Tlieolojja  y  Profess. 
Do  le{;o  przydany  iest  przyczynek. 
Jeśli  l;aźdy  w  suey  wierze  albo 
iiaboźeństAYie  zbawion  bydź  może? 
tegoż  autora.  Przełożona  z  iaeiń- 
sliiego  iczyka  na  polski  przez  Lu- 
dvtka  Kreinera  Rayee  Kraków. — 
Graeoyiae ,  sumptibus  Burebardi 
Kuikij  Bibliopol.  A.  D.  1606.  4. 
147^  26.  3  ark.  na  przodzte. 
Druk  zdaje  się  Łazarzów.  Zoh. 
JSohj. 

b) w  Krak.  w  Druk.  Ła- 
zarzów ey,  Maciey  Jędrzeiowezyk 
drukował  1616.  4. 

(Slenk.  Dod.  do  Bent.) 

c) tam.  A.D.  1619.  4.  ty- 

Jei  str. 

'2939.  AdQuinquaginta  duas  quae- 
slioues  Grcgorii  Zaiiinoyitae  Mini- 
słri  CaUiniani  de  Ecelesia  etusque 
notls  ac  durationc  Responsio  etc. 
Brunsbergae  exeudebat  Joan.  Saxo. 
Anno  MDKCii.   4. 

W  przemowie  do  Alberta  Radziwiłła  dat. 
12  Apr.  1591.  te  słowa:  Cum  vero  garru- 
lus  Yolanus  cum  omnibus  Lithuaniae  Mi 
nistris  propter  suam  ignorantiam  obmute- 
sceret,  ecce  ignotus  et  lucifuga  quidam 
Calvinista,  Ecclesiae  Calvinisticae  peri- 
clitanti  succurrere  volens  cum  meis  quac- 
stioriibus  respondere  non  possct  licet  eas 
noh  nihil  carpat  polonica  lingua,  alias  52 
Jesuitis  proposuit,  scd  sine  nomine  autho- 
ris,  loci  vel  typographi.  Z  tego  widać,  ze 
kwestje  Grzegorza  Żarnowca  wyszły  bez- 
imiennie. 

(Baliń.  Bibl.  Warsz.  1841 .  T.  I.  p.  478.) 

2940  a)    Frldericus    B.iRTSCius. 


Coutroyersiarum  buius  seculi  prac- 
tiea  ad  popitluin  tractatlo.  Ad  E- 
vangelia  occurrentium  Dominica- 
rum  aeconimodata ,  atque  ad  eos 
potissimum  iuyandos,  qui  inter  łiac- ' 
retieos  degunt  ordinata.  Tonius  Pri- 
mus. Dominicas  sex  compreben- 
dens,  quatuor  Adycnlus,  eam  quae 
esl  infra  oetayam  Natłvitatis,  et  Do- 
minieam  Quinquagcsimac.  Cum  in- 
diee  tripliei  :  Seripturarum  quae 
passim  explieantur^  rerum  praeci- 
puarum^  et  Eyangeliorum  Domini- 
calium,  quae  bic  tractantur.  Cra- 
coyiac  in  Offic.  Nicol.  Lobii.  A.D. 
1607.8.  (Jan.  Exc.  1.23.; 

Janocki  (1.  c.)  powiada,  ze  tom  drugi 
nie  był  drukowany. —  Sobolewski  jednali 
z  Katalogu  Bibl.  Ossol.  wymienia  :  Coneio- 
num  eontroversarum  Tomi  II.   b.  m.  i  r.  8. 

b)  —  —  Coloniae  apud  Anto- 
nlum  Boctzerum ,  et  Frane.  Jac. 
Mertzenieli.  3Idcx.  8.        (Jan.  ł.  c.) 

2941  a)  Caeeitas  et  pocna  Eccle- 
siae,  libellus  Andr.  Yolani  contra 
Poutifieios.  Hanoyiae  Guicl.  Anto- 
nius.    1608.  8. 

(Catal.   des  livres  impr.   dc   la  Biblioth. 
duRoy.   Pari8l752.  T.  III.  D2  N.  519.) 
Wydał  Bartł.  Keckcrmann. 

b) Yilnae  1608. 

(Nieś.  IV.  814.) 

2942.  Apologla  Roberti  S.  R.  E. 
Cardinalis  Bełlarmim,  pro  respon- 
sioiie  sua  ad  iibrum  Jacobi  M.  Bri- 
tanniaeRegis  cuiiis  litulus  est :  Tri- 
pliei modo^triplex  cuneus — Acces- 
sit  eadem  Ipsa  responsio  Iterum  re- 
eusa  quae  sub  nomine  MatthaciTo?-- 
^t  anno  superiore  prodierat.  Yilnae 
apud  J.  Karcanum.  ai.dc.x.  4.  160 
str.  i  4  kart  na  przodzie. 

2943.  Poutifieios  sua  dogmata  et 
ritus  Ecclesiae  auctoritatc  minime 
tutari  posse ,  et  Quaestioncm  dc 
Ecelesia,  quaenani  siue  apud  quos 
sit,  non  esse  necessariani.  Et  Evan- 
gelicis  (ul  y  ocant)  Verbi  Dei  Miui- 
stris  ,  ministerii  controyersiam,  iu- 
re  mouerł  non  posse,  Breyis  De- 
monstratio.  8.  i  ark.  kursixve. 

Ze  to  jest  pisemko  Soci>a,  s'wiadczy 
Saudius  (p.  75.),  gdzie  wszystkich  drobnych 


216    TEOLOGJA,  KOSC    RZY^M-KATOL-,  APOL.  I  KONTR. 


pisemek  o  Kościele  8  wymienia ,  wyszłych 
z  druku  r.  1611 .  8. —  To ,  które  tu  jest  za- 
notowane, oczywiście  wydarte  z  większej 
książki.      (L.  S.) 

2944.  Przyczyn  liilkadzicsiąt,  któ- 
re Katliolika  fcaźdpjjo  ,  w  powsze- 
cliney  Kościoła  Clirzesclaiiskiego 
Wierze  zatrzymać  maijt ,  a  ieśliby 
z  niey  ^vypadł ,  do  iiiey  go  ,  za  ła- 
ską Bożą,  zas  przywrócić  mogą'. 
Wydane  przez  X.  Jerzego  CEnAZY- 
NA  Krolowey  Jey  Mości  Kapellaiia. 
w  Krak.  u  Wov.  Kobvlinskiego, 
1612.   4.   4.   m  str.   i  2  karhj. 

Dedyk.  do  Anuy  Królew.  Szwedzkiej. 
(L.  S.) 

2945.  MaKCHMa  rprua  HHORa  en. 
ropbi  AooiicRia,  c;»nB()  jia  ^ctoiHuoBt 
u  o  cBHinoMi.  4>^*'  "^  IIoTrn-iii;. 
1618.   4.  ■'  ^        (Sopik.I.139.) 

2946.  Franciscus  a  Rodrasem  (a 
Rozdrażew)  Polonus  Ord.  Min. 
Traclatus  de  quibiisdam  controyer- 
siissiyc  respoiisiones  ad  septuaginta 
obiecliones  ab  baereticis  contictas. 
Raiidonicii  anno  1620. 

2947. Raudonicii  anno  1627. 

typis  Pauli  Sessii.  4.  w  języku  cze- 
skim. 

(Waddinff  Ser.  Ord.  Min.  p.  134.— Joan. 
a  S.  Ant.  Bibl.  Univ.  Fran.T.  I.  p.  43.) 

2948.  Albertiis  Stanislaus  Brze- 
ski. ConlroYcr.sia  de  Ecclesia,  Ver- 
bo  Dci,  conciliisy  Summo  PontiGoe 
ad  disputandum  proposita.  1626.  4. 
(Sienk.  Dod.  doBent.) 

2949  a)  Woyciccb  Wiink  KoiA- 
ŁOwicz  O  Rzeczacb  do  wiary  na- 
leżących   i  t.  d.    w  Wilnie  1640.   4. 

b)  O  rzeczacb  do  Wiary  należą- 
cych Rozmowy  Tlieologa  z  róźnc- 
mi  wiary  prawdziwey  przeciwnika- 
mi przez  X.  Woyciechu  Wiiuk  Ko- 
iałowiczaSoc.  JesuS.  Teol.  Dokto- 
ra n3j)isane,  teraz  świcŻQ  w  iednę 
xiążkc  zebrane  -  do  druku  podane 
R.  P.  1671.  w  Krakowie  w  Druh. 
Stan.  Piołrkowczvha.  4.  Trzy  Czę- 
ści. 132,  ±10  i  142  str.     (B.) 

Zawierają  się  tu  trzy  rozmowy  wyżej 
w^ymienione.     (Nieś.) 

c)  Gruntowne  Theologa  rozmo" 
wy  wszelkie  zarzuty  nieprzyia- 
zuych  prawdziwey  wierze  ulatwia- 


iące  przez  X.  Woyciecha  W^iiuka 
KoiAŁowiczA  S.  J.  S.  Teol.  Dokto- 
ra napisane  apow;tornIc  —  dodruku 
podane.  R.  P.  1758.  w  Kaliszu 
w  Druk.  Koli.  S.  J.  4.  87,  76, 
112.  i  18  str.  5  karl  na  przodzie. 

To  samo  dzieło  co  wyżej.  Przypis.  Woj- 
ciechowi StanisławoAvi  Leskiemu  Biskupo- 
wi Cbełmiń.,  od  X.  Stanisława  Kost.  Dom- 
zalskicgo  P.  C.  S. 

d)  —  —  we  Lwowie  w  Druh. 
S.  Troycy.  1780.  8.  (Chodyn.) 

Ułamkowe  exemplarze  widziane  wydań 
tcjjoz  pisma  Częs'ci  I.  r.  1688.  Cz.  II.  r. 
1653.  Cz.  III.  r.  1667. 

I.  Pierwsza  Czcs'ć  Rozmów:  Rozmowy 
Thcologa  z  Politykiem  o  Uważnym  a  Roz- 
sądnym ol>raniuJedney  Prawdziwey  Chrze- 
scianskiey  Wiary,  Wszystkim  tak  niekatoli- 
kom,  iako  Katolikom   potrzebne.   152  sfr. 

II.  Wtóra  Część :  Rozmowy  Theologa 
z  Ministrem  o  różnicach  Wiary  Katholickiej 
i  Ewanjjelickiey.   iiO  str. 

III.  Trzecia  Częs'ć  :  O  Szczerym  a  nic- 
wykrętnym  w  dowodzeniu  artykułów  via- 
ry.  Pisma  świętego  używaniu  Rozmowy 
Thcologa  z  Dyssydentcm  krótkie,  proste, 
przyiacielskie.   142  str. 

Każda  część  ma   oddzielny  tytuł. 

(Bibl.  Puł.   iOssol.   L.S.) 

2950  Abraham!  Caloyii  Mateo- 
lojfia  papi^tica  e  Concilio  Tridenti- 
no  proposita.  Dan liści  1647.  4. 

(Cat.Janss.  1703.) 

295 1 .  Obiaśnienie  trudnościThco- 
logicznych  zebrane  z  Doktorów 
Świętych  od  Anzelma  S.  a  teraz 
znowu  z  przydatkiem  większey 
części  Językiem  polskim  do  druku 
podane  etc.  Za  Staraniem  W.  Xi 
W^oyciecha  f^Vasnioxvskieyo  Pleba- 
na Brzeskiego,  w  Krakowie  w  Druk. 
Łukasza  Kupisza,  1651.  4.  96 str-, 
i  1  ark.  na  pi^zodzie. 

Dedyk.  Ale\androwi  z  Lubomierza  Lu- 
bomierskiemu,Chrabi  naWisniczu  y  Jarosła- 
wiu, Koniuszemu  Koronnemu  i  t.  d.     (L.  S.) 

2952.  P.  Caroli  Kreitze>  S.  J. 
Petra  inexpugnabi!ls  cjuod  sola  Ro- 
mana Eccicssia  sit  una,  sancta,  ca- 
tholica ,  aposlolica.  Brunsbergae 
typis  Casp.  Weingartner.  A.  1653. 
12.  139  str.  5  kart  na  przodzie  i 
regestr. 

Przypis.  Tomaszowi  Uiejskiemu  Opatowi 
Płock.  Kanon.  Warmiń.,  datow.  z  Gdańska. 


TEOL.  DOGM.,  KOŚĆ.  RZYM.-KATOL.,  APOL.  IKONTR.  217 


2953.  Sigism.  Laukmin  S.  J.  De- 
monstratioEcclesiaeCatlioUcae.Yil- 
nae.   12.  (Cat.  Janss.1686.) 

2954. .Rozsądek  prawdziwy  o  fun- 
damencie wiary  y  prawidle  w  niey 
prawdy  Kathoiikom  Rzymsliim  y 
Dissidcntom  abo  Haeretykom  ia- 
fcicykolwiek  sekty  zwyczaynych. 
Miiuiącyin  prawdy  y  zbawienie  du- 
szy do  uwagi  podany.  Przez  X. 
Jana  ZucuowiCA  S.  J.  R.  1661  — 
w  Lublinie  w  Druk.  Stanisł.  Kra- 
sińskiego. 4.  i'd2  słr.  i  2  kart  na 
przodzie. 

Przypis.  Trybunałowi  Kor.  tv  Lublinie. 

2955.  Fasciculus  cxercitiorum  et 
considerationum  de  praecipuis  re- 
ritatibus  Cbristianac  Fidei  et  Sa- 
pientiae  —  a  Rdo  P.  Gaspare  Drc- 
ZBiCKi  S.  J.  Cracoviae  typis  Viduae 
et  Hercd.  Fr.  Cezary.  A.  D.  1662. 
4.  518  słr.y  4  karty  naprzodzie  i 
regestr. 

W  Katalogu  Piar.  Warsz.  r.  1822.  p.  78, 
położony  rok  druku  1632,  zapewne  przez 
pomyłkę. 

2956.  Demonstratio  catbolica  ad 
onincs  ortbodoxae  Fidel  coutroyer- 
sias  decidendas  clarissima,  aulore 
R.  D.  Joannę  Caramueli  Lobkowitz 
Ord.  S.  Benedicti  olim  Abbatc  Pra- 
gensi  in  Boemia  nunc  Episcopo 
Campaniae  in  Italia,  quani  ex  auc- 
toris  manu-scripto  desumptam  bono 
pubiico  imprimendani  curayitR.D. 
Stanisł.  SczYGiELSKi  PraepositusTu- 
cboyien.  Ord.  S.  Bened.  Crac. — 
apud  baeredes  L.  Kupisz.  1665.  12. 
£44  str.   i  arkusz  na  pr:^^  dzie. 

Przypis,  wydawcy  Stefan.  Kobierzyckie- 
mu  Opat.Trock.,  Zak.  Bened.,  gdzie  powia- 
da, ze  przez  dwa  lata  mieszkał  przy  auto- 
rze w  Pradze. 

2957.  Jani  Alexandri  Ferrarii 
Coenobitae  Augustiani  Euclides 
Catbolicus  ,  sive  Demonstratio  Ro- 
manae  Fidei  ex  primis ,  certis  et 
eyidentibus  principiis,  roatbematica 
metbodo  et  connexis  continua  serie 
propositionibus  deducta.  Ad  Reve- 
rendissimos  Viros  Adrianum  etPc- 
trum  de  Walenburcb.  Juxta  exeui- 
plar  impressum  Parissiis.  4.  ii  ark. 

Tom  u. 


Pismo  to  w  kształcie  listów,  jest  Satyrą 
na  kos'cioł  Rzymski.  Na  exemplarzu  Puła- 
wskim znajduje  się  dopisane  ręką  Friesego 
imię  i  nazwisko  autora,  s'wiadectwo  o  rzad- 
kości (Yoigt,  ed.r.  1747  p.  278.),  oraz  iłiiej- 
sce  i  rok  drulm:  1667,  Varsaviae.  (L.  S.) — 
Zob.  o  tej  książce  J.  Diecmanus  de  Natura 
lismo  Bodini,  p.  12,  PlacciusTheat.Pseudon. 
p.280nast. 

2958.  Rozmowa  przyiacielska Mi- 
nistra Ewangelickiego  z  Xiędzem 
Katolickim  o  Książeczce  iedney 
w  Krakowie ,  tak  rok  przeciwko 
D.  K.  wydaney  na  trzy  części  roz- 
dzielona,— którą  R.  P.  1671  napi- 
saną Eładin  a  Laik  Ren  Mitis  Ger- 
son (Daniel  Kałai)  dedykuie  i  pre- 
zentule.  b.  m.  4.  i04  str.  i  ark. 
na  przodzie. 

Przypis.  Biskupowi  Krakowskiemu  (Karn- 
kowskiemu),  gdzie  wspomina  autor  o  ksią 
zeczce  roku  przeszłego  w  Krakowie  druko- 
wanej ,  pod  tytułem :  Bluźnierstwa  y  fał 
sze,  przeciw  Pismu  S.  it.  d.,  n^  którą  to 
jest  odpowiedź.  Na  tytule  znajdują  się 
wiersze  następujące  : 
Ktom  autor?   Sędzia  moy  Bog  to  iest  imię 

moie. 
Zgadniesz,    znaiąli    Lesso     Kadosź    muzy 

twoje. 
Nazwisko  pragniesz  wiedzieć?  Niech  Krzyż 
naprzód  stanie, 
przy  nim  z  obudwu  stron  napierwsze  pi- 
sanie. 
Potym  pierwszą  literę  Krista  po  prawicy 
Postaw,  Jezusa  także  pierwszą  po  lewicy. 

Na  exeniplarzu,  który  mamy  w  ręku,  do 
pisane  s'wiezą  ręką  nazwisko  autora:  Da- 
niel Kałay. 

2959.  Mathias  Marianus  Kitrski 
Episcop.  Enensis,  Suffrag.  Posnan. 
Opuscula  yaria  contra  adycrsarios 
fidei  calbolicae.  Posnaniae  Typ. 
Haer.  Alb.  Reguli  1672  imprime- 
bat  Albertus  Mloduiewicz.  4. 

2960.  Gegen  webr  wider  allerband 
Anlauff  der  Wiedersacbcr.  Oiiv. 
1675.    12.  (Cat.  Janss.  1702). 

2961  a)  Samuela  Leskiego  Pra- 
wdy Wiary  katolickiey  na  Piśmie  S. 
ugruntowane.  Wilno  1676.  8. 

(Kat.  Piar.  War.  1822  p.  44). 

b)  Prawda  Katolickiey  wiary  y 
na  Piśmie  y  słowie  Bożym  ugrun- 

vyana  na  polski  iczyk  przetłuma- 
czona od  Samuela  Leskiego    S.  J. 
w  Poznaniu  1678.  12. 
28 


218  TEOL.DOGM.,  KOŚC.RZYM-KATOL.,  APOL.  I  KONTR. 


c) w  Wilnie  1679.  12. 

2962.  Wcgzeijycrtless  waliren  mul 
alleiii  scelljjmacLeiuleii  Glanbcns. 
01ival682.8.  J.  A.  C.  E.  D.  B.S.  J. 

(Slcnk.   Dod.   (loBent.) 
2963.a)Zarzuty  ilis^ideuLsliie  1  l.tl. 
jak  niiej.  w  Poznaniu.   vv  Dr.  S.  J. 
1685.   8.  (Sienk.  Dod.  do  Bcnt.) 

b)  Zarzuty  dlssideiiskie  oko- 
ło wiary  y  na  nic  odpowiedzi  kato- 
lickie—  przez  X.  W  oycleclia  T\l- 
KOWSKiEGO  S.  J. —  nowo  przedru- 
kowane.  w  Wilnie  w  Druk.  Akad. 
S.  J.  A.  1718.  8.  99  str.  i  2  kart 
na  przodzie. 

2964.  Budynek  Chrystusów  to 
iest  Kościół  S.  z  wielliiep,o  wize- 
runku nanialucliny  konterfekt  jirze- 
niesiony,  wiernym  do  przypatrowa- 
nla  uwajji  i  nauki  wkrótce  opisany 
przez  Jednego  Kapłana  S.  J.  (X.  Te- 
ofil RijTKA?J  w  Lublinie  1689.  d6 
str.  (L.8.)^ 

2965.  Joannes  Chrysostomus  a  S. 
Paulo  Płilłopistus  Orlliodoxae  fidei. 
Vars.  lyp.  Sch.  P.  1691.  8. 

(Sienk.  Dod.  do  Beiit.) 

2966.  S.  Romana  Ecciesia  ab  an- 
tiquis  caiumniis  haercticoruni  de 
novo  suseitatis  yindicata  a  P.  Joan- 
nę Morawski  S.  J.  Polono.  An. 
1693.  Posnaniae  tjpis  Coli.  S.  J.8. 
163  str.  arkusz  na  przodzie  i  3 
karty  na  końcu. 

Przypis.  Itazimierzowi  Janowi  Szczuce 
—  Biskupowi  Chełmińskiemu  (Culmensi). 
U  Niesieckiego  i  Bentkowskiego  mylnie  cy. 
towany  rok  1043. 

2967.  Herby  abo  znaki  kościoła 
prawdziwego  katolikom  dla  pocie- 
cliy —  a  adwersarzom  dla  nauki  — 
przez  X.  Theopliila  Rutkę  S.  J. 
wystawione.  R.  P,  1696  w  Lubli- 
nie w  Druk.  Koli.  S.  J.4.  227 str. 
i  arkusz  na  przodzie. 

Przypis.  Jó*zef.  Bogusław.  Słuszce  Ka- 
sztelan. Wileń. 

2968.  Catkolisch  Schleckt  und 
Recbt  dnrcli  P.  Nicolaum  Elffe^ 
S.  J.  zum  Sechstenmalił  iu  Truck 
ausjfep;eben.  Braunsberj;-  typis  Coli. 
S.  J.   12.  421  str.  i  regestr. 


2969.  Defcnsio  veritatls  christia- 
nae.   Culmae.  8. 

(liat.  l»lar.  War.  1832.p.80). 

2970.  iMalackias  Kramski.  Veri- 
las  Romanae  Ecciesiae  infallibilis. 
Posn.Typ.  S.J.  1699.  8. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

2971.  Casimirus  Cantius  Młyinar- 
SKi.  Seruiones  familiares  iuter  Ca- 
tliolicos  et  Acalholicos.   Crac.  1701. 


Acad.  12. 


(Sienk.  Dod.  do  Bent,) 

2972.  Martini  Kreysel  S.  J.^ 
Ricbtscbnur  des  waren  Apostoli- 
sclien  (ilaubens,  der  Aujjspurjyi- 
sciien  Confessiou  und  Cenftiscbcn 
Reformation  zuwieder  gesetzet. 
Oliv.    1701.4:        (Cat.  .Tanss.   1702). 

2973.  Epitome  Conlroyersiarum 
to  iest  Summaryiisz  nauki  Kościoła 
Rzymskiejjo  z  iey  refulalią  z  rze- 
telnym Pismem  S.  przez  Karola 
Drelincurta  niegdyś  Kaznodzie- 
i(;  Zboru  Ewangel.  w  Pariźu — spi- 
sany a  teraz  z  francuzkiego  na  pol- 
ski iczyk  przetłumaczony,  w  Kró- 
lewcu w  Druk.  Reusuera  R.  1707. 8. 
248  str.   13  kart  itaprzodzie. 

Przypis.  Fryderykowi  Królowi  Prusliic- 
niu  z  podpisem :  In  Ecciesia  Regiumonti 
Reforniata   Sacris  Polonicis  addicti. 

2974.  Szczera  prawda  przeciw 
obłudnemu  fałszowi  to  iest  prosta 
z  Pisma  Sgo  odpowiedz  katolicka 
na  w\ł;r^lne  osobliwie  Karola Dre- 
LiMKURTA  z  tegoź  pisma  zarzuty 
przez  X.  Stef.  Szcza?<ieckiego  S.J. 
w  Poznaniu  1719.    4.       (Kat.  Pilch.) 

2975.  INuda  Veritas  de  Terra  pu- 
ri  Verbi  Dei  contra  Palliatam  Fal- 
sitatcm  ex  carne  et  sauguine  spiri- 
tu(|ue  privato  subinde  renatam  seu 
Yctus  elgenuina  ex  S. Scriplura  Re- 
sponsio  Calliolica  ad  Sopbistice  No- 
vellas  Dissidentium  (praesertim  Ca- 
roli  Dreliiskurtii)  ex  eadem  Scri- 
plura obiectiones  per  Stepłianum 
Sczaniecki  S.  J.  Tlieołogum  idio- 
mate  Polouico  data  1719,  deindc  ab 
Altero  ex  eadem  Soc.  JesuTbeolo- 
go  ad  multas  Maguorum  instanllas 
latine  reddita.  1723.  Posnaniae  Ty- 
pis Coli.  S.  J.  4.  447  str.  oprócz 


TEOL.DOGM.,  KOSC.  RZYM.-KATOL.,  APOL.  1  KONTR.  219 


dedykacji  autora  do  Stanisława 
Doniloffa  TVojeivody  Połockiego  i 
t.  d.    7  kurt  i  regestru  5  kart. 

(Bibl.  Piar.  Wi[.) 

b)   —   -     1727.    4.  (Mes.X 

2976.  Tarcza  W  iary  Clirystiiso- 
wey,  ktorć^  uzliroiony  Polak,  łatwo 
inoźe  przytępić  Oręża  Lutrów  oso- 
hliwie  y  Kalwinou,  wvilane  przez 
Wielel).  Xiędza  Piotra  Drogosze- 
WSKIEGO  S.  Theol.  Doktora  ,  Zak. 
Dominika  S.  K.  P.  1708.  iMiesiąca 
Marca,  w  Warszawie  w  Druk.  00. 
Sciiol.  Piariiin.  4.  702str.2urk. 
na  przodzie. 

Dedykacja. wierszem  do  Obywateli  Zie- 
mi Warszawskiej.  Autor  porządkiem  ,al- 
falietu  przechodzi  rozmaite  iiiaterje,  wzglę- 
dem których  zachodzą  kontrowersje  mię- 
dzy wyznaniami  np.  Anioł  stróż.  Anioł  zły 
albo  Djabeł.  Antychryst.  Bierzmowanie. 
Bóg.    Chrzest.    Chrystus  i  t.  d.      (L.  S.) 

2977.  Saxo  percussit  Philistaenni 
seu  Responsio  theolojii^ica  Graco vlen- 
sis  ad  resoliiliones  Tlieolop;i  Yarsa- 
yicnsis  ciijus  falsitates  et  dogmata 
depravata  detejruiitur.  Innocuns  ho- 
nor Sercnisss.  Rejjis  Aiigiisti  11.  de- 
feuditiir  et  vindicałiir,  Inclyti  Ele- 
ctores  ciiisdeni  Rejfis  Poloniariim  a 
Censiiris  Buliae  Coenae  Domini  im- 
inunes  declarantur.  ,Totaqiie  Scre- 
nissima  Respuhlica  Polona  acaycn- 
dis  pestlferisTIieologl  Varsaviensis 
Decisionihus  expostulantur.  fol.  3 
ark.   (L.S.) 

b)  —   —  b.m.  ir.  fol. 
Inne  wydanie.     Autor  Dominik  FrYcnY- 
tHowicz.  (Sienk.   Dod.  do  Bent.) 

2978.  Uwa{ja  prawdy  katolickiey 
rzymskiey  nieważność  y  nieuwagę 
dissidentskich  błędów  okazuiąca 

'  z  łaeińskiey  w  Kolnie  edycyi  na  pol- 
ski ięzyk  przetłumaczona  av  r.  1723. 
w  Wilnie  w  Druk.  Akad.  S.  J.  8. 
110  str. 

2979.  Theolocia  controrersa,  lo- 
tam  fidei  catłiolieae  doctrlnam  suc- 
cincte  et  dilucide  complectens ,  fa- 
ciliori  usui  per  P.  Godefridum  Hai\- 
NENBERG  S.  J.  accommodata.  1723. 
Posnaniae  Typis  clari  Coli.  S.  J.8. 
152  str.  2  karty  regestru  i  22  kart 
dedyk.   do  Jakuba  Henryka  Hrabi 


Fleminga  Koniuszego  fT^.  X.  Lit.  i 
odezwy  do  czytelnika. 

2980.  A.  \Vęgr7.ynow.*ki.  Pauo- 
pjia  Ecciesiae  Dei  seu  breve  arma- 
mentarium  pro  defensione.S.  Fidei 
Calbolicae.    Cracoyiae.    1728.   8. 

(Kat.  Friedl.) 

2981.  Tarcza  przeciwko  trudno- 
ściom dyssydentskim  w  przypadko- 
wycłi  dyskursach  lubo  prostemi  re- 
flexyanu,  ale  na  zdaniu  Świętego 
Kościoła  Katlłolickiejjo  Rzymskiego 
ufundowanemi  wypolerowana  pod 
zaszczytem  W.  .1.  P.  Stanisława 
Zielińskiego  Kaniowskiego  i  t.  d. 
Starosty.,  przez  Xdza  Jana  A  Jesus 
Theołogii  Lektora,  Ministra  Colle- 
gii  Potociant  Stanislaviensis  Za- 
ijonu  Troycy  Nayśw.  de  Redem- 
ptione  Captiyorom —  1731.  w  Lwo- 
wie w  Druk.  SSS.  Troycy.  4.  159 
str.  oprócz  10  kart  na  przodzie  i 
regestru. 

2982.  Józefa  Załuskiego  Dwa 
miecze  Katolickiey  odsieczy.w  War- 
szawie 1731.   4. 

(Kat.  Piar.  Warsz.  1823.  p.  116.) 
2983  a)  Quinquaginta  rationes  et 
niotiya  cur  in  tanta  yarietate  rełigio- 
num--  sola  Religio  Homano  Ca- 
tholica  ,  sit  ełigenda —  a  quodam 
ISeo-Catholico —  olim  Tyrnayiae  — 
1702  nunc  reimpressa  A.  1734.  Ty- 
pis Coli.  Vars.   S.  J.  12. 

b}Qninquaginta  rationes  et  mollya 
cur  in  tania  yarietate  religionum  et 
Confessionum  Fidei  in  Christianita- 
te  moderno  tempore  yigentlum  sola 
Religio  Romano-Catholica  sit  ełi- 
genda et  omnibus  aliis  praeferenda 
a  qnodam  Neo-Catholico  omnibus 
dominis  et  calholicis  oblata.  Olim 
Yarsayiae  typis  S.  J.  impressa  An. 
1734  nnne  reimpressa  An.  1744. 
Typis  Coli.  Lublin.  S.J.  12. 

2984.  Wilh.  Robertson  Kanon. 
Pozn.  Glos  prawdy  w  trzech  resul- 
tatach  wydany,  w  Pozn.  w  Dr.  A- 
Ład.  1735.  fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

2985.  Głos  Pasterza  Jezusa  Chry- 
stusa wzywaiącegoowicczki  do  ow- 
czarni swoiey  albo  nauka  katholic- 


220  TEOL.DOGM.,  KOŚĆ.  RZYM.-KATOL.,  APOL.  I  KOINTR. 


]:a  praeilminarna  która  podaie  spo- 
sób w  powszechności ^  rozeznania 
prawdziwey  ReligiiChrzcściaiiskicy 
od  nieprawdziwey  y  zmyślone?  — 

Jrzez  X.'Jana  Poszakowskiego  Soc. 
esu.  na  ten  czas  Kolie^^iuin  Słu- 
ckiego  Rektora.  Roku — 1736.  Toni  I. 
>v  Wilnie  w  Druk.  Akad.  S.  J.  4. 
426  słr.  4  kart  na  przodzie  i  re- 
gestr. 

Przypis.  MicLał.  Zienkowiczowi  Bisk. 
Wileń. 

2986.  Rozdział  światła  od  ciemno- 
ści toiest  Nauka  Kalholieka  o  Prze- 
nayśw.  Eucbarystyey  z  nauki)  Pro- 
testantów— zniesiona  y  we  trzech 
traktatach  przełożona —  przez  te- 
goiTom  II.  tam.  R.  P.  1747.4.  349 
sir.  7  kart  na  przodzie  i  regestr. 

Przypis.  Jozafatoiri  Karpiowi  BiskupO' 
wi  Żmudź . 

Firmament  Prawdy  trzema  {gwia- 
zdami rozumy  dyssydentow  olwie- 
caiący  to  iest  Nauka  Kalliolicka  o 
Wzywaniu  Świętych,  o  Modlitwie 
za  umarłych  y  o  Czyscu  z  nauką 
Xi{jjj  Symbolicznych  Kościoła  Lu- 
terskiego —  zniesiona,  przez  tcgoi. 
Tomik  III.  tam.  t.  r.  4.  172  str. 
arkusz  na  przodzie  i  regestr. 

Przypis,  temuż  Karpiowi. 

Lilia  między  cierniami,  prawda 
między  błędami,  to  iest  Nauka  Ka- 
thołicka  o  Usprawiedliwieniu  z  na- 
uką Protestantów —  zniesiona  ywe 
trzech  traktatach  przełożona — przez 
tegoż.  Tomik  IV.  tam.  R.  P.  1738.  4. 
241  str.  arkusz  na  przodzie. 

Przj-pis.  do  Józefa  Sapiehy  Biskupa  Dio- 
eesarejskiego  i  t.  d. 

Prawda  z  Orłem  y  Strzałą  nad  ka- 
cerskiemi  błędami  goruiąca  to  iest 
Nauka  Katholicka  o  Kościele  Chry- 
stusowym z  nauką  Protesranlow  — 
zniesiona  we  trzech  traktatach  prze- 
łożona, przez  fet/oi —  TomV.  tam. 
1740.  4.  197  str.  5  kart  na  przo- 
dzie i  regestr. 

Przypis.  Hieronim.  Florian,  i  Teressie 
z  Sapiehów  Radziwiłłom  PodczJiszTm  W. 
X.  Lit. 

2987.a)PhiIippicae  sacrac  seu  ora- 
tlones  Doctissimorum —  Ecclesiae 


Procerum  noniine  in  coronatos  or- 
thodoxac  religionis  hostes  uibra- 
tae  —  reimpressae  A.  m.dccvxl. 
Varsaviae  typis  Coli.  S.J.  12. 

b) A.  MDCCLiii.  Lublini  typis 

Coli.  S.J.  12. 

c) —  --  Calisii  typis  Coli  Carn- 
eoyian  S.J.  12. 

2988.  Tarcza  Wiary  S.  Rzym- 
skiey  Katolickiey  przeciwko'  róż- 
nych jej  nicprzyiaciol  impetom  wy- 
.^tawiona  albo  TLeologia  Polska 
kontrowersyc  y  konkluzye  katolic- 
kie dla  Prawowiernych  Polskich 
Katolików  W'  sobie  zamykaiąca  przez 
Przcwicleb.  X.  Woyciccha  Ocha- 
BowiczA  S.  Theol.  Doktora  Pro- 
wincyała  Prow.  Pol.  Zakonu  Kao 
znodz.  wydana.  R.  P.  1736  w  Lu- 
blinie w  Druk.  Coli.  S.  J.  4.  608 
str.   4  kart  naprzodzie  i  regestr. 

Przypis.  Rozalii  z  ZahoroATskich  Pocie- 
jowej   Strażnikowej    ^\  X.  Lit. 

2989.  Dyonizy  Jagvści]\ski  Kan. 
Reg.  Jeroz.  Firmament  Chrześciań- 
skich  tajemnic  Kaznodzicyskim  dy- 
skursem wystawiony,  w  Krak.  w  dr. 
Akad.  1744.   fol. 

(Sienk.  Dod.   do  Bent.) 

2990.  Prawda  Chrześciańska  od 
nieprzyiaciela  swego  uznana,  przer. 
X.  Jak.  RadliSskibgo.  w  Lublinie 
1748.   8.  ,         (Kat.   Friedl.) 

2791.  Joannis  Żelechowski  SS. 
Trinit.  Scutum  Fidei  Orthodoxae. 
Leopoli  typis  Confr.  SS.Trinit.l749. 
fol. 

Jest  to  prawie  słowo  w  słowo  przepisa- 
ne dzieło  Arenta  Jezuity  :  Studium  Połe- 
micum,  bez  wymienienia  autora  tego.  Wy- 
danie kosztem  Pawła  Benoe(?)  W.  Instygato 
ra  w  owym  czasie  Kasztelana  Warszaw. 
(Jan.Lex.   II.  51). 

2992.  Stanisław  KiełczewskiS.J. 
Kościół  Boski  żywy  abrysem  Ka- 
znodzieyskim  odrysowany .  w  Druk. 
Częstochow.  1751.  fol.  (L.S.) 

2993.  Rozmowy  Kapelana  abo 
Teologa  Nadwornego  zOyczystym 
Panem  Chrześciańskim —  przez  X. 
Marcina  Klrzemeckiego  S.  J. 
w  Wilnie  1752.  8.  490 str. 

2994.  a)  Epistoła,  fe.  m.  1754. 4. 

List  ten  pisany  przez  Franciszka  Bobo- 
MOLCA,  pod  nazwiskiem  zmysłonem  Theo- 


TEOL.  DOGM.,  KOŚĆ.  RZYM.-KATOL.,  APOL.  I  KONTR.  221 


sebes  śluzy  za  odpowiedź  na  pismo  Au- 
gusta Tittel  Magistra  w  Jenie,  Cohortatioad 
escutiendum  Romanl  Pontifieis  iugum, która 
do  Panów  polskich  w  rękopis'mie  przysłana 
tyła.  (Jan.  Lex.  II    119). 

b) 1755.    4.  (Jan.  l.c.) 

2995.  Andreae  Narołski  e  Soc. 
Jcsu  —  adrersus  Titelii  Epistołom 
liber  qui  ad  omnes  uiiiverse  liaere- 
ses  ,  siyc  cxtcrnnnandas  sive  qutiin 
aliorum  tum  huius  praesorlim  Regiil 
adita  prohibcndas  inseryire  possll. — 

,        Prcmisliac  typis  S.  R.  M.  1759.  8. 

I'      396  sti\  i  13  kart  na  przodzie ,  4 

I        na  JiOTicu. 

I  2996.  Nauka  wiary  w  pierwszych 

Kościoła  Ciirystiisowejjo  wicł«acli 
łiwitnąca  av  Isościele  Rzymsiiiin  do- 
tąd wiernie  docliowana  liazaniami 
w  łiościele  S.  Jana  Farnym  Toruu- 
8ł?im  przez  X.  Jana  Kowalskiego 
S.  J.  pomienione^jo  ł^ościoła  łiazno- 
dzieię  dowiedziona —  R.  P.  1754. 
w  Warszawie  wDruli.  Koli.  S.  J.8. 
36^  ark. 

Przypis.  Wojciechowi  Leskiemu  Bisku- 
powi Chełmińskiemu,  (;dzie  i  tablica  gc 
nealogirzna  familii  Leskich. 

2997.  Piotr  KnAiEWSKi  Franci- 
ijzłtan.  Nieśmiertelny  tryumf  kato- 
licł?iey  Aviary  itazanie.  w  Poznaniu 
w  Drułi.  Al;ad.  1756.  fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 
2998.Kazania  polsazuiące  jedność, 
prawdę,  swictobłiwość,  powszecb- 
uość,  apostolstwo  Chrystusa  Wiary 
i  t.  d.  miane  w  Kralsowie  w  Kolie- 
giacie  Wszystł?ifli  Swictycłi  pod- 
czas Czterdziestodniowejjo  Postu 
-we  czwartl^i  po  południu  Roku  P. 
1757.  Zt  przyłączoną  Clironolojjią 
od  Stworzenia  Świata,  aź  do  wieku 
,  terajśnieyszego  zawieraiącą  w  sobie 
rzeczy  Starego  y  Nowego  Testa- 
mentu z  Biblii  Koscielney  (!)  y  ró- 
żnych poważnych  Dzieiopisow  kro- 
tko porządnie  zebraną.  Powłoredo 
druku  podane,  tudzież  Opisaniem 
Prałv,  Konstytucyi,  Dekretów  Kró- 
lestwa Polskiego  przeciw  Scbizmie 
y  Dyssydentom  obwarowane,  Tom 
IV.  tamie,  (w  Krakowie?)  1767.  4. 
2i€  słr.  oprócz  regestru  na  końcu,  i 


dedykacji  stylem  lapidarnym  do  S. 
Franciszka  Assijzskieyo. 

Jest  tu  tylko  6  kazań,  które  idą  dostr. 
Hi.  Chronologja  rozciąga  się  p.  115 — 
179.  resztę  zajmuje  :  Ubespieczenie  wiary 
przez  prawa,  konstytucye,  dekreta  Króle- 
stwa Polskiego  y  W.  Xięstwa  Litewskiego, 
przeciw  Schizmie  i  Dyssydentom  z  opisa- 
niem wszelkiey  zdrady  y  pretensyi  nie- 
sprawiedliwych. Wyięte  ex  Voluniine  le- 
gum  y  z  różnych  dzieiopisow  polskich. 
(L.  S.) 

2999.  Andrzey  Bromirski  S.  J. 
Spor  rzeczy  przeciwnych.  W  Wil- 
nie w  dr.  Akad.  S.J.1759.8. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3000.  Wykład  nauki  Katołickiey 
o  tych  dowodach  o  których  iest 
sprzeczka  Kościoła  Świętego  z  Dys- 
sydentami  i  t.  d.  po  polsku  przeło- 
żony przez  X.  M.  Jaśkiewicza  Kan. 
Warsz.   w  Druk.  Soc.  Jesu  1762.  8. 

3001.  Krotki  Zbiór  Sporów  o  W^ie- 
rze  dla  nauki  rozmowy  z  Nowowier- 
nikami,  albo  z  nowemiLiiterskicy  y 
Kalwiiiskiey  szkoły  Sekretarzami 
(sic,Sektarzami?).  Niegd yś  z  rozkazu 
Xiąźęcia  Maxymiliana  Henryka  Ar- 
cybiskupa y£lektoraKoloiłskiego,pó 
łacinie  napisany,  yR.  P.  1677  w  Ko- 
lonii wydany,  a  teraz  z  woli  JW. 
Wielebnieyszego  JX.  Joseplia  An- 
drzeia  Załuskiego  Biskupa  Kiiow- 
skiego  y  Czerniecliowskiego  Opata 
Wącliockiego  etc.  przez  J.  E.  M. 
(Józef  Epifaniusz  Minasowicz)  po 
polsku  przełożony,  w  Warszawie 
w  Druk.  Mitzler.  R.  P.  1762.  8. 
85  str. 

(Mitzler,  Acta  1756,  298.—  L.  S.) 

3002.  Religia  i  cnota  chrześciau- 
ska  po  kaznodzieysku  wykładane 
przez  Wieleb.  Księdza  Sebastyana 
Ubermakowicza  S.  J.  Theologa  i 
Kaziiodzieię  Królewskiego,  w  Kali- 
szu w  Druk.  Coli.  S.J.  R.P.1764. 
8.  7 tomów.  3d6, 570, 555, 547, 
804,  776,  816  str.  i  arkusz  na 
przodzie. 

Dedykacja  do  Maryi  Ludwiki  Krolowey 
Francuzkiey,  Kapłanów  Zak.  S.J.  Pro 
wincyi  Wielkop.  List  Króla  Stanisława  I. 
do  Prowincjała  Prow.  Wielkopol.  S.  J. 
z  pros'bą  o  wydrukowanie  kazań  X.  Uber- 
manowicza   spowiednika    i  kaznodziei  te- 


222  TEOL.DOGM.,  KOSC.  RZYM.-KATOL.,  APOL.  I  KOiNTR. 


goz   Króla  ,   datowany  z  Lunewilu  4  Listo- 
pada r.  1756. 

3003.  Wyrażenie  przyczyn  dla 
czego  ^Tiara  Kalolieka  iest  naype- 
wnieysza.  w  Krakowie  w  Druk. 
Sem.  Bisk.  Akad.  l765.  8. 

(Sient.  Dod.   do  Benlk. 

3004.  Hugo  Grocyusza,  o  Pra- 
>vdzie  Wiary  Chrześciaiiskiey  prze- 
tłumacz, r.  1766.  ^v  Warszawie.  8. 

(L.S.) 

3005.  Tractatus  dc  vera  rcligionc 
ad  nsiim  Seminariorum  editns  auct. 
R.  D.  Pelro  CoLLET —  Parisiis  An. 
M,DC.c.Lvii.  nunc  vcro  ad  Conim. 
Studii  Theologici  Seuiinarii  Dioe- 
ces.  Yilnen.  additis  prphationibns 
de  existentia  Dci  ex  tractatu  eius- 
dem  aucloris  De  Deo —  reimpres- 
sus —  Anno  cididcclxvi.  Yiluae 
typis  Basilianis  8.  !i79  str.  arkusz 
na  przodzie  i  regestr. 

Przypis.  Kaziin.  Lewin  Wilczyńskiego 
Seminarzysty  W  ileń. ,  Ign.  Jakób.  Massal- 
skiemu Biskup.  Wileń. 

3006.  Jasne  dowody  między  nie- 
zliczonemi  w  Ghrześciaństwie  se- 
kta mi  pra  w  dziw  y  po  wszech  n  y  Chry- 
stusów kościół  oczywiście,  y  grun- 
townie pokazuiące  które  zwiedzio- 
nym Dyssydentom  do  pilney  uwagi 
z  przychylności  ku  ich  zbawieniu, 
prawowiernym  zaś  Katolikom  ku 
potwierdzeniu  w  S.  —  Wierze — po- 
dał X.  Franciszek  Erazm  Preiss 
Podkustoszy  Coflegiaty  Kieleckiey 
— w  Sandomierzu  %v  Druk.  Coli.  S.J. 
R.P.1766.  4.  420  str.  6  kart  na 
przodzie  i  regestr. 

Przypis,  autora  Kajetanowi  Ignacemu 
jSoUykowl  Biskupowi  Kraków. 

3007.  Dogmata  ehristiana  ex  ita- 
lico.Leopoli  typ.excud.  S.J. 1772. 8. 

"(Sicnk.   Dod.   do  Bent.) 

3008.  Heryk  Maxymilia?i  Elek. 
Koloński.  Krotki  zhior  sporów  o 
wierze  przez  J.  E.  M.  (Józef  Epi- 
fan.  Minasowicz)  przełożony.  War- 
szawa Mitzler.  1772.8.  29 str. 

(Kat.  Dupl.  Puł.  N.  237.) 

3009.  Kazania  Niedzielne  Do- 
gmatyczno-Moralne  przeciwko  Ka- 
cerzoni  naprzeciw  wierze  uaucza- 
iącym  y  Prawowiernym  nie  według 


wiary  czyniącym  Xicdza  Ma\ymi- 
ŁiANA  i  t.  d.  po  śmierci  iego  dodru- 
ku podane.  C/.ęść  I.  II.  w  Wilnie 
tamie.  1773.8.  514  i  5  09  sir. 

Dedykacja  XX.  Karmelitów  Bosych  do 
Tomasza  Zicukowicza  Biskupa  Ariopoli- 
tańskicgo. 

3010.  Wywód  i  ohrona  prawdzi- 
wey  Religii  łvedlug  Katolickich  au- 
torów przeciwko  Atheuszom,  Dei- 
stom,  Mędrkom,  Libertynom,  Ży- 
dom, Poganom,  liałwochwalcom , 
Niedowiarkom;  iako  też  Luteranom, 
Kalwinistom,  Socynianom  i  wszyst- 
kim innym  Odszczepieńcom;  od  X. 
Pried.  Pablg  po  łacinie  wydana,  a 
teraz  nakładem  J  W.  Jmści  X.  Józe- 
fa Załuskiego  Bisk.Kiiow.  przedru- 
kowana, tłomaczenia  X.  M.  P.  (Pa- 
łuski)  ,v  Warsz.  w  Dr.  S.  J.  1773.  8. 

(Gaz.War.  1774.— Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3011.  Mowy  za  prawem  Cłirystu- 
sowyni  zawieraiące  w  sobie  zebra- 
ne głownieysze  dowody  i  fundamen- 
ta Religii  obiawioney  przeciwłłO 
dzisieyszym  niewiernym  przez  X. 
Franciszka  Borowskiego,  w  Wil- 
nie, w  Druk.  Akad.  R.  P.  17:6.  8. 
ii5  str.     (R.) 

3012.  Religia  w  uporze  albo  roz- 
mowy w  rzeczach  Religii.  Tom  L 
w  Poznaniu   1776.  8. 

(Kat.  Piar.  War.  1822  p.  28). 
3013  a)  Wykład  Wiary  Katoiicfciey 
w  tychczyściach  w  których  wszczę- 
te są  spory  po  wydaniu  swoim  przed 
stem  lat  na  rożne  iczyki  przełożony 
a  teraz  z  łacińskiego  na  polski  ię- 
zyk  przetłumaczony  przez  X.  Rafała 
Skrzyneckiego,  w  Kaliszu  w  Druk. 
Kroi.  i  Rzeezyp.  1778.  8. 

(Kat.  Pilch.) 

b) tam.  1781.  8.     (B.) 

3014.  Wyrozumienie  dobre  nau- 
ki Chrześciaiiskiey.  w  Krak.  w  Dr. 
Sem.  Bisk.  Akad.' 1779.  8. 

(Sieuk.  Dod.  do  Bentk.) 

3015.  WiiycENTEGo  Liryneńskie- 
go  kapłana  zą  dawnością  i  powsze- 
chnością świctey  Wiary  Katoiicfciey 
przeciwko  wszystkich  kacerzow 
bezbożnych  nowościom  pamiętnik 
z  łacińskiego  po  polskn  wyłożony 


TEOL.DOGM.,  KOSC. RZYM.KATOL.,  APOL.  I  KOINTR.  223 


przez  Xlc(l7a  Rafała  Skrzyneckie- 
qo,  "•  Kalis7.li  w  Druli.  J.K.  Mci  i 
RzpUey  1780.  8.  1.34  str.     (B.) 

3010.  Kazania  o  nielilorycli  Clirze- 
ściańskley  Rolijjii  prawdacli  przez 
X.  Józefa  BoGLCiCKiEGo  Al^aiKKrak. 
w  Kollejjlacic  Warszaw.  S.  Jana 
^\  czasie  czt  T«lziesto<liiio\Te|>-o  po- 
slu.  'R.  1778.  powiedziane  w  War- 
szawie w  Driiharni  P.  Dufour. 
M.DCc.Lxx.ix.  8.  168  str. 

Przypis.  Xięclii  Micbalowi  PoniatowsLie- 
inu  Bisk.   Płock.  it.d. 

3017.  l{];natiiis  Massalski  Ecelc- 
siae  Calliedr.  Yilncnsis  et  Colle^jia- 
łae  Varsav.  Canonicus.  De  praeci- 
puis  Eeelesiae  Ronianae  piaeitis  di- 
spiilalio.  Varsaviae  typis  CoU.S.J. 
fol.  10  ark. 

Przydany  obraz  Czartoryskiego  Podkaii- 
cUrzego  Litcw.  sztychow'any  przez  Jana 
Fryder.  Myliusa.  (Jan.  Pol.   1.45). 

3018.  Conelusiones  Tlieolojjicac 
])ublieae  disputationi  exposiłae  ex 
traeialibus  de  I)eo  Uno ,  Trino  et 
Incarnalione  Verl»i ,  de  Sacra  Seri- 
ptnra;  Ecclesia ,  Summo  Pontifice 
et  Coneiliis.  Vilnae  typis  Basilia- 
iłis.  4. 

3019.  Kazania  l:ureli}»ii  prawdzi- 
\vev  przez  X,  K.  Żułl»ievvsl;ie{»o. 
Tom  I.  II.  w  Kaliszu.  1779.  8- 

(Kat.   Friedl.) 

3020.  Tracłatu^  Theolojjicus  de 
Rełi{jione  revelata  ud  usum  studio- 
sorum.  Vilnae  editus  per  R.  P.  D. 
Downarowicz.  An.  1781.8.  514 str. 

3021.  Wywód  rzeczywistości  Re- 
li{jii  Chrześciańsfciey  wzi\'tey  w  so- 
bie saniey,  po  ano-iclslai  napisany 
przez  P.  Jennikgs  po  francuzliu 
przełożony  przez  P.  Le  Tourneur, 
a  po  polsku  wytłiiniaczony  przez 
X.  Eelicyana  f^^ykowskiego  S.  P. 
w  Warszawie  w  Druk.  Nadwor. 
J.K.]V1.  1782.8.  146  str. 

Tytuł  wzięty  jest  z  Gazet  Warszaw.  U 
Cbłędowskiejjo  sir.  113  jest  pomyłka: /f^t- 
doh  zamiast  f^Vywod. 

3022.  Katechizm  Filozoficzny 
czyli  Zbiór  dowodów  służących 
na  obronę  Wiary  Chrześciańskicy 
przeciwko      nieprzyjaciołom     jey. 


Dzieło  pożyteczne  dla  tycli,  którzy 
cbcą  uniknąć  zarazy  od  niedowiar- 
ków teraźnieyszycli,  a  mianowicie 
dla  Duchownych,  którym  z  obo- 
wiąz'l;u  należy  drogi  skład  Wiary 
S.  w  całości  dochować.  W  iczyku 
francuzkim  napisane  przez  X.  Fle- 
xier  deREVAL  tłumaczone  przez  X. 
Th.  yValuszexvicza  Filoz.  Dokt. 
Plebana  Poszwltińskiejio. Tom  1.  II. 
w  Wilnie  w  Druk.  Królew.  przy 
Akad-  1784.  8.  Tojn  I.  285  str. 
IW  kart  naprzodzie.  T.  II.  376 
str.  oprócz  teyo,  regestra  na  końcu 
każdego  tomu. 

Przypis,  tłómaeza,  Benedykt,  i  Karolinie 
z  Puzynów  Karpiom  Cborązym  Pttu  Upit- 
sliiego. 

3023.  Katechizm  ~  sprzeczny    X. 

RytteRA.    8.  (Gaz. War.  1786.) 

3024.  Franc.  Eras.  I^reiss.  Veri- 
tas  Ciiristianae  Apostolicae  Roma- 
no Catholicae  Fidci  vere  Divina  a- 
deocjue  inyicta  (?jSandomiriae  1788. 
8.    2  tomy.  (Kat.Frledi.) 

3025.  Rozumowanie  o  Religii,  pi- 
śmie Awięlym,  proroct^yach. 

(liat.   Gr.   1793;. 

3026.  Rzecz  w  krótkości  zebrana 
o  fundamentach  Boskiey  Chrześci- 
ańskicy Relip,-ii  do  druku  podana, 
w  Wilnie  w  Druk.  Akad.  R.  1795. 
^.  158  str. 

3027.  Nauka  o  Religii  w  ktorey 
wyłuszcza  się  co  mamy  wierzyć  o 
Bogu,  o  Jezusie  Chrystusie,  o  ko- 
ściele Katolickim  i  o  Cnocie  od  Ka- 
rola GoBi.NETA  D.  S.  dla  młodycli 
napisana.  \x  Krakowie  w  Druk. 
Dziedzickicy  i  Succcssorow.  8.  5 
części  we  2  tomikach ,  286  i  235 
sir.    Fl^^yszlo  około  r.  1800. 

302^.  Analogia  między  nauką E- 
wangelii  i  rozsądnym  zdaniem 
siedm  kazań  przygodnych  przez X. 
Gab.  Jakubowskiego.  Karmel.  Bo- 
sego. 1  o  błędach  żydów  miana  do 
kahału  w  Komarnie  Dysscrlacya 
Tomik  I.  w  Przemyślu  1803.  8. 
(L.  S.)  ^ 

3029.  Zbiór  początków  i  prawi- 
deł potrzebę  Religii  Katołickiey  wy- 
świecające—  drukowane  w  Wilnie 


224 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA,  DOGMATYKA. 


u  Józefa  Zawadzkiego  vpe  2  To- 
mach in  8.  r.  1814.  Tom  1.  348. 
T.  II.  297  str. 

3030.  Wykład  nauki  katolickiego 
Itościoła  względem  tych  wiary  ar- 
tykułów, o  które  dyssydenci,  oso- 
bliwie Kalwini  sił*  spieraią  po  fran- 
cusku przez  Jak.  Benigua  Bossue- 
TA  napisany —  na  polskie  przełozo- 
źy,  przez  X.  Miciiata  Korczyńskie- 
go S.  T.  Dokt.  Dziekana  Katedr. 
Przem.  Szkol  narodowych  nadzor- 


cy 


Z  dodaniem  niektórych   szcze- 


gółów tyczących  się  życia  i  zdań 
wielkiego  owego  męża.  we  Lwo- 
wie nakl.  Fr.  Pillera.  1827.  8.  135 
str.  i  regestr. 


2031.  Obrona  Chrystyanizma 
przez  X.  Dyonizego  Frayssi>ols 
Biskupa  Hermopolitauskiego  i  t.  d. 
Przekład  Modesta  Watta  Kosickie- 
<jro  Doktora  Filozofii.  Wydanie  dru- 
gie poprawione.  Tom  I — IV.  w  War- 
szawie w  Druk.  Bibliioteki  Chrze- 
ściauskicy  przy  ulicy  Wspolney- 
N.  1650.  1828.  8. 

Tom  I.  291  str.  5  kart  naprzodzie  i  re- 
gestr. Tom  II.  318  str.  i  3  kart  na  prz. 
Tom  III.  3o2  str.  i  regestr.  T.  IV.  338  str. 
i  regestr. 

3032.  Lettres  d^Atticus  ou  con- 
siderations  sur   la  religion  catholi- 
que  et  le  protestantisme  par  un  An- 
glois  Protestant.   Cracovie  1828. 8. 
(Kat.  Friedl.; 


3033.  Co6paHienpHna4KoRTjRpani- 

Koe   H  4yXOBHbIMT.    GcoÓoMT.    IlOUipe- 

ĆHoe  HM)'mee  b  ce6-fe  HayK.y  o  Ca- 
KpaMeHmaxi. ,  o  ^ecnraa  BoH<iHXT. 
IlpHKa3aHax"b  o  IIpHE3aHflXT,  LI,ep- 
K.OBHbix'b,  a  O  Hayi^-fe  XpHcmiaHCK,ou 
CT.  BWK;ia40Mi.  CvMBOAa  h^h  Hcno- 
B'b/^aHiH  Btpbi  npaBocAaBHhiH  Kamo- 
AHiecKiJ!  —  T-ynoME  —  MoHacrnbi- 
pa  CynpacAcKaro ,  ^Hny  C-  BacuAia 
Be;iBKaro  poKy  aipic^  (1722)  ^^a 
reHRapfl  A^H  i8.  4.  303  str. 

3034.  Marein  Kurzeniecki  S.  J. 
Nauki  z  Ewangelii  na  Niedziele  i 
Święta  Kościoła  greckiego  w  Unii 
z  Kościołem  Rzymskim  zostaiącego, 
przez  X.  Marcina  Kurzeenieckiego 
S.  J.  z  przydatkiem  Katechizmu 
ninieyszego  i  większego,  w  Wilnie 
w  Dr.  Akad.  S.  J.  1752.  A.  294, 
£44  1126  str.  (L-S.) 

3035  a)Boroc»OBia  co^ep^iainaji  btj 
ceó-fe  ncyneme  o  CBflmi>iX'b  manHaxT>, 


o  ^o6po^-tiiie.;jaxi>  6orocAoBCKHXT.,  o 

3anOB'fe^aX'b  Bo/KiMX1.  H  l^epKOBHbIXT., 

o  rp-fexax'Ł  H  Ka3HflXT>  H  Kapax'b  v,ep- 
KOBHbixT. ,  BKpaniu,-fe  co6paHHoe  Jle- 
OHmieAi-blllennijmKHMT..  BoJ.bBO- 
B-fe     17^2.   8.  (Sopikow.  I.  56.) 

3036  b)  BorocAOBia  HpasoyiHnieA- 
Haa  ,  coż^epJKairrafl  bt.  ce6t  co6paHoe 
Bł-Kparai^t  iiojHeHie  o  CBHmbixT.  mań- 
Hax'b    o    ^o6po^tineA'feXT,    6orocAOB- 

CKHX'b  ,    o   3anOB-fe;\-feX"b     BO/KlHX'b  ,    O 

3anoBt;\-feXT.  u,epKOBHbiX'b ,  o  rpt- 
xaxTj  ,  o  Ka3H-fexTi  H  KapaxT.  i^epKO- 
BHbTXii.  Cl.  upnAomenieyi-h  oóbnwbiH 
HayRH  o  ^orMaraax'b  Btpu  KaeoAHie- 
CRia  H  JleRciiKOHa  C^aBeHCKO-UoA- 
cKaro ,  ocoóaMTj  ^yxoBHbiM'b  naiina- 
^e  we  npecHYmepoMTj  napoxiaAHhiM"fc 
ĆAaroiiompeĆHOe.  Btj  MOHacmHptllo- 
MaeBCKOMTj  HHHa  cBamaro  BacHAia  Be- 
AHRaro  poRy  BonAoiEjeniH  XpHcnioBa 
I7.'>6,  mvnoim»  H3^aHafl.  4.  153,  16 
i  44  kart.  (Strojew  N.  258). 


2.  Cerkiew  TTseliocInla. 

a)   Katecheza. 

3037.  KamHXM3HC'>..  Nieś wiź.l 562.     bc^mi  npaBocAaBHbiMi.XpHcniiflHaMl.. 
(BackmelsterEssay— Lel.BlbI.Ks.Dw.1.48.)      BBAbHO  1585.    fol.  (Sopik.  I.  123). 

3038.  KainHXH3HC'b     hah    Hnysa  3039.     KaraBXH3HC7.    coHH«eHHbiM 


TEOLOGJA,  DOGMATYKA,  CERKIEW  WSCHODNIA.     225 


KieBCKHMt     MHinpono.iHmoM-b    Ile- 

rapOM-h  M  o  THAO  K).      KieBh  i645.  8. 

Po  polsku  i  białorusku.  (Sopik.  N.  557). 

3040.  (Krotki  zbiór  kłahoczestnoy 
wiary,  ttóniaczenie  z  polskiego). 
w  Drukarni  Laury  Kijowo-Pie- 
czarskicj.  1645. 

(Ban.  H.D.  K.P.  1.133). 

3041.  Zebranie  krotkiey  nauki  o 
Artikulach  wiary,  iako  Cerkiew 
Wschodnia  uczy.  w  Ławrze  Pie- 
czarskiey.  1645.  8. 

I  (Ban.  H.  D.  K.  P.  1.135). 

Oba  te  pisma  przytacza  Bandtkie,  wszak- 
że doroziimiewać  się  można,  że  są  jcdnem  i 
tem  samem.  Hoflmann  de  Typogr.  p.58.  nast. 
tytuł  tylko  łaciński  przytacza  z  Bergiusa 
(Hist.  Eccl.  Ruth.  p.  26) :  Collectio  brevis 
doclrinae  de  articulis  fidei  orthodoxae  Ca- 
thoUciie  Chrisłianae  exscientia  et  doctrina 
Eccl.  S.Orientalis  Universalis ^post.  inil- 
lustrationem  et  doclrmum  in  scholis  discen- 
tibus  Chrisłianis  orthodoxis  liberis  ex  dilti- 
cidatione  et  benedictione  Religiosorum  Se- 
niorum  primo  quidein  liiujua  Polonica  nunc 
autem  dialecto  ^Ibo  Russica  typis  edita  in 
S.  magno  miraculoso  Monasterio  Petschju- 
rio  Chiovico  an.  1645.  Można  nawet  mieć 
podejrzenie  że  i  Numer  3039  od  Sopikowa 


przytoczony  jest  tem  samem  pismem  i  że 
Mogiła  oryginał  po  polsku  pisał. 

3042.a)3o6paHbe  KopomKoil  HayKH 
o  apTHHKyAaK-h  Btpu  npaBocJraBHO- 
KanioAHiecŁoó,  xpHcmiaHCK.oH  ,  HKt 
^♦^pKOG-b  Bcxo^Haii  anociiio;ibcKaH  y- 
UHini,  '^  sl  ĄAH  i^BHHenia  jiWĄiii  MOAO- 
^bix^  Ąo  ĄcyKj  no;\aHoe,  ee  JlBOBt 

npH  l^ppKBH  CUIO.ie»lHOU  CB.Be^HKOMyn. 

FeupriH ,  pOKy  cnacHmciHaro  bo- 
UAorafimn  rocno^HH  i646  ,  Micana 
Maa  20  ^ene.  /l,pyKORa^i  An^pea 
CKoAbCRiń  4    przeszło  89  kart. 

Na  odwrocie  karty  tytułowej  herb  Zeli- 
borskich  26  wier.  IIpe^łMOBa  Arsen.  Zelibor- 
skiego  Biskupa  Lwowskiego.  Pierwsze  wy 
danie  w  Kijowie  r.  1645. 
(Strojew.  N. 105.— SopikowN. 1401  nast.) 
b)  —  —  ctj  CyiTpacA-fe  1788.  8. 
Wydane  przez  Roskolników. 

(Sopikow  N.  1406). 

3043.   BbiK^na^-b    iia  Om^e  Hauii  ; 

Tiepe;ło;r.ein,  ci.  rpeneciiaro  na  pycKia 

nsbiiih     ApKHMaH^pHmdMT.      JleoH- 

mieMi> KapnoGuzcMd.  Bn;ibHo  ł6ao.4. 

(Sopik.  I.  114). 


1))  Apologja  i  Kontrowersja.  (*) 


3044.  Rycerz  Prawosławno- Ka- 
tolicki Cerkwi  Wsclioduiey.  4. 

(Kat.  Ju.) 

3045.  O  Rządzie  y  iedności  Ko- 
ścioła Boźejj-o ,  pod  iednym  Paste- 
rzem—  Pieauie  X.  Piotra  Skargi 
Soc.  Jesu.  w  Krakowie.  wDrukar- 
nicy  Andrzeia  Piotrkowczyka.1590. 
8.  363  str.  oprócz  regestrów  i  de- 
dykacji do  Zygmunta  III.     (L.  S.) 

W  przedmowie  powiada  autor  o  wydaniu 
tegoż  dzieła  r.  1577,  i  że  niezmiernie  sta- 
ło się  rządkiem. —  Smotrzycki  w  dziele  : 
Lament  iedney  S.  Powszechney  Apostoł. 
Cerkwi,  w  Wilnie  1610.  p.  27  verso ,  cy- 
tuje w  nocie  na  boku  wydanie  r.  1577. 
Siarczyński  (II.  190)  toż  samo  twierdzi  i 
dodaje,  iż  było  przypisane  Konstantemu 
Xięciu  Ostrogskiemu. 


3046.  O  e;\HHOu  HcinHHHOH  npa- 
BocAaBHOti  Bfep-fe  M  cBamoii  coGopHOH 
AnocnioAbCKofi  nepKBH  omKy^y  Ha- 
MaAo  irpiflAa  u  khko  noBcro^y  pac- 
iipocmpecfl.    Bi  Ocmpo3t  i583.  8. 

(Sopik.  N.570.) 

3047.  Capita  quibusGraeci  etRu- 
tbeni  a  latinis  in  rebus  fidei  dissen- 

serunt Tradita  ab  Ant.  Posse- 

vii>o  de  Soc.  Jesu,  in  magno  conses- 
su  Procerum  Joanni  Basilii  Maguo 
Moscoyiae  Duci  ,  tertio  Martii 
M.D. LXXXII,  in  Ciyitate  Moscua.  > — 
Posnauiae  in  Offic.  J.  Wolrabi  — 
M.D. LXXXV.  4.  24  str. 

Przypis.  Januszowi  Xciu  Ostrogskiemu 
(OstroYiensi)  Wojewodzie  Wołynsk.   dato- 


(*)  Wiele  pism  do  tego  oddziału  należących . 
skrócone. 

Tom  II. 


łlbo  zostało  pominionych,  albo  tytuły 
29 


226  TEOL.^DOGM,  CERKIEW  WSCHÓD.,  APOL.  I  KONTR. 


Yirana  :  Posnaniae  ex  itinere  mensę  Janua- 
łio  1585. 

3048.  OnwcB  CHptiJ,!.  onncćiine  o 
pasHOcmH  BocmonHoti  D,epKBH  c%3rt- 
iia/\HOH),  Bił  Heń  ?Ke  (f  yH^aMemiiij  chh- 
iTibiH  npaBoc^anHbia  ii,<"pKnn-  V)^  0- 
cmpoBt  i5q8.  4.  Bardzo  rzadkie. 

(Sopils.  N.  789.) 

3049.  Me;iem  iH^IIanipiapx.a  Aag- 
KcaH^pincKaro  ^ia^or-h  o  npanotMaB- 
HOH  n  npaB^HBou  Bbp-fc  ,  e^nnoKaGo- 
;iHMeckoii  BocmoMHou  iJ,t'pKBii,  iipn- 
c^iaHHbiii  KoHcmaHmHHy  KoHimiiH- 
niHHOBHMy  Khash)  Ocinpo?KCK.oiviy.  6. 
m.  i  r.  4. 

Zapewne  w  Ostrogu  drulsowane. 

(Sopik.  N.613). 

3050.  KHH?i5HU|,a.  3  ^pyKapHH  0- 
cmpo3CKoe:  bt,  ^tmo  onn,  cos^ania 
Mipa  yłOS  a  om-h  no  iiAomH  pome- 
cmsa  rocno^ła  Bura  h  cnaca  H-iiuero 
Ic.  XpHcnia  ^-fema  i  698  itohh  i  i  cia 
KHH?KHii;a  BM^^ana.  8.  144  kart. 

Zawiera  w  sobie  listy  Patriarcliy  Ale- 
xandryjskic{jo  Melecjusza.     Zob.  I\oty. 

(StrojewN./il.— Sopik.  N.  596.) 

3051.  Obrona  S.  Synodu  Floren- 
skiejjo  po^YSzecljiiejjo,...  przez  Pio- 
tra Fiedorowicza,  w  Wilnie  Col- 
legium Ruskiejjo,  J.  M.  X.  Metropol. 
Kiowskieg^o,  Rectora.  Wydana  od 
Gelasiusa  Huson-skieg'o,  Arcliiman- 
dritv  Wilenskie}>o.  W  Wilnie  Ro- 
ku Pańskiego  1603.  4.  92  str.  i  6 
kart  naprzodzie.  {Li.S.)Zob.IVoly. 

3052.  Święty  a  Powszeeliny  So- 
bór we  Floreneiey  odprawiony 

na  ź«)danie  J.  M.X.  Bisknpa  Kuia- 
wskiego  , 'Kanclerza  Koron,,  i  na- 
kładem iego  wydaie  się.  w  Krak. 
w  Drukarni  Mikołaia  Łoba.  R.  P. 
1609.  4.  416  str. 

Przypis  tłómacza  Gaspra  Pętkowskiego 
S.  J.  do  Macieja  Psfrokonskiego  Biskupa 
Kujaw.   Kanclerza  Koron.  Zob.  Noty. 

3053.  Prawilnoc  Synlagma  po- 
Iszczaniem  innogogriesznabo  Mni- 
cha Melella  Smotryskoho  w  Kino- 
wi! Bralstwa  Czerkownabo  Wileń- 
skabo  pri  Cbramic  soszestwiia  pre- 
świalabo  1  źywotworaszczabo  Du- 
cba.  Lieta  od  woploszczenia  Bo- 
ga słowa  cc)((pi  (1619)  prawiasz- 
czu  apostolski  prestoł  nelikia  bo- 


zia Konstantinopolskia  Cerkwe  wse- 
Icnskomu  Patriarsie  H.  OtcuTiino- 
feiu  Wilenskomu  że  Kinowiu  H. 
Otcu  Leontiju  Karpowiczu  Arcbi- 
mandrilu  w  .lewin.   8. 

(Bant.  H.  D.  K.  P.  I.   1^1). 

3054.  E7Tavoc&ct)at,g  abo  Perspc- 

ctiwa Zebrana  i  napisanaprzcz 

Wiel.X.Kassiana  Sakowicza  przed- 
tyin  ArebinjajidritęDubicńskiego.... 
w  Krakowie  w  Drukarni  Waleryana 
Piątkowskiego  Roku  1642.  4.  £19 
str.,  i  4}  ark.  na  przodzie.  Zoh. 
Noty. 

3055.  Pacbomiusz  Orański  Woy- 
NA  Episkop  Piński.  Zwierciadło  al- 
bo zasłona  naprzeciw  Perspektywie 
X.  Kassyana  Sakowicza,  w  Wilnie 
w  Dr.   Bazylianów.  1645.  4. 

(Sicnk.  Dod.  do  Bent.) 

3056.  ***"•' yźl(^0^  abo  Kamień 
z  procy  prawdy  Cerkwie  swlęley 
PrawosławireyKuskiey.  Na  skrusze- 
nie   falecznocieniney    perspektywy 

od  Kassiana  Sakowicza Roku 

P.  1642  w  Krakowie  w^ydancgo. 
Wypuszczony.  Przez  pokornego 
Oyca  Eyzebia  Pimi>a.  Et  qni  ceci- 
derit  super  lapidem  istum  confrin- 
gelnr :  super  (jnem  vero  ceciderit, 
conteret  enm.  Mattb.  21.  Versu  44. 
W  Monastyry  Swiętey  y  Czndo- 
tworncy  Ławry  Pieczarskiej  Kijow- 
skiej. Anno  Domini  1644.  4.  424 
str.   i  2  ark.  na  przodzie. 

Na  odwrocie  tytułu  herb  Maximiliana 
BrzozowskicgoPodstolegoWojewodztwaKi- 
jowskiego  iC  wier.  pol.  pod  nim.  Zob. ISoty. 

3057.  Obraz  prawoslawneyCer- 
krwi  Wscbodniey  przez  Arcbyman- 
drytę  Monastyrji  Skickiego.  (Jana 
Dubowicza).  r.  1645.  4. 

(Ju.^  Por.   Siar.  II.   148). 

3058.  Kamień  przeciwko  Kamic- 
iilowi    to  iest   rcfntacya   Kamienia 

w   Kiiowie    wydrukowanego 

przez  X.  Tlicopłiila  Rutkę  S.  J. 
Tbeologa  wybrana  1 —  drukiem  po- 
dana. Rokn —  1690  w  Lublinie. 
w  Druk.  Coli.  S.  J.  4.  73  str.  i  6 
kart  na  przodzie. 

Przypis.  Leonowi  Zaleskiemu  Episkopo- 
wi Władziniier.   i  t.  d. 

3059.  Consideracie  Podane 


TEOL.,  DOGM.,  CERKIEW  WSCHÓD.,  APOL.  I  KOINTR.  227 


siib  aiispiciis  J.  W.  w  Bodze  Prze- 
wiciekneg^o  J  M.  Xicdza  Abrahama 
Woyny  z  Boźey  y  Aposlolskiey 
Stolice  Jaski,  Biskupa  Wilenskiejfo, 
Priinasa  W^ieli^ie^o  Xięslwa  Litc- 
\\'skic{jo  przez  Xicdza  Jana  Krecz- 

MERA ^v  Wilnie  Typis  Acad. 

Socict.  JesH.  Anno  1648  Ferb.  (sic) 
20.  4.  99  str.  9  karty  naprzodzie 
i  3  na  koticu.  Druh  gocki  cursive. 

Na  odwrocie  łjarty  tytułowej  Lcrb  bisku- 
pa Trąby  i  pod  nim  wiersz  Psalmisty:  Do- 
minus  in  \oce  Tubae  i  2  wiersze  polskie. 
Przypis.  Bisk.  Wojnie,  datowane  w  Wer- 
kach  R.  1648.  20.  Febr.     Zob.  Noty. 

3060.  Status  et  ritiis  Ecclesiae 
graecae,  graece  descripti  a  Cliristo- 
plioro  Angelo  Graeco,  latine  antem 
conycrsi  a  Georgio  Theloyio  Eccle- 
siaste   Dantiscano    in  templo  Paro- 

cbiali.    Cum  eiusdem  annotatis 

—  Francofurti  sumpt.  J.  Bcyer. 
M.DC.LY.  12.  I9d  str.  i  2  ark.  na 
przodzte. 

Przypis.  Senatowi  miasta  Gdańska,  gdzie 
powiada  tiómacz,  iz  rodem  jest  z  tego  mia- 
sta ,  a  tłómaczenie  to  dokonał  z  polecenia 
Jana  Mochingera ,  podczas  bawienia  się 
swego  w  Akademji  Rostockskiej. 

3061.  Stara  Wiara —  przez 

X.  Benedykta  Pawła  Boyma  Tbeo- 
loga  Soc.  Jcsn —  Vilnac,  tvpis  A- 
cad.S.J.  1668.  4.  U4  str.  iSkart 
na  przodzie. 

Dedyk.  do  Hieronima  Kryszpina  Kier- 
szensteyna  Wielkiego  Podskarbiego  y  Pi- 
sarza Ziemskiego  W.  X.  Lit.  etc. —  dato- 
wana z  Wilna  1668.  Przeciw  temu  dzie 
łu  pisał  Łazarz  Baranowicz  i  Galntowski, 
Zob.  niżej  :  Dogmat,  w  szczególności  : 
Stary  Kos'cioł  i  t.  d.  Boym  nmarł 
w  Wilnie  r.  1670.     (L.  S.) 

3062.  Nowa  Miara  Starey  Wiary 
Bogiem  Ydzielona  Jaśnie  w  Bogu 
Przeoświeconemu  Jego  Mości  Oy- 
cu  Łazarzowi  Baranowiczowi  Ar- 
cbiepiskopowi  Czernibowskiemu  , 
Nowogrodzkiemu  y  wszytkiego  Sie- 
wierza   Z  Typograpbicy  Ar- 


cbiepiskopsfciey  w  Nowogródku  Sie- 
wierskim  zostaiąccy.  R.  P.  1675. 
Aźe  tysijjc  lat  iako  dzień  wczoraj- 
szy. Psal.  89.  ■^.  4.  według  kom- 
putu  Prorockiego ,  od  Narodzenia 
Pańskiego  ieszcze  y  dnia  drugie- 
go nie  masz  iak  iest  wydana.  Kró- 
lowi wieków  nieśmiertelnemu,  nie- 
widzialnemu samemu  Bogu  cześć  y 
cliv\ala,  na  wieki  wieków.  A.  1. 
Tim:I.  Tlr.ll.  4.  354 str.  H£  karl 
na  przodzie. 

Eugeniusz  Metropolita,  C^iOBapb  Hcraop. 
^I.  II.  p.317.  wymienia  rok  wydanial67y. 
Zob.  Noty. 

3063.  Quaestiunculae  controver- 
sae....  expositae  per  unum  Romano- 
Łatinuni.  A.  D.  m.i)C.lxxxi.  Typis. 
Monast.  ()liven.  S.  O.  Cist.  im- 
prim.  S.  J.  Fritscb.   Factor  A.  D. 

M. DC. LXXXII. 

3064.  Joanicynsz  Galatowski. 
Odpowiedź  Greko- Rossyiskiego 
Kościoła  Rzymianom  na  icb  xicgę 
Fundament  Wiary,  napisaną  przez 
Jezuitę  Skarga,  albo  wskazanie  fun- 
damentów, na  którycli  lacinnicy 
przeciwko  Rossyan  utwierdzała 
swoią  now.-^  wiarę.  W  Czernikowie. 
1683.  4.     (Dzień.  Wil.  1822.  H.  329.) 

3065.  Tbeopb.  Rutka  S.  J.  Ora- 
tor ad  Ecclesiam  Orientalem  D.  Au- 
relius  Augustinus  lalinc  et  poloni- 
ce.    Calissiityp.  S.J.  16J2.  4. 

(Sienk.  Dotl.  do  Bent.) 

3066.  AugUStinl       LuDIE^ilECKI. 

Quaestiones  controyersae  cum  mo- 
dernis  Graecis.  ok.  r.  1755. 

(Jan.   Lex.  II.   194). 

3067.  Rozmowy  między  wątpią- 
cym i  przekonanym  o  prawowiei- 
ności  Wscbodnicgo  Greko-Rossyj- 
skicgo  kościoła.  Tłómaczone  z  ros- 
syjsliiego.  S.Petersburg,  w  drukar- 
ni K.  Krają.  1829.  8.  i3£  str. 

Autorem  jest  Fiłaret,  Metropolita  Mo 
skiewski.    Zob.  Noty.        (Noty  Rogal.) 


3068.  IvainHXH3Hci,  no  ./Ihuiobckh  hmh  oini  Bo?KecaiBeHHbixT.  nncawia, 
or.^ameHie ,  CiycKiiMi,  me  ilasfaiKOWh  EBaHreAbCKia  nponoBli^H  ,  Ano- 
Hapni^aemcfl  Beci^ocAoBie  ,    HaCpan-     cmoABCKHKt  ynealH  h  cBBinMKt  Bo- 


228 


TEOLOGJA,  DOGMATYKA,  INSTITUCJA. 


roHOCHbiXTi  omei^Ti,  bTi  nonpocax'b  H 
oraB-tn]ax'b,  peKiue  bo  oćpaa-fe  xomii- 
maro  pasyiii-feniH  h  bt>  o6pa3b  Mory- 
ucaro  paajMi  ^amn.     H3^aH0   Cma- 


pOo6pH4UjaMH    B-b  TpO/^Ht,     I788.    fol. 

393  kart. 

Pierwsze  wydanie  w  Moskwie  r.  1627. 
(Sopikow  N.  556). 


3.  Pirotestanty^ziii. 

a)    ff^y znanie  fViary. 


3069.  Wyznanie  Wiary  Chrze- 
ściańskiey  JanaSeklucziana  Bakala- 
rza Lipskiego  fe.  m.  i  r.  8. 

Friese  Beytr.  zur  Reform.  Gesch.  II.  Th. 
Ir.  Bd.  p.  164  w  nocie' opisując  cxeinplarz 
który  widział ,  powiada ,  iz  w  podłuz  ma 
formę  oktawo  małego,  w  szerz  mcdjanu. 
karty  .nieliczbowane ,  a  półarkusze  litera- 
mi u  dołu  znaczone.  Domys'la  się  ze  wy- 
szło to  w  Królewcu  r.  1540  lub  1541 ,  ile 
ze  ezemplarz  w  Preussische  Saniml.  str.  89 
wspomniany,  już  r.  1544  był  widziany  o- 
prawioMy.  Por.Salig.Hist.  der  Augsp.  p.538. 
— Ringeltaubc  Beytr.  zur  Augsbur.  Gonfes- 
sionsgesch.  str.  85.  i  Arnold  HIstoire  der  Kd- 
nigsberg.  Univ.  2r  Th.  p.  554  wątpią  o  by- 
tnos'ci  przekładu  tego  Seklucjana. 

3070.  Formuła  fidcitradita  inSy- 
nodo  ProYinciali ,  quae  Louitij  in 
Polonia  celebrata  cst  anno  h.d.lyi. 
XI.  Septemb.  et  Confessio  lUustris- 
simi  Principis  ac  Domini  D.  Chri- 
stopliori  Diicis  Yirtembcrgensis  etc. 
Coneilio  Tridcntino  oblata,  m.d.łii. 
Pro  Antidoto.  m.d.lyi.  8.  12  kart 
na  przodzie ,  gdzie  się  mieści  For- 
muła fidci,  z  dedykacją  do  Jana  Bo- 
nara  z  Balic  Kasztelana  Bieckiego, 
datowana  z  Królewca  Idibus  De- 
cembris  1556.  zporf/>i.cemVergerius, 
oraz  79  kart^  po  iednej  str.  liczbą 
znaczonych^  gdzie  iest  Confessio 
Principis  Yirteubergensis ,  z  oso- 
bnym tytułem. ,  na  którym  ivyraio- 
no :  Reg-iomonti  Borussiac  excude- 
bat  Joannes   Daubmannus  m.d.łyi. 

(Bibl.   Ossol.  L.  S.)  Zob.  Noty. 

3071.  Confessio,  to  iest  Wyznanie 
Wiary  Chrześciaiiskiey,  J.  R.  Mci 
Panom  a  Radom  Koronnym  Xicn- 
dzu  Arcybisknpo%\i  Gnieźnieńskie- 
mu y  wszem  Biskupom  Polskim 
przez  XiendzaStan.  Lutomirskiego 
podano.   Prze  które  wyznanie  iako 


niesłusznie  iest  (oprócz  wszelakiey 
nauki  SłowaBoźegojCacerzcmosąn- 
dzon  każdy  tu  obaczc...  Drukowa- 
no w  Królewcu  pruskim  przez  Jana 
Danbmana  1556.  4.  {L,S.) Zob. Noty. 

3072.  Confessio  Augustana.  To 
iest :  Wyznanie  wiary  niektórych 
Xiąźąt  i  Miast  Niemieckich  ,  poda- 
ne Cesarzowi  Carolusowi,  na  Sey- 
mie  Augsburskiem  Roku  mdxxx. 
K  temu  przydana  iest  Apołogia  tey- 
źe  Konfessyi  przełożona  i  druko- 
wana nakładem  J.M.  Xiąźccia  Pru- 
skiego i  t.  d.,  ku  pożytku  Kościo- 
łów   J.  M.  X.    Polskich    M.D.LXI.    4. 

Po  przedmowie ,  na  osobnej  karcie 
czytamy:  Przełożono  w.Tczyk  Pol- 
ski przes  Jana  Radomskiego,  a  Dru- 
kowano \y  Kroliewcu  Pruskim  przez 
Jana  Daubmana  Roku  Narodzenia 
Zbawiciela  y  Odkupiciela  naszego 
Pana  Jezusa  Krystusa  syna  Bożego 
y  Panny  Maryey  1561.  Dokończo- 
no w  dzień  Zwiastowania  Panny 
Maryey.  4.  59  kart.  (Bib.  Puł.L.S.) 

3073.  Confessio  Augustanae  Fi- 
dei.  To  iest,  wyznanie  Wiary  Krze- 
ścianskiei,  niektórych  Kurfiirsslow, 
Kxiążąt,  Grabiów,  wolnych  Miast, 
y  rozmaitych  Uczonych  ludzi  w  sło- 
wie Bożym,  a  przełożonych  Kościo- 
łów iegoSwictych  yAkademij,  któ- 
re było  Jego  Cesarskiei  Miłości 
Rzymskiemu  Karolussowi,  thego 
imienia  piątemu,  naSeimie  Anspur- 
skim  offiarowane  Roku  1530.  A  te- 
raz nowo  z  wielką  pilnością  a  pracą 
z  łacińskiego  języlsa  na  Polski  przez 
Marcina  Kwiatkowskiego  z  Roiyc 
przełożone  ,  dowody  z  Pisma  świę- 
tego i  wybornym  porządłsicm  oślia- 
chcione  y  objaśnione  ku  Ićći  y  eh  wa- 


TEOLOGJA,  DOGM.,  PROTESTANT.  WYZN.  WIARY.    229 


Je  Bożei  y  rozmnożeniu  iego  słowa 
świętego.  Drukowano  Roku  1561. 
4.  30  ark. 

Przypis,  tłómacza,  Rafał.  Działyńskie- 
mu  Wojewodzie  Pomorsk.  Kasztelan.  Brze- 
skiemu.      Zob.  ISoiy. 

3074.  Confessia  albo  Wyznanie 
Wiary  powszccliney  Kościołów 
Clirześciaiiskicli  Polskicłi.  Przydan 
iest  Konsens  Sendoniirski  w  Sen- 
dom.  1570.  w  Krakowie  drukował 
Maciey  Wicrzbicta  1570.  8.  Zoh. 
Noty.  (Katal.  Bibl.  Sluc.) 

3075.  Confessia.  Wyznanie  Wia- 
ry powszecliney  Koscyołow  Krze-' 
scyańskicli  Polskicli  Krotko  a  pro- 
stemi  słowy  zaniknione  wedle  po- 
dania Apostolskiego  i  Starych  Do- 
ktorów. Którego  sie  zgodnie  trzy- 
maią  ludzie  Krześciąiiscy  Rzeszey 
Nieniieckiey  mało  nic  wszędzie , 
wHciwetyey,  w  Anglicy,  weFran- 
cyey,  w  Szkocyey,w  Daniey,  w  Czc- 
cliacli,  w  Węgrzech,  w  Nidcrlan- 
cie,  y  po  wszystkich  stronach  świa- 
ta. Wydana  dla  tego,  aby  wszem 
wiadomo  było,  że  nie  nową  ani  obłę- 
dliwą  wiarę  trzimamy,  aJe  staradu- 
wną  (sic)  Apostolską ,  Powszechną. 
Z  nowu  Drukowana.  Przydan  iest 
Consens  ,  to  iest  zezwolenie  spoi- 
nę w  Sendomicrzu  uczynione:  y 
Act  Synodu  Generalnego  w  Krako- 
wie Zebranego.  Nakońcu:  W  Kra- 
kowie. Z  Drukarnie  Macyeia  Wirz- 
byęly,  Typographa  J.  K.M.  Roku 
od  iNarodzenya  Syna  Bożego  1574. 
8.  279  str.  wespół  z  dedykacją  do 
ZyymuntaAuyusta.  Nadio  Acta  et 
Conclusiones  sive  Canones  Synodi 
Gcneralis  Cracoviae  habitac  Mensę 
Octobri  Annol573.  łnterregni  tem- 
pore  :  dum  Sereniss.  PrincepsHen- 
ricus  D.  G.  electus  Pol.  Rex,M.  D. 
Lit.  cle.  summo  cum  desyderio  ex- 
pectatur.  30  kart  nieliczb.  po  pol- 
sku i  po  łacinie  z  dedykacją  łaciń- 
ską do  Henryka.  Dzieło  niezmier- 
nie rzadkie.     (L.  S). 

307G.  Confessia  Wiary  którą  Au- 
gustanską  albo  Augspurską  zowią, 
niezwyciężonemu  Cesarzowi  Caro- 
łusowi  Piątemu ,   na  Seymie  wiel- 


kim w  Auspurku  od  przednich  Ksią- 
żąt i  miast  Rześkich  podana  Roku 
1530  dnia  26  Czerwca.  A  potym 
od  wielu  Królestw,  Księstw,  Krain, 
Miast,  domów,  zacnycli  y  ludzi  po- 
spolitych dobrych,  y  tu  w  Polszczę, 
w  Litwie,  w  Prusiech  ,  w  Inflan- 
ciech ,  ku  >vyznaniu  prawdziwey 
Wiary  Chrystusowcy  i  nauki  iego 
ku  sprawowaniu  nabożeństwa ,  a 
ku  przyięciu  i  oświadczeniu  iedno- 
ści  y  społeczności  swięley  pochwa- 
lona y  przyięta.  Także  jako  zda- 
wna  ,  za  własną  Conłessyą  Zboru 
Poznańskiego  y  innych  w  Polszczę 
Kościołów,  na  ięzyk  polski  właśnie 
przełożona,  przyięta  y  wydana, 
przez  Erasmusa  Głicznera,  tych  Ko- 
ściołów w  Polszczę  Superintenden- 
ta.  Drukowano  w  Gdańsku  u  Jakoba 
Rhode,  rokul^ańskiego  1594.  4.(L.S.) 

Przedmowa  podpisana  1  Dceemb. 

3077.  Confessia  Auspurska  albo 
Wyznanie  Wiary  Chrześcianskiey, 
od  Przednich  Książąt  y  niektórych 
Miast  w  Rzeszy  INiemieckiey  Cesa- 
rzowi Chrześciańskiemu  JMści  Ka- 
rolusowl  Piątemu  s.  p.  w  Mieście 
Rzeszy  głównym  Auspurgu  na  sey- 
mie walnym  podane  y  publikowane 
Roku  1530  dnia  26  Czerwca.  A 
potym  od  niektórych  Królestw  , 
Wiele  zacnycli  Książąt,  Państw, 
Krain,  Miast,  ludzi  rożnego  Sta- 
nu, ku  wyznaniu  prawdziwey  Kry- 
stusowey  nauki,  a  oświadczeniu  ie-. 
dności  S.  przyięta.  JNa  ięzyh  pol- 
ski z  niemieckiego  wiernie  przeło^ 
żona  y  wydana  pi-zez  Caspr a  Diri- 
ga  Kaznodzieię  i  sługę  Bożego 
w  Grzymało  wie.  (1.  Tini.  6.  Boiuy 
dobry  boy  wiary,  uchwyć  się  ży- 
wota wiecznego  do  którego  iesteś 
wezwań,  y  wyznałeś  dobre  wyzna- 
nie przed  wicią  świadków)  w  Tho- 
runiu,  drukował  FranciscusSclinell- 
boltz  1635.  4.     (L.S.) 

Kasper  Dierig  rodem  z  Poznania  umarł 
21  Febr.  1641.   Thomas  p.   45. 

3078.  Confessio  Gcneralis  doctri- 
nacecclesiarumreformatarum  in  Rc- 
gno  Pol.  et  M.  D.  Lit.  in  colloąuio 
TJioruuensi  exhibiŁa.    d.    16   Sept. 


230  TEOLOGJA,  DOGM.,  PROTESTANT.,  WYZN.  WJARY. 


1645.  po  łacinie  i  polsku,  b.r.  4. 
(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3079.  Wyznanie  Wiary  na  zborze 
Toruńskim  podane  1645 roku.  llum. 
na  polskie  przez  Andrzeja  ff^ęgier' 
skiego,  druk.  1647.    (B.  J.17;. 

Ckristliehe  Glaubensbcnkentniss 
samtlieker  Slaiide  Polens  An}>sbur- 
giseber  Confession  wie  dieselbe  auf 
dem  Yom  Yladrslao  IV  im  Jabr.  1645. 
angestelllen  Coiloąiiio  Charitativo 
zu  Tborn  scbriftiicb  yerfasset  wur- 
de,   lateiniscb  und  deutscb.  Dauzig^ 

1657.    4.  (Sienls.   Dod.   do  Bent.) 

Musiało  być  najwięcej  Vvydań  drukowa- 
nych za  granicą  i  tak  w  Lipsku  r.  1655. 
Zob.  N.  3083.  W  Lesznie  wyszła  taz  Kon- 
fcssja  r,  1692.   Zob.  tamże. 

3080.  aj  Symbola  Fidei  Christia- 
nae  Catbolica  :  To  iest  Powszecbne 
Nauki  y  Wiary  Gbrześcianskiey 
Wyznania,  z  cudownymi  icb  Hi- 
storyami  :  a  po  nieb  II.  Gonfessia 
Auszpurska,  abo  Wyznanie  Nauki 
y  Wiary  Ewanjelickiey  od  KurGr- 
stow  ,  Xii)źąt ,  y  niektorycb  Miast 
w  Rzeszy  Niemieckiey,  a  w  Mieście 
Ausspurku  na  walnym  Seymie,  Ro- 
ku po  Narodzeniu  Pańskim  1530. 
Dnia  25  Gzerwca  ,  Garolowi  Piąte- 
mu s.p.  Gesarzowi  Rzymskiemu  po- 
dane y  jawnie  czytane,  wedłujj  E- 
xemplarza  Łacińskiego  na  ięzyk 
Polski  wiernie  przetłumaczone ,  a 
z  Historyą  jego  świeżo  wydane: 
111.  Katecbizm  błogosławionego  Oy- 
ca  D.  Marcina  Lutbera  mnieyszy  : 
Do  czego  się  przywiązały.  IV.  Zy- 
gar  Katecfiizmowy,  alboliatecliiza- 
cya  Wileńska:  V.  Gatecbizacya  Tu- 
recka ,  albo  Turczyna  niejakiego 
■w  Sztokbolmie,  Roku  1672,  dnia  30 
Lipca  ,  jawnie  ocbrzczonego,  krót- 
kie w  Wierze  Gbrześcianskiey  ćwi- 
czenie ,  Językiem  Tureckim  poda- 
ne y  zpisane  przez  X.  Jana  Hekbi- 
NiusA,  bywszcgo  niekiedy  Saskiego 
w  Welinie  Kaznodzieje.  We  Gdań- 
sku, nakładem  Gbristiana  Manskla- 
pa,  drukował  Dawid  Frvdrvcb  Rbe- 
te  Roku  1675,  4.  i3S  str.  i  4  karty 
naprzodzie.    (L.S.)     Zob.  Noty. 

b) w  Brzegu  u  Gottfryda 

Trampa  Roku  1730.  8. 

V    ■ 


Jest  to  drugie  wydanie  staraniem  Piotra 
Gottlleba  Kolchcna.     (L.  S.) 

3081.  Nieodmieniona  Auszpurska 
Konfessya,  która  roku  1530  dnia  25 
Jun.  na  Walnym  Seymie  Rzym- 
skiey  Gesarskicy  Jego  Mości  Nay- 
sławnieyszemu  Panu  Karolowi  pią- 
temu od  Prolestulącycli  Rzeszy  Nie- 
miec. Stanów  podana,  a  teraz  z  przy- 
danymi pytaniami  i  odpowiedziami, 
ku  pomnożeniu  następuiącego  od 
Szlacbetney  Rady  Miasta  Gdańska 
na  trzecią  Niedzielę  po  Troycy  S. 
(będzie  dzień 25  Junii)  naznaczone- 
go święta  dziękczynienia  w  Bogu 
Świątobliwego  Nabożeństwa  na 
swlat  wydana.  We  Gdańsku  znay- 
duie  się  u  Tbom.  Jana  Szreibra  Szła- 
cbet.  Rady  i  Gbwałeb.  Gymnas. 
Drukarza.  (1708).   12.    (L.S.) 

Bant.  H.  D.  K.  P.  IIL  90.  powiada,  ii 
tłómaczem  tego  Wyznania  Wiary  był  Jan 
Moneta. 

b) tam.  1730.   12. 

(Bant.   1.  c.) 

3082.  Nieodmicniona  Auspnrska 
Konfessya  ,  jak  ta  Roku  Pańskiego 
1530  dnia  15  Gzerwca  wAuspurku, 
całemu  Rzynisliiemu  Gesarslwu  od 
niektorycb  Książąt  i  Miast  Ewanje- 
lickicb  podana  się  znajduic,  tą  te- 
raz po  szczęśliwie  odlożonycb  dwu- 
stu ieciech,  jak  wtorym  powszech- 
nego ,  czystego  Kościoła  Luterskie- 
go  bardzo  radosnym  Jubilaeuszu, 
prostakom  naybardziey  wydał,  cum 
Gons.  elAppr.  Tbeol.  Facult.  Re- 
giomontanae,  X.  Marcin  Zygmunt 
ZIełenski  Pleban  Luterskiego  Ko- 
ścioła w  Królewcu  Pruskim.  W  Lip- 
sku ,  nakładem  y  Typem  Bernb. 
Gbrystopba  Breilkopfa,  Roku  Pań- 
skiego 1730.   8.    (L.S.) 

3083.  Gonfessio  Fidei  quam  Sta- 
tus,  Cives  et  Ecciesiae  in  Polonia, 
Prussia  et  Litliuania  Jnv.  Gonf.  Aug. 
addictae  in  GolIoq.  Gbaritat.  Tbo- 
runii  A.  mdcxlv.  Iiabito  primum  Se- 
reniss.  Regis  Poloniarum  Yladislai 
IV  Legato,  Dn.  Georgio  Ossalin- 
ski  (sic)  deinde  Ipsi  Sereniss.  Reg. 
Maiest.  tradideruut,  denuo  iuxta 
exemplar  Lipsiens.  A.  1655.  recusa 
cura    Samuelis    Giintberi    Pastoris 


TEOLOGJA,  DOGM.,  PROTESTANT. ,  KATECHIZM.   231 


Lcsnens.  cl  Ecclesiariim  J.  A.  C. 
addietariiiii  per  Malor.  Polon.  Se- 
iłioris  ,  GpHani  mdccxxxv.  Aj)ii(1 
Georjjium  Marcurn  Ktiocli.  4.  I.'i2 
sir.  z  tytułem  i  texlem  niemieckim 
oboh.     Zoh.  jyolij. 

Zob.  o  \ryclaiii.acłi  Lonfessij  polsliicli  : 
Jac.  Frid.  jieiminanni  Catal.  Itibliotlie- 
cue  Thcolo(ficae  System ntico-Criticus  I*.  I. 
1'ieussisclie  Zehenden  der  Attysyurtfischen 
Confession  T.  II.  ;».  780.  Rinyeltaube 
lieylraff  sit  der  Augspurgsctien  Confes- 
sions  (icschichte.  Cletnent  T.  II.  jt.  ^37 
— 244.  Suliy  Gescliichte  der  Autjsp.  Conf. 

2084.  Jiidiciuin  alltoro/sądclf  iiie- 
llorycli  l\alhollkow  o  Confessloy 
i)(  (!oiMirslilev,  Ho_l,u  1570  wyclaiiey. 
W  litorym  sic  Inlszc  y  hłv<ly  lny  to 
Gonfcssiey  poprosili  poka/iiii)  ,  a 
prawda  icdiwgo  Po wszi-clinojjo  Ko- 
ścioła sama  sie  hroiii.  Nakoiicu: 
W  Kraliowie  w  Dniliariii  Mi!:ołaja 
Szarirfiibcrjjpra  1570.  8.  264  karl 
liczb.  Jiegestru  24  kart.  Frzedmo- 
tvy  do  l\róln  IŁ  kart  i  4  regestru 
ogólnego  Art yls ułów.    (L.S.) 

Dedykacją  podpisali :  prawdziwie  wier- 
ni y  posłuszni  poddani  ISiehlorzy  Katho- 
liliowie.  (t.j.  Jezuici).  Por.  Jablonsl.i  Hi- 
storia Consensus  Sendomir.  (L.S.)  Wydał  lo 
pismo  Wujek  za  namową  Kariikowskiego 
liiskupa  Władysław,   i  innych. 

(Acla  Hist.  Eccl.  nost.  lemp.  X.  Bd.  p.572). 

3085.  A.  Pos«EviM  Judiciiim  dc 
Coiifcssionc  (ni  yocanl)  Anjjuslana; 
ac  ntiin  adinittcndi  sini  liacrctici  ad 
publicuin  dc  fide  colloqninni.      Dc 


Dcsiderio  Erasmo  adqiieni  novi  A- 
rianl  proYocaiil. — DePicardica  Sec- 
ta ,  niixta  Caivinisnio  cl  Anaba- 
|>li.snio.  l*osnaiiiac  iii  Offic.  J.  Wol- 
rabl  1580.  8.  103  str.  oprócz  listu 
przypisanego  do  Zygmunta  Batore- 
go Xiccia  Siedmiogrodzkiego  i  re- 
gestru 12  kart.      (L.S.) 

3086.  Abraliami  CALOviiCalvini- 
stica  in  approbanda  et  subscribcnda 
Anj;;'iistana  confcsslone.  DantiscI 
1643.    4.  (Cat.  Janss.  1686). 

3087.  Gcorgiiis  Calixtus.  Anim- 
adycrsloncs  in  Gonfcssioncm  Tho- 
riinciisctn  a  Kcforinalis  a  1645.  in 
Colloąuio  oblatani,   6.  m.  1645.  4. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3088.  Apolojjla  der  Aii{jspur{jl- 
scheii  Confession.  Dantzig  1700.  12. 

(Compen.  Pries.  BIbl.  p.  173). 

3089.  Konfessya  albo  Wyznanie 
Wiary  jcdnostaynyni  {nonsensem  y 
z{>odą  wszystkicb  zborów  Kalwiń- 
sblcji  iiłożoiic,   a  przez  W.  X.  Jana 

Pos/AKOWSKIEGO    Soc.    JcSU TOZ- 

tr/ąśnione  icźeli  się  zfjadza  z  Sło- 
wem Boźyni  y  z  nauką  starodawne- 
go kościoła  za  pasterski)  benedykcyą 
y  hoyną  ninnilieciicyą  JW. —  JX. 
Antoniego  a  D^-nibowa  Gura Dem- 
bowskiego Biskupa  Płockiego —  do 
druku  podane.  ^v  Warsz.  w  Druk. 
Cołle^y.  S.  J.  A.  D.  1742.  4.  370 
str.  i  4  kart  na  przodzie  i  regestr. 
Pr/ypis.  tcmuz  Dembowskiemu. 


b)   Katecheza. 


3090.  a)  Katechizm  Sekllciana. 
■w  Królewcu  Priiskiem  1541. 

(Miscell.   Crac,  1814.  p.  93). 

b)  Calecli:sniiis  i  t.  d.  nanowo 
wydany  przez  Jana  Sekluciaisa 
w  Królewcu   !54G. 

(Leł.  Bibl.  Ks.  I.  193). 

c)  Catccliisuius  to  icsl  nauka  na- 
przednicisza  y  potrzebnieisza  ku 
zbawyeniu  o  wierze  Krześcianskiey 
przez  Jana  Sekluci.  ,  nowo  wyda'- 
n Y  w  Królewcu  Pruskim  mensę  Ju- 


nio.  Na  końcu:  w  Królewcu  wi- 
tłoczono...  (u  Jana)  Weinruha  La- 
ta Bożego  1547.  8.  6  ark.  Typ  go- 
cki  piękny.  Zob.  Noty. 

Przypis.:  Stanisł.  Kiczgolowy  Stolniko- 
wy  Wiel.  Xięstwa  Litew.  Staroście  Kore- 
ckiemu y  Dubieckiemu.  Bandtkie  H.  Dr. 
K.  P.  HI.  85.  nazywa  drukarza  JanWcin- 
ricli,  Lelewel  Bibl.  Ks.  Dw.  I.  194,  Jan 
Weinrcieh." 

d)  —  —  w  Królewcu  w  Druk. 
Daubinana  1568.   Zob.  Noty. 

(Ban.  H.  Dr.  Kr.  P.  UL  91). 


232    TEOLOGJA,  DOGM.,  PROTESTANT.,  KATECHIZM. 


3091.  ***Cateclusmus,  to  icst,  zu- 
pełna nauka  Clirzcsciauska  ,  przez 
Jana  Breinciusza  ,  z  pisma  Proro- 
ckiego i  Apostolskiego  zniesiona , 
który  możesz  dobrze  matą  Biblią 
nazwać.  Abowiem  to  %vszysko 
w  sobie  dostatecznie  zawiera,  co 
iest  ćwiczonemu  w  pańskim  słowie 
człowiekowi  ,  wiedzieć  potrzeba. 
Drukowano  w  Królewcu  Pruskim 
przes  Jana  Daiibniana.  1550.  4. 
cccxciiii  kart  i  9  na  przodzie.  Druk 
gocki. 

Przemowę  tegoż  roku  z  Królewca  datO: 
waną  podpisał  tłumacz  Ostaphi  Trebka. 
Zob.  Noty.  (L.S.) 

3092.  KainHXH3Hc-b  mo  ecm-bHay- 
Ka  cmapo^aBHiiH  XpHcujiaHCKafl,  um-b 
cBeraoro  nucMa  ,  ąar  npocniwx-b  aio- 
fl,eii  il3MK.a  pyciioro,  bt>  nbiniaHiax'b 
M  omKaa-feK-h  cbópana.  Bi.  HecBHm-fe 
1562.  4.  259  kart  Bardzo  rzadkie. 
Zob.  Noty. 

(Sopik.  I.  LI.  123.—  Strojew  N.15). 

3093.  Repetilio  Corporis  Doctri- 
nae  Ecclesiasticae ,  Albo,  Powtó- 
rzenie summy  a  gruntownego  za- 
mknicnia,  prawey ,  pospolitey  , 
cbrzcściańskiey  Kościclney  nauki, 
iako  ona  z  słowa  Bożego  w  wy- 
znaniu Augspurskim,  Apologiey, 
y  w  Szmalkałdsl;icb  Artykulecb, 
zebrana  iest ,  y  od  Ksitjź«;eia  Jego 
M.  wiernycli  Stanów  ziemskich,  y 
poddanych.  Duchów nycli  i  świec- 
kich .  w  Xięstwie  Pruskim  iedno- 
myślnie  y  stale  zezwołona  y  przy- 
iclu  iest,  krotko  zebrane.  —  INa  świa- 
dectwo iednomyśłnego  stałego  wy- 
znania ,  prawey  szczyrey  nauki , 
przeciw  wszystkim  skażam  y  Se- 
ctam,  które  y  tam  ysam,  pod  przy- 
krycim  wyznania  Augspurskicgo , 
z  Zcbraniacli  (tak)  zasmucenie  y  ros- 
targnienie  czynią. —  Imprimowano 
w  Królewcu  Pruskim  u. Tana  Daub- 
mana.  1569.  4.  74  kart  po  ied.  str. 
liczb,  i  arkusz!  początkoioy  edyktu 
Xcia  Pruskiego  po  polskti  datoiu.  9 
Junii  r.  1567.  ISa  końcu  podpisy 
Duchoivieństwa. 

Zanotowano  na  exempl.  Puł.  iz  Jan  i{a- 
domshi,  który  Konfessją  tłumaczył,  jest 
tłonjaczem  tego  pisma.     (L.  S.) 


3094.  O  Przednieyszycli  Wiary 
Christianskiey  Artykulecb,  To  iest, 
o  Bogu  iedynem,  o  Synu  iego,  y  o 
Duchu  Świętem,  Wyznanie  proste 
z  pisma  świętego,  przez  Simona 
Budnego  krotko  spisane,  a  za  ze- 
zwoleniem Braeiey  niektorey  w  Li- 
twie y  na  Rusi  wydane.  Ktemu  O- 
brona  tegoż  wyznania  broniąca , 
przez  tegoż  napisana.  Drukowano 
w  Łosku,  przez  Jana  Karcana,  1576. 
8.  26  ark. 

Samo  wyznanie  zajmuje  tyłko  dwie  kar- 
tlu. —  Obrona  zas'  tego  wyznania  składa  ni- 
niejsze dzieło  dosyć  rzadkie.  (L.  S.)  Zob. 
Noty. 

3095  a)  Wykład  Katechizmu  Ko- 
ścioła Krześcijanskiego,  z  Pism 
swiętycłi  dla  wiary  prawdziwey  a- 
twierdzeuia,a  fałszywcy  się  ustrze- 
żenia, napisany  przez  K.  Pawła  Gi- 
lowskiego, Kaznodzieię  Słowa  Bo- 
żego prawdziwego.  1579.  Na  koń- 
cu: w  Krakowie  Roku  P.  1579.  4. 
352  kort,  i  8  na  przodzie. 

Dedykacja  :  Ostaphiejowi  Wołowiczowi 
Kaszteilanowi  Trocłiiemu,  W.  Ks.  Lilbew. 
Podkancicrzemu,  Staros'cie  Brzeskiemu  etc. 
i  Fiedorze  Sapieszance  Wołowiczowey.^ 
Bant.  H.  D.  K.  P.  II.  133.  przytacza  exem- 
plarz  z  Dedykacją  do  Piotra  Zborowskiego 
Wojewody  i  zony  jego  Barbary  z  Mirowa. 

b)  Wykład  Katechizmu  Kościoła 
Krzcsciianskiego,  s  Pism  Swiętycłi 
dla  wiary  prawdziwey  utwierdze- 
nia ,  y  fałszywcy  sie  ustrzeżenia, 
napisany,  a  theraz  znowu  s  popra- 
wą y  przyczynkiem  wypuszczony 
przez  K.  Pawła  Gilowskiego  Ka- 
znodzicie  słowa  Bożego  prawdzi- 
wego. —  Przydany  toz  iest  odpis 
przeciwko  Czechowicowi  Nowo- 
krzczeiiskiemu  Ebionicie,  który  byt 
wypuścił  swoy  rozsądek  przeciwko 
temu  Katechizmowi,  na  artykuł 
przednieyszy  o  Bogu,  dosyć  nie- 
słuszny a  błędu  pełny.  b.  r.  im.  4. 
■408  kart  czyli  listów  z  jednej  stro- 
ny liczbow. ,  2  karty  na  przodzie 
i  regestr. 

Przypis.  Os tapbiciowi  Wołowiczowi  Ka- 
sztelanowi Wileń. —  Obie  te  edycje  są 
w  Bibl.  Ossol. 

c)  Wykład  Katechizmu  i  t.  d. 
Przydaaiiy  też  iest   reiestr   rzeczy 


TEOLOGIA,  DOGM.,  PROTESTAN.,  KATECHIZM.     235 


tbych  które  są  tu  w  tych  Księgach 
irypii^ane  dla  łaciiiej<izeg'o  nalezie- 
nia.  Przydany  też  iest  odpis  przeci- 
^Uo  Czecliowiczowl  nowokrzczeii- 
skieinii  Ebionicie  który  był  wypu- 
ścił swoy  rozsądek  przeciwko  te- 
mu Katechizmowi  na  artykuł  prze- 
dnieyszy  o  Dogu  dosyć  niesłuszny 
a  błędu  pełny.  Nakładłem -W.  J.  M. 
Paniey  Doroty  Samboreckiey  z  O- 
krzcic  y  OstrowaZawiszyn^yKastel- 
lanowcy  Witcpskiey  i  t.  d.  w  Zey- 
mach,  drukował  Jakób  Markowicz, 
r.  1605.  4. 

Dedyfc.  do  Zawiszynej,  od  Jakóba  Cie 
szcckietfo  Kaznodziei  wZejmach. 

(Bibl.  Stuc.) 

Przeciwko  temu  KatecŁizmowi  pisał  Mar- 
cin Czechowicz.  Zob.  niżej  N.3128. 

3096.  Traktat  albo  Krótkie  oka- 
lanie o  wierze  prawdziwey  Krze- 
śćianskiey,  która  iest ,  Aby  slbąd 
wszelki  człowiek  poznawszy  ią  żył 
tu  na  świecie  w  niey,  a  potym  kró- 
lował w  niebie  na  wieki,  gdyż  spra- 
wiedliwy własną  wiarą  żywię,  iako 
Prorok  napisał.  Przez  Księdza  Pa- 
Avła  Gilowskiego  wiernie  a  praw- 
dziwie ze  słowa  Bożego  szczyrego 
spisany,  b.  m.  i  r.  8.  93  kart  po 
jednej  stronie  łiczbowanych ,  i  5 
kart  na  przodzie. 

Dedykacja  do  Ostafieja  Wołowicza,  juz 
Kasztelana  Wileńskiego  ,  W.  Ks.  Lit.  Kan- 
clerza ,  Brzeskiego  i  Kobryńskicgo  Staro- 
sty.  (L.  S.)  Zob.  JSoty. 

3097.a)Nauka  i  utwierdzenie  o  tym, 
z  czym  się  ma  pokazać  y  popisać 
przed  Maiestatem  Bożym  człowiek 
(u  Bentkowslilego  :  członek)  Krzc- 
ściaiiski  niemocą  złożony,  aby  nic 
Iłył  zawstydzony.  Zebrana  z  pi- 
sma świętego  przez  Stanisława  Su- 
DROwiusA  Ministra  Zboru  Wilen. 
Drukowano  w  Wilnie  u  Jana  Kar,- 
cana.  1580.  173.  (B.— Bant.  11.296). 

Wyszło  nakładem  Abramowicza  Wojewo- 
dy Smoleńskiego.  Naramowski  (Fac.  Rev. 
Sarm.j  zarzuca  autorowi,  ze  w  pies'niach 
nabożnych,  pierwsze  głoski  wierszów, 
zbierał  tak  aby  sliładały  nazwisko  kochan- 
ki jego  Zofji.    (Siarcz B).    Po  nauce  o 

przygotowaniu  do  dobrej  śmierci  ,  piosn- 
ki pospolite  o  głodzie  Litewskim.  Dalej 
Psalmy  Dawidowe ,  których  niedostaje 
■w  Katechizmie.    Piosnki  pospolite  są  wy- 

Tom  II. 


jęte  po  największej  częs'ci  z  Kancjonału 
Walentego  z  Brzozowa.  (B.— Bant.  11.296). 
b)  Kateehism  albo  krótkie 
w  iednt)  mieysce  zebranie  wiary  y 
powinności  Krześcijańskiey,  z  Pa- 
sterstwem zborowym  y  domowym, 
z  modlitwami ,  psalmami  y  piosn- 
kami ,  na  cześć  a  chwałę  Panu  Bo- 
gu ,  a  Zborowi  iego  ku  zbudowa- 
niu ,  teraz  znowu  za  pilneui  przey- 
rzcniem  y  poprawieniem  wydany. 
Nakładem  Jego  M.  P.  Jana  Abraa- 
mowicza  na  Wornianach,  Woiewo- 
dy  Smoleńskiego,  Presidenta  Derpt- 
skiego,  Starosty  Lidskiego  y  Wen- 
deiiskiego.  w  Wilnie  w'Druk.  Ja- 
na Karcana  R.P.1598.  8.   768 str. 

Przypis.  Xciu  Mikołaj.  RadziwiłowiWo- 
jew.  Wileń.  Na  odwrocie  6  wierszy  z  pod 
pisem  M.  J.     Zob.  Noty. 

.  3098.  Katechismik  albo  nauka 
chrześciańska  przez  D.  Marcina  Lu- 
TERA  napisany,  a  teraz  na  polski 
przełożony  (przez  Kaspra  Gesnera). 
Ktemu  kunszt  morowy,  to  iest  iako 
się  człowiek  cieszyć  i  przeciwko 
pokusom  szatańskim  czymby  się  za- 
stawić miał,  na  końcu  przydaliśmy, 
w  Toruniu  1591.  8. 

Znajdują  się  tu  Pieśni  Kościelne. 
Kasper  Gesner  Kaznodzieja  Toruński,  był 
rodem  z  Lubawy  wPrusiech,  um.  1606.  (B.) 
Zob.  Noty. 

3099.  Meditatio  in  EpistołamDi- 
tI  Pauli  Apos.  ad  Ephesios  in  qua 
uniyersac  fere  religionis  christianae 
compendiurn  discendum  propouitur. 
Autore  Andrea  VoLANO.  Vilnae  im- 
peusis  Geuerosi  ac  Nobilissimi 
Domini  D.  Joachimt  Szveicovscii. 
In  Officina  Jacobi  Marcoyicij.  An- 
no a  salntis  Authore  1592.  4.  48 
kart  nieliczh. 

Przemowa    do   Jana   Szwejkowskiego    i 
braci  jego   Dawida   i  Gaspra    oraz  rycer- 
stwa litew.  dat.  in  praediolo   meo  Volano 
die  3  Junii   Anno  1592.      Zob.  Noty. 
(Baliń.  Bibl.  Warsz  1841.  T.  L  p.  483). 

3100.  Polski  z  Litewskim  Kate- 
chizm, wydany  nakładem  JMP, 
Malcbera  Pietkiewicza ,  Pisarza 
Ziemskiego  Wileńskiego,  w  Wilnie 
1598.  8.  10  ark.  Dt^kował  Stani- 
sław FFierzeyski. 

(Lei.  B.  Ks.  L  200  n.) 

30 


234      TEOLOGJA,  DOGM.,  PROTEST AN.,  KATECHIZM. 


3101.  a)  Krzysztof  Kraii^ski.  Ka- 
tccliizm  to  iest  nauka  krotka  Wiary 
Krzcściaiishiey.  1603.  8.  175  str. 
i  5  hart  przemowy . 

Dedykacja  autora:  Andrzejowy  z  Dąbro- 
wicę Firlejowi  KaszteWanowi  Radomskie- 
ma ,  Staroście  Kowelskiemu.  Do  teyo  na- 
leży Kancjonał  abo  Pieśni  Duchowne  z  na- 
ukaipi  y  modlitwami  i  t.  d.  R.  P.  1603. 
(L.S). 

b)  Krzyszt.  Krait^ski.  Kalecliiziii 
z  naukami  i  pieśniami,   b.  m.   1604. 

(Olof.Poln.LiederGeschich.p.105.— L.S.) 

c)  Krzysztof  KraiKski.  Katechizm 
z  naukami  i  pieśniami,  w  Krakowie 
u  Scbast.  Sternackiego  1609. 

(Kat.  Ju.) 
Przytem :  Kancionał  abo  Pieśni  Ducho- 
wne z  Naukami  y  z  Modlitwami  których 
używa  Kościół  Powszechny  Apostolski 
w  Krystusie  iedynym  fiuidamencie  zbudo- 
wany y  ugruntowany  słowem  Bożym.  Ro- 
ku Pańskiego  1609.  8.  5|  ark.  karty  nie 
liczb.  'L  Regestru  okazuje  się,  ze  Kate- 
chizm był  na  początku  i  zawierał  około 
300  str.;  dwie  jego  części  Transubstantiałio 
i  Msza  były  osŁatniemi  artykułami.  Druk 
Sternackiego  podobno  jeszcze  mieszkają- 
cego w  Krakowie,  nie  w  Rakowie.  (L.S.) 
Zob.  o  Kraińskim:  Marcina  Laterny  S.  J. 
Harfa  Duchowna, 

a) b.m.  1624. 

Zob.  Noty.  (Ołof.  1.  c— L.S.) 

3102.  Katechizm  k  woli  Zapra- 
szaiącym  się  w  Nabożeństwo  Chrze- 
śeiaiiskie  nowo  wydany.  1618.  wTo- 
ruaiu  (Druk.  Aug.  Ferber.)  12. 
Przeszło  8  arkuszy. 

(Obraz  Bibl.T.n.  str.  151.) 

3103.  Katechizm  to  iest  Summo- 
wne  a  krótkie  wiary  S.  Krzescian- 
skiey  zebranie,  tak  dla  dziatek  ćwi- 
czenia, lako  y  dorosłym  dla  uwa- 
żania, wydane,  etc.  we  Gdańsku 
Drukował  Andrzev  Hiinefeldt  R.  P. 
1619.  94  str.        '        (Bibl.  Słuc.) 

3104.  Der  kleine  CatechismusD. 
Martin  Luthers  lateiniscb ,  dentsch 
ond  polnisch  mit  M.  Johan.  Rhenii 
Yerdolmetschung  und  S.  H.  D. 
Bernh.  Derschawen  kurtzen  Reym 
Gebetletn  oder.  Spriichen  auff  alle 
Sonntage  und  Feste  —  1644.  Ge- 
druckt  zu  Konigsberg  bey  Paschen 
Mensę.  8. 

3105.  EpiiomeCredendorumy  to 


iest,  Krótkie  zamknienle  y  ogarnie- 
nieWiaryChrześcianskiey,ilechrze- 
sciantnowi,  ku  dusznemu  zbawie- 
niu iego,  wiedzieć  i  wierzyć,  na- 
der potrzebna  y  pożyteczna  ;  ze 
słowa  Bożego  zebrane  przez  Mico- 
laia  IIu.>iML'SA  SS.  Theol.  D.  et  Su- 
perint.  Łubec.  a  na  polskie  przeło- 
żone od  Fryderyca  Sf/irodera.  S.S. 
Theol.  Stad.  et  Ampliss.  Sen.  Ge- 
dan.  p.  t.  Stipend.  we  Gdańsku 
Drukował  Andrzey  Hunefeld,1648. 
8.  613  str.,  28  kart  na  końcu  i  8 
na  przodzie. 

Dedykowane  przez  tłómacza.  Burmistrzom 
y  wszystkiey  Szlachelney  Radzie,  sławnego 
w  Koronie  Polskiey  miasta  Gdańska,  której 
kosztem  uczył  się  w  Wilnie  języka  Polskie- 
go, przeznaczony  do  urzędu  Kaznoiziej 
skiego.     (L.  S.) 

3106.  Ratio  (idei  £vangelicorum 
albo  poczet  wiary.  12.  36  str.  Na 
końcu:  Impress.  Lubeciae  ad  Chro- 
num  anno  1648.  Frzez  pytania  i 
odpowiedzi.     (Li.  S.) 

Kxemplarz  bez  karty  tytułowej. 

3107.  Summaryusz  Gdańskiego 
Katechyzmu  w  którym  DoktoraMar- 
cina  Lulhera  Katcchyzm  od  słowa 
do  słowa,  wedle  iego  głębokiego 
wyrozumienia  ol>jaśnioiiY  y  dowo- 
dami Pisma  s.  potwierdzony  iest 
we  Gdańsku  ,  z  Drukarniey  An- 
drzeja Hiinefełda.  1649.  8.   M2słr. 

(L.  S.) 

3108.  Job.  BoTSAcci  promptua- 
rium  allegoriarum  sacrarum  ,  prae- 
cipua  cliristlanae  fidel  capita  illu- 
strantiuin:  editio  sc\ta.  Francofur- 
ti  Christopho  Wust.  1668.  8. 

(Catal.  des  livres  de  la  Bibl.  duRoy.  T. 
III.  N.455.) 

3109.  Katechizm  Marcina  Lutra 
z  niemieckiego  przetłumaczony. 
w  Brzegu.  1673.  8. 

(Sienk.  Dod  do  Bent.) 

3110.  Austzng  desDantzigerCa- 
lechismi.  Dantzig  1692.  12. 

(Cat.  Janss.  1695.) 

3111.  Thomae  Taylor,  Kena- 
zcichca  cines  wahrenChristens.Dan- 

tzigl696.    12.  (Cat.  Janss.  169U.) 

3112.  Habcrbergiscbe  Kinderlehr. 
Dantzig  1700. 12.     (Cat.  Jans.  1706.) 


TEOLOGIA  DOGM.,  PROTESTAN.,  KATECHIZM.       235 


31  IS.SummularzKatcchizmuHey- 
delbcrgskicjjo  etc.  przez  W.  X.  J. 
ScHROTBERGA  Kaznodzicłc  iiadwor- 
iieco  PriiskicjfO  w  Królewcu  w  dru- 
karnlJanaDanldaZanckera  R.171I. 
120  sir.  Druk  gocki.     (Bibl.  Sluc.) 

31 14.  Der  klclne  Katecliismiis  etc. 
deiitscli ,  lateiiiisch,  polnisch  ,  und 
lithuanisoli.    Kocnijrsberjc  1720. 

fDzien.  Wil.  1824.  II.  384.) 

3115.  Katecliizm  Marcina  Lutra. 
(Tłóinaczenie  Samuela  Dambrow- 
skiego).  (Siarcz.  I.  92.) 

3116.  Notliweiidige  Catecliisnins- 
Ulir  etc.  Potrzebny  zejjar  Katcclii- 
zmowy  wszystkie  do  wiary  praw- 
dziwey,  do  Żywota  poboźnejjo  y 
do  śmierci  Zbawienney  należące 
nauki,  według  mnieyszejjo  Kate- 
chizmu Błogosławionego  D.  Marci- 
na Lulhera,  we  dwonastu  godzi- 
nach krotko  ukazuiący  :  który  Swo- 
ijm  w  Jezusie  namilszyra  Stnclia- 
czom  ku  dobremu,  z  miłości  scrde- 
czney  wysławia  X.  Jan  Linkner, 
Ka/.nodzieja  w  Iławie.  (Deutsch- 
Eylau).  W  Elblągu  ,  drukował  Sa- 
muel Preuss.  1720.  8.  292  słr.  po 
polsku  i  po  niemiecku.     (L.  S.) 

3117.  Budowanie  młodzi  na  fun- 
damencie Apostołów  i  Proroków 
Katechizmowe,  w  Mieszkanie  Bo- 
że, to  iest:  Objaśnienie  Kateclii- 
zmu  D.Marcina  Lutera,  według  le- 
go głębokiego  wyrozumienia,  przez 
pytania  i  odpowiedzi,  z  powieści 
Pisma  świętego  bezśrzednlch ,  dla 
pospolitego  pożytku,  z  wdzięczno- 
ści ku  Bogu  i  ludziom  wygotowa- 
ne, a  z  przydatkiem  swym  do  drii 
ku  podane  od  Jana  Kośnego,  p.  t. 
Rektora  Szkoły  Oyczystey  Byczyii- 
skiey,  w  Brzegu,  kosztem  autora 
TfYiirukowat  Goffred  Tramp.  8. 
328  str. 

Przypisany  ten  Katechizm  Seniorom,  Pa- 
sterzom i  Kaznodziejom  Zborów  Polskich 
KonfessyeyAii{fUstauskiey, wtenczas  w  Księ- 
stwie Brzeskiem  Kwanielyey  świętey  uczą- 
cym etc. —  Rok  nie  wyrażony  na  tytule, 
lecz  drukowano  r.  1727.      (L.  S.) 

3118.  Krotka,  wszakże  grunto- 
wna  Introdukcya    do   zbawienney 


Reformacyi  Doktora  Marcina  Lu- 
tra ,  osobliwie  do  Augspurgskiey 
Koufessiey  z  starszych  ale  wiary 
godnych  a  wielką  częścią  samych 
Pajileskich  Skrybentow  wiernie  ze- 
brana. Gdzie  oraz  i  nieodmleniona 
Koufessya  iafc  to  Roku  Pań.  1530 
dnia  25  Czerwca  w  Augspurgu  ca- 
łemu Rzymskiemu  Cesarstwu  od 
niektórych  Ksląźąt^  i  miast  Ewan- 
gelickich podana  się  znayduic.  Tą 
teraz  po  szczęśliwie  odłożonych 
dwustu  łeciech  lak  wtorym  Powsze- 
chnego czystego  Kościoła  Luter-  ' 
skiego  bardzo  radosnym  Jubileuszu, 
Prostakom  naybarziey  ku  nauce 
wydał  cum  conseńsu  et  approba- 
tione  Theologicae  Facultatis  Regio- 
montanae  Xiądz  Marcin  Zygmunt 
Zieleński  Pleban  Luterskiego  Zboru 
Polskiego  w  Królewcu  Pruskim, 
w  Lipsku  nakładem  y  typem  Ber- 
narda Clirystofa  Breilkopha  R.  P. 
1730.  8.  58  str. 

Przypis.:  Panom  Zwicrzchnościom  i  Pań- 
stwom Królestwa  Pruskiego  i  trzech  w  s'wiat 
wielce  wsławionych  Korony  Polskiej  mia$t 
wolnych,  Torunia,  Elbląga,  Gdańska.  Na 
hońcn  :  Konfessya  Augsburska  X.  Jana  Her 
biniusza.     (Ban.  H.  D.  K.  P.  HI.  120.) 

3119.  a)  Katechizm  D.  Marcina 
Lutra,  z  niemieckiego  ięzyka  w  sło- 
wlcński  wystawiony  przez  Micha- 
ła PoNTAiNA,  Sługę  słowa  Bożego 
w  Smoldzynie,  Roku  Pańskiego 
1643.  Nowa  edycya  z  przydatkiem 
niektórych  pytań  nauki  chrześciań- 
sklev.  W  Gdańsku  Drukował  God- 
frvd"Hartman,  roku  1758. 

'h) 1828. 

Wydał  Mrontfowius. 

Co  do  języka  Katechizmu  tego,  szczegól- 
nos'ć  jest  djalekt  kaszubski,  jako  to:  jem 
zam.  jestem,  jes  zam.  jesteś',  jesta  zam.  jest, 
jesmy  zam.  jestes'my,  procim,  procimu  zam. 
przeciw. 

(/KypH.MnHncra.HapoA.npocB  i84o  Ho- 
aóp-bOniA.  IV.  str.3.) 

3120.  Katechizm  Muieyszy  z  Su- 
mułą  o  Swiętey  Wieczerzy  Panskiey 
także  Sto  krótkich  Senteucyi  z  Pi- 
sma świętego,  o  Wierze  y  Pobo- 
żności zebranych  y  przyłączonych, 
z  modłitewkami  y  piosnkami  ma- 
łym Dziatkom  sluźącemi.    w  Kro- 


236      TEOLOGJA  DOGxM.,  PROTEST AN.,  KATECHIZM. 


lewcu  Pruskim  Drukował  G.  L. 
Hartuiig.  R.  1778.  12.  i  ark.  Druk 
niemiecki. 

3121.  D.  Jana  Jakuba  Rambacba, 
sw.  pani.  Professora  Prlin.  Tlieol. 
S.  naypierwsz.  Superaltendenta  i 
Kotisyliarza  Giessensk.  Konslstor. 
Porządna  o  Zbav('tcniii  ?^anka  ,  na- 
przód we  24  Pytaniach  krotko  ogar- 
niona ,  a  na  polyin  we  273  Pyta- 
niach^ których  odpowiedzi  z  więk- 
szej części  z  samejfo  Pisma  święte- 
go wzięte,  obszerniey  rozbierana, 

•z  poprzcdzaij\cym  Katechyzmem 
Bło{i;osł.  pam.  D.  Marcina  Łutcra. 
Dla  szkol  Pruskicli.  w  Kwidzynie, 
z  nakładem  dziedziców  nieboszczy- 
ka Jana  Jakuba  Kantera  Drukarza 
nadwornejco  Królewskiego  w  za- 
chodnich Prusach.  Roku  1792.  12. 
93  słr.    (L.  S.) 

3122.  Uczna  książka  Religii  Je- 
zusowej z  niemieckiego  Hermesa 
przekładania  Jann  Chucią  Powiatu 
Kościelnego  Byczyuskiego  Inspek- 
tora. Lehrbuch  der  Religion  etc. 
Brieg  in  der  Wollfarthschen  Buch- 
drukerey.  1808.  128  str. 

(Ban.  11.  D.K.P.  111.46.) 

3123.  Tom.  Węgierski.  Krótkie 
obiasnienie  y  wyrażenie  Summo  wne 
Pacierza  albo  Modlitwy  Pauskiev. 
r.  1620.  4.  5i  ark 

Przyp.  Katarzynie  z  Bnczacza  Ostroro- 
gowej.     (L.  S.) 

3124.  Wykład  na  Dziesięcioro 
Boże  Przikazanie  i  wiarę  świętą 
Krzcśćiaiiską  w  Kazaniach  ku  zbu- 
dowaniu w  niemieckim  ięzyku  po- 
dany od  Ks.  Jana  Armda,  Supcrin- 
tendenta  Luncburskiego ,  a  na  pol- 
ski ięzyk  przetłumaczony  przez  Ks. 
Samuela  LudowikaZa5a^i/U5a,  Słu- 
gę Słowa  Bożego  przed  Cieszy- 
nym.  W  Brzegu,  Drukował  GoflTrcd 
Tramp  Roku  1725.  12.  5  ark. 
Przy  tym :  Doktora  Marcina  Lu 
thera  Prosty  a  dobry  Sposób  do  mo- 
dlenia się,  dobremu  prziiacielowi 
podany.  ,i  ark.  FFszyslkieyo  8 
arkuszy.   (L.S.) 


3125.  Apologia  tho  iesth  Obro- 
nienie wiary  świctey  krzescianskiey 
kościoła  pospolitego  przeciw  nau- 
kamkacerskim  z  pisma  świętego  ze- 
brane, przes  Stanisława  ze  Lwowa. 
Drukowano  w  Krakowie  u^dziedzi- 
cow  Marka  Scłiarffenbergera  Roku 
1554  8.  144  kart  liczb,  oprócz  re- 
gestru i  przedmowy  do  Czytelnika, 
druk  gacki.    (L.  S.) 

Są  to  uVagI  nad  katechizmem  Jana  Se- 
klucjana  wydanrm  w  KróleTrcu  u  Daub- 
manar.  1547.  ZÓb.  wyzcj  N.  3090.  Całe  pi- 
smo zawiera  się  w  dziesięciu  rozmowach 
między  Polakiem  i  Prusakiem.  Dwie  ryci- 
ny, jedna  wystawującaLhrystusa  na  krzyżu, 
druga  Zwiastowanie  P.  Maryi.      (Chł.) 

3126.  Marcin  Czechowicz,  Apo- 
logia do  Ostafieia Wolowicza.  w  Ło- 
sku  1570. 

(C2acklII.22.— L.S.) 
Jest  to  podobna,  mówi  Sobolewski,  obro- 
na Katechizmu  Budnego:  O  Przednieyszych 
Wiary  Artykułach ,  zob.  wyżej  N.  3094; 
wszakże  czas,  w  którym  było  wydane,  ró- 
żni się  bardzo  od  tamtego,  chybaby  było 
dawniejsze  tegoż  Katechizmu  wydanie. 

3127.  Rozsądek  na  wykład  Ka- 
techizmu Księdza  Pawła  Gilowskie- 
go Jego  Miłości  Panu  Stanisławo- 
wi Taszyckiemu  z  Licławicz  uczy- 
niony. Roku  od  narodź.  Syna  Bo- 
żego 1580  Mesląca  (sic)  Septembra 
dnia  2o  skończony.  Drukował  Ale- 
xander  Turobinczyk  1581.  4.  129 
kari  i  i  na  początku.  (L.  S.) 

Nazwisko  iTurobinczyk  jest  zmyślone; 
Druk.  Alei.  Rodecki. 

(Ban.H.D.  K.P.  I.  376.) 

Na  karcie  loznej  12  wierszy  do  Czytelni- 
ka. List  przypisny  Stanisł.  Taszyckiego  do 
Stanisława  Szafranca  z  Pieskowej  Skały  Ka- 
sztelana Sędoniirskiego,  datowany  z  Licła- 
wicz  20  Stycznia  1581  roku.  Na  końcu  dzie- 
ła podpis  autora :  W.  M.  życzliwy  brat 
w  Panu  Marcin  Czechowic,  sługa  Jezusa 
syna  Bożego.  W  Lublinie  20  Septembre  r. 
1580.     (L.S.) 

Lelewel  (II.  211.)  wymienia  autora  An- 
toniewicza. 

3128.  Odprawa  przeciwko  iado- 
witym  potwarzom  Marcina  Czeeho- 
wica,  które  wypuścił  na  wykład  Ka- 
lecliizntu  K.  Pawła  Gilowski<*go. 
Przez  K.  Pa«ła  Gilowskiego  kro- 
tko a  dowodnie  napisana,  w  Zey- 
mach  r.  1605.  4.  88  kart. 


TEOLOGJA,  DOGM.,  PROTESTAN.,  APOL.  1  KONTRO  W.  237 


Po  przemowie  list  od  Stanisława  Sza- 
irańca  z  Pieskowej  Skały  do  Stanisława  Ta- 
szyckiejfo  z  Lieławic,  odpisując  mu  na  list, 
który  pisał  przy  Marcina  Czeckowica  Roz- 
sądku.    (Bibl.  Słuc.) 

3129.  Daiitzij^er  Lelirer  Erkla- 
riing  iiber  den  Catecliismuiii  Lu- 
Iheri.  Dantzijj  1648.  8. 

(Cat.Janss.1702.) 
Jedno  tylko  było  to  wydanie. 

(Acta  Hist.  Eccl.  nost.  temp.  VI.  B. 
p.754.) 

3130.  Aiiszujr  aus  der  Erkliirnnjj 
desCatecliismiisLulherl.Dantzlg.l2. 

X     Kilka  było  wydań. 

(Acta  Hist.  Eccl.  nost.  temp.  VI.  B. 
p.  734.  nota.) 

3131.  P.  Caroli  Kreitze?!  S.  J. 
(Defensio  CatLoIica  opposila    catc- 


cliisnio    Lullierano.)    Brunsberg^ac 
1()4I).   12.  po  niemiecku.       (Nieś.) 

3132.  P.  Ciiroli  Kreitzen  S  J. 
(Contra  Gatccliisiniiin  Liitlierarium). 
Briinsjrerjjae  1652 — 3.)  4.  2  tomy, 
po  niemiecku,  (Nieś.) 

3133.  Joliannis  Botsacci  ,  Er- 
klarung'  des  Catecłiismi  Ltitlicri. 
Daiłt/.i}J  1676.    3.     (Cat.Janss.  1679.) 

3134.  Catecliisnius  Lutlieri  ex 
verbls  Łntlieri  catbolice  IoqiieutłS. 
0!ivae  1684. 

Jest  to  pismo  Jezuity  Antwerpskiego Teo- 
dora Morę  ta. 

3135.  Samuel  ScuELGuiGEN  Cate^ 
clilsinus-Reliu(jnri}y,  voii  Betnig'  der 
Bjipstler.  Dantzig,  1684.  12.  Zob, 

Noty.  (Cat.  Janss.  1686.) 


c)  Apologja  i  Kontroiversja. 


3136a)Encbiridion  locorum  com- 
muniuin  adyersiis  Lntbcranos  Joan- 
nę EcKio  antore.  Na  końcu:  Ex- 
ciissum  Cracoylae  per  Hier.  Victo- 
reni  1525.  4.  32  kart  nieliczb.  Na 
początku  i  na  końcu  TVizerunek 
N.  Fanny.  (L.  S.) 

b) Cracoyiae   per  Hierony- 

iniim  Yictorem.  An.  1.5.2.5.  S.  55 
kart  nieliczb .     (L.  S.) 

3137.  De  dootrina  et  i^ioribus 
SectaeLuterianae  Georjjjii  Wicelii, 
Praeclari  Coloniensis  Tlieologi,  Li- 
bellus.  Exc»sum  Cracoyiae  perFlo- 
rianum  Unjjierinm  ,  A.  m.d. xxxii. 
die  sexta  Angusti.  8. 

Przypisanie   Jana    Cervus  Tucholiensis 
Piotr.  Tomickiemu  Biskup.  Krakowskiemu. 
(Janoc.  I.  37.) 

3138.  Anacepbaleosis  flosculos 
inonojframinos  ex  Prog^ymnasnia- 
tis  Cbristophori  Endortini  selectos 
complectens.  Auctore  Gregorio 
Shamotuliiso  Doctore  Jurinin,  Ar- 
obidiacono  Posnanien.  INouein  di- 
stincta  articulis  quornni  elenebus 
luiins  pagelle  alteruin  latus  deuion- 
strat. 

Feritas  sub  eifuo  iudiee  vineit. 
F^irłuti  omnia  paręnt. 


Herb  LataJskiego  naówczas  Bi- 
skupa Poznańskiego,  b.  m.  8.  29 
kart  nieliczb.       , 

Zamiast  zwyczajnego  podpisu  drukarza, 
na  końcu  są  dwa  wiersze  : 

Loco   ignomine    est  apuil  indignum    di- 

(ftiitas. 
Fortuna  viłrea   est,   (/ue  cum  splendet, 
frangitur. 

Anno  D.  1535. 

Wodezwie  do  Czytelnika  uwiadamia  au- 
tor, ze  gdy  go  Latalski  zrobił  Arcliidjako- 
nem  Poznańskim  ,  poczytał  za  powinnos'ć 
swego  urzędu  wejrzeć  w  książki,  którycb 
młódź  s'wiccka  i  dftchowna  w  szkołach  u- 
zywała.  Zdawało  mu  się ,  iz  znalazł  na- 
siona herezji  w^  Progymnazmatach  Hegen- 
dorfina ,  i  dla  ochronienia  tejże  młodzi  od 
ukrytego  jadu,  pisał  przeciwko  niemu(L.S.) 

3139.  Querela  Eloąnentiae.  Hel- 
leborus ,  Gregorio  Scbainotulano, 
Arcbldiacono  Posnensi,  non  satis 
coiupoti  mentis,  paratns  a  Cbristo- 
pboro  Hege^dorefi.no.  Cni  aceessit 
Farrago  errornm  pndendorum  ,  e- 
iusdeni  Arcbidlaconi  Posnensis,  et 
in  rebus  Sacris,  et  Jurę.  Explican- 
tur  autem,  in  boc  llbcilo ,  et  leges 
multae,  et  iura  pontilicia,  loca  Sa- 
crarum  scripturarum  et  alia  non  in- 
digna  cognilione.    Impressum  Vit- 


238  TEOLOGJA,DOGM.,  PROTESTAN.,  APOL.  I  KOISTROW. 


temberjjac  por  Joscplium  Klug.  An. 
Dom.  M.D. XXXVI.   8. 

W  Querela  Eloquenline  mowa  obrócona 
jest  do  Andrzeja  Comitcm  a  Gorca  Kaszte- 
lana Kalisk. —  Helleborus  przypisane  Stani- 
sławowi Bratkowskiemu.     (Janoe.  I.  113.) 

3140.  Vlncnlćt  Hilj)Ocralis  ysic) 
adatll}^aiHliim  eapiit  Crislopliori  Eii- 
(lorfini  {]^vr{jatfjin  sjiirantis,  pcrGrc- 
jjoriiim  SHAMOTULi.\eM  :  Artiiiiii  et 
Juritini  Doctorcm  Arcłiidiaconiim 
Posnan.  slbi  pro  Helleboro  fabrica- 
ta.  Escusum,  Cracoviae  per  Fioria- 
num  Vii{jleriuni  Anno  m.d  xxxvi. 
8.  44  kart  nieliczh.  Zoh.  Nołt/. 

3141.   Vinc«ila  Hippocratis  nova. 
Cracoviae  FI.  Ungler.   1536.  8. 
(Kat.  Ju.) 

3142  a)  Spcciłliim  baerctieoriiin 
Fratris  Aiiibrosii  Catbrtrini  PoLiTt 
Scnensis  Ordinis  Praedicatoriim. — 
Iinpressuin  Cracouiae  per  Joannem 
Haeliz  neocbristianiim.  Anno  do- 
mini M.D.XŁ.  8.  44  hart  nieliczh.- 

Przypis.  Piotr.  Gamratowi  Bisk.  Krak. — 
Druk  łaciński. —  Na  odwrocie  tytułu  liolc- 
sztycli  wyolirazaChrystusa  na  krzyżu. (L.S.) 

b)  Spoculum  liacreticnriiin  Fra- 
tris  Ainl)rosli  Catarini  Politi  Se- 
nensis  Ordinis  Praedicatoruin.  JWa 
końcu:  Iniprcssiini  Cracovię  per 
HieronYmum  Vietorem  Anno  1546. 
8.  46  kart  nieliczh.  ^  druk  łaciński. 

(L.S.) 

c)  —  —  ł.  r.  Cracoyic  a  pud  Job. 
Haelicz.  8.   (L.S.) 

W  Dedykacji,  Marcin  Sporn  Teol.  Profcs 
sor.  Prowincjał  Polski,  Dominikan  ,  pisze 
o  sobie,  iz  będąc  na  generalnej  Kapitule 
w  Rzymie,  tam  poznał  się  z  Kapłanem  te- 
goż Zgromadzenia  Ambrożym  Politus,  któ- 
ry na  początku  reformacji  przeciw  Lutro- 
wi wystąpił.  Sporn  zachęcał  }jo  do  rozpo- 
częcia z  nim  na  nowo  walki,  ale  nie  mo- 
gąc tego  wyjednać,  dobrał  się  do  rękopi- 
smów  jego,  i  za  powrotem  do  Polski  wy 
dał  to  pismo.  (Janoc.  ISachr.  I.  20.) 

3143.  Reverendissimi  Domini  D. 
Tbomae  de  Vio  Caietani  ,  (Jardina- 
Hs  Sancti  Xysti,  advcrsns  Liilbe- 
ranos  Opuscnia  :  nidelicct^ 

De  fide  et  operibus. 

De  communione : 

De  confcssionc. 

Dc  satisfaclione.  -      i     . 


Dc  intiocattóne  sanclorum. 
Ejusdem  Responsiones  ad  XVII. 
(|iiac!iita,  iu  usum  lectornm,  etiam- 
niini  addidimns ,  quod  sanę  bonani 
Theoiojfiae  partem  compłccti  vide- 
rfntnr.  Cracoviae.  Apud  Yiduam  , 
Floriani  Vn}>jerii.  M.D.xxxxiin.  8. 
78str,  liczb,  i 2  karty  naprzodzie. 

Przypis. Papież. Klemensowi  Vn.  16  wier- 
szy łacin,  na  pocLwałę  dzieła.  Druk  cur- 
8ive.   (L.  S.) 

3144.  Pbilippns  Anciii>Tus  Cbri- 
słiana  de  fide  et  Sacramentis  contra 
baereticorum    id    temporis    errores 
cxplanatio.   Accessit  practerea  edi-         J 
dum   Garoli  V.  Caesaris   cum   arii-         1 
culis  (jiiibus  docetnr  fidei  etr<'lig'io- 

nis  ciiristianac  vera  obserrantia.  A- 
pud  Hieronymum  Yielorcin.  Anno 
MD. XLV.  8.  158 str.  liczb..,  10 kart 
naprzodzie  i  H kart  na  końcu  nie- 
liczh.  Drukłac.  (L.S.)  Zoh.  Noty. 

3145.  D.StanisiansRAPAGELŁAN.  j 
De  Ecclesia  eiusqiie  noli.s.  Regio-  1 
monti(l545?)  Zob.JSoty. 

3146  a)  Marcin  Khomer  O  wie- 
rze yo  nauce  Lnlcrskyey.  Rozmo- 
wa Dworzanina  z  Mnicbem.iYa/co/t- 
cui  Wybiyano  wKrakowyepzez(sicj 
Łazarza  Andrysa,  Lata  Boże^j^o, 
1551.   8.   51  kart  nieliczh. 

Na  tytule  rycina  wyobraża  okręt  z  ża- 
glem rozpiętym,   a  w  okręcie  człowieka. 

Czcjjo  sye  Krzesciyanshi  czlo- 
wyek  dzycrżeć  ma.  Mnicba  z  Dwo- 
rzaninem Rozmowa  u  torą. —  Cum 
Gratia  et  Privilegio  Lazariis  An- 
dreae  excudebat.  LII.  (to  jest  1552). 
8.   87  kart. 

Tytuł  piękną  obwódką  drukarską  ozdo- 
biony. 

O  Koscyple  Bożym  albo  Kry- 
.stusowym.  \Imcba  z  Dworzaninem 
rozmowa  trzecia.  Łazarz  Andry- 
sowic  w  Krakowye  wybiyał.  Liij 
(1553;.  8    124  karl  nieliczh. 

Równie  piękna  lecz  odmienna  ozdobka 
na  tytule. 

Wszystkie  gockim  drukiem  bujnym.  Przed 
każdą  rozmową  jest  odezwa  Pisarza  do 
Czytelnika.  Zob.Noty. 

O    Nauce     Kosćyoła     śwyętejjo 
Dworzanina    z  Muicbeni  rozmowa        ^ 
czwarta    y  ostateczna.     W    Krak. 


l 


Cz-r  .^j,//:  ^,y.  r/y./,- 1;9 

TI 


TEOLOGIA,  DOGM,,  PROTEJyTAN.,  APOL.J  KONTRO  W.  239 


przez  Łazarza  Andryso.  Liiij.  8.  11 
ark.  {siyu.  L). 

Na  końcu  imię  Drukarza  jak  na  końcu 
pierwszej  rozmowy.   Zoh.  ISoty. 

(L.  S.— Bibliot.Pol.  1826.T.I.283nast.) 

li)  Marcia  Kromer.  O  Wie- 
rze Y  o  nauce  Lułersliyey.  Kozmo- 
•wa  Dworzanina  z  Mnichem  (rycina 
tvyohraia  okręt  jak  tv  edycji  piertu- 
szej).  W  Krakowie  przez  Łazarza 
Yantlrysa (siej.  8.  43  kart  nielicib. 

Jest  to  dialog  pierwszy,  niewiadomo  czy 
inwe  wyszły 

Ostatnia  karta  Lij)  zawiera  z  obu  stron 
ryciny  :  z  jednej,  pół  figury  jakiegoś'  ryce- 
rza w  zbroi,  w  pra>^'ej  ręce  miecz,  w  le 
wej  jakąś  wstęgę  czy  tez  pas  trzymające- 
go ,  który  mu  ponad  glow^ą  przechodzi  i 
AT  tyle  się  zwija  i  kończy.  Z  drugiej,  ryci- 
na  tu  przyłączona.  —  J)ruk  przedmowy 
w  tern  wydaniu  tenże  sam,  jakjm  tai 
przedmowa  i  cała  Rozmowa  w  pierwszem 
wydaniu  drukowana. —  Druk  zas'  Rozmowy 
nierównie  drobniejszy,  gocki. —  Że  ło  wy- 
danie późniejsze,  dowodzi  ortogratja  po- 
prawniejsza,  mianowicie  mniej  częste  uzy 
wanie  litery  y.   (L.  S.) 

3147  a)  De  falsa  iiostri  temporis 
et  vera  Clirisli  re!ij'yione,  Libri  duo 
primi  de  quatuor,  polonica  ling-ua 
aute  octo  ot  noueni  annos  conscri- 
ptis  atque  eiiilis :  nunc  recens  iuti- 
na  lingua  donati,  et  aucti,  Martino 
Cromero  aulhore  Cum  jjratia  et  pri- 
vile{f.  Cacs.  Maicst.  Anno  salutis 
1559.  Na  końcu  tych  dwóch  ksiąy: 
IniprcssumDilin{>-ae  apud  Scbaldum 
Mayer.  37  ark.  i  dxvie  przemowy. 

Przedmowa  do  Ottona  Truchsesa  Kardy- 
nała i  Biskupa  Auszpurskicgo  datowana  : 
Augustae  Yindelicorum  septimo 
Cal.  August.  An.  1559. 

b)  Martini  Croimeri  de  vera  et 
falsa  religione  colloquiorum  liber 
tcrtius,  qui  est  de  ecclesia  Christi, 
in  duo  diyisus  colloquia.  Cum  gra- 
tia  et  privilc{jio  Caes.  Maicst.  Dilin- 
Cae  excudebatSebaIdus Mayer  1501. 
4.  42k  ark.  {tamie) 

Jest  to  tłómaczenie  drzieła  wydanego  pod 
napisem:  Mnich.  —  Dedykacja  do  Jakóba 
Puteus  Kardynała  datowana  Yiennae  Au- 
itriae  12  Cal.  Febr.  1561. 

c) 15(59.  4. 

(Bibl.  Heins.  Pars  I.  p.  40.) 
3148.    Martini  Cro.ueri  Monach us 
siue  Colloquiornm  de  religioue  libri 


quatuor^  binis  distincti  dialojjis. 
Quorum  trcs  priores  abauthore  sic 
suut  aucti  et  recog-nlti  sunt,  ut  me- 
rito  novi  dici  queunt^  quibus  quar- 
tus  totus  jam  recens  accessit.  Cum 
iudice  luculento.  Cołoniac,  apud 
Maternuni  Cholinum.  1508.  8.  589 
i  214  str.  oprócz  iegestróiv. 

Na  odwrocie  karty  tytułowej  jest  List 
Piusa  IV  do  Kromera,  w  którym  donosząc 
mu  o  odebraniu  przypisanego  sobie  dzieł- 
ka:  De  coelibntit  Sacerdotum,  chwali  jego 
gorliwos'ć  i  naukę,  i  do  pisania  przeciwko 
heretykom  zachęca.  Data  9  Marca  1565  r. — 
Następnie  Przedmowa  do  Piusa  V.  (L.  S.) 
Zob.  Noty. 

3149.  Opus  eleg^antissimum  ,  va- 
rias  łiostri  tempori»  sectas  et  hae- 
reses  ab  orijjine  recensens  ^  a  Sta- 
nisiao  Hosio,    Episcopo    Varmien- 

•si.  Parislis  Jounnes  t^oucherius. 
1560.  8. 

((>atal.  des  livres  impr.  de  la  Biblioth. 
duRoy.  Paris  1743.  T.  II.  D.N.  7507.) 

3150.  Genealojjia  et  successio 
Martini  Lutheri,  Quinti  Eran^jeli- 
stae  cl  Palris,  qui  genuit  ho.s  tot 
EvangeIicos  filios  et  familias,  in 
or!)e  Cliristiano,  Ecclesiae  Dci  et 
sibi  muluo  rcbellantes.  Anno  9i.».ŁXi. 
4.  li)  kart. 

Jakiś'  anonym  przypisał  ten  Katalog  od- 
szczepienców,  od  Lutra  pochodzących,  Ja- 
nowi PrzerębskiemuArcybisk. Gniezn.  Zob, 
Noty. 

3151.  Wizerunek  Faleczneg^o  y 
Ducha,  y  nauki,  y  pisma ^  tych  to 
od  Lutcra  począwszy  nowo  Ewan- 
geliljów  :  w  którym  iako  weźwier- 
cicdlc  iaśiiie  obeyrzysz ,  onc  Be- 
sthyH  z  wielą  {jlow  o  iednym  ciele, 
co  ii)  wykonterfetowal  święty  Jan 
w  swym  obiawieniu.  Na  końcu  r 
w  Krakowie  w  officynie  Szatffen- 
berjfierow.  1561.  8.  56  kart,  i 
Przemowy  Kr/.eściaiiskiemu  Czy- 
thelnikowi  5  kart. 

(Lcl.Bibl.Ks.Dw.  L105.) 

3152.  Stanis^lai  Cechoyii  ,  Con- 
eionatorisLublinensisApol()j>ia  con- 
tra piam  (si  diis  placet)  Mathiae 
Brzozoyij  Dofensionem.  Ex  qua 
Pius  Lector,  Psendoeyangeiicorum 
imposturas  et  rectam  Cathołicorum 
fidem  cognoscet    Cracoriae  Apud 


240  TEOLOGIA,  ©OGM.,  PROTESTAN.,  APOL.  I  KOJNTROW. 


M.     Siebenelcber.     1561.     8.      26 
kart.  (L.  S.) 

3153.  List  tlo  Oświeconego  Pa- 
na, pana  Mikolaia  Radźiwila,  w  O- 
lyce  y  iNieswieźu  Ksiąxcóia  Woic- 
•Vł'OclyWilenskicjjo,WielkiegoKsyc- 
stwa  Litewskiep,o  Naywyszego  Mar- 


szałhi 


Kanclerza  etc.    Od  Stani- 


sława Orzechowskiego  Okszyca 
z  Przeniyskley  ziemi,  przyConclu- 
siach  przeciwko  Heretykom  wyda- 
uycli.  Z  Łacinskiejjo  na  Polski  ic- 
zyk  przełożony,  (/łi/ciiia,  herbTo- 
por).  8.  Sian.  A — C.  Druk  (jocki. 
Zob.  Noty.    (Lei.  Bibl.  Ks.  Dw.  1. 1380 

3154.  Andreae  Frlcii  Modreyii 
libri  tres:   qnoriiin 

Privius,  de   Peccato  Originis. 

Seeundus,  de  Libero  liomiuis  ar- 
bitrio. 

Terłius,  de  Providenłia  et  prae- 
destinalione  Dci  aeferna. 

Ejusdem  de  Mediatore  libri  UL 

Si  quid  bic  dictum  scriptnuiYC 
contra  Ycritatem ,  indictum  inscri- 
ptiunyc  esto.  —  Accessit ,  INarratio 
simplex  rei  novae  et  tyiisdem  pes- 
sinii  exempli :  simiil  et  ąuerela  de 
iniuriis  et  exposliilatio  ciini  Stani- 
słau  Oricbovio  Koxolano.  Cum  re- 
rum et  yerborum  mcmorabilium  in- 
dice  copioso.  b.  m.  15()2.  4. 

Trzy  pierwsze  księgi :  de  Peccato  etc, 
zajmują  str.  200. — Dalej  idzie  Narratio  sim- 
ple.r  etc.  i  ma  paginacją  107—152.  Trzy 
księgi  rfe  ilffrfirt<ore  p.  ł  — 84.  Regestru  nie 
ma  -w  tym  exemplarzu,  który  jak  widać  źle 
jest  oprawiony.   (L.  S.)  Zob.  JSoty. 

3155.  Royc  Ewanieliey  naszejyo 
wieku  po  Krześciaiistwie  rozmno- 
źoney,  Ksinszki  wszem  miłośnikom 
prawdy  i  słowa  Bożego  pożyte- 
czne. Vidi  pracvarlcantes  et  tabes- 
ccbam.  ]\a  końcu:  w  Krakowie 
w  Drukarni  IMikolaia  Szarffenber- 
gera  R.  1566.  8.  23  kart  uieliczb. 
Druk  tjocki.  Bardzo  rzadkie  (Li.S.) 
Zob.  ]\oly. 

315t).  Alberlus  Laski,  Respon- 
sum  ad  littcras  Haeretieorum.  b.tn. 

1570.    8.  (Kat.  Elek.  Sask.) 

3157.  Postępek  Prawa  Czarto- 
wskicpo.  w  Brześciu  Litew.  1570.4. 

(L.  S.) 


3158  a)  Stanislai  Socoloyii  Con- 
cionatoris  Regii  Conciones  duac, 
altera  de  yestitu  baereticorum,  alte- 
ra  de  causis  supremi  Hierosolimitani 
excidii.  Leopoli  A.D.  m.d. lxxviii. 
Na  końcu:  Jmpressum  in  Officina 
]\icolai  ScbarfTenborgii  mdlxxviii. 
4.   3  ark.  (Ban.H.D.K.P.I.390.) 

b)  Concio  de  yestitu  et  fructu 
Haereseon  Stanislai  Socoloyii.  JNis- 
sae  Sileslorum.  Anno  1578.  Excu- 
debat  Joannes  Cruciger.   4. 

(Ban.  H.  D.  K.  P.  III,  137.— Nieś.) 

3159.  Sebastianus  Grabo wiecki 
Martinus  Lauter  eiusqac  leyitas. 
Crac.  Typis  Lazarianis  1585.  4. 
74  str. 

Zdania  Lutra  w  rzeczach  wiary  w  łaciń- 
skim i  polskim  języku  z  wyrażeniem  źrzó- 
deł,  z  których  są  czerpane,  przypisane  Kró- 
lowi Stefanowi.     (Bibl.  Ossol.—  L.  S.) 

3160.  AtlieismiLutberi,  Melancb- 
tbonis,  Całvini ,  Bezae,  Vbiqueta- 
riorum  ,  Anabaptistarum,  Picardo- 
rum ,  Puritanorum,  Arianorum  et 
aliorum  iiostri  temporis  baeretico- 
rum. Duo  item  libri  pestilcntissimi 
Ministrorum  Transsyjyanicorum  , 
cum  ibesibusFrancisci  Dayidis,  ad- 
yersus  sauclissimain  Trinitatem  rc- 
futati  ab  Antonio  Posseyiino  S.  J. 
dcniquc  antitbesis  bercticae  perG- 
diue,  contra  singulos  articulos  or- 
tliodoxBe  (idei.  Vilnae  iu  Lityania, 
apud  Joannem  ^elicensem ,  Au. 
M.D.LXxxyi.  8.  14  ark. 

Przypisał  Królowi  Stefanowi,  Stepha- 
nus  Bodonius  nobilis  Transsylra- 
nus.    uczeń  Teologii  Akad.  Wileńskiej. 

3161.  Pbilosopliia  Lutlieranorum 
et  omnium  buius  temporis  baereti< 
corum ,  ab  impietatc  iliiiis  diaboli- 
ca  ,  et  yersipeili  promanantium,  ad 
gloria m  Dci  et  Ecciesiae  ipsius  de- 
fensam  olim  edita,  nunc  necessario 
rcpetita.  Cracoyiae,  en  Offic.  Andrec 
Pelricoyiensis.  1588.4.  6^  ark.  Zob. 
Noty. 

3162.  3Ielcbior  Parkcyius  :  Ar- 
tes  et  impostnrae  novI  Evangclu 
Magistrorum  Tbesibus  comprehcn- 
sae.  Posu.  Tvp.  Joan.  Wołrabi. 
1589.    4.  (Sienk.  Dod.  do  Bcnt.) 


TEOLOGIA,  DOGM.,  PROTESTAN.,  APOL.  I  KONTRO  W.  241 


3163.  QuaestIones  de  Haeresibus 
nostri  temporis  Andreae  Volano 
ipsiusąiic  fratribiis  Lithvaiiiae  Mi- 
nistris  per  Andream  Jurgeyicium 
Cauonieiim  Viliiensein  propositae, 
iussu —  III.  Georjjii — Radziwiłł  in 
lucern    editae.   Yilnae  A.  D.  mdxc. 

4.  aSstr. 

Przemowa  taki  ma  napis:  Andreae  Vola- 
no  saniorem  mentem  ,  dat.  Yilnae  1  Martii 
1590.  ' 

(Jan.  Exc.  p.  IV.— Baliń.  Bibliot.  Warsz. 
1841.1.  p.  478.) 

^  3164.  Questiyey  Uilkadziesiąt,  al- 
bo Pytania  Katliolickie,  o  prawdzi- 
wym Kościele  Pana  Krystusowym, 
o  Piśmie  S.  y  o  rozlicznycb  błę- 
dziecb  y  bluziiicrstwacb  Ewanjeli- 
kow  dzisieyszycb,  Andrzejowi  Wo- 
lanowi Ministrowi  Litewskiemu 
przez  X.  Andrzeia  Jurgiewicza  Ka- 
nonika Wileńskiego  ku  rozwiąza- 
niu podane  y  z  rozkazania  J.  M.  X. 
Jerzego  Radziwila  P.  S.  R.  Kar- 
dynała ,  y  Wileńskiego  Biskupa, 
w  Wilnie  pierwey  po  łacinie  wy- 
dane, A  teraz  z  Łacińskiego  na  pol- 
ski przełożone.  W  Krakowie  wDru- 
karni  Lazarzowey  R.  P.  15yO.  4. 
42  str.. 

W  przemowie  tłómacza  wyrażono ,  ze 
wydali  Ministrowie  bezimiennie,  bez  miej- 
sca i  drukarza  ,  jakiś  Traktacik  przeciw 
Kwestyom  Łacińskim  Jurgiewicza.  Kwe- 
styj  tych  jest  84. 

(Wizer.  Pocz.NowyT.  II.) 

3165.  Anatomia  łibelli  famosi  et 
scurrilis  Andreae  Yolani  Lwowco- 
yiensis  apostatae  et  praefecti  Syna- 
gogae  Calyinisticae  Yilnensis.  Per 
Andream  Jurgieyicium  Caiionicum 
Vilncnsem.  Jussu  et  autlioritate  III. 
et  Rcv.—  D.  Georgii  D.  M.    titiili 

5.  Sixti  S.  R.  E.  Presbyteri  Cardi- 
nalis,  Radziwil  nuncupati ,  Epi- 
scopatus  Yilnensis  perpetui  adrai- 
uistratoris  etc.  in  lucem  edita. 
M.D.xc.i.  4.  H^  ark: 

Przypis.  Mikol.  Krzysztof-  Radziwiłłowi 
Wojewodzie  Trock.,  gdzie  powiada,  ze 
przed  ośmią  miesiącami  wydał:  Quaestio- 
nes  quasdam 'de  nostri  lemporis  controver- 
siis,  quas  Volano,  et  aliis  pestibus  Lithva- 
niac  proposui,  na  które  dotąd  oni  nic  nie 
odpowiedzieli.  Zob.  N.  poprzedzający. — 
Po  tytule:   In  stemma  perditi  nebulonisTo- 

Tom  IL 


stii— Epigramma  Pauli  Zastepovii20  wier., 
Eiusdem  in  eundem  quod  se  Origanum  dici 
Yoluerit  10  i  8  wier.,  Nicolai  Siedlecii,  in 
eundem  Tostium  8  i  6  wier.  łac,  Hermolai 
Gravicii  in  Yolanum  eiusque  maledicum 
poetam;i2  wier.,  Martini  Prawodicii  in  Vo- 
lanum  6  16  wier. 

Na  zarzuty  Wolana  co  doroduJurgiewi- 
czowi  czynione  odpowiada,  ze  ojciec  jego 
uczciwego  urodzenia  ze  Żmudzi,  w  Wilnie 
wychowywał  się  i  knpiectwem  bawił  się. 

3166  a)  Ministromacbia,  in  qua 
eyangelicorum  Magistrorum  de  e- 
rangelies  Magistris  etMinistris  mu- 
tua  judicia,  testimonia,  conyicia, 
małedicta,  irae,  dirae,  minac^  fu- 
riae,  execrationes,  proscriptiones, 
condemnatioues,  et  omnibus  sae- 
culis  inauditi  anatbematismi  recen- 
sentur  per  Stanislaum  Rescium  coI- 
lecta.  Cracoviae  in  Architypogra- 
pbia  Regia  et  Ecciesiastica  Łazari 
1591.  8.  156  str.  i  14  nieliczh. 

Przedmowa  z  datą :  AndreioTiae  4  Idus 
Martii  1591. —  Siarcz,  wymienia  wydanie 
Jędrzejowskie  (?)  r.  1592. 

b) Gołoniae.  Henricus  Fal- 

ckenberg  1592.  8. 

3167.  Judicium  Andreae  Volani 
de  Libełło  quodam  Stanislai  Rescii 

aui  inscribitur  Mtnisłromachia,  ad 
'.  Piasecium  Societatis,  ut  rocant, 
Jesu  inColłegioVilnensi. Viloae ulti- 
mjłel>ei  patientiae  AnnoMDxciii.  4. 
Data  na  końcu  :  Ex  Biutiscis  15  Octobr. 
1592. — Piasecki  odwiedzając  Wolana  był  zo- 
stawił u  niego  to  pismo  Reszki,  dla  tego  tez 
Wolan  do  Piaseckiego  pismo  to  posłał. 

3168.  Amiea  et  succincta  ad  Sta- 
nislai Rescii  Ministromacbiam  Res- 
ponsio  PhilalethaeOxoniensis.  b.m. 
i  r.  8.  87  str.  (L.  S.)  Zob.  Noty. 

3169.  Matbiae  Zyuowski,  Łibelli 
Pseudo  -  Evangclici ,  contra  Mini- 
stromacbiam R.  D.  Stanislai  Rescii, 
a  guodam  Guilelmo  Pbilalete  Oxo- 
nieosi  scripti,brevis  ac  solidaRefuta- 
tlo.  Posnaniae.  bez  wyrażenia  dru- 
karni. MDXClll.  4.       (Janoc.  III.  405.) 

Druk  Wolraba. 

3170.  Joannis  KRzusKiYindiciae 
ąuibusGuilelmi  Pbilaletbae  respon- 
sio  ad  Ministromacbiam  Slanis.  Re- 
scii ,  contra  refutationem  Posna- 
niensem  a  crimiuatione  yindicatur. 
b.m.  1593.  4.  (L.S.) 

31 


242  TEOLOGIA,  DOGM.,  PROTESTAN.,  APOL.  I  KONTROW. 


Jest  to  pismo  przeciw  Żydowskiemu. — 
Siarczyński  (1.257.)  autora  nazywa  Krzy- 
ckim. 

3171.  Adrian  Junga  S.  J.  Epislo- 
lae  Joannis  Capri  solida  confiilatio 
edita  ab  Albcrto  Emporlno.  Posiia- 
niael593.  4.     (L.S.) 

3172.  Jan  Turkowski.  Poznacze- 
nie niektórych  kwestyi  o  Kościele 
Boźyin  S.  Kazania  Ewanielickiej^O. 
Dominie.  4.  et  5.  post  Epiphan. 
w  Warszawie  na  seymie  1585- 

Napisane  z  woli  Stanisł.  Pękoslawskiego 
Starosty  Malborsklego,  (B.  I.  255.)  Zob. 
Olof.  Poln.  Liedergesch. 

3173.  Stanisław  Grodzicki.  Pra- 
widło wiary  liaeretyckiey,  to  iesl 
okazanie  iź  wodzowie  kacerscy  nie 
Pismo  s.  ale  własny  mozg  s^iYoy,  za 
regułę  albo  prawidło  wiary  sobie 
maią.  A  przytym  Pirwsza  Centcria 
albo  Sto  iawnycli  fałszerstw  w  wie- 
rze ,  z  obrony  Postylle  Kaccrsk.icy, 
od  fałecznego  Proroka  Grzegorza 
Żarnowca  wydaney ,  zebranych, 
przez  Daniela  Lcncycyusza.  Roku 
P.1592.  4.  236  str.  i  jedna  karta. 
Na  przodzie  kart  4.  Zob.  Noty. 

(Bibl.  Ossol.— L.  S.) 
3174.aJEwanielik  X.  D.  Stanisława 
Grodzickiego  albo  rozmowy  Ewan- 
gelika z  Ministrem.  Na  końcu: 
w  Wilnie  w  Druk.  Akad.  Śoc.  Je- 
sn.  1592.  4.  33  str. 

Sobolewski  widział  to  bez  karty  tytuło- 
wej w  Bibliotece  Ossol.  z  napisem  na  koń- 
cu :  wWiłnie  w  Druk.  Akad.  Soc.  Jesu.  4. 
33  str. 

b) —  —  w  Krakowie,  w  Drukar- 
niey  Andrzeia  Piotrkowczyka.1602. 
4.  16  kart  nieliczh. 

Rozmówcy  są :  Minister  i  Ewangelik. 
Rzecz  o  tem,  ze  niewłas'ciwie  róznowiercy 
Ewangelikami  się  nazywają. 

3175.  KathoiikX.  Stanisława  Ra- 
NizowsKiEGo,  Sługi  Pana  Krystuso- 
wego :  Przeciwko  Ewangelikowi 
X.  D.  Stanisława  Grodzickiego,  So- 
cietatis  Jesu.  Oseae  2.  Sądźcie  ma- 
tkę wasze,  sądźcie:  abowiem  ona 
nie  żoną  moią,  ani  ia  mężem  iey, 
niech  odrzuci  nierządy  swoje  od 
oblicza  swego,  y  cudzołóstwa  swo- 


ie  z  pośrodku  piersi  swoich.  4.  iOO 
str.  prócz  dedykacji. 

Przyp.  Stanisł.  Stadnickiemu  z  Zmlegro- 
da.  Ranizowski,  o  którym  niema  wzmianki 
w  Siarczyńsklcgo  Obrazie  Wieku  Zygmun- 
ta lii,  zyl  za  tego  monarchy  i  był  pasto- 
rem w  Żołyni.  (Józ.  Łukasz.  Noty.) 

3176.  Joannes  Twardowski.  E- 
xamen  fidei  Sectariorum.  Yilnac. 
Typ.  Acad.  S.  J.  1594.  4. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 
3177  a)  Synopsis  novi  Evangelie 
scu  de  doctrina  ,    moribus  ,    fructi- 
bus ,     characteribus ,     et    borrendis 
atauc    implacabilibus    in    religione     j 
dissidiis  Sectariorum  huius  tempo-     'm 
ris  qHi  dici  voluutEvangełici  Libri     ' 
tres  vindiciis  ministri  Radeoyiensis 
Galuiuiani     oppositi    ab    Hadriano 
Jł^gio  Soc.  J.  Tbeologo. —  Posna- 
niae  m.d.kcy.  4.   498  str.,  4  ark. 
na  przodzie  *  3  karty  na  końcu. 

Przypis,  autora  Stanisław.  Karnkowskie- 
mu  Arcybiskup.  Gniezn.  —  Po  dedykacji  i 
na  końcu  wiersze  na  sektarzów,  Andrzeja 
Frusius  S.  J.  i  Andrzeja  Krzyckiego  (Cri- 
cius). 

b) tam.  1597.  ap.  Vid.  et 

Haer.  Joan.  WoJrabi.  4. 

(Slenk.  Dod.  do  Bent.) 

3178.  De  Atheismis  et  Pbalaris- 
ntis  Eyaiigelicorum  Libri  duo  quo- 
rum  prior  de  fide,  posterior  tractat 
dc  operibus  corum.  Auctore  Stani- 
slao  Rescio  Presbytcro.  JNeapoli 
apud.  J.  Jac.  Carlinum  et  Ant.  Pa- 
cem.  1596.  fol.  min.  609  str.  i  4 
ark.  na  przodzie. 

Przypis.  Królowi  Zygmuntowi  III.  Zoh. 
Pfoty. 

3179.  Jo.  Christopb.  We^dlerI 
Dissertatio  praeliminaris  qua  asse- 
ritur  contra  Stanislaum  Rescium, 
Baroninm  etc.  Łutheranos  neque 
supprimere  ncquc  corrumpere  scri- 
ptoros.  : 

(Vogt,   Catal.  Libr.    rar.  Hamb.  1747.    " , 
p.577.) 

3180  a)  Quinti  Erangelii  Professo- 
res  autiquissimi  et  celeberrirai  Nul- 
lus  et  JNemo  qui  in  ecclesia  mathe- 
matica,  fugitira,  latitantc  incoguita 
et  inyisibili  Protestantium :  usque  ' 
adLutherum,  Zwinglium  et  Całvi- 
uum  lataerimt  e  tenebris  eruti  per 


TEOLOGJA,  DOGM.,  PROTEST AN.,  APOL.  1  KONTRO  W,  243 


Andream  Jurgiewicium  Canoniciim 
Yiincnsem.  Vilnae  excudehat  Da- 
niel Lancicius  A.  D.  1599.  4.  112 
str.  i  arkusz  na  przodzie. 

Przypis.  Mikojaj.  Krzyszlof.  Radzi>viłło- 
wi,  Wojewodzie  Trocliiemu.— Wolana  au- 
tor (str.  2)  jako  żyjącego  wspomina. 

b) Monasterii  1602. 

(Sienk.Dod.  doBent.) 
c)  —  —     Monasteni      Lambert 
RassfeUlt  1603.  12. 

(Catal.  des  livres  de  la  Bibliotli.  du  Roy, 
Paris  1742.; 

3181.  Refornrirter  wcitbcbaiidter 
Niemandt  ^  welcber  zu  crlicnncn 
giebt,  wo  die  reelite  oder  iinrecbtc 
KircLe  gewest,  und  jetzijcer  Zeit 
zu  liiidcu  seye.  Verdeutscht  durcb 
Job,  Stamphiiitn.  Mayiilz,  1003.  4. 

(Catal.  Bibl.  publ.  Moeno-Fraucofurt.  p. 
180.— L.S.) 

Z  wyrazów  tytułu  pisma  poprzedzające- 
go :  Nullus  et  Ncmo,  domyślać  się  można, 
iz  to  jest  tłómaczenie  pisma  poprzedzają- 
cego. 

3182.  fienedictiis  Morgenstern. 
Tractatus  de  Ecclcsia  Domini  Jesu 
Cbristi  vcra  iet  Calbolica  et  de  Ec- 
clesiis  falsis  boc  est  Papatu,  eius 
ortu  et  iucrementis  qiiaedani^  et  an 
is  iure  postulet  resliintionem  ae- 
dium  sacrarum  et  redituum  Eecle- 
siasicoruni  ^  item  de  Calvinis(arum 
WaldcnsiuuKjue  Ecclesiis  et  borum 
in  Relijrionc  Consensu  Sendonii- 
riae  in  Polonia  A.  1570  fabricato. 
Francofurli  adMoen.  1598.  8.  Zob. 
ISoty. 

3183.  Okazanie  tego,  iż  ci  lu- 
dzie, którzy  w  Królestwie  Polskim, 
y  vr  Wielkim  Xicstwie  Litewskim 
pospolicie  Ewaniclikanii  nazwani 
są ,  którzy  skutcezney  pobożności 
naśladowcami  być  cbcicli ,  powin- 
niby  się  do  Zboru  tycb  łudzi  przy- 
łączyć, którzy  w  tycbże  narodziccb 
fałszywie  i  niesłusznie  Ariany  i  E- 
biouitami  nazywani  bvwaią.  W  Ra- 
kowie ,  1600.  4.  62  kr.  i  3  harty. 

Rzadkie  pismo  ;  bezimienne.  (L.S.) 

3184.  Joan.  Demetr.  Solikowski 
Vcrus  Martini  Lutberi  triumpbus. 
Cracoviae  1604. 

Wiersze  przeciw  pismu  jakiegoś'  Lutera- 


nina wydanemu  r.  1568.  wydał  Maciejj  Si- 
sinius  (Zyzniewicz)  i  przypis.  Szymon.  Ru- 
dnickiemu Sekret.  Kor. 

(Siarcz,  n.  387.) 

3185.  Apologia  przeciwko  Lute- 
ranom: Zwinglianom,  Kalwinistom, 
Nowokrzczeiicom  r  Przez  X.  An- 
drzeja Waugockiego  pilnie  napi- 
sana, y  do  druku  podana,  w  Kra- 
kowie w  drukarniey  u  Wdowy  Ja- 
kuba Siebeneycbera,  1605.  4.  542 
str. ,  14  hart  regestru  i  9  hart  na 
przodzie. 

Przedmowa  do  Piotra  Tylickiego,  naów- 
czas  Biskupa  Kujawskiego,  Nominata  Kra- 
kowskiego. W  przedmowie  tej  na  końca 
wyraża :  Miałem  to  dawno  uczynić  y  na 
woli  nioiey  nic  nie  schodziło ,  ale  in  eam 
aetatem  ineidimus ,  «£ua  facilius  est  libros 
scribere  quara  imprimere.Hier.  Powodowski 
Kan.  Krak.  zastąpił  koszta  druku. —  Dzieło 
pracowicie  dokonane.,     (L.S.) 

3186.  FridcriciBiiRTSCii  Brauns- 
berg^ensis  de  Socletate  Jesu,  In  E- 
Yang^elia  adyentus  et  quae  sequua- 
tur  Dominicarum  Commentationes. 
Ad  eos  potissimum,  qui  inter  Hae- 
reticos  degunt,  iurandos,  ordina- 
tae.  Cum  indice  triplici.  Scriptu- 
rarum  ,  quae  passim  explicantur, 
rerum  praecipuarum ,  et  Evange- 
liorumDominiealium  niiae  hic  trac- 
laniur.  Cracoyiae  in  Offic.  JNicolai 
Zobii,  1607.  8.  793  str.,  19  hart 
reyestróiu  na  hońcu  i  8  hart  na 
przodzie. 

Dedykacja  do  Piotra  Tylickiego  Biskupa 
Krak.,  datowana  z  Krakowa,  i  przedmowa 
do  Czytelnika.      (L.S.) 

3187.  Proca  na  ministry  y  na 
wszystkie  beretyki,  z  piąclą  Dawi- 
dowych kamieni  w  tobole.  Z  kto- 
rey,  tak  stary  iako  y  młody  czło- 
wiek ,  Kalwina ;,  Lutra ^  Trydeitę, 
Pikarda ,  Aryana  etc.  prędko  po- 
żyie.  Przez  Xiędza  Marcina  przed 
tym  Plebana  Kleckiego ,  teraz  Pro- 
boszcza w  Mieyskiey  Gorce,  nowo 
urobiona.  Do  tego  przydany  lesl 
niezgodny,  y  inszych  Heretyckich 
dzielow  (sic)  Appendix:  który  z  po- 
dziwieniem  i  chętliwie,  każdy  czy- 
tać będzie,  w  Krak.  u  Wdowy  Jak. 
Sibeneycbera,  1607.  4.  114  str. 

Na  czele  jest :  1)  Prolog  wierszem,  100 


244  TEOLOGJA,  DOGM  ,  PROTEST AN.,APOL.  I KONTROW. 


■wier.  2)  Declaracia  dla  czego  się  tu  pisma, 
albo  dowodów  z  Doktorów  s.  nie  używało, 
tylko  pisma  szczerego  z  Bibliey,  tak  Stare- 
go, iafto  nowego  Zakonu.  2)  34  wiersze  na 
herb  Nałęcz.  4)  Przedmowa  do  Andrzeja 
z  Czarnkowa  Czarnkowskiego  Woiew.  Ka- 
liskiego. (Tu  historja  tego  domu  opisana). 
4)  Przedmowa  do  Czytelnika.   (L.  S.) 

3188.  Summariusz  Prawdy  Ka- 
thoiickicy  w  przeduieyszycb  spo- 
rach ktorc  ma  Kościół  Święty  Apo- 
stolski z  teraznieyszemi  kacerstwy 
pisany  Przez  X.  Woyciecha  Słup- 
skiego Arcliidyąkona  Włocławskie- 
go, z  odpowiedzią  na  potwąrzy  y 
bluznierstwaMacieiaRosentreter  ja- 
kiegoś wTurmieiu  Ministra.  W  Kra- 
Jsowie  Bazyli  Skalski  drukował,  R. 
P.  1607.  4,  62  słr.  bardzo  rzad- 
kie. 

Dedykacja  do  Pawła  Działy ńskicgo  Sta- 
rosty Radzińskicgo. —  Słupski  na  jakiems' 
Kazaniu  pogrzebowem  w  Tychnowach  do- 
wodził, iz  Luterska  wiara  jest  nowa  i  nie- 
dawna.— Na  co  ozwał  się  we  cztery  lata  Ro- 
sentreter  i  wydał :  Compendium  etc.  (obacz 
N.  nast.)  Słupski  ledwo  w  os'm  miesię- 
cy dostał  to  dzieło  ,  i  na  nie  odpisuje. — Na 
nowo  przeciw  Summarjuszowi  Słupskiego 
powstał  D.  Mikołajewski  i  Jan  Biskupski. 
Obacz    niżej.  (L.  S.) 

3189.  Compendium  to  iest  Krótkie 
ogarnicnie  przediiieyszycli  Capita 
nauliiey  prawdziwego  Kościoła  E- 
wangelickiego:  y  fałszywych  a  mar- 
twych ustaw  Kościoła  Papieskiego, 
wiernym  zebrane  i  spisane,  przez 
Macieia  Rosentreter,  Sługę  Ko- 
ścioła Chrystusowego.  Drukowano 
w  Królewcu  u  Jerzego  Neycken, 
Anno  1606.  4.   34  kart  nieliczb. 

Przypisanie :  Slaehetnym  Zaeznytn  y 
Sławnym  Panom,  ParafieyTrumieyshi.  Na- 
zwiska tych  parafianów  wyliczone.   (L.  S.) 

3190.  Syncrisis  abo  Zniesienie 
nauki  Kościoła  Rzymskiego  z  Ewan- 
gelicką w  przednieyszych  artyku- 
łach wiary  powszedhney  Krześcian- 
skiey.  Przeciw  Sumniariuszowi  X. 
Woyciecha  Słupskiego  Archidiako- 
na Włocławskiego.  Spisane  od  X. 
Daniela  Mikołaiewskiego  ,  Sługi 
słowa  Bożego.  We  Gdańsku,  Dru- 
kował Audreas  Hiinefeld.  1609.  8. 
562  sir.,  na  końcu  2  karty  erraty 
i  7  kart  na  przodzie. 


Dedykacja :  Andrzejowi  Krotoskiemu 
z  Krotoszyna  Wojewodzicowi  Inowłocła 
wskiemu,  Mikołajowi  i  Stanisławowi  La- 
talskiemu  Grabiom  z  Łabiszyna,  Władysła- 
wowi Przyjemskiemu  z  Przyimy,  i  Miko- 
łajowi Słupskiemu  z  Iwna,  datowana  z  Ra- 
dziejowa 1  Wrzes'nia  1608. — Do  tego  dzieła 
należą  :  Sentenłiae  ^ntiquorum  Patrum  in 
superiore  libro  polonica  eitatae ,  seorsim 
in  gratium  eoruni,  ijui  patrum  lectione  de- 
lectantur,  latinne  descriptae.  157  str.  Na 
końcu:  Dantisci  ex  Offic.  Typogr.  Andreae 
Hiinefeldi,  anno  1610. 

3191.  Rachunek  Summaryusza 
Prawdy  Catholickiey  w  przedniey- 
szycl^  Artykulech  które  ma  Koseiot 
s.  Katholicki  z  teraznieyszemi  Ka- 
cerstwy, ku  chwale Boźey  y  obronie 
kościoła  świętego  spisany.  Przez 
X.  Jakuba  Biskupskiego.  wLasczo- 
wie,  1610.  4.  £76  kart  z  jednej 
strony  liczb,  i  iO  kart  na  przo- 
dtie.     (L.  S.) 

Przedmowa  do  Jana  i  Andrzeja  Firleja 
z  Dąbrowicy,  i  Jana  Kaszowskiego  z  Wy- 
sokiego.— W  przedmo^vie  wylicza  56  ro- 
dzajów herezyj]^os'cioła  Rzymskiego.  Druk 
gocki.  rL.  S.)  Zob.  ISaty. 

3192.  Crisis,  to  iest.  Rozsądek 
Katholicki  o  nauce  dzisieyszych  E- 
wangelikow,  Lutrów,  Kalwinów, 
y  inszych  nowowiernych.  X.  Woy- 
ciecha Słupskiego  archidiakona 
Włodzławskiego.  4.  73  str.  Zob. 
Noty. 

3193.  Odprawa  na  rosprawę,  al- 
bo Examen  Macieja  Rosenlretera 
Ministra  w  Trumie Xicstwa Pru- 
skiego O  Summariuszu  Prawdy  Ka- 
tolickiey,  przez  X.  Woyciecha  Słup- 
skiego Archidyakona  Włocławskie- 
go w  Krak.  u  Mik.  Lobal610. 

(Kat.  Ju.) 

3194.  Wyprawa  na  Odprawę 
Wociecha  f*ic)  Słupskiego,  Archi- 
diakona Włodzławskiego,  przeciw 
prawdzie  słowa  Bożego,  wydaną, 
Spisana  przez  X.  Macieja  Rose.n- 
TRETERA  Stiigę  pra wdzi wcgo  Słowa 
Bożego.  wKrolcwcu,  1611.  4.  Cały 
alfabet  i  4^  ark.   (L.S.)Zob.  Noty. 

3195.  Crisis  to  iest  Rozsądek  Ka- 
tholicki :  ua  Syncrisin  Daniela  Mi- 
kołajewskiego, Ministra  Zboru  Kal- 
wińskiego w  Radziejowie.  X.  Woy- 
ciecha   Słupskiego,    Archid.  Wło- 


TEOLOGJA,  DOGM.,  PROTESTANT.,  APOL  I  KONTRO  W.  245 


cław.  w  Krak.  w  Druk.  Mik.  Loba, 
1611.  4.  75  str. 

Dedykacja  do  Wawrzyńca  Gębickiego, 
Biskupa  Kujaw.  1  Pomór.,  Kancl.  Koron- 
nego.—  Niesiecki  IV.  135.  wspomina  Woj- 
ciecha Słupskiego  herbu  Topor,  lecz  go  zo- 
wie Archidiakonem  Kujawskim,  później 
Proboszczem  Panien  Zakonnych  S,  Norber- 
ta w  Płocku;  dodaje  tez,  iz  zył  jeszcze  r. 
1634. — Pism  nie  wymienia. — Nie  pewna  czy 
to  jest  iedna  osoba  z  Archld.  Włocławskim? 
I  (L-S.) 

'^  3196.  Swieiite  Odszczcpieństwo 

Ewaniclikow,  od  Papie?l;ich  Kato- 
lików krotko  opisane.  Przytyin  Aii- 
ticliristoinaclłia.  Z  pewiui  probfj  Pi- 
sma Ś.  b.  m.  i  r.  1  ark.  {Druk 
ITihński  około  r.  1608). 
\  3107.   Droga  Krotka   y  prawdzi- 

wa do  pokazania  blędow  Hcrety- 
ckicb.  Wydana  przez  X.  Macieia 
CoPECicsA.  w  Krak.  w  Druk.  u 
Wdowy  Jak.  Siebeneychera  1609. 
4.   3  ark.  (L.S.) 

3198.  List  Czartowski  Do  Super- 
intcndenl,ow  y  Ministrów  Ewange- 
lismu  Lutcranskiego.  R.  P.  1609.  4. 
2  ark,    (L.S.) 

3199.  Judasz  z  potomstwem  swo- 
im albo  Kronika  rodzaiu  y  roboty 
Ministrów  Heretyckieb  przez  Hie- 
ronima zBrzau  PnzEWonowsKiEGo. 
w  Krakowie  w  Druk.  Bazyl.  Skal- 
skiego 1611.   4.    (Ban.H.Dr.i;r.449.) 

3200.  Martinus  Smiglecius.  Vana 
sine  yiribus  ira  Ministrorum  Evan- 
gelicorum.  Coloniae  ap.  Ant.  Boeł- 
zerum  1611.  12. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent  ) 
Zaborowski  w  piśmie  :  Defcnsio  Missio- 
nis  Sacerdotum,  na  ostatniej  karcie  recto, 
wymienia  to  pismo,  i  dodaje,  iz  to  jest 
odpowiedź  dana  na  pismo  jakiegoś  Kal- 
wińskiego Ministra. 

3201.  Wierne  a  prawdziwe  oka- 
zanie, który  zakon  a  która  Wiara 
od  Pana  Boga,  i  co  Zakonu,  a  tey- 
źe  to  Wiary  Pana  Boga  miluią,  a 
którzy  go  nienawidzą  i  od  zakonu 
a  wiary  odsti^pili  i  odstępuią,  z  do- 
zwoleniem slarszycb  zboru  Ewanje- 
llckiego  wydane  przez  Piotra  Wa- 
cbcniusza  1612.  4.  75  karl. 

Przedmowa  Bartłomieja  Byttncra.  Bandt- 
kie  H.  D.  K.  P.  I.  426.  domys'Ia  się  źe  to 
wyszło  w  Łaszczowie. 


3202.  RefiitatioThesium  D.Wolf- 
gangi  Frautzii^Tlieol.  Doct.  etProf. 
Publ.  in  Acad.  Witebergensi,  quas 
ibidem  de  praeciptiis  Chrisłianae 
Religionis  CapitibiiS  Anno  1609  et 
1610  disputanilas  proposuit.  Raco- 
viae,  1614.  4.  462  str.,  5  kart 
regestru  na  końcu,  i  4  karty  na 
przedzie. 

Naprzodzie  list  do  Akad.  Witebergskiej 
i  przedmowa  do  Czytelnika.    (L.  S.) 

3203.  Tbom.  Wegierscius.  Jlt- 
(>txo;i7}  tbeologica  rt]c  ogO-odo^lacde 
vere  Catlioliea  sub  uno  capiteCbri- 
sto  Eeclesia.(dissertatio  academica). 
Heidelbergae  1616.  4.  31  str. 

Przypis.  Rafeli  Comiti  de  Leschno  Ca- 
stcllano  Wislicensi,  etc.  CQ&odo^iac  defen- 
sori,  pioruni  piromotori,  Musarum  Patrono 
Singulari,  Domino  ac  Maecenali  suo.  (L.  S.) 

3204.  Monita  Calvinistarum  pri- 
vata  ctpublica,  Generalia  et  spe- 
ciałia  ,  ex  libris  illorum  ,  dictis  et 
factis  eollecta,  in  ordinem  redacta 
explicata  ,  Impulsu  ycritatis,  zelo 
sanctae  Fidei  Catbolicae,  et  odio 
impiae  beresis  Calvinianae.  Aucto- 
re  G.  Crutio  cive  Sigeio. —  Craco- 
viae  typis  Frań.  Cesarii,  A.  D. 
M. DC. XVI.  4.  44  str. 

Autor  jakiś'  polski  Jezuita. (L.S.)  Zoft.iYofy. 

3205.  Ambroży  Jascius.  Rózgi 
na  grzbiet  praedikanta  Calwińskie- 
go  Mikołaja  Symacba  zmyślonego 
za  głupi  respons  na  przestrogi  Cal- 
tiińiskic  od  Cruciusa  vYydane.  wPozn. 
w  dr.  Jana  Wolraba.   1619.  4. 

(Sienk.  Dod.   do  Bent.) 

3206.  a)  Tlieologia  Antilogica 
Liitberanorum  etAnlilogia  Tbeolo- 
gica  Calyinistarum  sen  Contradictio- 
nes  de  rebus  Fidei  quas  Lutberani 
et  Calvinistae  in  suis  propositioni- 
bus,  concordes ,  diseordes,  admit- 
tuut ;  deprcheusac  a  P.  Georgio 
Tyskieyicio.  S.  J.  In  gratiam  Sclio- 
lae  tam  Lutberanae  ([uam  Calyinia- 
nac.  Cracoyiae.  Audr.  Petricoyius. 
1624.  4.  132  str.  i3karti/  naprzo- 
dzie. (L.S.) 

h) Coloniae.   1627. 

3207.  Martini  Statii  Lutberis 
Rediyiyis  (sic)  oderLutheriChristen- 
tbumb.  Tborn.   1626.  4. 

(Cat.  Janss.   1684.) 


246  TEOLOGJA,  DOGM.,  PROTESTAN.,  APOL.  I  KONTROW. 


3208.  Fidelispcrsuasio  deLutlie- 
rana  religionc  fujjienda  ,  certis  do- 
cumentls  candein  (eaelerasqiieEvan-' 
gelicorum  sectas)  non  habere  Cliri- 
stani  Jesuui  autliorem:  nec  eoiisen- 
tire  doctrinac  apostolicae :  nec  in- 
nitiPatribus  orliiodoxaiu  Gdeni  pro- 
fitenlibus  ;  siuccrc  demonstrans.   In 

Sratiam  Calbolicornm  facta  per  P. 
oanncm  Pauluni  dc  Czarnków,  S. 
T.  Lcclorcm  ,  Majoris  Giogoviac, 
S.  Ord.  Praedicator.  Priorein.  GIo- 
gOYiae ,    Łlteris  Joacbinil  Funccii. 


ipt-zo- 


b.m.  i  r.  4.  o5  stv.   i  ark.  na 
dzte.     (L.  S.) 

3209.  Mauualis  controvcrsiaruni 
buius  temporis  de  fidc  ac  reli{>^ionc 
aulbore  Martino  Becano  S.  J.  Tbco- 
logo.  Vilnac  ex  typogr.  Acad.  S.  J. 
1627.  8.  545  str.  3  kart  na  przo- 
dzie  i  regestr. 

Autor  był  spowiednikiem  Króla  Zygmun- 
ta III.  r.  1610.  i  Rektorem  domu  Wileń- 
skiego. 

3210.  Kontrowersye  z  KahTuieni 
i  uc7.nianii  iego —  przez  Wicleb. 
Xicdza  Marcina  Beka^ja  S.  J.  S.  Tb. 
Doktora  napisane,  teraz  na  polski 
ięzyk —  przez  W.X.  Jozefa  Toło- 
czkcS.3.  S.Tbeoł.  Dokt.  i  Aktual. 
w  Akad.  Wileń.  Professora  prze- 
tłumaczone R.  P.  1709.  Tomik 
1— III.  w  Wilnie  w  Druk.  Akad. 
S.J.  1769— 770.8.  525,277,351 
str.  oprócz,  kart  na  przodzie  i  re- 
gestrów. 

3211.  Walerian  Wiłcki.  Hydra, 
abo  wiara  bcretycha.  w  Warsz. 
w  dr.  Jana  Kossowskiego.  1627.  fol. 

(Sienk.  Dod.   do  Bent.) 

3212.  Jana  Bauklaius/a  Parae- 
nesis,  toicst,  Napominania  y  przc- 
slrrogi  Nowowiernycb,  KsisjgDwo- 
ie.  Przez  X.  Łukasza  Gormckiego 
Kap.  Wileń.  i  Warmieńskiego, 
Proboszcza  Xivzliiego.  Lek.  J.  K. 
M.  w  Krak.  w  Druk.  Fr.  Cezarego. 
1628.  4.  263  str.  i  10  kart  na 
przodzie. 

Dedykacja  do  Eustachego  WoloAvicza 
Bisk.  Wileń.  na  którego  zlecenie  dzieło 
przetłómaczone ,  a  zaś  pod  iego  Lerlteni  10 
■wier.  łacin,  .lana  Brosciusza  ,  który  swoje 
tytuły  tak  wyraził:  Doctor  Medieinae,  Ord. 


Astrol.  Eloqu.  Tylicianus,  in  Acad.  Crac. 
Profess.  Przekład  dobry.  (L.  S.)  Oryginał 
wyszedł  w  Rzymie  r.   1617. 

3213.  Joan.  Barclaii,  Paraene- 
sis  ad  seclarios  buius  temporis  de 
vera  Ecclesia,  tide  acreligione  Ge- 

dani  1695.    12.  (Cat.  Janss.  1695). 

3214.  a)  Lucas  OrALiiisiii.  Polonia 
Defcnsa  contra  Barciaium  Joanncm 
ubi  occasi<»nc  ista,  de  Regno,  gen- 
tcquepoIona  multa  narranlur  bactc- 
nus  litteris  non  tradita.  Dantisci 
snniptibus  Georgii  Fdrstcri.  1648.  4.  ' 
138  str.     (L.S.) 

b) 1750. 

(Dzieje  w  Kor.   Pol.    Górnic,    w  Spccyf. 
Lukubr.   Górnic.   N.  VI.) 

3215.  Tomasz  Elzanowski  S.  J. 
Niewiara  Ueretgkoto  Polskicb. 
w  Lwowie  1631.  4. 

(Sienk.  Ded.  do  Bent.) 

3216.  Jac.MARTiiMVindiciae  Ec- 
clesiae  Lutbcranae  contra  Yalcriant 
Magni  Judicium  de  Reguła  creden- 
dł.   Wiltebergae.  1631.  8.  (L.S.) 

3217.  M.  Job.  Paul  Felwiager 
Exanien  Disquisitionis  :  An  Evaii- 
gelici  Poiitificios,ac  nominatim  Va- 
Icriani  Magni  dc  Acatbolicarum  cre- 
dendi  reguła  Judicium  rcfutare  ^ 
queant.  Norinibcrgae.  1637.  8.  (L.S.)  | 

3218.  Ecbo  absurditatum  demon- 
stratum  Valeriano  Magno.  Craco- 
viacl640.  12. 

(K.-.t.   Piar.  War.   1822  p.  43). 
3219.HuldrykeaJNEUEPEŁD.  Ecbo 
absurditatum.    Cracoviae.  1646. 

(Siarcz.   1.306). 

3220.  Valeriani  Magm  Judicium 
dc  Acatbolicorum  et  Catliolicorum 
crcdcndi  reguła.  Viennae  1641.  4. 

(L.  S.) 

3221.  Ułrici  uNelfeld  Judicium 
dc  Judicio  Vałeriani  Magni  super 
Catliolicorum  et  Acatbolicorum  cre- 
dendi  regnlam  ,  sive  Absurditatum 
Ecbo.  Amstełod.  1644.  8. 

Prawdziwe  imię  autora:  Joh.  Amos  Ca- 
roenius.  Patrz  Placei  Theatr.  Anonym.  et 
Pseudonym.  N  1905.  (L.S.)  Siarczyiiski 
(I.  306)  mylnie  przyznaje  to  pismo  Vale- 
rianowi. 

3222.  Ełepbantutii  Eversio  de- 
monstrationis  ocułaris  loci  sine  lo- 
cato  etc.    Bononiae  1645.  4. 


TEOLOGIA,  DOGM.,  PROTESTAN..  APOL.  I  KONTROW.  247 


Przeciw  pismu  Valeriana  zwanego  Ma- 
gnus Kapucyna  Warszaw. 

(Ban.  H.  D.  K.  P.  111.233). 

3223.  P<'lri  Haberkohnii.  Aiiti- 
Yaleriauus  id  cst  Refutatio  Valerla- 
ni  Magni  Mcdiolancnsls  Papistae  Ju- 
dicii  de  Acatliolicoruui  et  Catholi- 
corurn  credendi  reguła.  Gissac 
1(352.4.     (L.S). 

3224.  Joli.  Conr.DANHAYERGor- 
jjias  Sopliista  In  Waleriano  Magno 
Ca|iucino  redivivu8,seii  Analysis  Ju- 
dieii  Valeriani  Majyni  de  Acalliolico- 
rnm  etCalliolicornni  eredendi  regiila; 
aecessitDialogus  super  praenomina- 
to  Judieio  etc.  Argent.  1652. 4.  (L.S.) 

2225.  Hcrmanni  CoRi?iGii,  Re- 
Kpon!>io  ad  V{>lcrianuni  Magnum, 
pro  8ua  concussionc  fundaniento- 
ruin  FIdei  Pontificiae.    Helnistadii. 

1()54.  4.  (Cat.  Janss.   1679). 

2226.  Yaleriaini  Magni.  Deliomi- 
ne  iiłfanii  personatosul)  titulo  Jocosi 
Severi  Medii.Yiennae  1654. 1C.(L.S.) 

2227.  Joli.  A.  CoMENius  contra 
Valcrianuni  Magnum  Anislcrd. 1658. 

(Blbl.  Heins.  p.  82). 
Wszystkie  te  pisma  pomieszczone  tu  dla 
tego,  iz  ten  Walerian  mnich  kapucyn  !»a- 
wił  czas  tłłngl  w  Polsce  za  ł^róla  Wła- 
dysł.  IV.  i  do  jego  małżeństwa  z  Cecylią  Re- 
natą wpływał. 

(Band.  Hist.  Pol.  T.  II.  p.  292. 2ej  edyc.) 

3228.  O  Exorljitancyaoli  kazania 
dwoie  przeciwko  niewiernym  here- 
tykom,—  y  nowym  politykom  Wie- 
rze S.  Katholiekiey  Rzymskiey  y 
DuckowieńslAłu  nieprzyiaciołom 
przez  W.  O.  X.  Fabiana  Birkow- 
SKiEGO  Zak.  Domik. —  w  Warsza- 
wie K.  P.  1632.  w  Krakowie  w  Druk. 
Andr.  Piotrków.  R.  P.  1632.  4. 
3 o  str. 

2gic  Kazanie  jest  o  wydziedziczeniu  sy- 
nów i  córek  ,  które  ^o  klasztorów  wstę- 
puje- 

3229.  Exorbitancye    

Heretyckie,  z  Konfederatów.  Ka- 
zania dwoie.  Przytym  Kwiat  O- 
padaiący  abo  Nagrobek  Gustawa 
Adolpha  Króla  Szwedskiego ,  Got- 
skiego^  Wandalskiego  ,  Wielkie- 
go X.  Finlandskiego ,  X.  Esto- 
uiey    y   Kareliey,    Pana    Ingryey. 


Przez  W.  O.  X.  Fabiana  Birkow- 
SKiEGO,  Zakonu  Dominika  S.  Ka- 
znodzieysfciego.  w  Krakowie  w  Dr. 
Andrzcia  Piotrkowczyka.  R.  P. 
1633.  4.  55 str.  oprócz  Przemowy 
do  X.  Jozefa  l^elamina  liutskiego 
Archiepiskopa  y  Metropolity  Ki- 
iowskiego  i  t.  d.   3  karty. 

3230.  Josuae  Stegmaisni  Contra- 
yersiarum  de  Ecciesia  yiatorum  do- 
decas  ,  quod  Ecciesia  Pontiiicia  dc- 
serenda  sit  et  Lutlierana  capessen- 
da.  Rintelii,  Petrus  Lucius.1641.  4. 

<Catal.   des  llrrcs  de  la  Biblioth.  I)u  Roy 
P.iris.  1752.  T.  III.  D2.  N.530). 

,  3231.  Ila(jct^aXleTai,Qoc  hoc  est: 
Falsa  Sodalitas  GaIvinianorum  iuA. 
inyariata  confessione.  II.  D.  Joh. 
Crocii,  pro  Ula  inania  arguinenta. 
Iii.  Colloquii  Lipsiensis  1631.  per- 
Ycrsa  interpretatio.  IV.  Repetitio 
yltiorum  Pbilippicae  varietate  Coo- 
fessionis  (scriplae?} —  antorcloban. 
BoTSAcco  D,  Gymnasi  Gedan.  recto- 
re.Gedani  lypis.G.  Rhetii  m.»c.xxxvi. 
12.  iI3  str.  i  arkusz  na  przodzie. 
3232,  Quaeslio  nnm  ad  Regnum 
Dei  possidendum  necesse  sit  in  nul- 
lo  pcccato  Eyangelicae  doctrinac 
adyerso  mancre?  contra  Balthasa- 
renł  Meisnerum  Tbcol.  D.  et  iu  A- 
cad.  Włtteb.  Prof.  P.  a  JonaSzŁiCH- 
tii>gio  a  Buko^yiecdisputata.  Typis 
Pauli  Sternacii  A.  D.  1635.  8.  ii2 

str-    ^  ^  (B.  Horodec.) 

3233  Quaestiones  duae,una  num 
in  Eyangelicorum  rcligione  dogma- 
ta  babeantur,  quae  yix  nłlo  modo 
permillunt  ut  qui  ca  amplectatur , 
nnllo  in  peccato  perseyeret^  altcra, 
nnm  in  cądem  religione  quacdam 
concedantur  Christi  legibus  incon- 
cessa:  contra  Baithazar.  Meisnernm 
a  Jona  Schlichtingio  disputatae. 
Paul.  Sternacius.   1636.  8. 

(Catal.  desliyresimpr.  de  la  Biblio  tli.  dn 
Roy  Paris  1702.  T.  III.  D2  N.  2525). 

3234.  JonaeScHLicHTiKGii  deSS. 
Trinitate  de  moralibus  Yeteris  et 
Noyi  Teslamenti  praeceplis  ,  item- 
que  de  sacris  Eucharistiae  et  bapti- 
smirilibus,  adyerstis  BaItL.  Meis- 
nerum disputatiol637.  8.(1.  c.  N.  2526). 


248  TEOLOGJA,  DOGM.,  PROTESTAN.,  APOL.  I  KONTRO  W. 


b) 1639.  8.  948  str. 

(Vogt.  Catal.  Libr.  rar.  Hanib.  1747.  p. 614). 

3235.  Liłurcntalia  Rlg^ensią  con- 
tra Praedicanleni  haercticum.  Vil- 
nae  1038.  8. 

W  BIblioth.   Script.  Societ.  Jesu,  to  pi- 
smo raz  jest  przyznane  Jan.  Ryi;vockieuiu 
S.  J.,  drn(p  raz  Kuhnowi  także  Jezuicie. 
(Kies.) 

3236.  Clagius.  Anticyras  Prutcno- 
Pracdicanticas  :  c  quibus  Scctario- 
rnm  Ministris,  qiia  Regiomonli,  qiia 
iu  rcliquo  Pnissiae  Diicatu  Eccle- 
slaia  Clirlsti  Catholicain  nial«iiice, 
contuineliosc  ,  uicndacltcrqiie  in- 
cessere  solitls^  potissinium  rero  M- 
hrahamo  Calovio  decem  crassiores 
errorcs  famoso  libelto  ,  Eidem  Ec- 
clesiac  tlirasonice,  piieriliter ,  fa- 
tueque  obieclanti ,  lieeipe,  sainbri 
iniLta  ac  iiecessario  coiisilio  tempc- 
ratum ;  Corollariis  ad  siiigiiloriini 
errorum  'AvTtxaTijyociav  et  Confu- 
tationem  ,  ex  ipsius  Calovii  ore  ca- 
lamoque  petitam,  adneKis;  et  ami- 
ca  Pcaefatione  ad  Illustres  Acade- 
niicos  Kejj^ionioiitanos  necessario 
praemissa.  Ńicopoli.  AnnoMDCXL.  8. 

(Jan.  Esc.  26). 
Clagius  był  rodem  z  Warmii  z  miasta 
Allenstein  ,  uczył  grammatyki .  retoryki  i 
filozofji  yr  Pułtusku,  w  A\  iłnie  teologii. 
Rządził  Collejyium  Kieswizkicni  awBruns- 
bergu  był  prefektem  Seininarjum  duclio- 
wnego.  Znajdował  się  też  na  Colloquium 
Torunskiem.      Umarł  w  Ressel  r.  1664. 

3237.  Clagils.  Arislarcbiis  ad  Il- 
lustres Academicos  Rpgiomoiitanos. 
Coloiiiae  apud  Heiiricuin  KraflTt. 
Anno  M. DC. XLIII.    8.       (Jan.  Exc.  27). 

3238. a)  Julii  (>aesaris  CoTuniiS.J. 
Demonstrationcs  Lulbcranam  Ec- 
clesiam  non  p.«?se  verain.  Lesnae  Po- 
lonor.  Tvpis  Vifjandi  Funccii.  1641 . 
8.     (L.S*.) 

b)--  —  ISłssae  Typ.  Joan.Schu- 
bart.  1642.  8.     (L.Ś.) 

3239.  Yindiciae  qiiaestionnm  ali- 
quot  difficiiiiim  et  contro yersiariim 
in  tbeolog;ia  ,  oppositae  Tbeolojji 
cuiusdaiu  absurdae  opinioni  de  Chri- 
st© mediatore,  et  potestate  Dei  in 
creaturas.  a  Job.  Szydloyio  Frane- 
kerae  Ulder  Balck.  1643.   12. 

(Catal.    des   lirres  impr.   de  la  Bibliotb. 
da  R©y  P*ri»  1752.  T.  III.  D2.  N.  932;. 


3240.  P.  Caroli  Kreitze>  S.  J. 
(Catbolicnni  Cavete  contra  Erang^e- 
licuni  Cavele  Ministri  Gedanensis). 
1648.  8.  po  niemiecku.  (Nieś.) 

3241.  P.  Caroli  Kreitzen  S.  J. 
(De  fontc  Ycncnato  doctrinae  Lu- 
tberanae  et  saltibri  fonteCatbolico- 
riim).  Yilnae  1648.  po  niemiecku. 

(Nieś.) 

3242.  P.  Caroli  Kreitze>  S.  J. 
(Glossa  super  defensioncm  honoris 
Joannis  Crameri  Ministri  Gedanen- 
sis).  1650.  4.  po  niemiecku. 

(NiM.) 

3243.  P.  Caroli  Kreitzen  S.  J. 
(Catholicuin  Gdei  scutum  contra  scu- 
tum  cniusdani'  Livonis  baeretici). 
Brunsbergac  1650.12.  po  niemiecku. 

(Nieś.) 

3244.  Antidotum  albo  Lekarstwo 
duszne  przeciwko  Apostaziey  lub 
odstąpieniu  od  prawdy  na  iednym 
fundamencie  Pism  SS.  ugruntowa- 
ney,  przez  X.  Woyciecha  Wcgier- 
skiego  Haznodzieie  y  Superatlen- 
denta  Zborów  Ewangelickich  Di- 
stryktu  Krakowskiego,  kłore  teraz 
powtórnie  drukiem  publikuie  y  o- 
glasża  X.  K.  II.  K.  K.  Z.  E.  P.  K. 
w  Królewcu  u  Ilartunga  1750.  8. 
280  str.     (B.) 

Pierwsze  wydanie  wyszło  zapewne  oko- 
ło połowy  wieku  X\  II. 

3245.  Antidotum  contra  Antido- 
tum abo  zbawienna  przestroga  ,  źe 
Lekarstwo  duszne  przeciwko  apo- 
stazyi  przez  Woyciecha  Węgier- 
skiego niegdy  Superintcndenta  Zbo- 
rów Ewangelickich  sporządzone  y 
wygotowane  teraz  świeżo  w  Kró- 
lewcu R.  P.  1750  drukiem  publi- 
kowane y  ogłoszone}  iest  wierutną 
dusz  trucizną,  dana  wszystkim  wo- 
bec i  z  osobna  Boga  kochaiącym  i 
zbawienia  wiecznego  sobie  życzą- 
cym od  X.  Jana  Poszakowskiego 
S.J.  Teologa  z  szczerey  miłości  y 
gorliwości  pozyskania  Boga  y  szczę- 
śliwey  wieczności  dusz  naydroższą 
krwią  Jezusową  odkupionych  dla 
zbawiennego  dusz  ludzkich  pożyt- 
ku dodruku  podana. —  w  Wilnie 
w  Druk.  Akad.  S.  J.  A.  D.  1754.  4. 
282  str.  i  3  kart  na  przodzie. 


TEOLOGJA,  DOGM.,  PROTESTAN.,APOL.  I  KONTROW.  249 


3246.  Colloaniam  Cbaritatlynin , 
abo  Rozmowa  Draterska  Polaka  Re- 
foruiala,  zMaznrcm  Starym  Katho- 
likiem,  o  pev?nych  rzeczach  w  Wie- 
rze. Przez  W.  X.  Albrachta  Si- 
KRAiHSKiEGo,  Plebana  Suincotąckie- 
go,  szczyrze  wypisane.  W  Krako- 
wie, w  Druk.  Wdowy  y  Dziedzi- 
ców Fr.  Cezarego.  1652.  4.  272 
str.  i  2  kart  na  przodzie.    (L.  S.) 

3247.  Johannis  Maccoyii,  Di- 
stinctioues  et  rcgulae  theologicae 
ac  pbilosopbicae.  Franeguerae  1652. 
12.  (Cat.  Janss.   1679). 

3248. 0  niektórych  różnicach  wia- 
ry które  między  Katholikamt  y  E- 
waiigelikami  zachodzą.  Theologa 
z  Ministrem  rozmowy  ku  przestro- 
dze tak  Katholikow  iako  y  Ewan- 
gelików przez  X.  Woyciecha  Koia- 
łowiczaS.J. —  napisane,  w  Wil- 
nie w  Druk.  Akad.  S  J.  R.  SIDCLIII. 
4.  liO  str.  i  2  kart  na  przodzie. 
Zoh.  Noty. 

h) w  Kaliszu.   1758.  4. 

(CU.) 

3249.  Echardi  Henrici  Lutherani 
Scopae  dissolutae,  seu  fasciculus 
eius  controyersiarumsuccincte  refu- 
tatus,  et  quadraginta  publicis  di- 
sputationihus  in  Academia  Franc- 
queriaua  dissolutus  a  >icolao  Art 
KOLDO  Theol.  Professore.  Franeke- 
re  excudit  Idzardus  Bakk.  1654.  8. 
640  str.  oprócz  dedykakji  i  przed- 
mowy. 

(Catal.  BibliotŁ.   Hangar.  Com.  Szeche- 
nyi.   Supplem.  I.  p.  132). 

3250.  P.  Caroli  Kkeitze>  S.  J. 
(Indofensus  Łutherus  per  Joannem 
Millerum  Praedicantem  Hambur- 
gensem  defcnso  oppositum)  Bruus- 
bergae  1655.  pt  niemiecku.   (Nieś.) 

3251.  Przyczyny  dla  których 
przodkowie  nasi  opuściwszy  Ko- 
ściół Rzymsky  do  prawdziwego  y 
starożytnego  kościoła  Bożego  na 
Chrystusie  Jezusie  y  słowie  iego 
świętym  ufundowanego  przystąpili 
i  dla  których  potomkowie  tychże 
Przodków  niewracaiąc  się  więcey 
iiazad  do  Kościoła  Rzymskiego 
w  Kościele  Bożym  prawowiernym 

Tom  II. 


powinni  trnać  i   zostawać   aź  do 
śmierci,  b.  m.  1659.  4. 

(Józ.  Łukasz.   Notj). 

3252.  Schriflftmassige  Gegenstel- 
lung  der  Lutherischen  und  Jesniti- 
schen  Religion  etc.  Verfertiget  voii 
D.  Joannę  3Iaukischen  SS.  Theol. 
Prof.  Publ.  Gymuasii  Dantiscani 
Reclore,  und  Pastore  zur  H.Drey- 
faltigkeit.  Dantzig  Druckts  and 
Tcrlegts  Dayid-Friederich  Rhete^  im 
Jahr  Christi  1664.  12.  84  i  639 
str.  i  regestra.     (L.  S.) 

3253.  Verlohrner  Sturm  Joan. 
Botsacci  wider  den  Grundfest  Elia 
Schiller!.  Braunsberng  1649.  12. 

(Cat.  Janss.   1702). 

3254.  Adam  Pisetzki.  De  Reli- 
gione.  Francofurti  1672.   12. 

(Bibl.  Slos.  124). 

3255.  a)  Fascinus  a  Luthero,  Znin- 
glio,  Calvino  aliisque  haeresiarchis 
tot  animabus  ,  populis ,  proyinciis 
iniectas  seu  fraus  eorundem  Haere- 
siarcharum  —  detecta  per  Joan. 
KwiATKiEwicz  S.  J.  Theol.  Typis 
Monast.  Oliyen.  A.  D.  ii.dc.łxxiu. 
12.  22i,  ark: 

Przypis.  Stanisł.  Jan.  Jabłonowskiemn 
'Wojewodzie  Rusk.  który  koszt  nadruk  ło- 
żył datow.  z  Jarosławia  19  Ang.  r.  1672. 

b) Editio  altera  1683.  12. 

Przypis.  Władysław.  Doenhofowi  Woje- 
wodzie Pomorsk. —  Jana  Augnsta  Hoffimana 
Cystersa,   datow.   z  Oliwy. 

3256.  Jasna  droga,  otworzona 
dla  prostych  sercem  ,  w  ktorey  iesŁ 
odpowiedź  na  wszystkie  wątpliwo- 
ści i  zarzuty,  które  w  nich  powsta- 
łą przeciw  światłości  i  prawdzie  etc. 
przez  Stefana  Krispa.  Drukowano 
w  Amsterodamie  u  Krzysztofa  Kon- 
rada ,  r.  1678.  4.  16  str. 

Na  końcu  iest  data :  w  Ipswigh,  w  wię- 
zieniu, miesiąca  tneciego  1678.    (L.S.) 

3257.  Vox  Clamantis  in  Deser- 
to ,  a  Lutheristis,  Ecclesiae  Catho- 
licae  Paradiso.  Sen  Fides  et  Secta 
Lutherana  in  quaestionem  yocata. 
Authore  A.  R.  Joannę  Otrembus, 
Praeposito  Zychlinensi.  An.  D. 
MD. LXXX.  Cracoyiae  ex  Offic.  Sche- 
deliana.8.  15^  ark.  Rzadkie.  Zoh. 
Noty.  '     (Janoc.  Naclir.  II.  71). 

32 


250  TEOLOGJA,  DOGM.,  PROTEST  AN.,  ĄPOL.  I  KONTRO  W. 


3258.  a)  Joan.  Franc.  Hacki  S.  J. 
Sanctus  Joannes  Chryso&toiniis  a 
Lutheranismo  yindicatus  31onaste- 
rii  1682.  4.  (Bibl.  Slus.  p.  57). 

b)  Divus  Joannes  Chrysoslo- 
nius  Aureus  Ecclesiae  Christi  Do- 
ctor, Romanae  Catholicae  yeritatis 
Oecamenici  Concilii  TridentiniDe- 
cretis  firiuatae  incorruptus  Assertor, 
a  Lutheranismo ,  ciiius  eiim  Joan. 
Frideriug  Mayerus  D.  Grimniensis 
renm  eonficlo  nomine  fecit,  et  fal- 
sis  argtinientis  probayit  lib.  edito 
Anno  D.  1680.  Yindicatus.  Per 
Joannem  Franciscum  Hacki  S.  J. 
Theolo{fum  anno  a  primuin  coe- 
ptis  Humani  Generis  Yindiciis 
M.DG. LXXXIII.  Typis  Monasterli  O- 
liyensis  S.  Ord.  Cist.  Iniprimebat 
Georjjius  Franciscos  Fritsch ,  Fac- 
tor.  4.  216  str.  6  kart  na  przodzie 
i  dwie  na  końcu. 

Dedyk.  Andrzejowi  Chryzostomowi  Za- 
łuskienia.  Sekretarzowi  Koronneraa  etc. 
Pismo  Mayera  ma  taki  tytuł:  Chryso- 
stomus  Lutheranus  Ortbodoxae  Yerita- 
tis  adversus  Dccreta  Concilii  Tridenti- 
ni  Assertor  Georgii  Heidelbergeri  Lojolita 
Chrysostomo  Papistae  e  diametro  opposi- 
tns,  Grimmae  sumptibus  .lob.  Bilkeni  Bi- 
bliop.  Jencnsis.  Excudebat  A'olfg.  Cbri- 
stopb.  Kramerus.  A.  O.  R.  1680.  4.  (L.S.; 

3259.  M.  Samuel  Hentscheł.  Des 
Tauben  Obr,  oder  cbristlicber  Un- 
terricht  so  ani  Gebor  pressbaft.  Wit- 
tenberg 1681.  8. 

Hentscbal  był  rodem  z  Leszna  r.  1635. 
um.  tamże  r.  1690. 

(Acta  Hist.  Ecel.  A.  1742  p.  196). 

3260.  Samoel  Schelguigen,  Un- 
terricbt  anff  die  Fragen  des  soge- 
nandtcn  Erforscbers  der  Warbeit. 
Dantzigl680.   4.     (Cat.  Janss.  1682). 

3261.  Serutinium  yeritatis  fldei 
quo  in  prima  parte —  inqniritur  an- 
non  uniyersarum  a  Romana  Catbo- 
lica  Ecciesia ,  atque  inter  sese  dis- 
sidentium  buius  temporis  religio- 
nuni ,  ex  uno  omniuni  principio  — 
nuUitas  manifiste  seqiiatiir.  lu  se- 
cunda  vero  parte  yerilas  Fidei  so- 
lius  Romanae  Gatbolicae  stabilitnr. 
PerR.  P.  Joannem Fianciscum Ha- 
cki S.  J.  Theologum.  Anno — 1681. 


TypisMonastcrił  OIivensis  S.  O.  C. 
imprimcbat  G.  F.  C.  Frit.scb.  4. 
.280  str.  ark.  na  przodzie. 

Przypis.  Bonawent.  Madalińskicmn  Bi- 
skup. Władysław.  Jes'li  pismo  powyższe 
Schelguiga  wyszło  rzeczywiście  r.  1680, 
moznaby  wnosić,  ze  Hackiego  dzieło  wy- 
szło juz  przed  roliiem  1680. 

b)  _•  _  łam.  1682.  4. 

(Cat.  Janss.   1682), 

c)  —  secundiscuris,—    1691.4. 

(L.S.) 

3262.  Samuelis  Schełgnigii,  Exa- 
men  Scrutinii  yeritatis  iterali.  Dan- 
lisci  1682.    4.  (Cat.  Janss.  1699). 

Była  to  zwyczajna  dysputa  przeciw  Ha- 
ckiego pismu,  którą  jakiś  Kohler  odpra- 
w^iał.  Przy  niej  były  wiersze  pochwalne  ; 
wiersze  te  skrytykował  X.  Łukasz  Markie- 
wicz. Zob,  N.  nast.  i  dalszy  zawierający 
odpowiedź  Markiewiczowi. 

3263.  Lneae  Markiewicz,  Exa- 
men  scrutinii  yeritatis  fidei,  ad  pro- 
legomena Scbelguigii  institutum. 
Posnaniae  1683.  4.  (Cat.  Janss.  1699). 

3264.Purgatorium  Bombyliac  Cri- 
seos ,  in  quo  Criticus  sine  Crisi, 
idemque  Paroebus  Więcborgiensis 
R.  D.  Lucas  Markiewicz  a  mendis, 
atibus,  qu 
tusdam  Gi 
mnasii  Gedanensis  Ciyibus  nescio 
quas  turpitudines  et  injuriarum  ma- 
culas  adspergere  ausus  est,  ne  poe- 
nas  impudentissimorum  Conatuum 
in  suo  olim  Purgatorio  luat ,  matu- 
rę purgatur  etc.  eidem  justae  Reta- 
liationis  ergo  dedicatum  a  Yindica- 
tore  Commilitonum  qnondam  suo- 
rumNicolaoFRiEDHOŁD,  Impr.God: 
Anno  ]a.ocŁxxxiii.  4.  2-^  ark. 

Dołożone  tu  są  na  końcu  tak  wiersze  po- 
chwalne Gdańszczan  przy  Schelguiga  Exa- 
men  pomieszczone,  jak  i  krytyka  Mar- 
kiewicza pod  napisem:  Crisis  in  Coryban- 
ticam  Poesim  Examini  Schelguigiano  Scru- 
tinii Yeritatis  Fidei  praefisam.  Na  końcu 
podpis :  Yindicans  honorem  Rever.  Patiris 
in  Christo  Joannis  Francisci  Hacki,  Pro- 
fessoris  olim  sui,  hanc  Crisin  in  tessaram 
grati  animi  scripsit  Lucas  Makkiewicz  Pa- 
rochus  Więcborgiensis.  (L.S.) 

3265.  Vertbadigunng  des  alten 
Glaubens  yyieder,  den  Yerfasser  der 
Erforscbang  der  Warbeit.  Dantzig. 
1683.   8.  (Cat.  Janss.  1702). 


yitiis,  conyicus,  scommatibus,  qui- 
bus  non  ita  pridem  quibusdam  Gy- 


TEOLOGJA,  DOGM.,  PROTESTAN.,  APOL.  I  KONTROW.  251 


3266.  Statcra  yeritatcm  transgres- 
sa  subycrsa.   1685.  b.  m.  4. 

(Sicnls.  Dod.  doBent.) 

3267.  Regia  yia  oinnes  dissiden- 
les  in  religioiie  Neo-evan{jelicos  ad 
Ortłiodoxam  et  Salvificain  Chrislia- 
nae  fidei  yeritalem  perscrutandani , 
inycniendani  et  amplcctcndam  ma- 
iiudueens^  pro  iiiajori  elucldatione 
Senitiiili  yerilatis  fidei  diyliiae,  pro- 

Sosila  per  Joan.  Franc.  Hacki  Soc. 
es.  Tlieologum.  1689.  ProstantGe- 
daniapud  Acg.  Janssouium  aWaes- 
berge.  4.  216  str. 

(Bibl.  Unlversellc  de  l'annee  1689.  Vol. 
XIV.  p.475.     L.S.). 

3268.  Joan.  Franc.  Hacki.  Apo- 
logeticorum  pro  Serutalore  Verlta- 
tis  fidei.  Pars  I.  Typis  Monasterii 
Oljyensis  1690.  4.  *(L.S.) 

3269.  Statcra  Justitiac  qua  iiidi- 
ciuni  de  scrutatore  yeritatis  nomine 
Calyino-Reformatorum  małe  fonna- 
tum  espcnditiir,  ac  inmelius  refor- 
niatur.  Typis  Monasterii  Oliyensis. 
1691.4.     (L.S.) 

3270.  Alpliabetum  rozmaitym  He- 
retykom niewiernym  dla  IcIi  nau^^ 
czenia  y  nawrócenia  do  Wiary  Ka- 
tbolickiey  od  Prawowiernycb  Ka- 
tfaolikow  napisane  y  w  Czerniko- 
wie R.  1681  Miesiąca  Junia  d.  23. 
w  Typographiey  Przeoświec.  w  Bo- 
gu J.  M.  Oyca  Łazarza  Baranowi- 
cza prawosławnego  Arckiepiskopa 
Czernikowskiego  y  Nowogrodzkie- 
go y  wszystkiego  Siewierza  za  Je. 
Błogoslawieństwnem  przez  Wieleb. 
w  Bogu  Oyca  Joaniciusza  Gałato- 
wsKiEGO  Archiraandryty  Czerniko- 
wskiego Jeleckiego  Światu  podane. 
4.  362  str.  6  kart  na  przodzie. 

Przypis.  Janowi  Samuyło wieżowi  He- 
tman. Woysk  Nayiaśn.  Carskiego  Weli- 
czestwa  Zaporoskich.  • —  Autor  przeehodzi 
porządkiem  Abecadłowym  wszystkich  he- 
retyków i  sektarzów,  wykładając  i  zbija- 
jąc ich  nauki. 

3271.  FuniTzeken  Religions-Fra- 
en,  auffwelcken,  eine  kobe  Stan- 
es  Persokn  ,  eine  rundę  und  inH. 

Sckrifft  gegriindete  Antwort  yon 
den  Eyangeiiscbeu  begebret.  Oliya 
1688.   12.  (Cat.  Janss.  1688). 


dl 


3272.  Lekarstwo  wiary  prawdzi<- 
wey  na  uleczenie  serc  zarażonych 
heretyckim  błędem  bardzo  pożyte- 
czne—  wydane  za  przykłademChry- 
styny  Krolowey  Szwedzkiey,  prze- 
tlomaczone  z  niemieckiego,  w  War- 
szavyie  w  Druk.  Kar.  Ferd.  Sckrei- 
bcra.  R.  1689.  4.  8  ark.     (Chł.) 

3273.  Andreae  Neufeld  Ord.  Ci- 
sler.  Specimen  Lulberanismi  confu- 
tati.  Oliyae.   1692.  4. 

Prawdziwe  nazwisko  autora  Jan  Amos 
Komnieniusz,  patrz  wyżej. 

(Cat.  Janss.  1695). 

3274.  Ananiae  Meyer  das  Sand* 
griiudige  Łutherthum  wieder  D. 
Bernhard  yon  Sandcn.  Oliy.  1695.4. 

(Cat.  Janss.  1702;. 

3275.  Bernandus  Sanden, Das  fe- 
ste  Saud-Ufer  der  Eyangelischen 
Lchre  wider  den  tobenden  Unflaht 
AnaniaeMeyers.Kouigsberg.1697. 4. 

(Cat.  Janss.   1702). 

3276.  Ckrisflan  Helwich.  Manu- 
ductio  Regiomontanorum  Tbeolo- 
giae  Professorum  ad  Ecclcsiam  Ca- 
tholicam.  Ded.  Josepho  ComitiGu- 
rowski.  Glacii  1698.  12. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 
■  3277.  a)  D.  Samuelis  Schełguigii 
Synopsis  controyersiarum  sub  pie- 
tatis  praetextu  motarum —  ordina- 
riis  disputationibus  in  Atkenaeo 
Gedanensi  agitatarum  :  nunc  yero 
couiunctim  editae,  judicio  Ecclesiae 
Eyangelico-  Lutkeranae  submittun- 
tur.  typis  Job.  Zachariae  Stollii. 
MDCCI.8.  399  str.  oprócz  3  ark.  na 
przodzie. 

b)  —  Editio  2da  tam.  Christoph. 
Theoph.  Ludoylcus.  1703.  8. 

c) Gedani.  1720.  8. 

(Cat.  Fritschii). 

3278.  Job.  Guił.  ZiEROLDi.  Sy- 
nopsis yeritatis  diyinae ,  opposita 
synopsi  controyersiarum,  calumnia- 
rum  et  errorum  Samuelis  Schclgni- 
gii :  praefixa  est  disscrtatio  de  pa- 
rallelo  opinionis  recentiorum  quo- 
rundam  ,  imprimis  Scbelwigii  et 
Biicberi  et  erroris  Pelagianorum 
Pontificiorum,  Socinianorumete.  et 
suffixa  est  idea  tbeologiae  Schelgui- 


252  TEOLOGJA,  DOGM.,  PROTESTAN.,  APOL.  IKONTROW. 


glanae ,  autbore  Joachimo  Langio 
cum  indice  errorum  etcalumniarnm 
M.  Biicheri,  germauice  conscripto. 
Francofurti.  Jo.  Guil.  Meyerus. 
1706.  8. 

(Cat.  deslWres  de  la  Blbl.  du  Roy.  T.  III. 
m.  N,  G30). 

3279.  D.  Sainuclis  Schelguigii. 
Supplementum  synopseos  exlilbens 
theses  ex  synopsi  controycrsiaruni 
gub  pietatis  practextu  motarum , 
cum  antitbesibus  quac  ipsisstmis  no- 
yatorum  yerbis  allcgatls  traduntur. 
tam.  ut.  1710.  8.  (l.c.N.633). 

3280.  Joannis  Maukischen  Ge- 
spraebe  ron  der  Rccbt  und  Falscb 
genanten  Christlicben  Weisheit , 
Trieder  P.  Job.  August  Hofman. 
Dantzig.  12.        (Cat.  Janss.  1702). 

3281.  Das  unfiirsicbtige  mit  sci- 
nen  Lebr  und  Glaubens-Satzen  die 
Heil.  Scbrifftyerbeereude  dierecbte 
Yernnnfft,  und  sicb  selbst  umb- 
stiirtzende  Lutertbum —  durcb  P. 
Martinum  Kreysseł  Soc.  Josu. 
Braunsberg  gedrncbt  im  Collegio 
de  Soc.  Jesu.  im  Jabr.  Cbr.  1711. 
4.  200  str. 

3282.  Sciagrapbia  articulorum  fi- 
dei  fundamentalium  secundnm  tole- 
rantiam  ecclesiasticam,  quamPrae- 
ses  £lias  Grebenitz,  Facul.  Tbeol. 
Senior,  Respondente  Georgio  de 
Cbelmica  Lutomierski ,  £quite  Po- 
lono,  publice  tuebitur  in  Uniyer. 
Flector.  Brandeburg.  ad  d.  xyi  april. 
Typis  Friderici  Eicbornii  4.  4  ark. 

(L.S.) 

3283.  Defcnsio  Tbeologiae  Scbo- 
lasticae  contra  Lntberum  per  ener- 
yationem  eius  Tbesium  ultra  sexa- 
ginta  oppositarum  Tbeologiae,  tra^- 
ątatibus  quinque  comprebensa,  au- 
ctore  P.  Georgio  Gengell  S.  J.  Le^- 
opoli,  Typis  CollegiiS.J.A.1713. 
4.  174  str.  i  II  hart  nieliczh.  na 
przodzie. 

Dedyk.  do  Konstant.  Felicjana  Szaniaw- 
sliiego  Biskupa  Kujaw,  i  Ponier.  w  Kolle- 
gium  Gdańskiem  Jezuitów  Teologji  Scho- 
łastycznej  fundatora.  Autor  z  dzieł  Lutra 
wybrał  fiO  projłozycyi,  teologji  scholasty- 
czncj  i  filozofii  Peripatyckiej  przeciwnych, 
i  zbija  te  propozycje.    (L.  S.) 


3284.  Admiranda  Zuinglii  etCal- 
yini,  tribus  cxposita  tractatibusetc. 
Autbore  Palrc  Georgio  Gengcil  S.  J. 
Tbeol.  Pragae  Typis  Uniyersit. 
1717.  4.  131  str.  6  kart  naprzodzie 
i  dwie  na  końcu. 

Dedyk.  do  Jakóba  Zygmunta  z  Rybna 
Rybińskiego  Wojew.  Chełmińskiego ,  Je- 
nerała Artyleryi  Koron. 

3285.  Speculum  yeridicum  incu- 
ius  Prima  Parte —  repraesenlantur 
errorcs —  Jansenianorum  et  aiiorum 
Noyaugustinianorum  dogmata —  in 
Secunda  Parte  Calrinistarum  etLu- 
tberan.  tbeologia  proponitur,  ac  eo- 
rum  prayadoctrina  antiiogiarum  de- 
monstratur.  —  Jussu  Ul.  —  Officil 
Gonsistor.  Gulmensis,  a  quodam 
Presbytero  Romano  Catbolico,  Tbe- 
ologo  Polono,  Janseniani  erroris  bo- 
ste  capitali  in  multis  auctum.  Re- 
impressum  A.  D.  1725.  Tytuł  Czę- 
ści II.  Perspiciliorum  pro  nasutis 
Protestantibus.  Pars  II.  Speculi  Ve- 
ridici  Reimprcss.  A.  1726.  332.336. 
str.   i  regestra. 

Na  końcu  nadto  4  Karty :  Historia  Tho- 
runiehsis  in  Prussia  Regali.  Sereniss.  Po- 
loniae  Regis  zawierająca  opisanie  zabu- 
rzeń wtem  mies'cie  r.  1724.  mieś.  Lipca. — 
Jest  to  przedrukowanie  dzieła  Assermeta 
de  Divina  Gratia ,  wydanego  w  Paryżu  r. 
1715. —  Przypis,  wydawcy  Teodorowi  Po- 
tockiemu Arcybiskup.   Gniezn. 

3286.Paulus  Apostolus  coram  Nco 
Eyangelicis  pcrorans.  Calissiil725. 
8.  (Kat.  Piar.  War.   1822.  p.  65). 

3287.  Conclusio  tbeologica  ratio- 
ne  Protestantis  Minislri  exorta  etc. 
auct.  Godofr.  Haninenberg.  Calissii. 
1728.   12.  (Kat.  Friedl.) 

3288.  Erdm.  Naumeisteri  Poloni 
Lutberani  Stricturae  fideles  b.  m. 
1730.   4.  (Kat.  Elek.  Sask.) 

3289.  Nauka  PP.  Dissidento^y 
z  nauką  starodawnego  Kościoła 
zniesiona  in  gratiatn  tycb  Jeb  Mo- 
śćion-  którzy  protcstiiią  się  iź  tak 
wierzą,  jako  wierzył  y  nauczał  Sta- 
rodawny Kościół,  na  poznanie  za 
sprawą  Ducba  ś.  prawdy  i  t.  d. 
kommunikowanaR.  1733.  w  Wilnie 
w  Druk.  Akadem.  S.  J.  4.   12  ark. 

Przypis,    autora    Jana   Poszakowskiboo 


TEOLOGJA,  DOGM.,  PROTESTAN.,  APOL.  I  KONTR.  253 


Tomaszowi  Wolanowi  Czesnikowi  Osz- 
miańskiemu.  W  dedykacji  powiada  autor 
iz  napisał  to  dzieło  w  czasie  rezydencji 
swojej  Słuckiej ;  widać  z  niej  także ,  ze 
Wolan  zawsze  trwał  w  dawnem  przodków 
swoich  wyznaniu. 

3290.  Alberlus  Slanisl.  Brzeski- 
Controvei'sia  dc  Ecclesia  ,  Verbo 
Dei,  conciliis,  Summo  Poutifice  ad 
disputandiim  proposita.  h.tn.  1737. 
fol.     (L.S.) 

3291.  a)  Jana  Arnta,  s.  p.  Gene- 
ralnejjo  Księstwa  Luneburskiego 
Superallendenta  Sześć  Ksiąg  O  pra- 
wdziwym Cbrześcianstwie,  O  zba- 
■wienney  Pokucie,  Scrdeczney  Skru- 
sze i  Żalu  za  grzechy,  prawey  wie- 
rze ,  Świętobliwym  Żywocie,  i 
przystoynym  prawdziwych  Chrze- 
ściauow  obcowaniu  :  oraz  Informa- 
toriiim  iego  Biblicum,  i  dziewięć  li- 
stów tu  należących  ,  z  niemieckie- 
go na  polski  ięzyk  przetłumaczone 
przez  X.  Samuela  Tschepiusa,  Ar- 
chipresbytera  i  Proboszcza  Dział- 
dowskiego, Nidborskiego,  iDąbro- 
wieiiskiego.  Na  końcu  też  przyda- 
na Ksiąszka  modlitew  ducha  Świę- 
tego pełnych  ,  Bayski  Ogródeczek 
nazwana,  w  Królewcu  Pruskim , 
dii^ukowano  nakładem  i  literami  Ja- 
na Henryka  HarUinga,  Roku  1743. 
8  maj.  960  str.  26  km-t  rejestrów 
na  końcu  i  12  kart  na  przodzie. 

Jest  tu  nadto  pod  osobnym  tytułem:  Ray- 
ski Ogródeczek  podług  Edycji  Polskiej  od 
X.  Samuela  Ludowika  Zasadyusa  Fararza 
Strasfurtskiego,  w  Brzegu  Śląskim,  r.  1736 
wydanej  ,  z  poprawą  Rejestrów  i  omyłek 
drukarskich  i  z  przydatkiem  nowych  dzie- 
jów cudownych,  które  się  z  tym  Rayskim 
ogródeczkiem  i  z  Księgą,  Prawdziwe  Chrze- 
s'cijaiistwo  nazwaną  ,  przydały,  tam.  ł.  r. 
247 str.  8  kart  naprzodzie,  i  4  karty  re- 
jestru na  końcu.  (L.S.)     Zob.  Noty. 

b)  Jana  Arnta  i  t.  d.  Sześć  ksiąg 
o  prawdziwymChrześciaiistwie  i  t.d. 
Teraz  ale  z  niemieckiego  na  polski 
ięzyk  na  rozmnożenie  chwały  Bo- 
źey  w  kraiach  polskich  przy  assy- 
stencyi  Boskiey  przetłumaczona 
przez  X.  Samuela  Tscliepiusa  it.  d. 
"W  Królewcu  Pruskim  drukowano 
nakł.  i  literami  Jana  Henryka  Har- 
tunga  R.  1748.  8.  iyleź  str.  co  i 
w  poprzedź. 


Przypis,  tłómacza  Fryderykowi  II.  Król. 
Prusk.  dat.  w  Działdowie  15  Stycznia  r. 
1743.  Oprócz  tego  347  str.  gdzie  z  oddziel- 
nym tytułem  :  Ogródeczek  Rayski  z  popra- 
wą rejestrów  i  omyłek  drukarskich  i  t.  d. 
w  Królewcu  dr.  i  nakł.  Hartungowskim 
r.  1743.         (Ban.  H.  D.  K.  P.  III.   106). 

3292.  Kontrowersye  Polskie  abo 
prawda  otwieraiąca  Dyssydeńskie 
oczy  do  poznania  prawdziwey  Wia- 
ry Chrystus.  Wiary  Katolickiey  — 
przez  X.  Jana  Kostkę  Woykow- 
SKiEGO  KanonikaPułtusklego  z  przy- 
datkiem o  niewierności  y  ślepocie 
Żydowskiey  y  o  płonney  ich  nadziei 
oczekiwanego  przyścia  Messyasza. 
w  Warszawie  w  Druk.  Koli.  S.  J. 
R.  P.  1737.4.  383  str.  28  kart  na 
przodzie  i  regestr. 

3293.  Nucleus  Controyersiarum 
Fidei  ,  catholicis  inter  haereticos 
habitantibnsperquam  utilis  a  Perill. 

i  adm.  Rev.  D,D.  Joannę  Wilhelmo 
Herheinrath.  Canonico  Cathedrali 
Luceoriensi ,  Decano-  Collegiatae 
Oliccusis,  Praeposito  Iskoldensi, 
Theologo  ad  aulam  Celsiss.  Prin- 
cipis  Annae  de  Sangusciis  Radzi- 
wiłł— obłatus—  a:  D.  1746.  4. 
140  str. 

3294.  Sama  treść  nauki  chrześci- 
ańskiey  Katolickiey  całą  z  teraźniey- 
szemi  Dyssydentami  kontrowcrsyą 
krotko —  zamykaiąca  przez  X.  Go- 
defrida  Hanneinberga  S.  J.  Theolo- 
ga  także  Katechizm  albo  nauka 
chrzcściaiiska,  przez  X.  Franciszka 
Koczorowskiego  S.  J.  Theologa  do 
druku  podana.  A  znowu  razem 
przedrukowana  z  przydatkiem  przy- 
kładów służących  na  katechizmowe 
nauki  y  Bulli  Papiezkiey  odOycaS. 
—  Benedykta  XiV  wydaney  o  mie- 
waniu Katechizmu,  w  Kaliszu  w  Dr. 
Coli.  S.J.  R.  1755.  8.   • 

Katechizm  Koczorowskiego,  poprzedza 
wiadomos'ć  o  życiu  jego. 

3295.  Listy  pewnego  doktora  A- 
kademii  Strazburskicy  Katolickiey 
do  iednego  szlachcica  Protestanta, 
z  francuzkiego  przez  X.  A.  Brodo- 
wskiego S.  J.  we  Lwowie.  1761.  8. 

3296.  Summa  haereticarum  cavil- 
lationum  aprimousquc  addecimiim 


254 


TEOLOGIA,  INSTYTUCJA,  DOGMATYKA. 


octarutn  saeculum  aerae  Cliristianac 
argumenlłs  scliolasllco  -do^rmaficis 
sohendarum  per  A.  R.  P.  Angelum 
PosTĘPSKi  Poloniiiii  S.  Th.  Mac. 
Doct.  ProYiiiciae  Rnssiae  Saiu;ti  Jo- 
seph Ord.  Fralruin  B.  V.M.  de  Mon- 
te Carnielo  Aiitiquae  Reg.  Obscrv. 
Exprovincialcin  et  ex  assistonteiii 
Gcueralem  coii{;esta:  Opus  Poslhu- 
miiin.  Ycnctiis  Ex  Typojfraphia  Bai- 
ieoniaiia  mdcclxvi!i.  Super,  permis- 
sn.  acprivile{jiis.4.  244  sir.  z  obra- 
zem autora. 

3*297.  Odpowiedź  w  ścisłym  roz- 
trząśiiiciiiu  1  dowodnym  zbiciu  na 
proiel;towaną  i  hsztalconą  dobicjja- 
iącego  osienmaslego  wichu  refor- 
niacyą  w  INiemczech  w  którćy  do 
tych  czas  bardzo  mało  światu  a  Pol- 
skiemu narodowi  wcale  nieznane 
błędy  Marcina  Lutra  i  złość  icgo 
naulti  wytyl:a  i  oliazuie  się  przez 
pewnego  prawdy  przyiaciela  w  Ro- 
ku 1782.  a  przez  U.  M.  W.  R.  z  nic- 
miecUicgo  wyłożona  w  roiju  1784. 
8.   7  ark.  (B.  II.  555). 

3298.  Ycrnuenfliger  Yersuch  ue- 
ber  die  Grundwahrhciten  des  l«a- 
tliolischcn  Glaubens,  einc  Sanim- 
lung  von  Briefen  an  dissidentischc 
Freuudc  voq  Abraham  Jaliob  Pen- 


ZF.L.    Krahau   anf  acadcmischc  Ko-     J 
sten    nnd  zu  Broslau    nnd  Leipzig      I 
bcy  Job.  Golllicb  Loewe  in  Kom- 
niission   1782.    12  kart  nieliczh.  i 
116  Słr.        (Band.  H.D.K.P.  1.242). 

3299.  List  w  materyi  religii  nie- 
gdyś dojedneg^o  P.  Dyssydenla  pi- 
sany, a  dziś  wszystkim  l^yuiźe  Ich- 
niośćioni  zacnym  łiorony  polskicy  I 
W.  X.  Litew.  obywaleloni,  nay- 
bliźszym  bliźnim  i  braci  zbawienie 
duszy kochai<)cym,  na  uwagę  poda- 
ny, z  chętnym  oczekiwaniem,  na 
rcspons  ieźciiby  kto  chciał  odpisać 
w  duchu  prawdy  i  Chrześćiansfciey 
miłości,  w  Lublinie,  w  Druk.  u- 
przywilejow.  J.K.M.  XX.  Tryni- 
tarzow  R.  1784.  8.  160  str. 

(Bibl.  Horodec.) 

3300.  Krótkie  i  jasne  dowody  na  j 
zniesienie  z  gruntu  wszystkicli  Lu-  1 
terskich  i  innych  jakichkolwiek  be-  ^ 
retyckich  błędów  przez  X.  Mikoła- 

JEWICZA   8. 

3301.  Kopia  listu  pewnego  lute- 
ranina do  Pastora  swego.  6.  r.  im. 
4.   druk  gocki  1  ark. 

3302.  Respice  finem.  fol. 

Pismo  przeciw  Dyssydentom.  j 

(Sienk.  Dod.  do  Beat.)  1 


4)  Soclnjantzm. 
a)     TVyzHanie    fViary. 


3303.  Frań.  Sta>.  Summa  Con- 
fessionis  fidei.  h.  m.   1570.   4. 

3304  a)  Confessio  fidei  christia- 
nac,  edita  nominc  Ecclesiarum  Polo- 
nicarum,  quac  uniimDeum  etFilium 
cius  unigenitum  Jesum  Christum 
cum  Spiritu  Sancto  corde  Sancto 
profitentur.  A.  1642.  4. 

(Catal.  des  lirres  inipr.  de  la  Bibliotli.  du 
Roy.  Paris  1752.  T.  III.  D2.  N. 2467.) 

b)  Confessio  fidei  Christianae  etc. 
(jak  wyiej).  collata  cum  Polonica 
ejusdem  authoris :  editio  auctior, 
cum  praefattone  Jonac  Scblichtingii . 
1657.   8.  (N.2468.) 


po  łacinie  ipo  polsku,  łam. 

1646.  (Siarcz.) 

Autorem  był  Jonasz  Scblichting,  i  za  to 
dzieło  wypędzony  liył  z  Polski,  a  książka 
przez  kata  spalona  podczas  Sejmu  w  War- 
szawie 1646  r.  Scblichtin{j  umarł  w  Ziklli- 
cbau  1661  r.  mając  lat  65.        (L.  S.) 

(Vogt.  Catal.  Libr.  rar.  Hamb.  1747.  p. 
613.) 

3305.  Confession  de  foy  des  Chre- 
stiens  qui  croyent  en  uu  seul  Dieu 
le  Pere  et  en  son  Fils  unique  J.  C. 
et  au  Saint-Esprit,  traduite  du  Latin. 
1646.    8.     (Cat.  des  łiyresetc.N.  2469.) 

3306. po  polsku.  1646.  4. 


TEOL.,  DOGMAT.,  SOCINIAJN.,  WYZNANIE  WIARY.    255 


3307. po  hollendershu.  1652. 

3308. po  niemiechi.   t.r. 

(Vogt,  Catal.  Libr  rar.  Hamb.  1747.  p. 
614.) 

3309.  Nicolaus  Pac,  OrUiodoxa 
Fitici  Gonfessio ,  dc  ima  eaileinque 
Dei  Palris,  Filii,  et  Spiritus  Saii- 
cli  Divinitatc ,  ac  tribus  Personis. 
Tum  e  scriptura  sacra,  quam  ve- 
tnstissiniis  Ecciesiac  docloribus, 
siummalim  collecta.  RegłOnioiftiBo- 
russiae  iii  Oflic.  Joannis  Dauhiiianni 
A.D.1566.  4. 

Pismo  wymk-rzonc  przeciw  Arjanóm 
w  Litwie,  napisane  przez  Mikołaja  Paca  Bi- 
skupa Kijowsk.  na  żądanie  Jana  Chodkie- 
wicza Marszalka  Lile-wsk.,  do  którego  tu 
na  przodzie  jest  list  Paca,  datowany  na 
zjeździe  w  Brzes'ciu  d.  22  Lipca  r.  1566. 
?  (Janoc.  11.201.) 

3310.  Censura  aihoRo/sądku  na 
Coufessią  ludzi  łyoli  klor/y  pospo- 
lilyni  nazwiskiem  rzeczeni  bywają 
Ariany:  a  w  rzi-czy  saniey  są  Soci- 
nistami:  naśladuisic  we  wszystkim 
przewrotucy  opiniiey  Fausta  Soci- 
na  Włocha  Ksicjji  Pierwsze  które 
są  o  znaiomości  Hożey.  A  przytym 
okazanie  prawdziwey  Scntenciey 
Ewanjjielickiey:  przeciwney  temu: 
Pisiny  Swiclymi  dobrze  tilwierdzo- 
ney. —  Ksicjji  Wtóre  klore  są  o  I- 
.stności  Pan  Christusowey. —  Ksicffi 
Trzecie  klore  są  o  stanie  czlowic' 
czym  to  iest  iakim  był  człowiek 
stworzony  od  Bog^a :  a  iakim  się 
stał  po  upadku.  Drukowano  w  O- 
śmianic  J.  M.  Pana  C.  M.  (Dorołio- 
stajskłcgo)  Marszałka  W.  X.  Litew. 
R.1615.  4.  101,  595,  207  sir., 
oprócz  kart  na  przodzie  i  rege- 
str ótv. 

"W  dedykacjach  do  różnych  osób  podpis  : 
Wojciech  Salinarius  Pasterz  w  Słowie  Bo 
zym.     Zob.Noty. 

3311.  Jonae  Schliclitingii  de  Bu- 
kowiec epistoła  spulog^etica,  scripta 
łdibus  Juilis  anno  1640.  8. 

(Catal.  des  Uvres  impr.  de  laBiblioth.  du 
Roy.  Paris  1752.  T.  IIL  D2.  N.  2469.) 


3312.  Credo  Arianoruni  scu  Con- 
fessionis  Sociuistarum  vel  Samo- 
satheuisturum  vulffo  Arianorum, 
Symboli  Apostołici  vestem  Łucla- 
uiciis  fraudulentcr  indutae,  Jmpo- 
Sturac  dctectae:  a  P.  Nicol.  Cicho- 
vio  S.  J.  Adiecta  cst  centuria  arp-u- 
mcntoruni  pro  summa  et  naturałt 
Christi  Domini  Diviuitate  ex  S. 
Scriptura  ab  eodem  autliore  collcc- 
t.i :  et  Socinistis  oblata.  Cracoviae 
in  Oflic.  Typojyr.  Fr.  Caesarii  1649. 
4.    74  słr.  i  arkusz  na  przodzie. 

Dedykacja  do  JanaWielopolskiegoZupal- 
ka  Krakowskiego.  Zob.Noty. 

3313.  Confessionis  christianae  ad 
regnni  damnatac  et  combustae  ma- 
nium,  a  Nic.  Cichoyio,  S.  J.  łaces- 
sitorum  sui  yindiccs.   1652.   8. 

(Catal.  des  lirres  impr.  dc  la  Biblioth.  du 
Rov.  Paris  1752.  T.  IIL  D2.  N.  2469.;  Zob. 
ISoty. 

3314.  Manes  Slicłilin^riani  seu 
Trutina  Yindiciarum  Manium  Con- 
fessioniji  Socinianae,  Varsaviac  eX' 
ustae,  editarum  a  D.Jona  Słichtinji^. 
Producta  in  publicum  a  PałrelNico- 
łae  CiChoyio  S.  J.  Typis  Yiduac  et 
IJeredum  Andreae  Petricovii  S.  R. 
M.  Typographi.  h  r.  4.  194  str. 
i  4  kart  na  przodzie.  —  Aprohacja 
druku  8Notvem.  ii  Decem.  r.l659. 

Przypis.  Michał.  PrazmoYrskiemu  Biskup. 
Łuckiemu  i  Brzeskiemu,  Administratorowi 
Opactwa  Sieciecho-wskiego.   Zob.  Noty. 

3315.  Epistoła  paraenetica  ad  G. 
D.  Jonam  Schliclitin^^  de  Bukowiec 
V.  C  Ejus  Epistołae  Apolojjeticae 
reddita.  Cui  addita  cst  Harmonia 
Fidei  CalLolicae,  cum  Fide  SS.  Pa- 
truni  Primitirac  Eccłesiac,  a  Pa- 
tre  Nicolao  Cichoyio  Soc.  Jesu.  4. 
88  str. 

Approbacja  Cenzora  datowana  19  Marca 
1655. —  Początek:  Epistolam  tuara,  Anno 
1650  a  Nato  Redemptore,  editam ,  adulto 
lam  Decembri  anni  proximc  elapsi,  nempe 
1654  obtulit  mihi  G.  D.  Christophorus  Wi- 
sowati.  (L.  S.) 


256  TEOLOGJA,  DOGMATYKA,  SOCINJANIZM. 

b)   Katecheza. 


3316.  Catccbesis  et  Confessio  fi- 
del,  caetus  per  Poloniain  coiigre- 
gati ,  in  uomiiic  Jesii  Gbristi ,  Do- 
mini Dostri  cri.icifixi  et  resuseltati. 
Deut.  6:  Audi  Israel,  Doniinus 
Deus  uosterDeuii  uuiis  cst.  Joan.8: 
dłcit  Jesus  :  Quem  dicitis  Yeslruin 
esse  deum  est  Pater  mens.  Typis 
Aiexaudri  Turobiiii  (Alcxy  Rode- 
cki),  Anno  nati  Jcsu  Cbristi ,  filii 
Dei  1574.  12.  65  kart. 

W  przemowie  podpis :  Cracoriae  in  Po 
lonia.  Anno  post  Jesum  Christum  natnm 
1574.  Autor  był,  według  jednych  Grzegorz 
Pauli,  według  drugich  Jerzy  Schoman  z  Ra 
ciborza.   Zob.ISoty. 

(Acta  Hist.  Eccl.  A.  1743.  p.  49.  —  Bant. 
H.D.K.P.  1.374.) 

3317  a)  UnterrichtuDg  vou  den  vor- 
nemsten  Hauptpuncten  der  Cbrist- 
licben  Religion,  in  welcber  begrif- 
fen  ist  fast  die  ganze  Gonfession 
oder  Bekeutniss  Der  Gemeinen  im 
Konigreicb  Polen ,  Grossfursten- 
tluimb  Littawcn,  und  andern  z-u  der 
Gron  Polen  geliórcndcn  Lanschafl*- 
tcu,  welche,  w  cii  sic  behennen, 
das  alleiu  der  Vater  unsers  Herren 
Jcsu  Gbristi  der  Eiiiił)^e  Gott,  etc. 
gcscbrieben  durcb  Cbristoff  Osro- 
RODT  von  Goslar.  Gedruckt  zuRa- 
kaw  bey  Sebastian  Stcrnatzki,  1604. 
8.  442  str.  i  24  kart  na  przodzie. 

h) tam.  1612.  8.  tyleż  str. 

c) tam.  1625.  8. 

3318.  Der  kleine  Katecbismns, 
zurijbung  der  Kinder  in  dcm  Ghrist- 
licben  Gottes  dienst  zu  Raka^,  bey 
Seb.  Sternazki.  1605.  12. 

(Schmid.  Progr.  de  Catech.  Racov.  p.  A4.) 

Przypis.  Akadeniji  Wittemberskiej. —  So- 
bolewski widział  exeniplarz  niezupełny. 

3319  a)  Katecbism  Zboru  tych 
ludzi  it.  d.   (jak  niiej).   w  Rakowie 

1605.    12.  ^Cat.Jans8.1684.) 

-  Przypisali  Jakóbowi  Królowi  Angielskie- 
mu Hierou.  Moskorzowski  i  Smalcjusz.  Jest 
to  pierwsze  wydanie  tego  Katechizmu  w  o- 
ryginale  polskim ,  dokonane  przez  Stato- 
riusa,  Moskorzowskiego  i  Yolkeliusa  (Ossol. 
1.272).  Sandius  znowu  autorem  nauki  tej 
Zborów  Socinjańskich,  mianuje  Grzegorza 
Pauli  Seniora  Krakowskiego. 


b)  Katechizm  Zboru  tych  ludzi, 
którzy  wKrolestwiePolskim  i  Wiel. 
Xięst\vie  Litewskim  y  w  inych  Pań- 
stwach do  Korony  należących  twier- 
dzą y  wyznawaią,  źe  nikt  inszy, 
icdno  Ociec  Pana  naszego  Jezusa 
Gbrystusa  lest  onym  iedynym  bo- 
giem Izraelskim  :  a  on  człowiek  Je- 
zus Nazareuski,  który  się  z  Panny 
narodził,  a  nie  żaden  inszy  oprócz 
niego,  abo  przed  nim  iest  iednoro- 
dzonym  Synem  Bożym.  Ose.  14. 
V.  10.  w  Rakowie  1619.  12. 

(Ossol.  1.272.) 

3320.  Katechizm  mały  to  iest 
?(auha  o  Nabożeństwie  Gbristiaii- 
skim  krotko  zebrana.  '^ 

(Acta  Histor.  Eccl.  A.  1754.  p.  896  n.) 

3321  a)  Gatecbismus  der  Gemel-  j 
ne  etc.  jak  niżej.  Rackau  1608.  12.  I 
3o8  str.  ^ 

b)  Gatechismus  der  Gemeine  de- 
rer  Leutc,  die  da  im  Konigreich 
Polen ,  und  im  Gr.  Fiirslenlbum 
Łiltbauen  und  in  andern  Hcrrschaf- 
łcn  z  u  der  Cron  Polen  gehorig,  af- 
firmiren  und  bckennen ,  dass  nie- 
mand  anders,  ais  nur  der  Vater  un- 
sers H.  Jesu  Cbristi,  der  einige 
Gott  Israel  sey  5  und  dass  der 
Mensch  Jesus  von  Nazaretb ,  der 
von  der  Jungfrau  geboren  ist  und 
kein  andci'er  ausser  oder  vor  ihm, 
der  ein  gebobrne  Sohn  Gottes  sey. 
Aus  der  Polniscben  Spracbe  ver- 
deutscbet.  Zu  Rackau  im  Jabr  nach 
Gbristi  Geburth  1612.  12.   358  str. 

Jest  to  przekład  Katechizmu  Rakowskie- 
go większego,  przez  Walent.  Smalcjusa  Pa- 
stora Rakowskiego ,  który  tu  pisał  przed- 
mowę do  Akademji  Wittemberskiej  dato- 
waną 1  Maj.  1608.  Do  pracy  tejże  należał 
i  Hieron.  Moskorzowski  szlachcic  polski. 

3322  a)  Calechesisetc.  jak  niżej, 
RaC0viae  1608. 12.  (Cat.  Bibl.  Francof.) 

b)  Gatechesis  Ecciesiarum  quae 
in  Regno  Poloniae  et  magno  Duca- 
tu  Litbuaniae  et  aliis  ad  istud  re- 
gnum  pertinentibus  provinciis  affir- 
mant  neminem  ,  praeter  Patrem  D. 
N.  Jcsu  Gbristi,   esse  illum  unum 


TEOLOGIA,  DOGMATYKA,  SOCINJANIZM,  KATECHIZM.  257 


Denm  Israelis  :  Lominem  autem  ii- 
lum  Jesum  Nazarenum,  qui  ex  rir- 
gine  natus  est,  nec  alium,  pręler 
aut  antę  ipsum,  Dei  Filium  unige- 
nitum  et  agnoscunt  et  confitentur. 
Antę  aunos  quatuorPoIouiee,  nunc 
vero  etiam  latine  edita.  Racoviae 
A.  D.  1609.  12.  317  sir.  i  5  hart 
na  przodzie. 

Przjruisanie  JalsóLo-wi  Królo-wi  W.  Bryta  • 
nii,  Francji  i  Irlandyi,  u  Istórego  podpis: 
Hieronymus  Mo8Corovius  a  Moscorow.  Da- 
ta e  praedio  meo  Gzarkoviano.  On  był  łłó 
maczem  tego  Katechizmu  z  polskiego  ję 
zyka.  W  tłómaczeniu  tein  Moskorzowski 
jak  się  z  porównania  przekonał  Jan  Daniel 
Hoflman,  wiele  rzeczy  opuścił,  wiele  przy 
dał  i  odmienił. 

c)  Catechesis  Ecclesiarum  Polo- 
nicarum ,  ununi  Deuni  Patrem  illł- 
usque  Filium  unigenilum,  una  cum 
Spiritu  S.  ex  Sacra  Scriptura.confi- 
tentium ,  A.  C.  1609.  in  lucern  pri- 
mum  emissa,  et  post  per  Viro8  ali- 
quot  in  eodem  Rcgno  correcta,  ile- 
rumquc  interpositis  compluribus  an- 
uis  a  Jo.  Grclllo  Franco^  ac  nunc 
tandem  a  Jona  Schliclitingio  a  fiu- 
coTvicc  recognita ,  ac  dimidia  am- 
plius  parte  aucta.  Irenopoli^  snmp- 
tibus  Friderlci  TLeopliili  post  an. 
D.  1659.  8. 

Sandius  nnmienia,  ze  wydanie  to  nie  wy- 
szło azr.  1665.  Nakoucu:  Martini  Ruari  in 
Catechismum  notae  cum  rcsponsionibus 
quibusdam  Jonae  Schlichtingii. 

dj  Catechesis  Ecclesiarum  Polo- 
nicarum  ,  iinum  Deum  Patrem ,  il- 
liusque  Filium  Uuigenitum  Jesum 
Cliristum  ,  uno  cum  Spiritu  Sancto 
ex  sacra  Scriplura  confitentium^ 
primum  anno  »idcix  inluccm  cmis- 
sa  ,  et  post  earundem  Ecclesiarum 
jussu  correcta,  ac  dimidia  amplius 

f tarte  aucta,  atque  per  Joh.  Crel- 
ium  ,  Jonam  Schliclitingium  a  Bu- 
kowiec ,  Martinum  Ruarum  et  An- 
dream  Wissowatium  emendata  et 
notis  illustrata ;  nunquam  antchac 
faoc  modo  edita.  Stauropoli,  Eulo- 
getus  Philalelhes.  1680.  4. 

(Gatal.  des  livres  impr.  dc  la  Biblioth. 
du  Roy.  Paris  1752.  T.  III.  D.  2.  N.  2501.) 

e) Stauropoli  perEulogetum 

PLilaletum  1684.  8. 

Tom  II. 


W  wydaniu  tem ,  do  imion  tych ,  którzy 
poprawiali  ten  ^Katechizm ,  przydane  jest: 
anonyma  jakiegoś'.     (Ossol.  I.  274.) 

3323  Cliristianae  Religionis  Bre- 
yissima  Institutio  per  interroga- 
tiones  et  responsiones  quem  Cate- 
chismum Tuigo  yocaut  scripta  a 
Fausto  SociNO  Senensi.  Opus  im- 
perfectum  Racoyiae  typis  Sebast. 
Sternaciil618.  16.  ±80  str. 

(A.  Zaw.  Noty.) 

3324.  Religionis  ChristianaebreTis 
institutio.  Anno  Christi  1629.  h.m. 
ir.  8.   76  str. 

Na  tytule  znak  oficyny  Stemackiego  wRa- 
kowie. '  (Józ.  Łukasz.  Noty.) 

3325.  Kurtzer  Inhalt  der  Christ- 
lichen  Religion  fiir  die  Kiuder  und 
Einfaltige  gestellet.  1633.   12. 

(Schmid.  Progr.  de  Catech.  Racov.  p.  A4.) 

3326.  Catechismus  Christianae 
Fidei ,  ex  Verbo  Dei  Conscriptus. 
h.  m.  i  r.  8.~  i2  kart  nieliczb. 

Sobolewskiemu  wydawca  nieznany;  z  pe 
wnos'cią  jednak  twierdzi  on,- ze  druk  Piń- 
czowski. 

3327.  Unterricht  in  der  christU- 
chen  Religion.  Konigsbergl717. 

(Acta  Hist.  Eccl.  1754.  p.  1901  n.) 

3328.  Jana  Daniela  Hoffmana  O 
Katechizmie  Rakowskim  r.  1609. 
po  łacinie  wydanym. 

(Miscell.  Lips.  Nova  II.  P.  II.  205.— 
Ban.H.D.K.  P.  I.XVII.) 

3329.  Frid.  Balduim  Rcfutatio 
Catechismi  Ariani,  qui  Rackoyiaa 
A.  1608.  excusus  et  Apostolicac 
Confessioni  de  persona  etofficio  Je- 
su  Christi  oppositus  est.  Witteb. 
1620.  8.     (L.  S.) 

3330.  a)  Feuerbornii  Justi  Anti-0- 
storodus  seu  Rcfutatio  Inslitutionura 
Theologicarum ,  seu  libri  germa- 
nici  Christophori  Oslorodi  sub.  titu- 
lo  :  f^on  denen  fumehmsten  Haupt- 
Puncten  der  Christlichen  Religion 
etc.  Marpurgi,  1628.  4. 

b) tam.  1631.  4. 

3331.  Increpatio  Barjesu;  sivc 
polemicac  adsertiones  locorum  ali- 
quot  Scripturae  sacrae,  contra  ca- 
techesin  Racoyianam :  per  Matth. 
Wren  coUectae  ex  opęre  praegran- 

33 


258  TEOLOGJA,  DOGMATYKA,  SOCINJANIZM,  KATECHIZM. 


di  meditatlonum  criticarum  iii  sa~ 
cram  paginam,  conscriptarum  a  pa- 
tre  suo  ,  Episcopo  Elieiisi ,  tłe  jjc- 
iiuino  sensu  al(jiic  exacta  iioslra 
versione  diylnoriiin  textiiinn.  Lou- 
dini,  Jacob  FIcsłuT.   IGGO.  4. 

(Catal.  des  livres  impr.  dc  la  Bibliolh. 
du  Roy.  Paris  1732.  T.  HI.  D?.  ?s.  2538.) 

3332.  Jo.  Aiulr.  SchmidiiD.  FP. 
Abbatis  Mariaevalleiisis  Prograimna 
de  Catcchesi  Racovieiisi  dlspiitalio- 
nibus  XV.  publicls  anli-ętociniaiiis 
ad  ductum  cjus(!cni  Catcobcscos  a 
viro  juvenc  babendis  pracmissiiiu 
Hulmcstadii ,  Typis  Gcor^f.  Wolf- 
gai)()^i  Hainini ,  Aead.  Typogr.  An- 
no 1707.  4.  .21  ark.  (L.  S.)  Zoh. 
Noty. 

3333.  Petri  jAEiMCHiiGyinn.Thor. 
Recl.  et  P.  P.  Sliiclurae  ad  libclluin 
Catecbelicum  gerinanlcc  sequpnte 
titulo  editiun  :  Kurlzer  IJnterricht^ 
in    der    Chhrisłł.    Reliyion    JSaeh 


der  Lehre  der  Unitariorum.  otc. 
quibus  inserto  ubique  auctoris  tex- 
tu  et  verbis  respondelur,  vcrac- 
mić  Relijyloiiis  eaplta  asscruntur. 
Tborunii ,  Typis  et  Sumptibus  Jo. 
Nicolai  (1717;.  4.  167 str.  (L.S.) 

Jest  to  pismo  przeciw  Katecliizinowl  Ra- 
ko-wsliiemu  ,  wydanemu  w  Królewcu.  Zob. 
Avyzej  N.  3327.  Podług  Acta  mst.Eccl.1754. 
p.  901  n.  były  takie  Stricturae  i  wychodziły 
w  leciccbl717— 19. 

3334.  CatecLesis  Raeoviensis  seu 
Liber  Socinianorum  primariiis,  ad 
fidein  cditiouis  annol619  (1609)  re- 
ecnsuit,  Soeiniaiiam  yero  impieta- 
tcin  et  boc  libro  traditam  et  a  re- 
centioribiis  assutain  ,  accurate  pro- 
fli{javit  Ge.  Lud.  Oederus  Antistes 
Feucbtwajjcnsis  et  eius  Dioeceseos 
Decanus.  Francofurti  et  Lipsiae 
1731).  8.  1046  hart  oprócz  indexu. 

Tcxt  Wyznania  Wiary  całkiem  wedle 
wydania  IMoskorzowskiego  '•  1609. 

(Ossol.II.275.) 


c)    yJpologja   i  Kontrowersja. 


3335.  Canoncs  Reformatioiiis 
Ecciesiarum  Polonlcarum  perFran- 
cigeum  Stancarum  Mantuanuin  Coii- 
scripti.   Quibus  adjocli  sunt  libelii^ 

Contra  invocalionem  Saucloruni. 

De  Eecłcsia  et  sip;nis  cjus  etc. 

Quod  tota  doctrina   trinitatis   in 
sacris  łiteris  sit  relata. 
Eodeni  Autore. 

ExcudcbatJobannesEicbornFran- 
cofordii  ad  Yiadrum,  1552.  8.  77 
hart  liczb,  i  6  hart  początkowych 
dedyhacji  do  Zygmunta  Auynsla  i 
przedmowy  do  Czytelniha.  ((L.  S.) 
Zoh.  Noty. 

3336.  Responslo  de  Controyer- 
siisStancari.  Scripta  aPbilippoMc- 
LANTHONE.  Anno  D.  1553.  Pinczo- 
viae  in  Officina  Danieiis  Lancieii. 
Anno  D.  1559.  8.  !i4  hart  nieliczb. 

Pismo  to  przedrukowali  Pastorowie  Zbo- 


rów Małopolskich,  i  jest  ostatnią  częścią 
dzieła  Co  nfesslo  de  Mediatore  Ge 
neris  bumanl  etc.  (L.S.)  Zob.  nlzej  : 
Dogmatyka  w  szczególnos'cl ,  Jezus  Chey- 
STUS  Syn  Boży.  ' 

3337.  Epistolae  duae  ad  Eccle- 
sias  polonleas,  Jesu  Cbristi  £vau- 
jl^eliuni  amplcxas  scriptae ,  a  Tigu- 
rinac  Eecłesiac  31inistris  de  negotio 
Stancariano  et  mediatore  Dci  etho- 
niinum  Jesu  Cbristo,  au  bic  secun- 
duni  bumanam  naturam  duntaxat, 
an  secundum  utranique  mediator 
sit.  Tiguri  ap.  Cbristianum  Fro« 
scboyer  1561.  8. 

Pierwszy  list :  ad  Felicem  Cruclgerum 
Superlntendentem  Ecciesiarum  Minoris  Po- 
lonlae  ac  omnes  per  Poloniam  et  Russiam 
lidelcs  Ecciesiarum  mlnistros,  dat.  27  Mali 
1560.  Drugi,  ad  Magniiieos  quosdam  nobi- 
les  in  Polonia  viros,  1561  mensę  Martlo. 
(Ossol.  11.35.) 

3338.  Francisens  Stancarus  Man- 


TEOLOG.,  DOGMAT.,  SOCIN.,  APOL.  1  KODiTROW.   259 


tuaniis]  <le  Trhiitate  cl  Medlatore 
Domino  nostrojesu  CLristo,  advcr- 
sus  Henricum  Bulliiigcrum ,  Pe- 
trum  Martyrem  et  Joaiiiieni  Ca[vi- 
num  et  relitnios  Tigurlnae  ac  Gc- 
nevensis  Ecclesiae  Ministros,  ecclc- 
siae  Dei  perlurhatorcs.  Ad  MojynJ- 
ficos  et  Gcnerosos  Dominos  Nobi- 
Ics  Polouos,  ac  coriiin  Ministros, 
a  Yariis  Pscudocyangellcis  sednctos. 
]\a  hoiicu:  Cracoviae  in  OtEc.Schap- 
fenbergiana.  1562.  8.  16  ark.  i  lo 
hart  przedmowy  do  Panóxv  Pol- 
skich i  ich  .  ministóiu,  datowanej 
z  DuhiechaloGŁ  r.  1  Junii.  (L.S.) 

3339.  Respousio  ad  maledictiim 
FrancisciStancariMantnaniLibrnm 
adversus  Tigurinac  Ecclesiae  Mi- 
nistros, de  Trinitate  et  Mediatore 
Domino  nostro  Jcsu  Cbristo,  aiicto- 
re  Josia  Simlero  Tigurino.  Tiguri 
excudebat  Cbristoph.  Froscbove- 
rus.  1563.  8.  37  kart  liczhoiv.  i 
arkusz  przedmoivy  do  3Iinistrów 
%v  Polsce  i  na  Rusi.     (L.  S.) 

3340  a)  Stanislai  Orichoyii  Ro- 
xoIani  Chimaera  siye  de  Stancari 
funesta  Regno  Poloniae  Sccla.  De- 
wiza: Attendite  a  falsis  propbetis 
qui  veniuntadvos  invcstitu  oyium, 
intus  autem  snnt  lupi  rapaccs./rer& 
Okszyc.  h.  m.  m.d.lxii.  4.  104: 
kart  z  jednej  strony  liczb. ,  2  ark. 
na  przodzie  i  5  kart  na  końcu. 
(L.  S.)  Zoh.  Noty. 

b)  —  —  Coloniae  apud  Mater- 
nnm  Cbolinum  15G3.  8.  170  sir., 
oprócz  kurt  naprzodzie  i  na  koitcu. 

3341.  Stanislai  Orichotii  Roxo- 
lani  Conclusioncs  inHaereticos  pro 
salutae  patriae.  b.m.  i  r.  8.  1  ark. 

Jest  to  trcsć  dzieła  Chimery  przez  sa- 
mego autora  skróconej.  Poprzedza,  list 
Orzccliowslnego  do  Xiąz.  Mikołaja  Radzi- 
wiłła Wojewody  Wilcń.  —  Konkluzje  po 
polsku.  Na  tytule  herb  Oksza  a  pod  nim 
2  wiersze  łacińskie : 

Hi  in  curribus  et  hi  in  ec{uis 
Nos  autem  in  nomine  Domini  invocabi- 
mus.     Zob.  Noty. 

3342.  Coliatlo  Ncstorli  cum  Stan- 
caro  eins  discipulo ,  ex  Scripturis 
et  patribus.  8.  2  ark.  b.m.  (L.S.) 
Zob.  Noty. 


3343.  Soeietas  et  Symbola  doctrl- 
nae  et  nioruin  Arij  et  Trideitarum 
modcruoruiii  Arianorum,  qui  Va- 
loiitini  GentiiisDogma  de  Veneran- 
da  Trinitate  disscminant  Iiinc  etin- 
de:  quibus  opponitur  eastitas  et 
candor,  in  buius  abstrusissimi  arti- 
culi  fide,  verae  Ecclesiae.  Anno 
1565.  4.  3  ark. 

Dedykacja  do  Marcina  Niegoliewsklego. 
Sobolewski  domys'lasię,  zeitojest  pismo 
Erazma  Glicznera. 

3344. 1.Ukazanic  y  zborzenie  wszy- 
slbicb  Wiar  od  ludzi  rozmaitycb,  o 
Bogu  y  Synu  iego  nawymyslanycb, 
przez  Prawdziwe ,  proste  ,  y  iasne 
wyznanie  s  pisma  Świętego,  Pro- 
rockiego, y  Apostolskiego,  zebra- 
ne. Co  właśnie,  y  beszpiecznie  na- 
zwać możesz  doskonałym  Credem: 
Począwszy  od  Przodku  asz  do  koń- 
ca, b.m.  i  r.' A.  Listozv  CCX.  i  2 
ark.  na  przodzie.  Znaki  zaś  arku- 
szowe A — Eeiiij.   a  zatym  28  ark. 

Względem  paginacji  ta  zachodzi  uwaga, 
iz  w  pierwszej  częs'ci  tego  pisma  az  do  Li- 
stu C  strony  nie  mają  liczby,  dalej  zas'  od 
C  poczynając  każda  strona  (nie  karta)  licz- 
bą Rzymską  jest  oznaczona ;  o  czem  sam 
autor  na  początku  regestru  przestrzega  czy 
telników.  Na  odwrocie  tytułu  są  wiersze  do 
Pobożnego  Czytelnika  {Ai  w. )Fo  nich  idzie 
Napomnienie  Krześćdńskie  (sic)  do  szczere- 
go a  nie  obludnetfo  Czytelniku,  ktorymby 
umysłem,  sercem,  y  summienim,  rękoma 
umytemi ,  pismo  Święte  czytać  miał.  Da- 
lej :  Do  Pobozneyo  Czytelnika  niemaiące- 
go  szczodrego  (sic)  sumienia ,  a  boiąoego 
się  onego  icdynegoBoga  krotkaPrzedmowa. 
Naostatku  Rejestr.  Dzieło  samo  nic  więcej 
w  sobie  nie  zawiera ,  tylko  same  texty  pi- 
sma s.  Starego  i  nowego  Zakonu,  pod  pe- 
wne rubryki  podeiągnione.  W  exemplarza 
Puławskim  znajdują  się  jeszcze  następne 
pisma  razem  jak  widać  drukowane,  i  ra- 
zem oprawione,  a  teraz  rozprute;  porządek 
ich  był  podług  liczb  tu  położonych. 

1.  Antycliymu.  Wzgardzonych 
shig,  Chrystusa  Ukrzyżowanego. 
W  którym  zicmu  światu  y  kocban- 
kom  iego,  nie  winności  swey  spra- 
wę dawaią :  Ze  iui  rozmaite  blu- 
znierslwa  potwarliwie  przypisuią, 
a  o  nieb  uszczypliwie  śpicwai.').  Te- 
ras nowo,  ku  pociesze  Wiernym 
uczyniony.  Roku  od  Narodzenia 
Jezusa  Kristusa  Ukrzyżowanego, 
prawdziwego,  y  własnego  Syna  Bo- 


260   TEOLOG.,  DOGMAT.,  SOCIN.,  APOL.  I  KONTROW. 


źego.  1568.  4.  arh.  i  oznaczony  li- 
terą Ff. 

SoLoIewsM  dodaje,  ze  pismo  to  jest 
•w  związku  z  pismem  powyzszem,  którego 
ostatni  arkusz  jest  Ee,  ze  owszem  mozna- 
by  je  jako  dodatek  do  tamtego  uważać,  i 
dla  tego  podobnie  oznaczył  je  liczbą  1. 

II.  Rozdział  starego  Testamenlu 
od  NoTvcgo ,  Żydestwa  od  Krze- 
śćiaiistTva ,  sV.ąd  łatwie  obaczysz 
prawie  wszytki  różnice  około  Wia- 
ry. (Tutexty  zPisma  S.)  Na  osta- 
tniej karcie  arh.  N:  Drukowano  R. 
Krystusowcgo  1568.  4.  13^  ark. 

III.  Zgodne  a  iedne  rzecz  zna- 
mlonulące  w  piśmie  S.sposoby  inow, 
o  Jezusie  Pomazańca ,  abo  Synu 
Bożym  z  Maryey  narodzonym,  któ- 
re gdyby  kto  rozumiał  y  pogotowiu 
w  pamięci  czytaiąc  pismo  święte 
miał ,  łacno  wyrozumieć  może  wie- 
le mieyse  w  słowie  Bożym,  ktorc 
się  zdadzą  być  y  są  niektóre  przy- 
trudnieyszyin.  4.  6  kart  niełiczb. 

IV.  Krótkie  Dowody  które  dzie- 
cinny Krzest,  od  ludzi  przeciwnych 
B.igu  wymyślony  zbiiaią.  4.  5  kart 
niełiczb. 

V.  Wykład  na  Pirwszą  Kapita- 
łę Jana  Świętego  Ewangelicy,  we- 
dle pisma  SwiętegoNowegoTestba- 
mentu.  A  przy  tym  przydan  jest 
na  końcu  drugi  wykład  Rzymskie- 
go Zboru,  który  uczynili  Pbilozo- 
phowie  Szkolni,  z  wielkim  zawikła- 
nim  prostoty  Ewangelicy  Swiętcy, 
abyś  dwie  rzeczy  przeciwne  wedle 
siebie  położone  pobożnie  uwazaiąc 
mógł  rossądzić  ,  a  lepszą  obrać.  4. 
Listów  (stron)  Lxiij.  i  7  kart  na 
przodzie,  gdzie  iest  wstęp  autora 
czyli  przedmowa,  i  przestroga  ku 
Czytelnikowi  iz  to  iest  przekład 
na  prędce  zrobiony  z  ięzyka  Łaciń- 
skiego. 

(Oryginał  czy  Fausta  Socyna?  Sandius 
p.  05. 

VI.  o  Prawdziwcy  Śmierci : 
Zmartwychwstaniu  y  żywocie  wie- 
cznym :  Jezusa  Krystiisa  Pana  na- 
szego, y  każdego  za  tbym  wierne- 
go. Tudzicsz  tlicż  y  o  prawdzi- 
wych   pociechach    stąd   pochodzą- 


cych. A  to  przciwko  Fałesncmu 
zmyśleniu  Antykrystowemu  o  iego 
Dnszach,  kthorvmi  wszystek  Świat 
zwiódł  y  smrodliwe  pożytki  Króle- 
stwa swego  wynalawszy  (sic)  nie 
leda  iako  zmocnił.  4.  Listów  Lxvi, 
iedna  karła  na  końcu,  i  4  naprzo- 
dzie ,  gdzie-  A6  wier.  pol.  z  napi- 
sem ;  Pobożnemu  Sędziemu  wsze- 
go  dobrego  od  Pana  Boga.  i  Przed- 
mowa potrzebna  ku  gorszącym  się 
z  prawdy  panskiey.(L.S.)  Zob.Noty. 

3345.  Catholici  etSectariiConcer- 
tatio.  S.  S.  CracoYiae  ex  Offic.  Sta- 
nislai  Scharffenberger.  1569.  8.  28 
kart  niełiczb. 

Są  tu  dwa  listy,  jeden  po  polsku  Hiero- 
nima Rzeszowskiego  z  Rzeszów*  tt  Kwi- 
linie  (datowany  z!KwilinyXIIII  Octob.  A. 
1568),  do  X.  Józefa  Konarzewskiego  Do- 
ktora w  Prawie  Archidjakona  Kujawskie- 
go, Kanonika  Kruszwickiego,  Plebana 
Dzicrzkowskiego  ;  drugi  po  łacinie  Kona- 
rzewskiego do  Rzeszowskiego.  Litery  S.S. 
na  tytule  zdają  się  oznaczać  drukarza  i 
wydawcę  razem.     (L.  S.) 

3346.  Bened.  Herbest.  Prodro- 
mus  adyersus  scriptum  Jacobi  Nie- 
moieyicii  Sacramcntarii  Picarditae. 
Cracoviae  typis  Nicolai  ScharlFen- 
bergeri  1671.  8. 

"W  cytacji  roku  druku  u  Sotvclla  musi  być 
omyłka  zamiast  r.  1571.     (L.  S.) 

3347.  Prodromus  albo  przesłanie 
naprzeciw  odpowiedzi  F.  Jakoba 
Niemoiewskiego.  1574. 

(Siarcz.  I.  173.—  Kat.  Piar.  War.  1832, 
p.  48). 

3348.  Epidromus ,  abo  Pogonya 
za  Gońcem  Księdza  Herbcstowym 
pewność  Pisma  Świętego  pokazu- 
jący. K  woli  Ludziom  Krześcian- 
skim ,  Słowo  Boże  miłuiączym ,  « 
o  zbawyenyu  swoim  pracuiącyw. 
Jakob  Nyemoyewski. 

Pogoń  Gońca  Rzymskiego 

Pokaz  błędy  iego 
Nyecb  się  prozno  nye  chlubi 

Bo  Bog  prawdę  lubi. 

UnusDeus,  Una  fides,  unum  fidei 
Catbolicae  principium.  1571.  Men- 
sę Junio.  8.  565  str.  Na  ostatniej 
stronicy :  Z  drukarnie  Macieya 
Wirzbięty.  1572.     Zob.  Noty. 

3349.  Jakób  Niemoiewski.   Dia- 


r   TEOLOG.,  DOGMAT.,  SOCL%  APOL.  I  KONTROW.  261 


tribe  albo  fcollacya  przyiaciclslsa 
z  XX.  Jezuitami  Poznańsfclemi  o 
przednieysze  różnice  wiary  clirze- 
ściaiishiey  czasu  tego,  1579.  8.  (B.) 

3350.  Golloąuium  Yarsariense 
inter  FranciscumToIctuiii  S.  J.  et 
INieinoicwscium.  1572. 

Przypis.  Mikołaj.  Tomicliiemu.  Por. 
Nieś.  IV.  361. 

3351.  Prawdziwa  sprawa  o  roz- 
mowie albo  Disputacyey,  klorą  miał 
Pan  Jakub  JNiemoiewski  w  Warsza- 
wie na  Seyraie,  przy  zacnych  lu- 
dziach z  Franciszkiem  Toletem , 
Theologiem  Societatis  Jesu,  Roku 
1572 —  Wydana  przez  Professory 
Collegium  Poznańskiego  Soc.  Jesu. 
w  Poznaniu,  w  drukarni  Jana  Wol- 
raba.  Roku  1580.8.  34kartnieliczh. 

Siarczyński  przyznaje  to  pismo  Jak. 
Wujkowi.  S.  J.  Jest  to  odpowiedź  na 
Kiemojewskiego  Diatribe.  Zoh.JSoty. 

3352.  Kazania  niektóre  o  szczy- 
rym  słowie  Bożym:  ©prawdziwym 
wyrozumieniu  iego  przez  Xicdza 
Hieronima  Powodowskiego  Kano- 
nika Poznań.  JSahońcu:  w  Pozna- 
niu. Drukował  Jan  Wolrab.  1578. 
8.  Diiik  gocki. 

(Ban.  H.  D.  K.   P.  II.  69). 
U  Niesieckieeo  błędnie  wymieniony  rok: 
1678.  ^ 

3353.  Concioncs  aliquot  piać  et 
eruditae  depuro  DeiYerbo  ciusque 
germano  sensu  et  de  Coena  Domi- 
ni ,  sub  nna  panis  specie  commu- 
nicanda.  Ad  sopiendas  grayissimas 
boc  aevo  de  iis  articulis  contentio- 
nes,  longe  cfficacissimae  et  utilissi- 
mae,  Habilae,  conscriptae  ctcditae 
per  R.  Hieronymum  Povodovium 
Posnaniensem  Canonicum.  Posna- 
diae,  Joannes  Wolrab  cxcudebat. 
Anno  1578.  8.  233  str.  7  kart  re- 
gestru na  końcu  i  4  na  przodzie, 

W  dedykacji  do  Króla  Stefana  wyraża 
autor  iz  wydał  te  kazania  w  polskim  ięzy- 
Łu  a  teraz  pomnożone  wydaje  właeińskim. 
Po  niej:  ad  Lectoretn  de  utilitute  huius  li- 
belli  Epigramma.  44  wierszy  łacin.  bcB' 
imiennych. 

3354.  SroNGiA.  Naprzeciwko  pi- 
sanin (sic)  INowotncmu  y  Kazaniu 
Jego  M.  X.  Hieronyma  Powodow- 


skiego Kanonika  Poznańskiego.  O 
prawdziwym  słowie  Bożym  y  o  wy- 
rozumieniu iego.  O  uziwaniu  Wie- 
czerzy Pański  pod  iedną  osobą. 
Gdzie  przimowki  niepotrzebne  y 
urągania  odłoźlwszi  na  stronę, 
z  cierpliwością  Krzescianską,  krot- 
ko a  porządnie  podług  zdrowey  na- 
uki Apostolskiey  y  starożitney  Wia- 
ry, odpowiada  się,  na  wszitko  X. 
Kanonikowi  dowodnie,  tak  iakoPan 
Bog  daru  swego  ku  temu  użicziu 
raczil.  Jakub  Niemoiewsky.  1579. 
Na  końcu :  Drukowano  w  Grodzy- 
sku  w  Mieście  Ich  Miłości  Panów, 
Pana  Jana  ,  y  Pana  Mikołaia  Gra- 
biow  z  Ostroroga.  8.    2i  ark. 

Rzadkie  dzieło  i  ze  względu  na  miejsce 
druku  osobliwe.  Nicmoiewski  za  wyzna- 
niem Auszpurskim  gorliwie  staje  a  Pismem 
S.  wspierając  się,  wszelkie  tradycje  od- 
rzuca któremi  wojować  chciał  Powodow- 
ski.  Siarczyński  wymienia  to  w  Grodzi- 
sku, r.   1581. 

3355.  a)Dialysis  Asscrtionum  Jac. 
NlEMOIEYII.   1579.  (Siarcz.) 

3356.  b)  Dialysis  to  iest,  Roz- 
wiązanie albo  rozebranie  Asserciy 
Pana  Jakuba  Niemo  je  wskiego,  z  do- 
wodami iego  naprzeciw  Jesuitom 
Poznańskim  wydanych.  Napisane 
przez  Professory  Collegium  Po- 
znańskiego Societatis  Jesu.  w  Po- 
znaniu w  Drukarni  Jana  Wolraba 
Roku  1580.  8.  27  ark.  i  2  karty. 
Druk  gocki.     Zoh.  Noty. 

3357.  O  Kościele  Pana  Chrystu- 
sowym prawdziwym  rozprawa  sta- 
teczna a  dowodna.  Z  odpowiedzią 
na  dowody  przeciwne  Pana  Jakuba 
Nicmojewskiego.  Napisana  przez 
Professory  w  Collegium  Poznań- 
skim Societatis  Jesu.  w  Poznani*'^ 
w  Drukarni  Jana  Wolrahba  1580, 8. 
206  str.  i  16  kart  nieliczb.  gdzie 
dedykacja  do  Andrzeja  ze  Bnina 
Opalińskiego ,  Marszałka  Koron, 
i  przetlnioiua  do  Czytelnika. 

Sicnk.  w  Dod.  do  Bent.  mieni  autorem 
Jak.   Wuyka. 

3358.  Stanisław  Farisowski.  O- 
kazanie  zfałszowania  i  wyznanie 
prawdziwey  nauki  i  t.   d.   1573. 

3359.  Marcin   Czechowicz.    Re- 


262  TEOLOG.,  DOGMAT.,  SOClN.,  APOL.  I  KOJNTROW. 


skrypt  na  sfcrypt  Stanisła^va  Far- 
nowskiego  ,  którym  zgodę  Licław- 
ską  rozerwać  usiłuie.  b.  tn.  1579. 
441  kart.  (Osin.  O  życiu  P.  Skar.  p.  78.) 

3360.  Coełus  Racoviensis  nomi- 
ne  adversus  Jac.  Palacologi  sai- 
płum ,  quo  docuit ,  Christum  non 
susłulisse  Maąistratum  Politicum. 
1573. 

Tak  to  dziełko  przytaczają  Sandius  p. 
45  i  Bock  T.  I.  P.  II.  p.  613.  (L.  S.)  Zoh. 
Noty. 

3361.  Refutatio  argumeutorum 
Martini  Czechowicii,  quae  pro  sen- 
tentia  sua,  quod  Loinini  Ćhristia- 
no  non  Jiceat  magistratum  politi- 
cum   gcrere,  in  dialogis  suis  pro- 

fosuit,    auctorc  Simone  Błdnaeo. 
574.  4. 
Djukowano  w  Łosku. 

(Ban.H.D.K.P.1.429.) 

3362.  Marcin  Kro>\icki.  List  o 
Urzędzie  do  StauisłaAya  Budzyń- 
skiego pisany  s  Piasków  1575. 

(Osin.  O  życiu  P.Skar.p.  76.) 

3363.  Defenslo  Verae  seuteutiae 
de  Magistratu  Politico  in  ecclesiis 
CLristianis  retiuendo,  contra  quos- 
yis  ejus  impugnatores :  nominatim 
vero  contra  Racoyiensiuui  scriptuni, 
ex  diyinis  scriplurisSiinpliciter  col- 
lecta.  Jacobo  Pałeołogo  authore. 
Habes  bic  quoque  Łector  Scriptuni 
Racovien>iium ,  ut  est  ab  ipsius  au- 
tborc  ,  contra  Scntcntiani  Jac.  Pa- 
lacologi  conscriptum  ,  bona  fide  c- 
ditum. —  Losci  Litayorum  ,  in  typo- 
grapbia  illustris  ac  Magnifici  D.D. 
Jobannis  Kiscae  ,  gcncralis  Praesi- 
dis  proyinciae  Samogitiac,  Regii  in 
Łituania  Pocillatoris  etc.  etc.  ejus- 
dem  impensis  ,  per  Jobannem  Car- 
tzanum  Velicensem.  Anno  a  Dci 
filio  nato  1580,  Mensę  Augusti.  4. 
332  str.  i  4  harty  na  początku. 

Dedykacja  Palaeologa  do  Kiszki  datowa- 
na: Halaucae  in  Moravial579.  Calend.  De- 
cemb.  Symon  Budny,  utrzymujący  listo- 
wne związki  i  jednoz  mający  zdanie  z  Pa- 
leologiem,  jest  wydawcą  dzieła,  jak  s'wiad- 
czy  Sandiusz ,  i  10  wierszy  łac.  Budnego 
pod Iicrlicm  Kiszki.   (L.  S.)  Zob.  ISoty. 

3364.  9.)  Ad  Jac.  Pałaeołogi  li- 


brum,  cni  titulus  est :  Defensio  ve- 
rae  sententiae  de  magistratu  politi- 
co etc.  pro  Racoyicnsibus  Rcspon- 
sio.  Ex  Typograpbia  Tbeophili  A- 
damidis.  1581.  4.  371  str.,  prócz 
przedmowy  4  kart. 

Drukowano  w  Rakowie  u  Sternackiego. 

b) Racoyiae  typ.Seb.Ster- 

naciil617.  8. 

(Catal.  de  la  Bibl.  du  Roy  T.  Ul.  D2.  N. 
2252.) 

3365.  O  Urzędzie  miecza  uźy- 
waiącym  Wyznanie  Zboru  Pana 
Cbristusowego ,  który  w  Litwie, 
z  Pisma  świętego  krotko  spisane. 
Przy  tern.  Tegoż  Urzędu  Obrona 
przeciw  wszem  iego  Sprzeciwni- 
kom  przez  Simona  Budnego  napi- 
sana. Ktemu,  Jasne  z  Pisma  świę- 
tego pokazanie,  źc  Cbristiianin  mo- 
że 4nieć  Poddane  wolne  y  niewolne, 
gdyby  icb  tyło  bogoboynie  używał. 
Nadto,  List  zacnego  męża  Marcina 
Krowicskiego  też   o   Urzędzie,    że 

iy  może  Cbristiianin  z  dobrym  su-  , 
mnieniem  trzymać,  y  złoczyńcę  we-  i 
dle  roskazaniaBoże^  karać.  Roku  j 
od  Narodzenia  PanalShryslusowego 
1583.  4.  136  kart  li^h.,  12  kart 
regestru  i  8  kart  początkowych.  J 
Zob.  Noty.  \ 

3366.  Filip  Zakrzewski.  Odpo- 
wiedź na  Assercye  nowego  Kolle- 
gium  Poznańskiego  o  troistym  ie- 
dynym  Bogu.   b.  m.   1581.  4. 

Olof  Poln.  LiedcrgeuL.  i 

Przyłączona  tu  jest  rozprawa,  w  której  ] 

autor  zbija  dowody  brata  swego  Łdrasza, 
któremi  chciał  go  powrócić  kos'ciołowi 
rzymskiemu,  oraz  kilka  pies'm  duchow^- 
nych.     (B.) 

3367.  AssertioncsTbeologicaeDc 
Cbristi  in  terris  Ecclesia.  Quae- 
nam  et  penes  quos  exi8tat.  Propo- 
Słtae  in  Collegio  Soc.  Jesu  Posna- 
nicnsi  in  autumnali  Sliuliorum  in- 
noyatione.  Posnaniae  in  Offic.  Ty-  ^ 
pogr.  Joannis  Wołrabi  1582.  4.  '| 
5^  ark.  (L.  S.) 

'3368.  Replika  na  Ksl;iszki  Księzi 
Jezuitów  Poznańskich  de  Ecclesia 
Catholica  Christi.  O  Powszechnym 
Kościele  Bożym,  który  w  Kredzie 


TEOLOG.,  DOGMAT.,  SOCIN.,  APOL.  1  KONTROW.    263 


wlerzcmy.JafeuI)NiEMOiE\TSKi.l581. 
NahoYicu:  W  Thoruniii Drukował 
Malcher  NerlngK- ,  1582  d.  3  Stliy- 
cznia.  8.  22  ark.  (L.  S.)  Zob. 
Noty. 

3369.  a)  PosuaniensiumAssertio- 
num  de  Christi  iii  terris  Ecclesia, 
quaenam  etpenes  quo8  existal:  pro- 
positarum  in  Collcjyio  Posnaniensl, 
a  Monacbis  norac  Societatis,  Quam 
illi  Societątem  Jesu,  non  sine  bla- 
spliemia  nominant,  nisi  forte  unius 
Judaelscariotae  postcri  ac  liacrcdes 
Iiaberi  velint,  Analysis  et  Refuta- 
Tio,  per  Ant.  Sadeelem.  Gene- 
vae  apud  Jacobum  Cboyet.  1583.  8. 
169  str. 

Dedykacja  do  Stanisława  Hrabiego  z  Gor- 
ki, Wojewody  Poznańskiego.  (L.  S.) 

b)  tani.  1591.  (L.S.) 

c) Morgiis  1584.   8.   180 

str.  (L.S.) 

Prawdziwe  imię  autora :  Anton,  de  la 
Jioche-Candieu.  Vid.  Place.  Theat.  Anon, 
et  Pseudon.  n.97. 

Nie  zostawili  Jezuici  Sadeela  bez  odpo- 
wiedzi. Apologją  wydali  pod  tytułem  : 

3370.  Apologiae  Assertionum  de 
Ecclesia  adversus  Carillationcs  Ant. 
Sadeelis  Galyinianl,  libri  III.  iYa 
końcu:  Posnaniae  in  Offic.  Typo- 
graphica  Joan.  Wolrabi ,  1584.  4. 
■405  str.  i  12  kart  początkowych, 
gdzie  dedykacja  do  teyoź  Hrabi 
z  Gorki ,  przedmoiva  do  Czytelni- 
ka i  regestr  rozdziałótu.  J\a  czele 
dedykacji  imię  autora :  Lauren- 
tius  Arturus  Faimteus  Soc.  Jesu. 

Tytuł  tu  wypisany  ze  s'rodka  dzieła ;  bo 
karty  tytułowej  nie  ma  w  exempl.  Puła-cy- 
skim.   (L.  S.) 

3371.  De  Christi  in  terris  Eccle- 
sia, quaenain  et  penes-  quos  existat^ 
libri  tres.  In  quibus  Calyinianos, 
Luthcranos  et  cacteros ,  qui  se  E- 
uangelicos  nominant,  alienos  a  Chri- 
sti Ecclesia  esse ,  argumentis ,  si- 
gnisque  Clarissimis  demonsfratur 
etsiinulApologia  Assertionum  eius- 
dem  inscriptionis  contra  falsas  An- 
tonii Sadeelis  criminationcs  conti- 
netur.  Auctore  Laurentio  Arturo 
Faunteo  ,  S.  J.  Theologo.  Excus- 
siim  Posnaniae  per  Joannem  Wol- 


rab.  M.D.Lxxxini.  4.    405  str,  i  12 
kart  na  przodzie. 

Z  Dedykacyi  do  Stanisława  Hrabi  z  Gor- 
ki, Wojewody  Poznańskiego,  okazuje  się,  ze 
L.  A.  Faunteus  wydał  był  w  Poznaniu  Asser- 
tiones  dc  Christi  in  terris  Ecclesia.  Patrz  N. 
33G7.  Odpisał  na  nie  Ant.  Sadeel.  Co  dało 
powód  Jezuicie  do  napisania  ogTomnej  tej 
refutacji.  W  odezwie  do  Czytelnika  wyra- 
ża, ze  dawnoby  juz  ją  był  wydał;  lecz 
dzieło  Sadeela  późno  do  jego  rąk  doszło, 
a  jego  własna  Refutacja  7  miesięcy  u  dru- 
karza przeleżała.  On  zaś  tymczasem  tru- 
dnił się  pisaniem  i  wydaniem  dwóch  in- 
nych dzieł:  De  -principatu  Petri ,  tudzież 
de  Invocatione  Sanctorum.     (L.  S.) 

3372.  Posnanieuis  CoUegli  Con- 
troyersiarum  aliquot  praecipuornm 
Fidei  Christianae  succinctae  expli- 
cationes.  b.  m.  1585.  8.  (L.S.) 

3373.  Rozmowa  Jezuithow  Po- 
znańskich ,  którą  mieli  z  Księdzem 
Andrzejem  PRASMoyiuszEM  z  Ra- 
dziejowa, słowa  bożego  Ministrem, 
o  Małżeństwie  y  bezźenstwie  Ka- 
płańskim. Przytym  teźQuestia  bar- 
zo  potrzebna  o  tym  ieśli  Kościelna 
zwierzchność  obłądzie  się  może.  b. 
m.  1581.  8.  34  kart.  Drugie  pi- 
smo ma  oddzielny  tytuł:  Queslla 
o  Kościele  Roźym  iż  błądzić  nie 
może,  a  ieśli  się  też  w  części  ©błą- 
dzi a  zwłaszcza  zwierzchność  ko- 
ścielna ,  ieśli  się  godzi  od  takowe- 
go kościoła  zawiedzionego  odłą- 
czyć. 20  kart.  [Exemplarz  bez 
końca. 

Jezuici  mieli  dysputę  i  korrespondencją 
z  wyrażonym  wyżej  Ministrem  o  małżeń- 
stwie, bezżeństwie  i  niemylnos'ci  Kos'cioła. 
Opisanie  drukiem  tej  dysputy  stanowi  ni- 
niejsze dziełko  bardzo  rzadkie  i  ciekawe. 
Zdaje  się,  iz  drukowane  w  Toruniu  u  Mel- 
chiora Neringka.   (L.  S.) 

3374.  O  Kościele  Bożym,  y  o 
znakach  iego,zwłascza  o  Zwlrzch- 
ności  Kościelney,  albo  o  Sługach 
Kościoła  Bożego,  gdzie  też  y  o 
mocy,  albo  o  Zwirzchności  Kościo- 
ła tego  Rzymskiego ,  Nauka  z  od- 
powiedzią, na  Disputatią  Jezuitów 
Poznańskich  wydaną  Octobr.  4  Ro- 
ku 1584.— Drukowano  w  Królew- 
cu uGerzego  Osterbergeral585.  4. 
132  sir.  i  5  kart  początkowych^ 
gdzie    Dedykacja    do    Stanisława 


264  TEOLOG.,  DOGMAT.,  SOCIN.,  APOL.  I  KONTROW. 


Grabi  z  Gorht  TVojewody  Poznań- 
skiego, datowana  z  Radziejowa  20 
DecenibraIo84.  i  podpisana:  An- 
dreas  Prasmoyius  verbi  Dci  Mini- 
ster, tudzież  rejestr  małeryi.  (L.S.) 
Zob.  Noty. 

3375.  Wędzidło  na  sprośne  Wę- 
dy a  bluzuierstwa  nowych  Arya- 
now.  W  którym  są  kazania  a 
grnntovrne  ze  ^vszyslkiey  Biblijey 
y  Doktorów  S.  nauki:  O  Syna  Bo- 
żego oboim  narodzeniu,  y  Bóstwie 
przedwiecznym ,  a  iemu  z  oycem 
równym,  społistnym ,  y  nicroz- 
dzielnym:  Klcmu  wykłady  mieyse 
Pisma  S.  którymi  się  przeciwnicy 
zawodzą:  y  pokonanie  błędów  ich: 
a  mianowicie  w  Rozmowie  Marci- 
na Czechowica  opisanych.  Których 
nauk  rozłożenie  karta  przewrócona 
nkąźe.  Autora  Rsiędza  Hieronima 
PowoDOwsKiEGO,  Kanonika  Poznań- 
skiego. Na  końcu :  W  Poznaniu 
Nakładem  Autora  Drukował  Jan 
Wolrab,  R.  P.  1582.  4.  666  str. 
i  30*kart  początkoivych. 

Dedykacja  do  Króla  Stefana,  odezwa  do 
Chrześcian  Stanisława  Karnkowskiego  Ar- 
cyb. Gniezn,  i  Przemowa  autora.  (L.  S.)Zob. 
Dfoty. 

3376.  Obrona  przeciw  niespra- 
wiedliwemu obwiuicniu,  y  rozli- 
cznym potwarzam ,  ktoremi  Xiądz 
Powodowski  Kanonik  Poznański, 
w  swoim  TVędzidle,  ludzi  niewin- 
nych, w  podeyźrzenie  ,  y  w  brzy- 
łkie  pohańbienie^  przywieść  usiłuie. 
Przez  Jana  Niemojowskiego  napi- 
sana. Drukował  Alexius  Rodecki, 
Jaśnie  Wielmożnego  Pana,  Pana 
Jana  Kiszki,  Starosty  Zmudzkicgo, 
Podczaszego  Wielkiego  Księstwa 
Litewskiego  Typograph.R.P. 1583. 
4.  180  sir. 

Na  odwrocie  karty  tytułowej  są  wier- 
sze:  1)  Xiędzu  Powodowskiemu  o  jego 
Wędzrdle  14  w.  pol.  3)  INa  obronę  Pana 
Jana  Niemojowskiego  Xiędzu  Powodow- 
skiemu E.  O.  12  w.  pol. —  Litery  E.  O.  zna- 
czą zapewnefracmOhutnow^At.  (L.S. )Zo5. 
ISoty. 

3377.  Epistomiiun.,  Na  wędzidło 
Jego  Miłości  Xiędza  Hieronima  Po- 
wodowskiego.    Kanonika    Poznań- 


skiego :  ku  okazaniu  niesłusznego 
lego  postępku  przeciw  niewinnym: 
y  ku  zamknieniu  ust,  niesłusznie 
się  na  prawdę  zbawienną  targaią- 
cych.  b.  m.  i  r.  4.  427  str.  i  14 
kart  na  początku. 

List  przypisny  Pawła  Orzecbowskiego 
Podczaszego  Chełm,  do  Jana  Zamojskiego, 
datowany  z  Drouska  zameczku  Oyezystego, 
r.  1583  dnia28  Października,  i  list  Czecho- 
wicza do  Orzechowskiego  datowany  z  Lu- 
blina d.  Lipca  30  tegoż  roku,  (L.S.)  Zob. 
Noty. 

3378.  a)  Paraenesis  Andreae  Wo- 
łani ad  omnes  in  Regno  Poloniae, 
M.  Duc.  Lituaniae  Samosatenianae 
rei  Ebioniticae  doctrinac  professo- 
res :  £iusdemque  ad  nova  Ebioni- 
tarum  contra Paracnesin  obiećta  re- 
sponsio.  Nunc  primum  inlucemedi- 
ta  cumIndiceSpiraeNemetum  apud 
Bernard.  Albinura.  A.  m.d. lxxxii. 
8.  203  str.  6  kart  na  przodzie  i 
regestr.  • 

Przypis,  autora  Jan.  Ostrol-ogowi  Struk- 
czaszemu  (Pocillafori)  Król.  Pol.,  datowa- 
ne in  praediolo  meo  Biutissano  A.  1581. — 
Raków  nazywa  autor :  Nowa  Ebionitarum 
colonia. —  Od  str.  37  jest  Paraenesis ,  da- 
lej do  końca  odpowiedź  ua  zarzuty  Socina 
przeciw  Wolana. 

Siarczyński  (IL  319)  wymienia  rok  druku  > 

1595.  ] 

b) fam.  1588.     (Mcs.)^  ^         ] 

3379.  Responsio  Fratrum  qui  ia 
Polonia  etLilhuania  deUnoDeoPa- 
tre,  UooąiicDei  Filio  consentiunt, 
quos  Yoianus  Samosateuianos  vel 
Ebiouitas  appellat,  de  J.  C.  natnra 
peccatorumąue  per  Ipsos  expiałio- 

ne.  b.  m.  i  r.  \ 

Jest  to  odpowiedź  Socina  bezimiennie         1 
wydana,  przeciw  Paraenesis  Wolana,  w^y-  ^ 

jednana  staraniem  Socinjanów  litewskich, 
przed  posłaniem  rękopismu  Wolana  do  dra  • 
ku  za  granicę. 

(Balin.  Bihl.  Warsz.  1841.  Marzec,  p.442.) 

3380.  Ad  nova  contra  Ebionitarum 
Paraencsin  obiecta  Responsio  data 
1581  Spirae.         (Nieś.) 

Paraenesis  wyszła  w  Spirze  dopiero  r. 
1582,  wszakże  pierwej  był  Wolan  puscil  to 
pismo  w^  rękopis'mie,  i  w  takim  jego  stanie, 
był  na  nie  Socin  odpowiedział.  Por.Baliński, 
wBibliot.  Warsz.  1841.  p.442,  gdzie  rok 
1584  zapewne  pomyłką  druku  zamiast  1581  ' 
jest  wymieniony. 


TEOLOG.,  DOGMAT.,  SOCIN.,  APOL.  I  KONTROW.    265 

Jassen.  1593.  8.  533  str.  i  8  kart 
na  początku. 

Przedmowa  Zboru  Śmigielskiego  do  Czy- 
telnika, i  druga,  albo  raczej  list  Wolf- 
ganga Sclilichtinga z  Bukowca,  do  krewnego 
jego  Zygmunta  Schlicbtinga  ,  i  innych  po- 
winowatych tejże  rodziny  i  imienia.  (L,  S.) 
Zob.  Noty. 

3385.  Odpowiedź  na  Artykuły, 
które  iuż  od  kilku  lat  rozsiewa  po 
Podgórzu,  icżdząc  dom  od  domu, 
Johannes  Petricius  z  Clioairauic 
Minister,  oskarzaiąc,  y  niesłuszni* 
udaiąc,  y  cLydzsjc ,  ludzi  niewin- 
ne: w  którey  odpowiedzi  naydziesz 
do  czego  się  y  iakim  sposobem  zna- 
my, a  do  czego  zgoła  nie  znamy. 
4.  47  sir.  i  2  karty. 

Przedmowę  do  Czytelnika  datował  w  Ra- 
kowie d.  9  Aug.  1596  Stanisław  Lubienie 
cki.  Ten  przed  czterema  laty  na  Podgórzu 
mieszkając,  dostał  jakichś  10  artykułów, 
które  wrękopis'mie  między  ludzi  pus'ciłJan 
Petrycy  na  ohydzenie  Arianów.  Później  do 
dał  ich  jeszcze  10  ,  i  dał  im  tytuł :  Artyku- 
ły Ebionitow,  hluznierskie  y  Antychristy- 
anskie.   Zbija  je  Lubieniecki.   (L.  S.) 

3386.  (Faustus  Socinus).  De  Offi- 
cio  bominis  Cbristiani  in  bodlernis 
istis  de  religione  controversiis,  b.  e. 
cui  polissimum  coetui  inter  omnes 
in  religione  dissidentes  liomo  cbri- 
stianus  adhaerere  debeat.  Libelłus 
Loc  tempore  utllissimus  ab  auony- 
mo  quodam  yeritatis  patrouo  scrip- 
tus.  Cum  gratia  et  Prlvil-  Sunimi 
Poutificis  et  RegisCatbolici  exeusu8 
Racoyiae  tvpis  Sebast.  Sternacii. 
1611. 

Pierwsze  w^ydanie :  Irenopoli ,  typis 
Theoph.  Adamidis  1610. 

(Vogt.  Catal.  libr.  rar.) 

3387.  Anti-Socinus^  hoc  est  cou- 
futatio  errorum  quos  olin  Ariani, 
Ebiouilae,  Samosatenjani,  Pelagia- 
ni  et  Tritbeitae  propugnarunt ,  et 
nuper  Seruetus  ,  Ocbinus  ,  Blau- 
drata  ,  Franciscus  Dayidls  ,  Soci- 
nus,  CLristopborus  Ostorodus,  alii- 
que  ab  Inferis  reyocarunt  3  cum  as- 
sertione  dcitatis  JesuCbrlstl  et  Spi- 
ritus Sancti ,  et  iniputationis  meriti 
CLristi  pro  nostris  peccatis ,  etc. 
cum  innumcris  aliis;  omnia  ex  Do- 
ctorum  aevi  nostri  Tbeologorum 
scriptis  nnnc  primiim  eruta  et  edi- 

34     • 


3381.  Ad  Georg.  Blandratam 
Stephani  Regis  Pol.  Archiiatrnm  et 
Consiliarium  intimum.  b.ni.  ir.8. 

Pismo  Socina  bezimienne  z  datą  r.  1583 
wmieś.  Septemb.  List  ten  przedrukowany 
w  F.  Socmi  ad  Amicos  Epistolae.  Racoviae 
1618.  Tamże  zob.  dwa  lisly Niemo jowskie- 
go  do  Socina,  zbijające  jego  naukę. 

(Baliń.  1.  c.  p.  443.) 

3382.  a) Faustus  SociNus.  DcJe- 
gtJ  Christi  Filii  Dei  natura  sive  es- 
sentia ,  nec  non  de  peccatorum  per 
Ipsum  expiatione  Disputatio  adver- 
sus  Andream  Volanum.  In  qua  et 
prior  ad  Paraenesim  eiusdem  Vola- 
ni,  et  ad  ea ,  quae  ipse  buic  jobic- 
cit,  plenior  allera  Responsio  liabe- 
tur.  Antę  annos  quidemplures  con- 
scripta,  sed  nunc  primum  cdita.  b. 
m.  Anno  D.  1588  mensę  Junio.  8. 
272  str. 

Dedykacja  do  Jana  Kiszki  z  Ciechanowca 
Generalnego  Starosty  Zmudzkiego.  Exem- 
plarz  Puławski  był  niegdyś'  własnos'cią  Ja- 
kóba  Sienieńskiego ,  jak  s'wiadczy  napis: 
£!x  librisJacobi  Sienienski  Palatinidis  Po- 
doliae  in  Raków  haeredts. — OssolińskiT.  I. 
p.  290,  mylnie  go  nazywa  Siennicki  Woje- 
wodzie Podlaski.  Błąd  ten  w  Dzienniku 
Wileńskim  sprostował  Sobolewski ,  który 
ten  opis  podał.  Wspomina  w  przedmo- 
wie Socln  dysputę  przed  pięcia  lały  prze- 
ciw Andrz.  Wolanowi  odbytą. 

b) Editio  secunda  Racoyiae 

typis  Sebast.  Sternacii  1627.  8.  272 
str.  ,  na  przodzie  kart  -4. 

3383.  (JNowochrzczeństwo  czyli 
zwierciadło  wiary  y  pobożności  J\o- 
wocbrzczeńców.  przez  Andrzeja 
Wolana  w  Wilnie  1586.  4.) 

Baliński  (Bibl.  Warsz.  1841.  L  p.  465.) 
cytując  to  dzieło,  powiada,  iż  sam  go  nie 
znał,  i  tytuł  przywiedziony  przetłómaczył 
zapewne  z  cytacji  Węgierskiego  :  Anabap- 
tismus  slve  speculum  fidei  et  pietatis  Ana- 
baptistarum  polonice  editum  in  ^uarto  Vil- 
nael586. 

3384.  Anntwordt  der  gemein  des 
lierrenn  Jesu  Christi  zum  Scbmigel, 
auffden  beweis,  yerstaud,  und  er- 
klerung,  des  Apostolischeu  glau- 
kens ,  des  Edieu  und  Erenuesten 
Herrn  Sigmund  yon  Scliiicbtig  auff 
Starpel^  so  sein  E.  gegen  dieselbc 
gemein  im  yerschienenen  1592  Ja- 
lire  ofientlicb  in  druck  yerfertigen 

Tom   II. 


266   TEOLOG.,  DOGMAT.,  SOCIN.,  APOL.  I  KONTROW. 


la.  Francofurti  Biermannus.  1612. 8. 

(Catal.  des  llvres  impr.  de  la  BibliotL. 
du  Roy.  Paris  1752.  T.  III.  D2.  N.  2509.> 

3388.  Apendix  ałho  zawieszenie 
niektórych  Arianów  Zboru  Rahow- 
shicfjo.  h.  m.  i  r.  4. 

Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3389.  VałcnlinnsSMALCius.  Res- 
poiisio  ad  Scriptum  Hcrnianni  Ra- 
venspei'geri  S.  Theoi.  D.  Ecelesia- 
stis  et  Prof.  Steinfurtensis ,  cui  ti- 
tnliim  fecit :  Par  unum  Sophisma- 
tum  Sociiiianornm  ,  adamiissiin  yc- 
ritatis  e\aiiiinatoruni.  Cni  addita 
est  refiilutio  cortiin  ,  quae  ad  hos 
locos  spectantia  scripscrunt  Jacobus 
ad  Porliiin  S.  Tbeol.  in  Acad.  Laii- 
sanensi  Pi'of.,  in  Defmisione  Orlbo- 
doxae  fidei ,  et  Gcorgins  Rostius  S. 
Tbeol  C.  in  Refiilatione  Calbecbe- 
seos  nostrac  gerinanicae.  Racoyiae, 
1614.  4.  60  słr.  (L.S.) 

3390.  De  Erroribus  noyorumA- 
rianorum  Libri  duo  adyersus  res- 
ponsum  YalentiniSnialcij  quod  de- 
dit  pro  noyis  Arianorum  suoruni 
inonstris.  Auctore  Martino  Smigle- 
cio  S.  J.  TLeoI.  Doct.  Cracoyiae  in 
Offic.  A.  Petricoyii.  A.  D.  1615.  4. 
30i  str.   i  arkusz  na  przodzie. 

Przjrpis.  Foelicl  aDrobnin  Kryski  Supre- 
mo Regiii  Cancellario.  Datum  Calissii  in 
CoUegio  KariicoYiano  S.  J.13Decemb.l614. 
Zob.  Noty. 

3391.  Kościół  no wotny  prawdzi- 
wym Kościołem  bydź  nie  może. 
Kazanie  od  X.  Jana  Biesiekierskie- 
Go  S.  J.  miane  w  Poznaniu  yv  Druk. 
Jana  Wolraba.  1615.4.  9kart(L.S.) 

3392.  £xaminatio  centum  erro- 
rum  ąuos  Smijj^Iccius  ex  noslris  li- 
hris  coUegit.  Racoyiae  1615.  4. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3393.Examinatio  centum  quinqua- 

ginta  septem  reIiquorum   crroruni, 

quos  Martinus  Smiglecius  Jesuita, 

ex  reliquis  duabus  libri  nostri,   uu- 

Ser  adyersus  monstra  ab  ipso  con- 
cta  editi ,  partij^us  coliegit  ^  una 
cum  refutatione  corum  qiiac  cxami- 
nationi  centum  priorum  errorum 
opposuit:  autor  Yalent.  S-halcius. 
1616.  4. 


(Catal.  des  livres  impr.  de  la  Biblioth.  du 
Roy.  Paris  1752.  T.  III.  D2.  N.25I6.) 

3394.  Refutatio  duorum  Martini 
Smiglecii  Jesuitae  librorum ,  quos 
de  erroribus  Novorum  Arianorum 
inscripsit.  Racoyiae  1616.  4.  333 
str.  8  kart  regestrów  na  końcu  i  6 
na  przodzie. 

Dedykacja  do  Marcina  i  Jerzego  Czapli 
ców  Szpakowskicb, braci  rodzonych.  (L.S.) 

3395.  Disputatio  Iiabita  a  Reye- 
rendissimisPatribusDiscalccatisOr- 
dinis  Beatiss.  Virg.  Mariae  dc  Mon- 
te Carmelo;  contra  Arianos,  Lubli- 
ni  in  Polonia  ad  AcdcsSpirituiSan- 
clo  dicatas  anno  D.  1616  13  Julii 
A  iurato  Notario  conscripta  et  ob- 
signata,  ac  opera  111.  D.  D.  Geor- 
gii Ducis  in  Czartorysko  typis  nian- 
data.  Zamoscii  in  Offic.  Acad.  cxcu- 
ditCbristopborus  Yolbramcnsis  an- 
no D.  1617.  4.  9  ark.  Zob.  Noty. 

3396.  Respons  na  list  do  P.  Pio- 
tra Wacbeniusza  pisany  od  X.  Bar- 
tłomieja Bitncra,  Ministra  Głębow- 
sfciego  Zboru  Ewangelickiego  uczy- 
niony przez  Thomasza  Piseckiego 
z  Martowic.  W  Rakowie  w  Druk. 
Sternackiego  1617.  4.  70  str. 

(Józ.  Łukasz.  Noty.) 

3397.  Disputatio  Joann.  Stoien- 
scii  cum  Joannę  Marią  Carmelita. 
Racoyiae  typis  Sternacii  1618.  4. 

Przedmowa  Hieron.  Moskorzowskiego. 
(Bock,  Hist.  Ant.  Trin.  T.  I.  P.  II.  p.  940. 
Ossol.  I.  278.) 

3398.  Academia  dcifica  trias ,  A- 
rianorum,  Graecorum,  et  Sectario- 
rum  Yariorum  Conyersioni  Catholi- 
corum  ac  ortliodoxorum  perfectioni 
inseryiens.  A  Matlbia  .&/o5ło,  Crac. 
S.  Tbeol.  Prof.  CoUega  Majore  S. 
Floriani  Gauonico  autbore.  Craco- 
yiae in  typograpbia  yicina  Matbaet 
Andreoyiensis,  A.  D.  1619-  4.  7 
ark..  Na  końcu  są  wiersze  Jakuba 
f^itełiusa. 

Pismo  przeciwko  Arjanóm.  (L.  S.) 

3399.  Walenty  Smalcic?.  Odpis 
na  dwa  Paskwiluse,  ktorc  nieda- 
wno wyszły  przeciwko  tym,  kto- 
rycli  niesłusznie.  Arianami  zową, 
od  Ewangelików  j  napisany  od  ic- 


TEOLOG.,  DOGMAT.,  SOCIN.,  APOL.  I  KOi^TROW.   267 


dnejyo  ze  slars/ycli  tpjyo  ZboiMi 
przeciwko  kloreinu  napisane  są. 
W  Rakowie  1619.  Sign.  C3. 

(Ossol.  I.  247   w  nocie.) 

3400.  Elenclii  Sopliistici,  a  Fau- 
sto  SociNO  in  {>Tatiam  amiconini  ex- 
plicati,  et  excmplis  llicologieis  illii- 
slrati  Racoyiac,  Sebast.  Stcrnacius, 
1625.  8. 

(Catal.  des  livres  Impr.  dc  la  BiMioth.  <lu 
I  Roy.  Paris  1753.  T.  III.  D2.N. 2449.) 

3401.  Odpowiedz  na  Seript  X. 
Daniela  CLEMENTyiNUSA,  nazwany: 
Autilogiae  et  absurda,  to  iest  sprze- 
ciwienstwa,  y  niesłuszności  wy- 
p  ły  waiące  z  opinii  Socinitów  Ponu- 
rzonych  uczyniona  przez  Jonasza 
SzŁicHTiKKA  Z  Bukowca.  TV  Ra- 
kowie, drukował  Seb.  Slernacki, 
1625,  4.  450  str.,  2  karty  na  kau- 
cu,  i  6  kart  na  przodzie. 

Przedmowa  do  Rafała  z  Leszna  Leszczyń- 
skiego Wojew.  Bełskiego  ,  i  druga  Itrótka 
do  Czytelnika.   (L.  S.)  Zob.JSoty. 

3402.  Antapologia ,  to  iest  Od- 
powiedz X.  Daniela  CŁEMENTiiMJSji 
na  Odpowiedz  P.  Jonasza  Szlicli- 
tinka.  w  Baranowie,  Andrzey  Piotr- 
fcowczyk  drukował,  1630.  4.  569 
str.,  4  karty  regestru  i  8  kart  na 
przodzie. 

Dadykacja  do  Rafała  z  Leszna  Łeszczyń- 
skicgoWojew. Bełskiego.  (L.  S.)  Zoh.ISoty.) 

3403.  (Odpowiedz  na  Antapolo- 
j»ią  pod  imieniem  Daniela  Cłcmcn- 
tinusa  wydaną  czyli  Poparcie  po- 
twarzy  X.  D.  Clemcntinnsowi  za- 
danycb,  przez  Jonusza  SzŁicnriiNKA 
z  Bukowca,  w  Rakowie,  łłruk.  Seb. 
Sternacki).  1631.  4.  417  str.  i  U 
hart  na  przodzie. 

Przedmowa  do  leli  Mści  PP.  Ewangeli- 
ków.—  Tytuł  len  przełożony  z  łacin,  z  Bi- 
liliot.  Sandyusza ;  bo  exemplarz  Puławski 
bez  tytułu.    (L.  S() 

3404.  Odpowiedź  na  skrypt  ic- 
dncjjo  z  dozorców  ewaniclickicli 
nazwany  Asymbolum  Sociniano- 
rum  ,  non  credo  albo  Niewiara  dzi- 
sieyszycb  Aryanow  przez  Piotra 
MoRZKOwsKiEGo  Z  Morzko wa.  wRa- 
kowie  Seb.  Sternacki  1632.  65  ark. 

Pisane  przeciw  Klemcntynusowl,  Odpo- 


wiedź X.  Daniela  Clemcntynusa  na  odpo- 
wiedź Jonasza  S(;!ilichtinka. 

(Baii.H.  I).  K.P.  11.114.) 
3405.   a)  Joan.  Voixkelii  deVe- 
ra  Relijjione  etc.    jak  niżej.   Raco- 
viae  typis  Scbast.  Sternacii  1630.  4. 

b)  Joaii.VoLKELii,  dc  vera  rełi- 
jyione  libri  qninque;  Quibus  prac- 
(ixus  est  Johannis  Creilii  Franci, 
liber  de  Dco  et  eius  attributis^  et 
nunc  dcmuni  adiuncti  ejusdem  de 
uno  Dco  Patrc  libri  duo,  in  quibus 
multa  etiam  de  Filii  Dci  et  Spiri- 
tus Sancti  natura  disseruutur:  Ita 
ut  unum  cum  illis  opus  constituant. 
b.  m.  editio  socunda.  Amslelodami^ 
I.  Blaeu.  (circa  an.  1642.  4.) 

(Catal.  desliyres  inipr.  de  laBihlioth.  du 
Roy.   Paris  1752.  T.  III.  D2.   N.2531.) 

Wydanie  kryjome  i  excmplarze  od  urzę- 
du miasta  zabrane  20  Jan.  r.  1042.  i  publi- 
cznie spalone.  Taka  rzadkos'ć  była  tego 
wydania,  jak  świadczy  Sandius,  iz  płacono 
je  po  25  dukatów  węgierskich. 

(Vogt.  Catal.  libr.  rar.  Ilamb.  1747.  p. 
714.) 

c)  -_  —  tam.   1645.  4. 

(Peignot.) 
Jest  to  zupełny  systemat  nauki  Socina. — 

Yolkelius  umarł  około  r.l630,   (L.  S.) 
3406. po  hollendersku.  w  Ro- 

tcrdamie  1649.  4. 

Przy  czem  zalecenie  następujące:  In  Hol- 
land by  Scbcpen  \onnissc  gcdoemt,  open- 
baerlick  geexecuteeret,  en  met  vuer  ver- 
brant.  A.  1042  im  Januario. 

Toz  przedrukowane  AvSam.  Maresii  Hy- 
dra Soeinianismi  expurgata  Grocningae 
1651.       (Yogt.l.  c.) 

3407.  Joannes  Cuellius  Franeus 
Ecclesiae  Racoyiensis  Minister.  De 
Dco  et  eius  attriliutis  ukia  cum  li- 
l)ris  V.  Joannis  Volkclii  de  vera  re- 
lijjione.  Racoviae  typ.  Seb.  Sterna™ 
cii  1630.  4.       (Sienk.  Dod.  doBcnt.) 

3408.  Joacli.  Stegmanm  (probatio 
uniformis  ycritalis  super  Novoruui 
Piiolinianorum  et  Arianorum  doc- 
trinis  Jo.  Botsacci)  Racoviae,  Seb. 
Sternacius.  1(>33.   8.  po  niemiecku. 

(Catal.  dcsli\res  impr.  de  laBibliotb.  du 
Roy.  Paris  1752.  T.  III.  D2.  N.  2525.) 

3409.  Scripta  O.  Jana  Wolana 
Zakonnika  Re{r.  S.  Franciszka  de 
Obseruantia,  do  Jego  Mci  Pana  Ja- 
na Sloinskiego,  przedniego  Praedi- 
kauta  Icb  Mci  Panów  Nowych  Cbry- 


268  TEOLOG.,  DOGMAT.,  SOCIN.,  APOL.  I  KONTROW. 


slian  Professiey,  Boslwu  >v  Chry- 
stusie Panu  przeczącym.  Także  od 
Pan-A Palladiusza,  tejże  Professicy 
Praedikanta,  y  do  Jc}]fO  Mości  Pana 
Krysztopha 3Iorsztt/na  na  Racibor- 
ska, niekiedy  Starosty  Philipow- 
skiego,  do  którego  wprzód,  kładzie 
się  tu  list  z  Zwierciadłem  poryw- 
czym  iemu  służącym,  y  Reskrypt 
Jego  Mci.  w  Krakowie  w  Drukar- 
nicy  Franciszka  Cezarego,  Roku 
P.  1641.  4.  ^o^^  ark. 

O  Morsztynie  i  Stolnskim  ob.  Sandiusa 
in  Bibl.  Antitrinit.   (L.  S.)  Zob.Noty. 

3410.  Jonae  Schlichti^gii  Di- 
sputationes  pro  Soci?io  contra  Mei- 
snerom.   1636.    8.    (Bibl.Hein.p.89.) 

3411.  Phołinianismus,  lioc  cst 
succincta  rcfutatio  errorumPLotinia- 
norum  quinquaginta,  sex  disputatio- 
nibus.coniprebensa  et  in  Acadcmia 
Rinthelenii  dircntilata  et  cxcussa  a 
JosuA  Stegmanno.  Editio  terliaFran- 
cofurti  31atth.  Kcmpferus.  1643.  8. 

(Catal.  dc  la  Biblioth.  du  Roi.  Paris  1752. 
T.  111.  D2.N. 2530. 

3412.  Abrabami  Caloyii.  Decas 
dissertationum  de  Pseudo-Tbeolo- 
gia  Sociniana.  Danlisci.  1639.  4. 

(Cat.  Janss.  1686.) 

3413.  Jona.  Schłichtingii  a  Bu- 
kowies  aentekeningL  en  yerkla- 
rlngh,  ovcr  de  ses  Toornacmste 
Scbriftunrplactscn ,  diemen  placlit 
fe  gebruycken  lot  bewij§  van  dc 
Dric- ecnigbeydt,  en  dc  ceuwige 
Godlbcydt  Chrigti.  Met  een  tractae* 
tjen  van  Crelius  en  Stegmannus. 
Anno  1649.  4. 

Zawiera  się  tu:  1)  ObIas'nie^ia  do  Ka 
zania  Jerzego  Yecbnera  mianego  w  Lesznie 
r.  1039  z  Igo  rozdziała  Ewangelii  S.Jana. 
2)  Rozprawa  de  \erbo  Dei.  3)  Ex|>licatio 
quatuor  loeorum  S.  Scripturae  dirinitatem 
Jesu  Cbristi  coneernentium  primum  polo- 
nice  conscripta.  4)  Dodane  drobne  pisemka: 
de  consis  mortis  Cbristi,  Cbristópbori  Oste- 
rodi  Confcssio  (podobno  Creliusa). —  Com- 
pendiuni  Cbristianae  Religiopis  (podobno 
F.  Socina). — Discursus  de  causa  eur  Evan- 
gclio  Cbristi  creditur  aut  non  etc.  (F.  So- 
cina). i  trzy  drobne  pisemka  Joachima  Ste- 
guianna  IMłodszego.   (L.  S.) 

3414.  Eliasz  Arciszetvski.  (O 
przyczynach  wyznawania  Religii 
Arianow.  1649).     (JocbcrGel.Lcx.) 


Ten  Arciszewski  miał  być  w  służbie  Kró- 
la Duńskiego. 

3415.  Ahrah.  Caloyii  Socini- 
snius  profligałus,  hoc  est,  Erro- 
rum  Sociuianorum  Coufutatio.f^i(- 
teb.  1652.  4.    (L.S.) 

3416.  Hydra  Sociniani-smi  expa' 
gnata  5  sive  Johan.  Volkelii  de  vera 
rełigione,  ut  falso  inscribuntnr, 
libri  quinque,  qnibus  praeGxus  est 
Job.  Crełlii  liber  de  Deo  et  eius 
attributis,  cum  eorundem  refuta- 
tione,  per  additas  uotationcs  et  cen> 
suras  :  authore  Sam.  Maresio.  Gro- 
ningae,  Joan,  I\icolaiis.l651 — 1662. 
3  vol. 

(Catal.  des  Hrres  impr.  de  la  Biblioth.  da 
Roy.  Paris  1752.  T.  III.  D2.  N.2530.) 

3417.  Johann  Nixdorf  ;  Abferti- 
gung  des  Schmahsucbtigen  D.  A- 
bram  Calouen.  1679.  4. 

(Cat.  Janss.  1702.) 

3418.  Abrahaini  Caloyu  Scriptą 
Anti-Sociniana  quibu.s  haeresis  illa 
profligatur.   Ulmae  1684.  fol. 

(Cat.  Janss.  1684.) 

3419.  Trzydzieści  przyczyn,  dla 
których  każdy  zbawienia  dusznego, 
y  poczciwości  swoiey  8zanuiący„ 
ma  się  odrażać  od  Zboru  tego  kto-, 
ry  Arriaiiskim  zowią:  z  krotką  re- 
futacyą  Katechizmu  Rakowskiego  t 
napisane:  przez  X.  Mikotaia  Ci- 
CHOwiusA  S.  J.  w  Krakowie  w  Drnk. 
wdowy  V  dziedziców  Franciszka, 
Cezarego".  S.  P.  1652.  4.  218  str. 

Rzeczywis'cie  238  str,  od  str.  185  bowiem 
idzie  numeracja  168  i  dalej.  Druk  gocki. 
Przypis.  Jadwidze  Wiktoryi  z  Kalisząn 
Łanckorońskiej  Kasztellance  Radomskiej. 

Z  Dedykacji  pisma  Cichowiusza,  ff^y- 
Itlęcie  lUinistrow  ^rriańshieh ,  widać,  ze 
pismo  to  wyszło  na  dwa  pisma  Ariańskie^ 
Symbohim  }śpostolicxitn  (zapewne  Slichtin- 
ga)  i  ff^ykład  Prawdziwy,  oraz  ze:  Przy- 
czyna dwudziesta  ósma  ,  za  wolą  wielkie- 
go  y  wielce  pobożnego  Senatora,  ponie- 
kąd  rozszerzona,  wydał  Cichowius  osobno. 
Zob,I\oty. 

3420.  a)  Nicolai  Arnoldi  Religio 
Sociniana  Racoyiana  raaior  refuta- 
ta  cum  ipsius  Catecheseoscontextu. 
Amstelod.  1654.  4.  (L.  S.)^ 

b) Franekerae  1654.  4. 

(Boeckm.  Sched.  p.  8.) 

3421.  Nicolai  Arnoldi.    Atheis- 


r 


TEOLOG.,  DOGMAT.,  SOCIN.,  APOL.  I  KONTROW.   269 


mus  Socin.  Jo.  Bibellii    refutatus. 
Franekcrae  1659.  4.     (Boectm.  1.  c.) 

3422.  Nowe  Zav%'Stydzenie  Soci- 
nistow  abo  iak  ich  pospolicie  zo- 
wią,  Arrianow  w  ktoryrn  ślę  to  po- 
Itaziiic  iaśuie  :  źe  Arriani  dyabła  za 
Bo{ca  prawdźiwe{>o  maią  y  wedle 
sznuru  swey  Konfessyey  Boską  mu 
cześć  oddawać  powinni.  Przydane 
są  niektóre  zdania  PP.  Ewangeli- 
ków o  Zborze  Arriańskim  zebrane, 
a  teraz  znowu  wydrukowane.Przez 
X.MikołaiaCiCHOWiuszAS.J.  w  Kra- 
kowie uWdowy  y  dziedzJcowFranc. 
Cezarejjo.  R.  P.  1654.  4.  24str. 

W  przedmowie  wspomina  autor,  ze  przed 
roltiem  wydał  Trzydzieści  przyczyn  na  Za- 
wstydzenie SektyAriańskiej,  z  ttórycli28ma 
<lowodziła,  ze  Arjanic  djabła  za  Boga  ma- 
ją. Teraz  oddzielnie  pismem  tę.  materją 
rozszerzył  CicLowius.  (L.  S.) 

Na  str.  4  wspomniane  jest  pismo  Hleron. 
Moslsorzowskiego,  contra  Eutr opium.  str. 
5.  pismo  Smalciusa  :  Refutatio  thesium  de 
SS.  Triniłate,  editarum  aSchoppero. 

3423.  X.  Mikołaja  CiCHOYiusA  Je- 
zuity Diabeł  od  Zboru  Cliristian- 
skie^yo  Zaklęty.  Roku  Panskieg^o 
1653.  4.  44  ark. 

X.Cicliawius  dowodził,  ze  Aryanie  dia- 
bła za  Boga  mają  (w  30  Przyczynacli).(L.  S.) 
Zob.  Noty. 

3424.  X.  Cicboyius  Jezuita  Dia- 
bła zaklętego  odkląć  nie  może  b. 
m.  i  r.A.  131  ark.  (L.  S.)  Zob.  Noty. 

3425.  Wyklęcie  Ministrów  Arr- 
ianskich  :  którzy  chcąc  się  wykrę- 
cić z  tego,  co  im  zadano,  wINowym 
Zawstydzeniu,  źe  Dyabla  za  Boga 
prawdziwego  maią,  y  źe  go  czcią 
Boską  czcić  powinni :  przez  które- 
goś z  swych,  mocą,  ktorey  nie 
mieli,  zaklęli  Diabła;  którego  ie- 
dnali,  iak  przedtym,  tak  teraz  Bo- 
giem prawdziwym  Zowią.  Wydane 
przez  X.  Mik.  Cichoyiusza  S.  J. 
w  Krak.  u  Wdowy  y  Dziedziców 
Fr.  Cezarego,  1654.  4.  9  ark. 

Dedyłi.  Krzysztofowi -Wisowatemu  zWi- 
sowat  it.  d.,  który  później  z  Arjanina  Ka 
toliliiem  został,    ale  nie   był   nim  jeszcze 


teraz.  Jest  to  odpoAvieclź  na  pismo  :  Diabeł 
zaklęty.  Patrz  wyżej  N.  3423.  (L.  S.)  Zo6. 
ISoty. 

3426.  Pogrom  Diabła  Arrianskie- 
go ,  abo  Odpis  na  dwie  Ksiąszki, 
które  Arriani  o  diable  napisali:  wy- 
dauy  przez  X.  Mikołaia  Cichowio- 
szA  Soc.  JesH.  Przydany  icst  od 
niegóź  Summariusz  błędów,  abo 
łiluznierstw  Arryanskich.  W  Kra- 
kowie, u  wdowy  y  Dziedziców  Fr. 
Cezarego.  4.  245  str.  i  ark.  na 
przodzie. 

Dedykaeja  do  Michała  Jordana  na  Zakli- 
czynie Generalnego  Podkomorzego  Krako- 
wskiego. (L.  S.)  Zob.  Noty. 

3427.  Obrona  zacłiycli  y  pobo- 
znyeŁ,  ludzi,  którzy  zbrzydziwszy 
się  bluznierstwami  sekty  Arryan- 
skiey  abo  Socynskiey  do  Kościoła 
się  S.  Katolickiego  udali  :  Przeciw- 
ko Paskwilowi,  od  iakiegoś  Mini- 
stra Arrianskiego  przeciw  nim  na- 
pisanemu, y  po  Podgórzu  rozsiane- 
mu :  Z  namową  do  Stanów  Koron- 
nycli  wniesioną,  aby  przy  Konsty- 
tucyacli  przeciwArryanom  ucliwalo- 
nycb  statecznie  siali.  Wydana  j)rzez 
X.  Mikołaja  CicuowiusA  Soc.  Jesu. 
w  Krak.  w  Druk.  Wdowy  y  Dziedz. 
Fr.  Cezarego.  1661.  4.  36  sir.  i 
ark.  I  naprzodzie. 

Dedyk.  do  Stanisława  Zaręby  Sędziego 
Ziemskiego  Sendomir.  (L.  S.)  Zob.  Noty. 

3428.  Speculnm  Samosatbenisla- 
rum  vel  Socinislaruui  vulgo  Arria- 
nornm  in  quo  ostenditur,  Sainosa- 
thenistas  ,  vel  Socinistas  seu  Arria- 
nos,  tantopere  in  rcligione  cliristia- 
na  dissidcre  a  Caliiolicis  etEvange- 
llcis ,  ut  inter  Christianos  censerl 
non  debeant:  sed  potius  esse  tam 
DD.  Protestantibusąuam  Catholicis 
execrabiles.  Editum  a  P.  Nicołao 
CiCHOYio  Soc.  Jesn.  Ci'acaviae  in 
Offic.  Viduae  Frań,  Cezary.  A.  D. 
1662.  4.  292  str.,  arkusz  na przo- 
dzie  i  regestr. 

Przypis.  Senatowi  Gdańskiemu.  Zab. 
Noty  {'). 


(*)  Na  tern  się  prawie  tutaj  zamyka  bibljogratja  pism  religijnyclj  kontrowersyjnych 
w  Polsce,  nie  zęby  ona  w  spisie  niniejszym  wyczerpana  została,  ale  ze  znaczna 
ich  liczba  do  pism  dogmatycznych  szczególnych  tuz  następnie  wyliczyć  się  mają- 
cych odniosła  się,  znaczna  dla  interessu  historycznego,  av  Oddziale  Dziejów  rozma- 
itych wyznań,    który  w  Tomie  następnym  się  pomieści,  miejsce  swoje  znajdzie. 


270 


TEOLOG.,  DOGMAT.,  BRACIA  CZESCY. 


5.    Bracia  Czescy. 


3429.  Confessio.  To  Jest:  Wy- 
znanie wiary,  nauki,  y  nabożeń- 
stwa krześćiańsfciego,  JNajaśniey- 
szemu  a  Niezwyciężonemu  Rzym- 
skiemu ,  Węgierskiemu  y  Czeskie- 
mu etc.  Królowi,  od  Panów  a  Ry- 
cerstwa Królestwa  Czeskiego,  Kto- 
rzysz  są  jeduoty  Bracley  Zakonu 
Krystusowego ,  w  Widniu  Lata 
1535  podana.  A  teraz  Najasniey- 
szemu  Ksiąźęciu  etc.  Zygmuntowi 
Augustowi ,  z  łaski  Bożey  Królowi 
Polskiemu  od  niektórych  Panów  y 
Szlachty  Królestwa  Polskiego,  któ- 
rzy przyicli  tę  Confessią,  a  wą^ug 
oney  się  rządzą  y  sprawuią,  ofia- 
rowana. Przydan  iest  na  końcu  y 
niektórych  znamienitych  y  uczo- 
nych Mężów  otey  toCoufessiey  sąd 
a  świadectwo.  Psal.118.  Et  lo.que- 
har  iu  testimoniis  tuis  in  conspectu 
regum  et  non  confundebar.  2>.m.  ir. 
8.  N^a  końcu :  Drukował  Maciey 
Wierzbięta.  (L.S.)  Zob.  Noty, 


3430.  Benedict.  Herbest.  Con- 
futatio  Picarditarum  Haereticorura. 
1567. 

Jest  to  zbijanie  powyższej  Konfessji 
Braci  Czeskich ,  wedle  domysłu  Friese^o, 
r.  1564  drukowanej.  Adam  Konarski  Biskup 
Poznański,  i  Jan  Koscielecki  Jenerał  Wiel- 
kopołski,  zawzięci  nieprzyjaciele  Braci  Czc- 
skicli ,  dostawszy  exemplarz  tej  Konfessji, 
polecili  Herburtowi  Kanonikowi  Poznań- 
sluemu  tę  jej  refutacją. 

3431.  Chrześcianska  porządna  od- 
powiedź na  tę  Confessią^  która  pod 
titulem  Braciey  Zakonu  Christuso- 
wego  niedawno  iest  wydana. — 
Przydana  też  iest  historya  Kacer- 
stwa  Hussowego.  Zbiiaią  się  przy- 
tym  odszczcpieństwa  dzisieyszych 
inyclt  Nowowiernikow.  Przez  Be- 
nedicta  Herbesta  K.  Poznańskiego. 
Wszystko  z  Regestrem  dostate- 
cznym. Na  końcu:  Drukowano 
w  Krakowie  u  Matthcnsza  Siebe- 
neychera,  1567.  8.  53 i  ark. 

Dzieło  przypisane  Zygmuntowi  Augusto- 
wi.—  .Iest  tu  oprócz  wymienionych  rzeczy 
na  tytule  fVypisanie  drogi  (opis  podróży). 


którą  z  Poznania  r.  1566  na  Rus'  ojczyzny 
swojej  Herbest  odprawił,  w  kształcie  listu 
do  Stanisława  Herliurtn,  Kasztelana  Lwow- 
skiego i  Żupnika  Ruskiego.  Także:  Miłości- 
wego Lata  Chrześciańsńiego  fVywod grun- 
towny. O  spowiedzi  hłorą  czynimy  do  Pa- 
na Boga,  do  Świętych ^ngiotowiego.  Jte- 
nedictiUerbesti Epistoła  ad  (juendam  ^po- 
statatn. —  List  (en  pisany  do  jakiegoś  Ber- 
nardyna ,  który  z.  Zakonu  wystąpił.  (L.S,) 
Por.  Ban.  H.  Dr.  Kr.  348.  w  nocie. 

3432.  JakobNiEMOiEwsKi.  Odpo- 
wiedź na  książki  X.  Benedykta  Her- 
besta Kaznodziei  i  Kanonika  Thu- 
mu  Poznań,  które  pisał  przeciwka 
Confessyi  braciey  naszey  krześciau- 
skiey.  w  Krakowie  u  MacieiaWierz- 
bictyr.l56y.  8.  898  sir.,  7  kart 
na  przodzie  i  regestru  20  kart. 

(Osin.  O  zyciuP.  Skar.p.76.— Ban.  H.  D. 
K.P.  1.285.) 

Niesjeckl  przywodzi  rok  druku  1589.— 
Sobolewski  widział  w  Puławach  eseinplarz 
niezupełny.  Dedykacja  do  Króla  Zygmunta 
Augusta  datowana  1569  ultimo  Octobris. — 
Dzieło    zawiera  dziewiętnaście  artykułów. 

I)  O  Piśmie  S.  2)  O  Katechizmie.  3)  O  Bo- 
gu. 4)  O  Grzechu.  5)  O  Pokucie.  6)  O  u- 
sprawiedliwieniu  przed  P.  Bogiem.  7)  O  do- 
brych uczynkach.  8)  O  Kościele.  9)  O  Prze- 
łożonych Kościelnych.  10)0  Słowie  Bożym. 

II)  O  Swiątościach.  12)  O  Krzcie..  13)  O 
Wieczerzy  Pańskiej.  14)  O  Kluczach  Ko- 
ścielnych. 15)  O  Ceremoniach  Kościelnych^ 
16)  O  przełożonych  świeckich.  17)  O  Świę- 
tych. 18)  O  Pościech.  19)  O  stanie  panień- 
skim i  Małżeństwie.  Od  str.  841:  Odpo- 
wiedź na  historją  kacerstwa  Hussowego  i 
o  chwalebnej  Mszy  Kościoła  Rzymskiego 
Świadectwa  i  t.  d. 

3433.  Antwort  Auff  das  Buch 
Herm  Bcnedicli  Herbcsti ,  Thum- 
herrn  und  Thumbprcdigers  zu  Po- 
sen ,  welches  er  wider  die  Confes- 
sion  unscrer  Briider  hat  aussgehen 
lassen  ,  In  wcicher  du  auff  alle  Ar- 
tickel  so  bey  dem  Glauben  strittig, 
Torfallen,  genugsameu  Bericht  fiu- 
den  wirst.  Beyuebea  auch  eine  Ant- 
wort, auff  des  Husseu  Historien, 
und  der  i  me  zugemessenen  Ketze- 
rey,  welcherderGottseligeMan  nic 
schuldig  wordeu.  Am  Ende  sind 
etlicbe  Zcugnisse  von  der  Alesse 
und  ibrem  tjrsprung,  so  auss  den 
Historicis  der  Bdmischeu-Kirchen 
und  jrcn  Dccretaleu  gcuommcn  hin- 


TEOLOG.,  DOGMAT.,  BRACIA  CZESCY. 


271 


zugetban.  Jacobus  Niemogewsky. 
Anno  salutis  1580  2  die  Julii.  Na 
ostatniej  karcie:  Gedruckt  nach 
Christi  unsers  Erloscrs  genaden 
reichcn  Menscliwerdunjj.  Im  Jahr 
15^3.  4.  316  karty  3  na  końcu 
nieliczb.  i  21  kart  na  przodzie. 

Dedykacja  do  Króla  Zygmunta  Augusta 
datowana  r.  1568  ostatniego  Oktobra; 
w  kartach  przednich  wiersze  do  Czytelni- 
ka, regestr  ogólny  i  przedmowa,  jak  w  o- 
ryginale  polskim.   (L.S.) 

3434,.  Unterricht  Jii  der  cliristli- 
clien  Religion  fur  einen  Mennonl- 
ten  bcy  desscii  Taufe  iii  der  Kirclie 
zu  S.  Salyator  im  Danzig  in  Jabr 
1773  den  18  Norember.  Danzig.  8. 
Si  ark. 

(Acta  Histor.  Eccl.  nos.  temp.  I.  Band.  p. 
829.) 

3435.  Antytbesis,  abo Rozmowa 
Kościoła  (^brześciańshiego ,  z  od- 
szczepieiistwem  w  Mora^vie,  Cze- 
cbacb,  Śląsku  upadaiącym.  w  Kra- 
kowie, 1624.  4.   i^  ark. 

W  Dedykacji  Elizarowi  Rosnowi  z  Brus'ni 
ka  podpisany:  Walenty  Chuchrecki.  (L.  S.) 

3436.  Benedictus  Morgenstern. 
Errores  Fraterculorum  Bobemico- 


rum  de  quibus  Torunil  publice  ad- 
moniti  et  conyicti  et  emendationem 
pollicitt  sunt.  1565. 

W  piśmie  tern  autor  23  artykuły  Konfes- 
sji  Augsburskiej  na  16  zredukował.  Potem 
Morgenstern  zredukował  tez  same  artykuły 
do  12,  i  r.  1567  na  Synodzie  Poznańskim 
Braciom  Czeskim  insinuował.  Na  to  wy 
szło  pismo  następujące  : 

3437.  Responsio  breyis  ac  sin- 
cera  ad  virulentos  Articulos  sive 
convictos  errores  XVI  contra  Fra- 
tres  Bobemos. 

(Friesc  Beytr.  II.  Th.  I.  Bnd.  p.383.) 

3438.  Nicol.  Arnoldi.  Discursus 
tbeoloji^icus  contra  Jo.  Amos  Come- 
nil  praetensam  lucern  in  tenebris. 
Frań.  1659.  4.      (Boeckm.  i.  c.) 

3439.  Idea  fratrum  czyli  krótkie 
wyobrażenie  Cbrześciaiiskiey  nauki 
Ewaniclicznycb  Braci  Zgromadzeń 
wydane  przez  Augusta  Bogumiła 
Spangenberga     z  niemieckiego   na 

fiołski  ięzyk  przetłóraaczona  wKro- 
ewcu  drukowano  u  Dan.  Krzyszt. 
Kantera  J.  K.  M.  Druk.  Nadwor. 
r.  1802.  8.  574  str.,  66  regestru. 

Dogmatyka  Herenhutów.  Tłómaczenie  X. 
Olecha.       (Ban.H.D.  K.P.III.102.) 


3)     lu   szczególności. 
1.    BÓG  Ojciec. 


3440.  Cyprianus  Rzekiecki  Ord. 
Min. Reg.  observ.  Tbeorcmatatheo- 
logica  deDeouno  et  de  perfectioui- 
bus  diyinis  —  Jaroslaviae.  1626.  4. 

(Sicnk.  Dod.  do  Bent.) 

3441.  Adamus.  Chamocki  Ana- 
logismus  Omnipotentiae  Dei.  Crac. 
1639.  Typ.  Fr.  Cezary,  fol. 

(Sienk.  l.c.) 

3442.  Joannes  Rzeczy]:^ski.  Di- 
sputatio  de  neccssaria  Dci  existeu- 
tia.  Franekerae.  1644.  8. 

(Sienk.  1.  c.) 

3443.  Joannis  Maukisu  ,  Speci- 
men  pbilologico-tbeologicum  dcno- 


titia  Dcl   naturali.  Daulisci.  1659. 
8.      (Cat.Janss.1699.) 

3444.  Praclcctiones  theologicac 
deDeo  P.  Tbomae  Młodziaivowski 
Poloni  S.  J.  Accessit  Tractatus  de 
SS.Trinitate — Dantisci  ex  Bibliop. 
Forsteriano.  A.  mdc.lxvi.  fol.  397 
str.  i  regestr. . 

3445.  Joacbimus  a  Natiyitate  B. 
Mariae  Scb.  Piar.  l)Sacratissimum 
diyini  pectorls  enigma  publicae  tru- 
tinae  oblatum.  Crac.  in  Offic.  Scbe- 
dellana  1667.  4.     (L.  S.) 

3446.  Kraszowski  Zenobius : 
Vindex  tbcologicac  ycritatis  mucro 


i^.WH 


272      TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI. 


...   seu  Conclusioncs  ex  S.  Theolo- 
gia  ex  Ima  Parte  deDeo  uno.  Crac. 
ex  Off.  Alberti  Górecki.  1679.   fol. 
(Sienk.Dod.  do  Bent.) 

3447.  A.  R.  Margowski.  Con- 
clusioncs Tlieol.  de  Deo  ut  uno. 
Crac.lC84.  4.     (L.S.) 

3448.  Deus  Maximus  Unus  et 
Trinus  sciens  yolens  atque  visibilis 
cxili  opusculo  al)breviatiis.  Autlio- 
re  P.  Gotlofi*.  Haane^berg  S.  J.  pu- 
blica  —  disputationc  iu  aula  Coli. 
Posnan.  eiusdem  Societ.  defensus 
ab  A.  R.  D.  Matbia  No^vack.  Maria- 
nae  Acad.  Reclore  An.  1721.  typis 
Coli.  Posnan.  S.  J.  8.  182  słr.  4 
kart.  na  przodzie. 

Przypis,  autora  Karol.  Poninskiemu Pro- 
boszczowi (Praeposito^  Katedr.  Poznań. 

3449.  a)  QiiacstioTbeologica  de 
cxistcntia  Dci,  Ejusque  bonitate  et 
inimutabilitate  Mcnti  D.  Tboinae^ 
conformis.  Per  M.  Josephum  Anto- 
nium  De  Clos  S.  T.  Praescntatuin, 
Coli.  Maj.  Eccl.  Colleg-.  S.  Floriani 
CaMon.  Parocbialis  in  iNasiecbovice 
curatum,  Acad.  Pinczoviensis,  Con- 
ttibernii  Pbilosophoriim ,  nec  non 
Sebolar.  Novodvor.  Provisorem,pro 
obtinenda  in  S.  T.Doctoratus  licen- 
tia publice  ad  disputandurn.  A  17G1- 
d.  18  Decenibr.  proposita.  Cracoy. 
Typ.  Coli.  Maj.  4.  2  ark.    (L.  S.) 

b)  Josepbus  Antonins  de  Clos. 
S.  Flor.  Canonicus.  QuacstioTlieo- 
lojjica  de  cxistenliaDei  eiusque  bo- 
nitate ex  ininintabilitetc.  Crac.Typ. 
Univ.  Coli.  Mai.   1767. 

(Slcnk.  Dod.  do  Bent.) 

3450.  Vincentius  Crameu.  Con- 
clusionesTbeolopicaedcVisione.Dei 
1778.  fol.  (L.S.) 

3451.  Tractatus  Tbeologicus  de 
Existentia  Dci  iuxta  mentcni  S. 
Tbomae  Aquinatis  ad  usum  stu- 
diosoruni.  per  R.  D.  Dominicum 
DowKARomcz.  1782.  8.  ó 46  słr. 


3452.  Martliius  Vadoavius  Cam- 
pius,  Praepositus  S.  Floriani:  Qłiac- 
slio  dc  divina  yoluntatc  et  radicc 
conting-cntiae.      Cracoyiae.       Typ. 


Vidnae  Jacobi  Siebeneyeher.  4. 

(Sienk.Dod.  do Bnnt.) 

3453.  Andreas  Frieius  (Modrze- 
wski). Tractatus  de  Providentia  et 
Praedest.  Dei  aeterna.  edente  £u- 
dovico  Lucio.  Basil.  1613.  8. 

(Catal.Bibl.Francof.  Becm.) 

3454.  Stepb.BoiA?iowsKi.DeDeo 
Duce  et  luce  Oratio.  Jenae  1619.  4. 

(Kat.  Jusz.) 

3455.  Sigism.  Gdowski.  Tbeore- 
mata  Tbeol.  deScieutia  Dei.  Crac. 
1621.  4.     (L.  S.) 

3456.  Placidus  Rutkowski 
Ord.  Min.  Conv :  Tbcoremata  tbe- 
ologica  de  opcrationibus  Dci.  Crac. 
ex  Off.  Mattbiae  Andreovien.  1621. 
(Sienk.Dod.  do  Bent.) 
3457.  Disputatio  Tbeologica  de 
Decrcti  Diyini  Occononiia^  publice 
suscepta  a  M.  J.  A.  Rybcoyicio.  etc. 
a.  1621.  Cracoy.  ex  Offic.  Mattbiae 
Andreoyien.  4.  2  ark. 

Na  końcu  są  :  1)  ^(aęiafia  ad  NIcol.  Wol- 
ski Castellanuin  AYitebsc.  (któremu  dysputa- 
cja  przypisana)  M.  Laurcntii  Śmieszkowie 
Orat.Tyl.CoU.Min.  28w.  2)  ncoaę(avr}aic 
adTeologos  M.  .)ac.  YiteliiiCoU.  Min.Eloii. 
Prof.  Ord.  22  w.  3)  M.  Mattbiae  Buczkow- 
ski 28  w.  napocbwałęRybkowicza.   (L.  S.) 

3458.  Tbeotbelimerniinia  seu 
dluinae  yoluntatis,  diuini  interpre- 
tis ,  diyina  interpretatio  ad  IU.  et 
Magiiif.  D.  D.  Lucam  Sapiebani  per 
Fr.  Ambrosiuni  a  Woymcz  Ord. 
Praed.Subdiaconnni  publicaedispu- 
tationi  exposita.  A.  1626.  Jarosla- 
yiael626.  4.  2  ark.     (L.  S.J 

3459.  D.  Tbomae  Aquinatls  de 
Voluntate  diyina  Pronuuciata  a  F. 
Sigismundo  Zębecio  Ord.  Praed. 
publico  ćcrtamini  proposita.  Craco- 
yiae 1628.  Typ.  Mattb.  Andreo.  4. 
2^  ark.     (L.*S.) 

3460.  Raymundi  Mądrowic  Leo- 
politani  ex  Proyincia  Russiae  Ord. 
Praed.  Conclusiones  Theologicae  de 
yoluntatc  Dci.  Leopol.  in  offic.  J. 
Szeligae.1631.  i2«rfc.  4. 

(Bibl.  Ossol.— L.  S.) 

3461.  Stanisl.  Jurkowski  Quae- 
stio  tbeologica  de  ScicntiaDci.  Crac. 
in  Offic.  Fr.  Cezary.  1649.  4. 

Nie  pewna  czy  tego  Jurkowskiego  są  ty- 


TEOLOGIA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI.       273 


tały  r.  1666 :  Stanisl.  JnrkowsŁi  S.  T.  D.  e- 
Prof.  Protonot.  Apost.  Praepositus  S.Floria  • 
ni,  S.  Georgii  in  arce  Crac.  et  Opatovieii- 
si  Custos,  CoUegii  YladislaTiani  ProYisor, 
Acad.  Crac.  Procanceliarius  et  Generalis 
Rector.     (L.  S.) 

3462.  Quaestio  TLeologica  de 
Scientia  Dei  ex  1.  parte  D.Thomae 
Quaest.  14.  In  Alma  Acad.  Crac. 
pro  loco  inter  Doctores  S.  Theol. 
Obtinendo^  a  M.StauIslao  Jurkow- 
ski ,  S.  Th.  Doctore  et  Professore, 
S.  Florlani,  Opatovicnsi  et  S.  Geor- 
gii inArce  Crac.  Ciistode,  ad.disp«^ 
tandum  publice  proposita.  Crac.  in 
Offic.  Fr.  Caesarii  1649.  4.  lir  ark. 
(L.S.) 

2463.  Joannis  DebreCim,  Exer- 
eitationes  de  scientia  Dei.  Frane- 
querae  1659.  12. 

(Cat.Janss.  1679.) 

Zapewne,  ze  autor  jest  z  familii  Dobro- 
cieskicli,  Gutteter,  o  których  i  Niesiecki 
-wspomina ,  lubo  o  tym  Janie  żadnej  tam 
wzmianki  nie  ma  .  Pismo  to  wymienione  u 
Jansona  pod  teologami  reformowanymi. 

3464.  Martinus  Joan.  Pathun. 
Ecclesiae  CoUegiatae  Vielenensis 
Praepositus.  Quaestio  theologica 
de  natura  Dei  et  eius  attrihutis  ad 
disputanduni  proposita.  1680  29 
7br.  Crac.  typ.  Univ.  fol. 

(Sienk.  Dod.  doBent.) 

3465.  Albertus  Leciewic  Con- 
elusiones  theologicae  de  natura  et 

Juidditatc  Dei  ad  disp.  prop.  Crac. 
687.  9Novcmbr.  fol.  (Sienk.  1.  c.) 

3466.  Albertus  Josephus  Dziel- 
SKi  Conclusiones  Tbeolojjicae  dć 
AttributisDei.6.m.  1688.  fol.  (L.S.) 

3467.  Dominie.  Frydrychowicz. 
Tract.  Tbeol.  de  diyina  Scientia, 
ideis  etc.  Crac.  1690.  fol.  (L.  S.) 

3468.  Domin.  Faydrychowicz 
Ord.  Praed.  de  Yoluntate  et  amore 
Dei.  Cracoyiae  ex  Off.  Fr.  Cezary. 
1692.  fol.     (L.  S.) 


3469.  Domin.  Frydrychowicz. 
Ord.  Pracd.  de  attributis  diyinis. 
Cracoyiae  ex  Off.  Fr.  Cezary,  h.  r.- 
fol.    (L.S.) 

3470.  Franciscus  Baraiśski  Can. 
Reg.  Lateran.  Nexus  gratiae  diyi- 
nae  cum  yoluntate  crcata.  1711. 
fol.    h.  m.  (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3471.  Q.  D.  B.V.  Quaestiońem 
an  Deus  irascatur  et  delec- 
tetur?  in  Audit.  Maximo  a.  1713. 
d.  23  Mart.  explanabit  et  adyersan- 
tium  opiniones  expendet  autor  et 
Respondens  Daniel  Theophilus  Sei- 
DEŁius  Leśna— Polonus  Gymnasio 
Yaledicturus.  Thorunii  Impressit 
Joannes  Nicolai.  4.   3±  ark. 

3472.  Jan  Stanisław  Jabłojhow- 
ski.  Traktacik  o  Opatrzności  Bo- 
skiey  z  dokładem  nowym,  we  Lwo- 
wie 1727.  16. 

(Nieś. —  Anecd.  Jabłoń,  p.  6l0.) 

3473.  Jos.  Al.  PuTANowicz  Dis* 
sertatio  philosopbica  de  Deo^  diyi- 
nisque  Perfectionibus.  Cracoyiae 
1765.    4.  (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3474.  Questio  Theologica  De  yer- 
bi  Diyini  inauguratione  Menti  D. 
Tbomae  conformis  per  M.Josepfanm 
Ant.  De  Cłos  S.Tb.  Liceutiatum  etc. 
publice  ad  disputandum  proposita 
A.  1768.  d.  25  Januar.  Typ.  CoU. 
Maj.  4.  2  ark, 

3475.  Albert.  Kreczman.  4.  Trac- 
tatus  Tbeologicus  DeDEO  relribn- 
tore  juxtamentem  S.ThomaeVilnae 
impressus  An.  1782.  8.  509  str. 

3476.  Stanisl.  HERM.iisN  Polonus. 
Disputatio  de  decretoDci.  4. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3477.  Adamus  Margowicz.  Di- 
sputatio de  yirtutibu5  Dei  et  attri- 
butis figuratis.  8. 

(Sienk.  Dod,  do  Bent.) 


2.  P.  N.  Jezus  Christus  Syn  Boży. 


3478.   ConfessiodeMediatoreGe- 
neris  Humani  Jesu  Cbriito  Deo  et 

Tom  II. 


homilie,    contracta   nouiine  et  yo- 
luntate  Ministrorum  Ecclesiae    in 
35 


274      TEOLOGJA,  DOGMATYKA   W  SZCZEGÓLNOŚCI. 


nrbe  Ciaudiopoli  in  Panonia  a  Ga- 
sparo  Helto  cjus  loci  Pastore.  Ex 
'\'eteru»i  et  reccntiiim  TJieologorum 
Scriplis.  Yiteberjyae,  1555.  Nakoti- 
cu:  Iniprcssum  Pinczoviae  in  offi- 
cina  Danielis  Lancicij  1559.  8.  02 
kart  nieliczh.  » 

Na  końcu  jest:  De  Jesu  Cliristo  Dei  Pa- 
tria kominuiniiiie  mediatore.  Ode  Dicolos 
Tctrastroplios  Petri Statorii.     (L.S.) 

3479.  Defcnsio  vcrae  semperque 
in  Eccicsia  reeeptac  doctrinae  dc 
Cliristi  iiicarnadonc  advcrsus  Mem- 
nonem  Simonis  Anabaplistam  per 
Joanneni  a  Lasco  Polonum.  Bou- 
uac  ap.  Lauren.  Myłium  1545.  8. 

(Catal.  desLiyrcs  de  la  Bibl.  de  Roy. 
T.II.  D.N.8078.) 

3480.  Hi*evis  Apologia  Pctri  Sta- 
torii Galii.  Ad  diluendas  Stancari 
cninsdam  calnmnias  ,  qnibus  ipsnin 
privatim  Statorium  ,  publice  autem 
uuiversani  Cbristi  Ecciesiam  recte 
de  Mediatore  Jesu  Christa  senticn- 
łem  obruere  conatus  est.  In  gua 
continetur  Ortbodoxae  (Idei  dc  Det 
iiiYocatioue  assertio :  et  vera  de 
Mediatore  sentcntia  ex  purissinio 
Dei  verbo  petita.  (b.  r.  i  m.)  8. 
J  ark. 

Drak  niezawodnie  Pinczowski,  eo  i  San- 
dius  p.  47  świadczy,  dodając  nawet  rok 
wydania  1560.   (L.S.)  Zob.Koty. 

3481.  Okazanie  lego  iź  pan  Kry- 
stus  w  iedney  Personie  będąc  pra- 
wdziwym Bociem  y  prawdziwym 
człowiekiem ,  posrzednikicm  iest 
Boga  y  Ludzi,  s  strony  człowie- 
czeństwa telko.  Przcs  Krzysztoffa 
Przecdackiego  ze  Lwowa.  h.  in.  i  r. 
8.  13-^  ark.,  łyhił gładką  ozdobką 
drukarską  otoczony. 

Na  odwrocie  karty  tytułowej  herb  Sta- 
nisława Stadnickie[;o  ze  Żmigrodu  i  wier. 
lac.  16. —  Dedykacja  do  tegoż  Stadnickiego 
datowana:  w  Dubiecku  3  dnia  Czerwca  Ro 
kuM.DLS.   (L.S.)  Zob.i\oty. 

3482.  Emanuel  sen  de  aetcrno 
Vcrbo  Dci  Filio  Iłoiniiie  facio,  Dei 
Patris  lioniiiiumque  Conciliatorc. 
Altera  et  ultima  Petri  Statorii  cx- 
positio.  Adiuncta  est  dc  caiumniis 
Staphyli  expostulatio.  ExcusunłPin- 
czoviael561.  8.  ó  i  kart  (niecałe). 


Przypis.  Mik.  01es'nickiemu,  Dziedzicowi 
Pińczowa,  Joach.  Lubomirio,  Ja.  Lascore- 
nio.  Sta.  et.  Math.  Bako,  Stan.  Lassocio, 
Hier.  Philippovio,  Remig.  Chelmio,  Joa. 
Golccio,  Balt.  Lukovio,  Andr.  Goluchorio. 
(Cbł..) 

3483.  Andr.  Fricil  Modreyii  ,  de 
Mediatore  Libri  tres  :  accessit  nar- 
ratio  simplex  rei  novae  et  eiusdem 
pcssimi  cxempli;  simul  et  querela 
deiniurijs  etexpostulatio  cum  Stan. 
Oriclioyio    Roxolano.  1562.  4. 

(Catal.'  des  liyres  impr.  de  la  Biblioth. 
duRoi.^Parisl7D2.  T.  IIL  p.218.) 

3484.  Bernardiiii  Ocuixi  Senen- 
sis  Dialogi  xxx  in  duos  libros  divi- 
si ,  quorum  primus  est  de  Messia, 
conŁinctque  Dialogos  XVIII.  Se- 
cuudus  est  cum  de  aliis  yariis  tum 
potissimum  de  Trinitate.  Basileae 
per  Patrum  Pernam.  1563.  8.  Tom 
I.  518  kart. 

Tłóraaczeiii  z  włoskiego  oryginału  Se- 
bastjan  Castaglione.  (Ossol.  II.  35.) 

3485.  Krótkie  wypisanie  sprawy 
klbora  była  o  prawdziwym  wyzna- 
niu y  wierze  prawdziwego  Boga,  y 
Syna  iego  Pana  Jezusa  Krystusa 
Zbawiciela  y  Pana  naszego,  wKra- 
liowie  y  w  Pińczowie,  Roku  1563. 
dnia  7.  Miesiąca  Oktobra  w  Krako- 
wie. A  dnia  9.  10.  II.  12.  13.  y  14. 
w  Pińczowie  na  Synodzie.  W  Nie- 
świeżu w  Drukarni  Danielowey. 
Roku  Pańskiego  1564.  8.  36  kart. 
Druk  (focki. 

Gregorius  Pacli,  jeden  z  pierwszych  o- 
powiadaczy  zaparcia  bóstwa  Christusa,  dy- 
sputę prowadzi   z  Gilowskim  i  Sarnickim. 
(Lel.Bibl.Ks.I.  198  n.) 

3486.  Josiae  Simleri  Libri  dc 
aeterno  Dei  Filio  Domino  et  Śerva- 
tore  Jesu  Cbristo  et  Spiritu  Sancto. 
Tiguri  1568.  8. 

Przedmowa,  którą  Henryk  Bullinger  Du- 
chowny w  Zurich,  i  sam  Simler  ?pisał  do 
polskich  Magnatów,  szlachty,  sług  kos'ciel- 
nych  i  Aviernych  w  Polsce  ,  Litwie  ,  Rusi, 
Węgrzech  i  Siedmiogrodzie,  jest  wielkiej 
wagi  dla  dziejów  i  zawiera' wiele  szczegó- 
łów niegdzie  indziej  nie  zapisanych,  mię- 
dzy innemi  o  Lismaminie. 

(Friese  Bey tr.  II.  Th.  I.  Bd.  p.  253  n.) 

3487.  Zgodne  a  iednc  rzecz  ziia- 
inionuiące  w  piśmie  S. sposoby  mow, 
o  Jezusie  Pomazaucu  aboSynu  Bo- 


TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI.  .   275 


iym  z  Marycy  narodzonym ,  Łtore 
jrćłyby  Isto  rozumiał  y  pogotowiu 
w  pamięci  czytaiąe  pismo  Święte 
miał,  łacno  wyrozumieć  moźc  wie- 
le mieysc  w  słowie  Bożym ,  ł;toie 
się  zdadzą  Ijyć  y  są  niektóre  przy- 
trudnieyszym  (sic),  bez  imienia  au- 
tora, m.  i  r.  4.  6  kart  iiieliczb. 

Jest  to  tłómaczcnle  dziełka  Bi,AivnR\TY:. 
^eqnipollentes  ex  Scriptura  jthrases  de 
Christa  F.  D.  ex  Maria  nato  firjuratae, 
anas  si  (juis  intellexerit,  et  in  uumcrato 
habuerit,  ad  multa  intelligenda,  in  scrip  - 
turis  juvari  poterit.  Alhae  Jnliae,  1S68. 
4.  y.  BockT.  1.  P.  I.  p.60.  P.  II.  p.6l4. 
Zebrane  tu  są  różne,  lecz  podłujj  mniema- 
nia Blandraty  i  Paulego,  jednoznaczne  wy- 
razy pisina  o  Chrystusie. —  Na  końcu  poło- 
żona przestroga  aby  w  wykładzie  Pisma  S. 
unikać  wymysłów  ludzlńcli  i  subtelności 
scholastycznych.     (L.  S.) 

3488.  O  Prawdziwcy  śmierci, 
zmai*twycliwstanlu  y  żywocie  wie- 
cznvm  :  Jezusa  Krystusa  Pana  na- 
szcfo ,  y  Isażdego  za  tłiym  wierne- 
go. Tudziesz  tlieź  y  oprawdziwycli 
pociecliacli  stąd  pocliodzącycli.  A 
to  przeciwko  Fałesnemu  zmyśleniu 
Antykrystowemu  o  iego  Duszacli, 
klłiorymi  wszytek  świat  zwiódł  y 
smrodliwe  pożytki  Królestwa  swe- 
go wynalawszy  (sic)  nieleda  iako 
zmocnił.  bez  itnienia  autora,  b.  m. 
i  r.  4.  List  Lxvi.  I  karta  na  końcu 
i  4 naprzodzie,  tfdzie  46  wier.  pol. 
z  napisem :  Pobożnemu  Sędziemu 
wszego  dobra  od  Pana  Boga.  (Li.  S.) 
Zob.  Noty. 

3489.  O  Synu  Bożym,  iże  był 
przed  stworzeniem  Świata,  a  iż 
lest  przezeń  wszystko  uczyniono, 
przeciw  falesznym  wykrętom  Ehi- 
onskim.  Piotr  z  Goiądza.  Druko- 
wano w  Węgrowie,  lala  pańskiego 
według  ciała  1570.  8.  13  ark.  i  8 
kart  Przedmowy.  (L.  S.) 

Przedmowa  do  Jana  Kiszki,  KrayczegoW. 
X.  Litew.,  datowana  tegoż  roku  23  Marca. 
Podpis.  :  W.  M.  Sługa  y  pastyrz  wierny 
Piotr  z  GoMĘDZA,  Minister  Zboru  Bożego 
który  iest  w  Węgrowie.  Pismo  to  przeciw 
Stankarowi  i  Sarnickiemu. 

3490.  Simonis  Budnei  De  duabus 
naturis  in  Christo.  1574. 

Przeciw  temu  wyszło  : 

3491.  Job'.  WiGANDiDe  JesuCbri- 


sto  Dco  et  bomine  contra  Antitri- 
nitarios.  Regiomonti  1576^  4. 

(Pisań.  p.  262.) 

3492.  Contra  hos  qui  praeexi- 
steutiam  Filii  Dci  propugnabant 
Scriptum  in  łucem  emissum  circa 
aunum  1578. 

Socinianskic.  (Bock.  p.,  613.)  przywodzi 
ten  niedokładny  tytuł  z  Sandiusza.   (L.  S.) 

3493.  Judicium  de  inuocando  J. 

C.  circa  aunum  1579.  Socinjańskie. 
Sand.  p.  45  ,  przyznaje  Grzegorzowi,  a 

zas'  p.  174,  podobne  pismo  pod  nieco  od- 
miennym tytułem :  Dialogi  de  Itt,vocando 
Jesu  Christo  in  precibus ,  kładzie  między 
anonymami.  Być  może,  iz  jest  jedno  i  toż 
samo  dzieło.  (L.  S.) 

3494.  Petrus  Praetoujus.  Testi- 
monia  veracatque  aeternaeDcitatis, 

D.  N.  Jesu  Christi.  Dantiscil581.8. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3495.  Petrus  PuAETORius.Assep- 
tio  <>rtbodoxae  doctrinae  de  persona 
Filii  Dei.  Dantisci  1581.  8. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3496.  Petrus  Praetobius  Duarum 
naturarum  in  Cbristo  unionis  hypo- 
staticac  testimonia.  Dautiscil581. 8. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3497.  Kcdnadon  a  Straswick. 
Dialogus  de  unione  persouali  dua- 
rum in  Cbeisto  naturarum  ,  secun- 
dum  Scripturac  S.^  ecclesiae  men- 
tem.  Geneyae  1583.  4. 

(Jocher  Gelehrt.  L6xieon.  4  Band.  p.  867. 
gdzie  wymieniony  jest  autor  z  tytułem  Wo- 
jewody polskiego.) 

3498.  De  persona  CbristiDIspu- 
tatio  Tbeologica  adversus  Ublcjuita' 
rios  In  Academia  Moguntina  An- 
no M.D.xxxni.  VII  Kalend.  Septemb. 
publice  proposita  :  Praeside  Joannę 
Busaeo  Soc.  J.  SS.Tbcol.  D .  et  P.  O. 
Respondcntc  Nobili  et  Doctissime 
D.  Barlbolomaeo  Zebridoyio  Poio- 
no,  Sacrarum  Literarum  Studioso. 
Moguntiae  in  Offic.  Gasp.  Bebem. 
4.  i3\  ark. 

Zebrzydowski  przypisał  tę  rozprawęKró- 
Stefanowi  Batoremu.  (Bibl.  Pul.  i  Ossol.— 
L.  S.)  Zapewne  jest  w  rękopis'mie  Sobole- 
wskiego pomyłka  co  do  roku,  zam.  m»łxxxiii  . 

3499.  INuntius  Salutis,  sive  de  In- 
carnatione  ad  landem  Dni  nostriJe-' 
su  Cbristi  ejusąue  gloriosissiraae 
Matris  bonorcm.     Ad  Serenis.  Si- 


276      TEOLOGIA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI. 


{rismundiim  IIL  Poloniae  Regcm  et 
caet.  Stanislai  Socoloyii  Can.  Crac. 
Sermoiies  quinquc.  Cracoriac  ex  Of- 
ficina  Lazari  Auno  Pomini  1588.  4. 
203  str.  3  nieliezh.  6  kart  na  przo- 
dzie  dedykacji. 

Na  Łońcu:  M.  Andreae  Schonei  OdaMa- 
gnae  Matri  Yirgini  pro  Sarmatia.  Przypis, 
do  Króla  Zygmunta  III,  gdzie  mówi  autor 
o  czci  dawnych  Polalsów  dla  N.  Panny,  a 
mianowicie  Króla  Zygmunta  I,  który  temu 
gwoli  wystawił  kaplicę  przy  Katedrze  Krak. 
pod  nazwaniem  Panny  Marji  Rorate,  opa- 
trzył do  niej  kapłanów  i  muzykę  i  cliciał 
w  niej  sam  być  pogrzebionym. 

3590.  Stanisław  Ostrowski  Opat 
Przemęcki.  O  prawdziwym  Bóstwie 
Chrystusa  przeciwko  No  wokrzczeii- 
cora.  w  Poznaniu  1588.  4. 

Zawiera  się  tu  razem :  Odpowiedź  na 
wyznanie  o  Synu  Bożym  Nowokrzczeńców. 
Nauka  o  Bóstwie  Ducba  S.  Goniec  prze- 
ciw Szymonowi  Budnemu.  (Nieś.) 

3591.  Dlsputacya  Lubelska  X.  A- 
dryana  Radzymiuskicgo  S.  J.  Theo- 
loga  z  Statoryuszem  Ministrem  No» 
wokrzczeiiskira  o  przedvyiecznośct 
Bóstwa,  Pana  y  Boga  naszejjo  Je- 
zusa CimYSTUSA  dnia  22  y  23  Maia 
Roku  1592.  Wydana  przez  Jana 
Przylepskieico.  w  Krakowie  w  Druk. 
Jakuba  Siebeneychera,  R.  P.  1592. 
47 \  m-k.  (Wizer.  Pocz.  NowyT.  I). 

3502.  Dysputacya  Lubelska  Pio- 
tra Slatoryusa  słujji  słowa  Bożejjo  o 
przedwiecznym  Bóstwie  Syna  Bo- 
żego z  X.  Adryanem  Radzimińskim 
Jezuitą.  A.  C.  1592.  22  et  23  Maii. 
Przez  tegoż  Piotra  Statoryusa  wy- 
dana. W  Druk.  Alexego  Rodeciusa 
Xi  51  str. 

Wyszło  to  z  powodu  Dysputacii  wydanej 
przez  Przylcpskiego. 

(Wizer.  Pocz.  NowyT.  II;. 

3503.  O  Bóstwie  przedwiecznym 
Syna  Bożego  świadectwa  Pisma  S. 
do  trzech  przednieyszych  tytułów 
zebrane.  Przeciwko  wszystkim  Pa- 
na Jezusa  Chrystusa  nieprzyiacie- 
lom.  Gdzie  się  też  odpowiada  na 
refutacyą  od  Refutarża  iakiegoś  No- 
wokrzczeiica  przeciw  X.  D.  Jakn- 
I>owi  Wnykowi  wydanjj.  Przez  X. 
D.  Marcina  Szmigielskiego  S.  J. 
W  Wilnie  w  Druk.  Acad.  S.  J.  R.  P. 


1594.  4.  508  str.  4  kart  na  przo- 
dzie  i  regestr.  Druk  gocki. 

Przypis.  Lwowi  Sapiezie  Kanclerz.  W. 
X.  Lit.  datowane  w  Wilnie  1  Januar.  r.  1595. 
Z  Numeru  następ.  widać,  ze  pierwsze  wy- 
danie pisma  tego  było  juz  r.  1590,  ale  ta 
jest  poATiększone  odpowiedzią  narefutacją. 

3504.  (F.Soci.n)  Refutacyaxiążek, 
które  X.  Jakub  Wuiek  Jezuita  wy- 
dał R.  P.  1590,  O  Bóstwie  Syna  Bo- 
żego, y  ducha  ś.  Wktórey  zarazem 
się  zbija  to  wszystko,  co  Robertus 
Bellarminus  y  także  Jezuita,  Tomo 
primo  swoich  dysputaciy  o  tcyże 
rzeczy  napisał.  Przed  rokiem  napi- 
sana ,  a  teraz  wydana,  dla  tycli  lu- 
dzi, którzy  w  Polskim  Królestwie, 
y  w  Wielkim  Xicstwie  Litewskim 
twierdzą  y  wyznawaią,  że  nikt  in- 
szy, iedno  ociec  Pana  naszego  Je- 
zusa Christusa,  iest  onym  iedynym 
Bogiem  Izraelskim  ,  a  on  człowiek 
Jezus  Nazareński ,  który  się  z  pan- 
ny narodził ,  a  nie  żaden  inszy  o- 
prócz  niego,  abo  przed  nim,  iesl 
icdnorodzonym  synem  Bożym.  Ro- 
ku od  Narodzenia  Syna  Bożego 
1593.  4.  h.  m.  {xv  Rakowie)  prze- 
szło 363  str. 

Tłómaczył  to  dzieło  na  język  polski  Piotr 
Statorjusz  młodszy,  jak  s'wiadczy  Sandius 
p.  73.  W  rok  potem  wyszedł  Oryginał  Ła- 
ciński  równie  bez  wyrażenia  autora.  (L.S.) 

3505.a)(F.SociNus)RefutatiolibeU 
łi,quemJacobusYuiekusJcsuitaanno 
1590  Polonice  edidit,  de  Diyinitate 
Filii  Dei  etSpiritus  Sancti.  Ubi  eadem 
opera  refellitur  c[uidquid  Robertus 
Bellarminus  itidem  Jesuita,  Dispu- 
tationum  suurum  Tomo  primo,  sc- 
cundae  Controversiae  generalis  li- 
bro primo,  de  eadem  re  seripsit.  etc. 
Anno  quidem  superiore  polonice, 
nunc  Ycro  etiam  latine  edita,  et  ab 
ipso  autore  recognita.  Anno  1594. 8. 
501  str.  i  5  karj  końcowych,  gdzie 
errata. 

Odezwa  do  Czytelnika,  datowana  diei7 
MartiHS95,  z  której  się  okazuje,  ze  dzie- 
ło to,  lubo  ma  na  tytule  r.  1594,  którego 
zaczęło  się  drukować,  wyszło  jednak  na 
jaw  na  początku  r.  1595.  W  tej  odezwie  po- 
wstaje autor  przeciw  s'wiezo  wyszłemu  dzie- 
łu Smigleckiego  o  Bóstwie  przedwiecznym 
Chrystusa,  i  obiecując  je  kiedyś  zbijać  for- 


TEOLOGIA ,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI.      277 


nialnie,  przestaje  teraz   na  wytlinięciu  l;il- 
Jiu  tylko  błędów.     (L.  S.) 

b)  Fausli  SociM.  Responsjo 
ad  libelluni  Jac.  Wuicl.i,  Jesuitac 
Polonice  editiiin  dc  diiilnitate  Filii 
Dci  et  Spiritus  sancti;  ubi  eadem  o- 
pera  refelłitur  quidquid  Rob.  Rcl- 
larininns  de  ca  re  scripsit  disputa- 
tionuin  suarnm  tomo  primo.  RacO- 
viae,  typis  Stcrnacianis.  1624.  8. 
467  str.  iiO  kart  na  końcu.  (L.  S.) 

i  3506.  a)  De  Jcsu  Cliristi  invoca- 

I  tlone  disputatio,  gnam  Faustus  So- 
citius  per  scripta  babuit  cum  Fran- 
cisco Dayidis  anno  1578  et  1579, 
paullo  anto  ipsius  Francisci  obitum. 
In  qHa  habetur  rcsponsio  adDefeu- 
sioneni  Francisci  Dayidis  suorum 
Tbesium  de  Jcsu  Cbristo  invocando, 
aule  hac  ison  cdiła.  Praefixa  est  to- 
ti  operi  epistoła  Socini ,  qua  cl  tar- 
ditatcm  suaebujus  cdcndae  Rcspon- 
sionis  excusat,  et  calnnmias  advcr- 
sum  SC,  quibus  scriplum  fuit,  cjns- 
que  qHoddam  quasi  prooemiiim  res- 
pcrsum  cst,  aecurałc  refellit.  Typis 
Yalcnlini  Radchii  1595.8.  275 str. 
ii2  kart.  Na  końcu:  Absoluta  cst 
liaec  de  Jcsu  Cbristi  inyocalione  Di- 
sputatio anno  ipsius  Cbristi  nati 
1579,  mensę  Malo^  Claudiopoii,  in 

I        Transylvania.   (L.  S.) 

f  b)    —  —   editio   secunda,    cum 

praefatłoncFausti  Socini.  Racoviae^ 
Sebast.  Sternacius.  1627.   4. 

(Catal.  des  livres,  de  laBibUoth.  duRoy. 

I  Parls  1752.  T.  III.  N.  3449) 

3507.  De  Unigcniti  Filii  Dci  exi- 
stcntia,  Inter  EnASMuai  Joannis  et 
Faustum  SociNUM  Disputatio.  ASo- 
cino  jam  antc  deccnnium  ex  ipsius 
Erasmi  Scripto,  et  sua  ad  illud  rc- 
sponsione  coniposita  et  conscripla. 
Nunc  tamcn  primum  typis  cxcu- 
sa.  Anno  1595.  mensę  Junio.  8.  191 
str.  18  kart  dedykacji  do  Hier.  Mo- 
skorzewskiego.     (L.  S.) 

3508.  a)  Opisanie  Disputatiey  No- 
wogTodzkicy  ktorc'^  miał  X.  Marcin 
Smiglecki  Soc.  Jcs.  z  Janem  Lici- 
niuszem.  Ministrem  INowokrzczcń- 
skim,  o  przedw iecznym  Bostn  ie  Sy- 
iia  Bożego,  24  y  25  Jąuuarii  \y  R. 


1594  wydane  przez  X.  Woycie- 
cba  Zaiączkotvskiego.  vf  Wilnie. 
niDXCiiii.  4.  mi  i  56  str. 

(Wizer.  Poez.  Nowy  T.  II). 

b) w  Wilnie  1599.  4. 

(Sicnk.  Dod.  do  Bent.) 
3509.a)  De  JesuChristo  Seryatore, 
boc  est,  cur  et  qua  ratione  Jesus 
Cbristus  noster  servalor  sit,  Faustl 
SociiNi  Scncnsis  disputatio.  Quam 
annos  abbinc  circiter  decem,  et  se- 
pleni scripsit,  reśpondente  Jacobo 
CoYcto  Parlsicnsi,  Evanjjelico,  ut 
Yocant,  Ministro;  cuius  scriplum . 
ordine,  suis  locis,  per  parles  dijye- 
slum,  in  ca  babelur.  In  qua  multa, 
quac  apud  Erangelieos-,  et  parlim  e- 
tiam  a|)ud  ałios  salularia  Cliristia- 
nae  relijjipfuis  axiomala  creduntur, 
perniciosi  crrores  esse  demonstran- 
tur:  ettota  saiutis  uoslrae  perCbri- 
stum  Ratio  copiose  ac,  dilticlde  cx- 
piicatur.  Nunc  primum  editae.  Ty- 
pis Alexli  Rodecii  Anno  1594.  4. 
427  str.  i  12  kart  na  początku.  - 

Po  przedmowie  Eljasza  Arciszewskiego, 
następuje  diuya  samego  autora  i  regestr. 
Na  końcu  tego  dzieła  położona  data :  Ba- 
sileae  12  Julii  lo78,  okazuje  gdzie  i  kie- 
dy było  pisane.  Ten  Eljasz  Arciszewski  był 
panem  Śmiglu,  i  pastorem  Zl)oru.  (Sand. 
Bibl.  Antifr.  p.  95).  Miał  dwócb  synów  o 
którycli  Sand.  ibid.  p.  141.--  (L.S.) 

b) Basiieae  1595. 

(Siarcz.  I.  10). 
Przeciw  temu  pisał  Jan  Niemojewski,  po- 
dobno czy  nie  po  polsku:  Contra  excerptum 
ex  Dispulatione  Fausli  Socini  de  Seryatore 
Jesu  Cbristo.  Tłómaczył  z  oryginału  na  ła- 
cińskie ,  Jerz"^  Scbomann  Pastor  w  Lucla- 
wicacb  ,  ale  tłómaczenie  to  w  druku  nie 
było.  Zob.  Acta  Liter.  Gcrm.  A.  1705.  p. 
192. 

3510.  De  Zacbariae  Propbetae  pro 
Cbristi  diyiuitate  illustri  tcsiimouio 
advcrsns  Fausli  Socini  Anabaptistae 
cayillalioncs.  Viinac  in  Off.  Acad. 
S.  J.  Christopb.  Palro(?)1596.  4. 

(Siarcz. —  Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3511.  Gcorjfiiis  Zarnowecius.  De 
Satisfaclionc  Cbristi  contra  Soci- 
num.     Dant.  1607.  4. 

Zapewne  w  imieniu  omyłka  ,  zam.  Gre- 
fjoriiis.     (Cat.  Bibl.  Francof.  Becm. — L.S.) 

2512.  Clypeus  albo  Tarcz  ducbo- 
wna  z  Słów  Apostolą  Pa  łylaS.  l.Co- 


278     TEOLOGJA,  DOGMATYKA    W  SZCZEGÓLNOŚCI. 


rynlb.  8. Urobiona  i  wzięła,  za  któ- 
rą dzieie  się  obrona  nauki  powsze- 
cbney  iStaroźytney,  o  prawdziwym 
a  wiecznym  Bóstwie  P.  nasze{]^o  Je- 
znsa  Kristusa  etc.  a  przeciwna  nau- 
ka burzy  się  i  psuie.  w  Wilnie, 
w  drukarń  i  Jego  Mci  PanaMalcbera 
Pietkiewicza,  Pisarza  Ziemskiego 
Wileńskiego,  przez  Wasila  Mała- 
chwiejowicza,  r.  1598.  4.  8  ark. 

Dedykacja  do  Mikołaja  Naruszewicza, 
Kasztelana  Zmujdzkiego,  Krzysztofa  Mon- 
wida  Dorohostajskiego,  Marszalka  W.  W. 
X.  Lit.  i  Jana  Krzysztoporskiego ,  Stolnika 
Sieradzkiego,  podpisał  X.  Grzegorz  Zar- 
nowius. —  Po  niej  następuje  wiersz  Jana 
Kozakowicza  Litwina  na  Tarcz  Duchowną. 
Przeciwko  tej  Tarczy  Grzegorza  z  Żarno- 
wca pisał  Johannes  Licinius,  Pastor  No-' 
■wogrodzki  Objectiones  contra  Georgii  Zar- 
novecii  Clypeum. 

(Sandius  in  Bibl.  Antitr.  p.  94. — L.S.) 

3513.  Disputatio  a  Jacobo  Jani- 
DŁOYio  Bodzantiuensi  Pbilosopbiae 
Doctore  Romac  proposita.  Qua  et 
verae  J.  C.  fon^tiones  reccnsentur, 
ctquaestionesduac,aUeraex  c.  sicut 
Romana.  extr.  dc  Rcscrip.  altera 
ex  1.  si  non  spcciali.  C.  dcTcstam. 
tractantur.  Ad  Illustriss.  et  Revc- 
rendiss.  D.  D.  Georgium  Radivi- 
lam  S.  R.  £.  Cardinalem.  Romac, 
apud  Bernardum  Basam.  aiDcyui.  4. 
4  ark. 

Zdaje  się,  iz  to  jest  przedrukowanie 
Krakowskie ,  lecz  tak  u  spodu  oberznięty 
exemplarz ,  iz  daty  przedrukowania  nie 
widać.  Dedykacja  datowana  z  Rzymu  te- 
goż roku.  Na  końcu  są  tctrastychy  Jana  i 
Tobiasza  Sułowskich.  (L.S.) 

3514.  JakóbWiĘCKi.  O  Bóstwie 
J.  Cbrystusa  iDucbaS.  przeciw  A- 
ryanom. 

Temu  Więckiemu  Jabłonowski  przyznaje 
'wydanie  nowego  Zakonu  i  psałterza  w  Kra- 
kowie r.   1599.     (Siarcz.) 

3515.  Odpór  przednieyszym  po- 
wieściam  euangielickim  o  Sakra- 
mencie Ciała  yKrwicPauskiey.  X. 
Marcina  Zagięła  Micbayłowicza 
Auditora  Teologiey  w  Akademicy 
Wilenskiey.  Do  wszYstkieb  osób 
Ewanielickicb.  w  Wilnie,  1600.  4. 
6  ark. 

Przypis.  X.'MalcherowizŁ.  B.  Biskupowi 
ZmadJskiemu,  Ksiąźęcin  Giedroyckierau. — 


(L.S.)  Imię  to  Żagiel  jest  tylko  pozyczone:pt- 
sal  Hieronim  Stefanowski  Jezuita,  który  i  in- 
ne pisma  pod  tera  nazwaniem  wydał..  Por. 
Niesiecki  pod  Stefanowskim.  Sam  Żagiel 
był  proboszczem  katedralnym  wileńskim  i 
oszmiańskim.  Niesiecki  zowie  po  uczonym. 
Umarł  r.  1643. 

3516.  Qiiaestio  de  Cbristi  merito, 
a  Martiuo  Campio  Vadovio  Theolo- 
go  Ordinario  publice  iii  Alma  Aca- 
demia  Cracouicn.  dic  1.  Aprilis  ad 
disputandum  proposita.  Praesideu- 
te  Rudo  Dno  M.  Andrca  Schoneo  S. 
Tbeol.  et  J.  V.  Doctore.  Cracoviae 
In  Offic.  Jacobi  Sibcneycbcr.  A.  Dni 
1604.  4.  i  ark. 

Dedyk.  Ber.  Maciejowskiemu  Bisk.  Krak., 
który  tu  odbiera  pochwały,  iz  Akad.  Krak. 
z  Professorów  Teologii  ogołoconą ,  Teolo- 
gami opatrzył.  Na  herb  jego  4  i  11  w.  ł. 
Jakóba  Skrobiszewskiego.  Dysputę  tę  od~ 
bywał  przecLodząc  z  fakultetu  filozoficz- 
nego do  teologicznego.  (L.S.)  BandtkieH. 
D.  K.  P.  I.  186  mylnie  autora  Wołowskim 
nazywa. 

3517.  Jo.  Behh  de  aeterna  Filii 
Dci  divinitate,  firłnatum  ab  aeterni- 
tatis  attributo,  oppositiini  hodierno- 
rum  Ebionitarum  in  Mungaria  et  Po- 
lonia blaspbcmiis.  Lipsiae.  1607.  8. 

(Cat.  Fritschii). 

3518.  DcDiyinitate  Jesu  Cbristi, 
Liber  editus  a  Valentino  Smałcio. 
Gotbano  Coetus  Raćoyicnsis  Mini- 
slro.  RacoTię,  Typis  Sebast.  Ster- 
nacii  1608.  4.  133  słr.  Dedykacja 
datowana  z  Rakowa  20  Notvetnbra 
1608.  do  Zygmunta  Tli.  przez  Ja- 
kóba  Sienieńskiego  PVojewodzica 
Podolskiego.     (L.S.) 

3519.  Valentinus  Smalcius  Go- 
tbanus,  Coetus  Racoviensis  Mini- 
sler.  O  Bóstwie  Cbrystusa.  w  Ra- 
kowie, w  dr.  Seb.  Sternackiego. 
1608.    4.        (Sienk.  Dod.  doBent.) 

Siarczyński  (II.  182)  wspomina  o  tłóma- 
czeniu  pisma  tego  na  polskie  przez  Sieniń- 
skiego  przypisanem  w  roku  tym  Król.  Zy- 
gmuntowi III. 

3520.  Nova  monstra  novi  Ariani- 
smi  seu  absurdae  baereses  a  noyis 
Ariattis  in  Poloniain  importatae  L 
Duos  Deos  Cbristianis  colcndos  esse. 
II.  Cbristum  Semideum  et  Semido- 
minum  tolayita  suafuisse.  III.  Cbri- 
stum esse  Filium  Dci  metapboricum. 
UII.  Cbristum  ncc  sałisfacerc  potuis- 


TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI.       279 


SC.  rcfiilalae  aP.  Marlino  Smiglecio 
S.  J.  S.Thcol.  Doctore.  PSlssae  im- 
priincbat  Crlspinus  Scliarffenbergp. 
An.  M. DC. XII.  4.  li)l  str.  4  kart  na 
przodzie  i  regestr. 

Przypis.  Piotr.  Tylicliiemu  Biskup.  Kra- 
ków. 

3521.  Valent.  Smałcius.  Rcspou- 
sio  adLiibrum  IMartiiii  Sinijjiecii  Je- 
suitae,  Tlieol.  Doctorls  cui  titulum 
fecit.  Nova  Monstra  Aiianisnii.  Ra- 
coviae  typis  Sternaciaiiis  1613.  4. 
307  sir.  i  5  kart. 

Dedykacja  Senatorom  Torunia,-  Elbląga 
i  Gdańska,   (L.  S.) 

3522.  PiolrSiiAnGA.  Messyasz  A- 
ryańshi  ,  to  iest :  że  F.  Moskorzc- 
wski  z  snoieiiii  Aryany  takiego 
Chrystusa  wyznaie  ,  jakie^fo  Maho- 
met w  Alkorauie  Tureckim  ^  i  tak 
pismo  rozurai,  iak  ie  Mahomet  ro- 
zumiał, w  Krakowie  1612.  4.  (L.  S.) 

Niesiecki  mówi  (III.  719),  ze  to  pismo 
niektórzy  Marcinowi  Łaszczów!  S.  J.  przy- 
pisują. 

3523.  Refutatio  Appcndicis,  qucm 
Martinus  Smiglecius  Jesuita  Doctor 
Theologus  libro  cui  titulum  dedit. 
Kova  Monstra  J\ovi  Arianismi  ap- 
posuit,  scripta  a  Hieronimo  a  Mo- 
skorzow  MosKOROYio.  Racoviae  ty- 
pis Scbastiaul  Sternacii.  1613.  4. 
68  str.  i  6. 

Dedykacja  do  Piotra  Tylicklejjo  Biskupa 
Kraków.  (Ossol.  I.  270.  255). 

3524.  Verbum  Caro  factum  seu 
de  divina  V^erbi  incaruati  natura  ex 
primo  Eyangelij  S.  Jbannis  capitc 
adycrsus  novorum  Arianornni  erro- 
res  et  disputatio  P.  Martini  Smigle- 
cii  S.  J.  S.  Theoł.  Doct.  Cracoviae 
in  Offic.  Andr.  Pctricovii.  A.  D. 
1613.  4.  142  str.  oprócz  4  kart  na 
przodzie. 

Przypis.  Janowi  de  Górka  Roszkowskie- 
mu Kasztelanowi  Poznań. 

3525.  Refutatio  Libclli  Martini 
Smijjlecii  Jesuitac  cui  titulum  fecit, 
Verbum  Caro  factum  :  AutoreVal. 
Smalcio.  Racoyiae.  1614.  4.  i71 
str.  i  4  karty  naprzodzie. 

Dedykacja  do  Jakuba  z  Sienna  Sienień- 
skiego.      (L.  S.) 

3526.  Dc  novo  ac  horrendo  er- 


rore  circa  doctrinam  de  satisfactio- 
ne  Christi  pro  pcccatis  humani  ge- 
neris  dissertationcs  theologicae  et 
scliolasticae  exquisitissimis  sophi- 
sticationibus  ac  argutiis  Christopho- 
ri  Ostorodii  et  Fausti  SociniNcsto- 
rianis  seu  potius  Photinianis  oppo- 
sitae.  Editio  secunda  corrcctior.  Je- 
uae  1613.  4. 

(Cat.  Blbl.  Hang.  Suppl.  p.  216). 

3527.  Christoph.  Ostorodi.  Di- 
sputatiou  wieder  Georg.  Tradeln 
von  der  Gottheit  des  Sohns  Gottes, 
zugJeich  auch  von  der  Relnigung 
unserer  Siinden  durch  Jesum  Chri- 
stum.  Rackau,  h.  r.  4. 
Siarczyński  rok  druku  wymienial625.(L.S.) 

3528.  De  Christo  vero  etnaturall 
Dei  Filio,  ejusdeniąuc  pro  peccatis 
noslris  satisfactione^  libri  dno,  ad- 
verSHs  impia  dogmata  Yalent.Smal- 
cii,  Arianae  sectae  Ministri:  acccs- 
sit  responsio  adexannnationęmcen* 
tum  errorum  Smalcio  objectorum , 
ab  eodcm  Smalcio  editam.  Auctore 
Martino Smiglecio  S.J.SacraeThc- 
ologiae  Doctore.  Cracoviae  in  Off. 
Antl.Petri(;oviiA.D.MDcxv.4.t?i^5£r. 

Przypis.  Mikołajowi  Daniłowiczowi  Ka- 
sztellanowi  Lwowskiemu. 

3529.  De  Christo  nero  et  naturalt 
Dei  filio,  Liber  unus.  Oppositusei, 
queni  sub  codem  titulo  Martinus 
Smiglecius  Jesuita  cdidit,  et  refuta- 
tio libelli  ejusdem  Smiglecii,  quem 
dc  Satisfactione  Christi  pro  pecca- 
tis nostrisinscripsit.  Autore Valen- 
tino  Sjialcio.  Racoviae  1616.  4. 
314  str.  12  kart  regestru  na  końcu, 
i  12  na  przodzie. 

Dedykacja  do  Krzysztofa  Sieniuty,  Pan.", 
i  Dziedzica  na  Lachowcach,  przedmowa 
do  Czytelnika  i  regestr  błędów  Smigleckie- 
go,  którycli  180  naliczył  Smalcius.   (L.  S.) 

3530.  ****  Odpowiedź  na  xicgi 
X.  Marcina  Smiglecklego,  w  któ- 
rych chciał  dowieść,  przedwieczne- 
go bóstwa  Christusowego ,  wiele 
dziwnych  wywodów,  kutemu  zgro- 
madziwszy, z  ktorey  się  pokaźnie, 
iź  ta  nauka  którą  X.  Smiglecki  pro- 
wadzi, nie  może  być  żadnym  świa- 
dectwem ,  ani  starego   ani  nowego 


280      TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI. 


Przymierza  podparta.  Przez  Piolra 
SrATOniusA,  shigę  Ewaniclicy  Pa- 
na Cliristuson'cy  napisana,  b.tn.ir. 
4.  424  str.  i  3  karty  na  przodzie. 
Zob.  Noty.  (L.  S.) 

3531.  Obrona  senleucyey  o  spo- 
sobie zbawienia  naszego  przez  Cbri- 
stusa  Pana ,  klorą  Fauslus  Socinns 
zamknął  w  Dyspulaeyey  swoiey  De 
desu  Christo  Seruatore.  Napisano 
przeciwko  szkryplowi  X.  Grzego- 
rza Żarnowca,  który  nazwał  Afto- 
caiastasin ,  to  jest.  Naprawą  Arty- 
kułu o  dosyć  uczynieniu  sprawie- 
dliwości BoAey  przez  Cbristusa  na- 
szego Pana  etc.  Przytym  przydji- 
ua  iest  przedmowa  do  Czytelnika , 
w  ktorcy  summalim  wyznanie  iest 
uczynione  o  Bogu  iedynyni,  o  Sy- 
nu iego ,  y  o  Duchu  Świętym:  a 
mianowicie  o  tym,  iakim  sposobem 
przez  śmierć  Pana  Cbristusowę 
grzechy  nasze  są  oczyśćlone.  Przez 
Piotra  Statoriysa,  sługę  Ewanie- 
liey  Pana  Christusowey.  h.  m.  ir. 
4.  163  sir.     Zob.  Noty. 

3532.  Rcfutatio  disputationis,  de 
Persona  Gbristi ,  quam  Albertus 
GrawehusS.  Theoł.  D.  in  Acad.  Je- 
nensi  Prof.  publice  ibidem  habuit 
Anno  1612.  Raeoviae  typis  Sterua- 
cianis  1615.  4.  23str.\L.S.) 

3533.  Rcfulatio  Thcsium  Afberti 
Graweri  S.  Theol.D.  ctin  Acad.  Sa- 
lana  Prof.  pnbl.  oiiibus  Inearnatio- 
nem  Aeterni  Dci  Filii  ab  impugna- 
tionibus  itostrarum  Eccicsiarum  vin- 
dieare  roluit.  Autore.Val.  Smalcio 
Gotliano.  Racoyiae  tvpis  Sternacia- 
nis.1615.  4.  SiOslr.\L.S.) 

3534.  Disputalio  de  Adoratione 
Christi,  habila  inter  Faustuni  Soci- 
num  et  Christianum  Francken  nec 
non  fragnicntarcsponsionis  fusioris 
quani  F.  Socinus  parabat  ad  Franci- 
sci  Dayidis  de  Christo  non  invocan- 
do  scriptuni:  aiiaquc  nonnuUa  ad 
hoc  argunicntura  pcrtinentia.  Raco- 
viaeTypisSebastiani  Sternacii.  An- 
no 1618.  8.  243  str.  i  erraty  2 str. 
Zob.  Noty. 

3535.  DeJcsu  Christi  divinitate, 
Ct  rcmissione  peccatorum  nostrorum 


per  eundera  parta,  Disputationis  in- 
ter  Joannem  Stoieński  Ministrum 
Evangełii,  et  Joannem 3Iariamlta- 
lum  Carinelitam  ,  Lubtini  in  aede 
Carmelitana  Anno  1615  die  13  Ju- 
lii publieae  habitae^  Reiatio  ab  eo- 
dem  Joannę  Stoieński  coetiisLubli- 
nciisis  Ministro  conscripta.  Huic 
additae  sunt  notae;  ex  qnibus,  quid 
de  Carmelitana  ejusdem  Disputatio- 
nis editioue  sentiendum  sit,  intełii- 
gi  potest;  nna  cum  refutatione  eo- 
rum,  qiiae  adversus  sanctissimam 
Erangelii  ueritatcm  Carmelita  tunc 
publice  declamayit,  nec  quicquani 
ad  ea  conyellenda  Ministrum  pro- 
ferrc  passus  est :  quemadn)oaum 
ipse  in  sua  cdilioue  apertissime  fa- 
tetur.  Racoviac,  Typis  Sternacianis. 
1618.  4.  136 sir.  \  3  karty. 

Przedmowę  do  Czytelnilia  napisał  H.  Mo^ 
sliorzowslii.       (L.S.) 

3536.  Relatarepistołaris,  ob  Łu- 
blinensem  disputationcm  A.  D.  1615 
liabitam  ,  hoc  autem  priinum  anno 
1618  Całyiniana  iide  editam,  casti- 
gatus.  A  Gasparo  Kotowiecki,  Cu- 
stode  Eecł.  Collegiatae  B.  V.  Calis- 
siensis,  Praeposito  Richualiensi.  Ca- 
lissii,  excudebat  Aibertus  Gedclius 
Archicpiscopaiis  Typograplius  A. 
D    1618.  4.  6  ark. 

R.  1615  Jl?teuicł  Lubelscy,  wysadziwszy 
na  to  Mikołaja  Łęczyckiego  (Lancicius)  swo- 
jego Teologd,  wyzwali  na  dysputę  rózno- 
wierców.  Kalwini,  którzy  na  dysputę  nie- 
stawili  się,  wydali  jednak  opisanie  tej  dy- 
sputy pod  tytułem :  sHelatio  Epistolarts. 
Przeciwko  temu  opisaniu  wydany  jest  He- 
lator  ej)istolaris  ct castigatus.         (L.S.) 

3537.  Fragmcnta  duorum  scripto- 
ruuł  F.  SociM  Senensis,  in  quorum 
priorc  sentcntiam  eorum  qui  Jesuni 
CIn-istum  Dci  Filium  unum  illum  et 
altissimum  Dcum  esse ,  yel  saltem 
anteqiiam  ex  Maria  nasceretur,  re- 
ipsa  extitissc  afUrinant,  argumentis 
ałlatis  refellere,  in  posteriore  adra- 
tiones  adversariorum  ,  quibus  trcs 
in  unica  Dei  essentia  personas  ad- 
struere  conantur  i'espondcre  insti- 
tuerat.  Racoyiae  typis  Scb.  Sterna- 
cii 1619.  8.  09  str. 

3538.Disputatio  inter  RR.PP.  Di- 


TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI      281 


scalceatos  Ordinis  B.  V.  Mariae  de 
Monte  CarincloetJoannemStatoriuin 
Ariaiium  iterum  Lubiini  in  Polonia, 
anno  1620,  5  Juliiliabita,  aMagnif. 
D.  Christophoro  a  Lippa  Vicc-Pa- 
latino  Lubliuensi  cl Nolario  Castren- 
si  Osiecensl  specialiler  adhoc  roga- 
to et  deputato ,  fidelissime  et  sum- 
mo cnm  studio  excerpta  ac  desuri- 
pta  etc.  testJmonusque  lilustris.  Ju- 
dicum  disputationis  eiusdem  muni- 
ta  ac  roborata.  Cracoviae  in  Offic. 
Typ.  Matthiae  Andreoyiensis.  1621. 
4.  54  str.  1  karla  na  końcu  120 
kart  na  przodzie. 

Tu  zbijają  Karmelici  narzuty  Stojeńskie- 
go  uczynione  przezeń  w  opisaniu  pierwszej 
dysputy  przez  siebie  wydanej,      (L.  S.) 

3539.  Joannes  Joviiis  Leopolita. 
QuaestIo  demeiito  Christi.  Crac.in 
OfBc.  Franc.  Caesarii.  1620.4.  (L.S.) 

3540.  Quaestio  Tbeologica  deSa- 
tisfactione  Christi.  A  M.  AdamoO- 
pATOYio  S.  Tbeol.  Prof.  Dccano  S. 
Annae,  publice  ad  disputanduni  pro- 
positą.Disputabitur  in  LectorioDD. 
Tlieoiogoruni  3  Non.  Febr.  JHora 
XV.  Crac.  in  Offic.  M.  Andreovien- 
sis.  1620.  4.  2i  ark. 

Jest  tu  mowa  autora:  De  Admirando  in- 
carnationis  Mysterio ,  miana  w  r.  1615. 
(L-  S.) 

3541.  Ad  libruni  Hiigonis  Gro- 
tii,  qucfn  de  satisfactione  Christi 
adyersus  Faustum  Socinuin  Scnen- 
seni  scripsit ,  Responsio  Johan- 
nis  Crelłii  Franci  Ecclesiae  Ra- 
coviensis  Minislri.  Racoviae  Typ. 
Sternacianis  1623.  4.  531  i H kart 
regestrów. 

Pismo  to  rzadkie  spalone  było  ręlsą.ka- 
ta.  Zob.  Peignot  Dietion.  Crit.  Littćr.  et 
Bibliogr.  des  principaus  Iivres  condamnćs 
au  feu  etc.  a  Paris  1806.  (L.S.)—  Pismo 
Grocjusza  wyszło  pod  tytułem:  Hugon.  Gro^ 
tii  Defensio  FideiCatholicae  de  Satisfaetlo 
ne  Christi  adyersus  Faustum  Socinum. 
Lugd.  Batav.   1617.  4. 

3542.  ^)And.  EssEiMi  triumphus 
Crucis  :  sive  ildes  Calholica  de  sa- 
tisfactione ac  merito  D.N.J.C.  as- 
serla  et  yiudicnta  ab  exceptionibus 
alque  objectioiilbus  Socinianis,  po- 
tissimuni  vcroa]>  illisquasJoh.  Crel- 
lius  in  responsionc  sua  ad  librum 

Tom  II. 


Hug.  Grotii  de  eodem  argumeuto 
protulit  editio  altera   etc.    Ultraje- 
cti,  Ant.  Sniytgelt.  1665.  4. 
(Cat.  desliyr.  impr.  de  la  Biblioth.  duRoy. 
T.  III.  m.  N.  2543.) 
b) tam.  1669.  4. 

(Cat.  .lanss.  1679). 

3543.  Quaestio  Tbeologica  dc 
Christi  Domini  Mediatoris  geueris 
bunlani,  ba|)ituali  gratia  ac  buma- 
nitatis  eius  salutiferae  yera  efficien- 
tia ,  pro  loco  intcr  S.  Thcologiae 
Doctores  in  Celeberr.  Acad.  Crac. 
obtinendo ,  a  M.  Matthia  Błosio 
Crac.  in  Sapientia  Romana  S.  Theol. 
Doctore,  Ecclesiae  S.  Floriani  Cu- 
słode,  ad  disp.  proposita.  Crac.in 
Typogr.  M.  Andreoyiensis.  lo28. 4. 
2k.  ark.     (L.  S.) 

3544.  ( Kazanj  XXI.  o  Tagem- 
stwjch  Smerti,  Wzkrjssenj  a  na  ne- 
be  Wstompenj  Krysta  Spasytelc 
Swcta ,  w  Leśne  Polsbem  1636). 

O  wydaniu  tem  wzmianka  jest  na  tytule 
wydania  tegoż  dzieła,  w  Amsterdamie  r. 
1663  drukowanego.  Przedmowa  podpisana 
przez  Komenjusza.  (Ban.  H.  D.  K.  P.  I.  333), 

3545.  Jan  Jachnowicz.  O  wciele- 
niu Pańskim.  1636.  (Siarcz.) 

3546.  Declaratio  sententiae  de 
causis  mortis  Christi,  Job.  Crelłii: 
Franci  edita  a  Job.  Śtoinsbi,  C.  R. 
M.  1637.  8.  48stt\  i 4  naprzodzie. 

(L.  S  —  Cat.  de  laBibl.  du  Boy.  T,  III. 
D.  2.  N.2479), 

3547 .  Joannes  Vągrovecius  Ord. 
Cistcrc.  Quaestio  tbeologica  de  sa- 
tisfactione Christi ,  ad  disp.  prop. 
Crac.  1643.  Typ.  Fr.  Caesarii.  4. 

(Sienk.  Dod.  do  Bcntk.) 

3548.  Ad  Chr.  Lubieniecii  Soci- 
niani  epistolam  dcstatu  Christi  post 
resurrectionem  Petri  Paschalis  re- 
sponsio. Lugduui  Butayorum,  J.  Mai- 
re  1638.  12. 

(Catal.  des  livres  impr.  de  laBibl,  duRoy. 

T.  III.  D2.  N.  2480). 
Lebrun  w  dziele :  Recueil  des  grarures 
autrait  et  a  Teau  forte  et  ombrees,  Paris 
1809.  między  uczniami  malarza  Gerard, 
pomieścił  Teodora  Krzysztofa  Lubienie- 
ckiego.      Czybyto  był  ten  sam? 

(L.S.  w  Dzień.  Wił.  1819.  I.p.444). 

3549.  Kazania  o  Narodzeniu  Sy- 
na Bożego,  V  uniy  Personalny  (siej. 
4.  2  ark.      ' 

36 


282      TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI. 


Autor  a  Guliny,  Kaznodzieja  i  Prof.  Pol- 
ski  Coiregium   Gdańsk ie;[0.  (L.S.)  JanGu- 
liiislii,  inaczej  Jan  Sniatowski  był  w  Gdań- 
sku od  r.  1033  do  1644  którego  umarł. 
(Ath.  Ged.p.  83). 

3550.  Ambrdsiiis  Radoszyceasis 
Ord.  Fracd.  Asscrtiones  dc  Salisfa- 
ctione  Christi,  et  degratia  cl  virtu- 
ti bns  Cliristi.  Lesnae  Polonorum 
ex  Off.  Dan.  Yetleri.  1643>.  4. 

3551.  Au  Chrisliis  ijiia  mediator, 
chUu  reli}>-ioso  sit  adoraudus?  Pu- 
blice defiMidct  Mattłiias  Krasko- 
ATiECKi,  Litli.  Franequerae  4.  1638. 
'2  ark. 

Dysputa  niinna  pod  przewodnictwem  .la- 
na Makowskiego.   S.T.D.   (L.S.) 

3552.  Ahr.  Calovii.  ExaineHde- 
claratioiiis  novae,  Jo.  Crellii  Soci- 
uiaiil,  de  causis  niortis  Cliristi.  Dan- 

tisci  1G4G.    4.  (Cat.  Fritschii.) 

3553.  Paulus  Hercius  Curzelo- 
yiciisis.  Quaestio  Tlieolo}>ica  de'al- 
tissinio  luearnationis  Mysterio. 
Crae.  Typ.  Fr.  Cezary.   1647.  4. 

3554.  Joan.  Nemorecki.  DIspu- 
latio  de  resurrcctioue  Cliristi  ex 
morluis  FraneqHerae  1648.  8. 

(Sicnk.  Dod.  do  Bentk.) 

3555.  D.  O.M.  A.  Pasclialia  lioc 
esl  de  resurrcctioue  D.  et  Salv.  no- 
stri  Jesu  Cliristi,  cjiis  autecedenti- 
bus,  lypis,  fijjuris,  couiiexis,  conse-  . 
cjueiitibus  Exercitalio  Scłiolastica 
Sinjjularis.  Aiilhore  Hciirico  Nico- 
lai Phil.  et  Tlicologo,  apud  Geda- 
iieuses  Profcssore.  Dantisci  Tjpis 
Yiduae  Georgii  Rlietii  cxscripia. 
1648.  4.   7  ark. 

O  nim  Bock.  T.  I.  p.  1.  (L.S.)  , 
,  3556.  Jesus  Cliristiis  Mediator 
Dci  ot  Iioiniuuui  oiiiniiuii  uiiicus, 
lioc  est,  Disputatio  Tlieologica  de 
Officio  Cliristi  Mediatorio  lJuivcr- 
sali,  sunieientissiino  et  unico,  ex  I. 
Tiinotli.  11.  ver3.5  et  6.  dediicta  et 
eorroborata  ,  quaui —  in  lilustri  ad 
Leucorim  Acadeinia—  publico  Tlie- 
ologorum  exainiiii  siibiicit  Ahraiiam 
łlEYSEUsDaiiliscanus.  Wiltebergae, 
cliaractcribus  Mictraelis  Wendt. 
1648.  4.  5.V  ark.   (L.  S.J 

3557.  Gaspar  Drlźbicki  S.  J.  Co- 
ronis    sive   disiserlalio    dc  pcrpctua 


cruce  Cliristi  Domini  ab  instant! 
Conceptionis  usque  adinstans  inor- 
tissuae.  (^les.) 

3558.  Centuria  argumcnloruni 
pro  summa  et  naturalt  Cliristi  Do- 
mini DiTinitate,  etusdeiuque  diyinis 
pcrfectioiiibus  collecta  et  Samosa- 
llicnistis,  vel  Socinistis  (vulgo  Ar- 
rianis)  oblata  a  P.  Nicolao  Cicuoyio 
Soc.  Jesu.  Cracoviae  in  Offic.Fran. 
Caesarii.  An.l64I.  4.   32  str. 

W  przedmowie  pawiada  autor  :  iz  przed 
dwoma  laty,  trzydzieści  z  tych  argumentów 
hył  podał  P.  Krzysztof.  Stoińskiemu  i  za- 
rzuty jego  zbił  ita  ut  is  ea  fttlcire  ne  qui- 
deni  accersitts  stippetiis  potuerit. 

355'J.  Wizerunek  Nieprawdy  A- 
ryańskiey  postrzeźoney  w  rozbiera- 
niu wykładu  na  niektóre  miejsca  pi- 
sma S.  o  Bóstwie  Syna  Bożego  i 
w  Troycy  Przenayświętszey  w  Łu- 
clawicacli,  przez  P.  J.  S.  napisa- 
nego i  prawdziwym  nieprawdziwie 
nazwanego,  wysławiony  przez  X. 
Mikołaia  CicnowiwszA  Soc.  Jesu 
z  dozwoleniem  Starszych,  w  Krako- 
wie, ^vDruk.  Waleryana  Piątkow- 
skiego. R.  P.  1650.  4.  Zob.  Noly. 

3560.  Joackimus  Speroisius.  Quae- 
stio  tlieologica  desatisfactione  Chri- 
st! Domini  Cracoviae.  typ.  Vid.  et 
Haered.  Stanisl.  Bertutowie.  fol. 

(Sienk.  Dod.   do  Bent.) 

3561.  Mathias  Gorczyński.  Pro- 
mota  persona  Deus-Homo  in  Aca- 
demia  Mariana  Doctor  factus.  Po- 
snaniae  inOff.  Vid.  et  Hacr.  Alber- 
tiReguIi.  1661.4. 

(Sienk.  Dod.  do  Bentk.) 
.    3562.  Adam  Gdacius.    Jesus  Bi- 
ga Quaestionum.  BrigaeJoh.  Christ. 
Jacobus  4.  1  ark.  po  polsku. 

(Band.  H.  D.  K.  P.  III.  44). 

3563.  Adam  Gdacius.  Jesus  Trias 
Quaestionum.  4.  2  ark.  po  polsku. 

(Band.  1.  c.) 

3564.  Sebast.  Stryewicz.  Quae- 
stiolheolofjica  de  satisfactione  Xsti. 
1679.  Crac.  Tvp.  Univ.  fol. 

('Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3565.  MecciH  llpaB^HBwń  Ihcjct, 
Xpiicni()C'b,  cbiHT>  Bo?i;iH  omi.  noiani- 
Ky  cH-fema  ^pesn.  bc-Ł  bŁkh  .afo^hmt. 
oim.  Bora  oó-felnauHbJH  h  om-b  AWĄeik 
oioKHBaHHwń,  a  Bii  ocniamHbiń  nacu 


TEOLOGJA ,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI.      283 


ĄAii  36aBeHH  ^H);\cK.oro  Ha  cBimt  no- 
cAiiHbiu  no  npHcmbH)  aacb  cBoeMb, 
3a  ÓAarocAOBeHieMt  ,  Bbicoii,i;  BhBo- 
3-fe  npese^eÓHoro  ornu,o,  IInHOKCHinifl 
ruaieJifl,  apxMMaH^pnnii)i  en.  neAHKoń 
'jy^łojiiBopHOu  ;jaBpw  lIoiepcKou  cma- 
vpoiiHriH  CB.  Bce^eHCKOro  narnpiapxH 
KoHcmaHirHHoUoACKoro,  omt  hc^o- 
craoMuoro  iepoMoHaxa  loauiiKiara^H- 
niOBCiioro,  apXHiMaM^pbmin  Yepn-fe- 
ruBcKoro,  3  mYiiorpatpiii   KicBO-IIc- 

MeprKOH,  HlH^OBH  HCBiipHOMy,  paSHlT- 

WH  3HaKa?iH  o  Blecia  HanucaiiwaiH  n 
Ha  XpHcnit  Bbino;iHeHhiMH ,  poKy 
1 669  noKaaanbiii  4.  i2, 429  i  5  kart. 
Zoli.  Noty.  (Strojcw.  309). 

3566.  Messiasz  prawdziwy  Jezus 
ClirysUis  Syn  Boży,  od  poezutl^ii 
świata  przez  wszyslkie  AvieKi  lu- 
dziom od  Boga  obrecaiiy ,  y  od  lu- 
dziey  oczekiwany  y  w  ostalnte  cza- 
sy dla  zbawienia  ludzliicjjo  na  świat 
posiany,  po  przyściu  zaś  swym,  za 
Blo{»oslawieństweni  Wysoce  w  Bo- 
gu Przewielebnego  Je.  Mści  Oyca 
Innocentego  Giziela  Archimandry- 
ty  Swictey  Wielkicy  Cudotworn^y 
Ławry  Pieczarskicy,  Slauropigii  S. 
Accnmcniel  Patriarcbae  Coiistanli- 
nopoiitani.  Od  Gi"zesziiil;a  Joani- 
ciuszd  Galatowskiego,  Arcliiman- 
dryty  CzernicIioAvskiego  z  Typo- 
grapbicy  Kijowo  Pi<!C7.s4fskiey,  Ży- 
dowi niewicrneuiu  rozmaitenii  zna- 
kami o  Mcssiaszu  napisanemi,  y  na 
Chrystusie  wypelnionemi  Boku 
1672  pokazany.  4.  321  knrt  po  je- 
dnej str.  liczb.,  o  kart  regestru  iia 
końcu  ,  oraz  10  kart  na  przodzie. 
Zol).  Noty.  (L.S.) 

Jest  to  -widocznie  tłómaczeiiic  tralstafu 
poprzedzającego.  , 

3567.  Quaeslionc.'ł  dc  Verbo  lii- 
carnalo  et  de  eiusdem  aduiirabiii 
Matre  Virgine  ex  praeleetionibus 
P.  Joan.  Morawski  S.  J.  disputau- 
dac  in  Coli.  Posnan.  eiusd.  Soćiet. 
a  P.  Fr.  Stepbano  Sanuer  Ord.  S. 
Benedicli  Convcntus  Lnbineiisis 
Professo  in  codcm  Coli.  Posnan. 
Acad.  Bectore.  An.  1671  Mensę  Ma- 
jo, Lcsnae  imprim.  M.  Buck.  8. 
125  str.  6  kari  na  przodzie. 


Przypis.  Stefan,  Plaseclsicinu  Zskk.  S.  Be  • 
nedj4ita  Opat.  Lubińskiemu. 

3568.  Praelectioues  ibeologicae 
de  Incarnatioue  P.  Tbomae  Mło- 
nzj[A>owsKi  l^ol.  Soc.  Jesu.  Craco- 
viae  ex  Ołiic.  Cbr.  Scbedel.  A.  D. 
M.DC.Lxxiv.   fol.   ^AO  str.  irefjeslr. 

3569.  Tractatus  llieologieus  de 
Dco-Homine  sou  Verbi  l)ivini  in- 
carnalione  I*.  Joanitis  !1ostv!\ski 
S.  J.  I*osnajiiae  tv|)is  (]oll.S.  J.  A. 
D.  l()79.Ł:i09s'lr.  2 kart  naprzo- 
dzie i  reyeslr. 

3570.  Joanuis  Sku/etuski,  Ana- 
tomia moralis  Acrbi  Incarnali  typo, 
visoi,  ac  usui,publlco  exposifa.  Po- 
snaniae.  1698.  8.      (Cat.  Jans.  1092). 

3571.  Francisens  Bouzykowski 
Ord.  Min.  Ct)nv.  Tbcologica  de  Ver- 


bo  Incarnato  tbeorcniala.  Crac.  T 


yp- 


Fr.  Cezary.    1701.   fok   (L.S.) 

3572.  Piotr  DiJiM?(  S.  J.  Wschód 
i  zachód  słońca  sprawiedliwości, 
tojest  Kazanie  o  narodzeniu,  śmier- 
ci i  zniartwyclnYStaniu  Paiiskiem. 
w  Krak.  w  dr.  Mik.  Alex.  Scbedla. 
1704.    fol.  (Sienk.  Dod.  doBcnt.) 

3573.  Q,  D.  B.  \.  Comparationem 
discordanlium  opinionum  in  art.  dc 
Chrislo—  ad  d.  14.  Sept.  a.  1723  di- 
sputationis  publicae  loco  propouit 
Joanncs  Daniel  HoFFMA^ry  Thoru- 
neusis  Vulediclurus.  ThoruuiiTypis 
J.Nicolai.  4.  :iO  str.     (L.S.) 

3574.  Deus  Homo  seu  locarnatio 
Yerbi  Di  vi  ni  et  exc('ilenlia  pretlo- 
sissimac  Deiparae  Yirginis  Mariae 
quinque  -disputalionibus  IJicołogice 
propugualo  a  W.  P.  Adriano  ^jIA- 
SKOAvsKiS. .L'"'!ie()log'o  Polono.  Pra- 
gae  tvpis  Univeisit.  iu  Coli.  S.  J. 
An.  1728.  fol.  801  str.  oprócz  6 
ark.  na  przodzie  i  regestrów. 

Przypis,  .lulora  Jauowi  Lipshieniu  Pod- 
l;anclerzemu  Król.  Pol.  Frontispiciuni  szty- 
chowanc   z  portretem  Lipskiego. 

3575.  Proposiliones  iheologicae 
de  Gratia  Chrisli  et  Sacranientis 
quas  sub  fełicissimis  auspiciis  Perill. 
ac  Rever.  D.D.  CasimiriProzorCa- 
nonici  Catliedr.  Yilnen.  etc.  Stu 
dium  Vilncnse  Monacliorum  Baśi- 
lianorum  A.  D.  m.dcc.łyiii.  łypis 
Colk  Viln.  Schok  Piar.  4. 


284      TEOŁOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI. 


3576.  Casimirus  Stęplowski. 
Quaestio  theologica  de  verbiDivini 
incarnationc.  Crac.  1759.  Typ.  Sem. 
Ep.  Acad.    fol.   (Slenk.Dod.  do  Bcnt.) 

3577.  Traclatus  theoloijJcus  lii- 
storico-crUico-dogmaticus  dc Divini 
Verbi  Incarnalione —  sludioP.Fr. 
Ant.  BuuŁSKi.  A.  D.  1766.  Vilnae 
typis  Patrum  Min.  Convcnt.  4. 
393  str. 

3578.  Josepbus  Antonlus"  nE  Cłos. 
Quaestio  Tbeoiogica  de  Vcrbi  Divi- 
ni  Incarnatlone.  Crac.  Typ.  Univ. 
1768.   4.  (SlenŁ.  Dod.  do  Bent.) 

3579.  Tbeses  esTbeoIogia  Divl- 
noruni  Codlcum  iiilerprcte,  de  stir- 
pe,  genealogia,  conceptione,  Cbri- 
8ti,  de  Magorum  advenlu,  acBapli- 
smo  a  Cbristo  recepto,  disceptationi 
publicae  expositac  in  Collegio  SS. 
Petri  et  Pauli  S.  J.  A.  1770.  b.m,  8. 
5  kart      (L.S.) 

3580.  Badania  i  inyMi  filozoficz- 
ne o  prawdzie  objawienia  z  Bonne- 
ta  przez  X.  Zygni.  Lmowskiecjo  S. 
P.  w  Warszawie  1772.  8. 

(Kat.  Piar.  Warsz.  N.  22  p.88. 

3581.  De  Regno  Christi  ac  de  Of- 
ficiis  Principum  Cbristianorum  Ser- 
mo  apologeticus  ab  Episcopo  Dlo- 
nysiae  Melcbiore  Kochnoyio  ad  rc- 
colligendos  yeteres  etniodernos  Na- 
turaltstas,  cum  annexis  sparsimob- 
seryationibus  in  dogmata  iurjs  Ec- 
clesiastici  recenter  a  Paulo  Joscpbo 
Rieggerio  Vindobonae  yulgata,  fa- 
ctus  Anno  Incarn.  Cbr.  1778.  Lu- 
blini  typis  S.  R.  M.  PP.  O.  SSS.  T. 
R.  C.  M.DCc.Lxxvv.  4.  240  str.  o- 
prócz  6  kart  naprzodzie,  (regestr. 

Przypis.  Michałowi  Jerzemu  Poniato- 
TFskiemu  Arcybiskupowi  Gniezn., gdzie  pod 
pis:  E.  D.S.  Ch. 

3582.  Alber.  Kreczman.  Tracta- 
tus  Theologicus  De  Gratia  Salvato- 
ris  juxta  nientem  S.  Tbomae.  Yilnae 
impressus  an.  1779.  8.  264  str. 

3583.  Tractatus  Theologicus  De 
Incarnatione  Verbi  Divini  juxta 
mentcm  S.  Thomac  AngeliciDocto- 
ris,  usibus  Scbolarum  Tbomistica- 
rum.  per  R.  P.  Albertum  Kheczman 
Accomodatus.     Yilnae    apnd    PP. 


Scbol.  Piar.  an.  1780  impressus.  8. 
534  str. 


3584.  a)  Epistoła  albo  list  Rabi 
Samuela  żyda  ku  drugiemu  Rabi  Isa- 
akowi  żydowi  posiany,  źe  Jezus Na- 
zareński  prawdziwym  iest  Messia- 
szem  y  wszego  świata  zbawicielem, 
a  yże  żydowie  próżno  ynnego  Me- 
siasza  oczekawaią  kxiążki  wszem 
Krześcianom  barżo  użyteczne.  Item 
przeniesienie  barzo  skrytey  taiemni- 
cze  żydowskicy  od  żyda  Theodoze- 
go  o  panu  Jezu  Kryście,  yż  on  był 
synem  bożym  prawdziwym.  Tytuł 
floresami  otoczony.  Na  końcu:  Pras- 
sowano  w  Krakowie  przez  Floriana 
Ungleriusa  Lata  Bożego  1536.  8. 
48  kart  nieliczb.  typ  gocki. 

(Ban.  H.  D.  K.  P.  I.  273.— L.  S.) 

b) łam.  II  tegoi  t.  r.  8. 

Tłómaczem  jest  pono  Piotr  Poznańczyl;. 
(Ban.l.c.) 

c) —  — .  Cracoviae  exofficinaUn» 
gleriana  A.  D.  m.d,xxxviii.  tylei 
kart  i  druk  co  w  tvyd.  r.  1536. 

d)  Epistoła  it.  d.  JSakońcu:  Pras- 
sowano  w  Krakowie  przez  Macieia 
Ostrogorskiego  Lata  Bożego  1539< 
8.  6  ark.  druk  gocki. 

List  ten  narożne  języki  jest  przełożony. 
(L.S.) 

e)  7oi,  pod  tytułem:  Anekdota 
Żydowskie  pod  różnemi  imionami 
wydane  b.  m.  i  r.  8. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3585.  Traktat  Samuela  Rabina 
Błąd  Żydowski  pokazuiący.  Na- 
przód z  arabskiego  ięzyka  na  łaciń- 
ski, a  teraz  świeżo  na  polski  przez 

Cewną  osobę  przetłumaczony.  R.  P. 
705.  w  Wilnie  w  druk.  Akad.  Soc. 
Jesu.4.  8  ark.  i  arkusz  naprzodzie. 
W  przemowie  tłómacz  powiada,  iz  książ- 
ka ta  napisana  przez  Rabina  Samuela  po 
arabsku  r,  1000;  przez  żydów  tłumiona  do- 
piero r.  1535  wyszła  na  s'wiat  w  języku  ła- 
cińskim.     (L.  S.) 

3586.  Aureus  Rabbi  Samcelis. 
Tractatus  ad  Isaac  Rabi.  Calissii  in 
Off.  Alber.  Gedelii.  1612.  4. 

(Sienk.  Dod.   do  Bcnt.) 

3587.  Rabbi  Salomon  Bekanttniss 


TEOLOGIA ,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI.      285 


in  Christlichcn  Glaubcn.    Dantzigp 
1656.  4. 

Po  aiemiecku  i  liebrajsku. 

(Cat.  Janss.   1702). 

3588.  a)  Jakóba  Radlińskiego  Pra- 
wda Clirześciaiiska,  to  iest  Traktat 
Rabina  Samuela,  w  Lublinie  1732. 8. 

m  (Kat.  Piar.  "War.  1822.  p.  48). 

p  b)  (Veritas  Cbristianae  RcHjJ^io- 
nisadserta:  boc  cst  Epistoła  R.  Śa- 
muelis  Marocciani,  ad  R.  Isaacuni, 
Subiuimecensis  Synajcogae  Magi- 
struni,  niissa ;  in  qua  Propbclarum 
tcstimoniis,  Cbristum  Doniinuin^ 
Yeriiiii  Messiam  yenisse,  passum , 
mortuum  esse,  rcsurrcxisse,  ad  coe- 
los  adscendissc,  eiusquc  fulurus 
secnndus  adyentus  denionstratur. 
Ex  Fr.  Alpbonsl  Boniboininis  Ord. 
Praedieat.  latina  yersionc  polonice 
reddita  et  annotationibus  aucta.)  po 
polsku  R.  P.  1733  w  Druk.  Coli.  S.  J. 
8.  2  alfabety. 

Tłómacz  Jakób  Pikwel Itadliński,  Zgrom. 
Kanon.  Rcgular.  N»  końcu  obszerne  do- 
datki tyczące  się  kistorji  żydów  w  Polsce. 
(Jan.  Pol.  1.66), 
c)  Prawda  Cbrześciańska,  to  iest 
Traktat  Kabina  Samuela  i  t.  d.  w  Lu- 
blinie 1753.  8. 

(Kat.  Piar.  Warsz.  1822  p.  123.) 


3589.  List  Micbaela  Żyda  okrzczo- 
neco  w  Roku  Pańskim  1583,  który 
do  wszystkicb  źydow  w  Polszczę 
będącycb  podał,  ukazuiąc  im:  iź 
iuź  Messyasz  to  iest  Chr.  Je.  na 
świat  przyszedł.  W  Krakowie, 
w  Druk.  Andrz.  Piolrkowczyka. 
R.  P.  1584.  4.  ii  ark.  (Cl,'ł.) 

Przypis.  Królowej  Annie  od  Józefa We- 
reszczyńskiego. 

3590.  Odpowiedź  Izaaka  Ben  Mo- 
szccb  Rabina  Brzeskiego  Abrałia- 
niowi     Lizbońskiemu.     W  Wilnie 

1817.  8.  (Kat.  Kiejd.) 

3591.  Prosta  odpowiedź  proste- 
go chrześcianina  wiernego  iednak 
na  niewierne  pismo  żydowskie  nie- 
dawno tu  w  Wilnie  drukowane,  to 
iest  na  list  Rabina  Lizbońskiego  do 
Rabina  Brzeskiego.  W  Wilnie 
w  Druk.  XX.  Missyoan.  R.  1817. 
8.   78słi'. 

Autor  X.  Poili  Missyonarz.  Ohatcpism* 
są  w  odpowiedzi  na  pisemko  bezimiennie 
■w  Wilnie  podobno  tegoż  roku  wydane,  któ- 
rego cxempiarze  wkrótce  po  wyjs'ciu  z  dru 
ku  starannie  ściągane  i  całe  wydanie  zni- 
izczone  zapewne  zostało. 

3592.  Przyszedł  Clirystus  Mes- 
syasz  prawdziwy.     W  Warszawie 

1818.  L     (Kat.  Piar.  War.  1822.  p.  47). 


Du 


Ś  w  I 


Ę  T  Y. 


3593.a)Interrogaliones  et  Respon- 
siones,  de  Processione  Spiritus  San- 

cti  Desum|)lae  ac 

breyiore  et  dihicidiore  ordine  dige- 
stc,  ex  libro  Gennadii  Scbolarii  Pa- 
triarcbae  Constantinopoiitani ,  in 
quo  quinque  capita  defcnduntur, 
quc  in  Sancta  et  Oecunicnica  Flo- 
rentina  Synodo  continentur.  Yil- 
naeTypislllustiss.D.D.Nic.Cbrisl. 
Radiuiłi,  Ducis  Olyc.  etc.  b.r.  12. 
aO  kartek  nieliczb. 

Na  przedzie  wydawca  Basilius  Amaski 
Rulhenus  położył  Dedykacją  do  Jana  Za- 
moyskiego, Kanclerza  i  Hetmana,  datowa- 
ną z  Obozu  podPskowem  d.  8  Pazdzicrni- 
liar.  158i.  (L.  S.)  Zob.JSoly. 


b)  Intcrrogalioncs  et  respon- 
sioncs  de  Processione  Spiritus  S. 
desumplae,  ac  breyio- 
re et  dilucidiorc  ordine  digestae 
ex  libro  Gennadii  Scbolarii  Patriar- 
cbae    Constantinopol.     ab    Antonio 

Posseyino  dcSoc.  Jcsu —  Ingol* 

stadii     ex     Offic.     W.    Ederi    A. 
M.D. LXXXIII.  12.  57  str. 

3594.  HciioBt^aHie  o  Mcxo?«;\eHiK 
CBHmaro  /^yxa.  Bi.  Ocmpor*  1588.  8. 

(Sopikow.  I.  104). 

3595.  Bessaryoaa  Kardynała 
Rzecz  o  pochodzeniu  Ducha  S. 
w  Krakowie   1605.  4.  (Nieś.) 

3596.  Refutatio  Disputalionis  de 


286      TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI. 


Spiritu  Sancto  ,  (juae  lioc  aiino  in 
Academia  Seneusi  liabita  cst,  prae- 
side  Albcrto  Grarcro,  Tlieol.  ibidem 
Doclore  et  Professorc,  scriptaaVa- 
lentiiio  Smalcio  Gotbaiio.  Racbviae, 
1613.  4.  25  str.  (L.S.) 

3597.  Missio  Spiritus  Sancti :  t.  i. 
Kazanie  o  posyłaniu  Ducba  S.  któ- 
re miał  w  dzień  Świąteczny  Koku 
1635  Mai j  17  dnia,  w  Cerkwi  Bral- 
skiey  Wilen.  Zesłania  Ducha  S. 
Wielebny  Ociec  Samuel  Szycik  Za- 
leski etc.  z  Ruskiego  na  polski  ię- 
zyk  przełożone.  Drukowano  w  Wil- 
nie, Koku  1635. 

Dedyk.  Metropolicie  KiiowcMcmu  Pio- 
trowi Mohile.  (Bibl,  Słuc.) 

3598.  De  Sancti  Spiritus  aduentu 
Oratio  łjabita  in  Sacelio  Pontificio 
ad  Sanctiss.  D.IN.  Benedictum  XVI 
Pont.  Max.  a  Coaiite  Nicolao  Lipski, 
Seminarii  Komani  Convictore  A. 
M. DC. XLII.  Kemae  typis  Antonii  de 
Kubeis.  4.  i  ark.     (L.S.) 

3599.  Colloquium  Kiouiense  de 

Processione  Spiritus   Sancti 

iiiter  A.  Kerereudum  Do- 

minum,  Innocentium  Gizel  CoUe- 
gii  Mohilaeąni  Kioyiae  Kectorem 
et  Pliilosopliiae  Professorcm  et  P. 
JKIcoIaum  CiCHOYiUM  Societatis  Je- 
su:  Kioyiensem  tum  Missionarium. 
Nunc  ab  eodem  Palre  e  manuscri- 
ptis,  mox^  ob  eo  colloąuio ,  bona 
fide  exaratis  ,  erutum  ,  et  in  lucem 
datum.  Cracoviae  apud  Stanislaum 
Bertntowic.  A.  D.  1649.  8.  Exem- 
plarz  niezupełny  dochodzi  do  kar- 
ty 83.     Zob.  Noty. 

3600.  Joannes  Crellius.  Tracta- 
tus  De  Spiritu  Sancto.  b.tn.  1650.8. 

(Sieni;:  Dod.   do  Bent.) 

3601.  Tribunal  SS.  Palrum  O- 
rientalium  et  Occidcntałium  ab  O- 
rientalibus  summe  laudatorum  :  ail 
quod  ,  duas  de  Processione  Spiritus 

o controversiasexponendas 

Graecis proponit,   P.  Ńicol.  Ci- 

ciiOYius  S.  J.  In  OfGc.  Vld.  et  Haer. 
Fr.  Caesarij.  1658. 4.  329  str.  i  2 
kart  na  przodzie. 

Przypis.  Zakonnikom  Ławry  Kijowskiej. 


3602.a)TryTłunal  Świętych  Oycow 
Greckich  i  t.  d.   we  Lwowie  w  Dr.  _ 
S.  J.  1692.  4.    (L.S.) 

b)   Trybunał    Świętych     Oycow 

Greckich z  Tribunału 

Łacinskicp;o  W.X.Mikolaia  Cicuo- 
wiuszA  Theologa  S.  J.  r.  1658. 
w  Krakowie  wydrukowanego,  prze- 
niesiony i  mieyscami  skrócony,  we 
Lwowie  w  Druk.  S.  J.  1698.  4. 
161  str. 

Tlómaczcm  jest  Teofil  Rutsa  S.  .1.  j.tk 
widać  z  podpisu  dedykacji  do  Alexandra 
Jabłonowskiego. 

3603.  Stary  Kosciol  Zachodni  No- 
wemv  Kościołowi  Rzymśkiemy  po* 
chodzenie  Ducha  S.  odOyca  Same- 
go nie  od  Syna  pokaz vic.  Y  Try- 
bunał napisany  przez  INikotaia  Ci- 

chowiusza...... za  prawdziwy 

Trybunał  miee  zakazvie.  Y  starą 
f^iarę  .napisaną  od  Pawła  Boy- 
my .r nazywać  No- 
wą JViarą  y  zmyszloną  roskazyic. 
Na  odtvrocie  karty  tytułowej'.  Xic-  '[ 
ga  ta  przez  Wicicbucgo  w  Bogu  Oy- 
ca  Joaniciysza  Galatowskiego  Ar^ 

'chimandrytę  Czcrnihowskicgo  Je- 
leckiego  światy  icst  podana.  ZTy- 
pographieyArchiepiskopskiey  wNo- 
wogrodku  Siewierskim  zostaiącey. 
R.  P.  1678.  4.  88  kart  1  nieliczbo- 
wana,  ±05  str.  i  7  kart  na  przo- 
dzie.    Druk.  gocki. 

Dedykacja  do  Łazarza  Baranowicza. 
Zob.  Noty.  (Ł.S.) 

3604.  Na  stary  kościół  Zachodni 
Joannicynsza  Galatowskiego  wyda- 
ny R.P.  1678.  Quaćstyiki  albo  kró- 
tkie pytania  zadane  i  rozwiązane 
R.P.  1(579.  Drukowano  wKlaszto- 
rzeOliwskim  R.P.  1682. 8.  48 sir. 
Typ  gocki.     (Ban.  IŁ  D.  K.  P.  II.  U.) 

3605.  Goliat  swoim  mieczem  po- 
rażony, to  iest ,  Joaunikius  Galato- 
wski  Archimandrita  Jelecki ,  prze- 
ciw pochodzeniu  Ducha  S 

y  kościołowi  Rzymskiemu  piszący 
])rzez  X.  Thcophila  Rutkę  S.  J. 
Theolofja  rcfutowany —  w  Lubli- 
nie, w  Druk.  Kol.  S.  J.  R.  P.  1689. 
4.  171  sir.  i  3  kart  na  przodzie. 
Zób.  Noty. 


TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI.      287 


3606.  Angclicus  Doctor  D.  TLo- 
mas  Aąuinaś  Ord.  Praed.   exj)ulsi 

'  Spiritus  S ad  ea in- 
dem Ecclesiaiu —  contra  calumnia- 
toreni  Joanniciuin  Galatowski  Ar- 
chimandritani  Czcrnicclioyiensein 
Rcstitutor  —  TypisColł,  Lublin.  S. 
J.  A.  1694.  181  str.  xv niezupeł.  e- 
xempłarzu  i  5  kart  na  przodzie. 

Waprobacji  do  druku  datowanej  we  Lwo- 
'     -wie  r.  1692,  autor  tego  dzieła  mianowany 
Teofil  Rutka  S.  T. 

3607.  Clirisloplior.  Sandii  pro- 
bleina  paradoxiini  de  Spiritu  San- 
clo  ,  ann&n  per  illutn  sancloruin 
Angelorutn  genus  intelłigi  possity 
una  cum  i*efutatione  opinionis  So- 
ciniauorum,  Spiritum  Sanctum  Per- 
sonam  esse  ne^antium.  Coloulaeap. 
Joannem  INicolai.  1078.  8. 

(Catal.    des  liyres   iropr.   de  la  Biblioth. 
^  du  Roy.  Paiis  1.752.  T.III.  D2.  N.  2485.) 

2608.   Zgoda  Suicta  Cerkwie  S. 

Wscliodniey  prawosJawuey 

w  Duchu   Świętym  o- 

l;olo  pochodzenia  tegoż  Ducha  Świę- 
tego   z  Wyznania  teyźe  Cer- 
kwie S.  Wschodniey  w  Księgach 
Cerkiewnych  Słowienskich  do  tych 
czas  wiernie  zatrzymanego,  wiernie 
■»vyięta....  przez iednego  nprzeyme- 
go  y  Zgodzie  Cerkiewney  życzli- 
wego Przyiacicla  y  Promotora  J.  M. 
P.  E.  A.  L.  na  świat  drukiem  po- 
dana. Z  pozwoleniem  Starszych  we 
Lwowie  Roku  Pańskiego  od  zgody 
przez  Chrystusa  Jezusa  miedzy  Bo- 
giem y  Ludźmi  zawartey.  1078.  4. 
12L  ark.  Zoh.  Notrj. 

3609.  Fundamenta,    na'  litórycli 

Laciiinicy  jedność z  Rzymem 

fundują,  wywrócone  y  zniesione. 
1683.4.    h'.m.      (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3610.  Defensio  Sanclae  Orthodo- 
xae  Orientalis  Ecciesiae  contra  Hae- 
reticos,  Processlonem  Spiritus  San- 

cti ncgantes.    Ex  Sanctis  Pa- 

trikns,  potissimum  Graecis  dcdu- 
cta ,  ac  Coufessione  pracsenlis  Ec- 


ciesiae     Firmata  a  Theo- 

philo  Rutka  Soc.  Jesu  Presbytero, 
Orbi  publicata.  Posnaniac,  Typis 
Collegii  S.  J.  Anno  Domini  1678.4. 
248  str.  i  9  kart  na  przodzie. 

Dedykacja  do  Stanisława  Jana  Jabłono- 
wskiego ,  Wojewody  Ruskiego ,  Hetmana 
Polnego  Kor.  przedmowa  do  czytelnika  i  t. 
d.  Herb  Jabłonowskiego  na  osobnej  kar- 
cie, z  podpisem:  Leopoli  Simon  Murczetu- 
ski  excudit.     (L.S.)  Zob.  ISoty. 

36li. Calissii.  1682.  12. 

(Cat.  Janss.  1703). 

3612.  Quaestiunculae  supra  Dia- 
logum  primum  de  Processione  Spi- 
ritus S.  a  Solo  Patre  formatae  et  rc- 
solutae  a  quodam  Latino-Romano 
A.  D.  1682.  Typis  Mouasterii  OU- 
yensis  S.  Ord.  Cist.  imprim.  G.  Fp. 
Fritsch  Factor,  8.  72  sir.  Por.N. 
3604. 

3613.  S.  Cyryllus  Patryarcha  A- 
lcxandryjski,  INaj  wyższego  Biskupa 
Rzymskiego  Caelestina  na  Soborze 
Efczkim  INamicstnik,  tenże  ód  Du- 
cha S z  nieba  ^dany  obrońca , 

z  różnych  swoich  ksiąg, 

jako  z  grobu  na  świat  wyprowa- 
dzony, przez  X.  Teofila  Rutkę  Soc. 
Jesu.  w  Lublinie  1697.  4. 

Trzy  przemowy,  1.  do  S.  Cyrylla,  2.  do 
S.  Archanioła,  3.  do  łaskawego  Czytelni- 
ka, tudzież  pochwały  S.  Cyrylla,  str.  nie- 
liczb.  22.  textu  str.  235.  Dowodzi  Rię 
w  calem  tem  dziele  ,  na  powadze  Pisma  S., 
Ojców  SS.,  tudzież  Koncyliów,  pochodze- 
nie Ducha  S. 

3614.  Theodorus  Dux  Czarto- 
KYSKi.  De  Effusionc  Spiritus  Saneti 
Oratio.   (ok.  r.  1723).  4. 

Mowę  tę   miał  Czartoryski    w  obec  Pa 
pieza  Innocentego  XIII.  i  Kardynałów. 
(Jan.   Pol.  I.    i6). 

3615.  JNicolaus  Lipski.  De  S.  Spi- 
ritus adyentu  Oratio.  Romae  1742. 4, 

(L.S.) 

3616.  Sylwester  Jaisdecki  Kan. 
Reg.  Grobu  Jeroz.  Rezydencia  N. 
Ducha^  to  iest  Kazanie  o  IN.  Duchu, 
w  Krakowie  w  Dr.  Akad.  1744.  foł. 

(Sienk.    Dod.  do  Bent.) 


288      TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI. 


4)    Trójca  Najświętsza. 


3617.GrzegorzPAWEŁ. Krótkie  wy- 
pisanie sprawy  klliora  była,  o  pra- 
wdziwym wyziiauiii  y  wierze, Pana 
Jeznsa  pra wdziwegoBoga,ySyna  ic- 
goKrystusa  zbawiciela  i  Pana  nasze- 
go, także  y  Dueba  S.  pocieszyciela 
y  Doktora  naszego,  w  Krakowie  y 
w  Pińczowie  Roku  1563  dnia  7 mie- 
siąca Oktobra  w  Krakowie,  a  dnia 
9.  10.  11.  12.  13.  y  14  w  Pińczo- 
wie na  Synodzie.  W  Nieswiźn, 
w  Drukarni  Danielowey,  1564.  8. 
36  kart  nieliczb.  (L.  S.)  Zo6.  Noty. 

3618.  Na  upominanie  Jana  Kalwi- 
na do  braciey  Polskiey  napisane^ 
przeciwko  Tablicy  w  Polszczę  wy- 
daney,  w  ktorey  cbce  pokazać,  żeby 
pismo  święte  o  Troycy  nic  zawsze 
rozdzielnie  mówiło.  Jana  Kaza^o- 
wsKiEGoSlacbćica  Polskiego  Krotka 
odpowiedz,  b.  m.   Roku  1564.  4. 

(Józ.  Łukasz.  Noty.) 

3619.  Job.  Val.  Gentilis.  Con- 
fcssio  deTrinitate. 

Z  następnego   pisma  można  -wnosić,  iz 

fismo  to   wyszło  w  Polsce ;  przeciw  temu 
owieni  wyszło  : 

3620.  Job.  WiGAisDiDeDeo  con- 
tra Arianos  noyos  in  Polonia  ortos. 
Kpgiomontil563. 

3621.0  uznaniuPanaBogawszecb- 
inogącego  troie  kazanie,  które  miał 
ksiądz  Sarmcki  na  Seimie  Warsza- 
wskim. Masztu  wszytkę  terazniey- 
szą  różnicę  o  Troycy  S.  obiasnio- 
iią,  y  odpis  na  tabliczlii  y  ksiąszki 
Gentilisów.  Na  końcu:  Drukował 
Macicy  Wierzbicla.  1564.  8.  59 
kart  nieliczb. 

Po  przedmowie  do  Zygmunta  Augusta, 
datowanej  tegoż  roku  z  Warszawy  14  Lu- 
tego, położone  ono  Wyznanie  Sarnickiego, 
które  potępiał  Grzegorz  Paweł  w  liście 
swym  do  Kos'ciołów  Helweckich.  (L.  S.) 
Zob.  ISofy. 

3622.  O  wyznaniu  Wiary  Księ- 
dza Sarnickiego,  po  iego  oderwa- 
niu :  List  Grzcgor/.a  Pawła  do  Ko- 
ściołów Helweckicb  wydany,  aby 
braciey  poboźney  więcćy  niezwo- 
dził.  b.  m.  Roku  1564.  8.  8  kart 
nieliczb. 


Przytym  3  karty  zajmujący:  List  Doktora 
Stankara  do  Zboru,  kthory  Sarnicki  rządzi. 
Sarnicki,jak  widać  z  tego  listu  Grzegorza, 
wydał  w  owym  czasie  trzy  kazania  polskie 
Królowi  przypisane,  (zob.  N.  poprzedź. )^  i 
zaraz  po  przemowie  do  Króla,  położył  swoje 
Wyznanie  Wiary. —  Z  niego  Grzegorz  Pauli 
cbce  dowodzić,  iź  Sarnicki  był  razem  iDe- 
istą,  i  cbciał  niektóre  rzymskie  obrządki 
zatrzymać. — Stankar  radziZborowi  (Niedz- 
wiedzkiemu),  aby  się  pilnie  Arjanów  strzegł 
i  przyjął  jego  naukę  o  Christusie  pośre- 
dniku,  człowieku  tylko.     (L.  S.) 

3623.  a)  Gregorius  Pauli.  Antido- 
tum contra  articulos  fidci  nouae  aSar- 
nicio  Varsaviae  cxbibitos,  tanqiiam 
a  noro  Papa :,  seu  Antidotum  con- 
tra Canoncs  decretorum  Sarnicii. 
Niesyisii  apud  Dan.  Łancicium. 
(1563).  8. 

b) NiesYisii  1578  (1579). 

(Hoffmann  deTypogr.  p.  37.; 
Sand.  p.  43.  Bock  (T.  I.  P.  IL  p.  606) 
mniema,  iz  edycja  tego  dzieła  r.  1578 
w  ćwiartkach,  wspomniana  jest  powtórną. 
Lecz  Bock  żadnej  z  nich  nie  znał ;  Hoff- 
mann zas'  musiał  je  mieć  przed  oczyma, 
najpewniej  z  Bibljoteki  Załuskich:  gdyż 
wyraźnie  twierdzi,  ze  jest  odpowiedzią  na 
artykuły  Sarnickiego  podane  na  Sejm  roku 
1578(7).  Tedy  na  jaw  nie  wyszło,  jak  w  tym- 
że roku  albo  w  następującym.    (L.  S.) 

3624.  Prawdziwey  nauki  Krze- 
ściaiiskiey,  i  iey  przeciwney  Fał- 
szywcy Antykrystowey,  krótkie  o- 
pisanie.  GregoriusPAums.  b.  m.  i 
r.  8.  iO  kart  nieliczb. 

Wymierzone  szczególnie  przeciw  Sarni- 
ckieiuu. —  Znajduje  się  w  Bibl.  Puł.  —  San- 
dius  i  Bock  tego  nie  przywodzą  Jest  to 
iedvne  pisemko,  na  którcm  autor  imię  swo- 
je położył. 

Około  tego  czasu,  to  jest  r.  1565,  wspo- 
mina Bock,  Historia  Antitrinit.  T.H.  C.  3. 
p.8;>6.   (L.  S.) 

3625.  Grzegorz  Paweł.  Różność 
Wiary  uczniów  Slankarowycb,  któ- 
rzy się  szczycą  onynii  Kościoły 
w  Hcłwccicy  y  indzicy  i  którymi 
się  na  fundainentowycb  micyscach 
Pisjsia  Świętego  nie  zgailzaią,  ale 
s  Stankarein  są  iedno.  w  Nieświżu, 
w  Drukarni  Danielowey  j  Roku 
Pańsk.1564.   8. 

Dowodzi  się  tu  Stankarjanóm  wspólność 

z  wiarą  Żvdo\yską,  Sabelljanizmem  zwaną. 

Osiński  (Zycie  P.  Skar.p.  74.)  nazywa. 


TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI.      289 


autora  Grzegorz  Paw;    w  innych  pismach 
jego  nazwany  jest  Paweł. 

3626.  Andreae  VoLAm  Epistoła 
quae  explicat  controversiain  his 
temporibus  de  S.  Trinitate  motam. 
Regiomonti  1565. 

(Baliń.  Bibl.  Warsz.  1831.  Marz.  p.  440.) 

3627.ErasmiGLicziNERiZnenensis, 
de  Sacrosanctissima  Trinitate,  or- 
thodoxae  ac  vcrissimae  obserratio- 
ncs ,  quibus  cumulatissimc  oslen- 
dituFjTrinitatem  ter  quaterque  ado- 
randam  ,  csse  iinum  illura  ac  verum 
Deum,  de  quo  iii  Deutero.  dicitur. 
Atidi  Israel  Doniinus  Deus  noster 
Deus  unus  est,  hac  turbiilentissi- 
ma  tempestate  apprime  utilcs  neces- 
sarlaeque,  piis  omnibus ,  qui  a  no- 
vis ,  hoc  in  urticulo  fidei,  Arianis, 
conspuuntur,  insectanturque.  Fran- 
cofurti  ad  Oderam.  In  Offic.  Jo. 
Eichhorni,  1565.  4.  261  ark.  i  2 
ark.  na  przodzie. 

Przedmowa    do    Stanisława   Ostroroga, 
Kasztel.  Międzyrzeckiego.  (L.  S.) 
'  Jest  to  pismo  wydane  przeciwko  Janowi 
Caper,  który  był  pastorem  Kos'cioła  refor 
mowanego. 

(Friese  Beytr.  II.  Th.  2  Bnd.  p.  231.) 

3628.  Colloquium  Piotrkowskie. 
To  iest  rozmo.wa  którą  mieli  wy- 
znawcę prawdziwey  wiary  sthara- 
dawney  o  Panu  Bodze  w^  Troicy 
iedynym  s  stroną przeci wną  wPiotr- 
fcowiewSeym,  Koku  przesz.  1565. 
Tamże  o  krzcie  dziatek  y  o  Nowo- 
krzczeństwie.  Przeciw  tymże  ua 
końcu  'rozeymowanie.  W  Krako- 
wie z  Drukarnie  Maciela  Wirzbic- 
ty,1566.  4.  60  kari  nieliczb.  Zoh. 
Noty. 

3629.  O  ieduości  Boskiey  nie- 
rozdzielney  przeciw  wieku  dzi- 
sieyszef^o  błędom  i  bluznierstwom 
Arianskim  nowo  wskrzeszonym, 
Nauka  i  obrona  s  szczyrego  słowa 
Bożego.  Przemowa  do  J.  M.  Pana 
Woiewody  Kra.  o  tey  sprawie  na- 
pisana, i  wszem  ku  pociesze,  tych 
czasów  bardzo  potrzebna.  Summa- 
riusz  abo  krótkie  zniesienie  oboiey 
strony.  Odpowiedz  Kościoła  Jene- 
wsfciego  na  żądanie  J.  M.  Pana  Wo- 
iewody Wileńskiego  o  .scripcie  Ja- 

TOM   II. 


na  Kazanowskiego  y  innych.  Na 
końcu:  Jego  Krolewskiey  M.  Ty-^ 
pograph  Macicy  Wirzbięta  Impri- 
mował. 

Kosztu  na  to  nie  żałował,   ' 

By  się  Oyczyznie  zachował. 

Roku  1566.  8.  27 ark.  (L.S.)Zoh. 
Noty. 

3630.  Historia  Talent.  Gentilis 
capitis  supplicio  Bernae  affectt  et 
contra  eiusdem  blasphemias  ortho- 
doxa  defcnsio  articułi  de  S.  Trini- 
tate. Ac  eiusdem  censura  propo- 
silionum,  quibus  nitunturCatabap- 
tistae  in  Polonia  probare  baptismum 
non  successisse  circumcisioni-  (con- 
tendentes?).  Genevael567.  4. 

(Cat.  Fritschii.) 

3631.  Omnis  (jui  transgreditur 
etc.  Joan.  Can.2  Francisci  Stan- 
CARi  Mantuani  Łibri  duo  quorum 
primuS  est  Apologia  adrersus  eos 
qui  eum  et  morositatis  etiracundiae 
accusant,  quique  eum,  quQd. con- 
cordiam  in  religione  cum  Haereti- 
cis  renuat  nec  cum  illis  Eccłesiam 
aedificet,  damnant.  Alter  de  vera  et 
recta  inter  Stanislaum  Sarnicium 
Połonum  cum  sequacibus  et  Fraa- 
ciscum  Stancarum  Mantuanum  ine- 
undae  concordiac  in  Fide  ratione 
Ad  omnes  ,  qui  pie  et  syncere  De- 
um  colunt ,  in  quovis  loco  vel  gen- 
te.— A.  D.  1568.  4.  Sygn.  A  —  L. 
Na  końcu:  7  Decembris  1567.  Zoh. 
Noty.  (Bant.H.D.K.P.II  326.) 

3632.  Si  hominibus  placerem, 
Christi  seruus  non  essem.  Gała.  1. 
Francisci  Stancari  Mantuani,  De 
Trinitate  et  Unitate  Dei,  deque  in- 
carnatione  et  mediationc  Domini 
nostri  Jesu  Christi  adrersus  Tridei- 
tas ,  Arrianos  ,  Eutychianos  ,  Ma- 
carianos ,  Cerinthianos ,  Ebioni- 
tas  et  Photinianos  Łibri  quatuor. 
Ad  Magnif.  et  liłustr.  D.  Petrum 
Zboroyium,RegniPoloniae  pruden- 
tissimum  Senatorem,  Castęllauum 
Bieceusem.Capitan.Stobnic.  et  Tlu- 
maczoyien.  ac  Patroiium  summc 
clementissimum.  6.m.  A.  D.  1567. 
2  Aprilis,  h.  m.  A.  D.  1567.  2  A- 
prilis.  4. 

37 


290      TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLiSoŚCI. 


BandtVie  H.  D.  K-  P.  II.  324.  domyśla  się 
ze  to  drukowano  w  Krakowie.  Przedmo- 
wa datowana  :  Stobniciae  1  Aprilis  A.  I). 
1  5.6.7-  Tam  powiada  Stankar,  ze  z  łaski 
Zborowskiejyo,  ma  nie  tylko  utrzymanie, 
ale  i  dóm  w  Stobnicy,  zapewne  ten  sam, 
w  którym  nmarl  r.  1574. 

Przypis. Zborowskiemu,  datowane  ze  Sto- 
bnicy. 

3633.  Fiane.  Stancari  Apoloj^ja 
et  dc  Ycra  cum  Sarnieio  conconlia 
1568.  (Kat.lu.) 

3634.  Calholici  ciiMisilam  et  Or- 
tliodoxi  Judicinin  »»t  ceiisura  de  Ju- 
dicio  et  Ceiisura  Minislrorum  Tijjii- 
rinoriim  et  Ileydellierjjeiisiiiin  de 
dojymate  contra  adorandam  Triulla- 
tciii  In  Polonia  iiiijłcr  sparso. —  Co- 
loniae  apud  Malmiiim  Cliolliinin. 
MDLxv.  8.  ^oO  str.     (L.  S.) 

Odpisał  na  to  Henr.  Bulllnger  w  przed- 
mowie do  dzieła  Joziasza  Sinilera  :  l)e  ae- 
terno  Del  lilio  etc.  Tijjuri  15G8.  8.  ^    • 

3635.  Censura  albo  rozsądek  Je- 
dnego Katolika  przy  prawey  a  sl.ł- 
roźytncy  vvierze  stoiąecgo,  na  Koz- 
sądck  y  Ceiisurę  Ministrów  Tigur- 
skicli  y  Heydelberskieh ,  około  na- 
uki przeciwTroycy  Swi^tey,  >v  Pol- 
szczę nie  dawno  rozsianey.  Książki 
uczone  y  pożyteczne,  a  tych  cza- 
sów, których  się  wiele  scl;t  namno- 
żyło, bardzo  potrzebne:  Teraz  z  ła- 
cińskiego iczyka  na  polski  przeło- 
żone. 1569.  8.  134  hart  po  iednej 
stronie  liczhoivamjch. 

W  tłómaczeniu  tem  autor  i  tłómacz  nie 
są  nazwani.     (L.  S.) 

3636.  Orthodoxa  fidei  confes- 
sio  ,  de  nna  eademąue  Del  Pat- 
rts,  Filii,  et  Spiritus  S.  diuiyii- 
tatę,  ac  tribus  personis.  Tam  e 
Scriptura  sacra ,  cjuani  ve^ustissi- 
niis  Ecelesiae  doctoribus,  suinma- 
tłin  collecta.  Regiomonli  Borus- 
slae  in  Olilc.  Joannis  Daubmanui, 
1566.  4. 

Wydał  to  przeciw  Arjanom  Mikoł.-łj  Pac 
biskup  Kijowski  przed  oderwaniem  się  od 
Kos'cioła  rzymskiejj^o,  za  radą  i  proźbą  Jana 
ChodkiewiczaMarsz.\V.Lit.(L.S.)Zo&.iVof. 

3637.  Brevls  enarratio  disputa- 
tionis  Albanae  deDeo  trino  etCbri- 
slo  duplici ,  coram  Serenissiino 
Priucipe  et  tota  Ecelesia,  decem 
diebus  habila,  auno  Domini  1568. 


8  Martii.  Excusa  Albac  Juliac,  apud 
Yiduain  Raphneils  Hoftłialteri  a. 
1568.  4.  (L.  S.)  Dzieło  Blandrati/. 


Sandius 


Ibl.  Antitriuit. 


3->.    W^ 


mieniają  się  tam  i  inne  Blandraty  dzieła, 
biblie  Juliae,  około  tegoż  czasu  drukoATa- 
ne;  a  lubo  drukarnia  nie  wyrażona,  zdaje 
się  jednak,  ze  u  teyze  wjlowy  Hoflltaltera, 
Polaka,  którego  prawdziwe  nazwisko  jest 
Skrzetuski.      (L.  S.) 

3638.  Refutatio  Scripti  Georgii 
Maioris ,  \\\  qiio  Deum  triniim  in 
Personis,  et  unum  iit  Essentia,  II- 
iiiciim  dcindc  eins  Filiiiin  in  Per- 
sona et  diipliccm  in  naturis,  ex  la- 
cuiiis  Anlicliristi  probare  conatus 
est,  Aiitlioribns  Francisco  Dayidis, 
Snpcriutcndentc  et  Georgio  Blain- 
i>R\TA,  Doctore.  h.  in.  1569.  8. 
27  ark.  Rzadkie.  I 

Por.BockT.I.  P.I.p.Gl.;(L.S.)        | 

3639.  Brevis  cxplicatio  ortliodo-  j 
xae  [idei  de  iiuo  vero  Deo  ,  Patre,  \ 
Filio  et  Spiritu  sanctoadyersus  blas- 
pbeiiios  Georg.  Blandratae  et  Fraii- 
cisci  Dayidis  errores :  antore  Pe- 
Iro  Caroli:no  Pannonio.  Witeber- 
gae,   Clemens  Schlelch.  1571.   8. 

(Catal.  des  livres  impr.  de  la  BibliotL. 
du  Boy.  Paris  1753.  T.  III.  D2.  N.615.) 

3640.  De  tribus  id  est  dc  Deo,  de 
Filio  eius  et  Spiritu  S.  adyersiis 
TrinitateinSabellianorura.  O  trzecli 
to  iest  o  Bogu  o  Synu  iego  i  Duchu 
S.  przeciwko  Troyey  Sabelliań- 
skiey.  Piotra  z  Goniądza.  Druko- 
wano w  Węgrowie  1570.  8.  80 
kart  liczb.   (L.  S.) 

BandtkieH.D.K.  P.  11.248.  nie  wymie- 
nia  autora 

WKatal.  Biblioteki  wParyźu  tak  to  dzieło 
zapisane  : 

Petri  Conedzii  doctrina  de  praecipais 
cbristianae  religionis  articulls  ,  contra  Sa- 
bellianos,  Ebionitns,  Nestorianos,  et  alios 
Ilaereticos.  Vegroviae  1  570.   4. 

Białobrzcski  w  Przedmowie  do  Katechi- 
zmu zowie  aiitora  Goniądz ,  i  przypisuje 
mu  zdanie  :  Duch  S.  iest  Persona  w  Troy- 
ey, Od  Oyca  tyło  pochodzi.  (L.  S.)  Zob. 
ISoty. 

3641.  Rozmowa  o  szczerey  zua- 
ioraoścł  Boga  Oyca,  Syna  iego,  y 
Ducha  Świętego  etc.  1575.  4. 

(Osin.  O  Życiu  P.  Skargi,  p.  76.— San 
dius,  Biblioth.Antitrinit.  p.  53. — L.  S.)  Zob. 
Noty. 


TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI.       291 


|?642.  Epistoła  Andreae  Dudituii 
Sac.  Caes.  M  CoTusiliarii  ad  Jołian- 
iicm  Lasicium  Eąuitem  Polouum. 
In  (jiia  dn  diyiiia  Triadę  dispiitaliir. 
Anno  151K).  4.   13  hart  nieticzbi 

List  datowany  z  Krakowa  9  Junii  1571 
wjdauy  włiilkiilat  po  śmierci  autora.  (L.S.) 

3643.  Petrus  Praetorius  :  De  u- 
nica  Di;i  Esscntia  et  tribus  in  ca- 
deni  siilisisteutihus  pcrsonis.  1581. 
Dantisci.   8.        (Sienk.Dod.  doBent.) 

3644.  Aśsertiones  Theologicac. 
De  Trino  cl  iino  Deo  adversus  no- 
yos  Samosntenicos.  Ex  Praeleetio- 
nibus  Colle(»ii  Posnaniensis  praete- 
rili  seniestris  excerptae.  Discutien- 
dae  Oclobris  die  hora  Posnaniae 
in  Oflic.  JoaniiisWoIrbabii.  A.D. 
1581.  4.  2  ark. 

Tezy  te  szczególniej  przeciw  Biidnemu 
są  wymierzone.  Cytuje  się  tu  Budny  na- 
stępującym sposobem :  In  DemoiMrałtone, 
4fuod  Chrislus  non  sit  ipse  Deus ,  tfui  est 
Pater. —  In  praefał.  Apol.  ad  Lectorem 
Polanice.     (L.  S.) 

3645.  Petri  Lilia  (sic)  S.  Theol. 
Doctoris  de  Deo  trluo  et  uno  Ora- 
lio,  babila  antc  publieani  disputa- 
tionein  in  celebri  Acadeniia  Craco- 
vien.  5  Septemb.  Anni  1581.  Cui  ex 
diyinis  litteris  adjuncta  sunt  testi- 
inonia  ;  cjuibus  Jcsu  Christi  et  Spi- 
ritus Sancti  diyinitas ,  clarissime 
dcmonstratur.  Craeoviae  in  OlTic. 
Lazari :  1582.  4.  126  str.  i  7  kart 
na  przodzie. 

Dedyk.  do  Alberta  Bologneta,  Nuncjusza 
Grzegorza  XIII.  w  Polsce. —  Na  końcu  :  M. 
Basilii  Golineńsis  Puld.  jn  Acad.  Crac.  Plii- 
losophiacProfessoris  4  wier.lac.ad  autorem, 
6  wier.  ad  Lectorem,   4  wier.  ad  quosdam. 

Lilia  za  powrotem  z  Włoch  w  r.  1581  od- 
prawiał dawnym  zwyczajem  w  Akad. Krak. 
J)ysputc  o  Tróycy.     (L.  S.; 

3646.  Gabriel  Enlropius  Sadecius 
Canonicus  et  Concionator  Posna- 
nicnsis  :  Apolojjia  pro  Collejjii  Po- 
snanieusis  dc  Irino  et  uno  Deo  as- 
serlionibus  adversus  anabaptista- 
ruin  Aniniadversiones.  Posn.  in 
Off.  Joannis  Wolrabi.  1583.  4. 

(Sienk.Dod.  doBent.) 

3647.  Jacobi  Gorscii  Praemuni- 
tio  adversus  insanum  Dogma  Cbri- 
stiani  Fraukcn,Deuni  unum  iu  sub- 


stanlia,  frinum  in  pcrsonis  blasphe- 
inantem,  et  Cliri.Atnm  Mediatorem 
Dci  patris  et  boniinuni  cxplodcn- 
tcm.  Cum  praeialione  ad  Reyeren- 
diss.  D.  Andreaan  Palricium  Nide- 
cki  Epis.Venden.  nonnnatum.  Cra- 
coyiae  (u  Łazarza)  1584.  4.  14  kart 
nieliczb.  -(L.  S.)  Zob.Noty. 

3648.  a)  Jac.  Górski,  Pro  treraenda 
etc.  jak  niżej.  Colouiue  1570.  12. 
(Nics. 
b)  Jac.  Górski  Pro  Iremcnda  et 
yeneranda  Trinitate,  adyersus  qucu- 
dam  Apostatam  Franci^en  1'also  ap- 
pellatum  Cbristianum^  Apologeli- 
cus  ,  sive  Anti-Christianus.  Colon. 
1585.  4Ł4 str.,  oprócz  dwóch  dłu- 
gich łistótu,  jednego  przypisanego 
do  Króla  Stefana,  drugiego  do  czy- 
telnika. (L.  S.) 

INa  odwrotnej  stronie  karty  tytułowej 
jest  epigramma:  pro  reverendi  et  disertiss. 
viri  Jacobi  Gorscii  apologia.  (18  wier.) 
z  podpisem:  Andreas  Etiinorphus  Glogo- 
viensis.  (Andrzej  Szonej  albo  Szoneus). 
Franken  ów  był  pierwiej  .Jezuitą.  Xoh. Gra- 
tis Plebański  Pięknorzeckiego  p.  193  nast. 
(L.  S.)  Zob.  JSpty. 

3649.  Beaed.  Herbesti,  Aequus 
Judex. 

W  kształcie  djsilogu,  pismo  polemiczne 
przeciw  Górskiemu.   (L.S.) 

3650.  Disputacia  Xicdza  Hiero- 
nima PowoDOwsKiEGO  Z  Smigclskim 
i  Różnobożany  odprawiona  w  Śmi- 
glu 1594.  8.   3^  kart  nieliczb. 

3651.  Disputacia  Wtóra  i  t.  d.  O 
Trzecli  PersouacK  w  iednymźe  Bó- 
stwie y  o  krzczeniu  małych  dzia- 
tek. Odprawiona  w  Śmiglu  2.  d. 
Lipca  1592.  w  Poznaniu  u  Wdo- 
wy i  dziedziców  Jana  Wolraba. 
1592.  8.  60  kart  nieliczb.  Zob. 
Noty. 

3652.  Stanislai  Zdescbeki  Ostro- 
wski ,  Abbatis  Premetensis :  De 
Trinitate  Liber  I.  Contra  impia 
scripta,  Simonis  Budnaei ,  Martini 
Cecbowicii,  Stanislai  Farnowii  et 
aliorum  Anticbrislorum  Anabapti- 
sticorum,  Catholicam  Trinitalis  Fi- 
dem,  et  Jesu  Cbrisli ,  Altissinai 
Del  nostri  Diyinitatem,  iu  Polonia 
et  alibi  oppugnantium.  Cum  Gratia 


292      TEOLOGIA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI. 


et  PrivIłegio  S.  R.  M.  Posnaniac, 
iu  Officina  typograpUica  Joannis 
Wolrabi.  m.d.xc.i.  4.  Cały  alfa- 
bet. 

Bardzo  rzadkie.  (Janoc.  NacŁr.  II.  114.) 
Zob.Pfotjf. 

3653.RefutatioexaininationisFau- 
sti  Infausti  Sociiii,  Qua  Inipius  An- 
titrinitarius  et  verus  Samosatenus, 
coDatus  est  respondere,  ad  quod- 
dam  Catholicorum  arguraentiini,Pro 
Trino  Deo  allatura  per  Stanislaum 
Zdeschekuni  Ostrowski  ,  Abbatem 
Premetensem.  Ad  Sereniss.  Sigi- 
smundum  III.  Pol.  et  Siiec.  Regem. 
conscripta.  Huic  adiectate  sunt 
guaedam  Theses,  de  Christo,  a  re- 
ra diriiiitate,  excludendo,  nisi  sit 
cccii  lerraeąue  creator,  una  cum 
refutatione  responsionum  Soeini. 
Posnauiae  in  Officina  Viduac  et 
Haered.J.  Wolrabi  MDXciv.  4.  399 
str.,  15  kart  recjeslru  i  26  kart 
Dedykacji  i  Pr%edmoivy. 

Jest  to  ciąg  dalszy  pisma  poprzedzają- 
cego. (Janoc.  Nachr.  II.  115 — L.  S.) 

3654.  Epistolae  aliquot  ad  refel- 
lendiim  doctriuae  Sainosateiiianae 
errorem ,  ad  adstruendam  orlhodo- 
xaiti  de  Diyina  Trinitate  sentcntiaui 
hop  tempore  lectu  non  in  iitiles  ab 
Andrea  Volaiso  scriptae.  Vilnae  in 
Officina  Coctus  Erangelici  Vilncn- 
sis.  A.  1592.  Impensis  Gen.  ac 
Magn.  DDni.  D.  Johan.  Schemeti. 
4.   92  Str.      (Ban.  H.  D.  K.  P.  II.  293.) 

Dedykacja  Janowi  Szemiotowi  synowi 
Melchiora  Kasztel.  Zmudz.,  dat.:  in  praedio 
meo  Biutiscnno  26  Jan.  1592.  Andreas  Vo 
lanus. —  Są  tu  listy,  jeden  dat.  zBiuciszek 
15  Pazdzier.  1589,  do  Jerz.  Schomana  Mi- 
nistra Kościoła  Chmielnie,  drugi  do  Jana 
Liciniusza  Pastora  w  Iwiu  r.  1590,  Lut.  1. 
Łiciniusz  odpisał  znowu  27  Kwiet.  r.  1592, 
dat.  z  Wolanowa  w  Powiecie  Oszmiańskim. 

(Baliń.  Bibl.  Warsz.  1841.  T.  I.  p.  476.) 

3655.  (Hieronyra.MosKORzowsKi) 
Oratio  qua  continetur  brevis  caluin- 
niarnm  depulslo,  qnibus  preinun- 
turilli,  qui  in  ductrtna  Cliristi  et 
Apostolorum  studium  suuin  posue- 
runt,  et  Patrem  Domini  Nostri  J. 
Chr.  solnm  Deum  Israclis ,  solum 
quoque  Creatorem  coeli    et  terrae 


esse  adGrmant.  Ad  Regem  et  Se- 
natores  Fideles  Subditi.  4. 

(Ossol.  1.269.) 

3656.  Theses  XX  (De  Trinitate 
etc.)    Racoyiae    1598.     propositae. 

Pierwszą  z  nich  :  AntiehrisHDeus,  nnus 
trinus,  monstrosus,  sibi  non  eotistans,  et  se 
ipsum  eonficietis  przytacza  Jakub  Zaboro- 
wski  w  dziele:  Ogień  zfVodącic.  w  To- 
runiu r.  1619.  4. — Wszakże  Grzegorz  Pauli 
iuz  dawno  nie  zył ,  gdy  Theses  te  na  plac 
dysputy  wyprowadzono.  —  Mozę  tez  są 
tez  same  co  Theses  w  Krakowie  roku  1568 
drukowane.  Patrz  wyżej  N.  2622.   (L,  S. 

3657.  Zwierciadło  iedności  Boga 
Oyca  Wszechmogącego,  y  Syna 
iego  iedynego,  y  Ducha  Świętego, 
to  iest,  Boga  w  Troycy  iedynego. 
Napisane  przez  Jana  Petriciusa 
Roku  Bożego  1601.  Przydana  iesl 
teraz  odpowiedz  tegoż  J.  Petriciusa, 
na  Odpis  Stanisława  Farnezego 
(przeciwko  temuż  Ztvierciadłu,  któ- 
re ieszcze  do  lego  czasu  w  druku 
nie  było)  wydany,  w  Krakowie, 
1609.  4.  83  str.  i  6 kart  na  przo- 
dzie.  (L.  S.)  Zob.Noty. 

3658.  Piotr  Skarga.  Zawstydze- 
nie nowych  Aryanow  i  t.  d.  w  Kra- 
kowie Andrzey  Piotrkowczyk. 1604. 
4.  99  str. 

Dodane  tu  jestKazanie  Skargi  o  Przcna- 
chwakbnieyszoy  Troycy. 

(Bibl.  Puław.— S.  L.^i 

3659.  Zawstydzenie  Xiędza  Skar- 
gi, Abo  Animadwersle  na  Ksiąszkę 
Xicdza  Skargi  Jezuity,  którą  Za- 
wstydzeniem  Arianow  nazwał.  U- 
czynionc  przez  Szlacbcica  Polskie- 
go iednego  z  tych ,  które  Ariany 
X.  Skarga  niesłusznie  zowie.  W  Ra- 
kowie Drukowano  R.  P.  1606.  4. 
74  str. 

Por  Sandii  Bibl.  Antitr.  p.  103.— Boefc 
Histor.  Antitrin.  T.  I.  p.  847.— Ossoliński 
1.253.     (L.  S.)  • 

3660.  Zniesienie  zawstydzenia 
które  X.  Piotr  Skarga  wnieść  niesłu- 
sznie na  Zbór    Pana  Jezusa  Naza- 

.rcusl;iego  usiłował  przez  Hieronima 
MosKORzowsKiEGO.  W  Rakowic 
1607.  4.  288  str. 

(Osin.  O  Życiu  P.  Skargi,  p.  82.) 

3661.  Walenty  Smalcius.  Zawsty- 
dzenie X.  Skargi,  alboAnimadwer- 


TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI.      293 


syc  na  xiąźkc  X. Skargi,  którą  Za- 
wstyfłzcuiem  Aryanow  nazwał. 
•w  Rakowie.  4.   74  str. 

(Osin.  O  Życiu  P.  Skar.  p.  8%) 

3662.  Walenty  Smalcius.  Roz- 
bieranie slow  Pana  naszego  Jezusa 
Chrystusa,  które  są  napisane  u  Ma- 
teusza S.  w  rozdziale  28  od  wiersza 
18,  aź  do  końca,  w  którem  się  za- 
myka Refutacya  Kazania  które  o 
tycliźe  słowach  uczynił  X.  Skarga, 
1604,  w  Krakowie  w  dzień  S.Troy- 
cy.  w  Rakowie  1607.  4.  118  str. 

(Osin.  O  Życiu  P.  Skar.  p.  8?.) 

3663.  Piotr  Skarga.  Wtóre  Za- 
wstydzenie Aryanow,  przeciw  Mo- 
skorzewshiemu,  to  icst  odpowiedź 
na  Zniesienie  Zawstydzenia,  w  Kra- 
kowie u  Andrzela  Piotrkowczyka 
1608.  4    127  str. 

(Nieś.  III.  719.— L.S.) 

3664.  Obrona  Kazania  Wiele- 
bnego X.  Piotra  Skargi,  K^  J.  M. 
Tlieologa  ,  o  Troycy  Przenaświct- 
szey:  przeciwko  Yalentyntisowi 
Smalciusowi  Zgoty  (sic)  INowo- 
clirzczcnskienin,  we  Zborze  Rako- 
wskim Ministrowi  uczyniona  przez 
X.  Jak.  Ostrowskiego  w  Pis.  Ś.  Z. 
Kanonika  Krakowskiego,  w  Krako- 
wie, w  Druk.  Mikołaja  Loba,  1608. 
4.  22^  ark. 

Przypisanie:  Janowi  Baptys'cic  Cetysowi, 
Zboru  RakowskiegoSuperintendentowijP  a- 
nu  y  Przyiacielowi  memu  łaska- 
wemu.  (L.  S.)  Zob.Noty. 

3(J65.  Odpowiedź  na  obronę  Ka^ 
zania  Księdza  Skargi  o  Troycy,  któ- 
rą był  uczynił  J.M.X. Jakub  Ostro- 
wski w  Piśmie  S.  Doktor  Kanonik 
Krakowski.  Wydana  przez  Adama 
GosŁAwsKiEGo  Z  Bębclua.  w  Rako- 
wie drukował  Sebas.  Stcrnacki, 
1608.  4.  218  str.  i  2  karty  na  końcu. 

W  końcowych  kartach  list  do  Ostrow- 
skiego i  Errata  tudzież  trzy  przedmowy  do 
czytelnika  datowane  w  Krakowie  29  Junii 
1598  r.  Odpowiedź  ta  mocno  i  iasno  napi- 
sana.    (L.  S.) 

3666.  Odpis  Jego  Mości  Panu  A- 
damowi  z  J^ębelna  Gosławskicmu 
Ministrobroncy  No woclirzc żeńskie- 
mu, Clirystyanowi  Dwoyboźnemu. 
Uczyniony  przez  Andrzeja  z  Brzan 


Przewooowskiego  Roku  Bożego 
1609.  w  Krakowie  w  Druk.  Miko- 
łaja Loba,  1609.  4.  40  str.  i  ark. 
na  przodzie^  gdzie  Dedykacja  do 
Stanisława  na  ZołkiviZołkiełvski€' 
go  ,  fJ^ojeivody  Kijowskiego  ,  He- 
tmana Koronnego. 

Jest  to  odpowiedź  na  powyższe  pismo  Go- 
sławskiego,  datowana  w  Brzanach  1  Sty- 
cznia 1609. —  Zdaje  się,  źe  to  imię  Prze- 
wodowski  pożyczone  albo  zmyślone,  i  ze 
albo  sam  Ostrowski,  albo  jaki  Jezuita  jest 
prawdziwym  autorem.   (L.  S.)  Zob.  Noty. 

3667.  Zawstydzenie  nowych  A- 
rianow  y  wzywanie  ich  do  pokuty 
y  wiary  chrześciańskiey  od  X.  Pio- 
tra Skargi  S.J.  które  iź  chciał  znieść 
Pan  Hieronym  Moskorzowski,  zno- 
wu ie  wydaie  X.  Jan  Gurski.  Z  po- 
kazaniem wielkiego  nicwstydu  A- 
riańskiego,  które  się  tu  przyłoży- 
ło. Acz  też  y  sam  X.  Skarga  dru- 
gie zawstydzenie  odpór  dając  P. 
Moskorzcwskiemu  wydał.  ,w  Kra- 
kowie u  Mikołaia  Loba.  1608.  4. 
209  str.  i  4  kart  na  przodzie. — 
Dodatek  X.  Gurskiego  pod  tytułem; 
fVyiaivienie  niewstydu  Ariańskie- 
go,  zaczyna  się  od  strony  97  ai  do 
209. 

Przedmowa  Skargi  do.Ieron.Goslomskic- 
go  Wojewody  Poznańskiego. — W  przedmo- 
wie wyrażono  ,  iz  napisał  to  pismo  Gurski 
przeciwko  dziełu  Moskorzowskiego  pod 
tytułem  ;  Zniesienie  Zawstydzenin  Arya- 
now, nie  wiedząc,  ze  sam  X.  Skarga  rfric- 
yie  Zawstydzenie  napisał.  I  dla  lego  dzie- 
ło Skargi  ze  swoim  dodatkiem  przedruko- 
wał. 

3()68.  Jan  Gurski.  Wyiawienie 
niewstydu  Ariaiiow.  Poprzedza  za- 
. wstydzenie  Aria  nów  ł^iotra  Skargi, 
w  Krak.  w  Druk.  Mikołaia  Loba. 
1608.  4.  113  str. 

(Sienk.  Dod.  doBcnt.) 

36G9.  Zniesienie  wtoregoZa  wsty- 
dzenia które  X.  Piotr  Skarga  Jezui- 
ta na  zbór  Pana  Jezusa  Nazareńskic- 
go  wnieść  usiłował  za  pomocą  te- 
goż Pana  Jezusa  Nazareńskiego  Pa- 
na y  Boga  naszego ,  y  iedyney  na- 
szey  nadzieie  i  pociechy,  uczynio- 
ne przez  Hicronyma  Moskorzew- 
skiego  z  Moskorzowa.  w  Rakowie 
drukowano  Roku  Pańskiego   1610. 


294      TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI. 


4.     560    sti'.  ,     prócz    prze(lmóiv 
i  ark. 

3670.  Hieronim  Moskorzo^yski. 
Odpowiedź  nu  xiążk^'  X.  Giirsklejjo 
którą  Wyiawieiiiem  niewstydii  Ary- 
aiiskiego  nazwał.  1617.  4.  399  str. 

(OsIń.O  Życiu  P.  Skargi.  p.8'i.) 
Pisane  r.  1611.  Zob.  Ossol.  I.  271. 

3671.  Wtóre  Zawstydzenie  X. 
Skargi  abo  Odpis  na  potworną  Xią- 
szkę  iego,  ktorey  dal  lituł :  Messy- 
asz  nowych  Ariaaow  wedle  Alko- 
ranu  Tureckiego  uczyniony  przez 
tegoż  Szlachcica  Polskiego  który 
mu  byl  pierwsze  też  Zawstydzenie 
napisał.  Roku  1615.  4. 625<r.(L.S.) 

3672.  Theoremata  theołogica  de 
Deo,  Uno,  Trino,  Salutis  nosirac 
authorc  —  defendentur  per  Fr.  Bar- 
thoł.  Turski  S.  T.  Lectoreni,  Prio- 
rcni  Sandomirieu.  Ord.  Fr.  Praedi- 
cat.  in  Proyinciali  Capitulo,LubliiiI 
proxInie  celcbrando.  A.  D.  1607. 
Cracoviae  ex  Offic.  A.  Petricoyii.  4. 

3673.  Adami  GoslayI  a  Bębclno 
Refutatio  corum ,  quae  Barlholo- 
maeus  Keckermaunus  iu  libro  pri- 
mo Systematis  sui  Theologici  Di- 
sputat ,  adyersus  eos ,  (jui  solum 
Patrem  Domini  nostri  Jesu  Christie 
esse  illnm  Deum  Israelis;  filiuiu 
vero  Dei ,  neminem  alinm  praeler 
et  antę  cum  ,  qui  ex  Maria  yirgine 
est  natus  confilenlur.  Tribus  par- 
tibus  distincta.  Racoviac,  Typis  S. 
Sternacii ,  1613.  8.  138  str.  i  o 
hart. 

Dedykacja  do  Senatu  miasta  Gdańska  : 
Scribebam  in  Krassow,  praedio  meo  Pa- 
terno.  Caleud.  Deccnibr.  Anno  1007. (L.  S.) 
Zob.  Noty. 

3674.  Adami  Goslayii  a  Bebclno 
Disputatio  de  persona ,  in  qna  Ja- 
cobo  Martini,  Prof.  W  ilenibergensi, 
ea  in  libro  secundo  de  tribus  Flohim 
refellere  nitenti,  quae  ab  auclore 
contra  Barlholomaeum  Keckernian- 
num,  parte  tertia  dispufata  sunt, 
tum  de  ratioiie  pcrsonae  iu  genere 
suniptac,  tum  de  dcfinitione  diyi- 
nae  pcrsonae,  a  Justlno,  ut  yulgo 
creditur,  tradita,  respondetur.  Ra- 
coyiae,  Typis  Seb.  Sternacii,  1620. 
8.  116  str.  i  4  karty  na  pnodzie 


przedmowy  do  Czytelnika.  Rzad- 
kie. 

Por.  Ossol.T.  I.  p.280  nast.  (L.  S.) 
Yogf.  (Catal.  Libior.  rar.  Hamb.  1747. 
p.  313  )  mówi  o  Gosławskiin  :  MagnuniGo- 
slavii  nomen  est  inter  Socininnos,  cjuoruin 
deliramenta  binis  scriptis  deiendere  ausus 
est. 

3675.  Bernard  Pegasius  de  Lu- 
blino.   Tractatus  de  Triuitate.1610. 

(Siarcz.) 

3676.  Examen  praecipuarum  so- 
phisticationum  ,  quibus  reccutiores 
Photiuiani,  Franciscus  Dayidis,  Gc- 
orgius  Blandrata,  Faustus  Socinus, 
Christophorus  Ostorodus,  Valcu- 
tinus  Smalcius,  auctores  utriusque 
Catechismi  Rackoyiensis  elaliieoni- 
plures  arguuienta,  aeternam  Cliri- 
sti  deitatcm  et  personaleai  Spiritus 
S.  Subicclionem  a.  Pafre  distin- 
ctam  confirmantia,  oppugnanl  insti- 
tutum  in  explicationc  I.  Cap.  Epist. 
adllebracos.   Jciiae  1613.  4. 

(Cat.Bibl.  Hung.  Suppl.p.316.— L.  S.) 

3677.  Valeut.  Smalcius.  Refuta- 
tio Thesium  de  Sacrosancta  unitate 
Diyinae  esscntiae  et  in  cadem  Sa- 
crosancta personarum  Trinitatc,  a 
Jacobo  Schoppero  S.  Theol.Docto- 
re  et  Prof.  primario,  Altorfii  a.  1613 
propositarum.  Cni  addita  est  rcs- 
ponsio  ad  ea,  quae  HermanuusRa- 
yenspergerus  S.  Th.  Doctor,  in 
Gymnasio  Steinfurlensi  jiraeter  haec 
attulit,  in  scripto  cui  tilulum  fecit: 
SS.  Misteriorum  unitalis  essentiae 
divinae  in  Personariim  Trinitate, 
diiahus  sectionihus  per  Theses  et 
excgcses  expUcat«im.  Racoyiael614. 
4.  65  str.  \L.S.) 

3678.  Monomachia  pro  defenslo- 
ne  Fidei  SS.  Trlsiitatls  hoc  esl:Du- 
ellum  seu  coucerlatio  e  djyiuis  scr"i- 
pturis  SS.  Patrum  et  Doctorum  te- 
stimoniis  S.  Coneiliorum  decretis, 
Romanor.  Poiitificuin  approbatio- 
nibus,  Cbristianorun)quc  Impera- 
torum  cdictis,  a  tcmporibus  SS.  A- 
postoloruni  in  4  actalibus  centenis 
deducta  succesione  ad  anivmn  Dni 
400 ,  tres  personas  ratrem  et  Fi- 
lium  et  Spiritum  Sanctum  esse  u- 
num  Dcum ,  iu  uniformi  ac  perpe- 


TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI.      295 


tuo  yeritatis  conscnsn,  strenue  de- 
fendcns.  Adversiis  omncs  Haereti- 
coriiin  NoYoriun  Arianoriim  obiec- 
tloiius,  quas  ab  Ario  et  antiqiiis  A- 
riauis  solum  Palreni  Dciim  iiatiira- 
leni  falso  assereiitlbiis,  Fiiiiiin  con- 
substantialitate  et  spiritiiiii  saiictum 
Deitate  priyaiido,  deproincrc  so- 
Iciit.  Siinulquc   advcrsus    Scliisiua- 

ticorum argumenta, 

quac  a  .  .  •  •  Graecis  de- 
sumentes,  Splritum  Sanctum  ex 
ipso  solo  Palre  procedeic  ^  Filliini 
cxcludei»do  pcrllnacltcr  afHrmant. 
Industria  etlabore/^.  SernardiPA- 
xiLLi  de  Brzeżek  Ord.  Praed.  S.  Do- 
iniiiici,  nuper  colleeta,  in  actatcs- 
quc  ceiitenas  dij^esla,  ac  in  tresTo- 
mos  cum  Epistolis  refutativis  prae- 
dictorum  Adyersarioruin  siglllatim 
praefixis,  partita:  e«)dcmquc  anc- 
tore  Scbollis  marginalibus  ,  ac  Tri- 
plici  indice  adjecto  noritcr  illustra- 
la.  Tomiis  priinus.  Cracoviae ,  in 
Offic.  Lazari  Maltbias  Aiidrcovieii- 
sis  M.DC.xvi.  fol.  LXXXri  i  086 
str.,  oraz  41  karl  na  końcu. 

Na  końcu  regestra  przedniejszycli  miejsc 
zl*isina  S. ,  materyji  w  dziele  zawartych, 
i  cytowanych  autorów. —  Dedyliacja  do  Ja- 
nusza XcIaOstrogsl\iego HraLi  naTarnowle 
Kasztelana  Krak.  z  wierszami  12  greckieuii 
na  herb  jego  (tez  wiersze  są  i  po  łacinie). 
Quetlł'.  Ser.  Ord.  Praed.  trzy  tomy 
■wymienia.  Sobolewski  jeden  tylko  Avidział; 
Biblioteka  XX.  TrynitarzówWileńskich  tak- 
że jeden  tylko  posiada. 

W  Dedykacji  między  Arjanami  polskie- 
ml,  oprócz  innych  te  nazwiska:  Stanislaus 
Farnovius,  Adamus  Goslavius. 

3079.  AssertlonesTIieoIofjicae  dc 
Trino  et  iinoDeo,  Adyersus  iioyos 
Samosateiilcos.  Ex  praelcctipiiibiis 
CollcjjilPosnaulensis  eiccrptae.  U- 
iia  cum  animadyersionibus  Faustl 
Socini  Scnensis.  Quae  plenae  res- 
poHsionls  loco  esse  possunt.  Editio 
tertia.  Racoyiae  Typ,  S.  Ster.  1618. 
8.  29—94  str.,  i  karta  na  końcu 
i  2  na  początku. 

Numeracja  taka  stron  ztąd  pochodzi,  iz 
w  drugiej  edycji  to  pismo  wraz  z  innemi 
■wydrukowane,  tę  numeracją  miało,  i  któ- 
rą przez  omyłkę  i  w  lej  trzeciej  zacho- 
wano. (L.  S.) 

3080.  Defensio  auimadyersłouum 


Fausti  Socini  in  assertiones  thcolo- 
gicas  Collejjii  Posnaniensis  de  trino 
et  uno  Deo^  adyersus  Gabr.  Eutro- 
pium  Canonicuni  Posnanicnsem  ab 
codem  Fausto  Socino  conscripta. 
Racoyiae  typis  Sebast.  Sternacil. 
A.  C.  1618.  8.  461  str.,  4  kart  na 
przodzie  i  regestr. 

Przemowa  do  Czytelnika  Hieronima  Mo- 
skorzewskiego,  datowana  z  Rakowa.  Por. 
N.3C44. 

3081.  Mattb.  Błosius  Crac.  S. 
AniiaeDecanus.  Academica  deifica 
trias.  Cracoyiae  in  Typogr.  yicina 
Matth.  Andreoyien.  1019.  4. 

(Sienk.  Dod.  doBent.) 

3082.  Disputatio  Tbeologica  dc 
eyidentia  mysterri  Sanctissiniae  et 
indiyiduac  Trinllatis  a  M.  Joannę 
Augustino  RvBKovyicio,  in  Al.  A- 
cad.  Crac.  S.  Theol.  Prof.  Canon. 
S.  Annae,  pro  cursu  publice  su- 
scepta.  Praeside  Martino  Campio 
YADoyio  S.  T.  D.  et.  Prof.  Praep. 
S.  Fioriani.  Cracoyiae  Typ.  Fr. 
Ccsaril  1022.   4. 

Dedyk.  Marcinowi  SzyszkowskiemuBisk. 
Krak.   (L,S.) 

3083. Laurentius  Jakubowski, Ord. 
Min.  Reg.  Obs.  Conclusiones  theo- 
logicae  de  S.  Trinitate.  Jaróslayiae 
1025.  4. 

3084.  Joan.MAcoyii.  CursusThe- 
ologicarum  Disceptationum  de  Tri- 
no Vero  Deo.  Franekerae  1627.  8. 

(L.  S.) 

Podał  do  druku  Mikołaj  Arnold. 

3085.  Bened.  31sToyius.  Trias 
quacstionum  Tlieologic.  ex  I  parte 
D.  Thomae  de  processionibus,  reła- 
tionibus  et  personis  dtyinis.  Crac. 
typ.  Matth.  Andreoyien.  1028.  4. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3086.  Jołiannis  Crellii  Franci 
Ce  Uno  Deo  Patre  librl  duo  in  qui- 
bus  uuilta  etiam  de  Filii  Dei  et  Spi- 
ritus Sancti  natura  disseruntur.  Ra- 
coyiae typis  Sebast.  Sternacii  A.  C. 
1031.  8.'  636 str.,  10  kartnaprzo- 
dzie  i  regestr. 

3087. ex  latino  in  anglicum 

versi.   Cosmopoli  1055.   4. 

(Cat.  de  la  Bibl.  du  Boy.  T.  HI,  D2. 
N.  U7'i.) 


296      TEOLOGIA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI. 


Crelllus  umarł  w  Krakowie  r.  1632.  (L.  S.) 
Przeciwko  temu  wyszło  : 

368S.  a)  Joli.  Henr.  BiSTEUFELDii 
de  lino  Deo  Patrc ,  Filio  ac  Splrltu 
Sancto  mysteriuni  pietatis ,  contra 
Johan nis  Crelii  de  uuo  Deo  Patrc 
libros  duos,  qiioruni  textu.s  e  re- 
gione  exponitiir,  brcviler  defeusum; 
praemissa  synop.si ,  in  qna  praecl- 
ptii  soliitionnm  fontes  brevlter  at- 
tinguntur.  Lujfduni  Batayorum  of- 
ficina  Elzeuiriana.  1639.  4. 

(Gatal.  des  Livres  impr.  de  la  BiI)Iiotb. 
du  Roy.  Paris  1752.  T.  III.  D2.  N.  2480. 

b)  Job.  Henr.  Bisterfeldii,  Nas- 
soyil,  Pbilosopbiae  in  lllustriScho- 
la  Albensi  Profess.  De  Uno  Deo 
Patre,  Filio  ac  Spiritu  Sancto,  My-. 
sterium  pietatis  contra  Jobannis 
Crellii,  Franci,  de  Uno  Deo  Patrc 
libros  duos,  breviter  defensuin.  Am- 
stelacdanii,  Sumptibus  Joan.  Rave- 
stcinii  cIaIacLix.4.  64i  str.,5ark. 
na  przodzie. 

Por.  BockT.I.  Parte  I.  p.  139.  (L.  S.) 

3689.  Anti-CRELLius,  boc  est  Job. 
Crellii ,  Franci ,  de  uno  Deo  Patre 
librorum  duoriun  confiitatio,  tribus 
libris  adornata  a  Johan.  Botsacco. 
Gcdani,  Georg.  Rhctus  1642.   4. 

(Catal.  deslivres  impr.  de  laBibliotli.  du 
Roy.  Paris  1752.  T.  III.  D2.  N.  2528.) 

3690.  Sebastianus  Pikielius  Ba- 
varus :  Tres  divinae  pcrsonae  Pa- 
ter, Filius  et  Spiritus  Sanctus  in 
una  cssentia,  contra  Judaeos ,  A- 
rianos  et  Asabaptistas.  Yilnae.  Typ. 
Acad.S.J.1642.  4. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3691.  DcSS.  TrinltatisMysterio 
(Opuscuhim  a  Vilnensi  Carinelita- 
rum  Excalccatoruin  Scininario  ela- 
boratum).  Yilnae  1636.  4. 

(Bibl.Carm.T.  II.p.863) 

3692.  Sacra  Tbeologica  Pallas  Sa- 
piesianis  armis  accincta  sive  con- 
cluslones  theologicae  ex  prima  par- 
te de  Deo  Uno  et  Trino  sub  auspi- 
ciis  III.  D.  D.  Casiiniri  Leonis  Sapie- 
ha M.  D.  L.  Yice-Cancellarii,  etc. 
arni&ta,  et  inClaro  Monte  C/.ęsto- 
cboyiensi  Praesidente  R.  P.Fr.  Se- 
bastiano Stawicki  Ord.S.  Pauli  Pri- 


mi  Eremitae  Th.  Professore  Ord.  a 
P.  F.  Petro  MsTOYio  eiusdem  Ord, 
dcfensa  A.D.1652.Yarsaviae  in  Of- 
Bcina  PetriEIcrtS.  R.  M.  Typopra- 
phi.  fol.  9  ark. 

3693.  Desperata  Causa  Arriano- 
runi  seu  Prodroinus  TriumphiSan- 
ctissiniae  Trinitatis  conscriptl  An- 
no seculari  Soc.  Jesu  nonduin  editi. 
Authore  P.  Nicolao  Cichoyio  S.  J. 
Cracoviae  in  Offic.  Yiduae  et  Hae- 
reduni  Francisci  Cezary  1660.  4. 
51  sir.  i  ark.  naprzodzie. 

W  przemowie  do  czytelnika  wyraża ,  ze 
niedostatek  dolirodziejów  na  druk  pr»y- 
niusza  go  do  wydania  Prodromi,  lubo  ca- 
łe dzieło  ma  juz  cotowe.     (L.  S.) 

3694.  Triumpbus  Sanctis.  et  ae- 
ternum  adorandae  Trinitatis  deSa- 
mosathenistis,  vel  Socinistis,  yulgo 
Arriauis,  saeculo  praecedente^  a  Pa- 
tribus  Soc.  Jesu  multiplici  Yerbi 
diyini  Panoplia  fortissinie  impugna- 
tis ,  instructus  et  a  P.  Nicolao  Ci- 
CHoyio  Soc.  Jesu  nonnullis  adiectis 
instauratus.  An.  Societ.  Jesu  sae- 
culari.  Cracoylae  in  Offic.  Yiduae 
etHaereiiuni  Frań.  Ceezary.  4.  i2S4 
str.  i  6  kart  na  przodzie. 

Przypis.  Stanisławowi  Skarszewskiemu 
Samboriensi  etc.  Gubernałori-  drugi  exem- 
plarz  ma  dedykacją  do  Trójcy  Najs'w.  — 
Pierwsza  aprobacja  datowana  1  Febr.  r. 
1660.  Druga,  16  Augusta  r.  1062,  gdzie  te 
słowa:  Diuturno  cum  Arrianis  conłlictui  ul— 
timam  imponit  manum  ,  A.  R.  P-  Nicolaus 
Cichavius  S.  J.  Theologus ,  et  de  eisdem 
toties ,  tum  a  se,  tum  oiim  ab  Instituti  sui 
Tbeologis  fclicis^ime  impugnatis,  et  nunc 
publica  Regni  legę,  iterum  atque  iterum 
proscriptis ,  laetabundus  triumpbat  etc. 

3695.  Job.  Crellius.  The  books  - 
touching  one  God  ihe  Father.  Co-  j 
smoburg  1664.  4.  315  str.  j 

(Kat.  Puł.  N.  167.)  I 

3696.  Quae8tio  theologica  de  rc-  P 
lationibus  Diyinarum  Personarura, 

a  M.  Alberto  PAPEiNCoyio  Ustieusc, 
S.  Th.  D.  et  Prof.  Protonot.  Apo- 
stolico ,  Cnstode  S.  Floriani,  Cau- 
cellario  Lancicensi ,  Ciirato  Córci-  ^' 
nensi ,  Contubcrnii  Staryngieliani  | 
Proyisore ,  pro  loco  inter  DD.  S. 
Th.  obtincndo  publice  ad  disputan- 
dum  proposita.    1666.  22  d.  Febr.        . 


TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI.       297 


Crac.  apudViduam  etHaeredes  Fr. 
Cesarij.  fol.  i  ark.  (L.S.) 

3697.  Ferdin.  Januszowski  Ord. 
Praed.  Tegmen  in  ardore  solis  aqui- 
natici  seu  assertiones^  tlieologicae 
de  S.  Trinitate.  Crac.  Typ.  Bałllia- 
sari  Śmieszkowie,  fe.m.  4.  (L.S.) 

Chodyk.  de  reb.  gest.  Ord.  Praed.  przy- 
>vodzi  nadto  -wydane  przezeń:  Theolo  gi a 
8peculativa  et  moralis,  iCompen- 
dium  utriusque  Theologiae. 

3698.  Quaestioues  de  Deo  Uno  et 
Trino  ex  praelectionibus  P.  Joan- 
nis  Morawski  S.  J.  disputandae  a 
Periil.  et  Adm.  Rev.  D.  Casiuiiro 
Ruszkowski  Acadeiniae  Mariauac 
Rectore  in  CoII.  Posnanien.  eiiisd. 
Societ.An.  1674.  Calissii  typisColl. 
S.  J.  8.  451  str.  i  2  ark.  naprzo- 
dzie. 

Przypis.  RuszŁowsliiego  Janov/i  Zapol- 
slńeniu  Opatowi  Landeń. 

3699.  Scriplura  SS.  Trinitates  re- 
velalrix  authore  Herm.  Cingallo. 
(Joan.  Crellioj  Goudae  Jac.  de 
Graef.  1678.  12. 

(Catal,  des  livres  impr.  de  la  BibllotŁi.  du 
Roy.  Parisl752.  T.  III.  D2.  N.2484). 

3700.  Martinus  Behm  Qiiaestio 
theotogiea  dc  S.  Trinitate.  Craco- 
viae  typ.  Univ.  1680.  fol.  (L.  S.) 

3701.  *****  Sophia  Mądrość,  zbu- 
dowała sobie  Dora,  y  ugrutowała 
(sic)  siedni  słupów  :  proYcrb:  c  9. 
Y  mieszkaiąc  w  tym  Domu  rozmai- 
te na  świecie  czyni  Cuda  przeciw 
Arianow,  Heretyków,  y  iuż  uczy- 
iłiła.  Y  przez  Wielebnego  w  Bo- 
gu ,  Oyca  Joanlciusza  Gałatow- 
SKiEGO ,  Arcbimandrytę  Czerni- 
chowskiego Jeleckiego  światu  ob- 
iawiła.  W  Typografiey  Czcrnicho- 
wskiey.  Święto -Troieckiey  Roku 
1686. 4.  26  kart.  druk  gocki.  Zob. 
Noty. 

3702.  lunocentius  Tomaszewski. 
Conclusiones  theologicac  deS.  Tri- 
nitatis  Mysterio.   b.  m.  1689.   fol. 

3703.  Teofil  Rutka  S.J.  Chorą- 
giew zgody  i  pokoiu  ,  to  iest  Duch 
Ś.  od  Syna  pochodzący,  w  Lubli- 
nie w  Dr.  Jezuitów.  1691.  4. 

(Sienk.  Dod.  doBcnt.) 

3704.  Dominie.  Frydrychowicz 
Tom   n. 


Ord.  Praed.  Sacrosanctnm  SS.  Tri- 
nitatis  misterium  explicati|m.  Crac. 
Typ.  Nicolai  Alex.  Schedel.  1700. 
fol.  (L.S.) 

Chodyk.  de  reb,  gest.  Ord.  Praed.  wy- 
mienia wydane  pisma  tegoż:  Coneiones  de 
Dominicis  Tomi  IV.  Commentarius  in  ora- 
tionem  Dominicam,  Salutationem  Angeli- 
cam  et  Symbolum  Apostolorum,  Vita  S. 
Rosaliae  .polonice —  Adversus  Polyantheam 
Hyppoliti  Moraei,  Concordantia  rerum  et 
verborum —  Commentarius  in  Rosarium. 

3705.  Martini  Kreyseł  S.  J.  Von 
personiicher  Dreyfaltigkeit  Gottes 
wieder  Menno  Simonis.Olir.  1701. 4. 

(Cat.  Jans«.  1702) 

3706.  Propositiones  Quesnelli  Cl. 
a  S.  D.  N.  Clemente  Papa  XL  per 
BuUam:  Unigeniłus  Dei  Fiłius  etc. — 
Damnatae  et  una  cum  bulla  legiti- 
moque  ęarundum  propositionum 
sensu  thesibus  theologicis  de  Deo 
Uno  ac  Trino  in  Alma —  Cniyersita- 
te —  Vratislaviensi  S.  J.  ptihlice  pro- 
pugnatis  alias,  annexae  a  P.  Franci- 
sco Hertzig  S.  J.  —  SS.  Theol. 
Prof.  —  reimpresśae  Brunsbergae 
typis  Collegii  S.  J.  1722. 12.  5i  ark. 

3707.  Deus  in  Essentia  unus  in 
persouisTrinus  sex  disputationibus 
theologicis  propugnatns  a  R.  P.  An- 
drea  Miaskowski  S.  J.  Theologo. 
Pragae  typis  Univer.  in  Coli.  S.  J. 
A.  »i. DCC. XXIII.  fol.  573  str.  oprócz 
5  kart  na  przodzie. 

Dedykacja  Teodorowi  Potockiemu  Arcy 
bisp.  Gniezn.  Frontispicium  sztychowane, 
rysunku  Pawła  Gizickiego  S.  J.  z  portre- 
tem Potockiego. 

3708.  Tractatus  theologicus  de 
Deo  Uno  et  Trino  olim  scholastica 
cura  in  usus  discipulorum  privatos 
elaboratus  nunc  yero  sub  anspiciis 
111.  Magn.  D.  D.  Theodori  Mosto- 
wski Castellani  Sierpsecensis —  in 
luccm  datus  a  R.  P.  Ignatio  Wiłki- 
Nowicz  S.  J.  S.  Th.  Doct.  protunc 
Collegii  Pinscensis  Rectore.  An.  S. 
MDCcxxxix.  typis  Acad.  Vilnen.  S.  J. 
4.  254  str.  oprócz  9  kart  naprzo- 
dzie i  regestru. 

Przypis.  Teodor.  Mostowskiemu  Kaszte- 
lan.  Sierpskiemu. 

3709.  Zloty  wiek  troistego  czasu 
Troycę  Boską  przybyszowemi  la- 

38 


TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI. 


298 

tami  {5.  Bazyl<'go  W.—  od  przestę- 
pnego czwartcjjo  wieku  broniłjey — 
przez  X.  Klemensa  ChodYkieui- 
czA  S.  Teol.  Lektora  —  Professora 
w  Kon.  Lwowskim  S.  Majjdaleny 
Zak.  Kaznodz.  Prow.  Ruski«y.. — 
w  Lwowie  w  Druk.  CoU.  S.  J.  R. 
P.  1754.  4.  iO^  ark.  i  arkusz  na 
przodzie. 

Przypis.  Ambrożemu  Anton.  TurzańsŁie- 
mu  Opalowi  i  Inlułatowi  Kujawskiemu  i  t.d. 

3710.  Dissertatio  Tłieoloijica  de 


Deo  Uno  ctTrIno—  PeriH.  et  Rdmo 
D.  Cantio  Douatiano  Dobrzański 
S.Tkc«I.  Doctori  Canoaicorum  Rc- 
gulariuni  Lateranensium  per  Mino- 
rem Polouiam  et  M.  D.  Litkiianiac 
Praeposiio  Generał!  —  a  studio  The- 
olojjico  Vilneusi  dicata.  Vilnac  ty- 
pis  Schol.  Piar.   An.  1773.  4. 

3711.  Tractatus  TLeolofyicns  de 
SSS.Trinitatejuxla  menteiii  S.  Tho- 
mac  edilus  Vilnae  an.  1781.  pei:R. 
P-  Al.  Kreczman.  fol.  3i2  str,  .       , 


5.  Najświętsza  Marja  Panna  Matka  Boska. 


3712.  a)  Stauislai  a  Łowicz,  Ar- 
tiuui  Liberalium  Magislri  et  Cano- 
nici  Regularis  Enebiridioii.  Cui  In- 
sunt : 

De  jjloriosae  vir}jinisMariac,  Del 
g^enitricis  immaculata  conccptionc, 
fidelis  et  catbolica  assertio. 

Conciones  iłem  tres  ,  de  €adem 
conceplioue   ad  populum  habitae. 

lu  calce  adjecta  sunt  qnaedam  re- 
li^riosorum  (et  qai  monasticam  prO' 
fessi  sunt  yitani)  instituta. 

Cracoyiae  ex  offic.  Unglerlana , 
1538.  8. 

Nn  czele  jest  list  do  Tomasza  z  Ilkusza 
Przełożonego  Kan.  Reg.  wMiecliowie.(L.S.) 

b)  Encbiridion  R.  Stauislai  a  Ło- 
wicz Poloni  Art.  Lib.  Magistri  Ca- 
nonici  Rejjularis  S.  Sepułcłiri.  De. 
immaculata  conceptione  B.  Yirjjinis 
Mariae  propositum  ex  Offic.  Ungle- 
riana  A.  D,  1538.  Crac.  impressum. 
Cura  et  studio  R.  P.  Ra<Hiuski  re- 
impressinn.  A.  D.  1747.  Cracoviae 
Typis  Micb.  Dyaszewski.  8.  173 
str.  (Cbł.) 

"Wydanie  to  z  exemplarza  Bibljoteki  Za- 
łuskicL  staraniem  Jakóba  Pawła  Radlin 
skiego  Jeneralnego  Przełożonego  Zakonu 
Kanoników  Regular.  ma  przydane  życic 
autora  z  INakiełskiego ,  Promptuar.  An- 
tiquitat.  Monast.  Miccl»ovien.  i  Constilu- 
tiones  Sumnior.  Poutiiicum,  pro  Immacula- 
ta Conceptione  Sanctiss.  Yirginis  Mariae  va- 
riis  temporibus  editae.  W  dedykacji  do  Kon- 
wentów Zgromadzenia  Kanoników  Reguł. 


opisuje  pożar  kos'cioIa  i  klasztoru  MiccLo- 
wskiego.     Zob.  ISoty. 

3713.  Franc.  Tłrriaisus  Rcspon- 
sio  Apolojjetica  contra  Petri  Pauli 
Yerijerii  Librum  de  Idolo  Laureta- 
110  lii{;ołstadii  1584.  4. 

(Cat.  Bibl.  Francof.  Becm.) 

3714.  Simon  Staroyolscujs.  De 
Immaculata  Conceptione  B.  Yir- 
ginis Mariae  Oratio.  Cracoyiae  iu 
Offic.  Fr.  Cezary  1G38.  fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Bentk.) 

3715.  a)  Angelici  DoctorisS.Tno- 
iHAE  A<juinatis  de  Beatissimae  Vir' 
jjinis  Deiparae  Immaculata  Conce- 
ptione Seutentia.  E-multis  cius  o- 
pcribus  studiose  collecta  et  edita  a 
P.  Nicolao  CiCHOYio  S.  J.  Tbeologo. 
Posnanie  typis  Albcr.  Reculi  A.  D, 
MDCLI.  4.  78  str.  6  kurt  na  przo- 
tlzie. 

Dedyk.  do  Kazim.  Flor.  Xiccia  Czarto- 
ryskiego  Bisk.  Pozilań. 

b)  —  Yiennae  Auslriae  16C0. 12. 
122  str.     (L.  S.) 

3716.  Tryumph  niezwycięźoney    1 
Krolowey    Polskicy    Matki    Bożey    | 
z  wytrąbionego  błędu  Aryanskiego, 
który  przy  piśmie  S.  rozumem  sa- 
mym   przyrodzonym   reprobowany 
bydź  może  ,  iako  pokaże  się  z  Con- 
trowersiey  do  tego  Tryunipbu  przy-    j 
lączoney  do  ktorey  przystąpił  com-    | 
ment   barzo   potrzebny   wszystkie 


TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGOLINOSCI. 


299 


wyKT^larslwa  Heretyków  wyrażają- 
cy. Przez  W.  X.  Woyciccłia  Gra- 
BiECKiEGO  D.  P.  S.  Przeora  \Var- 
szawslsiojjo  Zakonu  ISaznodziey- 
skiejjo.  w  Warszawie  u  Wdowy  y 
Dzleilzicow  Piotra  Elerta.  K.  P. 
UM).  4.   7  ark.  (L.S.)  Zob.  Noty. 

3717.  Jaeobiis  Grudżikski  Pala- 
linid.  Raven.  Argumentatus  ad  lio- 
iniiieiu  DiMis  oliin  futurus  homo, 
seu  Ar{j«mci»luin  eonceptam  esse 
iiiimaciilale  ^fariam.  Posn,  Typ. 
Haercdiim  Ałl).  Regali.  1604.  4. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3718.  MalLias  Marianus  Kubski 
Episcop.  Eiiensrs.  Propngnaculuin 
Mariaiii  honoris,  seu  tractatus  pro 
Inimaeulata  Conceplione  B.  M.  V. 
ex  scriplura  doeforibus  et  Conciliis. 
Posnaniae.  1666.   4.        (Sieak.  l.c.) 

3719.  Prodigium  Gratiae  Magna 
Dci  Mater  et \irgo  Maria  concepta 
et  concipiens  forUinato  acque  acin- 
tauiinato  \trobique  conceptu  orbi 
orliiodoxó  ad  spectandum  In  Colle- 
gio  Gostoniiano,  ab  aiiditoribus  Ue- 
thoricae  e  Societate  Jesu  proposi- 
tuiu  Anno  natae  niortalibus  salutis 
M.DC.ŁX.\in.  Leopoli.  Typis  Colle- 
gii  Societatis  Jesu.  fol.  Sign.  D2. 

(Bibl.  Horodec.) 

3720.  Daniel  Pawłowski  S.  J: 
Deiinuiaculato  conceptu  B.  M.  Vir- 
ginis.  Cracoviac  typis  Sebedei. 
1669.  12.  (Sotuciius  p*.  165.— L.S.) 

3721.  Cento  Discorsi  delia  Gran 
Mądre  di  Dio  del  P.  Girolamo  Clo- 
DiNio  o  Clodlnshi.  Venetial670.  fol. 

(Bibl.  Slus.  -p.  102). 

3722.  ClipeiTurris  Davidicae  seu 
Centum  Rationcs  asserentes  San- 
etissimam  Yirgiiiem  Mariam  Ma- 
trein  Dei  esse  innnaculate  eonce- 
ptam. etc.  Cnra  Sodalitatis  Givium 
Literatorum  Leopoliensium  Zelan- 
tium  Honorem  Ejusdem.  Leopoli 
A.  m.dc.'lxxviu.  4.  o^  ark. 

Na  końcu  wiersz  :  Prosa  de  -Immaculata 
conccptione:  Clioriis  Civiuin  Leopoliensium 
ad  Conceptam  omni  procul  labę  Deiparam 
Yirginem ,  in  solenni  supplicatione  factus. 
Na  końcu  podpis  taki:  Hoc  estemporale  ti- 
bi,    non  jam  coufereuda  hominibus,    sed 


praeferenda  Caelitibus  ,  Dei  Mater  Virgo 
D.  D.D.  Samuel  Kuszewicz  J.  U.  D.  Me- 
trlcansRegnijC.L.   Anno  Dni  1661.  (L.S.) 

3723.  Primum  instaus  Marianum 
per  gratiam  oi-iginaleni  Sanctum 
seu, sententiae  de  Immaculata  Con- 
ccptione B.  Yirginis  elucidatio,  au- 
ctore  P.  Joannę  Kwiatkiewicz  S.  J. 
typis  Coli.  Calissien.  A.  D.  1681.  8. 
196  str.   i  arkusz  na  przodzie. 

Przypis.  Jan.  Małacbowskieinu  Biskup., 
Kraków,  od  Kollcgium  Sandomier.    S.J. 

3724.  J/aria  Dei  para  semper  vir- 
go  Immaculata  Scrlptura  S.  demon- 
strata.  M.  A.  H.  A.  CC.  O.  P.O. 
C.  {Michał  Antoni HackiyHy^.  Mo- 
nast.  Oliyen.  1683.   4. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 
3725.' Adam  Gdacius.  -Kwestya 
jeśli  Marya  Nayświętsza  może  i  ma 
bydź  nazwana  Panną.  4. 

3726.  List  do  ^Jama  Gdaciusza 
pisany  z  strony  kwesley  o  Pannie 
Maryey.  w  Brzegu  drukawał  Jan 
Krzysztof  Jakób.  1685.  4. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3727.  QuaestionisTheologicaede 
admirabilt  Yerbi  Incarnati  Matre 
Yirgine  anthore  P.  Joannę  Moraw- 
ski Soc.  Jesu  Editio  sccunda.  Cra- 
coviae  An.  1684.  8. 

Przypis.  Mikołajowi  dc  Obomice  Obor- 
skiemu Biskupowi  Laodicijskiemu.  Nie- 
siecki  wymienia  tegoż  autora :  De  Imma 
cułata  Conceptione  bez  wymienienia  miej. 
sca  i  roku  druku. 

3728.  Petr.  Litmanowski.  Obie- 
ctum  singuiare  universae  Theolo- 
giae  Yirgo  Deipara  Yarsaiiae  1694. 
fol.  (Kat.Elek.Sask.— L.S.) 

3729.  Wolgenieynte  Antwort 
auff  zwo  wicbtige  Frageu  1.  Ob 
man  indiesem  Abseben^  (weildi«b. 
Jungfrau  31aria,  ais  Regina  Coeli — 
mit  Christo  in  dem  Himmel  berr- 
scliet)  wolthate,  dass  man  Sie  umb 
Ibre  Interzession —  anriiffe  : — ? 
2.  Warumb  Ich  vor  IhremlNahmcn 
auff  der  Cantzel  das  Haubt  entblosst; 
und  lhrmehrReverenz, —  erwieseu 
hatte,  alsbeylNennungdesNahmens 
Jesu?  aus  der  Heil.  Scbrifft^  dea 
Schrifften  der  Heiligen  Yater—  wie 
auch  aus  Lutbero—  yoa  Sigismund 


300      TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI. 


Frommliold  Ring  ceweseuen  — 
Hoff-Prediger  bcy  derSchloss-Kir- 
che  in  Kdnigsberg —  Braunsberg. 
gednickt  in  Coli.  der  S.  J.  Im  J.  C. 
1703.4.  96  str.  i  6  kart  naprzodzie. 

3730.  Oratlo  de  Iminaculatia  Con- 
ceptione  B.  M.  Yirglnis.  Varsaviae 
typ.  Schol.  Piar.  1719.  fol.  B.  a  S. 
A.  P.  S.  P.        (SJenlt.  Dod.  doBcnt.) 

3731.  Traktat  o  Niepokolaiiym 
poczęciu  Nayświętszey  Panny  Ma- 
ryi zkoraponowany  po  hiszpańsku 
przez  X.  Wincentego  Justyniana, 
Antysta  Zak.  Kaznodz.  Przełożo- 
ny nakoniec  po  polsku  (z  francuz- 
kiego)  przez  przysięźonego  niewol- 
nika Marycy,  Jana  Jabłonoioskiego 
Woiewodę  Ruskiego,  w  Konigstey- 
nie  r.  1716.  w  Brunsbergu  1722. 4. 
134  str.     (L.S.) 

3732.  Yindiciae  Mariaoae  inno- 
centiae  per  encryationem  proposi- 
tionnm  quadraginta  iilibatac  conce- 
ptloni  pretiosissimae  Dei  Pareutis 
adycrsantium  auclore  R.P.  Georgio 
Gengell  S.  J.  Theologo.  Leopoii 
typis  Coli.  Sleniaviani  S.  J.  A.  D. 
1725.  4.  216  str.  oprócz  10  kart 
na  przodzie  i  8  na  końcu. 

Przypis.  Stanisławowi  Denhoffowi  Wo- 
jewodzie Połockieinii. 

3733.  Adrianus  MiA^KOTfSKi.Di- 


spntalio  de  Admirabili  et  pretiosis* 
sima  Dei  Matre  Yirgine  Maria  tbeo- 
logice  propugnata.  Pragae  1728.  fol. 
211  str.  1  karta  na  końcu  i  2  ark. 
na  przodzie.     (L.  S.) 

3734.  Dcfensio  Beatiss.  Yirginis 
Mariae  contra  nostrae    tempestatis    .. 
bacreses  —   per  Godefridum   Han- 
NEBERG.      Calissii  typis  S.   J.  An. 
1728.  8. 

3735.  Stefan  Puzyna.  S.  Theol.       \ 
Doctor  PraefectusTypograpbiaeSo- 
ciet.  Jesu  Varsaviensis.  (Delmma- 
culata  Conceptioue  BeatissimaeMa« 
tris  semper    Virginis.)    po  polsku. 

■\v  Warszawie  w  druk.  Coli.  S.  J. 
1737.  8.  12  ark. 

(Jan.  Pol.  I.  125). 

3736.  Franciscus  Owczarski, 
Concionatur  Janorecensis.  De  im- 
maculata  Conceptioue  B.  Mariae 
Virginis  Liber.  Cracoviae  mdccxliii. 
A.   15  ark.  ^       (Jan.  Pol.  I.  55(. 

3737.  Franciscus  Kochanowski. 
Decades  duae  dc  immaculata  con- 
ceptionc  B.M.  V. 

Autor  zyl  w  wieku  X\II. 

(Siarcz.  I.  222). 

3738.  Lucubratio  theologica  de 
immaculata  DeiMatris  Conceptione. 
Posnaniae  typ.  Coli.  S.J.  1762.4. 

*  (Sienk.  Dod.  do  Beat.) 


6.  Tąjenmlca  ś.  Słowo  Bo2e. 


3739.  M.  Campius  Vadovius.  DI- 
sputatio  de  eyidentia  misterii  Crac. 
Fr.Caesar.l622.  4.       (Katal.Ju.; 

♦ 

3740.  a)  Stanislai  Hosii  De  Ex- 
j)rcssoDei  verbo  adSereniss.D.  D. 
Sigismundum  Auguslum  etc.  Li- 
belluS'  yaldc  utilis  ac  bis  tempo- 
ribus  nećcessarius,  Ed.  II.  A.  E. 
1558.  Na  końcu  i  Dilinge  ex- 
cudebat  Sebal.  Meyer.  4.  132 
kart  nieliczh.    (Ban.H.D.  K.  P.  III.  57.) 

b)  De  expresso  Dei  Verbo  ad 
Sercniss.  D.  Sigismundum  Augu- 
stumD.  G.  RegemPol.  etc.  Stanislai 
Hosii  Episuopi  Warmien< —  A.  D. 


ia.D.Łix.    4.     Na  końcu:    Dilingae 
excndebatSebaldus  Mayer.  4. 

c) Dilingae  excudebatSeba!. 

Mayer  sumptibusCbristoph.  Scbick 
1560.  8.  ISOkart  i  16  7ta przodzie. 

d)  De  Expresso  Dei  yerbo  libel- 
lus  etDialogus  de  Communionc  Sa- 
crae  Eucharistiae  utraque  specie. 
Parisiis  1561. 

e)  —  —  Accessit  Dialogus  de 
Communione  Sacrae  Eucharistiae 
sub  utraque  specie,  Conjugio  sa- 
cerdotum  et  Sacro  in  yułgari  lin- 
gua celebrando.  Antyerpiae  inAed. 
Vid.  et Haer,  Joan.Steelsii.  1565. 12. 


TEOLOGJA ,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI.      301 


3741 .  Von  dcm  Helion  discp  zeit 
vonvilcn,  hocli  geriimbten,  klaren 
und  offenbarcm  Wort  Gottes,  ain  cr- 
leutleriin{j  iinnd  warniingsSclirlfft. 
An  den  Durciilculifjśten  ,  liocli{jc- 
bornenFiirsten  und  Hcrrcn Sifimund 
yiugust  etc.  Dnrch  den  Hocliwiir- 
dig^en  in  Gott  Vatter  unnd  Herrcn, 
Herren  Stanislaum  Hosicni  etc.  lu 
latein  verfertijjt.  Nun  aber  ancli 
ailenTcutschen  zu  nutz,  auss  Cbrl- 
stcnlicber  wolmainung,  gebracbt  in 
unser  s^pracL  ,  durcb  Herren  Łeon- 
Lart  Haller,  Biscboff  zu  Philadcl- 

£hia  und  Weichbiscboff  zuEystat. 
rcdruckt  zn  Ingolstat  durcb  Ale- 
xander  und  Samuel  Wei^sonborn 
gebruder.  Anno  1559.  4.  CXXni 
.karl  i  Ą  na  przodzie. 

Dedykacja  do  Albrechta  Falcgrafa  Renu 
Xlązęcla  Bawaryi.      (L.  S.) 

3742.  Ksycgi  o  iasnym  a  szczy- 


rym  Słowie  Boźyni.  Naiaśnieysze- 
mu  Ksyj^źęclu  y  Panu ,  panu  Sy- 
gmuntoni  Augustowi  Królowi  Pol- 
skiemu elc.  przypisane.  Iłem.  Roz- 
mowa  o  tym,  god?/ili«fsyc  Laikom 
Kiclicba ,  Ksycźey  Zon  dopuścić: 
a  w  Kościelccli  sluźbę  bożą  iczy- 
kieni  przyrodzonym  sprawować. 
Przcs  J.M.  ksyędza  Stanisława  Ho- 
siusa,  Kardynała,  y  Biskupa  War- 
mińskiego łacińskim  ięzykiem  na- 
pisane', a  teraz  na  polski  przełożo- 
ne. 15G2.  Na  końcu:  W  Krakowie 
Łazarz  Andrvsowic  drukował,  R. 
B.  1562.  4.  147  listów,  9  kart  na 
końcu  i  4  na  początku  przedmowy 
tłumacza ,  który  nie  iest  nazwany. 
(Błl.l.  Ossol.  L.  S.) 
3743.  Joannis  a  Lasko.-  De  o  p- 
presso  Verbo  Dci. 

Pismo   to   wydał  Łaski  przeciw   powyż- 
szemu pismu  Hosiusza.     (iSics.) 


IStworzen 


3744.  Dominicus  Fryduychowicz 
Ord.  Praed.  Tractus  tlieologicus  de 
creatione.  Crac.  ex  Oflic.  Fr.  Ceza- 
ry. 1690.  fol.  (L.  S.) 

3745.  Joanne»  Progubicki.  D1- 
sputatio  de  creatione.  8. 

(Sienk,  Dod.  do  Bent.) 


3746.  Stanislaus  ŁABĘOKt.  Quae- 
stlo  dc  cognitione  crealionis.  Crac 
Typ.  Fr.  Cezary.   4.       (J".) 

3747.  De  sex  dicl)us  quibus 
mundns  conditus  cst  a  Deo  Disscr- 
tatio.  Posnaiiiae  typ.  Coli.  S.  J. 
1772.4.  (Sienk.Dod.  doBcnt.) 


Cz]:oi«'iel&,  Je^o  stau  i  koniec  ostateczny. 


3748.  Jan  Karteis  Karmelita.  O 
czterecb  rzeczach  ostatecznych. 
w  Krakowie  u  Scharffenbergcra. 
1562.8.  (Sienk.Dod.  do Bcnt.) 

3749.  Tidemauni  Gisoims  Cen- 
tum  et  decem  Assertionum  ,  quas 
autor  earuniFloscuIos  appellarit  de 
liomine  interiore  et  exteriore  awt- 
Xoyix6v.  Na  końcu :  Crącoviae,  per 
Hier.  Vietorem  Anno  domini  Miile- 
simo  ąuingentesimo  yigesimo  quia* 


to    mensę   Februarii.    8.     52   kart 
nieliczb. 

W  Bibl.  Hr.  Ossoliń.  jest  wydanie  pod 
tymzc  rokiem ,  wszelako  i  jak  się  zdaje, 
różne  od  poprzedzającego. (L.  S.)Zoh.Pioti/. 

3750.  O  czterech  Końcach  osta- 
tnich żywota  ludzkiego,  przetłum. 
z  łacińskiego  Franciszka  Costera 
S.  J.  przez  Piotra  Skaraę.  w  Kra- 
kowie 1606.   12. 

(Nics.in.719.N.D.22.) 


302      TEOLOGIA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI. 


3751.  Dc  Statn  pńmi  Iiomiiils 
antc  lapsuniDisputatio.  Quaiu  Fau- 
slus  Soci>(us  Seiicnsiś  per  Scripta 
liabiiit  cum  Fransisco  Puccio  Flo- 
rcntino ,  Amio  1578.  Racoviac  Ty- 
pis  Sternaclanis,  1610.  4.  333  str. 
i  6  kart. 

Dedykacją  do  Maurycego  Landgrafa  He- 
skiego napisał  Hicronym  Moskorzowski 
z  datą :  E  praedio  meo  Czarkoviano  Kai. 
Martii,  1617. 

3752.  L.  Andr.  HóiERtJS.  Bestan- 
di{>;eLehrc  vom  inncrlichcn  unduiit^- 
seriichcn  Menscheii  iind  von  der 
Krafft  des  Gottl.  Worts  nnd  Geistl. 
Sachcn.  Daiitziglf)24.  4. 

(Atli.  Gcd.p.65.) 

3753.  Hyacinllius  Zygmcntowic 
Yeritatcs  tlieologicae  de  finc  ultimo 
cl  deactibns  linmanis.  Crac.  inOff. 
YiduacLucacKupisz.  1661.  4. 

(Sienk.  Dod.  doBcnt.) 

3754.  Domin.  Frydrychowicz. 
Ord.  Praed.  dc  naturac  humanac 
statu  innoccntiac.  Cracoviae  exOf- 
lic.Fr.€ezaryl69l.   fol.   (L.S.) 

3755.  Quaestld  thcoloj^^iea  dc  finc 
ultimo  hominis,  cius  latitudinc  ob- 
iectiya  et  formali ,  quani  Pracsi- 
dentc  M.  Christopkoro  Krzykowshi 


Phiae  D.  Collejra  Maiorc,  S.  Th. 
Baccal.  siisecpit  M.  Thomas  Limin- 
SKi  PhiaeD.  et  Prof.  propiij>nandam. 
Cracoviac  lvp.  llniy.  161)9.  fol.  ii 
ark.     (L.  S.") 

-  3756.  TractatHs  de  finc  ultimo 
et  bcatittidine  crealurae  rationalia 
disputationes  duas  complectcns. 
auctore  P.  Adriauo  Miaskowski  S. 
J.Theolojjo  Polono.Posnaniael731. 
fol.  288  słr.,  trzy  karty  na  końcu 
i  8  na  przodzie. 

Dedykacja  do  Łukasza Duiewskicgo  Apo- 
stoł, lionsyst.  Pozn.  Notaryusza  Kałisłiiego 
i  Poznań.  lianonika  elc, 

3757.  Kazania  przebrane  z  Ka- 
znodziciow  francuzhich  o  czterech 
ostatnich  rzeczach  haźdejyo  czło- 
wieka tłumaczone  od  W.X.  Toma- 
sza l*erkoivicza  S.  J.  Tomik  i,  IL 
III. —  w  Poznaniu  w  Druh.  S.  ;J. 
R.  1766-67. 8.  697,424, 6Q2str. 

3758.  Joannes  CanliusWANTAŁO- 
wicz.  Fclix  saecnium  Cracoviae— 
seu  Conclusioues  tljeolojyicae  de  ul- 
timo   finc  hominis.   b.  m.    1768.   4. 

(Sienk.  Dod.  doBcnt.) 

3759.  Adalbcr.  Joachim. Foltan- 
SKi.  Conclusiones  de  finc  ultimo  el 
bcatitudinc  hominis.  1771.  4. 


A  11  i  o  1  o  IV  i  c* 


3760.  QuacstłO  de  Anjjelis  ab 
Andrea  ScHONEoTheol.  et  Jur.  Utr. 
Doctore^  publice  in  Alma  Acad. 
CracoY.  die  2.  Septembris,  hora  12 
ad  disputandum  proposita.  Pro  loco 
intcr  Doctorcs  S.  Theolo}>iae  asse- 
quendo.  Cracoviac  in  Offieina  An- 
dreac  Pctricovij  A.  D.  m.dc.ii.  4. 
5  kart.  Zob.  Ńoły. 

3761.  Matlhiac  Hoe  Dissertatio 
antl-Ponialoviaua  :  An  beatl  Aniyelł 
et  Coelites  Deiim  In  sua  cssentia, 
qualis  cst,  perfccte  cojjnoscant,  op- 
posita  Juliano  Poniatoyio.  Lipsiae 
1620.  4. 

(Catal.Iiibl.  Mocno-Francof.  p.  157.  L.S.) 
Czy  ten  Poniatovius  })ył  Polakiem  niepe- 
wna. 


3762.  Quaestio  de  Anjjella  a  M. 
J.  PraeclaideS.  Th.  Bace.  proposi- 
ta dal.  Febr.  1621.  hora  xiiii.  i 
ark.  (Ban.  H.  Dr.  Kr.  350.) 

3763.  Ex  Anjyelog^raphia,  an,  et 
culusmodinąm  Anieli  assumanl 
corpora  ?  Disputabit  publice  prae- 
ses  ctM.  Andreas  Weber  Boianowa 
Polonus,  respojidentcGollfricdPeu- 
cher.  Willenbcrjyae,  typ.  Johannis 
Wilckii.   1638.  4.  2  ark.  (L.  S.) 

3764.  Praelectioncs  Thcolo[ficac 
dc  Anjjclis  et  actibus  humanis  P. 
Thomae  ^Iłodziaaowski  S.  J.  Ac- 
cessit  tractutus  moralis  seu  funda- 
mentum  omnium  resolutionum  eon- 
scientiam  conccrncntlum.   DantiscI 


TEOLOGIA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLISOŚCI.      303 


fypls      Simon.     Boinigerl     A.     D. 
MDC. LXVII.    fol.    248  str.,   2  hart 
.  '    na  przodzie  i  re<jestr. 
I  3765.    Qnaeslio    Tlieologica    tle 

Angelis,  a  M.  Joannę  Radzki  S. 
Tlieol.  Prof.  Craco\ien.  Canonico, 
SS,  Oninium  Prae-^josjto,  S.  Georjyii 
Custode,  Curzclovlensi  Scliolastlco, 
S.  R.M.S.  addlsp.  prop.Crae.Typ. 
Univ.  1679.  fol.  larh.    (L.  S.) 

3766.  Domin.  Fryduychowicz. 
Ord.  Praed.  De  Natnm  an{jelica 
Ciacoviae  ex  Offic.  Fr.  Cezary  1691. 
fol.     (L.  S.) 

.  3767.  Epiiestion  Seren.  Re{>;'um 
et  Principuui  inlimns  —  Thomisti- 
co-Theologico  elogio  in  publica 
disputatione  de  An^jelis  beatitudine 
et  actibus  humanis  per  Defendcn- 
tem  V.  P.  Matthiam  Porębski  Ord. 


S.Pauli  Prinii  EremitaeProf.  S.  Th. 
in  Rupella  sub  tempus  Capituii  in- 
timatus.  Cracoyiae  typis  JacobiMa- 
tyaszkiewicz  1728.  iol. 

(Ban.  H.  Dr.  Ki-.  480.) 

3768.  Adrianus  Miaskowski.  An- 
goli Uieolojjice  propugnati  seu  tra- 
clatus  de  Angełis  eomplecteus  di- 
sputationes  sex.  Posnaniae  typis 
Clari  Coli.  Soc.  J.  1730.  fol.  505 
str.,  2y  ark.  na  końcu  i  il\^  na 
■przodzie. 

Dedykacja  do  Michała  z  Granowa  Wo- 
dzickiego  Óiftc.  jeueral.  Krask.  Kustosz  Wi- 
ślickiego.    (L.  S.) 

3769.  Joaebimus  a  S.  Francisco 
Ord.  Carm.  Discal.  Traclatus  de 
Angelis.  Posnaniae  tvpisS.  J.  1760. 
fol.     (L.  S.) 


10.    Dusza  ludzka.     Il^olna  «VOla  {Liberum  arbiłrium). 


3770.  Jacób.  Ustie>sis.  Qnaestio 
ile  liberi  łiiiniani  arbltrii  dominio 
et  ad  Dcum  subordiiialione.  Crac. 
1639.    4.  (Sienk.  Dod.  doBcnt.) 

3771.  Hannibal  RosELLi  Pyman- 
der  Mercurii  Trisnicgisti.  Liber 
Inuis,  2dus  ,  3tius,  et  5tus.  Crac. 
iu  Off.  Lazari.  1585— 86.  fol. 

—  —  Asclepius  Mercurii  Tris- 
megisti.  Liber  6tus  de  iminortali- 
tate  animae.  Crac.  Typ.  Lazari. 
1590.  fol. 

3772.  Baltbasar  Bebełius.  Ad- 
yersus  pracexislentiam  animaruni 
exercitatio  tbeologica.  Argcntorali 

sl675.   8.  (Sienk.  Dod.  do Bent.) 

3773.  Franciscus  PRZEnosKi. 
Quaestio  tbeologica  de  dominio  li- 
beri arbifri  supra  suos  actus,  et 
bonitate  ac  nialitia  eorundem.  Crac. 
1684.  Typ.  Univ.  fol. 

3774.  De  immortalltate  animae 
bumanae  (quae  tolius  yltae  christia- 
nae  cst  basis)  multifariis  qnaestio' 
nibus  propugnata  et  iliustrata.  Auc- 
tore  R.  P.  tieorgio  Gekgełł  S.  J. 


Tbeologo.  Calissii  tvpis  Coli.  S.  J. 
An.  1727.  4.  124  sir.,  2  ark.  na 
przodzie  i  regestr. 

Przypis.  Jan.  Gałczyńskiemu  Kanonik. 
Gniezn. 

3775.  Cliristoph.SANDii  Tracta- 
tns  de  origine  animae.  Cosmopoll 
(Amstelodami)  Lib.  Pacificus.l67i. 
8.  191  str. 

(Gatal.  des  livrcs  iin]»r.  de  la  Biblioth.  du 
Roy  Parls  1752.  T.  III.  D2.  N.  3496.—  i 
Kat.  Dupl.Puł.N.173.) 

3776.  Andrzey  Filipecki  S.  J. 
O  Nieśmiertelności  duszy  ludzkiey 
Kazanie,   we  Lwowie  w  Dr.  Akad. 

176^.   8.  (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3777.  Joaanes  de  JRozdrazow 
Comes.  Speculum  liberi  Arbitrii 
contra  Haerelicos  perSacrae  Eccle- 
siae  Doctores  probatum.  Crac.Typ. 
Mattbei  Siębeneycbcri.  1557.  8. 

W  przedmowie  wyrażono  te  słowa  :  Li- 
Leri  arbitrii  speculum  a  c|uodam  extero 
alieno  Ydloniate  couipositum  per  me  yero 
latinitate  donatum.   (Sienk.  Dod.  do  Beat.) 


304      TEOLOGIA,  DOGMATYKA   W  SZCZEGÓLNOŚCI. 


3778.  De  libero  arbitrio,  das  ist 
Catlioliscbe  Lehr ,  wieder  die  Cal- 
ninische  etc.  durcb  R.  P.  Joanneiu 
Ubeiium  S.  J.  Getruckt  In  der  Bi- 
sclioflichen  Stadt  Brunssberg  bey 
Georg.  Scbonfcls.  1611.  4.  20  ark. 

Dedykacja  do  Wawrzyńca  Gembickiego 
Bisk.  Kujaw.,  Kanclerza  Koron.    (L.  S.) 


3779..Disputatio  Theologiea  de 
libero  arbitrio,  ąuam  —  ia  Celeb. 
ad  Leucorim  Academia  —  publico 
Tbeologorum  examiDi  subiicit  Ja- 
cobus  Lagijs  Dantiscauus.  Witte- 
bcrgae  Imprimebat  Jobannes  Rob- 
nerus.  1648.  4.  4  ark.     (L.  S.) 


11.  Cnoty  teolosiczne. 


3780.  Assertlo  quorundam.  Qaa 
inter  caetcras  non  paucas  affirmant: 
Caritatem  non  esse  niaioreni ,  seu 
praestantiorem  Fide,  in  bae  vita. 
Ab  Alberto  Noyicampiano,  seriptu- 
ra  sacra ,  et  testimouiis  orŁbodoxo- 
rnin,  confutata.  Cracoyiae  apud 
Hacredes  MarcI  ScbarlTeuberger. 
Anno  MDŁY.  8.         (Janoc.  1.193.) 

3781.  Joannes  Racbtamovius  Cy- 
NKRSKi.  Fascia  mcritoriim  siYe  quae- 
stlo  tbeologica  de  fide  et  operibus. 
Crac.  Tvp.  Łucae  Kupisz.  1650. 
fol.^  (L.S.) 

3782.Praelectione8  tbeologicae  de 
Fide ,  Spe  et  Cbaritate  P.  Tbomae 
Młodzianowski  Poloni  S.  J.  Lcsnae 
imprim.  M.  Buck  A.  mdc.lxxiy. 
fol.  258  słr,  2  kart  na  przodzie 
i  regestr. 

3783.  Joannes  Napolski.  Virtu- 
tes  tbeologicae  ex  prima  parte  an- 
gelicae  doctrinac  dcprouiptae.  Crac. 
Typ.  Univ.  1678.  fol. 

(Sienk.  Dod.  doBent.) 


3784.  Ascia  genlilitiae  dccus  glo- 
riae  Perill.  ac  Magn.  Domini  D. 
Caroli  De  Szczekarowice  Tarło  Ca- 
pitanci  Stcźycensis  etę.  pro  Fide, 
Spe  et  Cbaritate  zelans ,  tbeologi- 
cam  pracseutata  in  arenam  propn- 
gnaute  M.  D.  Francisco  Jacobo 
Krzyzanski  S.  Tb.  et  SS.  C.  Au- 
ditore,  Praeside  vero  R.  P.Marlino 
Kretzmer  S.  J.  An.  D.  1683.  Var- 
sayiae,  excudcbat  Carolus  Ferdi- 
naudns  Scbreiber,  4.  6  ark. 

3785.  X.  Kaspra  Balsama  S.  J. 
Kazania  o  cnotach  teologicznych. 
w  Poznaniu  1764.  8. 

(Kat.  Piar.  Warsz.  18J2.  p.  69.) 

3786.  NiEMiERZYC.  Perfectorum 
solidus  est  cibus. —  La  verile  et  la 
Religion  ćn  visite  cbez  les  Tbćo- 
logicns  en  y  cbcrcbant  Iciir  filles 
la  cbarite  et  la  tolerance.  Anno 
1695.  8.  262  słr.  (L.  S.)  Zo6. 
Noly. 


13.   Cfrzeclt,    naprawa  1  usprawiedliwienie  grzesznika. 


3787.a)AndreasFriciusMoDRETius. 
De  Peccato  Origiuis  ,  de  providen- 
tia  et  pracdestinationc ,  de  libero 
arbitrio  Libri  111.  DeniediatoreLi- 
bri  111.  etc.  Basileae  1562. 4.  (L.S.) 

3788.  b) De  Peccato  Originis 

ctiibero  Hominis  arbitrio  Libri  II. 
Basileae  1617.  8. 

(Cat.  Bibi.  Frane.  Becm.) 


3789.  Je.  M.  Księdza  StanislavYa 
Kar^koyyskiego  Arcybiskupa  Gnie- 
źnieńskiego Me.ssiasz  ulbo  Kazanie 
o  upadku  inapraYYie  Rodzaju  ludz- 
kiego, przez  przyście  na  świat  Pa- 
na naszego  Jezusa  Cłirislussa  Syna 
Bożego.  Przydane  na  końcu  legosz 
Auctora  Kazanie  o  DYYojakim  Ko- 
ściele Cbrzescianskim.  w  Poznaniu 


TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGOLPSOSCI.       305 


M.D. XCVII.  fol.  248  (43  str.  oprócz 
6  kart  nieliczb.  na  przodzie,  gdzie 
Dedykacja  do  Zyg.  III.  i  odezwa 
do  czytelnika.  (L.  S".  —  Bibl.  Ossol.) 
"  3790.  Thescs  Theologieae  de  af- 
fectionibus  Dci  in  Peccatuin  scu  cul- 
pae  teterrlinuru  rnaliim  ,  quas  cum 
bono  Deo  sub  pracsidio  Johannls 
TurnoYii  SS.  TLeoI.  D.  Ecclesia- 
rumquc  per  Major.  PolonianiSuper- 
attendentis,  inGymnasio  Toruiien- 
si  disculieiidas  proposuit  Alberlus 
DoRPOWSKi.  Thorunii,  apudFran- 
ciscum  Schnelbotz.  A.  1624.  8. 
3  ark. 

Praeses  et  Respondens  przypisali  Tezy 
Rafałowi  Hrabi  z  Leszna.  Właściwie  je- 
dnali dedylsacja  i  Tezy  są  dziełem  Turnow- 
skiego,  który  swoje  wdzięczność  Leszczyń- 
skiemu Wojcw.  Brzeskiemu  ojcu  Rafała 
wyraża,  za  łożony  koszt  na  utrzymanie 
siebie  przez  lat  kilka,  oraz  za  to,  iź  za  po- 
wrotem Turnowskiego  z  zagranicy  wziął 
go  do  swego  dworu  za  Kaznodzieję,  a  u- 
roierając  w  testamencie  Synowi  Rafałowi 
polecił,  od  którego  tez  Turnowski  wzglę7 
dów  doznawał.     (L.S.) 

3791.  Quaestio  nuin  ad  Reg^num 
Del  possidciiduin  necessc  sit  in  nul- 
lo  peccato  Eyangelicae  doclrinae  ad- 
yersomauere?  contra  Bailiiasarum 
Melsneriim  Theol.  D.  et  in  Acad. 
Witteb.  Prof.  P.  a  Jona  Szłichtin- 
Gioa  Bukowiec  dispulataTypls  Pau- 
li Sternacii  Au.  1635.  112  str.  i  7 
kart  na  przedzie. 

Dedyk:  Joanni  a  Bukowiec  Sillchtingio 
Tcrrae  Schovensis  Judici  Patrueli  meo  cha- 
rissimo.      (L.S.) 

3792.  Quaeslio!ics  duae  :  una 
num  in  Evangelicorum  Rcligionc 
dogmata  habeantur ,  quae  vix  ollo- 
modo  permittant,  ut  qui  eą  ample- 
ctatur ,  nullo  in  peccato  perseve- 
ret?  altera  Num  in  eadem  religio- 
ne  quaedam  concedantur  Cbristi  le- 
gibus  inconcessa?  contra  Baltbasa- 
rum  Meisnerom  S.  T.  D.  in^Acad. 
Witteber.  Prof,  Publ.  a  JonaSzLi- 
CHTiNGio  a  Bubo^\icc  disputatae. 
TypisP;)uli  Sternacii  1636.  ^.-495, 
3  kart  na  koiicu  i  8  na  przedzie. 

Dedyk.  Adam.  i  Andrzej.  Gósławskim 
braciom  rodzonym.  Adam  Gosławski  od- 
biera tu  wielkie  pocliwjiły.    (L  S.) 

Tom  w. 


'  3793.  Stanislaus  Dobras  Dui^ski. 
T^iczynensis  Curatus.  Quaestiotbe- 
ologica  de  primo  Protoplast!  pecca- 
to. Crac.  Typ.  Fr.  Cezary.  1643.4. 
(Sienk.  Dod."  do  Bent.) 

3794.  a)  Jugnm  grave  super  omnes 
filiosAdani  eSS.  Patrum  yerbis  for- 
uiatum.  Ad  Perill.  et  Rev.  D.  D. 
Bonaycnturam  Madaliuski  Praepo- 
situm  Vladislaviensem  etc.  Supre- 
mum Tbesauri  Reg.  Pol.  et  Came- 
rae  S.  R.  M.  Notarium  per  R,  P.  A- 
dalbertum  Tylkowski  S.  J.  Tbeo- 
logum.  Cracoviae  apud  Stanislaum 
Piotrkowczyh  1669.   12. 

Przypis,   datowane  z  Warszawy  r.  1668. 

b)  —  —  Editio  2da  typis 
Monast.  01ivensis.  J.  Wernerus. 
1675.  12. 

(CataL  de  la  BibL  duRoy  T.  IL  D.) 

3795.  Praelectiones  tbeologicae 
de  Peccatis  et  Gratia  P.  Thormae 
Młodzianowski.  S.  J.  Accessit  tra- 
ctatus  de  Ente  supernaturali  —  Cra- 
coviae  apud  Haered.Cłiristoph.Sche- 
del.  A.  D.  M. DC. LXXI.  fol.  443  str. 
2  kart  na  przedzie  i  regestr. 

3796.  Adamus  PiSETzKi.  De  Ca- 
stigationibus  et  poenis  lapsum  bo- 
minis  concomitautibus.  Herbornae. 
1675.  12. 

Wymieniony  jest  w  Katalogu  Jansona  r. 
1679.  pod  teologami  wyznania  Augsbur- 
skiego. Niesiecki  wymienia  tę  famiiją  z  her- 
bem W  ąz,  a  mianowicie  Jana  Piseckiegor. 

1687. 

3797.  Joannes  Franciscus  Miero- 
szEwsKi.  Quaestio  Theologica  de 
peccato  originali.   Cracoy.  1687.  4. 

(Ju.) 

3798.  De  iustificatione  et  itistitia 
fidei  Doctriua  ex  sacris  literis  ,  ea 
breyitate  explicata,  ut  candldis  et 
pie  vivere  yołentibus,  facile  intel- 
ligi  et  probari  possit.  per  Stanisla- 
um MuRZYNOwsKi  a  Suscłiicc  (a  Su- 
szice),  Eq.  Pol.  Rcglomonti  apud 
Joannem  Wcinreicb.  1552.  5  Sep- 
tembr.  8.  10  kart  nieliczb . 

Autor  obraca  mowę  do  DucLowieństwa 
Polskiego  ,  i  twierdzi,  ze  ludzie  nawet  re- 
ligji  oddani,  dla  tego  %łe  życie  prowadzą, 
iż  nie  wiedzą  dostatecznie  co  jest  iustifica- 
tio  et  iusłitia  fidei;    nad  tcm  więc  czyni 

39 


306      TEOLOGJA,  DOGi^ATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI. 


swoje  ii-wagi.  Pisemfeo  to  ,  oprócz  rzad- 
kości, niema  innej  zalety.  Wujek  w  przed 
mowie  do  Nowego  Testamentu  przywodzi 
z  przedmowy  Badnego,  ze  Slan'isłaAv  Mu. 
rzynowski  przetłumaczył  i  wydał  w  Kró- 
lewcu tenie  Testament.  (L.S.) 

3799.  o  oiipaB^amH  rptiHHaro  He- 
.TioB-fejŁa  npe^-b  B^roMi.  KHHmKH  C  B. 
(CeMPHi.  By^Hwń)  Bt  HecBH?Ki3  i56q. 
iV«  końcu:  /I,OKOHaHa  ecniŁ  cia  Kniira 
o  onpaB^aHiH  etc.  i562  ro^a  OiŁmn- 
6pfl  1  I  ^Hfl,  na  ropo^^fe  HecBHHicKOMt 
BhimHCHeua  HaKAaĄvT\n>  6;iarOTecniH- 
Bbix'b  My?KeH  ManiB-fefl  KaBe^HHCKaro, 
.AaBpeHinia  lvpniuK.oitcKaro  h  CeweHa 
By^Haro.  (Sopikow  1. 168.) 

3800.  Joannes  Buant.  Dispiita- 
lio  Theologica  dc  justilleatioiie  pec- 
catoris  contra  iioyiim  ,  yauiiin ,  ac 
perniciosum  jiistitiae  impiitativae  fl- 
ginentum,in  TLeses  dtstributa.  Po- 
snauiae  1591. 

J.  Brant  rodem  z  Poznania,  zył  od  1553 
^1601.     (L.S.) 

3801.  De  iiistificatione  hominis 
peccatoris  coram  Deo —  ad  dispn- 
tandtini  proponit  Josepliiis  Biskup- 
SKY  Polonus.  Franeijiierae  1614.  4. 
i  ark. 

Dysputa  miana  pod  przewodnictwem  Ja- 
na Makowskiego  S.  T.  D.  pod  którym  u- 
czyło  się  Teologji  i  Filozołji  wielu  zmło- 
dziezy  polskiej.     (L.S.) 

3802.  Disputatio  tlicolojjica  dejn- 
stlBoatione  iiomiuis  coram  Deo  — 
quam  in  illiistri  Aeadoniia  Archi-pa- 
latina  pnhilfcac  f^traan  suhiieit 
Thomas  Wegierscius  Polonus.  HcI- 
de!l»ei{jae,  1615.  4.  20  słr.  (L.S.) 

3803.  Fausti  SociMScnensis  Tra- 
ctatus  de  Justificationc.  Racoviac, 
Typ.  Sebast.  Stcrnacii.  1616.  4. 

(Sienk.   Dod.   do  Bent  ) 

3804.  Simon  Haliciłs.  QHacstio 
de  Justifieatione  ad  disputandum 
proposita.  Crac.  1621.  4.  5  ark. 

Od  karty  B  4  zaczyna  się  :  Oratio  lral>i- 
ta  ex  roore  in  concione  Aeademica  ad  ae- 
dem  S.  Floriani  pro  Feriis  Exaltationis  S. 
Crucis  19Septeral..   1619.     (L.S.) 

3805.  M.Simonis  FIalicI  S.  Tli. 
Bace.  ac  Professoi-is,  Oratio  post  di- 
sputatam  de  Justiticallone  cjnacstio- 
nem  habita  ex  morę  in  concione  A- 
cademica  adAedem  S.  Floricni  pro 


feriis  Esaltationis  S.  Criicis  die  19 
Septemb.  A.  D.  1619.  nunc  utcssct 
iuris  et  usus  publici,  erula  e  lene- 
bris  opera  et  studio  M.  Joanui:^  Cy- 
nerslii  Uacb(amovii  S.  Tb.  Sentent. 
Cracoyien.  at  ad  S.  S.  00.  Pracpo- 
siti  fasciam  de  Cbaritale  ad  dtspn- 
tandum  proponentis  A.  D.  1653. 
(]rac.  apud  Yiduam  et  Haercdes 
Frań.  Caesarij.S.  R.M.Typ.  fol.  7 
ark.  (Bibl.   Ilorodec.) 

3806-  Quaestio  tbeologica  de  for- 
mali  causa  iuslilicationis  pro  loco 
inler  Docłores  S.  Tb.  in  Acad.  Cra- 
cov.  obtinendo,  aM.  Albcrto  Boro- 
yio,  in  Urbe  AlniaS.  Tb.  Doclore, 
S.  Floriani  Canonico,  ad  disputan- 
dum proposita.  Cracoyiae  in  OflJc. 
Fr.  Caesarii.   1628.   4.  i}  ark. 

(L.S.) 

3807.  Lucas  Bzyskiewicz  Can. 
Pracmonstrat.  Quaestio  tbcologica 
Oeconomiam  juslificatiouis  conti- 
ne.ns.  h.  m.  ir.  4. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3808.  De  praeyia  praeparalione 
ad  regenerationcm  —  proponit  ycri- 
tatis  indagandae  ergo  Johannes  Se- 
REMu^jPolonius.  Franequerac  1635. 
2^  ark. 

Dysputa  teologiczna  miana  pod  przewo- 
dniclwera  Jana  Makowskiego  S.  T.  D.  Na 
karcie  przypisnej  podpis  :  Johannes  Sere- 
nlus  Ynlgo  Chodowiecki.     (L.  S.) 

3809.  Abraham  IIey^^eus  Danti- 
scaiius.  Disputatio  theologica  deju- 
stilicatione  peccatoris.  Bostochii 
1664.  4. 

3810.  Yincentius  ŚredziSski. 
Conchłsiones  tbeologicac  dc  Justifi- 
eatione Impii ,  merito  ,  fide  ,  spc, 
charitate,  jurę  et  justitia.  Crac.  Typ. 
Fr.  Cezary.  1722.  fol. 

(Sienk.   Dod.   do  Bent.) 

3811.  Conclusiones  Tboologicae 
de  iustificatione  Impii  et  merito  iu> 
storum  disp.  expositae ,  defendeii. 
Cbristophoro  Skowroński  snb  assi- 
slcntia  Stanislai  Patelski  1774.  d.  23. 
Sept.    h.m.   4.     (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3812.  Quaestio  Theologica  ex 
cursu  poicmico ,  dc  Justifieatione 
impii  per  M.  Micbaelem  Mrugacze- 
wsRi  S.  Th.  Licentialuw,  Coli.  Maj. 


TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI.      3«7 


EccI.  Coli.  S.  Florian!  Canonicuin 
pro  obtiiiendo  iu  Sacra  TLeologia 
Doeloratii  publice  ad  disputandum 


A.  1777  die  23  Januar.  exposita. 
Cracoviac  Typ.  Colleg.  Maj.  4.  7 
ark.     (L.  S.j 


13.    Przynilerzc  Boga  z  czYowlekiem.    f^tait  Xia8ki. 
Predestlnacja.   Zbawienie. 


3813.  .Toan.  AunziEiEWicz.  Di- 
spiitaliode  foedcrcDci  cuiuliominc. 
b.  Ul.  i  r.  8. 

(Sunfc.  Dod.  doBent.) 

3814.  Heiiriciis  Warteinsius  Po- 
lonus. Disputałio  de  foedere  Dci 
cum  homilie.   8. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3815.  Liber  dc  modo  actjuircn- 
dac  divinac  gratiae  ,  qiioiiiodo  co- 
gnoscatur  eins  adcptio,  ac  in  ea 
pcrmansio,  per  capita  ac  gradus 
quo8dam  digestns.  Autliore  D.  Hie- 
ronimoSiRiiMO,  instituli  D.  Augusti- 
niCanouico  Kegnlari.  PerMatthiani 
Clodimium,  Sedis  Apostolicae  Pro- 
tonotariuin,  ac  Screnissimi  Regis 
Poloniac  Secretarium  ,  ex  idiomate 
łtalico,  in  latinum  summa  cum  ac- 
curatioiic  versus  ^  ac  locis  e  scrip- 
tura  sacra,  unde  haec  deprompta 
sunl  abuiidc  illustratus.  Cracoyiae 
in  Offic.  Lazari.  1583.  4.  108  kart 
nieliczb. 

W  Dedykacji  do  Króla  Stefana  wspomi- 
na tłómacz,  iz  przed  dziesięcią  laty  był 
■w  Bononii  na  naukach. 

3816.  Quacstio  de  dispositlone 
ad  Graliain  iustiBcantcm  ex  Angeli- 
ci  Doctoris  1.  2.  Quacst.  112.  a  P. 
Bcnedicto  Rosparcario.  S.TIi.Bac- 
cal.  Poonito.iitiario  in  Ecciesia  Ca- 
Ibedr  Cracoy.  ad  disputandum  pro- 
posita.  Cracoyiae  in  Offic.  Fr.  Cae- 
sarii.  1629.  4.  ii  ark.  (L.  S.) 
Zoh.  Noty. 

3817.  Joan.  PnoGUBiCKi.  Dispu- 
tałio de  foedere  graliae  iu  commuui. 
Franckerae  1648.  8. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent,; 

3818.  JoacliimuBSpERoiMus  Eccl. 
S.  Floriani  Decanus.  Rotrus  Cypri 
coclestis  seu  Quaestio  theoiogica  de 


gratia  babituall.  Crac.  typ.  Lucae 
Kupisz.1652.  fol.  (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 
3819. FranciscusPRZEn  OSKI.  Quae- 
stio  theoiogica  de  Essentia  graliae. 
1683.   Crac.  typ.  Univ.  1683.  fol. 

3820.  Godófr.  EiTNER.  Ulrum 
parta  per  Christom  generis  humani 
salus  etc.  Thoruu.  1701.  4.  (L.  S.) 

3821.  Stanislaus  JozEFoyyicz.  Lu- 
cerna lucens....  seu  theoremata  de 
D.  Gratia  etSacramentis.Crac.Typ. 
Nic.  Alcx.  Schedel.  1706.  fol.  (L.  S.) 

3822.  Joan.  Tlrisowski.  De  ae- 
tcrna  Dci  praedestinatione  Assertio 
et  Confcssio.  Francof.  ad  Viadrum 
1626.  4.  (Jusz.T.1.287.) 

♦ 

3823.  Quaestio  Theoiogica  de 
Praedestinatione,  ex  Angelici  Do- 
ctoris I.  p.  q.  23. —  Pro  loco  inler 
S.  Th.  Doctores,  in  Acad.  Crac.  ob- 
tincndo.  A.M.  Adamo  Opatoyio,  ia 
Collegio  Sapientiae  Romano  S.  Tb. 
Doctore  ad  S.  Annac  Decano  ad  di- 
sputandum proposita.Crac.  in  Offic. 
Fr.  Caesarij  1628.  4.  3  ark.{lu.S.) 

3824.BenignusSKUTOwicz.Quae- 
stio  theoiogica  de  Praedestinatione. 
Crac.  Typ.  Fr.  Cezary.  1650.4. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3825,  Jan  Sroi^iSKi.  Obrona  sen- 
tencyi  o  sposobie  zbawienia  nasze- 
go przeciw  pismu  Grzegorza  z  Zar* 
no  w  ca.  (Siarcz.) 

3826.  Rosprawa  Łrótha  o  Sposo- 
bie odkupienia  Kościoła  Krzescian- 
shicgo,  y  o  pewności  zbawienia  na- 
szego:  zwłaszcza^,  iż  wszelki  czło- 
yyik  Krześciański  ma  wierzyć:  iż 
iest  z  liczby  wybranych  Pańskich: 
aiakowym  sposobem  w  they  \yierze 
ma  się  utwierdzać  y  umacniać. Przez 


308      TEOLOGJA,  DOGMATYTiA  W  SZCZEGÓLNOŚCI. 


X.  Piotra  Gn-owsKniGO,  Kaznodzie- 
ic  Słonra  prairdziwcgo  iricrnie  y 
szczyrze  zebrana,  mw  Panioi^cach 
drnkoural  W.  Małachowicz.  R.P. 
1609.  8.  104str.  iarkusznaprz4t' 
dzie. 

PrKjpIs.  Jamowi  m  Goraia  IapskieH«, 
PAdŁoMorKCHia  Belsldcma  i  Krzysztofowi 
X  SicHoa  Sicnienskieaia  Wojewodzie.  Po- 
dolsk.  dato  w.  zKrasaobrodo  w  Środę  Wiel- 
koBOcaą  r.  1609.  gdzie  to  pismo  pierwszą 
pracą  swoją  ko  chwale  Bożej  mazTwa.  Da- 
lej odezwa  do  czTtdoika  ,  po  aiej  34  wier- 
szj  polskiek  na  pockwalę  dzielą  przez  X. 
Jaoa  ZTgrowiosza. 

3827.  Qnaestio  de  redemplionis 
hnmanae  dispensatione  -  salulifcra  , 
pro  loco  inter  Doctores  S.  Th.  iu 
Acad.  CracoT.  obtinendo  a  M.  Mar- 
tino  Gu.E\TSKi  in  Alma  Urke  S.Th. 
D.  Prolonotario  S.  Sed.  Apostolicae, 
Decauo  Ecclesiae  Collegiatae  S.  Flo- 
rianiaddispulanduni  proposiU.  Cra- 
coriae  in  Offic.  Fr.  Caesarii  1628.  4. 
ś^ark.     (L.S.)        ' 

3828.  Qaacstio  Tfaeolo^ca  de  be- 
atiladine  Fonuali  Ex  1.  2dae  D. 
Thomae  D.  An^^dici  etc.  a  M.  Jo- 
annę Thonia  JozEPHOiYicz ,  Phil. 
Doct.  et  Professore.  Ad  poblicam 
Disputationem  in  Angrusts  D.  Yla- 
dislai  Ja^cllonis  Ania  proposita  A. 
D.  1685.  Crac.  Tvp.  Cnirersit.  4.  . 
I^ark.   (L.S.) 

3829.In>.D.A.  Qaaestio  Theolo- 
gica  de  Laminę  Gloriae  ex  1.  Parte 
D.  Thomae  D.  Ang.  ^aest  12.  a 


M.  Gregorio  Carolo  Kawatczetyski 
Phil.  Doct.  et  Professore  pnblice  ad 
dispntandnm  proposita.  Crac.  Typb 
CniTcrs.  1686.  4.  U  ark,  (L.Ś.) 

3S30.  Lncas  ZTZKCfsu.  In  My- 
sterio  a  saecolis  absondilo  Dei  pro- 
Tidentiae  et  praedestinationis  ac  ma- 
lomm  reprobationis ,  difficultatam 
theologicarom  resolulioneś  1700. 
b.  m.   fol.  (Sieak.  Dod.  do  Beat.) 

3831.  Samuel  Crellius.  Cogita- 
tionom  norarum  sivc  de  ratione  sa- 
lutis  per  illnm  amissae  per  hanc  re- 
cnperatac  Compendium.  Amsteloda- 
mi  ap.  Irenaenm  Aspidium  (Reine- 
rium  Leers)  l700.  8.  184  słr. 

Bardzo  rzadkie.  Skróceale  z  tego  ir  Acta 
Enid.   ia  Sopplem.  T.  3.  p.  489  aast. 

iBihl.  Aaoa.  Cbr.  Mylii  p.  155.  mast.) 

3832.  Casimirus  KABALEvricz. 
Conclusiones  theologicae  de  bcati- 
tudine  ad  disp.  propositae.  Crac. 
typ-  Fr.  Cesary.  1717.  fol.  (L.S.) 

3833.  AlexanderBBODOWSKiS.J. 
Listy  pewnego  Doktora  Akademii 
Straźbursisiey  Katol. ,  do  iednego 
szlachcica  protestanta  o  sześciu 
przeszkodach  do  zbawienia  z  franc. 
we  Lwowie  u  Jezuitów  1761.  8. 

(Steok.  Dod.  do  Beat.) 

3834.  Albertus  Cantius  Biegaczb- 
wic.  Qaaestio  Theologica  de  beati- 
tndine  pro  doctoratn  in  S.  Theologia 
obtinendo  publicae  dispotationi  pro- 
posita. Crac.  TTp.  UniTersiŁ.  i/6S. 
fol.  I  ark.     (L.'S.} 


14.  P^rączeMie  wiemyrM  x  CKRISTCSEW  P.    K«8ci*r. 


3835.  Confessio  Joannis  a  La^co 
de  noslra  cnm  Christo  Domino  com- 
mnnione  et  corporis  sui  item  in  coe- 
na  sna  exhibitione  :  ad  MinisfrosEc- 
clesiarnm  Frisiae  Orientalis.  b.  m. 
tr.  8.  Mark.  (L.S.) 

Około  lok-m  1545. 

3836.  Joannes  Mtłits.  De  con- 
innctione  fidelinm  cum  Christo  Jc- 
sn.  Crac.  Łazams.  156L  4. 

Przypis.  Jasowi  Piaskew&kie»«  Podzn- 


poikowi  Wielickiemu  i  Jaoowi  Gatowskie- 
mo  Podzopaikowi  Bocbensidcaim.  Na  czele 
epigramma  Jana  Biedrzyckiego.       (Jk.) 

♦ 

3837.  Jakób  Niemoiowski.  Kwe- 
styia  o  Kościele  Bożym,  iż  błądzić 
nie  może.  w  Torunia  1582.  8. 

(Osin.   O  iTcia  P.  Skar.  p.  57). 

3838.  Catholica  et  orthodoxa  re- 
sponsio  ad  praecipua  capita  episto- 
lae  latinae  D.  Jacobi  Kiemoiewski: 
ąnam  iUe  libello  sao  Polonico  de 


TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI      309 


Ecclesia  Cbristi  catholica,  ad  Sere- 
niss. —  Stepfaanum  primnm  Regem 
Poloniae  praeGxit.  Tractaiitur  in 
bac  responsionc  jjenerales  et  prae- 
cipnae  quaestiones,de£ccle8ia  Cbri- 
sti^ eiusqiie  suninio  in  łerris  prae- 
side:  breviterque  et  diiucide  expli- 
canlur.  Auctore  Alpbonso  Pisaao 
Soc.  Jesii  Iheolo^j^o.  Haec  respoosio 
antę  bicnnium  fereconscripta,nnuc 
primum  !n  lucem  prodit,  opera  ReT. 
D.  Joannis  Mlodneuij ,  S.  Tbeol. 
Doct.  Ecclesiae  Calbcdr.  Posnan. 
Canonici.  Posiianiae  exciid.  J.  Wol- 
rab.  M.D. LXXXV.  4.  57  str. 

Przypis.  KardTnalowi  Andrzejowi  Ba- 
toremu. Samo  pismo  obrócone  do  Króla 
Stefana. 

3839.  (Stanisław  Kar^koitski). 
Kazanie  Jego  M.  Xiędza  Arcyb. 
Gnieźuień.  O  dwojakim  Kościele 
Cbrześciauskim ,  powszecbnym  y 
materyahiTin.  w  Krakowiew  Druk. 
Łazarżowej  1596.  4.  lOi  sir.  2 
ryc. 

Kazanie  miane  na  poświęcenie  Kościoła 
przy  Coli.  Soci_et.  Jesu  w  Kalisza  nowo 
zbudowanego  8  Sept.  1596,  a  potem  przez 
autora  nieco  rozszerzone,  w  którem  jest  wy- 
kład Psalmu  Dawida  80go.  Przypis.  Król. 
Zygmuntowi  III.       (L.  S.) 

3840.  Ecclesia  to  gest  Cyrfcew 
swata  obecna  w  zactnosti  krotce  se- 
psaua  a  ukazana  gistym  swedomini 
pisma  swatebo  skrz  Barlbolomego 
Paprockedo  z  Głogola,  a  z  Paproc- 
ke  Wole  Leta  1601.  Gestii  nc  nto- 
nul  {wspomcnut  sc  hodi)  w  cas  po- 
topy z  Noelem  kto  ne  wssed  do 
Lodi,  laktenŁtory  tewyl;'rhl  z  Cyr- 
kwe  Pana  do  propasti  w,  wecne  ze 
se  dostane.  3'a  końcu:  Wylyssle- 
no  w  Starem  Meste  Prazkim  u  Dedi- 
ce  Jana  Sznmana  Leta  mdci.  4. 

Dedykacja    do   Zbigniewa    Arcybiskupa 

Praskiego ,    datowana :   Pragae   in  aedibus 

Magnif.     DD.    Joannis  Zbignei    Zagic    de 

Hazmbnrk  etc.   die  nitima  Septembris  1601. 

(Ban.  H.  Dr.  Kr.  192  w  nocie.) 

3841.  Joan.  Hlber  S.  J.  De  Ec- 
clesia. (Brunsbergae)  1609. 

{Siarcz.   I.    185.) 

3842.  Tractatus  de  Ecclesia  cum 


expIicatione  scrupuiorum.  RacoTiac 
typ.  Seb.  Sleruacii.  1611.  8. 

(Bibl.  Heins.  p.  74). 
Autor  zapewne  Socin. 

3843.  AndrcasMiEDZYBOsiES.  Di- 
sputationem  de  Ecclesia  baud  inuti- 
lem  esse  conira  Fauslura  Socinum. 

Niesiecki  (III.  881)  powiada,  ze  to  iryszło 
tjlko  pod  imieniem  Jędrzeja  Międzyboskie- 
go,  a  ze  prawdziwy  autor  jest  Wojciccb  Ro- 
s'ciszewski  Jezuita. 

3844.  ***Defensio  brcYis  Ano- 
nymi  cujnsdam  de  Eccle:;ia  et  Mis- 
sione  Ministrorum  tractatus^  adrer- 
sus  Responsioncm  AndreaeMiedzi- 
boz.  (Alb.  Rosciszewski  S.  J.)  A 
Tbeopbilo  >'icolaide  antc  annos 
qninqueconscripta  nunc  antcm  edi- 
la.  Racoviae.  1612.  8.  184  str.  Na 
końcji  data:   Anno  1607.  {L.  S.) 

Ten  Anoiiymiu  quidam  jest  Faustns  So- 
cinns,  nie  jak  Sienkiewicz  w  Katal.  Dnpl. 
Bibl.  Pul.  domyśla  się,  Albert  Borkowski. 
Siarczyński  znowu  anonymem  tym  Wa- 
lent.  Smalciusza  być  mieni.  Kto  byt  ten 
IVicolaides  który  wystąpił  przeciw  Rości- 
szewskiemu,  niewiadomo,  niewątpliwie 
Pseudonym  jakts'.       (L.  S.) 

384.5.  Breris  de  Ecclesia  et  31is- 
sione  Ministrorum  trac(atu<<  in  qao 
Impugnatnr  c.im  Socino  Tbeopbi- 
Ins  et  defenditur  31iedzybozius.  Au- 
toreR.  D.  Alberto  Borkowski.  Cra- 
coTiae  in  Offic.  Nicolai  Lobii,  1614. 
4.  60  str.    (Ł.  S.) 

Pod  tern  nazwiskiem,  Borkowski,  ukry- 
wa się  zapewne  Jezuita  Rosciszewski ,  a 
raczej ,  te  dwa  nazwiska  Borkowski  i  Ro- 
sciszewski są  jednem  i  tern  samem  ,  nawet 
Jezuita  T\  ojciech  Kosriszrirski  urodził  się 
w  Borkowie.  Por.  Mesiecksego  pod  na- 
zuiskami  Borkowski  Łcrbu  Junosza  i  Ro- 
sciszewski. Jednakże  zastanawia  to,  ze 
Borkowski  w  pismacb  swoich  tu  wymie- 
nionych ,  wspomina  Miedzyboza,  jako  o- 
sobę  całkiem  drugą.  Ciekawa,  czy  psendo- 
nym  ^icoiaides,  lub  kto  inny  ze  współcze- 
snych w  pismach  swoich  odkryli  to  pod- 
szyw-auic  się  Kosciszrwskiego  pod  cudze 
nazwiska. 

3846.  Tractatus  de  Ecclesia  et 
Missione  Ministrom::!  R.D.  Albcr- 
ti  Borkowski,  quo  Socinum  cum 
Tbeopbilo  impugnare  et  Miedibo- 
zium  dcfendere  conału.r,  BrevisRe- 
futatio.  Scrip.  ab  eodcm  Tbeopbilo 
^icoŁAiDE  3ieuse  Marlio  1614.  Ra- 


310      TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI. 


coviae^  Ty  pis  Steraacianls^  4.  128 
słr.     (L.S.) 

3847.  Quaestio  Theologica  deEc- 
clesia  Cfaristi  Militante  a  F.  JNicołao 
Dambrowski,  Ord.  Carmelitar.  de 
Reg^ulari  Observantia ,  S.  Th.  Li- 
centiato  et  in  Conv.  Crae.  Studio- 
rum  Regentc,  pro  honore  docto- 
ratus  S.  Tbeol.  obtinendo ,  ad  di- 
sputandam  proposita.  Cracoylae  in 
Oflfie.  Matbiae  Aiidreovieiisis.  1637. 
4.  Uark.     (L.S.) 

3848.  Mart.  Vadovius.  Qiiaestio 
de  Autboritate  iiifaliibili  Eeclesiae  , 
Catbolico  Friderico  Alaiibek  ad  dl- 
sputandum  proponenda.  Crae.  Typ. 
Matbiae  Andreov.  1634.  4. 

(Sienk.  Dod.  do  Bcatk.) 

3849.  Mart.  Vadovius.  Qiiacstio 
de  inyenienda,  cog^iioscenda ,  dl- 
scernenda  rera  Cbristi  in  terrisEc- 
clesia.  1636.  4.  (Sleuk.  l.  c.) 

.  3850.  Joan.  Ferdiii.  Be\ervs.  Di- 
sputatio  de  Ecciesia  et  Coena  Cbri- 
sti. Danlisei.  1661.  4. 

(Sienk.  Dod.  do  Bcnt.) 

3851.  TbesesTbeologicae  de  Ec- 


ciesia ,  quas  Deo  Opt.  Max.  etsub 
pracsidio  Clariss.  Viri  Stbrandi  Lub- 
berli  Docf.  et  Profoss.  Tbeol.  edite. 
propoiiit  ad  dispiitaiidiiin  Jobanncs 
Makowsky  Nobilis  Polonus. 

(Kat.  Słać.) 

3852.  Assertioncs  ex  Theologia 
bistorico-docniatica  deEcelesia  Suin- 
mis  Poutlficibtis  Conciliis  ac  SS. 
Patribiis  a  Clericis  Reg^ularibus  ią 
Scbolariim  Plarum  iii  Collecio  Vil- 
ncnsi  propngnatae  A.D.  »tDCCXŁVii. 
Yilnac  typis  Aca.d.  S.  J.  4. 

Przypis.  Anton.  Do  woj  nie  Solłohubo^wi 
Marszałkowi  Trybunału,  Generałowi  Artyl- 
leryi  Litew. 

3853.  Disscrtalio  Tbeologica  de 
nolis  sen  cbaracteribiis  Verae  Ee- 
clesiae Cbristi,  ejuscjue  Yisibilita- 
te  —  a  M.  Josepbo  Rygalski,  S.  T. 
Praesentato,  Coli.  Maj.  Laiiciciensi 
Cancellario,  Eccl.  ColSejj.  S.  Flo- 
riani  Canon.  Parocbialis  Vetero- 
Corcinensis  Curalo ,  pro  licentia 
Doctoratns  in  Sacra  Tbcołogia  ob- 
tinenda  publice  ad  disputandum  pro- 
posita. A.  1767.  d.  22  Decembris. 
4.  4^  ark. 


15.    Sakrainenta. 


»!/ 


óh 


3854.  De  Sacranientis  Ecclesie  Ni- 
colai DE  Płone.  Na  końcu  po  re- 
jestrze :  Cracovie  per  Mattbiam 
Scbarifenbergk  expensis  Marci 
ScbarffenbergfcBibl.  CracoY.  A.Sal. 
nostre  1529.  4. 

£xemplarz  uszkodzony. 

(Spis  Inknnab.  doBibl.Ks.II.  T.III). 

3855.  Valentini  Posnaisitaim.  De 
Saeramentis.  8.  II  ark. 

Sobolewski  widział  to  pod  takim  napi- 
sem w  Bibljotece  Puław,  bez  tytułu  ikart 
początkowych ;  powątpiwa  on  o  autorze 
tego  pisemka. 

3856.  Joan.  a  Lasco.  Brevis  et 
dllucida  de  Saeramentis  Eeclesiae 


Cbristi  Tractatio.  Londini.  1552. 12. 

Przypis,  w  Oktobrze  tegoż  roku  Królo- 
wi Angielskiemu  Edwardowi.  To  samo  Ła- 
ski przydrukował  do  dzieła:  Confessio  mu- 
tua  in  re  Sacramentaria  Ministrornm  Ti- 
gurinae  Eeclesiae,  etD..loannis  CaKini  Mi 
nistri  Gencyensis  Eeclesiae,  iam  nunc  ab  ip- 
sis  auctoribus  edita.  Zurich.   1549. 

(Friese  Beytr.  II.  Th.  1  Bd  283  nast— 
Catal.  Bibl.  Francof.  Becm.) 

3857.  De  Saeramentis  veleris  et 
noYae  legis  in  geuere.  Memoriale 
pro  me  Francisco  Stancaro  Mantua- 
no.  A.D.  1560.  4.  4  karl. 

Druk  podobno  Pinczowski. 

(Józ.  Łukasz^  Noty). 

3858.  Hieron.  Poyodoyii  Mauu- 


TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI.      311 


kl«  seplem  Sacramcnlorum.   Posna- 
niaeiaOff.  Joaii.  Wolia!>il591. 12. 

(Sicnk.  Dod.  do  Bent.) 

3859.  De  septpm  Sacraniciilis  Ec- 
clesiae  Calłiolicae  Fratris  Hantiib. 
RossEŁi  Calabri  etc.  Liber,  qui  in 
ordinc  Coininfiilarioriiin  iii  Mercu- 
rium  Trismejfistuin,  Nonus.  Posna- 
nlae  in  Offic.  Joaiinis  Wolrabi  1589. 
Cura  et  impensis  Rev.  D.  Hlerouy- 
nii  PoYodoYii  G.  C.  fol.  836  sir.  i 
10  kart  na  przodzie.     (L.  S.) 

W  Biblioth.  Univ.  Francisc.  T.  II  rok 
druku  -wymieniony  1590. 

3860.  a)  Kazania  o  Siedmi  SaŁra- 
nientach  Kościoła  Kalbolickiejjo.  Do 
ktorycb  są  przydane  Kazania  Przy- 
godne, orozmaltycb  naboźcństwacb 
wedle  czasu,  Istorycb  iest  wypisa- 
ny na  przodku  Regestr.  Czynione 
y  napisane  odX.  Piotra  Skargi  So- 
cietatis  Jesu.  Za  dozwoleniem  Star- 
szych. Cum  Gratia  et  Priyilegio  S. 
R.M.  w  Krakowie.  WDrnkarniey 
Andrzeia  Piotrko\vczyl;aR.  P.1600. 
fol.  529  sir.   i  6  kart  na  przodzie. 


Karta  tytułowa  ramowana  rycinami  A-, 
postołów.  Ewangelistów  i  t.  d-  Przypis. 
Królowi  Zygmuntowi  III.  datowane  w  "War- 
szawie w  Dzień  Nowego  Lata,  1600.  Dru- 
ga dedyk.  Jędrzej.  Boboli  z  Piasków  Se- 
kret. Kr.  J.  M.  z  datą  jak  wyżej.  Kazania 
o  Sakramentach  idą  do  str.  IDO,  }  ty  eh  jest 
42.  Dalej  do  końca  Kazania  przygodne, 
między  temi :  Przy  oddawania  ślubów  Pa- 
nu Bogu  obiecanych  w  Częslochowey,  gdy 
się  Król  .1.  M.  ze  Szwecyey  wrócił  r.  1599. 
Kazanie  na  pogrzebie  Królowey  Polskiej 
Anny  z  Rakuss  zony  Zygmunta  III.  Zob. 
Noty. 

b) w  Wilnie  wDrnk.  Akad. 

S.  J .  Od  str.  586  idzie  dalej  pagi- 
nacja do  786. 

Na  tytule  :  Naprzód  -w  Krakowie  druko- 
wane 1618. 

3861.  Joan.  Januszowski.  Do- 
gmata  dc  septem  sacramentis.  Cra- 
coviae  1605.  (Chodyn.) 

3862.  Adr.  Bratkowic.  Conclu- 
siones  ex  doctrina  Scoti  collectae. 
de  Sacramentis  in  genere  et  de  tri- 
bus in  specie.  De  Baptismo  deEu- 
cbaristia.De  Poenitentia,  Crac.Typ. 
Matbiae  Andreov.  1620.  4.    (L.  Ś.) 

Bratkowic  umarł  w  Zakonie  r.  1639. 


3863.  Hadrianus  Zaremba.  Ord. 
Carm.  Haercticorum  Malleus  id  est 
de  Sacramentis  Eccle.siae  Craeoviae 
1626.    8.  (Bibl.  Carm.  T.  I.  p.  3). 

3864.  ^H^acKaAiH  aAb6o  nayKa  ko- 
mopaflcfl  nepB-feń  h3t>  ycmi.  cu-ferąeH- 
HHiiOK-b  no^HHaAa  o  ce^^MH  caKpaineH- 
maK-b,  HJiH  inaHHaxT>  Ha  Ckho^*  no- 
w-ŁcraHOM-b  Bt  ^pa;^*  Morn.^ee-fe  iSSy 
ro^ła,  om-k  rocno^Hna  CH.iBecrapa  Ko- 
coBa  EnHCKoiia  OpmancEaro  h  Mo- 
no cBCKaro  nomoM-b  MumponoiiHina 
KieBCB.aro  B-h  IvymeHCKOM-Ł  MoHa- 
GUi|>ip-k   1653.  4.  Rzadkie. 

(Sopikow  I.  81). 

3865.  Veritates  Theologicae  de  sa- 
cramentis in  genere  ad  mcntem  D. 
Tb.  Doctoris  Angelici  sub  Pracsi- 
dio  Clariss.  viri  D.  M.  Christopbo- 
ri  Wilkowski  in  Inclyta  Academia 
ZamosceMsi  Publici  Tbeol.  Morał. 
Profcss.  dclineatae  et  aGregorioA- 
Icxandro  Opiatowicz  Tb.  Mor.  et 
Pbil.  Auditore  Seminariique  Zamo- 
sciani  Alumno  in  Auditorio  Publi- 
co  publice  ad  disputaudum  A.  D. 
MDCXŁ  Meusis  Decembr.  die  16.  pro- 
positae.   4. 

Ded.  Joanni  in  Zamoście  Zamojski, 
stemma  cum  tetrastycho. 

(Bibl.  Horodec.) 

3866.  Tractatus  de  Sacramentis 
in  genere  et  specie  quibus  circa  Sa- 
cramentum  Poenitentiae  adiunćti 
sunt  duo,  uuus  de  Ccnsuris,  alter 
de  Indulgentis  autliore  R.  D.  Ada- 
mo  Opatoyio  S.  Tb.  Doctorc  et  in 
Aluia  Acad.  Crac.  Professore,  Ec- 
elesiae  Catbedr.  Cracoyicn.  Cano- 
nico  Crac.  inOlHcina  Cbryst.  Scbe- 
delij.  1642.4.  J 004  str.  oprócz  12 
kart  na  przodzie  i  17  na  końcu. 

Przypis.  Piotrowi  Gębickiemu  Biskupo- 
wi Przemyskiemu.  Na  odw.  tytułu  herb 
Gębickiego  i  pod  nim  6  wier.  łacin,  z  pod- 
pisem :  Stanislaus  Rap  Art.  et  Philos.  Bac- 
calaur. 

3867.  Luccrnae  Catbolicae,  seu 
Tractatus  Spcculativus  et  Moraiis 
de  Sacramentis  in  Communi  et  in 
parliculari  Juxta  doctrinam  Vene- 
rabilis  P.  F.  Joannis  Duns  Scotti, 
D.  Subtiiis,Ord.  Miuorum,  Omnium 


312      TEOLOGIA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI. 


Tlieologorum  facile  Principis.  Ope- 
ra ac  studio  R.  P.  F.  Mariani  Co- 
STENi  Ordinis  Minoruin  S.  Fraucisci 
Regularis  Obbseryantiae,  Proyiii- 
ciac  Majoris  Poloniae  etc.  Costnae 
io  Majori  Polonia,  in  Officina  Typo- 
graphica  Wigandi  Fłułccii.4.'  737 
sir.  8  hart  na  przodzie  ,  gdzie  ap- 
prohacye  Cenzorów  i  6  kart  rege- 
stru na  końcu. 

Dedykacja  do  Teodora  z  Sobowlc  Pa- 
vłofvsl5lego  Opata  Blędziowskiego  Zali. 
Cystersów,  datowana  z  Konwentu  Po- 
znańskiego, Calend.  Septcmbr.  1048.  i  za- 
pewne w  tym  rokn  lub  następnym  dzieło 
wyszło  z  druku.  ]\a  przodzie  jest  jeszcze 
drugi  tytuł  sztychowany.  Sobolewski  po- 
itiada,  iz  pierwsze  to  dzieło  zdarzyło  mu 
się  widzieć  z  tej  drukarni    w  Bibl.  OssoL 

3868.  Praeleetiones  tlieologicae 
de  Sacrani^iitis  in  Coiniiiiini  et  de 
Eueliaristia.  liiserta  est  et  dispiita- 
tio  de  potcntia  ohedientiaii  P.  Tlio- 
luae  Młodzianowski  Poloni  S.  J. 
Lesnae  impiim.  Mich.  Buck.  An. 
Mi>c.Łxxiv.  fol.  277  str.  2  kart  na 
przodzie  i  regestr. 

3860.  Sacramcntum  a  saeculis  iii- 
Tolutuni  per  conclusiones  theologi- 
cas  revelatuni  a  Cracoviensl  Collegio 
Carmclitaruiu  Discalecatoruin.  Cra- 
coviae  ex  Officina  Scłicdeliana  1676. 
fol.     (L.S.) 

3870.  Conclusionis  Tbeolojjicae 
deSacramentis  injjenere,  et  iii  spe- 
cie  de  Baptisnio  et  Confirinatione 
ex  Tertia  parte  D.  Tliouiae  D.  A. 
quas  etc.  suscipit  Stanislaus  Molę" 
CRi  Pliil.  Baccal.  propugnandas. 
Crac.  Typis  Univ.  1689.  M.Sark. 

Dedyk.  do  Stanisława  Buzeiiskicgo,  Dzie- 
kana W^armiń.,  Gniezn.,  i  K^ako^r.  Kano- 
nika. Widać  z  dedykacji,  ze  Marcin  Rady- 
miński,  Prof.  i  Dziejopis  Akademji  Krak. 
fundował  jakiś'  kurs  teologiczny  o  Sakra- 
mentach (Cursus  Sacramcntalis):  i  to  wła 
cnie  z  tego  kursu  są  te  konlduzjc-    (L.  S.) 

3871.  Quacstionis  Theplogicae 
dc  Sacranicntls  iu  gencre..  Argn- 
luentis  in  eontrarium  allatis  satisfa- 
eiente  M.P.  Celeiowic  Pliil.  Doct. 
j\ovodvorsciauo  grammatices  pro- 
fessóre.  Oae.  T\p.  Unly.  1694.  fol. 
2  ark.     (L.S.) 

3872.  Quaestio  theolojjica  deSa- 


cramentis  in  ijenere.  1699.    Crac. 
Typ.   Univ.  fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3873.  Basilii  Richlewicz  Pano- 
plia  seu  armatura  seplemgemina  Sa- 
cramcntalis.  Cracoyiae  1705.   12. 

(Kat.  Piar.  War.  1822.  p.43> 

3874.  Anton.  JNepom.  Boiarski. 
Obli}]^atio  D.  Joanni  Cantio  dedica- 
tione  tbeolog'icarum  de  sacramentis 
in  genere  tbesium  expressa.  Po- 
snau.  Typ.  Acad.  1758.   fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3875.  Dissertatio  theologica  cri- 
tico-bislorico-dogmatica  de  existen- 
tia  septcm  noyae  legis  sacramento- 
rum —  scbolastica  meliiodo  in  gra- 
tiam  serapliicae  iuyentutis  disposita 
studio  P.  F.  Antonii  Bonayenturae 
BuiALSKi  S.  Tbeol.  Magistri  Ord. 
Min.  S.  P.  N.  Francisci  Conv.  Li- 
tbuanae  Proyinciac  Alumni.  A.  D. 
1762.  Yilnae  typis  S.  J.  4. 180 str. 

3876.  Conclusiones  Tbeologicae 
dc  Sacramentis,  tam  in  generc,  quam 
in  Specie.  ex  3tia  parte  summac  D. 
Tbomae  desuniptae,  a  31.  Joscpbo 
Antonio  Declos,  S.Tb.  Praesenta- 
to,  Coli.  Maj.  etc.  objectis  satisfa- 
ciente  M.  Antonio  Camelin  Pbil. 
Doct.  et  Prof.  publicae  disputationt 
cxpositae.  A.  1766.  Crac.  Typ.  A- 
cad.  4.  I  ark.      (L.S.) 

3877.  Conclusiones  Tbeologicae  j 
de  Sacramentis  a  M.  Adalb.  Joacb. 
FoLTA>SKi  S.  Tb.  Prof.  CoIlegaMa- 
iore,  Eeclesiae  S.  Floriani  Canoni- 
co,  obiectis  Satisfaciente  Laurentio 
Skibiński  AA.  LL.  et  Pbil.  Doct. 
et  Prof.  Publ.  disput.  expbsitae. 
Cracoyiae  tvp.  Coli.  Mai.  1769.  4. 
i  ark.     (L.  S.) 

3878.  Conclusiones  Tbeologicae 
ex  tractatu  de  Sacramentis  in  gene- 
re,  a  M.  Stanisiao  Patclski  etc.  pro 
disputatione  Lunari  expo.sitae.  A. 
1771.  20  INoy.  Crac.  Typ.  Semiua- 
rii.  4. 

3879.  Slanisl.  Patelski.  Conclu- 
siones tbeologicae  de  Sacramentis 
tam  in  genere  quam  in  specie  1772 
24  Sept.  Cracoyiae  typ-  Semin.  Ep. 
Acad.   4.  (Sienk.  Dod.  do  Bentk.) 


TEOLOGIA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI.        313 


3880.  Vinccntlus  Musiałkowski. 
Dissertatio  theologica  extractatude 
sacramentis  in  ^cnerc.  Crac.  Typv. 
Sem.  Acad.  1772.  8. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3881.  TractatusTIieologicusDo- 
gmatico-  Histoiico  -  Critico  -  Scliola- 
sticus  de  Re  Sacramcntaria  in  com- 
miini  et  in  particulari  juxta  nien- 
tem  S.  Thomae  Angclici  Ecclesiae 
Doctoris  per  A.  A.  P.  S.  T.  Pracsen- 
tatiiin  Albcrtum  Kueczman  Ordinis 
Praedicalorum  usibus  Scholarum 
Tbomisticarum  accommodatiis  Vil- 
nae  typis  Sebolar.  Piar.1781.  8.507 
słr.  oprócz  10  kart  na  przodzie. 

3882.  Nauki  Katecbizmowe  o  Sa- 
Itramcntacb  pokuty  i  Kommunii. 
w  Przemyślu,  w  Dr.  Ant.  Matya- 
szowskiego.  l789.  8. 

(Sicnk-  Dod.  do  Bent) 

3883.  Nauki  o  świctycb  najczci- 
godnieyszycb  .|ezusa  Chrystusa  Sa- 
hramentaeli  z  ŚvTiclcgo  Koucyliuni 
Trydeutsl:iego,y  KalecliizinuRzym- 
skiego  w  krolbości  zebrane,  a  na 
pożytek  prawowiernych  powsze- 
chności do  druku  podane.  Edycya 
trzecia,  w  Wilnie  w  Drukarni  Dye- 
cezalney  roku  1804.  8.  130  słr. 
nieliczh.  na  początku  18 ^na  końcu  4, 

W  dedykacji  do  Eleonory  z  Olsze- 
•wskicli  Wollowiczowej  Starościny  Ugiskiej 
podpisał  się:  X.  Józef  Legowigz  N.W.  F. 
S.  T.  D.  Pleban  Kościoła  Korkożyskiago. 
W  dedykacji  wzmianka,  ze  wyszło  to  ko 
sztcm  Wołło wieżowej.     (L.  Rogal.  Noty). 

3884.  Dissertatio  de  Sacramentis 
in  genere  quam  in  Caesarea  Litte- 
rarum  Universilate  Vilnensi  am- 
plissiniac  Facultatis  Tbeologicae  in 
ordinc    scientiarum    Ethico-Poiiti- 


carum  auctoritate  ad  consegnenda 
Doctoris  Tbeologiae  jura  et  bono- 
res  publieae  disquisitioni  subniittit 
MicbacI  HoŁUBOwicz  Łituanus  Tbe- 
ologiae Magister,  Scminarii  Gene- 
r^lis  Clericorum  sumptibus  Caeąa- 
reis  stabilili  Alumnus ,  Seminarii 
Dioeccsani  Liluanici  luspector  et 
Tbeologiae  Dogm.  in  eodem  Semi- 
nario  Professor.  Anno  judcccxxix. 
Decimo  Kalendas  Februarii.  Viinae 
typis  Ant.  Marcinowski.  8.  68str. 
Przypis.  Demetr.  Błudoff,  Ministrowi 
wyznań  obcych. 

3885.  AIpbonsusPisAMUs.  Confu- 
tatio  brevis  113  errorum  circa  Sa- 
cramcnta.Posnaniaetyp.  Joan.WoI- 
rabi  1587.  8. 

Musiał  Pisanns  ten  przybyć  do  Polski  o- 
koło  r. 1589 ,  bo  jeszcze  r.  1579  jest  jedno 
jego  pismo  drukowane  w  Kolonii,  dedy- 
kowane Andrz.  Opalińskiemu,  pod  tytu- 
łem :  De  continentia  et  abstinentia.  Co 
loniae  Agrippinae.  1579.  8. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3886.  Widcriegung  Der  Uncbri- 
stlicbcn  und  Unbescbeydenen  Ve- 
ranjtwortung  H.  Jocbim  Wende- 
landt,  damaiss  Zwingliscben  Pre- 
digkanten  in  Konigllcber  Stadt  Wil- 
ne,  darinn  er  sicb  underslebet,  Zu- 
bebaupten  Vier  Sacramcnliirlicbe 
EbrFragen,  zu  widerlegen  eine  zu- 
genotlgte  Sesterscbrifft ,  zu  retten 
seine  yermeinte  Zwingliscbe  War- 
beit.  Gestellet,  Durcb  Cbristian 
Bru>o  berufFenem  Diener  am  W  ort, 
reiner  und  bewerter  Augspurger 
Confession ,  in  genanter  KónigU- 
cber  Stadt.  Wiine,  Gedruckt  durcb 
Micbaei  Reinbardt,  Im  labr  1003. 
4.  32  ark.     (L.S.) 


2)     w   szczególności, 

a)   Chrzest  ć.    Bierzmo^vani£. 

3887.  Stanisfaus  OniCHorius.  Ba-  standum.     Na  końcu :    Impressnm 

ptismus  Rutbenorum.  Bulla  dc  non  Cracoviae    per  Jeronymuni    Vlclo- 

rebaptisandis   Rutbenis.    Juramen-  rem.  A. D.  1544.  27  kart  nie  liczb. 

tum Pontifici  Romano  prae-  Pismo  to  w  Tabl.  Univ.  des  auteurs  ec- 

ToM  II.  40 


314      TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI. 


cles.  T.  I.  p.  101.  Pai-is  1704,.  i  w  Richard. 
Dlction.  univcr.  des  Sciences  Eccl.  T.  IV. 
p.  183.  Mspomiiiane  jest  potl  takim  niezro- 
zumiałym prawie  tytułem  :  Lettre  a  Pierre 
Geratins  (ma  to  być  Gamrat)  contenanł  les 
mysteres  et  les  disputes  des  Russiens.  Zob. 
JMotjf.    (Ossol.  III.  Przypisy  121.  Cz.  1-214) 

3888.  Hieponym  KRZYŹA^onsKi. 
Rozmowa  o  Krzczeniii  dziatek  ma- 
łych Miłtolaia  Poptawshieco  z  Ja- 
nem Pętkowskim.  Wybiiauo  w  Kra- 
kowie u  Stanisława  SzarfFcnbergcra. 
1567.  8!    (L.S.) 

3889.  Krótkie  dowody  ktliorc 
Krzest  od  ludzi  przeciwnych  Bo{>ii 
wymyślony  ^.hirai:{.  (bez  imienia  au- 
tora, m.  i  r.)  4. 5  harłnieliczb.  (L.S.) 
Zob.  Noty. 

3890.  O  ponurzaniii  Chrystyan- 
&kym  przeciwka  chrztn  iNowo- 
krzczeńcow  niedawnym.  Piotra 
z  Goniędza.  Df ukowano  w  VYc{>ro- 
wie.  Lata  Pan.  i  t.  d.  1570. 8.  12 
ark.     (L.  S.) 

3891.  De  Paedohaptistariim  erro- 
riim  orig^ine  et  de  ea  opinione  qua 
infantes  baptisandos  esse  in  primo 
natiyitatis  eoriim  exorta  creditiir. 
Luhliiii.  Typis  Theophitl  Adamidis 
1575. 

(Lnbieniec. —  Siarcz.  I.  89) 

Tak  przytoczone  jest  to  dzieło  u  Lnbie- 
nieckiego :  Hist.  Refor.  Polon.  p.  li)2. 
gdzie  te  słowa  są:  Martinus  Cecuovicius 
acritcr  oppugnaverat  Paedobaptismum,  non 
tantum  scriplis  Polonicis  sed  et  libro  cui 
titulus  etc.  Zapewne  d/.ieło  to  wyszło  w  Ra- 
kowie, jak  i  inne  z  drukarni  Rodeckiego, 
inaczej  Adamowicza.  Przypisane  jest:  Jo- 
anni  Kiscae  a  Ciechanowiec  GeneraliPrae- 
sidi  Samogiliae  ełinM.  Lit.  Duo.  S.R.M. 
Pincernae.  Dodaje  o  tej  książce  Lubienie- 
cki  tamże  :  In  nianibus  hominum  etiamnum 
teritur  stylo  sat  acutu  exaralus  et  grandem 
invidiae  molem  in  eum  (Czechowicium)  de- 
volverat  et  in  discrimen  salutis  coniecerat , 
dum  illa  riiga  macfistratus  peteretur  protit 
ipse  in  dedicatione  huiiis  libri  memorat. — 
Sobolewski  wymienia  tegoż  pisma  autorem 


F.  Socina,  Czechowicza  wydawcą  tylko. 
Por.   N.  3893. 

3892.  Andrzey  Chrząstowski. 
Ohrona  taicmnicy  Chrztu  prawosła- 
wnego Clirześciaństw a.  Drukowa- 
no wWilnicuJana  Karcana.  1584.  4. 

(Osin.   O  iyciuP.  Skar.  p.80). 

3893.  De  bapti.sino  aquae  dii^pu- 
tatio  Fausti  SocuNiSenensis.  Cni  ac- 
cesserunt  ciusdcm  F.  Soclni.  l.Ue-  \ 
^tponsion^s  ad  priores  et  posteriores 
INotas  A.  D.  in  Disputat.  de  Bapli- 
smo.   II.  Bespoiisio  ad  ^I.  C.  notas 

in  Appendice  łibri  ipsius  de  Pac- 
dohaptismo.  III.  Epistolae  duae  dc 
baptismi  negotio  ad  ąuosdam.  Ra- 
coyiae,  tvpisSebast.  Sternacii  1613. 
8.  246  śtr. 

Rozprawa  ma  na  końcu  datę  :  Cracoviae 
15  Aprilis  1580. —  A.  1).  znaczy  Andrzeja 
Duditiusa  v.  Dudicza  Por.  Sand.  p.  63. 
M.    C.   zaś  Marcina  Czechowicza.    (L.S.) 

3894.  Polani  a  Polansdoif  Di- 
sputalio  do  Baptisnio  aq(iae  et  alia. 
Uacoviae  1613.     (Bibl.  Hcins.  p.  89). 

3895.  De  baptismo,  adversus  Hie- 
ronymum  Moscorovium,  Ariaiinm, 
Liber  unus  Authore  R.  P.  Mart.  Smi- 
GŁECio  S.  J.  Cracoviac.Tvp.Andr. 
Pctricovi.  1615.  4. 

W  dedykacji  do  Piotra  Tylickiego  Bisk. 
Krak.  dziwuje  się  Smigiccki,  ze  temuż  Bi- 
skupowi dzieło  swoje  w  tej  materji  przypi- 
sał Moskorowski.  « 

4896.  Rcfntatio libri  deBaplismo 
Martini  Smi{>[lecii  Jesuitae  ,  scripta 
ab  Hieronynio  a  Moscorow  Mosco- 
Rovio.  Racoviae  1617.  4.  229  sir. 
oprócz  przedmowy .    (Ossol.  1.  271). 

3897.  Jainia  Sacramenlarum  Ba- 
ptismu8,  Sacramento  ConHrmatio- 
nis  adumbrata,  per  Erasmum  Ooro- 
wĄziiJM  Strasz.  Presbylerum,  S.  , 
Tbeol.  Aud.  in  Sem.  Crac.  ad  dispu- 
tandum  proposita.  Cracoviae  in  Of-  1 
iic.  Yidtiae  cl  Haeredum  Fr.  Ceza- 
ry. 1658.  fol.  3  ark.     (L.S.) 


b)    Ciało  i  Krew  Pańska. 


3898.  Novac  opinionis  L-ulliera- 
norum  ,  qiiod  diciint :  in  hosliis  (nt 
Yocant)    seu    particulis    consecratis 


non  remaneat  Corpus  Domini,  post 
nsnm  remanentibus  Reprobatio  per 
Jobannem  Cochlaeum.    Na  końcu : 


TEOLOGJA  ,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI.       315 


Cra(*ovi»e  ad  SanctiiniFioriiardiniiin 
Anno  a  Clir.  Na  to  1546  Mensę  Ju- 
li i  o.  8.  ió  hart  ińeliczh. 

3899.  Bi;LLii\GEUi  Tracłatns  ab- 
soltitiis  de  Coena  Domini.  Loudini 
1551. 

Wydał  Jan    Łasl.i. 

(Fricsc.  licytr.  II.  TL.l.Bd.  p.283.) 

3900.  Joaciiimi  Westpuali.  Far- 
rajjo  coiifiłseaiwaiMim  etintor  scdis- 
sidrnlinni  Opinioniiin  de  Coena  Do- 
mini ex  Saeramenlarioriiin  libris 
«on^;esla.  Majjdehmgi  1552.  8.  Zoh. 
JSoly. 

3901.  Joachimi  Westpuali.  Be- 
ela  lides  de  Coena  ex  verl)is  Apo- 
stoli Pauli  et  Eyanjjelistariim  de- 
nionulrata  et  eoniinunicala.  Magde- 
burgi 1553.  8. 

{Friese.  1.  c.  p.  284,  285.) 

3902.  Purgatio  ininistrorum  in 
Eeclesiis  Perej^rin.  Francofurti,ad- 
ver8us  eoruni  calumnias  oni  ipsornm 
doetrinnni,  de  Cbristi  Domini  in 
Coena  sua  praesc^ntia^  dissensionis 
aecusant  ab  Au{;[ustana  Confessio- 
iłc.  AutorcD.  Joannę  aLASco^Ba- 
rone  Polono.  Na  końcu  i  Basileae 
apud  Joan.  Oporinnm,  1556.8.  6*6 
str. 

Apologję  tę  oprócz  Łaskiego  czterech  in- 
nych ministrów  podpisało,  lecz  nie  przy- 
niosła ona  żadnego  slsutltu.  Ministrowie 
ci  l«o8ciołńw  cudzozicmslńch  stracili  opie- 
lię  Magistratu  Franlifurtskiego  i  Łaslti  mu- 
siał talize  opus'cić  to  miasto.  Rzadkie  (L.S.) 
Zob.  JSoty. 

3903.  Joacbiu)!  Westphali  Epi- 
stoła ona  broviler  respondet  ad  Con- 
vitia  Job.  Calyiiii,  iteni  Responsio 
ad  Scriptum  Joaniiis  a  Lasko  in  quo 
Aiigiistanani  Cotifessionem  in  An- 
^Sianisraum  transformat.  Ycsellis. 
1557.  8. 

List  do  Kalwina  datowany  Igo  Septem 
lira  r.  1557,  odpowiedź  Łaskiemu  10  Mar- 
ca r.  1557      Zob.  ISoty. 

3904.  Defensio  Ortbodoxae  sen- 
Icntiae  dc  Caena  Domini,  Minislro- 
rnni  Ecclcsiae  Claudiopolitanae  et 
relitjuorum  recie  docentium  ia  Ee- 
clesiis Transylvanicis.  Claudiopoli. 
M.i).Lix.  4.  JarA.  (L.S.) 

3905.  Erusmi  Gjliczneri  Znenen. 


Libellus  Breyis  ac  diiucidus  contra 
novos  cirenmeisores  Eeclesiac  coe- 
uarios  ,  (jui  sessionem  in  sacra  Sy- 
naxi  et  acceptioneui  corporis  etsan- 
guinis  Cbristi;  in  manns  andacter 
et  tenicrc  bisce  tnrbulcntis  tempo- 
ribns  ,  incautis  bominibus  obtru- 
dunt,  maximo  cum  Scandalo  pio- 
runi  et  impedimento  cnrsuś  Evan- 
jjełii.  1.  Cor.  10  sine  offeiisione 
estole  etc.  Francofordiae  ad  Odc- 
ram,  1564.  4.  4  ark. 

List  przypisany  do  Andrzeja  Janliowsltie- 
go  młodszego. 

3906. Joannes  CikPER.  Dialogusdc 
sacra  Coena. 

Jan  Caper  Pastor  w  Międzyrzeczu. 
(Friese.  Beytr.  IL  Th.  2.  Bd.  p.270nast.) 
3907..Erasmi  Głiczneri.  Znenea- 
sis  Breve  CoUoguium  ,  contra  Dia- 
lo(j;um  quendam  de  Coena  Domini, 
quem  sub  personis  Marckitae  et  Po- 
lonia Joannes  Caper,  Ecclesiaruia 
renascentium  in  Maiori  Polonia  in- 
spcctor,  sparsit  bisce  diebus. — Fran- 
copbordiae  ad  Odccain  1565.  4.  4 
ark. 

Dedyk-  do  Baltazara  i  Jana  Strzezmiń- 
skich.  (L.  S.)  Dwa  te  pisma  wiele  się  do  tego 
przyłożyły,  zeMai^inCrossius  na  Synodzie 
Poznańskim  r.  1567  Superintendentem  Ko- 
s'ciołówWielkopolskich  na  miejsce  Capra  hył 
wybrany,  który  z  urzędu  złożony  przeszedł 
do  Socinianów  r.  1588  i  w  Szmiglu  na  nowo 
się  ochrzcił.     Umarł  r-  1609. 

(Friese. Beytr.  II.Th.2Bd.  p.272). 

3908.  Benedict  Mougeinstern. 
Widerlegung  der  Dauziger  Notcł. 
Eisleben  1567.   4. 

Pisał  to  Morgenstern  r.  1565.  przeciw 
Kirchen  Notnla  albo  Formuła  Concordiae, 
ułożonej  r.  1562  przez  Doktora  Jana  Bar- 
ten,  na  rozkaz  Rady  miasta  Gdańska,  w  któ- 
rej nauka  o  Wieczerzy  Pańskiej  wedle  Pi- 
sma S.  i  Augsburskiej  Konfessji  była  po- 
dana. Notula  ta  zrazu  nie  była  drukowa- 
na, potyni  wyszła  z  pismem  następującera; 
(Friese.  Beytr.  II.  Th.  1  Bd.  384). 

3909.  Apologie  oder  griindlicber 
Gep,enbericbt  wabrbaftioer  Erzab- 
lun(v  der  Historie  des  erbobenen  und 
gefubrlen  Streits  und  Ablebnnng 
der  uncbrisllicben  getiicbten  bc- 
schwerlicben  Auflagen,  damit  Be- 
nedict Morgenstern  in  .seiner  ver- 
meinten  Widerleguug  der  forinir- 


316      TEOLOGJA,  DOGMATYKA    W  SZCZEGÓLNOŚCI. 


ten  Concordia  oder  INotel ,  so  alle 
Predip^er  z  u  Dantzigck  z  u  {jena  ner 
£ln!{>'iielt  unterschrieben.  Beide  ei- 
neni  ErharcnHocłmeisen  Ralli  und 
alte  aueli  neue  anhomnicndc  Predi- 
ger  widcr  scin  Gcwissen  mit  Un- 
gruiid  bcscliwcrel.  Gcsteliet  durełi 
gemeine  VcrwJUignng  aller  Predl- 
ger  daselbst  nnd  mit  Wisscn,  Zu- 
Jass  nnd  Zeiigniss  eines  Erbaren 
Nahmbaften  Hocbweisen  Ratlis  in 
Dnick  \erferliget  1567.  Na  końcu: 
Gedruckt  zu  Danzigck  durch  Jaco- 
bum  Rbodum  Im  Jar  jhdłxvii.  am 
Tage  Martini.     Bardzo  rzadkie. 

Morgenstern  na  to  nic  więcej  nie  odpl 
sywał.  (Friese.  1.  c.) 

3910.  Vera  et  ortbodoxa  yeteris 
Ecclcsiae  seutentia  adPetrum  Skar- 
ga per  Andrcam  VoLA?iUM.  Typis 
Castri  Loscensis.   1574. 

Dedyk.  do  Biskupa  Waler.  Protasewicza. 
Powodem  do  pisma  tego  było,  iz  Skarga 
wcbcci  nawrócenia  Wolana  do  kos'ciola  ka- 
tolickiego, po  częstych  próżnych  z  nim  dy- 
sputach ,  posłał  mu  swoje  pismo  zawiera- 
jące dowodzenie  artykułów  wiary,  na  co 
Wolan  drukiem  tym  odpowiedział.  Por. 
Skarga,  pro  Eucbaristia  Lib.  1.  Cap.  1. 
Dnia  1  Augusta  tegoi  roku  datowany  jest 
zakaz  Biskupa  Wileńskiego  do  wiernych 
czytania  i  przedawania  tego  pisma  Wola- 
na, pod  karą  exkommuniki.  Skarga  1.  c. 
(Baliń.  Bibl.  W-arsz.  1841.  p.  435). 

3911.  a)  Pro  Sacratissinia  En- 
cbaristia  contra  Haercsim  Ziiinglia- 
nam  ad  Andrcam  Vo!anum  pracsen- 
tiam  corporis  D.  N.  Jcsu  Chrisli  ex 
eodem  Sacranicnlo  aiifercntem  Pe- 
tri  ScARGAE  S.  J.  Libri  tres. 

I.  De  conyersioiic  snbstantlac  pa- 
nis  et  viiu  in  substantiam  corporis 
et  sanguinis  Cbristi  quam  Ecciesia 
Transsnbstantloncm  vocat. 

II.  De  vera  Christi  corporis  in 
eodem  sacramento  Altaris  praesen- 
tia. 

III.  De  maiornm  in  Ecciesia  per- 
mistione,  etquod  vcre  corpus  Chri- 
sti in  Eucbaristia  manducent. 

\ilnae  ex  tvpogr.  et  somptibiis 
lUns.  D.D.  JNicolai  RadinillDucis 
in  Olica  etc.  A.  D.  1576.  S,  468 str. 
i{  ark.  na  przodzie  i  14  kart  re- 
gestru. 


Na  odwrocie  tytułu  herb  Walerjana  Bi- 
skupa Wileń.  i  pod  nim  8  wier.  łac  Przy- 
pis, autura  temuż  Wajerjanowi,  Xięciu  Je- 
rzemu Radziwiłłowi  Koadjutorowi  biskup 
stwa  Wileń.  datowana  z  Wilna  \%  Maia  r. 
1576.     Zob.  Noty. 

M Brunsbergae  typis  Coli. 

S.  J.  An.  M. DCC. VII.  4.  452  str.  i 
2  ark.  na  przodzie. 

Przypis.  Collegium  Brunsberg.  Karolowi 
St.in.  Radziwiłłowi  Kanclerzowi  W.  Litew. 
Dodane  tti  jest  pismo  :  Duodecim  artes  et 
imposturae  etc. 

3912.  Andreac  VoLA?łi  Defensio 
Coenae  Dominia  contra  Skargam  Je- 
suitam  et  Franc.   Turrianum  1579. 

Dedyk.   do  Króla  Stefana. 
(Łasicki,  Script.    Apolog.  advcr.  Possevin. 
p.  2.—  Baliń.  Bibl.  Warsz.1841.  p.446). 

3913  a)  Andr.  VoLAMDefensionis 
^enteuliae  yeteris  Ecciesiae  de  S. 
Coena  contra  Transsnbstantionis  do- 
gma  Libri  III.  adrersuni  Petrura 
Scargam  et  Franc.  Turianum.  b.m. 
1586.  8. 

(Catal.  Bibl.  Moeno-Francofur.  p.  335.  L.S.) 
Siarczyński  (II.  319)  taki  tytuł  przytacza : 
Defensio  verae  orthodoxae  Teteristjue  In 
Ecciesia  sententiae  de  Sacr.  Corporis  et 
Sanguinis  D-  N.  .1.  Christi  adversus  Scar- 
gam Jesuitam  Yilnensem  etc.  1586. 

Przypis.  Król.  Stefanowi.    Zob.  Noty. 

b)  Andr.  Yolanus.  1)  Defen- 
sio yerae  ,  orlbodoxae  ,  ueterisque 
sententiae  de  Sacramento  Corporis 
et  sanguinis.  J.  C.  Libri  3  (contra 
Petrum  Scargam).  3)  Oratio  ad  Se- 
natnm  Rigensem.  Rigael589.  4. 

3914.  a)  Francisci  Tcuriani  Soc. 
Jcsu  De  Sanctissima  Eucbaristia. 
Tractatus  primns  contra  VoIanura 
Polonum.  Florentiae  Apud  Bartbo- 
lomaeum  Sermartellium  mdlxxv.  4. 
132  str.  oprócz  5  kart  dedykacji 
do  f^ałeriana  Biskupa  JVileń. 

Wolan,  który  to  pismo  swoje  o  Euch.a- 
rystji  temuż  Biskupowi  przypisane  prze- 
ciwko Skardze  Arydał,  znalazł  drugiego 
zapas'nika  w  tym  Jezuicie  włoskim.  Tur- 
ri^uus  dzieło  swoje  wydał  powtórnie  z  do 
daniem  drugiego  traktatu:      (L.S.) 

b)  Fr.  TuRRiA!vi  S.  J.  contra  An- 
drcam Volanum  Polonum  Calylui 
Discipulum  De  Sacratissima  Eucba- 
ristia Tractatus  AdReyerendiss.D. 
Valerianum  Episcopuni  Yiluensem. 


TEOLOGJAi  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI.       317 


Ejnsdem  contra  Eiindcm  Yolanum 
et  oinnes  Metonyinicos  Alter  Tra- 
ctatus  de  eadem  Sancllssinia  Euclia- 
ristia. —  Ad  liliistriss.  et  Rcvercn- 
diss.  D.  D.  Gcor{jiiiiii  Radlvilum 
Poloaitni.  Roniae  iii  aedibus  Popali 
Roiuaui  1576.  4.  333  str. 

Tytuł  ten  z  pisanej  karty  przy  dziele 
zdjęty;  gdyż  Ijarty  tytułowej  nie  było.  (L.S.) 

c)  Fraucisci  Tiirriani  Soc.  Jcsu 
contra  Andream  Yolanum  Polonum 
Calyini  discipiiluin  dc  Sanctissima 
Eucharistia  Tractatus.  Ad  Revcr. 
D.  D.  Yaler.  Episc.  Yilnenscm  etc. 
Parisiss  apud  Sebastianuni  Niuel- 
łium  snb  Cicoinis,  via  Jacobaca 
»iDŁXxvii.  S.2o2  hart  z  jednej  stro- 
ny liczb,  na  przodzie  16  kart. 

Na  odwrocie  tytułu  przywilej  Karola  IX 

Króla  Francuz,   dat.   Lutetiae   5   NoTcmbr. 

1570.    Drugi  TraŁlat  zaczyna  się  od  l»arty 

120. 

(Bałiń.  Bibł.  Warsz.  Wil.  Marz.  p.  438). 

3915.  AsserlioncsTlico!oj>icac  de 
vcra  ctreali  corporis  Cbrisli  in  Eu- 
cbaristia  Pracscntia.  Proposilac  in 
Collegio  Posnaniensi,  Societatis  ,[e- 
su,  in  Ycrna  studioriun  renovatio- 
ne.  Posnaniae  cxciidebat  Slelcliior 
Neringb.  A.  1577.  4.  2  ark.  (L.S.) 

3916.  Arles  duodccim  Sacrainen- 
fariorimi  sen  Zn'ingriocalvinistarum, 

^nibus  oppuf];'nant ,  cttolidcm  arina 
lalbolicorum  quibus  propngnant 
praesentiani  Corporis  D.  N.  Jesu 
Cbristi  in  Encbaristia.  Contra  An- 
dream Yolanum ,  buins  baereticae 
sectae  in  Lituania  Archiniinistrum 
auctore  Petro  Scarga  Prcsbyt.  S.  J. 
Yiinae,  typis  etsumptibus  lihistriss. 
D.  ISicoIai  Cbristopbori  Badiyili  cle 
1582.  3.  424  {właśchvie444)  str. 
oprócz  dedykacji  do  Króla  Stefana 
datowanej  ostałniegv  dnia  Octohra 
1582  z  Bygi  etc.  i  regestru  na  koń- 
cu.—  p.  898,  znajduje  się:  Con- 
tradictioniini  et  AntilogiarnmScbo- 
lae  Calyinistieae  Andr.  Yolani  in- 
dex.  p.  zaś  382  (402),  Appendix 
de  Conyiciis,  Calumniis,  et  quibns- 
dam  digressionibus  adyersarii. 

Tytuł  tu  wpisany  z  esemplarza  AI;ad. 
Ducli.  Wileńsliiej.  Balińsłii  przytacza  swój 
z  takiemi  vraflaiitami :    Arles  duodccim  et 


Imposturae  Sacram.  Zwinglo  Calvinlsta- 
rum  quibus....  et  totidem  yeritates  eŁaruia. 
Contra  A.  V.  buius  baereticae  pestis.... 

3917.  Antonii  Posseyini  DeS.J. 
Epistoła  ad  Stepbannm  Primuni  Po- 
loniae  Rrgem  Seroniss.  adyersns 
quendani  Yolanum  Haereticum  Li- 
tuanum.  Eiusdem  Antonii  Posse* 
vini  Seriptum  Slagno  Moscoyiae 
Duci  tradituni  cum  Angliac  mcrca- 
tores  eidcm  oblulissent  librum,quo 
Ilacrcticus  quidem  ostendere  cona- 
balur  Ponlif.  Max.  esse  Anticbrl> 
stum.  Ingolstadii  ex  Offic.  .VY. Ede- 
ri  An.  CI3.IC. LXXXIII.  12.  91  str.  i 
4  kart  na  przodzie. 

Przypis.  Jakóba  Fiscbera  Szlązalia  Wil- 
belmowi  Palatynowi  Rensliiemu  i  t.  d., 
gdzie  powiada,  ze  Possewin  przejeżdżając 
przez  Ingolstad  poruczył  jemu  wydanie  te- 
go dziełka.  —  Bandlkie  (H.  D.  K.  P.  II. 
27  4)  z  daty  pisma  Possewina  :  Filnae  ipsa 
die  Penteco.ttes  lo79,  domyśla  się,  ze  juz 
pierwiej  w  Wilnie  było  drukowane ;  Zob. 
Dav.  Cliy traci  Imposturae  Ingolst.  1582. 
gdzie  ten  list  Possewina  zn.ijduje  się.  Zob. 
JSoty. 

3918.  Pclrus  Skarga.  Septem  Co- 
lumnae  qiiiJ>us  fnndatnr  Ecciesia 
Calbolica  sen  de  Sacramento  alta- 
ris  contra  Zyinglianos  et  Calyini- 
slas.  (Mes.) 

3919.  Sicdm  Filarów  na  iitorych 
stoi  Katolicha  nauha  o  przenaśuict- 
szym  Sahramcncie  Ołtarza.  Posta- 
wione przeciw  nauce  ZwingJiań- 
sbicy,  Calwinskiey  Jędrzeia  Wola- 
na y  przeciw  Pedagoicy  (sic)  teraz 
po  polsku  wydaney,  icdnego  cie- 
mnego Ministra,  z  ciemney  drnkar- 
niey.  Przez  Księdza  Piotra  Skar- 
gę, Kapłana  S.  J.  kJory  to  po  Ła- 
cinie przeciw  temuż  Wolanowi  dwa- 
kroć  pisał  ,  dla  poiccia  pospolitego 
po  polsku  zebrał.  Z  drukarni  y  na- 
kładem Oświeconego  Ksi<)źccia  Mife. 
Krysztofa  Radziwiła  ,  nawyźszego. 
Marszałka  W.  K.  L.  Anno  Dni. 
M.D. LXXXII.  Martinus  I\azy- 
mirien.  8.  254 str.  2 karty  naprzo- 
dzie, i  8  na  końcu  regestru. 

Sobolewski  czyni  tu  uwagę,  ze  pierwszą 
książkę  tę  widzi,  z  podpisem  Drukarza  Mar- 
cina Kazmierczyka.     Zob.  ISoty. 

3920.  Andrcae   Wołani.    |-.ibri 


318      TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLINOŚCI. 


Quinquc  ,  Contra  Scar{;ac  Jcsuitac 
Yiincusis  Septcm,  3Iis.sae  Sacrlfi- 
ciiqne  eliis  Coluinnas  et  Libruiu 
12  artium  Ziiliig-liocaivmislaruin. 
Quil)us  is  Tcritatcra  doctrinae  apo- 
stollcae,  et  sanctae  yetcris  Ecciesiae 
de  Sacranicnto  Coeiiae  Domini  c- 
yertcrc  stiidet.  Adiecla  cst  taniYo- 
lani  qiiam  purac  rcligionis  sccłato- 
rtiinqiic  eins,  adyersus  Ant.  Possc- 
yinuni  Jesuitam  Romanuni  dcfcn- 
sio,  abi  Roma  Babylon  esse  ostcn- 
ditnr.  Aiictorc  Johannae  Łanicio 
Polono,  adM.  D.  Hier.  FilipowsKi. 
Vilnae  typis  et  sumtibiis  llł.  ac 
Magn.  D.  D.  Joannis  Hleboyieii 
Castellani  Minscensis,  ^Mag.  Diic. 
Łituaniae  Supremi  Tliesanrarii,  etc. 

fer   Danielem   Laneieinm.     A.   D. 
584.  4.   XXXII.  213  sir. 

Wierszy  24  na  herb  Hlebowicza,  s  pod- 
pisem Joh.  Uirici  Saxo  F.  Przemowa  Wo- 
lana do  Hlebowicza  dat.  in  praedio  Biiiti- 
(iscano  die  28  Noyerab.  a.  1586.  List  Ja- 
na Łasickiego  do  Wolana,  dalej  samo  dzie- 
ło z  napiscp  :  Contra  Heptastjlnm ,  sire 
Colnmnas  Septem  Petri  Saargae  Lojolitae 
etc*  Pfa  końcu  pismo  Łasickicgo  za  Wola- 
nem z  dedykacją  do  Hieron.  Filipowskie- 
go Stryj eńskiego  Starosty  i  t.  d. 

392 1 .  Assertioncs  Thcolojjlcae  de 
Aug^ustissinio  Eucliaristiae  Sacra- 
mento,  quibus  refelluntiir ,  qnac- 
cunque  fere  nostrac  tcmpcstatis  Sc- 
ctarii  contra  yeram,  et  rcaleni  prae- 
sentiam  Christi  in  Eucbarislia  et 
Transubstantioncm  pauis  ,  et  yini, 
iu  corpus^  et  sianjruinem  eiusdcin , 
prodigiose  eommmenli  »\\n\.  Ab  E< 
manuclc  Yega  in  Aca«l.  Yiln.  S.  J. 
TLeołojj^lac  Prof.  propositac.  Di- 
sputandae  in  cadeni  Academia  A. 
M.D. LXXXV.  4.  66  hart  zjednej  słro- 
Htf  liczb. 

Wyszła  na  to  odpowiedź  Yolana,  jak  wi- 
dać z  pisma  .Turgie^'icza  Anatomia  libelli 
etc.  C.  2.  Mendacia  y.  16,  S8,  93,  ale  ty- 
tuł niewiadomy,  podobno  Defcnsio  jipolo- 
giae.  Dedykacja  pisma  tejjo  Abramowi- 
czowi. Na  str.  80  wzmianka  jest  o  roz- 
mowie Wolana  z  Vega  u  Radziwiłła. 

(Baliń.  Bibl.  Warsz.  1841.  T.  I.  p.  468). 

3922.  Disputatio  ibcoiogica ,  de 
distributione  Encbarlstiac,  snb  alle- 
ra  tantum    tcI  uti'aquc  spccic.     In 


Ibcses  digcsta  ab  Emanuele  A  Vega 
S.  J. —  Excusae  Yilnae  4.   83  str. 

3923.  IMcndacia  et  eouyitia  cyan- 
gclica  AndreacYoIaniLwoukoyien- 
sis  ,  Secrelarii ,  sl  diis  placet ,  Ma- 
gni  Ducatus  Łituaniae,  ex  ipsius 
scrlptis  fidelitcr  eollecta,  ctbreyitcr 
refutata  per  Andrcam  JuuGECiciusi 
Canonicnm  Yiinenscm.  Addili  sunt 
in  finc  turpissimi  errorcs  eiusdcm 
Yolani  in  gramnialica.  Yilnae.  A. 
D.  M.D. LXXX. VIII.  mcnsts  Julii  23.  4. 
ioO  str.  i  4:  hart  na  przodzie. 

Przypis.  Jerzemu  Radziwiłłowi  Kardy- 
nałowi. Na  odwrocie  tytułu  i  karcie  na- 
stępnej są  wiersze  :  In  slemma  ^'olani,  Jo- 
annis Origani  disticLa  rantata  a.roanncLep- 
.gcinio. —  Eiusdem  in  Joannem  TostiaM> 
qui  se  Origannm  ficto  cognomine  .ipellat.^ — 
Demetrii  Bogusławski,  operis  autori  gra- 
tnialio —  Eiusdcm  in  Joannem  Origannm — 
Nicolai  Siedlicii  in  quendam  Nicolanm  Lan- 
cicinm. —  Andrcae  Bilscii ,  in  proniissnm 
Yolani  pag.  12.  Alind  eiusdcm  intestes  Yo- 
lani pag.  20  i  2  i.   Zob.  ISoty. 

3924.  Kazanie  X.  Białobr7.eskik- 
GO  Biskupa  Kamieniec,  o  przyimo- 
^yaniu  Ciała  i  Krwie  P.  Jezusa  Chry- 
stusa pod  iednąosob^f.  Yt  Krakowie 
u  Andrzeja  Piolrkowc/.yka.  1579.8. 

Przedmowa  Piotrkowczyka.  (Ju- 11.62). 

3925.  IVov\iny  z  Rakus  o  Mon- 
slrancyey  Lulerskiey.  w  Krakowie. 
IV  Druk.  Jakuba  Sicbeneycbera.  R. 
P.  M.D.Lxxxx.  4.   3\  ark. 

Przeciw  Ewangelikom  wiadomos'ć  o  ja- 
kimś Max!milanic  Biberze  i  innycb  mini- 
strach, oraz  sto  kilkadziesiąt  róźnyeh  wy- 
kładów tych  słów:  Hoc  est  cobpcs  mecs- 
p.  Ciłij  cytowany  jest  CA?efciciM5  Minister 
in  lib.  Fietorta  veritutis  et  ruina  Papatus 
Saroniei.  Tegoż  ^ssertioms  de  Conłro- 
vcrsia  sacrae  sinaxis  Ileidetbergae. —  p. 
Bij  tegoż  liber  de  Coena.     (L.  S.) 

39^6.  Hieron.  Povodovh.  Dc  Sa-       .^ 
cramcnto  Euebaristiae  Posnaniae  in- 
yento.  (Nieś.) 

3927  a)  Slanislaus  Socoloyius  Ca-     * 
non.  Crac.    Pro  cultu  et  adoratioiift 
Jesu  Cbrisli  in  Eucbaristiac    Saera- 
ntento   Concio.    Crac.    1582.    Typ. 
Lazari.  4. 

b) tam.  1584. 12. 

(Sienk.   Dod.   do  Bcnt.) 

3928.  Jego  Miłości  X.  Stanisława 
Sokołowskiego  ,  o  czci ,  y  chwale 
Pana  Chrystusa:  wNaświytszymSa- 


TEOLOG  JA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI.       319 


hramcncie:  na  przeciw  dzisiejsze- 
go wichu  blciloni  .  pocieszne  !;aza- 
nie.  Przez  M.  Dariiela  Sigoniusa 
7.  Lelowa,  na  polsLie  przełożone. 
W  Kraliowie  Drukowano,  «  Woy- 
cieciia  Kobylińskiego,  Roku  1590.  4. 
przeszło  2  ark.  (e.remplarz  nieca- 
ły). Druk  gocki. 

jłómacz  przy|)isaHoliazanie:  Stawnemu 
y  Uczchvemu  fanu  Marcinowi  fVttCzla- 
woiuicowi ,  Mieszczaninowi  Itrahowskie- 
mii.  Panu  y  dobrodziejowi  tashawemu  etc. 
Bamllliie,  Hist.  Dr.  Kir.I;.  p.  42G,  jalio 
najstarszy  druk  Kobylińslncjjo  przywodzi 
z  roku  1595.  Tu  jest  pięcia  laty  wcaesuicj- 
szy.     (L.S.) 

3929.  Arlurus  Laiirentins  Faun- 
TEUS  S.  J.  Coenae  LiiUieranortini  et 
CaIvini8tarumoppu;>'naiio.  Fartcs  IL 
Craćoviae  typis  Joan.  Wolrahi. 
1586.  4. 

3930.  Art.  Laur.  Faunteus.  Ue- 
futalio  tlescriptionls  Coenae  Donii- 
łiicae  a  Daniele  Tossano  Professore 
lleidelberj*-.  edilae  et  'J"łiesiom  Za- 
chariae  Sehilłeri.  Posnaniae  typis 
Joann is  Wolrabi.   1590.  4. 

3931 .  Joan.  Niemoiewski.  O  wie- 
czerzy Pańskiey.  1588.       (Siarcz) 

3932.  De trans$<ubstantiatione Di- 
sceptatio  tbeolo^ica  ,  ad  postiilatio- 
iieni  cuiusdum  Eqnilis  Poloni  cou- 
8cripla  et  exbibita  Vangroveclanno 
1589.  Posnaniae  4.  5^  ark.  po  ła- 
cinie i  po  polsku. 

Wyraz  Transsuhstantiatio  tłóinaczony  tu 
przez  wyraz  Przeistność  albo  przemienicr 
nie  istności.     (L.  S.) 

3933.  Sigmundt  von  Schlichtigk. 
Yon  der  Wabrhafftigen  Gegcnwarlb 
des  Leibs  uud  Bluts  Christi  in  H. 
Abendniahl ,  wie  aucb  von  der  Gc- 
gcnlelir  derŚacramentircr.  Franck- 
fnrth  an  der  Oder  1591.  8. 

(Catal.  Bibl.  Meono-Francof . ,  cditus  a 
.Toan.  Jac.  Lucio  a.  1728.  4.p. 301.—  L.S.) 

3934.  Daniel  Nigeu  Cracoviensi9. 
Categoria  antę  disputationem  de 
Sanctissinio  Eucbarisliae  Sacranien- 
to  adyersum  antiquiorcs,  recentio- 
re.sqiie  Sacramentarios  propositmn. 
Roaiae  ap.  Aloys.  Zaneltuni.1598. 8. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 


3935.  Jakób  WiĘCKi  S.  J.  O  Ś. 
Sakramencie  przeciw  Kalwlnistom. 

(Siarcz.) 

3936.  Stanislaus  Vapolinus,  Polo- 
nus Ord.  Min.  (Libellns  de  Sacra- 
nientoEucbaristiae  advcrsus  Haere- 
ticos).  po  polsku. 

(Wadding.  Ser.   Ord.  Min.) 

3937.  O  iedney  Osobie  w  używa- 
niu Sakramentu  Ciuła  Pańskiego 
w  kościele  Bożym  zwyczayney.  Ka- 
zań sześć  X.  D.  Stanisława  Gro- 
dzickiego Soc.  J.  w  Wilnie  R.  P. 
1589.  4.  192  str.  oprócz  6  kart  na 
przodzie. 

Dedyk.  do  Królowej  Anny  Jagielonkl. 
W  odezwie  do  czytelnika  wyrażono,  iż 
Kardynał  Radziwiłł  Biskup  "Wileński  pole- 
cił autoroMi  wydać  te  kazania  polemiczne. 
Krowicki  i  Grzegorz  z  Żarnowca  są  tu  czę  • 
sto  na  placu.     (L.S.) 

3938.  Wieczerza  Ewangelicka 
w  Obronie  szafunku  wieczerzy  Mi- 
nistrów wypisana.  Przez  Księdza 
Marcina  Twouzydła  ,  Proboszcza 
Kościoła  Swictey  Troyce  w  Wilnie 
wydana.  Przy  tym  odpowiedź  na 
ConlradictieMinistrowskie:  W  Wil- 
nie Daniel  Łęczycki  drukował  Ro- 
I?u  1594.  4.  in  H6  str.  iSkartg. 

Autor  ciągle  zbija  pismo  CLrząstowskie- 
go  o  Wieczerzy  Pańskiej  wydane  z  powo- 
du X.  Grodzickiego,  p.  109  zaczyna  się  : 
o  Contr adictiach  Chrząstowskicgo  Rozmo- 
wa Dialectiki  y  Sophistiki.  Prawdziwe 
nazwisko  autora  ,   Marcin  Łaszcz  Jezuita. 

3939.  M.  Jacobus  Fabricius  , 
(Sclimid)  Dantiscanus.  Drey  Predir**- 
ten  von  den  H.  Sacramenten^  iind 
insonderbeit  voni  H,  Abendmabl  A. 
1589  in  Danfzig  gebalten.  Steinfurl 
1599.4.  (Ath.  Gcd.  p.  42). 

"3940.  Odpór  j)rzednieyszym  po- 
wieściam  Ewanielicklm ,  o  Sakra- 
mencie Ciała  y  Krwie  Pańskiey 
przez  X.  Marcina  Micbayłowicza 
Zagięła  Audilora  Thcol.  w  Akad. 
Wilcn.  Soc.  Jesu.  w  Wilnie.  1601.4. 
(L.S.) 

3941.  Eucbaristia,  abo  o  przena- 
świetszym  Sakramencie    y  Ofierze   . 
ciała  y  krwie  Pana  Zbawiciela  y  Bo- 
ga naszego,  |)od  osobą  clileba  y  wi-    ' 
na^  Kazań  czterdzieści.  Je.  M.  Księ- 
dza Stanisław  a  Karnkowskiego  Ar- 


320       TEOLOG  JA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI. 


cybiskiipa  Guieznien.  w  Krakowie 
w  Druk.  Andrzeja  Piotrkowczyka. 
1602.  fol.  489  słr.  i  3  ark.  naprzo- 
dzie 'dedykacji  do  Zygmiiiiła  III.  re- 
gestrów^ dekretów  Trydentyńskich 
o  tym  Sakramencie.  Druk  piękny 
gocki.  (L.S.) 

3942.  Gaspar  Jarnutowski.  Ju- 
dicluni  super  consensu  de  Cocna  Do- 
mini inter  Catholicuni  Romanum  et 
£vang-clicuin  Rcfortnatarum  Eccic* 
siarum  Vłłnae  in  Synodo  Caivini- 
starum  divul{>;ato  An.  1604.  Vllnae 
Typ.  Acad.  S.  J.  Thomas  Leuicki 
Craeovien.  1604.  4. 

(Sienk.  Dod.  do  Bentk.) 

3943.  Dowód  zgody  Ewaiigelic- 
kiey^lako  we  wszystkich  innych  ar- 
tykuleck  Wiary  Katkoiickiey,  Tak 
y  o  Sakramencie  Ciała  y  Krwie  Paii- 
skiey.  Którym  znosi  się  Obwinienie 
Katltolikow  Rzymskich  twierdzą- 
cych, Ze  się  Ewangelicy  z  sobą 
w  Wierze  nie  zgadzaią.  Zebrany  i 
spisany  z  Pism  ludzi  uczonych  przez 
Jana  Tynieckiego  z  Tyńca.  R.  P. 
1613.  4.   39  sir. 

Przywodzi  tu  Tyniecki  pismn  następują- 
ce p.  35.  Confessia  Piotrkowska,  Judi- 
eiuni  Katholikow  Kzymskich  na  Confessia 
Sendotnirską.      (L.S.) 

3944.  F.  S.  fFausliSocini)Senen. 
De  coeno  Domini  Tractatus  brevis, 
nna  cum  cjusdcm  a<ivcrsus  scriptum 
D.  Joliannis  INiemojevii  Defensione. 
Adjecta  sunt  praeterea  alia  (juaedam 
ejusdem  aucloris  de  lioe  argumento. 
Racoyiae  ,  Typis  Seb.  Sternacii. 
1618.  8.  H8  str.  i  jedna  karta  er- 
raty.    (L.S.) 

3945.  Obrona  używania  pod  ie- 
dną  osobą  sakramentu  ciała  y  krwie 
Chrystusa  Pana.  Przeciwko  omyl- 
ney  nauce  Ministrów  Kalwińskich, 
Lnterskicli  y  Hussytow.  Przydana 
iest  nauka  obecności  ciała  Pańskie- 
go w  tym  Sakramencie,  przeciwko 
Kalwinislom.  Przez  X.  Andrzeja 
LuuoMSKiEGo  Kan.  Krak.  S.  Theol. 
Doktora,  w  Krak.  w  Druk.  Andrze- 
ja Piotrkowczyka.  1619.  4.  204 str. 

Na  końcu  osSviadczenle  autora  z  napisem: 
Przydatek.  Umyśliłem  l>yl  przydać  Exa 
men    Kazania  Grzegorza   Ministra,    które 


Tf  swey  kacerskiey  Postylli  przeciwko  n»- 
s'więtszemu  Sakramentowi  wydał.  Ale  oba- 
czywszy,  ze  to  mieysca  niemałego  potrze- 
Luie,  przyszło  mi  zamysł  odmienić,  y  w  o- 
sobney  książce  wydać,  ^d  majorem  Dei 
yloriam.  (L.S.) 

3946.  QHaestio  dediyinissimoSS. 
Eucharistiae  Sacramento,  a  M-  Ja- 
cobo  UsTiENSE  S.  Eloriani  Canoni- 
co,  S.  T.  Raccal.  ad  disp.  prop. 
Crac.  Typ.  Fr.  Caesarii  1626.  4. 
ii  ark.  Praesidente  Martino  Cam- 
pio  Vadovio.  (L.S.)     Zoh.  ]\oty. 

3947.  Joan.  Paulus  de  Czak>kow. 
Sacra  Mensa  corporis  et  Sanguinis 
Chrisli  a  haereticis  in  canlationibus 
cxpurgata.  1627.  4. 

(Sienk.  Dod.   do  Bent.) 

3948.  De  sumptione  Sacrac  Eu- 
charistiae sub  utraauc  spccie.  Vil- 
uae  1637.  fol. 

Autor  Łukasz  Załuski  S.  J.  Wydane 
bezimiennie.    (!\ies.) 

3949.  Johan.  BoTSACCiErklaruug 
des  10  Arlickels  der  A.  C.  vomH. 
Abendmahl.   Dantzig  1637.   12. 

(Ath.  Ged.  p.  78.) 

3950.  P.  Caroli  Kreitzen  S.  J. 
(De  Coena  Calyiniana  imaginaria  et 
Catholico  SSae  Eucharistiae  Sacra- 
mento. Bruusbergae  1646).  8.  ponie- 
miecku.  (Nieś.) 

3951 .  Drey  Christlichc  Predigten 
von  des  Hocli-lieiligen  Nacliluiahis 
Uusers  Herrn  Jesu  Cliristi  Wesen, 
Nutzen,  und  wurdiger  Geniessung, 
von  M.  Johanne  Neunachbar  derE- 
vang.  Gem.  Seniore  und  des  Gym. 
Professore  daselbst.  Gedruckt  iti 
Thorn  im  1670  Jaiire  yon  Johanne 
Coepselio.   4.  148  str.    (L.S.) 

3952  a)  Sacrosancta  Hostia  olim 
Glottayiae  a  bove  mirabiliter  adora- 
ta —  nunc  denuo —  recusa.  Bruns- 
bergae  typis  PetriRoscnbiichlcriAu. 

]M.DCXCiI.  12. 

Przypis.  Janowi  Stanisławowi  Sbąirskic- 
mu  Biskupowi  Warmiń. 

b)  Sacranicntum  sanctissimnni  o- 
lim  in  Glottau  Yacmiensis  Diocce- 
sis  pago  a  boye  adoratum.  Oliyae 
1691.    12.  (Cat.  Janss.    1702). 

3953  a)  Fortunat  ŁosiEwsKiZak. 
Bernard.  Kazanie  o  tajemnicy  Wie- 


TEOLOGIA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCr.       321 


czcrzy  Paiiskiey.    w  Warszawie. 
1729.  4.  2i  ark. 

b) w  Krakowie.  1736.  4. 

i5  ark.  (Jan.  Pol.  I.  44). 

3954.  (Colloquia  Magistnim  inłer 
et  discipuliim  de  Auguslissimo  Eu- 
cliaristiae  Sacramenlo).  po  polsku. 
w  Warszawie  w  Druk.  Schol.  Plar. 
1735.  8.  i3  ark. 

Jest  to  tłómaczenie  z  oryginału  francaz- 
luego  Jana  Crasseta,  przez  Alesandrę  z  Za- 
łuskich Lanckorońskę  Kasztelanową  Gos- 
tyńską. Umarła  r.  1744,  (Jan.  Pol.  1. 140). 

3955.  Disputatio  Theologico-Cri- 
tico  -  Dogmatica  de  ReaJi  Christl 
praescntia  sub  Eucliaristicis  specie- 

,  bus —  studio  P.  F.  Antonii  Boua- 
venturae  Buialski —  Yilnae  typis 
Patrum  Minorum  Conyent.  4.  152 
str. 

3956.  Paweł  Pelisson.  Uwagi  o 
N.  Sakramencie  Ołtarza,  ż  frane. 
tłóm.  w  Wiłnie  w  Dr.  Królewskiey 
przy  Akad.  1780.  12. 

Tłómacz  Anonym. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3957.  Kazanie  na  fest  reparacyi 
czci      nayswiętszego     Sakramentu 

c)    P 

3960.  jNauka  o  prawdziwey  y  o 
fałszywcy  Pokucie,  s  pisma  Swic- 
tcgo,y  Doktorowskiego,  wiernie  ze- 
brana przez  Wawrzyńca  s  Prza- 
sziNiszA  sługę  słowa  Bożego.  Ku 
kthorey  przydane  są  y  inne  rzeczy, 
kthore  sthych  nauk  pochodzą  y  ku 
wyrozumieniu  icłi  potrzebne  są , 
ktliorych  krótkie  naznaczenie  na 
drugiey  stronie  teyźe  karthy  nay- 
dzicsz. 

Luce  x\iiii. 

Tak  napisano  iest,  y  tak  potrze- 
łr'  babyłoKrystusowićierpieć^y  wstać 
od  umarłych  trzeciego  dnia,  y  prze- 
powiadać w  irale  iego  pokutę  y  od- 
puszczenie grzcchowj  na  wszysth- 
ki  pogany,  począwszy  od  Jeruza- 
lem aź  do  granic  ziemi. 
Mathei  iii. 

Czyńcie    pokutę  przybliżyło   się 
krolegtwo  niebieskie. 
Luce  xiii. 

Tom  II. 


w  Kościele  WW.  Jmć  Panien  Sa- 
kramentanek  miane  przez  J.  X.  Au- 
gustyna LinrśsKiEGO  Kan.  Katedr. 
Płockiego,  w  Warszawie  w  Di-uk. 
XX.  Missyonarzów.  R.  P.  1783.  8. 
±7  str. 

3958.  Cud  Miłości  Boskiey  ku 
Narodowi  Ludzkiemu  o  Przenay- 
świętszym  Sakramencie  przez  W. 
O.  Tomasza  z  Akwinu  od  S.  Igna- 
cego Karmelitę  Bosego.  2  tomy. 

(Korr.  Kr.  i  Zagr.   1793). 

3959.  Commentatio  Inauguralis 
Dogmatico-Theoiogica  de  Sacrificlo 
altari^  quod  nonsolum  letreuticum, 
eucharisticum  ,  impetratorium,  ve- 
rum  et  propitiatorium  esse  ostendl- 
tur,  quam  Ampirss.  Facult.  Theolog. 
in  Caesarea  Litt.  Unirer.  Yilnen. 
ańctoritate  ad  conscquenda  Docto- 
ris  S.  Theologiae  jura  et  honores 
publice  defendet  Vincentius  Prin- 
ceps  GiEDROYĆ,  S.  Theol.  Magister, 
Canonicus  Honor.  Samogitiensis, 
Rector  Ecclesiae  Paroch.  Jurbor- 
gensis.  mdcccxxv.  Vilnaetypis  Dioe- 
ćes.  ad  Eccl.  S.  Casimiri.  8. 

kuta. 

Jeśli  pokuty  ezynić  niebędziećie, 
wszyscy  iednako  zginiecie. 

Roku  pańskiego  M:D.L.ix.  b.  m. 
fol.  193  listy  pojed.  str.  liczb,  i  4 
karty  naprzodzie.  (L.S.)Zoi.  Noty. 

3961.  Joau.  Ramułt.  De  Sacra 
Poeilitentia  et  elus  partibus  Dialo- 
gus.  CracoYiae  1571.  12. 

(Mes.  III.  844). 

3962.  Rozmowa  Panów  C  y  Z. 
Confederatów  o  spowiedzi.  1613.4. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3963.  Quaestio  dePoenitentia  ut 
est  Sacrameutum  ,  a  R.  M.  Joannę 
Leopolita,S.  Theol.  Professore, ad 
S.  Flor.  Canonico,  xix  Martii  di- 
sputata.  CracovIae  ex  Offic.  Matthię 
Andreoy.  ci3  i3  cxix.  4.  3  ark. 

Dedyk.  do  Tomasza  Pyrawskiego,  Bisk. 
Nikopolskiego,  Sułłragana,  Dziekana  i  Wi- 
karego in  spiritualibus  Lwowskiego,  na  któ- 
rego Lerb  Zacharias  Starnigiel  przydał  6 
wierszy  greckich.  Na  końcu:  JIęoa(f(»Vi](flc 
ad  Leopolim,  Ode  Dic.  Distroplios.  54  wien- 

41 


322      TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI. 


M.  Laiirentli  Siiiicszl.owic.  Z  tego  wiersza 
dowiadujemy  się  o  nazwisku  tego  Leopoli- 
ty.  Sinies/.liowic  bowiem  uwielbiwszy  Lwo- 
wianów,  (sam  Lwów  zaą  nazywa  Semina- 
rium uezonycli'nię'/.ów),   dodaje : 

Horurn,  in  loeiim  snceedit  haeres  nointnis 

Magni  Leoj)olłensium 
Cui  os  rotutidnin  Graeca  Siftcn  condidit 

Cui  Latinaefjuef^ctieycs 
Łingnam  eruditioijue  coiiij>levcre  sał 

Pectus,  Joannes  Jovius  etc 

2)  Ode  dicolos  dislropli.  46wier.  M.Ja- 
cohi  Fitclii',  gdzie  wyraża,  ze  i  on  z  Rusi 
pochodził  : 

Untim  conlimiis  hoc  pnłriae  łttae 
Opłato  precibtis,  furor 

Ne  Martis  ritjidns  rura  perambulet 
nus-forum  ,   ut  inilii  r/une  tibi 

Communis  Patria  cst  etc. 

3)  Inlaudes  Joannis  LeopolłJae.  24  wier. 
eleg.  Panxit  Fridericns  Alcmpecliius  Leo- 
poUtanus.   4)  Ad  Theologiara  19  wier.  oraz 

•  Epijrramma  10  wier.   z  podpisem  Marlinus 
•Chruslieki  S.C.    (Ł.  S.) 

3964. [kazanie  o  Pokucie  S.  w  dzieii 
Postu,  yMołllitew  pospoIltytli.wLn- 
hllnlc  10  IS'ovyembr.  a  1618  odpra- 
Tłlouc ,  a  na  gorlint-i  bogoboyiiycłi 
niektórych  słuchaczów  źjjdność  <Io- 
statccznie  zpisane  przez  X.  Ihg- 
inasza  Węgieuskiego.   4.   6  ark. 

Dedyk.  do  Rafała  Leszczyńskiego  Wo- 
jew.  Bełzkiego. —  Do  tego  przydane  z  o- 
sobnym  tytułem  :  Krótkie  obiaśnicnie  i  wy- 
rażenie sumowne  pacierza  albo  Modlitwy 
Pańskiey  R.  P.  1G30.  Wiersz  przypisany  do 
Katarzyny  z  Bucząca  Ostrorogowcy  Staro. 
s'ciney  Wiehowskiey. 

3965.  O  skrusze.  Tlómaczeuie 
Piotra  Tryzny.  \y  Kraków  ie  1620. 

(Siarcz.)' 

3966.  Fascia  Poenitentium  sive 
quaestio  thcolojjica  ex  lii).  IV.  De- 
slin.  XIV.  Petri  Lombardi  Eptscopi 
Parisieusis  jurc  meritissimo  Magi- 
stri  Scientiarum  nuucupati  Dc  Poe- 
niteutia^  quara  etc.  M.  Joannes  Cy- 
nerski  Kachtamovius  S.  Th.  Sen  len. 
Eecicsiae  Catheilr.  Crac.  Canoulcus, 
ad  SS.  Omiiiutn  Praepositus  dispu- 


tandum  publicae  luci  exhthebit.  A. 
16.53.  4.    7  kart.     (L.S.) 

3967.  r*raclectioncs  theologlcae 
de  Poenitenliaeyirlnteet  sacramen- 
to  P.  Tliomae  Młodzianowski  S.  J. 
Cracoviae  apud  Alber.  Siekiplowic. 
M.i>c.Lxx.  fol.  233  słr.  2  iart  na 
przodzie  i  regestr. 

3968.  a}T)eSacrosancloI  >eniten- 
tiae  Sacramento  tractatus  ^moralis, 
et  si  seholastica  inethodo  elabora- 
tus  iii  quo  succincte  propositioncs 
a  Sunimis  Pontifi.cibus  Alexaudro 
VII  et  S.  D.JN.  Innoccntio  XI.  da- 
mnalae  expouuntur^  declarantur  etc. 
auctore  R»  P.  Fr.  Emmauucle  a  Con- 
ceptione  Navarro  oppido  de  Aza- 
yra, nunc  secundo  in  Luccni  prodit 
cum  triplici  indicc  —  Varsaviae  ty- 
pis  Schol.  Piar.  1698.  4.  496  str. 
oprócz  ,'i  ark.  na  przodzie. 

Przypis.  Zakonników  Tróycy  S.  pod  War- 
szawą Clirystyan.  August.  Biskup.  Jauryń- 
skiepiu  Xicciu  Saskiemu. 

h) tam.   1709.   4. 

(Kat.  Piar.  War.  1822.  p.  31). 

3969.  Gordyan  WĄSsowski,  Zak. 
Br.  Mniey.  (Bernardyn).  Nauka  o 
Pokucie,  w  Krakowie,  w  Druk.  A- 
kad.  1744.    12.       (Jan.  Lex.  1.  166). 

3970.  Nauka  o  «ipowiedzl  i  poku- 
cie,  we  Lwowie.  1761.  8. 

(Kat.  Piar.  War.  1822.  p.87). 

3971.  ControYcrsiae  speculatiyo- 
dojjmaticae  ex  tractatu  dc  poeniteii- 
t  ae  sacramento,  quas  pro  rereren- 
tiałi  applausu  111.  Rev.  ac  Ampliss. 
D.  D.  Eustachio  de  Sucheyce  Po- 
ray  Suchecki  etc.  sub  tcmpus  Cano- 
nicae  Visifationis  cius  ,in  Ecclesia 
Hebdoyiciisi  publice  disputatas,  stu- 
dium Praeinonstrat.  Hebdoyiense 
per  P.  Florianunt  Jaszczakiewicz 
Eiusd.  Ord.  S.  Theol.  Casuunique 
Conscientiae  Profcssorem  ,  conve- 
nientcr  offert  A.  1771.  8.  8  ark.  o- 
prócz  Dedykacji.     (Li.  S.) 


d)  KapZańst\<ro.    MaZieństveo. 


3972,  Marian.  Kcjczowski  Ord. 
Min.  Discipulus  ordinnndus  S.  dc 
Sacramcuto  Ordinis.  Coloniac.  1694. 
l2.(Catal.LIbr.Tlieol.Catol,NorImb.l73!). 


3973-  Józef  Wereszczyi^ki.  Ka- 
zanie o  małżeństwie.  (Nieś.) 

3974.  Magnum  Sacramentumseu 
Matriinonii  in  Icge  evangelica  Di- 


TEOLOGIA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI.       323 


giiitas  a  Cracoyiensi  Sciniiiario  (dc- 
claratuni).  Cracoriac  typ.  Joaii.  Pauli 
Cezary.    1G58.  fol.      (L.S.) 

3975.  Kazania  o  sahramcncic  mal- 
źeiistwa,  w  których  są  zebrane  po- 
bożne cbrzcściańskJe  nauki,  służą- 
ce osobIiwie|illa  tycb^  co  dopiero 
zainyślaią  o  stanic  małżeńskim  przez 


Xicdza  Berarda  (sic)  Źołądkibwi- 
czA  zakonu  S.  O.  Franciszka  Wiel- 
kopoiskiey  Prowlncyi  Reformata 
KaznodzieięOrdynaryusza.  w  Kali- 
szu w  drukarni, I.K. Mci  i  Rzeczypo- 
spolitcY  rokul78l — 1782.8.  3  tomy, 
317,  322  i  26o  stron.     (B.) 


^ 


Posty.    Śluby,    Odpusty. 


3976.  De  iisu  Caruium  Tcstinio- 
nia  Novi  Testamcnti.  Świadectwa 
z  Pisma  S.  Nowcjjo  Testameniu  o 
wolności  mięsa  icdzcnia.  Ita  oMnIa 
eDereLlCct.(1653).  i2kart. 

Po  łacinie  i  po  polsku.       (L.S.) 

3977  a)  Prawo  Święte  Kościoła 
Clirystusowejco  o  Postach.  Jak  za- 
chowane w  Polszczę  bydź  małą 
z  rozkazu  JW.  Nayprzewieleb.  J.X. 
Wacława  Hieronima  z  Bog^usławic 
Sierakows)»iego  —  Biskupa  Przemy- 
skiego obwarowane  —  w  Przemyślu 
wDruk.J.K.M.  1759.  12. 

b)  —    —    2g;a  Edycya.  w  Sando- 
mierzu. 1773.  8.     (L.S.) 
♦ 

3978.  De  votls  brevis  disputatio 
JoannisCoCHLAEi,  contra  Impugna- 
tioncs  Joanniś  Calvlni.  1550.  8.  31 
kart  po  jednej  stronie  liczb.  (L.S.) 

Dedyliacja  do  Mikołaja  ArcybislsupaGuie- 
znicńskicgo. 


3979.  Gencralis  CoutroYcrsia  etc. 
jak  ■bliżej .   CracoviaeLazarus.  1591. 

(Catal.  deslivresde  laBibliotL.  dulloy. 
Paris  1752.) 

3980.  Generalis  Controycrsia  de 
Indulg-eutiis,  ailLTalcntino  Laureii- 
tio  ViDAViENSi ,  Philosophiae  et  S. 
Tbcołogiae  Doctore,  conscripta:  et 
authoritati  atque  iudicio  Sanctae  Se- 
dis  Apostolicae  Romanac  subjecta. 
Cracoriae,  in  Archityp.  Rcjjia  et 
Ecclesiast.  Lazari  Aniio  1593.  foL 
224  str.,  arkusz  regestru  i  omy- 
łek druku,  oraz  na  przodzie  ark. 
iiieliczb.  4.  Zoh.  Noty. 

3981.  Dissertatio  theolocica  scbo-^ 
lastico  dogttiatica  de  indulgentiis — 
studio  P.  Fr.  Ant.  Bonaycu.  Buial- 
SKi.— A.  D  1762.  Vilnae  tvpis  A- 
cad.  S.J.4.  90 sir. 

Przypis.  Wa-łTrzyńcowi  Dręjjdwskiemu 
Stefan.  Lnbowickiemu,  S.  Teol.  Doktorom 
ex  Prowincjałom. 


17.   Ckcść  i^%iiętyclt  PI*.  I  OI»razów. 


3982.  Arlurus  Laurentijs  Faun- 

TEUS.  Doctrina  Calholica   de  sanc- 

torum    inyocatione    et  yeneratione. 

Crac.  Typ.Joan.  Wolrabi  1584.  4. 

(L.S.) 

3983.R.P.Laurentii  Arluri  Faun- 
TEi  S.  J.  Theologi  Apołogia  libri 
sui  de  iuYOcatione  ac  yeneratione 
Sanctorum  ,  contra  falsas  Danielis 
Tossani,  Theologiae  Calyinianae 
Profess.  Heidelbergen.  criminatio- 
nes.  Adiuuctus  eśt  Apologiae  liber 


ipse,  cuiiis  dcfensio  suscipitur,  in 
Germania  nunquam  editus  —  Colo- 
niae  Agrippiuae  in  Oific.  Birckman- 
nica  sumptibns  Arnoldi  Mylii.  An. 
MDLxxxix.  8.  24S  sir.  i  arkusz  na 
przodzie. 

Przypis.  Stanisł.  Karnkowskicmu  Arcy- 
bisk.  Gniezn.,  datowane  z  Poznania  Idi- 
bus  Martii  1588. 

3984.  Emmanuel  Vega  S.  J.  De 
pio  sacrariim  imaginum  usu  h.  m. 

1586.  (Sienk.Dod.doBent.) 


324      TEOLOGIA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI. 


3985.  TLeses  et  Antitheses  de 
ciiltu  et  inyocatione  Sanetoriiin — 
adrersus  .Stroplias  Roinancnsiiim, 
imprimis  vero  R.  BcLarniini  Libr. 
I.  ac  Sanctorum  Beatitudine  a  cap. 
12  ad  finetn  usquc  scriptae  a  N.  P. 
ia  inclyta  et  orthodoxa  Acadeiuia 
Basilieasi  oliin  pictatis  et  philosO' 
pUIacS.  Anno  D.  1605  edkae  vero 
Panieyclis  in  Podolia.  Impriinehat 
L.  Małachowicz  1609.  4.  30  str. 
nieliczb. 

Dcdyfc.  Mikołajowi  Potocliiema  Kasztel- 
lanicowi  Kamienieckiemu.  Joan.  Zygroviu9 
WierussoTius. —  Pod  h;erbera  Potockich 
•wiersze  łacińskie  autora  Andrzeja  Wandlo- 
vius  M.  in  yerbo  Christi  apud  M.  D.  Pa 
rentem  G.T.  Castel.  Cam.  Jablonoyiae. 

39S6.  Dulia  to  iest  nauka  o  czci 
i  wzywaniu  Świętych,  Katolickie- 
go Kościoła  przez  iednego  Kapłana 
Zakonu  Ord.  Min.  de  Observ.  w  Po- 
znaniu w  Drukarnicy  JanaWolraba 
R.P.1612.  4,  3  ark. 

Na  odwrocie  pod  herbem   4  wiersze  ła- 
cińskie.— Dedykacja  do  .lana  Roszkowskie- 
go z  Gorki  Kasztelana  Poznań.    Podpis  au- 
tora: Fiorjan  Kólęcki.  ^ 
(Wizer.  Pocz.  Nowy,  T.  14.) 

3987.  Krotka  nauka  o  Czci  i  Po- 
szanowaniu Obrazów  SS.  przez  W. 
X.  Jana  Augustyna  Biesiekierskie- 
GO  Kanonika  Łateran.  Przydane 
opisanie  obrazu  N.P.M.  w  Kaplicy 
Ko4ciolaCiałaBożegoWie|.  Oyców 
Kanon. "Later.  w  Krakowie  w  Druk. 
Macieia  Audrzeiowczyka.  1624.  4. 

(Ju.  MS.) 

3988.  Adrian  Bratkowic  Braci 
mnieyszych  Franciszkan.  Sporka  o 
wzywaniu  Świętych'  y  pożywaniu 
Eucharyslyi  pod  iedną  osobą.wKrak. 
w  Dr.  Fr.  Cezarcfjo.  1630.4.  (L.  S.) 

3989. Tomasz  Rościszewski  Zak. 
Kaznodz,  Puklerz  zloty  na  obronę 
obrazów  Katolickich,  w  Krakowie. 
1639.  (Siarcz,) 

3990.  Adan\  Gdacyncż.  Troiaki 
o  Ołtarzach  ,•  Obrazach  i  Organach 
Dyskurs,  w  Brzegu  Drukował  Jan 
Krzysztof  Jakób  1688.   iO  sir. 

(Ban.  H.D.K.P.  III.44.) 

3991.  Joannes  Lesczyiśski  Su- 
premus  Regni  Cancellarius.    Dis- 


cnrsus  de  cultu  sacraram  imaginum. 
Editus  in  lucern  cura  Mathiae  Kur- 
ski.  b.  tn.  i  r.  4. 

Podobno   ułamek  jakiegoś  większego 
dzieła,  gdyż  sygnatura  zaczyna  się  od  K. 
(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

3992.  Binae  Dlssertationcs  theo- 
logicae  historico  -  critico  -  dogmati- 
cae ,  de  Inyocatione  et  adorationc 
Sanctorum  uec  non  eorum  imagini-. 
l)us  ac  reliquiis  et  de  Symbolis  Ca- 
tbolicae  Fidei  collcctae  atąue  scho- 
lastica  metbododispositae  opera  P. 
F.  Bonaventurae  Buialshi-  Vilnae 
Typis  PP.  Conyent.  (1762).  4.  94 
str.  i  4  kart  na  przodzie. 

3993.  Jacek  Królikowski  Domi- 
nikan. Skarb  nieprzebrany  łask  Bo- 
skich w  wzywaniu  świętych  znale- 
ziony Kazanie,  w  Krak.  w  dr.  Fa- 
biana y  Sebastyaiia  Hebanowskie- 
gO.    1759.   fol.      (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

39£K.ldoIolatriaeLoiolitarumVil- 
iiensium  oppugnatio:  itemqae  ad 
nova  ilłorum  obiectarcsponsio,nunc 
primum  in  lucern  edita.  Aulhore 
Andrea  Vołaiso.  Vilnae  typis  et 
sumptibus  eiusdem.  Andreae Yola-t 
ni,  per  Joauuem  Kartzanum  Veli- 
cens.  Anno  MDLXxxin.  4.  ^9^  46, 
sir.  i  13  na  -przodzie  nieliczb. 

Przypis.  Mikołajowi  Radziwiłłowi  Woje- 
wodzie Nowogr.,  którego  Wolan  ]>ył  Sełtre- 
tarzem. —  Bentkowski   przywodzi  przypis. 
Krzysztofo  wiRadziwiłłowi. 
(B.— Baiiń.  Bibl.  Warsz,  1841 .  T.  I.  p.46i .) 

3995.  De  Pio  et  in  S.  Ecclesia 
iam  inde  ab  Apostolis  receptissimo 
Sacrarum  Imaginum  usu :  deque . 
sicrilega  nororum  Icouoclastarum, 
in  extermlnandis  iłlis,  per  sunimam 
Christi  contumciiam  immanitate: 
Itemque  de  Sanctorum  yeneratione 
et  inyocatione  theses  in  Academia 
Yilnensi  disputandae,  adyersus  im- 
pium  etfamosum  libcllum  aYolano 
quodam  recentilconomachorum  Ar- 
chi-ministro,  editum.  Propugnatore 
Andrea  JunGEvyicio  S.Theol.  Candi- 
dato,  et  artium  liberalium  ac  Phi- 
los.  Magistro.  Praesidc  R.  P.  Ema- 
nuele a  Vega— 1584.  4.  85  str. 

Przypis.  Ludw.  Fulignio  Referendarz. 
Stoi.  Apostoł.  odJafgiewicza. 


TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI.      325 


Siarczyński  mylnie  to  przywodzi  jako 
pismo  Vegi. 

3996.  Seciindi  praecepti  exp!Ica- 
tio,  qiia  IcQnoplastariim  iina{>liies 
profligantur,  et  praecipue  Jesuita- 
rum  ohjectiones  accuratissime  dllii- 
uutur.  Authore  Cliristoplioro  Peri- 
PATETico,  Lcopolitano  ,  Jesu  Cbri- 
sti  sewo  attjueMinistro.  Cracoviae 
Typis  Mattliiae  Wirzbictae_,  1586. 
B.  i^4  sir.,  8  kart  regestru,  8 
hart  na  początku  listu  do  Samuela 
Stadnickiego  ze  Żmigrodu,  i  przed- 
mowy do  Czytelnika. 

List  przypisny  do  Stadnickieg^o  datowa- 
ny :  Ex  Urso  Idib.  Aprilis  liiSS. — Wyraz 
ex  Urso  (z  Niedźwiedzia)  naprowadza  Sobo- 
lewskiego na  myśl,  czy  czasem  S.  Sarnicki, 


który  był  Ministrem  Niedźwieckiego  Kościo- 
ła, nie  jest  autorem  tego  pisma. — Wlis'cic 
p«:zypisnym  wspomina  Dysputę  Jezuitów 
Wileńskich  o  czci  OI»razom  Świętych  odda- 
wanej zStanisławeinSudro\iusemMinistrem 
Wileńskim,  z  Doktorem  llupertem  i  biegłym 
teologicznym  szermierzem  Andrzejem  Wo- 
lanem.—  Perijtatełicus,  jest  zgreczenie  na- 
zwiska: Przechaclii.  jak  s'wiadczy  Stankar 
w  jednem  z  pism  swoich.     (L.  S.) 

3997.  Naiiha  o  Świętych  Reli- 
qniach  y  o  Odpustach  wszystkim 
prawdziwym  Krzcściaiioin  do  czy- 
tania y  wiedzenia  bardzo  potrze- 
bna przez  F.  N.  M.  Ord.  Praed.  h. 
tn.  ir.  4.  3  ark. 
■  Druk  gocki  wieku  XVI.  (Chł.  91.)  Litera 
F.  N.  M.  znaczą:  Frater  ]\ieolHUS  Ittosei-' 
eetisis.  Por,  Siarczynsk, 


18.    Czyściec. 


3998.  EcKius.  dePur(yatorio. 
Przedmowa  do  Króla  Zygmunta  I.  (L.S.) 

3999.  Czyściec,  to  iest  zdrowa  a 
gruntowna  nauka,  o  niszach  y  iał- 
niuźnach  za  umarte  wierne:  y  o 
mękach  czyscowycJi  po  śmierci  etc. 
teraz  nowo  zebrana  y  wydana  przez 
księdza  Jakuba  Wuyka  z  Węg^row- 
ca  Theol.  Soc.  Jesu.  W  Poznaniu 
drukował  Jan  Wolrab  1579.  8.  284 
str.,  2  karty  regestru  i  8  kart  na 
nrzodzie. 

Dedyk.  do  Andrzeja  Opalenskiego  z  Bni- 
na  Marszałka  W.  Kor.  (L.S) 

4000.  Józef  Wereszczyinski.  Ka- 
zanie na  dzień  zaduszny. 

Około   roku  1594.     (Nieś.) 

4001.  -O  Czyscu  pierwsze  Kaza- 
nie na  po(>Tzebie  Oswieconey  Księ- 
żny J.  M.  P.  P.  Katarzyny  z  Tęczy-r 
na  Radziwilowey,  Woiewodziney 
Wileiiskiey  etc.  iniane  w  Kościele 
Tumskim  YYileńskiin.  D.  20  Julii  r. 
P.1592  przez  X.  D.  StanisławaGao- 
iłziCKiEGoTheologa  S.J.  a  przytym 
Trutina  Psychotopii  przeciw  temu 
Kazaniu  przez.  Ministra  Nadwor. 
wydaney.  w  Wilnie  w  Druk.  Acad. 
S.  J.  A.  D.  1592.  Przez  Daniela  Lc- 


czycinsa.  4.    źli  str.  i  arkusz  na 
przodzie. 

Przypis.  Lwowi  Saplezie  KanclerzowiW. 
X.Lit.  (L.S.) 

4002.  O  Czyscu  Kazanie  wtóre 
X.  D.  Stani^<ława  GROD/.iCKiEGoTe- 
olop;a  Societatis  Jesu  26  dnia  Sty- 
cznia mianc  w  Kościele  S.  Jana 
przy  po{ijrzehie  Oświeć.  Ksiąźęcia 
J.X.  M.  Pana  Paila  Olbriehla  Radzi- 
wila  Xiążvcia  na  Olyce  y  JNieświe- 
źu,  W.  X.  Lilewskieco  Wielkiego 
Marszalka,  Starosty  Kowieńskiego, 
Ramborskiego  etc.  etc.  w  Wilnie 
w  Drukarnie  Academii  Soc.  Jesu  R. 
P.  1593.  4.  lOÓ str.  i  ark.  naprzo- 
dzie. 

Przypis.  Annie  Xięznie  z  Kurlandu  Ra- 
dziwiłowej  ,  zonie  zmarłego. —  W  kazania 
tem  Grodzicki  siara  się  poprzeć  swą  spra- 
wę i  z  Pisma  S,  przeciw  Ewangelikom  by- 
tnos'ć  ognia  czyscowego  udowodnić  (L.  S.) 

4003,  Contradictionum  in  libro 
Robert!  Bellarmini  de  Purgatorio 
Index  collectus  per  AndreamCnRZĄ- 
SToyiUM  Ver.  Div.  ia  Mag:  Duc: 
Lit:  Ministrum.  {bez  miejsca  dru- 
ku, lecz  petunie  tv  Ff^ilnie  u  Jana 
Karcana  z  FFieliczki).  Anno  1593. 
4.  60  kartnidiczb- 


326      TEOLOGJA,  D0G»^ATVKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI. 


Na  początku  Iniiejakieś  polemiczne  pismo 
swoje  wspomina  autor  temi  słowy:  ,,Quare 
sicut  quondam  exercitationis  nostrae  stu 
dio,  infelix  lolium  Missac  Loiolitarum  de- 
scripsimus  ,  ita  nunc  ad  purgatorii  Flami- 
nes  accedamus,  ut  studiosi  pietatis  Chrt- 
stianae  videant»  satisne  sibi  constent  Do- 
ctores  Purgatorii." — Jednego  Chrzęstów- 
skiego  y  trzy  baby  nie  mogłyby  przeswa-^ 
rzyć."  Judicium  albo  RossądekX.  Mikołaja 
Issiory  (Marcina  Łaszczą  Jezuity)  p.  19- — 
Por.  Bock.  T.  I.  Parte  I.  p.  98.— tworzydlo 
Marcin.  CL.  S.) 

40U4.  De  multiplicibus  siiffrag^iis, 
qaibus  pie  defiinctomni  spiritus  ju- 
vantur  a  viventibus,  Theolog^icaDi- 
spulatio.  Ad  quam  pro  prima  in 
Theologia  laurea  responsuriis  cst, 
iii  celebri  et  catholica  Academica 
Herbipolensi ,  Eruditus  Artium  et 
Phiiosophiae  Magister  Stanislaus 
SiSLOYius  Polonus  Wanchocensis. 
Wireeburfyi  Ty  pis  Gcorfjii  Fleiscb- 
manni.  A.  1597.'  4.  56  str.  i2kar- 
ty  na  przodzie. 

Na  odwrocie  tylułu  herb  Mikołaja  z  Pod- 
hajców  Wolskiego,  Mlecznego  W.  Koron, 
pod  nim  6  wier.  łac.  Adama  Wolskiego, 
którego  kosztem  wysłany  był  do  Wircbuc- 
ga. —  Jest  tn  także  8  wier.  łac.  Przemysła- 
wa Rudnickiego  na  pocLwałę  Thesium. 
(L.  S.) 

4005.  Jakób  WiĘCKi  S.  J.  O  Czy- 
scu  przeciw  Nienioiewsfciemu. 

Około  r.  1600.     (Siarcz.) 

4006.Defensio  pro  libris  dePurjja- 
torlo  111.  Roberti  Cardinalis  Bellar- 
niinl  a  Rbetoribns  rosnaniensibus 
adrersus  Rabulani  Yitebergensem 
et  Lithuańnni  ministruiu  suscept;i, 
oratianes  4  et  totidem  coIioquia 
comprehendens.  a  nobill  adolesccn- 
te  Alberto  Wysocki  Canonico  Po- 
snaniensi,  Eloqucntiac  studioso  con- 
discipulorum  iiopnine;  Rev.  D.  Al- 
berto Mielenio  Abbati  Tremesncn- 
si —  dicata—  Posiianiae  in  Offic.  hae- 
redum  J.  Volrabi.  8.  384  str.  i  ar- 
kusz na  przodzie.  Na  końcu  rok 
1602. 

Na  przodzie  wiersze  łacińskie  przeciw 
heretykom  ,  których  autorowie :  .Toaunes 
Cossiuf,  Andreas  Szuldrski,  Jacobus  Qole- 
mowski,  studenci  Poznańscy. , 

4007.  Łaźnia  przykrogorąca  czło- 
wieka w  powszcdnieni  (sic)  crze- 
chu  umierąiąccgo,  ktorey  odszczc- 


pieucy  od  Kościoła  Katholickicg^o 
nie  przyznawała.  Przez  Jana  Opol- 
skiego, z  starego  y  nowego  zakonu 
wywodami  dostatecznie  obiaśuiona. 
w  Krakowie  w  Drukarni  Symona 
Kęmpiulego  1615.  4.  5  ark. 

Dedyfc.  Tomaszowi  Oborskiemu,  Noml- 
natowi  Biskupowi  Laodyckiemu,  Suffraga- 
nowi.  Kanonikowi  i  Ofiicjałowi  Krakow- 
skiemu.—  .Test  to  traktat  o  Czyscu,  które- 
go bytności  autor  dowodzi.     (L.  S  ) 

4008.  Joan.  Rywocki  S.  J.  Arma 
catbolica  pro  traditionibus  et  pur- 
gatorio  contra  Anti  Bcllarminum 
Amesil  Protestantis  Francoraui.  Vil- 
uael636.   fol.        (Nieś.) 

40U9.  Arma  Catbolica  Rellarmlnt 
Ycrbum  Dci  non  scriptum  propu- 
gnantls  a  Gulicl.  Amcsio  Protestan- 
te  intacta  atqiic  illaesa  ostenduntur 
et  Perill.  ac  Magnlf.  D.  D.  Nicolao 
Christopboro  Sapleb9  NotarioCam- 
pi  per  M.  Lit.  D.  etc.  a  Francisco 
MiKoS.  Tbeol.  in  Acad.Viln.  Soc. 
Jesu  auditore  dcdicata  defeudentur 
ab  eodem  publice  in  eadem  Acade- 
mia.  An.  D.  11)38  Mensę  Junio  die 
13.  Vilnae  typls  Acad.  S.  J.  fol. 
iO  ark. 

4010.Czyściec  Kalwinistów,  przez 
Marcina  Bekana,  w  Wilnie  wDruk. 
Akad.  1639.  8. 

Przełożył  na  polskie  Jan  Jachnowicz  Je- 
zuita. Por.  Siarcz,  pod  nazwiskiem  «/acfc»»o- 
wicz. 

4011.  Stan  dusz  cierpiącycb  vr 
Czyśćcu  y  Jeicli  (siej  przeciw  Do- 
brodzleiom  wdzięczność.  Rozmy- 
ślanie y  rozmaite  przykłady  dorze- 
czy należące.  X.  Marcina  Roa  Soc. 
Jesu.  Xis\źeczka  z  Hiszpańskiego 
yiczka  na  włoski ,  y  z  tego  potyni 
na  łaciński  przełożona:  Teraz  o- 
statnie  przez  ieduego  Kapłana  Zak. 
Franciszkańskiego  Jfinorum  Con- 
yentualium,  w  Klasztorze  Nowey 
Grobli  Poznańskim  —  w  ięzyk 
przetłumaczona  Polski. vW  Pozna- 
niu w  Druk.  Woyclecba  Regulusa, 
1649.  4.  17  ark. 

Drukarz  przypisał  książkę  Dorocie  Opa- 
lińskiej i  Katarzynie  Ciswickiej,  córkom 
Hieronyma  Rozrazewskiego ,  Kasztellana 
Międzyrzeckiego. —  W  approbacji  wyrażo- 
ne nazwisko  tłómaeza  :  Rev.  Pater  P.  Dida 


TEOLOGIA ,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI.      327 


CHS  Stanislnus  Melerus,  Ord.  Min.  Conren- 
tualium  S.  Fraiic  S.  Theol.  Baccal.  etCon- 
y-enlus  Posnaniensis  Pracdicator  Ordina- 
rius.    (L.  S. 

4012.  a)  Czyściec  abo  stan  dusz 
w  czyscij  cierpiących.  Sposoby  rato- 
wania— przez  X.  Marcina  RoA  S.  J. 
po  Hiszpańsku  wydany?  z  biszpaii- 
skiego  na  włoski,  z  włoskiego  na 
łaciński;  z  łacińskiego  na  polski  ię- 
zyk  świeżo  przetłumaczony  — 
w  Wilnie  w  Druk.  Akad.  S.  J.  R. 
1671.  12.  445  {245)  str. 

b)  —  —  na  polski  iczyk  świeżo 
przetłumaczony  y  do  drukn  podany 
przez  X.  SiuiOHa  Ff''^dziękowskie()o 
S.  J.  tam.  w  Druk.  Akad.  S.  J.  R. 
1695.  8. 

4013.  /l,yiuH  Jiro^eH  yMep;iBixi. 
3  m-fe^a  BHXO^flHiM  o^xO^>im'b  na 
nipH  M-fecu,a :  hhuiIh  ąo  He6a,  HHiuiH 
^o  neK;ia,  hhuih  Ma  MbunapcniBa. 
ITpeaii  BeAeĆHoro  ht,  Boat  oinii,a  lo- 
aiiUKiH  Fa  A-fem  o  liCK  oro,  apxH- 
MaH^pnray  ^epHtroBcKoro,;  E^enRO- 
ro,  poKy  1687  B-b  muriorpa^iH  ^ep- 
H-feroiiCKOH,  cBflmo-Tpoeu,KoiT,  CB-feiny 
o6aBAeHM.  4.  5  i  56  kart. 

(Shojew,  N.  172.) 

4014.  Dissertatio  Tbeologica  de 
Statu  infantiura  a  gcnlUibus  proge- 
uitorum,  cum  in  infantia  decedunt 
quam  etc.  etc.  ad  dicm  Decembr. 
a.  1697  publicae  disquisilioni  mo- 
deste  subiicit  Auctor  Jacobus  Hen- 
ricus  Zerneke.  Rostocbii ,  Typis 
Jac.  Richelii.  4.   7\  ark.    (L.  S*) 

4015.  Falsilas  duarum  proposi- 
tionum  dcmonstrata  per  R.  Christo- 
pborum  Adalbertum  Nowiński  Eccl. 
CoUeg.  R.  M.  V.  Canonicum  Posna- 
niensem ,  in  Rozęcinek  Parochum. 
CracoYiae  Typis  in  Palatio  Episco- 
pali ,  Factore  Doniinico  Rosenmiil- 
ler.  A.  1756.  4.  2i.  ark.    (L.  S.j 


Propozycje,  które  autor  zbija,  są: 
1)  Deus  potest  de  Infcrno  liberare  et  im- 
mediate  ad  coclum  deduoere  animas  dam- 
natorum ,  uti  feeit  cum  anima  Trajaai  ad 
precesD.  Gregoriietc.  2)  Datur  locus  prae- 
tcr  regnum  coelorum  et  infęrnum  ubi  de- 
tinentur  animae  infantium  sine  baptismo 
deccdcntium.   (L.  S.) 

4016.  Ofiara  Sprawiedliwości 
dusz  czynic-^cycli  zadosyć  Roskiemu 
Maieslatowi  za  pozostałe  swole  wi- 
ny albo  Traktat  o  Czyseu  w  którym 
stan  dusz  tia  tamtym  świecie,  wy- 
ptacaiących  się  Roskiey  sprawiedli- 
wości, tudzież  sposoby  do  dania  im' 
ratunku  i  pomocy,  dostatecznie  o- 
pisuiący  i  t.  d.  wydany  przez  X. 
Marcina  RubczySskiego  ,  Ex-Pro- 
winciała  Prowincyi  Ruskiey  Zak. 
Karmelit.  D.  O.  w  Rerdyczowie 
w  Drukarni  Carmelu  Fortecy  N.  Ma- 
ryi Panny  R.  P.  1763.  4.  351  sir. 
oprócz  4  ark.  na  przodzie  i  rege- 
stru. 

Przypis.  Ignacemu  Scypionowi  Staroś,cie 
Lidzkiemu  i  t.  d, 

4017.  Tealrum  myśli  albo  zdań  z  so- 
bą walczących  wmateryach  siła  roz- 
róźnionycli  Religii  szukaiącym  pra- 
wdy otworzone  .  Przez  siedmiu  A- 
ktorów  zagaione.  Tomik  O  miey- 
scach  osobliwych  razem  z  światem 
całym  stworzonych,  do  ukarania 
wszystkich  grzesznych,  od  same- 
goź  Stwórcy  wyznaczonych.  Roka 
1780  we  Lwowie  w  Drukarni  Rrai- 
ctwaS.  Troycy.  8.  435  str. 

W  Dedykacji  do  Elżbiety  z  Branickich 
Xięznej  Sapieżynej  Wojewodzicowej  Ms'ci- 
sławskiej,  podpisał  się  autor:  X.  Wenanty 
Tyszkowski  Całego  Zakonu  S.  Franciszka 
Definitor  Generalny.  Zob.  Pfoty. 

4018.  Adwokat  czyscowy  przez 
RoRMERS,  tłumaczony  przez  W.  H. 
Sierakoivskie<jo.  w  Krakowie  1803. 
8.  (Katal.Friedl.) 


19.    Sąd  Ostateczny. 

4019.RenedictMoRGENSTERN.Pre-  1593.  8.  (FrieseBeytr.  IITh.  lBd.385.) 
digt  von  der  Gewissheit  der  Anfer-  4020.  (KasaHie  wa  ocBMwii  apraa- 
stchuug   voii   den  Todteń.    Thorn     KyA-b  Btpw,  ;iko  XpHcmocT,  ei^e  iipiH- 


328      TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI. 


niH  Maeim.  cy^Hmn  jkhbmmt.  h  Mep- 
lUBbiMi.,  Komoparo  ii,apcmBy  He  6y- 
^emi.  KOHi^a,  h  o  AHinuxpHcint,  ne- 
peBCAT.  et  rpenecKarO  na  BtAopyciiiH 
ii3WKb  Cme^aH-b  SisaniH).  Bt  Oc- 
ropor*.  8. 

Po  polsku  1  białorusku  wyszło  z  rozkazu 
Xięcia  Ostrogskiego.     (Sopik.  I.  T/iT.) 

4021.  Stanisław  Grodzicki.  O 
straszliwym  sądzie,  w  Krakowie 
1603.  '        (Siarcz.  I.  163.) 

4022.  Piotr  ArtomiusKaESYCHLEB 
Osądzie  pańskim  przysztyin  i  skoń- 
czeniu świata,  Kazanie  Adwentowe, 
w  Toruniu  1604.  4.     (B.) 

4023.  SebastyanSTRYEWicz  w  A 
kad.  Krak.  Astronomii  Ordynariusz. 
Krótki  rcspous  na  praktykę  wydaną 
na  świat  o  Sądnym.Dniu  przez  Ano- 
nima 1652  r.  w  Krak.  w  Dr.  Wdo- 
wy i  Dziedz.  Fr.  Cezarejjo.  1653. 
4.  (Sienk.  Dod.  doBent.) 

4024.  Aegid.  Siraussen,  Góttli- 
cher  Gericlit-Proccss  oder  Predigt 
iiber  Gencs.  18.  v.  20.  biss  32.  Dan- 
tziffieSO.    4.  (Cat.-Jans.1684.) 

4025.  Tractałus  tlieologicus  de 
judicio  uniyersali  nec  non  dc  si^j^nis 
ac  rebus  proxime  antccedentibus 
judicium.  Item  dc  rebus  illud  con- 


scguentibus.  Tractatus  linie  com- 
pleetitur  quinque  disputationes.  In 
Ima  a{jitur,  an,  ubi^  et  quando  fu- 
turum judicium  uuiycrsale.  lu  2da 
de  Signis  et  rebus  proxime  antece- 
dentibus  resurrectionem  inortuo- 
rum  et  judicium.  In  3tia  de  ipsa 
resurrectione.  In  4ta  de  adyentu 
Judicis  et  forma  judiciieiusque  fi- 
ne.  lu  5ta  de  statu  mundi,  ac  futu- 
ra eius  conditioue  post  judicium  u- 
niyersale  finitum.  Auctore  R.  P. 
Georgio  Gengell  S.  J.  Theologo. 
Calissii  typis  Col.  S.  J.  A.  1727.  4. 
i74  sir.  i  5  kart  regestru. 

Przypis.  Maciejowi  dc/Chełmica  Cheł- 
mińskiemu, Primicerio  Cathedraii  Posna- 
niensi  etc. 

4026.  Sąd  ostateczny  z  poprze- 
dzaiącycb  znaków  z  stawienia  się 
nań  —  ogłoszony  w  czterech  kaza- 
niach na  Pokuciu  w  Farze  Bucza- 
ckiey  R.  1759  przez  X.  Ignacego  od 
P.  Maryi  de  Mercede  Zak.  Troycy 
Nayśw.  —  mianych  w  Warszawie 
w  Druk.  S.  J.  R.  1769.  8.  8  ark. 

Przypis.  Michałowi  Nietyxy,  Romualdo- 
wi Leparslfiemu,  Ignacemu  Oziębłowskie 
mu  Sędziom,  Pawłowi  Bucliowieckiemu  Pi- 
sarzowi,  Hilaremu  Reszce  Regentowi,  u- 
rzędnikom  ZicmskimWojewodz.  Brzesluegtt 
Litew.    . 


20.    A  n  t  i  c  h  r  I  8  t. 


4027.  Okazanie  Antychrysta  y  ie- 
go  Królestwa  ze  znaków  iego  wła- 
snych w  słowie  bożym  opisanych, 
których  tu  sześćdziesiąt.  4.  2  ark. 

Pisemko  to  hez  tytułu  oddzielnego,  Lez 
miejsca  i  roku.  Grzegorz  Pauli  jest  tylko 
tłóniaezem,  a  rzecz  wzięta  z  częs'ciV  dzie- 
ła Serveta,  pod  tytułem  :  Restitutio  Chri- 
stianismi.     (Bock.  T.  I.  P.  II.  p.  619.L.S.) 

4028.  Kazanie  S.  Cyrylla  Pa- 
tryaroliy  Jerozolimskiego,  o  Anti- 
chryście  y  znakach  iego,  z  rozszy- 


rzeniem  nauki  przeciw  Herezyam  v 
rożnym. — Bo  gdy  *rzeką  pokoy  y 
zmocnienie:  tedy  nagle  ze  wszyst- 
hini  zglnienie  przyidzie  na  nie.  I. 
Tlies.  5.  yy  Wilnie  r.  od  stworze- 
nia Świata7104(1596).8.  107  kart,  ^ 
obok  text  słowiański,  charakterem 
cerkiewnym,  tylei  kart. 

W  Dedykacji  po  polsku  i  sławiańskn  do 
Konstantyna  Konstantynowicza  Bazylego 
Ostrogskiego  Wojewody  Kijów,  podpisa- 
ny autor:  StepLaa  Zyzani  Didaskał.    (B.) 


TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI.      329 
21.  Hlerarelija  Kościelna,  Jej  posilanie  i  władza. 


4029.  Staiilslal  Orichoyii  Roxo- 
laiii  ad  Jacobum  ncliaiiiciuiń  Cuja- 
viac  Episcopum  JFricius  sive  de  Ma- 
jestatc  sedis  Apostolicac.  b.  m.  i  r. 
8.  ii  ark.  i  2  kartki  samego  dzieła, 
a  12  kart  przedmoiuy  Jakóba  Gór- 
skiego do  Mikołaja  ff^ołskiego,Bi- 
skupaKujaivskiego.(L.S.)Zoł).Noły. 

4030.  Depriniatn  Papae.  Autore 
quodam  pio  et  erudito  viro.  Huic 
accessit  formuła  Jurisiurandi  (juod 
per  Episcopos  Regni  Połoniae  Pa- 
pae praesiari  solet^  hrevissimis  com- 
mentariis  illustratum.  Mensę  Oeto- 
bri  m:1):l:viii.  8.  7  ark.  karty  nie- 
liczh.  druk  łaciński.  Miejsce  dru- 
ku uieivyraźotie,  ałepewnie  w  Piń- 
czowie u  Daniela  z  Łęczycy. 

Sobolewski,  fctóry  to  pismo  znalazł  wBi- 
Iłljotece  Puławskiej  wraz  z  jedneiu  pismem 
Stanisława  Orzecliowskiego ,  domyśla  się , 
ze  i  to  jest  jegoz  pióra. 

WCatal.  des  livres  Impr.  delaBiblioth.  du 
Roy.  Paiis  1752.  T.  III.  D2.  N.  2498 wy- 
mienione to  pismo  i  domysłpołozony,  ze  ta 
książka  jest  napisana  przez  Andrzeia  Fry- 
cza (Modrzewskiego). 

4031.  Stauislai  Orichoyii  gente 
Roxolani,  natlonc  vero  Poloni,  in 
Warszayiensi  Synodo  Proylneiae 
Polonae  pro  dig^nitatc  Sacerdotali 
Oralio  Cracoriae  Anno  Sal.  bom. 
1561.8.  5iark:  (L.S.)  Zoh.Noty. 

403?.  De  loco  et  authori.tate  Ro- 
mani  Pontificis  in  Ecciesia  Cbristt 
et  Conciiiis  Stanislai  llosii  Cardi- 
nalis  Yarniieii.  Epistoła  ad  Stan. 
Oricboviuni.  Praeiixa  cst  et  Ori- 
cbovii  Epistoła,  ad  quani  respon- 
detiir.  Col(/niae  apud  Matcrnuni 
Cliolinnm  An.  mdlxvii.  8. 

Dedykacja  wydawcy  X.  Tomasza  Płazy 
do  Walentego  Herburta  Biskupa  Przemyśl- 
sfciego  datow.  w  Krakowie  12  Lutego  r. 
1567,  w  której  mówi  o  Orzechowskim: 
Correxisset  is  fortassis  quaedam  in  se  ipso 
tua  opera,  si  vixisset  diutius ,  praesertim 
sublato  obice  .  qui  ipsi  ad  multa  praeclara 
obstitit.  Widać  ztąd,  ze  juz  Orzechowski 
wówczas  nie  zył,  i  ze  d«  stanu  duchowne- 
go nie  powrócił.  List  Orzechowskiego  da 
tow.  z  Przemyśla  29  Maja  r.  1563. 

(Ossol.   Przyp.  236.106  Cz.  I.  p.l76). 

4033.    Emmauuclis  de  Vega  De 
Tom  II. 


Vero  et  unico  primatu  Divi  Petń 
Apostolorum  Principis ,  Sacrosan- 
ctorum  Ecciesiae  Patrum  testimo- 
niis  atque  Occumcnicoruni  Conci- 
liornm  decretis  comprobato.  Vilnae 
lypls  et  inipensis  Jll.  D.  D.  Nico- 
lai- Cbfisfopbori  Ducis  Radiuilił 
Supr.  M.  D.  L.  Marescbalci,  anno 
MDLXXX.   4.  (Janoc.  III.  346). 

4034.  GEJMXADiiScbolarii  Patriar- 
cbac  Constantinopolitani  Dc  prima- 
tu Papę.  Vilnae  Typis  Illustris.  D. 
D.  Nicolai  Cbrist.  Radirili  Ducis  ia 
Olyca  etc.  M.  D.  L.  Supre.  Mar- 
scbal.  Anno  1582.  12. 

Gennadius  ten,  który  był  na  Soborze  Flo- 
renckim z  Cesarzem  Paleologiem.  Tłóma- 
czenie  tego  pisma  na  polskie  patrz  nlzej. 

(L.  S.) 

4035.  Gennadiusa,  (przezwl- 
ftfcieni)  Scbolariusa  Patriarcby  Ca- 
rogrodzkiego. O  icdnym,  prawdzi- 
wym ,  y  naywyszszym  w  Kościele 
P.  Cbrystusowym  Pasterzu  po  Gre- 
cku napisana  rosprawa.  A  teraz  na 
Polskie  przez  J.  X.  M.  Pana ,  P. 
Stanisławo  Radziwita  ^  Kxiąźccia 
na  Ołyce  y  Nieświzu  etc.  przetłu- 
maczona, w  Wilnie,  R.  P.  1586.  8. 
153  str. 

Drukarz  w  swojej  odezwie  do  Czytelni- 
ka wyraża,  iz  pismo  to  dwie  ma  w  sobie 
osobliwości,  naprzód  ze  Patriarcha  Caro- 
grodzki laki  przedmiot  obrał  do  pisania,  ^o  • 
wtóre ,  ze  osoba  tak  znakomita  przełożyła 
je  na  język  polski.         (L.S.) 

4036.  Disputatio  Tbeolofjica  De 
D.  Petri  et  Romani  Pontificis  suc- 
cessoris  ejus  in  Eccłesla  Cbristi' 
principatu.  InCoIIcgio  Posnanien- 
si  Soc.  J.  Anno  1583.  die  Octob.  4 
publice  proposita.  Praeside  Lau- 
rcntio  Arturo  Faunteo  Soc.  J.  Theo- 
logo.  Posnaniae  exTypograpłua  Jo- 
annis  Wolrabi.   1583*.  4.   72  str. 

(L.S.) 

4037.  De  summo  etuno  guberna- 
lore  ac  paslore  qncm  Cliristus  Con- 
stituit,  et  Cliristiana  religio  seniper 
babuit,  etagnoyit,  brevis  Concer- 
tatio,  aliquot  capitibus,  et  lUesibus 

42 


330      TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI. 


comprehensa.  Qna  cum  alii ,  tum 
Autichtristiana  Ilebionaea  secta,  ad 
modestara  et  ainicam  dispiitationcm 
inyitalur.  Piaesidc  ac  Propnjjiia- 
tore  R.  P.  Justo  Rab.  Tlieol.  Śoc. 
Jcsu.  Defciidentiii'  proxiiiio  (4|itod 
foelixfaustnm(nicsit)studiorum  ini- 
tio,  in  Collejjio  Liibliiieiisi  Soo.  J. 

Die 1586.  4.  42  sir.  Zob.  Noty. 

(L.S.) 

4038.  Apologia  ad  Calumtsias  et 
conyitia  scctae  sc  falso  Jesuitas  vo- 
cantis  per  Andream  Vołainiim.  Vil- 
nae  1587.  Typis  JoaiinislIlcl)ovicii 
Palatiiii  Troceiisis  per  Daniel.  Laii- 
ciciuin. 

Przypis,   Ra«lziwlł}owi  Wojew.  Wileń. 
(BaliA.Bibl.Warsz.  T.184t.  I.p.  166). 

4039.  Responsio  R.  D.  Aiidrcae 
JuRGEWic,  Canoiiiei  Yilueiisis  ,  ad 
famosum  Andreae  VoIani  con- 
tra Snmmum  Pontificcm  libellum  , 
quem  Apoio{>-iam  contra  caiiiinnias 
.lesuitarum  falso  iiiscripsit.  Ł40str. 
i  2  kart  na  przodzie. 

Przypis.  Jerzemu  Radziwiłłowi  Kardy- 
nałowi Biskup.  Wiień.  datowane  z  Wilna 
?8  Augusta  r.  1587. —  Na  odwrocie  karty 
tytiił.  8ą4  wiersze  Lauren.  Boiera  S.  .1.  na 
Wolana  i"27  wier.   do  autora.  Zob.  I\oty. 

4040.  Ad  Oralionrm  Andreae  Yo- 
lani  qua  et  errores  in  Eecłesia  Ro- 
mana si  Diis  placet  reprehendit  et 
PontiBcem  ad  deserendnm  Pontifi- 
catum  adliortatur,  Joannis  Robola 
in  Acadeniia  Yiłensi  Soc.  Jcsu  Re- 
sponsio. 4.   J|  ark.  nieliczb. 

Na  odwrocie  tytułu  trzy  Epujrammata 
in  Volanum  z  podpisem  :  Grntianus  Gy- 
mnieus  Vilnensis ,  na  końcu  wiersze  14  au- 
torów na  Wolana;  między  tymi,  Adama 
Sapiehy  i  Abrah.  Wojny. 

4041.  Joannes  Robola.  Oratio 
contra  Andream  Yolannm  Saera- 
mentarium  qui  Clementi  Ylll.  scri- 
pserat  orationem  qua  persummam 
impudentiam  ei  pcrsuadcre  niteba- 
tur ,  ut  se  Pontifieatu  abdicaret.   4. 

Prawdziwy  autor  jest  Wojciech  Ros'ci- 
szewski  Jesuita.     (Nics.) 

4042.  Disputacia  WilensŁa,  Łtorą 
miał  X.  Marcin  Smiglecki  Soc.  Jesu 
z  Ministrami  Ewanielickicmi  2  Junii 
w  Roku  1599.  O  ieduey  Widomej 


Głowic  Kościoła  Rożejjo.  Wydana 
przez  J.M.  PanaPanła  Wołowicza, 
natenczas  Deputata  Trybunalskie- 
go, y  znowu  przedrukowana,  z  Re- 
sponscm  na  Protestacią  przeciwko 
niey  wydaną.  W  Krak.  wDrukarni 
Łazarzowey  1599.  4.  32  karty  nie- 
liczb. 

Dysputatorowie  są  Daniel  Mikołajewski 
i  Smigiccki,  a  moderatorami  dysputy  ze 
struny  Dyssydentów  był  Jerzy  Xze  Radzi- 
wiłł Marszalek  W.  X-  L-,  ze  strony  Katoli- 
ckiej Sapieha  Kanclerz  Litewski.  —  Po 
pierwszym  tej  dysputy  na  jaw  wydaniu  (za- 
pewne "W  Wilnie)  wyszła  ze  strony  Ewan- 
{jeliliów  Protestaftja  pod  imieniem  Marcina 
Gracyana.  Zob.  niżej.  W  tej  drugiej  edycji  • 
Smiglecki  na  protestacją  odpowiada. — Pa- 
weł WolowiczIJeputatTrybunalski  zdaje  się, 
iz  tylko  imienia  swojego  pożyczył  Jezuitom 
do  wydania  tej  dysputy;  chociaż  w  dedykacji 
do  Mikołaja  Krzysztofa  Radziwiłła  Wojew. 
Trock.  oświadcza,  iz  będąc  dyspucie  przy- 
tomny sam  ją  opisał  i  wydał.     (L.  S.) 

4043.  Disputatia  Wileńska,  którą 
miał  X.  Marcin  Smij^lcczki  Soc.  Je- 
su z  X.  Danielem  Mikołaiewskim 
sługą  słowa  Roźego  de  primatuPe- 
tri,  a  o  iedney  widoiney  głowie  Ko- 
ścioła Roźego,  d.  2  Czerwca  w  Ro- 
ku 1599.  Od  samego  autora  całe  y 
szczyrz.e  wydana.  JNie  zaniechały 
się  y  przysadki  X.  Smigleczkiego, 
z  od|yowiedzią  na  nie  tegoszX.  Da- 
niela Mikołaiewskiego.  4.  iSk^ark. 

Mikołajewski  dedykował  pismo  to  An- 
drzejowi LeszczynS/kiemu  z  Leszna,  Wo- 
jewodzie Brzeskiemu  liujawsk.  Druk.wWil- 
nie,  chociaż  miejsce  druku  nie  wyrażone. 

(L.  S.) 

4044.  Odprawa  rosprawy  nie- 
prawdziwcy  wydaney  przez  Marci- 
na Janicyusa  z  Smiłowic,  Mini- 
stranta Secyminskiego,  o  zwierz- 
cłiności  Riskupa  Rzymskiego,  prze- 
ciwko DisputacicyWileńskiey.  Wy- 
dana przez  Sebastiana  Wąpierskie-  ^ 
GO.  w  Krak.  u  Jak.  Sicbencychera. 
1599.  4.  2  ark.  (L.S.)  Zob.  Noty. 

4045.  Censura  Disputaciey  Wi- 
lenskiey  podaney  przez  Daniela  Mi- 
kołaiewskiego, Ministra  Radzleicr 
wskiego.  AboObrona  słuszna  szczy- 
rości  y  zupełności  Ediciey  Katoli- 
ckiey  Wileiiskiey,  przez  X.  Marcina 
Michayłowicza   Zagięła   Auditora 


TEOLOGJA ,  DOGMATYKA  W  SZCZEGOLiNOSCI.       331 


Tlipol.  w  Aliad.  Wllen.  Soc.  Jesii. — 
Drnkouaiio  w  Wilnie  H.  P.  1000. 
4.  30  karl  iiieliczb, 

Dedyli.TCJa  Jo  Pawła  Sapiehy  Koniusz. 
W.X.  Litt. —  Tenie  Żagiel  wydał  jeszcze  : 
Odpór  przedniejszyin  powiesciaiii  Jivanie- 
lirkini,  o  Sałiraiiipncie  Ciała  y  Kiwie  Pan- 
slaey.  Pah-z  wyżej.  Ołłu  zapewne  tych 
pism  nie  Żagiel  jest  autorem  ,  ale  Hier. 
Stefasowski  Jezuita.  Ob.  Sotvella  Bibl. 
Seript.  S.  .1.     (L.  S.) 

4046.  Wyprawa  albo  Po{];onia , 
za  nic>liis%ną  y  niesprawiedliwą  Od- 
prawą  8cl>astiana  Wąpiersiiiejjo , 
w  fclorey  jjromić  usiłował,  X.  Mar- 
cina Janic;ill^^a  Ministra  Seecinskie- 
jro  rozj)rawniąeejj-o  oPrzreloźcństwie 
liiskiipaRzymskic^no,  przez  Gabry- 
ela Prawowiarskiejjo  z  Boguinlło- 
wic.  17  str.   (L.S.) 

Do  tego  należą :  Artykuły,  w  których 
iij(idz»ią  się  Ewangelicy  z  ludźmi greckie- 
yo  ISabozeńslwa.  4.  2  kart.      (L.  S.) 

4047.  Rozprawa  krollia  a  praw- 
(l/.i\\a  o  Zwir/.elinośoi  Biskupa 
Kzyni.skiego  w  I)yvSpiitacyey  Wilen- 
skiey  przez  X.  Marcina  Jaisicylsą 
s  Sinilowi( 
4.  8  kart. 

Janicius  pomagał  D.  Mikolaiewslsiema 
■w  dyspucie  ze  Sniigleckira.    (L.  S) 

4048.  Protestacia  przeciwko  nie- 
słuszney  cliiublc  lycb ,  co  za  przy- 
czynę Dispulaeii  X.  Marcina  Smi- 
gleckiejio  z  X.  Danielem  MikołaIe< 
wskini  Ministrem  Ewang^elii  P.  N. 
J.  Krystusa  o  Widzialuey  Głowie 
Kościoła  Bożejjo  etc.  przed  zwycię- 
stwem trynmpbuiij.  Przez  K.  Mar- 
cina Gbaciaińa,  natenczas  J.  W.  J. 
P..1M.  P.  Andrzeia  Leszczyńskiego 
z  Leszna  W^oiewody  Brzeskiego 
Kuiawskiego  Nadwornego  Kazno- 
dzieię  w\dana.  w  W  ilnie  R.  P.1599. 
4.   74  aik. 

Dedyk.   do  Krzyszt.   Radziwiłła  Wojew. 
Wileń,    Heim.  W.  X.  Lit.    dat.  w  Wilnie 
2?  Julii  1599.     (L.S.) 
'  Przeciw  temu  wyszło:  ^ 

(W  izer.   Pocz.  Nowy,  T.  VIII). 

4049.  Łnpieźe  martwe.  Scrypłu 
Marcina  Gratiana  Ministra ,  świe- 
żo nazwanego  Prolestacya,  gdzie 
szczypie    Dysputacyą    wydaną   X. 


Marcina  Smigleckicgo  D.  Theologa 
S.  J.  gwoli  Ministroui  tym  którzy 
Ministra  znaechcij,  pokazana  przez 
Jana  Biacuskiego  Audilora  Tbeolo- 
giey  w  Academiey  Wileuskiey  S.  J. 
Drukował  Daniel  Łęczycki,  w  Wil- 
nie R.  1599.   4.    a  ark. 

Na  odwr.  2  epigramniata  łacińskie  prze- 
ciw Gratianowi ,  na  końcu  pięć  anagram- 
matów  ostrych. 

(Wizer.  1.  c). 

4050.  Termin  na  protestacia  ic- 
dnego  Ewangelickiego  Ministra  abo 
odpowiedź  na  czworaką  rzecz  prze- 
ciwko mieyscu  y  władzy  przetlniey 
w  Kościele  Cbrystusowym ,  klor%i 
ma  Piotr  S.  y  potomek  iego  Biskiip- 
Rzymski.  przez  X.  M&rciua  Micbay- 
łowicza  Zagięła  Auditora  Theolo- 
gieywAcad.  Wilea.  S.J.  w  Wilnie 
w  Druk.  S.J.  r,1599.  4.  iOark. 

Prawdziwe  nazwislio  autora  jest  Hiera 
nim  Stefanowski  Jezuita.  •  Dedyk.  do  Mik. 
Sapiehy  Sekr.  Król.  dat.  w  Wilnie  26  No 
wemhr.   1599. 

(Nieś. —  Wizer.  I.   c) 

4051.  O  iedney  widomey  Głowie 
Kościoła  Bożego,  to  iest  źe  po  Chry- 
stusie na  ziemi  iest  ieden  uaywyź- 
szy  Pasterz  Kościoła  wszystkiego. 
Na  przeciw  błędom  teraznicyszym 
y  Scriptom  niektórych  Ministrów 
Ewangelickich.  Pisanie  X.  D.  Mar- 
cina S.MiGŁECKiEGo  S.  J .  W  Wilnie. 
1600.  4.  144  sir.     (L.  S.); 

4052.  Jasne  y  dowodne  pokaza^ 
nie,  tak  z  pisma  świętego,  iako 
z  starodawnych  Doktorów  Chrze- 

ściaiiskich,  że który  stolicę 

Państwa  Rzymskiego  opanował,  y 
w  Rzymie  mieszka,  nie  iest  Głową 
powszechnego  Kościoła  Chrześciaii.- 
skiego,  iako  on  o  sobie  powiada,  y 
część  świata  to  iemu  przyznawa,  ale 
iż  iest  onym  Antykrystem,  który 
wszystek  urząd  Pośfzednika  nasze- 
go ,  Pana  JezuCbrysta,  wniwecz 
obrócił,  a  niesłusznie  uczyniwszy 
się  Namiestnikiem  iego ,  on  sobie 
przyvTłaszczył.  w  Wilnie  R.  1608. 
8.  ioO  str.  i  i  ark.  naprzodzie. 

Przypis.  Krzysztof.  Zienowiczowi,  Wo- 
jewodzie Brzeskiemu,  u  którego  podpis: 
A.  W.    (zapewne    Andrzej    Wolan).     Jak 


332       TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOik:!. 


2   tejże    dedykacji    poŁaziije   się,    jest  to 
tłómaczcuie  dzieła FilipaMorneyduPlessis.- 

4053.  ****  Goniec  Catholika  Re- 
formowanego, przynoszący  Dialri- 
he  albo  Porównania  Wiary  s.  Ka- 
tholicliiey,  tak  na  Wschód  iaho  na 
Zachód  Słońca,  przedtym  po  wszyst- 
Łim  świecie  będąccy,  a  we  wszyst- 
kich fundamentalnych  zbawiennych 
Artyhiilech  zgodney,  z  terazniey- 
szym  Kościołem  nazwanym  Ewan- 
g^eiickim ;  a  zaś  z  Kościołem  te- 
raznieyszym  Rzymsiiim  iahmiarz 
sprzeciwney.  Qii  X.  Jana  Zygro- 
wiuszA  z  Wieruszowa,  Kaznodzie- 
ię  Słowa  Bożego  Prawdziwego 
w  Zborze  Paniowiecłiim ,  napisa- 
ny. W  Paniowcach  Drukował  W. 
Malachiowicz.  1608.  8.  448  str.  i 
8  kart  na  przodzie. 

DedyJsacja  do  Jana  z  Potoka,  Wojew. 
Bracławskiego ,  i  Andrzeja  Kasztelana  Ka- 
mienieckiego Potockich.  Zapowiada  tu  ob- 
6zernieys2e  dzieło  pod  tytułem :  liatholik 
reformowany,  a  tym  czasem  tego  Gońca  do 
Potockich  autor  wyprą wuje.  (L.S.)  Przeciw 
temu  wyszło  = 

4054.  Anlidiatribe  abb  Odprawa 
Gońca  Podolskiego  ,  który  jakąś 
Diatribę  9  to  iesl,  porównanie  Ę- 
wangclika  zKatholikicm  ,  od  Mini- 
strów Podolskich  przyniósł,  przez 
Xśiędza  Justą  Rabba  ,  Soc.  Jesu. 
Simiae  cum  sint  simiae,  yideri  ta- 
men  homines  affectant.  Sic  haere- 
lici,  cum  sint  haeretici,  dici  tamen 
et  yideri  yolunt  Calholici.  Hosius 
ex  Cypri.  ad  Julianum.  w  Krako- 
wie w  Drukarni  Mikołaja  Loba  R.  P. 
1610.  4.   74  str. 

Dedyk.  do  Jana,  Wojewody  Brasławskie- 
go  ,  i  Andrzeja  ,  Kasztelana  Kamienieckie- 
go, Potockich,  datow.  z  Kamieńca  1  Febr. 
1610  r.     (L.S.)     Zob,  Noty. 

4055.  JanZYGROwiusz.  Kątholik 
Reformowany.  4.  Zoh.  Noty. 

.    Por.  N.  4053. 

4056.  *****Epichirima.  Albo  Do- 
wód porządnego  posiania  na  urząd 
Pasterski  Pasterzow  Kościoła  S.  Ka- 
tholickiego  Apostolskiego  Ewange- 
lickiego ,  a  utracenia  iego  od  Paste- 
rzow Kościoła  Rzymskiego.  Przez 
X.  Jana  Zygrowiusza  z  Wieruszo- 
wa Kaznodzieię  prawdziwego  Sło- 


wa Bożego  w  Zborze  Paniowieckim. 
Cum  consensu  Superiortim.  WPa- 
niowcacb  ,  Drukował  W.  Malachio- 
wicz Roku  1609.  4. 107 str .  oprócz 
przedmowy  i  dwóch  kart  nieliezb. 
na  końcu. 

Dedyk.  Przewielebnym  w  Pana  Chry 
stusie  Oycom ,  Biskupom  y  Pasterzom 
wszystkich  Kos'ciołow  Bożych  Reformo 
wanycli  w  Koronie  Polskiey  wszędzie  bę- 
dącym, datow.  z  Paniowiec  d.  17  Lipca  r. 
1609.  Napisy  Rozdziałów  są  :  I.  O  czwo- 
rakim posłaniu  na  urząd  Pasterski.  2.  O 
porządnym  posłaniu  Pasterzow  Kościoła  i. 
Katholickiego  Ewangelickiego,  tak  pier- 
wszych reformatów,  iako  i  nas  teraz  bę- 
dących.  3.  O  utraceniu  władzy  porządne- 
go posłania  w  Kościele  Noworzymskim. 
(L.S.) 

4057.  Mart.  Smiglecius.  Refutatio    , 
cuiusdam    Epiclirematis    missiouem 
Ministrorum  Eyangelicorum  prx)puT 
gnantis.     Coloniae  1611.  12. 

Przeciw  Zygrowiuszowi. 

(Cat.  Bibl.  Francof.  Becm.) 

4058.  J.  Jan  Chocimowski.  Di- 
scyrs  krotki  O  Donacycy  Konstanty- 
na Cesarza.  W  ktorey  Papieźowic 
wszyslkęmoc  dosthoynośći  swoiey, 
y  Królowania  ziemskiego  niezmier- 
nego założyli.  Jeśli  iesth  prawdziwa^ 
czyli  czym  inszym  trąci?  Rzecz  wia- 
domośćci  wszytkim  Monarchom  , 
Królom,  J?otentalom,Xiążctom  i  Pa- 
nom, na  iakieykolwiek  Eminencyey 
])cdącym  ,  po  wszystkim  Świecie 
Krzcśćiańskim,  bardzo  należąca  y 
wielce  potrzebna. —  W  Paniow- 
cach, drukował  W.  Malachiowicz. 
R.  P.  1609.4.  20  str.  i 4  karUjnte- 
licz.  na  przodzie  dedykacja  do  Ja- 
na  Potockiego  z  Potoka ,  f^J^ojew. 
JBracławskiego.  Zoh.  Noty.  (L.S.) 

4059.  Missio  abo  Posłanie  Lutra 
y    Zwingla    pierwszych    Kacermi- 
strzow,  od  Diabła  z  piekła,.  Gdzic      "^ 
się  dowodzą  te  rzeczy.   1.  Że  Luter 

y^  Zwingiel  mieli  Mistrza  diabła.  2. 
Że  Luter  y  Zwingiel  są  posłani  od 
tegoż  diabła.  3.  Ze  Ministrowie  są 
pizez  Lutra  y  Żwingla  od  diabła 
posłani. 

'  Jan  Paulinus  Ministrom  kwoli. 
W  Krakowie  w  Drukarni  Mikołaia 
Loba,   R.  P.  1609.  4.   71  str.  i  4 


TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGOLINOSCI. 


333 


harłnaprzodzieDedyk.Andrz.PrU' 
chnickiemu  Bisk.  Kamieniec.  (L.S.) 

Wyszło  to  także  przeciw  Zjgrowlusza 
Goniec.      Patrz  wyzey. 

Odpowiedź  na  tę  bazgraninę  wydał  Zy- 
growiusz  pod  tytułem  : 

4060.****''Papo|)ompe  albo  Posła- 
nie Papieża  z  Ocłprawą  i^a  Missią 
Lutrowę  iZwiiigliuszowę  od X.  Ja- 
na Zygrowilsza  z  Wieruszowa  Ka- 
ssnodzieię  Słowa  Boźejjo  prawdzi- 
wego, Jaśnie  Wiel.  J.  Mci  Pana  P. 
Jaiia  Potocl;io{jo  z  Potołia,  Woie- 
wody  Brasławshicgo  ,  Starosty  Ka- 
iuieniecl?ie|jo,  Generała  Podolslsie- 
^o  ,  a  na  ton  czas  pod  Smolinsl^ini 
WoysJia  Kroła  J.  Mści  najwyższe- 
go Gubernatora  lipisane.  W  Scna- 
paniowcacli  Drukował  W.  Mala- 
chiowicz.  R.  1611.  4.  ShOstr.  7 
kart  na  koi'icu  i  16  na  przodzie. 

Załuski  na  łym  exeniplarzu  zapisał:  Vni- 
ctttn  tjfuod  riderim.      (L.  S.)  Zob.  ISoty. 

4061.  Minister  wylkniony  a  Pa- 
piesz  obroniony.  Przeciw  niewsty- 
dłiwcnin  MinistraZygrowiusza  Scri- 
j)towi,  litory  nazwał  Papoponipe.  . 
Przez  X.  Olbracbta  Borkowskiego. 
w  Krak.  w  Druk.  Syni.  Kęmpinie- 
go,  1611.  4,  103  słr.  (L.S.) Zob. 
Noty. 

4062.  Contra  yenenatum  libellum 
cniusdani  Calyiniani  qui  contende- 
bat  Pontificein  Maximiim  a  demone 
niissum. 

Niesiccki  z  Alegambego  Btbliotłi.  Ser. 
Soc.  .lesu ,  autorem  mieni  Wojcieelia  Ro- 
ściszewskiego  ,  ale  czy  wydał  to  pod  imie- 
niem własnem  ,  o  czein  wątpić,  czyli  tez 
innem  jakiem  ,  może  Andrzeja  Miedzibo- 
skiego,  niewiadomo.  Zob.  przypiski  do. 
innych  pism  tegoż  Ros'ciszewskiego ,  mia- 
nowicie pisma  jego  przeciw  Socinowi. 

4063.  Christopliorns  Constanti- 
nus  BossuEL.  Quaestio  de  poteslatc 
Summorum  PontiGcuui.  Crae.  1634. 
Typ.  Fr.   Cezary.  4. 

(Sienk.  Dcd.  doBent.) 

4064.  Hierarcliia  abo  o  Zwierz- 
clmości  w  Cerkwi  Boźey.  Od  Wie- 
Icb.  Oyea  Jana  Durowicza  Arcbi- 
mandryty  Monastera  Dermańskic- 
go,  w  druk  za  doz^'t  oieniem  star- 
8zycb  podana.  We  Lwowie,  W  dru- 
karni CoUcg.  Societatls  Jcsu^  u  Sc- 


bastyaua  Nowogorskle^o-o  ,  Roku 
Panśkipfyo  1644.  A.  260  stv.  [isto- 
tnie 266,  bo  ti>  arkuszu  Gg  są  kar- 
ty nielicz.)  oprócz  dedyk.  do  An- 
drzeja Gembickiego.,  naótvczas  Bi- 
skupa Łuckiego.{L.  S.)  Zob.  ISoty. 

4065.  Quaestio  Tbeologica  ińał- 
ma  Acad.Crac.  aM.JoanncBROsccio 
Curzełoyien.  Praeposito  Slasso- 
yiensi  et  Miedzyrzecensi  proposila. 
Pro  licentia  ad  Doctoratuni  S.  Tbc- 
logiae  obtinenda.  Anno  D.  1648. 
Mensę  (Mart.)Die(2).  Ćrac.  in  Oflic. 
Typogr.  Frauc.  Caesarii.  4.  i  ark. 

Za  rektor.  JakóbaYitelliusa.  Dedylj.  An- 
drzejowi Tłembickiemu  Bisk.  Łuckiemu  — 
Wyznaje  się  tu  być  klientem  domu  Gembł- 
ckicb,  jeszcze  od  czasu  Wawrzyńca  Gcm- 
bickiego  Arcybisk.  6nieźnień.  Kweslja  ta- 
ka ;  Utrura  e  Graecis    S ac  eorura  as- 

seclae  ab  Ecciesiastica  Hierarcbia,  cjuae 
a  Christo  Domino  instituta  est  ut  castro, 
rum  acies  ordinata,  per  ambitionem  etper- 
tinaciam  seiuncti,  absque  reditu  ad  Sanctam 
Ecclesiae  unionem  sint  in  spe  certa  salutis 
aetcrnae  (<juam  sibi  pertinaciter  poHicen- 
tur)' obtinendae  .  Teł  non? —  Odpowicdi 
negative,     (L.S.) 

4066.  Rozmowa  Białoccrkicwska 
Wielebnego  Oyca  Joanieius/a  Ga- 
LATOwsKiEGo  Ordiiiis  S.  BasilliMa- 
gni,  Rcctora  Kijowskiego  z  Wiełe- 
Lnym  Xicdzem  Hadriancju  Piekar- 
skim Societatis  Jezu  Kaznodziei^ 
Jego  Kr.  Mśei.  De  Hierarcbia  Ec- 
clesiae. V  Naywyźszego  Kanclerza 
Koronnego  w  Gospodzie  miana  y 
od  niektorycb  z  Rycerstwa  Kaliio- 
lickiey  Wiary  z  pilnością  tam  słu- 
cbana  y  notowana ,  potym  zaś  po- 
rządnie przepisana  y  wydrukowana. 
b.  m.  i  r.  (w  Kijowie)  4.  18  sir. 
Druk  gocki.     Zob.  Noty. 

(Lei.  I.  213.  n.) 

4067.  Tractatus  deauctoritatc  Ro- 
Diani  Pontificis  in  temporalibus,  ex 
polonico  Stanislai  Wit wicki  versus 
per  Laurentium  Czepański.  Vars. 
Typ.  Scb.P.  b.r.  8. 

(L.S.— Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

4068.  Principatus  S.  Petri  Apo- 
stoli et  succcssorum  ejus  Summo- 
rum  Pontificum.  Authore  R.  P.  Syl- 
vestro  Concesso  RaoKiEWiez.  Can. 
Reg.  de  Pocnitculia  BB.    MM.    in 


334      TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGOL.NOSCl. 


Univ.  Crac.  Phll.  Doot.  et  Prof., 
dum  ea  dicerct,  Dcfiiillore  Geiierali 
Primo  ,  Pracpwslto  Pilecciisi.  Crac. 
Typ.  Uair.  1682.  fol.  10  ark.,  Jęcz 
jiolowę  zabiera  dedyhacja  do  Kar- 
dynała i  Prymasa  Hadziejoioskie^o. 
(L.  S.) 
4U69.  Epistoła  Enuitis  Poloni  dc 

Sotestate  Poiitificis  Komani  ctciiis- 
em  Decreto  adversus  Kcg^iii  Pol. 
Scnatores.   b.  m.   1705.  4. 

(Slenli.  Dod.   do  Bent.) 

4070.  Ad  Epistolam  Eąiiitis  Po- 
loni De  poŁcstatc  PontiGcis  Roma- 
ni  etc.  Anno  1705  Mensę  An^j^nsto, 
Responsoria  ,  Anno  ut  snpra,  Men- 
sę Decenihri  b.  m.  i  r.  4.     (L.  S.) 

4071.  Samuel  Schelyig.  Sclirift- 
massige  Priifung  des  Pahsllnuns. 
1692.  (Bant.H.D,K.P.lI.48). 

4072.  Summus  Ponłifox  Roma- 
nus  ad(siej  Sancla  Apostolica  Catłio 
lica  Romana  Ecciesia  per  Decrelum 
Sancliss.Trihunalis  Reji^ni  Polonia 
rum  Pctricoriae  in  Areliidiaecesi 
GnesncnsI  Yindicala  contra  Samu- 
elem Szclyigium  Doctoreni  Gymna- 
sii  Gedanensis  Aucloreni  et  asse- 
clas  fauclor<'5que(sic)  lihri  tres,  eu- 
ius  titnius  ex  idiomate  Gormanico 
fidcliter  in  lalinum  transformatns 
scilicet:  Scripturae  conformis  pro- 
batio  et  demoustratio  Loc  est  suc-  i 
cincta  etexprcssa  realis  informatio, 
ąuidnam  in  Papatu  credatur  etquid 
iuxta  YCrbum  Dci  credcndnm  sit  etc. 
GcdanitypisDau.Fridr.  Rliet.  Lyp- 
siis  iuTeniendum  apudMart.  Ilelle- 
Yort  exponens,  per  quod  autor  cum 
8UO  libro  et  tribus  asseclis  conde- 
mnatus.  A.D.  1718.  d.  10 Febr.  fol. 
3  ark. 

Bandtliic  1.  c.  domyśla  si<; ,  ze  to  dmlio- 
-wauo  w  Łowiczu  lub  -w  Kaliszu.  Tytuł 
dzieła  Schelwiga  jest  talii:  Scliriftmaessi{>e 
Pruefung  des  Pabstkums- 

4073.  Censura  propbetiarum  de 
Roinanis  Pontificibus  quaestionibus 
multifariis  iiiustrata  et  comprelien- 
sa.  Aucfore  R.  P.  Georjj^io  Gengell 
S..T.  TLeologo.  LeopoH  typisColl. 
S.  J.  A.  1724.  4.  128  str.  oprócz 
2  ark.  7ia  przedzie  i  regestru. 


Przypis.  Janowi  SI;arLI;owi  Arcybisku- 
powi Lwowskiemu.  W  Aprobnuji  do  dru- 
ku autor  wymieniony  professorcm  Teolo 
gji  i  Bektorem  Colle}j;ium  Lwowskiego. 

4074  a)Andr«'as^AiioLSKi  S.J. Su- 
prema Romani  Poutilicis  auctoritas, 
etPolonorum  inayita  reli^^ione  con- 
stanlia  ,  adversus  Titelii  Epistolauł 
qui  ad  omnes,uuiversc  liaereses,  si- 
ye  cxtermiuandas,  sire  qiMuu  alio* 
rum ,  tum  Iniius  praeserlim  Rejrni 
aditu  probibendas,  inservirepo8sit« 
Impressus  Praemisliae.  Tvp.  S.J. 
1759.  8. 

Toz  pod  tytułem : 

b)  Andr.  ISarołski  S.  J.  Sacer. 
Dc  suprema  Romani  Pontlłilcis  au- 
ctoritate,  nec  non  Poloiioruni  in  a- 
viła  Rcli[jione  constanlia,  adversu& 
Titelii  epistolam  Liber  Impressus 
Premisliae.  Typis  S.  R.M.  1759-8. 
396  str.  27'kart  naprzodzie,  21 
na  końcu. 

Oba  te  druki,  wyjąwszy  kartę  tytułową, 
zupełnie  się  z  sobą  zgadzają,  i  za  jedno  wy- 
danie poczytane  być  mo;;ą. 

(Sienk.  Dod.  do  Benlk.) 

4075.  Disserlalio  Tbeol.  de  sum- 
mo Pontificc  Romano  a  M.  Joannę 
.losepbo  Rygalski  S.  TbI  Licenlia- 
to  etc.  pro  obtincndo  in  S.  Tli.Do- 
ctoratu  publice  ad  dispuŁandum  pro- 
posita  A.  1768.  d.  25  Januar.  Typ. 
Coli.  Maj.  Uuiv.  Crae.  4.  5  (trk. 

4076  a)  Ka7.anic  o  zupelney  oA 
Ciirystusa  nad  Hościolem  S.  Piotro- 
ivi  Apostoloni Namiestnikowi  swe- 
mu na  ziemi,  y  następcom  icgo  wła- 
dzy nadaney.  Od  W.  X.  Jana  Ko- 
walskiego Kanonika  Kollegiaty 
Lwowskiey,  dawniey  zwłaszcza 
w  Toruniu  miane,  a  drukowane 
w  Warszawie  R.  1754.  w  Książ- 
ce Kazan  iejjo  pod  Tytułem  :  Na- 
uka wiary  tv  pie^'wszycli  liościo-  * 
ła  Chrysłusoioeijo  wiekach  kivi- 
tnąca  w  Kościele  Rzymskim  dotąd 
wiernie  dochoxvana  etc.  teraz  wje- 
dno  Kazanie  zebrane,  we  Lwowie 
w  Druk.  Bractwa  Troycy  S.  8.  9\ 
ark.  , 

Jest  to  wlasciAvie  dyspułacja  niekazanie. 
Approbacja  Cenzora  ma  rok  1780.   (L.S.) 

b)  Jan.  Kowalski  Kanon.  Lwów. 


TEOLOGJA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI.      335 


Kazania  owladży  S.  Piotrowi  y  na- 
filVpcoin  iogo  iiadaiicY.  we  Lwowie 
w  Dr.  Braet.  S.  Trojćy.  1780.8. 

4077.  Joan.  Kowalski.  Cortcio- 
nes  dc  plena  a  Clirislo  supra  Eccle- 
siain  S.  Pelro  eiiisijuc  succcssorłbiis 
potestale  collata.  Leopoll  tvp.  Confr. 
SS.  Trinil.    1780.   IJark.S.   (L.  S.) 

4078.  Uwfigi  polityczne  tlo  pra- 
wideł religii  y  zdrowey  filozofii  za- 
stosowane tyćzJice  się  władzy  Ijo- 
^rielney  in  toniporalihns,  ulepsze- 
nia ducliowieńsl^ya  Katolickiego  ob- 
rządkn  GrecŁiego^  nie  utwarzania 
Hierarciiii  IVieunicl;iego  Kościoła 
w  Kraiacii  Rzeczypospolitey,  i  u- 
ilzielenia  sprawiedliwości  poddań- 
stwu Polslileniu  ,  przez  Anonyina 
hrotko  w  iednym  liście  zebrane. 
w  Warszawie  u  P.  Dufour  Kons. 
Nadw.  Druk  J.K.M.  i  RzpteyDy- 
rckl. Druk.  Korp.Kadet.MDCCL  XXXIX. 
8.  45,  i  Lxviij  str. 

(Bibl.  Horodec.) 

4079.  Kazanie,  o  władzy  Kościo- 
ła, jak  jest  Narodom  Zbawienna,  i 
o  Majątkach  Kościołów  jak  Naro- 
dom są  użyteczne  —  w  Dzień  SS. 
Apostołów  Piotra  i  Pawła  niianc  — 
w  Wilnie  1789.   Fi  i 44  str. 

Dedyli.  do  .lózefa  z  Korwinów  liossaho- 
w^skiego  Bislsupa  Infl.tntskiejjo  w^  dzień  Jego 
Imienin  w  roku  1790,  podpisał  autor  X. 
Michał  Karpowicz  Arcliidialion  Smoleń. 

4080.  Coź  iest  Papież?  Orygi- 
nalne pismo  niemieckie  w  Wiedniu 
drukowane,  a  na  polski  teraz  prze- 
niesione język.  Drukowane  Pragi 
(sic)  wlasznym  nakładem  Autora. 
8.   36  str. 

Odpowiedź  na  to  wierszem  wyszła. 
"W  Katal.  Kiejdańśkim  Rp.  tak  tytuł  wy- 
mieniony: Coz  iest  Papież?  podług- exem- 
plarza  Wiedeńskiego  przełożono  i  wydru- 
*  kowano.  1782.  Niepewna  czy  to  jest  inne 
lub  to  same  wydanie. 

4081.  Na  pewnego  bezimiennego 
autora  książkę  bezbożną  niaiącą  len 
tytuł  czyli  to  dumne  zapytanie:  Co 
iest  Papież?  rzetelną  odpowiedź  dal 
Fr.  £.  Preiss.  Sandomierz.  8. 

(Kat.  Friedl.) 

4082.  Naywyższego  Biskupa  pra- 
wdziwy obraz  przieciwny  temu^  któ- 


ry niedawno  naypoznieysi  Nauczy- 
ciele w  Wiedniu  Auslryackim  wy- 
myślili. Pierwey  iczykicm  łacińkim, 
za  dozwoleniem  starszych,  u  An- 
toniego Zatty  w  Wenecyi  Roku 
1782  wydany.  Teraz  na  polski  je- 
żył; za  wiadomością  Zwierzchności 
w  Drukarni  J.  K.  M.  i  Kzeczyp.  u 
XX.  Trinilarzow  w  Lublinie  prze- 
niesiony ft.  1786.  8.  i62  str.  i  2 
kart  nu  przodzie. 

Przypis.  XX.  Trynitarzów,  Bielskim  Ło- 
wczym Nadwor. 

4083.  Odpowiedz  bezimiennemu 
autorowi  książeczki  w  tytule  Co 
iest  Papież  wydancy,  wierszem  ła- 
ciiiskim  przez  J.  Sz.  drukowana. 
Teraz  polskim  wierszem  przy  ła- 
cińskich przedrukowanycłt  z  doda- 
tkiem okazuiącym  pierwiastkowe 
dostoienstwo  Papieża,  za  papiestwa 
Piusa  VL  przez  X.  Ignacego  a  S. 
Maria  deMKRCEDE  Trynitarza.  Wy- 
dana Roku  1789  z  dozwoleniem 
Zwierzcłiności  w  Warszawie  wDru- 
karui  XX.  Missyonarzow.  4. 16 str. 

Pod  tlómaczeniem  polskim  wierszy  ła- 
cińskich znajduje  się  podpis  :  J.  Sz.  ■przez 
J.  Gr.  ostatnie  litery  zapewne  oznaczają 
tlómacza.    (L.S). 

4084.  Quirinus  C^ogłerus  Lo- 
gic, et  Elocju.  in  Coctu  Evangełico 
Yiluensi  Prof.  Or»l.  Praefatio  in  di- 
sputationem  dc  Yocationc  Miuistro- 
runi  Erangelicornin  ha  bita  in  scho- 

'lis -6  Julii  1603.  Yilnae  typ.  Acad. 
S.  J.  4.   (L.  S.) 

4085.  Quir.  Cinogleri  Theses 
Calholicae  de  yocatione  Ministrorum 
Evangelicorum.  Yilnae  typ.  Acad. 
S.J.  1603.  4.     (L.S.) 

4086.  Zwierciadło  Saskie  albo  Ma- 
gdeburskie, w  którym  każdy  oglą- 
da,  Ministry  Pruskie,  Litewskie, 

Mazowieckie, ,  Śląskie  y  też 

Polskie  etc.  Tu  też  każdy  Mini- 
ster uizrzy  co  za  makuły,  albo  pla- 
my na  twarzy  swey  maią,  ktorycli 
doyjtrzeć  nie  mogą.  Więc  uroda  ich 
zkąd  poszła,  kształt,  godność,  y 
ciała  ozdoba  :  Genealogia  ich  dya- 
bełska ,    y  Dcmonstracio ,    w  tym 


336      TEOLOGIA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI. 


zwierciedle  powie.  Gnoli  Mini- 
strowi iedneinu  złemu  ,  a  iiichacz- 
ncinu ,  przez  trzy  4"i  iirobioiie. 
Przes  Xicdza  Marcina  z  Kłecka 
IV  Micyskiey  Gorce  Proboszcza. 
w  Poznaniu  u  Jana  Wolraba.  1610. 
4.  48  kart  nieliczb. 

Proste  szŁalowauic.  (L.S.) 

4087  a)  Nodus  Gordius  scu  de  vo- 
catlonc  Ministrorum  Dispntatio.  In 
qua  decem  dcmonstrotionibusosleu- 
ditur  Ministros  Evang^elicos  non  es- 
sc  veros  Verbi  Dei  cl  Sacramen- 
tornm  Minislros  A  P.  Martino  Smi- 
GLEGio  S.  J.  Tlieol.  Doctore.  Cra- 
coviae  Ainlreas  Petricoyius  1600.  4. 
77  str.  i  karta  na  końcu  i  2  na 
przodzie.  (L.  S.) 

b)  —  —  Ing^olstadii  exćudebat 
A.  Anj^ermarius.  A.  ]>i.dcxiii.  4. 

4088.  Refutatio  vanae  dissolutionis 
Nodi  Gordii  de  yocalione  Ministro- 
rum A  Joannę  Vołkklio  Ministro 
Ariano  tentatae.  Cracovi^e  Andr. 
Petricoyius.   1614.   4.  126  str. 

Dedyk.  Jan.  Kucharsitieinu  Nominat.  Bi- 
sliup.   Clicłmskicmu. 

4089.  Nodi  Gordii  a  Martino 
Smiglecio  nexi  Dissolulio  facta  per 
Jobanncm  Yolkełium.  Racoyiae  Ty- 
pis  Sebastian!  Sternacii.  16l3.  8. 
137  str.     (L.S.) 

4090.  Responsio  ad  vanam  rcfuta- 
tionem  dissoIutioni<;  Nodi  Gordii  a 
Martino  Smiji^^Iecio  nexi.  Facta  per 
Joannem  Yolkelium.  Racoviae. 
1618.  4.  208  str.  tv  e.remplarzu 
niezupełnym.  (L.^.) 

4091.  Notae  in  libellnm  Martini 
Smiglceii,  ąucm- liefutationem  va- 
nae  dissolutionis  Nodi  sui  Gordii 
appellat.  Racoviiac  typis  Sternacia- 
nis  An.  1614.  4.  70  str.  1  karta 
na  końcu  i  2  na  początku 

Dedykacja  do.Talidba  Sienicńslncgo  pod 
pisana  literami  A.  U.  W  Calal.  des  Livres 
de  la  Bibl.  du  Roy.  T.  III.  D^  N.  2514, 
autor  wymieniony  Andrcas  Ileuchlin. 

4092.  De  Missione  Sacerdotum 
in  Ecciesia  Romana  contra  Marti- 
num  Smiglecium  Jesiiitam,  Tbeolo- 
giae  Doctorem,  disscrtatio.  Autbo- 
re   Jacobo   Zaborowski    Evan{yelii 


Ministro.    Cum  permissionc  Supe- 
riorum  A.  D.  1615.  4.  26  str. 

Przypis.  Andrzejowi  Firlejowi  datowa- 
ne Cotskoviae  Calend.  Octobris  A.D.1615. 

4093.  Ad  Nodum  Gordium  scu 
dispiitationem  de  Yocalione  mini- 
strorum a  Martino  Smiglecki  Jesui- 
ta  Tbeologiae  doctore  editam  breyis, 
simplex  et  succincta  responsio.  Au- 
tbore  Jacobo  ZAbono wski  Jesu  Cbri- 
sti  Ministro.'  Cum  licentia  Superio- 
rumA.D.1615.  4.  167  (158)  str. 

Przypis.  Rapbaeli  Comiti  a  Leszno  Ca- 
stellanoTilnensietc.  datowane  Kotzlioriae, 
Calendis  .Julii  A.  D.  1615. 

4094.  Dcfensio  Missionis  Sacer- 
dotum in  Ecciesia  Romana  opposita 
dissertationi  Jacobi  Zaboroyii  Mini- 
stri  Calyiniani.  Autborc  Joannę  / 
PnzEDBOKOYysKi.  Cracoyiae  In  Offi- 
cina  Lazari,  Mattbias  Andreoyicn- 
sis.   AnuoD.  1616  4.  4  ark.  Zob. 

4095.  Vindicatio  DIssertationis 
de  Missione  Sacerdotum  in  Ecciesia 
Romana  Opposita  Defensionicujus- 
dam  Jesuitae  sub  nominc  Joannis 
Przedborowski  latentis.  Authore 
Jacobo  ZABOROWski.  A.  1616.  4. 
78  str. 

Przypis.  Piotrowi  Gorayskiemu  Staros'cie 
Uszpolskiamu.  (p.  22  cytuje  Zaborowski 
dzieło  Marcina  Laterny  Jezuity  pod  tytu-; 
lem  :    Organ  duchowny).   (L.S  ) 

40y().  De  notis  Ministrorum  Librl 
duo.  Oppositi  Jacobi  ZABORoyii, 
in  coctu  Calyluislico  Ministri,  rc- 
sponsioni  futili  ad  Nodum  Gordium. 
Auctorc  Martino  Simiglecio  S.  J. 
Grac.  Fr.Caesariusimpensa  propria. 
A.  MDCxvii.  4.  404  str.  i  5  kart 
na  przodzie. 

W  Przypisaniu  Wawrzyńcowi  Gębickie- 
mu Arcybisk.    Gniezn,   powiada  autor,   ze     - 
książkę  Zaborowskiego  dostał  podczas  po- 
dróży swej  ze  Włoch  do  Polski.  <^ 

4097.  Jobann.  Rissendorf.  Nodi 
'Gordii'Resolutio,  das  ist  yonBeruf- 
ordination  und  Einweibung  der  E- 
Yan{jelisch-Predi{yer,widcrdasnich- 
ti{je  Gescbwatz  Martini  Smi^ylccii 
Jezulter  zu  Inpolstadt.  1624.  h.  m. 

(Siarcz.   II.  202). 
Autor,  jak  mówi  Voigt,   dał  za  to  pismo 
gardło,   a  książka  spaloną  była. 


TEOLOGIA,  DOGMATYKA  W  SZCZEGÓLNOŚCI      337 


4098.Rozmowa  SzlachcicaEwan- 
•gelika  z  Miuistrem  Ewangelickim, 
przy  tym  teź  y  list  do  Panów  Ewan- 
gelików przez  Andrzcia  Chrząsto- 
wsKiEGO  o/imDworzanina  teraz  Zie- 
mianina. Roliu  1618.  4. 

Tytuł  ten  wzięty  jest  z  odpowiedzi  na  to 
pismo,  Zob.  N.  następujący,  roŁ  zas' wzię- 
ty jest  z  Bocka.  Rozprawia  tu  Chrząsto- 
wski  o  poprawie  liarnos'ci  i  obrządków 
w  Kos'ciele  Ewangelickim  i  os'wiadcza ,  iz 
się  od  tego  Kościoła  odłączy,  jeżeli  nie  na- 
stąpi poprawa.^  Bock.  T.  I.  p.  99.  (L.S). 
4099.  Na  rozmowę  Slacheica  E- 
wangeliha  z  Ministrem  Ewangelic- 
kim, y  na  list  do  Panów  Ewangeli- 
likow  przez  Jego  Mości  Pana  An- 
drzeja Chrząstowskiego  wydany, 
skromna  a  prawdziwa  odpowiedz. 
Roku  Pańskiego  1619.    Drukował 


Auguslin  Ferber  (w  Toruniu).   4. 
31  kart  nieliczh. 

Odpowiedź  ta  podług  Bocka  przez  Se- 
niora Gorzkowskiego  pisana ,  wyszła  ano- 
nyme.     (L.S.) 

4100.  Godofr.  Hamnenbeug  S.  J. 
Demonstratio  Septicollis  qiiod  dis- 
sidentes  verbiMinistri  nousint  Pre- 
sbyteri.  Posnanaic.  1723.  8. 

(Kat.  Elels.  Sask.) 
Pisemko  to  ,  które  było  tłómaczone  na 
polskie  i  niemieckie  wydane  było  około  r. 
1724,  może  w  Toruniu;  dało  ono  powód  do 
rozruchów  przeciw  Jezuitom  w  tem  mie- 
s'cie,  mianowicie  ze  zony  predykantów  wy- 
tykały męzóm  swoim  argumenta  wtem  pi- 
semku  wymienione ,  ze  extra  reram  Catho- 
licam  Ecclesiam  prawdziwych  Kapłanów 
nie  ma. 

(Rubink.  Prom.  Cnot  Król.  ark.  G3Terso). 


Bj     moralna. 

1.    %v    ogólności. 
i)    Traktaty.    Skroeenla. 


4101.  a)  Joan.  Crellius  Etbica 
Christiana  Selenobnrgi.  4. 

(Sienk,  Dod.  doBent.) 
b)  Job.  Crellu.  Etbica  Acisto- 
telica  ad  sacrarum  literarum  nor- 
inam  cmendata.  Eiusdcm  Etbica 
cbristiana,  seu  explicatio  Tirtntum 
et  yitiorum  cjuorum  in  saeris  Litte- 
i'i5  fit  mcntio.  Hiiic  cditioni  praeter 
pracfixam  aiithoris  Titam  acćcdit: 
Catecbesis  Ecclcsiarum  Polonica- 
rnm  cmendata  notisąue  illustrata. 
Cosmopoli  Eugcnius  Pbilalelhes. 
1681.  4.  246,  674  i  188  str. 

4102.  a)  Nicolai  Mosticensis  Ord. 
Praed.  Theologia  Moralis  in  tres 
libros  distincta.    Cracoviae  1683.  8. 

(Quetif  Scrip.  Ord.  Praed.  p.  .546.) 
b)  Sanctissiinae  Trinitati  uo- 
bilissimo  SS.  Trinitatis  triclinio — 
Theologia  31oraIis  P.  M.  F.  Nico- 
lai MosciCEissis  Ord.  Praed.  in  tres 
libros    distincta  —  auctore  P.  M.  F. 

Tom  II. 


Ferdinando  Obm,  alias  Januszow- 
ski  Ord.  Praed.  Cracoviae  typis  N 
A.  Scbedel.  A.  D.  1701.  4.  94, 
157,  191  str.   Supplementum  52 

str.  i  regestr.     . 

Przypis.  Benedykt. Widerholt  Zak.  Kartuz. 

c) Accessit  tractatus  deMa- 

trimonio,  authore  P.  M.  F.  .Ferdi- 
nando Obm  alias  Januszowski  Ord. 
Praed.  b.  r.  4. 

-  Na  odwrotnej  karcie  aprobacje  Cenzorów 
na  traktaty  Teologii  Mościckiego  :  1)  Tiro- 
cinium  artis  poenitcntiariae  r.  1  (525.  2)  Exa- 
men  approbandorum  ad  S.  Confessiones  r. 
14)22.  3)  Elementa  ad  S.  Confessiones. — 
Traktaty  te  w  dziele  tem  idą  tak:  Elementa 
ad  SS.  Confessiones  94  str.  Sacrae  artis 
poenitcntiariae  Tirocinium ,  lo7 str.  Exa- 
men  approbandarum  ad  Sacras  Confessio- 
nes accipiendas  iOi  str.  Tractatus  de  Ma- 
trimonio  S2  str.  Aprobacja  r.  1682.   (L.  S.) 

4103.  a)  Ideae  Theologiae  Mora- 
lis  multa  paucis,  difficilia  clarissi- 
me.  exprimeutes  de  Sacrameujtis  in 

43 


338 


TEOLOGJA,  IINSTITUCJA  MORALNA. 


gcnere  et  in  specic  alqi|e  de  censu- 
ris  in  fiiiidainwnlis  Joaiiuis  dc  Bac- 
conc  cognomciito  Doctoils  llesoliiti 
slabllitae  etc.  per  Ą.  li-  P.  Emąm  a 
S.  Francisco  Oidinis  Fralruni  15.  V. 
Mariae  de  Monie  Carni<'lo  Sliiclio- 
ris  Obscrvanliae  Ex-Vic.  Proviu- 
cialcm  S.  Tlicologiae  |^ecloreni  E- 
meritiiin,  in  Caimelo  Varsaviensi 
in  Lcssno  clTormalae.  A. m. dcc. xxvi. 
Vai-saviac  tjpisSchol.  Piar.  4.  802 
str.,  oprócz  4  ark. 'na  przodzie  i 
regestrti  12  ark. 

Przypisanie  Tomaszowi  Franciszhowi 
Cz.tpsliieiuu  Biskupowi  l)ioncńsłiieiuu,  Ko- 
adjutorowi  Biskup.  Chcjminsklego.  (Cul- 
mensis). 

b)  _  ._   łam.  1740.  4. 

(Kat.  Piar.  War.  1822.  p.  28.) 

4104.  Prawdy  moralne  prandij 
Pisma  S.  zdaniem  Dolitorou  SS. — 
wywiedzione —  przez  X.  Paulina 
odS.  Andrzcia  Zak.Srłiol.  Piiir.  w  v- 
dane.  R.P.1728.  Tom  1.  w  War- 
szawie w  Druh.  Coli.  Scii.  Piar.  (o\. 
394  str.,'  3  ark  na  przodzie  i  re- 
ffestr. 

Przypis.  Jan. 'Krzysztof.  Szemliefcowi 
Biskup.  Wariniń. 

4105.  Tlieoiojjia  Moralis  brevi  si- 
mulque  elara  melliodo  comprelien- 
sa — anthore  li.  P.  F.  Anaciclo  Reif- 
FENSTiiEL  Ord.  Min.  S.Francisci  Re- 
format. Provii;ciae  Bavariae  etc. 
rcimpress.  lypis  Clari  Montis^  Czc- 
stoclioyiensis  1730.  fol.  712  str.  i 
i.5  kart  na  przodzie. 

4106.  Epilomc  doctrinae  moralis 
et  Cauonicae  ex  Constitiitionibus  cl 
Operibus  Bencdieti  XIV.  Pont.  col- 
lecta.  Calissii.  8. 

(Kat.  Piar.  War.  1822.  p.  21.) 

4107.  Compendiiim  Tbeolo{j;ae 
Moralis  una  cum  Summula  Dialec- 
ticae  ad  usum  tum  novollis  cleVicis, 
tum  incipientibus  confcssariis  pcr- 
utile  et  nccessarium  in  j>raliam  The- 
ologico-Moralium  studiorum  sum- 
matim  ex  sacris  classicis  t^l  appro- 
batis  auctoribus  collectum  per  Fra- 
trem Patrem  Franciscum  Przyłęcri 
Ministrum  Proyincialcm  Provinciae 
Lituauae  Ord.  Min.   Reg.  Observ. 


An.  D.  1754.  VIluae  Typis  Acad. 
S.  Jesu.  8.  23  )r  ark.  nie  liczb. 

4108.  Theologia  moralis  unirer- 
sa  complectens  oninium  moruui 
praccepta  et  principia  decisionis 
omnium  conscicntiae  casuum.  Au- 
tbore  R.  P.  Paulo  Gabr.  Antoine. 
Pars  I.  11.   Cracoviae  1767.  4. 

(Kat.  Gr.) 

4109a)Teologia  moralna  albo  do 
obyczaiow  scii)gaiąca  się  przez  pe- 
wnego Razyliana  Kapłana  Prow. 
Lilew.  (INarolski)  zebrana  na  dwie 
części  podzielona.  Wilno  w  Druk. 
XX.  Bazylianów  r.l777.  8.  Część 
1.  137  str.  Siippłement:  o  oho- 
xviązkach  ....  z  Rzymem  złączo- 
nej do  ti'xvania  w  sxvych  obrząd- 
kach. Część  II.  .577  str.,  prócz 
reyestru. 

I))  Teologia  moralna  albo  do 
obyczajów  .ściąga jqca  się  przez  X. 
,l«>zefa  INarolskieoo  Z.  S.  Bazylego, 
W.  zebrana ,  na  dwie  części  po- 
dzielona.—  Drugie  wydanie  pomno- 
żone,   w  Wilnie  1791.   2  tomy  8. 

41 10.  Compendium  doctrinae  mo- 
ralis et  Canonicac  Lovicii  1786.  8. 

(Kat.  Piar,  War.  1822.  p.  50.) 

4111.  Compendium  tbeologiae 
moralis  nniversaeR.  P.  PatiliGabr. 
AisToi^E.  Tomus  I.  II.  Reimpr. 
Yilnae  typis  Scliol.  Piar.  An. 
1784.8. 

4112.  a)TreśćTeologiczneyNauki  " 
Obyczainey  z  Autorów  Klasycz- 
nycb  Anloine  i  innycli  Łacińskich 
przez  rozmowy  INakształt  Kateclu- 
smu  dla  łatwieyszego  uczenia  się  i 
poięcla  Osobom  Ducbownym  Oy- 
czystym  Językiem  od  JMXiędza 
Pantaleona  Kulczyckiego  Zalionu 
S.  Bazylego  Wielkiego  Teologa, 
TypografiiPoczaiowski:  Korrekto-  ijh 
ra  oraz  bywszego  DyecezyalnycL 
Ksiąg  Ccnsora  wybrana  za  po- 
zwoleniem Zwierzchności  do  Dru-  ' 
ku  podana  R.  P.  1787.  w  Drukarni 
Poczaiowskiey  WW.  00.  Bazylia- 
nów za  Przywileiem  J.  K.Mci.  b. 
m.  4.  ///  i  644  str. 

h) powióre  do  druku   po-     . 

dana  tam.  1792.  4.  435  str. 


TEOLOGJA,  K^STITUCJA  MORALNA. 


339 


41 13. Nauka  Clirześciausla  i  oby- 
c7ai(nva.   w  Piolilsowie  1793.  8. 
(Ban.  JI.D.K.P.  11.50.) 

4114.  Elyl;a  C!irxeściau.sl;a  czyli 
Tcolojjia  Moralna  do  użycia  szIjoI- 
iic|yo  zastosowana  przez  Anlonicgo 
Karola  Riabeugscra  opata  Beiictlyk- 
tyńshlcjyo  i  t.  d.  A  na  i^zyi;  polski 
przez  Jana  Kaiitc{yo  Chodauiego, 
Doktora  i  Profcssora  Teolojyii  ^y  {]- 
niwcrsytceio  Wiiouskiin^  Dziekana 
Oddziału  INauk  Moralnych  i  Polity- 
cznych^    Kaiionika    W  ilciiskiejjOy 


przełożona.  Tom  1 —  III.  w  Wil- 
nie drukiem  Ant.  Marcinowskiego 
1821— 22.  A'/^.  i  345  sir. 

4115.  Mdralis  Cltristiana  edita  a 
Fr.  PoLLASCUERThcolojjiae  moralis 
et  Pastoralis  in  Lyceo  Olomiiccno 
Professore.  Ad  editionem  oloinu- 
ceiiam  anni  1803  rccnsa,  .YiJnac  ty- 
pis  et  snmptihus  Joseplii  Zawadzki 
Acadcmiae  Typop/raphl  mocccwiy. 
Fin.   632  s\r.  i  Iti  uieliczb. 

.  (Dzlcn.Wil.1821.) 


>)  Kffiory  myśli  i  zdań,  Iloiifeluyje  i  t.  tl. 


4116.  Moralium  (jedanensium  li- 
hri  XX.  et  nllra ,  serie  literarnm 
reconsila  Joan.  Botsacco,  Minlstro 
Gedancnsi.  Francofurli  Mich.  Yol- 
ckiiis.  1055.  fol. 

(C.tlal.  <les  livrcs  inipr.  de  la  Bililiotli.  du 
Roy.  P.-.ris  1753.  T.  111. 1>2.  N.377.) 

4117.  Prandy  moralne  theologi- 
czne  niektóre  Kazaniami,  inne  Kon- 
trowcrsyanii  >v  Mińsku  pod  czas 
osni-tyj>odniox'vey  przez  Listopad  y 
Grudzień  R.  P.  1759  Missyi  Domi- 
nikanów po  Xicstwie  Litewskim 
predykniących  dowiedzione — wszy- 
tkic  w  kształcie  kazań  wydrukowa- 
ne. Roku — 17(U),  w  Wilnie  w  Druk. 
Sckoł.  Piar.  4.  420  stv.  i  4  arl. 
nu  przodzie. 

W  Aprol)acji  do  druliu  wyrażony  autor 
Dominik  Kociiaiński  S.  Teol.  Prczenlat, 
Przeor  lilasztoru  Orszańsliiego,  Zak.  lia- 
znodz. —  Przypis,  od  Missyi  MicLalowi 
Franciszkowi  Xawcrcmu  Sapiezic  lirajcżc- 
inu  W.  X.  Lit. 

4118.  BibllothccaSacro-moralis  — 
in  quam  praeter  S.  Scripturam,  SS. 
PP.  acThcoloj>orum  sententiae  tum 
conceptus  morales  ctargumenta  mo- 
ralia,  historiae  ecciesiasticae  ex  pro- 
balis  autlioribus  descriptac  simiłi- 
tudines  et  symbola  collccta  atquc 
ad  publicam  Divini  Tcrbi  Praedi- 
catoribus  utiłitatem ,  oi*dine  alplia- 
betico    in   cjuatuor  tomos  disposita 


sub  magni  auspicio  nominis  Illustr. 
Rever.  et  ExceU.  D.Fcliciaui  Phi- 
lippi  Wolodkowicz  Episcopi  Vla- 
dimirensis  et  Brcstcnsis  Coadiuto- 
ris  Metropolis  Kiioviensis  lotius- 
que  Russiae  et  Abbatiae  Kiioyo- 
Peczorensis  etc.  studio  et  labore 
R.  P.  Arnolphi  Casimiri  Zegłicki 
e  Schol.  Piar.  A.  D.  1757.  Varsa- 
viae  typis  Schol.  Piar.  4.  8  Czę- 
ści 759,  736,  783.  752,  799, 
699,  498  i  238  sir. 

4119.  Bibliotheca  caclestis  Dei 
T.O.M.  et  Sanctorum  eius  Magna- 
lia  contiuens  sen  continnatio  Bi- 
bliotliccae  moralis  diyisa  pariter  iii 
ąuatuorpartes —  Opera  R.  P.  Arnol- 
phi Casimiri  Zegłicki  e  Scii.  Piiar. 
Varsaviae  typis  in  Coli.  Schol,  Piar. 
A.  D.  1759.  4. 

4l20.Quaestiones  et  responsa  cru- 
ditorum  płeraque  ad  morałem  do- 
ctrinam  pertinenlia  authore  P.  Jo- 
annę Kraus  S.  J.  noyiter  rcim- 
pressae.  Brunsberjjae  typis  Colł. 
S.  J.  12. 

4121.(Compendium  KwestyiTeo- 
lofjlczno- moralnycli  Jezusowi  INa- 
zarenskićmu  To  liclie  opus  ofiaruie 
i  dedykuie  Zdziebło  iedne,  proch  i 
atomik  mizerny.  A.  0.)Tytulu  brak. 

(Noty  Anon.) 

4122.     Maxymy    X.    Baltazara 


340 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  MORALNA. 


Grac¥ANA  ,    68.      w     Sandomierzu 
1764.  (Gaz.  War.  1774.) 

4123.  a)  Myśli  wyborne  i  t.  d. 
jak  niiej.  we  Lwowie  w  Druk. 
Coli.  S.  J.  8.  2  alfabety. 

(Jan.  Pol- 1.  115.) 

b)  Myśli  wyborne  Przewieleb. 
Xiędza  Boilcau  Ordyn.  Kaznodziei 
Wiełkiego  Ludwika  i  iednego  ze 
czterdziestu  Doklorow  Akademii 
Francuzkiey  w  różnych  materyach 
do  poprawy  ludzkich  óbyczaiow  i 
kazań  sluźjice  za  approbacyą  rewi- 
zorów z  Przywilejem  Królewskim 
w  Paryżu  wydane  1709.  na  oyczy- 
sty  ięzyk  wylłómaczonc  1729  a  te- 
raz—  przedrukowane,  we  Lwowie 
w  Druk.  Akad.  Coli.  S.  J.  1768.  8. 
469  słr.     (B.) 

Tłómacz  Antoni  Mełioni  Soc.  Jesu,  Pre 
fekt  szłioły^  Stanisławowskiej,  umarł  około 
r.  1745.        (Jan.  Pol.  I.  115.; 

c)  —  —  W  Warszawie  1787.  8. 

(Kat.  Piar.  War.  182^.  ^p.  89,) 

4124.  Maxymy  życia  chrześciań- 
skiego  w  trzydziestu  iedney  uwa- 
gach na  każdy  dzień  miesiąca  uło- 
żone,  w  Krakowie,  b.  r.  8. 

(Kat.Friedl.) 

4125.  Zdania  wyborne  z  Xiąg 
Biezyusza  Opata  Z.  S.,  Benedykta 
wybrane  dawniey  różnemi  ięzyka- 
mi  niemieckim,  hiszpańskim,  fran- 
cuzklm  ,  angielskim  ,  włoskim  ,  y 
łacińskim  teraz  polskim  z  przyda- 
tkiem maxym  potrzebnych  y  roz- 
mowy pożyteczney  wydane,  przez 
X.  w.  S.  o.  WW.  PP.  BB.  Wi- 
leńskich. R.  P.  1778.  w  Wilnie 
w  Druk.  XX.   Franciszkanów.    8. 

.  166  str.,  13  kart  nieliczb.  i  6  kart 
na  przodzie. 

Przypis.  Franciszce  Annie  Wołłowiczo- 
wnie  Żak.  S.  Benedykta. 

4126.  S.  Philippi  Nerii  Congre- 
gat.  Oratorii  Fundatoris  dicta,  mo- 
nita,  consilia  Gnomae  atque  scn- 
tentiac  vcrc  aureac  —  ad  exeniplar 
Cracovieuse  anni  16G4  enieiidatius 
et  accuratius  spectato  fonte  Italico — 
reimpressa.  Lublini  typis  in  Coli. 
PP.  Trinit.  1784.  8.  2  ark. 

4127.  Maxymy  moralne  Króla  Sa- 


lomona z  przydaubmi  Uwagami 
zbawienne  y  arcy  użyteczne  czło- 
wiekowi chrześciańskiemu  z  fran- 
cuzkiego  na  polski  ięzyk  przełożo- 
ne y  do  druku  podane  R.  1784. 
w  Berdyczowie  w  Drukarni  Forte- 
cy Nayświętszey  Maryi  P.  za  przy- 
wileiem  J.  K.  Mci.  8.  B2  1^38 
str.  (Bibl.  Horod.) 

4128.  Hexastyłium  theologicum, 
seu  Couclusiones  ex  tractatibus  sex 
Tbeologiae  Moralis,  Collectae,  ąuas 
propugnandas  suscepit  M.  Basilius 
Sawicki  Phiae  D.  Novodvorscianus 
Grammaticćs  Professor.  Cracoyiae 
typ.  Univ.  1699.  fol.  4^  ark.  (L.S.) 

4129.  Conclusioues  Thcologicae 
Dogmatico  Morales  defendcndae  in 
Domo  Varsav.  CongregationisMis- 
sionis  Mensę   Julii  1768.  8.  i  ark. 

(L.S.) 

4130.  Ludoyicus  Kienig.  Con- 
clusioncs  theologicae  ex  cursu  mo- 
rali  defcnsae  sub  assistentia  Stani- 
slai  Patelski.  19  Febr.  1770.  4. 

(Sienk,  Dod.  do  Bent.) 
♦ 

4131.  Kazania  moralne  na  nie- 
które Święta;  z  posłuszeństwa  świę- 
tego przez  X.M.  Gordyana  Wąsso- 
wsKiEGO  S.  "Ir.  Doct.  Patris  Prorin- 
ciae,  Diffinitoris  Perpelui ,  Franci- 
szkana,  wydane  R.  P.  1743.  w  Krak. 
w  Druk.  Akad.  4.  143  str.  %  6 
kart. 

Dedyk.  Bonawen.  Antoniemu  Tnrskiemn, 
Arcłiid.  Gniezn.  Kan.  Krak.  Prezyd.  Tryb. 
Kor.  Kaźmierzowi  Ant.  Turskiemu,  Pod- 
czasz.  Sieradz.  Marszał.  Tryb.  Kor.  .Anto^ 
niemu  Erazmowi  Wołowiczowi  Kanon. 
Gniezn.  Arehidyak.  Żmudzkiemu,  Yicepre- 
zydent.  Tryb.  Kor.     (L.  S.) 

4132.  Kazania  przebrane  z  Ka-  . 
znodzieiow  francuzkich  o  trzech  I 
głównych  poźądliwościach  ludzkich 
przekładania  W.  X.  Tomasza  Per- 
koiviczaS.3.  Tomiki — IH.  w  Po- 
znaniu w  Druk.  J.K.  M.  R.  1764— 
65.  8.  598,  822,  440  słr.  oprócz 

ii  ark.  na  przodzie  i  regestrów. 

4133.  Kazania  przeciwko  Zda- 
niom y  zgorszeniom  wieku  nasze- 
go, na  święta    całego  Roku,    iako 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  MORALNA. 


341 


teź  i  iunc  moralne,  mianc  przez 
X.  Graeyaiia  Piotrowskiego  Srliol. 
Plarum.  T.  I.  W  Warszawie  1772. 
Nakładem  Michała  Grela  J.  K.  Mol. 
Bib!.  8.  486  str.,  oprócz  i^egestru 
i  przedmowrf. 

Z  przedmowy  widać,  ze  autor  -wydał  juz 
pierwej  sześć  Kazań  postnych, które  tu  także 
się  znajdują — Drugiego  tomu,  o  którym 
autor,  jako  mającym  wyjśdź  wspomina  So- 
Lolewski  nie  widział. 

4134.  a)  Kazania  na  niedziele  od 
adwentu  aź  do  Zielonych  Świątek 
nauki  moralne  w  sobie  zawleraiące 
przez  X.  M.  Gaydzinskiego  S.  T.D. 
Gwardyana  Konwentu  Szeybakpol- 
skicg^o  Prowincyi  Litew.  Francisz- 
kana  wydane.  Tom  I.  II.  w  Supra- 
ślu R.  1789.  8.  365  i  516  str. 

b)  Kazania  Niedzielne  od  zie- 
lonycli  Świątek  aź  do  Adwentu  Na- 


uki Bloralue  w  sobie  zawleraiące 
przez  X.  Marcina  Gayd/.i^skiegg 
S.  T.  D.  Gwardyana  SzeybakpcJ- 
skiego  Prowiiscyl  Liłcwskiey  Fran- 
ciszkana.  Część  druga,  w  Wilnie 
w  Drukarni  XX.  Bazylianów.  Ro- 
ku 1792.  8.  FIL  i  544  str. 

4135.  Kazania  czyli  krótkie  nauki 
religiyne  zastosowane  do  oświece- 
nia chrzcścian  w  powinnościacli 
wiary  i  obyczayności  podług  E- 
wangełii  Swictey  na  niedziele  ca- 
łego roku  rozłożone  a  do  łatwiey- 
szey  wygody  JJ.  Xicźy  Pasterzów 
i  ich  pomocników  usługą  dusz  Chry- 
stusowycfi  zatrudnionycli  drukiem 
wydane.  Część  I — III.  Wrocław  u 
W.  B.  Korna  1822.  8.  £32,  172 
i  132  str.  (Dzień.  Wił.  r.  1822.) 


2.    w  szczególności. 
a)  Wola,  isiiBiiienie,  poznanie  sieliie. 


4136.  Compendlum  concordiae 
Ijberlatis  Creatae,  cum  scieutia,  vo- 
luntate,  providentIa,  pracdestina- 
tione  et  gratla  Dci  actuali.  A  FF. 
Carmcłitis  Djscalceatis  Provinciae 
Polonae  Studiosis  sacrae  Theolo- 
giae,  pubłico  cerlamini  expositum. 
Cracoviae  Tvp.  Fr.  Cacsarii  1627. 
4.   7  ark.     (L.  S.) 

4137.  Fascia  seu  arciissimum  hu- 
manae  yołuntalis  cum  diyina  vincu- 
lum  omnibus  Cłiristi  Gdełibus  ad 
veram  animi  quietem  —  pernccessa- 
rlum.  Yilnae  A.  D.  1691.  12.  141 
str.,  oprócz  4  hart  na  przodzie. 

Przypis.Drukarni,  Janowi  Stanisławowi 
Sbąskicmu  Biskupowi  Warmińskiemu. 

4138.  Joannes  Josc|)hus  Cyrus. 
Quaestio  tlie^łogica  de  yołuntario^ 
atque  clrcnmstaullls  achium  huma- 
noruni.   Crac.  Typ.  Univl70ł.   fol. 

(Śienk.Dod.  doBenf.) 

4139.  Codiclllus  prlmae  inlen- 
tionis  et  nitimae  yoluntatls.  Con- 
cłusiones  Theołogicae.  Crac.  Typ. 


Mich.  Jos.  Ant.  Dyaszewskl.  1751. 

fol.  (Sienk.l.  c.) 

4140.  Rozmowa  czlerecłi  bratow 
Wiedeńskich,    w  Szamotułach  1558. 

Jest  to  tłómaczenie  z  czeskief;o  Waw- 
rzyńca Krzyszkowskiego.  Zol*.  Swictc{jo 
Justyna  Filozofa  y  Męczennika  Rozmowa 
tłómaczenia  tcjjoz  Krzyszkowskie}fO.  wNie- 
świzu  156.4.   (Bil)l.  Pol.  1825.  T.  lY.  140.) 

Friese  Beytr.  II.  Tli.2r.  Bd.p.  417.  w  no- 
cie tak  Avymienia  to  pismo:  Gesprnehe 
derBrildcr  des  Gesetzes  Christi,  von  dem 
wahren  und  (frundlichen  Gebrauch ,  des 
wahren  Ileils  bey  dem  beruhigten  Gewis- 
sen  des  Mensehen,  tłómaczenie  z  czeskiego 
na  polski,  dodaje,  ze  Krzyszkowski  rodem  ze 
szlachty  litewskiej  pismo  to  dawał  do  przej- 
rzenia Seniorowi  Braci  Czeskich  w  Wielko- 
polsce Jerzemu  Izraelowi,  1  za  jego  pozwo- 
leniem w  Szamotułach  wydał.  Udał  się  po- 
tem do  ]\res'wiza  i  tam  był  duchownym.  Zob. 
Noty. 

4141.  Chrlstoph.  Pandlovtskt.  O-  ' 
IIva   pacifera   dc  Irancfuillitate   con- 
scicnliae.    w   Łaszczowie  1630. 

Przypis.  Jan.  Gorajskiemu.      (Siarcz.) 

4142.  a)    Columba   olivifera     de 


342 


TEOLOGIA ,  IINSTITUCJA  MORALNA. 


tranqiiillitale  coiisclcnl.iac  ,  ^to  icst: 
o  UspokoliMłlu  sumiiuMna  przeslro- 
ga.5  wydana  przez  X.  Krzysztofa 
Pandlowskiego  Kaziiodzieic  Słowa 
Bożego.  y\  Baranowie  drukował 
Gerzy  Twardomęski  r.  1647.  4.  7i 
Str.  i  2  kart  Dedykacji.  Druk  gocki. 
Dedyk.  Zbigniewowi  z  Goraja  Gorajskie- 
mn  Kasztellan.  Chełmsk. 

b)  —  —  W  Królewcu  w  Druk. 
Driestii  R.!aDCCŁX.  8.  144  str,  i  5 
nieliczb. 

Przypii.  autora  Andrz.  z  Dąbrowice  Fir- 
lejowi-Kasztel.  Bełskiemu,  Zbign.  z  Goraja 
Gorajskiemu  Kasztcłl.  Cłiełm.  Dedykacja 
ta  wzięta  z  dawniejszych  wydań. 

4143.  Medulla  Theologiac  inora- 
lis,  6CU  traclatus  tIieolo{|icns  de  ir- 
reprclieiisibilitate  praeprimis  fide- 
liiini  pe  tliescs  distinctus,  opera  et 
studio  Bartoldi  Botsacci.  Franeo- 
furli  vidua  B.  Ca.ep.  Gruberi.  1703. 
8.        (Catal.  de  la  BIbl.  du  Roy.) 

4144.  Pokoy  bez  pokoiu  wysła- 
wiony przez  X.  WALEnYArvA  od  S. 
Hicronyma  Seb.  Piar.  w  KraI;owie 
•w  Druh.  Mlcb.  Alcx.  8ebcdlal704. 
fol.  6^  ark. 

Kazanie  na  Waiebowzięcie  N.  P.  Maryi. 
Zob.  Noty. 

4145.  Marcelli  Dziewulski  Frau- 
ciszhan.  Pokoy  Iroiako  rozuuti.-niy 
Kazanie,  w  Krako^vie  w  Druk.  Fr. 
Cezarego  1717.   fol. 

4146.  Snmnienie  niespokoyne  abo 
Sumienny  inolGrzes^.nika  nieustan- 
nie drccz;^cy.  Łacinskiui  językiem 
opisany  przez  Pawia  Zeue.>t>eha 
S.  J.  Kapłana  i  Teologa,  na  polski 
język  pi-zcthunaczony  przez  tegoż 
Zakonu  Kapłana  u  nakładem  J\V. 
Maryauny  z  Czarnkowskicb  Urasin- 
ski  do  Druku  podany,  r.  1744.  we 
Lwowie.  8.  628  str.  i  arkusz  na 
przodzie. 

Na  odwrocie  herby  Pierścień  y  Nałęcz 
sztychowany  przez'  Filipowicza.  Przypis, 
tejże  Krasinskiey. 

4147.  BenedictusSoKOLisicKi  Re- 
format Prow.  Wiel.  Pol.  Tractatłis 
Tbeologicns  de  conscicntia  recta  iu 
obscuris.    Posnaniae  tvp.  Academ. 

1748.  H. 

Przypis.  Jozef.  Tadeusz.  Kierskiemu  Bi- 


skup. Poznań.  (Jan.  Lex.  I.  157.  189). 
Dzieło  w  tym  roku  w  Poznaniu  drukowa- 
ne Sokolnickiego,  wymienione  w  Katalo- 
gu Błbl.  Piar.  Warszaw,  r.  182'i  z  takim 
tytułem  :  Libertas  conscicnliae  seu  tracla- 
tus dc  conscieutia. 

4 148.  Matbias  Fryczkiewicz. Stu- 
dium pulcliritiidinis  inlernae  et  ex- 
teruac.  Oaeoriae  lvpisAcad.  1760. 

8.  '         (Ju.  MS.) 

♦ 

4149.  Cłiristopbori  Yauseyick 
CC  de  Cognitione  sui  ipsiusLibri 
tres.  His  aeeesserunt  alia  ąuaedam^ 
partim  antea  ąuocjuc,  parlini  uuii- 
quam  alias  edita  opera;  De  niortc 
et  iinmortalitate  animae:  de  fuctis 
et  dictis  Jesu  nieditaliones  tres^ 
toti;lemque  pro  Cbristi  Fidc  et  Pe- 
Iri  sede  ad  Ordincs  Reg'ni  Poioniae 
Oraliones  :  in  Psalnios  q>ios  rocant 
Pocnitentinles ,  et  in  .lubilum  de 
Nomine  JesuD.  Bernardi  parapbra- 
sis:  et  B.  Mariae  Yirg^inis  Eueomi- 
um.  Adiecła  postremo  est  contra 
]\icoIaum  Rcgium  Germanum,  qui 
in  eas  orationcs  seripserat,  eiusdem 
Apolog^ia:  et  pro  aviła  rclijjione 
retinenda  ad  Honricum  -Poioniae 
Rcgein  Oratio.  Omnia  subiiciunlur 
iudieio  et  anclorilati  Eeelcsiae  Or-  < 
tbodoxae.  Craeoriae  in  Oflic.  Sie- 
bcneycber  IGOO.  fol.  206  kart 
z  jednej  strony  liczbotu.  i  3  ark. 
na  przodzie. 

Przypis,  autora  Papieżowi  Klemensowi 
VIII.  datowane  w  Krakowie  r.  1599. —  Na 
odwrocie  karty  tytułowej  list  Grzegorza 
III.  do  Warszcwickiego,  w  którym  chwali 
jego  gorłi'wos'ć  o  ■wiarę  na  sejmie  Warsza- 
wskim r.  1583  okazaną. —  Niesiecki  IV. 
-102.  wymienia  wydanie  tegoż  dzieła  w  Kra 
kowie  r.  1599. 

4150.  Zwierciadło  niezawodne, 
abo  Nauka  :  rozumowi  do  uznania 
prawd  i  woli  do  sprawowania  cnot  ^ 
o  poznaniu  siebie  podana  p.  X.  Pa- 
wła Seoerego  S.  J.  z  łacińskiego 
wytłumaczona  przez  X.  Piotra  lia- 
domińskieao  S.  J.  w  Kaliszu  1778.  8. 

(Kat.  Pilch.) 

4151.  Człowiek  wnętrzny  czyli 
nanka  o  namiętnościacb  czło%vieka 
każdemu  pożyteczna  przez  ieilnego 
Kapłana  Dyecczyi  Wileii.    zebrana 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  MORALNA. 


343 


ydodriilai  poiiana.  wWilnie  wTyp. 
Ścii.  PJar.  U.  1778  12.  53  słr. 
Przydatku  7  kart  nieliczbaiu. 

4152.  An  łjoino  płiis  |Jolcst  bo- 
ni facere  cjiiani  facil :  et  plus  mali 
oiniltcre  quain  oiniltil  Ptibliec  veii- 


tilandum  proponit  Paulus  Lazaro- 
wioz  GNATO\vsKi.Franequerael637. 
4.  2  ark. 

Dysputa   teologiczna   miana    pod   prze- 
wodnictwem Jana    Makowskiego   S.  T.  D. 
(L.  S.) 


b)  Siiraiiy  luelzhie.    Cnoty  i  przywary. 
z  namiętnościami. 


Walka 


4153.  Tractatus  tlicolofjicus  dc 
actibus  Iiuinanis  duas  pollssiiiias  di- 
sputationes  dc  Yoltutlario  et  Libero 
complęcteiis.  authore  U.  P.  Adi-ia- 
iio  MiAskowski  S.  J.  A.  D.  1742. 
fol.  513  i  182  str.,  oprócz  2  kart 
na  przodzie. 

Adrjan  Miaskowski  umarł  r.  1737. 

(Jan.  Pol.  1.116.) 

4154.  Adalbcrtus  Joachimus  Fol- 
TAiNSKi.  Conciusioiies  dcaelibus  bu- 
manis  voluntario  et  involuii(ario, 
de  consciciitia  ac  łejfilius.  Crac. 
typ.  Univ.  Coli.  Mai.  1772.  4.(L.S.) 

♦ 

4155.  a)  Dc  Mało  inaliqnc  causis 
et  remediis  U.  P.  Adalberti  Tylko- 
MSRiiS.  J.  oliinRomae  adS.  Petriim 
Poenitentiarii  Apostoł,  nunc  Aln- 
innatus  Poiilif.  Yilu.  Repęiilis.  Oli- 
vae  sumpt.  Mouast.  A.  1675.  24. 
332  str.  i  73  kartek. 

Przypis.  Tomaszowi  Ujejskiemu  Biskup. 
Kijów. 

b) Fraucofurti  1720.  12. 

(Cat.     libr.    Theol.    CatLoU   Norimb. 
1731.) 

4156.  Andreae  Wisso^yatii  Sli- 
muli  vii'lutuni,  Fraena  peccatorum, 
ut  et  .'łlia  ciiisdcni  {);-cnei'is  opuscu- 
la  postboHict.  Anistclodami  apud 
Hcnric.  Janssenium  1682.  12. 
195  str. 

4157.  Kazauie  X.  Gwillelma  Ka- 
Łi>SKiEGO  Conjjr.  Miss.  o  zepsuciu 
kraiowycb  obyczaiow  niianc  w  Wil- 
nie w  dzień  S.  Ignaccjjo  Wyznaw- 
cy >v  Kościele  Scminaryskim  tegoż 


Świętego,  w  Wilniew  Druk.  Akad. 
R.1776.  8. 

♦ 

4158.  a)  RicerstwoCbrzcsciańske, 
a  żywot  Ducbowny.  To  icst.  Nau- 
ka Prawdziwa  Cbrześciańska,  lako 
mamy  z  nicprzyiacelmi  naszemi 
głownemi  (z  czartem  ,  światem  y 
ciałem  naszym)  ustawicznie  wal- 
czyć aDucbowuie(aź  do  śmieci  (sic)) 
źyć. —  Pracj}  i  nakładem  Jana  Se- 
cluciana  wydane,  a  przez  TVocie- 
cha  z  nowego  miasta  z  kxiąźek  E- 

RAZMUSA  RoTIlODAMA    nOWO    przcło- 

żont^.  Drukowano  w  Królewcu  Pru- 
skim, u  Jana  Daubmana,  1558.  4. 
fol.  CLII.  i  7  kart  na  przodzie 
nieliczh.  Druk  gocki. 

Dzieło  jedno  z  najrzadszycb.  (L.  S.)  Zoh, 
ISoty. 

b) W  Wilnie  1585. 

(Bibl.  Szczors. — L.  S.) 

4159.  Juliusza  Faciego  S.  J.  O 
umartwieniu  nicporzćjdnycli  passyt 
y  sktonnościacb  przetłumaczone 
z  łacińskiego  na  polskie  przez 
Piotra  Skaraę  S.  J.  w  Krakowie 
1604.  8. 

4160.  Wielcb.  O.  Jakuba  Alwa- 
REz  de  Paz  Tlieol  S.  J.  z  Tołctu,  a 
Pisma  S.  w  Królestwie  Peruanskim 
Professora.  O  wykorzenieniu  złe- 
go, y  o  pomnożeniu  dobrego  Ksiąg 
pięcioro  5  albo  Nauk  ducbownycŁ 
Tom  Wtóry,  (z  łacińskiego)  w  Po- 
znaniu, 1618,  4.  590  str. 

Tłómaczem  jestX.Wojciech/*«fco.cf.(L.  S.) 

4161.  Aloysii  Drews,  Ordinis 
Cistercieusis^  Armamcntarium   in- 


344 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  MORALNA. 


slruct.,  in  quo  Panoplia  scu  perfe- 
cta Militis  Ciiristiaiii  artualura  re- 
conditiir:  acceiiit  ciusdem  pluinfoe- 
diis  cum  Deo.  Tvpis  Monasterli 
Oliyensis,  Christ.  Roch.  1677.  12. 

(Catal.  des  livrcs  de  la  Biblio  th.  du  Roi. — 
Cat.Janss.  1689.) 

4162.  Praesidiuin  facile  adversus 
omiic  peccatum  et  stimulus  ad  om- 
uem  yirtuteni.  Posnaiiiae  1694.  18. 

(Cat.  Janss.  1699.) 

4163.  Ryccrst\ToClirześciaiiskie, 
to  iest  iako  się  lua  czIoiTiek  bronić 
svt'oim  ustawicznym  nicprzyiacle- 
lom,  których  tu  dosyć  ma,  y  iako- 


by  ie  mógł  zwyciężyć.  Księg^i  I — 
III.   4.  druk  gocki. 

£xeinplarz  bez  tytału. — "W  obmowie  do 
czytelnika  podpis  autora :  Walenty  Ko- 
yvy\CK\. —  Niesiecki  z  familij  tej  imieniem 
takiem  żadnego  nie  wymienia.  Por.  N.  4158. 

4164.  Łaurentis  Rartiliu3.  Fra- 
zes extirpandorum  yitiorum. 

4165.  Vitiorum  et  yirtntum  co- 
gnltlo  atque  ut  illorum  curandorum 
remedium  ita  harum  comparandarum 
ars — An.  1763.  Vilnae  typis  Acad. 
S.  J.  12.  409  słr.  i  3  kart  na 
przodzie. 


c)  Doskonałość  cl&rześciańska. 


4166,.  Oratio  de  vltae  pnritate; 
in  ))roxim:s  supplicationlbus  Aca- 
demicis  quatuorTcmporum  S.  Lu- 
ciae,  pro  Sereniss.  Rcgis  et  totius 
Regnl  Poloniae  prosperitatc  ^  et  in 
DD.  Fundaloriim  Acad.  pia  com- 
mcmoratlonc,  anno  Salutisxxyi  su- 
pra  M.DC.  xyj  Cal.  Januarii,  in  Ae- 
dib.  SS.  OO.liabita,  per  Ad.  Opa- 
ToyiuM,  S.  Tlieol.  Prof.,  adS.  Au- 
nae  Decanum.  Crac.  in  Offic.  Fr. 
Caesarill627.  4.  Ji  kart.  (L  S.) 

4167.  a)  Casp.  Drłżbicki  S.  J. 
Lapis  Lydius  boni  spiritus,  siye 
considerationcs  de  soliditatc  verae 
yirtutis  Monacbii.  1707.  12.  (L.  S.) 

b)  Gasp.  Druźbicki  S.  J.    Gon- 
siderationes  de  soliditate  yerae  yir- 
tutis Ingolstadii  1732.  4.    (L.  S.) 
♦ 

4168.  O  ćwiczeniu  yy  cLrze- 
ścianskiey  doskonałości,  dla  trola- 
kiego  stanu  ludzi  poczynaiących, 
postępuiącycli  y  doskonałycL  Ksiąg 
pięcioro.  Z  pisma  bożego  i  z  oycow 
świętych  przez  W.  O.  Bernardyna 
RossiGNOŁiLszA  Limctana  Soc.  J. 
Theol.  zebranych.  Do  których  przy- 
dane są  dwie  księgi  o  sprawach 
cnot  Boskich  y  moralnych  od  te- 
gosz  autora  uczynione.  Z  łaciń- 
skiego ^y  ięzyk  polski  na  zbawien- 


ny pozitek  wszytkim  Chrzescyan- 
skiey  doskonałości  pragnącym  pil- 
nie y  wiernie  przełożone,  w  Po- 
znaniu ,  w  Druk.  Jana  Wolraba, 
1612.  fol.  498  iiee  str.  i  4  karty 
na  przodzie. 

W  Dedykacji  do  Anny  z  Tcmberku  Xię- 
znej  Ostrowskiej ,  Wojew.  Woł.,  tłómacz 
podpisał  się  w  ten  sposób :  X.  ff^oyeieeh 
niegodny  Kapłan  Klasztoru  Chełmińskie- 
go.     (L.S.) 

Przydane  tu  jest:  O  sprawach  cnoty 
z  pisma  Bożego  i  Oycow  Świętych.  Ksią* 
dwie.  Pierwsza  po  generalnych,  rozprawno- 
s'ci  pilnych  i  usilnych  własnościach,  (?)  o  Bo- 
skich cnotach  nauki  podaie.  Druga  o  spra- 
wach do  cnot  należących  nauki  podaie. 
(Ju.  MS.) 

4169.  a)  De  Perfectione  Georgii 
TYSZKiEvyicz  Soc.  Jesu,  S.  Theol.' 
Doctoris.   Cracoyiae  in  Offic.  Andr. 
Petr.  An.1624.8.  427 str.  Ho  kart 
na  przodzie. 

Przypis.  Jerzego  Tyszkiewicza  Mutiuso- 
wiYiteliesco  Generałowi  Tow  Jezus. 

h)  Coloniae  1626.  12.  (Nieś.) 
Zob.Notu. 

4170.  Disciplina  yirtntum  et  per- 
fectionis.   Cracoyiae,  Cezary.  1637. 

(Ju.  MS.) 

4171.  Nicolaus  LA^ciciE.-ysis  Dc 
indiciis  et  gradibus  Profectus  in 
yirtutibns  opusculum.  Antyerpiae 
apud  Joannem  Meursinm    1641.  8. 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  MORALNA. 


345 


2Ś2    str.     i   52    nieliczh.     Zoh. 
Noty.  (Bau.  H.  Dr.  Kr.  P.  III.  171.) 

4172.  Summa  perfectionis  chri- 
stiauae  scripta  a  Joannę  Roschero 
S.  J. — De  novo  recusumRrunsber- 
gae  typis  H.  Schultz  1664.  12. 

4173.  Gaspar  Drużbicki.  Droga 
doskonałoścIChrześelaiiskiey  na  trzy 
części  rozłożona,  w  Kaliszu  1665. 
8.     (Nics.) 

4174.  Tractatus  de  breyissima  ad 
perfectionem  via  —  auctore  R.  P. 
GasnaroDRUŹBiCKiS.J.Calissłi  typis 
CoH.S.J.A.D.1682.  12.  200 str. 

4175.  Eine  Christliclie  Predigt 
yon  der  L  ebe  fur  treflichfeeit — in 
der  Christlichen  Gcmcine  zu  S.  Ca- 
tbarina  gebaltcn  —  von  Friedricb 
Christian  BiicHERN  Predigern  der 
AItstadscbenPfarr-Kirchen  inDan- 
tzig.  Dantzig  druclfts  und  verlegts 
Simon  Reiniger  1702.  8. 


4176.  NiERENBERG.  Ppawdy  du 
cbowne  o  doskonałości  Cbrześciań 
skiey.  w  Warszawie.  8. 

(Cat.  Jaoss.  1706.) 

4177.  Droga  do  nabycia  dosko 
nałości.  vre  Lwowie  1751.  12. 

(Kat.  Piar.  War.  i822.  p.  100.) 

4178.  Stefan  Trzeciak.  List  za 
wieraj;)cy  naukę  dążenia  do  doslio 
nałości  Ghrześciańskiey  z  francuz 
kiego.  W' Wilnie  w  Dr.  Sch.  P 
1774.12.  (Sienk.Dod.  doBent.) 

4179.  Kazania  X.  Dominika  Ła 
PIŃSKIEGO  S.  T.  D.  Karm.  d.  reg 
1.  o  Udoskonaleniu  Rozumu  i  u 
kształceniu  serca  człowieka  Chrze 
ścijańskiego;  miane  w  Kość.  Akad 
S.  Jana  w  wieczór  niedzieli  zapust 
ney  czasu  40.  godzin,  nabożeust 
1808.  8.  36  str. 


d)  Przepisy  życia  dtrześciaiitslŁieso.    Przykłady. 


4180.  Dissertatio  inauguralis  mo- 
ralis-tbeologica  de  nexu  inter  mo- 
rum  praecepta  et  veritates  posili- 
vas  Christiaiiae  Rcligionis  quam 
etc.  submittitStanlslausPARCZEWSKi 
ex  Alba  Rossia  Tbcol.  Magister  Se- 
min.Gcn.: — alumnus.  A.m.dcccxxv. 
Vilna'e  typis  Jos.  Zawadzki.  8. 

4181.  a)  Hermannus  Schoten- 
mus  Vita  boncsta  etc.  Cni  ii.  id. 
iiist.  Cbr.  bom.  per  Adrianum 
Ifarlandum  Apborismis  digestam. 
Omula  multo  quam  aiitebac  cmen- 
datiora.  Graccboviac  ex  Officina  Mat- 
thiae  Scbarffenberg.  Anuo  m.d  xli. 
8.  48  kart  niełiczb. 

Dedykacja  datowana  :  Coloniae  ex  acdi- 
bus  meis  Pridie  Idus  Aprilis  m.d. xxvn. 

(Bibl.Ossol.— L.  S.) 
b)  Vita  bonesta  sive  virtulis:  O 
cnocie  abo  Żywocie  Człowiekowi 
przysloynym.  Quomodo  quisque 
vivere  debcat  omui  lempore  et  quo- 
łibet  loco,  erga  Deum  ct.bomines. 
Cicero  Parad.  2.    JNicwicdzą   lu- 

TOM    II. 


dzie,  niewiedzą,  co  za  moc  w  so- 
bie ma  Cnota.  Imię  Cnoty  w  uściecb 
maią,  a  coby  ona  w  człowieku  ro- 
biła nie  wiedzą,  b.  m.  i  r.  8.  80 
kart  nieliczh. 

Z  jcdney  strony  text  łacin.,  typis  itali- 
cis,  z  drugiej  polski  przekład,  drukgocki. 
Tytuł  jest  ozdobami  drukarskiemi  otoczo- 
ny; między  niemi  w  górze  smok  skrzydla- 
ty wijący  się  wkoło  drzewa,  z  napisem: 
Salus  vitae.  Jest  to  ten  sam  znak,  który 
Bentkowski  T.  II.  p.  633.  mylnie  za  znak  cu- 
dzoziemskiej drukarni  uważa.  Sobolewski 
z  druku  wnosi,  ze  u  Sternackiego  jeszcze 
w  Krakowie  było  to  dziełko  drukowane. 
Mozę  też,  dodaje  on,  i  w  Rakowie, coby  bvło 
dostateczną  przyczyną  jego  rzadkości. — 
Polsczyzna  w  przekładzie  wyborna;  do- 
myślać się  należy,  że  to  jest  Klonowicza 
robota;  ale  to  tylko  domysł  ztąd  pocho- 
dzący, iż  Klonowicz  podobnej  tres'ci  pisma 
przekładał,  i  inne  swoje  u  Sternacluego 
drukował.    (L.  S.) 

c)  Vita  bonesta^  sive  virtutis  quo- 
modo  quisque  vivere  debeat ,  omni 
ctate,  omni  tempore,  et  quolibet 
loco  erga  Deum  et  bomines.  Antho- 
re  Hermanno  Schottennio  Hesso. 
Cui    novissime   adjecimus    Institu- 

^  44 


346 


TEOLOGJA,  IJNSTITUCJA  MORALNA. 


tionem  Chrisliani  Iiominls :  per  A- 
driauum  Berlanduin  Aphorisinis  di- 
gestam.  Oinnia  niulto  <|uam  aiite- 
hac  emendatiora  atqiic  dilijjcntius 
exciisso  (sicJ.  Cracroviae  apudHic- 
ronyinuia  Scliarllciiherjj.  Anno 
9i.D.xŁix. 8.  44  kaił nieliczb. (L. S.) 

d)  —  —  CraeoYiaeHier.  Scliarf- 
fenberg.  1555.  8.  (Kat.Ju.) 

e)  —  —  tam.  tvp  Sebast.  Ster- 
nacii.  1603.  8.        '  (Ic.) 

4182.  Pamiętne  życia  cLrzcściań- 
sliiejjo  w  htorym  to  wszystko  znay- 
dziesz  co  czynie  ma  człowiek  cbrze- 
ściauski  począwszy  od  nawrócenia 
aż  do  doskonałości  —  teraz  z  wło- 
skiego na  iczyk  polski  przełożone 
przez  Ks.  Woyciecba  Euporyna 
z  Węgrowca  S.  Pisma  Dok.  w  Po- 
znaniu w  Drtik.  Jana  Wolraba.  U. 
P.1585.  8.  618  str.    (Chł.) 

4183.  Szymon  Wysocki  S.  J.  Ex- 
cytarz  dnszny  alboPrzestrogi  clirze- 
ściańskie  dla  życia  w  każdym  sta- 
nie kromia  obtądzenia  bardzo  po- 
trzebne, w  Kitikowie  w  Druk.iMikoł. 
Loba.1608.8.  355  str.  Zoh.JSoty. 

(Ju.  MS.— Sicnk.  Dod.  do  Bent.) 

4184.  Joan.  BoNAE  Ord.  Cistcrc. 
Principia  et  documenta  vitae  cbri- 
stianac.  Varsaviae  1677.    18. 

(Cat.Janss.  1679.) 

4185.  Micbael.  Rychałski,  For- 
tuna domcstica  sen  iudusiriae  chri- 
stianae  beate  vivendi.  1683.   12. 

(Cat.Jan89.169y.) 

4186.  Micliaelis  Rychalski,  Mnn- 
dus  Sanctus  sivc  nova  industria  ex 
variis  rebus  et  occasionibus  propo- 
sita.  Posnaniae  1687.  8. 

(Cat.Janss.  1699.) 
4187  a)  Abrys  doczcsney  szczęśli- 
wości między  cieniami  ludzkiego 
nieukonlentowaiiia  na  widok  wy- 
stawiony dla  pożytku  duchownego 
Diecczycy  Łuckiey  y  Brzeskiey 
przez  X.  Stanisława  Witwickiego 
Biskupa  tamecznego  w  Roku  1685. 
w  Warszawie  u  Karola  Ferdynanda 
Scbreybera.  8.  238  sir.  i  4  karty 
na  przodzie. 

Dedykacja  Królewicowi  Polskiemu  (nie 
wyrażając  jakiemu).    (F^.  S.) 


b)  Abrys  doćzesncy  szczęśliwo- 
ści między  cieniami  ludzkiego  nie- 
ukontentowania  na  widok  wysta- 
wiony —  przez  J W.  JX.  Stanisława 
Witwickiego  Biskupa  Łuckiego  y 
Brzeskiego  naprzód  w  Warszawie 
r.  1685,  a  teraz  powtórnie  w  Wil- 
nie—w  r.  1748 —  wydany,  w  Druk. 
Akad.  S.  J.  8.  238  str.  i  arkusz  na 
przodzie. 

Dedykacja  do  Tadeusza  i  Izabelli  z  Ra- 
dzivciłłówOgińsklchKasztellanówTrockich, 
od  Drukarni  Wileń. 

c)  Obraz  prawdziwego  Chrze- 
ściaiiina  w  obowiązku  nie  tylko 
w  powszechności  ale  i  w  szczegól- 
ności każdemu  stanowi  należących; 
niegdy  przez  J  W.  JmcX.  Stan. Wit- 
wickiego Bisk.  Łuck.  i  Brzez.  wy- 
rażony— w  Krakowie  175K  w  Druk. 
Mich.  Joz.  Ant.  Dvaszewskiego.  8. 
333  str.     (Chł.) 

,1)  _ ,v  Wilnie  w  Dr.  XX. 

Franciszkanów  1754.  8. 

(Sienk.Dod.  doBent.) 

e)  Stanisława  W^itwickiego  Bi-  . 
skupa  Łuckiego  i  Brzesk,  o  Szczę- 
śliwości doczcsney  pisma.  W  roku 
1685  podtytułem  ahrys Szczęślhvo- 
ści  doczesney  wydane,  a  teraz  prócz 
odmiany  w  tytule  wiernie  przedru- 
kowane, w  Warszawie,  w  Druk. 
JSadw.  J.  K.M.  1779.  8.  237  str. 

4188.  Grammatica  alias  Litera- 
tura eiustjne  Construetiones  ad  Do- 
gmata  Christiano-  Politico- Moralia 
rcYocalae  in  gratiani  Studiosae  ac 
Diaecesanae  Juyentutis  per  Nos 
Stanislaum  in  Magna  WitwicaWiT- 
wiCKi  Dci  et  Apostołicae  Sedis  Gra-  . 
tiaEpiscopum  Luceoriensem  et  Bre- 
stensem.  An.  D.  mocłxxxvii  in  lu- 
cern edita.  Varsaviae  typis  Caroll 
Ferdin.  Schreiber  S.  R.  M.Typogr. 
8.   322  str.  i  2  kart  na  przodzie. 

Dedyk.  Alexandro-Tvi  Benedyktowi  Stani 
slawowi,  i  Konstantemu  Filipowi  Władysła- 
wowi synom  Króla  Jana  III.  Zoh.Noty. 

4189.  Zbiór  Powinności  Chrzc- 
ściauskiey  świeckiego  i  duchowne- 
go stanu  przez  X.  Stanisława  Wit- 
wickiego Biskupa  Łuck.  i  Brzesk, 
w  Wilnie  1757.  8.  Zob.Noly. 


TEOLOGJA,  INSTITLCJA  MORALNA. 


347 


411H).  Rozkaz  Chrystusów  Czyń 
liohrze  a  strzeż  się  zlcgo  wytłuma- 
czony.—  JW.  P.  Annie  z  Ossoliń- 
skicli  Szauiawsliiey  Pod^toliny  Ko- 
ron.—od—  X.  M.  H.  (Michał  Ha- 
cki)  K.  K.  ofiarowany.  R.  P.  1730. 
—  w  Warszawie  w  Druh.  Coli. 
Scłiol.  Piar.  4.  204  sb:  i  3  kart 
na  przodzie. 

4191.  Forma  nt  norma  sohrie,  jii- 
ste ,  pie  ac  ehristiane  vivendi ,  li- 
cet a  Pa;;atris  conseripta,  et  ex  eis 
collccta,  Christiaiiis  tanien  Calholi- 
cisguc  perutilis  et  per  sin^ulas  an- 
iii  dies  distribnla— Cplsishjnio — Jo- 
sepho  Sanjjus/ho  Capitaneo  Creme- 
iiecensi— oblata.  A.  D.  1749.  Lu- 
blinitypisColl.S.J.  8. 

4192.  Prawa  boskie,  ludziom  ka- 
źdcg"0  stanu  y  kondycyi  nieprzeslę- 
pne  albo  kazania  o  dziesięciu  przy- 
kazaniach boskich  przez  X.  Anto- 
niejyo  Choiisackiego  Schol.  Piar. 
w  Krakowie  w  Druk.  M.  J.  A.  Dya- 
Bzewskiejjo  17.52.  4.  225 str.CL.S.) 

4193.  Przestro{fl  cbrześciańskie 
dla  kaźdoffo  ludzi  stanu  pożyteczne 
iiie{jdyś  przez  Dokt.  Franciszka  de 
AviLA  po  hiszpańsku  napisane  po- 
wtórnie po  polsku  przedrukowane 
R.  1752.  w  Warszawie  w  Druk. 
Schol.  Piar.  8.  28^ 
przodzie  i  regestr. 

Przypis.  Zofii  z  Krasińskich  Lubomirskiej 
Wojpwodz.  Lubel. 

4194.  Instrukcja  względem  pryn- 
cypaluieyszych  punktów  Religii,  o- 
byczaiow  i  prjystoyncgo  rządzenia 
się  na  świecie  z  Pisma  S.  wyięta  od 
Oyca  córce  swoicy  dana,  przez  X. 
Woyciccha  Kłosowicza,  Kanonika 
Warszawskiego  i  t.  d.  w  Supraślu 
r.l758.  4.  290  str.     (L.  S.) 

4195.  Religia  cnota  i  doskona- 
łość chrześciańska  przezX.  S.Ubeu- 
MAiNowiczA.  Tom  I.  w  Kaliszu  1760. 

8.  (Kat.Friedl.) 

4196.  Człowiek  cbrześciański 
w  swoim  prawic  i  powinności  wy- 
uczony odX.  Pawła  Segnerego  S.  J. 
wr  polskim  ięzykii  w  Warszawie 
1761.    4.  (Kat.  Pilch.) 

4197.  IIpeno^oÓHaro  EcfpeMa  Cn- 


pHHa   paSHbia    noyHHmeAbHbiA  cao- 

na  MOHamecnoMy  h  MipcKoniy  cocrao- 
Hiiiio.  IlepeBo^h  OT.  rpeiecKaro.BHAB- 
Ha  1764.   4     (Sopik.1.96.) 

4198.  Przestrogi  y  Uwagi  nad 
obowiązkami  hużdego  Stanu  pobu- 
dzaiące  Chrześcian  do  zadosyć  czy- 
nienia powołaniu  ich  ,  D/.ieło  po- 
żyteczne wszystkim  którzy  żyć  pra- 
gną duchem  prawdziwey  y  gruuto- 
wuey  pobożności.  Wydane  nay- 
przod  w  fraucuzkim  języku,  z  frau- 
cuzkiego  na  włoski,  a  teraz  /,  wło- 
skiego na  polski  język  przelłoma- 
czone ,  przez  iedriego  Zakonnika 
Scholarum  Piarum.  Ksiąszka  pier- 
wsza, w  Warszawic(u  Piarów)1768'. 
8.  691  str.  i  2  karty  na  przodzie. 
Ksiąszka  druga  714  str.   (L.  S.) 

41 99. Chrześcianin poczciwy  czło- 
wiek albo  przymierze  obowiązków 
życia  chrześciańskiego  z  oboi^iąz- 
kami  życia  obywatelskiego  przezX. 
Bełlegarde  po  franCuzku  napisana 
a  przez  iedncgo  Xicdza  Schol.  Piar. 
Prowincyi  Polskiey —  na  oyczysty 
ięzyk  przełożona.  R.  1769.  w  War- 
szawie w  Druk.  Scho.  Piar.  8.  2  to- 
my 4ii  1421  str.  Obok  text  fran^ 
cuzki. 

Tłómaczenie  Alexego  Ozga. 

(Beiilk.  NotyMs.) 

4200.  Uwagi  o  uszczęśliwieniu 
w  tym  życiu  doczesnym  po  polsku 
ł  po  franc.   wWarsz.  1770.  8. 

(Kat.  Pilch.) 

4201.  INaprawa  rozsądku  i  oby- 
czaiow  Chrześcianina  ludziom  ka- 
żdego stanu  |M'zez  X.  B.  Rogacyu- 
szA.   w  Warszawie  1776.  8. 

(Kat.  Friedl.) 

4202.  Religia  Chrześciańska  do- 
wiedziona przez  uczynki  przez 
l'Abbe  HouTEViLLE,  z  francuzkie- 
go.  w  Warszawie  w  Druk.  XX. 
Missyon.  R.  mdcclxxxiii.  8.  464 
str.,  2  kart  na  przodzie  i  re- 
gestr. .  " 

4203.  Nauki  o  nabywaniu  cnoty 
w  młodości  i  obraniu  stanu  życia 
na  pięć  części  podzielone  wydane 
w  Paryżu  R.  1748  przez  X.  Karola 


348 


TEOLOGIA,  INSTITUCJA  MORALNA. 


GoBiNET  Doktora  w  Teologii"  Sor- 
bonskiego  przetłóniaczone  dla  mło- 
dzi polskiey  przez  X.  Martyiiiana 
Nafahkiego  Schol.  Piar.  potrzecie 
do  druku  podane  r.  17-91.  v/  Warsz. 
w  Druk.  Schol.  Piar.  8.  457  str., 
3  karty  na  przodzie  i  regestr. 

4204.  Kazanie  o  zasługiwaniu 
w  młodości  na  łaskę  u  Boga  i  u 
Ludzi  w  Niedzielę  L  po  Trzech 
Królacb,  do  Młodzieży  edukuiąccy 
się  w  Konwikcie  Warszawskim  XX. 
Sch.  Piar.  miane  przez  X.  Gabrye- 
la od'Op.  ś.  Józefa  i  t.  d.  w  War- 
szawie r.  1792.  8.  42  str. 

4205.  Kazanie  o  zasadach  szcze- 
gólney  każdego  człowieka  i  po- 
wszechney  narodów  szczęśliwości, 
w  cnocie  tylko  mogących  się  znay- 
dywać  przy  zaczęciu  Seymu  Gro- 
dzieńskiego r.  1793  mówione  przez 
X.  Jana  Nepomucena  Kossakow- 
skiego Prałata  Katedry  Wileuskiey, 
w  Wilnie  wDr.przy  Akad.  8.  ik  ark. 

4206.  Kazanie  o  środkach  i  spo- 
sobach ,  zachęcaiączch  do  Cuoty, 
i  zrażaiących  występki ,  w  celu  ,  1 
widokach,  Duchownycb  razem,  i 
politycznych,  uważonych,  w  dzień 
uroczystości  S.  Stanisława  B.  K.  i 
M.  Korony  Polskiey  r  Nayiaśuiey- 
szego  Stanisława  Augusta  Króla 
Polsk.  i  W.  X.  Lit.  Patrona  do Nay- 
iaśn.  Rzptey  Stanów  w  podwoio- 
iiym  JWW.  posłów  składzie,  na 
Seym  ordynaryiuy  Warszawski  pod 
Związkiem  Konfederaćyi  Zg^roma- 
dzonych,  w  Kościele  parafialnym 
S.  Krzyża  Warszawskim,  przez 
Ignacego  Witoszyisskiego  ,  Ka- 
znodz.  Król.,  Kanonika  Katedr: 
Kamienieck.  i  Koadiutora  Warsz. 
dnia  8  Maia  R.  P.  1791  mówione  za 
dezwol.  Zwierzchn.w  Drukarni  Na- 
dworney  J.K.M.  i  P.  KómmissyiE. 
N.  4.  36  str.  (B.  Horod.) 

4207.  ChrześciahiiiPielgrzym  do 
nicbieskiey  oyezyzny,  czyli  iakim 
być  powinien  clirześciański  czło- 
wiek w  drodze  ninieyszcgo  życia — 
R.  1803  w  Wilnie  w  Druk.'  XX. 
Bazyliauow.  Części  dwie  116  i 
209  str. 


Przypis,  do  Nikodema  Puzyny  Kanonika 
Wileń.  od  autora  X.  Józefa  Legowicza  S. 
T.  D.Pleb.Korkozysk.,  datowane  w  Wilnie 
r.  1804. 

♦ 

4208.  Stanisław  Warszewicki. 
Zwierzciadlo  człowieka  Chrześciań- 
skiego.  w  Poznaniu  1598. 

(Siarcz.) 

4209. Herm.  RATunAiNNs.Tugend. 
Spiegel.  Dantzig   1620.  4. 

(Compen.  Priesc.  Bibl.  p.  216). 

4210  a)  Wielkie  Zwierciadło  przy- 
kładów i  t.  d.  jak  niżej,  w  Krako- 
wie, w  Dr.  Macieja  Andrzeiowczy- 
ka  1621.  fol.      (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

b)  Wielkie  zwierciadło  przykła- 
dów, więcey  niżli  z  osmiudzicsiąt 
Pisarzów^  pobożnością,  nauką  i 
starowiccznoscią  przezacnych:  tak- 
że z  rozmaitych  bistoryy  i  trakta- 
tów Kościelnych  wyięte  przez  ie- 
duego  niemianowanego  który  żył 
około  roku  1480,  potym  przez  X. 
Jana  Maiora  S.  J.  dowodem  sa- 
mych Autorów  obiaśnionć:  tudzież 
więcey  niżli  dwiema  tysiącami 
przykładów  rozmaitych  szeroko  roz- 
wiedzione, potym  przez  X.  Anto- 
niego D  aur  oulciusaS.  J.  który  wiel- 
ce znamienitą  xicgę /''/ores' eoremp/o- 
rum  (wydal?)  szerzey  napisanej  a  na 
ostatek  przezX.Szymona  f^ysocJtie- 
^oS.  J.  na  polskie  znowu  przełożo- 
ne, a  teraz  świeżo  po  trzeci  raz  przez 
X.  Jana  Lesiowskiego  S.  J.  z  przy- 
czynieuieem  wielu  przykładów  y 
poprawą  wielu  omyłek  sporządzo- 
ne, w  Krakowie  w  druk.  Ant.  Wo- 
sinskiego  1633.  fol.  1467  str. 

(Noty  Anon.) 

c)  Zwierciadło  przykładów  z  ro- 
żnych pisarzow,  pobożnością,  na- 
uką i  starożytnością  przezacnych 
także  z  rozumnych  historyi  i  tra- 
ktatów kościelnych  wyięte  naprzód 
przez  X.  Jana  Majora  Soc.  Jesu 
ohiaśnioue  potym  przez  X.  Anto- 
niego Dauroulciusa  S.  J.  rozsze- 
rzone Tom.  i.  II.  w  Kaliszu  w  Druk. 
Koli.  S.  J.  R.  R.  1690.  4.  492  i 
429 str.  oprócz  2  kart  naprzodzie, 
gdzie  przypisanie  KoUegium  Kali- 


TEOI^OGJA ,  INSTITUCJA  MORALNA. 


349 


shiego  Annie  Zamoyskiey.  W.  Pod- 
skarbiney  Kor. 

4211. Liilirecya  Rzymska  i  Clirze- 
^ctańska.  J.  D.S.  (Jan  Dymitr  So- 
ŁiKOłTSKi.)  6.  m  ir.  4. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent) 

4212.  Portret  Damy  poczciwcy 
rozsądney  i  prawdziwie  chrześciań- 


skicy  przez. X.  Goussaulta  w  Kra- 
kowie 1779.    8.  (Kat.   Friedl.) 

4213.  Cnotliwa  Glir/eściaiiska 
Dama  Innym  świeckim  Pannom  i 
Wdowom  przymłodszym  l.n  naśla- 
dowaniu pohazana  i  t.d,  wMarian- 
polu  R.  1786.  8.  85  str.  (L.  S.) 


I-     ', 


f)    Obowiązki  stanów. 


4214  a)  Obowiązki  Człowieka 
Ckrzcścianina  y  Obywatela  na  Ro- 
slsiey  Religii  prawie  przyrodzonym 
ujjruntowane  przez  X.  Józefa  Łego- 
A^iczA  Plebana  Korkozyskicgo  ze- 
brane y  do  druku  podane  R.  1781. 
w  Wilnie  w  Druk.  przy  Akad.  8. 
80,  64,  67  str.,  ^  ark.  na  przo- 
dzie   i  regestr. 

Przypis.  Tad.  Ogińskiemu  Wojewodzie 
Trock. 

b)  —  —  Edycya  druga,  w  Wil- 
nie w  Druk.  XX.  Razylianow  R. 
1808.  8.   203  str.  i  regestr. 

4215j  X.  Dominik  Łapii^ski.  2.  o 
Powinności  dopełnienia  obowiąz- 
ków Człowieka  Chrześcianskicgo  i 
Obywatela;  miane27 czerw.  wKość. 
Katedr.  Wileń.  na  Urocz.  S.  Wła- 
dysława Króla  1810.  8.  24  str. 
♦ 

4216.  O  obowiązkach  wzaie- 
mnycb  rodziców  y  dzieci ,  oraz  na 
czym  tychże  wychowanie  zależy, 
Kazanie  w  kościele  metropolitalnym 
Lwowskim —  podczas  Jubileuszu 
r.  1795  od  —  X.  Serafina  Zabłockie- 
go S.  Teol.  Doktora  Prouincyała 
S.  J.  XX.  Franciszkanów  —  oraz 
Gwardyana  Konwen.  Lwow.wLwo- 
wie  1796  drukiem  G.  W.  Wichma- 
iia.  8. 

4217. Marcin  Czechowicz.  Zwier- 
ciadło Panienek  Cbrlstianskicii ,  kn 
obeyrzeniu  się  w "  powinnościach 
swych  Christianskich  teraz  nanowo 


urobiovie.  w  Rakowie  w  druk.  The- 
ofila  Adamowicza.  Roku  od  naro- 
dzenia Syna  Roźego  1582.  4.  i09 
kart. 

Dedyk.  Marcina  Czechowicza  Zofii  i  Zu- 
zannie Łasociankoin  Podczaśzakoin  Ziemi 
Lubelskiej.     Zob.  Noty, 

4218.  Kazanie  abo  Kolenda  któ- 
rą w  Warszawie  w  kościele  S.  Ja- 
^a  Stanowi  Paniciiskicmu,  Senator- 
skiemu X.  Walenty  Groza  Fabri- 
eius  Theolofę  S.  J.  Kaznodzieia  .}. 
K.  M.  w  dzień  Trzech  Krolow  dał 
R.  1622  drujfi  raz  przedrukowane 
w  Krakowie.  Drukarni  Łuk.  Kupi- 
sza.  R.  P.  1648.  4. 

4219.  Palma  Panieńska  albo  Roz- 
prawa ostanie  DrAewiczyu} .  [bez ty- 
tułu ,  od  karty  i  ai  do  350). 

(Ju.?.lS.) 

4220.  Szymon  Wysocki  S.  J.  O 
Stanie  Panieńskim.  (Siarcz.) 

4221.  Ray  Panieński  w  którym 
się  rozkwitała  zbawienne  kwiaty, 
to  iest  cuoty  święte  ,  istotnie  nale- 
żące do  zacliowania  całości  czys.to- 
ścl  Panieńskiey.  w  Krakowie  1682. 
12. 

Autor  bezimienny  Ignacy  TŁUCZYSski.  S.J. 
(Nieś.) 

4222.  Nauka  lako  Slan  Wdowi 
przystoynie  icliwalebnieinoźe  bydź 
prowadzony.  Każdey  personie,  na- 
bycia prawdziwego  Nabożeństwa 
pragnący,  bardzo  potrzebna  I  poży- 


teczna—  Zrozlicznycl)  Kj 


nff 


Wi 


Icbnego  X.  Juliusza  AndrocegoSo 


350 


TEOLOGJA,    mSTlTUCJA  MORALNA. 


cictatjs  Jcsu  wyicta,  a  teraz  z  Wło- 
skiego na  Polskie  przez  iednego  Ka- 
płana tegoż  Zalionn  iesl  przełożona 
•w  Kaliszu,  w  Drukami  Woycie- 
cłia  Gedeliusza  Roku  Pańskiego 
1606.8. 

Przypis,  tłómacza  Szymona  ff^ysochiego 
Elżbiecie  Sieniawskiey.       Zob.  Dioty. 

(Ju.   Rp.) 

4223.  Praeyisioncs  senectulis  per 
fres  partes  distrikutae  in  quibns  ra- 
rae  ae  perneccssariae  veritales  cum 
omnibus  Christ!  fidelikus —  qua  tke- 
oricc  quapractice  proponuntur.  La- 
bore  ae  industrta  R.  P.  Gasparis 
Druźbicki  S.J.  Tbeologi.  An.  1073. 
8.  Editio  postliiiina.  £xtypogr.  Coil. 
Caliss.  S.J.  8.  203  str.  4  karty  na 
przodzie  i  regestr. 

Przypis.  Bonawenturze  Madalińskiemn 
£piscopo  Melonensi,  Coadiutori  Episcopa- 
tus  Płocensis. 

4224.  Kazanie  w  Kaplicy  Collegil 
Nobiłium  Jehmć  XX.  Piarow,  do 
Kawalerów  tau»  edukuiących  się 
w  Warszawie  w  JNiedzielc  pierwszą 
po  trzecb  Krołacb  Roku  1775  niiane 
przez  Jmci  X.  Michała  Kaiipowicza. 
w  Warszawie  w  Druk.  XX.Schol. 
Piar.  8.     (L.S.) 

4225.  INauka  o  Religii  iobyczay- 
ności  w  czterecb  ka/aniacłi  dana 
JJPP.  Kadetom  w  Kaplicy  Korpusu 
R.  1787.  przez  X.  Gabriela  od  O- 
pieki  S.  Jozefa  Karmelitę  Bosego 
Kaznodzieię  J.  K.  Mci  Ordynaryn- 
sza  w  Kościele  Warszaw.  XX.  Kar- 
melitów R.  1790.  w  Warszawie  u 
P.  Dufour.  8.  108  str.  i  oddzielnie 
23  str.'.  Mowy  przed  uroczystym 
obrządkiem  obleczenia  kadetów 
w  mundur  korpusowy  miany  tegoż 
roku.     (L.S.) 

Dedykacja  do  Xcia  Adama  Czartoryskiego 
Gen.  Z.P.  it.  d. 

4226.  rVauki  dla  młod;^i  iak  maią 
urządzać  swe  życic  przezX.  Michała 
Ign.  WiCHERTA.  Część  1,  II.  w  Ło- 
wiczu. 1792.  8. 

(Kat.  Piar.  Wąr.  1822  p.  89). 

4227.  Kazania  krótkie  do  wieku 


i  obyczaiów  cdukniąccv  się  młodzi 
przyslo.sowane  przez  X.  Winc.  Ja- 
KCBOWSKiEGO.  W  Warszawic  1808.8. 
(Kat    Piar.  War.  1822.  p.  72). 

4228.  Joan.  WereszczySski.  Re- 
guła ,  to  iest  nauka  albo  postępek 
dobrego  życia  Króla  każdego  Chrze- 
ściausiiiego.  w  Krakowie  w  Druk, 
Andrz.  Piotrkowczyka  1587.  4.  i57 
str.     (Osin.  O  zycin  P.  Skargi,  p.  85). 

4229.  Reguła  id  est :  Institutio, 
seu  Cursus  ritae  cuiusque  Regis 
Cliristiani.  Scripta  polonice  per 
Rvnd.  in  Cbr.  Patreni,  D.  Josephum 
Wereszczyńshi  diviua  ordinatione 
Abbatem  Sieciechoyicn.  Latinered- 
dita  a  Sebastiano  Sulmircensi  Acet^- 
no  ,  Lublini  causaruui  Judnicariim 
Judice.  CraGOviac  in  oificiiia  An- 
drcae  Pelricovii.  1588.  4.  Zob. Noty. 

(Janoc.  I.   4.) 

4230.  Epistoła  Caroli  Cardinalis 
Boromei  ad  Amlream  Cardinaleni 
Battorcum,  De  instituenda  \itae  ra- 
tione  Principi  Ecciesi&slico  conue- 
nienti.  Romac.  ExTypog.  Barthol. 
Ronfadini.   In  ria  peregrini  M.n.xc. 

4.  i  ark. 

Jest  tu  i  odpowiedź  Kardynała  Batorego. 

(L.S.) 

4231.  De  Officio  Principis  Chri- 
stian! Libri  łrcs  auetore  Roberto 
Bellarmino  S.  R.  E.  Card.  c  S.J. 
ad  Sereniss.  Principem  Wladisla^ 
um  Siglsmundilll.  Pol.  et  Suec. Re- 
gis filium —  Coloniae  sumpt.  B. 
Gualterl  A.  m.dc.xix.  12.  620str. 
i  8  Jiart  na  przodzie. 

Od  str.  595  do  końca  jest  życie  S.  Kazi- 
mierza przez  .Icrzego  Święcickiego  (Gre« 
gorius  Suucciski)  Kanon.  Katedr.  Wileń. 

4^232.    Polityka    Boża—     Rządy      < 
Chrystusowe  przez  Franciszka  Quc- 
Ycdu  YiLLEGAS  Kawaicra  z  Zakonu 

5.  Jakuba  Pana  na  Dzierżawie  na- 
zwanćy  de  la  Torrc  dc  Juan  Abad 
przypisana  P.  Casparowi  z  Gurma- 
nn  Hrabi  Xiążęciu  Wici.  Kancle- 
rzowi Panu  moienin.  z  Hiszpaii- 
skiefjo  na  polski  ięzyk  przełożona 
1633.      Zoh.  Noty.  (in.  Up.) 


TEOLOGJA,   INSTITUCJA  MORALNA. 


351 


4233.  Bonawentura  Czarlinski. 
Wizerunek  Xiążcela  Katolickiejyo , 
Kazanie  1637.  4.  (Kat.  Ju.) 

4234.  Sycntosl.  Sigism.INiwiCKi, 
Reguła. vitae  sacro  polllica.  Danti- 
Sci    1687.    8.  (Cat.Janss.  1688). 

4235.  Kazania  o  powinności  usza- 
nowania Króla  przez  X.  Zacuarya- 
szEWiczA  S.  J.  2.  przeciwko  Królo- 
bóystwu.  3.  przeciwko  złym  przy. 
sięgom  przez  X.  Lachowskiego  S. 
J.4.'  ua  wotywie  dziękczynienia  P. 
Bogu  za  zacłiowanie  Królu  przez  X. 
Piramowicza  S.  J.  wWarsz.  1772.8. 

(Kat.  Pilch.) 

4236.  Kazanie  o  Zwierzchności 
JW.  JXicdzu  Franciszkowi  Kandy- 
dowl  Hrabi  na  Tenczynie  Ossoliń- 
skiemu Biskupowi  Kijowskiemu  i 
Czernicko  wskiemn  Prezydentowi 
Kapituły  Prowincyalney  w  Niedzie- 
lę ośninastą  po  świi)tkacli  na  Kapi- 
tule Prowincyalney  Xlczy  Franci- 
szkanów niiane  w  Konwencie  Wa- 
reckim przez  X.Jana  Kaluszewskie- 
tio  Franciszkana  dnia  25  września 
1774.  S.inSSstr. 

4237.  Jan  Kainty  Torianl.  Ka- 
zanie o  długim  wszelkley  zwierzch- 
ności trwaniu,  w  Krakowie,  w  Dr. 
Akad.  1778.  8. 

(Sieni?.  Dod.   do  Bent.) 

4238.  Kazanie  o  obowiązkacłi  ku 
Królowi  na  niedzielę  XXn.  po  świą- 
tkach dnia  16  Października  rokul785 
miane.  8. 

4239.  Kazanie  o  obowiązkach  ku 
Cesarzowi  na  niedzielę  22  po  świą- 
tkach dnia  7  listopada  roku  1826 
miane  przez  X.  Justyna  Korwin  Sa- 
kowicza Altarystę  w  Kościele  Al- 
lary.  w  Gubernii  Wileńskicy,  Po- 
wiecie Osziniańskim  ,  Dobrzysz- 
kach.  Wilno  w  Druk.    Dyecez.  u 


XX.Missyonarzow  przy  Kościele  S. 
Kazimierza.  1828.  8. 

4240.  X.  Franciszek  Borowski. 
O  wzaiemnych  obowiązkach  panów 
i  pospólstwa  Kazanie  na  uroczy- 
stość orderową  S.  Stanisława  w 
Warszawie  w  Druk.   Kom.  Eduk. 

1787.  8.  28str. 

4241.  Sewer.  BiEŁiivsKi  S.J.  Wi- 
dok godny  oka  Boskiego,  Sędzia 
sprawiedliwy  z  ambony  reprezen- 
towany, 1733.   b.  m.  fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 
♦ 

4242.  Liber  de  bono  usu  Curiae 
compendio  scriptus  perR.  P.  F.  Jo- 
annem  a  Jesu  Maria  Garmclitam  Dis- 
calceatum  —  Romac  primum  ap. 
Jac.  Mascardum  m. dc. xii.  deinde 
Cracoyiae  ap.  Andr.  Pelricov.  A. 
1614.  recusa  (sic).  12. 

4243.  Kazanie  abo  Pcregrlnacya 
w  gore  naReformc  obyczaiowDwor- 
skich  Przeczysley  Panny  Mariey 
w  dzień  Święta  Nawiedzenia  iey 
w  domu  Elżbiety,  w  Krakowie  na 
Piasku  przez  X.  Kaz.  Ja.  Woyszna- 
nowiczA  J.  K.  M.Sekr.  r.  1647.  wy- 
stawiona, w  Krakowie,  w  Dr.  Fr. 
Cezarego.  4.   3  ark.  (Chł.) 

4244.  Kazania  dla  Panów  Wiel- 
kiego i  sławnego  Kaznodziei  Kró- 
lewskiego Jana  Massylona,  Bisku- 
pa Klerniontańskiego,  przed  dwo- 
rem francuzkim  miane  a  teraz  od 
JO.  Xcia  J.  J.  K.  K.  Ł.  i  W.  P.  K. 
na  polski  ięzyk  przełożone  i  dodru- 
ku podane.  JomiArszcze^ó/My.wKrak. 
kosztem  i  druk.   Ignacego   Grcbla. 

1788.  8.  248.  sir. 

Jest  tu  kazań  11.  pod  ostatnlem  napis:  ko- 
niec Tomu  dziesiątego.     (L.S.)    < 


S)    Cnoty    pojcdyiieze. 

4245.  MarianusCosTEisus.  Typus     gionis  et  irrcligiosltale.    Posnaniae 
Terae  religionis  sen  Tractatus  Spc-      in  Officina  Alb.  Beguli  1643.  4. 
culativU8  et  Moralis  de  Vir,tute   reli-  Przypis.   Kapitule  Warszawskiej. 

(.Ju.  Ms.) 


35^ 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  MORALNA. 


4246.  Woyciecli  Tyminiecki  S.  J. 
Fundament  Ćapitoiium  sprawiedli- 
wości Bojaźu  Boża.  Kazanie,  w  Ka- 
ilszuwDr.S.J.17I3.  fol. 

(Sienk.Dod.  doBent.) 

4247.  Cnota  ufności  w  Bogu  le- 
mu  uaymilsza  ludziom  każdego  sta- 
nu ,  tak  do  osit)gnienia  zbawenia 
lak  do  zniesienia  którychżekolwiek 
nayprzykrzeyszycL  dolegliwości  i 
do  otrzymania  grunlowney  w  życia 
chrześciauskim  szczęśliwości  nay- 
potrzebnieysza  od  W.  X.  Mikolaia 
du  Sault  zakonu  towarzystwa  Je- 
zusowego w  R.  P.  1596  opisana  a 
teraz  na  polski  ięzyk  przez  Anielę 
Oziemhłowską  Sędziankę  Ziemską 
Brzesko-Litewską  przełożona. wKa- 
liszu  w  drukarni  J.  K.  Mci  i  Rzplity 
in  Colleglo  Soc.  Jesu  R.  P.  1770.  8. 
U89str.     (B.) 

♦ 

4248.  Franciscus  Staczewic. 
Theol.Aud.  in  Coli.  Posn.  S.  J. 
Meum  et  tuum  a  Theoiogia  in  jus 
Tocatum.  Posn.  in  Off.  Alberti  Re- 
gali.   1636.      (Slenk.  Dod.  do  Bent.) 

4249.  Asscrtiones  theologicaede 
Jurę  et  Justitia  nec  non  de  Pruden- 
tia  aliisque  yirtutibus  moralibus  ex 
ipsa  earum  natura  desumptae —  a 
Jacobo  Jaskmainicki  S.  Theol.  Au- 
ditore  in  Cardlnalltio  HosianoColle- 
gio  Soc.  Jesu  AnnoMDCLXiv.  Bruns- 
bergae  typis  Henr.  Schulłz.  fol.iJ^ 
ark.  ■pięknym -petitem,  drukowanych. 

Przypis.  Wojciech.  Zygmunt,  a  Brzezi- 
ny Brzeziński.      (L.  S.) 

4250.  Praclectiones  theologicac 
de  iure  et  iustitia  P.  Tbomae  Mło- 
dzianowski eto.  Leopoli  typis  Coli. 
S  J.  A.D.  M.Dc.Lxvii.  fol.  66str. 
i  regestr. 

4251.  Diva  Aequitatis  biłanx  ad 
scliolasticam  examinata  Stateram 
seu  Conclusiones  TLeologicae  de 
Jurę  et  Justitia ,  quas  publice  de- 
fendendas  snscipit  Rei.  Fr.  Raphael 
Michalski  Ord.  S.  Pauli  Primi  Ere- 
niitae.  Crac.  in  Offic.  Scłiedeliana* 
fol.  1672.  fol.  2^  ark.  (L.S.) 

4252.  111.   et  Rnd.  D.  D.  Stani- 


slao  Święcicki  Episcopo  CliełmensI 
Fundatori  S.  Tlieologiae  nec  non 
Perill.  Rnd.  D.  Nicolao  Stanislao 
Święcicki  Abbati  Tremesnensi  etc. 
dedicat  Praefationem  dc  Jurę  et  Ju- 
stitia in  Introductione  S.  Tbeolo- 
giae  habitam  Theologica  Facultas 
Collegii  Varsav.  S.  J.  Anno  1680. 
Varsaviae  excudebat  Car.  Ferd. 
Schreiber  A.  D.  1680.  4.  Na  koń- 
CU  wyrażono ;  Tractatus  Theologi- 
cus  de  Jurę  et  Justitia  babita  (sic) 
In  Auditorio  Theol.  Coli.  Varsav. 
S.J.  a  R.  P.  Andrea  Wyrwicz  S.  J. 
i  ark. 

4253.  Seweryn  Biełu^ski.  S.  J. 
Sprawiedliwość  można  i  mężna  Ka- 
zanie. Typ.  Coli.  Caliss.  S.  J.  1729. 
fol.     (L.'S.) 

4254.  Antoni  ad  Niepok.  Poczęć. 
N.  P.  M.  Krzywda  na  pierwszym 
oku  I  czele  sprawiedliwości  położo- 
na Kazanie,  w  Warszawie,  w  Dr. 
Scb.  Piar.,  1731.  fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

4255.  Astraea  Tbomistica  InZo- 
diaco  coeli  Poloni —  Jll.  acExceIl. 
D.  D.  Francisco  Bieliński  Palatlui- 
dae  CulmensI  etc.  etc.  scbołastico- 
dogmaticis  de  Jurę  et  Justitia  thesi- 
biis  publicae  luci  propositis —  dedi- 
cata  A.  D.  1752.  Lublini  tvpisColl. 
S.  J.    fol. 

Przpis.  Bielińskim  u  którego  podpis:  F. 
Joan.  Stobiecki  in  Conventu  Luhlin.  O.P. 
S.  Th.  Professor  Primarius. 

4256.  Conclusiones  Theologicae 
ex  Tractatibus  de  Legibus ,  jurę  et 
iustitia,  spe  et  cbaritatc.  Propn- 
gnandae  in  Aed.  Stradomiensibus 
Congreg.  Missionis.  A.  1752.  Cra- 
coviae  typ.  M.  J.  A.  Dyaszewski.  4. 
i  ark.  (L.S.) 

4257.  Jałmużna  Chrześcińska  a- 
bo  tradycya  kościelna  o  miłosier- 
dziu przeciwko  ubogim  przez  Woy- 
ciecha  Grabieckiego  Dominil:ana. 
w  Warszawie  w  Dr.  Wdowy  i  Dzie- 
dziców Piotra  Elerta.   1653.  8. 

(Ban.  H.  D.  K.  P.  II.  181). 

4258.  Adam.  Gdacics.    Dyskurs 


TEOLOGIA,  INSTITUCJA  MORALNA. 


353 


o  dobrych  uczynkach. DrttkowałGot- 
fryd  Guncel.   1687.  4. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent  ) 

4259.  M.  Samuel HEiSTSCHEL.Das 
gedeyliche  Keichthuni  durth  christ- 
Jichc  Allmoscn  und  milde  Stiftun- 
gen.  Lissa.  1697.  12. 

(Acta  Hlst.  Eccl.  A.  1742.  p.  196), 

4260.  Cnota  miłosierdzia  pobud- 
kami serc  chrześciańskich  zalecona. 
w  Poznaniu.   1741.  8.  (Kat  Friedl.) 

4261.  a)  Sposób  ćwiczenia  się 
w  iałmuźnie  wzięty  z  Pisma  S.  i 
O^cow  SS.  przez  Mikołaja  Koma- 
ROWSKIEGO  we  Lwowie,  w  Druk. 
CoU.  S.J.  1753. 

Por.  Jan.  Lex.  II.   182. 

1>)    Mikołay   Komorowski  Łow- 

czyc  I^ruski.  Sposób  ćwiczenia  się 

w  jałmużnie  z  francus.  we  Lwowie 

w  Dr.  Brackiey  S.  Troycy.  1763.  8. 

4262.  Kazanie  o  Jałmużnie  wy- 
ięte  z  Kazań  pewnego  Biskupa  i  Ka- 
znodziei francuzkiego  przetłuma- 
czone z  francuzkiego  ięzyka  na  pol- 
ski, w  Warszawie  1785.  Drukiem 
Mich.  Grolła  Księgarza  Nadworn. 
J.K.Mci.  8.  55str. 

(Bibl.  Horodcc.) 

.  4263.  Hieron.  Powodowski.  Ko- 
rab zewnętrznego  potopu,  łub  spo- 
sób przeciw  zbytkom  w  jedzeniu  y 
piciu,  w  Krak.  w  dr.  Mik.  Scharf- 
fenbcrga.  1578.  8. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

4264.  Józef  Wereszczyński.  Go- 
ściniec pewny  niepomiernym  nio- 
ezygębom  a  omierzłym  wydmiku- 
flom  świata  tego.  w  Krakowie. 
w  Druk.  Andrzeia  Piotrkowczyka. 
1585.  4.  ii70  str. 

(Osin.  Ożyciu  P.  Skar.  p.85). 

4265.  Ebrietas  vivi  sepuUura  b. 
m.  1669.  4. 

Po  łacinie  i  po  polsku. 

;(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

4266.  Kazanie  o  zbytkach  krajo- 
wi naszemu  szkodliwych  na  zaczę- 
ciu Seyniu  Walnego  Ordyn.  dnia  30 

Września   r.    1782    w   Kollegiacie 
Warszawskiey  przez  X.  Ignacego 
Raczyińskiego  Kanonika  Katedral. 
Tom   IL 


Poznańskiego  mianc.  w  Warsza- 
wie, w  Druk.  Nadwor.  J.K.M.  8. 
36  str. 

4267.  Recepta  z  Nieba  na  choro- 
by dwoiakiego  ięzyka  ,  wyięta  z  S. 
Ewangelicy,  którą  Kościół  Katoli- 
cki czyta  na  XI  Niedzielę  po  Świąt- 
kach :  a  teraz  na  iustancyą  J.  W. 
P.  Jego  Mości  Pana  Kazim.  Leona 
Sapiehy  Podkancł.  W.  X.  L.  dodru.- 
ku  podana  przez  W.  X.  Michała 
G^isKiEWiczA  S.  Theoł.  D.  Soc.  Jc- 
su.  w  Warszawie  w  Drukarni  Pio- 
tra Elerta.  4.  3^  ark.  (za  Króla  Wła- 
dysława IV>  '  (L.S.) 

b) Yilnae  Typ.  Acad.  S.J. 

1646.  4.     (L.S.) 

c) w  Warszawie  w  Druk. 

P.  Elerta.  b.  r.  Zob.  Noty. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

426S.  Stare  błędy  światów  ey  mą- 
drości przeciw  powściągliwości  pa- 
nieńskiey,  wdowiey,  kapłauskiey  i 
zakonney  przez  wolnowiercow  od- 
nowione a  przez  X.  Flor.  Jarosze- 
wicza S.  T.  Lckt. —  z  fałszem  swo- 
im oczywistym  pokazane.  1771. 
w  Lwowie  w  Druk.  SS.  Troycy.  4. 
227  str.     (Chł.) 

4269.  Mowa  Jmci  Xiędza  Kaliń- 
skiego Professora  w  Seminarium 
Wileńskim  o  prawdziwey  y  fałszy- 
wcy chwale  miana  do  JJPP.  Kawa- 
lerów edukuiącycbsię  w  Konwikcie 
Szlacheckim  JJXX.Piiarów  w  dzień 
S.  Jana  Kalasantego.  w  Wilnie 
w  Druk.  XX.  Schol.  Piar.  1777.  8. 
49  str. 

4270.  Kazania  o  życiu  miękkiem 
i  roskosznem  w  Piątki  Marcowe 
mianc  w  Kollegi.icie  Warszawskiey 
przez  X.  Agnela  od  OBarowania 
N:  Maryi  P.  Karmelitę  Bosego  Ka- 
znodzieję Ordyn:  R.  ,  Pańskiego 
1785  dodruku  podane,  w  Berdy- 
czowie, Fortecy  N.  M.  P.  8.  i57 
str. 

4271.  Predigi  iiber  dieEitcłkeit. 
Elbing  1792.  8.  21  str.    (L.  S.) 

4272.  Ueber  die  Gleichheit  der 
Menschen.  Eine  Predigt.  Elbing 
1793.  8.  20  str.     (L.S.) 

45 


.m 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  MORALNA. 


4273.  X.  Dominik  Łapiński,  o 
Przyiazni  Kazai/ic  miaiie  w  Kość. 
W  W.  PP;  Wizytek  w  UroczYst.  Na- 
wiedz. N.  M.  P.  1809  r.  wWiJnie 
^y  Dr.  XX.  Bazyl.  8.  17  słr. 

4274.  Józef  Antoni  ŁodziSski 
Franciszkan.  Jedność  wszystkim 
stanom  kazaniem  zalecona,  w  Kali- 
szu w  Dr.  S.  J.  1725.  fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 


4275.  Benedykt  Józef  Czayko- 
wSKi.  Kazania  o  prawdziwey  miło- 
ści Oyczyzny.  w  Lublinie  w  Dr. 
XX.  trynitarżow.  1789.  H.  J 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

4276.  Kazanie  o  miłości  oyczy- 
zny,  w  dzień  S.  Stanisława  B.  K. 
M.  przez  X.  Jana  Nep.  Kossako- 
wskiego, w  Wilnie  1789.  8. 


C)  Pastoralna. 

I.     w    ogólności. 


4277.  Joan.  Leopolieissis.  De  re- 
cie curandis  ovil>tis  Ciirisli  per  Pa- 
rockos.  CracoY.  apud  Viduam  Flor. 
Unftleri  1548. 

(Czacki  Dysser.   o  Dziesięć.  Warsz.  1802. 
p.  97  nast.) 

4278.  Speculum  Clericorum  ex 
sacris  eloqnii8,  et  orthodoxa  anti- 
quitate  cong^cstum  :  Tractatus  qua- 
tuor  seusernionescontinens.  In  qui- 
bus  clericorum  status,  dig'nitas,  of- 
(icia,g^radiis  :  yitac  institutio  el  cor- 
reclio:  iiira  qnoque  libertates,  et 
praero{>-ativae ,  clarissime  resplcn- 
dentia,  proponnntur.  Authore  Rev. 
Hicronymo  PovoDovioArcbiprcsby- 
tero  Cracov1en.  Cracoviae  iu  Oflic. 
Lazari,  Basilius  Skalski,  A.  D.  1604. 
8.  288  str.  i  4  karty  na  przedzie. 

Dedykacja  do  Arcybiskupa  Gnieźnień. 
.Tana  Tarnowskiego ,  gdy  tu  po  Karnko- 
wskini  na  stolicę  wstąpił.  (Bibl.  Ossol.  L.S.) 

4279.  De  Officio  Curati  ad  pra- 
xim.  Praeeipue  circa  repentina  et 
jjencraliora  Liber.  Joan.  Bapt.  Bcr- 
nardini  Posseyini  Mautuani —  Jussu 
111.  ac  Kev.  I).  Andreae  de  Bnin 
Opaliński  —  Episcopi  Posnanicn. 
Posnaniac  in  Oflic.  J.  Wolrabi.  An. 
l6ll.  8.  359 str.  i  arkusz  na  przo-' 
dzie. 

4280.  Jacob.  Sliwski  Cantor 
Tarnov.  Grus  spiritualis,  sen  vi' 
{•ilantia  Pastoris.  Crac.  in  Offie.  Fr. 
Caesarii.   1617.  4. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 


4281.  Pastor  yig^ilans  sive  ars  rc- 
g^endi  animas,  ex  epistolis  potissi- 
mum  D.  Grejjorii  M.  excerpta — • 
Pastoribus  omnib.  ecciesiasticis 
proposita  per  R.P.  Mattbaeum  Bem- 
BUM  Doctorcłu  Tbeolo{^um  S.  J. 
Cracoriac  in  Offic.  Andr.  Pclrico- 
vii.  A.D.  1618.4.  281  str.  9  kart 
na  przodzie  i  regestr. 

Przypis.  Marcinowi  Szyszkowskicmu  Bi- 
skup. Kraków,  datowane  z  Warszawy  r. 
1G17. 

4282  a)  Memoriale  sciendorum  a 
Clcricis  Jussu  III.  et  Rev.  D.  Ale- 
xandri  S.  R.  E.  Gardinalis  Lndo- 
visii  —  editum  Bononiae  Yilnae 
M. DC. xxvii,  recusum  12.  27  słr. 

b)  Memoriale  sciendorum  a  clc- 
ricis priinum  Bononiae —  editum 
A.  D.  1617  deinde  Yilnae  typis  A- 
cad.  S.J.  A.D.  1690.  12. 

4283.  a)  De  recte  gerendo  Epi- 
scopatu  Moiiita  domestica  aMattbia 
de  Buzenin  Pstroconio^  primum 
Praeniisłiensi,  deinde  Begni  Supre- 
mo Cancellario  et  Episcopo  Vladi- 
slaviensi,  Ncpotibus  suis  Mattbiae 
et  Stanislao  Fratribus  germanisLu- 
BiEMis  olim  data  :  post  ab  altero  eo- 
vum  Stanislao  designato  Episcopo 
Luceoricnsi  scripto  comprebensa,  et 
ad  Mattbiam  tuncCbelmensera  Epi- 
scopum  directa. —  Ejusdem  de  or- 
tu, nta  et  Morte  supradicti  Mat- 
tbiae Pstroconii.  A  Martino  Star- 
czewski Dccano  Lancicieusi,  Gne- 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  PASTORALNA. 


395 


znensi  Varsclioviensi  Canonico  S. 
R.  M.  Secretario  in  iiicem  edita. 
Posnaniae,  iti  Offic.  Joannis  Wol- 
rabi,  A.  D.  1629.4. 

Monita  domestica  zajmują  105  str,  i  d>^ie 
karty  na  przodzie.  Dedykacja  wydawcy 
do  Macieja  Łubieńskiego  naówczas  Bisku- 
pa Poznańskiego.  —  De  ortu  vita  et  mor  te 
JUatthiae  de  Btizenin  Pstroconshi ,  z  oso- 
bnym tytułem  winnej  drukarni:  Var8aviae 
in  Olfic.  Joannis  Rossowski  S.  R.  M.  Ty- 
pogi-apbi,  A.  D.  1630.  84  str.  Na  począ- 
tku list  przypisny  Stanisława  Łubieńskiego , 
iiaówczas  Opata  Tynieckiego  i  Sekr.  Król. 
do  Jakóba  Zadzika,  iV.  Sekretarza  Koron- 
nego. j\a  końeu  kart  9  rejestru  do  obu  dzieł 
służącego. 

b)  Teź  same  pisma ,  piet'wsze : 
Crac.  Typis  Fraiicisci  Caesarii  1635. 
drugie:  Cracoviae  iii  Offic.  Fraiici- 
sci Caesarii  A.  D.  1641.  4.  *227 sir. 
oprócz  regestru  na  końeu^  bezprzed- 
vtótv  i  bez  imienia  pierwszego  wy- 
dawcy. (L.S.) 

4284.  Prolusio  cxborlatoria  de  di- 
g-nitate  et  officio  Sacerdotall,  in  Gon- 
g^rep,-atione  Decanali  Jasleiisi  babi- 

ta D.  Erasiiio  Kretkowski  Can. 

et  Praejł.  EccI.  Cath.  Crac.  Cantori 
yiadisl.  Gcnerali  totiiis  Diaec.  Grac. 
Officiall:  nec  nouS.  P.  M.Secret. — 
a  M.  Alberto  Miernikowic  S.  Th. 
Prof.  Can,  S.  Flor.  Decano  Jaslen- 
si  dicata.  4.   2^  ark.     (L.S.) 

Kretkowski,  któremu  to  pismo  przypi- 
sane, umarł  r.  1639.     (Nieś.) 

4285.  Inslrukcya  dla  Nowicyu- 
8z"ow  od  Wieleb.  Oyca  Jana  a  Jesu 
Alaria  Karmelity  Bose{>o  napisana  a 
teraz  z  łacińskiego  na  polskie  prze- 
tłumaczona R.  P.  1641.  yy  Wilnie 
w  Druk.  Oycow  Bazylianów  Sw. 
Troycc.  4.  388  słi^.  2  harty  na 
przedzie  i  regestr.  Druk  gocki. 

Przypis.  Karmelitanek  Bosych  Wileń. 
Annie  Sobieskicj  Zak.  S.  Brygity  Xieni 
Klasztoru  Grodzień. 

4286.  luslructio  sacerdotum  ex 
SS.  Palribns  et  Eccicsiae  doctori- 
bus  concinnatu  auctorc  R.  P.  F.  An- 
tonio de  MoŁiNA  quam —  latinitale 
donavit  R.  V.  F.INicolaus  Jansscnius 
Boy  Ord.  Praedic.  Edita  bis  in  Bel- 
gio nunc  vcro  primum  Graeoviae  in 
Offic.     Andr.     Pelricoyii.    A.    D. 


M.DCSŁiii.  8.   712  str.  10  kart  na 
przodzie  i  regestr. 

4287.  Manuale  Parocborum  sive 
Institutioncs  et  pi>axcs  tum  vitae  , 
tum  officii  pastoralis  —  editaeYien- 
nae  Austriae  1652,   Gracoviae  vero 

M.DC.I.XX.    12. 

Przypis.  Kazim.  Florjan.  Czartoryskie- 
mu Biskup.  Władysław/,  od  Tomasza  Sta- 
nisł.  Niemierza  Arcbidyakoua  Pomór. 

4288  a)  Memoriale  scicndorum  a 
Parocilis  aliisque  sacramenta  admi- 
nistrantibus  exmanuali  Parocborum 
excerptiini —  reimprcssum  Yiliiae 
in  Tvpogr.  Acad.  S.  J.  A.  D. 
1674.'  12. 

b)  Memoriale  Sciendornin  a  Pa- 
rocbis —  ex  maniiali  Parocborum 
excerptum  —  reimpressum  Yiliiae 
in  Typogr.  Acad.  S.  J.  A.  D.  1691. 
12. 

4289  a)  Adalbert!  Tylko  wski  S.  J. 
Opusculum  bipartitum  pro  susci- 
pientibus  et  exercentibus  sacrosor- 
diues.  01ivael683.  12. 

(Cat.  Janss.  1688). 
b)   Adalber.   Tylkowski.     Opu- 
sculum   suscipientibus    sacros     or- 
dines    (necessariuiu).     Gonstantiae 
1725.   8.  (Kat.  Ju). 

4290  a)  Obowiązki  stanu  diicbo- 
lYuego.  Pierwsza  Często,  w  ktorcy 
się  daie  nauka  powołania  do  s(anił 
duchownego  y  obowiązków  w  tym 
stanie  będącycb,  tak  do  chwały  lio- 
skiev,  iako  y  pieczołowania  dusz  od, 
Boga  powierzonycli.  Przez  X.  Sta- 
nisława WłTwicKiEGo  z  Boźey  y 
Stoi.  Apost.  łaski  Biskupa  Łuckie- 
go y  Brzeskiego,  dla  duchowień- 
stwa teyźeDiaecczyey,  z  Pisma  Bo- 
sego, z  Ustaw  Kościelnych,  z  Oy- 
cow  Świętych  zebrana.  Roku  1684 
dnia  20  września,  w  Warszawie 
yy  Drukarni  Scbol.  Piar.  8.  202 
str.  Część  wtóra  w  ktorey  się  daie 
nauka  powołania  Gbrześcianskiego 
Katolickiego  ,  nie  tylko  w  powsze- 
chności obowiązków  chrześcian- 
skich,  ale  y  w  szczególności  każde- 
mu stanowi  należących,  dla  owie- 
czek Cbrystusowych  etc.  tam.  i  t.r. 
38i  str. 


356 


TEOLOGIA,  mSTITUCJA  PASTORALNA. 


Rzeczywiście  -w  drukowaniu  dano  tylko 
pozór  jakoby  to  dzieło  było  wierszem : 
gdyż  ani  rymów,  ani  pewnej  liczby  syl- 
lab  AV  wierszach  tycli  znaleźć  nie  można; 
ducha  poetyckiego  ani  s'ladu.  Na  przo- 
dzie  pierwszej  częs'ci  odezwa  do  Dncho-: 
wieństwa  i  Dedykacja  do  Króla  Jana. 
(L.S.) 

Por.  Załuski  Biblioth.  Poetica.  p.  9?. 

b)  Stanisław  Witwicki  Biskup 
Łucki  i  Brzeski.  Obraz  prawdziwe- 
go kapłana  w  obowiązkacli  stanu 
ducliowneg^o  tak  docliwały  Boskiey 
lako  i  picczołowauia  dusz  od  Bog;a 
powierzonych  należącycii  sanicmi 
Pisma  S.  Cslaw  Kościcłnycli  i  Oy- 
cow  SS.  kolorami  wystawiony. 
w  Krakowie  w  Drukarni  Dyasze- 
wskiego.   1751.  8.  (Ju.  MS.) 

4291  a)  Apparatus  Saccrdotum 
ea  complectens  quae  ad  notitiam  sa- 
cerdotii  spectant —  collectus  exva- 
riis —  auctoribus.  In  grhtiam  audi- 
torum  TLeologlae  in  Coli.  Posnan. 
S.  J.  Posnaniae  typis  in  Coli.  S.  J. 
Ą.  D.  M.Dc.Lxxxv.  8.  336 f  514, 
131  sir.  4  hart  na  przodzie  i  re- 
gestr. 

Przypis,  autora  Bartłomieja  Natanaela 
Wąsowsriego,  Rektora  Kol).  Poznań.  Fran- 
ciszkowi Mielzyi^skiemu  Archidyak.  Po 
znań. 

b  —  —  1687.  8.  (Mes.) 

4292.  Adalberti  Tyjc^kowski  S.  J. 
Praxi8Parochialis.VarsavIae  1693.8. 

(Kat.  Piar.  War.  1822.    p.  87). 

4293.  Laurcntii  Czepański  Au- 
gustiniani.  Instructio  compendiosa 
ordinandorum  pro  ordinibus.  Var- 
saviae  1697.   12.     (Cat   Jans.  1699(. 

4294.  ]n  nomine  Christi  Crucifi- 
xi  Sententiae  Sacrae  in  quinqUe  o- 
puscula  dlyisae  deSymbolo  Aposto- 
lornm  seu  de  Fide,  de  aliis  yirtu- 
tibus —  in  gratiam  et  commodum 
Ordinandorum.  Authore  P.  M.  F. 
Ferdinando  Ohm  alias  Januszowski 
Ord.  Praedic. —  Cracoyiae  typis  ]\. 
A.  Schedę!  A.  D.  mdcxcix.  12.  UTl 
str.  i  8  kart  na  przodzie. 

W  Kat.  Janss.  na  rok  1702,  wyrażony 
rok  druku   1689. 

4295.  (Pastor  Ecciesiae  Bonus: 
sivc  Epiłome   Thesauri   Parocho- 


rum,  a  Viro  Venerabili.  Joannę 
MARA^GAINO ,  Gatbedrair  Anagniac 
Canonico,  sermone  latino  publicati.) 
po  polsku,  w  Krak.  1734.  4.  10  ark. 
Tłómacz  Józef  Michał  Nagawski. 

(Jan.  Pol.  I.  54. 

4296.  Manuale  Parochi  seu  Me- 
thodus  compendiosa  raunus  Parodii 
Apostolicum  rite  obeundi  in  commo- 
dum praesertim  pie  ad  iliud  aspi- 
rantium  concinnata  a  P.  Francisco 
Hertzig  Soc.  J.  nunc  quarto  recu- 
sa.  Calissii  Typis  Coli.  S.  J.1737. 
12.  356  str.  oprócz  regestru. 

Paweł  Segner  Jezuita  jest  źródłem,  z  któ^ 
rego  Hertzig  czerpał.  (L.S.) 

4297.  Simonis  Zakrzewicz  Con- 
greg,  Missionis.  De  Cura  animaruną 
Liber.  Typis MonastcriiSupraslien- 
sis  Ord.  D.  Basili  M.  A.  D.  1741.  4- 
i  alfabet  i  51^  ark. 

Wyszło    po  s'mierci  autora. 

(Jan.  Pol.  I.   139). 

4298.  Specułum  homini  eeclesia- 
stico  curatori  animarum  — ^  proposi- 
tum  —  typis  Monast.  Supraslieu. 
Ord.  S.  Basilii.  A.  D.  1741.  4.  228 
str.,  2  kart  na  przodzie  i  regestr. 

Przypis.  Jan.  Klemen.  Branickiemu  W, 
Chorąz-Kor.  zpodpisem:  Religiographus. 

4299.  a)  Institutio  Parochi  etc. 
Posnaniae  1745.  4.       (Kat.  Gr.) 

b)  Institutio  Parochi  Liber  quo 
pastor  animarum  id  muneris  recens 
aggressus,  doeetur  et  quac  officii 
sui  partes  sint,  et  qua  via  ac  ratio- 
ne  eas  possit  adimplere  in  lucern 
datus  a  Paulo  Segiseri  c  Soc.  Jcsią 
ex  Italico  ląlinum  fecit  B.P.  Maxi- 
mil.  Rassler.  ex  eadem  Societ.  Au- 
gustae  yindelic.  et  Dilingae  nunc 
vcro  Posnaniae  typis  Coli.  S.  J.  A. 

D.  MDCCXLVI.     4. 

Wydane  staraniem  Józefa  Pawłowskiego, 
Officjała  Poznań- 

4300.  Casp.  Druźbicki  S.  J.  Sa- 
cerdos  considerans  et  considcratus. 
Edit.  p.  Adalbertum  Szaynowski. 
Premisl.  Typ.  Adami  Klein.1755.  8. 

^^  (L.S.)     , 

4301.  J.  J.  Załuski.  Memoriale 
rythmicum  brevi  facllique  melho- 
do  Sacerdotis  boni  munus  comprxJ- 


TEOLOGIA,  INSTITUCJA  PASTORALNA. 


357 


bendeiis  ad  usum   Dioecesls  Kiio- 
I        yjensis  Varsav'iae  1767.  fol. 

(Kat.Gr.) 
4302.  O  SwiątobUwoścJ  y  Obo- 
wiązkach Kapłanów  Xią{j  Iroie, 
dwie  przez  JinśćXicdza  Compainy 
Kanonika  y  Officiała  Diccezyi  To- 
losaiiskiey  z  fraucuzkiejjo  na  włoski 
ięzyk  jaz  wloskiejfo  na  poski  od 
iednego  kapłana  y  Teologa  Bazylia- 
na  przetłumaczone  ,  trzecia  zaś 
%  w  rzeczy  iście  do  te|jo  stosuiącey  się 
z  pism  innycłi  pisarzow  od  tegoż 
Bazyliana  na  polski  ięzyk  przewie- 
dziona. Księjja  L  IL  111.  w  Wilnie 
w  Drukarni  J.  K.  M.  XX.  Bazylia- 
nów Roku  1782.  8. 

Ks.  I.  268  str.  i  6  kart  na  przodzic  ;  Ks. 
II.  237  str.  i  3  kart  na  przodzic  ;  Ks.  III. 
365  śtr.  i  3  kart  na  przodzie. 

t  4303.   Gasimirus   Boianski.  Epi- 

tome  Sacrae  enibryologiac  sive  dc 
officio  Sacerdolum  et  aliorum  etc, 
Calissii  1789.  8.  135  str. 

4304.  Obowiązki  OsobStanuDu- 
cliowne{fO,  Część  pierwsza.  Wstęp 
^  '  do  Kapłaństwa  czyli  Nauki  duciio- 
'^■'  >vne  dla  jyotuiących  się  do  święceń, 
y  sposobiącyeb  się  do  Kapłaństwa, 
Zebrane  z  Pisma  Bożego  z  dzieł 
Oyców  SS.  z  wyroków  Koncyliów 
iPapieżów,  z  zdań  sławnycb  Teo- 
logów i  Autorów  Kościelnych. 
Przez  XicdzaF.  H.  Sevoa  Direkto- 
ra  Senrinarium  Reneńskiego  po 
francusku  napisane^  a  przez  Xiędza 
P.  Gniewczynshiego  K.  S.  K-  Ł.  na 
polski  ięzyk  przełożone.  Tom  pier- 
wszy, w  Łov\iczu ,  Roku  1793, 
w  Drukarni  JO.  Xięcia  Jmci  Pry- 
masa, Arcybiskupa  Gnieźnieńskie- 
go. 8.  585  str.  i  8  kart  na  przo- 
dzie ,  gdzie  dedykacja  do  Michała 
jPoniatoivskiego  Prymasa,  i  Przed- 
mowa do  czytelnika. —  Tom  11. 
tamie  1794.  493  str.-r-Tom  III. 
582  str.— Tom  IV.  przeszło  544 
str. 

Przy  dwóch  pierwszych  toniach  znajduje 
się  tytuł  ogólny :  Obowiązki  Osób  stanu 
duchownego;  dzieło  bardzo  pożyteczne  dla 
Kapłanów  y  dla  sposobiących  się  do  Ka- 
płaństwa.—  Dwa  dru{yie  łomy,  nie  mają  ża- 
dnych  tytułów.  ■ —  Dzieło  to    inało  znane, 


mozeby  i  dziś   było  pozjrteczne  dla  Senil- 
narjów  Djeceząlnych.     (L.  S.) 

4305.  Kapłan  sługa  Boży  y  Pa- 
sterz dusz  czyli  list  X.  Plebana  do 
Xiędza  brata  swego  zamykaiący 
w  króthim  zebraniu  obowiązi;i  ka- 
płańskie i  pasterza  dusz,  w  Wilnie 
w  Druk.  00.  Bazylianów.  R.1793. 
8.  278  str.  i  arkusz  na  przodzie. 

4306.  AVzor  Plebanów  czyli  ży- 
cie X.  Serniu  Plębawa  wieyskiego 
we  Francyi  z  franćuzkiego.  w  Ło- 
wiczu 1799.  8, 

(Kat,  Piar.  Warsz.  1822,  p.  124.) 

4307.  Xiudz  Pleban  czyli  wize- 
zunek  dobrego  dusz  pasterza  Igna- 
cego Walentego  Heggeliiv,  plebana 
w  Wartliauzie  z  niemieckiego  na 
polski  przełożona  przez  X.  Micb. 
Jiorczyuskiego  Dokt.  Teol,  Examin. 
Dyecez.  niegdyś  Plebana  Zagór- 
skiego, teraz  Dziekana  Katedr. 
Przemyśl.  O.  Ł.  Przydane  są  uwa- 
gi w  różnycb  naukach  stosuiących 
się  do  ducliowieństwa  we  Lwowie 
w  Druk.  Pillera  1821.  8.  22  1363 
Słv.  (Dzicn.Wil.1821.) 

4308.  Teologia  pasterska  podług 
X.  F.GiFTSCniiTZA  przez  ś.  p.X. Ja- 
na Kaniego  Chodaniego  .,  Doktora 
S.  Teol.  KanoniJJa  Katedr.  Wileń. 
Prof.  Publ.  Sw.  Teologii  Moralney 
i  Pastershicy,  Dziekana  Oddziału 
Nauk  Moralnyeb  Politycznyeli  wCe- 
sar.  Uniwcrsyt.  Wilcń.  ułożona. 
WiłnoJózefZawadzki  własnym  na- 
kładem 1824.  8.  Fin  i  336  str. 
i  7  sir.  regestru    (Dzicn.  Wił.  1824.) 

4309.  a)  Uenerabilis  nlri  magistrl 
Nicolai  de  ploue  decretorum  docto- 
ris  et  capellani  episcopi  posnanien- 
sis  tractutus  sacerdotalis  perutiłis. 
de  adniinistratione  sucramentorum. 
de  expositione  officii  misse.  de  di- 
cendis  Iioris  canonicis.  deque  cen- 
suris  eccleslasticis  eanonicc  obser- 
uaudis.  Imprcssus  Argentlne  aniio 
domini  mcccclxxxvii.  in  dle  sanp- 
torum  Marci  et  Marcelllni.   4. 

(Janoc.  II.  10  nast.) 

b)  Tractatus  sacerdotalis*"  i  t.  d. 
patrz  niiej.  IS a  końcu:  Finitlrac- 


3)8 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  PASTORALINA. 


tatuś  etc.  Iniprcssus  Arg^cntinc  p. 
MartiiiumFlacłiAiuio  dni.  m.cccc.xg 
ipsa  yig^ilia  pcnthccustes.  4.  Druk 
gocki.  (L.  S.) 

c)  Tractalus  sacerdotalls  de  sa- 
crameiitis  dequc  dliiinls  officils  et 
eorum  adinitiistratiouibus.  Na  koń- 
cu ;  Finlt  tractatus  periitilis  de  ad> 
ministratioiie  sacramentorum  dc  eK" 
positionc  ofiicij  tnissc.  dc  dicendis 
lioris  canonicis.  deque  ceiisuris  ec- 
eleslasticis  canoniec  obseryandis. 
Impressus  Arjjenline  p.  Marlinuin 
Flach  Anno  dni.  M.cccc.xcij.  4.  94 
kart.  Druk  gocki.  ("L.  S.) 

d)  —  —^tam.  u  t.  Anno  Domini 
MCCCCXCVI.    4.  (Janoc.l.  c.) 

e) iam.  u  t.  Anno  Domini 

MCCCCCIII.    4.  (Janoc.  1.  c.) 

f)  —  —  Impressus  Arjjenłine 
per  Joannom  Knobloucb.  AnnoDo- 
mini  mccccc\iii.  4. 

g)  —  —  Na  końcu :  Finit  trac- 
tatus etc.  Impressus  Arjj^entinc  p. 
Joanncm  Knobloucb  Anno  Dni 
)łi.ccccc.xij.  4.  Druk  gocki.  (L.  S.) 

li)  —  —  Parisłis  Jobannes  Par- 
vu8.  1514.  4.  (L.S.; 

i)  Tractatus  Sacerdofalis  utilis- 
sinius  domini  JNicolai  dc  Plouc,  de- 
cretorum  doctoris,  capellanique  cc- 
clcsie  Posnonicnsis :  de  sacramcn- 
tis  et  diuinis  olEciis. 

De  expositioue  Misse. 

Dc  dicendis  borls  canonicis.  ' 

De  sentcnlia  cxcommunicationis 
et  suspcnsionis. 

De  interdicto  ecciesiastico. 

De  irre[rularltate. 

Supcradditum  cst,  in  fine  buius 
tractatus. 

Confcssionale  bcati  Tbome  de 
Aauino. 

Imprcssum  Parisiis,  in  Sole  au- 
reo  yici  diui  Jacobi,  per  magistnini 
Bertboldum  Rembolt :  aiino  Domi- 
ni Miiiesimo  quin{i^ciitcsimo  deci- 
mo  scxto ,  dic  Ycro  xvii.  mensis 
Deccnibris.  8  mai.       .    (Janoc.l. c.) 

k)  Tractatus  saccrdotalis  de  sa- 
cramentis  dcque  diuinis  olHcijs  et 
corum  administrationibus.  Na  koń- 


cu r  Finit  tractatus  pcrulilis  de  ad- 
ininistrationc  sacramentorum :  de 
expositioiie  ofiicij  misse :  de  di- 
cendis boris  canonicis :  dcquc  cen- 
suris  ccclesiasticls  canonice  obser- 
yandis. Impressus  Cracouie  in  edi- 
bus  ppoiiidi  yiri  diii  Joannis  Haller 
Anno  1519.  4.  94  kart  nieUczh. 
Druk  gocki,  bujniejszy  i  piękniej- 
szy od  edycji  następ.  1529. 

Na  tytule  oztłohy  drukarskie  z  cyfrą  J. 
Hnilcra  w  };órze.  a  we  środku  herb  Łodzią 
(PiotraToniickicgo). — Dedykacja  jak  w  wy- 
daniu r.  15;i9.     (L.  S.) 

1)  —  —  Parisiis,  in  edibus 
Claudii  CbeuaWon,  sub  Solc  aureo, 
in  yia  ad  diuum  Jacobum.  Anno 
Do.  Mcccccxxv.  Mcuse  Oclobri. 
8'  mai. 

m) Parisiis,  apud  Joanncm 

Lon{yis,  in  aula  rc{];ia  Palałii.  An- 
no Domini  Millcsimo  quin{jentesi- 
mo  yijyesimo  octayo:  Dccima  Mar- 
tii.   8  mai.  (Janoc.  l.c; 

n)  Tractatus  de  Sacramcntis  et 
diuinis  officijs  :  ac  cor  ini  admini- 
strationibus. (liycina  tuyohraia  S. 
Stanisłaiva).  Na  końcu:  Cracouie 
per  Mattbiam  Scbarffeuberjjk.  Ex- 
pcnsis  Marci  Scbarffcnbergk  Biblin- 
pole  Cracoyicusis.  Anno  salutis  iio- 
stre  1529.  4.  8Q  kart  liczb. 

Na  odwrocie  lylulu  dedykacja  do  Piotra 
(Tomickiego)  Biskupa  Przcniyślsliiego,  Pod- 
kanclcrza  Koronnego,  Rudolfa  Agrykoli 
młodszego,  datowana  z  Krakowa  1518. — 
Wyraża  w  niej,  ze  nie  tylko  ci,  którzy 
dzieła  piszą  i  wydają,  ale  tez  ci,  którzy 
cudze  od  zagłady  zacliowują  i  do  użycia 
kościoła  podają,  godni  są  zalety.  Ztąd  kie- 
rze pocliop  do  pocliwały  Biskupa,  o  dosta- 
tek ksiąg  dla  duchownych  i  trzody  swojej 
pilnie    krzątającego  się.      (L.  S.) 

Wydanie  to  wyżej  się  juz  pomics'ciło  pod 
N.  3854  pod  traktatami  o  Sakramentach, 
właściwiej  jednak  tu  należy. 

o)  Parisi?s  ex  olłicina  Francisci 
Reg;nau!t,  siib  intcrsifruio  Elepban- 
ti ,  yia  ad  diuum  Jacobum.  1540. 
8  mai. 

p)  Tractatus  Saccrdotalis,  D.Ni- 
colao  de  Ploue,  doctore  decreto- 
rum,  autore.  Hnic  accessit  Confcs- 
sionale diuiTbomę  dc  Aqiuno.  Lu- 
jjduni    apud    Tbomam    Bertcilum. 


1553.   8  min. 


l.c.) 


TEOLOGJA,  IINSTITUCJA  PASTORALNA. 


359 


q) Veneliis    apud    Domi- 

niciimLiHiuin.MDLxiv.  12.      (Ic) 

r)  —  —  Lug^iliiiii,  apud  Guliel- 
nium  Rouilliiin  sttb  scitto  Yeneto. 
MDŁXV.  8  uiiii.  (I-  e.) 

s)  —  —  Vencti'is  apud  Joan- 
ucni  Yariscuin ,  et  Socios.  mdlxvi. 
i^  mm.  Zoh.  Noty.  (Janocl.c.) 

Znajduje  sig  talizc  pod  imieniem  Plovii 
Posnoniensis ,  Tractatuum  ,  Illustrium  in 
utraque,  tam  Pontificii,  tum  Caesarei  juris 
facultatc  iuris  consultorum,  Yenetiis  1584. 
fol.  T.  XIV.  p.  77—97.333—335.  363—366. 
400—403.  T.  XV.  Par.  II.  p.  564  nast.— 
Franciscus  Modius,  Rerum  CriminaliumT. 
poster,  p.  152 — 160,  gdzie  są  wyjątki  z  pi- 
sma tego  Mikołaja  z  Błonia.    (Janoc.  1.  c.) 

4310.  Metliodus  Sacramentoruni 
Sancle  Ecclesie  cathoHcc ,  recens 
ex  littcrls  et  canoiiibus  sacris  col- 
Iccta  et  recognitaa  Joannę  Ceuyo 
Tucholien.  Addita  snnt  qucdam  o- 
rationes  deyolissime  Sanetorum  Pa- 
tnim  Basilii  Magni  et  Joannis 
Clirisostoml  decomiuunione  Enclia- 
ristie.  Iteni  modus  confiicndi  An- 
drcac  Episcopi  Hispaiil  S.  Roma- 
nae  Eccicsiae  poeniteittlarii.  Cra- 
rovie  exOfficlna. Unjjlcriana.  Anno 
Domini  MDXXXvn  die  quindechna 
Deeenibris.  Paulo  Tharlo  deSzcze- 
karowiczeJoannesCervu8. 8.  u4 — L. 
88  kart. 

(Spisinkunab.  doT.  III.Bibl.Ks.  Dw.) 

4311.  Szafaruia  Obroków  Du- 
cbownycb.  8.  przeszło  720  str. 
w  pięciu  częściach  (moie  i  więcej). 
Tytułu  brak.  Druk  gocki. 

W  Dedykacji  do  Bernarda  Maciejowskie- 
go ,  datowanej  z  Pułtowska  (Pułtuska)  d. 
3  Maja.  r.  1602,  podpisany:  Paweł Sym- 
plieian.  Jest  to  juz  druga  edycja :  pierw- 
sza zaś  była  przypisana  poprzednikowi  na 
biskupstwie  Maciejowskiego,  Xiązęclu  Je- 
rzemu Radziwiłłowi ,  Kardynałowi ,  lecz 
niezmiernie  drukarskiemi  omyłkami  ska- 
żona. Autor  niektóre  artykuły  skróciwszy, 
wyrzuciwszy,  nowe  zaś  przydawszy,  i  od 
omyłek  oczyściwszy,  starał  się  drugą  uczy- 
nić powabniejszą.  Wyraża  to  tak  w  dedy- 
kacji, jako  w  odezwie  do  czytelnika. — 
Druk  piękny  i  zdaje  się  Piotrkowczyka. — 
Autor  był  księdzem.    (L.  S.) 

4312.  JacobusMARCHAPJTius  Op- 
pidi  Coauiniensis  (Kowno?)  Pastor 
etDecanus:  Resoluliones  Pastorales 


de  praećeptis,  yltiis  eapitalibns,  et 
de  Sacramentis.  Secundo  editae. 
Posn.Typ.  Alb.  Reguli.  1651.  8. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

4313.  Dobry  Pasterz  albo  sposób 
godncy  admlnistracyi  Siedmiu  Sa- 
iśranicntów.  w  Poznaniu  w  Druk. 
Akad.  1776.  8. 

(Ban.H.D.  K.P.n.88.) 

4314.  Paste^^-z  w  powinnościach 
urzędu  swego  obiaśulony  albo  na- 
uka o  Sakramentach — z  francuz- 
kicgo  na  oyczysty  ięzyk  przełożo- 
na. Tom  1,  w  Druk.  Poczaio- 
wskiey.  Z.  S.  B.  W.  8.  214  str.  i 
6  kart  na  przodzie. 

4315.  Zbiór  wiadomośri  o  Sakra- 
mentach SS.  y  innych  powinno- 
ściach Kapłanów  służenie  dusz  po- 
wierzone maiących  z  francuzkiego 
na  oyczysty  ięzyk  przełożony  dla 
pożytku  tak  tychże  Kapłanów,  iak 
y  wiernych  Chrystusowych  do  dru- 
ku podany,  z  rosporządzenia 
zwierzchności  Tom  I.  w  Poczajo- 
wie  w  TypograGj  J.  K.  Mci  u  W  W. 
OO.Baziiianow  R  Panskiego.1781. 
8.  214  str.  (B.  Horod.) 

4316.  Przestroga  dla  spowiedni- 
ków, sposób  odprawowania  pobo- 
żnie mszy  Swiętey,  przygotowanie 
się  doKommunii  S.  i  t.  d.  przez S. 
Franciszka  Sałezego.  w  Krakowie 
1793.    8.  (Kat.  Friedl.) 

♦ 

4M7  a)  Porozdzielane  i  obiasnione 
niedzielne  i  świąteczne  Ewangelie 
służące  Katccliistom  do  używania 
w  Cesarsko  -  Królewskich  Pań- 
stwach, w  Lwowie  u  Tomasza  Fil- 
iera. 1785.  8.  175  str.       (Chł.) 

b) tam.  u  t.  1822. 

(Dzicn.WU.1822.) 

4318.  Zbiór  początków  i  prawi- 
deł potrzebę  Religii  Katolickiey  do- 
gmatyczno-moralnie  wyświecaią- 
cych  ku  pomocy  Kapłanom  nauki 
cbrześciaiiskic  opowiadaiącym  wy- 
dany przez  X.  H.  Starzenskiego. 
1814.  2  tomy.  8.     (L.S.) 

4319.  a)   Michael    Rudimćensis. 


360 


TEOLOGIA,  INSTITUCJA  PASTORALNA. 


Compendiosum  examen  pro  iis  qul 
sacris  sunt  initiaiidi  ordinibus  col- 
Icctum.  CracoT.  iii  Off.  Jon.  Haller. 
1520.  8.     (Ju.) 

b) tam.  1529.     (Ju.) 

c) Compendiosum       exa- 

mcn  etc.  jak  niżej.  Na  końcu: 
Impressum  Gracouie  per  Matbiam 
Scliarffenber^y.  Anno  ab  orbe  re- 
dempto.  Miliesimo  quin{;entcsimo 
Trijjesimo  sexto.  8.  16  kart  nie- 
liczb.  Druk  gocki. 

Na  odwrocie  tytułu  holcsztych :  Chri- 
stus  2  Krzyża  zdjęty,  a  na  ostatniej  karcie 
verso  S.  Marcin  ucinający  kawał  płaszcza 
dla  oltryciB  nędzarza.     (L.  S.) 

d)  Compendiosum  examen :  pro 
ijs  qui  sacris  iniciandi  sunt  ordi- 
nibus :  collectum:  curamque  pasto- 
rałem suscipere  yolentibus  :  maxi- 
me  necessarium.  Na  końcu:  Im- 
pressum Cracoyie  per  Hlcronymum 
Vietorem.  Anno  ab  orbe  redemplo 
Miliesimo  quingentesimo  quadrage- 
sinio  primo.  8.  16  kart  nieliczb. 
Druk  gocki. 

Na  odwrocie  tytułu  Iiolcsztycli  wyol>raza 
Cliristusa  na  Krzyżu,  a  na  ostatniej  karcie 
tierso  S.  Stanisława.  Olia  gładkie.     (L.  S.) 

e) tam.  inOffic.  Joan.Hal< 

ler.  1543.     (Ju.) 

4320.  a)  NicolausMosciCENSis  Mo- 
dus examinaudi  ordinandorum.1625. 
(Siarcz.  1. 333.) 

b)  Exanien  approbandorum  ad 
S.  Confessiones  cxcipiendas  et  ad 
parochias  obtineiidas  —  autbore  F. 
Ńicolao  MosciCENSi,  Doctore  Tbeo- 
logiae  Ord.  Praedic. —  Secundo  edl- 
tum  ,  correctum  ,  auctum  —  Craco- 
viae  apud  Fr.  Cesarium.  12.  239 
str.  i  arkusz  na  przodzie. 


Przypis.  Marcin.SzyszkowsIuemaBiskup. 
Kraliow. 

4321.  a)  Cleri  duodecim  examina 
bis  additi  tres  tractatus  confessionis 
utilissiml  authoritate  IlL.  et  Reve- 
ren.  D.  Stanislai  a  Magna]  iWit- 
yica  Witwiciii  Ep.  Posnaniensis, 
per  R.  P.  Adalbertum  Tylkowski 
S.  J.  Tbeologum  conscripta  Varsa- 
viae  typis.  C.  F.  Schreiber.  An. 
MDCLXxxix.  8.  40  ark.  i  14  kart 
na  przodzie. 

Przypis. Stanisł.Witwicklemn  Biskup. Po 
znań — Aprobata  datowana  w  Wilnie  roku 

1673. 

b)  Adalbert!  Tilkowski  S.  J. 
Cleri  examina  duodecim  cum  tribus 
tractatibus  Confessariis  utilissimis. 
Posnaniae  1695.  8. 

(Cat.Jans8.1699.) 

4322.  Francisci  Preis  £xamen 
trinum  Ordinaudorum  etc.  Craco- 
viacl760.  8. 

(Kat.  Plar.  Wm.  1823.  p.  38.) 

4323.  a)Parocljianus  obediens  si- 
ve  deduplici  debito  Parochianorum. 
audiendi,  Scilicet  Missam^  et  yer- 
bum  Dei ,  in  sua  Parocbia — perR. 
P.  B.  B.  C.  P.  — Primum  Duaci, 
postea  Rotbomagi  apud  J.  de  la  Ma- 
rę—  M. DC. xxxv.  Deinde  Posnaniae 
in  Offic.  Alb.  Reguli.  sumptibus 
Rndi  Mattbaei  a  Zjjierz  Vicedecani 
Posnan.— A.D.1647.  8.  180  str. 
i  15  kart  na  przodzie. 

Przypis,  wydawcy  Archidjakonóm  Djc-> 
cezji  Poznańsk. 

b)  Parocbianus  obediens  sive 
tractatus  bipartitus  etc.  Cracoyiae 
1761.   8.         (Kat.  Friedl.) 


2.   W   szczególności.  >    ' 

Kazuistyka.    ISpoivledź. 

4324.  Canones  penitentionales  ex  necessaria.  Hieronymus  VictorHas 

varijs  sanctorum  pontificum  decre-  Canones  ob  Cbristianae  pietatis  in- 

tis  collecti.  quorum  nolicia  viris  ec-  crementum  quam  potuit  eniendatis- 

clesiasticis   non  minus  ntilis  quam  sima  (sic)   impraessit  Cracouiae  in 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  PASTORALNA. 


361 


Academia  sna.  m.d.xxi.  4.  4  kart 
nieliczh.  Tyiul  w  obwódce  drukar- 
skiej. Dru  k  łaciński. 

Na  ostatniej  Łarcic  verso,  S-  Stanisław 
•wskrzesza  Piotrowina.  Początek:  Incipi- 
untCanones  peniteutionales  seeundum  pro- 
cessum  uenerandi  patris  Astexani,  ordinis 
minorum  per  varios  casus  expre8si  atque  in 
tractatulum  Lreviter  collecti.     (L.  S.) 

b)  Cańoncs  Penitenciales  Venc- 
randi  patris  Astexani  Ord.  Mino- 
nam  per  varios  casus  expressi.  Cra- 
couię  apud  Floriauum  Ynglerium 
excusuin.  Na  końcu :  Excusuin  Cra- 
couię  a  Floriano  VngIerio  Anno  a 
CLristo  nato*  M.D.xxxiiij.  8.  26 
kart  nieliczh.  Druk  gocki. 

Rycina  wyobraża  Księdza  spowiedzi  słu- 
chającego.    (L.  S.) 

c)  Canoncs  penitentionales  ex 
yarijs  sanctornm  pontificum  decre- 
tis  collecti.  quorum  noticia  yiris  ec- 
clesiasticis  non  minus  litiiis  quam 
necessaria.  iVa  końcu :  Cracovię 
per  Mathiam  ScharfTenberger.  An- 
no 1534.  8.  8  kart  nieliczh.  Druk 
gocki. 

Ostatnia  karta  reeto  ma  lioicsztycli  wy- 
stawujący  jakiegoś'  s'więtego  klęczącego 
przed  ukrzyżowanym  Cliristusem.  Na  od- 
wrocie tytułu  :  Incipiunt  Canones  peniten- 
tiales  seeundum  processum  venerandi  pa- 
tris Astexani  ordinis  minorum  :  per  uarios 
casus  espressi  atque  in  tractatulum  breui- 
ter  collecti.  Pri.  Can.   (L.  S.) 

d)  Canones  penitentiales  vene- 
randi  Patris  Astexani  Ordinis  Mi- 
norum per  varios  casus  expressi 
atque  in  tractatulum  breviter  col- 
lecti. Na  końcu:  Finis  Anno  Dni 
1538.  Cracouię  in  Officina  Ungle- 
riana.  8.  32  kart  nieliczh.  Druk 
gocki.     (L.  S.) 

Ozdoba  drukarni  Unglerowskiej.) 
(Spis  Inkunab.  doT.III.  Bibl.  Ks.Dw.) 

4325  a)Casus  reservati,  alboSum- 
mariusz  przypadków  dusznych  za- 
chowanych do  rozgrzeszenia  star- 
szej zwierzchności  Kościelnej,  w 
Krak.  w  dr.  And.  Piotrkowczyka. 
1601.    fol.  (Sienk.Dod.  doBent.) 

b) tam.  1612.  4. 

(1.  c.) 
4326.   Casus  scdiApostolićae  re- 

TOM    II. 


seryati.   Posnaniae  in  Oif.   Alberti 
Reguli.  1638.  4.     '     (Sienk.  l.c.) 

4327.  Casus  Conscientiae.  Par- 
tes  II.  et  Appendix.  Premisliae. 
Typ.  S.  J.    1766.    8.        (Sienk. l.c.) 

4328.  Gompendiaria  praxis  diffi- 
ciliura  casuum  conscientiae  in  ad- 
ministratione  Sacranienti  Poeniten- 
tiae  crebro  occurrentium  —  auctore 
P.  VaIerio  Reginaldo  e  S.  J.  Rc- 
cusa —  formis  Acad.  S.  J.  Yilnae 
An.  M.DC.xxix.  12.  Ź36  str.,  4 
kart  na  przodzie  i  regestr. 

4329.  a)  Samuel.  dcLuBLiiso.Sum- 
mula  casuum  omnium  pene  dubio- 
rum ,  quae  in  ministerio  poeniten- 
tiae  accidere  solent  etc.  Coloniae 
Agrip.  sumpt.  baer.  Joan.  Critbii 
1631—35.  8. 

Tom  I.  r.  1631.  41Sstr.  Tom  II. r.  1635. 
9i2  str. 

(Quetif.  Scipt.  Ord.  Praed.  p.485.) 

b)  Sam.  de  Lublino  O.  Praed. 
Summula  casuum ,  omnium  dubio- 
rum^  quae  iń  ministerio  sacramen- 
ti  poenitentiae  accidere  solent,  per- 
spicuam  continens  resolutionem. 
Pars  I.  II.   Coloniae  Agr.  1715.  4. 

(Cat.  Fritschii.— Cat.  Libr.  Cathol-  No- 
rimb.1731.) 

4330.  Uwagi  potrzebne  do  prze- 
strogi sumnienia  Wiernym  Chry- 
stusowym. 8.   53  str. 

4331.  Przestrogi  do  sumnienia 
należące.  1632.  8. 

(Kat.  Piar.  War.  1822.  p.  48.) 

4332.  Anatomia  Conscientiae,  to 
iest,  Rozebranie  y  Rostrząśnienie 
Sumienia  Człowieczego  w  Kaza- 
niach uczynione.  A  teraz  za  in- 
stantią  wiela  Pobożnych,  a  za  przy- 
kładem Wielmożney  Paniey',  Jey 
Mości  Paniey  Doroty  Zawiszanki 
Podbereskiey  Marszałkowey  Rra- 
cławskiey,  dla  pożytku  pospolite- 
go^ y  pociechy  wielom  pożądaney, 
y  naprawy  obyczajów  zepsowa- 
nych ,  hu  chwale  samego  Roga 
w  Troycy  Swictey  iedynego  do 
druku  podana.  Przez  Raltłiasara 
Łabęckiego,  Sługę  Słowa  Roźego. 
Drukowano  w  Lubczu  w  Drukarni 
Jana  Kmity  w  Roku  1638.  4.  425 

46 


Z6Z 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  PASTORALNA. 


słr.f  jedna  karła  ]hłędów  druh.  i 
i^  ark.  na  przodzie.  (L.  S.)  Zoh. 
Noitj. 

4333.  DecIusCiRiŁLus.  Siiuiuiiila 
Materiai*iim  otniiiuin  qiiae  intra  la- 
titudinem  casuuin  coiiscientlcic  con- 
tincntur.  Crac.  iiiOff.  Christ.  Sclie- 
delii  1641.  12. 

(Sicnk.  Dod.  do  Bcnt.) 

4334.  Alberlus  Koiałowicz.  In- 
slructio  brevis  circa  casus  reseryatos 
ad  usiirn  Cleri  Dioecesis  Viiiieiisis, 
iiissu  III.  Episcopi  yiliiensis  Yulga- 
tae.  Vilnae  1651.  4. 

(SotYcll.  Bibl.  Ser.  S.  J.  p.  19.— L.  S.) 

4335.  P.  ELiae  a  8.  Francisco 
Statera  pcccatoruin  thcologica.  Gc- 
dauł  1740.  4. 

(Kat.  Piar.  War.  1822.  p.  38;) 

4336.  Rozmowy  Kapelana  abo 
Teologa  JNadwornego  z  oyczystyni 
Panem  Clirześćiańst;im  sluź<)ce  do 
zaśiągnienia  wiadomości  zbanieu- 
ney,  y  do  rezolucyi  rzeczy  do  sii- 
mnienia  należących  pożyteczne  za 
pozwoleniem  starszych  do  druhu 
dane  przez  X.  Marcina  Kurzeme- 
CKiEGo  Sbc.Jesu  Teologa.  R.  1752. 
w  Wilnie  wDrufc.  JKM.  Ah.  So.  J. 
8.  490  Str.  (B.  Horod.) 

4337.  Tres  cenluriae  seleclorum 
casnnm  conscientiae  auctore  A. 
Bl}RGu▲B£^.  Leopoli  1755.  8. 

(Kat.  Fricdl.) 

4338.  IVauha  o  pokusach  i  szkru- 
pulach  JW.  Józefowi  Judychiemu 
Kaszfclanic.  Mińs.  i  t.  d,  Staroście 
w  dzicu  imienin  ofiarowana  od  pe- 
wnego Karm.  Prow.  Lit.  h.  in.  za 
pozwoleniem  Karola  Karpja  Offi- 
cyalaWileń.  1771.  8.  36  kart  nie- 
liczh. 

Pod  dedylsaoją  podpis.  X.A.K.  K.  S.  T. 
M.  R.  S.  P.  WW.  SS.  (Xiądz  Andrzej  Ro- 
dziewicz Rar.  S.  Teol.  M.  Reg.  Slud.  WW. 
SS.)       (Noty  Słowik.) 

4339.  Casus  Conscientiae  pro  Re- 
gno  Poloniae  ex  dcclurationibus 
Summornm  Pontificnm ,  Cor.silio- 
rum  Provincialium  cinsdem  Regni 
decrelis^  nec  non  CKauctoribus  ihe- 
ologis  eiusdem  gcntis  collecli  uni- 
Ycrsini  100.  Auctore  P.  Aindrea  a 


Spiritu  Sancto  Ord.  Discalceatorum 
SSS.  Trinitatis  Red.  Capti.  Sacer- 
dote  Professo  et  Defiuitore  Provin- 
ciae  Polonae.  Varsaviae  typisS.  R. 
M.Au.  1776.  8.  HO  str.  i  regestr. 
♦ 
4340.  Marlinus  Olszewski  S.  J. 
Judicium  Theologicum  de  Sacra- 
mentali  absolutione  et  peccatis  mi- 
litum  in  Regno  Poloniae  coUigato- 
rum.  b.  m.  1661.  4. 

(Nieś. —  Siek.  Dod.  do  Bent.) 
4341. Marcin  Olszewski.  Rozsądek 
wedhig  Teologii.  1663.  4.     (Nieś.) 

4342.  Adam  Gdacius  Fararz  Kluz« 
borski  Dyskurs  o  grzechach  szóste- 
go przykazania  Bożego,  w  Brzegu 
drukował  Jan  Krzysztof  Jakób. 
1682.   4.  ;^Sienk.*Dod.  doBent.) 

4343.  a)  Modus  Confitcndi.6.  m. 
i  r.  4    6  kart  nieliezb. 

Rycina  ;  Zakonnik  słucha  spowiedzi,  o- 
hok  penitent  i  napis:  Cras,  Cras ,  a  za 
nim  czart. — Druk  Plałlcra  Krakowski  około 

r.  1508.     (L.  S.) 

b)  Contenta  hoc  Libello. 

Modus  confilcndi  compositns  per 
Reuerendum  episcopum  Andream 
Hispanum  sancte  Romanę  ecclesie 
Penitentionariuni. 

Interrogalioncs  et  doctrine  qui- 
bns  (juilibet  sacerdos  debet  interro- 
garc  suum  confiteutem. 

Canones  penitentionales  per  cpl- 
.scopum  Ciyitateii,  compositi. 

Casus  Papales  etEpiscopaies. 

Na  końcu  :  Impressum  Cracouie 
per  Mathiam  scharflFenberg  Anno 
domini  1535.  8.  26  kart.  Druk 
piękny  gocki.  Ryciny  niema.  (L.S.) 

c) tam.  u  t.  A.  D.  1540. 

(Spis  Inkunab.  do  T.  III.  Bibl.  Ks.  II.) 

d)  Contenta  hoc  Libello. 

Modus  conGtcndi  compositus  per 
Reuerendum  episcopum  Andream 
Hispanum  sancte  Romanę  ecclesie 
Penitentionarium. 

Inlerrogationes  et  doctrine  qul-r 
bus  quiiibet  sacerdos  debet  iuter- 
rogare  suum  conGtentem. 

Canones  poenitentiales  per  Epi- 
scopum Ciuitaten.   compositi. 

Casus  Papales  et  Episcopales. 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  PASTORALINA. 


.163 


Na  hońcu:  Impressum  Cracoulc 
per  Hieronymiim  Yietorcm.  Anno 
Domini  m.d.xli.  8.  Si6  kart.  Druk 
gocki.  (L.  S.) 

4344.  Scnilatorium  confcssionis 
pcroptiinuin  Ccłsi  niaplici  Acroncn- 
sis  eanonicl  reiyularis  congrcgalio- 
nis  laterancnsis  (rł/cmajaA:  xvyiej). 
Na  końcu :  Explicit  breuc  scruta- 
torioium  sen  monumentuni  com- 
pciidloaum  pro  confcssionibus  a 
Celso  niapheo  Ycroncnsi  eanonico 
rejjulari  congestum.  Impressum  Cra- 
couie  impensis  spcctabiiis  viriJohan- 
iiisLailer.  Anno  salutisM.ccccc.viij. 
4.     O   kart   nieliczh.   Druk  gocki. 

(L.S.)' 

4345.  Fructifera  innouatio  c.  om- 
nls  vtriusquie  sexus:  dc  penit.  et  re- 
iiiis,  cum  resolutione  peniteutibus, 
confitentibus ,  sacerdotibus  confes- 
soribus,  tam  secularis,  quam  ctiam 
religiose  couditionis,  vel  status;  u- 
tilissima.  Cracoviae  exOfficinaUM- 
gleriana.  Anno  Domini  1537.  8.  43 
kart  nieliczh.  Druk  bujny  łaciński, 
napisy  tylko  gockie. 

Na  ostatniej  karcie  verso,  lierL  Akad. 
Krak.  w  wieńcu  laurowym. 

W  dedykacji  do  Jakńba  Buczaczskiego 
Biskupa  Chełmskiego,  pisze  się  autor  :  De- 
cretorwn  Baccalaureits ,'  i  datuje  ją:  ex 
Jurisperitorum  contubernio,  CracoviaeVI. 
mensis  Januarii  a.  153^.—  INa  czele  zaś 
przedmowy  do  czytelnika  nazywa  siebie  : 
sacrę  Facultatis  Canonisticae  Magister. 

Pod  herbem  Buczaczskiego  M.  S.  Prosso- 
viensi«  v.  Prossovianus,  położył  14  wierszy 
łac.  Na  końcu:  i)  In  vitam  Rev,  patris  F, 
MarciTurigeneVeneti,  divinarum  interpre- 
tis  literarum  Ordinis  S.  Francisci  divina 
proridentia  Ministri,  ac  prorincialis,  ncc 
non  screnissime  reginalis  maiestatis  Bonae 
secretarii  atqiie  commissarii  Encomiasticon. 
lo37.  Wier,  łac.  GO.  2)'M.igistcr  S.  Prosso- 
Tianus  Jacobo  Tuchouiene  (sic)  in  munus 
gratitudinis  Paracliticon.  6  wier.  łac,  3)  /- 
dem  ad  eundem,  4  wier.  lac.  (L.  S.)  Zob. 
Noty. 

4346.  Methodus  Confcssionis,  boc 
est,  Ars,  siue  ralio  et  brculs  quae- 
dam  via  conlitendi^  in  qua  pcccata 
et  eorum  remedia  plenissimc  con- 
tincntiir.  Ad  liaec^  Xli.  Articulo- 
rum  fidei  cum  pia  łum  crudita  ex- 
plauatio  (10  wier.  łac.  na  pochwa- 
lę dzieła).  Cracoviae,  apud  Vidu- 


am    Floriani :     Anno    m.d.xlvi.    8. 
199  kurt  nieliczh.  Druk  łaciński. 

Dedykacja:  Rcverendo  Patri  Domino 
Francisco  Przeuorsceo,  Sepulchri  Donii- 
nici  Hierosolimitani  professo ,  Praeposito 
Przeuorseensi, Domino  suo  plurimum  obser- 
uando.  GrcgoriusPrzeuorsceusTypographus 
Oflicinac  Ynglerianae  prefectus.  —  Z  niej 
prócz  pochwał  dzieła,  nic  o  autorze  do- 
wiedzieć się  nie  można;  jakże  imię  swoje 
w  tali  chwalebnej  rzeczy  przez  skromnos'ć 
zataił?  (L.  S.)  Zob.  Noty. 

4347.  BrevcDircctorIum  adCon- 
fessarii  ac  confitentis  munus  recte 
obcundum  M.  Joannę  Połanco  Soc. 
Jcsu  authorc.  Lovicii  in  Offic.  Sta- 
nislai  Murmelii  m.d.łxvi.  12. 

(Ban.  H.D.  K.P.I.433.> 

4348.  a)  Brevis  et  nicthodica  in- 
structio  audiendaruni  confessionnm. 
In  graliam  rudlorum  saccrdotura 
carptjm  collecta  et  aedila,  perHie- 
ronymniai  Pouodoviuni  Canonicum 
Posnan.  Posnaniae  Melchior  Ne- 
ringk.  A.  D.  M.D.LXxvn.  12.  139 
str.,  2  kart  naprzodzie  (regestr. 

b)  Brcvls  et  nietbodica  Instruc- 
tio  audiendarum  Gonfessionum  ia 
graliam  rudiorum  Sacerdotdm  car- 
ptim  collecta  et  secundo  edita.  Per 
Hier.  Povodoviuni  Archi presbyte- 
rum.  Crac.  Canonicum  Gnesn,  et 
Posnanien.  —  Cracoyiae,  iu  Olfic. 
Lazari.  1586.  151  str.,  oprócz  re- 
gestru i  2  kart  na  przodzie. 

W  przedmowie  ubolewa  Powodowski 
nad  ciemnotą  Itsięzy  w  kraju,  mianowi- 
cie w  rzeczach  śpowiedsfi  tyczących  się. 
fL.S.)  Zob.  Noty. 

c)  Hieroiiynil    PovoDOvif.    Instru- 
clio  Confessorii  1592.     '(Siarcz.) 

d)  —  —  ap.  Viduam  et  Haerc- 
des  Joan.WoIrabi  1597.  12. 

4349.  Stanislai  Socolovii,  Libeł- 
lus  de  Confessione.     (INics.) 

4350.  Modus  accedendi  ad  vene- 
rabilcSacrosanctacEucharistiae  sa- 
cramentum.  Jusli  SiuBEKEYCniiRi. 
Cracoviae,  Anno  Domini  m.dc.ii.  4. 
10  kart  nieliczh.  wier.  łac. 

Dedykacje  prozą  do   Bernarda  Maciejo-' 
wskiego  Bisk.  Krak.  i  14  wier.  łac.  na  herb 
jego.  (L.  S.)  Zob.  Noty. 

4351  a)Ełementa  ad  sanctas  Con- 
fessioncs,  non  tantum  sacerdotibus 
in  foro  poenitentiae  tyronibus    ap- 


364 


TEOLOGJA,  mSTITUCJA  PASTORALNA. 


prime  necessarla :  veram  ctiam  o- 
iiinibus  poenitentibiis  exacte  confi- 
terl  Yolentibus  ,  summe  utilia.  De- 
cem partihus  comprelieiisa.-  Quibus 
accessit  Tractatuhis  de  studio  nie- 
ditationis,  autbore  F.  Nieolao  Mo- 
sciCENSi  Doctore  Tlieologo  Ord. 
Praed.  Cracovlae  iii  OflSc.  Andreae 
Petricovil,  1603.  8.  207stv.okart 
na  przodzie. 

Dedykacja  do  Hieronyma  Gostomskiego 
z  Leszenic  Wrjew.  Poznań,  datowana  z  Kra- 
kowa tcgoź  roku.  , 

b) Na  końcu:  Ursellisex- 

cudebat  Bartbol.  Biisch  sumptibus 
Couradl  Burg^enil  Bibliopolae  Colo- 
niensis  a.  1619.  12.  376  słr.{Ł.S.) 
Zoh,  Noty. 

(Quetil'.   Ser.   Ord.  Praed.  p.  546). 

4352.1nstlŁutio  Confessariorum— 
Martino  FoR>ARioBriindusino  S.  J. 
auctore —  Crac.  in  Offic.  N.  Lob. 
A.  D.  1607.  24. 

Przypis,  wydawcy  Jerzego  Fredlera,  Kar- 
dynał. Bernardowi  Maciejowskinnin,  gdzie 
wzmianka,  ze  dziełko  to  w  tymże  roku  pier- 
wszy raz  wyszło  we  Włoszech, 

4353  a)  S.  Artis  Poenitentiariae 
Tyrocinium  —  autbore  P.  N.  M. 
Ord.  Praedie.  Cracoviae  in  OflGie. 
Andr.  PetrIcovii.  A^  D.  m.dcxxv. 
12.  416  str.  7  hart  na  przodzie  i 
r€(/estr. 

Prz3rpis  autora  Marcinowi  Szyszkowskie- 
mu   Biskup.    lirakow. —    Autor:    ?iicolaus 

M0SCICE?iSIS. 

b)  —  —  Examen  quoque  appro- 
bandoruui,  ad  S.  Coufessiones  ex- 
cipiendas  arnnexuui  esl.  ferm.  u  t. 
A.  D.  M.DC.xxxi.  8. 416,  204  słr.  i 
12  kart  na  przodzie. 

Przypis,  autora  Mikołajowi  Szyszkowskie- 
mu  Administratorowi  Opactwa  Czerwień- 
skiego (Cervenecensis).      Zob.  ]\oty. 

4354.  Szyniou  Wysocki  S.J.  Spo- 
sób spowiadania  się.  (Siarcz.) 

4355.  Józef  Weheszczyiński.  In- 
strulicya  o  Spowiedzi.  (^ies.) 

4356.Sigismundus  GnowsKi^Ord. 
Carmel.  Praxis  Confessionali.s. 

(Siarcz.    I.   153). 
4357.  Tribunal  conscientiae  per 
yarias  examinuni  iudustriasseipsam 
diiudicaulis —  auclore  P,  Gaspare 


Druzbicki  S.J.  Anno —  1672.  Cra- 
coviae  ex  Offic.  Scbedeliana.  12. 

Przypis.  Przemysław.  Domiechowskiema 
Opat-  Geszeck:— Wydawcą  podług  Sotuel 
la  jest  Daniel  Pawłowski  S.J.     (L.  S.) 

4358.  Memoriale  sciendorum  a 
Confessariis  ex  variis  collectum. 
Vilnae  typis  Acad.  S.  J.  An.  1674.12. 

4359  a)  Gregorii  Tereth  Ere- 
mitae,CoufessIo  etinstructio  idiotae. 
Cracoyiae  in  Offic.  Viduae  Lucac 
Kupisz.  1655.  12. 

(Sienk.  Dod.  do  Bentk.) 
b)  Confessio  et  instructio  idiotae 
sive  modus  excipiendi  coufessiones 
sacvamentales  rusticorum^  puero- 
rum^  in  peccatis  inreteratorum  — 
a  R.  P.  Gregorio  Teretio  Ord.  FF. 
Eremit.  S.  Pauli  —  iu  Polonia  Pro- 
fesso.  Editio  2da.  Adiectaesuntsen- 
tentiae  a  Sede  Apostoł,  condemna- 
łae  et  Bulla  Coenae  Domini  per Fr. 
Ambrosium  jNieszporbowitz  Ord.S. 
Pauli. —  A.  D.  1686.  Cracoyiae  ex 
Offic.  Fr.  Cezary.  8.  386  str.  7 
kart  na  przodzie  i  regestr. 

Przypis.  Rafał.  Michalskiemu  Przeorowi 
Prowin.  Zak.  S.  Pawła  datowane  w  Czę- 
stochowie. 

4360.  Przygotowanie  do  przyl- 
niowania  Sakramentu  JNayśw.  przez 
*X.  Stanisława  Skibickiego  S.  J. 
w  Kaliszu  1685.  (Ju.  MS.) 

4361  a)Ferdinandi  Oh.>i  alias  Ja- 
nuszowski,  Sententiae  moralcs  con- 
scientiae directirae  inquatuorlibros 
distinctac.   Cracoyiae  1687.4.  (Nieś.) 

W  Niesieckim  przez  pomyłkę  druku  za- 
miast Ohm,  znajduje  się  Olim. 

b)  In  noniine  Sanctiss.  Trinitatis 
Sententiae  morales  conscientiae  di- 
rectiyae  tum  ex  Angelici  Doctoris 
Discipulis  tum  exaliis  łbeologis  de- 
sumptae  et  in  quatnor  llbros  distin- 
ctac. Autbore  F.  FerdinandoOcHM, 
yulgo  Januszowski  S.  T.  M.  Ordin. 
Praedicat.  Accesserunt  in  hac  sc" 
cunda  editione ,  praetcr  breyes  ad- 
ditiones  sc.  denon  aiienandisRega- 
larium  bonis,  de  paupertatereligio- 
sa ,  de  commutatione  yotorum ,  de 
non  ambigendis  inter  religiosos  of- 
liciis^  de  uon  aggrayandis  per  Visi- 
tatores  locis.  visitatis  ^  examen  Or- 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  PASTORALNA. 


365 


dinandorum  et  scntcntlac,  tum  ab 
AIexandro  VII.  tum  ab  Innocentio 
Xl.  damnatae.  Crac.  typis  N.  A. 
ScliedeL  A.D.  m.dc.ix.iv.  (sic, 1694). 
528  str.  i  4  karty  na  przodzie. 

4362.  Tribunal  Sacrum  seu  de  ar- 
te  faciendae  et  audiendaesacramen- 
talis  Confessionis.  Opus  Regno  Po- 
loniae  speciatiler  accommodatiim — 
a  R.  P.  Adalberlo  Tylko^tski  eius- 
dem  Societ.  Theologo.  Varsaviae 
t\pis  C.  F.  Schrciber.  A.  1690.  8. 
SJ|  ark. 

Przypis.  Stanisł.  Hijacint.  Święcickie- 
mu Biskup.  Ciiełmsklemu. 

4363.  Via  certa  salutis  seu  melbo- 
dus  confessionis  id  est  Brevis  quae- 
dam  ars  et  ratio  coufitcndi  iti  qiia 
peccata  eteorum  remedia  praecipua 
contineDtur  ad  IiaecXirarticulorum 
fidei  tum  pia  tum  erudita  cxpiana- 
tio.  Reimpressa  Crac.  typ.  Cesarii. 
1699.  8. 

4364.  JNicolans  Cyrowski  S.  J. 
Metłiodus  Confessionum  rite  pera- 
gendarum. 

(Alegambe  Bibl.  Ser.  S.  J.  p.  353). 

4365.  Klucz  do  Niebiesliich  Po- 
koiow,  to  iest  Szczera  Spowiedź  i 
t.  d.  przez  Jakuba  Antoniego  Cze- 
chowicza, w  Toruniu  1718.  4.  3 
ark.      (L.S.) 

4366  a)  IgnatiusTEMEZYARi.  Ani- 
ma  poenitentis  etc.  jak  niiej.  Supra- 
slii  typis  RR.  PP.  Ord.  S.  Basiiii 
1707.  4.  iOI  str.  i  9  kart  na  przo- 
dzie. 

Przypis.  Kazimierz.  Ossulińskleniu  Ka- 
nonik. Kraków. 

b)  Anima  poenitentis  ad  Re- 
gulas  pracceptorum  Decalogi  nec 
iton  ad  fontesCapitalium  Criminum. 
Declinare  a  mało  etarripere  homim 
addiscens;  id  cst^  cxplanatione<; 
peccatorum.  qualia  ?  contra  quae 
praecepfa  ?  committi  solent  Stylo 
metrico  in  parte  expositae  una  cum 
adjectis  quaiitatibus  Confessionis 
Mediis  bene  vivendi  ac  piis  refie- 
l^ionibus,  usui  publico  per  Joan- 
nem  Ignatium  Temezyari  Curiae 
Episcopalis  Luccoriensis  et  Brestea" 


sis  Notarium  accomodatae.  anno 
1726.  Supraslii  Typis  RH.  PP.  Ord. 
S.  Basiiii  Magni.  4.  iOI  str.  i  9 
kart  na  przodzie. 

Dedyk.  do  Stefana  Bogusława  z  Rupnie- 
wa  na  Januszowlcach  Rupnlewskicgo  Bi- 
skupa Łuckiego  i  Brzeskiego.         (L,  S.) 

4367.  ^auka  dla  poczynaiącego 
słucbać  Spowiedzi,  ial.o  si^  ma  za- 
chować z  pożytkiem  w  iey  odpra- 
wowaniu  napisana  po  wloskji  przez 
X.  Pawła  Seg^ery  S.  J.  a  przez  X. 
Woyciecija  Tylko%vskiego  teyże  S. 
J.  na  polski  ięzyk  przełożona,  te- 
raz powtórnie —  do  druku  podana. 
w  Wilnie  w  Druk.  Akad.  S.  J.  R. 
M.DCCXL.  8.  281  str.  i,  regestr. 

4368.  Instructio  Confessarii  sive 
opuseulum  in  qiio  Iraditur  praxis 
cum  fi-uctu  administrandi  Sacrameu- 
tum  Poenitentiae  auctore  R.  P.  Pau- 
lo SeG!VERI  S.  J.  Italico  primuin  idio- 
mate  conscriptum  ,  deinde  ab  »alio 
eiusdem  Soe.  Sacerdote  latinilati  do- 
natum —  Augustae  Vindełicorum  et 
DJlingae  editum  nunc  vero  Posna- 
niae  typis  Coli.  S.J.  A.D.  mdccxly.4. 

4369.  Instructio  Poenitentis  sivc 
opuseulum  in  quo  Iraditur  praxis 
rite  pcrap,endi  Confessioriem  Sacra- 
mentalem  —  auctore  R.  P.  Paulo Se- 
GNERi  cS.  J.  Itaiico  priuuim  idioma- 
te  conscriptum,  dcinde  latlnitati  do- 
natum —  tam.  mdccxlv.   4. 

4370.  Instructio  pro  Confessariis 
ex  occaslone  Unlversalis  Jubilaci — 
edita.  A.  D.  1776.  4. 

Approhacja  druąu  datowana  w  Warsza- 
wie 13  Aprila  r.  1776. 

4371.  Monita  Confcssarii  impri- 
mis  pro  direetione  at  vero  praelatis 
et  parocbis  pro  correctione  scitu — 
necessaria  in  Epistoła  Card.  Bellar- 
mini  et  in  annexis  ad  eam  aunota- 
tionibus  comprcbensa  per  Georg,  ab 
HiJLSEi^  Episcopum  Smoleuscensem. 
A.  MDCcxLix.  Gedani  littcris  Hart- 
mannianis.  8.  132  str.  i  arkusz  na 
przodzie. 

Przypis,  autora  Benedyktowi  XIV.  Pa- 
pieżowi. 

4372.  Monita  generalia  de  Offi- 
cils  Confcssarii  olim  ad  usum  Diac- 


m 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  PASTORALINA. 


cesls  Argentin.  edila —  nunc  Ycro 
approbationeetcura  111.  £xc.  ctRev. 
D.  Georgii  ab  Eckliis  Hilsen  Epi- 
scopi  Sniolenscen. —  rciinpressaYil- 
nae  łypls  Acad  S.  J.  A.D.  1752.  8. 
II  ark. 

4373.  NauŁa  dla  nowych  Spowie- 
dlików  z  włoskiego  języka  na  polski 
wytłumaczona  przez  X.Pawła^rzo- 
słowskieno  Pisarza  W.  W.  X.  Lit. 
w  Wilnie  1765.  8.  2  łomtj.  (L.S.) 

4374.  Zdania  Naywyźszycli  Pa- 
gterzow  y  Oycow  Svv.  o  Poście  Spo- 
wiednikom y  Kaznodzieiom  osobli- 
wie czasu  Postu  Wielkiego  potrze- 
bne, w  Supraślu  w  Druk.  WVV.XX. 
Bazyl.  R.  P.  1775.  12. 

4375.  Instructio  pro  Confessariis 
ex  ocćasione  uniyersalis  Jubilei  e- 
dita.  b.  m.   1776.  4. 

(Slenk.  Dod.  do  Bent.) 
.  4376.    Powinności    przystępuią- 
cydi  do  stołu  Bożego,  z  franc.  na 
polski  przełożone.  wLcszniel7/7.8. 

(Kat.   Gr.) 

4377.  Nauka  o  rozmyślaniu  y  ra- 
chunku sumnienia  przez  X.  Ignace- 
go a  S.  Maria  de  Mercede  XX.  Try- 
nitarzow  Polskich  y  Litewskich 
Prowinciała  R.1790zebrana  w  Wil- 
nie w  Druk.  XX.  Bazylianów.  8. 

4378.  Informacya  gotuiącyni  się 
do  spowiedzi  Sakrauientalney.  8, 
Cena  gr.  2.  (Kat.  Friedl.) 

437y.  Nauka  przygotowawcza  dla 
godnego  przystąpienia  do  Sal:ra- 
mentuSwictego  Pokuty  dla  uczniów 
szkoły  Wąchockiey  zebrana. 

(Kat.  Friedl.) 
438U.  Nauka  chrześciauska  w  roz- 
mowach do  przygotowania  młodzie- 
ży dopierwszey  koniuiunii.  T.  LU. 
Warszawa  nakł.  Gliicksberga  1821. 
12.  216  i  304  str. 

(Dzień.  Wil.  1831). 
♦ 

4381.  Hieron.  PoYODOYii  Doctrl- 
na  circa  agonizantcs.  (Nieś.) 

4382.  Prax!S  iuYandi  aegros  ad 
kene  nioriendum  nec  non  sauos  ad 
beneyiyendum —  composita  perJo- 
an.  Baptistam  de  Vilela  S.  J.  ex 
lingua  Italiea  in  latinam  traducta  — 


postmodum  —  recusa.  Casimirlac 
ad  Cracoy.  apud  Baithasarcm  Smie- 
szkowicz.   1664.   12, 

4383.  Praxis  juvandi  infirmos. 
Balcer  Smieszkowicz  Druk.  Kraliow.  przy- 
pisał to  dzieło  Kazimierz.  Maciejowi  Tre- 
terowi  Admini!>ti'atoro^Ti  Zup  Wielickich. 

(J'u.  MS.) 

4384.  M.  Samuel  He^itschel  (Se- 
nior wLesznic)  Einfaltiger  Kranken' 
predigcr.  Lissa  1672.  12. 

(Acta  Hist.  Eccl.  A.  1742.  p.  196). 
4385. Examcn  sumnienia  albo  sum- 
maryusz  pociecli  przeciwko  śmierci 
i  pokusom  szatańskim  yy  czterdzie- 
stu i  sześciu  rozmowach  chorego 
z  Xicdzem  ,  rożne  sumnienia  skru- 
puły od  wątpliwości  zadaiącego. 
Wystawiony  i  porządnie  z  Pisma 
S.  zebrany,  a  z  łacińskiego  na  pol- 
ski ięzyk  przelłomaczony  przez  X. 
M.  R.  C.  Z.  K.  K.  w  Kroieweu  dru- 
kował Joh.Dawid  Zaencker  R.1714. 
8-  200  str. 

Dedykacja  ośmnasła  P-łnióm  Litewskim 
z  podpisem;  X.  M.R.  może  Michał  Ruttich, 
rodem  z  Wilna. 

(Ban.  H.  D.  K.  P.  III.  103. 

4386  a)  Jan'  Stanisław  Kostka 
W^OYKOwsKi(WuYkowski)  Hanonik 
Pułtuski.  (Dc  Homine  Chrlstiano 
lid  mortem  recte  praeparando,  libel- 
lus)  po  polsku,  w  Kaliszu  1738.  8. 
6  ark. 

b)  _  _  1741.   12.  Slai-k. 

(.lanss.) 

4387.  Antonius  Kruszewski  S.J. 
(Unterricht  fur  diejenigen  welche 
die  Kranken  zumTode  yorbereitcn, 
oderdeneu,  zumTode  yerurlbcilten 
Malcficanten,  in  der  Ictzten  Stunde, 
geistlichen  Bcystand  łeisten  miis- 
scn.)po  łacinie  ipo  polsku,  w  War- 
szawie, w  Druk.  Coli.  S.  J.  1750.8, 

(Jjjn.  Lex.  I.  88). 

4388.  Theorema  etPrasis  to  iesl 
rozważne  y  sprawne  ratowanie  cho- 
rych, pomaganie  umicraiącym,  po- 
silenie fconaiących  dla  informacyi 
kapłanom  poczynaiącym  koło  cho- 
rych pracować  przedtym  włoskim 
przez  Xicdza  Jozefa  Anton.  Mau- 
cueselee  Frauciszkana,  a  teraz  in 
Thcorica  łacińskim,  in  practica  me- 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  PASTORALNA. 


367 


thodo  oyczystyni  IczyŁicm  przez  ie- 
dncgoFrauciszkana  Konwentu  Kra- 
Jjowskiego  opisane.  R.  P.  1754. 
w  Krakowie,  w  Druk.  Xiccia  JM. 
Bis.  K.  12.  182  str.  i  regestr.  ' 

4389.  Konaiącym  obecny,  dobrze 
zaopatrzony  Kapłan.    Albo  książe- 


czka z  włoskiego  na  niemiecki  ję- 
zyk, z  niemieckiego  na  polski  prze- 
tłomaczona  od  icdnego  Kapłana 
Wrocławskiey  Dyecezyi.  Wyci- 
śniono  i  do  dostania  w  Nissie  u  Jó- 
zefa Szlegla.   8. 

'N.1  końcu  chronostycL  ,  z  którego  wypa- 
da rok  1766.     (Ban.  H.  D.  K.  P.  III.  137;. 


D)  Kaznodziejska  i  Panegiryczna. 

I)   P  r  z  e  p  i  s  y. 


4390  a)  Stanislal  Socoloyii  Ste- 
phani  quondam  Kegis  Poloniae  The- 
ologi  Partiłiones  Ecclesiasticae. 
Ad  Petrum  Costcam,  Episcopum 
Ciilmen.  Virnm  Amplissimum.  Cra- 
eoyiae  ex  Offic.  Lazuri.  A.D.  1589. 
4.  38  str. 

Na  odwrocie  karty  tytułowej  4  wier.  łac. 
Andrzeja  Sclioneusa.  Zob.  Noty.     (L.S.) 

b)  Stanislai  SocoLoyii  Stephani 
Regis  Poloniae  Tbeologi,  Partitio- 
nes  Ecclesiasticae  ad  Petrnm  Cost- 
cam  Episcopum  Culmensem  Yiriim 
Amplissimum.  Post  Cracoyiensem 
Anni  1589  editioneni ,  ad  usuiii  A- 
cademicae  Jurentulls  typis  repeti- 
tae.  Polociae  1817.  8.   34.  str. 

Zob.  o  tem  dziele :  Miesięcznik  Połocki 
na  rok  1818.  T.  I.  p.  43  nast. 

4391.  Rbeforica  eccleslaslica  ad 
tyronum  institutionem  auctorc  D. 
Tb  oma  Bari  sacerdote  Campicnsi 
concinnata  olim  Neapoli  1724  ty- 
pis data  nunc —  reimpressa  Pocza- 
ioviae  typis  apud  PP.  O.  S.  B.  M. 
sumptibus  corundem  1776  anno.  8. 

4392.  Seminarium  Spiritus  et  ar- 
tis  concionatoriae  in  principiis,  sen- 
tentiis,cxemplisconcionatorum  Sta- 
tus Eccles.  Sec.  fundatum.  Auctore 
e  Clero  Seculari  Josepiio  Micbaele 
NoGAwsKi  Yarsariac  tvp.  S.  J.1731. 
8.  .359  str. 

Przypis.  Stanisl. Moszyńskiemu  Pincernie 
Urzędowskiemu  ,  u  którego  podpis  :  NN. 
(Zał,  Progr.   Litter.   1743  p.  53 —  L.S.) 

4393.  Isaac  Gottfried  Goedtke^. 


Ewangelisches  Predigt-Amt  in  de- 
nen    Kleinem    Stadten    des  Polni- 
scben  Preussens ,  ausgegeben  von 
Andreas  Schott.  Danzig.  1753.  4. 
(Sienk.  Dod.  do  Beńt.) 

4394.  Rbetorica  Ecclesiastica  Au- 
tiquo-INova  tbeoretica  et  practica , 
Adm.  Rer.Dominis  Instituti  S.  Au- 
gustini  Canonicorum  Reg.  deSaxia 
Professis  —  a^l.  Valentino  Szylar- 
SKi  Pbilos.  Doctore  Rbctorices  in 
CoUegio  eorundum  Canonicorum 
Professore —  tradita  nunc  vero  in- 
signiter  aucta.  A.  D.  1765.  Ctaco- 
viae  typis  Semiu.  Episc.  8.  379 str. 
i  13  kart  na  przodzie  oprócz  rege- 
stru. 

Przypis.  Stanisławowi  Wolskiemu  00. 
Praw  Doktorowi  w  Akad.  Krak.  i  t.  d. 

4395.  Epistoła  Sancli  Francisci 
Salesii  Episcopi  Gcneyensis  ad. 
ąuendam  Ecciesiae  Praesulem  in 
tjua  modum  praedicandi  ei  descri- 
bit.  Sub  auspiciis  Rev.  D.D.  Onu- 
phrii  Szembck  Ecciesiae  Catliedralis 
Gułmensis  Pracpositi  —  dum  ad  ob- 
jęcia contra  propositiones  ibeologi- 
cas  responderent  Franciscus  Smuł- 
ski ,  Gratianus  Boczym  e  Congre- 
galione  Missionis  S.  Tbeol.  Candi- 
dati —  Cierp  oblata  in  Semiuario 
VarsaTiensi  adaedcm  S.  Crucis.  An. 
1777.  8. 

4396.  Przepisy  dłaKaznadzieiow 
napisane  po  francuzku  przez  Mas- 
SYLLONA  na  polski  iczyk  przetłoma- 
czone  przez  X.  Augustyna  Toina- 


368 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


szewskiego  Bazyliana  S.  T.D.  Pro- 
fessora  Hist.  Kościcl.  y  Pisma  S. 
w  Akad.  Wileii.  w  Wilnie  w  Druk. 
Akad.  R.  1799.  8.  270  słr.  4  kart 
na  przodzie  i  regestr. 

4397.  (List  do  Redaktora  Dzien- 
nika Wileuskieeo  z  prawidłami  dla 
Kaznodziejów,  r.  1817).  8.  (L.  S.) 

4398.  Zasady  Wymowy  Swiętey 
obiaśnione  przykładami  wyczer- 
pnioncmi  osobliwie  z  Pisma  S.  z  Oy- 
cow  SS.  i  z  iiinycb  naysławniey- 
szych  krasomówców  ebrześciau- 
skich.  Dzieło  wydane  w  Paryżu 
1788,  a  teraz  na  polski  ięzyk  prze- 
tłumaczone—  Wilno  INakł.  i  dru- 
kiem J.  Zawadzkiego.  1824.  8.  352 
str.  i  4  ttrk,  na  przodzie. 


Naltońcn:  Dodatek  o  Kaznodzieiacli  Pol- 
skich. 

4-      ^ 

4399.  Examen  Theologicum ,  to 
yest :  Słucbanie  albo  doświadczanie 
w  nauce  słowa  Bożego ,  tycb  któ- 
rzy bywaią  na  urząd  kaznodzieyski 
wezwani  y  posłani.  Przes  Philippa 
Mełanchtoisa  po  łacinie  napisane, 
a  przes  Jana  Radomskiego  Ministra 
Zebrania  Nidborskiego,  w  yęzyk 
polski  przełożone.  Drukowano  w 
Królewcu,  przes  Jana  Daubmanaro- 
ku  1566.4.  309 str.  oprócz  4  kart 
regestru. 

.  Na  przodzie  :  Edykt  Xiązęeia  Pruskiego 
Albrechta  starszego,  po  łacinie  i  polska, 
datowany  z  Królewca  Ipsis  Calendis  Augu- 
sti  1566.     Zob.  Ngty. 


II).  Źródła  i  Materjat. 


4400  a)  Ewangelie  ua  Niedziele  i 
wszystkie  Święta  K  tścioła  Katoli- 
ckiego, w  Wilnie.  iy^9. 

Wydał  Jakób  Wujek  S.M.       (Siarcz.) 

b)  Ewangelie  y  Epistoły  tak 
niedzielne  iako  y  wszystkicb  świąt 
które  w  Kościele  Katbolickim,  we- 
dług Rzymskiego  porządku  przez 
cały  rok  czytaią.  i*rzez  D.Jakuba 
f^T^uyka  Soc.Jesu  przełożone.  Przy- 
dane są  y  modlitwy  kościelne  naka-' 
żdą  niedzielę  y  na  każde  święto, 
w  Krakowie  w  Druk.  Akademickiey. 
R.  P.  1689.  12.  ió9  kart  i  Inie- 
liczhow. 

c)  Ewangelie  y  Epistoły.  8. 

—        —         24.' 

(Cat.  Janss.  1706). 
d)  Ewangelie  na  Niedziele  y 
wszystkie  Święta  które  w  Kościele 
Katolickim  według  Rzymskiego  po- 
rządku przez  cały  rok  czytane  by- 
waią. Ż  przydatkiem  nowym  ua 
niektóre  święta  Królestwa  Polskie- 
go y  W.  X.  Litt.  przez  W.  X.  Ja- 
kuba Pf^tiyha  Societ.  Jesu  przeło- 
żone, w  Wilnie  w  Druk.  przy  Aka- 
demii R.  1787.  12.  269  słr.  i  ar- 
kusz regesirn. 


e)  Ewangelie  na  Święta  i  Niedzie- 
le, w  Poczaiowie.  1790. 

(Trębic.  Bibl.Warsz.   1841.  T.III.p.  573. 

f )  Ewangelia  Pana  N.  J.  Chry- 
stusa na  Niedziele  i  wszystkie  Świę- 
ta i  t.  d.  w  Wilnie  1800.  12. 

(Kat.  Kiejd.) 

g)  Ewanielie  i  Epistoły  przez  X. 
TJ^uyka.  w  Warszawie.  1811.12. 

(Kat.  Bibl.  Piar.  War.  1822.  jj.  9). 

b)  Ewanielie  na  Niedziele,  Świę- 
ta, Post  Wielki,  w  Warszawie.1814. 
(1.  c.) 

4401  a)  Ewangelie  y  Epistoły  na 
dni  postne  powszednie,  y  na  niektóre 
inne  święta  w  pierwszey  Postylce 
opuszczone,  przez  D.Jakuba  JVuy- 
ka  S.  J.  przełożone.  Przydane  są  y 
modlitwy  kościelne  na  święta  i  dni 
powszednie,  w  Krakowie  w  Druk. 
Andrz.  Piotrkowczyka.  1636.  12. 
S  ark.  druk  gocki. 

(Dzień.  Wil.  1819.  11.559). 
h)  Ewangelie  y  Epistoły  na  dni 
postne  powszednie  y  na  niektóre  in- 
ne święta  w  pierivszey  Postylce  o- 
puszczone.  Przez  D.  Jakuba  FFuy- 
Ara  S.  J.  przełożone.  Przydane  są  y 
modlitwy  kościelne  na  święta  y  na 
dni  powszednie,  w  Krakowie  w  Dr. 


TEOLOGIA,  mSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


360 


Afcademicfciey  R.  P.  1692. 12.  Bark. 
inadto  4-  arh.  gdzie  :  Nauki  Cbrze- 
ściańskiey  Katholickiey  Rzymskiey 
początki. 

4402.  Ewangelie  na  Niedziele  y 
Święta  całejjo  roku  według  porząd- 
ku kościoła  lub  Cerkwie  Rzymskiey 
i  Greckiey —  wydane,  w  Supraślu 
w  Druk.  00.  Bazylianów.  R.  P. 
1742.  12. 

4403.  Regestr  SS.  Ewangielii  na 
niedziele  i  święta  doroczne  do  ka- 
zań dla  Archidyecezyi  Gnieznień- 
skiey  przez  D.  J.  Komorowskiego 
podany,  w  Warszawiel758. 4.  J7d 
sir, 

4404.  Reiestr  Świętych  Ewange- 
lii na  niedziele  i  święta  doroczne  do 
kazań  według  porządku,  opisania 
liatecliizmu  Rzymskiego  przez  X. 
Koła  Scbol.  Piar.  w  Warszawie. 

(Kat.  Gr.) 

P  4405.  Knara,  aOBOwafl  EsaHre^ie  y 
HHmejjHoe  orat  ncixi.  qemwpexi  CBau- 
reAttcmoB-b  H36paHHa,  h  onn>  MHorHX'B 
6o?KeemEeHHWXT.  nncaKin,  h  npe^ana 
HepKBH  Bo?nieH,  Bo  BCHKyiO  He^tAK) 
HHmamHiH,  niaK.o?Ke  h  na  rocno^ącKia 
npa3^HiiRH  H  npo^iiX'b  cBHini>iX'i>,  na 
ncy^enie  xpHcmoH3weHHnihiM'b  .njo- 
^eM-Ł,  K.O  HcnpaBAeHiK)  ^yuieBHOMy  H 
mtAecHOMy,  Bomieio  noMorąiio  bm- 
^pyKOBana,  3a  macniAHearo  nanoBa- 
Hifl  HaacH-feumaro   rocy^apii    Hamero 

'"  JKuKrHMOHmaABrycma,  Eo?Kieio  mm- 
AocraiK)  KopoAfl  IIoALCKaro  h  BCAHKaro 
KHfl3fl  JlamoBCKaro,  PyccKaro,  Ilpyc- 
KaroiKoMOHiJ,Karo,  Ma30BemK.aro  Bhb- 
AflHbcKaro  H  HHbixł;  a  npa  apxienHC- 
Kon-tloH-feiBojKieio  MHAocraiK)  MHmpo- 
noAHm-fe  KieBCROMł.  h  raAHUKOWb  h 
Bcen  pycH  :  H  Bbi^aHa  ecnib  bo  oin- 
HH3H0M1.  HMtHiK)  naua  BaACHtcKaro, 
reniMaHa  HaHBbiminaro  BcAHKaro 
KHHSbcmBa  JlnraoBCKaro,  cmapocniw 
ropo^eubCKaro  nMorHAeBCKaro,  ero 
MHAocraH  nana  rpuropifl  AAeKcan- 
^pOBHHa  Xo^KeBHia,  B-b  Mtcmt  30- 
BoMOMi  SaÓAy^oBbH)  BAacniHbiMTj  na- 
KAa^oM-b  ero  MHAOcmH.  A  HanacH 
ciH  KHHra  ^pyKoBaniH  no  BonAoiice- 
HiH)  CuMa  CAoBa  BorniH  A$|*  (i568), 

Tom  II. 


M-fccima  iiOAH  8,  H  ci.BepmHCH  poKy 
|5  (69)  Mtcana  Mapma  17;  ^asmeMy 
^e  Bory  HananiH  m  cbBepniHinH  6Aa- 
roH3BOAHBmeMy  cAaBa  h  noKAOHaHie 
BT.  6e3E.OHeHiuLa  BtKH.  8.  8  i  399 
kart. 

Na  odwrocie  tytułtt  herb  Chodkiewicza. 
W  przedmowie  na  końeu  wyrażono,  ze 
drukarze  użyci  do  tego  dzieła  byli  Iwan 
Feodorowicz  Moskwicin  i  Timofiey  Msti- 
sławec.  (Strojew  p.  29  nast.) 

^406.  EBaHreAie  moAKOBoe,  pa3AH- 

HHblMH  CB.KaGOAHieCKifl,  CHp-fe^Ti  *C0- 

6opHbii?  i^epKBe  XpHcraoBw  ytiHraeAB- 
MH  Ha  BCH  ce4MHu,H;,  maiŁO/K^e  h  Ha 
rocno^cKie  npas^HHKH.  bt.  Bhaeh* 
BT.  niHnorpa^iH  JlyKama  h  1vo3MM 
MaMOHHHCBij.  1.595.  fol. 

Przypisanie  Kozmy  Mamonicza  Szymono- 
wi Wojnie  Kasztelanowi  Ms'cisławskiemu. 
(Sopik.  I.  91). 
4407.EBaureAie  yHamcAbiioe  Ha  bca- 
Ky  He;^tAH>H  na  rocno^bcKiHnpas^HM- 
KH  n  HapoqHraMXT.  cBflmbixT.,  naópa- 
Ho  oim.  cBiiraaro  EsaHreAlH  cBflintH- 
niHMTi  KaAHcraoMi.,  apxienHCKonoM'b 
KoHcinaHniHHflrpa^a.  noBeA'tHieMt 
;Ke  KHpi.  re^eoHaBoAo6aHa,  enacKO- 
na  raAHL^Karo ,  JlbBOBCKaro  h  Ka- 
MeHi],a  IIo^oABCKaro ,  eKcapxH  bcah- 
Karo  GpoHy  KoHcraaHmHHonoAbCKaro, 
HscAt^OBaHa  H  Ha  MHorHX-b  M'fecraaxT. 
HcnpaBAeHa ;  HOBOBW^aHa,  3  ^pynap- 
Hi  RpHAocŁoe  BT.  A"bino  o  mi.  cis^a- 
HiH  wipy  7»i5,  a  omi,  BT^nAomeniH 
Ic.XpHcina  cbiHa  Bomiff,  1606  iwfeca- 
^aoKmo6pifli  ;\Ha.fol.  4i4i6kart. 
Na  odwrocie  herb  Bolobana. 

(Strojew  p-111.). 

4408.  EBaHreAie  y^HineAbHoe  Boc- 
KpecHoe,  mBopenie  '  CB-  KaAAncina, 
ApxienHCKona  KoHcmaHrnHHonoAb- 
cKaro.     BHAbHO   JySa.  fol. 

Wydanie  Staroobradców. 

(Sopikow  I.  271). 

4409.  (Ewangelie  ku  użyciu  Ka- 
znodziejów. 1637). 

Po  litewsku  wydał  Jan  Jachnowicz  S.  J. 

4410  a) Summa  aba  trumpas  iszgul- 

dimas  Ewangeliu  szwentu  per  wi- 

sus  meatus,  dienomis  Nedelos,  Baź- 

nlćiose     Krikśćioniszkose     skajto- 

47 


870 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


mu.  O  antgarbosWietiamDiEtTUY, 
8U  wa[a  Wiriasniuja  del  paźltl:a 
Wierniems,  dldcy  Kmiigisley  Lie- 
tuwos^  ir  dcl  naniiiiiku  pabaźniiaiit 
u^iyroima  iiauiiszkia  iszdnota.  Kie- 
daynise,  Drukowoia  Joacliimas  Jur- 
gisRlietas,  Mcatu  Pona  1053.  4. 
288  str.     Druk  gocki. 

(Lei.  Bib.  Ks.  I.  205  n.) 
b  )  Summa  aba  Tnimpas  isi- 
gnldlmas  Ewan{>cliu  Szweiitu  par 
Wisiis  meatiis  dicnomis  Nedelos, 
Bazniczlose  Krikszczioiiiks/kose 
skaytomii  o  ant  garbos  Wienam  Die- 
wcjY,  su  wala  Wirianiuju  del  paźi- 
tkaVV  icrniems  didoy  Kuiil{]^isłey  Lie- 
tuwos,  ir  dcl  naminikił  pabaźnii  ^nt 
użiwoima  iiamiszkia  iszdiiola  Kara- 
lancziiija  Pnisu^  iszpausla  pasG.  L. 
HarUin{>^a.  Meatu  Poua  m.dcclxxxi. 
8.  262  str. 

4411  a)  Ewaniclie  polskie  y  lite- 
wskie tak  niedzielne  iako  y  wszyst- 
kich świąt,  które  w  kościele  kato- 
lickim według  rzymskiego  porzijd- 
ku  przez  cały  rok  czytaią —  w  Wil- 
nie w  Druk"  Akad.  S.  J.  R.  P. 
1711.  8. 

b)  —  —     z  przydatkiem  tych  E- 
wangelii,   których  nieslawalo  prze- 
drukowane r.  1786.  wVVilnie.'w  Dr. 
Król.  przy  Akad.  12.  303  str. 
(L.S.) 

4412  Lietuniszkas  Ewangclias 
INiediclos  Dieuomis  yr  ant  garbin- 
giesniu  Szwęciu  per  wisus  nietus 
skaytomas  Baźntcioy  Kato  iku  Isz- 
nauje  parweyzdictas,  ayszkiey  isz- 
gulditas,  yr  su  pażianklinimu  żo- 
dziu  jwayriu,  aba  ne  wienokley  wi- 
soy  Łietuwoy  iszsimananciu :  isz 
Prisakima    Juo   Miłestas    Kunigay- 


kścia  Biskupa  Zieniacia  drnkea 
Paduotas  Metuose  180G.  Wilniuy 
kasztu  yr  iszspaudimu  Literu  Josa- 
pa  Zawadzkia.  12.  169  sir.  oprócz 
4  kart  na  przodzie. 

4413  a)  Erangelia  toto  anno  etc. 
jakniiej.  1620. 

b)  Eyangelia  toto  anno  singnlis 
Dominicis  et  festis  diebus  juxta  an- 
tiquam.  Eecicsiae  eonsuetudinem  ia 
ŁiYonia  Lolbavis  prarlegi  solita.  Ex 
Latino  in  Lotbayicum  idioma  trans- 
lata  perR.P.  Georgium  JB/gfer  e  So- 
ciet.  Jesu.  Yilnae  Typis  Acad.  Soc. 
Jesn.  An.  D.  1672.8.  19 ark.  Druk 
gocki. 

c)  Erangelia  toto  anno  singnlls 
Dominieis  el  festis  diebus  iuxta  an- 
tiąiiam  Ecclesiae  eonsuetudinem  in 
Livonia  LolhavIs  prelegi  solitacum 
precibus  et  precatiunculis  nonnul- 
lis  etc.  versa  et  translata —  Anno 
1758.   VilHae  typis  Acad.  S.  J.  8. 

4414.  Ewangelie  y  Epistoły  na 
świąteczne,  powszechne  y  przygo- 
dne dni  w  roku  ,  dla  Zborów  krzc- 
ściańsklch.   b.  m.  ir.  8. 

Juszyń.  (T.  II.  13^  -wymieniając  to, 
dodaje ,  iz  dla  wierszy  na  początku  i  na 
końcu  umieszczonych  poczytuje  to  za  nowy 
Testament  Reja,  z  przyczyny  ii  w  Postyl- 
li są  ewangelie  tegoż  wykładu.     (?) 

4415.  M.  Samuel  Hentscheł. 
VollstandigesEvangłelieubuch.Lls- 
sa  1681.  8. 

(Acta  Hist.  Eccl.  A,  1742.  p.  196). 

4416.  Die  Lektionen,  Episteln 
nnd  Evangelien  auf  alle  Sonn  —  und 
Feyertage  des  ganzen  Jahres  — 
Lemberg  bel  Thomas  Piller.  1792. 8. 


4417.  Tliealruni  seu  potins  Offi- 
cina  Concion.itorum  pracdTcatofibus 
et  tlieologis  in  scientia  speculaliya 
S.  Tliouiae  łiaud  mediocriter  ycrsa- 
tis  ad  profectnm  animarum  et  de- 
structionem  omnium  baereseum  — 
utiłis  et  necessaria.  Noyiter  in  lu- 
cern edita  per  Rey.  P.  Fr.  Severi- 
wiM  S.Tbeol.Magistrum,  Polonura, 


Ord.  Praedicat.  — Yeneliis.  MDXCvn. 
apud  Societ.Minimam.  fol.  225 str, 
i  2  ark.  na  przodzie. 

Przypis.   Królowi  Zygmuntowi  III.  da 
towane  z  Wenecji  r.  1594.   Zob-  JSoty. 

4418.  Monotessaron  Eyangeli- 
cum  sen  Catena  aurea  ex  quatuor 
Eyangelistis ,  totidemąue  pene  di- 
stiuctionum  connexa.     Auctore  R. 


TEOLOGIA ,  mSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


371 


P.  F.  ScYcrino  Lubomlio  Roxolaiio, 
S.  Tlieol.  Doctorc  CoiiYciitiis  Cra- 
cov.  ProvinciaePolonae  Ord.  Praed. 
Opcnirn  Toniiis  piimns,  quo  coii- 
•cioiiatoribiis  {renoralis  incLliodus  , 
geu  [jenerale  iiitroductoriiiin  in  o- 
mnein  modum  et  artcm  liitellijjcrrdi 
ac  pracdlcandi^  Sacri  £loqiiii  scri- 
ptnras,  ad  cuiuscuiique  subiccli  fa- 
eilUmam  pertractatioiicm  continua 
loeornm  serie,  scu  tabulis  perpetuis 
exliibetur.  Gum  sex  indicibus  locu- 
pletissiinis  —  Omnia  Sanclae  Catbo- 
licae  Rom.  Eccics.  et  SS.  D.  N. 
Pauli  V.  eiusque  successoruni  au- 
ctoritati,  ccnsurae,  iudicio,  a  filio 
obedicntiae  et  fidei  liumililer  subii- 
ciuntur.  Cracoviae  in  Oflic.  typojjr. 
Bazilii  Scalscii.  A.  D.  n.dcyii.  fol. 
1020  str. 

Więcej  nie  wyszło,  miał  jednak  zosta- 
wić autor  tomów  6  niedrukowanych,  jak 
twierdzi  Starowo]ski  Elog.  100.  Generał 
Dominikański  Hieron.  Xavier  na  bok  je  u* 
sunął,     (unterdrucket  worden). 

i,      ^  (Janoc.  Naclir.   1. 110). 

^:,  4419.  Promptuarium  Concionat. 
Crac.  apud  Yiduam  Sybcneycher. 
1606.   8.  (Ju.  I.  24  ńast.) 

Juszyński  1.  c.  wymieniając  to  dzieło, 
powiada ,  ze  w  niem  podpisał  się :  Joan- 
nes  de  Gniazdow  Snindecki ,  ^rchipresby- 
teralis  in  Circulo  Poenitentiarius,  Sande- 
eensis  Deeanus ,  Par.  Fetero  -  Sandecen- 
cis ,  ale  nie  wyraża  czy  to  jako  autor,  czy 
jako  aprobujący  dzieło,  co  prędzej  być 
może. 

4420.  Mateusz  Warszawc/.yk. 
Vox  Salomonis  tcnipus  putationis 
adyenit.  Cant.  2.  v.  12.  quae  sensu 
nioraii  explanata.  Cracoviae  Franc. 
Cezary  A.  1651.  4.  566  str. 

(Ju.  MS.) 

Juszyński  (l.c.)  o  tern  dziele  powiada  , 
ze  lubo  przeznaczone  było  na  materje  ka- 
zań na  niedziele  całego  roku,  lecz  gdy  jest 
zupełnie  ascetyczne  w  Ii.irdzo  dalekim 
względzie  i  to  dobrze  juz  usposobionym 
kaznodziejom  może  być  przydatne. 

4421  a)  Splcndores  bierarcbiae  po- 
liticae  et  Ecclcsiasticie  a  caelcsti 
Hierarebia  excmplati ,  et  ad  Chri- 
stianuni  regimon,  atq.  ad  stabilem 
Reipublicae  pcnnancntiam  aceomo- 
dati  cum  QuintupHci  Indice,  in  gra- 
tiam  et  iisum  Praedicatorum  1.  Pro 


Dominicis  totius  Anni.  II.  Pro  fc* 
stivitatibus  Sauctorum.  III.  Pro  E- 
xcquijs  Defunctorum  in  communt 
et  in  parliculari.  IV.  Rerum  nota- 
biliuui.  y.Saerae  Scriplure.  Aulho- 
re  A.  R.  P.  Petro  Posinaniekse.  Ord. 
Minorum  Rejjuiarts  Obseryantiae  et 
Provineiaruni  Polorłiae  Patre.  S. 
Tbeol.  Lectore  Jubilato:  Cum  gr. 
et  priv.  S.  R.  M.  Craeoyiae  apud 
Lncani  Kupisz  S.  R.  M.  Typojjra- 
pbum  A.  D.  1652.4.  449 sir.  i  re- 
gestr. 

Dedyk.  Tomasz,  a  RupnicwUicyskiemu. 
(Bibl.  Ilorodce. 

b) Lublini.  1654.  4. 

(Cat    Janss.   1679). 

4422.  Tbeologia  ecciesiastica  ia 
qua  materiae  omnes  quae  in  Eccle- 
sia  a  concionatoribus  et  catecbisti» 
tractari  solent  —  succincte  explican- 
tur.  Opus  uniyersum  acternae  Sa- 
pientiae —  dicayit  P.  Sigismundus 
LAtJx.wis  S.  J.  S.  T.  D.  Yilnae  typis 
Acad.  A.D.  M.DC.Lxxy.  4.  494 str, 
4  hart  na  przodzie  i  regesr. 

■  Niesiecki  cytuje  jego:  ControYcrsiae  de 
Fide. 

4423  a)  Breyiarium  concionato- 
rium  super  fcsta  totius  anni:  pro  o- 
mnibuii  Dominicis,  fcstis  per  an- 
num,  et  feriis  quadragesimae  His 
addita  sunt  aliqua  fragmenla,  Stre- 
nae  ,  conciones  occurrcnles  ,  fune- 
bres  autliorc  R.  P.  Adalbcrlo  Tyl- 
KOWSKi  S.  J.  Tbeol.  Typis  Monast. 
Oliyensis  imprimebat  .lacobus  Tex- 
tor,  Factor.  1685.  4.  746  str.  2 
ark.  na  przodzie. 

b)  Breyiarium  ConcionałorWini  su- 
per festa  totius  anni,  in  duas  par- 
łeś diyisum  autbore  R.  P.  A  dalb. 
Tylko ns KI  etc.  tam.  u  t.  1686.  4. 
313,  i52  str.  2  ark.  na  przodzie 
i  regestr. 

c) Constantiae.  1722.  4. 

(Cat.  Libr.  Tbeol.  Cathol.  Norimb.  1731). 

4424.  De  Breyiario  Concionato- 
rio,  Strcnae,  Fidelis  Propbetissa 
Concionibus  de  B.  M.  Tirgine  sor- 
yieus,  Concioncs  oceurrenlcs  et  fu- 
nebres  cum  aliquibus  fragmentis. 
Autbore   R.  P.  Adalbcrlo  Tylko- 


sn 


TKOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


"ursKY  S.  J.  Theol.  Presbytero.  Ty- 

5is  Monasterii  Ollyensis  Imprlm. 
oan.  Jac.  Textor.  1686.  4.  152, 
348, 164,106,  i 66  sir.  opróczre- 
g  estrów. 

AA'Zb,  Probleraata  święte  abo  py- 
tania około  wyrozumienia  S.  Ewa- 
nyeliey  od  Kościoła  powszecbnego — 
na  niedziele —  i  święta  rozłożony 
z  Ittorych  może  się  brać  materya  do 
rozmów  we  dni  święte —  przez  X. 
Woyciecha  Tylkowskiego  S.  J. 
w  Poznaniu  w  Drult.  Coli.  S.  J.  R. 
P.  1688.  4.  69  ark.  i323str. 

4426.  Breye  directorium  concio- 
natoris  apostolici  autbore  R.  P.  Bal- 
thazare  Daisquart  S.  J.  Vilnae  ty- 
pis  Acad.  S.J.  A.  D.  1699.  8. 

4427.  Alphabetum  Imraarulatae 
Conceptionis  SS.  Yirjfinis  Mariae 
seu  Disciirsus  Concionatorii  per  ti- 
tulos  a  lileris  Alphabeti  iuitiales  in 
quibus  praemissa  congriia  morali- 
tale,  scripturaliter,  fi|ruraliter,  do- 
ctoraliter ,  miracutose  ,  scbolastiee 
idquetheoIog[ice,  philosophice,  sym- 
bolice, poctice,  anagrammatice  at- 
qiie  bistorice  SS.  Deiparae  Concc- 
plio  sine  łabę  clucidatur —  auctore 
F.  Antonio  Wegrzynotio  Polono, 
Ord.  FF.Min.  Reformat. S.Th.  Le- 
ćtore  Prpyinc.MInoris  PoloniaePa- 
tre.  A.D.  mdccx.  Gracoyiae  typ.  A- 
cad.  4.  446  słr.  oprócz  2^  ark.  na 
przodzie  i  regestru. 

Przypis.  FabricjaszoTri  Spada,  Kardy- 
nałowi i  Biskupowi  Prenesteńskiemu. 

4428.  Syllabus  Marianus  syllabo- 
rum  Gonsouantium  alias  discursus 
concionatorii  in  Tilułos  B.  V.  Ma- 
riae a  Sylłabis  iuitiatos  in  qulbus 
(praemissa  congrua  moralitate)  scri- 
pturaliter, figuraliter,  docloraliter, 
miracniose,  bistorice  SS.  Deiparae 
Laudes,  Praerogativae,  Mysteria  etc. 
per  omnes  eiussolemucs  fcstiTitatcs 
dc  praodicantur.  Cum  Indice  Com- 
pletissimo  etc.  Autbore  P.  Antonio 
Węgrzynoyio  etc.  Anno  salulis 
1717.  Leopoli  typis  Confrat.  SSS. 
Trinitatis.  fol.  Xr.  i  2049  str.  In- 
dexu  XXII. 


Tytut  pięknie  sztychowany  yrynalazkn 
autora,  sztych  Tchemlnga.  Przypis.  Adam. 
Piotr.  Tarło  Wojewodzie  Lubel. 

4429  a)  Dicenda  Concionatoria^ 
sen  SupplcnientumCommentarii  mo-. 
ralis  in  sacram  ScripturamYeteris  et 
Novi  Test.  Ordine  Alpbabetico  in 
Proposltioncs  distributi ,  ac  usui. 
Concionatornm  inDominicas  acFe- 
sta  porrecti.  Ab  Autbore  Fr.  Ango- 
lo Ostroróg  Carmelita  Antiq,  Reg, 
Obsery.  S.  Tb.  Magistro.  Leopoli 
Typis  Coli.  S.J.  An.  Dom.  1723.4. 
620  str. 

Dedyk.  Xięcia  Janoszowi  Sang^szkowi. 
(L.S.) 

b) 1728.  4. 

(Nics.— Kat.  Piar.  War.   1823.  p.61)   - 

4430.  Bibliotbecae  SS.  Palrnra 
concionatoriae  collectae  a  Petro 
Blanchot  Ord.  Minimorum  Syno- 
psis in  qna  singulls  dorainicis ,  fe- 
riis  ac  festis  quibus —  łiabetur  con- 
cio ad  populum,  indicantur  Patres, 
qui  pro  illa  sermones  scriptos  reli- 
querunt.  Posuaniae  typis  Coli.  S.  J. 
A.D.  1746.  8.  źark. 

4431.  Filipa  Ner.  Golaiśskiego 
Materyał  Kaznodzieyski.  w  Wilnie. 
1813.  8. 

(Kat.  Piar.  War.  1823  p.  71), 
♦ 

4432.  Iudex  reus  sire  responsio ' 
apologetica  P.  Casimiri  Wiiuk  Ko- 
lAŁowicz  S.J.  ad  SebastianumGoe-s 
bellium  modos  concionandi  a  se  an- 
no  1668  editos  in  Metbodologia  bo- 
miletica  diiudicautcm.  Yiłnae  typia 
Acad.  S.  J.  A.  1672.  8.  i  ark". 

4433.  Benedictus  a  S.  Josepb.  S. 
P.  Cenzura  Kazuodzieyska.  w  War- 
szawie w  Dr.   S.  P.  1*697.  4. 

(Sienk.  Dod.   do  Bent.) 

4434.  Słowo  Boże  w  kaznodzic- 
iach,  y  Kaznódzieie  słowa  Boźega 
opowiadane  od  przeciwnycb  sobie 
zarzutów  obronieni  kazaniem  przez 
X.  Wincent.  Ciszewskiego  Towarz. 
Jez.  R.  1767.  8.  3  ark. 

Dedyk.  Anton.  Małacłiowskiemu  Star. 
Ostrołęckiemu.     (L.  S,) 


TEOLOGIA ,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


373 


III).  Kazania.*) 
a)  Kościoła  Rzymsko -Katolickiego. 


/.  JSiedzielne  {świąteczne,  adwentowe  i  postne,  zbiorowe. 


4435.  Sermories  iienerabills  magi- 
stri  Nicolai  de  Blouy  decretorum 
doctoris.  capeilaul  Episcopi  Posno- 
nicnsis.  naide  deseruieiitcs  populo. 
sed  et  clero  utciinque  docto  eos  di- 
gnelegenli.  predicanti.  autaudien- 
ti.  de  teuiporc  et  de  sanctis.  jya  koń- 
cuhazań  niedzielnych:  Finiuntser- 
luoncs  uenerabilis  mag^istri  Nico- 
lai Blooy  decretorum  doctoris  de 
tempore  iinpressi.  Anno  Domini 
Mcccc.xciii.  Finiti  iu  die  sancte  Ce 
cilie  vir{jinis  et  martyris.  Dalej  ty- 
tuł osobny ;  Sermoncs  Nicolai  de 
Błony  de  Sanctis.  Na  końcu:  Fi- 
niunt  sermones  niagistri  Nicolai  Bło- 
ny decretorum  doctoris.  capcllani 
Episcopi  Posnoniensis  de  tempore 
et  sanctis.  Conscripti  ab  eodem  An- 
no Domini  M.cccc. XXXVIII,  ut  vide- 
tur  capi  exsermone  cxiii.  circa  me- 
dium membri  primi  ciusdem  sor- 
monis.  Impressi  Argentlne  Anno 
Domini  m.cccc.xc.v.  fol. 

(Janoc.  Nachr.  IV.  175). 

Mich.  Malttaire  Annal  Typogr,  T.  I.  Par. 
II.  p.  541  -wymienia  :  Nicolai  Plonii  Posna- 
niensis  Sermones  de  tempore  et  Sanctis. 
Argcntinc  mccccxci.  p.  580,  595,  675,  edy- 
cje lakze  Strazburskie  r.  1494,  1495  i  1498. 
(Janoc.  II.  p.  19). 

4436  a)  Nicolai  de  Blo??y.  Virida- 
rius  seu  sermones   de  Tempore  et 
de  Sanctis  Argcntor.  1495.  fol. 
(Cat.  Bibl.  Francof.  Bccm.) 

b)  R,  D.  Nicolai  Poloni ,  De- 
cretorum Doctoris  et  Rcymi  Episeo- 
pi  Posnanicnsis  Sacellani,  ac  Con- 
cionatoris  Celeberrimi Sermones  su- 


per Eyangelia  Dominlcalia  et  prac- 
cipua  Sanctorum  festa  totius  anni , 
ad  populum  instruendum  cxquisitis- 
simi  Vulco  Viridarium  nuncupati. 
Opus  multis  in  locis  reco^rnitum, 
metodis  sublatis ,  notis  marginali- 
bus  iliustratum  ,  et  ad  Concionato- 
rum  utilitatem  denuo  editum.  Go- 
ioniae  Apud  Joannem  Critbium  sub 
signoGalll.  Anno 9I.DC. XIII.  4.  428, 
375,  208  str.  oprócz  regeslrótu 
przy  każdej  części  i  arkusza  na 
przodzie.     (L.  S.) 

4437  a)  Nicolaus  Plonius.Dc  prae- 
cipuis  Deiparae  festiyitatibus  ser- 
mones decem  Argentinae  A.  1495. 

b) Goloniae  ap.  Jo. Critbium. 

1613.  4. 

(Bibl.  Mar.  P.  II.  p.  176.) 

4438.  Postilla  GuiŁŁERMi  super 
Epistolas  et  Euangelia  :  per  totius 
anni  circulum :  De  tempore:  Sanc- 
tis et  pro  defuuctis:  solertj  diligen- 
tia  cuiusdam  viri  religiosi  pro  scbo- 
lasticis  cxarata  Nunc  denuo  emeii- 
data :  et  castigatissime  imprcssa. 
Magistri  FrancisciMymeri  Epigram- 
ma  ad  Lectorem  {4  wier.)  Aliud. 
(Swier.).  A.  m.d.xxxii.4.  CKLIHl 
kart,  4  na  przodzie  i  12  na  końcu 
nieliczboiu. 

Na  końcu :  Impressum  Cracoriae  per  Ma- 

thiam  ScharfFenberger ,   duetu    et   impensa 

providi   uiri  Marci  Scbarflenberger  Biblio- 

polae.    Anno    D.    h.d. xxxii.    Menso  Maio. 

(L.  S.) 

4439.  Postilla  polsba.  Toiest.  Le- 
jcie, Epistoły,  y  Ewanyelie  Nie- 
dzyelne,  postne,  y  które  czytane  by- 


*)  Ze  względu  na  uWad  przyjęty  dla  czcs'ci  bibliograficznej  tego  dzieła,  nic  wyda 
się  to  dziwnera  ,  ze  z  ogromu  pism  kaznodziejskich,  w  rozdziale  niniejszym,  nie- 
znajdą  się  niektóre,  co  bądź  dla  treści  swojej  wyżej  się  juz  pomieściły,  bądź  ni- 
żej się  pomieszczą,  a  mianowicie  co  wspomnieniem  swojem,  hislorją  kościołów 
polskich,  lub  dzieje  krajowe  obchodzą;  t.ikie  są  kazania  jubileuszowe ,  o  cudo- 
wnych obrazach  i  t.  d. ;  także,  k»zania  pogrzebowe  pojedyncze,  trybunal- 
skie 1 1.  d. 


374 


TEOLOGIA,  IINSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


waią  w  wigilie  Apostolskyc,  y  w  ine 
święta  Krzćśćiauskye  przez  cały  roh 
Jtu  nauce  naszey.  Teraz  nowo  z  wię- 
tszą  pilnością  niźU  przed  tym  wy- 
robiona. Przytliyni  passyie  cźle- 
rzech  Ewanyelistow  każda  z  oso- 
bna. S  tychże  cźterzech  iediia  po- 
rządnie zebrana  ,  s  krociiicbnym 
-wykładem  niektórych  mieysc,  w  któ- 
rych sie  zdadzą  być  niezgodniEwan- 
yelistowic.  w  Kral.owie  Drukował 
Matys  Wirzbięta,  Roku  Pańskiego 
1561.  8. 

Tytuł  czerwono  i  czarno.  A  —  Z.  Aa — 
Gg.  (z  tych  sygnatura  X  ma  tylko  pół  ar- 
liusza)  czyli  236  kartnleliczb.  Nadto  arii.  A 
jest  MT  tym  exemplarzu  tak  ns/.kotlzony , 
ie  z  niego  tylko  3  karty  pozostały.  Wspo- 
mnione  na  tytule  ogólnym  Passye,  mają  ty- 
tuł oddzielny  -wśród  ryciny  :  Historie  męki 
Pana  naszego  Jezu  Krista  od  czterzeck  E- 
wanyelisthow  wypisane,  z  więtszą  pilno- 
ścią nizli  przed  tym  wyprawione.  Stycbze 
czterzeck  iedna  porządnie  zebrana,  s  kro- 
ciucknym  wykładem  nyektoryck  mieysc, 
w  których  sie  zdadzą  być  niezgodni  Ewa- 
nyelistowie.  (cały  ten  tytuł  czarno).  A — H. 
(jednak  signat.  A.  E.  F.  G,  mają  tylko  pół 
arkusza)  czyli  48  kart  nieliczb.  Druk  goc- 
ki.  Autor  bezimienny.   Zob.  I\oty.    (L.  S.) 

4440.  Flores  Sermoiiuin  iu  Evan- 
gelia  Dominicalia  post  fcstum  san- 
ctissimae  Trinitatis ,  Ecciesiae  ca- 
tholicae  nsurpata.  Ex  Patribus  re- 
liquisque  priscis  et  neotericis  Or- 
thodoxis  scriptoribiis,  in  eoriini  qui 
librorum  copia  dcstitiiunturgratiain^ 
magno  studio  et  sumptu  elaborati , 
Per  Fratrem  Ni^colaum  Wilkowie- 
CKO.  Ord.Eremitarum  D.  Pauli  pri- 
mi  Eremitae,  Monasterii  Czestofho- 
Tien.  Priorem.  Cracoviae  (1579) 
Impressum  perMat.Gariuolium  (sic). 
8.  335  kart  pojedn.  str.  liczhow, 
i6  kart  na  koYicu  regestrów  i  pO' 
praw  drukarskich. 

Ostatnią  stronę  zajmuje  obrazek  wyr.T 
^*j^*y  j^il^is  okoliczność  z  życia  S.  Pawła 
Pustelnika.  Oprócz  tego,  ośm  kart  na  przo- 
dzie,  gdzie  się  mieszczą:  a)  Dcdyk.  do 
Piotra  Myszkowskiego  Bisk.  Krak.  b).Ode- 
zwa  autora  do  czytelnika,  c)  10  wicr.  łac. 
do  Walentyna  Wartcnsa  (Yartensis)  ejud. 
Ord.  d)  Encomion  OpcUae  Malh.  Zcbro- 
▼i\  Ejusd.  Ord.  28  wier.  łac.  c)  Ad  Li- 
brum  Apostrophe.  Ejusdem  22  wier.  łac. 
f)  Catalogus  Patrum  et  Scripłornm  ex  (jui- 
bus  hoc  opusculum  conscriptum  cst.    Tytuł 


obwódką  drukarską  ozdobiony.  Na  jego 
odwrocie  znajd^uje  się  napis:  Pars  Prima. 
Czyli  więcej  części  wyszło  niewiadomo. 
(L.  S.) 
44il.  Postillu  Orthodoxa  to  iest 
wykład  Swientych  Ewaiiieliy  Nie- 
dzielnych y  Świąt  uroczystych  na 
cały  rok.  Przez  Je.  M.  Księdza  Mar- 
cina BiAŁOBRZESKiEGO  Bisłiupa  Ka- 
mienieckiego y  Opala  Mogilskiego 
etc.  z  Pisma  Świętego  y  z  Dokto- 
rów Kościoła  powszechnego  z  wiel- 
ką pracą  zebrana  y  ku  nauce  wier- 
nych łudzi  Glirzcściaiiskich  z  piłno- 
'ścią  napisana.  Cześć  Pierwsza  od 
Adwentu  do  Wielkieynocy.  w  Kra- 
kowie w  Drukarnicy  Łazarzowey 
M.D.Lxxxj.  fol.  5i4  str. 

Postille  albo  wykładu  Swicutycłi 
Ewangcłiy,  od  Wielkicy  nocy  do 
Adwentu  Czesc  Wtóra.  tam.  t.  r. 
816  str. 

W  tej  części  od  str.  760 — 795  wtrącone 
jest  kazanie ,  które  miał  autor  na  pogrze 
bie  Zygmunta  Augusta.  Drnk  piękny  go- 
cki  i  papier  dobrjr.  Tytuły  literami  łacin 
skiemi  otoczone  ozdobami  drukarskiemi. 
Na  odwrocie  portret  Króla  Stefana  i  pod 
nim  epigramma : 

Acer  Hypcrboreo  dum  hello  fulminat  orhetn 
Suhdit  et  imperiis  obvia  ifuae<iue  suis 
Sie  oeulos  Stephanus,  sic  ora  auyusta  fe- 
rebat 
Qni  bene  Saurotnatum  sceptra  superba 
retfit. 

Oprócz  tego,  5  kart  na  przodzie,  gdzie 
a)  Dedykacja  do  Króla  Stefana  w  języka 
łacin.  Ii)  Mandat  Prymasa  Karnkowskiego. 
Zob.  Notjf.  (Ł.S.) 

4442  a)  Postilła  Cathołiczna. 
w  Krakowie  u  Mateusza  Siebcney- 
clłeral573.  Część  3  na  końcu  taki  ma 
napis:  Taki  iest  koniccTrzecieyCzc- 
ści  Postille  Catholiczncy  w  ktorcy 
się  zamykaią  Kazania  naSwicta  Pan- 
ny Mariey  Apostołów  ,  Męczenni- 
ków y  innych  Świętych  których 
Święta  kościół  zwykł  obchodzie 
przez  cały  rok.  Przydana  iest  y  Pas- 
sia,  to  iest  Historya  męki  Pana  Zba- 
wiciela naszego  przez  Doktora  Ja- 
kuba WuYKA  z  Wągrowca  Theologa 
Soc.  Jcsii  cum  Gratia  et  privilegio 
S.  R.  M.  w  Krakowie  Matheus  Sie- 
beneycher.   1575.  fol.    Część  I.  II. 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


375 


849  str.  Część  III.  przeszło  846 

Stf.,  (B.- Lei.  II.  125). 

b)  Poslilla  Catholica,  to  iest  Ka- 
zania na  Ewangelie  INiedzielnc  y 
odświętne  przez  cały  rok :  według 
wyltładu  samego  prawdziwego,  Ko- 
ścioła Ś.powszecliuego.  Teraz  zno- 
wu przeyźr/.ana  y  poprawiona. 
Przydane  są  nielitore  nowe  Kaza- 
nia: y  Obrona  tey  postylle,  naprzC' 
ciw  sprośnym  wykrętom  y  potwa- 
rzom  Postylle  Kacerskicy:  y  regestr 
dwojaki,  przez  Doktora  Jakuba 
Wlyka  z  Wągrowca  Theologa  S. 
J.  w  Krakowie,  w  drukarni  Sie- 
bencycberowey.  R.  P.  1584.  fol. 

Ogromne  to  i  kosztowne  dzieło,  rycina- 
mi dość  gładkiemi  ozdobione,  dzieli  się  na 
czlery  części. 

1.  Postylle  Katoliczney  na  Nie- 
dziele część  pierwsza  Ozimia  ,  od 
Adwentu  aż  do  S.  Troyce.  448 str. 

Na  przedzie  jest  dedykacja  do  Króla  Stefa- 
na. Tytuł  wśród  ryciny  czerwonemi  i  czar- 
nemi  literami;  na  odwrotnej  stronicy  karty 
tytułowej  jest  portret  tegoi  króla,  a  pod 
nim  14wierszy  Stanisława  Grochowskiego, 
Kanonika  Kaliskiego  i  Sekr.  Król.  Po  de- 
dykacji następuje  żarliwa  przedmowa  do 
Czytelnika ,  list  Uchańskiego  Prymasa  do 
Wujka  z  okazji  pierwszej  edycji  tej  po- 
stylli, i  list  Prymasa  Karnkowskicgo  do  ca- 
łego Duchowieństwa  polskiego  z  okazji  e- 
dycji  niniejszej,  regestr  Doktorów,  z  któ- 
rych te  kazania  są  zebrane,  tudzież  porzą- 
dek Ewangelij  Niedzielnych  i  odświętnych. 
Nakoniec  wiersz  Stanisława  Grochowskie- 
go do  tego,  co  czytać  będzie,  w  którym 
Wujek  porównany  jest  z  Zeuxyscm,  to  jest: 
iz  tak  zbierał  najlepsze  rzeczy  z  różnych 
pisarzów  do  swojej  Postylli,  jak  niegdyś 
malarz  ów  wybierał  z  wielu  pięknych  ko- 
biet przyjemniejsze  członki  do  sławnego  o- 
brazu,  dla  Krotończyków.  Wszystkie  te 
pisma  zajmują  7  ark. 

2.  Postylle  Katholiczncy  na  Nie- 
dziele część  wtóra  letnia  :  od  Troy- 
ce S.  aź  do  Adwentu.  377  str. 

Część  ta  przypisana  Adamowi  Konarskie- 
mu z  Kobelina ,  Biskupowi  Poznańskiemu. 

3.  Postylle  Katoliczney  o  Swię- 
tycb,  ezęść  pierwsza  Ozimia  przez 
tegosz  D.Jakuba  Wuyka  z  Wągro- 
wca, i — 241  str. 

Przypis.  Królowej  Annie,  małżonce  Kró- 
la Stefana,   datow.  r.  1575. 

4.  Postylle  Kalboliczncy  o  Swic- 


tycb,   część  wtóra  letnia.   243  — 
514  str. 

Po  tych  czterech  częściach  następuje : 
Apologia,  tbo  iesth,  Obrona  Po- 
stylle Katlioliczney,  przeciw  spro- 
śnym wykrętom  potwarzom Postyl- 
le beretvckiey,  w  Krakowie  wyda- 
ney,  r.  1582.  str.  515—702.  Na 
końcu  8  ark.  regestrów. 

Przedmowa  do  Apologji  datow.  w  Koło- 
swarze  w  Siedmiogrodzkiej  ziemi -yfr  d.  Mar- 
cina S.  r.  1583.  Sotvell  p.  391  dodaje,  iź 
ta  Apologja  wymierzona  hyła  przeciwko 
Grzegorzowi  Turnowskiemu  Sakramenta- 
rzowi,  ale  mylnie,  bo  przeciw  Grzego- 
rzowi z  Żarnowca.     (L.  S.) 

4443  a)  Postille  mnieyszey  Część 
Pirwsza  Ozimia.  To  Jest.  Krótkie 
Kazania ,  abo  Wykłady  Świętych 
Ewangelicy,  na  każdą  Niedzielę,  y 
na  każde  święto,  od  Adwentu  asz 
do  przenaświętszey  Troyce.  Wedle 
nauki  samey  prawdziwey  Kościoła 
S.  powszechnego.  Dla  ubogich  Ka- 
płanów i  Gospodarzow  y  pospoli- 
tego człowieka,  teras  znowu  s  pil- 
nością napisana.  Przcs  D.  Jakuba 
VuvKA  z  Wągrowca  Tbeologa  ze- 
brania P.  Jezusowego.  Posnaniae 
cum  Gratia  et  Privilegio  S.  R.  M. 
Ad  deccnium.  ]\a  końcu:  Posna- 
niae, Ex  OlBcina  Joannis  Wolrabi 
Anno  Domiui  1579.  Impensis  Ex- 
ceilcntiss:  D.  Adami  Paulini  Pobie- 
dziscen:  Doctoris  Medici  Posnanien: 
Cum  Gralia  etc.  4.  551  str.  oprócz 
fhoóch  arkuszy  na  przodzie. 

Dedykacja  do  Łukasza  Kościeleckiego, 
Bisk.  Poznań,  którego  herb  i  8  wier.  łac. 
są  na  odwrocie  tytułu.  (L.  S.)  Zob.  Noty. 

Postille  mnieyszey  Część  wtó- 
ra Letnia  i  t.  d.  jak  w  części  pier- 
tvszej.  Na  końcu  :  Posnaniae  Ex 
Officina  Joannisyolrhabi,Anno  Do- 
miui 1580.  impensis  Excellentiss. 
D.  Adami  Paulini  Pobiedziscen:  etc. 
4.  496  {rzeczyw.  498)  sir.  2  kart 
na  końcu  i  4  na  przodzie.  Druk  i 
papier  w  obu  częściach  piękny. 

Dedyk.  do  Burmistrza  z  Kadą  i  wszyst- 
kich mieszczan  Miasta  Poznańskiego,  kto 
rcgo  herb  na  odwrocie  tytułu  wybity.  Pod- 
pisał ją:  A'.  Jan  Conartus  z  PysdrwKol- 
legium  Poznańskim  Socielatis  Jesu  Rektor. 
Zob.  Noty.  (L.  S.) 


376 


TEOLOGJA ,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


b)  Postilla  Cattioiiczna  mnieysza 
to  iest  krótkie  kazania  albo  wykła- 
dy świętycb  Ewangelii  na  każdą 
niedzielę,  y  na  każde  święto  przez 
rok  cały  wcdłng  nauki  prawdziwey 
liościoła  powszeebnego  cbrześciau- 
skiego.  —  Na  dwie  części  rosdzie- 
lona  ,  iednę  niedzielną,  drugą  od- 
świętną, dla  nbogicb  kapłanów  y 
gospodarzów  y  pospolitego  czło- 
wieka z  pilnością  napisana,  y  te- 
raz znowu  poprawiona  y  powtore 
wydana.  Przybyło  też  teraz  kilka 
kazania  nowych,  a  osobliwie  kaza- 
nie Wielkopiątkowe  na  passyą. 
Przez  D.  Jakuba  WiYKA  it.d.  wPo- 
snanin  Roku  Pańskiego  mułxxxit. 
Ciim  Gratia  et'privilegio  S.  R.  M. 
ad  decennium.  Na  ostatniej  karcie 
Części  Pierwszej:  Posnaniae  ex 
officina  Joannis  Wolrabi  Anno  Do- 
mini 1582.  Impensis  excellentiss. 
D.  Adami  Paulini  Pobiedzisceni  do- 
ctoris  Medici.  Posnaniensis  i  t.  d. 
fol.  Część  1. 454  sfr.  Część  II.  555 
str.  Przytem ;  Passyia  to  iest  bi- 
storya  męki  Pana  naszego  Jezusa 
Cbrystusa  ze  czterecb  Ewangieli- 
siow  krotko  zebrana  y  nasiedni  czę- 
ści y  wykłady  swymi  rozdzielona 
Anno  Domini  1582.   85  str. 

c)  Postilla  mnieysza,  krótkie  ka- 
zania abo  wykłady  Świętycb Ewan- 
geliy  na  każdą  niedzielę  i  Święto 
przez  D.  Jakuba  WdYka  z  Wągro- 
wca, 1590.  fol.  (Kat.  Pilch.) 

d)  Postilla  Katbolicka  mnieysza, 
toiest:  Krótkie  kazania  abo  wykła- 
dy Świętych  Ewangcliy  na  każdą 
niedzielę  i  na  każde  święto  przez 
cały  rok  według  nauki  prawdziw  ey 
Kościoła  Cbrześciaiiskiego  Powsze- 
chnego znowu  z  pilnością  przeyrza- 
na  ,  poprawiona,  y  poczwarte  wy- 
dana. Przydano  też  kazania ,  któ- 
rych niedostawalo  według  porząd- 
ku Rzymskiego:  y  kilka  kazań  z  do- 
ktorów starych  ,  które  w  regestrze 
naydziesz  gwiazdką  naznaczone. 
w  Krakowie,  w  drukarniey  Au- 
drzeia  Piotrkowczyka  1596.  fol. 
397  str.  oprócz  dedykacji  i  rege- 
stru .'i  ark. 


Dedykacja  do  Króla  Zygmunta  III.  da- 
towana -w  Cołozwarze  w  Ziemi  Siedmio- 
grodzkiej w  dzień  Marcina  S.  r.  1583.  Wu- 
jek podpisał  się  sługą  i  Bogomodlcem.  Na 
odwrocie lierb  królewski,  pod  nim  16  wier. 
pol.  podpisanych  literami  S.  N.  Ryciny 
gładkie.  (L.S.) 

e) "^  v/  Krakowie  u  M.  An- 

drzeia  Piotrkowczyka.  1605.   fol. 
Zoh.  Noty. 

(Osin.  o  Życia  P.  Skargi  p.  63). 

A4lĄA.  Kazania  albo  Ćwiczenia 
Chrzesciańskie  na  XVIII  Niedziel 
z  wykładem,  tak  na  Ewangelie,  ja- 
ko też  na  XII  członków  wiary 
Cbrzcściańskley.  Wydane  przez 
Księdza  Jozefa  Wereszczynskiego 
z  Wereszczyna,  z  zrządzenia  Roże- 
go  Opata  Sieciechowskiego.  w  Kra- 
kowie w  Druk.  Andrzeja  Piotrko- 
wczyka. R.  P.  1587.  4.  386  str. 
oprócz  6  kart  na  przodzie. 

Na  odwrocie  tytułu:  12  Apostołów, 
nad  którymi  u  góry :  D.  S.  o  dołu  orzeł 
polski.  Na.  herb  nczciwcy  a  zacney  Kapi- 
tuły Chełmskiej  10  wier.  pol.  Seb,  Klono- 
wicza.  Dedykacja  autora  Prałatom  i  Ka- 
nonikom tejże  Kapituły.  "Wiersz  do  tych- 
że i  przedmowa  do  czytelnika  wierszem, 
Erazma  Górskiego,  22  i  16  wier.  Na  osta- 
tniej str.  nieliczb.  wiersz  tegoż  do  autor*. 
O  sobie  mówi,  ze  był  Kanonikiem  Chełm- 
skim, ze  kazał  w  kos'ciele  Krasnostawskim, 
uczył  się  w  Krasnostawie  pod  Michałem 
Radruzyonem  Bakalarzem  szkoły  tej ,  ze 
po  złożeniu  Opactwa  przez  Kaspra  Koźmin 
skiego,  został  obrany  Opatem  przez  Za- 
konników Sieciechowskich. 

4445  a)  Kazania  na  Niedziele  i 
Święta  całego  roku  X.  Piotra  Skar- 
gi S.  J.  w  Krakowie  w  Druk.  An- 
drzeia  Piotrkowczyka  1595.  fol. 
636  str.  prócz  regestrów. 

Dedykacja  do  Zyg.   III.  Król.  Pol.   (B), 

b) znowu  od  niego  przey- 

rzane :  z  przydaniem  kilku  kazań 
Seymowych  y  kazania  na  pogrze- 
bie Krolowey  J.  M.  starcy,  łam. 
w  tej.  Druk.' Ib97.  fol. 

Tytuł  ws'ród  ryciny,  na  drugiej  jego  stro- 
nie herb  Króla  Zygmunta  III.  Dwa  rege- 
stry, jeden:  do  Nauk  na  zmocnienie  Katho- 
liekiey  wiary,  drugi  do  Naprawy  obycza- 
jów służący. 

c) teraz  znowu  trzeci  raz 

w  druk  podane  z  przydaniem  wy- 
kładu na  początek  Ewangelicy  Ja- 


TEOLOGJA,  mSTlTUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


37r 


na  S.  łam.  w  tej.  Druk.  1602.  fol. 
660  str. 

Dwa  regestry,  jak  w  wydaniu  1597  r. 

d) tudzież  Kazania  o  Sie- 
dmiu Sakramentach,  tom.  uf.  1609. 
fol. 

Wydanie  4te.       (Nieś.  III.  719.— L.S.) 

e) teraz   po   śmierci   iejjo 

(autora) ,  według  cxeniplarza  od 
niego  w  Roku  1609  przeyrzanego , 
z  przydaniem  niektórych  kazań,  o- 
statni  raz  przedrukowane.  Przy- 
h)Czone  są  do  nich  kazania  o  siedmi 
Sakramentach,  tam,  u  t.  R.  P. 
M.DC.xvn.  fol.  846  str.  3  ark.  na 
przodzie  i  ark.  tv  środku. 

Dedyliacja  Kazań  o  7  Saliramentaclt  do 
Jędrzeja  Bobolego  Podkom.  Kor. 

t)  —  —  trzy  razy  do  druku 
w  Krakowie  podane,  teraz  czwarty 
raz  przedrukowane  w  Pińsku  w  Dr. 
Coli.  S.  J.  r.  1735.  fol. 

I  Na  przodzie   zalecenie    i  wiersz  na  po- 

t  chwalę  Apostolskicb  prac  X.  Skargi  od  o- 
soby    kosztem    odnowienie    druku    ofiaru- 

1        jąeey. 

^  g)  —  —  W  Warszawie  w  Druk. 

I     Coli.  S.  J.  1738.  fol.  585  str.  i  5 

I      kart  naprzodzie. 

I  h)   Kazania  na  Niedziele  y  Swic> 

ta  całego  roku  W.  X.  Piotra  Skar- 
gi Soc.  Jesu.  Tom  I — VI.  Szó- 
sty raz  przedrukowane,  w  Wilnie 
w  drukarni  J.  K.  Mci  przy  Akad. 
R.  1793.  8.  279,  344,340,  303, 
292  i  302  str.  oprócz  Dedykacji 
do  Króla  Zygmunta  III.  ark  i  re- 
gestru na  końcu  25  kart. 

4446.  Concioues  pro  dicbus  do- 
minicis  et  festis^  totius  anni  R.  P. 
Petri  Skarga  Poloni  S.  J.jam  olim 
ab  ipso  auctore  cum  additione  de  Se- 
pleni Sacranientis  et  aliarum  qua- 
rundum  concionum  sacpius  reco- 
gnitae  et  editae  nunc  yero  in  lali- 
num  idioma  translat-^e —    A  Joan- 

k       ne  Odrowąż  Piewi^iefc  PalatlnoSi- 
^        radiensi.  Cracoyiae  1691.  fol.  1261 
str.  oprócz  regestru  i  dedykacji  do 
Innocentego  XII.  Papieża. 

4447.  Postilla  Catholicka.  taiest: 
Iżguldumas  Ewangeliu  kickwicnos 
Ńedelos  ir  szwentes  per  wissus  nie- 

TOM   II. 


tus.  PerKuniga  Mikaloia  Dauksza 
Kanonika  Medniku  ,  ir  łekiszko  per 
guldita.  Su  wala  ir  dałaidimu  wi- 
reusiuiu.  w  Wilniui  Drukarnioi  A- 
kademiosSoc.  Jesu.  A.D.  1599.  fol. 
627  str.  5  kart  na  przodzie  i  er- 
rata. Druk  piękny  gocki. 

Przypis,  po  łacinie  do  Melchiora  Biskupa 
Micdnick.  Przemowa  do  czytelnika  po  pol- 
sku. 

4448  a)  Flores  aurei  ex  paradiso 
Sacrae  Scripturae  et  Sanctorum  Pa- 
trum  super  totius  anni  Dominica- 
rum  Eyangciia  collecti  studio  et  in- 
dustria  F.  Ahraami  Rzoyii  Poloni 
Ord.  Praedicat. —  Venetiis.  m.d.ci. 
apud  Societatem  Minimam.4.  775 
str.  i  21  kart  na  przodzie. 

Przypis.  Bernard.  Maciejowskiemu  Bi- 
skup. Kraków,  datowane  z  Rzymu,  ex  Con- 
Yentu  nostro  Y.  Mariae. 

b) Coloniae  ap.  Roetzerum 

1612.  4.  (Ossol.  I.  108). 

4449.  Sacrum  Pancarpium  Dorni- 
nicale  totius  anni  ex  floribus  Sacrae. 
Scripturae  et  SS.  Patrum  super  E- 
yangclia  quae  in  diebus  dominicis 
leguntnr,  studia  et  labore  Fr.  Abra- 
hami  Rzoyii  Poloni  S.  T.  D.  Prae- 
dicat. contextum,  Allegoriis,  Hiero- 
glyphicis  notis,  Orphicis  sensibus, 
emblematibus ,  philosophorum  et 
principum  yirorum  apophtcgmati- 
bus,  praesertim  yero  historicis  e- 
xemplis,  ad  ethicen  Christianam  for- 
mandam  refertum. 

Sertum  primum  a  Dominica  in 
Albisusguead  Adyentum  ternas  pro 
singulis  Dominicis  conclusioncs 
complectens.  Yenetiis  apud  Socie- 
tatem Minimam.  1611.  4.  492  str. 

Przypis,  Augustino  Galamiiiio  Brasiche- 
lensi  S.  R.  £.  Cardinali  Ord.  Praedicat. 
Magistro  dat.   w  Wenecji  tegoż  roku. 

Sertum  secundnm  a  Dominica  in 
Albis  usque  ad  Adyentum  etc.  tam. 
1611.  4.  500  str. 

Przypis.  Klaudiuszowi  Rangoni  Bisku- 
powi w  Reggio. 

Sacrum  Pancarpium  pro  Sancto- 
rum festiyitatibus  ,  ex  floribus  Sa- 
crae Scripturae  etc.  Venetlis  1611. 
apud  Societatem  Minimam.  4. 
48 


378 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


Pwypis.  Stanisł.  Sulowskiemu  Opat.  Ty- 
niec. 

Sacrum  Pancarpiiim  Quadrage8i- 
male  etc.  tam.  1611.  4.  309  str. 
prócz  dedykacji  do  Erazma  Dębiń- 
skiego Dziekana  Krakoxv.  i  rege- 
strów. (Ossol.  I.   108  nast.) 

b)  Concionuni  Doininicalium  to- 
lius  anni  Tomus  i  —IV.  ex  floriliiis 
Sacrae  Scriphuaectc.  Opus  iioyuin 
ac  nunc  priniiiui  in  Germania  edi- 
tuin.   Cołoniae  A{>ripp.  1613.  4. 

Zawiera  się  tu  w  Tomie  I.  Pancarpium 
Dominicale,  w  Tomic  II.  Pancarpium  Qua- 
dragesmale,  w  Tomie  III.  Pancarpium  fe- 
stivale,  w  Tomie  IV.  Thesaurus  laudum 
B.  V.  M.  (Ossol.  I.  112). 

c)  Abrali.  BzoYius.  Conclonum 
sacrarutn  Tom.  111.  Colon.  Agrlp. 
1617.    4.  (Sienk.  Dod.  do  Bentk.) 

4450.  Gabryel  Zawieszko.  Polska 
Postylla  kazań  lako  i  kommentarz 
na  Modlitwę  Pańską.  1604. 

(Siarcz.) 

4451  a)Quadripartitae  Conciones 
Stanislai  Grodicii  S.  J.  in  Quataor 
Dominicas  Advcntus.  Quaruni  pri- 
maeTimoremsanctumincutiuntcli;. 
e^citant:  reliqna  Praefatio  doccbit. 
Cracoyiac  In  OfficinaTypograplilca 
Andreae  Petricovii  Anno  Domini 
1605.  8.  473  str. 

W  przedmowie  rozprawia  autor  o  swoim 
sposobie  kazywania.     Tamże   wyzn.ije,  iz 
największą  część  tycb  kazań  mówił  w  Wil- 
nie.    Jest  ich  tu  16,    na   każdą  niedzielę. 
(L.S.) 

b) Colonlae  Ajyrippinae  a- 

pud  Joan.  Crilli.  A.  D.  mdc.yi.  8. 

c)  Quadripartitae  Conciones  Sta- 
nislai Grodicii  Soc.  J.  Quarum  pri- 
inac,  timorein  sanctuni  incntiunt; 
secundac  fidcm  Catholicam  confir- 
mant;  postretnae  dlyinam  in  nobis 
cbaritatcm  excltaut.  In  Dominicas 
scptcm,  quae  decurrunt  posladven- 
tuni  ad  Septuag-esimam.  Craeovlae 
in  Offic.  N.  Lob.  1606.  8.  933  str. 
i  4  kart  na  przodzie. 

Tomus  Secundus.  Continet  Se- 
pteni  Dominicas  ,  a  tertla  post  Epi- 
pbaniam  ,  ad  ipsam  Quadi-a{resimani 
decurrentes.  Ingolstadil ,  £xcude- 
bat  Andreas  Angermarius.  Anno 
M.Dc.x.  8.  962  str. 


Tomus  Tcrtius  continet  8ex  Do- 
minicas Quadragesimae  et  coenam 
cum  Passione  Domini  tam.M.TDC.ix. 
3.  1267  str.  i  4  kart  na  przodzie. 

Tomus  Quartus.  Continet  tres 
dies  Pascbales  et  quinque  Domini- 
cas sequentes.  tam.  9I.dc.x.  8. 1053 
str.  i  regestr. 

Tomus  Quintus.  tam.  1611.  T.  Sc- 
xtus  1612. 

Tomus  Octayus  1614.  Zob.Noły. 

4452.  Quadruplices  Conciones  Sta- 
nislai Grodicii  Societatis  Jesu. — 
Quarum  primae,  Timorem  sanctum 
incutiunt:  secnudae  Fidem  Catholi- 
cam confirmanl ;  tertiac  Spem  eri- 
giiut :  poslremae  divinam  in  nobis 
Charitatem  excltant.  In  Dominicas 
Septuagesimae,  Sex'agesimae,  Quin- 
miagesimae.  —  Cracoylae  in  Offic. 
Typograpb.  Nicolai  Lob,  Anno  Do- 
mini 1607.  8.  386  str.  Zoh.  Noty, 
(L.S.— Bibl.  Ossol.) 

4453  a)  Petrus  Posnanien.  Concio- 
nes. Cołoniae  Scbeubetterimpressit. 
1617.  4. 

Przypis.  Rudnickiemu  Bisk.  Warmiń. 
(Ju.  MS.) 

b)  Institntiones  sacrae  literales , 
morales,  et  speculativac  in  Domi- 
nicas anni  ab  adrentu  iisque  adDo- 
minlcam  SS.  Trinitatis  —  authore 
adm.  R.  P.  Petro  Posnaisieksi  Pojo- 
no Ord.  Minorum  de  Obseryantia, 
Proyinciaeeiusdem  Patre,  S.Theol. 
Leclore  Gener.  Ad  Sereniss.  Princi- 
pem  Poloniae,  et  Suetiae  Vladi- 
slaum  Sigismundum  Electum  Mag. 
Duceni  Moscoviae.  Yenetiis  m.dc. 
XXVIII.  etOfGc.  Marci  Ginammi.  fol. 
216^  214  str.  4  kart  na  przodzie 
i  regestra.  Tomns  U.  fol.  631  str. 
i  3  ark.  na  przodzie. 

Przypis.  Władysławowi  IV  Królowi  Pol. 
Aprobacja  do  drt:ku  w  Krakowie  r.  1638. 
w^  Antwerpii   1637. 

c)  Petri  PosNANiNSis  Ord.  Min.  In- 
Stitutiones  Sacrae  inDomiuicas.  Ant- 
yerpiae  1638.   fol.  2  voll. 

(Cat.  Janss.  1679.— Kat.  Piar.  W.-ir,  1822 

p.  56;. 
4454.  Orationum  ecclesiasticarum 


»fr 


TEOLOGJA,   INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


379 


Doiniiiicalium  Toini  Primi  Pars  Pri- 
ma, Altera.  Aiitliorc  H.P. Slanisiao 
Zakrzewski;  Canon.  Rejf.  Monas. 
Czeryen.  B.  V.  M.  Professo.  S. 
Tłieol.  Lcciore  Ordin.  Praedicąlorc, 
ad  aedcs  S.  Georjj.  Varsaviae.  Calis- 
sii  iii  Oftic.  Alberti  Gcdelii  111.  Ar- 
clilcp.  Typojrraplii.  A.  D.  1620.  4. 
400  str.  2  arii,  naprzodzie. 

Przypis.  Cz.  I  Królowi  Zygmuntowi  III. 
i  Wawrzyn.  Gembicliieinii  ArcybisI;.  Gniezn. 
Cz.  II.  Jerzemu  Zamojskiemu  Bidtupowi 
Chełmskiemu. 

4455  a)  Kazania  na  niedziele  y 
święta  doroczne  przez  X.  D.  Fabia- 
na Birkowskiego  Zak.  S.  Domini- 
ka-^  napisane  i  wydane.  Na  każdą 
niedzielę  po  dwoyjju  kazań  y  na 
święta  przednieysze —  w  Krakowie 
w  Druk.  A.  Piotrkowcz>ka  R.  P. 
M.ncxx.  fol.  843^  592  str.  4  ark. 
na  przodzie  i  regestrr. 

Przypis.  Królowi  Władysławowi. 

Tom  II. —  tam.  R.  P.  m.dc. xxviii. 
fol.  782  str.  9  hart  naprzodzie  i 
regestr. 

Wtóra  Część  Tomu II.  tam.t.r. 
914  str.  4  kart  na  przodzie  i  re- 
gestr. 

Na  czele  Tomu  II.  wiersz  łaciński  Jakó- 
ba  Yitelliusa  do  Czytelnika  i  6  wier.  do 
Birkowskiego  od  Braci  Zakonnych. 

4456  a)  Kazania  na  Awięta  doro- 
czne przez  X.  D.  Fabiana  Birko- 
wskiego napisane  i  wydane.  Na 
Święta  przednieysze  po  dwoyjjn  ka- 
zań :  Ctim  gratia  etPrivil.  S.  R.  M. 
w  Krakowie  w  Druk.  Andrz.Piotr- 
liowczyka  R.  P.  mdcxx.  fol.  586  str. 
oprócz  regestru. 

b )  Ka/ania  na  Święta  doro- 
czne przednieysze  po  dwoygu  ka- 
zań, teraz  powtore  wydane  z  przy- 
datkiem niektórych  kazań—  przez 
X.D.  Fabiana  Birkowskiego  Zako- 
nu S.  Dominika  Kaznodzieyskicfro 
napisane,  w  Krakowie  w  Druk.  An- 
drzeja Piotrkowczyka  R.P.  mdcxxiii 
— MDCxxviii.  fol.  Tom  I.  Cz.  I.  842 
str.  Cz.  2.  621  str.  Tom  II.  Cz.  I. 
782  str.  Cz.  W.  914  str.  oprócz  re- 
gestrów. 

4457.   Konstanty  Szyrwid  S.  |J. 


Kazania  na  wszystkie  Niedziele  ca- 
lejjoroku.   w  Wilnie  R.  1639. 
Po  polsku  i  litewsku.     (Siarcz.) 

4458.  Mathias  Fabri.  Concionnm 
Opus  tripartitum.    Injrolstadii  1645» 

4459.  Mathiae  Fadri  Auctarium 
Concionnm  pro  Dominicis  et  San- 
ctis.  Cracoviae.  1647.   fol. 

(Kat.  Piar.  War.  18:>2.  p.  56). 
4460  a)  Swiątnlca  Pańska  zamy- 
kaiąca  w  sobie  kazania  na  Vroczy- 
stośei  świąt  całego  roku  przez  X.- 
Szymona  Staro  wolskiego  Kantora 
Tarnowskiego  —  wystawiona,  w 
Krakowie  w  Druk.  K.  Sclicdla.  R. 
P.  1645.  fol.  879  str.  4  ark.  na 
przodzie  i  regestr. 

Przypis,  autora  Piotrowi  Gębickiemu  Bi- 
skupowi Kraków.  —  ?jicsiecki  przytacza 
rok  druku:   1644. 

b) tam.  u  t.  przedrukowana 

R.  1681.  fol.  tyleż  str.  Zoh.Noty. 

4461.  JakóbWiĘCKi.  Postylla  Ka- 
zań,  w  Poznaniu. 

W  pierwszej'  połowie  wieku  XVII. 

(Siarcz.) 

4462.  Arka  Testamentu,  zaray- 
kaiąca  w  sobie  Kazania  Niedzielne 
całego  roku  ,  na  dwie  części  roz- 
dzielone :  z  l?tórych  pierwsza  część 
Pars  Hyemalis  iest  rzeczona.  Przez 
X.  Symona  Starowolskiego  Kan- 
tora Tarnowskiego,  ku  pożytkowi 
y  zbudowaniu  ducbownemu ,  na- 
bożnym Katholikom  wystawiona. 
w  Krakowie  w  Druk.  Krzysztofa 
Scliedla,  J.K.M.Typ.  R.P.  1648. 
fol.  934  str.  6  ark.  regestru  na 
końcu  i  kilka  arkuszy  na  przodzie, 
gdzie  dedykacja  do  Jana  Zamoj- 
skiego i  Przedmowa  do  Czytelnika, 
a  fol.  910  zaczynają  się:  Przedmo- 
wy przy  Ślubie  Małżeńskim,  któ- 
rych jest  czternaście.     (L.  S.) 

Arka  Testamentu  zamykaiąca 
w  sobie  Kazania  Niedzielne  Część 
Wtóra ,  Pars  Aestivalis  rzeczona. 
Teraz  świeżo  przez  X.  S.  Staro- 
wolskiego, Kant.  Tarn.  etc.  wy- 
stawiona, tam.  u  t.  fol.  651  str.  6 
ark.  regestru  na  końcu  i  3  ark.  na 
przodzie.  Dedyk.  do  Alexandra 
z  Brzezia   Brzeskiego    Kanonika 


380 


TEOLOG  JA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


Krakoioskiego  Archid.  Zawichost- 
skiego ,  a  fol.  624  przydane  są  : 
Kazania  pogrzebowe,  na  śmierć  X. 
Jakuba  Zadzika  Bisk.  Krak.  Jana 
Karola  Konopackiego,  Administr. 
Opactwa  Tynieckiego,  Obranego  i 
Mianowanego  Bisk.  Warra. —  Łu- 
kasza Zdrojowskiego  Kan.  Krak.  i 
Sendomir.      (L.  S.) 

W  dedykacji  Tomu  II.  powiada  Staro- 
MTolski  o  soL!e,  iz  za  powodem  Zadzika 
Bisk.  Kraków,  wszedł  do  stanu  duchowne- 
go i  to  ku  schyłkowi  swego  wieku.,  Zob. 
Noty. 

4463  a)  Simonis  Makowski.  Pars 
Hyenialis  Concionnm  pro  domiuicis. 
Craeoviae  1648.  fol. 

(Kat.  Piar.  War.   1822.  p-  56. 

b)  Simonis  Makowski.  Pars  hy- 
emalis  Conciouum  a  Dominica  ad- 
rentus  ad  Pentecosten. Graco v.  1658. 
fol.  (Nieś.  III.  211.) 

c)  Pars  Hyemalis,  tam.  in  Offic. 
Heredum  Francisci  Cezary.  A.  1666. 
fol,  66 i  str.y  4  kart  na  przodzie 
i  regestr. 

Przedmowa  do  Andrzeja  Trzebickiego 
Biskupa  Kraków. 

W  Catal.  Janss.  na  rok  1684  naznaczone 
są  3  tomy  Kazań  Makowskiepjo  z  rokiem 
1667. 

d)  Pars  Hiomalis  concionum  do- 
minicalium  a  prima  adyentus  usgue 
ad  Pentecosten  auctore  M,  Simone 
Stanislao  Makowski  inUniyersitate 
CracoY.  S.Tbeol.  Professore  Cano- 
nico  S.  Floriani  Ecclcsiae  Cathedra- 
lis  in  arce  Cracoriensi  conciouato- 
re.  Gracoyiac  in  Offic.  Alberti  Sie- 
kielowic  A.  D.  m.dclxviii.  fol.  567 
str.   4  kart  na  pr zadzie  i  regestr. 

Tytuł  sztychowany  rysunku  .lana  Chrys. 
Proszowskiego,  sztychu  JanaAlex.  Gorczyc 
na.  Przypis,  Hieronimowi  LuBomirskiemu 
Opatowi  Tynieckiemu. 

4464  a)  Pars Aestiya  concionum  pro 
festiyitatibus  Ghristi ,  B.  Virginis  et 
Sanctorum — -addita  in  fine  concionc 
gratiarum  actoria  post  expulsionem 
Sueticam  et  Transylyanorum,  auc- 
tore M.  Simone  Stanislao  Makowski 
in  Rcgia  Uuiyersitatc  Gracoyien. 
Coli.  Mai.  Regio  Professore,  ad  S. 
Annani  Ganonico ,  Eccl.  Gathedr. 
in  Arce  Gracoyien.  Goncionatore  ac 


interea  Facnltatis  pLilosopbicaeDe-      I 
cano  Gracoyiac   apud   Haercdes  et     ' 
SHccessores  Lucac  Kupisz.    A.  D. 
M.DC.Lxy.  fol.  373  sir.,  8  kart  na 
przedzie  i  regestr. 

Przypis.  Królowi  Janowi  Kazimierza wi. 
Wiersz  na  pochwałę  dzieła  Piotra  Muchar- 
skiego  Rusina,  Fil.  i  Med.  Doktora,  Profcs- 
sora  Akad.  Krak.,  Fizyka  Króla  Władysła- 
wa i  Fakultetu  Medycznego  Dziekana. 

b) Gracoyiac  in  Offic.  Scbe- 

deliana.A.D.  M.DC.LXxy. 

4465.  Simonis  Makowski.  Pars 
byemalis  Concionum  pro  festis.  Gra- 
coyiac 1666.  fol. 

(Kat.  Piar.  War.  1.  c.) 
Supplementum  seu  Tomus  quin- 
tus  Concionum  pro  festiyitatibus 
Gbristi  B-  Yirginis  etc.  tam.  ty  pis 
Uniycrsit.  A,  D.  MDC.LXxyi.  fol. 
297  str.  i  regestr. 

4466.  Didaci  Nisseisi.  Scrmones 
aurei  Tom.  U.  Gracoyiac  1649.  4. 

(Kat.  Piar.  War.  1822.  p.  60). 

4467.  Kazania  na  niedziele  ca- 
łego roku  przez  X.  Franciszka  By- 
GHŁOWSKiEGO  Zak.  S.Frauciszka  Re- 
formata ,  natenczas  w  Małey  Pol- 
szczę Prowincyała  a  przedtym  S. 
Tbeol.  Professora —  Na  każdą  nic-  , 
dzielę  po  dyyoygu  kazań —  w  Kra- 
kowie w  Druk.  Stanisł.  Piolrkow- 
czyka.  R.  P.  M»c.Lxiy.  fol.  699 str. 
3^  ark.  na  przodzie  i  regestr. 

Przypis.  Xiąz.  Konstant.  Korybulowi 
datowane  z  klasztoru  Wiślickiego. 

4468.  Kazania  na  Święta  Całego  • 
roku  —  Z  róźnycłi  Doktorów  y  Au- 
thorów  ku  zbudowaniu  dusz  ludz- 
kich zebrane  y  napisane  przez  X. 
Franciszka  Rychłowskiego,  Zako- 
nu S.  Franciszka  Reformata,  na  ten  ,  ^ 
czas  Kaznodzieię  i  S.  Tbeologiey 
Professora —  w  Krakowie  w  Druk. 
Stanisława  Piotrkowczyka,  Typ-  J. 
K.M.  Roku  P.  1667.  fol.  521  str. 

i  2  ark.  regestru  na  końcu ,  oraz  5 
ark.  na  przodzie. 

Dedykacja  do  Urszuli  Teresy  z  Wielkich 
Kończyc  Korybutowey  Xięzney  na  Zbara- 
żu i  Wis'niowcu. — Autor  wspomina  w  przed- 
mowie swojej  Kazania  Niedzielne.  Dodane 
tu  są  :  Kazania  na  Święta  Panny  Przena- 
swiętszey.  tam.  t.  r.  167  str.  i  2  ark.  na 
przodzie.     Dedyk.  Andrzejowi  Trzebickie- 


11 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


381 


nu,  Blsk.  KraŁ. —  Jak  Pióra  Strusie X[ii- 
Inej  Zbaraskiej  ,  tak  Łahęć  Trzebickiego 
dostarczają  autorowi  wątku  do  błahych 
konceptów.     (L.  S.) 

4469.Kazanie  (hvoiakie  na  niedzie- 
le całego  roku  teraz  świeżo  ku  cli  wa- 
le Boźey —  napisane  i  wydane  przez 
Franciszka  Rvchłowskiego  Zak. 
Franciszka  Świętego  Reformata.  Na 
len  czas  w  Małey  Polszczę  Prowin- 
cyala  a  przcdtym  kaznodzieię  y 
Swiętcy  Tlicologiey  Profcssora. 
w  Krakonie  w  Druk.  Dziedziców 
Krzyszłofa  Scliedla  R.  1673.  fol. 
82i  str.  3  ark.  na  przodzie  i  re- 
gestr. 

Przypis.  Mikołajowi  Bieganowskiemu 
Kasztelanowi  Kamienieckiemu ,  datowane 
z  klasztotu  Stobnickiego. 

4470.  Kazania  na  niedziele  całe- 
go roku  X.  Ałexandra  Loreincowi- 
CAProwinciała  Polskicjjo  Soc.  Jesu. 
Część  I.  11.  w  Druk.  Kolcfi^ium  Ka- 
liskiejjo  Soc.  Jesu.  R.  P.  1670, 1671. 
fol.  166  i  271  str.  Druk  gocki. 

Przypis.  Arcybiskupowi,  Kapitule,  Ra- 
dnym it.  d-  miasta  Lwowa,  datowane  w  Ka- 
liszu r.  1671 ;  tu  autor  ojczyzną  swoją  po- 
wiada miasto  Lwów. 

4471.  a)  Kazania  y  Homilie  it.  d. 
w  Supraślu  1674.  fol, 

!))  Kazania  y  Homilie  Męża  Bo- 
żego Nieśmierteliiey  Sławy  y  Pa- 
mięci HipacyuszaPociEiA  Metropo- 
lity Kiiowskiego  Halickiego,  y  ca— 
łey  Rusi  Biskupa  Włodzimierskie- 
go y  Brzeskiego  z  limitem  Melecyu- 
sza  Patryarcby  Alcxandryi8kiego  a 
Responsem  Hipacyusza.  Przeze 
mnie  Leona  Kiszkę  Protollironiego 
y  Administratora  Metropoliey  całey 
Rusi  Biskupa  Włodzimierskiego  y 
Brzeskiego.  Z  Ruskiego  ięzyka  na 
polski  przetłumaczone  y  światu  o- 
głoszone.  Roku  P.  1714*  TypisMo- 
nasterii  Supraslensi«  PP.  Basiliano- 
runi.  4.  612  str.,  oprócz  dedykacji 
Leona  Kiszki  do  Ludipika  Konstan- 
tego Pocieia  Kasztelana  FFileń- 
skiego  2  ark.,  tv  której  na  stronicy 
ostatniej  jest  portret  Hipacjusza 
Pocieja^  i  Żywot  jegoi.  4\  ark. 

c)  Kazania  i  Homilie  od  Niedzieli 
Przedzapustuey  do  niedzieli   i  po- 


niedziałku zesłania  Ducha  S.  nięźa 
niesmiertclney  pamięci  Hypacyusza 
Pocieia  i  Kasztelana'  Brzeskiego 
Litt.  Mnicha  Z.  S.  Bazylego  W. 
Biskupa  Włodzimirskicgo  i  Brzesk, 
oraz  Metropolity  Całcy  Rusi  w  Ro- 
ku 1714  z  Listem  i  odpowiedzią  do 
Melecyusza,  przez  JW.  Leona  Ki- 
szkę Bpa  Włodzimirskicgo  w  Su- 
praślu do  druku  podane,  na  dalsze 
zaś  niedziele  przez  pewnych  tegoż 
Zakonu  S.  Bazylego  łV.  prowincyi 
Koronney  Teologów  i  Kaznodzie- 
iow  przydane,  i  tak  na  ł^szystkle 
niedziele  całego  roku ,  w  niniey- 
szym  1788  roku  nowo  wydrukowa- 
ne. Za  pozw.  Zwicrzch:  w  Drukarni 
J.  K.  M.  y  Rzplcy  u  XX.  Bazylia- 
nów w  Poczaiowie.  4.  1245  str. 
(Bibl.Horod.) 
4472  a)  Kazania  na  niedziele  ca- 
łego roku  przez  X.  Pawła  Kaczyń- 
skiego S.  J.  niiane  za  pozwoleniem 
starszych  w  Kolegium  Kaliskim  S. 
J.  drukowane  R.  P.  M.nc.Lxxv.  fol. 
412  str.  t  3  kart  naprzodzie. 

Przypis.  Tomu  L  Andrzejowi  Olszowskie- 
mu Arcybiskupowi  Gniezn.  T.  II.  tam.  1597 
Athanazemu  Miączyńskicmu  Podskarbiemu 
Nadw.  Kor. 

b) 1083.  fol. 

4473.  Kazania  na  święta  całego 
roku  X.  Pawła  Kaczyaskifgo  S.  J. 
w  Kolegium  S.  J.  R.  P.  mpclxxxiv. 
fol.  299  str.  4 ark.  naprzodzie. 

Przypis.  Andrzej.  Chryzost.  Załuskiemu 
Biskupowi  Kijowsk. 

4474.  Kazania  i  Homilyie  na  nie- 
dziele doroczne  także  święta  nro- 
czystsze  dla  większey  chw-ily  Boga 
Króla  Krolow  a  {sic)  Tomasza  Mło- 
dzianowskiego S.  J.  na  cztery  tomy 
rozłożone,  w  Druk,  Collegium  Po- 
znań. S.  J.  R.  P,  1681.  fol.  457, 
516,  531,618  str.  oprócz  kart  na 
przodzie  i  regestrów. 

PrzypIs.Tomu  I.  Janowi  III.  Królowi  Pol- 
skiemu, Tomu  II.  Maryl  Kazlmirze  Królo- 
wej Pol.,  Tomu  III.  Helenie  Tekli  Lubo- 
mirskiej  Wojewodzinie  Kraków.,  Tomu  IV. 
Z  Bnina  Opaleńskim. 

4475  a)  Pochodnia  słowa  Bożego 
i  t.d. jak  niięi.  w  Lnblinic  1685.  fol. 

(Mes.) 


382 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


b)  Pochodnia  Słowa  Bożego  w  ka- 
zaniach nledzicinych  całego  roł;u  — 
przezX.  Jana  Kro$:ho\vskiegp  S.  J.— 
Rolsu — 1089.  >v  Lubłiuic  w  Druk. 
Koł.  S.  J.  fol.  386  str.  i  3  kart  na 
przokzie. 

Przypis.  Jan.  Małachowskiemu  Biskup. 
Kraków. 

4476.  Jan  Krosno wski.  Kazania 
Swiętalne.  w  Poznaniu  1691.  fol. 

(Kat.  Piar.  War.  1822.  p.  57). 

4477.  Kazania  na  niektóre  Świę- 
ta y  Niedziele  z  dorocznych  ,  Gło- 
wie Miast  Polskich  ,  abo  stołeczne- 
mu y  szlachetnie  świetnemu  IchMM . 
PP.  Raycow  Krakowskich  Honoro- 
wi. Przy  szczęśliwcy  J.M.  P.Jana 
Gaudentego  na  Traiedynie  Zacherli. 
Prezydencyi  na  znak  wdzięczncy 
chęci  y  obowiązanego  afektu  odX. 
Szymona  KarpiKskiego  S.  J.  dedy- 
kowane (w  Krakowie)  R.  P.  1690. 
w  drukarni  Mikolaia  Alcxandra 
Schedla  J.  K.M.  OrdynaryinegoTy- 
pografa.  4.  120  str.  oprócz  Prze- 
mowy do  Raycow  Krakowskich  Se- 
natu 3  kart  i  aprobacjH  karty.Druk 
yocki. 

W  Przedmowie  wspomina  ff^erynha  (nie 
Wierzynka)  obywatela  y  Burmistrza  Kra- 
kowskiego ,  znanego  w  dziejach  z  dostat- 
ków i  zamożności  swojej. 

4478  a)Korona  całego  roku  Clirze- 
śeiańskiego  przez  X.  And.  Abelł. 
T.I.  II.  w  Krakowie  1865  (1665?) 

4.  .         (Kat.  Friedl.) 

b)  Abełłi.  Korona  całego  ro- 
ku Chrześciańskiego.  w  Warszawie 
1694.   4.  (Cat.  Janss.  1706). 

4479.  Bernard  Gutowski  Refor- 
mat. Kazania  na  niedziele  całego 
roku  z  przydatkiem  po  większey 
części  na  święta  uroczyste  kościel- 
ne y  zakonne  także  o  męce  Pańskiey 
na  Wtorki  Wielkopostne — w  War- 
szawie w  Druk.  in  Coli.  Schol.  Piar. 


R.  P.  1696.  fol.  493   i  30  z 


górą 


stron,   2  karły  na  przodzie  i  re- 
gestr. 

4480  a)  Concioncs  totius  anui  in 
dominicas  et  festa —  editae  a  P.  Ma- 
thia  Stempel  S.  J.  Impressae  typis 
Oliucus.  A.  D.  1696.  Pars  II.  in 


Festa  immobllia,  łam.  1698. 4.  567 
i  248  str. 

Przypis.  Jan.  Stanisł.  Sbąskicmu  Bisk. 
Warmiń. 

b)  Conciones  in  Dominicas  et 
festa  totius  anni  apostolico  spiritu 
dictac  facilioiie  metliodo  concinna- 
tae  a  R.  P.  Mathia  Stempel  S.  J. 
Prutlieno-  Varmiensi  Pars  1.  In  Do- 
minicas etFesla  Mobilia.  Impressae 
typis  Oliyensibus  A.  D.  1697.  Pars 
Ii.  in  Festa  immobilia.  Brunsber- 
gae  typis  Coli.  S.  J.  1698.  4.  548  i 
248  str.  oprócz  dedykacji. 

Dedyk.  Części  I.  Janowi  Stanisławowi 
Witwickiemu  Biskupowi  Poznańskiemu , 
Części  II.  Prałatowi  i  Kanonikom  Warmiń- 
skim ,  u  których  podpisane  Collegium 
Brunshcrg     S.  J. 

4481.  Kazania  począwszy  od  Ad- 
wentu aszdo  Wielkiey  Nocy  inclu- 
sive,  na  Niedziele,  Święta  Zbawi- 
ciela i  Jego  Matki  Maryi  Panny  od  P. 
Oyca  Bazylego  Rychlewicza  Ordi- 
nisMinoruni  Couyentualium  Franci- 
ciszkana  NW  i  Pisma  S.  Doktora 
Prowincyi  polskicy  Oyca  etc.  R.P. 
1698  wydane  w  Krakowie  w  Dru- 
karni Mikołaja  Alc^andra  Schedla 
J.  K.  M.  Ordyu.  Typografa  fol. 
919  str.  i  4  ark.  na  przodzie. 

Obraz  N.  Panny  ręcznie  sztychowany 
przez  Fr.  Ant.  Szacha.  W  Katal.  Gdańskim 
r.  1706  rok  wydania  Krakowskiego  1688. 

4482.  Kazania  na  święta  uroczy- 
ste—  przez  X.  Benedykta  od  S. 
Józefa  Schol.  Piar.  napisane  Tom  1. 
II.  w  Warszawie  w  Druk.  Kolleg. 
Schol.  Piar.  R.  P.  1702.  fol. 

4483.  Kazania  na  dni  Pańskie,  na 
uroczystości  Bogarodzice  Panny 
Niepokalanie  poczętey,  na  święta 
osobliwe  sług  pańskich,  w  rożnych 
kościołach  odprawione,  it.  d.  przez 
X.  Sebastyana  Piskorskiego  J.  U. 
D.  Professora ,  Kanonika  Krako- 
wskiego, w  Krakowie  w  Drukarni 
Akademickiey.  1706.  4.  1048  str. 
oprócz  regestru  na  przodzie  i  3 
kart  na  końeu. 

Na  kartach  końcowych  spisane  imiona 
tych,  którzy  na  wystawienie  kościoła  S. 
Anny  w  Krakowie  szczodrze  ofiarowali  jał- 
mużny. Dla  tego  tu  Imiona  te  umieszczo- 
ne ,  iz  ostatnie  Kazanie  jest  na  pos'więce- 
nie  tcgoz  Kościoła.    (L.  S.) 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


383 


4484.  Micliael.  Ant.  Hacki  Ord. 
Cistcr.  Seruiones  Capitiilares ,  su- 
pra  principalia  aiioi  festa.  01ivae 
1692.  fol. 

4485.  MIcli.  Ant.  Hacki  Ord.  CI- 
ster.  Sernioniini  Capitnlariuiu  To- 
mi  tres.  01ivael695.  fol. 

(Cat.  Janss.  1699). 

4486.  Kazań  niedzielnych  Księga 
pierwsza  to  iest  siedni  trąb  z  obja- 
wienia Jana  Świętego  przeciwko 
siedmioin  głównym  grzechom  napi- 
sane przez  X^  Antoniego  Węgrzy- 
T«owiczA  Zak.  Oyca  S.  Franciszka 
Reformata ;  w  Mało-Polskiey  Pro- 
wincvev  Oyca  —  w  Krakowie  w  Dr. 
Akad'.  R.  P.  1708.  fol.  619  str.  6 
hart  na  przodzie  i  regestr.  Tytuł 
szty chowany  przez  samego  autora. 

Przypis.  Stanisławowi  Szeinbekowi  Ar- 
cybisli.   Gniezn. 

4487.  Antoniego  Wcgrzynowi- 
czA  Gody  Raranka  albo  Kazania  na 
nroczyste  święta,  w  Krakowie  1711. 
lol.           (Kat.  Piar.  War.  1822.  p.  58). 

4488.  Antoniego  Węgrzynowi- 
cza. Księga  Trzecia  abo  nauki 
o  czterech  rzeczach  ostatecznych 
przez  całoroczne  niedziele  rozło- 
żone—  R.  1714  w  Warszawie, 
•w  Druk.  Schol.  Piar.  fol. 

Przypis.  Jano.  Skarbkowi  Arcybiskup 
Lwów. 

4489  a)  Niedziele  Kaznodziey- 
skie,  to  iest,  Kazania  Niedzielne 
całego  roku  od  X.  Stanisława  Rie- 
ŁiCHiEGO  S.  J.  wypracowane":  zaś 
po  skończonych  pracach  Chrystuso- 
wych dla  zbawienia  naszego  Roku 
1712  wyprasowane,  w  Drukarni  Ja- 
sney  Góry  Częstochowskiey.  4.  664 
str.  oprócz  regestru  i  dedykacji  do 
N.  31.  Panny. 

Podobny  Marczyńskiemu  i  Kowalskiemu, 
lecz  od  nich  pośledniejszy.     (L.  S.) 

b)  —  — w  Poznaniu  1715.  w  Dr. 
Coli.  S.J.  fol.  292  str. 

(Dzicn.  Wil.  1819.  I.  451). 

C) 1740.  4.      (Kat.  Friedl.) 

4490.  Święta  Kaznodzieyskie,  to 
iest.  Kazaniu  doroczne  na  uroczy- 
stości Świętych  Bożych  od  X.  Sta- 
nisława RiELICKlEGO  SOC.  JcSU  Wy- 


pracowane,  apotym  Roku  1717  wy- 
prasowane, w  Kaliszu  w  Druk.  S. 
J.  4.  634  str.  oprócz  regestru. 
(L.S.) 

Przypis.  Jan.  Gałczyńskiemu  Kanon. 
Kraków,  od  KoUegium  Kaliskiego  S.  J. 
Zob.   Noty. 

4491.  Dni  Pańskie  słońcem  Ro- 
skiego  słowa  wypogodzone,  to  iest 
Kazania  na  niedziele  całego  roku 
przez  X.  Jana  Wolskiego  e  S.  J. 
wydane.  Roku — 1714.  w  Drukar. 
Jasney  Góry  Częstochowskiey.  fol. 
3d4  str.  i  2  ark.  na  przodzie. 

Przypis.  Elżbiecie  z  Lubomirskich  Sle- 
niawskiej  Kasztelanowej  Kraków. 

4492.  Kazania  na  niedziele  do- 
roczne —  dla  większey  czci  y  chwa- 
ły Roga  w  Troycy  iedynego^  dla 
obiawienia  grzechów  w  ludziach,  a 
większego  do  cnot  zachęcenia  — 
przez  X.  Renedyrta  od  S.  Józsfa 
Schol.  Piar.  napisane  y —  powtór- 
nie do  druku  podane,  w  Warsza- 
wie w  Druk.  Colleg.  Schol.  Piar. 
R.  P.  1716.  ro\.382słr.  i  regestr. 

4493.  Nowy  oglos  chwały  Świę- 
tych Roskich  ,  obiwszy  się  o  Skał- 
kę Stanisława  S.  na  cały  świat  Pol- 
ski wychodzi.  To  iest.  Kazania  na 
wszystkie  święta  roczne,  przez  X. 
Ignacego  Anioła  Górzyńskiego  , 
Zak.  S.  Pawła  Pierwszego  Pustel- 
nika ,  Philos.  Dok.  nateu  czasKa- 
znodzieię  Krakowskiego  ,  teraz 
Przeora  Łęczyszeckiego.  W  Dru- 
karni Jasney  Gorv  Częstochowskiey 
R.P.  1717.  4.  766  str.  oprócz De- 
dyk.  do  Krzysztofa  Szembeka  Bisk. 
Poznań,  i  regestrów  na  końcu. 

(L.S.) 
4494.  Dni  Skarbowe  albo  do 
skarbu  wiecznego  Króla  należące 
dni  świątecznenii  kazaniami  rozgło- 
szone—  pod  skarbowe  klucze  od- 
dane JW.  JPanu  Michałowi  Kazi- 
mierzowi Kotłowi  Podskarbiemu 
W.  y  Pisarzowi  Ziem.  W.  X.  L. 
i  t.  d. —  od  W.  X.  Antoniego  SzYR- 
my  S.  J.  Roku  — 1719.  w  Wilnie 
w  Druk.  Akad.  S.J.  fol.  1098  str. 
6  kart  na  przodzie  i  regestr. 
Przypis,  temuż  Kotłowi. 


384 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


4495.  Rok  Skarbowy  Dzieł  Paii- 
slacl)  Niedzielnemi  Kazaniami  ogło- 
szonych, (lo  dni  skarbonyeh  albo 
świątecznych  liazau  dołożony.  A 
w  pełne  dzieł  pańskich  rcee  J.  W. 
J.  Mci  Pana  Maximiiiaua  Franciszka 
z  Tęczyna  Ossolińskiego  Podsk. 
Nadnor.  Koron.  Sandomirskiego , 
Chmiehiickiegó  Starosty,  pokorną 
poufałością  oddany,  y  między  lata 
do  usług  wielkiemu  Domowi  obli- 
gowane, policzony.  Od  X.  Anto- 
niego SzYKMY  Soc.  Jesu.  Roku  nie- 
rozdzielnych  Skarbów  Roskich  na- 
tnrze  ludzkiey  udzielonych,  ih.dcc. 
XXII.  w  Wilnie  w  Druk.  Akademi- 
ckiey  Soc.  J.  fol.  678  str.  oprócz 
obszernych  regestrów  i  dedykacji. 

Przypis-  Maxymiliaa.  Francisz.  Ossoliń 
sklemu  Podskarb.  Nadw.  Kor. 

4496.  Kaznodzieia  odświętny  abo 
kazania  doroczne  na  doi  Świętych 
Rozych  uroczyste  Krolowy  Wszyst- 
kich Świętych  poświęcone  R.  P. 
1721.  od  X.  Franciszka  Ko  Wali- 
ckiego S.  J.  w  Sandomierzu  w  Dr. 
Coli.  S.  J.  4.  366  str.  7  kart  na 
przodzie  i  regestr. 

Przypis.  Piotrowi  Snlmirskiemu  Chorą 
zeniu  Bracław. 

4497.  Jana  Damascena  KaliS- 
SKIEGO  S.  P.  Kazania  Niedzielne. 
w  Warszawie  1727.  fol. 

(Kat.  Piar.  War.  1822.  p.  58). 

4498  a)  Troiaki  pokłon  kazno- 
dzieyski  niedzielny —  albo  kazania 
TroycyNayśw.  dedykowane.  Część 
1.  przez  W.  X.  Jerzego  Dębskiego 
S.  J.  Kapłana.  R.  P.  1725.  w  Kali- 
szu w  Druk.  Coli.  S.  J.  fol.  303  str. 

b)  Troiaki  pokłon  kaznodzieyski 
niedzielny —  Tróycy  Nayswiętszey 
wTrzy letnich  kazaniach  pierwszym, 
drugim  i  trzecim  Tomem  kazań  ro- 
cznych niedzielnych  oddany  z  przy- 
datkiem tragedyi  o  Męce  Pańskiey 
na  kazania  passyi  postnych  rozło- 
żony przez  X.  Jerzego  DębsKiECO 
S.  J.  w  Sandomierzu  w  Druk.  Koli. 
S.  J.  R.  P.  1729  —  1732,  fol.  2^6  i 
328,  382,20  i  20  str.  oprócz  re- 
gestr ótv. 

4499.    Klucze    do  skarlui  serde- 


cznego w  słowie  Roźym  utaionc 
J W. JWPaiiu  Stanisławowi  na  Wo- 
łczynie y  Radwanicach  Ciołkowi 
Poniatowskiemu  Podskarb.  Wiel- 
kiemu y  Pisarzowi  Ziemskiemu 
Wielk.  XIcstwa  LItew.  i  t.  d.  z  ro- 
czną pensvą  niedzielnych  kazań  y 
hołduiącą  bohatyrskiemu  honorowi 
uniźonością  od  X.  Atanazego  Lu- 
dwika    KlERSMCKIEGO    S.  J.    Swic- 

tych  Praw  kościelnych  Doktora  ofla- 
rowane  Koku  Pań.  1725.  w  Wilnie 
w  Druk.  Akad.  Soc.  Jesu.  4.  520 
str.  oprócz  dedykacji  4^  ark.  i  re- 
gestrów ll\  ark. 

4500.  Katedra  Kaznodzieie  Nie- 
dzielnego na  rok  cały  I  t.  d.  w  San- 
domierzu w  Druk.  Kolleg.  S.  J. 
1725.  4.  547 str.  oprócz  dedykacji. 

Przypis,  do  Teressy  Stradomskiey,  Stol- 
nikowey  Owrockiey,  którą  podpisał  autor 
X.  Franciszek  Koytałicki  S.  J.  Zob.  JSoty. 

4501.  Socynsz  kaznodziei  od- 
świętnego —  abo  mowy  odświętne 
drugie —  ogłoszone  od  X.  Franci- 
szka KowALicKiEGO  S.  J.  Roku  — 
1728.  w  Druk.  Sandomier.  S.  J.  4. 
674  str.  4  kart  na  przoditie  i  na 
końcu. 

Przypis.  Franciszce  Tarlo'w-nieXieniSan- 
domirskiej. 

4502.  Wolny  głos  mow  niedziel- 
nych i  t.  d.  przez  X.  Atanazego 
Ludwika  Kiersnickiego  S.J.  Świę- 
tych Praw  Kościelnych  Doktora 
w  Warszawie  w  Druk.  Coli.  S.  J. 
1727.  4.  548  str.  5  kart  na  przo- 
dzie i  36  kart  regestru  na  końcu. 

Na  tytule  dziwacznym  i  rozwlekłym  wy- 
rażono ,  iz  z  woli  i  kosztem  Jana  Fryde- 
ryka Sapiehy  Kasztelana  Trockiego,  te  nie 
dzielne  kazania  wyszły  z  druku. 

4503  a)  Kazania  na  święta  całego 
roku  W.  X.  Jakuba  Filipowicza 
S.  J.  po  śmierci  iego  wydane,  w  Po- 
znaniu w  Druk.  Coli.  S.  J.  R.  P. 
1728.4.  216  str. 

b)  Kazania  ua  święta  całego  ro- 
ku VV.  X.  Jakuba  Filipowicza  S.  J. 
po  śmierci  lego  wydane,  w  Pozna- 
niu, w  Druk.  Kolleg.  S.J.  1737.4. 
123  str.     (L.S.) 

4504.  Jędrzey  Kanty  Sokołowski 
Kanonik   Kuiaw.    Kazania  niektóre 


TEOLOGIA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


385 


iia  Niedziele  y  Święta,  w  Warsza- 
wie 1728.  4.  ,      (Nics.) 

4505.  Dni  wybranych  Sług  Bo- 
skich jasnością  przykładnych  cnot 
swoich  świetne  y  odświętne  albo  ka- 
zania na  święta  całego  roku  przez 
X.  Jana  Wolskiego  S.  J.  Roku  1728 
wydane.  weLwowic  wDruk.Coll. 
S.  J.  fol.  423  str. 

4506.  Kazania  na  Niedziele  całe- 
go roku  W.X.  Jakuba  Filipowicza 
Ś.J.  po  śmierci  iego  wydane,  w  Po- 
znaniu w  Druk.  Coli.  S.'J.  R.P.1729. 
4.  294  str. 

4507.  Grot  słowa  Bożego —  to 
iest  Kazania  na  Niedziele  całego  ro- 
ku —  napisane  przez  X.  Jana  Wuy- 
KowsKiEGO  Kanonika  Pułtuskiego. 
Tom  1.  II.  R.  P.  1732.  w  Kaliszu, 
w  Druk.  S.J.  fol. 

4508.  Bonawentura  Gelarowski. 
Kazania  na  Niedziele,   r.  1737. 

X.  Pilchowski  ■wspoiuina  o  tym  Kazno- 
dzieju  w  piśmie  SM'OJem  :  Odpowiedź  na 
pytania  jeśli  nieczułość  w  wyższych  wie- 
kach kil  poddanym  i  t.  d.  r.  1784.  str.  98. 

4509  a)  Idzi  od  S.  Józefa  Madey- 
SKi  S.  P.  Kazania  na  niedziele  i  t.  d. 
jak  niiej.  w  Warszawie  1739.  fol.  4 
alfabety  i  22  ark. 

Janocłii.  Pol  1.113.  tytnł łaciński  przy- 
tacza, w  którym  namieniono  ,  ze  Kazania 
te  były  miewane  w  Krakowie. 

b)  Kazania  na  Niedziele  całego 
roku  z  przydatkiem  czworakich  ka- 
zań posłnyełi  ku  większey  czci  i 
chwale  Boga  na  pożytek  dusz  ludz- 
kich wypracowane  przez  X.  Idzie- 
go Madeyskiego  od  S.Józefa  Schol. 
Piar.  powtóre  do  druku  podane  R. 
P.  1758.  w  Warszawie  w  l^ruk.  XX. 
Schol.  Piar.  4.   800 str. 

(Dzień.  Wił.  1825). 

4510.  Rok  kaznodzieyski  albo  ka- 
zania na  niedziele  całego  roku  wy- 
pracowane—  przez  X.  Idziego  od 
S.  Jozefa  Schol.  Piar.  —  do  druku 
podane  R.  P.  1741  w  Krakowie 
w  Druk.  Dominika  Siarkowskiego. 
fol.  266  str.  2  ark.  na  przodzie  i 
regestr. 

Przypis.    Marcjannie    Potockiej    Woie- 
wodz.  Wołyńsk. 

Tom  II.      . 


b) w  Warszawie  1756.  2 

łomy.  (Chł.) 

c)  —  —  tam.  1766.  4.  2  tomy. 
(L.S.) 

4511.  Rok  Święty  albo  Święta 
roczne  po  rożnych  katedrach  y  fco- 
sciołacli  kazaniami  wysławione  — 
przez  X.  Idziego  od  S.  Jozefa  Schol. 
Piar.  do  druku  podane  naprzód  R. 
P.  1739,  teraz  zaś  w  r.  1751  po- 
wtórnie przedrukowane  w  Warsza- 
wie w  Druk.  Schol.  Piar.  654  str. 
i  regestr. 

4512.  Mowy  Kaznodzieyskie  al- 
łio  Kazania  na  niedziele  całego  ro- 
ku ku  czci  y  chwale  Boskiey,  y  oraz 
pożytkowi  dusz  ludzkich  przez  Xię- 
dza  Antoniego  Grzybowskiego  S. 
Teoł.  Doktora  naówczas  Gwardya- 
na  Konwentu  Wileń.  Franciszkań- 
skiego do  druku  podane  w  roku 
1742.  w  Wilnie  w  Druk.  Akad.  S. 
J.  4.  oprócz  dedykacji  do  Trójcy 
Przenajśw.   i  regestru. 

4513.  Obrót  całego  roku  kazania- 
mi niedzielnymi  ku  wieczności  skie- 
rowany w — Kollegiacie  Łowickiej 
remonstrowany —  przez  —  X.  Raj- 
munda CfeAszYŃsKiEGo  S.  Teol.  Le- 
ktora Dominikana  Kaznodzieię  Or- 
dyn.  —  Kollegiaty  Łowickiey  — 
w  Warszawie  w  Druk.  Koli.  Schol. 
Piar.  R.  1745. fol. 476  str.  i4kar' 
ty  na  przodzie. 

Przypis.  Krzysztofowi  Antoniemu  Szem. 
Lcliowi  Arcybisli.  Gniezn. 

4514.  Kazania  w  dwóch  tomach 
na  Święta  całego  roku,  oraz  przy- 
godne przez  X.  Samuela  od  S.  Flo- 
ryana  Karmelitę  Bosego  w  Warsza- 
wie R.  1747. 

4515.  Trakt  do  nieba  niegdyś  śla- 
dami Świętych  Pańskich  utorowany 
teraz  przez  kazania  na  wszystkie 
Święta  całego  roku  • —  pokazany 
przez  W .  X.  Jan«  Zrzełskiego  S.  J. 
R.  1747.  w  Warszawie  w  Druk.  Coli, 
S.  J.  4.   710  sir.  i  regestr. 

45l<>.  Hieronym  Gruszecki Fran- 
ciszkan  Coli.  Cel  Sapleźyńskiey 
Strzały  albo  Kazania  na  Święta  ro- 
żne. \v Poznaniu  w  Dr.  S.J.  1748. 
fol.    (L.S.) 

49 


386 


TEOLOGJA,  LNSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


Janocki  (Lex.  I.  45)  przywodzi  rok  drn- 
liu  1747  —  48. 

4517  a)  Słowo  Boże  na  ]Nicdy,ieIc 
całejjo  Roku  ()o  roynycli  hosclólacli 
o|)ovvlcdzlanc  przez  X.  Aodrzcja 
MuRCzYNSKiEGoS.J. Kapłana.  nSan- 
doniiorzii  wDrult.  Coli.  S.J.  ł74i). 
4.  444  sir.  oprócz  retjestrii. 

Na  końcu  regestra:  1)  Kazań.  2)  Micysc 
Pisma" sVięl<*{;o  przyłoczonycb.  3)  Uzcczy 
przednieyszyeh.  —  Podobnie  jak  Kowalicki 
przywodzi  autor  fabulas  auilcs  z  rękopi- 
8mu  X.  Jączyńskiego.   (L.  S.) 

b) tom.  1756.  4.  4o8  słr. 

4518.  Zaliawy  przy  aŁademicz- 
nych  pracacli  ,  lo  iesl  kazania  nie- 
które publi<'ziłieyszeX.M.  Klemen- 
sa Stanisława  Kostl.i  Herhi  w  Akad. 
Krak.  Ob,  Prawa  Profe.ss.  Kolłegi 
Większejjo  Jurydycznego  Kojłe- 
giaty  AVVV.  SS.  Krak.  Kanonil.a  — 
na  ten  czas  .  Ał.adeniii  Poznań.  He- 
ktora od  samegoź  autora  porzjidł;iein 
na  miesiące  rohn  rozłożone. —  Koku 
P.  1750.  w  Poznaniu  wDruk.  Akad. 
4.  455  str.  13  kart  na  przodzie  i 
regestra. 

Przypig.  Józefowi  MicLalowi  Loce  Opa- 
towi Oberskiemu.  i\a  końcu  :  do  Czytel- 
nika: „Ale  na  niektóre  z  tych  Świąt  których 
tu  nie  masz  znaydziesz  w  kazaniach  S.  P. 
Brata  mego  wydanych  we  dwóch  częściach 
y  suplement  odemnie  iezcli  Bóg  łaski  cza- 
su y  sił  pozwoli  y  iczeli  te  mile  ł>cdą  od 
Ciebie  wzięte  w  przyszłj-m  da  Bóg  roku 
wydany  l»ydź  niozc.,, 

4519.  Naułii  z  Ewangelii  na  Nie- 
dziele y  Sł^i^la  Kościoła  Greckiego 
w  unii  z  KościołeuT  Rzymskim  zo- 
staiącego  do  poiccia  prostego  ludu 
ułożone —  przez  X.  Marcina  Ktrze- 
MECKiEGO  S.J.  z  przydatkiem  kate- 
chizmu mnieyszego  v  większego. 
w  Wilnie  w  Druk.  Akad.  S.  J.  R.  P. 
1752. 4.  294, 144  i  127  sir.  oprócz 
regestróxv. 

4520.  Święta  kaznodzieyskie  na 
cały  rokporoźnycłi  kościołacłi  ogło- 
szone przez  X.  Jędrzeia  MurczyS- 
SKiEGO  S.J.  a  potym  do  druku  po- 
dane Roku  1752.  w  Sandomierzu 
w  Druk.  CoU.  S.  J.  4.  503  str.  i 
regestr. 

4521.  Kazania  na  Święta  z  fran- 
cuzkiego  na  polski  iczyk  przełożone 


przez  X.  Jana  Poszakowskiego  S.  J. 
—  w  Wilnie  av  Druk.  Akad.  S.J. 
R.  P.  1752.4.  148  str. 

4522.  Kazania  na  Niedziele  całe- 
go roku  y  święta,  nauki  wielce  do 
zbawienia  potrzebne  zawieraisjce, 
zfrancuzkiego  na  polski  ięzyk  prze- 
łożone przez  X.  Jana  Po szak oleskie- 
go S.J.  Thcol.  na  pomoc  maiącym 
staranie  koło  dusz  do  druku  poda- 
ne. Część  1.  li.  III.  w  Wilnie 
w  Druk.  Akad.  S.J.  1752.4.  412, 
326  i  70  str. 

Na  końcu  przydany  Katecliizm  BcUar- 
mina. 

4523.LeonardOYRZA?iOWSKi  Scbol. 
Piar.  Kazania  nalSiedziele  i  Święta. 
(.)an.Lex.II.143.) 

4524.  Józef  Szaniawski  Scbol. 
Piar.  (Kazania  na  Święta  doroczne). 
w  Warszawie  w  Druk.  Scbol.  Piar. 
1752.   4.  (Jan.  Lex.  II.  156). 

4525.  Kazania  niedzielne  JW — 
JM.  X.  Hrabi  nąZaslawiu  —  Joze- 
fowi Sapiezie  Biskuponi  Dyoccza- 
ryeńftfciemu  —  od  autora  o6arowa- 
ne.  Picr»łsza,  Druga. Część R. 1753. 
w  Wilnie  w  Druk.  Akad.  S.  J.  8. 
606  i  536  str.  oprócz  ark.  na 
przodzie. 

W  dedykacji  podpis.:  X.  Adam  Abramo- 
wicz  S.J.  Regens  Coli.  INohilium. 

4526  a) Święta  roku  całego — Ka- 
zaniami w  Krakowskiey  na  Zamku 
Katedrze  v  po  rożnych  w  Polszczę 
ambonacli  zapowiedziane —  przez 
X.  Samuela  od  S.  Floryana  Wyso- 
ckiego Scbol.  Piar.  Collegium  War- 
.szaw.  Rektora  R.  P.  1753.  Tom  I. 
II.  w  Warszawie  w  Druk.  CoU. 
Scbol.  Piar.  fol.  J75  5/r. 

b)  —  —  w  Warszawie  u  Groela 
1769.  fol.  2  tonuj.  (Chł.) 

4527.  Kazania  świąteczne  na  rok 
cały  W.  J.  P.  Stanisławowi  Łopo- 
towi Bykowskiemu  Slraźn.  Woysk. 
W\X.'L.—  od  X.  Romualda  Wov- 

'  NiŁowiczA  S.  J.  dedykowane.  R. 
1756.  w  Nieświżu  w  Druk.  Radzi- 
wiłł. S.  J.  Ą.  568  str.  i  4  kart  na 
przodzie. 

4528.  Głos  wołaiącego  na  puszczy 
Auguslynianskicy  Jana  zlotcmi  u- 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


387 


sfami  Cliryzostoma  Gołębio^yskie- 
Go  Pisma  S.  Doktora,  Prow.  Polsk. 
Zak.  S.  Ajigustyiia  dwa  razy  Pro- 
■łłincyała  INayiaśiJ.  Jana  III.  Króla 
Polskiego  Teo!o{>a  y  Kaznodziei  Or- 
dyii.  to  icst  Kazania  na  wszystkie 
niedziele  eałcjjoroku,  pod  czas  sey- 
uiow,  tndzie.sz  na  roznyeh  niiey- 
seaeli  przed  Maiestaleni  J.  K.  M. 
niiane  przez  W  W.  00.  Aujjusty- 
nianow  Warszaw,  przy  kościele  S. 
Marcina  zebrane —  do  druku  poda- 
ne Kolai —  1757  we  Lwowie  w  Dr. 
IJraelwa  SS.  Troyey.  fol.  oOOstr. 
O  kart  na  przodzie  i  reyestr. 

4529  a)  Kazania  na  Niedziele  ca- 
łe{yo  roku  i  t.  d.  jak  niżej,  w  War- 
szawie. 1754.  4.     (L.  S.) 

b)  Kazania  na  Niedziele  całego 
toku  zre[jestrem  tycłiźe  kazań  prze- 
kształcenia naświętne  przez  X.  An- 
zelma OD  Matki  Boskiey  Scliol. 
Piar.  wyclane  R.  1759.  w  Warsza- 
wie w  Druk.  Schol.  Piar.  4.  586 
słv.  {  regestr. 

W  Aprobacji  wymieniony  autor:  Anzelm 
Paciiowsri. 

4530  a)  Kazania  na  Niedziele  całe- 
{joRoku  przez  X.  Wawrzyńca  Ry- 
dzewskiego Soc.  Jesu  (Regensa 
Colleg-ii  Nobiliuni).  w  Wilnie  w  Dr. 
Ak,nd.  S.  Jobu.  V.  17{;0.  4.  490  i 
373  str.  oprócz  kart  na  przodzie. 

Pr2yj)is.  Micliał.  Zieiil;owiczo>vi  Bisk. 
Wiien. 

b)  —  —  powtórnie  przedruko- 
wane we  dwu  toiiiik^cli.  1771.   8. 

(Gazety  Wileń.   1771., N.  XII.  Supl.) 

c)  —  —  Edycya  druga  w  Wil- 
nie w  Druk.  Kr.  i'  Rzpley  1778.  8. 
2  tomy  576  1436  str.     (B.) 

4531.  Kazania  na  Niedziele  całe- 
go Roku  X.  Gaspra  Balsama  S.  J. 
Tom  I.  II.  w  Poznaniu  R.  P.  1761. 
w  Druk.  Coli.  S.  J.  8.  507,  564 
str.  4  karły  na  przodzie  i  regestr. 

4532.  Kazania  na  Święta  całego 
roku  X.  Kaspra  Balsama  Soc.  Jesu 


po  śmierci  iego  za  szczególnym  J, 

K.  Mci  przywilc 

Tomik  1. 11.   w  Poznaniu  w  Druk. 


Mci  przywileieni  i  t.  d.  wydane. 


S.J.  1703— 7()4.  8.  447  i  754str, 
prócz  regestrów. 

4533.  Nauki,  Homilie,  y  nvate- 
rye  liazań  na  wszystkie  w  całym  ro- 
bu  dni  święte —  przez  X.  Samuela 
Wysockiego  od  S.  Floryana  Schol. 
Piar.  cx-Assvstenta  Generalnego. 
R.1762— l770.Tomi.— IV.  w  War- 
szawie w  Druk.  Coli.  Schol,  Piar. 
4.  il98,  1114,  1171, 1165  str.  o- 
prócz  kart  naprzodzie  i  regestrów. 

Przypis.  Kajetanowi  Sołtysowi  Biskup. 
Krals.  T.  II.  Antoniemu  Ostrowskiemu  Bisk. 
Kujaw.  T.  III.  Andrzejowi  Mlodziejow- 
skiemu.  Bisk.  Poznań.  T.  IV.  Antoniemu 
Okęckiemu  Bisk.  Cliełmskiemu. 

4534  a)  Kazania  na  niedziele  ca- 
łego roku  i  święta  ruchome,  dogma- 
tyczno moralne  przeciwko  kacerzom 
na  przeciw  wierze  nauczaiącym  i 
prawowiernym  nie  według  wiary 
czyniącym  przez  X.  Maxvmiliana 
OD  Nayświętszey  Maryi  PArvrsY  Kar- 
melity bosego  po  iego  śmierci  do 
druku  podane,  w  Wilnie  w  drukar- 
ni Król.  i  Rrzpitey  1703.  8.  Si  to- 
my 514  i  509  str.     (B). 

b)  —  —  w  Druk.  Sehoł.  Piar. 
R.  1773.  8.  Cz.I.  514  str.  i  12 kart 
na  przodzie.  Cz.  II.  509  (rzeczyw. 
513  'str).  i  4  karl  na  przodzie. 

Przypis.  Karmelitów  Bosych  Wileń.  X. 
Tomaszowi  Zienkowiezowi  Biskup.  Ario- 
politańskicmu. 

4535.  X.  Marcella  Juukiewigza 
Kazania  Świetne.  T.  \\.  w  Pozna- 
niu 1705.  8. 

(Kat.   Piar.  War.   18^2.  p,  69). 

4530.  Marcein  Jurkiewicz  Fran- 
ciszkan.  Kazania  kiiedzielne.  T.  I. 
n.  wPoznaniu  w  Drul;.  S.  J.  1700.  8. 

4537.  Kazania  w  Katedrze  Kra- 
kowskicY  roz,nemi  czasy  przez  kil- 
ka lat  miane  ,  a  potym  złożone  na 
nliulziele  całego  roku  z  przydaniem 
innego  podczas  zaczynaiącego  się 
Seymu  Cpnvocationis  na  solenney 
o  Duchu  Ś.  woty  wie  R.  1709.  przez 
X.  KassyanaKoRCZYNSKiEGO,Kazno- 
dzicię  Katedralnego,  Franciezkana, 
Tom  [  —  IV.  W'  Krakowie  w  Druk. 
Semln.  Biskupiego  Akademickiego. 
1704—07.  4.  Tom  I  480  str.  21  kart 
ńa  przodzie  i  2  ark.  regestru  na 


388 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


końcu.  Tom  II.  547 sir.  oprócz  re- 
gestru na  hońcu  i  24  str.  na  przo- 
dzie. 

Na  przedzie  dedykacja  łacińska  do  Kaje- 
tana Sołtyka  Biskupa  i  całej  Kapituły  Kra- 
kowskiej; po  niej  Gloria  et  Decus  Corona- 
rutn  Favelli  Crncovięnsis ,  czyli  regestr 
Prałatów  i  Kanoników  Krakowskich  w  r. 
1765.  Nakoniec  Katedra  Krakowska,  to 
iest,  krótkie  opisanie  życia  wszystkicb  67 
Biskupów,  licząc  w  to  i  Sołtyka.  Na  prze- 
dzie Tomu  II.  oprócz  dedykacji  do  Anto- 
niego Ostrowskiego  Biskupa  Krakowskie- 
go, jest  przydany  skład  Kapituły  Kuja- 
wskiej ,  i  krotko  zebrane  życia  Biskupów, 
z  odesłaniem  do  pierwszego  Tomu  po  wia- 
domość o  tych,  którzy  z  Kujawskiaj  na 
Krakowską  przenieśli  się  katedrę.  Pierwsze 
Kazanie  o  S.  Antonim  ma  strony  liczbą 
nieoznaczone.      (L.S.) 

453S.  Kazania  na  S^victa  całego 
roŁu  w  Katedrze  Krakowsfciey  y 
winnych  kościołach —  mianc  przez 
X.  Kassyana  Korczyńskiego  Ka- 
znodzieię  Katedry  Krahow.  Fran- 
ciszhana.—  Tom  I.  11.  R.  P.  1767. 
Vf  Krakowie  w  Drukarni  Seniin.  Bi- 
skupiejco  Akad.  4. 

4539.  Kazania  świąteczne  X.  Wa- 
wrzyńca Rydzewskiego  S.J.  wWił- 
nie  w  Druk.  Akad.  S.  J.  R.  P.  17C8. 
398  str.  4  kart  na  przodzie  i  re- 
gestr. 

Przypis.  Tomaszowi  Zienkowiczowi  Bi- 
skupowi Ariopolitańskiemu. 

4540.  Kazania  na  wszystkie  świę- 
ta całego  roku.  w  Kaliszu  1769.  8. 
2  łomy.  (Cbł.) 

4541  a)  Kazania  na  różne  święta 
całego  roku  uroczyste  i  nieuroczy- 
ste  miane  przez  X.  Barnabę  Kę- 
dzierskiego Franciszkana  Prowin- 
cji Ruskiey. Tom  I. — IV.  wDrukar- 
ni  Lwowskiey  Franciszkańskiey. 
1772.  8.  422,  314  i  381  str. 

b)  Kazań  na  różne  Święta  całego 
roku  uroczystych  i  nieuroezyslych 
przez  X.  Barnabę  Kędzierskiego 
Francisżkana  Prowincyi  Ruskiey 
Tom  I  —  IV.  Wydanie  drugie  we 
Lwowie  w  Drukarni  Antoniego  Pil- 
Icra.  8. 

4542.  Krótkie  zebranie  Kazań  W. 
Xicdza  Ludwika  Bourdałoue  S.  J. 
okazuiące  naprzód  krotką  osnowę 
każdego  kazania ,  potem  wszystkie 


dowody,  toż  tychże  dowodów  roz- 
łożenie przełożone  na  oyczysty  ię- 
zyk  od  Kapłana  F.L.  tegoż  Zakonu 
na  dwa  tomiki  podzielone,  w  któ- 
rych ęię  zawierała  kazania  na  post, 
na  niedziele  całego  roku,  na  dwoi- 
sty adwent,  na  taiemnice  i  na  nie- 
które święta  w  roku.  Tomik  I.  II. 
w  Kaliszu  w  Druk.  Coli.  S.  J.  R. 
1773.  8.  383  i  295  str.,  oprócz 
2  kart  na  przodzie  i  regestrów. 

4543.  Kazania  na  wszystkie  uro- 
czyste w  roku  święta  po  większcy 
części  przeciw  gorszącym  terażniey-? 
szego  wieku  zdaniom  przystosowa- 
ne przez  X.  Grzegorza  Zaciiakya- 
szpwiczA  Kanonika  Inflant.  Probo- 
szcza Inowłockiego  napisane  — 
w  dwu  tomikach.  Tomik  I.  II.  w  Ka- 
liszu w  Druk.  J.K.M.  R.  1776.  8. 
448,  54  str,  475  i  53  str.  21  kart 
na  przodzie  i  regestra. 

Przypis.  Xiąi.  Mikołajowi  Jerzemu  Po- 
niatowskiemu Biskupowi  Płockiemu  it.  d. 

4544  a)  Kazania  niedzielne  X.  Sc- 
bastyana  Lachowskiego  S.  J.  Ka- 
znodziei 3.K.  M.  Tom  I.  II.  w  War- 
szawie w  Druk.  Coli.  S.  J.  R. 
MDCCLXx.  8.  744, 646 str.  Kl^slr. 
na  przodzie  i  regestr. 

Przypis.  Królowi  Stanisławowi  Augu- 
stowi.. 

b) W  Supraślu  1793.  8. 

(Kat.  Piar.  War.  1822.  p.  71). 

4545.  Kazania  niedzielne  X.  Teo- 
dora Grubera  Zakonu  S.  Pawła 
pierwszego  pustelnika  Jasno-Gor- 
skiego —  Tomik  I  —  III.  w  Druk. 
JasncY  Góry  CzęstochoATskiey..  R. 
P.  1778.  8.  506,438,314  str. 

Jest  tn  Kazanie  na  zaczęcie  Jubileusza 
"W.  R.  1776  miane  na  Jasney  Górze  d.  23 
Czerwca  87  str.  11  kart  naprzodzie  i  re 
gestra. 

4546.  Kazania  na  INiedzielc  ca- 
łego Roku  na  dwie  części  podzielo- 
ne. Część  I.  od  Niedzieli  1  adwen- 
tu aż  do  JSiedzieli  swiątcczney  Ze- 
słania Ducha  Świętego.  T.  I — VI. 
(1778—79)  w  Berdyczowie  w  Druk. 
Karmelitów  Bosych  Fortecy N.  Pan- 
ny. Tomik  I.   528  sir. 

Dcdyk.   Kapitule   Archi-Katedry  Lwow- 
skiej oo  X.  Antoniego  Janisziwsrieso. 
(B.  Horod.— L.S.) 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


389 


4547  a)  Kazania  Niedzielne  X.  Jó- 
zefa PAŻowshicgo  S.  J.  Doktora,  Bi- 
bliolekarza  Aliadonil  Wileńskiey 
Tom  I.  II.  w  Wilnie  w  Druk.  Akad. 
!  r.l778.  8.  406  1530  str.  4  karty 
naprzodzie  i  regestr. 

Przypis.  Ijjnac.  Żabie  Rektor.  Akad.  Wil. 

b) tam,  1783.  8. 

4548.  Kazania  narożne  święta  y 
w  różnych  mieyscach  przez  X.  A- 
daina  Bętkowskiego  Kanonika  Gho- 
ckiey  y  Gnicznieńskiey  Kollejciat 
miane.\v  Kaliszu  1779.8.  243  sir. 

(Dzień.  Wileń.  1821.  I.  119). 

4549.  Kazania  y  Homilie  ;jia 
wszystkie  Niedziele  roku,  przez X. 
LiNOWSKiEGO.  $.  P.  Tom  I.  II. 
V  Warszawie  wDruk.  Sclioi.  Piar. 
1779.    8.     (Gaz.  War.  1780.  N,5.  Supl.) 

4550.  Kazania  na  Niedziele  całe- 
jyo  roku  X.  Antoniego  Glażynskie- 
GO  Soc.  Jesii  w  lat  kilkanaście  po 
śmierci  iego  dla  kaźiicycli  i  czyta- 
ii)cych  pożytku  w  trzccli  tomikach 
wydane,  w  Nieświeżu  wDruk.Xią- 
ŹHccy.  l779.  8. 

I  Każdy  (omik  około  300  sir.     (B.) 

4551.  Kazania  narożne  święta  y 
po  rożnych  mieyscach  przez  X.  Ja- 
na Nepomucena  Bąkowsriego  wTo- 
warz.  Jezus,  mianc.  Tomik  I.  II. 
w  Kaliszu  w  Druk.  J.  K.M.  i  Bzc- 
tzyp.  R.  P.  1780.  8.  240,309 str. 
4  harty  na  przodzie  i  regestra. 

4552.  Kazania  wieyskie  czyli  kró- 
tkie i  proste  nauki  na  niedziele  i 
przednieysze    święta    całego   roku 

i»rzez  Józefa  Lamberta  w  franeuz- 
;im  Języku  wydane,  a  teraz  na  oy- 
czysty  przełożone  przez  X.  Wa- 
wrzyńca Dunina  r.  17 S2.  w  Kaliszu 
w  Druk.  JO.Xcia  JM.  Prymasa  Ar- 
cy-Bisk.  Gniezn.   3  tomy. 

(Ban.H.  D.  K.  P.  I.  129). 
.Tanocki  (Lcx.  I.  120)  powiada  ,  ze  lc(>,o^ 
Lamberta,  Homćlics,  tlómaezył  na  polsLie 
.lan  Poszakowski  Jezuita  i  te  wyszły  w  2 
tomach  4.  w  Wilnie  około  r.  IT.iSl  DoT.II. 
przydany  jcstłiatcchizm  Bellarmina  po  pol- 
sku naprzód  z  oryginału  włoskiego  tłóma- 
czony  na  łacińskie  przez  Marcina  Szyszko- 
wskiego  Bisk.  Kraków.   Por.  wyżej  N.  4.521 . 

4553.  Na  Niedziele  całego  roku 
Kazania  przez  W.  JMci  Xicdza  An- 


drzeia  Filipeckiego  Kanonika  Grc- 
mialnegoLwowskiego  niegdyś  przez 
iedenaście  latwteyże  Katedrze  Ka- 
znodzieię  wydane.  Podług  czterech 
części  roku  na  cztery  Tomiki  po- 
dzielone. Tomik  I.  zamyka  w  so- 
bie Kazania  od  Adyentn  do  Wiel- 
kiego Postu  Tomik  II.  zamyka  w  so- 
kie  Kazania  od  Wielkiego  Postu  do 
Zielonych  Świątek.  Tomik  III.  za- 
myka w  sobie  Kazania  od  Zielonych 
Świątek  do  NiedzielIXIII  po  Świąt- 
kach. Tomik  IV.  zamyka  w  sohie 
kazania  od  Niedzieli  XIII  po  Świą- 
tkach do  Niedzieli  pierłvszey  Ad- 
wentu, we  Lwowie,  w  Drukarni 
Bractwa  Tróycy  Swiętey.  Roku 
1784.  8.  T.I.  789  str.  6  kart  na 
■przodzie.  T.  II.  702  str.  i  regestr. 
T.  III.  786  str.  i  regestr.  T.  W. 
732  str.   i  regestr. 

Są  tu  na  każdą  niedzielę  roku  po  dwoje  ka- 
zań. —  Przypis  Ferdynad.  z  Kiteli  Kickic- 
mu  Arcybislsupowi  Metropolicie  Lwowskie- 
mu, Jego  Cesarskiej  Mos'ci  Uprzcymemu 
Stanu  Konsyliarzowi.  Tu  dziękuje  autor 
Kickiemu  ,  ze  z  jego  respektu  w  Metropo 
litańskiej  Kapituły  gronie  pomieszczony 
Zpstał.  Dalej  dedykacja  Kapitule  Lwow- 
sliicj,  gdzie  i  Prałaci  jej  wymienieni.  Apro- 
l>acja  druku  dat.  15  Aprila  r.  1783.  Wrc- 
ście  nic  ztąd  o  życiu  i  pracach  autora  do- 
wiedzieć się  nip  nioznn,  chyba  iz  za  jede- 
nas'cie  łat  liaznpdziejskicy  pracy^  Kanonją 
Lwowską  otrzyi«ał. 

4554.  Kazania  podwoyne  iia  nie- 
dziele całego  roku  przez  X.  Józefa 
Męcinskiego  Reformata  Kaznodziei 
ię  w  Kościele  Kraków.  WW,00, 
Reformatów —  w  czterech  tomi- 
kach wydane;  Tomik  I— IV.  w  Kra- 
kowie w  Druk.  Anny  Dziedzicki 
Wdowy  R.P.  1783.  8. 

4555  a)  Kazania  na  święta  całego 
roku  przez  X.  Męciinskiego  Reforr 
mata.  Tom  I.  II.  w  Krakowie  1786 
-87.  8. 

(Gaz.  War.  1786.— Kat.  Pi»r.  War.  1822. 
•     p.  71). 

b)  Kazania  na  Święta  całego  ro- 
ku przez  X.  Męciinskiego.  w  Krako- 
wie 1790.  8.  (Kat.  Bietscha). 

—  —     na  rok  1791. 

—  —     na  rok  1795. 

—  -      na  rok  1799. 

4556.  Kazania  Niedzielne  i  Swię- 


39f) 


TEOLOGJA,  INSTITLCJA  KAZNODZIEJSKA. 


tainc  przez  X.  MęciSskiego  2  tomy. 
>v  Krak.  171)3.   8.  (Kat.  Gr.) 

4557.  Kazania  czyli  Homilie  Nie- 
dzielne napisane  wiczykn  wtoshim 
od  Alfonsa  de  LiGouui  Biskupa  s. 
Agaty  Godzkiego,  a  teraz  na  oy- 
czysty  przetłómaczone  od  X.  fJ^a- 
lusz€ivicza  Plebana  Poszwityńskic- 
go,  dzieło  pożyteczne  dla  plebanów 
i  kaznodzieiow,  z  listem  na  końcu 
O  sposobie  kazania  po  apostolsko, 
Tom  I.  II.  w  Warsz.  w  Druk.  JNa- 
dwor.  J.  K.  Mci.  1783. 

(Gaz.  Warsz.) 

4558.  Kazania  niedzielne  W.  X. 
Ludwika  Bolrdaloue  w  obecności 
Ludwika  Czternastego  Króla  Fran- 
cuzkicgo  miane  na  oyczysty  ii^izyk 
przez  X.  Piotra  Konitzera  przeło- 
żone a.  P.  1784.  Tom  I— IV.  w  Ka- 
liszu w  Druk.  J.  O.X.  Prymasa.  8. 
476,  283,  510  i  333  str. 

4559.  Kazania  na  niedziele  całe- 
go roku  w  Katedrze  Włocławskiey 
przez  X.  Felixa  Syi^akiewicza.  3 
tomv.  w  Warsz.  w  Druk.  Grolla. 
1785—790.  (Kat.  Gr.) 

4560.  Kazania  na  niedziele  i  świę- 
ta całego  roku,  przez  X.  Fabiianie- 
Go.  Tom  I— IV.  w  Kaliszu  1786— 
788.  8. 

(Kat.  Gr.  —  Kat.  Piar.  Warsz.  1822. 
P-70).^ 
4501.  Kazania  i  nauki  czyli  wy- 
kład świętych  Ewangelii  na  wszy- 
stkie niedziele  i  uroczystości  taic- 
mnic  boskich  w  roku  całym  prze- 
pisanych sposobem  w  homiljacli 
dawnych  Oycow  SS.  używanym 
z  francuzkicgo  na  oyczysty  ięzyk 
wytłumaczony  z  ksiqźki  pod  tytu- 
łem Rok  Chrzcściański.  w  Warsza- 
wie u  Piiarow  1788.  A.  396  sjr. 

TłóinaczX.  SeLasfjan  Michcło^uski  Piar. 

4562.  INa  niedziele  i  święta  iako 
też  w  osobnych  niektorycłi  okolicz- 
nościach  Kazania  W.  X.  Józefa  Pło- 
ciiocKiEGo  pozostałe.  Tom  I  —  III. 
w  Warszawie  w  Druk.  Nadw.  J.  K. 
Mci  1788—1791.  8.  3  tomy  420, 
421  1437  str.     (B.) 

4563.  Kazania  na  Niedziele  całe- 
go Rolui,  po  różnych  mieyscach  pu- 


blicznych przez  X.  Pciagiego  0,w- 
siEiMCiUEGO,  Zak.  O.  S.  Franciszka 
Reformatów,  Prowincyi  Ruskiey 
Definitora,  S.  T.  Lektora  miane. 
Tom  I.  w  Gdańsku  1794.  w  Druk. 
Jana  Emmanuela  Frid.  Miillera.  8. 
418 str.  T.  II.  f«m.l795  wDrukarni 
Daniela  Ludwika  Wedcla.  8.  418 
str.  oprócz  re(fes.łrótv.    (L.  S.) 

4564.  Kazania  na  święta  uroczy- 
ste po  różnych  mieyscach  publicz- 
nycli ,  przez  X.  Pciagiego  Owsie- 
ISICK1EGO  Zakonu  O.  S.  Franciszka 
Reformatów  Prowincyi'  Ruskiey 
Definitora  S.  T.  Lektora  miane  — 
w  Gdańsku  1795  w  Druk.  JanaEmra. 
Frid.  Miillera.  8.  323  sir.  oprócz 
ref/€stru.  , 

Przypis.  Ignacemu  z  TruLel*  Trcmbec 
kiemu  Szambclanowi  J.  K.  Mci  Fundatoro- 
■wi  Konwentu  (Reformatów)  Stolceniber- 
sliiego. 

4565.  Kazania  na  Niedziele,  Świę- 
ta ,  Passye  i  na  niektóre  nabożeń- 
stwa w  ciugu  roku  przypadaiące 
przez X.BiCHMiELowsKiEGo.  wKra- 
kowie  1797.   2  tomy  8. 

(Kat.  Bletsdia.) 

4566.  Kazania  na  Swięla  i  iSie- 
dziełe  miewane  do  różnego  stanu 
ludzi  przez  X.  Innocentego  Kon- 
czEWiczA  Z.  S.  B.  W.  Kaznodzieję 
akademicznego  Ordynariusza  w  l\o- 
ściełe  AkademicznyuJ  IJollegialy  S. 
Anny  yv  Krakowie,  w  Krakowie 
1803.  w  Druk.  Antoniego  Grobla 
pozostaley  wdowy  •  .««ukcessorów. 
8,  3  tomy  470,  412  i  387  str.  o- 
prócz  regestrów  iia  końcu  każdego 
tomu. 

4567  a)  Kazania  świąteczne  X. 
Franc.  Godlewskiego  Tom  I.  w 
Wilnie  u  Józ.  Zawadzkiego  1806.8. 
343  sir. 

b) Edycya  druga,  w  Wil- 
nie nakładem  A1px.  Żółkowskiego 
w  Drukarni  XX.  Pijarów.  1820.8. 
304  str. 

4568.  Kazania  niedzielne  X. 
Franc.  Godlewskiego.  Część  L 
(Tom  II.)  Część  11.  (Tom  II.)  Część 
HI.  (Tom  Ul.)  Część  IV.  (Tom  II!.) 
Kazania  przygodne  Tom  IV.  w  W  ii- 


TEOLOGJA,  LNSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


391 


nie  naklail.  Alcx.  Żółkowskiego. 
y^  Druk.  XX.  P\\»vó^^  1817—820.8. 
2iiyl76,£82,IS:i  stv. 

Tom  I.  tcyo  zliioru  stanowią  Kazania 
Świąteczne.   'Zob.  IS.  poprzedź. 

4569.  Homilie  na  ISiedz.iele  i  świę- 
ta X.  Cocn!>,  z  fraiicuzkiego.  Tom 

I.  II.   wWrszawie  1817.  8. 

(Kat.  Piar.  War.  18:i2.  p.  71). 

4570.  Kazania  Od-świclne  w  ko- 
ściele Katcdral.  Przipmyskini  miane 
przez  X.  Konstantej^o  Fredra  Pro- 
boszcza Katedra!,  i  Oiliciała  Prze- 
myśl.—  Tom  I.  II.  Av  Przemyślu 
w  Drnk.  Jana  GołyMowskiego  1818. 
8.  40:f,  437  str.  i  regestra. 

4571.  Kazania  na  Niedziele  i  uro- 
czystoście  Tajemnic  roku  całego, 
oraz  na  dnie  niektórych  Świętych 
X.  Aloizego  Korzeniewskiego  S. 
Tcol.  Dokt.  Zak.  kaznodz.  Tom  I 
■ — IV.  w  Warszawie  w  Druk.  JS. 
Giiickslłorga.  1824  —  25.  8.  443, 
433.,  443,  479  str.  oprócz  hart  na 
przodzte. 

Przypis,  na  czele  Tomu  II.  Wojciecho- 
wi Skarszewskiemu  Arcyliisltup.  Warszaw, 

4572.  Kazania  na  niedziele  całe- 
go roku  podług  Ewangelii  świctey, 
stosownie  do  mszału  rzymskiego 
rozłożone,  a  dla  użytku  i  wygody 
JJX.  Prohoszczy  i  Kaznodziejów, 
do  druku  podane  przez  X.  Kajeta- 
na GawiiSskiego.  w  Wrocławiu,  u 
Bogtimila  Korna.  1820.  8.  Tom  I. 
f^lll  i  311  str.  Tom  II.  IFiQ99 
sir.  Tom  III.  Kazania  na  święta 
całego  roku,  If^  1300  str.  Tom 
IV.  Kazania  passyonalne  w  poście 
i  przygodne,  stosownie  do  okolicz- 
ności rozłożone  ,  //^  i  284  str. 

(Noty  L.  Rogal.) 

4573  a)  Discnrsus  Praedicabiles 
cle.  jak  niiej.  Parisiis  1642.  fol. 

b)  Discursus  praedicabiles  super 
Liłanias  Laurelanas  Boatiss.Virgini9 
Mariae  in  duos  tomos  distributi  au- 
Ihore  Fratre  Justino  IMiECHOTiE-ssi, 
Połono  Ordinis  Praedioat.  '1'onuisl. 

II.  post  editionem  nllima  (sic)  ab 
auctorcaucta  et  rccoguila  Augustac 


Vindel.  etDillingac  sumpt.  Joaiinis 
Casperi  Bcncard  Viduae  et  Consor- 
tum  Au.  MDcxxxv.  fol.  444  i  562 
str.  6\  ark.  na  regestra. 

Na  przodzic  Dedykacja  N.  Maryi  Pannie 
z  tym  nadpisem  :  Frater  Jii^tinus  Miecho- 
viensis —  aetatis  suae  anno  4  i  et  salutis 
Lumanac  anno  1634.  Aprobacje  do  druku 
datowane  są  z  Krakowa  tegoż  roku  Tomu  I. 
1634.  Tomu  II.  w  1637  roku. 

4574.  Kazania  na  wszystkie  Świę- 
ta NaswiętszeyPauny  doroczne.  To 
tytuł  głóxvny^  drugi  zaś  tvśród  ry- 
ciny nasł{'pującg :  Wieniec  niewię- 
dnieiący  Przeczystey  P.  Marley  za- 
mykaiący  w  sobie  Kazania  na  wszy- 
stkie iey  Święta  doroczne,  przez 
X.  S.  Starowolskiego  Kan.  Tarn. 
napisane,  w  Krakowie,  w  Drukar- 
ni Franciszka  Cezarego  J.  K.  M. 
Typ.  R.  P.  1649.  fol.  327  str.  3 
ark.  regestru  na  końcu,  i  3  ark.  na 
przodzie. 

Dedykacja  autora  Szymona  Starowol 
SKiK(;odo  Piotra  Gembickiego  Biskupa  Krak. 
w  ktorey  autor  wyraża,  iz  od  10  lat  w  sta- 
nie duchownym  zostaje,  i  ze  wydaje  ten 
f^Vieniec,  kończ.ic  pisma  swoje  duchowne. 
Ta  jednak  okolicznos'ć,  o  której  wspomina 
Nicsiecki,  jakoby  wyraził  tu  autor,  ze  li- 
czba pism  jego  drukowanych  58  dochodzi, 
nie  znajduje  się  ani  w  dedyk.  ani  w  prze- 
mowie do  Czytelnika. —  Approbował  to 
dzieło  .lan  Broscius,  Sacrae  TLeol.  Liccn- 
tiatus  et  Profcssor,   Canonicus  Crac. 

(L-S.) 

4575.  Paradisus  Virginalis  Con- 
clones  in  festis  scmper  Virginis  Dei 
Genitricis  Mariae.  Autore  R.  P.  F. 
Joannę  de  Mata.  Ord.  Fr.  Praedi- 
cat.  Interpres  latinus  A.  V.  P.  F. 
Onesimus  dc  Ki  en  Ord.Praed.  FF. 
Min.  Capucinorum  Concionator  Pro- 
vin.  Flandro-Bclgicac.  Lublirii  pro- 
stant  iu  Offic.  G.  Fdrsleri.  An. 
M.nc.L.  4.  415  str.,  3 ark.  naprzo- 
dzie i  regestr. 

Przypis,  drukarza  Forstera  Jerzemu  Ty- 
szkiewiczowi Biskup.  Wilcń.,  datowane 
w  Gdańsku  r.   IG.iO.     Idibus  .lunii. 

Bandtkie  (H.  D.  K.  P.  I.  361.)  mieni  to 
drukiem  Niderlandzkim. 

4576.  a)  Triumpbi  Jesu  Christi 
etc.  jak  niżej.  4.  376  {378)  str. 
Na  końcu :  AnlYcrpiae  apud  Gui- 
liclmum  Loslccuium.  Anno  mdcli. 


392 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


b)  Triuinplii  Jesu  Christl  Dcl  ac 
Salratoris  Nostri ,  sive  Dlsciirsus 
Pracdicaijiłcs  iii  chis  soleninitatibus 
ac  festis ,  anctore  Adm.  R.  P.  F. 
Joannę  de  Mata  Generali  Praedi- 
catorc  Ord,.  S:  Domiuici  etc.  In- 
tcrprctc  ex  bispanico  Adni.  Venc- 
rabill  P.  F.  Onesinio  de  Kien,  Ipren- 
si,  Ord.FF.Minoruni  Capuclnoruin, 
Concionatore  Provinciae  Flandro- 
Belgicae.  Lubłini,  Prostant  in  Of- 
fic.  Georgii  Fdrslcri  Blbl.  Regii, 
1652.  4.  376  (378)  str.  oprócz 
regestru  i  dedykacji  drukarza  For- 
stera do  X.  Jiista  Słowikowskiego 
O.  P.  i  T.  Dokt.f  Kanonika  iArcId- 
prezbytera  Krak.,  Archidiakona 
Zawiehostskieao.  J.  K.  M.  Sekr. 
(L.S.)  _ 

e)  . tam.  wf.  1654.  4.  łylei 

str.  (Bandt.H.D.K.P.I.361.) 

Wszystliie  Ic  trzy  niby  oddzielne  wyda- 
nia za  jedna,  i  toz  samo  uważać  należy, 
z  odmianą  tylko  karty  tytułowej. 

4577.  Tryumpb  Naiaśu.  Krolo- 
rscy  Nieba  y  /.ieini  —  przez  W.  X. 
Andrzeia  BhjKLEWSKiEGo  K.B.  wy- 
prawiony w  R.  1642.  Na  końcu  i 
w  Lublinie  u  Anny  wDowy  (sic) 
Kondratowey,   R.P.  1642.  3^  ark. 

Dcdyk.  Xicznie  Konstancji  Gryzeldzic 
z  Zamościa   Jeremiowej  z  KorybutoAV  Wi- 

sniowieckicj.   (L.  S.) 

4578.  a)  Gospodyni  Nieba  y  Zie- 
mie i  t.  d.  jakniźey.  nakoniec  przy- 
dane są  kazania  o  S.  Jacku  Patro- 
nie Polskim,  w  Krakowie  w  Druk. 
Łuk.  Kupisza.  R.1650.  Ł378słr. 

b)  Gospodyni  Nieba  i  Ziemie.  S. 
Panna  Marya  dwudziestą  kazań  na 
Lymn  kościelny  O  Gloriosa  Domi- 
na etc.  po  rożnych  w  Krakowie  ko- 
ściolucb  od  X.  Jacka  Liberiusza  S. 
T.  D.  Proboszcza  kościoła  Bożego 
Ciała  Canonicorum  Regnlar.  na  Ka- 
źmieiT-u  przy  Krakowie  sławiona. 
Przydane  są  troie  kazania  tegoż  au- 
tora o  S.Jacku  Patronie  Polskim — 
a  teraz  świeżo  czwarte  o  S.  Augu- 
stynie—  miane  w  kościele  Troyce 
Przenayśw.  00.  Dominikanów. 
w  Krakowie  w  Drukarni  \Vdowv 


Ł.  Kupisza.  R.  P.  1657.  4.  378 str. 
i  3  ark.  nieliczbow. 

Przypis.  X.  Piotrowi  Gembickicmu. 

4579  a)Jacek  Łiberiusz. Gospodarz 
Nieba  y  Ziemie  Jezus  Chrystus  syn 
Boży  Wcielony —  pobożnemu  au- 
dytorowi na  kazaniach  wystawio- 
ny—  w  Kazimierzu  przy  Krako- 
wie, w  Druk.  Balcera  Smieszkowi- 
czaTypogr.  R.  P.  1665. 4.355 sfr. 
prócz  przemowy  i  t.  d. 

Na  końcu  3  kazania  na  dzień  S.  Jacka  i 
1   na  dzień   S-  Augustyna. 

b)  Gospodarz  Nieba  y  Ziemie  Je- 
zus Chrystus —  ńa  kazaniach  wy- 
stawiony od  X.  Jacka  Liberiusza 
S.  T.  Doktora  Proboszcza — na  Ka- 
źmierzu przy  Krakowie,  znowu 
przedrukowany  z  przydatkiem  ko- 
lędy gospodarskiey,  y  dwu  kazań  o 
S.  Ignacym  Fundatorze  S.  J.  y  o  B. 
Janie  Kantym  Theologu  v  Profes- 
sorzc  Akad.  Kraków,  w  Krakowie 
w  Druk.  Balcera  Smieszkowica  ii, 
P.1669.  4.  719 str.  2 ark.  naprzo- 
dzie i  14  ark.  tiieliczhow. 

Przypis.  Andrzejowi  Trzcbickicmu  Bisk. 
Kraków. 

4380.  Dom  mądrości  siedmią  ko- 
lumnami wsparty  w  Kościele  Chry- 
stusowym siedmią  uroczystościami 
Panny  PrzenaświętszeyMariy  ozdo- 
biony na  tesz  uroczystości  kazania- 
mi przez  X.  Kaźmierza  JanaWoY- 
szNAROwiczA  Cancicrza  Dioecezyi 
Wileń.  Proboszcza  Eyszmontow. 
J.K.M.  Sekretarza  na  dwie  części 
rozdzielony —  w  Antwcrpiy  wDr. 
Marcella  Parijs.  m. dc. lxvii.  fol. 
248  str.  Część  II.  pod  tytułem  : 
Arsenał  Miłosierdzia  Panny  Prze- 
naświętszey  Mariey  przeciw  suro- 
wey  sprawiedliwości  Boskicy  na 
ziemi  założony —  w  Paryżu  av  Dr. 
Ludovici  Seveslre  R.  P.  Iti68  fol. 
248  i  131  str.  oprócz  kart  naprzo- 
dzie 

Na  przodzie  są  wiersze  łacin,  napocliwa- 
łę  dzieła.  Konstant.  Zielińskief^o  Kaszlela- 
nica  Sieprsk.  Fr.  Eiisei  a  S.  Muria  Cai-m. 
Discal.  Poloni,  i  Alberyka  Yan  der  Ker- 
chove  Opactwa  Cystcr.  w  Antwerpii Teol. 
Licencjata.- —  Przypis,  autora  Ałcxandro- 
wi   Januszowi   Xi^i.  Ostrowskiemu  Woje- 


TEOLOGIA,  IISSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


303 


wodzie.  Kraków.  W  odezwie  do  czytel- 
nika powiada,  iz  kazania  te  miał  w  Litwie 
i  pereip-ynacji  w  cudzycli  krajach.  Tytuł 
drugi  prześlicznie  sztycliowany  z  wyobraże- 
niem N.Panny  wśród  budowy,  z  siedinią  ko- 
lumnami ,  u  spodu  z  orłem  i  pogonią,  ry- 
sunku Erazma  Quelin,  sztychu  Richarda 
CoUin.  — Bibl.  Akad.  Duch.  Wileń. 

4581.  Kazania  na  Święta  Panny 
Przenaświętszey  z  różnych  Dokto- 
rów y  autliorow  zebrane  y  napisa- 
ne przez  X.  Franciszka  Rychło- 
wsKiEGO  Zak.  S.  Franciszha  Refor- 
mata—  w  Krakowie  w  Druk.  Stan. 
Piotrkowczyka.  R.  P.  m.dc.łxvii. 
fol.  167  str.  i  2  ark.  naprzodzie. 

Przypis.  AndrzejoAvi  Trzebickiemu  Bisk. 
Kraków,  datowane  z  Klasztoru  Przemy- 
skiego. 

4582.  Gwiazda  Morska —  trzy- 
dziestą Kazań  w  uroczystościach  N. 
M.  Panny —  na  Hymn  Kpścielny 
^ve  Maris  Stella  po  różnych  w  Kra- 
Itowie  kościołach  od  X.  Jacka  Libe- 
RVi;szA  S.  T.  D.  Proboszcza  Kościo- 
ła Bożego  Ciała  Kan.  Re{f.  Later. 
na  Kazimierzu  przy  Krakowie  za- 
lecona —  w  Krakowie  1670.  w  Dra- 
k.'trni  Stanisława  Piotrkowczyka.  4. 
XXFI  i  688  sir. 

Dedyk.  Michałowi  Korybutowi  Królo- 
wi Polskiemu.  Wiersze  łacińskie  Jana  Go- 
stumiowskiegoProfess.  Astronomji  w  Uni- 
wer.  Krakowskim  i  Jana  Pasciusa  Pleba- 
na Pobiedr.  na  pochwałę  autora. 

4583.  Dzieło  Zbawienia  Ludzkie- 
go wystawione  (ten  wyraz  z  domy- 
słu położony  bo  wyrżnięty  na  ty- 
tule) czyli  PrzednieyszeZywota  P. 
Jezusowego  y  Przenaświct.  iego  Ro- 
dzicielki P.  Mariey  Taiemnice  ,  na 
kazaniach  po  różnych  Kościołacli 
Krakowskich  przez  W.  O.  Antonie- 
go Stephanowicza  ,  Zak.  S.  Frań- 
ciszka,  Braci  mnicyszcy  Obserwan- 
tów, Diffiuitora  (sic)  Generalnego, 
Kościoła  Kathedralnpgo  Krak.  Or- 
dynaryusza  Kaznodzieie  Objaśnio- 
ne ,*  a  z  pozwoleniem  starszych  do 
Druku  podane,  w  Krakowie  1678. 
w  Drukarni  Woyciecha  Góreckiego. 
J.  K.  M.  y  Sław.  Akad.  Krak.  Ty- 
pogr.  fol.  186  i  208 str.  opróczre- 
gestrów  i  5  kart  na  przodzie. 

Dedykacja  do  Xiązęcia  Jana  Karola  na 
Tom  II. 


Klewaniu  i  Czartorysku  Czartoryskiego^ 
Podkom.  Generalnego  Krakowskiego  etc. 
Pod  herbem  tego,  6  wiet.  łac.  Kazimierza 
Macieja  Tretera  Ucznia  Akad.  Krak.^L.S.) 

4584.  Lutnia  wdzięczno-brzmią- 
ca  na  uroczyste  Bogarodzice  Panny 
Święta  w  panegirycznycłi  W.  A. 
Andi^zeia  Karpia  Professora  kiedyś 
Mogilskiego  Zak.  S.  Cystercyeń.  ka- 
zaniach wyciągniona  a  teraz —  przez 
W.  X.  Gabryela  Markiewicza  tegoż 
lionwentu  Professora  Prowincyey 
Polskiey  z  zasłony  Mogilskiey  z 
dwudziestą  piącią  stron  wyniesiona. 
Roku  — 1695.  Tom  I.  w  Krakowie 
w  Druk.  M.  A.  Schedla  fol.  526  str. 
7-1  ark.  na  przodzie  i  regestr. 

Puzypis.  Markiewicza,  Kardynałowi  Ja- 
nowi Kazimierz.  Denhoff. 

4585.  Echo  zawołanych  czasu 
swego  Kaznodzleiow  Soc.  Jesu  al- 
bo Kazania,  I.  o  S.  Thomaszu  Do- 
ktorze Anielskim  X.  Michała  Mazo- 
wieckiego. II.  o  S.  Kazimierzu  Kró- 
lewicu  X.  Jakuba  Olszewskiego. 
III.  o  S.Theressie  Pannie  Karme- 
lu Reformatorce  X.  Stanisława  Za- 
łuskiego z  wiela  y  przez  wiele  lat 
miewanych,  trzy  tylko  wydane,  na 
znak  nieiaki  y  pamiątkę  Authorow; 
kuśipraeludium  dalszych  w  tey  mie- 
rze progressow  drukarskich.  Vilnae 
typis  Acad.  S.  J.  A.  D.  1701.  fol. 
5  ark. 

Przypis.  Eostachiemu  Kotowiczowi  Bi-" 
skupowi  Smoleńskiemu. 

4586.  Piotr  DuisiN.  Wschód  i  Za- 
chód Słońca  sprawiedliwości  to  iest 
Kazania  o  narodzeniu,  śmierci  i 
zmartwychwstaniu  pańskim. wKrak. 
w  Dr.  Mik.  Alex.  Schedla.  1704.  fol. 

(L.S.) 

4587.  Chwała  Świętych  Bożych 
na  kazaniach  całego  roku  w  doro- 
czne ich  uroczystości  —  przez  X. 
Jana  Krosnowskiego  i^.  J.  ogłoszo- 
na Roku — 1704.  w  Kaliszu  w  Druk. 
Akad.  S.  J.  fol  283  sir.  i  regestr. 

4588.  Splendor  Troyzakonnego 
Cienia  z  pod  klasztorney  Umbryi 
Świętego  Pożycia  w  S.  Afrykań- 
skim Augustynie  w  S.  Kassynskim 
Benedykcie,  w  S.  Padewskim^  Cu- 
dotwórcy Antonim  na  Światy  Swia- 

50 


m 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


tlo  Polskiego  firmameiitn  dnieiący 
przy  oyczystycli  Splendorach  JO. 
Xięźncy  Jniei  JPaiii  Elżbiety  z  Lu- 
bomirskich Sieniawskiey  Kasztela- 
nowey  Krakowskiey  Helmauowey 
W.  K.  i  t.  d.  kazuodzieysliini  sty- 
lem w  różnych  Warszawskich  ko- 
^  ściołach  adumbrowany  przez  X.  A- 
dama  Naramowskiego  S.  J.  Pro- 
wincyi  Liten.  R.  P.  mdccxxi.  Ty- 
pis.  Coli.  Varsav.  S.  J.  {o\.  12 ark. 

4589.  Królowa  nieba  y  ziemi  — 
Boga  Rodzica  Mary  a  kazaniami  na 
wszystkie  swoje  święta  od  S.  Ste- 
fana Paniewskiego  S.  J.  wysławio- 
na w  Poznaniu  w  Druk.  Koll.S.  J. 
R.  P.  1721.  fol.  249  sir.  4  karły 
na  przodzie  i  regestr. 

Przypis.  Franciszce  z  Czarnljowskich  Ra- 
domickiey  Wojewodzinie  Poznań. 

4590.  Jap  Stanisław  Kostka  Wov- 
KOwsKi  Kanonik  Pułtuski  (Concio- 
nes  de  Sauctis.  Quibus  additae  sunt 
Conciones,  de  Advcnlu  Chrisli  et 
Passione  Dommi) po polsku.w  War- 
szawie, w  Druk.  Schol.  Piar.  1723. 
fol.  6  alfabetóiu  i  22  ark. 

(Jan.  Pol.  I.  85). 

4591.  Feslum  inirocentiae  seu  — 
Marianae  Conceptionis  concionato- 
rio  cultu  celebratiim  —  a  S.  Jose- 
pho  Bogucki  Poiono  S.  J.  Lublini 
Typis  Coli.  S.  J.  A.  D.  1724.  4. 
i44  str.  ii  kart  na  przodzie  i  re- 
gestr. 

Przypis.  Anton.  Kiełcze-wslsiemu  Dapi- 
fero  Lublinensi. 

4592.  Kroi  Nieba  y  Ziemi  Chry- 
stus —  kazaniami  na  uroczyste  swo- 
ie  święta  —  od  X.  Stefana  Poisii^- 
SKiEGO  S.  J.  wysławiony,  w  Po- 
znaniu w  Druk.  Coli.  S.  J.  R.  P. 
1725.  fol.  464  str.  Skartnaprzo- 

-^T    dzie  i  regestr. 

Przypis.  Jakóbowi  i  LudwikoTfi  Króle- 
'  -mcóm  Polsliim. 

4593.  Korona  z  prześwietnych 
dostoyności    z  cnot  nieskończoney 

-.  godności  z  łask  nieprzebraney  hoy- 
ności  uwita —  Krolowey  Nieba  y 
Ziemie  Nayświętszey  Boga  Matce 
Pannie  Maryi —  w  kazaniach  naiey 
uroczystości  od— X.  JanaDat«ascei<ja 


OD  Matki  Boźey  Schol.  Piar.  ofia- 
rowana. R.  1726.  w  Warszawie 
w  Druk.  Schol.  Piar.  fol.  330  str. 
i  regestra. 

4594.  Zebranie  Kazań  na  wielką 
Noc,  Boże  narodzenie,  Uroczysto- 
ści Nayświętszey  Panny,  y  niektó- 
rych świętych  ,  przez  J.  O.  XIążc- 
cia  Stanisława  z  Słupowa  Szembeka 
Arcyb.  Gniezn.  Prymasa  Koron. 
Polsk.  y  W.  X.  L.  a  na  on  czas 
Biskupa  Dionizyiskiego.  Su^raga- 
na ,  Kanonika,  y  Officyała  Krako- 
wskiego lnianych,  a  teraz  do  druku 
podanych.  W  Roku  Pańskim  1726. 
Typis  Coli.  Brunsbergensis  Soc. 
Jesu.  4. 

Dedyk.  Janowi  Szembekowi  Kaaclerzo- 
■wi  W.  Kor.  od  Coli.  Brunsberg. 

(Bibl.  Horod.) 
Wyszło    staraniem  Krzysztofa  Andrzeja 
Jana  S/.enibeka,  Biskupa  Warmińskiego. 
(Jan.  Pol.  I.  130). 

4595.  Słuszna  sprawa  Koron  Je- 
zusa  i  Maryi,   we  Lwowie  1727.4, 

(Kat.  Piar.  War.  18W.  p.  68.) 
4596  a)  Żniwo  złote —  albo  Ka- 
zania na  uroczystości  Świętych  Bu- 
skich —  przez  X.  Macicia  Mucho- 
WSKIEG0S.J. — Rokul730.wDrukar. 
Sandomir.  S.  J.  4.  470  str.  4  kart 
na  przodzie  i  regestr. 

Przypis.  Wiktoryi  z  Szembeków  Kątskiey 
Miecznik.  Kor. 

b)  Chwała  Świętych  Pańskich 
uroczysta  w  Kazaniach  rocznych 
przez  W.X.  Michała  Muchowskie- 
GO  Societatis  Jesu  niegdyś  ogłoszo- 
na powtórzonym  drukiem  na  widok 
publiczny  wydana  z  pozwoleniem 
starszych  z  drukarni  J.  K.  M.  Sau- 
domirskiey  Collegium  Societatis  Je- 
su. Roku  którego  , Świętych  pań- 
skich w  Świętym  Świętych  świat 
święcić  zaczął.  1749.  4.  267  str. 
(Bibl.  Horod.) 
4597.  Roszczka  Aaranowa  w  Ar- 
ce nayliczuieyszych  łask  Boskich 
zamknięta —  Nayiaśnieysza  Nieba 
y  ziein^i  Królowa —  Marya  Panna 
w  uroczystycli  festach  swoich  przed 
polskim  światem  kazaniami  przez  X. 
Onufrego  od  Nayśw.  Sakramentu 
S.  Teol,  Lektora  Ministra  Coli.  Sa- 


TEOLOGIA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


395 


jiicliani  AntccoIIcn.  Zak.  Troyoy 
Nayśw, —  wysławiona  R.  P.  1732. 
w  VViliiie  w  Druk.  Akad.  S.  J.  4. 
627  str.  2>i  ark.  na  przodzie  i  re- 
gestr. 

Przypis.  Antonii,  Sybilli  z  Komesów  de 
Waldstein  Sapiezyney  Wolewodzinie  iVileń. 

4598.  Rozmysł  na  zmysł  to  icst 
kazania  o  piąci  zmysłach  ludzkich 
lniane  w  Arcliipresbitcr.  Kościele 
Kraków.  P.  Maryi —  w  pięć  wiór- 
ków Qua(lra}resynialiKy('h  w  r.  1731 
. —  przez  X.  Fortunata  ŁosiEWSKin- 
GoFranciszkana  Ordyn.  w  Konwen- 
cie Kraków,  y — Katedry  Kraków. 
Fundationis  Konarscianae  Kaznodz. 
—  Roku  1735.  w  Krakowie  w  Druk. 
Jana  Matyaszkicwicza.  4.  H3str. 

Przypis.  Tomaszowi  Morsztynowi  Sta- 
ros'eie  Sieradz. 

4599  Józef  Michał  INoGAwsKiKa- 
znodzieiaTarłowski.  (Conciones  de 
Łaadibus  Diyinae  Yirjjinis)  po  pol' 
sku.  w  Krakowie  1733.4.  ii  ark. 
(Jan.   Pol.   1.54). 

4600.  Głosy  wolne  o  wolney  od 
7.mazy  Maryi  Pannie  przez  X.  Ste- 
fana Puz\>Ę  S.  J.  w  Warszawie 
1737.  8. 

(Kat.  Piar.  War.  1822.  p.  87;. 
4601. Prymicye  pracy  Kaznodziey- 
skiey,  Przehłogoslawioney  Maryi 
Panny  Matki  Roskiey  nieojjraniczo- 
ne  laski  i  dobrodzieystwa  remon- 
strniącc.  W  Bazylikacli  różnych 
Królestwa  Polskicg-o,  przez  W.  X. 
Brunona  OśiECKiEGrf,  Żak.  S.Pawła 
Pierwszego  Pustelnika,  Dokt.  S.  Th. 
Kaznodzicię  Warszawskiego,  od- 
prawione, y  INayiaśn.  Maryi  Joze- 
lie  z  Wesselow  Sohieskiey  Krołewi- 
ezowy  Polskiey  dedykowane  w  Dru- 
karni Jasncy  GoryCz^jstocłiowskiey. 
1738.4,  497  str.  oprócz  dedykacji 
i  regestru.      (L.S.)     Zob.  Notg. 

4602.  Przywileie  naiosobłlwsze 
Nayśw.  M.  Pannie  od  Króla  nad 
Króimi,  hoynie  nadane,  w  Niepoka- 
lanym Jcy  poczęciu,  w  Niebowzię- 
ciu ,  y  naywyźzszey  wiecznie  nie- 
naruszonego przy  Macierzyństwie 
Boskim  Panieństwa  prerogatywie, 
zawarte.  Po  różnych  ambonach  pro- 


mulgowane. Teraz  pod  Ilcrbownym 
Kluczem  W.  Jmci  Pana  P.  Jana  Ja- 
błonowskiego Cześaika  W^oj.  Nowo- 
jjrodzkiego,  Generała  Adiutanta  Bu- 
ławy Poliiey  W.X.  L.  Xicstwa  zaś 
Nicświsklego,  Hrabstwa  Mirskiego 
y  Swicrzańskiego  Gubernatora  i  t.  d. 
i  t.  d.  Przez  X.  Stanisława  Kmitę 
Soc.  Jesu  ,  ordynaryynego  w  Xią- 
żęcym  Radziwiłłowskim  Nieswie- 
skim  Coli.  Soc.  Jesu  Metapłiisices 
y  Elłiices  Pt-ofessora.  —  w  Wilnie 
w  Druk.  J.  K.  M.  Akadcmickiey  S. 
J.  Roku  Pańskiego  1742.  4.  67 str. 
i  przedmowy  7  kart  nieliczh. 

(Bibl.  Horod.) 

4603.Chwała  chwalebnego  w  Świę- 
tych swoich  Boga,  y  Świętych  w  Bo- 
gu uwielbionych  kazaniami  na 
wszystkie  \s  roku  całym  dni  świę- 
te y  niektóre  akty  publiczne  na  ró- 
żnycli  Katedrach  —  ogłoszona  — 
przez  X.  Samuela  od  S  .Floryąna 
Schoł.  Piar.  Prowincyi  Polskiey 
Konsultorj^.  R.  P.  1747.  Tom  I.  U. 
w  Warszawie  w  Druk.  Schoł.  Piar. 
fol.—  Tom  I.  562  str.  i2  kart  nie- 
liczh. 6  karl  na  przodzie  i  regestr. 
Tom  II.  572  str.  4  kart  na  przo- 
dzie i  regestr. 

Przypis.  Tomu  I.  Jerzemu  Augustowi 
Wandaliiiowi  Mniszkowi  Marszalkowi  Na- 
dwor.  Kor.  Tomu  II.  Antoniemu  Ossoliń- 
skiemu Kasztelanowi  Sandomirskiemu. 

4604.  Przykłady  z  cnot,  y  życia 
świętych  pańskich  zebrane,  na  wię- 
kszą chwałę  Pana  Boga,  dla  po- 
żytku wiernemu  chrześćlaństwu , 
wprzód  po  rożnych  Ambonach  o<jlo- 
szone,  a  teraz  dla  skutecznieysze- 
go  naśladowania  ,  pod  imieniem 
Nayiasn.  Maryi  Józefy  z  Wessiow 
Sobieski  Królewiczowy  Polskiey,  y 
W.  X.  Litewskiego  Pani  dzicdzi- 
czney  na  Pilcy,  Smoleniu,  Cedrc- 
wicach,  Bętkowicaeh  etc.  etc.  do 
druku  podane  przez  Xiędza  Jana 
Franciszka  od  S.  Jozefa  Kazno- 
dziei Zakonu  Scłiolarnm  Piaruni. 
Roku  od  Narodzenia  Clirystusa  Pa- 
na, który  cnoty  Świętych  swoicli , 
wieczną  korouuie  chwałą.  1750. 
w  Krakowie,  w  Drukarni  Michała, 


:n)6 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


Jozefa,  Antoniego  Dyaszcwskicgo. 
J.  K.  Mci  Typografa.'  4-  636  słv. 

(Bibl.  Horodec.) 

4605.  Kazania  różnych  podczas 
Beatyfikacyi  Joanny  Franciszki  Fre- 
miot  w  Lublinie  1753.  4. 

(Kat.  Piar.  Warsz.  1822.  p.  62). 

4606.  Kazania  na  uroczystość  B. 
Joanny  Franciszki  FremiotdeClian- 
talpicrwszey  Prześw.  Nawiedzenia 
N.  M.  P.  Zakonu  Matki  w  kościele 
Wileń.  Wieleb.  Jch.  M. —  Panien 
tegoż  Zak.  w  r.  1764.  przez  XX. 
Bazylianów  iniane  —  w  Wilnie 
w  Druk.  XX.  Bazylianów  R.  P. 
1764.  fol.  41  str. 

Przypisanie  Gertrudzie  Badzi-wiłłównic 
Przcłozoney  Zgromadzenia  Klasztoru  Wi- 
leń. Zak.  Nawiedz.  N.  P.  Maryi. 

4607.  Kazania  na  uroczystość  S. 
Barbary  i  t.  d.  miane  od  X.  Anto- 
niego BlEYKOWSKIEGO  S.  J.    W  K*'^- 

kowie  w  Druk.  Scbastyana  Fabiana 
Hcbanowskicgo  J.  K.  Mci  Typogra- 
fa, Bibliopoli  Kraków,  y  Warszaw. 
1760.4.  9  ark.  Eazańłrzt/.  (L.S). 

4608.  Sędzlwość  w  młodości  y 
cudowny  postępek  ^\  cnotach  S. 
Stanisława  Kostki  w  Kościele  Prze- 
myskim Societ.  Jesu  przez  XX.  Ka- 
tedralnych Przem.  R.  S.  U.  opowie- 
dziane. R.  1761.  8.  7  ark. 

W  dedykacji  do  Onufrego  Szymlańskię- 
go    Biskupa    Przemyskiego    Sanockiego    i 
Samborskiego  podpisy  :  Elias  Ilaszcwicz  i 
"  Gregoriusz  Podłaszecki.     (L.S.) 

4609.  Chwała  Maryi  czyli  kaza- 
nia na  iey  uroczystości  po  rożnych 
ambonach  miane— osobliwie  w  Mię- 
dzyrzeckim na  Wołyniu  obrazie  cu- 
dami sławney  przez  X.  Sukcessa 
ZiEMBiCKiEGO  Prow.  Ruskiey  Fran- 
ciszkana  S.  Teol.  Bakałarza  pier- 
wey  wKainienciu —  teraz  w  Kon- 
TvencieŁwow.Kaznodzieic  Ordyn. 
R.  1764  w  Lwowie  w  Druk.  ŚS. 
Troycy.4.  i45  str.  3  kart  naprzo- 
dzie i  regestr. 

4610.  Memoryał  łaski,  opieki  y 
życia  Swictycli  —  to  iest  kazania  na 
nichtóre  święta  rożnemi  czasy  po 
kościołach  Wileńskich  miane.  w 
Wilnie  w  Druk.  XX.  Franciszka- 
nów. 4.  9  ark. 


Przypis,  do  Kapituły  Wileń.  Stanisłaira 
Sobolewskiego  Regensa  Seminaryum  Dye- 
cez.  Wileń.  Autora  podpis:  ad  Jli.  Me- 
caenates.  A.  O.  Do  tego  dotoczona  jest 
Mowa  Jana  Dubińskiego  Barm.  Wileń.  mia- 
na przy  Solennycb  Exekwiach ,  które  Au- 
gustowi III.  miasto  Wilno  czyniło  r.  1763 
24  Grud.  i  List  Pasterski  Biskupa  Massalr 
skiego  do  Duchowieństwa  Dyeeezyi  Wileń. 
r.   17G2. 

4611.  Kazanie  na '  uroczystość 
przenosin  z  ziemi  do  nieba  Królo- 
wey  N.  Maryi  P.  X.  Hieronyma  Ne- 
REziuszA  Z.  S.  B.  W,  we  Lwowie 
u  Jana  Filipowskiego.  1765.  fol. 

(Lei.  II.  326). 

4612.  Kazania  o  Przenaydost. 
Matce  Boskiey  Maryi  Pannie  na 
wszystkie  iey  uroczystości  podług 
obrządku  Kościoła  Wschodniego 
przez  X.  Jana  Hieronima  Nereziu- 
8ZA  Bazyliana  Opata  Braslaw.  mia- 
ne—  w  Wilnie  w  Druk.  XX.  Ba- 
zylian.  R.  1774.  8.  358  str.  6  kart 
na  p7'zadzie  i  regestr. 

Przypis.  Mikoł.  Potockiemu  Woiewodzic 
Belsk. 

4613.  Życic  Jezusa  Chrystusa 
w  Sakramencie  Ołtarza  zawarte  na 
uroczystość  Bożego  Ciała  i  Jego 
Oktawę  w  ośmiu  kazaniach  ku  czci 
tegoż  Sakramentu  przez  W.  X.  Lu- 
dwika BouRDALO^E  S.  J . —  pokazane 
a  przez  X.  Jerzego  Devina  tegoż 
Zak.  Kapłana,  polskim  ięzykiem 
z  francuzkiego  wydane,  w  Kaliszu 
wDruk.S.J.R.P.  1770.8.  559 5tr. 

4614.  Kazania  na  niektóre  uro- 
czyslości  Świętych  Pańskich, 'przez 
X.  Antoniego  Lipiewiczą  Zakonu 
O.  S.Franciszka  Braci  Mniey szych, 
nazwanych  Obserwantów,  miane; 
wielkim  Imieniem  X.  'Woyciecha 
Bernarda  Niegolewskiego  Zakonu 
Cyster.,  Klasztoru  Andrzejowskie- 
go  Opata  zaszczycone,  w  Krak. 
w  Druk.  Semin.  Akad.  1773. 4. 189 
str.  oprócz  dedyk. 

Kazań  10,  a  między  niemi  jedno  naczes'ć 
B.  Winc.   Kadłubka.    (L.S.) 

4615.  Kazania  niektóre  panegiry- 
czne  na  uroczystości  świętych, przez 
X.  Stan  HoROLTA  w  Kaliszu  1777.4. 

(Kat.  Gr.) 

4616.  Myśli  przebrane  z  kazno- 
dzieiow    rożnych    przednieyszych 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


397 


francuzklch  y  niemieckich  ułożone 
na  kazania  o  Taieuinicach  N.  Ma- 
ryi Panny  przez  X.  Teodora  Gku- 
BER\  i  t.  d.  y  po  rożnych  ambonach 
—  opowiadane —  w  Drukarni  Ja- 
sney  Góry  Częstochow.  R.  P.  1779. 
8.  452  str.  5  kart  na  przodzie  i 
regestr. 

4617.  Kazania  o  Opatrzności  Bo- 
skiey  i  sercu. Pana  Jezusa.  W.  X. 
Jędrzcia  Wag!nera  Towarz.  Jezus, 
niegdyś  Assislenta  Polskiego  po 
śmierci  do  druku  podane,  w  Rzy- 
inie  1781.  w  Druk.  Archanioła  Pa- 
salcltego.  8.  207  słr. 

4618  a)  Kazania  ku  czci  Jozefa 
Świętego  przez  X.  Joz.  Płocho- 
CKiEGo  miane.  w  Kaliszu.  1781.  8. 
(Kat.   Gr.) 

I)) 1784.  8.        (K-it.  Friedl.} 

4619.  Kazania  pierwsze  w  czasie 
siedmiodniowega  nabożeństwa  O- 
pieki  S.  Józefa,  w  Kościele  Krako- 
wskim S.  Michała  XX.  Karmelitów 
Bosycłi  miane  przez  X.  HE^nYKA 
OD  N.  Maryi  P.  Aisiełskiey  Kazno- 
dzieję tegoż  Zakonu  Prowincyi 
Polsk.  drukowane  w  Berdyczowie 
w  drukarni  XX.  Karmelitów  Bo- 
sych R.  1784.  8.  161  str. 

Tegoż  Autora  drugie  sicdm  Kazań  na  tez 
Nabożeństw?*  str.  164. 

4620  a)  Jozef  Płochocki.  Kazania 
o  Sercu  Jezusowym,  w  Warszawie 
1785.  8. 

(Kat.  Piar.  Warsz.  1823.  p,  70). 
b)0  Nabożeństwie  do  Nayświęt. 
Serca  Jezusowego  Kazania  X.  Jo- 
zefa Płochockiego.  w  Warsza*vie 
Y  Drnk.  Nadwor.  J.  K.  M.  R.  1787. 
8.  613  str.  i  4  kart  na  końcu. 

Na  końcu  wiadomość  o  życiu  autora  i  pra- 
cach wyjęta  z  addytainentu  do  Gazety  War- 
szaw, d,  10  Listop.  r.  1787.  Kazania  jego 
wyUczone  tu,  są  następujące: 

I.  Kazania  w  osobnych  niektórych  oho- 
lieznos'ciach  miane,  zebrane  i  wydane  po 
społu.  W  Poznaniu  II.  1780. 

II.  Kazania  Lu  czci  Józefa  Si  pisane, 
w  Kaliszu  r.  1781. 

III.  ]\apos'więcenie  Kos'cioła  kazań  dwor 
je  z  przydatkiem  na  końcu  niektórych  wia- 
domos'ci  kościelnych —  w  Warszawie  r. 
1785. 

4621.   Kazania.na  uroczyste  dni 


Maiki  Bożey  —  Maryi  Panny  y  na 
dni  niektóre  -niektórych  świętych 
przypadaiące  ku  przygodzie  dodru- 
ku podane  przez  X.  Piotra  Konitze- 
RA.  w  Kaliszu  w  Druk.  J.  K.  Mci 
R.  1781.  8.  460  str.  i  4  kart  na 
przodzie. 

Przypis.. Tózefowi  Lipskiemu  Łowczyco- 
wiWschowskieniUjU  którego  podpis:  X.J.M. 

4622.  Massyliona  Kazania  na  u-* 
roczystości  pańskie  przetłómaczonc 
przez  X.  Wincentego  Skrzetuskiego 
S.  P.  w  Krakowie  nakładem  Ant. 
Grebla.   1782.    8.  (Bent.  Noty). 

4623.  3lAcnwiCKi.  Kazania  na 
Odpust  PorcYunkuli.  w  Kaliszu. 
1788.  8. 

(Kat.  Piar.  Warsz.  1822.  p.  70). 

4624.  Kazania  ua  uroczystości 
SS.  Pańskich  przez  X.  Franciszka 
Godlewskiego  T.  I.  11.  Wiluo 
^v  Druk.   B.  Neumana.  1829.  8. 

Pierwsza  Aprobacja  druku  dat.  r.  1821. 


4625.  a)  Punkty  Kazań  od  Ad- 
wentu aż  do  Postu,  Litewskim  ię- 
zykiem,  z  wytłumaczeniem  na  Pol- 
skie ,  przez  Księdza  Konstantego 
SzYRWiDA,  Tbeologa  Soc.  J.  w  Wil- 
nie w  Drukarni  Akad.  S.  J.  R. 
aiDCxxix.  4.  382  str.  oprócz  ar- 
kusza 1  na  przodzie.  gdzie  Dedy- 
kacja do  Eustachego  PJ^ołowicza 
Sisk.  FFileń.  Przedmoiva  do  Czy- 
telnika, I  Index  Dominicarum, 
nadto  na  końcu  regestru  łacin,  al- 
fabet. 3  karty. 

W  przedmowie  powiada  autor:  Potrze 
baćby  na  Litewski  ięzyk  kresek  nieiakich, 
które  się  zov/ią  po  Łacinie^cccnfHi,  aby, 
z  przyrodzenia  po  Litewsku  nieumieiący, 
potrafił  z  nich  dobrze  mówić  y  czytać,  <i- 
łeby  tez  potrzeba  do  nich  nowego,  y  oso- 
bliwego druku  y  kosztu,  któregom  ia  te- 
raz nie  mógł  mieć.  W  dedykacji  uskarża 
się  na  mocno  zwątłone  zdrowie,  i  to  za- 
pewne jest  przyczyną,  ze  druga  część 
dzieła  az  we  13  lat  z  druku  wyszła,  mozc 
nawet  po  śmierci  autora. 

4626.  Punkty  Kazań  na  Post 
Wielki  Językiem  Litcwskiem  przez 
W.  X.  ConstantegoSzYRWiDA, Teo- 
loga Soc.  J.  napisane,  a  teraz  na 
polski  ięzyk  przetłumaczone,  y  o- 
jjtoiem  do  (iruku  podane,   w  Wilnie 


398 


TEOLOGIA,  IINSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


W  Druk.  Akail.  Soc.  Jesu  R.  P. 
1644.  4,  przeszło  259  sli\  i  ar- 
kusz na  przodzie. 

Co  do  pisowni  Iltewslsiej ,  taz  samait- 
waga  co  wyżej  zob.  N.  poprzedź.    (L.  S.) 

4627.  Kasper  Lacki.  Rullia  du- 
chowna czyli  kazań  pięć  podczas 
postnego  nabożeństwa,  w  Krak.  u 
Dziedz.  StanisławaLenczewskiego. 
1662.  4.     (L.  S.) 

4628.  Kazania  o  Męce  Panskiey 
przez  X'n!dza  Kazimierza  Wiiuka 
KoiAŁOwiczA  S.  J.  S.  Theol.  Do- 
ktora. Ordyn.  w  Kościele  Wileń- 
skim S.  Jana  u  Fary  Kaznodzicię 
do  ludu  na  wielki  piąlek  niiane  te- 
raz świeżo  po  śmierci  lego  do  dru- 
ku podane.  —  w  Wilnie  w  Druk. 
Akad.  S.  J.  R.  P.  1675.  4.  238 
str.  i  2  kart  na  przodzie. 

Przypis,  od  Collegium  "Wileń.  do  Stefa- 
na Paca  Biskupa  Wileń. 

Kaz.  Wijuk  Kojałowicz  wstąpił  do  Za- 
konu Jezuitów  r.  1634  mając  lat  17.  Był 
w  tymże  Zakonie  różnych  nauk  iiauczycie- 
lem, rządził  przez  lat  wieleCoUegiumWileń  • 
skiem.  Umarł  r.  1074,  będąc  Rządzcą  Col- 
legium Połockicgo.     (L.  S.) 

4629.  Quadrajezymał  cały  albo 
Kazania  w  polskim  ięzyku  na  e- 
wangelTe  każdodzicnnc  zupełnego 
postu  świętego  z  większey  części 
nicgdy  miane  po  rożnych  kościołach 
Krakowskich  od  Przewielebnego 
oyca  WałeryanaGuTOWSKiEGoFran- 
ciszkana,  Nauk  Wyzwolonycli  y  Pi- 
sma S.  Doktora  Prowlncyey  Pol- 
skiey  Oyca  na  cześć  Panu  Bogu  y 
Matce  Jego  Niepokalanie  Poczcicy 
z  ordynansu  przełożonycli  do  prasę 
drukarskiey  od  tegoż  podane  w  ro- 
ku P.  1688  z  obszernym  indcxcm 
który  sobie  roztropny  y  mądry  czy- 
telnik na  wszystkie  prawie  w  ca- 
łym roku  przypadaiące  niedziele^ 
bardzo  łatwo  potrafi  akommodo- 
wać.  w  Krakowie  w  Drukarni  Mi- 
kołaia  Alexaiidra  Schedla  J.K.  Mci 
Ordynaryiuego  Typographa.  fol. 
FI  i  701  str. 

Umarł  Gutowski  r.  1693. 

4630.  Związet;  grzechowy  roz- 
wiązany kazauiaipipostucmi  na  nie- 


dzielnych dyscyplinach  w  Kościele  \ 
Polonskim  przez  Xicdzii  Jerzego 
z  Tumy  Laskowskiego,  Arcypi- 
sarza  Stolice  S.  Apostolskiey,  Dzie-  | 
kana  y  Proboszcza  Błońskiego.  | 
W  Warszawie  w  Druk.  Scłiol.  Piar.  | 
1697.  4.  7i^  ark.  oprócz  Dedykacji. 

Siedm  Kazań  postnych. —  Dedykacja  X. 
Mikoł.  Święcickiemu  Biskup.  Kijów.  Opat. 
Trzemcnskiemu  DzickanoAvi  Gniezn-  i  Po- 
znań. 

4631.  Kazania  o  Męce  Panskiey 
Xicdza  Stefana  Wielewieyskiego 
S.  J.  Thorunii  imprcssit  Joan.  Ni- 
colai, An.  1711.  4.  368  str.  i  4 
kart  na  przodzie. 

Przypis.  Konstantemu  Szaniawsliiemu  Bi- 
skup. Władysław. 

4632.  Kazania  abo  Exborty  Post- 
ne oTaiemnicacb  naydroższeyMękt 
Zbawiciela  naszego  w  Kościele 
Warszawskim  Soc.  Jesu  rożny cłi 
lat  miane  podczas  Passyi  we  Srzo-  ' 
dy  Wielkiego  Postu  przypadaią- 
cycłi.  Teraz  zaś  do  druku  podane 
Roku  1713  przez  A.AutoniegoSzYR- 
uic  S.  J.  Przydane  na  końcu  uwagi 
duchowne  o  Sądzie  Bożym  na  4 
Niedziele  Adwentowe.  TypisLau- 
raeSupraslensis  Ord.  S.  Basilii  M;. 

4.  360  str.  oprócz  3  kart  naprzo- 
dzie. 

Dedykacja  do  Katarzyny  z  Sapiehów 
BranickieyWoiewodziuy Podlaskiey  i  Przed- 
mowa. Bibl.  Piar.  Wil. 

4633.  Post  stary  polski  Dziewic- 
cionicdzielny  od  S.  Woyciecha  na- 
bożnie zaczęły  przez  lat  około  300 
od  Polaków  świątobliwie  cbowauy, 
od  Jakuba  Archidyakona  Leodyi- 
skiego  Nuncyusza  do  vPolski  Apo- 
stolskiego na  Synodzie  (pisze  Dłu- 
gosz) Wrocławskim  Roku  1246  na 
siedmuiedzielny  zamieniony,  mo- , 
wami  niedziclncmi  y  o  Męce  Pan- 
skiey z  swoią  Wielką  nocą  wspo-' 
miiiany,  do  dalszey  pamięci  poda- 
ny od  X.  Franciszka  Kowamckiego 

5.  J.  Roku  Pańskiego  1718.  w  San- 
domierzu w  Druk.  Koleium  (sic) 
Soc.  Jesu.  Części  3.  479,  183  i 
566  str.  oprócz  2  arkuszy  naprzo- 
dzie. 

Dydykacja   do    Tercssy  z  Malczcwsliich 


TEOLOGJA ,  mSTlTUCJA  KAZiNODZIEJSKA. 


399 


Stradomskicj  Słolniliowej  Owruckiej  i  rc- 
jjestr  n.i  końcu.  (L.  S.)  Zob.  Noty. 

4634.  Slruinipii  zbawienny  z  mo- 
rza gorzkicy  nichi  Pana  Jezusa 
spływaiący.  na  ochłodę  dusz  na- 
szych przez  cxhorty  o  —  Męce  Zba- 
wiciela Suiała  Chrystusa  Jezusa 
podczas  Naboż('ństAva  Wielkopląt- 
howego  yv  kościele  Bierkowshini  od 
Kazimierza  Starachouskiego  Ple- 
bana tegoż  Kościoła — wKraliOwie, 
w  Drult.  Jakoba  Matyaszkienicza. 
R.  P.  1722.  4.  423  sir.,  8  kart  na 
przodzie  i  regestr. 

Pod  obrazem  Matki  Bolesney  podpis : 
Henricus  Czech  sculp.  Cracoviae. 

4635.  Kroi  bolesny  Chrystus  — 
JCazaniami  o  Męce  Pańskiey  na 
postne  nabożeństwa  przez  X.  Ste- 
fana PoMNSKiEGoS.  J.  wysławiany. 
w  Poznaniu  w  Druk.  Koli.  S.  J.  K. 
P.1723.  fol.  376  str.  i  regestr. 

O  autorze  zok.  Niesieckl  III.  648. 

4636.  Proces  duszy  nicpokutu- 
\i{ce^ przeciwko  Kaznodzieiom,  spo- 
wiednikom, spiritualistom  ,  et  ex 
recoiwentione  Kaznodzieiow,  spo- 
wiedników, spiritualistow,  prze- 
chvko  duszy  ni'epokutui}icey  przed 
strasznym  Trybunałem  Boskint  wy- 
prowadzony albo  kazania  na  ad- 
went y  passye  postne  przez  X.  Jana 
Damascena  od  Matki  Boźey  Schol. 
Piar.  —  R._  1726  w  Warszawie 
wDruk.Schol.Piar.  fol.  170  str. 

4637.  Zapłata  zaciągnionego  A- 
damowego  na  naturę  ludzką  długu 
przez  Jezusa  Chrystusa  przy  Męce 
swoiey  wypełniona  albo  kazania  o 
Męce  Pańskiey  na  passyach  Piątko- 
wvcli  w  Samborze  miane —  przez 
X.  Adryana  Serjewicza  Minoryty 
Obserwanta,  Prowincyi  Ruskiey 
Kazjiodz.  General,  y  w  tym  Kon- 
wencie —  na  ten  czas  Filozofii  Le- 
ktora —  Roku —  1727  w  Lwowie 
w  Druk.  Coli.  S.  J.  4.  15  ark. 

Przypis.  Janowi  Florcnt.  Leszyckiemu 
Chorązycowi  Grabowiec. 

4638.  Traktament  feralny  Zba- 
wicielowi Panu  od  złośliwcy  Jero- 
zolimy, y  niezbożuyćh  grzeszników 
wystawiony    albo   Kuzania   postne 


na  dyscyplinach  niedzielnych  w  ko- 
ściele Warszaw. —  Oycow  Schol. 
Piar.  przez  X.  Jana  Franciszka  od 
S.  Józefa  tegoż  Zak.  Ordyn.  Ka- 
znodzieię—  R.  P.1729.  w  Wilnie 
w  Druk.  Akad.  S.  J.  4.  145  str., 
14  kart  na  przodzie. 

W  Katal.  Piar.  War.  1822.  p.  62.  autor 
nazwany:  JanWłocki. 

4639.  Exhorty  postne  o  Męce 
Pana  —  Jezusa  Chrystusa  niegdyś 
miane  przez  Wieleb.  X.  PiotraTRU- 
CHONOwiczA  S.  J.  za  staraniem  te- 
goż—  do  druku  podane,  w  Wilnie 
wDruk.  S.  J.R.1729.  4.  294str, 
5  ark.  na  przodzie  i  regestr. 

4640.  Jakób  Wolski  Reformat. 
Kazania  o  Męce  Paiiskiey.  w  Po- 
znaniu MDCCxxxi.  4.  2  tomy. 

(Jan.  Pol.  1.84.) 
Janocki   (Lex.  I.  177.)  wymienia    nadto 
tegoż  autora  Alphabetuin  Dogniaticum  di- 
gestum.     (Jan.  Lex.  1. 177.) 

4641.  Głos  krwi  Jezusowey 
konwinkuiąccmi  do  zawołanych 
cnot  perswazyami  inwektywami 
podczas  postnych  passyi  na  szko- 
dliwe swobodnemu  królestwu  ex- 
cessa  wolny  —  X.  Łukasza  od  S. 
Franciszka  KaznodzieiOrdyn.Coll. 
Warszaw.  Schol.  Piar.  R.  P.  1731. 
w  Warszawie  w  Druk.  Coli.  Schol. 
Piar.  4.  144  str.  i  4  kart  naprzo- 
dzie. 

Przypis.  Janowi  Władysław.  Zaleskiemu 
Kasztelan.  Wiskiemu. 

Autorem  jest  zapewne  Łukasz  Rosolecki, 
(1697—1752)  Piar.  Zob.  Bielski  Vit.  Piar. 
p.  69. — Janocki  (Pol.  Liter.  J  Lcxicon)  na 
żywa  go  Rosockim: 

4642.  a)  Nauka  bez  Cenzury 
z  cenzurą  życia  pospolitego  na  ka- 
tedrze krzyża  uformowana.  (Kaza- 
nia postne)  przez  X.  Jana  Fr*anci- 
szka  od  S.  Jozefa  ('Jan  Włocki) 
Scliol.  Piiar.  Kaznodzieię  Katedral- 
nego Krak. —  w  Krak.  w  Drukarni 
Jakuba  Matyaszkiewicza  J.  K.  M.  i 
JO.  Jmci  X.  Bisk.  Krak.  Ordynar. 
Typogr.  1736.  4.  182  sir.  oprócz 
regestru.  (L.  S.) 

b)  Kazania  Postne  na  Passyach 
w  Warszawie  w  Kościele  Schol. 
Piiar.  r.  1729  a  drugie  w  Krakowie 
uP.Maryey  in  circuloR.  1726  mia- 


400 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


iie  —  powlornie  do  druku  Przez  X. 
Jana  Franciszka  od  S.Jozefa  Schol. 
Piiar.  r.  1740  podane,  w  Krak. 
w  Druk.  Akad.  4.  104.  oprócz  re- 
gestru i  detlyk.  (L.  S.) 

4643.  Fortunat  Łosiewski  Ber- 
nardyn Kazania  Ad  wento  we.  wKra- 
fcowie  1736.  4.  12^  ark. 

(Jan.  Pol.  I.  44.) 

4644.  Księga  laiemnic  Boskich 
pełna  w  exlalyczney  Janowey  wi- 
zyi,  nieg^dyś  siedniis)  pieczęciami, 
dziś  tyląź  —  Męki    Zbawicielowey 

Siinktanit  zuaczna  pod  tytułem  W. 
.  P.  TLomasza  Michała  Czechowi- 
cza Podstarościego  Sądowego  O- 
szmiauskiego  i  1.  d.  y  W.  J.P. Bar- 
bary z  Sulistrowskich  Czechowiczo- 
wey  i  t.  d.  otwarta  w  siedmiu  Qua- 
dragezymalnych  ,exortach  do  czy- 
tania podana  przez  X.  Jana  Zrzeł- 
sKiEGo  S.  J.  K.  P.  1739.  w  Wilnie 
w  Druk.  Akad.S.  J.  120  str.  oprócz 
6  kart  na  przodzie  i  -4  na  końcu. 

4645.  Bolesław  albo  Kroi  Bole- 
ści Jezus  Christus — niegdy  w  Hus- 
seyskiin  Pacyencle  figurowany  a 
teraz  i»^stnemi  o  Męce  Panskiey 
exhortacyami  przedrukowany  — 
przez  X.  JanaZRZEŁSKiEGoS.  J.  na 
ten  czas  Rektora  Coli  Miuskiego. 
w  Wilnie  w  Druk.  Akad.  S.  J.  R. 
1740.  4.  227  sir.,  4  kart  naprzo- 
dzie i  regestr. 

Na  ostatniej,  karcie  verso  jest  NB.  ii  te- 
goż autora  wyszło  w  rokii  1739.  Księga  ta- 
jemnic Boskich  pełna.  Inny  zatem  to  jest 
zbiór  od  poprzedzającego. 

4646.  Dyałog  albo  Komedya  Mę- 
ki Jezusowey  w  siedmiu  scenach 
lub  Kazaniach  reprezentowana  y 
zgromadzonemu  słuchaczowi  na 
passyach  wtorkowych  w  Lublinie 
ogłoszona.  Potym  INayiasnieyszey 
Wayłaskawszey  INieba  y  Ziemie  Kro- 
lowey  P.  N.  Maryi  Pannie,  Wiel- 
kiego Boga,  wielkiey  Malce  w  So- 
kalskim  Obrazie  cudami  słynącey, 
od  Innocencyusza  XIII  w  Roku 
1724  Ukoronowauey,  od  poprzy- 
siężoucgo  niewolnika  dedykowana. 
Oraz  do  druku  z  pozwoleniem  Star- 
szych przez  X.  Adryana  Serjewi- 


czA,  Minorytę  Obscrranta,  Kazno- 
dzieię  generalnego,  S.  Theologley 
Lektora  y  Jubilata,  natenczas  Ku- 
stosza Prowincyi  Ruskiey  Aktual- 
nego Podana  etc.  w  Lwowie  w  Dru- 
karni Collegium  Soc.  J.  (1738  r.  d. 
20  Marca).  4.  19  ark.  oprócz  po- 
czątkowego. 

Dedykacja  do  N.  Panny  gdzie  jest  wzmian- 
ka, ze  inne  jakieś'  swoje  dzieła  autor  juz 
był  pierwej  N   Pannie  przypisał.     (L.S.) 

4647.  Ignacy  Łazmewski  S.  J. 
Kompas  krwawe  godziny  Jezusa 
skazuiący.  w  Warszawie  1742-.  4. 

(Kat.Piar.War.l822.p.62.) 

4648.  Sława  Bolesna  abo  bole 
sławne,  bo  królewskie  Naysław- 
nieyszego  y  NayboieśnieyszegoKro- 
la  BolesławaChrystusa  Pana — przez 
pięć  piątków  passyinych,  z  ambo- 
ny JNieswiskley  XX.  Bernardynów 
promulgowane —  przez  X.  Michała 
Paszkiewicza  Bernardyna  S.  T.  L. 
Jubilata,  Kaznodzteię  General.  Def- 
finitora  —  Prowin.  Litew. —  w  Wil- 
nie w  Druk.  Akad.  S.  J.  Roku  — .. 
1744.  4. 

Przypis.  Michałowi  Reskiemu  Sekretarzo- 
wi J.  K.  M.  Syudykowi  Konwentu  Gro- 
dzień.  XX.  Bernard. 

4649.  Purpura  zbawienna  kazno- 
dzieyskim  stylem  ufloryzowana  — 
przez  X.  AntoniegoLiPiE wiczAZak. 
S.  Franciszka  Braci  Mnieyszych  Ob- 
serwantów Prowincyi  Mało-Pol- 
skiey  Ordyn.  Katedry  Kraków.  K. 
P.  1745.  w  Krakowie  wDruk.  Ak. 
J.  A.  Dyaszewskiego.  4.  21  \  ark. 

Przypis.  Michałowi  Gazdzickiemu  Kano- 
nikowi Kijów. 

4650.  Rok  Odkupienia  Bok  dnia- 
mi Męki  Jezusowey  wymierzony — 
biegiem  kaznodzicyskiey  pracy  pod 
czas  Piątkowey  dewocyi  w  Koście- 
le Lwowskim  Zak.  Troycy  Prze- 
nayśw. — uremonslrowany  przez  X. 
Maryana  odS.  Staihisława  Zakonu 
zwyż  pomienionego  ^  Ordyn.  Ka- 
znodzieię  Lwowskiego  na  tenczas, 
teraz  zaś  S.  Theol.  —  Professora  — 
Roku — 1747.  weLwowic  wDrufc. 
Bracfciey  S.  Troycy.  4.  207  str. 

6  Kazań  na  6  piątków. —  .<«tora  nazwi- 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


AOl 


sko ,  Sikorsiti.  Zob:  Sikorski  Hypomnena, 
gdzie  list  Załuskiego. 

4651.  Kazania  Postne  na  pas- 
syach  i  t.  d.  J.  W.  JMci  X.  Joze- 
fowi Załuskiemu  Referendarz.  Ko- 
ron, i  t.  d.  dedykowane  przez  X. 
Laureutcrro  Andrzeja  od  S.  R.  (od 
S.  RozaljiJ  Scliol.  Plar.  S.  Tlieol. 
y  SS.  Kanonów  Profcssora.  R.  P. 
1748.  w  Warszawie  w  Druk.  Scliol. 
Piar.  4.  114  sir.  oprócz  dedyka- 
cji (L.  S.) 

Autor  ma  nazwisko  Szydłowski.  Por. 
Jan.  Pol.  I.  78. 

4052.  a)  Adwent  z  postem  ka- 
zaniami o  sądzie  Roźym,  o  męce 
Pańskiey,  o  pokucie,  o  umartwie- 
niu pięciu  ciała  zmysłów,  y  inszycli 
prawdacli  wiary  chrześciańskiey, 
ku  więhszćy  chwale  boskiey  i  po- 
żytkowi dusz  ludzkich  po  różnych 
katedrach,  z  regestrem  kąznodziey- 
skim  na  wszystkie  roku  niedziele, 
zapowiedziany  głośnemu  na  wszy- 
sSlkie  czasy  imieniowi  JJ.  W  W. 
Ichmciow  panów  Karola  Margrabi 
na  Mirowie  z  Wielopolskich  Gon- 
zagi  Myszkowskiego ,  Koniuszego 
Kor.  Generała  Mało-Polskiego,  i  t.  d. 
Jana  Cześnika  Kor.  Starosty  Lanc- 
l;.orouskiego ,  Hieronima,  Starosty 
Żarnowieckiego ,  Generała  woysk 
J.  K.  Mci  y  Rzplitey  Wielopolskich 
na  Żywcu  y  Piaskowćy  Skale  S.  P. 
R.  Hrabiów  i  t.  d.  dowody  y  po- 
winnćy  oświadczenie  wdzięczności, 
poświęcony  przez  X.  Samuela  od 
S.  FŁORYAiNAScholarum  Piarum  pro- 
wincyi  Polskićy  Assystenta  Roku 
Pańskiego  1749.  w  Warszawie  av 
Drukarni  J.  K.  Mci  Rzeczypospoli- 
tev  Collegium  XX.Schol.  Piar.  fol. 
775  str      (R.) 

b) Drugi  raz  przedru- 
kowany R.  P.  1760.  w  Warszawie 
w  Druk.  Coli.  Scbol.  Piar.  fol. 

Tu  imię  autora  wyrażone :  X.  Samuel 
Wysocki  od  S.Florj.ina  Scliol.  Piar. 

^  4653.  a)  Kazania  o  Taiemnicy 
MękTjezusowey  i  t.d.  przez  X.  Kas- 
"■syana  Korczyńskiego  Franciszka- 
na.  Tom  lU.  w  Krakowie.  4. 
XX Fin  i  417  sir.    Kazania  po- 

ToM  n. 


Isaznjące  Jedność  j  Prawdę,  Świą- 
tobliwość, Powszechność,  Apo- 
stolstwo Chrystusa  Wiary.  Jak  W 
pierwszych  wiekach,  tak  zawsze 
w  Kościele  Rzymsł;im  kwituącey. 
Miane  w  Krakowie  w  Kollcgiacie 
Wszystkich  "Świętych  pod  czas 
czterdziestowego  postu  we  czwart- 
ki po  południu  R.  P.  1757  a  roku 
1767  przez  Kassyana  Korczyńskie- 
go Franciszkana.  Tom  4ty  w  Dru- 
karni SeminaryumRiskupiego  Aka- 
dem. 4.   Fili  216  str. 

b)  Kazania  o  Taiemnicy  Męki 
Pańskiey  Chrystusowcy  w  różnych 
Kollegiatach  Krakowskichy  w  Ko- 
ściele Archiprezbyt.  P.  Maryi  przćz 
kilka  lat  miane  a  potym  na  wszy- 
stkie dni  eałey  Quadragezymy  roz- 
łożone przez  X.  Kassyana  Korczyi^- 
SKiEGO  Franciszkana  y  do  druku — 
podane—  R.  P.  1767.  tom  I  —  IV. 
w  Krakowie  w  Druh.  Semin.  Bi- 
skup. Akad. 

Tom  III.  dedyk.  Jozefowi  Andrzejowi 
Załuskiemu  Biskup.  Kijów.,  gdzie  ^kład 
ówczesnej  Kapituły  i  życia  Biskup.  Hijow. 
podobnie  jak  w  dwóch  tomach  poprzedza- 
jących.     (L.  S.) 

4654.  Potop  krwawy  na  zalanie 
grzechów  świata  całego  dobrowol- 
nie podięty  —  niegdyś  w  medyta- 
cyach  Kaznodzieyskich  ^Ambony — 
Kollegiaty  Warszaw,  w  R.  P.  1744 
w  czterdziestodniowym  Kwadra- 
gezymy  pokutnym  łez  wylaniu  o- 
głoszoney  teraz  — w  R.  P.  1758  — 
na  publiczny  widok  wystawiony, 
w  Wilnie  w  Druk.  XX.  Franciszka- 
nów. 8.  121  str.  i  14  kart  na  przo- 
dzie. 

Przypis.  Adamowi  Brzostowskiemu  Ka- 
sztelanowi Połockiemu  i  t.  d. 

4655.  Mowy  Zakonne  na  Adwent, 
Post,  odnowienie  ślubów  i  niektó- 
re niedziele  dla  pożytku  duchowne- 
go Zakonników  Szkol  Pobożnych. 
R.  1759  wydane,  w  Warszawie 
w  Druk.  Schol.  Piar.  4.  414  str. 
oprócz  reyestru. 

4656.  Traiedya  nieukoionych  peł- 
na żalów  okrutnych  boleści  Jezuso- 
wych —  w  siedmiu  nicgdy  kaza- 
niach   w    Stawropigii   Lwowskiey 

51 


I  imimm.\}}>w9^^^ 


402 


TEOLOGJA,  INSTITCCJA  KAZNODZIEJSKA. 


dgłoszona — przez  X.  Donata  Po- 
piELOWiGZA  Z.  S.  Bazylejyo  W.  pod 
ten  czas  SupcrioraSwictospaskiego. 
R.  P.  1761  d.  12  C?:er«ća.  wLno- 
wie.  w  Druk.  Jana  Fllipołvicza.  4. 
39k:  ark.  i  2  ark.  na  przodzie. 

t^rzypis.  Onufremu  Szumlansliiemu  Bi- 
skupowi Przemyskiemu. 

4657.  Coneiones  quadra{jesiina- 
les  quatiiordecim  per  X.  Rotter. 
Czcstoehoviael7Hl.  4.   (Kat.  Frieai.) 

4(558.  a)  Męka  Zbawiciela  nas/e- 
go Chrystusa  Jezusa  w  dziesięciu 
przednieyszycłi  taiemnicach  swo- 
ich postnenii  esliortami  przez  Wie- 
leb.  Xicdy.a  Ludwika  Baurdałoue 
S.  J. —  przełożona,  teraz  polskim 
iczykicm  z  franeuzkieg'0 — podana 
przez  X.  .Tcrzejjo  Detńna  fejioź  Zah. 
Kapłana  w  Kaliszu  w  Druk.  Coli. 
P.J.  R.  P.1769.  8.  447  str.  i  13 
kart  na  przodzie. 

Przypis.  X.  Pawłowi  Paprockiemu  ScLo- 
lastykowi  Cliełmskieuiu  i  t.  d. 

b) W  Kaliszu  w  Druk.  Coli, 

S.J'.  4772.  8.  łyłeisłr.     (B.) 

4659.  Święty  Jan  Chrzciciel  Przc- 
słaniec  Chrystusa  Jezusa  sposobići- 
cy  świat  do  przyiścia  Messyasza — 
abo  zebranie  krótkich  kazań  na  ca- 
ły Adwent  VV.X.  Lu<lwika  Bouiida- 
ŁOUE  S.  J.  a  |)rzez  X.  Jerze}>^o  De- 
vina  tejjoź  Zak.  Kapłana  z  francuz- 
kiejjo  iczyka  na  polski  |>rzcłoźorie. 
w  Kaliszu  w  Druk.  Coli.  S.  J.  l\. 
P.  1769.  8.  401  str.  i  4  karUj  na 
p  rzodzie. 

4600.  Kazania  postne  y  inne 
w  Katedrze  Warszawskiey  y  {jłlzie- 
indzley  niiane  przez  X.  Marcella 
Jurkiewicza  Franciszkana.  B.  P. 
1770.  w  Kuliszu  w  Druk.  Coli.  S.J. 
8.   200  sir. 

4661.  Kazania  w  Piłjlki  Postu 
\Vielkie{;o  inianc  przez  X.  Grzejjo- 
rza  PiÓTRO  ■  sKiicGo  S.  P.  ^v  War- 
szawie w  Dr.  S<  h.  1770.   8. 

(Sieuk.  Dod.  doBcnt.) 
Chlędowski  toz  samo  cytuje  i  te{joz  roku 
z   drukarni  Groeia. 

4662.  a)  Kazania  o  Męce  Pań- 
skieyX.  Maxymilia:sa  od^ayśuicl- 
szey  Maryi  Panny  Karmelity  Bose- 


go z  przydatkiem  niektórych  przy- 
godnych po  śmierci  iego  do  druku 
podane,  w  Wilnie  w  Druk.  Schol. 
Piar.l77i.  8.   rilli341str. 

b)  Kazania  o  Męce  Panskicy  X.       j 
Mawmima^a  od  Nayświętszey  Ma-        ■> 
ryi  Panny  Karmelity  Bosego  z  przy- 
datkiem    niektórych     przygodnych 
po  śmierci  iego  poutornlc  do  dru- 
ku   podane   roku   1772.    w  Wilnie  ^ 
\y  Druk.  Schol.  Piar.  8.  293  str. 

4663.  X.  Aug.  Liri\SKi.  Kazania 
postne  w  Kolleglaćie  Krolewskiey 
S.  Jana  niiane  y  na  niektóre  Święta 
Tom  I.  wWarszavvie  (u  Jezuitów). 
1772.  8.  210  str.  oprócz  dedijk.  i 
przedmowy.,  w  której  autor  wy- 
znaje,  ii  najwięcej  korzystał  z  Iftas- 
sylloiia. 

Czyli  wicccy  wyszło  nieAviadomo.  (L.  S.) 

4064.  Nauki  duchovvne  na  Ad- 
went, Post  Wielki,  Wielkanoc,  Na 
Boże  Ciało.  O  Komunii.  O  obra- 
niu stanu  i  t.  d.  przez  X.  Łudw. 
BouRDoLouE  S.  J.  przez  X.  Jerzego 
Deoina  tegoż  Zak.  przclłómaczone.  \ 
w  Kaliszu  1772.  8.  220  str.  (Chł.)       | 

4635.  Michał  Karpo  w  icz.(Kazania 
na  Post  Wielki  roku  1775  i  do  Try- 
bunału Głów.  W.  X.  Lit.  miane). 
w  Warszawie  1776. 

(Gazety  Wileń.  1776.  N.  XVIII.  Supłem.) 

4666.Kazania  Adwentowe  y  Post- 
ne w  Kościele  WarszawskimXięźy 
Schoiaruui  Piarum  przez  X.  Zy- 
gmunta Lipowskiego  Kaznodzieię 
Schol.  Piar.  miane.  w  Warszawie 
w  Druk.  XX.  S.  P.  1776.  8.  2  to- 

4667.  Kazania  postne  w  materyi        i 
o  pokucie  X  Teodora  GncBERAZak. 

S.  I*awla  —  na  ten  czas  Kaznodziei 
Ordynaryusza ,  teraz  Profcssora 
Teologii'  Moralney.  R.  P.  1780. 
w  Druk.  Jasney  Góry  Częstocho- 
wskiey  8.  252  str.,  4  karty  na 
przodzie  i  regestr. 

4668.  Kazania  Adwentowe  wMa- 
teryi  o  Sadzie  Ostatnim  tudzież  na 
niektóre  uroczystości  w  Kościele  S. 
miane  przez  X.  Teodora  Grubera 
Zak.  S.  Pawła  i  t.  d.   R.  P.  1781. 


TKOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


4i):J 


w   Drulianii  Jasncy   Góry  Częslo- 
diouskley.  8.  262  str.     (li.) 

4661).  Kazania  o  TaleiiiiiicacL 
Mcłii  Zliauicicla  zehrauc  pr/rz  Jó- 
zefa Habeukoiina  dc  Habcrsffld  ie- 
cliiej>o  z  Któłcłvskie5;o  szkól  ze- 
brania w  Si^skii,  Dokloia  Filoz. — 
a  teraz  z  niemieckiego  na  oyezysty 
iczvk  przełożone  przez  X.  Wa- 
Mrzyńea  Devińti  e  S.  J.  y  na  dwa 
lata  rozłożone,  w  Kaliszu  w  Drnk. 
J.  K.  M.  y  Rzplley  1781.  8.  4  to- 
my.  242,  394,  391  i  371  sir.  (B.) 

4670.  Mowy  postne  Massilloka 
lniane  przed  TTeHineni  kJory  potym 
panował  we  Francyi  pod  imieniem 
LndwikaXV.  na  polski  iezyk  prze- 
łożone przez  X.  Karola  Le.-skiewi- 
czA  Szkół  pobożnyeli.  w  Wilnie 
U.  1783.  w  DrukaVni  J.  K.  M.  v 
Rzplitey  u  XX.  Seliol.  Piar.  8. 
374  sir.  (Bihl.Horod.) 

4671.  Kazania  postne  i  na  nie- 
które uroczystości  przez  X.  Józefa 
Łańcuckiego  S.  P.  w  Warsz. 
1784.    8.       (Kat.  Plar.War.  18^2.  p.  70.) 

4672.  Zbiór  krótki  Kazan  post- 
nych Nayprzewieieb.  Jmei  Xiędza 
la  FiTAU  slawnejjo  Biskupa  i  Ka- 
znodziei francuzkiego,,na  oyezysty 
ięzyk  przełożył  X.  jN.  Gołecki  S. 
T.  b.  Proboszcz  St\!Szewski.  w  Ka- 
liszu w  Druk.  JO.  X.  Prymasa  1784. 
8.  2  tomy.  303,  215  str. 

(B.— Kat.  Pilch.) 

4673.  Kazania  Posine  o  Mcee 
Pauskicy  i  Boleściach  Nayświętszćy 
Maryi  Panny  przez  X.  B.  Zołąd- 
KiEvyiczA.  2  tomy.   ^yKaliszn  1784. 

8.  (Kat.  Gr.) 

4674.  Kazania  od  Niedzieli  1.  Po- 
stu aż  do  zielonych  Świątek  przez 
X.  Marcina  GaydziSskiego  S.  T.  D. 
Gwardyana  Konwentu  Szeybakpol- 
skiejyo  Prowineyi  Litcwskicy  Frań- 
ciszkana  yyydane.  Tom  2{ji  w  Su- 
praślu Roku  1789.  8.    310  str. 

4675.  Wstęp  do  blogosławioney 
•wieczności  przez  rozwagę  rzeczy 
ostatecznych  we  czterech  adwen- 
towych kazaniach  zawartych  — 
w  Wilnie  w  Druk.  Akad.  R.  1800. 
8.  180  str. 


4076.  Kazania  na  nabożeństwie 
rozważania  Męki  Jezusa  Chrystusa 
>v  czasie  postu  mówione  r.  1806. 
w  Kościele  Katedral.  Warszaw. 
n  Warszaw  ie.  8.  4  kart  i  104  str^ 

Autor  X.  Xawery  Szamawsri.     .{B.}, 

4677.  Mały  Post  Massyllona  wy- 
tłumaczony z  francuzkiego  przcz 
Ant.  Dyon.  Meleniewskieyo  Magi- 
stra Oił.  Prawa,  w  Warszawie 
w  Druk.  przy  ulicy  Senator.  1826. 
8.  XIIy  369  str.  i  regestr. 

Przypis,  łłómacza  Dyoniz  Erazm.  Ita 
rzcuiewsliieniu  St^dziciuu  Pow.  Winaic. 

4678.  Kazania  na  Missii  w  Ko- 
ściele Brzesckim  Litewskim  Zak. 
Kaznodz. —  przez  samychźe  WW> 
XX.  Dominikanów  z  Prowlneyi 
Lilew.  odprawowaney  miane  przez 
X.  Ignacego  od  N.  Maryi  Panny  de 
Mercede  przełożonego  Brzesckiego 
Zak.  Troycy  Nayśw.  w  Lwowie 
w  Druk.  Sukcessorow  Szlichtyna. 
1764".  8.  239  str.  i  ark.  na  przo- 
dzie. 

Przypis.  Teressie  z  Pocielow  Humieckiey 
Stolnikowej  Kor. 

4679.  Kazania  y  nauki,  przy- 
kładami^ zarzutami,  odpowiedzia- 
mi na  missyach  Dominikanów  po 
całym  Xicsiwie  Litewskim  y  przy- 
ległych kraiach  słowo  Boże  op^o- 
yyiadaiącycb  mlanow  icie  w  Nowo- 
gródku pod  czas  Trybunału  — - 
^\  Bialyniczach  pod  czas  koronacyi 
Bogarodzicy,  w  Wilnie  na  począ- 
tku" Głównych  Sądów  W.  X.  Lit. 
ogłoszone—  przez  X.  Dominika  Ko- 
CHANSKiEQoS.  T.Doktora,  Missyo- 
narza,  teraz  Prowincyała  Prowm- 
cvi  Litew.  tegoż  Zakonu.  R.  1770. 
W  Wilnie  w  Druk.  XX.  Bazyl.  4. 
80  ark.  i  1\  ark.  na  przodzie. 

Przypis.  Tadeuszowi  Franciszkowi  i  .Ja 
dwidze  z  Załusliłch  Oj{iiisliinł  Wojewodom 
Trockim.  v 

4680.  P.  Peregrinus  Ord.  Pracd. 
Polonus.  Sermones.Colonlae  1505.4. 

(Cat.  Bibl.  Francof.  Beem.) 

4681.  Martini  Cromeri  Sermones 
tres  Synpdici  cum  adiunctls  aliquot 


404  TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


aliis  et  carmine  Juvcniii  de  rcsur- 
rectione  Gbristi.  Colonlae  apuilMa- 
ternum  Choiiuum.  1566.  8.  £3  ark. 

W  zbiorze  tym  wydanym  i  przypisanym 
przez  Tomasza  Plażę,  Kommendarzowi  Kar- 
dynałowi, Nuncjuszowi  w  Polsce,  znajdują 
•ię  mowy  następujące  : 

1.  De  tuenda  Dig-nitate  Sacerdotii. 

^.  Sermo  secundus  in  dioecesana  Synodo 
Cracovicijsi  liąbitus.   1549. 

3.  Tertius  sermo  Synodicus. 

4.  De  resurrectione  Domini  sermones  duo . 

5.  Dominica  Rogatianum,  sermo  de  ora- 
tioue  Dominica. 

6.  De  splendidissimo  Cliristi  Jesu  trium- 
pho  carmen  iuvenilę. 

4682.  Walenty  Kuczborski  Ar- 
chidyakou  Krakowski  i  Warmiński. 
Kazania. 

Umarł  Kuczborsla  r.  1573.     (Nieś.) 

4683.  Justus  Rabę.   Kazania.    2 

tomy.  (Siarcz.) 

4684.  Stanislai  Socoloyii,  Sere- 
niss.  Regis  Poloniac  Theologi,  Con^ 
cioncs  cjuatuor  apud  eiusdem  Maie- 
statem  habitae,  praesenti  haic  no- 
stro  saeculo  imprimis  accommoda- 
tae  —  Goloniae  ap.  ]Vi.  Clioliuum. 

A.  M.D.LXxxin.  8,    296  str.   i    3 
_hart  na  przodzie. 

Przypis.  Jano.  Andrz.  Caligario  BisŁup. 
Brittono^eń.  Nuncjuszowi  Apostoł,  do  Króla 
Polsli.  Stefana,   datow.  z  Krakowa  r.  1580. 

Kazania  tu  są:  1)  De  Consecratione  E- 
pisco.pi.  2)  Pro  adoratione  Eucharistiae. 
3)  De  excidio  Hierosolymitano.  i)  De  fru- 
ctuHaereseon. 

4685.  Stan.  Socolotii  Oratlones 
Ecclesiasticae  septem.  Colouiae  ap. 
Maternum  Ckolinuni.   1587.  8. 

(Sienłi.  Dod.   do  Bent.) 

4686.  Abrah.  BzoYius.Trllogium 

B.  Yirginis  pro  singulis  festivita- 
tibus  ipsius  Coneiones  tres.  Vene- 
tiis  apud  Anton.  Zalterum.  1596. 

(Bibl  Mar.P.I.p.3.) 

4687.  Abrab.  Bzoyius.  Coneiones 
oclo  in  praecipuis  Deiparae  feslivi- 

,  tatibus.  Venel.  apud  Societ.  Mini- 
mam.  1611.  4.    (Bibl.  Mar.  P.  I. p.  4.) 
4G88.  Stanislai   Hosii   Orationes 
ąuatuor.  Crac.  typ.  And.   Petrico- 
>ii.  1599.  4. 

U  Dłujj^osza  ed.  Lips.  1742- 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

4(589.  a)  Ckristologiae  seu  Ser- 


monum  de  Christo  Pars  Prior.  In 
festis  suae  Diuinissimac  Infantiae 
sacratis^  contineus  sermones  seu 
Orationes  XX.  Quoruni  tabulara 
yersa  pagina  exbibebit.  Autore  B. 
Hieroiiymo  Povodovio  Archipres- 
bytero  Gracoyiensi.  Gum  indicibns 
yerborum  et  rerum,  locorum  scrip- 
turę  sacrc:  et  autorum  eitatorum, 
exquisitissimis  ab  autore  coUectis. 
Na  końcu :  Graeoyiae ,  iu  Offic. 
Andreae  Petricouii  1602.  293  str. 
XX  str.  przedmowy  i  4^  drk.  re- 
gestrótv  na  końcu.  Druk  łaciński. 

Pars    Secunda :     Gęsta    Christi, 

auorum  memorią  fit  die  Goeiiae 
*omini,  compleetens  sermouibus 
XVIII  etc.  GracoYiae  in  Offic.  La- 
zari,  Basilius  Skalski,  A.' D.  1604. 
4.  521  str.,  8  karl  na  przodzie^ 
gdzie  dedykacja  do  Klemensa  VIII 
i  przedmowa,  na  końcu  44  str. 
regestrów. 

Tertlae  ultimae  Partis ,  Sectio 
prior,  continens  enarrationem  Pas- 
sionis  Dominicae  ex  ąuatuor  £vau- 
gelistis  totidem  sermouibus  Hebdo- 
madę  sanctae  aceommodatam  etc. 
Graeoyiae  A.  D.  M.nc.yi.  Na  koń- 
cu :  Graeoyiae  typis  Simonis  Kem- 
piński. 4.  314  str-,  i  ark.  na 
przodzie  i  23  regestrów  na  końcu. 

Partis  tertiae  Sectio  altera ,  dc 
Pascha  et  Resurrectione.  Sub  quo 
titulo  yerum  Phase  boc  esl  transi- 
tus  bominis  ex  lapsu  originali  cius- 
gue  miseriis,  ipsaque  morte ,  ad 
reparationem  immortalitatis  gloriae 
Gbristo  Duce  etRedemptore  osten- 
ditur,  idque  exuniyersa  sacra  Scrip- 
tura  et  orthodoxa  antiquitate,  a  fi- 
ne  ad  finem  attingendo  fortiter  el 
metbodica  perspicuitate  disponendo 
suayitcr.  Graeoyiae  in  Offic.  Nicd- 
lai  Lobii  A.  D.  1610.  4.  58^  str., 
3  ark.  regnstru  i  i  ark.  na  przo- 
dzie.   (L.  S.) 

4690.  Kazania  na  modlitwęPau- 
ską Gabriela  Leopołity  Zak.  Kazn. 
Na  końcu:  INa  przedmieściu  Jawo- 
rowskim przy  kościele  Mikołaia  S. 
W  Drukarni  Jana  Szeligi.    R.  P. 


TEOLOGIA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


105 


1619.  4.   733  str.  i  3  nieliczbowa- 
ne.  Druk  fjocki 

Przypis,  autora  Ryfcowkiemu,  datowa- 
ne na  przedmieściu  Jaworowskim  u  Świę- 
tego Mibołaia  w  Wielki  Czwartek,  R.  P. 
1619.  Zoh.ISoUj. 

4691.  a)  Panegiryczne  niektóre 
dyskursy  duchowne  y  rożne  insze 
kazania  —  w  kościołach  zwłaszcza 
Krakowsi:ich  uiiane  od  Wiclcb.  Oy- 
ca  Waleryaua  Gutowskiego  Fran- 
clszkana  INaul;  Wyzwól,  y  Pisma  S. 
Doktora,  Piowincyey  Polskiey  Oy- 
ca  y  dzisieyszego  Kustodyi  Krako- 
•wskiey  Kustosza  —  w  Krakowie 
^y  Druk.  Dziedziców  K.  SchedlaR- 
P.  1675.  4.  713  str.,  4i  ark.  na 
przotlzie  i  regestr. 

Przypis.  Andrzejowi  Trzebickiemu  Bisk. 
•  Kraków. 

h) w  Krakowie  1695.  4. 

(Cat.  Janss.  1706.) 

4692.  Ant.  Stefanowicz.  Dzieło 
zbawienia  czyli  Kazania,  w  Krako- 
wie 1678.  fol. 

(Kat.  Piar.  War.  1832.  p.  57.) 

4693.  Kazania  S.  Franciszka  Sa- 
LEZYUSZA  Biskupa  y  Xiąźccia  Ge- 
newskiejjo  na  niektóre  świcla  ynie- 
dziele.kloryrn  przydane  są  także  fra- 
graenta  niektoryeli  kazań,  y  pieśui 
Salomonowych  mistyczne  obiaśnic- 
uielNiefjdy  przez  Zakonnice  Nawie- 
dzenia P^ayświętszey  Panny  wiernie 
zebrane  w  Annesium  a  teraz  przez 
też  Zakonnice  Klasztoru  Warszaw- 
skiego z  franeuzkie{]^o  ięzyka  na 
Polski  przetłumaczone.  R.  P.  1693. 
w  Warszawie  w  Druk.  Schol.  Piar. 
4.  864  str.,  oprócz  dedykacji  do 
Jana3ralachotvskiegoBiskupaKra- 
kowskiego  i  regestru. 

4694.  Kazania  które  się  na  pręd- 
ce  zebrać  mogły  JX.AndrzeiaChry- 
zostoma  Załuskiego  Biskupa  Płoc- 
kiego ,  Opata  Wąchockiego — R. 
1696  w  Grudniu  do  druku  podane, 
w  Warszawie  w  Druk.  wKolł.Sch. 
Piar.  4.  I02i  i^ark.  naprzodzie. 

Przypis,  autora  Teressjp  Kunegundzie 
Królewnie  Polskiej. 

4695.  Części.  II.Ill.KazańJO. 
Xiqźę4:ia  Jcg.  Krzysztofa  Andrzeia 
Jana  119  Słupowie  Szembeka  Bisku- 


pa Warmiii.  y  Sambiiiskicgo  Ziem 
Pruskicłi  Prezydenta  na  tenczas 
naywyższego  korony  Polskiey  Se- 
kretarza,Biskupa  Chełmskiego, Pro- 
boszcza General.  Miechowskiego  — 
od  r.  1711  — lnianych.   374  str. 

4696.  Conciones  aliquae  Stepha- 
ni WiełewieyskiS.  S.  editaelfll. 
b.in.  4.   Trzy  kazania. 

4697. .  Kazania  niektóre  X.  Stefa- 
na Wiele WIEYSKIEGO  S.  J.  wydane 
R.  P.  1715.  w  Kaliszu  w  Druk. 
Koli.  Soć.  Jesu,  4. 

Dedyk.X. Pawłowi  Karwosieckiemu  Dzie- 
kanowi Toruńskiemu.  —  Kilka  Kazań.  E- 
xemplarz  niezupełny.    (L.  S.) 

4698  a)  Cypryan  Sapecki  Zak. 
Kazn.  Różaniec  Kaznodzieyski. 
w  Krakowie  w  Druk.  Fr.  Cezare- 
go. 1718.  fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 
b)  Różaniec  Kaznodzieyski  na 
trzy  części  to  iest  radosną,  bolesną 
y  chwalebną  podzielony,  a  potyni 
z  herbowncmi  rozumiJW^.  JP.  z  Słu- 
powa SzembekaKanclerza  Kor.  i  t.  d. 
na  wieczny  zapach  w  Kościele  Bo- 
żym pracuiąeym  kaznodzieiom  — 
przez  W.  X.  Cypryana  Sapeckiego 
S.T.  D.  Kaznodzieię  Kathedr.  Kra- 
ków, a  oraz  w  kościele  farnym  Ar- 
chipresbyt. —  Ordynaryusza  na  ten- 
czas Przeora  S.  Troyce  Zak.  Ka- 
znodz.  zaszczepiony —  Roku  — 1720 
w  Krakowie  w  Druk.  Frane.  Ceza- 
rego. 4.  SOOstr.  i  2ark.  naprzo- 
dzie. 

Przypis.  Jan.  Szembekowi  Kanclerz.  W. 
Kor.     Kazań  13.     Zob.  Noty. 

4699.AlexanderDowGiAŁŁO  Zak. 
Kazn.  Magnus  Dominus  et  lauda- 
bilis  nimis  Kazania  we  2.  Tomach. 
w  Wilnie  1719.  fol.  280  i  288 
str. 

4700.  a)  Próba  piorą  w  niektó- 
rych duchownych  diskursach  przy 
krótkości  czasu  oczom  mądrego 
czytelnika  do  CenzUry  wydana.  v 
na  żądanie  wielu  godnych  ludzi 
przez  X.  Gyilhelma  Robeutso^^a, 
oboyga  Prawa  Doktora ,  Mt-lropo- 
łitalnego  Giwezniens.  y  Kalhedral- 
Męgo  Poznausk.  Kauouika,  Próbo- 


400 


TEOLOGJA,  IKSTITUCJA  KAZINODZIEJSKA. 


szcza  Infułata  KamIeiiieckie{fO,  Ku-     fol.  156  str.,  5  kart  na  przodzie 
stoszaŁowichicjjo  do  druku.    Ilohu     i^regesti 


Pańskiego  1724  podana,  w  Krako- 
ttie  w,  Drukaru  u  ivdony  y  dzie- 
dziców Frań.  Cezarcjjo.  J.  K.  iti.  y 
J.O.X.  Biskupa  Krak.  Xiążęcia  Sie- 
kierskiego Ordyn.  Typogr.  Sign. 
Q3.  *  (B.  Horod.) 

b)  Próba  Piorą  w  niektórych 
duchownych  dyskursach  —  teraz 
przydatkiem  niektórych  pauegiry- 
cznych  kazań  poparta  przez  X. 
Guilhelma  Robertsona  Ob.  Pr.  Do- 
ktora, gdy  niowit:  Kanonika  Gnie- 
źnićń.  y  Poznań.,  gdy  druk  wy- 
chodzi Archidyakona  Katedral.  Po- 
znań.   R.    P.   1744.     w    Poznaniu 


Pi-f  ypis.  Teodorowi  Potocliieniu  Arcybi- 
skupowi Gniezn,  i  t.  d. 

4705.  Franciscus  Anlonius  Ko- 
BiELSKi  (Biskuji  Antinopolitańsiii 
później  Łucki  i  Brzeski).  (Sertnoncs 
sa(!ri  soienines).  Fo  polsku,  h.  m. 
1731.   4.  (.łan.  Pal.  1.33.) 

4706.  Chwała  Rogu  w  nielito- 
rych  iiiowach  ka/.nodzieyskićh—  nie 
dawno  przez  X.  M.  S.  Stanisława 
MamczySskiego  Oh.  Pr,  Profcssora 
Kolleg.  S.MichalaZauj  ku  Krak. Dzie- 
kana, Ksiąg  w  Dyecczyl  Poznań. 
Synodalnego  Cenzora ,  Consysto- 
ryalnego  Assessora  Akad.  Poznau. 


w  Druk.  Akad.  4.  285  słr.  i  2  kart  Dyrektora—  prasą  drukarską—  Ro- 

na  przodzie.  ł»"  m.dcc.x%xviii  ponowiona  w  Po- 

4701.   Zgody    i   Pokoju    Zycla    i  znaniu  w  Druk.  Akad.  4.  25  ark., 

Zbawienia  naszego  Szczęśliw  e  Ko-  6*  kart  na  przodzie.     . 

rony  etc.  przez  Jana  Skarbka  Ar-  8  Kazań  na  uroczysiości  róznycli  Swic 


tych: 

Przypis.  Alexandr.  Bończy  Mijłshowshic- 
mu  Kantor.  Poznań.  Kollejjiaty  S.  Micliala 
na  Zaniku  Krak.  Proboszczowi. 

4707.  Iłiuminacye  Kaznodziey- 
skie  nicszporncmi  kazaiiianti  od- 
świctuenii  od  wieczornego  Audyto- 
ra ohiaśniaŃ-ice  llluuiinatorowi  Dy»- 
sydenckich    blędow   nnibry  oświe- 

iak  miej:  Typ.  Coli.  Brunsbenj.  S.     caiącemu    Vyielm.  JMc.  X.  Tonia- 
•''     •/--•'s^.     .    -     .    -   -     «'  szowi  Golnbskiemu  Kanon.  Łęczy- 

ckiemu etc  SeraGckicmi  płomienia- 
mi przez  L.  Maiisuota  Grabowskie- I 


cyb.  Lwowskiego,  stylem  kazno- 
dzieyskim  ogłoszone,  przez  X.  A- 
dryanaSERiEwiczA  r.  1724  do  druku 
podane.  4. 

4702.  Kajetan  KiJANKOwsKi.  (Ka* 
zania).  1725. 

(CLodyk.  dc  Reb.  gestis  Ord.  Pracd.  p.316.) 

4703.  a)    Knzania  niektóre  it.  d. 


J.    1724.  fol.     (Sienk.Dod.  doBent.) 

b)  Kazania  niektóre  JVV.  JXic- 
dz  a  Jana  Franciszka  z  Kurdwanowa 
KuRDWANOwsKiEGO  Biskupa  Maroc- 
00,  Sufiragana  ,  Proboszcza  y  Ka- 
nonika Warifiińskiego ,  Kanonika 
Krakowskiego,  na  różnych  niley- 
scach   w  różnych  okazyach    miane. 


GO  Bernardyna  zapalone.  6.  m. 1738. 
4.  328.  (L.  S.)  Zob.  Noty. 

Wyszło  w  Gdańsku   lub  Poznaniu  nakł. 
Księgarza  Knocha.     W  Katolofju  jego  rok 
druku  1739.     (Cat.  Libr.  M.G.  Knoch.) 
4708.  Jan  Franciszek   on  S.  Jo- 


na usilną  przyiaciot  urozbę  do  dru-  c  i    i    r>-         o             ,„.,„   T« 

1  . ^1            \łr  Ł-    11  '           V^'i-  1  •  7.EFA    Schol.   Piar.    Propozvcve  Jc- 

KU  podane,   W  Koi  cpium  Kaliskim  i              i    i   i-  i        u«\,l..;....i. 

»>    *^  I         '        ^       .    "         1      ,  zusa  do  serc  ludzkicli  w  hazaiiiacli 

Soc.  Jesu   powtórnie  przedrukowa-  ,^,,^„,,  fc.  m.  1740.  4.  (L.  S.)  ' 

ne.  R    P.  1728    fol.   7o  sh-.  we-  ^^^^^    ^^.  .^  ^^^^,,,„5^.  „;,,,je,kich 

xempl.  mezupel,  oprócz  Dedyka-  ,^^^^     praCą    kwitnące,   wdzię- 

cji  do  Jana  lileinensa  Bramckieao  *                 i  •'         *       ,   .    ^        „  ri...« 

y^r         .         r»         •  ^     1     '^  I    i%T  r  czną  nauki  wonnością  serca  t<!irv- 

Lhorązego  Kor.  i  t.  d.  Zob.Nolu.  *     .                ,         ^           <ł  „.„.i:. 

^     •^                                               -f  stusowi     przygotowane      uadgroilą 

4704.  Dzielność  tryumfuiącego  zbawienną  prowadzące,  albo  Ka- 
znakuPilawitow — kaznodzieyskiey  zania  JO.  Xiąż.  Jmci  Krzysztofa 
nauce  y  prawdzie  X.  Jana  Dama-  Andrzcia  na  Słupowie  Szembeka 
SCE.-SA  Schol.  Piar.  —  protckeyonal-  Biskupa  Warinin. —  w  różnych  ko- 
na—  Roku  1727  d.  9  Listopada  ściołach  dyccezyi  swoich,  Chełm- 
w  Warszawie  w  Druk.  Schol.  Piar.  skiey  ,     Przcmyslskiey ,     Warmiń- 


TEOLOGJA,  IINSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA.  407 


slilcy  i  po  innyeli  anihotiacli  niianc, 
0(1  nayiiiźszyclł  slup;  00.  S.  J.  u 
Slcy  Lipki  Missyoii.uzów  w  icdiiym 
tomie  na  3  części  lo/lożone.  Ty- 
j)is  Coli.  Brunsbcrg.  S.  J.  An.  1740. 
fol.  416  sir. 

Przytem  portret  autora  sztychuJanaGot- 
liyda  Haiti. 

4710.  Karol  Ncpoinnceii  Orłow- 
ski Arcliidyaljon  Kijowski.  (Kaza- 
nia od  r.  1740  do  1754  w  Kalcdize 
Źytoinlerskiey  iniaiic}.  w  Lwowie 
w  Diuk.  Br.  Tr.  SS.  4. 

(Jan.  Lex.  II.  18G.) 

4711.  Kazania  na  rożnych  pu- 
hlikacli  lak  w  ordynaryine,  iak 
w  inne  partykiiiarnieyszc  święta 
po  pierwszycłi  w  Polszczę  y  W. 
X.  L.  ambonach  a  mianowicie 
w  Katedralnym  Krakowskim  ko- 
ściele —  miane  —  przez  X.  Jana 
Franciszka  od  S.Józefa  Scliol.  Piar. 
K.  P.  1741.  w  Krakowie,  w  Druk. 
Akad.  fol.  582  słr.,  5  ark.  na 
przodzie  i  regestr. 

Przypis.  Janowi  Alesaiitlrowi  Lipskiemu 
Biskupowi  Kraliow. 

4712.  Kazania  przez  X.  Floren- 
tcjyo  PoTKArisKiEGo  S.  P.  inianc, 
w  Warszawie  1744.  4. 

(Bielsi;!,  Vila  et  scripta.) 
Florenty  Polkański  mi.-ił  przez  czas  nic- 
jakis'  nadzór  nad  Biblioteką  Załuskich  i  na- 
pisał -wiadomość  o  niej  w  liszlałeie  listu, 
w  języku  francuzkim ,  która  poprawiona 
przez  Załuskiego  Refer.  Kor.  pomieszczona 
l»vła  wNouvelleBibliollK  GermaniqueTome 
I.>.  I.  p.l72— 181.  (Jan. Lex.  1.128.) 

4713.  Józef  Reinald  Schol.  Piar. 
Kazania,  w  Warszawie  mdccly.  4. 
Alfabet  1    i  ark.  14. 

(Jan.  Pol.  I.  67  ) 

4714.  Manswela  Grabo w.«kiego 
Godziny  Kaznodzieyskic.  w  Pozna- 
niu 1747.  fol. 

(Kat.  Piar.  War.  1822.  p.  58.) 

4715.  Samuel  Wysocki  S.  P.  Ka- 
zania różne.  wWarszawic  1750.  fol. 

(Kat.  Piar.  War.  1822.  p.  59.) 

4716.  a)  Zebranie  prac  kazno- 
dzieyskich  M.  Ignacejjo  Kaniego 
Herkt  w  Przeslaw.  Akademii  Kra- 
kowskiey  T.  D.  i  ieyźe  Krolew. 
Professora  i  t.  d.  (wydane  po  śmier- 


ci autora  przez  Brata  icgoX.  Klcm. 
Stanisł.KostkęHERKĘ  Oboyga  Praw 
Professora  etc.  w  Poznaniu  1749. 
4.  412  i  372  sir. 

Dedyk.  Stefan.  Jordanowi  Wojewodzieo- 
wi  Bracław.     (L.  S.) 

b)  Zebranie  prac  naznodzicy- 
skich  ,1.  X.  Ignacefjo  Kantego  Her- 
KI  w  l^rzesł.  Akademii  Krakowskicy 
Filozofii  Doktora  i  ieyźe  Krakow- 
skiego Professora,  Kollcgi  większe- 
go Kaznodziei  Katedr.  Krakowskie- 
go i  t.  d.  po  śmierci  iego  uczynio- 
na a  Wielkiemu  Imieniowl  JW. 
Konstantyna  z  Iłowca  Iłowieckiego 
Opata  Lendzkiego  od  rodzonego 
brata  ś.  p.  autora  X.  M.  Klemensa 
Stanisława  Kostki  Herki  Ob.  Pra- 
wu Professora,  Kanonika  WW.  SS. 
Królew.  i  t.  d.  na  tea  czas  Akade- 
mii Poznanskiey  Rektora  dedyko- 
wane. Część  L  R.  1752.  w  Pozna- 
niu w  Druk.  Akad.  4. 

Por.  wyżej  N.  4518. 

4717.  Pamiątka  kaznodzieyskiey 
pracy  JX.  ś.  p.M.  Ignacego  Kante- 
go Herki  w  —  Akad.  Krak.  Filozo- 
lii  Doktora  y  ieyźe  —  Professora 
KoUegi  Większego,  Kaznodziei  Ka- 
tedr. Krak.  Kolicgiaty  S.Anny  Ka- 
nonika, Plebana  Gaiowskiego  po 
śmierci  iego  zebrana  y  do  druku 
podana  —  odrodzonego  brata  auto- 
ra X.  M.  Klemensa  Stanisława  Kost- 
ki Herki  —  R.  P.  1751.—  w  Pozna- 
niu w  Druk.  Akad.  4.  412  str.,  6^ 
ark.  na  przodzie. 

Przypis,  wydawcy  Wiktorowi  Raczyń- 
skiemu Wojcwodzicowi  Poznań. 

4718.  Antoniego  CnoiejSACKiEGo. 
Prawa  Boskie  albo  Kazania.  W  Kra- 
koAvie  1752.   4. 

(Kat.  Piar.  War.  1822.  p.  63.) 

4719.  Antoni  Czapski  S.  J.  Re- 
ktor Collcg.  Stanisławów.  Kazania 
w  rożnych  kościołach  w  Poznaniu 
w  Lublinie,  Krasnymstawie  i  Ka- 
mieńcu miauc.  w  Lwowie  w  Druk. 
Coli.  S.  J.  1752.  4. 

(Jan.Lcx.  II.I04.) 

4720.  Anioł  Wierzbowicz  Zak. 
Kazn.   Kazania. 

(Chodyk.  dc  rcb-.  gest.  Ord.  Praed.) 


408 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


4721.  Jerzy CzApiNSKiSchol.  Piar. 
(Zbiór  Kazań)  w  Wilnie  w  Druk. 
Coll.S.  J.  1754.  4.  2  tomy. 

rJan.Lex.I1.157.) 

4722.  a)  Kazania  i  t.  d.  jak  ni- 
żej, we  Lwowie  w  Druk.  Coli.  S.J. 
1754.  4.  (L.S.) 

b)  Kazania  w  niehtórycb  mate- 
ryach  tego  polityeznieyszego  i  u- 
czcńszego  wichu  wielce  potrze- 
bnych. Wielkich  zasług  Imieniem 
JW.  Szczęsnego  Czackiego,  Pod- 
czaszego Kor.  Starosty  Nowogrodz- 
kiego ,  Rotmistrza  znaku  Pancer- 
nego Woysk  J.  K.  Mci  i  R.  P.  Za- 
szczycone. Wydane  przez  X.  Kon- 
stantego AwEDYKA  Soc.  Jesu ,  Ro- 
ku 1757.  w  Drukarni  J.  K.  Mci  i 
Coli.  Lwów.  Soc.  Jesu, 

(Bibl.  Horod.) 

4723.  Kazania  przez  W.  X.  Ka- 
rola de  la  RvE  S<  J.  po  francuzkn 
miane^  przetłumaczone  przez  X. 
Alexandra  Brodowskiego  S.  J.  4 
touiY.  we  Lwowie  1759.  8. 

Gaz.  Warsz.  1775.  N.  36.  Supl.) 

4724.  Miecz  sprawiedliwości  Ro- 
skrtBy  trybunalski)  y  chrześciańską 
sprawiedliwością  od  zemsty  przy- 
trzymany kaznodzieyską  mniey  po- 
lerown.ą  pracą — X.  Antoniego  Siar- 
KiEwiczA  S.  J.  Ordynaryusza  Ka- 
tedry Lwów.  w  Lwowie  w  Druk. 
Coli.  S.  J.  fol.  409  słr.  i  2  ark. 
na  przoilzie 

4725.  Wybór  nayprzednieyszych 
w  Metropolii  Wileuskiey  Kazno- 
dzieiow  to  iest  Kazania  w  Kościo- 
łach Katedralnym  Wileń. ,  WW. 
XX.  Augustynianów  —  pod  czas 
solenney  introdukcyi  Błogosławio- 
nych Augustyna  Nowclla,  Anto- 
niego ab  Amanduia,  Antoniego  ab 
Aquila  przez  trzydniową-  dewocyą 
odprawione  —  R.  P.1761  w  Wilnie 
w  Druk.  Akad.  S.  J.  R.  1761.  4. 

Przypis.  Michał.  Podbipięcie  Sędzic. 
Grodzkiemu  Połock. 

Są  to  kazania.  Franciszka  Chlebowskie 
go  Schol.  Piar.  Kaznodziei  Ordyn.  -yr  Ka- 
tedrze Wileń.  Jacka  Strumilły  Ś.  T.  L.  Fi- 
loz.  Profess.  w  Konwencie  S.  Ducha  Ord. 
Pracdicat.  Jana  Felisa  Brzezińskiego  \Vi 
karjusza    Katedry  Wileń.   Michała  Ostrow- 


skiego S.  T.  L,  Deflinitora  Zak.  Karmel. 
WW.  SS.  Juwenalisa  Charkiewicza  S.  T. 
w  Konwencie  Wileń.  Prof.  Ord.  Minor.  S. 
Franciszka.  Felicjana  Cynkowskiego  Zak. 
S.  Franciszka  Minor.  Conventual.  Kazno- 
dziei Konwentu  Wileń. 

472G  a)  Kazania  X.MichałaKARPO- 
wiczAToml.  II.  w  Warsz.  w  Druk. 
P.Dufoura  R.  1776.  8.  301  i  225 
str.,  6  kart  na  przodzie. 

Przypis.  Antoniemu  Giełgudowi  Strażni- 
kowi W.  i  t.  d. 

b)  Kazania  i  inne  dzieła  X.  Mi- 
chała Karpowicza  Risfcupa  Wigier- 
skiego. Edycya  nowa  i  zupełna. 
Za  pozwoleniem  Zwierzchności. 
w  Warszawie  w  Druk.  XX.  Pia- 
row  1807  nast.  8.  7  tomów. 

4727.  Zbiór  Kazań  z  różnych  o- 
koliczności ,  w  różnych  czasach  od 
różnych  kaznodzieiów  mianych. 
w  Wilnie  w  Druk.  akad. 

(Gaz.  Wił.  1781.  N.  XX.  Supl.) 

4728.  Kazania  podczas  czterdzie- 
stogodzinnego  nabożeństwa  od 
zwierzchności  —  na  podziękowanie 
Bogu,  że  przy  obrazie  Józefa  świc-r 
tego,  w  Kollegiacie  Kaliskiey  ucie- 
kaiącym  się  ludziom  do  przyczyny 
jego,  w  każdych  potrzebach  miło- 
sierdzie łaski  y  cuda  wyświadcza, 
naznaczonego  od  niżćy  wyrażo- 
nych kaznodzieiów  w  Kollegiacie 
wyżey  wyrażoney,  powiedziane  ro- 
ku 1774  niaiące  bydź  przydatnemi 
w  podobnych  łask  y  cudów  ogło- 
szeniu y  po  innych  mieyscach.  wKa- 
liszu  w  Druk.  "j.  K.  M.  y  RzpltCY 
R.P.1779.  4.  170  str. 

Kaznodzieje,  których  tu  są  Itazania : 
.Jerzy  Trędel,  Innocencyusz  Kłossowski, 
Idzi  Macikowski,  Arseniusz  Lubiński,  Be 
nedykt  Łapiński ,  Jan  Bronikowski,  Stani- 
sław Gorzewicz,  Frane.  Chrzanowski,  Ga- 
zinski,  Maurycy  Bocheński,  Lipski,  Smo- 
liński, Rychlewicz ,   Krupczynski.   (B.) 

4729.  Karola  ZoŁKiEwsKfEGo.  Kar 
zania  Tom  11.  w  Kaliszu  1779.  8. 

(Kat.  Piar.  Warsz.  1822.  p.70.) 

4730.  a)  Kazania  JX.  Mass^llona 
Biskupa  KlermoHtanskiego.  z  fran- 
cuzkiego  przełożone  przezJO.Xcia 
J.  J.  (Janusz  Jabłonowski)  K.  K. 
L.  W.  P.  K    Tom  1-X.  w  Krako- 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


409 


Mv\e  1779 — 788.  kosztem  i  drukiem 
Ignacego  Grebla.  8. 

b)  Kazania  Massyliona  Biskupa 
Klermontańskiego  z  francuzkiego 
przełożone  przez  JO.  Xiąź.  JMcI 
Janusza  Jabłonowskiego  Kanonika 
Katedr.  Łuckiego  i  Warszaw.  Tom 
i.  Na  Niedziele  Adwentowe.  Tom 
II.  na  Uroczystości  N.  Maryi  Panny. 
w  Krakowie  1784-1785.  Kosztem 
i  drukiem  Ignacego  Grebla.  8. 

4731.  a)Kazania  X.  Gwilelma  Ka- 
LUBSKIEGO  C,  M.  miane  podczas  wiel- 
kiego Jubileuszu  roku  1776  a  z  roz- 
kazu JO.Xiąż.  JMci  Massalskiego 
Biskupa  Wileńskiego  wydrukowa- 
ne, w  Wilnie  wDi'uk.Królcwskiey. 
8.  Si34  str. 

b)  Gwilelma  Kalii^skiego  Kaza- 
nia i  Mowy.  Tpm  I.  II.  w  War- 
szawie 1791.  8. 

(Rat.  Piar.  War.  1822.  p.  70.) 

c)  Kazania  y  mowy  XicdzaGwil- 
Łelma  Kalińskiego  Congr.  Mis., 
S.  T.  I  Professora  Akademii  Wilen. 
Roku  1805.  Tom  I.  II.  w  Wilnie 
w  Druk.  Dyecezal.  XX.  Missyon. 
8.  276  i  287  str.,  4  kart  na 
przodzie  i  regestr. 

Przypis. Janowi  Nepomuc.  KossaŁowsŁie- 
mu  Biskupowi  "Wileń.  od  Missyonarzów 
"Wileń — Portret  autora. 

d)  —  —  Edycya  nowa  pomno- 
żona icszcze  uiedrukowanemi  ka- 
zaniami, w  Krakowie  1808.  8. 

(Kat.  Friedl.) 

4732.  Kazania  Kaznodziejów  Ka- 
tedralnych Krakowskich  w  Kate- 
drze Krakowskiey  miane  Tom  I.  II. 
w  Krakowie  w  Dr.  Akad.  1782— 3. 

S.  (Sienk.Dod.  doBent.) 

4733.  a)  .Nauki  czyli  kazania  na 
parafii  X.  Girarda  Plebana  de  St. 
Loup  z  francuzkicgo  na  polski  ic- 
zyk  przełożone  przez  X.  Wacława 
Piaseckiego  S.  P.  Tora  I.  II.  w  War- 
szawie 1783.  w  Druk.  Schol.  Piar. 
8.  404,  387,  368,  340  i  3  kar- 
ty n%  przodzie. 

h) 1799.  8. 

(Kat.  Bietscha.) 

4734.  Kazania  przygodne  Świet- 
ne miane  przez  X.  Marcina  Gay- 

.        Tom  ił. 


ozimskiego  S.  T.  D.  Prowincyi  Li- 
tewskiey  Franciszkana.  Tomik  I. 
Kazania  przygodne  Świetne  i  Mo- 
ralne przfcz  X.  Marcina  Gaydzin- 
skiego  Prowincyi  Litewskiey  Fran- 
ciszkana miane.  Tomik  If .  w  Wil- 
nie w  Drukarni  J.  K.  M.  Xięźy 
Bazylianów.  Roku  1784.  8.  FI.  i 
314  str. 

4735.  Kazania  w  osobliwszycb 
matcryach.  Tora  I  — IV.  w  War- 
szawie 1784.  8. 

(Kat.  Piar.  War.  1822.  p.  70.) 

4736.  Kazania  przez  X.  Jana  Ant. 
Górskiego  i  innych,  w  Kaliszu 
1784.    8.  '         (Kat.  Pilch.) 

4737.  Krótkie  zebranie  wszyst- 
kich Kazań  W.  X.  de  Segaud  S.  J. 
z  francuzkicgo  zebrane  i  —  przeło- 
żone przCz  X.  Wawrzyńca  Dunina 
e  S.  J.  R.  P.  1784.  w  Kaliszu 
wDruk.  J.  O.  Xcia  Prymasa.  8. 
474  str.  oprócz  regestru. 

4738.  Kazania  Świetne,  Pogrze- 
bne  y  Missyine  przez  JX.  Wa- 
wrzyńca Walkiewicza  Kanonika 
Łęczyc.  Dziekana  Gabińsk.  Pleba- 
na Kiernos.  miane,  a  teraz  do  druku 
podane  r.  1785  w  Łowiczu  w  Dru- 
karni JO.  Xcia  Jraci  Prymasa.  8. 
3  tomy. 

Tom  'i  przypisany  X.  Olęckiepiu  Biskup. 
Poznań.  Kańcl.  W.  Kor.,  z  umieszczonym 
dziejopismem  o  Biskupach  Poznańskich,  i 
pomiędzy  innemi  położonym  Kazaniem  o 
S.  Stanisławie ,  przystosowanem  do  imie- 
nin N.  Króla  P.  M.  [GazJVar.  1782, 1786.) 

4739.  Kazania  niektóre  Ichmc 
Xicży  Diecczyi  Płockiey  z  poda- 
wanych co  rocznic  dwiema  ratami 
w  Maju  i  w  Październiku  do  Kai>- 
cellaryi  Zad  worney  Blskupiey  1782, 
teraz  z  teyże  Kancellaryi  wydsue-^ 
R.  1785.  w  Warszawie  w  Druk. 
XX.  Missionarzów.  8.  370  str.  i 
16  kart  na  przodzie.^ 

Przypis.  Xicciu  Michałowi  Jerzemu  Po- 
niatowskiemu Nominatowi  Xiązęciu  i  Pry- 
mas. Ki-ól.  Pol.  / 

4740.  Mowy  parafialne  w  Ko- 
ściele S.  Jędrzeia  miane  w  Warsza- 
wie, dla  wygody  nie  mogącym. być 
na  kazaniu  w  domu  do  przeczyta- 
nia  ofiarowane   przez  X.  Tomasza 

rł9 


410 


TEOLOGJA,  INSTITLCJA  KAZi^ODZlEJSKA. 


(iRODziCKiEGo  Proljos7>cza  tegoż  Ko- 
ścioła. Część  I — IV.  w  Wars/awic 
w  Druk.  Po-Jezuic.  B.  1795.  4. 
444,  364,  456  i  442  str. 

4741.  INauki  Clirzcściańsfeie  I;a- 
tecLiziiiowc  z  rożnych  pism  grun- 
toiYuych  zebrane  iv  kościele  Para- 
fial.  Warszawskim  pod  lyliilein  S. 
Aiidrzeia  miaiie  przez  X.  Tomasza 
Grodzickiego  Proboszcza  tegoż  ko- 
ścioła. —  Część  1.  %v  Warszawie 
1798.  w  Druk.  Schol.  Piar.  4. 
431  str. 

4742.  Kazania  na  Święta,  odpu- 
sty i  pojfrzcby,  z  rękopismów  i 
tłumaczeń  róźnycli  autorów  dobie- 
rane. 3  lomv.  Edvcya  2.  w  Łowi- 
czu 1803.    8.'  (Kat.Bietscha.) 

4743.  INaukI  wieyskic  przez  X. 
Jozela  IMĘCiNjsiiiEGo.  w  Krakowie 
1802.  3.lomv  8. 

'(Kat.  Bie.  I  FrJcdl.) 

.4744.  Nauki  wieyskie  święlalnc 
przez  X..IózefaMĘCiŃsKiKGo.  w  Kra- 
kowie.  8. 

4745.  Kazania  X.  Michała  Kar- 
powicza w  różiiyck  ołioliczuościacli 
uiiane.  ^v  Krakowie  u  (ireblowey. 
1800.  8.  .5  tomy.  (Chodjń.) 

47  iO.  ZliiórKazań  z  różnycii  nti- 
torów  w  maler\acli  waźnycli  przez 
X.  J.  KoACEłTic/A.  w  Kfakowic 
1806.  8.   2  f omy.  (Hat.lV.edl.)     - 

4747.  ^Sowy  Kaznodzicyskie  wro- 
żnycłi  iNabożrństwa  (osiłbliwie  l^n- 
rałialnejjo)  okolicznościaeli.  Dla 
wygody  iclimość  XX.  Paslcrzów,  i 
Icli  Pomocników,  din  łatwości  sło- 
\Va  Boźcp;o  ojiowiadaczow,  dla  du- 
cbowuejjo  ludzi  SAiielckicli  czyta- 
iących  pożytku  i  '/luMlowanJa  przez 
Xdza  Jozefa  Męci.nskiego  Kcfor- 
iiiala  kaznodzieię  złożone  i  «Io  dru- 
ku z  dozwolcpicju  zwierzchności 
podane.  Tom  I.  w  liczbie  wyda- 
nycłi  tegoż  autora  dziel  xVni. 
w  Krakowie  1808.  w  Drukarni  Te- 
kli Groblowey.  8.  333  sir.  Tom  11. 
400  sir.  (Bibl.Horod.) 

4748.  Kazania  Ignacego  Krasi- 
ckiego Arcybiskupa  Gnieźnieńskie- 
go,   w   Warszawie    w  Druk.  XX. 


Missyonarzów  r.  1819.  8.  103  str. 
(L.  S*!)  Zob.Noty. 

4749.  Kazania  przez  X.  Szania- 
\VsKiEGO.  Tom  \ — 111.  IV  Warsza- 
wie AvDruk.  Rządowey  I8l9.  8. 

(Pam.Lwow.1819.II.353.— Kat.Friedl.) 

4750.  BossuETA  Biskupa  niektó- 
re kazania  z  edycyi  paryzkiey  roku 
1808^  nie  tak  wedle  porząd!:u  cza- 
sów i  uroczystości,  iak  każdego 
czasu  do  inateryału  kaznodzieyskie- 
go  I  zbudowania  czytelnika  przy- 
datne, przez  ieduego  kapłana  Dye- 
cezyiWileńskiey.  w  Wilnie  w  Druk. 
XX.  MIsSYonarzów  przy  Kościele 
S.  Kazimierza  R.  1821.  8.   FIU,  i 

401  str.  (Dzień.  T\ll.  1821.) 

4751.  Kazania  X.  Piotra  BłaCho- 
wiczA  Lektora  S.  Teologii  oraz  Ka- 
znodziei 31issyi  A|)osto!skiey  XX. 
Bernardynów  Wielkopolskiey  Pro- 
wincyi.  Tom  1 — III.  w  Warszawie 
w  Druk.  XX.  Missyonarzy.  1822. 
8.  107,  122,  123  sir. 

(Diien.  Wil.  1823.) 

4752.  Sześć  Kazań  z  Ewaniełit 
mówionych  w  Metropolitalnym  Ko- 
ściele Warszawskim  w  Czwartki 
Postu  roku  1822  przez  X.  Sza!«jia- 
W8KIEG0.  Warszawa  w  Druk.  J. 
Ces,  Król.  Mości  Uządowey.  1822. 
8.   Ul  sir.  (Dzień.  W;i.  1822.) 

4753.  iNowa  Kaznodzieyska  Bi- 
blioteka zawieraiąca  dwanaście  to- 
mów kazań  przez  X.  Jakoba  Fałko- 
wskiego Z.  K.  P.  L.  ułożonych  i 
raz  pierwszy  do  druku  podanych. 
R.1825.  Tom  I— II.  Wilno  ^yDruk. 
XX.  Pijarów,  u  Michała  Zabohou- 
sl;iego.  T.  III— IV.  tam.  Józef  Za- 
wadzki 1827—29.  8. 

4754.  Kazania  X.  Jana  Kantego 
Chodaniego  Dokt.  S.  Teol. —  z  po- 
zostałych po  śmierci  rękopismów 
wydane.  Wilno  ^akł.  i  Druk.  XX. 
Missyonarzow.  1828.  8.    344  str. 

Przedmowa  wydawCy,  X.  Jana  Skidełła. 

4755.  Pracco  divini  verbi  B.  Ał- 
hertus  Magnus  Episcopus  Ratisho- 
nensis  ex  Ordine  Praedicatorum 
assiimptus,  diyersis  nunc  Sacrae 
Scripturae     cxpositionibus,    liisto- 


TEOLOGJA,  IINSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


U 


rlis ,  ccch-siaslicis  et  scciilarihtis, 
Iiicro{>lii>liicis,  probicmatihiis,  s\  ni- 
liolis  et  CKcinplis,  jK-i-Reyer.  P.  Si- 
inoKCin  Okolski  S.  Tlieol.  Profcs- 
8orrrri,  Pi'oviiiciaicm  llii.ssiat^  Oni. 
Pracdic.  ainpSiatuB.  Pars  la  de  Do- 
liiiiiicis^  Cracoviae  apiiil  Lucaiu  Kit- 


pLs/.  S.  W.  M.  Typohr.  A,  D.1649. 
4.  810.  sir.  oprócz  przedmowy  i 
re(jes(i'u. 

Jest  to  liominentarz  na  Knz.nnia  S.  Woj- 
ciecha Zak.  Domin.,  litóry  Okolski  wyga 
tował  do  edycji  dziel  tego  świętego  przy- 
Ij^olon-anej  tlo  druku  przez  Tomasza  TarcLis 
(ienerala  Zakonu.     (Ossoł.  1.  192.) 


Świąteczne  loine. 


4756.  Kazanie  o  Proccssyi  z  Cia- 
łem JBoźyiu  z  łaciiiskiejro  na  pol- 
shic  przełożył  z  Maeieia  Cytahda, 
Tomasz  z  Płazy.    1564.  8. 

(Osia. ^y  cle  P.  Skargi,  p.  71.) 

4757.  Poseł  wielki  o  Weieleniu 
Syna  Bosliiego  przełożony  z  lacia- 
skieg-o  Stanisława  Sokołowskiego 
przez  Jana  Januszowskiego.  w  Kra- 
kowie 1590.   4.  (Nieś.) 

4758.  Stanislai  Socoi.oyii.  Ser- 
uio  de  Passione  Domini.        (Nieś;) 

4759.  Józef  Sprawiedliwy  albo 
o  Męce  Pana  Naszejjo  Jezusa  Cliry- 
etusa  z  łacinskiejjo  X.  Stanisława 
Sokołowskiego,  przez  Jana  Bo(ju- 
sł{nvsk{e(jo  llumaczony.  4.   74oslr. 

Przypis.  Jadwidze  Komarnie  Mieleckiey 
StarościnieSandomierskicj, datowane  z  Mie- 
chowa albo  z  Tarnobrzegu  1594  20  Lutego. 
(Ju.  MS.— Sicnk.  Dod.  do  Bent.) 

4760._F.  Danielis,  Nigri,  Cra- 
covlcn.  Min.  Con.  Sac.  Tlieoł  Bac- 
cal.  De  laudibus  S.  Joan.  Baplistae 
Oratio.  Ipso  die  nalali  cjusdeni  Ad 
Sigismnuduni  III.  Poloniae,  Siietiae 
etc.,  Regem  Polcnliss.  et  alios  Re- 
gni  Proceres,  in  Sacello  Italornm, 
ad  AedemD.FranciseiCraconił;  Iia- 
bita.  Anno  rep.  salut.  1595.  (Herb 
Hrahiów  z  Tęczyna  na  miedzi 
rznięty).  Romae^  apud  Nieolaiuo 
Mntiuni  1599.  4.  22  sir.,  ark.  na 
przodzie  i  i  karta  na  końcu. 

Na  odwrocie  tytułu  są  epigraminata  na 
herb  Tęczyńskich  :  1)  Lelii  Gvidicioni  Lu 
censis,  8  wicr.  2)  F.  Joannis  Calciani  Galii 
M.  C.  12  wicr.  3)  Aliud  ejusdein,  4  wier. 
4)  P.  Yalentłni  S.  J.  4  wier.— Dedykacja 
autora  do  Andrzeja  Hrabi  zTęczyna,  w  mło- 
dym jeszcze  wieku  będącego,  datowana : 
Romae  in  seraphico  S.  Bonauenturae  Doc- 


toris  Ecclcsiac  Collegio :  Pridie  fdus  Mar- 
tij  Anno  a  partu  Yirginis  1599.  (L.  S.)  Zob. 
JSohj. 

4761.  Dc  Passione  Domini  No- 
stri  Jesn  Cliristi  Oralio,  dicta  Leo- 
poli  in  Ecelesia  S.  Crucis  ultima  fe- 
ria  scxta  Mensis  Martii:  in  eolem- 
nilate  SodalitatisCompassionis  Chri- 
sti :  (|uac  Snmnii  Pontificis  Clemen- 
tis  VIII.  auloritale  est  eonsccrata. 
Scripta  i\  Sebastiano  CEaAsi>'o  A.  B, 
Aniio  D.CI.  supra  M .  4.  2\  ark. 

Przypis.  Janowi  Solikowsliieinu  Arcyb, 
Lwów.  (L.  S.) 

4762.  Stanislai  Grodicii  Socicta- 
tis  Jesu  Concio  de  probandis  spi- 
ritibns  per  missioncm  ordinariam, 
habita  in  die  festo  Saneti  Andreac 
Apostoli ,  coram  Regę  et  ProceifU 
bus.  CracoYiae  in  OlKc.  Nicolai  Loł», 
Anno  Dni  m.d.c.yii.  8.  48  str. 
(L.  S)  Zob.  Noty. 

4763.  Concpo  de  passione  Domini 
nostri  Jesn  Cliristi  cxcerpla  ex  tertio 
tomo  Concionum  Stanislai  GRUDicit. 
S.J.  Crac.  ex  Oir.  Nic.  Lobii.  160<r. 
8.  (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

4764.  Petrus  Wierzbięta  Bisku- 
pski (iMoAva  o  VVniebowst;!j}ieniu 
Pańskim  miana  przed  Pawiem  V 
Papieżem  i  Kardynałami)  w  Rzy- 
mie.  1611.  (Nieś.) 

4765.a)CATHEDBA  albo  Kazanie  na 
Niedzielę  pierwszą  po  trzecb  Kró- 
lacb,  za  Kolędę,  do  ProfcsSorow 
zacney  Akademicy  Krakonskiey. 
X.  J.  z  Nowego  Targu,  Alumna 
Akademicy.  R.  P.1616.  4.  2  ark.. 
(L.S.) 

b) Z  przydaną  deklaracią  Nie- 

winnościX.J^.  b.  m.l616.  4.  (L.S.) 


412 


TEOLOGIA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


1 


4766.  Woyciech  DĘBOŁĘCKiFran- 
ciszkan  Kazanie  o  S.  Monice.1619. 

Upomina  aiitormatki,  ze  przed  rokiem  17 
lub  18  córek  za  mąz  -wydawać  nie  chcą. 

(Siarcz.  1.97.) 

4767.  Kazanie  o  sicdmi  sło^Ticb, 
litórc  Zbawiciel  nasz  wyrzclsł  ua 
Krzyźn.  Z  łacińskiego  RobertaBEL- 
ŁARMi.>A  przełożył  Piotr  Fahrycy. 
vr  Krak.  wdr.  Andrz.  Piotrkowczy- 
ka.   1622.  ^.         (Sienk.Dod.doBent.) 

4768.  Rozsiewacz  g-ospodarny 
albo  Kazanie  o  B.  Janie  Kantym 
Akad.  Krak.  Professorze,  przez  X. 
Stanisława-  Zakrzewskiego  Can. 
Rep,ul.  odprawpwane  R.  P.  1623. 
vt  Poznaniu  w  Druli.  Jana  Ros- 
sowskicg^o.  1623.  8.  23  str. 

Dcdjk,  Marcin.  Szyszkowskiemu  Bisk. 
Kraków.  (L.  S.) 

4769.  Psczołka  wBnrstynie,  to 
iest:  Dorotlia  S.  w  imieniu  swoim 
pokazana  fśiucbaczom  it  dzień  icy 
■własny,  w  Klasztorze  Zwierzynie- 
ckim przy  Krakowie,  u  panien  Za- 
konu S.  Praeuionstrateiiskieco.Przez 
W.  O.  Franciszka  Zamoscena  Zak. 
Franciszka  S.  de  Obseryautia  ,S. 
Tb.  Lektora,  y  w  Krak.  na  tencZiis 
Professora  6.  m.  Roku  1627  die  6 
Lut.  4.  6   ark. 

W  Dedyk.  do  Doroty  Kąckicj,  Xieni 
Zwierzynieckiej  podpisał  się  X.  Frań.  Za- 
moscensis  Bernardyn  S.  Tli.  Lektor  y  Ka- 
znodzieja Konwentu  Lwowskiego. 

(Bibl.Ossol.  L.S.) 

4770.  Głos  krwie  B.  Josapbała 
Knnczewiea  Arcbiepiskopa  Połoc- 
kieg^o  także  B.  Jana  Sarkandra  Mę- 
czennika Morawskiego  y  obrazu 
Brunsberskiego.  Przy  tym  o  ss.  o- 
brazacb  iaUo  maią  bydź  szanowa- 
ne. Kazania  Czworo  przez  X.  Fa- 
biana BiRKOWsiiEGo,  Doktora  The- 
ologa —  ZaI:onu  Kazuodzieyskiego, 
Dominika  świętego,  w  Krakowie 
w  Drukarni  Andrzeia  Piotrkow- 
czyka.  R.P.  1629.  c.  79słr.  oprócz 
przemowy. 

Na  odwrocie  tytułu,  herb  domu  Wołło- 
wiczów  z  6  wierszami  i  podpisem  M.  Jaco- 
Lus  YitcHius. —  Przemowa  do  Eustachego 
Wołłowieza  Bisk.  Wileń.,  z  datą  w  Warsza- 
wie 14  Października  1628. 


477J .  a)  Kazanie  na  wtorą  Nie- 
dzielę Postu,  a  cbwalcbne  Święto 
S.  Tomasza,  Doktora  Auyelshie- 
go.  Które  uczynił  Wieleb.  Ociec 
X.  Jan  DyonizyMosci;xsKi,  Swiętey 
Tbeol.  Lektor ,  Kazn.  Farski  Kra- 
kowski Dominikan,  d.  7 marca  1632 
vr  Kościele  P.  Maryi  Kraków.  Po- 
dał do  druku  Piotr  Malczewsky, 
vr  Krak.  w  Druk.  Antoniego  Wo- 
sinskiego.  1632.  4.  34   ar^. (L.S.) 

b) w  Krak.  w  Druk.Krzyszt. 

Scbedla.   1641.  4.    (L.  S.) 

4772.  Jan  Kazim.  Charzewski. 
Kazanie  Wielkopiątkowe  Pana  a 
Zbawiciela  naszego  Cbrystusa  Je- 
zusa, które  na  Katedrze  Krzyżo- 
wcy—  siedniią  slow —  odprawił. 
W  Krakowie  u  Jędrzeiowczyka. 
1634.  4. 

Dedyk.  Annie  Lnbomirskiej  Kasstelanee 
Wojnickiey.     (L.  S.) 

4773.  Jacynt  MnAKOwsKi  Zak. 
Kazn.  Kazanie  na  dzień  S.  Sczcpa- 
na.  w  Krak.  Andrz.  Piolrkołrezy- 
ka.  1638.  4. 

b) w  Krak.   1646.  4. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

4774.  Wieniec  ze  trzech  kwiatów 
upleciony  i  t.  d.  przez  X.  Fabiana 
Myślimskiego,  Tlieologa  y  Kazno- 
dzieię  u  S.  Trovee.  w  Krakowie 
w  Druk,  Fr.  Cczprym  1639.  4.  2 i 
ark. 

Kazanie  na  dzień  Narodź.  S.  Pawła. 
(L.S.) 

4775.  Prawo  z  Śmiercią,  Anyo- 
łami,  y  Niebem  abo  Kazanie  o  Wnie- 
bo  w  zięciu  Panny  Naswiętszey  wr 
Kościele  Farnym  Kraków,  d.  18  Au- 
gusta 1639.  przez  X.  Samuela  Brze- 
zewskiego^  s.  Tb.  Lic.  Ord.  Cano- 
nici  Fralrum  de  Poenitentia  Marty- 
rum  RcgulaeD.  Augustini.  w  Krak. 
"W  Druk.  Krzysz.  Scbedla.  1640.  4. 
3  ark. 

Dedyk.  Stanisł.Warszyckiemn  Wojewo- 
dzie i  Generałowi  Mazowieck.        (L.  S.) 

4776.  Novus  Salomon^  Sanctissi- 
mus  Paeceptor,  Doctor  Angelicus 
et  Eccłesiae.  Pro  posse  buniano  lau- 
dibus  eveotus.  et  Ad  aedes  Pracdi- 
catorias  S.  P.  Domiuico  dicatasPo- 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


413 


snaniae  peroratus.  Per  Fratrem  Cy~ 
priaiłiim  Stephanouski  Professum 
eiusdem  Ord.  Anno  D.  1640  dic  7 
Martii.  Posnaniae  in  Offic.  Albertl 
Ke{>;uli.  4.   2  ark. 

Dcdyli.  do  Jana  z  Zalesia  Bayhowsldego 
Bisb.  Enneńsluego  Archid.  Srzemskiego , 
Suffr.    Poziiaił.      (L.S.) 

4777.  Wielki  Patryarclia  Zaclio- 
dniego  Kościoła  Benedyl;t  Święty 
Starego  Testamentu  Patryarcliom 
przyrównany  przezX. Symona  Sta- 
BOWOLSKiEGo  kantora  Tarnowskie- 
go na  Kazaniu  w  kościele  S.  Krzyża 
na  Łysey  Górze  w  Ziemi  Sandomier- 
skiey  R'.  1641  d.  21  Marca,  w  Kra- 
kowie w  Druk.  Krzysztofa  ScLedła. 
R.P.  1646.  4. 

Dedyk.  X.  StanistawoTri  z  Bogusławie 
Sieraliowskiemn  Opatowi  Świętokrzyskie- 
mu. Wyraża  tu  autor  ze  książek  w  mia- 
steczku małym  (zapewne  w  Tarnowie)  po- 
zbawiony z  Fisma  S.  rzecz  swoje  czerpał, 
a  nadcwszystko  mało  miał  czasu,  zaięty  po- 
sługami dla  Biskupa  Krakowskiego.  Był 
nim  wtcnrzas  Jakób   Zadzik.   (L.S.) 

4778.Tryiimf  na  dzień cbwalebny 
Jacka  S.  Wielkiego  Patrona  y  Apo- 
stola Polskiego  Xicsiwa  Litewskie- 
go i  t.  d.  przczX.Xaw.RuszLADom. 
■w  Wilnie  kazaniem  ogłoszony  — 
A.  D.  1641.  4.  2  ark.     (CLł.) 

Por.  Ossol.  T.  w  przypiskach  u  dołu 
kart  na  różnych  miejsacli-     Zob.  Noty, 

4779.  Parlament  Niebieski  i  t.  d. 
przez  X.  Andrzeja  Bęklewskiego 
w  niedzielę  wtorą  postu  wielkiego 
kazaniem  ogłoszony,  we  Lwowie. 
wDruk.Micbała  Słoski,  Typ.J.M. 
Arcybiskupa.  1642.   4.  4  ark. 

Dedyk.  Xłąz.  Sammuel.  Koreckiemu. 
(L.S.) 

4780.  Szczęśliwy  w  Zakonie  Do- 
minikańskim Marnotrav\ca  Tbo- 
niasz  z  Akwinu  przez  X.  H.  Miia- 
KOwsKiEGO.  w  Krakowie  Andrz. 
Piotrfcowcz\k.  1643.  4.  39  str. 

(L.S.) 

4781.  Macicy  Tomaszewski  S.J 
Kazanie  na  dzień  S.Jana  Krzcicie- 
la.  w  Krakowie  1643.  4.        (Nieś.) 

4782.  Wieniec  przczacnenui  w  ko- 
ściele Bożym  Biskupowi  i  Dokto- 
rowi S.  Augustynowi  odX.  Jacka 
ŁiBERiuszA  Ś.  T.D.  uwity,   w  Kra- 


kowie,   w  Druk.  Waleryana  Piąt- 
kowskiego. R.P.  1644.  4.  3^  ark. 
.       (ĆEł.) 

4783.  Niebieski  wieku  łaskawego 
Kalendarz  w  Koście. e  Warszaw- 
skim u  Oycow  Domiuikanow,  pod 
cza3  odpustu  W^iclkiego  R.  1644. 
D.  1  Stycznia  przez  X.Stan.  Hiac. 
Święcickiego  Kan.  Lat.  wystawio- 
ny, w  Warszawie  w  Druk.  Piotra 
Elerta.  4.   i9  str. 

^CLł — Sienk.  Dod.  do  Bcnt.) 

4784.  Zaciąg  Dworzanow  naKu' 
rią  Naiaśn.  Krolowey  Nieba  y  Zie- 
mie Maryey  i  t.  d.  —  przez  X.Sani. 
Brzeźewskiego  S.  Tli.  Lićentiata 
Zak.  Fralrum  de  Pocnil.  Beator. 
Martyr.  Na  końcu:  w  Krakowie. 
w  Druk.    KrzYszt.  Scbedla   R.  P. 

1645.  4.  46  str. 

Dedyk.  Zygmunt.  Stefan.  Konieepolskie- 
mu  Bendzińskiemu  Staros'cie.  Kazanie  na 
Narodzenie  N.  Panny.     (L.  S.) 

4785.  Cudowny  w  stayni  Bctble- 
emskiey  śpiewaczek  pod  uroczy- 
stość nowo  narodzonego  Boga  w  Ko- 
ściele Czerwieńskim  Ń.  Panny  wy- 
sławiony, do  druku  podany  przez 
X.  Stan.  Hiacinta  Święcickiego 
Przeora  Czerwińskiego,  w  Warsza- 
wie w  Druk.  Piotra  Elerta  J.  K.M. 
Tvp.  R.  1645.  4.  3  ark.  Druk  go- 
ckt. 

Przypis.  Xciu  Michałowi  Wis'niowi«ckic- 
mu.  (Ban.  H.  D.  K.  P.  180). 

4786 .  Kazimierz  Woysznarowicz. 
Krwawa  Cbrystusowa  oGara  ,  albo 
Kazanie  oB.  Jozafacie  Kuncewiczu 
Arcbiepiskopic  Połockim.  w  Krako- 
wie 1646.    4.  (Nieś.) 

4787  .  Neoinenia  albo  nastanie  No- 
wego mistycznego  Xiężyca  Domi- 
nika S.  pokazane  kazaniem  przez  Ja- 
na Iwańskiego  Commendarza  i  Ka- 
znodzieię  Farnego  Samborskiego , 
we  Lwowie  w  Druk.  Coli.  Soc.  Je- 
su  u  Scbastyana  Nowogorsklego 
J.  M.  X.  Arcybiskupa   Typografa. 

1646.  4.       (Ban.  H.  D.  K.  P.  I.  409). 

4788.  nAPA:SKEBE:^ix\hoK:x- 
zanie  na  Wielki  Pii|tcfc  w  którym 
sie  zamyka  przygotowanie  bogaley 
nędze,  dostatniego  ubóstwa  Cliry- 


414 


TEOLOGJA,  INSTITLCJA  KAZNODZIEJSKA. 


stnsowpgo,  liantovł  ancjro  srojyością 
y  {jorshoscią  Męki  zrobiopejjo  na 
•warslacic  ^vicll;iey  przeciwko  nał li- 
rze łud/.kiey  iiiilosci  spranionc 
Erzez  W.  X.  Marcina  CamieolaA. 
I.  P.  B.  Proboszcza  Swicley  Cece- 
liey  w  Janowcu  y  z  Ambony  przy 
nabożeństwie  wieczornym  w  tymże 
liościelc  do  uszu  ludzkich  podane. 
w  Krakowie  w  Drukarni  Łukasza 
Kupisza  J.  K.  M.  Typog^*.  Boku 
1647.  38  słr.  w  exempl.  niezupeł- 
nym, oprócz  dedykacji. 

Dedyk.  do  Jana,  Piotra  i  Eiistachicgo 
BzneIiowsł>icIi  Duninów,  yv  litórcj  autor 
nazywa  Polskę  s-woją  ojczyzną.  Pod  her- 
bem Duninów  JLaLędź  i  dziesięć  wierszy 
polskicb,  pod  łitóremi  podpisał  się  :  Jakób 
Kozielkowicz. 

4789.  Jerzy  Albrecht  De^hoff. 
Biskup  Kamieniecki.  Kazanie  przy 
introdukcyi  rcliquii  S.  Folicissimy. 
W  Warszawie  u  Piiarow.  1647.   4. 

(L.S.)^ 

4790.  Krwawa  Chrystusowa  Win- 
nica abo  Kazanie  o  Bło{rosła%Tionyni 
Jozafacie  Koncewiczu  Archiepijsko- 
pie  Polockim  Władyce  Wilepskim 
i  t.  d.  miane  w  Żyro  wicach —  przez 
X.  Kazim.  Jana  Woyszisarowicza 
J.  K.  M.  Sekretarza,  w  Krakowie, 
■w  Druk.  Fr.  Cezarego.  1647.  4. 
5  ark. 

Przypis.  Ant.  Sielawie  ArcLiep.  Pełoc. 
Metro'p.  Kiiow.     (CLI.)     Por.  N.  4788. 

4791.  Andrcas  Abrek.  Yir  dolo- 
rnm  Christns  anniversaria  crudelis- 
sima  mortis  suae  dic,  in  Ecclesia 
Coilegiata  Zamoscensi  cxhibitus. 
Impressit  Typ.  Acad.  Andreas  Ja- 
strzębski. Anno  B1DC1L.  ful.  4-^ ark. 

(L.S.) 

4792.  Obrona  pokoiu  u  ludzi  do- 
brych znaleziona  w  dzień  Wszyst- 
kich Świętych  w  kościele  Farskim 
Warszawskim  pokazana  przez  X. 
W^oyciecha  Ciecis/ewskiego  S.  J. 
Tbeólociey  Doktora  J.  K.  M.  Thc- 
ologa  i  Kaznodzieię.  w  Warsz. 
w  Druk.  Piotra  Elerta.  B.P.  1649 
4.  3  ark. 

Przypis,  Piotrowi  Gembickiemu  Biskn- 
powi  Krak. 

4793 .  Kolęda  gospodarska  rożnym 


na  Kazaniu  w  dzień  nowego 
trzech  Krolow  ofiarowana. 


stanom 
Lala  y 

o<ł  X.  Jacka  Libkkiuhza  S.  T.  D. 
I^roboszcza  Kościoła  Bożego  Ciała. 
Canonicoram  Beguiariuni  na  Kazi- 
mierzu przy  Krakowie,  w  Krako- 
wie, w  Drukarni  Balcera  Smieszko- 
wica.  J.  K.  M.  Typogr.  Roku  pań- 
skiego mdcxlix.  4.  typ  gocki.  Stan. 

A—J3.  (Błbl.  Horod.) 

4794.  Pszczoła  na|  kwiatku  abo 
kazanie  na  dzień  doroczney  uroczy- 
stości S.  Jozepha  przez  X.  Mikoła- 
ia  LACRi:vowic7a  Doktora  Pisma  S. 
Franciszkana  Minorum  Conyentual. 
Vilnae  tvpis  Acad.  S.  J.  A.  1654. 
5^  ark.  *(L.S.) 

4795.  Latorośl  z  iagodi)sw;),  abo, 
kazanie  na  dzień  S.  Jerzego  Mę- 
czennika W.X.L.  Patrona,  mianc 
w  Wilnie  przez X.  Mikotaia  Lauri- 
isowiczA,  Dokt.  P.  Sw.  Franciszka- 
na. Yilnae  Tvp.  Acad.  J.  J.  1650. 

4.  31   ark.     ' 

Dedyk.  Jera.  Tyszkiewiczowi  Biskup. 
Wileń.     (L.S.) 

4796.  Miłosierdzie  Bogarodzice 
Maryćy  nad  Bractwem  Szkapłcrza 

5.  pokazane  w  Szydłowcu  na  kaza- 
niu A.  D.  1650  przez  X.Jac.  Pr/e- 
TOCKiEGO  Dziekana  Badom,  w  Kra- 
kowie w  Dr.  Fr.  Cezarego.  43^  ark. 

(CLł.) 
4797-  Wieszczek  Fortunny  kaza- 
niem w  dzień  Narodzenia  Jana  S. 
•^rzciciela  w  kościele  Oycow  Ber- 
nardynów Dubieńskim,  B.  1650 
przez  W.  X.  Kaspra  Lackiego,  Ka- 
nonika Kaznodzieię  Tarnowskiego, 
Plebana  Zaszowskiego,  ozdobiony. 
w  Krakowie  w  Druk.  Łukasza  Ku- 
pisza. 1651.  4.  23  str.  (L.S.) 

4798.  Jan  Alexaiider  Paprocki. 
Pasterska  S.  Stanisława  Biskupa 
Krakowskiego  dobroć,  w  Krakowie 
w  Druk.  Łuk.  Kupisza  1651.4.  12 
sir. 

4799.  Kleynoty  od  TroyćePrze- 
naśw.  do  Patryarchy  Franciszka 
Świętego  przez  X.  Przecława  Nie- 
wiAROwsKiEgo  S  T.  D.  Kaznodz. 
Kościoła  S.  Troycy  Krak.  Dominika- 
na kazaniem  przeniesione,    w  Kra- 


TEOLOGIA,  INSTITLCJA  KAZNODZIEJSKA. 


415 


liowie  W  Dnils.  W«lotvy  y  Dzicdz. 
Cezarego  1G53.  4.  Ą  ark. 

Dedjk.:  Adm.Rndo  PatriLudoYico  SkroL- 
kowicz,  Digniss.  Patri  ac  Diffinilori  habi- 
tualł  et  Pracdicntori  Generali  Provinciae 
Polon.  Guardiaiio  Gnluariensi  Convcntus 
Ord.  Minor,   de  OLseirantia.     (L.  S.) 

4800.  JNiebieslia  Kostka  Karmeli- 
tan^ka  i  t.  d.  S.  Tcressa.  przez  X. 
Jacintha  Sierakowskiego  Żak.  Ka- 
ziiodz-  S.  Tlieol.  Bace.  Ordinarlii- 
sza  Liibelskiejjo.  vt  Lublinie  w  Pnik. 
Jana  Wieczorków  icza  1654.  4.  2^ 
ttrk. 

Dedylj.  Zoili  z  Tęczyna  Danlełowiczo- 
■wcy,    Podskarb.  W.   Kor.       (L.  S.) 

4801.  Gruntowne statkowsinie  Ko- 
ścioła Boźpco  kazaniem  w  dzień  SS. 
Apostołów  Piotra  i  Pawła  i  t.  d. 
przez  X.  Ant.  STEriiAisow icza  uka- 
zane, w  Krakowie  w  Druk.  Stan. 
Lenczcwskiejjo  Berlutowica.  l\. 
1654.  4.  i|  ark.        (Chł.) 

4802.  Kazanie  iia  dzień  B.  Jana 
Boźejjo  Fundatora  Oycow  Bonifra- 
iellow,  Przewieleb.  J.  M.  Xicdza 
Mikołaia  z  Romanowa  Swirskiego 
etc.  przy  introdukcji  doLubiiua  za- 
konu tcco,  7  marca  R.  P.  1654. 
w  Druk.  Akad.  Zamoyskiey,  dru- 
kował Andrzcy  Jastrzębski.  4.  3 
ark.     (L.S.) 

4803.  Przestroga  łaskawa  z  nic- 
biosow  w  kazaniu  na  pierwszą  ]\ie- 
dziełę  Adwentu  w  Kościele  Piotr- 
kowskim pokazana  przez  X.  Jana 
Bonawenturę  Obzeszka  Czarnolo- 
skiego.  w  Krakowie  wDruk.  Wdo- 
wy V  Dziedz.  Andrz.  Piolrkowczy- 
ka*.  1655.  4.  3  ark. 

Dedyk.  .lerzemu  z  Tęczyna  Ossolińskie- 
mu.  Starościc  Piotrków.     (L.S.) 

4804.  Ray  Niebieski  na  Ziemi, 
potopem  złości  y  okrucieństwa  ży- 
dowskiego zniesiony.  Abo  Kazanie 
na  Wielki  Piątek  miane  y  do  druku 
podane  od  X.  Mikołaja  SzoMOwsKiE- 
GoTheologa  y  Kaznodzieję,  w  War- 
szawie u  Wdowy  V  Dziedziców  Pio- 
tra EIcrta  J.  K.  Mi^Typ.  R.  P.1655. 
4.   90  słr.  i 4  kart  na,przodzie. 

Dedyk.  do  Stefana  Wyzgi  NominataBisk. 
Łuckiego.  Sekr.  W.  Koron.  Opata  Sic- 
ciecho>vskiego.      (L.  S.)      • 


4805  Podobieństwa  y  Sympałhic 
domku  Lanrctańśkiego  z  domem B. 
•Jaua  Bożego  na  Kazaniu  wystawio- 
ne, w  Lublinie,  u  Jana  Wicczor- 
kowicza.  1655.  4. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

4806.  Kazimierz  Jan  Woysznaro- 
wicz.  Rycerz  Ignacego  Loioli  Sta- 
nisław Kostka  kazaniem  wystawio- 
ny w  Wilnie,  w  Druk.  Akad.  S.  J. 
1655.    4.  (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

4807.  [nabożna  Pątniczka.  Przez 
X.  Jana  Bonayen.  Orzeszka  Czar- 
noloskiego.  S.  Pis.  Bąkał.  Defini- 
tora Pro  w.  Pol.  Braciey  Muiey- 
szycłiS.  Franciszka  Conyentualium. 
w  Krakowie  w  Druk.  Wdowy  y 
Dziedziców  Andrzcia  Piotrkowczy- 
ka.  1655.  4.  2^  ark. 

Dedyk.  X.  Alexandr.  Głębockiemu  Ai- 
cLid.  Gniezn.  Dziek.  Poznań.  Kantor. 
Płock.  lianon.Krak.  J.  K.M.  Sckr.  (L.S.) 

4808.  Exces  laski  y  miłości  Bo- 
żcy  Przedziwnemu  Apostołowi  Pa- 
^vIo\Ti  S.  oświadczony  przez  W.  O. 
Antoniego  LuBEKECKiEGO  Pisma  S. 
Dok.  Franciszkana.  w  Lublinie 
w  Druk.  Stanisława  Krasuńskiego. 
1661.  4.  4  ark. 

Ded.  do  Adama  na  Ba'binie  Pszonki  (her- 
bu Janina)  Chorążego  Chełmskiego.  (L.S.) 

480U.  Praeclacs  Zak.Kazn.  (Ka- 
zanie z  testu  :  Conllteor  tibi  Pater 
Domiue  Coeli  et  terrae  quia  reyela- 
sti,  eaparuulis).  4.  Ex€mplarzbez 
tytułu. 

Dedyk.  Ludwik.   Sk^obkowiczowi. 

(Sienk.  Dod.   do  Bent.) 

4810.  Troiste  Ecbo  głosu  Tyoła- 
iąocgo  na  okropocy  świata  pustyni 
z  Troycc  Przonayświętszey  Kon- 
wentu Zakonu  Dominikańskiego,  do 
Anny  Swictey  Kościoła  odniesione 
abo  Kazanie  przy  dorocznym  feście 
Błogosł.  Jana  Gantiusa  Nauk  Wy- 
zwól, y  Sw.  Tbeol.  Doktora  Prze 
sławiiey  Akademiey  Krakowskiey 
Patryarcby  y  Professora  Patrona 
Korony  Polskiey  przez  W.  O.  Sta- 
nisława Or.^iieSskieco  tegoż  Zako- 
nu. R.  P.  1667.  dnia  24  Grudnia 
dodruku  podane. vy Krakowie  wDru- 
karnl  Stanisława  Kiolrkowczyka  J. 


416 


TEOLOGIA,  mSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


K.  M.  Tfpogr.  R,  P.1668. 4.  S^mrli. 
drmk  yocki, 
W  RuMua  loB  M  wyracćw  Jmmmmes  Cmm- 


t  Ammm,  Mwiad*,  xc  S.  Abmi  «- 
Mąi 


rmii  .   . 

_  ajcstata,  ictena  iwię- 
temm.  wantii  wirmgi  ak^  i  aaei  idbnk, 
kiMce*  wiafuią  mtąpnjaduałJaaRuitT. 

^11.  Jacek  Jaskro%vicz  Bernar- 
djB.  Korona  męczeńska  S.  Kazimie- 
nowi  Kazaniem  trystawiona.  w 
Krak.  w  Dr.  Dziedz.  Krzysztofo 
SckedU.  1668.  4. 

(Sieak.  Da4.  io  Beat.) 
4812.  Cypryan   Żochoiyski    Ba- 
sylian.  Panna  Krolewic,  Kazimierz 
StT.    Kazanie,  w  Wilnie  w  Druk. 
Bazyl.   fol.         (Sieak-Dai.aaBeat.) 

4^13.  Dobry  Pasterz  w  żywocie 
T  Śmierci  B.  'Jozafat  Kc!(Cewicz, 
Kazaniem  Cvpri«na  ZocnoTrsKiEfio 
S:  T.  D.  Zak.  Bazylego  S.  Areki- 
mandryty  Leszczyńskiej  wslawio- 
BT,  w"  Krak.  TfDruk.  Stanisława 
Piotrkowcsyka.  1669.  fol.  3  ark. 
fL.S.) 
4814.  Wielki  Franciszek  S.  w  ma> 
loake&ci  swoiey  n«  Kazaniu  przez 
W.  X.  Walertana  Gutowskiego 
Franciszkana  Nauk  Wyzw.  y  Pis. 
S.  Doktora  reprezentowany.  wKra- 
kowie  n  Dziedz.  Krzysztofa  Scke- 
dla.  1669.  4. 

Razaaie  aiiaae  aa  Sejmie  Raroaacji 
w  okccaosci  Krela  Mickała.  Przypis.  Sto* 
■isł.  Wanzjckicaa  Kasztel.  Krak    (Ł.  S  ) 

4S^15.  Jan  Bonawentura  Okzb- 
szKO.  Kazanie  o  S.  Franciszka, 
w  Krakowie  167a  4.  4  ark.  (L.  S.) 

4816.  Stanisław  TBuensu.  Ka- 
nonik Przemyski.  Kazanie  na  świą- 
teczny Poniedziałek,  w  Warszawie 
1670.  fol.  (Ni«.) 

4817.  Mons  pietatis  abo  Góra 
Karmelu  w  Gorę  pobożności  prze- 
mieniona ,  i  t.  d.  przez  X.  Franci- 
szka WoLscicsA,  Ord.  Miuor.  Re- 
formatorom, w  Krak.  \T  Druk. 
Stanisil.  Piotrkowczyka.  1670.  4. 
44  ark. 

Kazaaic  aa  araczjstaść  Raaoaizaeji  Ma- 
ryi Magdalca;  de  Pazzis.— Dedyk.  Gryael- 
dzie  Raastaacyi  a*  Zamościa  Rorykatawrj 
Xif^źaie  AYlsaiowicckicj.     (^^S.) 


4818.  Tomasz  Mi^dzianowski 
S.  J.  Kazanie  na  nroczystość  BI. 
Stanisława  Kostki,  w  Pozn.  w  Dr. 
Dziedz.  Wojciecha  Regpulusa.1671. 
fol.  (Sieak.  Dod.  do  Beat.) 

4819.  Gość  Troyce  Przenaświęt- 
szey  abo  Kazanie  o  S.  Franciszku 
Borg^yi  S.  J.  przez  W.  O.  Stani- 
sława OiutnŚKiEGO  Dominikana. 
w  Krakowie  w  Druk.  Stanisł.  Piotr- 
kowczyka.  (1671).  4.  2  ark. 

Aatwr  paakawiaay  waraka  kas  jwiJ  pnes 
lat  wiele  w  Rrtkewie. — Dedyk.  Staaisł. 
Skarszewskieaia  Kasztel.  Wóyaiekicaia, 
\Vlelkorządzcy  KrakowskieBa.     (L.  S.) 

4820.  Mikołay  Popławski.  Pal- 
ma nagroncie  albo  kazanie  przy  do- 
roczncy  pamiątce  sublewacyt  kości 
Błogost.  Jana  z  Dukli.  weLwo* 
wie  1672.  4.  (Nieś.) 

4821.  Pasterz  bez  prywaty  Su- 
nislaw  S.  Biskup  Krak. 'przez elo- 
gium  Kazania  publicznie  wysta- 
wiony przez  J.  X.  Krzysztofa  zZe- 
gt>tck*  Źegocmego  Biskapa  Cliełm- 
skieco.  Roku  1672. 4.  5  V  ark.  (L.  S.) 

4822.  Kazanie  na  NiediielęWto- 
rą  Postu  w  Kościele  Coli.  Warszaw. 
S.  Jana  miane  od  X.  Balcera  Dan- 
KWARTA  Soc.  Jesu.  Kazuodz.  Ordr- 
nar.  w  Zamościu^  w  Druk.  Akad., 
Drukował  Szymon  Prątkicwicz.  R. 
P.  1675.  4.  i  ort.     (L.  S.) 

4823.  Fabian  Sierakowski  Do- 
minikan. Trybunał  Niebieski  we 
trzech  kazaniach  ogłoszowy.  w  Lu- 
blinie, w  Dr.  Stanisława  Krasuń- 
akiego.  1665.  4. 

(Sieak.  Dod.  do  Beat.) 

4824.  W^ety  Stołu  Bożego  godne 
z  drzewa  żywota  wszelakiey  świą- 
tobliwości, 'Błogosł.  Jana  od  Krzy- 
ża S.  Zakonu  Karmel,  z  Świętą  Ma- 
tką Teressą  wspuł-Serapliicfciego 
Reformatora  i  1.  d.  Przez  X.  Frauc. 
Elerta  Zak.  Braci  Mnieyszey  S. 
Franciszka.  Prowincyi  W'ielhopol. 
Strictior.  Observ.  Reformata  Tbu- 
mu  Poznańskiego  Ordinariusza  wR. 
1676  d.  26  kwietnia  wydane,  w  Po- 
znaniu  w  Druk.  Woyciecha  Regu- 
lusa  Mlodziewicza.  4.  8\  ark. 


TEOLOGIA ,  INSTITCCJA  KAZNODZIEJSKA. 


417 


Dedyk.  Konstan.  Annie  zDenhofTów  Bą- 
iMWskiej,    Wojewodzinie  Poznańskler. 

(L.Ś.) 

4825.  Hipolit  SroYKOwsKi.Fran- 
ciszkan.  Lilia Kaz.  na  pochwa- 
lę Bernarda  Sjjo  4.  w  Pozo.  w  Dr. 
Woyciecha  Regulusa  Młodziewicza. 
1679     4.             (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

4826.  Joseph  Sprawiedliwy  albo 
Kazanie  o  Oblubieńeu  y  prawdzi- 
wym Mcźn  Panny  Naśw.  przez  X. 
Modesta  Pieszcha  Twohowpkiego, 
Dominikana^  Pisma  S.  Doh,  wWar- 
szawie  u  \Vdowv  y  Dziedz.  Piotra 
Ęlerta.  4.  3  ark. 

Dedvk.  Zofji  z  Tęczvna  Danilowiczowej 
Podskarb.  W.  Kor,     (L.  S.) 

4827.  Aaron  Mystieus  Ponlifex 
in  DIto  Stanislao  Episcopo  et  Mar- 
tyre  in  Ecclesia  Nationis  Polonae 
eidem  Divo  Sacra,  Sermone  a  Pe- 
łro  Konoiadzki  Saccrdote  Aliimno 
Capitali  Yarmicnsis,  repraesenta- 
tus.  Romae  Typis  Nic.  Angcli  Ti- 
nassij.  M.DC.ŁXxTiii.  4.  2  ark. 

.(L.S.) 

4828.  Ang^usta  Nowa  Aug^nstina 
Swięlego  Matka  Prawdziwey  Ma- 
tki ,  Żywy  Obraz  Monika  S.  przy 
dorocziiey  uroczystości  swoiey  w 
Warszawie  w  Kościele  Świętego 
Marcina  u  WW.  Oycow  Angusti- 
nianow  panegirykiem  Kaznodzicy- 
skim  na  przykład  wszytkim  ma- 
tkom wystawiona,  dnia  IV  Maia^ 
Roku  MDCLxxx.  w  Warszawie  dru- 
kował Karol  Schreiber.  3  ark. 
Druk  gocki. 

W  dedykacji  do  Heleny  Tekli  Łnbomir- 
skie)  Wojewodzinej  Krakowskiej,  podpisał 
się  Adam  Przeborowski  S.  J.  S.  y  T.  J.  K.  M. 

4829.  Lucyfer  Ziemski  Antoni 
S.  i  t.  d.  przez  X.  Cypriana  od  S. 
Ałoizego  Schol.  Piar.  kazaniem 
pokazany.  R.  1681.  w  Warszawie 
Drukował  Karol  Ferd.  Schreiber. 
4.  3  ark. 

Dedyk.  wierszem  Franciszk.  Plaskow- 
skiema  Podczaszemu  Trybunał.  Pisarz, 
Skarbu  Kor.     (L.  S.) 

4830.  Chryzoslom  Gołębiowski. 
Niedołężna  śmierć,  w  Warszawie 
1681.  4.  (Nie«.) 

Tom  IL 


4831.  Nowe  posiłki  Kościołowi 
woiuiącemu  albo  Kazanie  o  Wszy- 
stkich Świętych,  Kanoniczego  Za- 
konu Premonstratcnskiego.  Przez 
X.  Stanisł.  0R9ii.'«rsKiEGo  Dominika- 
na, w  Krakowie  w  Druk.  Akad. 
1683.  4.  2^  ark. 

Dedyk.  Justynie  OraczowskiejXienłZwie- 
rzynieckiej,  gdzie  podpinał  się  autor  Du- 
chownym Służebnikiem  Klasztoru  Zwierzy- 
nieckiego.   (L.S.) 

4832.  Ręka  WszechmocnośotBo. 
skiey,  iasne  światła  Przesławnej 
Akademicy  Krakowskicy,  wieczno- 
ści konserwuląca,  Jan  Święty  Kan- 
ty. Przez  W.  O.  Floriana  *Stra- 
szY:xsKiEGoKazn.  Krak.  Oycow  Do-, 
minikanow.  Cracoriae,  Typis  U- 
niv.  (1684).  4.  3  ark.     (L.  S.) 

4833.  Imle  sławy  pełne  S.  Sta- 
nisław Biskup  Krakowski  właściwy, 
przez  X.  Stanisława  Dl.-^i^ta  S.  J. 
w  Lublinie  w  Druk.  S.  J.  1685.  fol. 

(Ban.H.  D.K.  P.I.  367.) 

4834.  Roza  z  napisem  symboli- 
sty  Uderza  y  cieszy.  S.  Antoni 
w  Padwie.  Tak  w  kazaniu  i  t.  d. 
symbolizowany  przez  O.  Bernar- 
dyna FoGiŁEWiczA  Ord.  Min.  Ob- 
seryant.  S.  Th.  Lect.  1687.  w  Kra- 
kowie w  Druk.  Akad.  4.  4  ark. 

4835.  Skarb  na  gruncie  ewange- 
licznym znaleziony  Anna  Si— przez 
W.  X.  Pawła  Ignacego  Łuszczew- 
skiego Kanon.  Reg.  Lateran.  Kon- 
wentu Kaliskiego,  Pisma  S.  Dokt. 
VI  Krak.  w  Druk.  Woyciecha  Gó- 
reckiego. 1688.  4.  5  ark. 

Dedyk.  Stanisławowi  Wieruszowi  zWal- 
know  Walknowskiem u, Wojskiemu  Wieluń- 
skiemu.    (L.  S.) 

4836.'  Si!vc5ler  Coucessns  Rot- 
kiewicz Ord.  Can.  Reg.  Coliimba 
gcmens ,  bolesna  I*.  Maria  Kaza- 
niem ogłoszona,  w  arak.  w  Druk. 
Woyciecha  Góreckiego.  1688.  4. 
(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

4837.  Sylw.Konc.  Rotkiewicz.. 
Królowa  cnot  Kunegunda  Święta 
Królowa  Polsfca.  w  Krakowiel689. 
4.  (Kat  Elefc.Sak.) 

4838.  Jan  Hieronym  Kryszpi:*. 
Oracya  o  B.  Janie  Kaulym.  (Nics.) 

Umarł  r.  1710. 

53 


418  TEOLOGJA,  INStlTUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


4839.  Ahyssus  plena  Deo,  albo 
przepaść  pełna  Bogiem  Serapliicki 
Oyci«*c  Franciszek  Swiyty  przcz 
W.  X.  Sylweslra  Koiicessa  Rotkie- 
wicza Zak.  Kan.  Reg.  Ołl  Pokuty 
BB.  MM.  INauk  Wyzwól.  Phil.  Dok. 
y  Prof.  otworzona,  w  Krakowie 
w  Druk.  AŁad.1689.  4.   7  ark. 

Przypis.  Kaspr.  Cieńskieniu  Kanon,  i 
Dziekan.  Katedr.  Krak.  Proboszcz.  Plotro- 
■wińskieniu  (L.  S.) 

Juszyńskł  (II.  136.)  powiada,  ii  wydał 
r.  1690,  drugim  roliu  ślepoty  swojej,  hi- 
storją  Zakonu  swego-,  to  jest  Kanoników 
Regular.  de  Poeniłentia. 

4840.  J^^ilrzey  Karp.  Zak.  Cy- 
sler.  Kazanie  o  S.  Jadwidze. 

Ok.  końca  wieku  XVII.     (Nieś.) 

'4841.  Sehast.  Jan  Piskorski.  Bło- 
gosławiona Kunogunda  ,  Kazanie. 
w  Krakowie  1691.   4.     (,Kat..Ju.) 

4842.  Przepaść  świątobliwości  y 
nauki  Tbontasz  S.  Doktor  Aniel- 
ski, Kazaniem  pauegirycznyni  przez 
X.  Piotra  Du>i>A  Soc.  Jesn  zaleco- 
ny, w  Lublinie  w  Druk.  Coll.S.J. 
1692.  fol.  5 i  ark.   (L.S.) 

4843.  Nowina  albo  Nowalia  Zba- 
wienna Słanislaw  S.  Przez  X. 
Woyc.  Kazim.  Lesiowskieoo,  Fil. 
w  SI.  Ak.  Krak.  Dok:  Stanislaw- 
skiey  Koiłegiaty  Kustosza,  Plebana 
BcYskiego.  w  Krak.  w  Druk  Mik. 
Alex.  Scbedla  1092.   4.   .3  ark. 

Dedyk.  Stanisławowi  Szenibekowi  Snf- 
fraganowi  Krako^v.    (L.  S.) 

4844.  Polona  virtus  in  Romanam 
Ecelesiam  ad  Lydiuui  Rupis  Cra- 
coyiensis  lapideui  probata,  seuRo- 
niauus  ad  aras  amicus  S.  Stanisians 
etc.  a  Stanisiao  CnociszEWSKi  No- 
lario  Apostolico—  proilnctus — Var- 
saviae  lv  pis  Ćoll.  Scbol.  Piai{.l69l. 
4.   3  ark. 

Kazanie  to  ntiane  liyło  ~w  Kościele  S. 
Stanisława'w  Rzyniie  r.  I(>90.  d.  7  Maja 
w  obecności   Kardynała  Radziejowskiego. 

4845.  Cyprian  Łochowski  Me- 
tropolita Kiiowski.  Narodzony  Z!)a- 
wiclel  Kazanie  w  Cerk^%  i  (irod/.ien- 
skiey  na  Seyniie  uiiane.  w  Wilnie 
w  Dr.  Akad.  S.  J     Wm.  fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Benf.) 


4846.  Alcxy  od  N.  P.  M.  Scb. 
P.  Kuzaiiie  na  uroczystość  Oczy- 
sczenia  N.  P.  M.  w  Radomiu  lnia- 
ne. \V  Warsz.  w  Druk.  Scb.  P. 
1694.    fol.  (Sienk.  Dod.  do  Bcnt.) 

4847.  Stanisław  Kałuski  S.  J. 
Kazanie  na  święto  BI.  Jana  Kan- 
iego iniane  w  Lublinie,  w  Druk, 
S.  J.  1694.  fol.     (L.  S.) 

■  4848.  In  feslo  SanctissimaeTri- 
niiatis  oratio  babita  in  Saccilo  Pon- 
tiilcio  a  Swentosiao  Sigismundo  Ni- 
wiCKi  Doct.  S.  Tbeol.  Protbonot. 
Apost.  Canonico  Vars.  S.  R.  M. 
l*ol.  Secretario.  Roniąc.  mdcxciv. 
Typis  Jacobi  Komarek  Bobcmi  pro- 
pc  SS.  Yinceiitiuui  et  Anastasiuni 
in  Tririo.  4.   1^  ark.  (L.S.) 

41^49.  Płomień  Zapłaty  nlebic- 
skiey  z  Twar/y  JezusO\yey  na  gó- 
rze Tabor  wynil.-niouy  przy  doro- 
czney  przemienienia  Pańskiego  u- 
roczystości,  przez  X. Marcina  Fran- 
ciszka Zegotę  Brzeskiego  ,  Pleba- 
na Bonieckiego  roziaśniony.   Roku 

1697.  4.  3  ark.  (L.  S.) 

4850.  Jan  Cbryz.  Benedykt  Gnin- 
SKi  Bisk.  Kamieniecki.  Kazanie  na 
uroczystość  BI.  Stanist.  Kostkil697. 
iniane.  w  Krak.  w  Druk.  Alex. 
Mik.  Scbedla.   fol.      (L.S.) 

4851.  Oblubienica  Cbryslufiowa. 
Tbcresya  Sivięta  kazaniem  wysta- 
wiona przez  W.  X.  Innoceu.  Po- 
korskiego Zak.  S.  Pawła  Pierwsze- 
go Pustelnika  Kohw.  Warszaw. 
Przeora.   R.  1697.  4.  JarL  (L.S.) 

4852.  Jan  aTALRE  S.  J.  Kazanie 
na  Sgo  Tomasza  z  Aqulnu.  1698. 
d.  7  Marca.  Drukowane  w  Oliwie 

1698.  fol.  (Sienk.  Dod.  do  Bcnt.) 

4853.  Jan  Ewangelista  Gawło- 
wicz  Zak.  Kazn.  Kazanie  o  S.  1- 
giiacym  Lojola.    1698. 

(Chodyk.  deRcb.  gcst.Ord.Praed.  p.3:^i.) 

4854.  Statusław  Kałuski  S.  J. 
Kazanie  na  B.  Stanisława  Kostkę. 
w  Lublinie  1698.  fol.     (Nieś.)  ^ 

4855.  Cudowny  postępek  S.  Sta- 
nisława Kostki ,  w  świątobliwości 
na  Kazaniu  ogłoszony,  b.  m.  i  r. 
8.  (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

485.3.  Bonifacy TnYBOwiTSzZak. 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


419 


Ka/H.  Imię  Królewicz.!  Polshiejyo. 
Kazanie  o  S.  Kazimierzu.  av  Kra- 
fco«ie  1098.  fol.  (Sieiik.  1.  c.) 

4857.  Aiidrzey  Chryzostom  Za- 
łuski Biskuj)  Kijo^yski,  l'[ocl:i,' 
Warmiński.  Ka/.aiiic  w  d/ieii  S. 
Tcressy.  ltJ98.  ^^  Warsz.  u  Pia- 
rÓU'.    4.  (Sicnk.l.  c.) 

4858.  .laiiTom.  Józefowicz  S.  J. 
Ijyiiaey  Kazaniem  pokazany,  we 
Lwowie    w  Druk.  S.  J.   101)9.   fol. 

(L.  S.) 

4859.  Stefan  SczAMECKiS.J.  Ka- 
zanie na  -S.  Tomas/.a  z  AtjuiHU 
w  Poznauiu  w  Druk.  S.  J.  l699. 
fol. 

4800.  Wai.eu\aiv  Seli.  Piar.  Po- 
lityk święty  S.  Franciszek  Salezy- 
usz  prezentowany,  w  Krakowie 
w  Druk.  Fr.  Cezarego  1099.  fol. 

(Slenk.I.  c.) 

4801.  Andrzey  Chryzostom  Za- 
łuski. Kazanie  na  święto  S.  Ijjua- 
eego  Fundatora  Zak.  S.  J.  w  Resz- 
lu, w  Druk.  w  Brumberdze  1700. 
4.     (Nieś.) 

4802.  —  —  Tłumaczone  na  nie- 
mieckie.    (IN  i  es.) 

4803.  Jakób  MoGiL?iiCKi  Kano- 
nik Kamieniecki.  Dekret  wyjjrany 
w  spraAvie  Jana  Sj>o  Chrzciciela. 
^v  Lublinie  w  Druk.  S.  J.  1701. 
fol.  (Sicnk.  Dod.de  Bcnt.) 

4804.  Jakob  Olszewski.  Ec!io 
albo  Kazanie  o  S.  Kaziułierzu  |>rzy- 
tym  Kazanie  o  S.  Thomaszu  X. 
Michała  Mazowieckiego,  Kazanie 
o  S.  Teresie  X.  Stan.  Załuskiego. 
Viluae  lvp.  Acad.  S.  J.  1701.   fol. 

(Sienk.l.  c.) 

4805.  Supplika  uniżona  etc.  przez 
X.  Au{>ustyna  Loch.ma^a  ,  Zak.  S. 
Jana  Bozeyo.  R.  P.  1704.  Typis 
Schedeliauis.  4.  .'i  ark. 

Kazanie  na  INajsw.  Pannę  Szkaplerną. — 
Dedyk.  Andrzejowi  Ziebrowskiemu,  P.  O. 
Dok.  S.  Slol.  Apost.  Profonotar.  Dziekano- 
wi Bobowskiemu  etc.     (L.  S.) 

4800.  Bartlomiey  Sokołowski 
Kanonik  Płocki.  Barwa  .  .  .  albo 
Kazanie  na  uroczystość  N.  Marii 
S/.kaplerskiey.  w  Krak.  w  Druk. 
Jakuba  Matyaszkiewieza.  1711,  fol. 
(Sienk.  Dod.  doBout.) 


4807.  Homilia  albo  Kazanie  przy 
publicznym  akcie  uroczystości  Ka- 
uonizacyi  S.  Piusa  V.  Papieża  mia- 
iie  w  Kościele  S.  Ducha  W  W. 00. 
Dominikanów  przez  JW.  i  Nay- 
przewiei.  w  Bojju  Jmśe  X.  Kon- 
stantyna KazimicrzaBnzoSTOWSKiE- 
uo  Biskupa  Wileńskiego,  w  Wil- 
nie 5  Maij  r.  1713^  w  Wilnie 
w  Druk.  Akad.  S.  J.  4.  3  ark. 

4808.  Marciiv  Kałowski  ,  Ku- 
stosz Clicłmiński.  Sługa  dobry  Ja- 
cek S.  z  ambony  wystawiony, 
w  Krakowie  w  Druk.  E^r.  Cezare- 
go 1714.  fol.     (L.  S  ) 

4809.  Marcin  Kałowski.  Los  for- 
tuny polskiey  zatrzymuiący  S.  Sta^ 
nisław  Kostka.  wKrakowie  w  Druk. 
JanaDomańskiego.1714.  fol.  (L.  S.) 

4870.  Ignacy  Święty  Fundator 
Zak.  Socict.  Jesu  —  na  kazaniu  od 
J.  W.  J.  X.  Jana]  Chryzost.  Be- 
ued.  na  Gninie  G.mi>skiego  Bisku- 
pa Kamieniec.  Opata  Wągrowicc- 
kiego.  w  Poznaniu  na  uroczystość 
solcłknizacyi  tegoż  Świętego  w  Ko- 
ściele 00.  Soc.  Jesu.  R.  1714.  dnia 
ostat.  Lipca.  fol. 

4871.  Macicy  Chełmicki  Dzie- 
kan Kaliski.  Naucz.  B  Stanisława 
Kostki  z  deklarowaneyiCanonizacłi 
promienie  kazaniem  obiaśuione. 
w  Kaliszu  wDruk.S.J.  1715.   fol. 

(L.SO 

4872.  CypryanSAPECKiZak.Kazn. 
Fenix  Odrodzony  Bł.  Stanisław  Ka- 
zimierczyk  kazaniem  ogłoszony 
w  Krakowie  w  Druk.  Fr.  Cezarego 
1715.  fol. 

4873.  Cypr  yanSAPECKiZak.Kazn. 
Prace  Jezuickie  albo  Kazanie  na 
uroczystość  S.  Ignacego,  ^v  Kra- 
kowie w  Druk.  Fr.  Cezarego  1715. 
£^y\  (Sienk.  Dod.  do Bent.; 

4874.  Cyprian  Sapecki  Domini- 
kan^ Kazn*.  Kat.  Krak.  Dok.  Popis 
generalny  zakonu  Prcraoustratcń- 
s'kiego.  Kazanie.  wKrak.  w  Drńk. 
Fr.  Cezarego.   1715.  fol.  (I.  c.) 

4875.  Archanioł  Sarnowski  Re- 
format. Kazanie  na  S.  Franciszka 
Xawicra.  w  Kaliszu  w  Druk.S.  J. 
1715.  fol. 


m         TEOLOGIA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


4876.MichaelBarlIiolomaeusTAR- 
ŁO  de  Czekarzewice  Ep.  Posn.  Ka- 
zanie lniane  d.  14  Lutego  1715. 
w  Warszawie  w  Druk.  Sc^li.  Plar. 
fol.  (Sienk.  Dod.  do  Bent. ) 

4877.  Dion.  Chełstowski  Ord. 
S.  Pauli  Erem.  Dwór  Kazimierza 
S.  z  Kaznodzleyskley  Katedry  ogło- 
szony, w  Krak.  w  Druk.  JanaDo- 
mańsfciego.  1716.  fol.    (L.  S.) 

4878.  Jan  GzowsKi  S.  J.  Wielo- 
raka Korona  albo  Kazanie  o  B. 
Franciszku  Regis  Ś.  J.  w  Sando- 
mierzu 1716.   fol.  (Nieś.) 

4879.  Niezwyczayny  Prodlgiali-r 
sta  ,  bo  szczęśliwy  nader  y  chwa- 
lebny Benedykt  S.  kazaniem  ogło- 
szony przez  X.  Anioła  Górzyń- 
skiego Zak.  S.  Pawła  Kaznodzieic 
Konwentu  Krak.  w  Krakowie  w  Dr. 
Frań.  Cezarego.  1716.   fol.  5  ark. 

(L.S.) 

4880.  Ludwik  MiSKE  Zak.  Braci 
Mnieyszych  Sgo  Franciszka.  Tro- 
jakie Błogosławieństwo  w  S.  Be- 
nedykcie upatrzone,  iv  Kaliszu. 
w  Dr.   S,  J.  1716.  fol. 

(Sienk.  Dod.   do  Bent.) 

4881.  Macicy  Muchowski  S.  J. 
Kazanie  na  uroczystość  S.  Norber- 
ta, w  Toruniu,  dr.  Jan  Nicolai. 
1716.  fol.  (Sienk.  1.  c.) 

4882.  Stefan  Sczaniecki  S.  J. 
Pierwsza  zapowiedź  Kazanie  naB. 
Jana  Franciszka  Bcgis.  w  Krako- 
wie. 1716.    fol.     ^  (Nieś.) 

4883.  Księga  Żywota  przy  nie- 
zmazanym  Poczęciu  bez  pierworo- 
dney  Censury  na  świat  wydana  — 
Marya  z  Kazaniem  na  Niepokalane 
Jey  Poczęcie  Niedzielę  Włorą  Ad- 
wentową—  w  kościele  Lwowskim 
Soc.  Jesu  od  X.  Stefana  Szczanie- 
ckiego  tcyże  Societ.  do  druku  po- 
dana. R.  1716.  w  Krakowie  wDruk. 
Franc.  Cezarego,   fol. 

Przypis.  .Tciz.  Dzicdoszyckiemu  Ko- 
niusz.   Kor. 

4884.  K.Tzanie  o  Błogosł.  Joza- 
facie Arcy-Blskupie  Polockim  y  Mę- 
czenniku w  Cerkwi  Wilcń.  Troycy 
Nayśw.  00.  BazySianow  przy  — 
processyi  z  kościółka  katedraluego 


r.  1717  miane  —  przez  X.  Jerzego 
Barszcza  S.  J.  Kaznodzieię  w  ko- 
ściele  S.  Jana  w  Wilnie  w  Druk. 
Akad.  S.  J.  4.  i 

4885.  Marcclll  Dziewulski  Frań-     1 
ciszkan.      Owoc    cnoty   N.    Marya     '\ 
Pann!i  kazaniem  ogłoszona,  w  Kra- 
kowie w  Druk.  Fr.  Cezarego  1717. 
fol. 

4886.  Marcelli  Dziewi%ski,   Ty- 
tuł za  godnością.... Michał S.  w  Ko- 
ściele  Krak.    ogłoszony,    w  Krak.      ^ 
u  Wdowy  Fr.  Cezarego^  1717.   fol, 

4887.  Cypryan    Sapecki    Zak.    -^ 
Kazn.  Sekretarz  S.  Troycy  S.  Au- 
gustyn  Kazaniem  ogłoszony,  w  Kra- 
kowie w  Druk.  Fr.  Cezarego.  1717,    ■ 
fol. 

4888.  Stefan  on  S.  Woyciecha 
Scb.  P.  Rektor  Koli.  Krak.  Koro- 
na wiekująca  nieśmiertelney  cnoty. 
Kazanie,  w  Wars?,  w  Dr.  Sch.  P. 
1717.    fol.  (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

4889.  Fenlx  ogniem  Boskiey  mi- 
łości spalony,  Kazimierz  Sty.  w  San- 
domierzu. 1717.  u  Jczult.  p.  r. 
5.  S.0.4.  (Sienk.  1.  c.) 

489jO.  Marcelu  Dziewulski  Fran- 
ciszkau.  Rekreacya  przy  piątku  bez 
.smutku  kazaniem  ogłoszona  w  Kra^ 
kowic  w  Druk.  Fr.  Cezarego  1718. 
fol.  (Kat,  Ju.) 

4891.  Słanisł.  HoROLT.  Wyso- 
kość w  cnotach  S.  Franciszka  Xa-. 
wiera  z  ambony  ogłoszona,  w  Ka^ 
Uszu.  w  Dr.  S.  J.   1718.  fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.jt 

4892.  Marcin  Franko wicz.  Wi-» 
zcrunek  świętey  doskonałości  wBIo- 
gosławioney  Kunegundzie  w  Kra-i 
kowie  w  Druk.  Fr.  Cezarego  1718. 
fol.     (L.S.) 

4893.  Antoni  Krobanqwski  Ple- 
ban Opatowski.  Kazanie  na  S.  An- 
toniego. wKrakowie  w  Dr.  Franc. 
Cezarego.   1718.   fol. 

(Sienk.  Dod:  do  Bent.) 

4894.  Esscncya  cnot  y  doskona- 
łości SS.  Janów  w  B.  Janie  Kan- 
tym  S.  Teol.  Doktorze  y  Professo- 
rzc  Przesł.  Akad-  Kraków.  —  zło- 
żona a  przy  solcnney  uroczystości 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


421 


Jego  w  Kolleglacie  S.  Anny —  przez 
'W.X.C\  pryana  Sapeckiego  S.Tcol. 
Doktora  Kaznodzieie  niektórych 
Suiąt  Katcdral.  Kraków. —  Zah. 
Kaznodz.  ogłoszona  R,  P.  1718.  d. 
15  Lutego,  w  Krak.  w  Druk.  Akad. 
fpl.  5  ark. 

Przypis.  Gabryelowi  Profecliiemu  S. 
Teol,  Dokt.  Rektorowi  Uniwersyt.  Krofcow. 
4895.  Cypryan  Sapecki  Zak. 
Kazn.  Oracya  Kaznodzieyska ,  na 
przywitanie  N.  M.  Panny 'powie- 
dziana. wKrak.  wDr.  Fr.  Cezaaego 

1718.  foł. 

4896.  Jerzy  Barszcz  S.J.  Kaza- 
nie o  S.  Augustynie  lniane  r.  1719. 
b.  m.  i  r.  4. 

4897.  Sehast.  DEGÓnsKiKan.Kat. 
Kiiow.  Skarb  nieoszaeowany  Jask 
Anny  Stev.  Kazanie,  w  Krakowie 
w  Druk.  Akad.  1719.  fol. 

(Sienk,  Dod,   do  Bent.) 

4898.  Marcelu  Dziewulski  Fran- 
ciszkan.  Powrót  dobrego  Pasterza 
do  owczarni  swoiey,  Stanisława  S, 
kazaniem  odnowiony,  w  Krak. 
wDruk.Fr.Cezaregof719.foI,(L,S.) 

4899.  Yictoria  triuinphalis  Ma- 
riae  ex  Cathedra  declamata.  B.  a 
S.  A,  P,  S.  P.  Vars.  Typ.  Scb.  P. 

1719.  foł.  (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

4900.  Daniela  SzA]»iowskiego  S. 
P.  Pożegnanie  bez  rozstania  Kaza- 
nie i  t.  d.  w  Warszawie  1719.  foł. 

(Hat,   Piar.  War,  182!^.  p.  58;. 

4901.  Marceli!  Dziewulski  Fran- 
ciszkan.  Dobre  słowo  kazaniem  o- 
głoszone.  w  Krak.  w  Dr.  Fr.  Ceza- 
rego   1720.        (3ienk.  Dod.  do  Bent) 

4902.  Stanisław  Głowczynski  S, 
J.  Kazanie  na  S.  Tadeusza  w  Ka- 
liszu. Około  roku  1720.     (Nieś.) 

4903.  Marcelli  Dziewulski  Fran- 
ciszkan.  Złotnik  cliłeba  się  dorabia- 
iący  S.  Eligiusz  kazaniem  repre- 
zentowany, w  Krakowie  w  Druk. 
Fr.  Cezarego  1720.   fol.   (L.S.) 

4904.  Grzegorz  Giżycki.  Kaza- 
nie na  Wielki  Czwartek,  w  Warr 
szawie  1720.  4.  (Nieś.) 

4905.  Ant.  Chr.  Łapczyński.  Pas- 
sya  bez  Compassyi  in;jk  Zbawicie- 
lowi    przydawająca.     Kaz.     1720, 


w  Krak.  w  Dr.  Jak.  Matyaszkiewi- 
cza.  4.  (Sienk.  Dod.   do  Bent.) 

4906.  JanRADOMi!\sKi  S.  J.  Hoy- 
na  zasług  y  sczodroty  Benedykto- 
wey  rekonipensa.  Kazanie  w  Pozn. 
w  Dr.  S.  J.  1720.   fol.     (Sienk.  1.  c.) 

4907.  Izydor  Sobański  Zakonu  S. 
Pawła  P.Pust.  Ray  nowy,  N.Ma- 
rya.    Kazanie-    w  Druk.  Ćzęstócb. 

1720.  4.  (Sienk.  1.  o.) 

4908.  Jerzy  Dębski  S.J.  Trybu- 
nał   niebieski    na  ziemi.    Kazanie. 

1721.  w  Kaliszu  w  Druk.  S.  J.  fol. 

(L.S.) 

4909.  Marcelu  Dziewulski  Fran- 
clszkan.  Dobry  znak  kazaniem  o- 
głoszoiiy  w  Krakowie  w  Druk^Ja- 
kuba  Matyaszklewicza  1721.  fol. 

4910.  Antoni  Cbryzanty  Łap- 
czyrisKi.  Popis  trzody  Chrystuso- 
wcy, abo  Kazania  na  dzień  S.  Woy- 
cieeba.  w  Krak.  w  Dr.  Jak.  Maty- 
aszklewicza. 1721.  4. 

(Sienk.  Dod.   do  Bent.) 

4911.  Jan  JLegucki  S.  J.  Spra- 
wiedliwość na  Jezusa  iedynie  rc- 
spektuiąca.  Kazanie  w  Sandomie- 
rzu, w  Druk.  SJ.  1721.  fol.  (L.S.) 

4912.  Ludwik  MiSKE  Zak.  Br.mn. 
Ogień  gorejący,  świecący  I  palący. 
S.  Ignacy  Lojola.  w  Kaliszu  w  Dr. 
S.J.    1721.  fol.  (Sienk.  1.  c.) 

4913.  Adam  Naramowski  S.  J. 
Splendor  troyzakonnego  cienia,  to 
iest  kazania  o  S.  Augustynie,  Be- 
nedykcie y  Antonim,  w  Warsza- 
wie. 1721.  'fol.  (Nieś.) 

4914.  Dominik  Bzonowski  Re- 
format. Umbra  splendorów  świata, 
oraz  pochodnia  JN.  Maria  z  ambony 
pokazana.  1721.  h,m.  i*  r.  fol.  (L.S.) 

4915.  Ludwik  MisKE  Zak.  Br. 
nin.  Anioł  /,  powołania  Chrystuso- 
wego S.  Mateusz  kazaniem  ogłoszo- 
ny w  Kaliszu  w  Dr.  S.  J.1722.  fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

4916.  Floryan  Siewierski  Zak. 
Kazn.  Przewodnik  doskonały  Jacek 
S.  z  ambony  pokazany,  w  Warsza- 
wie w  Dr.  Śch.  Piai.'l722.   fol. 

(Sienk.   1.,  c.) 

4917.  Seweryn  Bieliński  S.  J. 
Solenna  do  serc  ludzkich  iiitrodu- 
kcya     B.    Andrzeja    de    Coinitlbus 


422 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


z  Ambony  perswadowana,   w  Po- 
znaniu w  Druk.  S.  J.  1724.  fol. 
(L.S.) 

4918.  Dominik  Bze^onsKi  Hc- 
forrnat.'  Pogonczyk  Antoni  S.  z  am- 
bony pokazany-  Tborunii  1723.  fol. 

(L.S.) 

4919.  Marcelli  Dzie włłski  Fran- 
ciszkan.  .Hamulec  gniewu  bożego 
N.  P.  Marva.  w  Krak.  w  Dr.  Fr. 
Cezarego  l'723.  fol.     (L.S.) 

4920.  Marcelli  Dziewulski.  Stróż 
owczarni  Chrystusowcy  Dominik 
S.  TV  Krakowie,  w  Druk.  Jak. 
Matyaszkiewicza.   1723.    fol. 

4921.  Stanisław  Gałęski  Spo- 
wiednik Konwentu  Kalisfe.  Zak.  S. 
Klary.  Kazanie  o  N.  Maryi  P.  w  Ka- 
liszu w  Dr.  S.J.  1723.  fol.  (L.S.) 

4922.  Jan  od  S.  Jozefa  S.  P.  Ła- 
skawa od  Tronu  Kieba  y  Ziemie  Au- 
gusty Deklaracya  z  Ambony  War- 
szayyskiey  publikowana,  ^v  War- 
szay\ie  w  Dr.  Sch.   Piar.  1723.  fol. 

4923.  Poknta  S.  Maryi  Magdale- 
ny kazaniami  przez  całą  iey —  okta- 
wę od  X.  Stefana  PomSskiego-S.  J. 
wysłayyiona.  w  Poznaniu  w  Druk. 
Koli.  S.  J.  R.  P.  1723.  fol.  93  str. 

4924.  Floryan  BuYDECKi.  Chwa- 
ła Nayśw.  Grobu  Chrystusa,  Kaza- 
nie. ^\  KrakoAyie  u  J.  Matyaszkie- 
wicza 1724.   fol-     (L.S.) 

4925.  Florian  Buydecki.  Chyya- 
ła  Nayśw.  Grobu  Chrystusa.  Kaza- 
nie, w  Krakowie  w  Druk.  Jak.  Ma- 
tyaszkieyyicza.    1725.  fol. 

(Sienk.   Dod.    Jo  Bent.; 

4926.  Floryan  BLvnECKi.  Łaska 
z  Nieba  zstt^pniąca  przy  Niebo  wzię- 
ciu Panny  Maryi  Kazanie,  w  Krak. 
u  J.  Matyaszkiewicza.    1724.   fol. 

(L.  S.—  Blbl.  Ossol.) 

4927.  Alcx.  DoMAuADZRi  Kustosz 
Katedralny  Kamieniecki.  Rekom- 
pcnsa  Sprawiedliwości  Koronney 
Serce  Jezusowe.  Kaz.  b.  m.  1724. 
fol.     (Ł.S.j 

4928.  Marcelli  Dziewulski  Fran- 
ciszkan.  Sukienka^  to  jestSzkaplerz 
Sty ,  Kazaniem  rcjłrezentowany. 
w  Krak.  w  dr.  Jak.  Matyaszkiewi- 
cza. 1724.  fol.     (Ł.S.) 


4929.  Grzegorz  Giżycki.  Kaza- 
nie na  S.  Aittoui.  w  Warszawie 
1724.  4.      (Nieś.) 

4930.  Jan  Tom.  Józefowicz.  A- 
doracya  Jezusa  i  Maryey  w  dzień 
narodzenia  oney.  we  Lwowie, 
yy  Dr.  Brackicy  S.  Ti'oycY.  1724. 
fol.       (L.S.)    * 

4931.  Józef  MaSkowski  Kanonik 
Pułtuski.  Dom  złoty  fortuny  i  po- 
ciech Kazanie.  w  Warszayyie. 
w  Druk.  Sch.  Piar.  1724.   fol. 

(Sienk.    Uod.   do  Bent.) 

4932. Ludwik  MisKEŻak.  Br.  Mn. 
Wzór  doskonałego  przełożonego 
kazaniem  adumbrowany.  yv  Kali- 
szu \v  Dr.  S.J.  1724.  fol. 

(Sienk.  r.   c.^i 

4933.  Nowe  lato  z  pryncy palnym 
dniem  Imienia  Jezusowego  dni 
święte  y  świetne  niaiące  przy  pry- 
micyonalney  powlore  ofierze  W.  J. 
X.  Piotra  na  Lubnie  Połubiiiskiego 
Prałata  y  Proboszcza  Katedr.  Wi- 
leńskiego fcrolkiem  ogłoszone  ka- 
zaniem w  kościele  Katedr.  Wileń- 
skim od  X.  Jerzego  Barszcza  S.J. 
R.  1725.  yy  Druk.  Akad.  Wileu- 
skiey.  4. 

4934.  Kazanie  przy  konkluzyi  o- 
klawy  solenuey  WnieboAvziccia 
Matki  Boskiey  ^\  kościele  Archika- 
tedral.  Metropollt.  Lwowskim  — 
przez  X.  Jendrzeia  Barszcze  w  :>rie- 
GO  S.  Th.  Magistra  y  Regenta  Zak. 
Karmelitańskiego  Dawney  Obsw*w. 
Prow.  Ruskiey.  R.  P.  1725  d.  22 
Sierpnia  y\e  Lwowie  yv  Druk.  Bra- 
ckiey  SSS.  Troycy.  fol. 

Przypis.  Hieronimowi  Jałowickiemu  Bi- 
skupowi l^cllcńskieniu  i  t.  d. 

4935.  Marcelli  Dziewulski Fran- 
ciszkan.  Syn  przyrastający  yv  cno- 
tę Józef  Sty  Kazaniem  pokazany. 
yv  Krak.  yv  dr.  Jak.  Matyaszkiewi- 
cza. 1725.  fol.     (L.  S.)  " 

4936.  Dusza  cały  świat  infomiu- 
iąca  V  reformuit-jca  Ignacy  S.  Fun- 
dato/Zak.  S.J.  J.  W.  JP.  Eleono- 
rze z  Rzewuskich  —  Krasickiey  — 
Kasztelanowey  Chełmskiey"  szczę- 
śliyyości  wszystkie  ogłaszaiąca  przez 
W.  X.    Kaictuna   Kija>kowskiego 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


423 


Dominikana  S.  Tcol.  Łclitora  na  ten 
czas —  Filoz.  Professora —  R.  P. 
5iDCCxxv.  d.  31  J.ipca.  w  Lublinie 
yv  Druk.  Kołl.  S.J.   fol. 

4937.  Józef  Ant.  ŁoDziSsKiFran- 
ciszitan.  JNowy  człowiek  S.  Fran- 
ciszek kazaniem  0}>foszonv.  w  Ka- 
liszn  w  Dr.  S.  J.  1725.  fol. 

(SieuŁ.  Dod,  do  Bent  ) 

,  4938.  Jnnoc.  Pokokski    Zak.  S. 

Pa>Tła  Pier.  Pnsicl.  Wzór  doskona- 

Jości  S.  Paweł  pierwszy  Pustelnik. 

w  Warsz.  w  Dr.  ScLol.  P.  1725.  8. 

(Sienk.   1.  c.) 
4939.Luilwik  Sękowski  Kaznodz. 
fiubelski.  Rada  Boska  albo  Kazanie 
Quadragezvnialnc.     w   Warszawie 
w  Dr.  S.  J.*  1725.  4. 

(Sienk.  1.  c.) 

4940.  Mikołay  Gcrald  Wiżycki 
Arcbid.  Kraków. Konstantyn  Wiel- 
ki     S.  Slanislaw    kazaniem   o- 

jjłoszony.  w  Kraków  ie  w  Druk.  Jak. 
Matyaszkiewicza  1725.  fol. 

(Sienk.   1.   c.) 

4941.  Floryan  Błydkcki.  Kaza- 
nie na  uroczystość  B.  Wincentego 
Kadłubka,  w  Krakowie  u  J.  Maty- 
aszkiewicza 1726.  fol.  (L.S.) 

4942.  Marcelli  Dziewulski  Fran- 
ciszkan.  Koncept  nujdrości  INiepo- 
kalane  Poczęcie  N.  31aryi  Kazaniem 
reprezentowane,  w  Krak.  w  dr. 
Jakuba  Matyaszkiewicza.  1726.  fol. 

(L.S.) 

4943.  Adrian  Seiiiewicz  Minory- 
ta. Xicźyc  mistyczny,  Anna  y  Jó- 
zef Sty.     we  Lwowie  w  Dr.  S.  J. 

1726.  fol.  (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

4944.  Mikołay  DoiNuoff.  Straż 
czuła  Królestwu  Polskienui  w  Sta' 
iiisławie  Kostce  y  Aloizym  Gonza- 
dze  od  Boga  opatrzona,  w  Krako- 
wie w  Druk.  Jakuba  Matyaszkiewi- 
cza.  1727.  fol.     (L.S.)  * 

4945.  Antoni  Mikołay  Kazaino- 
■wski  -w  Akad.  Pozn.  Poetyki  i  Ma- 
temat.  Professor  Kawaler  złotego 
runa  S.  Jan  Chrzciciel  Kazaniem  o- 
gloszony.    w  Pozn.    w  Dr.   Akad. 

1727.  fol.  (Sienk.   Dod.  <lo  Bent.) 

4946.  Paulus  Jesu  Christl  Apo- 
stolns —    duplici    concionc   coraui 


Neo  Erangclicis  pcrorans  inducitnr 
per  V.  Godcft*.  Hamnenberg  S.  J. 
Calissii     typls     Coli.   S.    J.   A.  D. 

1727.  8. 

Przypis,  .łanowi  Gałczyńskiemu  Kano- 
nikowi (irnieźn. 

4947.  Wawrzyniec  Świnarski 
Kanonik  Poznański.  Tęcza  Koron- 
na.... Kazanie.   1727.   b.  m.  ir. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

4948.  Idzi  od  S.  Jozefa  Schol. 
Piar.  (Madeyski).  Kazanie  na  S. 
Franciszka,  w  Warszawie  w  Dr. 
S.P.  1728.  fol.     (L.S.) 

4949.  Fortunat  Losiewski.  S.  Sta- 
nisław Kostka,  w  Warszawie  1728. 

fol.  (Itat.  Elek.   Sask.) 

4950.  Józef  Ignacy  Narzymski 
Arcliidiakon  Katedry  Kujawsk.  Po- 
czątek polskiego  sczęścia  bez  koń- 
ca. ^Kazanie,   w  Warsz.  w  dr.  S.J. 

1728.  fol.  (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

4951.  Sebast.  Ubermanowicz  S. 
J.  Pasterska  Woyciecba  S.  funkcya 
kazanieui  ogłoszona,  w  Poznaniu 
w  Dr.  S.J.  1728.  fol. 

(Sienk.  1.  c) 

4952.  Rada  zdrowa  Błogosławio- 
ny Jozafat.  Przez  X.  Jozafata  Hoff- 
MAyx  Dominikana.  av  Supraślu  1729. 
fol.   6^r  ark.     (L.S.) 

4953.  Jan  Kanty  a  Beatą  V.M. 
de  Monte  Carnielo,  Kaznodzieia 
Warszawski.  Światło,  świat,  cia- 
ło y  piekło  gaszą  S.  Stanisław  Ko- 
stka i  S.  Aloyzy  Gonzaga.  Kaz. 
w  Warsz.  w  Dr.  S.  J.  1729.  fol. 

(L.S.) 
4954.  Józef  Ignacy  KociEiSsKi  Kan. 
Przemyski  i  Kamieniecki.    Exalta- 
cya  Krzyża  Jczusowogo  kazaniem 
ogłoszona  6.'m.    1729.  f'.>l. 

4955.  Józef  KocieSski.  Kanonik 
Przemyslskl.  Jasne  niebo  w  B.Łu- 
cyi  Zakonu  S.  Dominika  nowo  be- 
atyfikowaney  upatrzone,  w  Lubli- 
nie 1729.  fol.      (Nics.) 

Sobolewski  toz  samo  wymienia  l>ez  miej- 
sea  druku.  fol. 

4956.  Hiacynt  Miijszkowski  S.J. 
Cbwala  SS-  Bencłlykla  y  Bernarda 
kazaniem  ogłoszona,  w  Krak.  w  dr. 


424 


TEOLOG  JA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


Jak.    MatyaszkieTylcza    1729.     fol. 
(Sienk.  Dod.   do  Bent.) 

4957.  Kazanie  na  dzień  S.  Igna- 
cego de  Loiola  —  W.  J.  P.  Krzy- 
sztof. Kazimierz.  Wołlowiczowi 
Podkomorz.  Wolew.  Mińskiego  Ro- 
dzonemu Bratu  s^TCmu  y  Dobr.'o^ 
fiarowane  miane  w  kościele  Nowi- 
eyatu  Wileńskiego  p.  Wieleb.  X. 
Wincent.  Piotra  WołłowiczaS.  J. 
w  Wilnie  w  Druk.  Akad.  S.  J.  R. 
1729.  4. 

4958.  Konkluzya  bez  dokończe- 
nia. Powitanie  bez  pożegnania,  E» 
xborlacya  do  nieustaiącego  ku  Ma- 
tce Boźey  nabożeństwa  przy  doro- 
ezney  uroczystości  Zwiastowania 
teyże  Przeczystey  Panny  na  osta- 
tniey  wieczorney  konkluzyi  po  so- 
lenney  Processyi  sziacbetney  Kon- 

Jregacyi  w  Colleg.  Lwowskim  od 
cdnego  teyże  Societ.  Jesu  Kapła- 
na miana  25  Marca  1729.  4. 

Przypis.  Michał.  Ledochowskiemu  Pod- 
stolicowi  Wołyń.  (Subdapiferidae). 

4959  .  Processya  bez  przestanku 
y  stat\i  albo  diskurs  krotki  o  nigdy 
nieustaiących  Matki  Bożey  w  usłu- 
dze ludzkiey  zabiegach  przy  doro- 
czney  uroczystości  Nawiedzenia  El- 
żbiety S.  od  teyże  Przeczystey  Pan- 
uy  po  kościelney  processyi  w  Ko- 
ściele Lwowskim  Soc.  Jezu  od  ie- 
duego  Soc.  Jezu  Kapłana  prowa- 
dzony 20  Julii  1729.  4. 

Przypis.  Magistratowi  Lwowskiemu  i 
Wójtowi  Karol,  de  Schmeling. 

4960.  Słodycz  Bernarda  S.  z  Ka- 
tedry Kaznodzieyskiey  do  gustu  po- 
dana, w  Poznaniu  w  Dr.  S.  J.  1730. 
fol.  (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

4961.  Tomasz  Kijewski  Zak, 
Kazn.  Kazanie  o  Nawiedzeniu  N. 
Maryi  Panny  w  Łucku.  1730. 

(Cliodyk.  deReb.  Gest.  Ord.  Praed.  p.  340). 

4962.  Józef  Ignacy  Kocieiński. 
Złote  Bramy  Lateraneńskich  indul- 
gencyi  otworzone,  we  Lwowie 
w  Druk.  S.  J.  1732.  fol.  (L.S.) 

4963.  Fortun.  ŁosiEWSKi  Franci- 
szkan.  Laska  y  pieczęć  nadworna 
Niebieska,  a  raczey  Kazanie  na  SS. 
Jana  Krzcicicla  i  Jana  Nepomuce- 


na, w  Krak.  w  dr.  Jakuba  Matyasz- 
kiewicza.  1732.  fol, 

(Sienk.  Dod.  do  Bent,) 

4964.  Hieronym  WęgliKski  Do- 
minikan. Exaltacya  przy  drzewie 
Krzyża  Jezusowego  fortuna.  Ka- 
zanie, w  Lublinie  w  Dr.  S.  J.1732. 
fol.  (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

4965.  Sprawa  nowa  prawuiącego 
się  człowieka —  w  ktorey  Bog  Sę- 
dzia Patronem  w  kazaniu  w  dzień 
Troycy  Nayśw.  przy  powitaniu 
JJWW.  Sędziów  kapturowycli 
z  ambony  Collegium  Piotrkowskie- 
go Scbol.  Flar.  wyprowadzona.  Ro- 
ku 1733.  w  Druk.  Jasney  Góry  Czę- 
stochow, fol. 

Przypis.  X.  Władysławowi  Rychłowskic- 
mn  Kanonikowi  Gniezn,  i  t.  d.  gdzie  pod- 
pis: X.  Jan  od  S.  Jozeea  Kaznodżieia  Piotr- 
kowski. 

4966.  Floryan  Buydecki.  Kaza- 
nie na  uroczystość  S.  Stanisława 
Kostki,  w  Kaliszu  w  Druk.  S.  J. 
1734.  fbl.     (L.S.} 

4967.  Wielki  Pałryarcha  Bene- 
dykt S^.  we  dwóch  kazaniach  wy- 
ćliwalony  przez  X.  Franciszka  Ko- 
czorowskiego Soc.  Jesu  Theologa. 
w  Sandomierzu  1734.  fol.    8  ark. 

(L.S.) 

4968.  Marcelli  Dziewulski Fran^ 
ciszkan  Kapłan  Wielki  Norbert  S. 
kazaniem  inaugurowany,  w  Pozna- 
niu w  Druk.  Akad.  1735.  fol.  (L.S.) 

4969.  Koncept  nad  konceptami 
a  w  łacińskich  terminach  singularis 
diyinae  sapientiae  partus  Niepoka- 
lane Poczęcie  Matki  Boskiey  pane- 
girycznym  kazaniem  przy  konklu* 
zicy  solenney  oktawy  tegoż  Fcstu 
w  Archikatedrze  Metropol.  Lwo- 
wskiey  pokazany  przez  X.  Andrze- 
ia  Barszczewskiego  S.  Theol.  Ma- 
gistra y  Doktora,  Exprowiucyała  y 
Przeora  na  ten  czas  Lwowskiego 
Karmelit.  R.  P.  1736.  d.  15  Gru- 
dnia we  Lwowie  w  Druk.  Rrackiey 
S.  Troycy.   fol. 

4970.  Chwała  Boska  od  S.  Igna- 
cego y  Towarzystwa  Jezusowego 
y  na  krok  nieodsti^piona  kazaniom 
na  uroczystość  S,  Ignacego  Funda- 


TEOLOGJA,  mSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


425 


torą  Soc.  Jesu  wysławiona  w  ko- 
ściele Lubelskim  tegoż  Zakonu 
przez  X.  MikołaiaDoNHOFFA  Kano- 
nika Kraków.  Proboszcza  Kollegia- 
ty  Sandomir.  y  Międzyrzeckiego 
Deputata  Trybun,  Kor.  R.  1736. 
w  Lublinie  w  Druk.  Colł.  S.  J.  foł. 
Ji  ark.  i  arkusz  na  przodzie. 

Przypis.  Xiąz.  Alcxandrowl  Augustowi 
Czartorysliiemu  Wojewodzie  i  Generałowi 
Ziem  Ruskich 

4971.  EuGENi  Ol)  S.  Mateusza 
Karmelita  Bosy.  Protekcia  od  Tro- 
nu łaski  Anny  Swiętey  Kazanie. 
w  Krakowie  w  Druk.  Akad.  1736. 
fol.  7\ark.       (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

4972.  Powtórna  Męka  Chrystusa 
Jezusa  w  Nayśw.  Sakramencie  it.d. 
kazaniem  w  r.  1729  reprezentowa- 
na. Przez  X.  Fortunata  ŁosiEWgKiE- 
GO  Franciszkana,  powtórnie  w  Kra- 
kowie do  druku  podana,  w  Druk 
Jakuba  Matyaszkiewicza  1736.  A. 
104  str. 

Kazań  szes'c.  Dedyls.  JO.  Xięznie  J.P. 
Helenie  na  Olesiencu  y  Korcu  z  Czarto- 
ryskich Myszkowskiey,  Margrab.  Pińczów. 
Kasztel.  Sandomir.  Pierwsza  edycja  wy- 
szła w  Warszawie.     (L.  S.) 

4973.  Wawrz.  Świnarski.  Ka- 
zanie w  Warszawie  w  Dr.  S.  J. 
1736.    fol.  (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

4974.  Eugeniusz  OD  S.  Mateusza 
Karmelita.  Łaska  Anny  Swiętey 
światu  Polskiemu  ogłoszona,  w  Kra- 
kowie w  Druk.  Akad.  1737.  fol. 

4975.  Jacek  Święty  w  Polscze... 
Kazaniem  panegirycznym....  w  Ko- 
ściele Lubelskim  ^W.  00.  Do- 
minikanów ogłoszony  R.  1736  d.  l6 
Sierpnia — od  Jozefa  Ignacego  z  Bi- 
berszteynow  Rogale  Kocieńskiego, 
Kan.  Kat.  Przemys.  i  Kamienice, 
etc.  w  Lublinie  w  Dr.  S.  J.  1737. 
fol.   5  ark.  i  5  kart. 

Dedyk.  do  Xiąźąt  Alexandra  Augusta  i 
Zofii  Czartorysidch. 

4976.  Józef  Rekłewski  Franci- 
szkan.  Pewna  zasłona  gniewu  Bo- 
skiego ,  Szkaplerz  N.  P.  M.  Kaza- 
nie, w  Krak.  w  Druk.  Akad.  1737. 
fol.  (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

'    4977;    Adrian  Srrjewicz  Mino- 
ToM  II. 


ryta  Obserwant.  Sczęśliwy  Ingress 
do  górney  Empireaty  Nieba  y  zie- 
mi Królowey.  we  Lwowie,  w  dr. 
S.J.    1737.   fol.  (Sienk.  1.  c.) 

4978.  Arcy  Dobra  Inwencya  o- 
wiećzek  zgubionycb —  abo  Kaza- 
nie przy  solenncy  Oktawie  i  kon- 
kluzyi  uroczystey  inwencyi  Rell- 
kwiy —  Grzegorza  S. —  miane  — 
przez  X.  SeriewiczA  Minor.  Obser. 
R.  1737  d.  25  Września  we  Lwo- 
wie w  Druk.  CoU.  S.  J.  fol. 

4979.  Jan  Franciszek  od  S.  Jo- 
zefa Schol.  Piar.  Opieka  S.  Micba- 
la  w  kazaniu  wypróbowana,  w  Kra- 
kowie w  Druk.  Akad.  1738.  fol. 

(L.S.) 

4980.  Słonce  Aquinatyczne  To- 
masz S.  Doktor  Anielski  —  w  pią- 
ciu  kazaniach  przez  X.  Franciszka 
Koczorowskiego  S.  J.  Theologa — 
wKościele  Poznańskim  WW.  00. 
Dominikanów  pokazane,  w  Kaliszu 
w  Druk.  Coli.  S.J.  R.  P.  1738.  4. 
138  str.  oprócz  3  kart  na  przo- 
dzie. 

4981.  Stan.  Ncpom.  SienieKski. 
Vice  Bog  ludu  Chrystusowego  Piotr 
Swiętv.  w  Warszawie  1738.  fol. 

(Kat.   Elek.  Sask.) 

4982.  Skarbów  y  łask  Boskich 
Plenipotent —  B.  Jan  z  Dukli  przy 
uroczystym  feście  swoim* —  przez 
J.  W.  JM.  X.  Mifcołaia  Wvżvckie- 
Go  Arcybisk.  Lwowskiego — repre- 
zentowany —  do  druku  podany 
przez  X.  Adryana  Seriewicza  R. 
1738  d.  30  Lipca.  wLwowie  wDruk. 
CoU.  S.  J.  fol. 

4983.  Mansweta  Grabowskiego. 
Kampameut  zbroyney  Marsa  ręki. 
w  Toruniu.  1739.  4. 

4984.  Jacek  Majewski  Domini- 
kan. Kamień  polski  nadziei  funda- 
ment,  S.  Jacek  Odrowąż  w  kaza- 
niu wystawiony,  w  Sandomierzu. 
wDr.lS.J.1740.  fol. 

(Sienk.  Dod.   do  Bent.) 

4985.  Hieronym  Gruszecki Fran- 
ciszkan.  Człowiek  jak  złoto,  S.  E- 
ligi  ,  Kaznodzieyskim  dyskursem 
wypróbowany,  w  Krak.  w  Dr.  Mich. 
Dyaszewskiego  1740.  fol.  (L.S.) 

54 


426 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


4986.  Franciszek  od  S.  Jozefa 
Schol.  Piai'.  Propozycye  od  JNay- 
^yyźszego  Króla  Ukrzyżowanego  do 
Korony  serc  ludzkich.  R.  1740.  4. 
6'a  str.   oprócz  dedyk.    (L.  S  ) 

4987.  Sylwester  Jasieński  Frau- 
ciszkan.  Prędkie  sczęścic  choć  pod 
gorę.  Kazanie  w  dzień  Nawieibe- 
nia  P.  Marii.  1741.  w  Kaliszu  w  dr. 
S.  J.    fol.  (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

4988.  Kazanie  o  niepokalanym 
Poczęciu  Przenayśw.  Maryi  Panny 
Matki  Boskiey  w  kościele  Toma- 
szowskim u  WW.  00.  Trynita- 
rzow  na  Plasku  przez  X.  Probo- 
szcza tamteyszego  Farnego  Toma- 
szowskiego grzesznika  przed  Bo- 
giem naywiększego  iniane, —  wy- 
drukowane R.  P.  1741  dnia  23 Sty- 
cznia, we  Lwowie  w  Druk.  Pawia 
Golcze wskiego.  fol.   5  ark. 

Na  odwrocie  karty  tytułowey  obrazek 
N".  Panny,  gładkiego  sztychu  J.  Labin^jera 
we  Lwowie. 

4989.  Jacek  Maiewski  Domini- 
kan. Primicye  pierwiastko  weysczę- 
ścia  i  błogosławieństwa  ofiary  Ka- 
zaniem promulgowane.  1741. w  San- 
demierzu   w  Dr.  S.  J.  fol. 

4990.  Jędrzey  Barszczewski 
Przeor  Lwów.  Karmelita.  Koncept 
pod  konceptem  Niepokalane  Poczę- 
cie Matki  Boskicy  kazaniem  poka- 
zane, w  Lwowie  w  Dr.  Brackiey  S. 
Troycy.    fol.     (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

4991.  Glos  Fortuny  Polskiey  i  f.d. 
Kazanie  na  cześć  S.Stanisława  Ko- 
stki przez  X.  Marcina  Kołowsrie- 
GO  Frunciszkana.  w  Krakowie  w  Dr. 
Jana  Domańskiego,  fol.  5±  ark. 

(Ban,  H.   Dr.  Kr.  p.  474). 

4992.  Wacław  KoN.iRSKi.  Zaślu- 
biny  Józefa  S.  z  N.  M.  P.  kaza- 
niem ogłoszone,  w  Pozn.  w  dr. 
S.J.  1742.  fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

4993.  Festum  Ecce  albo  fest  Be- 
nedykta S.  Kazanie  miane  w  ko- 
ściele XX.  Benedyktynów  Nieswi- 
skicli —  przez  X.  Michała  Paszkie- 
wicza Bernardyna ,  S.  Theol.  Le- 
ktora Jubilata,  Dillinitora — Prow. 
Litew.    Kustosza—    R.   P.   1742. 


w  Wilnie  w  Druk.  Akad.  S.J.  fol. 

4994.  Mi\i.  niezrównaney  godno- 
ści—  S.  Jozef  Wyznawca  na  Kra- 
kowskim Scrafipzney  Teressy  Kar- 
melu—  gościnnym  panegirykiem — 
wysłuwiony  przez  X.  Henryka  Rus- 
SYANA  S.  Theol.  Prezentata,  Zak. 
Kaznodz.  Prow.  Riiskiey — Teologa 
przy  boku  JW.  JP.  Hetmana  W. 
Kor.  Roku  — 1742  d.  19  Marca 
w  Krakowie  w  Druk.  M.  Dyasze- 
wskiego.  fol. 

4995.  Concio  Rever.  P.  Werer 
Soc.  Jesu  Coiicionatoris  Regis  Po- 
łoniae  ex  Germanico  in  Latinuin 
ex  Latino  Polonicum  idioma  expo- 
sita  A.  D.  1743  die23  Jauuarii.Ty- 
pis  Mouast.  Basllianorum.    fol. 

4996.  Jan  OD  S-  Jozefa  Scb.  Piar. 
Zapłata  nicpoięta  S.  Małgorzacie 
oddana  kazaniem  w  Kraków,  w  Dr. 
Mich.  Dyaszewsfciego  1744.  fol. 

(L.S.) 

4997.  Jan  Józef  Sarnowski.  Ko- 
rona niepokalane[>^o  Poczęcia  N.  P. 
M.  prezentowana.  Kazanie  w  Pozn. 
w  Dr.  Akad.  1744.  fol. 

4998. Gość  domowy  S.Stanisław 
Kostka  w  progach  JW.  Jchm.  PP. 
Błaźeia  y  Maryi  GrafTow  Krasiń- 
skich Przasnyckieh  etc.  StarostovT 
przywitany  przez  Kazania  przy  in- 
trodukcji Relikwii  Jego  doDziedzi- 
cznego  Rostkowa  miane.  R.  P. 
1744.  w  Warszawie  w  Druk.  Coli. 
S.  J.  4.  72  str. 

W  Dedykacji  podpisane  Collegium  Puł- 
tuskie S.  J. 

4999.  Kapitalista  w  ekonomii  nie- 
bieskiey  albo  gospodarz  główny 
plenną  cnot  y  zasługa  kresceucyą  na 
głowę  zbieraiący  Jan  Kanty  błogo- 
sławiony .przy  anuiwcrsalnym  tego 
błogosławionego  polskiey  korony  y 
W. X. Litew.  Patrona, Przesławney 
Akademii  KrakowskieyDoktora  nie- 
{fdyś  y  Professora  Feście,  z  nay- 
niźszą  głów  chrześciańskicb  inkli- 
nacyą ,  w  katedralnym  kościołów 
wszystklcli  Froncie  prześwietney 
Poznańskiey  Bazylice  udarowany  i 
tamże   przy  prezenlacyi  kapitular- 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


427 


nego  pierwszych  Kościoła  Boźoffo 
głów  kongressu,  alicyą  kazuoilziej- 
sfcą  pokazany  przez  Xicdza  Piołi-a 
Skoczykskiego  zakonu  Braci  inniey- 
szycli  S.  O.  Franciszka  ściśleyszey 
obserwancyi  reformata  ordjnaryu- 
sza  (na  ten  czas)  katedralneg^o  Po- 
znańskiego na, poważną  rekwizy- 
cyą  za  konsensem  zwierzcliności  do 
druku  podany  roku  które^^o  ubo- 
stwioney  mądrości  głowa  Clirystus 
zbawienną  światu  obmyślił  ekono- 
mią 1745  dnia  24  Października. 
w  Poznaniu  w  Drukarni  akademi- 
ckiey.  fol.  31^  ark.  oprócz  dedy- 
kacji. 

W  przyplslsacli  jest  wywód  liistoryczny 
o  Akademii  KrakoAvsłiiej,  małej  warlosci. 
(B.) 
5000  a)  Wielki  Luminarz  Bene- 
dykt S.  i  t.  d.  Benedyktowi  Ty- 
zenhauzowi  Sądowemu  Wiłkoniir. 
Pieniaii.  Kupiskiemu  etc.  Staroście 
dedykowany  od  wiecznie  obligowa- 
nego Pańskiemu  Imieniowi  Kon- 
wentu Wileńskiego  Panien  Benedy- 
ktynek R.  MDCCXLV  w  Wilnie, 
w  Druk.  Akad.  S.  J.4.  6  ark. 

Kazanie  na  dzień  S.  Benedykta.  Autor 
X.  Stanisław  Kmita  S.  J.  Akad.  Wił.  Prof. 

b)  Kazanie  na  dzień  S.  Benedy- 
kta—  do  druku  podane  od  autora 
X.  Stanisława  Kmity  Soc.  Jezu.  S. 
Teol.  Doktora  y  aktualnego  w  A- 
kademii  Wileńskiey  S.  J.  teyźeTe- 
olofi^ii  Professora.  R.  P.  1745.  w 
Wilnie  w  Druk.  Akad.  S.  J.  4. 

5001.  Prezent  kaznodzieyski 
z  skarbu  ubogiego  Franciszka  do- 
Iłyty  a  przy  doroczney  festynie  S. 
Cudotwórcy  Antoniego  Navprze- 
wieleb.  JX.  Antoniemu  Wacławo- 
wi Dobrzańskiemu  Wikaremu  Ge- 
neralnemu ProwincyiPolsko-Bene- 
dyktyńskiey —  na  wiązanie  offiaro- 
wany  przez  X.  Antoniego  Lipiewi- 
czAŹak.  S.  Franciszka  Braci  Mniey- 
,  sżycb  Obserwantów  Prowincyi3Ia- 
lo-Polskiey—  R.  P.  1745  d.,  13 
Czerwca  w  Krakowie  wDruk.Mi- 
cliała  Dyaszewskiego.  fol.  9  ark. 

5002.  Klemen.s  Chodykiewicz 
Zak.    Kazn.   MouarcLini  Nieba    t 


Zienii.  Kazanie  we  Lwowie  w  Dr. 
S.J,.  1746.  fol.  (L.S) 

5003.  Kostka  nayosobłiwsza  ca- 
łey  Polski  Kor|)us  mocny  y  nieprzc- 
łamany —  S.Stanisław  Kostka  ka- 
zaniem panegirycznym  na  fest  iego 
niianym  —  okazana —  przez X.  We- 
nantego  Tyszkowskiego  Zak.S.F. 
R.  1746.  w  Druk.  S.  J.  Colł.  Leop. 
fol. 

Przypis.  Adam.  i  Ewie  z  Puzynów  Mro- 
zowickim  Stęgwilsłiim  Starostom. 

5004.  Maryan  od  S.  Stanisława 
Zak.  S.Troy.  od  Wykup.  Niewoln. 
Rok  odkupienia  kazaniem  uremon- 
strowany.  we  Lwowie  w  Dr.  Bra- 
ckiey  S.  Troycy.  1747.  4. 

(Sienk.  Dod.  doBent.) 
Nazywał  się  Sikorski,   Zob.  Aneedota  Ja- 
])łonoviana  str.  przedostał. 

5005.  Godny  Polak  y  Święty  Je- 
zuita Pan  z  Panów  Stanisław  Ko- 
stka—  wskazaniu  na  swoie  święto 
w  Koąciele  W  W.  XX.  Jezuitów 
Piotrkowskim  R.  1747  ogłoszony 
przez  X.  J.  Reinalda  Scliol.  Piar. ' 
Kaznodzieię —  w  Lublinie  w  Druk.. 
Coli.  S.  J.   fol. 

Przypis.  Jan.  Cieszkowskiemu  Kaszte- 
łan.  Liwskiemu,  i  Jan.  Nowosielskiemu 
StarQs'cie  Łukowskiemu. 

5006.  Konsl.  AwEDYic.  Nagroda 
długo  umarlwionycli  wieków.  wKa- 
liszn.   w  Dr.  S.J*.  1747.  fol. 

(Sienk.   Dod.  do  Bent.) 

5007.  Godny  Patron,  Sprawie- 
dliwy Sędzia  y  przytym  dobry  słu- 
ga boski  S.  Iwo  przez  X.  Jozefa 
Reinalda  Scbol.  Piar.  wDruk.Ja- 
sney  Góry  Częslocbow.  r.  1747.  fol» 
5  ark.     (L.S.) 

5008.  Antoni  Nepomucen  Bo- 
lARSKi.  Dzień  S.  Piotra  i  Pawła 
Kazanie,  w  Poznaniu  w  Dr.  Akad. 
1747.    foł.  (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

5009.  Kopia  staroźytnycb  orygi- 
nałów w  S.  Antonim  Padewskim 
wyraźna  i  t.d.  przez  X.  Hieronima 
Gruszeckiego,  w  Poznaniu  1747.  4. 

,    (Kat.   Friedl.) 

5010.  Konst.  AwEDYK.  Mądrość 
każdego  etc.  Kazanie,  w  Kaliszu 
>v  dr.  S.J.  1748.  fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 


jm 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


5011.  Józef  Gro«hmalicki.  Trzy 
Róże  —  Kazanie  w  Krakowie  w  Dr. 
Mich.  Józ.  Ant.  Dyaszewskiego. 
1748.    fol.  (Sienk.  1.   c.) 

5012.  Powrót  tryumfalny  rodo- 
witego Poiaka  S.  Stanisława  Ko- 
stki Wielkiego  Patrona  Korony 
Polskiey  y  W.X.  Lit.  nakorrekłu- 
rę  zcpsowanych  obyczaiow  Pol- 
skich z  Rzymu  do  Polski  kazno- 
dzieyskim  duchem  przez  W.  J.X. 
Michała  Kuogułeckiego  Kanonika 
Katedr.  Chełmskiego — na  doroczną 
namienionego  Świętego  uroczystość 
w  kościele  Collec.  Lubelskiego 
WW.  XX.  Jezuitów  d.  17  Listo, 
pada  wypróbowany  Roku  1748  wy- 
drukowany yf  Lublinie  w  Druk. 
Coli.  S.  J.  fol. 

Przypis.  Micbał.  z  Grotkowa  Łosiowi 
Kasztelan.  Kamieniecliieniu  i  t.  d. 

5013.  Antoni  LipiEWicz  Bernar- 
dyn. Korona  z  pochwał  Świętych 
dwóch  Cudotwórców  uwita.  1748. 
w  Krakowie  w  Dr.  Mich.  Dyasze- 
wskiego.  fol.  (L.  S.) 

5014.  Nowalia  świata  w  nowcy 
prerogatywy  autorze  Błog.  Jozefie 
Kalasancyuszu  Fundatorze  Sacrat. 
Religionis  Cłericorum  Regular. 
Pauperum  Matris  Dei  Scholarum 
Piarum  wynaleziona  i  t.  d.  przez 
X.  Cykilla  od  Poślubienia  Nayśw. 
Maryi  Panny  Karmelitę  Bosego  A- 
ktualnego  w  Collegium  Lubelskim 
S.  Theol.  Professora  na  widok  po- 
dana Roku  1749  die  6  Mai  w  Lu- 
blinie w  Druk.  Coli.  S.  J.  fol. 

Przypis.  Jack.  Jezierskiemu  Czes'niko- 
■wi  Gostyńsk. 

5015.  Patrycy  Głotkoski  Domi- 
nikan. Góra  zbawieuncy  fortuny 
kazaniem  adumbrowana.  w  Pozn. 
w  dr.  S.  J.  1749.   fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

5016.  Antonin  Jakłit^ski  Fran- 
ciszkan.  Godność  matki  z  godności 
svna-,  albo  Kazanie  na  uroczystość 
Ń.  P.  M.  w  Krak.  w  Dr.  Mich*.  Ant. 
Dyaszewskiego.   175L   fol.   (LS.) 

5017.  Antoni  Jakłiński  Franci- 
szkan.  Kleynot  N.  Marya  zaślubio- 


na Jozefowi  S.  Kazanie,  w  Krako- 
wie w  Druk.  Mich.  Ant.  Dyasze- 
wskiego.  1751.  fol.     (L.S. 

5018.  Pogoiiczyk  na  wzór  strza- 
ły do  celu  czci  Boskiey  dążący — ■ 
Woyciech  SwictyArcy-biskupGnie- 
źnieiiski  i  t.  d.  przy  dorocznym  fe- 
stu  rekursie  w  kościele  pod  swym 
tytułem  WW.  00.  Benedyktynowr 
klasztoru  Płockiego  pod  czas  dru- 
gich prymicyi  J.  >¥.  J.  X.  Walen- 
tego Michała  na  Zołtowie  Żółto- 
wskiego Opata  Płockiego  z  Kaznó- 
dzieyskiey  Ambony  —  prezentowa- 
ny— temuż  JW.  Panu —  ^rzez  — 
W.  X.  Marcina  Kucińskiego  S.  Th. 
Prezentata ,  na  ten  czas  Przeora , 
Konwentu  Płockiego  Zak.  Kazn. 
Ordynaryusza  Kat.  Płockiey  ofia- 
rowany—  R.  MDCCLi.  w  Warsza- 
wie w  Druk.  Schol.  Piar.-  fol. 

5019.  Złota  Brania  hei-oicznemi 
dziełami  Jaśnie  Oświecona  iasnemi 
cnotami  y  świętą  gorliwością  Jaśnie 
Wiełmoźney  Familii  Ogińskich  za- 
palona,—  nkoronowaney  S.  Kata- 
rzynie de  Ricciis  Trzeciego  Zako- 
nu S.  PatryarchY  Dominika —  wv- 
stawiona  —  kazaniem  y  życiem 
przez  X.  Klemensa  Chodyriewicza 
Filozofii —  Professora  Zak.  Kazn. 
Prowincyi  Ruskiey  otworzona,  we 
Lwowie  w  Druk.  Coli.  S.  J.  R.  P. 
1752.  4. 

Rycina  J.  Filipowicza  we  Lwo-wie. 

5020.  Passya  bez  compassyi  it.d. 
przez  X.  Antoniego  Chryzanta  Łap- 
czYŃSKiEGO,  Kanon.  Smoleńskiego 
Kaznodzieię  S.  Floriana  Proboszcza 
u  S.  Stefana  w  Krakowie,  w  Kolle- 
gium  S.  Anny  reinonstrowane. 
w  Krak.  w  Druk.  Jakuba  Matya- 
szkiewicza.  4.     (L,  S.) 

5021.  Doskonałość  dobroci,  to 
iest  Kazanie  pod  czas  Beatyfikacyi 
B.  Joanny  Franciszki  Fremiot  de 
Chantal  miane  przez  X.  Jana  Fran- 
ciszka od  S.  Jozefa  Włockiego  Sch. 
Piar.  w  Krak.  w  Druk.  Adama  Klei- 
na Typografa  Kraków.  1752.  fol. 

(Ban.  H.  D.  K.  P.    I-   311.) 

5022.  Jan  Frań.  od  S.  Józefa 
Włocki  Sch.  P.  Honor  Krzyża  Chry- 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


429 


stusowego  Kazaniem  ogłoszony. 
yv  Krak.  w  dr.  Mich.  Józ.  Ant.  Dy- 
aszewskiego  1752.   fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

5023.  Woyciech  Aloizy  Zabieł- 
SKi  S.  P.  Duch  sprawiedliwości, 
Kazauie  w  Warszawie  w  Dr.  S.  J. 
1752.    fol.  (Sienk.  1.  c,) 

5024.  Zasczyt  wszystkich  wie- 
ków w  Narodzoncy  Marii  kazaniem 
wysławiany,  b.  m.  1753.   8. 

5025.  Jan  Franc.  od  S.  Józefa 
Włocki  S.  P.  Objawienie  tajemnie 
Boga,  czyli  Kazanie  ua  nroczy- 
stość  serca  Jezusowego.  1754.  w 
Krak.  w  Dr.  Mich.  Ant.  Józ.  Dy- 
aszewskicgo.  fol.         (Sienk.  1.  c.) 

5026.  Wielka  bez  miary  chwała 
Wielkiego  Cudotw  orcy  S.  Antonie- 
go z  Padwy  przez  X.  Józefa  Igna- 
cego z  Biberszteynow  Rogalc  Ko- 
ciEńsKiEGO  Kanonika  Katedr.  Prze- 
myskiego w  Kazaniu  niegdyś  mia- 
nym  w  Przeworsku  u  WW.  00. 
Bernardynów  ogłoszona  teraz  zaś — 
do  druku  podana.  R.  1754.  w  Lwo- 
wie  w  Druk.  Coli.  S.  J.  fol. 

Przypis.  Aleiandr*  Siediiskicmu  Stol- 
nik.  Inflant. 

5027.  Jan  Franc.  od  S.  Józefa 
Włocki  S.  P.  Nadzieja  pewna  do- 
brego przy  narodzeniu  Bł.  Józefa 
z  Koperty  nu  z  ambony  ogłoszona. 
1755.  w  Krakowie  w  Dr.  Mich.  Ant. 
Józ.  Dyaszewskiego.  fol. 

(Zał.   Sp.  in  Syllabo.) 

5028.Andrzey  Elertowski  Prze- 
or Wągrowiecki.  Trzy  Kazania 
w,  Kcyni  niiane.  w  Pozn.  w  Dr. 
Akad.  1755.  fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

5029.  Wzrost  y  ozdoba  Bł.  z  Ko- 
pertynu  Wyznawcy  Franciszkana 
przez  X.  Kassyana  Korczyńskiego 
Franciszkana  kaznodzieyską  mową 
ogłoszona.  1755.  w  Lublinie  w  Dr. 
S.  J.  fol.  6  ark.   (L.S.) 

5030.  Jakób  Marciszowski  Kol- 
legialy  Krak.  WW.  SS.  Kantor, 
poźnicy  Kan.  Kat.  Krak. —  Kazi- 
mierz Sty  z  ambony  ogłoszony. 
W  Pozn.   w  dr.  Akad.  1756.  fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 


5031.  Mikołay  Groihałski.  Wiel- 
kie dzieło  Boga,  Magdalena  S.  ka- 
zaniem pokazana,  w  Pozn.  w  dr. 
Akad.  1757.  fol.     (L.S.) 

5032.  Mikołay  Gromalski.  Tro- 
iaki  puklerz  w  trzech  kazaniach 
wystawiony,  w  Poznaniu  w  Druk. 
Akad.  1757.  fol.  (L.S.) 

5033.  Piotr  Krajewski  Franci- 
szkan.  Chwała  nieskończona  kaza- 
niem ogłoszona,  w  Krakowie  w  Dr. 
Akad.  1757.  fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

5034.  Główny  na  sławę  Patron 
S.  Jan  Nepomucen  pod  obmyślaią- 
cą  pomnożenie  honoru  Jego  Wiel- 
możnego Pomianu  głową  wsławio- 
ny przez  iednego  kapłana  S.  J.  R. 
1757.  w  Kaliszu  w  Druk.  Coli.  S. 
J.  8.  163  str. . 

5035.  Krzysztof  Woyciecli  No- 
wiSsKi  KoUegiaty  B.  M.  P.  Kano- 
nik Poznański.  S.  Stanisław  kaza- 
niem wysławiony,  w  Krak.  w  dr. 
Scbastyana  Hebanowskiego.  1758. 
fol.        *  (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

5036.  Tomasz  Augustyn  Świąt- 
kowski. Dowód  doskonałey  taxy 
skarbu  niebieskiego  w  S.  Dorocie 
pokazany,  Kazanie,  w  P.oznuniu 
w  Dr.  Akad.  1758.  fol. 

(Sienk.  1.  c.) 

5037.  Kazanie  na  uroczystość  S. 
Barbary  w  kościele  Zasławskim 
XX.  Missyonarzów  miane  a  J.  O. 
Xicźnic  Jeymci  Barbarze  z  Duni- 
nów Sanguszkowcy  Marszałkowey 
W.  Litewskiey  w  dzień  Imienin 
Jey  na  wiązanie  przez  X.  Jana  Kan- 
tego  Boźydar  Podhorodct^skiego 
w  Akademii  Zamoyskiey  Professo- 
ra  oddane.  R.  P.  1758  dnia  4  Gru- 
dnia wDruk.  Akademii  Zamoyskiey. 
fol.  iO  kart  nieliczb. 

(A.  Słowik.  Noty) 

5038.  Patron  Stołecznego  miasta 
Rusi  Lwowa -^  S.Serwacy, Biskup 
Tungrow  i  Traiektu  etc.  z  anibouy 
ogłoszony  przez  X.  .Tana  Gaie- 
AYSKiEGO  S.  J.  Kaznodziei^  Archi- 
Katedry  Lwów.  Roku  1759  d.  13 
Maja.,  we  Lwowie  w  Druk.  S.  Ji4. 
4i  ark.  oprócz  dedyk. 


430 


TEOLOGIA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


Dcdyk.  <lo  Kwarysta  KuropatnickicjfO 
Kasztelana  Bieckiego.  (L.S.) 

5039.  Kazanie  wyslawiaiące  oso- 
bliwszą  grzeszników  obronę  i  t.  d. 
pierwszey  z  Mcczcnuiczck  IVi\'ezeu- 
niczki  S.  Tekli.  Przez  X.  Kassya- 
na  KorczySskiego  Franciszkaiia  U. , 
1759  w  Krakowie  w  Druk. Akad. 4. 
3\  ark. 

Dedyk.  .TózefowI  z  Kosarzewa  Borzęc- 
kiemu. Cześnikowi  Ziemi  Dobrzyiiskiey. 
Z  Dedykacji  tej  ,  artykuł  w  Niesieckim  o 
Boizęckicli  Pułkozlcacli  mozc  być  dopel- 
niouy.     (L.  S.) 

5040.  Ofiara  życia  i  śmierci  i  t.d. 
B.  Salomei,  rodem  y  nazwiskiem 
corkl  Leszka  V.  PoIskie{joXiąźvcia, 
{jodaością,  Krolowey  Haliokiey,  po- 
wołaniem Córki  Oyea  S.  Francisz- 
ka y  S.  Matki  Klary  łaskami  y  do- 
brodzieystwy  caley  Polski  opiekun- 
ki. Przez  X.  Kassyana  Korczyi^- 
SKiEGO  Franciszkana.  w  Krakowie 
w  Drnk.  Mich.  Joz.  Ant.  Dyasze- 
wskiego.  1759.  4.  ,?j  ark. 

Dedyk.  Jan.  Ga^yrońskicmu,  Stolnik. 
Bracławskiemu.  "W  niej  wywodzi  autor 
Genealogią    Gawrońskich    licrLu   Rawicz. 

(L.  S.) 

5041.  Kazania  na  uroczystość  S. 
Macieia  Aj)OStola  niiane  przez  X. 
Jędrzcia  Rudzkiego  Teologa  Soe. 
Jesu.  w  Krakowie  w  Druk.  Stani- 
sława Stachowicza  J.  K.  Mci  Uprzy- 
wił.  Typografa  y  Bibliopoli  Kra- 
ków. 1760.  62  str.  (L.S.) 

5042.  Rafał  Jaków  sKi  Bernardyn. 
Koronatorka  przecudowna  miłość 
Boga,  Kazanie  w  Kaliszu,  w  Dr. 
S.  J.  1761.  foł. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 
.     5043.  Kassyan  KoRCzyŃski  Fran- 
ciszk^n.   Dobroć   pasterska  S.  Sta- 
nisława Bisk.  Krak.  Kaz.  w  Krako- 
wie w  Druk.  Akad.  1761.  4. (L.S.) 

5044.  Kassyan  Korczyński  Fran- 
ciszkan.  Ofiara  Całopalenia  gore- 
iąca  w  sercu  B.  Kunegundy^  Ka/.. 
TV  Krakowie  w  Druk.  Akad.  1761. 
foł.  (L.S.) 

5045.  Kazanie  Wielkiego  Wy- 
znawcy S.  Franciszka  Serafickiego 


Zakonu  Fundatora  ■wysławialącc 
przez  X.Mił;liala  KosMowskicGO  O' 
pata  Trzemeszyńskiego,  Za!;.  Kan. 
Reguł.  S.  Aug.  Laleraiicńskicb  , 
w  Kościele  Gnieźnień.  WW.  00. 
Fraiiciszl;anow  mianc.  Odnowione 
drukiem  1782.  4.  1  ark. 

Pierwszy  raz  drukowane  r.  1762.   (ŁS.) 

5046.  Doskonałość  troiaka  i  t.  d. 
w  Wielkim  Fundatorze,  Pomnoźy- 
ciełu  y  Ozdobie  Prześw.  Zakonu 
Cystcrcyeiiskiego  Bernardzie  S. 
znay<luiąea  się.  Przez  M.Andrzeia 
Dominika  Lipie wicza  w  Akad. 
Krak.  Prawa  Ob.  Liceneyafa,  Kol- 
łegiaty  S.  Micliała  w  Kral:owie  na 
Zamku  Dziekana  Plebana  Igołora- 
skiego  ł:azanieni  w  kościele  klaszto- 
ru Andrzeiowskiego  pokazana  R.  P. 
MDCCLXii.  d.  20  Sierpnia,  w  Krako- 
wie w  Druk.  Akad.  4.  8  ark. 

Dedyk.  do  Jana  Alber.  Zieninickiego, 
Opata  .fędrzeiowskiago.  Ostatnie  dwa  ar- 
kusze zawicrai.i  pockwaly  S,  Bernarda 
wierszem  łacin skiui.      (L.  S.) 

5047.Kazanie  na  uroczystość  Gro- 
bu P.  INaszego  Jezusa  Chrystusa 
dnia  XV  Kwietnia  R.  mdcclxii. 
przez  X.  Wacława  Mirkiewicza, 
lakźe  Grobu  Pańskiego  Kanonika, 
w  konwencie  Generalnym  Mieelio- 
wskim  Konsyliarza  ,  Plebana  Clio- 
dowskiego  w  Krakowie  1762.  w  Dr. 
Semin.  Bisk.  Akad.  (L.S.) 

5048.  Jan  Kanty  ToRiANi.  Wy- 
datuość  Tróycy  S.  w  Maryi,  kaza- 
niem pokazana.  wPozn.  typ.  Acad. 
1762.  fol.  (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

5049.  Kazanie  na  uroczystość  B. 
Jozafata  Kuncewicza  Arcybisk.  Po- 
łockiego   Biskupa    Witebskiego  za 

.....  niiane  w  Katedrze  Poło- 
ekicy  R.  MnccLXn.  przez  X.  Porfi- 
rego  WAŹYiŃskiEGO  Z.  S.  Bazylego 
W.  Filozofii  na  tenczas  Professo- 
ra —  w  Wilnie  w  Druk.  XX.  Ba- 
zylianów,  foł. 

Przypis.  Antoniemu  i  Eleonorze  Zeno- 
wiczóm  Woyskim  Województwa  Potoc- 
kiego. 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


431 


5050.  Towarzystw©  Boskie 
7.  ludźmi  i  t.  d.  w  dzień  S.  IgiiHcego 
Wyznawcy  Soc.  Jesu  fundatora 
vr  Kościele  Lubeliśkiin  XX.  Jezui- 
tów ogłoszone  R.P.  1762  przezX. 
Remigiego  Kukulskiego  Bernardy- 
na, w  Lwowie  w  Druk.  J.  K.  Mci 
1763.  4.  :i2str. 

5051.  Trzy  własności  dnekowne 
S.Józefa  do  Chrystusa  iako  do  Sy- 
na miłość,  władza,  y  opieka  czyli 
Kazanie  o  tymże  Świętym  Ohlu- 
łiieńcu  P.  Maryi  przez  X.  Klemen- 
sa Chodykiewicza.  w  Warszawie 
1763.    4.  (L.  S.—  Kat.  Gr.) 

5052.  Jakób  GAiEwski  w  Kościele 
Katedr.  Krak.  Prebendarz.  W  trzecli 
stanacli  życia  swego  podobaiący  się 
Bogu  B.  Wincenty  Kadłubek  kaza- 
niem ogłoszony.  Craeoyiae  typ.  Se- 
min.  Episc.  Acad.  Dioec.  1763.  4. 

(L.S.)^ 

5053.  Jan  Nepom.  RymiSsUi  Ka-» 
znodzieia  Ruski.<  Poseł  Wielki  Bo- 
ga, S.  Wincenty  Farreryusz  kaza- 
niem obwołany,  w  Krak.  w  Dr. 
Sem.  Bisk.  Akad.  1764.  fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

5054.  Prawa  ręka  na  wykupienie 
niewolników  dana.  S.Jan  deMatta 
dwiema  kazaniami  pokazany  przez 
X.  31.  Franciszka  Cwierzowicza 
w  Akad.  Kraków.  NIN.  WW.  y  Fil. 
Dok-  leyże  Professora  Koli.  Mniey- 
szego  Alumn.  Semin.  'Bisk.  Akad. 
Dyrektora,  Pisarza  Apostoł,  w  Kra- 
kowie w  Druk. Semin.  Bisk.  Akad. 
1763.  4.  7  ark.  ii  O  kart. 

Dedyk.  do  Andrzeja  z  Postawie  Aukwi- 
cza  O.  P.  D.  lian.  Katedr.  Krak.  (L.  S.) 

5055.  Franciszek  Xavvery  Ry- 
CHŁOWSKi  Dominikan.  Równość 
bez  pary.  Kazanie,  w  Dr.  Akad. 
Zamoyskiey.  1764.  fol. 

(Sienk.   Dod.   do  Bent.) 

5056.  a)0  Zasługacli  S.Ignacego 
Fundatora  Societatis  Jesu  ku  Ko- 
ściołowi  Bożemn  osobliwie  w  Pol- 
szczę Kazanie  X.  Kaietana  Tągo- 
BOftskiEOO  Scbolastika  Katedr.  Prze- 
myskiego na  Uroczystość  Jego  Ro- 
ku 1763.  w  Kościele  Przemyskim  S. 
J.miane.  &.m.  ir.A.   3^ark.(L.i^.) 

b)  —  —  b.  m.  i  r.   4.  4  ark. 


Drukowano  we  Lwowie  lub  Przemyśla, 
jak  wnosić  można  z  aprobacji  do  druku 
Sierakowskiego  Arcybiskupa  Lwowskiego, 
danej  w  Obroszynic  18  Maja  r.  1764.  Zob. 
Noty. 

c)  —  w  Przemyślu  w  Druk.  Coli. 
S.  J.   b.  m.  i  r.  8. 

5057.  Rad  dobrycb  powinność  ^ 
w  Kazaniu  na  Niedziełę  drugą  po 
trzecłi  Królach  ,  przy  uroczystości 
Imienia  Jezus,  podczas  zgromadze- 
nia na  rady  Zakonne  Prowincyal- 
ncgo,  w  Kościele  Farnym  Krze- 
mienieckim W  W.  00.  Franciszka- 
nów, mianym,  przez X.  Augustyna 
Chytłowicza  S.  Th.  D.  1  teyżc 
w  Kon  w.  Lwów,  Franciszkańskim 
ProfessoYa  pok.izana  Roku  1765. 
we  Lwowie  w  Druk.  S.Tróycy.  4. 

Dedyk.    Franciszce    z   Swiętocbowskich 
Zbrozkowcy,   Chorążynie  Winnickiey,  Do- 
brodzieyce  Konwentu  Krzemienieckiego. 
(L.S.) 

5058<  Ogłoszenie  czci  i  chwały 
wickppomney  i  t.  d.  B.  Wincente- 
go Kadłubka,  troistym  Kazaniem 
w    Kościele   Katedr.*  Krak.    R.   P. 

1765.  uczynione.  wKrak.  wDrufc. 
Seminar.  Bisk.  Akad.  4.  44  sir. 

Dedyk.  Kajetanowi  Soltykowi  Bisk.  Krak. 
Kazanie  I.  miał  X.  Jakób  Marciszowski 
Kan.  Krak.  II.  X.  M.  Andrzey  Lipiewicz, 
P.  O.  D.  i  Prof.  Koli.  WW.  SS.  w  Krak. 
Kustosz,  s'więtalny  na  SAvięta  Salyatora  y 
Naysw,  Maryi  P.  w  Katedrze  Kraków.  Ka 
znodzieia.  III.  X.  Erazm  Jasniewicz . 
w  Konwencie  Mogilskim  Cystersów  Teolo- 
gii Professor.  (umarł  w  r.  1771.  był  Re- 
ktorem Akad.  Krak.)   (L.  S.) 

"5059.  Woyciech  Do]>iAŃskiKolle- 
giaty  Kurzelowskiey  Kanonik,  Pro- 
boszcz Robczycki.  Prawo  Koron- 
ne Maryi.  Kazanie  w  Krakowie. 
w    Druk.    Semin.    Biskup.    Akad. 

1766.  4.  (L.  S.) 

5060.  O  Podwyższeoiu  Krzyża  S. 
przez  Polskę  y  Podwyższeniu  Pol- 
ski przez  Krzyż  Święty  Kazanie 
przez  X.  Andrzeja  FiLirEckiEGO  S. 
J.Kated.  Lwow.Kaziiodz.  we  Lwo- 
wie wDruk.  Akademickiey  J.K.  M. 
Coli.  S.J.  1706.  8.  2^  ark. 

5061.  J.  E.  Mi>AS0wicz.  Próba 
pióra  Kaznodzieyskięgo  we  dwóch 
kazaniach  w  Sehiinarium  Warsz.  S. 


432 


TEOLOGJ  A ,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


Krzyża    mianycli.     w    Warszawie 
%v  Druhar.  Mhzłer.  1765.  33słr. 

Dedyk.  Ignacemu  Piotrowi  Minasowi- 
czowi  O.  P.  Doktorowi  Kan.  Gremial. 
Warszawskiemu  bratu  autora.  (L.  S.) 

5062.  Micbał  PisARski  S.  J.  Ka- 
zanie naS.  Stanisława  Koslkę.  wŁu- 
hliuie  w  Dr.  S.  J.  1768. 

Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

5063.  Kapłan  Święty  INauczyciel 
mądry  Blogosł.  Jan  nanty,  przez 
X.  Jana  Morawskiego  R.  1768. 
Vf  Poznaniu  w  Dr.  Akad.  fol.  4-^  ark. 

5064.  Klemens  CHODYKfEwicz 
Zak.  Kazn.  Troista  cLwala  osób 
boskich,  kazaniem  ogłoszona,  we 
Lwowie  w  Druk.  Akad.  S.  J.  1767. 
foł.     (L.S.) 

5065.  Chwała  Maryi  Panny  łaska- 
wego pocieszenia  Przedziwney  Ma- 
tki Boskiey  w  Obrazie  Kościoła  Par- 
nego Gorki  Lubińskicy  Wieleb. 
XX.  Benedyktynów  w  VVoiew.  Po- 
znań, licznemi  cudami  słynącym  ka- 
zaniem dwoistym  ogłoszona,  w  Po- 
znaniu w  Dr.  Akad.  17|)7.  4.  44 
str.   i  2  ark. 

Jest  tu  jedno  kazanie  X.  Andrzela  Lipie- 
wiczA.  O.  P.  D.  y  P.  Kollegiaty  Krak.  WW. 
SS.  Kustosza ,  Luboszyń«kiego  i  Igołom- 
skiego  Proboszcza.  Akad.  Poznań.  Rekto- 
ra miane  r.  1704,  drujjie  X.  Stanisława 
Michała  Ficzkiuwicza  O.  P.  P.  Kollegiat 
Krakowskicli  S.  Anny  Proboszcza  WW. 
SS.  Kustosza  Akad,  Poznań.  Kektora  r. 
1766  miane.     (L.S.) 

5066.  Zygmunt  Linowski  S.  P. 
Kazanie  w  dzień  S.  Iwona  miane. 
w  Łowiczu  w  Dr.  Xiccia  Prymasa 
1767.8.       (L.S.) 

5067.  Jana  Rakowskiego  Ka- 
zanie na  tłzieii  S.  Jozefa  Kalasan- 
tcgo  1768.  8, 

(Kat.  Piar.War.  1822.  p- 69). 

5068.  Pierwiastki  Prac  Kazno- 
dzieyskicli  na  uroczystość  S.  Ra- 
zylcgo  W.  i  S.  Makryny  Panny, 
Siostry  tcjjoź  Świętego,  w  Koście- 
le Troycy  S.  WW.  XX.  Bazylia- 
nów Wileńskich  z  Ambony  ogło- 
szone. Przez  X.  Gerarda  Rużyckie- 
GO,  Zakonu  S.  O.  Benedykta,  Pro- 
iVssaJjubińskiego,  w  Opactwie  Tr;o- 
ckim  Kaznodz.  Ordynar.  w  Wilnie 
wDrnk.  XX  Bazylianów  R  .1768.4. 


Dwa  kazania  przypisane  X.  Michałowi 
Franciszkowi  Starzeńskiemu ,  Opatowi  Lu- 
bińskiemu i  t.  d.    (L.  S.) 

5069.  Kazanie  w  święto  Niepo- 
kalanego Poczęcia  w  kościele  WW. 
PP.  Zakonu  S.  Franciszka,  Trze- 
ciey  Reguły  Klasztoru  Lwowskie- 
go i  t.  d.  miane  przez  X.  Sebastya- 
na  Rydałskiego.  w  Lwowie  wDr. 
Bractwa  S.  Troycy  1768. 8.  2^  ark, 

Dedyk.  do  Szczepana  Milewskiego  O.  P. 
D.  Archidyaeona  i  Officyała  Lwowskiego  , 
Koli.   Stanisławowskiej  Kustosza.    (L.  S.) 

5070.  Kazanie  pod  czas  uroczy- 
stey  Kanonizacyi  Świętego  Józefa 
od  Matki  Boskiey  Kalansankciusza, 
szkół  pobożnych  Fundatora  przez 
X.  Aurelego  Augustyna  od  S.  Ka- 
zimierza Karmelitę  Bosego  miane 
Roku  1769  d.  4  Lipca  w  Wilnie 
w  Drukarni  Piarów.  4.  24  str. 

5071. Grzegorz  OsTROwsKiGwar- 
dyan  Konwentu  Przemyskiego  Za- 
konu S.  Franciszka.  Chwała  Rene- 
dykta  Sgo,  albo  Kazanie  na  uro- 
czystość jego.  1769.   b.  m.  fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

5072.  Kazanie  na  dzień  uroczy- 
sty S.  Benedykta,  Patryarchy  Za- 
chodu, w  Kościeie  Tynieckim XX. 
Benedyktynów  przez  X.  M.  Jozefa 
Ałoyzego  Putanowicza  Pisma  S. 
Doktora,  Kollegę  Większego  w A- 
kad.  Krak.  Kościołów  Kollegiaty 
WW.  SS.  Proboszcza,  S.  Anny  Ka- 
nonika, na  Lanckronie  Plebana, 
Xiąg  w  Dyccezyi  Kraków.  Cenzo- 
ra, miane  R.  P.  1769.  4.  4  ark.  o- 
prócz  dedykacji. 

Dedyk.  do  X.  Armanda  Fłoryana  z  Ja- 
nowka  Janowskiego,  Pisma  S.  Dok.  Ka- 
tedr. Krak.  Kcnonika,  Tynieckiego  Opa 
ta  i  t.  d.  (Pozwolenie  na  druk  podpisał: 
M.  Casimirus  Stęplowski,  S.  T.  D.  et  Prof. 
Collegii  Majoris  Senior  Pater,  Ecclesia- 
rum  S.  Floriani  Clepardiae  ad  Crac.  Deca 
nus,  Posnaniensis  in  Summo  Ganceliarius, 
Parocbialis  S.Jacobi  Casimiriae  Praepositus 
Librorum  in  Diaeecsi  Crac.  Censor,  Studii 
Generalis  Universit.  Cracov.  Rector.)  Pu- 
tanowicz  w  jednym  podpisie  jako  Cenzor 
r.  1773,  pisze  się"  Plebanem  na  Opatowcu 
nie  na  Lackronie.     (L.S.) 

507*3.  Kazanie  na  uroczystość  S* 
Maryi  Magdaleny  w  kościele  Lwo" 
wskim  pod  Imieniem  Jey.     R.  P" 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


433 


1770  miane — •  przez  X.  Klemensa 
Chodykiewicza  S.  J.  Prezentata  te- 
goż Zak.  R-  P.  1771.  w  Lwowie 
w  Druk.  S.  J. 

Przypis.  Alexandr.  Francisz.  i  Eleono- 
rze z  Bielskich  Skarbkom  Stolnik.  Ziemi 
Ciechanów. 

5074.  Wysoka  doskonałość  życia 
w  szczupłych  leciccłi  Wielkiego 
Świętego  Patrona  Korony  Polskiey 
S.  Stanisława  Kostki  ogłoszona 
przez  X.  Maxyn)iliana  Grabko- 
SKiEGO  Kanonika  Sandomirskiego. 
w  Sandomierzu  w  Drułi.  Coli.  S. 
J.  1770.  4. 

(Ban.   H.  D.   K.   P.  II.   131). 

5075.  Kazanie  na  dzień  y  świę- 
to S.  Benedykta  w  kościele  klaszto- 
ru Tynieckiego  przez  X.  M  An- 
drzeia  Lipiewicz.4  i  t.d.  R.  t770d. 
21  Marca  miane.  w  Krakowie  w  Dr. 
Seminar.  Biskup.  4.  4  ark.  (L.  S.) 

5076.  Kazanie  przy  konkluzyi 
czterdziesto-godzinnego  nabożeń- 
stwa ,  w  czasie  uroc.ystości  Opie- 
ki Józefa  S.  —  w  kościele  Wileń. 
00.  Karmelitów  Bosych —  przez 
X.  Roberta  od  S.  Ducha  S.  Teol, 
Lcctora —  Karmelity  Bosego.  R. 
1770.  d.  8  Maia  w  Wilnie  w  Druk. 
XX.  Schol.  Piar.   fol. 

5077.  Teo61  Sokołowski  Domini- 
kan. Kazanie  wielkopostne,  w  Krak. 
w  Dr.  Sem.  Akad    1770.  8. 

(Sienk.   Dod.  do  Bent.) 

5078.  Kazanie  na  uroczystość 
Przemienienia  Jezusa  Zbawiciela 
w  Turynieckiey  Cerkwi  przez  X. 
Klemensa  ChodykiewiczaS.T.  Do- 
ktora ,  Chronologa  Prowinyic  (sic) 
Ruskiey  ,  Zak.  Kaznodz.  miane  y 
wydane,  w  Lwowie  w  Druk.  J.  K. 
M.  W  W .  00 .  Franciszkanów  Ro- 
ku 1771.  4.  4  ark. 

Z  wizerunkiem  Obrazu  Turynieckiego , 
pod  którym  podpisany  sztycharz  :  T.  Kor- 
naeholski  Sc.  Leopo.     (L.  S.) 

5079.  Kazanie  w  dzień  uroczy- 
stey  opieki  Jozefa  S.  w  Kościele 
Warszawskim  W  W.  XX.  Karme- 
litów Bosych  przez  X.  Edmunda 
SriRYDiONA  oi>  Opieki  JNayświęt- 
szey  Panny  Maryi,  Zakonu  tegoż 

Tom  II. 


Kaznodzieję  Ordynaryinego  miaue 
Roku  1771  dnia  'Zi  Kwietnia.  4. 
Fin.  31  str. 

5080.  Kazanie  na  uroczystość  An- 
ny S.  przez  Konrada  Wleklii^skie- 
Go,  Professa  Lędzkiego  S.  Zakonu 
Cyslercyeńskiego  w  Kościele  Paraf. 
JNawarzyckini  miane.  w  Krak. 
w  Druk.  Seminar.  Akad.  Dyecezal. 
1771.  4.  4\  ark. 

Dedykacja  obszerna  do  X.  Adama  Hrabi 
na  Przerębie  Przerębskiego  ,  Kustosza  Ko- 
ronnego, Kan-  Katedr.  Krak.  Scholastyka 
Sandomir.  i  t.  d.  który  kościół  NaAvarzycki 
wystawił.     (L.  S.) 

5081.  Przyiacieł  w  życiu  ludz- 
kim nayprawdziwszy  to  icst  Kaza- 
nie o  S.  Anicie  Stróżu  R.  1663  — 
miane  od  Wiel.  Xicdza  Pawła  Se- 
gnery  Zak.  S.J."  teraz  z  włoskiego 
na  ięzyk  polski  przetłumaczone.  8. 

Aprobacja  druku  w  Wilnie,  r.  177?. 
/  5082.  Kazanie  na  uroczystość  S. 
Stanisława  Biskupa  i  Męczennika 
Patrona  tak  Korony  Polskiey  i  W. 
X.  L.  i  Nayiaśnieyszego  Stanisła- 
wa Augusta  Króla  i  Pana  IV.  M, 
jako  Katedry  Wileńskiey  miane 
przez  X.  Kniażewicza  na  żądanie 
JX.  Stanisława  Bohusza  Sieslrzeń- 
cewicza  Kanonika  i  Generalnego 
Administratora  Biskupstwa  Wileń- 
skiego do  druku  podane  R.  1772 
dnia  9  Maia  4.  i|  ark. 

5083.  Predigt  des  Herrn   Stani- 

slaUS     Y.    Bohusz     SlESTRZENCEwicZ 

Canonic.  dcr  Kalhedr.  Kirehe  zu 
Wilna  elc.  welche  eram  Tage  des 
H.  Stanislaus  Kostka  Anno  1771  in 
der  Kathedral-Kirclie  zu  Wilna  ge- 
halten.  Ans  dem  Polnischen  ins 
deutsche  iibersetzt  von  T.  J.  fol. 
i  ark.  (L.  S.) 

5084.  Michał  Karpowicz.  Archi- 
diakon Smoleński.  Kazanie  w  nie- 
dzielę pierwszą  po  trzech  Królach 
miane.    w  Warsz.  w  dr.  Sch.    P. 

'        (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

5085.  Sława  Wielkiego  Cudo- 
twórcy—  Antoniego  Swiclego  gło- 
szona wKościeleWW.  XX.  Fran- 
ciszkanów Norwiliskich  w  Powie- 
cie Oszmiańskim  przez  X.  Ludw. 
Misiewicza  Plebana  Dziewiuiskie- 

55 


434 


TEOLOGJA ,  IISSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


Co  U.  1775.  w  Wilnie  w  Drufc.  XX. 
Bazylianów,   fol. 

Przypis.  Fclix.  Jodko  Marszałkowicz. 
Lidzkiemu. 

5086.  Kazanie  w  dzień  S.  Sta- 
nisława Biskupa  i  M\'ezennil;a  — 
miane  przez  JX.  VVoyclcc!ia  Skar- 
szewskiego Kan.  Katedr.  Kamienie- 
ckiego, w  Warsza\vie,  w  Druk. 
NadworncY,   1775.  8.   2ark.{L.S.) 

5087.  jr.n  Kanty  Toriam.  Ka- 
zanie o SS.  Pioti-ze  i  Pawle,  w  Kra- 
kowie w  Dr.  Akad.  1775.   8. 

(Sicnk.   Dod.   do  Benf.) 

5088.  Sebast.  Lachowski  S.  J. 
Kazanie  na  dzień  Zielonycli  świą- 
tek w  Płocku  lniane,  w  Warsz. 
w  Dr.  S.  P.  1776.  8.   (L.S.) 

5089.  Barnaba  Kędzierski  Fran- 
ciszkan.  O  koronacyi  Obrazów  Ka- 
zanie, we  Lwowie  w  Druk.  Kaz. 
Szlicblyna  1777.  4.  (L.S.) 

5090.  Uwajji  kaznodzieyskie  o 
Sercu  Jezusov\yin  w  Warszawie. 
1778.    4.  (Kat.   Piar.  War.   1822.  p.   68). 

5091.  Ludwik  Brzyski.  IN  a  uro- 
czystość WW.  SS.  Zakonu  Ka- 
znodz.   weLwowie  1779.    8.  (L.S.) 

5092.  Kazanie  w  dzień  S.  Fran- 
ciszka w  Leżaysku  n  XX.  Bernar- 
dyna B.  17H)5  d.  4.  Parzdzier.  lnia- 
ne i  znowu  u  XX.  Bclorinatow 
w  W^arszawie  R.  1778.  w  dzień  tey- 
źe  Uroczystości  powtórzone,  przez 
X.  Macieja  MaleczeSskiego,  przed- 
tyiu  Przeora  Sienlawskicgo,  a  teraz 
Kaznodz.  Warszaw.  Zakonu  Ka- 
znodzieyskiego  de  Ohsewantia. 
w  Warszaw ie.l779.  wDruk.Scbol. 
Piar.  4.   3\  ark. 

5093.  Kazanie  na  Święto  INiepo- 
kalanego  Poczęcia  N.  Maryl  Panny 
]»rzez  X.  Flor.  Felic.  od  S.  Ma- 
cięta  K.  B.  wybrane  z  autora  JX. 
Reg.-ser.  w  Wilnie  1780.  8. 

(Kat.   PllcL.) 

5094.  Kazanie  na  dzień  S.  Kleta 
Papieża  y  Męczennika,  przez  X.  Ja 
cka  MiiMSZEWSKiEGo ,  Kaznodz. 
Krak  Franclszkana  R.  1780  d.  26 
Kwietnia  iniane.  w  Krak.  w  Druk. 
Seuiinar.   Bisk.  Akad.  8.  1±  ark. 

(L.S.) 


5095.  Kazanie  na  Uroczystość 
Wniebowzlv<;ia  Nayśw.  Maryi  Pan- 
ny niianc  w  Cerkwi  Stauropigialney 
Lwowskiey  U.  P.  1781.  d.  15 Sierp, 
przez  X.  Ignacego  Filipowicza  Ba- 
zyliana  S.  T.  D.  y  Professora  w  Kla- 
sztorze Lwowskim  S.  Jerzego  M. 
w  Lwowie  w  Druk.  Kazimierza 
Szlicbtyna.  4.  4  ark.   (L.S.) 

5096.  Kazanie  na  uroczystość  S. 
Franciszka  Salezego  Bisk.  Gene- 
weńsklego ,  Fund.  Zakonu  Nawie- 
dzenia IN.  M.  P.  w  kościele  W^W. 
PP.  Wizytek  iniane  przez  X.  Au- 
gustyna LiriiSsKiEGo  Kan.  Katedr. 
Płockiego,  w  Warszawie  1782.  8. 
2  ark.      (L.  S.) 

5097.  Kazanie  w  dzień  Katarzy- 
ny  Swiętey  na  ut-oczystości  Akade- 
mii i  pamiątkę  Koronacyi  INayiaśn. 
P.  Stanisława  Angusta  Króla  w  ko- 
ściele Akademickim  miane  przez 
JX.  Miebała  Karpowicza  S.  T.  D. 
V  Teologii  Dogmat,  w  Szkole  Głów. 
W.X.  Lit.  Publicz.  Professora  21. 
Noyembra  1784.  w  Wilnie  w  Druk. 
przy  Akademii.  8. 

5098.  Kazania  na  uroczystość  S. 
JoannyFranclszkl  Frcmlot  de  Cbau- 
tal.  Matki  y  Fundatorki  WW.PP. 
od  Nawiedzenia  Nayś.  Panny  y  na 
Professyą  JP.  Franciszki  Połubiń- 
skiey  w  dzi  mi  Poświecenia  Kościo- 
ła miane  w  Kościele  W  W.  PP.  Wi- 
zytek przez  X.  Atanazego  Male- 
czei^skiego  S.  T.  Lektora  Kazno- 
dzieię  Ordynaryusza  XX.  Domini- 
kanów Obserwantów,  w  Warsza- 
wie w  Druk.  INadwor.  J.  K.  Mci 
R.  1783.  8. 

Dedyk.  do  Nayprze-wieleb.  Matki  Ludo- 
vriki  Heleny  Zborowskiey  i  Zgromadzenia 
PP.  Wizytek  Konwen.  Warszaw.  2 karty. 

5099.  Kazanie  na  uroczystość  S. 
Stanisława  B  i  3L  i  Orderu  Jego , 
dnia  8  Maia  r.  1783  w  Kościele 
JJXX.  Missyonarzow  Warsza- 
sklcb  miane,  przez  JX.  Tadeusza 
Paszkowskiego  Kanon.  Katedr. 
Płockiego  i  t.  d.  w  Warszawie, 
w  Druk.  Nadwor.  J.  K  Mci.  1783. 

(Gat.  Warsz.) 

5100.  Kazanie  na  dzień  S.  Jana 


TEOLOGJA,  INSTIICJCJA  KAZNODZIEJSKA. 


43& 


Chrzciciela  przez  X.  M.  Woycie- 
clia  Sokołowskiego,  w  Ahad.  Krah. 
Filoz.  Doktora  ,  Dziekana  Kollejr. 
Oiku»»kicy,  Dursy  Jeruzalem  Senio- 
ra, miane  w  Kościelcu  d.  24  Czer- 
wca, w  Druk.  Szk.  Gł.  Kor.  1783. 
8.  i  ark.     (L.S.) 

5101.  Kazanie  X.  Massillona 
Biskupa  Klernion.  O  Poście  zfran- 
euzkiego  ua  polski  iczyk  przetłu- 
maczone przez  J.  W.  J.  P.  K.  z  X. 
L.S  CS.  W.  K.  R.  1783.  w  Po- 
czajowie  n  Druk.  WW.  OO:  Ba- 
zylianów. 8. 

Przypis,  z  Sanguszliów  CzacŁicj  Strazni- 
Łowej  W.  Kor. 

5102.  Kazanie  z  wyznaczoney  lua- 
teryi  o  ufności  vv  Opatrzności  Bo- 
skiey  przez  Jana  Bogurskiego» 
wWarsz.  w  Druk.  Missyon.  1784.8. 

5103.  Kazanie  X.  Kałiińskiego 
miane  w  dzień  uroczystości  S.  Sta- 
nisława Biskupa  i  M«.*cz.  w  Wilnie 
1784.  8. 

5104.  Szylclier  Trzebiński.  Ka 
zanie  na  uroczystość  S,  Stanisława. 
w  Warsz.  w  Dr.  Nadw.  1784.  8. 

(Sier.k.   Dod.  do  Bent.) 

5105.  OiNiepokalanyni  Nayświct- 
Bzey  Maryi  Poczęciu  Kazanie  X.  I- 
gnaccgo  Jarockiego  Rełoryki  Pro- 
fessora  w  Przemyślu.  Drukiem 
Antoniego  Matyaszowskiego.  1784. 
8.  a  ark.  (L.S.) 

5106.  Florian  Blyno  Kan.  Kat. 
Kijows.  Kazanie  na  S.  Stanisława. 
w  Warsz.  w  dr.  Missionarzów.1785. 
4.  (Sienk.  Dod.  do  Bcnt.) 

5107.  Kazania  na  S.  Stanisław 
miane  wTulezynie.  w  Warszawie, 
w  Druk.  P.  Dufour.  4.  9  ark. 

W  Dedyk.  do  Stanisława  Szczęsnego 
Potockiego  Wojew.  Generała  Ziem  Ruskich 
podpisał  się  Autor  Edmund  Truskolashi. 
Są  tu  trzy  kazania  miane  ^\r.  1784,  85,  8C. 
oraz  mowa  na  pos'więcenie  Cliorągwi  Re- 
gimentu Potockich  miana  w  Tulczynie 
1786  r.    (L.S.) 

5108.  Kazanie  w  dzieu  S.  Stani- 
sława Biskupa  i  Męczennika  w  Ko- 
ściele Kollcgiackim  Pułtuskim  pod- 
czas uroczystego  nabożeństwa  za 
szczęśliwe  Panowanie  N.  Pana 
przez  JX.  Felixa  Synakiewicza  Re- 


formata J.  K.  Mci  Teologa,  Kon- 
wentu Ptihuskiego  Prezydenta  mia- 
ne.  w  Warszawie   1786. 

(Gaz.  War.    1786.) 

5109.  Kazanie  ua  Święto  S.  An- 
toniego miane  przez  X.  Grubera 
Zakonu  S.  Pawła  pierwszego  Pu- 
stelnika 1787.  8.  (L.  S.) 

5110.  O  Nahoźeuslwie  do  Naj- 
świętszego Serca  Jezusowego  Ka- 
zania X.  Jozefa  Płochockiego. 
w  Warsz  1787.   8.  (Kat.   Pilch.) 

5111.  Kazanie  na  uroczystość  SS. 
Apostołów  Piotra  i  Pawła  o  wła- 
dzy i  mocy  jaką  ma  w  Kościele 
Piotr  i  następcy  Jego,  przez  X.  Mt- 
cliała  KAnpo>viczA  Arcliid.  Smoleń. 
w  Wilnie  1788  w  Drukarni  Aka- 
demickiey  8.   XII  i  32  str.  8. 

Dedyk.  do  .lózefa  Hrabi  Paca  Starosty 
Wilejskiego  Generała  Majora  Woysk  W. 
X.  L. 

5112.  Kazanie  na  uroczystość  S. 
Wincentego  a  Paulo  Kapłanów 
Zgromadzenia  Missyi  i  Sióstr  Mi- 
łosierdzia Fundatora  miane  w  ko- 
ściele Setninarium  Stradomskiego 
przez  J.X.  Augustyna  Lipii>-*kiego 
Kanonika  Katedr.  Kraków,  i  Słuck. 
w  Krakowie  1789.  w  Druk.  Szkoły 
Głów.  Kor.   8. 

5113.  Ignacy  Witoszynski,  Kan. 
Kaled.  Kamień.  Kazanie  na  uroczy- 
stość S.  Stanisława,  w  Warszawie 
w  Dr.  XX.  Missiouarzow.  1790.  4. 

(Sienk.   Dod.    do  Bent.) 

5114.  Kazanie  na  uroczystość  S. 
Stanisława  Biskupa  Kraków  -  i  Mę- 
czennika w  czasie  cii^gu  Obrad  Sey- 
mowycłi  pod  związkiem  konfcdera- 
cyi  roz|)Oczctycłi  i  iuź  Rok  drugi 
agituiących  się  —  przez  Ignacego 
WłT0szv?(SKiEG0  Kazuodzicic  J.  K. 
Mci  Kanonika  Katedr.  Kamienie- 
ckiego i  Koadiutora  Warszaw. avK»- 
ściele  Parafial.  Warszaw.  S.  Krzy- 
ża d.8.  Maia  R.P.  1790.  w  Druk. 
Naduor.  J.  K.  Mci  i  P.  Kom.  Eduk. 
INarod.  4.  40  str. 

5115.  Kazanie  w  dzień  S.  Kazi- 
mierza przez  X.  Filipa  Ner.  Goła?(- 
sKiEGo  S.  P.  w  Wilnie  1790.  8. 

(Kat.  Plkh.) 


436 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


Przypis.  Senatowi  Korony  Pol.  i  W-  X. 
Lit.  gdzie  i  lista  Senatorów. 

5116.  Kazanie  w  dzień  uroczy- 
sty S.  Floryana.  w  kościele  Kolle- 
giaty  tegoż  S.  Patrona,  na  Klepa- 
rzu  przy  Krakowie  niiane  przez  X. 
Jana  Kantego  i^iĘBmsKiEGo^  Kano- 
nika Kollegiaty  WW.  SS.  w  Kra- 
kowie. 1790.  4.  3  ark.    (L.S.) 

5117.  Agnełl,  on  Ofiarowania 
Maryi  Karmelita  Bosy.  Kazanie 
-nr  dzień  28  Kwietnia  1791  miane. 
W  Krak.  w  Dr.  Szkoły  Gł.  8. 

(Sienk.  Dod.  do  Bcnt.) 

5118.  Kazanie  o  Świętym  Joze- 
fie ile  świętym  iest  i  cudownym 
■w  Obrazie  w  Kaliskiey  Koilegiacie 
miane  przez  X.  Gabryela  Cedro- 
wiczA  Kanonika  Łęczyckiego,  Ple- 
bana Opatowskiego  i  Słupskiego 
Kommissarza  Biskupiego  Dyecezyi 
Wrocławskiey  w  Polszczę,  Szkół 
Kaliskich  Kaznodzieię.  w  Kaliszu 
1791.  w  Druk.  JO.  X.  JMci  Pry. 
masa.  8.  79  str.  oprócz  ±1  karłde- 
dykacji  do  S,  Józefa  z  podpisem  : 
X.  G.  CedrowicZ' 

5119.  Kazanie  na  pierwsze  rora- 
ty r.  1791  w  Łucku,  przez  X.  Pa- 
wła Jastrzębskiego  S.  Tli.  Lekto- 
ra Predykat.  General.  Zak.  S.  Do- 
minika w  kościele  XX.  Dominika- 
nów. 8. 

5120.  Kazanie  na  Niedzielę  Wiel- 
konocną  w  Kościele  Kolleglaty  Ja- 
nowskiey  w  przytomności  JO.  Jtcia 
Jmci  Felixa  Pawła  Turskiego  Bi- 
skupa Krakowskiego  i  t.  d.  miane 
przez  X.  Augustyna  Lipińskiego 
Kanonika  Katedralnego  i  Audytora 
Krakowskiego  z  teyźę  Kapituły  na 
Trybunał  Kor.  Deputata  B.  1791. 

jv  Krakowie  w  Druk.    Szkoły  Gł. 
Kor.  8.  6  kart  nieliczh. 

5121.  Pasterz  dobry  wedle  ducha 
boskiego  S.  Stanisław  i  t.  d.  w  dzień 
3  Maia  B,  1791.  na  wzór  ducho- 
wieństwu wystawiony  pr/.ez  An- 
drzeia  Trz.ci^skiego  Kanonika  Ko- 
adj.  w  Katedrze  Krak.  w  Krakowie 
u  Anł.  Grobla  1792.  8.  78  str.  Zob. 
Noty. 


5122.  Kazanie  w  dzień  S.  Joze- 
fa O.  N.M.  P.  w  Kościele  XX.  Kar- 
melitow  Bosych  miane  przez  X. 
Kajetana  od  P.  Jezusa  Kaznodzie- 
ię Trynitarza  podane  do  druku. 
w  Warszawie  w  Druk.  J.  Zawadz- 
kiego (1792).  4. 

Przypis.  Wojciech.  Skarszewskiemu  Bi- 
skup.  Cbełmskie  mu  i  t.  d. 

5123.  Kazanie  o  S.Józefie  w  Ko- 
ściele XX.Karmelito  w  Bosych  przez 
X.  Jana  od  S.  Adryana  Przełożon. 
Klasztoru  Warszaw.  XX.  Trynita- 
rzow  powiedziane  i  do  druku  po- 
dane, w  Warszawie  w  Druk.  P. 
Zawadzkiego  (1792).  4. 

5124.  Kazanie  w  dzień  S.  Jozefa 
w  kościele  XX.  Karmelitów  Bosych 
miane  przez  X.  Kajetana  od  P. 
Jezusa  Kaznodzieię  Trynitarza. 
w  Warszawie  r.  1793.  w  Druk.  P. 
Zawadzkiego.  8. 

Przypis.  Józefowi  Nałęcz  Małachowskie- 
mu "Wojewodzicowi  Mazowieckiemu. 

5125.  Kazanie  na  doroczną  nro- 
czystośą  S.  Jana  Bożego  fundatora 
Zakonu  Braci  Miłosierdzia,  przez 
X.  Piotra  Maszkiewicza  miane. 
w  Kaliszu  1793.  (Kat.  Gr.) 

5126.  Augustyn  LiriKsKi  Kano- 
nik Katedr.  Płocki.  Kazanie  w  dzień 
Trzech  Krolow  miane  1794.  w  Kra- 
kowie w  Druk.  Szkoły  Główney 
Kor.  8.  (L.S.) 

5127.  Kazanie  w  dzień  S.  Kazi- 
mierza Krolewica  Polskiego  miane 
w  kościele  pod  tytułem  tegoż  Świę- 
tego w  Wilnie  r.  1795.  przez  X. 
August.  Tomaszewskiego.  Bazyl. 
i  t.  d.  w  Wilnie  w  Druk.  XX.  Ba- 
zylianów. 8.  46  str. 

5128.  Kazanie  na  uroczystość 
Przenayśw.  Troycy  miane  w  Wil- 
nie r.  1795.  w  kościele  S.  Tróycy 
przez  Xiędza  Augustyna  Tomasze- 
wskiego Bazyliajia  i  t.  d.  w  Wilnie 
w  Druk.   XX.  Bazylianów.  8. 

5129.  Kazanie  o  Odpustach  mia- 
ne na  uroczystość  zwaną  Porciun- 
kuła  czyli  Panny  Maryi  Anielskiey 
w  kościele  XX.  15ernardvnów 
w  Wilnie.  K.  1795  przez  X*  Au- 
gust. Tomaszewskiego  Bazyliana. 


TEOLOGJA ,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


437 


w  Wilnie  w  Druk.  XX.  Bazyl.  8. 
50  sir. 

5130.  Kazanie,©  Modlitwie  na 
Niedzielę  X.  po  Świątkach  w  Ko- 
ściele Parafialnym  Wiszenieckim 
miane  przez  JX.  Ałexandra  Liso- 
ivsKiEGo  Proboszcza  Wiszenieckie- 
go.  d.  5  Sierpnia  1800  roku.  Stara- 
uiem  i  kosztem  iednego  z  Parafian 
do  druku  podane,  w  Druk.  Łuckiey 
XX.  Dominikanów.  8.  i  ark. 

5131.  Kazanie  na  uroczystośćB. 
Michała  de  Sanctis  Zakonu  SSS. 
Troyey  przed  J.  W.  Kasprem  Ka- 
zimierzem Columna  Cieciszowskim 
Biskupem  Łuckim  i  t.  d.  do  ludu 
w  kościele  XX.  Trynitarzow  Łuc- 
kich zjjromadzonejjo  miane  przez 
W.  J.  X.,  Michała  Piwisicriego  Ka- 
nonilia  Żytomier.  d.  5  Lipca  r. 
1801.  8. 

5132.  Kazanie  o  potrzebie  Bo- 
skiey  Keli{;ii  w  Uroczystość  JNiepo- 
kalanego  poczęcia  N.  M.  P.  przez 
JX.  Józefa  Legowicza  S.  T.  D. 
Plebana  Kościoła  Korkoźyskiego 
miane  w  Kościele  JXX.  Bernardy- 
nów Wileii.  8Decembra  1802  roku 
w  Wilnie  w  Drukarni  Dyecezalney. 
1803.8.  38  str.  oprócz  karty  tytu- 
łów ey. 

5133.  Kazanie  miane  na  uroczy- 
stość S.  Jana  Kantego  w  czasie 
otwarcia  Głównego  Seminarium 
przy  Imperat.  Wileń.  Uniwersyte- 
cie obranego  za  Patrona  Kleryków 
maiącycb  się  uczyć  w  temźe  Semi- 
narium przez  X.  Augustyna  Toma- 
szewskiego Z.  S.  B.  W.  i  t.  d. 
w  Wilnie  1808.  w  Druk.  XX.  Ba- 
zylianów. 4. 


5134.  Kazania  ma  nowy  rok  i  na 
post  wielki  X.  Andrzeja  Pohla  S. 
T.  D.  Jen.  Wiz.  Zgr.  Missyon. 
w  Wilnie  w  Druk.  Dyec.  1818.  8. 
±23  str. 

5135.  Kazanie  o  małey  liczbie 
■wybranych  napisane  oryginalnie  po 
francuzku  przez  X.  Massyllona 
Biskupa  Klermon.  tłum.  przez  X. 
Mich.  Olszewskiego,  w  Wilnie, 
w  Druk.  XX.  Piiarów  nakł.  Alex. 
Żółkowskiego  1818.  8.  47  str. 

5136.  Kazanie  w  dzień  pier- 
wszy uroczystości  Zmartwycliwsta- 
nia  Pańskiego,  miane  na  nabożeń- 
stwie akademickiem  przez  X.  Feli- 
sa Ustrzyckiego  Professora  Teolo- 
gii Dogmatyczney  iMoralney  wKró- 
lewskim  Uniwersytecie  Warsza- 
skim.  Warszawa  wDr.N.Gliicksber- 
ga  1822.  8.  18  str. 

(Dzlen.  Wil.  18:^3.) 

5137.  Kazanie  na  popielcową  śro- 
dę o  pobudkach  nawrócenia  napi- 
sane po  francuzku  przez  X.  Mas- 
SYLLONA  Bisk.Klerm.,  naięzyk  pol- 
ski przełożone  przez  X.  Michała 
Olszewskiego  Filoz.  Mag.  Kapel. 
Gimn.  Wil.  w  Wilnie  w  Druk. 
XX.  Piiarow,  nakładem  Alex. Żół- 
kowskiego. 8.  40  str. 

5138.  Kazauie  na  Boże  Narodze- 
nie miane  przez  X:  M.  Gierdwił- 
ŁĘ  wKrasławiu  1824  roku,  ukazn- 
iąc  krótki  rys  obyczajów  dawnych 
pogan,  i  cudowną  onych  zmianę  za 
wpływem  Ewangelii,  w  Wilnie, 
w  Drukarni  dyecezalney  XX.  Mis- 
SYonarzów.  roku  1825.8.  40  str. 

*5139.  Predica  XX.  del  Guaresi- 
małe  di  Paolo  Segneri  —  In  Vilna 
presso  Gius.  Zawadzki.  8. 


3)     Przygodne. 


5140.  a)  Kazania  Przygodne  z  i- 
nemi  drobnieyszcmi  pracami,  o  ro- 
żnych rzeczach  wszelakim  stanom 
należącycł)  X.  Piotra  Skargi  S.  J. 
Teraz  znowu  przeyrzauc  y  w  icdne 


Księgi  dla  snadnieyszego  używa- 
nia zebrane,  w  Krakowie  w  dru- 
karni A  ndrzeia  Piotrków  czykal6l0. 
fol.  779  i  176  str.  dwóch  pism 
łacińskichy  Pro  sacratissima  Eucha- 


438 


TEOLOGIA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


ristia  contra  liaeresim  Galvinlanain 
ł  Diiodeciin  arl«s  et  iinposttirae 
Calvii»istarnm,  Przypis.  Królowi 
Stefanowie  oprócz  dwóch  arkuszy 
na  przodzie^  gdzie  przypisanie 
Piotroivi  Tylickiemu  Bisk.  Krak. 
i  regestr.  Zob.  Noty. 
Por.  N.  3860  a) 

b)  Kazania  Przyjjodne  I  d.  1.  na 
dwie  częci  rozdzielone,  po  czwar- 
ty raz  przedriiŁowaiie.  w  Wil- 
nie w  druk.  Akad.  Soc.  Jesu  r. 
M.Dccxxxvin.  fol.  28»,^m  i 218 
str.  Nakładem  Andrzeja  Clirepto- 
iviczaStolnikaJ\oivogrodz.  i  z  przy- 
daniem wierszy  na  pochwalę 
Skurgi. 

5141.  Jacek  SusKT  Zak.  Kazuodz. 
Kazania  przygodne  i  świqteczne. 
R.  1610.  *  (Siarcz.) 

5142.  Adam  Piekarski.  Kaza- 
nia przyjjodne  i  świąteczne,  w  Kra- 
kowie 1620.  (Siarcz.) 

5143.  Kazania  przjfjodne  W.  X. 
Kaspra  Balsama  S.  J.  o  wyslępkacli 
i  obowiązkach  ludzi  młodych. — 
w  Poznaniu  w  Druh.  J.  K.  Mci  i 
Rzeczyposp.  S.  J.  R.  P.  1765— 
1771.  8.  7  tomótv. 

5144.  Kazania  przy^yodnc  X. 
Wawrz.  Rydzewskiego  S.  J. 
w  Wilnie  w  Druk.  Akad.  S.  J.  R. 
P.  1768.  8.  201  str.  i  regestr. 

5145.  Kazania  przygodne  X. 
Ludw.  BouROALOUE.  W  Kaliszu 
1775.  8.    (L.S.)  ^     ' 

5146.  Kazania  przy{jodne  iniane 
po  rożnych  niieyscach  przez  X. 
Adama  Cedrowicza  Kościoła  para- 
fial.  Rawskiego  Kapłana — Tom  I. 
II.  w  Kaliszu  w  Druk.  Xcia  Pry- 
masa R.  1776—784.  8:  677  i  359 
str.  i  arkusz  na  przodzie. 

Na  końcu  Torau  I.  jest  ostrzeżenie,  iz 
■wyjdą  dzieła  tego  trzy  tomy. 

5147.  Kazania  dla  przygody  po 
wicfcszey  czyści  z  francuskich  wy- 
brane a  przez  X.  Jana  Kaniego 
Gładysza  K.  Ł.  na  oyczysty  iczyk 
przetłoinaczonc.  Tomiki.  II.  w  Ka- 
liszu w  Druk.  J.  K.  Al.  R.P.1779. 
8.  226  i  208  str. 

5148.  Kazania    przygodne,    po 


różnych  Kościołach  Lwowskich, 
przez  X.  VValę>tego  od  Młodzia!x- 
KÓu',  Kurmelitę  iioscgo  Konwen- 
tu PrzeuiyślskiegoS.  Teologii  Lek- 
tora, niiane,  a  drukowane  w  Ber- 
dyczowie Fortecy  JN.  M.  P.  Roku 
1780.  8.  MO  str. 

5149.  Kazania  X.  Jozefa  Płocho- 
CKiEGO  przedtym  Zakonu  Towa- 
rzystwa Jezusowego  w  osobnych 
niektórych  okolicznościach  mlanc 
zebrane  i  wydane  teraz  pospołu, 
w  Poznaniu  w  Druk.  J.  K.  5lci  i 
Rzeczyposp.  R.1780.  8.  579  str. 

(Dzień.  >Vil.  18-25.) 

5150.  Kazania  rożne  X.  Płocho- 
CKiEGO  tomów  6.  w  Warszawie  i 
Poznaniu  1787.  8.         (Kat.  Bletscha.) 

5151.  Kazania  Apostolskie  czyli 
Kazania  w  porządku  przygodnych. 
Tom  III.  IV,  w  liczbie  zaś  z  inne- 
mi  Tom  V.  VI.  przez  X.  Szym. 
Drykowskiego.  w  Kaliszu  1786.  8. 

(liat.  Gr.) 

5152.  a)  Kazania  przygodne  przez 
X.MęcMskiego.  w  Krak.  1786.  8. 
2  tomy. 

b)  Kazania  i  mowy  przyg^odnc 
w  różnych  nabożeństwach  i  okoli- 
cznościaeh,  miane  przez  X.  J.  Mę- 
ciiisKiEGO.  w  Krakowie  1809.  8.  2 
tomy.  (Kat.  Friedl.) 

5153.  Kazania  przygodne  na  nie- 
które Święta  przez  X..  Bern.  Zo- 
łądkiewicza.  w  Kaliszu  1786.  8. 

5154.  Kazania  przygodne  na  nie- 
które nroezystości  o  szczególniey- 
szych  ehrześciaiiskich  prawdach 
przez  X.  Dobrowolskiego,  w  Ło- 
wiczu 1799.   8.  (Kat.  Bietscba.) 

5155.  Kazań  przygodnych  sie- 
dem X.  G  Jakubowskiego,  w  Prze- 
myślu 1803.    8.  (Kat.  Friedl.) 

5156.  Kazania  przygodne  i  po- 
grzebowe przez  X.  Patryc.  Prze- 
czytaSskiego  S.P.na  różnych  miey- 
scach  miane.  Tom  I—  V.  w  War- 
szawie 1815—822.  w  Druh.  XX. 
Piiarow.  8.  264,  272,  322,  333 
174  śtr.  oprócz  regestru. 

Przypis.  Ignac,  Raczyńskiemu  ArcybisŁ. 
Gniezn. 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


439 


5157.  Woyciccli  Laudatius.Mo- 
>vy  pogrzeboAYc.    IG  17. 

(Chodjk.  dercb.  {jest  Ord.  Praed.p.313.) 

5158.  Czesław  BAiERZak.Kazn. 
Kazania  i)Ogrzebo\ve.   1035. 

(CLodyli.l.c.p.316.) 

5159.  Kazania  pogrzebne  miane 
w  rożnych  źalobnycli  okazyach 
przez  X.  Alex.  Lorencowica  Pro- 
wiuciała  Polskiego  Soc.Jesu  w  Ko- 
legium Kaliskim  S.  J.  drukowane 
R.  P.  1()70.  fol.  192  str.  oprócz 
regestrowi. 

51(50.  Pancgiryki,  Dyskursy  i 
Kazania  X.  Waleryana  Gutowskie- 
go, w  Krakowie  1675.  4. 

(Kat.  Piar,  War.  1822.  p.  62.) 

5161.  Bernard  Boskie  w  icz  Zak. 
Kazn.  Kazania  pogrzebowe.  1698. 

(Chodyk.  deReb.  gesŁ.Ord.Praed.  p.315.) 

5162.  Kazania  pogTzcbneX. Pio- 
tra Dumna  e  Societ.  Jcsn.  ku  wy- 
grodzić kościelnych  i  publicznych 
oratorów  do  druku  w  iednym  ło- 
mie podane  de  espressa  Excell. — 
Domini  Episcopi  Posnaniensis  li- 
centia, w  Warszawie  R.  P.  1700. 
4.  -427  sir,  i  ió  kart  na  przodzie. 

Dedykacja  Xiąz.  Karol.  Kadziwillowi 
Kanclerzowi  W.  X.  L. 

5163.  Kazania  Trybunalskie  i 
pogrzebowe  przez  różnych,  w  San- 
domierzu 1721.   fol. 

(Kat.  Piar.  War.  1822.  p. 58.) 

5164.  M.  Stanisław  Kostka  Kru- 
szyński. Kazanie  na  uroczyste  po- 
chowanie kości  w  Kościele  Pogwi- 
zdowskim  miane.  w  Krakowie 
^^  Druk.  Akad.  1775.  4.     (L.  S.) 

5165.  Jozef  Męcii\ski  Reformat. 
Kazanie  na  pogrzeb  uroczysty  po- 
chowania   kości    miane.  w  Krako- 


wie w  Druk.  Semin.  Bisks.  Akad. 
1780.    8.  (Sicnk.  Dod.  do  Bent.) 

5166.  Jacynt  Miiakowski  Zak. 
Kazn.   Kokosz  na  Kolędę  R.  1613. 

5167.  Jacynt  Miaskowski  Ka- 
zanie przy  rozdawaniu  kolędy  1638. 

(Siarcz.  I,  318.) 
5168    Kolenda,  Kazanie  Walen- 
tego FabryCEGO  S.  J.       (Siarcz.  I.  121) 

5169.  Konstanty  Szyrwid  S.  J. 
Kazanie  obozowe  o  Bogarodzicy — 
JNagrobek  Osmanowi  CcsarzowiTu- 
recklemu — Kazanie  o  S.  Jacku^  Ja- 
nie Kaiitym  i  t.  d.   1633.     (Siarcz.) 

5170.  MaH-celli  Dziewulski Fran- 
ciszkan.  Prezerwatywa  od  powie- 
trza morowego  Krzyż  Sty.  w  Krak. 
w  Druk.  Jak.  Matyaszklcwicza 
1720.  fol.  (L.  S.) 

5171.  Dominik  Bzonowski  Re- 
format. Maiestat  pokazany  na  pry- 
micyach  trzech  nowych  Kapłanów. 
1723.  fol.     (L.S.) 

5172.  Życia  Panieńskiego  Bogu 
na  chwałę  dedykacya — Kazaniem 
w  kościele  Lwowskim  Kalhedrai. 
Ormieuskim  przy  konsekracyey  sze- 
ściu Panien  Zakonnych  Reguły  S. 
Benedykta  mianym — przez  X. Kon- 
stantyna CzAPKOWSKIEGO  S.  Tb. 
Prezentpta  Ordyn.  w  Kościele  Do- 
minikańskim Lwowskim  Bożego 
Ciała  Kaznodzieię.  Roku  1726.  we 
Lwowie  w  Druk.BrackieyS.  Troy- 
cy.   fol. 

Przypis.  X.  Janowi  Tobiaszowi  Augusty- 
nowiczowi Arcybiskup,  Lwowskiemu  Or- 
iniehskiemu  i  t.  d.  Autor  umarł  w  Kamień- 
cu r.  1728. 

(Chodyk.  deReb.  gestisOrd.Pracd.p.316.) 

5173.  Barnaba  Kędzierski  Fran- 
elszkan.  Kazanie  pod  czas  obrad 
zakonnych.   1768.  b.m.  4.  (L.  S.) 


b)    Cerkwi  Wscuodmej. 

5174.  a)EBaHre;iieyqHme>iHoe,  a.a6o  KoHcraaHmHHono^cKaro  HBceJieHCKo- 

Kaaanfl  iia   KOżłi^yio    HeĄ^kAjo  h   cbh-  ro  naiiipiapxy,  iipc^i.  ^Bbaia  ctnaMW 

ma  ypoHHcmwH,  npeat  cBanioro  om-  ^i-femt,    no    Krpei^ny     HaniicaHWH    a 

i^a  Hamero  Ra.iHcraa,  apxBenHrKona  menep-b  hobo  ,  3   Ivrpeu,Roro  ii  C^io- 


440 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZJN  ODZIE JSKA. 


BeHCKorO  H3MKa  Ha  PycRia  nepeJio- 
>KeHWH:  KommoMij  BeAfaMowHoro  na- 
Ha ,  ero  M.  ilhh3H  Bor^ana  OarHH- 
CKoro,  no;\KOMoporo  Tpoii,K.oro,  ^ep- 
;KaBHW  ^opcyHCKoro  h  KopMflAos- 
cKoro ,  H  MaJiwoHEH  ero  M.,  eaM. 
naHBH  paHHU  BojioBHoBHW,  a  n pa  11,^10 
H  craapaHbean.  hhokobt.  o6rc(oro  m.n- 
laia.  MOHacmbipa  6pamcKoro  Bbach- 
cKoro  Ci.mpcmBiH  cb.  /l,yxa  Bw^py- 
Konanw  B-b  Ebh)  pOKy  i6i6.  fol.  4. 
173  i  331  karl. 

Przypisanie  Ogińskim.     (Stroje>v,133,) 
Sopikow  I.N.  318  przytacza  tytuł  nieco 
odmienny  i  przypisanie  de  Anny  Chodkie- 
wiczówny  Xięzniezlsi  Koreckiej. 

b)  EBaHreAie  yiHineAbHOe  aA- 
6o  EasaHii  Ha  He^tAH  npeai,  poK-b  h 
Ha  npa.?4HHKH  rocno^citie  h  napo- 
nHinhixi>  cBainbiX'b  yro^nnKOBTi  Bo- 
?KiHXij.  C-bcmaBAeHa  mpy^OAioóieiwb 
IepoMOHaxa  J\HpHAAa  TpaHKBH- 
JiioHa,  nponoB-fe^HHiŁa  CAOBaBo- 
»oro,  ero  BAacmHWM-b  cmapanaM-b, 
KommoM-b  u  HaKAa^oM-b  3  ^pyKy  na 
cBtnii.  HOBO  BKT^aHa  3a  no3BOAenieM-b 
cmapuiH^-b  btj  MaemHocmH  ea  mhao- 

CmH  KnflrHHH  BbIlUHeBflJ,KOH  Mh- 
XaHJlOBOH      BT.    pOXMaHOB^.     omi.     CO- 

a;^aHia  wipyyiaS,  a  ora-b  BinAoiEceHiH 
rocnoAHa    iHig,  M-ŁcflUia  HOB'iM6pa  9. 

Na  odwrocie  karty  tytułowej  herb  i  przy- 
pisanie Xięciu  Jerzemu  Czartoryskiemu 
z  epigrammatem  10  wiersz. 

Inny  excmplarz  z  dedykacją  do  Xięzny 
Ireny  Wisznio wicckiej.  (Strojew,  142nast.) 
Lei.  II.  425  toz  samo  wymienia  z  dedyka- 
cją Samojłowi  Xiążęciu  Koreckiemu.  Zob. 
Noty. 

c) MorHAeB-b  1619.  fol. 

d) BHAbHO  1651.  fol. 

(Soplk.  1;  c.) 

5175.  KasaHifl  hah  nnyieula  npH- 
;^aHHbii<  flo  KKurn  Kah)it>  pasywt- 
HiA  HaSbiBaeMoii ,  cb  HayKOH),  aAb6o 
cnocoćoMT.  cAo^teHia  KasaHH  co^h- 
Henie  HryMCHa  h  Peitmopa  KieB- 
CK.OH  AKa/^eMiH.  loaHHniuH  FaAH- 
moBCKaro.  1^16811666.  fol. 

(Sopik.  I.  118.) 

5176.  MeHT.  ^yxoBHbiH,  nHse  ecnib 
TAaroAi.  Bo«<iH,  Ha  noMomi  nepKBH 
Boicioineń,  H3T.  ycm-b  XpHcmoBWX'b 
no^aHHbiu    MAH  npoiioBił^H    Ha  ^hh 


nocKpecHMe  m  Jipas^HH^Hbie  co^hhp- 
HiH  M^epHHroBcivaroApxienHcivoiiaJla- 
3apH  BapaHOBHHa.  IvieBT)l666.  fol. 
(Sopik.  1.140.) 

5177.  Tpy6bi  cAOBec-b  nponoBt- 
^^HUKii ,  Ha  Hapo^HmMH  ^HH  npa3^- 
hhkobtj:  rocno^cKHX-b ,  6oropo;łHH- 
Hbix-b ,  aHreACKHKh,  npopoMecKHX-b, 
anocraoACKHXT.,  MyqeHHiecKHXT>,  My- 
^eHHi^T>,  npenoAo6HWXT,,  ^^ktj,  mpex'b 
CBHniHineAeH,  BorocAOBa,  ny/łoniBop- 
i^eci.,  6Aa-toB'fepHbix-b  i^apeik  u  khh- 
3eH,  6e3cpe6pHHKOBi.,  AAeKciH  neAo- 
BiKa  6o?Kifl  H  AackcIh  MamponoAH- 
nibi  KicBCKaro,  npeno;no6HHX'b  Ile- 
■«iepcK.HXTj ,  H  npo^.;  nate  Jlasap-b  Ba- 
paHOBBM-h,  MA.  BomieK),  npaBOCAaB- 
HbiH  apxienHCRon'b  ^epH-troBCKiii, 
HoBropo^cRiH  H  npo^.,  chaoH)  Bo- 
żKieK)  BocmpyÓH,  nocAymaa  rocno- 
^a  RKO  mpy6y   boshcch  rAaci  niBoa 

H   B03BtcmH     AH)^eMT>    MOHMl    (HcaiH 

TA.  58.)  Tvnowb  WiS,  B-b  cBHmori  BC- 
AHKOH  My/ioniBopHOH  AaBpfj  KieBO- 
Ile^epcKou,  cmaYponHriH  apxienH- 
cKona  KoHcniaHniHHonoAciv,aro ,  na- 
mpiapx0  BceACHCKaro,  bt.  Atmo  omi. 
co3;\aHia  Mipa  7182,  oiin.  po?K^ecnir!a 
;Ke  XpHcnioBa  1674  HaneHaraaHbi.  10 
i  406  kart. 

Na  rycinę  tytułową  96  wier.,  dalej  herb 
Państwa  Rossyjskiego  i  nań  wier.  48. — 
Przedmowa  do  Carskiego  Majestatu  i  druga 
do  czytelnika.  (Strojew,  322.) 

5178.  B-feHei^-b  XpHt;nioB'b  ci.  npo- 
noBt^iń  He^tAEHbix'b ,  asH  ci.  i^Bt- 
nioM'bpo«iaHiaxi.Ha  j^KpauieHienpaBO- 
cAaBHo-K.amoAHU.ecKoii  CB.BocmOHHOU 
HepKBH  HcnAemeHHWu  hah  K.a3aHa 
He^-feABHwa  Ha  BtHei^T,  Bcero  A^fema;  co- 
^HHCHie  AumoHia  pa^HBHAoncKa- 
roHryMeHaKieBCK.aroHHK.oAaencKaro 
MOHacmbipfl.   B-b  Tpo^Hl;  1735.  fol. 

Wydane  przez  roskolników.  Pierwsze 
wydanie  w  Kijowie  r.  1694.  (Sopik.  I.  71.) 

5179.  Co6paHie  noyHHmeA'bHbixi» 
CAOBT.  roBopeHHMXT.  FeoprieM-b,  E- 
nacKonoM-b  MorHACBCKHM-b.  Morn- 
AeB-bl761.4.     ^  (Sopik.  1.239.) 

5180.  Bect^bi  napoxiaAHiii  Ha  He- 
^tAH  H  HapoHHiniH  cBtma  Bcero  At- 
raa,  orn-b  eBaHreAiH,  110  o6pa^y  Fpe- 
^ecKOMy  pacnoAO?KCHHbixx.C'b  iipnAO- 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


441 


wcHieMi  Bect^w  npH  m^io6t,  nia- 
KojK^e  Ha  nflmK.H  Be^HKaro  nocma 
o  Crapacm-feKŁ  XpHcinoBijiX'b.  IlepBt 
DoiicKHMt  ^ia^eicnioMT.,  Bi  rpa^t 
Bhah*,  ncMamaHHiJi ;  ^uecb  we,  co6- 
craBCHHbiMt  noBeA^ŁuieM-b  h  ó^aroc^io- 
BCHiewŁ  npeocBimijeHHaro  apxH37a- 
cuibipH,  KYpt  Beo^ocia  pocmoi^Karo, 
MHinponoAHina  Bce/t  poccia,  Ha  Cao- 
BeucKo-pycKiH  ^3i>iKi.,  y^oÓH-feHuiaro 
pa^H  napoxoM'b  pycKHMi.  ynouipe- 
ć^eniH  npenn>;iiiOBaHHifl  h  Ha^annia. 
BI.  CBamiń  ny^oniBOpHOH  ;iaBp-fe  IIo- 
MacHCKOii  17^9  ro^a.  8.  ŹO  i  589 
słi:  (Strojew,  N^274,) 

♦ 

5181.  Kpecm'ŁXpHcraa  CiiacHine- 
AH  n  KO?«^oro  ^eJiOBtKa  na  KasaniK) 
ny6;iHMH0MT,,  npeat  JicHesejieÓKoro 
Bi>  Bo3-fe,  ero  MMAocma  rociio^HHa 
H  omina,  Knpi.  llenipa  MorHAy, 
unAocmiK)  BowieK),    apxHMaH^pHnia 


cnambin  Be^HKia  ^aBpbi  IleHepCKifl, 
KiCBciiiii,  r.-b  moń  me  ij;epK.BH  Ilegep- 
CKoii,  BI,  He^tJiioKpecnionoKAOHHyH), 
KKpomUi-fe  Bbipa«toHbiH  BI  Jitmo  ci3;\a- 
Hia  Mipa  7  1 4o ,  B-hn^iiurnia  «ie  Bo- 
ra CAOBa  i632,  Miriiii,vi{Mapina  ąhr 
4,  B-b  MOHacmwpy  IleHepcKoMi.  Kiee- 
cKOMi..  4.  8  i  56  str. 


Na  odwrocie  tytułu  herb  Hierem.  Kory 
iitowicza  Wis     '      •     '  •  »^  .  • 

pisanie  temuż. 


Lutowicza  Wisznio wieckiego.    Dalej  przy- 
■       ■     "         '  (Strojew,  186.) 


5182.  Kacciana  CaKOSH^a  Ma- 
inepia  cb.ąu  G-Tiaro^apeHiii  npn  no- 
rpe6eHiH  SHaMeHHmaro  Me.ioBtK.a. 
KieBT..  4.  (Sopik.  1. 123.)       . 

5183.  CBaiąeHHOMyHeHHHKa  Hnno- 
JiHma  Ilanbi  paMCKaro,  caobo  bi,  hc- 
^■fejiH)  MHconycmHyK),  HS^ano  Cma- 
poo6pB^HaMH  BI.  IIoMaeBt.  b.   r.  4. 

(Sopik.  1. 101.) 


/ 


c)   Protestantów  i  Braci  Czeskich. 


5184.  a)Mikołay  Rey.  Świętych 
słów  a  spraw  Pańskich  ktorc  tu 
sprawował  Pau  a  Zbawicicl  nasz 
na  thyia  świecie  to  iest  Clironika 
albo|  Postylla  Polskim  iczykieni  a 
prostym  wykładem  też  dia  prosia- 
ków, która  uczyniona  w  Krakowie 
1556  (uMat.Wierzbicty).  fol  Zoh. 
Noty.  (Noty  Bentk.) 

b)  Mikołay  Rey.  Świętych  słów 
a  spraw  Pańskicb.  i  t.  d.  jak  2vy- 
iej.  Kraków,  Wierzbięta  1557.  fol. 
302  listów.     (Kat.  Dupl.  Pul.  N.  148.) 

c)  Świętych  slow  a  spraw  Pań- 
skicb ,  ktorc  tu  sprawował  Pan  a 
Zbawicyel  nasz  na  Ihym  swiecye, 
iako  prawyBOG,  będijcz  wczłowie- 
czeństbwie  swoim,  KROYJNIKA, 
albo  POSTILIA,  Polskim  ięzy- 
kieni  a  prostym  wykładem,  też  dla 
prostaków,  krotko  uczyniona,  y 
na  wielu  nueysczach  nad  pirwsze 
wydanie  poprawiona.  Cum  Gratia 
et  Privilejjio.  fol. 

iVa    ostatniej    stronie  odmalowany  herb 

Tom    Ił. 


Rej  ów  a  pod  spodem  wiersze  na  ten  Uerb 
z  napisem:  Zacnos'ć  Grey  Herbu. — ,J.  K. 
M.  Typograph  Maciey  Wirzbięta  im- 
primował  1571.  Sign.  A---O00  czyli  240 
ark.  Liczbowanie  kart  nic  idzie  wciąż  ale 
przerywanie ;  na  ostatniej  karcie  jest  list: 
.356.   Inne  szczegóły  Z06.   w  Notach. 

,(Ju.  MS.) 

d)  Postylla  polska  t.  i.  wykład 
prosty  £vTan{];clii  niedzielnych  i 
świąt  uroczystych,  teraz  znowu  wy- 
dana— w  Wilnie  u  Jakoba  Markie- 
wicza sługi  JO.  X.  Mci  Pana  a  Pa- 
na Krzysztofa  Radziwiłła  Woie- 
wody  Wilen.  Roku  Pańsk.  1594. 
nakładem  zacnie  urodzonego  Pana 
Michała  z  Radzimiua  Podkomorze- 
go ziemi  Połockiey.         (Ju.  MS.) 

5185.  Pirwssa  część  Postille.  To 
iest  Kazania  na  Epistoły  Świętego 
Pawła  z  Antoniego  Corulaa  wzięta 
która  ma  być  przidaua  do  Wtorey 
części,  przed  tem  z  Arsaciuszowey 
Postille  Yczinioney  y  przełoźoney- 
(ryciutt ,  obraz  błogosławiącego 
C/iristnsa).  Drukowano  w  Krole- 

56 


A42 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


wen  Pruskim  przez  Jana  Daiibma- 
na  Roka  Pauskirg^o  1557.  fol.  około 
292  kart  liczbow.  liczbą  rzijmską 
no  jednej  stronie  tv  niezupełnym 
exemplarzu  Bibijoleki  Szczorso- 
wskiej  od  Sobolewskiego  opisanym. 
Druk  bujny. 

Na  końca  na  odwr .  stronie  karty  211  obraz 
Christasa  z  barankiem  na  ramionach,  z  na- 
piscBi :  Drukowano  i  t.  a.  jalcwyic;.  Przy- 
pisanie tłómacza  Ostafieja  Trepki  ,  Stani- 
riawowi  Ostrorogowi,  Kasztelanowi  Mie- 
dzjrrzeckiemn,  datowane  w  Królewcu  dnia 
14  Siarpnia  r.  1557.  Zob.  ^oty. 

(Lel.II.  196na8t-— L.S.) 

5186.  Jan  Sekłuciati.  Postylla 
domowa,  w  Króieircu  nowo  wy- 
dana, rokn  1556.  fol. 

(Sani.  Dambrowski,  Kazania,  w  Lipsku 
1728.   Przedmowa.) 

Wykład  niedzielnych  ewangelii  z  Mee- 
lanchtona,  Spaugenbergera  i  innych  Teo- 
logów (Dambrowski  1.  c.) 

Friese  Beytr.  II. Th.  Ir.Bd.p.  164.  w  no- 
cie przytacza  rok  druku  1566.  Tenże  przy- 
tacza Postillę  Seklucjana  z  Epistołami,  o 
której  sam  Seklucjan  wspomina  jako  ukoń- 
czonej w  Katechizmie  Lutra ,  także  książki 
przeciw  czci  Świętych  i  t.  p.  Kommentarz 
na  listy  apostolskie  Nowego  Testamentu, 
który  miał  być  drukowany  przy  drugim 
Tomie  Nowego  Testamentu  ,  ale  nie  doszło 
to  do  skutku,  Wiatik,  Kazania  we  dni 
Świętych  PP.,  Nauka  chrześcianska  ^Lebr- 
buch)  drukowana  w  Królewcu  r.  1552.  8. 
20  ark.  Wszystkie  jego  pisma  drukowane 
były  po  polskn:  są  bardzo  rzadkie.  Wiado- 
mość o  Scklncjanie,  w  Prenss.  Samml.  III. 
Th.  p.  77—91,  Olof  Pol.  Liedergesch.  p. 
167.  169,  278.  Ringeltaobe  Nachr.  r.  poln. 
Bibl.  p.  46—69.  D.  Oan.  H.  Arnold  Histo- 
rie der  Kónigsb.  Unirersit.  p.  551 — 554. 
Prenss.  Zeben.  II.  Th.  p.  835.  III  Th.  p. 
284,  599,  648. 

5187.  Hipronym  Małecki.  (Ka- 
zania Katechizmowe),  w  Królewcu 
1560.    4.  (Pisań.  p.  276.) 

5188.  Postilia  domowa.  Toyest: 
Kazania  na  Ewangelie  Niedzielne 
y  przednieysze  święta,  tak  yako  ye 
swiętey  pamięci  Doktor  Marcin  Lu- 
ther  przez  cały  Rok  Niemieckim 
yęzykiem  kazał,  z  napisanyck  ksiąg 
nieboszczyka  Mistrza  Gcorgiusza 
RoRCRA,ktorc  on  na  każdy  rok,  tak 
yako  ye  sam  D.  Marcin  Luther  ka- 
zał, spisał,  we  spółek  zebrał,  wier- 
nie, nic  nie  odmieniaiąc,  ani  odey- 
muyąe,    ani  przydawayąc  z   uowu 


sprawione  y  przez  druk  na  iawnośe 
wydane.  A  z  Niemieckiego  na  Pol- 
ski pilnie  i  wiernie  tcź  przełożone. 
Przez  Hieronima  Małeckiego  Pleba- 
na Łęckiego,  w  Królewca  mol^siiii. 
Na  końcu ;  Drukowano  w  Królew- 
cu Pruskim,  u  Dzietizicow  Jana 
Daubmana  R.  P.  1574.  fol.  Części 
3.  Zimo%va  listów 237 . 

5189.  (Postylle  Krześciańjikie 
Część  1  —  IV  pracą  K.  Pawła  Gi- 
ŁOwsKiEGo  zebrane  y  wiernie  po- 
dane), fol. 

Ezemplarz  niezupełny  w  Bibliotece  Słn- 
ckiej. 

5190.  Postilia  to  icst  Kazania 
albo  wykłady  Swiętycb  Ewangelii, 
które  przez  cały  rok  w  niedziele  y 
przednieysze  święta  w  kościele 
Cbrześeiauskim  czytane  bywaią. 
w  Toruniu  u  Andrzeia  Kotcniusza, 
R.  MDSciiii.  Na  ostatniej  karcie 
herb  miastaTorunia  a  pod  nim  na- 
pis: w  Toruniu  Drukowana  u  An- 
drzeia Koteniusa  Roku  od  Naro- 
dzenia   Syna    Roźego    1594.     fol. 

Części.  CL  rur.  Część  //.  cxrr, 

Cz.  III.  LX r  kart  po  jednej  stro- 
nie liczbowanych. 

Ryciny.  Druk  gocki.  Znak  drukarni 
Pelikan. 

Na  odwrocie  tytułu  22  wiersze  łaciń- 
skie :  ^d  virum  genere  et  vtrtute  vere  na- 
biłem Dn  Johan,  a  Kalkstein  ete.  inter- 
pretem  huius  operis ,  podpisał  M.  Held 
Schoberus. —  Dedykacja  do  Burgrabi,  Bur- 
mistrzów i  Rady  Król.  miasta  Gdańska./ 
Zob.  Noty. 

5191.  a)  (Grzegorz  z  Żarnowca 
Postylle  Krześciańskiey  Część  I. 
od  I.  Niedziele  Adwentu  do  Wtor- 
ku świątecznego). 

Dedyk.  do  Króla  Stefana,  podpisana 
przez  Ostafieja  Wołłowieza  Kasztel.  Wi- 
leń.  Przemowa  do  Pana  Wileńskiego  pod- 
pisali Ks.  Paweł  (iiio wski,   Krisztow  Trecy. 

Postylle  Czyść  Wthora  od  Troy- 
ce  S.  aż  do  Adwentu  która  w  so- 
bie zamyka  nauki  pewne  ku  po- 
twierdzeniu y  skazowaniu  wiary 
prawdziwey  przez  owoce  oczyn-. 
kow  dobrycb.  Ma  tlież  przestrogi 
osobliwe  y  pociechy  z  nauk  Pana 
Krystbusowycb  y  przykładów  pe- 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


443 


wnycli.  Przez  te^yoź  Księdza  Grze- 
gorza z  Żarnowca  wydana. 

Dedyk.  do  Stanisława  z  Gorki  Wojew. 
Poznańskiego. 

Postylle  Krześeiaushicy  Czc^ć 
Trzecia  w  htórcy  na  c.aly  roli  są 
wypisane  Kazania  o  Świętych, 
7.  lilhorycli  nauczyć  się  wszelki  lię- 
dzie  niogł,  co  o  prawdziwycli  Świę- 
tych dzicrżee  u»a  y  w  iakiey  ie  czci 
mieć:  skąd  teź  utwierdzony  będzie 
w  wierze  prawdziwey  y  w  powin- 
iiościacli  Krześciańskich.  ^rzez  te- 

§oź  K.  Grzegorza  z  Żarnowca  wy- 
ana.  Przydane  teź  tif  są  na  przo- 
dek troie  kazania  o  narodzeniu  Pa- 
na naszego  Jezusa  Krislusa  Ks.  Pa- 
wła Gilowskiego,  w  Warszawie 
pod  Seymem  na  święto  narodze- 
nia Pańskiego  niiaue.  Jest  łez 
przydana  y  Passya  to  iest  wy- 
kład z  naukami  Krześciańskieuii 
Historiey  m^ki  Pana  Jezusowey  na 
wielki  tydzień  służąca. —  Przemo- 
wa K.  Pawła  Gilowskiego  do  Pana 
Wileńskiego.  Na  końcu:  W  Kra- 
kowie z  Driikarniey  MacieiaWierz- 
bięty  R.  P.  1582.  fol,   800  listów 

Na  drugiej  stronic  cyfra  drukarza.  Przr 
dana  :  Oi>rona  Postylle  Ewangelickiey  To 
iest  Odpowiedź  na  Apologią  Jezuicką  i  t.  d. 
Zob.  niżej,    170  listów. 

Na  cxemplarzu  Blhljoteki  Cesarskiej  wPe 
tersburgu.  na  okładce  dawną  r«;ką  napisa- 
no :  „Ten  X.  Grzegorz  z  Żarnowca  rodem, 
Koszarski  nazwany,  z  Kanonika  Itrako- 
■wskiego  Ministrem  E>vangelickiiii  został 
uczyniwszj  Pro f.  Pidei  w  Żarnowcu. 

(Wizcr.Nauk,  Pocz.  Nowy,  T.  17.  p.  145 
nast.) 

Postylle  Krześcianskiey  Część 
Czwarta  w  ktorey  są  Kazania  aa 
epistoły  doroczue,  t:vk  niedzielne 
jako  teź  y  na  dni  Świętych,  harzo 
czasowi  dzisieyszemu  a  potrzebie 
zbawicnney  iiźyłcezue. —  Pracą  K. 
Pawła  Gilowskiego  zebrane  i  wier- 
nie podane,  w  Krakowie  15H3.  fól. 
(miejsce  druku  i  rok  dopisane 
w  exewplarzu  Szczo7-soivskim). 
324  kart  listami  zivanych  i  jedna 
na  końcu,  zawierająca  zamknięcie, 
czyli  Kończenie.  (L  S.)  Zoh.Noty. 

Exemplarz  podobno  tej  edycji  znajduje 
się  w  Bibljotece  Akademji  Duchownej  Wi- 
leńskiej, bez  tytułu  i  dedykacji. 


b)  Postilla  albo  wykłady  Ewanie- 
liy  Niedzielnych  y  Świąt  uroczy- 
stych przez  cały  rok  Kościoła  Krze- 
ściańskiego  powszeclincgo,  dla  ćwi- 
czenia czlovvieka  pospolitego  w  nau- 
kach a  członkach  Wiary  Krześcian- 
skiey, potrzebna,  y  dla  ukazania 
iia'uezycielow  przeciwnych  a  od 
nich  przestrzeźcuia.  Napisana  przez 
nczonego  męża ,  K.  Grzegorza 
z  Żarnowca  Kaznodzieic  prawdzi- 
wego Słowa  Bożego.  Znowu  od 
samegoż  autora  z  pilnością  przey-- 
rżana  y  na  wielu  u»ieyscach  popra- 
wiona y  powtore  wydana.  R.  P. 
1597.  fol.  467  listów  z  jednej 
strony  liczb  ow.  iv  €xemplarzu 
niezupełnym  i  4  ark.  na  przor 
dzie. 

Przypis.  Xięciu  Krzysztofowi  Radziwił 
łowi,  przez  Starszego  Zborów  Ewangełi- 
ckicb  w  Litwie,  gdzie  namieniono  o  pier- 
wszej edycji  r.  1580.  Części  lej  i  Częs'ciII 
Dedykacja,  Stanisławowi  z  Gorki  Wojewo- 
dzie Poznańsk.  z  podpisem:  li.  Paweł  Gilo- 
wski. Części  III.  Wolłowiczowi.  Tu  przy- 
dane 3  Kazania  X. Pawła  Gilowskiego  miane 
r.  1579. 

Cbłędowski  w  exemplarzu  swoim  zna 
lazł  na  liońcu  napis  :  Drugi  raz  drukowa- 
no r.  1(505.  Być  moic,  dodaje  on,  ze  druk 
do  tego  roku  przeciągnął  się.  Siarczyński 
przeciwnie  poczytuje  to  za  trzecie  wyda- 
nie. Osiński  (O  Życiu  Skargi  p.Vl.)  przy- 
tacza powtórae  tej  Postylli  wydanie  bez 
miejsca  druku  i  roku- 

5192.  Postilla  oder  Aussiegung 
der  Sontags  Eyangelieu  uiid  ande- 
rer  Fest  der  allgemeinen  Kircłiew, 
durch  das  gaiit/.e  Jahr.  Zu  einer 
gemeinen  und  nolliigen  Lehr  und 
IJuterweisung  in  alleu  Artikeln  des 
christlichen  Glaubeiis,  neben  ange- 
Iiengter  Warnung  sich  fiir  die  Ge- 
genlehr,  wol  furzuseben  und  zu 
jiiiten.  Geschrieben  durch  den  ge- 
lełirten  Herrn  Grcgorium  Zar>'OW- 
TZA,  der  Warhęit  gdttlichs  Worts 
Prediger.  Und  durch  den  Wolge- 
bornen  Herrn  Heinrich  Kurtzba- 
chen  den  Eltern,  Freihern  aus  dem 
Polnischen  ins  Deutsche  gebracht 
und  zumDrukbefiirdert.i.  m.  1587. 
fol.  3  Części,  Pierwsza  293  z  je- 
dnej strony  liczboi^.  Druga  216, 
Trzecia  325  kart.  (B.) 


444 


TEOLOGJA,  mSTlTUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


Przypisania  tez  same  jak  w  edycji  pol- 
skiej pierwszej. 

5193.  Obrona  Postylle  Ewancc- 
lickiey  X.  Grzegorza  z  Żarnowca 
to  icst  odpowiedź  na  Apolojjif^  Je- 
zuicką w  Krako\vie  niedawno  wy- 
daną. Która  odpowiedź  w  Pierw- 
szej Części  zamyka  w  sobie  dzie- 
sięcioro Kazań  na  przeciwko  sze- 
ściorgom  Kazań  Apologiey  Jezu- 
ickiey.  A  w  drugiey  Części  Kaza- 
nie dowodne  y  obronę  prawd  Ewa' 
nielickich  w  teyże  Apologiey  naga- 
nionych.  Teraz  (za  niedostatkiem 
ksiąg)  znowu  drukowano  w  Wilnie 
nakładem  zacnie  urodzon.Pana  Strc- 
ta  Ciszkicwicza.  R.  P.  1591.  fol. 
169  kart  (listoiv)  Qk  ark.  na  prze- 
dzie. 

Przypis.  Ci8zkieTvicza,  Mikołajowi  Ole- 
chnowiczowi Moniwidowi  Dorohostajskie- 
mn  Krajczemu  W.  X.  Litew.,  datoAvane 
z  Wilna. 

Jest  to  odpowiedź  zapewne  samegoGrze- 
gorza  Żarnowca  na  wydaną  przeciw  Po- 
stylli jego  pismo  pod  tytułem:  Apologia. 
Zob.  wyżej  N.  4422  b)  4. 

Sobolewski  cytuje  to  samo  bez  miejsca 
druku  i  imienia  autora.  Grodzicki  w  dzie 
le  swojem :  Prawidła  wiary  hereti/ehiey, 
fi.  3173.  każe  cytacje  odnosić  do  wydania 
Obrony  Wileńskiego  nie  Krakowskiego, 
zkąd  widać,  ze  pierwsze  wydanie  Obrony 
było  Krakowskie. 

5194.  Andrzej  Chrząstowski. 
Siedm  Kazań,  w  Wilnie  u  Jana 
Karcana.   1584.  4. 

(Osin.  O  Życiu  Piotra  Skargi,  p,  80.) 
Siarcz.  I.  74.  przywodzi  to  z  rokiem  1588. 

5195.  Piotr  Kresychleb  (Arto- 
mius).  Kazania  o  prawie  Syna  Bo- 
żego, w  Toruniu  1588.  8.     (B.) 

5196.  a)  Abrahama  Sk€LtetaPo- 
stilla  Kościelna  przez  cały  rok, 
przetłoraaczona  na  polskie.  Część  I. 
fol.  408  str.  Druk  gocki. 

Cbronostich:  DobrzeC  naM  panie  ześ 
nasYnlzył,  wskazuje  rok  1607. 

Przypisał  Jan  Theodorik  z  Potoka  Po- 
tocki Podkomorzy  Ziemi  Halickiej  :  nay- 
milszym  Corkam  swoim  Zofii  Annie  Ma 
gdalcnie  Helenie  zdrowia  dusze  i  ciała. 
(Ban.H.D.K.P.  11.37.) 

h) w  Łoskul616.  fol. 

(Ban.l.c.) 
e)  AbraLama  Skulteta  Poslilla 
Kościelna   przez  cały  rok  przelło- 


niaczona    na    polskie.  Jau  Bytucr^ ' 
w  Lesznie  1655.  4. 

(Dambrowskiego  Kazania,    w  Lipska 
1728.    Przedmowa).  j 

d)  Abrahama  SzKULTETA  Poslył-  1 
la  przetłumaczona  z  Niemieckiego. 
na  polsk>i  IezV  TlLko  PrzyDź 
z  PoMoCą.  (Taki  jest  tytuł  i  data 
chronostichem  wyrażona  na  pier- 
wszej karcie  ozdobionej  piękną  ry- 
ciną. Na  następującej  zaś :  Abra- 
hama Szkulteta  Postilla  Kościelna, 
to  iest  Wykład  Ewangelii  Niedziel- 
nych przez  cały  rok,  przetłuma- 
czona na  polskie.  Na  ostatniej  kar- 
cie wśród  drukarskich  ozdohck, 
drohnym,  niemieckim  charakterem 
xvyhito:  Thorn,  Michael  Karnall, 
1657.  fol.  908  str.    (L.  S.) 

Sienkiewicz  w  Dodatkach  swoich  do 
Bentkowskiego  wymienia  to  samo  dzieła 
bez  miejsca  druku  i  roku.  fol.  tłómacze- 
nia  Teodoryka  Potockiego  podkomorzego 
Halickiego,  Zob.  Naty. 

5197.  Kazania  X.  Jana  BaErsciu- 
szA.  fol.  534  listów. 

£xemplarz  niezupełny  Bibljoteki  Słu- 
ckiej . 

5198.  Postylla  Kościoła  Po- 
wszechnego Apostolskiego  spisana 
ku  chwale  Boga  w  Troyoy  S.  Je- 
dynemu przez  X.  Krzysztofa  Krain- 
sKiEGO.  w  Łaszczowie  1608.  fol. 
Druk  gocki. 

Składa  się  z  osmin  częs'ci,  z  których  ka- 
żda jest  d^ykowana  innej  osobie. 

^.  (Bibliot.  Słuc.) 

Przyznaje  w  Kazaniach  swoich  Kraiński 
Katolikom-,  iz  się  wiele  poprawili,  odstą- 
piwszy od*surowych  obyczajów  swych  oj- 
ców. Zaprzecza  aby  pies'ń  Bogarodzica 
była  S.  Wojciecha.  (Siarcz- 1.  643.) 

5199.  Krzysztof  Kra^sski.  Po- 
stilla Krześciańska  na  5  części  po- 
dzielona, w  Łaszczowie  1611.  fol. 

(B.— Bant.  H.  D.  H.  K.  P..I.i324.) 
Exemplarz  itiezupełny  Bibljoteki  Akad- 
l)uch..Wileń.  fol.  ma  754  kart.— Przypis, 
.lerzemu  Radziwiłłowi  liasztelanowi  Tro- 
ckiemu datowane  w  Łaszczowie  6Junii 
r.  1611.  Bandtkie  1.  c.  domysł  tylko  czyni, 
ze  to  wyszło  w  Łaszczowie. 

5200.  Homiliae  decem  supra  ini- 
tium  Capitis  I.  ErangeliiD.  Jolian- 
nis  habitae  et  scriptae  anno  1605 
(juibus  addita  est  paraphrasis  super 


TEOLOGJA,  INSTITLCJA  KAZNODZIEJSKA. 


415 


idem  initium  cvan{jelii.  Autore  Va- 
lentiuo  Smałcio  Gotbano  Coetus  Ra- 
coyicnsis  Ministro  editae  Racoyiac, 
An.  1625  typis  Stcrnacianis.  4.ii3 
Str.  (Bibl.  Słuc.) 

5201.  Tliien  predicatien  over't 
hcgiu  vau't  Eerste  Capittel  des  E- 
.  YaiigcJiinns    Joannis    Door   f^alen- 

ttiium  Smalcium.  Tot  Raków  by 
Sebastian  Sternatzkl  1631.  4. 

(Sienk.  Dod.  doBent.) 

5202.  a)  Postilla  Cbrzcściauska 
to  icst  Kazania  albo  wykłady  po- 
rządne Śniętych  Ewangelicy  na 
każdą  niedzielę  y  na  każde  święto 
przez  cały  roi;,  a  przy  nich  Kaza- 
nia pogrzehnc,y  inne — przez  Księ- 
dza Dambrowskiego  Pasterza  Au- 
gustańskiey  Confessiey  w  Wilnie. 
JNakład.  W.  P.  JP.  Piotra  Nonharta 
Starosty  Orańskicgo  etc.  w  Tho- 
runiu  drnkowuł  Augustin  Ferbcr. 
R.  P.  BłDCxx — »iDCxxi.  fol.  Cztery 
Części,  398,  228,  329  i  133 
sir.  oprócz  kart  na  przodzie. 

Przypis.  Annie  Królewnie  Szwedzkiej, 
siostrze  Króla  Zygmunta  III.  Wydanie  to 
znajduje  się  w  Bibliotece  Akad.  Duchów. 
Wileń. 

b)  X.  Samuela  Dambrowskiego 
Pasterza  Kościoła  Ewanielickiego 
Nieodni.  Augsp.  Konfcss.  w  Wil- 
nie Dozorcę  Zborów  Rożych  w  Li- 
twie, we  Żmuydzi,  etc.  Kazania 
albo  Wykłady  Porządne  Świętych 
Ewanielicy  Niedzielnych  przez  ca- 
Jy  rok.  Z  Pisma  S.  Doktoiow  Ko- 
ścielnycli,  według  starożytney  na- 
uki i  porządku  prawdziwegoChrze- 
ściańskiego  Kościoła  —  podług  c- 
kseinplarza  Toruńskiego  R.  P. 
1621  w  druk.  podana  w  Lipsku  na- 
kładem i  typem  Chrysztofa  Rcrnata 
Rreytkopfa.  R.  P.  1728.  4.  1049 
str.  oprócz  Przedmowy  2  karl.  Zob. 
JSoty. 

Excmplarz  X.  Nosewicza  w  Wilnie. 

c) Wyd.   3.     w    Rrzegu. 

Podpisał  X.  Jan  Chrystyan  Rox- 
hammcr  w  Twardogorzu  (Festen- 
berg)  w  Szląsku  d.  28  Marca  r.  1772. 

Z  wizerunkiem  Dambrowskiego  sztychu 
J.B.  3trachowskiego  w  Wrocławiu. 

(Bant.H.D.K:P,lU,!:>3.) 


d) Wyd.  4.    wydaniem  i 

typem  Jana  Ernesta  Trampa  r.l798f. 
(Bant.  1.  e.) 

c) Wyd.  5.  nakładem  Kry- 

styana  RogusławaWolfarta  r.  iSOÓ. 
w  Rrzcgu  w  Szlązku.      (^Bant.  I.x.) 

Bentkowski  (T.  I.  241.)  cytuje  Postyllę 
Dambrowskiego  r.l621  Wileńską.  Jakoż  po- 
dług Tho:nas'a,  Altes  undiNeues  1754.  p. 43. 
Dambrowski  juz  r.  1615  do  Wilna  się 
przeniósł  i  tamr.  1625  Jul.  5  umarł.  Wszak 
ze  zdaje  się,  iz  przedsięwzięcia  tego  ro- 
dzaju, na  dzieło  od  tysiąca  z  górą  kart 
trudne  było  w  Wilnie  do  dokonania,  po 
ustaniu  drukarni  Karcana  i  Markowicza, 
przy  takiej  przewadze,  jaką  juz  mieli 
wtenczas  Jezuici.  Zob.  Lelew.  Bibl.  Ks. 
Dw.  T.  I.  190  nast.  O  innych  życia  okoli- 
cznos'ciach  Dambrowskiego  tyle  wiadomo, 
ze  urodził  się  w  Pogorzela  w  Litwie  r. 
1577,  r.  1600  był  wezwany  na  obowiązek 
Kaznodziei  w  Poznaniu,  a  na  Synodzie  Mi- 
łosławskim  r.  1607  jednomyślnie  Superin- 
tendentem  wybrany  po  Stanisławie  Groni- 
ckim,  w  1610  prezydował  na  Synodzie 
w  Szmiglu.    Thomas  1.  c.  p.  to.  43. 

5203.  Ardens  irae  di^inae  ignis 
t.  i.  Kilka  Kazań  pokutnych  w  ogniu 
gniewu  Roźego,  w  te  zawichrzone 
i  trwogami  pokłucoue  czasy,  nie- 
mal po  wszystkich  przeciągach  pa- 
dołów ziemskich  pałaiącyui  które 
R.  1641  i  42  w  Kościele  oyczystym 
odprawował  X.  Adamus  Gdacius 
sługa  słowa  Bożego  w  Kruciburku 
Alias  Kruzborgu.  Philo  de  Legał, 
ad  Caium.  Quid  servo  potest  gra- 
vius  ohveuire  ciuatn  inimicus  et  m- 
festusDomiuus.  Drukowano  wTho- 
runiu  przez  Michała  Karnała.  An- 
ito :  tVrbas  aD  CaeCas  beLLI  se 
Conferat  Iguls  ArDens  et  CVnOtIs 
paX  noVa  yacąTeC^jTehat.  Hem 
SVaVlS  paX  aDsIt  Mars.  atroX 
VlVat  In  OrCo  4.  Sign.  A—G. 
30,  36  i  56  sir. 

z, tych  chronostichów  wypada  rok  drcku 
1644.  Kazan  pokutnych  3. —  Przypis.  Dok- 
torom Kos'ciału  Auszpurskiej  Konfessji 
■w  Wilnie,  gdzie  autor  pierwsze  Kazania  z.i 
Schoentlissiusa  miewał,  ale  przez  zazdros'c 
X.  Kruziusza  zaprzestał.  Często  Kazania 
te   wierszem  polskim  są  przeplatane. 

Czwarte,  piąte,  szóste  Kazanie 
tam.  u  t.  1646.  1647.  4.  46,  36, 
29  str 


440 


TEOLOGIA,  L\STITLCJA  KAZNODZIEJSKA. 


Każde  kazanie  komu  innemu  przypisa- 
ne i  z  clironistiehem  odmiennym. 

(Ban.  H.  Dr.  Kr.  1».  II.  161.) 

5204.  Adaia  Gdacics.  Posiliła 
Yuljfaris  w  ktorey  się  Ewanielie 
wykiadaią  prawie  po  prostu,  w  Le- 
sznie 1650.  4. 

(Sam.Dambrovrskie}][o  Kazania.  yv  Lipsku 
1728.  w  Przedmowie.) 

5205.  a)  1:  Kaznodzieia  osobny, 
to  jest  sposób  odprawowania  iiabo- 
żciistira  osobnejjo,  jako  fcaźdyc/.ło- 
>vlek  cLrześciaiiski  sam  osobnOy  ua 
lYszelkiin  niierseii  nabożeiistwo  ma 
odprawować  i  t.  d."z  Pisma  świę- 
tego sporządzony  y  spisany,  a  te- 
raz znowu  Przeyrzany  y  w  druk 
podany  pr/.ez  X.  Andrzeja  Wę- 
gierskiego, we  Gdańsku  Drukował 
Andrzej  Hiiuefeld,  mdcxlvi.  8. 
275  i  3  kart  regestru,  oraz  3 
karty  na  przodzie. 

Dedykacja  do  Andrzeja  Hr.  z  Leszna  Le- 
szczyńskiego, Wojewody  Derptskiego,  Zbi- 
gniewa Góralskiego ,  Kasztelana  Chełm- 
skiego i  Władysława  Leszczyńskiego  Wo- 
jewody Bełzkiego,  datowana  we  Włoda- 
wie 4  Listopada  10-40. 

IL  Kaznodzieia  domotuy,  to  lesl 
sposób  odprawowania  nabożeństwa 
domowego,  iako  jjospodarze  w  do- 
macb  swycb  ,  pospołu  z  domowni- 
kami swymi,  nabożeństwo  maią 
odprawo wać  i  1.  d.  tam.,  tegoż 
roku.  229  str.,  2  karty  regestru 
i  3  kart  na  początku. 

Przypis.  Janowi  Podkomorzemu  Hali- 
ckiemu, Krzysztofowi  Cześnikowi  W.  X. 
Litew.  Potockim  rodzonej  braci ,  i  Rafa 
łowi  Buczackiemu  bratu  icli  stryjecznemu. 

in.  Kaznodzieia  Zborowy  to  icst 
sposób  odprawowania  NabożeństłTa 
Zborowego  i  t.  d.  lam.  i  tegoi  ro- 
ku. 190  sir.,  2  karty   regestru. 

Przypis.  Adamowi  Sucbodolsktcmu  Ho- 
rodelskiemu  i  t.  d.  Staroście,  Janowi  Zbą- 
skiemu  i  Piotrowi  na  Lacbowcacb  Sie- 
niucie. 

b)  —  —  \y  Królewcu  w  Druk. 
Professora  Georgeg-o.  R.mdccyi.  8. 

5206.  Postylli  Cbrześcianskiey 
z  Bibliey  S.  y  z  Doktorów  Kościel- 
nych, według  Starożytney  Nauki  y 
zwyczaynego  porządku  Kościoła 
Bożego  zcbrancy   na  niedziele  Do- 


roczne Część  pierwsza,  od  Adwen- 
tu aź  do  Troycy  Swięlcy.  Na  cześć 
i  eiiwałę  wielkiego  Bog:j,  y  zbawi- 
ciela J.  Chrystusa,  w  druk  podana 
przez  X.  Andrzeja  Scho>flissii;sa  i 
Kaznodzieię  August.  Coafess.  w 
Wilnie.  Drukowano  lG52.foI.  XFI 
i  1114  str. 

Z  portretem  autora.  Karta  tytułów.!  o- 
zdobiona  jest  rycinami  z  podpisem  :  Conr 
rad  Gótke  sculpsit  Filnae.  Po  niej  nastę- 
puje rycina  z  herbem  miasta  Torunia,  i 
wierszami  łacińskicmi  pod  spodem  ,  a  na 
karcie  następnej  Przypisanie:  Ich  Mośeiam 
PP.  Bnrgrabi,  Burmistrzom,  Itiit/com-,  Ła- 
wnikom, y  Starszt/m  gminu.  Stawnego,  i 
w  Koronie  PoLhicy  zawołanego  miasta 
Tlioruuia.  N«  exemplarzu  Biblioteki  Ce- 
sarskiej w  Petersburgu  miejsce  druku  do 
pisano:  Lubecz. 

W  Przedmowie  do  czytelnika,  między 
Lineml  przyczynami  wydania  tej  Postylli, 
wyraża  autor  I  tę,  iz  exenipl»rze  Postylli 
X.  Dąbrowskiego,  jego  poprzednika, prze- 
brały i  przerzadziły.  Włioncu  Częs'ć  dru- 
gą, trzecią  i  czwartą  wydać  ol)ii;cnje.  Po 
przedmowie  idą  'wiersze  łacinskit;  na  po- 
chwałę dzieła  i  autora  :  dziewiętnastu  au- 
torów. Pastorów  Gdańskich,  Królewie- 
ckich, Wileńskich  i  innych.   Zob.  Noty. 

5207.  Audrzey  Scho^flissius 
Wykład  Passiey  według  -4  Ewan- 
gelistów. 

,Ma  tu   być  po  200  Kazań.    Nadto    przy- 
dany Izniasza  Roz.  LIII.  z  wykładem  kil- 
kunastu Kazań. 
,  (Olof  Poln.Lićdcrgcsch.— B.) 

Autor  był  rodem  z  Torunia  i  Kaznudzie 
ią  Wileńskim.  Druga  częs'ć  w  rękopisniie, 
dostała  się  po  śmierci  autora  do  Działdo- 
wa i  do  r.  1723  nie  była  drukowana.  (Sam.  " 
Dambrowskl  Kazania,  w  Lipsku  1728. 
W  Przedmowie.) 

5208.  Drey  Christlidłe  Predig^ 
ten  von  des  Hocb-beiiigen  Nacbt- 
mabls  Unsers  Herrn  Jesu  Cliristi 
Wcsen ,  INutzen,  und  wiirdiger 
Geniessung  von  M.  Jobanne  ISeu- 
^ACHDAR  dcrErang.  Gem.  Seniore 
und  des  Gyni.  Profcssore  dascibst. 
Gedruckt  in  Tliorn  im  1670  Jałire 
von  Jobanne  Coepsclio.  4.  148  str. 
(L.S.) 

5201).   Aegld.    Straussem.    Star- 
cke    und    Miłełi-Speis^c    oder   Sonn       ' 
und    Festtags    Predigteu.     Dantzig 
1683.    foł.  (Cat.  Jans.  1684.)  c 

5210.   Krysfyaa  Me^jdiłs.   Mowy       c 
krótkie    i  pacierze    o   cbwałebnym 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


447 


Zbawiciela  narodzeniu,    w  Elbłon- 
gu  1704.  4. 

(Olof  Poln.  Llcdcrgcsch.— B.) 

5211.  Poslillia  doujowa  dła  cho- 
rych i  zasniiiconycli,  w  krolkich 
rozmyślaniach  ,  z  dorocznych  E- 
wanjelii  JNicdzielnych  i  Świąt  nro- 
czystych  na  Ewanjelickie  Przypo- 
minanie i  Wierne  sobie  Przywła- 
szczanie rozdzielona,  w  języku 
niemieckim  przedtym  wydana, 
przez  X.  M.  Śauniela  He>t.schel, 
Kaznodzicię  w  Lesznie  i  Seniora 
Kościołów  lnv.  Aikj.  Couf.  teraz 
tłumaczona,  i  nabożnymi  Modli- 
twami i  Piosnkami  pomnożona  od 
X.  Jerzego  Henryka  Assiy^  Dya- 
kona  przy  Kościele  S.  Mar.  Majjd. 
a  u  tegoż  przcdayna  w  Wrocławiu. 
W  Wrocławiu  drukował  Literami 
Baumańskiemu  Jan  Tcolil  Slrau- 
beł,    Factor,    1719.    8.     683    str. 

"W  odezwie  do  czjtelnil.a  wspomina  As 
sig  wydane  przess  sieliic,  a  nioze  i  tłuma- 
czone z  niemiecliiego  na  polskie :  Sum- 
maryitsz  Teoloyii  niehoszezyhu  D.  Szcr- 
cera ;  lecz  nie  dodaje  gdzie  i  kiedy  to 
z  druku  wydał.  (L.  S.) 

5212.  Posty  la  Polska  w  sobie  67  ka- 
zań zawieraiąca  litore  niegdyz  w  ko 
ściele  Gdańskim  Polskim  n  Ducha 
S.  nazwanym  byli  odprawione, teraz 
ale  do  druku  podane  od  tegoż  auctora 
Jana  Samuela  Grkgorouiusza  Księ- 
dza teraz Dzwierzuckiego.  w  Gdań- 
sku w  Druk.  J.  F.  Baftelsa.  R. 
1763.  4.  468  str. 

5213.  Chr.  Laagiiausa  Postylla 
dla  dziatek  to  iesl  krótkie  a  proste 
wykłady  Ewangelicy  na  niedziele 
i  święta  przez  pvtanla  i  odpowiedzi 
podane,  teraz  z  niemieckiego  ięzyka 
na  polski  przetłómaczone  od  X: 
Krzysztofa  Haherkanta  Kaznodziei 
Zboru  Dąbrowieńskiego.  w  Króle- 
wcu u  Hartnnga.  1770.  8.  674  str. 

521 4f  Maldos  Krikscioniszkos, 
Wisokiam  meatuy  ir  reykalams 
bendriems  prlgulineios :  Ant  gar- 
bos  Diewa  Traycey  Szwentoy  wie- 
na  Tewa,  Sunaus ,  ir  Dwasios  S. 
O  del  naudos  Baźnicios  io,  ant 
swieta  iszIaystos.Kicdaynise,  Spau- 


de,  Jochimas  Jurgis  Rhetas^  Meatu 

Poua,   1653. 

Drugi  tytuł  obok  pierwszego  : 

Summa  aba  Trumpas  iszgul- 
diiijas  Ewangeliu  Szwentu  per 
Wisus  meatus,  dienomis  Nedc- 
los,  Baźniclose  Kriksclouiszkosc 
skaytomu-  O  ant  garbos  Wienam 
DiEwuY,  su  wala  Wiriasniujn  del 
pazitka  Wicruicms ,  didey  Kuui- 
gisłey  Lietuwos,  ir  del  naminiku 
pabaźuu  ant  wziwoima  namiszkia 
iszduota. — Kieda  ynise^Druka  wola, 
Jochimas  Jurgis  Rhetas.  Meatu  Pe- 
na 1653.  4.  288  str. 

Załuski  oznaczył  tę  ksic{]fę  znakiem  rzad- 
kos'ci  *,  i  Ziipisał ,  ze  to  jest  Postylla  Li- 
tewska.     (L.  S.) 

5215.  Jan AmosKoMENiusz.  Ka- 
zanj  XXI.  o  Tagemslujch  Smrti^ 
Wzkrissenj  ,  a  na  nebe  Wstaupenj 
Krysia  Spasytele  Swela,  wćlnena 
w  Leśne  Polskem  1636.  Wytłaće- 
no  w  Amsterdame  u  Jana  Paskow- 
skeho  MnCLXiii.   12.   480  str. 

Przedmowę  podpisał  Jan  Amos  Komc- 
niusz :  Amst.  3  Magegen.  gt.  den  Tryumfu 
Pana  "Wstaupcni  na  JNebesa  1663  ny  do 
smerli  Krystusa  was  slauLa  J.  A.  K. — 
"W  przedmowie  tej  powiada,  ze  juz  od 
siedmiu  lat  miał  wydać  Kazania,  ale  nie 
mógł :  ze  mi  .Pan  Buh  poślednim  pruby 
nassi  oknem  wssecko  pobrał .  . .  ay  dawam 
co  mam.  (Ban.  H.  D- K.  P.  I.  333.) 

->       <> 

5216.  Piotr  Kresychleb  (Arto- 
mius).  Kazanie  o  weselu  w  Kanie 
Galileyskiey  miane  w  Toruniu  r. 
1601.  4.  2  ark. 

W   odezwie    do  czytelnika  powiada  ,  iz 
Kazanie   to  wyzwany,    do    druku    podaje. 
(L.  S.) 

5217.  Piotr  Kres\ćhleb  (Arto- 
mius).  Kazanie  o  Ziawieuiu  Króla 
w  źydowstwie  narodzonego,  w  To- 
runiu 1604.     (B.) 

5218.  Jezusa  Narodzonego,  iako 
Róża,  która  zimie  z  uschłego  krza 
różanego  żywota  Panieńskiego  cu- 
downym sposobem  wyniknęła  y 
owoce  wdzięczne  przyniosła,  wy- 
stawił w  Kazaniu  Zborowi  swemu 
wielce  kochanemij  powodem  Ewa- 
nielii  zwyczayney  z  Rozdz.  2  a  Y. 
1.  2.   usc|uc  ad  V.   14   Łukasza   S. 


448 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


W  święto  pierwsze  uroczyste  Na- 
rodzenia Pańskiego,  roku  1718.  A 
notym  rewidowawszy  z  pilnością 
należytą.  Ono  ku  wieezney  chwale 
Jezusowey,  y  zbudowaniu  duszne- 
mu Chrześcianow  prawowiernych 
y  w  służbie  Boskiey  gorliwych,  Ro- 
ku 1719  d.  7  Kwielnia,  drukarską 
światu  publikował  prasą  Ksiądz 
Wilhelm  Tyszka,  Archipresbyter, 
y  Pleban  Janshorski.  W  Królewcu 
w  Drukarni  Reysncrowskiey  An- 
no, 1719.  4.  42  str.  i  karły  na 
przodzie. 

Przypisał  autor  to  pierwsze  swoje  kaza- 
nie 15  różnym  osobom,  których  nazwiska  są 
wyliczone ,  i  oprócz  tego  trzem  braciom 
rodzonym  autora:  Panu  Micliałowi  Tyszce, 
Burmistrzowi  w  Margrabowie;  Panu  Fry- 
derykowi Bartłomiejowi  Tyszce  Podsędko- 
■wi  w  Powiecie  Oleckim ,  Panu  Jędrzejowi 
Tyszce,  Księdzu  Plebanowi  w  Cicbach  a 
z  nim  całej  Parafii  Cichowskiey,  w  której 
się  nie  tylko  autor  urodził  i  Avycliował, 
ale  tez  kilka  lat  był  Kaznodz.eją. — Na  koń- 
cu pies'ń  z  okoliczności  narodzenia  Pań- 
skiego.   (L.  S,) 

Gdzieby  była  parada  Cichowska  nie  dało 
się  na  prędce  oznaczyć;  jeśli  w  Powiecie 
Oleckim,  to  zapewne  w  części  Pruss  Brande- 
kurskicb,  cyrkule  Natangskim.  Jansburg 
czy  nie  jest  to  samo  co  Angersburg. 

5219.  Predigt  am  zweyten  Oster- 
Tage  1790  gebalten  von  Carl  Lu- 
dwig HEninmicH  Pastor  der  Ewan- 
gelischen  Gemeinde  U.  A.  C.  zu 
Warscbau  gedruckt  bey  Michael 
Groll.  4.  22  str. 

5220.  Kazania  Synodowe,  na 
Generalnym  Ewangelickim  Syno- 
dzie w  Toruniu  w  Kościele  rze- 
czonym Panny  Mariey,  Miesiąca 
Augusta,  Roku  Pańskiego  1599. — 
R.  1599.  4.  82  hart  po  jednej  stro- 
nie liczhow.  Druk  gocki.  Druko- 
wano tv  Toruniu. 

Są  tu  cztery  Kazania:  I.  Simcona  Tb. 
Turnowskiego  J^uperattendenta  Zborów 
"Wielgopolskicb  miane  przy  otwarciu  Sy- 
nodu d.  22  Augusta.  O  miłości  nam  od 
Krystusa  Pana  przyhazaney.  II.  X.  Grze- 
gorza z  Żarnowca,  miane  d.  23  Aug.  O  je- 
dnocie  prawdziwey,  prawdziweffo  jKo- 
seiola  Bożego.  III.  X.  Piotra  Artomiusza 
Kaznodziei  Toruńskiego  miane  w  dzień  S. 
Bartłomieja,  o  Niezgodzie  Apostołów,  hto- 
hy   z   nich    był   celnieyszym.     IV.   X.  An 


drzeja  Chrząstowskiego ,  Starszego  Zbo- 
rów Litewskich , .  miane  d.  25  Augusta, 
którego  textem  jest  list  II.  S.  Pawła  do  , 
Koryntów  w  rozdz.  I. — W  przedmowie  do 
Zygmunta  III.  uskarżają  się  ci  Kaznodzie-  ■ 
je  na  nietolerancją  Królewską  i  wytykają 
mu  wzory  do  naśladowania,  które  poprze- 
dnicy jego  Władysław  Jagiełło,  Kazimierz 
III,  Zyg-munt  I.  Zygmunt  August  i  Stefan 
Batory  zostawili.  Z'ob:Fri«seIII.  242.  (L.S.) 

5221.  Kazanie  Synodowe  na  Sy- 
nodzie Wielkopolskim  Ewangeli- 
ckim ,  r.  1640,  Miesiąca  marca,  od 
jednego  z  Conseniorow  .czynione, 
a  na  rozkaz  Synodowy  potym  sze- 
rzy spisane  i  do  druku  podane.  4. 
47  str.      (L.  S.) 

5222.  Synodaliche  Eriunerungs- 
Predigl,  so  bey  der  Christ-Bruder- 
lichen  Zusammenkunft,  der  verei- 
nigten  Eyangeliscben  Polnischen, 
Bohmischeu  und  Mabriscben  Brii- 
derscbaft,  zur  Lfssaw  in  Gross  Po-  > 
len  gehalten  wordeu  durch  G.V.  D. 
(Georgius  Vecherus  Doctor)  Ge- 
druckt  bey  Daniel  Yettern.  1645. 
4.   7  ark.    (L.  S.) 

5223.  M.  Sebastian  Artomedes 
Sammlung  von  22  Leichenpredig- 
ten.  Danzig  1615.  4.    (Pisań.  p.  274.)    ' 

5224.  Andrzey  Schoenflissius. 
Zniewo  albo  Kazanie  (na)  Zniewic. 
1617.  4 

(Olof  Poln.  Liedergesch.— B.) 

5225.  D.  Georg.  Pauli.  Sechs 
Sterbens-Predigten  zur  Zeit  der 
Pest  An.  1620  und  24  gehalten. 
Nebenst  einer  Predigt  von  der 
Flucht  iii  Sterbens — Laiifflen.Dan- 
tzigl625.  4.  (Ath.Ged.p.Gl.) 

5226.  And.  Węgierski.  Kazanie 
o  pragnieniu  śmierci  w  Baranowie 
Jerzy  Twardomęski.  1639.  (L.S.) 

5227.  Nathanael  Dilgers  geist- 
licher  Kunffmaunschafft  oder  Jahr- 
markts  Predigt.  Dantzig  1650.  4. 

(Compen.  Pries.Bibl.  p.  196.) 

5228.  Tobiae  Fabricii.  Praedigt. 
ais  Fcuer  vowHiramel  gcfallen  und 
einen  Gro?sen  Brand  verursachet 
hatte  Elbing  1652.   4.      (1  c.p.l74.) 

5229.  Georg.  Fehlau.  Stern- 
Predigt  von  zwei  himmlischen  Co- 
meten.  Dantzig  1653.  4. 

(1.  c.p.178.) 


TEOLOGJA,  INSTITUCJA  KAZNODZIEJSKA. 


449 


5230.  Ballhasar  Voitii  Jahr- 
marcks  Predigt.  Elhing,  1654.  4. 

(1.  c.p.l96.) 

5231.  M.  Joli.  NEuivACHBAn.  A- 
hermaligc  Dank-  uiidFreuden-Pre- 
digt.  Thorn  1669.  4. 

5232.  Aedijjii  Strauchs  Ab  und 
AnzujJjReden  in  Witteiib.  undDan- 
tzig.  Dantzigl671.  4. 

(Cat.  Janss.  1703.) 

5233.  Heinr.  Goltzens,  Tauff- 
Predigt  eines  Judea.  Eibingen 
1699.  '4.  (Compen.Pries.Bibl.p.213.) 

5234.  Samuel  SciiELwiG.  Weltcr 
-Prcdigt  anf  Veranlassung  eines  er- 
scbrecklicbenDonncrscblags.Marc. 
7.  V.  31.  32.  Danlzig  1699.  4. 

(1.  c.p.181,) 

5235.  Samuel  Schełwig.  Orgel 
-Prcdigt.  Dantzlg  1704.  4. 

(l.c.p.206.) 

5236.  Joachim  Weichman  Ab- 
iind  Anzugs-Predigt.  Dantzigl705. 
4.  (Cat.  Janss.  1706.) 

5237.  Jan  MuTMA^f.  (Kaznodz. 
w  Cieszynie).  Wierność  Bogu  i  Ce- 
sarzowi czasu  morowego  powie- 
trza, w  Brzegu  1716.  8. 

(Olof.  Poln.Liedegesch.— B.) 


5238.  Samu.  Frid.  Lauterbach. 
(Kazania  pogrzebowe)  w  niemie- 
ckim języku .      (B . ) 

5239.  Friedrich  Joseph  von  MoR- 
Tczi!si  Ritters  des  St.  Stephanor- , 
dens^  Ordinations-prcdigt  von  dem 
rechten  Gebrauche  der  Wahrheit: 
Jesus  niramt  die  Siinder  an.  Oels 
1784.  4.  3  ark.  Zoh  Noty. 

5240.  3Iowa  w  dzień  uroczysto- 
ści Poświęcenia  nowego  Cmentarza 
Dyssydentsfciego  N.  A.  W.  powie- 
dziana przez  X.  K.  H.  W.  Szmyta 
w  Warszawie  R.  1792.  d.  2  Gru- 
dnia. 

Znajduje  się  u  P.  Mcntzla  w  Marywilu 

N.  5.     (L.S.) 

5241.  Einweihungs-Rede  des  fur 
die  Evangcl.  Gemeinde  U.  A.  C 
bestimmten  neuen  Todcnackers  in 
Polnischer  Sprache  gehallen  und 
verdeutscht  von  Karl  HeinrichWil- 
helmScHMiD  Pastor  der  Evangel. 
Gemeinde  U.  A.  C.  Warschau,  den 
2  des  Christmonaths  1792.  4.  5 
kart.  (L.S.) 


lY.  Panegiryki  Kościelne. 


5242  a)  Fiorida  Mariana,  seu  de 
laudibus  Sanctis.sj.  Deiparae  Virgi- 
nis  Mariae  Panegyrici  XXIV.  stu- 
dio et  laborc  F.  Abraham  BzoyiiS. 
T.  D.  Ord.  Praed.  coiitexti. — Ve- 
netiis  ap.  Societ.  Minim.  1612.  4. 
216  str. 

Przypis.  Tomaszowi  Zamojskiemu,  Sta- 
ros'cie  Kniszyń.,  datowane  w  Wenecji  r. 
1611. 

b) 2a  editio.  Coloniae  Agrip. 

1617.  4.  (Ossoi.1.112.) 

4243.  Affectiis  in  Yirginem  Dei- 
param  jMariam  JoannisIlEiDENSTEiN 
SoLESCu  Efjuitis  Polonia  quatuor  o- 
rintionibus  expressus.  Quarum  I. 
INatiuitatłS.  lI.Annuutiationis.  III. 
Pnrificaliojiis.  lY.Assumptionis.Di- 

TOM   II. 


gnitatem  complectitur.  Romaeapud 
Jacobum  Mascarduni.  m. dc. xxxiv, 
fol.  (Janoc.  1.122.) 

5244.FirmanientHm  Symbolicum, 
In  quo  Deiparae  elogia^  quibus,  ve- 
luti  Firnianientum  st<'llis  est  exor- 
nata,  symbolice  depinguntur,  Opus 
coalesccns  ex  solis  idque  novis  con- 
ceptibus  allegoricis;  ad  usum  Con- 
cioiiatorum,  et  Deiparam  colentium; 
compositum  a  Rdo  Patre  Sebastia- 
no a  iMatre  Dci  Carmellta  Discalcea- 
to  Polono.  Liiblini  Anno  Dni  mdcmi. 
4    270  sir. 

5245   a)  Joannes  Kwiatkiewicz 
S.J.  Marianus  Orator     Calissii  ty- 
pls  CoU.  S.  J.  1673.  12. 
57 


450 


TEOLOGJA,  PANEGIllYKI  KOŚCIELNE. 


b)  Joaii.  Kui.iTKiEwicz.  Orator 
Marianiis.   Callssii  1686.    12. 

(Kai.  Friedl.) 

c)  Orator  Marianiis  Piirissiinae — 
Malri —  Mariae—  per  yotiras  |)a- 
negyres  Siicer.  Iteruni  iii  liicein  da- 
tus  recogłiltns  ah  anclore  P.  Joan- 
nę Kwiatkiewicz  S.  J.  An.  — 1701 
Cailssii  typis  Coli.  !>.  J.  12.  403 
str.   i  6  hart  na  przodzie. 

Przypis.  Janowi  Pokrzywnickiemu  Ar- 
cliidjakonowi  Łęczyckiemu  i  t.  d.  od  Col- 
legium Kaliskiego. 

5246.  Głowa  y  Serce  Socielatis 
Jcsu  to  icst.  S.  Ijynacy  z  Loioli  Pa- 
tryarcha  yB.  Slanlslan' Kostka  Nie- 
ba y  ziemi  kochanie  trzema  panegi- 
rykaini  kośćiclnemi  wsławieni.  I. 
Miał  niegdyś  Lndwik  Kardynał  Lu- 
DOwizYUSz  S.  K.  R.  Podkanclerzy, 
Arcybisknp  Bunoński  na  poświęce- 
niu kaplicy  j  którą  przy  kościele 
swym  metropolitalnym  wystawił. 
Ii.  w  Rzymie  w  kościele  Nowicy- 
ackiin  S.  Andrzeia ,  mówił  Przc- 
wiel.  X.  Jan  Paweł  Oliwa  Gene- 
rał S.  J.  i  t.  d.  111.  tamże  miany 
przez  X.  Antoniejjo  Wieyrc  S.  J. 
Malestatow.  Luzytańskicli  Kazno- 
dzieii;  npotym  Aposlolskie{jo  wln- 
dyacbZacliodniciiRobotnika.  Z  wło- 

'  skiepo  na  łacińskie  przetłumaczone. 
Pierwszy  odX.  Marka  Garsoniiis/a 
Prowincyała  Parmeńskiejjo :  dwa 
poślednieysze  od  X.  Jana  Boscliiu- 
sza  obu  S.  J.  teraz  polskim  ięzy- 
kiein  do  druku  podane.  R.  P.  1703. 
Yiliiae  typis  Acad.  S.  J.  fol.  £3  ark. 
Drttk  gocki. 

5247.  (Oralioncs  dnae,  allera  di- 
Yino  Stanislao,  Rcgni  PoloniaeCu- 
stodi,  alteraDivinae  Tbercsiae  Or- 
diuis  a  raonte  Carmeło  cognomina- 
ti  Patronae  devota.)  po  polsku. 
w  Krakowie  1725.  fol. 

Autor  Mikołaj  fgnacy  Wyzycki.  Arcyb. 
Lwoiv.  (Jan.   Pol.   I.  87). 

5248.  Latifuiidia  oratoria  Divo- 
rnm  laudibus,  yirtutibus  et  encomiis 
amplissima  perJosEPHUM  Joan.-nem. 
(?)Varsaviae  1729.   4.  (Kat.  Friedl.) 

5249.  Francisciis  Bokzyko>v.-ki 
Ord.  Min.  Conv.  Centilogiuni  sen 
ceutiiia  et  qutudecim  Sermones  de 


Sanctis.   Crac.   Typ.  Jacobi  Maty- 
aszkiewicz.    1732.   fol. 

5250.  Olympus  lileraliis  seu  lite-      i 
rac    oratoriae    Regi   Jesu    Cliristo.     J 
Reginac  Coelorum  Mariae    divisq.      ' 
Coeiitibus   inscriptae   autliore  Bar- 
tbolomaco  Llder  S.  J.  Leopoli  ty- 
pis Coli.  S.  J.  1733.  8.   416  str, 
oprócz  II  kart  łia  przodzie. 

Przypis.  Tomaszowi  Zamoysktemu  Sta- 
T0s'cic  Płoskirockiemu. 

5251.  Stanisław  MamczvSski  J. 
U.  D.  (Panegyrici  łectiores ,  Diis 
Poloniae  i*raesidibns  dicli)  po  pol- 
sku, w  Poznaniu  w  Druk.  Akad. 
MDCCxxxviii.  4.  Alfabet  I  i  3  ark. 

(Jau.    Pol.   I.  47). 

5252.  Orationcs  gratulatoriae  — 
pro  yariis  festivitatibuą  Sanctoruni 
cjuibus  adiuncta  sunt  Elogia  in  ho- 
norem—  Universilalis  Cracoyien- 
sis —  per  R.  P.  Michaelem  Sieyko- 
wsKi  S.  Th.  Magistrum  Priorem 
Conyenlus  Geiicr.  Cracov.  SS.  Tri- 
nitalis  ,  S.  Ord.  Praedicatorum  ac 
EccI.  Catbcdr.  Cracoy. —  Praedica- 
torem —  A.  D.  1748 —  Cracoviae 
Typis  Univcr.  4.  48  str. 

5253.  Lauduin  Ord.  S.Trinitatis 
dc  Redemplione  Captiyoruni  ali- 
ąuaeingratiam  Elogiograpborum  e- 
iiisdem  Ordinis  ex  diversis  aucturi- 
bus  collectae  et  impressae.  A.  D. 
1754.  Leopoli  typis  Coli.  S.  J.  8. 
12  kart. 

Zrzódla  skąd  pochwały  te  czerpane,  są 
między  innemi :  Illustr.  Umbrae  Casimiri 
Wieruszewski  S.  J.  Ant.  Woyciechowski 
Doctor  CracoY,  Oratio  Paneg.  de  S.  Jo 
anne  de  Matta.     (L.  S.) 


5254.  Yalentini  Bosonii  Panno- 

nii ,  in  Laudein  Divae  Catharinae 
Oratio.  Apiid  Regiam  Sarmatiae 
Cracoviain  in  acdiiius  Hieron.  Vie- 
toris.  Anno  ab  Iluiuanitate  redem- 
pta  MDxxiii.  4. 

Przydana  Elcgja  Macieja  Pyrsera  do  tej- 
że Świętej.  (Janoc.  I.  219). 

5255.  Oratio  de  laiidibus  Prae- 
cursoris  ac  Baplistae  Do.mi.xi  D.  Jo- 
aiinls  per  P.  F.  Clciucntcm  Urba- 
MDEM  Crac.  Franciscanuin  Conrcn- 


TEOLOGJA,  PANEGIRYKI  KOŚCIELNE 


451 


tualcin  ,  scripta.    Cracoviao  ,  Joaii. 
Szelijya.   1606.   4.   5i«i/c.   (L.S.) 

5256.  De  beato  Slanisiao  Kosika 
etSoc.  Jcsu  a-d  nobiiitateni  Poloiiaiii 
Oratio  Prolrcplioa  ,  dicła  Ferlis  D. 
tStanIsiai  Map,ni  Episc.  Crac.  Kcp^iii 
Poloniac  tiitelari^^  Patroni.  Ltibliiii 
in  tcinplo  S.  J.  Anno  mdcyi.  Dica- 
la  Rejji  Poloniarnm  et  Sacciac  Sc- 
rcniss.  Sij^isniiiudo  III.  a  Cbrlsto- 
pboro  Chodkie^^icz  (]asteUanlda 
Yilnansi.  Cracoriae,  Basiliiis  Skal- 
ski impressit.  A.  D.  1606.4,  7 ark. 

Przypis.  Król.  Zygmunt.  III.  Przydane 
wiersze  róinycb.  Robota  jakiegoś  Jezui- 
ty.    (L.S.) 

5257.  Stanislans  Zakrzewski  Ca- 
non. Reguł. —  Comilia  generalia, 
seu  oratio  ecelesiasłiea.  Crae.  ex 
Off.  Matlhiae  Andreorien.  161H.4. 

(Sienk.  Dod    do  Bent.) 

5258.  Jose|)bns  Patriareha  seu  O- 
ratio  Eeclesiastica  de  B.  Igiiatśo 
Fundat.  Soc.  Jesu  Autbore  K.  P. 
Stanisiao  Zakrzewski  Can.Re>j.  etc. 
Calissii  ex  Offic.  Albeili  Gedclii. 
A.  D.  1620.  4. 

5259.  Oratio  de  laudibus  D.  Au- 
relii  Aug^iłslini  Epis.  Hiponensis  , 
iu  Conycnlu  Wielunensi  Fralriini 
Hereinitaruni  ipsius  institiiti :  Per 
Yeuerabilcm  Fratrem  Palrcin  Pau- 
Inin  YiTOŃSKi,  cjusdem  Ord.  Ecele- 
fiiasteni,  AnnoD.1616.  ipsodieSS. 
Palriarcbe  Habita.  Cracoyiae,  Tby- 
pis  (sic)Basilij  Skalski.  1617.4.  2± 
ark. 

Dedyk.:  Joannt  Raciborski  Pbisico  Do- 
ctori  perilissimo  ,  Proeonsulicjue  Civllalis 
Regiac  Varsoviensis.     (L.S.) 

5260.  Henrici  Feder,  Oratio  de 
CrocodiIlo,,qua  triunipliusCbrisli  ex- 
ponitiir.    1621.  (Siarcz.   1.130). 

5261.  Nieolaus  Zambeccari.  O- 
ratio  pro  BB.  Ignatio  Lolola  et 
Franeisco  Xaverio.  Roniae  1622  de- 
inde  Craeoyiae  ap.  Fr.  Cezary.  4. 

(Sienk.    Dod:   do  Bent.) 

5262.Tbronus  Salonionis  ex  unibra 
in  yerilalein  <lie  saero  ISattyit.  Bea- 
tiss.  Genitricis  Dei  V.  M.  in  Ora- 
torio  Rosarii  Acad.  Crac.  adaedem 
S.  TriniJatis  a  M.  S.  Halicio,S.  T. 


Baccal.  Collegia  Maioruin  Professo- 
riim.  Crae.  in  Offie,  Typ.  M.  An- 
dreoviciisis.  1G21.4.   6  ark.   (L.S.) 

5263.  (]ollyriuni  sen  Oratio  de 
Poenilentia ,  post  initium  Quadra- 
gesiinae  in  snppiieationibus  Acade- 
niieis  ad  S.  Annae  Anno  Dni  1623 
a  M.  Simone  Halicio  S.  T.  Profess. 
babita.  4.  2  ark.  (L.S.) 

5264.  Oratio  in  S.  Eliani  Dueeui 
Carinelitarum  Fratris  Cypriani  Gor- 
NiKSKi.  Posnanie  typis  Joan.  Wol- 
rabi.  A.  D.  1623.  4.  (L.S.) 

5265.  Listonagon,  seu  certamen 
latronnm  dc  Cbristo  in  crueibus  se- 
cum  pcndentiuin — Autbore M.  Lau- 
renlio  Swiczkowicz  Smiałecki  , 
Pbil.  Doct.  et  Prof.  i\l.  L.  S.  R. 
Anno  Domini  cid.i3C.xxvh.  Leo- 
poli ,  in  Ofiicina  Typograpbiea  Jo- 
annis  Szeligae  ,  Arebicpis.  Typo- 
g;rapbi.   4.   4  ark. 

Dedyk.  Janowi  Baranowskiemu  Fil.  10. 
P.  Dokt.  Arcbidjakonowi  i  Oflicjalowi 
Lwowskiemu.     (I/.  S.) 

5266.  Or;.tio  in  natalem  dieni  B. 
V.  Mariae.  apnd  Patres  Oni.  Prae- 
dic.  ad  w^'.  Tri  II  i  latem  babiła  a  Joan- 
nę LoRKOwicio  Art.  et  Pbilos.  Bac- 
calaureo.  Craeoyiae  in  Oiłic.  Ty- 
pogr.  Francisci  Cacsarii  1630.  4» 
2  ark.     (L.S.) 

5267.  Barlbolom.  Cieszyński  Cau- 
cellarius  Dioec.  Viln.  Parocbus 
Caunen.  Panegyriciis  D.  Casimiro. 
Vilnae  typ.  Aead.  1631.  4. 

(Sienk.   Dod.   do  Bent.) 
Na  dziękczynienie  za  zdrowie  odzyska- 
ne za  przyczyną  S.  Kazimierza.   (INics.) 

5268.  Oralio  de  Cbristo  Jesn  in 
Coelorum  sedes  aseendente —  Ga- 
sparo  Bobola  de  Piaski  Canonieo 
Crac. —  al|  Alberlo  Alexandro  Ki- 
NELLOwic,  Artiuin  et  Pbil.  Bacea- 
laureo —  dedieata.  Craeoyiae,  typis 
Maltbiae  Andreoyien.  1632.  4.  9 
kart.    (L.S.) 

5269.  Kardynała  Ludomisiusza 
Panegiryk  S.  Ignacemu  Loioli  po- 
wiedziany z  łacińskiego  na  polski 
ięzyk  przetłómaczony  przez  Mar- 
cina Hinczę  S.  J.  *w  KrakoAvie 
1633.    8.  (Nieś.) 

Por.   wyżej   N.    5'^40. 


452 


TEDLOGJA,  PANEGIRYKI  KOŚCIELNE. 


5270.  Sinionis  Staroyolscii.  O- 
ratio  ile  jfloiiosa  assiimptionc  Au- 
gustac  Dei  Genltricis  Mariae.  Cra- 
cov.  in  Offic.  Tjpogr.  Mallli.  Au- 
drcoYiensis.  A.  mdcxxxviii.  fol.  6 
ark. 

Dedyli.  JaŁ.  Zńdzikowi  Bisk-  Kraków. 

(L.S.) 
Niesiccki  T.  IV.  p.  194.  wspołnina  to  pi- 
smo w  formacie  in  4to. 

5271.  Simonis  Staroyolscii.  O- 
ratio  dc  iinniaculata  Conceptione  B. 
M.  Yirffinis.    Cracoviae  1638    fol. 

(L.S.) 

5272.  a)  Simonis  StaroyolscI. 
Vcslis  Mariana,  sen X)ratlo  Sacrum 
Reginae  Coeli  łiabitum ,  yuIjjo  Sca- 
pulare  dictum  describens.  CracoYiae 
in  offic.  Christophori  Schedełij.  A. 
D.  MDCxxxx.  fol.  26  str. .  i  2  ark. 
na  przodzie. 

Dedyk.  do  Stanisława  Lubomirskiego  Wo- 
jew.  i  Starosty  Krak.  i  na  końcu  approba- 
cji  1  karta. 

b)  —  —  Editio  secunda.  Roniae 
exTvpogr.  Andreae  PhaciMDCSŁYi. 
16. 

5273.  Barlliolom.  Zimorowicz. 
Jesus  Maria  Joseph  Trisagi  Proto- 
patroni.  Typis  Acad.  Zamosc.  1640. 
8.  *  (Kat.  Ju.) 

5274.  NoYiis  Salomon ,  Sanctis- 
simus  Pracceptor.  Doctor  Angelicus 
et  Ecciesiac ,  laudibus  cYCctus  per 
F.  Cyprianum  Stepuanowski  Ord. 
Praed.  Posnaniac  in  OflSc.  Albcrti 
Reguli,  1640.  4.  2  ark. 

5275. ,  MinerYa  Christiana  siYC  O- 
ratio  dic  feslo  DiYae  Catharinae  ad 
aedem  ciusdem  Virginis  et  Marty- 
ris  etc.  a  Thoma  Caneyesio  Polono 
liabita  PataYii  Anno  M. dc. xli.  Men. 
NoYemb.  die  25.  Typis  Cribellianis. 
4.  3}  ark, 

7,  mowy  tej  widać ,  ze  Cahevesi  nauki 
odbywał  w  Padwie.     (L.  S.) 

5276.  Triumplfales  corouac  in  ce- 
lebr! solemnitate  Magni  Dei  Magnae 
Sponsae  D.  Catharinae  Virgiiiis  et 
Martyris  ad  Aedem  Eiusdem  ,  sub 
fclicibns  auspiciis  Illustriss.  Gcnc- 
rosis.*.  D.  D.  Joannis  Raymnndi  a 
Lunibn-g  Libcri  Baronis,  acAlniau 
UniYeisiUtis  D.  D.  Juristarum  Pro- 


rectori^  et  Syndici  meritiss.  a  Ilya- 
cintbo  LoPACKi  Polono  Phil.  in  Acad. 
Crac.  Doctorc  oratione  declaratae.       i 
A.  1644  PataYij    typis  Cribellianis.      | 
4.  3i-  ark.  (L.  S.)  ' 

5277.  Oratio  in  landem  D.  Tho- 
inac  Aquinatis  ,  Doctoris  Angelici, 
ejusdem  festa  luce,  in  Aedibus  Sa-  , 
cris  D.  Dominici ,  fretjuentissimo 
Auditorio  habita  AM.  AlbertoNo- 
wiEYSKi  Phil.  Doctore,  Eloquen- 
tiac  Prof.  in  Coli.  Lubransciauo.  Po- 
snaniae  A.  D.  1642.  4.  9  kart. 

Drukarz  Albertus  Regulus  przypisał  tę 
mowę  Bernardowi  Skępskiemu  Przeor.  Do- 
minikanów Poznań.    (L.  S.) 

5278.  Tiara  Episcopalis  addiem 
festum  DiYi  Stanislai  Martyris  Epis. 
Crac.  Regni  Pol.  Patroni  in  Cele- 
bri  conYcntu  nationis  Polonac  a 
Stanislao  Temberski  Polono  expla- 
nata.  In  Aedibus  D.  Antonii  Pata- 
Yini  Anno  mdcxlii.  Men.  Majo  d.7. 
PataYii  Typis  Cribellianis. 4. 4 ar/c. 

Dedyk.:  lilustri  et  Admodum  Rcv.  D.D. 
Stanislao  Woiciecbowski  S.  Theol.  etJ.V. 
Doctori,  Protbonotario  Apostolico  inMar- 
cbionatu  Moraviac ,  Decano  Ostravensi, 
Ayunculo  Colendissimo ,  tejjoz  roku  i  dnia 
z  Padwy.    (L.S.) 

5279.  Stanislaus  Zyzesowski.  Pa- 
ramydion  ex  gloriosissimo  Redem- 
ptoris  iiostri  triumpho.  CracoYiae 
1642. 

Przypis,  do  Gabryela  Ochockiego  Me- 
dyka.     (Siarcz.) 

5280.  Andreas  Malski.  Cursus 
Tbcosophiae  scu  moduli  laudum  R. 
V.  Mariae.   CracoYiae  1643.  12. 

(J.  Załuski  Apteka  i  t.  d.  p.  106). 

5281.  Sanctitas  Percgrina  siYe 
Oratio  in  landem  DiYi  Hyacinllil 
Regni  Poloniac  Patroni  etc.  habita 
a  Paulo  in  Potok  Potocki  etc.  ad 
acdes  DIyI  Stanislai  de  Urbe  16  An- 
gusli  1643.  Romae,  ad  tres  Pilas 
Aureas,  Apud  ChristophorumBran- 
danum.  4  mai.  2  ark. 

Dedyk.  bratu  swemu  Mikoł.  Potockiemu 
Woicwodzic  Bracław. 

Załuski  Anecd.  Jabłoń,  p.  384  wspomina 
jego  :  Centuria  Elogiorum  Clarissimorum 
Polonorum,  nie  pewna  czy  drukowane  lub 
nic. 

5282.  Primitiac   bonorum   Diuo 


TEOI^OGJA,  PANEGIRYKI  KOŚCIELNE. 


453 


Josapliato  Kuncewicz  ab  Alina  Aca- 
deniia  ViJnensl  SocIct.Jesu  solemni 
triumpiio  exhibiloruin  pnblica  pro 
rostrls  orationc  ad  aras  Unionis 
Sanctiss.  Trinilatis  Ritus  Graeci 
Patrnni  Basylianoium  Vilnensiuin 
per  Melcbioreni  Stanisl.  Sawicki 
Art.  et  Phil.  Magistrurn  S.  Theol. 
Liecntiat.  3.  Nonas  Decenib.  An. 
MDC.xxxxiii.  Sacrae  Dicataeque.4 
i  ark. 

5283.  Florianus  Lepiecki  Contri- 
bcrnil  Sisinlani  Senior,  in  Acad. 
Crac.  Phil.  Prof.  Collega  Minor. 
Martinus  Victor  sive  oratio  deSan- 
cto  Martino.  Crac.  Typ.  Martini 
Filipowski.  1644.  4.  (L.S.) 

5284.  Slan.  Łukowski.  Oratio  de 
Yirtutibns  ac  meritis  Słanislai  Epi- 
scopi  Cracoyicnśis.  Cracoviae  in 
Off.  PićjlkoYiana   1645.  4. 

(Sienk.  Dod.   do  Bent.) 

5285.  Oratio  in  laudein  D.  Bcr- 
nardi  Abbatis  Clarae  Vallis,  Pro- 
pagatoris  S.  Ord.  Cister.  a  M.  Si- 
mone ŁosiECKi  Eloq.  et  Phil.  in 
Clara  Tnniba  Professore  babita  Cra- 
coviae  in  Offie.  Fr.  Caesarii  1646. 
4-  Ź3  kart. 

Dedyk.  Pawł.  Piaseckiemu  Bisk.  Prze- 
myskiemu,  Opalowi  Mogilskiemu.   (L.S.) 

5286.  Sini.  Stanisl.  Makowski. 
Tbronus  iininaculatus  Angnstissi- 
inae  Coelori:niReginae.Cracoviac  in 
Offie.  Martini  Filipowski.  1646.  fol. 
6*  ark. 

5287.  Apopempticon  Beatissimac 
SS.  Joacbimi  et  Annae  parentum 
filiae  et  intemcratac  Regis  Regum 
niatri  Virgini  Mariae,  in  tompliim 
Salomonis,  tertio  vix  dum  decnr- 
rente  aetatis  anno  itor  agenti  a  M. 
Alcxandro  Żydowski  Phil.  Doct. 
Ac.  Zamosc.  Prof.  Yirgiiiis  Sanctis- 
simae  pluęquam  suae  Matris  Alu- 
mno  concinnatum.  In  Typograpbia 
Acad.  Zamosc.  ExCudcbat  Felix 
Krokoczynski.  1648.  4.  Si(jn.C3. 

(B.  Horod.) 

5288.  Panęgyricus  Angelico  si- 
mnlque  Sanctissinio  Ecelac  Docto- 
ri  D.  Tboniae  Aquinali  Sapicntis- 
simo     iuxta     ac    fclicii^siino    orbis 


Cbristiani  Magistro  allegorlcc  dc- 
ductus  et  in  Syuibolum  dcbiti  cultus, 
atque  obseryantiac  praeceptori  per 
saecula  triumpbanti  in  Basilica  Tri- 
nitatis  Sanctissimac  ad  sacras  cius 
ferias  ipsis  nonis  Martij  Anno  la- 
bentis  a  Cbri^to  saeculi.  mdcxlviii. 
Yoce  persolutus  a  M.  Stanisiao  Ży- 
znowski In  Alma  Ac.  CracoY.  Prof. 
CracoY.  In  Offie.  Cbristopbori 
Scbedclij  S.  R.M.Typ.  fol.  6  ark. 

Dedyk.  Hrabi  na  Wis'niezu  Łubomir- 
skiemu;     (L.  S.) 

5289.  Sacerdos  factus  hostia  hoc 
est  B.  YalentinusPraesbyteretMar- 
tyr.  In  auniycrsario  solennitatis 
suae  recursu  ,  pio  calamo  per  me 
Cbristopborum  Starowieyski •  In 
alina  Academia  Crac.  Art.  et  Phil. 
Baccalau.  repraesentattis.  Craco- 
Yiae  Apiid  Valerianum  Piątkowski. 
A.  D.  1648.    4.    %U./>5.(B.  Horod.) 

5290.  Rapbael  Czyrminski.  Iu 
triumphalibus  Infcriis  Redemptoris 
D.  communls  tripndii  sensu  mota 
Pallas.  Crac.  Ap.Haer.  Matth. Andre- 
ÓYien.1650.   4.     (Sienk.Dod.  do  Bent.) 

5291.  UmbraSolis  Theologiciab 
illustri  pcctorc  Angelici  Doctoris 
per  integrarn  utrinsqne  sapientiae 
diem  stylo  panegyrico  dedncta, 
quam  D.  Tbomae  Aquinati  dixit 
dlcavitq»ie  P.  Albcrłus  Jnes  S.  J. 
A.  D.  1648.  CalissiiTypisColl.S. 
J.  A.  1650.  8. 

(Ban.  H.  D.  K.   P.   1.  126.) 

5292.  Phocnix  altcr  siYC  Oratio 
de  S.  Tlioma  Aquinate  ,  quani  an- 
iiiversaria  eius  die  in  SS.  Trinita' 
tis  Basilica  dixlt  dicaYitqnc  M.Sta- 
nislaus  Slachetka  Leopolien.  Phil. 
D.  et  in  Acad.  Crac.  Professor  A. 
1649  die  8  mensę  Marłio.  Crac.  iu 
Offie.  Cbristopb.  Schcdelii.  fol.  5 
ark. 

W  dedykacyi  do  Alexandra  Brzeskiego 
Kanon.  Krak.  Scholastyka  Sandomir.  Sek. 
Król.  wyraża,  iz  pod  zaszczytem  imienia 
jego  wydał  także :  Cupressiim  funebrem 
ad  Maiisoleum  Jncohi  Zadzieli  Epis.  Crac. 
oraz  Domini  Pauli  Fratris  tui  Ilymanac- 
um  poeticis  luelris.      (L.S-) 

5293.  NoYus  Sol  in  caclo  Basiliauo 
reluceus    B.    Josaphal   Kuncewicz 


454 


TEOLOGJA,  PA^EGIRYKI  KOŚCIELNE. 


Arcliicpiscopiis  Poloccii.  Episco- 
piis  Witepscen.  Msoislauieii.  ob  fi- 
dem  ealliolicaiu  crutleliter  nccatiis 
publica  orationeRomae  dioNcycmb. 
12  nalali  ciiisdem  Anno  1648  inEc- 
clesla  SS.  Ser{jli  et  Bacciii  ad  Ac- 
des  RR.  PP.  Basilianornm  inlcr 
Mbsae  solcmnia  a  Casimiro  Joanno 
WoYszNAROwiczS.Tb.etJ.U.Doct. 
Sedis  Apostolicae  Protonotario  Re- 
jcis  Poloniaruni  Seeretarlo  ex|»osi- 
tus.  Romae  ex  Typoffr.  Bcrnardini 
Tani  MDCxxxxix.  Deindc  Craroviae 
iu  Typogr.  Franc.  CacsarlilG49.4. 
7  kart. 

Przypis.   Papież.  Innocentemu  X. 

5294.  Moiiomacbia  sacra  S.  Sta- 
nislai  Episc.  Crac.  et  Wart.  Oralio 
babita  a  Slnnislao  Coniite  Lipski 
Canoniro  Ploccn.  Pracposilo  Cre- 
nienicen.  Palrllio  Polono.  J\a  koń- 
cu :  Romae  ex  Typ.  Lndovlci  Gri- 
gnani  mdcl.  4  mai.  10  słr.  (L.S.) 
Zoh,  Noty. 

5295.  Rosa  Kunccyiana  in  Bealo 
Josapbalo  Kuncewicz,  Arcliiepi- 
scopo  Polocensi  et  Witopscicnsi  ac 
Mscislayicusi  Episcopo  in  ordine 
Fidei  interpniplo  (sic)  pur- 
pura Martyrii  Decorata  et  Publi- 
ca pancg^yri  ad  Ronianas  SS.  Ser- 
jjii  et  Basilii  A  ras  RR.  PP.  Basi- 
lianornm exposi(a  per  Sicplianum 
Li.MEWSKi  Nobilcni  Polonum  Anno 
a  Florido  Vir{;inis  Partu  mdcli.  Ro- 
mae tvpis  Haered.  Ladoy.  Grig^nani 
1651.' 4.   7  kart. 

Przypis.  Kardynał.  Airgininszowi  Ursi- 
ui  Protektorowi  Królestwa  Polsk. 

5296.  Cruccs  Kunceyianae,  tum 
in  vita  ctinorteDivi  Josiipbati  Mar- 
tyris  exbibitac,  quant  eius  post  mor- 
teni  eidem  a  fidciibus  erectae,  bre- 
yiori  Pancjjyri  —  represenłatae. 
Per  Joan.  Stcpb.  Limewski  JNobi- 
lem  Polonom  in  Collo^io  Romano 
Soc.  Jesu    !\Ietapbysic.  Auditorem. 


lyp, 

[.  4  i 


leti  MDCLII.  4  mai.  12  str. 

5297.  Casim.  Mathias  Tueter. 
Pboenix  altcr.  Oratio  de  D.  Tbo- 
ina.   Cracł>viae  1651.   fol. 

(Kat.  Ju.) 


5298.  Re{>aIo  Lilium  Oratio  dc 
laudibus  Divi  Casimiri  Poloniaruni 
Priucipis  babita  ad  EE.  et  RR.  DD.  ] 
S.  R.  E.  Gai-dinales  a  Jacobo  Sczu-  J 
CKi  Eq«iile  Polono.  In  tcniplo  na- 
tionis  Polonorum  de  Urbe  dic  4 
Martii  1652.  Romae  t.  r.  4  mai.  2-^ 
ark.     (L.S.) 

Przyłein  :  Oratio  in  laudem  D.  Thoniae 
Acjuinatis.  (Sienh.  Dod.   do  Bent.) 

5299.  Aquila  Jovis.  Oratio  de 
laudibus  Divi  Stanislai  babita  etc. 
a  Jacobo  Sczlcki  EqiMte  Polono. 
Romae  typis  Doininici  3Iuncipbij 
1652.   4  mai.   i\  ark. 

5300.  Paulus  PszoisKA.  Xeniuia 
natalis  Cbristi.  1654.  Crac.  ap.Lu- 
cam  Kupisz.  4. 

(SlenŁ.  Dod.   do  Bcnt.) 

5301.  AIex.  Mattb.  Rudzki.  Lux 
Ecclesiae  Andreoyiensis  S.  Catba- 
rina.   Romae  1055.  4. 

(Kat.  Elclj.   Sasi;.) 

5302.  Marc  Aquinalicum  scu  O- 
ratio  dc  D.  Tlioma  Aquinate.  A  M. 
Martino  Winkler.  Pbił.  D.  in  Coli. 
Lubran.  Eloq.  Prof.  babita  A.  1658. 
Posnaniae  in  Offic,  ViduacctHae- 
redum  Alb.  Reguli.  4.  2^^  ark. 

(L.S.) 
5.J03.  StauisIauR  Rapbael  Gro- 
chowski. Eioqu.  Cand.  Lilium  in- 
ter  spinas,  sive  Oralio  in  festo  pu- 
rificationis  B.  V.  M.  babita.  Crac. 
1660.  Tvp.  Vid.  Lncae  Kupisz.  4. 
(Sieni:.    Dod.  do  Bcnt.) 

5304.  S.  Tbomas  Aquinas  Do- 
ctor jAngelicus  tucidissimns  Cor- 
poris  Eeclae  Mysticl  Ociilus  anni- 
Ycrsario  ejus  die  in  per  Augusta  SS. 
Triadis  Rasilica  Cracoviensi,  florcn- 
tissimac  nobilissiniorum  Anditorum 
Coronae,  pio  ycncrantis  suadae  of-  « 
ficio  a  M.  Valcntino  Joannę  Mazur- 
kowic  demonstraius  .  anno  cxorti 
iustitiao  solls  1662  die  TMarlij.  Su- 
pcrioruni  permissu.  Craco\iae.  In 
ofllicina  apud  Ilere(l<'S  Slanislai 
Lenczewski  Bertutowic.  A.  D.  1662. 
fol.  Sign.E2.  (Bibl.Horod.) 

Dedyliacja  Jan.  Stradomskicnm ,  gdzie 
jego  Genealofja.      (.'--S)       ' 

5305.  Daniel  Pawłowski,    Ora- 


TEOLOGJA,  PAINEGIRYKI  KOŚCIELNE. 


455 


tio  dc  S.  Tlioma  Atjuinate.  1664.  4. 

(Nieś.) 

5306.  Maria  Seiiiilule  Rt'j;nalrix, 
ad  Aniiiversariaiii  Yir(>inis  Anniiii- 
tiatae  celehrltalein  ,    in  Uasillca  S. 

,  J.  Posnanicusi  a  Jacoho  Miasko- 
MSKi  Castellanitlc  KiZYvinensi,  pa- 
iicgyrice  celebrala.  A.  1665.Posna- 
niae,  Typ.  Haer.  Alberti  Regiili , 
Iinpriniehat  Alhertus  Młodnicwicz. 
4.  7  kart. 

Hr.  Ossoliń.  zanotowoł  na  tytule,  ze 
autorem  jest  Teofil  Rutka  S.J.     (L.  S.) 

5307.  CasJiniiMis  FiLiPOA^SKi.  Vi- 
va  Cistercionsluni  Cistcriia.  Oralio. 
Crac.  ap.  Sclicdel.  1667.  4. 

(Sieni;.  Do*!,  do  Bent.) 

5308.  Olor  Acadcrnicus  sivc  O- 
ratio  panegyrica  iii  laudoin  exiniij 
Servi  Dei  Joannis  Caiitli  Saer.Tłieol. 
Doct.  et  Profcss.  R.  Pol.  et  Almac; 
Acad.  Cracoy.  Palroiii  vilac  sancti- 
tatc,  et  tniraeuloriiin  gloria  celeher- 
riini  ipso  soleiuni  (^oninieinoratio- 
iiis  eius  die  in  Ecciesia  Coliegiata 
Divae  Aiinac  a  Joannę  Joscplio  Ko- 
złowski Pilił,  cl  Tylicianae  EIoqu. 
Auditore,inio  anipli.^sinio  niagnoruni 
łiospilum  et  lotius  Acadcniici  Sena- 
tus  consessu  łiabila  łnciq.  pubłicae 
Superior,  permissu  consecrata  A.  D. 
1667.  dic24  Decen)bris.  Cracoy.  In 
offic.  Alberti  Sieljielowic  S.  R.  M. 
tjpogr.   fol.  i|  ark. 

5309.  Expedilio  Romana  B.  Sta- 
nislai  Kosika  allegorica  panegyriad- 
ninbrula  et  Sacro  Coetni  Sodaliitm 
Deiparac  Virginis  siibtitiilo  Annun- 
ciatae  et  Inimaculale  Conceptac  a 
P(  lill.  et  Magnif.  D.  D.  Stanisiao 
Michaele  Bakowski  Palalino  Po- 
Mieraniae  Auditore  £loqu.  oblata 
dieta  ab  codcm  in  Partbenio  Ora- 
torio  Hosiani  Collegii  Brunsberg. 
Soc.  Jesu  Anno  Sal.  1669  28  Se- 
pleni, ty  pis  Henr.  Scbultz.  4.  7 
kart. 

5310.  Clypeus  aniniatus  D.  Tho- 
mas Aquinas,  queni  panegyrice  de- 
lineayit  M.  Ambrosius  Szalewic 
Phil.  D.  Senior  Scholae  B.M.Yir- 
ginis  in  Circulo  Cracoyicnsi.  In 
Offic.  Schedeliana  1669.  fol.  4±  ark. 


5311.  Lanrus  Scraphica  Dlyns  Bo- 
iiayenlnra  Doclor  Serapliicns  Snae 
anniyorsariac  Solennitatis  Dic  etc. 
ccIchratuspubiicoE|oquio  a  M.Pau- 
lo Joannę  Wojewódzki  Phiios.  D. 
Collega  M.  Scholadtico  S.  Annae. 
Cracoyiae.   1669.    fol.  (A.  Zaw.  Noty.) 

5312.  Manus  Thomislica  sen  O- 
ralio  Panegyrica  in  landem  D.  Tho- 
mae  a  31.  Marlino  Stani.slao  Fry- 
DRYCHOxvicz  erecta  ,  denionslrata  , 
dicta.  A.  1670.  d.  7  Martii.  Cra- 
coyiae apud  Albertom  Górecki  S. 
R.  M.  et  AlniaeUniyersitalis.  Crac. 
Typ.  4.  .:;  ark.  (L.  S.) 

53J3.  Paulus  Ohorpki.  Viclrix 
saplenlia  etc.   Cracoyiae  1670.   fol. 

Oracja  o  S.  Katarzynie.      (Nieś.) 

5314.  Pliilomela  Academlca  scii 
Oralio  in  landem  Exiniii  Seryi  Dei 
Joannis  Canlii ,  habita  per  M.  An- 
dreani  BrzeziSski  Phil.  I).  etProf., 
Coloniae  Vidayiensis  Direclorem. 
Crac.  ex  Offic.  Schedeliana.  1671. 
fol.  4  ark.  (L.S.) 

5315.  Marlinus  Jgnatius  Frainko- 
wicz  Custos  Sandecensis.  Fonsuii- 
nimus  ...  sive  Oralio  de  Vita  B. 
Joannis  Cantii.  Cracoyiae  ex  Offic. 
Schedel.  1671.  fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 
5310.  Michael  Konarski  etc.  Can- 

dor  in  Purpura  1671. 

Mowa  miana  w  Rzymie  o  S.Stanisławie 

Biskupie.      (INies.) 

5317  a)  Conceptu.si  duo  admirabi- 
les.  Concepta  sinelabc  ctconcipiens 
yerhuni  Maria  per  Orationes  pane- 
gyricas  adunibrata  auctore  R.  Da- 
niele Paułowski  S.  J.  Cracoyiae 
typis  Schedelianis  1671. 12.  i^i^fr. 
'  b) Labaci  1679.  12. 

(Cat.  Janss.lG79). 

5318.  Diyus  Thomas  Aquinas  per 
Błasium  KnAuzorysKi  in  Alma  Uniy. 
Crac.  Phil.  Doct.  et  Prof.  Contu- 
bernii  Staringeliani  Seniorem  prae- 
sentatus.  Cracoyiae  apud  Slanisl. 
Piotrkowczyk  (1671).  fol.  3±  ark. 

(L.S.) 

5319.  Narcissns  Candidu.s  et  ru- 
bicundus  seu  D.  Catharina,  publica 
Panegyrl  ceicbralus    a  Joanue  Sla- 


456 


TEOLOGJA,  PANEGIRYKI  KOŚCIELNE. 


nislao  deŁąg^TAiSsKi  in  Acad.  Crac. 
Pliil.    et  Eloq.  Aiiditore.   Crac.  ex 
Offic.  Scliedełiana  1671.  fol.  3 ark. 
^    (L.S.) 

5320.  Oralio  panecyrica  in  lan- 
dem eximii  Scrvi  Dci,  Joannis  Can- 
tii,  aGaspare  Kr€dnerovvic  Art.  et 
Pliil.  Baccalaur.  Iiabita.  CracoY. ap. 
Albertnm  Gorechi.  1672.  fol.  3  ark. 

(L.S.) 

5321.  Na\is  Angelica,  quain  Sa- 
cer  Praedicalorius  Conrentiis  Lu- 
blincnsis  coiisi{jnavit  per  R.P.  Au- 
giisliniiin  MoKRZECKi  S.  Tli.  Pro- 
fessorem  A.  1671.  fol.  3^ark. 

Pochwała  S.  Tomasza  zAIiwinu.   (L.S.) 

5322.  Cliloris  coclica  B.  Salomeą 
Regina  Haliciae  panegyrice  adora- 
ta.  per  CLrysostomiim  Kuczyński 
Ord.  Min.  Conyent.  S.  Franc-  Cra- 
coviae  apnd  Stanislaum  Piotrkow- 
czyk.  1673.  4. 

(Ban.  H.  D.   K.  P.   I.  396.) 

5323.  Dilectus  Mariae  inter  Car- 
meli  Lilia  Agnus  S.  Andreas  Cor- 
sinus,  a  Joannę  Cantio  Kuczanko- 
wicz,  Phil.  ctEloq.  Aud.  celebratus 
Crac.  ex  Offic.  Scbedeliana  1673. 
fol.  5  ark.  (L.S.) 

5324.  Vox  clamantie  seu  Oratio 
in  landem  D.  Joannis  Baptistae  — 
per  Joannem  Alberlum  Zołwiiśski. 
AA.  et  Pilił.  Laureatum.  Cracov.  ia 
Offic.  Schedeliana.  1673.  4.  ii  ark. 

(L.S.) 

5325.  Coeleslis  gratiae  porta  san- 
cta  iu  D.  Joannę  Cantio,  a  Joannę 
Hieronynio  Kryszpin  Kirrszenstein 
apcrta.  CraeoviaetypisUniver.l674. 
fol.  5  ark. 

Dedyk.  do  Kazimierza  Paca  Bisli.  Zmudz. 
litórego  -wujem  swoim  nazywa.  Był  autor 
synem  Hieronyma  Krjszpina ,  Podsliarlł. 
Litew.  uczył  się  wtedy  w  Altademji  Kra 
'kowsljiej.     (L.S.) 

5326.  Virtus  Regla  S,  Casimiri 
Prinćipis  Poloniae  31jigni  Ducis  Li- 
tyaniae  In  Ecciesia  S.  Stanislai  Na- 
tionis  Polonac  a  Joannę  Casimiro 
Sobecki  pancgyrica  oratione  cele- 
brała.  An.  Sal.  1674  4  die  MartiJ 
Romac  Ex  typographia  Varesij 
MncLxxiv.   4.    14  sir. 


Przypis.  Tomasz.  Uieyskiemu  Biskup. 
Kijowskiemu  i  Czernichów. 

5327.  Panegyrici  Joannis  Pauli 
Oliva  et  Antonii  Vieira  S.  J.  B. 
Stanislao  Kostka  festa  eius  luce  dl- 
cti  ex  italicis  latine  redditi  a  J.  B. 
eiusd.  Soc.  Cracoviae  in  Offic.  Scbe- 
del.  A.  1676.  8.  134,100  str.  i  4 
kart  na  przodzie. 

Przypis.  Królowi  Janowi  IIL  od  Jana 
Hermanni  S.  .J.  datowane  w  Rzymie  2  Ja- 
nuar.  r.  1675.  Mówi  o  sobie  Hermanni, 
ze  w  Rzymie  po  to  przebywa,  aby  sprawę 
S.  Stanisława  Kostki  tam  promowował. 
Tłómacz  zapewne  Jan  Boschius  S.  J.  Por. 
wyżej  N.   5246.  Aprobata  druku  rzymska. 

5328.  Andreas  Kanon.  Oraculum 
Senatus  Tbeologici  Doctor  Angeli- 
CHS,  seu  Oratio  panegyrica  ia  lan- 
dem D.  Tbomae  Aąuinatts.  1677. 
b.m.  4.  i  ark.  (L.S.) 

5329.  LudoY.  ToLiBOWSKi.  Fascis 
Casiniirianus  a  Polono  canipo  lec- 
tus.    Romae  1679.  (Nieś.) 

Pisał  to  będąc  na  naukach  w  Rzymie 
Sobolewski  domys'la  się  że  to  jest  pane- 
giryk  dla  S.  Kazimierza,  niewiadomo  pro- 
zą czy  wierszem. 

5330.  INoYus  Salomon  Divus  Tho- 
mas Aquinas  ab  Andrea  Sigismun- 
do  Paschacy  Pil.  B.  CoUegii  Lu- 
bransciani,  Acad.  Posnan.  Rhetori- 
cae  Professore  celebratus.  Posna- 
niae  in  Offic.  Alberti  Reguli  MIo- 
dniewicz  imprimebat  1677.  fol.  3 
ark.     (L.S.) 

5331.  Clirislopb.  Joanncs  Ci  bo- 
ni. Poenix  e  diyinae  cineribuas  sa- 
pientiaeD.Tbomas  Aauinas  repro- 
ductus.  Posn.Typ.  Alberti Laktaii- 
ski.  16S0.  fol.  (L.S.) 

5332.  Alexander  Ogiński  Prae- 
fectus  M.ścibor.  Palma  in  Ecciesia 
Dei  exaltata.   1680. 

Oracja  na  Bł.  Jana  Kantcgo. 

5333-  Slromata  bonori  Sanctiss. 
Virginis  Mariae —  a  Rndo  P.  F. 
Georgio  Bencdicto  Spruszynski  S. 
Tb.  Doct.  Patrc  Provin.  Russiaeet 
Litbuaniac,  Ord.  Min.  Conyent.  S. 
Francisci  consecrata.  An.  —  1680. 
Zamosci  typis  Acad.   4.  73l  ark. 


TEOLOGJA,  PANEQIRYKI  KOŚCIELNE. 


457 


5334.  Joan.  RoŹAiyKA  Ord.  Car- 
mel.  DIscal.  Coroua  aurea  in  sacro 
'Carmelł  vertice.  Cracoviae  1681. 
fol. 

Mowa  o  N.  Pannie.     (Nieś.) 

5335.  Arcąna  SIdcris  Aąuinall- 
ci  Oratio.  Posnaniae  typ.  S.  J.1681. 
fol .  (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

5336.  NoYiis  EcclesiacDciPlios- 
pliorus  Diyus  Boiiayentura  Doctor 
Serapliicus,  per  M.  Tfaomam  Ser- 
TKOYYicz  in  Univ.  Crac.  Phil.Doct. 
et  Prof.  cclchralus  Cracoy.  Typ. 
lJiiiv.  1681.  fol.  4  ark.  (L.S.) 

5337.  Matlilas  Brocki.  UnioEc- 
clesiae  Dei  pretiosissinius  D.  Tho- 
mas Aauinas.    Crac.    Typ.    Univ. 

1681.  fol.  (L.S.) 

5338.  Ornamentum  Dhinac  cni- 
cis  Bosa  Gcdroyciana,  in  tumiilo 
Sacrornm  Cinerum  B.  Micłiaelis 
GedroyCj  e  Sang-uine  DnciiniinLi- 
tliuaiiia  nati,  a  Samuele  Joseplio 
Butkiewicz,  Wiswoyn.  Phil.  Bac. 
S.  Theol.  Auditore  demonstratum. 
CracoY.  ExOffie.  Scliedelianal682. 
fol.  4ark.{L,S.) 

5339.  Motor  extra  coeluin  Angc- 
lus,  Angeliciis  Doctor  D.  Thomas 
Aquinas,  panegyrico  plaiisu  ad  pu- 
biicnm  auditorium  promotus  perP. 
Fr.  Valcrianiim  CnociszEwsKiOrd. 
Min.    Strict.  OLsery.   Reform.    A. 

1682.  6.  m.  4.  3  ark.   (L.S.) 

5340.  Ambr.  Nieszporkowic.  Tri- 
iimphales  honoris  candidi  ctcando- 
ris  lionorati  coronac  diyis  Mart;^ri- 
hiis  Honorato  etCandidae  consccra- 
tae.  Crac.  typ.  Fr.  Cezary.  1682. 
fol.  (Sienlj.  Dod.  do  Bent.) 

5341.  Clypeus  Soraphicus,  seu 
Oratio  in  landem  £ximii  Seryi  Dei 
Simonis  de  Lipnica  Ord.  Minor,  dfe 
Obseryantia,  perM.  Andrcam  Pau- 
lu m  Wasz  yński  in  IJniy.  Crac.  Phil. 
D.  et  Prof.  dicta.  Craeoyiae  Typ. 
Frań.   Cezary.  1682.  fol.  4  ark. 

(L.S.) 

5342.  Barlhol.  Casim.  Malicki. 
Inyiclum  Christianitatis  Antemurale 
B.  Joannes   Cantius.  Posnaniae  In 

ToM   H.      , 


Typ.  R.  D.  Alb.  Lahtaushil683.4. 
2  ark.  Nakońcu  Anagrammata. 
(L.S.) 

5343.  GeorgiusMwiszECH  Palati- 
nus  Yolhyniae.  Coelestis  Carmeli 
adamas  D.  Andreas  Corsinns  1683. 

Przypis.  Stefan.  Pacowi  Biskup.  Wileń. 
(Nieś.) 

5344.  Barthol.  Joan.  Tłubicki. 
Cancell.  Plocen.  Cuslos  Chelmcn. 
Propujjnaculum  mysticae  ci\ilatis. 
Oratio  de  S.  Stanislao  Episcopo. 
1683.     (INies.) 

5345.  Barthol.  Casim.  Malicki. 
lQexting^uibilis  Ecclesiac  Pharos  in 
D.  Thoma  Aquinate.  Posnaniae  ia 
typ.  R.D.Alb.  Lafctanski.1684.4. 
2^  ark. 

Na  przodzie  wiersz  do  Alcxandra  Ko- 
szanowskiego  Kustosza  Poznań.    (L.S.) 

5346.  Pacis  Oliya  speciosa  in  cam- 
pis  D.  Joannes  Cantius  aM.Stepha- 
no  Barwinkiewicz  Phil.  Doct.  E- 
jusdemque  in  Acad.  Posnan.  Profes- 
sore  dcmonstratus.  Posnaniae  Typ. 
Rndi  D.  Alberti  Lahlanshi  1685!  fol. 
4  ark.    (L.S.) 

5347.  Cynthia  Aquinalica  Diyus 
Thomas  Aquinas,  cultu  panejcyri- 
co  praesentata  per  M.  Lueam  Jose- 
phum  OsTAusKi,  in  Alma  Uniy. 
Crac.  Phil.  D.  ac  tuiic  tcmporis  in 
Lubransciano  Collojyio  Acadeniiae 
Posnanien.  Rhetoricae  Professorem. 
Posnaniae  inTypogr.  Rndi  D.  Al- 
berti Laktanshi.  1684.  fol.  3  ark 

(Ł-S.) 

5348.  Liber  in  conceptu  prohibi- 
tus  seu  intacta  per  Originalem  No- 
yam  Conceptio  ,  pro  Rostris  Roz- 
razeyianis  Coli.  Gedanensis  Soc.  Je- 
su  promulfjata  per  Adamum  Ra- 
domski ,  Ejusdem  Congregalionis 
Praefectum.  Gedani  Imprimehat 
Day.  Fridericus  Rhetius.  1684.  fol. 
6*  ark.  (L.S.) 

5349.  Joannes  Thomas  Józefo- 
wicz (Kanonik  Katedr.  Lwowski). 
Aquila  e  rogo  eyolans  D.  Simon  de 
Lipnica  deyota  panegyri  dcmonstra- 
tus. Crac.  Tvp.  Siekieloyiciahis. 
1685.  fol.     (L.S.) 

5350.  Felix  Caelestium  in  terris 

,58 


458 


TEOLOGJA,  PANEGIRYKI  KOŚCIELNE. 


Lonornmeandidalus  D.  Mathias  A- 
postolus  rocurreiite  aiiniis  siia  fcstl- 
vitale  celebraliis  et  Malliiae  Biysz- 
kie>vicz  elc.  deilicatiis  a  Tlioina 
Francisco  OkiMiaski.  m\.  1685.  Crac. 
fol.  (A.Zaw.   Noty). 

5351.  Aurca  Regnanlis  Supieii- 
tiae  Coroiia  D.  Joaiiiies  Caiiliiis 
Coufes^or  aniiuo  festivitalis  siiue 
recurreule  dlectc.  a  Michaele  Acba- 
cio  in  pisory  Pisorski  etc.  cyłtii  pa- 
uejjiricocclebratus  An.  1685.  Craco- 
viae.  fol.  i\-  c) 

5352.  Flos  Gastitatis  piilclicrrimus 
ex  amoeno  D.  Joscphi  Lilieto  cx- 
eerpliis,  a  Joainie  Cln-Ysostoino  Ru- 
ciENSKi  AA.  clPhił.Baccał.  A.  1685. 
fol.  (L.S.) 

5353.  Dilecliis  Ciiristi  discipnliis 
a  M.  Joannę  Cy^erski  Raclitanioyio, 
Coli.  Maiore  Eioqu.  Prof.  Tylicia- 
no  In  Orało.  Pielalis  Acadeniico , 
officioso  eneomio  eelehralu.*.  Et  Pe- 
rlił, a.c  ]M.')(>iianiinis  Jnvpnihiig  D. 
Joanni  Sobieshi,  D.  Joaniii  Coiniti 
ab  Ostroro}!,  debili  lionoris  erjjo 
pro  Saero  Xenio  d.  d.  Cracoviac  in 
OfGc.  Chrislopb.  Sebedelil.  4.  46 
Słr.  (Józ.  Łukasz.  Noty). 

5354.  Fons  Sołis  D.  Thomas  A- 
qninas  ,  perM.  Thomani  Antonifiin 
Sertk<»uicz,  Phil.  D.  et  in  Ln- 
bransciana  Posnaiiiensi  Aeadeniia 
Rbeloriees  Professorem  (](>ronatus. 
Posnaniae  Tvp.  Kiidi  Alberti  La- 
lituńsUi.  1685!  fol. .  4  arfc.  (L.S  ) 

5355.  Clierub  in  Porta  Paradisl 
Ecclesiae  Dci  contra  Portani  Otho- 
inanicam  eiini  flamnieo  versalili  jjla- 
dio  exeubans  D.  Andreas  Corsinus 
Florentinus  etc.  anniycrsaria  festi- 
yltalis  snae  die  etc.  uThoina  Anto- 
nie dc  Suiielowa  Woła  Misiewski. 
Oratione  panejjyriea  ćelebratus. 
Cracoviae  Anno  1686.   fol. 

(A.  Zaw.  Noty). 

5356.  Serapbicnin  \itae  Ainphi- 
theatrnni  Saneti  Francisci  Confes- 
soris  elc.  Inter  festivain  ejus  Diei 
Solenuitateni  in  Incem  prodiietinu 
ac  D.  Francisco  Oborski  a  P(*lio 
SiE\KtE^vicz  deUicalum  Anno  1686. 
Crac.  fol.  (1.  (.\ 


5357.  Cherubini  in  terris  consti- 
tiUus  ad  ()or(ani  Sapieutiae  Joannes 
Cantius  Confessor  etc.  ab  D.  Vladi- 
slao  Radomicki  Castellanida  Cali- 
siensi  etc.  exhibitus.  et  ab  Andrca 
Rodolpho  Marjjowsla  ćelebratus. 
Posnaniae.  1686.    fol.  (i,  c.) 

5358.  Vas  clectionis  in  honorem 
Dei  cońsecratuiu  Divus  Paulus  A- 
poslolus  Recurrentc  annua  festiyi- 
tate  in  Conyersione  sua  ćelebratus 
et  Domino  Paulo  Złoniauski  etc.  a 
Joannę  Chrysosfomo  Rłcieński,  Po- 
lanecensi  etc.   Dcdicatus.  Cracoyiae 

1686.  fol.  (1.  c.) 

5359.  Ortus  Belhlecmltici  Phoe- 
bl  in  festo  trium  Return  deprehen- 
sus  a  M.  Adamo  Casimiro  Bana- 
S7.E^vic  Phil.  D.  adoratus.  Cracoyiae 
ex  Offic.  Fr.  Cezary.  1687.  fol.  2 
ark.     (L.S.) 

5360.  S.  Hyacinthus  Odrovasias, 
Principalis,  Hlerarehicns,  Uniyer- 
salls,  Re{jni  Poloniae  Patronus,  a 
Sede  Apostolica  datus  ,  ab  uniyer- 
sis  Polonis  rojjalus ,  per  P.  F.  Do- 
minicnin  Frydryciio^icz  ,  S.  Th. 
Praesentatum  Ord.  Praed.  humilt 
calamo  eitaratus.  A.  D.  1687.  Cra- 
coyiae Typis  Uniyersitatis.  fol. 245 
str. 

Jest  tu  112  wierszy  łacińskich  na  po- 
chwałę S.  Jacka,  napisanych  przez  Stani- 
sława Józefa  Biezanowskiego. 

5361.  Jo.  Thom.  Józefowicz.  A- 
byssus  {jraliae  et  sapientiae Thomas 
Aąuinas.  Doctor  Eyangelicus  etc. 
Aunexa  solennitatis  suae  die  a  M. 
Joannc  Tboma  Josephowic  Leop. 
in  Uniy.  Crac.  Plill.  D.  et  Prof.  cul- 
tu     panejjyrico     demonstratns.    A. 

1687.  Cracoyiae  typ.  Uniy.  fol.  5-i- 
ark.     (L.S.) 

5362.  Petra  firmissima  S.  Stani- 
slaiis  Epis.  Crac.  et  Martyr  a  M. 
Al  bert  o  Antonio  Kosiński  Phil.  D. 
et  Prof.  clojjio  «lenionslratus.  Cr.ic. 
ex  Offie.  Fr.  Cezary.  1687.  fol.  3 
ark.   (L.S.) 

5363.  Yiator.  lauroatus  per  ijynes 
ad  patriam  tendens  S.  Lanreiitius 
elc.  intra  suani  auuuam  solcnnita- 
fciu  demoiistratus.   et  Dno  Lauren- 


TKOLOGJA,  PAINEGIRYKl  KOSCIELOE.. 


4C)\) 


tło  Lifjnorski  etc.  a  Francisco  An- 
tonio PouoLECKi  ol)lalup.  Ci'acoviae 
1687.    fol.  (A.  Zaw.  .Noty). 

5364.  At[uila  Siiprcnii  .)ovis  i^li- 
uistra  In  {irincipc  Apostolornm  San- 
cto  Petro  Denionslrata,  alque  aiinua 
fesliyiłalis  suae  die  rccurreute  Do- 
mino Petro  Stanisiao  Orłowski  etc. 
a  Alberto  Casimiro  Puczygieuski 
Dedicata.  Cracoyiae.  1687.  fol. 

(1.  c).     . 

5365.  Leo  liliatiis  B.  Jsaias  Bo- 
ner  Ord.  Ereńiit.  S.  An^ynstini  a  S. 
Joaii.  PoDGURSKi  AA.  et  Pliil.Bac- 
cal.  dcmonstralns.  Crac  tvp.  lJniv. 

1687.  fol-  4  ark.      (L.S.) 

5366.  Sol.  in  Liljia  Lilijs,  Pal- 
mis  et  Crucc  coronalus  S.  Franci- 
scus  Dno  Francisco  Bantsclincr 
etc.  Auuua  Patroni  rccurreute  fc- 
stiritatc  a  D.  Andrea  Joannę  Klda- 
szowic  ohialus.  Cracoviac  typ.JNic. 
Alex.  Sciiedci.  1688.  fol. 

(L.  S.  — A.  Zaw.  Noty). 
5,367.  Martinus  Podleski  S.  J. 
Prodijjiuiu  (jratiae,  Majjna  Dei  Ma- 
ter  et  Yir^o  Maria  conccpla  etconci- 
pieus  sen  orationes  diiae,  altera  de 
Annuntiatione  B.  M.  Vii-|>-.  snb  ti- 
tulo  :  Panejjyrica  {jratiariiui  actio 
Magnae  Dci  x\Iatri,  ob  rindicalnni 
ab  ultimo  interitn  orbeni.  Allcra  de 
loinriacniata  eiusdcnj  Conccpt.  snb 
titulo:  Nnntius  Yictoriac  Marianae, 
snb  noniine  Rlictoruui  Soc.  Jcsn.  Le- 
opoli  1688.   fol.  (Nieś.) 

5368.  Cohinina  perennis  ad  fe- 
stirani  dicni  S.  Ludoyici  Rejyis  et 
confessoris  crecfa  et  Dno  Liidorico 
INicolao  Grabiarsiii  etc.  a  .!oannc 
Laskowski    consecrata.    (]racoviae 

1688.  fol.  (A.  Zaw.  Noty). 

5369.  Ensifer,  Re}>iii  coelestis 
cum  eyaginato  coram  Dirina  Maje- 
state  gladio  stans  D.  Micbacl  Ar- 
changelus.  Dno  Michaeli  Yalcria- 
no  dc  Raciborsko  Morstin  etc.  aM. 
Alberto  Casinnro  Pl"C7.vgiewski  ob- 
latns  CiacoY.  1688.    fol.  (i.  c.) 

5370.  INomen  gloriac  seu  Stani- 
slaus  Divus  Poloniarnm  tntelaris 
praesat  CraCovien.   cl   Marlyr   pro 


concione  atl  tribnna]  rejpu  per  Pc- 
triim  Stanisi.  Dl'>i.>  S.  J.  patrio 
sermone  cciebratus.  Per  gratom  an- 
ctoris  discipuliim  Latio  redditus. 
An.  D.  1689.   8. 

5371.  Domitor  Draconis  Stygli 
Thanmatnrgiis  iii  S.  Georgio  Mar. 
Demonstratiis  et  Dno  Georgio  Ja- 
luiszowicz  etc.  a  M.  Joannę  Feli- 
ciano  Łukaszkiewicz.  Crac.  eto^ 
consecratus.  Cracov.   1689.   fol. 

(A.  Zaw.  Noty). 

5372.  lubar  exitnio  illibatac  vitae 
et  sanctitatis  fnigore  nitens  Solis  A- 
cademici  B.  Joannis  Cautii,  luci  pu- 
blicae  expositnm  a  M.  Adamo  Casi- 
iniro  Banuszewlc,  Pbil.  D.  JNotario 
Apost.  prolnnc  Gymnasii  Bccensis 
Directore.  Cracoriac  Tvp.  Fr.  Ce- 
zary. 1690.  fol.  2y  ark.    (L.S.) 

2373.  Tabernacninm  Dci  in  sole 
Aqninatico  posituin  per  Danielem 
a  S.  Laurentio  Scliol.  Piar.  A. 
1690-  Varsaviac  tvp.  Scbol.  Piar.. 
J  ark.     (L.S.) 

5374.  ReYołntio  fortunata  D.  Sta- 
uislai  Martyris,  per  M.  Joanneni 
Feliciannm  Łlkaszewic  CraC.  Phil. 
Doct.  et  Prof.  Srl.olae  B.M.V.  in 
CirCnIo  CracoY.  Seniorem  celebra- 
ta.  Cracoviae  T\  pi«  iSic.  Alex.  Sche- 
del.   1690.  fol.  '5^  ark. 

Niepewna  ,  czy  autor  Łukaszewicz,  czy 
Łuliaszkiewicz.  Por.  wyżej  N.  5371.  Po- 
dobnicjsz9  pierwsze. 

5375.  Joannes  Mietelski.  Inven- 
tio  S.  Crncis  pancgyrica  orationc 
celebrata.  Crac,  Tvp.  Nic.  Alex. 
Scbedel.  1690  "fol.; 

(Sicnk.   Dod.   do  Bent.) 

5376.  Franc.  Borzykowski  Ord. 
Min.  Conv.  IScrcnles  Catliolicns  D. 
Casimirus  publica  oratione  demon- 
stratns.    Romae  1692.  4.   (L.S.) 

5377.  Barlbol.  Casim.  Malicki. 
Arborscientiae.  Oralio  de  S.  Thoma 
Aąuinate.  Cracoviae  1692. 

(Nieś.) 

5378.  Ambrosius  Kozielski.  D. 
Ilyaciutbo  accian.ałio.  Crac.  in 
Offic.  Fr.  Ce/ary  1694.   fol.  (LS.) 

5379.  Nuntius  terrestris  ad  Co- 
mitia    Senatns    populiąue  cofleslls 


460 


TEOLOGJA,  PANEGIRYKI  KOŚCIELNE. 


mlssus  R.  Isalas  Boncr  a  Casiiuiro 
Gajtowski  aa.  et  PIiiK  Baccal.  ce- 
Icbratus.  Cracoviae  typ.  Uiiiv.  1695. 
fol.  A  ark.     (L.S.) 

5380.  In  festo  Sancti  Casimiri 
Senno  in  Ecelesia  S.  Stanislal  etc. 
(lictiis  4  Marlli  1695  111.  etExcell. 
D.  D.  Comitl  in  Leszno  Rapltaell 
Leszczyński  Palatino  Lanciciensi 
etc.  a  Stanislao  Sijjismundo  Niwi- 
CKietc.  dedicatus.  Typis  Academiae 
Posnan.   1695.  4.  i^ark.  (L.S.) 

5381.  Colunina  Orbis  Christian! 
inconcussa,  D.  Joannes  Cantius , 
pcrM.  Adamum  Stanislaiim  Peche- 
BZYŃSKi,  inllniy.  Crac.  Phil.Doct. 
in  Collegio  Lubransciano  Posnaniae 
Poeseos  et  Matheseos  Prof.  celebra- 
ta.  Typis.  Aead.  Posnan.  1695.  fol. 
5  ark.  (L.S.) 

5382.  Henricus  Pieniążek,  S.  P. 
(a  S.  Ant.)  Oratio  dc  laudibus  D. 
Tliomae  Aąuinatis.  Varsaviacl697. 
fol. 

Przypis.  Pomp.  de  Scarlatis  Posłoiri  Ba- 
warskiemu do  Polski. 

5383.  InNotnine  Domini  Amen. 
Vindex  Cbristianae  Libertatis  1). 
Catliarina  Virgo  et  Martyr  recur- 
rentc  annua  suac  fesliyitatis  dic  in 
Ecelesia  PalruniEremitarum  S.  Au- 
gustini  Casimiriae  ad  Cracoyiam  e- 
iusdem  nomiuis  dicata  a  M.  Fran- 
cisko  Joscpjjo  Krobski  in  Alma  U- 
iiiyersil.  Stndii  General.  Cracov.  cul- 
tu  panegyricocclebrata.  Anno  1698 
25  NoYcnibr.  Cracoviae  typis  Uni- 
ver.   fol. 

Przypis.  Franciszk.  Florian.  Bienieckie- 
mu  Znaku  Pancer.    Zydaczow. 

5384.  NoYus  Prometheus  Orbis 
Christiani  sen  Dirus  Aurelius  Au- 
gustinus  ,  die  suae  Conyersionis  o- 
ratoria  panegyri  celebratus  A.  1699. 
In  publicum  productus  conspectum 
A.  1700.  4,  3  ark. 

W  Dedyk.  podpisane :  Collegium  Vars. 
S.  J.     (L.S.) 

5385.  AgnuspurpuralusD.  Tho- 
mas Aqiiinas  panegyrice  demon- 
stratiis.  1701.   fol.  b.  m. 

(Sienk.  Dod,  do  Bcnt.) 
5386.Fructus  admiribilis  yitae  sua- 


yitate  etc.  maturns,  D.  Stanislaiis 
Casimiritanus  Sac.  Ord.  Canon.  La- 
tcran.  Presbyter,  Regni  Pol.,  Aca- 
demiae ,  Urbisque  Casimiriae  Sin- 
gularis  Patronus —  a  M.  Stanislao 
Alberto  Goleiowic,  Phil.  Doct.  et 
Prof.  derota  Panegyri  demonstra- 
tus.  A.  1701.  d.  3  Maji.  Cracor. 
Typ.  Univ.   fol.  3±ark.  (L.S.) 

5387.  Adalbertiis  Josephus  Gos%> 
KOWSKi  S.Th.D.Cygnus  Aąninaticis 
innatans  aquis  D.  Thomas  Aqui- 
nas  D.  Angelicus.  Posnaniae  typ. 
Aead.  1701.  fol.  4^  ark. 

(Ban.  H.  D.  K.   P.  I.  211). 

5388.  Jlliaimus  a  S.  Jacob  Ord. 
Carm.  Discalc.  Orationes  in  lau- 
dcm  S.Thomae  Aquinatis.  1703.  fol. 

(Bibl.  Carm.T.  II.  p.208). 

5389.  Leo  signum  Coeleste,  Do- 
ctor Sanclissiinus  Bonayentiira  S. 
R.  E.  Cardinalis  Archiep.  Albaneu- 
sis,  a  M.  Nicolao  Ochocki  Phil.  D. 
et  P.  ScholaeS.  Annae  Seniore,  sty- 
lo Oratorio  dcmonstratus.  Crac.  Ex 
Offic.  Fr.  Cezary  1703.  fol.  3  ark. 

(L.S.) 

5390.  Arapnris  ignibus  ardensD. 
Fhilippus  Nerius  per  Jacob.  Hie- 
ron.  a  Skrzelusz  Skrzetuski  in 
Aead.  Posuanienst  Liibransciana 
Eloquentiae  Auditorem  adoruała. 
Anno  1706.  4.  2'^  ark. 

Dedyk.:  Ale^andro  de  Gurow  Gurowski 
Ehsifero  Posnan.  Mecaenati  et  Avunculo 
gratiosissimo.     (L.S.) 

5391.  Idea  glorlosi  CnRisTiAlhle- 
tae  S.  Ignatii  de  Lolola.  Vilnac 
1708.  8. 

(Kat.  Piar.  War.  1822.  p.  125), 

5392.  Conceptns  coelestium  Cha- 
ritum  Clariss.  Cantius  Confessor 
Coelicola  currentis  Caerimoniae  cir- 
cumstantia  coramConspectu  celeber- 
rimae  Coronae  Coloniac  Culmensis 
circiter  CVM  CharItes  CaeCIs  Co- 
plosas  CLarlfICabant  (Chrislus  con- 
ceptus)  cernuo  cuiusdam  Clientis 
calamo  celebratus  charactere  chal- 
cographico  Collegii  Cantiani  Co- 
gnitionis  seu  Posnaniensis.  1710. 
fol.  2  ark. 

Wszystkie  wyrazy  w  calem  piśmie  za- 
czynają  się   od  litery  C.    Baudlkic  (H.  D. 


TEOLOGJA,  PANEGIRYKI  KOŚCIELNE. 


461 


K.  P.  II.  85)  autorem  mieni  X.  Mistrza  Pawła 
Mańkę  (Manka)  Fil.  1).  Szkoły  Retor,  i  Dja- 
lektyki  Prof.  Ma  ])yć  datowane  do  Igna- 
cego Tucliołkl  Starosty  Jasienickiego  r. 
1710,  co  i  z  chronostychu  wyżej  przytoczo- 
nego w j pada. 

5393.  Adalbertus  Josephus  Gosz- 
KOwsKi  S.  Th.  D.  Phospliorus  solem 
iustitlac  praecedens  D.  Joannes 
Canlius  Confessor.  1711.  fol. 

(Ban.  H.D.  K.P.  I.  211). 

5394.  Cajus  Jaroszyński.  Osau- 
rcuniEcclesiae  D.  Thomas  Aąuinas 
paiiepyride  moustratus.  Cracoviae 
typis  Fr.  Cezary.  1712.  fol.  (L.S.) 

'  5395.  Atłas  fractum  orbem  Poło- 
niim  sustentans  D.  Michael  Gie- 
droyc  a  JNicolao  Franc.  de  Biberz- 
tyn  Błoński  in  Univ.  Crae.  Phil. 
Aiid.  pancgyri  demonstratus.  Crac. 
Typ.  Univ.i713.  fol.  4  ark.  (L.S.) 
539G.  Divus  Bonayentura  antę 
omne  elogium  celeberrimus  In  Ee- 
clesia  AA.  RR.  PP.  Minorum  S. 
Francisci  Conyentualium  ab  iino  e 
Soc.  Jesii  prima  paiiegyri  laiidatiis. 
Callssii  Anno  —  1714  typis  Regiis 
S.  J.  fol.  31  ark. 

(Ban.  H.  D.  K.  P.  I:  127). 

5397.  Matlhaeiis  Josephus  Ko- 
LENDOwicz.  Crystallus D.  Tho- 
mas votiva  Suada  ofTensus.  Crac. 
Typ.  Fr.  Cezary.  1715.  fol.  (L.S.) 

5398.  JMaius  amoenissimus —  D. 
Stanislaus  Casimiritanus  —  in  Ba- 
silica  Sacrati  Corporis  Christi  Casi- 
miriac  Fesliya  Inyentae  Crucis  suac- 
quae  solenuitatis  die  nobilissimo 
hospitum  congrcssui  a  Petro  Anto- 
nio RoHAczEwsKi  in  AA.  LL.  et 
Philos.  Licentiato —  praescntatus. 
Anno  — 1715  die  3  Maii.  Craeoviae 
typis  Frań.  Cezary,   fol. 

Przypis.  Franciszk.  Firlejowi  Konar- 
skiemu ,   Łoricatae  CoLortis  Praefecto. 

5399.  Boguslaus  Stanislaus  Bro- 
MiRSKi.  Annibal  Sarmatieus  D.  Sta- 
nislaus Casimiritanus  oratione  de- 
monstratus. Crac.  Typ.  Uniy.  1716. 
fol.     (L.S.) 

5400.  Jupiter  Frigidus  triumpha- 
libus  Sarmatiae  i{^nibn8  yictimatus 
Thaumaturgus  Patriarcha  S.  Joan- 
nes de  Matta  Pcrill.  ac  Exccll.  D. 


D.  Josepho  in  Kruków  et  Radecz 
Radecki  Vexillifcro  sacratus  a  Col- 
lejjio  Theolofijico  Leopoliensi  Ord. 
Discalceat.  SS.  Trinit.  Anno  1716. 
Leopoli  typis  Confrat.  SS.  Trinit. 
fol. 

5401.Hiacynthus  Grymecki.  Mar- 
tius Heros  D.Thomas  Aq.  panejjy- 
ri  demonstratus.  Crac.  Typ;  Uniy. 
1716.  fol.     (L.S.) 

5402.  Nayarchus  Ecclcsiae  Dci 
Ar{jo  nayim  gubernans  D.  Th.  A- 
quinas  D.  Angcłicus  etc.  1717.  fol. 
4  ark.       (Ban.  H.  D.  K.  P.  I.  211). 

5403.  Claudius  a  S.  Antonio  Pa- 
duanoSchol.  Piar.  Thesaurus  Fran- 
ciscanae  paupertatis.  D.  Bonayen- 
tura  ab  Oratoriis  rostris  demonstra- 
tus. Varsayiaetyp.  Sc1iol.Piar.1717. 
fol.     (L.S.) 

5404.  Leo  Sijjnum  Cacleste  in  Fir- 
mamento  Seraphicae  Religionis  a 
Patre  luminum  accensus  quem  in- 
grcdiens  —  Doctor  Sacratissimus 
Bonayentura —  ad  nnnuam  festiyae 
lucis  rcyclationcm  in  Ba^^iłlca  S. 
Mariae  in  Arenis  Couyentus  PP. 
Minorum  S.  Francisci  Conyentua- 
lium Viłnae —  obseryatus  An.  1717. 
Vilnae  typis  Univer.  S.  J.  fol.  4^ 
ark. 

Przypis,  Jan.  Kazim.  Comiti  in  Biega- 
now.  Biegański  Fundatorowi  Konwentu 
Postawskiego. 

5405.  Remig.  Scisłowski.  Ho- 
magium  Augustissimae  ac  Inyictis- 
simae  coeli  et  tcrrac  Imperatricl 
pradstitum.   Clari  Mont.  1717.  fol. 

(Kat.  Elek.  Sask.) 

5406.  Josephus  Antonius  Jaklin- 
SKi  (Podczaszyc  Łomżyński).  Cy- 
p-nus  Caiididissimus  &.  V.  Maria  pa- 
negyri  demonstrata.  Crae.  Typ.  Fr. 
Cezary.   1718.  fol.      (L.S.)  ' 

5407.  Vesuvius  flammis  amorls 
diyini  ardciis  ,  D.  Simon  Lipuicius 
pancgyri  demonstratus  per  Auto- 
iiium  Gorczyński.  Crac.  Typ.  l*r. 
Ign.  Ant.  Hebanowski.  1718.  fol. 

•        (Ban.  H.  D.  K.   P.  I.   314). 

5408.  Voxperorantis  pro  Pałriae 
Domo,  D.  Joanncs  Caiitius.  Per 
SlanislaumAlbertum  MAŁECKijPhil. 


462 


TEOLOGIA,  PANEGIRYKI  KOŚCIELNE. 


D.  in  GymnHsio  Acajemico  Mysz- 
koyiano  Ortłinarlo  Poescos  Profcs- 
sorcm  1718.  Cracoylac  typis.  Franc. 
Cezary,    fol.  4. 

Pod  herbem  JanaZmucliiego  Skarbimir- 
sliie{;'0  Kanonika  są  4  t\'iei-sze  łacińskie 
z  podpisem  :  Jncobus  de  Łapszow  Trem- 
becki Alumniis  Scholae  Poeseos.    (L.  S.) 

5409.  Aegidiiis  Stcpli.  Wadowski. 
Tomiis  toilciidis  tcnebris  tradltus. 
Tiioiiias  Theolo{>us  Tliauniaturjjiis, 
tcinplo  tremcnda  Trinitalls  traiis- 
currcrte  ti-iiiinplio  lautiTiitcIaris  te- 
iiore  Tulliano  traclatiis.  Cracoriae 
typis  Acad.   1718.    fol.   4  ark. 

Cały  panc{>;iryk  z  wyrazów  poczynają- 
cych się  od  lllery  T.  Chłędowski  wymie- 
nia rok  tego  p.Tnegiryku  1714,  Juszyński 
zaś,  (n.2'J5  ,)   1718. 

5410.  Aegidius  a  S.  Joseph  Sch: 
.  Piar.Melropolis  scientiaruiii  D. Tho- 
mas de  Aijiiino  oratlone  deciaratiis 
Varsaviae  typis  Schol,  Piar.  1719. 
fol.     fL.S.) 

5411.  Acadcmus  Gratianim  D. 
Joaniies  Cantius —  a  Joseplio  Aii- 
tonio  de  Jasieniia  Jakliisski  [>ane- 
gyrico  cultii  deinonstratus.  A.  D. 
1719.  CracoYiae  typis  siiccessoruiu 
Hebanowski,    fol.  6*  ark. 

Ten  Jakllński  Podczaszyc  Łomżyński 
był  wtenczas  uczniem  szkół  Nowodwor- 
skich.    (L.  S.) 

5412.  Aeg.  Si.  Wadowski.  Coe- 
luui  in  terris  mobile  doniiisLaiireta- 
iia  B.V.  Mariac  Cracoyiac  typ.  Acwd^ 
1719.    foł.      (Kat.  Dupł.  Puł.*N.  34>), 

4413.  Joan.DziAisoTTY(Prof.  Po- 
ezyi  w  Poznaniu)  Corona  triumpba- 
lis  militanłis  Eecicsiae  D.  Thomas 
Aquinas  Posn.  T\p.  Acad.  1720. 
fol.     (L.  S.) 

,  5414.  AdalbertusHIacynthnsCiE- 
CHANOWSiii.  Liliiim  Yirtnlum  ctnie- 
ritoriim  odoreflagmntissimiini  Fran- 
ciscus  a  Paulo.  Cracoriae  1720.  fol. 
(L.S.) 

5415.  Yalentinus  Węźyh  OsiS- 
SH.I.  Olympus  Narmatictls  etc.  Cra- 
coyiac 1720.  fol. 

Oracja  o  B.  Janie  Kantym.      (Nieś.) 

5416.  Beiiediclus Kozłowski.  Fa- 
yus  distillans  lae  et  mel.  Oratio. 
Saiidouiiriae  lvp.  S.  J.  1721.   fol. 

('Siicnk.  I)od.  do  Bent.) 


5417.  Bernardus  a  S.  Antoinio 
Patayino.  S.  P.  Anjyelus  cle  (iOniiti- 
bus  innoceuliae  {jeiiiiis  S.  Thomas 
Aquinas.  Oratio.  Vars.  typ.  S.  P. 
1722.    fol.  (Sieńk.  l.c.) 

5418.  Petrus  Casimirus  Goszko- 
wsKi.  Zodiaeus  solis  sapioutiac  D. 
Thomas  Aquinas  oratorio  stylo  de- 
inonstralus.  Crac.  Typ.  Uniy.  1722. 
fol.  *  (L.S.) 

5419.  Jos.  Andr.  Hainkiewicz. 
Amazon  dlyiuior....D.  Catharina  o- 
ratione  proclamata.  Crac.  Typ.  U- 
niy.   1722.   fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

5420.  Joseplius  Sebastianns  Ko- 
zierowski.  Sanctior  Hereules  D. 
Joannes  a  Cruee  pauegyri  demon- 
stralus.   Crac.  Tvp.  Uniy.  1722.  fol. 

(L.S.) 

5421.  Caput  bonae  spei  in  tntela- 
ri  Magni  Apostoli  D.  Judac  Thad- 
daei  inanu  exhibitus ,  a  Stanisiao 
Krasiński.  VexiHiferida  Sandomi- 
riensi.  Sandomiriac  lvp.  Coli.  S.  J. 
1722.  4-     (L.S.)    , 

5422.  JosAPHAT- A  S.  Francisco 
S.  P.  Princeps  maximus  D.  Boua- 
yentura  abexedris  proelamatusTyp. 
Częstochoyr.  1723.  fol. 

(Sienk.  Dod.   do  Bent.) 

5423.  Andreas  Joannes  Cantius 
Kole^ndowicz.  Apollo  Seraphicus 
D.  Bouayełstnra  panegyrico  demon- 
stratus.  Cracoyiac  tvj).Acad.  1723. 
foł.     (L.S.)^ 

5424.  Casimirus  Jarmundowicz. 
Canipana  yirtutibus  I).  Bonayentu- 
rae  yocalisśima.  Posnauiac  typis  A- 
cad.   1724.  fol.      (L.S.) 

5425.  Jan  Jcs/KiEwicz  S.  J.  Dy- 
sliurs  na  honor  S.  Jgnacejjo  Loio>li 
w   Lublinie  1724.    4.       (Nieś.) 

5426.  Stanisl.  Jos.  Kłssocki. 
Praecursor  in- Lcchico,  campo  celc- 
berrimus  D.  Joannes  Cantius  ora- 
torio stylo  demonstratus.  Crac.tvp. 
Uniy.  1724     fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

5427.  Paulus  Joscphus  Gorczy- 
CKi.  Mcrcurius  Seraphicus  D.  Si- 
mon dc  Lipnica.  Crac.  Tvp.  Acad. 
1725.  fol.     (L.S.) 


TEOLOGJA,  PANEGIRYKl  KOŚCIELNE. 


463 


5428.  Ignatiiis  Cantius  Herka  ^ 
Coli.  Minor,  Canon.  Eecl.  S.  An- 
nae.  Orphens  (li\inior  D.  Joannes 
a  Cruee  stylo  oi«torio  praesentatiis. 
Crac.  Typ.  Coli.  Maj.  1725.  fol. 

(L.S.) 

5429.  Liix  orla  iustls —  Divus 
Autonius  Padiianus  —  Radouiiac 
pnhlica  conclonc  declaratiis  per- 
quendam  preshyteruni,  Sacerdotum 
Saecular.  in  Coniiniini  yiyontintn. 
A.  D.  1724.  YarsaYiae  typ.  Scliol. 
PJar.  1725.  4.     (L.S.; 

5430.  Andreas  Josepli.  Zaiffert. 
Splendor  virtMtum  Ct  scicntiarum  , 
D.  Bonaventura  oratorio  stylo  de- 
monstralus.  Crac.  Typ.  Jac.  Maty- 
aszkicv\icz.  1725.   fol-. 

(Sienie.  Dod.   do  Bent.) 

5431.  Adamus  Cantiiis  Choro- 
szowicz.  Bcllołia  ooelestlhus  laiireis 
rediinitaD.  Catharlna  Virg'o  cl  Mar- 
tvr.  Cracoviaelvpis  UniytTS.  1726. 
foJ. 

5432.  Joan.  Skorski  S.  J.  Exu- 
troquc  Caesar  virtiite  etscientiaD. 
Bonayentura  panejjyrl  proolamatus. 
Częstochoyiae  1726.   fol. 

(Slenk.   Dod.  do  Bent.) 

5433.  Amor  Captlyorum  —  D.  Jo- 
annes  de  Mattlia  inclyti  Ord.  SS. 
Trinit,  Fnndalor —  a'  M.  Jacobo 
Josrplio  Zaszhieatitz  in  Alina  Uni- 
ver.  Crac.  Pli.Doclore  Colon.  Lcop. 
Directorc  demonstratus.  Anno  1726. 
Leopoii  typis  t?SS.  Trinit.   fol. 

Przypis.  Anton.  Wielborskiemu  Generał. 
Zak.   Tróycy  Przenajsw. 

5434.  Łncina  orli  snhsole  Leclii- 
ro  Ordinis  Anfjelici  Discai.  SS. 
Trinit^^tis  dcRcdcmp.  Capliy.  a  pa- 
ternis  fayoribnsDiyinissiniornm  Pa- 
triarcharum  Joannis  de  Matta  et  Fe- 
licis  Valesii —  nunc  Ducali  honorl 
111.  ac  Excell.  D.D.  Joseplii  a  Po- 
tok Potocki  Polatini  GeneralisTer- 
rarum  Kiioyiaectc.  a  Proyincia  Po- 
lona  S.  Joacliimi  einsdcm  Ordinis' 
consecratiim  An.  1726.  4.  132str. 
2  ark.  na  przodzie. 

5435.  Bruiso  aS.  Francisco  Scb. 
Piar.  —  Dux  magnus  militantis  ec- 
ciesiae  D.  Bonayentura  ab  oratoriis 


exedris    promulgatus.   Vars.    Typ. 
Scb.  Piar.  1727.  fol. 

5436.  Colonus  ignibus  serapbicis 
refulgensD.  Bonayetura  Doctor  Se- 
rapbicus —  rcdcuntc  annua  suae  so- 
lennitatis  die  in  Basilica  Tbauma- 
turgi  Francisci  Celeber.  Conyentus 
Cracoyiensis  a  M.  Francisco  Jose- 
pbo  DoJMAiNiEnsRi  in  Alma  Uniyer. 
Crac.  AA.LL.  et  PbilosopbiaeDo- 
ctore  ac  Professore  panegyrico  cul- 
tu  celebratus  Anno  1727  die  14  Ju- 
lii Cracoyiae  typis  Haer.  Frauc  Ce- 
zari.   fol.  ^ 

Przypis.  Adam.  Zygmun.  dc  Stanwicz 
Kreczyfeowi  Kustoszo\\'i  Piltyńskiemu  i  In- 
flantsk. 

5437.  Joan.  Gut  S.  J.  Pbospbo- 
rus  Poloniae.  Oratio  deS.  Stanisiao 
Kostka.  SandoDiiriae  1727.   fol. 

5438.  lllustres  Soleae  passus  etc. 
Sandom.   1727.  fol. 

O  tymże  świętym.    Wyszło  pod  nazwl- 
słtiem  Wielopolskiego.     Prawdziwy  autor, 
Jan  Gut.    (L.  S.) 

5439.  Hilarius  Kasprzycki  (Be- 
nedyktyn).Tbesaurusreligiosaepau- 
pertatis  D.  Simon  de  Lipnica  cul- 
tu  panegyrico  demonstratus.  Crac. 
Typ.  Jacobi  31atvasakiewicz.  1727. 
foL 

5440.  Antonius  Nicolaus  Krzą- 
No\^SKi.  Tomiis  coelestis  D.  Tho- 
mas Aquiuas  oratorio  tenore  decan- 
tatus.  Posn.  Typis  Acad.  1727.  fol. 

5441 .  Franciscus  de  Żmigród  Sta- 
dnicki, Castełlanid.  Lubaczoy.  Scin- 
tilła  sole  major,  D.  Maria  Magda- 
lena de  Pazzis  stylo  oratorio  adum- 
brata.  Crac.  Typ.  Coli.  maj.  UdIt. 
Crac.  1727.  fol. 

(Sienlj.  Dod    do  Bent.) 

5442.  Joscpbus  Antonius  Decłos 
Ecel.  S.  Flor.  Canon.  Ara  amoris 
Diyini  D.  Tbonias  cultu  panegyri- 
co productus.  Posn.  Typ.  Acad. 
1728.  fol.     (L.S.) 

5443.  Ant.  Nicol.  Krząnoi;^ski. 

Pbilippica  Pneumatis Philippus 

Flerentinus  Patronus.   b.  m.  1728. 
fol.     (L.S.) 

5444.  Lucasa  S.  Francisco  Scb. 


464 


TEOLOGJA,  PANEGIRYKl  KOŚCIELNE. 


P.  Aqnila  ad  solem  justitiae  aciem 
ing^enii  expIoraus,  D.  Thomas  ora- 
toria penna  demonstratus.Grac.Typ. 
Jacobi  Matyaszkiewicz.  1728.  fol. 
(Sienk.Dod.  doBent.) 

5445.  Joseph.  Joan.MiKOŁAVSKi. 
Astrum  koni  ominis  D.  Joannes  a 
Cruce  oratoria  demonstratione  ob- 
seryatus.  Crac.  typ.  Akad.  1728.  fol. 

(Sienk.  1    c.) 

5446.  Constautin.  AwEDYK  S.  J. 
Epaminondas  pro  domo  ritae  hu- 
raanae....  decertans,  S.  Joannes  Ne- 
pomucenuSs  Crac.  Typ.  Jac.  Maty- 
aszkiewicz.  1729.  (SienŁ.  1.  c.) 

5447.  Josepbus  AntoniusDECŁOS 
Eccl.  S.  Flor.  Canon.  Chelys  ad 
mentem  Yerbi  aeterni  instructa  D. 
Philippus  Nerius.  Posnaniae  typ. 
Acad.  1729.   fol. 

5448.  Marcus  Antonius  Kargo- 
ŁEYTSKi.  Fama  D.  Joannis  Nepomu- 
ceni  celebrata.  Crac.  Typ.  Jacobi 
31atyaszfeiewicz.  1729.  fol.  (L.  S.) 

5449.  Marcus  Anton.  Kargołe- 
WSKI.  Asylum  famac  periclitantis 
D.  Joan.  Nepom.  panegyri  demon- 
stratus.  Cracoviae  typ.  Jac.  Maty- 
aszkiewicz.  1729.  fol.  (L.S.) 

5450.  Hiiarius  Kasprzycki  (Zak. 
S.  Bened.)  Uniyersitas  Scientiarum 
Łaurctana  Domus  oratione  demon- 
strata.  Crac.  Typ.  Haered.  Fr.  Ce- 
zary.  1729.   fol.     (L.S.) 

Albrychowicz  w  Panegiryku:  Corona  Au- 
rea,  mówi  o  talencie  Kasprzyckiego  do  po- 
ezji, i  ze  w  Pjuryżu  będąc  wydał  poezje 
swoje.     (Ju.) 

5451.  Petrus  Hiacyuthus  Kroko- 
wski. Hecaton)be  coelo  gratiosissi- 
ma,  D.  Bonayentura  paneg.  demon- 
Stratus.  Cracoyiae  typ.  Jacobi  Ma- 
tyaszkiewicz.   1729.   fol.  (L.S.) 

5452.  Georgius  Augustus  Mni- 
8ZECH  Mareschalcid.  Regni.  Mare- 
schalcus  suprenius,  S.  Josepbus. 
1730.  Vars.   Typ.  Sch.  P.   fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

5453.  Coiistant.  AwEDYK  S.  J. 
Praesidium  Unlyersi  Cracias  intcr 
turres  Joannes  Nepomucenus.  Crac. 
Typ.  Jac.  Malyaszkiewicz.  1731. 
foi.  (Sienk.  1.  c.) 


5454.  Medium  Pacis  D.  Philip- 
pus Nerius,  per  M.  Josephum  Choy- 
NACKi  Pbiae  D.  in  Acad.  Fosnan. 
Matheseos  et  Gramraatices  Profes- 
sorem,  publicatum.  Posnan.  Typ. 
Acad.  1734.  fol.  6  ark.    (L.  S.)' 

5455.  Arcanum  amoris  altissimi 
angciico  Astrolabio  Adaidis  aper- 
tum  D.  Joannes  Mattensis —  intcr 
maximos  applausus  minimi  Triados 
Caetus  Proyinciae  Polonae  S.  Jo- 
achim in  Theatro  Orbis  Lechici  cum 
Oratore  Panegyri  proclamatus.  An- 
no 1736.  Lcopoli  typis  Confrat.  SS. 
Trinit.  fol. 

5456.  Albcrtus  Biegaczewicz 
Tyl.  Eloqu.  Prof.  Sidus  Musis  a- 
micum  Joannes  Cantius.  Lcopoli 
typis  SS.  Trinit.  1737.  fol.  (L.  S.) 

5457.  Nicolaus  Micbacl  Iwański. 
Noyody.  Rhet.  Prof.  Propositio  ae- 
ternae  yeritatis  D.  Thomas  Aqui- 
nas  argumento  oratorio  repraescii- 
tus.  Crac.  typ.  Coli.  Mai.  Uniy. 
1737.    fol.       '(Sienk.  Dod.  do  Bcnt.) 

5458.  Marianus  Sikorski.  Fasces 
Franciae  floribus  floridi ,  frendosis 
floreti  fructibus  iloridiores  Regali- 
bus  Felicis  Yąlesii  Liliis  Fundato- 
ris  et  Patriarchae  Ord:  SS.  Trini- 
tatis  dc  Redempt.  Captiy.  —  Joan- 
nis dc  Matha —  contextl —  A.  D. 
1757.  Lcopoli  typis  Confrat.  SS. 
Trinit.  fol.  10  ark. 

Mowa  na  pochwałę  Fełixa  de  Vałois  ca- 
ła z  wyrazów  zaczynających  się  od  litery  F. 
Przypis  Jan,  Jabłonowskiemu  Staroście 
Czehryńsiuema. 

5459.  Georgius  Josepbus  Broni- 
KoyvsKi.  Celsitudo  yirtutum  in  D. 
Maria  Magdalena  de  Pazzis  adora- 
ta.  Typ.  Coli.  Maj.  Uniy.  Crac. 
1741.  fol.     (L.S.) 

5460.  Matbias  Cantius  Goszko- 
wsKi.  Florentia yirtutum  D.  Philip- 
pus Nerius  in  foliis  panegyricis  de- 
monstratus.  Posn.  Typ.  Acad.  1742, 
fol.     (L  S.) 

5461.  Sol  Angelicae  intelligen- 
tiae —  S.  Thomas  duodecimZodia- 
ci  signis  insignitus —  a  P.  F.  Cle- 
mcnte  ChodykiewiczS.  Theol.Stu- 
denle  Studii  Geuer.  Leopol.  Ord. 


TEOLOGIA,  PANEGIRYKI  KOŚCIELNE. 


465 


Prandic.  Anno  1744.  Lcopoli  typis 
Coli.  S.  J.  fol. 

Przypis.  Michał.  Franciszt.  Potodtiemu 
Staroście  Trembowel.  Kartanaczelna  szty- 
chowana  p.  Labingera  we  Lwowie. 

5462.  JosepLi  Marla  To»i  Schol. 
Piar.  De  Sacratlss.  Virginis  Mariae 
Laudibus  Oratio.  Varsaviae  typis 
iń  Coli.   ScLol.  Piar.   A.  1745.  4. 

2  ark.  (Jan.  Lex.  II.  164) 

5463.  Collegium  Varsaviense  Car- 
mclitarum  Discalc.  Yerbum  diyinae 
incntis ,  D.  Thomas  Aqulnas.  Ora- 
tio. Vars.  Typ.  S.  J.  1745.  fol. 

*(Siehk.  Dod.  do  Beiit.) 

5464.  Josephi  Maria  Tori  S.  P. 
De  Divi  Prolo-Martyris  Stepliani 
Laudibus  Oratio.  Varsaviae  typis 
in  Coli.  Schol.  Piar.  mdccxxxxvi.  4. 
4  ark.  (Jan.  Lcx.  II.  164). 

5465.DeDivi  Prolo-Martyris  Ste- 
phani  laudibus  Oratio.  JII.  Comitis 
Stcpbani  GorczySski.  Varsaviae, 
1746.  4:  5  ark.  (L.S.) 

Czy  nic  to  samo  co  poprzedzające? 

5466.  Adam.  ]Niscz\:cKr  Castel- 
lanid.  Racl<iźen.  Punetum  orbcma- 
ius  Immaculata  Mariae  Couceptio 
oratione  demonstrata.  Typ.  Coli. 
Mai.  Univ.  Crac.  1747.  fol. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

5467.  Franciscos  Wilkowski  S. 
J.  Oratio  dle  sacra  S.  Stanislai  Ko- 
stka dicta.  Leopoli  typ.  SS.  Trini- 
tatis.  1747.  4.  (Sienk.  l.  c.) 

5468.  Chwała  Bogu  w  Troycy 
Swiętey  iedynemu  z  sławą  S.Jana 
Nepomucena  złączona —  w  Wilnie 
w  Druk.  Akad.  S.  J.  R.  P.  1747.  8. 

Przypis.  Józefowi  Strutyńskiemu  Sewey- 
^kieniu  i  t.  d.  Staroście,  odKollegium  An- 
tokolskicgo  Trynitarzów. 

5469.  Adalbertus  JoachimusFoŁ- 
taSski.  Orator  disertus  Joannes 
Cantius.  Posnaniae  typis  Acad. 
1748.  fol.     (L.S.) 

5470.  Oratio  in  landem  Beati  Jo- 
seph Calasantii  Congregationis  Cle- 
ricorum  Regular.  Schol.  Piarum 
Fundatoris  tempore  Actus  Beatifi- 
cationis  elusdcm  cclcbratae  Varsa- 
viae  in  aedibus  .SS.  _Primi  et  Feli- 
clani  publice  habita  Perill.  Reye- 
rendiss.  D.  D.  Dominice  Kiełczc- 

TOM   II. 


wski  Canonico  Cathedrali  Yladisla- 
viensi  dedicata  per  P.  Edmundum 
a  S.  Adalberto  Kiełczewski  Pro- 
fessorem  Rhetorices  Au.  D.  1748 
fol.  6  ark. 

5471.  Oratio  in  landem  Divi  Jo- 
seph Mariae  Sponsi  —  a  Stephanó 
Kozłowski,  Filio  Secretarii  S.  R. 
M.  dicta  A.  D.  1747.  xiv  Calen. 
Aprilis.  Varsaviae  łyp.  Schol.  Piar. 
4.  6  ark. 

Dedykacje  do  Teodora  Szydłowskiego, 
Podstolego  Płockiego,  Sędziego  Grodzkie- 
go Warsz.  i  Jana  Kraiewskiego  Podczasz. 
Cieclianowslaego ,  Deputatów  na  Trylm- 
nał  Kor.     (L.  S.) 

5472.  HieronymusaS.Bernhar- 
no  Sch.  Piar.  Oratio  de  laudibus  D. 
Joseph,  b.m.  1748.  fol. 

5473.  Proportio  omni  moda  virtu- 
tum  ad  sapientiam  et  sapićntiae  ad 
virtutes  in  D.  Joannę  Cantio  Con- 
fessore  etc.  per  Josephum  Casimi- 
rum  de  Tarnów  Tarnowski  in  Scho- 
la  hac  Regni  Dialecticcs  Auditore 
A.D.  ci3ciccxLix  die9,  8bris.  Cra- 
coviae  typis  M.  J.  A.  DyaszewsKi. 
fol. 

Herb  Komarowskiego  Arcybisk.  Gniezn, 
sztychu  Michała  Surmackiego  w  Krakowie. 

5474.  De  Laudibus  Josephi  Ca- 
lasanctii,  Cleric.  Beg.  Scholarum 
Piar.  Anctoris  a  Benedicto  XIV. 
Pont.  Opt.  Mnx.  in  Beatornm  nn- 
mcrum  relati^  Oratio  Vincentii  Biel- 
ski, c  Clericis  eiusdem  Instituti,in 
Collegio  Złoczoyiensi  £loqucntiae 
Professoris.  Leopoli  tyj).  Coufr.  SS. 
Trinit.  1750.  4.   (Jan.*  Lex.  II.  141). 

5475.  Cajus  JaroszySski.  San- 
ctior  Lucina  B.  Cunegundis  perpu- 
blicas  theses  adorata.  b.  m.  1750. 4. 

^  (L.S.) 

5476.  Bomualdus  Flldziński. 
Herculeum  non  plus  uitra"  D.  Si- 
mon Lipnicius  pancgyrico  demon- 
stratus.  Cracoyiae  typ.  Coli.  Maj. 
Univ^  1751.  fol.     (L.S.) 

5477.  Beneficia  optimc  colloca- 
ta  sive  de  maxima  erga  Leopolien- 
ses  beneficentiaDiyi  Stanislai  Kost- 
cae  c  S.  J  ncc  non  de  eximia  erga 
Eundcm  Divum  pietatc  Leopolien- 
sium  Oratio.  Authore  P.  Francisco 

59 


466 


TEOLOGJA,  PANEGIRYKl  KOŚCIELNE. 


Michaele  Leśniewski  S.  J.  inKro- 

snovianisColIe{jiiLeopoliensisScl»o- 
lis  Eloąaentiae  Professore.  Leopoił 
1751.  4.  9  ark.     (Ł.S.) 

5478.  Joan.  Ant.  Woskowicz. 
Summa  Cardinalilii  honoris  Enii- 
ncutia,  D.  Bonaventura  oratorio 
sermone  demonstratns.  Crac.  Typ. 
Univ.  1751.   fol. 

(Sieuk.  Dod.  do  Bent.) 

5479.  Gemmae  Sacro  Sanclae  Cru- 
cis  Domini  -iNostri  Jesn  Chrisłi  per 
J.P.  Radliński.  Cracoviael755.  4. 

(Kat.  Friedl.) 

5480.  Józef  Ossoliński  Wojewo- 
dzie Wołyń.  Mowa  ua  pochwalę S. 
Stanisława  Kostki,  w  Poznaniu, 
w  Druk.  S,  J.  1756.  4. 

(Sicnk.   Dod.   do  Bent.) 

5481.  Jacoh.  Cyrillus  Gaiewski 
(in  Acad.  Culmeu.  Gramul.  Prof.) 
Phoenis  diviuo  amore  aestuans  D. 
Bołłayentura  Paiiegyrico  adoratus. 
Posnauiae  Tvp.  Acad.  1758.  fol. 

(L.S.) 

5482.  Doniim  gratiae  admiran- 
dis  yirtiitibus  celeberrimum  D.  Jo- 
annes  Cantius—  recurreute  aniiua 
suae  solentnitatis  die  —  Ccls.  Princ. 
Jlł.  D.  D.  HieionymoVeiiceslaoKa- 
diyilio  Palatiuidae  Yilnensi,  per  me 
Antouiiim  PRA?iDOTA  Trzciński  in 
Acadcmia  Olicensi  Artium  Humań. 
Audiforem —  pblatum.  An.  1759 
7nio  Cal  ^'ovem.  Zamoscii  typis  U- 
niver.  fol. 

5483.  Antonins  Fiuecki.  -Disci- 
pnlus  Christi  D.  Stanislai  s  Casimi- 
ritanus  oratorio  stylo  demonstratus. 
Crac.  Typ.  Univ.  1760.  fol. 

5484.  Cherubin  Eeclesiae  militan- 
li  praesidiu  ferens  Diyin.  Thomas 
de  Afjuino  An{>elicus  et  Eeclesiae 
anctor  recurreute  solenuitatis  suae 
festo  in  Hasilica  Sanetiss.  Triuita- 
tis  Ord.  Praedicat.  Celebep.  Con- 
yenlus  Cracoyiensis  a  M.  Thoma 
Alexandro  Małyszko  Płiilos.  Doct. 
iu  Classihus  INo-vodvorscianisSelio- 
lae  Rhetor.  Professore —  stylo  ora- 
torio demonstratus  Anno  1760.  d. 
7  Martti.  Typis.  Coli,  Mai.  Uuiver- 
sit.   Cracor.   fol. 


Obras  S.  Jaclta  sztychu  Aleiandra  Gor- 
czyna. 

5485.  Sancti  Petri  Cognomeuto 
Venerabilis  Abbatis  Cłuniaceusis 
IX.  Sermo  de  Laudibus  Sepulchri 
Christi.  Quem  Yenceslaus  Mibkie- 
Yicius  Canonicus  Ordinis  ejusdem 
S.  Sepulchri,  S.  Th.  Professor^  post 
Edmundum  Martenium  et  Ursinuni 
Durandum  Presbytcros  etMonachos 
Benedictinos  e  Congregatione  S. 
Mauri,  cdidit,  nec  non  dissertatio- 
ne,  atqne  commentario  illustrayit. 
Cracoyiae  1760.  In  Typographio  Se- 
minarii  Załusciani  Academico  dioe- 
cesani.  fol.  16  str.  2 ark.  rejestru 
XIXsłr.  Dyssertacji  i  dedykacji. 

5486.  Honor  cum  debito,  cultu 
B.  Stanislao  Casimiriensi  Polouo 
Sacer.  Ord.  Canon.  Reguł. —  in 
Ecclesia  Ordinis  cui  sub  tituloSS. 
Corporis  Christi  —  carmine  poetico 
cxhibitus  a  P.  F.  Mariano  aS.  Sta- 
nislao —  A.  D.  1761  cui  adiungitur 
SS.  Patriarchis  Joanni  de  Matta  A. 
Felici  Valesio  Panegyris  Sacrata. 
Leopoli  typis  Confrat.  SS.  Trinit. 
fol. 

5487.  Jan  Kanty  Toryani  w  Akad. 
Pozn.  Poetyki  i  języka  francuzk. 
Ord.  Prof.,  Kanonik  Kollcgiaty 
WW.  SS.  w  Krakowie  Duxscien- 
tiarum  supremus,  D.  Thomas  ora- 
tione  praesentatus.  Posn.  Typ.  A- 
cad.    1761.    fol.    (Slenk.  Dod.  do  Bent.) 

5488.  AndreasBADURSKi.  Sapiens 
uno  minor  Joye.  D.  Thomas  Ora- 
tione  demonstratus.  Posnaniae  1762. 
fol      (L.  S.) 

5489.  Basllii  Malinowski  Fa- 
cundia  soluta  scu  łaudatio  Funda- 
torum  Ref(>rmationIs  Seraphicae. 
Posnaniae  1762.   4. 

(Kat.  PLir.  Warsz.  182?.  p.  113). 

5490.  Obscryatio  primae  magni- 
tudinis  siderum  'yirlutis  et  sancti- 
moniae  in  Lechico  Polo  Lilliuano 
e  PrincipeD.  Michaele  Gedroichicl. 
Ordini:^  RR.  PP.  Canonic.  Regular. 
BB.  MM.  de  Poenitentia  Professo,  ia 
Alma  Uniyersitate  Cracoyiensi  Do- 
ctorc  facta ,  siue  Oratio  recurreute 


TEOLOGJA,  PANEGIRYKL  KOŚCIELINE. 


467 


annna  snafeslivitalis  dlo  in  aedibns 
d.  Marci  Evan{jelistae  Cracovlae  — 
a  M.  Joannę  INepom.  I{jn.  Gawor- 
ski in  Aiina  Uiiiver.  Cracoy.  AA. 
LL.  et  Philos.  Doetore  liabifa  A. 
D.  1763.  tlie  4  moii.sis  Maii.  Craco- 
Tiae  typisScniin.  Episc.  Acad.Dioe- 
ces.  fol. 

Na  odwrocie  tytułu  wyobrażenie  B.  Gie- 
drojcia. 

5491.  Joanncs  Cantius  Laskie- 
■wicz  Can.  Reg-.  S.  SepiiI.  Bonuni 
certamen  tlicolog^ieuni  B.  Joanui 
Cantio  conseoratuni.  Crac.  typ.  Se- 
mln.  Acad.  Dioec.  1763.  fol.   L.S.) 

5492.  Divis  Divorumque  ConŁii- 
bcrnallbus  Joanni  de  Matta  —  Felici 
de  Yalois —  Studium  tricnnalis  o- 
perisTbeoIog-icuin  Leopoiieuse  Ord. 
Excalceat.  se  facultatisque  suae  tbe- 
ses  d.  C  O. R.  An.  udccłxiv diebus 
Mensis  Maii.  4.  • 

5493.  Caroł.  Jos.  Opeydowicz. 
Caesar  ex  utroque  D .  Stauislaus  Ca- 
simiritanus  Oratione  deinonstratus. 
Crac.  typ.  Coli.  Mai.  Uriiv.  fol. 

(Sienk.  liod.  do  Bent.) 

5494.  Micbael  de  Groll;ów  Łoś. 
Juvenis  inlegerriinus,  S.  Stanislaus 
Kostka  oratione  cciebratus.  Leopoli. 
Typ.  Acad.   1?65.   8.   (Sienk.  l.c.) 

5495.  Bcrnardus  Slaski.  Poes. 
Aud.  In  landem  B.  Joannis  Cantii 
Oratio.   Posn.  Typ.  Acad.  1765.4. 

(Sienk.  1-  c.) 

5496.  Mortuus  in  vita  et  vivus  in 
cadem  morte  fuisse  B.  Stanislaus 
Casimiritauus  etc.  per  Micbaelem 
AxAN  AA.  LL.  et  Phil.  D.  et  Prof. 
promul};atns.  Cracoviae  1766.  4.  3 
ark:     (L.S.) 

5497.  Argumentum  officiosae  pie- 
tatis  oratione  prolaudibus  S.  Anto- 
nii Patavini  per  Andream  de  Zakli- 
czyn Jordan.  A.  D.  1766.  recitata  ' 
explicatum.  4i  ar/c.     (L.S.) 

5498.  Joscpbus  Casimirus  Stra- 
szewski Tliesaurid.  Crac.  S.  Ma- 
gdelena  dePazzis  devota  \eneratio- 
ne  obseryata.  Oratio.  Crac.  in  OfT. 
Sem.  Ep.  Acad.  Dioec.  1766.  4. 

(Sienk.   Dod.  do  Bent.) 

5499.  Oratio  pro  Serapbico  Do- 


etore Ecolesjae  S.  Bonayentnra  A. 
D.  1766  d.  14  Julii  dicta  perM.Si- 
fjis.  Alex.iNiałccz  Młyński  InUniy. 
Crac.  Pbil.DocIoreniJNoYodyorscia- 
nuin  Prof  Cracor.  in'Typ.  Semin. 
Episc.  4.  2i  ark.     (L.S) 

5500.  De  Laudibus  D.  Tliomae 
de  Aquino  Angelici  Ecclesiae  Do- 
ctoris  Oratio  Rorerti  a  Spiritu  S. 
Carnielitae  Discaleeati  Pliilosopbiae 
Profcssoris  dum  festa  Illius  pera- 
gerctur  dics  publice  dicta  in  Eccle- 
sia  Vilnensi  Carnielłtarum  Discal- 
cealoruui  An.  D.  1767  die  7  Martii. 
Viluae  ex  tvpograpbia  Scbol.Piar. 
fol.  7  ark.  ' 

Dedyk.  do  Stanisława  Boliusza  Siestrzctt- 
ccwicza  Kanonik»  Wileńskiejjo.  Wspo- 
mina tu  wydane. mowy  o  S.  Tomaszu  au- 
torów następ.:  Zołędziowski  Lniv.  Crac. 
Pliil.  Doct.  Maximilianus  a  S.  Marla  Carm. 
Disc.  Torriani  UniTersit.  Cracovien,  Płii- 
los.  Doctor.  Surowiecki  Universitatis  Po- 
snanien.  Pliilos.  D.  nadto  siedm  mów  o 
S.  Tomaszu  Karmelitów  BosycŁi  KoUegium 
Kraków. 

5501.  Joscpbus  Boglcicki  Pbil. 
Dr.  Scbolae  S.  Stepbani  Senior. 
Cullus  Duliae  B.  Isaiac  Boneroex- 
bibitus.   Crac.   1767.   4. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

5502.  Sernio  in  landem  S.  Joan- 
nis Cantii.  Cra«;oviae  in  Eccl.  Col- 
leg-.  S.  Annaebabitus  Crac.1767.4. 
7  ark.  po  łacinie  i  polsku. 

Mowa  ta  miana  Lyła  przez  Ignac.  Dem- 
Bii^SKiEGO  Ucznia  Akad.  Krak.  Podczaszyca 
Kraków.     (L.S.) 

5503.  Ignatius  de  Witoszowa 
GosTKowsKi ,  Viccs{;crentid.  San- 
decen.  Oratio  pro  S.  Antonio  de 
Padva.  1767.  b.tn.  4. 

(Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

5504.  Oratio  in  laudem  Praesen- 
tationis  B.  V.  Mariae  per  Stanisla- 
um  de  Sławno  Sławieińsri  sub  As- 
sistentia  M.  Valentini  Joan.  Cantii 
Podzyński,  Pbil.  D.  eiusd.  ac  Poe- 
seos  in  Classibus  Noyodyorscianis 
Profcssoris,  Contubernii  Hieroso- 
lymitani  Senioris  dicta  A.  1767. 
Cracoyiae  typis  Semin.  Acad.  Dioec. 
4.  2  ark.   *(L.S.) 

5505.  Oratio  in  landem  D.  Tlio- 
niae  AqMiuatis  ex  morc   acadeuiicQ 


466 


TEOLOGJA,  PANEGIRYKI  KOŚCIELNE. 


habita  per  M.  Valent#  Joan.  Can. 
PoDZYŃSKi  etc.  A.  1768.  Cracoviae 
in  Typogr.  Semlnar.  Epis.  A.4ark. 
(L.S.) 

5506.  OfBcium  pietatis  Patri  et 
PatriarcLae  Ord.  Fratrum  B.  Vir- 
ginis  Mariac  de  Monte  CarmeliDi- 
yinisslmo  Eliae  oralionc  pancgyri- 
ca —  perM.  IgnatiumOczYKOWSKi 
AA.  LL.  et  Phil.  D.  eiusdemqne  et 
Scholae  Grammaticae  in  Acadcmia 
Posnaniensis  Professore.  A,D.1768. 
exhibitam    3  ark.  (L.S.) 

5507.  Magnitudo  yirtiitis  et  San- 
ctitudlnls  in  Diyo  Joannę  Cantio 
etc.  per  M.  Ign.  Oczykowski  etc. 
A.  D.  1769.  Posnaniae  łvp.  Acad. 
A,5±ayk.     (L.S.) 

5508.  Oratio  in  landem  Laurę- 
tanae  domus  per  M.  S.  A.  Nałęcz 
WłySski  etc.  An.  1769  dicta.  4. 
^  ark.     (L.  S.) 

5509.  Sermo  in  landem  D.  Tho- 
mae  Aquinatis —  ex  institnto  Aca- 
demico  a  M.Ignatio  Jos.  Joan.  Can- 

'tio  Pawluśkiewicz  Phil.  D.  et 
Prof.  habitus.  A.  1770.  Crac.  Typis. 
Semin.  Acad.  4."  ^4  "^^• 

5510.  Obseqnium  dcrotae  Clien- 
tnm  mentis  8.  Joanni  Cantio  etc. 
A.  1771  Ąssidenle  M.  Ignatio  O- 
czYKOWSKi  etc.  persolutum.  Posna- 
niae typ.  Acad.  4.  3iark.  (L.S.) 

3511.  S.  Thomas  Aquinas  perM. 
S.  A.  Nałęcz  Włyński,  laudatione 
pnblica  cclebratus.  Cracov.  typ.  Se- 
min. Acad.  Dioeccs.  1771 .  4. 3^  ark. 
(L.S.) 

5512.  Tota  pulchra  Virgo  faecun- 
dissima —  abAnselmo  Zaborowski 
S.J.—  culta  A.  D.  1771.  Nasvisii 
typis  Radiyil.  Coli.  S.  J.  8.  323  str. 
2  kart  na  przodzie  i  regestr. 

5513.  Oratio  in  landem  S.  Jo- 
annis  Cantii,  ore  Joannis  Cantii  Cor- 
Tin  Skorupka  ,  Eloq.  Aud.  sub  as- 
sislentia  M.  Stanis.  Kruszyński  AA. 
LL.  et  Phil.  D.  Mrthes.Prof.  dicta 
A.  1773.  4.  34  ark. 

5514.  Yeuceslaus  Michael  Sko- 
ntPKi   Tribunid.   Crac.    Oratio  in 


landem    D.  Magdalenae    de  Pazzis 
1773.  6.  m.  4.    (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

5515.  De  morte  Dei  Hominis  o- 
rationes  qiiinque,  Sacris  Parasceyes 
diebns^  in  Cołieg.  S.  Aunae  Cra- 
coviae  Ecclesia  —  a  M.  Andrea  Can- 
tio Sleszkowski  Philos.  D.  ejus- 
deniqiie  Regio ,  et  Tyliciano  Elo- 
quentiae  in  Colteg.  Cniycrsit.  Ma- 
jori  Professore^  Ecclesiarum  Col- 
legiatarum^  Curzeloyiensis  Scbola- 
sticd ,  S.  Annae  Crac.  Cancellario, 
Ucussiensis  Praeposito.  Typis  Coli. 
MajorisUniy.  Crac.  1775.8.  Si^ark. 

Dedyk.  do  X.  Floriana  Ainanda  z  Ja- 
nowka  Janowskiego,  S.  T.  D.  Kaaoaika 
Bisk.  Opata  Tynieckiego.  Do  niegoz  oda 
łacińska  i  Elegia  do  Jana  Kantego. 

5516.  Laudatio  qna  D.  Stanislaas 
Casimiritanusgloriae,Deo,  nobis  a- 
tilitati  fuisse  per  M.  Adalbertum  Ja- 
błoi<'ski  Phil.  D.  et  Prof.  Scholae 
ad  S.  Stcphanum  Seniorem  A.  1775. 
declaratus  (Cracoyiae).  Typ.  Coli. 
Maj.  4.  2^  ark. 

5517.  In  laudem  Diyi  Stanisiai 
Casimiritani,  primo  in  RegjaScien- 
tiarum  Uniyersitate  Cracoyiensi  Sa- 
crae  Theoł.  Professorls,  tandem  Ara- 
plissimi  Canonicorum  Lateranen- 
sium  ,S.  Aiignstini  Caetns  Professi 
acPaesbyteri,  Oratio,  qua  suae  re-? 
enrrenti  annuae  celebritati^  in  Per- 
angustis  Sacratissimi  Corporis  Ca- 
simiriae  ad  Cracoyiam  Aedibus,M. 
Joannes  BaptisŁa  Vladislaus  S?iia- 
DECKi,  AA.  LL.  Philos.  Doctor,  Ma- 
Iheseos  Professor,  pro  morę  Acade-? 
inicQ ,  Anno  Aerae  (sic)  yulgaris 
1776.  die  3tia  Maji  publice  prolu- 
sit.  Typis  Collegii  Majoris  Uniyer- 
sitatis  Cracoyiensis,4.  3  ark.  samej 
aracii  i  ii  ark.  na  trzodzie. 


acj 


Fn 


Dedyk.  do  Prałatów  i  Kanoników  Latc- 
raneńskich  ,  na  Kapitułę  zgromadzonycL  . 
poprzedzona  mową  Jambicką  z  38  wier- 
szy łacin,  złoioną.   (L.S. — Bibl.   Ossol.) 

5518.  Oratio  in  laudem  Divi  Tho- 
mae  Aquinatis  postrici  (?),  ac  ihco- 
łogici  christiani  de  politices  studio, 
cum  theologia  christiana  coniiingen- 
dó.  Vars.  1777.  habita.    (Kat.  Gr.) 

5619.  Jgnat.  Jarocki.    De  laudi- 


TEOLOGJA,  PANEGIRYKI  KOŚCIELNE. 


469 


bus.  M.  Theresiae  oratio.  Leopoli. 
T>p.  Vid.  Joscpliac  Plller.  1781.8. 

(Sicnk.  Dod.  do  Bent.) 

5520.  De  Optimo  Christl  Cruci- 
fixi  Discipulo  atque  vi(ae  Christla- 
nae  Magislro  S.  P.  Joannę  de  Ma- 
thaDocloreParisiensiOrd.  SSS.Re- 
dempt.  Captiv.  Oratio  Panegyrica 
inCollejcio  Luceoriensi  eiusdemOrd. 
die  suo  Patriarcliae  sacra  1793  A. 
Iiabita.  Rndo  Patri  NostroStauIsIao 
ab  Assumptlone  B.  V.  M.  Yicario 
Gencrali  una  cum  tbcsibus  tbeolo- 
gicis  dicata  ac  iuscripta.  4. 

5521.  Homo,  cui  nomen  Joannes 
dc  Matha  Doctor  Parisiensis  Ord. 
SSS.  Trinlt.  dcRedempt.  Capt.  Pri- 
uius  Pater  atqae  Fundator  missus 
a  Deo  Clirislanis  apud  Mabometa- 
nos  captlvis  ad  solatium  caeteris  o- 
innibus  ad  cxemplum  die  suo  cultui 
pro  Ecclesia  uniyersa  praefiso  sexto 
idus  Febrnarii  mdccxciii.  abunoFi- 
liorum  Instituti  eiusdeni  Aiumno 
orationc  panegyrica  exceptus.  6.in. 
4.  3  ark. 

Przypis.  Kunegundzie  Czacliiej  Strazni- 
Łowcj  W.  Kor.  u  którego  podpis :  X.  Au- 
relian  Trynitayz- 

5522.  Dc  laudibus  S.  P.  Joannts 
de  Matba  Docloris  Parisiensis  Ord. 
SSS.  Trinitatiś  Red.  Capt.  Primi 
Patris  et  Fundatoris  Oratio  Pane- 
gyrica Celsiss.  Principi —  Xaverio 
Ogiński.    Praefecto  Culinae  M.'D. 


a. —  a  yiodimiro  Magno  per  lineani 
rectam  descendenti —  nomiueCon- 
yentns  Oginsciano-Molodecensis  a 
Religione  Ord.  SSS. Trinitatiś  Red. 
Capt.  iuscripta  et  consecrata.  Vil- 
uac  typis  fiasilianorum.  4.  3 ark. 

Przypis.  Autora  Ohrępalskiemu  Wizyta- 
torowi Szkół  w  Litwie  i  Andrzsj.  Tokayło, 
Professorowi  Prawa  w  Szkołach  Brzeskich 
od  Aureliana  od  Narodź.  N.  Maryi  P.  Try- 
ni  tarza. 

5523.  De  festo  omnium  Sancto- 
rum  Oratio  ad  SS.  Domimun  No- 
strum  Pium  Sextum  Pontif.  Opt. 
Max.  babita  in  Sacello  QuirinaliKaI. 
Novemb.  A.  mdccxc.vii.  a  Martino 
de  Sulgostowski  Dumn  Nobili  Polo- 
no  et  Collegii  Gerraanici  Aiumno 
Romae  apud  Aloysium  Perego  Sal- 
vioni.  fol.  min.  6  kart.     (L.  S.) 

5524.  Oratio  in  laudem  S.  Patris 
N.  Joannis  de  Matba  Ord.  SS.  Tri^ 
nitatisRed.  Capt.  Primi  Patriarcbae 
in  Collegio  Luceoriensi  eiusd.  Ord. 
dieS.  Febr.  babita.  1801  Anno.  Lu- 
ceoriae  in  Typogr,  PP.  Praedicat. 

♦ 

5525.  Diyinum   bene  ,    oratione 

Sanegyrica  D.  Tbomae  Aquinatis  , 
►oct.  Angelici  anniversaria  solen- 
nitatis  die  per  M.  Mattbiam  Stani-^ 
slaum  PsoiECKi.  in  Alma  Unir.  Crac. 
Pbil.  D.  et  Prof.  celebratum.  Cra- 
coviae.  typis  Uniuersit.  1676,  d.  7 
Martii.  fol.  3  ark.     (L.  S.) 


Numer  a  apuszczone  między  NN.  3065,  3066. 


5526.  ConlroYcrsiae  Orientalis  et 
Occidcntalis  Ecclesiae  priscis  post 
Cliristum  saeculis  occasione  Dissi- 
denliiim  circa  fidcm  et  disciplinam 
ccclesiasticam  ortae  in  Coiicilio  Con- 
stantiensi ,  ex  casu  diuturni  scbi- 
sniatis  YCntilatac.  A  Basilccusibus 
itcrnm —  renoratae.  Et  nnyis&ime 
specie  dcfendendae  libcrtalisEccle- 
^iasticac  resuscitatae  de  subiccto  po- 
tcstatis  ccciesiasticae    et  incrrabili 


Ecclesiae  regimine  Auctore  M.  F. 
Joannę  Laurentio  Czepai^ski  Augu- 
stiuiano  S.  T.  Doctorc.  Yarsayiac 
typis  Coli.  Scb.  Piar.  A.  D.  1699.4. 
458  str.  5  ark.  na  przodzie  i  re- 
gestr. 

Przypis,  .łan.  Dłuzewskiemu  Biskupowi 
Gracjanopolit. 

5527.  AdEccIesianiRulbenani  Pa- 
raenesis  aulore  Iguatio  SkiizySski 


470 

Pólouo  Artlum  etPIiilosopIiiae  Ma- 
gislro  etc. 
Żył  na  początltu  wieku  siedmnastego.(Ju.) 
5528.  Wiara  Prawosławna  Pi- 
smem Świętym  Soborami  Oycami 
Świętymi  mianowicie  Greckiemi  y 
Hisloryą  Kościelną  przez  X.  Jana 
Aloyzejjo  Kuleszę  S.  J.  Theoloj^i^a 
Obiaśniona.  Od  przyictey  Unii  Bo- 
ga z  człowiekiem  R.  1704.  w  Wil- 
nie w  Druk.  Akad.  4.  ii56  str. 
druh  gocki. 


h) 1747.  4. 

5529.  Bened.  Herbest.  Za  wia- 
rą Kościoła  Rzymskieg-o  dowody 
przeciw  Grekom  y  Ormianom.  Leo- 
poli  1728.  arkusz  otivarty. 

(Kat.  Dupl.  Puł.   N.  736). 

Toz  samo  wydanie ,  karta  tytułowa  tyl- 
ko odmieniona.    (L.  S.)     Zob,  Pioty, 

5530.  Obrona   Relijjiey   Graeco- 
Rnskiey  z  kościołem  S.  Rzymskim- 
ziednoczoncy.    we  Lwowie  w  Dp. 
S.   J.    1738.   4.  (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 


i 


T  E  o  L  o  G  J  A 

(NOT  Y). 
DoC)    Institucja. 


-      2610.  b)  Znajdują  się  tu  : 

1)  Confessio  fidei  Całholicae  Christiana,  a  pałribus  in  Synodo  Pro- 
vinciali  hahita  I*etricoviae  anno  1551.  mensę  Majo  congregatis  Jol.  i. 

2)  Propugnatio  verae ,  Christianae  ,  CathoUcaeaue  doctrinae  ad- 
yersus  Joannem  Brenlium  pro  Petro  Soto  eloijuentissime  conscripta 
fol.  205. 

3)  De  expresso  Dei  verho  libillus,  his  temporibus  maxim€  necessa- 
rius,  320. 

4)  Dialogus  de  eo  num  calicem  laicis  et  uxores  Sacerdotibus  per- 
mitti  ac  divina  officia  vulgari  lingua  peragi  fas  sit,  34i. 

5)  Epistoła  D.  Stanislai  Hosii  Cardinalis  f^armien.  ad  illustris.  Brun- 
sviei  Ducetn  Henricum,  356. 

6)  Epistoła  D.  Martini  Cromeri ,  ad  regent,  proceres,  Eauitesaue 
Polonos ,  in  Comitiis  f^arsaviensibiis  congregatos,  359. 

W  przedmowie  do  Czytelnika  uwiadamia  autor,  iź  mu  była  powo- 
dem do  napisania  dzieła:  Confessio  następna  oltołieznośe.  I\a  Synodzie 
Piotrkowskim  w  r.  1551  złożonym  przez  Mikołaja  DzierzgOTvskiego  Ar- 
cybisk.  Gnieźnieii.  podane  były  pewne  zasady  wiary  Katolicfciej ,  aby 
o  nieb  przysięgli  Biskupi  zdanie  swoje  dali.  Objaśnienie  i  rozszerze- 
nie tycb  zasad  polecono  Hozjuszowi,  co  on  w  przeciągu  dni  czterecb, 
z  pows^iecbną  Ojców  pocbwałą  uskutecznił.  Dowiedzieć  się  można 
z  tej  przedmowy,  jak  autor  nad  pomnożeniem  i  doskonaleniem  tego 
dzieła  pracował,  tudzież  o  jego  edycjach  i  tłómaczeniach.  Powiada, 
że  niemieckie  jego  tłómaczcuie  wyszło  w  Ingolstadzie  r.  1554.  a  w  r. 
1560  francuzkie  i  holenderskie.  Miał  autor  pociechę  widzieć  do  r. 
1566    dzieło  swoje  ośmnaścic  razy  przedrukowane. 


472  iNOTY,  N.  2610. 

Stanisław  Karnkowski  w  przedmowie  do  Czytelnika  na  czele  Biblii 
Wujka  położonej,  mówi  o  Ilozjuszu ,  iż  „jego  lViary  potvszecImey 
,  ^  wy  znanie ,  y  iusze  lisięgi.  z  taką  cliccią  od  postronnych  narodów  są 
,,  przyięte,  że  ie  nietylko  trzydzieści  y  dwafcroć  w  przeduieyszycłi  mia- 
„stacli  Ctirzcściańskicli ,  ieszcze  za  Żywota  iego  drukowano^  ale  też 
„na  niemiecki,  Francuzki,  włoski,  flanderski  i  polsłii  iczyk  są  przeto- 
czone.,,   (L.S.) 

2610.  c)  Edycja  ta  zupełniejsza,  pomnożona,  zawiera  w  sobie  trzy 
pisma  więcej  ,  niż  Antwerpska  1566  r.  to  jest  : 

i.  Judicium  et  censura  de  iudicio ,  et  censum  Ministrorum  Ttguri- 
norum  et  Heydelhergen.  de  dogmate  contra  adorandam  Trinitatem  in 
Polonia  nnper  sparso. 

2.  De  loco  et  auctoriłate  Romani  Pontificis,  in  Ecclesia  Christi  et 
Conciłiis,  ad  Stanislai  Orechovii  Epistolam  praefixam ,  responsio. — 

List  ten  Orzechowskiego  datowany  z  Przemyśla  29  Maja  1563  roku,  a 
odpis  Hozjusza  z  Tridentu  ostatniego  d.  Augusta. 

3.  Epistoła  Stanislai  Ho sii  ad  Senatum  Coloniensem.      (L.S.) 

2610.  d)  Dedykacja  Drukarza  do  Juljusza,  Biskupa  Herbipoleń- 
sklego.  Dedykacja  Hozjusza  do  Grzegorza  XIII.  datowana:  E  nostro 
Suhlaeensi  Seeessu  XFI1I Cal.  Sept.1573.  Ta.dedykacja  była,  jak  wnosi 
Sobolewski  na  czele  edycji  weneckiej  tegoż  roku  1573,  której  jednak  nie 
znał.  Podobnaż  dedykacja  z  tąż  samą  datą  do  Henryka  Króla  Pol.  Regestr 
autorów  cytowanych.  Miejsca  z  Pisma  S.  w  tym  tomie  wyłożone.  Na- 
grobek Hozjuszowi,  przez  jego  synowca  Stanisł.  Hozjusza  i  przez  Sta- 
Qisł.  Reszke  w  Rzymie  położony.  W  tym  tomie  dodane  są  :  Palino' 
diae  sive  Recantationes  septem ,  Fahiani  Cuadrantini  Gedanensis  cutn 
factus  esset  ex  Lutherano  Christianus ,  recitatae  Brunshergae  in  Coli. 
Soc.  Jesu  ab  III.  Cardinali  Hosio  eonscriptae.  Tom  II.  wyszedł  sta- 
raniem Stanisława  Reszkl.  Dedykacja  tegoż  Reszki  do  Króla  Stefana 
datowana  z  Rzymu  r.  1582.     W  tym  tomie  są  następuiące  pisma: 

i.  De  oppresso  Dei  verbo  lihellus. 

2.  De  actis  cum  diversis  haereticis.  - 

3.  Volunten  Epistolarum. 

4.  Examen  sive  Excussio  Confoederałionis  Ilaereticorutn.  ^ 

5.  Allera  excussio  einsdem  Cenfoederationis. 

6.  Orałiones  funehres  duae,  in  exe(juiis  duorum  regum  Poloniae  Si- 
gismundi  Pritni  et  Secundi  recitatae. 

7.  Ejusdem  auctoris  testamentum  ex  manuscriptis  adversariis  ex' 
cetytum. 

8.  Stanislai  Reseii  Epistoła  de  transitu  et  dormitione  auctoris. 

9.  Ejusdem  Ode  lugubris. 

Sobolewski  z  dzieła:  Ghillni,  Teatro  d'HaominiLetterati  T.  II.  p. 
228.  następną  wiadomość  o  Hozjuszu  wypisuje: 


NOTY,  N.  2610  473 

Hehhe  Słanisłao  Osio  U  suo  nascimento  in  Polonia  ,  e  fece  łanio 
projitło  nella  Teologia  e  in  tutte  le  migliori  scienze ,  ehe  ii  suo  Re, 
non  d^alłro  mosso ,  che  dalia  fama  delia  sua  gran  dottrina,  lo  ascrisse 
nel  numęro  de  gli  altri  Senatori  di  tjuel  fioritissimo  Regno  ;  e  poscia 
non  andb  molto ,  che  ii  Sommo  Pontefiee  Pio  Cuarto  lo  promosse  per 
li  suddetti  tneriti  al  Cardinalato  ^  col  mezzo  delia  qual  digniła  vera- 
mente  suprema ,  apparuero  m.aggiormenle  ii  suo  grand '  ingegno  ,  la 
tenace  memoria  ,  e  tutte  Palłre  doti  deWanimo  in  maniera ,  che  poie- 
va  eon  ragione  pareggiar  gualunque  altro  qualificato  Prencipe  di  cjuel 
Porporato  Collegio:  Fu  f^escovo  di  fVarmerlandł  (W  armh),  nel  Regno  di 
Polonia^  e-neWainminislrazione  di  guesło  suo  f^escovato,  fu  un^  esempio 
di  honta ,  un  ritratto  di  vigilanza  ^  e  si  dimostrb  del  continua  un  gran- 
dissimo  difensore  delia  Fede  Catolica,  e  un  capitalissimo  nemico  de- 
gli  heretici,  i  auali,  e  eon  iscritti,  e  eon  i  eonsigli  perseauitb  sem- 
pre  eon  ogni  ardire  e  ardore  ;  Fu  anco  Penitentiere  maggiore ,  ii  gual 
carico  maneggib  eon  integrita  grandę ,  accompagnata  in  tutte  le  azioni 
da  retta  giustizia  ,  e  dalia  dolcezza  de'  suoi  amahilissimi  costumi.  Si 
vedono  del  suo  nobilissimo  ingegno  molte  eomposiziońi  di  soda  dottri- 
na  copiose,  delie  guali  gode  ii  mondo  col  mezzo  delia  stampa  le  utfra- 
scrilte  :  Exainen  Confocdcrationis  Haeretlcorum — Excussio  coufoedera- 
tiouis  liaereticoruin. —  Gonfutatio  Proiegotnenon  Brentii. —  Libellł  de 
expresso  Dei  Verbo. —  De  saeerdotum  Gonjugio. —  Diaiojjus  de  com- 
muiiioue  iitriusgue  speciei. —  De  missa  yulgari  liu;ytia  celebranda. — 
Judicluin  eteeusura  dc  adoranda  Triaitate. —  Recantationes  septem. — 
Epistolac  Catiiolicae  insignes  de  Religione. —  De  loco  et  auihorilate 
Romaiii  PoutIGcis  la  Ecciesia  et  in  Conciliis. —  Dc  Aclis  cum  Elbia- 
{i^ensibus  et  aliis  bacreticis. —  De  Actis  in  leg^alioue  cerinanica. —  Con- 

fessio  Catbolicae  Fidei La  gual  opera  fu  tanto  gradita  da  Leterati, 

e  hehhe  tanto  spacio  nelle  Lihrerie ,  ehe  fu  in  diverse  parti  del  Chri- 
Mianesimo  trentatfuatro  volte  ristampata .  e  in  varij  liuguaggi  tradoi- 
ta-y  scrisse  aneora  (fuesto  dottissimo  Cardinale  due  alłre  operę,  ehe  non 
sono  aneora  useite  in  luce,  eioe,  Latini  Sermonis  ObservatIoues  et  Ser- 
uiones  Sacri:  Concioiics  in  Eraugclia  Doniinicalia  :  le  guali  prediche 
si  vedono  di  sua  mano  seritte  in  lingua  Latina,  Alemanna  e  Pollacca. 
Finalmente ,  dopo  haver  egli  in  servigio  delia  Sede  Aposlolica  somma- 
mente  futicato  in  varie  e  importantissime  Legazioni  per  la  pace  delia 
Chiesa,  cosi  appresso  gV  Imperadori  Carlo  Quinto ,  e  Ferdinando  suo 
Fratello  ,  come  nel  Sacro  Concilio  di  Trento  ,  a  nome  del  Sommo  Pon- 
tefiee Pio  Cuarto ,  carico  di  tutte  le  virtu ,  e  di  setlanta  sei  anni,  pas- 
sb  in  miglior  vita  in  Roma ,  alli  eingue  del  mesę  d^^gosto,  deWAnno 
1579.  Lascib  per  testamento  motti  lihri  alla  Lihreria  delia  famosa 
Accademia  delia  sua  Patria  5  e  accib  si  perseverasse  in  accrescerla 
di  lihri ,  li  donb  un  certo  annuo  censo.  Fii  data  al  suo  cadavero  se- 
poltura   nella  Chiesa  tilolare  di  San  Lorenzo ,    in  una  tomha  di  mar- 

Tom   I{.  60 


474  NOTY,  26ie— 2764 

mo ,  nella  łjuale  si  hgge  intagliaia  TInscrizione  de  Uenore  seauenłe  ełe. 
(Nagrobek  teii  znajduje  się  w  źycin  Hozjiisza  przez  Reszke). 

Tęgoborski  w  kazaniu  o  zasługach  S.  l{jnacego  r.  1763.  ivspouii- 
na  pismo  niejakiego  Eggsa  ;  Docta  purpura  et  vita  Ilosii.     (L.  S.) 

2617.  b)  Wydał  Mikołaj  Arnold,  Professor,  Kaznodzieja  weFra- 
nekerze.  Zawiera  się  tu:  Distinctiones  Theologicae ,  Thęologia  Pole- 
mica,  Fragmeiiła  Praelectionum  contra  Arminium  pro  Perkinsio.  The- 
ologia  auaestionum  capłui  novitiorum  in  Theologią  accommodatarum  ad 
cuius  normam  comtnode  Collegia  exaininatoria  institui possunt.  Theologią 
per  Conseclaria.  HoMzarptydł],  s.  prima  falsa  adwersariorumputa,  Pon- 
tificiorum,  Socinianortim ,  Lułheranorum,  Arminianorum,  Anahapti- 
starutn  eos  moyentia,  ad  hoc  ac  illud  in  Religione  stalnendum ,  nui- 
bus  eversis,  łhesis  eorum  sua  sponte  corruit^  Anti-  Eckhardus ,  Anti- 
Socinus  f  Anti-Goslavius  sive  Goslavius  lYobilis  Polonus  enervalHS. 

(Boeckm.  Sched.  p.  8.) 

263G.  W  dedykacji  do  Pronincjała  i  Ojców  Prowincji  wyraża  Po- 
lewie, że  powróciwszy  z  zagranicy,  (zapewne  l)ył  w  Paryżu)  bez  ma- 
ła d\vadzieścic  dysput  teologicznych,  lak  w  czasie  Sejmów,  jako  też 
w  czasie  Kapituł  zakonnych,  odjirawił.  JNa  tę  oi^talnią  dysputę  odpra- 
wianą w  Lublinie,  i  dru^^icni  ogłoszoną,  wydał  ktoś  krytykę.  Autor 
znowu  swoje  theses  przedrukował  i  zbija  tu  razem  zarzuty  przeciw  so- 
bie uczynione. 

2735.  Na  ostatniej  karcie  te  wiersze : 

Cnomas  finitas  ternis  leetor  sludiose , 

Quas  tibi  Lombardtts  eontulit  ingenio , 
Matthias  vigilans  pressit  Scharfbergius  (sic)  arłe, 

Excudit  atijue  opera  sedulo  quam  potuit 
SutMptlbus  ał  Marei  eontingunt  Bibliopolae 

Collegia  ciilto  possit  ut  hisee  frui. 
Ambobus  dignas  aequum  est  nunc  dieere  grates 

Marco  pro  sumpto  (sic)  pro  studiotjuc  deeet.  (L.S.) 

2745.   Dedykacja  Illmo  D.D.  Claudio  de  Mesmes  Comlti  d'Avaux 
utriusque  Regii  Ordinis   Commendatori ,   supremo  Aerarii  Praefecło 
ac  Status  Ministro.      Mówi    w   lej  dedykacji  do  rzeczonego  Ministra  i 
......  Consueuisti ,  auoties  occasio  tulił,  fauere  conałibus  meis ,  et  in- 

stilułas  a  me  inpuluere  Theologico  disputationes  tiio  sumptu  sustinere, 
auspicio  provehere ,  praesentia  cohonestare.  Non  dubito  (fuin  perstes 
adhuc  in  ea  volunłate ,  neaue  vereor  ne  guod  offcro  tibi  Munusculum, 
non  eo  vulłu  animotjue  digneris,  tjuo  maxima  ipse  beneficia  largiri  soles . 
Appendix  est  et  veluti  contexlus  ejus  doctrinae,  gnam  in  Summa  Theo- 
logiae  traditum   reliauit  Angelicus  Doctor  posteritali.  (L.  S.) 

2764.  a)  Dedykacją  Orzechowski  tak  zaczyna :  JSihil  est ,  Andrea 
Preclavi ,  guod  iji  hac  mortali  caducague  vila  aeane  velim  ,  guam  me 
ab  istis  łlehetiis ,    aduentitiisgue  docłrinis  alienissimum  videri ,    cum 


NOTY,  N.  2764-2705.  475 

aliis  tum  vero  tihi  in  primis  5  gtii  Crncovine  ,  in  prineipe  Poloniae  ur- 
he ,  muneris  Ponlificii  yicarius  es  et  Catholicae  ręlujionis  palronus  , 
ac  viHdex  haereticae  pravitatis  :  adversus  sewos  fmjiliuos  istos,  (jut  se- 
dibus  ^  cwitatibiisnne  stiis  pulsie  obrepserunt  etiam  ad  nos:  ut  eius- 
dem  pravilatis  erroribiis  mentes  nostras  imbuantj  auibus  reyiones  cir- 
cumcirca  infecerunt.  Annę  potuit  maior  peslis  ,  ex  Helvetia  in  I*o- 
loniam  iwportari?    auam  a  Francisco  Lismanio ,  ,el  a  Petro  Statorio 

importata  est?  etc Sed  nos  ijuasi  aestus  fjuidam ,  a  praeposito  ab- 

ripuit^  iustus  dolor :  auern,  ex  teineritate ,  el  imptmitate  sempiterna 
horutn  latronuut  caplmus:  aui  in  Poloniam  quasi  in  deserłam  aliauam 
solitudiuem  cum  invasissent ;  religiones,  mores  atfjue  leges  nostras  pa- 
trias,  mutanta  evellunt,  delent,  el  auod  dicitur,  (juadrata ,  permutant 
rotundis  arbilratu  suo:  anodatie  concedi  in  Polonia  ius  non  est,  ne 
pairiciis  auidetn  viris  ^  id  nos  (proh  dolor)  concessimus  servis  fugiti- 
vis :  ut  aui  iam  collum  in  laaueum  apud  suos  ciues  inserebant,  emen- 
dent,  ataue  relijjiones  nostras  palrias ,  atane  auHas  corrigant. 

Sama  Confessio  zajmuje  244-  Łart ,  oprócz  togo  na  przodzie, 
list  Jalióba  Gorskie^jo  do  Andrzeja  Przeclawskiejjo  Dziekana  Po- 
znań. ScLolaslyka  Kraków,  datowany  Calen.  Septembris  A.  1561 5  na 
Lerh  Przcclawskiejjo  10  wier.  przez  Alberta  Wędrogowskiego ;  Stern,- 
ma  Math.  Plocensis.  4  wier.,  takie  Sebast.  Felstinen.  6  wier.  m  lan- 
dem Preczlayii'^  tcgoź  10  wier.  ad  Haereticos  de  Stanislao  Orichooio. 
Dedykacja  Orzechowskiego  do  Przecławskiego  datowana  w  Baranczy- 
cacb  15  Junii  1561.  Na  koiicu  :  CoHclusiones  contra  cuius(jue  generis 
Sacramentarios ,  passiin  ac  ytdgo  a  Stanislao  Orichomo  Hox.  propo- 
sitae-y  także  Laureniii  Goslicki  Sc.  Cr.  wier.  10  in  Confessionem 
Slan.  Orichovii.  ^  Jana  Biedrzyckiego  do  Stanisława  Orzechowskiego 
wier.  8.  tegoż  ad  Chrislianum  Lectorem  wier.  6,  herb  Oksza  z  napi- 
sem greckim  Alberti  f^edrogovii  wierszów  8.  1  in  eandem  securin 
wier.  4.  z  napisem  nad  nią:  rjdjj  da  xac  y  a^ivt]  7i()bc  Ti)v  "Qi^av  Twv 
dŁv8Qu)V  xtitm.     (Ossol. —  L.S.) 

2765.  Na  odwrocie  tytułu  herb  Biskupa,  Gryf.  Przypisanie  Janowi 
Lowczowskiemu,  Opato\-vi  Tynieckiemu,  z  datą  z  klasztoru  Tynieckie- 
go %v  wigilią  S.  liatarzyny  li.  P.  1561.  Na  str.  odwr.  B.  Jego  Mi- 
łości Ksycdzu  Andrzeiotoi Przeclawskiemu,  Dziekanowi  Poznań.  Scho- 
lastykowi Kruków. —  Yakob  Górski  zdrotuia  i  wszelkiego  dobrego. 
Gdzie  tak  mówi:  klore  wyznanie  wiary  aby  tym  rychley  ku  wia- 
domości czytelnika  krześcidńskiego  przyść  mogło.,  spilnosćiąm  sye  o  tho 
pracowały  do  czego  mi  też  niemało  pomogła  chue  i  iyczlixvość  Łaza- 
rza Drukarza  l\rakorvski<^go  człowieka  sprńwueijo  y  ku  Drukowaniu 
ksyąg  krzesciańslich  barzo  pilnego  it.d.  %v  Erakoivie  z  Kolegium  wiel- 
kiego, dnia  ostatniego  t^^rześnia  Roku  Pańskiego  1561. —  Na  str. 
odwr.   ^\\'y.  Stanislaiv  Orzech.  Jego  Mil.  Ksycdzn  Andrzeiowi  Prze- 


476  NOTY,  N.  2770. 

cławskiemu...  Dan  w  Baranczycach,  XV.  Dnia  Czerwca  Roku  pań. 
1561.      (Lei.  Bibl.  Ks.  1.  137). 

2770  d)  Edycja  ta  tem  się  różni  od  poprzedzających  ,  iż  ma  do- 
kładniejszy regestr,  i  źe  w  niej  p.  408 — 496  umieszczona  :  De  corruptis' 
simis  seculi  huius  moribus ,  yariisfjue  at(jue  turhulentis  in  religione 
Christiana  docirinis  'Alherti  Novicampiani  Orałio ,  in  qua  permuUae 
pravae  opiniones  refelluntur,  €iuidque  pio  cuifjue  agendum  se^nendum- 
łjue  hoc  łempore  sit  ostendiłur.  Nadto  p.  498.  In  Alherti  Noyicam- 
piani  de  corruptissimis  hujus  seculi  moribus  orałionem  Epigramma 
16  wier.  łac.  F".  G.  a  Sambor,  p.  499.  In  eundem  20  wier.  łac.  z  pod- 
pisem :  S.  H. —  Regestr  czyli  Index  zehralJoannes  Berkelaer ,  a  lile- 
ris  Geraniorum  apud  Antverpianos.  Lubo  zaś  tytuł  wskazuje,  źc  dru- 
kowano w  Antwerpii,  inaczej  jednak  rzecz  się  wyświeca  z  napisu  na 
ostatniej  kartce :  Joanni  Bellero  Bibliopolę  Anłverpiensi  Gislenus  Ma- 
nilius  excttdebał  Gandavi,  Anno  1578.     (L.  S. —  Bibl.  Put.  i  Ossol.) 

2770  e)List  autora  do  Jana  Zygmunta,  Jana  Króla  Węgier.  DalAi. 
Kroackiego  Syna,  Księcia  Opolskiego  i  Raciborskiego  ,  tak  się  zaczyna: 

Sigismundus  Augustus  Rex  Poloniae  inclytissimus,  pietałetjue  in- 
signis  ,  cum  me  ad  te  instituendum  mittereł,  Joan.  Sigismwule  ,  id  u- 
num  inter  caetera  diligentissime  monuit,  sedulo  niterer,  ut  legendis  literis 
sacrisyanimum  tuum  teneris  ab  annispietate  Christiana  imbuere  stude- 
t^em....  Quod  ecfuidemetsi  suapie  sponte  fecissem,iameniłlo  moneńte  et 
mandante  quam  diligentissime  id  muneris  obeam,  tu  ipse  optimus  testis 
esse  poteris.  Ataue  ut  ejus  met  conatus  evidenliits  testimonium ,  5i'- 
mulfjue  uberior  fructus  extaret:  librum  quem,  anteijuam  ad  te  man- 
dato  regio  irem,  in  gratiam  studiosorum  scribere  inchoaveram,  Magni- 
ficoaue  Domino  Spilconi  Castełłano  Sandecensi  nuncupare  decreyeram, 
nunc  perficiendum  ac  typis  excudendum  curavi  ^  ut  tibiviam  quandant 
ad  literas  sacras  aperirem ,  monimentumaue  mei  tibi  relinauerem^  ex 
quo  nudiła  a  me  facilius  retractare  poteris.  Eum  auidem  librum  apud 
te  agens  y  sub  nomine  tuo  libentissime  edidissem ,  nisi  antę  Mecoenati 
meo ,  licet  imperfecłus ,  dicatus  fuisset  ^  tamen  cum  Uli  in  te  institu- 
endo ,  supremam  manum  addiderim  ,  et  propter  te  perficiundum  matu- 
raverim^  commiltere  nolui,  ^uin  Epistolam  Uli  praefigerem  ,  gua  ti- 
bi a  me ,  et  ab  eodem  Magnifico  Spitcone  tui  amantissimo  et  observan- 
iissimo  offeraiur,  et  commendetur,  simulgue  consilium  sapientissimum 
et  saluberrimum  Sigismundi  Augusti  Begisy  avunculi  tui  osłendaiur , 
(juo  ad  id  seguendum  reddaris  alacrior  et  promptior ,  tum  illius  in 
se  animum  propensissimum  et  benevolentissimtnn  vtl  iude  agno- 
scas. —  Jak  zaś  w  całym  liście  zacbęca  do  pobożności,  tak  pod  ko- 
niec do  nauk,  gdzie  czyni  wzniianhę  o  jaliicbś  kommentarzach  swo- 
ich dla  tegoż  ucznia  napisanych:  Atgue  ut  sacrae  liłerae  łestantur , 
nielior  est  sapientia  viribus ,  et  vir  prudens  miam  forlis.  Eaedemg^ 
docent ,    Begem   iusipientem  pcrdere  populum ,    sapientem  contra  esse 


NOTY,  N.  2770—2804.  477 

stahiłimenhini  popuU.  Setl  ea  de  re  hahes  commenłarium  a  me  desa^i- 
ptum.     Data  ua  koiicii  :   Calend.  Julii  A.  D.  1333 . 

Przy  tej  edycji,  list  autora  do  Spytka  uie  znajdujecie.  W  Innych 
zaś  wszystkitli  brzmi  tak  : 

Jlumano  ingenio  idpeculiare  esse  Philosophi  gravissimi  providere, 
lUagnifice  Dominie ,  uł  in  percipiendis  diseiplinis,  a  communioribus  ad 
minus  communia  progrediałur.  Proinde  efflagitantibus  tjuibusdam 
lectis)simis  iuvenibus  Połonis  et  Hungaris ,  ut  illis  aliauid  in  literis  sa- 
cris  łegerem :  cum  maiora  ipsis  praestare  non  połuissem ,  Aristotelis 
scripłis  enarrandis  occupatus :  cupiebam  autem  pro  pietate  ChristianUy 
ea  in  re  illis  gratificari ,  tanauam  ad  mercaturam  bonarum  littera- 
rum  Cracoviam  profecłis :  congessi  seriem  et  capita  praecipua ,  eon- 
tenlorum  in  Biblijs  vełeris  et  noui  testamenti^  ad  tjuae  ceu  scopum 
omnia  diriguntur ,  his  et  annotationes  adjeci ,  plenioris  sensus  graiia, 
Quae  guidem  Uli  habentes ,  tanauam  sagittarii ,  citius  et  melius  id 
auod  oportet,  attingere  poterint.  Haec  tandem,  volens  animi  met  in 
te  promptitudinem  tibi  tesłatam  esse ,  sub  nominis  tui  auspicio  edenda 
curavi ,  guippe  gui ,  ut  spectatissimae  probitatis  es ,  literarumgue  o- 
manlissimus :  ita  probis  et  doctis ,  efflorescendisgue  słudiis  unice  fa- 
ves.  Maiora  guidem  danda  erant ,  verum  Ula  nobis  nondum  matu- 
ruerunł.  Quamvis  et  haec  ,  non  usgue  adeo  parva  erunt ,  praesertim 
a  primo  limine  (guod  dicitur)  literas  sacras  salutaturis.  Jgnorantes 
enim  scopum  in  unoguogae  scripto  ,  similes  sunt  caecis  ,  nescientibus 
guo  ferantur.  Negue  parui  artificii  est,  rem  latissime  patentem  in 
angustum  perdiscendi  gratia  contrahere-  Ejusdemgue  artificis  esty 
copiose  et  breviter  dicere.     Fale  studiosorum  summe  Mecoenas.  (L.S.) 

2776.  Kuczborski  Kanonik  Krakowski  i  Warmiński,  który  żył  do 
r.  1573  przełożył  ten  katechizm  ze  zlecenia  Hozjusza.  JNiewiadomo  dla 
czego  ten  przekład  nie  podobał  się  Karnkowsktcmu  Prymasowi,  który 
nowy  wygotować  roskazał,  jak  sam  pisze  w  przedmowie  do  edycji  r. 
1603  w  Kaliszu.  Ale  to  wydanie  i  inne  następne  ,  nie  jako  tłómacze- 
ulc  Katechizmu  Trydenskiego  masie  uważać,  ale  jako  Katechizm  na 
zasadach  pierwszego  ułożony,  i  co  do  formy  cale  różny.  Podobno 
Karnkowski,  wierne  jego  przełożenie  za  niedostateczne  i  nie  dosyć, 
katolickie,  uważał.    (L.S.) 

2804.  Na  wstępie  tego  Katechizmu  taka  instrukcja:  Obrać  na  to  dwóch 
chłopczyków  z  dobrymi  głosami,  y  kazać  iednemu  z  nich  na  stołku  lub  pień- 
ku przy  ambonie  z  icdney  strony  kościoła,  a  drugiemu  z  drugiey  strony  na- 
przeciwko stanąwszy,  wyraźnie,  powoli,  y głośno,  aby  y  starzy  mogli 
słyszeć,  mówió^  atak  niccii  się  icden  pyta,  a  drugi  niechodpowiada.... 
A  taka  nauka  icst  daleko  bez  porównania  potrzebnieysza  ,  niż  kazanie 
takie,  którego  słuchaiący ,  uie  tylko  ludzie,  osobliwie  prości ,  nic  ro- 
ziimiei.-)^  ale  y  sami  niektórzy  Xięża  ,  gdyby  śię  ich  spytano,  o  czjm 
mówili   y  do  czego  ściągali,  uie  prętkoby  się  wywiedli.,, 


■478  NOTY,  N.  2804-2862. 

W  nauce  o  Chrzcie  S.  podana  jest  ratla  ,,  aby  w  nagrodę  tysijjca 
sześciuset  lat,  przez  Ktorc  barzo  rzadko  klory  nosił  na  sobie  Imię  Joa- 
chima S.  Dziada  Chrystusowego,  a  Oyca  Mathi  >ayś. ,  Synom  swoim 
Joachima  S.,  a  Córkom  Imię  S.  Anny  dawali..,  Także  „aby  wierszyki 
o  wychowaniu  y  karności  dziatek,  dawno  przy  początkach  nauk  dzie- 
cinnych zloźoue  y  wydane,  tamże  w  kościele  głośno  mówione  by- 
ły.'* Wierszyki  te,  lubo  dziś  dość  znajome  w  całkowitości  tii 
jednak  dla  dawności  swej  ,    oryginalności  i  orlografji  umieszczają  się. 

Roszczką  Duch  Święty  dźialcczlii  bić  radzi , 
Roszczkii  bynaymiiiey  zdrowiu   nie  zawadzi  a  • 

Roszczką    popędza  rozumu  do  głowy. 
Uczy  Paciorka ,  a  broni  złey  mowy, 

Roszczką  Rodzicom  poslusznemi  czyni ,     _  * 

Kozła  wypędza,    a  uczy  łaciny. 
Miitka  gdy  rózgą  dziecię  będzie  siekła : 
Wybawi  pewnie  duszę  iego  z  pieliła. 
Rózga  naucza  zarabiać  y  chicha 
Rózga  dźiateczki  prowadzi  do  Nieba 
Rózga  choć  bije  ,   nie  połamie  kości , 
Dziatki  hamuie  od  wszelakicy  złos'ci, 
•  Roszczką  wszelakiey  cnoty  iest   mistrzyni , 

Rózga  T  ze  złych  dziatek  dobre  czyni. 
Matka  gdy  rózgi  na  dziecię  żałuie , 

Powróz ,  mu ;  piekło  sas'  sobie  gotuie.  ' 

Błogosław  BoŹe  Oyce ,  y  te  Matki , 
Które  v^s'ćlnaią  rózgą  małe   dziatki. 
Błogosław  BozE  y  takowe  lasy. 
Gdzie  roszczki  rostą ,  iak  w  naydłuźsze  czasy. 
Na  małych  dobra  iest  roszczką  brzozowa , 
Starszym  zas'  korbacz ,  albo  wić  dębowa. 

Dalej  idą  wyjątki  z  książki  w  Warszawie  u  Ojców  Jezuitów  r. 
1724  drukowanej,  w  Wilnie  r.  1737  przedrukowanej,  podtytułem: 
Sekret  źydowskiey  przewrotności,  upomnienie  dla  panów  buduiących 
dla  żydów  miasta  i  domy,  aręduiących  karczmy,  młyny  i  maięlności. — 
Z  aprobacji  widać,  iż  tojest  przedrukowanie, a  z  tego  cosię  wyżej  nad- 
mieniło, wnosić  można,  iż  napisany  b>l  len  katechizm  w  początku  wieku 
siedmuastego. 

2862.  Tłómacz  w  przemowie  tak  móvTi :  ,,  Widząc  ya  rzecz  tak 
dobrą  (tojest  wykład  Pacierza)  pożyteczną  krzesciyanską,  a  nam  wssyt- 
l:im  potrzebną,  chcąc  żeby,  ci  którzy  łacińskyego  nye  umyeyą,  tal;  j)o- 
trzebney  a  pożyteczney  rzeczy  nyestradałi ,  ale  żeby  yey  też  uczeslniki 
byli,  przetom  to  z  łacińskyego  yęzyka  spilnośeyą  przebyegssy  wedle 
skroąiności  dowcipu  mego,  y  póki  myc  insse  ujoye  zanyeproznyenya 
dostać  mogło ,  na  Polski  przełożył.  A  yesliże  ta  to  nioya  aczkoli  mała 
praca,  przodkyem  ku  ćći  a  ku  chwałę  Bożey  y  ku  pożytku  zbawyen- 
nemu  od  cycbye  z  wdzyccżnoscyą  prziycta  będzyc  :   ktcmu  nne  iiakło- 


NOTY,  N.    2862-2885.  '  479 

nisz  yal<oź  tcź  to  wola  moya  ycst,  iź  ostatek  tych  Xyąźek  ,  to  yest  na 
iiycl:lore  Psalmy,  kr/esćiyanskyc  y  nabożne  rozmyslanya ,  (użyczyli  ml 
Pan  Bog  z  niitosyeriUyu  swego  zdrowya  y  łaski  tey)  leż  na  polskye 
wyłożę.     Dano   w  Kiakowye  11  dnya  Marca  Koku  1543.     (L.S.) 

28(>5.  Czac.ki  (O  Litew.  i  Pol.  Praw.  T. I.  p.  315)  w  nocie  przytacza 
z  tego  dzieła  f.danie  Makowskiego,  że  Żydzi  swój  upadek  winni  niepo- 
rządnenin  oddawaniu  dziesięcin  i  zdanieto  nazywa  godneni  litości.  Tenże 
T.  I.  p.  322  twierdzi,  iż  ze  wszystkicli  pism,  które  drukowano  o  dzie- 
siccinacł) ,  znakomite  otrzymuje  miejsce  ksiijżka  Jana  Zbrożka  1631  roku 
o  Kompozytach.     Makowski  zaś  pisał  na  to  odpowiedź.     (L.S.) 

Jablonow.  (Muscnm  p.  146)  wylicza  nadto  bez  oznaczenia  ściślej' 
szego,  tegoż  Makowskiego :  I)  Theołogia  speculaiiva.  2)  Suppłemen- 
łum  Theołogiae  Speculativae.     (B.) 

2868.  Dedykacja  Mikołajowi  Wolskiemu  ,  Biskupowi  Cbełmskiemu. 
Nazywa  ten  Katechizm  autor  pierwszym  płodem  swojego  pióra,  a  rze- 
czonego biskupa  dobroczyńcą  i  opiekunem  swoim.  Znajdują  się  też  na 
przodzie  dwa  epigramniata  na  herb  jego  (Połkozic) ,  jedno  Epigramma 
przy  ofiarowaniu  tego  dziełka^  oraz  Oda  do  niegoż.  Wiadomo,  że 
herb  Połkozic  ma  oślą  głowę  na  tarczy  :  śmiesznie  więc  bardzo  Wędrogo- 
wski  w  jednym  z  epigrammatów  twierdzi,  że  to  nie  prostego  osła  głowa. 
Uoc  asini  capnt ,  koc ,  non  simplex  esse  ptitato  : 

Stemmate  pro  claro   Volscius  isłud  habet. 
Illius  hoc  eaput  est ,   qui  Christum  saepe  solebat 
Ferre  suo  Dorso,  stemmata  Digna  salis.   ett. 

Katecliizm  na  12  karlach  zawiera  modlitwę  Pańską,  pozdrowienie 
anielskie,  skład  Apostolski,  dziesięć  przykazań  i  dwie  modlitwy,  i  na- 
uki wierszem.  Na  końcu  katechizmu  Joanncs  Myłius  Libenrodensis 
położył  30  wier.  do  czUeinika  na  pochwałę  autora.  Oda  cudzego  pió- 
ra De  Nativitale  Chrisli  7  kart  zajmuje.  Na  końcu  są  jeszcze  dwa 
epigi-aninuda  na  herb  Trzaska,  macierzysty  Biskupa  Wolskiego  (ra- 
zem i  autora)  i  trzy  epigrammala  bezimienne  in  Catechtstnutn  Alherti 
iJ'edro(jovii.      (L.S) 

2885.  Ludoricus  Caryattus  Minorita  pisze  przeciw  następującym 
na   przodzie  tu  położonym  zdaniom  Erazma. 

i.   Hegulae  Motiachoriim  humanae  sunt  adhwentiones. 

2    Monachatus  non  est  pietas.  ' 

3.  Impudentia  est  sua  dimittere  et  aliena  auerere. 

4.  Suat  (suant)  calceos  exemp1o  Pauli,  ani  noctu  calceos  suebat, 
et  non  vexahunt  plehem  iniprohis  mendicalionihus ,  non  sine  magna  a- 
liorum  pauperum  iactura. 

5.  Dominicani,  sunt  grassi  vcntreś ,  sliuae  potius  nati  ^  auam  lit- 
teris. 

6.  Cerimoniae  nullam  vitam,  {sic,  może  vim)  habent,  guibus  Rabini 
nostri,  Judaismi  emułatoris  fidunt. 


480  NOTY,  N.  2886. 

7.  Sunt  (monachi)  honarttm  litterarum  osores.       * 

8.  Melius  fieret,  si  sacerdotibus  daretur  facultas  ducendi  tixores. 

9.  Inter  JRełigiosos  adeo  pauci  sunt  ut  de  eis  yeredtcatur:  Omnes 
declinauerunt  etc. 

2886.  Ka  odwrocie  tytułu  ; 

Lihellus  loifłdłur. 

Peruolitare  soles  qui  doeta  itolumina  patrum: 

Exiguum  legito  me  quoque  leetor  opus. 
^'on  florens  studijs  peperit  Germania  magnis: 

Barbara  sed  me  ausa  est  gignere  Sarmatia. 
Rustiea  nee  traeto :  quamvis  deduxerit  auełor , 

A  eerasis  nomen  leetor  amiee  meus. 
Crede  mihi  invenies  quod  te  pietate  soleris :  i 

Intrepide  uł  Christi  profiteare  fidem. 
Fluctantem  hine  subito  retinebis  relligionem 

Eeelesie  hinc  disees  pellere  wirus  atrum. 

Dedyhacja  do  Jaua  Karnkowskiego,  Bisk. Przemyśl,  datowana :  Ex Prae- 
mislia:  pertne  eundem  łue Patemitatis amantissimum:  DieLune:vicesima 
septima  Marcij.  Anno  a  natali  saluatoris  nostri  supra  sescjuimiłlesi- 
mum  trigesitno  primo,  Pisze  się  autor  :  Słanislaus  Bylińshi  de  f^issnia, 
Ponłificii  iuris  professor :  Premisl.  Eeelesie  Archidiaconus  et  Canoni- 
cus.  Po  dedyk.  rejestr  materji  porządkiem  alfabetu.  W  samem  dziele 
są  trzy  listy  krótkie  Korwina  i  trzy  rozwlekłe  odpisy  Bylińskiego,  pi- 
sane w  roku  1525  i  1526,  cdy  już  Korwin  byl  Sekretarzem  we  Wro- 
cławiu, fiyła  to ,  jak  widać,  przyjacielska  naprzód  korrespondencja  o 
nowościach  religijnych,  mianowicie  ze  strony  Korwina,  który  się  ni- 
gdy niespodziewać  nie  mógł,  aby  przewrotny  Byliuski,  szukając  chlu- 
by t  gorliwości  o  wyznanie  Rzymskie,  i  ubiegając  się  za  sławą  autor- 
ską, z  obszerną  swoją  refutacją  (może  cale  inną  od  tej,  którą  rzeczy- 
wiście do  Korwina  pisał)  na  widok  publiczny  wydał,  zwłaszcza  ,  że  go 
sam  Byliński  w  tę  korrespondencja  wciągnął,  jak  widać  z  pierwszego 
listu  Korwina ,  który  się  tu  kładzie: 

Laurenłius  Coruinus  Novoforensis  artiutn  Magister  Senątus  Vra' 
iislaviensis  Notarius ,  eximio  clarissimoąue  viro  Dno  Stanislao  Byliń- 
ski Decrełoriim  Docłori.  Canonico  Premislien.  fautori  plurimum  ob- 
seruando  Salutem  veram  in  Christo  Jesu  seruatore  noslro. 

Cum  eximia  digniias  tua  clarissime  vir :  certior  fieri  opteł :  quid 
de  Lułhero  sentiam :  significo  tue  dignitati  eximie :  me  de  Lutheri  per- 
sona nullam  unguam  habuisse  ralioneni'^  sed  de  docłrina:  non  e(juidem 
sua  vej-um  in  cjuantum  Christi  est:  ^uam  dum  per  codicillos  suos  et 
lihellos  humanis  mentibus  insinuat:  accepłandam  esse  duco :  non  ut 
Lutheri,  sed  tanguam  Christi  doctrinam:  et  verbum  non  ab  homine 
mendacii  sed  a  Deo  veraci  profectum :  gtio  solo  ceu  cibo  immoriali  sa- 
ginatur  et  reficitur  animus  noster  immortalis ;  guis  igitur  noslrum  prae 


■y^_  NOTY,  N.  2890.  481 

gaudii  magniłudine  non  gesłat?  cum  videat  nunc  solem  illum  verum 
illuxisse ,  Dci  scilicet  verbum:  per  quod  non  solum  creati  sumus :  sed 
etiam  renati  in  vitam  sempiternam.  Mille  ergo  gratie  hahende  sunt 
J)eo  optimo  maximo :  ijui  miserłus  nostri  interitus  et  erroris :  euan- 
gelicam  nohis  patefecit  veritatem.  Proinde  łuam  eximiam  d.  summo- 
pere  rogo :  ut  sinceras  pro  nohis  in  Deum  fundat  preces^  aua  eyan- 
gelii  Sui  lux  in  cordibus  nostris  in  dies  magis  atque  magis  augeałur  : 
pro' nominis  sui  gloria :  guod  eximiam,  tuam :  d.  pro  integro  aniore  er- 
ga me  suo  facturam  non  difjido  ;  ego  mutuum  repeńdami  Datum  Ura- 
tislauie.  Dominica  Leiare.  Anno  Domini.  Millesimo  Cuingentesimo 
vigesimo  Cuinto. 

p.  57  czytamy  :  Epistoła  guarta  et  ultima  Laurentii  Coruini  ad 
me  data  est:  cum  (juibusdam  tractatulis  (coś  z  MelaiicUtona  i  przekład 
psalmów  Pomerana)  refertis  profecto  :  subdolis  et  hypocriticis  fallaeijs: 
gue  facile  potuissent :  animos  simplitium  pellicere :  guos  postauam  pa- 
rum,  eguidem  intuitus  fuissem  :  nolaui  passim  inter  melła  erumpens 
virus.  Unde  mox  commisi  eosdem  igni  legendos.  Po  takiem  oświad- 
czeniu kładzie  jeszcze  treść  tego  listu.  We  wszystkiem  widać  złą  wia- 
rę Byliuskiego.  Janocki  w  JSachricht  v.  r.poL  Buchem  o  tem  dzieł- 
ku podaje  wiadomość.     (L.  S.) 

2890.  Na  odwrocie  karty  tytułowej  wypisane  są  dodatki  tu  przy- 
łączone : 

Ex  Catechesi  Hermanni  Archiepiscopi  Colonien.  expositio  in  ar- 
ticulum  hunc  Symboli  A postolici:  Credo  sanctam  ecclesiam,  caiholicam. 

Judicium  Erasmi  Roterodami,  de  noua  nostri  temporis  hęretico- 
rum.  ecclesia,  ex  epistoła  eius  ^  guam,  scripsit  contra  eos  gui  se  falso 
iactant  Euangclicos. 

Particula  guędam  ex  libro  Tęrtuliani  de  pręscriptione  hęretico- 
rum ,  guod  contra  hęreticos  disputandum  non  sit ,  sed  corripiendi  sunt 
tantum. 

Wydał  te  pisma  Samuel  Maciejowski,  naówczas  Nominat  Biskup 
Chełmski  i  Podkancl.  Koron,  i  przypisał  Piotrowi  Gamratowi  (Petro  ą 
Gamratis)  Biskupowi  Krakowskiemu.  Jego  przypisanie  5  kart  tu  zaj- 
muje^ lecz  nic  ważnego  w  sobie  nie  zawiera. 

Aiigustinus  Rotundus  Yclunensis  w  wierszu  swoim :  Inauguratio 
Rev.  in  Chr.  Patris  et  D.  D.  Samuelis  Maciejowski  etc.  Cracoviae 
per  Joaanem  Helicz  in  4to  p.  Aiij  ^  zapewne  o  tem  dziele  czyni 
wzmiankę: 

Jamq;  manu  aggressus  fortis  primordia  pugnae, 

JEruta  cum  tenebris  eariosi  seripta  libelli 

Aedidit  {sic)  in  lucern  yeteri  Concordia  templo  : 

Quos  Gamrate  ttio  rerum  dignissitne  praesul  , 

Aedidit  (sic)  auspicio "  '       ; 

Tmo  u.  61 


482  NOTY,  JJ892— 2^4 

2892.  Juszyiiski  taki  początek  wiersza  Przyłaskied^o  przytacza : 

Jaeohus  Prilussius  Martinum  Lutheriim 

^d  sanciendiam  (sarciendam)  concordimn  Ecclcsiae   Christi. 
Deme  Lutkere  tuis ,  Nostris  demeimis  et  ipsi. 
Plurima^ue  addemus ,  tu  simul  udde  tuis. 

Ostatni  wiersz  : 

Par   tihi  in  Europa  cum  Joy,e  fiat  honos. 

Z  przyloczenia  tego  wnosić  iiioźna  ,  źe  Jiiszyuski  sam  widniał  to 
poeiiia.  INiewiadomo  żutym  dla  czego,  tak  w  tytule  wymienionym  przez 
się  (T.  U.  p.953  jak  i  w  wierszach  tych,  wyraz:  sarciendam  zamienił  na 
sanciendam  ,•  dwa  ostatnie  z  przytoczonych  wyżej  czterech  wier- 
szy, bardzo    usprawiedliwiajtł  lekcją  Janockiego.    Por.  tytuł. 

2893.  Po  napominaniu  do  Króla  i  Państw  następuje  p,C3  verso  : 
Drugye  napomyuanye  krolhkie,  do  łhych,  kthorzy  yuss  pana  Jcsu  Chri- 
sta, y  Euangelya  ie  przyieli ,  aby  bedacz  drzewem  dobrym,  owocze 
dobre  czyniły,  y  nsthavicznyc  pokuthowali. —  p.  C8.  Drugye  napomi- 
nanye  do  wiernych  Chrzesczyanow ,  aby  sye  wyeczcy  nie  ogliudali , 
na  fundament,  y  na  S Papieska  ,  z  klliorey  wyssłi. 

Z  napominania  pierwszego,  pełnego  jadu  i  obelg  uajgwaltowniej- 
szych  i  najwyuzdańszych  na  ś.  Kościół  Rżymsko-Katoiicki ,  jego  naukę 
i  ducliowieństwo,  zostawił  Ludwik  Sobolewski  obszerny  wyjątek, 
który  jednak  nie  zalecając  się  niczem  prócz  ducha  szermierstwa  i  za- 
wziętego sektarstwa  ,  pomija  się  tu  w  całkowitości.  W  nim  przechodzi 
Krowicki  wszystkie punkta,  w  którycli  protestanci  od  Kościoła  rzymskiego 
odstąpili,  naukę  swoje  z  nauką  tegoż  Kościoła  ciągle  porównywając.  Da- 
lej p.  6  2  nast.  obraca  się  do  Króla  z  namową,  aby  wraz  z  Panami 
przyjął  reformę.  Dwa  drugie  krótsze  napominania,  mają  na  Celu,  bu- 
rzenie rzymskiego  wyznania. 

Z  niektórych  miejsc  pierwszego  napominania,  p.  B6  i  1.  d.  widać, 
że  Krowicki  był  niegdyś  duchownym  rzymsko-katolickim,  i  zostawszy 
odstępcą,  pojął  żonę.  W  innem  niiejscu  użala  się  na  JauaDziaduskiego 
Biskupa  Przemyskiego,  który  powiada,  ,,w  swym  biskupstwie  zakazał 
mówić  pacierza  kaznodziejom,  popędliwie  i  okrutnie  się  na  mię  targnął, 
człowieka  niewinnego  i  t.  d. 

Wreście  książka  ta  jest  niezmiernie  rzadka.  Sobolewski  widział 
jej  exemplarz  w  Bibijotece  Cesarskiej  w  Wiedniu,  wraz  z  innemi  pi- 
smami oprawiony  pod  znakiem  BE  II.    R.  62. 

2894.  Zarzuty  Krowicklego,   na  które  autor  odpisuje,  są: 

1.  Iż  Kościół  Rzymski  uczy  grzechom  odpussczenia ,  nie  wimie  pa- 
na Jezusa  Krysta  .  ale  wimie  umarłych  ludzi,  wimie  Mssey  uaiemnyeh 
y  zakupnych,  wimie  kapie  burych^  ssarich  etc. 

2.  Jż  Papież  Rzymski  iest  Bog  tego  świata. 

3.  Iż  tenże  Papież  nic  nie  ma  poważnicyssego  i  swiętssego,   iedno 


NOTY,  N.  2895,  483 

Mssą  swą  s.  obłudną,  w  l.torey  Dstawicznie  pana  Jezu  Krysta  nassego 
bluzui  y  krzyżuie. 

4.  Iż  Kościół. Rzymski  prostym  lud/jom  broni  krwie  pana  Krystuso> 
wcy. 

5.  Iź  w  tymże  Kościele  uczą,  iż  iest  wiele  iednaczow  okrom  Fana 
Krystiisa  ,  y  przyczyiicow  które  swięlemi  zowią,  y  tymże  Kościoły  y 
Ołtarze  buduią. 

6.  Iż  w   tymże   Kościele  uczą  przykrytey  y  obłudney   czystości  etc. 
Niesiecki  nie  znał  tego  dzieła;  powiada   tylko,  źe   przeciwko  nie- 
mu  wyszła:  Apologia   od  beretykow  wydana  roku  1552  (?)  5  zkąd  wno- 
sićby   można ,    iż   nie  było   to   już    pierwsze   wydanie   tego   pisma  Ze- 
brzydowskiego. 

Bock  T.  1.  P.  I.  p.  207.  przytacza  edycją  Wileńską  1604,  a  Lele- 
wel (II.  190.)  niemieckie  tłómac/.enic  przez  Cyprjana  MiiIIera  także 
w  Wilnie  r.  1602  4.  wydane.  Tytuł  jego  przytacza  Bandtkic  H.  D. 
K.  P.  II.  308.  Natracą  też  o  edycji  r.  1584.  i  pierwszą  wymienia, 
dodając,  że  była  drukowana  w  Pińczowie  r.  1560,  zob.  wyżej,  i  ja- 
ko najpierwsze  dzieło  Krowickiego  przywodzi,  co  jednak  niejest  ;  zob, 
wyżej  N.  2893. 

Na  exenLplarzu  dzieła  tego,  widzianym  przez  Sobolewskiego,  jest 
napis:  Gr.  Kossarski  Żarnoiviec  V.  D.  M.  (f^erbi  Dei  Minister)^  na- 
pis zapewne  własnoręczny.  Bentkowski  (II;  561.)  mylnie  powiada, 
iż  Żarnowiec  był  z  familji  Koszarskich.  Cbromiński  także  nazywa 
go  Koszarskim.    (L.  S.) 

2895.  a)  Dzieło  to  na  rozdziały  podzielone,  a  rozdziały  znowu  na 
artykuły,  np.  p.   13.  Rozd/iał  wtbory.   O  zuaiomości  Człowieka. 
Artykuł  pierwszy  o  Człowieku  przed  upadkiem. 

—  wlory  o  Raiu. 

—  trzeci  o  Upadku  człowieczym.  .      , 

—  czwarty  o  Władzy  człowieczey  ku  dobremu. 

—  pinty  o  odrodzonym  albo  o  nowym  człowieku. 

—  szósty  o  Pożytkacb,  które  przycbodzą  z  tcy  zuaiomości  czło- 
wieczey. 

p.  22.  Rozdział  Tbrzeci  O  zuaiomości  Bożey. 
Artykuł  pierwszy  O  Bogu  ,  i  że  Bog  iest. 

—  wtóry  O  Bogu  ,  jakowy  jest  Bog. 

—  trzeci  łże  Bog  iest  iedeu  ,  Ociec,  Syn,  y  Ducb  S. 
p.  55.   Rozdział  czwarty   O  Zakonie  Bożym  i  t.  d. 

Krowicki  w  piśmie  tam  iest  równie  nieprzyiaznym  Kościołowi 
Rzymsko-katolickiemu  ,  jako  i  Nowokrzczeńcom.     (L.  S.) 

b)  W  Bibijotece  Szczorsowskiej  Adama  Hr.  Cbreptowicza  jest 
exemplarz  dzieła  togo,  lecz.  bez  tytułu.  Na  pierwszej  karcie  jest  Epi- 
gramma  na  herb  Hlebowiczów  (17  wierszy  łacin.)  Jortimis  Pricevii  Po- 
loni      Dedykacją    do  Jana  Hlebowicza,    Kł^sztelana  Mińskiego,    dato- 


484  rŚOTY,  N.  2899— 2905. 

waną  z  Kowna  r.  1584,  podpisał  Stanisłatu  Ninińshi,  fctóry  svroiiu 
kosztem  dzieło  to  przedrukował,  i  własną  przedmowę  przydał.  Na- 
stępuje  dalej  przedmowa  autora  i  regestr  ogólny. 

c)  Wydawca  niektóre  odmiany  poczynił  w  edycji  Pinczow- 
sfciej.  Jest  tu  też  przedmowa  o  trzeciem  wydaniu  tych  ksiąg,  różna 
od  Pińczów skicj  ,  gdzie  jest  wzmianka  o  prześladowaniach  od  Bisku- 
pa Wileńskiego  r.  1581.  Potem  dopiero  następuje  przedsłowie  Kro- 
wickiego. 

2899.  Dedykacja  Vergeriusza  do  Zygmunta  Augusta,  datowana 
z  Królewca :  «ldihus  Decemhris.^^  W  niej  podpisał  się:  P,  Paulus 
Vergerius  €xul  Jesu  Christi.  W  owych  rosterkach  religijnych  w  Pol- 
sce, gdy  władza  świecka  ścierała  się  z  duchowną,  zręcznie  Verge- 
rius  podsuwał  Zygmuntowi  Augustowi  dzieło  Brencinsza ,  którego  ce- 
lem jest  dowodzić,  źe  Monarchowie  mają  od  Boga  prawo  sami  radzić 
i  stanowić  w  niaterjach  wiary  :  źe  samo  tylko  Pismo  ś.  jest  jej  grun"*- 
tem^  źe  tradycje,  których  Rzym  na  wsparcie  swojej  powagi  wzywał, 
są  niczem;  że  Kościół  Protestantów,  nie  zaś  Rzymski  ,  jest  prawdzi- 
wie Kościołem  Katolickim ,  to  jest  powszechnym.  I  dla  tego  Yerge- 
rlus  dzieło  Brenciusa,  w  tymże  roku  na  jaw  wyszłe,  przedrukował 
w  Królewcu  i  Królowi  przypisał.  W  dedykacji  powstaje  mocno  prze- 
ciw Lipomauowi ,  który  wszelkich  używał  środków,  dla  przyduszcnia 
zamachów  na  obalenie  powagi  Papieża  knowanych,  mianowicie  dla 
zniweczenia  zamierzanego  Narodowego  Soboru.  Wreszcie  wyzywa 
Łipomana  na  publiczną  przed  Królem  dysputę,  gdzie  nauki  Brenciu- 
8za,  w  dziele  tern  zawartej,  bronić  oświadcza  się.    (L.  S.) 

2901.  Dedykacja  do  Alberta  Xiążęcia  Pruskiego  i  Mikołaja  Radzi- 
wiłła,  datowana:  Tuhingae  Cal.Martii  An.  i550.  Rozmówce  w  tych 
Djalogach  są;  Athauasius  i  Hilarius.  Pismo  rzadkie  jak  wszystkie 
Vergeriusza.  J.  G.  Schelhorn  Amoenit-  Liter.  T.  II.  p.  407.  uPelri 
Pauli  Vergerii  Opuscula  (mówi)  rarissime  sunt  ohvia.  Bayle  -w  Diet. 
Hist.  pod  nazwaniem:  f^ergerius  tak  mówi:  «0n  ne  rencontre  presnue 
aucun  ouwage  de  Vergerio  dans  les  Catalogues  des  plus  nombreusesBi- 
bliotheąues.     (L.  Ś.) 

2905.  Dzieło  pośmiertne,  jak  widać  z  wierszów  po  odezwie  do 
Czytelnika  położonych ,  i  z  odezwy  przyjaciół  zmarłego  na  końcu  u- 
luieszczonej.  Przypisanie  Janowi  Zygmuntowi  Królowi  Węgierskiemu, 
gdzie  o  sobie  powiada ;  że  bawił  na  dworze  tego  Króla ,  a  później 
dla  niezdrowia  do  Polski  udał  się.  Na  przodzie  są  wiersze,  do  czy- 
telnika, Mikołaja  Bodzencin,  doDuchowicństwa,Mart.Glicin.  Pilzn. — 
Albert  Novicampianus,  rodem  Polak,  uczył  prywatnie  i  publicznie 
w  Akademij  Krakowskiej  5  do  liczby  uczniów  jego  należą :  Jan  Dc- 
inetrjusz  Sulikowski  i  Wawrzyniec  Goslicki,  Vi(»ilanlius  Gregorius  i 
Benedykt  Herbcst.     Mieszkał  czas  niejaki   na  Siedmlogrodziu,  dianie- 


NOTY,  N.  2907-2909.  485 

zdro^via  powrócił  do  Kraljowa  i  tam  umarł  r.  1558  mając  lat  50.  Ciało 
jego  pocliowane  w  Kościele  S.  Trójcy.     (Jauociana  I.  195.) 

2907.  Gorsl^i ,  jak  zwyczajnie,  pod  niebiosa  wynosi  Orzecliow- 
skiego,  który  w  tych  Ustach  powstaje  przeciw  Krowickiemu  i  Stan- 
karowi.     Pismo  jedno   z  najrzadszych. 

Iszy    list    do   Marcina    Krowlckiego ,    Kapłana   Kacerza   Pikarda, 

datowany  z  Zurowic,'r.  1551. 
2gi       —  do  Mikołaja  Oleśnickiego  z  Pińczowa,  legoź  roku  z  Zji- 

rowlc. 
3ci       —  do  Stadnickiego,  (u  którego  w  Dubiecku  wprzód  Stankac 

mieszkał),  z  Przemyśla  r.  1560. 
4ly       —  do  Stankara  w  języku  łacińskim,  datowany  z  Przemyśla  r. 
1560. 
,  5ty       —  do  M.  Stadnickiego    ze  Zmigroda,    wyżej  wspomnionego, 
który    z   Stankarem  jechał   do   JNiedźwiedzia   na  ,dysputc 
z  Sarnickim,  na  którą  i  Orzechowski,  jak  widać  z  3go 
listu  był  zapraszany,  lecz  się  wymówił  z  Zurowicr.1560. 
/        Listy  te,  jak  treść  ich  pokazuje,  pisane  bez  ładu  i  dorywczo,  nie 
były   zrazu   przeznaczone    do  druku:    niepotrzebnie  więc  wymknął  się 
z    drukiem   Górski.     Zawierają  jednak  niektóre   szczegóły    względem 
związków  i  dysput  Orzechowskiego  z  róźnowiercami.  (L.  S.) 

2908.  Założył  sobie  autor  okazać  wtem  dziele,  że  niemasz  Kościoła 
jak  tylko  Kościół  Katolicki:  rządźcą  jego,  jako  Papież  następca  S.  Piotra, 
niemasz  Pasterzów  jak  Biskupi,  niemasz  prawideł  wiary  jak  wPiśmie 
ś.  i  tradycyi.  Właśnie  to  były  punkta,  przeciw  którym  za  czasów 
Herburta  różnowicrcy  najżywiej  powstawali.     (L.  S.) 

29C9.  Sobolewski 'z  tegoż  co  wyżej  źródła,  [taką  wiadomość  o  Gór- 
skim podaje:  n  La  singolar  dottrina  nelłe  seienze  piu  illustri,  e''l  vwacis- 
simo  inciegno  in  cjualuncjue  sortedi  helleLettere,ch''ebheGiacomoGorscio, 
non  devon  siar  nascosti  nel  silenzio^  e  lasciar  senza  ornamento  aiiesto 
noslro  Teatro  d^Huomini  Lelterałi.  ]Sac(ju€  egli  in  Massovia  una  delie 
provincie  del  Begno  di  Polonia  j  la  cui  aria  molto  grossa  non  pote 
esser  li  d^impedimento  alcuno :  poiche  ne  gli  anni  piu  łeneri  eon  ogni 
diligenza  indrizzalo  alli  studij  delie  buone  discipline,  vi  fece  cos't  helia 
et  yeloce  riuscita ,  che  nel  diciottesimo  anno  delPeta  sua  ottenne  la 
prima  Laurea  neWAcademia  di  Cracovia:  Tl  profitto ,  che  similmente 
fece  nelle  Greche  Lellere ,  e  poscia  7ielle  Civili  e  Canoniche  Leggi, 
fil  verainenle  maraviglioso,  a  segno  tale ,  che  in  breve  tempo  in  aue- 
ste  addottoratosi  fu  provisto  d''una  publica  Lettura  in  auella  Univer- 
sita,  e  deW  Arcipretato  del  Duonto  di  auella  Citta,  essendo  prima 
stato  ArcJiidiaeono  delia  Calhedrale  di  Gnesna  in  Polonia.  Oltre 
alPornumento  delia  varieth  delie  seienze,  hebbe  anco  attello  delia 
honta  di  vita ,  e  delia  candidezza  de''  costumi,  che  in  tutte  le  site 
azioni  lo  rendeuano  frci  gli  altri  ammirabile ^  e  benche  si  trouasse  di 


486  NOTY,  N.  2924. 

richezze  assai  commodo  ,  e  poteiulo  eon  miimo  tranquiUo  godere  una 
aiiietissima  vita,  conUittocib  piglłava  tanto  gusto  dal  publicamenle 
leggere  alla  gioventu ,  che  ogni  patimenlo  cagionatoli  da  auel  carico, 
li  pareva  senza  paragonne  alcuno  dołeissimo.  Di  (juanto  ualore  egli 
fosse  in  amendue  le  Leggi ,  et  in  ogni  altra  scienza  piii  nabite,  indii- 
bilamente  si  congiettura  dalie  seauenti  sne  operę,  che  dalie  stampe 
furono  a  benefizio  de'  słudiosi  intelletti  publicate ,  cioe :  Pręlcctiones 
Plocenses  :  Pręlecti.  Cracovienses  :  Pręlecliones  Lcopollenses  :  Apolo^j^ia 
pro  Acadcmla  Cracoviensi. —  De  usu  Icjritimo  Eucłiarlstiae — De  Pasto- 
re  —  De  Baptismo  prędcstinatorum — Crusiiiiii  scii  Animaiiversionein  iii 
Tlieologos  Wilteiibergenses  —  Pręmimitio  adversiis  insanuin  dog^ma 
Franckeu  Arriaui  —  Apologelicon  adyersiis  Fraiieken  Arrlani — Yictoria 
Rejyls  Stephani  —  Cointncntaria  Artis  Dialecliccs  —  Pręcepla  Rhetori- 
ees  —  Orationes  ac  praefationes  in  varIos  yariarum  scienliarum  Scrip- 
tores — Pręstautissiinoriim  yiroriiin  in  Rep.  Polona  Epistolae  ultro  ci- 
troąue  Scriptae  ,  libris  triginta  eotnprcliensae  —  De  Periodis  —  De  Fi- 
giiris  —  De  Geueribiis  dicendi. —  Passo  egli  a'  mig  Hor  vita  ,  dlii  17  di 
Giugno  deW  Anno  1383  in  Cracovia ,  e  nel  Daomo  di  guella  Citta 
hebbe  sepoltura,  sopra  la  (juale  si  legge,  la  seguente  Inscrizione : 

Rev.  Jacobo  Gorshi  J.  V.  D. 
Archidiaeono  Gnesnensi 
Canonieo  et  Arehipresbyt.  Crae. 

Uniyersitatis  Professori, 
Procancellarioque  eeleberrimo  ac  eiusdem  ocłies 
Meetori  diUijcntiss.  Discipulorum  copia  elariss. 

Scriptori^ue  dtsertissimo . 
Tesfatnenti  Curatores  et  Amiei 
N  Preeałi  requietH  aeternatn 

Hoe  ntvnumentum  posuerunt  defuneto  ,  _  - 

Anno  M.D.LXXXy.     . 
Xril  Junii. 

(Teatro  dŹ'huomini  letterati,  aperło  dalV  Abbate  Girolamo  Ghilini 
Academico  incognito.   In  f^enetiaMDCXLVH. — Parte  II.  p.lOTnast.) 

2924.  Wyraża  tu  Wilkowski,  źe  od  Hieronyma  Rozrażewskiego, 
Bisk.  Kujaw.,  <ły,icłklcm  tern  udarowany,  wielce  się  przez  to,  jak 
i  przez  ohcowaiiie  z  Biskupem,  w  wierze  Katolickiej  ugruntował,  a 
rad  wszystkich  tego  dobra  uczestnikami  uczynić,  dawał  je  wielu  oso- 
bom do  czytania.  »  Lecz  bacząc  (mówi  dalej)  iźem  icduemi  Książkami, 
clięci  swey  y  potrzebie  ws»ytkicb  nie  mogl  dogodzić:  wziąłem  to 
przed  się  za  pomocą  Bożą,  y  radą  J.  M.  na  nasz  Polski  ięzyk  ie  prze- 
tłumaczywszy, y  dla  tycb  co  łacińskiego  nie  umicią  wydać,  czas  on  którego 
mi  zstawało  od  posług  około  zdrowia  J.M.  y  innych  zabawek  yocaciey 
nioiey  ua  to  obracaiąc.  Y  iużbych  ie  był  dawno  wydał,  ale  dowie- 
dziawszy się,  iż  tęż  pracą  podiął,  z  roskazania  Naiaśnieyszego  KroIa 
y  Pana  naszego   Miłościwego,  X.  Piotr  Skarga,  S.  J.  człowiek   wici- 


NOTY,  N.  2924.  487 

hivh  darów,  y  robotuih  w  Winnicy  Pansltlcy  pilny  y  szczęśliwy:  wło- 
żyłem ie  w  kąt,  aż  mię  pisaniem  swym^  miedzy  innemi  namowami 
niepilność  drul^ar.ską  wspominaiąc,  sam  X.  Skaq>^a  do  wydania  ich 
przymusił  Czejjo  niecłieąc  się  dłużey  zabraniać,  iuź  ie  av  imię  Iwań- 
skie, pod  Naiaśnicyśzym  imieniem  W.  K.  M.  na  światło  wypuszczam, 
nie  wątpiąc  iź  nie  mały  pożytek  na  chwałę  Bożą  przyniosą.  Acz  się 
«naydą  którzy  się  na  tę  męczennika  tego  pracą  iako  zwykli  targną, 
y  mnie  się  przy  nim,  będęli  iakiey  odrobiny  Korony  iego  godzien, 
dostanie.  Jakoż  łacińskim  tym  iego  książkom  iuż  nieprzepuścili.  O 
«zym  niźey:  a  przylym  iako  się  mowami  y  pismj  (sic)  puścili,  y  na 
tak  roczną  (t.  i.  przed  rokiem  wydaną)  książkę  moię,  którą  W.  K.  M. 
zacny  Doktor  Krakowski  Paji  Fox  ofiarował.^' — Tu  znowu  obiecuje 
pod  końcem  w  ryclile  podać  potomności  dzieie  wieku  swoiego ,  to 
jest    panowanie  Zygmunta  I.  Zygmunta  Augusta,    i  Stefana  Batorego. 

Nie  jest  to  prosty  tylko  przekład,  gdyż  Wilkowski  za  każdą  zda. 
rzoną  okazją,  dodaje  swoje  przypiski  przeciwko  różnovviercom  w  Pol- 
sce. Podaiąc  wiadomość  o  męczeństwie  w  Ang.ii  Edmunda  Kampia- 
na ,  przechodzi  do  swojej  sprawy,  to  jest  odpowiada  na  pisma  wy- 
dane przeciw  sobie  przez  jakiegoś  Auonyma  Kalwina  i  przez  Jana 
Nicmojewskiego. 

p.  23.  tak  mówi :  «Według  Grzegorza  Mazura  iedeu  Kalwin  za- 
cnieyszy  iest  y  Ałiętszcy  wagi  niż  Sto  Augustynów.  Stanc.  Uh.  de 
Trinil.''''  Do  tych  wyrazów  dał  Wilkowski  uastępny  przypisek  :  "Ry- 
chło potym  ten  Grzegorz  z  Brzezin  o  którym  te  słowa  z  Stankara  iego 
Adwersarza  przywiódł  X.  Edmundns,  zostawszy  Aryanem  y  Nowo- 
krzczencem,  uczniem  Serwctowym,  którego  Kalnin  spałił,  y  Genty- 
lisowynr,  którego  w  Bernie  Zwingliani  ścięli.  Kalwina  potępił,  któ- 
rego tak  ważył  nad  Augustyna  Świętego:  o  którym  Grzegorzu  mistrz 
iep,o  Fili[)  Melanchton  prorokował,  widząc  iego  ingenium  y  łep  (sic) 
prze\'ł rolny,  że  miał  wielkie  w  Polszczę  zamieszanie  uczynić  5  y  tak 
się  siało,  gdy  naprzód  przeciw  Troycy  świętey,  potym  przeciw  Bó- 
stwu Syna  Bożego  y  krztu  dziatek  małych,  błędy  Aryańskie  y  Samo- 
salenskie  ,  y  INowokrzczcnskie ,  pismy  polskiemi  polownymi  (sic)  po 
Polszczę  ,  a  łacinskiemi  po  iSiemcech  y  Węgrzech ,  począł  siać.  Te- 
raz gdy  się  drużyna  iego  z  Rakowa  rozbieżała,  sam  tam  został,  y  za 
noYTSzych  Mistrzów  przyściem  ztaniał.  On  który  kiedyś  Zbory  Pol- 
skiemi  władał,  potym   y   potargał,  y  Mistrzom  swym  silny  był." 

p.  67.  »  Zamordowanemu  X.  Kampianowi  odpisał  nieiaki  fVita- 
kerus  Kalwinista,  na  te  książki,  swym  sposobem,  to  iest  prząc  się 
rzeczy  zadanych  y  broniąc  ich.  Czym  wszystko  zamieszał  y  zatru- 
dnił. Którą  odpowiedzią  iego  y  tu  u  nas  tryumphuią:  lecz  niecłi 
wiedzą,  iź  Witakerowi,  łupy  ktoremi  się  z  tego  Hektora  zabitego  o- 
darwszy  (sic)  pyśni,  Joannes  l>urae745  Scotus  mężnie  odiął ,  y  rzecz 
Kampianowę  rozszerzywszy,  gruntownie  umocnił.     Co   będzieli  wola 


m  NOTY,  N.  2924. 

Ijoźa  lakic  iczykiem  Polskim  może  n^yniśe,  aby  się  tym  sposobem 
lud  pospolity,  którym  iest  popsowauy,  to  iest,  czytaniem  polskim  ra- 
tować, niogl^  iakoż  tego  zaiste  wielki  pożytek  Katolickie  księgi  pol- 
skie czyuią,  y  adwersarzow  to  niepomału  gryzie,  że  ledwo  księgi 
wyiildą^  a  iiiż  ie  odpisy  swemi  boiąc  się  o  swe,  lżą  y  tłumią.  Ja- 
koż y  książki  moie  tak  roczne  (iż  na  inszy  czas  Witakera  odłożę)  po 
prostu  iako  rzecz  iest  przyczyny  Nawrócenia  moiego  ukazuiące  wol- 
ne być  nie  mogły  ^  targnęły  się  na  nie  rozmaite  szyki,  usty  y  pió- 
rem. Na  co  miałoliby  się  wedłuk  potrzeby  odpowiedzieć,  musiałyby 
osobne  być  Księgi,  Przeto  tylko  teraz  Kalwiiiskicb  rzeczy  co  grub- 
szycb  za  pomocą  Bożą  dotknę,  a  o  Nowokrzczenskicb  krotką  dam 
sprawę." 

p.  68.  »  Wydal  ktoś  y  niewlem  zkąd ,  ni  Autora ,  ni  mieysca  nic 
masz,  kisiążki  którym  dał  ty  tul  Antidotum ,  abo  Lekarstwo,  przeciw- 
ko książkom  moim,  boiąc  się  iąko  dawa  znać,  aby  kto  nimi  z  Ewan- 
iclikow  (ktorycb  przedmowę  do  Czytelnika  położył)  nie  był  odtrą- 
cony, a  do  Kościoła  powszechnego  nawrócony  etc."  Odpisawszy  kró- 
tko na  niektóre  zarzuty  swego  przeciwnika,  odsyła  do  Apologii  którą 
r.  1584  wydał  Jakub  Wuiek  S.  J.  przeciw  sprośnym  wykrętom  y  po- 
twarzora  Postylle  Heretyckie}'  w  Krakowie  r.  1582  wydanej.  » Zwła- 
szcza (dodaje)  że  znać  ieden  Autor  y  tamte  Postyllę  y  to  Antidotum 
pisał."  Podług  tycb  słów  autorem  Antidoti  byłby  Grzegorz  z  Żar- 
nowca . 

Z  nowokrzczcucami  nie  cbce  Witkowski  wchodzić  w  długą  roz- 
prawę. Narzeka  tylko  na  ich  hardość  i  zuchwalstwo,  przyznając  że 
Kalwiński  Pisarz  (podług  powyższego  wyrażenia,  Grzegorz  z  Żarno- 
wca) zachował  przystojną  ludzkość.  Dowiedziawszy  się,  iż  Nowo- 
krzczeńcy  książki  jego  uważają  jako  potwarz  na  siebie  rzuconą,  chciał, 
przy  wysadzonych  na  to  świadkach,  zapobicdz  dalszym  kłótniom  przez 
wytłómaczenie  się  przyjacielskie',  iż  przeciw  nim  nie  wykroczył ,  że 
to  co  przeciw^  nim  napisał,  nie  było  pot  warzą,  ale  prawdą,  z  ichże 
Tvłasuych  pism  wyczerpaną.  Ale  krok  ten  Wilkowskiego  był  aare- 
mny.  » Z  trzaskiem  ieden  z  nich  (powiada  p.  84.)  napisał  nie  małą 
księgę,  y  między  swe  rozpuścił,  ktorey  dostawszy  od  nich  sztuki,  a 
straszliwsze  rzeczy  niżem  słyszał  y  spodziewał  się  w  niey  uyrzaw- 
szy,  nie  zaniechałem  prace  wszelakiey,  staraiąc  się ,  aby  się  do  rospra- 
wy  iakiey  wedłuk  sposobu  podanego  raczcy  przychylili,  ale  próżno." 
Wiadomo,  iż  autorem  tego  dzieła  jest  Jan  Niemojewski,  którego  tu 
nigdzie  po  nazwisku  nic  wymienia  Wilkowski.  Tłómaczy  się  tylko, 
że  mu  do  tak  nieprzyiacielskiego  pisania  nie  dał  przyczyny:  »Bo 
aczem  (są  jego  słowaj  go  w  pisaniu  swoim  kilkakroć  wspomniał,  ale 
dosyć  uczciwie ,  na  zacność  domu  iego  y  na  dobrodzieystwa  pamię- 
laiąc."  Z  całego  wywodu  widać,  że  Wilkowski  chciał  wprawdzie 
ustnej  .rozprawy,   ale  chciał  ją  mieć  z  Marcinem  Czechowiczem 5  ten 


.      NOTY,  N.  2926—2933.  489 

zaś  do  tego  się  nie  przychylał,  ale  wysadzał  na  to  Jana  Niemojew- 
skiego ,  z  którym  nie  chciał  dysputować  Wilkowski.  Musiał  to  być 
straszny  i  natarczywy  zapaśnik  ów  Jan  Nienaojewski,  gdy  Wedle 
świadectwa  Wilkowskiego,  p.  86,  źe  naWet  brat  jego  rodzony  Jakub 
kiedyś  w  dyspucie  z  nim  powiedział:  żeby  mu  iv  gęhę  knebel  wpra- 
wić potrzeba.  Wreście  w  rozbiór  odpisu  Jana  JNiemojewskiego,  ani 
w  jego  zbijanie  nie  wchodzi  Wilkowski.  Narzekając  na  ostre  i  nie- 
przystojne słowa  przeciw  sobie  użyte,  dodaje,  p.  87:  »iakichy  w  o- 
wych  liściecb  Pana  Zakrzewskiego,  do  brata  swego  Jezuity  pełno^ 
coście  ie  teraz  drukowali,  y  mnie  za  upominek^  chcąc  mi  Jezuity  o- 
chydzić  przysłali.  Wstydać  byście  się  ich  raczej  mieli,  y  dla  owycji 
z  nowego  świata  niepewnych  nowin,  y  dla  owych  wykrętnego  ducha 
słówek  wykrętnych  y  plugawych :  Łupieże  Karpiuali,  Suitowie,  Wy- 
z  wito  wie,  Łohela,  Pędzikrowka,  Pasirzytowie,  Szarańcza,  Łgarze, 
Furfantowie,  Szyhałowie ,  Oszustowie,  Sykofantowie  etc". 

O  tym  Zakrzewskim  i  jego  pismach  patrz  Bocka  Hisł.  AntUr. 
Tl  I.  P.  II.  p.  1039.  Sobolewski  dodaje  tu ,  iź  żadnego  z  tych  pism 
jego  nie  widział. 

2926.  Dedykacja  do  Jakóba  Sienienskiego,  Wojewodzica  Podoi, 
datowana  r.  1608.  W  niej  ostre  zdanie  o  Ostrowskim  Jakóbie,  który 
Skardze  przeciw  Arjanom  w  pomoc  wystąpił. — W  Przedmowie  (Prae- 
łogium  ad  Pontificios)  powiada  autor:  «Praesens  instituiutn  meum 
esty  rationes  JEdmundi  Campiani^  ^uąs  Ule  Anylis  quondam  objece- 
rat,  a  nostris  Ecclesiis  repellere.^^  Na  końcu  dodane  są:  Notae  ad 
Appendices  f^ilkovianas.  30  str.  liczb.  Króciuchna  odezwa  do  czytel- 
nika objaśnia  co  te  noty  znaczą. 

Lectori. 

Campianum  latinum  Polona  lingua  a  Casparo  Vilkomo  donatum,  et 
Serenissimae  Polonorum  Reginae  dicatum  antę  annos  plures  legimus, 
ima  cum  .  eiusdem  Vilcovii  Appendicib%is ,  guas  rationibus  Campianis 
guibusdatn  interiecerat,  in  nos  potissimum,  uti  videnius  pugnantibus. 
JDedimus  igitur  hasce  breves  notas ,  guae  senientiam  nosłram  defen- 
dant,  et  crimina ,  guae  passim  in  appendicibus  obiici  videas ,  dilu- 
ant.  Dabimus  olim  rerum  et  verborum  feraciores  si  occasio  tulerit. 
Fale. 

Toż  samo  dziełko  przekładał  X.  Skarga.  Co  się  tycze  dziełka 
Piscckieg*,  Sobolewski  widział  zapisane  na  exemplarzu  Puławskim 
te  słowa :  f^erus  auctor  huius  libelli  est  Faustus  Socinus ,  et  hacc 
editio  sub  nomine  ficto  fuit  publicata^  et  est  libellus  rarissimus. — 
Ale  Pisecius  nie  jest  nomen  ficłum,  bo  go  przytacza  Sandius,  i  to 
dziełko  mu  przyznaje.     Por.  Sandius  Bibl.  Antitr.  p.  107.     (L.  S.) 

2933.  Dzieło  z  trzech  pism  się  składa  ,  każde  z  oddzielnym  tytu- 
łem. Pierwsze  jest:  Kontradyhcye  i  pseudografia ,  ma  dwa  arkusze 
na  przedzie ,  gdzie  dedykacja  do  Jana  Naruszewicza  Łowczego  Litew- 

ToM  H.  .  02 


490  ,  i\OTY,  i\.  2933. 

skie{;;o ,  datowana  r.  1593,  ex  Praediolo  meo  Zbirohiano,  die  ipso  As- 
censionis  Chrisii  in  coelum,  auo  die  soleni  Pontificiorum  dtscipuli  cum 
inq4nti  Daemonis  simulacro  e  fornice  Templi  dejecto,  per  plateas  dis- 
currere ,  alaue  Oratoria  Fratrum  noslrorum  Cracoviensium  destrne- 
j*e."  Wspomina  tu  autor,  iź  ma  już  gotowe  dzieło  polemiczne  prze- 
ciwko Jezuitom,  temi  słowy:  «Cum  ergo  lam  Theses  apologeticas  con- 
tra illorum  Theses  criminatorias ,  in  (fuałnor  Anti  Jesuitismi  f^ilnen- 
sis  disputalionibus  Deo  duce,   finiłas   habeamus,    ex  concertałionibus 

auoaue  Jesuiticis Jesuiticam  discordiam   et  repugnantes    atque 

seipsas  dissohentes  assertiones  Academiae  illorum  indicare  volui  efc." 
Drugie :  de  Opificio  Missae,  ma  tal«że  parę  arkuszy  na  przodzie,  gdzie 
dedykacja  do  Mikołaja  Naruszewicza  jKasztelana  Żmudzkiego  ,  Uszpol- 
skiego  Starosty,  datowana  r.  1591  d.  15  Maja,  ex  Mitsaeolo  Zasla- 
viensi.  Mówi  w  niej  autor:  »  Qua  de  re  (to  jest,  o  mszyj  cum  in  no- 
stra  Liluania  Hispanus  ^uidamlJesuita  ^  Emanuel  Vega,  non  multis 
adeo  annis  maledicum  contra  nos  edidisset  libellum  ^  ne  forte  nostris 
auoaue  verborum  et  rerum  copiam  deesse  glorietur  ^  eu^aua  decuit 
modestia,  Uli  iam  pridem  respondi:  iamfjue  olim  edidissem^  hanc 
scriptionem,  meam ,  si  Bellarmini  Tomos  Conlroversiarum  nancisci 
potuissem.  f^olebam  enim  Samsonis  auoaue  istius  fortitudinem  ex- 
periri,  ut  argumentu  utriustfue  plumbea  et  inania  esse^  ostenderem. 
Cujus  libr  os ,  auoniam  te  suasore ,  quamvis  expectatione  mea  tar- 
dius  a  fratre  tuo  germano,  nuper  ex  Italia  reverso  .  D.  Christopho- 
ro ,  habeam,  in  communem  Ecclesiae  \utilitatem  de  Opificio\Missae 
4uos  lihellos  simul  coniunxi^  ut  ijuam  solida  et  vera  sint  Jesuitarum 
argumentu  ,  studiosi  veviłalis  Academiarumgue\  Christianorum  alumni 
cernerenty  Wspomina  tu  autor,  iź  to  jest  pierwsze  j^go  dzieło 
w  języku  łacińskim  :  widać  tedy,  źe  już  l)ył  wydał  inne  w  polskim. 
Nie  możemy  tu  ominąć  pocbwały,  ktori^  daje,  ojcu  Naruszewiczu,  Pod- 
skarbiemu Litewskiemu. 

«Nota  est  nobiś  omnibus  nobilissimi  ac  integerrimi  patris  tui  pru- 
dentia  cum  pietate  coniuncta  :  ani  Latine  et  Graece  doctus  ,  non  mi- 
nus Jesuitica ,  auain  Arrianica  idola  fugienda  esse  firmissimo  animi 
proposito  slatuerat.  Ut  enim  Arriani  fingunl  Christum  esse  Deum 
creatum ,  sic  venenata  Transsubslantiationis  inuectio  recentem  guen- 
dam  et  patribus  nostris  atque  Apostolis  ignotum  Deum  induxit.  Hinc 
ejus  gemitus,  hinc  lacrymae,  hinc  tot  labores  in  extirpanda  veterum 
et  novorum  Arrianorum  perfidia.  Saepe  iUe\  auamois  Magni  The- 
saurarii  Lituaniae  gravi  munere  impeditus  et  onuslus ,  sepositis  ta- 
men  mnndi  ad  tempus  negoliis,  t/t  Oratorio  coetus  f^ilnensis ,  hoc  est, 
in  media  Ministrorum  Dei  corona  ,  ejusmodi  problematu  ,  zelo  domus 
Dei  ff^rvens,  proponere  solebat,  guae  nocentissima  Ebionitarum  et 
Pontificiorum  tox.ica,  velut  peslcm  exitiosissimam,  procul  amoverenł. 
Cui  tantopere  Sancta  filiorum  educatio  curae  fuerat,    ut  sollicite  ca- 


NOTY,  N.  2933.  491 

yereł^  ne  aliijua  lales  Pseudo -clirisłianismi ,  ah  ineunte  aetate,  tam 
seworuin  (juatn  płaeceptorum  vilio  inhaerens ,  Deo  exosam  iuventu- 
tem  eoritm  redderet.  Itacjue  vobis  pudićum,  doctum,  et  prudentem 
virum  Benedictum  Rosumtium  elegit,'(iu{  nunc  est  Proloijraphus  Se- 
natus  Filnensis ,  ut  verae  pietaiis  causa  vos  Ileydelbergam  et  Argen- 
tinam  duceretl  at<jue  reduceret.  Nihil  enim  clarissimus  Ule  senex  in 
votis  habuił,  auam  ut  per  eum  dilataretur,  et  in  sua  prole  velut  hae- 
reditario  jurę  permaneret  verhum  Dei.  Ob  cuius  amorem  ita  fuit 
Domino  acceptus ,  ut  quaecuncjue  dieto  et  facto  inchoaverat  prospere 
Uli  omnia  bona  euenisse ,  aecjui  iudices  et  inicjui  animadverterent. 
Hinc  et  fratrum  tuorum  vivorum  etmortuorumfjCandor  pulcherrimus 
natus  est  y    gui   ne    aulicis  guidetn   illecebris  ^    in  Regia  Stephani  ex- 

tingui   poterat Qnare  cum  yideam    tot  insignia  Dei    beneficia 

in  danio  iua ,  non  atramento ,  sed  spiritu  Sancto  insculpta ,  dabis, 
obsecro  te,,  veniam,  (juod  nobilissimae  tuae  prudentiae  contra  Hispani 
l^egae ,  ac  łioberti  Bellarmini  Politiani  Jesuiticas  criminationes  .  id 
scriptum  meum  audacius  mittere  ac  donare  decreverim.  Sidrense  pa- 
trocinium,  atgue  tuae  in  me  humanitatis  benevolentia ,  cum  essem  ad 
Plescoviam  in  Moschovia  et  Christi  Jesu,  tuorum(jue  parentum  amor 
huc  me  adegił.^' 

Po  dedykacji  następuje  list  Jana  Łasicklcgo,  datowany  z  Wilna 
d.  10  Jiinli  1502  Jrokii  do  Mikołaja  Narnszcwicza.  Łasicki  miał  soł)ie 
polecone  od  nlejjo  i  od  saineip  autora'  przojr/.eaie  d/,ii'ła  w  rękopi- 
sniie,  w  celu  oczyszczenia  jjo  z  Ijłędów,  joiśliiiy  j:il;ie  były?  {>i'aninta- 
tycznycli.  JesI  (u  kilka  szc/.ejjólów  o  Cł)rztjsto\>  skiin  ,  klore  vvyj)i.su- 
jomy  :  «...  Quippe  anod  vir  peracris  ingenii,  rei  ipsi  ac  pugnae  cum 
adversariis  iutentus ,  nec  vitare  potuerit  auibusdam  locis  Polonismos^ 
nec  multum  ponere  soleat  in  verbis  operne:  ne(nie  si  id  velit ,  jam 
possit ,  assuehis  ab  adolescentia  dictioni  Theologicae,  et  in  Logicis 
magis  guam  Grammaticis  versatus ,  cum  literis  navuret  operetm  in 
Academia  Cracovieiisi ,  creatus  in  ea  yirtium  Baccalaareus.  Cui 
praeter  generis  nobilifalem,  id  etiam  divinitus  datum  est  (dicam  guod 
senlio)  ut  nunauam  in  couciunando  haereat ,  bisve  idem  dical:  nec 
iilhis  alius  Ministrorutn  CInisłi,  auod  ego  sciam,  in  Liluania  plus 
illo  scribat  pro  veritule  evangelica ,  (etsi  nonduni  edita  sunt  ejus  o- 
rnnia,  uuaedum  etiam  in^ngliam  ad  Typogrupltum  missa).  ]\ullus  reor 
citius  libros  bonorum  autorum  percurrat ,  et  suos  componat ,  remaue 
de  gua  agitur,faciłius  pereipiat,  argumentu  excogilet,notanda  observet. 
Quare  postfjuam  Znshwiam  Ulebovicianam,  arce  nova  nobilem,  mensę 
yśprili  huins  auni ,  yuletuditii  ^  guae  ei  imbecillis  est  ^  consulens,  re- 
lifjuit ^  in  (jiia  aiiinauennio  abundans  otio^  non  pnuca  scripsit ^  luben- 
ter  adniodum  t.vceptuś  est  ab  III.  Duce  Bterzensi  Chiislophoro  Badzi- 
vilo  ,  fllneusi  Palaliuo ,  et  copiarum  Lituanicarum  imperatore ,  guo 
ipsi  a  sacris  foret  piioalis,  dignus  certę  tanło  viro,   tantus  T/teologus, 


492  NOTY,  N.  2938,  3050. 

aeaue  in  Cathedra  diserłus ,  uŁ  in  scripiis  argułus,  (juae  edit  partim 

contra  Anahaptistas,   partim  adoersiis  Lojolitas   sive  Jesuitas " — 

Prosi  więc  Łasicki ,  aby  Mikołaj  Naruszewicz,  razem  z  bratem  swoim 
Janem,  Łowczym  Litewskim ,  postarali  się  o  wydrukowanie  gdziekol- 
wiek tych  pożytecznych  ksii^g  Chrząstowskiego.  Chwali  hoyność  Mi- 
kołaja dla  Wileńskiego  Zboru,  mówiąc,  iż  mu  z  tej  miary  po  Janie 
Hlebowiczu  Wojewodzie  Trockim ,  którego  synowie  Jan  i  Mikołaj 
wówczas  w  Strazburgu  na  naukach  byli,  pierwsze  należy  miejsce. — 
Zapewne   też  kosztem  Naruszewiczów  dzieło  wyszło  w  Bazylei. 

Trzecie  pismo ;  Praxis  de  Ceremonns  et  Canone  3Iissae ,  ma  ar- 
kusz dedykacji  do  Krzysztofa  Naruszewicza,  danej  z  Zastawia  28  Febr. 
1592  r. 

Dzieło  to  jest  niezmiernej  rzadkości.     (L.  S.) 

Sobolewski  rozróżnia  dwóch  Andrzejów  Chrząstowskich,  jednego 
kalwinc,  nauki  Kalwina  w  Litwie  krzewiciela,  autora  niniejszego  dzieła, 
drugiego  Socinianina.     Nicsiecki  zgoła  ich  nic  wymienia. 

2938.  a)  W  przedmowie  tłómacza  do  Burmistrza  i  Senatu  Krako- 
wskiego, jest  wiadomość  o  bractwach  w  tern  mieście  będących:  O 
Bractwie  Literackiem  jest  taka  wiadomość :  «Było  przedtym  u  S.  Bar- 
bary Bractwo  Literatów  nazwane;  teraz  jest  przeniesione  do  S.  Woj- 
ciecha w  Rynku  Krakowskim,  pospołu  i  z  Kazaniem  niemieckim;  to 
bractwo  obrzędy  i  służbę  Bożą  na  chwałę  Pańską  w  Kościele  zawła- 
dnie y  samo  Roraty  śpiewa."  O  sobie  zeznaje  tlómacz,  iż  był  na 
drodze  błędu,  z  której  się  nawrócił  w  Rzymie  Roku  lata  Bożego  1575 
i  bawił  tam  dłużej  przy  Sokołowskim,  Hoziuszu  i  Tolecie.  Za  po- 
wrotem do  ojczyzny  był  Sekretarzem' Senatu  Krakowskiego  przez  lat 
30.  Data  lej  dedykacji:  «w  Krakowie,  z  domu  mego  26  Novemb. 
r.  1616." 

3050.  Pomiędzy  listami  temi  są  niektóre  do  Xięcia  Ostrogskiego 
pisane.     Treść   rzeczy  z  Sopikowa  umieszcza  się  jak  następuje : 

I.  „CBH^^mejiBcmBa  BKpanin*  coćpBHHbiH  orrn.  BoatecmBeHHWKT.  naca- 
HiH  ,  H  cBnmbixt  BorocAOBneBi,  h  BceJieHCKHxi.  j^urncJieH,  o  ii3xo)ł<^eHiH 
cBflmaro  u  wHBomBopflmaro  /\yxa  oim.  e/^HHaro  Oinna  i  t.  d. 

II.  ,',JlHcni-b  CBHin-feiiraaro  Me^emifl  IIampiapxa  AAeKcaH^łpiHCKaro 
nepBuii ,  Abma  omi  cos^^awifl  Mipa  7IO3,  Maia  8-ro  ^Ha,  h31.  Koh- 
cmaHmHuonojia,  MenoBanie  ąo  ero  mh-iocoth  KHaaa  KoHcmaHmHna  O- 
crnpo3CKaro  bTj  HanaA-fe,  h  fl,o  npo'łHXT.  BctX'Ł  npaB0CAaBHWXii  KHawecmea 
llaMOBTi  nucaicHbiH,  ci>  hhmii  me  h  Carre^a   cBoero  npeno^oĆHaro  bo  cbh- 

meHHOHHOl^CKT.  KHpBAAa    Cb  H^E.OUMH    nUCaHbMH   CBOHMH  npHCAaAŁ. 

III.  „Toro?«T,  CBamtHuiaro  MeAcmia  Bmopbiw  AHcmi.,  er^a  eme  hc  6i 
IInmpiapxoMi.,  ho  bcahrhmtj  IIpooiocHrreAoMł.  h  ApxHMaH^pHmoM-Ł  Aac- 
Kcan^pióciiHan. ,  emc  Ha  npocb6y  h  noBCAbKie  CBHmtiimaro  CuAbr.ecmpa 
raor^a  6biBmaro  narapi;ipxa  AACŁcan^piiicKaro,  iiannca  o  BoronponiHnHOMT. 
HOBoyniBopeHUOMi  RaAeu^apt,    npaBe  Bb  Bpewn    mo  Hanaca,  er^a  pasBpa- 


NOTY,  N.  3050.  493 

mcHie'  H  co6Aa3Ma  raa  Bi  ;iio^exT.  HRAamn  Ha^HuamecH ,  ewe  nbiHt  3^1iCH 
K.-b  MaM-b  ^pe/^pe'IeHHWM'b  CnrreAOMT.  cBOHan.  npeno^oĆHMMi.  lViipH;iAOMT. 
iipiic;ia^'b. 

ly.  „Toromi  CBaratniuaro  Me^eniia  nainpiapxa  A^iCKcan^łpiScKarO,  h 
6-iM)cmHme;ia  npecmo^ia  Bce^eHCKaro  IlampiapuiecinBa ,  AHCim.  mpeiniu, 
BI.  jffemo  ora-b  poiK^.  XpHc.  i5y6,  ABrycina  3o,  hst.  A;ieK.caH^piH  nHcauHUU) 
MeMoBHine  ^o  ero  MH^ocmH  Kiinaa  KoHcmaHniHHa  OcinposcKaro  bt.  Ha^ia^t 
n  npoMHK-b  KHfl3eti  h  IIaH06i>,  u  bc^kii  o6uie  npaBocAaBHi>ixb  Xpłłc[uiauii, 
o  omcrayuHOMT.  MaraponojiMiniJ,  u  o  e^HHOMUcAeuHHKaK-b  ero  saEoHonpe- 
craynHbixi.  BAa^wKaxT,.^ 

V.  „TorojKT>  CeHm^umaro  MeAeini»  IIampiapxa  AACKcaB/łpificKaro ,  h 
CAV3cmńmeAR  Bce^eHCKaro  npecinoAa  IvoHeniaHiniiHonoAŁCK.aro ,  Aacm'h  ne- 
mBepmbiH  BTi  Atrao  onn>  coa^aHia  Mipa  i  io5  Ik)jih  a3,  ci  Il,apa  Fpa^a  nn- 
caHHbiii,  ^o  p.ctxT.  o6ine  Hapo/\y  pocciacKaro  npaBOBtpHbłxi.  Xp.,  iioxBa- 
Aflioirre  wyżKecraBa  HX'b  BeAMKO^ymie ,  ano  He  moMiio  o6jiHqHBiue  npcAccni- 
Hbix'b  nacmbipea,  boakobti  h  rj6HmejieH,  onicniyiiHHE.OB-b  HcraHHHWH  Bt- 
pw,  iie  noBHHymacH  hmt>,  ho  h  Kt /^epmast  ląapcmBia  cnpomHBHiuaob,  i  t.  d. 

VL  „Toro?K'b  CBanitiimaro  MeAemia  IIainpiapxa  A^eKcaM^piucŁaro,  h 
6M0cinnmeAH  npecmoAa  Bce^eHCKaro  IlarapiapmecinBa,  AHcim>  nanibiii,  Bi.  At- 
mo  omi,  pO/K^ecniBa  XpHcinoBa  ««^97ł  OKmoMBpia  4,  cb  U,apfl  rpa^a  nncau- 
Hbin,  ^o  ByroAK)6e3Haro  re^eoHa,  EnHCKona  .AbBOBCKaro  Bt  HanaA-fe,  ci.  Bct- 

MH   CTj  6.iarOHecmHBbIMH   CBHlI[eHHHKH,    KHHHtarabl  H   co   BCtMH   npaBOBipHM- 

MH  XpiicmiaHbi ,  ^aiOHH  oiy  B^acmb  Kynno  ci  iioćAaHHbiSii>  oim.  nero 
npe^pcieHHbiMi.  CarreAcM-fc^  IIpcno^oĆHbiMT.KKpHAAOMT.  co6opT.  coópaBinn, 
btj  M*crao  omcniynHMXT.  MHraponoAHina,  h  c/iHHoMWCAeHHHK.oBi.  ero  saKO- 
HonpecniynMbiXT.  BAa/^wKij,  HHbiXT>  6AaroroBtHHbiX'b  nocmaBHniH,  u  bccb 
i^epKOBHbiu  MHHi  li-b  npc/KHee  6AaroA-fenie  ycmpoHma. 

VII.  „TorołK-b  CBam^Łńmaro  MeAeniifl  nanipiapxa  AACKcan/upiucKaro, 
u  ĆAiocniHmeAa  iipecmoAa  BccACHCKaro  UampiapuiecinBa «  AHcmii  luecmbiii) 
Bi>  Atino  omi.  cos^aniH  wipa  7 'O^  AnptAH  4,  cii  KoHcmaHinHHonoAH  HHcaH- 
Hbiu,  McHOBHnie  ^o  ero  MMAocrau  KnA^ianiH  KoucmaHniuHa  Ocmposcuaro 
BI  HaMaA-fe  H  npoiHXT.  KHflmaim.  a  IlaHOBii  h  ^o  Bctx'b  o6ine  npaeocAa- 
BHbiXT,  XpHcniiaHTj,  iKa;iyjo^H  H  ckop6aHH  o  omcmynAeHiH  cjeyMHaro 
MumponoAHraa  6bii'.maro ,  h  o  e^HHOMwcAeHHHB.axT.  ero  bt.  noraće^b 
Cl,  HHMT.  omna^mHXT.  n-feK.OHxi.  BAa^wRi,  yraBepMi^łaeim.  me  eme  npouiHBi, 
oracmynHHKOBi.  EepecmiMCKiu  Chho^t.,  paĄyiouj,vicH  3a  upapocyAia  ero, 
KynnojKe  cBH^tuieAbfmByK)iqe  o  cAOBecH*HuieMT.  HaiCH^opt  ^H^acKaAK)  ca. 
BocmoHHhifl  i^epkBe,  ero  «te  HcmnHHO  Cmmn  rAaroACMi.  HaMtcniHHKoMb 
6Aa?KeHHaro  .AyKH,  npncHonaMrfniHaro  IIanipiapxa  BccACHCKaro  Kapi.  lepe- 
MiH,  H  cBoeroEK3apxa,nponiof  HrreAa  iŁBeAHKaro  ApxHMaH4pniija  Ilpeno- 
ąoChhto  KiipHAAa  BcnoMUHaerai.,  HHie  co6opa  moro  6bima  npe^cniameAH, 
MOAHniT.  me  nuncMeiiie  iiai^feom  o  BWcBoćomeiiiH  HuKH^opa ,  aeo  neBHHHe 
OKAcBeraaHHaro. 

YIII.  „ToroHii.  CBAui-bamaro  MeAemiA  IIaiiipiapxa  h  CAWcmnmcAa  Ila- 


494  NOTY,  N.  3051.        ■  ' 

inpiapxa  BceAeHCKaro  npecinoJia,  JiHcim.  cc^mmm,  bi.  ;i'tmo  yioS,  ABrjcraa 
q4,  cb  KoHcraaHraHHonoAH  nHcaHHuii,  ^o  6pamcraBT.  oćuce  BcfeK-b  bt.  a^tui- 
HeMi  IlaHcniBt  oćptraaioiUHMCH,  noxBaA>ienib  h  yaiBcpjK^aem-b,  h  omi^a- 
craH  cKHniHHKoMi ,  cHpt^B  nyciniiiHHoaiHmeAeMT,  yno^oÓAfleraB  ,  aiqe  otrnb 
HM%HiH  CBOHXi>  coraeKaioiUHMCH  HyjK^aMT.  nepKOBHbiMT.  c;iaraK)ni-i>  h  mpe- 
6yH)ii(iiMi>  crapaHHWMT.  yćorHMi.,  ne^y^KHbiMT.  h  npo^iiM-b  nepKOBHbiMi 
BT.  6*^3X11  noMoraionnj,  npo^aa  me  xoineraT.  ;iko  Ąa  Bct  nocjtama  ero, 
pycKHMT.  H  Eaahhckhmt.,  h  aicje  6;iaroMHHuicH  6hiniH  h  JlaniHHCKHMT.  Aaia- 
E.oMi>  BM^pyKOBaHM  ćy^ynii,  HaymtmeHie  HiKoe  bo  eme  oai-h  conpoinHBHiaxi> 
oćypesaniu  npaBOc;iaBHi>i]vii>.      ' 

IX.  ^fAncm-h  ąo  o6iąe  BctxT>  npaBOCAaBHbixi>  XpHciniaHi>,  omi  C^a- 
roHecraHBaro  'KuHmamia.  KoHcmaHmHHa  Ocrapoacsaro  nHcauHUH ,  erąe  no 
BpeMH  rao,  BHeTĄa.  CKpwnie  mae  6oronpomiiBHbie  oaicmyniiHi^bi  ^lyKaBcmso 
cBoe  cocraaBJianiH  HaHHHaxy  h  moniŁ  3Ąi  BniicaxoMi>. 

.X<  „.AHcm-b,  Bi>  HaMa;i't  ^o  ero  MH;iocnjii  Kun^faniH  KoHCmaHinHHa 
Ocnipo3CK.aro  BoeBo^bi  KiescKaro,  h  ^o  BctxT>  o6ine  npaBOBtpHiax-b  XpH- 
cniiaHb  nacaHHbiU)  oniił  npeno^o6ubix-i>  hhoki  CBAmua  AooHCK.ia  ropu, 
nycniUHuo>KHineAeii  h  CKHoiHHK.oBiit  uoAnw^e  n  HanoMHHaioii^e ,  HHKaKo»(e 
no^BHSaniHCA  omii  e^HHOH)  npe^aHHUfl  HaMB  HcmHHHua  B^pu,  ho  Kp'bnKO 
MenoKOAeÓHMo  cnioinnH  bt.  Heń." 

3051.  Dedykacja  autora  do  Xiąźccia  na  Ostrogu  Konstantyna  Kon- 
stantynowlcza ,  Wojewody  Kijowskie{>^o,  datowana  1  Apryla  1602. 
Wiadomo,  że  ten  Xląźe,  jak  w  początkach  pokazywał  skłonność  do 
unii,  tak  później  był  na  głowę  jej  nieprzyjaznym,  owszem  był  po- 
wodem wydania  jakiegoś  pisma  przeciw  Synodowi  Florenckiemu,  jak 
widać  z  tych  słów  Fiedorowicza,  który  wszelako  chce  w  u icgo wmó- 
wić, źe  był  przyjacielem  unii,  a  przytem  daje  mu  naukę. 

,, Drugi  rok  temu  .  ..  jako  osoba  tajemna,  która  jednali  osoby  W. 
X.  M.  obroną  się  szczyci,  y  rzekomo  do  W.  X.  M.  sćript  barzo  fał- 
szywy o  Synodzie  Florenskim ,  w  druk  podała,  y  im  Jego  M.  X.  Me- 
tropolitę za  upominek  obesłała.  Ten  script  gdym  przeczytał,  żałowa- 
łem, y  wstydziłem  się  tego  wielce,  że  kiedy  na  nasz  naród  taka  nie- 
sława przyszła,  jakobyśmy  w  naszym  Kościele  prawdziwych  dowodów 
nie  mając,  do  opacznych  rzeczy  udawać  się  musieli.  O  czym  świat 
wszystek  wie  y  świadczy,  źe  inaczey  iest.  Żal  mi  y  lego,  źe  pod 
lak  zacney  osoby  W.  X.  M.  obroną  ten  dobry  człowiek  siedząc,  gnia- 
zda swoiclx  fałszów  ściele.  Wiemyć  dobrze,  wiemy,  Jaśnie  Oświe- 
cony Xiąźe,iako  gorąco  W.  X.  M.  przy  Greckiey  religiey  stoiąc  o  to  iest 
zdawna  z  pilnością  starał,  iakoby  kraie  nasze  do  starodawiidy  Oyców 

Starych  naszych  ozdoby   y   iedności   z  Rzymską   Stolicą  przywiódł 

Wiemy  y  to,  iakie  porozumienia  w  tey  rzeczy  miewał  W.  X.  M. 
z  Papieżem  Rzymskim ,  y  iakie  od  niego  błogosławieństwa  miał  y  za- 
lecenie. Wiemy  y  to  iaką  hoyną  szczodrobliwością  W.  X.  M.  na  to 
nakłady  czynił  y  czyni  zawsze,  aby  ludzie  godni,  pobożni,   y  którzy 


NOT\',  N.  3051.  495 

się  tu  naytluią,  y  którzy  skąd  inąd  przychodzą  kn  pomocy  Kościoła 
Bożego,  opatrzeni  byli.  Zkąd  się  pokazuie  iako  W.  X.  M.  o  Kościele 
Zachodnim,  o  Biskupie  Rzymskim,  y  Synodzie  Florentyńskim,  do 
którc{yo  się  W.  X.  M.  tak  ochotnie  z  swei  chęci  garn<ił,  barzo  dobrze 
y  8\viątobli^Yie  rozumiesz.  A  zatym  y  to  się  daie  znać  ,  że  takie  pisma 
nie  z  wiadomością  W.  X.  M.  wychodzą  ;  y  ta  ,  którą  teraz  ci  ludzie, 
niemniey  W.  X.  M.  jako  nam  nieprzyiaźni,  do  ludzi  niechęć  przeciw- 
ko iedności  między  Kościołami  dwiema  uęzynioncy,  podaią,  nie  z  ser- 
ca uprzeymego  ani  z  woley  W.  X.  M.  roście,  ale  z  ich  opacznego 
rzeczy  świętych  a  P.  Bogu  miłych  przed  W.  X.  M.  podawania.  Nie 
łaynoć  iest  nam,  iako  plotek  wiele,  o  pasterzach  swych  y  o  ich  spra- 
wach zmyśliwszy,  do  uszu  barzo  łaskawych  W.  X.  M.  przynoszą.  A 
przeto  W.  X.  M.  według  swego  wrodzonego  rozsądku,  którym  W. 
M.  P.  Bog  obdarzyć  raczył,  w  te  rzeczy  pilniey  racz  weyrzeć,  a  nie 
od  tych  ludzi  chwale  miłego  Boga  nieżyczliwych,  ale  jako  przedtym 
zwykł  był  W.  X.  M.  czynić,  tak  y  teraz,  od  Bogoboynych  ,  uczonycli 
Pasterzów  swoich  wypytaway  się  o  wszystkim  co  należy  do  zbawienia 
y  rządu  dobrego  Kościelnego.  Ci  bowiem  przeczuwaią  o  tym  pilnie, 
iakoby  y  swe  dusze,  y  nas  wszystkich  P.  Bogu  pozyskali,  y  Kościół 
Boży  rozmnożyli ,  chwalę  Bożą  iak  naybardziey  krzewili.  Czego  za 
łaską  Bożą  znaki  są  nie  małe  y  barzo  iasne.  Znaąztia  I)Owiem  Iest 
praca  J.  M.  X.  Metropolity  Kiowskiego  między  inszeml  Pasterza  na- 
szego, który  lako  Kazaniami  gorąccml  y  uczoneml ,  tak  rozmowami 
częstcmi,  zwykł  dosyć  jaśnie  y  dostatecznie  pokazować  zbawienną 
drogę  ,  wedle  pi^ma  Bożego  y  starych  Oycow  naszych  Greckich  nauki. 
Także  y  o  teraźnieyszych  rozruchach,  skąd  poszły,  kto  ich  przyczy- 
ną, iako  ić  zleczyć,  sprawę  dostateczną  ^aie ,  że  kto  baczny,  na  tern 
przestawać  musi.  Do  tego  dla  więtszey  ozdoby  Kościoła  Bożego,  aby 
w  nim  nauczeni  ludzie  nigdy  nie  ustawali,  Collegium  Clerikow  dla 
swey  Rusi  swym  kosztem  w  Wilnie  założył.  Którzy  y  pobożności  y 
nauki  z  młodu  nauczywszy  się,  potym  Kościołowi  y  nauką  y  ży wo- 
lem dobrym  służyć  będą.  Do  czego  się  też  nie  mało  przyłożył,  z  oso- 
bliwcy  ku  Kościołowi  Bożemu  miłości  J.  Mość  Xiądz  Woiua  Biskup 
Wileński.  Tych  się  tedy  sług  Bożych  racz  W.  X.  M.  dokładać,  któ- 
rzy Kościół  Boży  pomnażają,  a  nie  tamtych,  Istórzy  na  tern  są  aby 
iako  uabarzicy  nas  bracią  między  sobą  wadzili,  a  potym  wszystkich 
tym  łatwiey  pożarli  y  na  wieczne  posłali  zatracenie.  Jakoż  iuż  po 
wielkiey  części  uczynili,  ieduo  my  baczyć  nie  chcemy.  Niestetysz  na 
takie  przyiaciele,  Christusowe  nieprzyiaciele ,  którzy  pod  ouczą  wełną 
Ruskiey  Religiey,  zęby  wilcze  Nowokrzczeńskie  pokrywaiąc,  W.  X. 
M.  y  wszystkę  bracią  nasze,  do  czasu  rzekomo  głaszczą,  a  prawdzi- 
wie szarpała  rospraszaią,  gubią.  Tych  się  W.  X.  M.  iako  nabarzicy, 
przez  miłość  P.  Jezusa  Christusa  y  zbawienie  własne,  proszę,  wy- 
strzegay    i  t.    d.     Dla    tegosz    y   ia    też,    z  sług  W.  X.   M.  nauiższy. 


496  NOTY,  N.  3051. 

ule  chcąc  aby  nicsłat^a  taka  na  osobie  W.  X.  M.  została,  za  tego  nie- 
mądrego człowieka  pisaniem  (aczci  mu  do  tego  ktoś  inszy  pomogi),  y 
żeby  prawda  tym  Jepiey  obiaśniona  a  nieprawda  potłumiona  była^  chcia- 
łem sie  wprzód  przed  W.  X.  M.  uskarźyc  na  taką  niesporę  y  śmiałość: 
pokazać  to  W.  X.  M.  o  iaką  niesławę  y  ohydę  do  ludzi  W.  X.  M.  ta- 
kowi sapientowie  przyprawuią,  swoim  mozgom  y  uporowi  dogadza- 
iąc :  y  zaraz  przestrzedz  W.  X.  M.  aby  tym  W.  X.  M.  y  sławy  swey 
y  zbawienia  powierzać  się  nie  ważył,  którzy  w  tak  ważnych  rzeczach 
tak  wielkiemi  a  prawie  oczywistemi  narabiaią  fałszami.  Dla  tegosz 
posyłam  do  W.  X.  M.  swego  M.  Pana  to  małe  pisanie ,  chęci  y  por 
wolności  swey  przeciw  W.  X.  M.  znak  iaki  taki.  W  którym  napisa- 
łem to  com  u  wszystkich  dawnych  pisarzow  mógł  naleść^  nic  z  głowy 
swey  nie  przydaiąc:  nic,  czego  u  Oyców,  dawnych  y  poślednich,  a  o- 
sobliwie  świadków  oczewistych  nieprzeczytał,  nie  twierdząc.  Co  W. 
X.  M.  przeczytawszy,  obaczy  na  oko ,  y  uyrzy  ieślisz  tam  ten  scri- 
bent  dziękowania,  albo  raczey  przygany  za  takie  plotki,  którcmi  W. 
X.  M.  do  niesławy  przyprawuie,  godzien  iest. 

Wydawca  na  odwrocie  tytułu  uwiadamia,  iż  sitoro  do  Wilna  na 
rządzcę  Monastcru  S.  Trójcy  i  na  Kaznodziejski  urząd  do  Wilna  od 
Metropolity  naznaczony  pojechał,  wpadła  mu  w  ręce,  dawniej  ze  sły- 
szenia znajoma,  niniejsza  Obrona  Si/nodu Florenckiego,  bmierć  autorowi, 
wnet  po  jego  śmierci  zaraza  morowa,  wydać  je  na  jaw  przeszkodziła. 
Za  ustaniem  tej  przeszkody  Russowski  pośpieszył  oddać  je  pod  prassę. 

W  Przedmowie  p.  4  i  nast.  autor  mówi:  «Są  ieszcze  u  nas  do 
tego  czasu  u  Rusi ,  Listy  Florentińskiego  Soboru  y  Greckie  y  Łaciń- 
skie:  które,  są  żywi,  co  widzieli.  Teras  iakośmy  się  do  onego  Sy- 
nodu poczęli  udawać  y  o  nim  się  pytać,  nalcść  ich  żadnym  sposobem 
nie  możemy.  Do  tego,  mamy  w  xicgach  cerkownych ,  które  Soborui- 
kami  zowieni,  wpisaną  zdawna  unią  tegosz  Synodu,  y  obwołanie  iey. 
Te  gdzie  mogą  teras  ludzie  uporni  wydzieraią  z  starych  xiąg,  a  w  no- 
wych opnszczaią.  Czego  żywy  przykład  w  Wilnie  widziemy,  kędy 
Cyril  nieiaki  Dijak  w  Cerkwi  Woskreszenia  to  wydarł.  Także  y  Ste- 
phanko  Zizania  u  S.  Troyce  począł  był  tosz  wydzierać,  aż  go  Pisarz 
mieyski  zahamował:  y  ieszcze  znaki  tego  zedrauia  na  pol  charty  znać 
dobrze  do  tych  czasów.     To  iakobym   ia  nazwać  miał,  a  iako   tego  u 

ludzi  bronić,    nie  widzę Jest  Xiążka   onego  Stephana  Zyzanie, 

który  powolnie  urząd  Kaznodzicyski  sobie  w  Wilnie  przywłaszczy- 
wszy, y  na  Kazaniach,  y  w  piśmie  z  heretyckich  poslyl  argumenta  prze- 
pisawszy, za  szczyrą  prawdę  y  za  słowo  Roźe  błędy  podawał,  o  wła- 
dzy kościelney,  o  świętych  ,  o  pośrzedniku  naszym  Chrystusie  y  o  in- 
szych głównych  rzeczach.  A  nasza  miła  prostota  Ruska  nieostrożna, 
chwali  to,  przymuie,  y  za  £wangelią  chowa.  Lecz  ieśli  się  wczas 
nieobaczą,  po  chwili  y  obrazy  z  Cerkiew  wyrzucić,  y  obiedni  ponie- 
chać, ba   y  ustępować  Ministrom  z  Cerkew  muszą.     Bo   za  powodem 


497 

Stepliankowem  Oicow  S.  odstąpiwszy :  zwyczaiow  swych  starożytnych, 
każdego  z  osobna  wyraźnie  z  pisma  pokazać  y  bronić  nie  będą  mogli. 
A  ieśli  się  ieszsze  do  pisma  odnoływać  będą,  y  to  im  Stephanko  wy- 
kładami hęretyckicmi ,  na  ichże  pophańbienie ,  poszpocił:  tak  że  sami 
na  się  hęritykom  bicz,  XięgrStephankowe  chowaią." 

p.  7.  W  przedmowie  o  autorach  pisma  przeciw  Synodowi  Flo- 
renckiemu tak  mówi:  oLccz  nie  tak  się  barzo  dziwnie  głupiemu  Dia- 
kowi, który  iako  sowa  z  pustey  stodoły,  z  takim  rozumem  wyleciał. 
Ale  się  dziwnie  iednemu  w  rzeczy  mądremu  slachcicowi ,  który  iako 
do  Philaleta,  tak  y  do  tego  Synodu  się  przyłożył,  abo  raczey,  on 
sam    oboie    napisał.     Nieprzystoi    zaprawdę    utczciwemu  Slachcicowi 

baśniami  y  klamstwy  narabiać ale  to  ma  hęresia ,  zwłaszcza^^^o- 

wochrzczenska,  że  sromu,  cnoty,  y  utcziwości  sobie  nie  poważa.** 

Pokazuje  się  tedy,  że  Noivokrzczeńcy  podbudzali  Ruś,  może 
w  nadziei  przcciągnieuia    na  swoje   stronę^ 

p.  9.  w  samem  dziele:  «Gdysz  tedy  czasów  niedawnych,  albo 
w  Ostrogu,  albo  w  Kiowie,  ważył  się,  nic  wiem  ktoś  Odprawę  Syno- 
du Florcnskiego  do  ludzi  podać,  a  mianowicie  J.  M.  X.  Metro- 
politę im  obesłać:  przystało  było  aby  był  imię  swe  podpisał.  Boć 
to  cnotliwemu  należy  za  prawdę  się  nie  wstydać :  y  ieśli  prawdę  pi- 
sał poważnością  osoby  swey  tym  ią  więcey  wesprzeć.  Ale  isz  imie- 
nia swego  zamilczał,  znać  że  się  bał,  aby  go  za  kłamstwo  wstyd  nic 
było.....;  Rozumiał  bowiem,  że  mu  miano  fałszem  icgo  nic  na  pa- 
pierze tylko,  ale  y  ustnie  między  ludźmi  oczy  wykłóć:  «'icc  mądrze, 
jako  pieskowie  czynią,  za  płotem  zaszczekawszy  skrył  się.  Przystało 
ieszcze  pisarzowi  dobremu  przywieść  pisarze,  albo  Xięgi  dawne  choć 
y  pisane,  z  których  to,  co  napisał,  wyczytał. '  Czego  iż  nie  uczynił  za 
złe  mi  niccliay  nie  ma ,  ieśli  go  plotką  y  zmyślonych  rzeczy  twórcą, 
grubiey  nie  chcę  mówić,  nazowę...." 

Tu  wyliczywszy  świadków  na  swoje  stronę,  że  opisanie  tego  Sy- 
nodu, jak  jest  w  Zbiorze  Concillorum,  jest  jedynie  prawdziwe,  i  że 
aż  dotąd  cały  świat  je  za  takie  uznawał,  dodaie  p.  11:  ((Dopiero 
ten  teras  nowy  latopisca  z  tem  nowem  Synodem  na  świat  wyleciał. 
Zkąd  go  wypisał,  kto  autor,  kiedy  żył,  żadnei  sprawy  o  tym  nie 
daie."  . 

Fiedorowicz  widocznie  "autora  ,  którego  zbija,  domniemywa  być 
Nowoclirzczeńcem,  p.  12.   22.  23.  nawet  część  piąta  dzieła  p.  49,.  ma 

napis  :  Dowody    od  Nowochrzczencow   zmyślone przeciw  Ła- 

cinnikom  rzekomo  na  Synodzie  Florentiuskim. 

Tom  II  63 


498  NOTY,  N.  3052—3054. 

p.  27 — 34.  39—41.  umieszczony  List  Bessariona  do  Alexego  La- 
scara  ,  opisujjicy  pierwsze  Scssjc  S.ynodn,  który  się  w  Ferrarze  zacząL 
Powiada  Fiedorowicz,  p.'27.  iź  temi  czasy  na  łaciński  ięzyk  przeło- 
żył (JO  Petrus  ArcuAiiis  Grectyń  Urodzony,  Doctor  TJieolog,  uczony 
Archipreshyter  liueski,  posłuszeństwa  y  nabożeństwa  Greckieyo.{h.  S.) 

3052.  Przypisanie  tlóinacza  Gasjtra  Bętkowskiego  do  X.  Macieja 
Pstrokońsiiiego  S.  J.  Biskupa  Hiowskicgo  Kanclerza  Koron,  w  te  słowa: 
» Przed  kilką  lat  kędąc  u  WM.  w  Brzozowie,  w  maiętności  Kościoła 
na  ten  czas  w.  m.  Przemyskiego,  i  doznawaiąc  tąkiey  chęci  WM,  ia- 
kiey  niguym  nie  godzien,  między  insznmi  rzeczami  które  mi  WM. 
zlecał,  pamiętani  dobrzej  źe  mi  WM.  przypomniał  y  to,  abym  Con- 
cUium  Florentskio  greckim  ięzykiem  spisane:  na  ięzyk  polski 
przelłomaczył  etc...  tymem  to  ciiętliwiey  uczynił,  Sr''}^'"*  obaczył,  źe 
Łacińskiego  tego  Soboru  z  slrony  Łacinników  spisanego,  niewieni 
prze  którą  przyczynę,  nie  mamy.  Ten  bowiem,  który  się  in  Con- 
ciliorum  Tomis  ])0  Bazyleyskim  Conciłium  kładzie,  z  tegoż  Greckie- 
go przez  Bartłomieia  Abrama  liiskupa  Ariyskicgo ,  raczey  iest  sumo- 
wany uiźeii  właśnie  ua  łacińskie  przełożony...  Ci niegrze- 
cznie łlistoryą  j  sprawami  zboroY^enii  micszaią,  i  niektóre  rzeczy 
mało  należyte  wlrącaią:  iednak  dla  pewnieyszego  świadectwa  nie- 
chćiałcm  ich  pisma  odmieniać  ani  skracać,  y  owszem  wolałem  cza- 
sem trudne  słowo  greckie,  dwiema  y  trzema  pulskicmi  wyrazić,  że- 
bym tylko  senteucyą  władną  ich  przełożył  niżeli  które  słówko 
uiąć.*' 

Pod  herbem  biskupa  na  odwrocie  tytułu  8  wler.  greckich  i  tló- 
maczenie  wierszami  łacin.  Na  ostatniej  karcie  jest  Za  mknie  nie, 
gdzie  powiada  autor,  iż:  »  w  exemplarzacli.  Greckich  ,  następuje  troje 
Kazanie  o  pokoiu  Jerzego  Scholariusza  y  Gcnnadiusza  Patryarchy  Ca- 
rogrodzkiego,  Wykład  Soboru  o  piąci  artykułach  do  swych  Greczy- 
now  pisany,  który  iż  dawno  sławnej  pamięci  człowiek,  Stanisław 
Radziwiłł.  Litewski  Marszałek  na  polski  ięzyk  przetłumaczył,  ia  koto 
niego  daremnie  czasu  trawie    nie  chcę." 

Tłómacz  Pętkowski ,   w  Zbiorze  Wiadomości  Krasickiego,   błędnie 

nazwany   Pclrowskim,   podobnież    wydrukowany   u  Alegambego   i  So- 

tvełła.     Żył  od  r.  1552—1612.     Biegły   był   w   językach   hebrajskim    i 

greckim..   Sotr.   p.279.  Cichocki    w  AłIoq.  Osiecen.  łib.  3.   zowie  go: 

'  Vir.  doctissimus    et  trium  linguarum   sacrarum   homo. 

3054.  Dedykacja  do  Stanisława  Lubomirskiego  Hrabi  na  Wiśni- 
czu^ Wojew.  y  Generała  Krakowskiego,  datowana  tegoż  roku  z  Kra- 
kowa. Przedmowa  do  Czytelnika,  regestr  rzeczy,  regestr  drugi  błę- 
dów i  herezji.   . 


Noty,  n.  3056.  4»9 

Dzidko  lo  ina  stu/.yu  do  uniewinnienia  autora,  który,  jak  sani 
\T  przemowie  wyraża,  już  w  siódmym  Jjrzyżyku,  za  dyspensą  Pa- 
pieża, do  łacińskiego  obrządku  przeszedł.  Powiada:  że  Arciilmandrją 
Dubieńską  Wielebnemu  Ojcu  Proboszczowi  Gbuiielowskicmu  Natione 
Mazurowi  ustąpił.  Z  (ej  przedmowy  wiele  szczejjólów  o  autorze  wy- 
czerpnąćby  można.  Powiada  iż,  Sohor  Kijoivski z  ru- 
skiego na  polski  język  przełożywszy  wydał :  i  źe  dzieła  jego  były 
przyczyną  prześladowania,  które   był  ponosił. 

W  Perspektywie  p.  20.  powiada  o  sobie,  iź  byl  Nauczycielem 
domowym  Adama  Kisiela,  teraźniejszego  Kasztelana  Czernicliowskicgo. 

W  tejże  książce  na  przodzie  wylicza  Kassjan  Sakowicz,  błędy  Zyzauie- 
go ,  w  dziele,  które  wyszło  a  druku  po  polsku  i  po  rusku  r.  1596. 
Także  wspomina  Krzysztofa  Pliilaleta  (Pseudonyme),  który  wydał  swoje 
dzieło  r.  1597:  Ortbologa  książkę  (także  Pseudonyme)  drukowaną  r.  1610- 
ZacbaryaszaGergana  Greka  Katecbizm  drukowany  r.  1622.  Wszystkich 
tych  błędy  wytyka  tamże  Sakowicz.     Lata  są    u  niego  in  tnąrgine. 

Niżej  też  pisze  Sakowicz:  »Bo  iakom  na  początku  lego  regestru 
namienił  że  za  to  samo  iź  le^  błędy  y  hcrezye  Ociec  Smotrzyski 
w  Apologiey  swoiey  przez  druk  Światu  polskiemu  ukazał,  y  samego 
cbcieli  utopić,  y  Apologią  iego  palili,  y  mnie  X.  Kassiana  Sakowi- 
cza, żem  tę  Apologią  drukował,  wyklinali....  Co  może  się  stać  y 
z  tym  moim  Skriptem.     (L.S.) 

3056.  Dedykacja  dzikim  i  makaronicznym  stylem  napisana. — Przed- 
mowa do  Czytelnlha  tak  się  zaczyna:  «  Rok  to  iuż  drugi  miia.  Czy- 
telniku łaskawy,  jako  Kasslan  Sakowicz  minęły  (zam.  hyły)  Prze- 
łożony  Dublenski od  Wiary, haniebnie     oderwał    się,    y 

udał  się    do  Krakowa,    na  pisanie  Ciemnofałeczney  Perspekliwy 

Cytuje  Pimin:  Trebnikf Wileński.  Trebnik Straty nski  (w  Stratynie 
drukowany?).    Tiebnik  Ostroijski  (Agendy). 

p.  168.  170.  daje  do  poznania  Pimin,  że  ojciec  Sakowicza  by! 
także  Duchownym  w  Podteltczu ^  p.359.  wyrażuiej  to  twierdzi. 

p.  185.  cytuje  się  Agenda,  wydana  w  Krakowie  pod  imieniem 
J.  Mci  X.  Radziwiłła,  Biskupa  Krakowskiego,  r-  1598. —  druga,  pod 
imieniem  Wężyka  Arcyb.  Gniezn,  tamże  r.  1634  wydana.  , 

p.  366  i  367.  pisze,  iż  w  Wilnie,  na  miejscu,  gdzie  była  Cer- 
kiew S.  Parascewli  Męczenniczki ,  jest  teraz  karczma  i  dom  nierzą- 
dny, a  w  Mińsku,  na  miejscu,  gdzie  była  Cerkiew  Narodzenia  Pań- 
skiego, jest    teraz  Meczet  tatarski. 


500  NOTY,  N.  3059. 

p.  37G.  Odpowiadając  na  zarzut  Sakowicza,  iź  w  Szkołach  Ki- 
jowskich, zkądinąd  dohrych,religij  błędnie  uczą,  mówi:  «Już  na  takowe 
fałszywe  udania  z  druku  na  piśmie....  (Nauczyciele  tych  Szkot)  res- 
pons  wydali,  książeczkę  nazwaną  Ejcegesim  ^  albo  daniem  sprawy  o 
Szkołach  Kiiowskich,  n>ogIbyś  tedy  z  oney  się  dobrze  informować,  y 
nauczyć,  że  niwczym   z  haeretykami  żadnenii  zgody  nie  maią  etc." 

p.  381.  Odpiera  zarzut  Sakowicza  jakoby  Cerkiew  wschodnia  była 
w  związku  z  Lutrami  i  Kalwinami,  owszem  twierdzi,  że  ich  wyklinała. 
» Aże  i  teraz  toż  Cerkiew  S.  Wschodnia  czyni ,  wyświadcza  niedawno 
wydana  Klątwa  (A.  1641  Mens,  Maio,  Indictione  10:)  od  Cerkwie  Kon- 
stantinopolskiey  za  staraniem  Cerkwi  naszey  Ruskiey,  ńa  wszystkie 
Kalwińskie,  haeretyckie  artykuły  wiary,  wydane  fałszywie  pod  imie- 
niem Swiętey  pamięci  Oyca  Cyrylla  Patriarchy  KonstantinopoUkiega, 
na  oszukanie  wiernych  bożych ,  synów  Cerkwic  Wschodniey,  do  kto- 
rcy  Klątwy  wszyscy  pasterze  prawosławni  podpisali  się.  Ta  Synodal- 
na Kh)twa  naypierwiey  do  pasterza  naszego  J.  Mci  Oyca  Metropolity 
iest  przyniesiona,  a  potym  w  Mołdawskiey  ziemi  w  Jasicch  z  Dru- 
karni Hospodarskicy  po  graecku  wydana,  potym  zaś  za  roskazaniem 
J.  Mci  Oyca  Metropolity  naszego  na  polski  ięzyk  przelc^iona  y  z  dru" 
liii  wydana.  Trzeci  raz  zaś  w  Paryżu  w  drukarni  Krolewskiey  po 
Graeqku  i  po  łacinie  iest  wydana." 

Że  zaś  Kościół  Wschodni  w  dwóch  głównych  punktach  naybar- 
dziey  różni  ^ę  od  Zachodniego,  1)  o  pochodzeniu  Ducha  S.  1)  o  nay- 
wyższej  Zwierzchności  Papieża,  przeto  Pimin  a  p.  383 — 424,  dwa  tra- 
ktaty przydał  o  tych  dwócli  punktach. 

Dzieło  niezmiernej  rzadkości.  Załuski  nad  jeden  exempłarz  nie 
znał.  Galatowski  przez  Cichovius^  cytowany,  i  Stebel^ki  Bazyijan 
autorem  zowią  Piotra  Mohiłę,  także  autor  bezimienny  pisma:  Fun- 
damenta y  Szturmy,  p.47.  (L.  S.) 

3059.  fV  Odpowiedzi  na  kalumnie  zadane  tv  Protesłacji  tak  mó- 
wi autor  na  początku  o  sobie,  iż  się  do  wiary  Katolickiej  nawrócił 
ItNowembra  r.  1647-  i  opowiada  nieprzyjemności,  jakiclt  zfąd  doznał. 
Dalej  opowiada  powody',  postępku  swego ,  wymawia  się 
z  zarzutu  Kalumnji  I.  jakoby  to  [uczynił  dla  affektacyi  Starszeń- 
stwa Wileńskiego,  powiada,  że  mieszkał  w  nim  przez  lat  27,  pięć- 
kroć  od  Bractwa  Wileńskiego  na  Seymy  do  Warszawy,  w  intere- 
sach tegoż  Bractwa  był  posyłany.  Kalumnia  11.  Źe  Kreczmcr  był 
cxccssivus  i  nie  chciał  ulegać  karom.  Kalumnia  III-  Jakoby  przywi- 
leje, .fundacje,  zamiany^  ol^iigi^  ł^ffacje,  tranzakcje  zabrał.  Tu  jest 
wzmianka,  że  duchowieństwu  zginęła  sprawa  (papiery)  Nowo- 
grod/kaf,  z  Jezuitami,  także  z  Ojcami  Bosenii ,  pia  vota ,  nabo- 
żuycli  ludzi  Kupiatytkich,  summa  Monastyra.  Wiewicjskiego  (zapewne 
w  Jewiu).' 


NOTY,  N.  3062.  501 

W  wyliczeniu  Metropolitów  Kijowskich ,  wspomina  autor  str.  97. 
Grzegorza  Gcmiwlaka,  iź  go  Wilołd  do  Rzymu  do  Marcina  III  Papieża 
w  sprawach  religijnych  wyprawowal^  Józefa  Sołtatia,  którego  Alexan- 
der  Xiąźe  Litcwskj  zażywał  do  nawrócenia  żony  swojej  Heleny. 

3062.  Na  odwrocie  karty  tytułowej  wiersze  do  X.  Boyma,  w  któ- 
rych autor  igra  z  wyrazami :  FFiarą  i  Miara.  Por.  tytuły  Numeru  te- 
go i  poprzedzającego,  3061,  Dalej  idą  sentencje  na  tej  stronicy  i  na- 
stępującej, gdzie  także  cztery  wiersze  łacińskie  i  tłómaczenie  ich  ośmią 
wierszami  polskiemi;  "        ,  v  .      '  ' 

Wizerunek  w  kształcie  laski,  .  ..  - 

Masz  Biskupie  z  Bozej  łaski. 
Pierwszą  splierą  wal  wykrętnie,  ,  ' 

Srzednią  rządź,  biy  trzecią  chętnie. 
Wab  grzesznycli,  rządź  sprawiedliwych, 

Sztychay  Hnitaiow  złośliwych. 
Przyćiągay,    kol ,  wspieray  owe. 

Biegłe,  leniwe,  niezdrowe. 

Na  odwrocie  tejże  karty,  orzeł  dwugłowy  ruski  z  tarczą  na  pier- 
siach S.  Jerzego  wierzchem,  przebijającego  kopją  żmiję,  tamże,  oraz 
na  karcie  następnej ,  sentencje  i  wiersze  na  orła  i  jeźdźca  oraz  na 
cześć  Cara. 

Na  karcie  4  Dedykacja :  Boża  Miłością  Wielkiemu  Hdru  Carowi  y 
Wielkiemu  Kniaziu  Aiexlu  Michayłowiczowi  Wszytkiey  wielkiey,  y 
małey,  y  blatey  Rusi  Samoderżcu,  y  Wielu  Hospodarstw,  y  źlem  Wo- 
stocznych,  Zapaduych  y  Słewierskich  Otczyn  Dziedzicu,  Naśledniku, 
Hospodaru  y  Ohlaadatelu ,  Prawoi^ławnemu,  Jedynemu  Monarsze.  La- 
ska Pana  naszego  Jezuska  Chrystusa  miłość  Boga  Oyca,  y  społeczność 
Ducha  świętego  niech  będzie  z  Waszym  Prześwietnym  Carskim  We- 
Jiczestwem  na  wieki  Amen. 

Pod  koniec  dedykacji  4-wiersz : 

.  •      • 

Dał  ći  Bog  Carewicza  Piotra,  w  Imię  ieg«, 

O  Władzy  Piotra  piszę,  słuszny  wzgląd  do  nlega.  ,'  i 

Y  o  Duchu  iest  s'więtym    i  t.   d.  -        • 

Dzieciątko  rosło,  y  umacniało  się  duchem.  Luci.  v.80. 

Na  karcie  piątej  verso  i  dwóch  następnych :  Od  Cerkwi  Wscnon- 
isiEY,  gdzie  wyjątki  z  Pisma  S.  i  Ojców  świętych,  pod  koniec  na 
karcie  7  te  słowa:  «W.  X.  Boym,  który  pisał  o  Slarey  Wierze  Do- 
mownik to  Wiary  naszey  Slarey  i  t.  d.  należało  mu  czynić  dobrze 
Pawłowi  i  t.  d.  Potym  znowu  cytacje  z  Pisma  S.,  między  tcmi  z  Ps. 
45.  Podźcie  a  oglądaycie  s|M'awy  Pańskie,  iakie  uczynił  cuda  na  zie- 
mi: odlawszy  woyny,  aż  do  kraiow  ziemi,  skruszy  łuk,  y  połami 
oręże  y  tarcze  ogniem  popali. 


502  NOTY,  N.  3062. 

Karta  8  verso  :  9  i  10;  Do  fV.  X.  Pawia  Boy  my.  Początek  ta- 
ki: » Będąc  iako  Paweł  Naczyniem,  y  maiąc  wlane  w  się  dary,  ra- 
czył przepić  do  nas,  utramqi]e,  nam  życząc  salutem.  Benediclo 
za  tę  czaszę  benedicinius  i  t.  d.,  i  znowu  miejsca  z  Pisma  S.  i  Oj- 
ców SS.,  a  między  innemi  i  cytacja  na  boku:  wSkarg^a  w  pies.  Bofjar. 
Pol.  podanej,"  w  texcie  zaś,  koniec  pieśni  Bogarodzicy:  Amen,  Amen, 
Amen,  Amen,  Amen,  Amen,  Amen,  jak  siedm  darów  Ducha  S.  ta- 
koż Boże  day,  byśmy  pośli  wszyscy  w  Ray,  gdzie  kroluią  Anieli. 
Wyjątek  ten  Pieśni  Bogarodzicy,  wzięty  zapewne  z  Kazań  Przygo- 
dnych Skargi  wyd.  r.  1610.  p.  41. —  Dalej  tak  prawi  autor: 

«Cotus  iest  obseryatio  opportuni  temporis  ad  yindi- 
ctam.  Cotus  termin  to  Theologicziiy  wiadomy  W.  X.  Boymowi  ia- 
ko  Theologowi :  tak  go  opisuią.  Jest  upatrowanie  sposobnego  cza- 
su do  pomsty.  Moy  Cotus,  moy  kot,  moy  termin  kiedy  mówi  Miarą 
na  Starą  Wiarę,  non  hoc  intendit,  nie  zmierza  tedy,  wprawdzie 
ten  moy  Cotus  trzyma  z  Scotem  i  t.  d.  Na  karcie  11.  Do  Łaska- 
wego Czytelnika,  i  tu  się  kończą  karty  przednie,  a  dalej  sir.  1.  te- 
xtu. 

Sobolewski  dwa  cxemplarze  dzieła  tego  miał  w  ręku ,  jeden  u- 
szkodzony,  bez  daty,  drugi  z  datą:  R.  P.  16765  wreście  tytuł  tenże 
jaki  przywiedziony  została  wypisuje,  oprócz  słów:  » Aze  tysiąc 
lat  i  t.  d."  Dedykacja  w  nim  taka:  « Bogarodzico  Dzieiuico  Słowo 
rodzico  rodź  y  tnoie  do  ciebie  słowo ^^^  Liczy  Sobolewski  w  swoim  exem- 
plarzu  kart  przednich  14.  Rzeczywiście-,  i  ja  mam  w  ręku  cxemplarz 
z  dedykacją  do  N.  Panny,  ale  bez  karty  tytułowej,  która  kończy  się  temi 
czterma  wierszami,    na  stronicy  z  signat.  A4.  . 

Ztąd  tyło  bespieczny  '    ■■   '  . 

.      '  •  *  Że  niewolnik  wieczny  >  .         -       „ 

\  ,    .  •  Pańsltiey  służebnice 

Bogarodzice. 

Łazarz  Barant)wic;z  i  t.  d. 

Na  odwrocie  tejże  stronicy  wiersze  do  N.  Panny  polskie  i  łaciń- 
skie, i  miejsca  z  Pisma  S.  Dalej  na  stronicy  następnej  znowu  wiersz: 


Do  Maryey  mowa.  "  ,    n 

.    .  ,   .   .  iafc  miesiąc   w  twyeb  nogacli  lezę,    "  ,  ■ 

Po  mądrość  do  cię  iako  mądrey  bieżę     i  t.   d. 

wierszy  34.  Dalej  karla  następna  verso :  Od  Cerkwi  Wschodniej, 
jak  się  wyżej  rzekło.  Licząc  jednak  kustosze  kart  wypada  z  kartą 
tytułową  kart  12.  Co  do  reszty,  oba  exempiarze  opisane,  niczem  się 
nie  różnią  od  siebie,  i  są  jednego  wydania  i  druku.  Pierwsza  Część 
dzieła:  O  Władzy  S.  Piotra  y  Papieżow  Rzymskich  sir.  1 — 114,  klóra 
się  kończy   kustoszem :  Wtóra.     Jednakże.   Dalej  Przydirtcli:    Tym  co 


NOTY,  N.  3062.        *  503 

się  tv  przydatkach  hochaią  i  t.  d.^  15  kart  nieiiczbowanych ,  potćm 
Wstęp  do  Wtorey  Części:  O  Pochodzeniii  Ducha  S.  od  Oyca  do  str. 
336.  str.  313  do  325,  wiersze  o  Pochodzeniu  Ducha  S.,  Trójcy  S:  i  t.  d. 
Str. 337.  Votvm  Starcy  Rusij  str.  343  nast.  znowu  wiersze,  kt.órych 
początckt^ki: 

-,    ,  ,  Sam  DucLu  święty  Ruś  porodź  z  Lachami,  ■ 

'  Gorę  by  prędko  wzięli  nad  Turkami.  ' 

Jak  \ticle  Rusi  hołduie  Turkowi, 

Wszyscy  Polakom  pomagać  gotowi 
Tyło  czekaią  aby  była  zgoda 

Z  onemi  będzie  na  Turka  pogoda: 
Boże  mądrością  któryś  wszytko  stworzył. 

Obyś  na  Turka  drogę  nam  otworzył.  i 

Pogódź  Ruś  z  Lecby,  obróć  na  Turczyna  .  ,    .  '  . 

Ich  gniewy,  niechay  ta  wybiia  godzina. 

.        i  t.  d.  •■'/'■/'■_,     .- 

Pogonią ,   Orłe  łeć  na  Lunatyka,  ,  '  . 

Jak  pod  Chocimcm  niech  od  cię  umyka  '   ~        — 

Przez  Turczyna  Lunatyka  .  ». 

Oyczyznę  nam  Bog  dotyka.  .^ 

'  Z  miesiąca  znamy  ze  Turek  iest  głupi, 

U  Salomona  ten  tytuł  nie  kupi  ,  '    / 

Szkodę  ten  głupiec  udziałał  Lechowi,  /^         -        \ 

Po  szkodzie  mądry,  o  Lechu  ktoś  mówi. 
i  t.   d. 

Na  miesięczne  Turka  rogi 

Z  prochem  Kozak  nosi  rogi.  , 

Miesiąc  w  sobie  trzyma  cienie,  * 

'  •         '  2,  rogów  więcey  Ruś  nazenie,  ^  - 

"       '  .,   '         Głupi  się  mieni  iako  Luna  . 

I  '  Turczynowi  zła  fortuna 

'•         Od  Chrześcian  go  podka  truna.  -' 

,  >  i  t.  d. 

Bog  nie  iest  prędki,  ale  pewna  srogi 
^  '  Turczyn  przed  Bogiem  nie  uniesie  nogi 

,  .        W  łeb  mu  da  Krzyżem  za  Krzyża  deptanie,  ■' 

Wierzaymy  prędko  to  się  Turkom  stanie. 
Jest  u  Kozaka  Tatarska  burka, 
.         '  Z  Polakiem  pewnie  będzie  bił  Turka. 

i  t.  d.  .'.■■■ 

Te  i  tym  podobne  wiersre  przeplatają  cale  dzieło.  Miejsca  te 
z  nich  tu  pomieściły  się,  dla  dania  wyobrażenia  jakiegoś  języka  i  poe- 
zji owoczesnej   polskiej  u  Małorossjan. 

Od  str.  349  do  353  wiersze  Zoilowi;  str.  354  cała  zajęta  słowy: 
Chwała  Oycu  i  t.  d.    (*). 

(*)  Noty. do  numerów  3054,  56,  59  i  62,  znacznie  skrócone  zostały. 


504  '  NOTY,  N.  3067—3070. 

3067.  Oprócz  kllfeu  numerów  przez  omyłkę  pominionych  I  na 
końcu  Blbljografji  pomieszczonych,  wymienia  Sobolewski:  Johan. 
Franci  Buddei ,  Ecclesia  Romana  cum  Ruthenica  irreconciliabilis, 
Jenae  i719.  4. 

3070.  Kładziemy  tu  całą  dedykacją   do  Bonara,  w  te  słowa: 
Dedykacja. 

Paulus ,  Pajia  huius  nominis  IIII.  nuperrime  ad  Proceres  regni 
Poloniae  literas  dedił,  ^uibus  ait  se  veUe  propediem  generale  conci- 
liuni  indicere  ac  celehrare,  neque  propter  ullum  impedimentum  id 
differre.  Quid  autem  sihi  velit  ista  Concilii  iactatio  ac  promissio ,  ją" 
cile  est  iudicare.  Perhtde  enim  est,  ac  si  dicał  Papa,  audio  vos  Polo- 
nos  de  isłius  regni  ecclesiis  reformandis  cogiłare:  desinilCy  ne  poniłe 
falcem  in  messę  aliena.  Nam  si  auid  in  ecclessiis  reformandum  fue- 
rit,  cum  id  łotum  ad  meam  unius  połestatem  perlineat,  concilium  pri- 
mo auoaue  tempore  convocabo,  ne^ue  id  eo  differam^  guod  me  helia 
a'dversus  Caesarem  gerendo  vehementer  esse  occupatum  audilis.  Pos- 
sum  enim  ego  uno  eodemgue  tempore  et  helium  gerere  et  concilium  ce- 
lehrare.  Jlic  est  Papac  sensus ,  ho c  sihi  vult,  cum  promittit  Conci- 
lium. An  igitur  re  vera  possit  etiam  in  summa  Pace  celebrare,  dixi 
alibi ,  nec  -est  hic  repełendi  locus.  Sed  fac  eum  et  posse  et  velle,  (natn 
ego  affirmo  non  modo  non  posse ,  sed  nec  velle  auidem ,  si  maxime  pos- 
sit), sed  fac,  in^uam.  Quale  demum  celehrabit?  non  tjudero  nunc 
aua  rałione ,  hoc  est,  ^ui  praesidentes  etduces,  qui  defensores  etdi- 
sputatores,  auiaue  judices  in  concilio  futuri  sini.  Nam  et  haec  alibi 
pleiiius  dixi,  Papam  Scilicet  velle  omnia  prorsus  suo  unius  arhitrio 
Ulic  miscere.  Sed  auaero  an  revera  in  suo  concilio  emendaturus,  es- 
set  eos  ahusus  ataue  errores  quos  Polonia  Dei  Spiritu  exciłała  ferre 
amplius  non  potest ,  sed  accusat,  detesłatur  ataue  omnino  suhlatos  at- 
aue aholitos  postulat.  Ac  si  modo  ulla  spes  esset  reli(jua  (vide  auid 
dicam)  ut  Papa  velit  autoritate  sui  concilii  emendare  aut  tollere  illęs 
aui  reprehendunlur  errores  et  ahusus,  ac  non  potius  confirmare  aut 
etiam  augere ,  Polonia  posset  non  immerilo  aliauanłulum  supersedere 
ac  videre  auonam  tandem  ista  Papae  promissa  euasura  essent.  Sed 
cum  nihil  certius  sit,  auam  Papam  (si  concilium  celebr aturus  esset) 
non  modo  confirmalurum  sed  et  aucturum  ahusus  et  errores,  inepte  ac 
perperam  omnino  fecerii  Polonia ,  si  supersederit  et  reformationem 
amplius  distulerit.  Imo  cum  piane  possit  praesentire ,  auin  potius 
certissime  scire  Papam  inanibus  promissis  ludere  ataue  irridere^ 
hanc  (juotiue  oh  causam  magis  debel  accendi,  ut  tanto  citius  refor- 
mationem suscipiat  et  ab  illius  commercio  penitus  se  subducat  ataue  se- 
jungat.  Dixerit  (juispiam :  assentior,  si  modo  possem  certo  scire,  ve- 
rum  idesse,  tjuod  tu  pro  verissimo  a/Jirmas ,  Papam  scilicet  (si  con- 
cilium celehrarit)  confirmalurum  non  emendąlurum  eos  (jui  reprehen- 
dunlur errores.     Ecce  e/ficiam  nunc  ut  possis  certissime  scire,  ut  cer- 


505 

iius  nihil  esse  possił.  Mensę  Sepłemhri  proximo,  Lipontanus  Vero- 
nae  Episcopus ,  Papae  Intemuncius ,  convocaia  Lovicii  Episcoporum 
Synodo,.€a  XXXVI J capita  et  decreta  concinnavił,  (juae  hic  videhis, 
sunt  enim  ad  verhum  ex  aułographo  descripła. .  Legę  et  statim  agno-' 
sces,  ahusus  at<jue  errores ,  (jiios  tantopere^  totis  XL  annis ,  repre- 
hendimus  et  detestamur,  disertissime  esse  Ulic  confirmaios  ad  unum 
onities ,  in  nostrum  scilicet  odium ,  imo  auctam  alicubi  esse  haud  me- 
diocriler  impietatem.  Errant  autem  toto  coelo  si  ifui  forte  putant 
ipsius  Papae  sensum  esse  alium ,  aut  ah  his  Lipomani  axiomatibus  di' 
versum ;  scilicet  Lipomanus  tanto  labore  et  sumptu  curasset  consar- 
eiri  Ulic  decreta,  (juae  sciret  suo  idolo  minus  placitura.  Quin  ego 
ausim  pro  induhitato  adfirmare ,  Lipomanum  non  nisi  re  deliberata 
cum  Pontifice ,  ista  Synodo  Episcoporum  comprobanda  proposuisse. 
Ac  toto  itidem  coelo  errant,  qui  existimant  alia,  (juam  haec  sint,  e 
generali  Concilio  proditura^,  si  modo  non  putridiora  etiam  illinc  pro- 
manatura  essent,  auemadmodum  periti  verentur  aut  sciunt  potius. 
Quare  Papam  cum  Concilłum  promittit,  cum  de  emendanda  doctrina 
spem  iniicit,  ludere  Poloniam,  lactarecjue  inani  spe ,  ut  eam  interea 
a  tollendis  in  Polonia  erroribus  avertat  atgue  abstrahat,  cfui  non  vi- 
det,  is  magis  quam  talpa  caecus,  auł  piane  truncus  sit  oportet. 

Magnifice  Bonare ,  te  adhuc  de  facie  non  novi,  sed  a  viris  gra- 
vissimis  multa  de  tua  pietate,  multa  de  łuo  in  renascentem  Christi 
doctrinam  amore  et  studio  audivi,  ut  omittam,  auae  de  animi  ma- 
gnitudine  detjue  aliis  civilibus  virtutibus  tuis  audivi.  Quare  cum  in- 
tersis  isti ,  (jui  nunc  Varsoviae  agitur  conventui,  in  (juo  et  permagna 
tua  est,  auctoritas ,  ad  te  hunc  libellum  mitiere  constiłui ,  non  solum 
ut  tu  legas,  sed  ut  aliis  etiam  guo  legatur ,  sis  autor.  Nam  spero 
fore ,  ut  gui  nondum  sunt  sałis  excitati,  sed  videntur  adhuc  subdor- 
mitare ,  excitentur  cum  isla  legerint.  Ut  autem  Udem  possint  piane 
agnoscere  an  Uli  ipsi  errores  cjuos  nosłri  ut  autoritate  generalis  Con- 
cilii  corrigi  iantopere  postularunt ,  fuerint  in  Loviciana  Synodo  con- 
firmati,  hic  addidi  Illustrissimi  Principis  et  Domini  D.  Christophori 
Ducis  lVirtenbergici  etc.  Domini  mei  clemenłissimi ,  confessionem 
Concilio  Tridentino  oblatam,  guae  illos  ipsos  prorsus  arliculos  repre- 
hendit  atgue  emendari  autoritate  illius  concilii  efflagitavit ,  guos  isti 
Lovitiani  patres  pro  verissimis  confirmant.  Quanguam  aliam  etiam 
ob  causatn  hanc  confessionem  addendam  putavi ,  nimirum  cum  sciam 
illas  errorum  confirmationes  per  Poloniam  circumferri,  ut  ex  ipsa 
Confessione  statim  depromi  Antidotum  possit,  guo  leetores  a  peste 
atgue  veneno  Lipomanico  et  Lovitiano  praeserventur.  Horrendum  et 
miserabile  est,  istos  tam  pertinaces  esse  ut  sperent,  aut  simulent  spe- 
rare  se  posse  in  tanta  Evangelii  luce  adhuc  obtrudere  orhi  łerrarum 
Papatum.  Frustra  nituniur  miseri  homines ,  imo  in  dies  maiora 
odia  Dei  el  mniora  homiimm  sibi  concitant,  ut  certissimi  esse  possint 
Tom    11.  04 


506  NOTY,  N.  3071-3073. 

de  graoissiiuis  at^ue  sempiternis  non  modo  in  alłera  vita,  sed  in  hac 
auoaue  łantae  impiełatis,  tmita^fjne  perCmuciae  poenis  luendis  at(fue 
sustmendis.  Fale.  Adjuva,  we  Btmare  łuis  precibus  quanłum  potes, 
cum    omnibus  fratribus.     Meciiomouti  Idibits  Decembris  1536. 

Yercerius     (L.S.) 

3071.  W  dedykacji  do  Króla  Zyg^iuiiiita  Aug^iisła  i  ua  końcu  pisma 
jest  nod|tls  autora:  Stauislaw  Liitoniirski,  Coniiiahi,  Thusiuski,  y  ina- 
łey  Kazimierzey  Pleban,  Canonik  Przemyslski ,  ręką  własuą.  Autor 
użuat  za  potrzebne,  po  podpisie  następującą  położyć  uwag-ę:  «Tytuły 
Plebaniey  moich  (nie  s  pychy  jako  mię  potkfarzaią  zli  ludzie,  podpi- 
suię)  ale  aby  kas»dy  zuał  ze  mnie  poninonactwo  wielkie  Pasterskie 
ku  takouey  -Confessiey  a  wyznaniu  wiary  przymusiło."  ^a  końca 
wyrok  Arcybiskupa  Gnieźuieii.  w  języku  łaciuskiui  przeciwko  Luto- 
uiirskicmu  z  je^o  przypiskami  na  brzegu  w  języku  polskim.  Gdy 
Łutomirski  wiarę  luterską  przyj.)!.  M.  Dzierz^rowski  Arcybiskup  Gnie. 
źnieuski  odsądził  go  w  r.  1555  oil  wszystkich  plebanii.  Do  wyznania 
wiary  miesza  często  autor  grube  przycinki.  Dzieło  bardzo  rzadkie 
I  do  Uistorji  Kościelnej  ważne.  (L.  S.) 

3072.  Jan  Radomski,  rodem  z  Pruss,  pleban  Kościoła  w  Neiden- 
burgu  ,  za  przyczyną  Alberta  Starszego,  Margrabiego  Brandeburskie- 
go,  wydał  tiómaczenie  tego  wyznania,  dwoma  miesiącami  pierwiej, 
w  dzień  Zwiastowania  N.Maryi  Panny,  niżeli  wyszło  tłómaczenie  Kwia- 
tkowskiego. Zob.  Ringehaube,  l?ei/fra^  zi*  der  u4n<fspurgischen  Confess. 
Geschichte  etc.  p.  45—47.  48-31,  33-61,  78—71. 

(Janoc.  II.  231  n&st.) 

3073.  To  tłómaczenie  różni  się  bardzo  od  poprzedzającego,  Da- 
niel HolTmann  obszernie  je  opisuje  (Pretissische  Zehenden  y.  III. 
p.  543  nast.)^  i  sądzi,  że  Kwiatkowi sk i  pisze  się  z  JRoiyc,  od  ziemi 
tego  na'zwiska  ,  którą  posiadał,  i  że  właściwie  nazywał  się  M.  Kwiat- 
kowski Blachta ,  jak  pisze  Węgierski  in  Hist.  Eccl.  Slav.  p.  414 
Na  czele  znajduje  się  list  w  języku  łacińskim  do  Rafała  Działyńskiego 
Kasztelana  Brzeskiego,  Starosty  Kowalewskiego,  datowany  z  Lipska 
13  Maja  1561,  chociaż  samo  dzieło^  najpodobniej  do  prawdy^  jak  wnosi 
Sobolewski,  drukowało  się  w  Królewcu.  Pewniejsza  jednak,  że  było 
częścią  drukowano  w  Królewcu,  częścią  w  Lipsku.  Przekładem  tym 
samych  Ewangelików  Kwiatkowski  na  siebie  oburzył.  Zob.  rozbiór 
tego  dzieła  w  J.  D.  Hoffnnuna :  Preuss.  Zehend.  III.  ^.540—558. 
Rintieltaube,  Beyłrag  zu  der  Aufjspurg.  Confess.  Geschichte  inPreus-* 
sen  undPoletty  p.  38  nasi.,  45,  47—61.  D.  Frid.  Arnoldl,  Historie 
derKoenicfsbeig.  Uniuersiłdt^  Cz.  II.  p.  545  nasł.  zkąd  wyjątek  pomie- 
szczony jest  na  końcu  tego  Tomu. 

Marcin  Kwiatkowski  de  Roziee,  familji  szlacheckiej  z  Sieradzkie- 
go, odbywał   nauki   w  Akadcmjach  zagranicznych,  uczył  języka  pol- 


NOTY,  N.  3074-3080.  507 

shleco,  syna  Alberta  starszego;  Marg^rabi  Braiidcbtirg'.  Alberta  Fryde- 
ryka.   (Janoc.  II.  228  nasi.) 

3074.  Koiifessja  la  przez  E^vaii{>^elików  reformowanych  była  uło- 
żona, a  druk  po  konsensieSendoinirskim  z  umysłu  przyśpieszony  w  niie- 
siącu Auguście  i  Królowi  Zygmuntowi  Augustowi  przesłany,  w  nadziei, 
źe  on  widząc  zgodę  trzech  zborów,  sani  się  za  tą  Konfessją,  którą 
one  niby  wspólnie  ułożyły,  oświadczy.  Było  to  w  brew  umowie  za- 
Tvartej  z  Ewangelikami  i  Braćmi  czeskimi  po  Synodzie'  Poznańskim , 
aby  około  święta  Zielonych  Świątek  następnych,  duchowni  ewange- 
lickiego i  reformowanego  wyznań  zebrali  się  do  Warszawy  dla 
ułożenia  nowej  Konfessji.  Podstęp  ten  Ewangeliko-reformowanycL 
który  iTielkie  zamieszanie  i  nieład  wprowadził  do  rzeczy  po- 
czętej^ wyświeca  się  i  z  przywileju  Królewskiego  2  Maja  r.  1572 
w  Warszawie  danego  na  kupienie  domu  Brog  zwanego  w  Kra- 
kowie na  Kościół  i  szkołę  reformowaną  5  jeszcze  zaś  jaśniej  to  widać 
z  listu  Hozjusza  do  Biskupa  Kujawskiego  Karnkowskiego  14  Paździer. 
r.  1570,  gdzie  tak  mówi*.  » Inter  e  a  tamen  adistam  confesionetn  incli- 
nare  pleriaue  dicuntur ,  tjuam  ipsi  haerettci  Lułerani  utriusijue  par- 
tis  haereseos  condemnant.  Et  ^m  Bezanam  perfidiam  proximis  su- 
periorihus  mensibus  excudi  Cracouiae  curiwerunt ,  ylorianiur  et  ipsi, 
anod  sint  Confessionis  Aiigustanae  ,  auin  et  f^aldensium  Seetam  eodefn 
Confessionis  Pallio  tęgi  volunt:  Itaaue  nihil  est  anod  coyitetur  de 
compositione  in  cansa  Reliyionis  facienda,  cum  enim  ipsiLuterani  min- 
(juam  Cahinistas  vel  f^aldenses  diynos  censuerint,  {jnihuscum  de  coiń- 
positione  tractarentP     (Friese  Beytr.  II.  Th.  2  Bd.  p.  11  nast.) 

Na  exemplarzu  Bibijoteki  Słuckiej  dopisano  ręką  Daniela  Jabłoń- 
skiego  :  «w  Sendomierzu  na  Synodzie  generalnym  od  wszech  Slaiiowr 
zebranym  A.  1570  d.  10  Aprilis."  Przydane  do  tego  :  I)  O  Wieczerzy 
Pańskiey  nauka  o  Confessiey  Saskich  Kościołów.  2)  OlSyczay  zgody 
barzo  snadney  o  Sakramencie  Stołu  albo  w  ieczcrzy  Pańskiey.  3)  Oby- 
czay  zgody  o  Wyeczprzy  Pańskiey  wydany  od  samego  męża  Theodora 
Bezy. 

Bandtkie  H.  Dr.  Kr.  P.  III.  177.  tnylnie  podaje,  że  Friese  o  dru- 
ku tej  Konfessji  nie  mówi^  przeciwnie  bowiem  wyraźnie  I.  c.  powia- 
da, że  była  drukowana:  n  Allein  diese  ('der  {jchwcizerischcn  Con- 
f essionj  ,  hatten  solche  (neue  Confession);  se/6si  cfemacht ,  im  Monat 
August  druchen  lassen  i  t.  rf."^ 

3080.  Ostatniego  pisma  w  tytdłe  wymienionego  In  nic  ma.  Ma 
ono  oddzielną  paginacją  i  oddzielny  tytuł:  n  Horn€  Turcico-Cateche- 
ticae ,  sive  Institutio  brevis  Catechetica ,  cujusdam  Turcae  circumcisi; 
Stockholmiae  vero  in  Snecia  Anno  S.  R.  1673  die  31  Julii  convet'si, 
atque  ibidem  in  Templo  Jlajori  Suecano  publice  et  solemniter  bapli- 
zali  ,•  Cateehisłd  M.  Joannę  Herbinio  Scholae  Germanorum  Stockhol- 
miensis  tunc  temporis  Rectore.    Gedanensi  (sic)  Imprimebat  D.F.  Rhe- 


508  '  NOTY,  N.  3083—3090. 

tius  A.  1675.  4.  2  arh —  Zbiór  pierwszych  czterech  pism  Senatowi 
Gdauskiemn  przypisany^  z  Gdańska  d.  1  Lipca  tegoż  roku. 

Pismo IV  ma  takie  osobny  tytuł:  »  Catechizałio  Ephehorum  Polo- 
norum^  to  iest  Zygar  CatecLizmowy,  wszystkie  do  zbawienia  potrze- 
bne Nauki  y  Artykuły  Wiary  Chrześciaiiskiey,  we  dwunastu  Godzi- 
nach, Krociuchno  ukazuiący  i  t.  d,  który  niekiedy  w  Kościele  Saskim 
Wileńskim  Młodzi  Ewanielickiey,  Niemieckim  y  Polskim  językiem,  po 
Kazaniu  Nieszporuym  podawał  X.  Jan  Herbinius  Kaznodzieja  Wileń- 
ski Saski. 

W  przedmowie,  którą  umieścił  Ringeltaube  ,  wyraża  Herbinius, 
iź  największy  niedostatek  exemplarzów  w  PoUce  i  Litwie,  skłonił  go 
do  wydania  nowego  lego  przekładu  wespół  z  Jerzym  Skrodskim  Ko- 
ścioła Polskiego  w  Królewcu  Diakonem  i  Fryder.  Mertzfeldem  ^  nie- 
gdyś przełożonym  Szkoły  Saskiej  w  Wilnie.     (L.S.) 

3083.  Jest  to  powtórzone  wydanie  (iłerała  edilio)  po  Lessnieu- 
skiem  r.  1692.  Do  przyczyn  w  przedmowie  wymienionych  przydano: 
nut...  publice  et  coram  Ecclesia  Christi  testatutn  faceremus  nos  aut 
in  Polonia  maiori  1.  A.  C.  profitemur,  hactenus  ne  latum  unguem  aui- 
dem  a  fide  et  confessione  maiorum  nostrorum  recessisse.  Adsper-gi 
ąuidem  haud  ita  pridem  nobis  volnit,  Syncretismus,  Samaritanismus 
et  nescio  tjuid  non  ast  immeritoJ'^ 

£xemplarz  autentyczny  Wyznania  tego,  jak  to  na  koucn  wyrażono, 
podpisany  przez  Jana  Hitlsemanna  (Doctor,  tanquam  Moderator  Thcolo- 
gorum  Augustanae  Confessionia),  podany  był  posłowi  (Legatns)  Króle- 
wskiemu 20  Scptemb.  r.  1645.  Drugi  złożouy  w  Ratuszu  Toruńskim. 
Podpi$iy  :  Zygmunt  GiildensternPraeses,  Stefan  iu  GoIasbinoBoianowsky, 
Yice  Praeses,  Andrzej  Ossowsky  in  Ruderstorff,  Władysław  de  Boia- 
nowo  Boianowsky,  Jan  Prus ,  Israel  flopp,  Adrian  de  Linda.  Dalej 
idą  podpisy  teologów  na  ratuszu  Toruńskim  26  Septem.  1645,  Depu- 
tatów Gdańskich,  deputatów  Elektora  Brandebur.  25  Oktobra,  Xicstwa 
Kurlandzkiego   tejże  daty,  i  miast  Hammerstein  i  Baldemberg. 

3090  c)Bandtkie  (Hist.  Dr.  Kr.  p.  110  nast.  w  nocie)  wypisuje  z  tego 
Katechizmu  Modlitwę  Pańską :  »  Oicze  naź  ktoriś  iest  w  niebiesiech  świec 
się  imię  twe,  przydź  Królestwo  twe,  bąć  wola  twa,  iako  w  niebie,  tak  y 
na  ziemi,  chleba  naszego  powszedniego  dai  nam  dziś,  y  odpuść  nam  winy 
nasze,'iako  y  my  odpuszczamy  winowaiczom.  Y  niewodż  nas  w  pokusy 
ale  nas  wybaw  od  wszego  złego  Amen," 

Taż  sama  Modlitwa  w  Nowym  Testamencie,  w  Krakowie  r.  1556 
drukowanym,  jest  taka:  »  Oicze  nasz,  ktoriś  iest  w  niebiesiech.  Święć 
się  imię  twe,  przydź  Królesthwo  twoie.  Bądź  woła  twa  iako  w  nie- 
bie, y  na  ziemi.  Chleb  nasz  powszedni  day  nam  dzisia.  Y  odpuść 
nam  winy  nasse ,  iako  i  my  odpusszamy  winowaycom  nassym.  Y  nie 
wódź    nas    w  pokusscnie  ale  nas  zbaw   od  złego  Amen.     Na  brzegu 


NOTY,  N.  3090,  3091.  509 

ifwdrukowane  icst :  CLrisostom  y  inesy  Grekowie  przydaią  pacierzowi: 
abowicm  twoie  icst  Królestwo  y  moc  y  chwała  na  wiek  wieków  Amen." 

W  Bibiji  Jana  Łeop.olily  r.  1561 :  » Oycze  nasz ,  ienżeś  iestli 
w  nicbiesiech.  Święć  się  imię  tbwoie.  Bądź  twa  wola^  iako  w  nie- 
bie, tak  i  na  ziemi,  t  Day  nam  dzisia  cbleb  nasz  powszedni  (albo  na- 
der istbotny)  Odpuścz  nam  nasse  winy  iako  i  my  odpuszczamy  nas- 
sym  winowaycom.  Niewodzisz  nas  w  pokuszenie :  ale  nas  zbaw  ode 
złego."  (I.c./ 

3090  d)  Jan  Seklucjan  (Seclntianus)  rodem  z  Wielkopolski ,  podo- 
bno z  famiiji  Siekluckich ,  może  od  Siekluki  czyli  Siekluczki  w  Galicji 
w  Cyrkule  Jasielskim,  Bakalarz  ś.  Teologii,  porzuciwszy  Kościół' 
Rzymsko-Katolicki,  połączył  się  z  reformą  Lutra  i  od  r.  już  1525 
w  Polsce  ku  rozszerzeniu  jej  żarliwie  pracował 5  do  roku  1540  przewo- 
dził zborowi  Poznańskiemu  (*),  i  tegoż  roku  z  Albertem  XiążccienŁ 
Pruskim,  doPruss  się  udał,  był  Kaznodzieją  w  Królewcu  aż  do  r.  1578, 
na  którego  początku  umarł.  Oprócz  tłómaczenia  Nowego  Testamentu^ 
Postylli,  Wyznania  Wiary  augsburskiego,  katechizmu,  i  poezji  nie- 
których, wiele  książek  polskich  swoim  kosztem  w  Królewcu  dru- 
kował, i  roku  1548  w  akądemickiem  Collegium  pomieszczenie  na 
księgarnię  otrzymał,  jak  to  znaczno  z  protokółów  Królewieckiej  Aka- 
demij.  Co  o  nim  powiada  Stanisław  Reszka  w  jednem  z  pism  swo- 
ich, że  bvł  nasamprzód  introligatorem^  potem  zakonnikiem,  dalej  od- 
szczepieńcem  i  typografera ,  na  ostatku  Teologiem  heretyckim,  z  tego 
niewiele  o  Seklucjanie  nauczyć  się  można.  Zdaje  się,  że  chciał  tu  Re- 
szka znii;yć  Seklucjana  professją  introligatorską;  ale  to  zatrudnienie 
w  wieku  szesnastym  jeszcze,  za  jedno  z  księgarstwem  uchodziło,  o- 
wszem  introligatorowie  przedążą  usiąg  się  bawili,  i  raz  Bibliopołae,  to 
znowu  Bibliopegi  nazywani  byli,  O  Seklucjanie  zob.  Preussische 
Sammlung  111  B.p.  77nast.  Preussische Zehenden  III  Th.  p.  648  nast., 
Arnoldt,  Historie  der  Kónigsherg.  lJnivers\t.  2er  Th.  p.62,  553  nast. 
Por.  BąndtkielUst.  Dr.  Kr.  Pql.  T,  IIL  p.9U 

"  3091.  Przemowa  tak  brzmi:  ,,Thak  wielką  Catechizmu  thego  po- 
trzebą i  pożytkiem  Jego  miłość  Xiąże  Pruskie  moi  Miłościwy  Pan  przy- 
wiedzione, do  thego  się  staraniem  i  nakładem  swoim  przyłożył,  isz  by  ^ 
był  na  ięzyk  polski  przełożony  a  pothym  w  Drukarni  wyciśniony.  Bo 
Jogo  M.  icst  thei  chuci  ku  słowu  pańskiemu,  i  tho  pilnie  omyślawa, 
aby  szyroki  plac  luiaio,  i  co  dalęi  thym  więcei  dzień  pole  dnia,  w  Co- 
runie  polskiei,  klhoryi  iest  barzo  życzliwym  i  przychylnym,  rozszy- 
rzalo.  A  Ktho  Jego  M,  Xiąże  Pana  wielkiei  bogoboyności ,  mądrości, 
i  cnoty,  inaczei  abo  słowy  poznosi,  abo  pismem  opisuie,  tho  alio  zło- 


(']  Bentkowski  Hist.  Liter.  Toin  II.  str.  503,  Seklucjana  nasamprzód  kaznodzieją 
katolickim  w  Poznaniu  mieni;  tenże,  rok  jego  przeniesienia  się  do  Pruss,  trzy-„ 
kroć  w  coraz  innymi  ro^sq  naznacza.     Por.  Toro  I,  str.  204,  352,  Tom  II.  l.c. 


510  NOTY,  N.  3092—3034. 

śliwie  i  z  iadowitel  waśni  czyni,  abo  niedobrą  sprawę  wszystkiego 
iego  przedsięwzięcia  ma.    (L.  S.) 

3092.  Przekład  i  wydanie  Macieja  Kawieczyńskicgo  Symoua 
Budnego  i  Wawrzyńca  Krzyszkowskiego.  Przypisanie  Eustacliiemn 
Wołowicźowi,  który  koszt  na  druk  loźyl.  Jest  t«  jedna  z  pierwszych 
książek  drukowana  w  Nieświźu,  co  można  widzieć  ze  słów  Budnego 
następujących :     ' 

^acmo  6o  omi.  niBoeu  MH^iocmn  cJiwma;nb  ecwb,  Jiivo6bi  pa;i,T>  ecb  NiA-b 

nO^^aUMMMli    CBOHMTb    y^Hme^CH    BtpHblKl*,     H    Ha    pO3MH0WeHbe    KHUn.     ^0- 

6pbixi>  HaK.;ia^oBT>  o6ei^yem'b  He«ta;iOBainH.  A  hc  nlo;ibKO  o6<"nyeui'b  >  ho 
H  noHamoKb  cee  ^pyKapwa  iiamee  niBoeii  WH^iocmn  waK^ia^w  HcnepBa  eiąe, 
HKo  H-feKoe  ocHOBaHie  yromoBajJH  H  yKpinH^H.     Ha  ujnio  a  nc-k  nioBapHm- 

MH   CBOHMH  naMHHiyiGHH    H    BH^flHHOCnib    nOKa3ainH  XOUieMH    yMblCJlHAH  eCMO 

no^ii  HMeueMi  mBOUMii  cie  noHaniEH  Bbiiryi-niRmH. 

(Sopik.  I.  LI.  1:^3.— Strojew  24). 

Patriarcha  Moskiewski  Adrjan  tak  mówi  o  tej  kgnfessji ,  w  Wy- 
znanl|i  Wiary  przez  się  wydauem  w  Kijowie  r.  1645: 

D.  Martini  Dtscipułi  posłauam  inuenissent  liłeras  SIaveno-Russi- 
cas  pulchras  et  puras ,  et  in  linguam]  puram  Slavicam  łransłtilissenł 
causas  et  explicationes  fallacium  illorum  dogmatum  ,  łypis  ediderunt 
in  lucern  vero  plenos  lihellos ,  unum  in  auarto  in  urhe  ]\esvizina  An- 
no 1562.   alierum   breviorem  Holmiae  Anno  i628. 

(Friese.  Beytr.  II.  Th.  2r  Bd.  p.  94). 

3094.  Na  czele  odezwa:  Zborowi  Bożemu  Języka  Polskiego  uży- 
waiącemu,  po  wszey  Sarmacyi  etc.  rozproszonemu,  y  wszem  znaio- 
mości  Boga  iedynego  Prawdziwego  ,  y  syna  iego  pragnącym  ,  Simon 
Budny  Sługa  Jezusa  Christa  niegodny,  laski  Bożey  y  wszego  błogosła- 
wieństwa żąda. 

„Bowno  temu  trz^y  lata  teraz  minęły,  Bracia  moi  naymilcyszi ,  ja- 
ko mnie  Zbór  niektóry  (tu  u  nas  niepośledny)  wtem  naydował ,  abych 
przy  niem  mieszkał,  a  iemu  słowem  Bożym  ustugowal  :  Z  czegom  sie 
ia  onyni  bratom  wielą  przyczyn  wymawiał,  ale  ono  napotęźnieysza  by- 
ła, żem  sie  z  nimi  wprzednieyszych  artikulech,  to  iest,  O  Bogu  iedy- 
nem  y  Synu  iego,  także  o  Duchu  Świętym  nie  zgadzał:  a  kteniu  i  o 
pierwszym  Sakramencie,  to  icst  o  Ponurzaiiiu  S.  (Bo  oni  y  tego  czasu 
niemowlątka  krzczą). 

Lecz  oni  o  Dzieciokrzczeństwie  zaraz  zgodnie  a  dobrze  powie- 
dzieli,  że  to  mnieysza  rzecz  iest,  niżby  sic  o  nie  miał  Zbór  targać, 
albo  żeby  dla  tego  miał  kto  być  odrzucan.  Zaś  około  Artikulu  o  ie- 
dyneniBogu,  y  o  iego  Synie,  etc.  zadali  mię,  abych  iyin  o  tem  swe 
W^yznanie  na  piśmie  przesłał  (bom  iuż  na  on  czas  od  nich  odjeżdżał). 
A  tak  do  domu  pojachawszy  chcąc  iych  żądaniu  dosyć  uczynić,  napi- 
sałem acz  barzo  krotko  ,Svszakże  (jako  się  mnie  zda)  dosyć  znacznie 
Wyznanie  moie:   Lecz  się  mey  Brąciey  podobać  nie  mogło  ,  Bo  rychło 


NOTY,  N.  3094.  ,511 

potem  był  Synod  w  Krakoii^ie  generalny  (jako  iy  zową)  nar  ktorcm 
Troyca  za  Bo{>a  wystawiona  i  potwierdzona.  Na  który  teź  oni  Bracia 
Ministra  i  ine  posłance  posłali:  którzy  się  pod  Wyznanie  Troyczac- 
skie  (odrzuciwszy  Michaela  Serweta  Sentencyą.)  podpisali,  y  ono  Sa- 
kramentem zapieczętowali ,  za  czera  prozno  bym  był  swoie  wyznanie 
do  nich  miał   przesyłać. 

Rychło  potem  (1574  r.)  gdy  było  zebranie  nasze  w  domu  Brata  mi- 
łego Wasila  Clapinskiego ,  ukazałem  wszey  oney  gromadzie  ono  moie 
wyznanie  :  Które  oni  przeczedłszy  nie  jedno  pochwalili ,  ale  teź  na 
nie  zezwolili,  y  aby  było  do  druku  dane  pilno  żądali.  A  tac  była 
przyczyna  lego  Wyznania  moiego  y  napisania  y  na  świat  wypuszcze- 
nia.'* —  Inne  jeszcze  powody  przytacza  Budny,  to  jest :  oczyszczenie 
się  z  czynionych  mu  zarzutów,  źe  się  na  stronę  niezboźności  Żydów, 
zwolenników  Serweta  lub  Zwingla  przeszedł:  ujęcie  się  za  sławę  Zbo- 
ru,  którego  był  członkiem.  ,, Za  czwartą  przyczynę  (powiada)  Ono  mi 
było,  źe  tu  u  nas,  a  zwłaszcza  w  Litwie,  bardzo  wielki  głód  na  ta- 
kie uczyciele,  ktorziby  o  tych  czelnieyszych  artikulech  szczyrą  naukę 
ubogim  duszam  podawać  chcieli.  ^^ 

Wspomina  Dialogi  Okinowe ,  i  twierdzi  źe  mu  Okin  wiele  swemi 
Dialogami  doprawdy  pomógł.  Powstaie  przeciw  Czechowiczowi (Obacz 
Jego  Dyalogi  fol.  Ifi2  nast.)  lecz  go  nie  wymienia.  Ta  odezwa  dato- 
wana w  Losku'15  Sierpnia  1576.  Przed  Oferon<j- wyznania  swego  po- 
łożył Budny  przedmowę ,  w  której  wyraża,  iż  zwięzłość  Wyznania 
(2  kartki  zajmującego)  potrzebowała  koniecznie  obszerniejszego  wykła- 
du. Oprócz  tego  następujący  daje  powód  :  ,,Ktemu,  nawięcey  mię  do 
tego  przycisnęły  przeciwników  naszych  rożnych  spisy  :  których  się  za 
tak  krotki  czas  nie  mało  namnożyło,  y  na  iawią  wyszło,  nie  iedno 
w  języku  Łacińskiem,  ale  y  w  naszem ,  przeciw  którym  leszcze  z  na- 
szych żaden  (ilę  ja  wiem)  nie  odpisał. 

Bo  acz  B.  Grzegorz.  Paul  o  tey  materij  nie  mało  dosyć  mądrze  y 
dowodnie  pisał,  a  zwłaszcza  w  tycłi  książkach,  hlore  fVy kładem , 
miesc  niektórych  nazwał:  Wszakże  iuż  po  iego  tego  spisu  wypu- 
szczeniu, wiele  się  Troyczakow,  Tribożnikow,  Dwobożnikow  y  inych 
Przedwiecznikow  z  swoimi  odpowiedziami  z-iawiło.  Jako  Mat.  Brzo- 
zowski, Piotr  z  Goniądza,  Jan  ttazanowski,  a  przy  nim  y  drugi  Jan, 
Więc  Wiśniowski,  y  Stanisław  Farnovius.  A  w  łacińskim  ięzyku: 
Simlerus,  i  Hieronymus  Zanchius  i  inni  niektorzi.  Także  też  i  Wy- 
znania lub  Konfcsśic  rożne  zwłaszcza  Wyznanie  Synodu  Sędomir- 
skiego. 

Ci  lepak  acz  są  miedzy  sobą  mało  nie  wszytcy  rożnych  dum  y  du- 
chów, wszakże  przeciw  nam  barzo  są  zgodni.  Bo  wszyscy  y  łaiąc  y 
ostro  przeciw  tey  prawdzie,  którą  trzymamy  i  wyznawamy  iadą :  tak 
iż  niektorzi  z  nich  y  ludzkości  y  stanu  swego  przepomniawszy  z  nic- 
nczciwemi  się  na  nas  słowy  targaią  y  paronomasiami  sobie  graiąc, Fe-, 


512  NOTY,  N.  3096—3097. 

tinarai  nas  przezywaią.     Jakoby  tak  woźnice,  abo  y  blaznowie  nie  u- 
mieli  i  t.  J." 

W  dziele  najwięcej  autor  bije  na  Piotra  z  Goniądza  yFarnoyiusa. 
Znajomość  języka  greckiego  i  hebrajskiego  znaczną  okazuje.  Pokazu- 
je się  dostatecznie  z  tych  wyjątków,  jakie  niezgody  między  samymi 
Arjanami  panowały.     (L.  S.) 

3096.  Gdy  Jezuici  bardzo  wielu  protestantów ,  osobliwie  celniej- 
szych  domów  zabiegami  swemi  do  Wyznania  Rzymskiego  nawracać 
zaczęli,  Gilowski  wziął  się  do  pióra,  aby  wystawieniem  jasnem  nauki 
swojej  przed  oczy  chwiejących  się  w  wierze  Czytelników,  resztę  trzo- 
dy swojej  ocalił.  Narzeka  na  tę  niestałość  i  z  jednego  w  drugi  ob- 
rządek przechodzenie  5  oddając  zaś  Wołowiczowi  pochwałę  z  wytrwa- 
łości, namienia  wszelako,  źc  nawet  z  jego  krewnych  stali  się  niektó- 
rzy zmiennikami.  Może  nawet  szukał  tem  pismem  samegoź  Wołowi- 
cza  Zborowi  swemu  zachować. 

Krótkie  tu  są  nauki  Trakłaiaihi  zwane.  1.  O  wierze.  3.  Skąd  wia- 
ra prawa  Apostolska  powszechna  przychodzi,  a  czym  bywa  zachowa- 
na, pomnażana  y  utwierdzona.  3.  O  Piśmie  S.  4.  Że  Pismo  święte 
nie  iest  trudne.  5.  O  doskonałości  Pisma  S.  6.  O  zdaniu  Doktorów 
z  strony  Pisma  S.  7.  O  władzy  Kościelney.  8.  O  artykułach  wiary. 
9.  O  odstąpieniu  powszechnym  w  Kościele  Bożym ,  od  wiary  Apostoł- 
skiey  do  Antychrysta.  10.  O  sztukach  którymi  myśliwcy  Antykrysto- 
wi  oszukawaią  wierne  Krześćiany,  a  nieopatrzne  wikłaią  na  zatracenie. 
Dwanaście  sztuk  takich  narachował  Gilowski. 

Kasper  Witkowski  w  dziele  wydanem  r.  1584 :  Dziesięć  mocnych 
dowodoio  Edmunda  Kampiuna  etc.  p.  82,  przywodzi  Gilowskiego  Mi- 
nistra Kalwińskiego  Księgi  pod  tytułem:  Hosprawa  na  iadowite  pO' 
twarzy  Marcina  Czechowicza ,  lecz  miejsca  druku,  roku  i  formatu  nie 
wyraża.  Ponieważ  Czechowicz  pisał  przeciw  Katechizmowi  Gilowskie- 
go, więc  podobna  do  prawdy,  że  Gilowski  zbijał  go  w  przytoczonej 
przez  Witkowskiego  rosprawie.(L.S.)  Por.  N.  3128  który  różny  być 
może  od  pisma,  które  tu  Witkowski  wspomina.     (L.S.) 

3097.  Naramowski,  (Fac.  Rerum  Sarm.  T.  1.  284)  taką  z  Kojało- 
wicza  wzmiankę  czyni  o  tym  Sudrowiuszu :  dum  a  Synodo  Cahinia- 
na  demandaretur  Stanisiao  Sudrovio  Fraedicanti ,  ut  Cathechismo  m- 
sereret  Davidicos  Psalmos  carmine  Polanico  5  is  inilialihus  carminum 
literis  suum  nomen,  suaecjue  jśmasiae  (juam  deperibat,  Sophiae  f^o- 
lanae  expressił.  —  Zob.  o  tem  Olofa  Poln.  Liedergesch.  p.  173.  Bant. 
H.D.  K.  P.  II.  296.     (L.S.) 

Na  exemplarzu  Cesarskiej  Biblioteki  w  Petersburgu  napisano  pi- 
smom X\  II  wieku  :  De  Staniślao  Sudrovio  habet  auaedam  Koiałowicz 
in  Miscellan.  Rerum  Eccl.  p.  70,  71.  ubi  de  Catechismo  eius  sin- 
gularia  proferuntur.     Zob.  Wizer.  Nauk.   Poczet  Nowy  T.  16.  p.  148. 


NOTY,  N.  3098—3101.  513 

3098.  Siarczyiisfei  przytacza  stąd  te  pięć  wierszy,  których  począ- 
tkowe głoski  znaczą  ojczyztię  autora. 

Ladft  duchowi  nie  będziesz  -wnet  wierzył,  ' 

Umieiętnoscią  ]»y  cię  kto  nie  zwodził,  ' 
Bałwaństwy  i  tez  pismy  fałszywemi , 
Antykrystowemi  i  kalwińsluemi.  ^ 

Uciekay  od  nich  iak  naydaley. 

Gesner  był  nauczycielem  szkół  w  Brodnicy,  Pastorem  w  Pokrzy- 
wnic ,  Kaznodzieją  w  Toruniu.     Um.  r.  1606. 

3099.  Do  Szwejkowskiego  tak  mówi :  Te  auidem  ego  puerutn , 
paterni  amoris  memor^  in  curam  et  tutelam  meant  acceptum,  sic  cum 
liberis  meis  informandum  curavi  j  ut  (juos  nunc  pietatis  fructus  in  te 
considero ,  non  inanem  meam  de  te  fuisse  conceptam  spem  jam  mihi 
gratuler. 

3101  a)  Przedmowa  Superintendentow  Kościołów  reformowanych 
w  maley  Polszce,  datowana  z  Radzanowa  28  Januarii  r.  1602 ,  w  któ- 
rej wystawując  potrzebę  jednostajnych  we  Zborze  katechizmów  i  pie- 
śni,  niniejsze  dzieło  do  użycia  polecają.  Piszą  tam  Superintcndenci : 
z  rozkazania  dwu  Synodów  prowincialnych  Ożarowskiego  y  Ff^łodzi- 
sławskiego  w  Radzanowie ,  wziąwszy  przed  się  Katechizm  nowo  wy- 
dany ty  roku  Io99  brata  miłego  X.  Krzysztofa  Krainskiego ,  y  on 
conferuiąc  z  Katechizmem  Krakowskim,  Pieśni  y  Modlitw  poprawili- 
śmy, to  iest ,  co  było  przydłuiszym  skróciliśmy,  a  gdzie  było  potrzeba 
słów  y  wierszow  przydaliśmy ,  y  one  związawszy  iakoby  w  snopeczek 
na  iawią  wypuszczamy  y  do  kościołów  wnosimy  i  t.  d. 

Na  pierwszej  karcie  dzieła  napis  Transubstantiatia  (sic)  i  nauka  o 
niej  ciągnie  się  do  strony  58. —  Dalej:  Missa,  Msza  i  nauka  o  niej 
str.  1—86.   bez  końca. 

Olof  (Polnische  Lieder-Gechichte  p.  105)  podaje  tytuł  tego  dzieła 
taki :  Katechizm  z  naukami  i  pieśniami  i  modlitwami  in  8.  1604.  bez 
miejsca  druku.  Powiada,  iź  był  przedrukowany  albo  raczej  nowym 
tytułem  z  r.  1624  odświeżony. 

Podług  tego  "byłoby  pięć  edycij  r.  1599,  1603,  1604,  1609  i  1624. 
Może  nawet  i  przed  r.  1599  były  te  księgi  drukowane. —  Jak  można 
wnosić  ze  słów  wyżej  przytoczonych  z  Przedmowy. 

£xemplarz  Puławski  r.  1624.  Tytułu  nie  ma;  na  początku  :  Przed- 
mowa Seniorów  jak  wyżej.  Po  niej  dedyk.  SędziwojoA^i  Hrabi  na  O- 
strorogu  Ostrorogowi  Kasztelanowi  Międzyrzeckiemu,  y  Katarzynie 
z  Bucząca  Oslrorogowey.  Na  początku  tej  dedykacji,  która  2  l.arl  zaj- 
muje, jest  imię  wydawcy:  Wawrzyniec  Dominik  sługa  słowa  Bożego 
prawdziwego  w  Lublinie,  a  na  końcu  data:  Z  Lublina  16  Julii  R.  1624. 
Wyznaje  ten  Wawrzyniec  Dominik ,  iż  z  łaski  Krainskiego  wziął  wy- 
chowanie. Ta  dedykacja  powinna  być  na  samym  czele  i  zapewne 
z  winy  introligatora  tu  położona.  Na  grzbiecie  nawet  wyrażono , 
Tom  II.  *  65 


514  NOTY,  N.  3135—3140. 

iź  drukowana  księga  w  Lublinie ,  dla  tego  tylko ,  źc  stamtąd  dedyka- 
cja datowana:  lecz  to  mylnie,  bo  druk  iest  tenże  sara ,  jak  i  w  edy- 
cji 1609,  a  zatym  pewno  Slernackiego.  Po  tycb  pismack  następuje 
długa  Przedmowa  samegoź  Kraiiiskiego  do  Andrzeja  Firleja  33  kart 
drobnym  knrsywym  drukiem,  gdzie  autor  rozprawia  o  ^aeuości  czło- 
wieka ,  o  śpiewaniu  kościelućni ,  o  muzyce  kościelnej  i  t.  d.  Dalej  na- 
stępuje Hałechizm  tińelki  1 — 339  str.  (lecz  w  lym  exempl.  18  str.  po- 
czątkowych- niestaje).  Po  Kateeliizmie  idzie  Kattcyonałf  abo  Pieśni 
dncbowne  z  naukami  y  z  modlitwami,  których  nżywa  Kościół  powsze- 
chny Apostolski,  na  Krystusie  iedynym  Fundamencie  zbudowany  i  u- 
gruntowany  słowem  Bożym.  Roko  Pańskiego  1624.  51^  ark.,  razem 
z  rejestrem,  który  do  obu  pism  służy.  W  Kancjonale  między  pie- 
śniami są  Nauki,  a  P^zy  pieśniech  noty.  Musiano  Katechizm  i  Kan- 
cyonal  ten  bardzo  wytępiać,  gdy  nie  można  IraGć  na  całkowite  exem- 
piarze,  lubo  tyle  było  edycij.  (Ł.  S.) 

3135.  Do  Biltijografji  Katechezy  protestanckiej  przydać  można,  że 
ntejakiś  Zygmunt  Polak  (Sigismundus  Polonus)  Pastor  w  TiemendorfT, 
wydał  :  Catechismus-Trichter  (lufundibulum  Catecheiicum).  Ciało  je- 
go znaleziono  w  Odrze  blisko  Krosny.  (>iova  Liter.  Germ.  1703.  p. 364.) 
3140.  Z  listu  Szamotulskiego  na  czele  położonego  do  Walentyna 
Passerina ,  Arlium  el  Theołotjiae  Prof.  oraz  z  ciągu  dzieła  widać ,  iź 
gdy  Krzysztof  Hendorf  z  Lipska  do  Poznania  przybyły  naukę  Lutra 
tam  rozkrzewiać  usiłował,  Szamotulski  wystąpił  przeciw  niemu  w  pi- 
śmie: Anacephaleosis  wydanem  12  Alaia  1535,  które  publicznie  czytał 
w  Akademji  Poznańskiej.  Na  to,  tamten  wydał  r.  1536:  Goleni  Hel- 
lebontm,  Stanisławowi  Brochowskiemu  przypisane ,  co  dało  znowa  po- 
wód Szamotulskiemu-  do  niniejszego  pisma  ,  w  którem  zbija  miejsca 
przywiedzione  z  pisma  Hendorfa.  Przemowę  Szamotulskiego  poprze- 
dza do  niego  list:  f^alentimis  Posnanianus  Ecclesiastes  Gre^.  Shanuh- 
Utlio  etc,  w  którym  pochwala  jego  gorliwość  w  wierze. 

Naexemplarzu  książki  tej,  roku  1536,  jak  z  tytułu  widać,  drukowane}, 
znajduję  wypisany  ręką  niewątpliwie  bliską  tycb  czasów,  początek  E- 
wangelji  Jana  ś.  który  jako  pomnik  języka,  zdało  się  tutaj  pomieścić: 
,,?^a  początku  bilo  słowo  A  słowo  biło  yboga  bog  bijl(*)  słowo  to  biło 
na  początku  ylioga  wssitski  rzeczt  przesen  Yczinioue  są  A  bez  niego 
nic  nie  Ycziuiono  iesth  Cos  iestk  ycziuiono  w  niem  ziwot  bil  A  ziwoŁ 
bil  swiatlocz  luczka  A  swiatlocł  wczienino^czach  swicczi  A  cziemno- 
sczi  yei  nie  ogarnęli  byl  człowiek  posiani  olh  boga  kthoremu  bilo  ymie 
ian  ten  prziszedl  na  suiadestwo  Abt  świadectwo  %vidal  o  swiatlosczi 
Abi  wszisczi  wierzili    przeseu  Nie  bil  czi  on  swiatbloc  Alie  Abi  swia- 


(")  W  łjm  wyraxie  i  w  wyraiaclt :  ijesł,  ijem,  ij  sastępnje    y  z  dwiema   kropkami 
YT  autografie  zackowane. 


NOTY,  N.  3144-3146.  515 

dectwo  wldal  o  swiallosczi  bila  8v?IatIosc  pcatra  która  oswlccza  vvszcl-> 
Itipg^o  c/Jovt'iclia  przicLodzaczc^ro  na  tcii  swialli  na  swicczc  bil  A  świat 
przcscn  ijest  yczinion  A  świat  q0  nie  poznał  w  swe  wla»iie  przisedl 
A  swoi  {;o  nie  przijcli  ale  hlborzi  qo  prziyieli  dal  ijcm  moc  bicz  sini 
Bozerni  thim  klborzi  wierzą  wimie  yego  kthorzi  nie  ze  krwi  ani  z  wo- 
ley  meza  ale  z  bo(fa  narodzeni  są  A  słowo  sczialcm  slalo  sye  yestli  a 
inieskalo  ii  nas  A  ^ridzielismy  chwale  ycgo  cbwale  yako  yediiorodncgo 
od  oyca  pełnego  niilosczi  a  prawdy/' 

3144.  Pierwsze  wydanie  było  rzymskie  pod tytułcin:  Christianum 
de  Fide  et  Sa-^ramenłis  Edicłum.  Naprzodzie  znajduje  się,  list  Dan- 
tyszka  Bisk.  Warm.  do  Stan.  Hozynsza  ,  naówczas  Kanon.  Krak.  I 
Warmiii.  Sekr.  Król.  ,  którym  poleca  drukowanie  tej  książki  dla  jego 
djecezji  w  Krakowie  n  Hieronyma  Vietora  i  odpis  Hozjusza.  Nadto 
treść  rozdziałów  tego  dzieła  ,  którego  autorem  jest  Arcbintus  Episcopus 
Burgi  Sancti  Scpulcbri,  znany  osobiście  Dantyszkowi,  gdy  on  jako  po- 
seł Króla  Polskiego,  ów  zaś  jako  Medjolaiiski  poseł  w  Hiszpanji  naDwo- 
rze  Cesarza  poselstwa  sprawowali.  Edykt  Karola  V.  i  wspomniany 
w  tytule  dodatek  ma  oddzielny  następujący  napis  :  Articuli  Orlhodo- 
xam  Ileliyionem  Sanctamaue  fidem  noslram  respicientes.  A  sacrae 
Theologtę  Professorihus  Lovaniensis  Uniuersitalis  aediti,  per  sacra- 
tissimam  Caesaream  Maiestatem  merilo  confirmati :  aui  ab  omnibus 
recte  et  religiose  vivere  cupientibus  et  syncere  de  eadem  Orlhodoxa 
fide  senlientibus ,  sewandi  et  prmiter  credendi ,  veniunt.  Zajmuje 
11  kart  koiicowycb.  Zob.  o  tcm  dziełku :  Clemetit,  Biblioth.  Curieuse 
T.  IX.  p.  318  i  nast.  gdzie  i  ta  edycja  Krakowska  jest  opisana.  (L.S.) 

3145.  Rapagcllan  ze  szlachty  polskiej  litewskiej;  zrazu  był  Francisz- 
kanem  w  Krakowie.  Po  zaszłej  reformie  Lutra  przeniósł  się  do  Nie- 
miec, bawił  przy  Lutrze,  i  w  jogo  Dekanacie  r.  1544  Doklorem  Teo- 
logii został  r.  1544-  W  piśmie:  Scripła  in  Academia  fj^iłteb.  publice 
proposita.,  znajduje  się  wezwanie  zapraszające  na  tę  promocją,  prze^ 
samegoź  Lutra  napisane.  Uczył  potym  Rapagellan  in  Padagogio  w  Kró- 
lewcu, nakoniec  pierwszym  był  Professorcm  Teologji  w  Uniwersytecie  . 
tamecznym.  Umarł,  nie  jak  twierdzi  Lubienicckl  Hist.  Reform,  r.  1547, 
ale  1545  Maja  30,  mało  co  po  wydrukowaniu  tego  pisma,  Xiąźc  Pru- 
ski Albert  sam  był  na  pogrzebie  jego.  Zob.  Erl.  PrensseulY.  Bd.  p. 
58^  Salig  Hist.  der  Augsp.  Conf.  11.  Th.  p.  902j  Sabini  list  do  Melan- 
chtona  drukowany  przy  poezjach  jego,  także,  Scripta  publiee  in  Acad. 
liegiom.  proposita   N.  3.    (Anioldt  Hist.   der  Kdnigsb.  Unlrer.  2r  Th.  p.  152). 

314t).  Dzieło  to  obszerne,  wynoszące  już  w  pierwszem  r/ydaniu 
40  arkuszy,  nie  miało  z  początku  ogólnego  tytułu  5  każda  rozmowa  o- 
sobiiy  nosiła  na^ijis  zastosowany  do  swojej  treści,  później  dopiero  gdy 
się  za  granicą  rozchodzić  zaczęło,  nadano  mu  sl.rócony  tytuł:  Mni- 
cha, który   też  i   w  druku  trzeciej    edycji  przyjęto. 

Treść  czterech  rozmów  składających  całe  dzieło  jest  taka:    w  pier- 


516  NOTY,  3146. 

wszcj  dowodzi  Kromer  ,,źe  Lutra  i  lego  towarzyszów  nauka  icst  obłę- 
dliwa'^ —  w  drugiej  :  „iź  zakon  nasz  cLrześciaiiski  gnmtuie  się  na 
słowie  Bożym,  ale  słowo  Boże  nie  jest  co  w  piśmie  S.  naydziemy, 
lecz  to  co  kościół  Boży  bądź  z  pisma ,  bądź  bez  pisma  nam  podał  i 
podawa" —  w  trzeciej  wskazuje:  iasne  a  pewne  znaki ^  po  których 
kościół  boży  poznać" —  w  czwartej  wykłada:  ^^ nauki  powszechnego 
kościoła." 

Kromer  przystępuje  do  swego  przedmiotu  z  wielką  śmiałością: 
clice  ująć  czytelnika  uprzedzonego  przeciw  katolicyzmowi ,  ;kładzie 
■w  usta  Dworzanina  wszystkie  zarzuty,  jakiemi  tylko  podtenczas  obar- 
czano duchowieństwo,  kładzie  je  w  wyrazach  najsilniejszych,  a  na- 
wet czasem  wśród  szkalowań  gminnych ,  o  które  w  polemice  ówcze- 
snej nie  było  trudno.     Pierwszą  np.  rozmowę  tak  rozpoczyna. 

Dtvorzanin.  Słysz  ty  licemierniku,  Antykryslow  sługo,  nieprzy- 
iacielu  prawdy  i  krzyża  krystusowego. 

Mnich.  Kogo  ten  woła  tak  pięknemi  przezwiski? 
Dw.  Tobie  mówię  wilku  w  owczey  postawie,  ty  w  błazcńskiem' 
odzieniu,  któryś  się  po  błazeńsku  ogolił. 

Mn.  Ku  mnie  ten  mówi,  musi  bydź  człowiek  tey  nowey  wiary, 
która  niedawno  w  Niemczech  powstała.  Znać  iż  Dworzanin.  Poydę 
przecie  lakoby  nic  bacząc,  abych  gnzu  nie  dostała  bo  za  takim  gro- 
mem rad  piorun  biie. 

Dw,  Mnichu!  Mnichu! 

Mn.  Ozwę  mu  się,  wszak  mię  nie  zie. —  A  mnie  wołasz  dobry 
Panie? 

Dw.  Jakoby  nie  słyszał !  albo  nie  rozumiał ! 
Mn.  Dziwncmi  mię  imiony  krzcisz,  a  nic  nie  wwięzuiesz. 
Dw.  Wey  Mnicha,    brałby! —    Owa    kiedybyć  kto  co  wwiązSł , 
przekrzciłby  cię,  i  zrzuciwszy  tę  błazeńską  kapicę  ze  wszystkiemi  za- 
bobony licemicrniczemi,  przyiąlbyś  ewangelią. 
Mn.   G/.emu  nie? 
Dw.  Ować  łakomstwo  pannie. 

Mn.  Nie  wiem  komu  więcey  pannie,  mnieli  który  na  swcy  kapi- 
cy  przestawam,  czyli  tym,  którzy  dla  tego  iżeby  nie  dawać  co  czylc 
iest,  albo  i  cudze  brać,  od  wiary  i  świętych  obyczaiow  i  ustaw  przod- 
ków swych  odstępuią. 

Słów  jeszcze  kilka  o  języku  i  stylu  autora: 

Kromer  starał  się  czystość  ięzyka  zachować ,  i  dla  tego  pisząc 
w  rzeczy  dla  ięzyka  nowej  ,  tworzył  wiele  wyrazów,  np.  sam  mówi, 
że  pierwszy,  tego  wyrazu  powszechny  używa. 

Do  ulubionych  jego  frazesów  należy  przenośnia  ,^naszać  się  w  wąt- 
pliwościach około  wiary"—  nigdy  nie  pisze  ile  tylko  ielo ,  a  podług 
tej  piisowni  wyraźnie  się  pokazuje,  że  ile  jest  skróceniem  od  iviele^ 
mówi  właśniej  gdzie  my  mówimy  xvlaścitviej —   często  w  rzcczowni- 


NOTY,  N.  3146.  517 

kacL  mczŁich  Isouczących  się  na  a,  używa  żeńskiego  przypadkowania^ 
np.  ,,  wedle  świeckich  podawiec  zamiast  podaivców^  czasem  od- 
świeża dawne  formy  mówienia,  które  już  za  jego  czasów  ze  zwyczaju 
wychodzić  zaczęły,  np.  ,,  Ale  ktokolwiek  się  przeciw  niemu  (kościoło- 
wi) stroną  czyni ,  albo  też  chcąc  między  nim  a  przeciw  niki  iego  środ- 
kować, od  icgo  zdania  i  nauki  się  łączy,  i  prawdy  i  Bogn  prozen  się 
stawa.  (*) 

Ma  często  wyrazy  których  gdzieindziej  nic  napotkać:  np.  ,, Teo- 
dora Cesarzowa  Rzędzicha  ma  to  być  Rejentka^ —  Biskupi  antyocheń- 
skiego  wideka  (sic) —  nie  trzeba  wiele  słów  ani  dosadow  około  rzeczy 
iasney  • —  poharmować  konie —  para  z  mokradlni —  moczarów  ba- 
gnisk —  rozum  człowieczy  w  ciele  wsobiony'*  i  t.  p.  Raz  się  Mnich 
pyta  która  godzina? —  Dworzanin  odpowiada  wedle  ówczesnego  zwy- 
czaju :   ,, jeszcze  dwanaście  nie  bił.' ^ 

Co  do  stylu  ,  rodzaj  dzieła  ,  pisanego  dla  ludu,  rzadko  kiedy  auto- 
rowi dozwolił  rozwinąć  się  z  mocą  swego  pióra  ^  lecz  gdzie  miał  do 
tego  sposobność,  tam  żal  wzbudza,  że  więcej  po  polsku  nie  pisał.  Za 
przykład  może  służyć  wyjątek  z  listu  S.  Hieronyma  do  Papieża  Dama- 
za,  w  którym  narzeka  na  zepsucie  nauki  Chrystusa  Pana  na  wscho- 
dzie, i  donosi,  że  się  uda  do  Rzymu.  Orjentalny  język  ś.  Hieronima 
tak  się  wydaje  w  silnej  polszczyznie  Kromera:  ,,  Ziemie  na  wschód 
słońca  zastarzałem  szaleństwem  ludów  między  sobą  zaburzone,  nie- 
dzielną suknią  pańską  i  z  wierzchu  utkaną,  po  kąsku  rozszarpuią,  a 
winnicę  krystusowę  lisowie  psuią ,  tak  iż  między  startemi  kałużami 
albo  zręby,  trudno  może  bydż"  wyrozumiano ,  gdzie  iest  zdroy  zapie- 
czętowany, a  ogród  on  zamkuiony.  Dla  tego  umyśliłem  się  poradzić 
stolice  Piolrowey,  i  wiary  apostolshimi  usty  chwaloney  5  ztąd  teraz  żą- 
daiąc  pokarmu  duszy  swoiey,  skądem  niegdy  szaty  krystusowę  przy- 
jął. A  nie  mogła  mi  tak  wielka  odchłań  mokrego  żywioła,  i  dalekość 
ziem,  szukania  drogiey  perły  zabronić:  gdziekolwiek  będzie  ciało, 
tam  się  orłowie  zbieraią.  Gdyż  złe  potomstwo  oyczyznę  rozprosŁyło; 
u  was  samych  zachowane  iest  nienaruszone  dziedzictwo  oycow.  Tam 
ziemia  na  urodzaynym  darniu  stokrotny  owoc  czystego  pańskiego  na- 
sienia dawa  :  tu  zboże  skibami  przykryte,  w  kąkol  i  owiesek  się  wy- 
radza. Ninie,  na  zachodzie  słońca  sprawiedliwości  wschodzi,  a  na 
wschodzie,  iutrznia  ona,  która  była  spadła,  nad  gwiazdami  stolec  swoy 
postawiła.  Wy  icsteście  światłość  świata,  wy  sol  ziemi,  wy  złote  a 
srebrne  sądy:  (naczynia)  są  gliniane  albo  drzewiaue,  pręta  żelaznego 
i  wiecznego  spalenia  oczekawaiąc.  Aczkolwiek  więc  stracham  się  łwo- 
iey  wielkości,  a  wsznkoż  ludzkość  mię  przyzywa.  Od  kapłana,  ofia- 
ry zbawienia,  od  pasterza,  owcą  będąc,    ratunku  szukam.     Won  za- 


*)  Łączyć  samo  przez  się  znaczyło  rozłączać,    a  łączyć    z  czć»r znaczyło  łączyć; 
np-  łączę  się  od  dzieci;  łączę  się  z  dziećmi. 


518  ,    '  KOTY,  N.  3146. 

zdroi^ci!  niecL  odstąpi  rzymsliiego  wierzclm  pyclia —  z  natniastkicm 
rybitwa,  a  z  uczniem  krzyża  inówię.  Ja  żadnego  pierwszego,  iedno 
Krystusa,  nie  naśladuiąc  łai  błogosławieństwu  tweńiu,  to  icst  ku  stoli- 
cy Piotrowey  obcowaniem  się  przyłączam;  na  oney  skale  wiem,  iż  ko- 
ściół zbudowan  iest.  Ktożkolwlek  nie  w  tym  donui  baranka  bidzie  po- 
żywał,  pokalany  iest;  ieźli  kto  w  korabiu  Noego  nic  będzie,  zginie 
gdy  potop  pannic. " 

Cały  ten  zajmujący  wyjątek  jest  wzięty  z  pisma  :  Biblioteka  Polska 
r.  1826  Tora  I.  p.  283uast.  Sobolewski  jako  próbę  polszczyzny  Kromera 
i  ortograCi  ówczesnej  wypisuje  przedmowę  do  pierwszcy  rozmowy. 

Przemowa. 
Pisarz  czytelnikowi  zdrowya. 
Aczkolwyek  za  cbncyą  y  chćiwoścyą  uznanya  prawdy  y  rzeczy 
zbawyennycb ,  która  sye  tycb  czasów  pospolićye  we  wssecb  ludzyacb, 
okazuye,  narodziło  sye  wssędy  pisanya  o  wyerze  albo  religiey  ,  tak 
wyele  iż  nye  tylko  wyęcey  przyczynyać  nyctrzeba,  alcby  y  dobrze 
uyąć ,  a  powsćyęgać  tycb  którzy  sye  za  mistrze  wydawayą,  ucznyami 
nyebywssy:  A  wssakoż  iż  wycie  yest  ludzi  oboyey  płci  w  narodzye 
nassym  Polskim ,  którzy  radzi  sye  też  około  lakicb  rzeczy  y  pisma  o- 
byerayą,  a  Nyemycckyego  ani  Łacinskycgo  pisma  nye  czytayą,  albo 
nyerozumyeyą,  zdało  mi  sye  za  potrzebną,  nyeco  o  takicii  rzeczach 
uassym  yęzykyem  napisać,  a  zwlasscza  w  tey  ninyeyssey  różnicy  y 
rostyrku  około  rzeczy  zbawyennycb,  czego  sye  ma  człowyck  krzesćyan- 
ski  trzymać,  czego  wystrzegać,  a  yako  ma  rozumycć  o  tey  nauce,  któ- 
ra w  Nyemcacli  od  Lulbra  y  od  yego  nasladownikow  albo  ucznyow  od 
trzydzyesći  lat  nastała,  około  ktorey  yakmirz  wssylek  spor  yest  myedzy 
ludźmi.  Bo  yest  ich  wyele,  którzy  gdy  sye  czpgo  imą,  niczym  inym 
tego  nye  podpyerają ,  yedno  iż  ten  albo  on  tak  pisał.  A  iżcby  rzecz 
łacnyeyssa  ku  poyęćyu  była,  a  nic  sye  zobu  stron  nye  opuściło,  tak 
sye  napisało  yakoby  sye  dwa  myedzy  sobą  rozmawyall,  Dworzanin 
yeduę,  a  Mnich  dtugą  stronę  dzyerżąc.  Gdzye  za  to  prossę  ,  aby  sye 
żaden  tym  nye  obrażał,  iż  tym  osobam  la  rozmowa  yest  przypisana, 
albo  yeśli  sye  komu  będzye  widzyalo  ,  iżeby  sye  gdzye  nye  dokouca 
utćiwą  mową  albo  też  dotkiiyeuim  yakim  ussczypllwym  nycco  wykro- 
czyło; Abowyem  to  yest  własność  y  przystoyność  takich  rozmów,  iż 
nye  zawsse  sye  tak  pisse,  yako  słussnyc  ma  być  pisano,  a  nye  to  co 
onemu  który  pisse,  ale  co  osobye  oney  ktorey  mowa  przywlassczona 
bywa,  przystoi,  albo  też  co  sye  pospolićye  myedzy  takimi  osobami 
nayduye.  Czego  sobyc  ku  zelżenyu  brać  nyemayą  ći,  którzy  sye  wczym 
takim  nyeczuyą.  Sąć  w  każdym  stanye  zii  y  dobrzy:  Ale  yednak  to 
tayno  nye  yest,  czego  sye  w  którym  stanye  iiawyęccy  zawadza:  A 
yako  dobrego  zli  sobye  przywłassczać  nye  mogą,  tak  ycśłi  co  złego, 
tego  dobrzy  a  stateczni  ludzi  w  swym  stanye  nye  tylko  nye  pocliwalą, 


NOTY,  N.  3147,  3148.  519 

alć  z  źalosćyą  y  wstydem  iiźywayą,  a  iźeby  sye  tó  naprawiło,  chntli- 
wye  syc  starayą.  JNikt  sye  też  nye  dziwuj,  iżem  imyenya  swego  nyc 
przypisał:  Dla  tcjjoin  to  uczynił,  aby  rzecz  sarnę  w  sobye  rozbyerano, 
a  nye  z  osoby  sądzono.  Jeśli  to  wdzyccznye  przyymyesz ,  potha  ćye 
dali  Bog,  co  lepssego  y  pozytecznyeyssego.     Żatym  sye  dobrze  myey. 

3147.  Jest  to  ttómaczenie  dzieła  Kromera  :  Mnicb  ,  które  sam  au- 
tor zaczął  tłómaczyć  w  Krakowie,  mając  jak  sam  mówi,  cokolwiek 
wolnego  czasu  od  dworshicb  zatrudnień,  skończył  zaś  je  dopiero  póź- 
niej, siódmy  rok  będąc  posłem  u  Cesarza  Ferdynanda.  Naprzód  wy- 
szły z  druku  dwie  rozmowy  tylko.  W  przedmowie  oświadcza ,  zeza 
namową  ludzi  poboźuycb ,  zajął  się  przekładem  pierwszych  swoich 
rozdziałów,  lecz  używając  prawa  sobie  służącego  jako  autorowi,  nie- 
tłómaczyl  ich  właściwie,  lecz  przerabiał  i  rozszerzył.  Przedmowa  ta 
datowana  zAugsburga,  gdzie  się  podówczas  autor  z  Cesarzem  nn  sej- 
mie rzeszy  znajdował.  We  dwa  lata  później  wyszła  trzecia  rozmo- 
\\a.  Jakób  Puteus  Kardynał  Arcybiskup  Bareński ,  nalegał  na  autora 
ojej  wydanie.  Kromer  pisząc  do  niego  w  dedykacji  z  Wiednia,  po- 
wiada ,  że  ta  trzecia  rozmowa  przez  rozszerzenie  oryginalnego  tekstu 
polskiego,  tak  dalece  urosła,  iż  ją  na  dwie  części  podzielić  musiał; 
jakoż  ta  jedna  rozmowa  jest  większa  od  dwóch  poprzednich.  Prócz 
tego  pisze  Kromer:  „Chciałem  jeszcze  dodać  krótką  odpowiedź  na 
niektóre  pedagogiczne  uwagi,  nad  dwiema  pierwszemi  rozmowami, 
czyli  raczej  nademną  i  imieniem  mojem ,  bezimiennie  z  jaskini  jakiejś 
wydane.  Lecz  rozmyśliłem  się,  wspomniawszy  na  owe  prawidło  mędr- 
ca, głupcowi  nie  odpowiadaj  wedle  głupstwa  jego.  Porów,  notę  nastę- 
pującą. (Bibliot.  Pol.  1826.  U.  80.  nast.) 

3148.  Kromer  przeciw  coraz  wzrastającej  Lutra  nauce  żarliwością 
uniesiony,  napisał  był  d^a  ludu  pospolitego  naukę  o  prawdziwej  i  fał- 
szywej religji,  we-czterech  djalogach  zawartą,  językiem  polskim.  A 
że  rozmawiających  tam  wprowadził  Dworaka  {Aulicus)  i  Mnicha  (ilfo- 
nachus) ,  sląd  poszło,  iż  dziełko  jego  pospolicie  Mnichem  nazywano, 
chociaż  tego  tytułu  nie  miało.  Nawet  wówczas  imienia  swego  na  tych 
djalogach  nie  położył.  Skoro  się  rozgłosiło  między  ludźmi,  że  Kro- 
mer jest  ich  autorem  ,  i  wielu  żądało  mieć  je  w  łacińskim  języku , 
w  ośm  lub  dziewięć  lat  od  pierwszego  wydania  wziął  się  do  przelania 
ich  na  mowę  łacińską.  Nie  trzymał  się  w  tem  ściśle  obowiązków  tłó- 
macza,  ale  raczej  wolności  autora  zażył,  objaśniając,  gładząc,  ujmując, 
dodając,  przekładając.  Nie  skończył  jednak  zaczętej  w  Krakowie  ro- 
boty, będąc  podobno  dziesiąty  raz  na  poselstwo  do  Ferdynanda  wysa- 
dzony. Tą  rażą  do  siedmiu  lat  na  dworze  Cesarskim  przepędził;  a 
nalegany  od  Ottona  Truchsessa  i  Jakóba  Putea  Kardynałów,  trzy  pier- 
wsze djalogi  po  łacinie  wydal.  Ow  Otton  kazał  je  w  Dylindze  (Di- 
linga)  wydrukować  ,  a  nadto  na  niemiecki  język  przełożyć.  Czwarte- 
go djalogu  wyspieszyć  nie  mógł,  to  sprawami  swego  poselstwa,  to  po- 


520  NOTY,  JN.  3148. 

dróźami  z  Cesarzem ,  i  jego  następcą  MasimUjaneni  po  Czechach , 
INiemczech  i  Węgrzech ,  zatrudniony.  Później  znowu ,  za  powrotem 
do  feraju,  djalogi  swoje  przejrzał,  przekształcił  i  rozszerzył.  Do  tej 
pracy  dodał  nui  zachęcenia  i  ochoty  ów  list  Piusa  IV  na  str.  239  tego 
dzieła  wspomniony. 

Wszystkie  te  szczegóły  opisuje  w  swojej  do  Piusa  V  przedmowie 
datowanej  z  Heilshcrga  XV  Kał.  Jan.  r.  1566. 

Rozmówcami  są:    Aidicus  et  Monachus.    Napisy  Issiągsą: 
Liber  i.  De  falsa  nostri  temporis  Evangelicorum  religione. 

2.  De  vera  Chrisłi  i^eltgione ,  unde  ea  petenda  sit ,  seu  de  Ver- 
ho  Dei. 

3.  De  Ecclesia  et  notis  ejus. 

4.  De  Doctriua  Ecclesiae  et  fontibns  ejus :  deffiie  Conciliorum 
et  pontificum  Romanomm  decretis. 

Na  końcu  list  Kromera  do  brata  jego  Mikołaja.  (L.  S.) 
Umieścił  tu  naprzó.d  Kromer  list  Piusa  IV.  Papież  dziękuje 
mu  w  nim  ,  za  przysłane  sobie  dzieło  pod  tytułem :  O  bezieństwie  Ka- 
płanów,  zachęca  dopisania  więcej  w  ol)ronie  kościoła,  i  oświadcza 
że  wie  dobrze  jak  mało  jest  gorliwych  jak  on  prałatów,  i  że  będzie 
o  nim  pamiętał.  List  pisany  9  Marca  1565.  Potym  następuje  Przed- 
mowa Kromera  do  Piusa  V,  gdzie  powiada  między  innemi,  iż  pierwsze 
dwie  rozmowy  Kardynał  Truchses  własnym  kosztem  kazał  drukować  i 
wytłómaczyć  na  język  niemiecki ,  że  czwarte]  dla  spraw  publicznych 
i  podróży  przy  Cesarzu  Ferdynandzie  i  przy  synu  jego  i  następcy  Ma- 
xymiljanic,  nie  mógł  był  pierwej  skończyć,  poczem  nadszedł  zbór 
trydencki ,  po  którym  dopiero  ,  za  powrotem  do  ojczyzny,  ją  ukończył. 
Autor  artykułu  tego  %v  Bibliot.  Pol,  twierdzi,  że  to  jest  trzecie  wyda- 
nie dzieła.  Dedykacja  ta  pisana  wHcilsbergu  r.  1566. 

W  końcu  tej  książki  zv^  raca  Kromer  mowę  do  brata  swego  Mikołaja 
Opala  welcbradzkiego  (w  Morawie)^  oświadcza  że  nie  bez  trudności  do- 
kończył tej  czwartej  księgi;  prócz  zatrudnień  jeszcze  był  i  chorobą  przez 
sześć  miesięcy  nękany.  Xiecz  wiele  jeszcze  dziełu  nie  dostaje  5  jeszcze 
potrzeba  obrony  szczegółowych  dogmatów,  na  które  teraz  powstają: 
„Jaki  iest  wiek  mój,  jakie  były  prace,  i  w  jak  ważnych  rozlicznych 
sprawacli  i  podróżach  od  młodu  łożone,  A\iesz  dobrze  kochany  bracie. 
Starte  siły  umysłu  i  ciała,  zaledwie  już  znieść  mogą  przyciężki  trud  pracy 
nocnej.  Gdyby  nie  śmiercią  zawczesną,  gdyś  Jy  był  jeszcze  chłopcem,  brat 
nasz  Jędrzej  był  nas  porzucił,  byłbym  jemu  najwłaściwiej  to  zatrudnie- 
nie mógł  oddać.  Byłby  on  był  przy  dłuższem  życiu ,  podporą  rodzi- 
ny naszej  ,  i  powiem  nawet  śmicle,  daleki  od  zazdrości,  byłby  ozdobą 
tej  naszej  Polski.  Teraz  ty  pozostajesz  Mikołaju,  bracie  z  natury,  sy- 
nu przez  wiek  i  wychowanie,  ojcze  przez  godność 5  ty  jako  brat  dla 
brata,  jako  młodszy  dla  starszego,  musisz  to  uczynić.  Nie  brak  ci 
dowcipu  ni  pobożności,  ani  nauki,  jeśli  mię  miłość  braterska  nie  myli; 


■'# 


NOTY,  N.  3148.  521 

nie  brak  wieka  kwitnącego  ,  ani  też  nakłada  i  czasa  przy  tem  opactwie 
t wojem.  A  ponieważ  ten  rodzaj  życia ^  niedawno  od  mnichów  upro- 
szony i  za  namową  szanownego  Prusinowskiego  biskupa  ołomunieckie- 
go  obrałeś,  przeto  powinienbyś  dla  samego  imienia,  Opat  dla ilT^tcAa 
to  wykonać,  czego  Dworzanin  żąda  i  oczekuje.  Gotuj  się  więc,  iżbyś 
jego  żądaniu ,  a  mojej  i  wielu  innych  w  tobie  ufności,  zadość  uczynił 
i  t.  d."     Przypis  ten  datowany  z  Krakowa  w  Grudniu  r.  1567. 

Sobolewski  oryginał  listu  tego  wypisał  w  te  słowa: 

Martinns  Cromerus  Nieolao  Cromero  Fratri,  Ahhati  f^elegra- 
densi  S.  D. 

Ahsolui  tand,em,  seu  verius  finivi  t^uartum  Ubrum  colloauiorum 
nostrorum  de  religione :  Nec  sine  di/Jiculłatef  et,  ut  ita  dicam,  lassi- 
tudine  (jnadanif  cum  propter  interpellantia ,  utnosti,  mi  frater ,  iti-^ 
nera,  et  obstrepentia  alia  negolia ,  tum  valetudine  corporis  sex  hisce 
mensibus  non  satis  commoda  impediłus.  f^tinam  auidem  si  non  di- 
gnum  labore,  ali(fuod  tamen  operae  pretium  fecerimus ,  vel  in  ijs,  gui 
segregarunt  semet  ipsos,  in  viam  reuocandis ,  vel  in  piis  in  ecclesia 
catholica  retinendis ,  et  in  recta  religione  confirmandis .  Verum  Pau- 
lus plantatf  Apollo  rigał.  Deus  autem  dał  incremenium  pro  bona  vo- 
luntate  et  benignitate  sua.  Non  est  autem  difpcile  inłellectu  ,  auid, 
(juantumque  sit  religuum,  quod  hinc  iacto  per  Monachum  fundamento 
superedificandum  sit,  ut  vulgo  magis  vtile  sit  opus.  Nam  eruditiores 
facile  ipsi  sibi  superedificabunt:  Alijs  etiam  fortasse.  Sed  vides,  <jtiid 
ad  lnic  reauirat  a  Monacho  suo  Aulicus :  Nempe ,  ut  in  singulis  con- 
trouersis  dogmatibus  vel  specimen  edatur ,  guomodo  ad  ostensam  nor- 
mam  ea  expendantur,  et  quasi  ad  Lydiuni  lapidem  probentur.  Quae 
mea  sit  aetas ,  aui  labores ,  et  in  auibus  quamgue  grauibus  et  variis 
negotijs  at(jue  itineribus  iam  inde  a  iuuentute  acti ,  nosti  mi  frater, 
Atlritae  corporis  animicjue  vires  vix  ferunt  iam  maiorein  lucubrandi 
laborem.  Nisi  immatura  morte  olim'  te  puero  decessisset  Andreas  fra- 
ter no  ster ,  Uli  haec  lampas  d  me  recie  tradi  potuit.  Fuisset  Ule,  si 
vixisset  diutius,  columen  familiae  nostrae,  immo,  dicam  audacius,  pro- 
cul  abiit  inuidia  ,  ornamentum  Poloniae  nostrae .  Nunc  tu  restas  Ni- 
colae ,  natura. f raler ,  ,aetate  atijue  educatioee  fili,  dignitate  pater,  cui 
potissimum  fratri  pro  fratre ,  minimo  natu  pro  maximo  praestandum 
id  fuerit.  Non  deest  tibi  ingenium  ,  non  pietas ,  non  doclrina ,  {nisi 
me  fallil  amor)  non  florens  aetas ,  lion  deniaue  sumptus  et  ocium  in 
ista  Abbaiia.  Et  quoniam  istud  vitae  insiitutum ,  a  Jflonachis  nuper 
expetitus ,  Optimi  viri  et  nostri  amaniissimi  Filelmi  Prusinovij  Olo- 
mucensis  episcopi  suasu  elegisti ,  vi(leris  etiam  hoc  nomiue  explere  de- 
here  Abbas  pro  Monacho ,  quae  Aulicus  expetit  et  expectat.  Accin- 
gere  igitur  ,  ut  eius  desiderio ,  ataue  adeo  meae  multorumijue  de  te 
€xpeclationi  satisfacias.  Et  vel  Morauiae  tnae,  Poloniae^tie  nostrae 
prauis  haereticorum  dogrnatibus  grauiter  divexatae  ali(juid  opis  affe- 
ToM  II.  4         -  66 


522  ,         NOTY,  N.  3150-3154. 

ras ,  aniniique  tui  grałitudinem  testułam  facias.     Feniai  iibi  in  meU' 
tern  ilUus  e  Satyra  versiculi.  \ 

Semper  ego  auditor  tantum,  nwujuam  ne  reponamł 
Fale.  Crac.  12  Cal  Januar.  MD.LWIIl. 

3150.  Załuski :  Conspectus  Collect.  Seripł.  EcclesiasŁ.  Pol.  p.  42. 
\vy<ntenia  miejsce  wydania:  Kral;ó\v.  Autor  niewiadomy  nastnacza  tu 
trzech  synów  Lutrowi :  Bufo  Bernhardus  Rolman  filius  Lutheri  pater 
Anabaptistarum.  Ceptt  anuo  1524.  Bufo  Carolosładius,  filius  Lu- 
theri ^  pater  Sacramentariorum.  Cepit  aiino  1521.  Bufo,  filius  Lutheri 
Pseudoprophetae  ,  Melanthony  pater  Confessionistarum  anno  1530, 

(Janoz.   NacLr.   I.  65). 

Z  U'^o  Katalog^u  wymtcniaji)  się  tu  ci ,  htórzy  do  naszej  literatury 
wchodz.-i- 

Arrohonarii,  tjjui  vohmt  Coenam  Domini,  cum  ea  praebetur, 
dari  tanquam.  arrobonem  corporis ,  et  auasi  inoestiłuram  donaii  prae- 
dii,  aut  domus  alieuius.  Ilu  Franeiscus  Stancarus  in  Polonia  docet 
et  in  Transyhania. 

S tancariani  aut  contra  Osiandruni  asseverant  Chrislum  esse 
tusłificatoretn  iuxta  solam  naturatn  hutnanam ,  exclusa  diuina.  Ita 
Stancarus  et  publice  dixit  et  scripsit  contra  Andreani  Musculum  Frań- 
cofordiae  ad  Oderam. 

Antistancariani,  tjui  ut  Słancari isłam  opinionem  refutareni, 
asseruerunt  adeo  Christum  iuxta  iitramgue ,  hoc  est ,  et  dioinam  et 
humanam,  naturas  justifcatorem  esse,  ut  non  dubitent  contendere ^ 
diyinam  Christi  naturam  una  cum  humana  in  cruce  mortuatn  esse. 
Ita  Musculum  sentire ,  editum  ipsius  de  sententia  Lutheri  Schediasma 
testatur ,  et  de  eadem  ista  sententia  Jlelvetioruin  damnałio ,  sicutre- 
censet  scriptum  Petri  Stałorii  Galii ,  editum  hoc  anno  1560  Pinczo- 
viae  in  Polonia.    (L.  S.) 

3153.  JNa  ostatniej  karcie  te  słowa:  oPopisane  są  ty  Artyhuły  w  Orze- 
cliowcacłi  w  Rnśi,  nad  Przemyślem  u  pana  Walentego  Orzecłiowskiego 
Sędziego  Ziemskiejjo  Przemysijiego,  a  potym  yrzęduie  oświadczone  są 
na  Przemyskim  Zumku,  przed  Wielmożnym  Panem  Spytkiem  Jorda- 
nem Woiewodą  Krakowskim,  y  Słaroslą  Przemyskim,  y  przed  Vrzę- 
dem  iego  M.  Starościem  w  Niedzielę  po  S.  Jakubie,  Anno  Domini 
M.D.Lxij.      (Lei.  BIbl.  Ks.  I.  138.) 

3154.  Na  czele  jest:  »Andr.  Fr.  Modr.  guaestionum  duarum,  al- 
łerius  de  peccato  originali,  alłerius  de  libero  hominis  arbitrio  Expli- 
catio  :  ad  Joannem  Christoporinum ,  aulicum  et  Secret.  Begium,  ac 
municipii  Siradiensis  actorwn  magistrutn^  fratrem  suutn. —  Trzecia 
księga  przypisana:  Stanisławowi  Potykaiiskiemu  dawnemu  przyiacielowi 
sweittu. —  Dzieła  de  mediatore  Ks.  I.  przypisana:  Patribus  et  P^ra-- 
tribus  Synodum  Christianam  Fladislauiae  seu  ubivis  alibi  habiturisf 


NOTY,  N.  3155-3161.  52:J 

pnłronis  suis. —  Ks.   II     Ilicroniniowi  Ossoliiiskicmu. —  Ks.  III.  Stani- 
sławowi Stadiiicliictuu   ze  Żmigrodu.     (L.  S.) 

3155.  Aulor  uważając  (jak  powiada)  tak  szkodliwą  dla  krajów  ró- 
żność mniemań  religijnych,  uznał  za  potrzelmą  i  pożyteczną"  na  prze- 
strogę człowieka  pospolitego,  a  tych  którzy  innego  iczyka  oprócz 
swego  polskiego  nic  rozuniieią,  Łhy  ksiąszki',  albo  iź  lepiey  rzekę, 
część  ksiąg  niekthorych  łacińskim  ięzykiem,  uczenie  a  prawdziwie 
napisanych,  na  polskie  przełożyć:  y  na  świat  wydać.  Autora  nie  mie- 
niąc, który  sie  czasu  swego  nie  zatai." 

Czacki  na  okładce  exemplarza  Ossoliiiskicłi  napisał,  że  dziełka 
to  jest  pisane  w  sposobie  Bossueta,  i  że  jest  katolickie.  Pierwsze 
jest  przesadzone  na  pochwalę,  drugie  wątpliwe:  anonym  bowiem, 
mówiąc  o  Synkretyzmic,  dodaje:  )>A  którzy  ią  (zmowę  między  Lutrem  a 
Sakramentarzami)  uczynili  y  przyięli,  ci  wedle  sprawiedliwego  wyro- 
ku Biernatha  Ochiua,  nie  są  Kościołem  Chrystusowym,  ale  szatańskim." 
Trudno  zaś,  aby  który  pisarz  Katolicki,  wyrok  Ochiua  za^ ^sprawie- 
dliwy przyjmował.     (L.  S.) 

3161.  Marciu  z  Pilzna  Teologii  Doktor,  i  Prof.  w  Akad.  Krak. 
Kanonik  Krak.,  wydał  ze  swoją  przedmową  to  pismo  cudze,  którego 
treść  i  autor,  następny  tytuł  we  środku  położony  okazuje  :  » Professto 
Catholica  M.  Sebastiani  Flaschii  Mąnsfełdensis ,  non  vulgaris  erudi- 
tionts  et  authoritatis  viri:  Ubi  Lutheranam  Haeresin,  in  aua  et  na- 
łus  et  a  pueris  institutus  fuerat,  liberę  abjurat,  simulque  abjurationis 
suae  causas  adducens^  fucałam  illius  sectae  naturani,  et  dolos^  ^ui- 
bus  miseros  deludit  mortales ,  breviter  et  accurate  depingit.  BrixiaCy 
Donatus  Fetuis  excudebat  £588. —  Wyraża  Marcin  w  swojej  przed- 
mowie, że  pismo  to  wygubiali  protestanci. 

V.  L.  Vidaviensis  w  mowie  swojej,  na  pogrzebie  Marcina  z  Piłzuit 
mianej  ,  wychwala  cnoty  jego,  powiada,  iż  16  razy  był  Rektorem  A- 
kademji ,  iż  wielu  heretyków  nawrócił,  iż  Kościoły  nowe  stawiał,  sta- 
re naprawiał,  mianowicie  Kościół  W  W.  SS. ,  w  którym  pochowany; 
między  trzema  Kandydatami  va  urząd  Kaznodziejski  przy  Królu  Ste-  , 
fanie,  był  także  podawany  Marcin  z  Pilzna,  ale  Król  wybrał  S.  So- 
kołowskiego. Por.  Albertrandy  Panowanie  Stefana  Batorego.  T.  1.126. — 
Urodził  się  on  r.  1528  w  dzień  WW.  SS.  w  Pilznie.  Mając  lat  15  przy- 
był doAkademji,  gdzie  pod  Benedyktem  z  Koźmina,  Albertem  Novi- 
campianem,  Mikołajem  Szadkiem  i  31ichałem  z  Wiślicy  wielkie  w  nau- 
kach uczynił  postępy.  Przechodząc  przez  stopnic  otrzymał  Doktorat 
Teologii  r.  1569,  za  Kauclerstwa  Padniewskiego,  Biskupa  Krakowskie- 
go. Uczył  z  chwalą  przez  lat  40  vt  Akadcmji  i  wielu  godnych  uczniów 
zoslawił. —  Scripsit  niultas  doctissimas  flbme/iasj  scripsit  discursus  et 
examina  spirituiim.  Nazywa  go  Widawczyk  dobrym  logikiem ,  dy- 
sputatorem  przcnikłym,  dobrym  fizykiem,  metafizykiem,  prawnikiem, 
wybornym  teologiem,  ekonomem  (administratorem),  politykiem.  Skon- 


524  NOTY,  N.  3168-3173. 

czył  życie  na  urzędzie  Rektorskim.    'Co  zebrał,  Akadeniji  darował. — 
Na  ostatniej  stronie  nicliczb.  jest  jego  następujący  nagrobek : 

Epitaphium  Rev.  Patris  M.  Martini  Pilznen.  apud  Omnium  San- 
ctorum  Praeposiłi ,  Canonici  Crac.  etc. 

Quae  mihi  ad  tneertam  elauduntur  lumtna  noetetn,  k 

Haee  eadem  eertam  sunł  habitura  dtetn. 
Tu  quoque  dum  vivis ,  Leetor,  mcmor  esto  sepulti, 
Vtque»  roges,  vivat  spiritus  arce  poU- 
,,  J^oannes  Gassinski  Bochnen. 

A.  L.  B. 

Białobrzeskl  vr  KatecLizmie  p.  244  verso  wspomina  w  ten  sposób 
m  margine  jakieś  dzieło  Marcina  z  Pilzna:  » Prawdziwie  ieśii  chcesz 
tego  być  pewien  iż  Starożytnie  żegnanie  było  w  Kościele,  czytay  ta- 
blicę ,  którą  o  thym  dosyć  ozdobnie  napisał  Ksiądz  Marcin  z  Pilzna 
Kaznodzieja  na  zamku  Krakowskim  ^  lib.  de  corond  militis.^    (L.  S.) 

3168.  p.  60.  Zaczyna  się:  «Theatrum  Ponti^comachiae  Romano- 
rum  Ponłificumy  caeterorumaue  Pontificiortim  et  Monachoriim  concer- 
tationum. 

p.  40  i  41,  wspomniany  jest  Synod  Sendomirski  i  załatwienie 
wszystkich  sporów  w  Kościołach  Ewanielickich  Wielkiej  i  Małej  Pol- 
ski:  nNon  est  igiiur,  mówi  dalej  autor,  *auod  nedum  in  scirpo  (juae- 
ras  et  dissensiones  nobis  ohiicias,  tjuanim  ansam  jam  pridem  praeci- 
sam,  ipsascjiie  €xinde  sopitas  esse  constat.  Si  tu  vero  nohis  Ochinos, 
£landratas  f  Socinos,  Budnaeos,  Czechovicios ,  €Xprohres,  łam  istos 
fatemur  ad  nostras  nostrQimmqUe  Ecclesias  pertinere,  ijuam  olim  Ce- 
rinthiani,  Ehionaei  et  ejuśmodi  farinae  homines  ad  Ecclesiam  illam 
Apostolorum  pertinuisse  leguntur,  ex  auibus  ipsi  (juamvis  exieraiit, 
non  tamen  vero  cum  eis  eranł.''^ —  Przeciwko  temu  dziełku  pisał  Adrian 
Jungius  Jezuita  Spongiam  Stanislai  Rescii  pro  Societate.  f^id.  Ribade- 
neira  p.  18  et  267.     (L.  S.) 

3173.  W  dziele  tem ,  p.  37 — 58.  Rozdział  siódmy,  z  napisem ; 
nJako  wodzoivie  Kacerscy  text  pisma  ś.  gtvalcą ,  a  na  nas  shładaią, 
obejmuje  znaczniejsze  błędy,  które  tłómacze  Brzescy  i  Budny  w  prze- 
kładaniu Pisma  ś.  popełnili.  Bibiją  Budnego  nazywa  Grodzicki  Nic- 
świeską,  i  niemal  dziesiątkiem  lat  młodszą  od  Brzeskiej,  z  czego  nie- 
wątpliwy wniosek,  iż  nie  w  Zastawiu  Litewskim,  jak  pospolicie 
twierdzą,  lecz  w  Nieświeżu  była  drukowana.  Brzeską  ma  Grodzicki 
za  bardziej  sfałszowaną^  niż  Budnego.  Na  końcu :  iv  Zamknieniu 
dzieła  pisze  Grodzicki,  iż  nie  wszystko  jeszcze  wydał,  coby  mógł 
zgromadzić  przeciwko  heretykom  i  resztę  na  inny  czas  odkłada.  (L.S.) 
Wypiszemy  tu  kilka  słów  z  przedmowy:  )>Po  wiełkiey  no- 
cy r.  teraznieyszego  1591  wydrukowano  tu  w  Wiluie  obronę  jakąś 
Postylle  heretyckiey,  od  niejakiego  Grzegorza  Żarnowca  Ministra,  ile 
baczę,  Sakramentarekiego^  przed  kilką  lat  (jako  powiedaią,  bo  do  rąk 


NOTY,  N.  3178.  525 

moicli  (loplro  doszła)  napisaną.  O  tey  źebych  dał  rozsądek  jalti ,  przy- 
pcd//iło  mię  częścią  żądanie  Katoliltow  moicli  częścią  polrzeba  sama. 
A  potrzeba  dwojaka.  Jedna  z  strony  zebrania  naszego,  naprzeciw 
któremu  direcłe  Minister  pisze,  a  z  osobna  przeciwko  X..D.  Wuyko- 
■wi,  który  gwałtownieyszyin  y  uźytecznieyszym  pisanien  (sic)  inszym 
zabawiony,  odpowiedzią  na  ten  czas  bawić  się  nie  może.  Druga  a 
ta  przcdnicysza  iest,  z  strony  dusz  ludzi  cbytrością  szatańską  mizernie 
zawiedzionych,  i.  t.  d."  Wspomniawszy  potym  fałsze,  zdrady,  wy- 
kręty, nieprawdy,  potworzy  i  tym  podobne  sztuki  odszczepieńców, 
daley  rzecz  prowadzi:  «W  tćm  rzemieśle  przodkuie  między  inszcmi 
moim  zdaniem  Grzegorz  ten,  któremu  niedosyć  się  zdało  matactwy  o- 
czywislemi ,  y  wyźszey  pomienionemi  sztukami,  te  swoię  obronę  na- 
tkae,  ale  przydał  do  tego  przymówek ,  nszczypków,  y  inycb  zełźy- 
wycb  a  przeraźliwych  slow,  bez  końca  prawie,  y  bez  miary,  a  jeśli  go 
o  przyczynę  tego  złorzeczenstwa  zapytasz,  odpowie  w  Przedmowie: 
Bo  taka,  prawi,  yłowa ,  takotuego  ługu  potrzebnie.  Niechże  się  tedy 
żaden  nie  dziwnie,  ęni  obraża,  jcśliź  Ministra  takim  ługiem  myć  będą, 
jakiego  sobie  nacadził ,  a  snadź  y  mydła  przydać  nieco  nie  zawadzi,  a 
za  się  mu  tym  obyczajem  tak  plugawe  ze  łba  szkaradnego  kacerstwa 
nypłoczą,  ponieważ  się  w  takiey  łaźni  tak  dalece  kocha."     (L.  S.) 

3178.  l*raefatio  ad  Lectorem  tak  się  zaczyna:  Anni  pene  auinde- 
cim  abierunt,  cum  a  fortissimo,  omniumaue  consensione  łaudatissimo 
Ilege  Połouiae  Stephano ,  ad  Jlułam,  ex  urbe  Roma^  vocatus ,  Reip. 
vacare  coeperam ,  ubi  saepe  miki  cum  iis,  qui  discesserunt  a  nobis, 
Evangelicos  vulyus  vocat  imperiium ,  de  controversis  hoc  saeculo  Chri- 
stianae  reliyionis  capilibus,\ut  in  libera  Repubiica  soleł  accidćre,  eon- 
tendendum  erat.  Incideram  forte  in  defuncli  cuiusdam  Ilaeretici,  non 
bibliothecum ,  sed  sentinam  et  cołluviem,  auandam  pestilentissimorum 
librorum:  (juos  cum  per  ociuM  inspicerem,  casu  ne ,  an  ita  Deo  di- 
sponente  faetiim  est,  ut  ijuemcungue  librum  in  manus  acciperem,  nił 
pracler  convilia ,  et  małe  dicta  legerem,  nił  auod  sibi  constaret,  nił 
auod  coliąereret  hwenirem.  Dixi  tum  guibusdam  amicis  ita  novos  is- 
tos  novorum  dogmalum  aucłores  et  scriptores  scribere  ut  si  in  accura- 
tum  łectorem  incurrant,  łonge  faciłiuś  possint  ex  Lutherista  Papistam, 
(juam  ex  Papista  facere  Lutheristam.  Nił  videri  nobis  faciłiuś ,  auam 
fjuod  possint  ex  ore  proprio ,  non  dico  Arianismi ,  Ebionismi ,  sed 
ipsius  eiiam  Alheismi  condemnari.  I  o  tem  właśnie  pisze  Beszka~ 
w  Ksicd;te  I.   tego   dzieła. 

nAłterum  łibrum  de  Phałąrismis  inscripsimus ,  (mówi  niżej)  in 
(juo  Conati  sunnis  Evangełicorum  ostendere  charitatem:  iis  płane  f- 
dibus  cougruentem,  guas  primo  łibro  persecuti  sumus,  prorsus  ut  si- 
miłes  habeant  iabra  łactucas.  Quałis  Fides ,  tałis  Charitas.  Nułla 
in  Deutn  Fides,  ntiłła  in  proximuni  Charitas.  ISulła  religio,  nulła 
tłilectio :  gua  Deum ,  eadem  audacia  oppugnarunł  et  proximum  :  gua 


526  rsOTY,  N.  3178. 

Tempia,  eadetn  el  Palatia-^  qua  Poułi/ices,  eadem  et  Ileges :  (jua 
Ecclesiasticas ,  eadem  el  politicas  leyes  z  nil  ut  non  ab  Wis  suo  loco 
motutn  ^  nil  non  lahefactałuni ,  nil  non  fractuni ,  aitassatumnue  videa- 
łur.  Flammas  undis,  coelum  łerrae  miscuissent  ^  ipsa,  si  połnissent, 
mundi  commov{sscent  fundamenta.  Ipse  criidelissimorum  fabricator 
tormenłorunt  Phalaris  ^  victum  ab  ipsis  artificium  sutim  fateretur,  si 
vivereł  etc. 

Lib.  I.  c.  i.  p.  S.  i»  Extat  guotjue  in  patria  nostra  versio  Polonica 
Bibliorum  ,  in  oppido  Lilhuaniae  Brzesczio  ediła ,  Saxoiiicąe ,  potius 
Gefmanicae  auam  latinae  Vulgatae  versioni  similior :  de  cujtis  fide 
et  veritate  non  commemorabo ,  auid  sentiant  Qrthodoxi  Scripiores, 
tjuam^ue  in  ea  mulłas  fraudes  et  maculas  inexpiabiles  depraehendant. 
Sed  Evangelicum  testem  a^if^ucam  Czeclioviciuin,  Archiflumen  illud 
Anabaptisticae  perfidiae ,  in  oppido  Lublinen.  —  Is  tantum  abest,  ut 
Brzestensem  versionem  receperit,ut  et  maledictis  confixerit ,  et  e  tioclu 
pioruin  explotlcndatu  docuerit.  Eam  autem  in  oua  ipse  sudasset,  et 
edidisset  versionem  aeterno  verbo  Dei,  et  Euangelicae  veritati  con- 
sentientem ,  Sacro-Sanctam  esse  voluit:  in  gua  tamen  guantam  fidem 
praestitisset ,  guogue  consilio  ustis  esseł:  auł  guo  in  honore  verba 
JDei  viventis  habuisset,  testałur  ipse  j  (in  praefutione  versionis  polo- 
nicae)  etc. 

Sed  et  Budneus,  teterrimus  Ule  in  Lithuania  Christo  mastijges 
(sic)  reprobata,  et  damnata  tam  Brzestensi  guam  Czechoviciana  ver- 
sione  f  guam  impiam,  erroneam,  falsam  ,  omnibus  cavendam  et  fu- 
giendam  ostendit.  Novam  ipse  guogue ,  e  suo  capite,  novi  Testamenti 
versionem,  eadem ,  guam  in  suis  Sgnergistis  reprobat,  fide  et  impw 
dentia,  adornavit  et  edidit.  —  Religuas  aułem  omnes  guołguoł  sunt 
yersiones  corruptelas  Novi  Testamenti  appellavił,  Utbraicas  ^  prae- 
sertim  Syras,  Graecas ,  Sclavonicas ,  sola  łamen  exeepta  Latina,  in 
gua  non  nihil  adhuc  antiguae  puriłatis  remansisse  conjitełur.  Unam 
itague  et  solam  suam  versionem,  cum  aeterno  verbo  Dei  congruen- 
tem ,  tenendam  omnibus  Christianisy  seguendamgue  pronunciat ,  in 
guam  receptum  in  Ecclesia  Evangeliorum  ordinem ,  commutavił.  Lu- 
cae  enim  Evangelium  post  Evaugelium  Joannis  postiił  ^  causa  addita, 
ut  Evangelium  et  acta  ejusdem  auctoris  invicem  se  conseguantur. 
Sic  autem,  de  hac  sua  versione  loguitur  in  praefałione.  » Nescio^  ait, 
in  tanta  per  orbem  Christi  librorum  mulłiłudiue  ,  ułrum  possił  ałi- 
guis  invenire  librum  omnino  verum  ac  legitimum ,  praeeipue  aułem 
libros  J\ovi  Testamenti,  gui  ita  sunt  corrupli,  falsificati,  ut  non  cre- 
dam  reperiri  guicguam  passe,  guod  sit  magis  coritiptum.''^  IIoc  au- 
tem posito  guasi  fundamento ,  promitłit  se  deinceps  in  sua  versione 
guatuor  ostensurum.  I.  Quod  in  libris  novi  Testamenti  multi  invenian- 
tur  non  solum  errores,  sed  etiam  falsiłates.  II.  Unde  isti  errores 
et  falsiłates  in'epserunt.    III.  In  gua  lingua  habeantur  puriora  Scri- 


NOTY,  N.  3178.  527 

pta  Apostolica  et  minus  plena  falsitatis.  IIII.  Unde  posstt  scriptura 
coti-igi  et  reparari  et  ad  pristinam  sinceritatem  revocari.  Ibidem 
etiam  testatur  auod  omnium  inaxime  scripiuram  Sacram  eorruperunt 
Marcionisłae ,  et  Homonsiani :  nam  de  Arianis  non  legimus ,  auod 
unauatn  scripturam  ullam  corruperint. 

p.  9.  Budneus  auoaue  in  sua  novi  Testamenti  polonica  versione 
pro  Evangelium ,  Eyangelionem  dicivult:  pro  Jesus  Jesua,  pro  Aegy- 
pło  Micraim ,  per  Gehenna  Gehinnon, 

p.  18.  Budneus  in  Lithania  non  solum  negat  esse  Pauli  (epistołom 
ad  Haehreos)  sed  etiam  Spiritu  carere  afprmat  (In  Defensione  proba- 
tionis.  29.)  INiewiadomo  co  lo  jest  za  pismo  Budnego. 

p.  23.  Przytacza  Reszka  Kromera  w  ten  sposób  na  brzegu :  Cro- 
tnerus  lib.  3.  Dialog. 

p.26.  Contra  hunc  et  contra  seguentem  articulum  hujus  Aposto- 
lici  Symboli  primus  omnium  aperte  agere  coepit,  Michael  Severus  Hi- 

spanuSf  iuvenis  ferox  et  audax.     Cujus  impietatem  secuii  sunt •• 

Stanistaus  Sarnicius ,  Budneus ,  Martinus  Czechovicius ,  Glirianus, 
Stanislaus  Sudromus^  Sltesinski  (siej,  Stanislaus  Piesskovic,  Siekie- 
rzinski,  Daniel  Biliński,  Farnovius  et  aliae  similes  pestes  et  guisgui- 
liae.  Ten  artykuł  jest:  El  inJesum  Christum ,  filium  ejus,  unicum 
Dominum  nostrum.  / 

p.  27.  Budneus  in  Lithuania ,  vir  oh  horrendas  in  Deum  hlas- 
phemias  execrandus,  post  tot  alias  v«rsiones  vertit  ipse  guogue  in 
linguam  polonicam ,  ul  anie  diximus ,  novi  Testamenti  libros  ^  ubi  in- 
finila  prope  v€rba  e  textu  ejecit,  guibus  Christus  ab  aeterno  Deus 
ostenditur.  Praeterea  vero  in  guadam  sua  Responsione  Polonica  i30 
testimonia  et  rationes  adtlucił,  guibus  probare  contendit  Christum  non 
ab  aeterno  genitum ,  sed  in  tempore  factum  esse  Deum.  (In  margine: 
Citat  Czechovicius  fol.  42.  Dialog.  Polon.)  Hujua  aemulus  Czechoyi- 
cius  animarum  in  oppido  Lublinensi  teterrimus  Archypyrata^  tam  eon- 
templim  de  Jesu  Dei  viventis  filio  et  sentil  et  loguitur,  ut  ausus  sit 
blatterare,  sicut  de  eo  in  praefatione  Freni  sui  Polonici  doctissimus  te- 
statur Povodovlus.  (Toż  samo  dzieło  Powodowskiego  przytoczone  in 
margine  p.  33.),  guod  deus  guem  Jehova  vocat,  ita  Christum  et 
ejus  Doctrinam  casłigavit  et  castravit  per  Papam  Bomanum  ^  sićut 
olim  Jesus  casłravit  et  castigavit  summi  Dei  legem,  et  ejus  mini- 
strum  Mosem. 

p.  29.  Budneus    in  Lithuania  collegit  130  Testimonia  et  rationes 

guod  Christus   non   sit  ab  aeterno  Deus ;  Et  Ula  verba  Isaiae  ••  Ecce 

virgo  Coucipiet,   vocat  lingua    polonica  plathedi  prziszitem,   hoc  est, 

assutum  centonem.     (Na  brzegu :   Citat  Czechovicius   in  annoŁ.  Novi 

-  Testamenti). 

Na  tejźc  karcie  i  uast.  wylicza  Reszka  błędne  mniemania  Budne- 
go o  poczęciu  Chrystusa ,  które  zawarł  w  przypiskacb  do  Nowego  Te- 


528  NOTY,  N.  3178. 

stanieniu  swojego  tłóniaczenia.  Zowie  go  ipsissimus  Anticliristi  atf 
teamhulo. 

p.  31.  Csechovic,  in  Polonia,  falsum  esse  dicit,  (jnod  Paulus 
ait:  Dominum  fjloiia  Cł'ucifixerutit ,  et  ait,  cjuod  Judaei  simplex  tan- 
tum homicidium  commiseruut.  (INa  brzegu  dodaje  Reszka:  citat  lo- 
cum yUkonius  Medic.)      (L.  S.) 

Na  hońcu,  w  poprawie  błędów  drukarskich,  powiada:  Patria 
etAibri  procul,  aduersaria  item,  et  primae  curae,  podagra  prac- 
terea  ad  latus  indomita ,  et  pro  fumosis  titulis,  venditae  regihus  meis 
horae  diurnae ,  dentałaeijue ,  emptae  curae  ^  in  causa  fuerunt,  auo- 
minus  loca  ex  variis  auctoribus  citala  exactius  apponere  potuerimus 
etc.  Od  str.  182 — 250  jest  pismo  Reszki  u  Starowoiskiego,  pod  ty- 
tułem: Minisir  ornacki  a  wspomniane  p.  553:  Epilogus  operis  et  Pa- 
raenesis  ad  Efjuiłes  Polonos.  p.  601:  Explicatio  typi  Ecclesiae  Catho- 
licae.  Ostrzega  tu  Reszka  Czytelnika,  iź  pismo  to  jest  przez  Toma- 
sza Trelcra  napisane  i  przed  dwódziestą  laty  za  staraniem  i  powagi^ 
Ho/.jiisza  w  Rzymie  wydane-  ' 

W  pierwszej  Księdze  stara  się  okazać  autor,  jak  Ełvangelicy  Pi- 
smo S.  przekręcają ,  fałszują  ^  w  drugiej  zaś  opisuje  icłi  okrucieństwa 
względem  Kościołów,  klasztorów  i  dóbr  duchowieństwa  Katolickiego. 

Giilliiii,  Teałro  D"^ Iluomini Letterali.  T.  II.  p.  229.  taką  wiadomość 
o  Reszce  podaje:  «Tra  yli  huomitti,  che  perbonta  di  vita,  e  per  eccelenza 
tli  dotlrina  riguardeuoli ,  sono  usciti  dałta  Corte  del  Cardinale  Stani- 
sldo  llosio  ,  dev€si  eon  raggione  annouerare  Stanislao  Rescio  nato  in 
Posen  Ciltii  di  Polonia,  huomo  di  eleualo  e  grandę  ingegno ,  e  di  sin- 
golar  grandezza  tPanimo  ,  ii  tjuale  allevatosi  nella  Corle  di  nuel  Pren- 
cipe,  alV  estmpio  suo  fu  un  bellissimo  ritratlo  d^ogni  eccelente  virtu, 
s^appro filio  meravigliosamente  nella  candidezza  de"*  co s turni ,  e  ntlle 
buone  discipline.  Jilentre  tlurb  ii  Concilio  di  Trento  ,  al  nuale  trii  gli 
allri  Prelati  di  gran  nome,  fa  anco  presente  ouel  Cardinale,  lo  ser- 
vl  per  Segretario . — Dopb  haver  ii  Kescio  ricevula  la  Laurea  del  Doł- 
torato ,  fu  falto  Canonico  del  Duomo  di  fJ^armerlandl ,  e  poi  eon  oc- 
casione  delia  promozione  del  Re  Henrigo  f^alesio  al  Regno  di  Polonia, 
fu  egli  dal  suo  Cardinale  mandato  Ambasciadore  in  Francia  per  rat- 
legrarsi  eon  auella  Corona,  e  insieme  per  confermarli  la  fedella  e  ii 
vassallaggio,  eonipila  clChebbe  eon  ogni  riputazione  r Ambasieria  ,  ot- 
tenne  Ihifficio  di  sigillare  nel  Tribunale  delia  Penitenziaria ;  e  final- 
tnente  essendo  stato  tlał  Re  Stefana  richiamato  in  Polonia,  hebbe  da 
esso  PAbbadia  Andreoviese ,  e  ii  carico  di  suo  Ambasciadore  presso  o 
Gregorio  Decimoterzo,  e  Sisto  Quinto  Summi  Pontefci:  II  Re  Si- 
gismondo  ancora  lo  tnandb  Ambasciadore  alla  Republica  di  Vinezia,  a 
Ferdinando  Primo  Granduca  di  Toscana ,  nel  regno  di  Napoli ,  e  fi- 
nałmente  a  Clemente  Ottavo ,    a   fine   di  rendergli  a  suo  nome   Vobe- 


NOTY,  N.  3182-3185.  529 

tlieiiza.  Benche  si  trovasse  egli  continuamenłe  occupato  in  auelleAm.' 
bascierie,  e  in  alłri  gravissimi  ajjfari,  nulladimeno  diedesi  eon  łutto 
Vaffetto ,  e  eon  tutte  le  forze  a  reprimere  Pheresie ,  che  dalia  Germa- 
nia e  Ungheria  derivate,  cominciavano  a  dilatarsi  di  nascosto  in  Polo- 
nia. Percib  molto  serisse  contra  di  esse,  e  contra  i  loro  seauaei,  in 
difesa  delia  Cattolica  Fede  ,  come  in  auesła  materia  ne  vanno  attorno 
stampałe  le  sne  Operę,  le  (juali  insieme  eon  Valtre  partorite  dal  suo 
aeutissimo  intelletto ,  hanno  (juesti  titoli:  Pro  ang^mento  fidei  orthodo- 
xae. —  Pro  defciisione  Patruin  Soćietatis  Jesu.  Spongla  pro  defcnsione 
Patrum  Societatis  Jesu. —  MinistroDiachia. —  Ątheismi  et  Plialarismi. — 
Vita  Hosii  Cardinalis. —  Paraphrasis  septem  Psalmorum  Pęnitentiallum. — 
Admonitio  ad  ParocLos. — Adinonitio  ad  Yarsorienses. —  Sermoncs  de 
Saccrdotio. —  Pia  pro{;yinuasmata. —  Liber  -Epistolaruni  familiarium. — 
Tractatus  de  Majestate  Sedis  Apostolicae. —  Oratio  in  Causa  canoniza- 
tionis  Divi  HyacintLi  j  nella  Canonizatione  del  aiial  Santo  essendosi 
egli  affaticato  assaissimo ,  devesi  alla  sua  particolare  sollecitudine  ał- 
trihuire  in  parte  eon  sua  grandissima  lode  Pesecuzione  di  cosl  heroića 
impresa. 

3182.  Dowodzi  autor,  że  Kościół  Łuterski,  jest  prawdziwy  fcato^ 
licki,  i  wytyka  błędy  Braci  Czeskich  za  świadectwem  Lutra,  Hederi- 
cba,  D.  Mikoł.  Selneecera  i  t.  d. ,  oraz  na  powadze  Synodów  GjO- 
slyiiskiego  i  Poznańskiego. 

Mówi  w  dziele  tein  autor,  o  Toruniu  i  sektach  tam  będących  za 
jego  przybyciem  r.  1560.  Część  jedna  była  Rzymsko-Katolicka ,  inna 
chociaż  niekatolicka,  używała  posługi  Katolików  do  chrztu  i  klubów. 
Byli  także  i  Scbwenkfcldjaniej  największa  zaś  liczba  trzymała  się  Braci 
Czeskich.  Chociaż  zaś  naukę  Ewangelicką  publicznie  uczono  ,  ztem- 
wszystkiem  przystępowanie  publiczne  do  Wieczerzy  Pańskiej  nie  było 
dozwolone,  tak,  iż  Bracia  Czescy  wielu  znakomitszych  z  Konfessji  aug- 
sburskiej do  siebie  przeciągali.  Byli  i  tacy  co  się  Waldensów  trzymali, 
mając  od  nich  ułatwione  pożywanie  sakramentów  w  mieście  bez  krzy- 
ża i  pokryjomu ,  kiedy  przedtem  z  innych  ewangelickich  pobliskich 
miast  xiążccych  pruskich  poszukiwać  je  byli  przymriszeni.  Nakoniec 
kiedy  odbywanie  Wieczerzy  Pańskiej  publiczne  dozwolone  było,  Bracia 
Czescy  chodzili  po  domach  et  quasi  Eleusinia  ^uaedam  celehran- 
tes  w  nocy  sakramenta  rozdawali.  Rada  miasta  chcąc  temu  koniec 
położyć,  doprowadziła  do  tego,  że  Wieczerza  Pańska  pod  dwoistą 
postacią  za  pozwoleniem  Królewskiem  r.  1557  Marca  28  udzielana 
była.  Morgensterna  tego,  D.  Jabłoński,  Histor.  Consensus  Sandom. 
T.  10.  p.  12.  i  autor  listu  ad  Efjuitem  Polonum  p.  244.  pierwszym 
sprawcą  niezgod  i  niesnasek  między  wyznawcami  augsburskiemi 
i  Braćmi  Czeskimi  mianują.  , 

(Friese  Bcytr.  II  Th.  Ir  JBd.  p.  371,  385.) 

3185.    O  Sarnickim  tak  mówi  autor:    «Z  Genewy  do  Polski  przy- 

Toii   II.  67 


530  NOTY,  N.  3191-3194. 

jechali  uczniowie  Kalwina,  Jerzy  Niger,  Stanisław  Sarnicki  rodom  Po- 
lak, Blandrata ,  naówczas  Kalwinista^  i  inni  ministrowie  francuzey, 
którzy  w  Pińczowie  byli  osiedli.  Tam  Sarnichi  uczył  na  kazaniaeli, 
źe  Cliristus  był  Biskupem  i  Kapłanem  wedle  natury  Boskiej  ,  a  ofiarą 
wedle  natury  człowicczey,  a  iź  dla  tego  względem  urzędu  i  wyko- 
nania woli  Ojcowskiej  mnieiszy  jest  od  Ojca  względem  Bóstwa.  To 
nowo  założony  Kościół  Kalwiński  słysząc,  szemrać  poez{\ł  i  mówił, 
że  Aryanie  tak  uczą:  Iź  nic  uspokoili  się  aż  po  Orlel  wysłali  posły 
do  Genewy,  gdzie  była  stolica  Kalwina  i  do  Tyguru  gdzie  miał  siedli- 
sko Zwingicl.  Tego  rozruchu  przyczyną  był  Stankar,  którego  potem 
z  Pińczowa  wypędzili  i  do  Dubiecka  uciekł,  boiąc  się  czego  dalsze- 
go, bo  im  się  w  tey  mierze  sprzeciwiał  mocno.  Posłowie  Polscy  da 
Genewy  przyiechali,  oddali  listy,  gdzie  w  krótkim  czasie  zawołano 
z  Tyguru,  Balingcra.  Zasiedli  na  onym  zborze  Kalwin,  Balinger, 
Beza,  Piotr  Martyn    i  inni  przednieysi  Arcyministrowie.   i  t.   d. 

(Ósiń.  O  Życiu  P.  Skargi,  p.  74.) 

3191.  Dajjjcy  wiadomość  o  dziele  tem  w  Wizerunkach  Nauk.  Pocz. 
Now.T.  17.  p.  149,  tak  o  niem  mówi:  «Nie  znając  dzieła  X.  Słupskiego 
Archid.  Włocł.,  nie  możemy  sądzić  jak  dalece  autor  broni  swojej  stro- 
ny, to  tylko  pewna,  źe  nie  oszczędzał  ani  obelg  bezczelnych,  ani 
kłamstw  oczywistych.  Powtarza  nierozsądne  baśnie,  które  zaledwo 
ostatniemu  nieukowi  gminnemu  przebaczyćby  można.  Książka  ta  nie 
\vzbudza  zaufania,  nie  przekonywaj  nie  wiemy  dla  czego,  w  swoim 
czasie,  tyle  do  niej  wagi  przywiązywano,  źe  zakazaną  była,  jak  się 
dowiadujemy  z  napisu  na  okładce:  Isłe  liber  est  pestilentissimus  Hae- 
reticus  in  Coenae  Bulla  prohihilusy  Wszakże  dziwić  się  temu  mniej 
potrzeba,  bacząc,  jak  mało  w  owych  żarliwości  czasach,  potrzeba  było 
do  umieszczenia  książki  na  indexie. 

3192.  Początek  tego  pisma  laki:  »Jest  ten  obyczaj  wszystkim  He- 
retykom pospolity,  czytelniku  miły,  źe  się  radzi  pismem  świętym  prze- 
chwalaią,  ustawicznie  w  gębie  maią  Scrtptum  est:  jakoby  oni  sami  pi- 
sma się  trzymali,  a  nie  kto  inszy.  Ja  chcąc  doświadczyć  ich  prawdy; 
spisałem  Summari/ust  prawdy  Kałolickiey,  przypisawszy  przy  każdym 
artykule  słowa  pisma  Świętego,  ktoremi  każdego  artykułu  dowodzi- 
my,   nic   nie  przydawszy    z   historyi    albo   Doktorów  Świętych — 

Czekałem  tedy  na  to  od  nich  odpowiedzi  słuszney Azci  się  wy- 
rwał przed  inszymi  on  gruby  Minister  Łuterski  z  Xięztwa  Pruskiego 
Macicy  Rosentreter,  htór^  zaniechawszy  swojego  Scriptum  est,  słowy 
karczemnemi ,  y  fabułami,  niewinne  papiery  pomazał.     Ledwom  temu 

odpisał,  oloźci  się  porwał  drugi  Kalwinom  Minister  3Iikolajowski 

Ozwał  się  też  po  nim  jakiś  Jakub  Biskupski  z  Rachunkiem  Summaryu- 
«2M  mego,  i  t.  d."     (L.  S.) 

3194.  W  dedykacji  tak  się  tłómaczy :  ttNiewspominaiąc  inych 
(tych  którzy  kąkol  sieją)  jaśnie  się  to  pokazało  przez  Wociecha  Słup- 


NOTY,  N.  3204--3257.  531 

skicgo,  który  widzący  prawdziwe  Scripta  moje  fandamenty  Słowa  Bo- 
źejjo  utwierdzone  ,  spisał  Sttmmaryusz  przeciw  tłiemu ,  w  którym  ani 
nauki  prawdziwey,  ani  refutaciey  Scriptu  mego,  żaden  krześcianski 
człowiek  się  nic  doczyta ,.  jakom  w  rosprąwie  moi  (sic)  szerzey 
dołożył  i  wyprawił.  Tłio  bard/o  Słupskiego  l)olało,  mozg  głowy  iego 
zawróciło   y  pobudziło,  że  na  Rozprawę  moią   z  Odprawą  wyiacbal.*' 

(L.S.) 

3204.  Jest  tu  wiadomość  o  Sudrowiuszu  uastępuiącar  nluLithiia- 
nia  antę  vujinti  et  alitjuot  annos  Synodo  coacta  Caluiutstae  decreve- 
rant,  ut  suae  doctrinae  praecipua  capita,  una  cum  Psalmis  (juibus- 
dam  Davidicis ,  (fui  in  coetihus  illorum  uhitjue  ab  omnibus  decantari 
possent,  yernacuło  sermone  typis  descripla  ederenlur.  Obtigit  pro- 
vincia  JUinistro  ełiam  f^i/we/isi  Stanisłao  ex  Ostrołęka,  alias  Sudro^io. 
Opus  concipit,  parit,  dispergit.  sed  (juoniam  pronus  in  Venerem  łeno 
impurus  non  contentus  uxore  sua ,  puellam  Sophiam  Volani  filiam 
amore  impotente  deperibatj  ne  in  charta  minus,  fjuam  intra  Cortinas 
impudicus  essel,  Cantionem  unam  et  alteram  acrostychis  in  eo  libro 
replevit,  et  in  suo ,  amasiaeaue  suae  nomine ,  ut  in  (juibusdam  Co- 
moediarum  argumentis  Plautus,  turpis  procus  Itidere  non  erubuit.  Res 
a  ouibusdam  deprehensa  graviler,  uti  debuit,  accepła  fuit,  et  unum 
auidem  Magnificorum ,  scilicet  Dominum  Joannem  Palz  Palatinum 
Mienscensem  non  parum  impulit,  ut  ad  Eeclesiam  Catholicam  redi- 
ret;  aliis  vero  Catholicis  occasionem  dedit,  ut  gomorrhaei  huius  Euan- 
gelii  ex  libro  ipso  licentiam  Cahinislis  exprobrarent  ((juod  noti  setnel 
me  praesente  fecit  JMagnificus  Dominus  Joannes  Tyszkiewie  Palatinus 
Brestensis)  et  pariter  ostenderenł ,  Ministros  extrito  Coelitum  pudore 
non  CTiristum,  sed  scenicam  jam  impudicitiam  publice  profiteri.^^ 

Może  ta  okoliczność  była  przyczyną  zatracenia  tej  książki  Sadro- 
yiusza,  gdyż  jej  ani  śladu  nigdzie  znaleźć  nie  można.     (L.  S.) 

3248.  W  przedmowie  mówi  autor:  ».  Przed  rokiem  napadłem  na- 
pisanie iakieś  któremu  tytuł :  Krotka  Odpowiedź  Ewangelika.  Zawie- 
ra  to  pisanie  w  sobie  niektóre  odpowiedzi  na  niektóre  pytania  kato- 
lickie. Oboie  autor  tego  pisma  Minister  Kalwiński  tak  sztucznie  uło- 
żył, aby  ludzie  proste  nieznacznie  usidlone,  o  błędy  w  Wierze  przy- 
prawił. Abowiem  y  pytania  Katbolickie  gruntowuieysze  miia,  a  tylko 
lekceysze  sobie  zarzuca  y  w  odpowiedziach  po  wielkiey  części  na  co 
inszego  odpowiada,  pominąwszy  rzecz,  o  kturą  pytano:  y  moie  py- 
tania przeciwko  Katbolikom  tak  układa ,  aby  Rzymski  Kościół  (na  ohy- 
dę iego)  w  tym  przed  swym  i  udał,  czego  on  nigdy  nie  uczy."  (L.  S.) 

3257.  Pismo  wymierzone  przeciwko  Dissidentóm,  gdzie  poganami 
są  zwani,  że  naukę  swoje  od  czarta  wiodą,  który  z  Lutrem  w  ludz- 
kiej postaci  razem  chodził  po  świecie,  jadł,  pił  i  sypiał,  nadto  że 
dwie  lylko  ewangełiie  mają  S.  Jana  i  Lutra.  Mikołaj  Oborski  Biskup 
Krakowski,    w  aprobacji  o  książce  tej    mówi:  nlibrum,  irrefragabili- 


532  NOTY,  N.  3291-3313. 

biis  argumentis  concinnatum ,  ad  reducendos  onines  Dissidenłes  ,  ad 
Fidem  Catholicam,  utilissitnum.''^     (Janoz.  Nachr.  II.  71.) 

3291.  TscIiepiuS  tłómacz  dzieła  O  Prawdziiuym  Chrześciańshvie, 
przypisał  je  Fryderylsowi  Królowi  Prusitiemu.  Wyraża ,  iż  to  jest 
pierwszy  jego  przel^ład  polslii,  gdy  już  dawniej",  na  łaciński,  fiaii- 
cuzlti,  angielslti,  holenderski,  czeski,  szwedzki,  duński,  moskiewski, 
nawet  i  turecki  język  było  przełożone,  o  czeui  obszerniejsza  wiado- 
mość w  przypiskacłi  do  wiersza :  Poetyczna  Uwaga  nad  przedziwnym 
zachowaniem  Jana  Arnta  w  Wodzie,  a  Ksiąg  jego  w  ogniu  przez  Sam. 
Ern.  Tcliepiusa,  syna  tłumacza.  Jest  tu  także  Przedmowa  i  krótka 
wiadomość  o  życiu  Jana  Arnta,  który  w  Bazylei  będąc,  miał  sobie 
poruczony  dozór  nad  edukacją  jakiegoś  Barona  Polskiego,  który  go 
z  niebezpieczeństwa  utonienia  w  Renie  wybawił.  Bajski  Ogródeczek 
naprzód,  jak  wyżej  na  tytule  powiedziano,  przełożył  na  polskie  Sam. 
Lud.  Zuśadyus,  lubo  Tschepius  w  przypiskacłi  do  owych  wier- 
szy, świadczy,  że  w  Bibijotece  Wallenrodzkiej  vr  Królewcu ,  po- 
dług Katalogu,  znajdował  się  Ogródeczek  Rayski,  w  Krakowie,  1594. 
8.  cum  fig.  wydany:  ale  czy  to  było  dzieło  ^rnfa,  czy  inne  pod  tymże 
napisem,  tego  rozstrzygnąć  nie  mógł,  bo  książki  już  nie  było  w  Bi- 
bijotece.    Jan  Arnt  żył  1555— 1621. 

Co  się  tycze  cudów,  jakie  się  z  tą  książką  działy,  i  które  tu  na 
przodzie  zebrane  są  i  umieszczone,  te  osobliwością  swoją  w  niczeni 
nie  ustępują  innym,  w  podobnych  księgach  zwykłe  wypisywanym.  (L.  S.) 

3310.  Sobolewski  w  Bibliotece  Puławs)«iej  widział  exemplarz  bez 
tytułu,  i  z  niego  wypisuje  6  ksiąg  z  tego  dzieła,  z  tych  trzy  na  ty- 
tule naszym  wymienione. 

IIII.  Bez  początku.  513  str. 

V.  O  Obietnicach  Żywota  wiecznego.  lOOstr.,  2  karty  na  końcu  i  9 
na  początku.  Dedyk.  Adamowi  Tałwojszowi  Kasztel.  Zmudzkiemu. 

VI.  Księga  O  Sakramenciecli  od  Pana  Chrystusa  Postanowionych, 
219  str.,  2  karty  na  końcu  i  2  na  początku,  bez  dedykacji. 

3312.  Pisze  Ciclioyius  przeciw  Wyznaniu  Wiary  przez  Jana  Szlich- 
tynga  w  Lucławicach  wydanemu.  O  pismach  arjańskich  tak  mówi; 
El  vero  aecjuissitnum  est,  iit  ifuantum  olim  detrimenti  scripta  Triado- 
machorunif  sub  potentiy  unius  Safranecij  patrocinio  Luclavicijs  edi- 
la,  lieligioni  Christianae  attulerunt ,  tantum  eidem  afferat  emolu- 
rnenti  LucUwtensis  Confessionis  impiignatiOf  Tiiae  Perillustris  Celsitu- 
dinis  aułhoritate  munita.  Por.  Sandius  p.  128.     (L.  S.) 

sir.  1.  Wymienia  pismo  niejakiegoś  Maciejowskiego,  wydane  r. 
1604,  przy  wyrzeczeniu  się  Samosaleiii/ijui.  Dalej:  Behelnius  contra 
Ostrouium.  (ol.  db.  Moschorovius  in  Ilefutalione  prima  P.  Skarga,  fol. 
159. 

3313.  Pismo  to  zapewne  jest  Szlichtinga  w  obronie  wydanej  przez 
się  Koufcssji,  zob.  wyżej  N.  3304.     Cichovius  w  piśmie  :  Manes  Slich- 


NOTY,  N.  :^314:  533 

tiufjiani ^  ^  tlcdykacji,  zob.  N.  uast.,  wymienia  słowa  SlicliliHjja  z  te- 
go pisma  fol.  22,  mówiąc:  ei  (Coofessioni)  tuendae,  Vindicias ,  sum- 
mo est  couutu  tnolitus ;  eliam  a  Diis  infernalibus  precałus  suppetias. 
Exurfjite  (inniiit ,  fol.  22.  f^ind.)  Confessiouis  M^NES  innocuii  et 
cum  salutem  vohis  defendere  non  licuerit,  saltem  innocentiam  defen- 
diłe.  Mówi  dalej  Cicbovius  ,  że  do  lejyoź  pisma  dodał  Sliclilinj>;  list: 
aua  summae  authoriftatis  viros ,  Regii  Trihunalis  quaesitores,  satyrico 
auestu^  verbisque  admodum  mendacihus  prosaidity  regniaue  calami- 
tates ,  auae  suhinde  illud  exceperunt ,  sui  lihri  cineribus ,  iudicii(jue 
inifjuilaii  adscripsit ^  magna  uttgue  aeauissimi  et  prudentissimi  Sena- 
tus  iniuria^  nec  sine  gravi,  Serenissimi  et  hwictissimi  Regis  Lądi- 
slai  lf^.3faiestatts  blasphemalione.  Przeciw  f^indicias  pls&l  Cichovius 
jak  mówi  sani  1.  c. :  Trutinam.  Por.  N.  3314 ,  a  przeciw  listowi :  E- 
pistolom  paraeneticam. 

3314.  Z  dedykacji  widzieć  można,  ic  SiicUlmg  (Samosatheni  ne- 
polum,  vel  (ut  apertius  loauar)  Arrianorum  Praeses  Jonas  Slichiin- 
gius)  w  oi)roiiie  swej  wiary,  na  dowodzenie,  że  ona  zgodna  jest  z  Sym- 
bolem apostolskim,  wydał  był  swoje  Confessio ,  fjuam  portenlosis, 
suae  seciae  suppressis  erroribus ,  e  Symboli  Apostolici ,  sacrarum^ue 
Uteyarum  verbis ,  perniciosa  admodum  machinatione ,  vnfeirimus  A- 
gyrtcs  coutexuit :  et  sanę  non  levi  operae  prelio'.)  którćm  to  pismem 
wielu  7aśiepił  Slicbtinc,  i  wicccjby  ludzi  jeszcze  był  obląkał  ,  gdyby 
od  Teodora  Zaporskicgo  Kanonika  Wła«lysławskiego  zacbwycone,  (re- 
prehensae)  et  iantjuam  pestifera  animarum  carcinomata  ad  Regium  tri^ 
bunal  euocatae:  communi  omnium  Ordinum  sententia ,  una ,  cum  re- 
ceptaculis^  auibus  continebantur,  flammis  addictae  essent.  łtiedyArja- 
nic  przechwalali  się,  że  dlatego  łtonfessja  ta  spalona  był.i ,  źe  niczcm 
przekonana  o  fałsz  być  nie  mogła,  autor  pismo  swoje,  które  «lluga 
w  zamknięciu  trzymał,  na  widok  wydał,  aby  pokazać,  źe  błędy 
Arjanów,  nie  tylko  na  stosie,  ale  i  piórem  mogą  być  światu  na  jaw 
okazane.  To  dało  było  powód  Slicbtingowi  do  wydania  swoich /^łnrfieiaS, 
Łob.  IN.3313,  przeciw  któremu  wydał  Cichoyius  Trutinam. 

Kończy  Cichoyius  dedykacją  lemi  słowy^  Perge  igitur  III.  et  Reu. 
Piaesul  et  heroicorum  operum  thesauro  eum  insuper  annuluin  adijce: 
ul  ad  debellandam  Arrianorum  haeresim^  toto  animi  conalu  incumbas. 
llaec  Ula  secta  est:  (juam  Emin.  Cardinalis  Hosius^  in  exlremo  im- 
pielałis  gradu  constitisse  aiebat,  auam  extremum  impietatis  Rarathrum 
yocubat^  (juam  III.  aeterna(jue  memoria  dignissimus  heros,  Stajii- 
slaus  Lubomirscius  Pctlatinus  Cracoviensis ,  sine  fide ,  sine  baptismo, 
sine  Beo  yiuentem,  nobililatis  Praerogatioa  indignam,  eensebat,  (juam 
omnia  regna ,  etiam  Acatholica,  taumiam  Mahometanam  detestantur: 
ut  pole  (juae  nihil  praeter  oerba  eum  religiohe  Christiana  habcat  com- 
inune.  Ilorribile  profecto  virus  fuisse  oportet:  auod  non  nisi  con- 
vulsis  iotius  Reipub.   oisceribus    euomi  patuit.      Et  vero  si  efructibus 


534  NOTY,  N.  3314. 

cognosciłur  arhor,  facile  intelligere  est,  tfuanłorum  monstroriim  ferax, 
ea  Lema  sił,  (juae  toł  Catilinas.  Cełhegos,  Spartacos  in  patriae  exci- 
dium  effusos  protulerit  etc. 

W  samem  piśmie  zbija  Gichoyias  pismo  Sliclitiiijra ,  a  naprzód 
z  jego  dedykacji  miejsca  niektóre : 

str.  1.  Mówiąc  źe  nie  z  SIIcLtin{>;icm ,  ani  z  osobą  inną  się  roz- 
prawia,  ale  z  całą  gromadą  tycb ,  którzy  Socinów  nad  Ojców  SS.  i 
Doktorów  przenoszą,  dodaje:  Se(juaces  ego,  Socinofunif  Smalcijy 
Volhelij  etc. ,  impugno ,  t^uos  nunc  superesse  cum  ne(jueam  dubilare, 
guidni  e  Magistrorum  primariorum  tnonumentis ,  de  tolins  Coetus  fi- 
dei  Confessione  securissinie  pronunciem?  Credere,  gui  possiim^  te 
a  coetu  tuo  Socino  i^eiecto  et  damnato,  Fidei  factum  Magistrum  tuam- 
gue  Confessioneni,  Socinianae,  SmalcianaeRacoviensi  praelatam.^^  By- 
lyź  te  Konfessje  oddzielnie  drukowane? 

str.  2.  Wymienia  pismo  Slichtinga :  Antapologia  I  Antiwelknems  5 
tamże  wspomina,  że  Slichting  p.  9.  Cichoviusa :  avem  lupinis  dentibus 
nazywa. 

str.  3.  Zbijając  słowa  SlicLtiuga :  J/ew  (an  noptrorum  ?)  instigatio- 
nibus  effectum  est,  ut  Racovia  pellerentur  J^riadomachi  professores,  et 
Scholae  diruerentur  efc, dalej  powiada:  Id  guantutn  avero  alienum  sit, 
vel  inde  patet,  guod  anteguam  a  me  visus  esset  Confessionis  Schlich- 
tingianae  liber,  anteguam  guidguam  contra  eum  a  mc  fuisset  scrip- 
tum,  Racovienses  professores  fuere  proscripti:  tgpi,  guibus  (ut  in  ac- 
tione  contra  eos  habita  referłur)  blasphemiae  omnium  Christianorum 
aurihus  cudebantur,  abrogali,  Scholae  denigue  omnes  atgue  ideo 
etiam  Luclauicenses ,  ad  guos  se  postea  nonnulli  Socinisłarum 
Magistri,  Racovia  pulsi  receperant,  prohibitae.  Luclauiciis,  primam 
in  Polonia  fuisse  Samosathenistarum  cathedram,  non  nescivi ,  nec 
unguam  contrarium  dijci ,  id  solum  profatns,  iconoclnsłas  Racovia  pul- 
sos ,  Luclavicias  conunigrasse,  librosgue  animabus  summe  perniciosos 
Racoviae  olim  scribi  solitos ,  in  eodem  pago  edi  coepisse.  Porro  guae 
ibi  facta  idem  D.  Jonas  refert  (an  ex  fide,  vi,lerit  ipse)  nihil  ad  me 
Jncentorem  talium,  me,  vel  nostros  fuisse,  megue  ideo  Deo  vindice, 
saevas  hosiium  manus  fugisse ,  et  in  ipsa  fuga  Socinistai-um  calami' 
tatibus  insultasse ,  cum  dicit  D .  Jonas ,  calumniałur.  Nunguam  enini 
probabit  a  tne ,  vel  ab  ullo  nostrorum ,  Racovienses  iconaclaslas  ,  ad 
Regium  tribunal  euocatos  esse ;  nunguam  probabit ,  ullius  nostrorum 
opera  factum,  ut  in  eos  damnationis  ferretur  sententia  ^  nunguam  pro- 
babit, guenguam  nostrorum  fuisse  authorem,  ggmnasii  Socinistici  Lu- 
elaviciis  tollendi,  eorumgue  omnium  guae  ibidem  accidisse,  (nescio 
an  vere)  gueritur.  Nunguam  denigue  prababit ,  N.  Cichovium,  eo 
ipso  tempore  hostium  manus  fugisse,  cum  plurimi  viri  nobiles ,  guo- 
rum  unus  fuit  D.  Christophorus  f^isovati,  noverint ,  me  integro  et 
amplius ,    antę rebeUionem ,    anno ,    Kiouia  Osłrogium   e- 


NOTY,  N.  3314.  535 

yocatum,  Turovn  et  Poloniae  saluti  animarum  deseruissCf  et  impo- 
stuias  Confessionis  Socinisticae ,  miki  ad  refellendum  a  Dno  Fisovati 
Polonni  ohlatae,  prius  (juam  de  ea  cremanda  cogiłaretur,  detexisse, 
et  deinde  autenuam  ulla  helli  Russici  suspicio  esset,  iussu  superiorum 
abiisse  Ostrogio  ad  Collegium  Cracoviense ,  cuius  utriustjue  opulen- 
tiam  fałso  adinodum  extoUitD.J.  aliud  procul  dubio  dicturus,  si  Cra- 
coviensis  egeslaiis  parliceps  aut  saltem  conscius  fieret. 

str.  8.  Jest  wzmianka ,  że  Król  Stefan  dla  odpierania  sekty  Arja- 
nów  przywołał  byłGrzegorza  deValenlia,  Iźe  ten  byłby  przybył  do  Pol- 
ski,  gdyby  go  ważne  intercssa  z  Ingolstadu  do  Rzymu  były  nie  po- 
wołały. Dalej  od  tejże  stronicy  jest  porównanie  dogmatów  wiary  So- 
cinistów  co  do  Chrystusa,  Trójcy  S.  1  Ducba  S.  z  Alkoranem;  od  sir. 
14  zbija  autor,  Prooemium,  a  na  narzekania  Slicbtinga,  że  nad  potę- 
pienie książki  jego  (Confessio)  nic  w  Polsce  nie  było  okrutniejszego, 
(alrocins),  mówi:  » Atrocior  certę  fuit Zbasinensis  rogus,  ut  librorum 
contumeliosis  ignibus  aliis  temporibus ,  Cracoviae ,  Varsaviae^  Lubli- 
niaue  visis  supersedeam.  Judicia  Dei  abgssus  multa.  Ea  D.  Jonas 
non  scrutetur,  ne  detur  alicui  occasio  ^uerendi ,  an  non  etiam  hi 
Confessionis  exusłae  Manes ,  ideo  per  arma  Suecorum ,  et  Transylva- 
norum  exfulerint ,  dominari(fiie  fecerint  Socinistas ,  ut  lapsu  eruerent- 
graoiore.  Quae  idem  de  suae  Confessionis  Manibus  iiKiuietatis,  ad- 
dit,  me  non' afficiunt ^  aui  eam  (uti  saepius  dico)  non  sepultam,  sed 
vivatn,  vegetam,  gloriabnndam ,  perijue  Voliniam  et  Ucrainam^  ma- 
gno  animarum  periculo  grassantem,  adorłus  sum,  extractamque  ad 
iubar  veritatis ,  et  fraudium  imposturaccjne  convicłam ,  Deo  auxiliante 
oppressi. 

str.  16.  Gdzie  się  zaczyna  zbijanie  tego,  co  Slichting  na  Proe- 
mium  Cichoyiusa  powiedział,  a  mianowicie,  że  ten  Arjanów  Samosa- 
tcuarai  nazywa,  zakrywa  się  Clclioyius  powagą  pism  samycb  Socinia- 
nów,  jako  to  Smalciusa,  przeciwko  Franciusowi,  Socina,  przeciw  Wo- 
lanowi, i  Antipasquilia. 

Od  str.  17.  zaczyna  się  zbijanie  samych /^iwrfłciae,  to  jest  roz- 
biera się  cały  Symbol  Apostolski. 

Zeiwzmianki  na  str.  40.  gdzie  powiada  Cichovius,  że  exempla'rz  Kon- 
fcssjiSllebtinga,  wraz  z  odpowiedzią  Cci«m  i*ejs/>oMso)  odebrał  Wisowaty, 
i  że  dotąd  Glchorius  dostać  drugiego  exemplarza  ńie  mógł,  miarko- 
wać można,  że  Konfessja  ta  już  wtenczas  była  rzadka.  Z  dedykacji 
pisma  Cichoyiusa  i  Wyklęcia  Ministrów  Arjańskicb  widać,  iż  tytuł  tej 
Konfessji  był:  Symbolum  Apostolicum. 

str.  73.  Wspomina  Ciebovius  pismo :  Antiwuiekus ,  gdzie  de  Alba- 
nis  Ministris. 

str.  87.  Wymienione  jest  Kazanie  Smalciusa,  O  Mocy  P.  Chrystu- 
sowej,  które  mianc  było  po  polsku,  jak  widać  z  cytacji  na  stronicy 
następnej. 


536  NOTY,  N.  3315-3335. 

str.  96.  ZnowD  wspomniane  jest  pismo :  Antwuickus,  po  polsku, 
zkąd  i  miejsce  przytoczone,  a  z  tego  co  tam  mówi  CicLovius,  widać, 
źe  autorem  oryginału  łacińskiego,  o  którym  nzmianka  tuż  nieco  ni- 
żej ,  był  sam  Socin. 

str.  123.  Przytoczone  zbijanie  Skargi  fol.  241  przez  Moskorzow- 
shiego,  gdzie  i  miejsce  po  polsku  z  legoź  Moskorzowskiego  przywie- 
dzione. 

str.  135.  Przywiedzione  miejsce  zeSmalciusa,  (którego  Biskupem 
Sociniaiiskim,  (Episcopus  Socinistarum)  nazywa;  pisma  de  Ery.  fol.  14; 
toż  niżej  sir.  137:  fol.  333,  i  140,  gdzie  inne  pismo  Smalciusa:  Exa- 
mejif  157. 

str.  144.  Wspomniane:  Cat.  Rak.  (Catechismus  RacovieHsis)  fol. 
243^  i  miejsce   z  niego  przytoczone. 

3315.  W  liście  tym  wyraża  Cicbovius,  że  Confessio  fidei  Chri- 
stianae  SlicKtinga  wniesiona  była  na  Sejm  v.  1646 — 47  przez  Insty- 
gatora  Koronnego ,  w  skutek  czego  na  ogień  pismo  to  skazane ,  a  sam 

.Slichting  z  kraju  wygnany.     (Ban.  H.  D.  K.  P.  1.380.) 

3316.  W  przedmowie  między  inuemi :  Obsecramus  et  obtesłamur 
omnes  per  Deuin  et  salutem  vestram ,  exanunate  isthaec  seduło  ad 
normam  dwinojmm  oraculofum  et  fugtłe  u  fide  Babylontca  et  vita  So- 
domitica  ingressi  in  Arcam  Noae  I.  Pet.  3.  Dominus  enim  brevi  sump- 
tiirus  est  suppliciutn  de  isto  scelerato  et  ingrato  tnundo  per  ultimwn 
non  aauae  sed  ignis  diluuiiitn  etc. —  Odpowiedzi  tego  Katechizmu  skła- 
dają całkiem  sentencje  biblijne,  którp  tak  zręcznie  są  naprowadzone,  że 
pytania,  najgrubsze  socinjańskie  błędy  w  sobie  mieszczą,  które  Duch  S. 
Pismem  S.  zatwierdza. 

(Acta  Hist.  Eccl.  A.  1743.  p.49  nast.— Ban.  H.D.  K.  P.  1.374.1 
3332.  p.  A 4.  Pisze  autor,  iż  Smalcius  najceluiejszy  współpraco- 
wnik około  Katechizmu,  dokazał,  iż  Katechizm  większy  naprzód  po 
polsku ,  i  Mniejszy  po  niemiecku  pod  tytułem :  Der  Kleine  Katechis- 
mus  zur  Uebmig  der  Kinder  in  dem  Chrisilichen  Gottesdienst  zuRakaw 
heySeb.  Sternazkil605.12.  był  wydauy.  Sine  dubio  etiam  eodem  łem- 
pore  polonice  hoc  compendium  prodiit,  in  12.  An  vero  cum  isto  eadem 
sitf  Inśtitutio  brevis  religionis  christianae  1629.  12.  et  g  er  manie  e : 
Kurtzer  lubalt  der  christłichen  Religion  fuz  die  Kinder  uud  Einfaltige 
gestellet.  1633.  12  pro  vero  dicere  netfueo  cum  copia  mihi  non  fuerit 
data  hos  libellos  inspiciendi.     (L.  S.)  i 

3335.  Początek  dedykacji:  y>Post(juam  solus  Deus,  Serenissime 
Rex,  mirabili  tjuodam  modo  liber avit  me  ex  carcere  Lippoviensi,  in 
auem  Episcopus  Samuel  contra  omnem  jusłitiam  et  honestatem  posue- 
rat,  statim  a  (luibusdam  tuis  nobilibus  piis  legitime  vocatus  fui,  ut 
suas  Ecciesias  refhrmare  j  et  in  illis  puram  Christi  Doctrinam  pro  fal- 
sa,  ac  veram  religionis  pietatem  pro  impio  cultu  idololatrico ,  resti- 
tuerem,  mores  ac  disciplinam  tam  cleri  sui  tjuam  populorum  »uorum 


NOTY,  N.  3340.  537 

corrigerem.  Hic  słatim  hos  Canones  Refortnationis  'scripsi,  et  refor- 
małionem  ipsam  non  łemere  sum  aggressus.  At^  guia  guidem  Epi- 
scopi,    gui  abominandam  idololatriam  defendunt,    falsam  doclrinam 

docenta corrigi    nolunt,    cum   sciant,    si  res   ad  judicium 

delata  esset,  se  causam  suam  tueri  non  posse,  Ulico  ad  Majesta- 
tem tuam  accusarunt,  et  nobiles  illos  et  me  cum  guibusdam  piis 
ministris,  seditionis  aułhores,  ac  rerum  novarum  amatores.  Undć 
non  cogniła  causa,  omnes  condemnati  sumus,  ac  negocium  reforma- 
tionis  impeditum  fuit. —  Dalej  w  ostrycli  wyrazach  przeciw  Duchowień- 
slwu  Katolickiemu  powstaje^  zachęca  Króla  do  reformy  Kościołów  Pol- 
skich.—  Rzadkie  dzieło.      (L.  S.) 

3340.  Na  przodzie  list  Orzechowskiego  do  Concilium  Tri4enckie- 
go ,  pod  tytułem :  Sacrosancto  Concilio  Oecumdniaco  Tridentino  Sta- 
nislaus  Orichovius  lloxolanus ,  se,  suague  omnia  dicta,  scripta,  gę- 
sta, guae  prava  ac  recta,  dijudicanda,  vere ,  simpliciter,  et  absgue 
conditione  subiicit',  infra  scripło  Chirographo  suo.  Nie  jest  to  więc 
dedykacja  dzieła  Soborowi  Trydenckiemu,  jak  pisze  Bentkowski,  ale 
jakaś  Submissja  ze  strony  Orzechowskiego  Soborowi  posłana,  w  któ- 
rej wyrzeka  się  błędów  swoich  i  poddaje  pod  sąd  Kościoła. —  Posłana 
zaś  była  do  Soboru  razem  z  TVyznaniem  fWiarg  i  dziełem  pod  na- 
pisem :  Chimaera ,  co  się  pokazuje  z  własnych  Orzechowskiego  wy- 
razów: Ut  autem  intelligas,  (obraca  mowę  do  Papieża),  guam  me 
praeteritorum  poeniteał,  pudeał,  pigeatgue :  mitto  ad  te  Confessio- 
nem  meae  fidei,  guam.  eandem  Catholicam  esse  arbitror,  publicis  li- 
teris,  munimeniisgue  consignatam.  Chimaeram  insuper  addidi,  "mon" 
strum  horrendum ,  etc.  2j  Reverendo  Patri  D.  Andreae  Przeczlavio, 
Decano  Posnaniensi ,  ac  Cracoviensi  Scholastico ,  Jacobus  Gorscius 
S.  D.  W  tćm  piśmie  Górski  powiada ,  iź  na  zalecenie  Przecławskie- 
go ,  oddał  Chimerę  pod  sąd  ticzonycb ,  a  gdy  od  nich  została  pochwa- 
loną,  o  spieszne  i  poprawne  jej  wydanie  postarał  się.  Wyznaje,  iż 
Orzechowski  nic  tylko  innych ,  co  mu  się  zawsze  udawało ,  ale  na- 
wet siebie  samego  w  tem  dziele  przewyższył.  Po  wielu  mocnych 
pochwalacli  tak  kończy:  » Sed  pluribus  agere  nolo ,  ad  tuam  P.P. 
Andrea  Przeczlavi  opus,  a  guo  scriphnn  accepi,  typis  excusum  re- 
mitto:  ac  gravissimo  et  limatissimo  judicio  tuo,  iterum  illud  subiicio, 
ut  ordinata  potestate ,  gua  in  munere  Ponłificio  uteris :  partesgue  op- 
timi  et  Clarisslmi  Pontificis  Philippi  Padnevii  sustines ,  comprobatum, 
in  manibus  Piorum  versari  incipiat.  Vale  Princeps  Optinie ,  nosgue 
tui  studiosissimos  ac  Orichovium,  alteriim  in  haeresi  pro f Uganda  Her- 
culem,  tua  benevolentia  complectere ,  et  auctoritate  tuere.  Fale.  Da- 
tum  e  CoUegio  majori:  ±7  Calend.  Mdij,  A.  Chr.  1362.  Craeouiae. 
3)  Wiersze  różnych  w  języku  łacińskim  na  pochwałę  dzieła  i  aulora, 
a  w  szcziególności  Melcbiora  Pudłowskiego  wierszy  30,  Wawrzyńca 
Goślickiego,  de  religionis  in  Polonia  mutatae  statu,  12  wier.,  in  Stanca- 

ToM  II.  68 


538    ^  JNOtY,  N.  3341—3344. 

rum  tegoż  10  wier. ,  D.  Solikowskicg^  m  orłumChimaerae  10  wicp.,  Grze- 
froTZtt  Makra  22  wier.,  Jakuba  z  Wągrowca  (luoże  Wojka)  12  wi«r., 
WojciecUa  Wędrogonskicgo  (Albertus  Yedrog-oyiiis)  13  wierszy. —  Na 
samym  końcu  po  rejjesirzc  jest  także  wierszy  18  łacińskich:  Matthiae 
Plocensis  ad  Lectoretn.  Przed  lemi  wierszami  odezwa  do  czytelnika 
Jakóba  GorskiepjO,  do  której  dołączony  list  Sebastjaiia  Hróla  Portu- 
galskiego, do  Hozjusza,  winszując  mu  Kardynalslua.  W  dziele  sa> 
mćm  mowa  obrócona  do  Króla  Zygmunta  Augusta ;  [>od  samym  textcm 
rycina  z  napisem:  Typus  Christiaui  Militis  z  wierszami  łacińskiemi 
po  obu  stronach.  Na  odwrocie  tytułu:  ^Iberti  f'edrogovu  Ilendeeasylla- 
bon  i  8  wier.  łaciiisk.  W  wydaniu  Kolońskiem  r.  15G3,  oprócz  rzeczy 
wyliczonych,  przybył  list  z  podpisem  M.  Z.  do  drukarza  z  proźbą,  aby 
to  pismo    wydrukował.     (L.  S.) 

3341.  Na  końcu  takie  oświadczenie:  Ja  Stanisław  Orzecliowski 
przerzeczony,  wziąwszy  Pana  Boga  na  pomoc,  golowem  dowodzić 
prawdy  tyCh  artykułów,  na  każdym  tak  duchownym  iako  i  świeckim 
sądzie,  przeciwko  każdemu  człowiekowi  mnie  prawem  i  tytułem  ró- 
wnemu. Popisane  są  te  artykuły  w  Orzechowcach  w  Rusi,  nad  Prze- 
myślem Pana  Walentego  Orzechowskiego  Sędziego  Ziemskiego  Przc- 
myślskiego  a  potym  wszędzie  oświadczone  są  na  Przemyśikiem  zamku 
przed  Wiełm.  panem  panem  Sjtytl;icm  Jordanem  Woiewodą  Kraków, 
i  Starostą  Przemyślskim  i  przed  urzędem  Jego  Mości  Starościcm.  W  nie- 
dzielę po  S.  Jakubie  A.  D.  1562.    i  t.  d. 

(Ossoł.  III.   Przypisy  227.— Część  II.  p.  419  nas'.) 

3342.  Wspomniawszy  autor  w  przedmowie  do  Czytelnika  o  ró- 
żnych berezjacli  =>  tak  dalej  mówi :  «Et  in  Polonia  nostra  in  ipsis  pri^ 
mitiis  slatim  post  jactum  semen  dwinum  ,  (lo  iest ,  po  zaprowadzeniu 
reformy  Lutra)  excitavit  (Salan)  Gottesium  (Piotra  z  Goniądza)  Serueti 
discipulum  ex  mułtis  m.onstris  haereticorum  conjlatum..  Post  hunc 
tandem  Stancarum  verum  Nesłorium  et  Sabelliiim  piane  per  omnia 
Goncsio  contrarium.^'  Wspomina  dalej,  że  Staakar  naprzód  ze  swoją 
nauką  o  Christnsie  Pośredniku  powstał  przeciw  Osiandrowi  w  Króle- 
wcu ,  przeniósł  się  potem  do  Niemiec,  lecz  tam  wzgardzony,  udał  się 
uo  Wielkiej-Polski  do  Oslroroga ,  gdzie  przeciw  Meianchlonowi  pisał. 
Później  do  Węgier  zmierzając  o  Mało-Polskę  zawadził  i  tam  naukę 
swoje  rozszerzył.     Na   koiku  8  wierszy  łacińskich   z  podiusem  A.  R. 

3344.  Ukazanie  y  zborzenie  i  t.  d.  składa  się  z  trzech  części: 
1)  o  Bogu  Oyeu.  2)  o  Bogu  Synu.  3)  o  Bogu  Duchu,  a  ua  osta- 
tniej karcie  arkusza  N,  jest  Zamknienie ,  u  dołu  zaś:  Drukowano 
Roku  Krysłusotvego  y  1568.  Na  ostatnim  arkuszu  O  i  dwóch  kartacłi 
bez  znaku,  są  jeszcze  dodatki  i  omyłki  drukarskie.  Rok  1568  jest 
dowodem,  że  pismo  Tabula  de  Trinitałe ,  o  którem  Kalwin  już  około 
r.  1563   uezyuił   wzmiankę,   różne  jest  od  tego.  Por.  N.  3618.     Autor 


]\OTY,  N.  3344.  539 

aiioiiym  jest  Gr/ejjorz   Pauli.    zob.   Bock  T.  I.   P.  2.  p.  599.     INa  po- 
czątku   pisma   lego  niers/.c,  tak  się  zaczynają: 

Ocuczze  sic  iuszći  czas  Czytelniku  miły. 

A  wzbudzay  tcsz  y  s  sobą  swe  zgnuśiiiałe  siły. 
Juszci  słońce  Iju  górze ,  ślicznie  sie  wybiło, 

A  uciesznic  wszc  rzeczy,  lak  rozweseliło? 
-.Straszne  nocne  ciemnos'ci,  iuszci  precz  zagnało,  ^    , 

Klore  przcdtym  suinnicniu  szkodziły  nie'  mało. 
Jusz  blisze  icst  zbawienie,  czasu  ninieyszega, 

Niz  gdyśmy  byli  w  cieniu  Antykrysta  złego.  , 

W  cieniu  s'niierci  nieszczęsnym,  wszelki  zdrady  pełnym* 

Maiąc  oczy  zniamione,  szyderstwem  misternym. 
Nieznalismy  co  był  Bog,  co  iego  Syn  miły, 

Fantazye  skąd  straszne ,   w  głowie  się  roiły. 
Pociccby  nic  nie  było,  wszystko  matanina, 

Trwożąc  biedne  prostaki,  ba  y  Ziemianina,     i  t.  d. 

Zdaje  mi  się,  mówi  Sobolewski,  że  Sandius  o  tych  pismach  nigdzie 
nie  wspomina. 

Białobrzcski  w  Katechizmie  swoim  często  powstaje  przeciw  auto- 
rowi, zowiąc  go  Grzegorzem  z  Brzezin,  albo  po  prostu  Grzegorzem- 
W  przemowie  przyznaje  mu  następujące  maxymy:  Nie  tnasz  Troycey 
w  Piśmie.  Trzey  są  liczbą ,  a  nie  iest  ieden.  Kio  wyzuawa  w  Bogu 
Troycą,  Isność  (sic),  Personę^  błądzi.  Słoufo  Boie  nie  iest  ieden 
Boy  z  Oycem.  Boy  Ociec  a  Słoioo,  ta  iest  Syn,  rożni  są.  Insze  Bo- 
sltvo  Oycoiushie,  insze  Syna  iego. —  p.  180  verso  i  181  recfo  intnargine. 
Grzegorz  z  Zydy  y  z  Macbometany  Chrystusa  za  prawego  Boga  wy- 
znawać nie  chce.  Grzegorz  Autykryst,  wtóry  Machomct.  Grzegorz, 
uczeń  prawy  Machometow. 

Początek  Antihymnu,  który  jak  widać  z  tytułu,  jest  odpawiedzisi 
na  jakiś  hymn  zkądinąd  nieznany,  taki: 

Hymnie  dotkliwy  Hymnie  uszczypliwy  _ 

Acz  się  wrzkonio  zdasz  sobie  załos'ćiwy  -'      ^  'ł-  » 

*  Zastawuiąc  sie  o  krzywdę  wiecznego  ■  •  f-        ■       ■ 

Iz  go  ktoś'  zrazić  chce  s  stolice  iego  , 

'    Za  serce  prawie  słowy  swemi  chwytasz 

Gdy  wiernym  sniiałos'ć  obrzymską  przyczytasz 
Którzy  icdncgo  Boga  tylko  maią 
Y  iego  wiecznym   Oycem  swym  być  znaią. 
Źałuiesz  wrzkomo  krzywdy  iego  Syna 
Obyć  tak  było,  pewnie  taka  wina 

Godnaby  pomsty  godnaby  karania  -        . 

A  starł  by  to  Bog  prócz  twego  starania,     i  t.   d. 

Takich  strof  wszystkiego   33,  czyli   wierszy  132. 

Bock  T.  I.  Par.  II.  p.  604.  domyśla  się,  iź  to  jest  odpowiedź  na 
wiersz  polski,  którego  tytuł  po  łacinie  kładzie:  Ilymnuą,  in  (juo  So- 
cinianorum   blasphemiae    adversus  Christum   descriptae ,    iliicine  cum 


540  NOTY,  N.  3348. 

Juda  prodłlore  comparati  fuerunt,  dodając,  iż  aulorcm  jejjo  może 
być,  Maciej  Stryjkowski,  klóry  za  świadectwem Starowolskiejjo  (m/fe- 
catonł.  N.  XXX.  p.  5S-),  pisał  wiersz  polski  przeciwko  Nowo- 
chrzczeńcom.  Ale  domysł  Bocka  względem  autora  utrzymać  się  nic 
może ,  bo  Stryjkowski  w  opisie  życia  swego  na  czele  Kroniki,  wspo- 
mina wprawdzie  wiersze  swoje  przeciw  NowocLrzczeńcóm ,  ale  na 
brzegu  dodaje,  ie  pisane  były  w  Lublinie  r.  1572. —  Juszyński  w  Dy- 
kcjonarzu  Poetów,  T.  II.  p.  217,  opierając  się  na  świadectwie  Czackie- 
go,^^ kładzie  je  także  pod  r.  1572,  dodając  nawet,  że  w  ćwiarlkacb. 
Więc  nie  mógł  na  nie  Grzegorz  Pauli  odpisywać.  Co  większa,  jest 
wielka  wątpliwość  czyli  wicj-sze  Stryjkowskiego  wyszły  na  widok  pu-^ 
blicżny,  gdyż  on  sam  w  przcdoiowie  kładzie  je  między  temi  plodamt 
swemi ,  które  dla  złycb  czasów,  dłużej  niż  było  potrzeba  w  rękopi- 
smie  tając,  styacił  przez  jakiś  przypadek  w  Choroszczy.  Por.  Bcnlk. 
T.  I.  p.  355.    (L.  S.) 

W  liikmie:  Rozdział  starego  Testamentu  it.  d.  na  odwrocie  karty  ty- 
tułowej przedmowa  ,  której  początek  : 

Wszytek  Babilon  abo  zamieszanie  w  Wierze  Antykryst  zasadził, 
na  pomieszaniu  Ewangelicy  s  cudzymi  naukami,  zwłaszcza  s  pbilozo- 
pbią  Pogańską  ,  a  s  Testameutem  Starym  Żydowskim  ,  y  ni  ocz  innego 
nie  mamy  sporu  od  początku  z  Antykrystem  y  stymi  co  go  naśladuią, 
iedno  o  to  gdy  oddzielamy  Ewangelią  Syna  Bożego  doskonałą  naukę, 
od  postronnych  tak  Pogaiiskicli  iako  y  żydowskich  nauk.  A  czynimy 
rozdział  Starego  Testamentu  od  Nowego,  Ukazuiąc  Nowy  Testament 
być  doskonały  okrom  inych  nauk,  y  także  Krystusa  iedynego  Mistrza 
w  nim.  A  tego  pomieszania  iz  wiele  icb  nie  widzi  ani  rozumie, 
przeto  choć  się  Krześciany  zowią,  Antykrysta  y  iego  ustaw  Babilon* 
skicb  naśladuią  i  bronią,  A  Krystusa  iedyn«go  Mistrza  nam  z  Nieba 
zaleconego,  y  iaśnie  wolą  Bożą  ukazuiącego  w  Ewangelicy,  odmia- 
tała y  iako  Kaeerstwo  iakie,  iega  nauki  potępiaią,  dla  Pogańskiey 
Pbilozopbicy  a  Żydowskich  cieniów  i  t.  d. 

3348.  Jest  to  pismo  Niemojewskiego  przeciwko  Benedyktowi.Her- 
bestowi.  Jako  bowiem  wojował  {lerbest  z  Górskim  w  materjacli 
retorycznych,  tak  w  teologji  powstał  przeciwko  NIemojewskiemu. — 
W  przedmowie  doKrólaZygmunta  Augusta  mówi  Niemojewski :  » Aczkol- 
wiek życzyłbym  tbego  był  sobye,  żeby  się  K.  Kanonik  ze  mną  tak  szczy- 
rze  a  krzescianskic  obcbodzil,  jakom  ja  iemu  wszędzye  porządnye  na 
każdy  artykuł  niedostatku  i  obłudnośći  w  pisanin  iego  pokazował.  Ale 
on  minowszy  pisania  mego  porządek, ~y  na  żaden  artykuł  statecznie 
nic  nie  odpowiedziawszy  twirdzi  to  icdnak  w  liście^  swym  do  W. 
K.  M.  zem  mu  nic  na  jego  książki  nieodpowiedzyal:  skąd  snadnie  się 
obaezic  może,  iż  mu  nie  tak  dalece  o  to  idzie,  aby  mnie  i  czytel- 
nika Krześcianskiego  prawdy  nauczył ,  iedno  aby  jakokolwick  ozdobę 
stronic    swoiey  uczynił,    a  niepokazał  się  ludziam,  żeby  zgoła  zamil- 


NOTY,  N.  3351.  541 

l(nąt'na  pisanie  moje." — Z  tcjiśe  przedmowy:  » Próżno  tedy  Ks.  Ka- 
nonii: nas  Heretykami  czynie  błędu  żadnego  przeciwko  nauce  Apo- ' 
stolkiey  w  Coufessiey  naszey  nic  pokazawszy:  próżno  sobie  insze 
principia  Theologica  oprócz  słowa  Bożego  wymyśla  :  próżno  na  wiarą 
Krzcściańsltą  kładzie  przyczynę  upadku  y  rozerwania  Królestw,  co 
nie  s  tey  przyczyny  bywa.  Abowiem  póki  się  lud  pospolity,  cbociaż 
w  sumnieniu  y  w  nabożeństwie  swojm  różny,  jednak  pod  żadnym 
prawem,  w  posłuszeństwie  pozwirzcbnim  spokoynie  zacbowywa,  tam 
rozerwania  żadnego  być  nie  może.  Ale  to  więc  pokoy  pospolity  na- 
rycbley  psuie,  y  królestwa  do  gruntu  niszczy,  kiedy  pasterze  kościelni 
porzuciwszy  biblią  y  służebność  słowa  Bożego,  a  żywot  Pana  Kry- 
stusow  pokorny  i  święty,  do  miecza  Królewskiego  się  rzucaią  przeciw 
owieczkam  Krystusowym,  one  gubić  radzą  i  pomagaią.  To  pokaziło 
Anglią,  zcpsowało  Franclą ,  spustoszyło  Nidcriand,  Flandrią  y  insze 
Państwa.  Do  czego  też  i  Ksiądz  Hcrbest  znacznie  Koronę  Polską  w  li- 
ście tym  swoim  przywodzi,  tak  koncluduiąc :  Iż  ci  wszyscy,  którzy 
prz  cciw  Papieżowi  y  prawom  kościelnym  mówią,  równie  lak  czynią, 
jako  gdyby  się  na  Króla  y  na  koronne  statuta  targał.  Ale  wielka  za 
prawdę  różność  Papieża  Rzymskiego  od  Króla  Polskiego." — Powie- 
dziawszy dalej  co  się  należy  Królowi,  »Lecz  o  Papieżu,  powiada, 
Rzymskim  nic  takowego  nie  wiemy :  przcstawamy  na  panye  icdnym 
y  na  icdnym  prawie  ziemskim  exempło  patrum  nostrorimi ,  aui  nun- 
auatn  coluerunt  peregrinos  Dominos. óeślt  Ksiądz  Papież  iest  prąwdzi- 
^Tym  Biskupem:  Jeśli  głos  Kristusow  brzmi  przez  usta  iego  ,  wyzna- 
wać go  będzyem  prawdziwym  słngą  Bożim ,  y  słucbać  go  będzicmj 
jakośmj  powinni  słucbać  nauki  KrisŁusowey.  Ale  Królewskioy  wła- 
dzey  i  zwirzchności  kthórey  mu  Bog  nie  dał ,  przypisować  mu  nie 
możemy  y  Jurisdiktiey  żadney  w  Polszczę  nad  poczciwością,  nad 
zdrowiem  i  maiątuościami  naszymi:  ani  zwirzchności  icmu  nirprzy- 
znawamy.  Jednego  Pana  mamy  W.  K.  M.  kthorym  się  po  Panie  Bo- 
dze  cieszymy,  iż  nam  podług  prawa  zycmskicgo  milissimo  sceptro 
panować    raczysz. 

Pismo  to  Niemojewskiego,  nazwane  Pogonią  (Epidromus),  zdaje 
gię  być  odpowiedzią  na  pismo  Herbesta  pod  tytułem  Goniec  (Prodro- 
mus)  o  którym  Starowolski  i  Alcgambe  wspominają.  (L.  S.) 

3351.  Na  żądanie  Jana  Gbodkiewicza  Wojewody  Wileńskiego  i 
za  rozkazem  Kardynała  Kommendona  ,  stanął  Jezuita  Toletus  na 
Dysputę  z  Jakubem  Niemojewskim. —  Graliani  Sekretarz  Kardynała  opi- 
sał łę  dysputę  w  liście  łacińskim  do  Mikołaja  Tomi^^kiego.  Jezuici 
Poznańscy,  upatrując  w  tym  opisie  tryumf  swojej  strony,  list  ten 
z  polskiem  ttómaczeuiem  w  ośm  lat  do  druku  podali.  Pocb walili  się 
nawet  w  przedmowie  i  w  przypisie  na  końcii,  że  Chodkiewicz  w  Niem- 
czech kacerstwem  zarażony,  i  Collegium  Wileńskiemu  nieprzyjazny, 
po  tej  dyspucie  na  łono  Kośeiołą  Rzymskiego  powszechnego  przeszedł. 


542  NOTY,  N.  3356. 

I  o  tein  też  ostrzcdz  nic  zapomnieli  czylclnlkón-,  źe  ISicniojewsl;!  byl 
tęg^o  do  nalkł  przygotowany,  a  ich  Teolog  wcale  nic.  Główwy  spór 
byl  o  to  ,  że  Nieinojewski,  jalio  początek  i  fundament  wiary  Clirze- 
ściaiiskicj  ,  uważa  samo  tylko  Pismo  S.  y  a  Jezuita  wedte  nauki  Ko- 
ścioła Katolickiego  przydaje  do  tego  tradycje ,  postanowienia  Sejmów 
Kościelnych,  dekrcta  Papieźów,  którzy  władzę  w  tej  mierze  odS.  Piotra 
otrzymali.     (L.S.) 

Niesiccki  I.  274.  wspomina  ten  list  z  tytułem  łacińskim  :  Epistoła 
Gratiani  de  Colloffuio  Toleti  cum  Niemoiouio. 

3356.  W  dedykacji  do  Łukasza  Kościcicckiego  Biskupa  Poznań, 
mówią  Jezuici :  «Wyszly  przeszłego  roku  1579,  Mclwy  Książe,  Książ- 
ki niewielkie  Pana  Jakuba  Nicmojewskil*go,  którym  dał  len  tytuł :  Dia- 
tribe,  albo  KoUacya  przyiacielsha  z  X.  Jesuitami  Poznańskimi ,  o  prze- 
dniesze  różnice  tuiarif  chrześcianshiey  czasu  tego,  W  ł;lorycli  nas  na 
początku  winuie,  żeśmy  do  iawney  rozmowy  z  nim  przystąpić  nie 
cbcieli^  dawszy  sami  pierwej,  iako  on  mówi,  pobudkę  icb  slrouic. 
Y  to  nam  przyczyta,  żebyśmy  się  z  tego  chlubie  mieli,  y  wierszami 
się  jakiemiś  przechwalać,  że  P.  JNicmojewski ,  z  nami  do  iawney  di- 
sputacyey  pozwolić  nie  chciał,  ani  śmiał.  Skąd  powiada,  że  sprawę 
tego  wszytkiego  Actu  prawdziwą,  na  iaśnią  wydać  musiał:  aby  się 
stąd  mdli  ludzie  nic  gorszyli.  Y  potyra  napisał  dziesięć  Assertiones 
albo  Artykułów  przeciwko  nam,  y  nauce  nie  tak  naszey,  iako  wszy- 
stkiego Kościoła  powszechnego.  O  których  się  chce  z  nami  piórem 
disputować,  abo  iak  on  mówi,  uczynić  Kollacyą  przyiaclclską.  To 
iest  o  tym:  Iż  tytuł  y  reguła  Jesuitarum  nowa,  iest  nauce  Apostol- 
skiey  y  kościołów  i  powszechnemu  przeciwna  :  iż  się  niesłusznie  Jezui- 
tami nazywamy  etc.  iż  o  Kościele  ś.  chrześciańsklm,  nic  nie  wierze- 
my:  iż  o  uznaniu  siebie  ("rfe  libero  arbiłrio),  o  doskonałości  zal:onu  Bo- 
żego, o  usprawiedliwieniu,  o  wierze  chrześciańsklcy,  o  używania  na- 
świętszego  Sakramentu ,  o  wzywaniu  świętych  o  czyśću,  nie  dobrze 
trzymamy  i  uczymy.  Y  dowodzi  tego  na  nas  im  nawięcey  może:  a 
ktemu  syllogizmami  y  Dyalcktyką,  na  którą  sam  zezwolić  pierw ey 
niechciał :  zowąc  to  Sophistyką  fortelnie  y  próżną  philozophlą.  A  o- 
biecawszy  nic  osób  żadnych  niedotykać,  wnet  na  łeyże  karcie  zowie 
nas  nowymi  zakonnil.ami  dworu  Rzymsliiego,  y  potym  na  kll!;u  micy- 
scach,  Pany  Ich  Melami,  osobliwymi  miłośnikami  a  prawie  tonarzy- 
szmi  P.  Jezusowymi,  bracią  P.  Jezusową,  bardzo  nowymi  zwolenni- 
kami, nowymi  Theologami ,  a  nawet  y  Jezusami  etc.  cle.  Co  się  ty- 
cze skargi  Pana  INremojewskiego ,  żeśmy  do  iawney  rozniowcy  z  nim 
przystąpić  nie  chcieli:  y  sam  to  Pan  świadczy,  iżeśmy  chcieli  do  ia- 
wney,  jedno  iż  łacińskim  językiem,  y  sylloglsllco  to  iest  sposobem 
w  takich  disputacyach  zwyezaynym,  czegośmy  mieli  y  mamy  słuszne 
przyczyny.  Lecz  żebyśmy  się  mieli  z  lego  chlubić,  y  iakimlś  wier- 
szami przechwalać,  że  Pan  z  nami  do  iawney  disptilacycy,  pozwolić 


NOTY,  N.  3356.  543 

nie  chciał,  ani  śiiuat :  o  takich  wierszach  żadnych  nic  nie  wiemy :  y 
wiedzą  to  dol>ize  ci  którzy  nas  znaią,  źc  się  tymi  próżnościunii  nic 
hawimy.  Jedno  g'dy  się  z  kim  trafiło  o  tym  mówić,  tedyśmy  sprawę 
dawali  prawdziwą,  źe  się  nam  po  polsku,  przy  gminie  pospolitym, 
iako  on  cliclal  dispulować,  nie  god^^iło:  ale  w  Collegium,  po  łacinie 
disptitować  byliśmy  gotowi.  O  czym  w  tych  Książkach  naprzód  kró- 
tką sprawę  damy.  A  potym  do  Asserciey  Pańskich  przystąpicmy,  y 
Argumcnta  abo  raczcy  sophismata  które  nam  zadawa  ,  iaśnie  rozwią- 
żemy, daiąc  pewną  sprawę   o  nauce  naszey  etc." 

Oddają  tedy  Jezuici  pod  rozsądek  Biskupa  Kości eleckiego  dzieło 
swoje  i  cbwa  ą  go,  iź  jako  Biskup  prawy,  drukowania  przeciwnych 
Kościołowi  Rzymskiemu  ksit^żek  w  Poznaniu  zabronił.  W  krótkiej 
zaś  do  Czytelnika  odezwie  donoszą,  iź  księga  ta,  równie  jak  i  druga 
wydać  się  mająca,  jiiż  od  roku  napisane  były. 

Nicmojewski  w  swojej  Diatrybie  zdał  na  początka  sprawę  o  swo- 
ich z  Jezuitami  Poznańskimi  zaczepkach.  Nie  znając  tego  dzieła,  I 
nie  mogąc  mieć  wiadomości  jak  obie  strony  interes  swój  wystawiły, 
nie  wchodzimy  tu  w  szczegóły:  dość  powiedzieć  ogólnie,  źe  w  Kol- 
legium  Poznańskiem,  podług  obyczaju  u  Jezuitów  przyjętego,  odby- 
wały się  publiczne  dysputy  w  rzeczach  wiary.  Roku  1574  Nicmo- 
jewski wyzwał  Jezuitów  na  dysputę.  Jezuici  przyjęli  wezwanie,  ałc 
pod  pewncmi  warunkami  i  nie  chcieli  dysputować    po  polsku. 

Niemojcwski  na  początku  r.  1575  na  piśmie  wymawiał  Jezuitom 
ich  wybiegi.  Odpisali  mu  Jezuici,  trwając  w  dawniejszem  postano- 
wieniu: »  Od  tego  czasu,  mówią  Jezuici  p.  Bij  verso,  byliśmy  w  mil- 
czeniu z  P.  Niemojewsliim  przez  trzy  lata,  asz  R.  1578  in  Januarto 
książki  swe  tu  w  Poznaniu  drukować  dał.  Czego  iź  się  Drukarz  po- 
ważył przeciw  przywilejowi,  który  otrzymał  od J.  Król.  miłości,  gdzie 
mianowicie  dołożono  tego,  aby  nic  contra  fidem  Catholicam  nie  dru- 
kował; słusznie  to  J.  M.  X.  Biskup  Poznański  uczynił  z  urzędu  swe- 
go, źe  mu  y  Exemplarze  contra  Privilegium  drukowane  pobrał,  y 
Prasę  zahamował,  aszby  się  zaręczył,  źe  napotym  nic  takowego  dru- 
kować nie  będzie.  Które  Książki  tenże  drukarz  Roku  1579  nad  zaka- 
zanie przecie  znowu,  podobno  w  Grodzisku  wydrukował:  tak  iż  do- 
piero R.  1571)  in  3Iarlio  zupełne  przyszłydo  rąk  naszych  którycheśmy 
ledwie  z  trudnością  dostać  mogli." — Jest  tu  także  wzmianka  o  dyspu- 
cie, którą  miał  Niemojewski  w  Warszawie  z  Tołetem  Jezuitą.  Obie- 
cują opisanie  to  wydać  po  łacinie  i  po  polsku.  Jakoż  wydali  je  po 
polsku  tylko  r.  1580.  Artykuły,  z  których  składa  się  ta  refutacja  Je- 
zuicka ,  są  następujące: 

1.  Dowodna  spraAva  o  disputacyach  Poznańskich. 

2.  O  Disputacyach   polskich   przy  pospólstwie. 

3.  O  Collacyey,    albo  rozmowie  Warszawskiey  P.  Niemojcwskiego 

z  Toletem. 


544  NOTY,  J\.  3360-33r)3. 

4.  O  Początkach  zakonu  Socieł.  Jesu.  . 

5.  O  Przezwisku  Sociełatis  Jesu.  , 

6.  O  słowie  bożym  tak  pisanym  jako  y  podanym. 

7.  O  uznaniu  sameg^o  siebie. 

8.  O  Zakonie  bożym   ieśliśmy  gi  powinni  cliowae. 

9.  O  usprawiedliwieniu  człowieka  grzesznego. 

10.   O  wierze  cbrześcianskiey  y  o  uczynkach  dobrych. 

12.  O  wzywaniu  świętych. 

13.  O  czyścu.    (L.  S.) 

Bentkowski  (II.  558.)  przytacza  to  pismo  między  pismami  Jakóba 
Wuyka. 

3360.  Rzecz  tak  się  ma :  Jakób  Paleolog;  podał  r.  1572  Rakowia< 
nóm  pismo  w  tej  uialcrji,  icli  zasadom  przeciwne,  na  które  Grzegorz 
Pauli  imieniem  Zboru  Rakowskiego  odpisał :  co  znowu  pociągnęło  za 
sobą  odpowiedź  Paleologa.  etc.  zob.  N.  3361.     (L.  S.) 

3363.  Pismo  Grzegorza  Coełus  Racouiensis,  zob.  N.  3360,  umie- 
szczone tu  p  55 — 81,  podtytułem:  Adoersus  Jacohi  Paleologi  de  hello 
sententiam ,   Gregorii  Pauli  Bresinensis  Responsio. 

Pisma  tu*  zawarte  są  • 

1.  Jacobi  Palaeologi  de  hello  Senłeniia.  p.  i — 55.  Napisał  je  Pa- 
Icolog  r.  1572,  do  Rakowjan  ,' gdzie  na  Synodzie  było  czytane.  Wia- 
domo, źe  prowadzenie  wojny,  sprawowanie  władzy  sądowej,  za  wy- 
stępek poczytywali  Socinjauie. —  Paleolog  przeciwne  zdanie  swoje 
w  tej  mierze  odkrył.  Odpowiedź  na  jego  pismo  wydal  Grzegorz  Pa- 
weł następną : 

2.  AdvevsusJacohiPalaeologi  de  hello  Sententiam,  Gregorii  Pauli 
Bresinensis  Responsio  p.56 — 81. —  Na  to  znowu  odpisał  Paleolog: 

,3.  Ad  scriptUm  Pratinim  Racouiensinm  de  hello  et  pediciis  foren- 
sibus  Responsio.  p.  83 — 332. 

Przeciwko  temu  dziełu  pisał  za  Rakowjanaml  F.  Socinus  r.  1581. 
Zob.  N.  3364. —  Budny  w  przedmowie  do  dzieła  o  Urzędzie  mieczowym, 
p.  6.  powiada,  iź  ten  odpis  Sociua  uczony  wprawdzie,  ale  wynu- 
rzony nie  tak  przeciw  zdaniu  Paleologa ,  jako  raczej  przeciw  samej 
osobie  jego.  Byłby  mu  Paleolog  odpisał,  gdyby  go  nie  uprzedziła 
(są  słowa  tegoż  Budnego)  czasza  od  Pana  Boga  iemu  nagotowana,  któ- 
rą hędąc  Papieżowi  posiany,  %vypić,  dla  prawdy  Boiey,  y  spełnić 
(gdzieści  we  fVloszech)  musiał.  Przez  co  sam  Bog  iawnie  pokazał, 
że  onym  zvszytkim  nie  trzeba  xvierzyć,  którzy  o  tern  świętem  mężu 
sławie  śmieią,  żeby  był  taiemny  Bisurmaniti  lubo  3fachometan.  Bo 
ieśliby  taki  hyl ,  nigdyby  y  przedtem  dla  Etoangelium  więzienia  nie 
cierpiał,  y  terazby  gardła  nie  dał. 

Podczas  bytności  Budncgo»  z  Fabianem  Domaniewskim  r.  1580 
w  Lublinie,  gdzie  była  rozprawa  z  bracią  polską  o  tern,  czy  Chrze- 
ścianin    może   urząd   jaki  sprawować,    gdy  bracia  ci   na  Budnego  po- 


^      .  NOTY,  N,  3365.  545 

wstali  za  wydanie  w  tej  materji  dzieła  Paleologa,  i  grozili  mu  roz- 
ciągnlenieni  kary  na,  niego,  ten  się  odezwał  w  te  słowa:  ))Jam  teź 
powiedział,  żeby  wam  więcej  przystało,  gdybyście  sami  siebie  z  di- 
scipliną  doglądali,  a  pierwsze  y  więtsze  staranie  o  bliższych  niź  o 
nas  dalszych  mieli.  Bo  aczcśmy  to  n  was  niedawno  ,  icdnak  widzi- 
my że  z  was  ieden  przednieyszy  Minister  córkę  swoię  Papieźnikowi 
w  małżeństwo  dał:  tenże  teraz  syna  swego  do  Włoch  posyła,  gdzie 
się  nic  dobrego ,  ale  koniecznie  antychrystowych  niezbożności  y  wsze- 
go  złego  nauczy,  że  co  teraz  ociec  buduie,  to  syn  (ieślt  się  wróci) 
rozwalać  będzie."  Te  wyrazy  zdaje  się ,  iż  są  zastosowane  do  Kaspra 
Wilkowskiego  i  jego  ojca.     (L.  S.) 

3365.  W  kartach  początkowych:  1)  in  Arma  Chrisłophori  Las- 
sotae  Simonis  Budnaei  hexastichon.  2)  Na  tenże  herb  Fabiana  Do- 
mauowskiego  Epigramma  polskie  16  wierszy*  3)  In  commendationem 
praesenłis  operis  Thotnae  Garlinii  Ogdostichon.  4)  List  offiarowny 
Krzysztofowi  Lasocie,  Króla  J.  Mci,  w  ziemi  Lubelskiey  Podczasze- 
mu, datowany  w  Łosku  23  Stycznia  1583.  5)  Encomion  albo  Po- 
chwała urzędu  złości  karzącego  etc.  przez  Alexandra  Oiomentow- 
skicgo  uczynione,  wicr.  pol.  56.—  Na  ostatniej  stronicy  jest  wiado- 
mość, iż  księgi  te  o  Urzędzie  dokonane  są  nakładem  slachetmego  a 
Bogohoynego  męia  Aleksandra  Chomęłowskiego  f  r.  1583  Stycznia 
28  dnia. 

Znaczna  część  Arjanów ,  mianowicie  bracia  Polscy  w  Rakowie 
siedlisko  swoje  mający,  utrzymywali  i  nauczali,  iż  żaden  urzędnik  nie 
może  należeć  do  ich  zboru  i  być  uczestnikiem  sakramentów  poty,  póki 
urzędu  swego  nie  złoży.  Dowodzić  chcieli  pismem  święiem,  iż  wszelki 
urząd,  mianowicie  mieczowy,  nie  zgadza  się  z  duchem  czystego  chri- 
stjanizmu  ,  czyli,  jak  mówi  Budny,  poczytywali  za  rzecz  niegodną 
wiernego  chrześcjanina  być  królem,  książęciem,  hetmanem,  wojewo- 
dą, starostą,  sędzią,  podsędlsiem  ,  namiestnikiem,  wójtem ,  burmi- 
strzem ,  setnikiem  ,  żołnierzem  ,  drabem  i  t.  d.  Pierwszym  tej  nauki 
apostołem  w 'Polsce  bjł  Piotr  z  Goniądza,  i  w  pismach  swoich  starał 
się  ją  ugruntować. Najgorliwszym  zaś  jej  obrońcą  był  Marcin  Czechowicz 
Minister  Lubliński ,  i  w  12m  ze  swoich  djalogów  silnie  ją  popierał. 
Z  pomiędzy  Litewskich  braci,  Krowicki  i  Budny,  sprzeciwili  się  temu 
zdaniu.  Jakoż  nie  trudno  jest  wiele  szkodliwych  dla  społeczności 
wniosków  z  niego  wyprowadzić.  Nie  występując  jednak  sami  na  plac 
dysputy,  starali  się  nawrócić  przeciwników  wydaniem  pisma  Paleologa 
Cobacz  pod  Paleologlem)  w  tej  materji.  Budny  je  wydał  w  Łosku,  r. 
1580.  Wprzód  jeszcze,  to  jest  r.  1578  był  Synod  w  Lucławicach 
na  Podgórzu  ,  na  którym  ze  strony  braci  litewskich  znajdował  się  Fa- 
bjan  Domaniewski  i  Budny,  gdzie  miano  spór  ten  rozstrzygnąć  5  lecz 
przeciwnicy  odpowiedzieli,  że  u  nich  jest  ratum ,  gralum  etfirmissi- 
mum ,  że  chrzcścjanin  nie  może  być  żadnym  urzędnikiem  w  Rzeczy- 
ToM  IL  69 


546  NOTY,  N.  3365. 

pospolitej.  Wrcście  odesłali  Litwinów  do  12go  djaiogu  CzecLowicza, 
gdzie  cala  ta  nauha  była  wyłożona.  RoŁii  1580  w  jesieni,  hył  Synod 
w  Lcwarlowie  pod  Ltlilinem,  a  gdy  ten  spełzł  na  niczein  ,  udałi  się 
Litwini  do  Lublina,  gdzie  Budny  nalegał,  aby  Księgi  Paleologowe  pil- 
nie czytali  i  przejrzeli,  lecz  odebrał  surową  naganę  za  icb  wydanie  i 
zagrożony  został  odcięciem  od  zboru  za  zgwałcenie  karności  zborowej. 
Socin  zaś  oświadczył  się  odpisać  Paleologowi,  i  w  tem  się  niścił. 
Za  powrotem  dwócb  delegatów  litewskich  ,  złożony  był  Synod 
IV  Łoshu  roku  1581  w  miesiącu  Styczniu,  na  którym  bracia  Lite- 
\vscy,  naukę  braci  polskiej  odrzucili,  i  postanowili,  iź  urząd  ma  miej- 
sce we  zborze  Clirystusowym.  Pisali  też  do  przeciwników,  aby  się  u- 
pamiętałi ,  aby  uporu  swego  odstąpili,  aby  nakoniec  zjechali  się  na  pe- 
wne miejsce  dla  ostatecznego  końca  tej  całej  sprawy.  Przez  rok  pa- 
nowało z  obu  stron  milczenie;  aź  nakoniec  Faust  Socyn  wydał  swoje 
dzieło,  nie  tak,  jak  mówi  Budny,  przeciwko  zdaniu  Paleologa,  lecz 
bardziej  przeciw  samemu  Paleologowi.  Tem  dziełem  wzmocnieni  bra- 
cia polscy  nalegali  na  litewskich  ,  aby  złożony  był  w  Litwie  Synod  na 
dzień  18  Stycznia  1582  do  Iwja.  Zebrali  się  Litwini,  lecz  przeciwnicy 
uie  stanęli,  dając  znać  listami,  jednym  do  nich,  drugim  do  Pana  Sta- 
rosty Źmudzkicgo  (Jana  Kiszłii),  iż  zatrudnienia  rozmaite  stanęły  im 
na  przeszkodzie.  Budny  domyśla  się,  iż  to  uczynili  dla  tego,  aby  słu- 
chacze i  świadkovcie,  którzy  się  licznie  do  Iwja  zebrali,  znużeni  pró- 
żną podróżą,  na  drugi  następny  Synod  niezjechali.  Wszakże  za  na- 
leganiem Starosty,  i  Litwinów  przyjechali  bracia  polscy  tegoż  roko  do 
Łubcza.  Było  icb  czterech  Ministrów  i  kilku  młodzieńców,  to  jest: 
Marcin  Czecliowicz ,  Jan  Kiemojewski ,  Mikołaj  Zitno,  Piotr  Doma- 
niewski, Piotr  Lnbieniecki  i  t.  d.  Dnia  5  Marca  przyszło  do  rozmowy, 
lecz  Polscy  bracia  nie  chcieli  tej  malerji,  dla  której  przyjechali  zagaić, 
ażby  pierwiej  rozmowa  była  względem  wzywania  Chrystusa.  Wyma- 
wiali się  od  tego  Litwini ,  lecz  lękając  się,  aby  Synod  nie  był  zerwany, 
i  aby  siebie  nie  podać  w  podejrzenie  słuchaczów,  dogodzili  ich  żąda- 
niu i  na  jedno  z  nimi  zgodzili  się.  Dnia  6  po  wielu  sporach  wzglę- 
dem formy  dysputowania  o  urzędzie,  przyszło  nakoniec  do  dvsputy, 
która  dwa  dni  trwała,  lecz  bez  skutku  zamierzonego.  Budny  w  tem 
dziele  dysputę  tę  opisuje  kładąc  zarzuty  przeciwników,  swoje  odpory 
i  dowody;  zbija  najbardziej  Czechowicza  Djalog  12ty.  Inne  części  tego 
dzieła  sam  tytuł  wyraża.  Wszystkie  okoliczności  tego  sporu  tyczące 
się  obszernie  opisuje  Budny  w  Przedmowie,  z  której  ten  wyciąg  zro- 
biony. 

Dysputę  o  mieniu  poddanych  miał  Budny  z  Ministrem  Jakóbem 
z  Kalinówki.  IVa  końcu  znajduje  się:  Na  Ust  iednecjo  nięia  zborowe- 
go ,  w  niekłorem  sławnem  Zborze  polskim  Seniora ,  Simona  Budnego 
odpis,  dat.  z  Lubcza  1571  Lutego  21  d.  W  nim  się  usprawiedliwia 
z  wydania  pisma  Paleologa  za  urzędem,  i  razem  Grzegorza  Pauli. 


NOTY,  N.  3368-3374.  547 

p.  126.  pisze,  iź  będzie  teinu  lat  blisko  dwódziestii ,  jak  niebosz- 
czyk Piotr  Goniądz   wydal  książki  przeciw  urzędowi  tle primatu. 

p.  136  iiast.:  ,,  Godziło  się  Czeebowicowi  Dialogi  (w  ktorycb  po- 
łowica snąć  więtsza  fałszu)  wypuście?  Godziło  się  Testament  leda  iako 
przełożony,  y  nikczemnymi  Anńotaciiami  nadziany^  publikować?  Go- 
dziło się  kilkanaście  tycbźe  Testamentów  Jegomości  Panu  Starościc 
Zmudzkiemu  dedikować,  lub  offiarować,  a  insze  wszystkie  (teyże  edi- 
cyey)  exemplarzc  Cbristianskiemu  Czytelnikowi?  Na  brzegu  przypisck 
mówi,  iź  tylko  12  exemp.  Kiszcze  dedykował. 

Tycli  którzy  przeciw  urzędom  powstawali  zowie  wszędzie  Anar- 
chitami. 

p.  106  verso,  słusznie  utrzymuje,  że  greckie:  dulos,  łacińskie:  ser- 
vus  znaczy  niewolnika  ,  nie  sługę,  i  powiada,  źe  w  swojem  tlómaeze- 
niu  bibiji  tak  ten  wyraz  przekładać  będzie.  Na  brzegu  zaś  taki  przy- 
pisek :  ,,  Biblia  przekładu  Simona  Budnego ,  które  potem  w  JSieświiu 
wydrukowano  tłoku  1572.  „  Jest  więc  niezawodna  pewność,  źe  nie 
w  Zasławiu  Litewskim,  jak  zwyczajnie  piszą. 

Dzieło  to  jest  bardzo  ważne  do  bistorji  Arjanów,  i  nader  rzad- 
kie.   (L.  S.) 

3368.  Dedykacja  w  języku  łacińskim  do  Stefana  Batorego  dato- 
wana z  Torunia.  Na  końcu :  Napomnienie  do  Księzi  Jezuitów.  Przy- 
lałem moiey  (sic)  łaskawi  Prałaci  napominanie  wasze  dosyć  wdzięcznie, 
1  iestem  go  posłuszen :  Abowiem  w  tym  kościele  Powszecbnym,  w  któ- 
rym był  Augustyn  S.  zostawam,  tego  się  społeczności  trzymam,  w  tym 
iednę  zgodną  y  Powszednią  wiarę  Apostolską  podług  Kreda  wyzna- 
wani: o  waszym  jaki  teraz  iest  Rzymskim  Regimencie,  nic  Augnsłinus 
nie  wiedział  ani  pisał,  mnie  teź  nic  polym,  y  ucboway  mię  tego  Boże, 
(bez  uporu  to  wszelakiego  mówię)  abym  miał  Pisma  S.  odstąpić:  Rad- 
bym  się  i  wam  i  każdemu  dał  nauczyć,  kiedybyście  mi  tam  stąd  czego 
dowiedli:  Proszę  ia  teź  abyście  ni)ie  maludzkie  napomnienie  do  su- 
mnienia  swego  przypuścieli :  Jeśli  tbo  z  niewiadomości  czynicie,  że 
tak  y  Pismo  S.  y  icgo  naśladowniki  sromocicie  i  beretykuiecie,  Day 
wam  Boże  upamiętbanie  :  A  ieśli  więc  za  cbwałą  y  czcią  światka  tego, 
y  za  Kucbnią  l^apieską  idziecie ,  a  contra  conscientiam  mówicie  prze- 
ciwko jasny  (siej  prawdzie  słowa  Bożego:  Timele  Dominum,  boycie 
sie  P.  Boga,  y  daycie  mu  pochwałę  y  słowu  iego.  Albowiem  przybli- 
ża się  dzień  sądu  iego :  Boże  day  wam  zdrowie  y  opamiętanie.  Amen. 
Czitay  z  nowu. 

3374.  Dzieło  osobliwszej  rzadkości.  Zawiera  w  sobie  oprócz  Od- 
powiedzi na  Assertie,  na  dowody,  O  stolicy  alh o  o  Zwierzchności  Pa- 
pieskiey,  od  Jeznilóiv  PozuajUkich  podane.  Octobr.  4  Anno  D.  1583. 
(na  tytule  położony  rok  1584),  dwa  następujące  pisma.  1]  De  divi  Pe- 
tri  et  Rotnani  Pontificis  snccessoris  ejus  in  Ecclesia  Christi  Principa- 
tUy  et  Quaestiones  Catholicae  {jaadraginta.  35  str.  językiem  łacińskim. 


548 

O  tycb  kwcsljach  przez  Szlachtę  Polską  Papieżowi  podanych  z  luncgo 
żadnego  dzieła  wiadomości  powziąć  nie  można.  2)  Ad  Calunmias  et 
hlasphemias  Andreae  Pliscii  Nies%eviensis  Ecclesiae,  traditionibus  hu- 
manis  a  Christa  Ecclesia^iie  primitiva  ahdiictc ,  Pąstoris ,  Responsio 
per  Andream  Prasmovium  verhi  Dei  jR.adzieioviae  ministrum.  10  kart 
nieliczbowanych,  językiem  polskim  ^  lubo  tytuł  łaciński.  X.  Andrzej 
Pliscius,  Pleban  Nieszowski ,  wydał  jakieś  pismo  po  łacinie  przeciwko 
Prazmowskiemo^  czyli  jego  zdaniu  o  Kościele.  Pisma  tego  nie  zuai 
Sobolewski. 

337^.  Rozmaite  przeszkody  nie  dozwoliły  drukarzowi  dzieła  Po- 
wodowskiego  w  całej  zupełności  wydrukować,  jak  się  z  tego  tiómaezy 
przed  czytelnikiem  w  tych  słowach : 

I^rukarz  Czytelnikowi. 

Iź  Seym  nad  spodziewanie  rychley  przypadł ,  Czytelnika  łaskawy, 
a  w  czasie  tak  krótkim  te  księgi  zupełna  (sic)  jako  zaczęte,  są  wygo? 
towane  być  nie  mogły  :  częścią  też  dla  autora  ich  na  seym  odjachanic. 
Zdało  mi  się  z  tyqi  co  iest  gotowego,  (gdyż  iuż  lego  iest  księga  nie- 
mała) potrzebie  a  częstemu  żądaniu  wiciu  ludzi  dtużcy  nie  mieszkać^ 
Masz  tu  tedy  iuż  dostatecznie  wykonane  nauki  o  synle  Bożym.  O  Du- 
chu Świętym,  y  o  przenadostoynieyszey  Troycey  osobnych  nauk  y  wy-? 
wodow,  a  przy  tym  regestrów  dostatecznych  a  porządnych,  ku  poźy- 
tecznieyszemu  tych  oboich  ksiąg  użyciu,  w  rychle,  zatym  dali  Bog 
zdrowie,  pewien  być  możesz. 

O  pismach  przeciw  Powodowskiemu,  patrz  pod  Jakóbem  i  Janem 
Nicmojewskiemi ,  i  pod  Marcinem  Czechowiczem. 

Ghilini  hc.T.W.  p.  1^4  taką  wiadomość  daje  o  Powodowskim  : 

Girolamo  PQVodovio  ,  che  da'  nohili  parenti  iwctjue  in  Cracouia 
Citta  principale ,  ove  risede  ii  Re  di  Polonia,  dopo  haver  eon  oltimo 
profitło  imparate  nella  sua  patria ,  le  Liherali  e  Filosofiche  scienze 
disideroso  di  coltivare  e  affinare  ilsuo  acntissimo  ingegno  ,  venne  in 
Italia,  e  sotto  Maeslri  dottissimi ,  divenne  per  la  varia  erudizione,  e 
per  la  dottrina  in  ogni  pik  nobile  scienza  chiarissimo  tra  gli  hiiomi- 
ni  dotli  ilel  suo  tempo.  Riusci  parimente  eon  egual  valore  eos\  neW 
investigazione  delie  celesti  ,  e  divine  cose  come  nel  tnaneggio  di  pu- 
blici  e  privati  affari;  po\che  in  un  medesimo  tempo  esercitava  fim- 
portantissimo  carico  di  Segretario  del  Re  di  Polonia,  che  seco  porta 
la  sopraintendenza  ,  e  anco  Pamministrazione  di  molli  negozij  di  ^uel- 
la  Corte,  e  insieme  attendeva  eon  gran  ze/o  e  sollecitudine  alla  Chie- 
sa ,  essendo  egli  Canonico  et  Arciprete  delia  Cathedrale  di  Cracovia. 
Ammiravasi  in  lui,  oltre  alla  sufficienza  nella  Filosofia  e  Teologia, 
e  in  ogni  altra  buona  disciplina ,  una  facondia  naturale  accompagna- 
ła  da  soave,  e insieme  grave  maniera  di  trattare ,  che  riuscioa  oppor- 
tuna  per  conseguere   P  intento  suo  da  auellif    che  seco  negoziavano  3 


NOTY,  N.  3376,   3377.  549 

parć  veramen  cosa  di  słupore,  conC  egli  tra  tanti  negozij  delia  Cot-łe, 
e  nelle  occupazioni  del  suo  Arcipretato,  potesse  haver  ozio  d''applicar- 
si  alli  componimenti  ^  e  pure  se  ne  vedono  moltif  i  auali  merce  deW 
erudita  dottrina ,  di  che  sono  in  ogni  parte  abondatissimi ,  vanno  al- 
torno  stampati  eon  gran  fama  del  suo  nome,  e  sono,  cioe  ,  in  Lati- 
no  :  Instructio  Confessuriornin. — Doctrina  circa  agonizantes. —  Manuale 
^acrameutortim.— ^  Fręnum  in  baereticos.— Sermones  de  sacerdotali  di- 
gnitate. —  De  Gęna  Domini. — De  resurectione. — Christologia. — V Operę 
poi  in  linguu  matema  hanno  i  titoli  seauenti,  cioe,  CatecLisino. —  In- 
diee  delia  Bibbia. —  Liturgia.^— Dell' Imaginc  delia  Beatissiina  Ycrgiiie 
di  Cestochovio. —  Del  Sacramento  deli' Eucharistia  miracolosanieule  tro- 
yato  in  Posen,  Citta  di  Polonia. —  Di  Santo  Ca&imiro. —  Preghiere  an- 
nue.-^  Sermoni  nella  morte  del  Re  Stcfano.  F^i  sono  anoo  altri  com- 
ponimenti  suoi,  ehe  non  sono  ancora  usciti  alia  luce ,  cioe ,  Sermo- 
nes de  Dominicis  per  annum.  Sermones  de  Sanctis.  De  Beatissima 
Yirgine.  De  solemnitatum  £cclesiae  ceremoniis  :  Scrisse  parimente  al- 
cune  Annota/.ioni  sopra  1'arte  Cliimica  ,  delia  aual  era  peritissimo, 
ma  rcsioHo  ingiusłamente  sepolte  nelle  mani ,  di  chi  ha  pocą  carila 
verso  i  parti  de^letłerati  ingegni.  Mori  vecchio  nella  sua  patria  V An- 
no 1613,  e  fil  sepolło  nella  Chiesa  delia  Beatissima  Virgine  Maria, 
situata  nella  Piazza  di  tjuella  Citta ,  ove  per  molto  tempo  amminisirb 
eon  gran  vigilanzd  la  dignita  di  Areiprete,     (L.  S.) 

3376.  Autor  zamierzył  sobie    nie  na  całe    dzieło   Powodowsbiego 
'odpowiadać,  ale  tylko  przedniejs  x  okoliczności  z  listu  przypisncgo  do 

Króla  i  z  przedmowy  rozbierać :  co  się  tycze  dzieła  samego  powiada 
p.  6.  ii  iesł  ten,  którego  X.  K.  z  osobna  dotyka ,  który  tez  nie  zamil- 
czy. Rozumie  się  tu  Marcin  Czecbowicz,  którego  i  na  tytule  swego 
dzieła  wymienił  Powodowski, 

Kicmojewski  dzieło  swoje  na  pięć  części  rozdzielił.  W  Iszcj  roz-. 
Tvaźa  czy  słuszna  i  porządna  jest  zapalczywa  gorliwość  X.  Kanonika. 
W  2giej  opisuje  rozmowę  czyli  dysputę,  którą  miał  z  nim  w  Lubłi* 
nie,  a  którą  X.  Kanonik  wswojem  fJ^ędzidle  inaczej  wystawił.  W  3ciej 
pokazuje,  iż  to  nie  jest  piasczysty  fundament  (jak  go  X.  Kanonik  zo- 
wie) gdy  się  wiara  na  samem  piśmie  Prorockiem  i  Apostolskiem  bu- 
duje. W  4tej  broni  głównej  strony  swego  wyznania.  'W  5tej  wylicza 
znaki  ^  po  którycb  prawdziwy  Antychryst  poznany  być  może. 

3377.  Powodowski,  Kanonik  Poznański,  dzieło  swoje  podtytułem: 
TV ędzidło  nic.  jak  wiadomo,  mianowicie  przeciwko  Czechowicza Dtfl/o- 
<jfóm był  wydał.  Zamojski  Hetman  i  Kanclerz  Koronny  upominał  często  Pa- 
wła Orzechowskiego,  Podczaszego  Chełmskiego,  aby  się  do  wiary  Rzym- 
skiej nakłonił,  a  za  wyjściem  na  jaw  dzieła  Powodowskirgo,  darował 
mu  je  w  czasie  Sejmu  Warszawskiego,  pilne  jego  czytanie  zalecając. 
Wszakże  to  czytanie  przeciwne  celowi  Zamojskiego  na  Orzechowskim 
uczyniło  wrażenie.     P^ie  mógł   ątolą    dla  różnych  zatruduień   swoich  i 


550  ^OTY,  N.  3384—3390. 

dla  niedostatku  ksiąg  potrzclinycłi ,  napisać  odpowiedzi  na  zarzuty 
Powodowskicgo.  A  że  M.  Czechowicz  był  osobiście  dotkiii^^tyni  przez 
X.  Kanonika  ,  prosił  go  więc  Orzecliowski,  aby  wygotował  na  piśmie 
odpowiedź,  z  warunkiem,  iź  będzie  mógł  z  nią  postąpić,  jak  ze  swoją 
-własną.  Uczynił  zadosyć  tej  prośbie  Orzechowskiego  Czechowicz  i 
"wygotowane  dzieło  z  listem  mu  przesłał.  Orzechowski  dał  je  dodru- 
ku z  listem  przypisnym  do  Zamojskiego,  i  jął  się  tej  sposobności,  aby 
na  upomnienie  i  namowy  Kanclerza  jawną  dać  odpowiedź,  i  ta  stano- 
wi  treść  tego  dzieła.  Dzieło  to  drukowane  r.  1583  przez  Alexego  Rodec- 
kiego,  typografa  Jana  Kiszki,  Starosty  Zmudzkiego,  jak  wnosić  inoźna 
z  druku ,  który  jest  tenże  sam  co  i  w  dziele  Jana  Niemojewskiego  pod 
tytułem:  O&rona etc.  na  którem  dziele  drukarz  wyrażonym  mylnie  tedy 
X.  Aloizy  Osiński  w  Rozprawie  o  Życiu  i  Pismach  X.  P.  Skargi  p. 
79  w  nocie  69  przypisał  dzieło  to  Czechowicza  ,  wspomnionemu  Pa- 
włowi Orzechowskiemu;  a  zaś  p.  78.  wyliczając  pisma  Marcina  Cze- 
chowicza, błędnie  kładzie:  List  do  Pawła  Orzechowskiego,  jako  od- 
dzielne pismo;  gdyż  ten  list  przy  dziele  Epistomium ,  po  dedykacji 
Orzechowskiego  do  J.  Zamojskiego  był  drukowany.   (L.  S.) 

3384.  Zygmunt  Schlichting  wydał  przeciwko  Arjanóm  r.  1592  pi- 
smo podtytułem:  TVarhafftiger  betveis ,  verstand,  wid  erkłerung  des 
Apostolischen  glauhens  Zbór  ich  główny  był  wówczas  w  Szmiglu , 
przez  dziedzica  tego  miasteczka  Duditiiisa  r.  1584  założony.  Imieniem 
więc  tego  zboru  odpowiada  lVolffgang  von  Schlichliug  auff  Bauch- 
witz  (tak  podpisany  w  ov\ym  liściej.  Odpowiedź  ta  drukowana  w  Ra- 
kowie, który  dopiero  r.  1600  podnosić  się  zaczął  i  stał  się  później  głó- 
wnem  siedliskiem  Arjanów.  Dzieło  to  jest  jednem  z  najrzadszych, 
które  nam  po  Arjanach  zostały.  Wzmiankuje  o  niem  Adelt  w  histo- 
rji  Socynianizmu  w  Śmiglu  ,  p.  51 ,  zowiąc  pismo  Zygmunta  Schlich- 
tinga  pierwszem,  które  przeciw  Arjanóm  wyszło  w  Polsce. 

3390.  Adelt  in  Historia  de  Ariąnismo  olim  Smigłam  infestante. 
p.  52 — 54  ma  to  o  Smiglecklm. 

„Noch  besser  und  nachdrucklicher  aber  nahm  sich  des  damaligen 
Schaden  dosephs  an ,  und  suchte  diese  in  Schniiegel  eingeschlichenen 
Verkleinerer  der  Gottheit  Christie  ihres  Irrthums  zuiiberfiihren,und 
auffbessere  Gedanken  zubringen,  eiw  Schmiegellschcs  Sladtkind,  rfen 
Gott  nicht  ohne  sonderbare  Providenz ,  damals  wider  die  graiilichen 
Schwarmer  seines  P^ałerlandes  er%v€cket.  Dieses  ivar  der  in  der  ge- 
lehrten  Ff^elt  nich  unbekannte  Jesuite  tind  Scholaslicus  Marlinus  Sini- 
gletiuSi  nach  dessen  Namen  sich  auch  ehemals  die  Słudenten  in  Ox' 
fort  Schmieglislen  genannt ,  und  mit  denen  Scotistęn  hart  zusatnmen 
gekommen  sind.  Er  xvurde  aber  von  seiner  f^aterstadt ,  nach  Ge- 
tvohnheit  selbiger  und  allerer  Zeiten ,  also  benauiet ,  und  %var  An' 
fangs  Theologid  J).  auch  Professor  zu  Vihia,  in  Litthauen  ,  nnd  an- 
derwerts ,  lelztlich  aber  zu  Calisch  Prior  y  welches  Alegambe  und  Sta- 


NOTY,  N.  3390—3395.  '  551 


rowolscius  nicht  angemerchet.  A.  1613  hat  er  noch  geleht,  woselbst 
ihn  Ruarus  mit  Brzezmio ,  dem  damaligen  schmieglischen  Herm ,  ge- 
sehen ,  und  ilm  iii  epist.  siiis  Cent.  II.  epist.  XVII.  also  beschreibet: 
Fidi  etiani  (Calisii)  de  auo  płurimum  mihi  graiulor,  celebrem  illum 
Martinum  Smigletium,  virum  aetate  jam  senili ,  procemm,  macilen- 
tum  et  aspectu  satis  rełigiosum ,  im  sermone  patrio ,  auemadmodum 
alii  referebant,  non  perinde  comtum,,  {juem  Brzezinius ,  ex  cujus  op- 
pido  (scil.  Śmigla)  oriundus  est,  meo  rogalu  ^  nun^uam  hactenus  sibi 
visum,  sahitavit ,  dextraiiue  juncla ,  paucis  verbis  allocutus  esł,  cum 
itineris  properati  ratio  fusiorem  sermonem  non  admilteret. 

Nun  dieser  beriihmte  Mann,  der  auch  ehemals  viel  in  Oxfort ge- 
gollen ,  davon  seine  Anhdnger  Smiglelianer  genennet ,  wurden ,  und 
mit  denen  Scotisten  im  Disputiren  oft  a  vcrbis  ad  verbera  kamen^  wo- 
von  der  Autor  des  Spectateurs ,  in  den  tleutschen  Actis.  P.  70. 
p.  958.  einen  artigen  Słreich  erzdhlt ,  wećhselte  mit  denen  schmie- 
glichen  Arianern ,  und  sonderlich  mit  Smalcie ,  Osterodo  und  Vol- 
kelio  unterschiedene  Streitschriften  etc.  Auf  welche  Schriften  ihm 
gleiehwol  die  Arianer  niemals  was  schuldig  geblieben.  Solches  un- 
terliess  er  nicht,  bis  an  seinen  Tod,  welcher  A.  1618  in  Calisch 
erfolgete ,  eben  in  dem  Jahr  ,  da  ein  grosser  Brand  seine  Vaterstadt 
yerzehrte.  Zwar  han  der  selige  Herr  Lauterbach  nicht  glauben,  das 
Smigletius  ein  Schmiegler  von  Geburt  gewesen ,  weil  die  Autor  es  von 
seinem  Leben  nichts  davon  gedenken :  alf  ein  das  folget  nicht.  Genug, 
dass  es  damals  in  Polen  eine  bekannte  Sache  gewesen,  die  dem  liua- 
ro ,  ohn  Zweifel  von  dem  damaligen  schmiegelischen  Erbherm,Brze- 
zinio  ,  der  selbst  in  Calisch  Smigletium  gesprochen,  beygebracht  wor- 
den.  Es  mag  auch  Smigletius  yielleicht  sehr  jung  von  Schmiegel , 
ais  verw'dyst ,  und  Sludirens  h alber ,  nach  Reusch-Lemberg  gekotn- 
men  seyn.  Dahero  man  ihm  diesen  grossen  Ort  zum  Vaterlande  ge- 
macht,  nach  dem  bekannten  Spriich  wort:  ibi  mea  patria,  non  ubi  na- 
scor,  scd  ubi  pascor. 

3395.  Jan  Ostroróg  Wojewoda  Poznań,  i  Mikołaj  Firlej  Kaszte- 
lan Biccki  byli  arbitrami  tej  dysputy.  Ze  strony  Arjanów  stawali: 
A.  Moskorzowski  i  Statorjusz  czyli  Stojeuski  Jan,  który  ze  swojej  teź 
strony  tę  dysputę  wydał.  Śmiesznie  tu  czytelników  cbcianu  złudzić, 
wyrażając  na  tytule,  że  ta  dysputa  była  spisana  a  Notario  iurato,  tak 
jak  gdyby  Notarius  wykonał  przysięgę  przed  rozpoczęciem  dysputy 
na  wierne  jej  opisanie.  Na  koucu  rzecz  się  odkrywa,  kiedy  ze  świa- 
dectwa jego  okazuje  się ,  że  on  kiedyś  był  jakimści  pisarzem  przysię- 
głym :  Ego  Nicolaus  Zorawski  Advocatialis  Notarius  (juondam  iura- 
tus  CivitatisLublinensis,  adhunc  actum  specialiter  rogatus  etc. 

Naprzód  jest  tu  przedmowa  Jerzego  Czartoryskiego ,  gdzie  mię- 
dzy inuomi  te  słowa :  Et  vero  cum  adeo  (Haeretici)  a  Reverendis 
Putribus  Carmelitis  Discalceatis  in  hoc  certamine  prostrati,    ac  pro- 


552  NOTY,  N.  3401,  3402. 

fligati  ftiissent,  crtstas  łatnen  erigere  et  per  summum  mendacii  ac  per- 
frictae  frontis  scelus ,  contra  authoritatem  gravissimorum  Judicum  ab 
utraaue  parte  deputatorum,videlic et  Ill.DD.JoannisComitis  in  Ostro- 
róg Palatini  Posnaniensis ,  Nicolai  Firlei  CastellaniBiecensis  etc.etc. 
aui  nomina  nostra  sub  calcem  disputationis  scripta ,  una  cum  sigillis 
apposuimus ,  victoriam  sibi  usurpare  in  variis  Poloniae  provinciis  non 
erubuerunt.  Po  dedykacji  do  tegoż  Czartoryskiego,  następują  assercje 
teologiczne  bronione  od  Karmelitów,  które  były  pierwiej  już  druko* 
wane  w  Krakowie  u  Andrzeja  Piotrkowczyka  r.  1616.  Po  każdej  dy- 
spucie następują  odpowiedzi  Heretyków,  a  niianowie  Moskorzowskie- 
go  ministra  Rakowskiego,  i  argumenta  Statorjusza.     (L.  S.) 

3401.  W  przemowie  do  Leszczyńskiego  mówi:  ,,  Wydał  ie- 
den  z  Ministrów  zboru  Ewanielickiego,  X.  Daniel  Glementinus^  script 
przeciwko  nam  dziwnie  uszczypliwy,  w  którym  na  nas  i  na  wyznanie 
nasze  złym  udaniem ,  cięszkimi  potwar/ami  i  sprośnymi  przymowka- 
mi  następuie.  Obronę  wyznania  ,  y  niewinności  naszey,  niosę  przed 
W.  M.  lVIcivTy  Panie  Woiewodo  Bełski ,  prawdzie  i  sprawiedliwości 
dufaiąc.*'  Prosi  tedy  Szlichting,  aby  Leszczyński  raczył  być  sędzią 
tej  kontrowersji^  i  twierdzi,  źe  ,,  żadna  zabawa,  żadna  myśA  nadtę^ 
na  tak  wielkiego  Senatora  nie  może  być  przystoynieysza.  " 

Czytelnika  zaś  uwiadamia  dla  czego  więcej  niż  w  rok  odpowiedź 
na  jaw  wychodzi:  jakich  sposobów  użył  dla  cytowania  dzieła  Clemen- 
tynusa,  które  nie  miało  paginacji.  Trzecią  zaś  okoliczność  własnemi 
jego  słowy  przytacza  się.  ,,Potrzecie,  iż  się  niemało  y  tu  y  owdzie 
łaciny  mieszało,  żeby  cię  to,  ieśli  po  łacinie  nie  umiesz  ,  od  czytania 
nie  odrażało,  podiąłem  się  ieszcze  tey  prace,  żem  na  końcu  tey  książ- 
ki ,  co  potrzebuieysze  mowy  (t.  i.  frazesy)  łacińskie  na  polskie  prze- 
łożył. "  Co  za  śmieszny  sposób  !  mieszać  w  pisaniu  łacinę ,  aby  ją 
na  końcu  książki  tłómaczyć.  Wreszcie  dodaje  Szlichting :  ,,Naostatek 
proszę  cię  i  napominam ,  żebyś  czytał  sine  praeiudicio  et  cum  itidicio, 
to  iest  żebyś  nie  sądził  bez  czytania,  i  nie  czytał  bez  rozsądku. '^  (L.S.) 

3402.  Socinjanie  przyjęli  za  pierwszy  początek  i  zasadę  swego 
-wyznania,  rozum  ludzki;  stąd  wnieśli,  iż  Bóg  nic  nie  podał  do  wie- 
rzenia ,  czegoby  rozum  nie  pojmował.  Koniecznym  więc  wypadkiem 
tej  zasady  Socinjanizmu  być  musiało,  iż  nawet  główne  artykuły  chrze- 
ściańskich  wyznań,  (nic  już  o  Katolickiem  nie  mówiąc)  podkopywać  i 
burzyć  zaczęli.  Stąd  owe  wojny  djalektyczno-leologiczne,  które  z  ca- 
łem  Chrześcjaństwem  upornie  oni  prowadzili.  Na  to  pismo  jesz- 
cze raz  odpowiedział  Szlichting.  Clementinus  dodał  do  tego  dzie- 
ła następujące  pismo :  Asymbolum  Socinianoruni,  to  jest :  o  przedniej- 
szych  powszechnej  Apostolskiej  wiary  cząstkach,  Non-credo,  abo  Nie- 
wiara Arianow  dzisiejszych  z  ichźe  własnych  Scribcntow,  summownie 
zebrana.  72  str.  i  8  kart.  w  Baranowie,  1630.  4.  Cytuje  tu  na  końcu 
zdania    Teologów   Ewangelickich    o  naiice  Socyna,   a  między  innemi 


1  ..  •^V*!^V 

i  NOTY,  N.  3409—3419.  553 

z  Przedmowy  in  Apohatastasi,  X.  Grzegorza  z  Żarnowca ,  i  z  Przed- 
niowy  X.  Jakóba  Zaborowskiego  do  dzieła:   Ogień  z  wodą. 

Oprócz  tego,  na  przodzie  tych  dwóch  pism  rejestr  autorów  Socy- 
niaiiskich,  których  przywodzi.  Z  tego  rejestru  niektóre  szczegóły  to 
się  wypisują. 

Czechowic  Versia  Now.   Test.  1594. 
in  Caput  I.  Joan.  Explic.  ' 

Katechizm  Polski  Rakowski  1605.  in  12. 

Ostrorodti  Instit.  Relig.  Chr.   Germanice.  Rac.  1625.  8. 
Ten  Clementinus  był  Pastorem  w  Górach,  majętności  Jana  Strojno- 
wskiego.-    Umarł  w  Chmielniku  d.  22  Kwietnia  r.  1644. 

Por.  Bock  T.  I.  P.  II.  p.  608.—  Sandius  Biblioth.  Antitriu. 
p.  128.—  Ringeltaubc  Hist.  Eccl.  Slavon.  p.  415.        (L.  S.) 

3409.  Tu  są  pisma  w  porządku  następnym  : 
1.  Zwierciadło  Porywcze  ludziom  w  rożnych  opiniach,  a  w  presnm- 
pcyach  swych  zbawienie  swe  pokładaiącym,  dla  ich  prędkiego  w  śle- 
pocie swey  duszney  przeyrzenia,  y  makuł  sprośnych  błędów  upatrze- 
nia, tudziesz  nicbespieczeństwa  zbawienia  swego  z  Pisma  S.  złożo- 
ne.—  To  Zwierciadło  przesłał  Wolan  Morsztynowi,  z  którym  równie 
jak  i  z  Janem  Stojeńskim  ministrem  Arjańśkim  prowadził  listowną  dy- 
sputę w  rzeczach  wiary.  Na  początku  położone  są  dwa  listy  Wolana 
do  Morsztyna  przy  posłaniu  mu  Zwierciadła  i  odpowiedź  tegoż:  pier- 
wszy datowany  w  Dobczycach  29  9bris,  drugi  z  Raciborska  d.  4  Gru- 
dnia 1631  roku.  Z  odpisu  Morsztyna  okazuje  się,  że  Jan  Wolan  już 
pierwiej  jakąś  książeczkę  wydrukował  podtytułem:  Zwierciadło. 

2.  Listy  do  Jana  Stoióskiego :  jeden  z  Dobczyc  28  April.  1634^ 
drugi  10  Octobr.  1633. —  (J.  Stoiiiskiego  do  Jana  Wolana,  w  Zegar- 
towicach  d.  29  Octobr.  1634)^  trzeci  dany  in  Calyaria  Zebrzydoyiensi  15 
Julii  1637,  czwarty  do  K.  Morsztyna  z  Dopczyc  23  Febr.  1631  j  piąty 
do  tegoż  z  Dobczyc  10  Decembris  1633  j  szósty  do  tegoż  tejże  daty; 
siódmy  do  tegoż  z  Dobczyc  9  Jauuar.  1635:  ósmy  do  tegoż  z  Dobrej 
20  Septembra  1635  5  (złego  listu  okazuje  się,  iż  u  Cezarego  r.  1634 
drukował  książkę  swoje  Wolan,  i  że  te  dysputy  i  korrespondencje  by- 
ły w  celu  nawrócenia  Morsztyna) 5  dziewiąty  do  Palladiusa  bez  daty. 

3419.  str.  78.  przywiedzione  są  odpowiedzi  Socina  dawane  roz- 
maitym osobom  w  wątpliwościach  radzącym  się,  jako  to :  Eliasz.  Ar- 
ciszewskiemu, Krzyst.  Morstynowi,  Moschorzewskiemu,  Ronembcrgo- 
wi,  Siemichowskiej ,  Ostorodowi,  Mateuszowi  Radekowi  Sekretarzo- 
wi miasta  Gdańska,  Jan.  Niemojowskiemu. 

str.  93.  jest  świadectwo  chrztu  Niemojewskiego,  Arjanina,  mają- 
cego lat  70,  a  jak  sam  liczył,  lat  80,  r.  1629,  18  Junii  ochrzczonemu 
we  wsi  Potarzjca.  Imię  dane  jemu  Mikołaj,  rodzice  chrzestni:  Jan 
Niemojewski    i   Dorota  z  Konarzewa,  żona  Łukasza  Niemoje%vskiego, 

Tom  II.  .  -  70 


554  NOTY,  N.  3423-3425. 

przytomni  Jan  Stasiński,  Maciej  KnrzeninoTrski ,  Łukasz  Niemojewskl, 
brat  stryjeczny. 

str.  102.  z  ColIoquión  Kromera  Lib.  I.  fol.  225.  przywodzi  słona 
Grzegorza  Pauli  ,  o  którym  mówi,  iż  długo  jadowitemi  bluiniershua- 
tni  zarażał  Kraków,  przeciw  Trójcy  Przenajśw.  w  książce  tamże  wy*- 
danej. 

str.  179.  wspomniane  są,  Socina  Animadyersic  ua  Poznańskie  As' 
serłie. 

str.  171,  172,  wymienione  pisma  Nicolaidcsa ,  contra  Borcouiumi 
contra  Miedzyhoi. 

3423.  Początek  odezwy  do  Czytelnika:  ,,01)ralsic  nam  dobrym  opie- 
kunem X.  CiclioYius,  pisząc  ywydaiąc  przeciwko  S.  wyznaniu  naszemu 
Christianskiemu,  ostre,  uszczypliwe,  y  obelżywe  scripla  ;  alekicdyby  nam 
lesz  był,  aby  z  iednę  drukarnią  gdzie  zostawieł,  tedybyśuiy  byli  rozumieli, 
źe  z  nami  szczerze  Idzie.  Teraz,  widzę,  w  tę  nadzieic  grzeszy,  że  Drukar- 
nie nie  mamy.  Chwalę  rozum:  obronę  nam  odią\łśzy  ,  dopiero  wna^: 
Pismem.,  choć  nie  drukiem,  każe  się  nam  tego  u  siebie  upomiuać.  Nie 
głupi  zgoła  X.  Cicliorius.  Ale  choćbyśmy  glos  prawdy  w  ziemię  za- 
kopali, przyjdzie  ten  czas,  kiedy  się  dobędzie,  -^  Auricułas  Asini  o- 
głosi  etc."      (L.  S.) 

3424.  ,, Zaklęto  iusz  raz  (mówi  autor  w  przedpiowie)  tego  Diabla, 
który  nas  w  bóstwie  Christusa  Pana  turbuie,  aby  milczał:  ale  isz  go 
X.  Cicboyius  koniecznie  chciał  odkląć,  tedyśmy  musieli  ukazać,  źe 
go  odkląć  nie  mógł  ^  y  mocniey  go  ieszcze  związać,  żeby  się  ani  ru- 
szył. Czytayże  tedy  i  nważay  pobożny  Czytelniku  ,  przy  kim  prawda, 
abyś  fundament  y  grunt  prawdziwcy  wiary  poznawszy,  na  niih  się  bu- 
dował, y  żywot  wieczny  przez  wiarę  prawdziwą^  otrzymał.  Do  czegoć 
Bog  przez  Christusa  Jezusa  niech  dopomoże.  Toć  pewna ,  że  X.  Ci- 
choyius  pismen\  y  ratiami  przegrać  musi:  ale  on  ma  inszy  sposób  do 
wygraney  :  ogień  Warszawski  nam  przypomina,  daiąc  nam  ua  wyro- 
zumienie, że  iako  CoiiFessią  nasze  (która  insza  nie  jest  tylko  szczere 
Credo  Apostolskie)  w  Warszawie  spalono,  tak  y  to,  cobyśmy  mu  od- 
pisali spalą.  Trudna  z  nim  sprawa.  Odpiszemy,  tu  się  gniewa  y  o- 
gniem  grozi  nieodpiszemy  ,  to  triumfuie.   etc.       (L.  S.) 

3425.  W  dedykacji  powiada  autor,  że  W'isowaty  dal  mu  powód 
do  pisania  ,  dawszy  mu  w  ręce :  Syniholum  Apostoltcum  i  Pj^yhład 
Prawdziwy  i  t.  d.  książki  od  Zboru  Arjańskiego  wydane,  i  odpowie- 
dzi na  nie  żądając,  na  co  Cichovius  powiada,  iż  wydał:  Trzydzieści 
przyczyn.    .  . 

W  przedmowie  powiada,  że  dla  krótkości,  autora  pisma:  Dyahel 
żakiety,  będzie  zwać  P.  N.  (czy  nie  Niemojewski?)  indziej  str.  B4 
Ministrem  go  zowie. 

W  Rozdziale  I.  str.  B2  moni  o  sobie,  źejaż  ma  lat  wieka  sześć- 


NOTY,  N.  3426.  555 

dziesiąt  i  doświadcza  słabości  oezii  ,  usilnym  przez  łat  czlerdzieści 
czytaniem  natartych  y  ustaiviczłiie  płynących. 

B2  yerso  :  ,,0  Druharnią,  Arriauskim  Ministrom  nie  inoźe  bydź 
trudno.  Wiem  to  od  lyeb ,  którzy  zbrzydziwszy  się  Arriaństwem, 
Wiarę  S.  Katholicką  przyiyłi :  źe  z  kollekt ,  które  jjdy  chcą,  nie  bez 
uprzykrzenia  nakazuią,  tak  wicie  mieć  mogą  pieniędzy,  żeby  icśli  nie 
w  Łiieławicacb  ,  abo  w  Ropkowey,  tedy  w  Prusiech ,  abo  w  przyle- 
głych Podgórzu  Węgrzech  Cże  Amsterdamu,  y  inszych  cudzoziemskich 
Drukarni  nie  wspomnię)  co  chcą  mogli  wydrukować.  Mnie  ubogiemu, 
choć  przy  Drukarniach  mieszkającemu  ,  małey  rzeczy  nie  dostaie :  pie- 
niędzy. JNaźebrać  sic  muszę,  nim  co  na  Druk  zbiorę.  Przeto  też  Tri' 
umphus  Sancłissimae  ,  Irinitatis ,  przez  lat  trzynaście:  Specuhim  So- 
cinistarum,  przez  lat  pięć,  u  Refutatio  Centuriae  cae&ae  ,  iuź  kilka 
miesięcy  w  kąciku  leżą. 

Dalej  mówi,  źe  do  kosztu  na  pismo  niniejsze  przyłożył  się  WifiO- 
"waty.  Dodaje  dalej  :  niesłusznie  się  na  odiętą  Drukarnią  skarżą.  Wiem 
ze  Centuria  Caesa  i  Dyaheł  zaklęły  ^  nie  z  kuźuti  kowalskiey ,  ale 
z  Drukarniej   wyszły. 

str.  B3:  O  przewodzeniu,  y  przesządzaniu  nigdym  nie  myśłił,  y 
nie  zeydę  się  na  to.  Wiem  co  za  gomony  tak  rok  w  Prosowicach 
wzniecone  były  od  Arrianow :  z  okazyey  protcstacyey  Wielebnego  Oy- 
ca  Plebana  Wiclogłowskiego  ,  które  iednak  nie  były  nam  tak  straszne, 
ani  są,  żeby  się  miał  bać  nieboraczek  X.  Cichovius ,  aby  go  gdzie 
z  klasztorem  nie  wywrócono.  ' 

str.  C:  wspomina  Stanisława  Ostrowskiego  Opata  Przcmyckiego, 
pismo  przeciw  Socinowi ,  dawno  wydane,  Smigleckiego- i)!/oM5<j*a. 

str.  E:  wspomina  o  nawróceniu  Jana  Kreilusa  ,  przyjaciela  autora 
pisma:  Dyahel  zaklęty^  tamten  wezwawszy  do  siebie  przed  śmiercią 
Marcina  Szelawskiego  Plebana  Szumskiego  ,  od  niego  rozgrzeszony 
został. 

str.  E:  verso  wspomnione  pismo  Cichoyiusa:  fj^izerunek Niepra" 
tvdy  Ariańskiey. 

str.  E2:  wspomniane  jest,  jak  i  na  innych  miejscach,  pismo  arjań- 
skie  :  Centuria  caesa,  także  list  Niemojcwskiego  ,  do  Szumana,  w  któ- 
rym twierdzi,  że  w  Eucharystji,.  ani  znaku  ciała  Chrystusowego 
nie  ma. 

3426.  Ostro  powstając  autor  na  Arjanó  w,  przyznaje  jednak  Szlichtyn- 
gowi  autor  wielką  sławę  z  nau1a  i  zowie  go  ich  Superinłendentem ,  abo 
Episcopem. 

p.  92  nast.:  opisuje  autor,  jak  się  przed  śmiercią  nawrócił  Joannes 
Crelliiis  mąiwielkiey  nauki,  że  go  jakiś  X.  Szelawski  (podobnoDo- 
minikan),  przez  okno  spowiadał,  gdyż  go  Arjanie  do  domu  Crcliusa 
nie  wpuścili.  Napatrzyłem  się  (mówi  autor  p.  93)  przy  śmierci  Jego 
Mości  Pana  Hieronima  Moskorzowskiego,  gdy  za  cudownym  powołaniem 


556  NOTY,  N.  3427,.  3428. 

Boskim  przyjął  Krzest  święty,  y  Nayświętszy  Ciała  Pańskiego  Sakra- 
ment, y  statecznie  przy  Wierze  S.  Katliolickiey  stał,  iako  wiele  oto 
fasołow  y  wrzasków  było  etc.  aż  do  śmierci.  Zostawiwszy  tedy  Bogu 
żonę,  y  dziatki,  y  błogosławieństwem  swym,  teyźe  prawdy  poznania 
im  życząc ,  ciesząc  się  z  Katholickiego  Kapłana  absołucyey ,  dobrey  na- 
dzieiey  skonała  odmiany  swey  znaku  niedaiąc:  dla  nieznośnych  kło- 
potów, któreby  był  leszcze  cierpieć  musiał,  gdyby  się  był  z  tym  otwo- 
rzyła źe  Katholikiem  został.  Oprócz  bezbożności  i  blużnierstwa  za- 
dają  Jezuici  Arjanóm ,  znoszenie  się  ze  Szwedami,  rabunki  i  t.  d. 
Bentkowski  rok   wyjścia  z  druku  tej  książki  naznacza:  1659.  (L.  S.) 

3427.  Wspomina  w  dedykacji  autor  iż  swoje  CollotjfuiumTorunense 
przypisał  Stanisławowi  Zarębie  Biskup.  KiiovTskieniu.  W  dziełku  tem 
autor  cytuje  swoje  pisma  przeciwko  Arrjanóm  dawniej  wydane:  1. 
p.  4.  TVyklęcie  Ministrów  Arryańsliich.  2.  pł5,6,7.  XXX  Przyczyn 
dla  których  się  każdy  sektą  Arryanską  brzydzić  ma.  3.  p.  21,  28,29. 
^Wizerunek  nieprawdy  arryanskiey  przeciiv  Slichtinkowi.  4.  p.  22. 
Prodromus  Triiimphi.  5.  p.  27,  29.  Pogrom  diabła  arryanskiego. 
Wspomina  nadto  pisma  mające  się  jeszcze  wydać.  1.  p.  14,  30.  Spe- 
culum  Socinistarum.  2.  p.  22.  Tryuriiph. —  Speculum  wyszło  na  jaw, 
ale  o  Triumphie  nie  wiadomo. 

Ujmując  się  autor  za  osobami ,  które  się  arjanizmu  wyrzekły,  i 
wyrzucając  to  Ministrowi  Arjańskiemu,  iź  te  osoby  apostatami,  zmien- 
nikami, plewami  i  t.  d.  nazywa,  pisze  p.  32.  j,Nuź  czy  plewami  u 
Tras  byli  Icbmość  PP.  Sienieńscy ,  NiemierzyCowię,  Potoccy,  Zakrze- 
wscy, Sierakowscy?  czy  plewą  u  was  był  P.  Jarosz  Moschorzowski? 
którego  sam  Pan  Bog  przed  śmiercią  natcbnął,  żeby  o  Krzest  ś.  pro- 
sił ,  który  przylawszy,  y  po  dwakroć  się  Naświętszym  Sakramentem 
posiliwszy,  chocieście  nad  nim  wiele  gdakali,  statecznie  w  wierze  ś. 
Katolickiey  trwał  y  w  niey  świątobliwie  Ducha  Panu  Bogu  oddał.  *^ 
O  tej  okoliczności  całe  nic  wspomina  Ossoliński  i  zdaje  się,  że  jest 
zmyślona.     Toż  powtarza  o  Moskorzowskim  w  Pogromie  p.  93. 

3428.  Do  liczby  pism  o  Socinjanach  polskich  wydanych,  policzyć 
^ożna  jetizcze  następujące  za  granicą  wydane  : 

1.  Jacobi  Scheghiii  Schordorffensis  ,  Contra  Antitrinitarios  Łibri 
duo.      Tubingae  1564.  4.  (Sienk.  Dod.  do  Bent.) 

2.  Joannis  Wigandii  ,  De  Deo  contra  Arianos  noYOS  nupcr  in 
Polonia  csortos.     £xcudcbat  Petrus  Brubachius.  1566.  8.  (i.  c.) 

3.  Georgii  Ashwelii,  De  Sociuo  et  Socinianismo  Disscrtatio. 
Oxouiae.  1680.  8.         (1.  c.) 

4.  Parallele  du  Sociniauisme  et  du  Pupismc.   1687.  12. 

(Cat.  Janss.  1C88). 

5.  Tonibcau  du  Sociniauisme  auquel  on  a  ajoute  le  uouYcau  yi- 
sioniiaire  de  Boterdam.     Francfort  1687.   12.     (1.  c.) 

6.. Harmonia  praccipuorum  Calviuianorum  et  Pholiuiauorum ,  hoc 


NOTY,  N.  3429.  557 

cst,  cvidens  D«mongtralio,  qua  recentiores  Pliotlnianos ,  salvis  miillis 
D.  Conradi  VorstIl ,  Professoris  Leideasis  ,  et  alioruin  qnorundam  Do- 
ctoriim  Cahinianorum  liypolliesibns  et  S.  Scriplurac  intcrprclationibiis, 
solide  et  sufficienter  refutari  non  posse,  ocularlter  dpccliłr,  Scripla  so- 
liiis  reriłatis  araore.     Jenae,  1613.  4.      (Cat.  Bibl.  Hung.  Supp).  p.-3i6). 

7.  Roma  Racoviana,  et  Racovia  Romana:  id  csl,  Papistarum  et 
Sociiiistarum  in  plurimis  capitibiis  harmonia:  aulore  Guil.  Jame!>oi<(.  £- 
diuburgi ,  bacredes  Andreac  Anderson.     1702.  4. 

(Catal.  des  IWres  insp.   de  la  Bihliolh.  du  Roy.   Paris  1752,  T.  III.  DZ.  N.  2533) 

3429.  Bantkie  (H.  D.  K.  P.  III.  91.)  wymienia  z  Rinffeltaubcjyrł 
p.  151.  rob  druku  tego:  1557,  a  Friese  (Beytr.  II  Tb  Ir.  Bd.  p.3G2.) 
kładzie  domysł,  roku  1564,  który  i  Bentkowski  przywod/.i.  Por.  Rin- 
geltaube,  ^ei/fra^  zu  der  Augsburg .  Confess.  GeschichtCf  CłćmcntT.  IV. 
p.  470. —  Tłómaezenie  to  nie  jest  wiernym  przekładem  textu  czeskie- 
go r.  1535,  tłómaczenia  niemieckiego  r.  1564  i  łacińskiego  r.  1578. 

Fricsc  (Beytr.  II  Tb.  Ir.  Bd.  p.  362  nast.,  obszerniejszą  o  Konfessji 
tej  wiadomość  podaje:  »Na  odwrocie  tytułu  wymienieni  pisarze  ciź 
sami  co  i  w  łaciiiskieiu  iłómaczeniu.  Potym  idzie  Przemowa  Panów 
iiiektórycli  i  Szlachty  co  przyjęli  tę  konfessjsj,  ale  bez  żadnycli  pod- 
pisów. Friese  przytacza  ją  w  tłómaczcniu  uiemieckiem.  Po  tej  idzie 
PrzemoAva  Panów  i  Stanów  Królestwa  Czeskiego.  Po  czem  nowy 
napis  następujący:  Confessio ,  to  iest  Summownc  wydanie  z  pocztu 
(Summa  Ratioque  fidei  ac  doctrinac)  wyary  a  uczenia  Krześćiaiiskicgo, 
które  od  uczycielow  a  Kśięźey  JNaszcy  w  Królestwie  Czeskim  a  Mjir- 
grabstwie  Morawskim  y  w  Królestwie  Polskim,  y  indzie,  ieduomyśluic 
z  Starodawna  iest  oznayniiona.  Na  picrwey  Jego  Krolcwskiey  Miło- 
ści i  t.  d.  Potym  wszem  uprzeymośći  a  proslości  oddane,  w  Arly- 
kulech  niżey  opisanych  ogarnione  y  zamknionę  etc."  Tu  następują 
Artykuły  traktowane  w  liczbie  dwódziestu,  które  Friese  wyliczaj  tauiźe 
inne  szczegóły  z  Ringeltaube  1.  c.  wyjęte,  porównywając  ten  prze- 
kład z  niemieckim.  -.'  .- 

Na  końcu :  -  '     • 

1.  Świadectwo  Tubingskic  Ycrgeriusza  Igo  Sierpnia  r.  1557. 

2.  Przedmowa  Marcina  Lutra   do  Koufcssji  Waldenzów,  bez   wyra- 

żenia roku. 

3.  List  Melauchtona   do  jednego    znakomitego    męża ,  P.  Benedicta, 

i  swych  Braci  Waldeńskich.   w  Wittembergu  r.  1535. 

4.  Wyjątek  z  Listu  Marcina  Bucera.  r.  1540. 

5.  Z  listu  Fabriciusza  Capitoni^. 

6.  Z  pIsmBucera  przeciw  Latomiuszowi  o  władzy  Kościelnej  sir.  159. 

7.  List  Jana  Kalwina  :  ad  Jvan  albo  Jatm  Eauitem  Polonum  r.  1556. 

8.  Z  listu   Wolfganga  MuscuU  do  Kościołów   polskich  ,   r.  1556. 
Jest  to   tłómaezenie  z  Fricsego ,   za  pcuuuść  zalćuł  słów  polskich 

i  zgodność  z  orygiuałcm  nie  zaręcza  się. 


558  NOTYj  X.  3480-3530. 

Ringeltaube  sądzi,  że  wydawcy,  Bracia  Czescy,  dla  uiiiknienia 
przed  Królem  i  Stanami  podejrzenia  o  Ariano-Socinjanizni  podówczas 
prześladowany  w  Polsce,  tam  i  ówdzie  wtrącili  wyrazy  przeciwne 
nauce  Arjauów^  i  tal;  w  paragrafie  hoiiczącyni  się  w  lacińskićm  i  nie- 
mieckićm  tłóraaczeniu  temi  słowy  :  und  seinen  Sohn  Jesum  Christum, 
dodano  w  tern  tłómaczeuiu  wyrazy:  y  ducha  świętejjo,  ie  dynę  go 
Pana  Boga. 

3480.  Pismo  to  jest  w  kształcie  listu,  jak  napis  na  począt- 
ku :  Petrus  Staiorius  Francisco  Stancaro  Sanani  tnentem  ,  okazu- 
je.—  Dowiedział  się  autor  z  listu  Stankara  do  Alexandra  Vitrelina, 
źe  go  do  rzędu  nieprzyjaciół  Dncka  S.  policzą:  utrzymuje,  że  ta 
:"wieść,  której  uwierzył  Stankar,  jest  fałszywą,  i  źc  on  (Slatorius) 
w  Ducba  S.  wierzy  i  wzywać  go  naucza.  O  to  rzecz  idzie  co  do 
prywatnej  kłótni.  Malując  niepowściągliwość  języlia  Stankarowego, 
przywodzi  następne  okoliczności:  Cuid  enim  de  eo  dicam^  cum  ar- 
rogaiUissime  ac  impudentissime  Synodum  F'ladislaviensem  te  (sit  ho- 
nor auribus)  percaeare  professus  es?  ciim^Ecclesiartim  noslrarum  su- 
perintendentem  canem  vocares?  cum  cłarissimos  viros  D.  Jouunem  a 
Lasco ,  et  Franciscum  Liśmaninum  principes  sacerdotum  nominares, 
dignosijue  esse  diceres,  aui  anserum  grąnibus  praeficiantur '.  Quae 
omnia  satis  arguunt,  quale  sit  pecłus  unde  talia  prodierunt. —  Co  się 
zaś  tycze  sporu  względem  I\atury  Chrystusa,  dodaje  Sobolewski:  o  tera 
chcąc  pisać    potrzeba  być  Teologiem  z  professji.     (L.  S.) 

3481.  Z  dedykacji  pokazuje  się,  iż  Stankar  miał  przytułek  w  do- 
mu Stadnickiego ,  źe  Stadnicki  naukę  Stankara  O  pośredniku  (Cbri- 
stusie)  przyjął,  i  źe  na  jej  poparcie  i  utwierdzenie  napisał  Przcchacki 
tę  książkę.  Po  dedykacji  jest  odezwa  autora  :  Ich  Mitosciam  panom 
wszytkim,  kthorzy  są  xv  Kościele  Pinczoiuskiin ,  gdzie  jeszcze  wyra- 
źniej powody  dopisania  wykłada.  Widać  ztąd,  iż  nauka  Stankara 
nie  była  dobrze  przyjętą  w  Pińczowie,  i  potrzebowała  obrony:  i  że 
go  za  heretyka  poczytywano  i  wszystkich  z  nim  trzymających.  (L.S.) 

3488.  Poprzedza:  Przerfmotfa  potrzebna  ku  gorszącym  się  z  prawdy 
pańskiej. —  Bock,  który  obszernie  wytrcscza  to  dzieło  (p.  621 — 026),  po- 
wiada o  nićm ,  iż  jest  pamiętnym  dowodem  bezbożnych  dogmatów  au- 
tora (Opus  ipsum  memorabile  documentum  impiornin  auctoris  dogma- 
łum).  Wedle  jego  zdania  ,  tytuł  nie  zgadza  się  z  rzec/ą  w  nićm  za- 
wartą 5  "bo  nawiasem  tu  tylko  wspomina  Pauli  o  Śmiei«ci  i  Zmartwych- 
wstaniu Chrystusa  9  a  obszernie  powstaje  przeciw  nieśmicrielności  du- 
szy. Do  tego  dzieła  stosnją  się  ^\  części  słowa  Paleologa ,  wymie- 
nione  w  dziele:  Krótki  wykład  i  t.  d.   Zob.  Notę  do  N.  3889.  (L.S.) 

3530.  Kładzie  się  tu;  Przedmowa  do  czytelnika  pratudy  zbaiuien- 
ney  szukaiącego. 

.)lViedawnycb  czasów  czytelniku  łaskawy,  kościoła  Rzymskiego 
'miłośnicy,  wyznawali   to  jawnie  w  pismiech  smoich  ,  że  nauka  o  Bogu 


NOTY,  N.  3530.  559 

w  troycy  icdynyni,  z  pism  świętych  żadnym  sposobem  dowiedziona 
być  nie  ino/.c^  lecz  teraz  znowu  obaczywszy  to,  źe  przez  takie  wy- 
znanie, tę  naulic  w  wielkie  podeyźrzenie  u  ludzi  podali,  nastąpili 
mianowicie  Jezuiłowie ,  ludzie  barzo  chytrzy,  htorzy  chcąc  tę  naukę 
utwierdzić  między  ludźmi,  pisma  święte  wziąwszy  przed  się  rozmai- 
cie ich  nakr^caiąc,  tak  to  udać  chcą,  iakoby  pisma  ś.  pewnie  a  nic- 
mylnie  to  pohazoWały,  źe  Bog  iest  w  personach  troiaki,  a  w  istocie 
ieden,  źe  Christus  w  ieduey  personie  ma  dwie  naturze,  źe  duch  ś. 
iest  trzecia  osoba  bóstwa ,  o  czym  niemałą  Xiąszkc  napisał  X.  Marcin 
Smiglecki  Jezuita,  w  ktorey  wszelakiej  cbytrości  ,  2  nawiętszą  sub- 
telnością używa,  aby  tylko  ludzi  w  piśmie  ś.  niećwiczone  połowił, 
spodziewaiąc  się,  żeby  mu  pbtym  łacniey  innych  wszystkich  błędów 
swoich  dowieść,  {jdyby  w  tym  artykule,  mógł  iako  ludziom  oczy 
zasłonić.  Lecz  mam  nadzielę  w  panu  Bogu^  źe  kto  iedno  będzie  się 
chciał  prawdziwie  dowiedzieć,  co  pismo  o  tym  świadczy,  nie  będzie 
nigdy  tymi  wykrętami  X.  Smigleckiego  uwiedziony,  zwłaszcza  gdy 
to  obaczy  iako  X.  Smigleeki  w  tym  pisaniu  swoim,  takim  rzeczom 
się  przeciwi,  klore  są  tak  iasne,  iako  słonce,  y  które  każdy  za  pra- 
wdziwe osądzić  musi ,  łaliźc  gdy  uyźrzy  iako  częstokroć  iawnie  pi- 
smo ś.  wywraca,  powiedaiąc  śmielc  że  to  stoi  napisano,  y  mieysca 
cytuiąc  o  tym,  czego  zgoła  w  piśmie  nie  masz^  także  zaś  gdy  tego 
bez  wstydu  przy,  iź  tego  nigdziey  nie  napisano,  co  na  wielu  miey- 
scacłi  wyraźliwie  napisano  mamy,  etc.  A  iżby  tym  snadniey  prości 
y  nieumieiętni  to  rozsądzić  mogli,  dla  tey  przyczyny  ia ,  choć  też 
prostak,  według  daru  mnie  od  pana  użyczonego.  Za  żądaniem  nie- 
których ludzi ,  wziiilem  przed  się  te  xiąszki  X.  Smigleckiego  y  po- 
rządkiem tym,  którym  od  niego  są  napisane,  uczyniłem  odpowiedź  na 
wszytki  icgo  A\ywody,  których,  rozmaitych  pism  naciągaiąc ,  używa 
ku  dowiedzeniu  tey  dziłTney  nanki ,  o  przedwiecznym,  iako  on  zo- 
wie, bóstwie  syna  Bożego.  Gdzie  iednak  iź  X  Smiglecki  mianowicie 
przeciwko  Refutacyey  xiąźek  X.  Jakuba  Wnyka  w  tymże  artykule  wy- 
dauey,  wiele  napisał,  ^om  wszystko  ia  opuścił,  dla  tego,  iżcm  wie- 
dział, że  ten  który  tę  ilefutacyą  wydał,  (Socin)  ma  koniecznie  sam 
uczynić  iey  obronę  przeciwko  X.  Smigleckiemu  o  czym  chciałem  Czy- 
telnika napomnieć  aby  gdy  na  te  rzeczy  napadnie,  wiedział  gdzie  cze- 
go szukać  ma.  A  iż  też  podobno  nie  tak  rychło  tę  odpowiedz  czy- 
nimy, iakoby  był  czytelnik  sobie  życzył,  to  zgoła  inaczey  być  nie 
mogło,  dla  wiela  trudności  moich  y  prac  tak  zborowych  iako  y  swo- 
ich własnych  5  mam  za  to  iż  icśli  się  co  dobrego  tu  sprawiło,  będzie 
tu  miała  mieysce  ona  przypowieść:  Sat  ciło ,  si  sat  hene.  INic  wąt- 
pię też  o  tym,  że  ich  iest  barzo  wiele,  którzy  mogli  daleko  dostate- 
czniey  tę  rzecz  odprawić,  ale  iz  oni  lego  nie  wiem  dla  iakicli  przy- 
czyn zaniechali,  wziąłem  ia  to  na  się,  panskiey  pomocy  dufaiąc,  że 
on  y  prostakom  ku  swey  chwale  mocen  smysły-  otworzyć  y  rostropno- 


5C0  NOTY,  N.  3531. 

ści  dodać,  ka  obaleniu  wymysłów  ludzkich,  zbawieniu  naszemu  szko- 
dliwycb.  Proszę  tedy  każdego^  kto  tę  moię  pracą  czytać  będzie,  aby 
jn'aeiu(Ucałam  opinionem  na  stronę  odłożywszy,  z  pilnością  we  wszy- 
stko patrzył,  y  sprawiedliwie  rozsądzał,  nic  się  na  to  nie  zdryg^aiąc, 
źe  to  piszemy  przeciwko  sentencyey  wszech  ludzi  w  krześcianstwic 
ni^zacnieyszych  y  namędrszych^  raczey  na  to  poniuiąc :  źe  na  świecie 
nigdy  inaczey  nie  było,  iedno  iź  się  mądrzy  prawdzie  Boźey  przeci- 
wili,  o  czym  też  patrz  i.  Cor.  i.  v.  19.  y  to  przed  oczyma  maiąc, 
że  tey  nauki  którą  X.  Smiglecki  prowadzi,  żadnym  iasnym  y  wyra- 
zliwym  świadectwem  nikt  pokazać  nie  może:  co  może  być  u  bacznego 
nie  ladaiakim  dowodem  iey  omylności.  A  ieśliby  kio  obawiał  się, 
żeby  tym  Boga  nie  obraził,  albo  Pana  Christusa ,  gdyby  tak  wyzna- 
wał, iako  my^  tedy  niccbay  wie  że  to  iest  próżna  boiaźu ,  bo  się  my 
nie  mamy  bać  tego  wyznawać  czego  nas  pismo  uczy  o  Panu  Bogu,  y 
o  synu  iego:  owsieni  mamy  się  bać  tego  czego  pismo  nie  tylko  nie  mówi, 
ale  się  temu  przeciwi.  Nadto  kto  tę  nasze  pracą  pilno  przeczyta, 
mam  za  to  ze  obaczy,  iż  ta  nauka  X.  Smigleekiego  nie  tylko  nio.  czci 
syna  Bożego,  ale  go  owszem  Iźy  i  sromoci  wielce;  bo  nie  tylko  mu 
bostua  iego  własnego,  które  ma  od  Oyca,  nie  przyzuawa,  ale  też  y 
człowieczeństwo  iego  zgoła  niszczy.  W  czym  czytelnik  przestrzeźo- 
uy  będąc,  niech  weyźrzy  pilno,  ieśliśmy  to  w  tym  naszym  pisaniu 
pokay.aii.  Do  czego  sam  pan  Bog  ducbem  swoim  niech  każdemu  do- 
pomaga ,  ku  cbwale  imienia  swego :  y  ku  rozmnożeniu  prawdy  swoiey 
s»victey.  Amen.  Ja  zaiste  mam  nadzieię  w  Panu  Bogu,  że  to  pisanie 
X.  Smigleekiego  nie  tylko  nie  zawadzi  ludziom  bogoboynym  do  po- 
znania prawdy,  ale  owszem  ieszcze  pomoże;  bo  gdy  obaczą,  źe  tego 
czego  ou^cbce  nie  może  dowieść,  choć  na  to  wszelakich  nawiętszych 
subtelności  używa,  łacno  będą  mogli  rozsądzić,  iż  ta  nauka  iego  pra- 
wdziwą nie  iest:  zaczym  każdy  będzie  wolał  prawdy  szukać,  niż  się 
na  tak  podeyźrzanych  rzeczach  wieszać:  czego  iż  iuż  początek  nie 
ladaiaki  widzimy,  nic  wątpić  nie  trzeba,  że  im  dalej  tym  więtsze  po- 
stępki w  tey  mierze  wyżrzymy,  skąd  iako  wierni  pociechę  wielką,  tak 
niewierni  i  tego  wieku  miłośnicy,  wielki  pożytek  odnosić  muszą."  (L.S.) 
3531.  Na  początku  tej  przedmowy  wyraża  autor,  iź  nieuk,  który 
się  wpisaniu  nic  kocha,  i  wolałby  nigdy  nie  pisać,  musiał  wziąć  się 
do  pióra  przeciw  uczonemu  Grzegorzowi  Żarnowcowi,  a  to  dla  tego, 
że  Grzegorz,  lubo  przeciw  księgom  Socina  łacińskim  pisał,  użył  je- 
dnak języka  polskiego,  a  Sociu  tyle  po  polsku  nie  umiał,  aby  mógł 
mu  odpisać.  Wychwala  Socina,  iż  on  dobrowolną  pielgrzymkę  po 
cudzej  ziemi,  utratę  majętności  w  ziemi  własnej,  i  Insze  prawie  nie- 
zliczone prześindo>%ania,  jedynie  dla  religji,  statecznie  podejmuje. 
•  Czego  przykładem  być  nioze ,  mówi  dalej,  ta  świeża  zelżywość, 
która  go  bez  wszelakiey  winy,  iako  jakiego  złoczyńcę,  w  Krakowie 
potkała,    z  utraceniem   wiela   rzeczy   barzo  potrzebnych,    a  osobliwie 


NOTY,  N.  3534.  561 

xląg  y  pism  drog^ich  barzo  wiele,  ktoreby  czasem  człowiek  zdrowiem 
swoim  odkupił.  Czego  po  wielkiey  części  przyczyna  była  u  ludzi 
złycb,  wydaule  tycb  Xią8^  de  Jesu  Christa  Seruatore ,  których  tak 
barzo  te  rzeczy  bolały,  źe  też  nic  mogli  wytrwać  aby  nie  mieli  ledy- 
cyey  wzruszyć  przeciwko  człowiekowi  pobożnemu,  a  kiedyby  to  było 
w  ich  mocy,  y  z  świata  zgładzić.  Które  rzeczy  oa  zdaleka  upatro- 
wał :  ale  wiccey  sobie  ważył  prawdę  zbawienną ,  niżli  zdrowie  swo- 
ie ,  y  dla  tego  po  wydaniu  tycb  Xiąg  nie  mało  lat,  w  mieście  naprze- 
dnieyszym  Korony  Polskiey  mieszkał,  imieniem  swym  się  w  tych  Xic- 
gach  podpisawszy,  aby  był  kto  nie  rozumiał,  źe  się  nie  śmiał  z  tym 
ludziom  pokazać,  abo  żeby  przedtym  uciekać  miał,  y  wierzę,  że, 
choć  to  bez  boleści  nie  iest  co  go  potkało,  że  ma  ztąd  pociechę  nielada- 
iaką  że  dla  tey  prawdy  mianowicie ,  uczynił  go  Pan  godnym  co  cier- 
pieć. Nie  umieią  dziś  ludzie  nic  innego ,  iedno  wołać :  bluznierstwo, 
bluznicrstwo.  Ale  żeby  przyczyny  były  uważone,  kto  ma  być  słu- 
sznie bluznierzem  nazwany,  lego- mało  słychać.  Takci  dziś,  gdy  kto 
chce  czego  drugich  nauczyć,  y  sam  się  tak  w  tym  sprawnie,  że  lu- 
dzie w  nim  nie  mogą  naleść  zdrady,  nie  mogą  mu  zadać,  żeby  cze- 
go swego  w  tym  szukać  miał  5  owszem  widzą  żywota  niewinność, 
skromność,  nadto  krzyż  y  utrapienie,  które  cierpi  dla  tego  co  mówi: 
ale  gdy  tylko  mówi  przeciwko  rzeczom  dawnym,  u  wssech  przyię- 
tym  5  ca  których  wiele  ludzi  cielesnych  pasą  brzuchy  swoie  5  wnet 
wszyscy  powstaią  przeciwko  niemu,  zafeiy,  ukrzyiuy,  zamorduy :  nie 
przez  skromną  rozmowę  y  w  miłości,  nie  przez  rozbieranie  pism  ś>. 
ale  przez  nienawiść,  y  łajania  wszytko  odprawuią,  ktorey  rzeczy  mo- 
że być  świadectwem  każdemu,  y  samemu  nawet  X.  G.  ta  xiąszka  ie- 
go  przeciwko  Socynowi  wydana;  w  ktorey,  miasto  ducha  Ewanieliy- 
skiego,  pasterskiego,  łajania  brzydkiego  pełno;  czegobym  się  ia  był 
nigdy  nie  spodziewał.  Ale  niecbże  iedno  kto  napisze  abo  uczy  cze- 
go zastarzałego,  y  u  ludzi  przyictego,  choć  to  od  pism  ś.  daleko  bę- 
dzie, y  ten  klory  to  pisze,  ani  żywota  niewinnością  świetny,  ani 
w  tym  znaczny,  żeby  w  tym  czego  swego  szukać  nie  miał: 
przedsię  wnet  go  wszyscy  chwalą,  do  nieba  wynoszą,  y  iego  sło- 
wa iako  rzeczy  z  nieba  przyniesione  ważą.^  Taka  iest  sprawa  na 
świecie." 

W  tejże  przedmowie,  jak  to  y  tytuł  niesie,  jest  treść  nauki  So- 
cina  o  Chrystusie,  jako  Odkupicielu.      (L.  S.) 

3534.  Na  stronicy  3  taka  jest  przestroga:  n Dispułałio  inter  Fau- 
stum  Socinum,  et  Christianum  Francken ,  de  honore  Christi,  id  esł 
ułrum  Chrisłus ,  cum  ipse  perfeełissima  ratione  Deus  non  sit,  reli- 
ffiose  iamen  adorałione  cołendus  sit,  nec  ne:  hahita  14  Martii  uśnno 
1584.  In  aula  Christophori  Paulicovii.  Sed  quae  ab  ipso  Francken 
■descripta  fuit.  Fassus  est  enim  ipse  Chmiciniciae  coram  Domino  Geor- 
gio Schomanno,  Domino  Simone  Ronembcrgio,  et  aliis,  sc  in  ca  de- 
ToM  II.  '  .71 


562  NOTY,  N.  3559—3565. 

scribenda  non  tam  spectasse,  quld  Soctnus  dixerit,  quam  quid  suis 
principiis  conseotanciini  diccre  debuerit. 

Cui  additae  sunt  Notae  non  paucae  et  responsiones  ad  eaj  auae 
Francken  dicit ,  nec  non  correctiones  auaedam  eoruniy  auae  idem 
Socinum  dicentem  facit. 

Na  str.  208  taki  napis:  »  Martini  Sej delii  epistolae  ad  coetum  olitn 
Cracoyiensem,  dictum  minorem,  qui  Futrem  Domini  nostri  Jesu  Chri- 
sli  esse  illum  unum  Deum  Israelis  confiłetWy  cuius  nomine  F.  Socinus 
eidem  Sejdełio  res^ondit. 

Razem  z  tym  exemplarzem  opran-ioiia  jest  driijja  książka  Socina, 
(niewątpliwie  lakźe  w  Rakowie  drukowana  w  tejże  oficynie,  bez  ty- 
tułu, w  której  napisy  następne  :  « De  non  invocandoJesu  Christo  inpre- 
cihus  saeris.  IlesponsioF.  Sociniadtheses  duasFranc.  Davidis.  275  str. 
Na  końcu  wyrażono;  ^hsoliUa  est  haec  de  Jesu  Christi  invocatione 
ilisputatio  anno  ipsius  Christi  nati  137S,  mensę  Majo,  Claudiopoli  in 
Transyluania.  Na  przodzie  1  ark.,  gdzie  list  Socina,  datowany  w  Kra- 
kowie 14  Julii  1595  i  przemowa  teg^oź  do  Czytelnika. 

3559.  W  przedmowie  te  słowa:  » Przed  kilką  lat  w  Lucławicacli 
"wydano  trzy  książki,  któremi  Aryanstwo  Rakowskieg^o  Zboru  zuicsie- 
niem  bardzo  do  upadku  nachylone  podpierać  chciano. — p.  12:  Nayprzod 
ua  ich  Konfessyę  odpowiedziałem ,  a  teraz  na  polskę  książkę  które 
>vykładem  pra\^dziwym  nieprawdziwie  nazwali,  odpowiadam.  Natrze-^ 
cią  odpowiadać  rzecz  mi  się  nie  zdała  potrzebna,  bo  Icdwiem  w  niej 
co  znalazł  czegoby  w  pierwszey  części  tey  Polskiey  ksiąszki  nie  było, 
a  też  ieden  icy  exemplarz,  ktoregom  z  trudnością  dostał,  między  ksią- 
szkami  ktorem  do  Kiiowa  posyłał,  zginął  a  inszego  dostać  nie  mogłem, 
bo  się  z  nią  bardzo  kryją."     (Ban.  H.  D.  K.  P.  1.378  ) 

3565.  Powód  pisma  wyświeca  się   z  przedmowy. 

»  Heii.ocmw?KHMaH  My^pocniL  h  BuieAnKOH  My^pocmn  ^ani^a,  Bon.  Bce- 
BH^ymiń,  cep^i^e  Hia^oBCKOe   iiasBaAi.   KaMeHeMT>  ^iaMCHmoBbiM-b,  aaraBep- 

^•feAOCmb    HX1.    HaSBaA-b    nepOMTi   ^KeAtSHblMt,  KOraOpWMIi  JtlB/HW    rp^feKH   CBOH, 

Ha  cep^i^axT.  ceohxt.,  HanncaAH   h  HapucoBaAn;   HanHcaAecb  h  na- 

pbicoBaACCb  ino  co6-t ,  na  naManiH  cnoeii,  ^oópt:  «<e,  He^aBHbix'b  ^acoBi, 
poKy  i666,  Ha  BoAbiHH),  na  IIo^oaio,  h  bt.  Bceii  poccia  MaAOH,  h  bt>  bcah- 
IŁOMii  KKaacmat  J^HmoBCKOMi.,  H  bt.  KpoAeBcmBt  IIoACKOiynj,  h  bt.  RHmHX'b 
izaHcrnnax'Ł  norpaHHHHhiX'b,  HesćoHtHocmb  iKu^oiicKan  bbicoko  no^necJia 
6biAa  porH  aiitMymy  cBoero  h  noianw  h  rop^ocmn  cBoeii ,  h  posBHnyAa 
6biAa  nponopenT.  ceaBOAi  cBoeii,  h  nona^a  6biAa  btj  rapy6y  syKsaAcrasa 
Ha  mpbiyM^T.  co6t,  nipy6ainH,  r^w  siasHAca  6faiAi ,  Ha  cinopoHaxi  Bcxo- 
^HbiK-b,  bt.  Mtcm-fe  Cftiypn-fe,  nKificb  maAÓ-tpi,  BasBaHwii  Ca6eea  ce6i,  Komo- 
pwH  ca.  HaawBaAT,  MeciamoMi.  HiH^OBCKHMT.  h  ouiyKaAi.  Hin^łOB-b  h  ^o  ce6e 
noinarHyAi.,  ^aAuiHBbiMH  ^y^awH  cbohmh,  h  o6tu(aAca  /Kh^omt.  lepyca^HMi 
u  KpOACEcmBO  naAecmHHCK.oe,  om^biSHy  hx7.,  npHBepHynm  n  BWiipoBa^H- 
mu  HKii    3  HeaoA^,  bi  Komopou  ch  ohu  ua  cB^ml?,  mc/kh  poaubiMH  uapo- 


563 

^H,  3HaH^yH)im,.  Ha  maS  Haci,  r^ynwH  /Kh^m,  6y^yHH  omyKaniaH,  mpM- 
yM^oBa^H,  BeceJiHAHCH  n  cno^-fenaAMcH,  me  Mecia  na  o6o;ioK'b  HX'b  osMemi 
H  Ąo  Iepyca;iHMy,  iia  oGo^oKy,  aanpoua^nmi :  h  r^w ,  Ha^-Ł  Akhmł 
wfecraoMł,  o6oAOK.-Ł  noKaaaACH,  /Kłi^m,  moe  oĆhiłieuih,  xak)6hahch 
npp^Tj  XpHcrniaHaMH,  noB*;^aH>HH,;  ;Ke  rao  o6oAaK."b  no  ftHxi>  npH- 
moAt,  Ha  KomopoMŁ  o6oAOKy  ohw  ^o  Iepyca;iHiv»y,  onn>  caoero  Mecia- 
ma,  cno^^feBaAHcfl  nepcHeceHM.  6biimi.  i  t.  d.  Ha  raoii  ^acii,  HtKomo- 
pwH  XpHcraiaHe  Hamti ,  MaAoro  cep^i^a  h  cmaniKy,  nyio^n  bcabrIh  ny^a 
4>aAmHBoro  Meciama  /Kh^obckofo  h  buąrhu  BeAHKyH)  3yxBaAocinL  /Kh^ob- 
cK.yH),  noHaAHCH  6faiAn  inpBO?KHmH  H  o  XpHcrn'fe  BuHrnnHiuH,  ?Ke  6bL  oui. 
6hat.  Mecieio  npaB^HBwfi,  h  noiaAn  6wah  mwcab  cbok)  40  ^aAuiHBoro  Me- 
cia JUttĄOBcs-OTo  HanAaKAniH ,  6oaiHcH  oKpymcHcmBa  ero.  Ąar  moro  ciio 
KHHry  HanHcaAeMi,  żKe  6bi  XpHciniaHe  BtpHWH,  ^Aa  ^aAiuHBoro  Mecia 
/Ka^oBCKoro,  He  rnpBo?KHAHGH  n  6e3i  BOHianeHa  sfepHAH  h  Bt^aAH,  me 
XpHcmocT.  ecrni.MeetH  npaB;\HBbiu.  i  t.  d. 

3566.  Tu  są  trzy  przedmowy.  Pierwsza  do  Messiasza  prawdzi- 
wego Jezusa  Chrystusa,  poprzedzona  herbem  (Krzyżem)  tegoż  Cliri- 
stusa ,  i  6  wierszami  pod  nim.  Druga  Do  Jego  Prześwietnego  Car- 
skiego WcUczestwa,  Cara  AIexego  Mieliałowicza  ,  poprzedzona  także 
herbem  państwa  i  szcściowierszaml. —  W  niej  mówi  autor:  » Napisa- 
łem tę  Xicgc  Małorosslysklm ,  Polskim  y  Łacińskim  Dlulectem,  bo 
w  Małey  liossiey  y  w  Królestwie  Polskim  ,  y  w  państwach  Łacińskich 
Żydzi  mleszkalący  weselili  się,  y  z  Chrystusa  Prawdziwego  Messiasza 
y  ze  wszystkiego  narodu  Chrześciansklcgo  się  urągali  y  śmiali,  posły- 
szawszy iż  na  stronach  wschodnich^  w  mieście  Smlrnie  fałszywy  byt 
Messlasz  ich  się  nazwany  Sahetha  Sebi  pokazał,  który  w  Carogrodzle 
srogą  śmiercią  iest  stracony. —  Jest  tedy  powód  pisania  we  Irzeclk 
językach."  Nie  znał  Sobolewski  tega[  dzieła  w  Malorossljskim  i  Ła- 
cińskim języku.  Trzecia  Przedmowa  do  wszystkich  Chrześciati 
Prawowiernych,  zamykająca  tv  sobie  przyczyny  dla  których  ten  Mes- 
siasz  praiudziwy  jest  napisany  y  stuiatiL  pokazany.  Tu  autor  ob- 
szernie aplsujc  radość  Żydów  z  powodu  zjawienia  się  r^  1666  w  Śmie- 
nie fałszywego  ich  Messiasza,  i  przyfczyuę  pisania,  wyżej  wytkniętą 
wyluszcza.  Wyraża  dalej  ,  iż  jeżdżąc  po  Rossji  1  Litwie  z  Żydami 
w  tej  materji  dysputowat   i  niaterjaly  do  swego  dzieła   zbierał. 

Po  tych  przedmowach  następują  Benedykcje  1  approbacje  dzieła 
przez  Starszyznę  i  Teologów  Prawosławnych  ,  jakimi  są:  Metropolita 
Kiowski ,  Halicki,  i  wszystkiej  Rusi,  Exarcha  S.  Apostolskiego  Thco- 
nu  Konstantynopolskiego,  Episkop  Mścisławski,  Orszańki,  Mohilewski, 
Archlmandryta  Leszczyński,  Pokorny  Jozeph  Nlelubowicz  Tukalski. — 
Łazarz  Baranowicz,  Prawosławny  Archiepiskop  Czeraihowski,,  No- 
wogrodski  y  wszystkiego  Siewierza.  Jozeph  Chodonowlcz  Hiumen 
Monastera  Mińskiego. —  W  tej  Approbacji  r.  1667  Octobra  18  Galalo- 
wslii  nazwany  jest   tylko   bywszy  Rector    Collegii  Mohilaeani  (przez 


564  NOTY,  N.  3566. 

Molilłę  założonego)  liiyowien* w.  Widać  tedy,  źe  dopiero  w  r.  1668 
został  autor  Arckimaudrytą  Czernichowskim.  Na  końcu  wiersze  na- 
stępne: 

In  Authorem  islius  lihri.  ^' 

Trzecie  dzieło  zbawienne  wydaiesz  Anthorze, 

Na  chwałę  Boga  w  Troycy,  Cerkwi  ku  podporze, 
Kluei  y  Pfiebo  niedawno ,  3Iessiasz  dopioro. 

Te  trzy  Xtcgi  przez  twoie  napisane  pióro. 
JtZucz  twoy  Niebo  otwiera     y  przez  Pfiebo  twoie, 

Messiasz  Bog  prawdziwy  ziawia  Lice  swoie.  > 

Mądrość  y  Prawowiernosć  y  dzieł  dobrych  dbałość 

W  tych  trzech  Xicgach  to  troie  ma  swą  doskonałość-, 
Musi  tu  się  Zoilns  ozuwca  zawstydzić. 

Któryby  się  pokusił  twoie  Xięgi  bydzić. 
Jklueza  pewnie  nie  zgryzie  ,  zęby  sobie  skruszy,  '    ^    «. 

Zgani  Niebo,  toz  sobie  "w  Niebie  zyć  nie  tuszy,  .  -" 

Itfessiaszu-]!   zechce  iak  wąz  iadem  szkodzić. 

Zetrzeć  głowę  wężowi;  umie  ten  ugodzie. 
N^prózna  twa  Authorzc  do  tych  Xią8  ochota. 

Godna  żebyś  wpisany  był  do  Xiąg  Żywota. 

Bartaam  Jasitishi  Reetor  y  Ihutnen  Bracki  Kijowski. 

Dzieło  całe  składa  się  z  Dialogu  między  Żydem  a  Chrześcianinem, 
na  dwie  części  podzielonego. 

p.  32.  wzmianka,  źe  autor  w  Słucku  w  Monaslerze  S.  Troycy  kie- 
dyś mieszkał. 

p.  44.  versOf  znajduje  się  na  brzegu  cytacja  taka:  Opisanie  nowego 
Króla  Żydowskiego  Sahhetha  Sehi  naztvanego.  Xiąika  Roku  1666 
drukotćana. —  Nie  wyrażono  jednak  przez  kogo  napisana  i  w  jakim  ję- 
zyku. Zdaje  się,  że  w  polskim.  Taż  sama  cytacja  p.  52  w  texcie, 
a  zaś  p.  53.  pisze:  »0  tym  Królu  Żydowskim,  Sabetku  Sebi  nazwa- 
nym ,  y  o  Proroku  jego  Natkanie  Lewi ,  czytałem  ia  w  Xiązce  Roku 
1666  drukowaney,  która  Xiązka  nazy%va  się ;  »  Ohszema  Konłinuałia.^^ 
p.  54.  Gkrześcianin  mówi:  » Czytąy  Żydzie  Xiąźkc  nazwaną:  Dziwny 
początek  a  straszny  koniec,  tak  nazwanego  źydoiuskiego  Króla  Sa- 
betha  Sebi,  Roku  1666  wydaną. 

p.  73.  verso,  wyraz  filozoficzny  Subiectum ,  tlómaczy  po  polska 
Podmiot  albo  Podłoga- 

p.  125.  verso,  cytuje  na  brzegu:  Zwierciadło  Przykładów,  List 
16  o  Relitjuiach ,  także  p.  127.  recto :  Zwierciadło  przykładów  o  re- 
liquiack,  przykład  3.  fol.  1005. 

p.  155.  recto:  Zwierciadło  Korony  Polskiey  Artyk.  3. 

p.  220.  Adamus  Opatooius  in  Theologia  sua  de  S.  Trinitate. 

p.  249.  i  w  innyck  miejscack :  Objaśnienie  trudności  Teologicznych 
przez  Anzelma,  lib.  4.  fol.  80. 

p.  265.   Sehastianus  Miczynski  w  Zwierciadle  Korony  Polskiey. 


NOTY,  N.  3593.  565 

Tn  pierwszy  raz  wymienione  nazwisko  Aulbora  tego  dzieła,  które  się 
często  cytuje. 

p.  267  i  272.  List  Michaela  ZyĄa  okrzczonego  vu  r.  1583^,  do 
wszystkich  Żydotv,  drukowany  tv  Krakowie  Roku  1584.  W-  texcic 
wyjątek   z  tego  listu   przyAYodzi. 

p,  235  nast.  » Potrzebną  to  kwestią  o  Świętych  Żydzie  zacząłeś 
Cmówi  Cbrześcianin),  bo  Xiąźki  pod  tytułem:  Antyyraph  y  Ortholog 
napisane  mówią:  źe  jeszcze  SS.  dusze  w  Niebie  się  nie  znayduią,  y 
wielu  ludzicy  prostycb  w  Rossiey  naszey  byli  zarazili ,  którzy  mówi- 
li:  źe  SS.  nie  masz  w  niebie.  Jednak  ludzie  uczeni  w  naszey  Cer- 
kwi Ruskiey  zawsze  wierzyli  y  nauczali,  iż  Święci  w  niebie  się  znay- 
duią, bo  r.  1640  Przeoświecony  Metrop.  Kiiowski  Halicki  y  Wszy- 
stkiey  Rusi  ś.  p.  Piotr  Mohiła  zebrał  Synod  w  Kiiowie^  na  którym 
Synodzie  byli  Posłowie  od  wszystkich  prawoslawnycli  Episkopów  Ru-  ' 
skich,  od  Atbanazpgo  Puzyny  f^uckiego,  od  Sylwestra  Hulewicza 
Przemyślskiego ,  od  Arseniuszą  Zeliborskiego  Lwowskiego,  od  Sylwe- 
stra Kossowa  Mścislawskiego  Episkopów,  y  z  rozmaitych  Monasterow 
y  miast  Ruskich  y  Litewskich  byli  Posłańcy  mądrzy  Oycowie  Kiiow- 
scy.  Na  tym  Synodzie  Marszałkiem  był  Samuel  Szycik  uczony  Ar- 
chimandryta  Słucki,  pisarzami  zaś,  byli  wielkiey  mądrości  Oycowie, 
Jozef  Kononowicz  Rektor  Kiiowski,  który  potym  został  Episkopem 
Mścisławskim,  y  Innocenty  Giziel  Rektor  Hoyski,  Który  teraz  iest 
Archimandrytą  Kiiowo-pieczarskim.  Ten  Synod  wyznawał  i  nauczał 
źe  święci  iuż  się  w  niebie  znayduią.  Potym  Piotr  Mohiła  Metropo- 
lita Kiiowski  wydał  księgę  nazwaną  Trcbnik  od  Synodu  Kiiowskiego  ^ 
y  od  S.  Patryarchy  Konstantynopolskiego  approbowaną ,  w  ktorey  Xic- 
dze  napisał  y  wszystkiey  Cerkwi  Ruskiey  podał  taką  naukę,  że  Święci 
w  Niebie  się  znayduią,  bo  tara  folio  109  napisano:  etc.  Tamże  fol. 
841  napisano:  etc.  (cytacje  po  polsku).  Te  zaś  Xiążki  Orf/ioZo//a  y 
j4ntygrapha  na  Synodzie  Kiiowskim  Cerkiew  nasza  Ruska  odrzuciła  y 
czytać  zakazała,  ponieważ  tam  przeciwną  wierze  y  Cerkwi  naszey 
Katołickiey  nauka  się  znayduie  iakoby  świętych  nie  masz  w  Niebie, 
iednak  tych  pisarzow  Cerkiew  nasza  nie  wyklęła,  bo  z  niewiadomo- 
ści  oni  to  y  bez  Censury  napisali,  y  odstąpić  od  tey  nauki  swey  byli 
gotowi,  ale  heretyków  Cerkiew  nasza  wyklina,  którzy  upornie  mó- 
wią, źe  świętych  nie  masz  w  Niebie  y  nie  chcą  od  tego  uporu  swego 
odstąpić."      (L.  S.) 

3593,  W  dedykacji  wyraża  Amaski,  że  niedawno  katolicką  wiarę 
przyjąwszy,  za  radą  Zamojskiego  udał  się  z  obozu  pod  Pskowem ,  do 
Moskwy  razem  z  posłami  Papieża  (Possewinem)  do  W.X.  Moskiewskie- 
go ,  w  sprawie  pokoju  między  nim  a  Królem  Polskim,  oraz  w  sprawie 
religji  jadącemi.  Gdy  tam  posłowie  rozmaite  zarzuty  zbijali,  najbar- 
dziej obchodziło  go  ,  źe  tam  nie  wierzono  w  pochodzenie  Ducha  S.  od 
Ojca  i  od  Syna,     Postanowił  więc   za  odpowiedź  wydać  naukę  w  tej 


566  NOTY,  N.  3599-3603.  . 

mierze  Gennadiusa  Patpyarcliy  Carogrodzkiego,   który  podobnież  trzy-  - 
mał  jak  Kościół  Rzymski.    (Ł.S.) 

3599.  Przypis.  Stanisł.  Zarembie  Biskup.  Kiowskiemu  Opatom 
Szelcjowskicmu.  Na  czele  jest :  Occasio  Cołlo{jun  Kioyiensis,  gdzie 
powiedziano,  źc  w  Kio  wie  około  zaprowadzenia  wiary  Katolickiej, 
niemało  pracowali  Dominikanie  i  Bernardyni,  wszakże'  za  daleko  sil- 
niejszy środek  uznano,  zaprowadzenie  Szkół  Jezuickicli  w  tem  mie- 
ście, a  gdy  Janusz  Tyszkiewicz  Wojewoda  Kiowski,  tegoż  był  zda- 
nia, i  miejsce  na  Collegium  i  fundacjf-^  opatrzył,  Prowincja  Jezu- 
icka, missją  tam  wyprawiła  roku  1645  złożoną  z  dwóch  ojców  zgro- 
madzenia, Stanisława  Smiałkowica  i  Mikołaja  Cichoviusa,  którzy  z  Kra- 
kowa przybyli  do  Kiowa  w  dzień  Narodzenia  N.  Panny  wedle  Kalen-  . 
darzą  ruskiego.  Dobrze  tam  przyjęci  od  Bernardynów ,  spowiedzi 
w  ich  kościołach  słuchali,  podczas  postu  wielkiego,  do  której  wielu 
uczęszczało.  Gdy  zaś  kaznodzieja  bernardyński  zachorował  pod  ko- 
niec postu ,  kazania  w  ich  kościele  mieć  począł  Cichoyius ,  mianowicie 
o  pochodzeniu  Ducha  S.  na  które  bardzo  uczęszczano,  a  niektórzy 
mieli  osobne  narady  a  Cichowiusem.  Dowiedziawszy  się  o  tćm  Re- 
ktor Kollegium  Mohilowskicgo ,  Innoc.  Gizel,  przez  ucznia  swego 
Jana  Scisławskiego ,  O.  Mikołaja  do  Collegium  zaprosił  i  przybyłego 
tam  w  dzień  sobotni  dla  oppugnowania  tezów  logicznych ,  po  skonczo^ 
nej  dyspucie,  gorzko  to  mu  wymawiał,  że  w  kazaniach  swoich  reli- 
gją  grecką  osłabiał  i  herezją  jej  zarzucał.  Odpowiedział  na  to  ojciec, 
że  trzymał  się  w  dysputach  tych  trybu  szkolnego,  w  którym  zwyczaj 
jest  zarzuty  czynić  i  one  dowodami  wspierać.  Na  to  Gizel  oś^wiad- 
czył  chęć  zaprowadzenia  dysputy  o  pochodzeniu  Ducha  ś.  Dzień 
na  nią  naznaczony  został,  sobota  po  oktawie  Bożego  Ciała  roku  1646, 
to  jest  8  miesiąca  Czerwca,  na  który  stawił  się  znowu  do  Collegium 
Cichoyius  i  dysputa  się  rozpoczęła  wobec  i  przez  samego  Rektora  Gize- 
la,  trwała  zaś  przez  dni  trzy  i  dłużej. 

3603.  W  dedykacji  do  Baranowicza,  mówi  o  nim,  że  nauki  od- 
bywał on  swoje  po  różnych  Akademiach  i  Collegiach,  to  w  Wilnie  , 
to  w  Kijowie ,  to  w  Kaliszu ,  że  Filozofią  da\ydł  w  Collegium  Kiow- 
skićm.  Wspomina  książki  przez  Baranowicza  wydane:  31iecz,  Trąby, 
Lutnie,  Miara,  Żywoty  SS.,  ^ięyę  Bodzaiu,  Aięyę  Śmierci  y  Xicgi 
inszej  wspomina  Moiiastery  i  Cerkwie  kosztem  jego  restaurowane  i 
fundowane ,  w  Nowogródku  Siewierskim  Przemienienia  Pańskiego , 
w  Czernikowie  Męczenników  Borysa  i  Hleba,  roku  1678  na  górach 
Bołdyńskich  blisko  Czernikowa,  Cerkiew  S.  Trójcy j  dalej  że  był 
Rektorem  Kiowskim,  Ihumenem  Kirylskim,  Kupiatyckim  i  Dziencisłow- 
skim ,  potym  Archirejem  Czernihowskim ,  z  woli  Cara  Ałexego  Mi- 
chajłowicza  na  Synodzie  w  Moskwie.  O  odebranych  przez  się  łaskach 
od  niego  tak  mówi:  ,,....  przypomnię  tu  dary  wielkie  y  dobrodziey- 
stwa ,  które  nic  poieduokroć  mnie  od  młodości  mey  do  tego  czasu  zna- 


NOTY,  N.  3605.  567 

cznie  ośniadczałeł,  y  teraz  oświadczasz ,  gdym  się  w  Collegium  Ki- 
jowskim począł  uczyć  W.  M.  Pan  pierwszy  Magister  moy  był  inScho- 
lu  Jnfimae  Grammatice ,  potym  w  Retoryce  moim  Professorcm  byłeś  : 
w  tych  szkołach  dary  swole^  naukę  swoią,  mnie  podałeś,  y  wielką  ła* 
skę  swą  nie  tylko  mnie  świeckiemu  ,  lecz  y  w  zakonie  iuż  będącemu 
oświadczałeś,  bo  z  Wołynia  w  czasy  niebespieczne ,  woienne,  gdy 
przyiecbałem  do  Monastyru  Kupiatyckicgo ,  tam  W.  M.  Pan  będąc  Ihu- 
menera,  łaskawie  mnie  po  oycowsku  przyiąłeś  :  ztamtąd  przyiachawszy 
do  Kijowa  na  Rectorstwo  Kijowskie  mię  promowałeś:  potym  do  No- 
wogródka Siewierskiego  pere^rinabundus  f  gdy  z  Litwy  przyiachałem^ 
y  tam  W.  M.  Pan  iako  Pasterz  łaskawy  mnie  błąkaiącą  się  owcę  swo- 
ią  łaskawie  przyiąłeś ,  na  Czernihowską  Archimandryią  Jelecką  pro- 
mowałeś, y  w  Cerkwi  Przemienienia  Pańskiego  sam  consecrowałeśf  y 
maijętności  należyte  do  tey  Arcblmandryey  Horbow  y  Awdiewkę  mnie 
cum  Literis  testimonialihus  conferowałeś ,  y  do  Naiaśnieyszego  Cara 
Jego  Mści  ś.  pamięci  AIcxieia  Michayłowicza  intercessorias  Literas 
za  mną  pisałeś  y  na  Moskwę  posyłałeś ,  y  wielką  mnie  łaskę  J.  Car- 
skiego Weliczestwa  swoim  pisaniem  ziednałeś....'^ 

Na  str.  99.  w  pierwszej  części  dzieła  wspomina  książkę  in  octa- 
YO  Słowiańskim  językiem  wydrukowaną  :  Dialog  Gennadiusza  Schola- 
ria  z  Machomctem  Amuratowym  Synem  ;  str.  66.  w  drugiej  części 
dzieła:  Palinodia  od  ś.  p.  Zacharyasza  Kopisteuskiego  Arcbimandryty 
Pieczarskiego  napisana  r.  1620,  przeciw  Apostaty  Krewza  (Kreuza^j 
sir.  70:  Trebnik  wielki  R.  1646  w  Pieczarskiej  Ławrze  wydrukowa- 
nym str.  87:  Opatoyius,  Tractałus  de  SS.  Triniłatey  str.  99:  Pateryk 
Pieczarski  R.  1661  wydrukowany.    ("L.  S.) 

3605.  Galatowski  w  dziele,  htóre  się  tu  zbija,  utrzymywał,  że 
Piotr  Alobiła  Metropolita  był  Prawosławnym :  bo  ś.  p.  W.  Mełecjusza 
Smotryckiego  przymusił  do  potępienia  Agologji ,  którą  był  napisał;  bo 
lithos  abo  Kamień,  w  którym  przeciw  pochodzeniu  Ducha  S.  od  Syna 
i  przeciw  starszeństwu  Papieżów  Rzymskich  bije,  napisał.  Kładzie  to 
Rntha  p.  166,  a  p.  167  odpowiada  na  to  przecząc,  i  dodaje  między  innemi, 
,,  że  to  przymuszenie  s.  p.  Smotrzyckiego  mało  się  krwią  Cerkwi  Pie- 
czarskiey  przy  Ołtarzu  nie  oblało,  iako  sam  o  tymże  pisze  W.X.  Smo- 
trzycki.  My  iednak  tego  nie  trzymamy  o  W.  Piętrze  Mobile Utwier- 
dza to,  że  Trebuik  z  Łacińskiey  Agendy,  i  innych  Ksiąg  Łacińskich, 
a  nie  Greckich,  c/toć  udawał  ie  z  Greckich  ^  poprawił.  Weyżrzycie 
ieno  na  wasze....  Wileńskie,  Ostrogskie,  Lwowskie,  Stratynskie Trebni- 
ki,   które  pn  tam  gani^   iako  się    one  z  Mołiilańskim  Trebnikiem  nie 

zgadzaią Lithos  ąbo Kamień  W.  Piotr  Mohiła  pisał?  Niewierzymy; 

bo  on  nie  miał  ducha  heretyckiego....  My  za  się  mamy  tę  wiadomość , 
że  Pisarze  Kamienia  byli  Kossowie,  Kalłimontowie  y  inna  wasza  dru- 
żyną. " 

Tę  okoliczność  dla  tego  się  tu  przywodzi ,  że  nie  wiadomo  skąd 


568  -       NOTY,  N.  3610-3C17.- 

ta  wątpliTrość  względem  autora  Kamienia.  Jakby  to  Galatowski  mógł 
nie  wiedzieć  o  nim ,  albo  Rutka ^  kiedy  na  tylnie  wyraźnie  imię  autora 
Euzebiusza  Pimina  znajduje  się.  Chyba  że  tu  jest  mowa  o  innem  dzie- 
je pod  podobnymźe  tytułem.     (L.  S.) 

3610  W  przedmowie  wylieza  pisarzów,  którzy  w  sprawie  kościo- 
ła rzymskiego  pisali:  Marcina  Białobrzeskicgo,  Nominata  Bisk.  Kamie- 
qieck.  in  Orthodoxa  Confessione ,  Piotra  Skargę  w  swoicb  dziełach. 
Mikołaja  Cichoyiusa  Jezuitę  w  Trybunale  Świętych  Oycow.  Bene- 
dykta Boyma  Jezuitę  w  Sturey  yVierze.  Meletiusa  Smołrzyckiego , 
Arcyb.  Połock.  w  swojej  Apologii ,  Jana  Dubowicza  Archim.  Wileń. 
,vr  Hierarchii  Kościelney  i  innych.        (L.  S.) 

3617.  Gdy  w  Zborach  Ewangelickich  powstały  niezgody  wzglę- 
dem głównych  artykułów  wyznania  ,  Zbory  Litewskie  wysłały  swoich 
delegatów  na  Synod  do  Pińczowa ,  na  który  dzień  8  Oktobra  był  prze- 
znaczony. Delegaci  przybywszy  do  Krakowa  postrzegłi  wielką  różni- 
cę między  swoją  a  tameczną  nauką,  i  za  pozwoleniem  Starosty  Kra- 
kowskiego, zgromadziły  się  na  roztnoivę  obie  strony  d.  7  Oktobra, 
w  kamienicy  P.  Zawichostskiego  ,  w  rynku.  Reprezentanci  Zborów  Li- 
tewskich uczynili  naprzód  swoje  wyznanie  wiary.  Z  przeciwnej  stro- 
ny Jakób  Silvius,  Sarnicki ,  Gilowski,  i  Wawrzyniec  Discordja,  nie 
odpowiadając  na  to  wyznanie,  okazać  usiłowali,  iż  nie  oni  są  przy- 
czyną rozerwania  i-Jtiiezgody.  Paweł  też  Gilowski  Minister  Panów 
Myszkowskich  ,  obszernie  wywodził  źe  zawsze  mocno  stali  i  do  tych 
czas  stoją  przy  Confessjach  Synodowych  i  Zborowych.  Zabrał  głos 
potym  Sarnicki  dowodził  textanii  pisma  świętego,  iź  oni  o  Bogu  do- 
brze uczą,  i  8  takich  miejsc  z  pisma  przywiódł,  zoniąc  je  Revelatio- 
nes  f  w  którycli  się  Bó^  jeden  w  istności ,  a  trojaki  w  osobach  obja- 
wił. Delegaci  Zborów  Litewskich  oświadczyli,  iź  przez  Filipowskie- 
go jaśnie  to  pokażą  inszego  czasu,  kto  jest  przyczyną  zepsowania  po- 
rządku i  rostargnienia  Zborów.  Ale  iż  Sarnicki  wtrącił  do  swoich 
rewelacyj  rzeczy  nieprzysłoyne  (tak  wyrażono  w  przedmowie  do  czy- 
telnika), przeto  zlecili  oni  Grzegorzowi  Ministrowi  Zboru  Krakowskie- 
go, aby  na  rewelacje  Sarnickiego  odpowiedziai[.  Refutacja  ta  Sarnic- 
kiego  jest  treścią  niniejszego  pisma ,  a  Grzegorz  Paweł  jego  autorem* 

Wszakże  jak  zwykle  w  rzeczach  wiary  bywa,  nie  przekonał  Grze- 
gorz ani  Sarnickiego  ,  ani  innycli.  Prosili  później  Litwini,  aby  prze- 
ciwnicy jechali  na  Synod  do  Pińczowa  :  lub  na  powrót  ich  w  Krako- 
wie zaczekali,  abo  wreszcie  jakiekolwiek  miejsce  na  dysputę  wyzna- 
czyli j  lecz  wszystko  bezskutecznie.  Udali  się  więc  delegaci  z  Litwy 
na  Synod  do  Pińczowa,  gdzie  d.  8  Oktobra  stanęli:  zgodnie  go  od- 
prawili, Superintendentcm  małej  Polski  Stanisława  Lutomirskiego  obrali, 
i  d.  14  Synod  zamknęli.  INa  kpńcu  tego  pisma  jest  Katalog  obecnych 
Ministrów  na  Synodzie,  wszystkich  51.        (L.  S.) 


't^' 


4^ 


,  :     NOTY,  N.  3621,  3628.  569 

3621.  Wyznanie  to  dla  krótkości  tu  się  kładzie : 

Ejusdem  (Sarnicu)   Confessio  brevis  de  cogniłione  Dei. 

Reeipio  omnes  propheticas  et  ^postolicas  scripturas ,  toto  pectore 
amplector  sententiam  fidei  compreheusam  in  tribus  usitatis  Symholis 
et  auatuor  Conciliis.  Sacramentorum  et  disciplinae  usunie  mxta  prae- 
scriptutn  puri  verbi  Dei  Ecclesiae  restitui  toto  pectore  desydero.  — 
Amen. 

Kazania  te  róv^nie  niekatolickie  jak  ArjanizmoTvi  przeciwne,  na- 
der są  wielkiej  rzadkości.        (L.  S.) 

3628.  Na  początku,  znajduje  się  odezwa  do  wszystkich  naśladowców 
słowa  Bożego,  którzy  się  na  tym  rozlioworze  znajdowali,  podpisana 
przez  trzech  miuislów,  któremi  są:  Sianisl.  Samicius  ,  Jaeobus  SiU 
vius ,  Andreas  Prasno.  Kadzie  C)  (sic)  Christopherus  Trełius  (**) 
Cołloauutores  praesentis  actus  ex  parte  Orthodoxorum,  Dalej  :  Prze- 
mowa ku  potomstwu  tuieku  przyszłego.  Z  tych  pism  się  pokazuje,  iż 
za  zjawieniem  się  Arjanów ,  którzy  Trójcy  zaprzeczali,  około  r.l560, 
Zbory  Ewangelickie  szukały  sposobów  przeciągnieuia  na  swoje  stronę 
i  przekonania  nowych  sektarzów  o  fałszu  ich  nauki.  Sejm  w  Piotrko- 
wie r.  1565  podał  do  tego  sposobność  i  trzej  ze.  Zborów  Ewangelic- 
kich wyżej  wspomnieni  Ministrowie  wysadzeni  byli  na  rozhowor  z  A- 
rjanarai.  Ze  strony  Ewangelików  przodkowali  Zgromadzeniu  Jau  zDą- 
browice  (Firlej)  Wojewoda  Lubelski,  Marszałek  Koronny,  Stan.  Mysz- 
kowski z  Mirowa  naówczas  Kasztelan  Sędomirski ,  Thomicki  Kasztelan 
Gnieźnieński,  i  Jakób  Ostroróg.  Nie  są  tu  wyrażeni  Arjanie,  ani 
przewodniczący  dyspucie,  ani  d^sputujący.  Wiadomo  skądinąd,  źe 
Grzegorz  Pauli  ze  strony  Nowokrzczeńców  dowodził.  Warunki  dy- 
sputy umówiono  i  Sekretarzem  w  tym  rozlioworze  obrano  Mikołaja 
Dłuskiego.  1  jedua  i  druga  strona  podawała  rzecz  swoje  na  piśmie. 
Zbiór  tych  pism  stanowi  niniejsze  dzicto.  Wypadkiem  dysputy,  jak 
zwyczajnie,  było  to ,  że  każdy  przy  swojem  został. 

Nadto  ważniejsze  szczegóły  z  tej  przedmowy  tu  się  przytaczają ; 

Początek:  ,,  Gdy  się  będziesz  pytało  i  rozczytywało  dzieje  przod- 
ków twoicli  potomstwo  wdzięcznie  miłe  ,  masz  o  tym  wiedzieć,  że  za- 
wsze bywali,  ieszcze  po  woynach  w  Czechach  Taborytów,  ludzie 
w  oyczyznie  twey,  to  icst  w  Koronie  Polsklcyj  którym  się  wiele  rze- 
czy nie  podobało  w  Kościele  Rzymskim.  ,  Jako  był  przodek  Panów 
Ostrorogow  Zbąskich ,  y  stryi  Pana  naszego  dzisiejszego  (Jakuba  O- 
stroroga)  przezwiskiem  Korybut.  Ale  około  roku  1530  okazało  się  to 
ieszcze  znacznjey.  Tak  że  ieszcze  pirwey  w  Słowieńskim  języku  a- 
niżeli    w  Niemieckim   poczęli   uastawać    obrońcę  wiary  swiętey  krze- 


(')  Taksie  podpisał :  Andrzej  Prasnovius  Minister  Zboru  Radziejowskiego. 
("")  O  tein  obacz  N.  3639. 

Ton  U:  72 


570  .,  NOTY,  N.  3628.  ' 

ściańsltiey  starodawnego  Kościoła ,  przecinko  Supcrsticlom  Rzymskie- 
go Miasta Do  tego  świętego  zuiązkti  ol.ofo  tegoż  czasu  odezwało 

się  ich  było  niejeden  ani  trzej,  ale  prawic  wszytek  stan  Rycerski, 
między  kthoryrai  inoźyniy  mianować  dom  Panów  Myszkowskich,  Zho- 
rowskich,  Ostrorogow,  panów  z  Gorki ,  piinów  z  Dąbrowice,  Sza- 
franców,  Tomicl;ich  ,  Ja/.łowicckich ,  y  inych  ,  l>lórzy  zawsze  byli,  y 
są  ,  jakoby  Olarmi  tey  Korony  sław  uey.  *'  Dalej  początek  Arjauizmu 
tak  opisany  : 

,,I  trwała  ta  rzecz  statecznie,  ii  źc  potym  około  roku  1560^  nie- 
jaki z  dnchownych  ,  którego  nic  mianuieuiy  ,  bo  się  potym  jaka  mamy 
sprawę  nawrócił,  ten  naprzód  zabrnął  y  poczjjł  natrzęsywać  kwestya- 
uii  o  Troycy  S.  który  szanniąc  sam  siebie,  nie  tak  dalece  sie  w  to  wda- 
wał, ale  persony  nieiakie  Włoskley  naliey  do  lego  podszczuwał.  A 
iżby  tym  bardzicy  Avładnęii ,  Starszymi  Kościoła  Rozego  ie  postano- 
wił C).  Ci  tedy  przez  niemały  czas  s  przodku  w  milczeniu  byli,  lecz 
potaiemnie  ludzi  w  onę  fałeszną,  a  kaczersi.ą^iiaukę  zaprawowali,  y 
iuź  byli  rzecz  do  tego  przywiedli,  źe  począwszy  od  Krakowa  aże  do 
Wilna  j  miasta,  miastaczka  ,  wsi  y  wiele  rycerskiego  stanu  oszydziii 
y  zarazili,  a  to  byli  uczynili  tak  misternie  i  tak  kryiomie,  że"  o  tym 
przez  nie  mały  czas  żaden  ani  Kroi  J.M.  ani  żaden  z  Riskupow,  któ- 
rych to  był  za  prawdę  właściwy  urząd,  nic  nie  wiedzieli.  A  co  my- 
śliłi  tak  Kościołowi  Rożemu,  jako  y  Rzeczypospoliley,  o  tćm  nie  go- 
dzi się  głosem  mówić.  Ale  Dcszpot  on  Wołoski  pan  mógłby  był  o  tym 
powiedzieć."  Wyrażono  dalej  ,  iż  Stanisław  Myszkowski  Wojewoda 
i  Starosta  Krakowski  pierwszy  Arjanów  przewąchał  i  odkrył,  i  źe  Mi- 
nistrowie wyżej  podpisani,  lubo  dla  szczupłości  sił  i  środków  nie  nro- 
gli  dawać  silnego  odporu,  ani  się  czołem  z  nleuii  potykać,  wszelako 
tyłu  przynajmniej  nie  podali  j  a  pięciolelnini  skwirhiem  swoim  i  na- 
rzekaniem 'śpiących  ocucając,  jak  niegdyś  Gęsi  Kapitolium,  Kościół 
Róży  od  upadliu  ochronili.  ,,Tey  pilności  naszey  przykład  (są  ich  wy- 
razy) alboć  s  thego  akthu  wszystkiego  będziesz  mógł  obaczyć  pobożny 
czytelniku.  Ro  acz  przez  ty  pięć  lat  w  tym  kieracie  chodząc,  miewa* 
.liśmy  nie  mało  schadzek  z  nimi  i  rozmów  ,  a  wszakoż  iżc  to  o:«tatnie 
porządnieysze  było,  na  Seymie,  przy  bytności  Rad  Krolewsklcli,  nie 
krom  wiadomościK.  J.M.  tedy  tym  bardziey  u  ciebie  ma  być  zaleczeusze 
y  za  griintbownieysze  miane.  INic  działo  się  tam  nic  gwałtfem  ,  albo- 
wiem też  oui  z  sobą  mieli  persony  dosyć  zacne ,  lecz  s  they  strony  złe 
Krześciany.     J\ie  działo  sie  nic  pokątuic.   etc.   etc.  " 

Ponieważ  Sarnicki  jest  pierwszą  osobą  w  tym  rozhoworze,  on  ga 
zape-wne  wvdał.     Dzieło  to,  Friese  nazywa  Fenixeni  ksiąg  polskich. 

'  •    ^  ^  ^      (L.  s.; 

('}  Czy  nie  Lizmanlnns ,  Ochinus ;  Socinus  ? 


'       .    .  NOTY,  N.  3629—3636.      .  .   .571 

3629.  Krzysztof  Thretrzy  jest  tylho  wydawfią  tego  dzteła,  jak  się 
pokazuje  z  jego  obszernej  przemowy  do  Stanisława  Myszkowskiego 
z  Mirowa  ,  Wojewody  i  Starosty  Krak. —  Wyraźnie  nic  mianuje  auto- 
ra; wspomina  go  tylko  z  wielkicmi  pochwałami,  jako  piszącego  prze- 
ciw Arjanóm,  a  nawet  przeciwko  bratu  swfemu  Arjaninowi. — Mówi 
iia  jednćm  miejscu:  »FFszakźe  Iho  pisanie  Słachetnego  a  zacznego 
iednego  męża  nie  test  podleysze  ^  które  uczynił  będąc  przypędzony 
miłością  chivały  Boieij  przecitu  pisaniu  Brała  s-wego  własnego ,  ahy 
się  okazało,  ie  prze~chwałę  Krystusowę  hrat  brata  odstąpić  mini,  a 
czym  tez  tv  tym  tho  pisaniu  sam  tenie  mąz  przypominać — W  exenipl. 
Puławskim  dopisano  w  teni  miejscu:  INiemojow. —  Zląd  pokazuje  się, 
iź  jeden  z  Niemojowskich  jest  autorem  lego  pisma,  i  źe\drugł  był 
Arjanem. —  Jakób  był  Kalwinom  i  to  dzieło  jest  Jakóba;  Jan  zaś  Ar- 
janincm. —  Znany  jest  Jakób  INiemojowski  z  pism  swoicb  przeciw  Her- 
bestowi  i  Powodovvsl;ieiiiu. —  Sandiusz  (Bil)l.  Antitrinit.  p.  49.)  wspo- 
mina Jana  Niemojowskiogo. —  Czacki  na  okładce  zanotował,  iź  dwócłt 
było  Kiemojowskich  braci,  jeden  Arjanln ,  drugi  Kalwin.  Arjaniit 
•wiódł  spór  z  Andrzejem  Prasnoviuszeni  Ministrem  Zboru  Radziejow- 
skiego.    Kalwin   wziął  w  obronę  Kaznodzieję  swego   wyznania. 

Summaryusz  jest  zrobiony  przez  wspomuionego  Kaznodzieję  An« 
drzeja ,  jak  świadczy  Trctius   w  drugiey  przedmowie  do  Czytelnika. 

Autor  zaś  na  początku  opisuje  przyczynę  wydania  swego  pisma 
przeciwko  bratu,  który  wydał  był  pierwszy,  obszerne  dzieło,  gdzie 
i  osobistości  wiele  wmieszał. —  Odpowiada  na  -nie  autor  niniejszego 
pisma,  przywodząc  treść  jego  i  zbijając.  —  Dzieło  nader  rzadkie.  (L.S.) 

3631.  Na  odwrocie  tytułu  powiada  Slankar,  źe  pomieszczone 
w  piśmie  tern  jest  i  jego  i  przeciwnika  (Sarnickiego)  zdanie,  jak  je 
na  dyspucie  w  pałacu  Wojewody  Lubelskiego  (Jana  Firleja)  wyraził. 
Ubolewa  nad  Sarnickim  i  Franc.  Lismaninem,  o  którym  pisze,  źe 
w  Pruslecb  życie  skończył  utopieniem  się  w  studni,  życzy  oraz,  aby 
to  wszystkich  spotkało  go  doń  są  podobni.  nUtinnm  similia  omnibus 
reprobis,  małiciosis ,  et  impoenitentibus  eveniant,  ne  nomen  Je1wvae^ 
h.  e.   Triniłatem  błasphement.^^  (L.  S.) 

3036.  J.  A.  Załuski  długo  nie  mógł  dostać  tego  pisma,  i  ledwo 
w  r.  1732  kupił  na  licytacji  w  Bremie. —  W  r.  1569  znajdował  się  Pac 
na  sławnym  Sejmie  w  Lublinie.  Wybrany  był  także  ze  stanu  ducbo- 
wncgo  razem  z  Walerjąnem  Suszkowskim  Bisk..  Wileii.  do  ugruntowa- 
nia Unji  między  Polską  i  Litwą.  (Kojałowicz,  Histor.  Lituan.  P.  H. 
p.  487.). —  Później  zaś  Jerzy  TJ^icelius ,  ukryty  Zwingłjanin,  miał  się 
przyłożyć  do  Apostazji  Paca,  który  w  końcu  żonę  pojął,  zrzekł  się 
biskupstwa,  a  wyrobiwszy  sobie  Kasztelanią  Brzeską,  tak  długo  za- 
siadał w  Senacie,  aż  póki  Zygmunt  August,  mocno  od  Piusa  V.  upo- 
mniany, uie  wyrugował  go.  Wspomina  o  tej  ostatniej  okoliczno- 
ści   Stanisław    Buzeński,    w    Życiu   Mikołaja    Dzierzgowskiego,    Ar- 


572.,  NOTY,  N.  3640,  3641. 

cybiskiipa  Gnieźnieńskiego  (które  Milzler  nmieścił  in  Actis  Litterariis 
Regni  Foloniae ,  a.  1755.  trimestri  IV.  p.  240— 2C0j,  temi  słowy:  «iVł- 
colaus  Pazzius,  Episcopus  IxiioviensiSy  hisce  inibutus  novitalihus,  etiam 
libris  scriptis  fidem  calhoUcam  oppiicfnahat,  ducła(jue  uxore,  cedens 
episcopału,  Casteliani  liyzestensis  assumto  titulo ,  in  senatu  consulta- 
hat,  (juod  Pius  /^.  pontif'ex  indigne  ferens ,  apostolica  litera  mofiuit 
i^egem,  ut  eum  Senatu  moweref."— Niewiadomo  jakie  dzieła  Pac  wy- 
dal przeciwko  wierze  Katolickiej ;  to  tylko  pewua ,  iź  Bernard  Macie- 
jowski  i  Marcin  Szyszkowski  Biskupi  Krakowscy,  tudzież  Jerzy  Za- 
mojski Biskup  Gliełmski ,  umieścili  imię  Paca,  w  Katalogach  autorów 
zakazanych.  Simon  Okolski  w  dziele  swojćm  o  Biskupach  liiiowskich 
i  Czernichowskich^  p.  24  nast. ,  tudzież  Rzepnicki  in  vitis  praesulum 
Poloniae  (T.  III.  p.  143  nast.),  nic  o  Apostazji  Paca  nic  wspomina. •~- 
Rok  1589,  jako  rok  śmierci  jego,  naznacza  Nakielski  in  Chronico Mie- 
choviensi)  p.  7C8.  Lecz  Paprocki  współezesny  Paca,  w  Herbarzu  r. 
1584  wydanym,  wspomina  o  nim  (p.  674,),  jako  już  nieżyjącym.  (Ja-, 
noc.  V.  II.  p.  200-203.) 

Godzien  tu  jest  wspomnienia  Mikołaj  Pac  Biskup  Źmudzki,  zmarły 
w  Padwie  r.  1619,  który  pieniądze,  sprzęty  i  bibliotekę  Kroźskiemu 
Collegium  Jezuitów^  przez  Jana  Karola  Chodkiewicza  fundowanemu, 
odkażał  testainentem. —  Oddaje  mu  należne  pochwały  Jan  Argcutus  m 
Epistoła  de  Rebus  Societatis  Jesu  in  Itegno  Poloniae,  p.  131.  ed. 
Krak.,  i  Niesiecki  T.  III.  p.  541  nast.     (L.  S.) 

3640.  Wszystkie  pisma  Piotra  z  Goniądza  są  rzadkie,  mianowicie 
że  Jan  Kiszka,  właściciel  Węgrowa ,  był  gorliwym  Socinjanem,  Pio- 
tra zaś  z  Goniądza  Arjanizmu  uczył,  nic  był  przeto  rad  jego  nauce^ 
tak,  iż  książki  jego  wygubić  starano  się.  Lauterbach  in  Jfriano-Sa- 
cinianismo  powiada,  że  Piotr  z  Goniądza  (Gonesius)  nic  nie  pisał 
prócz  ksiąg  przeciw  krzczeniu  dzieci,  które  na  Synodzie  Brzeskim  r. 
1558  czytane  były,  także  pismo  podobnej  treści  do  Wawrzyńca  Krzy- 
szkowskicgo  i  do  Rakowianów,  i  tych  którzy  przeczyli,  że  Syn  Boski 
byl  przed  Matką  swoją.      (L.  S.) 

3641.  Dzieło  to  znajduje  się  w  Bibl.  Puł. ,  lecz  zpoczątku  kilka 
kart  braknie..  Przedmowa  Złuczławic  dnia  26  Lutego  1575  r.  dało^ 
wana.  Ma  listów  (oprócz  przedmowy)  91. —  Nic  mając  ogólnego 
tytułu,  kładą  się  tu  tytuły  każdej  rozmowy. 

1.  O  Prawdziwey  prawdziwego  a  iednego  Boga  Oyca  znajomości 
Rozmówce:   Theophilus  i  Nathanael. 

2.  Rozmowa  o  prawdziwey  własnego  Syna  Bożego  Pana  naszego 
Jezusa  Chrystusa  znaiomości,  wiernie  i  cale  ż  zrzódet  zbawiennych 
wyczerpniona. 

3.  O  prawdziwey  Znajomości  Ducha  S.     List  1 — 38. 

Od  następnego  listn  39,  dalsze  rozmowy  oddzielnym  tytułem, 
jak  gdyby  druga  część  dzieła,  przegrodzone. 


NOTY,  N.  3647—3651.  573 

4.  Rozmowa  o  prawdziwym  bożym  y  Pana  naszego  Jezusa  Chry- 
stusa :  ktcmu  tlież  y  temu  przeciwnym  a  obłudnym  Kościele.  O  prze- 
ci^ynościacb  między  Chrystusem  Panem  i  Antychrysthem ,  o  różnych 
ich  uaukacli,  y  sprawach,  z  pisma  świętcjjo,  z  Doktorów,  z  Żywo- 
tów Biskupów  Rzymskich,  z  dawliych  t  nie  tak  dawnych  Doktorów 
y  s  pewnego  z   doświadczenia  zebrana.    List  39 — 55. 

5.  Tu  znowu  nowy  tytuł:  O  przednieyszycli  naukacli  y  ustawach 
domownikom  Bożym  y  wiernemu  Syna  Jego  Zborowi  postanowionych, 
z  gruntu  pisma  Świętego  zebrana  ,  y  wiernie  a  krótko  ku  pożytku  po- 
bożnych wydana.  55 — 91. —  Ta  rozmowa  ma  jeszcze  drobne  podziały, 
które   uznaią  rzecz  o  ktorey  się   mówi. 

Dzieło  to  jest  niewypowiedzianej  rzadjjości. —  Załuski  napisał  na 
cxemplarzu,  iż  był  jedyny,  który  widział. —  Wydane  było  bez  miej- 
sca druku. —  Autor  Arjanin.      (L.  S.)  • 

Siarezyuski  przywodzi  Tobiasza  Wiśniowskiego  Arjauina  Prawdy 
Chrześciańskie,  wydane   w  Rakowie;  czy  nie  jest  omyłka  w  imieniu. 

3647  'a)  W  przedmowie  do  Czytelnika  wyraża  Górski ,  iż  Franken 
włóczęga  i  ze  wszystkich  Europy  l.rajów  wygnaniec  (o  tdm  zaś  prze- 
milcza, że  był  pierwicj  Jezuitą),  pisuio  swoje  przeciw  Trójcy  wydał' 
w  Krakowie,  że  na  nie  obszerną  napisał  odpowiedź,  lecz  gdy  ta  dla 
tejże  obszerności  bez  wielhiego  kosztu  nic  mogła  być  w  kraju  druko- 
waną, posłał  Ją  do  INiemiec  dla  wydrukowania  tymczasem  treści  ca- 
łej kontrowersji  i  bezbożnej  Franken'a  nauki  czytelnikom  udzielić  po- 
stanowił. W  przedmowie  do  Nideckiego  winszuje  mu  nowo  otrzy- 
manej  godności  biskupiej.      (L.  S.) 

3648.  W  przedmowie  do  Króla  Stefana  powiada,  iż,  Fran- 
cken ,  rodem  Niemiec,  od  Jezuitów  z  Rzymu  zbiegły,  nie  mogąc  ani 
we  Francji,  ani  w  Niemczech  illa  dogmatów  swoich  obalających  Trój- 
cę S.  być  cierpianym,  do  Krakowa  przybył,  a  potem  do  Lublina, 
gdzie  Trydeiści  siedlisko  mają,  przeniósł  się.  Ztamtąd  znowu  do 
Krakowa  przybywszy,  za  radą  Alcjata  Włocha  wydał  dzieło  swoje 
przeciw  Trójcy  S.  Dalej  wróży  Górski  prędki  upadek  I\rólestwa, 
w  którem  yeditem  «ictylko  nie 'karzą  kaccrzów,  ale  im  nawet  przykla- 
skują, dobrodziejslwy  obdarzają   i  na  wyścigi  sobie    wydzierają. 

(Soltykow.   318  nast.) 

3651.  Wydawcą  tych  Dysput  jest  Sebestian  z  Szamotuł  niegodny 
Kapłan  y  Kaznodzieia  Kościeuskt ,  jak  sam  podpisał  się  w  przedmo- 
wie, która  tu  się  kładzie :  «Bylem  do  lego,  prze  bliską  micysca  przyle- 
głość  wezwany,  pobożny  Czytelniku,  gdy  X.  Hieronim  Powodowski, 
Kan.  Pozń.  miał  tę  o  nicktorycli  różnicach  wiary  rosprawę,  z  Mini- 
strem Zboru  Śmigielskiego.  I  za  oboiey  stroney  spolnym  zezwoleniem 
Udałem  się  tamże  na  to ,  abych  był  tę  to  rozmowę  tak  iako  się  z  obu 
stron  działa  spisał:  nawięcey  z  tey  przyczyny,  żeby  za  spisanym  świa- 
dectwem, mieszania  w  gromadę  różnych  rzeczy,  v  odmiany  a  powta- 


574  NOTY,  N.  3651. 

rzania  ich  uchodzić  się  było  mogło.  Czemu  icdnak  nie  do  końca  do- 
godziciem  mogl :  gdyż  z  tymi  Argumenty  które  X.  Kanonik  krotko  a 
porządnie  przekładał,  Minister  w  rzeczy  swey  tak  się  rozwodził  y 
zaganiał,  iż  w  hamowaniu  takiego  od  rzeczy  odstępowania,  barzo 
wiele  rozmówcy  się  wtrącało  y  trawiło.  Co  dało  mi  przyczynę,  iż 
pytania  albo  odpowiedzi  JMinistrowe,  musiałem  z  takiey  rozmaitości 
krocey  ku  materiey  przedsię  wziętey  iakóby  w  summę  tylko  zbierać, 
niż  ie  on  słowy  długimi  od  rzeczy  rozszyrzał :  Księdza  Kanonikowę 
zasię  rzecz,  iako  porządniey  podawaną  zostawiłem  iako  była  ztermi- 
nowana  ,  iedno  (za  icgo  wiadomością)  trochę  szyrzey  dla  lepszego  wy- 
rozumienia rozwiedzioną.  Tey  rozmowny  wiele  się  ludzi  z  razu  na 
piśmie  domagało :  czego  im  icdnak  X.  Kanonik  pozwolić  nie  chciał, 
częścią  iż  z  obu  stron  ex  tempore  bez  rozmysłu  była  uczyniona:  a 
częścią  widząc,  iż  okrom  tego,  swarow  o  wiarę  między  ludźmi  tak 
iest  wiele,  że  z  nich  wybrnąć  nie.  mogą.  Teraz  wziąwszy  pewną 
sprawę  X.  Kanonik,  iż  Minister  udawał  iako  za  zwycięstwo  tę  to  dt- 
sputacią  przed  Starszymi  Lustratorami  swymi,  y  inszymi  znacznymi 
osobami:  niechciat  tego  spisku  w  ręku  moich  dłużey  trzymać;  aby 
ludzie  obaczyli  nicpróżną  chlubę,  ale  prawdę,  przy  kim  zostawa  :  do- 
kładaiąc  tego ,  iż  chccli  się  Minister  w  tych  proposiciach  poprawić  za 
tą  świeżą  informacyą  swoich  dozorców,  niecłiay  przijedzie  do  Księdza 
Kanonika ,  przed  tym  go  obwieściwszy  iako  go  on  tą  pokorą  pierwey 
uprzedził.  Ty  czytelniku  miły,  natenczas  tę  małą  pracę  od  Autora 
•wdzięcznie  prziymiey,  czego  więtszego  o  takowych  różnicach  w  ry- 
chle od  niego  pewien  będąc :"  i  t.  d. 

Powód  do  pierwszej  dysputy  ten  był,  jakoby  Minister  Śmigielski 
chełpił  się  z.  przedysputowania  Jezuitów  Poznańskich,  do  której  dy- 
sputy należał  i  Powodowski.  Staje  więc  teraz  sam  jeden  i  gotów 
jest  odpowiadać  na  wszelkie  zarzuty.  Widać  z  jak  złą  wiarą  postę- 
powano sobie  w  ogłaszaniu  drukiem  jakowych  na  nic  nieprzydatnych 
ustnych  dysput,  kiedy  tu  wydawca  wyraźnie  wyznaje,  że  on  rzecz 
Ministra  jako  rozwlekłą,  skrócił,  a  słowa  Kanonika,  jako  nadto  zwię- 
złe ,  rozwlókł.  Nie  z  lepszą  zapewne  wiarą  postąpił  sam  Powodo- 
wski wydając  włorą  dlś^putaclą.  Wreście  każda  strona  w  podobnych 
pismach  starała  się  okazać  swoje  wyższość.  Dysputa  ta  była  przed  ro- 
kiem 1592. —  Smigel  blisko  Poznania  położony,  nie  mógł  nie  zwracać 
oka  Jezuitów  na  siebie. —  Podobne  dysputy  odbywały  się  w  Lewarto- 
wie   z  Nowochrzczcńcami. 

Druga  dysputa  jest  z  Krzysztofem  Osterodem  j  na  zagajenie  Ka- 
nonika odpowiedział  naprzód  jeden  z  Nauczycielów  Zboru  Krzysztof 
Łubienlecki,  a  potem  Osteroda  wystawił.  Widać  ztąd  jakąś  sprze- 
czność z  Adeltem,  który  Andrzeja  Lubienieckiego ,  nie  Krzysztofa 
Nauczycielem  liajpierwszym  w  Śmiglu  mianuje.  Nawet  Krzysztofa 
cale  nic  wspomina.     (L.  S.) 


NOTY,  N.  3652-3673.  575 

3652.  Osfrowski  berbu  Korab,  zakonu  Cistersów,  uczył  naprzód 
w  tymże  Zakonie  Tcolo|)^ji,  i  przechodząc  różne  stopnie  duchowne 
został  Opatem  Przemyskim.  Z  powodu  pisma,  tego,  autor  otrzymał 
własnoręczny  list  Króla  Zyj^munta  III ,  pochwalający  jego  gorliwość 
w  sprawie  religji.    Dedykacja  temuż  Królowi. 

3657.  Pierwsza  dedykacja  do  Adama,  Samuela,  Przccława  Lan- 
skorouskich:  do  Marcina,  Piotra,  Gyrylusa,  Andrzeja  Ghrząstow- 
skicb  z  Brześcia.  Datowana  we  Włodzisławiu  r.  1609. —  (W  domu 
tych  Panów  lat  przeszło  30  był  autor  Ministrem).  —  Druga  dedykacja 
Andrzejowi  Olesznickiemu  z  Olesznik,  Żupnikowi  Krak.,  Celnikowi 
Koronnemu. —  Przed  pierwszą  dedykacją  wiersze  na  herb ^d!ora,  przed 
drugą  na  herb  Radwan.  Pisze  w  ostatniej  Petricius ,  że  przed  dzic- 
sięcią.lat  mówił  na  Zborze  swoim  kazanie  pod  tytułem:  Zwierciadło 
jedności  etc.  i  podał  je  na  piśmie  Janowi  Burzyńskiemu  z  Burzyna, 
który  go  o  to  prosił.  To  kazanie  w  rękopismie  doszło  do  rąk  Stani- 
sława Farnczcgo,  (który  u  Sandiusza  Bibl.  Antitr.  p.  52,  zowie  się 
Farnovius  scu  Farnesius  Polonus) ,  który  o  mil  4  tylko  od  Petrycego 
na  Podgórzu  mieszkał.  Farnezy  spokojnie  go  trzymał,  aż  Petrycy  od- 
dalił się  gdzieś  o  mil  kilkanaście  w  r.  1607,  i  w  tymże  roku  wydał 
pismo  przeciw  temu  kazaniu.  Teraz  więc  Petrycy  i  samo  kazanie  i 
odpowiedź  na  krytykę  jego  do  druku  podał.    (L.  S.) 

3664.  X.  Skarga  miał  r.  1604  Kazanie  o  S.  Trójcy  w  Krakowie, 
które  się  znajduje  w  jego  Postylli,  i  które  dołączone  jest  do  książki 
jego:  Zawstydzenie  Arjanów.  1605.  Smalcjusz  kazaniem  swojem 
wydanćm  w  Rakowie  r.  1607.  4.  (Por.  Bock.  T.  I.  P.  II.  p.  847. 
N.  9.)  usiłował  go  zbijać. —  Ostrowski  przedsięwziął  obronę  Skar- 
gi.— Wspomina  Ostrowski  i  Zawstydzenie  X.  Skargi,  które  pod  imie- 
niem Szlachcica  Polskiego  tenże  Smalcjusz  wydał,  ale  niewiedzieć 
czyje  było:  owszem  nazywa  (w  odezwie  'na  końcu)  Szlachcica  ba- 
cznieyszym,   że  imienia  swego   nie  położył.     (L.  S:) 

3666.  Siarczyński  wymienia  rok,  druku  1639.  » Rozumiałem,  mó- 
wi autor,  IV  domu  zasiadłszy  pokoiu  zażyć,  i  o  sławę  Bożą  dłużey 
kłopotu  nie  stroić  ale  widzę,  że  nietylko  pogaństwo  z  Bogiem  woynę 
wiedzie.  Są  w  naszey  oyczyznic  niestety  Chrystyanie,  co  im  tego  po- 
magaią.  Więc  iakim  kto  może  sposobem  bronić  czci  Bożey  povTinien. 
Aże  mi  iuż  starość  szablę  z  rąk  wydarła,  piórkiem  lako  mogę  wiary 
powszecbney  bronię." — Dodaje  autor,  iż  służył  pod  buławą  Żółkiew- 
skiego. ■'  ^  >        .        , 

3673.  Początek  przedmowy  taki: 

nLectori  meo  salutem  multam. 

*Fuerunt  rńihi  multae  causae,Ledor,  ne  stringerem  calamum,  adyer- 

sus  Keckermannum'^  Eruditio  tenuis.  Ingenium  nullum,  Hue  accedit  osten- 

na/iA  (czy  nie  auiumnalis?)  studiorum  intermissio.  3Ios  est  nobilium  genti 

nostrae  tam  diu  studere:   tjuam  diu  Uli  in  scholis.     Non  lando:  sed 


576  NOTY,  N.  3684. 

» 
auid  agam  dum  alia  alio  auocanł.  Scholasłici  etiam  nomen  noslris 
nohilihus ,  nescio  (jua  consiiełudine ,  exosHm  est.  Scholasticus  Ule, 
aut  vel  litteras  bonas  amat,  vel  parłem  aetatis  illis  trihuit.  Hinc 
raro  docti.  Ad  vicesimum  annum  rarissime  liłteris  navant  operatn: 
ultra  v{x  umis,  aut  alłer.  Bonani  partem  aetatis  otio  absumimt^  Re 
militari ,  Civili ,  Aulica ,  omnes  ad  unum  occtipantur.  Cuf  igiiur 
strinxi?  Jusserunt ,  et  autores  fuerunt  ii,  quihus  guicifuam  negare, 
nefas  putavi.  Amici  sunt,  et  ejusdem  pietatis  socii.  f^eriłas  movił? 
Fateor,  sed  non  sola.  f^erehar,  ne  tali  defensore  połius  premeretur, 
auam  defenderetur.  Theologus  non  sum,  iit  nec  Philosophus :  neu- 
trum  mihi  assumo.  Elepbas  ripam  obambulat^  ego  pelagus  hoc  diffi- 
cuUatum.  Sed  ut  apes  venena  herbarum.  relinguunt ,  exsugnnł  suc- 
cum:  Jta  ego  depromo  ex  hoc  Campo  salutifero,  guae  ad  pietatem, 
linguo  auae  ad  contentionem  rixas,  tumultum.  Haec  de  me.  De  re- 
futatione  nostra,  ista  aecipe.  Refutavimus  auae  scripsit  Keck.  sed 
ea ,  tjuae  adversus  nos.  Et  ex  his ,  guae  pondus  et  robur  habebant, 
Quae  negleximus ,  aut  nullius  sunt  ponderis,  auł  aperłe  falsa  5  Cur- 
sim  et  tumultuałim  scripsimiis  id  circo  nec  cuncta,  nec  eo  prorsus 
ordine,  guo  usus  est  Keck.  Proposittim  mihi  fuit  parcere,  non  parere. 
Directam  responsionem  nunguam  declinavi:  siculi  accidit,  impruden- 
ter.  yim  rationis  non  raro  auxi<  robur  argumenło  addidi.  Fructum 
quaesivi,  non  gloriam,  Clare ,  slrictim  ubigue  respondi:  Si  guando 
obscurius ,  aut  longius ,  non  meo ,  sed  rerum  ingenio.  Aligui  dama- 
bunt,  me  Theologica  Philosophice  tractasse,  axiomata  religionis  Dia- 
lecticomm  Regulis  subiecisse.  Negue  diffiteor.  Sed  guis  antę  me  non"} 
Doctos,  et  bonos  intelligo  ^  non  eos ,  gui  litteras  spernunt:  odi,  guod 
nunguam  «as  didicerint.  Noctua  fugit  lucem,  ut  tuta  sit  ab  inimicis 
avibus :  isti  bonas  artes ,  ne  deprehendanłur  in  errore.  Scoto ,  Tho- 
mae,  et  religuis ,  miscere  Theologicis  Philosophica  licuit^  mihi  non 
iłem?'' 

Całe  to  miejsce  tak  mylnie  w  rękopi.smie  Sobolc^skieg^o,  obcą  ręką 
przepisane^  źc  wiele  wyrazów  domyślać  się  trzeba  było,  a  i  tak  miejsca 
niektóre  ciemne  pozostały.     Nie  ręczymy  zgoła  za  jego  niemyluość. 

3684.  Przemowa  wydawcy  do  Czytelnika  w  te  słowa  :  »3[erue- 
runt  Firi  docti  etiam  post  funera  vivere ,  ac  tlocere  scriptis  posteros, 
guos  infeliciter  post  eos  naści  contigit.  In  eo  autem  virorum  Ordine 
3Iaccovium  reponere ,  nemo ,  praeter  eum  gui  propriae  diffidił  vir- 
tuti, prohibebit.  Habet  3Iaccovius  fomae  suae  tibicines  in  Hun- 
garia  Mogiorosios  ^  Kaposios ,  Kcreszeginos,  Sixaios,  Faotamotios, 
Dudicios ,  meum  denigue  Joannem  Crispinum  :  et  guos  non  ? 
Sunt  in  Polonia,  patria  mea  desiderałissimd ,  Polonia,  inguam, 
Majori ,  Pruferi,  Kopecii,  Episcopii^  Serenil ,  Chodorecii ,  Arnoldi, 
Epaeneti^  Gleinigii^  in  Minori  ,  PlacLtae,  Ncrlichli ,  Hoffmanni 
(iMeu5  olim  in  Anglia  comes),  Kalaii,  Prusicii,  Krainscii^  in  Lithuania 


NOTY,  N.  3684.  577 

Borzlmorli  (zapewne  Borzimovii)>  Krasnowiecii,  Łazarowltii,  Paszkorii, 
Andzlelewitii  (auos  omnes  honoris  atque  amiciliae  gratia  nomino),  aui 
Maccoviani  nominis  sunt  aestimatores.  f^ivit  ad  huc  Thorunii  Bo- 
russorum  verum  Maccovianae  erudiłionis  Ectypon  Petrus  Clmmerman- 
nus.  Fivił,  et  diu  ut  vivat,  Dec,  Ecclesiae ,  Patriae,  sibi,  mihi 
deniaue ,  voveo  ,  R.  R-  Alhertuit  Niclasslus  ,  sen€x  Venerandus ,  ma- 
gni  nominis  Maccoviani  fantor.  Ut  nihil  de  Anglia,  quae  eruditio- 
nem  in  solida  at(jue  perspicua  brevitate  siimmam  in  Ńostro  admira- 
tur.  Frisia  demum  nostra,  jam  et  mea,  (juot  ministerii  Classes,  auot 
singularium  Classium  Ministros ,  paucis  aetate  grandiorihus  exceptis, 
tot  habet  praedictis  adslipulatores.  f^erum  non  mei  instituti  est  lau^ 
des  Maccovii  prolixo  encomio  celebrare4  Mało  eos  facundo  silentio 
praeterire ,  anam  infeliciier  non  asset^ui.  Nomen  Maccoviiy  vel  anie 
me  naium,  celebrę  fuit:  et  (juis ,  (jualis ,  ac  (juantus  fuerit  Macco- 
vius ,  ii  norunt,  ac  proinde  iudicent,  <jui  eius  opera,  conversatione, 
familiaritale ,  sine  invidia  usi  sunt.  Mihi  sałis  est  ^  editionem  ho- 
rum,,  auia  id  commode  a  me  fieri  posse  censuerat,  multum  pro  tenui^ 
tatę  mea  promovisse.  Ac  antę  duos  tresve  circiter  annos  Maccoyiuni 
ro(livivuin  :  et  in  eo  Theologiam  Poleinicam  ,  Prima  Ayersarloruin  falsa, 
Casus  Consciciiliae  ad  uorinain  doctrinae  Socinlanae,  Anti  Socinum, 
typis  edend]im  procuravi.  Pronuseram  tum  propediem  et  reliaua 
Maccovii  opera :  sed  reipsa  interea  expertus  sum ,  facilius  esse ,  pro- 
mittere  aliauid,  auam  praestare  ^  (juia  in  promittenda  re  aliifua  nudis 
saltem  verbis,  (juae  ex  simplici  voluntate  dependet,  uiimur^  in  eadem 
autem  praestanda,  non  verba  tantum  sufficiunt,  sed  et  facultatis  etiam 
vires  excułiendae ,  auae  ubi  deflciunt,  homo  promissis  stare  neauit. 

Etsi  autem  horum  scriptorum  editio  non  parum  laboris  diuturni 
Mihi  pepererit,  in  iis  praesertim  concinnandis ,  inserendis,  auae  hinc 
inde  sparsa  per  varia  Jlanuscripłorum  volumina  reperi,  ut  haec  ipsa 
vel  decies  repetita  lectio,  penes  publica  ministerii  negotia,  ataue  pri- 
vatam  Generosorum  Schiuaartzenbergiorum  institutionem,  moram  ipsi 
operi  iuiicere  potuissent ,  per  me  tamen  non  stetit,  fjuominus  horum 
accelerareiur  editio.  Causas  morae  atcfue  obstacula  hic  referre,  pa- 
rtiin  refert:  sat  cito ,  si  sat  bene :  et  diu  desiderata  dulcius  obtinen- 
tur :  citius  data,  vilescunt.  i^e  vero  nescius  sis ,  Lector ,  auid  hic 
praestitum  sit,  haec  sunt. 

Primo,  hoc  Opus,  priore  illo  Locorum  Communium,  esse  mulło 
auctius ,  ut  vel  ex  ipsa  Libri  mole ,  auae  non  obstantibus  typis  minu- 
tioribus  ,  ex  Collegiis  Maccovianis ,  manuscriptis  meis ,  iisaue ,  auae 
mihi  a  Cl.  D.  Starchio,  Illustris  Gymnasii  Keydanensis  Rectore ,  ma- 
nn R.  R.  pałriotarum  meorum  NerlicLii  et  GleiaigW ,  communicata 
sunt,  in  tantum  excrevit^  Adeo  cjuidem,,  ut  nihil  in  aliiiuo  Manu- 
scriptorum,  vel  disputationum  Collegio  ali^uis  sit  reperturus,  ^uod 
hic  non  habeat  sno  loco  et  ordine  digestum, 

Tom  II.  73 


578  .         NOTY,  N.  3701. 

Secnndo,  in  concinnatmne  operis,  setjuutum  me  esse  fiłum  Lo- 
coinim  Communium  dispułatorum ,  lector  sctat,  paucis  tantum  capiti- 
bus  sub  finem  prope,  uhi  series  rei  id  posiulare  videbatnr,  transpo- 
silis:  Omnes  hialus  supplevi,  superflua  resecni,  iłemaue  praecavi, 
ne  id  anod  semel  r€Cte  dictum,  alibi  lecłori  nauseabundo  itetntm  oc- 
currai,  nisi  pro  re  rata ,  in  solutione  argumentorum  auorundam,  ad 
ijuae  ex  iisdem  hypotesibus  anałoga  responsio  danda  fnil,  auae  pa- 
rallelia,  ełiam  in  Sacris  a  Spiritti  Sancł.  frecjuentata  legitur.  Col- 
legia de  diversis  religionis  capitibus  seorsim  edita,  suo  loco  inserui, 
totum  Opus  multis  theorematis  argumentis,  objectionibus ,  insłantiis 
infinitis ,  auxi :  adeo  tit  nouiim  Opus  rnerito  censeri  possił.  Id  unum 
monuisse  sufficiat,  Appendices,  illas  maxime ,  (juae  in  praecedentibus 
ediiionibus  proprii  loci  exsorłes  fuerant,  hac  ultima  ipsum  esse  sor- 
titas.  Hoc  ergo  operę  utere  ad  salutem  tuam  Deique  gloriam,  aa 
mihi  pro  opera ,  si  mereor,  fave ;  reliijua  vero ,  tum  Theologica ,  ut 
Anti-Echardum  contra  Lutheranos ,  Anti-Goslavium  contra  Socinia 
nos,  Praelectiones  contra  Catechesin  Racovianam ,  Praelectiones  cou" 
tra  Arminium  etc.  tum  Philosophica ,  ut  Logicam,  Physicam ,  Meta- 
physicam,  cum  tempore  expecta.  Theologiam  schólasticam  contra  Be- 
canum  latere  apud  tjuosdam ,  scio ,  sed  ad  manus  meas  nondum  per- 
venit.     yale ,  Lector,  aeternum ,  et  salve, 

A  łuo 
Nicolao  Arnoldo. 

3701.  Dedykacja  ma  taki  napis:  » Jaśnie  w  Bogu  Przcoswiecone- 
mu,  Przewielebnemu,  Jego  Mości  Oycu,  Gedeonowi,  Swiatopełkowi^ 
Xiąźęciu  Czetwerteiiskieniu ,  Prawosławnemu  Arcliicpiskopowi ,  Me- 
tropolicie Kiiowskiemu,  Halickiemu^  y  wszythiey  Rossyey."  etc. — 
Jest  tu  genealogja  XX.  Czetwertyńskicli  i  początek  Cerkwi  S.  Zofii, 
Cerkwi  Pieczarskiej ,  Cerkwi  Jeleckiej  ,  Cerkwi  S.  Michała.  Książka 
ta  uiezmieruic  rzadka,  zawiera  w  sobie,  pod  bardzo  niestosownym 
tytułem  Mądrości,  pięćdziesiąt  i  jeden  Cudów,  z  Baroiiiusza  i  Żywo- 
tów SS.  wybranych,  które  szczególnie  przeciw  nauce  Arjnsza  mocno 
popierają  tajemnicę  Trójcy  Świętej,  np.  »  Cud  piętnasty.  Na  soborze 
Nicenskim  Nikolay  S.  Arcbijepiskop  Mirry  Łiciyskiey  wziąwszy  na  zie- 
mi cegłę  ręką  swoią  ścisnął  przed  Aryuszem  heretykiem  niewiernym, 
który  nie  wyznawał  Troycy  przenaświętszey,  y  zaraz  z  cegły  woda 
wyszła  na  doł ,  ogień  do  gory  wyszedł,  głiua  w  ręce  się  została,  na- 
tenczas Nikolay  S.  Ariuszowi  niewiernemu  pokazał  Troycę  S.  w  ie- 
dnym  Bóstwie  mówiąc:  oto  w  iedney  cegle  trzy  rzeczy  są,  glina, 
woda,  y  ogień,  tak  w  iednym  Bóstwie  trzy  persony  są,  Ociec,  Syn, 
y  Duch  S.  Inni  mówią  źe  ten  cud  S.  Spirydon  Episkop  Trimifiyski 
na  soborz6  Nicenskim  uczynił,  którego  pamiątkę  Cerkiew  nasza  De- 
cembra  miesiąca,  dwnnastego>dnia  obchodzi." 

Nazwał  Galatowski  swój  ten  zbiór  Cudów  Sophią,  jedynie   tylko 


NOTY,  N.  3712-3749.  571) 

przez  alluzją  do  Kościoła  S.  Zofii  w  Kijowie.     Na  końcu  jest  odezwa 
do  Zoila,  którejjo  jadowitym  skorpionem  nazywa.     (L.  S.) 

3712.  Stanisław  z  Łowicza,  tak  nazwany  od  miasta  rodowego, 
stolicy  Arcybiskupów  Gnieźnieńskich.  Przykładał  się  do  retoryki  i 
teologii  pod  Janem  Sacranem,  Prof.  Akad.  Krak.,  i  lamźe  retoryki  pu- 
blicznie i  prywatnie  nauczał.  Był  też  razem  Przełożonym  Bursy  Je- 
rozolimskiej. Z  jego  szkoły  wyszedł  Mikołaj  Wolski,  Marszałek  Dwo- 
ru Królowej  Bony,  a  potem  za  jej  łaską  Socliaczewski,  a  naostatek 
Sendomirski  Kasztelan.  Stanisław  zaś  w  podeszłym  wieku  wstąpił  do 
Zakonu  Kanoników  Regularnych  w  Miechowie.  Sprawował  potym 
urząd  Kaznodziei  przy  Kościele  Panny  Marji  w  Krakowie,  ł  łxył  Pro- 
l)oszczem  f^rocivieusis  (?)  Eccleslae.  Leonard  ^Hipolita ,,  podobnież 
Kanonik  Regularny,  Teolog  Królewski  i  Kaznodzieja  Katedralny,  oso- 
bliwszą  przyjaźń  miał  ze  Stanisławem.  Pisma  jego  własne  lub  cu- 
dze przez  niego  wydane,  rozmieszczone  w  różnych  miejscach  tego 
dzieła.     (L.  S.) 

3716.  I\a  ostatniej  karcie,  w  odezwie  do  Czytelnika,  mówi  au- 
tor :  »  Ff^idzisz  tu  tej  Książeczce  (nabożni/  Czytelniku)  z  iedney 
strony  Tryumph  Boy^arodzicy  Maryey,  a  z  druyiey  Controwersią  o 
Troycy  Przenahviętszey -^ — Lecz  tej  Kontrowersji  tu  nie  ma.  W  Bi- 
bljolece  Puławskiej  oddzielnie  ona  znajduje  się  pod  takim  na  pierw- 
szej karcie  (A)  napisem  :  »  Disputacya  abo  ControYcrsia  a  Troycy  prze- 
naświętszey,  między  S.  Athanazym,  wprzód  Dyakonem ,  a  potym  Bi- 
skupem Alcxandryiskim  ,  a  między  Aryuszem  Kapłanem:  pod  Proku- 
sem  Sędzią,  od  Constantiusa  Cesarza  na  to  delegowanym:  drugiego 
Roku  panojtrania  iego  przed  Synodem  Ariminskim,  w  Laodyciey  Mie- 
ście Syryiskim  złożona,  y  szczęśliwie  wykonana.  4.  6,8  str.  i  jedna 
karta  na  końcu,  gdzie  pozwolenie  na  druk  Cyprjana  StephanoWskiego 
Prowincjała  Polskiego,  datowane  w  Warszawie  29  Augusta  1659, 
gdzie  oba  pisma  te  są  wspomniane.     (L.  S.) 

N.nast.  3717,  taki  tytuł  Sobolewski  podaje:  Argumenta^us  ad  homi-, 
nem  Deus  olim  futurus  hotno^  per  ingens  in  uno  Concepłu  argutnentum^ 
Conceptani  immaculate  Mariatn.  etc.  Acclantunte  Jacobo  Grudziński 
Palatinide  Ravensi.  A.  1664.  Posnaniae  Typ*  Uaeredum  Alb.  Reguli, 
imprimebat  Alberlus  Mlodniexvicz.   1  ark. 

3749.  Wydanie,  w  którem  Sobolewski  różnicę  jakąś  upatrzył, 
tak  przezeń  opisane: 

Flosculorum  Lutheranorum  De  Fide  et  Operibu&  av&r]?^oyr/.6v. 
Tidemanni  Giso7iis. 

Na  ostatniej  karcie  recto  w  górze:  Irnpresśum  Cracouiae  per  Hie- 
ronynmm  Fietorem.  Anno  a  Christa  nato  Millesimo  Quingentesimo 
yigesimo  (juinto. —  W  dole  znś  rycina  wyobrażająca  Ducha  S.,  verso 
Chrystus  na  krzyżu.  8.  48  kart  nicliczb.  cursive. 

Na  odwrocie  tytułu  zaczyna  się  list:  n  Tidemaiinus  Giso  Cusłos  et 


580  NOTY,  N.  3749. 

Canonicus  Farmiensis  Foelici  Rico  ecclesiae  sancli  Salualoris  in  Gut- 
łesłat  praeposito.  Salutem  et  felieitatem. 

Ex  me  jam  antea  accepisti  cur  legi  abs  te  euperemy  auae  de 
JjUtheranis  auihusdatn  flosculis  non  scrihendi  libido ,  sed  atnicus  im- 
pulsor  recensere  me  compulit.  Non  enim  veritus  siim  tibi  prodere 
ingenii  mei  infelieitatem ,  dum  candorem  sttidii  mei  atmie  judicii  pu- 
ritatem  apud  te  testatam  volo ,  adversus  cos  ijui  struere  mihi  culum- 
niam  possent,  ejuando  ita  mihi  invidit  fortuna,  ut  me  invilum  in  pu- 
hlicum  exponeret.  Nam  quod  ad  meum  animum  attinet,  hoc  mihi 
videbar  tutius  in  hoc  studiorum  genere  latere,  quod  in  illud  casus 
me  magis  auam  volunłas  rapuisset,  praesertim  cum  ipsum  guoaue 
opus  festinatum  tumultuariumgue  esseł  potius  quam  meditatnm.  Cum 
V ero  jam  mihi  non  esset  integrum  reliclum,  ut  praemere  ea  possem, 
fjuae  ad  ipsum  jam  ńosculorutn  parentem  etiam  praelato  meo  nomine 
emissttf  in  mulłorum  tnanibus  versabantur,  yidebatur  tua  de  eis  aesti- 
matio  cum  amore  erga  me  tiio  conjuncta  vel  ad  hoc  mihi  non  parum 
profutura  esse,  ut  simul  contegere  juvares ,  si  quid  in  meis  affectibus 
damnatis  f  et  sinceritatis  meae  in  ecclesiasłicis  studiis  interpretem  te 
haberem,  non  ignarus,  etiam  nobiles  scriptores  magno  periculo  in 
vulgi  manus  exire.  Mitto  igitur  ad  te,  (juod  petiisłi  mearum  ineptia- 
rum  exemplum  auod  praeter  archetgpum,  unum  habui,  ab  inerudito 
scriptore  adeo  depravate  exaratum,  ut  relegenti  mihi  omnia  restituere 
non  licuerił,  maxime  vero  auae  ad  orthographiam  pertinent.  Ut  au- 
łem mea  omnia,  ita  istą  sine  judicio  abs  te  legi  prorsus  non  velim. 
jit  ne  praęter  scriptoris  sitnplicitatem,  etiam  vanitatem  in  me  depre- 
hendas,  lecturum  te  admoneri  oportet,  magnum  orationis  partem  ita 
negotio  esse  de  industria  accomodatam ,  ut  adversario  magis  auam 
m.ihi  sewiret,  auippe  cuius  animum  obseauentem  placidumcjue  non 
iritatum  volebam.  Cuapropłer  phrasim  ita  temperavi ,  nc  comparavi 
etiam  memet  eum  in  modum,  ut  tragico  supercilio  deposito  appendi- 
cem  magis,  (juam  satyram  scripsisse  viderer,  ac  secjui  magis  (juam 
insectari  ipsum,  auem  in  sodalitium,  trahere,  auam  dissidentem  ha-> 
berę  malebam.  Proinde  auos  Ule  flosculos  dixerat,  etsi  acońito  ma^ 
gis  (jjiiam  melle  pertiti  alicubi  viderentur,  tamen  ita  permisi  flosculos 
esse ,  ut  adornare  credi  possem  non  etiam  deflorare  voluisse.  ^taue 
interim  studium  ipsum  plus  forte  (juam  res  habebat  commendavi^ 
saepe  etiam  ducentem  secułus  ut  familiarius  junctum  deflectere  co- 
miter  possem ,  quo  ipse  tendebam ,  Christi  exemplo ,  (jui  pergentibus 
Em,aus  discipulis  et  peregrinum  se ,  et  itineris  comitem,,  imo  et  lon- 
giiis  iturum  simulabat ,  ut  mulceret  magis  auam  obtunderet  in  recetiti 
scandalo  perturbatos :  O  si  et  nosłris  agonistis  idem  fuisset  studium 
persuasutn  ut  Lutherani  in  Romanenses ,  Uli  in  Lutheranos  se  tem- 
poraria  metamorphosi  tnutassent,  obsecundassentaue  parumper  alteri 
alteris  Christiana  animo,  non  esset  profecto  haec  tragoedia  in  eccle- 


NOTY,  N.  3749.  581 

siis  €xereita,  fjuae  nunc ,  ubi  ex  iugi  concertalione  devotis  in  dwersa 
studia  mentibus  auaedam  quasi  professionis  pertinatia  occalluit,  aueni 
finem  acceptura  sit  non  video.  ' Scripsere  disputauereaae  in  ipsa  re 
płurimi ,  ioculałurijue  in  hac  arena  totus  orbis.  At  non  est  auditus 
aui  concederet  vel  in  puncto  alteri ,  quasi  idem  sit,  de  vocativi  sup- 
positionę  et  de  fideisacramentis  altereari ,  adeo  ut  mansuetiores  sint 
ferae  feris,  auam  Christiano  Christianus.  Ego  vero  qui  omni  versum 
pugnam  detrecto ,  etiamsi  aliquid  mea  essent,  non  audeo  jam  ex  eis 
sperare  frugem  aliquam  sub  isło  simultatis  flagranti  incendio,  quamvis 
enim  assecutum  me  putem  fructum.  miki  initio  praeslitutum  y  ut  obse- 
quio  amicum  explereni ,  tamen  apud  lecłorem  etiam  quem  locum.  ha~ 
berę  deberent,  a  te  potius  et  tui  similibus  quam  a  me  volo  aestimari. 
F^erum  ita,  ne  propensitate  amoris  in  me  tui  patiaris  judicii  purita- 
tern,  fallif  quod  Nieolao  Copphernico  alioqui  aculi  iudicii  viro,  euenisse 
existimo ,  qui  illas  meas  nugas  typis  excusas  vulgari  suadebat.  In 
quo  si  quid  tibi  cum  illo  convenietf  admonitos  vos  velim  ne  dum  in 
meam  famam  quam  par  est  indulgentiores  esłis ,  veluti  Laureolum 
quendain  vulgi  dentibus  discerpendum  me  obiiciatis  ^  omiiino  autem 
decerni  hac  in  re,  nisi  me  praemonito  quicquid  nolim.  Ego  enim 
cum  in  iis  tenuem  ingenii  supelleclilem,  fortunom  infeliciorem  conspi- 
ciam,  te  magis  patronum  latebrarum  mearum^  quam  emetititae  laudis 
praeconem    opto.     f^ale   ex   arce  Allenstein  Die  viij  Aprilis.    Anno 

M,D.xxnii. 

Foelix  Ricus  Tidemanno  Gisoni  Cuslodi  Farmiensi, 
Salutem  dicil.' 
Cumnemo,  domino  teste,  lucernam  sub  tnodio  ponat ,  sed  supra 
candelabrum  ut  ingredienles  lumen  videant .  (jtiid  est,  humanissime 
Tidemanne ,  quod  lucubrationes  tuas ,  in  flosculos,  ab  autor e  ,  quis-^ 
quis  Ule  sit,  ila  appellatos,  perpetuo  praeconio  dignas  prodire  nolis? 
An  nescis  hoc  nostro  seculo  quoslibet  vel  idiolas  quasvis  naenias  suas 
impune  magna  mortalium  pernicie  pro  sua  libidine  passim  evulgare, 
et  coecam  multitudinem  illas  tanquam  nova  ac  coelestia  oracula  pena 
adorare,  ac  in  eas  nimio  novandarum  rerum  studio,  et  ine,xtinguibili 
in  ordinem  ecclesiasticum  odio ,  magis  quam  rectae  rationis  iudicio, 
temere  ferri:  Tu  vero  sanctam  et  Chrislianae  pietati  consentaneam 
doctrinam  domi  praemendam  censes  ?  ISumquid  non  vides .  totam  fer- 
mę Prussiam  dulcissimam  Patriam  noslram  antehac  religiosa  pielale 
insignetn ,  nunc  proh  .dolor  I  quorundam  delirdmeniis  ,  veluii  exagi- 
tante  oestro ,  in  tumultum  suscitatam,  ac  pene  iam  seissam,  salułis 
opem  ex  te  uno  poscere?  Sentisne  eos,  quibus  adhuc  sana  mens  est, 
salutari  antidoto  tuis  manibus  porrigendo ,  contra  gliscentia  venena 
praemuniri  velle?  Si  ofjiciosissimae  in  te  producendo  et  provehęntlo 
patriae,  etiam  maiora  de  te  expeclanti,  ingratus  liium  yicissim  neges 
officium,  tot  tamen  animarum,  pro  quibus  Chrislus  morłuus  est,  dia- 


582  NOTY,  N.  3760-3786. 

bolica  yersutia  pereunłium ,  salutem ,  servato  Chrisłianae  chariłatis 
vinculo ,  negligere  minime  potes ,  nec  uti(jue  debes.  Noli  ergo  mi 
Tidemanne,  noli  talentum  Hihi  a  domino  creditum  lerrae  committere, 
sed  accessu  uherioris  foenoris  Uli  redite ,  ne  te  cum  torpente  ac  ti- 
mido  servo  divino  iuditio  facias  obnoxium.  Exi  tandem  in  publi- 
ctimj  aui  hactenus  inter  angustas  parietum  latebras  non  sine  publica 
iactura  deliłuisti,  profęr  uberrimi  ingenii  tui  primicias ,  toti  orhi 
Christiana  salutares,  expliea  opulentas  foecundi  operis  diviłias  et 
merces  absaue  hedera  {ut  aiunt)  vendibiles,auas  a  me  admirari  ma^ 
gis  f  (juam  (ut  yolebas)  diiudicari  convenit.  Aspirabit  piis  studiis 
tuis  servator  noster  Christus  Jesus,  ut  pacis  et  unitatis  fructum  pro- 
ducant  optatum.  Quid  ergo  cunctamur?  boni  consule  precor  sortem 
tuam :  ingenii  tui  monumentum  dum  in  mea  est  połestate,  velis  tiolis, 
domino  fdrtunante,  feliciter  prodibit.  Vale  Prussiae  decus.  Ex  He- 
lisbergo  XF.  April  A.  1524. 

Po  tych  dwóch  listach  następują:  Centum  et  decem  Assertiones 
auas  Autor  earum  flosculos  appellavit  de  homine  exteriore  et  interi- 
ore ,  fide  et  operibus. —  Kończą  się  te  pisma  na  przodzie  położone  li- 
stem Tidemanna  Gisona  do  Leonarda  Niderhoffa,  Kanonika  Warmiń- 
skiego et  Tarbatenscm  (?),  wcześniejszej  daty,  bo  jeszcze  r.  1523  d» 
9  Grudnia  ,  przy  posłaniu  mu  rękopismu.  Wyraża  w  nim ,  że  Nider- 
Loff  właśnie  wtenczas  nastręczył  mu  tę  robotę,  kiedy  najmniej  miał 
czasu  do  literackich  zatrudnień,  powierzoną  sobie  wtedy  administracją 
Biskupstwa  Warmińskiego  zajęty.  Wyznaje,  iż  nib  było  iego  zamia- 
rem tak  obszernie  pisać ,  lecz  że  matcrja  sama  pod  piórem  urosła.— 
Wszystkiego  na  przodzie  10  kart.  (L.  S.) 

3760.  W  dedykacji  do  Bernarda  Maciejowskiego  Biskupa  Krakow- 
skiego,  wyraża,  że  prawo  w  Akademji  Krakowskiej  ule  dozwalało 
tym,  którzy  stopień  Doktora  Teologji  za  granicą  otrzymali,  zająć  miej- 
sca między  Doktorami,  aż  pókiby  publicznie  nie  wyłożyli  całej  Teo- 
logji Piotra  Lombarda,  pospolicie  Magister  Sententiarum  zwanego,  1 
pókiby  publicznej  dysputy  nie  odprawili.  Schoneus  we  Włoszech 
stopień  ten  uzyskał.  Już  tu  szczyci  się  względami  Biskupa,  nie  żeby 
na  nie  zasłużył,  ale  iż  był  JNiemcem  i  domownikiem  Sokołowskiego, 
dla  którego  Biskup  znał  szacunek  i  przyjaźń.     (L.  S.) 

3786.  Na  odwrocie  tytułu  :  » Avertissement  au  Lecteur. 
»  On  vous  presente ,  amy  lecteur,  un  livre  dont  on  se  promet  gue 
la  lecture  ne  vous  sera  pas  desagreable pourvu  aue  vous  sogez  un  homme 
a  aymer  plutost  Pimportance  du  sujet  et  la  solidile  da  raisonnement 
(fue  Pelegancc  du  langage^  Pautheur  n''en  est  pas  Francois,  comme 
vous  Vapercevray  (sic)  facilement  et  outre  cela  ii  a  ete  imprime  dans 
une  petite  ville  d^Alemagne  ou  Pimprimeur  n^a  aucune  connoissance 
de  cetłe  langue ,  le  correcteur  aussy  en  a  ete  eloigne  d''une  lieue ,  de 
sorłe  gu^il  ne  faut  pas  ś'elonner  si  les  fautes  de  Vimpression  y  sont  si 


.  NOTY,  N.  3786.  583 

freauenłes*  Iflais  cc  n^esł  pas  de  tout  cela  tjue  Ton  veuł  principalement 
vous  averlir.  Le  principal  avertisscment  que  Von  desire  de  vous  donner 
esł  aue  si  vous  n''estes  pas  un  homme  ijUi  prefere  La  charite  a  inłerest 
et  la  verite  pure  aux  subłiliłes  des  ecoles  aue  vous  laissiez  en  repos  ce 
livre  et  aue  vous  absłeniez  plus  tost  derle  lirę,  car  assurement  vous  n^en 
serez  pas  content. 

Dzieło  samo  składa  się  z  rozmów^  które  prawda  i  rcligja  prowa- 
dzą z  teologami  różnych  wyziiau  chrzcściańskich ,  szukając  swoich  có- 
rek litości  i  tolerancji.  Pierwszy  djalog  jest  z  Teologiem  Rzymskim, 
który  wyznaje,  że  cale  nie  zna  tych  córek.  Drugi  z  Teologiem  Ewan- 
gelickim (Luterskim) ,  który  oświadcza ,  źe  znał  je  wprawdzie  i  czas 
niejaki  z  niemi  mieszkał,  ale  że  potem  się  poróżnił;  H^Y^  '-^  córki 
chciały,  aby  Reformowanym  wolno  było  zbudować  Kościół  w  Witem- 
bergu.  Trzeci  Djalog  z  Teologiem  Reformowanym  (Kalwińskim),  który 
powiada,  iż  tylko  co  wyszły  od  niego,  że  on  ma  sobie  za  największą 
roskosz  z  uiemi  rozmawiać^  ale  że  na  nieszczęście  są  w  jego  wyzna- 
niu tacy,  na  których  córki  te  uskarżać  się  mogą,  mianowicie  za  wy- 
rządzoną im  zniewagę  na  Synodzie  w  Dortrecht.  Czwarty,  z  Teolo- 
giem Armiiiskim  (Arminien),  u  którego  prawda  i  religja  znajdują 
swoje  córki :  litość  i  tolerancją.  Piąty  djalog  prawdy  z  Socinjunem. 
Szósty,  Les  orihodoxes  cherchent  la  f^erite  et  la  Religion  pour  estre 
mieux  eclaircis  en  matiere  de  la  charite  universelle. —  Na  końcu  jest : 
Lettre  a  nne  Damę ,  podpisany  literami  D.  N. 

Początek  tego  listu  :  Voicij Donc Madame  le  petit  traite  en  matiere 
de  reliffion  (fue  je  vous  avais  promis ,  oulre  la  consideration  du  hien 
puhlic  (ju^un  chrełien  se  doit  proposer  dans  ces  sortes  ^ouvrages ,  je 
veux  ijue  Pon  scacjie  que  fy  ay  ete  encore  anime  per  les  rares  aualites 
de  vo1re  personne  dont  Pestime  nCen  a  heaucoup  adoucie  la  peine.  La 
pluspart  de personnes  de  votresexe  sont  ou  indifferentes  ou  superstitieuses 
dans  la  religion ;  celles  qui  sont  jeunes  et  helles  y  sont  ordinairemenl 
indifferentes  et  celles  aui  sont  agees  et  dont  la  beaute  est  passee  sont 
la  pluspart  superstitieuses.  Rendez  grace  a  Dieu  3ladame  de  ce  €iu'on 
ne  peut  vous  reprocher  ny  Pun^  ny  Paułre  des  ces  vices,  car  etant 
dans  la  fleur  de  vostre  dge  et  douee  des  attraits  non  communs  la  ma- 
turite  de  vostre  jugement  vous  empeche  d^aooir  de  Vindifference  pour 
la  chose  la  plus  necessaire  aui  est  le  salut  de  Parnej  et  Tapplication 
que  vous  avez  au  discernement  de  ce  ani  est  une  solide  ou  une  fausse 
verite  a  eloigne  vostre  esprit  pour  jamais  de  la  superstition  etc.^^ 

Nie  wiemy  kto  jest  ta  Dama. —  Na  exemplarzu  Puławskim  widział 
Sobolewski  dopisane:  nPauteur  doit  etre  un  Polonais  nomme  iVie- 
mierzyc.  Placcius  p.  2245. — Książka  rzadka. — Autor  widocznie  na- 
leży do  wyznawców  Socina. —  Co  są  Arminjanie,  co  się  stało  na  Sy- 
nodzie w  Dortrecht,  zwołanym  r.  1618  9bra  13,  o  tem  można  znaleźć 


584  JNOTY,  N.  3816-3860. 

\Yiadomośe  w  dzie\e  Htstoire  duSocinianisme.  a  Paris  MDCCXXTII 

4  maj.  p.  154-1G8.     (L.S.) 

3816.  W  dedykacji  do  Jana  Foka  ^vyraźono  :  iź  on  (Fok)  fundo. 
Tvał  i  uposażył  penilencjarją  w  Katedrze  Krakowskiej ,  i  że  wówczas 
szczęśliwie  powrócił  z  Rzymu  po  odprawionej  legacji  do  UrbanaVlII. 
od  Jana  Wężyka  Prymasa  i  od  Ducłiowieiistwa  całej  Prowincji.  Da- 
tuje dedykacją:  Ex  Poenitentiaria  Foxiana,  Crac.  in  Arce ,  d.  30  Men. 
Jannar.  A.  D.  1629.  Oprócz  tytułu:  O.  P.  Dokt.  Protonotarii  Aposto- 
lici  Archidiaconi.  Crac.  Dodano  tu  nadto  tytuł  Scholastyka  Skalmier- 
skiego.    Herb,  dwie  kosy.     (L.S.) 

3860.  W  dedykacji  do  Króla  tak  mówi:  ,,Picć  lat  będzie  niedłu- 
go, Naiasnieyszy  Miło:  Królu  ,  Panie  moy,  iakom  oddał  Kazania  moie 
INiedzielne  y  Odświętne  W.  K.  M.  świadectwo  iakicy  takicy  pracey  na 
tey  dworskiey  duchowney  służbie  moiey.  Przy  tym  oddawaniu  nic- 
"wiedząCj  iako  mówił  choć  barzo  stary  Jzaak  Patryarcha,  dnia  śmierci 
moiey,  ale  iey  co  dzień  iako  z  okienka  wyglijdaiąc:  groziłem  się  iuź 
do  przygotowania  na  takiegjo  gościa,  do  komórki  z  vbogą  bracią  od 
dworu  y  służby  W.  K.  M.  uciekać.  Wiesz  W.  K.  M.  iakom  prośby 
moie  o  to-  do  nog  W.  Maiestatu  pokładał,  y  iako  ie  często  wznawiam: 
zwłaszcza  gdy  mię  śmierć  X.  Bernata,  towarzysza  mego,  spowiedni- 
ka W.  K.  M.  daleko  w  lećiech  młodszego,  postraszyła,  a  bać  misie 
kazała:  abych  mieysca  tego  gdziem  się  zakonnym  yrodzil,  śmiercią  nie 
minął,  a  grobu  w  domu  oycow  moich  nie  vtracił.  Ale  W.  K.  M.  wy- 
słucbaćieś  prośby  moiey  do  tego  czasu  nie  chciał.  Jednakbych  rychley 
W.  K.  M.  vżył,  niżli  slarszycli  moich,  którzy  mię  posłuszeństwem 
przyćiskaią ,  abych  do  ostatniey  siły,  ktorey  iuż  tyło  w  piersiach  a 
głosie  trochę  czuię,  z  iarzma  tego  dworskiego  nie  wyprzągał,  chcąc 
w  nim  wołu  do  roli  nałożonego  ,  który  się  do  czego  innego  nie  przy- 
da,  domorzyć.  Jakoż  się  im  ma  sprzeciwić  człowiek  posłuszeństwu  ś. 
oddany,  a  powinny  do  naśladowania  onego  nawyższego  Boga  naszego, 
który  sstał  się  posłusznym,  iako  Apostoł  mówi,  y  na  śmierć:  Jednak 
odmieni  Pan  Bog  serca  ieh,  iź  się  nademną  zmiłuią ,  a  dworem  mię 
tym  nie  domorzą.  Wie  Pan  Bog  moy,  iż  z  tego  dworskiego  mieszka- 
nia, kochania  nie  mam.  Samym  się  tylko  nal>ożeństwcm  ku  Panu  Bo- 
gu, y  ku  rzeczom  duchownym  chęcią  W.  K.  M.  cieszę  y  ochładzam, 
patrząc  na  pokorę  y  poniżenie  W.  K.  M.  ku  Panu  Bogu,  y  na  vgęsz- 
czanie  do  Sakramentów  przechwalebnych ,  z  których  nam  wszystkie 
pociechy  y  pomocy  płyną.  Ine  mato  nie  wszytkie  rzeczy  te  dworskie 
zasmucaią  mię,  straszą,  y  wyganiaią,  y  radbych  od  nich  co  prędzey 
y  w  kraie  dalekie  vćlekł.  Mogąc  nie  szemrać  nie  życzliwi  y  nięro- 
stropni ,  którzy  na  pletliwe  powieści  vcŁa  nakładają  ,  a  prędko  temu 
co  do  ohydy  ludzkiey  służy,  wierzą,  iż  się  w  sprawy  dworskie  wda- 
łem. Niech  biorą  wiailomość  od  tych  co  tu  na  nas  patrzą,  y  na  kaza- 
niu iawnie,  y  vr  domowey  rozmowie,  c«  od  nas  słyszą,  ći  którzy  nas 


NOTY,  N.  3860.  585 

^v  te  pokusy  wdawać  chcą ,  iako  im  moniem :  JVa  spowiedź  do  nas , 
na  poradę  duchowuą^  na  naukę  zbawienną  przychodźcie.  Nie  tu  Kan- 
cellarya  ,  kaznodzieyski  tu  y  spowiedniczy  warstat,  nabywanie  dóbr 
wiecznych,  rada  do  wzgardy  doczesnych^  Częste  kazania^  y  do  nich 
się  gotowania,  iako  nam  zabaw  świeckich  dopuścić  mogą?  Powołanie 
nasze  zakonne,  y  powinności  w  nim^  na  któreśmy  się , obwiązali ,  y 
YStawy  nasze  tego  nam  bronią,  aby<«my  się  za  świeckie  sprawy  chwy- 
tać mieli,  ktoremismy  y  pociechami  ich  y  wszytkicmł  nadzieiami  do 
nich,  raz,  z  daru  Bożego  ,  pogardzili.  Dla  pokoiu  do  pisania  wiesz 
W.  K.  M.  iakoni  się  cale  przeszłe  lato  krył,  y  ledwiem  się  na  kazanie 
do  W.  K.  M.  Tkazował ,  y  terazby  mi  nic  smacznieyszego  nie  było, 
iako  zataicnie,  y  od  świata  w  tcy  starości  yćiekanic.  Lecz  to  szatana 
trapi,  y  wytrwać  tego  nie  moźc,  iż  v  dworu,  z  łaski  Boźey,  kacer- 
stwa  takiego  przystępu  nie  maią,  a  ledwie  iuź  kilaś  dworzan  heretyków 
zostaie :  pobożność  się  y  boiażu  Boża  z  przykładów  Pańskich  rozmna- 
ża, pijaństwa  y  zbytki  ystaią,  mierność  y  trzeźwość  gorę  wzięła,  pra- 
wda się  wszystkim  bez  pochlebstwa  mówi,  dobre  się  yczynki  miło- 
sierne rozmuażaią,  o  rtrapione  y  ykrzywdzone  ypominanie  nie  ystaię, 
przykłady  złemi  duchownych  dworskich  żaden  się  nie  gorszy,  ale  ra- 
czey  buduie ,  y  dworu  wszystkiego  cnoty  krokstwu  wszytkiemu  świe- 
cą. To  czarta  boli,  na  to  te  szemrania  w  nieświadomych  podnieca, 
o  ktorc  niedbaiąc,  rad  się  barzo  z  dworem  pożegnam,  byle  przyzwo- 
lenie W^  K^  M.  a  starszych  moich  wola ,  czego  co  y  dzień  czekam , 
przyzwoliła. 

Na  ten  czas  maiąc  trochę  czasn  y  yproznienia  za  onym  wtorym  y 
krótkim  odiacbaniem  W.  K.  M.  do  Szwecyey ,  y  za  pilnieyszym  ykra- 
danim  się  od  ludzi:  napisałem  z  pomocy  Boskiey  drugie  Kazania,  klo- 
rycheś  W.  K.  M.  słuchał  o  Sakrameneiech ,  y  te  ktorem  Przygodne 
nazwał,  nabożeństwom  rozmaitym  ludzkim  ^  wedle  czasu  służące,  któ- 
re W.  K.  M.  za  Kolendę  y  Nowelato  oddaję,  mówiąc  one  słowa 
z  Psalmu:  Vweseł  nas  Panie  za  te  dni  w  klorycheś  nas  poniżył,  za 
lala  w  któreśmy  wiele  złego  widzieli    y  cierpieli.     To  iest,   po  złych 

latach     day    nam    Boże    lepsze O    Boże,     iako   się     tym    serce 

we  czci  się  Boskiej  kochaiących  zasmuca.  Patrzyliśmy  y  w  tey 
ojczyźnie  naszey  na  troie  straszliwe  Inłerregna,  w  których  ia- 
ko w  potopie  to  się  królestwo  pogrążało.  Patrzyliśmy  na  one 
iadowilc  hcretyki,  którzy  tu  w  tyra  państwie  W.  K.  M.  do  kil- 
ku tysięcy  kościołów  poburzyli.  Odnosiliśmy  cięszkie  naiazdy  o 
Confederacyach  przeciw  Bogu  y  kościołowi  iego,  ktoremi  spusto- 
szyć ostatek  chcieli.  Patrzyliśmy  na  Seymy  nieszczęśliwe,  na  któ- 
rych nigdy  się  nic  pożytecznego  królestwu  wszytkiemu,  prze  niespo- 
koynych  ludzi  mieszaniny,  postanowić  nie  mogło.  Yweselże  nas  Pa- 
nie za  te  dni  ktorycheś  nas  poniżył,  a  day  nam  lepsze  lata.  W  tych 
dwanaście  Icćiech  panowania  W.  K.  M.   nie   yczulismy  nic  tak  barzo 

ToM  11.  74 


586  JNOTY,  N.  38(50. 

ćlęszkiego,  y  owszem  zażyliśmy  wielhiego  pokoiu  y  dostatków,  Boźc 
aby  długo.  Palrzym  na  wielką  naprawę  kościołów,  za  obroną  W.  K.M. 
patrzym  na  wiela  heretyków  nawrócenia,  patrzą  ludzie  na  iasnc  przy- 
kłady polłoźności  W.  II.  M.  y  inc  wysokie  cnoty,  kloremi  się  wszyscy 
buduiemy.  Jednak  przykarał  nas  P.  Bo{j  na  niektórych  doległośćiacli 
W.  K.  M.  lio  w  tycłi  piąci  Icćiech  przeszłych  ytracilisroy  matkę  y 
pociechę  oyczyzny  y  narodu  naszejjo ,  ciotkę  W.  K.  M.  Dwie  córecz- 
ce W.  K.  M.  y  iedeii  synaczek  »mierćią  swoią  nas  zasmucił,  a  nawie- 
cey  matka  icli  małżonka  W.  K.  M.  barzo  nas  prędką  y  yporną  na  mło- 
de śmiercią  stroskała  ,  a  nawiccey  W.  K.  M.  iż  się  yćieszyć  y  pocie- 
chę do  tego  czasu  ledwie  brać  możesz.  A  tyran  Szwedzki  y  zdrady 
iego  y  poddanycli  tamtych  W.  K.  M.  barzo  nas  potrapiły,  y  icszczc 
trapią  gdy  się  daley  y  na  nasz  brzeg  szerzą,  który  Boga  y  sprawie- 
dliwości y  praw  wszylkich  Bosliich  y  łudzkiey  y  krewney  powinno- 
ści zapomniawszy,  tak  srodze  W.  K.  M.  Ykrzywdzil.  Dolegaią  też 
nas  niektórych  nicspokoynych  ludzi  oliywatelow  Koronnych  szemrania 
y  pokorne  obmowy,-  y  podburzenia  nierozumne,  ktoremi  się  sami  zgu- 
bić mogą,  y  tę  kwitnącą  Koronę  do  wielkiego  niebespicczeństwa  przy- 
wieść      Częstom  się  na  kazaniacli  w  tycli  doległośćiach  zawodził, 

dbych  był  mógł  W.  K.  31.  cieszyć  y  złą  myśl  odganiać,  słowem  Bo- 
żym ,  które  iest  wszytklcli  poćiecli  pełne:  które  nam  yŁazuic ,  iako 
P.  Bóg  swoie,  którzy  mu  z  serca  służą,  y  w  nim  myśl  y  nadzielę 
wszytkę  pokładaią,  rad  zasmuca:  aby  ich  doznał,  a  iako  złoto  w  o- 
gnlu  przeczyścił,  y  wiarę  y  nadzicię  icli  goręcszą  yczynil,  a  przy- 
sługi im  V  siebie,  z  cierpliwości  icli  y  oczekiwania,  życzył.  Jednali 
smutki  Yweseleniem  y  pociechami  przeplata  dobry  Bog,  a  miłosier- 
dzia y  nad  sweml  dziećmi  oycowskiego  politowania  pełny.  Gdy  się 
im  krzyż  rprzykrzy  :  posyła  im  pomoc  o  iakiey  nie  myśłili,  y  napel-, 
nia  radością  serca  y  chwałą  swoią  vsta  ich.  y  naucza  ich  ,  aby  się,  na 
postępkach  świata  tego  y  odmienności  iego  znali,  a  na  świeckim  szczę- 
ściu nic  fundo\^ali,  tyło  na  onym  nieodmiennym  y  bez  końca.  Y  iesz- 
cze  póki  mi  P.  Bog  przy  służbie  tey  W.  K.M.  zostawać  każe,  cie- 
szyć W.  K.  M.  y  posilać  w  Panu  Bogu  nie  przestanę  i  t.  d.  Data: 
w  Warszawie  w  dzień  Nowego  Lala,   1000. 

Kazania  o  Sakramentach  są  następujące :  o  Sakramentacli  w  po- 
spolitości kazanie  Ij  o  Chrzcie  ś.  kazań  4^  Na  końcu  ostatniego :  Upo- 
mnienie do  tego,  który  się  chrzcić  ma,  y  do  starych  chrzcścjanj  O  Bierz- 
mowaniu kazań  2:  o  Eucharystji  kazań  7;  o  Mszy  ś.  kazań  10  i  Mo- 
dlitwa przy  Mszy;  o  Pokucie  kazań  7;  o  Ostatnićm  Pomazaniu  ka- 
zań 2^  o  Święceniu  Księży,  i  Kazanie  na  Nowey  Mszy^  o  Mał- 
żeństwie kazań  5,  i  Namowa  Kapłańska  do  Oblubieńców.  Wszyst- 
kie zalecają  się  nauką  gruntowną  ,  świadectwami  Pisma  ś.  I  Oyców 
śś.  których  pilnie  wartował  Skarga  i  wiele  wyjątków  tłómaczy],  jak 
to  widzieć  można  z  miejsca  niżej  przytoczonego  i  wielu  innych. 


)     •      587 

str.  19.  hol.  a,  wyraz  Kmotry  wywodzi  Sliarjja  od  wyrazu  łacińskiego 
Compatres.  tamże  kol.  b,  powiada:  ,,ByJa  u  slarycli  y  la  ceremonia,  klorey 
y  dziś  u  nas  znak  iest,  iź  daią  clirzczonemu  icść  abo  bosztowae  rzeczy 
słodkie,  miód,  nilebo,  wino.  O  czym  Tfrtnllan  dał  znać  y  Ilicronym 
ś.  y  był  to  znali  prostoty  y  dzieciństwa  niewinnego  w  Chrystusie  w  ia- 

liim  Chrześcianie    źyć  maią Dziś    ta   ceremonia  w  domu  śic  u 

matek  odprawuie,  gdzie  słodkie  rzeczy  dawaią  tym^  co  lą  y  chrzczona 
dziecię  iey  nawiedzała. 

str.  29  kol.  b.  mówiąc  o  obrzędzie  Bierzmowania,  dodaje :  ,, Chust- 
ką też  zawiązuią  czoło,  aby  Krzyźmo  nie  szkodziło.  Tey  chustki  win- 
nycli  kościołach  aż  przez  śiedra  dni  niezcymuią,  dnigdźie  przez  trzy 
dni,  a  indzicy  zaraz  kapłan  I^rzyżmo  ściera,  y  chustkę  zeymuie. 

str.  30.  kol.  a.  zbija  błąd  lyclt,  którzy  chcąc  Bierzmowanie  z  liczby  sa~ 
kramentów  wyrzucić,  nazwali  je  coramen /^werorwm,  tojcst :  wypytanie 
dzieci  podrosłych  od  Biskupa ,  ieśli  Pacierz  umieią ,  y  Kredo  y  Boże 
przykazania. 

str.  30.  kol.  b:  ,, Bierzmowanie  w  starcy  naszey  Polszczyznie ,  nic 
nie  jest  incgo,  icdno  potwierdzenie  y  umocnienie.  Bo  starzy  co  my  dziś 
Iram  al)0  śieslrzan  zowiem,  bierzmcm  zwali. 

str.  36.  kol.  b.  mówiąc  o  nazwiskach  różnych  Sakramentu  Euclia- 
ryslji,  mówi:  ,, Drugie  imię  ma  ten  SakramcMt^  Ofiara,  abo  iako  Slo- 
wieński  ndsz  ięzyk  wykłada,  obiatą  y  żertwą,  (przyucznry  się  do  tych 
slow ,  bo  ich  używać  będziem)^  tamże  przygania  nazwisku  tego  Sakra- 
mentu od  nowych  dawanemu:  Ff^ieczerza  Pańska,  przywodząc  na  ta 
słowa  Apostoła  I.  Cor.  11.  gdzie  nie  mówi  Apostoł  o  Sakramencie^ 
ale  o  wieczerzy  prostej.  Dalej,  nagania  tych,  którzy  na  pamiątkę  le- 
go Sakramentu  ,  Pana  przy  baranku  siedzącego  y  Apostoly  iedzące  y 
piiące  na  ołtarzu  maiuią  ,  dodając:  ,,  Pierwsza,  mówi,  wieczerza  Pa- 
schy, abo  baranka,  była  figurą  y  cieniem  naszego  tego  Sakramentu: 
ale  wtóra  a  pospolita  ond  wieczerza,  nic  do  ołtarza,  ani  do  naszego^ 
Sakramentu  nie  ma." 

str.  90.  kol.  I>.  mówi  o  Obrazacli :  ,,  Niesłuszna  rzeez  icst,  na  oł- 
tarzu zwłaszcza,  kłaść  szpetne  y  ładaiakie  obrazy,  z  ktorycłi  więtsza 
brzydkość  niżłi  nabożeństwo  roście.  Kto  przystoynych  nie  ma,  niecłi 
twarzy  żadney,  gdy  nabożna  być  dla  głupich  malarzow  nie  może,  nie 
kładą,  a  sam  l;rzyż  iaki  być  może,  drzewniany  abo  śreł)rny  postawią." 

str.  94.  kol.  a,  mówiąc  o  odmianie  języka  pospolitego,  powiada  ł 
„Myśmy  pierwey  z  staremi  Słowaki ,  ciało  putem  zwali  ,  y  palec  per- 
stem  y  mężczyznę  otroktem  i  szatana  wrogiem^  teraz  tych  slow  nie- 
słychać,  ledwie  gdzie  między  wieśniaki ,  abo  Rusią 

Ruś  pierwey  Słowieńskim  naszym  dawnych  oycow  ięzykiem  Mszą 
czynili ,  y  dżiś  czynią.  ISa  on  czas  ięzyk  ten  który  się  też  Bułgarskim 
zowie,  rozumiany  by] :  dziś  go  ani  żaden  Bułgar  ,  ani  Moskwa,  dni 
Rusin  nic  rozumie,  aż  z  wiclkiey  nduki  y  pilności. 


588         •  NOTY,  N.  3860.  '    '  . 

str.  95.  nast.   O  śpicn-aniu  i  muzyce,  następny  ustęp : 

,,  Co  się  śpIoTania  y  niuzyhi  dotyczę,  wiemy  z  pisma,  iż  stary  on 
Kośćiol  miał  Lewity,  kantory,  i  śpiewaki,  którzy  lud  do  nabożeństwa 
w  służbie  Bożcy  pobudzali. .  Którym  Dawid  z  Ducba  ś.  Psalmy  skłai^ 
dał,  y  wiersze  y  rythmy  ,  y  Psalmy  pełne  słodkości  y  wdzięczności  y 
proroctw  taiemnic  dziwnycb  Boskich  aby  ie  cUwaląc  P.  Boga  śpiewali, 
a  ludzkie  serca  w  niebo  podnosili.  Co  te^  Apostołowie  ś.  Yczynili, 
podaiąc  Psalmy  y  Hymny,  y  pienia  duchowne,  których  w  Kościele  y 
na  schadzkach  yżywali.  Jako  Paweł  ś.  o  tym  upomina,  mówiąc: 
(Słowo  Cbrystusowe  niech  mieszka  hoynie  między  wami ,  we  "lYSzela- 
kiey  mądrości,  nauczaiąc  y  rpominaiąc  icden  drugiego,  w  Psaimiech 
y  hymnach  y  pieśniach  ducbownych,  we  wdzięczności  śpicwaiąc  wser> 
cach  waszych  Bogu).  To  ie st ,  iako  ś.  Chryzostom  na  to  mieysce  wy-f 
kładą,  nic  tyło  vsty  śpiewaiąc,  ale  y  sercem. 

Na  przodku  póki  wiernego  ludu  mniey  było,  wszyscy  śpiewali  y 
mężczyzna  y  niewiasty.  Potym  niewiastom  synod  Antyocheuski  śpie-r 
wać  w  Kościele  zakazał.  A  potym  gdy  niestwornc  miedzy  mężczyzną 
było  śpiewanie ,  na  Koneylinm  Laodyccńskim  kantory  postanowić  ka- 
zano ,  ktorzyby  sami  na  to  przebrani  śpiewanie  odpranowali.  Co  do 
tego  czasu  w  Kościele  ś.  trwa. 

O  pożytkach  muzyki  kośćielney,  gdy  icst  prawie  kościelna  y  da- 
cliowna:  wicie  święci  Oycowie  trzymali,  y  wychwalić  się  iey  nic  mo- 
gli. Bazyliusz  ś.  tak  napisał:  |  Gdy  widział  Duch  ś.  iż  się  z  trudno- 
ścią do  cnoty  przywodźim  (bo  wszyscy  do  roskoszy  icstesmy  skłonni) 
coż  TCzynił:  W  naukę  pisma  ś.  wmieszał,  to  wdzięczne  pod  liczbą 
śpiewanie:  aby  dorszu  słodkość  z  głosów  puszczona,  cicho,  y  iakoby 
co  inego  czyniąc,  do  serci  pożytek  słów  świętych  wnosiła.  | 

A  Chryzostom  ś.  tak  pisze:  |  Nic  tak  barzo  dusze  nie  podnosi  y 
od  ziemie  nie  wyzwala,  y  do  zamiłowania  mądrości  nie  przywodzi, 
iź  się  człowiek  z  tych  świeckich  rzeczy  śmieie :  iako  wiersze  śpiewa- 
ne y  Boska  pieśń  pod  liczbą  złożona,  natura  nasza  tak  się  w  śpiewa-^ 
niu  y  w  wierszach  kocha,  y  takie  z  nimi  złączenie  y  zgodę  ma^  iż  y 
dźieći  piersi  pozy waiącc,  gdy  płaczą,  do  snu  przywodzi.  Podróżni  y 
robotnicy,  y  żeglarze,  y  niewiasty  przędące,  y  tkaiącc,  śpicwanim  się 
iakim  cieszą.  Bo  dusza  usłyszawszy  śpiewane  wiersze,  łacniey  przy- 
kre y  trudne  rzeczy  wytrwa.  A  iż  ta  roskosz  icst  nam  liarzo  w  śpie- 
wania towarzyska ,  aby  szątanowic  sprośne  y  nieczyste  karczemne  pie- 
śni wwodząc  ,  wszytkiego  nie  popsowali :  Pan  Bog  Psalmy  złożył,  a- 
bysmy  z  iedney  tey  rzeczy,  y  roskosz  brali,  y  pożytek.  A  niżey  mó- 
wi: To  mówię  abyście  nie  tyło  wy  tak  Pana  Boga  chwalili:  ale  żeby-r 
śćie  y  dźieći  y  żon  takich  pieśni  śpiewać  nauczali,  nie  tyło  przy  robo- 
cie, ale  y  przy  stole.  |     Poty  ś.  Chryzostom. 

Lecz  Augustyn  ś.  sam  na  sobie  doznawszy,  iaka  icst  moc  śpie- 
wania kościelnego ,   m^wi :     ]  O  iakom  Panie  płakał  nad  pieśniami  y 


NOTY,  N.  3860.  %  '  589 

śpienaiiim  twoim  ^  ^odbo  brziniacemi  Kościoła  twego  głosy,  rzewno 
poruszony.  Głosy  one  wćiekały  w  uszy  moie,  y  prawda  cadzila  się 
w  serce  moie,  y  z  niey  gorzała  do  pobożności  cłięć  moia.  y  cieliły  łzy, 
y  ł*yło  mi  dol)rze  z  nimi.  |  A  niźey,  pokazuiąc  lako  się  karzo  ł:ocliat 
W  śpiewaniu  I:ośćiclnym  :  a  lioiąesię,  aby  rosltosz  ona  y  wdzięczność 
W  slucbaniu  co  mu  nic  8zł;odźiła ,  mówił :  |  Tak  się  waham  miedzy 
nicbespiecznośćlą  roskoszy,  y  doznanim  zbawiennego  pożytku  :  iednak 
więcey  się  do  tego  przywodzę  (nie  czyniąc  ,  nieodwołanego  dekretu) 
Iz  pocliwalam  zwyczay  śpiewania  w  Kościele;  aby  przez  kocbanie  słu- 
cLuuia ,  słabe  serce  do  cliući  ku  pobożności  powstawało.  ( 

Lecz  Oycowie  ś.  nie  ludd  iakie  śpiewanie  w  Kościele  chwalili:  ale 
harzo  się  frasowali,  gdy  było  iakie  nieprzystoyne.  Przetoż  Klemens 
Alexandryiski  napisał :  |  Przypuszczamy  wstydliwe  y  pomierne  śpie- 
wdnia:  a  od  mężnych  y  mocnych  myśli,  miękkie  y  silę  krocące  pieśni 
oddalamy;  iiby  wymyślne  głosów  nachylanie,  do  obyczaiow  roskosz- 
nycU  y  leniwych  nas  nie  prowadziło.  |  Wiele  należy  nd  muzyce  nic 
tyło  Kośćielney  ale  y  domowey.  Bo  y  Poganie  mądrzy  to  baczyli ,  iż 
się  z  muzyką  obyczaic  mienią,  bo  nic  tak  barzo  do  sercd  nie  przenika, 
idko  składane  głosy,  y  zgoda  dźwięków  ludzkich  y  na  złe  y  na  dobre. 
Gdzie  śpiewania  miękkie  y  sprośne  nie  czyste  w  nich  słowa :  tam  cno- 
td  chramie,  y  obyczdie  tdkie  być  muszą,  idka  iest  muzykd.  A  gdzie 
poważne  y  slow  swiętycli  natkane  y  napełnione  pieśni :  tam  iest  do 
pobożności  pobudk<l,  y  przyprawd  do  cnoty.  Pewnie  w  Kościele  dd- 
leko  pilnieysze  ma  być  nd  to  baczenie,  aby  żadnego  niebyło  takiego 
śpiewdnia  ,  iakie  iest  w  domu,  dbo  nd  biesidddch  ,  dbo  w  kdrczmdch, 
abo  nd  komedydch.  dby  nic  miękkiego  y  zniewicśćiałego  y  pieszczone- 
go niebyło,  y  dla  tego  ś.  Hieronym  nd  Kantory  wola,  dby  gdrdłd  y 
gęby  w  Kościele  nic  tdk  używali,  idko  nd  komedydch,  dbo  w  biesid- 
ddch. 

W  Kośćielney  muzyce  nic  z  dźwięku  łdgodnego  ,  ale  z  slow  świę- 
tych dźwiękiem  cnym  słodkim  przyprdwionych ,  pożytek  duchowny 
brać  się  ma.  bo  kto  slow  w  śpiewaniu  nie  rozumie,  d  słów  śpiewdnych 
do  sercd  nie  puści:  mdło  się  do  pobożności  wzbudzi.  Jako  proch  zd- 
palony  w  rusznicy  bez  kule  ,  vszy  napełni ,  die  ptakd  nie  zabije :  Tok 
głosy  bez  słów  świętych  zostaną  w  yszdch ,  d  do  sercd  nie  przenikną. 
Mieliby  też  być  śpiewacy  Kościelni ,  dbo  Kapłani ,  abo  klerykowie  do- 
brego żywota.  Bo  idko  kdznodźieid,  gdy  złe  sam  żyie,  mało  kazdnim 
zbudnie:  tak  śpiewak,  gdy, sprośne  y  grzechów  pełne  serce  ma,  głos 
iego  do  Pand  Bogd  nie  wzbudzi. 

O  byśmy  mieli  tdkie  kdnlory;  idfci  był  Dawid  v  Sauld ,  y  on  śpie- 
wak Psdlmow  u  Helizeuszd.  Gdy  Sauld  czdrt  trapił:  Dawid  Psdlmy 
które  iuź  skłddął,  w  których  słów  Duchd  ś.  było  pełno,  śpiewał  y 
przygrawał,  y  duch  przeklęty  od  Sauld  yćiekdć  musiał.  Wieleby  y  od 
nas  jipkus  dyabelskich  ipdchodźito,  byśmy  się  Psdlmow  świętych  yczyli, 


590  NOTY,  N.  3860. 


a  oac  nic  tyło  w  Kościele,  ałe  y  domu  śpiewali,  y  dziatek ,  y  czcladki 
nauczali,  aby  nie  świeckimi,  ale  duchowncmi  pieśniami  prace  y  zaba- 
wy y  tęskiiośći  swóie  ocliładzali.  Helizeusz  ,  gdy  miał  prorokować, 
śpiewaka  Psalmów  ś.  przyzwać  sobie  kazał,  y  onemi  śpiewauemi  słowy, 
od  ziemie  się  myślą  podnosząc,  trzech  krolow  y  woyska  ich  od  zguby 
wybawił,  y  wygraną  bitwę  v  P.  Boga  vprośił.  Napełnialibyśmy  się 
Ducha  ś.  myślami  y  radością  niebieską,  ktoraby  nas  do  cnot  ś.  y  poł)0- 
źnośći  pędziła,  byśmy  prawą  Kościelną  muzykę  mieli,  iaka  V  świętycli 
Oycow  Ijyła.  y  świeccy  gdyby  one  sldre  pieśni  y  muzyki  o  woynach , 
zwycięstwach,  y  możnych  woiownikow  zatrzymali,  męźnieyszeby  ser- 
ca  mieli.  Dziś  ta  muzyka  w  Kościołach  barzo  się  popsowakł,  sztuki 
tyło  y  mislerstwa  patrzą,  iako  owi  Włoscy  muldrzc,  którzy  odkryte 
nogi  vl«azuią,  y  swego  zalecenia  w  rzemieślc  chcą,  a  nabożeństwa  y 
pożytku  ludzkiego  zaniccliywaią.  Tak  zdrobnieli,  zmieszali,  y  niewie- 
ścią d  miękką  muzykę  owę  na  głosów  wiele  Yczynili:  iż  żadney  do  na- 
bożeństwa pobudki  w  niey  nie  masz.  Sromaymy  się  Greków  y  Rusi, 
którzy  swoię  Kościelną  dosyć  poważną  y  skromną  y  prostą  a  wdzięcz- 
ną muzykę  zachowuią,  a  nic  świeckiego  y  miękkiego  nie  wnoszą. 

str.  144.  wspomina  Bractwa  miłosierdzia  w  Krakowie,  wWarsza- 
-wie,  w  Lublinie,  w  Wilnie,  w  Pułtowsku  i  indziej. 

Jak  nauki  Skargi  są  budujące,  można  miarkować  z  miejsc  nastę- 
pujących sir.  181  1  183. 

,,Na  oddalenie  swarow,  nikt  lepszym  mistrzem  być  nie  może,  ia- 
ko dobra  niewiasta,  która  się  do  poddaństwa  y  cierpienia  y  milczenia 
przyuczy.  Milczenie  w  niewieście,  wszystkie  niepokoić  domowe  od- 
dala. Y  przetoż  Apostoł  nawiccey  na  białeygłowie  milczenie  wyciąga, 
gdy  mówi :  Niewiasta  niech  się  w  milczeniu  Yczy,  ze  wszelakim  pod- 
daństwem. Nie  dopuszczam  iey  nauczać,  ani  mężowi  roskazować :  ale 
być  w  milczeniu.  Nad  inne  wszytkie  cnoty,  iako  lilia  między  kwiaty, 
niewieście  milczenie  przebija ,  gdy  niewiastd  vstd  hamuie,  gdy  nie  iest 
świegotłiwa  y  swarliwa,  gdy  woli  milczeć  y  cierpieć,  niżli  mówić, 
wszytek  pokoy  w  domu  zostuic.  O  pokorney  y  mądrey  niewieście, 
mówi  pismo:  |  Dobrey  niewiasty  błogosławiony  mąż  liczba  lat  ich 
dwoiaka.  Niewidsta  mężna  ochładza  męża  swego,  y  lata  żywota  icgo 
pokoiu  napełni.  Dobrą  cząstką  niewiasta  dobra,  cząstka  tych  którzy 
Bię  Boga  boią.     Dana  mężowi  będzie  za  dobre  uczynki.  | 

,,NakonIec,  dozór  y  dochowanie  gospodarstwa,  y  domowych  po- 
trzeb przymnożenia,  miłość  małżeńską  ymocniaią.  która  dochować  y 
przyczynić  maiętnośći  vmie ,  a  do  vtrat  skłonna  nie  będąc ,  dom  za- 
trzymawa;  iako  się  w  niey  kochać  nie  ma?  Także  żona  na  takiego  mę- 
ża patrząc,  miłować  go  musi.  Ale  gdy  żona  Ytratnica  ,  y  na  stroiach 
y  roskoszach  dom  gubi,  y  mężd  do  próżnych  zbytków  y  pieniędzy  wy- 
dawdnia  ,  dla  swcy  pychy  y  stroienia  ,  przywodzi :  zd  czdsem  przykra 
y  niemiła  mu  być  musi,  gdy  co  dzień  vbywdć,  d  do  niedoetdtku  przy- 


NOTY/ N.  3887— 3889.  601^ 

stępować  dom  wszystek  będzie.  O  dobrey  niewieście  mówi  pismo : 
I  Szuka  wełny  y  lnu  ,  y  robi  radą  ręku  swoicb  :  y  iako  kupiec  z  zamo- 
rza,  tak  oua  zdalcka  nabywa  cbleba:  Bano  wslaie,  y  czeladź  karmi, 
rolcy  przykupuie,  y  szczepi  winnice,  we  wszytkie  kąty  domu  patrzy, 
a  cbleba  w  próżnowaniu  nie  pożywa  :  Rękę  swoię  do  vbogicb  ściąga, 
o  yrodę  niedba  ,  a  niowi:  Omylna  wdzięczność,  y  prozna  piękność, 
niewiasta  Boga  się  boiąca  pocbwalona  będzie.  |  Toż  się  mówi  o  do- 
brym y  gospodarnym  mężu,  gdy  obole  Ytrat  się  strzegą,  dom  pracą  y 
obmyślanim  rozmnażaią  ,  czeladkę  y  dziatki  w  karności  maią ,  ybogich 
nie  opuszczaią ,  y  w  boiaźni  Boźey  postępuią,  wielkie  błogosławień- 
stwo y  zgoda  y  szczęście  od  Pana  Boga  w  domu  ich  przemieszkiwa  it.  d." 

Przyjdzie  nam  jeszcze  powrócić  do  tego  ważnego  i  rzadkiego  dziś 
zbioru  kazań,  mówiąc  o  kazaniach  przygodnych. 

£xemplarz  kazań  tych,  który  w  ręku  mamy,  to  ma  szczególnego, 
iź  na  str.  442  ,  jest  początek  Kazania  Tucyusza  o  Męce  Pańskiey,  nastę- 
pna karta  ma  liczbę  715,  na  której  jest  koniec  Kazania  Skargi  na  pogrzebie 
Anny  Jagiełówny,  i  dalej  znowu  od  początku  kazanie  Tucyusza.  Karta  ta 
przypadkowo  zapewne  tu  wklejona,  ale  niewiadomo,  zjakiegoby  byławyf- 
daniaKazańPrzygodnyebSkargi:  w  wydaniu  bowiem  r.  1610  Kazanie  po- 
grzebowe po  Annie  Jagiełównie,  kończy  się  na  str.  250.  Po  sir.  716  która 
jest  ostatnią,  następuje  regestr  należący  do  wydania  o  którem  mowa.  Da- 
lej idzie  str.  444  do  467,  gdzie  Upominanie  do  Ewangelików  y  inych 
Niekatkolikow  z  strony  Zboru  Krakowskiego  ,  zburzonego  R.  P.  1591 
i  Przestroga  do  Kalliolikow^  sir.  468:  Proces  na  Confoederacią 5  str. 
504  do  końca :  Synod  Brzeski  i  jego  Obrona. 

3887.  We  wstępie  do  Piotra  Gamrata  Arcybiskupa  Gnieźnieńskie- 
go, powslaje  Orzechowski  przeciw  dziełku  Sacrana :  de  Rułhenorum 
erroribus ,  zarzucajtąc  mu,  że  on  Szlązak,  nie  znając  ani  ruskiego, 
ani  greckiego  języka,  opacznie  rzecz  wystawił  względem  ruskich  ob- 
rządków.—Jest  tu  Bulla  Alexandra  VI,  zakazuiąca  przechrzciwania 
Rusi  i  formularz  przysięgi  po  polsku ,  dla  powracających  do  Kościoła 
rzymskiego. 

3889.  Kładzie  tu  Pauli  34  dowodów,  okazujących  nieważność 
chrztu  niemowląt.  Że  Paleoleg  przeciw  Paulemu  Księgę  De  Bapti- 
smo  wymierzył,  okazuje  się  z  jego  wyrazów  w  dziele:  Confutałio  vera, 
et  Solida  Judicii  Ecclesiarum  Polonicarum  de  causa  D.  Franc.  Da- 
vidis  etc,  które  Sandius  p.  58  tak  przywodzi :  BeBaptistno  «wfemGre- 
goril  Pauli,  et  de  resurectione ,  auam  fingit  et  comrnentatur  (cjudd  ar- 
{jumentum  seijuens  Gregorii  Pauli  opusculum  a  nohis  ałlegandum,  trac- 

tat)   ataue  de  regeneratione    et  manumissione   ipsius   a  peccato, — 

auam  sit  praeter  omnem  Euangelii  veritatem ,  alibi  docuimus.  Sed 
et  Baptisma ,  de  (juo  lofjuuntur  Euangelia,  ad  nos  filio s  testamenłorutn 
et  foederis  Dei  non  pertiuere,  docet  liber  noster  de  argumento  hoc.^^ — 
Wyrazy  te  Paleologa  nie  tylko  stosują  się  do  dziełka  o  chrzcie  dzie- 


592  '    NOTY,  N.  3900-3902. 

clunym,  ale  jeszcze  do  dzieła  pod  N.  348S.  nmleszczonego.  Zob.  Bock 
T.  I.  p.  II.  p.  585,  620  i  625.    (L.  S.) 

Liibieniccki  HIst.  Reformom,  p.  177.  wspomina  jakieś  dziełko  Za< 
ciusa  tejże  treści ,  zkądinąd  nieznane :  Simon  Zacius  Prossev{cius 
Senior  Ecclesiae  f7/n.,  confessioncm  ediderat  suae  Ecclesiae  pro  pae- 
dobaptismo  ibid.  (f^ilnae).  Anno  1539  impressam.  Książka  ta  była 
powodem  sporu  między  Marcinem  Czechowiczem  i  Mikołajem  Wen- 
drogOTius  Ministrami  Synodu  Węgrowskiego  r.  1565. 

3900.  Westpbalus  usiłuje  pokazać,  ze  Reformowani  z  nauką  swoją 
o  Wieczerzy  Pańskiej  sami  z  sobą  byli  niezgodni.  Carlstadt,  Zvinglins, 
Piotr  Martyr,  Jan  Oecolampadius,  Marcin  Bucerus,  Zuricbjanie  w  swo- 
jej  Konf(^ji,  Henryk  Bullingcr,  Kalwin  w  kiążce  o  Wieczerzy  Pań- 
skiej, w  zgodzie  i  Katechizmie  Znricbskim,  nakoniec  Jan  Łaski,  podali 
dwadzieścia  i  ośm  odmiennych  wykładów  słów:  Oto  jest  ciało 
moje. 

3902.  Pismo  to  dedykowane  Magistratowi  Fraukfurtskiemu,  wyszło 
na  jaw  po  odbytem  Cplloquium,  które  miał  Jan  Łaski  w  Studgardzie  roku 
1556  z  Brentioszem  i  innymi  Wirtemberskimi  Teologami  o  Wieczerzy 
Pańskiej.  Łaski  trwał  przy  swojem ,  źe  Kościół,  którego  się  trzymał, 
nie  był  w  rozróżnieniu  z  Augsburską  Konfcssją.  Brentius  4  Julii  r. 
1556  pisał  do  Piotra  Burbacba  do  Fraukfortu ,  źe  Łaski  nie  chce  zgłę- 
biać i  poznać  prawdziwego  rozumienia  slow  o  Wieczerzy  Pańskiej, 
ale  tylko  nieświadomych  złudzić,  źe  jego  wyznanie  z  Augsbur* 
ską  Konfcssją  jest  zgodne.  Tenże  2  Septembra  pisał  do  HartmanaBaye-  . 
ra  w  Frankfurcie ,  że  Łaski  na  argumenta  o  obecności  ciata  Ghristu- 
sowego  nic  odpowiedzieć  uie  mógł,  ale  swoje  dawną  piosnkę  śpie- 
wała że  on  (Brentius)  byt  przekonany,  źe  Łaski  i  jego  zwolennicy 
z  Augsburską  Konfessją  zgoła  nie  trzymali.  Że  zaś  już  r.  1555  znajo- 
my z  dziejów  Pokój  Augsburski  CPa;v^u^u5fanaj  był  zawarty,  byli  tacy 
co  utrzymywali,  iżby  postępowano  wbrew  zasadom  tegoż  pokoju,  jeśli- 
by Esulantów,  Zwinglianów  i  Sakramentarzów  z  ich  Kościołami  dłu- 
żej cierpiano  i  ich  utrzymywano ,  gdy  pokój  ten  tyra  tylko  służył, 
którzy  się  do  Augsburskiej  Koufessji  zeznawali.  Ci  więc  (exulauci) 
albo  dowieść  byli  powinni,  że  należeli  do  Konfessji  Augsburskiej,  albo 
jeżeliby  do  niej  nie  należeli,  zdanie  swoje  odmienić.  Owoż  pierwsze 
z  tego,  dwojako  usiłuje  okazać  Łaski,  i  odpowiada  imieniem  cudzo- 
ziemców czyli  exulautów  w  Frankfurcie  nad  Menem,  na  potwarze  i  ob- 
winienia,  jakoby  nauka  ich  o  obecności  Christusa  Pana  w  Wieczerzy 
Pańskiej,  z  nauką  wyznania  Augśbuskiego  nie  była  zgodna.  Podpisy 
w  purgacji  tej  są  Łaskiego,  Valeranda  PoUana,  Wilhelma  Holbracha, 
Roberta  Horn  i  Piotra  Dathenus. — Dedykacja  jest  do  Magistratu  w  Frank- 
furcie, pierwiej  jednak  pismo  Kalwinowi  do  Genewy  posiane  było. 
W  piśmie  tern  zeznają  oni,  źe  do  Konfessji  Augsburskiej  ściśle  się  nie 


NOTY,  N.  3903-3913.  593 

^Tiąźą  i  miłość  clirześcłańską  1  braterstwo  g^ranicaml  tejże  Konfessji  nie 
zamyhają.  Zob.  o  tćin  Friese  Beytr.  II  Th.  Ir  Bd.  p.  297  nast. 

3903.  Pismo  to  łvyszło  z  powodu,  iż  w  mieście  Wezel  Predykanci 
cierpieć  nie  chcieli,  aby  exuIanciSakramentarze  nabożeństwa  swoje  od- 
bywali. Zapowiedziano  im  zatym,  aby  dla  niezgody  co  do  Wieczerzy 
Pańskiej  z  Augsburską  Konfessją  miasto  opuścili.  Że  zaś  spór  się 
dalej  jeszcze  przeciągał,  Melanchlon  i  Reformowanym  i  Luteranom 
niechęć  ztąd  swoje  okazywał.  Kalwin  pisał  do  niego  w  5ierpniu  r. 
1554,  a  Łaski  żalił  się  na  tchórstwo  Kalwina  w  liście  Jo  Hardem- 
berga,  w  dziele:  Ubbo  Emmius  Hisłor.  Fris.  p.  950.  Na  to  Westphaius 
obom  razem  w  liście  tym  odpowiedział. 

(Friese  Beytr.  1.  c;  p.  299  nast.) 

3909.  Ten  Morgenstern  uważany  jest  pospolicie  jako  pierwszy 
sprawca  niezgod  między  Wyznawcami  Konfessji  Augsburskiej  i  Brać- 
mi Czeskimi,  co  jednak  nie  jest,  bo  rozróżnienia  te  i  niezgody  były 
już  pierwlcj,  a  mianowicie  za  czasów  Jana  Łaskiego.  Ten  Alorgen- 
stern  przybywszy  do  Torunia  r.  1560  był  Kaznodzieją  Niemieckim 
przy  Kościele  S.  Marji  i  starał  się  oddalić  wpływ  obcy  na  tamecz- 
nych Ewangelików,  upominając  mianowicie  o  to  Braci  Czeskich,  któ- 
rzy z  nim  o  to  kilkakroć  dysputy  mieli,  a  mianowicie  8  Września 
r.  1563.  Na  Konferencji  tej  z  pomiędzy  Polaków  znajdowali  się  Jan 
ze  Służewa  Wojewoda  Brzeski,  Rafał  Leszczyński  Starosta  Radziejow- 
ski ,  Jan  z  Krotoszyna  Wojewoda  Jung-Leslawski  (?),  Stanisław  Ostro- 
róg Kasztelan  Międzyrzecki,  Andrzej  Kaczkowski  i  wielu  innych.  Od- 
tąd w  Toruniu  Bracia  Czescy  do  Luteranów  przyłączyli  się,  lubo  nie 
wszyscy.     Opuścił  miasto  Morgenstern  r.  1567. 

(Friese  Beytr.  1.  c.  p.  371,  384.) 

3911.  W  dedykacji  powiada  Skarga,  że  Xiąże  Mikołaj  Radzi< 
will  pozwolił  drukarni  swojej  Jezuitom ,  na  potrzebę  ich  Kolle- 
gium ,  i  że  tę  drukarnię  swoim  kosztem  odnowioną  utrzymuje  tenże 
Xiąże  ku  i^zkrzewicniu  Katolickiej  prawdy.  Tamże  jest  wzmianka 
o  Wojewodzie  Wileńskim  Radzi  wille,  iż  jeszcze  nie  powrócił  na  łono 
Kościoła  Katolickiego. —  Po  dedykacji  herb  Krzysztofa  Radziwiłła  i  pod 
nim  6  wier.  łac.     Dalej  :  ad  lihrum  36  wierszy  łacińskich. 

3913.  Umieszczone  to  jest  w  dziele :  Doctrinae  Jesuilicae  prae- 
cipude  capiła  Rupełłae  ap.  Theoph.  Kagium^  £386.  T.  IF.  p.  738, 
z  takim  napisem  :  Defensionis  verae  orthodoxae  veteris(jue  in  Eccle- 
sia  sententiae  de  Sacratnento  corporis  et  sanguinis  Domini  nostri 
Jesu  Christi,  verague  eius  in  coena  sua  praesenłia  contra  vanum 
et  commentitium  Transuhstantiationis  dogma,  aliasaue  errores  ex  illo 
natos,  libri  tres  ad  Petrum  Scargam  Jesuitam  Filnensem  yanissimi 
huius  commenli  propugnatorem.  Autore  Andrea  Folano.  .Hespon- 
detur  hic  (jiioijue  obiter  Francisco  Turriano  ex  eadem  faclione  Mo- 
nacho  (jui  diiobus  libris ,  altero  Fłorenłiae  altero  Romae  pubłicato, 
Tom  II.  75 


■p  -■■•    ;    ■      ^    ;   :.  .    .  ■     -^  ■    ■    ■ 

5iH  NOTY,  N.  3917—3920. 

Scnrgam  sihi  suseepiŁ  contra  Volanum  defendendum. — Dedykacja  do 
Króla  Stefana  z  podpisem  :  datum  in  praediolo  tneo  f^olanoulo,  Calend, 
aug.  anno  1578. 

3917.  Początek  listu  do  Króla  Stefana:  ^Quo  die ,  Screnissime 
Jiex  f  iis  de  rebus,  de  ijuihus  ad  te  sum  mis  sus ,  JRegiam  Majestatem 
tuam  adii,  eodem  ohlalus  est  miki  f^olaui  cujusdam  liber,  eidem  Ma' 
jestati  tuae  inscriptus  et  superiore  hoc  ipso  mensę  proximo  exeiinte 
editus  in  lucern,  adversus  Petrum  Scargam  et  Franciscum  Turrianum 
Societatis  Jesu  Thęologos :  {jiii  liber  tjuum  Froceribus  istis  obtruda- 
tur,  passimaue  (licet  dam)  inter  alios  auoaue  disseminetur,  ea  eon- 
iinet ,  auae  yicloriam,  qiiam  iustc  spcras  dc  Lostibus  tuis,  et  prac- 
clariores  caeteros  conutus  tuos  possit  retardare ,  ne  dicam  inipcdire : 
Si  nempe ,  aui  tecum  in  bello  isto  gladium  stricturi  sunt ,  ea  labę 
aspersi,  a  veritate  et  spe,  ijuae  est  in  Christa  Jesu,  €xercitum  (sic) 
J)eo ,  animum  avocarent.  Ituifue  a  bonis  admonitus ,  etsi  ad  alia 
mihi  est  properandum  i  statui  tamen  hanc  Majestati  tuae  Epislolam 
icelincjuere.''''  etc.  etc.     (L.  S.) 

3919.  p.  1.  cytuje  Ksijjźkę  Wolana  pod  tytułem:  Obrona  prato- 
dziwey  obecności  ciała  y  krwie  Fana  naszego  na  wieczerzy. 

Niewiadomo     kto   jest   ten  Ciemny  Minister,    Łlóry    wydał  Feda- 
gogją,    także    tu    często   cytowanjj. —  Często    go   Skarga  jednym    wy- 
razem Ciemny  mianuje.  (Por.  Bandlkie  Hist.,  Dr.  Kr.  Pol.  11.268,  któ- 
ry się  domyśla^  źe  ten  Ciemny  Minister  jest  Wolan.     Baliński  Bibliot.   ^ 
Warsz.  1841.  Mar.  449.    nie  dzieli  tego  domysłu.) 

Cytuje  także  p.  160  Katechizm  I\ahvit'iski ,  teraz  w  WFilnie  dru- 
kowany, dodając,  ii  w  pierwszym  Katechizmie  ichJSieswieskim  mniej 
zdrady  było. 

Bentk.  błędnie  powiedział,  iż  to  pismo  jest 'tłómaczeniem  jednego 
łacińskiego  pisma 5  bo  sam  tytuł  niesie,  źe  to  nie  tak  jest  tlómacze- 
nie,  jako  raczej  treść  dwóch  pism  Skargi  w  tej  matcrji  przeciw  W  o- 
lanowi  wydanych.     (L.S.) 

3920.  W  przedmowie  do  Hlebowicza  wspomina  oŁasickim,  iż 
przez  czas  długi  w  zacłiodnich  krajach  Europy  przebywał  i  znał  Kal- 
wina i  Bezę  od  łat  27,  a  przy  śmierci  pierwszego  był  obecnym. — 
W  liścje  Łasickiego  jest  apologja  Wolana  przeciw  Skardze,  miano- 
wicie, iż  go  plebejiiszeni  nazwał,  wspomina  dyplomat  Króla  Zygmunta 
Augusta  r.  1569  szlachectwo  jemu  i  brulu  jego  przyznający,  źc  przez 
trzykroć  powtórzone  małżeństwo  połączony  jest  z  wicią  familjami 
szlacheckiemi  i  t.  d.  Brata  Wolana  w  końcu  listu  mieni  Jakóbem, 
wspomina  zięciaTomasza  Ostrowskiego. — W  Księdze  pierwszej  odgaduje 
Wolan  dla  czego  Skarga  po  polsku  pisze,  i  rozumie  źe  dla  lego,  aby  i 
w  motłochu  wzbudzić  dla  dyssyteniów  nienawiść,  a  potym  że  Skarga 
jest  więcej  źartowniś,  niż  poważny  Teolog,  a  źe  łatwiej  mu  żartować  i 
dopiekać    w   mowie  (^ospolitey  jak   w  łacinie   yt  której   nic  jesteś  tak  • 


595 

szczęśliwy  Plclrze." —  Broni  dalej  siebie  i  SudrovTsliiego  przyjaciela 
swego. 

Łasicki  w  przemowie  powiada,  źc  posyła  mu  na  piśmie  to,  o 
ozem  był  z  nim  w  Wilnie  rozprawiał,  zszedłszy  się  z  ńim  w  Ko- 
ściele Zamifowym  Wileńskim  'dla  słuchania  Jczuilów  z  Kazalnicy  pio- 
runy na  róźnowicrców  cisl.aj{\cycb.  Wspomina  ojca  Filipowskiego 
jako  wiary  rozkrzewicieła.  Wspomina  czarownice  litewskie,  że  by- 
wają pławione  na  wodzie,  ale  mimowolnie  na  dno  idą.  Zob.  obszer- 
niejszą o  tycli  pisniacb  wiadomość  u  Balińskiego,  w  Bibliot.  Warsz. 
1841  Marzec. 

3923.  W  dedykacji  powiada  Jurgcwic,  iź  Wolan  wydał  świeża 
przeciw  niemu  pismo  pełne  jadu  i  obelg 

str.  5.  wyrzucając  mu  złorzeczenia,  któremi  pismo  swoje  napeł- 
nił, dodaje,  że  Król  nawet  sani  Zygmunt  stał  się  przedmiotem  poci- 
sków jego  w  wierszach  na  nazwisko  Sueo  (Szwed). 

Sus  Świnia  Sarmatieum^est,  onos  esł  bene  natus  Asellus 
Quid  tibi  eum  Suibus ,  quid  tiki  cumque  asinis? 

str.  30.  wspomina  współsektarzów  Wolana,  Stanisława  Lwow- 
czyka  (LeopoUeiisis) ,  i  Daniela  Iłowskiego  (Ilouius) ,  aut  omnes  teter- 
rtmas  quasvis  stctas  jam  est  perva(faius. 

str.  57.  powiada,  jż  Wolan  urodził  się  w  Lwowkowle  (Lwowko), 
z  rodziców  Katolików,  z  professji  piwowarów,  siedm  mil  od  Poznania 
ku  zachodowi.  Czyli  zaś  przodkowie  jego  urzędy  jakie  piastowali, 
tego  jeszcze  dowieść  Wolan  powinien. 

str.  78. :  » Sed  age  bońe  vir  tu  ani  me  łam  acerhe  dente  luo  canino 
tnordeSf  ac  perstringis  propter  łibelli  mei  inscriptionem  ^  dic  iinde  hunc 
tam  splendidum  titulum  3Iagni  Ducatus  Lithuaniae  Secretarii  nactus 
es?  A  Regia  Majestate  inąuies:  at  aui  non  desunt  plurimi  viri  eum 
primis  nobiles ,  et  in  hac  Repub.  Lituan.  satis  versati  aui  suspicantur 
hanc  inscriptionem  y  auam,  htiic  tuae  putidae  Defensioni  praefigis ,  fur- 
tivam  et  ambitiosam  valde ,  ac  arrogantem  esse.  Furtwam  tjuidem^ 
eo  fjuod  in  hac  Republica  nulla  hactenus  fuerit  talis  dignitas,  nempe 
uł  guispiam  Secretarius  Magni  Ducatus  Lithuaniae  diceretur.  Am,- 
bitiosam  ac  arrogantem, ,  guia  si  tu  es  unus-  tantum  ex  minoribus  Se- 
creiariis  guis  fastus  est,  guae  arrogantia  Magni  Ducatus  Lithuaniae 
Secretarium  se  nominare?  JWim  hic  tilulus  a  nullo  hactenUs  guod 
sciam  Secretario  in  publicis  eorum  scriptis  usurpari  solet.  Commu- 
niter  enim  se  vocant  ac  scribunt  Secrełarios  Regios :  nec  titulum  Du' 
catus  Lithuaniae  magis  sibi  adscribunt ,  auam  Poloniae.^^ 

str.  81.  żałuje  Jurgc%vic,  że  z  Wolanem,  starym  gburem  (rusti- 
cano  sene) ,  w  roztrząsanie  assercij  uczonych  wdał  się,  z  nim  co  ani 
je    widział     nigdy,    ani    autorów    z   nazwisk    zna    lub    słyszał  kiedy. 


596  NOTY,  N.  3946-3960. 

wedle  nazwiska  jego  PT^ół,  więcej  mn  przystoi  eliów  l;rów  i  wołów, 
aniżeli  czytanie  teologów  Jeznickicli. 

sir.  91.  wspomina  Stanisława  Sudrowinsza  Pastora  Wiłeńskiejyo, 
że  był  niegdyś  katem  z  professji,  wytyka  nieznajomość  jego  języka 
łacińskiego,  a  przecie  n  Wolana  za  bardV.o  nczonego  nchodził. 

str.  134.  wzmianka  o  Zborze  Zwingljanów  w  Wilnie  r.  1588. 

str.  140.  tak  do  Wohna  mówi:  »si  lu  iuventutis  tuae  conditionem 
m  memoriam  tibi  revocaveris  hwenies  forte  ^  te  oUm  tanauam  unum 
extr€mae  indujentiae  hominem,  osłiatim  mendicasse  panem,  ano  vitmn 
suslentares :  dum  interim  parentes  aegre  seipsos  ex  cervisiae  cocłione 
potnissenł  sustentare.  Unde  te  relicto  in  extremis  Poloniae  natałi 
solo  — in  Lithuania  fortunam,  praedia  diuilias ,  iixor€s  deniaue 
auaerere  oportehat. 

str.  146.  zaclięca  Wolana,  aby  cboć  w  poźnc)  starości  wyrzekł  się 
Kalwinizmn,  a  dalej  zamyka  rzecz  wypisaniem  błędów  grammalycznycb 
języka  łacińskiego  przez  Wolana  (magni  illins  grammaticorum  Rahbi- 
ni)  popelnionycb. 

Szczegółów  wiele  o  lem  dziele  i  wyjqłki  z  niego  zobaczyć  w  cie- 
ką wem  piśmie  o  tym  sektarzu  przez  P.  Balińskiego  w  Bibljołece  Ff^ar^ 
Stawskiej  r,  1841  Tom  I.  str  469  nast.  pomieszczone. 

3946.  O  tym  JakóbieUstriensis  pisze  Stanisław  Szlacbctka  in  Pros- 
phonemałe Sgnchartnalico  p.  A2. :  «Qtiam  acerj-imus  illeJtirium  vindex 
et  honi  Academici  amantissimns  fiierit ,  te stantur  magna  indefessae  se- 
dulitatis  argumentu.  Jam  Juris  publice  legendi  soliAcademiaeCracov. 
concessi,  fełiciter  Romae  peracla  defensio^  iam  łibellus  Informatio- 
nis ,  itiris  et  facti  SS.  D.  N.  Urbano  VIII  exhibitłis  ,  pro  Academia 
Studii  Cracoviensis ,  Schola  Regni  Poloniae  Generali ,  contra  impor- 
łunas  Antagonistarum  instanlias^  iam  in  illo  Collo{juio  Charitativo 
Thoruner^si,  cum  Dissidentibus ,  et  polissimum  enin  Joannę  Hulsc' 
mano,  Slinistro  Vitembergensi ,  prudens,  fclix  et  pacifica  disputatio^ 
jam  ex  Vladislaviana  fundatione^  C ursus  phijosophici  praelectio, 
auem  primus  elucidavit ,  et  ceteris  ad  penetranda  philosophiae  arca- 
na,  viam  methodumgue  monstrauit  Relicjua  ejus  decora  omitte,  Sa^ 
Ititałionetn  Sereniss.  et  Potenłiss.  Joannis  Casimiri.  R.  P.  ad  solen^ 
nitatem  Coronationis  ^  disputationes  in  Coenobiis  Religiosorum  fre- 
quentes  et  fervetites:  praesidenlias  in  €xedra  Theologica,  in  Jflagi- 
stratuRectorali,  summam  vigilantiam  et  in  Professores  paternum  vere 
amorem.^^    (L.  S.) 

3960.  Na  odwrocie  tytułu  jest  regestr:  Rzeczy  o  których  sie  nauka 
rv  thych  księgach  zamyka.  —  Dedykacja  do  Mikołaja  Radziwiłła,  Wo- 
jewody Wileńskiego,  gdzie  wynurza  mu  swą  wdzięczność  za  opiekę 
i  zlane  na  siebie  łaski,  cbwalt  go,  iż  się  jął  prawdziwego  słowa  Bo- 
żego z  całym  swoim  domem,  a  swoim  przykładem  i  namową  wszyst- 
Jkie  zacniejszc  domy  w  Litwie,  Żmudzi  i  Rusi  do  tego  pociągnął:  wy- 


NOTY,  N.  3960.  .  597 

8ła>via  jc{jo  w  tej  mierze  Apostolshą  gorliwość  i  przenosi  fco  nad  Apo- 
stola Litwy  i  Żmudzi  Władysława  Jajjicll^.  »  Wiclhą  był  sławę  (po- 
-wiada)  u  Paplcźiiiliów  Król  Polski  Władysław  stąd  otrzymał,  iż  był 
ludzie  Księstwa  Lilbewsl;ic{jo ,  y  po  wszyslbłsiey  Zmodzi  (prośbami, 
groźbami  y  dary  nie  nauczywssy  icł»  z  słowa  Bożejjo  prawdziwey  wia- 
ry) litemu  przywiódł,  iź  sie  pohrzciwszy  postnsscnstwo  Kościoła  Rzym- 
skiego przjięłi.  Wssakźe  to  dobrze  ^^tidzimy,  iź  iabie  były  przyczy- 
ny ich  wiary,  faha  leź  y  wiara,  bez  uznania  prawdziwego  słowa 
Bożego,  ffdyź  między  nimi  tyż  y  ieszcze  gorsze  bałwocliwalstwa^ 
które  i  pierwey  widzimy.  Daleko  nierównie  więtszą  sławę  i  pamiątltę 
W.  K.  M.  po  sobie  zostawisz  gdyźeś  nie  Sukniami,  nie  Kożuchami, 
albo  grozbanłi ,  ale  przez  pilne  napominanie  twoje,  y  przepowieda- 
nic  prawdziwego  słowa  Bożego  od  Kaznodziejów  twoich,  iako  mą- 
dry budownik  założył  grunt  a  fundament  wiary  y  prawdziwey  chwały 
boźey  w  Księstwie  Litewskim." — Tu  też  jest  wspomnienie,  że  i  żona 
jego  Elżbieta  z  Szydlowieckich  Ewangelicką  rcligją  przyjęła  (*). —  Nie 
opuścił  też  autor  owego  listu  Radziwiłła  do  Lipomana  i  sposobności  za- 
grzewania go  dociągłej  i  mocnej  obrony  swego  wyznania.  «Nad  tłło  iawno 
icst  każdemu  iż  W.  K.  M.  nie  tyło  wKxięslwie  Litewskim  icst  przyczyną 
i  przykładem  rozmnożenia  słowa  Bożego  y  chwały  icgo,  ale  też  pra- 
wie y  po  wszystkim  świecie,  przez  iawne  wyznanie  wiary  swoiey, 
któreś  iawnic  drukiem  rozniaitycb  języków  wydał,  o(ipisniąc  Lipoma- 
nowi  łektarzowi  (?)  Antykrysta  Rzymskiego,  którego  tlui  byl  do  Polski 
posłał,  nie  dla  czego  inssego,  iedno  aby  byl  tbo  swoią  cliytrością  prze- 
wiódł, iako  y  w  inssycb  krainach  przewodził,  iżby  było  dano  za- 
mordować kila  zacnych  Judzi,  y  prawdziwych  przepowiedaczów  słowa 
Bożego,  ku  odstrasscniu  inssycli  od  wyznawania ,  mnożenia  i  bronie- 
nia iego.  Czego  by  był  bardzo  łatwie  dowiódł  s  pomocą  y  radą  in- 
ssycb tutfccznych  nicprzyiaciclów  Bożych  y  słowa  iego,  g«łyby  był  sam 
Pan  Bog,  złości  y  cbylrości  icłi  nie  zabieżat,  radą  y  przez  to  pisanie 
W.  K.  M.,  przez  któreś  odkrył  wssylkim:  tak  iuśnie,  prawdziwie, 
mądrze,  stale,  smiele,  iawnic  y  dostatecznie,  złość,  chvlrość,  niepp- 
bożuość,  łakomstwo  pycbę,  bałwochwalstwo,  falssywą  naukę  y  okru. 
cicństwa  Antykrysta  Rzymskiego,  ze  Wssylką  nacecbowaną  bordą 
iego  i  t.  d." — Zachęca  tedy  dalej  Radziwiłła  do  stałej  obrony  i  dziel- 
nego krzewienia  prawdziwej  cbwały  bożej  w  Polsce,  i  radzi  podty- 
fcać  Królowi  myśl,  iż  najwyższa  władza  w  Kościele  do  Królów  na- 
leży 5  wspomina  przytem,  iż  w  tym  przedntiocie  wydal  wprzód  oso- 
bne dzieło.  wNiecbay  Kroi  iego  miłość,  (powiadaj  w  tbey  mierze  nie 
słucha  iłiycliTrębaczów  Szatliauskicb ,  kłliorzy  osobliwie  y  iawnic  nie- 
wstydliwie  kłamaiąc  (gdyż  thego  żadnym  obyczaiam  nie  mogą  prawdzi- 
wie dowieść)   smieią   mówić,    żeby  Urząd  doglądania  Bogochwalstwa, 


Ci  Friesc  Bcyłr.  U  Tb-  3  Bd.  p.  89.  w  nocie. 


598  NOTY,  N.  3980—4017. 

nauki,  chwały  prawdziwey  i  falssywey,  nie  należał  na  Cesarze,  KroIe, 
y  na  Zwierzcliność ,  tbylo  na  Papieża,  Biskupy  y  Doktliory,  kthory 
Urząd  iako  własne  naczynie  odiąw^sy  cliylrze  y  faUsywic  Zwierzclino- 
ści,  nad  nimi  sic  zmocnili,  y  prawa  na  boj^^aćtwa  y  pialhy  swe  ulwier- 
dzili O  czyni  itiżeni  iawnie  wydał  Kxiąźłii  z  dostathecznyuii  do- 
wody o  Urzędzie  ZivierzchnościJ''' 

Dzieło  to  polemiczne  Jest  i  nie  l)ez  erudycji.  Drukowane  w  dwóch 
kołumnacli  na  każdej  stronic,  może  u  Daniela  z  Łęczycy  w  Pińczowie, 
albo  w  Nieświżu.  Sobolewski  domyśla  się,  iż  może  to  ten  Wawrzy- 
niec z  Przasznisca  jest  tłómaczem  dzieł  Ociiiiia  ,  i  źe  pismo  o  Urzę- 
dzie Zwierzchności  może  być  także  tłómaczeniem. 

Przasnysz  miasteczko  w  Dekanacie  tegoż  imienia ,  w  da- 
wniejszcj  Djecezji  Płockiej.  Ten  Wawrzyniec  z  Przasznysza  (Laur. 
Prasnisius)  znany  jest  pod  przydanćm  mu  nazwiskiem  Discordia.  Tak 
przynajmniej  często  g^o  pisarze  Socinjaiiscy  nazywają.  Zob.  Lubić, 
niecki  Hist.  Reform,  p.  10.    (L.  S.) 

3980.  Na  przodzic:  i)  Dedykacja  do  Jerzego  Radziwiłła,  Kardy- 
nała, Administratora  Biskupstwa  Krakowskiego  etc.,  datowane  w  Kra- 
kowie, z  większego  Kolłcgium  Cal.  Martii;  2)  Przedmowa  do  Czy- 
telnika; 3j  Epigraramata :  jedno  z  Boetiusa  wyjęte,  drugie  z  napi- 
sem:  Daniel Sigonius  LeloviensiSf  Pio  lectori,  6  wier.  łac;  4)  Wy- 
kład Kontrowersyy  rozwiązanych. —  Do  tego  dzieła  przyłączone  na 
końcu  dwie  mowy  autora:  De  scholasłica  Theologia ,  oraz  In  funere 
Reverendi  et  Clarissimi  D.  R.  Martini  Pilsnensis  Philosophiae  et  S. 
Theologiae  Doctoris  ,  Canonici  Crac.  etc.  17  str.  i  jedna  nieliczb. — 
W  pierwszej  mowie  autor  utrzymuje,  że  pierwsze  miejsce  między 
naukami  należy  Teologji  Scholastycznej  ,  i  broni  ją  przeciw  pociskom 
inaczej   myślących. —  W  drugiej    podaje  szczegóły  z  życia  Pilznianina. 

Jego  pochwałę  pogrzebową  wydał  prozą  Joannes  Clobucius,  1602. 
4. —  Na  końcu  jest  nagrobek  przez  Jana  Gassinskicgo  z  Bochni  A.  L.  B. 

Epitaphium. 

k  Vir  bonus  et  priseae  elarus  gravitatts  Konore 

'  Conditus  hoc  saxo  est  panpere,    Fidarius, 

DiviHne  l*ffis  Doctor,  tnagniisgtie  Sacerdos, 

Rector  Gymnasii,  Dive  Jagiełło,   tni. 
Gloria,   nomen,   honas ,   tiluU,  spectacula  vilae 

Łubrica,  prohl  dominutn  deseruere  stium. 
^t  probitas,    virttts ,  pietasque  fidesąue  setjuutae 
Grandem  aniinam,  nethereo  restituere  polo. 

4017.  Zamierzył  sobie  autor,  Teologji  Lektor  Jubilat,  powstać 
przeciwko  nowym  i  modnym ^  jak  mówi  w  przemowie.  Filozofom, 
a  to  w  materji,  której  najbardziej  nienawidzą  i  boją  się  5  to  jest:  O 
stanie  dusz  ludzkich  po  śmierci,  o  karach  petunie  zgotowanych  dla 
praw  boskich  przestępców  y  o  nieśmiertelności  dusz  tychże  •,  którą  to 


NOT\,  N.  4029.  599 

sarnę  materyą  (są  słowa  autora)  royloiyó  i  objaśnić  starałem  się  spo- 
sobem doradzonym  odJ,  Karakcioli,  to  iest ,  przez  rozmowy  osób  ró' 
inych  religii  na  przeciw  siebie  wojujących.—:  We  wstępie  czyli  wy- 
kładzie materji  X.  Tyszkowsfci  sarknąwszy  na  Hobhesa ,  Spinozę^  t 
innych,  którzy  w  piekło  nie  wierzyli,  daje  nam  poznać  co  go  szcze- 
gólniej skłoniło  do  pisania.  »....  okropny  przypadek  niezbyt  dawno 
przed  lat  piętnastą  publiczne  nawet  z  Neapolim  głosiły  gazety  5  gdzie 
gdy  kilku  podobnie  smiesznycli  Kawalerów  (t.  i  smieiących  się  z  pie- 
kła) ^pod  czas  zimy  grzeiąe  się  przy  kominie ,  jeden  z  nich  odezwał 
się  w  te  słowa  :  Teraz  radbym  by  di  w  piekle ,  bo  tam  powiadaią 
iest  ciepło  y  wiele  ognia.  Ledwie  te  słowa  wymówił  nieszczęśliwy, 
natychmiast  padł  trupem  y  wszystek  zczerniaw^zy,  w  węgiel  się  pra- 
wie obrócił. —  Przeto  lituiąc  się  nad  silu  podobnie  w  naszym  wieku 
nieszczęśliwcmi,  aby  w  tak  okropną  przez  swą  ślepotę  nie  wpadli 
ianię,  uastępuiąccmi  onych  umyśliłem  oświecić  rozmowami." 

Wychodzą  tu  na  scenę  następujący  Aktorowie:  Bezboznicki  Ate- 
ista, WoLNiCKi  Dcisla  albo  Libertyn,  Pogański  Bałwochwalca ,  Rabi- 
Nowicz  Lejzer  Zyd  uczony,  Machomecki  Machomctanin  albo  Turczyn, 
BoGOBOJNiCKi  Pan  pobożny,  Męduski  Theolog.  Dwaj  pierwsi  są  re- 
prezentantami niedowiarków;  walczą  zaś  przeciw  nim  wszyscy  inni, 
i  dowodzą,  że  zpoczi^lku  świata  nic  było  żadnego  narodu,  ani  też  źa- 
dhej  religji,  w  klórychby  o  piekle  nicwiedziano  lub  o  jego  bytności 
•wątpiono. 

4029.  Chcąc  wiedzieć  powód  do  tego  pisma  Orzecliowsklego, 
trzeba  przeczytać  pisemko  Modrzewskiego,  wydane  w  Pińczowie 
roku  1561.  pod  tytułem:  Narratio  simpłex  etc.  — Ile  pamiętam 
treść  j<'go,  mówi  Sobolewski,  Orzechowski  rozprawiając  w  domu 
Uchańskiego  z  Modrzewskim,  dotąd  przyjacielem  swoim,  o  różnych 
przedmiotach  religji  i  stanu  duchownego  tyczących  się,  jednym  ra- 
zem, straciwszy  głowę,  podał  mu  swoje  Conkluzye ,  o  których  była 
mowa  wyżej,  do  podpisania;  ale  tak  podał,  źe  gdy  Modrzewskiemu 
je  przyniesiono,  nie  był  naówczas  u  siebie  Orzechowski,  niedługo 
czekając  przybił  je  na  drzwiach  Kościoła  Wolborskiego,  ogłaszając  Mo- 
drzewskiego za  heretyka.  Ten  był  powód  zawziętej  między  niemi 
liłótni.  Modrzewski  wydał  wspomnione  wyżej  pisemko  na  swoje  obro- 
nę :  Orzechowski  zaś  napisał  odpowiedź  pod  tytułem  Fricius  sive  de 
Majestate  Sedis  apostolicae.  Podział  pisma  tego  następujący :  Osien- 
dam  enim  primo ,  iiis  amicitiae  in  Fricio  nunauam  a  me  violatam 
esse.  Deinde,  me  in  Papatu  summa  constantia  semper  vixisse :  post- 
remo  Conclusiones ,    a  me  contra  Fricium  f^olborii   editas ,   Christia- 


nas  esse. 


Pismo  to  bardzo  mało  osłania  Orzechowskiego.  Górski  zaślepio- 
ny jejjo  wymową  i  gorliwością  6  sprawę,  która  wszystkim  ducho- 
wnym była  wspólną,  rozszerza  się  z  jego  pochwałami  w  długiej  swo- 


COO  NOTY,  N.  4030. 

jej  przedmowie,  i  mówi:  Al^ue  eauidem  jam  teslatus  sum,  me  Ori- 
ehovium  amare ,  nec  amare  solum ,  sed  admirari  dioinum  ejus  in- 
(feniumU!  Oświadcza  na  początku,  iż  dlatego  tę  przedmowę  pisze, 
iź  jakiś  przyjaciel  jego,  wydając  w  roku  przeszłym  pismo  Fricza 
przeciw  Orzecliowsfclerau,  w  przedmowie  wyrzuca  Górskiemu  jego 
ślepotę,  iź  takiego  szaleńca  jak  Orzechowski,  pochwałami  swcmi  za- 
wsze pod  niebiosa  wynosił. — Tłumaczy  się  więc  Górski ,  dla  czego 
takie  przywiązanie  i  podziwienic  ma  dla  Orzechowskiego. —  Godne 
jest  jego  pióra ,  i  z  niektórych  względów  trulue  porównanie  tych 
dwóch  zapaśników:  » Romanis  in  castris  (powiada)  suh  vexiUo  Petri 
cohorles  nunciuam  victas  pro  Ciuitale  Sancta  Jesu  Chrisłi  armat  O- 
richovius :  sub  Tyramio  saevissimo  Calvino ,  alteroaue  Calillna  teme- 
ritate  et  audacia  itistructam  turham  cenłuriat  Fricius.  Exslin(fuit 
impias  flammas  Orichovius :  suscitat  ignes  sopitos ,  aiiibus  Orbis  olim 
fla(/ravit,  Arii  Fricius.  Pro  victrici  Ecclesia  stał  Orichooius:  Aria- 
nismum  inipium  tuetur  Fricius,  Itujenium  Fricii  literis  aptum  lau- 
damus :  Orichovii  miramur.  Inłra  alveos  dicendi  Friciana  vis  tulit: 
Orichovii  extra  ripas  inundati  volentes  ducit  Fricius:  reluctantes 
trahit  Orichovius.  In  piano  Fricius  stias  ostentat  acies:  in  Alpes 
involat  OrichovinSf  nihil  tam  praeruptum ,  auod  non  invadal^  nihil 
est  tam  arduunt,  (juod  suis  non  occupet  armis.  Fricius  tjuietus  nar- 
rat  ac  placido  aymine  fluit:  Orichovius  moles  objeclas  subtfioueł, 
nuUisaue  obicibus  impetus  suos  morari  patitur.^^ — Piękne  i  mocne  po- 
równanie we  względzie  retorycznym:  ale  od  prawdy  dafckie. 

Po  tej  przedmowie  Górskiego,  znajdujemy  tu  \o  wierszy  łaciń- 
skich Wawrzyńca  Goślickicgo  do  Orzechowskiego^  a  na  końcu  samego 
dzieła  Ad  Lectorem  Alberti  Fedrogovii  Dccaslichon. 

Z  przedmowy  tejże  widać,  iż  Orzechowski  w  młodym  wieku  słu- 
żył wojskowo  przeciw  Solimanowi.  (L.  S) — Współczesny  dopisek  na 
exemplarzuBibljotekiHorodeckiej  świadczy,  iż  pismo  to  wyszło  w  Kra- 
kowie  u  Macieja  Sybencychera  r.  1562. 

4030.  Na  odw  rocie  tytułu  odezw  a  drukarza : 
Typographus  Lectori  S:  P:  D. 

Nactus  sum  hunc  iibrum,  optime  Lector,  ab  aliquo  diligenier  in 
aliorum  scriptis  versato ,  congestum.  Quem  cum  iudicavissem  dignum 
esse  lectione  aliorum ,  dedi  cum  sub  pręlum  librarium :  ut  sic  ad  no- 
iiliam  multorum  peroeniret.  Primatus  Papae  supra  omnes  Ecclesias 
fortiter  confutatur  in  hoc  libro ,  eonatus  et  artes  Paparum  delegun- 
tur,  multague  dicuntur  et  ex Divinis  literis  et  aliorum  scriptis:  Chri- 
stianorum  auribus  digna.  Putavi  igitur  me  retu  omnibus  piis  et  doc- 
łis  viris  gratam  facturum ,  si  eum  ederem.  Quamobrem  ut  operam 
tneam  boni  consulaSy  etiam  at^ue  eiiam  rogo.   Fale  in  Christo  Jesu^ 

Pismo  de  Primatu  Papae,  z  10  rozdziałów  złożone,  z  których 
o<itatni  jest  Zamknienicm    (epilogus)   pisma,    rozciąga  się   aż   do*  karty 


'       NOTY,  N.  4030.  601 

Fv,  (fcfóra   myluic  oznaczona  literą  Ev).— Resztę  zaś  zajmuje  Jura- 
mentutn  Episcoporum  iiegni  Poloniae.  etc. 

Pismo  to  jest  ti-cścią  tejjo  wszystl?ie{;o ,  cokolwiek  przeciw  Pa- 
pieżom kiedy  powiedziano  i  potym  tyle  razy  powtarzauo,  rdz- 
8zcrzano,  przerabiano.  Jeżeli  Orzechowski  jest  tego  pisma  autorem, 
tedy  widoczna  rzecz,  że  daleko  silniej  liierarciiją  kościelną  burzył, 
niżeli  jej  w  późniejszych  pisułach  bronił.  Samo  to  jego  tak  niewczesne^ 
można  powiedzieć,  za  stolicą  Apostolską  późniejsze  obstawanie,  każe 
się  domyślać  ^  iż  musiał  ją,  ópróeż  swego  niałżciistwa  i  spOrów  ztąd 
wynikłych,  mocno  szarpnąć. —  Co  się  tycze  przydanego  tu  KóiAtńeii- 
tlarza  im  przysięgę  Biskupów  polskich ,  nie  ma  w  tern  żadnej  wątpli- 
wości ,  że  z  jego  pióra  wyszedł;  Poświadcza  tO  sam  daiyiiy  regestr 
pism  Oizechowsklego,  który  w  swojej  bibljoteCe  znalazł,  i  wydal  lir; 
Ossolińskie  a  lubo  tani  pismo  to  między  niedrukowancmi  poldźóuCj 
wszelako  tytuł  jcgó  i  Cóhimcnł  na  iuranienty  duchownych  do  Jiady^ 
po  łacinie,  oczywiście  dowodzi,  żfe  to  nie  co  innego  jcstj  jak  tylko  tfu- 
ratrientUin  Episcoporum  tieynt  Poloniae ,  guod  praestitttt  Ptiptie ,  bre- 
hissimis  antiblidiouihiis  illiistratuni.  Toż  samo  pótwidtdzS  Mttdrzew- 
ski  in  Orichovio  p.  F4  vei'śO  et  F5j  odpowiadająd  nil  zarzut  Orze- 
chowskiego j  jakoby  Biskupów  i  Papieża  strącić  ćiiićiał  z  icli  po- 
sady. Modrzewski  odpowiadaj  że  tylko  ich  n^tdiiźyeia  powściągnąć 
radził,  a  zaś  powyższy  zat^zut  na  samegoż  Ot'zechowskiego  tak  odbija: 
ii  Tu  priuius  Jioxólane  a  Cnrpatis  moutlbuś  (tti  ipse  dicis)  extitisti 
but .  i .  .  i  dedecits  et  turpiludUuni  sumniani  Ćlćri'^  aui  Episcopoś 
proditores ,  hostes  patriać  et  e.ij^lorałores  voCnres^  fjui  CanonicOs  et 
CUĆitUutorum  gregeś ,  Coniurtitoiuhi  ih  liegein  turbant  appellares.  Ho- 
rum  te  scilicet  dictorum  ittm  poemtet?  tltiec  confessione  Solenni  elu- 
isti  (jua  te  pessiinttm  Puplstnm  V0cnre  non  dnbitasll?  Sed  auis  est 
łam  rudis,  (jni  non  aynuśint  urUfleiumł  i\'0Hi4e  scripla  illa  lua,  (luae 
dcclaratioijcni  inrislurandi  Kpiscoj)orum  conliiicl)ai)t ,  in  comitiis  Pelri- 
coviensiht(S  jtrbiiime  praelerllis  a  te  inulłis  audieutihus  legehantur  et 
passim  et  volente  oslentabanłm?  super  meusiis  virorum  illustrium  re- 
cilubantur?  ab  omnibus  fjui  voleb(int  describebantnr?  et  tandem  trpis 
llbrarioriiin  eyiiigalił  circuuiferebuntur?  Sobolewski  znalazł  W  Bibliot. 
Pula\^sliiej  lo  pismo  (!nikov\ai!e  y^raz  z  initćui:  de  primalu  Pupae,  które 
także  domniemywa  się  l)\ć  Orzechowskiego    pióra; 

Kładzie  tu  naprzód  Orzechowski  rotę  pi*zysięgl,  którą  Arcybi- 
skup Gnieźnieński  wykonyWJi  Pajjieżowij  a  potym  Tvykład,  który  się 
tak  zaczytia : 

Jlob  jurdmento ,  si  łamen  juśjurandufn  est  id  auod  contra  jus 
atque  fas  apette  iuratumest,  sed  tamen  duas  Papa  res  dpud  Epi- 
scopoś hoc  juramento  est  assecułusi  Unani  ul  illorum.  liber  esset  ue- 
mo.  Alteram  verO ,  ut  in  Senatu  Conventuaue  Principum  dtque  lie- 
gum,  exploratOres  Consiliorum  et  patronos . . .  i  haberet.  JSam  cuiń 
-  Tom  1L  'fG 


mZ  NOTY,  N.  4030. 

Episcopi  tanto  Sacramenło  se  Papę  astringant,  uł  iłlum  iureiurando 
dominum  suum  appellent,  (juis  est  Episcoporum  omniuni,  aui  se 
Papae  sewiim  esse  neget?  Si  etiim  Papa  Deminus  est,  auomodo 
Episcopiis  serous  non  vst?  i  t.  d. —  Cały  ten  ustęp  jak  i  iniiC  lulcjsca, 
są  gwaltoWnić  i  namiętnie  napisane  5  nie  szczędził  W  nich  autor  naj- 
obelźywszydi  da  Stolicy  Apostolskiej  wyrazów^  Metropolitom  i  Bi- 
skupom wyrzuca  wyłączną  dlą  nićj,  z  uszczerbkiem  ojczyzny  ulćgłość, 
i  że  zawsze  w  uściech  napogotoniu  mają  te  słowa :  fd*  Papae  ómnia^ 
Regi  vestro  tiuod  referałis  acceptnm,  ws  Iiabere  órńnino  nihil.  Wy- 
mawia im  niewdzięczność  i  niepamięć  odebrdnych  dobrodziejstw,  że 
nawet  odzywają  się  z  tćm  w  obce  Króla,  iż  ani  jemu,  aili  oj- 
czyźnie nic,  a  wszystko  Papieżowi  są  ^vinni.  Obraca  uwagę  Król% 
na  radę,  które  jjo  otacza,  z  łudzi  takich  złożoną,  i  czego  po  niej  0- 
czekiwać  można.  Mówi  dalej  Królowie  ie  ile  jćst  duchownych 
w  kraju,  opactw,  klasztorów,  kapituł,  synodów,  tiuotliomines  ihi  rasi, 
tyłu  nieprzyjaciół  na  się  spr/.ysiężonych  liCzyć  może.  Przywodzi  przy- 
kład Piotra  Tomickiego  Biskupa  KrakołVskiegO,  któi^y  w  nagłej  kraju 
potrzebiie,  zte  skarbów  kościelnych  nic  tknąć  nie  pozwolił  i  ojcu  KróU 
Zygmunta  Augusta  odpowiedział i  sałius  esse  universum  perire  Re- 
gnum,  (jnam  nummum  unum  de  łhesauro  iłlo  pro  Repuhlica  per  pa- 
trem  tuum  rrioueri,  dla  tego,  iż  skarby  kościelne  nie  Króla  Polskiego 
były,  ale  do  posiadania  papieskiego  należą.  Obraca  dalej  mowę  do 
Króla  i  Duchowieństwa,  namawiając  do  zrzncćttia  jarzma  i^t.  d.  i  t.  d. 
Dalej  Orzechowski  uważaj  iż  wszystkie  państwa  rządzone  przez  da- 
cbownych,  upadają:  żć  Rzym  dla  tego  upadł:  że  Węgry  dlatego  z*- 
biirzonc  :  że  gdy  sam  Bóg  przykazał,  aby  Kapłani  światowemi  spra- 
wami nie  zajmowali  się  ,  niech  więc  naUCzają  w  Kościele  ,  a  do  rzą- 
dów Państw  niech  się  nie  mieszają:  że  dwóm  zwierzchnościóm  razem 
podlegać  i  wiernym  być  nic  można  i  t.  d.  Dowodzi,  że  jak  ciemność 
z  światłością,  tak  niewola  Rzymska  z  wolnością  polską  nic  zgadza  się, 
źe  Biskupi  są  rzeczywiście  niewolnikami  Papieża.  Kończy  obracając 
mowę  do  królów. 

Dwie  tu  nastręczają  się  nąd  tćm  pismem  uwagi.  Piertosza:  iź  nie 
zdaje  się  być  calkowitem ,  ale  tylko  urywkiem  5  bo  w  środku  obracik 
autor  mowę  do  Ki^óla  Zygmunta  Augu«>ta>  kiedy  ani  na  tytule,  ani  n^ 
początku ,  nie  ma  wzmianki  że  do  Króla  pisze  ^  bo  na  końcu  wspomi- 
na przysięgę  przez  Papieża  Monarchom  narzuconą  ,  jako  przytoczoną 
przez  siebie  wyżej-,  a  tej  przysięgi  tu  niema-.  Potvtói'e:  iż  Oczewi- , 
ście  godził  Orzechowski,  albo  raczej  powszechnemu  szlachty  życzeniu 
wtórował,  aby  Biskupów  z  Senatu  fugować,  a  przynajmniej  związelt 
ich  z  Rzymem  zerwać:  i  dla  tego  pismo  to  upowszechniał  na  Sejmie 
sPiotrkowskim  ,  jak  wyraża  Modrzewski. 

Do  tycli  dwóch  jeszcze   inna    przychodzi   uwaga.    Czy   czasem  te 
pisma  de  Primatu  Papae  (przypuściwszy,  że  autorem  jego  jest  Orze- 


NOTY,  N.  4031-4039. 


603 


cliowsfei)  i  to  dru{fie,  nic  są  ułamkami  jego  dzieła,  Łtórc  Łiił  przeciw 
Rzymowi  pod  tytułem  :  Repndium  Romae  (Rozbrat  z  Rzymem),  o  kló- 
rćm  mówi  Hr.   Ossoliń&hi.    (L,S.) 

4031.  Dedykował  tę  mowę  Orzecliowski  Bcrj\apdowi  Bonjoanowi, 
Biskupowi  Kamoryaskieuiu ,  i  Legatowi  Papieża  w  Polsce,  który  na 
Synodzie  Warszawskin^  prezydował.  Głównym  Orzecłiowskiego  cełem 
jest  oczyszczenie  się  z  j)otwarzy  i  zarzutów,  jakoljy  sti'ony  licretyków 
się  trzymał,  a  Ijyt  niewiernym  świętej  Stolicy  Apostolskiej. —  W  tymże 
celu  wydał  na  tym  Synodzie  swoje  J^T^y znanie  fj^iarif.  Na  końcu 
są  dodane  Conclusix)nes  contra  ciijusvis  (j.en^ris  Sacramentarias ,  pas- 
sim ac  vulgo  ą  Stanisiao  Orichovio  Rox.  proposiłae ,  ad  conuincen- 
(lam  parłis  aduersae  impietatem  sacrilegam  :  et  ipsis  regibus ,  at{jue 
Jiegnis  omnibus  fmiestam.  Jest  tych  Konkluzij  0. —  Podług  nicli:  Stan 
Duchotunt/ ma  moc  wyłączuą  związauia  i  rozwiązania:  Sobór  prawnie 
zebrany  jest  niemylny:  Papież  jest  Wikarjusz  Ctiristusa,  następca  Sy- 
mona  Piotra,  paslerz  pasterzów,  sam  jeden  tylko  trzymający  klucze 
do  królestwa  niebieskiego,  głowa  Kościoła,  mająty  zupeluą  władzę, 
któremu  wszyscy  winni  posłuszeństwo  pod  utratą  zbawienia. 

Na  końcu:  Quicxin<me  ab  his  oonclusionibus  disseiitit,  nemie  eis 
subscribit ,  auin  imu  impitgnat ,  est  notorius  et  ter  maledictus  haere- 
łicus,  et  ab  omnibus  Christi  fidelibus  yęhbli  anathema  Maranatiim 
vitandiis.-^  Ego  Stanislaus  OriGhov{tts  Jiox.  ita  assero  uti  supra  scińp- 
tum  est.    Mauu   propria.     (L.  S.) 

4037.  Raił — Raab—Rab!) — .lustus,  Jezuita,  Polak,  młodzieńcem 
jeszcze  od  rodziców  heretyków  wyprawiony  z  Krakowa  do  szkół  Wi- 
teml)erskicli,  Lipskicii  ,  Strasburshicli ,  aby  swej  sckty  podporą  została 
ztąd  sławą  X.  !^Jaldonata  pociągniony,  udał  się  do  szkól  Paryzłii<:łi, 
gdzie  lekcij  i  kazań  jego  shicliając,  tak  był  o  błędacL  bcrętyckicli 
przekonany,  że  nie  tylko  Katkoliyką  wiarę  ,  ale,  też  i  Zakon  S.  J.  przy- 
jął, w  którym  wielu  heretyków  do  wiary  S.  nawrócił,  i  będąc  spowie- 
dnikiem Zygmunta  lll  Króla  Pol.  z  wielkim  pożytkiem  kazania  miewał 
według  potrzeby  asób ,  jednym  z  d^^iesięciu  języków,  albo  , po  pplsku, 
albo  po  nicmiceku,  po  fraucuzku,  po  włogku,  po  grecku,  po  łaci- 
nie etc.  wydał  kilka  ksiąg  przeciwko  heretykom ,  w  Krakowie  1612. 

Juszyński  w  rękopismacli  swoich  nie  wymienia  zkąd  ta  wiado- 
mość o  Rabie  ^  dodaje  że  on  Riblją  na  polskie  przctłómączył,  ale  o  tem 
nic  pewnego. 

4039.  Na  karcie  tytuł,  te  dwą  wiersze  z  napisem :  Summa  ^poło- 
gi ae  f^olani 

Carpit,  7iugatnv,  mcntituf ,  anilia  iaetą^ 
Verba  in  Pontificos  innocuosque  vivos. 

Epomjmiciim  A.  Folani  per  Laur.  Sueonem  '■  J 

Wót,  Bos,  sarmaticc  est,  ^nus  est  bcnc  nota  Latinis ,  , 

Quid  tibi  cum  Bobus?  ijuid  tibi  cum  FituUs?  '---'■ 


604  NOTY,  N.  4039. 

/ 

In  Diuos  quta  multa  boat  blaber   atque  Wół,  Anag, 
jśjttum  Bos  Uli  nomen  Anustjue  dedit. 

Str.  2.  tak  przemawia  autor  do  Wolana  :  Si  qua  enim  habes  apud 
Magnificos  aliauos  grątiani,  si  auid  in  Lithuania  noniinis ,  si  anod 
extorsisti  praediolum ,  quo  homo  Lxvovscensis  nohilis  iam  esse  videą 
ris f  id  łotum  lucfum,  est,  miod  ex  eo  ftnictoso  auaestu  repoitasli,  dum 
uł  assoles  apud  Magnificos  thrasonice  gloriaris  summis  in  TheologisJc 
ęuitis  aliijuid  allątrare  poluisse. 

Autor  mówiąc,  źc  Wolan  mó^t  sobie  do  pisania  obrać  przedmiot  sto- 
sowny np.  o  Sudrowskinf ,  nie  za^  o  Papieźif,  bierze  pochop  rozszerzę- 
ii|ą  się  nafl  pierwszym, 

,,^t  certę  si  te  tanta  cupitto  vanc  glorię  incessit,  alia  małeries  tibi 
^ąn  defuissęt ,  in  aua  et  pueriłem  łuam  dicendi  facultałem  exercere^ 
et  id  auod  tibi  propos\ium  erat  officiUm ,  persohere  potuisses.  Si  pau- 
lo  diligenlius  omnta  circumspexisses ,  ipsi  etiatn  tui,  eani  auatn  auę- 
rebas  inaleriatn ,  non  difficulter  tibi  suppeditassent.  An  ignorabus  pro- 
ximis  hiscę  tempQrib\iś  Stanislaum  Sudrovium  indignis^imm  morte  vo' 
his  ereptum  esse?  CuoviodQ  f^ojane  tri\impharę  potuisses?  si  in  fu- 
nus  magni  illiiis  viri  funebrern  conscripsisses  łąudąłionetą,  Dignus  e- 
rąt  profecto  Ule  homo,  cuivirtut^s  ięstinionium  a  te  dąretur.  Ule  lu- 
men erat  vestri  Evangelii :  firmamentum  coetuę ;  ^nors ,  terrorane  pa- 
pistarum  :  in  cuius  ore  suavis  illą  qiiidvis  dicendi  libertąs  et  meiiendi 
libido  residebat.  Nullus  fingere  aptius,  mentiri  impudentius ,  Catho- 
licos  trąducere  scieniius,  unauam  poterąt  aut  noverat.  Cuantum  au- 
tem dicendi  campum  habuisses ,  si  miram  illąm  metmnorphosin  fuisses 
aggressus ,  qupd  is  aui  anłea  maleficos  auęstionibus  subiicere,  latrones 
ex  urbibus  pellere ,  fures  in  crucem  agere ,  cąpiłis  poena  dąmnatos 
cienter  plectere  consuęsset,  is  derepente  vestri  Vangelii  prąeclarus 
huccinątor  exliłęrił.  Quis  tantam  niutationem  non  obstupesceret? 
quis  arcaną  ęonsilia  Dei  non  admiraretur?  ^am  et  exitum  ipsius  ge- 
nusque  mortis  luttuasiim ,  tragice  deplorare  pątuisses:  et  ut  es  elo- 
guens ,  omnibus  tuis  lachrgmas  profecto  excussisses :  cum  recordąren- 
tur,  gnam  indigną  morte  ex  sinu  vestro  antę  tempus  abreptus  esset,  vir 
longa  memoria  dignissimus :  cum  secum  vurios  eventus  reputarenU  di- 
ligentiusgue  perpenderent ,  auatn  sępę  iemere  et  praełer  voluniątęm 
nosiram  multa  evęnianł:  uł  aui  yenenum  proplnando,  morlem  altęri 
machinetur,  idem  ipse  incautiiis  sumendo,  incidat  in  frąudem  5  et  per- 
niciem  sibi  accersat  sempiternąm.  O  spes  fallacęs  ,  o  incertę  cogiła- 
tiones  noslrę.  Ad  enmne  rem  servatum  esse  Siidrovłum  ut  mulierculae 
vel  maleuolenłia  f  vel  imprudentia,  vel  ulciscendae  injuriae  cupidita- 
te  łam  misere  animum  efflarel?  Hem  quo  res  rediił.  Cni  hostes  etiam 
ipsi  propter  virłutem  et  dicendi  copiam.  pepercissenł ,  huic  a  sua  uxore 
et  domesiicis  guaesita  est  pernicies.  Haec  si  tu  f^olane,  ut  dixi,  tra- 
ctare  incepisses  guantam  loudem  eloguentiae  nunc  haberes!  etc.  (L.S.) 


NOTY,  IN.  4054-4055.  605 

4044.  SoholewsM  wnosi,  źe  nazwisko  autora  :  Wąpierskl,  jest  zmy- 
ślone ,  i  źe  pod  niein  ukrywa  się  jakiś  Jezuita,  zwyczajem  czasów  o- 
wvch  ,  tak  jjjk  zmyślone  jest  nazwisko  autora  pisma  W  odpowiedzi  na 
to  pismo,  Prawowiarskięgo  z  Bo^umilowic.  Por.  niżej  N,  40'i6. 
Ciekawy  byłby  nader  spis  pseudouymów  polskicb  ,  który  w  niniej- 
Szćm  dziele  nie  może  się  pomieścić,  aź  na  jego  końcu.  Wrębcie 
ostrzedz  tu  wypada,  że  w  Bibliografji  mylnie  Numer  4047  położony 
jest  niżej  jak  pisma,  które  z  niego  wynikły,  pod  NN.  404^5  4046, 

4054.  Dedykacja  tak  się.  zaczyna:  ,,  Zjawił  się  w  tycli  naszycia  Po- 
dokikicb  Ki*ajacli ,  jakiś  Goniec  umyślnie  do  W.  1^1.  obudwu  moich  Mi- 
łosciwycll  Panów  z  nowinami  jakimiś  niesłycbanemi  wyprawiony.  Ten 
wdziawszy  nasię  maszkarę  jakiegoś  Kalholifca  reformowanego,  zapu- 
ścił się  na  wsckod  n?  zacliod  słońca,  aby  uczynił  porównanie  wiary  S. 
Katbolickiey  z  tera^nieyszemi  Ewangelikami,  dowodząc  tego,  że  nic 
teraznieyszy  Kościół  Rzymski,  ale  dzisieyszy  Ewangelicy  są  Katkolika- 
mi."  Na  końcu  :  ,,  Mamci  y  na  icgo  (Ministra)  Epicherenui  odpowiedź, 
ale  że  mię  kto  inszy  uprzedził,  poczekam  iako  się  z  Missiey  swęjiey 
tjiabelskiey  (Papopojiipe)  wyprawi,  acz  słyszę,  że  zaniecbawszy  swo- 
iey  Missiey  diabelskicy,  na  którą  nie  wie  co  rzec;  grozi  się  o  Jezuitacl^ 
pisac ;  y  mnie  się  tak  zda  ,  że  łatwiey  kłamstwa  y  fałsze  Arnałdowc 
przepisować,  niż  na  to  co  mu  zadaią,  odpowiedzieć.  Ale  wiem  \sAi, 
że  Pan  Paulinus  ma  iuż  gotowe  piórko,  wyglądaiąc  rycbłoli  się  Mini- 
ster ozowie:  spodziewam  się>  że  nie  tylko  Żigrowi,  ale  y  wszystkim 
Ministrom  wedle  potrzeby  dogodzi."  Jest  to  pismo  wymicczone  prze- 
ciw Zygrowiusza,  Goniec  Kątholicą  Reformowanego .  Por.  SotVel- 
lus.  p  536.  Niesiecki  T.  Ił,  p.  659  pisze ;  Piotr  Kostka ,  później  bisł^up 
Chełmiński  słuchając  W  Paryżu  Teologij  pod  Jezuitą  Janem  Mąldpną- 
tcm  ,  tego  Justa  Raba  Krakowianina  sławnego  potym  w  tymże  zako- 
nie Teologa,  do  wiary  katoiickiey  namową  swoją  pociągnął.     (L.  S.) 

4055.  Przy  c^emplarzu  Piiławskim  są  przyklejone  trzy  karty  koĄ* 
cpwc  jakiegoś  pisma  Zygrowiusza ,  ną  których  kartach  to  się  zndydiye : 

%.  Conclusia  albo  zdmknienie: 
A  tuk  ponieważ  się  na  oko  prawie  pokazało,  iż  żaden  z  oycow  s^cyic* 
tych  prawowiernych  od  samych  Apostolskich  czasów  aż  przez  lat  czthe- 
ry  stha  y  daley  po  Chrystusie  w  tak  fundamentalnych  arthykulecli 
siedmnastu  ,  ani  trzymał,  ani  uczył,  tak  iako  uczy  dziś  kościół  Rzym- 
ski teraznieyszy  iia  Koncylium  Trydeiitskim  5  a  zaś  kościół  Ewangelic- 
ki teraznieyszy  tak  trzyma  y  uczy,  iako  oni  trzymali  y  uczyli:  koniecz- 
hie  się  zamyka,  iż  ou  (to  jest  Kościół  Rzymski)  nie  ma  Wiiiry  świętey 
szczyrey  Kdtholickiey ,  a  zathym  ani  Kościołem  Katholickim  nie  iesth 
onym  pirwszym  świętym:  Ten  zaś  (to jest  Kościół  Ewangelicki)  iż  ma 
Wiarę  święthą  szczyrą  Katholicką:  a  zatym  że  iest  onym  pirwszym  Ko- 
ściołem świętym  Katholichim  własnym. 

2.  Lata  i  mieysca  tych  Oycow  y  Koncyłiow  S.  thakże  y  niektórych 


eóte  NOTY,  N.  4058-^060. 

pośledniejszych  Poktorow,  z  których  dowód  uczynion  iest  starożytaey 
Kulholiki  w  tey  XiąŹ8ce. 

3.  Do  Czytelnika.     Szczyrze  Katholicki  Czytelniku. 

Iź  ci  się  w  picmszych  trzech  artbykulcch  nie  tak  doslhatceznie  iako 
w  innych  do[>-odzilo,  w  tym  iest  przyczyną  okkasia  Skryptu  niektórego 
o  Reformacyey  przez  Jezuity  podaneg^o  niektorey  zacney  osobie,  a 
miiie  oddapej^o.  Co  snadnie  obaczysz  gdy  przeczythasz  pilnie.  Je- 
dnak Pana  Boga  tylko  proś  za  ninie,  y  za  tego,  którego  nakładem  to 
się  robi.  Tbedy  da  Pan  Bóg  napotym  y  w  tych  ci  się  dogodzi.  A 
Vf  tym  niech  będzie  Pan  Jezus  z  nami.      Amen. 

4,  W  niektórych  £xeniplarzach  słowa  niektóre  y  mieysca  tak  po- 
prawisz: "  Pod  tym  napisem  wyliczone  są  omyłki  drukarskie,  z  któ- 
rych tyle  tylko  się  uczymy,  źe  dzieło,  do  którego  należą,  było  dość 
obszerne  i  składało  się  przeszło  z  399  str.  in8.  Domyśla  się  Sobolewski, 
źe  dzieło  to  nie  inne  być  musi,  jak  w  Gońctt  (patrz  wyżey}  obiecany 
KathoUk  Reformowany. 

4058.  Na  początku  cały  arkusz  zginany  dyploraatu  z  napisem:  Wła- 
sny Oryginał  Przywilciu  zmyślonego  na  Rzym,  Konstąutynu  Cesarza, 
z  grdcyand  wyięty,  z  Dystynkcyey  96.  Na  odwrocie  tytułu  herb  Po- 
tockiego i  8  w.  pol.  podpisanych  literami :  X,  J.  Z.  (X.  Jan  Zygrowiusz). 
druk  gocki.  W  dedykacji,  datowanej:  Z  Lazomentu  moiego  ubogiego 
12  marca  H.  P.  16,09.  podpisany  autor:  X.  Jan  Chocimotvskij  Zbo- 
rów Bożych  w  Rusi  y  na  Podolu  Starsza  Dazorca  ,  pisze  ,  iż  Biskup 
Rzymski  rozmaitemi  sztukami  wyniósłszy  się  na  stopień  Monarchy, 
władzę  swą  świecką  gruntuje  między  innemi  na  darowiźnie  Rzymu, 
Papieżowi  SyIw'Cstrowi  przez  Konstantyna  uczynionej  j  zdobiąc  tę  sto- 
licę tytułem  katedry  Piolrowej ,  chociaż  Piotr,  są  jego  słowa,  nigdy 
nie  był  w- Rzymie,  ani  tam  bylbiskupem'^  dowodzi  więc  w  dziele,  iź 
ta  donacja  jest  zmyśloną  i  żadnej  wagi  nic  mającą. — W  dedykacji  oprócz 
tego  chwali  Potockiego,  iż  w  PanioWcach  Kościół,  szkolę  i  drukarnią 
założył.      Rzadkie  pismo,  jak  wszystkie,  z  tej  drukarni  wyszłe.  (L. S.) 

4060.  Tytuł  Dedykacji  czyli  Przedmowy  pierwszej  dla  osobliwo- 
ści tu  się  kładzie : 

„  Przewielebnym  w  Panu  Chrystusie  Oycom,  w  Domu  Bożym  za- 
<inym  mężom,  X.  Janowi  Chocimowskiemu ,  w  Woiewodztwie  Ru- 
skim i  Podolskim,  X.  Franciszkowi  Jezierskiemu,  w  Woiewodztwie 
Lubelskim,  X.  Franciszkowi  Stankarowi  ,  w  Woiewodztwie  Krako- 
\Tskim,  X.  Krzysztofowi  Krainskiemu  w  Woiewodztwie  Bełzkim  i  Wo- 
łyńskim, Biskupom  Kościołów  P.  Christusowych  Reformowanych  przez 
Ewanielią  świętą,  i  innym  wszystkim  tak  w  Koronie  Polskicy  iako  y 
w  W.  X.  Litewskim  ich  Kolłegoni ,  Pastcrz-om  także  wszystkim,  Bra- 
ciey  swey  uaymilszey."  Z  niej  się  oczewiście  pokazuje,  że  po  wyda- 
niu pisma  pod  tytułem:  Epicherima  wydał  Jan  Paulinus  swoje  3£issią 
tym   najbardziej    zagniewany  ,     źe   Supcrintcndeulóm   tytuł    Biskupów 


NOTY,  N.  4060.  007 

przywłaszczono.  Nazywa  Zygrowiusz  tego  Paulina  oszczercą  i  talj  o 
nim  pisze:  ^,  Rozumiałem  ia  coś  większego  o  tym  Paulinie  (bo  mi  się 
widzi  że  to  on  iest  Rab  stary  Jezuita,  fcthory  sam  u  nas  w  Kamieńcu 
naprztednieyszy  byWszy  pszelał)  gdym  zwłaszcza  obaczył  Tytuł  Missiey 
iego  przypisany  do  Jego  Mśqi  Biskupa  Kamicniieckiego  Andtzteja  Procli- 
nickiego ;  aliści  Otb  ńle  tylko  od  was  j  ale  też  y  od  swych  Podolskicli 
Papiezników  bacznieyszycb  >  nie  czym  innym  być  iest  osądzon  ,  icdno 
szczyrym  y  to  bardzo  grubym  oszczercą." 

Ze  zaś  swoich  Ducbownych  starszych  Biskupami  nazwała  tak  się 
z  tego  tlómaczy: 

„Bo  kto  nie  wie  (choć  tylko,  iź  tak  rzekę,  jako  mówią,  ttsta  80- 
biic  greckim  ięzyklem  pomazał)  że  to  słowo  Biskup  iest  z  greckiego  sło- 
wa Episcopos ^  ctrrrupte  deductum  Piscop?  A  to  zaś  samo  Episcopos, 
żęto  właśnie  łacińskim  ięzyklem  tak  się  wykłada  SupeHritendens,  Spe- 
aulator,  Cuslos  etc.  a  zaś  Polskim ,  Dozorca,  Strażnik,  Stróż?  Zai- 
sthe  bys  był  tylko  sam  Paulinie  l^alepin  przeczytał,  wstydalbyś  się  był 
różnice  czynić  w  tym ,  w  czyta  żadney  ni'e  masz.  Lccż  aby  iego  Bi- 
skup wiedział  tego  naturę  słówia  tak  greckiego  Episcopos,  jako  łaciń- 
skiego Superinłendens,  ia  już  Polskiego  Biskupa,  zatym  aby  obaczył  czy 
iemu  sluszuiey,  czy  wata  należy;  (gdyż  widzę  że  Paulinns  kładzie  ie- 
go Biskupstwo  W  rogatcy  Infule j  w  krzyżu  złotym,  y  w  innych  koszto- 
*vnych  apparaeiećli,)  Otóż  hiu  tu  opisanie  tego  od  Augustyna  Świętego 
przywiodę:  Ideo  altior  locus  positus  est  in  tentplo  Episcopis ,  ni  ipsi 
^uperintendant  et  tanijuam  eustodianł  populum.  Nam  et  tjraece 
•anod  dicitur  Episkopos,  hoc  latine  Superintentor  interpreta-. 
tur  ,  ^uia  superintendit ,  quia  desuper  videt.  etc. "  Ta  dedykacja  da- 
towana tegoż  roku  z  Senapaniowiec ,  w  dzień  Gromnic.  Przedmowa 
wtóra  do  Czytelnika,  jest  polemiczna,  gdzieautor  o  Papieżach  roz- 
prawia. Zali  się  na  Paulina,  który  w  swojej  iH/t^^tt  Superintendentów 
Kościołów  reformowanych,  Superpendenlami  nazywa. 

Tu  następują  wiersze  na  pochwałę  dzieła  i  autora >  i  na  naganę 
Paulina,  a)  In  Papoponipcn  Zlgrorlanam  wier.  łacin.  5U>  z  podpisem: 
Balth.  Pancratius  R.  Scho.  Senap.  b)  Georgius  dc  Potok  Potocki  Ca- 
stelianid.  Gam.  wier.  lac.  8.  c)  Ad  Lectorem  6  wler.  ,łac.  z  podpisem: 
Procopius  Buczacki  a  Buczacz.  d)  Epigramma  Paradoxon  ad  Pauli- 
num  6  w.  łac.  z  podpisem  :  Ahx.  Muzylo  Buczacki  a  Buczacz.  e) 
Aliud  2  w.  łac.  z  podpisem:  Jacohus  Potocki  de  Potok  Castellunid. 
Catnenecen.  f)  Ad  Reyerendum  Virum  D.  Joannisiu  Zigroyium  V.  D. 
M.  Petrus  de 3Iarmuzowice  Jaczitni....  10  w.  łac.  g)  Na  imię  Jana  Pau- 
lina 20  w.  pol.  Piotr  Łazarowicz  z  fVieruszowa  Diakon  Zboru  Se- 
nap. h)  Na  tycb  Xi}ig  Argument  26  w.  pol.  Jan  Krzykoxvski  z  fVie- 
ruszowa  Lektor  Zboru  Senapaniowieckiego.  i)  Ad  Paullnuni  Epigram- 
ma 14  w.  łac.  Joannes  3Iaius  Cónre.  S.  Sen.  k)  Ad  Rererend.  et 
docluni  Yirum  J.  Zigroyium  V.  D*  M.  32  w.  łac.   Amoris  et  ohsewan- 


60B  NOTY,  N.  4061—4064. 

iiae  ergo  faciebat  Samuel  Pezel  Militius  Coli.  Sch.  Senap.A)  Ad  Eun- 
dem  w.  lac.  14.  Jacobus  Pe.  Militius.  in)  Joanues  Sijjroviiis  anagram- 
matizomcnos.  5  auagrainiuatów  i  59  w.  łac.  z  podpisem  :  Lucas  PT^an- 
dlovius  Stuil.  Th.  et  Fhil.  in  Schola  Senap.  n)  Ad  libruni  10  w.  łac. 
Joannes  Hanizowshi  ^  Bonarum  Artuni  Stutl. 

Główny  cel  dzieła  tego,  jest  okazanie  ii  Papież  swe  posianie  na 
urząd  ten  jaki  teraz  trzyma ,  ma  nie  odlioga.... 

Na  Itoiicu  :  regestr,  errata,  Historia  pewna  i  dziwna.,  jał:  Puliacz 
dokuczał  Janowi  XXIII  Papieżowi  w  czasie  Soboru  ,  i  Paraenesis  ad 
Justum  Rakb  scu  Corvuni  prophetanteui  Jesuitain  snb  finem  Autidia- 
tribe.  12  w.  łac.   z  podpisem :  Joaimes  Szwijkowski  a  Szwijkow.  (L.S.) 

Niema  tu  potrzeby  uprzedzać,  że  jak  inne  pisńta  tego  autora,  tak 
i  to,  jest  pełne  gwałtowności  i  uajniesprawiedlivvszyeb  przeciw  Sto- 
licy Apostols'kiej  zarzutów  i  obiślg. 

4061.  Bandtkie  H.  Dr.  Kr.  p.  426.  j  Osiński  o  Życiu  P.  Skargi  i 
Siarczyuski,  wymieniają  to  pismo  z  nazwiskiem  Borkowskięgo.  iNie- 
siecki  żadnego  pisarza  ani  Księdza  pod  tern  nazwiskiem  nie  wspomina, 
ale  wylicza  pism  kilka  Wojciiecba  (Alberta)  Rościszewskiegó  Jezuity, 
który  wydawał  swoje  pisma  albo  bezimiehiiie,  albo  pod  obcemi  na- 
zwiskamii  Otoś  i  to  pi^mo  niewątpliwie  temuż  Kościszewskiemu 
można  przyznawać,  zwłaszcza  ^  źc  inne  pisma  tejże  treści  jemu 
się  przypisująs  Zoln  Ni  poprzedzający*  Borkowski  zatyńi  iadiią  od- 
dzielną osobą  nie  jest.  Tym  bardziej  zaś  mógł  liościszewski  nazwiska 
Borkowskiego  używać  j  żtó  pocbodził  z  dóbr  Borkowa^  owszem  Bor- 
kowscy i  Rbściszewscy  jednego  łicrbu  Junosza  używali  i  tejże  samej 
byli  dzielnicy-  Zob.  JNiesiecki ,  pod  tenii  dwoma  nazwiskami.  Są  i 
iun^  pistna  pod  nazwistiiem  Borhowsbicgo,  które  Sobolewski  widział, 
a  które  także  nii-Wątpliwic  Rościszcwskiemu  się  należą. 

4064,  Dziclb  lo  składa  się  z  ksiąg  cztci-ccb  ,  i  pisano  jćst  za  ko- 
ściołem rzymsliilUi  W  księdze  czwartej  mówi  aiilor:  O  Trojakim 
Chrzcie  Rusti      O  Metropolitach  lińskich  i  Sukcesstjey  ich. 

XLi  Meli-opolilą  (|)odług  tego  regcsliu)  był  r.  1556  Sylwester  Wlel- 
kiewicz  pior^ritóy  Skarbuy  W.  X.  Lit.,  który  ieszczc  ŚYvieckim  będąc 
za  Zygmunta  I.  Założył  Mouaster  S.  Tróyey  w  Wilnie.  l*olyl>j  iiprtf- 
sił  sobie  u  Króla  Zygmunta  Augusta  Metropolią  Kijowską;  Człowiek 
bogaty^  ale  łedwO  Czytać  umiał*     (\ti  184 — 185). 

XLV.  Metropolita^  Hypaciey  Pociey  z  Kaszfelleniey  Brzeskiey 
wstąpił  na  włailyrlwo  roku  lo70j  ieździf  dtf  Rzymu  oddaiąc  posłu- 
szeństwo Oycn  Świętemu,  bydąc  natenczas  Władyką  Włodzimirsklm. 
Potym  wezwany  na  Metropolią  Świętą  icdność  i'0zlaniciili  ki'i4'k  swoiey 
pomnażał. 

XLVI.  Ri  1613.  Józef  Welamin^  potomek  Woje^todott  Smdleń- 
skicli  Welaminów,  o  którycli  Stryjkowslii  Ks.  25*  r.  2;  od  maięlnośei 
za  przeniesieniem  się  do  Litwyj  nazwany  Rutski.        \     .  -■ 


NOtY,  N.  406().  609 


XLVII.  R.   1637.   Rafał  Korsak  pasterz  dziielny  i  mądry. 
XLVIII.    Tcraznieyszy   J.  M.    Przewiielebny    Ojciec  Antoni  Sie- 
lawa,    (p.  85;) 

W  rozdziale  VI.  tejże  hslęgi  p.  211  nast.  położony  list  X.  Kon- 
stantyna Ostrog-sIiieg;o ,  datowany  z  Lublina  r.  1593  Juttii  21.  do  Wła- 
dyki Włodzimierskiego  Pocieja. 

p.  240.  (liczbą  nieoznaczonej)  Jest  przywilej  Króla  Zygmunta  I. 
dany  Konstantynowi  Osłrogskieuiu  hia  murowanie  dwócb  Cerkwi  W  Wil- 
liiie :  1$.  Troycy  na  pagórku  miasta ,  którędy  idą  do  bramy ^  n'a  gościń- 
cu Miednickim....  to  iest  gdzie  była  Cerkiew  stara  wespół  z  Mónd- 
sterem  f  pod  tymże  tytułem  S.  Troyce,  nabożeństwa  Gi'aećkiegó, 
%  drzewa  zbudowana )  oraz  S.  Mikołaja ,  którego  fViełki\n  nazywaią, 
w  pośród  Miasta  Ff^ileńskiego  ^  murem  skończy  ć.....'Si\^%iaL  tfego  MetrO- 
politeni  był  w  naboźciisUric  ruskinr  Jozepb  Soltan...  Z  tej  okazji  mó- 
wi aulor  nii  karlach  następnych  ó  przewagach  wojennych  i  źwyfcicz- 
twach  X:  Konstantyna  Ostrowskiego  i  jego  przoJkóWt 

Znajduje  się  d  autorze  następna  wzmianka  w  dziele  Sakowicza 
EnavoQ^O(;i^i  w  PrztMhubwie  p.  B3  versoi..,  ieden  Władyka  Oyca  Ja-' 
na  Dubowicza  Archiinandrytę  DeruKińskiegó  j  kozackim  foirtelem  Mo- 
bastyr  ubiegłszy,  y  onego  pOyinawszy  y  zdespekłowiiwszy  do  więzie- 
tolA  ciężkiego  Uał,    y  czyrnbnych  złotych   w    pasie  iego  (sułv^  hónóre) 

szukał;    y  b^   go   była    Jcy    M.  P.   Wojewodzina  Wileńska, 

przez  swoich  liidzi  nie  wyzwoliła,  tedyhy  był  tam  y  śmierć  podjął.  A 
choe  ta  sprdwii  y  przed  Melrópolitcm  y  przed  drugini  duchowieństwem 
była,  przedcib  gwaltównikoWi  tego  iakoby  należało  niezganiontt,  tyl- 
ko  przeproszeniem   wszylkiego  zbye  nakazano."     (L.  S.) 

4066.  W  Pr^.eilmowie  do  Czytelnika  historja  lego  pisma  przez  au- 
tora wyjaśniona  w  lyth  słowach  i  ,,  Jan  Kaziiiiierz  Kroi  Póski  Roku 
1063.  idąfc  ź  Wojskimi  PólMklehii  na  Ukrainę,  dla  uspokoieitid  Wby- 
ska  Zaporoskiego,  odpoczywał  tydzień  cdły  w  Bidłeycierkwi ,  gdzie 
Je.  Mśe  Xiądz  Mikolay  Prazmowski  Biskup  Łucki,  nay wyższy  Kdii- 
clerz  Koronny  W'ezwat  do  siebie  nd  vczlc  Nowembra  8.  Duchowieństwo 
Ruskie  ,  między  któtemi  był  Ociec  Gedeon  CHmielnicki  Czerniec,  we- 
dle tego  siedział  zd  stołem  Adam  Zeiiborski  dominat  Episkop  Lwowski, 
potym  Ociec  Antoni  Winnicki  Episkop  Przemyslski,  wedle  tego  JoJi- 
niciusz  Gdlatówski  Rektor  Kijowski  Je.  Mść  Xiądz  Kanclerz  przied  sto- 
łem, wedle  niego  Pan  Wulf  Generał  nad  Wojskiem  Niemieckim  sie- 
działa iżbaXięŹYi  Pułkowników,  Rotmistrzów,  Kapitanów^  y  rożnego 
Rycerstwa  pełna  była,  potyiU  pr/yszedł  Xiądz  Hadrian  Piekarski  Je- 
zuita Kaznodzieia  KroleWskI,  y  siadł  przfed  stołem  dir ecte  [>rzcc\\v  Oy- 
cu  Rektorowi,  mówiąc:  sunł  orientdles  Patres  ,  sint  et  Occidentales. 
Kanclerz  wiedząc,  że  tegO  czasu  Metropolita  Kijowski  Dionizy 
Bałaban  nłnarł  w  Korsuniu  y  do  Korsunia  Duchowni  Ruscy  zidchałi 
się  byli  na  Ełectią  Melro|:dłity  Kijowskiego,  gdzife  też  Episkop  ŁuC- 
ToM  n.  77 


610  NOTY,  N.  4094. 

ki  był  Gedeon  Swiiitopołk  Xią'że  Czctwerteiisfci ,  ale  do  Biatcycerkwi 
nie  ieźdźll,  >vicdząe  to  Kanclerz ,  poezot  mowie:  nie  macie  teraz  Me- 
tropolity, kto  będzie  Episcopd. Lwowskiego  poświęcał? 

Galatowshi.  Mamy  dwncb  Episkopów,  Łuckiego  y  Przemyśfskie- 
go,  oni  trzeciego  poświęcą,  bo  pierwszy  Kanon  i  t.  d.  Znowu  Kan- 
clerz pytał:  iaki  też  Ordo  Uierarchicus  w  Cerkwi  waszcy? 

Galatowski.  Ti\\i\  Jaki  w  ftbśćielc  Uzymskim  ,  v  W.  M.  Opat, 
u  nas  Arcbimandryla  ,  daley  tam  y  tu,  JBpiscoptis ,  Archiepiscopus , 
MetropolUahus,  ^olym  u  W.  M.  Papież,  u  nas  Palryai-clid.  Argiimen- 
ta  Piekarskiego.  Ktoi-y  tu  ktzyknąl  :  a  nictal:^  ieśli  to  równać  Pa- 
tryarchę  ...;....?  i  1.  d. "  Dysputa  idzie  wcii\ż  iniędzy  Piekarskim 
i  Gałalowśklm,  do  której  niekiedy  i  Kanclerz  się  miesza,  i  niówi  w  koń- 
cu, iż  spodziewa  się,  źe  jedność  mtędzy  Cerkwią  Ruską  i  Kościołem 
Rzymskim  za  jego  pieczęci  nastąpi.  JSa  co  gdy  odpowiedział  Galato- 
wski, Episkopowle  Ruscy  wstawszy  poczęli  dziękować  Je.  Mości  Xic- 
dzu  Kanclerzowi  za  elięć  oświadczoną  ^  i  podziękowawszy  o  drugiey 
Vf  noć  godzinę  odeszli^ 

4094.  Lubo  Niesiecki  wyhiienia  to  dzieło  pod  Przedborowsklni, 
jednakże  zdaje  się,  powiada  Sobolewski,  że  jakiś  Jezuita  ukrył  się  pod 
tern  iiiiicnieni^  ażeby  nazwiska  (Zaborowski  i  Przcdbórowski),  równie 
jak  dzieła  były  in  opposito.  Lecz  nie  jest  lak^  Krasicki  w  Zbiorze  Wia- 
domości przytacza  to  pismo  i  autora  jego,  Przćdborowskiegbj  a  ze  słóvv 
tu  niżej  polożonycb  ,  jai^nic  się  toż  wyś^^icca: 

Na  karcie  A2  tak  mówi:  3Iagna  scilicet  Ula  siint  et  formiddnila; 
auae  fu  de  tdolotaitia,  de  Oraiione  Domimca ,  Symholó ,  decalogo  ^ 
de  foemina  Papa,  detfue  aliis  eiusinodl  ineptiis  inculcas,  (juae  milties 
soluta  etexplicata^  toties  aiiobis  hujeruntur ,  eó  cotisilio,  nt  malevo- 
lenttam  et  impudentiam  vestram  clariiis  perspicere  possimus.  Jam 
cum  i*.  Smiglecium  łam.  audacłer  prouocas,  annon  homo  Vanissimus 
es?  Certę  scire  poterds ,  eum  tunc,  cum  scriptnm  illud  tuum  pró- 
diił.  in  regno  non  fuisse :  guippe  Romam  profectuSf  etiamnum  thi  est..'. 
Quamguam  ne  erres :  won  e*  lu  iś ,  guem  P.  Smiglecius  responsiowe 
dignari  debeat....  Ad  retundendum  Zaborovium  nihil  opus  est  P.  Smi- 
glecio :  satis  erit  Przedborovius ,  uł  aliis  rebus  ita  et  iiomine  non  dis-' 
similis;      tJtergue  enim,  uł  video,  nomen  habeł  a  sylua:  sed  Ule  est 

tilłra  sgluam,,  hic  eitra Scimus  et  molossos  non  solere  moneri  la- 

trału  caniculorum  ...  Sic  et  Zaborovius  latret  guantumcumgue  velit, 
non  alium  guamPrzedborovium  habebit  etc. —  Wa  ostatniej  karcie: 
....Alterum  scriptum  tuum  nondum  vidi ,  nec  tamen  credo  alia  re- 
sponsione  indigere,  praeler  eam  guae  iam  duobus  fratribus  tuis  a  P. 
Smiglecio  data  est,  altera  Caluiniano  ,  altera  Ariano  Ministro.  Tu 
na  boku  zacytowane  dwa  pisma  Smigleckiego :  yana  sine  virihus  ira, 
Dissolutio  Nędi  Gardii  contra  FFólkeliutn.  ,  . 


JNOTY,  N.  4140-4144.  611 

4140.  W  Książce  z  podpisem  sławnego  Andrzeja  Węgierskiego , 
widziałem  ryeinc  dawną,  zgoła  db  tej  łtsiąźiti  nienaleźącą  i  wmiesz- 
czoną  do  niej,  wystawiijącą  nabożeństwo  Braci  Czeshiah .:  na  stole  wy- 
twornej rol>oty  o  Irzecłj  nogacli,  przjl^rytym  malsalcm,  łssięgą  ogromna, 
przed  I?lórą  Superallendenci  i  seniorowie  w  akcie  śpiewania,  amiędzy 
nimi  celniejsze  dwie  osoby  n  spodu  na  brzegu  ryciny  oznaczone  lite- 
rami (A)  i  (B)  wystawiiją  Jerzego  Izraeła,  i  Jana  Benedyl«ta;  za  nimi 
liczne  grono  współwyznawców.  Nad  tćm,  miejsce  zajęte  opisem  l«róŁ- 
kim  życia  tyci*  dwócb  osób;  po  bokacli  tego  opisu  aniołowie  przygry- 
wający na  instrumenlacb  i  Cnoty  Teologicznej  nad  nini  cłiór  patriar- 
chów i  aniołów  grających  i  śpiewających  chwałę  Baranka  otoczonego 
godłami  czterech  ewangelistów.  Podstawy  utrzymujące  aniołów  mają 
napisy  :  Zpjivati  ą  oslatuowati.  hudeme  mocne  sJaitky  twe  Pane.  Zalm 
XX. —  Cantahimus  et  Psnllemiis  virlules  tuas.  l*sal.  20.  Napis  śypd- 
kowy  wyżej  wspomniany  tak  brzmi:  (A)  Geopgius  Israeł ,  Chriątanis 
et  honestis  pareniihus  Hunabrodae  Moravprum  natus ,  vir  verd:  pieta-^ 
te,  omnibus(jue  virtutihus  insiijnis.,  Eccl:  Turnov:  in  Boh:  Pastor,  Ic- 
gatus  ad  Lutherumf  ę  c^rcere  Pragetisi  liherąlus.,  in  Borussia  exul: 
itide  cum  in  media  f^istula  ,  ppe  lorunium ,  per  frusta  glacici  inspe- 
raib  rtiptae  salmis  evasissęt,  Posnaniam  primiim. ,  tum,  Ostrorogum  ab 
III.  Dno  Jucoho  Comite  ah  Ostroróg ,  Praeside  Maj.  Pol.  vocatus,  di- 
vinilitiis  Połonorum  ^postolus  factiis ,  Superalt.  et  Senior  primus  in 
Maj.  Pol.  Eccl.  (jiiaę  hacttnus'  ritus  Confessionis  Boh.  seauuntur , 
rude  donalus ,  an  emeriius  Dci  miles ,  in  Moraviatn  secessit,  relicło 
loco  sui  ^ou.  Laurenlio  Słiperatt:  et  Seniore  ^  ubi  beate  in  Dno  ohdor- 
miuit  IJpnici ,  Anno  Chrisli  £538,  Aetatis  suae  83. 

(B)  Jon.  Benkdictijs,  słve  Iilahoslav ,  Superalt.  et  Senior  Eccl, 
Bohem,  obijt  Anno  1571,   Crumloviae  Moravoriim. 

Węgierski  własnj^  ręl.ą  dopisał  u  spodii  ryciny  litery  c,  d,  e,  f, 
odnoszące  się  do  osób  innych  na  rycinie  wydanych  i  do  liler  tych  noty 
naslvpne : 

c,  Andreas  Stephanns ,  Senior  Eccl.  Boh.  obijt  Jaromericiją  A» 
1577 .  2.  Jul.  sepuUus  I{oslejov. 

d,  Jos.  Caleph  ,  Senior  Eccl.  Boh.  obijt  Briidusij ,  die  Lunę  post 
Dn.  III.  Adv.  A.  1588. 

c ,  Jacobus  Magnus ,  Consenior  Eccl.  Boh.,  obijt  Horaschdeovi' 
cijsf  A.  1599. 

t,  Joh.  Javor,   Consenior  Eccl,  Boh.  obijt  Brundusij.  N.  1588. 

W^reście  rycina  ta  odnosząca  się  czasem  swoim,  do  wieku  XVI. 
niewiadomo  gdzie  była  wykonana  :  byc  może  w  Polsce  5  nazwisko  arty- 
sty nie  wyrażone. 

4144.  p.  C2.  werso.  Przytoczone  są  słowa  Mikołaja  Zebrzydowskie- 
go ,  Marszałka  Wiel.  Kor.  do  Zygmunta  III.  z  okazji  jego  zabawek  : 
„Czas  upłynął  miłościwy  Krołu  podobnych  rozrywelt,  trzeba  uwaźyć, 


612  NOTY,  N.  4158^>il71. 

że  imcśmy  wyźey  W.  K.  M.  ti  olnemi  glosami  a  źe  rzcitę,  szacunkiem 
kmie  uaszey  nad  ułasne  {tudiiic^ii  {jłoM  y,  tynicś  {jl\;l>lcy  iii\śicć  po- 
winien o  tych,  nad  którymi  panujesz." 

4158.  Łi$t  Seklucjana  na  c/cic  położony  do  Wojcieclia  z  Nowc^jo 
Miasta,  łych  hsiąjf  tlómaczn  ,  wji-aźa,  Iż  za  radą  l^eklncjana  zostały 
przełożone.  A  luho  Sej^lucjan  miał  jłwie  przyczyny,  l;lórc{jp  od  dru- 
ku tc{^o  dzieła  odstręczały,  to  icst,  iż  ^y  tein  lluutaczcnin  potrzei>a  hy- 
ło  dla  nauki  y  zwyczaiu,  a  postępku  kościołów  naszich ,  nieco  odmie- 
nić albo  opuścić f  i  że  uie  miał  funduszu  na  drult,  ^dyz  jeszcze  nie 
wyłazi  z  długu ,  na  wydanie  Postylli  swojej  zaciągnionego  :  wszcłahp 
nicchćąc  zrażać  młodego  tłómacza,  pptrzehne  zrobił  w  dziełe  odmiany, 
i  dodruku  podał,  nowy  dług  zaciągnąwszy.  Po' liście  Sclilucjana  na- 
stępuje dedykacja  tłómacza  do  Grabi  Łuliasza  z  Gorlii ,  Wojewody 
Brzeskiego, 

Dzieło  to  przez  Erazma  napisane,  w  oryginale;  Miles  Christian 
nus ,  zaleca  się  moralnością:  lecz  zagęszczone  błędami  drukarskiemi. 
Nie  można  temu  się  dziwić  po  oi^wiadczcniu  Seklucjana  przy  wyliczę- 
niu  znaczniejszych  omyłek,  iż  żaden  z  drokarzów  po  polsku  nie  upiiat. 

(L.S.) 

4169.  Wyliczywszy  sześć  stopni  doskonaloi^ci ,  jako  to :  l.Dosko* 
nałość  Anielska  w  metafizycznym  wykładzie.  2.  Nadprzyrodzona  czyli 
w  przyszłem  życiu.  3.  Łaska  poświęcająca.  4.  Cnoty  moralne.  5.  Do- 
skonałość w  poznaniu  siebie  samego ,  czyli  swojej  niedoskonałości. 
6.  Doskonałość,  błogosławieństwo  w  życiu,  i  o  tej  ostatniej  doskona- 
łości cała  księga.  Trzeba  pojąć  subtelności  metafizyczne  i  podnieść 
się  do  wysokości  teologicznych  rozuniowaii,  aby  korzystać  z  tego  dzie- 
ła. Autor  wyznaje,  iż  tę  księgę  pisał  dla  doskonalących  się  w  Zakon- 
ności,  postępującym  przeto  zaledwie  jest  rozumianą,  a  początkującym 
nieużyteczną.  Dziwić  się  atoli  potrzeba  owej  rzadkiej  zdolności  tłó- 
maczenia  ledwie  pojętych  zawiłości  szkolnej  Tcpłogji.  Na  karcie  315 
twierdzi,  iż  w  stanie  świeckim  trudno  doskonałości  dostąpić  ^  a  w  Roz- 
dziale 55  naturę  posłuszeństwa  zakonnego  i  obowiązki  przełożonych 
gruntownie  wykłada. 

Poszakowski  pisze,  źe  ten  Jerzy  Tyszkiewicz  syn  Wojewody  Brze- 
skiego, w  Rzymie  chorując  ślubował  Bogu,  jeżeli  ozdrowieje,  do  tego 
Zakonu  wstąpić,  którego  pierwszego  zakonnika  spotka;  z  gospody  po 
chorobie  pierwszy  raz  wyszedłszy  spotkał  Mutiusza  Vitelleska  Jenera- 
ła Jezuickiego  ,  i  zaraz  się  prosił  do  Jezuitów,  przyjęty  wzbił  &ic  do 
wysokiej  w  cnotach  doskonałością  umarł  w  Krakowie  r.  1625. 

(Juszyń.  Rękop.) 

4171.  Przemowę  do  Czytelnika  datuje  z  Giczyna  w  Czechach  1639 
1  Stycznia.  Stopnie  postępowania  w  cnotach  oznacza  następujące.  1. 
Zmniejszenie  grzechów.     2.  Powściągnienic  nieporządnych  namiętno- 


NOTY,  N.  4183.  613 

ści.  3.  Zwycięstwo  pokus.  4..  Wykorzenienie  złych  nałogów.  5.  Do- 
skonalenie spraw  życia.  6.  Nabywanie  zbawiennych  skłonności.  Za- 
konne zaś  postępki  tak  dzicii.  1.  stopień.  Pokora.  2.  Zrzeczenie  się 
miłości  rzeczy  znikomych.  3.  Zaprzenie  woli  własnej.  4.  Wyrzecze- 
nie się  zdania  własnego.  5.  Większe  pozpanie  Boga.  6.  Miłość  Boga. 

(Juszyii.  I.  c.) 

4183.  W  liście  oGarnym  do  Andrzeja  Procliniekicgo  Biskupa  Ka- 
mienieckiego tak  mówi;  ^,Miłośe  moia  dwoiaka  ku  WMci,  gdyż  nie  tyl- 
ko iest  duchowna,  ale  też  i  wedle  ciała,  ponieważ  WMć  znasz  się 
hydź  siestrzeiiccru  moim."  Z  tego  to  powodu,  śmiało,  ale  bardzo  po- 
żytecznie rozprawia  o  powinnościach  urzędu  biskupiego  ,  a  dziwnie 
stosowne  do  wszystkich  czasów  daje  biskupom  nauki ,  przytaczając 
zdania  Hieronyma  i  Bernarda. 

Jest  to  prawdziwa  Etyka  chrzcściaiiska  dla  ważności  nauk,  które 
yqzproszone  w  dziełach  Filozofów  chrześcjaiiskicli  znajdują  się.  W  nie- 
których tylko  rozdziałach  materje  $ą  ascetyczne,  na  cpchę  tego  dzieła 
pfzywodzą  się  t|i  niektóre  wyjątki. 

W  Cżęęci  II.  Boz.  111.  O  wycliowaniu  młodzi  tak  pisze:  ,,Da- 
Wdą  przypowieść,  z  młodu  się  tarnek  pstrzy,  tak  też  póki  mlpde  dzie- 
cię, daie  się  nachylić  jako  będziesz  chciał,  przeto  tego  czasu  jako  bar- 
dzo pogpdnego  potrzeba  ie  ćwiczyć  i  prowadzić  z  wielką  gorliwością 
z  miłości  i  rostropności  pochodzącym  karaniem  tą  drogą  którą  ty  sam 
pragniesz,  aby  nią  po  wszystkie  dni  żywota  swojego  chodzili.  Póki 
$tatek  czczy  masz  weń  wlać  ten  oleiek  wonny ,  którym  chcesz  żeby 
przez  wszystkie  czasy,  póki  będzie  trwał,  z  siel>ie  wonność  wydawał. 
Ppki  papier  biały  pisz  na  nim  to  cobyś  chciał  żeby  się  na  potym  do- 
brze wyczytać  mogło.  Póki  wełna  biała  starayże  się  dać  dobrą  farbę 
chrześciaństwa,  żeby  się  wszystka  zamoczyła,  a  iako  pierwsza  maść 
^eby  na  potym  zawsze  trwała  była.  A  ieżli  wszyscy  oycowie  i  matki 
są  do  tak  wielkiey  pilności  obowiązani,  daleko  więcey  są  powinni 
maiętnieyszy  i  domów  zacnieyszych.  BozsądnieySzy  i  umieiętnieyszy 
ma  l^ydż  w  nauce  żeglowania  ten  szyper^  który  towarem  droższym  i 
kupią  bogatszą  ma  okręt  naładowany.  Daleko  większą  ma  mieć  ro- 
ztropność ,  który  ma  rządzić  sobą  i  wielu  iunemi.  Przystoi  żeby  był 
bacznicyszy  i  rozumnieyszy  który  ma  lecieć  w  zgorę  szlachectwa  i  bo- 
gactw skrzydłami  aniżeli  iaki  ubożuchny  człowiek,  który  nie  będzie 
mógł  i  nogi  podnieść  od  ziemi  i  t.  d. 

W  Części  III.  Boz.  V.  śliczną  naukę  daje  biskupom:  „Strzegli- 
by Biskupi  Owczarni  swoiey,  ale  gdyby  ta  była  z  inszych  niemych 
owiec,  któreby  miały  wełnę  z  złpta,  rożki  z  rubinów,  kopytka  z  szma- 
ragow,  gdyby  tak  było,  ieźliby  się  nie  starali  dla  nich  o  pastwiska, 
iakieby  mogły  bydź  naylepsze,  pilnowaliby  zawsze,  aby  naymnieyszy 
kutasik  takiey  wełny  nie  zginął  i  t.  d.  Gdyby  sami  Biskupi  ie  paśli, 
a  nic  mieli  na  tem  dosyć ,   iż  na  pieca  Ardziakonow  i  Oficiałow  swo- 


614  NOTY,  N.  4188. 


ich,  wszyslcŁ  ciężar  wŁładaią —  Łtorr>y  tylko  satnycli  siebie  paszą,  i 
na  swe  tylłio  poźyllń  oczy  inaii|,  ciesząc  się  z  |)owa{ji,  z  intraty,  z  do- 
stoyno^ci  Biskupich,  ostatek  co  się  tknie  pożylkii  i  postępku  w  dobrym 
trzody  swpiey  na  stronę  odkladaią,  większy  na  to  w /.gląd  inaią,  źe  im 
daią  tytuł  lilustris&imus ,  aniżeli  diligentissimus.^^  (Juszyii.  1.  c.) 

4188.  JNic  napróżno  autor  dzieło"  swoje  Gramniatyką  nazwał,  cały 
skład  je{jo  bowiem  je?t  wedle  prawideł  grammatyki  łacińskiej  dla  szkół 
ułożonej  ,  i  do  nich  wszystkie  podawane  tu  prawidła  są  ciąjj^le  nakła- 
iiiane.  Powodem  do  pisania,  jak  wyraża  w  przedmowie,  było  miej- 
sce jedno  w  pismach  S.  Angustina ,  w  którćm  upomina  ,  iż  ludzie  wię- 
cej się  wstydzą  przeciw  prawidłom  grammatyki,  jak  przeciw  prawom 
boskim  błądzić.  Dodaje,  że  nic  poczytuje  to  z  ujmą  urzędowi  bisku- 
piemu, że  Grammatykę  ckrześcjańską  napisał,  kiedy  biskupowi  Mo- 
gunckiemu  za  zle  poczytano,  że  {jrammąlyki  łacińskiej  nic  umiał.  Nie 
dość  ua  tem,  aulor  clice  aby  książka  jejjo  do  nauki  młodzi  obok  z  gram- 
niatyką łacińską  posługiwała:  aby  uczący  w  rannych  godzinacli ,  łaci- 
nę, po  południu  w  sposobie  katechizmowym  tę  grammatykę  chrze- 
ścjańską  wykładali. 

W  wykonaniu  ściiie  trzyma  się  zamierzonego  platiu.  Pierwszy 
rozdział  jest  de  LUeris ,  Bóg  jest  literą  pierwszą  i  ostatnią,  człowiek 
jest  literą  z  której  powstaje  mowa,  tO  jest:  narody,  królestwa,  pro- 
wincje, gromady  i  famiije.  f^ocales  są  władzcy,  nauczyciele,  prawo- 
dawcy, urzędnicy  mający  głos  (vocem)  od  Boga ,  inni  ludzie  są  Con- 
sonanteSf  winni  posłuszeństwo  przełożonym  i  brzmieć  (sonare)  jedno 
z  tymi,  czuć,  bez  nieb  milczeć,  to  jest:  nic  sami  z  siebie  nie  czynić. 
Prawa  są  także  jakby  liłerae  vocale$ ,  a  ludzie  wszyscy  consonantes. 
Litery  są  wielkie  i  małe,  jedne  złotem  na  marniutze  pisane,  inne  far- 
bą czerwoną,  inne  atramentem  na  papierze  wedle  woli  piszącego,  tak 
też  i  Bóg  ludzi  jednych  zapisał  na  marmurze  Boskiej  opatrzności  lub 
na  papierze  wątłym  słabości  ludzkiej,  jednych  wielkich,  drugich  ma- 
łych, jednych  złotem  i  berłem  błyszczących,  drugich  purpurą,  kolo- 
rem szlacheckim  iasnych  (rubcntes),  innych  atramentem  bez  znakomi- 
tości rodu:  wszystkie  te  litery  małej  są  wagi,  jeśli  charakter  dobrego 
wychowania,  prawości,   poczciwości  nie  przystąpi  i  t.  d. 

W  następnym  rozdziale:  de  Dictione ,  mówi  o  kościele  Chrystu- 
sowym i  obowiązkach  wiernych  względem  niego,  którzy  tu  są  także 
literami.  Tu  są  też  wykłady  rozmaitych  gatunków  słowa-  verbum  in- 
ternum  i  t.  d.  Dalej  appendix  de  lectione,  potym  :  de  scripłione,  de 
Jec/inafione,  gdzie  :  prima  decłiuatio  esł  (declinatio)  apeccatis,  (juaeco- 
gnoscuntur  ex  geiiiliyo  oriricasu —  Secunda  declinatio  erit  a  cotwersa- 
tionihus  malignis —  l^ertia  declinatio  sit  otium  pulvinar  diaholi  — 
Quarta  declinatio^  lnxus  profusionis  bonorum —  Quinta  declinatio  ab 
omni  contentione ,  po  czem  :  Scholion,  gdzie  przypadki  deklinacji  każ- 
dej rozbierane,   i  tak:    casus  dativus  melior  est  ablalivo  (juia  beatius 


NOTY,  N.  4189-4222.  615 

esłdare,  auam  aecipere.  Tok  samo  czyni  z  li0njn{>;acjatni ,  których 
ctyinon  z  wyrazu  {iugum  quod  higum  Domini  suav'e  portnre  debes) 
wyprowadzaj  tłóm£iczy  'verha  activa,  passiya,  nentra ,  i  cztery  konjuga- 
cje:  prinia  ^oniu^atio  iuhet  anmre — Secunda,  docere  eł  doceri  vult — 
Tertia  est  yerbtón  lego —  Qu'arłn  mt  verbum  audio.  Modus  infini- 
fug —  soli  Deo  infiuito  competit—-  Modus  imperatiutiś  etiam  soli  Deo 
competit —  Optativus  modus  ad  spes  humanas  pertinet —  Modus  Con- 
iunetivus ,  in  rebus  est  optimus.  Si  bene  cognoscis  tempus  cvi  te  von' 
iurujas  etc. 

Tak  w  ciągu  całegO  dzieła  przecliodzi  wszystkie  części  mtowy,  kon- 
strukcj!|,  figury  retorycznej  nawel  prozodją  łacińską,  wszystko  sto- 
sując do  przepisów  religij  i  życia  wedle  niej.  Dziwić  się  trzeba  pra- 
by  podjętej,  która  z  subtelności  czczej  i  przymuszonej  całą  pru wie  ma 
2aielc. 

4189.  X.  Piicbowski  w  piśmie  swojemi  Odpotuiedź  na  pytanie 
izali  nieczułość  w  wyższych  wiekach  ku  poddanym  i  t.  d.  r.  1784.  na 
'str.  95,  w  nocie  przytacza  z  dzieła  lego,  wydania  1034,  Części  II; 
kar.  239,  240  te  słowa  :  „Przezwisko  nie  czyni  cię  tym  czym  nie  ie- 
steś,  to  iest  panować  nie  możesz  braci  twoley  w  CłirysttisiiE ,  bo  nie 
są  niewolnikami  twoiemi,  których  Chrystus  do  wolności  zuwołał  i  t.  d." 

4217.  O  starym  Testamencie  w  piśmie  tem  (jak  pisze  Wiłkowski) 
Czechowicz  tak  się  ma  wyrażać  w  Roz.  10:  ,iOny  stare  pisma  iako 
zwiodszałe  CliryStyanow  nie  niewoląc  bo  też  nie  im  mianowicie,  ale 
ś^mym  tylkÓ  żydom  stuźą ;  abó  radśzy  do  przyścia  tylko  Chrystuso- 
wego złożyli.  " 

Tenże,  p.  16  i  29  cytnje  Pismo  Czechowicza:  Odpis  przed  Ja- 
kubem żydem.  .. 

Tenże,  p.  61 :  Rozsądek  na  Katechizm  Gilowskiego; 

Tenże,   Respons  na  Argument  Tarnowskiego  R.  1581.  fol.  13. 
Czechowicz  dedykowawszy  swój  Testament  Kiszce  Staroście  Żmudz- 
kicmu  naówczas  Krajczemu  W.  X.  L.  (jako  się  tak  pisze  w  liście  o- 
fiarownym  :  tę  pracę  pod  imieniem   W.  M.   wypuszczam)  przedcie  ie- 
dno  12  exeniplarzow  pod  imieniem  J.  M.   wypuścił. 

p.  136.  cytuje  Wiłkowski  Katechizm  Czechowicza,  którego  w  Wil- 
nie uczył  i  wydał.     (L.  S.) 

4222.  W  Roz.  48.  te  wdowom  daje  nauki:  1.  Rędąc  mężatkami 
starały  się  o  karmią  ciała,  dla  noszenia  ciężarów  małżeństwa,  tak  po- 
tem maią  go  trzymać  na  AVodzy  i  poddawać  w  niewolą  duchowi. 
2.  Tym  obyczaiem  niechay  miłuie  czystość,  iakoby  wszystkie  członki, 
postępki,  słowa  i  sprawy  iey  wydawały  z  siebie  wonność  wszełakiey 
czystości  I  uczciwości.  3.  Nie  ma  soliie  za  krotoHlą  muzyki  instrumen- 
taluey  ani  śpiewania.  4.  Co  maią  czynić  na  twarzy  chrześcianbi,  ru- 
niicnidia  albo  inne  przyprawy —  z  jaką  ufnością  może  podnieść  ku  nie- 
bu twarz  swolę,   do  którey  się  Pan  nie  zna,   ponieważ  się  to  co  on 


616  NOTY,  N.  4229—4232. 

dal  odmieniło.  5.  Rob  chociaż  iesteś  bogiita,  żebyś  co  dla  ubogich 
zarobiła^  a  będzie  przjfiemńie  Pahu  Bogu,  niż  żebyś  tViększą  część 
maiętności  tvvoiiey  dała.  6.  Cóbki  tnoic  niecb  nie  słyszą  słów  szka- 
radnych ^  niech  dalekie  będą  ód  śpiewania  świeckiego,  niecbay  im  i 
nie  dziurawią  uszu  i  twarzy  bieiidłami  nie  smaruią,  ani  obciążać  szyiie 
ich  złotem  i  głowy  perłami  i  nie  trefić  im  włosów.  7.  Ilekroć  ścią- 
gniesz rękę  abyś  co  dala  ubogiemu,  wspomniey  ^obie,  że  Pan  twój 
źebrzie ,  a  jiatrz  abyś  nie  zbierała  bogactw.  8.  Serce  Pani  częstokroć 
bywa  poznane  ż  ubioru  służebnice  iey ,  tak  się  obchodź  z  czcl^dką 
twóią  abyś  raczey  była  ich  matką  aniżeli  Panią.  Ubiór  twój  hijech  bc- 
dziie  prosty,  wstydem  i  przystoyuością  przyslroiony, 

Nakbniec  powtórne  małżeństwo  odradza  tV  następnych  uwagach; 
1.  Dosyć  miey  na  tym  żeś  utraciła  piettiszjr  stopień  panieństwa,  a 
ptziez  trzeci  przyszłaś  do  wtorego,  to  iest,  od  urzędu  małżeńskiego 
dó  stahu  wdowiego.  2.  Bóg  dał  ci  był  męża  i  Bóg  ci  go  wziął,  cze- 
muż nie  użyiesz  tey  piękney  pogody,  nie  bydź  hiewołnicą  człowieka. 
3.  W  arce  Noego  niewiasty  miały  pó  iednyitt  mężu,  czym  się  dai<i 
znać,  iż  niewiasty  na  pierwszym  mężu  maią  przestawać,  więcey  się 
liiie  weselić  ^  samaś  tego  doznała ,  iakic  uciski  niesie  i.  sobą  malżeń- 
JBtwb  ,  Ici^aż  kiedyś  w ohłileńt  te  gorzkie  ciężkości  zrzuciła,  cliciesz  ie 
za  się  połknąć:  Ptal;  który  raz  był  w  sieci,  iak  się  uń  potym  z  więk- 
szą ostrożnością  strzeże,  uczyń  z  potrzeby  fcnotę. 

Takie  nauki  przywiódłszy  z  Hicrouyuia  S.  podobne  z  Auguśtyhik 
S.  przytacza.  JNa  końcu  jest  dziełko  następujące  :  Kształt  pobożuości,- 
i'o  iest:  Żywot  świątobliwy,  i  śmierć  chwalebna,  iey  M.  Pannie  i  P; 
Katarzyny  ż  Maciejowic  Waspo^i-skiey,  Kasztelanki  Pi*zemyślskiey  etc. 
ż  kilku  exert3plarzó\v  pi^zkż  X.  Sżymonó  Wysockiego  Societalis  Jesu  fcró- 
ikó  zebrany.  •  W  Kaliszu  W  Diukarui  Wbycicciia  Gcdeliuśza  Roku  Pań- 
skiego 1606;       (Jusayń:   Rękop.) 

4229.  Wzmianka  o  tej  książce  znajduje  się  w  dziele  Załuskiego  : 
Dwii  Mifecze,  na  arkuszu  Sygn.  M.  Wereszczyński  ten,  powiada  Ja- 
nocki  T.  II.  295 j  wiele  dzieł  wydał  po  polsku,  klółre  KIdnowicz  ni 
łacińskie  tłóihaczył.  Przedniejszćm  nazywa  :  Recfula  iuHs  etc.  Od  Zy- 
gmunta III.  Króla  j  do  którego  sprawy  był  bardzo  przywiązany,  mia- 
nowany, został  Biskupem  Kijowskim,  Seuatorcm  r.  1589,  nm.  1599. 
Zob.  o  Wereszczyńskim :  Sitn.  Okólski  ^  Chiouleiisitińi  et  Czemiecho' 
vien.  Episcopor.  S.  et  Cath.  Eccl.  Rom.  Ordo  et  Numerus  p.28  nist; 
Car.  Nep.  Oilowskty  Chronić-  Palatinus  atqti€  Episcop.  Kiovien.  p.  9 
nist.  Chr.  Theoph.  de  Frieśe,  Cómtnentatio  brevis  de  Episcop.  J\ió' 
vien.  etc.  pi  49—51.  Franc.  Rzepnicki.  Fitae  Praesulum  Ret/-.  PóL 
et  M.  D.  T.  Ul.  p.  145.     (JanoC.  I  c.) 

4232;  W  Rozdziale  2gim  lak  do  Króla  mówi:  Widzisz  co  sprawiła 
Panosza  %t  pierwszym  człowiecze,  i  mędrśzym  nad  wszystkie  potomki 
S^oie,  którego  Bóg  ręką  śwoią  stworzył,  iakó  i  Towarzysza  iego  O- 


JNOTY,  N.  4267.  617 

pościł  Boga^  służył  zenie  ialfo  niewolnik.  I  nie  mamysz  się  obawiać 
yv  Królach  teg^oź ,  hlorych  błaha  £Iehcya  na  Królestwa  podnosi  ,  lubo 
Siikcessya  przypadkowa,  lubo  gwałtowna  armata? —  Umiał  Salomon 
prosić  i  otrzymać  mądrość  i  bogactwa  ,  wicccy  go  ssnanó  po  mądrości 
a  niż  po  imieniu^  przysłowiem  był  lepszych  darów  Bożych^  słowa  ie- 
go  są  twierdzą  mądrości;  Cóź  potem?  On  byl  iednym  Królem  j  a 
w  Królestwie  źa  czasów  iego  trzy  sta  nierządnic  królowało;  Uczyń 
Examen  w  Cesarzach  Greckich,  doydzicsz  tego  łatwiej  źe  w  Króle- 
stwie ich  wiccey  zbrodni  było,  niź  poddanych.  Pbydzieszli  do  Rzym- 
skich panów,  w  iakim  szaleństwie j  w  iakifey  swywoli>  w  iakiey  bezfe- 
cności  były  prowincye  ich  i  poddani  !  żadnego  tiie  zńaydziesź  fcó  byl 
panem  duszy  swbiey,  kędyhy  wszetcczetistwó  nie  otwofrzylo  brattiy 
Swoiey,  łacno  ie  porachować.  Ledwie  drugi  zostanie  abo  nikczemni* 
kiciti ,  abo  mściwym  3  abo  afTektami  będzie  tobit ,  albo  sdbką  pilnyińj 
abo  uiratnym  abó  zabawniczkicm  ,  abo  niedbalcem,  na  drugich  si^ 
spuści;  sam  ni  ó  czym  nie  chfciB  wiedzieć,  źli  tak  wszystkie  grz^ćb^ 
do  iednego  Pana  wtiidą,  i  gospodę  sobie  w  nim  zapiszą  j  nie  ddleko 
granice  niedbalstwo  bbludy.  Sahi  tyló  Chrystus  Król  mówić  moż^  j 
kló  z  was  barać  mię  ma  z  gi-zechn? —  \V  rozdziale  7:  Niechay  śię  sttże- 
że  Pan  takich  [{ayców,  którzy  z  Apostołami  mówią,  Róspuść  te  rzć- 
Sze,  aby  sobie  wyszukali  clileba  ^  którego  tu  nie  masz  ńa  puScży;  O! 
Królu  mówi  iaki  sliiga'  do  W.  K.  M.  gdy  radzi  j  On0  prósi  żołnierz, 
który  się  zstarzał  na  służbie,  teraz  gó  iuż  nie  trzeba ,  skarży  że  mu  nie 
płacą:  a  on  krwią  shiźył  Majestatowi  W.  i  dóstoieństwii ;  iiie  ma  o- 
patrzenia  5  nie  płacą  mu  żołdu  :  nie  ma  dzierżawy,  ani  Intraty  żadney. 
W  Skarbie  leż  iakó  na  puśczy,  inóglby  z  kopią  po  nim  gonić  nie  masz 
liifc.  Wyinii  W.  K.M.  na  niego  Z  warg  Chrystusowych  odpowiedź  tę 
i  Dekrfłt;  Dayże  mu  ty  sam  ieść  z  ttrgo  coć  zbywa  ,  Masz  ty  żywno- 
ści ddstatek,  pustek  w  twoich  Maietnóściach  żadnych  nie  masz  :  masz 
Starostwa  i  Dygnitarstwa ,  a  dla  drUgicli  nie  masz  iedno  złe  słowa, 
iedno  karania  bieśnie,  dayże  mu  ty  (zły  sługo)  czego  mu  niedostaie, 
a  nió  pylay  mnie  cobym  ia  miał  dać.  Wiedzieć  o  potrzebie  a  zabieźeć 
iey  mogłszy:  iestci  to  nie  miłosierdzie  ale  wielawiadomość. —  Sluchay 
W:  K.M.  i  czytay  ostrożnie  tó  co  przekładają,  na  dogodę  słiig  twoich 
i  jako  mówią;  Wielką  ia  różnicę  kładę  między  temi  którzy  bt-onią  abo 
nauką  abo  maiętnością,  abo  Osobą  swą  służą  M.  W.  a  między  temi, 
których  powinność  Jest ,  aby  o  tych  wszystkich  w  pokoiu  Twym  mó- 
wili i  sądy  zakładali  o  służbach  cudzych  i  trudach  w  fcońcu  piórek 
swoich.      (Juszyii.  Rękop.) 

4267.  GinkiewlczMicliał,rbdem  Żraudzin,  Jezuita  Prowineyał  Lite- 
wski Kaznodzieja  Apostolski  w  Rzymie  przez  lat  siedm  Penłtencyarz, 
Rektor  Kollegium  Wileńskiego,  Nieświskiego  i  Warszawskiego ,  autor 
lyielu  ksiąg,  umarł  w  opinii  świątobliwości  tv  Wilnie  r.  1663. 

(Juszyu.  1.  c.) 

Tom  IL  .  78 


618  NOTY,  N.  4309-4332. 

4309.  Mikołaj  z  Błonia,  talt  nazwany  od  oyczystego  miasteczlta , 
niedałeko  Warszawy :  biegły  w  prawie  kanonicznym  i  sławny  kaznO' 
dzieją,  kwitnął  w  pierwszfiy  połowie  piętnastego  wieku.  Stanisława 
Ciołka,  Bisk.  Pozn.  Kapcłan  ,  towarzyszył  muj  jako  posłowi  Włady- 
sława Jagieiłoiiczyka,  na  powszCćłiny  Sobor  Bazylejski.  Za  powrotem^ 
został  kaznodzieją  Katedralnym  Poznańskimi  Jest  to  wszystko  co 
z  włźtsnycb  pishi  Mikołaja  o  nita  dowiedzieć  się  można.  W  pisdnia 
nazwiska  jego,  niezbyt  biegli  wgeografij  owycłł  czasów  przepisywa- 
eze  i  księgarze,  ro/maite  popełniali  błędy.  Zwali  go  Nicolans  de  jO/o- 
»«>,  rfe  P/owe,  tle  Płonę:  stąd  Nicolaus  Plouius ,  Płoniiis,  PluveuSi 
Bvli  leż  i  tacy,  którzy  utworzyli  sokie  Mikołaja  Polaka  (JSicolauni. Po*' 
lonutn)  jako  osobę  reźną  od  Mii^ołaja  z  Błonia.  Podobny  błąd  popeł^ 
nil  Slarowolski  in  ffecał.  p.  104  nast.  eiL   f^enetae. 

W  Bibl.  00.  Dominikanów  w  Krakowie,  znajdował  się  za  świśl^ 
dcctwem  Janockicgo  (in  Janocianis  f^ol.II.  p- 13)  rękopism  pargaml* 
nowy  in  folio,  w  którym  było  następujące  pismo  Mikołaja:  f^enera* 
hilis  3tatjistri  JSicoitil  de  Błonie  decretorum  doctoris  et  capellani  re* 
yerendi  Dni  Episcopi  Poznanien.  Iractatus  de  adminisłrandis  rite  ec- 
clesiaslicis  saćratnentis ,  celehrandisaue  tnissaimni  solemniis ,  et  ceiU- 
siiris  Ecclesiusticis  canonice  observandis,  ipsius  reverendi  domini  Sta- 
nislai  Episcopi  Poznaniensis  autoritate  npprobatus ,  per  scriplorem 
Joli£kuncm  dc  Głuszyno  ^ni^{(5  die  AX.  Octobr.  anno  a  nativitate  Chri'- 
sti M.  C CC.XXXI^JII. —  (iNie  wiadomo  czy  przez  omyłkę  piszącego,  czy 
teź  Janockicgo  lub  iego  drukarza  ,  w  wyrażonym  roku  icdncgo  C  nic 
dostaje). —  Drugi  rękopisul  tcgoź  tralitatu  ,  dobrze  prze[iisauy:  przez 
jakiegoś  Wawrzyńca,  ł\apt;uia  z  Djccezij  Pozuańskicy,  r.  1471  in  4td 
maj.   znajdował  się  w  Bibliotece   Zaluskicli   liczbą  1888  naznaczony. 

Józef  Załuski  znalazł  w  Arcluwum  Katedry  Krakowskicy  rękopisni 
pargaminowyj  pod  koniec  15  wieku  pisany,  iu  8.  majori,  następujące  pi» 
smo  Mikołaja  zawierający:  De  obita  Christianiss.  ac  Sereniss.  principis 
domini  W ładisłai  Regis  Polonie  et  Lituanie  ducis  supremi:  deaue  exe- 
auiis  eidem  Regi  Basilee  in  ecelesiu  nittjori  z  presentibus  saeri  coneilii 
Patribus  Begum^ue  et  Principum  Christianorum  Oratoribus:  cura 
et  śumtibus  Beverendiss.  Patris  Domini  Stanislai  Gziołck,  Episcopi  Po- 
znaniensis Begisaue  et  nationis  polonice  oratoris  solenniter  peractisi 
tmrralio  venerabilis  Ma/jislri  Nicolai  de  Błonie  Decretorum  Doetorisy 
et  Capellani  ejusdem  Episcopi. 

Janociana  V.  11.  p.  14-^20*  Pahzer  in  Annalibus  Typograpbifcis 
T.  3'1.  p.  41.  p.  4i.  p.  464.  i  472.  T.  VII.  p.  15.  T.  Viii.  p;  28. 
p.  93  i  118.  T;  IX.  p.354.  Jocber.  III.  Th.  p.  924.  (L.S.) 

4332.  Dedykacja  do  wspomnionej  na  tytule  Doroty  Podbercskiey. 
Wszystkich  kazań  23  czystą  polszczyzną  pisanych.  Cytacje  pisma  są 
po  polsku.  Dedykacja  nas  uczy,  że  Podbereska  córka  Krzysztofa  Za- 
wiszy Kaszt.  Witebskiego  i  Dototy  Samboreckiej  ,  naówczas  wdowa, 


NOTY,  N.  4345.  '  619 

po  Jerzym  Samsonie  Podhereskim ,  słysząc  te  kazania  w  Wilnie,  żą- 
dała je  mieć  w  druku,  i  na  Ip  kosztu  nie  żałowała:  że  wypełniając 
•wolę  swejjo  męża  zmarłofjo ,  kościół  w  Dziewałlowio  ukończyła,  a  dwa 
nowe,  jeden  wMonwidowie,  dru{ji  w  Kazanlirodku  wystawiła.  (L.S.) 
Autor  chociaż  niewymowny,  pisze  prosto,  jasno,  cokolwiek  pledtiA- 
le  j  widać  w  nim  zawsze  człowieka  myślącego. 

(Wizer.  rSauk.  Pocz.  Nowy  T.  IG.  p.  148). 

4345.  Początek  odezwy  do  Czytelnika ,  naucza  nas  co  i  dlaczego 
autor  pisać  przedsięwziął.  Samothuliani  G.  Poznanien.  Ecclessae  {s\o) 
CathedraUs  Archidiaconi  Lector  sacris  cimonihus  detlilissime ,  viri  im- 
pritnis  f  ut  gravissimi  inłe(ferrimt(jue,  ita  dwinis  ac  humanis  legibus , 
scientia  ,  ornatissinii ,  Anacephalcosim  ,  Encliiridion  ,  Hippocratis  vin- 
cula  ,  tum  et  alia  sui  laboris  lucuhrałiunculas  et  opuscula,,  materiam, 
ecclesiasłicis  personis  scitu  diguissimatn ,  tum  cuivis  Christi  vere  fi- 
deli  utilissimam  complectentift ,  dum  publice  gratuito  magis  et  liber a- 
liter ,  auam,  guestus  gralia  prelegerem. ,  muttorum.  meę  praelectionis 
auditorutn,  interrogątiuncul\s  ąc  rmestionibus  fatigabar ,  intęr  (juas 
heę  non  defuerunt.  Num  c^uiyis ,  iit  vulgo  a  fheologis  Canonistis(/ue 
defpnitur  ,  ad  auricularetn  tenęatur  confessionein?..,...  P^aęterea  g^e- 
runt,  (juanclo?  aut  in  infanlia?  pueritia?  adolescentia?  iuvenlutę?  vi- 
rilitnte?  seneclute?  vel  in  decrepilu?  Cuoties  invita,  vel  anna?  Cui? 
auia  cavetur  diuinis  constitutionibus  guod  proprio  sacerdołt,  unde  non 
inconvenienter  guęritur  quis  dicitur  (ut  sic)  proprius  sacerdos?  Quibus 
eguidem  percontątoribus ,  tametsi  suis  forsan  locis  et  temporibus  reS' 
ponsum  essę  ,  prout  deus,  naturą,  et  acguisita  perłulit  industria,  au- 
tunio  ,  illud  autem  dissolvendi  genus ,  etiam,  stillo  cahimoguę  demgni- 
dare  volui,  ut  vere  sąpientibus ,  guorum  gremium  universalis  studii 
Craco:  copiam  fovet,  non  incognilum  sit,  tum  ut  Uli  gui  me  auscul- 
tati  sunt,  redderentur  certiores ,  tum  ut  et  ipse  apud  memet  ipsum 
non  sapiens,  sed  cum  ąliis  sentians(?)  videar, siguidtm esse scriptum  non 
ignorem:  Ve  qui  sapientęs  estis  in  ocujis  Ycs^ris  et  apyd  yosmetipso? 
prudentes  etc. 

Niewiadomo  czy  60  wier.  lac.  na  pochwałę  Franclszkana  Marka 
Turigeny,,  Weneta,  są  samego  autora,  czy  też,  co  podobniejsza ,  S. 
Prossoviani.  Obiecuje  w  nich  poeta  hepoieznym  wiersisem^  śpiewać  je- 
go pochwały  : 

j  Pcstea  ^i  nfOhis  ancep^  fortuna  faverit, 

Ileroo  versu,  te  mea  pleetra  canen^. 

Wiersze    zaś  Prossoyiąna  do  Tuchowigeny  są  następne : 

Commoda  quc  quondam  suscepit  Roscius  ille  ^ 

A   Cicerone  eadem  sumpsimus  arce  (może  artę)  tua. 
Tu  michi  charę  Jacohe  patronus  tutor  et  olim 
I  Defensor  fueras,  nostra  tuendo  bona. 


620  NOTY,  N.  4346-4351. 

Cuins  ego  metnorabor  donee  sydera  pascet 
Pulchra  poliis,   donee  flumina  et  ipsa  fluent. 

,  *  Idem  ad  eundem. 

Mwttos  dęfendit   Cicero  Semione  diserto , 

Et  michi,  multa  dedit  commoda  lingua  tua. 
ffine   Cicero  retinet  nomen  famumijue  perhennem. 

Et  tibi  posteritas  digna  holocaustu  dabit.  (L.   S.) 

4346.  W  odezwie  saracgoż  autora  bez  dafy  czytamy  :  Superiore 
anno,  Lector  oplimę  ^  ediderąmus  qiiejidam  de  institiitione  pueromm 
libelłum:  ^ui  ingytnnasio  Nauąrrano  scholąslicisęnarrątusesteodem 
anno....  Sed  ciem  tam  secundo  mensę  eiiis  libelli  editiónem  tif pogra* 
pho  ex  magno  exemplariorum,  %%umero  pauca  ądtnodutn  superessenli 
'  ob  idaue  ipstim  ad  secuudąnt  editiónem  iant  s'e  se  accingeret :  visum 
est  nobis  tołum  opus,  non  dico  rccognoscere,  ut  nrodireł  emendalius'^ 
sed  noyum  omnino  facere :  atgue  ita  novum ,  ut  in  eo  ne  vestigium 
(juidem  formę  prioris  agnąscas  etę.    (L.  S.) 

4348.  W  liście  Jana  WężyŁa  Arcyb.  Gniezn.  fctó|"ym  zaleca  du- 
cŁovrieiistwu  do  używania  wydany  r.  1G31  Rytnat,  o  dawniejszych  le- 
go rodzaju  dziełach  taką  jest  wzmianka.  Ac  haclenus  guidem,  donee 
S.  Sedis  Apostolicae  aułharitałe ,  a  felicis  recordationis  Sancłiss.  Do- 
mino lYostro  ,  Paulo,  V.  Pont.  Maximo  Rituale  Homanum  editum  fuił, 
Rituum  Ecclęsiasticorum  modus  etratio  in  Eeclesiis  regni,  et  provin' 
ciae  nostraę,  ea  obserpata  fuit,  guae  cura  ląudatissimae  memoriae 
Iłłustrissimi  D.  Stanislai  Kąrnhowski.  Deccssoris  nostri^  opera  vere 
et  indnstria  Ad.  Eęv.  JD,  Hierongmi  Powodawshi  Gnesn.  et  Craę. 
Canonici,  conscripta  et  edita  fuerat.     (L.  S.) 

4350.  Wyraża  w  dedykacji  ,  iż  tym  ^mielcy  tak  drobną  i^zccz  Bi- 
skupowi ofiaruje,  im  bardziej  poniżyć  ^o  szukali  nieprzyjaciele  jegoi 

et  tanto  guidem  audacius,    ąuanto  magis  studia  inea,    a  gnibus- 

dam-  inimicis  et  aemulis  meis  impediri  atgue  opprimi  sentiam....* 
nazywa  zaś  ją,  primum  et  tęnerrimum  ingenioli  mei  partum.  Poemat 
zawiera  195  wier.,  oraz  22  Ad  Candidum  Lectorem. 

4351.  Tenże  Mościcki  wydał  dzieło:  fVolną  Ff^oy  na  Duchowna^ 
tudzież  O  ostrożności  wiyciii^.  Przypis.  Dorocie  Kąckiey  Xieni  Zwier 
rzynieckicj.  Infirmaria  ma  sir.  65.  fVoyna  28,  a  Ostrożność  toiy- 
ciu  43  sir.  Exemplarz  Puławski  bez  tytułu,  a  napisy  ze  środka  wy- 
jęte.    (L.S.) 

Slarowolski  wymienia  nadto  Hecatont.  N.  LXXXI,  i)  Tabulae 
sacramentorum ,  irregularitatum ,  eensurarum ,  affinilatis  aliarumgue 
rerum  necessariarum  doctrinam  continentes.  2)  Methodus  seu  modus 
Ordinandorum  examinandi. 

Zob.  o  Mościckim  Starowot.  I.  c.  Jocher  Ul.  700,  922.  Ećhard 
BibHolh.  Ord.  Praedicat.  T.  U.  p.  546. 


KOTY,  J\.  4353—4390.  621 


4353.  Mikołaj  Mościcki  Dominikan  źyl  w  Zakonie  lat  58,  pełen  za- 
sług z  prac  uczonych  i  nauk  (ląwanycli,  ofiarowanej  sobie  qd  Biskupa 
Krakowskiego  Suffraganji  nie  tylko  przyjąp  nie. chciał,  ale  i  w  zakonie 
zawsze  najniższe  miejsce  obierał.  Odprawił  publiczną  dysputę  z  Arja- 
liami  w  rynku  Krakowskim,     Umarł  r.  1632.         (Ju,  MS.)        ^ 

4390.  W  liście  przypisnym  wyraża  powód  pisania  :  Saepenumero, 
pro  eo,  auem  aliaui  rnthi  ouandoaue  tribuębaiit,  concionandi  us^f  (juaeri 
ęx  me  sołitum  est:  auid  de  hac  tota  siv€  vi  ęt  faculłąte ,  sivemodo  et 
rałione  sęnlifem  j  ita  necesse  habui,  ne  aut  invidus  aut  contumęlioąus 
vidęręr ,  tatięs  eadem  mullis  dicere  et  respondere.  anod  in  hoc  męo 
piorho  rfithi  magna  cum  difficultate  et  molestią  ęvenirę  solel.  Eąm  ąb 
causam  semel  eo  łaborp  me  liberaudum  esse,  ał(jue  quid  de  hac  rę 
iudicarętn ,  ąliquid  litteris  commęndąudum  putavi.  Non  quod  eyw* 
rei  aliauam,  arłeni  tf^ądere  vellem  ,  auae  divinitus  potius  confertuty 
auam  alii^ua  humana  ąrte  praeceptisaue  constałj  neaite' tit  ąlios  doj' 
ceam,  auaę  ipse  non  piane  didici:  std  ut  me  hac  ipsa  molestią,  ęadetn 
saępius  repetendi ,  libęrarem.  Te  autem  pątissimuim,  Reyeręndis^ime 
Antistes  ^  in  hac  cą\isa  jtidicem  appello ,  lib.i(jue  hąec  nostra  addico  j 
quod  te  ali(juandQ  de  eó  toto  negotio  et  argumento ,  dum  Torunii  in 
Ula  prima  JReip,  quasi  conglułinatione  essetnus ,  disertissime  ac  per- 
doctę  f  pro  tuis  ąingularibus  ingenii  ac  eloauenliae  opibus  ^  disseren- 
tęm  audiverim ,  et  auod  haec  tua  doctrina,  liberalitas ,  virtus  deni" 
^ue  ipsa  digna  sit,  ut  omnium  bonorum  literae  ataue  conatus  ad  te  con- 
fluant:  fl^ni^ue  ut  Ula  tua,  guae  texis  retexis ,  premisaue  sapiens f 
plusauam  nonum,  in  annum ,  auae  jam  omnes  boni  exspećtąnt  et  ^ui- 
bus  jam  satis  matura  esse  videntur,  a  te  aliauąndą  fiąc  genere  Scri- 
ptorum  eliciam  etc. 

Dziełko  samo,  w któyem  Sokołowski  naśladował,  Partitiones  Ora- 
toriąe  Cicerona,  jest  w  Itształcie  djalogu  między  nim  a  Andrzejem 
(Schpnejem"),  i  podaje  przepisy  sztuki  kaznodziejskiej.  Chwali  p.  2(A. 
Melchiora  Dofninikana  i  wylicza  niektórych  kaznodziejów  wyksztaleo- 
nycli  w  Akademji  Krakowskiej.  Protulerat  hoc  in  genere  itidei[u  nonpą\f,- 
C0S,nęc  multum  inter  sę  dissimiles ,  haec  nostrą,magnorum  yirorum  foę- 
cunda  tnater,  Cracovięnsis  schola;  meojudicio,  huic  Septentrioni  yąU 
dę  uiilis  et  nęcessarią ,  guos  auidem  mihi  illo  tenipore  ąudire  conłige- 
rat.  Gravis  et  simplex  fuit  oratio  Atiuilini:  dulcis  et  concinna B e- 
nędicti:  easta  et  verecunda  Obrembii:  saga\:  et  acuta  Le opo- 
li en  sis:  bene  et  liberę  docebat ,  hic,  gui  nunc  scholae  vestrąe prae- 
est  Pilsnensis.  Na  ostatniej  str.  nieliczb.  \1  wierszy  Symonowi- 
cza,  które  się  tu  kładą: 

Simon  Simonides  LeopoUen. 

Postquam  molesti  ■pertinax  morbi  labor 
Sermonum  honorem  et  oris  abstulit  deeus. 


622  KOTY,  N.  4399-4439. 

DiVum  di^erto  interpreti  Soeolorio ; 
Ą'ec  I**"*  yigorem  posset  u«r/iie  pristinutm 
Tenere  fandi;^  ad  astra  quo  Itegum  inelutaf  ^ 
Mentes  voeabati  ne  illw  majęstas  sacra 
Linguae  efficacis  prorsus  exoleseeret ,  ^ 

-'-  Qualis  rigebat  tum  hanc  sua  jpseiiiet  manu  .       r" 

IIoc  inlibello,   imaainętn  expressit  sui  ^  •  "^    . 

Vt  alit  haberent,  unde  sese  fingerenł.  ■      '• 

Tamen  ,  perite  leetor  ,   haud  putaveris^ 
ffae  in  pagella  perbrevi,  una  at^ue  altera ^ 
Quanłus  fuerit,   omnem  editum  Soeoloviumi 
Duntaxat  huec  imago ,  vel  adumbratio  , 
Est  po(iu4  exigua ;  pari  exemplo  solet 
Pąfva  in  tabella,  pictor  expressum  darę 
Late  patentis  orbis,  aptatn  imaginem.  (L>   S.) 

,4399.  Bentłipnsfei  (T.  II.  p.  540)  przytacza  wyjątek  następujący:' „Gdy- 
śmy się  dowipdzlell  od  yisitatorón  któreśmy  według  starod9\vuc{{[0  oby- 
czayu  do  kościołów  Xicstwa  naszego  pqsiali,  yźby  się  wywiedzieli,  yeśli 
ministrowie  słowa  Bożego,  urzędów  swyeli  pilniiyą,  y  człowiek  po- 
spolity, yesli  yest  pilny  siową  bożego,  y  onego  się  naucza  czyłi  nie, 
yź  kaznodzieie  niektórzy,  a  osobliwie  którzy  yęzykieni  polskieni  sło^^wa 
Bożego  nauczać  niąyą,  dla  niebiegłości  w  yęzjku  polskieni,  nie  pra- 
>vie  dobrze  w  naqce  cbrześciąuskicy  są  wyćwiczeni,  y  dla  tegoż  po-, 
rządnie  a  s  pożytkiem  ynycb  nauczpć  nie  luogą,  krom  wszego  omiesz- 
kania staraliśmy  się  ,  aby  ty  niepospolite  xiążeczki,  które  zową  eA*o- 
men  theologiciĄm  od  wszelakiey  ćci  godnego  śłłiętey  pamięci  D.  Plii- 
lippa  Me{antbona  łaciuskiem  yęzykiem  przed  kilkiem  lat  wydane,  na 
polski  yęzyk  przełożone  y  wydrukowane  były.  napominamy  dla  tego 
miniatrj  Xicstwa  naszego  wszystki  y  z  osobna  każdego,  ą  zwłaszcza 
ony  ktprzy  ięzyka  łacińskiego  nic  umieyętni  są,  aby-  sobie  każdy  Exa' 
men  Thęoloaicum  polski  kupił,  y  tak  się  pilnie  yf  nim  uczył,  yźby  go 
z  ręki  nie  wypuścił,  aby  ono  słono  od  słowa  na  pamięci  umiał,  aby- 
ście pod  łaską  naszą,  y  powinowactwem  urzędów  wąszycb  ynaczey 
nie  uczynili.  {Pro  gratią  nęstrą  ih  piimis  vero  pra  afjicio  vesiro  secus 
noti  facturi).  Dan  z  Królewca  1  Augusta  roku  1566. 

4417.  W  dedykacji  powiada,  że  z  polecenia  zwierzcbności  swo- 
jej zajmowałsię  w  Rzymie  wyprowadzeniem  kanonizacji  S.  Jacka  i  miasto 
to  opuszczając^  wydał  i  dedykował  Królowi  dziełko  o  życiu  i  cudach 
tego  świętego.—.  W  Bihl.  Ord.  fraed.  T.  II.  p.  412  wymienione  są 
jeszcze  te  pisma  Sererina :  Genealogia  ^/ii-is/i  a  primo  parenle  Ada- 
mo  praefigurata  elproducta,  aenea  łabula  depicła.—  Tahula  Sum- 
mae  S.  Thomae. —  Turris  Babel,  seu  haeresiarchąrym  omnium  Cfl' 
talogus. —  Libellus  contra  Roxolanos.,..     (Ossol.  I.  141), 

4439.  Zaraz  na  odwrocie  głównego  tytułu  jest  herb  Bonarów,  lecz 
Vt  odmiennym  kształcie  niż  w  ?iiesieckim.  ?ia  następnej  karcie  A2  za- 
czyna się :  Ku  każdemu  KrześćiaĄski/emu  Człowieku  krotka  przemowoj 


NOTY,  N.  4439.  6!i3 

lecz  w  środku  uszitodzona,  tak,  iź  z  lego  arkusza  ostatnia  tylko  karta 
zostaje ,  na  klórej  verso  następujące  wiersze : 

Cićictełowi  dohry  łowdrzy^^. 

Wiedz  każdy  Krz^sćiiiński  człowiecze 

Iz  to  iest  rzecz  nalepsza  na  świecie^  '     , 

O  tym  ■wiedzyeć,  a  o  to  sie  starać, 
\  Nie  wszytko  sie  tez  tym  światem  parae 

W  czym  zależy  zbawicinie  wiernego, 

A  iscie  to  ma  ruszyć  każdego. 
Czego  w  pisniiech  pogańskich  nie  naydzyei^j         .  _  , 
-  Choeia  tez  w  nie  y  nagłębiey  zaydzyesz; 

Radzęć  tedy  dzyerz  się  zawzdy  tego  , 

Co  baczysz  być  napotrzebnieyszego^ 
Nie  trzebać  sie  w  to  głęboko  wdiiwać^ 
-'  Jedno  iesli  wiary  ćbcesz  dodawać  ^  '' - 

Panu  swemu  y  nauce  iego , 

Tedy  łacno  dostąpisz  wszytkiego;  /. 

Których  cząstki  tu  tez  masz  spisane  j 

A  ku  pożytku  wiernym  wydane ,  '  - 

Prziymisz  wdzięcznie  dzyękuy  Panu  stegó^ 

Az  cie  polka  potym  co  więtszegó. 

Na  pierwszei  karcie  arkusza  B  zaczynają  się:  Czystki  Epistoł  y 
Ewanyeliy,  thak  Niedzyelnych  ,  postnych,  iako  y  świąt  Krześćianskich 
przez  wszytek  rok ,  s  słowa  do  słowa  na  rzecz  Polską  przełożone. 

Na  pierwszej  karcie  arkusza  Y:  Tu  sye  yuź  poczynaią,  Lekcie, 
Epistoły,  y  Ewanjełie  o  świętych,  o  każdym  z  osohna ,  przez  \vszy- 
tek  rók  ,  y  klliore  czytany  hywaią  w  wi{j4ile  ApostolskyCi 

Na  pierwszej  karcie  arkusza  Dd  :  Tu  sye  iuź  pOczyuaią  Epistoły 
y  Ewanyelie  o  świętych  w  pospolitości.  A  napirwey  O  świętych  Apo- 
stoledi. 

Na  ostatniej  karcie  arkusza  Gjj.  redo,  28  wier.  pol.:  Ku  teniU  czo 
cźedłi 

Passya  za-?  czyli  HistOria  męki  Chrystusa  Pana,  za%%icra  w  sobie 
wyiąlki  w  Ewanjjeiji  S.  Mateusza  ,  S.  Marka  ,  S.  Łukasza  i  S.  Jana. 
A  źe  każdy  z  nich  różni  się.  w  opowiadaniu,  więc  na  końcu  z  tych 
czterech  Ewangelistów  złożona  jest  jedna  ciągła  histbrja  j'  z  wyraże- 
niem co  z  którego  wzięto. 

Nie  udało  się  znalcśe  exemplarza  dzieła  tego  bez  uszkodzćnia  na  przodzie; 
możehy  zląd  powziąć  można  wiadomość  lub  ślad,  kto  jest  tłoniaczem  tycli 
wyjątków  z  nowego  Testamentu.  Może  była  na  przedzie  dedykacja  do 
którego  z  Bonarów,  jak  herb  ich  każe  się  domyślać.  Sobolewski  po- 
równywał to  tlómaczenie  z  przekładem  Mikołaja  SzariTenbergit^ra,  lecz 
znalazł  różnicę.  Wreście  żadnego  śladu  o  autorze  tej  postylli  pOwzi^ć 
nie  można.  Położona  też  jest  na  domysł  tylko  między  postyllami  Ka- 
tolickiemi  i  tym  większa  jest  o  tem  wątpliwość,   gdy  "Wujek  o  postyl- 


624  NOTY,  N.  4441—4443. 

li  swojej  r,.  1570.  mówi,  że  jest  pierwsza  dopiero  polslta,  po  rozmai- 
tych lutershich.     Por.  niżej  Notę  do  N;  4443. 

4441.  Karnkowśki  w  mandacie  swoim  zdleca  Ddcliowieiistwu , 
aby  dla  rzadkości  exemplarzów  Postylli  Wwjka ,  Postylla  Bialobrze- 
skieijo    była  używaną.     Następuji^ce   wyrazy  okazują,   iż  plerwiej  już 

była  drukówjkną;    auem  (librutn)  jam  antea  excussum  i^ursus   st 

suh  incudem  recepturum ,  copianujue  illius  Ećclesiis  suppedilatu- 
rum,  Nobis  et  egregiuś  D.  Joannes  Lazarides  JanuszoiOski  corani 
nobis  professus  est.^  Dalej  Mandat  tejże  treści  Piotra  Myszkowskiego 
Biskupa  Krakowskiego.  Także  wyjątek  z  listu  Biskupa  Wileńskiego: 
lUissale  Romanum^  Breviarium,  jintiplionariuni,  Agenda,  Gradua- 
le,  Constiłutiones  Synódl  Gnesnensis ,  Postitła  super  Eyangelia ,  et 
ea  imprimis  nobis  probatur ,  auae  a  Beverendiss.  D.  Episcopo  Ca- 
menecensi  niiper  esł  edita. ,  Poczćm  List  Króla  Stefana  do  autora  po  ła- 
cinie dati  a  Wilna  r.  1582.  List  Królowej  Anny  do  tegoż  |)0  polsku  dat. 
z  Warszawy  25  Octobt-Is  1581  r.  Jest  tu  kaziihie  niiane  przez  autora 
iia  pogrzebie  Króla  Zygmunta  Augusta.  Zuajdują  się  lv  dziale  ry- 
ciny.    (L.S.) 

Załuski  przytacza  z  Starowolftkiego  fego^  autora :  Jobn  i  Tobiasza 
Historya  wierszem  ,  ale  nie  wiadomo  czy    było  kiedy  drukowani*. 

Trzccieski  w  życiu  Blalobrzeskiegó  po  łacinie  pisaućm }  w  Ilci'bi 
Paprockiego  fol.  264,  wyliczając  dziełd  jegrt  dodaje: 

Nee  tamen  et  Rhythmis  eonscrtjtta  poetndła  desuni 

Ut  Tobiae  et  Johi  dirummata   shćra  docent;  „ 

Nićsiecki  jłrzydaje  jeszcze  Bialpbrzeskiego  :  Książeczkę  óTiirdckl^y 
sekcie  y  iey  progressacb  ,  drugą  :  o  Mszy  Świętey. 

4443;  W  dedykacji  zdaje  Wujek  sprawę  zć  swojej  ptacy:  ,,Jusz  td 
Szósty  rokiest,  Milosci\vyX.  Biskupie,  iako  postilla  Katolicka  wielka  ię^ 
sbykiem  naszym  polskim  odeniiiic  napisana  ,  y  slawney  papłięci  X.  A- 
damowi  Konarskieuiti,  Biskupbwi  przeszłemu  Poznańskiemu,  iako  Fun- 
datorowi y  Patronowi  Collegium  naszego  Poznańskiego^  była  przypi- 
sana;....  Teras  cO  mię  do  tego  przywiodło,  abym  po  onłjy  wielkley 
Postilli  ^  y  tę  małą  napisał  y  wydał,  krotko  powiem.  Abowiem  na- 
przód obaczyłem,  isz  dla  nie  małcy  ceney,  Postille  wielkiey  nie  wszyst- 
kim się  dostać  mogło,  ktorzyby  ią  byli  radzi  mieli.  A  drudzy  podo^ 
,  bnO  dla  iey  szerokością  ni<*  tak  iey  użyć  umieli,  jakoby  potrzeba....; 
NakOnlec  iuż  odcdwu  lat  niestało  excmplarzOw  ,  a  Drukarz  dla  swych 
prtyczyn  odkłada  wtorą  editią  ,  a  ludzie  się  skarżą,  że  iey  nie  mogą 
dostać.  K  tcmii  przystąpiło  żądanie  niktOrycb  zacnycb  osób,  a  zwła- 
szcza iego  Miłości  Xiędza  Jakuba  Ucbańskiego  Arcibiskupa  Griicziiien- 
skiego  y  J.  M.  X.  Piotra  Myszkowskiego,  Biskupa  na  on  czas  Płoc- 
kiego^ a  teras  Krakowskiego,  aby  y  krotka  Postilla  także  polskim  ię- 
zykiem  była  uąpisaua,  ktoreyby  prości  Kapłani  suaduiey  użyć,  y  iesllbj 


NOTY,  N.  4443.  625 

tak  złcy  pnitiicci  byli ,  y  z  niey  czytać  ludziom  na  kazanin  mogli.     A 
niktorzy  tcsz  radziby  byli  mieli  Compendium  tfey  Postilie  wielbiey.,.^ 

A  acz  mi  daleko  łacniey  było ,  z  wieiliiey  Postilie  uczynić  Com- 
pendium abo  Postillę  małą ,  opuściwszy  nieeo>  y  skróciwszy  wedle  po- 
trzeby. Wszakże  aby  tym  więtszy  pożytek  rósł  Kościołowi  ^  wolałem 
z  więtszą  pracą  prawie  nową  Postillę  uczynić,  barzo  mało  biorąc  z  Po- 
slille  oncy  wielkicyt  ale  abo  zgoła  inszą  materią  wnosząc,  abo  ią  iusz 
inaczey  traktuiąc,  a  niżeli  w  wielkiey.  A  to  nawięcey  dlatego,  aby 
y  ci  co  iusz  maią  Postillę  wielką,  y  ley  małcy  wedle  potrzeby  używać 
mogli:  y  ci  co  będą  ihicć  małą,  do  więtszey  się  w  inszycb  ńiateriach 
uciekali:. w  Przetosz  ani  ta  mała  Postilla  oney  wielkiey  namniey  nie 
zawadzi;  ani  ona  wielka  dla  tey  małey  ma  być  mniey  ważona.  .»" 

Niżej  powiada  ,  iż  texty  ewangelji,  które  w  wielkiej  Postilli  z  rto* 
wcgo  Testamentu  Krakowskiego  umieścił,  tu  pilniej  i  właściwiej,  za- 
sięgając greckiego  oryginału  ,  nawet  w  niektórych  miejscach  bardziej 
groczyzny  niż  łacińskiego  przekładu  tr/.ymaji)c  się^  oddał t  ^^Bo  acz 
ynlijata  editio  iest  y  ma  być  u  wszistkich  napewnieyszd  j  wszakże  nie 
l)i'oni  Kościół  ad  fontes  recut^ere ,  y  z  nimi  conferre.^^  Uwiadamia 3  ' 
iż  z  żywotów  świętych  mało  tu  przywiódł,  tak  dla  krótkości  ^  jako  też 
iż  żywoty  śś.  po  polsku  przez  jednego  z  Jezuitów  zebrane,  wkrótce 
na  widok  wyjść  miały.  Pisał  lę  Postillę  w  Poznaniu^  i  w  Poznaniu 
drukował;  Iccz  sam  już  się  znajdował  w  Wilnie*  Data  bowiem  de» 
dykacji  jest:  f^ihiae  13  Februarjt  A.  D.  1579.  podpisał  się  po  łaci- 
nie: Jacbb.  Fuieeus  fJ^ągroueeen.  Socieł.  JESVi  Przy  każdej  lekf^i 
e  Ewangelji  jest  rycina. 

Z  dedykacji  części  wtórej,  niektóro  miejsca  godnC  uwagi  stj  ł 
„  Prawic  tego  czasu  dokonywał  Drukarz  wlorey  części  Postylle  mniey- 
szey  j  X4  Jakuba  Wuyka ,  który  iako  wiecie  będąc  Rectorem  w  tym 
Collegium  Socielatis  desu,  od  nieboszczyka  X.  Adama  Konai'skicgd 
nono  zaczętym ,  był  leż  Kaznodzicią  przez  nie  mały  czas  w  Kościele 
Waszym  Farskim ,  Panowie  łaskawi,  gdy  nas  to  dobrodzieystwo  od 
W.M.  potkało,  zescie  nam  dali  posscssyą  slarey  Szkoły  Farskiey,  icsz* 
czc  zaraz  od  początku  na  fundacyey  naznaczoney,  nową  dla  swego  Ko* 
ścioła  znacznym  kosztem  wybudowawszy.  Którą  Postyllę  dla  czCgO 
Autor  napisał,  iako  była  potrzebna,  rozumiem  temu  żeście  W.  Mi 
z  przedmowy  pierwszey  częścicy  leyżc  Postylle  wyrozumieli:  A  isz 
on  Więtszey  Postylle  cześć  pierwszą  Królowi  Henrykowi,  y  nieboszczyk 
kowi  X.  Biskupowi,  wtorą  teyżc  Postylle,  Krolowey  Jey  M.  y  tera- 
znieyszey  też  mnieyszey  pierwszą  część  J.  M.  X.  Biskupowi  dzisiey- 
szemu  Poznańskiemu  dedicowuł,  miał  po  sobie  ważne  przyczyny.  Ja 
też  źe  w  niebytności  autora ,  któryby  pewnie  toż  był  sam  uczyniła  tę 
wtorą  część  umyśliłem  W.  M.  przypisać  y  ofiarować,  to  mię  do  tego 
przywiodło  t  naprzód  że  Autor  te  Kazania,  klore  teraz  do  druku  są 
dane  ku  chwale  Bożcy,  dla  waszego  duchownego  zbudowania,  w  wa- 
ToM  II.  79 


626  NOTY,  N.  4443. 

szym  kościele miewał.     Aby  tedy  y  a  was  y  u  potomstwa  waszejjo 

Itaznodziey  y  nauczycielow  przeszłych  nauka  pamiętna  była,  iako  oue- 
go  swictey  pamięci  kapłana  Walentego  Wróbla  (*j,  oycow  waszycli 
Kaznodzieię,  ptzysloyna  rzCcz  była  wam  tęż  część  kazania  lego  ofia- 
rować, dla  klorycb  osobliwie  te  prace  podcymowano Nadto  przy- 
wiodły mię  dobrodzieystwa  W.  M.  któreście  Societati  w  mieście  tyia 
znakomit(i  nczynili ,  y  czynić  nie  przestaifecić.  •  Bo  aczci  wprawd/ic 
w  tyui  kraiu  Wielkiey  Polskleyj  iako  wszędzie  w  Cbrzcsciaiiskicb  Pań- 
stwacb ,  Zebranie  nasze  znało  dobrudzicie  rozmaite,  y  zna  ieszcze : 
jako  nieboszczyka  slawney  pamięci  X.  Biskupa,  który  to  Collcgluni  za- 
czął. Znało^  zna  y  teraz  lob  M.  X.  Pracłatow  y  Kanoników  wicld- 
bney  I^apjtnly  Poznaiiskicy ,  za  ktorycb  łaską  y  począlek  y  pdinnożc- 
nie  iakie/kolwici:  bierze.  Zna  y  teraznieyszcgo  Jego  Mti  X.  liiskupa 
Łukasza  Iiiościelcckiego.  Zna  y  Jego  Mci  Pana  P.  Andrzeja  Opaleń- 
skiego  zeBniiia,  Marszalka  Koronnego,  Generała  WićlgopolskiegOł 
Także  y  Jego  Mili  Pana  Pi  Piotra  OpalcnskiegO ,  ktOry  się  lesz  do  na- 
dania łego  Colleginm  przyłożył. ..*.  Jednał;  y  W.  M.  Panowie  Mieszcza- 
nie liie  pOslednicyszc  micyscc  macie.  Uważamy  chęć  nprzeynią,  z  io- 
kaście  Societatem  do  miasta  swego  przyięli.  Mamy  dobrodzieystwo  od 
w^s^  kościół  Świętego  Stanisława,  y  dom  gdzie  Kapłani  mieszkali  5 
któregoście  podawanie  na  nas  dobrowolnie  wlali,  place  kti  bndowaniii 
dobre  y  przestworne  puścili;  Uwaźaiąc  nakłady  wasze  ,  ktorfeście  czy^ 
nili  budiiiąc  doln  nad  fortą  Kapłanom  y  szkołę  nową  j  wszystko  to  prze- 
ciw nam  dobrodzicystwd  uczynione  uznawamy.  Nakoniec  ocbędoslwO 
wszelakie  I^oscioła  świętego  Sfanisława ,  W  którym  my  teraz  wedłu{| 
powołania  swego  nabożeństwa  sprawuiemy  :  iest  nabo«eMsltva  osób  y 
niektorycb   mieyskicb,  iasnym  znakietń  y  dobrodzieystwem." 

W  dedykacji  do  Zygmunta  III.  swojej  Postilli  mniejszej  ^  <idyćji 
1590  tak  o  swoicli  Posliłlacb  mówi:  ^,....gdy  się  w  tym  Krolestwić 
rozmaite  Postylle  Ltilerskie ,  y  Wykłady  pisma  S.  nowe  i  bluznlerskiii 
przed  kilkanaście  lat  bardzo- zamagaly:  a  niebyło  ieszcze  żadney  Po- 
stylle kalbolickiey  polskiey,  napisałem  ia  był  z  dozwolenihi  starszych  ^ 
za  pomocą  pańską  Postyllę  Katliolicką/ Wielką,  y  wydałem  ią  R.  Pi 
1574,  klonem  potym  R.  P.  1584  znowu  drukowaną  Królowi  sławney 
pamięci  Stepl.anowi  dedykował.  INapisałetii  też  był,  dla  siusziiych 
ptzyczyn,  ofo  tę  Postyllę  Kalłiolicką  mnieyszą  R.  P.  1570  napiefwey 
drukowaną:  którą  teraz  znowu  odemnie  z  pilnością  przeyrzaną  j  po- 
prawioną  y  przydatkiem  kilkadziesiąt  nowycb  kazań  rozszerzoną ,   y  inż 

to  Czwarty   kroć  drukowaną   W.  K.  M. pokornie   ycbę^lllwie  ofiaru- 

ię ,   oddawani   i  przypisuięi.i.*   Przyczyniłam  też  tCraz  niemało  kazania, 

•  - 

(')  Moihaby  ztąd  Wnosił:  j  ze  Wrol>el  także  wy  jał  swoje  kazania  Miastu  Poznanio- 
wi pi-zyjtisane; 


NOTY,  N.  4452.  -  727 

Istórycli  niciloslawalo  na  Ewangelie  nicŁtóre  uedliig  porzą<Ilai  [tzym- 
skiejjo:  /aclio\v;nvszy  przedsic  ł"*  cale  y  siary  porztjtlek  Kościołów  ^ran- 
ciizi.irli  ,  l\i<Mni(H'i;iclł  y  Polsliich.  Dalqv\ano  \v  Kraljowic  w  Wigilią 
An.lr/.rja  S.    H.P,  1590.      (L.  g.) 

4452  c).  Przedmowa  do  Czytelnika  w  te  słowa  :  „  Qiuindoqui- 
dein  aninins  est  lias  atiailrupUces  cąnciones  meas  et  in  tamos  rediyen^ 
di  et  Dominicns  Cnadracjesimae  pecnliatń  yolumiiie  proponęuĄi:  ne 
nuid  in  ordine  liominiearum  ad  illud  us(jne  tempiis  desit ,  prac 
ter  eas  anae  jatn  iypis  Inę  Cracouifte  e^cussae  stmt ,  zilfimas  tres  Da- 
niiuicas  auae  ad  Cuadraaesimam  dęsiderabantur ,  jatn  tibi  t}iittoj  eai 
dem  auidęin  methodo  aua  prioręs  exat'atas.  an  vero  eadem  fącultąte  j 
tuutn  erit  judicare  ^imulaue  et  benevoło  eas  s\iscipere  anin\o  ^  et  com- 
miinem  Uoniinum  C/iiistum  Jesum  deprecari,  ul  hos  aualescumjue  cO' 
natus  niislros  ad  laudetn  noniinis  s^i,  et  Ecclesiae  emolumentum,  di- 
riifere  y  ac  ad  nUeriora  proarediendi  viłąin  ,  vires  ęl  licentiain  darę 
et  concedere  titilti  velit. 

Te  12  l.azau  iia  trzy  uiędziele,  wcielone  są  do  tomu  2^o  edycji 
4ng;olsfadzi:iej.     'L.  S.} 

4452  dj.  Po  korcie  lytdłowftj  Tomu  I,  następne  nicIIczl)owane  zawie- 
rają: List  Hardyiiała  Rol^erta  Bellarmina  do  Grodzickiojjo  wtycL  słowach  : 
,,Admodnm  Heuerende  Pate\\  Nau  sum  oblilus  iucundissitnae  con~ 
sueludinis  auain  cum  R  f^.  habui  tempore  Congreyationis  Generalis.  ^ 
ea  causa  est ,  ul  (jratissitnae  fuerint  lilterae  ,  anae  memoriam  iltius 
temporis  milii  renoparunt.  Canęionęs  J{.  f^.  ad  mensam  legi  mihiju-- 
beo ,  hoc  prdęserlim  Dominici  Advenlus  tempore  valde  opportnnas  ^ 
alioauin  eni\n  ob  assiduąs  occupątiones ,  auibus  distinęor  y  vix  otium 
ad  eas  lepeudas  Itaberem.  l*lacent  omnia ,  tum  anod  ipsae  in  sę  eon- 
ciones  et  eruditoe  et  utiięs  sint :  tum  aiiad  sint  vąlde  similes  iis,  auas 
etjo  in  Ecclesin  tnta  Capuana ,  dum  Archiepiscopi  fungebar  Officio  ,< 
habere  salebam  ad  populum ;  et  si  antę  duos  vel  tres  ąunos  conciones 
R.  y .  ad  manns  meas  peruenisseut  ^  multum  tne  sine  dubio  iuuissent. 
Hocmeum  judicium  de  concionibus  vestris  sciet  post  unum.  vel  ąltę- 
rum  diem  Heueręndiss.  Pąlęr  Generalis.  Sed  tamen  hanc  meam  senr 
tentiam  iudicio  Iiominum  doctiorutn ,  et  magis  exercitatoriim  in  mw- 
nerę  concionąndi  libenter  subiicio.  f^aleat  Jl.  V,  mei  mem.or  in  san- 
clis  precihus  et  Sacrificiis  suis.  Romaę  XXVI.  Decembr.  Anno 
M.DC.V. —  /{.  V.  Frater  in  Chrislo  Robertus  Card.  Bellar minus.— 
Tenże  sam  list  znajduje  się  naczele  T.   II. 

p.  1.  jest  pozwolenie  Prowincjała  Polskiegp  Deeiusa  Striyeriusa, 
dane  w  Poznaniu  2  Maja  1606.  W  T.  II.  pozwolenie  Prowincjała  Piot 
Ira  Fabritinsa  datowane  także  av  Poznaniu  1  Augusta  r.  1609.  Andrze- 
jowi Angermariusowi,  Drukarzowi  Ingolstadzkiemu ,  fia  drukowanie 
pierwszego ,  drugiego  i  czwartego  tomu  Kazań  Grodzickiego.  W  To- 
mic III.  pozwolenie  tegoż,  datow.  4  Januar.  1609. 


628  '  i>OTY,  N.  4/16O— 4490. 

Widać,  że  Torn  I.  tylko,  wyszedł  w  Krakowie,  któr.'\  datę  i  Nie- 
sieeki  wymienia  (T.  U.  312),  inne  za  cranicą.  Z  erraty  lego  Tomu  I. 
na  końcu  położonej,  pokazuje  się,  że  autor  obecny  przy  druliowaniu 
nie  był.  W  każdym  Tomie  są  cztery  kazania  na  każdą  nied/.irię  z  na- 
pisami t  Timor,  Fides^,  Spes ,  Charitas,  i  ztąd  nazwane:  Cmitlripar- 
titaę. 

W  Tomic  II.  p.  493.  gdzie  zarzuca  pijaństwo  Iicrclykóm ,  naJrąca 
o  swojej  bytności  w  Wtttcmberdze  i  na  dworach  kilku  Hsiążąt  Niemicc- 
kicb:  y^Nuń^uid  et  major  es  noslri  in  ipso  Luthero ,  et  nos  in  discipu- 
lis  ejus ,  id  non  perspeximus?  (juanda  tum  Pf^ittemhergae,  et  m  ałils 
nidis  3Iinistroruniy  tum  in  aulis  sex  vel  sep  tern  Principum  Germnniae 
versati  sumus  7  Aniw,adverlinms  sanę ,  et  hucustjue  in  noslratibus  vif 
demuSy  illos  videlicet,  cjui  ehrietati,  epułis,  somna  monstroso ,  et 
auae  haec  consetjuttntur  dediti  sunt,  ad  castra  perfidiae  transire  facillir 
me.     Sic  est  igilur  primus  ebriełatis  effectus.^^ 

4460.  W  przedmowie  do  Czytelnika  oświadcza  anlor,  ie  dla  pro^ 
stycb  ludzi  pisdł.  Nag;auia  zwyczaj  mówienia  koniecznie  całą  godzi- 
nę, zwłaszcza  kiedy  słuchacze  są  w  małej  liczbie  i  niepiśmienni,  i 
tylko  dla  zwyczaju  nakazaniu  siedzą.  Radzi  kaznodziejom,  aby  po 
krótkiej  nauce,  uczyli  lud  pospolity  pacierza:  ,,Bo  iłem  się  przy- 
patrzyła povTiada ,  we  wszystkiey  prawie  Polscze,  rzadki  się  z  lu- 
j  du  pospolitego  umie  przeżegnać;  rzadki  trafi  Pacierz,  żeby  do  nie- 
go* nie  miał  co  przydać  swojego,  abo  nieuiął  słów  do  sensu  należą- 
cych. A  Bożego  przykazania,  zaiste  y  z  tysiąca  ieden  nietrafi." 
Zaleca  nikomu  nic  dawać  ślubu,  ktoby  tych  zwyczajnych  modlitw  nie 
umiał,  gdyż  trafiło  się  w  jednym  Senatorskim  domu,  że  panna  służe- 
bna, idąc  za  mąź  ,  pacierza  nie  umiała,  ^ie  radzi  też  używać  gęstych 
i  długich  cytacij  łacińskich  ,  jako  dla  większej  czę&ci  słuchaczów,  nie- 
zrozumiałych.   (L.  S.) 

4462.  Starowalski  Kazania  swoje  na  trzy  tomy  podzielił ,  jak  sam 
się  tłumaczy  w  dedykacji  drugiego  tomu,  czyli  drugiej  części  Arki  7e- 
siamentu.  ,, Pierwszy  Tom  (Swiątnica  Pańska),  na  znak  poddaństwa, 
Pasterzowi  mojemu  Przewielebnemu  w  Cbrystusie  Panu  J.  MciX.  Pio- 
trowi GembickiemuBiskpowi  Krakowskiemu  ofiarowałem. />rM</łJ,  W.  Jct 
go  Mości  P.Janowi  Zamoyskiemu  Staroście  Kałuskicmu,  iako  Panu  i  Dor 
brodziejowi  swojemu^  którego  chlebom  i  łaską  żyię  dotąd  szczodrobli- 
wą  na  znak  wdzięczności  dedykowałem.  A  trzeci  WM.  moiemu  M.  P. 
y  dawnemu  Patronowie  z  niskim  oddaniem  posług  moich  teraz  przyno- 
szę, jako  temu  któryś  obecnym  po  większey  części  tych  kazań  moich 
był  słuchaczem."  Chwali  tu  Brzeskiego  biegłość  i  czynność  w  spra- 
wach duchownych  i  świeckich^  znajomość  muzyki,  medycyny  i  geo- 
metryi.       (L.S.) 

4490.  p.  524.  „Gdyby  to  prawda  była,  co  nasz  Kopernikus  Polak 
naucza ,  że  się  ziemia  w  koło  obraca ,   trzcbaby  do  tego  koła  mądrego 


NOTY,  N.  4490,  4491).  629 

Chcrubida."  p.  402.  pisze,  iź  w  Litwie  Odrowążowi,  gdy  mu  w  bi- 
twie zęby  z  wąsami  ustrzelono,  dano  Starostwo  Kowieńskie.  On  wy- 
malować się  kazał  na  pałacu,  trzymająe  w  ręku  wystrzelone  zęby, 
2  napisem:  Dano  mi  chleba ,  kiedym  zębów  pozbył?^  Ktoby  te  wszyst- 
kie kazania  przewartował,  mójjlby  z  nieb  wyciągnąć  wiele  pociesznycb, 
a  czasem  i  rzadkicb  wiadomości,  dopieroż  mnóstwo  legend  i  kłamstw 
poboźnycb.  Jak  jednak  dobry  smak,  i  kaznodziejska  powaga  upadły 
w  owycli  ćzasacb  na  ambonie^  widzieć  można  np.  z  tej  uwagi:  p.209. 
5,  Często  się  nie  nadaią  i  macierzyńskie  pieszczoty  i  karmicielskie  do- 
zory Rodzicom.  Jak  gdy  (Dan.  3}  ukocbaną  statuę  Monarcha  Babi- 
loński wystawił,  złota  i  innych  kleynotow  na  to  dzieło  wysypał  moc 
srogą,  kazał  się  temu  bozyszczowi  kłaniać,  postawił  go  in  campo  J^wr^w. 
Tak  często  bywa:  wysypią  rodzice  na  edukacyą ,  na  cudzoziemskie 
pcregrynacye  wiele  złota  i  postawią  na  publice  Seymikowey,  Seymo- 
wey  ;  aż  moia  statua  in  campo  Dureń  po  polsku.  Wyślą  na  kampą* 
nią  :  aż  na  placu  Marsowym  DureĄ. 

To  samo  co  Sobolewski  o  Ko  Walickim  mówi,  daje  się  zastosować  i 
do  Kierśnickiego  (N,  4499),  ktprego  kazania  jakkolwiek  mało  się  godzą 
z  przepisami  sztuki,  zawierają  przecie  wiele  szczegółów,  czasy  i  obyczaje, 
w  których  żył,  malujących.  Język  też  w  nich  osobliwszy  i  nieraz  bar- 
dzo jowjałny.  i 

Dedykacja  dzieła  sławnemu  towarzyszowi  broni  i  przyjacielowi  Króla 
Szwedzkiego  Karola  XII,  Stanisławowi  Poniatowskiemu,  który  wtenczas 
jeszcze  był  Podskarbim  Wielkim  i  Pisarzem  W.X.L.  W  niej  autor  wy- 
prowadza ród  Poniatowskich  od  Ciołków  czyli  Witellionów.  O  Stanisła- 
wie tyle  dowiedzieć  się  można  z  obszernego  panegiryku  tego  próżnym  i 
nadętym  stylem  pisanego,  że  był  synem  Franciszka  i  Heleny  na  INiewia- 
rowie  Ligęzanki,  która  już  była  wsts^piła  wówczas  do  ^Zakonu  Nawie- 
dzenia N,  P.Marji^  źe  odbywał  nauki  w  Krakowie,  potym  bawił  w  Oło- 
muńcu, Wiedniu,  był  chorążym  Regimentu  Cesarskiego,  służył  tamże 
pod  Micliałem  Sapiehą,  Koniuszym  Litewskim,  i  z  nim  razem  znajdo- 
wał się  przy  zdobyciu  na  Turkach  Belgradu  ,  pod  Temezwarem  ,  Wa- 
radynem ,  w  bitwach  nad  Cissą,  Begą,  w  wyprawie  do  Węgier  prze- 
ciw tymże,  poczćm  obaj  powrócili  do  Polski.  Po  śmierci  Michała  Sa- 
piehy Poniatowski  żałosny  jego  straty  ,  wyjechał  z  Polski  i  zwiedził 
Szwecją,  Francją,  Angiją,  Turcją.  Wspomina  dalej,  że  kosztem  nie- 
małym wystawił  Poniatowski  dla  milicij  cudzoziemskiej  kazarnią. 

str.  18-  wspomina  Samuela  Komarowskiego  Podkomorzego  Wileń- 
skiego, który  temu  lat  31,  miał  ex!statyczną  wizją,  i  ujrzawszy  w  niej 
ćo  się  dzieje  na  tamtym  świecie,  kazał  długi  poopłacać  zaciągnione 
podczas  kiedy  był  paziem  Króla  Michała,  poczćm  umarł  wkrótce. 

str.  45 :  Zaprasza  tam  kogoś  pewna  brygada  do  swoiego  koła :  Sar- 
tern  mitte  nobiscum  I  marsupium  unum  sit  omnium  nostrum.  Rzuć 
z  nami   los!     Niech  będzie  jedna    u   nas   wszystkich    kaleta.     A  ma- 


630  NOTY,  N.  4190,  4499.       ' 

łoź  i|  nas  tąkiey  synccrlzacyi ,  przyjaźni ,  hoinlellijrcncyi ,  mianowi- 
cie ppzy  liartąch ,  kostkach,  kuflach  7  Naśiniał  iśię  z  niey  kiedyś  wę- 
drowny ciidzoźieinlec^  to  lest  WJoch  tlo  Polski  przyl>ywszv.  Sta- 
nął w  jpdney  gospodzie,  w  ktorcy  jakiś  Jfjjoiność  przez  ealy  ty- 
dzień sziipiial,  huczał,  dchoszował.  Bylji  lam  wicll;a  codźleu  frcqiieM- 
cya  !  każdy  mii  śic  kluuiał,  dudkowi  al,  apphuidoual  ;  póki  w  hrod  na- 
lewano. Przećii{{picia  śiy  ostatnia  scdcnlaria  przez  noc  do  dnia  hiałe- 
go.  Dopieroź  ka^dy  w  s\\'ą\  nic  nic  dałvsy,y,  nie  z^|)!aci\iszy,  skła- 
danki nie  uczyniwszy,  słowem  zapouiniawszy  owcy  kondycyi :  Sortem 
tniłte  %\ohiscum.  Jaki  taki  owey  trzymał  śic  nj;ixyiny;  Co  twego,  to 
mego  ^  a  co  i|)egq  ,  tobie  nic  do  tego.  ISie  miał  śic  czym  Pan  ochotnika 
z  gospody  wykupić!  krętu  wctu !  Jeden  p^eholik  z  kordem,  drugi 
z  rysiami,  trzeci  z  sygncteni  ,  czwarty  z  ostatnim  kontuszem  wyciecz-* 
ki  czyniła  póki  grosza  na  zastaw  dostał.  Co  widząc  okuiatny  JlaliaU) 
spyta  iednego  slugi ;  Co  za  ludzie  wczorą  n  Jegomości  byli?  Odpowie: 
Dobrzy  przyiąćiele.  Ąź  ow  rzecze:  INiocli  zginie  Polska  przyiaźii  I 
jam  rozumiał,  iż  to  była  Tatarska  horda ,  łotrzykowie,  niepr/yjaćicicj 
Ittorzy  Pana  twego  ai  do  koszuli  zlupiii.  O  pebioż  ,  pełno  wszędy, 
osobliwie  przy  pełnych  takiey  zgody  kuflowcy,  taliiey  micszkowey  je- 
dnomyślności!  3Iarsupium  unum  sit  oninium  nostrthn.  iSkoro  w  trzo- 
sie po  trosze^  abo  zgoła  pustki,   wnetźe  pusto   y  braterstwa  ! 

sir.  126.  namlonla,  źc  w  począlkacli  wiary  chrześciańskiej  w  Pol- 
sce Piotr  Dunin  pierwszy  z  tej  familji  siedmdzicsiąt  slcdm  kościołów 
Z  muru  i  ciosanego  kamienia  wystawił, 

str,  146.  W  kazaniu  na  ostatni  wieczór  zapustny,  wspomina  uro- 
czystość w  kalendarzu  dawnej  Synagogi  i  zacytowawszy  słowa  I*isma  ś.: 
Dies  terttus  decimus  mensis  Adar  primus  iulerfectionis  .fuit ,  (jueni 
constituerunt  esse  solemnem  in  urhe  Susąn  ^  wynjienia  przygody  smu- 
tne w  miesiącu  Lutym  w  różnych  krajach  zdarzone,  źe  zaś  Susan  ma 
etymologją ,  lllja  albo  róża,  pyta  się  autor,  które  mias^to  |)ołskie  może 
się  nazwać  Sarmackim  i^uzanem  7  •7,ponicwasz  iedne  z  nich ,  sama  sta- 
rpwieczność  nie  przytępionym,  lub  w  szcdźiwośći  skaziła  zębem:  dru- 
gie morowa  \vyprożniła  plagą,  inne  nieproszonycli  od  A\scłiodu  y  pół- 
nocy ggśći  nie  dyszkrctna  spustoszyła  Wizyta  ,  inne  po  incyneracyacłi 
codzienny  inaią.  popielec ,  winnych  oyczystą,  żal  się  Boże  wiolencyą 
splądrowanych,  byłem,  chwastem,  łodygami  zarosłych,  jak  w  pu- 
stych kniejach  wolno  gwizdać:  jako  między  innemi  Wielkopolski  Poz- 
nań sam  ślę  poznać  nie  może  !  samaś  jeszcze  przy  łasce  Bożey  War- 
szawo urbs  Susan,  urbs  florum^  flos  urbium!"  i  wymienia  zjazd  tara 
•wówczas  z  powodu  Sejmu.  Dalej  igra  z  nazwiskiem  ^r?ar ,  że  na  od- 
wrót przeczytane  brzmi  Rada,  zfcąd  bierze  pocbop  mówić,  że  i  w  ob- 
radach piiblicznych  wiele  wstecznie,  relrogrado  ,  cancrino  passu  dr.ta- 
łają:  ,,ktoż  temu  winien?  winien  nieszczęsny  Adarl....  trudno  przy- 
zwolić   na  rzetelną  prawdę  j  na  oczywisty  dobra  pospolitego  profit — 


NOTY,  N.  4490,  4499.  631 

Łledy  slsorrumpowane  odzywa  śię  sumnicnie!  Adar  gdzie?  upominek? 
praczenl  co  na  lo?  Co  hrząkaią  tysiące;  co  rźc  fcoii  Turecki,  ba  y  cały  * 
z  karetą  cug  w  staynij  z  czym  śię  odzywa  kredensovva  argenlcrya ! 
konlradykiiy !  rekiainuy  !  niepozwalay !  wołay  Solvatnr  sessio  i  1.  d* 
Jakież  na  to  bywa  remedium?  snae  podobiie  do  owego  vt  Bidermand- 
wcy  Lłopiil"  zkąd  opowiada  znajomą  bistoryjkę  o  raku,  który  gdy 
cblopa  kleszczami  obraził,  sąd  nań  postanowiono,  aby  go  w  rzece  n- 
topić  :  ,,  Podobnym  paeiioin  ,  mó«i  dalej  ,  podlegają  niesłuszni  rekla- 
nianci  ;  oporni.;.;,   konlradycenei  !   i  t.  d. 

str.  198:  Gbóiał  kiedyś  trcfnik  dworski  ucieszyć  Zyghiunła  piei?- 
wszego ,  więc  w  Wirydarzu,  na  który  z  okna  Pan  miał  prospekt,  zc* 
ł)rawszy  kupę  chłopów  j  zawołał:  za  mną,  za  mną  w  zawód.  Poskd- 
czyli  wszyscy  butmcm  nie  wiedząc  o  samołowće,,  w  którą  iedcn  zudrn" 
gim  wleciał,  a  frant  przewodnik  przeskoczył.  Takći  tO  bywa,  unius 
€xemplo  millę  insaniie  videmus. 

str.  203:  Pos/ło  u  Polaków  w  przysłowie:  Walą  naii  jak  na  osła: 
gdy  kOgo  pracami,  robocizną,,  poborami,  kontribucy4mi  agrawui{|. 
Idunnośic^  darmO  fcblubiemy  :  Asinos  non  par  i  t  Polonia  !  nie  rodźt 
Polska  osłów !  bodayby  raczey  na  wzór  Anglii  drapieżnych  wilków 
nie  rodziła!  ano  częstokroć  między  nartłi :  Homo  homini  łupiis !  nic 
trzebił  wilka  wywoływać  z  łasa.  naydźie  śię  w  jednym  mieściCj  w  bli- 
skim sąśiedzstwie  ^  W  społecznym  domu  taki:  co  na  cudzą  subsiancyą  j 
ba  y  na  owieczkę  ?  atlianowę  zasadzki  czyni,  ł&sząc  śię  po  przyiaćiel- 
sku  ,  szarpie!  po  ćicbu  oslre  kły  wecnje  !  osłów  zaś  moralnych,  jeśli 
gdzie,  tedy  w  Polszczę  eO  niemiara!  ubodzy  poddani,  ivieśniacy,  kmtb- 
tko\>ie,  mieszczankowie ,  służalcy^  wszytko  to  oslowic,  pod  niezhb- 
śnym  ciężarem  stękają,  pod  postronkami  y  kijami  furiatów,  ledwie 
żywi  ziewają!  radźiśmy  też  mało  nie  wszyscy  Macedońskim  ośiełkom^ 
o  których  Filip,  MouarcLa  tameczny  mawiał:  hullani  esse  adeb  muni- 
tam  nrhem'^  quam  onustus  auro  asellus  non  siihintrel.  INieniasz  wSat- 
niacyi  pod  te  opłalianc  czasy,  tak  obronnego  miasta,  takiego  kaszteltt, 
lakiey  Fortecy,  do  któreyby  i»ie  wcisnął  śię  złotem  naładowany  ośielek^ 
więcey«ałow  y  mUrow,  nieszczęsnemi  korrnpcyauii,  niż  armatami  po- 
dobywał  Ballycki  Rabuś !  dO  każdey  warownieyszey  kolonii,  na  złota- 
wym ośIcj  z  nas-źe  samych  wyssaną  monetą  najuczonym,  niby  na 
kwiaty  wjechała  bo  go  tam  nie  szablami ,  ani  kulami,  ale  spuszczone- 
nii  na  łlół  palmami,  czyli  fiititasni ,  jako  zwycięzcę  przy  witano  ^  addu- 
X€rinil  asinam  ^  ramos  steimthunl.  Źiirt  na  stronę!  poszła  dawno 
w  szacunek  wiekopomney  sławy  ośla  szczęka.  Judicuni  15.  cap.  woła 
chełpliwie  Samsoh  :  Inmuxilla  asini  dełevi  eos  et  percussi  mille  viros. 
Goż  ^riępey?  f'oi;avit  nomen  loci  illius  Rnmathlechi.  Weyćież  jaka 
przyszłym  Polakom  przymowka  !  Pomieszawszy  pierwsze  litery  w  tym 
sloułai:  liama^  będzie :  ^rłu«  /  y  da  śię  słyszeć  Arma  LecJii,  Broń, 
rytisztuuek,  oręźe  Lechowe.     Gzy  jużcż  lo  onyćh  Polaków  kopijc,  łu- 


632  NOTY,  N.  4490,  4499. 

ki,  kordy,  paUszc,  przemięiliły  śię  W  ośle  szczęki?  maxilla  asini, 
arma  Lechi?  Boddy  nieprawda  mili  Juiiaczko>vie.  W  posiedzeniach 
krolofilnyćli  łeb  zagrzawszy^  o  lada  co,  o  biedne  kobiećisko,  nie  no- 
wina szabliskiem  szczęk  I  szczęk  !  INa  seymikacli ,  byle  w  sedno  pry- 
waty trafiono 5  żelazem:  szczęk,  szczęk!  Podczas  zjazdów  y  walnych 
obrad,  w  nocy  po  micyskich  brukach  szczęk!  szczęk!  aź  się  też  y  po 
szczęce  oberwie  kresa;  co  prędzcy  do  cyrulikd !  gdzie  nie  zrzodlo  z  zę- 
ba płynące,  ale  krew  tamować  trzeba,  owszem  zęby  wybite  liczyć! 
maxiUa  asini,  arma  Lechi.  Pod  czas  Grodzieńskiego  Seymu  drugie- 
go, wytoczyła  się  pijana  sprawa,  z  przedmieyskiey  ansteryi ,  na  uli- 
cę, między  przypłolki.  Widzi  €Xtinctor  caiidełae,  Herszt  zwtidy  iż 
\f  ciemny  wieczór  od  żelaznych  błyskanie  jasno;  a  po  wylanych  w  gar- 
dziel kuflach,  nie  przelewki;  skoczy  przez  plot  do  ogroda  !  ueliyli  łeb 
pod  kobylą  głowę  nu  plocie  wiszącą,  jak  pod  tarczę  AcIliHcsową.  Przy- 
tnie nań  kilku  adwersarzow  !  uderzą  ostrzem  w  guaćisko  !  ow  krzyknie: 
Głowa!  dla  Boga  !  Głowa!  Co  słysząc  bult:\jc,  w  nogi!  mówiąc:  dać 
mu  pokoy  !  wziął  zii  swoje,  j^azajutrz  trefniczek,  co  był  ptzy  tey  ba- 
talii, ofiarował  Panu  z  trwogi  uwolnionemu  projckćik  :  Podobnym  Sam- 
sonowi  jesteś  Potentatem,  On  oślim  j  ty  kobylim  zwyciężyłeś  gnatem. 
f^ocavił  nomen  lUiniaihlechi.''^  Przy  tej  anekdotce  na  boku  wyrażono, 
źe  wzięła  jest:  Ex  Diario  m.  s.  Dwa  przytoczone  wiersze  nie  przy- 
pomńąż  każdemu  z  współczesnych,  sławnego  niegdyś  w  Wilnie  poetę 
Szurłowskiego,  w  płaszczu  z  pegazem  na  kołnierzu  wyszytym?  jjPo- 
mylił  się  ktoś,  mówi  dalej,  alias  w  poważnym  dyskursie,  gdy  z  E- 
wangelii,  miasto  owego  tcxlu  Maltli.  5.  Si  auis  te  percusserit  in  d€X- 
łeram  maxillam,  praebe  iłli  et  alleram ,  sens  cale  inszy  cytował:  m 
dexieram  mamilłani.  Malać  była  litery  icdncy  niutacya;  przecież  pe- 
■wny  małżonek  wielce  prosił;  aby  tego  po  PoUku,nietłiiniaczono  Jey* 
mości.  Aleć  dawno  bez  tłumacza,  wiadoma  wszytkim  rzeczy  sublu* 
narnych  alteruata !  i  t.  d.  " 

str.  207:  ośiadaiąc  Pruskie  fortece  Zamorscy  InwazorOwie,  przed 
lat  pięćiądżieśiąt,  gdy  się  przez  miałką  rzeczkę  Fasserią  przeprawo- 
wuli,taki  ziey  nazwiska  koncept  uczynili:  passerihus  Gothicisvix  PriiS' 
sica  sufficit  nuda!  kto  śię  nam  oprze?  kto  z  mocy  wybije?  gdy  Pru- 
skie rzeki  wrobi  Szwedzki  wypije?  Patrzcież  I  w  krótkim  czasie  jako 
tycb  wróblo  w  od  swego  jęczmienia  odganiając,  kmiotowby  żmudzkic 
Dłiotlami  chłostały,  ba  y  dziatwa  diubiła  !  co  jeszcze  starzy  pamiętają  I 
passer  ludus  pnerilis.'"'     To  także  :   ex  Diario  m.  s. 

str.  260,  mówi  o  ubiorach  kobiecych:  ,, Jeśli  im  przynamniey  w  Ko* 
ściele,  na  zasłonę  szvi,  y  sztuk  mięsa  parzystych  nie  staje  kosztu;  trze- 
baby  z  Ambony  chuslkę  rzucić,  abo  zdjąwszy  z  ołtarza  (iranki;  ćwie- 
czkami do  kości,  lub  szpilkami  do  skory  przybić!  dopieroż  pokrzy- 
wnemi  bukietami  przedziwny  portret  przyozdobić. 

str.  268.   o  ogrodach  czyli  wii-ydarzach :   „pełnych  sprośnego  mało- 


NOTYj  N.  4490,  4499.  633 

^vania,  niewstydliwych  posągow>  irszetecznych  rylratow !  gdzie  strzela 
iiłalov>any  Kupidyii^....  kąpifjśic  w  krzyształowych  foulatiuch  Nymfy,  abo 
Zuzanny....  stoi  nagi  Adam  z  Eną,  jak  w  RjVju....  Ey  ogarnićie  wie- 
czney  NoCy  cienie,  taką  w  Ogrodach  perspektywę  i  t.  d." 

8tr.  272.  z  powodu  przytoczonych  słów  Pisma:  sekujidum  nufne' 
rum  viarum  Jerusalem,  posuistis  aras  Confiisionis ,  co  S.  Hieronyra 
objaśnia:  Cuot  erant  plateae ,  tot  arae ,  powiada  autor:  Pięknyź  td 
porządek,  ozdoba,  ochędostwo,  gdzie  nd  ulicach  nie /rarae,  ale  araćj 
nie  bagniste ,  błotniste  chlewy,  lecz  Kościelne  Galanterye  stawać  mo= 
Igły.  Nie  do  smaku  nam  kiedyś  przymówił  obcy  Satyryk  :  Apud  Po- 
ionos  ram  uxor  Lncretia ,  guaelibet  urbs  Lutetia. 

str.  28G.  wspojninając  ł  Miechowity  1.  3.  fol.  110.  Sień  RómahśL 
Xis)/.ccia  Halickiego  przed  bitwą  przeciw  Leszkowi  Białemu^  w  któ- 
rym widział  mnóstwo  wróbłów ,  od  małej  garstki  szczygłów  pożar- 
tych,  pyta  się  czCmu  w  tym  śnie  clłclał  Pan  Bó^  Polskie  rycerstwd 
znaczyć:  ,,czy  tojuź  na  ten  czas  byli  Szczygiełkowie  alias  rabuśionldj 
łotrzykowie  3  których  y  lewe  y  prawe  skrzydło  tam  leci,  gdzie  có  wy- 
drzeć? czy  dlatego,  ze  starzy  Polacy  mieli  naksztalt  szczygłów  czapkł 
czerwone,  jako  znak  wolności,  piletis  signum  libertalis,  nicznali  ka= 
pełuszow,  ani  peruk  pudrowanych,  ani  dlugicli  włosów  cudzoziem- 
skich ?  czy  też  raczey  dla  tego ,  że  carduelis  a  carduo  j  szczygieł  Śi^ 
gnieździ  w  ostokrzewie,  w  Ostrym  ćicrnisku ,  nie  tak  jako  wróhił 
w  piernatach?  Póki  nasz  Polski  Orzeł  nić  zwróblał,  nie  szukał  obózO- 
Wycłi  wygód,  wczasów  3  delicyi  i  t.  d.,  pokiśmy  nie  mieli  wroblowj 
owych  to  zapieckowych  domatorów,  z  klorycli  każdy  dla  prywaty  i  t.  d; 
.  poty  przed  Rycerstwem  naszym  przeciwne  potencye  jak  wroblęta  pierz- 
chały !  i  t.  d. 

str.  319.  przytacza  bez  źródła"  słowa  Króla  Stefana  Batorego :  ktd 
o  grosz  nie  stoi  5  ten-śic  sam  grosza  nie  stoi. 

str.  323 :  O  brzydkaź  tam  dizmenbracya  I  dziki  I  odrodny  członek! 
którego  sąsiedzka  y  ł)raterska  nić  przeraża  afflikcya  !  b.odayże  śię  owi 
hic  śnili  Sobkowie!  co  to  tylko  o  prywatne  starają  śię  cxcepcye,  o  d- 
fchronue  listy,  libertacye  !  a  o  dobro  powszechne  nie  trwają  I  Gas  na 
Polskę!  nic  to !  bo  w  Litw  ie  cicho!  Piszczą  w  uciskach  Ruskie  kra- 
je! nic  to!  bo  dalekie!  Dezolacya  w  bliskich  Województwach ^  zie- 
miach, miasteczkach,  wioskacli-  Jeszcze  nic!  bo  nie  u  nas  !  Ey  nid 
tak!  nie  tak  !  w  jedney  Prowincyi  niepokoy  !  jużći  jużći  nie  cała  Polska 
spokoyna  !  w  ieduey  Prowincyi  utrapienie!  nie  wsźytkie  szczęśliwe! 
jednd  famiija,  jeden  dom  wielki  zniżony,  obalony!  jużći  przez. TVszyst- 
kie  pika  I  Żartowały  w  gęstym  boru  drzewa,  gdy  śię  ogień  w  bylu  y 
chwaście  zajął!  dobrze  tak!  coż  nam  po  tym  motlochu?  pomknął  si0 
płomień  do  chrOstu  y  krz.ewiny!  y  to  fraszka!  dosyć  tego  drobiazgu! 
wpadła  skra  miedzy  Sośnie  y  jodły!  mnicysza  oto!  nazbyt  też  tłuste  y 
Otyłe!  Ogarnął  tandem  srogi  pożar ,  Cedry,  cyprySsy,  dęby,  topolcj  je- 

Tom  IL  .         >  HO 


t-.) 


634  NOTY,  N.  4490,  4499. 

6iony,  źatlnemn  nie  folgowali  dopiero  źle!  ohroćił  się  żart  w  lumcnt ! 
śmiech  w  smutek,  dumna  wyniosłość  poszła  %v  popiol !  napisuły  drze- 
wom mi  ich  popiołach  talii  nagrobelt  wiatry  :  VniHS  amissio  łotum  dis- 
sipat  /  i  t.  d. 

str.  325.  wymienia  Klemensa  z  Ruszczy  Kasztelana  Krakowskie- 
go, Rośćisławę  żonę  jego  i  córkę  Wizannę  ,  razem  dnia  6  Czerwca  r. 
1269  w  Staniłjthach  pogrzebionycli ,  klói*e  lo  stadło  bez  potomka  pici 
męzkiej   będąc,  całą  fortunę  na  fundusz  zakonny  poświęciło. 

str.  335.  czyni  wzmiankę  o  jakichść  szyszacli  na  Rusi,  których 
zgromadzenia  niesłusznie  zowiąsię,  rotami,  ciioriigwiatni,  pułkami. 

8tr.  340.  Z  wykładu  słów  Pisma  ś.  Jos-  cap.  7.  przez  ]Vaxera : 
Videt  nianum  hostilem ,  purpurae  parłicułdcoi-onałam,  et  inreliauam 
vestem  jam  jus  hahere  praesentit,  mówi:  ,,0  jaljźe  wiele  takich  u- 
czynkow ,  (nrzynków?)  takich  cząstek  liczy  Polska  purpura, 
których  tcy  niedostaje  !  odcięty  już  dawno  Śląsk!  odcięta  Lźkraina,  od- 
cięte Inflanty!  odcięte,  a  J^wre  fl/>^e//a<ionis  Pruskie  Mta^^ta  I  co  wróżą? 
jus  in  reUauain  v€steml  Przyidźie  pono  całey  O jczysley  obcym  ustą- 
pić sukienki !  Pozwalajmy  sektom  Dyssydentskim,  jawnych  schadzek, 
zborzyszczow,  publicznych  handlów  parłieulas,  nie/.adługo  wszytko 
im  wolno  będzie  I  jus  in  reliauum!  Kicchay  Panowie  Żydolubscy,  osa- 
dzają na  cłacli,  na  komorach  na  arendach ,  Abiaśiow  !  niech  pozwalają 
particułam!  cząstkę  ziemi,  rezydencyi ,  subsystencyi  we  dworach, 
w  palacacłi  swoich  !  wnet  śię  ći  szargańcy,  do  miast  Chrześćiaiiskich 
wcisną!  szalbierstwem  kupców  w  yikfzą;"  chleb  rzeiuieśuikom  odbiorą! 
źal  się  Boże  5  że  ta  kanalia  w  iedney  Polszczę  znayduie  swoich  Mes- 
syaszow !  ziemię  oiiiecaną  mlekiem  i  miodem  płynącą!  lubo  nieraz 
krwią  niewinnych  dźi^Uek,  które  pomordo\ła!i  opluskaaą;  wykrętami 
ich  zniszczoną,  czarami  sprofitnowaną  i  t.  d, 

str.  342.  Dziśia  (20  Czerwca)  temu  łat  152iakośię  urodził  o  godzi- 
nie czwdrley  z  południa  w  Szwedzkim  więzieniu  Zygmunt  111.  ad  Ji' 
bertałis  fasces  in  corcere  nałus. 

str.  354:  cytowane  słowa  Prymasa  01szo\^skiego  :  ,,My  kiedykol- 
wiek przpgidaniy  y  przepiszemy  oyczyznę...  Znać,  mówi  autor  do  Pol- 
ski, że  ślę  obeyrzał  na  dawnieysze  twe  syuy,  kiorzy  małe  mówiąc,  wie- 
le czynili." 

str.  358.  przytacza  nagrobek  z'Waryskiego  [ffaryscius)  Jerzemu 
Zbaraskiemu  napisany:  Multa  pro  Republica  tlL\it,  et  cum  plura  fe- 
cissuły  vixit. 

sir.  365 :  Nie  darmo...  Nicetas  maniał:  3Iagis  timeo  laudantenr 
popiilum,  aiwtn  vilnperant€m  ^  bo  lud  mui«',y  unaAiiy,  y  samym  wy- 
stęplioni  appiauduje,  naprzykład  mówiąc  :  Ey  dobrze  len  za  Pi-adźiady 
pije  !  żaden  z  nim  w  kolei  nie  doślcdźi !  żaden  mu  na  miarce  nie  zró- 
wna !  Day  go  katu!  dobryżto  pachołek!  już  nie  jednego  zabił,  y  za 
głowę  zapłacił!  Dobraź  to  nie  dla  kształtu  głowa!    umie  śię  wykręcić! 


INOTY,  IN.  4490,  4499.  635 

nic  niodha  ,  clioć  ma  hontusz  banicyarni  podszyty  !  Dobryź  to  gracz  , 
Łażil('{jo  ^\  I.aily  y  l;osll;i  lub  paluszkiijjjc  og^ra ,  y  z  tego  biinsztii  Pa- 
nem zoslal  !  Ey  grzeczna  to  (lama  !  niepyszna!  nic  skriipulatba  !  źa- 
(Iney  oclioty  nie  opuści  ,  z  fc,'KĆdym  paydźie  w  taniec ,  y  całą  noc  prze- 
iańeiije.  A  eoż  mi  (o  za  poebwala,  co  za  kommendaeya  ?  tal:a  jaka  bał- 
>vano\v  nabilońsiiieb.     Laiidahaiit  Deos  ma^eas,  lapitleos,  ligneos  \  1.  d. 

str.  ?}i)^.  cytuje  nagrobek  Ilo/jnsza,  „btóry  Rzym  napijał:  Staiii- 
shius  Jfosius  Połoninę  Senator,  Ecclesiac  oohimna,  CardiiiaUum  phoe- 
nix  ^  relujiunis  atlas  ,  altera  Pauli  manus ,  Tuba  Christi,  3Ioderalor 
Concilii  Tridentiui. 

sir.  371):  Wiem  ż.c  u  Boźo2)iso\v  był  jakiś  Ilerculeus  scyphus , 
w  którym  się  on  przez  morze  przeprawiła  ałe  w  tym  morzu  prawda  ii- 
loncla!  [Jywa  y  to,  ii  w  obozowycb  licencyaturacb,  nic  nie  obaczysz, 
l;rom  wycliybłnycli  po  cndzycb  kuracli^  Isiirowycb  szklenie!  zawieśićby 
u  kogoś  miasto  olster,  przy  kiilbace  baryłkę ,  włożyć  na  głowę  ntiasto 
misiurki  czarę!  miasto  przyłbicy,  dzban  polewany!  bo  inszy  porzjjdek 
na  bazarze  zakiirtowany  dyszy.  Dedit  in  manihus  eoruni  Uujenas  va- 
cuas.  A  to  co?  Zdrada,  jaki  taki  spoyrzy  do  flaszła,  ażfraszłii!  pust- 
ki^ susza   wiellia   i  t.  d. 

str.  386:  Radbym  wiedział,  co  to  za  reguła  aureal  prawidło  zło- 
te? podobnoby  y  nasze  prawa  Polskie,  Lauda,  konkluza,  konstytucye 
w  lepszey  obscrwie  zostawały,  żeby  były  w  złoto  oprawne:  Regulae 
aureael  Teraz  kędyś  trabałne  tomy,  opętane  dyptycby,  zapleśuiałe  szpar- 
gały, pod  lawą  leżą,  więcey  w  nieb  pajęczyny,  niż  papieru,  nayczę- 
śćiey  je  mole  wartoją  !  dosyć  na  tym,  że  są  w  scbowauiu  !  łub  w  nie- 
zacbowaniu !  droższa  u  kogoś  w  barszczu  rura,  aniżeli  oyczyste jwra, 
dopieroż  lpj)sze  rws ,  niżeli  jm*,  milsza  wieś,  niżeli  dusza  y  sumnienie 
gdzieś,  nialoć  pomogą  feges,  kiedy  niebożę  e^es/  niewiele  wskurasz 
ex  codice ,  kiedy  w  szkatule  modice  i  t.  d. 

str.  396:   Apelles  w  Antygona  Króla.  Kontcrfecie ,    odmalował 

tylko  z  boku  pul  twarzy  cudney,  spytany  czemuby  drugiey  bez  oka  nic 
wyraził:  Na  co  mam  z  niedostatkiem,  z  makułą,  z  wadą,  ile  Króla  ma- 
lować, kiedy  mogę  bez  nicy?  Oby  Polska  takicb  Apellcsow  miała  I  a 
nie  owycb  Parlaczow ,  co  to  y  Świętym  brodawki,  y  spoKoynym  lu-_ 
dźlom  rogi  na  łbie!  owo  zgoła  troje  niewidy ,  czego  niebyło,  y  um 
masz,  języcznym  pęzjem  przymalować  gotowi! 

.  str.  397:  Czemu  w  gospodarskicb  Domach  niedobrze?  stadła  zgry- 
źliwe ,  y  zębate,  na  zęby  chorują?  bo  nie  wiedzą  pewnego  sekretu, 
htory  im  wyjawię.  Niech  osobliwie  sama  Jeyraość,  dostanie  dla  siebie 
lapidem  gi'uum:  Kamienia  żorawiego.  Gdzież  go  szuliać?  Lada  gdzie, 
y  na  brzegu  Wisły  znajdzie  śię^  Coż  z  nim  cz;ynić?  to,  co  czynią  żo- 
rawie,  gdy  lecą  przez  Alpy  za  morze:  żeby  ich  wrzasłiu  nie  słyszeli 
orłowie,  Itamyki  w  pyskach  trzymają  dla  milczenia.  Niech  Jeyiność 
pod  czas  cholery  Jegomośćiuey  tak  uczyni !  niech  trzyma  Kamyli  w  zc- 


•f)36  NOTY,  N.  4490,  4499. 

bach!  DiecL  milczy  I  iiieclj  do  są.^iatlek,  do  Przyjaciółek-,  do  Krnoszek 
z  querelami  nie  biega  !  niech  za^iiąże  gv'łC  bindą  pokrywajitcą  domowe 
defekty !  a  zęby  y  grzbiet  w  całości  zostanie. 

str.  418.1. .Tak  śic  Panowie  bracia  y  u  nas,  do  marsowego  kunsztu, 
do  Rycersł?iey  sztulii  wprąwują:  nie  czekają  aź  im  formalny  nieprzyja- 
ciel zayrzy  w  oczy!  kto*  śic  jeno  nawinie,  kto  palec  zćU;rzywi ,  tego  zi 
leb !  najacliać,  złupić,  spustoszyć,  krwią  śic  ludzką  z^juszyć.  Cala 
racya;  posłauatn  cręyet^at!  bo  Jegomość  już  do  łba,  do  czupryny,  do 
gęby  cudzey  dorósł,  dopiął  honorku !  ma  czym  brząknąć,  ma  czym 
grzywny  za  głowę  człowiekd,  jak  zaszkapiągrzywczaplaćić...  Już  dawno 
T?  Koronie  Polskiey  zgasłą  owa  familia  5  którey  pryucypdlna  głowa  ma- 
jąc śic  pod  miecz  jnstycyałny  schylić  w  Krakowie,  Roku  1491,  lego- 
■wała  synowi  chustkę,  w  swoiey  krwi  zmaczaną^  chcąc  potomne  serce 
do  zemsty  pobudzić,  lecz  w  fcrótce  z  tego  domu,  jak  z  chustki  sprocU- 
nlałey  nić  jedud  nie  została  i  t.  d."  O  jakiej  tu  familij  mowa? 

str.  431:  ...u  Jadwigi  Polskiey  stało  złoto-tkane  w  pokoiu  łoże  ną 
praezen^!  y  to  było  książęce  !  stało  drugie  w  tajemnym  gabiueciku  twar- 
de; a  to  było  Jadwigi. 

p.467:  Radbym  wiedział  gdzie  też  to  czas  w  ścisłym  areśćie  y  owszem 
w  niewolniczych  więzach  z  ktorychby  go  przez  okup  uwolnić  potrzeba? 
reditnentes  tempus?  czy  we  dworach?  gdzie  dla  otrzymania  audyencyi 
przed  Pańskim  progiem  musi  długi  czas  przyhowany  do  drzwi  sląć  abo  sie- 
dzieć? czy  w  sądowych  izbach,  gdzie  go  terminami  y  kadencyami  mar- 
twią na  zwłoki ,  y  niepotrzebne  dilaty  biorą?  czy  przy  siołach  traktd- 
meutalnych^  gdzie  czas  nieborak  przy  pełnycli  upływaiąc,  tak  często 
tonie?  czy  w  Gabinetach,  y  pokojach,  gdzie  rad  nie  rad,  niuśi  się 
z  Jeymośćią  do  południa  wczasować ,  luboby  śię  chciał  raniey  przer 
chodzić  do  Kościoła^  musi  przy  zwierciadłach  kilka  godzin  strawić,  lu? 
bo  czasowi  nic  potym  ,  bo  stary  y  brodaty !  musi  dla  Jcymośći  muchy 
nd  twarz  cłiwytać  ,  oleyki  y  perfumy  gotować  ł  a  on  wolałby  tym  cza- 
sem z  kosą  swoją  poyść  w  pole  do  gospodarstwa  i  t.  d. 

str.  476.  wspomina  spowiednika  Krolowey  Ludwiki,  Wilhelma  Rose 
Jezuitę  w  Częstochowie  pochowanego,  który  nie  raz  wołał :  Po/onta  va- 
stahitur  ^  także  pismo  -Macieja  Rlosiusa  Akademika  Kraków,  pod  tytu- 
łem: Jonasz  Sarmacki  p.  1617,  dedykowane  Marcinowi  Myszkowskie- 
mu Infułatowi  Kraków,  i  z  niej  prognostyk  ,  JPolonia,  abo  Varsąvi(H 
suhvertetur. 

str.  490.  wspomina  monetę  polską  przed  pięćdziesiąt  czterma  laty 
nastała  z  literami  J.  C.  R. ,  to  jest :  Joannes  Casimirus  R€X,  które 
powiada,  censurauci  tłómaczyli  inaczej,  Incipit  ealamitas  regni,  w  ko- 
lo zaś  był  ów  wiersz:  dat  pretium  sewata  salus,  potiotfjue  melalło  esł, 
dając  znać,  że  y  podły  metal  drożeć  musiał  dla  zachowania  oyczyzny. 

str.  500 :  Ey  wielki  barzo  w  Niebieskicy  Rzeczypospolitey  sekret ! 
trudno  \vźiąć  języka  co  się  ma  stać?  y  kiedy?  nie  tdk!  nie  tak!  juk  w  na- 


,  NOTY,  N.  4500.  C37 

szey  Polszczę!  PlerwJey  w  gazetach  Fraiicusl.icli,  w  Hollendorshiclj  No- 
wellacli,  w INiemieclilcli  Poslyllonlziiiajcli,  w  Tureckicli  Sztpfetaoh,  z  ilru- 
Łarskiey  na  świat  urodzi  się  prasy!  \vylct*i  na  publiczny  nidbh  5  nim 
się  w  niozgu  Sarmackich  Jowiszow  pocznie.  Ledwie  lilo  na  lioń  wsią- 
dzie ^  jeszcze  się  mocno  na  nini  nie  ośledźi  !  aźci  wicdzi)  postronni  są- 
siedzi, używając  nd  żart  świętego  lexćlkii ;  Dormitąverunt ,  aui  ascen- 
deriint  e^uos! 

stp.  502;  Zawiodła  nadzieja  fortuny,  Zygmunta  I.  Króla  Polskie- 
go; kiedy  Izabellę  Córę,  za  Jana  niepewnego  Monarchę  Węgierskiego 
wydal.  Złote  tam  góry^  z, winoplodnych  pagórków  obiecywano!  a  po- 
tym  ołowianych  nie  dano.  Ledwie  duszy  Pannouskie  prasy  nie  wyci- 
snęły z  Królewny.  Powróciła  dó  Brata  z  małym  Synem ,  niby  z  gron 
y  liścia  ogołocona  macica.  Co  jakby  wiedział  dworski  Irefniczel;  stań- 
czyka Oycu  przepowiedział:  Anteauam  filimn  m  f^ngaridm  exttmdas^ 
cauponatn  Uli  repara  Cracoviae ,  iu  oua  n%ox  faciet  caiiponariam. 

sir.  505:  Pytacie  Patronów,  Jurystów,  Agentów  -ukrzywdzone 
sieroty:  kiedy  też  wam  łata  przyznają?  kiedy  z  opieki  wypuszczą? 
kiedy  dobra  przywłaszczone  oddadzą?  gotowa  odpowiedź:  Serb  ruhe- 
scentl  czekay  latka,  do  łatka!  sero  tnaturescent,  poczekacie  do  dnia  są- 
dnego i  t.  d.  . 

str.  506,  Opowiada  autor  z  Orzechowskiego  zdarzenie  za  Zygmun- 
ta Augusta  w  Krakowie  j  zatticia  kilkunastu  studentów  i  nieszc«ęścia , 
ł^tói^e  ztąd  wynikły;  między  Innemi,  że  za  nanipwą  nierządnej  kobiety 
którą  była  tego  przyczyną,  córka  jakaś  groźną  i  broniącą  swywoli  ma- 
tkę, zamordowała,  za  co  w  skórzanym  worze  wespół  z  psem,  kotem 
i  żmiją  do  Wisły  wrzucona  ,  a  doradczyni  rozpalonemi  kleszczami  po- 
targana, także  utopiona. 

str.  514.  przytacza  słowa  Bolidana  Chmielnickiego  o  fortecy  Ko- 
daku: jak  ręka  wystawiła,  tak  ręka  obaliła. 

str.  517.  mówiąc  o  Papieżu  Stefanie  VL  który  pod  czas  mszy  swo- 
jej ,  rozmawiających  w  kościele  odwróciwszy  się  od  ołtarza  zgromił, 
dodaje  :  że  tę  historję  świątobliwy  Tomasz  Zieliński  kaZał  odmalować 
na  kościelnej  ławie,  gdzie  małżonka  jego  siadała  ,  aby  śię  za  gadaninę 
bicza  Bożego  obawiała,  i  t.  d." 

Aprobacja  druku  przez  Bogusława  Korwina  Gosiewskiego  Biskupa 
Akauteuskiego  (Acantensis)  Administratora  Biskupa  Wileńskiego  (po 
Konstantym  Brzostowskim)  dat.  28.  Aprila  r.  1723.  W  drugiej  apro- 
bacji  Jezuickiej  datowanej  w  Słucku  26  Januar.  r.  1723.  powiedziano, 
że  kazania  te  były  miewane  w  Warszawie ,  teraz  przez  Teologów  Je- 
zuickich rozpatrzone. 

4500.  Kowałlcki  wiele  bardzo  przywodzi  historycznych  wiado- 
mości z  Długosza,  Kromera,  Bielskiego,  Kochowsklego ,  Wassem- 
berga,  Starowolsklego  i  innych,  lecz  bez  krytyki.  Między  temi  wia- 
domościami są   i  dziecinne  baśnie,   mianowicie  z  rękopismow  Jezuity 


638  KOTY,  N.  4500. 

Jączyńskiego  czerpane.  Są  też  uiel^tóre  dowcipne  kawałki :  np.  p.  265: 
,,  Przy  mnie,  namawia  matka  córkę  do  Zakonu:  Jam  bydź  mniszką 
miała  ,  bądź  za  mnie.  Moscia  Pani  y  za  Wmc  Panią  y  za  mnie  bę- 
dzie moia  córka." 

p.  410.  Zygmnnt  III.  przee1nvali)ł  się,  źe  w  jjospodarstwie  nay^- 
zabiejjleyszemu  nie  ustąpi  Szlachcicowi  Rozsnucie  pic  skromnie  na 
dyskurs  Królewski,  dawny  dworzanin  Grochowski.  INayiasnieyszy  Pa- 
nie ,  coź  to  za  gospodarstwo?  ieszcze  u  W.  ii.  Mci  (za  sobą  przyma- 
wiał)  groch  nie  zakwitł,  a  iuź  czas  przechodzi. 

p.  376:  Nie  dawno  sławny  na  całą  I^ołskę  Kaznodzieia  nawiedza 
pilną  audylorkę  swoic.  Jak  żona  rozumna  y  pobożna,  tuk  mąż  pro- 
stak, próżnym  imieniem  głową  był  domu.  Po  przywitaniu  pyta  po- 
kornie Kaznodziei:  Masz  Waszeć  dostatek  rzeczy  y  slow  na  kazaniu, 
morzem  z  ust  Wci  zło(a  płynie  wymowa.  Naucz  że  mię  Wsc  taka 
mowy  oblilosć  z  jakicli  książek?  Jednego,  odpowie,  pisma  S.  y  kon- 
kordancyi  zażywam.  Ucieszona  odpowiedzią  rzecze:  muszę  ja  też  dla 
męża  moicgo   kupić  konkordancyą. 

•  p.  364:  Stawia  w  Maiu  Piiawki  Zygmunt  Wtóry,  Krol.Połski. 
Chudy  robak  przypnie  się  pokornie  do  ciała  Królewskiego:  opiwszy  się 
Łrwl  Panskiey,  odyma  się  ropucha,  y  odpada.  Widzi  to  Stańczyk  Kró- 
lewski y  rozśmieie  się  :  Ecce  amiei  Fiinciptim. 

p.  47.  wiadomość  literacka:  ,,  Kanonik  Łowicki  Wazdazy  (jako 
czytam  w  listach  Biskupa  Warmińskiego  Załuskiego)  częsty,  przeciesz 
zawsze  miły  gość  w  domu  Podskarbiego  Koronnego  Morsztyna,  u  stołu 
codzienny,  na  znak  wdzięczności  swoiey,  przypisał  wiersze  honorowi 
Jegomci.  Dedykacyą  xiążeczki  zaczyna  :  Vemt  ad  te  liber  meus  (ut 
ego  soleo)  non  itwiłałus.  Y  xiąszkę  y  prefacyą  wysoce  szacował  Pod- 
skarbi.^' 

p.  154.  ,^D.  Sulikowski  Arcyb.  Lwowski  piętnaście  dni  odpustu  na- 
dawał budzącym  śpiących  na  kazaniu." 

p.  392:  Nie  rad  czytam  i  słucham  wierszyków,  które  kiedyś  żało- 
śnie latały  po  Polszczę  :  Za  Króla  Olbrachta,  zagubiona  Slachtii.  Ktosz 
tak  niebespieczne  wolności  slacheckiey  kopał  doły?  Tak  ostry  zamach 
Kallimach  Poeta  ,  z  pod  lauru  wsuwał  .głowę  pod  koronę.  Uszedłszy 
z  Rzymu  przed  gniewem  Pawła  wtorego  Papieża  znalasł  łaskę  u  Kró- 
la Polskiego,  tak  że  Kroi  poetą  ,  poeta  zdał  się  bydź  Królem,  etc. 

p.  413.  „Na  seymie  Warszawskim  nie  chciał  ieden  z  posłów  po- 
zwolić żadną  miarię  na  koniunkcyą  armoruni  pod  Wiedeń  przeciwko 
Turkom.  Rzekł  na  koniec :  umrę  pierrt  ey  niżeli  pozwolę.  Na  re- 
zolucyą  posła  rozśmiał  się  Kroi  Jan  do  swoich,  y  zażartował :  lleguies- 
cat  in  papę. 

p.  414.  wiadomość  historyczna :  ,,  Mieszkali  w  Opatowie  podSen- 
domierzem  heretycy  Templarii  dla  tego  tak  zwania  źe  począ^Vszy  sektę 


639 

swoię  w  Jero/olimic  r.  1030  iistatiicznie  w  fcośoiclp  przobyxvalI ,  hał- 
waiiowł  w  lud^.iią  sKorc  obieczoiicinu ,  dwa  karhuiikiiiy  miasto  oc/ii  nia- 
iąteinii,  ofiary  palili.  Widział  Henryk  brodaty,  nujż  S.  Jadwigi,  zdra- 
dę^ w  kościele  byli,  ale  się  nie  modlili,  na  bożku  tylko  człowiecza  sko- 
ra ,  na  Zakonuikacb  tylko  zakonnicza  wełna,  wygnał  z  Opatowa  na 
Conciliuui  Wiedeńskim  (jako  Krinitus)  od  Klemensa  Papieża  potępio- 
nycłi ,  Opatów  obrócił  na  Biskupstwo  Libuskic  y  szesnaście  wsi;  wy- 
kupił go  za  czasu  Bielskiego  Krzysztof  Szydłowiecki,  Wolewoda  y  Sta- 
rosta Królewski."      (L.  S.) 

4573.  Justyn  Miecliowila  ur.  w  !\liecI»owie  r.  1594.  wstąpił  do  Za- 
konu Dominik,  r.  1607.  a  po  odJ)yłycb  nankacb  w  kraju  przebywał  w  Bo- 
nonii  od  r.  1610  do  1G22  dla  nauk  teologicznycb.  R.  1628.  na  kapitu- 
le w  Tuluzie  został  Bakałarzem  Teologii  r.  1634.  Przeorem  w  Gdań- 
sku ,  a  1637.  Regensem  Collegium  Kraków.  Słynt^ł  w^  zawodzie  ka- 
znodziejskim. 

4601.  p.  195.  Biskup  JanDrojowski  dał  konsens  na  publiczne  Lu- 
trom i  Kalwinistóm  Kazania. 

p.  368.  Z  tejże  racji  (gorliwości  Dominikanów  o  wiarę)  Wła- 
dysław Jagiełło^  Litewski  Naród,  do  wiary  katolickiey  nawracaiąC; 
tak  zbawicnney  i}racY  Coadjutores  z  Zakonu  Ksiznodzieyskiego  przybrał 
sobie.  Z  tey  Władysław,  wnuk  iego ,  zostawszy  Królem  Polskim  i 
XiążccieHi  Litewskim,  obawiaiąc^się,  żeby  przez  HcrezyąHussytaiiską, 
,  wiara  święta  uszczerbku  jakiego  nie  miała,  za  konsensem  Pa- 
pieskim ,  Officimn  Inauisitioms  fidei  w  Polszczę  y  Litwie  postano- 
wił, y  pierwszym  Inąuisitorcm ,  Mikołaja  de  Lancicia ,  Dominika- 
na, uczynił,"  (in  mar  ginę  źródło  tej  wiadomości  tak  wytknięte:  M.  S. 
Chrząsł.) 

p.  369:  Tak  w  r.  1341.  za  Panowania  Ludwika  Polskiego  y  Wę- 
gierskiego Króla,  Jan  Swenkenfeldt  IiKjuisitor  Fidei  w  Polszczę  y  Ślą- 
sku, krwi  swoiey  nie  żałował,  aby  sektę  Begv*inow  ,  klora  się  w  tych 
państwach  znaydowała  y  szerzyć  poczęła,  wyniszczył  y  wykorzenił, 
srodze  okrotnie  od  Wrocławianow  zabity  i  1.  d.". 

Tamże  pisze  autor,  że  gdy  Luter  błędy  swoie  rozsiewać  i  do  nich 
wiele  zacnych  i  uczonych  lud/.i ,.  nawet  zakonników  pociągać  począł, 
doszła  ta  zaraza  y  do  konwenti;  Dominikanów  w  Krakowie.  Frasował 
się  niezmiernie  Superior  co  z  łvm  począć.  Laik  Jan,  Dominikan, 
z  natchnienia  Ducha  S.,  dał  mu  radę,  ażeby  do  lawaterza,  gdzie  Za- 
konnicy ręce  myli  przcłl  obiadem,  nalać  kazał  święconej  wody.  To 
miało  odkryć,  którzy  z  Zakonników  Lutrowi  sprz\iali.  Jakoż  się  i 
stało.  Stateczni  w  wierze  uniyli^  ręce  jak  w  wodzie  zwyczajnej  ,  a 
chwiejącym  się  zdało,  że  we  wrzącą  smołę  ręce  włożyli,  i  z  narzeka- 
niem na  podstęp  od  lawaterza  uciekali.  Tych  Superior  napominaniem 
Ojcowskim  w  wierze  utwierdził  i  od  Luterskich  dogmatów  odtviodł. 
Osiecki  należy  do  rzędu  takich  Kaznodziei  jak  Murczyiiski,  Bielicki, 


640  NOTY,  N.  4633. 

KowalicŁi :  owszem  jcdeu  drugiego  brał  sobie  za  wzór  i  prawie  przepi- 
sywał.    (L.  S.) 

4633.  Z  dedykacji  widać,  że  Stradonis^ka  była  dobrodziejłią  Jezni- 
tów,  osobliwie  ich  Kollegiuui  Sandoiuirskicgo ,  oraz  że  pisała  rymy  po- 
bożne, o  litórycb  taiją  panegirysta  czyni  wziuiaiiltę:  ,,Kto  uczoue 
WMPani  czyta  nabożeństwa  ,  jakby  się  najadł  ,  jakby  się  kazań  naczy- 
tał do  sytości.  Oyczystym  wierszem  opisane  życie  Kazimierza  Krble- 
wica  Polskiego  za  posilaiące  stanie  Kazanie.  Powiijzane  Jagellonskic- 
go  snopka  złote  kłosy  z  taką  nauk  tncznycłi  obGtośc)ą3  o  iakim  urodza- 
in  Aegypskim  polom  ani  się  snifo.  Po  pańsku  o  polskim  Paniczu  w  Kro- 
lewicowskiey  purpurze  wiersz  mówi:  y  silna  do  naśladowania  Kazi- 
mierzowskiey  świątobliwości  namowa,  jjodność  wiersza.  Przy  Peni- 
sie Kazimierzu  ogniem  mifości  Boskiey  spalonym,  nowego  w  W.  M. 
Pani  Fenixa  dla  bystrego  dowcipu  y  mądrego  nabożeństwa  świat  doy- 
rzał....  W  pobożney  do  Błogosławionego  Jana  Franciszka  Regis  Sup- 
plice  od  W.  M.  Pani  floride  napisancy,  co  słowo  czytani,  to  lilią  wi- 
dzę, to  iest  pański  kwiat  nabożeństwa  i  rozumu.  A  kiedy  dostatnie 
na  pierwszą  beatyfikacyi  Regisowey  expensa  wspominam,  srebrnym 
kwiatem  nazwałbym  Francuskie  Błogosławionego  lilie,  gdyby  ich  złota 
imienia  RegisowegO  miłość  W.  M.  Pani  nie  uzłociła.  Godzinki  lia 
Cześć  błogosławionego  złożone  godzinne  zast»^plć  mogą  ambony  i  świę- 
tey  nauczyć  wiecznoi^ci.  Do  OIBcyusza  przydane.  Litanie  maią  tyle  feiły 
doTbudowa^łia ,  że  złożyć  Litanią  wszytkich  Świętych  mOgą.  Wypró- 
bował moiey  propozycyi  wdzięcznie  jako  Jan,  subtelnie  jako  Teologa 
grukitOwnie  jako  na  Piolrowey  w  Krakowie  ambonie,  przy  pierwszych 
Beatyfikacyi'  tryumfach  Uroczysty  Kaznodzieja  ,  kazanie  swoie  (czyta  gO 
Rzvm  y  approbuic)  wziętemi  z  Suppliki  od  W.  M.  Pani  złożoney  ozdo- 
bił nabożeństwami :  do  wiclorakiey  naywyższycłi. Korony,  drogich  na- 
zbierał kamieni  y  nauczył,  że  wiersz  W.M.  Pani  ma  nauki  y  dla  głów 
ukoronowanych.  Serdecznie  wzdycham,  żeby  poświęcone  Franciszko- 
wi Assyiskiemn,  ApoHinarze,  cudownemu  Pustelnikowi  y  innym  świę- 
tym Patronom  nabożne  kaify,  czym  prędzey  pod  drukarską  leciały,  nie 
szły,  prasę  !"' 

Ci>  się  tycze  kazań  Kowalickiego,  do  tych  toż  sariio  się  stosnje  co 
Wyżej  powiedziano:  te  dwa  zbiory  za  dwa  oddzielne  dzieła  nie  mog}| 
być  uważane,  gtlyź  zawierają  po  większej  części  też  same  kazania, 
z  malemi  odmianami.  Sobolewski  uważa ^  że  w  Katedrze  nieco  wy- 
rzucił przypowiastek.  Edycja  r.  1718  jest  lepszym  drukiem.  W  Ka- 
zaniu na  jNicdzieię  pierwszą  postu,  które  się  w  obu  wydaniach  znajdu- 
je ,  czytamy  : 

p,  110:  j,Wi  X.  Piotrowi  Skardze,  KroieWśkiema  ptzez  łat  26  Ka- 
znodziei z  ambony  idącemu  zachodzi  heretyk  i  pobiie  szaloną  pięścią 
gębę  słowem  Bożym  poświęconą."     To  się  w  edi  1725  nic  znajduje. 

W  Kazaniu  o  Cierniowej  Jezusa  koronie  p^  155i  cytując  przykład/ 


NOTY,  K.  4633.  641 

wielkiego  wynicsienin  się  z  niskiego  stanu,  pisze:  ,,  Gamrat  razem  Ar- 
erbisknpem  Gnieźnicuskim  ,  razem  Biskupom  Krakonskiin  :  przypisał 
mu  historyk  Polski;  patre  natus  opiłione.  Z  prosley  obory  SSrazm  Cio* 
iefc  ,  wielki  dilekt  Alexaiidra  Króla  Polskiego,  Biskup  Płockie  częsty 
do  Papieża  y  Cesarza  poseł,  chodził  od  domu  do  domu  z  garnczkiem 
ubogi  student  po  Krakowie.  Poslrze^jla  cos  niezwyezaync{>o  w  men* 
dyCzku  kucharka,  y  rzecze:  z  pańskiego  stołu  przynioscć  pulmisck) 
tylko  mi  day  słowo ,  źe  Biskupem  nie  będziesz.  ISic  chciał  się  zakła*' 
dać:  wolał  potrawy  niźli  piękney  ustąpić  nadzieie.  Może  kiy  ubogl 
wyróść  w  pastorał.  (X.  Ocieski  Pauliu  iv  Kazaniach  p*  40.  podobną 
powieść  przywodzi  o  Fulkonic  Biskupic  Tolosańskim).  Stanisław  Ja- 
błonowski, Kasztelan  Krak.  Het.  W.  K.-  nawiedza  szkoły  Lwowskie, 
zaczyna  wizytę  od  Grammatyki  i  mówi:  Kłaniam  wielkim  Senatorom > 
Biskupom,  Wojewodonj,  Hetmanom,  etc.  Dziecićto,  Jaśnie  Wiel* 
możny  Panie.  Co  dziećmi,  będą  ludźmi^  y  iakby  iuż  byli.  To  kazanie 
w  ed.  1725.  nie  znajduje  się; 

Z  Kazania  o  śmierci  Jezusowej  (którego  także  nie  ma  w  ed.  1725) 
p.  340  nasti,  przytacza  się  następna  anegdota. 

, -Straszna,  com  y  słyszał  od  wiary  godnego,  y  czytał  w  manu* 
skryptaełł  równego.  Arcybiskup  Gnieźnieński  Gamrat  umiera,  testament' 
tern  dwa  antały  starego  wina  (lat  15  miało)  pewnym  Zakonnikom  łe 
guiCi  Poydą  do  piwnice  Exekutorowie,  winu  pokosztuią:  więcey  cno- 
ty, niżeli  lat  miało.  Więc  w  radę.  Nie  dla  Zakonników  ubogich  złotego 
koloru  wino.  Jak  ludziom  ^  tak  winom  nie  pięknie  dopiero  na  starość 
mieć  się  do  klasztoru.  Nie  wielka  zakonom  pociecha,  dziad  npwicyusz. 
Rozmowne  wino  stare  nie  zgodzi  się  z  siłenlium  zakonnymi  Widmo* 
żni  Exekutorowie !  łatwo  przy  starym  winie  o  dobry  koncept.  Dawno 
Poeta  Kochowski  spróbował  y  napisał:  jakie  wino,  taki  konceptu  Wszak-, 
źe  y  starym  ot>varta  forta  do  Zakonów.  Senes  ciitn  junioribus  razem 
liyzywa  do  chwały  Boskiey  Dawidi  Wiele  wino  winno,  niechże  przy* 
tiaymniey  na  starość  idzie  na  pokutę.  Wam  tesz  testament  spełnić,  nie 
jgtntały,  inaczCy  dysponowane,  należy.  Nie  rychła  rada.  Już  wiiia  an» 
talowe,  stołowe:  po  kieliszkach  skaczą^  vtvrtf  krzyczą.  W  tym  koła* 
ce  ktoś  niezwyczaynym  we  drzwi  uderzeniem.  Uderzyła  w  piersi  bo* 
jaźń,  za  drzwi  bliżsi  wypadną,  tylko  to  widzą,  źe  nic  nie  widząf  więc 
żywicy  co  żywo  v{vałl  Znowu  we  drzwi  ktoś  biie,  znowu  wypadaią^ 
znowu  na  jedno  nic  napadaią.  Łaią  strachom,  a  dla  łatwieyszey  od* 
wagi  nowym  porządkiem  kieliązki  szyknią.  Darmo  się  na  boiaźń  ar*  i 
mowali.  Wchodzi  w  Arcybiskupim  apparacie  nieboszczyk  Arcybiskup, 
po  siedzących  u  stołu  spoyrzy.  Od  strachu  strupiciii  Uderzy  w  stół 
pastorałem:  co  rzekł ,  piorun  był,  nie  słowa  :  Tenemini  niihi  ad  resti-^ 
tutionemy  et  transtulislis  iestamentum  et  distulisłis.  Czyńcie  mi  re* 
stytucyą:  powinniście  testament  odmieniliście  i  odłożyliście.  Pogroził 
pastersltim  kiiem  y  zniknął.     Przelękło  się  kiia  wino  bojazliwe  j  więc 

Tom  II.  81 


642  NOTY,  N.  4690-4698. 

czym  prędzpy  z  kieliszliami  do  flasz,  z  flaszami  neieka  do  antaTow, 
z-antałami  do  naznaczonego  klasztoru  na  głybolią  pulititę,  że  się  cu- 
dzemi  bawiło  szkienicami. 

p.  229.  Kazanie  o  Biczowanin  Jezusowym.  W.  X.  Piotrów!  Skar- 
dze przez  lat  26  Haznod/iei  Królewskiemu  wyrzucał  c/cslo  bies  j  po- 
wiem na  ciebie,  Kaznodzieio,  grzech.  Powiedz.  Dziś  cudzą  miotl;| 
komorę  uinioticś  swoic.  (Tego' kazania  wed.  1725  nie  masz).  O  bie- 
gowych rozmaitych  figlach  są  mievsca  w  cd,  1725.  p.  144,  161,  183, 
206,  306. 

p.  11K3.  ed.  1725:  Roku  1572  w  Krakowie  Prezbiter  jakiś  od  wia- 
ry prawdziwey  odszedłszy,  heretyckie  y  aryań.skic  błę«lv  z  ambony 
chwali.  Dowie  się  o  tym  na  śmiertelnym  leiąiy  łóżku  Jan  Lcopołita 
Archidyakon  Krakowski.  Każe  się  nieść  na  wlicę  S.  Ducha  (tam  prze- 
bywał Apostata).  Uderzą  po  kościołach  we  wszystkie  dzwony,  zey- 
dzie  się  lud  gromadny.  Zamienił  loźko  w  kaznodzieyską  katedrę  Ar- 
chidiakon y  iuź  prawie  konaiącym  głosem  zawoła  zplaczen).  Na  mnie 
patrzcie,  iuż  na  inszy  świat  patrzę.  INie  zawodzę.  JMkt  się  nigdy  nie 
oszukał,  kto  od  śmierci  rady  szukał.  Naypewnieyszy  konsultor  śmierć, 
^aybczpiecznieysza  do  zbawienia  droga  ,  którą  ta  ślepa  pokaźnie.  Idę 
na  śmierć,  idę  na  sąd  Boży.  Zęby  mię  Bóg  nie  potępił,  potępiam  A- 
ryańską,  potępiam  naukę  heretycką;  a  żem  Archrdyakoa,  wyklinam  y 
przeklinam  od  wiary  Kaiolickiey  odchodzących.  Razem  kazanie ,  razem 
skończył  życie,  żeby  w  Krakowie  wiara  nic  kończyła,  (Starowolski). — 
X,  Bruno  Qcieski  Pauliu  w  Kazaniach  swoich  {k  194.  tęż  historyą  przy- 
Tłodzi.      (L.  S.) 

4690,  W  kazaniach  łych  autor  powstaje  na  zepsucie  obyczajów 
krajowych,  rycerstwu  wyrzuca  zaniedbanie  karnośęi,  oddanie  się  grom 
kartowyni,  wystawia  spustoszenie  kraju  od  Tatarów.  Napomyka  o 
wysokiej  lichwie  pobieranej  od  biednych ,  sku]>owanic  zboża  w  latii 
nieurodzajne  i  wywóz  dp  portów  nadbałtyckich.  Z  wielu  miejsc  wi- 
dać,  że  albo  autor  był  rodem  z  Litwy,  albo  pisał  swe  kazania  w  Li- 
twie.    (A.  Słowik.  Noty). 

Ryciny  tu  są  częste,  p.  97,  101, 104,  106,  ma  na  sobie  cztery  lo- 
ży, które,  jak  kaznodzieja  mówi ,  są:  ,, obrazkami  Kaplice  Szatańskiey. 
Warczaby  są  wrotami  tej  kaplicy,  a  S'zacli'ownica  posadzką.''  Kazań 
tu  jest  28  na  Modlitwę  Pańską  i  z  jej  słów.  I  tak  nad  kazaniem  pier- 
wszćm  napis:  iVfi  Niedzielę  I\rzyioxvą  Oycze  nasz,  nad  wtórem: 
Święć  się  Imię  twoje  i  t.  d.  Ostatnie  kazanie  sir.  719.  ma  napis  w  gó- 
rze :  ^men,  niżej  słowa:  Uczyń  liczbę  szafowania  ttvojego  ^  a  pod 
niemi  rycina  :  stół  kobiercem  okryty,  na  środku  węzgłoyłja  z  trupią 
głową,  po  bokach  korony  i  klepsydra,  a  na  rogach  cztery  pochodnie; 
u  dołu  ryciny  słowa:  bo  jui  więcey  nie  będziesz  mógł  szafować. 

4698.  Kazanie  jedno  p.  53—64.  miane  podczas  elekcji  Burmistrzów 
W  KrakowIĆ.     Tam  p.  53.    cytoje   następujące  zdarzenie:    ,,Jaa  Tę- 


NOTY,  N.  4703—4748.  643 

czyiiski  zaręczywszy  sobie  Tarnowską,  Woicwodziankę  Sendoniirsltą, 
tak  się  w  iiiev  zakochał,  że  kiedy  ktoś  z  Scnatorovv  nieuważnie  mancl- 
le  iey  na  rękach  rozcr\łał,  rozgniewany,  Tarnów  miasto  w  pień  wy- 
ciąć kazał,  aź  musiano  dyamentami  obsypać  Pannę. 

p.  63.  Wiem  ja  Senacie  Krakowski,  źe  u  ciebie  cnota  ma  swoie 
mleyscc :  nie  trudno  tu  o  mądrych  Salomonów,  ktorycli  głov\ie  y  Po- 
tentaci dziwić  się  musieli,  iako  niegdyś  Stefan  Batory,  owemu  Stani- 
sławowi Zawackiemn  ,  Prezydentowi  Krakowskiemu.  Drugi  Tnllius 
na  ten  czas  rezydował  w  Krakowie  w  osobie  Prezydenta,  ob  in(feuii 
acumen  el  eloouii  suaviłałem.  Nie  trudno  w  tym  Senacie  o  szczodro- 
bliwych  Weryukow,  którzy  pięć  Monarchów  hoyną  częstowałi  ręką 
w  swoim  domu.  Nie  trudno  w  tym  Senacie  o  Janów  Hozyuszow  łudzi 
pobożnych,  którzy  synów  swoich  Kardynałami,  Biskupami,  Oyczyznie 
naszey  wystawili.  Nic  trudno  w  tym  Senacie  o  owych  Valeryanow 
Pernusow,  Statystów  wielkich,  nic  trudno  w  tym  Senacie  y  o  dobrych 
Medyków,  laesa  corpofa,  ba  y  wewnęrzne  rany  kurować  umieią- 
cych  i  t.  d."      (L.S.) 

4703.  W  dedykacji  wyraża  autor:  źe  w  domu  Branickiego  któremu 
Itsiąźka  dedykowana  wziął  w  yciMiwanle. — Jest  tu  kazań  dziesięć  I  na  końcu 
w  AdditanioMcie  mowy  trgoź  autora.  Między  iuuemi:  Kazanie  w  Krałiowie 
w  Kościele  Italedral.  gily  .».  K.^lość,  idąc  na  woynę  Turecką  pod  Wiedeń, 
bral  błogosławieństwo  odOycaS.  łnnocenlcgoXł.  przez  ręce  Nuncyusza 
Pallaricini  roku  1683.  10.  Augusta  ^  na  zloźeiiin  ciała  Branlcklogo 
Wojewody  Podlaskiego  roiiu  1711.  26.  Aug.  w  Krakowie,  gdzie  ta 
jest  nota  ,  źe  pierwsza  maika  i  fundatorka  Zakonu  Wizytek  w  Kra- 
kowie była:  I^alarzyna  Krystyna  Branicka  ^  na  pogrzebie  Wojewody 
Pomorskiego  ,  Donboffa,  .który  potł  Wiedniem  zginął,  w  Częstochowiej 
na  pogrzebie  Bełzeckicgo  Wojewody  Podolsliiego. 

4707.  Junocki  Wymienia  tegoż  Grabowskiego  :  Commentcrius  re- 
rum a  Fratrihiis  Ordinis  Jlinorutn  Obsewantiiitn ,  aui  liernardini 
nucupantur  in  Polonia,  ah  anno  143 Otisaue  adann.  1744  gesłarum  Po- 
SHOiiiael735.J}o  dzieła  lego  miało  być:  Auctarium^de  ServaDeiStanisIao 
Gielnovio  ex  tforundem  Fratrmn  Provincta  Polona  a  Sanctissimo  Do' 
mino  Nosfro  Benedicto  XJf^^.  PouŁ  Opt.  3Iax.  in  numerum  Bcatorum 
relalo ,  które  źe  jeszcze  skończone  nie  I)yło,  i  samo  dzieło  nie  miało 
być  w  ol)ieg  puszczone  jak  na  sejmie  r.  1756,  w  którym  i  święto  na 
cześć  tego   Świętego   miano  w  Królestwie  I^ołskiem  zaprowadzić. 

(Jan.  Pol.  1.24.—  Lex.  I.  42). 
4748.  Niewiadomy  wydawca  położył  na  czele  Przedmowę  do  spo- 
sobiących  się,  do  urzędu  kaznodziejskiego.  W  przypisku  powiada: 
,,  Dwa  własnoręczne  Krasickiego  manuskrypta ,  z  Łtórych  wyięta  iest 
Pr%emoxva  przy  ohięciu  parali  i  cztery  kazań,  na  Siedmdziesiętnicę , 
Szesćtlziesiętnicę,  Pięćdziesiątnicę  i  Pierwszą  Niedzielę  Postu ,  posia- 
da Biblioteka  XX.   Missyonarzów  w  Warszawie.     Przedmowa  ozna- 


644  KOTY,  N.  4760-4762. 

czona  irst  rokiem  1764.  dnia  4  Jiiiiii.  Kazania  nie  są  oznaczone. 
Z  niektórych  obok  położonych  ułomków,  zdaie  się  że  ie  ku  końcowi 
życia  pisał  Krasicki.  WiJać  także  z  rękopismii  w  kazaniach,  w  wie- 
lu  miejscach  poprawę,  czego  niema  w  Przemowie." 

Całe  nie  jasno  tłómaczy  się  wydawca,  tak  iż  nie  można  wiedzieć, 
czy  te  dwa  rękopisma,  o  których  wspomina,  różne  są,  oraz  jak  wicłe 
kazań  w  sobie  zawierają.  Tu  się  więcej  nic  znajduje,  jak  te  które 
•wyłiczyl.     O  kaznodziejstwie  Krasickiego  takie  daje  zdanie: 

,,  Krasicki  używa  w  kazaniach  sposobu  Iiomiliynego.  Jeninsz  ten 
umieiący  cenić  rzeczy,  Czyiiż  niechciał  przez  to  okazać,  iż  ten  sposób 
jest  wymowie  kościelney  naywłaściwszy  ?  Tego  sposobu  używali  Oyco- 
wie  kościoła^  i  następne  wieki  trzymały  się  aż  do  wieku  siedmuastego. 
Naprzód  od  Francuzów,  wkrótce  ślepym  naśladownictwem  ,  powszecli- 
nie  zaniechany  ,  dał  miejsce  rozprawom  tak  często  oschłym^  a  od  ludu 
mało  rozumianym.  Krasicki  nie  poszedł  za  powszechnością.  Na  wzór 
Chryzostoma  y  alboliteż  i  nasze^ro  Skargi ,  rozbiera  text  Ewangelii ,  a 
ten  mu  poddaic  rozliczne  i  najpiękniejsze  uwagi.  Oby  ten  przykład  na- 
lazł  naśladowców." 

W  Dyarjuszu  Sejmu  Coronationis  r.  1754.  znajduje  się  kśzanie  Kra- 
sickiego naówczas  Opata  Wąchockiego,  miane   na  tym  akcie.    (L.  S.) 

W  dziele  :  Ozdoba  y  ohrona  Ukraińskich  kraiow,  wydanem  w  Ber- 
dyczowie r.  1765.  fol.  znajduje  się  fol.  Cc2  nast.  Kazanie  jego,  miane 
w  Berdyczowie  r.  1750.  dnia  16  Lipca. 

4760.  Z  tej  przedmowy ,  pełnej  jak  zwyczajnie  pochwał  wysokiej 
rodowilości  i  rzadkicli  przymiotów,  godna  jest  uwagi  jakaś  wzmianka, 
O  szcz/!gólnem  dziele  Szoneja,  które  w  sobie  historją  domu  Tęczyń- 
skicb  zawierać  miało: 

y^Praełereo  multa  alia  virtułum  et  meritorum  tuorum  ihsigma: 
haec  enim  candidi  ilłi  Palladiś  pnlli,  Jflilecii,  Iionopacii,  liricii,  Tar- 
navii ,  Mniscii,  una  mente  y  unoaue  ore  commendahunt  posteris.  Ipse 
demum  Schotiaeus  ex  eruditissima  Ula  Stanislui  Solcolovii  (sic)  Scho- 
la ,  Oi-ałor ,  Philosoptms  et  Theologus  limatissimus ,  ^ui  nunc  in  aere 
łuo  se  vivere  gloriatur  ,  historia  integra,  pulchro^j  schemate ,  ^uo  so- 
let  omnia ,  ęternitate  consecrahił.  " 

W  odezwie  do  czytelnika  powiada  autor ,  iż  w  iększą  część  swojej 
mowy  winien  Augustynowi,  Chryzostomowi ,  Bernardowi  i  Dyonize- 
niu  Kartuzkiemu  (Dionysio  Carthusiano) :  pochwałę  zaś  samotnego  ży- 
cia Frauciszltowi  Petrarce.     (L.S.) 

4762.  Przemowa  do  czytelnika  taka:  In  iis ,  auas  pro  Dominieis 
Adventus  Domini,  in  lucern  dedimus ,  concionibus^  de  iis  Legatis  di- 
vinis  aui  modo  auodam  extraordinario ,  ab  ipso  tantum  Deo ,  ad  nos 
mittiminr ,  pro  mo duło  nostro  egimus :  mirabilibus  illis ,  et  Judaeorum 
ad  D.  Joannem  Baptistam  et  D.  Joannis  Baptistae  ad  Christum,  le- 
gationibus :  amplissimam  materiam  suppeditantibus.     Posiea  de  altera 


NOTY,  N.  4778-5050.  G45 

ad  nos  Dei  Opł.  Max:  per  homines  inissione,  (juae  orilinaria  esl:  ipsis 
D,  Andreae  feriis  coratn  Sereniss.  Regę  nostro  ,  et  Megiii  Proceribus, 
ani  tum.  ad  Regias  niiptias  confluxerant :  et  contra  haereticos ,  et  eon' 
tra  pseudo-politicos  agere  me  contigil.  Ea  porro  guae  tunc  disserui- 
inns  ut  typis  mandarentur  non  pauca  impellehant,  sed  Ułud  praeci' 
pue ,  ne  huius  de  dlvina  missione  tractationis ,  cui  initium  dederam , 
aliaua  saltem  ahsolutio  desiderarełur.  Cuocirca  eam ,  licet  sciunctam, 
en  tibi  lector  optime  mitło.  Tu  eam  et  cui  Uhuerit  mearum  Coneio- 
7iwn  Tomo  adiunges  et  meis  in  tuis  ad  Deum  precibus  immemor  7ion 
eris.     Fale.     (L.S.) 

4778.  Są  tu  miejsca  ciefcawc  do  dziejów  Polski  i  kościoła  ^  jako  to 
o  wyroczniach  pog'aiiskich  koło  Kijowa  w  lasach  między  bag^nami,  o 
441  Polakach  Zak.  S.  Dominika  męczennikach  w  różnych  miejscach  — 
o  234  Polakach  rozesłanych  z  rozkazu  Papieża  Alexandra  lY.  dla  opo* 
wiadania  wiary  do  Azji  i  Afryki —  o  S.  Kamillu  Samborezyku,  w  Pol- 
szczę i  po  wszystkiej  Włoskiej  '£iem'i  Doctor  felicissimus,  zmarłym  w  30 
roku  życia  w  Poznaniu  r.  1605.  i  innych  tegoż  zakonu  Polakach.  — 
X.  Melchior  Dominikan  wyrywa  pióro  Zygmuntowi  Augustowi  chcą- 
cemu podpisać  wyznanie  Ausburskic  i  dr^e  papier. —  X.  Cypryan  gro- 
mi Ucliauskiego  ,  że  u  siebie  w  kościele  Modrzewskiemu  kazywać  do- 
zwalał —  X.  Jacek  Suski  Dominikan  (*)  nawróciwszy  Słupskiego  Zie- 
mianina Lubelskiego,  przywiódł  do  tego,  że  zbiór  swój  książek  here- 
tyckich, publicznie  spalił  —  X.  Paxillus  Bernard  autor  Monomachjl 
przeciwko  Arjauom,  Polak  uczynił  to  przez  pobożność  dobrowolnie, 
do  czego  Abelard  był  przymuszony —  Spis  Dominikanów  Polaków, 
którzy  byli  Arcybiskupami,  Biskupami,  Kaznodziejami  i  Spowiednika- 
mi Królów,  Pcnilcncjarjuszami  Papicżów —  inkwizytorów  polskich  33. — 
Na  końcu  przywilej  Władysława  Warneń.  nadany  Inkwizycji  Ś.  Por. 
Czacki  I.  305. 

5056.  Kazania  tego,  które  Sobolewski  słusznie  nazywa  Pamiętni- 
kiem historycznym  pracowicie  zrobionym  początek  taki: 

,,Jako  Gospodarze  gdy  im  śię  więcey,  niżby  swojemi  robotnikami 
pożąć  mogli,  urodzi  zboża,  zwykli  zasięgać  nowych  żniwiarzow  czyli- 
l>y  to  zboże  czyste  było,  czyli  kąkolem,  lub  inną  zarazą  zaśniecone; 
tak  Pan  żniwa  Duchownego  Chrystus,  i  Namiestnicy  iego,  gdy  albo 
nowe  otwierają  śię  kraje,  iako  mówi  Pan,  bielejące  śię  do  iniwa ,  to 
iest:  którego  blisko  po  zasiewie  słowa  Bożego,  spodziewać  śię  potrze- 
ba ,  albo  gdy  nieprzyjazny  człowiek ,  miedzy  dobre  źłarno  Herctyckie- 


(*)  Jest  to  zapewne  ten  Suski,  którego  Niesieckl  wspomina  jako  Prowincjała  Zako- 
nu Kaznodz.,  ale  nie  wyraża  jego  imienia  chrzestnego.  Cliłędowski  mylnie  go  na- 
zywa, Jacek  Sulcius;  Siarczyński ,  Soski.  O  Słupskim  zob.  i  u  Niesieckłego 
pod  tern  nazwisiiiem,  gdzie  wymienia  cos'  podobnego  o  Zbigniewie  Słupskim. 


646  ,       NOTY,  N.  5056. 

go  podśieje  Iiąltolu  ^  I  żniwo  zwyczayne,  daleko  pracowitszym  uczyni, 
nad  pospoiilą  liczbę  nowych  przybiera  źniwiarzów  i  t.  d."  Przebiega 
dalej  autor  stan  kościoła  w  Europie  za  Lutra  w  poczł)tku  wieku  szesnastego , 
kiedy  wystąpił  w  obronie  jego  S.  Ignacy  Lojofa,  i  wyprawił  swoje  puł- 
ki nie  tylko  przeciw  beretykuni  w  Kuropie,  ale  i  do  innych  części  świa- 
ta. Między  innemi  wymienia  A4  recło  (Bi  redo)  Cesarza  Chińskiego, 
,,  którego  chłopięeicni  ochrzcił  Ksiądz  Jędrzey  i  Xawery  Koffler,  i  od 
którego  i  Matki  iego  sprawował  z  posłuszeństwem  do  Ałexandra  VII. 
poselstwo  1653.  X.  Micliał  Boym  z  Prowincyi  Połskiey." 

Dalej  A4  verso  B,  B2  (B2,  B3)  mówi  o  stanie  kościoła  w  Polsce  : 
,,  Jak  opłakany  był  w  Polszczę  prawdźiwey  Religii  stan  za  Zygmunta 
Augusta,  iaki  tu  Księża  Jezuici  zastali,  wiadomo  nam  to  z  Dzicjopi- 
sow  naszych  tamtego  wieku,  zwłaszcza  z  Orzechowskiego,  Górnickie- 
go, Bielskiego,  y  bliskiego  im  Piaseckiego,  to  z  Ksiąg  teologicznych 
przeciw  Heretykom  Kardynała  floziusza,  to  z  Konstytucyi  Synodów 
Prowincialnych,  to  z  listów  Biskupów  naszych  (*)  y  innych  zacnych 
ludzi  za  staraniem  Stanisława  Karnkowskiego  Biskupa  natenczas  Kuja- 
m^skiego  do  druku  podanych^  to  z  Książek  Prałatów  Polskich  na  obro- 
nę Księży  Jezuitów  popisanych  (o  których  będzie  niźcy)  to  nakoniec 
2  lislow  Nuncyuszow  Apostolskich  do  Rzymu  pisanych,  a  zwłaszcza 
Kardynała  Kommcndona  do  S.  Kardynała  Karola  Borrnnieus/.a ,  które 
w  Kommentarzu  na  Juliusza  Poggiana  nie  dawno  wydał  Ksiądz  Hiero- 
nim Łagomarsyni  Soc.  Jesu  ,   wieku  naszego  Tulilusz. 

Nietayno  nikomu  iż  jako  teraz,  tak  daleko  bardziey,  dawuicyszych 
wieków.  Szlachetna  młodz  Polska  zwykła  była  dla  nauk  do  cudzych 
udawać  się  krajów^  a  ztamtąd  z  znacznym  wracać  się  poloreni ,  przey- 
muiąc  to  wszystko,  co  w  obcych  państwach  zachwalonego  było.  Za- 
czyni też  poszło,  iż  gdy  Luter  i  inni  Kaccrmistrzc  swoię  mniemaną 
Kościoła  reformę  z  wielkim  nowotiiości  (ile  tak  skłonnościom  pochle- 
biaiącey)  zaczęli  planzem,  nasi  Panowie  młodzi  iedni  po  drugich  nazad 
powracaiąc  te  zaraźliwe  osobliwości  oraz  z  ich  nauczycielami  do  domu 
zwozili.  Wszystko  to  jednak  póki  żył  Zygmunt  1.  gorliwy  o  wiarę 
Kroi,  jak  ogień  pod  popiołem  ukrywało  się,  a  taiemnie  (lalo,  dopiero 
za  Zygmunta  Augusta  na  ręku  Cudzoziemców  wycliowanego .  a  przeto 
im  (n)  y  ich  ziomkom  Heretykom  przychylnego ,  w  obyczaiach  mniey 
świątobliwego,  w  Wierze  zatym  ostygłego,  poczęły  głowę  podnosić 
kacerstwa ,  które  się  pomnażały  przez  niezmierną  zgraię  z  Niemiec  Ku- 
pców y  Rzemieślników  herezyą  zarażonych,  a  nawet  y  samych  uczen- 


(*)  IlIu8trIumViroruinEpistolae  intres  llbros  digcstae  1778.  (omyłka  w  roku).  (L.  S.) 
W  wydaniu  poźniejszem,  litóre  mamy  pod  ręką,  omyłka  ta  jest  sprostowana  i 
rok  wymieniony  1578. 

(n)  Piasecki  Chroń.  p.  48.  .  - 


NOTY,  N.  5056.  647 

szTcli  Hercty1«ow  z  roznialtycli  krajów  wypętlzonyclf,  lak  dalece,  iź  nie- 
zadługo 0\cz\zna  nasza,  nie  lylł^o  od  l\aloiikonv,  ale  od  sainycli  He- 
retyków nawet,  ucieczką  y  stekiem  wszelakicłi  nazywała  się  fcacerstw, 
y  kacerzow  ('0)5  między  ktoremi  nayzacnieyszycli  ministrów  imiona, 
z  tych  tylko  autorów,  których  mi  się  czytać  zdarzyło  ,  dhijfi  czynią  re- 
iestr  (p).  Zadnejjo  zaś  rodzaiu  herczyi  nie  hyło,  ktoryhy  z  Panów 
swoich  nie  miał  mocnych  Ohroncow  :  osohłiwie  zaś  Łutcrslwa  był  Pro- 
tektorem y  Promotorem  Wojewoda  M^Iborski,  [{alwinskicy  Sel;ty  Ka- 
sztelan Krakowski,  Aryanskrey  bezbożności  Woje^Yoda  Wileński  Cq). 
Fakcya  zatyni  heretycka  silnieysza  była,  niżby  się  albo  Prawa,  albo 
Króla  bala  (r).  Powstali  przeciw  nieyBisknpi,  y  prawnie  niektórych 
szl»cbtc  w  kacerstwic  npornych  heretykami  nzntkli  ,  za  co  na  Scymic 
Piotrkowskim  1552  od  Senatorów  świeckicłi  nieiiszanowani ,  od  Posła 
koła  Rycerskiego  przeciwko  nim  wysadzonego  zelźywie  hipokrytami, 
zwodziciclami ,  wilkami  drapieźnemi  nazwania  y  ledwo  z  Senatu  nie 
rugowani  zostali  (s).  Juryzdykcya  icłi  co  do  exekucyi  kar  na  nieposłu- 
sznych Kościołowi  tą  rażą  zawieszona  z  wielką  wiary  i  obyczajów  szko- 
<lą  (t).  Potyna  zaś  na  Seyniie  Piotrkowskim  1562  nadwątlona,  nakoniec 
1565  obalona  została  (u^.  Już  potym  niektórzy  Biskupi  bardziey  myśleli, 
aby,  ieśli  im  przyidzie  (iako  się  w  Szwecyi  pod  ten  czas  działo)  z  Oy- 
czyzny  ustępować ,  mieli  o  czym  w,  obce  udać  się  kraie  (w).  Coź  tu 
rozumiecie  z  innerai  Księżą  działo  się?  o  iako  oni  z  Ceremoniami  Ko- 


(o)  Simlerus  Tigarinus  «pTid  Hosium  liL:  Judie.  -et  Censtira  de  Judieio  et  Censura 
3linistr.  etc. 

(p)  ApadHosium>  Resciam,  Cidioeium  etc. —  Stancarus ,  Llsmamias  (sic),  Blan- 
dral'a,  Gentilis  ,  Ochynns ,  Socint  duo,  Sarł«rlus  ,  Stater :  Budneus,  Yolanus, 
^ercerius,  Duditius ,  Grcgorius,  Silvius,  Discordia,  Levaa  etc.  Ex  Polonis : 
Łaski,  Sarnrcki ,  ^iemoje^vsl^i ,  Krowicki,  Lutomirski ,  Czechowicz,  Moszkoro- 
■wskii  Brzeziński,  Domanowski,  utmitlam  (inquit  Cicbocius  alioqu.  Osiec.  1.2.  c.  1.) 
Torbas,  Sroceas ,  liręcichlebos ,  Biesagas,  Pierzchałaś,  et  alia  portentosa  tnini- 
strorum  tiomiwa.     Cały  ten  przypisek  jest  z  wydania  drugiego. 

(cj)  Commendonus  ad  S.  Caroluin  Borrom. 

(r)  Gratianus  in  Vita  Coininend. 

(s)   Piasecki  in  Chr.  ut  supra.  .     ' 

(t)  Górnicki :  Dzieje  w  Koronie  Polskicy  etc;  Zntym  zcpsotOnntetń  Juryzdyhcyi 
Księzey,  do  teiju  przyszło,  ic  impune  teraz  Bracia,  Siostry;  Synowcy,  Stryine; 
y  insze  powinne  powinni  poymuią.  Są  y  co  po  dwie  zony  maią,  są  y  ci  którzy 
z  cudzemi  zonami  śltib  biorą  i  mieszkaią    etc. 

n)  O  Duchownych:  Skarżyli  sic  Posłoivić  Ziemscy  iz  przeciwko  Konstytucyi  Piotr- 
kowskicy  dwoletniey  pozywani  są  niektórzy  Starosto%vie  od  Stanu  Duchownego  o 
to,  iz  exckucyi  czynić  nie  chcą.  (to  iest ,  jako  uakazuie  Prawo  Wladysł.  Jagieł. 
1433.  y  Kazim.  1458.  fol.  06.  u  Herburfa  o  tych  klorzy  w  klątwie  rok  gniią). 
Sly  Konstytucyą  przerzeczoną  w  mocy  zostaiuuiąc,  y  dość  iey  czyniąc  takie  pozwy 
klortbykolwiek  byty  y  teraz  y  napotym  na  stronę  odkładamy  y  wnitoecz  obra- 
camy. 

w)  Sachinus  Hislor.  Societ.  J.  part.  2.  ~  . 


648  NOTY,  N.  5056. 

ścielneml  y  Sakramentalni  Swięteml  wyszydzeni  y  mocą  prześladoirani 
bjll,  tak  dalece,  iź  publicznie  z  Przeuayśw.  Saljrainentem  iść  iriehes- 
picezno  było,  aby  drii}>ieli  to  nic  półkulo,  co  icdiiego  w  Lublinie,  a 
icszczc  pod  bokiem  Królewskim  laską  olrzaskanejjo ,  o  co  się  u  le<»-oź 
Króla  Zyjpuunta  Anjyiista  mocno  a  daremnie  uskarżali  Kardynali  ^  llo- 
ziusz  przez  list,  a  Kommendonus  ustnie  (x).  Wypędzano  ze  SzkoJ 
Katolickicb  nauczyciclow,  a  heretyckicb  podrzucano;  wypędzano  zaś 
z  tym  gwałtem,  iż  zacnego  Wolskiego  Akademii  Krolewskłcy  Professo- 
ra  zamordoYTDno  (y).  Wyganiano  nawet  z  Plebanii  y  Klasztorów  Ka- 
płanów ,  lali  dalece  5  iż  dałeko  więcey  niżeli  tysiąc  Kosćioiow  berezya 
częścią  zroynowała  ,  c/ęścią  posiadła,  a  wszystkie  złupiła  (z).  Cd  si^ 
tam  z  Katolikami  berelyckicli  iwanow  poddanemi  działo?  Niebyło,  kto- 
by  się  mocą  za  Religią  Katolicką  opponował,  nawet  ktOrzyby  uczonynt 
piórem  y  gorliwym  ięzykiem  przeciwko  niezliczonemu  mnóstwu  Mini- 
strów dostatecznie  bili,  nie  wiciu  znaydowało  się^  iako  znać  z  listu 
Orzecłiowskięgo  do  Kardynała  Hoziusza  do  Trydentu  pisanego  (a)j 
w  którym  też  wyraża,  iako  Itcrezya  iuż  się  mocno  do  pogaństwa  skła- 
niała (b);  nawet  do  ostatniey  Ateuśzow  bezbożności,  iako  dodaic  Ke* 
sciusz  (c).     Zwątpiono  było  o  Polszczę^  aby  z  takiego  uiebespieczen> 


X)  Epist.  ad  S.  Carol.  Borrom.  4  April.  1565.  Hdslus  T.  II.  Ejiist.  aA  Sijf; 
Aug. 

y)  Rescius  iii  Spongia,   qua   ahstergunliir  convitia  et  maledicta  Contra  Jesuitas. 

r)  Deklaracja  Nowego  Prawa,  Ltortgo  się  tlomagaią  PP.  Ewangelicy,  mowl:  Mii- 
iąc  tak  wicie  obrazy  y  szkody  od  Ewangelików  w  spusłoszeniti  więcey  niz  tysiąca 
Ikosciotow ,  w  odięciu  tnk  wiclu  jtrowetUow  kościelnych,  w  zatrzymaniu  dziesię- 
cin,  w  zabranianiu  RcHyi  liulolickiey  w  swych  iiiaiętnościach,  zniewalaniu  do 
heretyctwa  poddanych  luilulikow  («  jtanownniu  ich  o  Religią)  c(c.  Xiądz  Piotr 
Skarga  w  Processic  na  Konfederacją:  fV samym  Biskupstwie  Krakowskim  o  sześć 
set  Kościołów  z  fuńdacyami  odebrali  y  jiopustoszyli i  a  coz  w  innych,  w  Litwie^ 
%v  Rusi,  do  trzech  tysięcy  naliczyłoby  się  w  tym  Krolestioie  Kościołów,  które  nawł 
Wydarli;  iv  Prusiech,  w  Jnflaneiech  owe  wielkie  Biskupstwa  y  dochody  elCł 
Podobnie  lenze  w  Lponiiiianiu  do  Ewangelików. 

(a)  Tomo  1.  łlosii :  ,,  Sic  enim  babeto  :  dum  tu  et  Cromerus  Regno  abestis  hacrctł- 
coruin  in  nie  universain  incubuisse  nianum .  idque  adeo,  ut  cuncta  Polonia  anta' 
gonistanf  aliuiu  se  habere  aeque  grayem  bacretici  negent :  qnam  autem  id  Terę  di- 
cant,  ipsi  viderint. 

b)  dudiciorum  noVa  forma;  aliqui  Jndiccs  non  Crucerti  Servatoris  signum.  quoa 
luce  palain  exccrantur,  sed  Solem  ipsuni  jtirant  morę  Gcntium.  (chyba  Gentilium)i 
Ita  nos  Poloni,  prób  dolor,  arersi  ab  Ecclcsia  sensim  ad  idololatriam  priscam  >  t 
qua  antc  annos  600  nali  sumus   (cliyba  enali)  ab  integro  delabimur). 

c)  In  Spongia:  Aisae  sunt  in  Lithuania  tbeses  1508.  asserentes  animas  bomirtam 
cum  corporibus  interirc.  Hanc  doctrinam  Domanowski  quidam  Ministef  defendit 
Polociae  1589.  Interfuit  buic  dlspulalioni  Budneus ,  qui  a  PP,  Socictatis  seuten- 
tiam  rogatus ,  rem  apud  suos  respondit  esse  dubiani  et  sub  lite  pendere.  Levan 
ibidem  Minister  ex  Judaeo  Cbri.«lianus ,  e  Cbristiano  Zvinglianus,  e  ZTiiigiiano 
Athcus,  etc.     Ocbynus  in  dubiuni  >ocabal,  num  ąliquis  sit  adorandas  Deus. 


NOTY,  N.  5056.  649 

stwa  wybrnąć  miała  (d)  które  tyle  uiemieckich  Państw  od  Kościoła  cale 
oderwało.  Jałto  bowiem  teraz  w  takim  pauuiącego  Katolictwa  stanie 
dziwno  wam  się,  y  do  wierzenia  ledwo  podobno  zdaie^  aby  Polska 
w  takim  kiedy,  o  iakini  się  namieniło,  nieszczęściu  zostawała,  tak  nie- 
równie bardziey  niespodziewana  Przodkom  naszym  rzecz  była,  aby  Oy* 
cKyzna  nasza  do  ley,  litorą  si«;  cieszemy  (y  day  Boże  abyśmy  się  za- 
wsze cieszyli)  szczęśliwości  prawowlerney  pory ,  przylść  kledjkolwiek 
miała:  Zwłaszcza  {|dy  pr/.cclw  nlemniey  świętym  jako  surowym  na  lie* 
relykow  za  pierwszych  Ja^j^ielionow  wydanyn»  i^rawom  (e) ,  a  za  osta- 
tniego, to  icst,  Zygmunta  Augusta,  powtórzonym  wprawdzie  ,  ale 
do  exel;ucyi  nieprzyprowadzonym  ,  po  śmierci  Jego  podczas  IntCrre- 
gnum  Konfederacya  Warszawska  1573  gwałtowną  heretyków  mocą  u- 
knowana  była  ,  Erolow  następujących  przysięgą  obowlązuiąea  do  do- 
puszczenia y  w  połioiu  zachowania  wszelakich  sekt,  y  Ich  obrony  prze- 
cinko kaźdcy  władzy   i  postępkowi  sądowemu  (f)." 

,,Coź  tu  w  tym  raźlc  czynią  gorliwi  o  Wiarę  S.  Biskupi  Polscy^ 
szczegulniey  zaś  Kardynał  Iloziusz  Biskup  Warmiński ,  osobliwą  dziel- 
nością swoją  świeżo  dolłonauego  Synodu  powszechnego  Trydentskiego 
Prezydent?....  słysząc  i  widząc  w  Niemczech  gdzie  od  Króla  I^olskiego 
Posłem  bywał,  czego  Ignacy  i  Synowie  lego  dokazywali....  doświad- 
czając "sam  na  ConcUiinn  Try<lentsklm  ,  osobliwey  mądrości  ,  w  radach 
dzielności,  i  wszelkiey  cnoty  ich,  (gdzie  teź  chory  i  zdesperowany  na 
zdrowiu  zd  weyśćiem  do  siebie  X.  Piotra  Kaniziusza  nagle  ozdrowial(g), 
Zmawiał  ślę  z  X.  Jakubem-  Lainiuszem  Generałem  tam  przytomnym  o 
wprowadzeniu  do  Polski  Societatis ,  po  którego  śmierci  pisał  zaraz  do 
Rzymu  do  S.  Generała  Franciszka  Borgiasza  (h)  winszując  mu  tego 
Przełoźeństwa  ^  a  postanawialąc  z  nim  przyjaźń  i  towarzystwo,  wzy- 
wał zakonney  lego  kompanii  z  Rzymu?  z  innych  krajów  nd  pomoc 
Chrześćiańslwa  Polskiego  od  lieretyków  uciemiężonego,  co  i  otrzymał. 
1  tak  on  pierwszy  Societałem  JESU t\o  Polski  wprowadził,  on  był  tycłi 
wszystkich,  którzy  tam  Zakonowi  Collegia  wysławili  Patryarchą." 

,,Ji!Ź  znalomi  nieco  przedtym  Polszczę  byli  XX.  Jezuici ,  albowiem 
sam  S.'  Ignacy  z  sławnym  Nuncyuszem  Apostolskim  Aloizym  Llppoma- 
nem  posiał  był  Alfonsa  Salmcrona(^l]iednego  z  10  pierwszych  towarzyszów 


d)  Oizecho-vvsl;i  Aniial.  3.  Nec  vcro  illud  Seminarium  Zwinglianum  iii  Polonia  un- 
quani  defutuium  est.  Crnn  enim  Sunimus  Ponlifex  (sinistre  traductus)  alias  re» 
agat,  Episcopi  autem  an^issa  propc  autlioritate  sectis  non  obstent,  non  est  cjuod 
fjiiis  sperct  alio  statu  Polo,nlam  fore ,   quani  quo  nunc  est  Germania. 

e)  Ilerburt  Tit:  Haerełicus  (ol.  75.  76.  Constitut.  Syn.  1.  4.  p.  394.  (494)  399.  Za- 
łuski Tomo  3.  p.  754. 

f)  Yolum  II.  fol.  antiq.  309.  337.  353.   (Cytacje  niedokładne). 

(g)  Tanner  et  Saccbiii.   in  vita  cius.  '  '  ^ 

(b)  Sacchin.  3  p.  Ilist.  Soc.  Lib.  ,1. 
(i)  Orland.  I.  p.  Ilist.  Soc.  lib.  16. 

Tom  11.  82 


650.  .         NOTY,  N.  5056. 

siToicfa,  ajcdncgfo  z  dwóch  wlelltich  Societatis  Teo\o^ów  Papieskich  na 
Conciiium  Trydnilslnm  ,  7.).':)(l  mu  iccłiać  kazał,  zulaszcza,  źe  wieść 
liyJa,  iź  na  Synodzie  Prowiiicyalnyui  ma  śic  ?J<)c'/,yć  dvs|)iila  o  VViei-/;e 
z  herctyljami.  Połym  od  ws|)«niinionP{»-o  tu  Siiliccssora  S.  I{jnaccijo  po- 
słany  był  wzwyż  namieniony  X.  Piolr  Kaiiizyiisz,  ieden  z  owych  dwóch 
poźnieyszycłi  Apostołów  INIcmlochioli^  o  których  KatoJicy  tameczni  ma- 
wiali: Petrus  Canisiiis,  et  Paulus  Ifoffeus  iftsi  nos  tlocuerunt  leuetn 
łuatn  Domine  (h).  Pierwszy  z  tycli  tak  ukochał  Polskę,  i  zabrał  mo- 
cną nadzieję  rupełuie  iey  do  Wiary  Katolickicy  przywrócenia,  źe  bvl 
powodem  Łainiuszowi  Generałowi  swemu  ,  iź  po  uałym  Zakonie  za 
Polskę  nakazał  Modlitwy  (I).  Hoffensz  zaś  gdySmIdciina  i  Spangerber- 
giusza  heretyków  mocno  zbił,  i  starł,  a  ta  icffo  kśiąsźka  do  Polski  przy- 
szła ,  Primas  UcIiMiski  pisał  do  Rektora  CoUegii  Wiedeńskiego,  i  do 
Anstryi  Prowincyała,  aby  XX.  Societatis  zaoslrryli  zwycięskie  pióro- 
przeciwko  Aryanom ,  naybarżicy  Katolikom  w  Polszczę  dokuczającym  , 
gdzie  śię  tego  od  nich,  iako  własnego  temu  Zakonowi  przeciw  herety- 
kom od  Boga  wystawionego ,  domaga  dzieła  ;  Nos  sanę  a  Sociełate  vc- 
słra ,  4juae  hactenus  non  pauca  praeclare  scripsit ,  tanauam  a  hellałO' 
rthus  słrenuis ,  et  ad  certamen  hoc  decerłandum  Diviniths  in  Ecclesia 
Catliolica  ejccitatis ,  furorem,  ac  rabiem  insanorum  hominum  reetiuSy 
auttm  a  auoauatn  alio  retundi ,  ac  reprimi  posse  existtviavimuś.  Ita- 
(jue  Proyinciam  illam  Ordini  vestro  nostro  itidicio  ,  maxime  propriam, 
ad  vos  deferendam  esse  statuimus  (m).  Chciał  ten  Prymas,  ba  ieszcze 
i  iego  Antecessor  Dźlcrzgowski  XX.  Jezuitów  do  Polski  sprowadzić  i 
z  X.  Kanizyuszein  o  tym  rozmawiać  w  Łowiczu  im  myśląc  założyć  Co/- 
lefjium,  a  do  tego  nie  przyszło,  (n)." 

,, Pierwszy  tedy,  który  w  Polskie  kraje  Sociełatem  JE  SU  wprOYUi- 
dżil,  był  Kardynał  Ilozyusz,  pierwszy  który  do  Litwy,  Waleryan  Pro- 
taszewicz  Biskup  Wiltński,  ludzie  których  świat  (że  lak  z  Apostołem 
rzekę  (o}'n/e  byl  godzi-en.  I  luboby  nie  od  rzeczy  było  z  tey  okazyi  o 
tych  naywiększych""  u  nas  tamtego  czasu  Wiary  Obrońcacłi  mówić  wc- 
dlłig  '/achęcpiila  Ekkłezyastyka...  dosyć  iednak  w  tey  krótkości  czasu  na- 
mienić:  iż  Hozynsz  był  to  ten  Prałat,  nad  któn*go  godnością  Kościelną 
wyższego;  przezornością  i  sprawnością  w  inlcrcssacłi  kościoła  i  oy- 
czyziiy  dźicluieyszego ;  gorliwością  wiary  gorętszego  ^  wszelakąiiawet 
świątobliwością  podobno  znaczniejszego)  Polska  nie  miała.  Mądrość  zaś 
iego  tak  wielka  była,  tak  ua  dobro  Kościoła  pracowita,  iź  nawet  przy 


(k)  Sacchi.  et  Tann.   in  vita  Ctnisii  et  Hoffei. 

(J)  Jul.    Poggfian.   ad  Hosiain   epist>   5.   Calend.   Au{;.    1564. 

(m)  Saccliin.-3.   Ilist.    Soc:   lib.    1.     Niesiecki  Tom.   IV.   Ucbański. 

(n)  Snecliln.  in  vita  Caiiisij. 

(o)  Ad  Hebr.  II.  - 


NOTY,  N.  5056.  051 

Bisliiipicy  i  ScnatorsJsiey  godności  i  zatrudzeniu ,  6  codziennie  godzin 
dawał  czytaniu  i  pisanin  rzeczy  Teologicznych,  a  księgi  icgo  prawie 
na  wszyslkie  nam  znajome  iczyhi  przełożone,  za  źyćia  iego  wiccey 
niż  'M)  razy  przedrishouane  hjly  (p).  Dla  których  tak  wielkich  przy- 
miotów,   cnot  i  dziel  heretycy  nazywali  go  Bogiem  Palahów ,   Bogiem 

Pap  istoto ,    to  iest   Katolików  (r) O  Waleryanie   zaś  Wileńskim  to 

tylko  wspojiinc,   co  w  życiu  X.  Antoniego  Possevina  Soc.  JESU 

ten  tedy  zacny  jezuita,  do  Szwecyi  na  ten  czas  Poseł  assystniąc  umie- 
rającemu temu  gorliwemu  Biskupowi  klęknął  przy  lożku  iego,  a  Wa- 
leryan  długą  kartę  błogosławieństw  dla  niego  zgotowanych  na  głowie 
iego  położywszy  nabożnie  przeczytał.  Tym  świątobliwym  Biskupa  bło- 
gosławieństwom zwykł  był  przypisywać  Possevinus  swoje  w  tysiąc 
niebcśpieczeństwach  tak  w  drodze  iako  w  samey  Szwecyi  ocalenie  i  t.  d. 
Zu  temi  dwiema  Fundatorami  poszło  zaraz  wielu  innych  łacnych  Bi- 
skupów, iako  to  Noskowski  Płocki,  który  w  Pułtusku;  Konarski  Po- 
znański, który  TV  Poznaniu;  Karnkowski  Prymas,  który  w  Kaliszu; 
Wołucki  Łucki,  który  w  Łucku  i  Rawie,  inni  po  nich,  którzy  w  in- 
nych Miastach  im  Kollegia  wystawiali." 

,, Zagarnęli  ći  b\łi  Biskupi  Apostołów  następcy  niezmierne  ryb  mnó- 
stwo,   że  tak  z  S.  Łukaś/em   rzekę kiedy  na  Scymie    w   Parczowie 

r.  15()4.  za  sprawą  Kardynała  Komniendona  prSr.yięte  było  S.  Conciliutn 
Trydentskic  (u),  ale  śię  sieć  bardzo  rwała....  od  tego  albowiem  czasu  na- 
tężały śię  naybarźiey  przeciwności  łieretyckie  ku  zerwaniu  władzy  Ko- 
śćielncy,  a  uczynieniu  'wolności  wszelakim  sektom  nie  bez  żałosnych 
skutków,  iako  się  wyżey  namienito;  ani  Synod  Prowiueya.ny  ku  exe- 
kucyi  powszechnego,  mógł  śię  prędzey,  i^k  w  lat  kiłl.anaśćie  zgroma- 
dzić. Cóż  czynią  ći  gorliwi  Biskupi?  ola  annueruiĄ  Sociis ,  ut  veni- 
rent  et  adjiwarent  eos.  Skinęli  na  Towarzyszów  Jezusowych,  aby 
przyszli  do  f^olski  i- im  pracy  Apostolskiey  dopomogli.  Przyszli  tedy 
zaraz  na  roków,  to  iest,  1565,  przyjęci  mile  od  Króla  na  walczenie 
przeciw  heretykom,  iako  edykt  iego  przywodzi  Prymas  Wężyk,  tłu- 
maczenie X.   Wężyka  Soc.  JESUnii  ięzyk  Polski  Biblii  zalecając... (x)" 

Drugą  przyczyną  wprowadzenia  Jezuitów  do  Polski  przywodzi 
autor  z  dzieła  Reszki  Spongia,  iż  heretycy  zarzucali  ciągle  katolikom, 
jakoby  oni  iiiedlaBoga,  nie  z  miłości  owieczek  im  sprzeciwiali  się,  ale 
że  idzie  im  o  Biskupstwa  ,  Opactwa  i  inne  Praclatury,  owoż  Jezuici 
o  to  wszystko  nicdbają. 

p.  B4  recto  (C2  verso)  „Cóż  tedy  Jezuici  na  pomoc  tu  naszą  we- 


(p)  Rescius  in  i'Ua  elus.     Eggs,  docta  -purpura  in  vita  eius. 
(r)  Rescius  ibid. 

(u)  Commend.  in  literis  ad- S.  Carol.  Borom.   7.  Aug.   1564. 
(x)  Acta  Synod.  Provinc.  Yarsau.  163-4. 


652  rsOTY,  N.   5056. 

zwani  czynili,  czego  yv  Polszczę  jlol^azali?     Pewna  to  iż  oni  Historyi 

swoich  Prowincyi   tulecznych  dodruku  doti)d  nie  podali 1  lubo  ś. 

pamięci  X.  Stanisław  Czapliński  w  tym  tu  {7p//e<jfłMm  (Przemyskim)  nie- 
dawno zmarły  Historyograf  tey  Prowincyi  wygotował  był  do  druku  od 
weyscia  do  Polski  Sociełatis  (od  r.  1565)  do  Roku  (jeźełi  sic  nie  mylcj 
1600  Historyą,  y  iam  iey  kilka  książek  przeczytał,  przyznam  się  ieduak 
iż  o  Apostolskich  Sociełatis  w  Polszczę  pracach  nie  wicccy  dowiedzia- 
łem się,  niż  z  Książek  naszych  Kapłanów  Świeckich  na  pocłiwałę  lub 
obronę  tego  Zakonu  popisanych — "  Przytacza  list  Kardynała  Ilozjusza 
do  Kardynała  Sirleta  R.  1568.  źe  Jezuici  byli  mu  (Hozjuszowi)  wielką 
pomocą  do  przywrócenia  na  łono  kościoła  zlutrzałych  Elblążanów. 
Ogólnie  autor  powiada,  iż  Jezuici  Kazaniami,  świątobliwością  życia, 
dziełami  i  dysputami  publicznemi  herezją  wytępiali.  Biskupom  byli  po- 
mocą; i  drflej  p.  B4  verso  (C3)  tak  rzecz  prowadzi:  „wspomnionyck 
dysput  szczęśliwy  uczynił  początek  chwalebny  Franciszek  Toiełus,  po- 
tym  wielki  Kościoła  S.  Kardynał,  na  ten  czas  Apostolskiego  do  Polski 
?(uncyusza  Teolog  wyzwany  od  wymownego,  y  w  wielkicy  u  swoich 
z  wydanych  ksiąg  sławie  zostaiącego  Jakuba  INiemojewskiego  Szlachci- 
ca Polskiego:  chętnie  przyiął  len  uczony  pojedynek,  ile  człowiek  oso- 
bliwego dowcipu  y  nauki  ^  y  który  zdolny  by  I  Michała  Baia,  mądrością 
na  ten  czas  sławnego  5  Nauczyciela  Janseniuszowego,  świeżo  w  błę- 
dach przekonać,  y  do  odwołania  ich  przywieść.  Z  tym  Jezuitą  gdy 
się  potykał  INiemojewski ,  doyrzał  jak  niebezpieczno  iesl  kocięciu  na 
lwa  porywać  się  (a).  Inni  też  Ministrowie  heretyccy,  którzy  zacze- 
piać y  wyśmiewać  zwykli  byli  Katolików,  doświadczywszy  XX.  Jezui- 
tów, y  wyzwani  nie  łatwo  się  na  taką  odważali  potyczkę.  Ponieważ 
iednak  tamtych  czasów  cała  oyczyzna  nasza  w  dysputach  była  o  Religią, 
ile  na  tak  wiele  sekt  podzielona  ,  gdziekolwiek  był  laki  ziazd  Panów 
(osobliwie  w  Poznaniu,  w  Lublinie,  w  Wilnie,  w  Połocku)  nie  omie- 
szkali XX.  Soeietatis  składać  publicznie  dysput  z  Heretykami;  z  któ- 
rych wiele  co  do  słowa  wypisanych,  y  do  druku  podanych  dotąd  się 
czytać  daią  :  Qsobliwie  Wileńska  Polska  X.  Marcina  Smigleckiego,  Po- 
znańskie Łacińskie  kosztem  Prymasa  Karnkowskicgo  do  druku  podane. 
Te  dysputy  zawsze  dla  Katolików  szczęśliwe  a  czasem  y  cudem  potwier- 
dzone były.  Tak  w  Lublinie  Minister  Kacerski  Czechowicz  gdy  się 
przed  dysputą  oświadczył:  że  nie  dla  pokazania  dowcipu,  ale  prawdy, 
tę  przedsięwziął  sprzeczkę ,  y  prosi  Boga :  aby  kto  przeciw  prawdzie 
mówi  głos  mu  ustał,  wkrótce  jak  zaczął  dyspntować,  oniemiał  (h). 
W  Wilnie  zaś  1599  gdy  heretycki  Minister  u  Pewnego  Pana  na  wie- 
czerzy twiei^dził :    iż   wspomniony  X.  Smiglccki  dysputuiąc  o  Głowie 


(a)  Sacchinus  Part.  III.  lib.  14. 

(b)  Rescius  in  Spongia. 


JNOTY,  i\.  505G.  653 

Kościoła  od  adwersarza  przekonany  byl  (ich  ło  bowiem  zwyczay  y  po 
przcgraney  swoicy  tryumfować)  a  nie  wierz^^cyin  tah  się  zaklął,  ieźcli 
uie  iest  praw  da  co  mówię  ,  niccliay  w  tym  kiliszku  śmierć  wypiic;  wy- 
piwszy padł  pod  stół  umarły  j  jako  ten  przypadek  przy  owcy  dyspucie 
przydrukowany  czytamy." 

,,JMe  muieyszą  także  Oyczyznie  naszey  wyświadczyła  przysługę  5'o- 
cietas  Jesu  Szkoły  dla  młodzi  otwieraiąc  ua  zg^aszenic  y  zniszczenie 
szkół  Leretycklcli :  Książki  także  w  wszelkich  naukach  wydaiąe  na 
zatłumienie  umieiętności  kacerskiey  tak  bardzo  Połakom  tamtego-  eza- 
su  powabney.  ^^arzeka  Rescius  (c)  aa  spustoszenie  szkół  Katolickieli 
przez  otwarcie  szkół  beretyckicli :  Pinczotvskich,  Łewartowskich,  fVo- 
leńsktch.  Chmielnickich,  Brogińskich  (na  Brogu  w  Krakowie?)  Gra- 
dziskich,  Poznańskich,  dó  których  przydaie  to  Synod  Łowicki  (d),  to 
Cichocki  (e)  Szczebrzeszyńskie f  Turohińskie ,  Koźmińskie,  Secemiii' 
skie ,  Berestynskie  (Brzeskie?)  JMeswieskie ,  Siemiatynskie  (Siemiaty- 
ckie)  Rakowskie  etc.  Między  temi  zaś  naysławnieysze  były  Lewarto- 
wskie^  ałbowieni  Dziedzic  tamtego  mieysca  Wojewoda  Lubelski  Kał- 
lYinista  przyiąwszy  tam  z  obcycłi  kraiow,  osobliwie  z  Niderlandu  pod 
czas  sławney  z  Królem  Hiszpańskim  woyny  wygnanych  lub  uchodzą- 
cych Heretyków  Kupców,  Rzemieślników  etc.  miasto  to  wielce  uczynił 
obszernym^  a  chcąc  ie  bardziey  wsławić,  za  namową  Heretyków,  spro- 
wadziwszy co  naysławnieyszych  u  nich  Nanczycielow ,  założył  Akade- 
mią, do  ktorey  nie  tylko  heretycka ,  ale  y  Katolicka  młódź,  taksie  ci- 
snęła ,  iź  dla  studentów  gospod  nie  stawało  ,  z  osieroceniem  szkół  pra- 
wowiernych, iako  opisuie  Cichocki  (f).  Z  temi  Nauczycielami  nieraz 
tam  XX.  Jezuici  dysputowali,  osobliwie  X.  Radzimiński  Rektor  Lu- 
belski; ale  X.  Skarga  zakończył  sprzeczkę  y  tę  zburzył  Akademią,  gdy 
nawrócił  do  wiary  zięcia  y  Sukcessora  tegoż  Woiewody  (g).  " 

str.  (C4)  wylicza  zasługi  i  prace  Jezuitów  w  nawracaniu  i  usługacli 
zarażonych  powietrzem,  jak  wielu  ofiarą  padło  tej  gorliwości  swojej, 
jako  to  X.  Łukasz  Krassowski  ,  który  pierwszy  z  Polaków  do  Societa- 
tem  wstąpił  R.  1553.  X.  Giedrojć  z  15.  Soejuszami  r.  1653.  X.  Woy- 
szcza  z  innemi  28.  1655.  Tamże  wspomina,  że  Jezuici  w  sprawie  nawró- 
cenia heretyków  północnych  i  sprzymierzonych  przeciwko  katolikom  z  ni- 
mi, na  Synod  luterski  do  Torunia  na  12  Sierpnia  r.  1595.  posłów  swoich 
2  obietnicą  pomocy  20  tysięcy  wojska  wysłali,  (h) 

Dalej  autor  powiada,  iż  Jezuici  na  samym  wstępie  do  Polski  od 
świeckich  Kapłanów  i  Prałatów  do  zakonu  tego  wstępujących,  ozdobę 


(c)  Ibid. 

(d)  Constit.  Synod.  llb.  4.  p.  262. 

(e)  Alloq.  Osiec.  lib.  II.  cap.  6.   (przywiedzione  tu  nazwiska  szkół  polskie  z  łariń- 
skiego  ttómaczone,  zdają  się  w  kilku  miejscacb  mylne).     (L.  S.) 

(f)  Ibid.  (g)  Ibid. 

(h)  Apologia  przeciwko  Krzysztofowi Filotetowi  (ma  być:  Filaletowi)  na  karcie  66. 


654  NOTY,  N.  5056. 

i  pomoc  pozyskali.  „  Takiemi  byli  Stanisław  Warszewi^ki  Scliolastyk 
Gnieźnieński,  Regent  Kancellaryi  Koronncy  (czyli  iak  niektórzy  piszą 
Sekretarz  Koronny)  poselstwy  do  oI)cych  krajów  zalecony,  Piotr  Skar- 
ga Kanonik  Lwowski,  Benedykt  Herbestiis  Kanonik  Poznański,  Szy- 
mon Wysocki,  Stanisław  Grodzicki  etc.  Ci  z  początku  naywi^jcey  Pa- 
nów lierezyą  zarażonych  Kościołowi  pozyskali.... 

p.  C2  recło.  „Tyle —  od  Heretyków  y  niedobrych  Katolików  (a 
czasem  y  uczniów  swoich ,  aby  im  iako  Jezusowi  nie  scliodziło  na  nie- 
wdzięcznych Judaszach)  wydanych  iest  przeciw  Jezuitom  Ksiąg,  iż  niź 
pierwsze  ich  sto  lat  skończyło  się  (rachuią  zaś  teraz  od  potwierdzenia 
zakonu  lat  222)  drukowany  w  Rupelłi  rejestr  Imion  tych,  którzy  prze- 
ciw XX.  Jezuitom  pisali,  znaczną  czyni  Księgę.  INie  masz  zaś  tego, 
występku,  ktoregoby  na  nich  nie  kładziono^  tego  rodzaiu  potwarzy, 
ktorymby  ich  nieohydzano,  tak  dalece,  iż  z  tych  paszkwiluiących  ksiąg 
(które  iednę  salę  Biblioteki  in  CoUegio  Soc.  Lundunensi  zdawna  na- 
pełniły, jako' z  relacyi  tych,  którzy  tam  byli,  mam)  iż,  mówię,  z  tycli 
paszkwiluiących  ksiąg,  przeciwko  ich  pierwszym  Oycom  (z  których  iuź 
w  ołtarzach  niektórych  czcicmy)  podpisanych  ,  maią  y  będą  mieli  po- 
tomni adwersarze  do  sądnego  dnia  co  wy  włóczyć,  a  ieszczc  im  się  nie 
przebierze." 

p.   C3  recło  (D  verso)i  „Jako  zaś  tego  gorąco  pragnął  S.  Ignacy, 
aby  i  on  i  Zakon  iego  zawsze  był  prześladowany,  tak  tego  obficie  do- 
stępował   i   dostępuje......     O  prześladowaniu    Jezuitów   pisze   autor, 

iż  to  towarzystwo  w  jednym  dziesiątku  lat  od  r.  1595  do  1606  dzie- 
sięcioro prześladowania  i  wygnania  wycierpiało:  ,,  Roku  1595  wy- 
pędzeni są  z  Francyi.  R.1597  z  Japonii,  i  drugi  raz  R.  1600.  Z  Sic- 
dmiogrodzkiey  ziemi  raz  rugowani  R.  1598,  potym  wprowadzeni, 
znowu  wyrzuceni  są  R.  1605.  (Por.  niżej  notę  do  ]N.  5140).  Te- 
goż roku  nayokrutniey  prześladowani  y  wyganiani  z  Anglii ,  Szko- 
cyi,  Hibernii.  Roku  zaś  1601  ustąpić  musieli  z  Rygi,  Derptu  y  ca- 
łych Inflant.  Roku  nakoniec  1606  na  wygnanie  skazani  z  państwa  We- 
neckiego ;;  tegoż  roku  z  Chin  ;  tegoż  samego  Roku  Konfederacya  San- 
domirska  ich  z  Polski  (za  poduszezeuicm  Heretyków,  y  potym  o  to  nic 
raz  się  kuszących)  na  wygnanie  skazała,  y  iuż  z  Pruskich  Kollegiow 
rugowani  bydź  poczęli,  a  to  z  okazyi  ożenienia  się  Zygmunta  III.  z  Au- 
stryaczką  bez  rady  y  zezwolenia  Rzeczypospolitey,  do  czego  XX.  Je- 
zuici z  swoiey  strony  nic  nie  należeli.  Ta  bowiem  iest  ich  niedola, 
iż  cokolwiek  nie  do  myśli  w  iakim  Państwie  Chrześcianskim  stanie  się, 
zaraz  to  Jezuitom  przypisuią,  iako  lęż  rzecz  opisuiąc  uważa  Juveu- 
tius  (t).  Wtenczas  X.  Skarga  przed  Królem  y  Rzecząpospolitą  powie- 


(t)  Exiej'unt  libelli  adrerstis Regent,  nec pnrcitum  Soctetati,  cuttis  hoc  yidetur  esse  fa- 

.     ctum  (zapewne:  fatum),ut,  quae  insinguli  Orbis  Christiani Refinis  ohveniuntperturba- 

tiones.  Uli  tribuantur.   Juventias,  Histor.  Socict.  Tonio  posteriore  Part.  V.  lib.  14. 


NOTY,  N.  5056.  f)55 

dział  w  Wiślicy  owe  dwa  mocne  za  Zakonem  swoim  Kazania:  pierwsze 
pod  tytułem  :  na  artykuł  o  Jezuitach.  Wtóre  :  Próba  Zakonu  Soeie- 
taiłS  Jesu,  położone  między  przyjyodncmi  iego  Itazanianii.  " 

p.  C3  verso.  (D2  yerso)-.  ,,JIe  zaś  do  Polski,  w  tey  nad  inne  ro- 
zumiem kraje  mniey  ucierpieli,  a  wiccey  pociechy  odnieśli  y  odnoszą 
SynoAtic  S.  I(jnaecgo.  Chociaż  bowiem  tu  niektórzy  z  nich  umęczeni 
są,  ale  nie  od  Polaków,  lecz  alho  od  szwedzkich  Heretyków,  iako  XX. 
Zieliński,  Laterna,  Brański  etc.  albo  od  Kozaków  y  innych....  iako  to  XX. 
Dunin,  Bobola  Zapołski.  etc.  ^a  paszkwilach  im  tu  prawda  nie  schodziło, 
ale  od  naszych  uczonych  a  gorliwych  Kapłanów  mocno  przeciw  potwa- 
rzom  obronieni  są.  (raczej  powinien  był  autor  powiedzieć,  że  samiż  Je- 
zuici pod  cudzqmi  imionami  siebie  bronili,  jak  to  wyraźnie  samaż  Bi' 
hliotheca  Scriptor.  Soc.  Jesu  okazuje).  Ile  bowiem  sam  wiem  ,  napi- 
sał za  niemi  3Iarcm  Sz^ szkotuski ^  Łucki,  Płocki,  potym  Krakowski 
Biskup,  Książkę  iednę.  ^^spomniony  Stanisław  Rescius,  Kanonik  War- 
szawski Książek  dwie.  Mikołay  Ziemecki ,  Archidiakon  Pczewski,  po- 
tym Scholastyk  Poznański,  książkę  iednę.  (To  pewnie  dzieło  Jezuity). 
Ikasper  Cichocki  Kanonik  Sędomirski  Książek  dwie.  (Pod  tem  imieniem 

pisał  Jezuita  Kaspar  SawickiJ Między  temi  zaś  Prałatami,  którzy 

ustnie  w  każdey  okazyi  przeciw  obmowie  bronili  tego  zakonu  mieści 
'się  Błogosławiony  Jozafat  Kuncewicz  Arcybiskup  Połocki  Męczennik, 
który  mawiał :  iż  ma  za  nieprzeznaczonego  do  nieba,  tego,  który  prze- 
śladuie  Societatem.  (w)  Wyszły  były  prawda  stąd  y  po  całym  prawie 
rozeszły  się  świecie  dwie  potwarzy,  ale  przeciw  obudwu  od  naszych 
wyśmienicie  obroniona  Societas.  Pierwsza  po  niemiecku  Boku  1585. 
(domyślano  się  iż  od  Gdanszczanow)  o  czterech  Jezuitach  (którym  pa- 
szkwilant y  imiona  y  występki  z  okolicznościami  podawał),  niby  od 
Elektora  Moguntskiego  Stefanowi  Królowi  przysłanych,  a  za  zbrodnie 
swoie  na  rynku  Krakowskim  traconych,  po  śmierci  zaś  w  Wisie  (czyli 
jafc  potwarca  brydzit  w  Nilu)  utopionych,  którą  baykę  gdy  z  cudzych 
krajów  nazad  do  Polski  przyszła  ,  zbił  z  ochydą  Kalumniatorow  edy- 
ktcm  swoim  Kroi  y  Biskupi  nasi  (Por.niżej  notę  do N.  5140).  TVtora  po 
łacinie,  pod  tytułom:  ill/onz7«(  p}-ivafa,  napomnienia<^taiemnc,  niby  od  Ge- 
nerała Profcssom  dane.  Ten  paszkwil  pierwszy  zbiiał  gorliwy,  a  uczony 
Kapłan  Świecki  Leszczyński  w  Apologli  Tylickiemu  Biskupowi  Krako- 
wskiemu dedykowaney  (x),  potym  Biskupi  Polscy  z  Nuncyuszcm  Apostol- 
skim tenże  script  potępili,  y  pod  kląt\^ą  czytać  zakazali,  co  Bzym  po- 
twierdził (y).  Nakoniec  sam  autor  jadowitego  pisma  przeciwnym  ie  pi- 
smem odwołał,  y  znacznym  XX.  Jezuitów  Dobrodziciem  żył  y  umarł  ( z)." 


(w)  Drews  in  Fastis  Societ.   Kwiatkiewlcz  Nowiny  Duch.  pag.   106. 

(x)  Jac.   Gretserns  in  Apologia  adversus  Laec  Monita. 

(y)  Idem  Ihidcm.- 

(z)  ISiesiecki  T.  lY.  sub  nomine  :  Zahorowshi.    (Zaborowski). 


656  NOTY,  N.  5056. 

(D3  t)er5oj:^,U(raptenia  ^octefaf/s  zawsze  łagodzone  bvfy  T^ysoltim 
ley  n  prawouiernych  szacunkiem^  fuiidacyami  i  dobrodzieystwy  obfi- 
temi;  Ciśnieniem  się  do  Zakonu  lego  Osób  Senatorskiego,  Xiąźccego 
urodzenia,  nawet  fcrwie  Kroiewskicy  Jana  Kazimierza,  z  tego  Zakonu 
na  Tron  Polski  podwyższonego.  Łudzi  lakże  niemało  tak  w  Polszczę, 
iako  i  w  W^ielkim  Xicstwie  Litewskim  po  znaeznycL  na  lYysokich  nrzc- 
dacli  zasługach  za  fortę  Soctełatis  udaiących  się:  iaki  osobliwie  bvt 
Tomasz  Uieyski  Biś^kup  Kijowski  ,  Wincenty  Wolłowież:  Itefći^ndarK 
W.  Xivstua  Litewskiego  etc.  których  prz\ kłady  w  leraźuieyszyeh  To- 
warzystwa Jezusowego  nieprzyjaznych  czasach  tego  roku  powtarzaią 
dway  Swićccy  Senatorowie,  ieden  Polski  (aj  drugi  Litewski  (b)  obay 
-wiekiem,  przezornością  i  zasługami  znaczni,  Bisknp  tuk'źe  zacny  (c)... 
za  fortę  Zakonną  między  Synów  S.  Ignacego  ndaiąc  się." 

(D4  recto).  Wspomina  wkoiicu  autor  dobrodziejstwa  w  Polsce  S. 
Ignacego  mowę  do  niego  obracając:  ,,r.  1(519  gdy  na  przedmieściu  we 
Lwowie  dwa  tysiące  domów  w  perzynę  obrócił  pożar,  gwaltovvnie  na 
miasto  zanoszący  śię  ,  którego  uhamować  gdy  sposobu  nie  było  :  uka- 
załeś się  po  iedney  ręce  S.  Xawereg0  5  po  drugiey  S.  liiostkę  maiąe^ 
z  niemi  płomień  odpędzaiącym  (d)^  z  ktorey  pewnie  wdzięczności  wspo- 
jnnione  Miasto  z  laką  wspaniałością  i  nakładem  we  trzy  lata  polym 
obchodziło  uroczystość  Iwoią  i  Towarzysza  twego  S.  Xawerego  Kano- 
nizacyi  z  iaką  niewiem  czy  które  inne  w  Europie  miasto  (ej.  Roku 
zaś  1625  w  Kujawach  po  niektórych  mieyscach,  gdy  pewny  Missyo- 
narz  Sociełatis  w  Irwtfdze  morowego  powietrza  zalecał  nabożeństwo 
do  ciebie  (za  którym  w  Krakowie,  w  Toruniu  i  tu  w  Przemyślu  dy- 
sponuiący  zapowietrzonych  Synowie  twoi  od  śmierci  zachowani  są) 
którzy  twoiey  wzywali  pomocy.  Wigilią  święta  twego  poszcząc,  a 
samo  święto  uroczyście  obchodząc  ,  wszyscy  od  zarazy  morowcy  u- 
chowani  byli,  gdy  z  pomiędzy  nich  każdy  który  tego  nabożeństwa  za- 
niedbał powietrzem  zarażony  umarł  (f).  Dozn9ł  twoiey  pomocy  tu 
na  Zamkn  Przemyskim  niespodziewanie  dobywany  Roku  1C07.  Adam 
Stadnicki  Kasztelan  na  ten  czas  Kaliski  Starosta  tuteczny,  któremu 
strwożonemu  pokazawszy  się,  i  n  niego,  że  ciebie  niegdyś  Żołnierza 
w  takiey  okazyi  nie  wzywał  upomniawszy  się,  serca  mu,  dodałeś  na 
zwyciężenie  i  poimanie  z  większą  nierównie  siłą  oblcgaiącego  Adwer- 
sarza (g).     Świadczyłeś  pewnie  i  inne  temu  kraiowi  dobrodzieystwa, 


(a)  Mikołay  Trzebiński  Kasztelan  Biecki. 

(b)  Stanisław  Burzyński  Kasztelan  Smoleński. 

(c)  Marcin  Załuski   Biskup  Drezdeński  Suffragan  Płocki,  Sekretarz  W.  Koronny. 

(d)  Jul.   Cordara  Hist.    Soc.  Jesu  6.   6  par.   lib.  4. 

(e)  Narrat.  Epistolica  Alberti  Bałazy  Ilungari. 

(f)  Jul.  Cord.  ibid.  lib.  10. 

(g)  Hist.  Coli.  Jarosl.  et  instrumentum  Notarii  p^błici  Consist.  Pręmyśl.  Niesieckl 
Tom.  IV.  p.  178.  .  ..  - 


NOTY,  N.  5140.  657 

Ittore  zdaje  się  namieniać  Synod  tatcczny  Roka  1536  pod  Bisknpem 
Andrzcicm  Szałdrskim  miany,  dla  zasługa  twoich  w  naypieruszey  (zda 
mi  się)  z  Polskich  diecezyi,  ahyś  Mszą  i  Pacierzami  Kaplauskienii  pu- 
blicznie czczony  był  ućhwalaląc.   i  t.  d." 

W  aprobacij  drulai  Wacława  Hieronyma  Sierakowskiego  Arcybi- 
sbnpa  Łnowskicjjo  oddana  sprawiedliwość  anlorowi:  Coiicio  panegy^^ 
rica  cni  tituhts  :  O  Zasługach  S.  lynacccfo  etc.  perspecłu  nohis  a  te- 
neris  Aacloris  supra  uetateni  scieulia  et  eruditione  diligenter  elaboralat 
ad  Cnllinn  S.  lijnalii  eiuscjue  Reliijiouis  liac  rerum  tempestate  afflictae 
Soluiinm....  Imprhnatur  in  Palalto  nosłro  OhroszynensUS  Mnij  1764. 
Wydanie  dru>jic,  różne  jest  od  lejjo ,  które  miał  Sobolewski,  a 
nawet  może  cokolwiek  rozszerzone.  Róźnjeę  tę  widać  w  miejscach 
-nlelitórycb  przez  Sob.  vvyj)isai»ych  i  z  kustoszów  inaczej  u  niego  przy- 
wodzonych, które  w  łyn>  wypisie  gdzieniegdzie  podwójnie  si)  znaczo- 
ne:   bez  nawiasu  z  wydania  pierwszego ,   w  nawiasie  z  drugiego^ 

5140.   Kazania  Przygodne  pomieszczone  przy  Kazaniach  Sal;ramen- 
talnycli  Sl;argi,  (Zob.  IN.  3860)  różnią  się  w  niejednej  rzeczy  od  zbioru 
ich  w  Ićni   wydaniu  r.  1010.      1  tak  kazanie  na  wtóra,  trzecią  i  czvVarlą 
pobudkę  do  Modlitwy   40  godzin,    są  bardzo   odmienne  w  dwóch  wy- 
daniach ,   kazanie   na  pobudkę   |)iijtą ,   w  wyd.   r.  IGIO,  jest  w  wydaniu 
r.  l(j(}0,   aż   na  po!>is<l!;c  dziewiątą,    wszakże    z  odmianami  nieklóremi^ 
Kazań  zaś  w  wydaniu  r.  1600,   na  pobudkę  piątą,  szóstą,  siódmą  i  ósmą, 
w  wydaniu  drugiem  zgolą  niema.     W  mowie  do  żolnierzów  w  samey 
potrzebie,  w  wydaniu  r.  1610  na  końcu  pomieszczona  pieśń:  Bogaro- 
dzica, przeciwnie  w  wyd.  r.  1600,  niema  jej   wcale.     Między  kazania- 
mi Sejmowemi,     Kazanie  Szóste:    O   Monarchiey  y  Królestwie  abo  o 
cz wartcy  chorobie  Rzecz ypospoliley,  która  iest  z  osłabienia  krolewskiey 
dosloyności  ywladzey,  w  wyd.  r.  1610  opuszczone.   W  wydaniu  zno- 
wu r.  1610  str.    112  jest  nad  wydanie  r.   1600 :  Bractwo  Miłosierdzia 
w  Krakowie  u  S.Barbary  zaczęte,  Institutura    i   Powinności  tego  Bra- 
ctwa.     O  komorze  potrzebnych.     Skrzynka  S.  Mikołaia  i  t.  d.    a  mia- 
.  nowicic   Czytania   Bractwa   tego,  sir.   159 —  206.     Dalej:  Bractwo  S. 
Łazarza    str.  206  —  2ll  ,    rzecz;    o  Jedności    Kościoła   Bożego    i   t.  d. 
Synod    15rzeski    i  jego   Obrona,  jest  w  obu  wydaniacłi,    niemniej  jak  s 
Uponiinanie  do  Ewangelików,    Proces  na   Confoederacią  i  Zamknicnie 
do  Kalholikow.    I  to  jest  wszystko  co  znajduje  się  w  wydaniu  r.  1600, 
kiedy  w  wydaniu  r.  1610  od  str.   456  idą  dalej  następujące  pisma  :   l)i- 
scurs  na  Confoederacyą  ;    Dziękowanie  Kościelne    za    zwycięstwo    nad 
Michałem  Mullańskim^  Wsiadanie   na  woynę  do  Inflant  kazanie;  Kaza- 
nie poszpecone  (o  temźe) :  Do  Wykladacza  y  glossatora    Kazania  tego, 
Daniela  Kramera  Ministra  w  Szczecinie;  Modlitwa   za  Króla  ,    o  zwy- 
cięstwo na  Avoynie    Jnflanlckiey;  Pokłon.    P.    Bogu    za  zwycięstwo  In- 
flantckic;     Żołnierskie    nabożeństwo;     Na    artykuł    o    Jezuitach     zja- 
zdu  Sędomirskicgo  Odj[50wiedź ;    Próba  Zakonu  Soc.  Jesu ;    Pierwsze, 
Tom  II.  83 


658 

'  Wtóre  Zawstydzenie  Aryanow;  O  czterech  koi^cacli  ostatnich  żywota 
luilzkieg^o  Franc.  Costeta  5  Sledm  Filarów  5  Arcopagiis.  Dodać  tu  je- 
dnak wypada,  że  między  jcdneni  wydaniem  a  drii<;^ićm  Kazań  przycho- 
dnych w  obu  edycjach  znajduji^cyeli  się  nie  małe  zacliod7.:|  różnice 
w  wielu  miejscach,  tak  co  do  rzeczy  jak  i  pisonni.  Odnńany  le  pr/cz 
samego  Skarjyę  wprowadzone,  jedne  hyly  w  celu  popr:n^ienia  (cjjo 
dzieła,  drujfie  <lla  przyczyn  szcze^jólnycli ,  kióre  {yo  do  niclt  potvodo- 
waly.  Przcdsiclłioriiceinu  zaty^n  noue  wydanit;  Kazań  Przygodnych 
Skargi,  z  tylu  względów  dhi  dziejów  i  języka  polskiego  ważnych,  o- 
bie  te  edycje  r.  1600  i  1610  pod  ręką  być  powiuny,  a  warjanty  same 
mogłyby  być  niemałego  interessu.  My  tu  z  obu  ,  miejsca  niektóre, 
wedle  ważności  wypiszemy. 

W  liście  do  Tylickiego  w  wydaniu  r.  1610,  tak  mówi  o  pracy  swo- 
jej i  o  sobie:  ,,  Co  się  okoio  rożnego  nabożeństwa,  iako  czas  przyno- 
sił, nauczało:  tom  w  ł^upę  zebrał.  Przewielebny  Oycz€  y  Panie  do- 
brodzieiu  nasz,  w  nadziei  iakieykolwiek  pofuocy  do  dusz  ludzkich 
naprawy.  Dawno  mię  Pan  z  niezmierney  łaski  swey  uA  robocie  Ka- 
znodzieyskiey  trzymać  rjKizy,  iuź  to  lal  blisko  47.  y  w  nicy  mię  do 
tey  starości  iakoby  odmłodniałey  przywiódł ,  iż  mi  ieszcze  do  tcg° 
dnia,  bo  iulro  niewiem  co  zemną  Pan  v<:zyni ,  ta  robuta  nie  ćięszka. 
Zatym  to  wżdy  następnie:  iż  się  sprzętek  iaki  taki,  przez  te  lata  do 
lego  rzemięsła  zebrać  mógł.  Jako'  v  starego  żołnierza  rożne  są  w  ko- 
morze iego  5  y  wedle  czasu,  zbroie,  oręża,  y  przyprawy  dowoyny:  y 
V  dawnego  gospodarza  ,  iako  Pan  mówi,  naydulą  się  stare  y  nowe  zbio- 
ry, które  si^  młodym  następnikom  w  pożytek  ia!;i  obrócić  mogą.  Coź 
czynić,  gdy  P.  Bog.  ieszcze  trochę  śiłeczki  vżycza?  Próżnować  się  nie 
godzi,  a  zakopywać  skarb  Boży,  y  lenistwem  zyski  Pańskie  tracić,  za- 
kazano y  pogrożono.  Acz  tych  zysków  dusz  ludzkich  nieszczęśliwe 
mamy  |>olowy,  dni  tych  których  się  złość  roskwitnęla,  y  ćięsy.ki  ypor 
w  grzechach  naszedł.  JesIi  słów  Bożyclj^  y  kazań  sluchtiią  :  tedy  vsza- 
mi  tyło,  a  nie  sercem,  ani  ręką  do  działania.  Po  oraniu  y  śieybie,  ńic 
abo  mało  co  wschodzi,  y  to  się  nie  dostoi^  lada  niepogoda  złych  po-, 
kus ,  wszytko  zepsuie.  Y  ksiąg,  y  pism  do  naprawy  duszney,  rzad- 
kie czytanie.      Załuią  groszy  na  księgi ,    wolą  ie   na  proznośćlaeh  vli:a- 

_  cać.  lenistwo  do  nauk  y  pamięci  zbawicnny<:h ,  y  zabawa  ladaiaka  od 
czytania  odwodzi.  A  choć  im  v  daruiesz  książki  potrzebne:  w  pro- 
chu zostaną.  Y  moglibyśmy  mówić  P.  Jezusowi,  kłory  nas  wysyła 
na  tę  robotę  duszną:  Panie,  coć  po  naszey  robocie?  kąkolu  na  roley 
pełno,  a  pszenica  twoia  dobra  ginie.  Lecz  się  tak  wyniaw,iać  nieśmie- 
my.  boby  nam  powiedział:  Na  oranie  y  śieybę  was  wysiano:  vrodźi 
się  co  abo  nievrodzi,  nie  wasza  ale  Pańska  szkoda.  Nie  wy  słońca  y 
deszczu  daiceie  :  nie  widzicie  co  się  w  sercach  moich  wybranych  dzie- 
le. Nie  ypatruiećie  łaski,  którą  im  z  nieba  y  z  wysług  moich  spuszczam. 
Mam  iaswe,  o  których  wy  iako  Heliaa-z   niewiećic.     Gumno  moie^  a 


KOTY,  N.  5140.  659 

robota  vrasza :  Robotę  wam  zapłacą ,  a  do  gumna  y  brogfow  nic  nic 
raaćie.  Tak  iest  Panic:  ale  vi'ielka  nasza  poeiecba,  gdy.  g;iimno  tnoie 
y  br.ogi  pełne:  gdy  na  Iwoicy  fcrwie  pożytki  patrzymy  5  a  ludzie  zba- 
wienną drogą  do  łvieczneg°  źywofa  idą,  a  imię^się  twoic  sławi  y  świę- 
ci. Wiella  tfź  smnlch  nas  obcliodzi ,  gdy  na  ludźiacb  ginie  przewyź- 
nadrozsza  l^rcwtwoia,  a  dusze  na  wi<'czne  potępienie  ypadaią.  A  Pan 
zaś  niowi:  Poćiecliy  tey  za^yiećie  gdzie  indziey  :  a  smutek  na  pokutę 
grzecbow  swoich  ohracayćie."  Data  w  Wilnie  22  Novembr.   1609. 

W  Kazaniu  na  Wtorą  Pobudkę  do  Modlitwy  Czterdzieści  Godzin, 
Wjd.  r.  1600  str.  194;  mówiąc  jak  wiele  królestw  w  niewolą  Turecką 
przeszło,  mówi:  ...,,Cicszka  boiaźń  żebyśmy  na  ypadck  oyezyzny  ua- 
8zey  nic  patrzyli ,  a  to  się  nie  ziściło  czym  groził  Izaiasz  :  |  Rospro- 
szy  Pan  Bog  źirmię  y  obnaży  ią,  y  pogubi  obywatele  iey.  |  Y  będzie 
Wszystko  pomieszane,  tak  lud  iako  y  kapłan,  \kho  sługa  tak  y  pan,  ia- 
Ło  służebnica  tak  y  pani  iey,  iako  przedaiący  talt  y  kupuiąey:  To  iest, 
w  teyźe  nędzy  wszyscy  gdy  się  stany  poniżą,  y  wszytko  się  pomiesza, 
iako  w  porąbanym  losie  y  wielkie  y  małe  drzewa,  y  cbrosty  y. wysokie 
dęby  y  sośnic  na  źieuiie  ypadną,  bogaci  znbożeią,  prawd  się-  wszylkim 
połamią,  żaden  z  tego  co  miał  wcsejie  się  nie  będzie,  y  maictność  y 
zdrowie  w  ręku  v  tyraiina  zostanie.  Płakdć  będą  ogrody  y  winnice, 
Ystaiiie  wesele  y  gvślc.  piiąc  pośjiiewywdć  nie  będą,  ale  goi-y.ki  napoy 
icłi  będzie,  lud  rzadki  iako  grona  po  wind  zebraniu,  y  gruszki  po  trzę- 
sieniu. Cięszka  boiaźń  abyście  na  dźieói  y  żony  swoie  nic  patrzyli,  d 
ono  ic  zdbiiaią  y  gwałcą,  d  przód  oczymd  waszemi  dobra  wasze  ypie- 
niąilze  biorą  ,  y  dzielą  sie  z  nabycia  waszego,  śmiechy  y  żarty  z  was 
czyniąc.  Gdybyście  wszyscy  stękdć  y  szukać  chleba  musieli,  y  wygna- 
ni błąkać,  tłuklibyście  się  po  łcśiech  y.  górach  ,  y  cudzych  strondch, 
w  głodzie,  w  nagości  y  zimnie,  z  dziatkami  y  żondmi,  ktoryob  nędze 
y  głód  y  sieroctwo  łiarźieyby  was  niżli  wasze-  własne  tra^iły^ 

Wiedzćiesz  iźeśćie  takiego  karania  Boskiego  bliscy,  bo  królestwo 
to  srogimi  y  wielkimi  grzecłiami  obciążone  iest,  y  głos  złości  iego 
wchodzi  w  niebo,  y  pomsty  od  Pdud  Boga  wola.  A  gdzie  więtsza  nie- 
sprawiedliwość iako  V  nas?  gdzie  więcey  zdrad  ,  oszukania,  potwarzy, 
blumstwd,  dla  których  Pan  Bog  przenosi  królestw  d  od  iednego  narodu 
nd  drugi:  gdzie' więcey  krzywoprzyśięstwd,  y  lupiestwd  ubogich,  y 
zniewolenia  a  okrućieństwd  nad  poddanymi,  y  licliwy,  y  mężoboystwd, 
gdzie  więcey  iako  v  nas?  Gdzie  więlsza  swawola  y  nickarnośe  y  nie- 
posłuszeństwo ,  idko  V  nas?  Gdzie  wolnie  y  idwnie.  Bogd  bluźnić,  y 
dnsze  zdbiiaó,  y  prosie  d  głupie  do  potępienia  wiecznego  zwodzić  do- 
puszcza, iako  vnas.^  Gdzie  więtsze  łakomstwa,  kradzież,  y  złupie- 
nic  dóbr  pospolitych,  iako  v  nas?  Gdzie  ku  yrzędom  duchownym  y 
świeckim  mnieysza  yczćiwość  y  powolność,  iako  v.  nas?  Gdzie  synów 
Beliala ,  to  iest  ludzi  bez,  iarzma ,  bez  zakonu,  bez  karności  y  boiaźni 
więcey,  iako  v  nas?"     Ustęp  ten  wcale  nie  znajduje  się  w  Kazaniu  na 


630  NOTY,  N.  5140. 

Pobudkę  Wtorą  wyd.   r.   1610,    ale  w  części  tylko  w  kazaniu  na   Po- 
budkę trzecią  str.   10. 

Wyd.  r.  ICOO.  sir.  222.  W  kazaniu  czasu  Woyny,  do  Modlitwy 
pobudka  pierwsza,  mówiąc  o  zażywaniu  pokoju  w  Polsce,  inowca  kar- 
ci zbytki  krajowe  Ł  ,, Bogactwa  y  dostatki,  które  pokoy  dal,  obracaią 
ludzie  naszy,  nd  zbytki,  na  iedwabic,  wina,  korzenia,  ptilmiski,  ko- 
nie', pdcbolki ,  karety,  y  ine  szczerey  pycby  prozuośći  :  a  >  bogicb  za- 
pomiuaią. -przedsię  poddane  aź  do  krwie  śćiskaią  ,  łicbwy  biorą,  szhi- 
chta  y  pdnowie  zbożem  kupcząc,  y  korcami  kupuiąc,  nie  tyło  stan  swoy 
szlacbecki  lżą,  y  kupiecki  psuią :  ale  głód  vbogim  obywatelom  y  pod- 
danym swoim  wnoszą:  y  tak  ziemię  ogładzaią:  iź  niały  nieurodzay,  któ- 
ry się  często  trafia,  wielki  glod  y  zle  powietrze  y  zgubę  ziemie  przy- 
-wodźi.  Tdk  im  złoto  zasmakowało,  iź  dla  niego  nie  tyło  poddanyck^ 
die  y  swoie  zdrowie  przeddią.  cbleb  vbogira  wydzierała:  a  nazbieraw-, 
szy  niesprawiedliwie,  na  zbytkacb  tracą.  Ta  była,  mówi  Prorok, 
złość  Sodomy:  |  Hardość,  nasycenie  cłiłebd,  y  dostatek,  y  próżnowa- 
nie j  d  iż  vbogim  y  niedostatecznym  ręki  nic  ściągali.  | 

By  wżdy  w  tym  pokoiu  y  dostatku  zamki  budowdli,  wały  sypali, 
murdmi  midstd  obtaczdli,  działa,  procbyj  y  inne  woienne  potrzeby  o- 
pdtrowali  :  mnieyszaby  przygana  była,  y  gnievT  Boży  mnieyszy.  Jako 
on  kroi  Aza  czynił,  który  do  poddanycb  mówił:  |  Buduymy  midstd, 
obtaczaymy  ie  murami,  vtwierdz^ymy  ic  wieżami,  branami,  y  zamka- 
mi, póki  woynd  nie  zaydżie.  Przeto  żeśmy  szukali  Pdnd  Bogd,  a  on 
dał  nam  pokoy  w  okolicy.  |  Byłoby  y  to  dobre  yźywdiiie  pokoiu  y  tych 
dostdtkow,  które  dał  Pan  Bog.  Lecz  gdy  tego  nie  masz;  coż  po  nas? 
idko  nam  niewdżięcznikoih  tego  tdk  drogiego  y  miłego  pokoiu  wydrzeć 
nie  ma  Pan  Bog?" 

W  wyd.  temże  str.  235.  w  Kazaniu  czasu  woyny,  pobudl?a  czwar- 
ta, mówiąc  o  ślubach  przez  królów  przed  wojną  czynionyeb,  móvvir 
...,,V  nas  domowych  przykładów  dosyć.  Co  oni  Bolesławowie,  y  Włd- 
dysłdwowie,  y  Kazimierzowie  Pduu  Bogu  po  ślubiecli  oddali ,  stoią  pa.! 
miątki  ich  :  Stephan  ndkoniec  do  Połockd  ciągnąc,  ślub  yczynił,  wszyst- 
kie imiond  Cbrześćiduskich  Kościołów  pobrdne  y  zwoiowdne  nd  cliwałę 
Bożą  przywrócić,  y  odniósł  wielkie  zwycięstwo  y  pociechę  ślubów  swo- 
ich 5  które  idko  bogoboyny  prędko  y  zyraz  wypełnił,  y  nim  w  zamek 
Potocki  widchał,  do  duchownycli  do  Wilna,  dby  o  tym  wiedzieli,  pi- 
sać roskazał."  ^  ■'  , 

W  wydaniu  r.  1610.  str.  41.  Pieśń  : 

yyBogd  rodzica  dz,ietvicd ,  Bogiem  sławiona  Mdrya :  v  twego  Syna 
hospodynd,  mdtko  zwalona  Mdrya  ^  ziści  nam ,- spuści  nam  (Kyrie  e- 
leison)  twego  Syna  Chrzćićield  zbożny  czds  usłysz  głosy:  napełnimy- 
śli  człoroiecze :  słysz  modlittvę ,  ienie  ćię  prosimy,  to  ddv  raczy  iegoi 
prosimy :  day  nd  świecie  zboiny  pobyt ,  po  żywocie  Rayski  przebyt , 
Kyrie  eleison. 


,  NOTY,  N.  5140.  601 

Narodził  się  dla  nas  Syn  Boży,  w  to  wierzy  człowiecze  zbożny, 
ii  przez  trud  (to  iest  męhę  stvą)  Boy  swoy  lud,  odial  dyahlu  z  siraiey. 
Przydał  nam  zdrowia  wiecznego:  starostę  skotvał piekielnego:  śmierć 
podiąl .  wspomionął  ezloiviekd  pierwszego,  ieszcze  trudy  cierpiał  bez- 
miernie ,  ieszcze  byt  nie  przyśpiał  za  wierne,  die  sam  Bog  zrjnar-  . 
twychwstal. 

Adamie  ty  Bazy  kmieciu ,  ty  siedzisz  v  Boga  xv  wiecu ,  domieść 
nas  stve  dzieci ,  gdzie  kroluią  Anyeli ;  tam  radość ,  tam  miłość ,  tam 
widzenie  txvorcd  Anyelskie  bez  końca :  tu  się  nam  zidwiło  dyable  po.- 
tępienie. 

Ni  srebrem  ni  złotem  nas  z  piekła  odkupił,  swą  mocą  zastąpił. 
Ciebie  dla  człowiecze  dal  Bog  przekloć  sobie,  bok,  ręce,  nodze  obie, 
'krew  święta  szła  z  boku  na  zbawienie  tobie.  fJ^ierzze  w  to  człowie- 
cze, ii  lezu  Chryst  prawy,  cierpiał  za  nas  rany,  swą  świętą  krew 
przelał  za  nas  Chrześiany. 

lui  nam  czas  godzina  grzechów  się  kdidći,  Boguchwałę  ddći  %e 
wszemi  silami  Bogd  milowdći.  Mdrya  dziewica  ,  prosi  Syna  s%veg.o, 
Krold  niebieskiego^  aby  nas  vchowal  ode  wszego  złego,  fj^szyscy 
święci  proście ,  nas  grzesznych  tvspomoićie :  byśmy  z  wami  przebyli : 
Jezu  Chrystd  chwalili.  Tegoi  nas  domieśći ,  lezu  Chryste  miły  i  by- 
śmy z  tobą  byli,  gdzie  się  nam  rdduią  iui  niebieskie  siły. 

Amen  Amen  Amen,  Amen  Amen  Amen,  Amen  tako  Bog  day, 
byśmy  poszli  wszyscy  w  Bay  :  gdzie  kroluią  Anyeli..^^ 

W  wydaniu  r.  1600.  str.  268.  mówi  o  niebezpieczeństwach  przez 
króla  podjvtycIi  podczas  wyprawy  szwedzkiej,  działania  nieprzyjaciół, 
Ttyllcza  pięć  dziwów,  które  P^n  Bóg  z  królem  uczynił,  wspominana 
łtoiicu  Jezuitę  Polaka  z  innymi  do  ciorzu  wrzuconego. 

str.  274  nast.  w  Kazaniu  ScjmaYyem  pierwszem  niebezpieczeństwa 
Łrajowe  wylicza:  ,,  INymienic  trochę  tych  niebcspicczeństw  naszych, 
Łtorycheśćie  lepiey  niźli  ia  świadomi :  na  więtszą  pokorę  y  goręcsźą 
modlitwę  wasze.  Naprzód  widzicie  rozerwanie  wielkie  serc  ludzkich, 
y  potarganie  iednośći  y  miłości  y  zgody  sąśiedzkiey,  uie  tyło  dła  różno- 
ści wiar,  y  dla^nauk  heretyckicłi,  które  na  to  szatan  wrzucił,  aby  roz- 
rywał y  rospraszał :  ale  też  dla  powaśnicuia  się  stanów  miedzy  sobą,  y 
dla  wiela  obłudnośći  y  nieuprzeymośći  ,  ktorey  się  miedzy  wami  na- 
śiało:  iż  ieden  drugiemu  nie  dufa,  ieden  drugiemu  nie  życzy:  y  do 
swoich  pożytków  ybiegaiąc  się,  spoinie  się  hydźićie  y  chytrze  oszuka- 
waćie.  Tak  iż  się  Prorockie  wołanie  iści:  |  Strzeż  się  każdy  od  bli- 
źniego swego  ,  y  żadnemu  bratu  swemu  nie  dufay.  bo  każdy  brat  pod- 
cbwyta  y  doł  pod  drugim  kopa.  każdy  przyjaciel  zdradliwie  postępuie, 
y  brat  się  z  brata  śmieie ,  a  prayydy  nie  mówią:  ięzyk  ich  iako  strzała 
raniąca :  w  vśćiech  pokoy  z  przyiaćielem  mówi ,  a  taiemnie  śieći  nań 
zastawia.  |  To  się  podobno  mówić  może,  kto  patrzy  na  sprawy  nasze. 
Jakoż  inaczey  Prorokować,  iedno  z  Prorokiem  mówić :    |  Rozdzieliło  się 


662  NOTY,  N.  5140. 

'serce  ich,  teraz  poginą.  J    a  co  prędzey  gubi  krolestwd,  iedno,  iako 
Pan  JEzus  inowi ,  niezgoda  sąsiedzka  w  nim? 

Nadto  namnożyło  się  w  tym  królestwie  iudźi  złyeli  barzo  ,  którzy 
posmakowawszy  sobie  interregna ,  w  których  mogli  o  królestwo  targo- 
T?dć ,  y  pożytków  swoich,  z  oszukania  miłcy  oyczyzny  y  rozerwania, 
iey,  szukać  ieszcze  nie  przesiaią  :  a  gdzie  mogą,  bunty  y  zmowy  czy- 
iiią :  ud  vrząd  Boży  szemrząc  y  potwarzy  zmy^iaiąc,  y  do  rozruchów 
y  nowin  ndmawidiąc.  nicspokoyni,  łakomi,  niesprdwiedliwi,  śieią  wszę- 
dzie niezgody,  nic  na  dobre  pospolite  nie  pomniąc ,  d  tą  łódką  w  kto- 
rey  się  wszyscy  wieźiem  ,  swoim  biegdnim  chwieiąc,  do  zdnurzenia  ią 
y  ytopienia  przywodzą. 

Zginęłd  w  tym  królestwie  karność  y  disciplina ,  bez  ktorey  żaden 
rząd  Yczynie  się  nie  może,  którą  pismo  ś.  pilnie  wszędzie  zdleca.  Nikt 
się  yrzędow  ani  praw  nie  boi,  nd  żadne  się  karminie  nie  ogląda.  Bogdy 
boiaźń  Boża  ginie,  y  wstyd  upada:  w  samey  tyło  karności  yrzędowey 
nddźieid  do  pohamowdnla  złości  zostaie.  Ktorey  gdy  nie  masz,  Rzecz- 
pospolita ginie,  a  idko  gdy  obręczy  z  beczki  epadaią  a  nikt  ich  nie  po- 
biją, wszytkd  się  rozsypuie. 

Wszyscy  się  wolnością  szlachecką  bronią ,  w  szyscy  len  płaszcz  nd 
swe  zbrodnie  kładą,  y  poczciwą  a  złotą  wolność  w  nieposłuszeństwo 
y  we  wszęteczność  obracaią.  O  piękna  wolności :  w  ktorey  wszylkic 
swowolnośći  y  niekdrnośći  panuią,  w  ktorey  mociiieyszy  słabsze  vći- 
skdią,  w  ktorey  Boskie  y  ludzkie  prawd  gwałcą,  kdrać  się  nic  dddzą 
dni  królowi,  dni  yrzędora.  wszyscy  idko  synowie  Belldld  bez  idrzmd, 
bez  wodze.  Ludzie  ,  idko  icst  y  Joba  ś.  próżni  y  pyszni,  którzy  miiie- 
mdią,  iż  się  wolnemi  idko  źrzcbię  y  osia  yrodźili,  klore  o  vźdźie  y 
wodzy  nie  myśli.  Tdkie  hamować,  y  lepsze  d  ostrzeysze  prdwd  nd  nic 
Stdwić,  bdrzo  iuż  teraz  nie  łdcna  to  praca. 

A  zwłaszczd  iż  poważność  y  moc  y  władza  królewskiego  maiesta- 
ta  osldbidła,  fałszywym  y  nlerostropnym  wolności  szkodliwey  rozsze- 
rzdnim  ,  śćiśniona  y  skrócona,  iż  się  rzec  nieujoze:  |  Kroi  który  śiedźi 
nd  stolicy  sądu,  rosprasza  wszytko,  złe  weyr/.enim  swoim.  ]  dni  ono 
mówić  się  może:  |  Rosprasza  niezboźnc  kroi  mądry,  y  sklepy  nddnimt 
buduie.  |  y  ono :  j  Jako  lwi  ryk ,  tak  postrdch  królewski :  |  bo  teraz 
żaden  się  krold  nie  boi,  dni  iego  sądowa  dni  iego  karania.  Kto  chce, 
O  nim  szemrze,  kdżdy  go  ćwiczy,  y  pedagogiem  iego  być  chce,  y  po- 
l^ażnośći  iego  ywłoczy.  Co  dźieu  władzey  krolewskiey  \by wa,  d  ludz- 
kiey  śmidłośći  y  nadętośći  przybywa.  Jakoż  głowd  mocna  być  ma?  id* 
koż  exekucya  praw  potężna  zostdnie?  By  był  namędrszy  Salomon,  gdy 
"władzey  y  potężnośći  do  karania  ,  y  rządów,  y  pieniędzy  nie  ma ,  ża- 
dney  przygodzie  pospolitey  nie  poradzi.  A  gdy  nd  głowie  zeydźie,  nie 
długo  członki  ystdną. 

Seymy  te  iako  wam  źle  wychodzą,  y  iśkieyby  w  nich  naprawy  po- 
trzeba :    sami  to  lepicy  widzicie,  ia  to  tyło  mówię  co  wszyscy  widzą. 


NOTY,  N.  5140. .  \  663 

Zieźdzaćie  się  z  wielkimi  kupami  iezdnych  y  pieszych  iako  nawoynę, 
nie  na  radę :  y  ytracaćie  to  czymby  się  niemałe  woysko  Tcliowae  podo- 
bno mogło,  tak  długi  czas  tu  siedzicie,  a  mało  sprawuiećie.  Wiele, 
wedle  Prorolsa,  śieicćie  ,  a  mało  yzynaćle,  INa  pobory  narzekacie,  a 
lu  ^>ivlsze  iitraly  "«  tym  lal;iiii  zamieszaniu  podcymuiećie.  Młodszy 
bracia  drugdy  >vs7.jtl:o  ro§por;j  y  pop.suiii  y  powieliła:  y  odiachawszy 
drugie  do  iiieposłuszeiislwa  pobur/.j).  Piemey  seymowe  stanowienie 
było  iaI;o  Bosliie  nie  wzruszone  yŚMięlc^  teraz  moc  traci,  powagi  nie 
uia.  Coź  za  pożytek  z  tyeli  taliiclt  rlrat  y  praccy  seymowey  y  tru- 
;4lzenia  swego  macie?  Od  seymow  gdźic  się  vćiekae  y  appcilować  bę- 
dziecie ?  gdyż  lak  zelżone  S!i  w  których  iest  powaga  królewska,  powa- 
ga rady  icgo,  y  dobrych  syuow  zezwolenie:  sądowe  dekrela  moc  maią, 
k  seymowe  vpadalą. 

A  co  nagorzcy,  skąd  iuź  bliskie  y  nagłe  niebespieczeństwo  nad- 
chodzi: Turecka  moc  y  szalda  iu4  głowy  nasze  następuie,  bliskie  y  co 
rok  bliższe  tyranna  tego  sąsiedztwo  we  wrota  iuż  nasze  pogląda.  pokoy 
z  nim  niepewny  aui  trwały:  gdy  czas  łdda  fctory  upatrzy,  YĆisnie  was, 
niewiem  iako  do  woyny  t/ikiey  gotowych,  y  pod  niewolą  swoię,  vcho- 
way  Boż&,  podbije.  Jakie  skarby  miićicj  iahiego  żołnierza,  iako  opa- 
trzone zamki  y  żywności:  to  lepiey  sami  wiecie.  Tatarzyn  przyrodzo- 
ny nieprzyiaćiel  nad  wami  co  godzina  stoi:  nu  Tureckie  roskazanic  y 
posługi  do  zguby  w^szey  czekaiąc." 

str.  283.  mówi  o  dostatkach  Itrajowych:  ,,Pdtrzćie  do  iakich  do- 
statków, y  bogactw,  y  wCzasow  ta  was  matka  przywiodła,  a  iako  was 
ozłociła  y  nadałd :  iż  pieniędzy  macie  dosyć,  dostatek  żywności,  szaty 
tak  kosztowne ,  sług  takie  gromady ,  koni,  wozów,  takie  koszty,  docho- 
dy pieniężne  wszędzie  pomnożone.  Sama  tyło  matha  mało  ma.  Pier- 
wcy  rzadki  miał  piwo  w  domu:  a  łeraz  winem  piwnice  wasze  woniaią. 
Pierwcy  samodźiałki  boki  nasze  pokrywały  :  a  teraz  axamily  y  iedwabie. 
Pierwey  proste  rydwany  y  rzadkie,  częstsze  siodła  miasto  poduszek, 
a  teraz  złote  kolebki  y  karety,  Pierwcy  proste  potrawy j  a  teraz  ptaki 
y  kapłony.  Pierwey  iedna  missa  wszytkim,  a  teraz  pułmiskow  ^iładźie- 
śiąt.  O  namibza  matko,  iuź  zbytkuią  dźicći  twoie,  źle  tych  dostatków 
iiżywaią,  na  grzechy,  na  sprosnośći,  na  vlraty,  na  próżności.  A  ia  co 
winna,  mówi:  maią  rozum,  mogą  tych  darów  Bożych  używać,  na 
kościoły  y  chwałę  Bożą,  na  obrony  y  zamki,  y  inne  na  zły  czas  goto- 
wości, y  do  zbawienia  przysługi.  Ja  niewinna,  iźem  w  dawaniu  ma- 
tka :  oni  winni,  co  mię  nie  słuchaią  ,  a  dobroci  moiey  y  Boskich  da- 
rów źle  \żywaią."  Tamże  wspomina  poselstwa  do  Polski.  ,,Tdż  ma- 
tka namilsza,  Yczyniłd  wam  sławę.  v  wszylkiego  Chrześćiaiistwd ,  yy 
Pogaństwa,  iż  od  zachodu  y  wschodu  zacnemi  poselstwy  yczczony 
.  kroi  y  pan  wdsz ,  wielką  wam  v  postronnych  powagę  y  mniemanie 
czyni." 

str.  299.  w  Kazaniu  Sejmowem  czwartem,  mówi  o  zasługach  kró- 


664  NOTY,  N.  5140. 

lów  polsfcicli  dla  wiary  katolickiej:  ,^Biskiipy  święte  iako  oyce  swoie 
czcili,  kościoły  imiony,  dżicśięćiuuiui ,  ztoteiu  y  śrebrciii  nadali,  wia- 
ry ś.  przeciw  pogaństwu  iironiii ,  y  drudzy  o  nię  ua  v»óynie  umierali. 
Bisliupami  ladę  snoic  y  bok  swoy  prany  osadzili,  prawa  na  lieretyki 
srogie,  Istorzy  religią  KatliolicKą  psuią,  wydali  :  y  nic  innego  tak  piluc" 
w  królewskim  swoim  nrzvdźie  nie  mieli-  iako  ł'elij>iey  bronić,  aby  tak 
iiiko  na  niey  królestwo  yfundowanc  icstj  tak  na  nicy  szczęśliwie  trwa- 
ło, i  t.  d. 

Teraz  przed  lat  feiladźicśi.^t  nast?jpily  berezye  ha  Kalkolieką  ś.  wia- 
rę,  na  ktorey  to  królestwo  zaśittdlo  :  y  na  k:';|)laiistwo ,  do  którego  ta 
Rzeczpospolita  przywiązana  iest,  iady  y  ostre  nieprzyiaźni  swoie  pod- 
nosząc; cbcąc  aby  Tstąpila,  a  icłi  nową  y  gośeinną  religią,  znowu  o- 
sadzoue  to  królestwo  zostało.  Nowego  Chrystusa,  nową  a  w  koronie 
nigdy  nie  słycbaną  naukę  przynoszą,  którą  g<ly  my  pismem  świętym, 
prawdą,  Koncyliami,  Doktormi,  a' starożytnością  zbijamy:  od  dispu- 
tacyey  ,  nd  ktorey  vstawićznie  tracili,  do  cliytrycb  rad,  y  wynalazków 
swoich  YĆiekalą  się.  Prawa  tu  sobie  knować  iik  Seyuiaeb  cbcą ,  które 
Konfederacyą  zowią ,  kloremiby  po  mahi  z  królestwa  wiarę  wszytkę 
Chrześcijańską  wycisnęli :  gdy  iako  z  piekła  samego  kaceruiistrze  y  błę" 
dy  wszylkłcb  heretyków  do  nas  nio^ą;  a  nic  co  kościołom  pobrali  wró- 
cić, ani  źadney  o  krzywdy  kościelne  sprawiedliwości  podlegać  niecbcą. 

Korona  ta  te  stany  iako  członki  w  ćiełe  swoim  zawźdy  niiala  :  Du- 
cliowny,  Senatorski,  żołnierskie  niieyscki,  oracki  abo  kmiecy.  Tdk 
się  to  ćialo  żroslo  z, tych  piąci  członków:  tak  ta  ręka  z  tymi  palcami 
piąćią  yrodżiłasię,  y  vchowald,  y  zmocnlla.  Teraz  stan  iakiś  się  oży- 
wa Ewangelików,  którzy  kupy  sobie  y  ziazdy  czynią:  do  krolttw  po- 
selstwa ślą:  tu  na  Seymie  synmi  się  koronnymi  czynią,  y  rządy  swoie, 
ystatuta,  y  prawa  stawić  myślą.  Gdzież  im  mieysće  w  tym  ciele  Rze- 
ezypospolitey  y  królestwa  tego  dacie?  Jeśli  są  duchovTni ,  niech  mie- 
dzy biskupy  y  plebany  idą.  lecz  ich  inaczey  nie  prziymą,  ieduo  do  po- 
słuszeństwa biskupiego:  gdzie  vczyć  się  nins/ą ,  nie  nauczać.  Jcsii 
miedzy  Senatory  :  a  kto  ich  tam  sadził  ,  y  mianował?  Jcsli  miedzy  Ry- 
cerstwo: tedy  łam  iuż  Ewangelia  stara,  na  l;torą  miecze  swoie  ,  gdy  ią 
czytano,  ykazowali,  yprzedźiła.  na  woynę  irn,  y  do  szable,  uid  nd 
stanowienie  wiary,  vkażą.  Jeśli  miedzy  mieszczany:  tam  wszytkie  ko- 
ścioły dawno  opatrzone  są  religią.  Jeśli  miedzy  oracze  chcą,  niech  idąs 
rolą  im  orać  każą.  Gdzież  teu  szósty  palec  włożycie?  Wierzćiesz  mij 
iź  waszey  ręce  zawadzi :  a  iesli  gwałtem  go  ze  krwią  wprdwować  chce- 
cie, wszytkę  rękę  zgubicie.  Ypadnie  wszytko  królestwo  wasze,  iesli 
ten  nowy  stan,  z  którym  się  to  ciało  nie  vrodźiło,  do  niego,  to  icst 
Ewangellki,   abo  raczey  wszytki  heretyki  przyimiećie. 

Jakoż  się  oni  synmi  koronnymi  zwać  niaią  ,  którzy  w  koronie  nie 
są,  ani  stanu  żadnego  koronnego  nie  maią?  Jako  ta  trzecia  ręka,  y 
aa  którym  mieyscu  w  tym  ciele  stanie,  y  iako  ią  w  nic  wprawicie?  Mu- 


NOTY,  N.  5140.  665 

śićic  plerwey  to  ćlało  zabić,  y  tę  koronę  zgubić,"  toż  dopiero  nową 
z  iioweini  stany  tworzyć  y  budować.  Co  iesli  się  wam  powiedzie^  sa- 
mi się  śicl>ie  poradźcie." 

str.  305.  o  łasitawości  katolików  ku  heretykom  w  Polsce  tak  mówi: 
„Jako  y  dźiśieyszych  czasów  y  tu  v  nas  łaskawość  się  wielka  ku  nim 
Katliolicka  pokaźnie.  My  na  nie  mamy  prawd  dawne,  aby  cześć  y  ma- 
iętność  tracili  :  ó  iednak  tak  ie  do  tego  czasu  ćierpim ,  iż  y  dostoień- 
stwa ,  y  urzędy  maią.  A  oni  wszędzie,  y  tu  w  Pruśiecb  ,  skoro  moc - 
nad  wiernymi  wzięli,  wnetże  ie  z  vrzędow  składać,  zabijać,  łupić,  wy- 
ganiać poczęli.  yvrzędu  im  namnieyszego,  y  kapliczki  iedney  do  icb  na- 
bożeństwa nie  zostawuiąc." 

str.  309.  nast.  o  Monarcliij  i  jej  kolejach  ,w  Polsce  takźc  wyra- 
zisty rys  podaje  autor:  ,,]Nasza  Polska  Monarchia  przed  Chrześćiaii- 
stwem  stała  także  kila  set  lat:  po  wziętey  wierze  Chrześćiańskiey,  stoi 
iuź  blisko  lat  700.  o  żadnym  inszym  rządzie,  iedno  królewskim  pod  ie- 
dnym  panem  nigdy  nie  wiedząc.  Pod  dwunaśćią  Woicwod  doznali  Po- 
lacy iako  był  zły  rząd  ,  y  prędko  się  do  pierwszego  y  przyrodzonego 
sposobu  wrócili  mówiąc  :  Mała  est  plnralitas  principum :  sit  ergo  vnus 
i^ex.  Przed  stem  lat  naznacznicy  poczęła  się  nachylać  do  innych  kró- 
lestwu przeciwnych  rządów  ta  Rzeczpospolita  Polska.  Z  lakim  poży- 
tkiem naszym  ,  sami    na  tych  scymacli  doznawamy. 

Nie  taką  Monarchią  chwalimy,  raka  iest  v  Turków,  Tatar,  y...  któ- 
ra ma  bezprawne  panowanie:  ale  taką  która  prawy  sprawiedliwemi ,  y 
radą  mądrą  podparta  iest,  y  moc  swoię  YStawami  pobożnemi  ymiarkO' 
waną  y  okreszoną  ma.  Jaka  była  v  ludu  onego  Jzraelskiego ,  gdzie 
królom  roskazano:  aby  prawa  Bożego  księgi  od  kapłanów  podane  sobie 
wypisali,  y  wedle  nich  lud  Boży  sprawowali :  boiąc  się  Pana  Boga  swe- 
go^ y  miłuiąc  lud  iego,  do  ich  opieki   pornczony. 

Taka  była  od  początku  ,  zwłaszcza  po  przyiętey  wierze  Chrystu- 
sowcy ta  Monarchia  Polska.  Bo  kapłani  Boży  y  Biskupi,  królom  z  po- 
gaństwa grubym  y  dzikim,  prawo  Bożć  przekładali ,  którym  ich  absO' 
lułum  Womtnił/m  miarkowali :  a  polym  y  inne  ludzkie  pra«  a  napisane  , 
y  one  rady  świeckie  przystawione  im  są.  Czym  dostoieństwo  ich  kró- 
lewskie, y  władza  się  nie  kroćiła  ani  kurczyła:  ale  się  miarkowała,  aby 
nie  pobłądzili,  a  mocy  oney  z  rozumem  y  boiaźnią  Boską  sprawiedliwie 
używali,  ani  się  na  prawo  ani  lewo  sklaniaiąc. 

Pokaznią  to  statuta  wasze  ,  y  przysięgi  Senatorów  y  Marszałków, 
y  innych  yrzędnikow,  w  iakiey  czci,  y  w  oney  po  Bogu  nawyźszey, 
przodkowie  waszy,  królewski  stan  ,niieć  chcieli,  y  vw azali.  Wiedząc 
co  im  samym  na  tyra  należy  :  a  iako  z  krolow  cześć  wszytka  y  podwyż-. 
szenie,  na  icb  dobre  iako  z  głowy  na  członki,  spływ dło. 

Potym  z  miłości  ku  poddanym  za  wysługą  y  dobrym  zdchowdnim 
icb,  nadali  ludziom  rycerskim,  prze  męstwo  ich  y  życzliwość,   wolno- 
ści od  podatków,  od  podwód ,  od  zdgrdnicznycb  woien,  y  od  innych, 
Tom  II.  84 


666  NOTY,  N.  5140. 

które  ijyły  »w  ahsohito  domuiio  ćicikrow.  Które  wolności  ddlcy  się  pod 
interregna  wytargowały,  y  rozszerzyły  :  Y  tak  się  wysoko  podniosły, 
iź  wpadły  w  wielką  pychę  y  nioposłnszcństwo ,  y  lekkie  królewskiego 
maiestatu  ywaźcnie,  y  praw  dobrycli  podeptanie:  iź  się  ono  słono  v 
Jobu  ś.  rzec  o  nieli  może:  ]  Mąź  lekki  w  pychę  się  podnosi,  y  iuko 
źrzćhię  v  osła  mniema  że  się  wolnym  yrodźil.  |  y  stąd  one  słowa  bystre 
y  głnpie:  Vrodźiłem  się  wolnym  śkkhćiceni.  nie  boię  się  nikogoż,  y 
liroła  samego,  kłory  nu  nic  nad  prawo  yezynić  nie  może.  Y  któż  się 
lak  wolnym  rodzi,  żeby  nikogoż  się  bać  nie  miał?  y  syn  królewski, 
bać  się  oyca  y  pedagogów  musi.  Y  sam  kroi  Boga  się  boi,  y  praw 
iego  przestępoWiić  nie  śmie:  4  tey  wolności  nie  ma,  aby  się  zwierz- 
cłinośei  Boskiey  nie  bał.  Y  patrzmy  i4ko  na  takie  harde  śmieszna  wol- 
ność p^dla.  Mówi,  kroIa  się  nie  boię:  A  przed  sąsiadem  yćieka,  y  drży, 
który  go  w  tey  wolności  na  dom  nuicżdza ,  y  zabiia ,  y  maiętność  wy- 
Inpi.  o  czym  nd  każdy  czas  słyszym. 

....Mawidliśćie  za  naszey  pamięci  królom  swoim,  y  na  seymacli  y 
koronacy-acli :  Pod  nogi  twe  malęlnośći  y  zdrowia  niisze  kładżiem,  zna- 
iąc  ćię  od  Boga  danego  y  sprawiedliwego.  Teraz  żadney  krzywdy  nie^ 
maiąc  na  wielką  y  szkodliwą  liardość  podnieśliście  się.  €o  się  o  wszyt- 
kicli  nie  mówi.  Są  ći  którzy  się  synmi  Bclialowemi  brzydzą,  ktorycłi 
w  serce  P.  Bog  dotyka,  y  czi'śe  im  swego  pomiizańf<i  Chrystusa  slodżi, 
iako  pismo  ś.  mówi:     |  Weselą  się  córki  Syoiisljie  z  kroki  swego.  | 

Osłabienie  też  maiestatu  królewskiego  y  mocy  iego  nd  dobre  po- 
spolite, szkodliwie  barzo  pochodzi,  ze  złego  szafowania  y  yżywduia 
yrzędu  poselskiego  nA  seyinaeh.  Dla  cze^o  ledwie  się  co  kiedy  dobre- 
go postanowić  może.  Bzecz  lui  początku  dobra,  poszła  we  złe  barzo 
yżywanie.  Przez  wiele  set  lat  bez  posłów  królowie  Polscy  z  samym 
senatem  y  radą  swoią  potrzeby  koronne  y  seymy  odprawo  wali.  Dla 
poboTOW  samycb  przyzywano  posłów  od  szlachty  z  pow  iatow,  z  ktorc- 
mi  zd  trzy  abo  cztery  dni  seyniy  się  kończyły,  y  były  krolkic  seyniy, 
ale  pożyteczne  królestwu  y  dzielne.  Gdy  się  poselski  on  yrząd  daley 
szerzył:  do  tego  przyszło,  iż  z  niego  teraz  wielkie  się  dobrym  radom 
przeszkody  dżieią.  y  iesli  co  do  upadku  koronie  tey  pomaga  ,  iako  sa- 
mi miedzy  sobą  często  mówicie  ,  tedy  to  samo  koło  naryehley  ią  prze- 
wróci  y  zgubi. 

Pdtrząc  do  iakicheśćie  nieprzystoynośći,  y  prawie  dziecinnych  y 
śmiechu  godnych  postępków,  y  zagmatwania  przyszli.  'Naprzód  obie- 
ranie posłów  na  seyniikach  takie  icsl :  iż  moźnieyszy  a  śmiels/y  czynią 
co  chcą.  abo  się  s^imi  obicraią,  y  drudzy  mdło  nie  dożywotny  sobie  ten 
yrząd  czynią:  abo  lakie  wystawiaią,  którzy  ich  myślom  y  przedsięwzię- 
ciu służą.  A  szlachta  w  prostocie  uiewiedząc  co  się  dżieie,  przyzwa- 
la, y  wrzaskiem  wszytko  odprawuie.  Ci  co  się  sami  obicraią  y  wtrą- 
cdlą,  z  swemi  ziemi  chćiwośćidmi ,  a  nie  z  powinnym  ku  dobremu  Bze- 
czyposp:    sercem,    do   tego   yrzędu    przystępuią.     (Dobrych  zawsze  y 


NOTY,  N.  5140.  667 

cnych  iiiilośiii!?ow  oyczyzny  godzi  się  ocliruniać,  na  których  tcź  z  łasfci 
Bożey  nie  schodzi,  gdjhy  śmiałością  y  gorącośćią  złym  nie  YStępowali.^ 
Bo  icdni  są  którzy  na  księżą  y  stan  duchowny  uaśii  głęboką  w  sercu 
noszą,  iako  są  wszyscy  heretycy,  którzy  się  radzi  na  ten  poselski  vrząd 
cisną,  tym  religiey  Kalliolickiey  chcąc  szkodzić,  iakoź  szkod^eą,  źal  się 
Boże.  Drudzy  do  pand  swego  złe  serce  niaią :  iż  im  tego  co  chcą,  dać, 
a  nigdy  drugich  napełnić  nie  może.  Drudzy  swego  podwyiiszenia  y  po- 
żytku się  spodźiewaiąc ,  do  tego  wszytkie  swe  prace  na  Scymie  obraca- 
ią.  Drudzy  na  swoie  przećiwniki  w  domowych  waśniach  poselstwem 
cnym  pomocy  szukaią.  Drudzy  podobno  od  iakich  panów  natchnieni, 
u  drugdj  snąć  ypominkami  kupieni,  ich  myślom  dogadzaią.  Drudzy 
z  wymową  y  rozumem  postawić  się  na  Seymie  chcą  ,  aby  sobie  mnie- 
mania y  ludzi  nabywali.  A  żeby  Rzeczyposp:  dobrze  było:  rzadki 
coby  szczerze  o  tym  myślił.  O  tych  mówię  ,  którzy  się  w  ten  .vrząd 
Wtrącaią. 

A  gdy  ich  obieranie  minie  :  takie  artykuły  napiszą,  ktoremi  myślom 
swoim  służyć,  y  seymowe  sprawy  zatrudnić  yśiłuią  :  y  naleganim  w  rze- 
czy od  wszytkich  brdćiey,  a  ono  sami  od  swey  głowy  y  affektow  swo- 
ich, zdrowym  y  należytym  królestwu  radom  seymowym  przeszkody  y 
zamieszki,  iakie  mogą  ,  czynią:  burząc  towarzysze,  którzy  o  ich  my- 
ślach niewiedzą,  nie  to  co  im  prości  bracia  poruczaią  ,  y  co  Rzeczy- 
posp: pożyteczno,  czynią:  ale  z  głowy  swey,  y  z  serca  na  yrzędy  ob- 
ostrzonego, abo  z  głodu  na  swe  dobre  mienie,  abo  z  waśni  na  ducho- 
wne, rosterki  śieią,  y  dobrym  pożytecznym  Rzeczypospol:  radom  prze* 
szkadzaią. 

A  w  ich  poselskim  kole,  o  Boże  moy,  iakie  łdm  wstydu  godne-po- 
stępki.  Kila  dni  obieraiąc  Marszałl«a,  a  raz  pomnie  pułtrzećie  Niedziele 
na  tym  trawiąc,  czas  tracili,  gdy  ich  Kroi  J.M.  z  Radami  swemi  te- 
skliwie,  y  z  vtratą  dobrego  cza!>u  ,  czekać  musiał.  Co  iako  iest  gruba 
wina,  idka  z  tego  Panu  y  Radzie  iego  niecześć ,  Ywaźyć  kdżdy  nioźe. 
Jakie  zaś  swary,  zwady,  y  wrzaski,  y  broni  dobywania  mieday  nimi 
hywaią,  wstyd  powiadać.  Dotliniouo  tego  wiele  w' ich  Exorbitancydch: 
Boże   aby  byld  poprawa. 

Nie  dotykam,  iako  czds  na  próżnych  słowach  tracą,  a  cicho  targi 
y  zmowy  czyniąc  ,  na  dobre  pospolite   y  pokoy  domowy  łiie  pdmiętdią. 

To  naszkodliwsza,  Iż  moc  sobie  tak  wielką  przyczytaią,  którą  Kro- 
lewskiey  y  Senalorskiey  przeszliodę  czynią,  a  Monarchią  chwalebną,  y 
ludziom  zbawienną,  iako  się  rzekło,  w  Dymokrdcyą ,  która  iest  w  rzą- 
ddch  ludzkich  nagorsza  y  naszkodliwsza,  y  tu  w  tym  królestwie  tak  sze- 
rokim niepodobna  ,  obracaią.  To  iest,  iż  chcą  aby  szlachta  abo  lud  po- 
sjjolity  przez  posły  swe  rządził,  d  bez  nich  Kroi  z  Rddą  swoią  nic  nie 
czynił,  d  na  ich  konkluzyą  patrzył.  Czym  się  wszytkd  naturd  korony 
tey  mienić,  y  zatym  zginąć  musi  :  która  iest  królestwem,  a  nie  midstem 
Greckim,   ubo  Szwdycarskim,  dni  Wenecyą.     A  muśidłdby  się  wszytkd 


668  -        JSOTY,  N.  5140. 

szluchtu  w  iednycli  muracli ,  y  w  ieiliiym  mieście  zamknąć ,  v  tam  mie- 
szkać: aby  osohie  wszyscy  radzić  zaraz  mogli.  Co  iesli  i«'st  v  nas  rzecz 
podobna,  abo  iesli  laki  rząd  iest  do  trwałości  królestwa  pożyteczny: 
iuż  rozumy  wszylkiego  świata,   y  doznanie  y  doświadczenie  osądziło. 

Przezacni  Panowie,  nie  czyńcie  z  królestwa  Polskiego  Niemieckie- 
go Rześkiego  miasta:  nie  czyńcie  ma]ovYanego  króla,  iako  w  Wene- 
cyey.  bo  Weneckicb  rozumów  nie  macie,  y  w  iednym  mieście  nicźie- 
dźićie.  Opatrzywszy  wolności  swoie  ,  a  nie  maiąc  żadnego  yćiśnicnia 
ani  tyranniey  od  swoich  panów,  onym  jako  pomazańcom  Bożym  w^zyt- 
kie  rządy  zlecayćie.  wszak  się  maią  kogo  radzić:  wszak  maią  prawa, 
z  których  namniey  nie  występuią.  Królikowie  ći  wszytko  wam  zepsu- 
ią,  y  was  pogubią,  które  Pan  Bog  za  grzechy  nasze  dopuszcza,  bo  tak 
inowi  Mędrzec:  |  Dla  grzechów  ziemie  (to  iest  ludzi  na  ziemi)  wiele 
piinow  iey.  |  Nie  takich  gdzie  ieden  drugiemu  podlega  ,  y  wszyscy  ie- 
dnego  sluchaią:  ale  gdzie  się  ieden  drugiemu  sprzeciwia,  a  chcą  wszy- 
scy rządzić.  To  iest  wielkie  za  grzechy  ludzkie  od  Boga  skaranie:  a 
pogotowiu  błogosławieństwo  iest  Boże,  y  cnotom  pobożnych  odpłatd, 
gdy  wszyscy  iedncgo  shichaią. 

Bierzem  przykład  z  tycłi  kiła  przeszłych  scymow,  na  których  nic 
się  dobrego  w  tak  wielkich  y  nagłych  Rzeczypospolitey  potrzebdch , 
stanowić  nie  mojjło.  Panowie  posłowie  wszytko  rosporzą ,  abo  swemi 
głowami,  abo  cudzemi  taiemnerai :  daiąc  się  użyć  na  co  komu  potrzeba: 
zdrowia  y  całości,  y  dochowania  Rzeczypospolitey  odstępuiąc.  iNatym 
tegorocznym  seymie  z  sromotą  y  wielkim  uiebespieczeństwem  wszyt- 
kiego  Królestwa  nas  wszytkich  odbieżeli:  protestniąc  się,  iż  na  żadną 
rzecz  ani  dobrą  ani  napotrzebnieyszą  nie  zezwalaią.  Gdzież  się  dałey 
ućieczećie,  iesli  se>ymy  które  z  takicmi  nakłady  y  zgubieniem  czasu  czy- 
nicie, mocy  mieć,  y  rady  dobre,  y  obmyślania  o  was  królewskie  y  oy- 
cowskie  ,  wykonania  mieć  nie  będą?  Mućieli  co  nad  scymy  do  porato- 
wania siebie  y  Rzeczyposp:  gruntownieyszego?  Jeśli  nie  macic  :  cze- 
muż ie  tak  targać ,  y  na  zgubę  ie  swoię  y  pośmiecłi  a  sromotę  v  ludzi 
obcych  obracać  ie  dopuścicie?  Po  co  się  Już  zieżdżać  na  takie  rosterki, 
y  praktyki,  y  buntowania,  y  rozruchy  macie?  Vpadliśćie,  zginęliście, 
iesli  P.  Bog  na  was  nie  weyrzy,  a  serca  wam  nie  odmieni,  za  pokorną 
pokutą  waszą,  abyście  nie  o  wolności  swowolney  y  obłudney  :  ale  o  za- 
chowaniu zdrowia  y  mdiętnośći^  domów  y  dziatek  swoich,  y  potomstwd 
swego,  myślili." 

str.  319.  o  sądach  duchownych  w  Polsce,  to  miejsce:  „Naprzód 
•w  tym  królestwie,  iest  szkodliwe  y  iedney  odrobiny  sprawiedliwości 
w  sobie  nie  maiące,  ono  prawo,  które  lurisdicyą  duchowną  Kościoła 
Bożego  psuie  :  gdy  sądom  duchownym  żadney  exekucyey  świeekiey,  rę- 
ce krolewskiey  czynić  zakaźnie.  Niesłychane  v  wszytkiego  Chrześćidu- 
stwa,  niezbożne,  nieludzkie,  y  tyrańskie,  nie  prdwo  dle  bezprawie... 

Gdy  osądzi  trybunał,,  sąd  iego  ma  exekucyą:  gdy  starosta,  także: 


NOTY,  JN.  5140.  669 

jfdy  burmistrz  y  woyt,  także  ma  wykonuuie,  od  świeckiey  ręki  dekret 
iego.  A  gdy  osądzi  bisknp  y  kaptan  Boży,  nawyższa  na  żlemi  Boska 
stolica 5  ktorey  y  królewska  czasów  swoich  podlegała,  y  która  o  snmnie- 
niu  nawyższych  stanów  wyroki  daie  :  exckucj'ey  niema,  skutku  niema, 
powagi  niema,  wzgardę  ma,  w  ktorey  sam  Pau  Bog  wzgardę  cierpi, 
gdy  do  swego  kapłana  Samuela  mówi:  |  Nie  tobąć  wzgardzili  ale  mną.| 
Jako  na  to  nieszczęśliwe  królestwo  oczu  nic  otworzysz?  co  za  ślepota 
na  ćię  padła? 

....Totylonamieniam,  iakie  z  takiego  niezbożuegoy  okrutnego  prawa, 
szkody  cliwały  Boskiey,  y  ludziom  samym  nastąpiły.  Bo  po  tym  statucie 
który  roku  P.  1563.  vczyniouy  iesł,  którym  się  exekucya  sądów  ducho- 
wnych przez  sześć  set  lat  w  tym  królestwie  od  zaczętego  Chrzcśćiaii- 
stwa  trwaiąca,  zahamowała:  wnetże  heretycy  kościoły  wydzierać,  Ka- 
tholikom  imiona  odeymowae,  dziesięcin  bronić,  na  duchowne  dobre 
naieźdzać,  ministry  heretyckie  stawić,  y  srodze  prześladować  Kościół 
Boży  poczęli,  y  do  tego  czasu  przeklęte  prawo ,  dusze  ludzkie  mini- 
strami y  herezyami  zabija,  do  tego  czasu  kościoły  y  kościelne  dobra 
krzywdę  cierpią:  gdy  na  łupiestwo  takie,  odciętą  exekucyą  sądy  du- 
chowne ustały,   które  przedtym  o  takie  krzywdy  sądziły  y  czyniły. 

Grzechy  się  też  rozkwitnęły  one,  które  się  sądem  duchownym  ka- 
rały: cudzołóstwa,  kazirodztwa,  lichwy,  czary,  y  inne  które  wedle 
praw  starych  y  świętych  duchowny  sąd  karał  ,  które  teraz  żadnego  fo- 
rtim  nie  maią,  y  przez  wodze  y  karania  zostaiąc  ,  szerzą  się  ,  a  pomsty 
samego  Boga  rychłey  y  srogiey  czekaią.  O  iakie  łzy  nad  taką  niespra- 
wiedliwością wylewać  każdy  pobożny  może?....  ' 

Yono  drugie  ieszcze  ddleko  gorsze,  blore  Konfederacyą  zowiećie, 
roku  P.  1573.  w  dziesięć  lat  potym  od  niektorycli  heretyków,  z  oszu- 
kanim  prostycb  Katholikow  yczynione:  aby  każdemu  wolno  było,  wiarę 
sobie  iakn  chce  tworzyć,  y  odmiany  w  kośćieleczynić,"  a  za  to  żadne- 
go karania  nie  odnosić.  Jeszcze  więtszą  ma  niesprawiedliwość,  y  więt- 
sze  za  sobą  przeklęctwo  Boskie  ciągnie  (o  prawo ,  którego  acz  żaden 
Katholik  dobry  y  sumnienia  pobożnego  za  prawo  nie  ma,  ale  iż  ieszcze 
swowolność  ta  ,  wiar  y  blużnienia  imienia  Boskiego  y  wykorzenianie 
wiary  Chrześelaiiskiey  ,  y  szczepienie  alheismu ,  pohamowania  niema, 
a  stara  święta  oycow  naszych  Konfederacyą  Korczyńska  zatlumiona  iest: 
wielka  się  niesprawiedliwość  dźieie,  y  gwałt  wielki  świętym  prawom 
duchownym  y świeckim.  O  sprosnośći  tey  Konf:  iako  iest  przeciw  wszyt- 
kim  prawom  Boskim  y  ludzkim,  y  koronnym:  y  przeciw  rozumowi 
przyrodzonemu  y  cnotom  Ghrześćiańskim,  indźiey  się  mówiło.... 

Są  ieszcze  y  inne  niesprawiedliwe  prawa  w  statutach  y  konstytu- 
eyach  waszych ,  które  kloby  mądry  y  ymieiętny,  a  w  prawach  Bożych 
kościelnych  y  Cesarskich  biegły  przebieżał,  wieleby  tam  nieprawości 
nalasł,  ktoremi  się  sprawiedliwość  ściska  y  zabija.  Y  owoc  nie  dobre 
prawo  j  które  poimać  uawiętszego  złoczyńcę  nie  każe :  by  y  oyczyznę 


670  KOTY,  N.  5140. 

zdradził,  y  muiestat  królewski  obraził,  y  sto  {jlow  zabił,  y  domy  wy- 
łupit,  y  naiecbawszy  nazabijał  ile  chciał:  Nie  poimay  qo  aź  się  z  nim 
prawo  przetoczy,  po  kilkunaśćie,  y  30.  abo  40.  lat  tyło  na  Seymie,  ud 
którym  ledwie  pięć  abo  sześć,  abo  cO  mało  spraw  osądzicie.  Maiąc 
leszcze  inne  tak  złe  prawo  abo  zwyczay,  iź  okrom  seymu,  na  którym 
iest  ćo  innejjo  czynić,  na  którym  swarząc  się  czas  trawicie,  sądzić  się 
takich  złoczyńców  nie  godzi.  O  nieszczęsne  prawo,  które  wszytkę 
sprdwiedliwość  gubi ,  a  przefclęctwo  na  to  królestwo  wlewa." 

8tr.  322.  nast.  wylicza  grzechy  jawne  Królestwa  Polskiego,  i.  Z&/u- 
mienie  Boga  Chrześeidńskiego  w  Troycy.  2.  Łupiestwahośćiolow.  3.Ze- 
psowdnie  iurisdycyey  kośćielney.  4.  Opuszczenie  sądów  y  sprdioiedli- 
wośći.  5.  il/fioioysftł^a,  gdzie  to  miejsce:  „męźoboyca,  rozboynik,na- 
iezdnik  domowy  zabiwszy  icdncgo,  y  drugiego,  y  dziesiątego ,  nie  mo- 
że być  nigdy  poiman  ,  y  prawa  się  uie  boi,  aź  za  dziesięć,  trzydzieści 
i  czterdzieści  lat,  w  którym  czasie  abo  ich  więcey  nazabija  ,  abo  oyczy- 
znę  zdradzi,  wolne  maiąc  do  kilanaśćie  lat  y  daley  uciekanie.  Do  te- 
go przyszło,  źe  y  ten  co  oyca  własnego  zabił,  na  lym  przeszłym  Sey- 
mie bez  karania,  maiąc  wolny  czas  do  schronieuia  się,  został."  (i.Krxvd- 
wy  pot  podddnych.  ,,A  ona  krew'  abo  pot  żywych  poddanych  y  kmiot- 
ków, który  Ystawicznie  bez  żadnego  hdmowania  ciecze,  iakie  wszyt- 
kiemu  królestwu  karanie  gotuie?  Powiedaćie  sami:  iż  nie  masz  państwa, 
w  ktorymby  barźiey  poddani  y  oracze  vćiśnieni  byli ,  pod  tak  ahsoluium 
dominium f  którego  nad  nimi  szlachta,  bez  żadney  prawney  przeszkody, 
YŹywa.  y  sami  widźim,  nie  tyło  ziemiańskich  ale  y  królewskich  kmiot- 
ków wielkie  oppressye,  z  których  żaden  ich  wybawić  y  poratować  nie 
może.  Rozgniewany  ziemianin,  abo  starosta  królewski,  nie  tyło  złupi 
wszytko  co  ubogi  ma  :  ale  y  zabije  kiedy  chce,  y  iako  chce.  a  o  to  y 
słowa  złego  nie  TĆierpi. 

Tak  to  królestwo  poddane  robaczki  nędzne,  z  których  wszyscy  ży- 
iem,  opatrzyło.  Praetoź  P.  Bog  grozi  v  Jzaiasza:  |  Wyście  wypaśli 
>vinnice  nioie,  y  łupiestwa  vbogich  w  domu  waszym,  czemu  tak  kruszy- 
cie lud  moy,  y  twarzy  ybogich  moich. mielecie?  |  Jako  żiarjia  pod  młyń- 
skim kamieniem,  tak  ći  kmiotkowie  pod  pany  swenii.  Y  mówi  daley 
Prorok,  daiąc  znać,  iako  z  onego  łupiestwa  yboglch  stroią  żony  y cór- 
ki swoie  zbytniemi  y  wymyślnemi  koszty,  a  nakoniec  talią  pomstę  opo- 
iirieda:  |  Miasto  woniey  wdżięczney,  przystąpi  smród  :  miasto  złotych 
pasów,  powrozy :  miasto  skędźierzowanych  włosów,  ogolenie  y  łysość: 
miasto  białych  chust,  włośieuuicą  odziani  będziecie.  Y  prześliczni  mę- 
żowie twoi  mieczem,  y  mocarze  twoi  na  woyuie  poginą.  y  płakać  będą 
brany  tnoie,  y  spustoszała  na  ziemi  uśiędźie.  |  7.  Lichwy  srogie, 
„A  lichwy,  y  złe  nabywania  maiętnośći,  iako  się  rozmnożyły?  Są  lu- 
dzie którzy  wszytkie  Zydy  przechodzą,  dziesięć,  y  dwódźicśćia,  y  trzy- 
dzieści od  sta  biorą,  y  gubią  domy  potrzebnych,  y  prawie  ie  pożeraią, 
a  nic  z  miłosierdzia  nad  uędznym  nie  rczynią.     O  co  się  P.  Bog  wielce 


NOTY,  N.  5140.  671 

{jniewa,   y  srodze  tiilucli  kradźieźnycli  y  rozboynych  zystiow  zakazał. 
8.  Łakomstwo.   ,5ŁaKoinstwo  v  wszyslkicJi ,  uiowi  Prorok,  nagłowię: 
otl  niałp(>o  do  wielkiego  począwszy,   wszyscy  się  ewiczą  w  złym  naby- 
waniu, y  łakomym  zbieraniu.    Żaden  się  pieniędzmi,  ktoryeb  nigdy  wię- 
cey  w  Polsce  nie  było,  nie  nasyci,     INikt  nie  inowi  ,  dosyć  mam  :  Łdź- 
dy   przyczynić  cbce ,    choć  mu  zbywa.     Jedni   aby  chowali,  y   za  bogi 
pieniądze  mieli:    drudzy  aby    bardośći    swey  y   wyniosłości  vtratanii  y 
proznośćiiiuii  dosyć  czynili.      9.  Zbytki.   O  Boże  moy,  iakie  zbytki  wto 
się  królestwo  uniosły,  ktorc  miłosierdzie  wszytko  wypędziły.   PocząWr 
szy  od  uialycb  aż  do  wielkich  ,  wszyscy  mierność  świętą  y  proste  vźy- 
wauie  opuścili,  y  onym  staropolskim  a  źołaierskim   życiem   wzgardzili. 
Każdy  chce  wino  pić.  iuż  nie  tyło  woda,  na  ktoreyiesmy  przestawali, 
ale  y  piwo  niezdrowe  młodym  y  zdrowym,  iedną  na  dzień  kwartą  wi- 
na do  roku  sto  złotych  blisko  utraci.     Rzadki  panosza  bez  iedwabiow, 
bez  poszostnycb  koni,  bez  kilanaśćie  pachołków  y  barwy  iedwabney, 
bez  kolebek  y  stroynych   obitych   kotczych  ieźdźić  niechcą.  iuż  siodła 
tyło  woźniczć  zostały,   w  wozie  koń  zy  kila  set  złotycli.    z  iezdy  szla- 
clieckiey,  sslali  się  wozownćcy,  podusznicy,  pierznicy.   z  łóżkami,  zpie- 
rzynkami  iadą.     Zbroyny  y  iezdny  pachołek  zginął,  y  siła  męzka  rosko- 
szami  struchlała.     Białeglowy  lak   w  vbiorach   y  stroiach  swoich   prze- 
brały, iż  końca  ytratom  nie  masz :  Na  iedwabie  ,  złotogłowy,  ogony,  y 
fercty,  y  karety,    vtrat    nie  przeliczysz.    Na  pulmiski,  y  liczbę  niezwy- 
czayną  potraw,  musi  sslawać ,  byle  się  pokazać,  a  marności  czci  y  sła- 
wy ludzkiey  ,  klora  za  nic  nie  stoi,  nabywać.     10.  Miłosierdzie  y  do- 
hre  uczynki  zginęły.    Vl)oya  Rzeczpospol:  domy  tyło  bogate :     A  miło- 
sierdzie zginęło  y  ku  Rzeczypospolitey.     Nikt  w  takim   dostatku   zam» 
kow  y  murów  nie  opatruie.     Wszytka  Rzeczpospolita  vboga ,  domy  ty- 
ło  poiedynkowe  bogate.     Nie  masz  czym   przykryć  y  tego    co  oycowie 
dla  obrony  pobudowali.     Nie  masz  pieniędzy  na  żołnierza,  na  sypanie 
wałów,  na  działa  y  prochy,  na  opatrzenie  twierdzey.     Nie  masz  na  ko- 
ścioły, na  vbogie  y  nędzne  poddane,  y  na  inne  potrzeby  pobożne  y  zbd- 
wienne.  wszytko   na  zbytkach  y  sprośnych  vtralach  ginie,    y  w   chle- 
wach zostaie.      Y  tak  się  na  nas  yiszczą  przyczyny  zguby  Sodomskiey, 
o  klorpy  Prorok  mówi  :     |  Ta  była  złość  Sodomska  :  hih-dość,  nasycenie 
chleba,  y  dostatek  y  próżnowanie :  a  iż  ręki    do  nędznego  y  vbogiego 
nie  ściągnęli.  \    O  sprośna  Sodomo  z  ytratami  y  proznowanim   y  zbyt- 
kiem twoim,  y  z  okrnćieiistuem   twoim  na  poddane  y  niedostateczne  : 
iako  się   rychło   zapaść  y  ogniem  zginąć  możesz?     li.  Niemiłość  ynie- 
ehuć  tvszytkich    hi  lizeczyposp.     Nikt    z   scrcd    Rzeczyposp:    nie   mi- 
łuie.     Taki  sit^  peculatus ,  to  iest  kradzież  dóbr  pospolitych  w  tym  kró- 
lestwie zamnożyła:    iż  ludzie  oto  ledwie  iaJ^ie  sumnienie  maią.     Gdy 
iest  co  wziąć  z  poborów,  y  dochodów  pospolitych ;    to  nasmacznieysza 
kradzież,  o  którą  się   y  karania  żadnego  bać   nie  potrzeba.     A  gdy  co 
dla  dobrego  pospolitego  Yczynić;  wnet  ćięszko  y  trudno,  y  nie  masz. 


672  KOTY,  N.  5140. 

Lecz  dla  pompy  y  seymow,  y  źolnierzow  y  Laydultow,  y  poiusfy  nic- 
przylaćioł,  y  dla  ol:azałuść'i  y  pychy:  hy  y  wioskami  przypłacić,  tedv 
być  musi.  Gdy  sliarb  pospolity  piasłiiii) ,  o  Boże,  iako  ręce  swoie  ma- 
żą: iż  ledwie  połowica  z  vbo}jicli  kmiolkow  y  mieszczan  na  opatrzenie  , 
pospolite  dochodzi.  Takie  niewstydliwe  y  niemiłosierne  oyczyzny  y 
matki  miłey  obłupienie  nastąpiło.  Nie  masz,  iako  świadomi  powiudaią, 
źadney  tak  uieszczęśliwej  Rzeczypospolitey ,  ktoraby  mniey  przyiaźni 
V  swoich  dźieći  y  synów  niiala,  iako  la  nasza.  12.  Połwarzy,  zdrady, 
pokrytośći:  A  kto  wyliczy  nasze  potwarzy  v  prawa,  w  pozwach,  y 
zdrady  w  sprawach,  y  w  sądtłch,  y  oszukania,  y  obłiidnośći ,  y  pokry- 
tośći miedzy  nami?  Kto  wyliczy  kazirodztwa  nienst}  dliwe,  y  iawne  cu- 
dzołóstwa, krzywoprzysięstwa,  fałszywe  świadectwa,  y  inne  sprosno- 
śći ,  które  y  foj-um  do  karania  nie  nuiią?  jNie  dotykam  swowolnośći,  y 
nieczystości,  y  niewstydu  łudzi  młodych,  którym  wszytka  się  ziemia 
zaraziła.  Jednego  tyło  nowego  grzechu  y  niesprawiedliwości  nie  za- 
milczę. Zostanie  sierota  panna:  powinni  y  opiekunowie  połowicę  abo 
część  niemałą  iey  dziedzictwa  y  posagu  odeymuią,  z  zięciami  się  przy- 
szłetni  stargowawszy ,  za  mąż  panny  nie  dadzą,  aź  im  ono  z  mężem 
darnie  co  chcą,  y  co  sobie  złupili,  dobrzy  opiekdlnicy  y  krewni.  Są 
y  ine  niezliczone  złości  y  niesprawiedliwości  kroleslna  te°,  które  O 
pomstę  wolalą  w  niebo."  Kończy  Skarga  silną  apostrofą,  w  której  o- 
soby  Proroków  na  siebie  przyjmuje  i  stra«szną  przyszłość  i  losy  wróży 
krajowi.  Nic  piękniejszego  i  mocniejszego  nad  to  miejsce  być  nie  mo- 
że:  ,,Byclł  l)ył  Jzaiaszenj ,  chodźiłbych  boso  y  na  poły  nagi ,  wołaiąc 
na  was  roskoszniki,  y  roskosznice,  przestępniki  y  przestępnice  zako- 
nu Bożego:  j  Tak  waszłupią  y  tak  łyskać  łystami  będziecie  ,  gdy  nie-  • 
przyiaćicle  na  głowy  wasze  przywiedzie  Pan  Bog,  y  w  taką  was  sro- 
motę  poda:  Y  będzie  wam  złość  wasza,  iako  mur  porysowany  wysoki, 
który  gdy  się  nie  spodźieiećic  ypadnie.  Y  iako  garncarska  flasza',  mo- 
cno yderzona,  z  ktorey  się  nie  naydźie  skorupka,  na  noszenie  trochy 
ognia,  y  na  poczerpnienie  trochy  wody  z  dołku.  (  Ystawicznie  się  mu- 
ry Rzeczyposp:  waszey  rysuią,  a  wy  mówicie:  nic,  nic:  Nierządem  stoi 
Polska.  Lecz  gdy  się  niespodźieiećie,  opadnie  y  was  wszy tkicb  potłucze. 

By  eh  był  Jeremiaszem,  wźiąłbych  pęta  na  nogi,  y  okowy,  y  łań- 
cuch na  szyię,  y  wołalbych  na  was  grzeszne  lako  on  wołał:  |  Tak' 
spętała  pany  y  pożoną  iako  barany  W  cudze  strony.  |  y  ykazałbycb 
zbotwiałą  y  zgnoioną  suknią,  klorą  trzasnąwszy,  gdyby  się  w  perzy- 
ny rozleciała,  mowilbych  do  was:  Taksie  popsnie  y  w  niwecz  obroći, 
y  w  dym  a  w  perzynę  poydźie  chwała  wasza,  y  wszytkie  dostatki  y 
maiętuośći  wasze,  y  wziąwszy  garniec  gliniany,  a  zwoławszy  was 
•wszytkich,  yderzyłbych  go  mocno  o  ścianę  w  oczach  waszycli ,  mó- 
wiąc: Tak  was  pogruchocę,  mówi  Pan  Bog,  iako  ten  gariyiec  którego 
skorupki  spoić  się  y  naprawić  nie  mogą.  ^ 

Y  wołalbych  iako  y  on  płacząc :     [  Kto  głowie  moiey  doda  wody, 


673 

y  źrzodlo  łez  oczom  moim:  al»ycli  avc  dole  y  w  nocy  opla!:a},  pobite 
oyczyzny  y  naroilu  in«"p;o?  YćieklbycK  na  pnstynii)  y  odijifźałbyoli  ludu 
iiii'p;o.  Bo  -łYszyscy  wyrodliowic  (laKoby  nie  onycli  dohrycb  ovfOw  sy- 
nowie) y  slmpiciiie  zbrodniow.  Wyeijig^ncli  ięzyk  swoy  iaI;o  luk  k[am- 
sh\a  a  nieprawdy.  SJrzeź  się  każdy  brata  swejro ,  y  nadźicie  w  nim 
nie  Ulicy,  w  v^ćiccb  mai.-}  pokoy  a  (aiesnnie  śidla  j3odkIadaią.  Dla  to- 
go niowi  P.  IJofy :  JNakarmic  icb  piolnncin,  y  napoy  dam  im  wodę  źoł- 
ći.  Zwolayćic  narzekalniczck,  nieeb  nad  nami  iameiiUii;}  mówiąc  :  Pu- 
szczayćic  łzy  oczy  nasze,  y  powieki  nasze  oplywayćie  wodą.  O  ia- 
kosmy  zwoiowani,  y  wielce  pobańbieni !  jjrzyszla  śmierć  przez  okna 
nasze,  wcrvTala  się  w  domy  nasze:  pobiJa  przed  sienią  dzieci,  y  mło- 
dźiciicc  po  vlicacb.  Trupy  iijho  jjuoy  po  polu  lezą,  iako  trawa  za  ko- 
sarzcm,  a  nie  masz  Icjjo  kloby  ie  pop^rzebul. 

Bycb  był  E/.ecbiaszem  ,  ojjoliwszy  głowę  y  brodę,  włosybych  na 
trzy  części  rozdzielił.  Y  Apaiijbycb  iednę  część,  a  drugąbycb  posiekał, 
a  łrzcćiąbycb  na  wiatr  puścił,  y  wołałbycli  na  was:  Jedni  z  was  pogi- 
nicćie  głodem  ,  drudzy  mi^'czem  ,  a  Irzcći  się  po-wiecie  rosproszyeie. 
y  nic  wyciiodźilbyclł  z  mieszkania  mego.  drzwiami  ani  oknem:  alebycli 
ścianę  przcko{>ał  w  rzeczy  vćiekaiąc,  y  wołałbycb  na  was:  Tak  się 
z -wami  ssiaiiie.  żadne  was  zamki  y  twicr«łze  nie  obronią  :  wszylkie 
nieprzyiaćieł  wywróci ,   y  was  pogubi. 

Bycli  był  Jonaszem,  cbodżąc  po  vlicacb  wolalbycli  na  was  :  Czter- 
dzieści dni  nie  wynidą  ,   a  INiniwe  abo  to  królestwo  wasze  ypadnic. 

Boyćie  się  wdźy  tych  pogróżek".  Ja^r  obiawTenia  osobliwego  odP. 
Boga  o  was  y  o  zgłibie  waszey  nie  mam :  ale  poselstwo  do  was  mam 
od  I*.  Boga,  y  mam  to  poriiczcnie,  abycb  wam  złości  wasze  ykazował, 
y  pomstę  na  nie  ,  icsli  icli  nie  oddalicie,  opowiadał.  Wszylkie  krolc- 
stvia  które  ypaihily^  takie  posłance  Boże,  y  l.aznodźieie  uiialy,  litorzy 
im  wymitiJali  na  oczy  grzediy  icb  ,  y  ypadck  oznaymiali.  Jako  mieli 
Żydowie  j)rzcd  Babilońską  niewolą:  o  czym  pismo  mówi:  \  Posyłał 
Pan  Bog  posly  swoie  do  nieb,  rano  wstaiąc,  y  co  dżieii  ypouiinaiąc : 
przeto  iż  cbćiał  pofolgować  ludowi  swoiemii  ,  y  mieszkaniu  swemu. 
Ale  się  oni  z  posłów  Bożycłi  śmiali  y  natrząsali  (mówiąc:  dawno  nam 
grozicie,  a  nic  nie  masz  cliwala  Bogu.)  y  lekce  yważali  słowa  Boskie: 
aż  przyszedł  gniew  Boży  na  nie,  y  lekarstAvo  żadne  być  nic  mogło.  |  " 
Wymienia  trojakie  pogróżki  Bosk.ic  wedle  pisma  ludziom  czynione:  je- 
dne które  się  odmienić  mogą  gdy  ludzie  pokutują,  drugie  które  się  nie 
iszczą  rycbło.  ale  aż  na  potomstwie  i  synacłi  grzcsżącycb,  trzecie,  któ- 
re żadnej  odmiany  mieć  nie  mogą,  i  obraca  mowę  do  sejmującycli  : 
,,Z  iakiemisz  pogróżkami  posiał  mię  do  was  Pan  Bog,  prze/acni  Pa- 
nowie moi?  Jeśli  mię  spytacie:  Z  picrwszemi  ,  czy  z  wtoremi,  czy 
z  trzecimi?  Ja  odpowiem  :  JNiewiem.  To  tyło  wiem,  iż  icdna  z  tycb 
trzecli  was  nie  minie.  A  ia  wam  namilszym  braćom  moim^  y  ludowi 
niemu,  y  oyczyznie  miley  moiey,  pierwszey  życzę:  aby  wam  Pan  Bog 

Tom  II.  85 


674  NOTY,  N.  5140. 

lak  PjTOŹU,  ialioby  wam  dał  pomoc  do  powstania,  y  pokuty,,  na  odiniutię 
dekretów  y  pojjrożek  swoich,  abyśmy  nic  jjiiicli ,  ale  się  przestraszyw- 
szy,  do  vhiap,aiiia  gniewu  Pańskiego,   wszytlio  serce  y  myśli  obrócili." 

VV  wydaniu  r.  1<)10.  str.  112.  przed  Kazaniami  o  Miłosierdziu,  jest 
jaliby  list  albo  posłanie  Skargi,  do  IJraelwa  Miłosierdzia  w  Krakonic  u 
.S..  Barbary  zaczylego  R.  P.  1584.  miesijjca  Oklobra.  List  ten  w  dueiiu 
pokory  i  uniżenia  prawdziwie  cbrześelańsliiego  napisany,  godzienby  być 
cały  tu  pomieszczony,  ale  wypadnie  o  nim  w  innem  jeszcze  miejscu 
wspomnieć.  Kazania  o  Miłosierdziu  trzy  (przyleni  pobudek  trzy)  mia. 
iie  były  w  cztery  Jat  od  założenia  Bractwa,  to  jest  r.  1588.  którego  i 
list  ten  był  pisany,  wsr.al:żc  w  wydaniu  kazań  przygodnych  r.  ItiOO. 
niepomieszczony. 

W  Kazaniu  wtórem  o  Miłosierdziu  ,  mówiąc  o  Pogorzałycb,  wspo- 
mina Skarga  o  pożarze  w  Krakowie  na  Garbarzach  ni€datvno,  a  zatym 
mało  co  przed  r.  1588,  pod  czas  którego  ,,co  kto  chciał  wynieść,  to. 
łotr  przeklęty ,  żołnierzem  się  czyniąc,  wydarł,  y  zapalał  aby  łupił. 
Co  ybogicb  zostało,  y  tak  strapionych,  iż  żaden  szpital  y  żebranina 
z  laką  nędzą  niezrowna." 

str.  375.  w  wydaniu  r.  1600.  w  Kazaniu  o  trzecim  nieprzyiaciclu, 
którym  jest  ciało  ,  mówi  o  zepsuciu  w  I*olsee  przez  roskosze ,  zwła- 
szcza między  ślacliłą:  ,, Trudzie  zhardźieli ,  y  yrzędow  y  przelożonycli 
nie  słucliai'ą ,  a  vs(a  na  ich  ohydę  otwarzaią.  inemi  gardzą,  za  wielkie 
się  pany  maią  :  opilstwa^  obźerstwa  w  dostatku  zażywaią,  na  biesiadach 
y  prozno\^uniu,  y  liostkach,  kartach,  czas  tracą,  roboty  sobie  żaduey  y 
ciężaru  Chrześćiańskiego  nie  zadaiąc  i  t.  d.  " 

W  wyd.  r.  1010,  przed  pismem  :  O  Jedności  Kościoła  Bożego  pod 
iednyin  Pasłerz,€m  y  odstąpieniu  od  let/  iediiości  ^  jest  dedykacja  do  Kró- 
la Zygmunta  łlJ.  gdzie  mówi  Skarga  :  że  przed  śiedmnaśćie  lat,  roz- 
śiewaiąc  słowo  prawciy  Ewangelicy  w  Litwie  y  w  samem  Wilnie,  o- 
pr^łcz  lego  co  się  pijało  przeciw  kacermislzom  ,  wydał  był  książkę  wy- 
żej wymienioną,  ale  tał;  się  stała  rzadl;a  ,  przez  wykupowaniejej  i  pale- 
nie, iż  będąc  z  ł^rólem  na  Rewelskicj  drodze,  jeden  e\cmplarz  i  lo 
l>ez  począlkii  zdarzyło  się  znałeść.  Dala  tej  dedykacji  jfst :  1  Juiiii  r. 
151)0,  książka  więc  Skargi  wyszła  około  r.  1573. 

W  lemżc  wyd.  str.  4(58  jest  Kazanie  z  powodu  ivyjazdu  Króla 
na  wojnę  do  Inflant,  miane  w  Wilnie  w  niedzielę  po  Narodzeniu  prze- 
czystey  Mallii  Cożey.  R.  IGOI.  Skarga  w  przedmowie  do  czytelnika  do- 
nosi,  że  heretycki  minister  w  Szczecinie,  doslawszy  przekształcone 
tłómaczenie  tego  kazania  na  niemieckie,  w  Toruniu  je  wydrukował: 
,,a  doszło  się  to,  powiada,  kto  tam  taki  z  Torunia  na  fen  czas  w  Wil- 
nie był,  a  słowa  iego  ktoremi  to  Kazanie  n»oie  szpeci,  Śląską  go  Polszczy- 
zną wydaią.''  Dodaje,  iż  tłómacz  len  nie  tylko  słowa  Skargi  skrócił, 
wywrócił,  spotwarzył,  odmienił,  oszpecił,  ale  takiemu  dal,  który  jc 
dodruku  podał  i  wszędzie  po  Koronie,    w  Prusiech  i  Litwie  rozniósł. 


NOTY,  N.  5l40.  675 

Tylni  Icji^o  Kazania  nJcmieclii<'{>o  jcsl :  Straszliwe  y  krivie  pragnące Pio- 
ira  Skargi  Jezuilij  kazanie  ,  na  to  pytanie :  Jeśli  śic  wiara  heretykom 
dołrzyiitaiuać  ma.  Na  hoiicn  prawdziwego  kazaniu  lego  idjj  podpisy  i 
świadcciwa  osób  nickióryeh  co  je  hyli  sliieiiali ,  uiicd%y  kluryuii  Bishup 
Wileiishi,   Piotr  Woyna,  Piotr  (Tylicki)  Biskup  Warniińsl;!,  i  t.  d. 

W  Ićniże  wyd.  str.  509.  Kazanie:  na  Artykuł  o  Jezuitach  Zjazdu 
Sędoniiersliiejfo  czytany  w  Wiślicy  przcdj Królem  J.  M.  y  Senatem  y 
Szlaeliti)  a  Rycerstwem,  od  Posłańców  tegoż  zjazdu  13  Września  li. 
1006.   Odpowiedź. 

Z  Kazania  tego  widać ,  jal;ie  były  zarzuty  zjazdu  Sędomirskiego  i 
żądania  przeciw  Jezuitom.  Skarga  na  wszystko  pojedynczo  odpowiada. 
Winy  te  były  lód,  iż  Jezuici  w  sprawy  świeckie  na  dworze  Kroła  i 
publiczne  wdają  sic^  2re,  iż  na  kazaniach  perswadują  absohitnm  do' 
miniuni.  (Z  tego  można  widzieć  dla  czego  w  wydaniu  tćm  Kazanie  Skar< 
gi  w  tej  mnterji  jest  opuszczone:  zob.  wyżej)  3ciV,  iż  na  kazaniach 
wolność  i  |Torządł;i  l;rajowe  ganią.  Ąte ^  iż  tumulty  czynią  i  do  ł)unłów 
))odbud-/:ają.  Kary  na  Jezuilów  wymierzone  były  :  lód,  Wyrzucić  ich 
od  dworu  Królewskiego.  2?e,  Cudzoziemce  tej  reguły  przed  wyjściem 
12  niedziel  wygnać  i  AYSzydy,  jeśli  icli  nie  wypędzą,  tysiącem  grzywien 
karać,  3cie,  Fnndacij  Jezuitom  nic  przyczyniać.  4fe^  Fundacje  od  Kró- 
lów i  Biskupów  nadane  znieść,  ote:  Zostawić  ich  w  Poznaniu,  w  Ka- 
liszu ,  ^v  Wilnie,  w  Lublinie,  w  Brunsbergu  ,  w  Pułtusku,  w  Jaro- 
sławiu, w  Nieświżu  ,  n  wygnać  z  Krakowa,  z  Warszawy,  z  Sędomic- • 
rza ,  ze  Lwowa,  z  'J'orunia,  /«;  Giłańska,  z  Połocka,  z  Rygi,  zDerpłu. 
G/e,  Fundacje  i  imiona  Jeziiiló^v  na  Akademją  Krakowską  i  na  szpital 
żołnierski  obrócić.  7me ,  Kiedy  by  mimo  tej  uchwały  co  przeciwnego 
czynić  waźjli  się,  shy  poeiKte  e.rilii  e  lieyno  et  dominiis  annc:s:is  pod- 
padali. Tu  liczy  Skarga  RIskn()ów  pols!;ich,  którzy  Jezuitów  wpro- 
wadzili: Hozjusz  WaruMiiski,  Waicrjan  Wileński ,  Noskowski  i  Bara- 
nowski Płoccy,  Konarski  Poznański,  Maciejowski  Łucki ,  Karnko%\ski 
Gnieźnieński,  Rozrażewskr  Kujawski ,  Kostka  Kułnieński  ,  Sulikowski 
Lwowski. 

sir.  512.  mówi  Skarga,  iż  wielu  się  z  prośbami  do  Jezuitów  udają 
o  przyczynę  do  Króla  o  wakancje  i  pożytki  różne:  ,,do  których  (ak  Icst 
zapalczyYłc  ubieganie,  iżby  się  drudzy  y  |»iecuchom  y  maszlalerzom  kró- 
lewskim'kłaniali."  Dodaje,  iż  wielekroć  proszących  z  niczćm  odpra- 
wują.  Dalej  mówi  i  zeznaje,  iż  nic  raz  n  Króla  jałmużnę  wyprosił, 
ale  wakancji  żadnej  dla  nikog«» :  ,,bo  się  za  tak  u  Króla  J.  M.  Pana  me- 
go wdzięcznego  y  ndalnego  nic  mam,  anim  iest ,  ani  być  chcę.  Jeden 
iednak  na  się  grzech  powiem:  Woźnicy  Króla  J.  M.  który  mię  kiłana- 
śćie  lat  wozi,  y  zemną  się  u  dworu  sstarzał,  a  nigdy  mię  nie  przewrócił, 
yprośiłem  wielką  wakancyą  av  Zupach,  groszy  20  na  tydzień,  aby  w  sta- 
rości głodem  nie  ymarł. " 

str.  514.   mówi  o  sobie  Skarga,  iż  na  piętnastu  Scjmaćli  za  Króla 


676  jNOTY,  N.  5140. 

Zy{{;miiiita  odpra^Tiouycli  na  Ijaźdym  był  posłem^  44  lat  w  I:azno(lziej- 
sliićiu  rzcmleślc  pracuje.  Dalej  iuó>vi ,  iż  na  Kazaniu:  ,,\v  Kral;ołv'ie 
w  ilźieu  ś.  Jana  roku  tpjj^  na  \vyrodl;i',  którzy  ojcowsłacmi  dobreml 
śladami  nic  idij,  przymowky  yczyni!,  iż  wedle  slow  Chrystusa  Panei  nasze- 
go rtr/«/fe/'ł  są:  to  Jest  iakoby  z  inycb  oycow  duchownym  sposobem  vro- 
dzcni ,  bo  ni{>dy  tuk  cni  Polacy  starzy  swoich  Krolow  nie  Iraklowali. 
Oni  (heretycy)  z  tego  słowa  po  wszey  Koronie  rozsławili ,  iźcm  wszyt- 
kic  bękartami  nazwał."  Także  w  Wiślicy,  upominał,  żeby  się  kato- 
licy lieretykóm  bojaźnii)  powodować  nie  dali,  a  rozumem,  łaskawością 
i  cierpliwością,  aby  dokrwie  nic  przychodziło,  uchodzili.  Oni  roznieśli  na 
zjeździe  Sędomirskim  i  po  niehtórych  powiatach,  iżSharga  na  krew  radzi. 

str.  515  wspomina  zbórzenie  kilha  zborów  lierctyckicb  w  Poznaniu 
w  roku  tym  ('1606),  ale  wymawia  Jezuitów,  iż  się  do  tego  zgoła  nie 
przyczynili  ,  owszem  studentom  swoim  pod  karaniem  zakazywali  I  za- 
kazują tahicgo  wszeteczeństwa. 

str.  517.  wymienia  dwa  zakony  przed  kilką  laty  do  Polski  wprowa- 
dzone :  Kamaldulshl  pustelniczy  i  Karmelitański  bosy.  Wymawia  swo- 
icb  z  zabiegów  o  zbiory,  dodając  że  Jezuita  Ludwik  Masełlus, nawet  płaszcz 
■wPolszczedany,  z  Rzymu  do  Polshi  odesłał;  mówi  dalej  iż  Prowincjałowie 
Jezuiccy  cudzoziemcy  raz  się  tylł?o  w  rok  Królowi  na  czci  oddania  ukazują. 

str.  520.  świadczy  się  Sharga  biskupami,  a  między  innemi  i  doPro- 
tascwicza  W^ileńskirgo  odzywa  się:  ,, Powiedz  Waleryanie,  iakie  było 
Wilno,  które  ukazać  się  na  ulicę  kapłanowi  Katholickieinu  ledwie  da- 
ło, iako  rzadki  iuż  był  we  wszytkiua  wielkim  onym  Xięstwie,  zwłaszcza 
miedzy  przednimi  pćiny,   Kdtholik." 

str.  531.  liczy  w  Polsce  i  Litwie  miejsc  od  Jezuitów  zajętych  18, 
osób  433  oprócz  tych,  które  się  w  ostatnich  siedmiu  leciecL  w  rozmai- 
tych stronach  przyninożyly. 

sir.  532.  przyczyny  ppźylkii  małego  ze  szkół  wymienia  :  ,,A  iż  v  nas 
w  tym  Królestwie  nie  ta!;  wielkie  pożytki  z  szkół  naszyeh  młodzi  wy- 
noszą:  tym  się  dźieie :  iż  ic  rodźicy  skoro  podrosła,  od  nauk  odrywaią, 
y  do  dworu,  abo  na  służby  daią,  abo  w  domu  zabawiaią,  gdzie  wszyt- 
kiego  zapomnią ,  y  boiaźń  Bożą  rtracaią,  y  na!)ożeiiStwo  gubią.  Abo 
gdy  ie  do  Włoch  y  ]N!emicc  y  Francyey  wysyłaią:  po  wielkiey  części 
iid  swawolą  ie  puszczaią.  gdźIe  się  pop*.owawszy  y  podlużywszy :  abo 
z  uiemocdmi,  abo  z  głupstwem  y  skazą  dusz  swoich,  do  domu  się  wra- 
caią.  Lcpicyby  tu  y  podrosłycb  doma  doyźrzeć :  a  gdyby  się  w  rozu- 
mie y  statku  ysfawili,  dopiero  ie  do  postronnych  posyłać  :  a  tu  im  go- 
tować czynłby  się  Yczćiwie  zabawiać,  a  proznowaaim  y  złym  towarzy- 
stwem psowaćsię  nie  mogli.  Coż  może  być  światu  lepszego,  nad  to  co 
z  tych  Colleijia  naszych  wychodzi?  Słońca  nie  widzi ,  kto  tych  poży- 
tków nie  baczy"  Tamże  mówiąc  o  posługach  Jezuitów  wspomina  o 
Warszcv?ickim  :  ...,,Takeś  tu  w  Krakowie  uamilszy  moy  W  arszewicki, 
zdrowie  swoic  położył,  y  na  spowiedzi,  dla  ktoreyieś  tu  zostawał,  za- 


NOTY,  ]\.  5140.  677 

rażony  poległeś,  y  po  zapłatę  nielŁą  poblcźaleś  :  slaray  się  o  towarzy- 
sza, lilory   za  przyMady  tweini   cliodźil." 

sir .  545  nasi.  nióui  o  prześladouanlii  Jczuilów  na  Sicdr.iiociodźiii,  że 
Król  Slefan  pańsUio  snoje  zarażono  kaoci^twy  maj.jc,  wysiał  iiaprzód 
z  Folshl  Jezuitów  ,  r.  1579  i  trzy  kolloj^ia  w  Kolozwarzc,  w  Białogro- 
dzle  i  w  Waradzyniu  ,  Seminarium  w  Kołozuarze  dla  lulódzi  Węgier- 
skiej fundoual,  obronę  ich  hralu  sweuni  rodzoiieum  Krzysztofov^i  wraz 
z  państwem  zlecił.  Po  śmierci  Krzysztofa,  Król  żadnego  Katolika  mię- 
dzy Węgrami  nie  mając,  za  Gubernatora  dał  Jana  Giccego  Kałwinistę^. 
Ten  dopóty  Katolihóm  w  wierze  nie  przeszkadzał,  dopóki  żył  Król,, 
ale  skoro  umarł,  skłonił  Zygmunta  małego,  syna  Krzyszlofa  ,  aby  Je- 
zuitów wygnał.  Wygnanie  to  jednak  było  łaskawe  ,  dopuścił  im  sprzę- 
ty wszystkie  wywieść  i  wszyscy  się  do  l^ołski  wrócili  r.  I5§8.  Zygmunt 
podrósłszy  przywrócił  Jezuitów  r.  1595  ,  aż  znowu  r.  1603  Kołozwa- 
rzanic,  podczas  najazdu  na  Siedmiogrodzie  Sekelmoyżesza,  nie  wprzó- 
dy miasto  mu  otworzyli,  aż  Jezuitów  nie  obiecał  wyrzucić.  Tu  do- 
daje Sharga  iu  niargine ,  że  ta  wiadomość  jest:  Ex  litteris  I*.  Joa: 
Jiectotńs.  Zapewne  Hehtor  ten,  Argenlus,  o  którym  niżej.  Jedni  za- 
tym  do  Polskiej  ,  drudzy  do  Szlaclity  Katolickiej  Węgierskiej  w  nędzy 
i  ubóstwie  rozbiegli  się:  W  Wołoszecb  Jeremiasz  Hospodar,  ciała  icłi 
sukniami  pokrył  ido  Kamieńca  odesłał,  gdzie  Paweł  VYołuci;i  Biskup, 
uędzę  icłi  ogarniał  i  odwozy  opatrzył.  Kołozwarzanie  tymczasem  ko- 
ściół jeszcze  od  Matyasza  zbudowany ,  z  fundamentów  obalili  i  Colle- 
gium iSeminarium  z  ziemiązrównali.  W  kilka  niedziel  potym  Cesarz  opa- 
nowawszy Siedmiogrodzie,  znowu  Jezuitów  przywrócił  i  w  Kołozwarze 
heretyków  pokarał,  kościół  S.  Micliała,  który  tam  mieli.  Katolikom  przy- 
sądził. Stefan  Boez!;aj  opanowawszy  Siedmiogrodzie  i  część  Węgier, 
usiłował  Jezuitów  znowu  wygnać  i  sejm  na  to  złożył  w  Meges.  Na 
nim  Rektor  Jezuiclii  Jan  Argenlus,  mową  łacińską,  niewinność  Jezui- 
tów okazał  i  sejm  rozjechał  się  nic  nie  postanowiwszy ;  poczćm  Bocz- 
kaj  27  Scplembra  r.  1(506  napisał  list  do  Jezuitów,  radząc  im,  aby  się 
za  dni  piętnaście  wszyscy  do  Białogrodu  skupili,  a  dwaj,  Jan  Argen- 
lus i  Georgius  Coldi  do  Koszyc  do  Boczłjaja  przybyli,  na  co  im  był  ten 
list  bezpieczny  posłała  gdy  ci  do  Koszyc  przybyli,  Boczkaj  uprzejmie  ich 
przyjął,  ale  wystavłując  niebezpieczne  ich  położenie,  radził  aby  z  Sie- 
dmiogrodzia  wyszli:  wymawiali  się  jak  mogli,  i  gotowość  swoje  na  ponosze- 
nie wszelkich  niebezpieczeństw  przekładali,  ale  napróżno,  ledwie  cztery 
dni  dano  im  było  do  ułożenia  się  z  rzeczami  swemi  5  do  Polski  wrócić 
musieli,  i  przybyli  do  Krakowa  15  Grudnia..  Ledwie  do  JNiemiec  do- 
jechali aż  i  Boczkaj  żyć  przestał.  Iu  tnaiujine  wyrażono,  że  wiadomość 
ta  wzięta  z  listów  pisanych  do  X.  Marcina  flaidona  ,  a  na  końcu  doda- 
no,  że  pisał  o  tern   do  Krakowa  Jan  Ccgledi  minister  kalwiński. 

str,  549.  jest  wiadomość,  że  lieretycy  pod  pieczęcią  (to  iest  dru- 
kiem) gdańską  pisali,   iż  r.  1585  Arcybiskup  moguncki  Wolfgaugns, 


678  ISOTY,  N.  5140. 

wysiał  do  Polski  czlcrecli  Jezuitów,  między  którymi  w  mczkiem  odzie- 
niu dwie  niewiasty.  Jedna  z  nich  w  Krakowie  dziecię  powiła,  d/iccię 
zatym  I  matkę  udawili,  co  jydy  się  doniosło  do  Króla  Stefana,  pojmani, 
sądzeni  i  na  śmierć  skazani  sćj,  y  nad  Nylem  rzeką  poćwierlowanl.  To 
pismo  gdy  się  po  Niemczech  rozniosło,  lud  tak  się  na  Jezuitów  pobu- 
rzył,  iź  w  niektórych  miastach  niemieckich,  ledwie  się  na  Collegia  nie 
rzucili  ,  wszytkich  chcąc  potracić.  Arcybiskup  nioguncki  wysiał  do 
Krakowa  kursora  z  listami  do  Króla,  posyłając  mu  pismo  to  i  prosząc 
aby  mu  prawdę  oznajmił.  Kursor  ten  zastał  X.  Skargę  w  Krakowie  i 
teu  zatrzymawszy  kursora  ,  listy  do  Grodna  do  Króla  odesłał.  Król  od- 
pisał Arcybiskupowi,  iż  to  jest  |)otwarz  istna  ,  źc  nic  takiego  nie  słyszał, 
w  Krakowie  nie  był,  a  rzeki  Nylus  w  całćm  królestwie  nie  ma.  Przy- 
dał król  te  słowa  :  ,,My  mamy  wiele  w  królestwie  naszym  Pałres  So- 
ciełatis  JESf^,  którzy  tak  żyli  y  żyią,  iż  dla  ich  nabożeństwa  y  nauki, 
ktoremi  młódź  naprawuią,  y  dla  świątobliwości  żywota  ich,  wielce  ie 
miluiemy."  Podobneż  pismo  dał  do  Arcybiskupa  i  Biskup  Krakowski 
Piotr  Myszkowski,  i  obój  urząd  świecki  Ii'rakowski  ,  a  te  gdy  Arcybi- 
skup Mognncki  otrzymał,   po  całych  JNlcuiczech  drukiem  rozgłosić  kazał. 

Tamże  mówiąc  o  prześladowaniach  Jcziiiłółv  w  Polsce,  wyuiic- 
nia  zjazd  ^ędomirski  ,  na  którym  przodek  i  rządy  mając  Ewangelicy, 
obwinili  Jezuitów  o  nastawanie  na  prawa  ich  i  wolności,  czemu  i  Ka- 
tolicy niektórzy  byli  uwierzyli  i  pisać  artykuł  na  Jezuitów  dozwolili. 
Z  tego  zjazdu  znaczna  część  Katolików  była  się  ro/jcchala,  wiolu  je- 
dnak dowodów  przewinienia  Jezuitów  domagali  się.  Między  nimi  bylję- 
drzej  Stadnicki  ze  Żmigrodu,  który  ich  bronił  i  za  nimi  przemawiał,  ale 
napróżno.  Na  to  Skarga  kazaniem  w  Wiślicy  mlanćni  w  druku  odpo- 
wiedział. Byli  na  tym  zjeździe  niektórzy  we  Francji  onych  czasów 
■wychowani,  którzy  także  na  Jezuitów  szerzyli  potwarze,  na  nich  w  tym 
kraju  obwołane  i  t.  d. 

str.  552.  między  .Tezuitami  męczennikami  liczy  Marcina  Laternę , 
Kaznodzieję  Króla  Stefana,  którego  Skarga,  aby  zań  Królowi  (Zygmun- 
towi) Kazania  mówił  za  morze  wyprawił,  gdy  starość  podróży  tej  Skar- 
dze nie  dozwalała.  ,,Ale  aby  za  mię  dla  prawdy  od  hcrctyltow  umierać 
miał,  tegom  mu  nic  poruczyl."  O  nim  to  zapewne,  jak  się  powied/ia- 
ło  wspomina  Sharga ,  że  do  mor^.a  był  wrzucony.  Dodaje  o  lymżc 
Laternlu:  ,,  młodszy  który  za  mną  trzy  lata  zegarek  nakazanie  nosił 
yprzcdźił  mię." 

str.  555  nasi.  zaczynają  się  Zawstydzenia  Arjanów,  Pierwsze  de- 
dykowane Hierou.  Gostomskiemu  z  Leżenie  AVojowodzie  Poznańskie- 
mu w  odpowiedzi  na  artykuły  szkoły  Rakowskiej  od  jednego  Ministra 
Rakowskiego,  nazwiskiem  Maciejowskiego,  podane  Gostomskiemu  r. 
1604.    Artykuły  te  wydrukowane  są  tu  str.  58H.  nast. 

Niektóre  pisma  wymienione  tu  Sociniańskie  zkąd  inąd  mniej  zna- 
ne :  Nowy  Katechizm  który  Socin  pisze ,  jcgoż  księga  Praelectiones  de 


NOT\,  N.  5140.  67i) 

Baptismo,  Respons  Lubiciiieckiego  X.  Skardze ,  f^olkerii  (YolKelii)  loci 
communes,  foł.  182,  200,  Socin.  cont.  Fielemn,  fol.  248,202,  Socin. 
j4nimadversio  contra  Posnan.2'l,2S^  Staloriiis  Dispulacya  z  Kadzimiii- 
skiia ,  Dlspulacya  driiljowana  z  SinigIccI.im  fol.  20.  Socunis  contra  fi- 
liiim  Dci ,   f^alentiuus  contra  Liihlineu.   f^olkerii  Respons.  i  Ltl. 

Włore  Zawstydzenie  Aryanów  przeciw  Y.  P.  Jaroszowi  Moszko- 
rzowskicniii  z  Moszkorzoua  ,  klory  się  na  pierwsze,  przez  X.  Piotra 
Skargę  Soc.  Jesii  zadanie  ozwał,  zaczyna  się  na  sir.  594.  Dedykacja 
Piotrowi  Tylickiemn  Bisk.  Krak.  W  niej  powiada  autor,  źe  odważył 
się  pismo  swoje  drukowane  podać  Królowie  Skarjja  pozwał  {jo  do  sądu 
BiskupiepjO,  do  l;lórejfO  p;dy  się  Moskorzowski  nie  stawit ,  Biskup  Kra- 
kowski dal  wyrok  na  Arjanów  i  anatemę  nań  rzucił.  Wyrok  ten  znaj- 
duje się  na  str.  596.  Data  tej  dedykacji  r.  1608.  yv  oktawę  Bożego 
Ciała. 

str.  627.  ustęp  o  Bóstwie  Clirystusiowem  z  ś.  Grzegorza  Nazianz. 

str.  655.  ^vspomina,  źc  Sixtus  Piąty  Stefanowi  Królowi  polskiemu 
T«'Iclkie  darowizny  kościelne  uczynił.  Tamże  wylicza  zasługi  Stolicy 
Apostolskiej  ,,z  ktorcy  wszytek  świat  tą  Ewangelią  oświecony,  y  Chry- 
stus ,  iako  niowi  Apostoł,  wsławiony  icst?  która  dla  Chrystusa  przez 
trzy  sla  lat  lioynley  niżll  inc  po  wszem  świecie  kościoły,  krew  swoic 
rozlewała.  k(ora  no(»rzod  śicćią  swoią  wielkie  ryby  do  Chrystusa  zagar- 
ucła:  Constantyna  y  inne  Cesarze  y  krolc.  Do  klorcy  ze  wszytkiego 
świdta  Cłirześćianstwo  o  rozsądek  wiary  y  prawdy  przybiegało,  która 
zawźdy  wszytkie  heretykl  potępiała,  y  wilki  ykazowała.  która  wszytek 
świat  wiary  prawowacrney  nauczaiąc,  nad  cztermi  Patryarchy  rząd  miału. 
Z  ktorey  tak  się  wiele  hidźi  Cłirystusowi  rozmnożyło,  iako  piasek  mor- 
ski y  gwiazdy  niebieskie,  która  y  do  Polski,  y  Litwy  y  Korony  tey,  do 
oycow  naszNch  Clirystusa  w j)rowadźiła.  Bez  ktorey  ćl  ludzie  nie  mogli 
y  o  piśmie  ś.  wiedzieć,  która  osobliwie  wszytkę  Europę  y  królestwa  na 
uiey,  światłością  Ewangelicy  oświeciła,  w  ktorey  się  tak  wiele  świętych 
cudownych  pośwlyćilo,  y  do  \vieczney  oyczyzny  przeniosło.  ktor»  iako 
okręt  pewny  do  brzegu  bespiecznego  dusze  przywodzi,  która  od  Piotca 
ś.  począwszy,  nigdy  nieprzerwany  następników  porządek  zatrzymała, 
która  tak  dawno  stoiąc,  wiatry  ^vszytkie  y  powodzi,  naiazdy  Pogańskie, 
heretyckie,  odszczepicńskie,  wytrwała,  ktorey  grzecliy  złych  Papleżow 
nie  zatopiły,  dla  obietnice  którą  iey,  lako  Dawidowi,  Chrystus  spuścił. 
Z  ktorey  tak  wiele  zakonów  y  śś.  Patryaroliow  wyszło,  w  ktorey  szko- 
ła lest  cnot  wszytkich  Clirzcśćiańskicłi.  ł;lora  sanui  iedność  Clirześćiań- 
ską  zatrzymawa,  przy  ktorey  iako  przy  głowie  członki  się  wszytkie 
spaiaią." 

str.  656.  wymienia  dwu  pomocnikóiw  Moskorzowskiego :  ^,  Jeden 
lest  Minister  Rakowski  Smalcius  z  Gotty,  klory  się  leszcze  zarażać  dusz 
ludziiicl)  nie  douczył.  Może  za  swym  mistrzem  Panem  Moskorzowsklm 
ł;ślęgi   Soeyna  uośić.     Odpisał  mu  za  mię  wielebny  X.  Ostrowski 


680  NOTY,  N.  5140—5184. 

Drugi  Icst  Szlaclićic  PolsM  imienia  za(aiono<yo,  nocny  mąż,  w  ciemność! 
się  Ijocłia,  nocne  leż  y  piianc  słowa  y  pismo  icijo....  Ukazuie  (o  Jezui- 
tach) do  Francioy  y  Anpliey  :  ale —  ies[i  doinak  iest ,  niech  próbę  za- 
konu Soóietalis  JESF  j)rzcozyla   i  t.  d." 

str.  658-  Pismo:  O  CzJerecii  końcach  oslalnicli  żywota  ludzkic{jo, 
Frane.  Costera  ,  tłumaczone  przez  Skarjjc,  dedykowane  Jędrzejowi  Ro- 
boli Starościc  Pilźnieńskiemu.  Z  niej  widać,  iż  llómaczenie  to  doko- 
nywał maiąc  lat  siedmdziesiąt :  ,,INa  przewozie  żywo(a  tejjo ,  blisko 
brze{i;'ii  w  slarośći  śiedmdźieśiijtlctney  będąc :  trafiłem  na  icilnego  prze- 
woźniłia  ,  który  mię  wiernie  przestrzegł,  tibych  się  ostrożnie  do  ziemie 
przybiiał...."     Data  r.  1()06. 

str.  707.  Siedm  Filarów  na  których  stoi  Kalłiolicka  nauka  o'prze- 
naświętszym  Sakramencie  Ołtarza.  Postawione  przeciw  nauce  Zwin- 
gliaiiskiey,  Kaiwiifsliiey,  lędrzeia  Wolana,  y  przeciw  Pacdagoiey  teraz 
po  Polsku  wydaney,  icdnego  ciemnego  Mlnislrci,  z  ćiemney  Drukaruiey. 
Przez  X.  Piolra  Skargę  etc. ,  który  to  co  po  Łacinie  przeciw  temuż  Wo- 
lanowi dwakroć  pisał,  dła  poięćia  posj)olitcgo  po  Połsl;u  zebrał, —  Wy- 
mienia tytuł  pisma  Wolana:  Obrona pj'a%vdźhvey  obecności eiald  yhrwie 
Pdnanaszejjo  na  wieczerzy^  gdzie  na  drugiej  karcie  Icnżc  WoIan'mówi :  /- 
zalim  ia  ten  iest,  dbijch  miał  obecnośćPdnd  ndszeyo  Jezusd  Chii/stusd  z  Sd- 
hrdmentu (to  icst  zświątośći  iako  ciemny  rzekł)  tvymidtdć.  j\d  tiiki  bląd^ 
prawi,  wszylJiie  się  zmysły  moie  wzdrygdią.  Mniemałby  aby  biały 
Anyoł,  mówi  Słiarga,  a  ono  ciemny  i  t.  d.  Dalej  przytacza  słowa  i 
z  Paedagogij  ciemnego  Ministra;  Osław,  Pdnu  Chryslusoxvi  ćidlo  tego 
prawdziwe  i  t.  d.  i  niżej  w  kiil:u  miejscach.  Ciągle  są  tu  i  obszeruc 
cytacje  z  Ojców  śś.  tłómaczcuia  Sl.argl. 

str.  756:  Areopagus.  To  icst:  Wykład  slow  S.  Pawła  Apostoła. 
Act.  17.  na  czworo  Kazania  rozłożony.  Przypisanie  temuż  Bobołl 
Podkomorz.  tioron.  datowane  w  Wiłuie  w  Vip;ilią  w  niebo  wzięcia  przc- 
czysley  Boga  rodzice  r.  1601).  Kazania  te  były  niianc  w  Krakowie,  na 
wyjeździe  z  Krakowa  do  Wilna.  ,, Wielkie  dzięki,  powiada,  I.  K.  M. 
iż  mi  tyło  do  Wiłiui  lę  pracowitą  (drogę),  na  starego  powlokę,  zamie- 
rzyć, a  od  (Jałszey  y  ćięższcy,  yźimney  do  Moskwy  ...  wybawić  raczył." 

5184.  X.  Juszyii.  II.  121).  esempiarza  wydania  ł556  wypisuje  ty- 
tuł 2giej  i  3cłej  czciści  w  te  słowa:  uSwiętycli  nauk  a  prawdziwych 
slow  Pańsl;icl»  wlora  część,  klora  iuż  w  sobie  zamyka  powiuności  ka- 
żdego Krzcściańskicgo  człowieka,  jako  ihu  ma  swoy  żywot,  i  Krze- 
ściańską  powinność  swoię  zachować,  w  cnotliwych  sprawach  swoicli 
.thak   przeciwko  Pauu  swoiemu  ,   ial^o  bliźniemu  swoicmu. 

Część  llirzecya  spraw  Pańskicłi ,  w  których  się  zamykaią  postępki 
I  żywoty  święlycli  niektórych,  i  rozmowy  oiiy,  ktorc  Pan  nasz  ku  na- 
uce naszey  z  nimi  mawiać  i  sprawować  raczył." — Tenże  opisując  to 
wydanie,  powiada,  że  druk  jego  jest  piękny ,  litery  początkowe  sztu- 
cznie rysowane  ,  a  przy  I;ażdej  Ewangelii  kształtne  bolcsztychy.    Kar- 


NOTY,  N.  5184,  5185.  681 

ta  304  inylni(^  tu  jest  naznaczona  liczbą  3041,  a  na  karcie  305,  zamiast 
Na\łiedzcnia  P.  Marji ,  jest  Zwiaslowanie  P.  Marji.  Postylla  ta,  prócz 
obelf  wiciu  na  Kościół  rzymski ,  prócz  mowy  w  wielu  miejscach  nie- 
przyzwoitej, w  rycinach  nieraz  wystawia  szydershie  l.arykutury  du- 
chowieństwa rzymslilejjo,  jak  iip.  na  kar.  187.  229.  344.  Daićj  X.  Ju- 
szyń.  zastanawia  się  nad  wewnętrzną  Yiartością  dzieła  lego,  które  jak 
powiada  wytępiali  liatolicy,  gardzili  luteranie,  Kalwini  nwaźali  za  sła- 
by oręż  na  obronę  swego  wyznania,  a  nawet  wstyd,zł4i  się.  Zob.  1.  c. 
p.  130  nast.  Tytuł  wśród  ozdobck  bolcsztych,  u  dołu  rok  1556.  Na 
karcie  przedostatniej  te  wyrazy  autora  :  dokończyło  się  dnia  XXIIII 
Czyrwca  H.  Pan.  1560.  Na  ostatniej  zaś  wiersz  na  |ierb  Oxyców, 
pod  którym  podpis:  M.  P. ;  niźćj  te  słowa:  J.  Ix.  M.  Typoyrnph  Ma- 
tiey  ITirzhicta  hnprymotvałlo71.  Wydanie  to  znajdiije  się  w  Bibljo- 
tccc  Gimnaz.  Toruńskiego.     (Noty  Bcnlk.) 

5184  c.  Na  O  &lr.  Dedykacja:  Nayasnyeyszemu  Ksyijźęcyu  Zy- 
gmuntowi Augustowi,  możnemu  tt  sławnemu  Królowi  Polskiemu,  Wiel- 
kiemu Księdzu  Litewskiemu,  Ruskiemu,  Pruskiemu,  Mazoweckieniu, 
y  inycli  wiele  zyem  Panu  y  Dzyedzicowi,  Panu  swemu  zauźdy  miło- 
ściwemu ,  Polak  prosty  sługa  y  poddany,  służby  swe  wierne  opowia- 
da.—  Dalej  jest :  ku  Krześćianskiemu  Rycerzowi  krotka  namoiua  i  tvier- 
szetn  f^kii  temusz  tho  Krześćianskiemu  Rycerzoxvi  napominany e.^"" — 
Przyczem  wyobrażony  jest  w  rysuiiku  Rycerz  wałczący  z  szatanem 
i  smokiem.  Po  Ićj  namowie  jest  obraz  samego  Reja,  z  podpisauemi 
pod  nim  następującemi  wierszami  And.  Trzecieskiego  : 

Sic  oculos  REJUS,  sic  ora  diserta  fcrebat, 

REJUS  Sarmatici  splendor  honosque  soli,  -  ,     [ 

,      Nosłer  hic  est  Dantes ,  seu  rjui  cullissiuta  spectet 
Carmina,  divini  flumen  et  ingenii, 
^  Si  canttts ,  dulcesque  modos ,   f/uibus  effcra  mulcet 

Pectora,    Calliopes  filius  alter  hic  est. 
Tu  nostris  sewato  decus  tam  nobile  terris. 
CHRISTE  diu,  ut  laudi  scrviat  Ule  tuae. 

, ,  ;    ,  And.  Tri. 

Listów  liczbowanych  mu  356. —  Do  każdej  EvTangelji  jest  stoso- 
wny rysunek. —  Przy  końcu  jest  przemowa  .),Do  teyo  co  czytał.''^ — 
Po  czem  te  są  słowa!  »A  iż  się  thu  dokończyło  iako  thako  za  świętym 
wspomożeniem  iego,  niechay  będzye  pochwalono  wiecznie  święthe  imię 
iego,  które  zawżdy  iesl  y  będzye  błogosławione  tak  na  niebie  iako  i 
na  zyemi  na  wieki  wieczne.  Amen."  A  dokończyło  się  dnia  xxiiij 
Czyrwca,  Roku  Pańskiego  1560. —  Dalej  następuje:  «Zamknienie  a 
namowa    ku  dobrym  , towarzyszom"  wierszami.     (Jusz.  Rękop  ) 

5185.  W  przypisaniu  powiada  o  sobie  Trepka,  iż  przedtem  był 
wydał  iłómaczenic  PostilliArzaciuszowej,  po  polsku,  w  kj-ótkości,  któ- 
ra to  praca  nie  była  z  taką  wdzięcznością  przyjęta,  jakiej  oczekiwał. 
Teraz  znowu,  wydaje  za  rozkazem  Xiążęcia  Pruskiego,  Kazania  a  wy- 

ToM  II.  86 


682  '  NOTY,  N.  5194-5196. 

Mady  na  Epistoły  Świętego  Pawła  z  Antonie^^o  Corvina  wzięte,  iżby 
były  pierwszą  częścią  Postylli  Arsaciuszowej  przedtyin  wydanej. — 
Postjili  tej  tłidział  exemplaiz  niezupełny  Lelewel,  drukowany  w  Kró- 
lewcu Pruskim,  przez  Jana  Daubniana,  R.  P.  m.d.lyiJ.  Druk  gocki. — 
Być  to  nioźe  juź  przedrukowanie  dawniejszej  edycji  (Lei.  II.  196  nast.) 

W  Blbljotece  Szczorsowskicj  zuajduj.e  się  exemplarz  bez  początliu 
i  bez  końca  Postylli  Ostafiusza  Trepki,  w  języku  polskim,  drukowa- 
nej w  Królewcu  ir)57,  fol.,  z  rycinami  —  bujnym  gockim  drukiem^ 
ostatnia  karta  tcjjo  exemplarza  jest  292,  karty  liczbą  rzymską  po  je- 
dnej stronie  są  znaczone. —  Nota,  iż  autor  jest  Trepka  (sic),  i  źe  r. 
1557  w  Królewcu  ta  Postylla  była  drukowana,  zapisana  jest  ręką 
Friesego.    (L.  S.) 

5194.  W  Dedykacji  z  mocą  myśli  i  języka  powstaje  autor  prze- 
ciw Katolikom ,  Kalwinom  i  Sakramcntarzóm.  O  pracy  swojej  tak 
mówi:  » Ze  tę  malutką  postyllę  z  niektórych  autorów  niemieckich 
Aujjsborskiey  Konfessiey  iako  z  pism  I>.  Łulhera,  Simouis  Pauli, 
wielkiej  i  małey  Postylli  a  naywięcey  z  małey  item  Joannis 
Gigandi,  Menceli,  Walleri ,  Pamarii  etc.  przez  swe  dziatki  a 
czeladkę,  bom  nigdy  niemyślił  aby  ta  moia  tak  prostego  człowielta 
praca  na  iaśuią  wyniśe  miała,  zebrawszy,  na  nasze  Polskie,  za  pomocą 
Boską  przełożył  a  za  czcst\ni  żądaniem  niektórych  uprzcymych  Chrze- 
ścian  zebraniu  Jezu-Krystusowcmu  w  prostocie  swey  udzielam  i  t.  d. 
Data  z  Polaszk  r.  1591  d.  5  Lipca.  Nakoniec  Typograf  do  Czytelnika 
w  tych  słowach:  «Ten  y  taki  script  podawać  się  do  ręku  teraz  Czytel- 
niku miły,  tuszę  źe  nie  bez  pożytku  twego  ,  chybabyś  się  mową  albo 
słowy  podczas  obrażać  miał,  które  nie  do  końca  dd^Itonałego  Polaka 
■wydawaią  "  w  Toruniu  1  Stycznia  1594.  Wreście  w  Postylli  tej  pełno 
obelg  na  Katolików.     (L.  S. —  Wizer    Pocz.  Nowy.  T.  17.) 

5195.  Przemowa  do  Czytelnika  tak  się  zaczyna:  I  źe  masz  wypu- 
szczone postylle  krześcianskiey  trzy  części ,  czytelniku  miły,  to  iest, 
na  niedzieluc  ewanyelie  do  roku  dwie  części,  a  na  dui  Świętych  część 
trzecią,  ieszcze  niedostawalo  kazania  na  epistoły  tak  niedzielne  jako  y 
na  dni  świętych,  o  które  naprzód  Panowie  Patronowie  y  wiele  inych, 
tak  pastherzow  jako  y  pospolitego  ludu  prosili  mię,  i  t.  d." — Po  ode- 
zwie do  czytelnika  następuje:  Przemowa  do  Wielmożnych  Panów,  a 
Patronów  Kościoła  prawdziwego  Bożego: — -Stanisława  z  Gorki,  Wo- 
iewody  Poznańskiego  —  Ostaphieja  WoHowicza,  Kasztelana  Wileńskie- 
go—  Jana  Chlcbowicza  ,  Kasztelana  Mińskiego."  3  ark. — I  to  jest  wła- 
śnie czwarta  część  tej  postylli,  przeciwko  łttórej  powstał  Wuiek,  w  po- 
stylli większej,  cd.  1584.     (L.S.) 

5196.  W  spisie  naszym,  na  wiarę  uczonego  Bandtkiego,  pierw- 
sze wydanie  Kazań  tych  policzone  jest  jakoby  roku  1607.  Bandlkie 
widział  excmplarz    we  Wrocławiu,    Ittórym    siebie    i    wielu    w  błąd 


NOTY,  N.  5196.  683 

wprowadził,  mog^ąc  go  nnilniąć,  gdyl>y  się  był  lepiej  przypatrzył,  czy 
wyraz:  uniiyl  w  cłironosticlui ,  wydrukowany  jesl:  Ynlźył,  czy 
też  VnlżyŁ,  jak  to  ostatnie  pewniejsze.  Za  późno  dostaliśmy  exem- 
plarz  Poslilli  tej  z  Bibijoteki  Djcceząlnej  Wileńskiej,  z  którego  się 
o  tćm  przekonywamy,  lubo  w  nim  karty  z'  chronosticbem  brakuje. 
Bandtkie  widział  we  Wroclałviu  Postillę  Skulteta  Część  I,  kończącą 
się  na  str.  408 5  w  exeniplarzu,  który  mam  pod  ręką,  właśnie  na  tej 
stronicy.  Część  I.  kończy  się  ,  a  przecie  wydanie  jest  r.  1657,  jak  to 
widać  z  napisu  wśród  winiety  pomieszczonego  na  stronicy  ostatniej 
908.  Ani  wątpić  zatem,  że  wydania  w  Blbljografji  naszej  pod  a)  i  d) 
wymienione,  są  jednem  i  tćm  samćm,  a  tylko  cbronostichem  się  różnią. 
Co  jeszcze  bardziej  za  tćm  przemawia,  to  to,  iż  pierwsze  wydanie 
łycb  Kazań  oryginalne  niemieckie,  było  drukowane  w  Heidelbergu  roku 
1611,  jak  to  widać  z  przypisków  intnargine  w  przekładzie  polskim  na 
wielu  miejscacb ,  a  mianowicie  sir.  538  i  820.  lubo  Gcorgi ,  Bucher 
L€xiconT.  IV.  p.  18,  mieni  ten  druk  lipskim.  Jednak  i  tu  jest  wąt- 
pliwość niejaka,  bo  w  temże  wydaniu  polskiem  str.  75,  jest  Kazanie 
Skulteta,  niiane  r.  1617,  a  na  str.  nast.  76,  przypisek  laki:  fVedlug 
napiertvszey  Editiey  samego  Autora :  y  Roku  którego  to  Kazanie  od- 
prdwowane  hyło,  1617.  Jednakże  wydanie  polskie  r.  1657  uie  jest 
zapewne  pierwsze;  Hrabia  Kuropalnicki,  jak  mówi  Bandtkie,  posiadał 
.wydanie  r.  1616  w  Łosku  ;  rzecz  zaś  najlepicjby  się  wyjaśnić  mogła, 
gdyby  można  było  z  pewnością  oznaczyć  czas,  w  którym  żyt  ów  Jan 
Teodorik  Potocki,  który  zapewne  jest  tlómaczem  polskim.  Lubo  zaś 
Okolski  wspomina  (11.  48.)  Jana  Potockiego  Podkomorzego  Halickiego, 
Niesiecki  także  Potockicb  z  imieniem  Jana,  ale  żaden  z  nicli  Jana 
Teodoryka.  W  exemplarzn  wyżej  wymienionym,  wyd.  r.  1657,  de- 
dykacji zgoła  niema,  a  tylko  karta  z  odezwą  do  Czytelnika  Pohohie- 
go,  w  której  tłóaiacz  bezimienny  pracę  swoje,  zabawką  nazywa,  mó- 
wiąc, że  go  w^ nieszczęściu  i  żalu  cieszyła. 

.  str.  80.  Wymienia  osoby,  które  w  Polsce  reformie  Lutra  najwię- 
cej sprzyjały:  Jana  Łaskiego,  Grafa  z  Gorki  i  Ossoliuskieb  5  teologów, 
Erazma  Glicznera,  Jerzego  łsraela,  Jana  Laureutiusa,  Baltazara 
Ewcbnera,  i  Jana  Turnowskiego. 

str.  82:  »  Po  Wojnie  Szmalkaldeńskiey  wyganiani  bywają  Bracia 
z  Czecb  y  z  Morawy  :  Przychodzą  do  Polski :  iSiechce  ich  Kroi  Zy- 
gmunt, Albrecht  Książe  Pruskie  przyiął  je  :  Jednak  niektórzy  powrócili 
do  Polski,  y  mieli  swój  Przytułek  u  przednich  Panów  Polskich.  Coż 
się  stało?  W  ośmiu  Lećiecb  Tak  wiele  sprawili.  Ze  Piotr  Paweł  Wer- 
jerius  (nieco  przedtym  będąc  Biskupem  Justynopolitańskini  we  Wło- 
szech, y  Legatem  Papieskim  <lo  Bzeszc  Nienjieckicy  :  Który  gdy  cbćiat 
na  księgi  Naszycb  odpisować ,  sam  śię  nawrócił,)  zeznawa,  iż  Roku 
Tyśiącnego  Pięć  Setnego  Pięćdziesiątego  y  Szóstego  ,  Czterdzieści  od 
Braci  dobrze  postanowionych  Kościołów  w  Polszicze  ualazł ,  czego  ni- 


684  JSOTY,  N.  5202. 

gdy  źe  się  nlespodźiewali  Ci,  (aby  śic  to  stać  miało,)  litorzy  niemiło- 
siernie, na  Bracią  następowali." 

Język  w  tlómaczcniu  tern  wszędzie  czysty;  ortojjrafja  zbliżona 
do  dzisiaj  powszechniej  przyjętej,  mianowicie  co  do  głoski  j,  np. 
Ojcze  nasz,  jest,  tujazd,  przyjinoivano ,  zawija^  anjołowie,  i  t.  d., 
gdzicniejjdzie  ij  użyte,  lam  gdzie  dziś  pojedyncze  wzięte,  np.  swo- 
ijm  i  t.  d. ;  trzecie  przypadki  liczby  mnogiej   na   ami. 

Abraham  Scultctus ,  rodem  z  Griiiiberg  w  Dolnym  Szląsku ,  rokd 
1566  był  Kaznodzieją  nadwornym  Fryderyka  V  Elektora  Reńskiego 
"W  Heidelbergu,  i  miał  go  namówić  do  przyjęcia  korony  czeskiej  r.  1620, 
litórą  przez  jedne  zimę  tylko  utrzymał,  potem  Plebanem  był  wEmbdea 
i  tam  umarł  r.  1625,  25  Października. 

5202.  W  przedmowie  jest  krótka  wiadomość  o  Postyllach  wy- 
znania Augsburskiego  w  Polsce:  « Pierwszy  co  się  tu  w  Polszczę  bli- 
sko roku  1550  do  tey  w  oyczystym  ięzyku  ozwał  prace ,  był  t^mita 
starszy  i  młodszy,  których  Postylle  Jan  Sekhicyan  w  Przedmowie  Po- 
stylli swoicy  wspomina.  Zaraz  po  nich  tenże  Jan  Seklucyan,  niegdyś 
haznodzieia  Augspurskiey  Konfcssyi  i^ozuaiiski,  potym  Krolevviccki  Pol- 
ski—  wyiąt  z  31elanchtona  ,  Spangenbergera,  i  inszych  teologów  wy- 
kłady niedzielnych  Ewanicliy,  i  w,  polskim  wydał  ięzyku  pod  tytułem: 
Postylla  domowa  i  t.  d.  W  tym  ieszczc  roku  nad  postyllą  Arsacyusza 
iakicgoś  (tuszę  Kaznodzieie  przy  dworze  Stanisława  Osiroroga)  korre- 
Isturę  w  drukarni  Królewskiey  na  się  wziąwszy  Ostafiis  Trepka  i  Se- 
bastns  Woliniec  ią  wyprawili  in  f.  Godną  też  u  potomków  wdzię- 
czności—  pracę  podiął  na  się  Hyeronim  Mateczki  Pleban  Lecki ,  gdy 
Postyllę  domową  Wicłebn.  Oyca  D.  Marcina  Lutra  w  polską  przyodział 
suknią,  w  Królewcu  r.  1574,  f.  Ztąd  iuż  i  szlacheckiego  stanu  pew- 
ny Jan  de  Kalkstein  do  tak  świętcy  —  zabawki  wziąwszy  pochop, 
naprzód  dla  siebie  i  domu  swego  z  rożnycli  aiitorow  wykłady  Ewanie- 
liy  świętych  niedzielnych  spisał,  a  potym —  do  druku  w  Toruniu  roku 
1595.  f.  podać  —  się  nie  wstydał.  O  tym  iakości  czasie  na  początku 
Sekulum  1600  Stanisław  INiewierski  Augspurskiey  Konfess.  Kaznodzieia 
w  Prusach  Polską  swoią  Postyllą  kościołowi  B.  wygodził." — Dalej  mowa 
o  tej  Postylli  Dambrowskiego,  Schonflissiusa,  Aduma  Gdacyusa,  Assiga. — 
»Nad  te  leszcze  została  iu  Msto  wielce  wsławionego  X.  Adama  Kar- 
po\Viussa  Kaznodzieie  w  Bolszowie  pod  Gdauskiom  Postylla  dziecinna 
w  ięzyku  niemieckim  od  Langliausa  Kaznodzieie  łirolcw  icckicgo  wy- 
dana, a  teraz  na  polski  ięzyk  przetłumaczona. —  Widząc  to  sąsiedzi 
nasi  w  Kościele  Kalwińskim —rożne  Wydali  Postylle;  lako  INIkoł.  Rey 
w  Krak.  r.  1577  f.  Grzeg.  Żarnowca  w  Krak.  1582.  f.  1602:  f.  Chryst. 
Krainski  w  Wilnie  1594.  f  Paweł  Gilowski  w  Krak.  1584.  f,  Abraha- 
ma Skulteta  niemiecką  Postyllę  też  pewny  Polak  przetłumaczył.  Jan 
Bytner  w  Lesznie  r.  1655.  4.  Między  Kaznodziejami  połskiemi  którzy 
Kazania  w  języku  polskim  wydali,  liczy  mniej  znane  nazwiska :  Dra- 


NOTY,  N.  5206,  5240.  ©85 

żbicJtieg^o,  Ilerolta,  S.  Jozefa,  Krosno  wshie{jo ,  Łosio  wica ,  Lorcn- 
cowicza,  Stryiewicza,  Wielewieyskiego,  Wolskiego. —  Dalej  taniźc  o 
Dambrowskim,  źe  dziad  jego  byl,  Piolr  Dresdciisis,  od  miejsca  urodze- 
nia swe{»o  lak  nazwany,  który  umarł  w  Zwiekan  r.  1440.  Zostawił 
on  syna  tegoż  nazwiska ,  Piotr  Dresnensis  albo  Dresnenski,  który  był 
Kaznodzieią  w  Pogorzela  na  Litewskich  granicach ,  z  którego  podo- 
bno urodził  się  Samuel  Dambrowski,  ur.  1577^  ten  uczył  się  w  Jednoeie 
braci  Czeskich,  potym  w  Toruniu  i  w  niemieckich  akademijach,  a 
powróciwszy  do  Polski,  był  Kaznodzieją  w  Poznaniu,  a  potćnt 
W  Wilnie. 

5206.  Druga  część  niedrukowana  ma  być  w  Działdowie  w  Pru- 
siech.     Inne  pisma  tego   autora  są:   1)  Tryumph    po   szczęśliwcy   wi- 

ktoryey,  którą  Kroi  J.  M.  Władysław  IV  nad  Szcynem  ,  Het 

y  woyskieni  iego  wielkim  pod  Smoleńskiem  odniósł,  w  Wiłnie 
Tf  Kościele  Saskim  a.  1634  odprawowany. —  w  Toruniu  1635.  4.  3  ark. 
2)  Kazanie  na  pogrzebie  Panny  Anny  Dębowskiey,  Szlachetnego  Pana 
Marcina  Dębowskiego,  Aptekarza  i  Mieszczanina  Wileńskiego  córki, 
r.  1635.  4.  3  ark.  3)  JNa  pogrzebie  Simona  Engelbrecłita ,  Kupca  Wi- 
leńskiego, r.  1635.  4.  3  ark.  4)  Żołnierz  Krzeseianski ,  w  sł.  p.  J.  M. 
Panu  Henryku  Szraclingu,  Dziewiniskim  i  Orlińskim  Staroście, 
Pułkowniku  K.  J.  M.  mężnym  pod  Smoleńskiem  r.  1633,  Scptem.  7. 
w  oczach  J,  K.  M.  Władysława  IV.  poległym,  w  Toruniu  1635.  4.  5 
ark.  5)  Na  pogrzebie  Jakuba  Gibla  Burmistrza  Wilen. —  w  Królewcu 
1638,  4.  5  ark.     (Ban.H.D.  K.  P.  1.350.) 

5240.  Mortezini  był  ordynowany  na  Predykanta  w  Oleśnicy,  od 
Kaznodziei  nadwornego  Radeckiego  i  duchowieństwa  Ewangelickiego 
w  tern  mieście.  Do  tego  kazania  przydana  jest  tegoż  Mortczinicgo 
£rz'dhłung  seines  nnglucklichen  Schicksals ,  pomicuiona  w  Acta  Hist. 
Eccl.  nost.  tempo  IX.  Bd.  p.  869  nast. ,  gdzie  i  o  tćm  Kazaniu. — 
Mortezini  był  rodem  z  Węgier 5  do  Kowna  dostał  się  po  ordynowa- 
niu w  Julii  1783 ,' i  był  tam  drugim  ewangelickim  kaznodzieją. 
Ojciec  Mortczinicgo  byt  wyznania  rzymsko-katolickiego ,  ale  nie- 
mniej stronnikiem  Hussa  i  Lutra,  i  jak  sam  Mortezini  powiada,  za  na- 
mową ojca  przyjął  to  ostatnie  wyznanie,  i  przysięgę  na  nie  przed 
śmiercią  wykonał.  Za  odstępstwo  od  Kościoła  katolickiego  majętno- 
ści jego  w  Austrji  skonfiskowane  zostały  r.  1778,  na  co  wyrok 
sądu  duchownego  znajduje  się  w  temże  dziele  pomieszczony,  p.  882 
nast,  równic  jak  proźba  Mortczinicgo  o  powrócenie  mu  jego  majętno- 
ści i  odpowiedź  kaucellarji  zadwornej  Czcsko-Austrjackiej  ,  4  Lutego 
r.  1782,  odrzucającą  tę  prośbę.  W  tćmźc  dziele  w  Tomie  X.  p.  305 
nast.  znajduje  się :  Berichtigungen  und  Zusdtze  zu  der  Erzdhlung 
des  angebłichen  Freyheriti  voti  Mortezini ,  gdzie  z  pisma:  der  geistli- 
che  Ahenlheuer  i  t.  d.  wykazano,  iż  ten  Mortezini  był  istnym  awan- 
turnikiem  i  szalbierzem.     Na  str.  347  nast.    jest   mowa    o   {Mrzybyciu 


686  .  NOTY,  N.  5256—5528. 

i  zachowaniu  się  jejjo  w  Kownie,  podróży  jego    do  Warszawy,  po- 
Trrocic  do  Kowna  i  t.  d. 

5256.  Jest  wzmianka  w  tyra  panejjiryiju ,  źe  Henryk  Firlej  roku 
1G06  u  Stolicy  Apostolskiej  uprosił,  żchy  akta  S.  Stanisława  juryzdy- 
kcją  kościelną  roztrząśnione  i  aprobowane   były.     (Nieś.) 

Ten  to  Krzysztof  Chodkiewicz,  Chorąży,  potćin  Koniuszy  Litew- 
ski, dalej  Kasztelan  i  Wojewoda  Trocki,  oddany  Zakonowi  Jezuitów, 
praw  Akademij  i  własności,  żarliwym  był  obrońcą.  Umarł  r.  1650. 

5294.  Stanisław  de  Lipie  Lipski  Kanonik  Katedralny  Płocki  i  Pro- 
hoszcz  Krzemieniecki,  znajdował  się  na  Jubileuszu  w  Rzymie  r.  1650, 
miał  mowę  o  S.  Stanisławie,  jak  mówi  Janockl  (Janoc.  II.  156),  iu  co- 
gnominata  ab  ipso  Eeclesia  Nationis  Polonorum ,  ipsis  Nonis  Maiis  ei 
sacris, —  Powróciwszy  do  kraju  mianowany  był  Kanonikiem  Krakowskim. 
JRegniaue  Cancellariae  maioris Praefecturam  consecnłus  est.  Po  abdy- 
kacji Króla  Jana  Kazimierza  dał  wotum  swoje   za  Królem  Michałem. 

5528.  To  co  Bentk.  przytacza,  zawiera  tylko  część  dzieła. 
Dzieło  to  podzielone  na  artykuły:  1)  o  Ósmym  Soborze  i  o  Focyu- 
szu.  2)  Informacya  ......  i  o  proji^ressic  aż  do  naszycli  cza- 
sów w  Grecyi ,  etc 3)  o  Synodach  lub  Soborach.  4)  o  So- 
borze Florentskim.  5)  o  Duchu  Świętym.  6)  o  Materyi  Najśw.  Sa- 
kramentu. 7)  o  for:nie  Nayśw.  Sakramentu.  8)  o  czyscu.  9)  o 
Świętych  I  przeklętych.  10)  o  Papieżu.  11)  o  obrzędach  Slaro- 
zakonnych.  10)  o  Soborze  Tridenlskim.  13.  o  ofierze  Mszy  świę- 
tej. 14)  o  Nayśw.  Sakramencie  Eucharistjl.  15)  o  Sakramentach. 
16)  o  Chrzcie.  17)  o  Bierzmowaniu.  18j  Eucharistia  jest  Sakramen- 
tem. 19)  o  Pokucie.  20)  o  ostatnim  Pomaszczeniu.  21)  o  Kapłań- 
stwie. 22)  o  Małżeństwie.  23)  o  Podaniach.  24)  o  odpustach.  25)  o 
Kalendarzu.  26)  o  Kościele  Rzymskim ,  ....  Herezji.  27)  o  Posłu- 
szeństwie Papieżowi. 

Jedna  tylko  jest  edycia  tejjo  dzieła  ,  a  w  tej  mniemanej  drugiej 
karta  tylko  tytułowa  odmieniona.     (L.  S.) 

JYotłf  opuszczone. 

2870  b)  Na  odwrocie  tytułu  odezwa  do  czytelnika:  » Has  Cate- 
cheses ,  qimm  mihi  otittm  esset  ah  Aula ,  et  memet  aliijuo  modo  col- 
legissem,  animo  nimirum  sereniore  scrlpsi.  Ilagioloffii  bona  pars 
eodem  tempore  elaboratu  mihi,  idcjne  non  sine  adminicuło  F.  An' 
dreae  Sonnebenjii  mox  prodibit.  Honoravi  Sanctos ,  hoc  est  Christi 
corpus ,  aui  adoro  caput.  Auguror  opua  ipsis  etiam  adversariis  pro- 
batum  iri.  Pudebit  tandem  sui  f^iceliomastigas,  et  pigebit  in  immen- 
sutn,  se  mihi  tolies  iniiiriam  fecisse ,  tamaue  indignis  modis  tolies 
exulem  f^icelitim  af^ixisśe-  Oro  pater  coelestis ,  ne  statuas  illis  hoc 
peccatum.  Vrsine  seu  Berlini.  Anno  M.D. XXXIX.  Georgius  Fui- 
celius.    (L.  S.)  .  '    , 


) 


NOTY,  N.  2883-5121.  687 

2883.  Do  pism  o  Kontrowersji  przydać  jeszcze  można  pismo  wspo- 
mnionc  uINiesieckiego  (IV.  577)  przez  Stanisława  Krasińskiego  De  Con- 
troversns ,  niepewna   czyli   i  kiedy  z  druhu    wyszłe. 

3608.  Autor  mianowicie  roztrząsa  i  zbija  zdania  Pimiua  w  Książ- 
ce pod  tytułem  ./^/>9^oc  zawarte,  twierdząc,  źe  On  nie  z  Cerkwią  Wscho- 
dnią, ale  z  Lutrem  i  Kalwinem  trzyma. 

Na  ostatniej  karcie  arkusza  5  verso  cytowana  Księga  druko- 
wana w  Wilnie  przez  Zakonników  S.  D  u  cii  a,  przypisa- 
na Panu  Kisielowi,  bez  innego  oznaczenia,  także  Akafist  Pie- 
cz ars  ki  R.   P.  1697  wydany. 

p.  H2  verso :  Wyznanie  S.  Prawosławney  Cerkwi 
Wscbodniey    we  Lwowie    świeżo    wydane. 

Ostatnia  karta  ark.  H  redo:  Trebnik  MoLilowski  w  Kiio- 
■wic  R.  P.  1646.  wydany. 

p.  K3  yersoi  Księga  Patryarcby  Tharazyusza  o  Ka- 
płaństwie   we   Lwowie    drukowana. 

5121 .  Za  wolą  Papieża  Piusa  VI.  przeniesione  było  naówczas 
święto  S.  Stanisława  Patrona  Królestwa  z  dnia  8  na  3  Maja,  na  pa- 
miątkę Ustawy  Rządowej  r.  1791.  Autor  jest  to  ó'w  Trzciński  Prof. 
Fizyki  w  Akad.  Krak.  i  był  wtenczas  tylko  Djakonem.  O  tern  Kaza- 
niu swojera  tak  mówi:  p.  28.  w  przypisku;  » Nie  mogę  pr/.eprzeć  na 
sobie  abym  słodkiey  z  czytelnikiem  nie  dzielił  rozkoszy  która  serce 
moje  przejmuje  mniemając  że  niniejsza  Stanisława  S.  poebwała  zdaje 
się  bydź  zgodna  z  prawidłami  w  Discours  sur  VEloquence  de  la  Chaire, 
Demostenesa  Francyi,  sławnego  Maury,  który  w  tern  dziele  wybornem, 
daje  mowcóm   cbrześciańskim   wiele  przestróg  i  uwag  pięknych." 

p.  70.  W  przypisku  zapowiada  dzieło  własne  pod  tytułem :  Pra- 
wa Religii  i  człowieka.     (L.  S.)  '  j2^ 

^.  Koniec  Tomu  Drugrie^o. 


v>- 


SPROSTO^VANIA. 

pzed  i\ .  2330,  (5)  Sławiański  — 2.  Stoiuiański 
2290.  363*fr.  — 563*0-. 

2301.  w  Królewcu  Pruslilm  Mni.v  —  w  Królewcu  Pruskim  mdi.i. 
2312.   w  DiiiIj.  Breilliopfa— w  Druk.  Hieitkopłowcy. 

-  2544.  fivalay(ayixai,  Kutri/rjafic —  ixvaTay(>iyixai  xarrjX7jasic. 
2010.   Opera  oiniiłai — Opera  oiunia. 

2895.  r.  1500  — r.  15G0. 

-  2922.  Hieronim  Powadowski — Hieronim  Powodoayski. 

-  3091.  wprzypisku,  Ostaphi  2VcfcA« — Ostaphi  jfVe;;/.a. 

-  3146.  na  końcu:  Zo6. -Yofy,  zhytecznc. 

^f.  3185,  3315,  3684,  3909,  "3920,  4030,  4573,  na  końcu,  dodać:  Zob.Not,/. 
.  3344  I.  — 3344, 

-  3449.  ex  iminutabilitate — et  immutabilitatc. 

str.   310  przed  N.  3854.   a.  TM  o«/ofHO«Cł—    l.WOgÓlnOSCl. 

.  3952  1>)  oitlkicm  zbyteczny 

.  3959.   de  sacrillcio  altari — de  sacrificio  altaris. 

str.  479  wiersz  33.  2885  — 2884.  . 

—  498       —        5.  Archipresbyterllueslii — Archipresbyter  Ruski. 

—  611        —       15.    Christanis — Christiants. 

—  —        —      22.   divinitiłus  —  diyinitus. 

—  —        —       26.  j^nno  Christi  ISiili  —  Anno  ChristHo88. 

—  —        —       32.  Juromericiis  —  Jaromersciis 

—  —        —       34.   obiit  Brudusij — obiit  Brundusij . 

—  61)0       —      23.  w  komorze  iejjo  ;  y  v.'edle  czasu — w  komorze  iego,  y  wedle  czasu 
-^  660   4  wiersz  od  spodu,  zbożny  czas  tistysz  glosy: — zbożny  czas.  usłysz  gtosy : 

—  661   w.    15.    Chrześinny  —  Chrześćiany 

str.  662  po  wierszach:  U,   18,  str.  663  po  wier.  13,  str.  664  po  wier.  21,  str.  665  po 
wier.  21,  str.  666  po  wier.  22,  str.  668  po  wier.  4,  pauzy: 

—  665  wiersz  12,  takie  wyrazisty  rys  —  taki  wyrazisty  rys. 

INuinera  i  Noty  opuszczone  zob.  sti'.  469,  686. 


) 


\ 


/ 


/ 


l€2y{C 


2  /-3
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Obraz bibliograficzno-historyczny literatury i nauk w Polsce, od wprowadzenia do niej druku po rok 1830 wacznie, z pism Janockiego, Bentkowskiego, Ludwika Sobolewskiego, Ossolinskiego, Juszynskiego, Jana Winc. i Jerz. Sam. Bandtków i t. d"

See other formats
