Skip to main content

Full text of "Officium ecclesiasticum abbatum secundum usum Eveshamensis monasterii: nunc primum typis ..."

See other formats


Google 



This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scanncd by Googlc as part of a projcct 

to make the world's books discoverablc onlinc. 

It has survived long enough for the copyright to cxpirc and thc book to cntcr thc public domain. A public domain book is one that was never subjcct 

to copyright or whose legal copyright term has expircd. Whcthcr a book is in thc public domain may vary country to country. Public domain books 

are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discovcr. 

Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from thc 

publishcr to a library and fmally to you. 

Usage guidelines 

Googlc is proud to partncr with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to thc 
public and wc arc mcrcly thcir custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing tliis resource, we liave taken stcps to 
prcvcnt abusc by commcrcial partics, including placing lcchnical rcstrictions on automatcd qucrying. 
Wc also ask that you: 

+ Make non-commercial use ofthefiles Wc dcsigncd Googlc Book Scarch for usc by individuals, and wc rcqucst that you usc thcsc filcs for 
personal, non-commercial purposes. 

+ Refrainfivm automated querying Do nol send aulomatcd qucrics of any sort to Googlc's systcm: If you arc conducting rcscarch on machinc 
translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of tcxt is hclpful, plcasc contact us. Wc cncouragc thc 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout thisprojcct and hclping thcm lind 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legal Whatcvcr your usc, rcmember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
bccausc wc bclicvc a book is in thc public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countrics. Whcthcr a book is still in copyright varies from country to country, and wc can'l offer guidance on whether any speciflc usc of 
any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearancc in Googlc Book Scarch mcans it can bc uscd in any manncr 
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe. 

About Google Book Search 

Googlc's mission is to organizc thc world's information and to makc it univcrsally acccssiblc and uscful. Googlc Book Scarch hclps rcadcrs 
discovcr thc world's books whilc hclping authors and publishcrs rcach ncw audicnccs. You can scarch through thc full icxi of ihis book on thc wcb 

at |http://books.qooqle.com/| 



HENRY BRADSHAW 
SOCIETY 

fbunbei tn f$e TSedr of Out &otb 1890 
for f^e efeifinj of Q^dte £ifurgicaf S^erfe. 




VOL. VI. 



2SSUED TO MEMBERS FOR THK YEAR 1893, 

PRINTED FOR THE SOCIETV 

IIARRISON AND SONS, ST. MART1N'S LANE, 



• • 






• • 



• • 

• • "• • 

• • • • • 

• • • -- 



• • 



• • 









• "• 

• • 

• • 
•-• 



• • 



'• 



• • 

• • 

• • • 

• • 



• • 
• • 



• • 



1 5J31 0« 



OFFICIUM ECCLESIASTICUM 

ABBATUM 



SECUNDUM USUM 



EVESHAMENSIS MONASTERII 



NUNC PRIMUM TYPIS MANDATUM 



CuRANTE HENRICO AUSTIN WILSON, MA. 

ColL B. MaHae Magdalenae apud Oxonienses Socio, 



£onbin{. 



1893. 



LONDON : 
HARRISON AND SONS, PRINTERS IN ORDINARY TO HKR MAJESTY, 

ST. martin's LANE. 



CONTENTS. 



X 1 wIclCw • • • •■• ••• ••• ••• ••• ••« •• ••• ••• Ll* VU 

Quibus fe&tis interesse et quid de divino ofEcio debeat Abbas in conventu 



cxTiiere ••• ••• ••• ••• ••• 


• • • 


• • • 




Col. 


. I 


De officio Abbatis ad collationem et ad completorium 




»> 


4 


De matutinis 








}) 


7 


De privata missa Abbatis 








)} 


9 


De sessione Abbatis in claustro 








j> 


lO 


De capitulo 








>} 


lO 


De processione dominicali 








)> 


II 


De sollempni processione 








>) 


12 


Qualiter Abbas praeparet se ad missam 








>» 


13 


De prandio •.. . 








>> 


i6 


Ordo ad catechumenos faciendos 








>> 


i8 


De clericis faciendis 








>> 


25 


De professione novitiorum 








>> 


28 


De fratribus faciendis 








>> 


34 


Ordo desponsationis 








» 


35 


Benedictio peregrinorum 








>> 


46 


Benedictio novi panis 








» 


50 


Benedictio novorum pomorum pirorum 








>> 


51 


Benedictio uvarum sive fabarum 








>> 


51 


Benedictio albae 








>> 


51 


Benedictio amitae 








>> 


51 


Benedictio cinguli ... 








>> 


52 


Benedictio manipuli 








>> 


52 


Benedictio stolae 








>» 


52 


Benedictio casulae , .^ 








>> 


52 


Benedictio corporalis 








>> 


53 


Benedictio ad palla {sic) 








>> 


53 


Benedictio ad casulam stolam et manipulum ... 






>> 


53 


Generalis benedictio ad omnia omamenta 


• • • 






»> 


54 


Benedictio generalis ad omnia ornamenta vasa et instrumenta ecclesiae 


» 


54 


Benedictiones noctuinales 


• • • 


• • • 


• • • • • • 


»» 


54 


In die Purificationis 


• • • 


• • • 


• • • • • • 


»> 


57 



vi CONTENTS. 

In capite jejunii Feria iv. ,„ ... Col. 60 

Dominica in ramis palmarum „ 67 

Feria V. in Coena Domini u „ 71 

X^lw X clrAOwwUw ««t ««t ••• ••• ••• •«• ••• ••« 1« ^/ 

In vigilia Paschae ... ... ... ... .^ ... ... „ 90 

In nocte Paschae ... ... ... ... ... ... ... ,, 100 

Benedictiones in festo omnium sanctorum „ loi 

Ordo ad visitandum fratrem infirmum „ loi 

Commendatio animae ... ... ... .. ... ... ... ,, 117 

De agendis mortuorum ... ... ... ... ... ... ... ,, 129 

De sepultura mortuorum ... ,, 136 

Visitatio tumuli fratris defiincti ,, 147 

De sepultura fratris conversi „ 150 

De obviatione corporis defiincti „ 151 

Summary of contents of unnumbered leaves Page 153 

Appendix I. — Additional offices and prayers : — 

De Installatione novi abbatis „ 154 

De fratemitate facienda ,, 156 

Appendix II.— Altars and chapels at Evesham m 160 

Appendix III. — Vestments belonging to Evesham ,, 162 

Note on Christmas colours „ 167 

List of works and editions cited ... * „ 168 

Notes on the text ... ... .. ... ... ... ... ,, 171 

Notes on Appendix I. ... ... ... ... ... ... ... ,, 208 

x.iiU.vA •%% ••« ••• ••• ••• ••• ••• ••• ••• }} 2XA 



PREFACE. 



manuscript which has furnished the text of the i 
volume will be spoken of, in the following pages, under the name 
of "the Evesham book," and it is perhaps well, m the first place, 
to give some rcason for the adoption of so vague a title. The book 
is one which stands almost by itself among English service books, 
and it wouid be a matter of some difficulty to decidc tlie question 
by what name it could properly be described. The class of books 
to which it belongs must a!ways have been numerically a small 
one, and has not, so far as I am aivare, bcen hitherto noticed as a 
separate class by any writer who has treated of English service 
books, while thc Evesham book itself has not received from such 
writers any notice at alj. Fosbrooke, indeed, mcntions the book 
(which he supposed to have belonged to Eynsham) and makes large 
extracts from it, in his work on "British Monachism " ; but he 
regarded it from an antiquarian rather than a liturgical point of 
view ; his transcription was often inaccurate, and his interpretation 
of what he transcribed can hardly be said to show any appreciation 
of the value of the book, while it is sometimes ludicrously in- 
correct. 

The only other service book of the same class with which I am 
acquainted is one which formerly belonged to Westminster Abbey, 
and which is now, likc the Evesham book, in the Bodleian Library. 
This Westminster book (MS. Rawlinson, C. 425) is classed both by 
Mr. Maskell and by the Dean of Carlisle among Pontificals, 

Mr. Maskell, in his " Dissertation on Service Books," mentions 
it as a manuscript which " contains a few of the episcopal offices," 
and clsewhere speaks of it as an "English pontifical," with the 
remark that "somc of the offices in this pontifical and some of the 
praycrs are ordered to be said by the abbot if the bishop be not 
present."' This last statement hardly conveya an accurate Idea as 



' Stontimenta Rilualia, Vol. I. p. c: 






a p. cxlvii, (ed, Oxford, 1882.) 



viii PREFACE, 

to the nature of the book, which appears to have been primarily 
intended for the use of the Abbot of Westminster, though some 
offices which it contains are evidently for the use of a bishop only. 
The Dean of Carlisle includes the Westminster book in the list of 
English and Scottish Pontificals prefixed to his edition of the 
Pontifical of Christopher Bainbridge. He calls it a ** Pontifical of 
an Abbot of Westminster," and remarks concerning it, "This is 
the only remaining Abbatial Pontifical of which I am aware."^ 

To the Westminster book, it seems most likely that the title of 
" Pontifical " was actually applied. Dr. Wickham Legg, in the 
preface to the first volume of his edition of the Westminster 
Missal,^ pointed out that the first words of its second folio corres- 
pond with those of a ** pontifical " mentioned in the inventory of 
1 540. The evidence of the Westminster book itself would rather 
suggest the name of " Benedictionarium," since more than one 
marginal note in the MS. refers to ** another Benedictionarium " 
for matters not fully or correctly contained in the text. 

But the Westminster book does not exactly correspond with 
the Evesham book as to the nature of its contents, and neither the 
name " Pontifical " nor the name " Benedictionarium " seems to 
apply so well to the Evesham book as to the kindred book of 
Westminster. The presence of certain offices for use by a bishop 
may perhaps be held to entitle the latter to the name of a Ponti- 
fical, using that name in its more ordinary sense. The presence of 
a series of episcopal benedictions for use in the service of the 
mass may perhaps have been the reason for its being called a 
" Benedictionarium," if that name is not simply equivalent to 
" Pontifical." The Evesham book, on the other hand, is through- 
out an Abbot's book : the person who is supposed to perform the 
offices which it contains is the Abbot, or the Prior, or some other 
priest acting for the Abbot ; it contains no episcopal offices. Nor 
does it contain any series of benedictions for use at mass similar 
to the series in the Westminster book. These benedictions do not 
appear to have been in use at Evesham : for the directions as to 
the mass when the Abbot celebrated do not mention any bene- 
diction as given by him at the point where the episcopal bene- 
diction was given, but provide for his giving, at the end of the 

* Liber Pontificalis Christophori Bainbridgey 1875 (Surtee? Society) p. xxxix. 
^ Henry Bradshaw Society, 1891, Vol. I. p. xii. 



mass, a solemn benediction in one fixed form. Thus, while the 
general character of the book corresponds with that of the West- 
minster " Pontifical " or " Benedictioiiarium," it scems to iack the 
features which caused the Westminster book to be known by either 
of these names. 

The heading of the book itself might perhaps be held to show 
the namc by which it should be known : and in the present edition 
it has becn adopted as a formal title. Eut it may perhaps be 
doubtful, as will presently appcar, whether this heading was 
originally intended to cover the whole book ; it scems pcrhapa 
most likely that it applied, at least in an especial degrce, to the 
first and second portions of its contents. In any case, the title is 
too long and too cumbrous for frequent repetition ; and a shortened 
form of it could hardly be less vague than the name by which it 
has been thought most convenient to denote the book for the 
purpose of this preface, and of the notes appended to the text. 

The Evesham book is among the manuscripts which were left, 
in 1691, by Thomas Barlow, Bishop of Lincoln, to the Library of 
the University of Oxford, over which, as Bodlcy's Librarian, he 
had presided from 1652 to 1660. From a note in Barlow's own 
handwriting, it appears that he ijecame possessed of the book in 
or before the year 1651 ; but there is nothing to show whence he 
obtaincd it. Its contents, however, give ample evidence of the fact 
that it was intended for use in the Bcnedictine monastery of S' 
Mary and S' Egwin at Evesham in Worcestcrshire. 

The manuscript is now known in the Bodleian Library as MS. 
Barlow 7. It is written in a rather iarge and clear hand of about 
the year 1300, and consists (apart from certain unnumttered leaves 
at the beginning,' and a leaf at the end") of 136 leaves, each of 
which, as a rule, contains 18 lines. The size of the leaves may be 
stated in inches, as i3f by Sf , or in millimetres as 322 by2i2. 
The leaves have been mimbcred (apparcntly in Barlow's hand- 
writing) by pages, the numbers running from r to 272, includlng 
one blank page, numbered 184. The recto of the last leaf, the 
conteiits of which are not part of the original MS., is numbered 
273. The leaves are arranged in 13 gatherings, which are not num- 
bered : but with three exceptions the last page of each gathering 



' Sgc Appcntlix 1. 



= SEcn 



e end of ihelcJit, cal. \^\-2. 



x PREFACE. 

is marked by catch-words connecting it with the next page. The 
number of leaves in the gatherings is not uniform : the arrange- 
ment may be shown summarily as foUows, the gatherings being 
indicated by letters, and the figures showing in each case the 
number of leaves in each of the gatherings preceding the 
figure : — 

This arrangement suggests that the book may have been made 
up of three separate parts, each of which ended with a small 
gathering. Thus the first part would end with the last page of the 
gathering e {ue, with page loo), the second with the last page of 
the gathering / (/.^. with page 184), and the third with the last 
page of the gathering n (ix, with page 272). This view is sup- 
ported by the facts that page 100 is not full, that page 184 is blank, 
and that page 272 contains more than the usual number of lines, 
while the amount of abbreviations in the last few lines of the page 
seems to indicate that the scribe was endeavouring to avoid the 
necessity of carrying his writing on to another page. The three 
gatherings which are not marked by catch-words are those which 
end with these three pages. 

The contents of these three sections of the MS. are to a certain 
extent distinct in character. The first section (pp. i to 100) con- 
tains : — 

(a) General directions as to the Abbot*s part in the services, 
and as to the forms to be observed when he is in the 
Cloister, in the Chapter-house, and in the Refectory. 
{b) The order of making catechumens. 
ic) The orders of conferring the tonsure, of the profession of 

monks, and of the admission of lay-brothers. 
{d) The Marriage Service. 
(e) The form of the Benediction of Pilgrims. 
(/) Various forms of benediction for particular purposes, 

including those for blessing ecclesiastical vestments. 
{g) Short benedictions for use before the lessons in the 
nocturns throughout the year.^ 

* It seems not impossible that these Nocturn Benedictions have been added to utilize 
bjank leaves at the end pf the portions in which they occur ; they are in the same hand 
as the rest of the MS., but show an unusual ampunjt of abJDreviation, as compared with 
other portions of the text. 



[ The second section (pp. 101-183) contains :— 

(■2) The order of the speciai ceremonial on certain days fmm 

Candlemas to Easter. 
(^) Benedictions for use before the lessons in the noctums of 
All Saints' Day.' 

The third section contains the orders for the Visitation and 
Anointing of the Sick, and for the Burial of the Dead, 

Thus the first section contains general directions for the per- 
formance of the Abbofs functions, together with such offices and 
forms of bencdiction as he wonld be liliely to have occasion to use 
more or iess frequently throughoiit the whole year r the second 
section contains specia! services for that part of the year for which 
such a proprium de tempore would be required, and benedictions 
proper to a particular festival (these last bcing, perhaps, an 
. addition to the original contents) : while the third section is 
obviously distinct from the other two, completing the book by 
the addition of certain offices which, though not specially belong- 
ing to the Abbot, are here arranged for his use, aiid have thcir 
rubrics worded accordingly. 

The Abbot for whom the manuscript was written was most 
probably John de Brokehampton, who governed the monastery of 
Evesham from 1282 to 1316. But it secms likely that, at least as 
regards the first and second portions of its contents, it was a 
reproduction (perhaps with alterations and modifications) of the 
work of a former Abbot. It is pretty certain that some book 
containing the forms of benediction of vestmeiits would be pro- 
vided for the use of the Abbots of Evesham at, or soon after, the 
time when they obtaincd authority to use those forms. That 
authority appears to have been first given by a bull of Celestine 
III. in 1192, to Roger Norreys.^ But the time during which 
Roger Norreys misgoverned the monastery was chiefly occupied 
in disputes between the Abbot and the monks, and between the 
Abbot and convent on one side and the Bishop of Worcester on 
the other ; and it is pcrhaps hardly likely that any labour was 



n lasl pagc : Ihc scimi: rematks api^ly lu Ihis 
I tol, 51, llne 24. 



xii PREFACE. 

expended on the arrangement of new service books between the 
date of Celestine's grant and that of Roger Norreys* deposition in 
12 13. Not long after the latter event, we learn from the Chronicle 
of Evesham of the formation of a book, the contents of which in 
part correspond with the second of the three sections of the 
Evesham book. 

This was the work of Thomas de Marleberge, the champion of 
the monks of Evesham in their contest with the Abbot, and of the 
monastery in its contest with the Bishop of Worcester. It was 
apparently while he held the office of Prior, under Abbot Randolf, 
the successor of Roger Norreys, that Thomas, " de grossa litera 
librum de ordine officii abbatis a Purificatione sanctae Mariae usque 
ad Pentecosten, et de professione monachorum, et lectiones de 
Pascha et Pentecoste fecit scribi et ordinavit in uno volumine ; 
item in alio praedictum officium, quod officium non prius erat 
ordinate scriptum apud nos."^ An entry in the Cotton MS. 
Vespasian B. XXIV. cited by Mr. Macray, in a note on this 
passage, in his edition of the Chronicle, gives the same informa- 
tion with a sh'ght variation : — ** Praeterea Hbrum de ordine officii 
Abbatis a Purificatione sanctae Mariae usque ad sanctum Pascha, 
et lectiones de Pascha et Pentecoste et de benedictione fontium 
baptismatis et de professione monachorum in uno volumine de 
grossa litera fecit, et in alio de graciliori litera, quae omnia non 
erant prius scripta apud nos ordinate." Three points of difference 
between the two accounts seem to call for notice. 

(i) The Chronicle states that the Ordo officii in the volume 
"de grossa litera" included Pentecost, while the Cotton MS. 
speaks as though it had ended at Easter. The difference is pro- 
bably unimportant, for it is quite possible that the same ordo 
might be described in either way. The corresponding section of 
the Evesham book, for instance, gives details as to the ceremonies 
of Easter, and concludes them with a direction that the same rules 
are to apply to Pentecost 

(2) The Cotton MS. makes special mention of the ordo " de 
benedictione fontium baptismatis." This difference also is pro- 
bably of slight importance .• since one writer might consider this 
ceremonial to be included under the general mention of the officium 

^ Chronicon Abbatiae de Eveskam, p. 268. 



from the Purification to Easter, while another might think it worth 
whiie to mention it separately. 

(3) The wording of the passage in the Cotton MS. seems to 
impiy that the contents of the two volumes were the same, while 
that of the passage in the Chronicle seems to point to a difference 
between them. Here the authority of the Chronicle may he 
taken to be superior to that of the Cotton MS., since if Thomas 
de Marleberge was not himself the author of this portion of 
the Chronicle, it was probably wnttcn very soon after his own 
time. 

There was, then, apparently, a differcnce in the contents of the 
two books, that " de grossa litera" containing the order from 
Candlcmas to Easter or Pentecost, with the lessons for Easter and 
Pentecost, and the order for the profession of monks, the other 
volume containing " praedictum officium, quod officium non prius 
erat ordinate scriptum apud nos." 

It may be doubtful what is meant by the term "praedictum 
officium," but it would appear that it must mean either one or other 
of two things. It may mean the "officium abbatis a Purificatione 
sanctae Marlae usque ad Pcntecosten," in which case the one 
volume would differ from the other, only in omitting the Easter 
and Pentecost lessons and the order of the profession of monks, 
In this case, the smaller volume of the two would correspond 
exactly with the contents of the second section of the Evesham 
book, save for the addition to the latter of the set of benedictions 
for AII Saints' Day. But it seems not impossible that " praedic- 
tum ofiicium " may bc equivalent to "officium abbatis," and in that 
case it is most lilcely that Thomas de Marleberge's sccond volume 
contaiaed matter corresponding to the first section, or (if the 
officium from Candlemas to Pentecost be inciuded under the 
wider term) matter corresponding to the first two sections, of the 
Evesham book.' 

In any case, Thomas de Marleberge's work probably suppHed 
the scribe of the Evesham book with the second section of his 
text : and it may possibly have supplied the first also. With 



' The wotding of ihe Chronicle " quod qfficiuin non jirius erat ordinate scripium 
npud nos " seems to claim for Thomas de Marleberge ihe (irst orderly arrangemenl of 
ihe " ofRcium," whether for the whole yeflr or for ihe paH (rom Candiemis to Easler. 
The latter claim Wjuld of course be included in the former. 



xiv PREFACE. 

regard to the first section of the Evesham book, it may also be 
observed that some of the directions which it contains seem to be 
taken from a constitution which is to be found among the passages 
copied in the Harleian MS. 3763, in which the duties of the Abbot 
are set forth, together with certain customs relating to him. This 
entry seems to have borrowed some part of its contents from the 
portion of Lanfranc*s Statuta which deals with the same subject, 
but to be so far independent of that part of Lanfranc's work as to 
make it worth while to print it at length. The portions 
incorporated in the rubrics of the Evesham book are marked by 
italics, the figures referring in each case to the column of the 
printed text of the Evesham book. 

" Abbas de novo creatus si extra monasterium consecratur cum 
redierit cum festiva processione suscipiatur. Ipso vero a Priore 
installato in omni loco est singulari reverentia honorandus. Cui 
omnes in omnibus licitis reverenter obediant. Transeunte eo per 
claustrum vel ubicumque per officinas regulares preterquam in dor^ 
mitorium singuli stando inclinent ad eum quousque pertranseat (4). 
Et quandocumque necesse fuerit quocumque abbas ierit preterquam 
in dormitorio capellanus deferat lanternam accensam coram eo (6). 
Nullus cum eo collateraliter incedat nisi aa missam (15). 
Ubicumque sederit nullus juxta eum sedere presumat nisi ipse 
jusserit. lussus vero sedere devote se incHnet et sic humiliter juxta 
eum sedeat. Et notandum quod stallum Abbatis sive sedile ubi 
fuerit sessurus semper ornetur quarello sivesit revestitus sive non (2). 
Quicumque etiam ei in manu aliquid dederit vel de manu ejus 
aliquid acceperit osculetur manum ejus (2). Ubicumque vero sit 
ibi debet esse ordo et disciplina. Quapropter in quocumque loco 
fuerit sive in claustro sive extra claustrum cum reprehenderit 
aliquem fratrem inordinate agentem sive loquentem mox ille coram 
eo veniam petat humiliter sicut in capitulo et tam diu stet ante 
illum donec illum jubeat sedere [et si viderit illum irasci tamdiu 
satisfaciat ante ipsum veniam petendo quousque illum reddat placa- 
tum.]^ Abbas tamen providere debet ne hoc faciat coram seculari- 
bus hominibus. In primo quidem capitulo ubi Abbas sederit 
omnes qui intra monasterium obedientias habent et res monasterii 
servant suarum obedientiarum claves ante pedes ejus ponant. 

^ The words in brackets have been added in the margin of the Harleian MS. by 
anolher hand. 



Ipse vero rocommendct cis ipsas obedientias si non aliter ordinan- 
das esse decrevcrit. Omnis itaque totius monasterii ordinatio ex 
ejus arbitrio pendeat. Si quod novum necessitate cogente vel 
ratione suadente eo absente in monasterio fuerit ordinatum cum 
redierit indicetur ei et postea fiat sicut ipse preccperit Abbas 
igitur dcbet esse cautus in regimine humilis castus et misericors 
sobrius ac divina precepta verbis et exemplis ostendens. Et 
quanto frequentius poterit sit cum fratribus in conventu vigilem 
curam et diligentem solicitudinem gerens de omnibus ut de oiRcio 
sibi commisso dignam deo possit reddere rationem." 

Perhaps this coiistitution or statute may bc a part of thc docu- 
ment setting forth thc comuetudines of the Abbey which Thomas 
de Marlebergc caused to be written and confirmcd by the seals 
of the Abbot and convent, and for which, at the time of the 
Lateran Council in 1215, he obtained the sanction of a papal 
confirmation.^ It may be considered that it is certainly latcr than 
the date of Lanfranc's Statuta^ and it seems clear that it was 
known to the compiler of the first portion of the Evesham book. 
Apart from the preparation of thc document mentioned as 
compiled at the instance of Thomas de Marlebcrge, the Chronicle 
makes no mention of any constitutions bcing drawn up for 
theAbbey; and the resemblances noted above may perhaps be 
an indication that the compiler of the Officium abbatis and the 
compilcr of the constitution in the Harleian MS. were one and the 
same person. 

The character of the handwriting of the Evesham book, how- 
ever, makes it quite clear that although the first and second 
parts of its contents may havo been copied, in whole or in part, 
from one or other of the books prepared by Thomas de Marle- 
berge, the book itself is of a later date, belonging rather to the 
bcginning of the i^th than to the beginning of the i^th century. 
The third section of its contents, moreover, shows a closer agree- 
ment than can be obscrved in the second scction with the West- 
minster book already mentioned, which was evidently written 
about the samc time as the Evesham book; while onc part of 
the contents of the third section seems to show that it was not 

* Chrmii^im Abbaliae de Eveshaiii, pp. 264, 366. 

* See Ihe parallcl pis^e in LanfranG^s Slalula, in Reyncr, ApOilolalm Btiic- 
diihnanlm in Angliii, App. p. 232, 



xvi PREFACE. 

drawn up before the time of Abbot John de Brokehampton. It 
appears from the Chronicle that before the time of this Abbot 
some at least of the conversi^ or lay-brothers, were allowed to live 
outside the monastery, settled at the manors in the Vale of 
Evesham which belonged to the Abbey : and that he introduced 
or first enforced the rule that all conversi should be inmates of the 
monastery. In the directions as to the burial of the conversi 
it seems to be taken as a matter of course that a conversus 
would be resident in the monastery at the time of his decease, a 
state of things which would not, according to the Chronicle, 
have existed before this Abbot's regulation. The fact that the 
services contained in this third portion of the book have been 
revised and arranged for use at Evesham is shown by the 
occurrence in the litanies of the names of S^ Egwin, and of two 
other saints, S^ Odulf and S^ Credan, who were locally venerated 
at Eveshani, ihd also by the mention of particular altars, which 
indicates adaptatibh to the arrangements of a particular house. 

In reproducing the text of the Evesham book, the spelling of 
the MS. has been pireserved throughout, the alterations and 
corrections of later hands being noted where they occur. Con- 
tracted syllables have in all cases been expanded in accordance 
with the form which the same syllables take when written out 
at length. In cases where words are abbreviated, and there is 
a doubt as to the word intended, the abbreviated form has been 
preserved. The " obelus *' has been employed to mark readings 
which are clearly due to a blunder either of the scribe, or of the 
earlier scribe whose work he may have copied, and also, in one 
or two cases, to indicate that what looks like a blunder is the 
actual reading of the MS. The text has been carefully revised, 
and I hope that the errors due to my own transcription, or to 
faults of printing, have been reduced to a very small number : 
that such errors are altogelher banished, I can hardly venture 
to believe. The general character of the spelling shows no 
remarkable variation from the current usage of the time when the 
MS. was written : there is the usual amount of uncertainty as to the 
spelling of particular words.^ 

* Two points" of this kind perhaps call for special mention : (i) The use of ^^ as 
equivalent to s at the beginning of a word (e.g. scandalia for sandalia, in several places ; 
scicienti for sitienti in col. 95, 1. 21), and (2) the frequency of the use of ti for ci (e.g. 
fatiens ioxfaciens). 



The punctuation of the MS. has also been reproduced, so far as 
appeared to bc practicable. Except in a few cases, no notice has 
been taken of stops inserted hy later hands. The original scribe 
used four signs of punctuation i («) the single point, having 
sometimes the value of a full stop, sometimes the value of a 
modern comma: (i^) a point surmountcd hy a curve; (c) a 
horizontal curved line : (rf) a note of interrogation. The relative 
value of (5) and (c) and of (a) in its lesser significance, seems to 
be quite uncertain: but {d) generally appears to mark a rather 
longer pause than the other two. The simple point and the 
interrogation mark have been retained, while (A) is expressed by 
the colon, and (c) which appears practically equivalent to the lesser 
value of (a) by the simple point. 

The musical notation which occurs at several polnts of the 
MS. presents, so far as I am aware, no features of special interest: 
its presence has been indicated by the foot-notes wherever it 
occurs. 

The portions of the MS. (other than initial letters) which are 
written in colour, are printed in italic type ; the colour ordinarlly 
employed is red: some headings are written in blue, and a few 
in green, apparently in green ink: but these points do not seem 
to be of such importance as to require notice in cvery case. 
The initial letters are, as a rule, alternately in red and blue. 
green not being used for single letters : where the initials 
are omamented, the ornament is always slight, and of a common 
type. 

The matter contained in the leaves which now stand before 
the fir.st page of the Evesham book, and which probably formed 
part of the same volume with it before it came into BarIow's 
hands, has been printed in the first section of the Appendix. 
The two ofiices which appear in this place may clearly, from 
internal evidence, be assigned to Evesham. This app*^ars, in 
regard to the office for the Installation of the Abbot, from the 
mcntion of the Abbot's manor of Offeham or Offenham, and of 
the Church of AII Saints within the Abbey precinct ; and in 
regard to the order for admitting to confratcrnity, from the 
mention of S^ Mary and S' Egwin in the address made to thc 
person admitted. The form of absolution which appears on a 
later leaf was also evidently intended for use at Evesham. With 



xilii FREFACE. V 

regard to the forms of prayers for particular persons which are | 
contained in these unnumbercd leaves, it caniiot be said that there 
fs anything in the forms themseJves which would point to the 
locality where they were written or employed: but their positioii 
among forms for use in the monastery of Evesham may fairly be 
thought to leave httle doubt on this subject. In the printing of aJl 
these portions the same rules have l>een followed as in the printing 
of the text of the Evesham book. 

With'regard to the extracts from the Chronicle and Registers of 
Evesham which will be found in the Notes, and in the second 
and third portions of the Appendix, and to the passages cited 
above from the same sources, the case is rather different. Here it 
seemed sufficient to secure substantial accuracy, withoiit aiming 
at literal reproduction. The authority of the Editor of the Chronicle, 
the Rev. W. D. Macray, seemed to be amply sufficient for this 
purpose with regard to the Chronicle itself, and to the passages 
cited in his edition of the Chronicle from the Registers of Evesham 
among the Harleian and Cotton MSS. For these passages, there- 
fore, the edition of the Chronicle in the Rolls Scries has been 
followed. The other extracts from the Registers were taken, in 
some cases, from the Monasticon Anglicanuvi, in others, in the 
first instance, from a transcript of portions of the Harleiaii 
and Cotton MSS., now included in the Gough collection in the 
Bodleian Library. This transcript was made in the latter part of 
the last century for William Tindal, the author of a History of 
Evesham, who employed it in the preparation of his worlc, 
translating some of the documents and printing in Latin some 
others which he apparently did not think himself competent 
to translate. The transcript, however, was evidently unsatisfac- 
tory, some of Tindai's difficulties being obviously due to blunders 
of the transcriber : and all the extracts takcn from this source or 
from the Monasticon Anglicanum have accordingly been compared 
with the Harleian and Cotton MSS. : the exact spelling and 
punctuation of the MSS. is not followed, but errors and omissions 
have been made good. 

In conclusion, I would desire to express my thanks to those who 
have kindly assisted me in my work or furthered the object with 
which it was undertaken. In particular, those thanks are due to 
Bodley's Librarian for a ready consent to the transcription and 



PREFACE, xix 

publication of the MS. ; to Mr. F. G. Kenyon, Fellow of Magdalen 
College, for his kindness in verifying and correcting extracts 
from the Cotton and Harleian MSS. ; to Mr. F. Madan for 
assistance and advice on several particulars, as well as for that 
ready help which is always at the service of students in the 
Bodleian Library ; to Mr. J. T. Micklethwaite, who has kindly 
read through the proofs of text and notes, and has called my 
attention to several points of interest ; to Dr. Wickham Legg, for 
many valuable suggestions, for the loan of a scarce book, to which 
reference is occasionally made in the following pages, and for the 
note on the Christmas colours which appears on p. 167 : to him also, 
and to the Rev. E. S. Dewick, the Treasurer of the Society, I must 
express my special gratitude for much care and pains in supervis- 
ing the work of the printers, and in considering questions relating 
to the arrangement of the text. 

H. A. WILSON. 
Magdalen College, Oxford. 
Zrdjune, 1893. 



OFFICIUM ECCLESIASTICUM ABBATUM SECUNDUM USUM 
EUESHAMENSIS MONASTERII. 



llncipitofficium ecclesiasti- [p. r. 
cuw Abbatum secundum usum 
Eueshamensis monasterii. 

Quibus festis interesse et quid 
de diuino officio debeat A bbas in 
conuentit explere. 

ABbas in viifestis et sollempni 
■** processione debet utrasque 
uesperas iii^ uel vi" pro tempore 
cantare. et missam si uacauerii 
celebrare. Intabulari etiam debet 
ad matutinas : in predictis 
festis et etidm in uigilia natalis 
domini. et dominica palmarum. 
et in tembris. dummodo in parti- 
bus cistnarinis existat. Infestis 
uero caparum: in uoluntate ip- 
sius est dictum officium implere. 
Sed et in ceteris festis et etiam 
feriis : interesse poterit quando- 
cumque uoluerit. Sciendum tamen 
quod cum missis in capis uel in 
albisititeresseuoluerit : reuestiatse 
et teneat chorum. 

De preparatione Abbatis ad 
uesperas. Dum Abbas uesperas 
uojlueril cantare : ponatur [p. 2. 
in uestiario uestimentum ei 
capa ad opus eius. aqua etiam 
in bacinis argenteis. et maniter- 
gium.pecten et mitra. cerotece et 
baculus. Abbas uero pectinato 
capite et lotis manibus in uestiario: 
reuestiat se alba, capa. mitra. 
cirotecis. amdo.et baculo.capellanis 
sibi in omnibus humiliter minis- 

EVESHAM. 



trantibus. Eo reuestito : pulsetur 
classicum cum omnibus signis. 
Qui ingrediens chorum superius 
cantoribus et priore pro tempore 
indutis preeuntibus : procedat ad 
stallum suum inferius. Et 
notandum quodstallum siue sedile 
Abbatis ubi sessurus fuerit: 
semper ornetur quarello siue sit 
reuestitus siue non. Post classi- 
cum Abbas stans in stallo : 
incipiat Deus in adiutorium. 
et post inceptionem primi psalmi : 
capiat senior baculum eius oscu- 
lata ipsius manu : et reponat iuxta 
eu?n. Et jsciendum quod [p. 3. 
quandocumque quis aliquid tradi- 
derit Abbati siue ab eo aliquid 
acceperit : semper osculetur eius 
manum. Sedente Abbate : capel- 
lanus manitergium extransuerso 
gremii sui apponat. sicut semper 
quando est reuestitus. finitis 
psalmis : surgat et baculum 
sumat seniore tradente. capellani 
uero eius ministrent sibi de capi- 
tulari et de absconsa pro tempore. 
abbas dicat capitulum cum mitra 
sicut semper. Item in vii festis 
et in sollempni processione. et in 
festis caparum pro tempore : 
Abbas premunitus a precentore 
incipere debet A nt. super psalmum 
Magnificat. uel psalmum Bene- 
dictus. pro tempore, Etnotandum 
quod quicquid Abbas cantare uel 
legere aut incipere debueril : pre- 
centor debet eum premunire. Ad 



DE OFFICIO DIUINO. 



inchoationem psalmi Magnificat. 
uel Benedictus : Abbas stans in 
stallo suo ponat incensum in 
thuribulum. capellano seu priore 
pro tempore ministrante \de [p. 4. 
acerra et incenso. et ministro seu 
capellano pro tempore de thuribulo. 
et sic procedant ad cdtare priore 
pro tempore accepto thuribulo a 
sinistris A bbatis eunte : et capel- 
lano thuribulum Abbatis a dex- 
tris deferente. dicentes psalmum 
Magnificat. uel Benedictus. seu 
submissa uoce psallentes pro tem- 
pore. Et flexis genibus super 
gradus ante altare : tradat 
capellanus thuribulum Abbati et 
sustentet laciniam cape sue. sicque 
incensetur altare a dextris et a 
sinistris. postea feretrum sancti 
Egwini. deinde feretrum sancti 
Wistani. postea tumba sancti 
Wilsini} Quo facto. tradat turi- 
bulum capellano rediens ad stal- 
lum suum. capeUanus uero eius et 
etiam prior pro tempore incenset^ 
eum. Item capellani ministrent 
ei de libro et mitra et de absconsa 
pro tewpore. post Dominus uobis- 
cum ante Oremus. deponatur 
jmitra et in fine ad per [p. 5. 
omnia reponatur. et hoc seruetur 
ad omnes collectas : preterqua^n 
ad collectas super horas que 
semper dici debent cum mitra, 
post Benedicamus prime collecte 
det Abbas solempnem benedic- 
tionem sicut semper post uesperas. 
post matutinas.post missam suam^ 
siue capellanus eius, nisi fuerit 
pro defunctis. et post prandium 
statim post gratias. ante psal- 
mum De profundis. uel si sit in 

^ First i perhaps expunged. 
' MS. originally ittcensetur. 
' In margin cwfi celebratierit. 



conuentu ante psodmum Miserere. 
Istud obseruet Abbas ubicumque 
fuerit. nisi legatus fuerit. seu 
archiepiscopus uel episcopus cui 
uoluerit deferre, Forma sollemp- 
nis benedictionis. primo fatiat 
Abbas crucem cum pollice super 
pectus dicens Sit nomen domini 
benedictum. postmodum signans 
se subiungat Adiutorium nos- 
trum in nomine domini. Deinde 
erigat manum signando populum 
jdicens Benedicat nos omni- [p.6e 
potens deus pater et filius et 
spiritus sanctus. Si processio 
post uesperas facienda sit : tunc 
finitis commemorationibus : proce- 
dat Abbas ad cdtare ubi facienda 
fuerit : cantoribus preeuntibus^ 
cum cereis. et conuentu procession- 
aliter subsequente. Quo cumper- 
uenerit: sumpto thuribulo incenset 
altare et incensetur a capellano. et 
dictis dicendis : redeat ad ues- 
tiarium cantoribus preeuntibus. et 
deuestiat se. 



tr De officio Abbatis ad colla- 
tionem et ad completorium. 
O/ contingat Abbatem colla- 
^ tioni interesse procedat in 
medio manicis cancellatis et capite 
discooperto inclinans aliquantu- 
lum usque ad gradus [et factdf 
inclinatione : eat sessum adcuius 
aduentum omnes surgant et stent 
super inferiorem gradum in- 
clinantes dum jtransit. [p. 7. 
Et notandum quod ubicumque 
transit Abbas per officinas regii- 
lares preterquam in dormitorium : 
singuli stando inclinent ad eum. 
Sedente eo : duo iuuenes surgant 

* MS. Gn^XizXXy presentibus. 
« Added. 



AD COLLATIONEAf. 



et discalcient eum flexis genibus. 
cum autem discakiatus fuerit 
incipiat antiphonam Mandatum 
nouum. cantore premuniente lotis 
eius pedibus iuuenes qui prius 
recalcienl eum et sic reuertantur 
ad sedes suas. postea surgat lauet 
manus suas ministris mandati 
ministrantibus. et resideat. finitis 
igitur omnibus antipkonis : et 
lectore dicente lube domine bene- 
dicere. det benedictionem Angelo- 
rum custodia et cetera. si sabba- 
tum fuerit ceteris uero noctibus : 
dicat Noctem quietam. et cetera. 
Postea cimba percussa : surgat et 
procedat ad refectorium conuentu 
processionaliter preeunjte [p. 8. 
et duohus iuuenibus pro tempore 
cereos coram eo deferentibus. cum 
peruenerit ad refectorium : pro- 
eedat in medio capite discooperto 
inclinans usque ad superiorem 
gradum. et facta inclinatione eat 
sessum. Deinde percusso tintina- 
bulo a refectorario surgat unus 
de capellanis Abbatis. cum ceteris 
viinistrantibus de potu et sumpta 
cuppa : stet in ntedio ante ceteros. 
Cetera fiant secundum librum. 
Notandum quod duo iuuenes stent 
utrimque ad digitum et minis- 
trent sicut semfer quando Abbas 
estpresens. Et dum biberit : unus 
eorum subministret ei cum cooper- 
culo sicut semper. Cipliis coram 
conuentu sufiicienter appositii : 
percuciat Abbas mensam cum 
palma manus et tennijnetur [p. 9. 
iectio et mittatur cuppa una 
lectori. Deinde facto congnto 
interualh : tintet tintinabulum 
semel. Et cum conuentus suffi- 
cienter potauerit : tintet iterum 
ier. et surgat. Et stans in gradu 
mcdiocri in medio inclinet ad 



crucifixum et erectus dicat Adiu- 
torium nostrum in nomiue 
domini et iterum inclinet et 
exeat. Notandum autem quod 
durante collacione. inquirant 
capellani [uoiuntatemY Abbatis 
si uelit remanere de completorio 
uel etiam interesse. in uoluntate 
enim eius esl semper remanere. 
Si uelit remanere : capeilani eius 
cum accensa lantema diuertant 
sinistrorsum extra hostium. Et 
notandum quod guandocumque 
necesse fuerit. quocumque Abbas 
ierit preterquam in dormitorio : 
capeltanus deferat lanternam 
accensam coram eo. i[ Si ad 
completojrium ierit : capei-\p. lO. 
lani eius procedant cum conuentu 
in ecclesiam et dicantur que 
dicenda sunt. Priore seu custode 
ordinis faciente signa : que ad 
ordinem pertineni. C Et notan- 
dum quod Abbas nusquam faciet 
huiusmodi signa : nisi in refect- 
orio cum sederit ad digitum. C 
Finitocompletorio : inclinet Abbas 
et exeat ante trinam orationem 
capellani uero eius presto sint 
extra chorum cum lantema pro 
tempore ut cum ipso diueriani. 
([ Quodsi trine orationi uoluerit 
interesse : incUnet solus sicut 
semper. et hoc stando uel iacendo 
super formam pro uoluntate sua. 
postea exeat primus ceteris pro- 
cessionaliter subsequentibus. et 
aspergantur aqua benedicta. ^Et 
notandum quod ubicumque Abbas 
aspergi debeat : iradatur ei asper- 
sorium Ipreterquam si in- [p. il. 
terfuerit compl^torio. 



DE MATUTINIS. 



C De matutinis. 

T N septetn festis et in sollempni 
•* processione: Abbas si uacauerit 
debet matutinis interesse. et in 
primo Noctumo secundam uel 
terciam antiphonam pro tempore 
inchoare. Octauum responsorium 
cantare et ultimam lectionem 
atque ewangelium legere. A bbas 
det benedictiones ante lectiones 
sicut semper quando est presens, 
C Cum Abbas lecturus sit lectio- 
nem : procedat aliquantulum 
manicis cancellatis et capite dis- 
cooperto. et inclinet. Cui omnes 
assurgant et inclinent dum tran- 
sit sicut semper quando transit 
per medium conuentum. post 
lectionem presto sit capellanus 
suus qui de manu eius absconsam 
accipiat. ipse uero procedat ali- 
quantujlum sicut prius et [p. 1 2. 
capiat paruumueni.\ etreuertatur 
ad stallum. Post ultimum re- 
sponsorium incipiat ^Te deum 
laudamus.^ sicut semper quando 
est presens et inclinet. fT Notan- 
dum quod cum abbas lecturus sit 
euangelium si in vi\ festis et in 
processione sollempni : post incep- 
tionem ymni Te deum : presto 
sit capellanus eius retro chorum 
cum lanterna accensa qui ipsum 
precedat in uestiario. Et posito 
manitergio contra humeros abbatis 
pectinetur. et lauBt manus suas 
capellanis ministrantibus. postea 
induatur quasi cantaturus mis- 
sam exceptis scadaliis\. Et accepto 
baculo procedat ministris preeunti' 
bus. capellanus sequatur infrocco 
usque ad gradus. et accipiens 
baculum dextrorsum. Abbasque 
inclinans dicat Da michi /domine 

»— » Noted. 



8 

sermonem rectum et [p. 13. 
cetera. postea erectus deosculetur 
altare et signet se. Deinde ponat 
incensum in thuribulo et incen- 
\setY altare ministro laciniam 
casule sustentante. postea minister 
accepto thuribulo incenset Abba- 
tem ipso dico inclinante. Sicque 
uadat ad analogium subsacrista 
presto sit cum absconsa quam 
tradat Abbati deosculando eius 
manum libro posito prius super 
analogium. ^ Ad Gloria tibi 
domine : capellanus prope stans 
deponat mitram quam reponat 
dicta oratione ewangelium. et 
baculum tradat. sicque incipiat 
Abbas Deus in adiutorium. et 
reuertatur in uestiarium. fT Si 
laudes cantare uoluerit : exutus 
casula. stola et manipulo : indua- 
tur capa. mitra. cirotecis. et 
baculo : et ingrediatiir chorum 
superius ciroferariis precedentibus 
usque ad gradus chori. /f[ Si 
uero Abbas presens fuerit [p. 14. 
et non legerit sed laudes cantare 
uoluerit : tunc post inchoationem 
ymnum\ Te deum laudamus : 
exeat ut supra et reuestiatur 
ingrediaturque chorum superius 
et eat ad stallum suum inferius, 
lectoque euangelio : incipiat ipse 
Deus in adiutorium meum. Et 
capellanus uero eius inter ymnum 
reuestiatur ad ministrandum ut 
supra ad uesperas. alius capella- 
nus eius ministret sibi de capitu- 
lari et de absconsa. Dictaque 
oratione et data benedictione : si 
uelit exeat et capelianus reuestitus 
remaneat et dicat dicenda. Alter 
capellanus ipsum sequatur. Si 
uero Abbas processioni interesse 
uoiuerit, capellanus tamen pro 

* Syllable omitted at end of line. 



DE CAPITULO. 



uoluntate sua dicat dicenda et 
postea cum Abbate procedat ut 
supra. Si Abbas presens fuerit 
matutinis et uoluerit^ jin- [p, 15- 
teresse laudibus: exeat post inchoa- 
tionem Deus in adiutorimn. capel- 
lanis suis cum lantema extra 
chorum presto exeuntibus. ([ Et 
notandum quod guocienscumgue 
Abbas non reuestitus interesse 
uoluerit processioni post uesperas 
uel post matutinas. seu ante mis- 
sam: capellanus deferat ei bacu- 
lum pastorcdem. 

■ ([ De priuata missa Abbatis. 
p C"/ Abbas tnissam priuatam 
I "^ uoluerit celebrare : capellani 
eius ministrentei cum omni ku- 
militate et reuerentia in prepara- 
tione calicis et replicatione uesti- 
mentorum et in ceteris necessariis. 
Bt unus eorum legat epistolam. 
([ Si capellanus eius celebret : 
Abbas dicat Confiteor. sicut 
semper. Ante uero ewangelium : 
capellanus petat benedictionem ab 
Abbate ['] missa pro defunctis. 
dicens lube /douipne [p, 16. 
henedicere.A bbasrespondeat Do- 
minus sit in corde tuo et 
cetera. uel aliud quod uoluerit. 
Post euangelium : alter capellanus 
deferat Abbati librum ad deos- 
culandum ewangelia nisi fuerit 
missa pro defunctis. Item de- 
ferat ei pacem post Agnus dei 
nisi fuerit prior presens. Post 
orationem Placeat tibi sancta tri- 
nitas : det abbas benedictionem 
siue ipse celebrauerit siue capel- 
ldjtu^\ eius nisifuerit missapro 
defunctis. 

' So MS-i wiongl)' for nohicril. 

* Thc wotds nisi fueiit have here been 

■ -iyllalile left oul at enil nFlir»-. 



([ Desessione Abbatis in claustro, 
/t Bbas quando uoluerit et ua- 
•^^ cauerit : sedeat in claustro 
ante hostium capituii. et deferatur 
ei liber ad respiciendum siuoluerit. 
maxime autem ibi sedeat diebus 
dominicis ante primam uel ter- 
ciam ad audiendum confessiones 
fratum et precipue nouitiorum. 
qui in initio sue conuersionis 
diligenter sunt instruendi. ([ De- 
putet etiam Abbas \aliquos\^. 17, 
fratres quos uiderit sapientiores 
qui una cum priore confessiones 
fratrum audiant quando ipse non 
uacauerit. 

([ De capitulo. 

-7 Bbas cum uoluerit et aliqua 
-^^ expedienda habuerit intret 
capitulujn conuentu ibi existente 
intret autem ut supra ad coUa- 
tionem ad cuius aduentum con~ 
uentus inclinet ut supra. Prior 
eiiam seu presidens et senior ab- 
bati propinquior ex cdia parte : 
atcedant ad eum^ deoscuiantes 
manum eius ob patemam reu- 
[er^yniiam et notandum quod 
licet ad coliationem uel alias 
quam hora statuta capitiUi Abbas 
capitulum intrauerit : non deos- 
culetur eius manus. <[ Post 
tabulam lectam : dicat Abbas 
Anime fratrum nostronim et 
omniuiii fidelium et cetera. con- 
uentus respondeat Amen. Et iile 
Benedicite. Et conuentus /Domi- 
nus. Iterum ille Loquamur [p. 18. 
de ordine nostro. Adquodomnes 
inclinent et postea tractentur que 
tractanda sunt. Et terminet ipse 
capitulum more solito exiens cum 
capeilanis dicendo Uerba mea et 
' In mai^in. ' Omitted in MS. 



DE PROCESSIONIBUS, 



II 

cetera, Notandum autem quod in 
uigilia natalis domini. die cene. 
die parasceue, et in uigiliapasche 
et pentecostes : Abbas si uacauerit 
ante capitulum ueniat in chorum et 
precedat conuentum in capitulum 
capitulo finito : Abbas inclinans 
uersus conuentum dicat Confiteor. 
Ceteri inclinantes respondeant 
Misereatur. et postea Confiteor. et 
Abbas dicat Misereatur. et post\ 
Absolutionem et omnes flectant 
genua. postea exeat ut supra, 

f[ De processione dominiccdi, 
\Si uoluerit abbas proces- [p. 19. 
sioni in diebus dominicis in- 
teresse : ingrediatur chorum 
superius dum aqua benedicitur. 
et stet ibi in stalio suo capellano 
a dextris eius cum baculo prope 
astante, Sacerdos uero qui aquam 
benedixerit aspersa tumba sancti 
Wilsini : et inclinans et deoscu- 
lans manum abbatis : tradat ei 
aspersorium. Qui aspergat seip- 
sum et postea sacerdotem, et re- 
tradat aspersorium, Quo facto : 
capellanus tradat ei baculum 
pastoralem, Et fiat processio 
Abbate ultimo in medio grediente 
cum baculo, Cum peruenerint in 
ecclesiam : fiat statio Abbate 
stante in medio subtus fontes. 
Finite\ responsorio uel antiphona : 
procedat cantor adAbbatem et\di^ 
dicat cum eo De profundis. et fiat 
absolutio animarum abbatum 
ibidem quiescenjcium et [p. 20. 
omnium fidelium defunctorum, 
^ Ad introitum incipiat Abbas 
responsorium uel antiphonam pro 
tempore cantore premuniente, t[Et 
notandum quod eius semper est 
incipire\ antiphonam uel respon- 
sorium ad introitu\ : quando est 

^ Syllable repeated at break of line. 



12 

presens, Introitu ecclesie : Abbas 
diuertat dextrorsum cum capel- 
lanis unus eorum reponat bacu-- 
lum pastoralem alter cum eo^ 
procedat. 

f[ De sollempni processione, 

O/ Abbas in aliquo festo 
*^ caparum ad horam ante 
missam m^aiorem uel ad pro- 
cessionem presens esse uoluerit: 
premunitus aprecentore jin- [p. 2 1. 
grediatur uestiarium cum capel- 
lanis suis, pfimo pectinetur, postea 
lotis manibus: induatur alba stola 
capa, mitra, cirotecis et anulo. 
capellanis semper ministrantibus. 
Deinde sumpte\ baculo pastorali : 
ingrediatur chorum superius et 
stet in stallo suo. Interim fiat 
Exorcismus aque benedicte si 
dominica fuerit et aspersio ut 
supra hoc adiecto quod Abbas 
teneat baculum in manu sinistra : 
dum aspergit se et sacerdotem. 
Aspersa igitur aqua benedicta : 
dicatur oratio dominica priore 
faciente signa sicut semper etiam 
cum sitpresens. et incipiatur hora, 
tr Si Abbas presens fuerit cantet 
horam et capellanus eius ministret 
sibi de capitulario et aliis neces- 
sariis. Hora cantata : si sollemp- 
nis fuerit processio fiat thurifi- 
catio a priore jmore solito [p. 22. 
ita quod Abbas incensum imponat 
sicut semper quando est presens. 
Tunc exeat processio iunioribus 
precedentibus. A bbas sequaturulti- 
mus in medio capellanus eius eat 
post seniores cum manitergio. Cum 
autem processio eat per cimiteria : 
fiat statio in cimiterio. mona- 
chorum^cumpsalmo De profundis. 

* Added by a later hand in black ink. 
2 Punctuation as here shown. 



et absoluantur anifite ibidem et 
ubicufnque in ckristo quiescen- 
cium. Cumque peruenerint in 
ecclesiam : fiat stacio et absolutio 
animarum aibatum ibidem quies- 
cencium et ommum fidelium 
defunctorum. Si outefH respon- 
sorium canendum sit ad stacio- 
nem : sedeat Abbas usque ad 
repeticionem retractus post uersum 
uel prosam pro tempore. et tunc 
fiat serma sifuerit kabendus. sin 
autem : fiat absolutio ut prius : 
staltimfinito retraetu. Ab- [p. 23. 
bas premunitus a canlore incipiat 
ad introitum antipltonam uel re- 
sponsorium pro tempore sicut sem- 
perquando estpresens. conuentu in- 
grediente chorum : abbas diuertat 
dextrorsum usque in uestiarium 
et preparet se ad missam. si 
missam fuerit celebraturus. si 
uero missam non fuerit celebra- 
turus : et interfuerit processioni : 
nichilominus diuertat ut supra 
et procedat ad altare cum quo- 
cumque missam celebraturo. ibi- 
dein more solito Confiteor. et 
cetera dicturus postea regat 
ehorum cum cantoribus si uelit 
interesse misse. sin autem reuer- 
tatur in uestiarium et deuestiat 
se. Et notandum quod Abbas 
semper quando est presens : pro- 
cedere debet ad altare cum mis- 
sam cc,'cbraturo et ibidem dicere 
Confiteor. et cetera ut supra siue 
sit reuestitus siue non. 

C IQualiter Abbas preparet se ad 
missam. [p. 24. 

C" / missam fuerit celebraturus 
*~^ et fuerit vii festum deposita 
mitra et capa : sedeat et discal- 

cietur. ac scandaliis cumpertinen- 



ciis recalcietur. Deinde lotis mani- 
bus tunica et dalmatica induatur. 
capellanis et ministris ministran- 
tibus et psallentibus hos psal- 
mos Quam dilecta. Benedixisli. 
Credidi propter. Dc profundis. 
cum antiphona 'Ueni domine 
uisitare nos in pace ut letemur 
coram te corde perfecto. Secu- 
lorum Amen.' Qua cantata dicant 
Kyrieleison Christeleison Ky- 
rieleison et Pater noster. Abbas 
igitur casula sutnpta et mitra 
reposita: dicat. Et ne nos inducas. 
preces Exurge domine adiuua 
nos. EL /Fiat miseri- [p. 25.° 
cordia tua domine super nos: 
Quem. Deustu conucrsus uiuifi' 
cabis nos. Et, Ostende nobis 
domine misericordiam tuam. 
Et Non intres in iudicium cum 
seruo tuo. Propicius esto domi- 
ne peccatis nostris. Nequando 
dicant. Adiuua nos deus salu- 
taris noster. Et. Dominus uobis- 
cum. 

Oremus. 

\ Ures tue pietatis clemen- 
■^*- tissime deus inclina pre- 
cibus meis : et gratia sancti 
spiritus illumina cor meum. ut 
tuis misteriis digne ministrare. 
teque etema caritate diligere 
merear. Per dominum nostrura. 
Hac oratione dicta : procedat 
abbas uersus altare. priore eunte 
a aextris eius. et capdlano a 
sinistris : dicetttes psalmum lu- 
dica me deus. et cetera. Diaconus 
uero cum baculo pastorali. et sub- 
diaconus cum texto precedant cum 
ceteris ministris. Ad gloria uero 
officii : jintrent et proce- [p. 26. 
dant usque ad gradus.etdiacanus 
tradat Abbati baculum. ceteris 
'— ' Noted. ' Second gathering. 



DE PRANDIO. 



circumstantibus, capellano igitur 
mitram deponente : dicat Abbas 
Confitemini domino et cetera, 
postea Confiteor et cetera, Ad 
Absolutionem et remissionem : 
flectant omnes genua. Quo dicto : 
deosculetur abbas textum apertum 
sicut semper, et reponatur mitra. 
Postea tradat capellano baculum 
et ascendat gradus coram altari 
dicendo. Domine exaudi ora- 
tionem meam et cetera. Et in- 
clinet dicens orationem Aufer a 
nobis et cetera. Qua dicta : 
erectus deosculetur cdtare et signet 
se in erigendo.postea dicat Adiu- 
torium nostrum et cetera more 
solito. Et notandum quod indua- 
tur sandaliis solum in vii festis. 
et tunc solum cantatur\ predicti 
psalmi cum antiphona. jltem 
non induatur tunica et [p. 27. 
dalmatica : nisi in festis cum 
sollempni processione. Cetera uero 
omnia fiant semper ut supra. 
Item nullus collateraliter cum 
Abbate incedat, nisi ad missam. 
Incepto Kyrieleyson. thurificet 
Abbas altare mitratus. Ad in- 
choandum Gloria in excelsis. 
deponatur mitra et statim repona- 
tur. Post Dominus uobiscum. 
ante Oremus. iterum deponatur. 
et ad per omnia. reponatur. 
ad Epistolam sedeat usque ad 
Ewangelium. capellano susten- 
tante laciniam casule ex una parte 
et diacono ex alia. capellanus et 
diaconus in vii festis: canant 
Gradale submissa uoce coram 
abbate. Item abbas semper det 
beneditionem super legentes et 
cantantes ad gradus statim ex- 
pletis eorum ofiiciis, Ad incep^ 
tionem /Euangelii surgat [p. 28. 
capellano iuuante et baculum sibi 



16 

tradente atque mitram deponente. 
Post Credo in unum. inceptum 
reponatur mitra. facta Offerenda. 
collocatoque calice: et thurifi- 
cato : deponatur anulus et ciro^ 
thece et lauet sibi manus priore 
ministrante si presens fuerit. Et 
notandum quod quotiens Abbcis 
missam celebrat in capis : prioris 
est conducere eum ad altare et 
facere Offerendam et ministrare 
ei in ablucione munuum tam post 
Offerendam quam post percep- 
tionem : si presens sit. sin autem : 
precentor debet. Lotis manibus : 
Abbas uertat se ad altare dicendo 
orationem consuetam adln spiritu 
humilitatis. deponatur mitra et 
peragatur totum sine mitra. Post 
communionem lotis manibus : 
Abbas cirotecas resujmat [p. 29. 
anuloque digito imposito : finiat 
missam more solito. Post ora^ 
tionem Placeat tibi. sumpto baculo 
uertat se ad populum et det Bene- 
dictionem ut supra ad uesperas, 
nisi fuerit missa pro defunctis, 
Tunc secedant ab altari usque in 
uestiarium eodem ordine quo 
prius accesserant. Abbate tamen 
baculum in dextera gestante et 
dicente : Benedicite sacerdotes. 
et cetera. cum priore et capellano 
et aliis ministris sicut semper. et 
hoc in capis. 

fT De prandio. 

CUm abbas in refectorio come- 
dere uoluerit : ponantur sex 
panes coram eo ad prandium. de 
proprio scilicet pane. et tres ad 
cenam. Sex uero ad elemosinam 
et duos\ ad scisiones fatiendas in 
mensa. Ponatur etiam coram eo 
maglnum pottum ceruisie. [p. 30. 



AD CAl ECHUMEms FACIENDOS. 



17 
Et qmtiens fuerit caritas 
dimidium sextarium ponatur ad 
opus suum. Tempore igitur 
congruo intret refectorium et pro- 
cedat ut supra ad collacionein : 
usque ad digitum ubilauet 
suas priore fundente aquam et 
aliis ministrantibus de mani- 
tergio. C Et notandum 
refectorarii est prouidere mani- 
tergium et bacinos cum 
Manibus lotis : fatiat inclina- 
tionem et pulset tintinabulum 
aliquantulum morose et dicantur 
gratie more solito ipso etiam 
dante Benedictionem lectori 
Mense celestis participes. uel 
Cibo et spiritualis alimonie et 
cetera. Duo iuuenes stent ad 
digitum ex una et alia parte et 
ministrent ei sicut semper quando 
est ad digitum. Capettanus etiam 
eius ministretjei de coquina [p. 31. 
sicut semper quando presederit. 
uno de ministris digiti uel etiam 
ambobus cum necesse fuerit ipsum 
iuuantibus. unus etiam eorum 
subministret ei cum cooperculo 
dum bibit. sicut semper. Tem- 
pore congruo fatiat sonitum cum 
coclearibus suis. et coUigantur 
cocUaria. Cumque omnes come- 
derint : percutiat termensam cum 
cultello et colligatur releuium. 
Quo collecto : fatiat signum cum 
manu super mensam et tertninetur 
lectio. Et facta inclinatione a 
lectore : pulset tintinabulum ut 
supra et dicantur gratie. Post 
Agimus tibi gi{ati']as : statim 
det sollempnem benedictionem ut 
supra ad uesperas. conuentu eunte 
ad ecclesiam cum psalmo Mi- 
serere : remaneat ipse cum priore 
et aliquibus de senioribus in 



refectorio filniant gratias. [p. 32. 
Interim lauet sibi manus priore 
et ceteris ut prius ministrantibus. 
postea ducat eos in cameram 
suam ad potandum. 




f[ Incipit ordo ad caticuminos 
faciendos, 

/1 Stantibus ante hostium eccle- 
■^^ sie qui infantem debent 
leuare : masculis uidelicet stanti- 
bus ad dexteram sacerdotis fen, 
nis uero ad sinistram. uersis 
uultibus ad orientem : interroget 
sacerdos nomen infantis et dicat 
Recede diabole ab hac ymagine 
dei. increpatus ab eo. et 
locum spiritui sancto. Deinde 

faciat crucem in fronte e, 

pollice dicens. 

Clgmim sancte crucis domini 
■^ nostri ihesu christi in fron- 
tem tuam pono. Deinde in 
peclus dicens Signum saluatoris 
domini nostri ihesu /christi [p. 33. 
in pectus tuum pono. Deinde 
erecta manu super puerum dicat 
Abbas Dorainus uobiscum. 

Oremus, 
/" "\Mnipotens sempiterne deus 
^^ pater domini nostri ihesu 
christi respicere dignarc super 

hunc famulum tuum N. quem 
ad rudimenta fidei uocaredigna- 
tus es : omnem cecitatem cordis 

ab eo expelle. disrumpe omnes 
laqueos' sathane quibus fuerat 
colligatus. aperi ei domine 
ianuam pietatis tue. ut signo 
sapientie tue imbutus omnium 
' s added by laler honil. 



AD CATECHUMENOS FACIENDOS, 



19 

cupiditatum fetoribus careat. et 
ad suauem odorem preceptorum 

(a) 

tuorum letus tibi in ecclesia tua 
deseruiat. et proficiat de die in 

(a) 

diem. ut ydoneus efficiatur ac- 
cedere ad gratiam baptismi tui. 
percepta medicina. Per eundem 
dominum. 

Oremus. 

I pReces nostras quesu- [p. 34. 
^ mus clementer exaudi : et 

(a) (a) (a) 

hunc electum tuum N. crucis do- 
minice cuius impressione {^y 

(a) 

eum signamus uirtute custodi ut 
magnitudinis et glorie fidei erudi- 
menta seruans per custodiam 
mandatorum tuorum ad rege- 
nerationis gloriam peruenire 
mereatur. Per dominum. 

Oremus, 

T^Eus qui humani generis ita 
^ estf conditor ut sis etiam 
reformator. propitiare populis 
adoptiuis. et nouo testamento 
sobolem noue prolis ascribe ut 
filii promissionis quod non po- 
tuerunt assequi per naturam : 
gaudeant se recepisse per gra- 
tiam. per dominum. 

Exorcismus salis. 

pXorcizo te creatura salis in 
-'-' /no>J<mine dei patris [p. 35. 
omnipotentis. et in caritate >J< do- 
mini nostri ihesu christi. et in uir- 
tute ^ spiritus sancti. exorcizo te 
per deum ^ uiuum per deum ^ 
uerum. per deum^ qui te ad tute- 
lam humani generis procreauit. et 
populo uenienti ad credulitatem 

* This cross is added. 

2 In margin : p deu + scm p deu. 



20 

per seruos suos consecrari pre- 
cepit. ut in nomine sancte trinita 
tis efficiaris salutare sacramen- 
tum ad effiigandum inimicum. 
Proinde rogamus te domine 
deus noster. ut hanc creaturam 
salis sanctifican>J<do sanctifices. 
bene>J<dicendo benedicas. ut 
fiat omnibus accipientibus per- 
fecta medicina permanens in 
uisceribus eorum in nomine 
eiusdem domini nostri ihesu 
christi. qui uenturus est iudicare 
uiuos et mortuos.^ Tunc sacerdos 
interroget nomen injfantis [p. 36. 
et ponat de ipso sale in os eius 
dicens Accipe sal sapientie ut 
propiciatus sit tibi dominus in 
uitam eternam amen. Postea dicat 
Dominus uobiscum. 

Oremus. 

"F^Euspatrum nostrorum. deus 
-^uniuerse conditor ueritatis. 



(a) 



te supplices exoramus. ut hunc 

(a) (a) 

famulum tuum N. respicere dig- 
neris propicius. et hoc primum 
pabulum salis gustantem non 
diucius esurire permittas quo 
minus cibo expleatur celesti. 
quatinus sit semper domine 
spiritu feruens. spe gaudens. tuo 

(a) 

nomini seruiens. Perduc eum 
domine ad noue regenerationis 
lauachrum. ut cum fidelibus tuis 
promissionum tuarum eterna 
premia consequi mereatur.^ Per. 
Hec oratio dicatur super masculos 
tantum, 

jOremus, [p. 37. 

T^Eus abraham. deus ysaac. 
-^-^deus iacob. qui moysi famulo 

^ In margin: et seculum per ignem, 
Amen. 

2 MS. originally mereanus. 



AD CATECHUMENOS FACIENDQS. 



tuo in monte synai apparuisti. 
et filios israel de terra egypti 
eduxisti. deputaiis eis angelum 
pietatis tue qui custodiret eos 
die ac nocte, te quaesunius 
domtne ut mittere digncris 
sanctum angelum tuum qui 
similitercustodiat et hunc famu- 
lum tuum N. et perducat eum ad 
gratiam baptismi tui. 

Adiuratio super utrosque. 
pRgo maledicte diabole re- 
■*--' cognosce sententiam tuam 
et da honorem deo uiuo christo 
filio eius et spiritui sancto et re- 
cede ab hoc famulo dei N, quia 
istum sibi deus et dominus 
ncster ihesus christus ad suam 
sanctam gratiam et bencdic- 
tionem fontemque baptismatis 
dono /gratie uocare dig- [p. 38. 
natus est : et hoc signum' sancte 
crucis' quod nos fronti eius 
damus, tu maledicte diabolice^ 
nunquam audias' uiolare. Per 
eundem christum dominum nos- 
trum. 

Item oratio super masculos 
tantum.* Oremus. 

"r^Eus inmortale presidium 
■'— ' omnium postulantium, liber- 
atio suppUcum. pax rogancium. 
uita credencium. resurrectio mor- 
tuorum. te inuoco domine super 
hunc famulum tuum N.qui bap- 
' Signmn repeatedin MS. [sccond scored 

0.0. 



:a dicens. 

' Cottected by laler hand lo diabole. 
* So originally, corrected lij' kter hajid 

' A laler hand inserts Hne before 



tismi tui donum petens eternani 
consequi gratiam spirituaH re- 
generatione desiderat, accipe 
eum domine. et quia digiiatus es 
dicere petiteet accipietis. qucrite 
et inuenietis. pulsate et aperietur 
uobis. petenti itaque premium 
porrige. et /ianuam pul- [p. 19. 
santi aperi : ut eternam celestis 
lauacri benedictionem consecu- 
tus promissa tui muneris regna 
percipiat Per christum doini- 
num. 

Adiuratio tantum super masculos. 

A Udi maledicte satana adiu- 
-^*- ratus per nomen eteriii dei 
et sahjatoris nostri fiUi eius. cum 
tua ULctus inuidia tremens ge- 
mensque discede. Nichil tibi sit 
commune cum seruo dei N. iam 
celcstia cogitante, renuntiaturo 
tibi ac seculo tuo ac beate im- 
mortaiitati uicturo, Da honorem 
igitur aduenienti spiritui sancto. 
qui cx summa ceh arce descen- 
dens. perturbatis fraudibus tuis 
diuino fonte purgatum pectus. 
idest sanctificatum deo tera- 
plum. et habitaculum perficiat. 
Ut ab omnibus penitus noxiis 
preteri/torum criminum [p, 40. 
liberatus hic seruus dei gratias 
perhenni deo referat semper et 
benedicat nomen eius in secula 
seculorum. amen. 

Exorcismus super masculos 
tantum. 
■p*Xorcizote inmunde spiritus 
-L^ in [no']mine patriset filii et 
spiritus sancti. ut exeas ct re- 
cedas ab hoc famulo dei N. ipse 
enim tibi imperat. maledicte 
dampnate qui pedibus super 
' Syllable omitted at break of Itiw. 



AD CATECHUMENOS FACIENDOS, 



23 

mare ambulauit. et petro mer- 
genti dexteram porrexit. Ergo 
maledicte. et cetera ut supra. 
Hee orationes sequentes dicantur 
tantum super feminas. Oremus 
Deus celi. deus terre. deus ange- 
lorum. deus archangelorum. deus 
patriarcharum. deus propheta- 
. rum, deus apostolorum, deus 
martyrum. deus confessorum. 
deus uirginum. deus omnium 
bene uiuentium. deus cui omnis 
lingua confitetur et omne genu 
flec/titur celestium. ter- [p. 41. 
restrium. et infernorum.te inuoco 
domine super hanc famulam 
tuam N. ut perducere eam dig- 
neris ad gratiam baptismi tui, 
Ergo maledicte et ceteraut supra} 

Oremus. 

T^Eus abraham. deus ysaac. 
^-^ deus iacob. deus qui tribus 
israel de egyptia seruitute libera- 
tas per moysen famulum tuum 
de custodia mandatorum tuorum 
monuisti. et susannam de falso 
crimine liberasti. te supplex 
domine deprecor ut liberes et 
hanc famulam tuam N. et per- 
ducere eam digneris ad gratiam 
baptismi tui. Ergo maledicte. 
et cetera ut supra. 

Exorcismus super feminas tan- 
tum} Oremus. 

P Xorcizo te inmunde spiritus 
-L^ per patrem et filium et 
spiritum sanctum. ut exeas et 
recedas ab hac famula dei N. 
ipse enim im/perat male- [p. 42. 
dicte dampnate. qui ceco nato 
oculos aperuit. et quatriduanum 
lazarum de monumento susci- 

* A later hand inserts sine before 
Oremus. 



24 

tauit. Ergo maledicte. et cetera 
ut supra Ex hinc tam super mas- 
culos quam superfeminas dicatur. 
hic faciat crucem in fronte in- 
fantis, eterecta manu super capud 
eius dicat} 

Oremus. 

PTernam ac iustissimam pie- 
^-^ tatem tuam deprecor do- 
mine sancte pater omnipotens 
eterne deus qui es auctor luminis 

(unc) (um) 

et ueritatis super hanc famulam 

lu) (u) 

tuam N. ut digneris eam illum- 
inare lumine intelligentie tue. 

(u) 

munda eam et sanctifica. da ei 

(us) 

scientiam ueram ut digna efficia- 
tur accedere ad gratiam baptismi 
tui. teneat firmam spem. con- 
silium rectum. doctrinam sanc- 

(us) 

tam. ut apta /sit ad per- [p. 43. 
cipiendam gratiam baptismi tui.^ 
Non dicatur Dominus uobis- 
cum. neque oremus, 

XTEc te latet sathana im- 
-'•^ minere tibi diem iudicii. 
diem supplicii sempiterni. diem 
qui uenturus est uelut clibanus 
ardens in quo tibi atque uniuersis 
angelis tuis eternus superueniet 
interitus. Proinde dampnate 
atque dampnande. da honorem 
deo et uiuo et uero. da honorem 
ihesu christo filio eius et spiritui 
sancto. in cuius nomine atque 
uirtute precipio tibi quicumque 
es spiritus inmunde ut exeas et 

(a) (a) 

recedas ab hoc famulo dei N. 

(a) 

quem hodie idem deus et domi- 
nus noster ihesus christus ad 

^ A later hand inserts sine before 
Oremus. 

2 A later hand adds per christum do- 
minum nostrum. 



DE CLERICIS FAaENDlS. 



25 



26 



suam sanctam gratiam et bene- 
dictionem fontemque baptisma- 
tis dono gratic uocare dignatus 
est : ut fiat eius templum per 
aquam /regenerationis [p. 44, 
in remissionem omnium pecca- 
torum in nomine eiusdem do- 
mini nostri ihesu christi qui 
uenturus. Deinde tangat ei 
aures et nares de sputo cutn pol- 
tice et dicat ad aurem dextrmn 
Effeta quod est adapcrire. Ad 
nares. In odorem suauitatis. 
Ad sinistram aurem. Tu autem 
efFugare diabole. appropinquabit 
enim iudicium dei. Postea in- 
iungat Abbas patrinis et matrinis 
ut dicanl pro puero. Pater nos- 
ter. ^/. Credo. Et similiter dicat 
ipse abbas audientibus cunctis. 
Pater noster. et. Credo. Deinde 
intromittat. caiicuminum in ec- 
clesia\ dicendo. In nomine pa- 
tris et filii et spiritus sancti. 
amen. Et procedat ad fontes 
benedicendos. Require benedic- 
tionem fontis et cetera que neces- 
saria sunt in uigilia pasche. 

C IDe clericis faciendis. [p-45. 

P Rostratis hiis qui faciendi 
■*- sunt clerici coram Ahbate : 
dicat ipse stola collo imposce\ hanc 
prefalionem. 

ORemus dilectissimi fratres 
dominum nostrum ihesum 
chri.stum pro hoc famulo suo qui 
ad deponendam comam capitis 
sui pro eius amore et exemplo 
beati petri apostoli festinat. ut 
donet spiritum sanctum. qui 
habitum religionis in eo pcr- 
petuo conseniet. et a mundi im- 
pedimento ue! seculari desiderio 
cor eius defcndat. ut sicut im- 
mutatur in uultu. itamanusdex- 



tera sua uirtutem perfectionis et 
boni operis tribuat incrementa.et 
abiecta omni cecitate humana 
spirituales illi oculos aperiat. et 
lumen ei eterne gratie concedat 
Qui cum patre et spiritu sancto 
ui/uit et regnat deus. per [p. 46. 
omniaseculaseculorum. Deinde 
erecta manu super eos dicat. 

Oretnus. 
A Desto domine supplicationi- 
-^*- bus nostris, et hunc famu- 
lum tuum N. bene^dicere dig- 
neris. cui in tuo sancto nomine 
signum sacre religionis imponi- 
mus. ut te largiente et deuotus in 
eccicsia tua persistere, et uitam 
percipere mereatur eternam. 
Per. Hic acceptis cissoriis ton- 
deat Abbas unumquemque illorum 
in quinque locis capitis dicens ton- ■ 
dendo singulos eorum. 
A Ccipe personam sancti petri 
-^*- apostoli quam perferas 
ante conspectum dei uiuentis 
in secula seculorum. In nominc 
patris et filii. et spiritus sancti. 
amen. Pueri autem dum tor- 
dentur : dicant hunc uersum, 
Dominus pars hereditatis mee 
et cetera. Interim circumstantes 
dicant psalmum. Conserua me. 
cum hac antiphona. /Tu cs [p. 47. 
domine qui restitues hereditatem 
meam mihi. Deinde psalmum 
Domini est terra. cum hac anti- 
phona Hic accipiet benedic 
tionem a domino et misericor- 
diam a deo salutari suo quif hec 
est generatio querencium domi- 
num. Hiis expletis : dicat Abbas 
Dominus uobiscum. 

Oremus. 
/^Mnipotens sempiterne deus 
^"' ihesu christe propitiare pec- 



AD CATECHUMENOS FACIENDOS. 



23 

mare ambulauit. et petro mer- 
genti dexteram porrexit. Ergo 
maledicte. et cetera ut supra, 
Hee orationes sequentes dicantur 
tantum super feminas. Oremus 
Deus celi. deus terre. deus ange- 
lorum. deus archangelorum. deus 
patriarcharum. deus propheta- 
rum. deus apostolorum, deus 
martyrum. deus confessorum. 
deus uirginum. deus omnium 
bene uiuentium, deus cui omnis 
lingua confitetur et omne genu 
flec/titur celestium. ter- [p. 41. 
restrium, et infernorum.te inuoco 
domine super hanc famulam 
tuam N. ut perducere eam dig- 
neris ad gratiam baptismi tui, 
Ergo maledicte et ceteraut supra} 

Oremus. 

T^Eus abraham. deus ysaac. 
^-^ deus iacob. deus qui tribus 
israel de egyptia seruitute libera- 
tas per moysen famulum tuum 
de custodia mandatorum tuorum 
monuisti. et susannam de falso 
crimine liberasti. te supplex 
domine deprecor ut liberes et 
hanc famulam tuam N. et per- 
ducere eam digneris ad gratiam 
baptismi tui. Ergo maledicte. 
et cetera ut supra. 

Exorcismus super femiftas tan- 
tum} Oremus. 

T^ Xorcizo te inmunde spiritus 
-■— ' per patrem et filium et 
spiritum sanctum. ut exeas et 
recedas ab hac famula dei N. 
ipse enim im/perat male- [p. 42. 
dicte dampnate. qui ceco nato 
oculos aperuit. et quatriduanum 
lazarum de monumento susci- 

* A later hand inserts sine before 
Oremus. 



24 

tauit Ergo maledicte. et cetera 
ut supra Ex hinc tam super maS' 
culos quam superfeminas dicatur. 
hic faciat crucem in fronte in- 
fantis, eterecta manu super capud 
eius dicat} 

Oremus. 

ETernam ac iustissimam pie- 
tatem tuam deprecor do- 
mine sancte pater omnipotens 
eterne deus qui es auctor luminis 

(unc) (um) 

et ueritatis super hanc famulam 

lu) (u) 

tuam N. ut digneris eam illum- 
inare lumine intelligentie tue. 

(u) 

munda eam et sanctifica. da ei 

(us) 

scientiam ueram ut digna efficia- 
tur accedere ad gratiam baptismi 
tui. teneat firmam spem. con- 
silium rectum. doctrinam sanc- 

(us) 

tam. ut apta /sit ad per- [p. 43. 
cipiendam gratiam baptismi tuL* 
Non dicatur Dominus uobis- 
cum. neque oremus. 

NEc te latet sathana im- 
minere tibi diem iudicii. 
diem supplicii sempiterni. diem 
qui uenturus est uelut clibanus 
ardens in quo tibi atque uniuersis 
angelis tuis eternus superueniet 
interitus. Proinde dampnate 
atque dampnande. da honorem 
deo et uiuo et uero. da honorem 
ihesu christo filio eius et spiritui 
sancto. in cuius nomine atque 
uirtute precipio tibi quicumque 
es spiritus inmunde ut exeas et 

(a) (a) 

recedas ab hoc famulo dei N. 

(a) 

quem hodie idem deus et domi- 
nus noster ihesus christus ad 

^ A later hand inserts sine before 
Oremus. 

2 A later hand adds per christum do- 
minum nostrum. 



DE CLERICIS FAClENDtS. 



25 



26 



1 sanctam gratiam et bene- 
dictionem fontemque baptisma- 
tis dono gratie uocare dignatus 
est : ut fiat eius templum per 
aquam /regenerationis [p. 44. 
in remissionem omnium pecca- 
torum in nomiiie eiusdem do- 
mini nostri ihesu christi qui 
uenturus. Deinde tangat ei 
aures et nares de sputo cum pol- 
lice et dicat ad aurem dextram 
Effeta quod est adaperire. Ad 
nares. In odorem suauitatia. 
Adsinistram aurem. Tu autem 
effugare diabole. appropinquabit 
enim iudicium dei. Postea in- 
iungat Abbas patrinis et matrinis 
ut dicant pro puero. Pater nos- 
ter. et. Credo. Et similiter dicat 
ipse abbas audientibus cunctis. 
Pater noster. et. Credo. Deinde 
intromittat. caticuminum in ec- 
clesia\ dicendo. In nomine pa- 
tris et fiiii et spiritus sancti. 
amen. Et procedat ad fontes 
benedicendos. Require benedic- 
tionem/ontis et cetera que neces- 
saria sunt in uigilia pasche. 

C IDe clericis faciendis. [p.4S. 

TDRostratis kiis qui faciendi 
-* sunt clerici coram Abbate : 
dicat ipse stola collo imposa\ Itanc 
prefationem. 

/^Rcmus dilectissimi fratres 
^^ dominum no.strum ihesum 
chri.stum pro hoc famulo suo qui 
ad deponendam comam capitis 
sui pro eius amore et exemplo 
beati petri apostoli festinat. ut 
donct spiritum sanctum. qui 
habitum religionis in eo per- 
petuo conseruet. et a mundi im- 
pcdimento uel seculari desiderio 
cor eius defcndat. ut sicut im- 
mutatur in uultu. itamanusdex- 



tera sua uirtutem perfectionis et 
boni operis tribuat incrementa.et 
abiecta omni cecitate humana 
spirituales illi oculos aperiat. et 
lumen ei eterne gratie concedat. 
Qui cum patre et spiritu sancto 
ui/uit et regnat deus. per [p. 46. 
omnia secula seculorum. Deinde 
erecta manu super eos dicat. 
Oremus. 

A Desto domine supplicationi- 
■^*- bus nostris. et hunc famu- 
lum tuum N. bene^dicere dig- 
neris. cui in tuo sancto nomine 
signum sacre religionis imponi- 
mus. ut telargiente etdeuotus in 
ecclesia tua persistere. et uitam 
percipere mereatur eternam. 
Per. Hic acceptis cissoriis ton- 
deat Abbas unumquemque illorum 
in quinque locis capitis dicens ton- 
dendo singulos eorum. 

A Ccipe personam sancti petri 
-**- apostoli quam perferas 
ante conspectum dei uiuentis 
in secula seculorum. Innomine 
patris et filii. et spiritus sancti. 
amen. Pueri autem dum tor- 
dentur : dicant hunc uersum. 
Dominus pars hereditatis mee 
et cetera. Interim circumstantes 
dicant psalmum. Conserua me. 
cum kac antiphona. /Tu es [p. 47. 
domine qui restitues hereditatem 
meam raihi, Deinde pscdmum 
Domini est terra. cum hac anti- 
phona Hic accipiet benedic 
tionem a domino et misericor- 
diam a deo saiutari suo quif hec 
est generatio querencium dorai- 
num. Hiisexpletis : dicat Abbas 
Dominus uobiscum. 
Oremus, 
/^Mnipotens sempiterne deus 
^"' ihesu christe propitiare pec- 



t 



DE PROFESSIONE NOUICIORUM, 



27 

catis nostris ut ab omni serui- 
tute secularis habitus hunc famu- 
lum tuum N. dum ignominiam 
huius mundi deponit eruere et 
seruare digneris. ut tua semper 
gratia perfruatur. et sicut sim- 
ilitudinem corone uite eum ges- 
tare fecimus in capite. sic tuam 
uirtutem et hereditatem subsequi 
mereatur in corde. Qui cum deo 
patre et spiritu sancto uiuis et 
regnas deus per omnia secula 
seculorum. 

jOremus, [p. 48. 

PResta quesumus omnipo- 
tens deus huic famulo tuo N. 
cui hodie capitis comam pro 
diuino amore deposuimus. ut in 
tua dilectione perpetua maneat 
eumque sine macula in sempiter- 
num custodias. Per dominum. 

Ad barbam tondendam, 

Oremus, 

DEus cuius prouidentia omnis 
creatura incrementis adulta 
congaudet. exaudi preces nostras 
super hunc famulum tuum N. 
iuuenilis etatis decore letantem. 
ct florem primi temporis attun- 
dendot clemens adesto. ut in 
omnibus protcctionis tue muni- 
tus,auxilio. celestcm benedictio- 
nem percipiat et presentis uite 
subsidiis gaudeat et eterne. Per 
dominum. hic tondeat Abbas 
barbam dicendo \hanc [p. 49-^ 
antiphonam, Sicut ros her- 
mon qui descendit in montem 
syon sic descendat super te dei 
benedicio. Sequatur psalmus 
Eccc quam bonum. et repetatur 
antiphona. Deinde dicat. Do- 
minus uobiscum. 

* Third gathering. 



28 

Oremus, 

/^Mnipotens sempiteme deus. 
^-^ benedic hunc famulum tuum 
N. qui tibi primitias suas ofTert 
iuuentutis. effunde domine su- 
per eum benedictionem tuanL 
ut in caput barbamque eius 
transeat sicut unguentum quod 
descendit in barbam aaron : ut 
in eadem benedictione in uia 
mandatorum tuorum ambulet. 
et cum eadem feliciter ad sum- 
mam beatitudinem perueniat. 
Per dominum. 

<[ De professione nouidorum, 

QUando nouicii facere debent 
professiofiem : inter Ewan- 
gelium. uel ante jpro tem- [p. 5a 
pore : ducantur ad altare sancti 
petri in uestiario, ubi deponant 
cucuUas suas. Indutique tunicis 
et froccis habentes cucullas suas 
super sinistra brachia : ducantur 
post Ewangelium. ante maius 
altare, singuli nouicii a singulis 
monachis. ita quod primus a 
priore. Dicentes in eundo psal- 
mum Miserere. Quo finito : 
stantes coram abbate legant sin- 
guli singillatim uoce mediocri 
professionem suam manibus pro^ 
priis scriptam hoc modo, 

T^Go frater N. sacerdos. uel 
-L^ diaconus. promitto stabili- 
tatem meam. et conuersionem 
morum meorum. et obedientiam 
secundum regulam sancti bene- 
dicti. coram deo et sanctis eius : 
in hoc monasterio quod construc- 
/tum est in honore beate [p. 51. 
marie et sancti eguuini. in pre- 
sentia domini N. Abbatis. Hac 
lecta tradat quilibet professionis 



\ 



DE PROFESSIONE NOUtCIORUM. 



29 

libeUuminmanumAbbatis. etab- 
bas ponat super altare. Quibus 
peracHs: dicantomnessimulflexis 
genibus alta uoce hunc uersum. 
Suscipe me domine secundum 
eloquium tuum et uiuam. et non 
confundas me ab expectatione 
mea. Qui uersus : a coKuentu 
repetatur. et ita usque tertio ab 
eisdicatur. et aconuentu repetatur. 
et ultimo cum gloria : prosternant 
se nouicii super gradum medium 
in modum satisfactionis. Et 
sequatur. Kyrieleyson. Christe- 
leyson. Kyrieleyson. Pater nos- 
ter. Abbas. Et ne nos. Deinde 
dicantur psalmi. Domine quis 
habitabit' Dominus regit me.' 
/Domini est terra. cum [p. 52. 
gloriapatri. Postea subiungatab- 
baspreces. Saluos fac seruos tuos. 
Mitte eis domine, Domine ex- 
audi orationem meam. Domi- 
nus uobiscum. 

Oremus. 

'P^Eus indulgentie pater qui 
-'— ' .seueritatem tue distric- 
tionis temperans Indulsisti. r>e 
filius portct iniquitatem patris. 
et qui mira dispensatione etiam 
malis bene ucens'. dignationis 
gratiam per eos frequenter 
opcraris. quesumus clemenliam 
tuam : ut huic famulo tuo N. 
non obsistat. quod habitum rcJi- 
gionis per nos. tanta ac tali re 

indignos acccpit sed ministerium 
quod exterius pernos exhibetur. 
tu interius per donum sancti 
spiritus exequaris. per dominum. 
in unitate eiusdem spiritus. 



30 
Oremus. 

DEus qui per coetemum filium 
tuum cuncta crea.sti. /quique 
mundum peccatis inuete- [p. 53. 
ratum per misterium sancte in- 
carnationis eius renouare digna- 
tus es : te suppjiciter exoramus. 
ut eiusdem domini gratia super 

hunc famulum tuum .N. abre- 
nuntiationem seculi profitenteni. 
clementer respicere dignetur. 
per quam in spiritu sue inentis 

ueterem hominem 



actibus exuat : et no- 
secundum deum crea- 
Per 



J^Omin. 
■*— ' uia f 



renouatus. 

cum suis 
uum qui 

tus est induere mereatur. 
eundem. 

Orenius. 
ine ihesu christe qui es 
qua nemo uenit 
ad patrem. quesumus bcnignissi- 
mam clementiam tuam : ut hunc 
famulum tuum N. a carnalibus 
desideriis abstractum per iter 
discipline regularis deducas. et 
qui pec/catores uocare [p. 54. 
dignatus es dicens. uenite ad me 
omnes qui laboratis et honerati 
estis, et ego reficiamuos : presta 
ut hec uox inuitationis tue ita in 
eo conualescat : quatinus pecca- 
torum onera deponens. et quam 
dulcis es gustans. tua rcfectione 
sustentari mercatur : et sicut at- 
testari de tuis ouibus dignatus 
es. agnosce eum inter oues tuas. 
et ipsc te agnoscat ut alienum 
non sequatur sed te : neque 



DE PROFESSIONB NOVICIORUM. 



31 



32 



(ant) 



audiat uocem alienorum. sed 
tuam qua dicis. qui mihi minis- 
trat me sequatur. Qui uiuis et 
regnas cum deo patre in unitate 
spiritus sancti deus per omnia 
secula seculorum. Hic incipiat 
abbas alta uoce cantando ytnnum 
^Ueni creator spiritus^ conuenjtu 
prosequente, abbas tamen [p. 55. 
quemlibet uersum incipiat. In- 
terim nouicii iaceant in curta 
uenia, Finito ymno : dicat abbas, 
Dominus uobiscum. 

Oremus. 

SAncte spiritus qui te deum 
ac dominum reuelare dig- 
natus es mortalibus : immensam 
tue pietatis gratiam postulamus. 

(hiis) 

ut sicut ubi uis spiras : sic et huic 

fis) fts) 

famulo tuo N. affectum deuo- 
tionis indulgeas. et quoniam tua 

(sunt) (ti) 

sapientia est conditus : tua quo- 

(nentur) (quos) 

que prouidentia guberneturquem 
iuxta tibi consuetam gratiam 
unctio tua de omnibus doceat 
et per intercessionem beatissi- 
mi benedicti. quem precipuum 
huius sancte institutionis legis- 
latorem dedisti. necnon et alio- 
rum sanctorum. ad quorum no- 

(ciunt) (os) 

mina peti/tionem facit eum [p.s6. 
a uanitate seculi ueraciter con- 
uerte : et sicut es omnium pec- 
catorum remissio deprimentes 

(eis) 

impietatis obligationes in eo dis- 
solue. et ad obseruantiam sancti 

* — * Noted. Another hand has added in 
the margin the first lines of the other 
verses : — 

Qui paraclitus diceris. Tu septiformis 
munere. Accende lumen sensibus. Hos- 
tem repellas longius. Per te sciamus da 
patrem. Sit laus patri cum filio. 



(eos) 



huius propositi. fac eum certatim 
feruere. In tribulationibus. in 
angustiis. tua indeficienti con- 

(ant) 

solatione ualeat respirare : et 
iuste et pie per ueram humilita- 
tem et obedientiam in fratema 

(ti) 

caritate fundatus. quod te do- 

(unt) 

nante promittit. felici perse- 

(ant) 

uerantia compleat. quod ipse 
prestare digneris : qui cum deo 
patre. sanctoque unigenito filio 
eius domino nostro ihesu christo. 
uiuis et gloriaris deus per omnia 
secula seculorum. kic surgant 
nouicii et ponant cucullas suas ad 
pedes abbatis, Abbas uero bene- 
dicat eas hoc modo, 

\Oremus. [p. 57. 

T^Omine ihesu christe qui teg- 
-^ men nostre mortalitatis 
induere dignatus es : obsecramus 
inmensam tue largitatis habun- 
dantiam ut hoc genus uesti- 
menti. quod sancti patres ad 
innocentie uel humilitatis indi- 
cium abrenuntiantibus seculo 
ferre sanxerunt : tua benedic- 
tione bene^J^dicere digneris. ut 

(hii (li) (tui) 

hic famulus tuus N. qui hoc 

(si) (rint) (antur) 

usus fuerit te induere mereatur. 
Qui uiuis et regnas cum deo 
patre in unitate spiritus sancti 
deus: per omniaseculaseculorum. 
Hic aspergat cucullas aqua bene- 
dicta, et tunc exuat primutn 
nouicium frocco, et dicat exuendo, 
Exuat te dominus ueterem 
hominem cum actibus suis. 
et omnes respondeant Amen. 
Deinde linduat eum cu- [p. 58. 
culla et dicat Induat te domi- 



DE FRATRIBUS FACIENDIS. 



33 

"nus nouum hominem qui secun- 
dum dcum creatus est in iusti- 
cia et sanctitate ueritatis. Et 
omnes prope astantes dicant 
Amen. Et cooperiat abhas capud 
nouicii cum capucio usque ad 
medietatem faciei. et ita fatint 
de singulis. Et tunc iterum pros- 
ternant se nouicii super gradus i?i 
satisfaclione. et dicat abbas cum 

, astantibus psalmum Lauda icru- 
salem dominum mm Gloria patri. 
et abbas Dominus uobiscum. 

Oremus. 
T^Eus misericors. deus cle- 
'—' mens cui bona cuncta 
placent: sinequo nichil sanctum 
inchoatur. nichilque perficitur : 
a,ssint iiostris humillimis preci- 

bus tue pietatis aures. et hunc 

famulum tuum N. cui in tuo 
/sancto nomine sacre [p. 59, 
religionis imposuimus habitum. 
a mundi impedimento uel secu- 
lari desiderio defende : et con- 

cede ei ut in hoc sancto proposito 

deuotus persisterc. et remissione 
peccatorum percepta ad elec- 

torum tuorum peruenire ualeat 
consortium. Per dominum. hic 
surgant nouicii et det eis abbas 
osculum pacis. et sic semper uelalo 
capite ducantur in chorum. singuli 
a singulis monachis osculum pacis 
recipien tes. Quibus peractissedeant 
ultimi in ckoro cum psalteriis 
suis djcm missa cdebratur. et cum 
uentunt fuerit ad agnus dei. pro- 
cedant et recipiant osculnm ab 
abbate. et postea communicent et 
redeant ad stalla sua et psalteria. 
Et notandum qnod licet ultimi 
EVKSHAM. 



34 
Isint in choro : tamen quan- [p. 6a 
documque procedere debent cum 
conuentu alii eos precedant. et 
sciendum quod guandocumque fit 
processio ab ecclesia in dormi- 
torium : eant cum conuentu. 
quando uero in claustrum : re- 
maneant in ecclesia. et quando- 
cumque conuentus sedet in claustro 
uel tempore estatis dormierit in 
meridie : illi nouitii semper sint 
in ecclesia. Capitulum non intrent. 
Ante Irinam orationem. eant in 
dormitorium et ad lauatorium et 
fatiant trinam orationem semper 
uelato capite et nichil ad diuinas 
horas alta uoce apponant. sed 
dimisse omnia dicant cum con- 
uentu. Noctibus uero induti 
cucullis iaceant ante matutinas in 
dormitorio. post matutinas ucro 
post processionem in dormitorijum 
ducantur in ecclesiam et[p.6i. 
residiium noctis in meditatione 
sancta et psalmis et penitentia 
peragant. et ita fat per duos dies 
et duas noctes. Tercia uero die 
ueniant ad missam abbatis. siue 
abbas celebret. siue eo impotente 
celebrare. alius missam celebraue- 
rit : et cum uentum fuerit ad 
Agnus dei. suscipiant osculum 
pacis ab abbate et communicent. 
et cum communicant abbas dis~ 
cooperiat capita eorum. et post 
missamfaciat abbas eissermonem. 
exponens eis quod talis debet esse 
penitcntia monachi. qualem iam 
inceperunt et postea ducantur in 
conuentmn. 

4[ De fratribus faciendis. 
^Ecu/aris habitum fratris 
*~^ suscepturus : fatiat peticionem 
in cajpitulo prostratus in [p. 62. 
hunc modum. Egopeto caritatiue 



ORDO DESPONSATIONJS. 



35 

habitum fratris pro anima mea 
saluanda. Quo erecto : dicat ei 
abbas seu prior quod oportet eum 
super textum uouere castitatem, 
et iurare fidelitatem ecclesie. et 
obedientiam suis superioribus, 
abrenuntiando etiam proprietati 
et proprie uoluntati. Deinde 
deputetur ei aliquis fratrum qui 
doceat eum Pater noster. Aue 
maria. Credo. et Confiteor. 
Psalmos De profundis. et Miserere. 
Et ad seruiendum ad missas, 
Gratias. ad prandium. Item 
doceatur dicere horas hoc modo, 
Ad quamlibet horam dicat Deus 
in adiutorium cum Gloria patri 
et filio. Et septem Pater noster. 
et post quodlibet Pater noster : 
dicat Aue Maria cum gloria patri. 
\Et ad ultimum : dicat per [p. 63. 
dominum nostrum. ihesum 
christum filium tuum et cetera 
cum Benedicamus domino. #[ 
Ad uesperas dicat Deus in adiu- 
torium xv Pater noster. et cetera 
ut supra. <[ Ad completorium 
dicat Conuerte nos deus et cetera. 
Deus in adiutorium. et vii Pater 
noster. et cetera ut supra, Ad 
matutinas dicat Domine labia 
mea et cetera ut supra. Et xxx 
Pater noster In tribus lectionibus. 
In xii uero lectionibus : xl Pater 
noster. et cetera ut supra. 



legem dei unijri, si dicant [p. 64. 
non : tunc dicat uiro^ accipiesne 
istam in uxorem in deifide cus- 
todiendam tam in languore quam 
in uigore, si dicat. accipio. tunc 
idem dicat mulieri, si responderit 
accipio tunc queratur dos mulieris 
et nominetur a uiro, Postea detur 
femina ab cUiquo de amicis suis, 
si puella : detur aperta manu, si 
uidua. uelata manu? Et dicantur 
hii uersus. Manda deus uirtuti 
tue : confirma hoc quod opera- 
tus es in nobis. A templo tuo 
quod est in ierusalem tibi offe- 
rent reges munera. Increpa feras 
arundinis congregatio taurorum 
in uaccis populorum ut excludat 
eos qui probati sunt argento. 
Gloriapatri. Kyrieleyson. Chris- 
teleyson. Kyrieleyson. Pater 
noster. Interim ponatur super 
librum uel jsuper scutum [p. 65. 
anulus et argentum. Et dicat 
sacerdos. Et ne nos. preces. Bene- 
dicamus patrem et filium cum 
spiritu sancto. Laudemus.Laude- 
mus dominum quem laudant 
angeli. Quem cherubin et seraphin 
sanctus sanctus sanctus pro- 
clamant. Domine exaudi ora- 
tionem meam. Dominus uobis- 
cum. 
#[ Renedictio anuli et argenti. 



#[ Incipit ordo desponsatioftis. 

JDRimo inquirat sacerdos a 
-^ circumstantibus utrum sciant 
aliquod impedimentum inter 
contrahentes quare non debeant 
coniungi, et si dicant, non : tunc 
dicat specialiter contrahentibus 
Estisne uos alibi fide alligati 
quare non possitis hic secundum 



^ in lingua materna (added by later 
hand). 

- Here is added in margin by a later 
hand : " Quam uir accipiens : teneat eam 
per manum dexteram in sua manu dextera* 
Sacerdote in lingua materna eos sic docente. 
Ego N. accipio te N. in meam sponsam ab 
hac hora in antea dummodo uterque nos- 
trum uiuit. et ad hoc fidem meam presto. 
Deinde ad uinim dicat mulier. Ego N. ac 
cipio te N. in meum sponsum ab hac hora in 
antea. dummodo uterque nostrum uiuit et 
ad hoc fidem meam presto." 



ORDO DBSPONS^TJO.VJS. 



37 



38 



Oremtts. 

CReator et conseruator humani 
generisdatorgratiespiritualis. 
largitor eteme salutis : tu do- 

mine mitte benedictionem tuam 
super hunc anulum atque argen- 
tum. ut armata uirtutc cclestis 
defensinnis proficiant illis ad 
eternam saiutcm. Per. Inde alia 

benedictio anuli. Bencdic domine 
anulum hunc quem ego iii tuo 

nomine benedico ut quecum- 
/que eum portauerit in tua [p. 66. 
uoluntate permaneat et in amorc 
tuo uiuat et senescat. et multi- 
plicett in longitudinem dierum. 
per. Hic accipiat sponsus anulum 
de manu sacerdotis. et ponat 
illum primo in poUicem dextre 
sponse dicens. In nomine patris. 
Postea in indicem dicens. et filii. 
Deinde in viedium digituni dicens. 
Et spiritus sancti Amen. ibigue 
dimittatur. Postea dicat sponsus. 
De isto anulo te desponso. 
Deinde det ei aumm uel argen- 
tum et dicat. Et de i.sto auro uel 
argento te honoro. Omnia ista 
fiant ante hostiu?n ecclesie. Postea 
dicat sacerdos ipsis capita incli- 
nantibus. Dominus uobiscum. 

Oremus. 
//'AMnipotens scmpiterne[p.67. 
^^ deus qui primos parcntes 
nostros adam et euam sua uirtute 
creauit et in sua sanctificationc 
copulauit ipse corda et corpora 

uestra sanctificet et benedicat 
atque in uere dilectionis socie- 
tate uos coniungat. quique ad 
preparandas nuptias thobie et 
' These crosses have been added. 



sarre raphaelem archangelum 
misit. ipse de supernis sedibus 
angelum suum sanctum mittat. 
qui uos in seruitio suo confortet. 
uiamque iusticie uobis ostendat. 
et in perpetuum ab omni ma]o 
uos defcndat et qui unigenitum 
filium suum dominum nostrum 
redemptorem mundi de uirgine 
nasci uoluit. etf qui sua presentia 
mirabili uirtute nuptias con- 
secrauit quando aquam conuer- 
tit in uinum ipse nup/ciis [p. 68. 
uestris interesse uosque sancti- 
ficare et bene"I«dicere dignetur. 
detquc uobis quietam' teinporis 
sanitatem. et gaudium mentis et 
corporis. atquc procreationem 
filiorum et filiarum et post fini- 
tum uite uestre laborem faciat 
uos peruenire ad consortia 
sanctorum angclorum atque 
archangelorum in celis. Per 
christum. 

1~~\ Eus abraham. deus ysaac 
■L ' deus iacob ipse uos con- 
iungatimplcatquebenedictionem 
suam in uobis et misereatur 
uestri. couuertat dominus uul- 
tum suum ad uos et det uobis 
pacem. impleatque uos christus ' 
omni benedictione spirituali in 
remissionem omnium peccato- 
rum uestrorum. ut habeatis uitam 
eternam in secula .seculorum 

Oremus. 
Yy Espice dominc de celo 
-^ *■ sancto tun supcr /hanc 
conuentioncm et sicut [p. 69. 
misisti sanctum angelum tuum 
raphaelem pacificum tobie et 
sarre filie raguelis ita mittere dig- 
' A word seems to have heen erased after 



ORDO DESPONSATIONIS, 



39 



l*]^ 



neris domine* benedictionem 
tuam super istos adolescentes ut 
in tua uoluntate permaneant. et 
in tua securitate consistant. et in 
amore tuo uiuant et crescant et 
multiplicentur in longitudinem 
dierum omnibus debust uite sue. 
Inde si sint iuuenes dicatur ista 
oratio, 

DEus abraham. deus ysaac. 

deus iacob. benedic ado- 
lescentes istos et semina semen 
uite eterne in mentibus eorum. 
ut quicquid pro utilitate sua* 
didicerint* hoc semper facere et 
adimplere cupiant per recupera- 
torem hominum ihesum chris- 
tum filium tuum. Qui te[cum.] 
/ Tunc sacerdos introducat [p. 70. 
eos in ecclesiavi et dicat hunc 
psalviuin cum clericis duvi 
ueniant a7ite altare, Beati omnes 
qui timent dominum cuin gloria 
patri. Kyrieleyson. christeleyson. 
Kyrieleyson. Pater noster. Hic 
tradantur eis cerei in manibus 
et dicat sacerdos super eos pro- 
stratos ante altare has preces cum 
orationibus sequentibus, Et ne 
nos inducas. Saluum fac seruum 
tuum et ancillam tuam. Mitte 
eis domine auxilium de sancto. 
Et de syon. Fiat pax in uirtute 
tua. Et habundantia. Esto eis 
domine turris fortitudinis. A 
fatie. Fiat misericordia tua Do- 
mine super nos. Quemadmodum. 
Domine deus uirtutum conuerte 
nos. Etostende. Domineexaudi 
orationem meam. Et clamor. 
Dominus uobiscum. 

* mittere repeated but scored through. 
- These crosses arc added. 

5 MS. originally et, corrected to sua. 

* MS. originally didiscerint. 



40 

Oremus. 

l^Omine sancte pater omni- 
^-^ potens eterne deus te 
sup/plices exoramus ut [p. 71. 
horum famulorum tuorum N. 
coniunctionem bene^dicere 
digneris auertanturque ab eis 
inimici insidie omnes et sotie- 
tatem ueram in ipso coniugio 
imitentur qui tua prouidentia 
coniungi meruerunt. Per. 

Oremus. 

l^Eus qui mundi crescentis 
^-^ exordium multiplici prole 
benedicis qui duos in unum 
coplecterist respice propicius 
super hunc famulum tuum et 
super hanc famulam tuam N. ut 
in^] iugale consortium effectu 
compari*] mente consimili* : 
caritate mutua copulentur quo 
fideli abraham sarra coniungitur 
[in*] quo ysaac rebecca tradi- 
ta [in*] milia milium perpetui 
seminis benedicitur. quo iacob 
/rachel suo ordine sociatur. [p. 72. 
ita suscipiat eos angelus qui 
tobiam et sarram filiam raguelis 
excepit qui inuicem se preferant 
sibi nichil noueruntt extra te 
commune sis tu precium pignus- 
que amborum nec obsistant 
innocui conscientia [f] debitores 
sint tibi domine tua pietate feli- 
ces tua miseratione locupletes 
Per christum. 



o 



Oremus. 

Mnipotens sempiterne deus 
qui primos parentes nostros 



^ Added at end of line. 
^ Later hand over erasure. 
' MS. originally consilii. 
** Altered to et. 
* Added by later hand. 



ORDO DESFONSATIONIS. 



adam et euam sua uirtute copu- 
lauit : ipse corda et corpora 
uestra sanctificet. et benedicat. 
atque in societate. et amore uere 
dilectionis coniungat. Per chris - 
tum. 

Benedictio. 
DEnedicat uos dominus omni 
-'-' benedictione. efficiatque uos 
dignos in conspectu /suo. [p. 73.^ 
superhabundct in uobis diuitias 
glorie sue et erudiat uo.s uerbo 
ueritatis : utei corpore pariteret 
mente placere ualeatis. Post hec 
statuantur ex parte dextra cfwri. 
muliereetiam statuta addexteravi 
tiiri. Et ittcipiatur missa de tri- 
nitate festiue. Officium Benedicta 
sit sancta trinitas. cum Gloria in 
excelsis. Postea dicantur kee 
collecte sub uno per dominum. 

Oremus. 

Mnipotens sempiterne deus 
' qui dedisti famulis tuis in 
confessione uere fidei eternc 
trinitatis gloriam agnoscere. ct 
in potentia maiestatis adorare 
unitatem : quesumus ut eius- 
dem fidei firmitate ab omnibus 
semper muniamur aduersis. 

pXaudi nos omnipotens et 
■t-' miseri/cors deus. ut [p. 74. 

quod nostro ministratur offitio. 
tua benedictione pocius implca- 
tur. Per dominum. 

Lectio ad corinthios. 
T7Ratres : Ncscitis quoniam 
^ corpora uestra membra sunt 
christi : Tollens ergo membra 
christi fatienst membra meretri- 
cis ? Absit. An nescitisquoniam 
qui adheret meretrici. unum cor- 
' Kourth (^lhering. 



42 



O 



pus efficitur? erunt enim inqim 
duo: in carne una. Qui autem 
adheret deo: unus spiritus est 
Fugite fornicationcm. Omne 
enim peccatum quodcumque 
fecerit homo : extra corpus esL 
Qui autem fomicatun in corpus 
suum peccat. An nescitis 
quoniam corpora uestra tem- 
plum est spiritus sancti qui in 
uobis est. quem habetis a deo et 
non estts ue.stri? Empti enim 
estis precio mag/no. Glori- [p. 7S- 
ficate et portate deum : in cor- 
pore uestro. G%. Benedictus es 
domine. F. Benedicite deum. 
Alleiuia. y. Benedictus cs. 
Sequentia. Alma chorus. 

Secundiim Matlieum. 
TN illo tempore; Accesserunt 
*- ad ihesum pharisei : temp- 
tantes et dicentes. Si licet 
homini dimittere uxorem suam 
quacumque ex causa: Qui res- 
pondens : ait illis. Nonne iegis- 
tis : quia qui fecit eos ab initio 
masculum et feminam fecit eos : 
Et di.xit. Propter hoc dimittet 
homo patrem et matrem et 
adherebit uxori sue : et erunt 
duo in carne una. Itaque iam 
non sunt duo sed una caro. 
Quod ergo deus coniun'xit. 
homo non separet, Credo in 



Offerenda. Benedictus sit. 
Secreta. 

S.^Vnctifica qu&sumus domine 
deus /noster per tui [p. 76. 
nominis inuocationem huius 
oblationis hostiam. et per eam 
nosmetipsos tibi perfice munus 
etemum. 

■ Musical noles over ihis syllnble. 



ORDO DESPONSATIONIS. 



43 
A Desto domine supplicationi- 
-^^ bus nostris. et hanc obla- 
tionem quam tibi offerimus pro 
famulis tuis quos ad statum 
maturitatis et ad diem nuptia- 
rum perducere dignatus es: 
placatus ac benignus assume 
Per. Prefatio, Qui cum unigenito 
filio tuo. Post sanctus proster- 
nant se sponsus et sponsa super 
gradum ante altare et cooperian- 
tur pallio uel alio panno usque 
Agnus dei. Deinde dicto Per 
omnia secula seculorum. ante- 
quavi dicatur Pax domini sacer- 
dos dimissa hostia^ super patenam 
calicem interim cooperientem 
tiertat se ad populum et dicat 
supcr sponsum et sponsam has 
orationes, 

I pRopitiare domine sup- [p. Tj. 
^ plicationibus nostris. et insti- 
tutis tuis quibus propagationem 
humani generis ordinasti. benig- 
nus assiste. ut quod te auctore 
coniungitur. te auxiliante serue- 
tur. Per christum. 

^r^Eus qui potestate uirtutis 
-*-^tue de nichilo cuncta fecisti. 
qui dispositis uniuersitatis exor- 
diis hominem^ ad imaginem dei 
factum^ ideo inseparabile muli- 
eris adiutorium condidisti. ut 
femineo corpori de uirili dares 
carne principium. docens. quod 
ex uno placuisset institui. num- 
quam liceret disiungi. Deus qui 
tam excellenti misterio con- 

^ MS. originally hostiam. 

^ (In margin by later hand). Ista oratio 
non debet dici si alteruter eorum fiierit prius 
nuptus. cum sit benedictio sacramentalis 
quae nullo modo iterari debet. 

3 MS. originally **homini..facto." 



44 
iugalem copulam consecrasti : 
ut christi et ecclesie sacramen- 
tum presignares in federe nup- 
tiarum. Deus per quem mulier 
iungitur uiro et /societas [p. 78. 
principaliter ordinata ea bene- 
dictione donatur. que sola nec 
per originalis peccati penam. 
nec per diluuii ablata est sen- 
tentiam. Respice propicius super 
hanc famulam tuam que maritali 
iungenda est consortio. tuaque 
se expetit protectione muniri. 
Sit in ea iugum dilectionis et 
pacis. fidelis et casta nubat in 
christo. imitatrixque sanctarum 
permaneat feminarum. sit ama- 
bilis ut rachel uiro. sapiens ut 
rebecca. longeua et fidelis ut 
sarra. Nichil in ea ex actibus 
suis ille auctor preuaricationis 
usurpet. nexa fidei mandatisque 
diuinis permaneat in thoro 
iuncta contactus illicitos fugiat. 
muniat infirmitatem suam ro- 
bore discipline. Sit ue/recundia 
grauis. pudore uenerabilis. [p. 79. 
doctrinis celestibus erudita. Sit 
fecunda in sobole sit probata 
et innocens. et ad beatorum 
requiem atque ad celestia regna 
pariter perueniant. et uideant 
filios filiorum suorum usque 
in terciam et quartam pro- 
geniem. et ad optatam perueni- 
ant senectutem : Per eundem. 
Hiis dictis : uertat se ad altare 
et dicat Pax domini. more solito 
et Agnus dei. Tunc accipiat 
sponsus pacem a sacerdote et 
osculetur sponsam suam et 
nullum alium. Clericus uero ac- 
cepta pace a sacerdote aliis ferat 
more solito. 

Communio. 
Benedicimus deum. 



BENEDICTIO PERBGRINORUM, 



\ 



45 
Postcom munionem. 
"pRoficiat iiobis ad salutem 
*■ corporis et anime domine 
deus huius sacramenti susceptio: 
et /sempiterne sancte [p. 80. 
trinitatis eiusdemque indiuidue 
unitatis confessio. 

Alia postconnntmionem. 

QUcsumus omnipotens dcus : 
ut instituta prouidentie tue 
pio ainore comiteris. ut quos 
legitima sotietate connectis 
longeua pace custodi[as']. Per. 
Post missam benedicatur panis et 
uinum et detur eis ad gustandum 
in nomine domini. Benedictio. 

Oremus Benedic domine hunc 
potum et hoc uasculum sicut 
benedixisti quinquc panes in 
deserto et sex ydrias in chana 
galilee. ut sint sani et sobrii 
atque inmacutati omnes g-us- 
tantes ex eo. saluator mundi. 
Qui uiuis. Benedictio thalami. 

Oretnus. Benedic domine tha- 
lamiim istum et' omnes habi- 
tantes in eo. ut in tua pace 
con/sistant et in tua [p. 81. 
uoluntate permaneant. et in 
amore tuo uiuant et senescant. 
et multiplicentur in longitudine 
dierum. Per. ^Deinde sequatur 

' Added i>y ialer hand. 

' Theae crass» have been added. 

' " istutn piuiem" added by tmer hand. 

* MS. otieinsdly istum dicens ei. 

' In maivin by later hand : 

Bcnedicliosupcrleclum cum □rcmus tan- 

Benedic liomine huoc cubiculum qui non 
(lormis neque darmitos. qui custodis iBrael 
custodi liimulas luas in hoc lcctn quiescentes 
ab omnibua fanlastids demonum illusioni- 
bus. custodi uigiUnlcs ut in preceptis tuis 
meditentur. dormientcs te per soporem 
sentiant liic el ubique defeniionis tue muni- 
antur auxilio. Per. 



46 
benedictio siiper eos hoc modo. 

im 

Oremus. Benedicat deus cor- 
pora uestra et animas uestras et 
det super uos benedictionem 
sicut benedixit abraham ysaac et 
iacob. amen. Manus domini sit 
super uos mittatque angelum 
sanctum suum qui custodiat uos 
omnibus diebus uite uestre. 

amen. Benedicat uos pater et 
filius. et spiritus sanctus qui 
trinus est in numero et unus 
est in nomine. Amen. 



<[ Benedictio peregrinormn. 
Quando aliquis in peregrinatione 
est iturus : facta prius con- 
fessione et accepta absolutione post 
ewan/gelium uelpost Mis- [p. 83. 
sam qiie dicitur pro iter agentibus 
uel aliam : prostrato iiio coram 
altari dicantur isti psalmi. Ad 
te leuaui domine. Ps. Miserere. 
Ps. Qui habitat. Ps. Leuaui ocu- 
los meos. Ps. De profundis. cum 
Gloria patri. Quibus dictis : 
subiungatur Kyrieleyson. Chris- 
teleyson. Kyrileyson.t Pater 
noster. Et ne nos. preces Saluum 
fac seruum tuum. Deus. Mitte ei 
domine auxilium de sancto. Et 
de syon. Esto ei domine turris 
fortitudinis. Conuertere domine 
usque quo. Et de. Benedictus 
dominus die cotidie. Angelus 
domini bonus comitetur tecum, 
Et bene disponat itinera tua ut 
iterum cum gaudio reuertaris ad 
propria. Beati inmaculati in uia. 
Qui. Nichil proficiet inimicus 
in eo,/Domine exaudi ora- [p. 83. 
tionem meam. Dominus uobis- 
cum. 

' These ctosses have been »dded. 



BENEDICTIO PEREGRINORUM. 



Oremus. 
A Desto domine supplicationi- 
^"^ bus nostris. et uiam famuH 
tui in salutis tue prosperitate 
dispone. ut inter omnes uie et 
uite uarietates tuo scmper pro- 
tegatur auxilio. Per.' Deinde 
sequitur benedictio pere et baaili 
hoc modo. 

OreiHus. 
r^Omine ihesu christe qui tua 
■*-' ineffabili miseratione ac 
patris iussione et spiritus sancti 
cooperatione ouem perditam 
uoluisti querere. et propriis 
humeris ad celestis patrie gre- 
gem deferre te humiliter inuo- 
camus. quatinus hanc pcram et 
hunc baculum sanctificando 
bene-iidicas bene"I«dice!ido 

sanctifices: ut quicumque hanc 
peram pro tui nominis anio/re 
instar humilis armature [p. 84. 
lateri suo applicare.et hunc bacu- 
lummanibusgestare.sicquepere- 
grinando suffragia sanctorum 
humili comitante deuotione 
studuerit quercre. dextere tue 
protectus munimine peruenire 
mereatur ad gaudia uisionis 
eteme. Qui cum patre et spiritu 
sancto uiuitt et regnatt deus, 
per omnia secula seculorum. 
Postea aspergat aqua benedicta 
super peram et baculum et det 
imponatur pera collo eius dicendo. 

TN nomine domini nostri ihesu 
■*■ christi accipe hanc peram 
habitum peregrinationis tue: 
ut bene castigatus ct saluatus 
peruenire merearis ad limina 
sanctorum quo pergere cupis. ct 
' In uiargin (laleT hand) hic surgal a 



peracto itinere tuo ad nos iterura 
reuerta/ris incolumis. Per [p. S5. 
eundem. Postea detur ei baatlus 
ita dicenda Accipe hunc baculum 
sustentationis itineris, ac laboris 
pereg[ri']nationis tue. ut deuin- 
cere ualeas omnes cateruas 
inimici. et peruenire securus ad 
limina sanctorum quo pergere 
cupis : et peracto obedientie 
cursu. ad nos iterum reuertaris 
cum gaudio. prestante domino 
nostro ihesu christo. Deinde 
dicat sacerdos illo interim pros- 
trato Dominus uobiscum. 

Oremus. 
/^Mnipotcns sempiterne deus 
^-^ qui est uia ueritas, et uita, 
iter tuum in beneplacito suo 
disponat angelum suum rapha- 
elem in hac peregrinatione tui 
custodem adhibcat qui ad loca 
desiderata cum pace te eundo 
perducat. et cum salute iterum 
ad nos reducat sit /inter- [p. 86. 
uentrix tui beata dei genitrix 
maria cum omnibus angelis et 
archangehs. patriarchis quoque 
et prophetis' sint intercessores 
tui sancti apostoli petrus et 
paulus cum ceteris apostolis. 
martyribus.confessoribus.uirgin- 
ibus optineantque tibi sancti illi 
quorum queris sufTragia cum 
omnibus sanctis iusta desideria. 
et itineris prosperitatem remis- 
sionemque peccatorum ac uitam 
eternam : Pereundem dominum 
nostrum ihesum christum filium 
suum. Qui cum eo uiuit et 
regnat in unitate spiritus sancti 
deus per omnia secula secu- 
lorum. 




BENEniCTIONES DIUEKSAE. 



49 

Oremus. 

T~~\Eiis qui ad uUam ducis et 
■*— ^ confidentes in te paterna 
protectione custodis. quesumus 
ut presenti famulo tuo a nobis 
egredienti angelicum tribuas 
comitatum : ut eius auxilio 
protectus. nullius /mali [p. 87. 
concuciaturformidinc.nullo com- 
primaturaduersitatis angore nul- 
lis irruentis inimici moie.stetur 
insidiis. sed pacis necessariumt 
itineris prospero grcssu pcracto 
propriisque locis restitutus. uni- 
uersos recipiat sospites.acdebitas 
exsoluattuonominigracias. Per. 

Oremus. 
r^Eus qui diligentibus te 
^ misericordiam tuam semper 
impendis et a scruienlibus tibi 
in nulla es inf regione longin- 
quus. dirige uiam huius famuli 
tui in uoluntate tua. ut te pro- 
tectore te perduce. per iusticie 
semitas sine offensione gradian- 
tur.t Per. 

Oreiiitis. 
F~\Eus infinitc misericordie et 
■*— ' maiestatis immense quem 
nec spatia locorum nec inter- 
ualla tem/porum ab hiis [p. 88. 
quos tueris adiunguntt: adesto 
famulo tuo in te ubiquc con- 
fidenti. et per omnem quam 
iturus est uiam du.\ ei et comcs 
esse dignare : nichil illi aduer- 
sitatis noceat. nichil difficultatis 
obsistat r cuncta ei saiubria 
cuncta sint prospera. et sub ope 
dextere tue quicquid iusto 
pecierit desiderio : celeri con- 
sequatur eifectu. Per. Benedictio 
super crucem uestimenti eius qui 
ierosolitnam profecturus est. 
Dominus uobiscum. 



50 
Oremus. 

DEus inuicte potentie et 
pietatis immense. atque 
peregrinantium tocius consola- 
tionis auxilium. qui famulis tuis 
uictricia arma tribuis : que- 
sumus hanc crucem deuote 
humilitatis bene/dicere [p. 89.' 
digneris : ut uenerande crucis 
uexillum cuius eis est designata 
figura : sit inuictissiinum robur 
seruorum tuorum contra hostis 
antiqui ualidissima tempta- 
menta. sit in uia defensio. in 
domo protectio. sit ubique 
presidium. Per. Cum uestem 
dederit uel crucem dicat sacerdos. 

ACcipe uestimentum cruce 
saluatoris signatum : ut per 
illud salus. benedictio. et uirtus 
prospere proficiscendi ad sepul- 
crum ipsius tibi comitetur. Qui 
cum patre et spiritu sancto. 
Uel aliter cum cruce\m^] impos- 
ueril. 
A Ccipe signum inuiiicibile 
■**■ crucem saluatoris tui. in 
cuius uirtute triumphato mortis 
auctore : uitam consequaris 
eternam amen. jDeinde [p. ga 
adiiingat. 

pEr hanc armaturam accipias 
■^ benedictionem a domino : 
et misericordiam a deo salutari 
tuo. Qui cum patre. Deinde 
dicantur orationes. 

OMnipotens sempiterne dcus 
qui es uia ueritas. Et cetera 
que sequiintur. 

<[ Benedictio noui panis. 

"DEnedic ^ domine creaturam 

■*-' istam panis sicut benedixisti 

' Fifth gatherine. 



BENEDICTIONES DIUERSAE. 



51 

quinque panes in deserto. ut sit 
dominus eiusdem abundans in 
annuum alimentum gustantes- 
que ex eo accipiant tam corporis 
quam anime sanitatem. Per. 

f[ Benedictio nouorum pomorum 
pirorum, 

SAnctifica ^ domine hunc 
nouum fructum arborum. ut 
qui eo utuntur/sint semper [p. 91. 
in tuo sancto nomine sanctificati. 
Per. 

f[ Benedictio uuaruni siue 
fabarum, 

p)Enedic ^ domine hos fructus 
-L^ nouos et maturos uuarum. 
quos tu domine per rorem celi 
et terre pinguedinem. et tempora 
serena atque tranquilla. ad 
maturitatem perducere dignatus 
es. ad percipiendum nobis cum 
gratiarum actione. In nomine 
domini nostri ihesu christi. Qui 
cum. f[ Incipiunt benedictiones 
adornamenta ecclesie benedicenda. 

f[ Benedictio albe, 

DEus inuicte^ uirtutis auctor 

et omnium creator et sancti- 
ficator. intende preces nostras 
et hanc albam leuitice ac sacer- 

dotalis glorie tuo ore benedicere. 

[« \m 

sanctificare et consecra/re [p. 92. 
digneris omnesque ea utentes et 
tibi fideliter gratos efiici serui- 
entesf: Per. 

f[ Benedictio amite. 

BEne^dic domine quesumus 
omnipotens amictum istum 
tam leuitici quam sacerdotali 
officii. et concede propicius. ut 

* MS. originally inuincte. 

2 These crosses have been added. 



52 

quicumque eum capiti suo 
imposuerit : benedictionem acci- 
piett de supernis. sitque in fide 
solidus : et sanctitatis grauedine 
fundatus. 

f[ Benedictio cinguli, 

OMnipotens sempiteme deus 
qui aaron et filios eius sacer- 
dotali ministerio cingulo et cum 
balteo in renibus stringi iussisti. 
adesto supplicationibus nostris: 
et presta ut omnes tue sancte 
operationis ministeriif hac zona 
iusticie circumcepti. renes lumb- 
osque sancte pudicitie precingere 
sata/gant atque preuale- [p.93. 
ant: quatinus nullo modo uento 
elationis et frigore^ iniquitatis 
tabescant sed magis magisque 
te opitulante confirmari et corro- 
borari : ad tibi placita queant. 

f[ Benedictio manipuli, 

EXaudi nos domine quesu- 
mus. ut hos manipulos sacri 
ministerii usui preparatos bene>J< 
dicere et sancti^ficare digneris. 

f[ Benedictio stole, 

DEus qui solis predicatoribus 
collum et pectus orario 
muniri concessisti : exaudi nos 
propicius. ut quicumque tuorum 
sacerdotum huic stole coUa 
subiecerint : quicquid corde 
credant boni protulerint. et quod 
uerbis edocuerint : factis ad- 
implere festinent : Pcr. 

f[ jBenedictio casule, [p. 94. 

DEus fons bonitatis et iusticie 
qui tui operis ministros ad 
extremum uestimentumf casule. 
cuius munimine interius omnia 

* MS. originally frigorem. 



BENEDICTIONES DWERSAE. 



53 
t^erentur uestiri saiixisti.' 
concede peticionibus nostris: ut 
omnes hac planeta induti. 
enumeratis intus omnium 
uirtutum ornamcntis: uinculum 
perfecte caritatis super omnia 
habeant. quo perficere que 
desiderant te prestante ualeant. 
Per dominum. 

C Bemdictio corporalis. 
/"* Lementissime pater cuius 
^~^ inenarrabiUs uJrtus. cuius 
mini.sterii archana mira cele- 
brantur : tribue que.sumus. ut 
hec linthcamina tue propitia- 
tionis benc^dictione sancti- 
/ficentur. ad consecran- [p. 95. 
dum super illa corpus dei et 
domini nostri ihesu chHsti filii 
tui qui tecum. 

([ Benedictio ad pallaX 
r\Eus a quo omnis bencdictio 
'--'procedit. et dator .sancti- 
ficationis benedic hoc linthea- 
men, ut sit aitaris operculum 
sacrum et diuinis cultibus con- 
secratum. Per. 

C Bemdictio ad casiUavi. stolam. 

et manipulum. 
"T^Eus inuicte uirtutis auctor et 
^ omnium creator. et sanctifi- 
cator. intende propicius ad preces 
nostras. ut hanc casulam. stolam. 

et manipulum benedicere. cou- 

secrare. ac sanctincare digneris. 
omnesque eis utentes tuis- 
quc misteriis in eis deuote et 
laudabiliter seruientes. gratos 
tibi esse concede. Qui uiuis. 
C Geticralis benedictio ad omnia 
omamenta. 



54 
/T Tlsibilium et inuisibi- [p. 96. 
^ lium creator deus. adesto 
propicius inuocationibus nostris, 
et hcc ornamenta uel Jinthea- 
mina sanctitatis effigiem preten- 
dentia : dcsuper gratia irrigante 

[+1' 
ingenti benedictione purificare 

consecrare et benedicere dig- 
nerisad laudem nominis tui. Per 
dominum. 



d Benedictio getieralis ad omnia 
omamenta uasa et instrumenta 
ecclesie. 

T^Eus qui diuersa ad taberna- 
■*— ' culum federis ornamenta in 
sacerdotalis officium ministerii 
ore proprio fieri preccpisti : te 
humili precc deposcimus. ut hoc 
uestimcntum hoc uas uel hoc 
candelabrum uel thuribulum uel 
hanc ampullam uel aliud aliquid 
ad ornamentum /et ad [p. 97. 
ministcrium ecclesic tuc prepar- 
atum. illa bene>i«dictione per- 
fundas : qua olim pcr manus 
sacerdotum utensilia tabernaculi 
oleo unctionis perfudisti. ut 
quicumque iam in tua apostolica 
ecclesia hoc utitur : te miserante 
ueniam peccatorum ct gaudia 
promereatur percipere sempi- 
terna. Per dominum. 

C Benedictiones nocturnales 
ante lectioms per totum annuvi. 
C Sciendum quod per totum 
annum exceptis festiuitatibus 
de domina ad primum noctur- 
num ante benedictionem : dicat 
sacerdos y. Ostende nobis 
domine misericordiam tuam. 
Ad secundum nocturnum. f. Kt 
' These crosses havo boen addeil. 



BENEDICTIONES DIUERSAE. 



55 



56 



ueniat super nos misericordia 
tua domine. Adtercium noctur- 
num : y, Adiutorium nostrum in 
/nomine domini. f[ Scien- [p. 98. 
dum etiam quodinprimoetsecundo 
Noctumoprima benedictio dicatur 
de patre. secunda : defilio. tertia : 
de spiritu sancto. Et quarta : de 
trinitate. 

f[ Benedictiones de patre, 

Alma dei patris : ueniat 
benedictio nobis. 

Benedictione perpetua : bene- 
dicat nos pater eternus. 

Omnipotens dominus : sua 
gratia nos benedicat. 

Propicius et clemens : sit 
deus nobis* omnipotens. 

De sede maiestatis : benedi- 
cat nos dextera dei patris. 

Ille nos benedicat in terris : 
cuius ma.t* fulget in excelsis. 

Nos deus omnipotens : custo- 
diat et benedicat. 

Misericordia dei patris : nos 
ab omnibus eruat malis. 

f[ Benedictiones defilio. 

Deus dei filius : nos benedicere 
et adiuuare dignetur. 

Christus perpetue : det nobis 
gaudia uite. 

Ad gaudia paradisi : perducat 
nos misericordia christi. 

Ille nos benedicat : qui sine 
fine uiuit et regnat. 

/Christus ad eterne: nos [p. 99. 
ducat premia uite. 

Alma dei uirtus : habitet in 
cordibus nostris. 

Christus dei splendor: lapsis 
sit reparator. 

Nos regat in terris : christus 
qui regnatt^ astris. 

^ Corrected to sit nobis deus. 
^ Perhaps for maiestas. 
• Probably for regnat in. 



Nos a peccatis : detergat fons 
pietatis. 

f[ Benedictiones de trinitate. 

In unitate sancti spiritus: 
benedicat nos pater et filius. 

In caritate perfecta: confirmet 
nos trinitas sancta. 

Benedictione perpetua : bene- 
dicat nos trinitas sancta. 

Nos deus etemus : benedicat 
trinus et unus. 

Trinus et unus deus : sit nobis 
ubique propicius. 

f[ Benedictiones de spiritu sancto. 

Spiritus sancti gratia : illumi- 
nare dignetur corda et corpora 
nostra. 

Ignem sui amoris : accendat 
deus in corde nostro. 

Ardeat in nobis : diuini f.f* 
amoris. 

Intus et exterius : nos purget 
spiritus almus. 

De celo missus doceat nos 
spiritus almus. 

Gratia spiritus sancti illuminet 
cecitatem cordis nostri. 

/f[ Benedictiones indifferentes. 

[p. 100. 

Creator omnium rerum : bene- 
dicat nos hic et in euum. 

Nos regat et muniat : qui 
secula cuncta gubernet 

Gaudium sine fine manens : 
tribuat nobis conditor orbis. 

f[ Benedictiones ad expositionem. 

Per ewangelica dicta : delean- 
tur nostra delicta. 

Sancti euuangelii lectio : sit 
nobis salus et protectio. 

Fons euuangelii : repleat nos 
dogma. c.t*^ 

' Perhaps for flamma. 

3 Probably for dogmate celi. 



m DIE PURIFlCATIOmS. 



57 



Ewangelicis armis: muniatnos 
conditor orbis. 

Uerba redemptoris : pia sJnt 
s, n.f 

Uerbis christe tuis ; trahe nos 
ad gaudia lucis. 

Diuinum auxilium : maneat 
semper nobiscum. 

Gratia diuina : pia nobis sit 
medicina. 

Gratia celestis : nos mo. orn. 
hoii.t^ 

Sapientia dei patris : cef* nos 
instruere dignetur. 

Ad societatem ciuium super- 
iiorum : perducat nos rex angel- 
orum. 



/C /« diepurificationis [p. 
post vi"" uel iii"' pro 
decantatam : ordinata processione 
in albis. et thurificato altari et 
cruce a priore : exeat processio 
per hostiuminferiusckori. Abbas- 
que festiue reuestitus procedat 
ministris tantum cum cruce et 
cereis extinctis. atque thuribulo 
cum igne. et aqita benedicta 
precedentibus. et priore cum seni- 
oribus etpostea ceteris procession- 
aliter subsequentibus. et diuertant 
per cdtare sancti iohannis baptiste 
usque in criptatn. cumque tn 
criptam perumerint : procedat 
abbas et stet prope cereos. uersu 
igitur Gabrielem. decantato : 
benedicat Abbas ignem in thuri- 
bulo legens demissa uoce. 
Oremus. 
iOmine sanctc pater omnipo- 
tens eteme deus bene^ 

' Probably for salutaria nobis. 
' Probably for moribus oniEt honestis. 
' Perh.ips for cclestls, or celeslia. 
' Sixlh gathering. 



s» 



D 



dicere et .sanctifi»J<care digneris 
ignem istum quem nos in- 
dig/ni suscipimus per [p. io3. 
inuocationem unigeniti filii tui 
domini nostri ihesu christi. quem 
hodie in templo presentatum 
iustum .symeonem diu expectan- 
tem in ulnas suscepi.sse nouimus ; 
et qui salutarc tuum ante faciem 
omnium populorum esse lumen 
.scilicet gentibus et gloriam plebi 
tuae israe!. prophetico spiritu 
docuisti : te quesumus domine 
ut bene»I«dicere digneris lumen 
istud : et omnibus in manibus 
gestantibus hoc uerum lumeii 
tue maiestatis concede : ut te 
agnoscentes ; per uiam uirtutum 
ad te ualeant peruenire qui in 
trinitate perfecta uiuis et gloriaris 
deus : per omnia secula secu- 
lorum. Amen. Postea benedi- 
cantur cerei et candele per has 
orationes demissa uoce. 

Oremus. 
/^Mnipotens sempiterne deus 
^— 'qui moysen famulura tuum 
purissi/mumoleiliquorem[p. 103. 
ad luminaria ante conspectum 
tuum iugiter concinnanda pre- 
parare iussisti ; beneijidictioni.s 
tue gratiam super hos cercos 
et candelas benignus infunde. 
quatinus sic nobis admini.strent 
lumen e.vterius: ut te donante 
lumen spiritus tui in nostris non 
desit mentibus interius. Per 
dominum nostrum ihesum filium 
tuum qui tecum uiuit et regnat 
in unitateeiusdemspiritussancti 
deus. 

Orcmus. 
T^Omine ihesu christe qui 
■^--'illuminas omnem hominem 
uenientem in hunc mundum. 



IN CAPITE IKIUNIL 



59 

effunde bene^dictionem tuam 
super hos cereos : et sancti^fica 
eos lumine gratie tue. et concede 
propicius ut sicut hec luminaria 
igne uisibili accensa noctumas 
depellunt tenebras : ita corda 
nostra inuisibili igne id est 
sancti spiritus splendore illustraf 
ut omni uiciorum cecitate 
ca/reant. et purgato [p. 104. 
mentis oculo ea cemere semper 
possimus que tibi sunt placita 
et nostre saluti utilia. quatinus 
per huius seculi caliginosa dis- 
crimina ad lucem indeficientem 
peruenire mereamur. Per te 
ihesu christe saluator mundi qui 
uiuis et regnas cum deo patre in 
unitate eiusdem spiritus sancti 
deus. Tunc abbas aspergai aqua 
benedicta cereos et candelas, et 
incenset, et postea dicat alta uoce. 
Dominus uobiscum. 

Oremus. 

P^Ru^i quesumus domine ple- 
^ bem tuam : et que extrin- 
secus annua tribuis deuotione 
uenerari. interius assequi gratie 
tue luce concede. Per. uel si 
uelit : dicat istani orationem, 

Oremus, 

DOmine deus pater lumen 
indeficiens. qui es conditor 
omnium luminum benedic hoc 
lumen /a fidelibus in [p. 105. 
honore tui nominis portandum. 
quatinus a te sanctifi^catum sit 
atque bene^dictum. et ut lumine 
tue claritatis accendamur et illu- 
minemur propicius concedere 
digneris. et ueluti eodem igne 
quondam illuminasti moysen 
famulum tuum : ita illumina 
corda nostra et sensus nostros. ut 



60 

ad uisionem eteme claritatis 
pemenire mereamur. Per domi- 
num. 

/^Uo peracto : recedat Abbas 
y^ ad locum suum, Precentor 
uero accipiat candelam Abbati 
preparatam : et CLccendat eam de 
igne thuribuli et tradat Abbati 
incipiens lianc antiphonam Sus- 
cipiens ihesum. secretarii uero 
distribuant singulis fratribus 
singulos cereos, Interim canantur 
hee antiphone Nunc dimittis. 
antiphona Uidemnt antiphona 
Lu men. Et notandum quod abbas 
Iportabit candelant unus [p. io6^ 
uero de seruientibus suis : cereum 
ornatum ante eum, medio tempore 
ordinetur processio secundum lib- 
rum : et exeat, iunioribus fratri- 
bus precedentibus, senioribus uero 
sequcntibus cum Abbate. et pro- 
cedant per claustrum usque in ec- 
clesiam moresolito. et fiat statio et 
absolutio. cantore incipiente anti- 
phonam Aue maria. cetera secun- 
dum librum. Dicto Confiteor : 
ponatur cereus ornaius super can- 
delabrum iuxta altare, sciendum 
autem quod celebrans missam sem- 
per deferat candelam in dextera 
tam ad processionem : quam ad 
missam usque post offerendam. 
Post offerendam durante missa 
teneat eam in sinistra, uidelicet 
inter medios digitos, capellano seu 
diacono pro tempore iuuante et 
sustentante. 

If[ In capite ieiunii [p. 107. 
feria iiii^'^ post horam vi*^ pul- 
sato magno signo conueniat con- 
ucntus in chorum, et facta ora- 

^ At the top of this page a drop of 

wux seems to have fallen on the book 

prubably Mate portante candelam. 



IN CAPITE TEIUNll. 



62 



tione : Abbas mdutus amictu. 
stola. capa. mitra. cirotecis. anulo. 
et baculo : procedat coram magjio 
altari cum duobus diaconis in- 
dutis et publice penitentibus. et 
prosternant se ante gradus altaris. 
et conuentus in cfuiro. precentore 
seu priore incipiente. vii psalmos 
penitentiales. Quibus dictis : 
dicatur alta uoce Kyrieleyson. 
Christeleyson. Kyrieleyson. et 
Pater noster. Postea abhas 
iacendo dicat alta uoce. Et ne nos 
in. cum kiis precibus. Saluos fac 
seriios tuos. ckorus respondeat 
Deus. Mitteeis domine auxilium 
de sancto. Et de syon. 

Esto eis domine turris forti- 
tudinis. A facie. 

Nichi! proficiat inimicus in 
nobis. Et 

Ostende nobis domine miseri- 
cordiam tuam. Et 

Fiat misericordia tua domine 
super nos. Qucmadmodum. 

/Peccauimuscum patri-[p. 108. 
bus nostris. Iniuste. 

Domine non secundum peccata 
nostra facias nobis. Neque 
secundum iniquitates. 

Domine ne memineris iniquita- 
tum nostrarum antiquarum. Cito 
anticipent nos. 

Adiuua nos deus salutaris 
noster. Et propter. 

Exurge domine adluua nos. 
Et libera. 

Domine exaudi orationem 
meam. Et. 

Dominus uobiscum. Hanc 
orationem dicat Abbas utrum 2tol- 
ueril stando siue iacendo. 

Oremus. 
Desto domine supplicationi- 
bus nostris. et me qui etiam 



A 



misericordia tua primus indigeo 
ciementer exaudi. ut quem non 
electione meriti. sed dono gratie 
tue constituisti operis huius 
ministrum. da fiduciam tui 
muneris exequendi. et ipse in 
nostro ministerio quod tue pie- 
tatis est operare. Per. \Hac 
orationefinita: siiacendo\^. 109. 
eam dixerit erigat se et accepto 
baculo in sinistra manu. extensa 
dextra super populum prostratum 
fatiat absolutio^nem'-'] legendo 
alta iioce. 

Oremus. 
"C* Xaudi domine preces nostras 
^-^ ct confitencium tibi parce 
peccatis. ut quos conscientie 
reatus accusat indulgentie tue 
miserationis absoluat. Per.' 

Oremus. 
pReueniat hos famulos tuos' 
-^ quesumus domine miseri- 
cordia tua et omnes iniquitates 
eorum celeri iiidulgentia de- 
leantur. Per.= 

Oretnus. 
\ Desto domine suplication- 
■*"*■ ibus nostris. ne sit ab hiis 
famulis tuis clementie tiie iong- 
inqua miseratio. sana uulnera. 
corumque remitte peccata. ut 
nullis a te iniquitatibus /separati 
tibi domino -semper [p. 110. 
ualeant adherere. Per. 

Oremus. 
T~~\Omine deus nosterqui offen- 
■*-' sione nostra non uinceris sed 
.satisfaclionc placaris. respice 
quesumus ad hos famulos tuos 

' Syllabk left QUl. 

' Chrislum ailded by a latet himd. 

^ tuos scoreil tKrough, 



IN CAPJTE IBIUmi. 



63 



64 



qui se tibi peccasse grauiter con- 
fitentur. tuum est enim ablu- 
tionem criminum dare. et ueniam 
prestare peccantibus. qui dixisti 
penitentiam te malle peccatorum 
quam mortem. concede ergo 
domine hoc ut tibi penitentie 
excubias celebrent. et correctis 
actibus suis conferri sibi a te 
sempiterna gaudia gratulentur. 
Per.i 

Orenius, 

Dlmitte deus peccata nostra et 
tribue nobis misericordiam 
tuam orisque alloquio depreca- 
tus. deuotionem et humilitatem 
attende. uincula solue. tribula- 
tionem inspice. /aduersi- [p. iii. 
tatem [et pericula repelle.*] 
effectumque peticioni nostre 
largiens iugiter et clementer 
exaudi. Per.^ 

Oremus, 

PResta quesumus domine hiis 
famulis tuis dignum peni- 
tentie fructum. ut ecclesie tue 
sancte a cuius integritate deuiar- 
ant peccando admissorum 
reddantur innoxii ueniam con- 
sequendo. Per. 

A bsolutio, 

ABsoluimus uos uice sancti 
petri apostolorum principis 
cui dominus ligandi atque 
soluendi potestatem dedit ut in 
quantum uestra expetit accusa- 
tio et ad nos pertinet remissio. 
sit uobis omnipotens deus re- 
demptor uester uita et salus. et 
omnium peccatorum uestrorum 

* Christum added by later hand. 
2 Added above line apparently by first 
hand. 



propicius indultor. Qui uiuit et 
regnat.^ 

Absolutio, 

DOminus ihesus christus qui 
beato petro apostolo ceter- 
isque discipulis /suis [p. 112. 
licentiam dedit ligandi atque 
soluendi ipse uos absoluat ab 
omni uinculo delictorum.et quan- 
tum mee fragilitati permittitur. 
sitis absoluti ante tribunal domi- 
ni nostri ihesu christi. habeatis- 
que uitam eternam et uiuatis 
in secula seculorum. 

Conclusio. 

IV /r Isereatur uestri omnipotens 
^^ deus et dimittat uobis 
omnia peccata uestra liberet uos 
ab omni malo confirmet et con- 
seruet uos in omni opere bono : et 
perducat nos pariter ad uitam 
eternam. Hiis finitis : conuentus 
discalciet se. Abbas uero uersus cul 
altare benedicat cineres demissa 
uoce hoc modo, 

Oremus, 

DEus qui non mortem sed 
peniten t iam desideras pecca- 
torum fragilitatem conditionis 
humana benig/nissime re-[p. 113. 
spice. et hos cineres quos pro- 
ferende humilitatis atque pro- 
merende uenie capitibus nostris 
imponi decernimus bene^dicere 
pro tua pietate digneris ut qui nos 
in cinerem et ob prauitatis nostre 
meritum in puluerem reuersuros 
cognoscimus. peccatorum om- 
nium ueniam et premia penitent- 
ibus repromissa misericorditer 
consequi mereamur. Per.* 

^ In margin (later hand) per omnia secula 
seculorum. 
* Christum added by later hand. 



m CAPtTE lEIUNII. 



65 
Oreinus. 
/^Mnipotens sempiterne deus 
^^ qui misereris omnium. et 
nichil odisti eorum que fecisti 
dissimutans peccata hominum 
propter penitentiam. qui etiam 
subuenis in necessitate laborant- 
ibus bcne^dicere et sanctifi^ 
care hos cineres dignare quos 
causa humiJitatis et sancte re- 
ligionis ad emundendat delicta 
nostra super capita nostra ferre 
constituisti more /niniui- [p. 114. 
tanim. et da per inuocationem 
sancti nominis tui ut onines qui 
eo.s ad deprecandam misericor- 
diam tuam super capita sua 
tulerint a te mereantur omnium 
delictorum suorum ueniam ac- 
cipere. ct hodie sic eorum iciunia 
inchoare sancta, utindieresurrec- 
tionis purificatis mentibus ad 
sanctum mereantur acccdere 
pascha. et iii futuro perpetuam 
accipere gloriam. Per dominum. 
Hic dicainr Dominus uobiscum. 

Oremus. 
/^Oncede nobisdominepre.sidia 
^--'mililic christiane sanctis in- 
choare ieiuniis ut contra 
spirituales ncquicia[s]' pugnaturi 
continentie muniamur auxiltis. 
Per.* Hic aspergat cineres aqua 
benedicta. et procedens stet super 
graditm inferiorem chori. Et con- 
uentus procedat utrifngue nudis 
pedibus ad ci/neres sus- [p. 1 1 5. 
cipiendum reuestitis preeuntibus. 
etflectantgenua. Et dum capitibus 
singulorum imponit Abbas cineres 
faciendo crucem dicat. Memento 
quia cinis es et in cinerem 
reuerteris. Interim canatur hec 

' Adiled by latei hand. 

* Dominum added l^ laler hand. 
F.VESHAM. 



66 
antiphona Immutemur habitu. 
cum interpollatione uersuum 
psalmi Deus misereatur nostri. 
Ultimo accipiat pHor stolam et 
imponat ci^iti abbalis cineres. 
Quibus peractis^ : redeat Abbas 
ad stallum suum superius. pre- 
centore incipiente antiphonam 
Exurge domine. cum psalmo 
Deus auribus nostris. etdicantur 
preces et orationes consuete sicut 
in ferialibus processionibus. Et 
postea fiat processio [circuin*^ 
claustrum cruce in medio preetinte 
et aqtia benedicta. Abbas uero 
cum diaconihus reuestitis sequatur 
conuentum. cantore incipiente 
antiplionam Exaudi nos dom- 
ine. jPoslea duo iuuenes[p. 116, 
canant letaniam ferialem usque 
in ecclesiam more solito. Qua 
finita : fiat sermo si fuerit 
habendus. Finito sermone: Abbas 
procedat cutn diacono reuestito 
alba. stola. et manipulo. ante 
altare. Alius diaconus similiter 
reuestitus stet in medio presbiterii 
ducens duos penitentes. unum a 
dextris et alium a sinistris. Et 
uersis uultibus ad altare : incipiat 
Abbas hoc responsorium ^ln su- 
dore' conuentus suppleat quod se- 
quitur "uultus tui uesccris pane 
tuo dixit dominus ad adamcum 
operatus fueris terrara non dabit 
fructus /suos sed spinas et [p. 1 1 7. 
tribulos germinabit tibi." Interim 
diaconus ducens penitentes : pro- 
cedat cum omnibus penitentibus 
usque ad medium c/iori. Abbas 
cum diacono sequatur usque 
ad gradus c/iori. Et uertant 
se uersus a/tare. Responsorio 

' In mugin (latcr linnd) Finl sermo 
* Word partly oblitetated. 
a_3 Noted. 



DOM. IN RAMIS PALMARUM. 



67 
finito : diaconus cum penitentibus 
dicat ^Flectamus genua^ et dia- 
conus cum abbate respondeat 
^Leuate^ EtAbbas dicat ^Exaudi 
nos christe^ Tunc dexter chorus 
^Kyrieleison^ Et sinister ^Chris- 
teleyson^ Postea omnes simul 
^Kyrieleison^ Abbas iterum inci- 
piat fi, In sudore ^uel hanc anti- 
pkonam^l^ln sudoreuultus[p. 1 18. 
tui uesceris pane tuo plangens 
peccata tua cum patientia mag- 
na^ Dum cantatur : diaconus cum 
penitentibus eat extra chorum. Ah^ 
bas uero stet in hostio chori, cum 
diacono suo. Et dicantur omnia 
sicut prius. Postea incipiat Abbas 
tertio fi. uel Ant. In sudore. Et 
eant omnes ante altare sancte 
crucis. et fiant omnia ut prius. 
Quibus peractis : eant omnes ad 
hostium ecclesie, Et decanus Ab- 
bati stanti a sinistris hostii 
singulos penitentes per manum. 
qui deosculantes manum Abbatis : 
emittantur. Dum uero kec agun- 
tur et in redditu incipiat cantor 
hajic antiphonam ^Cor mun- 
dum /crea in me deus [p. 119. 
spiritum rectum innoua in uiscer- 
ibus meis S. Amen.^ Et canantur 
hii duo psalmi Beati quorum. et 
M.\SQrQTQ. cum predicta antiphona. 
fH Cum reuersi fuerint : incipiatur 
missa, quod si Abbas missam 
celebrauerit : non induatur tunica 
neque dalmatica neque sandaliis^ 



T^Ominica in ramis palmarum 
-^-^ post terciam cantatamcanan- 
tur hee antipkone Fratres hoc. et 

i—i Noted. 

'— * uel hanc antiphonam scored through. 

^ MS. originally scandaliis. 



68 

In nomine domini. Quibus canta- 
tis: cu:cedat A bbas indutus sicut in 
sollempni processione ad locum ubi 
palme et rami benedici debent dia- 
conus autem^ alba. stola, manipulo. 
et dcdmatica indutus : procedat 
precedenjtibus cereis et [p. 120. 
tkuribulo. Etponens euangelium. 
super analogium positum ante 
palmas offerat Abbati thus ad 
libandum et incenset analogium. 
petitaque benedictione ab Abbate 
legat euangelium festiue, Quo 
lecto : Abbas extensa manu bene- 
dicat palmas et ramos demissa 
uoce hoc modo, 

EXorcizo te creatura florum et 
frondium in no^mine dei 
patris omnipotentis et in no^mine 
ihesu christi filii eius et in uirHute 
spiritus sancti. proinde [(o)mnis 
uirtus (ad)uersarii^] omnis exerci- 
tus diaboli omnisque incursio 
demonum. eradicare et ex- 
plantare ab hac creatura florum 
et frondium ut ad dei gratiam 
festinancium uestigia non 
sequaris. Per eum qui uenturus 
est in spiritu sancto* uiuos et 
mortuos.* 

jOremus, [p. 121. 

/^Mnipotens sempiterne deus 
^^ qui in diluuii effusione 
noe famulo tuo per os columbe 
gestantis ramum oliue pacem 
terris redditam nuntiasti te 
supplices deprecamur ut hanc 
creaturam florum spatulasque 
palmarum seu frondes arborum 
quas ante conspectum glorie tue 
offerimus ueritas tua sancti^ 

^ A cross added here (later hand). 
* In margin (original hand) partly wom 
away. 
3 In margin (later hand) iudicare. 
^ In margin (later hand) et s. per ignem. 



ms PALMARUM. 



69 
ficet : ut deuotus populus in 
manibuseassuscipiens: benedic- 
tionis tue gratiam consequi 
mereatur. Per.' 

Oremus. 
'r\Eus cuius filius pro salute 
■*— ' humani generis de celo 
descendit ad terras. et appro- 
pinquante hora passionis sue 
ierosolimam in asino uenire, et 
a turbis rex appellari ac laudari 
uoluit : beneifidicere dignare 
hos palmarum ceterarumque 
frondium ra/mos. ut [p. 122. 
omnes qui eos laturi sunt ita 
benedictionis tue dono replean- 
tur: quatinus ct in hoc^ seculo 
hostis antiqui temptamenta 
superare. et in futuro cum 
paJma uictorie et fructu bono- 
rum opcrum tibi ualeant appa- 
rere. Pereundem.' 

Oremus, 
"T^Eus qui dispersa congregas. 
'-^ ct congregata conseruas. 
qui popuhs obuiam ihcsu ramos 
portantibus benedixisti : bene^ 
dic etiam hos ramos palme ue! 
arborum quos tui famuli ad 
gloriam nominis tui fideliter 
suscipiunt. ut in quocumque 
loco fuerint introducti. tua 
bcncdictio consequatur. et omni 
aduersa ualitudine effugata. dex- 
tera tua protegat quos redemit. 
Per eundem.* 7"««^ Abbas as- 
pergat palmas et ramos aqua 
\bmedicta et incenset et [p. 123. 
dicat alta uoce. Dominus uobis- 
cum. 



70 
Oreiiius. 

/^Mnipotens scmpiterne deus 
^-' qui dominum nostrum 
ihesum christum die azimorum 
super pulJum asine sedere uo- 
luisti. ac pucros hebreorum 
uestimenta uel ramos oliuarum 
in uiam sternere et in laudem 
ipsius osanna fijio dauid decan- 
tare docuisti: da quesumus ut 
inuocencium laudem in templo 
clamantium et eorum merita in 
celestibus consequi mereamur. 
Per eundem." Hic reuertatur 
Abbas in chorum et accipiat 
cantor palmam et tradat abbati 
dicens. 'Pueri hebreorum.* 
Palmis distributis : ordinetur 
processio secundum librum et 
eant in merstowiam si tempus 
permiserit cantantes antiphonam. 
Ante /sex dies pasche [p. 124. 
et ahas antiphonas stquentes ubi 
fiat statio sentoitbus stanttbus ad 
occtdentem et tumortbus ad 
ortenttm In medto autem 
ponatur subsdltum cum quatelh 
ubi Abbas sedeat cum uoluertt 
Etfiant omma secundum librum. 
C Postea finita antiphona Salue 
rex fabricator: fiat sermo si 
habetidus sit. Post sermonem : 
Abbas cum duobus senioribus 
cantore premonente strato sub 
pedibus tapeto : incipiant ter 
hanc antipltonam. 'Aue rex 
noster" flectentes genua qualibet 
uice. Et conuentus idem repetat 
ter flexis genibus et tercio can- 
tetur tota antiphona. et procedat 
processio per magnam stratain 
intransperportamcimiteriiet fiat 
stacio ante fores ecclesie et can- 
jtetur. Gloria taus. [p. 135. 

' Dominum added by later bBnd. 

»— » Noted. 



FER. V. m COENA DOMINI. 



71 

Postea ingrediantur ecclesiain et 
fiat ibi statio iuxta viorem sol- 
lentpnis processionis, Postquam 
ingrediantur Abbate incipiente, 
^Circumdederunt me.^ Si tempus 
non permiserit quod processio fiat 
extra fiat circa claustrum, ita 
quod prima stacio fiat in capi- 
tuli^, Secunda stacio fiat in 
scolis ex parte hostilarie. et tercia 
in ecclesiam\ tit supra. C ^ot- 
andum quod qui celebrat magnam 
missam : teneat palmam inter 
ewangelium. 



C Feria quinta in cena domini 

pulsato magno signo post horam 

ixf*^^ conuentu conueniente in cho- 

rum : Abbas eat in uestiario et 

reuestiat se ut supra in capite 

ieiunii. uel si missam fuerit 

celebraturus : sicut in sollempni 

projcessione. Duo etiam [p. 126. 

diaconi reuestiantur ut supra. 

precentor etiam et minister altaris 

reuestiantur. Quibus reuestitis. 

procedat A bbas comitantibus illis 

reuestitis sine cruce et cereis et 

ingrediantur cJwrum superius 

transeantque sub silentio per 

medium chorum ad hostium 

ecclesie subsequente conuentu 

prioribus etiam precedentibus. 

Cumque ad hostium ecclesie 

peruenerint : unus diaconorum 

exeat extra hostium ad pub- 

lice penitentes. altero remanente 

cum abbate stante ubi supra. 

C ^Prior autem seu^ precentor 

postulet pro penitentibus hiis 

uerbis. 

1— » Noted. 

2 — ^2 Thesewordsare scored through (not 
by the original writer). 



72 

A Dest o uenerabilis pater 
-^^ tempus acceptum. dies 
propiciationis diuine. et salutis 
humane. qua mors interitum et 
uita accepit etema principium. 
quan/do in uinea domini [p. 127. 
sabaoth sic nouorum palmitum 
plantatio facienda est. ut purge- 
tur execratio uetustatis. Quam- 
uis enim a diuitiis bonitatis et 
pietatis dei nichil temporis uacet. 
nunc tamen et largior est per 
indulgentiam remissio pecca- 
torum. et copiosior per graciam 
assumptio renascencium. Au- 
gemur regenerandis. crescimus 
reuersis. Lauant aque. lauant 
lacrime inde est gaudium de 
assumptione uocatorum. hinc 
leticia de absolutione peniten- 
cium. Inde est quod supplex 
populus tuus postea quam in 
uarias formas criminum neglectu 
mandatorum celestium. et mo- 
rum probabilium transgressione 
cecidit. humiliatus atque pros- 
tratus prophetica ad deum uoce 
clamat. Peccaui inique egi. ini- 
qui/tatem feci. miserere [p. 128. 
mei domine : euangelicam uocem 
non frustratoria aure capiens. 
Beati qui lugent. quoniam ipsi 
consolabuntur. Manducauit si- 
cut scriptum est panem doloris. 
lacrimis stratum rigauit. cor 
suum afflixit ieiuniis. ut anime 
sue reciperet quam perdiderat 
sanitatem. Unicum itaque est 
penitentie suffragium quod et 
singulis prodest et omnibus in 
commune succurrit. Abbas, 

T Niquitates meas ego cognosco 
-■- et delictnm meum coram me 
est semper. Auerte faciem tuam 
domine a peccatis meis et omnes 



FER. V. IN COENA DOMINt. 



W- 



73 

iniquitates meas dele. Redde 
mihi leticiam salutaris tui et 
spiritu principali confirma me. 
Et Iprior'^'^ uel precmtor. 

) Edintegra in eis apostolice 
iacerdos quic/quid [p. 139.^ 
diaboio scindente corruptum est 
et orationum tuarum patrocin* 
antibiis meritis ; per diuine re- 
conciliationis gratiam. fac homi- 
nem deo proximum. ut qui 
antea in suis sibi peruersitatibus 
displicebat : nunc iam placere se 
domino iii regione uiuonim 
deuicto mortis auctore gratu- 
letur. Tunc exeat unus diacon- 
orum accipiens duos penitmtes 
per manus. Alter uero remanetts 
eum Abbate : dicat. 'Dicite 
quare uenistis.' Diaconus cu7n 
penitentibus respondeat ^lndu!- 
gentie causa*. Et Abbas dicat 
semel ^Uenite'. Tutic diaconus 
cutn penitentibus flectendo genua 
dicat 'Flectamus genua.* Et 
diaconus cum Abbate respondeat 
/'Leuate.^ Et Abbatus\ [p. 130. 
■■'Exaudi nos christe.^ Tunc dex- 
ter ckorus dicat. "Kyrieleison^, Et 
sinister ^Christeleyson''. et omnes 
simul -^Kyrieleyson.^ Pater nos- 
ter. Tuiic Abbas dicat Et ne 
nos. Preces. Ostende nobis 
domine misericordiam tuam. Et. 
Domine exaudi orationem meam. 
Et. Dominus uobiscum. 

Oremus. 
"r^Omitic sancte pater omni- 
^— ' potcns etcrne deus respice 
super hos famulos qui ab infesta 
huius seculi tempestate dimersi 
flebiH lamentatione suos accu- 

' Scored ihrough. See coJ. 71 above. 

^ Serenlh gatheni^. 

"— = Notei 



74 

sant excessus. tu fletus ac gemi- 
tus eorum pie suscipias. eosque 
de tenebris ad lumen reuoces et 
medelam confitentibu.s. et uulne- 
ratis auxiUum sanitatis /indul- 
geas. ne ultra inimicus in [p. 13I. 
eorum habeat animabus potes- 
tatem. eorumque confessionem 
Hbenter admittens. ecclesie tue 
purificatos restitue ac tuo altari 
representa. ut ad sacramentum 
reconciHationis admis.si. una 
nobiscum sancto nomini tuo 
gratias agere mereantur. Per.' 
Iterum Abbas bis dicat. ^Uenite. 
uenite,^ Et diaconus cum peni- 
tentibus. -Flectamus genua.^ 
Diaconus cum Abbate ^Leuate*. 
Et Abbas ^Exaudi nos christe*. 
Tunc dexter chorus "Kyrieleyson'. 
sinister *Christeleyson*. Et om- 
nes simul ^Kyrieleyson^. Pater 
noster. Et Abbas Et ne nos 
inducas in temptationera. preces. 
/Fiat misericordia tua [p. 132. 
domine super nos. Quemad- 
modum. Esto nobis domine 
turris fortitudinis. Domine ex- 
audi orationem meam. Et 
Dominus uobiscum. 

Oremus. 

MAiestatem tuam quesumus 
domine sancte pater omni- 
potens eterne deus qui non 
mortem peccatorum sed ueniam 
semper inquiris. respice flentes 
famulos tuos. attende prostratos. 
eorumque planctum in gaudium 
conuerte. scinde deHctorum sac- 
cum. et indue eos leticiam salu- 
tarem. ut post longam pere- 
grinationis famem de sanctis 
altaribus tuis sacientur. ingres- 
' Dominum added In mMgin by kter 

=— ' Noted. 



FER. V. IN COEMA DOMINl. 



75 



76 



sique cubiculum regis : in ipsius 
aula benedicant nomen glorie 
tuesemper: Per. Tercio Abbas 
dicat ter, ^UeniteUenite Uenite.^ 
Et diaconus cuvi penitentibus 
/^Flectamus genua^ Alter [p. 133. 
diaconus cum Abbatc ^Leuate^ 
Et Abatus^ ^Exaudi nos christe.^ 
Tunc choriut prius ^Kyrieleyson. 
Christeleyson. Kyrieleyson.^ Pa- 
ter noster. Et ne nos. Et 
ueniat super nos miscricordia 
[tua domine.*] Et salutarc tuum. 
Saluos fac seruos tuos. Deus 
meus. Domine exaudi ora- 
tionem meam. Dominus uobis- 



cum. 



Oremus, 



DEus misericors deus clemens. 
qui secundum multitudinem 
miserationum tuarum peccata 
penitentium deles. et preteri- 
torum criminum culpas uenia 
remissionis euacuas. maiestatem 
tuam supplices deprecamur. ut 
hiis famulis tuis longo squalore 
penitentie maceratis /mis- [p. 134. 
erationis tue ueniam largiri 
digneris. ut nuptiali ueste re- 
cepta ad regalem mensam unde 
eiecti fuerant mereantur introire: 
Per.^ Quarto dicat Abbas ter sic 
* Uenite uenite uenite.^ Conuentus 
supleat antiphonam cum psalmo 
Benedicam dominum sic, ^Filii 
audite me timorem domini 
docebo uos. Benedicam.* In- 
terim penitentes tradantur abbati 
a priore seu cantore. Et Abbas 
restituat eos gremio ecclesie, 
Quibus introductis : inponat can- 
toK Antiphonam ^Cor mundum.^ 
Et intonet psalmum Miserere 

^— ^ Noted. 

' Later hand over rasure. 

' Dominum added by later hand. 



mei deus. et reuertantur in 
chorum cantando psaltnum illunk 
Quo finito : cantetur antiphona. 
Quibus finitis : prostemat se 
Abbas cum jreuestitis [p. 135. 
ante cdtare. Et conuentus in 
choro. publice uero penitentes : 
inter Abbatem et conuentum, Et 
dicant vii psalmos. hiis finitis : 
dicatur in audientia Kyrieleyson. 
Christeleyson. Kyrieleyson. Tunc 
Abbas iacendo dicat Pater noster. 
Et ne nos. preces Exaudi me 
domine quoniam benigna est 
misericordia tua. Ne memineris 
domine iniquitatum nostrarum 
antiquarum. Cito anticipent. 
Adiuua nos deus salutaris nos- 
ter. Saluos fac seruos tuos. 
Deus meus. Mitte eis domine 
auxilium de sancto. Et de. 
Conuertere domine usquequo. 
Et de. Domine exaudi ora- 
tionem meam. Dominus uobis- 
cum. Hanc orationem dicat 
Abbas iacendo. 

Oremus. 

"T^Omine deus omnipotens 
-^ propicius esto mihi pecca- 
tori. ut condigne pos/sim [p. 136. 
tibi gratias agere. qui me 
indignum propter tuam miseri- 
cordiam ministrum fecisti sacer- 
dotalis officii. et me exiguum 
humilemque sacerdotem con- 
stituisti mediatorem ad adoran- 
dum et intercedendum dominum 
nostrum ihesum christum pro 
peccatoribus et ad penitentiam 
reuertentibus. Ideoque domina- 
tor domine qui omnes homines 
uis saluos fieri : et qui non uis 
mortem peccatorum sed ut con- 
uertantur et uiuant suscipe ora- 
tionem meam quam fundo ante 



FEK. V. fN COENA DOMINI. 



77 
conspectum clementJe tue pro 
famulis et famulabus tuis qui ad 
penitentiam et misericordiam 
tuam confugenint. Per do- 
minum nostrum. Hac finita : 
abbas conuertat se ad populain 
erectus. et fatiat absolutionem hoc 
modo Oremus legendo alta uoce. 

/T^Eus cuius indul- [p. 137. 
■^— ' gentia cuncti indigent me- 
mento famulorum famularumque 
tuarum. et qui lubrica terreni 
corporis sunt fragilitate nudati. 
quesumus da ueniam confitenti- 
bus parce supplicibus ut qui suis 
meritis accusantur : tua misera- 
tione saluentur. Per." 

Oremus. 
"T^Eus sub cuius ocuHs omne 
■'— ' cor trepidat. omnesque con- 
scientie pauescunt. propiciare 
omnium gemitibus ct cunctorum 
medere uulneribus. ut sicut 
nemo nostrum liber est a 
culpa ita nemo sit alienus a 
uenia : Per.' 

Alia oratio. Oremus. 
"T^Eus humani generis benign- 
'^ issime conditor et miseri- 
cordissime reforraator. qui in 
reconciliatione lapsorum etiam 
me qui misericordia tua primus 
indigeo seruire effectibus gratie 
tue per sacer/dotale [p, 138. 
ministerium uoluisti. ut cessante 
merito supplicis mirabilior fieret 
indulgentiaremittentis. Deusqui 
iusticie leges misericordie sem- 
per multiplicatione moderaris. 
dum delinquentibus penitentiam 
adhibes. dum etiam malis pro- 
uidentie tue dona non subtrahis 
et uindictam miserando suspen- 
1 Chrislum Biided by Inler hand. 



7S 

dis. Deus qui hominem inuidia 
diaboli ab eternitate deiectum. 
unici filii tui sanguine redemisti. 
uiuifica hos famulos tuos. quos 
tibi nullatenus mori desideras. et 
quos non dereliquisti deuios 
assume correctos. Moueat pie- 
tatem tuani fletus iste merorum. 
tu corum raedere uulncribus. tu 
benignam iacentibus manum 
porrige ne ecclesia tua aliqua sui 
corporis /portione priuata [p. 1 39. 
temeretur. ne grex tuus detri- 
mentum sustineat. ne de familic 
tue dampno inimicus exultet ne 
renatas lauacris salutaribus ani- 
mas mors .secunda possideat. 
Tibi ergo humiliamur omncs 
tibi domine suppHces fundimus 
preces tibi fletum nostri cordis 
offerimuH. tu parce confitentibus 
ut imminentes' penas futurique 
iudicii sentenciam te miserante 
non incidant, nesciant quod 
terret in tenebris, quod stridet 
in flammis. et ab errorum uia ad 
iter iusticie iam reuersi nequa- 
quam ultra nouis uulneribus 
saucientur. Propiciare ergo 
domine trementibus atque sup- 
plicantibus sub sententie tue 
expectatione. et ad humilitatem 
iacencium subleuandam dex- 
teram salutis extende. Nobis 
quoque seruis tuis quos /aposto- 
lice clauis .sacerdotatisque [p. 140. 
officii ministros. non electione 
meriti, sed dono gratie tue consti- 
tuisti. da fiduciam tanti muneris 
exequendi. et ipse in nostro 
ministerio quod tue sit potesta- 
tis operare. Agnosce piissime 
pastor oucs tue redemptionis, et 
constrictas uinculis peccatorum 
ecclesie tue precibus exoratus 

' So MS. oiiginallj': alteted 1( 



FER. V. IN COENA DOMINL 



79 



80 



absolue. redeant ad unitatem ec- 
clesie tue et post illam diram in- 
opis exilii famem redeuntes ueste 
spiendida ornate. gaudeant se 
paterno receptas esse conuiuio. 
nichil honore adoptionis. nichil 
de hereditatis sorte perdiderint 
sed integrum sit eis atque per- 
petuum. et quod gratia tua con- 
tulit et quod misericordia' tua 
reformauit : Per christum domi- 
num nostrum. 

Absolutio, 

//^Mnipotens deus qui [p. 141. 
^^dixit qui me confessus fuerit 
coram hominibus. confitebor et 
ego eum coram patre meo ipse 
uos benedicat et custodiat^ 
semper detque uobis remis- 
sionem peccatorum et uitam 
etemam. amen. 

Absolutio. 

T^Ominus ihesus christus qui 
^^ dixit discipulis suis que- 
cumque ligaueritis super terram : 
ligata erunt et in celo. et que- 
cumque solueritis super terram : 
erunt soluta et in celo. de quorum 
numero quamuis indignos nos 
esse uoluit. ipse uos absoluat per 
ministerium nostrum ab omnibus 
peccatis uestris quecumque cogi- 
tatione. locutione. atque opera- 
tione. negligenter egistis. et a 
peccatorum nexibus absolutos 
perducere dignetur ad regna 
celorum. Amen. 

jConclusio, [p. 142, 

TWr Isereatur uestri omnipotens 
^^^ deus. et dimittat uobis 
omnia peccata uestra. liberet 

^ The final t added by later hand. 



uos ab omni malo. et conseruet 
uos in omni opere bono. et 
perducat nos pariter ad uitam 
eternam. et ab omni malo cus- 
todiat nos dominus. Amen. 
Hiis finitis : fiat sermo si fuerit 
kabendus, et moneantur penitentes 
quodpenitendo diluerint : iterando 
non committant. Post hec acci- 
piant ministri altaris crucem et 
cereos sine lumine. et thuribulum 
sine carbonibus. et aquam bene- 
dictam. et diaconus uirgam cum 
tribus cereolis non accensis. et 
procedant ad locum ubi benediceiu 
dus est ignis. sequatur Abbas, 
sicque exeant superius seniotibus 
precedentibus cantantes altematim 
psalmos Miserere. /Ad te [p. 143. 
domine leuaui. sine Gloria patri. 
Cumque peruenerint ad ignem : 
benedicat Abbas ignem detnissa 
uoce quasi legendo hoc modo, 

Oremus, 

T^Omine deus noster. pater 
-^ omnipotens. lumen inde- 
ficiens. conditor omnium lumi- 
num. exaudi nos famulos tuos 
et bene^dic hunc ignem. qui 
tua sanctificatione et bene^dic- 
tione consecretur. tu qui illumi- 
nas omnem hominem uenientem 
in hunc mundum. illumina 
co[n^]scientias cordis nostri igne 
tue caritatis. ut tuo ig^e ignitL 
tuo lumine illuminati. expulsis 
a cordibus nostris peccatorum 
tenebris ad uitam te illustrante 
peruenire mere[a^]mur eternam 
Per.* 

^ A cross added by later hand. 
^ n omitted. 

^ a added by later hand at end or line 
where it had been originally omitted. 
^ Christum added by later hand. 






FER. V. IN COENA DOMINI. 



Alia orntio. 
T^XOmine sancte pater omni- 
■L-' potens etcrne deus bene^ 
dicere et sanctifi^ca/re [p. 144. 
digneris ignem istum. quem nos 
indigni per inuocationem unige- 
niti filii tui domini no.stri ihesu 
christi bene^dicere presumimus. 
tu clementissime eum tua bene- 
dictione sancti^^fica. et ad pro- 
fectum humani generis peruenire 
concede. Per eundem.' PosUa 
aspergat ignem aqua beitedicta. 
et tunc iuiponatur de ipsis car- 
banibus in thurribulo. et apposito 
incenso : thurificet abbas crucem 
et ignem. et tunc accendantur 
eerei. et postea dicat Abbas alta 
uoce. Dominus uobisciim. Ore- 
mus. Ceiesti lumine que.sumus 
domine semper et ubique nos 
preueni. ut misterium cuius 
nos participes esse uoluisti. et 
puro cemamus intuitu et digno 
percipiamus affectu. Per domi- 
num. IHacoratione dicta:\^.\\^. 
processio procedat ad ecclesiam 
canendo hos psalmos. Dominus 
illuminatio. Ad te domine cla- 
mabo. A bbas diuertat in uesttario 
et preparet se ad missam non in- 
duatur scandaliis. Conuentus 
cotnmunicetur. Quibus communi- 
catis: canteturcommunio.et postea 
dicat abbas post communionem. 
seguatur [et det benedictionem. 
data benediclione*] : accipiat quod 
residuum fuerit sacramenti et 
inuoluat cum summa diligentia 
in corporalibus et reponat in 
pixide re&eruandum usque in 
crastinum. sicque precedentibus 
cereis: de/erat illud usque ad 
. ' Dominum added by lalet hand. 

' The words in brecket» bave been 
sfored through. 



82 
tkecam retro altare decenter ad 
hoc paratam. et incensetur. reposi- 
toque corpore : iterum incensetur. 
Interim denudetur altare. Ab- 
bas uero depositis casula cirotecis 
et manipulo : precingatur lintheo. 
et jaccedens ad altare [p, 146. 
infundat. uinum in modum crucis 
super medium altaris et super 
iiii" comua. Inchoando Iwc 
responsorium. 'Circumdederunt 
me,' Conuentus supleat quod se- 
quitur. Interim abbas cumpriore 
liabentes ramos in manibus lauent 
altare per tatum. finito retractu 
responsorii: incipiat abbas anti- 
phmam de domina 'Sancta maria' 
quajn conuentus percantet. Qua 
cantata: inchoet antiphonam de 
omnibus sanctis 'Sanctum et 
uerum' Qua finita: dicat Abbas 
Itas preces. Adoramus te christe 
et benedicimus tibi. Post 
partum uirgo inuiolata perman- 
sit. Exultabunt sancti in gloria. 
Letabuntur. Cum liiis orationi- 
bus quasi legendo. 

Oremus. 
/T~\Eus qui pro nobis [p. 147. 
■L-' filium tuum crucis pati- 
bulum subire uoluisti. ut inimici 
a nobis expelleres potestatem: 
concede nobis famulis tuis. ut in 
resurrectionis eius gaudiis sem- 
per uiuamus. 

Alia oratio. 

COncede nos famulos tuos 
quesumus domine deus per- 
petua mentis ct corporis sanitate 
gaudere r et gloriosa beate marie 
semper uirginis intercessione a 
presenti liberari tristicia et 
futura perfrui leticia. 



FER, V. IN COENA DOMim. 



83 

Alia. 

TRibue quesumus domine 
sanctos tuos iugiter orare 
pro nobis : et semper clementer 
audiri. Per dominum. Qutbus 
dictis : eat abbas in uestiarium. 
et deponat indumenta. Indutus- 
que frocco suo : ingrediatur 
chorum superius et inclinet, Qui 
statim jregredicns pro- [p. 148. 
cedat primus ccteris processionali- 
ter subsequentibus usque refec- 
torium. et facta inclinantione^ 
sedeant omnes. Quibus sedenti- 
bus : Abbas ad digitum sedens 
percutiat tabulam ter capdlano 
7ninistrante et conuentus dicat 
Benedicite. Abbasuero det bene- 
dictionem Cibum et potum 
seruorum.^ et cetsra. Et tunc 
comedant omnes et bibant. facto 
viodico interuallo : abbas iterum 
percuciat tabulam ter et surgant 
omnes. factaque inclinatione : 
abbas eat primus conuentu sub- 
sequente usque in capitulum ubi 
pauperes congregati sedent. Quo 
cum peruenerint : abbas stans in 
medio coram crucifixo accingatur 
lintheo. Quo facto : incipiat 
antiphona\ -/I-^ominus [p. 149. 
iesus.^ et flexis genibus : lauet 
pedes septem pauperum cum omni 
humilitate et tergat atque deos- 
culetur. Quibus lotis : tollatur 
lintheum. Deinde cantore in- 
cipiente. Mandatum nouum. 
fundat aquam manibns singu- 
lorum flexis genibus. et tergat 
atque deosculetur. Quibus lotis : 
lauet sibi manus. Lotis autem 
omnium manibus : percuciat 
abbas tabulam ter. Et dicto ab 
omnibus Benedicite. dicat A bbas. 

^ suorum filius dei benedicat added by 
later hand. ^ — * Noted. 



84 



Potum seruorum.^ et cetera, sicque 
flexis genibus : trculat abbas 
singulis pauperum suorum potum 
et eorum mantis deosculentuf\. 
Postea cantore incipiente. Caritas 
patiens est : tradat cuilibet pau- 
perum suorum flexis gentbus et 
deosculando singulorum fnanus 
/tres denarios quos e/emosi- [p. 1 50. 
narius sibi tradet libercUis 
denariis otnnibus pauperibus : 
Abbas flexis genibus cum con- 
uentu dicat Suscepimus deus 
misericordiam tuam. Conuentus 
respondeat In medio et cetera, 
Kyrieleyson. Christeleyson. Kyri- 
eleyson. Et dicta oratione donii- 
nica : Abbas dicat. Et ne nos. 
Preces. Tu mandasti. Mandata 
tua custodiri. Tu lauasti pedes 
discipulorum tuorum. Dominus 
uobiscum. 

Oremus. 

ADesto domine officio nostre 
seruitutis et quia tu pedes 
lauare dignatus es tuis discipulis: 
opera manuum tuarum ne des- 
picias. que nobis retinenda 
mandasti. sed sicut hiis exteriora 
abluuntur inquinamenta corpo*- 
rum : ita per te omnium nostrum 
interiora lauentur peccata. Qui 
cum patre et spiritu /sancto [p. 1 5 1 . 
uiuis et regnas deus per omnia 
secula seculorum. Hiis expletis : 
facta inclinatione reuertantur 
omnes in ecclesiam iunioribus 
precedentibus psallentes psalnium 
Miserere. Quo finito : canantur 
uespere. Abbas etiamprefnunitus 
a precentore: inchoet antiphonam 
super psalmum Magnificat. Et 
finiantur uespere secundum lib^ 
rum. Postea eant ad prandium. 

^ suorum filius dei benedicat added by 
later hand. 



FEK. V. IN COENA DOMJNI. 



Si Abbas uelit^ in refectorio 
comedere : iotis manibus ut moris 
est : percuciat tabulam ter ante 
prandium et ter post prandium 
loco pulsationis tintinabuli. cetera 
ftant tnore solito. Post prandium 
facto congruo interuallo : faciat 
Abbas uocare priorem. precento- 
rem. camerarium et alios de con- 
uentu quos uoluerit ad eius 
mandatum faciendum. Congre- 
gatis igitur xiii paujperibus in 
au/a: Abbas et prior iin-[p.i $2. 
theis precincti fatiant mandatum 
ipso abbate incipiente antiphonam 
'Dominus ihesus." Etfat man- 
datum modo quo supra. Tempore 
etiam congruo pulsata tabula ad 
mandatum et conuentu congregato 
in capitulum. priore etiam resi- 
dente in loco suo : accedat Abbas 
premunitus a precentore ad hos- 
tium capituli. et precingatur 
Hntkeo. Ingrediensque capi~ 
tulum : incipiat antiphonam 
-Dominus ihesus.^ cui nuUus 
assurgat. sequatur capellanus eius 
et unus de ministris coquine et 
ministrent ei. Etflexis genibus : 
lauet pedes prioris et ceterorum ex 
dextro choro. tergat etiam et 
deosculetur. Lotis omnium pedi- 
bus : deponat Abbas lintheum : 
et eat sessum superius fin [p. 153.* 
sede sua cui adhuc nullus assurgat. 
Et accedentes duo iuuenes ex 
uno et alio cfioro : discakient 
eum. et lotis eius pedibus : recal- 
cient. Prior precinctus lintheo : 
lauet eius pedes. Etposteafundat 
aquam manibus ipsius et tergat 
atque deosculetur. Abbas uero 
postea priori lauet vtanus et ceteris 

' MS. origjnolly uelis, correcled by later 
hand. 
'— ' Noted. > Eighth galhering. 



86 

fratribus sinisiri chori. ita quoa 

fundat aquam : et ministri sus- 
tineant bacinos. C Hiis ex- 

peditis : Abbas. prior. et ceteri 
ministri exeant. At cantore in- 
cipiente Congregauit nos. in- 

grediatur abbas capitulum. priore 
et ceteris ministris subsequentibus. 
et facta inclinatione : eantsessum. 
Tunc assurgant omnes abbati et 
inclinent transeunti. Medio 
tempore: cantentur antiphona 
Ante diem. Antiphona Uemtaid 
petrum. Quibusfinitis : accedat 
dijaconus reuestitus et [p. 154, 
dalmatica indutus ferens textum 
in manibus. ministris reuestitis 
cum cereis et thurribulo preceden- 
tibus. et intrent capitulum. Dia- 
chono inchoante responsorium 
Circumdederunt me. Cui omnes 
assurgant. Et posito texto super 
analogium : offerat Abbati thus 
ad libandum. postea thurificatio 
secundum librum. \_Et cKcepta 
Benedictione ab Abbate legaty\ 
Cumque peruentum fuerit ad 
illud. Cum recubuisset. sedeat 
Abbas et ceteri. Cum autem 

peruentum fuerit ad Surgite 
eamus hinc. surgant omnes et 
exeant diacono et ministris pre- 
euntibus etpergant in refectorium. 
Quo cum peruenerint. priore resi- 
dente ad digitum. cunctisque se- 
dentibus. et abbate deorsum ex 
opposito hostii [^et capellanus cum 
eo. Lectio legatur et lectis duobus 
uel tribus uersibus : percuciat ab- 
bas tabulam. ter. capellano minis- 
trante: et dicto ab omnibus 

' The words in biackets bave been 
5cored ihrough. 

' [The porlion in brackets has bcen 
omitled by the original scribe and inserted 
in onotlier hand on the lower maigins of 
pp. 154, 155-] 



IN DIE PARASCEVE 



87 

Benedicite. submissa uoce det 
abbas benedicctonem, ^Potuni ser- 
uorum suorum. et cetera. et sic 
eat ad digitum nullo tunc ei 
assurgente, tradatque priori ci- 
phum cum uino deosculando ma- 
num eius : sicque faciat singulis 
ex utraque parte, jincipi- [p. 155.^ 
ens a senioribus : dextre partis : 
et deinde sinistre, Postea clau- 
sula congrue finita : faciat simi- 
liter diacono et ministris astanti- 
bus. qui tamen non bibant : sed 
statim legatur, etabbas reuertatur 
deorsum ex opposito ostii facta- 
que] in/c/inatione^ : eat sessum 
ad digitum cunctis ei assurgenti- 
bus. Assurgat etiam ei prior et 
tradat ei ciphum cum uino deos- 
culando manum eius. surgantque 
iuuenes et ministrent de potu 
sufficienter. Quibus rite peractis : 
facto nutu ab abbate : terminetur 
lectio, Facto congruo interucUlo : 
percuciat Abbas tabulam semel, 
et postea ter. et surgant omnes. 
Dictoque Adiutorium nostrum. 
ab abbate : et facta inclinatione : 
eant ad completorium. In uolun- 
tate abbatis sit remanendi. 



T\Ie parasceue : pulsata mane 
-^-^ tabula : surgant omnes dis- 
calciati conueniant in ecclesiam 
ad dicendum primam et postea 
yii psalmos cum letania. Abbas 
etiam similiter intersit jsi [p. 1 56. 
uelit. Et completa letania: 
eant in capitulum Abbate prece- 
dente et psalterium incipiente, 
ibique sedentes : psalterium com- 

^ In margin (later hand), Potum seruor- 
um suorum filius dei benedicat. 
2 Lower margin. 
8 Topofp. 155. 



88 

pieant. Quo completo dicat Ah- 
bas, Requiem etemam et cetera, 
Et dicta oratione dominica : et 
precibus cum oratione Fidelium 
deus. exeant et eant tn crtptis ac 
disciplinas sumant secundum con- 
suetudinem. Abbas etiam inter- 
sit capitulo et terminet capitulum 
cum. Confiteor. et absolutione, 
Post nonam congregato conueniu 
in chorum : Abbas calciatus reues- 
tiatur ut supra. et ministri dis- 
calciati et fiat processio ad ignem 
sicut superius in cena domini, et 
etiam regressus, Excepto quod 
adultimam orationem non dice- 
tur Dominus uobiscum. sed dicat 
abbas illam orajtionem [p. 157. 
aliquantulum alta uoce quasi 
legendo, Cum in ecclesiam per- 
u£nerint : diuertat in uestiarium 
et deposita capa : reuesticUur sto- 
la. manipido. casula. cirotecis, 
anulo et mitra sine aurifrigio. et 
procedat ad altare diacono cum 
baculo tantum alba stola, et man-' 
ipulo induto : preeunte, et capel- 
lano sequente, non dicatur, Con- 
fiteor. sed statim dicat, Oremus, 
et cetera secundum librum, Lec- 
ta passione : statim dicat oratuh 
nes solempnes et ante quamlibet 
orationem : dicat quasi legendo. 
Oremus. et cetera, sed Oremus 
ante Flectamus genua. dicat 
festiue quasi cafitando, Dictis 
orationibus : Abbas deponat ibi 
casulam. stolam. et manipulunu 
sumptis secum baciUo. cirotecis. et 
anulo. et mitra. jEteatin [p. 158. 
chorum in stcdlo suo superiori,etibi 
discalcietur. Postea allata cruce 
a duobus sacerdotibus ad inferio- 
remgradum chori et cantu Jinito : 
procedat abbas cantore monente et 
discooperiat crucem cum inferiore 



m mGlLTA PASCITAE. 



go 



parte baculi pastoralis. incipiens 
sonora uoce. ^Ecce lignum crucis.^ 
Et reposito bactUo : tef fiectens 
genua procedat adcrucem adoran- 
dam. ei deosculetur pritno ueram 
crucem. postea pedes crucifixi. 
poslea textum. et reuertens ad 
stallum suum reca/cietur.^ et 
sedeat ibi. postea finita antip/wna 
Super omnia ligna: eat abbas 
ubi casulam et cetera deposuit et 
reinduatur ut supra. Postea pro- 
cedat ad locum ubi reposita est 
Eulvaristia. Diacono et ministris 
jcum cereis etthuribulopre-\^. 159. 
euntibus. Etlibato incenso : acci- 
piateam et deferat ad altare. Et 
extenso corporali cunt Eukaristia. 
collocatoque calice cum uino et 
aque^ incenset. Sicque lotis tna- 
ttibus uertat se ad stantes et dicat 
Confiteor. el ceter,a. Postea incli- 
net se ad altare dictaque oratione. 
Aufer a nobis. uel orationem. 
Sancta maria. et cetera. Incipiat 
humili uoce et brachiis extensis. 
Oremus preceptis salutaribus. 
cum oratione dominica. et cetera 
dicantur vtore soiito .■* usque ad 
Pax domini sit semper uobis- 
cum." Quo dicto non" dicalur. 
Agnus dei. nec pax detur. sed 
statimponaturparticula in calice. 
abbaie solum dicente In nomine 
patris et filii et spiritus sancti. 
amen. et si aliquid uejlit [p. 160. 

'— ' Noteii. 

' MS. oc^nally discnldetat (altered 
by craaute). 

^ el aqua cepcated (second scored 
thtongh), 

' Added liy laiet hand, el dicatHr per 
eniiiia itcula secnlemm cum nda. 

' Added liy later hand, el tton dicaiiir 
pax domini. 

' So MS. oriBbally, but Qiui diclo is 
scored through and noK altered by later, 



secreto orare. postea commum- 
cet et amnes communicentur. 
Compieta comunione : dicat ues- 
peras subsilentio cum drcumstan- 
tibus ministris. Et psalmis fini- 
iis cum antiphonis : Abbas 
premunitus stans ad aram : in- 
cipiat alta uoce antipltonam ^Cum 
accepisset^ Conuentus excelsa 
uoce cantet psalmum Magnificat. 
Interim discedat Abbas cum 
ministrisab altari in uestiarium. 
et se deuesttat dicentes psalmum. 
Magnificat. cum antiphona. pos- 
tea orationem dominicam preces 
et coUectam sine. Kyrieleison. et 
Dominus uobiscum, Abbas 
comedat in refectorio et intersit 
potui reguiari si uelit. 



I JN uigilia pasche post{p.i6i. 
■* horam nonam congregato con- 
uentu inckorum : reuestiantur al- 
bis. Abbas uero reuestiatur sicut in 
solUmpni processione. Et diaconus 
alba. stola. manipulo et dalmatica 
et procedat processio ad ignem 
benedicendum ut supra. et fiant 
omnia ut supra in cena domini 
benedictoque igne: cantetur hic 
ymnus Inuentor rutili. et proce- 
dant ad ecclesiam.finito hoc modo 
ynino in choro ante gradus : ac- 
cedat diaconus ad consecrandum 
cereum pasclialem accepta benedic- 
tione ab ipso Abbate frope 
asl^^ltante. scilicet in stalio suo. 
cum uoluerit : sedeat. Sed cum 
uentu[m'] fuerit ad illud Hec 
nox est in qua. Benedicat ab- 

'— ' Noted. 

' s repeated at beginning oriine. 

' m omitted by otiginal hand, added by 



BENEDIC7I0 FONTIUM, 



91 

bas demissa uoce incensum hoc 
modo, 

EXorcizo te inmundissime 
spiritus /et omne [p. 162. 
nefas inimici. in no^mine dei 
patris omnipotentis. et in nomine 
^ ihesu christi filii cius. et in 
uir^tute spiritus sancti. ut ex- 
eatis et recedatis ab hac specie 
thimiamathis. siue incensi. cum 
omni fallatia atque nequitia ues- 
tra. ut sit hec species sancti^fi- 
cata in nomine domini nostri 
ihesu christi. ut omnes gestantes. 
tangcntes. siue adorantes^ ea. 
uirtutem ct auxilium percipiant 
.spiritus sancti. ita ut ubicumque 
hcc inccnsa uel thimiamata fue- 
rint. ibidem nullatcnus appropin- 
quare audcatis. nec aduer[sa^] 
infcrrc presumatis. scd quicum- 
que cs spiritus inmundc. cum 
omni ucrsucia tua procul inde 
fugias atque disccdas. adiuratus 
per nomen et uirtutcm dei pa- 
tris omnipotcntis. et filii cius 
domini nostri /ihesu [p. 163. 
christi. Qui uenturus est iudi- 
carc uiuos et mortuos et seculum 
per ignem. 

Oremus. 

DEus omnipotens. deus abra- 
ham deus ysaac. et deus 
iacob inmitte in hanc creaturam 
inccnsi uirtutem odoris tui. et 
sancti^fica illud benedictione 
cclcsti ut sit seruis tuis muni- 
mentum tutelaque defensionis. 
ne intret hostis in uiscera eorum 
aditumque nec sedem habere 
possit. per te ihesu christe fili dei 

* So MS. originally, altered to " odor- 
antes *' by later hand. 

2 Syllable added by later hand at end of 
line. 



92 

uiui. Qui cum deo patre.^ Hic 
misceatur cinis cum incenso et 
dicat Abbas, 

Oremus. 

UEniat ergo omnipotens deus 
super hoc incensum larga 
tue benedicti^^onis infusio hu- 
iusque thimiamatis confectionem 
inui/sibilis regnator in- [p. 164. 
tende : ut quocienscumque tibi 
per hoc libatum fuerit et celestis 
odoris sua^ commixtione redo- 
leat. ut quocumque loco fideliura 
tuorum ex huius aliquid sancti- 
ficationis ministerio fuerit de- 
portatum expulsa diabolicc frau- 
dis nequitia. uirtus tue sancte et 
gloriose m[a^]iestatis assistat 
Per dominum. Deinde cum uen- 
tum fuerit ad illud, In huius 
igitur noctis. accedat diaconus ad 
Abbatem. cum thuribulo iuuene 
ministrante, et libato incenso, ab 
Abbate : incenset cereum circum- 
eundo, C ^d per dominum nos- 
trum .• eat abbas in uestiarium 
et deposita capa : induatur casu- 
la. sicque diacono cum baculo prt' 
cedente et capellano in capa comi^ 
tante : eatadaljtare sine [p. 165. 
ministris, Interim legat prior 
lectionem et cetera fiant secundum 
librum. Lectiombus finitis : ex- 
uat Abbas se casula, et ponatur 
super altare indutusque capa: 
eat in chorum ad stallum suum 
cantoribus interim Letania.t 
canentibus. Qua finita exeat 
processio adfontes cum alia Leta- 
nia. Abbate, uidelicet cum minis- 
tris subsequentibus cantores 

^ et spiritu sancto uiuis et reg[iias] deus 
per omnia secula seculorum (added by later 
hand). 

' MS. originally suam. 

* a inserted by later hand. 



BENEDICTIO FONTIUM. 



93 



94 



Letanie. Quos prior et seniores 
immediate sequantur et postea 
ceteri secundum ordinem. Finita 
letania abbas stans a parte occi- 
dentalifontis uerso uultu ad agui- 
lonem. ceteris etiam ministris 
stantibus uersis uultibus ad fon- 
tes : incipiat bemdicere fontes hoc 
modo quasi legendo. 'Quoniam 
apud te est fons uite.^ Et in 
lumine tuo. ^Dominus uobis- 
cum, Oremus} 

//^Mnipotens sempi- [p. 166, 
^~-^ terne deus adesto magne 
pietatistuemisteriisadestosacra- 
meiitis. et ad recreandos nouos 
populos quos tibi fons baptisma- 
tis parturit spiritum adoptionis 
emitte: ut quod nostre humilita- 
tis gerendum est ministerio. tue 
uirtutis impleatur effectu. Per 
dorainum nostrum. iesum chris- 
tum filium tuum. Qui tecum 
uiuit et regnat in unitate eiusdem 
spiritus sancti deus : kic mutet 
uocem more prefationis. 

"pEr omnia secula seculorum. 
■^ Amcn. Dominus uobiscum. 
Et cum spiritu tuo. Sursum 
corda, Habemus ad dominum. 
Gratias aga/mus domino [p. 167. 
deo nostro. Dignum. 

T TEre quia dignum et iustum 
^ est equmt ct salutare. Nos 
tibi semper et ubique gratias 
agere. domine sancte pater om- 
nipotens eterne deus. Qui inui- 
sibili potentia sacramentorum 
tuorum inui.sibiliter operaris ef- 
fectum : et licet nos tantis mis- 
teriis exequendis simus indigni : 
tu tamen gratie tue dona non 



deserens. etiam ad nostras pre- 
ces aures tue pietatis inclines. 
Deus /cuius spiritus su- [p. 168. 
per aquas ititer ipsa mundi pri- 
mordia ferebatur ut iam tunc 
uirtutem sanctificationis aqua- 
rum natura conciperet. Deus 
qui nascentis mundi crimina per 
aquas abluens. regenerationis 
speciem in ipsa diluuii effusione 
signasti : ut unius eiusdemque 
elementi misterio. et finis esset 
uitiis et origo uirtutibus. Res- 
pice domine in faticm ecclesie 
tiie. et multiplica in ea regenera- 
tiones tuas. qui gratie tue af/flu- 
entis impetu letificas ciui- [p. i6g. 
tatem tuam : fontemque baptis- 
matis aperis toto orbe terrarum 
gentibusinnouandisuttuemaics- 
tatis imperio: sumat unigeniti 
tui gratiam de spiritu sancto. 
Hic diuidat aquam manu sua in 
modum crucis. Qui hanc aquam 
regenerandishominibusprepara- 
tam archana sui luminis admix- 
tione fecundet: ut sanctifica- 
tione concepta ab immaculato 
diuini fontis utero. in nouam 
renatam crSaturam progenies 
celestis emer/gat. Et [p. 170. 
quos aut sexus in corpore : aut 
etas discernit in tempore : om- 
nes in unam pariat gratia mater 
infanciara. Procul ergo hinc 
iubente tedomine omnis spiritus 
inmundus abscedat : procul tota 
nequicia diabolicefraudis absis- 
tat. Nichil hic ioci habeat con- 
trarie uirtutis ammixtio: non 
insidiando circumuolet : non la- 
tendo surrepat^ non inficiendo 
corrumpat. Sit hec sancta et 
innocens creatu/ra libera [p. 171. 
ab omni impuguationis incursu : 
' MS, originally surrcpiat. 



I 



BENEDTCTIO FONTIUM. 



95 



96 



et tocius nequitie purgata dis- 
cessu. Sit fons ^ uiuus aqua 
^ regenerans unda ^ purificans. 
Ut omnes hoc lauachro salutifero 
dilucndi operante in eis spiritu 
sancto : perfecte purgationis in- 
dulgentiam consequantur. Un- 
de benedico te creaturamf aque 
per deum ^ uiuum : per deum 
^ uerum : per deum ^ sanc- 
tum : per deum qui te in princi- 
pio uerbo separauit ab arida. 
cuius spi/ritus super te [p. 172. 
ferebatur. qui te dc paradyso ma- 
nare iussit : et in quatuor flumi- 
nibus totam terram rigare pre- 
cepit. Hic eiciat aqiiam vianu 
sua in modum crucis, 

QUi te in deserto amaram 
suauitate indita fecit esse 
potabilem : ct scicicnti populo 
de petra produxit. Benedico 
te et per ihesum^christum fil- 
ium eius unicum dominum nos- 
trum : qui te in chana galilee 
signo admirabili sua potentia 
conuertit in uinum. Qui pedi- 
bus super te /ambulauit : [p. 173. 
et a iohanne in iordane in te 
baptizatus est. Qui te una cum 
sanguine de latere suo produxit : 
et discipulis suis iussit. ut cre- 
dentes baptizarentur in te dicens. 
Ite docete omncs gentes bap- 
tizantes eos in nomine pa^tris 
et fi^lii et spiri^tussancti.^ hic 
mutet uocem quasi ad legendum, 
Hcc nobis precepta seruantibus 
tu deus omnipotcns clemens 
adesto tu benignus ^aspira.^ Et 
aspiret in fontem in modum 
crucis ter legendo. Tu has sim- 
plices aquas tuo ore benedicito. 

* Here the notation ends. 

-— *-* Noted in small hand, between lines. 



ut preter natura/lem [p. 174. 
emundationem quam lauandis 
possunt adhibere corporibus 
sint ctiam purificandis mentibus 
efficaces. Hic stillet de cereo in 
fontem in modum crucis. et 
faciens cum cereo crucem infonte 
dicat cantando, ^Descendat in 
hanc plcnitudinem fontis uirtus 
spiritus tui totamque huius aque 
substantiam r^enerandi fecun- 
det effectu. Hic omnium pecca- 
torum macule deleantur : hic na- 
tura ad ymaginem tui condita. 
et ad honorem [sui*] reformata 
principii. cunctis uetustatis squa- 
loribus emundetur. /ut [p. 175. 
omnis homo hoc sacramentum 
regcnerationis ingressus. in uere 
innocentie nouam infantiam 
renascatur.^ Demissa uoce Per 
dominum. In unitate eiusdem. 
Hic subsistat si nullus est bap- 
tizandus. Si uero aliquis : tunc 
eo facto caticumifw cul Iiostium 
ecclesie mittat abbas crisma in 
aquam^ crucem faciens de ipso 
crismate dicens legendo Fecun- 
detur et sanctificetur fons iste 
hoc salutifero. crismate. In 
nomine patris et filii et spiritus 
sancti. amen. Deinde simi- 
liter oleum dicendo. Coniunctio 
olei unctionis. et aque baptis- 
matis : in nomine patris et filii 
et spiritus sancti. Amen. Pos- 
tea utrumque simul cum duobus 
instrtimenjtis crucemfa- [p. 176. 
tiendo dicens Coniunctio crisma- 
tis sanctificationis. et olei unc- 
tionis. et aque baptismatis : in 
nomine patris et filii* et spiritus 
sancti. Amen. Tunc ponat 

^ — ^ Noted. * sui added by later hand. 
' cum ipsa billione added in later haikU 
* e't fi. repeated 



adias manuw dexteratn super^ 
infantem et uocato nomine eius 
dicat N. Abrenuntias sathane? 
Respondeant compatres Abrenun- 
tio. Item Et omnibus operibus 
eius? ^. Abrenuntio. Item Et 
omnibus pompis eius ? B- Ab- 
renuntio. Postea tangat ei pec- 
tus. et scapulas de oleo^ crucem 
faciendoef dicens *Et ego iineo 
te oleo salutis in christo ihesu 
dominonostro : ut habeas uitam 
eternam et uiuas in secula secu- 
lorum amen. Deinde inter- 
roget abbas notnen eius dicens °N. 
Credis in deum patrem omnipo- 
tentem creatorem ceii et terre? 
j Respondeant Cxedo. /fe-[p. 177.^ 
rum interroget Credis et in ihe- 
sum christum hUum eius unicum 
dominum nostrum natum et 
passum ? ^. Credo, lierum in- 
terroget Credis et in spiritum 
sanctum. sanctam ecclesiam 
catholicam. sanctorum ■ 



nionem. remissionem pecca- 
torum. carnis resurrectionem. et 
uitam etemam amen ?' ^. Credo. 
Item. Hec omnia credis ? fi. 
Credo. Item interroget Quid 
petis? ^. Baptismum. Item in- 
terroget Uis baptizari ? t^ Uolo. 
Deind^ baptizet emn abba^ 

' super rcpeated at beginning of line 
(one «iruck ttirough in red). 

' hanctoaddeii by later hanii. Inmjirgin 
{later hand) Rogal nomen inranlis. 

' tt scored thiaugh (in rcd) : cum pollice 
added (hy later hand). 

* N tnseiled by later hand. 

' tn margin (later hand) Quid 
Kespundeont compatres N : Ilerum abltas 
inlerrtgel dicens. ' Ninth gatlierii^. 

' amen is cnpunged and post morlem 
aridcd, boLh liy latcr hand. 

' (AddcJ by Uter hand) accipiat abbas 
inranlem in manibus suis. et uersa facie ad 
aquam et ca " 
gatoque nomine inrantis. 

' Abbas is expunged by later hand, 
EVESHAM. 



sub trina mersione tantum. sanc- 
tam trinitatefti inuocando etdicen- 
do. [*N] ego baptizo te in nomine 
patris, et mergat semel. et filii. et 
itemm mergat. et spiritus sancti. 
et mergat tercio. Ut autem 
leuauerit eum a fonte: teneant 
eum compatres. et faciat jabbas 
signumcrucisdecrismate\p. 178; 
in uertice eius cumpoUiceet dicat 
Dominus uobiscum. 

Oremus. 
T^Eus omnipotens pater do- 
^— ' mini nostri ihesu christi 
qui te rcgenerauit ex aqua et 
spiritu sancto quique dedit tibi 
remissionem omnium peccato- 
rum, ipse te lin[eat^] crismate 
salutis' in eodem filio suo christo 
ihesu domino nostro in uitam 
eternam, Postea ponat abbas 
cristna\*le\ super caput eius ita 
dicens." Accipe uestem candi- 
dam sanctam et immaculatam 
quam perferas ante tribunal do- 
niini nostri ihesu christi ut 
habeas uitam eternam. et uiuas 
iii secula seculorum, amen. De- 
indeponat abbas candelam in dex- 
teram maTium infantis" dicens' 
Accipe lampadem irreprehensi- 
bilem custodi baptism[um*] 
/tuum serua mandata ut [p. 179- 
cum uenerit ad nuptias dominus 

' N writlen by latet hand upon an era- 
sure of iwo Or three lelteis. 

' These lelters are in a iater hand on an 
erasure (MS, perhaps originally linit}. 

' In tnargin (later hand) Hic ponatui 

isnia super yettice infantis. 

* 1e addcd by later hand. 

' In mai^n (later hand) Inlcrrogat 
nenN. 
In ma^n (iater hand) IntErrogat 

' N added by tatcr hand. 

■ A syllable oaiitled at end of iine. 




IN UIGILIA PASCHAE, 



99 

possis ei occurrere una cum 
sanctis in aula celesti^ et uiuas 
in secula seculorum. amen. 
Tunc tradat abbas puerum com- 
patribus et commatribus preci- 
piens ut doceant eum simbolum et 
orationem dominicam. et quod 
tradant eum patri et matri. pre- 
dpientes eis ut faciant eum ab 
episcopo confirmari: et seruent 
eum per septem annos ab ignis et 
aque periculo, 

Hiis igitur ita expletis : reuer- 
taturprocessio eo ordinequo uenerat 
cantoribus prosequentibus terciam 
letaniam. Abbas uero permedium 
chori procedens reasumat casU' 
lajH, et diaconus dalmaticam ac 
statim dicatur Confiteor ab ab- 
bate ministris etiam astantibus, 
Factaque oratione \solita : [p. i8o 
dicatur, Kyrieleyson. et fiat 
thurificatio, missa peragatur 
seciindiim librum. cum commu- 
niojie conuentus. Post quam : 
cantantur uespere a conuentu. 
Dictoque uersiculo a iuuejiibus : 
incipiat abbas stans ad aram. 
Antiphona. ^Uespere autem.* 
Et postea sedeat si uelit dicatque 
uesperas cum ministris. Finita 
predicta antiphona : siirgat et 
dicat Dominus uobiscum. cum 
collecta. Spiritum nobis. sicque 
finiantur pariter missa et ues- 
pere, et detur benedictio. postea 
exuat se ibi casula. stola. et 
manipulo et induatur capa, 
fiatque processio ad altare sancte 
crucis : abbaie cum capellano et 
ministris cum cereis et thuribulo 
precedentibus, cdtare thurificetur 
more solito, Dictisque col- 

^ ut habeas uitam etemam added by 
later hand. 
2_J Noted. 



lOO 



jlectis : redeat abbas in [p. i8i. 
uestiarium et deuestiat se. 



T N nocte pasche pulsato ad 
^ matutinas: surgat abbas et 
eat in uestiarium ubilotis mani- 
bus se reuestiat alba, stola, capa. 
mitra, cirotecis, anulo et baculo. 
Ad classicum : ingrediatur c/ior- 
um superius precentore et succen- 
tore preeuntibus et regat chorum 
ipsis comitantibus, Et stans in 
medio : mox ifuipiat mediocri 
uoce. Domine labia mea aperies. 
postea dicat Deus in adiutorium. 
post psalmum Uenite. incipiat 
primam antiphonam. simtliter 
legat terciam lectionem. Post 
tercium responsorium cantatum 
statim incipiat Te deum lauda- 
mus. et post. Te deum statim 
dicat uersum Surrexit dominus 
uere. et incipiat Deus in adiu- 
torium et cetera, jPostea [p. 182. 
dicat capitulum ad laudes. et 
inchoet antiphoAflm super Bene- 
dictus. et det tenedictionem 
more solito. Deinde sequatur 
benedictioseruitorum coquine mort. 
solito, primo egredientium secundo 
ingrediencium, cum quibus Ab- 
batis celerarius et coquinarius 
procedant, capellanus uero dicat 
benedictionem super eosdetn. 
Post bejiedictionem dictam : fiat 
processio ad cdtare sancte crucis. 
Et notandum quod abbas intabu- 
latur ad seruicium coquine eb- 
domade pasche, pentecostes. et 
natalis doniini : quando in dom' 
inica contigerit festum Natalis. 
unde et tunc accipiat Benedic- 
tionem ut supra, Item notan- 
dum quod in nocte pentecostes: 



AD VISITANDUM FRATREM INFIRMUM. 



simili ntodo /i£ra^aniurM.s.tutine 
sicut in hac nocte. 



IBenedictiones tnfesto [p, 183. 
omnium sanctorum. 

In primo nocturno. 

Omnipotens dominus : sua 
gratia nos benedicat 

A[n]gelorum custodia: muni- 
at nos christi m. 

Gaudia sanctorum : det nobis 
rector eorum. 

Nos prece baptiste : benedic 
per omnia christe. 

/« secundo nocturno. 

Apostolorum suffragia: nos 
ducant ad regna celestia. 

Martirii sanguis : curet quos 
uulnerat anguis. 

Rex confessorum : det nobis 
regna polorum, 

Sancta dei genitrix : sit nobis 
auxiUatrix. 

In tercio nocturno. 
Fons ewangelii : repleat nos 
dogmate ceU, 

Nostra iuuet uota : sanctorum 
concio lota. 

Ad societatem supernorum 
ciuium : perducat nos conditor 

[p. 1S4 blank] 

\Ordo ad uisitanduni [p. 185.' 
fratrem infirmum. 

/1 D infinnarium pertinet in- 
-^^ finnos fratres communicare 

'— ' A line blank. 
' Tenth galhering. 



cum uoluerint et precipm omni 
die dominica. C Cum uero infir- 
mus inungendus fuerit: \J>er- 
cussa tadula^l conuentus conueniat 
in chorum seu in uestiarium. ei 
abbas si presens fuerit induatur 
alba. stola. et capa. si presens non 
fuerit : prior seu supprior uel 
alius sacerdos induatur ut prius. 
ministri uero ^albi^'^ induantur, 
sicque ordinata processione. cum 
aqua benedicta. cruce. cereis. et 
thuribulo. diacono etiam cris- 
matoriumin medio portante cum 
manutergio : exeat conuentus iu- 
nioribus precedentibus reuestitis 
tamen in primis. cantore inci- 
piente vii psalmos cum Gloria 
patri. <[ Cumque jper- [p. 186. 
uenerint ad infirmum : asperga- 
tur aqua benedicta et incensetur. 
finitis psalmis : abbas uel uicar- 
ius cius incipiat hanc letaniam 
ceteris respondentibus. 

Kyrieleyson." Christeleyson.' 
Kyrieleyson.^ 

Sancta maria tu illum adiuua. 

Sancta dei genitrix tu illum 
adiuua. 

Sancta uirgo uirginum tu 
iilum adiuua. ' 

Sancte raichael tu illum 
adiuua. 

Sancte gabriel tu illum 
adiuua. 

Sancte raphael tu illum 
adiuua. 

Sancte iohannes baptista tu 
illum adiuua. 

' The woids inbrackeishavebeenparily 

' Inleilined (in red). 

• — ' Each of these ia now marked wilh i, 
bul there has been an erasure of somelhing 
beside the numeral in each case. 
E 2 



4 



AD UISITANDUM FRATREM INFIRMUM. 



103 

Sancte petre tu illum adiuua. 

Sancte paule tu illum adiuua. 

Sancte andrea tu illum 
adiuua. 

Sancte iacobe tu illum 
adiuua. 

Sancte iohannes tu illum 
adiuua. 

Sancte stephane tu illum 
adiuua. 

/Sancte clemens tu [p. 187. 
illum adiuua. 

Sancte dionisi cum sociis tuis 
tu illum adiuua. 

Sancte laurenti tu illum 
adiuua. 

Sancte uincenti tu illum 
adiuua. 

Sancte geruasi tu illum 
adiuua. 

Sancte protasi tu illum 
adiuua. 

Sancte thoma tu illum 
adiuua. 

Sancte sebastiane tu illum 
adiuua. 

Sancte martine tu illum 
adiuua. 

Sancte gregori tu illum 
adiuua. ^ 

Sancte ecgwine tu illum 
adiuua. 

Sancte odulfe tu illum 
adiuua. 

Sancte nicholae tu illum 
adiuua. u 

Sancte benedicte tu illum 
adiuua. 

Sancte maure tu illum 
adiuua. 

Sancte credane tu illum 
adiuua. 

Sancta maria magdalene tu 
illum adiuua. 

Sancta katerina tu iUum 
adiuua. 



104 

/Sancta agnes tu illum [p. 188. 
adiuua. 

Sancta cecilia tu illum 
adiuua. 

Sancta lucia tu illum adiuua. 

Sancta scolastica tu illum 
adiuua. 

Omnes sancti orate pro eo. 

Omnes sancti orate pro eo. 

Omnes sancti angeli orate pro 
eo. 

Omnes sancti patriarche orate 
pro eo. 

Omnes [^sancti] apostoli orate 
pro eo. 

Omnes [^sancti] martyres 
orate pro eo. 

Om[ne*Js sancti confessores 
orate pro eo. 

Omnes sancti monachi orate 
pro eo. Omnes sancte uirgines.' 

Omnes sancti et electi dei 
orate pro eo. 

Propicius esto parce ei 
domine. 

Propicius esto libera eum 
domine. 

A peccatis omnibus libera eum 
domine. 

Ab omni tribulatione libera 
eum domine. 

A uariis languoribus libera 
eum domine. 

/Ab omni malo libera [p. 189. 
eum domine. 

A cogitatione immunda libera 
eum domine. 

Ab insidiis diaboli libera eum 
domine. 

Ab ira tua libera eum domine. 

Per natiuitatem tuam libera 
eum domine. 



1 Added. 

^ Letters omitted. 

* Or. p. eo added by later hand. 



AD UISITANDUM FRATREM INFIRMUM. 



105 

Per passionem tuam libera 
eum domine. 

Per crucem tuam libera eum 
domine. 

Per resurrectionem tuam libera 
cum domine. 

Fer ascensionem tuam libera 
cum domine. 

Per gratiam sancti spiritus 
paracliti libera eum domine. 

In die iudicii libera eum 
domine. 

Peccatoresterogamusaudinos. 

Ut compunctionem cordis ei 
dones te rogamus. 

Ut fontem lacrimarum ei 
dones te rogamus. 

Ut remissionera peccatorum 
suorum ei concedere digneris te 
rogamus audi iios. 

Ut sanitatem ei dones te 
rogamus. 

Ut spacium penitentie ei 
dones te rogamus. 

/Ut fidem et spem et [p. 190. 
caritatem ei dones. 

Ut illicitas cogitationes ab eo 
auferre digneris te rogamus terf 
audi. 

Fili dei te rogamus audi nos. 

Agne dei qui tollis peccata 
mundi parce ei domine. 

Agne dei qui tollis peccata 
mundi dona ei pacem. 

Christe audi nos. Kyrieleison. 
Christeleison. Pater noster. Et 
ne nos. Saluum fac seruum 
tuum. Deus meus. 

Conuertere domine usquequo. 
Et de precabilis. 

Mitte ei domine auxilium de 
sancto. 

Esto illi domine turris forti- 
tudinis. 

Domine exaudi orationem. 
Dominus uobiscum. 



106 
Oremus. 
T^Eus qui famulo tuo ezechie 
■*— ' ter quinos annos ad uitam 
donasti : ita et hunc famu- 
/lum tuum a lecto egritu- [p. 191. 
dinis tua potentia erigat ad 
salutem. Per.' 

Oremus. 
"D Espice domine supcr famu- 
■^^■lum tuum in infirmitate sui 
corporis laborantem. et animam 
refoue quam creasti, ut castiga- 
tionibus emendatus : continuo 
se sentiat tua medicina saluatum. 
Per christum. 

Oremus. 
"T^Eus qui facture tue pio 
-L-' dominaris affectu : inclina 
aurera tuam supplicationibus 
nostris. et famulum tuum ex 
aduersa ualitudine corporis 
laborantem placatus respice. et 
uisita in salutari tuo. ac celestis 
gratie presta medicinam, Pcr' 
dominum. 

Oremus. 
■r~\Eus qui humano gcncri et 
-'— ' salutis remediura et uite 
eterne munera contulisti : con- 
ser/ua famulo tuo tua- [p. 192. 
rum dona uirtutum. ct concede 
ut medelam tuara non solum 
in corpore. sed etiam in anima 
sentiat. Pcr' dominum. 

Oremus. 
T Tlrtutum celestium dcus qui 
^ ab humanis corporibus 

languorem et 
infirmitatem precepti tui potes- 
tate depellis : adesto huic 
famulo tuo ut fugatis infirmita- 

' Chrislum ailded by later hand. 




AD UISITANDUM FRATREM INFIRMUM. 



107 

tibus et uiribus receptis : nomen 
sanctum tuum instaurata pro- 
tinus sanitate benedicat. Per.^ 

Orevius, 

"T^Omine sancte pater omni- 
^-^ potens eterne deus. qui 
fragilitatem conditionis nostre 
infusa uirtutis tue dignatione 
confirmas : ut salutaribus reme- 
diis pietatis tue corpora nostra 
uegetentur. super hunc famulum 
tuum /propiciatus in- [p. 193. 
tende : ut omni necessitate cor- 
poree infirmitatis exclusa : gratia 
in eo pristine sanitatis perfecte 
reparetur. Per^ dominum. 

Oremus, 

PReueniat hunc famulum 
tuum quesumus domine 
misericordia tua : ut omnes 
iniquitates eius celeri indulgentia 
deleantur. Per.^ 

Oremus, 

ADesto domine supplicationi- 
bus nostris : ne sit ab hoc 
famulo tuo clementie tue longin- 
qua miseratio. sana uulnera 
eiusque remitte peccata : ut 
nullis a te iniquitatibus separa- 
tus tibi domino semper ualeat 
adherere. Per.^ 

Oremus. 

OMnipotens sempiteme deus 
qui egritudines animarum 
depellis et corporum auxilii tui 
super infirmum nostrum ostende 
uirtutem: ut/ope miseri- [p. 194. 
cordie tue adiutus. ad omnia 
pietatis tue reparetur officia. 
Per.2 

^ Christum dominum added by later 
hand. 

' Christum added by later hand. 



108 

[Oremus.Y 

ORemus dominum nostrum 
ihesum christum et cum 
omni supplicatione rogemus : ut 
hunc famulum tuumf N- per 
angelum suum uisitare atque 
confortare dignetur.* 

Oremus, 

JDRopicietur dominus cunctis 
^ iniquitatibus tuis. et sanel 
omnes languores tuos. redimat- 
que de interitu uitam tuam qui 
solus in trinitate perfecta uiuit 
et regnat per omnia secula secu- 
lorum. Hic dicat infirmus. Con- 
fiteor et cetera, Et ab omnibus 
respondeatur Misereatur uestri 
et cetera. Absolutionem et cetera. 
nisi abbas presens fuerit. Qui 
solus dicat Absolutionem et 
cetera si presens sit, Et scien- 
dum quod si infirfnus loqui non 
Ipossit : prior seu alius [p. 195. 
sacerdos dicat Confiteor. pro eo et 
absoluatur ut supra, Quo facto : 
osculetur ab omnibus, primo a 
reuestitis. Deinde a senioribus 
usque ad nouissimum, Interim 
dicantur hee collecte, 

Oremus, 

DOmine deus noster qui offen- 
sione nostra non uinceris 
sed satisfactione placaris : re- 
spicequesumusad huncfamulum 
tuum qui se tibi grauiter pec- 
casse confitetur. tuum est ablu- 
tionem criminum dare et ueniam 
prestare peccantibus. qui dixisti 
penitentiam te malle peccatorum 
quam mortem. concede ergo hoc 
domine ut tibi penitentie ex- 

' Oremus scored through. 
^ qui uiuit et regnat cum deo added by 
later hand. [MS. originally Per.] 



AD UISITANDUM FRATREM INFIRMUM. 



109 

cubias celebret : et correctis 
actibus suis conferri sibi a te 
sempiterna gaudia gratuletur. 
Per.' Hic oret sacerdos pro 



j A Desto dominc sup- [p. 196. 
-^*- plicationibus nostris et 
me etiam qui misericordia tua 
primus indigeo clementer ex- 
audi. ut quem non electione 
meriti sed dono gratie tue con- 
stituisti huius operis mini.strum 
da fiduciam tui muneris ex- 
equendi. et ipse in nostro 
ministerio quod tue pietatis 
esC operare. Fer christum. 

Oremus. 

TDResta quesumus domine 
*- huic famulo tun dignum 
penitentie fructum. ut ecclesie 
tue sanctc a cuius integritate 
deuiarat peccando. admissorum 
rcddatur innoxius ueniam conse- 
quendo. per' dominum. 

Oremus. 

DEus humani generis benig- 
nissime conditor et miseri- 
cordissime reformator. qui homi- 
nem inuidia diaboiiab eternitate 
deiectum /unici filii tui [p. 197. 
sanguine redcmisti. uiuifica hunc 
famulum tuuni quem tibi nulla- 
tenus mori desideras et qui 
derelinquis deuium 
rectum. moueant pietafem tuam 
qucsumus domine huius famuli 
tui lacrimosa suspiria. tu eius 
medere uulneribus. tu iacenci 
manum porrige salutarem. ne 
ecclesia tua aliqua sui corporis 
' Christuni aitded by lalei hand. 



uastetur portione. nec grex tuus 
detrimentum sustineat nec de 
familie tue dampno inimicus 
exultet. nec renatum lauacro 
salutari mors secunda possideat. 
Tibi ergo domine supplices pre- 
ces tibi fletum cordis effundimus. 
tu parce confitenti. ut sic in hac 
mortalitate peccata sua te adiuu- 
ante defleat quatinus /in [p, 198. 
tremendi iudicii die sententiam 
dampnationis euadat. et nesciat 
quod stridet in flammis. quod 
terret in tenebris. atque ab erroris 
uia ad iter reuersus iusticie 
nequaquam uulneribus saucietur : 
sed integrum sit ei atque per- 
petuum. et quod gratia tua con- 
tulit et quod misericordia re- 
formauit. Per eundem. Hic 
communicetur infirmus nisi ipsa 
die anie utsitationem communi- 
cauerit quod si forte ante uisita- 
tionem commederil : nichilomi- 
nus abluto ore communicetur. 
sacerdole ita dicente. 

"T^Omine sancte pateromnipo- 
■'— ' tens eterne deus. te fideliter 
deprecamur. ut accipienti fratri 
nostro N. sacrosanctum corpus 
ac sanguinem ihesu christi filii 
tui domini nostri tam corporis 
quara /anime sit salus. [p. 199. 
In nomine patris et fiUi et 
spiritus sancti. Qui 
cato : detur ei uinum in calice ad 
hauriendum. Posiea dicantur kec 
orationes siue ^tunc^^ , 
canerit siue tion. 




DE INUNCTIONE. 



III 

audi nos pro famulo tuo pro quo 
misericordie tue imploramus 
auxilium : ut reddita sibi sani- 
tate gratiarum tibi in ecclesia 
tua referat actionem. Per^ 
dominum. 

Oremus, 

T^Eus infirmitatis humane 
^-^ singulare presidium. auxilii 
tui super infirmum nostrum os- 
tende uirtutem. ut ope miseri- 
cordie tue adiutus ecclesie tue 
sancte representari mereatur. 
Per dominum.^ Et sciendiim 
quod quando infir^nus tempore 
iminctionis communicari uo- 
fluerit : abbas seu prior [p. 200. 
uel eorum uicarius de hoc pre- 
munitus ponat pixidem cum cor^ 
pore domini in calicem patena 
superposita. et cooperiat calicem 
panno serico et procedat cum pro- 
cessione ut supra ad infirmum 
subsacrista etiam lanternam ac- 
censam et urceolum cum uino 
deferente. Hiis expletis dicat 
sacerdos Dominus uobiscum. 

Oremus. 

OMnipotens sempiterne deus 
qui per beatum apostolum 
tuum dixisti : infirmatur quis 
in uobis inducat presbiteros 
ecclesie et orent super eum un- 
guentes eum oleo in nomine 
domini et oratio fidei saluabit 
infirmum. et alleuiabit eum 
dominus et si in peccatis sit 
dimittentur ei. te suppliciter 
exoramus. ut hic famu/lus [p.20i. 
tuus per ministerium nostre un- 
ctionis et donum tue sancte 



112 

pietatis peccatorum suorum ue- 
niam consequi. et ad uitam eter- 
nam peruenire mereatur. Per.i 
Hic intingat sacerdos pollicem 
dextrum in oleum infimiorum et 
inungat primo oculum dextrum 
postea sinistrum in ntodum crucis 
ita dicendo, 

TDEr istam unctionem et suam 
^ piissimam misericordiam in- 
dulgeat tibi dominus quicquid 
pcccasti. Per uisum. SimUiter 
super aures dicendo Per istam 
unctionem. Per auditum. 

Similiter super os dicemio Per 
istam unctionem et suam piissi- 
mam. Per gustum. Et per illi- 
cita uerba. Similiter super nares 
dicendo Per istam unctionem. 
Per odoratum. jSimiliter [p. 202. 
super manus. Si sacerdos sit: 
inungantur manus eius exterius. 
quia prius inuncte fuerunt inte- 
rius. sin autem : inungantur 
interius ita dicendo. Per istam 
unctionem. Per tactum. Simi- 
liter super pedes ita dicendo Per 
istam unctionem. Per incessum. 
Deinde super latus sinistrum uel 
super umbiculum\ dicendo Per 
istam unctionem. Per illicitas 
cogitationes Et per ardorem 
libidinis. Ad unamquamque 
mictionem conuentus subiungat 
Amen. postea sacerdos subiun- 
gat hanc benedictionem, In 
nomine patris et filii et spiritus 
sancti. sit tibi hec olei unctio ad 
purificationem mentiset corporis. 
ad munimen et defensionem 
contra iacula immundorum spiri- 
tuum.^ 



* Christum added by later hand. 
- Nostrnm added by later hand. 



' Dominum nostrum added in later hand. 
' Amen in margin (later hand). 



DE INUNCTIONB. 



jEt sciendum quod ad [p. 203. 
seruientes infirmarie pertinet 
prouidere stuppas moUes paratas 
in modwm pile parue. numero 
nouem : ad extergenda singula 
membra imincta. Quam exter- 
sioTtem infirmarius statim post 
inunctionem facere debet. Hiis 
ita peractis : sacerdos abluat 
manus suas cum sale et aqua. 
Que ponatur^ in sacrarium. uel 
in ignem una cum stuppis proici- 
atur. postea dicat sacerdos Dom- 
inus uobiscum. 

Oremus. 
T~^Eus[iiisericors.deusclemens. 
■^— ' qui secundum multitudinem 
miserationum tuarum peccata 
penitentium deles. et preteri- 
torum criminum culpas uenia 
remi.ssionis euacuas. respice super 
hunc famulum tuum. /et [p. 204. 
remissionemomniumpeccatorum 
suorum sibi tota cordis con- 
fessione poscentem deprecatus 
exaudi. Renoua in eo piissime 
pater quicquid terrena fragilitate 
corruptum uel diabolica fraude 
uiolatum e.st. et in unitate cor- 
poris ecclesie tue membrum 
perfecta remissione restitue. 
Miserere domine gemituum eJus. 
mi.serere lacrimarum, et non 
habentem fiduciam nisi in tua 
misericordia : ad sacramenta 
reconciliationis admitte. Per." 

Oremus. 
V/T Aiestatcm tuam domine 
■'■'-'■ supplices deprecamur ut 
huic famulo tuo longo .squalore 
penitentie macerato miserationis 
1 largiri digneris. ut 
' scoreil ihrough liy laler hand. 
m addi.'d liy laier hnnd. 



114 
nuptiali ueste recepta. ad re- 
/galem mensam unde [p. 205. 
eiectus fuerat mereatur introire. 
per dominum. 

Benedictio. 

DOminusihesus christus apud 
te sit ut te defendat. intra te 
sit utreficiat: cum tesitut tecon- 
seruet. ante te sit ut te deducat. 
post te sit ut te adiuuet. super te 
sit ut te benedicat. qui cum patre 
et spiritu sancto uiuit et regnat' 

Benedictio. 
"DEnedicat te deus pater. sanet 
'-' te dei filius. illuminet te 
spiritus sanctus. corpus tuum 
custodiat. animam tuam saluet. 
cDr tuum irradiet. sensum tuum 
dirigat. et ad supernam patriam 
te perducat. Qui in trinitate 
uiuit et regnat' 

Alia. 
TDEnedicat te deus celi. adiu- 
-LJ uet te christus filius dei. cor- 
pus /tuum in seruitio suo [p. 206. 
custodiri et^ conseruari fatiat 
mentem tuam illuminet sensum 
tuum custodiat gratiam suam ad 
profectum anime tue in te au- 
geat ab omni malo te liberet 
dextera sua te defendat qui 
sanctos suos semper adiuuat ipse 
te adiuuare ct confortare digne- 
tur qui uiuit et regnat deus, 

Item alia. 

BEnedicat te deus pater qui in 
principio cuncta creauit 
benedicat te dei filius qui de su- 
pernis sedibus pro nobis saluator 
descendit. benedicat te spiritus 
' Deu3 added by laler hand. 
3 et repeated at break of line : Ihe first 
.scored Ihrough. 



DE UISITATIONE POST INUNCTIONEM. 



sanctus qui in similitudine co- 
lumbe in flumine iordanis requi- 
euit in christo. ipseque te in trini- 
tate sanctificet quem omnes gen- 
tes uenturumexpectant adiu/dic- 
ium. qui uiuit et regnat. [p. 207. 
cum dco patre. Ad unamquam- 
que clausulam precedencium bene- 
dictionum : coniientus dicat. 
Amen. 

'[Anselmus cantuariensis archi- 
episcopus. Sic debet frater prox- 
imus morti interrogari et sic 
debet responderi. Fiat inter- 
rogatio. Letaris quod in fide 
christiana morieris. Respondeat. 
Etiam. Gaudes quod morieris 

(uel clericali) 

in habitu monachali? Etiam. 
Fateris te non tam bene uixisse 
quam debuisses ? Etiam. Penitet 
te } Etiam. Habes uoluntatem 
emendandi si spatium haberes 
uiuendi? Etiam. Credis quod 
mortuus est pro tc dominus 
ihesus christus dei fih'us? 
Etiam. Agis ei gratias ? 
Etiam. /Credis te non [p. 207^ 
posse nisi per mortem illius salu- 
ari? Etiam. Ag^ ergo dum super- 
est in te anima in hac sola morte 
totam fidutiam tuam in illam 
constitue. in nulla alia re fidu- 
tiam habens. Huic morti te 
totum immitte. Hac morte te 
totum contege. Hac morte te 
totum inuolue. Et si dominus 
deus te uoluerit iudicare : dic. 
Domine mortem domini nostri 
ihesu christi obicio inter me et 
iudicium tuum. Aliter tecum 
non contendo. Si dixerit quod 

^ The section in brackets is written along 
the lower margin of pp. 206-7, ^^ a hand 
somewhat latcr Lhan the body of the MS. 

2 Lower margin. 



116 

merueris dampnacionem. dic 
Domine mortem domini nostri 
ihesu christi obtendo inter me 
et mala merita mea ipsiusque 
meritum offero pro merito meo 
quod ego debuissem habere nec 
habeo. Et dic iterum. Domine 
mortem domini nostri ihesu 
christi pono inter me ette et iram 
tuam. Deinde dicat ter. In 
manus tuas. Conuentu idipsum 
respondente ter. Tunc securus 
moritur. Qui ante mortem hec 
dicuntur^ non intrabunt* mortem 
eternam.] 

^C Post inunctionem sz super- 
uixerit frater: seruientes infir' 
matie, sartrie. et lauendrie ipsum 
diligenter custodiant et uigilias 
faciant per circa ipsum tribusdie" 
bus et tribus noctibus, Qui sin- 
gulis diebus interim panem et 
ceruisiam de cellario perdpere 
debent. Item tercia die post unc- 
tionem si superuixetit : post capi- 
tulum et Uerba mea. seu Dirige. 
pro tempore induat se prior seu 
supprior stola. amictu. et capa. et 
uisitet cum conuentu infirmum 
fratrem cruce etcereis^ aquabene- 
dicta preeuntibus. cantore etiam 
incipiente vii psalmos cum gloria 
patri. Quibus dictis. dicatur 
Kyrieleyson.'^ Christeleysoa 
Kyrieleyson. /Pater [p. 208. 
noster. Et prior asperso infirmo 
aqua benedicta : subiungat preces 
que sequuntur^ Letaniam. ut su- 
pra cum hiis orationibus. Deus 
qui famulo tuo ezechie. Respice 

^ So, apparently, MS., perhaps for dicunt 
ter. 
' Word hardly legible. 
^ Page 207 continued. 
^ cum appareatly should be supplied. 
^ r omitted. • n omitted. 



COMMENDATIO ANIMAE. 



117 
domine. Omnipotens sempi- 
terne deus salus etema. Deus 
infirmitatis. Dominus ihesus 
christus. cufii celeris benedictioni- 
bus sequentiius. Quibus finitis : 
confiteatur frater infirmus et ab 
omnibus absoluatur ut supra. Et 
si ndlmc superuixerit : iterum 
tercia die sequente uisitetur eodem 
modo. Et adhuc iterum tercia 
die. et non amplius. Cum in- 

firmus uidebitur omnino deficere 
et marti approximare. induatur 
cucuUa. et extenso cilicio super 

petram ad hostium capelle et 
cinere in modum crucis consperso^: 
deferatur et superponetur. In- 
terim infirmarius pulset tabulam 
ubicumque jconuentus [p. 209.' 

fuerit. Tunc omnes fratres cum 
summa uelocitate accurrant cruce 
et cereis precedentibus canentes 
moderata uoce. Credo in unum 
deum. utfraterna fide^ : suffra- 

gium conferat migraturo. Quod 
si in ecclesia fuerint : aliqui ex 

fratribus ibi remaneant donec 
horam regularem contpleuerint et 
sic ipsi accurrant. Ctimque ibi 

peruenerint dicant vii psalmos 
sine gloria patri Quibus subitm- 

gat prior uel abbas si presens 

fiierit : hoc capitulum. 

pArce domine parce famulo 
*- tuo ; quem redimere digna- 
tus es precioso sanguine tuo : ne 
in eternum irascaris ei. Istud 
dicatur ter tam ab abbate seu 
priore : qtiam a conuentu ita ut 
abbas seu prior prius dicat: et 
conuentus repetat. Deinde sequa- 
tur letania. 

' MS. originally coDspersio. 

' Elevenlh gattiering, 

' fides wrilten twice ; thc fifSt ejipimgecl. 



118 



/pAter de celis deu.s [p. aro. 
*■ miserere anime famuli ttii. 

Fili redemptor mundi deus 
miserere anime eius. 

Spiritus sancte deus miserere 
anime eius. 

Sancta trinitas unus deus 
miserere anime eiu.s. 

Qui es trinus et unus miserere 
anime eius. 

Sancte sanctorum dcus mise- 
rere anJme eius. 

Ipse idemque benignus deus 
miserere anime eius. 

Sancte saluator mundi deus 
mi.serere anime eius. 

Sancta maria intercede pro 
anima eius. 

Sancta dei genitrix intercede 
pro anima eius. 

Sancta uirgo uirginum inter- 
cede pro anima eius. 

Sancte michael intercedc pro 
anima eius. 

Sancte gabriel intercede pro 
anima eius. 

Sancte raphael interccde pro 
anima eius. 

Omnes sancti angeli et arch- 
angeli intercedite pro. 

Omnes sancti beatorum spiri- 
tuum ordines intercedite pro 
anima eius, 

/Sancte iohannes [p. 21 r. 
baptista intercede pro anima 
eius. 

Sancte petre intercede pro 



ani 



ima eius. 
Sancte paule interccde pro 
lima eius. 

Sancte andrea intcrcede pro 
lima eius. 

Sancte iohannes intercede pro 
lima eius. 
Sancte iacobe intercede pro 



COMMENDA TIO ANIMAE. 



119 

Sancte philippe intercede pro 
anima eius. 

^Sancte bartholomee intercede 
pro anima eius.^ 

Sancte mathee intercede pro 
anima eius. 

Sancte thoma intercede pro 
anima eius. 

Sancte iacobe intercede pro 
anima eius. 

Sancte symon intercede pro 
anima eius. 

Sancte thaddee intercede pro 
anima eius. 

Sancte mathia intercede pro 
anima eius. 

Sancte barnaba intercede pro 
anima eius. 

Sancte marce intercede pro 
anima eius. 

Sancte luca intercede pro 
anima eius. 

Omnes sancti apostoli interce- 
dite pro anima eius. 

Sancte stephane^ intercede pro 
anima eius. 

/Sancte clemens inter-[p. 212. 
cede pro anima eius. 

Sancte laurenti intercede pro 
anima eius. 

Sancte [thoma]^ intercede pro 
anima eius. 

Omnes sancti martyres inter- 
cedite pro anima eius. 

Sancte siluester intercede pro 
anima eius. 

Sancte martine intercede pro 
anima eius. 

^Sancte ecguuine intercede 
pro anima eius. 

Sancte odulfe intercede pro 
anima eius. 

' — ^ Added in margin (perhaps byoriginal 
hand). 

* MS. sstephane. 

' Blotted and partly erased. 

* " ii " in margin (later hand). 



120 

Sancte benedicte intercede pro 
anima eius. 

Sancte maure intercede pro 
anima eius. 

Sancte credane intercede pro 
anima eius. 

Omnes sancti confessores in- 
tercedite pro anima eius. 

Sancta maria magdalene inter- 
cede pro anima eius. 

Sancta feHcitas intercede pro 
anima eius. 

Sancta perpetua intercede pro 
anima eius. 

Sancta scolastica intercede 
pro anima eius. 

Omnes sancte uirgines inter- 
cedite pro anima eius. 

Omnes sancti intercedite pro 
anima eius. 

/Omnia agmina sanc- [p. 213. 
torum intercedite pro anima 
eius. 

Omnes sancti patriarche inter- 
cedite pro anima eius. 

Omnes sancti prophete inter- 
cedite pro anima eius. 

Omnes sancti monachi inter- 
cedite pro anima eius. 

Propicius esto. parce et dimitte 
ei peccata sua domine. 

Propicius esto. dele omnes 
iniquitates eius domine. 

Propicius esto. libera et defen- 
de animam eius domine. 

Ab omni malo libera animam 
eius domine. 

Ab hoste malo libera animam 
eius domine. 

A laqueis diaboli libera ani- 
mam eius domine. 

A peste demonum et a timore 
inimicorum libera animam eius 
domine. 

Ab insidiis malignancium li- 
bera animam eius domine. 



COMMENDATIO ANIMAE. 



Ab ira tua libera animam eius 
domine. 

/Per sanctam incarna- [p. 214. 
tionem tuam libera animam eius 
domine. 

Per sanctam apparitionem 
tuam libera animam eius do- 
mine. 

Persanctum baptismum tuum 
libera animam eius domine. 

Per sanctam passionem tuam 
libera animam eius domine. 

Per piis.simam raortem tuam 
libera animam eius domine. 

Per sanctam descensionem 
tuam ad inferos. libera animam 
eius doraine. 

Per gloriosam resurrectionem 
tuam libera animam eius do- 
mine. 

Per admirabilem ascensionem 
tuam libera animam eius do- 
mine. 

Per magnitudinem aduentus 
tui, libcra animam eius domine. 

Per ineffabilem potentiam 
tuam libera animam eius do- 



Per beatissimam genitricem 
tuam libera animam eius domine. 

/Per suffragia angelica. [p. 215. 
libera animam eius domine. 

Peccatoresterogamus audi nos. 

Ut animam famuli tui de, 
principibus tenabrarum et de 
locis penarum liberare digneris. 
te rogamus audi nos. 

Ut cuncta eius peccata obli- 
uioni perpetue tradere digneris. 
te rogamus audi uo.s. 

Ut omnia uincula peccatorum 
eius absoluere digneris. te roga- 
mus audi nos 

Ut ei omnes lubrice temerita- 
tis offensas dimittere digneris, te 
rogamus audi nos. 



Ut delicta iuuentutis eius et 
ignorantias eius ne remini.scaris 
te rogamus audi nos. 

Ut quiquidt uiciorum fallente 
diabolo contraxit clementer in- 
dulgere digneris te. 

Ut ab inferorum cruciatibus 
eum liberare digneris. te roga- 
mus audi nos. 

Ut tua gratia succurrente 
mereatur eua /dere iudi- [p. 216. 
cium ultionis. te rogamus audi 
nos. 

Ut eum in pacis ac lucis re- 
gione constituere digneris. te 
rogamus audi nos. 

Ut ei placidam et quietam 
mansionem tribuere digneris. te 
rogamus audi nos. 

Ut ei quietis beatudinemf et 
luminis claritatem largiri digne- 
ris. te rogamus audi. 

Ut ei pacem et sotietatem in 
regno tuo cum sanctis et electis 
tuis donare digneris. te rogamus 
audi nos. 

Ut ei sanctum et gloriosum ac 
desiderabilem uultum tuum 
placabilem ostendere digneris te 
rogamus audi nos, 

Ut nos exaudire digneris te 
rogamus audi nos. 

Agnus dei qui tollis peccata 
mundi miserere anime eius. 

Christe ihesu miserere anime 
eius. 

Agnus dei qui tollis peccata 
mun/di dona ei pacem [p. ai/. 
eternamque felicitatem et glori- 
am sempiternam.' 



I 




COMMENDATIO ANIMAE. 



123 

setur. et postea cooperiatur faties 
eius caputio} Conuentu interim 
canente hoc responsorium cum 
uersu, 

"Subuenite sancti dei occurrite 
angeli domini suscipientes ani- 
mam eius offerentes eam in 
conspectu altissimi. y. Requicm 
etemam dona ei'* domine et lux 
perpetua luceat ci. In conspectu.* 
Finito responsorio : subiungat 
fabhas seii prior hanc ora- [p. 218. 
tionem sine Oremus} 

PRoficiscere anima christiana 
dc hoc mundo in nomine 
dci patris omnipotentis qui te 
crcauit. amen. In nomine ihesu 
christi filii cius qui pro te passus 
est. amen. In nomine spiritus 
sancti qui in te effusus cst. amen. 
In nominc angclorum et arch- 
angclorum. In nomine thronorum 
et dominationum. In nomine 
principatuum et potestatum et 
omnium celestium uirtutum. In 
nomine cherubin ct seraphin. 
In nomine patriarcharum et 
prophetarum. In nomine aposto- 
lorum et martyrum. In nomine 
confessorum et episcoporum. In 
nomine sacerdotum et leuitarum 
et omnium ecclesie catholice 
graduum. /In nomine [p. 219. 
monachorum et anachoritarum. 
In nomine uirginum et fidelium 
uiduarum. hodie ut fiat in pace 
locus tuus et habitatio tua in 
ierusalem celesti- Suscipe itaque 
domine seruum tuum in bono. 
Libera domine animam serui 

^ In margin in red (by another hand. ) 
Et omnia signa pulsentur donec corpus ad 
maiorem ecclesiam portetur. 

2—2 Noted. 

^* MS. originally eis. 

* Oremtts scored through. 



124 

tui ex omnibus periculis infer- 
norum et de laqueis penarum 
et ex omnibus tribulationibus. 
Libera domine animam serui tui 
sicut liberasti enoch et heliam 
de communi morte mundl 
Libera domine animam serui tui 
sicut liberasti loth de sodomis 
et flamma ignis. Libera domine 
animam serui tui sicut liberasti 
moysen de manu pharaonis 
regis egyptiorum. Libera domine 
animam serui tui sicut liberasti 
ysaac de hostia /et de [p. 220 
manu patris sui abrahe. Libera 
domine animam serui tui sicut 
liberasti iob de passionibus suis. 
Libera domine animam serui tui 
sicut liberasti danielem de lacu 
leonum. Libera domine animam 
serui tui sicut liberasti tres 
pueros de camino ignis ardentis 
et de manu regis iniqui. Libera 
domine animam serui tui sicut 
liberasti susannam de falso 
crimine. Libera domine animam 
serui tui sicut liberasti dauid de 
manu saul regis : et de manu 
golie. Libera domine animam 
serui tui sicut liberasti petrum 
et paulum de carceribus. Sic 
Hberare digneris animam serui 
tui. et tecum habitare concedas 
in boniscelestibus.Perdominum.^ 
Post hoc deportetur corpus a 
duojbus fratrihus ubi [p. 221. 
latietur si sacercbs sit : a sacer- 
dotibus lauetur, si conuersus : a 
conuersis et sic in ceteris. Camera- 
rius debet habere preparatos 
noctumales et staminiam quam 
antea non habebat indutam et ca- 
ligas, cum uero lotum et uestitum 

* In margin, by later hand, £t statim 
subiungat sacerdos Tibi domine comineli* 

damus. 



COMMENDATIO ANIMAE. 



I2S 



fuerit : deponatur in feretrum. 
et deportetur a predictis fratribus 
in capellam infirmarie ubi con- 
uentus dum kec aguntur : dicant 

comendationem anime koc modo 
sine Oremus} Tibi domine cora- 
mendamus animam famnli tui 
N. ut defunctus seculo tibl 
uiuat. et que per fragilitatera 
mundane conuersationis peccata 
admisit tu uenia misericordissi- 
me pietatis absterge. Per,- 

Oremus. 

A/IIsericordiam tuara domine 
^*- sancte pater /om- [p. 223. 
nipotens eterne deus pietatis 
affectu rogare pro aliis cogimur. 
qui pro nostris peccatis sup- 
plicare nequaquam sufficimus 
tamen de tua confisi gratuita 
pietate et solita benignitate 
cleracntiam tuam deposcimus. 
ut animam farauli tui N. ad te re- 
uertentem cum pietate suscipias. 
Assit ei angelus testamenti tui 
michael et per manus sanctorum 
angelorum tuorum inter sanctos 
tuos in sinibus abralie. ysaac. et 
iacob patriarcharura tuorum eam 
collocare digneris. quatinus liber- 
ata de principibiis tenebrarum 
et de locis penarum. nullis iam 
primeue natiuitatis uel ignor- 
antie. aut propric iniquitatis seu 
fragilitatis confundatur^ errori- 
bus. /sed potius agnos- [p. 223. 
catur a tuis. et sanctc beatitudinis 
requie perfruatur in celis. atque 
cum magni iudicii dies aduenerit. 
inter sanctos et electos tuos 
resuscitatus gloria manifeste con- 

' Orenius has been scored through. 
" Cbristum ndded by later hand. 
' MS. otiginaily confandaniur : altered 
by later hajid. 



templationis tue perpetuo satie- 
tur. Per.^ Deinde incipiat cantor 
hanc antiplwnam? Suscipiat' te 
cliristus qui uocauit te et in 
Sinura abrahe angeli deducant 
te.* Et intonetur psalmus. In 
exitu Israel. S. amen. Post quem 
cantetur antiphona. Qua finita : 
sacerdos dicat. 

Oremus. 

OMnipotens serapiterne deus 
qui iiumano corpori animara 
ad similitudinem tuam inspirare 
dignatus es. dura te iubente 
pul/uis in puluerem [p. 324, 
reuertitur. tu yraaginem tuam 
cum sanctis et eJectis tuis eternis 
sedibus precipias sotiari. eamque 
ad te reuertentem de egypti 
partibus blande leniterque sus- 
cipias. et angelos tuos sanctos ei 
obuiam mittas. uiamque iusticie 
illi deraonstra. et portas illi glorie 
tue aperi. Repelle quesumus 
domine ab ea omncs principes 
tenebrarura et agnoscedepositum 
fidele quod tuum est. Suscipe 
domine creaturam tuam non a 
diis alienis creatam. sed a te 
solo deo uiuo et uero : quia non 
e.st alius deus preter te. et non 
est sccundum opera tua. Letifica 
cleraentissime deus animam 
serui tui N. et clarifica eam in 
multitudine misericordie tue. 
Ne memineris iniquitatura eius 
antiquarura /et ebrieta- [p. 225. 
tum quas suscitauit feruor 
maligni dcsiderii. Licet enim 

' Dominum nostrum addcd in laterhand. 

' Antiphon and psalm not noted, but 
niling for notes ii> there. 

^ M5. origioally suscipiant. 

' In msrgin by later hand, Dicta ista 
antiphana porlatui corpus in capellani cum 
psalmo In exitu isiael. 



COMMENDATIO ANIMAE. 



. I 



127 

peccauerit. tamen te non negauit. 
sed signo fidei insignitus. te qui 
omnia et eum inter omnia fecisti 
fideliter adorauit. Qui uiuis et 
regnas deus. per. Tunc incipiat 
cantor hanc antiphonam. ^Chorus 
angelorum te suscipiat et in 
sinibus abrahe ibi te collocet. ut 
cum lazaro quodamf^ paupere 
eternam habeas requiem. Ps, 
Dilexi^ Usque Ad dominum cum 
tribularer sine gloria patri. Efi 
sacerdos subiungat sine Oremus^ 

Dlri uulneris nouitate perculsi 
et /quodammodo [p. 226. 
cordibus sauciati. misericordiam 
tuam mundi redemptor flebilibus 
uocibus imploramus. ut cari 
nostri N. animam ad te qui fons 
pietatis es reuertentem blande 
leniterque suscipias. et si quas 
illa ex carnali commoratione 
contraxit maculas. tu deus solita 
bonitate clementer deleas. pie 
indulgeas. obliuioni perpetue 
tradas. atque hanc laudem tibi 
cum ceteris reddituram et ad 
corpus proprium quandoque 
reuersuram. sanctorum tuorum 
cetibus aggregari precipias. Qui 
cum deo patre et spiritu sancto. 
hic roget sacerdos orare pro eo 
dicendo Pater noster. Et ne nos. 
Non intres in iuditium^ cum 
seruo tuo domine. V. Requiem 
eternam dona [ei^] domine A 
porta inferi. Dominus uobis- 
cum. 



1—1 Noted. 
2 For quondam. 
^ Et written twice. 
■* Oremtis scored through. 
^ u added, above an erasure. 
^ Added in later hand above the space 
where eis has been erascd. 



128 

jOremus. [p. 227. 

pArtem beate resurrectionis 
-*■ obtineat. uitamque etemam 
habere mereatur in celis. per te 
ihesu christe saluator mundi. 
Qui cum patre et spiritu sancto.^ 

Oremus, 

T^Eus cui soli competit medi- 
^-^ cinam prestare post mor- 
tem. tribue quesumus ut anima 
famuli tui N. terrenis exuta 
contagiis. in tue redemptionis 
parte numeretur. Per christum. 

Oremus, 

SUscipe domine animam 
famuli tui reuertentem ad te. 
ueste celesti indue eam. et laua 
eam sancto fonte uite eteme. 
ut inter gaudentes gaudeat. et 
inter sapientes sapiat. et inter 
martyres coronata consideat. et 
inter patriarchas proficiat. et 
inter apostolos christum sequi 
studeat. et inter /angelos [p. 228. 
et archangelos claritatem dei 
semper uideat. et inter paradysi 
rutilos lapides gaudium pos- 
sideat. et inter cherubin noticiam 
misteriorum dei agnoscat. et 
inter seraphin claritatem dei 
inueniat. et inter uiginti quatuor 
seniores cantica canticorum 
audiat. et inter lauantes stolas 
in fonte luminis uestem lauet. 
et inter pulsantes depulsans 
portas apertas celestis iemsalem 
reperiat : ct inter uidentes deum 
facie ad faciem uideat et inter 
cantantes canticum nouum 
cantet. et inter audientes 
auditum celestis soni audiat. 
Per eundem. Dominus uobiscum. 

^ uiuis et regnas added by hiter hand. 



AGENDA MORTUORUM. 




Requiescat in pace.^ Cum hec 
completa fuerint : \so\nentur om- 
nia signa tribus uicibus. [p. 229. 
£^'] agantur ibi in capella agenda 
viortuorum. scilicet. Dirige. et 
Placebo. cum hiis orationibus? 

'T^Ibi domine commendamus 
-^ animam famuli tui N. iit 
defunctus seculo tibi uiuat. et 
que per fragilitatem mundane 
conuersationis peccata admisit. 
tu uenia misericordissime pietatis 
absterge. 

PArtem beate resurrectionis 
obtineat uitamque eternam 
habere mereatur in celis. per te 
ihesu christe saluator mundi. 
[qui cum patre et spiritu 
sancto *] 

A Bsolue quesumus domine 
-^ animam famuli tui N. ab 
omni uinculo /delictorum [p. 230. 
ut in resurrectionis gloria inter 
sanctos [et electos'] tuos re- 
suscitatus respiret. 

'pldelium deus omnium con- 
J- ditor et redemptor anima- 
bus famulonim famularumque 
tuaruni [omnium tidelium*] 
remissioncm cunctorum tribue 
peccatorum. ut indulgentiam 

' MS. origJDally Requiescanl. In mar- 
pn (lnlet bflnd). el slaljm incipialur dirige. 

' Of the woida in bcackelii the fiiat syl- 
lable hns been erased, and ihe rcst scoied 
iQioi^h hy a laler hand. 

' In nurgin, with musical notation (bj' 
later hand), Requiem etcrnam dona ein 
domine a pona inferi Dominui uohiscum. 

* The worc^s in biackels have been «:oled 
ihtough, as h3.ve also the wordi niuis el 
Tognas EuJded b; a laler hand. 

° el elecloG erased. bul still l^ble. 

* Words parily eiased. 

EVESMAM. 



quam ['semper?] optauerunt pirs 
supplicationibus consequantur. 
Per dominum. Incensetur etiam 
altare ibi quod est et postea 
corpus tain ad psalmum Bene- 
dictus quam ad psalmum Mag- 
nificat. Post Placebo. dicatur 
psalmus Uerba mea. cum celeris 
psalmis et precibus consuetis : et 
cum orationibus prescriptis? Iiiis 
finitis : accedat processio.^ Et 
abbas seu prior aspergat corpus 
et incenset et foget* jorare [p. 231. 
pro eo dicendo. Pater noster. Non 
intres in iudicium^ ut supra.pre- 
ces ut supra cum kac oratione. 

Oremus. 
CUscipe domine animam serui 
•^ tui° N. quam de ergastulo 
huius seculi uocare dignatus es. 
et libera eam domine de princi- 
pibus tenebrarum. et de locis 
penarum. ut absoJuta omnium 
uinculis peccatorum quietis ac 
lucis eterne beatitudine per- 
fruatur. et inter sanctos et 
electos tuos in resurrectionis 
gloria resuscitari mereatur. Per.' 
Post hec portetur corpus afratri- 
bus ad ecclesiam ante altare beati 
iohannis cantore incipiente $. 
Subuenite. Require prius. cum 



* [n margin (laler hani!), el corpus jior- 
tetur anle hostium capelle in medio innrm- 
arie cum psalmo miserere mei deus. 

' In lower maigin uf p. 230, by a laler 
band (not that of mosl of ibe corrections 
and addilions), Quesumu; domine pro lu» 
pielate misercie anime fsmule lue N et a 
contagiis mortalitalis exutam in elerne 
saluacionis patte restilue per. 

' cum spruo luo added bylatcr hand. 

' uel antille tue inl< iliiied by laler haDd. 

' EXiminum addcd by bleihand. 



AGENDA MORTUORUM, 



tursu ^Suscipiat eam christus qui 
uucauit et in sinu a/brahe [p. 232. 
angeli deducant^ Alius uersus 
Requiem eternam. et cessent 
omnia signa. locato corpore : 
aspergatur et incensetur. etpostea 
roget orare pro eo dicendo Pater 
x\osX.^x. preces ut supra^ cum hac 
oratione. 

CUscipe domine seruum tuum 
*^ N. in habitaculum eternum. 
et da ei requiem et regnum 
celestem ierusalem. et eum in 
sinibus patriarcharum tuorum 
abrahe. ysaac. et iacob. collocare 
digneris. ut habeat partem in 
prima resurrectione. et inter 
resurgentes: surgat. et inter 
suscipientes corpora in die 
resurrectionis : corpus suum 
suscifnat. et cum benedictis a 
dextris dei uenientibus : ueniat. 
et ir;ter pos/sidentes [p. 233.^ 
uitam eternam possideat. Per.* 
Hiis finitis : recedat conuentus. 
secundum tamen morem anti- 
quum : sedeant undique fratres 
per circuitum. canentes psalterium. 
Quacumque enim die seu hora 
diei migrauerit frater. siue estate 
siue hyeme. post depositum in 
ecclesia corpus omnes fratres 
comtnuniter sedeant canentes 
psalterium. et post psalterium 
commendationem anime. uesperas. 
uigilias. matutinos. uerba mea. 
et hec eadetn frequenter. Et 
quactimqne hora diei frater 
obierit : numquam debe\f\ corpus 

»—1 Noted. 

' In raai^in bv later hand, Non intres in 
iudicium. Require in 3 fol. 

^ Twelfth gathenng. 

* Dominum nostrum added by later 
hand. 

^ t omitted by original hand. 



132 

esse sine conuentu. excepio quando 
canunt horas uel missam uel sint 
in capitulo. seu in refectorio. aut 
in dormitorio meridia^nis horis 
Et tunc tamen deputentur aliqui 
Ifratres qui ibi remaneant. [p. 234. 
hec antiquitus usitata fuerunt et 
bene. fl Post cdmpleiorium dicta 
trina oraiione : dicat twuicius qui 
est ad tabulam quomodo fratres 
per quatuor uigilias debeant 
uigilare circa corpus hoc modo, 

TN prima uigilia: dexter 
^ chorus. In secunda : sinister 
chorus. Inter matutinas : sacrista 
cum conuersis. et in mane: 
prior cum nouiciis. et in una- 
quaque uigilia : canatur psalte- 
rium integrum cum comendatione 
anime. uesperis. uigiliis. et 
matutinis. f[ Ante missam pro 
defuncto celebrandam: \Jtempore 
yemali dicatur tercia alio uero 
tempore facta trina oratione 
pulsetur ad capitulum ei\ in 
capitulo anteaquam corpus sepeli- 
atur: jomnes fratres [p. 235. 
disciplinam redpiantpro defuncto. 
prior uero mentionem faciat. de 
missis celebrandis pro eo. post 
capitulum eant omnes usque ad 
corum more solito canentes Uerba 
mea.^ Et postea pulsetur maius 
signum tribus ictibus. ut si 
forte alicubi sint : conueniant. 
Deinde subsacrista habeat cerecs 
preparatos^ et tradat untcui' 

^ ia repeated in MS. 

' The words in brackets are in a different 
hand from the rest of the MS., being appa- 
rently written over an erasure and not quite 
filling the space. 

* In margin (same hand as the insertion 
on p. 234), Et postea deportetur corpus 
in choro et peragatur missa cum cantore. 

^ In margin (same hand as the last inser- 
tion), cum illis qui sunt super herciam. 



AGENDA MORTUORmf. 



133 



que nnum a mimmo usque ad 
maiorem. et sic faciant stationem 
circa corpus cmn cruce et cereis 
ac thuribulo et aqua benedicta. 
Abbas uero seu prior uel alius 
sacerdos. alba. stola. et capa. 
indutus : aspergat corpus aqua 
benedicta. et procedat cantor 
cum duobus fratribus uel uno 
tantumpro tempore adgradus. qui 
incipiant uoce lacrimabili iianc 
antiphonam ter /'Cir- [p. 236. 
cumdederunt me gemitus mor- 
tis' Chorus ter respondeat 'Do- 
lores inrerni circumdederunt 
me.' Ttinc cantores predicti 
dicant 'Kyrieleison' Chorus idem 
repetat 'Christeleison.' Chorus 
idem. Tunc omnes simul 

'Kyrieleison.' Deinde dicat 
sacerdos omnibus inclinatis? 

Oremus. 
"VTOn intres in iudicium cum 
■^^ seruo tuo^ domine quoniam 
nulius apud te iustificiibitur 
homo. nisi perte omnium pecca- 
torum tribuatur remissio. Non 
ergo eum* quesumus iudicialis 
senten/tia premat quem' [p. 237. 
tibi uera supplicatio fidei chris- 
tiane commendat sed gratia tua 
illi succurrente mereatur euadere 
iudicium ultionis.qui dum uiueret 
insignitus' est signaculo trinitaiis 
in qua uiuis et regnas deus. 
Deinde predicti cantores stantcs 
ad gradus incipiant hoc respon- 
sorium 'Qui lazarum' conuentus 
j«//£fl/ 'resuscitasti a monumento 



-' Noiefl. 

MS. inclinanlis (n scored Ihrougli). 
aocilla tui iaterlineil by later hand. 
eam inlerlined by lnlet hnnrl, 
quam inlerlined by latet hand. 
ta intetlined by laler hond. 




fetidum tu eis domine dona 
requiem et locum indulgentie. 
y. Requiem eternam dona eis 
do/mine. et locum.' Dum [p. 238. 
canitur responsorium abbas seu 
priar incenset aliare et postea 
corpus. finito retractu responsorii: 
subiungaturKyTie\eison.utsupra. 
postea abbas dicat. 

Oremus. 
r^XEus cui omnia uiuunt. et cui 
*-' non pereunt moriendo cor- 
pora nostra .sed mutantur in 
melius. te suppiices deprecamur. 
ut quicquid uitiorum tueque 
uoluntati contrarium anima 
famuli tui* N. fallente diabolo et 
propria iniquitate atque fragili- 
tate contraxit. tu pius et 
misericors abluas indulgendo. 
eamque suscipi iiibeas per manus 
sanctorum angelorum tuorum 
deducendam in sinum patriarch 
arum tuorum. abraham [p. 339, 
scilicet /amici tui. et ysaac electi 
tui. atque iacob dilecti tui quo 
aufugit dolor et tri.sticia atque 
suspirium. fidelium quoque 
anime feJici iocunditate letantur. 
et in nouissimo magni iudicii die 
inter sanctos et electos tuos eam 
facias perpetue glorie perciperc 
portionem. quam oculus non 
uidit. et auris non audiuit. et in 
cor hominis non ascendit. quc 
preparasti diligentibus te. Per' 
Iterum predicti caniores respon- 
sorium 'Heu michidomine' Co«- 
uentus 'quia peccaui nimis in 
uita mea quid faciam miser ubi 
fugiam nisi ad te deus meus 

' Noled. 

' fnmiile luc Interlined by lalet hand. 

' Dominuni added by lalet banil. 



INHUMATIO DEFUNCTL 



antiphonam ^Hec requies mea in 
seculum seculi hic habitabo quo- 
niam elegi eam.^ Ps, ^Memento 
domine dauid.^ Interim asper- 
gatur aqua benedicta et incensetur, 
Finita antiphona subiungat has 
orationes, 

Oremus, 

DEus uite dator et humano- 
rum corporum reparator. qui 
te a peccatoribus exorari uoluisti. 
exaudi preces quas specia/li 
deuotione pro anima [p. 249. 
famuli tui^ N. tibi humiliter 
fundimus. ut liberare eam ab 
infernorum cruciatibus et collo- 
care inter agmina sanctorum 
tuorum digneris. ueste quoque 
celesti et stola immortalitatis 
indui. et paradisi amenitate 
confoueri iubeas. ^er.^ 

Oremus, 

T^Eus qui humanarum anima- 
^-^ rum eternus amator es 
animam famuli tui^ N. quam 
uera dum in corpore maneret 
tenuit fides. ab omni cruciatu 
inferorum redde extorrem : ut 
segregata ab infernalibus claus- 
tris sanctorum tuorum mereatur 
adunari consortiis. Per.* hic sec- 
tarius habeat stolas paratas et 
accipiant singuli sacerdotesjstolas, 
precentor uero prouideat [p. 250. 
breue in quo scribatur sequens 
absolutio et tradat abbati. Tunc 
legant omnes absolutiofiem super 
mortuum manibus extensis hoc 
modo, 

1—» Noted. 

^ le tue interlined by later hand. 
* Christum added by later hand. 
^ Dominum added by later hand. 



140 

ABsoluimus te frater' N. uice 
sancti petri apostoli. cui 
dominus dedit potestatem li- 
gandi atque soluendi. ut inquan- 
tum tua expetit accusatio et ad 
nos pertinet remissio. sit tibi 
omnipotens deus creator tuus 
uita et salus. et omnium pecca- 
torum tuorum indultor propicius. 
Qui uiuit et regnat per omnia 
secula seculorum. 

Alia. 

DOminus ihesus christus qui 
beato petro apostolo ceteris- 
que discipulis suis licentiam 
dedit ligandi atque soluendi. ipse 
te absoluat ab omni uinculo 
delictorum o N. et^ /quantum 
mee fragilitati permit- [p. 251. 
titur sis absolutus* ante tribunal 
domini nostri ihesu christi 
habeasque uitam eternam. et 
uiuas in secula seculorum amen. 
Deinde canatur hoc responsorium 
cantore incipiente *Paucitas die- 
rum meorum finitur breui dimitte 
me domine sine plangam paulu- 
lum dolorem meum antequam 
uadam ad terram tenebrosam et 
opertam mortis caligine. V. 
Ecce in puluere sedeo et in pul- 
/uere dormio et si mane [p. 252. 
me quesieris non subsistam. 
Antequam.* Dum canitur re- 
sponsorium ponat abbas breue 
predictum super pectus mortui 
una cum cedula professionis 
fratris defuncti siprompta sit, St 
autem inueniri nonpoterit scriba- 

^ uel soror interlined by later hand. 

' On the lower margin of p. 250 these 
words are traced with a dry point — huius 
bulle et papalis indulgencie absoluo te. 

^ ta inierlined by later hand. 

*--» Noted. 



INHUMATIO DEFUyCTI. 



141 



142 



1 



tur eius professio in breui predicto. 
et ponatur ut supra. libatoque 
incenso : effundat abbas ignem de 
thuribulo in sepukro.finito respon- 
'rio cum uersu. abbas iaceaf^ 
"fyrram super corpus et cooperiatur. 
cantore incipiente antipkonam. 
'De terra plasmasti me et carne 
induisti me memento mei do- 
/mine dum ucneris in [p. 253. 
nouissimo die. Ps. Domine 
jprobasti me,' Quo fiyiito sub- 
iungat abbas lianc orationem. 

Oremus. 
'T^ E domine sancte pater eterne 
*- deus supplices deprecamur 
pro spiritu cari nostri qucm* a 
uoraginibus huius seculi accersiri 
iussisti ut digneris domine dare 
ei locum refrigerii et quietis. 
liceatei transire portas inferorum 
■et penas tenebrarum. maneatque 
in mansionibus sanctorum. et in 
luce sancta. quam olim abrahe 
promisistietseminieius. Nullam 
senciat lesionem spiritus cius. sed 
cum magnus dies ille resurrec- 
tionis ac remunerationis aduene- 
rit resuscitare digncris eum" una 
cum elec/tis tuis. deleas [p. 254. 
eius omnia delicta atque peccata 
usque in nouissimum quadran- 
tem. tecumque inimortaHtatis 
tue uitam et regnum consequatur 
eternum. Cantor Antiphonam 
'Non intresiniudiciumcumseruo 
tuo domine quia non iustificabi- 
tur in conspectu tuo omnis 
uiuens. Ps Domine exaudi.' ;'/'. 
Oremus. 
Eus apud quem mortuorum 
spiritus uiuunt et in quo 
— ' Noled. 



D 



electorum anime deposito car 
onere plena felicitate letaiitur, 
presta supplicantibus nobis. ut 
anima famuli tui' N. que tem- 
porali per corpus uisionis huius 
/luminis caruit uisu. [p. 255. 
eterne illius lucis solatio potiatur, 
Non eam tormentum mortis 
attingat, non dolor horrende 
uisionis afficiat non penalis timor 
e.-ccruciet. non reorum proxima 
catena constringat, sed concessa 
sibi delictorum omnium uenia, 
optate quietis consequatur 
gaudia repromissa. Per.' Can- 
tor antiphonam 'Omnis spiritus 
laudet dominum.^ Ps. ^Laudate," 

OMnipotentis dei misericor- 
diam deprecemur fratres 
karissimi cuius iuditio sicut 
nascimur ita finimur, ut spiritum 
carj nostri quem' domini pietas 
de incolatu huius mundi transire 
precepit requies etema suscipiaL 
et eum resurrectio/nis [p, 256, 
gaudiis cuni sanctis suis repre- 
sentet et in sinibus abrahe ysaac 
et iacob collocare dignetur, 
prestante domino nostro ihesu 
christo. 

Oremus. 
U nobis domine auxijium 
prestare digncris tu opem 
feras et misericordiam largiaris 
spiritum etiam famuli tui, ac 
cari noslri' uinculis corporalibus 
liberatum, in pace sanctorum 
tuorum recipias, ut locum pena- 

' le tue interlinM by later hand. 
' Christuin added liy laler hand. 

^* re nri? quam iiuerlmrd by laler han'J. 
' le tue . . le nre bteiUoed by later 



T 



INHUMA TIO DEFUNCTL 



lem et gehenne ignem flammas- 
que tartari in regione uiuentium 
euadat. Per.^ Cantor Requiem 
eternam dona ei domine. Conuen- 
tus Et lux perpetua luceat ei. 
Cantor antiplwnam ^Omne quod 
dat michi pater ad me uenit et 
eum /qui uenit ad me [p. 257.^ 
non eitiam* foras. Ps, Benedic- 
tus.^ Finita antiphona imperet 
sacerdos pro eo orare dicendo. 
Pater noster. Et ne nos. Non 
intres in iudicium cum seruo tuo* 
domine. A porta inferi. Dom- 
inus uobiscum. 

Oremus. 

DOmine sancte pater omnj- 
potens eterne deus. qui uni- 
cum filium tuum dominum nos- 
trum ihesum christum incamari 
constituisti : quo uetustum solu- 
eret proprio sanguine peccatum 
et uitam redderet mundo : ipso 
opitulante animam fratris nostri^ 
ab ergastulo cenulente materie 
exemptam ab omnibus piaculis 
absolue. non patiatur insidias 
occursancium demonum : prop- 
ter quam misisti ad terras uni- 
cum filium tuum. /Li- [p. 258. 
bera et absolue eam a tetra 
uoragine inferni : quam redemisti 
pretio sanguinis unigeniti tui. 
Libera domine et absolue eam 
ab estuantis incendio gehenne : 
collocans in paradysi amenitate. 
Non sentiat piissime pater quod 
calet in flammis. quod stridet in 
penis. sed magnificentie tue mu- 

* Chri-tum added by later hand. 
«—2 Noted. 

' Thirteenth gathering. 

* e of this word added above line. 

* uel ancilla tua interlined by later hand. 

* sororis nrc interUned by later hand. 



144 

nere preuenta. mereatur euadere 
iudicium ultionis. et beate requiei 
ac lucis eterne felicitate perfrui. 
prestante domino nostro ihesu 
christo Qui uenturus [est^] iudi- 
care. 

Oremus. 

TEmeritatis quidem est do- 
mine. ut homo hominem. 
mortalis mortuum. cinis cin- 
erem : tibi domino deo nostro 
audeat commendare. Sed quia 
terra suscipit terram /et [p. 259. 
puluis conuertitur in puluerem. 
donec omnis caro in suam redi- 
gatur originem^ : inde tuam deus 
piissime lacrimabiliter quesu- 
mus pietatem ut huius famuli 
tui^ animam quam de huius sec- 
uli uoragine cenulenta ducis ad 
patriam: abrahe amici tui sinu 
recipias. et refrigerii rore perfun- 
das. Sit ab estuantis gehenne 
truci incendio segregatus.^ et 
beate requiei te donante con- 
iunctus.^ Et si que illi sunt 
domine digna cruciatibus culpe : 
tu eas gratia mitissime* lenitatis 
indulge. Nec peccati recipiat 
uicem : sed indulgentie tue piam 
senciat bonitatem. Cumque finito 
mundi termino supernum cunctis 
illuxerit regnum /omni- [p. 260. 
um sanctorum cetibus aggrega- 
tus* cum electis resurgat in parte 
dextera coronandus.* Per.^ 

Oremus, 

T^Ebitum humani corporis 
^-^ sepeliendi officium fidelium 

* est originally omitted, and indicated by 
a 1 iter hand. 

' le tue interlined by later hand. 
' ta interlined by later hand. 

* MS. originally mittissirae. 

* da interlined. 

* Christum added by later hand. 



H^HUMATIO DEFVMCTI. 



MS 



liiore complentes. deum cui om- 

'i uiuunt fidcliter deprecemur. 

I ut hoc corpus cari nostri' in 

'nfirmitate a nobis sepuitum in 

l-ordine sanctorum suorum resus- 

Ivcitet. et eius spiritum sanctis ac 

Jidelibus aggregari iubeat: cum 

quibus incnarrabili gloria et per- 

henni felicitateperfrui mereatur. 

prestante domino nostro ihesu 

^^^ christo qui uenturus. 

^^^H Oremus. 

^^^■T7 Xequiis rite celebratis, mem- 

^^^Ti--' brisque feretro depositis. 

^^B tumulo ex more composito. post 

^^H. israel exitum de egypto. depre- 

^^B>'Umur /clementiam dei [p. 261. 

^^H.patns pro spiritu cari nostri' 

^^B. quem dominus de laqueo huius 

^^r niundi hberauit lugubri et letali. 

cui posse ubique est et potestas 

innumerabilis. habens diuitias 

spirituales. Spiritui huius sub- 

ueniat dominus sublimis. ut ar- 

dore careat eterni ignis adept- 

urus' perpetui regni refrigcrium. 

Coram regc suo gratificetur in 

gaudio genitali. in sublimi soiio 

patrum preelectorum. in medio 

iustorum in splendoribus sanc- 

torum. in sede maiestatis magne. 

in lumine regionis uiuorum. per 

eum qui uenturus. Post incipiat 

cantor pro his qui in cimiterio 

requiescunt. Ps. Miserere mei 

deus.' Suhiungendo Requiem 

etemam dona eis domine. Et 

luxpcrpetua. j Quo dicto : [p. 262. 

dicat sacerdos omnibus audien- 

tibus. Pater noster pro aniniabus 

fratrum nostrorum qui in hoc 

cymiterio requiescunt. et pro 

' re nre interlined by later hand. 

' ra inlerlined by latei hand. 

' Sinenota interlined bylaler hand. 



146 



animabus omnium fidelium de- 
functorum. Pater noster, Etne 
nos. Non intres in iudicium cum 
.seruis et ancillis tuis domine. A 
porta inferi. Dominus uobiscum. 

Oremus. 

OMnipotens sempiterne deus 
annue qucsumus precibus 
nostris ea que poscimus. et dona 
omnibus quorum corpora hic et 
in cunctis cimitcriis sanctorum 
requiescunt refrigerii sedem. 
quietis beatitudinem. luminis 
claritatem : et qui peccatorum 
suorum pondere pregrauantur 
eos supplicatio commendet ec- 
clesie. Per.* Inde reuertentes 
cantore incijpiente dicant [p. 263. 
vii psalmos penitentiales sine 
gloriapatri. Cumque peruenerint 
in chorum. prostemant se in ter- 
ram. sacerdos super formam. qui- 
busfinitis : subiungat. Requiem 
eternam. Pater noster. Et ne 
nos. A porta inferi. Dominus 
uobiscum, 

Oremus. 

CAtisfatiat tibi domine deus 
^ noster pro anima fratris nostri 
sancte dei genitricis semperque 
uirginis marie et sancti confes- 
soristuiecgwiniomniumquesanc- 
torum tuorum oratio: et pres- 
entis familie tue deuota suppli- 
catio. ut peccatorum omnium 
ueniam quam precamur optineat. 
nec eum paciaris cruciari gehen- 
nalibus flammis : quem filii tui 
domini nostri ihesu christi pre- 
cioso sanguine redemisti. qui 
tecum et /spiritu sancto [p. 264, 
' In margin (laler hand), dominuin nos- 



\ 



UISITATIO TUMULl FRATRIS DEFUNCTL 
147 148 

uiuit et regnat deus per omnia eius in syon. Dominus uobis- 



secula seculorum. Amen. 



fl Uisitatio tumuli fratris de- 
functL 

T Tlsitatio tumuli per triginta 
^ dies continue fiat hoc modo, 
Post missam matutinalem sacer- 
dos qui eam celebrauerit exuta 
casula. stola et manipulo retentis 
incipiat psalmum Miserere. sine 
gloria patri. Et stans ante cruci- 
fixum ibi in uestiario diacono cum 
cruce stante a dextris, et aque 
baiulo a sinistris, subiungat hanc 
antiphonam. Si iniquitates ob- 
seruaueris domine domine quis 
sustinebit quia apud te propici- 
acio est deus israel. Quafinita : 
sacerdos genu flectendo coram 
altaricum summa deuotione dicat. 

/TDxA.rce domine parce [p. 265. 
-'- anime famuli tui. quam in 
cruce redimere dignatus es pre- 
cioso sanguine tuo. ceteri genu 
flectendo respondeant. Ne in eter- 
num benigne ihesu irascaris ei. 
Hoc ter fiat. Deinde procedant ad 
tumulum cantantes Uerba mea. 
Quo cum peruenerint : aspergat 
sacerdos tumulum.finitis psalmis : 
dicat Requiem eternam dona ei 
domine, Et lux perpetua luceat 
ei. Pater noster. Et ne nos. 
preces Non intres in iudicium 
cum seruo tuo domine. Quia. 
Delicta iuuentutis sue. et ignor- 
antias eius. Ne memineris dom- 
ine deus. Custodi animam eius 
et erue eam. Non erubescat 
quoniam sperauit in te. A porta 
inferi, erue domine. In pace fiat 
locus eius. /Et habitatio [p. 266. 



cum. Et cum. 

Oremus. 

\ Diuua nos domine deus et 
-^*- beatissime dei genitricis 
semperque uirginis marie : om- 
niumque sanctorum tuorum pre- 
cibus exoratus. animam famuH 
tui N. in beatudinemt.sempiterne 
lucis constitue. Per eundem. 
Oremus. Satisfatiat tibi domine 
deus noster. Require in ii folio 
precedenti, 

Oremus. 

T^Ibi domine commendamus 
-^ animam famuli tui N. ut 
defunctus seculo tibi uiuat. et 
que per fragilitatem mundane 
conuersationis peccata admisit. 
tu uenia misericordissimepietatis 
absterge. Partem beate resur- 
rectionis obtineat uitamque 
eter/nam habere merea- [p. 267. 
tur in celis. per te ihesu christe 
saluator mundi. qui cum patre 
et spiritu sancto.^ 

Absolutio. 

ABsoluimus te frater N. uice 
sancti petri apostoli. cui 
dominus dedit potestatem lig- 
andi atque soluendi. ut in quan- 
tum tua expetit accusatio et ad 
nos pertinet remissio. sit tibi 
omnipotens deus creator tuus 
uita et salus. et omnium pecca- 
torum tuorum indultor propicius. 
Qui uiuit^ regnat per omnia 
secula seculorum. 



D 



Alia, 

Ominus ihesus christus qui 
beato petro apostolo ceteris- 

' uiuis added by later hand. 
2 et omitted in MS. 



DE SEPULTURA FRATRIS CONUERSI. 



149 

'que discipulis suis licenciam 
dedit ligandi atque soluendi. ipse 
te absoluat ab omni uinculo 
ddictomm. o N. et quantum met; 
fragilitati pcrmittitur/sis[p, 26ti. 
absolutus aiite tribunal domini 
nostri ihesu christi habeasque 
uitam eternam. et uiuasinsecula 
seculorum. Amen. Deinde oret 
pro animabus otnnium fideliuni 
ibi uel ubique quiescencimn dicens. 
Pater noster pro animabus om- 
nium fidelium defunctorum 
quorum corpora hic et ubique 
requiescunt. Pater noster. Et 
ne nos. Requiem eternam dona. 
Anime famulorum famularum- 
que tuarum requiescant in pace. 
Ameii. 

Oremus. 
T~\Eus cuius miseratione anime 
-^— ' fidelium requiescunt faniulis 
et famulabus tuis hic et ubique 
jn christo quiescentibus da pro- 
picius ueniam peccatorum : ut a 
cunctis [reatibus'] absoiuti, te- 
cum sine fine letentur. Per 
eundem, Deinde reuerjtentes in 
ecclesiam dicant psalmum [p. 269. 
Domine exaudt ii. subiungendo 
Requiem eternam dona. Pater 
noster. Et ne nos. A porta 
inferi. Dominus uobiscum, 

Oremus, 
A Bsolue quesumus domine 
■'*■ animas famulorum famu- 
larumque tuarum ab omni uin- 
culo delictorum. ut in resurrec- 
tionis gloria inter sanctos et 
electos' tuos resuscitati respirent. 
Per dominum nostrum. Dom- 




150 
inus uobiscum. Requiescant in 
pace. Amen. Tn tricesimo uero 
die : post capitulutn. dicto Uerba 
mea. uel Dirige. pro tempore : 
Prior uel eius uicarius indutus 
amictu. stola et capa. ingrediatur 
chorum cum cruce. cereis. thuribulo 
et aqua bemdicta ministris non 
reuesiitis. Quistans antegradus 
conuentu etiam lcircum- [p. 270. 
stante incipiat psalmmn Miserere 
mei deus. et fiant omniaut snpra. 



De sepultura fratris conuersi. 

COnuerso laboranti in extremis 
concedatur cuculla ad smcur- 
rendum. facta confessione abbati 
uel cui demandauerit. Cum 
necesse fuerit communicet eum et 
inungat infirmarius conuentu non 
uocato. Cum autem fuerit mor- 
tuus lauetur a fratribus conuersis 
tempore oportuno. ita quodconuen- 
tus non inquietetur, Et paratis 
parandis fulsetur tabula. Et 
conuentu peruento deferatur in 
ecdesiam. in ingressu : pulsetur 
classicum. Sacrista^ inueniat 
necessaria sicut monacho. Elemo- 
sinarius fatiat uenire clericum 
suum et ceteros fajrentes [p. 27 1. 
monachorum pastos de elemosina 
ad cantandum psalterium pro 
tempore. Missa celebrata cum 
pertinentiis deferatur ad sepelien- 
dum. In egressu ecclesie pulsetur 
classicum tantum. conuentu as- 
tante sine cereis. Nomen eius 
scribatur in martilogio. et in 
proximo breuipro monacho. Qui- 
libet sacerdotum tenetur ei in 
tribus missis. tt ceteri in uno 

' MS. originall}' secrisla. 



DE OBUIATIONE CORPORIS DEFUNCTL 



psalterio, conuersi in tribus quin- 
quagenis Pater noster et Aue 
Maria et cetera. 



De obuiatione corporis defuncti, 

GUando pergunt fratres ob- 
uiam corpori dicant hos psal- 
mos, Ps. Miserere mei deus 
Ps, Deus in nomine. Ps. Mise- 
rere mei deus miserere. Ps, Ad 
dominum cum tribularer. Et 
qui sequunjtur donec [p. 272. 
perueniant, At ubi peruenerint : 
faciant stationem uersi ad cdter- 
utrum, Sacerdos alba indutus et 
stola. accedat et aspergat corpus 
aqua benedicta, et incenset. 
Deinde moueat ut orent pro eo 



152 

dicendo. Pater noster. Et ne 
nos. Non intres in ludicium 
cum. Requiem eternam dona. 
A porta inferi. Dominus uobis- 
cum. Oremus. Suscipe domine 
animam serui tui. Require retro. 
Inde reuertantur. cantore inci- 
piente J^. Subuenite sancti dei. 
Dum intrant in ecclesiam pulsen^ 
tur omnia signa. Et cantetur V. 
Suscipiat eam christus. Et si 
opus fuerit. V, Requiem eter- 
nam. Si autem prolixa fuerit 
processio : canteturJ^, Subuenite. 
cum interpollatione V. psalmi 
In exitu. etpsalmi ^De profundis.^ 
Locato corpore. aspergatur et 
dicantur preces que supra cum 
oratione Suscipe. //./ 
»—1 Noted. 



[With p. 272 the MS. proper ends. The lastpage contains two 
lines more than the other pages, and the last few lines show more 
abbreviations, indicating that the scribe was endeavouring to make 
an end of the office on that page. The page now numbered 273 
has been ruled differently from those which precede it. On it has 
been written, in a different hand from the body of the MS., the Psalm 
(xxiv Vulg.) Ad te Domine levavi. The first letter of each verse 
is left out by the original writer, a space being left for ornamentation 
in each case. On the verso of the leaf (not numbered) are written 
the last verses of Ps. xxvii (Vulg.) Dominus adjutor meus .... 
usque in aeternum, apparently in the same hand, and leaving spaces 
for the initial letters, (including the Et of Et refloruit) in the same 
way]. 



SUMMARY OF CONTENTS OF UNNUMBERED LEAVES. 



There are six unnumbered leaves of parchment before the first numbered page : — 

{a) A leaf smaller than the rest, which seems to have at onc time been used as 
part of the binding of a book. The recto of this leaf, as now placed, is 
blank. On the verso, about the middle, is written the foUowing prayer : — 
(manu saec. xv.) 

Omnipotens sempiteme deus miserere huic famulo tuo N. et dirige eum 
secundum tuam clemenciam : in uiam salutis eteme : ut te donante 
tibi placita cupiat : et tota uirtute perficiat Per dominum. 

This page has also at the top the press-mark v. and below the prayer the in- 

scription : — 

Liber Thomae Barlow e Cofl:. R^. Oxon. 

Ann. ciD IDC li. 

and another press-mark ** North side, in/ra 6." 

{d) A leaf containing the form ** De Iiistallatione Novi Abbatis " (manu saec. xiv). 

{c) A leaf containing — 

( i) The form *' De fraternitate facienda " (manu saec. xiv). 
(ii) Prayers for the King (Edward) [?Edw. III] and Queen (N), 
and (as it now runs) the Prince Henry^ 

{d) A leaf conlaining — 

( i) On the recto, a form of Absolution (manu saec. xiv). 
(ii) On the verso, Preces and Collect. 

[The ruling on the verso of this leaf is only carried through half 
the page, and is different in spacing from that on the recta] 

{e) A leaf containing on the recto — 

( i) Prayer for the King (Henry) and the Queen (Joanna, wife of Henry 

IV). 
(ii) Prayer for the Queen (Margaret) and the Prince (Edward) [wife 

and son of Henry VI], altered by later hand to prayer for Queen 

(Elizabeth) only [wife of Edw. IV]. 

The verso is blank and without ruling. 

(/) A leaf without ruling, on which is written, in Barlow's hand, a list of the con- 
tents of the MS. which follows, headed — 

** Summa capita Missalis hujus Eveshamensis Monasterii 

sive Twv 7rfptf;(o/AeV<»v 
Syllabus." 

The list has references to the numbered pages of the MS. 



APPENDIX I. 



ADDITIONAL OFFICES AND PRAYERS. 

Bkfore the first numbered page of the volume there are six 
unnumbered leaves. The first of these is of smaller size than 
thc rest, and has apparently at some time formed part of the 
binding of this volume. Its recto is blank, and the greater part of 
the verso is blank also ; but across the middle of the latter page 
therc is written, in a hand of the I5th century, the following 
coUect : — 

Omnipotens sempiterne deus mi^erere huic famulo tuo N. et 
dirige eum secundum tuam clemenciam : in uiam salutis 
eterne : ut te donante tibi placita cupiat : et tota uirtute 
perficiat Per dominum. 

Below the collect is the note : — 

Liber Thomae Barlow h Coft. Reg. Oxon. Ann. CID loc LI. 

and at the top and bottom of the page are two press-marks 
showing the place which the MS. formerly occupied in its present 
home. 

The second leaf contains a form for the Installation of a new 
Abbot. This is written in a hand a good deal smaller than that 
of the body of the MS., and of rather later date. It is evidently 
intended for use at Evesham, and has no doubt been added to 
make the book more complete. 

De installatione noui Abbatis, 

Abbas de nouo creatus ea die qua installandus est ueniat de aliquo 
propinquo manerio suo puta de Offeham. equitando cum capellanis suis, 
familia et alia honesta comitiua, Sicque transiensper mediam uillam, 
procedat ad portam cimiterii : ibique descendens intret in aliquam 
domum extra portam. et ibidem discalcietur. Sicque nudus pedes et 
capatus sicut uenit duobus de honestioribus personis qui secum uenerunt 
ipsum hinc inde ducentibus : ingrediatur portam cimiterii procedendo 
usque contra ecclesiam omnium sanctorum. ibiquefaciat stationem donec 
conuentus uenerit. tapeto sub pedibus eius strato. Conuentus uero 
solempniter reuestitus. et capatus ipsum Abbatem in porticu ecclesie 



ADDITIONAL OFFICES AND PXAYEJiS. 155 

expectans. cum uiderint Abbatem intrare dictam portam. statim exeant 
obuiam ei cum processione sic ordinata. In primis procedant diio 
nouicii in albis reuestiti : unus portans acerram cum incenso. et alius^ 
aspersorium cum aqua benedicta. Hos sequantur duo diaconi similiter 
in albis portantes duos cereos. Deinde subsequantur duo presbiteri de 
secunda forma in capis deferentes duo thuribtda cnm igne. Ultimo 
sequantur duo seniores de prima forma similiter in capis. portantes 
duas cruces. Post hos sequatur prior capatus quasi in medio portans 
textum. Conuentus uero subsequatur ordinate ei processionaliter. 
senioribus precedentibus. Cum autem peruenerint ad abbatem. fiat 
statio uersis uultibus ad inuicem : et statim procedat nouicius portans 
aspersorium. et tradat illudpriori qui aspergat abbatem. Deinde thuri- 
bularii imposito incenso a priore : incensent' Abbatem. Quo facto : 
prior procedat et offerat eidem textum apertum ad osculandum. Ipse 
uero genuaflectens osculetur deuote. et inclinans se deorsum in curto 
ueni^ iaceat. donec seguens oratio terminetur. Que guidcjn oratio 
dicatur a priore. sic. Saliium fac seruum tuum. Deus meus 
sperantem in te. Dominus custodiat introitum tuum et exitum 
tuum. Ex hoc nunc et usque in seculum. Dominus uobiscum 
Oremus. Omnipotens sempiterne deus miserere huic famulo tuo. 
Require super textum in fine. Qua dicta : statim precentor incipiat 
^m. Sint lumbi uestri precincti. Sicgue reuertentesj ^in ecclesiam 
iunioribus precedentibus et canentes dictum Bm. cum peruenerint in 
chorum conuentus diuertat in stalla sua inclinantes dum Abbas 
transierit. Prior uero cum ministris cruces et cetera deferentibus* 
immediate precedentes Abbatem. procedant cum ipso ad magnum 
altare. Ubi abbas se prostemat super superiorem gradum. et iaceal in 
oratione quousque sequens oratio terminetur. Finito responsorio prior 
dicat orationem sic. Saluum fac seruum tuum. Deus meus sperantcm 
in te. Mitte ei domine auxilium de sancto. Etde syon tuere eum. 
Dominus uobiscum. Oremus. Omnipotens sempiterne deus qui 
facis.' Qua dicta : Abbas erigat se et osculetur altare. et postea 
ducatur in choro apriore \ibt\que'^ installetur ab ipso in slallo Abbatis 
superiori dicendo sic. Auctoritate domini [pape]' nos installamus 
te pastorem et abbatem huius monasterii. In nomine patris et filii 
et spiritus sancti. Amen. Quo facto. prior osculetur manum ipsius 
genuflectendo. etposlea os eius. et sicfaciant omnesfratres singillatim 
et per ordinem. incipiens a senioribus. Postea ducatur in cameram 
suam. Ubi postquam fuerit lotus. recaiciatus etexpeditus : reuertatur 
ad ecclesiam missam solempniter celebraturus. In crastino si ua^are 
poterit Abbas ueniat in capitulum. omnibus fratribus ibidem exis- 
tentibus etiam infirmi si possint. et faciat capellanum suum legere 
' " 1 priori et conuentui a domino \papcif directam super eiusdcm 



MS. oriftinally alii. 




' MS. tiriginally inicmd. 
* M.S. origiiiBlty deftrel.iui 
' ibi added in black uvei ai 
■ papa eriscd. 



,156 APPENDIX L 

confirmatione et henedictione, Qua lecta : prior uice omnium fratrum 
dicat, Dompne mandatum domini [pape]^ audiuimus. et te in 
patrem et pastorem nostrum secundum ipsius mandatum gratanter 
et ex corde recipimus. et tibi sicut abbati nostro debitam obedien- 
tiam promittimus et faciemus in omnibus regularibus mandatis. 

A later hand, of the isth century, has added in extenso the 
coUect of which the first words only are given in the office above, 
as follows : — 

Omnipotens sempiteme deus qui facis mirabilia magna solus : 
pretende super famulum tuum N. et super cunctam congregationem 
sibi commissam spiritum gratie salutaris : et ut in ueritate tibi 
complaceant : perpetuum eis rorem tue benedictionis infunde : Per 
dominum. 

The third leaf contains, in the same hand as the Installation 
form, a form for the admission of a secular person to confraternity. 

De fraternitate facienda, 

Cum aliquis secularis fratemitatem istius domus petierit : faciat 
petitionem suam abbati uel priori, et prior indicet hoc Abbati. 
Abbas uero hora capitulL uel alia hora, ita quod sit ante prandium 
et ieiuno stomacho intret capitulum et premuniantur omnes fratres 
quodsint in capitulo, • Expletisque que ad capitulum pertinent : indicet 
abbas peticionem conuentuL et concedatur caritatiue, Tunc subsacrista 
surgat et deferat textum cum manutergio, Cui omnes assurgant et 
ponat super analogium ex parte presidentis, Hostilarius autem uel 
aliquis fratrum : specialis seculari mittatur pro eo, Qui doceat eum, 
quod\ cum ingressus fuerit in medio capituli quod\ salutet conuentum. 
et postea ducatur ad presidentem et sedeat iuxta eum si presidens 
uoluerit, Qui significet ei petitionem suam fuisse admissam dicendo 
sic. Dominefecimuspetitionem tuam fratribus nostris. et ipsi eam 
benigne et libenter concedunt. et nos concedimus. Et statim surgat 
secularis, et prosternat se super ultimum gradum coram presidente. 
Cantore incipiente Ps, Magnus dominus et laudabilis nimis cum 
Gloria patri. Uel si secularis nobilis fuerit, et abbas uoluerit eum 
sollempniter admitti: tunc cantor incipiat Antiphonam ^Diligamus 
nos in inuicem^ et intonetur predictus psalmus Magnus dominus. 
Antiphona percantata: Abbas dicat V. Suscepimus deus misericordiam 
tuam. In medio templi tui. Kyrieleison. Christeleison. Kyrieleison. 
Pater noster. Et ne nos. Saluum fac seruum tuum. Deus meus 
sperantem in te. Mitte ei domine auxilium de sancto. Et de syon 
tuere eum. Nichil proficiat inimicus in eo. Et filius iniquitatis non 
apponat nocere ei. Domine exaudi orationem meam. Et 

^ pape erased. 

- Ruling for musical notation, but notes not written. 



ADDITIONAL OFFICES AND PRAYERS. 



IS7 



Dominus uobiscum. Oremits. Suscipiat te deus pater in numero 
fidelium suorum. Et nos licet indigni suscipimus te in orationibus 
nostris, Concedatque tibi per unigenitum suum mediatorem dei et 
hominum. locum bene agendi. et instantiam perseuerandi. et ad 
eterne uite hereditatem feliciter perueniendi. Et sicut nos hodie 
caritas fraternitatis specialiter coniungit in terris i ita diuina pietas 
que fratcrne dilectionis est auctrix et amatrix cum fidelibus suis 
coniungere dignetur in celis. Per eundem dominum nostrum ihesum 
christum filium suum qui cum eo uiuit. et regnat deus per omnia 
secula seculorum. Finita oratione : ^jsacrista deferat textutn et 
teneat clatisiim coram abbate. et seciUaris surgat et ponat amhas manus 
super textum : Abbate dicente sic, Nos admittimus te in societatem 
et fraternitatem nostram. quod sis deinceps particeps tanquam unus 
de nobis In missis. horis. orationibus. uigiliis. di.sciplinis. ieiuniis. 
elemosinis. et ceteris beneficiis spirituah'bus que fient in hac eccJesia 
inperpetuum. et quod nos simus participes de beneficiis tuis. Quo 
dicto : deosculetur textum. et postea Abbatem et presidentem et ceteros 
dexlrichori. et deinde sinistri chori. aliquofratre eum ducente. et postea 
ducatur ad presidentem. Qui dicat ei quod de cetero sit beniuolus et 
fidelis huic ecclesie. bona procurando. et mala pro posse suo impediendo. 
Et quod ex uinado contracto ad hoc tenetur. Postea dicat ei presidens. 
Societatem electorum suorum in ceHs: concedat tibi omnipotens et 
misericors deus. Adquodomnes inclinent dicentes. Amen. Deinde 
licenciando eum dicat Uade ad ecclesiam et roga deum. eiusdem 
genitricem uirginem mariam. et sanctum Egwinum patronum 
nostrum. et omnes sanctos quorum corpora in hac eccJesia requies- 
cunt: ut concedant tibi quod nos tibi concessimus. ita quod post 
hanc uitam ad fraternitatem. et societatem que in ceHs est ualeas 
peruenire. Sic liceniiatus recedat. uno de fratribus ipso\ comitante. 

The remainder of the third leaf is occupied by the form following, 
which is in the main apparently of the reign of Edward III ; the 
last collect is in a hand later than the rest, and the words in 
brackets perhaps in a third hand. 

Domine saluum fac regem : Dominus uobiscum. 

Quesumus omnipotens deus : ut famulus tuus Rex nostcr 
Edwardus qui tua miseracione suscepit regni gubeniacula uirtutum 
eciam omnium percipiat incrementa: quibus dccenter ornatus et 
uiciorum uoraginem deuitare. et hostes superare: et ad te qui uia 
ueritas et uita es. graciosus ualeat peruenire. per dominum 
nostrum. 

Adducentur regi uirgines post eam. 

Adesto domine suppHcacionibus nostris et uiam famule tue 
Regine nostre N. in salutis tue prosperitate dispone : ut inter omnes 
uie et uite huius uarietates tuo semper protegatur auxilio. Per. 




158 APPENDIX I. 

Adesto domine suppHcacionibus nostris et uiam famuli tui 
[principis nostri Henrici^] in salutis tue prosperitate dispone : ut 
inter omnes uie et uite huius uarietates tuo semper protegatur 
auxilio. Per. Saluum fac seruum tuum. Mitte ei domine auxilium 
de sancto. 

The recto of the fourth leaf contains a form by which the Abbot 
of Evesham releases from the sentence of greater excommunication 
a monk of the same house. The name of the monk is only in- 
dicated by the letter N, while the offence by which the sentence 
had been incurred is specified. From this it may be inferred that 
several monks had been concerned in the same offence, an assault, 
namely, upon Master John, Rector of the church of Hinton, 
probably Hinton on the Green in Gloucestershire, about two miles 
from Evesham. The form is in a hand of about the middle of the 
I4th century, and the Abbot for whose use it was written must 
therefore have been either Abbot William de Chyryton (1316-44) 
or Abbot William Boys (1345-67). 

In dei nomine amen. Nos frater Willelmus permissione diuina 
Abbas eueshamie te fratrem N. commonachum nostrum monasterii 
eiusdem a sentencia excommunicationis maioris. [quap propter 
tuam uiolentam manuum iniectionem nuper infra monasterium nos- 
trum scienter in casu a iure non permisso in magistrum lohannem 
Rectorem ecclesie de Hynton clericum innodatus existis quam 
consideratis omnibus in hac parte iuste considerandis non atrocem 
sed leuem fuisse et esse iniuriam arbitramur : absoluimus. et te 
restituimus ecclesiasticis sacramentis.* In nomine patris. et filii : 
et spiritus sancti Amen. 

On the verso of the fourth leaf follows a form apparently 
intended for the benediction of some person or persons on a 
journey. It is in a hand of the i^th century. Spaces have been 
left for ornamental initial letters, but the letters which were in- 
tended to be added have been written in the spaces in a small hand. 

os os os 

Saluum fac seruum tuum. deus meus sperantem. 

ant ci is 

Nichil proficiat inimicus in eo. Et filius. 
Esto ei domine turris fortitudinis. A facie inimici. 
Domine exaudi orationem meam. Et clamor meus. 
Dominus uobiscum. Et cum spiritu tuo. 



■ The words in brackets are apparently written over an erasure, and have been 
themselves partly scored through and blotted. 

' qua has been erased before propter, no doubt by mistake. 
' cum penitencia tibi iniuncta interlined in another hand. 



ADDITIONAL OFFICES AND PRAYERS. 



Dirige qucsumus doi 



: famulum tuum' secundum tuam cle- 



\ menciam m uiam salutis eterne. ut te timeat te sequatur et que 
[ tibi placita sunt : tota dileccione perficiat per christum dominum 
\ nostrum. 

The fifth leaf contains two forms, like that on the third leaf, 
one for Henry IV and his queen Joanna, the other originally 
worded for Margaret the queen of Henry VI and her son Edward, 
Prince of Wales. The latter has been altered, the name Elizabeth 
being inserted, no doubt on some occasion when such a form was 
used for the queen of Edward IV. The versicles at the end have 
perhaps becn added at the same time. 

Saluum fac seruum tuum. Adducentur regi uii^ines post eam. 

Omnipotens sempitcrne deus. in cuius manu sunt omnium 
potestates. et omnium iura rcgnorum : respice ad anglicanum 
regnum. et uiam et actus famuli tui regis nostri Henrici. et famule 
tue Johanne regine nostre ct omniuni sibi commitancium in salutis 
I tue prosperitate dispone. ut inter omnes uie et uita huius varie- 
l-tates; tuo semper protegantur auxilio. ut sibi rebelles qui in sua 
feritate confidunt : potencie tue dextera comprimajitur. per 
dominum. 

Omnipotens sempiterne deus in cuius manu sunt omnium 
potestates et omnium iura regnorum : respice ad anglicanum 
regnum. et uiam et actus famule tue [Margarete"] regine nostre 
[et famuli tui principis nostri Edwardi^] et omnium sibi com- 
mitancium in salutis tue prosperitate dispone. ut inter omnes uie 
et uite huius uarietates : tuo semper protegantur auxilio. ut sibi 
rebelles qui in sua feritate confidunt potencie tue dextera com- 
primantur. Per dominum. 

Saluam fac ancillam tuam. Nichil proficiat i ' ' 
Esto ei domine turris fortitudinis. 



The verso of the fifth leaf is blank. The sixth leaf now contains 
l| a. list, in the handwriting of Thomas Barlow, of the contents of the 
Tjiumbered pages which foUow, from i to 272. 



i 
i 




APPENDIX 11. 



ALTARS AND CHAPELS AT EVESHAM. 



In the Monastkoii Anglicanum^ (Vol. II. p. 12) it is stated that the 
church of Evesham " had fifteen altars, besides the high altar of Jesus ; 
viz., those of the Virgin Mary, of the Twelve Apostles, Pope Constantine, 
and S' Egwin : all in their chapels." There seems to be some confusion 
here ; and it is perhaps worth while to give a somewhat more complete and 
exact list of the altars and chapels which can be shown to have existed 
within the monastery precincts. 

In the church itself, hesides the high altar, there was at least one altar 
of the Blessed Virgin, and probably more than one, since one is frequently 
spoken of as the altar of S' Mary in cryptis. This may be merely to dis- 
ijnguish the altar of the early Lady-chapel from the altar of the Lady-chape! 
which,asitseems,wasbui!lby Abbot John de Brokehampton (1283-1316.) 
But it is possible that even before ihat Abbot's time, there was an altar of 
S' Mary in the upper church, besides that in the crypt. (On the sense of 
the term in cryptis see note on col. 57, 1. 30.) 

From the Harleian MS. 3763 it appears that on December i6th, 1295, 
the church of Evesham was reconciled by the Bishop of Bangor (Anian). 
The cause which had rendered its reconcihation necessary is not stated, and 
the Chronicle does not give any information on ihe subject. After the 
reconciliation of the church several altars were consecrated in ii before 
the end of the year 1295, bythe Bishop of S' Asaph (Leoline Bromfield). 
On the i7th December this Bishop consecrated four altars «//-0 majui 
altare ; the saints in whose honour they were dedicated are not named. 
On tbe 2ist December (S' Thomas' Day) he consecrated two altars in 
<riptis, viz., altare ^ncti Jacobi et Apostolorum et Sancti Blasii ; and on 
the next day two more, the aitars of S' Andrew and S' Benedict. On the 
3ist December be consecrated an altar of S' John Baptist. Another allar 
of S' John Baptist is mentioned in the Chronicle before this time, in 
connection with Thomas de Marleberge's repairs to the presbytery and ihe 
adjoining parts of the church (see note on col, 57, 1. 30), which 
had t>een dedicated in 1203 by Philip, Archbishop of Tuam. (See Chron. 
Ahbat. Evtsh., p. 153 note^ From the sarae entry in ihe Harleian MS. it 
appears that in izgs the Bishop of S' Asaph also consecrated, in crastino 
Sancti Mgwtni, the Lady-chapel. This may have been the I-ady-chapel 
which John de Brokehampton built, if the statement concerning him in 
the Chronicle (p. 286) means Ihat he built a new Lady-chapel, But it 
seems more likely that it was the I^dy-chapel in tbe crypt, and that the 
Feast of S' Egwin, on the morrow of which it was dedicated, was that of 




£d. Caley EUis and Bondincl, London, l&i; -30. 



J 



ALTAKS AND CHAPELS AT EVESHAM.. if>i 

ihe Tmnslation (September loth). For thc consecration is mentioned 
c.|uite apart from that of the altar of S' John Baptist on December ^ist 
(ihe morrow of the Deposition of S' Egwin) while the Dedicatio Cryptanim 
is mentioned in the Cotton MS. Vespasian B. XXIV. (in a list of caritates per 
annum) after the DecoUation of S' John Baptist and just before the Octave 
of S' Egwin, which day is mentioned hefore the Feast of S' Malthew. In 
this case, the consecration of the Lady-chapel would have taken place 
on Septeraber iith, 1^95. 

From the Cotton MS. Nero D. III. we have a record of the consecra- 
tion of two more altars in the year 1522, on September 5th, by Ealph^ 
Bishop of Ascalon. These were the altar of S' Egwin on the norlh side 
of the nave, and an altar of the Holy Cross, opposite to it. At a much 
carlier date, in 1231 or 1231, Thomas de Marleberge made an altar of the 
Holy Cross in navi tcdesia, perhaps the ajtar before the Rood-loft. 
(Chronicle, p. 276.) In the nave stood also the altar of S' Thooias of 
Canterbury (Cbronicle, p, 307) and perhaps those of S' Stephen (Chronicle, 
p. 299) and of the Holy Trinjty (mentioned in MS. Harl. 3763). In the 
sacristy there was an altar of S' ?eter (see col. 28) which was alteady in 
existence when Thoraas de Marleberge was Prior, i.e., before 1229. 
{Chronicle, p. 271.) 

To the altars already mentioned must be added those which would 
form part of the chapels in which the feretra of S' Egwin, S' Odulf, S' 
Credan, and S' Wistan were placed, and probably one at the tomb of 
S' Wlsin. Possibly the two brachia of S' Egwin and S' Oswald, made by 
Abbot Reginald, between 1122 and 1148 (Chronicle, p. 99) were chapels 
within the church, and the same may be said of the chapel of S' Nicholas, 
built between 1070 and 1077 by Abbot Agelwy. (Chronicle, p. 93.) The 
chapel of S' Mary Magdalen, built by Abbot Maurice, about 1096, 
(Chronicle, p. 98) and that of S' Anne, repaired by Thomas de Marleberge 
before 1229 (Chroriicle, p. 271), seem to have been chapels adjoining the 
"tocutory," and were probably not within the church. Other chapels 
outside the church, but within the monastery, were that of S' Michael in 
the infirmary, dedicated in 1233 (Chronicle, p. 277), and that in the 
Abbofs lodging. (Chronicle, p. 288.) 

In the cemetery which surrounded the great church werc the two 
churches or chapels of S' Laurence and All Saints, which still remain. In 
each of these churches there would most probably be at least one altar. 
Also within the cemetery, near the Abbey gale, stood the chapel known as 
the carnarium or " charnel-house," and acljoining this chapel, but outside 
the gate, was a chapel built by Abbot John de Ombresley (1367-79) on 
the extreme verge of the precincts, (Chronicle, p. 300.) 

Of the altars mentioned in ihe Monasticon Anglicanum, in the passage 

cited, that of Constantine is perhaps imaginary. The twelve altars of the 

Apostles, which go to make up the total of fifteen, probably have iheir 

origin in the name given to one of the altars in the crypt, in the list of 

^^ allars consecrated 1^^295. The memorandum including the mention of 

^^^ this altar is printed in the Mtinastieon, Vol. II, p. 34, from Stevens, who 

^^B took il from the CottoD MS. Vitellius E. XVII. since partially deslroyed 

^^H,.by fire. 



APPENDIX IIL 

EXTRACTS RELATING TO VESTMENTS BELONGING 
TO THE MONASTERY OF EVESHAM AND TO 

THEIR USE. 



The Chronicle of Evesham, in enumerating the benefactions of the 
Abbots, makes frequent mention of vestments bestowed by them upon the 
church of Evesham, or purchased by them for that church : while similar 
gifts bestowed by other benefactors are also mentioned. It has seemed to 
be worth while to extract the passages containing these notices from the 
edition of the Chronicle prepared for the Rolls Series by the Rev. W. D^ 
Macray, noting the dates of the several benefactions, so far as these can be 
ascertained, and adding some other passages of a similar kind, relating to 
Priors and Sacrists, from the Harleian MS. 3763. 

Canute (c. 1034) gave " nigram casulam meliorem cum aliis ornamentis 

ad eam pertinentibus." (Chron. p. 83.) 
Leofric and his wife Godiva (c. 1030?) gave "viridem casulam et 
minorem nigram capam et multa alia omamenta preciosa." 
(Chron. p. 84.) 
Reginald (Abbot 1122-49) g^^e "majorem nigram capam et multa 

alia vestimenta." (Chron. p. 99.) 
Randolph (Abbot 1214-29) "ditavit nos nobili annulo ad missam et 
una mitra, et de duabus albis auro textis, et de una capa de rubeo 
examito auro super intexto, et de tribus tunicis. Contulit etian-^ 
altari Sanctae Mariae unum vestimentum sacerdotale cum casula 
de rubeo examito." (Chron. p. 262.) 

[These gifts are more minutely described, and some others men- 

tioned, in a passage of MS. Harl. 3763, given by Mr. Macray 

at p. 263 of the Chronicle, as foUows : — ] 

" Ditavit ecclesiam nobili annulo ad missam et una mitra, et 

acquisivit unam capam de rubeo examito angelis aureis cum 

thuribulis post tergum et grifonibus aureis supertextam, et 

unam casulam de rubeo examito tunc secundo mehorem, 

et tres tunicas, et unam casulam ad capellam beatae Mariae 

de rubeo examito stellis aureis supertextam, et duas stolas 

€um manipulis de aurifrigio cum tintinnabulis argenteis, 

quarum una est ad capellam beatae Mariae et aha in 

thesauria, et duas albas cum paruris de consimili aurifrigio, 

quarum una est ad capellam beatae Mariae et alia in 

thesauria. 



EXTRACTS RELATING TO VESTMEXTS, ETC. 



163 



" Iste tamen abbas acquisivit tres capas bonas, unam de 
albo serico diasperatam et auro fitragulatam, et unam 
casulam de consiniili panno, et aliam capam (3e rubro 
eiamito cum equilibus aureis et grifonibus, et tertiam de 
viridi examito cotn angelis thurificantibus et leopardis et 
floribus aureis, et stolam cum manipulo de serico pnrpureo 
aurifrigerato cum tintinnabulis argenteis, et unatn aJbam 
bonara, tunicam et dalmaticam, et unum pallium, omnes 
vestes auro textas, et baculum pastoralem." (Cliron. p. 
263 note.) 
Thomas de Marlebeige, as Prior (1218-29) "^^ restaurationem vesti- 
mentorum beatae Mariae emit unam albam cnm apparatu, auro 

superintexto. . . . Dedit etiam tres solidos in auxilium 

pretii dalnnaticae de rubto examito quam abbas Eondulphus emiL " 
(Chton, p. 271.) 
Tbomas de Marleberge, as Abbot (c, 1232) " emit etiam capam de 

examito auro super intextam." (Chron. p. 277.) 
Richard le Gras (Abbot 1236-43) "acquisivit eliam capam de opete 

Saracenorum, quae vocatur cantukope." (Chron. pp. 27S-9.) 
Thomas de Gloucesler (Abbot 1244-55) " acquisivit casulam unani 
cum castellis aureis superintextis, et unam bonam albam et stolam 
cum manipulo de nigro serico aurifrigerato cum lintinnabulis 
auratis, Dedit etiam unam albam bonam et stolam ad capellam 
beatae Mariae." (Chron. p. 280.) 
Henry (.^bbot 1256-63) "acqmsivit tres capas, unam de rubeo serico 
manibus cjnsutam cum albis columbiset floribus liliorum aureis, 
et aliam de baudekino confectam scalopibus aurcis et flosculis 
liliorum de rubeo serico oranino textam, et tertiam de rubeo 
examitoquacapellaniabbatis utuntur quum abbas revestitus fuerir. 
Acquisivit etiam duas casulas, unam de rubeo serico etiam mani- 
bus consutam cum albis columbis post tergum, et aliam de albo 
baudekino, cum avibus aureis rostra de serico violatico habentibus 
superlextam, £t sex albas et duas stolas cum manipulis, unam 
de serico violatico regibus aureis et episcopis et floribus supertextis, 
et viridi examito subtectam, et aliam de diversis sericis et diversLs 
scutis manibus consutam." (Chron. pp, 281-2.) 
John dt Wygornia, called Sebrond, Prior (c. 1258) "adquisivit unam 
capam de ruheo examito cum prophetis aureis infra circulos aureos 
dupplicatos sedentibus et leuncuiis ipsos citculos connectenlibus." 
(MS. Harl, 3763, fol. x8i. b.) 
William de Lond, Prior (probably after the last) " adquisivit huic 
ecclesiae tres capas unam de rubeo examilo iesseaureosuperintexto 
et duas alias de examito cineri {sic ; l. cinerei) coloris compares 
auro stragulato." (MS. Hatl. 3763,) 
Waltet de Walcoie, Prior (probably after the last) "adquisivit unam 
capam ex viridi serico cum apostolis aureis stantibus in tabernaculis 
et unam albam cum paruris de historia sancte Katerine et aliani 
albam cum paruris de majestate sedente et apostolis stantibus." 
(MS. Hari. 3763.) 
John Marcle, Prior (probably after the last) " emit unum par vesti- 
mentorum de panno auri cum capa cura bonis orfrays de passione 



APPENDIX III. 

Christi et casula cum dalmatica. et unam albam bonam cum 
hisLoria sancti Egwini." (MS. Harl. 3763.) 

WiUiam de Whitchurch (Abbot 1266-82) "acquisivit eiiam huic 
ecclesiae duas capas, unam de examito purpureo cum vinea auiea 
supertextam, et aliam de rubeo examito cum prophetis et regibus 
aureis et etiam vinea supertextam, et unam casulam de alho serico 
cum duabus tunicis de consimih panno, et unam albam bonam." 
(Chron. p. ^83.) 

John de Brokehampton (AbboC 1282-1316) "acquisivit huicecclesiae 
unam capam rubeam et longam, quae fuJt MagisCri Willelmi de 
Bosco, et aliam capam albam de examito, et sex casulas, unam 
videlicet de violacio, et aherani similiter de violacio cum Cnicifixo 
in tergo, et tertianj de violacio duplicaCam cum nibeo examito, et 
quartam de examito olbo cum floribus depictam, et quintam 
similiter de examito albo, et sextam de violacio duplicatam cum 
rubeo examito, quae est m capella domini abbatis. Item acquisivit 
duas tunicas cum duabus dalmaticis de examito et violacio, et 
sepcem albis cum paruris bonis, (Chron. p. 288.) 

William de ChyryCon (AbboC 1316-44) "acquisivit huic ecclesiae 
unam casulam cum duabustunicis ex violacio cum flosculisliliorum 
croceis supertextam, et unam albam valde bonam de opere manuali 
[vocato whyppedwerk (MS. Harl. 3763)], et aliam albam viridem 
cum stellis aureis supertextam." (Chron. p. 292.) 

William Boys (Abbot 1345-67) "ditavit ecclesiam istam ornamentis 
pontificalibus, videlicet una bona mitra cum baculo pastorali, 
annulis, cbirotbecis, almicio de grisio, cum uno rocheto, cum 
tunica et dalmatica, cum sandaliis eC uno libro pontificali. Emit 
insuper unam bonam capam de rubeo velvetto cum imaginibus 
tabemaculatis, et ramusculis foliorum de auro supertextis : et aliam 
capam albam cum griffbnibus, bestiolis et Bosculis aurotextis ; 
et duas capas de una secta stragulatas ; et unam casulam, dal- 
maticam et tunicam cum sColis et manipuHs stragulatis ; et decem 
albas cum amictis et paruris diversimode stragulatis ; et unam 
casulam cum pluribus albis ferialibus de eodem panno ; eC unum 
tapetum de blodio cum initris intextis pro sede abbatis ad alcare 
et alibi." (Chron. p. 296.) 

William de Stowe, Sacrisi (apparently in the time of Abbot William 
Boys) "acquisivit quatuor capas, unam exauratam bonam et 
preciosam, alteram ex rubeo velveito cum margaritis, bonam et 
pretiosam valde. tertiam ex rubeo examito optimo. et quartam [ex] 
examito rubeo cum floribus deauratis. Item adquisivit tres albas 
unam de rubeo examico cum raajestate deaurata et stola cum 
amnipulo de eodem panno. et alteram cum capite majestatis 
deaurato et capitibus apostolorum deauratorum. ec tertiam ex 
serico cura albis grifl^onibus de serico. et xx albas feriales. ' Item 
unam tunicara cum dalmalica de aurifrigio." (MS. Harl. 3763.) 

John de Brymmesgrove, Sacrist (date uncertain, probably afler the tast) 
" adquisivit unara bonam albam et unam albam mediocrem de 
nigro velvetto cum ramusculis el foliis et . . , . albas feriales." 
(MS. Harl. 3763.) 

Johnde Ombresley (Abbot 1367-79) "acquisivitinsuper buiceccleslae 



EXTRACTS RELATING TO VESTMENTS, ETC. 



ifis 



^^^ fhe colo 
^^L the coli 



unum par vestimentorum de albo panno aureo, videlicet unam 
casulam, unam dalmaticam, tres tunicas, unam capam principalem, 
aiiam pro capellano, et duas alias pro cantoribus in choro, unum 
sedile episcopale cum coopertoriis ipsius, duo fronteila pro altari, 
unum superius et allud inferius dependenlia .... Item acqui< 
sivit aliud par vestimentorum de blodio velvetto aureo opere 
enbrowdato, cum margaritis, videlicetj*crf/'/wj, et aliis lapidibus bene 
adornatum, videlicet unam casulam cum duabus tunicis et tribus 
albis, unam capam pro choro cum stolis et manipulis condecentibus 
de eadem secta. Acquisivit etiam margaritas, videlicet purlus, ad 
valorem quinquaginta marcarum pro alia mitra facienda, quas re- 
liquit post se in thesauria." (Chron. pp. 301-7.) 
Nicholas Herford (Prior, who died 1392) left to the church "unum 
par vestimentorum pro majori altari embrowdatum cum aquilis de 
aurode cipre, et le chaumije de blew velvetto cum capa, dalmaticis, 
et xxx" albis cum paruris de eisdem aquilis. Et atiud par vesti- 
mentorum de viridi velvetto embrowdaL cum capitibus cervinis, 
cum capa, dalmaticis, cuni iiii albis de eodem. Et aliud vesti- 
mentum tm pro sacerdote de panno auri de Luc. viz. casula, alb. 
cum paruris, stola, manipulo, et frontello. quod doniinus abbas ex 
ejus bonitate in memoriam animae ejus dedit capellae beatae 

Mariae in criptis Etaliudvestimentum tm pro sacerdote 

de panno cypreo, quod dominus abbas contulit Johanni Golafre. 
Etaliudvestimentum dominoThomaeHamburyeodemmodo , . 
Pretium vesiimentorum de biew velvett ... Ix*" 
Pretium vestimentorum de viridi velvett ... xx"" 
Pretium vestimenti de auro de Luc. ... vi marc. 

Pretium vestimenti cuni rosis ... ... xx" „ 

(MS. Harl. 3763, in Monast. Anglic. Vol. II, pp. 7-8.) 

Roger Zatton (Abbot 1379-1418) "acquisivit huic ecclesiae unam 

bonam mitram et formosam cxanptrles decenter ornatam. Portea 

acquisivit sex capas cum xxxiiii albis unius sectae, et duas aJias 

cum quatuor tunicis fieri fecit." (Chron. p. 305.) 

Perhaps the most notable feature in this catalogue of \-estments is the 

predominance of particular colours at certain periods. In the few entries 

before 1 1 50 the only colours mentioned are biack and green ; both of these 

occur again after 1150, but green is seldom mentioned, though instances of 

it occur through the whole Ust. Black only occurs once after 1255, the 

exactdatebeingdoubtful. Whiteis firstmentionedbetween izi^and laag, 

and occurs at intervals (including "white cloth of gold") down to 1379. 

" Cloth of gold " may perhaps be indicated by the term auro textae as early 

as 12:4-29, and it appears again as pannus auri at an uncertain date : 

" white cloth of gold " is mentioned between 1367 and 1379, and " cloth of 

goid of Lucca " is probably the meaning of a phrase in the list of vestments 

bequeatbed in 1392. Purple, under the name purpureus, on!y appears 

Iwice, both times before 1282 : under the name of " violet " (violaeius or 

violaticus) itfirstappearsbetween i256and 1263, and occurs veryfrequently 

between izSaand 1344. After i344thereisnomentionofeither/a^/wr,;wj 

or violaceus. Blue (blodius) is mentioned first between 1345 and 1367, as 

fhe colour of a /fl/f/Kffi for the Abbot's seat ; after 1367 it occurs twice as 

the colour of veslments, Eed, which is the colour most frequently 



4 



i66 APPENDTX Ilf. 

mentioned before 1282, occurs but seldom after that date, except m the 
lisc of vestments given by Wilham Stowe- Vellow [croceus) only appears 
once, and then as the colour of flowers upon a violet chasuble. The term 
stragulata (whtch may apparently mean either " embroidered " or " striped ") 
is applied once before lazg as the epithet of a set of zvhite vestnnents, and 
again between 1345 and 1367 apparently as the description of several 
vestments (the colour of which is not otherwise described) acquired by 
Abbot William Boys, whose taste in the matter of ornament seeois to have 
been slightly florid. The term cyfireus applied to a set of vestments for a 
priest perhaps denotes a fabric rather than a colour : but the vestments in 
question wereapparently not suitedfor theservice of ihechurch of Evesham, 
and were bestowed upon one John Golafre, perhaps the priest serving one 
of the churches of the Vale, which were dependencies of the Monastery. 
Ash-colour {cinereus) only occurs once, the date being uncertain, 

The Harleian MS. 3763 contains a note which throwssome hght on the 
use of Evesham in the matter of colours for particular days. The portion 
of the MS. m which the note occurs is of the reign of Richard II, or ihe 
latter part of the reign of Edward III. 

" Memorandum quod consuetudo istius ecclesiae est in omnibus festls 
beatae Mariae uti album vesiimentum. In vigihis omnium sanctorum et 
nat. domini et in cena domini et vigiUis pasche et pentecostes rubeis. Die 
natatis domini utendum est magna nigra casula ad magnam missam eodem 
die ad missam in galli cantu et die pasche ad magnam missam et die 
ascensionis et die pentecostes alba casula deasperata et auro stragulata 
utendum est. In festo sancti Egwini et in die animarum et in anniversariis 
sancti Uulsini et Regum minore nigra casula utendum est." 

In this note the most remarkable point is the direction to use "the 
great black chasuble " at high mass on Christmas Day. Perhaps this is 
10 be connected with Canute's gift of " the better black chasuble." The 
choice of colour was perhaps due, in part at least, to the splendour of the 
vestment, and it is likely that Canute's gift may have been for some time 
the finest vestment in the possession of the monastery. On the subject 
of this sequence of colours at Christmas, Dr. \Vickham Legg has kindly 
fumished the note which follows this appendix. The use of " the lesser 
black chasnble " on the anniversaries of S' Egwin, S' Wlsin, and the Kings 
{Ethelred, Kenred, and Offa), was probably {so far as the colour is con- 
cerned) an instance of the use of black for feasts of confessors,' which may 
have had its oiigin in the first anniversaries of those who were afterwards 
esteemed as saints. The white chasuble used at high mass on Easter 
Day, Ascension Day, and Pentecost, and for the mass in galli cantu on 
Christmas Day, may apparently be identified with one acquired, together 
with a cope of the same design, by Abbot Randolf, between 1214 and 
1229, The use of white for Whitsunday may be noticed. 



V 



' BlacV, bloe, indius, and/uuui were the colours for ronfessors i 
dioceses. (See Tran^actiotu of S' Pauts Eiiksiologiial Sociely, Vol. 
Vol. II. pp. 253 and 267.) 



EXTRACTS RBLATING TO VESTMENTS, ETC. 



The use at Evesham of a black chasuble for the high mass on Chtistraas 
Day and of a white chasuble for the mai.s alter mattms, in galH carttu, 
appears to be an instance of a custom once widely spread. Three colours, 
black, ted, white, wete often used in succession, one after the other, at the 
nocturns of mattins and at the three masses of Christmas. The order 
which the colours followed varied ; and in one instance in parLicular at * 
Narbonne, the succession of colouts at maitins was reversed at the 
masses : the first, second, and third noctums at Natbonne were respec- 
tively red, while, and violet ; while the masses in galii cantu, in aurora, 
and after terce, were violet, white, and red respeclively.' This changing 
of colours is at least as old as John Beleth, who speaks of it is dealJng 
with the ceremonies both of the mattins of Christmas and of Easter ; and he 
gives the succession as black, white, and red.' This custom with colours 
was also introduced sometime between iioo and 1187, by the Crusaders 
into the Latin Church of the Holy Sepulchre, where the succession of 
the colours in the masses of Christmas Day was black, red, and white.^ 
Durandus* and Sicardus" give the succession as black, white, and red at 



The custom of changing ihe colours at the three nocturns of Christmas 
was preserved at Beauvais to the beginningof the last century' : ihecolouts 
were in this order ; black, red, and white. Down to our own times, the 
Christmas masses at Lyons'' have been said in violet, white, and red ; and 
at Paris in the Metropolitan Church in red, white, and purple." 

At Evesham it is possible thai the order was white, red, and black, if 
red were worn at the mass in aurora. 



I ' Missale NaThomnse, Narbonae, 1778. Rubricac generales x. 

' lohannes Beleth, Diviuoritm Ogiciorum Brcvis Expliiatic, capp. Ixii. and civ, 
Appendix Xa Gulielm. I)ii[a.ndus, Ralionak Divinsrum Officiorum, Venetiis, apud 
Gra.tiosuni Perchaeinum. 156S, 4^ 

• losephus Matia Giovene, Kalendaria Veiera MSS. Ntapoli, 1828, p. 7, The lulei 
for the coluUH will be found teptinied in Thi Reliquary, New Series, 1888. Vol. I. 
p. 194. 

' Gul. Durandus, Ralimalt, Lib. I. cap. iij. § 40 (in ediiion already quotcd). 

' Sicardus, Milrale, Lib. VI. capp. vi. and xv. (MigTie's e<l. coll. 2ia and 344.) 

' aaudedeVeH, Explication . . des C/rimoniis de C Eglisc,^ir&, 1708, 1. ii. p. 237. 

' The colouisliist appesr inthe Lyons Missal printfd in 1737, aud they continae tbus 
in that prinled in 1825. About 185S the pailicular Lyons htuigy would seem to have 
been abolished, butin 18640 modified Hlurgy wbs restored, (See [Marchese] La Lilurgia 
GaUieaaa, Roma, 1867.) In thenibricsoflhisnew Mifisal (,(»/iJ.so/i,ffoma7ia-iu^H«™r, 
Fuis, Ad. Le Clerc, 1866) ihe ancient colouis aie no longei direcled lo be used. 

' Caa^momalt Parisiense, Paiisiis, L. Josse, 1703, p. 131. 

At Paris tbe chuige of coloui botb at matlins and the thiee masses wiis noticed hy 
t. Grancolas {Commenlaritts hisloricus i« Romanum Brrviarium, Lib. II. cap. xiv. 
Venetiis, Seb. Coleti, 1734, p. 214). snd in Ibe mai^ns of some Venliinillian «liliors 
of Ehe Paris Missal (1776, veuve H^iissant, and another, abuul 1790, puhlished by 
CUnde Simon) opposile Christnia» Day may be found ; In MelropoHlana, RuUei, Albus, 
' FuscuB. Thc Paiision lituigy wai abolishcd in 1S71 by Cardinal Guiberi. 



i 




i68 



NOTES. 



UST OF WORKS AND EDITIONS CITED IN THE 

FOLLOWING NOTES. 

Archaeologia, or Miscellaneous Tracts relating to antiquity, published by 
the Society of Antiquaries (vol. xvii.) 4to. Lond. 1814. 

Bokes of Nurture, see Fumivall (F. J.) 

Catalanus (Josephus) Pontificale Romanum in tres partes distributum, 
nunc primum prolegomenis et commentariis illustratum. 3 vols. fol. 
Romae, 1738-40. 

Charles I : The Manner of the Coronation of King Charles the First at 
Westminster, 2 Feb. 1626 : (ed. by Chr. Wordsworth.) [Henry 
Bradshaw Society.] 8vo. Lond. 1892. 

Chronicon Abbatiae de Eveshara ad annura 141 8 : (ed. by W. D. 
Macray.) [RoUs Series.] 8vo. Lond. 1866. 

Compotus Rolls of the Obedientiaries of S* Swithun's Priory, Winchester : 
(ed. by G. W. Kitchin, D.D., F.S.A., Dean of Winchester.) [Hamp- 
shire Record Society.] 8vo. Lond. 1892. 

A Consuetudinary of the Fpurteenth Century for the Refectory of the 
House of S* Swithun in Winchester : (ed. by G. W. Kitchin, D.D., 
Dean of Winchester.) [Winchester Cathedral Records No. i.] 
Lond. 1886. 

Du Cange (Carolus du Fresne, Dominus) Glossarium mediae et infimae 
Latinitatis : (ed. by L. Favre.) 10 vols. 4to. Niort 1882-7. 

Dugdale (Sir Williara) Monasticon Anglicanum : (ed. by J. Caley, 
H. Ellis, and B. Bandinel.) 6 vols. in 8, fol. Lond. 1817-30. 

[Durham] A Description or Breife Declaration of all the Ancient Monu- 
ments, Rites, and Customes belonginge or beinge within the 
Monasticall Church of Durhara before the Suppression, written in 
1593 ' (ed. by Jaraes Raine.) [Rites of Durham : Surtees Society 
vol. for 1842.J 8vo. n.d. 

Evesham : see Chronicon ; and May (George.) 



bmivall (Frederick J.) Maiiners and Meals in the Olden Time. [Tlie 
Babee's Book, etc, ediied by F. J. F. for the Early English Text 
Society.] 8vo. Lond. 1868. 



Jaffe (Philippus) : Monumenta Moguntina. 
Rerum Getmanicarum.] 8vo. Berolini, 



[Vol 



!£mble {John Mitcheli) Codex Diplomaticus aevi Saxonici (vol. 
8vo. Lond. 1S39. 



Lanfranc. Statuta : see Reyner. 

Manuale et Processionale ad usum insignis ecclesiae Eboracensis : (ed. 
by W, G. Henderson.) [The York Manual ; Surtees Society, 
vol. 63.] 8vo. 1875. 

■ Manuale ad usum insignis ecclesiae Sarum. [In Appendix to the York 
r Manual as above.] 

Martfene (Edmundus) De Antiquis Ecclesiae Ritibus. 4 vols. fol. 
Antverpiae, 1763-4. 

Martfene (Edmundus) De Anliquis Monachorum Ritibus. [Vol. iv. of 
the preceding work.] Fol Antverpiae, 1764. 



Maskell (William) Monumenta Ritualia Ecclesiae Anglicanae. 
8vo. Oxford, 1883. 



3 vols. 



May (George) A Dt 
Evesham, 1845. 



icriptive History of tlie Town of Evesham. 8vo. 



Missale ad usum insignis ecclesiae Eboracensis : (ed. by \V. G. Henderson.) 
[The York Missal : Surtees Society, vnls. 59, 60.] 2 vols. 8vo. 1874. 



Missale ad usum 
Henderson.) 



percelebris ecclesiae Herfordensis ; 
8vo. Leeds, 1874. 



Missale ad usum insignis et praeclarae ecciesiae Sarum : (ed. by F. H. 
Dickinson.) 8vo, Burniisland, 1861-83. 

[Missale Vetus Hibernicum] The Manuscript Irish Missal belonging to 
the President and Fellows of Corpus Christi College, Oxford : (ed. 
by F. E. Warren.) 8vo. I.ond. 1879. 



Monasticon Angli 
Monumenla Moguntir 
Obedientiaries Rolls : 



seeDugdale(SirW.) 
see Jaffd (Ph.) 
CompotQs. 



[Po 



itiiicale] Liber Pontificali 
Eboracensis : (ed. by W. G. 
Surtees Society, vol. 61.] 8vc 



Chi 



istophori Bainbridge Archiepiscopi 
lenderson.) [The York Pontifical : 
875- 



[Pontificale] Liber Ponlificalis of Edmund Lacy, Bishop of Exeter : (ed. 
by Ralph Barnes.) 8vo. Exeter, 1847, 



I 



170 



NOTES, 



Pontificale Romanum, Clementis VIII. Pont. Max. jussu restitutum atque 
editum. Fol. Antverpiae, 1627. 

Pontificale Romanum : see also Catalanus (Josephus.) 

Reyner (Clemens) Apcstolatus Benedictinorum in Anglia. Fol. Duaci, 
1626. 

Rites of Durham : see Durham. 

Vetus Disciplina Monastica, seu coUectio auctonim Ordinis sancti Bene 
dicti . . . qui . . . de Monastica Disciplina tractarunt. 4to. Parisiis, 
1726. 

Vetusta Monumenta quae ad rerum Britannicarum memoriam conser- 
vandam societas Antiquariorum Londini sumptu suo edenda curavit 
(vol. v.) Fol. Lond. 1835. 

Winchester, S* Swi^hun^s Priory : see Compotus, and Consuetudinary. 



NOTES. 



3l. I. 1. 7. Inmi. fesiis, Tbe seveii principal feasts at Evesham were 
the Feasts of Christmas, Easter, Pentecost, ihe Assumption of the 
Blcssed Virgin, the Deposition, (^oth Dec.') and the Translation 
( loth Sept.') of S* Egwin. and All Saints' Day. This appears from 
an entry in the Cotton MS. Vitellius E. XVII. cited in Monasticon 
Anglicanum Vol. II. p. 39. It is to be noted that any one of these 
days was called "septem festum," a ' seven-feast ' (see col. 13;) 
a usage which may be illustrated by the term " a ' Six-Preacher,' " 
commonly appUed to one of the Six Preachers at Canterbury. 
After the date of the Evesham book the number of principal feasts 
was increased. Thus Roger Zatton (Abbot 1380— 1418) ordained, 
" per assensum totius conventus et maxime ad instantiam Thomae 
Newbold, tunc cellerarii," that Trinity Sunday should be kcpt 
"quasi unum de princjpalibus festis"; (Chron. Abb. de Evesk. 
p. 307), and John Wykwan (Abbot 1435-60) " fecit festum Epi- 
phaniae solemnizarisicut in septem festiscum oclavis." (Cotton MS. 
Vespasian B. XV. in Ckron. Abb. de Evesh. App. II. p. 338.) From 
col. 15, it appears that the Abbofs use of the sandals was confined 
to the Seven Feasts, which were thus the only days on which he 
wore a!I the Episcopal ornaments. 

Sollempni processione. The "solemn processior," the order of which is 
described at col. 12, matked not only the Seven Feasts, but also, 
apparently, the more important of the " festa in eapis " (see below), 
on which the Abbot wore the tunic and dalmatic when vested for 
mass (sec col. 15.) 

]. II. Intabulari. To be entered on the "tabula" or list of those 
appointed to perform certain duties in the services of the church, 
or to fulfil certain functions in the various offices of the monastery. 
See Martfene, de Ant. Mon. Rit. Lib. II. cap. xii. where a specimen 
of such "tabulae" is given (p. 82, in 1764 Ed.) 

' The dates fot Ihcse festivals of S' Egwin are ^xen on the rollowing authority : — 

(1.) Thal foi the Deposition is Riied hy the dale of the Sainl's decease, which took 
fdace on Dec. joth {Chrtm. Abb. dc £vesh. p. 14). This Aiy is mentioned as "feslum 
sancH Egwini " in MS. HarL 3763, and in ihe Cottoo MS. Nero D. iiL (see Monail. 
Anglic. Vol. II. p. 31). 

(2. ) That for the transUtion rests on the authorily of the Chionjcle, which states thal 
afler the translation of ihe sainC's relics to a new shrine on Sept. loth, 1039, Aelwaid, 
Bishop of London, then Abhot, ordeted " ut cum frequentia populari uti haclenus fit, 
altissime eadem Iranslatio quolannis ceicbrarelur." {Chron. Abb. di Evesh. p. 38.) 

(3.) In the Evcsham kalcndar in the Lansdownc MS. 427, as well as in Ihe kalendai 
prefixed to a l^th centuiy Psalter, now in Magdalen College Library, which appeais fo 
have beluBged to some raonastery in the diocese of Worcester (perhaps to Woicestct 
ilselO the Iwo festivals are assigned to these dates. 

Fioin this evidence it would seeoi that Ihe date ofjan. iilh. given in somc aulhorilies 
that of the Feast of S' Egwin, wos not that of eithet of these testivalsat Evesham. 



^^m Ftoin th 

^^^« that of 



172 NOTFS, 

1. i6. In festis caparum. So far as the purposes of the Evesham 
book are concerned, the festivals not differentiated as "septem 
festa," or as " festa cum solemni processione," were divided into 
" festa caparura " (also called " festa in capis ") and " festa in albis." 
The masses on these days are accordingly spoken of as " missae in 
capis " or " missae in albis " ; see 1. 22, and col. 16, 1. 9. 

1. 24. Teneat chorum. According to Ducange (s. v. tenere), this 
phrase may be apparently interpreted either as equivalent to " regat 
chorum," or as signifying that the Abbot was to "keep choir," />., 
to be present at the service in his place in the choir, not privately 
in some other part of the church, or in some room adjoining it. 

1. 30. Manitergium. Probably in this place simply a " towel " ; but 
see note on col. 2, 1. 21, and compare col. 7, 1. 34, sqq. 

1. 31. Pecten. The ritual use of the comb seems to have formed part 
of the ceremonial washing in the case of all EngHsh prelates. Its 
use by Bishops is attested as late as the i6th century by the Ponti- 
fical of Christopher Bainbridge. (Surtees Society, Vol. 61, p. 3.) 
Thie comb was used also by the King at his coronation ; Charles I. 
as appears from a note of Abp. Laud, " caled to see y* combe and 
vsed it." {CoroncUion of King Charles L Henry Bradshaw Society, 
p. 35, note.) Ware^s Consuetudinary attests its use by the 
Abbot of Westminster. (Cotton MS., Otho C. XI. f. 29.) 

Col. 2. 1. I. Pulsetur dassicum cum omnibus signis. The " classicum " 
was a ringing of several bells (or, as here, of the whole number) 
not, apparently, in the manner of a " peal," but all together,^ The 
Chronicle preserves ^ome details as to the bells of the monastery. 
Abbot Reginald (1122-49) made two bells which were known as 
" Benedict and his fellow."* Abbot Adam (i 160-91) made " duas 
maximas campanas," which were apparently known as " Jesus " and 
"Gloriosa." AbbotWilliam Boys (1345-67) made "duas magnas 
campanas Mariam scihcet et Egwynum, quas venerabilis pater 
archiepiscopus Nazarenus chrismate sacro linivit." Another bell 
was known as "Gratia." {Chron. Abb. de Evesh. pp. 99, 100, 

297.) 
1. 3. Superius. By the upper door, i.e. that entering from the aisle. 

1. 6. Ad stallum suum inferius. To the stall south of the west door 
of the choir. 

1. 9. Quarello. Quarellus is explained by Ducange to mean a 
cushion. 

1. 21. Manitergium (or manutergium) ordinarily a towel for thehands, 
is here used of a cloth of linen or silk intended to prevent the 

^ A similar mode of ringing is employed on the mornings of " commemoration days *' 
[i.e.y on the " obits" of benefactors) at Magdalen College, Oxford. 

' Abbot Reginald also obtained two **tintinnabula known as " Gloucester and his 
fellow ; " but these, like the bell which hung in the lavatory, were probably used for 
olher purposes, and would not be reckoned among the *' signa.*' 



NOTES. 



m 



s from being soiled ; another niode of its use is referred to 

in col. 7, 1. 34-6. 
i6. CapUulari. Probably a book containing the capilula: the 

same wurd occurs again in the directions concerning lauds, 

coL 8. 
27. Absconsa. Martfene, in the glossary to his de Ant. Mon. Rit. 

(p. 363, Ed. 1764) explains this word by " coeca iaterna," "eo quod 

lumen, sive candela in illa absconderetur." From the " Conslitu- 

tiones S. VVilhelmi " (in Vetus Disciplina Monastiea, p. 411) it 

appears that such lanterns were made of wood. 

Col. 3. I, 6. Acerra. This word is apparently used in the classical 
sense, of an incense box, Martfene, in his glossary (u. s.), notes 
that its more ordinary use is in the signification of a censer. 
"Acerra est thuribulum, sed in nostris ritibus vulgo sumitur pro 
vasculo ad recondendum incensum idoneo " : here in the Evesliam 
book, it is clearly distinguished from the "thuribulum." 
zo. Fercirum sancti £gwini. S' Egwin, Bishop of Worcester 693- 
710 (ob. 717), was the founder and pairon of the monastery. The 
first shrine which enclosed his reUcs was stripped of its omamenls 
by the Danes, and the relics in 1 039 were translated to a new shrine 
by Abbot Aelward. A few years later Abbot Manny made a 
"feretrum sancti Egwini " of silver, gold, and precious stones. 
This was plundered in the time of Ahbot Reginald (1122-49) by 
some of the inonks : "inslante werra et urgente fame ut dicebant, 
filii Belial muhi monachi hujus ecclesife, abbate igncrante inter 
prandendum, auro et argento et lapidibus spoliaverunt." A new 
top for the " feretrum " was then provided by the Abbot. This 
" feretrum," though somewhat damaged by the fall of the tower in 
1207, escaped destruction in ihat catastrophe. Abbot Thomas de 
Marleberge (1218-29) "fecit etiam tbronum feretri sancti Egwini, 
et ipsum feretrum florihus et lapidibus pretiosis per casum turris 
mutilatum reparavit." (Chron. Ab6. de Evesh. pp. 38, 86, 99, 224, 
269.) The hislory of S' Egwin was figured in one of the windows 
of the presbytery, made by tbe last named Abbot (Chron. Abb. de 
Evesh. p. 269), and an altar was dedicated in his honour on the 
north side of the nave, opposite to the altar ofthe Ho!y Cross : the 
two altars were consecrated on the same day (Sept. 7lh, 1522) 
by Ralph, Bishop of Ascalon. (Cotton MS. Nero D. III. 
f. 246.) 
1, 21. Feretrum sancti Wistani. S' Wistan, King of Mercia, was 
murdered on June ist in 849 or 850, by Brifard and others, at 
Wistanstowe in Sbropshire. His body was first removed to the 
monastery of Rependune (Replon, in Derbyshire), and there 
buried. His relics were given by Canute to the monastery of 
Evesham, and iranslated tbither in the time of Abbot Aelward. 
Abbot Waltei, ihe first Norman Abbot, having a doiibc as to the 
sanctity of the relics of Saxon saints, tested those of S' Wistan by 
casting them "in ignem copiosum," where they remained unhurL 
The shrine of the saint was destroyed by the fall of the tower in 
EVESHAM. H 



I 
I 



174 NOTES^ 

1207, and restored by Abbot Thomas de Marleberge, while Sacrist. 
The same Abbot also made, at a later time, a throne for the shrine, 
and an image of the saint which stood before it : the whole edifice, 
so completed, is called by the Chronicle "the chapel of S* Wistan"; 
it was dedicated in 1233 ^y ^^ Bishop John, who was at that time 
acting as suffragan or commissary for various English Bishops. (See 
Chron. Abb, dt Evesh, pp. 83, 224, 266, 272, 277 ; and the Ap- 
pendix to the same work, pp. 326 sqq, 335-7.) 

1. 22. Tumba sancti Wilsini, S* Wilsin or Wlsin (the name is spelt 
both ways in the Barlow MS.) was also known as Wulsius or Wulsy. 
He is most probably to be identified with an anchorite who spent 
75 years as a recluse in different places, part of this time, apparently, 
being spent at Evesham, where his relics seem to have been pre- 
served. (See Chron, Abb, de Evesh, App. pp. 322-3.) This 
identification is made practically certain by the fact that in the 
Evesham kalendar in MS. Lansdowne 427, at Feb. 24th, there 
appears the entry : 

Hic obiit do» Wlsin' mo' et anachoreta istius loci. 

His anniversary also appears in the Hst of "caritates " in the Cotton 
MS. Vespasian, B. XXIV. between the Feasts of the Purification and 
the Annunciation. Neither the kalendar nor the list of "cari- 
tates " makes any mention of the festival of the better known 
S* Wulsin, Bishop of Sherbome, which fell on Jan. 8th, and the 
possibihty of his being the same with the saint here mentioned 
seems very slight. It is noteworthy that although there was a 
special custom as to the colour of the vestments on S* Wlsin^s Day 
(see Appendix III.) his name does not occur among those invoked 
in the litanies in the Evesham book, though these include the 
names of other saints locally venerated. We leam from the 
Chronicle that until Thomas de Marleberge " fecit lectricium retro 
chomm, quod prius factum non est in ecclesia Eveshamise " the 
lections were read "juxta tumbam sancti Wlsini." (Chron, Abb, 
de Evesh, p. 266.) The natural inference from the statement that 
the lessons were read at the tomb would be that the tomb was in 
the choir ; but the fact that the " lectricium " afterwards roade is 
expressly said to have been " retro chorum " suggests a doubt 
whether the usage of Evesham on this point may not have been 
exceptionaL 

Col. 4. 1. 29. CoUationi, The Collation, or reading of lives of saints or 
homilies of the Fathers, took place before compline. For different 
usages concerning it, and the allowance of wine distributed at the 
same time, see Mart^ne de Ant, Mon, Rit, lib. I. cap. xi. 

1. 31. Manicis cancellatis, So holding his hands that the sleeves of 
his habit overlap. 

1. 39. Per officinas regulares, This term includes the cloister, and 
the places opening from it to which the monks had access whe/i 
in claustro. 



JVOTES. 



175 



:. 5. 1. 8, Ministrls mandaii minisirantibus. The " ministri mandati " 
are ptobably those who were appointed jn the " tabula " for the 
week to perform the ceremony of the "mandatum," i.e. the washing 
of the feet either of the brelliren on Saturday in each week, or (as 
in some houses) of certain poor persons oneveryday in the week. 
This latter usage was followed at Winchester, and probably at 
Eynsham, as appears from Aelfric's abridgement of the Concordia 
Repilaris (printed from a MS. belonging to Corpus Christi College, 
Cambridge, in the Obedientiary Roiis of S' Swtlhun's, WimhesHr,^ 
pp. 74-198.) "Mandatum omni sabbato faciendum fratribus 
regula sancta satis monet, sed insuper, consuetudo docet omni 
die trium pauperum ex his qui in monasterio iugiter pasciintur, 
fratres uicissim debere lauare pedes et aqua manibus infnndere." 
(p. 192.) A lessprobable sense of the term " ministri mandati" is 
that which would make it refer to those who wers appointed to 
serve in the " raandatum " or guest-house of the monastery. The 
guest-house at Evesham, however, seeras to have been more usually 
called " hostilaria." 

1. i6. Cimba peraissa. The only explanation of the term "cimba" 
given in Ducange makes it equivalent to "capsa reliquiarum," 
a sense which hardly seems to fit the present context Probably 
the word is used as a synonym of " cymbalum " in the sense of 
a bell : but it may be intended to denote the basin which had just 
been used for washing the Abbot's hands, and was perhaps made to 
serve the purpose of a bell. 

1.32. Ad digitum. The " digitus," which is mentioned again in the 
section " De Prandio " (col. 1 7), and in the directions relating to 
Maundy Thursday (col. 83, 87) is no doubt the " dais " or " high 
table " of the refectory, The same word, apparently, is found in 
a contracted form in the Consuetudinary of the Refectory of S' 
Swithun's Priory, edited by the present Dean of Winchester. 
{Winchester Cathedral Records, No. i, p. 23, and note 5 on p. 38.) 
The Dean points out that in the AImoner'a Rolls of S' Swithun's, 
the phrase "ad dignum " is used, apparently in the same sense, in 
two places, in the former of which, he says, there is no doubt as to 
the reading. {0/iedientiary RoUs of S Swithvtis, Wtnchester, 
PP' 4 1 7i 434') Tbe word in the Evesham book is clearly 
"digitum." 

1. 4J. Tintet. The word is perhaps equivalent to " tintinet " : but it 
may be an error of the scribe for the latter word. 

Co!. 6. !. 7. Remanere de completorto. To be absent from (or "stay 
from ") compline. 
I, ir, Lanterna. This form of the word is rcgularly used in the 
Evesham book : the more ordinary form in late Latin is " laterjia." 
28. Ante trinam orationem. The " trina oratio " (or "tres ora- 
tiones ") consisted of three " orationes " each of which included 

' Ilampshire Kecord Sociely, 1892. 




176 NOTES, 

one or two psalms, Kyrie^ Pater noster, certam />recesy and one or 
more collects. These were said privately, immediately after com- 
pline. Mart^ne gives an example of their form in de Ant Mon, 
Rit, Lib. I. cap. xii. (p. 39 in ed. 1764) where he cites the 
foUowing passage from the Usus Beccenses, ** Omnibus per annum 
diebus post completam prius a pueris dein a reliquo conventu fiant 
tres orationes ; a Pascha usque ad octavam Pentecostes, et omnibus 
festis per annum, et die ante festum, corpore tantum inclinato, 
reliquo anni tempore genu in terram deposito." 

Col. 7. 1. 9. Ewangelium legere. According to Martene, de Ant, Mon, Rit. 
Lib. IL cap. i. (p. 44 in ed. 1764) the reading of the Gospel at 
mattins was a duty belonging to the Abbot ; but the custom had 
grown up of entrusting its performance to the priest who was 
named in the " tabula " as the celebrant of high mass : " Lectio S. 
Evangelii ex Regula pertinet ad abbatem, et tainen ex communi 
ordinis usu Sacerdoti Hebdomadario commissa est." 

1. 23. Capiat paruum ueni, The reading of the text has been marked 
with an " obelus '* not because it is, but because it might easily be 
supposed to be, an error of the scribe. The form " veni " as a 
masculine or neuter substantive is not noticed in Ducange, but it 
occurs elsewhere in the Evesham book, though not in the body of 
the text. It is found in the form for the Installation of an Abbot 
which is contained in the unnumbered leaves at the beginning of 
the MS. (see Appendix I.) where "in curto ueni" is evidently the 
same in sense as "in curta uenia" at col. 31 of the text. Thus 
"capere paruum ueni" signifies "to make a slight *reverence.'" 
Possibly a vernacular corruption ot the word " venia," in the sense 
of a **genuflection," or " reverence," into "venie," or "veni," has 
been Latinized into the neuter or mascuHne substantive. 

1. 30. Post inceptionem ymni Te deum, In the Ordo Cluniacensis of 
Bernard (in Vet, Disc. Mon, p. 182) it is laid down that the reader 
of the Gospel should leave the choirat the verse "Pleni sunt caeli," 
and having vested in alb, stole, and chasuble, should return at the 
verse " Per singulos dies," carrying the Gospel book in the first 
place to the altar, and thence to the " analogium " or reading-desk. 
The use of mass vestments at mattins is noticed also by Mart^ne 
de Ant, Mon, Rit, Lib. 11. cap. i. ii. 

Col. 8. 1. 9. Analogium. The remains of a reading-desk found at Evesham, 
possibly that here referred to, are described and figured in ArchaeO' 
logia^ 18 14, Vol. XVII. p. 278. 

1. 16. Dicta oratione Ewangelium, Perhaps the word "post" or 
" ad " has been omitted before " Ewangelium," the oratio referred 
to being the collect which in the Benedictine rite foUows the 
Gospel lection at ihe end of mattins and is followed by the " Deus 
in adjutorium " which marks the beginning of lauds. 

Col. 9. 1. 19. Preparatione calicis, Presumably this refers to the "making 
of the chaHce," and is another instance of the usage of mixing 
before the beginning of the Mass ; but the time of the " preparation " 
is not stated explicidy. 



Post tabulam hcta/ii, For ihe " tabula " see note on col. 



II. 1. 40. Ad introitum sc. chori. 
12.1.40. Ciim manilergio. With the "gremia 
see note on col. 2. 1. 21. 



" lap-ctoth " 



13. 1. 10, 14. Relractus. The sense of this term is hardly doubtful. 
It signifies, in all probabihty, the portion of the respond which is 
repeated after the verse. 

I. 42. Si . . .fuerit vH./estum. See note on col. i, 1. 7. 

. 16. I. 3. Offereitda. The word is written at lenglh in the MS. once 
in this passage, and once inanother; and the contracted forms 
have been expanded accordingly. The form " offertoriura " does 
not occur at length in the MS. 

I, 39. De proprio sciUcet pane. The Ahbot's bread was probably of a 
better quality than that supplied to the monks ; for it appears from 
MS. Harl. 3763, that one of the two loaves which formed the 
Prior's ordinary allowance was " de pasta abbatis " and the other 
(see Chron. Abb. de Evesh. p. 218, noie 3). 

/atiendas in mmsa. These two loaves were 
" trencher-loaves," iniended to serve the same purpose for which 
wooden " trenchers " were afterwards employed. They were either 
old bread or bread of a coarse kind. Directions on these points 
may be found in the " Bokes of Nurture," and " Boke of Curtesye," 
edited by Dr. Furnivall for the Early English Text Society in 1868 
(see pp. 120, 130, 138, and pp. 322-3). From the instructions 
there given it appears that the proportion of loaves " for alms " was 
larger, and the proportion of " trencher - loaves " smaller, as 
compated with the allowance for the Abbofs own use, than in 
the ordinary provision for a temporal lord at his own table. 

17, 1. I. Cariias uini. A specia! allowance of wine such as was 
made to the brethren in the refectory on certain festivals and 
commemoration days. The word "caritas" is also used to denote 
a certain measure, the sixth part of a " sextarius regis " (see Chron. 
Ahb. de Evesh. p. 218, note 6) and possibly this use of the word 
may indicate that the share of the "caritas" given. to each monk 
was such a measure. A list of the days on which "caritates" of 
wine and of mead were given at Evesham may be found in the 
Cotton MS. Vespasian B. XXIV. 

1. Dimidium sextariiim. The " sextarius " is a measure of rather 
doubtful quanlity. If the ordinary " sextarius " is meant, the 
Abbofs allowance would be about two-thirds of a pint. The 
" sextarius " as a wine measure, according to Fleta, contained four 
gallons. This would make the Abbot's allowance improbably 
large, unless it was inlended that it should serve also for the use of 
himself and the others when he left the refectory and took the Prior 
and some elder monks to his chambcr "ad potandum," as directed 
incol. 18. 



178 NOTES. 

1. 34. Colligaiur releutum, The word " releuium " is most probably 
a Latinization of the English " relief," in the sense, now obsolete, 
of the remains of a meal gathered together to be bestowed as alms. 
There is no mention of this sense of the Latin word in Ducange. 
For the use of the English word see the Descriptton of the Rites of 
Durkam (Surtees Society, 1842) p. 78: — "Therweare four aged 
women who lyved in the Farmery without the South Gaits of the 
Abbey of Durham .... being founde and fedd onely with the 
releefe that came from the Prior^s own meyss." 

Col. 18. 1. 6. Ordo ad caticuminos faciendos, This Ordo agrees for 
the most part with that in the Sarum Manual, but differs in some 
respects both from that Ordo and from the Ordo in the York 
Manual. It differs also from the parallel Ordo in the West- 
minster book (Bodley MS. Rawlinson, C. 425). 

1. 13. Interroget nomen infantis, The name is not demanded at this 
point in the Sarum Manual or in the Westminster book : but the 
question is directed at the same point in the York Manual. 

1. 15. Recede diabole^ etc. This first exorcism does not appear in the 
Sarum Manual, and that in the York Manual is in a different form. 
The Westminster book agrees with the text. 

Col. 20. 1. 40. Deus abraham^ etc. Before this prayer the Westminster 
rubric directs that the child is to be signed on the forehead, and so 
also before the " Exorcismus super masculos tantum " which stands 
on col. 22 of the text There is no similar direction in the Sanim 
and York Manuals. 

Col. 21. 1. 30. Deus immortale presidium^ etc. This prayer is directed 
in the Sarum Manual to be said " sine Oremus," and no " Oremus " 
precedes it in the York Manual. The later insertion of " sine " 
in the Evesham book seems to mark a change of use both here 
and in the case of some of the prayers which foUow, in which the 
Manuals also direct the omission of "Oremus." In the West- 
minster book it is not clear whether the form "Or." which 
precedes some of these prayers, is to be regarded as more than a 
title. 

Col. 22. 1. 36. Exorcismus sufier masculos tantum, See note on col. 20, 
1. 40. 

Col. 24. 1. 20. Ad percipiendam .... tui^ Here the Westminster book 
directs that the child is to be signed with its own hand : the 
Sarum and York Manuals postpone this action till just before the 
entrance to the church : the Evesham book omits it altogether. 

1. 24. Nec te latet^ etc. The Sarum Manual agrees with the text in 
making this adjuration follow the prayer "Aeternam ac justis- 
simam." The York Manual ends that prayer with " Per Dominum," 
etc, and places before " Nec te latet " the reading of the Gospel. 
The Westminster book places before " Nec te latet " not only the 
reading of the Gospel, but also the recital of Rater noster and 



mTES. 



179 



Credo, which in the Sarum and Vork Manuals, as in the Evesham 
book, follows the ceremony of Ephphatha. In the Sarum Manual 
the Gospel follows afier '* Nec te latet " ; the Evesham book differs 
from all the three otbers in omitting the Gospel altogether. 

Sg>l. »5. 1. 18. Pater noster et Credo. The Evesham book agrees with 
tbe Westminster in omitting Ave Maria, but differs from it and 
agrees writh the Sarum and York Manuals in the direction that the 
godfathers and godmothers are to be enioined to say Pater noster 
and Credo for the child. The two Manuals botb direct that Ave 
Maria is to be said by the priest and by the godparents, The 
Westminster book here preserves tbe character of the recital of the 
Creed and the Lord's Prayer as a survival of the ancient instruction 
of the catecbumens, a character which is somewhat obscured in tbe 
Evesham book and in the two Manuals. 
23. In nomint patris, etc If tbis is to be regarded as the formula 
of introduction into tbe church, the Eveshana book here difTers 
from the form of the two Manuals and of the Westniinster book, 
which bave " Ingredere [in] templum dei," etc, With tbe Evesham 
book may be compared the parallel portion of a Welsh Manual of 
the isth century nowat Hereford (partly printed by Dr. Henderson 
in the supplement to the York Manual). " Similiter el ipse saardos 
dicat cunctis audientibus Patcr noster et Ave Maria et Credo. 
Et his dictis dicat super in/antem: In noinine Patris et Filii et 
Spiritus Sancti. Et sic introducat in/antem in ecclesiam " (York 
Manual, p. 152*.) 

32. Stola coUo impos^it^a. The stole was the only vestment 
necessarily worn by the person conferring tbe tonsure. To this 
effect Catalani cites a rubric from a Vatican MS. "Prima tonsura 
potest dari omni tempore, sive in missa sive extra missam, sive in 
mane sive sero, dummodo episcopus habeat stolam, et ordinatus 
superpellicium^^CifOTwew^. 7« Ponti/. Roman. Vol. I, p. 56). From 
the Winchester Pontificai, partly printed by Maskell, now in the 
University Library of Cambridge, it would appear that even the 
surpbce was not a matter of necessity (see W. Maskell, Monum. 
Jiitual. VoL II, p, i5o). The modern Roman Pontifical provides 
for the use of one surplice for several "ordinati." 
1. 33. Hanc prtfationem. The " Praefatio " here is the bidding prayer 
" Oremus dilectissimi fratres," to which in some books {e.g., in the 
Winchester Pontifical mentioned in the last notc, according to 
Maskell's edition) tbe title of "Oratio" is given. In a rath 
cenlury English Pontifical in the Library of MagdaJen College, 
Oxford, the bidding prayer has the title of " Praefatio." The 
Westminster book, like the Winchester Pontifical, prefixes " Ad- 
jutorium nostrum," etc. 

Col. z5. 1. 8. Deinde erecta manu, etc. For tbis rubric the VVestminster 

book substitutes " Deinde super tonsorandos ponatur superpelli- 

^^^ cium et pontife\ hanc orationem." The Magdalcn Pontifical gives 

^^L. to ihe prayer " Adesto Domine"tbe titleof"Benedictio,"andagrees 



4 



i8o KOTES. 

with the Evesham hook in making no mention of the surplice. 
The Winchester Pontifical, which, like the present Roman Ponti- 
fical, places the vesting at a later point, transfers also the prayer 
" Adesto Domine," which seems to refer to this ceremony. 

1. 19. Jltc acceptis cissoriis, etc. The Westminster book, like the 
Winchester Pontifical, directs that the hair is to be cut thrice, with 
the words " In nomine patris et filii et spiritus sancti." 

1. 23. Accipe personam^ etc. This form does not appear in the 
Winchester Pontifical, in the Westminster book, or in the present 
Roman Pontifical. Its first words are noted by a later hand on 
the margin of the Magdalen Pontifical, where ihe text directs that 
the psalms "Conserva me" and "Domini est terra" are to be 
said (with the anthems given in the Evesham book) while the 
tonsure is given. The Winchester Pontifical and the Westminster 
book direct that the Bishop is to begin the psalm " Conserva me ^ 
before giving the tonsure; the psalm is to be said as far as 
"Dominus pars," and this verse is to be said by each of the 
" ordinati." After the tonsure is given the psalm is to be finished, 
The Westminster book directs that all the "tonsorati" should 
then together repeat the verse " Dominus pars," and tbat the psalm 
" Domini est terra," with its anthem, should follow. The present 
Roman Pontifical omits the latter part of the psalm " Conserva 
me," and agrees with the Winchester Pontifical in placing befoie 
"Domini est terra"the collect "Praesta quaesumus" (col. 27 of 
text), as to the position of which the Westminster and Evesham 
books are in agreement. After "Domini est terra" in the 
Winchester Pontifical, and in the present Roman Pontifical, comes 
the vesting. 

Col. 27. 1. 15. Presta quesumus, etc. After this prayer the Westminster 
book directs that the tonsorati are to be sprinkled with holy water 
and bidden by the Bishop to pray for him. A similar direction 
stands at the end of the Ordo in the Winchester Pontifical. 

1. 22. Ad barbam tondendam, This form is not contained in the 
Westminster book. It appears with but slight variation in the 
Magdalen Pontifical. 

Col. 28. 1. 15. £>e professione nouiciorum. The order here described for 
the profession agrees as to its main features with that in the 
Westminster book, but differs from it in some details, while both 
show some variations from the order sketched in Lanfranc's 
Statuta. (See the Appendix to Reyner's Apost, Bened, in Anglia^ 
pp. 244-5.) The Magdalen Pontifical contains a parallel office, 
with the title " Benedictio Monachorum," but its rubrics are very 
brief. 

1. 16. Quando nouicii^ etc. The rubrics of the Evesham book 
contemplate the case of several novices making their profession at 
the same time ; but the prayers have apparently been copied from 
a text which (like that of the Westminster book) was worded to 
suit the case of a single novice ; the plural terminations which 



NOTES. i8i 

appear between the lines are added by a hand rather later than 
that of the body of the MS. 

1. 19. Diicantur ad altare sancli Pelri in uestiario, etc. The West- 
minster book has no parallel direction, merely ordering that the 
novice is to be brought to the High Altar after the (lospel, and 
before the Creed, if the Creed is said on that day. Bernard ot 
Cluni (in Vet. Disc. Mon. p. 180.) aliows the ceremony to take 
place ajter Ihe Creed. 

1. ji. Ittdutique tunicis et Jro^ds, etc. The Westminster rubric nins 
"frocco indutus absque cuculla suam deferens scriptam profes- 
sionem." 

I. 25, SinguH nouidi .... pHmus a priore. Both in the Westminster 
book and iti Lanfranc'3 Statuta the person presenting the novice ia 
spoken of as his " magister." 

]. 27, Dicentes in eundo, etc In the Westminster book the Abbot ia 
directed to begin the " Miserere " as the novice approaches, and the 
choir to take up the psalm. In Lanfranc's Statuta the "dextcr 
chorus " begin the psahn. 

1. 31. Pro/essionem suam manibus propriis scriplam. It is to he 
observed that the Evesham book makes no provision for the case 
of an initerate novice, such as is found in the Westminster book, 
and in Lanfranc's Statuta, From the form of the profession it 
seems to be assumed that all novices were in holy orders. 

d1. 29. 1. 1. Et abbas ponat super altare. The Westminster book 
directs that the novke is to lay his profession upon the altar and 
to make a cross upon it with ink before delivering it to the Abbot j 
according to Lanfranc's Statuta the novice himself lays it on the 
altar. From two of the treatises in Vet. Disc. Mon. (pp. 180, 443) 
it appears that the ceremony of making a cross upon the document 
was not always performed, if (as ihe Evesham book supposes) the 
novice had writien it himself. 

1. 13. In modum satis/aclionis. The Westminster rubric directs that 
(at the Gloria) "faciat nouicius ante et retro circumductum, ita 
uidelicet ut ibi perficiatur, ubi incipiebatur. Quo facto : ad bene- 
dictionem suscipiendam confestim se prosternat" Thc gesture is 
described in less technical language by Bernard of Cluni ( Vet. Disc. 
Mon. p. 180} : "Tunc omnes sicut sunl gyrum faciunt poplitibus 
fJexis et prosternunt se ad orationem." The term " ante et retro " 
is explained by Mart^ne in tbe glossary to the de Ant. Mon. Rit. 
(p. 363) as "inciinatio duplex quae fit a dextris et a stnistris." In 
the variety known as " ante et retro circumductum," apparently, a 
full circle was described. 

I. 16. Deinde dicantur psalmi. The Westminster and Evesham books 
are here in agreement as against Lanfranc's Statuta and the 
Magdalen Pontifical, which prescribe the one psalm "De profundis." 
Bernard of Cluni directs the use of " De profundis " if the Abbot 
is not himself ihe cetebrant at the mass : but otherwise he, and 
other authorities in Vei. Disc. Mon. (pp. 8g, 180, 443), appoint 



iSz NOTES. 

"Miserere" as the one psalm in this place, not having men- 
tioned its use at the earlier point. 

I. 26. Deus indulgeniie pater. This and the foUowing prayers 
according to the Westminster rubric ** per modum lectionis plane 
dicantur." 

Col. 31.1. II. Nouicii iaceant in curta uenia, See note on col. 7, 1. 23. 
This phrase does not appear in the Westminster book, nor is 
it explained by any of the authorities to which reference has 
been made. Its probable meaning may be inferred from certain 
phrases in the Constitutiones Hirsaugienses ( Vet, Disc. Mon, p. 89) 
where it is said that the novice, after the presentation of his 
profession, "veniam super genua petit," and that those who 
say the verse " Susdpe me," " petunt ter veniam super manus et 
genua." 

1. 15. Sancte spiritus qui te, The Westminster rubric orders this 
prayer to be said without " Dominus uobiscum," but with " Oremus," 
" legendo ut prius." 

Col. 32. 1. 34. Aspergat cucuUas^ etc. The Westminster rubric directs that 
the cowl is to be censed. 

Col. 33. 1. 5. Et cooperiat abbas, The Westminster rubric runs " con- 
festim abbas capud nouicii caputio cooperiens osculatur." Lan- 
franc's Statuta place the veih'ng of the face of the novice after the 
prayer " Deus misericors Deus clemens." Bernard of Cluni ( Vet, 
Disc, Mon, p. 180) omits this prayer, and agrees with Lanfranc and 
the Westminster book in joining the kiss with the veiling of the 
face. 

1. II. Lauda ierusalem, For this psalm the Westminster book sub- 
stitutes the anthem " Beati eritis." 

1. 33. Ducantur in chorum, etc. This, in all the authorities referred to, 
follows the giving of the kiss by the Abbot ; but none of them, 
except the Magdalen Pontifical, uses the phrase " osculum pacis." 
The Westminster book gives rather full directions as to the proces- 
sion round the choir, ordering, among other things, that the Offer- 
tory is to be delayed (the Creed being said, if at all, while the 
procession is in progress) until the novice can return to make his 
oblation. l'he Constitutiones Hirsaugienses^ on the other hand, 
direct that the novice is to return for this purpose, even if he should 
not have time to complete the circuit of the choir. ( Vet, Disc, 
Mon, p. 443). Bernard of Cluni says that the novice may be sent 
into the choir either after the " offerenda " has been begun, or before 
the Creed {Vet, Disc, Mon, p. 180). 

1. 38. Frocedant et recipiant osculum, Neither the Westminster 
book nor Lanfranc*s Statuta contains such a direction. 

1. 42. Et notandum, etc. The directions which follow are given in more 
detail in the Evesham book than in the Westminster book or 
in Lanfranc^s Statuta: but the three agree in substance, so far 
as they touch the same points. The Westminster book directs 



NOTES. 



1S3 



that the novice is to be present at high mass on the two days 
foUowing his ptofession, and there to make his oblaiion and to 
communicaie. On the third day, the Prior (or, faihng him, the 
Sub-Prior) "ad pacem missae auferet ei cucullam a capite summo 

Col. 34. 1. 41. De fratribus fadendis. This section is not concemed with 
the services of the church, but with the business of the Chapter. 
Hence there is no parallel forra in the Westminster book. The 

Iform here given is to be distinguished from that " De fraternitate 
facienda " which is to be found on one of the leaves at the 
beginning of the volume containing the Evesham hook. (See 
Apfwndix I.) This is the form of admitting a " convereus," or 
lay-brother, as an inmate of the raonastery, while the form in 
the Appendix is tbat of admitting an extraneous secular to " con- 
fraternity." 

Col. 35. 1. 36. Ordo desponsationis. The marriage service as here 
given differs in a marked degree from those in the Sarum and 
Vork Manuals, and also, though less notably, from those in the 

IHereford Missal and in the Westminster hook. On the other 
_ hand it shows some remarkable points of ^reement with the 

I form which Dr. Henderson gives from a I3th century Missal, once 

I belonging to the parish of Hanley Castle in Worcestershire, n,ow 

\ in the Cambridge University Library. The readings of this MS. 

r are given as they appear in Dr. Henderson's edition of the York 

I Manual, pp. 163* — 165*. 

■Col. 36. 1. 10. Si puella, etc. The Hanley Caslle Missa! here difTers 
from the Evesham book, and gives a direction contrary to what 
seems to have been the ordinary rule, viz. " Si puella sit, despon- 
setur obvelata manu ; si corrupta, discooperta manu." 
1. iz. Manda deus, etc. These verses with Kyrie, Pater noster, 
and the preces following, form in the Sarum and York Manuals the 
prelade to the benediction of the bride and bridegroom at the church 
door. The Hereford and Hanley Castle Missals and the Westmin- 
ster book agree with the text, except that the Hereford Missal 
apparently omits Pater nosier. 

^^Col. 37. 1. 19. In poUicem dextre. The usage of placing the ring first 

^^L on the fingers of the right hand seems to have been common. The 

^^^ rubric of a pontifical of the Monastery of Notre-Dame de Lyre in 

^^K the diocese of Evreux, cited by Martfene {de Ant. Ecd. Rit. Lib. I. 

^^^L cap. ix. p. 128} gives as the reason for transferring it to the left 

^^H hand, ader placing it on the right, that the woman should wear her 

^^H ring on ihe left hand "ad differentiam gradus episcopalis, ubi 

^^H anulus in signaculum integrae et plenae castitatis in dextra manu 

^^H publice est portandus." Among the Wesiern Ordines cited by 

^^^1 Mart^ne the Ambrosian (p. 139) is the only one which agrees with 

^^^k the presenl Ronian K.itual in directing the ring to be placed on 

^^H the left hand, though several leave the point doubtfui, while one, 

^^H. from the Ritual of Liege, directs that the ring is to be placed 



i 



i84 NOTES. . 

"digito annulari dextrae manus sponsae, aut alii secundum 
morem loci et personarum " (p. 138), a regulation which suggests 
that there may have been a good deal of variation in the local 
usage. 

1. 25. De isto anuloy etc. The Westminster book and the Hanley 
Castle Missal agree with the Evesham book in placing these 
(or the like) words after the act of placing the ring on the bride's 
hand and the words accompanying that action. The Sarum and 
York Manuals and the Hereford Missal direct the corresponding 
words to be said before the ring is given ; the Hereford Missal 
seems to lay especial stress on this point. 

1. 29. Postea dicat sacerdos^ etc. See note on col. 36, 1. 12. In the 
order and form of these following benedictions at the church 
door the texts cited show considerable variation, the Hanley 
Castle Missal agreeing more closely with the Evesham book than 
any of the others. 

1. 33. Omnipotens sempiterne deus. This benediction does not appear 
m this form in any of the texts cited, except the Hanley Castle 
Missal, where it is found, with slight variations of reading, in 
the same position. In that MS. it begins " Deus qui primos." 
It appears also, with some variations, in the Irish Missal edited by 
the Rev. F. E. Warren. (Missale Vetus Hibtrnicum^ p. 83.) 

Col. 38. 1. 10. Et qui sua. This clause does not readily connect itself 
with the words preceding, and it seems at least possible that 
something has been omitted after " uoluit," or that " et " should 
be omitted. The Hanley Castle Missal, however, agrees with 
the reading of the text. The Missale Vetus Hibernicum has " et 
qui dignatus est nasci de maria uirgine et suo presentatu miraculo 
nuptias consecrare." 

1. 16. Quietam temporis sanitatem, In the Evesham book, between 
the words '* quietam " and " temporis " there is a space across 
which a line has been drawn, apparently by a later hand. The 
Hanley Castle Missal substitutes "corporis" for "temporis." 
MissaJe Vetus Hibernicum has " quieta tempora mentium et corporum 
gaudium." 

1. 25. Deus abraham, This benediction, apparently, is not in any of 
the other texts cited : the Hereford and Hanley Castle Missals, the 
York Manual and the Westminster book have, with variations, one 
which slightly resembles it. 

1. 38. Respice domine. This benediction appears at the same point in 
the Westminster book and in the Hanley Castle Missal. It is found 
among the benedictions said in the church in the Hereford Missal 
and the York Manual, and also (in a slightly different form) in the 
Sarum Manual. 

Col. 39. 1. 8. Inde si sint iuuenes, The Westminster book also directs the 
following benediction to be said "si adolescentes fuerint." But 
there, as in the Hereford Missal and the Sarumand York 



W -NOTES. 185 

■ Manuals, the benediction is among ihose which are to be said 
I in tlie church. The Hanley Castle Missal, like the Evesham 

■ book, places it before the entrance to the church, hut does not 
I litnit its use. 

■ I. 25. Jlic tradantur eis arei. The Hanley Castle Missal is the 
H only one of the English texts cited which contains a similar direction : 

■ but there the tapers are apparently delivered before the psalm " Beati 
I omnes" is begun. Missale Vetus Hihrnicum (p. 81) directs that 
I the bride and bridegroom are to hold burning tapers at the introit 
I of the mass which follows, and to offer them at the time of the otila- 
I tion (p. 82) : and with this apparently agrees the direction rontained 
I in a Rennes Missal, cited by Mart^ne (de Atil. Eccl. Rit. Lih, I, 
I cap ix. p. 127). 

I h 33i 3^- Fiat pax, eic. J^iai misericordia, etc These versicles and 

W their responses are not in any of the other texts cited, except the 

I Hanley Castle Missal. 

■ Col. 40. 1. 2. Domine sancte pater. This benediction appears bere in the 
r Hanley Castle Mlssal, and as a benediction after the mass in the 
K York Manual, It is not in the Sarum Manual, the Hereford 
K Missal, or the Westminster book, 

H L 1 3. Deus qui mundi crescsntis. This benediction is not in any of the 

■ other texts cited except the Hanley Castle Missal. 

P 1, 23, - In qm ysaac. The Hanley Castle Missal reads "et quo." 

I ' l 27, Ita suscipiat . . . qui. The Hanley Castle Missal reads " Itaque 

I Euscipiat . , . ut." 

I 1. 38. Omnipotens sentpiteme deus. This is a variation of the first part of 

I the benediction which appears on col. 37. It stands here in the 

C Sarum and York Manuals and the Westminster book, but not in tbe 
Hereford or Hanley Castle Missals, 

Col. 41. 1. 8. Benedicat uos dominus. This benediction appears here 
in the Hereford Missal, the Sarum Manual, and the Westminster 
book, but not in the Hanley Castle Missal or the York Manual. 
3. Omnipotens sempiterne deus. The Hanley Castle Missal does 
not expressly naention this coUect, but it would naturally form part 
of the " Missa de Trinitate." 

[ Col, 42. 1. 18, Alma chorus. This is the sequence in the Sarum Manual 
and Hereford Missal. That in the York Manual and the Westmin- 
ster book is differenl, Tbe Hanley Castle Missai is defective after 
the Gradual. 
1. ao, In illo tempore; Accesserunt. The Gospcl is the same as in the 
Hereford Missal and the Sarum Manual : ihat in the Westminster 
book begins a little eariier in the chapter : in the York Manual the 
Gospcl is taken from St. Jobn iii, 27-29. 

I Col. 43. !. I. Adesio domine. This second secret is in the Sarum and 
York Manuals, and in the Hereford Missal : the Weslminster book 
has a different one. 



i 



l86 NOTES, 

1. 28. Dms qui potestate^ etc. The marginal note in the MS. 
(see foot-note to text) may perhaps only be intended to refer 
to the clause " Deus qui tam excellenti misterio " : but it appears 
as though it were intended to refer to the whole benediction. 
The Westminster book has no mention of .the omission either 
of the benediction as a whole, or of the clause. The Sarum 
and York Manuals and the Hereford Missal all direct the 
oniission of the clause in the case of a second marriage. The 
Sarum Manual notes that the question (or rather, presumably, the 
decision on the question) was brought toEngland in the year 1321 ; 
by that date the Evesham and Westminster books were probably 
already in use. 

Col. 45. 1. 17. Benedic domine hunc potum, The Sarum Manual and 
Hereford Missal have this benediction (reading "panem istum 
et hunc potum et hoc vasculum ") : the Westminster book has a 
different form, the opening words of which are the same as those of 
the form in the Evesham book. 

1. 25. Benedic domine thalamum, This benediction is in the Sarum 
Manual, the Hereford Missal, and the Westminster book : in the 
York Manual it forms part of an office for the **Benedictio 
thalami." In the Sarum Manual and Hereford Missal it is 
followed by the "Benedictio super lectum" which is added in 
the margiri of the Evesham MS. and by the benediction 
said over the bride and bridegroom : this last in the Sarum Manual 
is broken into three benedictions, each preceded by "Oremus." 
The York Manual and the Westminster book do not contain 
either the " Benedictio super lectum " or the triple benediction of 
the persons. 

Col. 46. 1. 14. Benedictio peregrinorum. This order differs very widely 
from that in the Westminster book, and also from the orders in 
the Hereford Missal and the York Manual. It corresponds more 
nearly with that in the Sarum Manual, but the collects and bene- 
diction do not appear in the same sequence as in the Sanim form, 
while \htpreces in the Sarum form are much longer than those in 
the text. 

Col. 47. 1. II. Domine ihesu christe. This is the form of benediction 
of the staff and scrip both in the Sarum Manual and the Hereford 
Missal. 

1. 37. In nomine domini, The forms used in delivering the staff and 
scrip agree with the Sarum Manual. 

Col. 48. 1. 17. Omnipotens sempiterne deus, This (with slight varia- 
tions) forms the last of the benedictions at the mass in the Sarum 
Manual : it is the final benediction in the Westminster book ; and in 
the Evesham book it appears again, col. 50. 

Col. 49. 1. 2. Deus qui ad uitam. This precedes the benediction of 
the staff and scrip in the Sarum Manual, and is there foUowed by 
the collect "Deus qui diligentibus te," which standsnext to it in the 
Evesham book. 



c 

I 



1. 28. DeHs itifinite misericordie. This in the Saniin Manual is one of 
the benedictions at the mass ; in the Westminster book it precedes 
the delivery of the staff and scrip. 

ol. 50. 1. 2. Deus inuicit potentie. This is the form of benediction 
of the cross in the Sarum Manual, where the cross is deliveied 
with the first of the two forms given in the Evesham book. 

1. 26. Accipe signum inuinciUle. Neither this form of delivery 
nor the benediction following it is given in the Sanim Manual, 

1. 37, Omnipotens sempiteme deus. See note on col. 48, 1. 17. 

1. 40. Benedictio noui panis. This form differs slightly frora that given 
in the Sarum, York, and Hereford books for the blessing of bread 
on Sundays. 

Col. 51. 1. 6. Benediclio nouorum pomorum pirorum. This very nearly 
agrees with a " Benedictio Pomorum " in the York Manua!. The 

Iaddition of the word " pirorum " shows that at the tirae when the 
book was written pears were of sufRcient importance as a local crop 
to receive special mention, 
1. 13. Benedictio uuarum. The benediction appears more than 
once with slight variations in the Gelasian and Gregorian Sacra- 
mentaries ; but the insertion of ihe words " et maturos " is unusual. 
There were vineyards belonging to the monastery at Evesham, the 
(irst of which seems to have been planted by Abbot Walter (1077-85). 
(See Chron. Abb. de Evesk. p. 97.) 
1. 24. Benedictiones ad ornamenta ecclesie bettedicenda. It is noi 
quite clear at what time the Abbots of Evesham first claimed 
authority for blessing sacerdotal vestments. In the Cotton MS. 
Vespasian B. XXIV. there appears a bull {printed in Monast. Anglie. 
Vol, II. p, 19) from Pope Cleraenl to Abbot Roger, dated vi. Id. 
Jul. in the second year of the Pope. This is followed by another 
bull from Clement to Roger, dated viii. Kal. Feb. in che fourth 
year of the Pope, giving the same privileges conferred by the 
former bull to the Abbot and his succcssors, and this by a third 
bull, from Pope Celestine to AbboC Roger, dated Id. Jan. tn 
the first year of the Pope, in the same terms as the last, buC with 
the addition of an anathema against any one who may infringe 
the concession. In MS. Harl. 3763, there is a similar series of 
bulls ; but in this MS. while the second and third agree with 
the copies in the Cotton MS. the first of the seties is addressed 
to Abbot Adam, and in it, though the words "necnon et vesti- 
menta sacerdotalia benedicendi " have been wricien, they are 
marked, as though for omission, by dots under the line. In 
the Chronicle of Evesham (pp. 178-9) the bull of Pope Clement 
to Abbot Adam is given. without these words, and is followed 
by the bull of Pope Celestine to Abbot Roger, while no buH 
fcom Pope Clement to Abbot Roger appears aC all. The first 
Abbot Rogec succeeded in 1159 and died in 1160 (Ckron. Abb. 

Lde Evesh. y. \Qa, "nQl&^i). It is tlierefore impossible that he could 
have received any privileges (as is suggesied in Monast. AngUc. 



l88 NOTES, 

Vol.II. p.4 ) from Pope Clement III. who was elected in December, 
1187. Abbot Adam succeeded Roger, and died Nov. i2th, 1191, 
{Chron, Abb, de Evesh. p. 102, note) being succeeded by Roger 
Norreys. But Clement III. died in March, 1191, and therefore 
could not have granted any privilege to Roger Norreys as Abbot. 
It seems on the whole most likely that the substitution of the 
name of Roger for that of Adam and the insertion of the words 
*' necnon . . . benedicendi " in the first of the three bulls in the 
Cotton MS. are due to mistake on the part of the copyist, and 
that the second bull which appears in the Cotton and Harleian MSS. 
was omitted in the Chronicle because it was not known, or was recog- 
nised as a forgery. In this case, it would apparently foUow that the 
authority in question was first conferred by Pope Celestine III. 
in 1192, upon Roger Norreys and his successors, the other privi- 
leges given by the same bull to the Abbots of Evesham having 
previously been conferred by Pope Clement III. upon Abbot Adam 
personally. It may be remarked that none of these bulls appear 
in CocqueHnes* Bullarum Privilegiorum ac Diplomatum Roman- 
orum Pontificum ampHssima Collectio^ 1739-44. The forms 
of benediction generally agree with those of the Sarum Manual, 
the readirigs of which are here cited from Dr. Henderson^s 
edition in the Appendix to the York Manual. They may also be 
compared with those in the Exeter Pontifical edited by Mr. Barnes 
in 1847. 

1. 29. Intende preces nostras et, The Sarum Manual and Exeter 
Pontifical both read " Intende propitius ut." Compare the 
" Benedictio ad casulam stolam et manipulum," col. 53. 

1. 33. Omnesque ea utentes^ etc. The end of this benediction as it 
stands in the text is evidently corrupt. The Sarum Manual and the 
Exeter Pontifical both read (after "utentes") "tuis mysteriis aptos 
et tibi in ea devote et amicabihter servientes gratos effici concedas." 
Compare, however, the end of the " Benedictio ad casulam stolam 
et manipulum," col. 53. 

Col. 52. 1. 2. Benedictionem accipiet de supernis, The Sarum Manual and 
Exeter Pontifical have " benedictionem tuam accipiat.'* . 

1. 9. Cinguio et cum baiteo, So also the Exeter Pontifical. The Sanim 
Manual omits " et." 

1. 13. Ministerii, Probably an error of the scribe, for "ministri," 
v;hich is the reading of the Sarum Manual and Exeter Pontifical. 

1. 18. Et frigore, The Sarum Manual and Exeter Pontifical have 
" nec frigore." 

1. 24. Sacri ministerii, So also the Exeter Pontifical. The Sanim 
Manual has " mysterii." 

1. 28. Deus qui solis predicatoribus, The Sarum Manual reads 
" stolis " for " solis " and omits " orario," showing also a few other 
variations of reading in this benediction. The Exeter Pontifical 
omits the benediction. 



NOTES. 189 

I. 38. Seusfons bonitatis. The Samm MatiQal and Exeter Pontifical 
both read "pjetatis," 

l. 40. Ad extremum uestimenium casule. For " uestimentum casule " 
the Samm Manual has " vestimentomm suomm rasula," and 
with this agrees the E\eter Pontifical, except in the accidental 
variation of " tuorum " for " suorum," Otherwise, the most ob- 
vious emendation of the text would be to substitute " vestimento " 
for " uestimentum" ; but the reading of the ocher books suggests 
" uestimentomm casula." 

j Col. 53, I. 3. Planeta. The Sarum Manual and Exeter Ponliflcal substi- 

tute the more ordinary word "casula," 
6. Super omnia habeant. The Sarum Manual and Exeler Pontifical 

agree in giving a different ending 10 the berediclion. 
10. BentdicHo cvrporalis. This benediction appears (with varia- 

tions) in the Samm Manual (p. loi*} and the Exeter Pontifical 

(P- ^3')- 
21. Sencdictio ad palla. This benediction is not in either the Samm 

Manual or the Exeter Pontifical. Il is not clear whether "palla " 

should be " pallia " or "pallam." 
28. Benedictio ad casulam stolam et manipulum. This may be com- 

pared with the " Benedictio albe " above, col. 51. It is not in the 

Sarum Manuaj or the Exeter Pontifical. 

Cot. 54.1. I. Uisibilium et imisibilium. This benediction appeats, with 

a few variations, in the Westminster book, under the title " Bene- 

■ dictio ad uestimenta sacerdotalia siue leuilica et ad liiitheamina." 

I It agrees very closely witb a " Eenedictio uestimentomm uiduae 

quae fuerit castitatem professa" in the Magdalen College Ponti- 

fical. It is not in the Sarum Manua!, or in the Exeter Pontifical. 

I. II. Benedictio generalis, etc. This benediction is not in ihe Sarum 

Manual or the Exeter Pontifical. It is found with very slight varia- 

tion in tbe Magdalen Pontifical, where it is a " Benedictio de oma- 

mentis ecciesiae," 

I. 33. Benedictioms nocturnahs. The forms of benediction before 

the lessons in each of the four nocturns which compose tbe 

Benedictine mattins. A good many of tbese fomis are abbreviated 

in the Evesham MS. and it is more or less doubtful, in some cases, 

how the abbreviation should be expanded. Where there seems to 

be a doubt, a probable form is sometimes suggested in the foot-notes 

lo the text. An additional set of benedictions for Al! Saints' Day 

will be found at the end of the next section of the MS., the first 

section, as shown in the Preface, endiiig wiih the present series. 

See col. lor. 

Col. 57.1. 18. In die purificationis. The order for the benediction of 
the candles here given differs very widely from those of the 
Sarum, Yorlt, and Hereford Missals, and also from that of the 
EVJiSHAM. 1 







190 NOTES, 

Westminster book, while these again differ very widely from one 
another. Some of the prayers of this order are found, with 
variations of form, in one or other of the books mentioned : but the 
arrangement of the service, as a whole, is so far removed from that 
in any of them that it would be useless to attempt a detailed com- 
parison. 

1. 30. Diuertant per altare sancti iohannis baptiste usque in criptam, 
Perhaps the most notable peculiarity of the order of blessing the 
candles 6bserved at Evesham is the place in the church selected 
for the performance of the rite. At Salisbury, York, Westminster, 
and probably at Hereford, the benediction took place at the high 
altar. At Evesham, it seems to have been performed in the crypt, 
probably before an altar which is frequently referred to in the 
Chronicle and other documents relating to the monastery as the 
altar of S* Mary " in cryptis." As to the meaning of this term, 
however, a doubt has been raised. May, in his "History of 
Evesham " (p. 48) contends that the " cryptae " were not the crypt, 
or undercroft, but certain chapels at the east end of the choir, so 
called from the vaulting of their roofs; and Mr. Macray, in his 
edition of the Evesham Chronicle, seems to adopt this view {Chron. 
Abb, de Evesh, p. 348). May's chief argument seems to be that it 
is incredible that the Lady-chapel should have been in the crypt : 
and the view that the " cryptae " were separate chapels, not under 
but adjoining the choir, may perhaps be supported by certain 
passages in the Chronicle, which speak of the works of restoration 
carried out by Thomas de Marleberge, after the presbytery of the 
church had been destroyed " by the second fall of the tower." He 
is said to have repaired the presbytery " cum tectis cryptarum 
presbyterio adjacentibus (p. 265), while another passage states of 
him : — " Turres etiam presbyterii fecit, et quinque tabellata lapidea 
super quinque tecta cryptarum, et illam partem ecclesiae quae 
est super altare sancti lohannis Baptistae reparavit post secundum 
casum turris " (p. 269). Another passage states of the same person 
that he " quinque etiam arcus presbyterii et unum ante ostium 
cryptarum obturavit." These passages suggest that the " cryptae " 
were near the presbytery, and that the " five roofs " of the " cryptae " 
were destroyed or damaged by the same fall of the tower which had 
done much damage to the roof and walls of that part of the church. 
May supposes that there was a Lady-chapel to the east of the choir, 
and that the masonry discovered to the east of the remains of the 
undercroft during the excavations carried on by Mr. Rudge (see 
Veiusta Monumenta^ Vol. V.) was the foundation of this chapel. 
Hence he infers that there would not be a Lady-chapel in any 
other part of the church. That there was a Lady-chapel elsewhere 
than in the undercroft is probably true : for Abbot de Broke- 
hampton (1282-1316) appears to have built one, if the statement 
concerning him in the Chronicle (p. 286) refers to the making of a 
new chapel, and not simply to the improvement and decoration of 
one already existing. But it is not certain that de Brokehampton's 
work was complejted when the Evesham book was written : and it 



is unlikely, if a Lady-chapel already existed in his time in the upper 
church, that he would have ptoceeded to undertake the building 
ofanother. That the Lady-chapel should be situated in the crypt 
may have been an unusual arrangement, but is certairily not in 
itself incredible. The chapel of S'. Mary Undercroft at Canter- 
bury furnishes an instance of such a case : and the same church 
suppiies an instance of a later Lady-chapel being built in addition 
to that in the undercroft. The crypt at Evesham appears, 
from Mr. Rudge's investigations, to have been of considerable 
height internally. The reraains of its westem wall were still 
visible, and rose to a height of more Ihan nine feet from the level 
of its floor, without showiiig any trace of thc vaulting. It seems 
not impossible that the ea.st end of the crypt (which was divided by 
four rows of pillars) projected beyond ihe east end of the super- 
structure, and that the " quinque tecta cryptarum " repaired by 
Thoraas de Marleberge may be explained of tlie roofs of the five divi- 
sions of this projection of the crypt, which would probably share to 
some extent in the ruin of the presbytery. From Martfene {de Ant. 
Mon. Rit. Lib. III. cap. vii. p. 105) it would appear that the older 
Benedictine usage with regard to the bJessing of the candles was 
that it should take place "entra propriam ecclesiam," or, if in the 
church, in some chapel within it, to which a procession waa made. 
He cites several instances of the performance of the riie in the 
Lady-chapel, among them being Cluni, from which place, perhaps, 
the usage may have been introduced at Eveshana, through the 
former connection of Abbot Adam (1187-gi) with the Cluniac 
house of Charitd-sur-Loire. But if the Lady-chape! were not in tbe 
crypt, the usage of blessing the candles in that part of ihe churcb 
witl simply be an additional instance of the local variation noted 
by Martfene. The altar of S' John Baptist raentioned in the rubric 
apparently stood near the western door of the choir, and sufEciently 
oear to the presbytery for the roof above it to require restoration 
after the fall of the tower. (See the passages from the Chionicle 
cited above.) 

Col. 60. I. 17. Cereum ornatum. Perhaps this cereus corresponds to the 
large candle calied " Mariale," which is mentioned in the rubric 
of the Westminster book. 
1. 30. Cehbrans missam semper deferat candelam, etc Martene cites a 
similar direction from the customs of the Benedictine house of 
Notre-Darae de Lyre. According to the usage of Bec, which he 
also cites, the taper was held until the offertory, and then set on a 
candlestick " in dextra parteallaris" until near theendof themass. 
{De Ant. Mon. Rit. Lib. III. cap. vii. p. 107.) The passage from the 
customs of Notre-Dame de Lyre shows at what points the celebrant 
wouJd be relieved of the taper. 
I. 39. In capite ieiunii. The portion of the Evesham book relating to 
the Ash Wednesday ceremonial dilfers much from the paralJel 
portion of the Westminster book, and also from the corresponding 
portions of the Satum, York, and Hereford Missals, which herf 



192 NOTES. 

differ widely among themselves. It is in pretty close correspond- 
ence, in its earlier part, with the outline given by Martbne from 
the customs of the Benedictine monastery of S. Pierre sur Dive, in 
the diocese of Lisieux. {De Ant Mon, Rit. Lib. III. cap. viii. 
pp. 108-9.) 

1. 40. Pulsato magno signo, The Westminster book orders that first 
two smaller, then two larger bells are to be rung, and then one large 
bell alone. 

Col. 61. 1. I. Indutus amictu, etc. The vestments prescribed for the 
Abbot in the Westminster book are alb, stole, maniple, and cope : 
the last is not to be worn by the Prior, if he is officiating in the 
Abbofs stead. 

1. 4. Cum duobus diaconis, This is one of several points in the 
Evesham book which mark a correspondence between the order 
for the ejection and that for the reconcihation of the penitents. 
In the original rubric of the Westminster book the Abbot is 
accompanied by the Archdeacon, who is vested in an alb, no one 
else being vested : but this is modified by a later alteration. 

1. 14. Cum hiis precibus, The preces in the Evesham book are 
rather more fuU than those in any of the three Missals, or in the 
Westminster book, or Mart^ne's outHne. The responses here, as 
sometimes elsewhere, are given in an abbreviated form. 

1. 40. Hanc orationem dicat Abbas, The collect following is not in 
any of the three Missals or in the Westminster book : it is indicated 
by its first words in Martbne^s outhne. 

Col. 62. 1. II. In sinistra manu. This plain direction may suffice to 
show, if proof be needed, the mistaken nature of the assertion, 
sometimes made, that an Abbot always held his staff in his right 
hand. 

1. 13. Fatiat absolutionem, The term " absolutio " is apparently in- 
tended to cover the whole series of prayers down to the " conclusio " 
on col. 64. Of the six collects which form the first part' of the 
series in the Evesham book, some appear, though in varying order, 
in the three Missals : the first four appear, in the same order, in 
the Westminster book, which substitutes two others for those 
beginning "Dimitte deus peccata" and "Praesta quaesumus." 
Mart^ne's outline mentions five out of the six, omitting " Dimitte 
deus peccata " and placing " Praesta quaesumus " before " Domine 
deus noster qui offensione." 

Col. 63. 1. 32. Absoluimus uos, This form is in the Sarum Missal, notin 
those of Hereford and York, in the Westminster book, of in 
Mart^ne's outline. 

Col. 64. 1. 4. Dominus ihesus christus qui beato. This form, and that 
which follows it in the text, are not in the three Missals at this 
point, nor are they in the parallel portion of the Westminster book, 
which has only a single form, the same which is indicated in 
Martfene's outline. 



NOTES. 193 

I. ze. Coniienlus discalcht se. The Westminster book has at this 
point a direction that two belis are to be rung. Then follow 
anthems, psalms, and collectfi, apparenily intended for a proces- 
sion. The Evesham book puts the procession at a later poinf, 
alter the benediction and distribution of the ashes. In the rubrics 
at the beginning of ihe Ash Wednesday section of the Westminster 
book it ia noted that the monks are not to go to the dormitory to 
take off their sandals, as they used to do when the processiorr was 
made "nudis pedibus." From this it may be inferred (i) that the 
direction of the rubric in the Evesham book is with a view to ihe 
procession which follows the benediction of the ashes: (?) that 
the monks of Evesham, at the date of this MS. retained the 
usage of making the procession " nudis pedibus " which ahout 
the same time had been already abandoned at Westminster. 

1. 24. Beneduat eimres. The first two prayers for the " Benedictio 
cinerum " appear in the Sanim and Vork Missals, their order being 
reversed in the former. Hereford has only the firsl. The West- 
rainster book has bolh, and adds two other prayers which are not 
tn the Evesham book. The third prayer of the Evesham book 
does not appear at this point in any of the othet texts cited. 

|i'Col. 66. 1. 4. Ultimo accipiat prior stolani, etc. In the Westminster 
book the Abbot is the first to receive the ashes, the Prior imposing 
them. 
). Quibus peraetis redeat Abbas. The insertion of the words " fiaC 
sermo " at this point probably marks a change in the Evesham 
usage at a time subsequent to the original date of the MS. The 
original rubric places the sermon afler the procession (see I. 22). 
13. Postea fiat processio. The Westminster book (which apparently 
providcs for the procession hefore the giving of the ashes) directs 
that iroraediately after they are distrihuted the Abbot is to go to 
the door for ihe ejection of the penitents. 

22, Fiat sermo. See note on !. 6 above. The sermon at SaHsbury 
and York preceded the whole of this service ; at Hereford it camf 
immediately before the benediction of the ashes. Here it is 
apparently preparatory to the ejection of the penitents. 

23. Abbas proeedat .... ante altare. Here begins the 
ritual of the ejectton of the penitents, which is retained also in 
the Westminsier book. Martfene {de Ant. Mon. Rit. Lib. III. 
cap. viii. p. 109) natices ihe disappearance of this ceremonial from 
the Monastic books ; the single exception which he mentions is 
the caae of S. Pierre sur Dive. Possibly the ceremonial was 
retained more commonly in England than in France, but in the case 
both of Evesham and of Westminsier its retention may be due lo 
the fact that the nionastery had spiritual jurisdiction over parochial 
churches. The mode of the ejection as here described corresponds 
more closely with the order for the re-admission of the penitents 
than appears to be the case in the rubrics of the thrce Missals or 
in those of the VVesiminster book : the Abbot with his atlendant 



194 NOTES. 

deacon advancing by degrees from the altar through the presbyter)', 
and the deacon with the penitents retiring before him by degrees 
from the presbytery through the choir and so to the church door. 

Col. 67. 1. 19. Altare sancte crucis, Probably that made " in navi eccle- 
siae" by Thomas de Marleberge, when Abbot, c. 1232, {Chron. 
Abb, de Evesh, p. 276.) 

1.22. Decanus, The "Decanus Christianitatis " who exercised 
jurisdiction, by the appointment of the monastery, over the subject 
churches ofthe Vale of Evesham. At Westminster the Archdeacon 
discharged the function here assigned to the Dean, and himself 
ejected the penitents, if the Abbot was not present. 

1. 28. Cor mundum, This anthem is not appointed in any of the 
three Missals or in the Westminster book. 

1. 31. The S, before Amen most probably stands for "seculorum," i,e, 
the last word of Gloria patri (see col. 14, 1. 9.) The same abbre- 
viation.appears again in col. 126, 1. 7. 

L 38. Dominica in ramis palmarum, The order for the benedictlon 
of the palms and the procession given in the text differs from the 
parallel orders in the Sarum, York, and Hereford Missals, and in 
the Westminster book. So far as the prayers for the blessing of 
the palms are concerned, it resembles that in the Sarum Missal 
rather than the others : but this portion still more closely resembles 
the parallel section in the Magdalen Pontifical. The order of the 
procession, of course, varied according to local conditions. 

1. 39. Canantur hee antiphone, These anthems are mentioned also in 
the Westminster book. 

Col. 68. 1. 6. Et dalmatica, The Westminster rubric notes that the 
deacon does not wear a dalmatic if the Abbot is not present. 

1. 8. Ponens euangelium super analogium, The Westminster book 
directs that before the Gospel is read a subdeacon is to read the 
lesson from the book of Exodus which appears, with slight variation, 
in the three Missals. The Westminster rubric lays especial stress 
upon this point, as one sometimes neglected : — " Que quidem leccio 
uetus significat testamentum et tamen aliquociens in modernis 
temporibus legi non consueuit. licet in quampluribus huius ecclesie 
missalibus scribatur atque in basilicis cathedralibus necnon et 
in ecclesiis que magne sunt auctoritatis uniuersaHter legatur." 

1. 13. Legat euangelium festiue, The Westminster book directs that 
the Gospel is to be read " nota cotidiana." The passage to be read 
for the Gospel is not specified in the Evesham book. That which 
the Westminster book indicates is the same which is given in the 
Sarum and York Missals, and it is mentioned also in the Concotdia 
Regularis ajid in Lanfranc's Statuta, (See Reyner, Apost, Bened, 
in Angl, App. pp. 86, 217.) 

1. 1 7. Exorcizo te creatura florum, This exorcism is omitted in the 
York and Hereford Missals, and in the Westminster book. It 
appears in the Sarum Missal and in the Magdalen Pontifical. 



NOTES. 195 

1. 33. Omnipofms sempikrne deus. This prayer also is in the Sarum 
Missal and in the Magdalen Pontifita!, not in the York and Here- 
ford Missals or the Westminster book. The Magdalen Pontifical 
places next a prayer not contained in any of the other texts cited. 

Col. 69. 1. 6, Deus cuius filius. The Sarum and Hereford Missals have 
another prayer with the same beginning : that in the text is found 
in the York Missai, the Westminster book, and the Magdalen Pon- 

II. 24. Deus gui dispersa congregas. This prayer is in ihe Sarum Mis- 
sal and the Magdalen Pontifical, not in the York and Hereford 
Missals, or the Westminster book. The Magdalen Pontifical places 
ihe sprinkling and censing of the palms before it, and places after 
it the reading of the Gospel, which has not in that book been 
mentioned at the earlier point of the service, 

Col. 70. 1. 2. Omnipotens sempiieme deus. The York Missal and the 
Magdalen Pontifical place this prayer after the distribulion of the 
palms : the Sarum and Herefotd Missals do not give it, nor is it in 

Ithe Westniinster book, wliich gives but few directions fot anytbing 
after the distribution of tbe palms. 
1. 20, Eant in Merstowiam. The place indicated is an open space 
(now partly built over) which is still called "Merstowe Green." 
It lies close to the precincts of the monastery, to the west of the 
present parochial cburchyards, and of tbe probable site of the west 
gate of the Abbey. 
I. 27. Quarello. See note on col. 2, 1. 9. 

1. 41. Per magnam stratam. The High Street of Evesham leads 
from the north of ihe town to the Market Place ; from that point 
to ihe Merstowe Green the street now bears the name of Vine 
Street ; but the name is perhaps not ancient : in the plan annexed 
to the accountof Mr. Rudge's investigations, in Vetasta Monumenta, 
Vol. V. this street is marked as the continuation of the High 
Street. Assuming that the procession went northwards from the 
Merstowe Green they would, in passing along this street, have the 
cemetery on their right hand : and the gate through which they 
entered may have opened from the cemetery into the present Vine 
Slreet. Butitseems more likely that they passed from what is now 
High Street into the Market Square, and thence through the old 
gate on the north of the cemetery, which stiU temains, to the north 
and west of the parish church of AII Saints. 

Col. 71. 1. 8. Quod prima sta^io fiat in capituli. The reading of the 
text is clearly an error, perhaps for " capitulo." But the Chapter- 
house, as constructed by Abbot John de Brokehamplon, did not 
open directly from the cloister, but was connected with it, 
apparently, by a vestibule, the entrance arch of which, still 
remaining, was for sorae time suppoaed to have been one of the 
principal gates of the nionastery (see Mr. Rudge's report of his 
excavations in Veiusta Monumenta, Vol. V.) and it may be that the 



^ 



196 NOTES. 

station took place not in the Chapter-house itself, but in the 
entrance of the Chapter-house. In this case some word should be 
inserted before " capituli." 

1. 9. In scolis ex parte hostilarie, The church itself adjoining the 
cloister on the north, and the Chapter-house lying on the east side, 
it is probable that the schools were on the south or west : the last 
situation was apparently the most common : and the Chronicle, in 
recording the benefactions of Abbot Ombresleye (1367-79) fur- 
nishes a hint in favour of placing the school at Evesham in the west 
walk. After stating that he built " paginam illam claustri contiguam 
ecclesiae ubi carolae fratrum consistunt " [ix, the north walk), it 
mentions his outlay also " pro aUa " (pagina sc) " versus hoslriam 
sibi annexa." The " pagina versus hostriam " corresponds to the 
" ex parte hostilarie '' of the rubric ; and it therefore seems that the 
walk containing the school was one of the two next to the north 
walk : while the rubric furnishes us with ground for thinking that it 
was not the east. The " hostria " would ordinarily be placed to the 
west of the cloister, 

1. 15. Feria quinta in cena domini, The reconciliation of the penitents, 
Uke the ejection of the penitents on Ash Wednesday, seems to 
have disappeared from the monastic rites in most cases. It is not 
mentioned in Lanfranc's Statuta or in the Concordia Regularis, nor 
does Mart^ne mention it in his account of the monastic ceiemonies of 
Maundy Thursday. It was probably retained, however, where the 
ejection of the penitents was retained, and tfius it appears in the 
Evesham book, and also in that of Westminster. The Evesham order 
is somewhat more elaborate than that in the Westminster book, and 
than the orders in Ihe Missals of Sarum and York, so far as regards 
the introduction of the penitents to the church. The three sets of 
preces^ each foUowed by a collect, which appear in col. 73, 74, 75, 
are not given in either of the Missals, or in the Westminster book. 
There is nothing in the Evesham rubrics to show that the whole 
series of preces and collects was not said at the church door ; but it 
seems more likely that, as tbe penitents on Ash Wednesday were 
gradually driven out of the church, so they were on Maundy 
Thursday gradually led back, being brought within the church door 
at the first collect of the series, and gradually conducted by succes- 
sive stages to the place between the choir and the altar where they 
appear in col. 76. 

1. 24. Precentor etiam. The Precentor appears at Evesham to have 
taken the part in this office which at York and Salisbury, and also 
at Westminster, is assigned to the Archdeacon (see 1. 38, and col. 
73, 1. 4). It is curious that although the rubric originally 
mentioned the Prior as " postulating " on behalf of the penitents, 
there is no direction as to his being vested. This is perhaps due 
to the scribe's having copied from an older book which in all three 
places made mention of " the Prior or Precentor," and having 
omitted the mention of the Prior in the first place, to suit the 
existing usage, but failed to make the corresponding alteration in 
copying the later passages. (See col. 75, 1. 39.) 



I, 29- Per meiium chorum. The Westminstcr book directs that the 
pmcession is to go by the north side of the choir " et non per chori 
medium." 

Col. 73. ]. 19. Dicite quare uenisiis. This interrogation and the answer 
are not in the Westminsier book or in either of the two Missals. 1 
Their presence is somewhat inconsisient with the long " postula- 
tion " which has already been made, 

' Col. 75. 1. 39. A priore sm cantore. See note on col. 71, 1 24. The 
' phrase here has not been altered, as those in col. 71, 73 have been, 

by a later hand. 

\ Col. 76. 1. 2. Cantando psalmum. The Westminster book directs that 

ihe return to the choir is to be " suh silentio," and neither of the 

Iwo Missals mentions any psalm sung in returning. 

1. 13. The preces and collects which follow vary in the two Missals 

and in the Weslminster book, none exactly agreeing with the text. 

Col. 77. 1. z8. Deus kumani generis. This prayer is common to the two 
Missals and the Westminster book. 

Col. 79. 1. 14. Omnipotens deus qui. This absolution is not in either of 
the Missals, orin the Westminsterbook. The York Missalgivesas the 
absolution that which follows next in the Evesham book, adding a 
shortened form of the " Conclusio." The Sarum Missal gives the 
absolution "Absolvimvis vos" (see col. 63 of the Evesham book) ; 
and the Westminster book also gives " Absolvimus vos," placing 
hefore it, however, the fonn " Dominus Jesus Christus qui beato " 
(see col. 64 of the Evesham book). 

Col. 80. 1. 6. Hiis finitis : fiat sermo. The York Missal places the 
sermon immediately after the introduction of the penitents : neither 
the Sarum Missal nor the Westrainster book mentions it : but the 
latter, among the things to be said and done at the church door, 
mentions the admonition to the penitents, leaving its delivery to 
ihe discretion of ihe Abbot. 
1. 9. Fost hec accipianty etc. The " Benedictio ignis," which here 
follows, is not mentioned among the ceremonies of Maundy 
Thursday in Lanfranc's Statuta or in the Westminster book. The 
Concordia Regularis (see Reyner, Apost. Bened. in AngL, App. 
p. 87), does mention it, directing that it should take place at the 
church door. The same practice is recognized in the first of 
MabilIon's Ordines Romani (Mus. Ital. Vol. 11. p. 21) but this part 
of the Ordo is prot>ably not of Roman origin, since the custom 
was not known at Rome in the middle of the 8th century, This 
appears from the reply of Pope Zacharias to a question on the 
subject addressed to him by St. Boniface, c. 751. See Jaff^, 
Jiibliotheca Rerum Germanicarum, Vol. III. (Mon. Mogunt.) p. 212. 
The custom of blessing the new fire on each of the last three days 
of Holy Week seems lo have been preserved in monastic churches 
after the time when in secular churches it had ceased, or had been 



198 NOTES. 

transformed into the one benediction of the fire on Easter Even in 
connection with the " Benedictio cerei." (See Mart^ne, de Ant 
Mon, Rit Lib. III. cap. xiii. pp. 126-7.) The prayers of the 
rite in the Evesham book agree with those given in the Sarum 
Missal (and nearly with those in the Westminster book) for the 
same purpose, in connection with the rite of the Paschal candle ; 
but they are not followed, as these parallel forms are, by forms for 
the benediction of incense, since this belongs to the blessingofthe 
candle. The fire is apparently in readiness when the Abbot comes 
to bless it ; nothing is said as to its being kindled by means of a 
flint or crystal, according to the usage mentioned in Mabillon's 
Ordo RomanuSj and in some of the passages cited by Martene : but 
it is quite possible that this usage was followed at Evesham, though 
the fact is not stated. 

Col. 81. 1. 37. Accipiat quod residuum fuerit^ etc. The Hosts reserved 
were sufficient in number for the communion of the whole convent 
on the next day (see col. 90, 1. i, 2). Mart^ne {de Ant, Mon. Rit 
Lib. III. cap. xiii. p. 129) calls attention to the simplicity of the 
ceremonial relating to the reservation in the monastic uses. 
Lanfranc's Statuta and the Concordia Regularis mention the usage, 
but the latter says nothing of any special place in which the Hosts 
were deposited. According to the rubric of the Westminster book 
the deacon canied the Hosts " cum summa reverentia inter duas 
patenas: corporalibus honorifice inuolutas," and the Abbot laid 
them in the place prepared. 

Col. 82. 1. 4. Inierim denudetur altare^ etc. The washing of the altars, 
in the Westminster book also, foUows immediately after mass, the 
vespers of the day not being joined to the mass, as in the 
Sarum, York, and Hereford Missals, but said at a later hour. (See 
col. 84 of the Eve^ham book.) The Westminster book does 
not contain the coll^cts which are given ii^ the Evesham book, 
col. 82-3. From Mart^ne, de Ant Mon. Rit, Lib. III. cap. xiii. 
pp. 13 1-2, it is clear that both as to the mode of this observance, 
and as to its place in the ceremonies of the day, there was a con- 
siderable amount of variation. 

Col. 83. 1. 10. Procedat primus .... usque refectorium, The refresh- 
ment taken between mass and the ceremonial of the maundy is 
called by the name of " mixtum " both in the Concordia Regularis 
and in Lanfranc^s Statuta. (Reyner, Apost^ Bened, in AngL App. 
pp. 87, 220). The Westminster book does not refer to it, but 
proceeds, after the washing of the altars, to the mention of the 
" mandatum pauperum," with which it ends its directions for the 
day. But a note referring to another " benedictionarium " for the 
matters " que hoc loco desunt " shows that the book does not at 
this point give a fuU account of the order of the ceremonies at 
Westminster. 

1, 16. Fercutiat tabulam, The " tabula" here is the board which was 
used during the last three days of Holy Week, instead of a bell, 
for the signals both in the refectory and ehewhere. A similar 



^^^^ * "* . ■ 

V NOTBS. 199 

^K~ sip^ial was employed to call the convent together whrn a sick 

H brother was to be anointed, or was at the point of death. 

H 1. 25. Eai primus .... usque in capilulnm. The Coneordia Regu- 

^K iaris places the Abbofs maundy (see col, 85, \. 10, and note 

^M below) immediately alter the " raixtum," and malces no mention of 

H a " mandatum pauperum " perfomied by the convcnt generally. 

H Lanfranc's Statuta agree with the Evesham book in placing here 

H the "mandatum pauperum," but difTerfrom itin making nomention 

H of the Abbot's maundy. (Reyner, Apost. Bened. in Anglia, App. 

H pp. 87, 2so). The directions given in ihe Evesham book concern- 

H ing the "mandatum pauperum " relate only to the Abbot's part 

i in that ceremony. Each of the brethren had one or more 

" pauperes " assigned to him ; the Abbot ministered to seven, who 

are spoken of as " pauperes sui." 

Col. 84. 1. 39. Canantur uespere. See note on col. 8a, I. 4, 

Col. 85. 1. 10. Ad eius mandatum faciendum, eXc. See note on col. 83, 
I. 25. Mart^ne {de Ant. Mon. Jtit. Lib. III. cap. xiii. p. 133), 
mentions the separate maundy of the Abbot as a usage found in 
some monasteries. He speaks as though the number of the poor 
persons at the Abbofs maandy were almays twelve. The Evesham 
book gives ihe number thirteen : this may be a shp of the scrihe, 
but may, on the other hand, have heen intended to correspond 
with the whole numher of those who were present at the Lasl 
Supper. Thirteen was also the number in the Prior's maundy at 
Durham {Jiites of Durham, p. 66). The aula where the ceremony 
took place was perhaps the hall of the Abbot's lodging. The 
Prior's maundy at Durham and the Abbot's maundy at Westmins- 
ter were performed in the cloisCer, but at a spot different from that 
of the monks' maundy. The Concordia Eegularis and I^nfranc's 
Statuta both place the " mandatum fratrum " immediately after the 
" refection " which the Evesham ruhric calls " prandium." (Reyner, 
Apost. Bened. in Angl., App. pp. 87, 221.) 

Col. 86. I. 22. Et posito texto, etc. For various usages conceming the 
Gospel lection and the " collation," " caritas " or " potus regularis," 
see Mart^ne, de Ant. Mon. Rit. Lib. III. cap. xiii. pp. 133-4. 

L 34. Priore residente ad digilum. Apparently ihe Prior occupied 
what would ordinarily be the Abbofs place : so Lanfranc's Statuta 
direct: "sedente majore priore in loco abbatis," (Reyner, Apost. 
Bemd. in AngL, App. p. 221.) 

1.37. Et capeltanus, fAz. This portion has evidently been omitted 
accidentally by the first scribe, the mistake being probably due to 
the fact that the words " ex opposito hostii " which precede it, 
occur again near the end of the omitted portion, coL 87, 1. 15 ; but 
grammatically, the inserted portion does not fit very well with what 
comes just before it, 

Col. 87. I. 30. Remamndi. See note on col, 6, 1. 7,. 



2CD0 NOTES, 

1. 31. Die parasceue, The Westminster book contains nothing con- 
cerning the Good Friday ceremonial. See note on col. 83, 1. 10. 

L 38. Eant in capiiulum, According to Lanfranc's Statuta (Reyner, 
Apost Bened, in Angl,, App. p. 222) the psalter was said through 
in the cloister. 

Col. 88. 1. 5. Eant in criptis ac disciplinas sumant. There is no refer- 
ence to this usage in the Concordia Regularis^ or in Lanfranc's 
Statuta, Mart^ne {de Ant Mon. Rit, Lib. III. cap. xiv. p. 135) 
cites two similar instances, one being from Croyland. But in boih 
the cases he mentions the discipline was received in the Chapter- 
house. 

Col. 89. 1. 29. Usque ad Pax domint^ etc. From Martfene {de Ant. Mon, 
Rit, Lib. III. cap. xiv. pp. 139-40) it appears that there was a 
diversity of usage as to saying or not saying " Pax Domini." The 
alteration in the Evesham rubic perhaps points to a local change 
of practice after the date when the MS. was first written. 

Col. 90. 1. 22. Reuestiantur albis, The Westminster rubric has "toto 
conuentu reuestito.*' The Westminster book has much more 
detailed directions than are given in the Evesham rubrics as to 
the processions, and places herc the " Benedictio ignis," joining it, 
as in the Sarum, York, and Hereford Missals, with the "Benedictio 
cerei" and placing after it a benediction of incense closely correspond- 
ing with that which the Evesham book directs to be used during the 
singmg of " ExuUet." The rubrics concernmg the " Benedictio 
cerei " in the Westminster book, though fuUer than the Evesham 
rubrics, are apparently incomplete, as a note is added, stating that 
the subject is better and more fully treated " in alio benediction- 
ario." 

Col. 93. 1.8. Incipiat benedicere fontes, The Westminster book separates 
this portion from the other ceremonies of Easter Even, and sets 
before it the " Ordo ad faciendum catechumenum," which in the 
Evesham book is placed apart from the " Benedictio fontis." With 
regard to the usage of blessing the font at Evesham, it may be 
noted that during the proceedings before Innocent III. at Rome, 
on the question of the authority of the monastery over the churches 
of the Vale, in 1206, Thomas de Marleberge, on behalf of the 
monastery, argued that the " chapels " of the Vale must be exempt 
from the Bishop of Worcester, since the "mother church" was 
exempt. This was met by the statement that the churches of the 
Vale were not " chapels " but " ecclesiae baptismales," while there 
was no baptismal font in the Abbey church: and the fact was 
admitted by Thomas de Marleberge, in answer to a direct question 
from the Pope. The time when a font was introduced into the 
Abbey church is not stated : but its introduction was perhaps a 
consequence of this argument, and it had evidently taken place 
before the death of John de Brokehampton, who was buried in 
13 16 "juxta fontem in navi ecclesiae." {Chron, Abb, de Evesh, 
pp. 185, 289). 



1. g. Quoniam apud te esl, etc. This versicle and response after the 
Litany are iiot in the Westminster book, or in the Sarum, York, 
and Hereford Missals. 

feCol. 96. 1. 7. Fackns cum cereo crucem, etc. 

directs that the candle is to be held i 
aliquantulam," 

1. 23. Bk subsislat, etc. The Westmtnster book has no rubric corres- 
ponding to this. 

1. 26. Mittat abhas crisma in aquam. The infusion of the chrism 
before the holy oil is probably unusual, though instances may be 
given of the use of the chrism only, ot (as in the Magdalen 
Pontifical) of the use of the oil and the chrism together, with the 
words here appointed for the infusion of the chrism. The West- 
minster hook agrees with the Satum aud York Manuals in directing 
the infusion of the holy oil before thal of the chrism. The words 
"cum ipsa billione," added in the margin of the Evesham book, 
occur in the two Manuals, but not in the Westminster book. The 
Manuals explain the phrase by the addition " quae est in vase." 
The " billio " was a small metal rod, kept in the " vas " or " am- 
pulla," It is probably the two "billiones" which are referred to in 
the phrase " cum duobus instrumentis " a few hnes further on in 
the text, 

I. 43, Tunc ponat, etc. The Westminster book mentions another 
usage : " uel etiam ut moris est apud quosdam teneat manum eius 
dextram." 

Col. 97. 1. 28. Et uitam etsrnam amen. The alteration made in the Eves- 
ham book by a later hand brings it into agreement with the two 
Manuals and with the Westminster book. The Magdalen Pontifi- 
cal agrees with the original reading of the Evesham book in oniitting 
" post mortem," 
1. 29. Haec omnia credis, etc. This question and answer are not in 
the two Manuals, in the Westminster book, or the Magdalen 
Pontifical. 
1. 33. Baplizet eum. The two Manuals and the Westminster book 
direct thal the name of the child should be asked once more. 

Col. g3, 1. 6. Ut autem .... teneant eum compatres. The West- 
minster book has " Tunc patrini accipientes puerum : leuent eum 
de fonte." 

Col. 99. 1. 4. Tunc tradat, etc, The Westminster hook, like the two 
Manuals, directs that if a Bishop be present the child should at 
once be confirmed, and should also, if of proper age, be com- 
municated, 
1. 35. Finiantur pariter missa etuespere. This is according to the ru!e 
laid down Jn the Concoraia Hegularis : Lanfranc's Staluta, on the 
other hand, provide that vespers should be sung solemnly after 
the mass is ended in ihe usual way. (Reyner, Aposf, Bened. in 
Angl., h^-\^. pp. 87, 224.) 




202 NOTES. 

Col. loo. 1. 4. Ad matutinas, For the various uses of different monastic 
communities as to the mattins of this night see Martene de Ant 
Mon. Rit Lib. IIL cap. xvi. pp. 145-7. According to Lanfranc^s 
Statuta " the whole office " is to be sung " more monachorum," 
(Reyner, Apost Bened, in AngL^ App. p. 224) : the usage, how- 
ever, of having only three lessons, seems to have been common, 
and is recognized by ihe Concordia Regularis (Reyner, App. p. 89). 
The abridgement of the Concordia Reguiaris, which represents, 
apparently, the usage of Winchester, here agrees with the direc- 
tions in the Evesham book, not liientioning the peculiar dramatic 
rite which is found in the Concordia itself, and to which Mart^ne 
(p. 146) calls special attention. (See the Obedientiary Roils of S* 
Swithun's, Winchester^ p. 189.) Of this rite, perhaps the verse 
"Surrexit dominus uere," before the beginning of lauds, may 
be a remnant. In the mattins of this night there was no Gospel 
lesson after Te Deum^ but this fact does not account for the 
phrase "in vi.festis"at col. 7, 1. 29, since the same mle applied 
to Pentecost, and therefore, if the writer had intended to deduct 
from the number of the " Seven Feasts ** those on which no 
Gospel was read, the remainder would have been not six, but 
five. 

1. 36. Et notandum quod abbas^ etc. Martfene {fie Ant, Mon, Rit, Lib. 
III. cap. xvi. p. 149) notes this as an ancient custom, and cites, 
from the consuetudines of S. Pierre sur Dive, a passage resembling 
that in the Evesham book, with reference to the Abbot's receiving 
a benediction. 

Col. loi. 1. 3. Benedictiones in festo omnium sanctorum. It seems 
possible that the page on which these benedictions now stand, 
forming, as it does, the end of the second section of the MS. 
was originally intended to be left blank, and afterwards utilized 
by inserting them ; but the handwriting of the benedictions seems 
to be the same as that of the body of the MS. One benediction 
for the third nocturn has been left out : it is of course impossible 
to say how the omission should be supplied, since it may have 
been due to the intentional rejection of the form given in the 
book from which the series of benedictions was taken, and thus 
could not be made good with certainty even from a set of bene- 
dictions exactly corresponding with the others in the text. 

1, 32. Ordo ad uisitandum^ etc. The order for the visitation and 
anointing of the sick given in the text, while containing, as might 
be expected, a good deal which is also to be found in the 
Sarum and York Manuals, agrees more closely with the Westminster 
book than with either of them. In the Westminster book, how- 
ever, the officiant is throughout this portion described simply as 
" sacerdos " : in the Evesham book the Abbot, or failing him the 
Prior, or Sub-prior, or (apparently in the last resort) another priest 
is to fulfil the office. 

Col. 102. 1. 7. Alba, stola, et capa, The Westminster rubric omits the 
cope, mentioning the alb and stole. 



NOTES. 



203 



I 



1. 2-1,. Incipiat hanc ktaniam. In ihe Westminster booli there is no 
litany at this point, the Kyrie, Lord's Prayer, fireces and collects 
following directly after the seven psalms. The " Kytieleyson," 
with which the Evesham litany begins, was probably said eithei 
twice or thrice : ihe alteration of the numeral mentioned in the 
foot-note has reduced the number of repetitions. Some of the 
other invocations of the litany are also marked with a numeral, 
those, namely, which are addressed to S' Egwin and S' Benedict, 
the founder of the monastety and the founder of ihe Order. 

■ 10.1- 1- 33- Sanete odulfe. S' Odulf was a Canon of Utrecht, who 
died about the year 865. The Evesham Chroiiicle says that his 
relics, consisting of the greater part of his remains, were purchased 
for 100 marks by Aelward, Abbot of Evesbam and Bishop of 
London, from some merchants who had brought them to London 
for sale. In an account of the translation and mitjcies of the 
saint, contained in the sarae volume with the MS. Chronicle, and 
published by Mr, Macray in the Appendix to his edition of that 
work, it is stated that the relics were stolen by those who brougbt 
them to London, and that they were imported from "Stauron" 
[i.e. Stavoren, in Friesland ;) while the price paid to the thieves is 
said to have been a hundred pounds. {Chron. Abb. de Evesh. p. 
83, and App. pp. 313-14.) The relics so purchased were given 
by Aelward to the monastery of Eveshara, and were kept, 
apparently, in a shrine which had been formerly occupied by the 
relics of S' Egwin. The Chronicle says that Abbot Manny 
(1044-59) made a shrine for the relics of S' Odulf, but that he 
eonsidered the shrine to be so satisfactory when finished that he 
determined to assign it for the relics of S' Egwin. {Chron. Abb. 
de Evesh. p. 44.) The treatise on the rairacles of S' Odulf 
contains a curious story, which may be connecled with the trans- 
lation of S'. Egwin's relics from one shrine to tbe other, and with 
the employment of the older shrine for S' OduiFs relics. Ac- 
cording to tbis tradition, the lady Editb, the consort of S' Edward 
the Confessor, sent to many English raonasteries to require the 
monks to send the relics of their saints to Gloucester, in order 
that she might make a selection for berself. The Evesham monks, 
after consultation, determined to send, not the relics of S'. Egwin, 
but those of S' Odulf. The lady Edilh is said to have been 
struck with blindness on attempting to open the shrine, and to 
have heen restored on making a vow not to attempt any similar 
proceeding for the future. Tlie relics were accordingly restored to 
Evesham. (See Chron. Abb. de Evesh. App. pp. 317-8.) The 
festival of S' Odulf appears from the lists of "caritales" in the 
Cotton MS. Vespasian, B. XXIV. to have been observed at Evesham 
between June ist and June 24th, and the kalendar in the Lans- 
downe MS. 427, places it on June i2th, the same day on which it 
appears to bave been observed elsewhcre. 

1. 41. Sancte credane. S' Credan was an Abbot of Evesbam, whose 
name appears in tbe Chronicle as the eighth Abbot after S' 
Egwin, {Ckron. Abb. de Evesh. p. 76.) A shrine was made foc 



204 NOTES, 

his relics also by Abbot Manny (1044-59). The relics themsdves 
are said to have been subjected to the test of fire, along with the 
rehcs of S** Wistan (see note on coL 3, 1. 21) by the Norman 
Abbot Walter. {Chron, Abb, de Evesh, App. p. 323.) The list 
of " caritates medonum " (or days when the convent had an allow- 
ance of mead) in the Cotton MS. Vesp. B. XXIV. places his festival 
between the Assumption of the Blessed Virgin and the Feast of 
S* Bartholomew. The kalendar in the Lansdowne MS. 427 
marks it on Aug. iQth. 

Col. 105. 1. 37. Saluum fac seruum tuum^ etc. The preces in the West- 
minster book very nearly agree with those in the text, and are 
foUowed by the first eight of the series ofcoUects. 

Col. 107. 1. 33. Omnipotens sempiterne deus, This coUect and the two 
which follow it are not included in the series in the Westminster 
book. 

Col. 108. 1. 15. Hic dicat infirmus, Confiteor, eic, The corresponding 
direction in the Westminster book is as foUows : — " Hic confiteatur 
et ab omnibus absoluatur. Deinde cruce suppliciter deosculata a 
cunctis fratribus osculetur. et interim heccoUecte dicantur." Then 
follow the four collects which in the Evesham book precede the 
direction as to the communicating of the sick brother. 

Col. iio. 1. 20. Hic communicetur^ etc. No portion of the text relating 
to the communion of the sick brother appears at this point in the 
Westminster book, in which, after the collect "Deus humani 
generis," there follows (with " Dominus uobiscum " and " Oremus ") 
the prayer preparatory to the unction ("Omnipotens sempiteme 
deus qui per beatum ") and the directions for anointing. The 
Sarum and York Manuals place the communion of the sick person 
after the anointing, and in the Westminster book (which does not 
mention the actual communion at all) the coUects which follow 
the communion in the Evesham book are placed after the anointing. 
The Westminster usage, therefore, probably agreed with the order 
of the two Manuals, which is also the order contemplated in 
Lanfranc*s Statuia and in the Concordia Regularis, 

1. 41. Omnipotens sempiterne deus salus^ etc. This prayer and that 
which follows it are in the Westminster book placed after the 
anointing. (See last note.) 

Col. 112. 1. 9. Per istam unciionem^ etc. In the Westminster book the 
words used at the anointing are all put together in a single form, 
with the response **Amen." The words "Per istam unctionem 
, . . , peccasti " are only written once, and there is no indica- 
tion that they were intended to be repeated : nor are there any 
directions as to the parts of the body to which the unction is to be 
appHed. 

1. 35. Subiungat hanc benedictionem, This benediction is omitted in 
the Westminster book, which (after directions as to the washing of 
the priest^s hands, and the disposalof the water) proceeds with 



114. 1. 5- Bemdidio. These benedictions are not in the West- 
minster book, which after Ihe collect " Maiestatem tuam " has (pre- 
ceded by " Dominus uobiscum " and " Oremus ") the two collects 
which in the Evesham book foUow the communion of the sick 
brother (col. rio-ii) and the absolution "Dominus Jesus Cbristus 
qui beato " whicb the Evesham book gives as one of ihe absolu- 
tions said at tbe grave (col. 140). Next foUow tbe "ca|jitulum " 
" Parce domine " (wilh a rubric almost verhally the sanie as that in 
the Evesham book, col. 117) tbelitany, and the commendation. 

[15. i. II. Anselmus eanfuariensis episcopus, etc. There is nothing 
in tbe Westminster book corresponding to ihis addilion, wbich, 
though written at the end of the ofRce, was doubtless intended 
for use at an earlier point in tbe visitation. 

[16. 1. 16. Post inuttctionem, etc. These directions are rather more 
minute than those in the Coneordia Regularis or in Lanfranc's 
Statuta. There is nothing corresponding to ihem in the West- 
minster book. 

18. Sartrie et lauendrie. The tailors' roora and the laundry. A 
sirailar direction, in more detail, which was foUowed at Croyland, 
is cited by Martfene {de Ant. Mon. Rit. Lib. V. cap. viiL p. 249 ) 

IZ2. 1. 41. Hic si nwriuus fuerit, etc. This rubric is not in tbe 
Westminster book, which, as already stated, joins the litany and 
tbe " Commendatio animae " (with the respond " Subuenite " and 
the " Proficiscere anima christiana ") to the order for tbe visitation 



and 

ol. 124. 1. 35. Posl hoc deportelur corpus, etc. There is ro corres- 
ponding direction in the Westminster book : according to its 
rubrics tbe whole commendation would apparently be said before 
the body was removed. The order in the Evesham book more 
nearly agrees with Lanfranc's Staluta. (Reyner, Apost. Bentd. in 
Angl., App. p. 250.) 

1. 38. Si conuersus, etc. See the directions as to the burial of tbe 
" conversi " or lay-brotheni, col. 150. 

1. 41. Noclurnales et staminiam. The "nocturnales" were slippers or 
nigbt shoes. Lanfranc's Statuta give the direction "calcietur 
caligis supradicto panno factis, usque ad genua attingentibus, et 
nocturnaJibus." "Staminia" (also "staminea"or "stamineum") 
is the name of the fabric known as " linsey-woolsey," and is also 
used, as bere, of an under-garment made of this stufF. Lanfranc's 
Statuta direct that the garment used for tbis purpose is to be " nova, 
vel noviter lota." 

I. 43. Ca/igas. The "caligae " were stockings or buskins reaching to 
the knee (see last note). 
EVESHAM. K 



2o6 NOTES, 

Col. 125. 1. 5. Cammendationem, The rubric of the Westminster 
book seems to include "Proficiscere anima christiana" under 
the term " commendatio." Lanfranc^s Statuta and the Eves- 
ham rubric treat the " commendatio " as a separate office, 
beginning with the prayer "Tibi domine commendamus." The 
Statuta direct that the body is to be removed after this prayer 
has been said : according to the Evesham rubrics it would 
be removed before it; that prayer, with the rest of the com- 
mendation, being said in the chapel of the infirmary. The order 
of the commendation, except for the difference already noted, 
is almost exactly the same in the Westminster and Evesham books. 

Col. 129. 1. I. Cum hec completa fuerint^ etc. The Westminster book 
has no direction as to the saying of " Dirige " and " Placebo," 
but proceeds, after the commendation, to speak of the order 
which is to be followed when the brethren go to meet the body 
and bring it to the church. This course seems to be that con- 
templated also in Lanfranc's Statuta, At Evesham, apparently, 
the body was brought to the chapel of the infirmary, and the 
brethren, after " Dirige " and " Placebo " had been said in that 
chapel, went in procession with the body from the chapel to the 
great church. The precise arrangements followed in each monas- 
tery no doubt depended to some extent on the relative position 
of different parts of the buildings. 

Col. 130. 1. 4. Altare ibi quod est, This was an altar of S* Michael. 
(See App. II.) 

1. 18. Suscipe domine. This and the foUowing prayer are given in 
the Westminster book to be used when the procession meets the 
body on its way to the church. (See note on col. 129, 1. i.) 

1. 30. Ante altare beati iohannis. Probably the altar of S* John 
Baptist, between the door of the choir and the entrance to the 
crypt. (See note on col. 57. 1. 30.) 

Col. 131. 1. 26. Secundum tamen, etc. The directions for watching by 
the body agree generally with those of Lanfranc's Statuta. The 
Westminster book gives no directions on the point, proceeding at 
once with the order of buriaL 

Col. 132. 1. 27. Omnes fratres disciplinam recipiant pro defuncto. This 
direction is not contained in the Concordia Regularis or in Lanfranc's 
Statuta. The nearest parallel to it in Mart^ne's de Ant, Mon. 
Rit. seems to be in a passage cited from S* Peter Damiani. 
(Lib. V. cap. xiii. p. 273). " Cum frater quispiam ex nostris obierit 
. . . pro eo unusquisque septem dies jejunat, septem discip- 
linas cum millenis scoparum ictibus accipit," etc. The rule at 
Evesham seems to have been rather less stringent. 

Col. 133. 1. 12. Circumdederunt me. The Westminster book has not 
this anthem, substituting for it the responds : " Subvenite sancti 
dei " and " Libera me," followed by a collect. Except for this 
variation, and for some to be afterwards noted, it may be said 



that the Eveshara and Westminster books agree as to thg order 
of the burial service, both diffeting a good deal from the order 
in the Sanim and York Manuals. 

^Col. 137. 1. 4. Benedktio sepukkri. The Westminster book places the 
prayer " Rogamus te" before the prayer {or bidding-prayer) "Pie 
recordationis affectu." The two Manuals, on the other hand, 
place it after the prayer " Obsecraraus misericordiam." 

Col. 139. !■ 31. Hic sectarius, etc. The term "sectarius" is not found 
in Ducange. It may signify the person who had charge ol the 
" sectae," or suits of vestments : but it is probabty an error of 
the scribe for " secretarius "' in the sense of " sacrista." The 
absolution of the departed brother does not appear in the West- 
minster book, nor is there a similar absolution in either of the 
Manuals ; the York Manual, however, has the form " Dominus 
lesus Christus qui beato." Lanfranc's Statuta direct that a 
written absolution is to be read by the brethren, and laid with 
the moftk in his grave. (Reyner, Apost. Bened. in Angl., App. 
p. 252.) The addition in the margin of p. 250 of the Evesham 
MS. (see Col. 140, note 2) suggests that anyone who was in 
possession of a buU of absolution would have it buried with him, 
and this is probably the history of a &(//i7 of Pope John XXII. 
found in a stone cofiin in the nave of the church of Evesham 
during Mr, Rudge's excavations. {Vetusta Mbnumenta^Vol.y.) 
Mr. Rudge apparently assumed that the document to which this 
seal had belonged would be the Papal confirmation of an Abbot's 
election, and he concluded that tlie grave was that of William 
de Chyryton, who was the only Abbot elected during John's 
jiontificate. If the bull was a bull of absolution, it is more 
likely that the grave was that of John de Brokehampton {for 
whom the Evesham book was probably written), as he was the 
only Abbot who died during John's pontificate. He was buried, 
as appears from the Chronicle (p. 289) "juxta fontem in navi 
ecclesiae." 

Col. 140. 1. 25. Paucitas dierum. This respond is not in the West- 
minster book, or in eiiher of the two Manuals at this point. 

Col. 147. I. 3. Uisitatio tumuU. This usage is not mentioned in ihe 
Concordia Regularis, at in Lanfranc^s Statuta. Thcre is no parallel 
office in the Westminster book. The custom was one observed in 
some monasteries, but not universally. 

Col. 150. 1. 38. In mariilogio et in proxitno breui pro monachg. In the 
obit-book of the monastery, and in the next intimation of the 
decease of a monk which might be sent to the other monasteries 
with which Evesham was in confratemity. 

Col. 152. 1. 6. Require retro. The reference is to col. 130. 

l. 18. Preces ijue supra cum oratione Svscipe ii. The references are 
to the preces on the same page of the MS., and to the second 
of two prayers b^nning with the word " Suscipe," at rol. 131. 

K 3 



2o8 NOTMS. 



NOTES ON APPENDIX I. 

p. 154. 1. 26. Offeham, This wasoiieof the most ancient possessions of 
the monastery of Evesham, on which it was bestowed, according 
to one accotmt, by Ethelred of Mercia,. accowfay to anotber, by 
Offa, according to a third, by Kcnred of Mercia and Offa, 
"governor of the East Anglek.* The first statement is that of the 
Harleian MS. 3763, the second that of the Chronicle (p. 71), 
the third depends upon a charter of Kenred and Offa contained 
in the Cotton MS. Vespasian, B. XXIV., which is, however, marked 
as suspected by Kemble in his Codex Diplomaticus (Vol. I, p. 70). 
The name of the place is spelt in various ways in the Chronicle 
and other records of the monastery : the modern form " Offen- 
ham" is perhaps the most usual. The manor of Offenham lay 
to the north-east of Evesham, on the left bank of the Avon. 
There was a grange there, built by Abbot Adam (i 160-91), who 
also enclosed a deer-park on the manor, afterwards enlarged by 
Abbot Norton (1483-91). It was to Offenham that Abbot 
Clement Lichfield retired on his resignation in 1539 : after that 
event, when his successor, Philip Hawford, had fulfilled the con- 
ditions of his appointment by surrendering the monastery to the 
King, the manor was granted, with most of the Abbey lands, to 
Philip Hoby. The Abbot, if he came from Offenham, would 
have to ride about three miles, entering Evesham through Benge- . 
worth, and crossing the Avon by the bridge at the entry of the 
town. He would then pass along Bridge Street to the north of the 
Abbey precincts. 

1. 28. Ad portam cimiterii, This is probably a gate which still 
remains, by which the present parish churchyard and church of 
AU Saints are approached fi-om the market-place. Entering the 
cemetery (which apparently included the present churchyards of 
All Saints and S' Laurence), he would come at once to the 
church of AU Saints. But it is possible that he might have 
passed by this gate, going on through the market-place, and 
tuming to the left by the continuation of the High Street (now 
called Vine Street) towards Merstowe Green, so entering the 
cemetery by a western gate. In this case, however, the distance 
from the gate to AU Saints' church would be longer, and he 
would have had to pass by the church of S' Laurence on the way. 

1. 32. Ecclesiam omnium sanctorum, This church is still in exis- 
tence, lying to the north of the site of the great church, and 
about fifty yards from it. Its western porch is close to the north 
gate of the churchyard (see last note), and would be nearly 
opposite to the north door of the nave of the great church. 

p. 155. 1. 15. Incurto ueni, See notes on col. 7, 1. 23, and col. 31, 1. 11. 

1. 21. Require super textum in fine, The reference is to the end of 
ihe " textus," or book of the Gospels, already mentioned, where 
the prayer was no doubt written at length. 



NOTES. i09 

p. 156. 1. 16. Defraternitatefacienda, This order is for one admitting an 
extraneous person to " confraternity," in the sense that while not 
an actual member of the monastery, he should have a share 
in the benefits of its prayers and good works, while the monas- 
tery should share in the benefits of his. The person so admitted 
undertook to aid the monastery so far as it might be in his power 
" bona procurando et mala pro posse suo impediendo." 

1. 22. Caritatiue. As an act of charity or good will, not as of right. 

p. 157. 1. 34. Domine saluum fac regem, This form, and the similar forms 
which foUow on the next leaves, have probably all been intended 
for use in "receiving processionally " the king, or members of 
the royal family. The first was probably written for Edward III. 

p. 158. l. 2. Principis nostri Henrici, This collect, as it now stands, was 
doubtless intended to refer to Henry V., when Prince of Wales. 
He would very probably pass through Evesham during the time 
of his campaigns against Owen Glyndwr. 

p. 159. 1. I. Famulum tuum \Georgium\ The reference is probably to 
George, Duke of Clarence, the brother of Edward IV. 

l. 15. Hegis nostri Henrid et famule tue lohanne, The dateof this 
must be between Feb. yth, 1403 (the date of Henry IV. 's mar- 
riage to Joanna of Navarre) and March ipth, 1413 (the date of 
his death.) 



ERRATUM. 
Col. 10. line 9. for fratum read fratrum. 




INDEX OF LITURGICAL FORMS. 



[In Ihe hcadings of Ihis 

aeC foi aetemus (and itsca 
h. for beatus (and its citsesj 
d. foT deus (Hud its cases). 
dnus. for dominns (and sitn 



lis. for mis 



is for 11 



;es). 



ex, the following abbreviations hav 
n. for noster (ani^ it' 



p. for pater. 
q. for qui. 



Prayers and benedi 
and GeUsian 

the Leofnc Missal, have beeo nuLrked by letli 
indicates that a forra is foond also 



which have lieen identified 
parls of Mi 



jiid its cases). 

.lai forms in Ihe Leonii 

Gregorian text, and in 

follows : — 

Ihe Leonine Sacramenlary ; G. that it 



is fonnd in tbe Gelesian Sacramenlar}' of Tommasi j Gr. that it is found in 
Muratori's Gregorian text, or in Ihe notes appended ; Lf. ihat it 
in the Leofric Mlssal.] 



Absolutionem. 
AbsolvB qs. dni 



te frster N.. 140, 148 ; cf. 63. 

e B. Petri, 63 ; cf. 140, 14^. 



1,42. 



T,,4S. 



Accesserunt ad Jea 

hunc bac 
lampader.., ,... 
pcr.^ionam s. Petri, 26. 
sal sapienliae (G. Lf, ), 2 
signum invindbile, jo. 
vestem candidam (Lf ), i 
re, 50. ■ 



Ad dnm. cutn Iribularer, 127, 
Ad gaudia paradisi, 55. 
Ad sodetatem 

civium, s;. 

Eupemorum, lot. 
Ad le dne. 

clnmabo, 81. 

levavi, 46, So, 136. 
Adest o venerabilis (G.), 72. 



Adesto dne. officio servitntis {IX), 84. 
Ade^lo dne. supplicalionibus nris. 

et hanc ohlationem (G.), 43. 

el hunc famuUim, z6. 

et me(G. Gr. Lf.),6i, IP9. 

etviam(G. Gr. Lf.). 47, 157, 158. 
"■ (G. Gr. Lf.), 62, 107. 



Adjutoi 
AdjuVB 



I. 55- 



Ine. d. et beatissimae, 14S. 
Aelemam ac justissimam (G. Gr. Lf.), 24. 
Agimus tibi gratias, 17. 
Alma chorus, 42. 

palris, SS- 
virlus, 55. 



Ante sc)! dies, 70. 
Aperite mibi, 137. 
Apostolorum sufTragia, ] 



212 



INDEX, 



Ave Maria, 60. 

Ave rex noster, 70. 

Aufer a nobis (L. G. Gr.), 15, 89. 

Beati 

omnes, 39. 
quorum, 67. 

Benedic dne. 

annulum, 37. 

creaturam istam panis [cf. Gr. Lf. ), 50. 

hos fructus (G. Gr. Lf.), 51. 

hunc cubiculum, 45 (note). 

hunc potum, 45. 

as. om. amictum, 51. 
lalamum, 45. 

Benedicam dominum, 75. 

Benedicat 

d. corpora, 46. 

nos d. pater, 4. 

te d. caeli (Lf.), 114. 

te d. pater qui, 1 14. 

te d. pater sanet (Lf.), 114. 

vos dnus. omni (Lf.), 41. 

Benedicimus deum, 44. 

Benedicta sit s. Trinitas, 41. 

Benedictione perpetua, 55, 56. 

Benedictus 

[dnus. d. Israel], 2, 3, 143. 
es dne., 42. 
sit, 42. 

Benedixisti, 14. 



Caelesti lumine qs. dne. (G. Gr. Lf.), 81. 
Caritas patiens est, 84. 
Cborus angelorum, 127. 

Christus 

ad aetemae, 55. 

dei splendor, 55. 

perpetuae, 55. 
Cibo et spiritalis, 17. 
Cibum et potum, 83. 
Circumdederunt me, 71, 82, 86, 133. 
Clementissime pater cujus (Gr. ), 53. 

Concede 

nobis dne. praesidia (L. G. Gr. L^. ), 65. 

nos famulos tuos (Gr. ), 82. 

Confitemini, 137. 

Confiteor, 11, 108. 

Congregavit nos, 86. 

Conjunctio 

chrismatis sanctificationis, 96. 
olei unctionis, 96. 

Couserva me, 26. 

Cor mundum, 67, 75. 

Creator 

et conservator humani, 37. 
onmium rerum, 56. 



Credidi propter, 14. 
Cum accepisset, 90. 

De caelo missus, 56. 

De isto annulo, 37. 

De profundis, ii, 12, 14, 35, 46, 152. 

De sede majestatis, 55. 

De terra plasmasti, 141. 

Debitum humani corporis (G. Lf.), 144. 

Deus a quo omnis benedictio, 53. 

Deus Abrahara d. Isaac d. Jacob 

benedic, 39. 

d. qui tribus (G. Gr.), 23. 

ipse vos, 38. 

qui Moysi (G. Gr.), 20. 

Deus 

apud quem mortuorum (G. Lf.), 141. 

auiibus, 66. 

caeli d. terrae (G. Gr.), 23. 

Deus cui 

omniavivunt (Gr. Lf.), 134. 
soli competit (L. G. Lf.), 138. 

Deus cujus 

filius pro salute (Gr. Lf.), 69. 
indulgentia cuncti (<r/C Lf.), 77. 
miseratione animae (G. Gr. Lf.), 149. 
providentia omnis ^G. Gr. Lf. ), 27. 

Deus 

dei filius, 55. 
fons bonitatis, 52. 

humani generis (^. G. Gr. Lf.), 77, 109. 
immort^e praesidium (Gr.), 21. 
in nomine, 151. 
indulgentiae pater (Gr.), 29. 
infinitae misericordiae (G. Gr.), 49. 
infirmitatis humanae (G. Gr. Lf.), 11 1, 

invictae potentiae (Gr. ), 50. 

invictae virtutis (Gr. Lf.), 51 ; and 53. 

misereatur, 66. 

mis. d. clemens cui (Gr.), 33. 

mis. d. clemens qui (G. Gr. Lf,), 75 

and 113. 
om. d. Abraham, 91. 
om. pater dni. n. (G. Gr. Lf.), 98. 
pairum nostrorum (G. Gr. ), 20. 

Deus qui 

ad vitam ducis (G.), 49. 
diligentibus te (Gr. Lf.), 49. 
dispersa congregas (Lf. ), 69. 
diversa ad tabernaculum (Lf.), 54. 
facturae tuae (G. Gr. Lf.), 106. 
famulo tuo Ezechiae (G. Gr. Lf.), 106, 

116. 
humanarum animarum (Gr. Lf.), 139. 
humano generi et (G. Gr. Lf. ), 106. 
^umano generi ita (G. Gr. Lf.), 19. 
justis suppiicationibus (G. Gr. Lf.), 

138. 
mundi crescentis (G.), 40. 



INDEX, 



2-3 



Deus qui 

non mortem (G. Gr. Lf.), 64. 
per coaetemum (Gr. ), 30. 
potestate virtutis ( Lf. ), 43. 
pro nobis filium (Gr. Lf.), 82. 
solis praedicatoribus, 52. 

Deus 

sub cujus oculis (G), 77. 
vitae dator (Gr. Lf.), 139. 

Dilexi, 127. 

Diligamus nos, 156. 

Dimitte d. peccata (Lf.), 63. 

Diri vulneris novitate (G. Lf.), 127. 

Dirige, 129, 150. 

Dirige qs. dne. famulum, 159. 

Divinum auxilium, 57. 

Domine deus 

n. pater om. lumen, 80. 

n. qui offensione (G. Gr. Lf.), 62, 108. 

om. propitius, 76. 

pater lumen, 59. 

Domine exaudi . . . [auribuS], 141, 149. 

Domine Jesu Christe qui 
es via (Gr.), 30. 
illuminas (Lf.), 58. 
tegmen (Gr.), 32. 
tua ineffabili (Gr.), 47. 

Domine 

probssti me, 29. 
quis habitabit, 141. 

Domine s. p. om. aet. d. 

benedicere (Lf.), 58 ; and 81. 
qui fragilitatem (G. Gr. Lf. ), 107. 
qui unicum, 143. 
respice super hos (G), 73« 
te fideli er, 1 10. 
te supplices, 40. 

Domini est terra, 26, 29. 

I )ominus Jesus, 83, 85. 

Dominus Jesus Christus 
apud te sit, 114, 117. 
qui beato Petro, 64, 140, 148. 
qui dixit discipulis, 79. 

Dominus 

illuminatio, 81. 
pars hereditatis, 26. 
regit me, 29. 
sit in corde tuo, 9. 

Dompne mandatum dni. papae, 156. 

Ecce 

lignum crucis, 89. 
quam bonum, 27. 

EflTeta quod est adaperire (G. Gr. Lf. ), 25. 

Ego 

(N) accipio te (N), 36, note. 
baptizo te, 98. 
frater (N), 28. 
peto caritative, 34. 



Ephpbatha quod est (G. Gr. Lf.), 25. 

Ergo maledicte (G. Gr.), 21, 23, 24. 

Erudi qs. dne. plebem (Gr. Lf. ), 59. 

Et ego linio te, 97. 

Et veniat super nos, 54-5. 

Evangelicis armis, 57. 

Exaudi 

dne. preces n. et confitentium (G. Gr. 

Lf.), 62. 
nos dne., 66. 
nos. dne. qs. ut hos manipulos {cf, 

Gr.), 52. 
nos om. et m. d. ut quod (L. G. Gr. 
Lf.), 41. 

Exequiis rite celebra^is {cf, G.), 145. 
Exorcizo te 

creatura florum. 6%, 

creatura salis (G. Gr. Lf.), 19. 

immunde spiritus in nomine (G. Gr.), 
22. 

immunde spiritus per patrem (G. Gr.), 

immundissime spiritus {cf Lf.), 91. 

Exuat te dnus. veterem (Gr.), 32. 
Exurge domine, (^, 



Fac qs. dne. hanccumservo (Gr. Lf.), 135. 

Fidelium d. omnium (L. G. Gr. Lf. ), 89, 
129. 

Foecundetur et sanctificetur, 96. 

Fons evangelii, 56, loi. 

Fratres hoc, 67. 



Gabrielem, 5*^. 

Gaudia sanctorum, loi. 

Gaudium sine fine, 56. 

Gloria laus, 70. 

Gratia 

caelestis, 57. 
divina pia, 57. 
spiritus sancti, 56. 



Haec requies mea, 139. 
Ileu mihi domine, 134. 
Hic accipiet benedictionem, 26. 



Ignem sui amoria, 56. 

Ille nos benedicat 
in terris, 55. 
qui sine, 55. 

In caritate perfecta, 56. 

In dei nomine amen, 158. 

In exitu Israel, 126, 136, 138, 152. 



214 



INDEX, 



In nomine 

domini, 68. 

dni. n. Jesu Cbristi (Gr.), 47. 

patris et filii, 112. 
In paradisum, 136. 
In spirilu humilitatis, 16. 
In sudore vultus tui, 66 ; and 67. 
In unitate sancti spiritus, 56. 
Inclina dne. aiirem tuam (G. Gr. Lf.), 136. 
Indaat te dnus. novum (Gr.), 32. 
Iniquitates meas, 72. 
Inmutemur habitu, 66. 
Intus et exterius, 56. 
Inventor rutili, 90. 

Judica me deus, 14. 

L-^uda Hierusalem, l^. 

Lnudate, 142. 

Levavi oculos, 46. 

Libera me dne. de morte, 135. 

Lumen, 60. 

Magnificat, 2, 3, 84, 90. 

Magnus dominus, 156. 

Majestatem tuam 

dne. supplices deprecamur (G. Gr. 

Lf.), 113. 
qs. dne. s. pater (G), 74. 

Manda deus, 36. 

Mandatum novum, 5, 83. 

Martyrii sanguis, loi. 

Memento 

dne. David, 139. 
quia cinis es, 65. 

Mensae caelestis, 17. 

Misereatur vestri^ ii, 64, 79, 108. 

Miserere, 4, 17, 28, 35, 46, 67, 75, 80, 84, 
145, 147, 151. 

Miserere mei d. miserere, 145? 151. 

Misericordia dei patris, 55. 

Misericordiam tuam (Lf.), 125. 

Nec te latet Satana (G. Gr. Lf.), 24. 
Nescitis quoniam corpora 41. 
Noctem quietam, 5. 
Non intres, 133, 141. 

Nos 

a peccatis, 56. 
admittimus te, 157. 
d. aeternus, 56. 
d. omnipotens, 55. 
frater Wille'mus, 158. 
prece Baptistae, loi. 
regat et muniat, 56. 
regat in terris, 55. 



Nostra juvet vo*a, loi. 
Nonc dimittis, 60. 



Obsecramus misericordiam (Gr. Lf.), 137 

Omne quod dat, 143. 

Omnipotens d. qui dixit (Lf.), 79. 

Omnipotens dnus. sua gratia, 55, 101. 

Omnipotens sempiterne d. 

adesto magnae iG. Gr. Lf.), 93. 
annue qs. precibus (G. ), 146. 
benedic hunc famulum, 28. 
Jesu Chrisie propitiare, 26. 
m cujus manu (Gr. Lf.), 159. 
miserere huic famulo (Gr. Lf.), 154, 

^55- 
pater dni. n. (G. Lf.), 18. 

Omnip«>tens sempiteme d. q. 
Aaron et filios, 52. 
aegritudines (G. Lf.), 107. 
dedisti famulis (Gr. Lf.), 4I. 
dnum. n. Jesum Christum, 70. 
es via (Gr.), 48, 50. 
facis mirabilia (G. Gr. Lf.), 155. 156. 
humano corpori (Lf.), 126. 
in diluvii, 68. 
misereris omnium, 65. 
Moysen famulum (Lf.), 58. 
per b. Apostolum, iii. 
primos . . . copulavit, 40. 
primos . . . creavi^ 37. 

Om. semp. d. salus aetema (G. Gr. Lf. ), 
iio, 117. 

Omnipotentis dei misericordiam (G. Lf.), 
142. 

Omnis spiritus, 142. 

Oremus 

dilectissimi fratres (Gr.), 25. 

dnum. n. Jesum Christum (Lf ), 108. 

fratres carissimi (G. Gr. Lf.), 138. 

Ostende nobis dne. 54. 



Parce dne. parce 
animae, 147. 
famulo (Lf.), 117. 

Partembeataeresurrectionis(Lf.), 128, 129. 

Paucitas dierum meorum, 140. 

Per 

evangelica dicta, 56. 

hanc armaturam, 50. 

istam unctionem, 112. 

Piae rerordationis (G. Gr. Lf.), 136. 
Placeat tibi s. Trinitas, 9, 16. 
Placebo, 129, 130. 
Pofum servorum, 84, 87. 
Praesta qs. dne. 

his famulis (G. Gr. Lf. ), 63 ; cf. lOQ. 

huic famulo (G. Gr. Lf.), 109; cf, 6^, 



INDEX, 



215 



Praesta qs. om. d. huic famulo (Gr. Lf.), 

27- 
Praeveniat 

hos famulos (G. Gr. Lf.), 62 ; cf. 107. 
hunc famulum (G. Gr. Lf.), 107; if, 
62. 

Preces nostras qs. clementer (G. Gr.), 19. 

Proficiat nobis ad salutem (Gr. Lf. ), 45. 

Proficiscere anima, 123. 

Propitiare dne. supplicationibus (Gr. Lf.), 

43- 
Propitietur dnus. cunctis (Lf.), 108. 

Prop tius et clemens, 55. 

Pueri Hebraeorum, 70. 

Quaesumus 

dne. pro tua (Lf.), 130, note. 

om. d. ut famulus (Gr. Lf.), 157. 

om. d. ut instituta, 45. 
Quam dilecta, 14. 
Quemadmodum, 138. 
Qui habitat, 46. 
Qui Lazarum, 133. 
Quoniam apud te, 93. 

Recede diabole, 18. 

Redintegra in eis (G. ), 73. 

Requiem aeternam, 88, i29note, 131, 143, 

145. 152. 
Respice dne. 

de caelo sancto, 38. 

super famulum, ic6, 116. 
Rex confessorum, loi. 
Rogamus te dne. . . . sepulchrum, 137. 

Solve rex fabricator, 70. 
Sancta dei genetrix, loi. 
Sancta Maria, 82, 89. 
Sancte spiritus qui te (Gr.), 31. 
Sancti evangelii lectio, 56. 
Sanctifica 

dne. hunc novum fructum, 51. 

qs. dne. d. n. per tui (Gr.), 42. 
Sanctum et verum, 82. 
Sapientia dei patris, 57. 
Satisfaciat tibi dne. (L. G. Gr. Lf.), 146. 
Si iniquitates, 147. 
Sic debet frater proximus morti, 1 1 5. 
Sicut ros Hermon, 27. 



Signum salvatoris, 18. 
Sig^um s. crucis, 18. 
Sint lumbi, 155. 
Societatem eiectorum, 157. 
Spiritum nobis, 99. 
Spiritus s. gratia, 56. 
Subvenite sancti, 123, 130, 152. 
Super omnia ligna, 89. 
Surrexit dnus. vere, 100. 
Suscepimus deus, 84, 156. 
Suscipe dne. 

animam famuli (G. Lf.), 128. 

animam servi (Gr. Lf.), 130, «52. 

servum (Lf.), 131, 152. 

Suscipe me dne. 29. 

Suscipiat eam Christus, 131, 152. 

Suscipiat te 

Ohristus, 126. 
d. pater, 157. 

Suscipiens Jesum, 60. 



Te deum, 7» 8, 100. 

Te dne. s. p. aet. d. supplices (G. Lf.), 141. 

Temeritatis quidem est (Gr. Lf.). 144. 

Tibi dne. commendamus (Gr. Lf.), 125, 
129, 148. 

Tribue qs. dne. sanctos tuos (L.), 83, 

Trinus el unus deus, 56. 

Tu es dne. qui restitues, 26. 

Tu nobis dne. auxilium (G. Lf )ii^2. 



Vade ad ecclesiam, 157. 

Veni creator, 31. 

Veni dne. visitare nos, 14. 

Veniat ergo om. d. super hoc (G. Lf ), 92. 

Venit ad Petrum, 86. 

Venite, 100. 

Venite filii, 75. 

Verba mea, 130, 132, 147, 150. 

Verba redemptoris, 57. 

Verbis Christe tuis, 57. 

Vere quia dignum et justum (G. Gr. Lf.), 

93- 
Vespere autem, 99. 

Viderunt, 60. 

Virtutum caelestium deus (G. Gr. Lf.), 106. 

Visibiiium et invisibilium, 54. 



214 



INDEX, 



In nomine 

domini, 68. 

dni. n. Jesu Christi (Gr.), 47. 

patris et fiiii, 112. 

In paradisum, 136. 

In spirilu humilitatis, 16. 

In sudore vultus tui, 66 ; and 67. 

In unitate sancti spiritus, 56. 

Inclina dne. anrem tuam (G. Gr. L'^), 136. 

Indaat te dnus. novum (Gr. ), 32. 

Iniquitates meas, 72. 

Inmutemur habitu, 66. 

Intus et exterius, 56. 

Inventor rutili, 90. 

Judica me deus, 14. 



L-^uda Hierusalem, 33. 
Lnudate, 142. 
Levavi oculos, 46. 
Libera me dne. de morte, 
Lumen, 60. 



135- 



Magnificat, 2, 3, 84, 90. 
Magnus dominus, 156. 
Majestatem tuam 

dne. supplices deprecamur (G. Gr. 
Lf.), 113. 

qs. dne. s. pater (G), 74. 

Manda deus, 36. 

Mandatum novum, 5» 83. 

Martyrii sanguis, loi. 

Memento 

dne. David, 139. 
quia cinis es, 65. 

Mensae caelestis, 17. 

Misereatur vestrii 11, 64, 79, 108. 

Miserere, 4, 17, 28, 35, 46, 67, 75, 80, 84, 

145» H7, 151- 
Miserere mei d. miserere, 145? 151. 

Misericordia dei patris, 55. 

Misericordiam tuam (Lf.), 125. 

Nec te latet Satana (G. Gr. Lf. ), 24. 

Nescitis quoniam corpora 41. 

Noctem quietam, 5. 

Non intres, 133, 141. 

Nos 

a peccatis, 56. 
admittimus te, 157. 
d. aetemus, 56. 
d. omnipotens, 55. 
frater Willemus, 158. 
prece Baptistae, 10 1. 
regat et muniat, 56. 
regat in terris, 55. 



Nostra juvet vo*a, loi. 
Nonc dimittis, 60. 

Obsecramus misericordiam (Gr. Lf.), 137 

Omne quod dat, 143. 

Omnipotens d. qui dixit (Lf.), 79. 

Omnipotens dnus. sua gratia, 55, 10 1. 

Omnipotens sempiterne d. 

adesto magnae IG. Gr. Lf.), 93. 
annue qs. precibus (G. ), 146. 
benedic hunc famulum, 28. 
Jesu Christe propitiare, 26. 
in cujus manu (Gr. Lf.), 159. 
miserere huic famulo (Gr. Lf.), 154, 

^55- 
pater dni. n. (G. Lf. ), 1 8. 

Omnipotens sempiteme d. q. 
Aaron et filios, 52. 
aegritudines (G. Lf.), 107. 
dedisti famulis (Gr. Lf.), 4I. 
dnum. n. jesum Christum, 70. 
es via (Gr.), 48, 50. 
facis mirabilia (G. Gr. Lf.), 155. 156. 
humano corpori (Lf.), 126. 
in diluvii, 68. 
misereris omnium, 65. 
Moysen famulum (Lf.), 58. 
per b. Apostolum, iii. 
primos . . . copulavit, 40. 
primos . . . creavi^ 37. 

Om. semp. d. salus aeteraa (G. Gr. Lf. ), 
iio, 117. 

Omnipotentis dei misericordiam (G. Lf.), 
142. 

Omnis spiritus, 142. 

Oremus 

dilectissimi fratres (Gr.), 25. 

dnum. n. Jesum Christum (Lf.), 108. 

fratres carissimi (G. Gr. Lf.), ij8. 

Ostende nobis dne. 54. 

Parce dne. parce 
animae, 147. 
famulo (Lf.), 117. 

Partem beatae resurrectionis (Lf. ), 128, 129. 

Paucitas dierum meorum, 140. 

Per 

evangelica dicta, 56. 

hanc armaturam, 50. 

istam unctionem, 112. 

Piae rerordationis (G. Gr. Lf.), 136. 
Placeat tibi s. Trinitas, 9, 16. 
Placebo, 129, 130. 
Porum servorum, 84, 87. 
Praesta qs. dne. 

his famulis (G. Gr. Lf. ), 63 ; cf, lOQ. 

huic famulo (G. Gr. Lf.), 109; cf, 63. 



■ HENRY BRADSHAW SOCIETY. 

^^ List of Works already issued or preparing. 

1891. I. MISSALE AD USUM ECCLESI^ WESTMONASTERIENSIS, 

fasc. i. EditedbyDr. J. WickhamLegg, F.S.A. 8vo. 

[Dec. 1891. 
IIi. THE MARTILOGE,- 1526. Edited by the Rev. F. PROCTER 
M.A., and the Rev. E. S. Dewick, M.A., F.S.A. 8vo. 

[May, 1893.] 

1892. II. TIIE MANNER OF THE COKONATION OF KING CHARLES 

I., 1626. Edited by the Rev. Chr, Wordsworth, M.A. 
8vo. [Dec. 1892.] 

IIV. THE BANGOR ANTIPIIONARIUM. Edited by the Rev. 
F. E. W.\RRKN, B.D., F.S.A. Part I. containing coraplete 
facsimile in coUotype, wilh historical and palfeographical 
introduction, 4to. [Aug. 1893.] 

1893. V. MISSALE AD USUM ECCLESl^ WES.TMONASTERIENSIS, 

fasc. ii. Edited by Dr. J. Wickham Legg, F.S.A. 8vo. 
[Aug. 1893.] 
VL OFFICIUM ECCLESIASTICUM ABBATUM SECUNDUM USUM 
EVESHAMENSIS MONASTERII. Edited by the Rev. H. 
A. WiLSON, M.A. 8vo. [Aug, 1893.] 

For future years the following Worlcs are ia active prepsration : 
TIIE UANGOR ANTIPHONARIUM, Part IL coiitaining an amended text 
with liturgical introduction, and an appendix containing an edition of 
Harleian MS. 7653. Edited by the Rev. F. E. Warren, B.D. 4to. 
THE WINCHESTER TROPER. Edited by the Rev, W. Howard Frere, 

M.A. 8vo. 
TRACTS OF CLEMENT MAVDESTONE, vii.— 

Defensorium D[RECTORii and Crede Michi. Edited by the Rev. Chr. 

WORDSWORTH, M.A. Svo. 

THE HEREFORD BREVIARY, by the Rev. W. Howard Frere, M.A. 
CLEMENT MAYDESTONe's DIRECTORIUM SACERDOTUM, by the Rev. 

Canon W. Cooke, M.A., F.S.A., and the Rev. J. R. Lunn, B.D. 
THE LITURGY OF ST. JAMES, by the Rev. F. E. BriOhtman, M.A. 
MI3SALE KOMANUM, Milan, 1474. (The first printed edition of the 

Romin Missal.) Edited by Dr. J. Wickham Legg, F.S.A. 
THE BENEDICTIONAL OF ROBERT OF JUMl£GES, by Mr. Edmund 

BlSHQP. 
ABBOT WARE's CONSUETUDINARY OF WESTMINSTER. 
TIIE MISSAL OF ROBERT OF JUMlflGES. 

AugHst, 1893. 
%* Those wishing to join the Society are requested lo communicate with 
the Hon, Secretary, Dr. J. Wickham Legg, 47, Green Street, Park 
I^ne, London, W. ; or with the Hon. Treasurer, the Rev, E. S. Dewick, 
a6, Oxford Square, Hyde Park, London, W.